% Text title : Shri Ramana Paravidya Upanishad % File name : ramaNaparavidyopanishad.itx % Category : deities\_misc, ramana % Location : doc\_deities\_misc % Author : 'WHO' (K. Lakshmana Sarma) % Transliterated by : Sunder Hattangadi sunderh at hotmail.com % Proofread by : Sunder Hattangadi sunderh at hotmail.com % Source : Ramanashrama Publication ISBN 81-8288-058-0 2nd ed. 2009 % Acknowledge-Permission: Sri V.S. Ramanan, President, Sri Ramanasramam sriramanamaharshi.org % Latest update : Dec. 14, 2014 % Send corrections to : Sanskrit@cheerful.com % % This text is prepared by volunteers and is to be used for personal study % and research. The file is not to be copied or reposted for promotion of % any website or individuals or for commercial purpose without permission. % Please help to maintain respect for volunteer spirit. % \documentstyle[11pt,multicol,itrans]{article} #include=ijag.inc #endwordvowel=.h \portraitwide \parindent=100pt \let\usedvng=\Largedvng % for 1 column \pagenumbering{itrans} \def\engtitle#1{\hrule\medskip\centerline{\LARGE #1}} \def\itxtitle#1{\medskip\centerline{\LARGEdvng #1}\medskip\hrule} \def\endtitles{\medskip\obeyspaceslines} %% \begin{document} \engtitle{.. Shri Ramanaparavidyopanishad ..}## \itxtitle{.. shrIramaNa paravidyopaniShat ..}##\endtitles ## shrIlakShmaNasharmaNA virachitA ma~NgalaM ahaMsvarUpeNa samastajanto\- rvibhAntamantarvibhumaprameyam | guruM gurUNAmajamAdidevaM vandAmahe shrIramaNaM dayAbdhim || Ishvaro gururAtmeti mUrtibhedavibhAgine | vyomavadvyAptadehAya dakShiNAmUrtaye namaH || 1|| mANDUkyamukhyopaniShatsu diShTA j~nAnAbhidhA yA sahajAtmaniShThA | sasAdhanA tena nijAnubhUtyA sandarshitA sA pratipAdyate.atra || 2|| samIkShya sAMsArikajIvanasya duHkhAtmatAM kAmabhayAshrayatvAt | dvAbhyAM vimuktaM gurumetya buddhaM vimuktimArgaM praNipatya pR^ichChet || 3|| brUyAt sa buddhaH paramaM rahasyaM samastabuddhAnubhavaprasiddham | jAnAsi chet svaM na tavAsti duHkhaM duHkhI bhavestvaM yadi vetsi na svam || 4|| yataH suShuptau na tavAsti duHkhaM tvayIdamAropitameva nAnyat | jij~nAsayA svaM samavetya satyaM nijasvarUpe sukharUpa Assva || 5|| artho.ayamevaM guruNopadiShTaH sAraH samastashrutishIrShavAchAm | asyopadeshasya hi vistareNa vyAkhyaiva sarvA nigamAntavANI || 6|| j~nAnasvarUpaM nijasatyamekaM svayamprakAshaM hR^idi satyamasti | saMshAntachittena hR^idisthitiryA sA tasya bodho.api vimuktibhAvaH || 7|| AtmasvarUpA hR^idi bhAsamAnA sadaikarUpA vimalA chitishcha | brahmAbhidhAnaM jagato.akhilasyA\- pyAdhArasatyaM dvayamekameva || 8|| AdhArasatye vimale tu tasmin nijasvarUpe manasopaklR^iptam | avidyayA vishvamamuM nimIlya bhAti svayaM satyavadaj~natAyAm || 9|| nimIlya rajjuM bhujagaH svayaM san mandAndhakAre sati bhAti yadvat | AtmAnamevaM bhuvanaM nimIlya bhAti svayaM satyavadaj~natAyAm || 10|| avidyayA.a.atmA vapuShA mitashcha sukhI cha duHkhI bhavapAshabaddhaH | pratIyate.aj~no.api pR^ithak parasmA\- dAtmA tu sAkShAtpara eva nAnyaH || 11|| saMsAritA svasya tato mR^iShaiva budhyeta tannirmanane pade tu | \ldq{}nahyastyavidyA manaso.atiriktA manohyavidyA bhavabandharUpA\rdq || 12|| vIkShyAhimIkSheta yathA na rajjuM vishvaM sajIveshvaramAtmarUpe | avidyayA.a.aropitamIkShamANo na vIkShate svaM paramArthasatyam || 13|| nimIlataH svo bhavitaiva tAva\- dyAvat svataH satyamidaM vibhAti | tathA na bhAyAnmanasi praNaShTe nAshAya tasmAnmanaso yateta || 14|| nimIlitaM svaM manasA tamenaM mithyAprapa~nchapravikalpanena | svAnveShaNenAtmani niShThitaH sannunmIlya tasminpravilApayedyaH || 15|| mano.apyavidyAmakhilaM prapa~nchaM tenAnubhUyeta nijaM svarUpam | saMsArahInaM nirupAdhikaM cha brahmAtmakaM kevalamadvitIyam || 16|| bhItyA.athavA janmamR^itipravAhAt prapadyate chechCharaNaM mahesham | nashyedavidyA kR^ipayaiva tasya tadA sthitaH syAnnijasatyabhAve || 17|| bhaktyA parasmai svanivedanaM yat prapattimetAM nigadanti santaH | tadbhaktirIshe navadhopadiShTA kAryAmumukShoH shravaNAdirUpA || 18|| ##Quote - Srimad Bhagavatam## shravaNaM kIrtanaM viShNoH smaraNaM pAdasevanam | archanaM vandanaM dAsyaM sakhyamAtmanivedanam || niShThAchalA sA nijasatyabhAve j~nAnaM vimuktiH sahajA sthitishcha | sthito.achalastatra pade parasmin nirastamoho bhavati prabuddhaH || 19|| niShThAM paraM tAmadhigatya buddho jIvachCharIro.api vimukta eva | karotyahantAM mamatAM na dehe buddho hyato.asAvasharIra eva || 20|| yannirmanaskaM padamevamuktaM sukhaM tadAtyantikamantahInam | sukhaM samAvR^itya manaH svayaM hi sadaiva duHkhaM vivR^iNoti jantoH || 21|| R^ijuH shuchiH satyavachA amAnI dhIro viraktashcha gurau subhaktaH | shamAdiShaTkena yuto mumukShuH sthitiM parAM tAmachirAllabheta || 22|| dhIrakShaNaM yadvidadhAti sAdhu\- rnirgR^ihya vR^ittIrnijamArgaNAya | tadeva dhIratvamihopadiShTaM nApekShate.anyA khalu dhIratA.atra || 23|| bhajet prabuddhaM hi guruM mumukShuH svAj~nAnanidrotthitamastamoham | kathaM nu martyaH svayamaprabuddhaH prabodhayedanyanarAnabuddhAn || 24|| IshAdabhedena kR^itaiva buddhe gurau subhaktirgaditA.atra sAdhoH | nirmohitAmetyachirAt tayaiva buddhaH parasmAnnahi kashchidanyaH || 25|| shamo damashchoparatistitikShA shraddhA gurorvAchi samAhitatvam | vidhIyate ShaTkamidaM mumukShoH sthiraM bhavedyena mano gaveShe || 26|| ##Quote - tr. of Maharshi's Tamil work## vishrAntiM jaTharasya me na vitarasyekAM cha nADImaho nAnashnan divase cha tiShThasi kadApyekAmaho nADikAm | no jAnAsi madIyaduHkhamatulaM he durvinIta tvayA | sAkaM jIvanamatra dehanilaye me durghaTaM samprati || nijasvarUpAnubhavaikavedyaM tanneti netItyuditaM padaM hi | vAchA.apyanuktaM manasA.amataM cha maunopadiShTaM guruNA.a.adimena || 27|| atItya yajjAgaramukhyabhAvA.n\- stanniShprapa~nchaM bhavati prashAntam | atasturIyaM padamavyayaM tad\- ityeSha mANDUkyanirUpitArthaH || 28|| tisro hyavasthAH prabhavanti jAgrat svapnaH suShuptishcha samastajantoH | AdhArabhUtA tritayasya chAsya svAj~nAnarUpA.asti suShuptiranyA || 29|| asminnavasthAtritaye samasta\- mantarbhavatyeva hi vishvametat | asmAdavasthAtritayAt parastA\- dalaukikaM hyasti turIyasatyam || 30|| asvapnanidreti suShuptiruktA sasvapnanidrepyubhayaM tadanyat | anidramasvapnakamastavishvaM padaM turIyaM hi vimuktidhAma || 31|| sandhau suShupteratha jAgarasya chidrUpiNI nirmananA sthitiryA | sA susthirA ched bhavitA katha~nchit saivochyate muktiriti prabuddhaiH || 32|| ##Quote - from Yoga Vasishtha## nidrAdau jAgarasyAnte yo bhAva upajayate | taM bhAvaM bhAvayan sAkShAdakShayAnandamashnute || aj~nAnanidrAparibhUtabhAvAH pashyanti dussvapnamimaM prapa~ncham | paribhramanti tritaye.atra jIvA yAvanna nidreyamapaiti bodhAt || 33|| nidrAlurevaM sakalo.api jantu\- rna ko.api jAgarti hi jIvaloke | tIrNastisR^ibhyo.aj~natayA vimukto buddhastu jAgarti turIyaniShThaH || 34|| jAgarti buddho nijasatyabhAve sametya niShThAM tamasA vihIne | nidrAti cha svapnamaye prapa~nche svAj~nAnamUDhaiH paridR^ishyamAne || 35|| tannaktamuktaM viduSho hi vishvaM naktaM tathA.a.atmA.aviduSho janasya | niShThAmatastAM sahajAM turIyAM jAgratsuShuptiM nigadanti budhAH || 36|| ##Quote - from BhagavadGita## yA nishA sarvabhUtAnAM tasyAM jAgarti saMyamI yasyAM jAgrati bhUtAni sA nishA pashyato muneH || sajjAgradAditrayamasti yeShAM teShAM turIyAbhidhayA taduktam | sat turyamevAsadidaM trayaM yat turyAbhidhA tasya bhavatyasAdhu || 37|| svapne.api jAgratyapi cheShTamAnaM manaH prapa~nchaM sR^ijati svayaM hi | gatvA suShuptau bata bIjabhAvaM bhUyaH prabodhe sR^ijati prapa~ncham || 38|| mano.antato nashyati naiva yAvad bhavedavasthAtritayaM hi tAvat | manovinAshAddhi turIyaniShThA yatrAntataH shAmyati vishvametat || 39|| j~nAnAbhidhA yadyapi sA.a.atmaniShThA j~nAtrAdikena tritayena hInA | tatkiM vijAnAtyuta kena ko vA j~nAnAbhidhA svAtmatayaiva niShThA || 40|| Atmaiva yasminna bhavat samastaM jAnAti tasmin bata kena kiM nu | ityAtmanaH kevalataiva turye sandarshitA.asti shrutishIrShavAchA || 41|| sthAnaM cha tadvAniti nAsti tasmin bhedaH pade kashchana vAstavo yat | AtmA.advitIyaH paripUrNa ekaH sthAnaM svayaM svasya hi san sa ekaH || 42|| ##Quote - Upanishad## sve mahimni pratiShThitaH | athavA na mahimni || dvaitaM samastaM khalu nItamantaM buddhena turye sthitimetya satye | advaitaniShThA.adhigatA.asti tene\- tyadvaitinaM tena tameva vidyAt || 43|| anAtmani svAtmatayA pratItyA pratIyate dvaitamidaM hi sadvat | evaMvidhAj~nAnavimuktabhAva\- madvaitaniShThAM nigadanti buddhAH || 44|| advaitamevaM na mataM yathA.anya\- nnAsti prachAro manaso hi tatra | advaitamuktaM nijasatyabhAve niShThaiva chintArahitA.astalokA || 45|| shAstroditArthAdhigamena yastu buddhvA.advayatvaM matavaddhiyaiva | tuShyatyanenaiva vinA.anubhUtiM nAdvaitaniShThA.adhigatA.asti tena || 46|| na tena dR^ishyaM pravilApitaM hi svachitsvarUpe paramArthasatye | shAstrArthabodhAt samavaiti yaH svaM na tasya dehAtmamatirvinaShTA || 47|| pashvAdikebhyo.apyavisheSha eva tasyochyate sha~Nkaradeshikena | pashutvametad gaditaM hi buddhai\- rvapurmitaM yat svamavaiti jantuH || 48|| na vyetyataH shAstravido narasya jagat svataH satyamiti pratItiH | tayA pratItyA satataM vimUDhaH paribhramatyeva bhave yathA.anye || 49|| vAgyantratulyo.ayamudIryate cha buddhvA.api shAstrArthamashAntachetAH | apaNDitAdapyavaro.ayamukto madAdidoShaiH paribhUtabhAvaH || 50|| bodhaM parokShaM tamimaM vadanti parokSha AtmA tu na karhichit syAt | nityAparokShasya parokShabodho bodho yathArtho bhavitA kathaM nu || 51|| deho.ahamasmItyanubhUtirUpo bhavatyabodhaH khalu bandhahetuH | bodho.ahamasmIti vinA.anubhUtiM kathaM vrajennAshamabodha eShaH || 52|| dhiyA dhR^ito.ayaM hi parokShabodho na dhIprachAro.asti tu satsvarUpe | daityaM yathA puNyajanaM vadanti vadantyabodhaM bata bodhanAmnA || 53|| yadA.arkatapto mR^igatR^iShNikAyAM snAtvA narastApavimuktimeti | annaM pachechchitragatAgninA vA parokShabodhena tadA.astu muktiH || 54|| tatsvAnubhUtyA rahito.advayatvaM vAchA vadan dvaitisamAna eva | na gachChato vA~Nmanase hi turyaM tatra sthitasyAsti mataM na ki~nchit || 55|| advaitinaH svAn gaNayanta Ahu\- rjaganmR^iShA duHkhamayaM jaDaM cha | ato.anyathaivetyapare vadanti phale tu sarve.api samA bhavanti || 56|| vishvaM paro jIva iti trirUpaM vibhAti satyaM paramekameva | j~nAnaM bhavenaiva tu vAda eSha j~nAnaM tvaha~NkAravinAsha eva || 57|| nijasvarUpAnubhave vinechChAM matAgraheNa pravadanti vAdAn | astIti nAstItyapi rUpyarUpI\- tyekaM dvidhA nobhayathetyanantAn || 58|| bhavatyanantAH khalu tarkavAdAH kvachitpratiShThAM na hi yAti tarkaH | alaukiko.asau khalu turyaniShThA j~neyA kathaM tarkadhiyA bhavet sA || 59|| mataM na ki~nchidviduSho.asti yasmAt sajjeta vAdeShu kadA.api nAsau | sarvaM mataM sammatameva tasya matiM na kasyApyuta chAlayet saH || 60|| dveShaM vinA.anyeShu mateShu tasmA\- dvihAya vAdAnapi shAntachetAH | yateta sAdhuH svamatoktarItyA mokShechChayA sAdhanatatparaH san || 61|| dvaitAdvayatve bhavato mate dve satyaM cha mithyA vadatAM prapa~ncham | vAdAvubhau chApi vihAya shakyo labdhuM svarUpAnubhavo mumukShoH || 62|| aduHkhamishraM sukhamantahInaM vA~nChanti sarve khalu jantavo.api | sukhaM svabhAvo hi samastajanto\- stAdR^iksukhaM kveti hi chintanIyam || 63|| kasmin pade tat sukhamastyanantaM labhyaM cha tat kena cha sAdhanena | dvayaM tadetad bhagavAn mumukSho\- ratyantavairAgyavato bravIti || 64|| priyA suShuptirhi samastajantoH priyatvahetuH sukharUpatA.asyAH | sukhAya tasyAM viShayA na santi kiM mUlakaM syAnnu sukhaM suShupteH || 65|| suShuptiturye bhavataH samAne dvayormano nAsti hi nApi vishvam | AtmA dvayorasti tu nityasatyaH sa eva mUlaM hyubhayo sukhasya || 66|| anityamalpaM cha sukhaM suShuptau mano.asti tasyAM khalu bIjabhAve | turye prapUrNaM sukhamastyananta\- mAnandasa.nj~naM shrutiShu prasiddham || 67|| tasyaiva mAtrAM khalu jIvaloke labdhvA ramante.akhilajantavo.api | na syAdadIdaM tu sukhasya mUlaM loke kShaNArdhaM bata ko nu jIvet || 68|| preShThaH samastasya tatasturIye virAjamAnaH sukharUpakaH svaH | preShThA cha tasmAdakhilasya janto\- rniShThA turIyaiva na kAchidanyA || 69|| turyaM padaM nityasukhasya dhAme\- tyevaM prabuddhAdvidite.atha sAdhoH | ito viraktasya turIyalipso\- rjagadvichAreNa phalaM kimasti || 70|| san vA.anyathA vA bhavatu prapa~ncho labdhavyamatrAsti kimasya sAdhoH | sat turyamadvaitamutAnyathA vA\- .apyAstAM tadevepsitamasya nAnyat || 71|| kimadvayaM sat kimuneti boddhuM shakye hi turye sthitimetya satye | shaknoti kastattvamado niboddhuM bhrAmyannavasthAtritaye vimugdhaH || 72|| kShepo hi lomnAM nikarasya yuktaH kShurApanItasya vinA parIkShAm | tuchChasya tadvajjagato.asya dAnaM charchAM vinA yujyata eva sAdhoH || 73|| heyaM prapa~nchaM sa vihAya tUrNa\- mantarmukhatvena yateta siddhyai | antarmukhatvena hi sAdhanaM syAd vishvaM tadarthaM nanu heyameva || 74|| paraM tu vairAgyabalena hInA jagat svataH satyamiti pratItyA | na sAdhate.antarmukhatAM bhajante teShAmapekShyo hi vichAra eShaH || 75|| ete vichAreNa gurUktarItyA jaganna satyaM svata ityavetya | tathaiva buddhyA.apyanusandadhAnA antarmukhatvaM shanakairbhajeyuH || 76|| yA laukikenAnubhavena charchA svabuddhishaktyA.api vR^ithaiva sA syAt | buddhaM shrayitvaiva guruM tu kuryAt taddiShTarItyaiva jagadvichAram || 77|| aj~nAnamUlo.anubhavo hi sarvaH sAMsArikaH svapnasamo.aj~napuMsAm | mR^iShaiva sarvo.ayamato mumukSho\- rna hi pramANaM sadasadviveke || 78|| buddhAnubhUtirhi paraM pramANaM sAdhosturIyasya padasya lipsoH | sa eva tattvaM jagato.apyavaiti bodhAt turIyasya sataH parasya || 79|| nijAnubhUtiM cha vadan sa buddhaH sandarshayiShyatyamalAshcha yuktIH | prashnAnanantAMstu budho na kuryAt sAdhorna sha~NkAspadamAptavAkyam || 80|| ##Quote - BhagavadGita## saMshayAtmA vinashyati na saMshayAnAM bhavitA virAmo yAvanna turye sthitimeti bodhAt | anto.asti tatraiva hi saMshayAnA\- mAtyantikaH saMshayiturvinAshAt || 81|| ##Quote - Upanishad## bhidyate hR^idayagranthiH Chidyante sarvasaMshayAH | kShIyante chAsya karmANi tasmin dR^iShTe parAvare || tarko.apratiShTho hi tato mumukShuH sadyo.antatastarkamatiM vihAya | shraddhAM samAlambya gurorvachassu taddiShTamArgeNa yateta siddhyai || 82|| udeti sha~NkA yadi kasya seti pR^ichChan svatattvasya gaveShaNena | labheta niShThAM yadi turyabhAve sha~NkA cha tadvAnubhayaM cha nashyet || 83|| buddho gururvakti jaganmR^iShAtvaM sahetukaM svAnubhavAnurUpam | satyopadeshaM tamimaM mumukShuH sachChraddhayA.a.alambya yateta siddhyai || 84|| jIveshvarau vishvamiti trirUpaM jagat samastaM cha turIyasatye | adhyastamevAtmani mAnasene\- tyaj~nAnakAryaM bata sarvametat || 85|| satyevamaj~nAnamidaM yadA tu svaj~nAnabhAsa bhajate vinAsham | kAryaM tadIyaM cha sahaiva nashyet tamo yathA.arkaprabhayA prabhAte || 86|| bhAtIdamaj~nAnatamovilAse na bhAti suj~nAnamahAprakAshe | sachchedidaM bhAti kuto na turye satyAtmanashchitprabhayA pradIpte || 87|| shiShyeta yat svAnubhave turIye satyaM tadevAnyadasatyameva | satyatvamithyAtvavibhAga eSha buddhopadeshairbhavati sphuTo naH || 88|| yato.aj~natAyAmanubhUyamAnaM tasmAdasad dvaitamidaM niruktam | aj~nAnanAshAdanubhUyamAnA satyA bhavatyadvayatA.a.atmanastu || 89|| pade parasmin bhuvane vinaShTe yachchinmayaH svo lasati svabhAsA | shAntaH sa evAdvaya ekakaH sa\- nnityasmadAchAryanirUpitArthaH || 90|| svapnaH prabodhe nidhanaM prayAtI\- tyato hi mithyetyavagamyate.asau | jAgratprapa~ncho.api tathA.a.atmabhAve vinashyatItyasya mR^iShAtvasiddhiH || 91|| parA~NmukhAsturyapadasya lAbhAd vAdAMstu mugdhAH pravadantyanantAn | tajjanyasha~NkAH shamayanti buddhA muhyedyathA tairna mumukShulokaH || 92|| AtmA sharIraM svayameva yeShAM so.ayaM sharIrI bhavitA cha yeShAm | noktaM hi tAn pratyanR^itatvamasya teShAM bhavedvishvamidaM sadeva || 93|| jIveshvarau vishvamiti trayasya mithyAtvamuktaM hyavibhaktameva | triShvekakaM satyamavaiti yastu dvayaM tadanyachcha sadeva tasmai || 94|| mumukShupuMsAmupadishyate tu samAnameva tritayaM mR^iSheti | grAhyaM tathaiveha yathopadiShTaM vimuktimichChadbhirabodhanAshAt || 95|| grAhyaH samagro.apyupadesha eSha tyAjyo.athavA buddhimatA samagram | kaH kukkuTIM kalpayituM samarthaH pAkAya chArdhaM prasavAya chArdham || 96|| kuto nu vishvaM saditi pratIta\- mitIdamAdau parishIlanIyam | prapa~nchasattApratipAdanasya bhAro.asti tadvaktR^ishirastha eva || 97|| yadvIkShyate vishvamato.aj~nalokaH sadeva vishvaM manute hi sarvaH | naitat pramANaM vyabhichAradoShA\- nmarIchikArajjubhuja~NgamAdau || 98|| yathA pratItaM bhuvanaM sadeve\- tyetanna siddhaM bhavatIkShaNena | kimapyadhiShThAnasadasti yasmi\- nnidaM vibhAtItyanumeyamatra || 99|| yadyadyathA bhAti na tat tatheti vaij~nAnikaireva nirUpitaM hi | dravyaM sunIrandhramiva pratItaM chAkAshakalpaM gaditaM yatastaiH || 100|| jAnAtyadhiShThAnasadasya yastu turIyabhAve samupetya niShThAm | buddhaH sa eva prabhaveddhi vaktuM kimasya tattvaM bhavatIti nAnyaH || 101|| bahirmukhatve sati ko nu vidyAd yathAvadAtmAnamuta prapa~ncham | antarmukhatvena tu bodhadR^iShTyA jAnAti tattvaM hyubhayoshcha buddhaH || 102|| kathaM nu mAM j~nAsyasi tattvatastvaM j~nAtuM svamAtmAnamutAsamarthaH | ityaj~namartyaM hasati prapa~ncha ityevamUche bhagavAn gururnaH || 103|| AvidyakatvAjjagadIkShaNasya vAdaM nirAdhAramimaM pradarshya | jaganmR^iShAtvaM prakaTIkaroti sphuTaM gururno bhagavAn prabuddhaH || 104|| sharIramevAtmatayA.avagamya tat satyamevetyapi nishchayena | pratyeti satyaM sakalaM hi rUpaM sarvo.api jantuH paridR^ishyamAnam || 105|| rUpANi sarvANi mR^iShaiva tasmA\- nna tAni satyAni hi buddhapuMsaH | yadasti satyaM tadarUpameva na rUpi ki~nchit paramArthadR^iShTyA || 106|| dR^iShTyaikayA pashyati rUpiNaM svaM sarUpakaM vishvamutAj~namartyaH | sA dR^iShTiraj~nAnamayIti hetoH pramANahInaiva hi vishvasattA || 107|| vapuHprapa~nchAviti dR^ishyamekaM vIkShA.apyavIkShA.apyubhayoH sahaiva | vinA.a.atmano rUpamidaM sharIraM kiM nvIkShate kashchana vishvametat || 108|| svApnaM prapa~nchaM vapuShA vihInAH pashyAma ityevamudIryate chet | tisR^iShvavasthAsvapi chAsti dehaH kadA.apyadehI na bhaveddhi jIvaH || 109|| dehAstrayaH santi hi sarvajantoH sthUlo.api sUkShmo.api cha kAraNAtmA | manomayaH sUkShma udIryate chA\- pyuktastyavidyaiva cha kAraNAkhyaH || 110|| uktaM sharIratritayaM yadetat tat pa~nchakoshAtmakamuchyate cha | madhyaM trayaM sUkShmasharIramuktaM kosho.antimaH kAraNadeha uktaH || 111|| yAvanna bodhAt tritayaM vinashyet syAd dehavAneva hi jIvanAmA | turIyabhAve hyasharIratA.asti sahaiva yasmiMstritayaM vinashyet || 112|| svAvidyayA kalpayante.anyadehaM svapne mano.anyad bhuvanaM svayaM hi | svApnena dehena sahaiva suptaH svApnaM jagat pashyati na tvarUpaH || 113|| dehaM cha vishvaM cha samIkShate hi netreNa dehAvayavena sarvaH | kathaM pramANaM bhaviteyamIkShA vishvasya satyatvavichAraNe.asmin || 114|| dR^ik syAdyathA tAdR^ishameva dR^ishyaM dR^igAshrayo.ayaM khalu dR^ishyabhAvaH | dR^ik chet sarUpA.asti tathaiva dR^ishyaM dR^ik chedarUpA.asti na rUpavIkShA || 115|| bhAtyaj~natAyAM khalu sarvajantoH prapa~ncha AtmA dvitayaM sarUpam | aj~nAnanAshe dvayamapyarUpa\- mananta Atmaiva hi dR^ik tadAnIm || 116|| j~nAnekShayA hyAtmani rUpahIne yAtyekatAM vishvamidaM sajIvam | draShTA.api dR^ishyaM bhavato na yasyAM tAM j~nAnavIkShAM nigadanti buddhAH || 117|| chidrUpa Atmaiva hi niShprapa~ncha ekaH pade sve parishiShTa Aste | janmAdiShaDbhAvavikArahInaH sa eva tasmAd gaditaH svataH san || 118|| anantadR^i~NnAma nigadyate.asau paraH sa AtmA paripUrNa ekaH | na tasya dR^iktvaM tu yathArthato.asti satyAtmano dR^ishyavivarjitatvAt || 119|| achitsvarUpatvanivAraNAya kR^ito dR^igityatra padaprayogaH | j~nAnasvarUpatvamutAdvayatvaM tasyaiva mukte bhagavattamena || 120|| arUpiNaH svasya sarUpatAM hi matvekShate vishvamidaM sarUpam | avidyayA.adhyastamidaM samastaM hyAtmanyarUpe parasatyanante || 121|| anAmake.arUpiNi chitsvarUpe tasminnavidyAparikalpitAni | nAmAni rUpANi vibhAnti sadvat svaM rUpiNaM pashyata eva puMsaH || 122|| AvidyakatvaM jagadIkShaNasya vispaShTamevaM guruNopadiShTam | evaM nirastA jagato.asya sattA diShTA.a.atmanaH kevalatA.api satyA || 123|| sthirIkarotyarthamimaM gururno manomayatvaM jagato nirUpya | tato mR^iShAtvaM manaso.ahamashcha mUlAj~natAyA api chopadishya || 124|| shabdAdikA ye viShayAsta eva rUpaM hi vishvasya na ki~nchidanyat | pratItayaste manaso hi sarve tadvishvametanmana eva nAnyat || 125|| yadyasti vishvaM manaso vibhinna\- mabhAnametasya kutaH suShuptau | chidrUpa AtmA.asti hi tatra satyo yadIyabhAsA manaso manastvam || 126|| ##Quote - Vivekachudamani## yadi satyaM bhavedvishvaM suShuptAvupalabhyatAm | yannoplabhyate ki~nchidato.asat svapnavanmR^iShA || yadA manashcheShTitamasti puMsAM tadaiva vishvaM khalu bhAti teShAm | manomayaM vishvamidaM hi tasmAt svapne yathA jAgarite tathaiva || 127|| yathaiva jAgrajjagadevameva svApnaM svakAle pratibhAti sadvat | jAgratprapa~ncho vyavahArayogyo yadvat tathA svApna uta svakAle || 128|| svApnaM yathA dR^ishyamabhinnameva chittAd bhavet svapnadR^isho narasya | dR^ishyaM tathA jAgrati vIkShakasya chittAd bhavet sarvamabhinnameva || 129|| manomayatve jagataH susiddhe siddhaM mR^iShAtvaM bhavatIti bhItAH | bahiHsthitatvaM jagato.aj~namartyA anekadhA sAdhayituM yatante || 130|| jaganmR^iShAtvaM gaditaM tu buddhaiH svAnveShaNAt turyapadasya lipsoH | nAnyAn pratIdaM hyupadiShTamasti tato vR^ithaiveha tadIyavAdAH || 131|| svApnasya vishvasya mR^iShAtmakatvaM svapne na shaknoti hi ko.api boddhum | tathaiva jAgrad bhuvanaM mR^iSheti shaknoti boddhuM na hi jAgare.asmin || 132|| na doShahInaM bhavati pramANaM bahiHsthitatve jagato.asya ki~nchit | sAdhyaM svapakShaM bata siddhavattu kR^itvaiva vAdAMsta ime vadanti || 133|| antarhi shabdAdikabodhajanma bahistu tatkAraNamasti vishvam | ityuchyate ched vada san kathaM syA\- dantarbahishcheti vibhAga eShaH || 134|| loke.anubhUtaH sakalo vibhAgo dehAshrayeNaiva hi bhAti sadvat | dehasya sattAM prati na pramANaM pR^ithak kimapyasti samarpitaM taiH || 135|| alpaM mano vishvamidaM vishAlaM syAdantaretanmanasaH kathaM nu | ityeSha vAdo.apyuta mugdhataiva vishAlamuktaM mana eva buddhaiH || 136|| AkAshatashchApi bR^ihanmano hi tasmin hi khAdIni bhavanti pa~ncha | chinnishchalA brahma chalA manashche\- tyevaM mano brahmamayaM niruktam || 137|| suptau tavAsIt kimidaM na veti sha~NkAsti chet pR^ichCha narAnasuptAn | AsIdavichChinnatayaiva vishva\- mityeva teShAmavagachCha vAchA || 138|| evaM svapakShaM bata siddhavattu kR^itvaiva vAdo.ayamudIryate.aj~naiH | antarbhavantyeva hi te.apyasuptA narAH prapa~nche.atra vichAryamANe || 139|| vIkShAmahe tAn manujAnasuptAn vayaM prabudhyaiva hi naiva suptau | asuptapuMsAM na hi satyatAyAH ki~nchit pramANaM pR^ithagasti dattam || 140|| te chApyasuptA manasaiva vishvaM jAnanti no tena vinA kadA.api | sarvasya tanmAnasameva vishvaM svapne yathA jAgarite.api tadvat || 141|| bhAtyekarUpaM hi jagad bahUnA\- mityuchyate chAsya bahiHsthitatvam | navIkShakANAM bahutA yathArthe\- tyuktaiSha vAdo guruNA nirastaH || 142|| anekataiShA manasA kR^itaiva svapne yathA jAgarite.apyabodhAt | nAnekatA bhAti hi vIkShakAnAM suShuptibhAve manasA vihIne || 143|| manaH prapa~nchaM sR^ijati svayaM hi svapne yathA jAgarite tathaiva | svasR^iShTameveti mano na vetti svapne yathA jAgarite.api tadvat || 144|| yathepsitaM sraShTumashaktameva mano.avashaM sat sR^ijati prapa~ncham | ato hi vishvaM saditi pratItyA bhrAntaM bhR^ishaM saMsarati svayaM cha || 145|| manorathe nATakavIkShaNe cha tathA kathAsaMshravaNe.api chittam | pratyeti satyaM sakalaM svasR^iShTa\- meSha svabhAvo manaso hi nityaH || 146|| dR^iShTerna sR^iShTiH pR^ithagasti kAchid dR^iShTishcha sR^iShTirdvayamekameva | dR^iShTervirAmo nidhanaM hi nAnya\- nnashyeddhi vishvaM nijatattvabodhAt || 147|| siddhe prapa~nchasya manomayatve sachchenmanaH san bhavitA prapa~nchaH | asan prapa~ncho.api manastvasachchet tato vichAryA manaso.atha sattA || 148|| kairlakShaNaiH syAt sadasadviveka ityatra pUrvaM parishIlanIyam | sallakShaNaM laukikasammataM yat tanna pramANaM khalu sadvichAre || 149|| kIro yathA shAlmalibhUruhasya lubdhaH phale va~nchita eva yAti | evaM svayaM va~nchayataH svameva mataM pramANaM bhavitA kathaM nu || 150|| dhIrindriyANyapyuta mAnasaM cha bhavantyavidyAparichArakANi | ataH pramANAni hi laukikAni naivopakurvanti vichAraNe.asmin || 151|| sallakShaNaM laukikasammataM yat tadetadAvidyakamityasAdhu | sAdhoH pramANaM gadito hi buddhaiH satyatvamithyatvavibhAga eva || 152|| bhAsA svayA yadvilasatyajasraM vinA vikAraM cha layodayAbhyAm | tadeva satyaM hi tato.anyathA tu sarvaM mR^iShaiveti vadanti buddhAH || 153|| kadA.apyasatyasya bhavenna sattA bhavedasattA na sataH kadA.api | ityevamUche sadasadvivekaM gItAsu kR^iShNo bhagavAn svayaM hi || 154|| AdyantayorbhAvavivarjitaM yan\- madhye.api tad bhAvavihInameva | yaddeshakAlapramitaM vibhAti tatsatyatAdhIrbata mugdhataiva || 155|| satyopamAnaM gaditaM suvarNaM mithyopamAnAni vibhUShaNAni | satyaM suvarNaM ruchakAnyapekShya vinashvaratvAdruchakAni mithyA || 156|| suvarNamAsan ruchakAni pUrvaM tadeva madhye.api tadeva chAnte | asanti satye vilasanti sadvat svarNe yathA santi vibhUShaNAni || 157|| rItyA.anayA vishvamidaM manashcha dvayaM cha mithyaiva parIkShamANe | ityevamartho bhagavattamena diShTo yathA tatkrama uchyate.atra || 158|| bhAsyaM jagad bhAsakamasya cheto layodayau dve bhajataH sahaiva | na bhAtyavichChinnatayA dvayaM che\- tyato dvayaM chApi mR^iSheti vidyAt || 159|| bhavet tu yadyad viralaprakAshaM tattajjaDatvena paraprakAshyam | jaDasya sarvasya cha bhAsakaM yat svayamprabhaM taddhi chitisvabhAvam || 160|| svatattvabodhAdahamAdinAshe yachChiShyate shAntapade parasmin | satyaM tadanyannikhilaM mR^iSheti jAnImahe.asmad gurudevavAgbhiH || 161|| mano.api mithyA yadi shUnyataiva prAptA suShuptau na hi ki~nchidasti | ye vAdamevaM samudAharanti svAneva te.aj~nA bata vismaranti || 162|| shUnyatvametadviditaM kathaM nu naivAsya sAkShI yadi kashchidasti | nissAkShikA naiva hi shUnyateya\- mato na shUnyatvamidaM yathArtham || 163|| shUnyatvavAdo bhagavattamena nissaMshayaM hyasti nirasta evam | nAsmAkamatrAsti hi kA.api sha~NkA turye.asti shiShTaH khalu satya AtmA || 164|| AtmA svaya~njyotirahaMsvarUpo bhAti svabhAsA hR^idi sarvajantoH | sarvo.apyataH svaM samavaiti santaM nAsmIti ko nvasti vadannR^iloke || 165|| manye tato.asmItyanumIyate tu vR^ittyA dhiyaH kaishchana naijasattA | amI gajaM yAntamupekShya mandAH padAni vIkShya pratiyanti pashchAt || 166|| sarvAnubhUtA.asti hi naijasattA suShuptibhAve manasA vihIne | sukhaM mayA suptamiti bruvANaH sukhasmR^itiM cha prakaTIkaroti || 167|| anyAnubhUtasmaraNaM kutaH syAt svenAnubhUtaM hi sukhaM suShupteH | anyo.ahamanyaH puruShaH suShupteH pUrvaM ya AsIditi ko nu vakti || 168|| layodayAbhyAM rahite hi tasmin manaH savishvaM layameti suptau | udeti tasmAchcha punaH prabodhe shUnyatvavAdo.ayamato mR^iShaiva || 169|| AdhArasadvastu vinA kathaM nu vishvaM manashchetyubhayaM cha bhAyAt | rajjuM vinA konviha vIkShate.ahiM shuktiM vinA pashyati ko nu raupyam || 170|| astitvabhAne bhuvanasya yachCha\- dastyeva sat ki~nchana chitsvarUpam | no chet kathaM dhIrudiyAnmR^iSheda\- mastIti bhAtItyapi laukikAnAm || 171|| tadbhAsyameva dvitayaM cha yasmAt svayamprabhaM tachchitirUpameva | nAtmasvarUpAt pR^ithagasti satyaM svayamprabhaM ki~nchana kutrachidvA || 172|| bodhodaye svAtmani bhAsamAne nArkendunakShatragaNA vibhAnti | tasyaiva bhAsA khalu bhAnti tAni bahirmukhasyAj~najanasya loke || 173|| chitA yayA bhAti jagat samastaM bhAsA.api yasyA manaso manastvam | saivAtmarUpaM bhavatIti heto\- rAtmAstitAyAM na hi kA.api sha~NkA || 174|| asmIti bodhaM na ruNaddhyavidyA bodho.ahamasmIti tu bodhameva | svaM vetti santaM khalu sarva eva vihAya vaij~nAnikavAdamugdhAn || 175|| nityo.avyayaH santatabhAnakaH svaH sarvAsvavasthAsvapi satya Aste | tasminnadhiShThAnasati hyasheSha\- mAropitaM vishvamidaM vibhAti || 176|| pUrNasya tasyaiva chidAtmakasya satyasya sattAmupajIvya sadvat | samAnasaM vishvamidaM vibhAti svAvidyayA mohitamAnasAnAm || 177|| brahmaikakaM sat sakalasya jantoH svayaM sadaivAhamahantayA.antaH | bhAtyAtmarUpeNa ni nAnya Atme\- tyeShA.asti vANI bhagavattamasya || 178|| chaitanyamasmIti madIyarUpa\- miti shrutA mosasanAmakena | yA devavANI prathitA.asti tasyA bhAvo.ayamevetyapi so.ayamUche || 179|| vij~nAya satyAtmatayA tameva brahmAtmakaM turyapade lasantam | labdhveva kAmAnakhilAn sahaiva sadaiva tR^iptA hi lasanti buddhA || 180|| saiShA vishuddhA chitirAtmarUpA svAj~nasya vishvAkR^itikA hi bhAti | satyAtmanItthaM viparItabuddhi\- rnijasvarUpAnavabodhamUlA || 181|| AvidyakaM vishvamidaM sadaiva samAvR^iNotyeva hi tatsvarUpam | dhIrindriyANyapyuta mAnasaM cha bhavantyavidyAparichArakANi || 182|| ataH pramANAni hi laukikAni pratyakShamaitihyamutAnumAnam | pratAraNAyaiva bhavanti janto\- rnaivopakurvanti hi bodhalabdhyai || 183|| ataH kimAshcharyamidaM yadaj~nA matvA svataH satyamimaM prapa~ncham | saMsAriNaM cha pratiyanti pUrNaM shivaM sadAtmAnamasa~Ngamekam || 184|| niruktamevaM jagato mR^iShAtvaM naikopamAnena subodhamasti | ataH sphuTIkartumidaM mumukSho\- stisro gururvaktyupamAH krameNa || 185|| bhramaH prapa~nchasya sadAtmarUpe rajjvAM yathA.aheriti darshite.arthe | uktopamAyA viShamatvabuddhyA shiShyasya sha~NkA samudeti kAchit || 186|| sarpabhramaH shAmyati rajjubodhA\- nnaivaM jagad bhrAntirapaiti sAdhoH | shrutyA.api yuktyA vidite.api tattve pUrvaM yathA dR^ishyata eva vishvam || 187|| jagadbhramo naiti parokShabodhA\- nnirAspadeyaM khalu tena sha~NkA | tathA.api sandehanivAraNAya gururdvitIyAmupamAM bravIti || 188|| bhUyo.api vIkShA mR^igatR^iShNikAyA astyeva tattve vidite.api tasyAH | evaM niraste.api cha saMshaye.asmi\- nnudeti bhUyo.api cha saMshayo.atra || 189|| kAryopayogIni hi jAgatAni vastUni naivaM tu marIchikAmbhaH | atrochyate svapnasamIkShitAni kAryopayogIni tathA.api mithyA || 190|| kAryopayogInyapi tadvadeva mithyaiva vastUnyapi jAgatAni | svapno hyayaM jAgaritAbhidhAnaH svAj~nAnanidrAvashagasya jantoH || 191|| nidreyamaj~nAnamayI na yAvad vyapaiti sAdhoraparokShabodhAt | svapno.anuvarteta hi jAgarAkhyo yasmi~njagatsatyavadeva bhAti || 192|| j~neyaM hi satyatvamabAdhitatvaM bAdhyatvamevAtra mR^iShAtvali~Ngam | Atmaiva sannityamabAdhitatvA\- nmR^iShA jagad bAdhyatayA.a.atmabodhe || 193|| AtmanyadhiShThAnasati hyasheSha\- mAropitaM vishvamidaM vibhAti | ato na vishvaM narashR^i~NgatulyaM satyaM svato netyupadishyate tu || 194|| bhedairanantaiH pravibhaktameva pratIyate vishvamidaM hi sarvam | bhedA ime chApi bhavanti mithye\- tyarthaM gururno vishadIkaroti || 195|| bhedaM cha jIveshvarayostathA.anyAn pratyeti bhedAn mana eva sarvAn | bhedapratItirmanaso hi dharmo bhAve.amanaske na hi santi bhedAH || 196|| manaH pratItyAmakameva tasmA\- daj~nAnubhUtaM bata bhedajAtam | sarvapratItermanasastu mUlaM bhavatyanAtmAtmabhidApratItiH || 197|| saiShA sharIro.ahamiti pratItiH saMsAravR^ikShasya nidAnabhUtA | pratItireShA gaditAj~nataive\- tyAvidyakA eva samastabhedAH || 198|| jIvAbhidhAnaM mana eva bhedA\- navidyayA kalpayatIkShate cha | suShuptibhAve.api turIyabhAve jIveshvarAdyA na hi santi bhedAH || 199|| dvandvAni sarvANyapi cha tripuTyo bhavantyasatyAnyata eva hetoH | satyAtmabhAve na hi santi tAni na bAdhyate turyapadastha etaiH || 200|| antarbahirjanmamR^itI samaShTi\- rvyaShTirjagatsR^iShTilayau tamo bhAH | AtmA.apyanAtmA.apyuta bandhamuktI j~nAtAj~nate jIva uteshvarashcha || 201|| svechChA cha daivaM cha sukhaM cha duHkhaM doShA guNAshchApyuta puNyapApe | ityAdyaha~NkAranidAnakatvAt svapnopamaM vakti guruH samastam || 202|| j~nAtA.api tajj~neyamanAtmasa~nj~naM j~nAnaM tathA vaiShayikaM tadIyam | samastamevaM tripuTiprakAraM chAvidyakaM svapnasamaM niruktam || 203|| AtmanyavidyAparikalpitau dvau jIveshvarAkhyau bhavato na bhinnau | upAdhisambandhadhiyA bhideyaM pratIyate satyavadaj~natAyAm || 204|| Ishasya mAyA gaditA.astyupAdhi\- rjIvasya tUpAdhirabodha eva | mAyA.astyadhInA paramasya tasya jIvastvavidyAparatantra eva || 205|| mAyA.apyavidyA gadite tu shAstre jIveshayorbhedanirUpaNAya | mithyaiva bhedo.ayamabodhamUla\- stathA.api satyo vyavahAradR^iShTyA || 206|| dvaitaM bhavet satyavadeva tAvad yAvanna jIvatvamapaiti bodhAt | ato bhavet satyavadeva puMsAM bhedo hyayaM yadvadihAnyabhedAH || 207|| vishvaM paro jIva iti trayasya mR^iShAtvamuktaM hyavibhaktameva | na kukkuTI kalpayituM hi shakyA pAkAya chArdhaM prasavAya chArdham || 208|| svaM dehinaM chApyuta jIvabhUtaM yo manyate.aj~nAtanijasvarUpaH | Atmaiva tasmai bhajatIshabhAvaM tameva bhaktyA sa bhajedvimuktyai || 209|| satyAM viditvA.advayatAM dhiyaiva labdhuM svarUpAnubhavaM tvashaktaH | kuryAt prayatnaM bhavabandhamuktyai bhaktyA parasminnapi cha prapattyA || 210|| dhIrasya puMso nijamArgaNaM cha bhIroH prapattiH puruShe parasmin | dvAveva mArgau gaditau mumukSho\- rantarbhavantyatra samastamArgAH || 211|| anveShayAha~NkR^itimUlamanta\- rnAshAya tAmarpaya vA parasmai | mArgo dvidhaivaM bhagavattamena mumukShupuMsAM ramaNena diShTaH || 212|| advaitinaM svaM gaNayannadhIro bhaktiM parasminnavarAM cha matvA | vR^ithaiva jIvatyabhajan ya IshaM mugdhaH sa martyo malinantara~NgaH || 213|| kUpe yathA rajjunibaddhakumbho bhakto bhave.asmin bhavitA tathaiva | rajjuM vinA kUpanimagnakumbho yathA tathA bhaktivihInamartyaH || 214|| ya AsurIM sampadamAshrayante na bhaktirachChA bhavitA he teShAm | daivImataH sampadamAshritaH san bhaktiM parasmin vidadhIta sAdhuH || 215|| lokaprasiddhA paramasya puMsaH kR^ipeti shaktirbhavati trirUpA | IshasvarUpA gururUpiNI cha satyAtmarUpA cha turIyabhAve || 216|| kR^ipA tu seyaM sthitireva tasya parasya satyAtmatayA hR^idantaH | kR^ipA svarUpaM hi parasya tasya kR^ipAM vinA nAsti hi tasya sattA || 217|| sadaiva jAgarti kR^ipA parasya kAlo na ko.apyasti yadA na sA syAt | jIvatyahantA tu narasya yAva\- dapekShate sA puruShasya yatnam || 218|| tyajenna ka~nchit karuNA parasya sarvAn nayet sA hi vimuktimeva | muchyanta eke tvachireNa bandhA\- danye tu kAlena chireNa jIvAH || 219|| manyeta bhaktaH svayameva bhaktyA paraM bhajAmIti na tadyathArtham | dhAvantamaj~naM bhavakAnane.asmin paro hi gR^ihNAtyanudhAvya mugdham || 220|| dayAlurevaM hi pumAn paro.asau svameva yadyachChati bhaktibhAjAm | nAshe.ahamastatkR^ipayA hi sAdhu\- stasminna bhedena labheta niShThAm || 221|| kAntAchalo.asau hi vikR^iShya jIvAn kR^itvA.achalAMstAnapi bhakShayitvA | svasmin pade nityasukhe parasmin premNA sadA rakShati turyabhAve || 222|| yathA.arNavotthAmbudavR^iShTijAtA bhUyo.arNavaM yAti nadI svayonim | bhrAntvA yathA khe suchiraM cha pakShI vishrAntimApnotyavaniM nivR^itya || 223|| evaM parasmAdudito.api jIvo bhrAntvA bhave.asmin suchiraM kadAchit | yathA pravR^itto vinivR^itya bhUyaH sa~NgachChate taM puruShaM svayonim || 224|| bhaktiH parasmin dvividho.apadiShTA chittasya puMsaH paripAkabhedAt | Adau tu kIshArbhakarItibhaktiH pashchAchchamArjArakishorabhaktiH || 225|| abhyasya kIshArbhakabhaktimeva bhaveShvanekeShu katha~nchidante | kShINe tvaha~NkArabale nitAntaM bhaktiM biDAlArbhakavat karoti || 226|| mArjAraDimbhopamabhaktireva prapattirapyAtmanivedanaM cha | seyaM vishuddhA manasaH prasAdAt kAlena bodhena bhavet samAnA || 227|| puMsaH parasmai svanivedanaM tu puMsA bhavet tena kR^itaM yathArtham | jAnAti yaH svaM nijamArgaNene\- tyuktA.asti vANI bhagavattamena || 228|| pR^ithaktvamatyA.apyapR^ithaktvamatyA.a\- pyevaM cha bhaktirgaditA dvirUpA | asaMskR^itAnAM prathamopadiShTA susaMskR^itAnAmitarA prashastA || 229|| tamAtmabhUtaM pR^ithageva matvA rUpe.api nAmnA.api cha taM prapUjya | buddhiprasAdAt paramaM cha dhAma kAlena yAtyeva na tatra sha~NkA || 230|| nAmnA.api rUpeNa vihInamIshaM nAmnA.api rUpe bhajate narashchet | sa nAmarUpodbhavabandhamuktiM bhajediti shrIramaNopadeshaH || 231|| yAmeva niShThAM labhate mumukShu\- rdhyAnAdarUpasya sataH parasya | labheta tAmeva hi daivasampa\- dyuktaH sarUpaM tamupAsya bhaktyA || 232|| bhajet tamekaM puruShaM yatheShTaM kenApi nAmnA kvachanApi rUpe | parasya rUpeShu na tAratamyaM vIkSheta dhImAn parishuddhachetAH || 233|| ekaiva mUrtirbibhide tridhA sA sAmAnyameShAM prathamAvaratvam | evaM sphuTaM mUrtibhidAmR^iShAtva\- mUche kavIndraH kila kAlidAsaH || 234|| sarvottamaM rUpamamuShya buddhaH svasmAnna yastaM samavaiti bhinnam | parAtmashakteH karuNAbhidhAyA rUpaM dvitIyaM hi guruH prabuddhaH || 235|| ahaM svayaM buddha iti bravIti gItAsu kR^iShNo bhagavAn svayaM yat | IshAdabhinnaM gaNayet prabuddhaM shAstroditaM tattvamamuShya jAnan || 236|| abhyarchayedAtmavidaM mumukShu\- rityasti vANI shrutimastakeShu | manvIta ched bhinnamamuM parasmAt sA dhIrmumukShoH pratihanti mArgam || 237|| devaM tvanAtmAnamupAsate ye te sAmarasyena bhavanti hInAH | chireNa kAlena matiprasAdA\- dapaiti keShA~nchana doSha eShaH || 238|| yathA mataM svena parasya rUpaM rUpaM tadevekShitumIhate.asau | kadAchidIkSheta cha rUpamevaM vIkShA tvanityeyamato mR^iShaiva || 239|| sa eva sAkShAt puruShaH paraH san svataH pR^ithak taM gaNayannabodhAt | bhaktyA tadIkShAM yatate cha labdhu\- mito.anyadAshcharyataraM kimasti || 240|| rUpekShaNaM rUpavivarjitasya kathaM bhavet tasya yathArthavIkShA | tasyAtmano.anAtmavadIkShaNaM cha satyekShaNaM tasya bhavet kathaM nu || 241|| rUpaM samastaM cha manomayaM ya\- dantarbhaved draShTari dR^ishyarUpam | draShTuH svarUpaM hi gaveShaNIyaM tadeva tattvaM hi parasya puMsaH || 242|| draShTuH svarUpaM ya upekShya devaM svato.anyavat pashyati bhaktiyogAt | sa vIkShate mAnasarUpameve\- tyeShA.asti vANI bhagavattamasya || 243|| draShTuH svarUpasya gaveShaNena draShTurvinAshAt parishiShyate yat | tadekameva svayamAtmarUpaM rUpaM cha satyaM paramasya puMsaH || 244|| jIvAbhidhaM yatra mano nigIrNaM tenAnnavadyAti tadAtmabhAvam | saivAtmavIkShA.api parasya vIkShe\- tyeShA guroH shrIramaNasya vANI || 245|| upAsanaM svAtmatayaiva tasya shrutervachobhirvihitaM mumukShoH | matvA svato.anyaM tamupAsate ye shrutiH pashUMstAn bata vakti puMsaH || 246|| hitvA.a.atmadevaM bhajate svato.anyaM ya eSha hastasthitakaustubhaM saH | apAsya ratnaM vichinoti ki~nchi\- dityevamUche bhagavAn vasiShThaH || 247|| vapuShyahantaiva hi pApamAdyaM nirUpitaM yad bhagavattamena | pApAdamuShmAduditA parasya svato.anyatAdhIrapi pApameva || 248|| pUrNatvamuktaM shrutibhiH parasya satyaM bhavatyAtmatayaiva tasya | tatpUrNatAyA bata bha~Nga eva pR^ithaktvamatyA kriyate hi mUDhaiH || 249|| abhedamatyA rachitA tu bhakti\- statpUrNatA~NgIkaraNasya rItiH | subhaktimetAmatipAvanIM cha brUte mumukShorbhagavAn gururnaH || 250|| pradIpamAdAya tamo.anudhAvan naro yathA tadvadupAsako.api | pR^ithaktvayopAsya paraM na yAtI\- tyevaM cha diShTaM bhagavattamena || 251|| bhidAhamantArachitAM mR^iSheti buddhvA bhajatyAtmatayA yadIsham | ato mumukShoranayaiva bhaktyA siddhyedahantAnidhanaM javena || 252|| svato.anyamIshaM bata manyate yo mR^iShaiva tenAtmasamarpaNaM hi | mR^iShaiva choleShu yathA vivAhe syAnnArikelasya phalasya dAnam || 253|| anAtmatAyAM paramasya puMsaH preShThetaratvaM bata tasya siddham | Atmaiva hi preShTha iti prasiddhaH shrutyA.anubhUtyA.api hi sarvajantoH || 254|| paraM prapadyeta vihAya dharmA\- nAropitAnAtmani jIvatAdyAn | avochadevaM bhagavAn gururno gItAntimashlokanigUDhamartham || 255|| puMse parasmai svanivedanaM yat sA bhaktiyogasya parA hi niShThA | kShINe tvaha~NkArabale tadetad vishuddhachittena bhavet tu sAdhyam || 256|| laghvI yathA kAntashilA mahatyA vibhinnakoTyAshrayaNAt tathaiva | jIvo.alpako mastakapAdayogA\- daikyaM bhajet tena pareNa puMsA || 257|| iShTaM yathA te bhavatAt tathaiva sarvAtmanA.ahaM tvadadhIna eva | evaM dhiyA tiShThati yaH sadaiva tenArpaNaM svasya bhavedyathArtham || 258|| bhUbhAravoDhA sa iti prapanna\- stasmin bharaM nyasya bhajet prashAntim | vahan svayaM gopuradhAribimbo yathA tathA syAt parihAsapAtram || 259|| yAne yathA svIyabharaM niveshya karoti yAtrAmupavishya tatra | evaM parasmin svabharaM niveshya samApayet svAmiha lokayAtrAm || 260|| yathA nijAM dehakuTumbachintAM tyajedbharaM nyasya budhaH parasmin | tyajettathA lokahitArthachintAM tasmin samastaM cha bharaM niveshya || 261|| aniShTamiShTaM cha sukhaM cha duHkhaM kAlopanItaM sahamAna eva | shokaM mudaM chApyabhajan subhaktaH kAlaM nayet tatparavAdhiyaiva || 262|| yadA nigIrNA kR^ipayA parasya nashyedahantA sahajAtmabhAve | nivedanaM svasya tadA parasmai satyaM cha pUrNaM cha bhaveddhi sAdhoH || 263|| gaNeshamUrterguDanirmitasya yathA.aMshamAdAya nivedanaM syAt | tathA parasmai svanivedanaM syAt svo nAma tasmAnna hi kashchidanyaH || 264|| AtmA svayaM yat paramaH sa eva nivedanaM kena kathaM cha kasmai | yenAhamA bhedamavaiti tasmAt tannAsha evAtmanivedanaM hi || 265|| puMse parasmai yadi ditsasi sva\- manviShya pUrvaM svamavehi sAkShAt | evaM svadAnaM kR^itameva tasmA ityasti vANI bhagavattamasya || 266|| aha~NkR^itereva nitAntahAnaM namaskR^itestattvamudIryate cha | j~nAnaM prapattishcha namaskR^itishche\- tyetat trayaM tattvata ekameva || 267|| yathA na vIkShAviShayaH parAtmA bodhasya tadvadviShayo na so.ayam | agocharatvAnmanasaH parasya vidyAnmanastaM hyayathAvadeva || 268|| chidrUpa Atmaiva hi san paro ya\- nnaivAsti chit kAchana tadvibhinnA | j~nAtA na tasyAsti hi kashchidanyo j~nAnasya nAsau viShayo hi tasmAt || 269|| chaitanyadIptirmanaso bhavedyA tasyA nidAnaM sa hi satya AtmA | ato vibhinnaM bhavitA na tasmAt ki~nchinmanonAmakamatra satyam || 270|| chaitanyamAtmAkR^itikaM hR^idanta\- rbhAsA svayA bhAskaravadvibhAti | bhAsA.a.atmanastasya shashA~Nkavattu jaDaM manashchetanavadvibhAti || 271|| chitisvabhAvaM na mano.asti yasmAt tato mano yAti layaM suShuptau | chitisvabhAvaH khalu satya AtmA na yAtyasau tena layaM kadA.api || 272|| nimIlayatyeva mano hi nityaM svapne.api jAgratyapi tatsvarUpam | lInaM suShuptau cha mR^itaM turIye mano vibudhyeta kathaM tamekam || 273|| svamUlamanviShya manaH parasmin yAtyekatAM yat sahajAtmabhAve | sa eva satyaH paramasya bodha ityasti vANI bhagavattamasya || 274|| bhinnau bhavetAM na hi tattvadR^iShTyA jIveshvarau dvAviti nishchayena | bhaktyA.athavA svAtmagaveShayogAt tasminnabhedena labheta niShThAm || 275|| j~nAnAj~nate bhinnapade.aj~nate dve sAMsArike svAj~najanAnubhUte | dvAbhyAM vimukto bhavati prabuddho dvandvaM mR^iShedaM khalu yadvadanyat || 276|| ubhe.api chaite bhavataH sahaiva naikaM vinA.anyena bhavet kadA.api | svAj~nAnamUlaM dvayamityatashchA\- pyaj~nAnameva dvitayaM samAnam || 277|| j~nAtR^isvarUpAvagatiM vinaiva j~nAtuM svato.anyadyatate hi sarvaH | aj~nAnajaM j~nAnamidaM hi tasmA\- daj~nAnameveti gurUpadeshaH || 278|| j~nAtA.ahamasmItyudiyAdya eSha tadIyatattvAvagatiM vinaiva | yadyadvijAnAti dhiyendriyairvA tattadvijAnAtyayathAvadeva || 279|| avidyamAnaM bata vishvametat sadvadvijAnAti hi bodhahInaH | alaukikaM chApi nijaM svarUpaM jAnAti loke bata jIvabhUtam || 280|| dhIrindriyANyapyapi mAnasaM cha bhavantyavidyAparichArakANi | ataH pramANAni hi laukikAni sammohanAyaiva bhavanti jantoH || 281|| j~nAtAj~nate dve bhavato.anubhUte yenAhamA tasya kuto nu janma | iti svatattvasya gaveShaNena naShTe.ahamAkhye dvitayaM cha nashyet || 282|| j~nAnaM yathArthaM tvahamo vinAsho nijasvarUpe sahajA sthitirhi | shiShTe na tasyAM bhavato.aj~nate dve sAMsArike dvaitavivarjitAyAm || 283|| tAM j~nAnaniShThAM nigadanti buddhA j~nAnAj~nate dve bhavato na yasyAm | niShThA parA sA viduSho hi yasyAM nAsti svato.anyachchidachitsvarUpam || 284|| apaNDitaH paNDita Atmavichcha trayo.api chAj~nA hi samAnameva | aj~nastR^itIyo.api yato na tasya svasmAt pR^ithakki~nchana vedyamasti || 285|| niShThAM gato.asau nijadhAmni satye vandyaH samastairmanujaiH suraishcha | puMsaH parasmAdapR^ithaktayA.asau mumukShupuMsAM bhajanIya eva || 286|| aj~nAnamantaM bhajatAM turIye nashyet kuto j~nAnamuteti kechit | pR^ichChantyabodhAtmakatAmabuddhvA j~nAnAbhidhasyAsya hi laukikasya || 287|| naivAsti bodhyaM na cha ko.api boddhA na chAsti bodho.api turIyabhAve | dvandvAni yadvanna bhavanti turye tathA tripuTyo.api na tatra santi || 288|| ekaH sa Atmaiva hi turyabhAve j~nAnAj~natAbhyAM rahitashchakAsti | j~nAnasvarUpaH svayamavyayo ya\- chChUnyaM kathaM tat paramaM padaM syAt || 289|| chaitanyabhAsA nijayaiva tasmin bhAtyAtmarUpaM shivamadvitIyam | na bhAsakaM tasya na tena bhAsyaM satyaM kimapyasti turIyabhAve || 290|| nodeti nApyastamudeti tasya chaitanyadIptiH satataikarUpA | AdAya tasyaiva chidaMshaleshaM pratIyate chetanavanmano hi || 291|| matvA.a.atmanAshasya padaM turIyaM bibhyatyamuShmAdavivekino ye | vA~nChanti te nityasukhAya gantuM lokAntaraM divyamabuddhashiShyAH || 292|| loko yathA.ayaM bhavitA mR^iShaiva tathaiva lokA anR^itAH pare cha | Atmaiva lokaH khalu buddhapuMsaH sa eva tasmAd gaditaH svayaM san || 293|| kiM no dhanena prajayA.api yeShAM Atmaiva loko bhavatIti buddhAH | nApi pravR^ittiM na cha vA nivR^ittiM vA~nChanti saMshAntasamastakAmAH || 294|| ekaH sa bodhAtmaka eva satyo bodhaH prapa~nchAkR^itiraj~nataiva | bodhAt prapa~nchAkR^itikAt prapa~ncho bhinno yato nAstyata eva mithyA || 295|| aj~nAnametat tamasA samAnaM na shakyamastIti tu vaktumetat | tamo na yadvat sahate prakAsha\- maj~nAnamevaM sahate na bodham || 296|| pratIyate.aj~nAnamidaM parasmin prapa~ncharUpaM sadivAj~namartyaiH | satye suvarNe ruchakAnyasanti sadvat pratItAni yathA bhavanti || 297|| satyaM suvarNaM ruchakAnyasantI\- tyetat kathaM syAditi ched gurornaH | dArShTAntikaM vishvamidaM mR^iSheti sandarshanAyAtra padaprayogaH || 298|| dArShTAntikasya sphuTabodhanAya sarvo.api dR^iShTAnta udIryate yat | vivakShitArthAvagatiryathA syAt tathaiva dR^iShTAntanivedanAni || 299|| suvarNamAsan ruchakAni pUrvaM tadeva madhye.api tadeva chAnte | satyaM suvarNaM ruchakAnyapekShya vinashvaratvAdruchakAni mithyA || 300|| anityataivAtra mR^iShAtvali~NgaM satyatvamuktaM khalu nityataiva | ato.aj~natA tajjamidaM cha vishvaM rajjvAmahiryadvadasatyameva || 301|| paTe prakAshena yute yathA vA mR^iShaiva chitrANyachale chalanti | tadvajjagachchitratatishcha seya\- mAyAti saMyAti mR^iShaiva satye || 302|| draShTA chalachchitratatervibhinno draShTA jagachchitratatAvabhinnaH | visheSha evaM jagato.asti yasmAt sadraShTR^ikasyAsya mR^iShAtvasiddhiH || 303|| yathA chalachchitratatervirAme paTaprakAsho.asti vishuddha evam | mR^iShA jagachchitratatervirAme shiShyeta shuddhA chitirAtmarUpA || 304|| pratikShaNaM nUtanameva chitraM vIkShyApi sarvaM manute yathaikam | tathaikamaj~no manute hi vIkShya pratikShaNaM nUtanameva vishvam || 305|| AdhAravastre.api tadIyabhAsA yathA chalachchitratatirvibhAti | evaM prapa~ncho.api sadAtmarUpe tadIyasaMvitprabhayaiva bhAti || 306|| AtmA svataH sannata eva heto\- rnaiva svataH satyamidaM hi vishvam | vij~neyamevaM jagato mR^iShAtvaM sattA.a.atmanashchApi chidAtmakasya || 307|| deshena kAlena vibhaktameva svapne mano jAgarite samAnam | avaiti dehAdisamastadR^ishya\- mato vichAryA.astyanayoshcha sattA || 308|| trayaM manomAtramidaM pradiShTaM desho.api kAlo.api nimittayogaH | pAshchAtyadeshIyavipashchitA.asti kAntAbhidhAnena suyuktivAdaiH || 309|| sarvAnubhUtyA.api suShuptibhAve buddhAnubhUtyA.api turIyabhAve | mR^iShAtvametat prakaTIkaroti sphuTaM mumukShorbhagavAn gururnaH || 310|| suShuptibhAve manasi pralIne turIyabhAve manasi praNaShTe | na ko.api jAnAti hi deshakAlau manomayaM taddvitayaM hi tasmAt || 311|| manaH savishvaM sR^ijati dvayaM cha svapne yathA jAgarite tathaiva | tAbhyAM vinA vetti mano na ki~nchi\- deSha svabhAvo manaso hi nityaH || 312|| deho.ahamityaj~natayaiva martyo deshe.api kAle.asmyahamityavaiti | deshe bhavAmo na hi nApi kAle dehA vayaM chedubhayorbhavema || 313|| dehA vayaM no na cha dehino vA jIvA vayaM naiva kadA.apyabhUma | asmAsu tau dvau manasopaklR^iptau hyavidyayA yadvadidaM samastam || 314|| mano.ahamo janmabhuvaM vimR^igya labheta shAntiM yadi turyabhAve | tadA nigIryeta sadAtmanaiva sahAhamA taddvitayaM savishvam || 315|| mAyAmayaM kAraNakAryarUpaM sadeshakAlaM bata vishvametat | na vikriyAmeti kadAchidAtmA deshena kAlena nimittato vA || 316|| sadaikadhaivAchyuta eka AtmA kAlAtigo deshavivarjitashcha | pUrNaH prabuddhairanubhUyate yat sa eva satyo na tu ki~nchidanyat || 317|| bhUto.api bhAvI cha bhavannitIme kAlasya bhedA api naiva satyAH | bhUto.api bhAvI bhavadAshrayau cha bhavan svakAle bhavato hyubhau cha || 318|| ato bhavanneva samastakAlo vAchaiva kurvanti vibhAgamevam | AtmasvarUpaM khalu nityasatya\- mato bhavannAma tadeva nAnyat || 319|| ichChedatastattvamamuShya boddhuM turIyabhAvAdhigamena sAdhuH | charcheha bhUtasya cha bhAvino.api vinaikasa~NkhyAM gaNaneti diShTA || 320|| astyekasa~Nkhyaiva na kAchidanyA sa~NkhyAH samastAshcha tadAtmikA hi , astyevamAtmAkR^itikA chideva tadAtmakaM sarvamidaM cha vishvam || 321|| yathaikasa~NkhyAmavagamya samyak sa~NkhyAM samastAmavagantumIShTe | j~nAtvaivamekaM nijatattvameva jAnanti buddhA jagato.api tattvam || 322|| bodhaH svato.anyasya vinA svabodha\- mabodha eveti gururbravIti | svasminnabuddhe sati vetti yadyat tattadvijAnAtyayathAvadeva || 323|| svasmin vibuddhe nijamArgaNena boddhuM svato.anyanna hi ki~nchidasti | buddhasya bhAtyAtmatayaiva sarva\- mAtmA tataH sarva iti prasiddhaH || 324|| satyAtmabhAve sthitimeva tasmAt sarvaj~natAM shrIramaNo bravIti | sarvaj~natAM yAM gaNayantyabuddhAH saiShAj~nataivetyapi vakti so.ayam || 325|| nedaM sharIrAt pR^ithagasti vishvaM nedaM sharIraM manaso.asti bhinnam | satyAtmano nAsti mano vibhinna\- mAtmaiva tasmAdakhilaM cha vishvam || 326|| ahaM purA janmani kIdR^igAsa\- mitaH paraM chApi kathaM bhaveyam | IdR^igvichArA bata mugdhataiva na janma lebhe hi kadAchidAtmA || 327|| vyaShTeH samaShTerapi chintanAni nirarthakAnyeva mumukShupuMsAm | chintAH samastAH prabhavanti yasya tanmUlachintaiva hi muktidAtrI || 328|| prashnAH kriyante.atra mudhaiva martyaiH sR^iShTaM jagat kena kathaM cha pUrvam | kA nAma mAyA kathamA.apyavidyA kathaM nvabhUjjIva iti pramAdAt || 329|| dR^iShTerna sR^iShTiH pR^ithagasti kAchid dR^iShTishcha sR^iShTirdvayamekameva | sA dR^iShTiraj~nAnamayIti heto\- stasyAH prahANaM nidhanaM hi satyam || 330|| mAyAbhidhAnA parashaktireva manassu buddhIndriyabodharUpam | vichitrametaM sR^ijati prapa~nchaM sa satyavad gR^ihyata eva mugdhaiH || 331|| sadvadvichAreNa mR^iShAtmakasya satyAt pramAdo bhavitA dhruvaM hi | na cha pramAdAdaparo.asti mR^ityuH svo naShTakalpo.asti hi tena sAdhoH || 332|| asminnavedIdyadi janmani svaM tadaiva satyaM puruShasya satyam | na chedavedIdiha janmani svaM tasyAvR^itaM syAdanR^itena satyam || 333|| taddeshakAlavanR^itau viditvA vihAya vishvaM cha samastameva | ichChedadhiShThAnasadeva boddhuM svAtmasvarUpaM nijamArgaNena || 334|| kartA.asmyahaM karmaphalasya bhokte\- tyevaM naro yo manute sa eva | dhIdaivayorbhedamavaiti satyaM kartA.api bhoktA na tu satya AtmA || 335|| iShTaM yadA karmaphalaM tadAnIM balIyasIM buddhimavaiti daivAt | yadyanyathA karmaphalaM bhavettu daivaM balIyo manute tadAnIm || 336|| daivaM bhavet pUrvakR^itaM hi karma dhiyA kR^itaM karma samastameva | dhIdaivayordvandvamato mR^iShaiva tayorvirodhaH kathamastu satyaH || 337|| dhIdaivayormUlamaha~NkR^itiryat svAnveShaNAt sA yadi nAshamIyAt | dhIdaivayordvandvamidaM vinashye\- nna vetti dhIdaivabhidaM prabuddhaH || 338|| buddho.amanasko galitAbhimAnaH sa~NkalpashUnyo.api bhavenna kartA | bhoktA.api nAsau bhavitA kadA.api na vetti dhIdaivabhidAmato.asau || 339|| svo.abuddhamartyasya cha nityabuddho na sajjate karmasu naiti moham | tatsannidhAnena tu labdhasa~nj~nA pravartate dhIH svaguNAnurUpam || 340 ,, chintAmato daivadhiyorvihAya sAMsArikIM chApi samastachintAm | brahmAtmakaM kevalamAtmatattvaM yateta boddhuM nijamArgaNena || 341|| jIvAbhidhAno jagadIkShako ya\- stasminnigUDhaM jagato.asya tattvam | udetyayaM chedudiyAchcha vishvaM lIyeta vishvaM layametyayaM chet || 342|| tattattvamasyaiva nijAnubhUtyA jAnan prabuddhaH samavaiti vishvam | anye tu dehAtmadhiyA.abhibhUtA vishvaM vijAnantyayathAvadeva || 343|| jIvo.aj~natAyAH prathamaM svarUpaM jIvo.a~NkuraH saMsR^itidurdrumasya | vibhUtirasyaiva jagat samastaM nAsho.antatashchAsya vimukti bhAvaH || 344|| tamenamarthaM sugato gurushchA\- pyUche tathA sha~NkaradeshikendraH | brUte.api chAsmadgururarthamenaM vedAntasAro.apyayamartha eva || 345|| vishvaM svadR^ishyaM na vinA kadA.api draShTA.asya jIvo bhavati pratItaH | jIvo na ko.apyasti suShuptibhAve manomano.ayaM hi yathA.asya dR^ishyam || 346|| sahaiva dehena bhavet pratIto jIvAbhidho.ayaM khalu sarvadA.api | mR^itau cha dehasya na pUrvadehaM jahAtyanAdAya hi dehamanyam || 347 | jIvo.ayamevaM vapuSho.apR^ithaktvA\- dantarbhavatyeva jagatsvarUpe | nityatvamasyaiva tu kalpayanti shiShyA abuddhasya gurorabuddhAH || 348|| vinA vichAraM bata jIvamenaM dehIti chAtmetyapi manyamAnAH | saMsAritAdyAnapi chAsya dharmA\- nAropayantyAtmani nityamukte || 349|| ato matAni prabhavanti nAnA satyAtmanaH sarvamatAtigasya | baddhaM tamenaM bata manyamAnA\- shcharantyanekAnapi yogamArgAn || 350|| kartR^itvabhoktR^itvasharIritAdyAH saMsAritA chApyuta jIvadharmAH | dharmA na te shuddhachidAtmakasya satyAtmanaH sa~Ngavivarjitasya || 351|| svaM jIvabhUtaM bata manyate yo dehAtmabhAvo na hi tasya naShTaH | bodhAtmatAM svasya na budhyate ya\- stasyAnivAryo vapurAtmabhAvaH || 352|| AtmA suShupto cha sukhasvarUpo lokaiH samastairanubhUyate yat | dehAt pR^ithak svo bhavatIti boddhuM shaknoti dhImAn khalu sUkShmabuddhyA || 353|| nA~NgIkaroti hyata eva dhImAn dehAtmatAM svasya vichAraNAyAm | tathA.apyavij~nAtanijasvarUpo bhUyo.api dehAtmamatiM karoti || 354|| yAvanna jIvatvamativyapaiti dehAtmadhIrnaiva vinAshamIyAt | nashyettu sA turyapadasva lAbhA\- dyatrAnubhUyeta paraM svatattvam || 355|| jAnAti yaH svaM paramadvitIyaM turIyabhAve sthitimetya nityAm | na tasya jIvo.ahamiti pratItiH sa eva dehAtmadhiyA vimuktaH || 356|| dehAtmabhAvaM mana AtmabhAvaM jIvAtmabhAvaM cha mR^iSheti buddhvA | bodhAtmatAM svAmavagantumichChan yateta sAdhU ramaNoktarItyA || 357|| vichAryamANe sati jIvatattve buddhopadeshaiH parishuddhabuddhyA | Avidyako.ayaM bata jIvanAmA na tattvato.astIti subodhameva || 358|| manyanta AtmadvitayaM cha kechid bhedena jIvAtmaparAtmanashcha | jIvasya chAtmeti paraM vadanti jIvaH sharIraM paramasya cheti || 359|| jIvAtmataivaM chalamadhruvaM ya\- dAtmA yathArthaH para eva nAnyaH | jIvAbhidho.asan para eva satya ityuchyate.asmadguruNA sphuTaM cha || 360|| mR^iShAtvavAchI khalu jIvashabdaH satyatvavAchI parashabda eva | jIvo mR^iShetyevamavetya sAdhu\- rjIvAtmabhAvaM prayateta hAtum || 361|| jaivena rUpeNa tameva dehe\- ShvanupraviShTaM shrutayo vadanti | ato na jIvo.asti pR^ithak parasmA\- dityevamartho bhavati sphuTaM naH || 362|| udeti jIvo na vilIyate cha satyAtmano naiva layodayau staH | jIvA aneke cha sa eka eva satyevamAtmA kathamastu jIvaH || 363|| vishuddhachinmAtratayA svataH san na lIyate svo hi suShuptibhAve | asan svato.aj~nAnasamutthito.ayaM prayAti jIvastu layaM suShuptau || 364|| suShuptibhAve sukharUpako yo lokaiH samastairanubhUyate cha | turIyabhAve parishiShyate cha shuddho.advayaH san sa hi satya AtmA || 365|| suShuptibhAve.apyahami pralIne turIyabhAve.apyahami praNaShTe | vibhAtyavichChinnatayetyasau svo nigadyate.ahampadalakShitArthaH || 366|| brahmAtmako.asAvahamityajasraM svayaM vibhAtyAtmatayA hR^idantaH | vapurmitaM jIvamimaM tu tasmin pUrNe pare.adhyasyati hanta mohAt || 367|| asmIti bodhaM na ruNaddhyavidyA bodho.ahamasmIti tu bodhameva | jAnAti sarvo.api hi naijasattAM jAnAti na svaM nirupAdhikaM tat || 368|| nAhantayodeti chidAtmakaH svo jaDo na deho.ahamiti bravIti | madhye tayoH kashchidudetyabodhe vapuH pramANastvahamityasatyaH || 369|| ahaMsvarUpA chitirAtmano yA jaDaM vapushchetyubhayoshcha yogAt | udeti deho.ahamiti pratItiH pratItireShaiva hi jIvarUpam || 370|| dehAtmanorekatayA.avagatyA pratIyate satyavadeSha yasmAt | tachchijjaDagranthiriti prathA.asya bhavatyavidyAparikalpitasya || 371|| jaDena dehena kadA.api sa~NgaH satyAtmano nAsti yathArthatastu | naivodabhUt kashchana jIvanAmA naivApa jIvatvamasau cha pUrNaH || 372|| svayamprakAshaM nirapekShamekaM chaitanyamAtmAkR^itikaM hi satyam | chaitanyamanyanna hi ki~nchi\- dastItyachitsvarUpaH khalu jIva eShaH || 373|| pratIyate chetanavattu jIva AtmasvarUpasya chidaMshayogAt | ato hi vedAntina AhurenaM jIvaM chidAbhAsamasatsvarUpam || 374|| svayaM samAgatya yathA vivAhe vadan varasyAsmi sakheti mithyA | vadhUgR^ihibhyo labhate saparyAM jIvo.ayama~NgIkriyate tayA.aj~naiH || 375|| ko.ayaM kuto veti vichAryamANo vadhUgR^ihibhyaH svayameSha dhAvet | dhAvet tathaiva svayameSha jIvaH ko.ayaM kuto veti vichAryamANaH || 376|| na rUpamasyAsti yathArthato yat pishAchavad dehagR^ihe sthitasya | tad deharakShArthamayaM niyuktaH pishAcha eveti gururbravIti || 377|| na shiShyate ki~nchana rUpamasya turIyabhAvAdhigame gaveShAt | evaM prabuddho bhagavAn gururno mR^iShAtvamasya prakaTIkaroti || 378|| AdyA manovR^ittiriyaM hyahandhI\- rato.anyadhIvR^ittaya udbhavanti | ato manaH sUkShmavapuH prapa~ncho bhavo.api bandho.apyameva nAnyat || 379|| bandho.api baddho.apyayameka eva baddho.asti nAsmAditaro.atra kashchit | svo nityamuktaprakR^itirhi satyaH sa bandhamApeti kathaM nu vAchyam || 380|| asminnahannAmani jAtamAtre sa~njAyate vishvamidaM sahaiva | asmin vilIne layameti vishvaM tadvishvamasyaiva hi rUpamuktam || 381|| nityAparokSho.api sadaiva puMsa AtmA mahAn preShTha uruprakAshaH | durAtmanA.aha~NkR^itirUpakeNa hR^itaprabho yadvadalaM na bhAti || 382|| AchChAdayatyeSha mR^iShAtmako.api satyAtmarUpaM khalu jIvanAmA | ato.aj~napuMsA bahubhirvikalpai\- rvikalpitaH svo.asti hi naShTakalpaH || 383|| bhAnuprabhAsa~njanitAbhrapa~Nkti\- stirodadhAtyeva hi bhAnurUpam | tirodadhAtyeva tathA.a.atmarUpaM tasyaiva saMvitprabhayodito.ayam || 384|| kiM tena choreNa kR^itaM na pApa\- mAtmApahartretyapi vedavANI | nindatyahandhImuShitAtmatattvaM pApena tenaiva cha dUyamAnam || 385|| yadAdimaM pApamUdIrayanti krIstAnugA mR^ityukaraM narANAm | karmAdyapuMso na hi tat paraM tu vapuShyahanteti gururbravIti || 386|| idaM narasyaiva hi pApamuktaM na hyasti puMsAM naratA suShuptau | dehAtmamatyaiva naratvadhIryat dehAtmadhIreva hi pApamAdyam || 387|| naShTiH samastA.apyaguNaH samasto duHkhaM samastaM cha vapuShyahandhIH | lAbhaH samasto.api guNaH samastaH sukhaM samastaM cha tadIyanAshaH || 388|| AtmA.aj~napuMso.apyahamA vinaShTo labdhvA.api sarvaM kR^ipaNo hi so.ayam | svameva labdhvA tvahamo vinAshA\- llabdhavyamanyanna hi vIkShate j~naH || 389|| satyaM sharIraM bata manyamAnA Atmeti matvA.apyuta jIvameva | vedAntavAkyAnayathAvadeva buddhvA.a.atmanAnAtvamudIrayanti || 390|| yadyeka AtmA dvividho.asti doSha ekasya muktau sakalasya muktiH | muchyeta no ko.apyathaveti mugdhA mudhA vadantyashrutaturyatattvAH || 391|| jIvA bhave.asmin bahavo bhavantu satyAtmano naiva bahutvamiShTam | nAnA mR^iShaivApyuta jIvarUpa\- mekaM cha satyaM shivamAtmarUpam || 392|| aMshAM na satyA hi chitaH parasya avidyayA.aMshAH parikalpitA hi | pade turIye viduSho vibhAti pUrNA.avibhaktA cha niraMshakA sA || 393|| chidekakA sarvagatA samA cha tasyA vibhAgo viShamo.aj~nataiva | desho na satyo hyata eva tasyAH samo vibhAgo.api cha nAsti satyaH || 394|| vispaShTamevaM guruNopadiShTA chitaH parasyA avibhaktataiva | muhyantvabuddhasya gurostu shiShyA asmAkamatrAstu kathaM nu mohaH || 395|| siddhe mR^iShAtve sati jIvanAmna\- shchintye kathaM bandhavimochane.asya | na bandhamuktI bhavato.achyutasya pUrNasya satyAtmana ekakasya || 396|| dehasya dikkAlamitasya chAsya tayoratItasya chidAtmanashcha | parasparAdhyAsakR^itAvivekAt pratIyate satyavadeSha jIvaH || 397|| kvachichCharIre.ahamiti pratItyA tatsatyamevetyapi nishchayena | pashyannanekAni vapUMshi sadva\- jjIvAn pR^ithak pashyati tatra tatra || 398|| ekaH sharIreShvanR^iteShu satyo vibhaktavadbhAtyavibhakta AtmA | pUrNaM tamAtmAnamarUpamaj~no matvA sarUpaM samavaityanekam || 399|| pratikShaNaM nUtanameva chitraM pashyan yathaikaM manute tathaiva | pratikShaNaM vIkShya navaM sharIraM tatsarvamekaM manute.aj~namartyaH || 400|| evaM sadA nUtana eva dehe jIvaM navaM kalpayate.asya chittam | ato hi buddhA nigadanti jIvaM tamenameva kShaNikaM cha mithyA || 401|| deho.ahamityuttamapUruShaM cha dehAntare madhyamapUruShaM cha | anyatra dehe prathamaM pumAMsaM pashyatyavij~nAtanijasvarUpaH || 402|| bhinnAstridhaivaM puruShA na satyA deho.ahamityaj~natayA pratItAH | naShTe.ahami svAtmagaveShaNena chidrUpa Atmaikaka eva bhAyAt || 403|| pratyeti yaH svaM bata jIvabhUtaM jIvA aneke vilasanti tasya | evaMvidhA j~nAnavivarjitasya bhAyAnna buddhasya tu ko.api jIvaH || 404|| striyaH pumAMso bahavashcharanti paTaprakAshe khalu chitramAtrAH | evaM charantyAtmani chitsvarUpe jIvA aneke bata chittamAtrAH || 405|| paTaprakAshopamamAtmatattvaM chitropamA eva bhavanti jIvAH | AtmAdvayatvaM paramArthamevaM na bAdhyate jIvabahutvabhAnAt || 406|| Atmeti jIvasya vinishchayena pratyeti nAnAtvamihAtmanAM cha | satyaM tu nAtmAnamavaiti pUrNaM muhyatyato bhedadhiyA.apakR^iShTaH || 407|| yathA sharAveShu pR^ithag jaleShu vibhAntyaneke pratibimbachandrAH | tathaiva deheShu manassu bhAnti jIvA aneke pratibimbamAtrAH || 408|| yathArtha chandro bhavitA yathaika AtmA yathArtho.api tathaika eva | yathA cha nAnA pratibimbachandrAH vibhAnti nAneva tathaiva jIvAH || 409|| pR^ithag jalendornidhane vibhAnti yathaiva pUrvaM hi jalendavo.anye | pR^ithak chidAbhAsamR^itau tathAnye pUrvaM yathA bhAnti mR^iShaiva santaH || 410|| yo yo vijAnAti nijaM svarUpaM tasmai bhavo.ayaM viratiM prayAti | anye yathApUrvamiha bhramanti yAvadvijAnanti nijaM na tattvam || 411|| eShopamA mandamatibhya uktA teShAM mR^iShAj~nAnamanUdya buddhaiH | jIvo mR^iShaivetyavayanti ye tu nirarthako.ayaM bhavitA vivAdaH || 412|| svapne yathA mAnasamohajAtA jIvA aneke vilasanti sadvat | tathA.aj~napuMsAM vilasantyaneke jIvA ime jAgarite.apyasantaH || 413|| svAnAM bahutvaM vadatAM pramANaM nirastadoShaM na hi ki~nchidasti | AtmAdvayatve.astyubhayaM pramANaM buddhAnubhUtishcha taduktayuktiH || 414|| ahaMsvarUpeNa sadaikadhA.anta\- rAtmA sharIreShu vibhAti yasmAt | tat sarvadeheShu sa eka eve\- tyasmadguruH shrIramaNo bravIti || 415|| dhyeyA sadaivAdvayatA prayatnAd varteta nAdvaitadhiyA kriyAsu | manyeta lokatritaye.advayatvaM manvIta naivaM guruNA tu sAkam || 416|| yathA.aj~napuMsAM bhuvanaM vibhAti bhAyAt tathedaM viduShaH kathaM nu | yena prakAreNa vibhAti vishvaM buddhasya taM chApi gururbravIti || 417|| Isho.api jIvA jaDavastujAta\- miti pratItaM jagadaj~namartyaiH | buddhasya bhAtyAtmatayA samastaM hyAropitAMshapravilApanena || 418|| tat turyaniShThAM sahajAmavApya jIvan vimukto vinivR^ittamohaH | nAtmetarat ki~nchana vIkShate yat kimapyasat tasya bhavet kathaM nu || 419|| tat svam sharIraM bhuvanaM cha satyaM vadet prabuddho.api cha yadvadaj~naH | bhAve dvayorasti mahAMstu bhedo nAropitAMsho viduSho hi bhAti || 420|| mumukShupuMse hi vivekadR^iShTi\- rvidhIyate naiva vimuktapuMsaH | bhavenmumukShoravivekadR^iShTi\- rna sambhavet sA khalu buddhapuMsaH || 421|| dehAtmamatyA.aj~najanaH sarUpaM vapurmitaM chApi hi manyate svam | j~no vettyanantaM svamarUpamekaM bhAve bhidaivaM bhavati dvayoshcha || 422|| sharIramityaj~najanekShitaM yad buddhasya bhAtyatmatayaiva taddhi | tadeva buddho.ahamiti bravIti hyupekShya bodhena sharIrarUpam || 423|| satyaM prapa~nchaM vadatordvayoshcha vAkye samAne.api bhidA.asti bhAve | aj~nasya bhedairhi nimIlitaM sat satyaM yathAvadviduShasya bhAti || 424|| AdhArasatyaM jagato.aviditvA samIkShya chAropitavastujAtam | manvAna etat svata eva satyaM bravIti satyaM jagadityavidvAn || 425|| vibhAtyadhiShThAnasadeva shuddha\- manAmarUpaM viduSho hi sAkShAt | nAropitaM bhAti hi tasya sadvat vadenmR^iShA vishvamasau kathaM nu || 426|| AchChAdakaM vishvamidaM parasya svAj~nAnasandUShitalochanasya | AchChAdyate tena satA pareNa svaj~nAnasaMshodhitalochanasya || 427|| tattvaM vijAnan mR^igatR^iShNikAyA bhUyo yathA pashyati tAmamUDhaH | pashyaMstathA vishvamidaM prabuddho na manyate satyamidaM yathA.aj~naH || 428|| vishvaM yathA.aj~naiH saditi pratItaM naivaM hi satyaM tadidaM katha~nchit | satyaM yathedaM viduSho vibhAti janantyabuddhA na hi taM prakAram || 429|| yadaj~napuMsAM bahubhedabhinnaM sarUpakaM svAnyadivAvabhAti | tadetadAtmaiva hi buddhapuMso nirastabhedo.apyuta rUpahInaH || 430|| atyantamithyA na hi vishvamuktaM nedaM narAshvAdiviShANatulyam | atyantamithyA yadi naiva bhAyAd bhAti tvadhiShThAnasadaMshayogAt || 431|| mithyA hyadhiShThAnasatA vihInaM vandhyAsutAdyaM na vibhAti ki~nchit | mithya tvadhiShThAnasati pratItaM rajjvAM yathA.ahiH sadivAvabhAti || 432|| sattA.apyasattA.apyubhayaM cha vAchyaM vishvasya nAstyatra virodhaleshaH | sattA.astyadhiShThAnasadaMshayogA\- nmithyAtvamAropitanAmarUpaiH || 433|| satyatvama~NgIkR^itamevamasya kiM tvetadastItyuchitaM na vaktum | sattAstite dve bhavato vibhinne taduchyate.astIti yat svataH sat || 434|| vadanti vishvaM vyavahArasatyaM prAtItikaM svapnasamIkShitaM cha | brahmAdvitIyaM paramArthasatyaM mudhA vikalpAsta ime hi bhedAH || 435|| ekasvarUpaiva hi satyatA.asti na santi bhedAH khalu satyatAyAm | ato hyasatyaM dvitayaM samAnaM svapnekShitaM jAgaritekShitaM cha || 436|| vishvasya mithyAtvamihopadiShTaM svAnveShaNAt turyapadasyalipsoH | satyaM prapa~nchaM bata manyamAno vidyAt kathaM svaM paramArthasatyam || 437|| yat satyavat syAdanR^itasya bhAnaM j~nAnena tasyasti virAma eva | saMviddhivasvAn khalu satya AtmA tatsannidhAne kathamastvavidyA || 438|| astyaj~natA chedatha kasya seti prashno.atra jAgarti hi sAdhakasya | tenAtmatattvaM parimR^igyate che\- daj~no.aj~natA dve vrajato vinAsham || 439|| aj~nAnama~NgIkriyate.atra shAstre jIvAbhidhasyaiva hi kalpitasya | naivAtmano.a~NgIkR^itametadasti sa nityabuddhaprakR^itirhi turyaH || 440|| sambadhyate naiva sahAnR^itena dvaitaprapa~nchena kadAchidAtmA | deshena kAlena nimittato vA yatheha rajjurbhujagena sAkam || 441|| uktA jagatkAraNatA parasya bhavatyasatyaiva hi tattvadR^iShTyA | parasya shaktistriguNAtmikA yA mAyAbhidhA kAraNamuchyate sA || 442|| dve brahmaNI hi shrutiShu prasiddhe nirbIjakaM chApi sabIjakaM cha | nirbIjakaM brahma turIyasa~nj~naM sabIjakaM shaktimadIsharUpam || 443|| svabhAvato nishchala eka AtmA nR^ityaM karotIva tayA.a.atmashaktyA | lInA yadA sA tvachalasvarUpe bhAyAdasau nishchala ekakaH san || 444|| mAyeyamuktA vyavahAradR^iShTyA mithyAjagatkAraNapR^ichChakAnAm | mAyA.api tatkAryamidaM jagachcha dvayaM cha mithyA paramArthadR^iShTyA || 445|| kA nAma mAyA katamA.astyavidyA sR^iShTaM jagatkena kathaM cha pUrvam | kathaM nvabhUjjIva iti sma mohAt prashnAH kriyante.atra mudhaiva martyaiH || 446|| mAyedR^ishI yannidhanAnmumukShu\- rlabheta niShThAM nijasatsvarUpe | na vetti buddho.api tadIyarUpaM sA prekShyamANaiva hi nAshameti || 447|| ##Quote - Yoga Vasishtha## IdR^ishI rAma mAyeyaM yA svanAshena harShadA | na lakShyate svabhAvo.asyAH prekShyamANaiva nashyati || manastayA brahma na paryaNaMsIt jagattayA brahma na prayaNaMsIt | brahmAsti naijAmalachitsvarUpA\- daprachyutaM kAladigAdyatItam || 448|| nAbhUjjaganna pralayaM vrajedvA naivodabhUt kashchana jIvanAmA | na baddhamuktau na cha sAdhako vA sarvottamaM satyamidaM niruktam || 449|| yathA chalachchitratiprasR^ityA nAdhAravastraM bhajate vikAram | na vikriyAmeti tathA parAtmA pratIyamAne sati cha prapa~nche || 450|| shrIsha~NkarAchAryavareNa so.ayaM siddhAnta ukto.astyasakR^it sphuTaM cha | anekadhA spaShTamimaM bravIti buddho guruH shrIramaNo.api sAdhoH || 451|| uktaM hi netAsti turIyameva satyaM tadanyat tritayaM mR^iSheti | uktaM cha satyasya sadAdvayatvaM dvaitaM cha nityaM cha mR^iShAtvameva || 452|| na ki~nchaneha tvadR^ite.asti satyaM tvamekakaH kAladigAdyatItaH | apAsya mithyAbhramamAssva shAnta ityAtmaniShThA gaditA.asti tena || 453|| matsthAni bhUtAni na tattvadR^iShTyA madIyamAyaiva samastametat | ityAtmano.ajAtimuvAcha satyAM gItAsu kR^iShNo bhagavAn svayaM cha || 454|| pUrNAtmatAM svAmajahat paraM sat svamAyayA pUrNamidaM babhUva | buddhasya pUrNAtmatayaiva bhAtI\- tyajAtiruktA shrutishIrShavAchA || 455|| vismR^itya yat svaM vapurAtmamatyA bhrAntvA.apyasa~NkhyeShu bhaveShu chAnte | svatattvabodhAt bhavati sva eva sa svapnalokATanataH prabodhaH || 456|| yathA manuShyo madhupAnamattaH ko.ahaM nu kutrAhamiti papR^ichChan | Atmaiva sannevamihAj~namartyaH ko.ahaM kuto.ahaM nviti pR^ichChati svam || 457|| astyAtmano.antarvapurityabuddhvA tasmi~njaDe.asmItyabhimanyate yaH | manyeta chitrasthamasau tadIya\- mAdhArabhUtaM bata vastrameva || 458|| svarNAt pR^ithag bhUShaNamasti kiM nu svasmAt pR^ithak kiM nu sharIramasti | sharIrameva svamavaityabuddhaH shuddhaM svameva svamavaiti buddhaH || 459|| tamekamAtmAnamanAdisatyaM maunopadeshAd gururAdimo.api | nibodhayAmAsa kathaM nu ko.api vAchA vadan bodhayituM samarthaH || 460|| ityAtmatattvaM bahudhoditaM chA\- pyanuktamevAnu bhavaikavedyam | tAm svAnubhUtiM niruNaddhi chittaM nirUDhadehAtmadhiyA mumukShoH || 461|| shrutyaiva chaivaM vimalAntara~NgAH sadyo.api niShThAM sahajAM labheran | anyaistvaha~NkAravinAshanAya susAdhanaM ki~nchidanuShThitavyam || 462|| antarhR^idi svaM vimalaM vishokaM jij~nAsayA.anviShya labheta shAntim | iti shrutirvakti gurushcha mArgaM R^ijuM svarUpAnubhavAya sAdhoH || 463|| jij~nAsanaM nAma nigadyate.atra nijasvarUpAnubhavasya lipsA | tayaiva hi svAtmagaveShaNe.asmi\- nnantarmukhatvaM bhavitA mumukShoH || 464|| shrutiprasiddhaM bhavanaM parasya satyAtmabhUtasya hR^idAkhyamasti | sa eva sarvaM hi kathaM nu tasya nirdishyate sthAnamidaM hR^idAkhyam || 465|| praj~nAsvarUpaM hR^idayaM hi satyaM praj~nAsvarUpaH sa cha satya AtmA | ataH sa AtmA hR^idayaM hi satyaM pratiShThitaM sarvamidaM hi tasmin || 466|| tathA.api buddhA nigamAntavAcho vidhAtumantarmukhatAM gaveShe | antaH sharIre nilayaM hR^idAkhyaM dishanti tasyAnilayasya puMsaH || 467|| bahurmukhAnyeva kilendriyANi yataH prapa~nchena nimIlyate svaH | upAya unmIlayituM svarUpaM svAnveShaNe.antarmukhataiva sAdhoH || 468|| ##Quote - Katha Upanishad## parA~nchi khAni vyatR^iNat svayambhUstasmAt parA~N pashyati | kashchiddhIraH pratyagAtmAnamaikShadAvR^ittachakShuramR^itatvamichChan || bandhasya mukteridamantaraM hi sandarshitaM svAnubhavena buddhaiH | baddhasya puMsaH samudetyahantA nodetyahantA tu vimuktapuMsaH || 469|| nityAparokSho.api sadaiva janto\- rAtmA mahAn preShTha uruprakAshaH | durAtmanA.aha~NkR^itirUpakeNa hR^itaprabho yadvadalaM na bhAti || 470|| deho.ahamasmItyanubhUtirUpo bhavatyabodhaH khalu bandharUpaH | bodho.ahamasmIti vinA.anubhUtiM kathaM nu nIyeta vinAshameShaH || 471|| deho.ahamasmIti samudbhavantI dhIrevarUpaM khalu jIvanAmnaH | satyAMshamasyaiva vivichya sAdhu\- rgaveShayejjanmabhuvaM tadIyam || 472|| nAtyantamithyA khalu jIva eSha nAyaM hi vandhyAtanayasya tulyaH | AtmAhyadhiShThAnatayA.asti tasmA\- nmR^iShA.api san satyavadeva bhAti || 473|| satyAMsha etasya hi jIvanAmnaH satyAtmachaitanyamahaMsvarUpam | AdAya satyAMshamimaM mumukShuH\- rbhavet samartho nijamArgaNAya || 474|| asyAsadaMshaM vapurAdisarvaM vihAya shiShTAM nirupAdhikAM tAm | satyAtmano dIdhitivat susUkShmA\- mahaMsvarUpAM chitimAdadAnaH || 475|| shvA svAminaM svaM samupaiti yadvat tadgandhamAdAya gaveShayitvA | labheta yatki~nchana magnavastu nimajjya yadvat salile tathA vA || 476|| asyAhamo janmabhuvaM svatattvaM vimR^igya ko.ahaM nu kuto.ahameShaH | iti svatattvAnububhUShayA.anta\- rnimajjya niShThAM sahajAM labheta || 477|| bahirmukhatvaM nijamArgaNe.asmin vrajenmanashchedviShayAbhimukhyAt | punarmano.antarmukhameva kuryAt sAdhuH prayatnAt pravilApadR^iShTyA || 478|| tara~NgaphenAdikamabdhimAtraM svApnaM jagat svapnadR^igeva yadvat | sarvaM jagachchApyahameva nAnya\- diti pratItiH pravilApadR^iShTiH || 479|| kasyedamevaM viShayAbhimukhya\- miti svatattvasya didR^ikShayA vA | antarmukhIkR^itya punaH punashcha mano niyu~njIta gaveShayoge || 480|| kadA nu niShThAM sahajAM labheye\- tyevaM nirutsAhamanA viShIdan | bhakto.athavA svAtmagaveShayogI svayaM vimukterniruNaddhi mArgam || 481|| utsAhasantoShayutena bhAvyaM mumukShuNA sAttvikamAnasena | anusmaran kAlamR^iShAtvamuktaM mano niyu~njIta gaveShayoge || 482|| prashnasya ko.asmIti sadaiva sAdho\- rdvArANi sarvatra cha sambhavanti | dvAreNa kenApi gaveShaNe.asmin mano niyu~njIta punaH punashcha || 483|| nAsyottaraM kAchanabuddhivR^itti\- rna vetti dhIstaM khalu turyasatyam | asyottaraM svAnubhavasturIye naShTe.ahami praShTari jIvanAmni || 484|| yo nirvikalpaH sahajaH samAdhi\- statraiva bhAyAt sphuTamAtmatattvam | anyatra dhIvR^ittivimishritatvAd bhAyAdyathAvanna hi satya AtmA || 485|| niyuktamevaM tu mano gaveShe lIyeta chenniShphala eva yatnaH | layAt prabodhyAtha punashcha sAdhu\- rmano niyu~njIta manogaveShe || 486|| nAsho layashchetyubhayaprakAro manonirodho guruNA.asti diShTaH | manolayasyAnilarodhanAdyA bhavantyupAyA haThayogamArge || 487|| mano vilInaM saha vAsanAbhi\- rbhavAya pashchAt punarudbhaveddhi | naShTaM manashchennijamArgaNena nirvAsanaM bharjitabIjavat syAt || 488|| badhnAtyavidyA bata vAsanAbhiH svAj~naM hi tA eva manaH svarUpam | gaveShaNe syAdyadi jAgarUkaM manastu tAsAM bhavitA.atha nAshaH || 489|| j~nAnodayaH syAnmanaso vinAshA\- nnaShTAsu sarvAsyapi vAsanAsu | muktirniruktA.akhilavAsanAnA\- mAtyantiko nAsha iti prabuddheH || 490|| kShurasya dhArA nishitA yathaivaM mArgo hyayaM svAtmavichAranAmA | rAgo layashchetyubhayaM vihAya tiShThet sadaikAgradhiyA gaveShe || 491|| anyeShu yogeShu hi jIvanAmA san ko.api karmAdikadoShayuktaH | astIti matvaiva cha doShahInaM vidhAtumenaM yatate hi yogI || 492|| karmitvanAshAya cha karmayogo vibhaktinAshAya cha bhaktiyogaH | viyoganAshAya cha rAjayogo\- .apyabodhanAshAya cha bodhayogaH || 493|| sa eva sAkShAt puruShaH paraH san svasmAt pR^ithak svaM gaNayannabuddhaH | tenaikyamichChan yatate cha yogai\- rhAsyaM hi tasmAditarat kimasti || 494|| AdAya jIvasya chidaMshameva tanmUlabhUtAtmagaveShaNena | nirdoSha Atmaiva hi bhAtyananto na shiShyate kashchana tatra jIvaH || 495|| ato mahAyogasamAkhyako.ayaM nAnyo.asya yogasya samo.adhiko vA | antarbhavantyatra samastayogA a~NgAni te hyasya yathochitaM syuH || 496|| jIvodayasthAnagaveShaNaM yat sa eka evAkhilayogamArgAH | sa karmayogo.apyuta bhaktiyogaH sa rAjayogo.apyuta bodhayogaH || 497|| prashnasvarUpo hi gaveSha eva na dhyAnavat sAdhanametaduktam | hR^inmajjanaM sambhavati hyanena prashnena na dhyAnaparamparAbhiH || 498|| kechinnididhyAsanamAcharanti shrutvA.api matvA.api nijaM svarUpam | anyo hi mArgo.ayamutAnya eva svAnveSharUpo ramaNopadiShTaH || 499|| brahmAtmanostat tvamasItyabheda\- shChAndogyavedAntanirUpito.asti | abheda eSha pratipAdyate cha vAchyArthalakShyArthavivechanena || 500|| vAkye.atra tachChabdaniveditasya charchAM vinA tvampadalakShitasya | satyAtmanastattvagaveShaNasya kartavyatAM shrIramaNo bravIti || 501|| evaM gaveSheNa bhavenmumukSho\- rhR^inmajjanAt svAnubhavasturIye | na syAnnididhyAsanamasya kAryaM nAnena kAryaM mananaM cha dIrgham || 502|| shrutyodite tattvamasIti vAkye dhyAnaM na ki~nchidvihitaM hi sAdhoH | uktA parasyaiva turIyabhAve buddhena satyAtmatayA.anubhUtiH || 503|| tattvaM svakaM yannirupAdhikaM tad brahmeti vedAntagirA susiddhe | brahmAtmanorekatayA.anubhUtyai svAnveShaNAt kiM karaNIyamanyat || 504|| vihAya dehAtmamatiM vimR^igya svameva buddhvA hR^idi niShThitasya | bhAtyAtmarUpaH para eva sAkShA\- dityarthako hi shrutishIrShavANI || 505|| nijasvarUpasya gaveShaNaM yat sAkShAd bhavet sAdhanametadeva | uktaM nididhyAsanama~Ngasya dehAtmadhInirmathanAya sAdhoH || 506|| hR^inmajjanaM svAtmagaveShaNe.asmin na sambhaved durbalamAnasasya | vR^ittiShvanekAsu vibhajyamAnaM nitAntamalpaM manaso balaM hi || 507|| ekAgratA yA manaso gaveShe manobalaM nAma tadeva nAnyat | IdR^ig balaM yasya bhavet sa eva dhIraH svadhIrakShaNakaushalena || 508|| dhyAnena vardheta manobalaM yat tad dhyAnama~NgaM nijamArgaNasya | dhyAnAnmano nishchalatAM prasAdhya tataH svatattvaM mR^igayeta dhIraH || 509|| ahaMsvarUpA chitirAtmano yA sarvottamaM dhyeyamidaM mumukShoH | majjedanenaiva mano hR^idanta ityasmadAcharyavaropadeshaH || 510|| shAntiM nayan kevalakumbhakena chittaM vinA pUrakarechakAbhyAm | sajjeta chet svAtmagaveShayoge hR^inmajjanaM syAnmanaso mumukShoH || 511|| dehaM pR^ithakkR^itya nijasvarUpe vishramya tiShThedyadi chitsvarUpe | ahammatistasya vinAshametI\- tyevaM vasiShTho bhagavAnavochat || 512|| AtmAnamanviShya manaH kayA.api shaktyA gR^ihItaM hR^idaye nimajjet | tatrAtmanashchitprabhayA nigIrNaM mano.ahamA sAkamupaiti nAsham || 513|| shaktiH kR^ipAkhyA khalu sA parasya satyAtmabhUtasya hR^idi sthitasya | vidyAmayI sA hi samarpya tasyai svameva sAdhurbhavitA kR^itArthaH || 514|| j~nAnAgninA vishvamidaM pradagdhaM sahAhamA yatra mahAshmashAne | chidvyomni tatrAhamahantayA.a.atmA sadAshivo nR^ityati kevalaH san || 515|| tadeva chidvyoma hi tatsvarUpaM nR^ityedasau tatra kathaM nvarUpaH | AnandarUpatvamamuShya diShTa\- mevaM hi tannishchalanR^ityameva || 516|| na tatra mAyA.asti na kA.apyavidyA na deshakAlau na cha ko.api jIvaH | tasmin pade nirmalachitsvarUpa Atmaika evAsti na ki~nchidanyat || 517|| mAyAbhidhAnA parameshashaktiH sarvaM jagadyatpariNAma eva | naShTaiva seyaM hyachale parasmin sAkaM svakAryairapi turyabhAve || 518|| vibhAtyatasturyapade prashAnte satyAtmarUpaM pratibandhahInam | tasmin pade svAtmatayA.avashiShTo nigadyate mukta iti prabuddhaiH || 519|| suduHkhitA strI shvashurasya gehe mAturgR^ihe shAntimupaiti yadvat | evaM manaH saMsR^itiduHkhataptaM nivR^itya mUlaM nijameva shAntam || 520|| yathA naraH svapnasamutthitaH san svApnaM janaM pashyati naiva ka~nchit | aj~nAnanidrotthita evameko na vIkShate ka~nchidapi svato.anyam || 521|| yastanmayAnandanimagna Aste svAnyasya bodhena vinA.advayatve | padaM tadIyaM sahajaM prashAntaM dhIgocharatvaM bhajatAM kathaM nu || 522|| vinaShTachittaM nijasatyabhAve vinaShTadehaM cha vinaShTalokam | j~nAtuM prabuddhaM bhavitA samarthaH svabuddhishaktyaiva kathaM nu martyaH || 523|| alakShaNaM tanna mano.api mantuM shaknoti turyaM na vacho.api vaktum | atannirAsena tu bodhayanti vedAntavAcho.api hi tatsvarUpam || 524|| vAchA.api vaktuM manasA.api mantuM shakyaM yadalpaM khalu tatsamastam | agocharatvAnmanaso dhiyo.api bhUmeti jAnanti tamAtmaniShThAH || 525|| yadyat prabuddhairnigamAntavAkyaiH satyaM paraM pratyupadiShTamasti | tattatphalaM shiShyamR^iShAgrahANAM nirAsa eveti vadanti buddhAH || 526|| sItA yathA dAsharathiM didesha niShedhanAdanyanR^ipAtmajAnAm | tathAtmano rUpamatannirAsai\- rvedAntavAchaH pratipAdayanti || 527|| artho na vedyo na cha vedanIyaH svayamprabhaH kevala eka AtmA | tamo nirAsena vinA na ki~nchit gurUpadeshaiH kriyate hi sAdhoH || 528|| j~nAnAtmakaH svo hi tirohito.aj~naiH prApa~nchikaj~nAnamayaistamobhiH | tamAMsi tAnyeva gurUpadeshA nirasya sAdhuM hi kR^itArthayanti || 529|| yathA.avakAshaM janayenna ko.api nirodhakApAkaraNaM vihAya | tathA.a.atmalAbhAya na kAryamanya\- ddhitvA mR^iShAj~nAnanirAsamasti || 530|| labdhavya AtmA bhavitA kathaM nu nAsau vinaShTaH khalu tattvadR^iShTyA | yenAhamA.a.atmA.asti tu naShTakalpo nAshastadIyo bhavitA.a.atmalAbhaH || 531|| parA cha pashyantyuta madhyamA cha vAg vaikharI cheti chatuHprakArA | sA vAk parA nAma tu maunameva tadeva rUpaM cha sataH parasya || 532|| vAg vaikharI madhyamavAkprasUtA vAg vIkShamANA.asti tadIyamAtA | tasyAH parA vAgiti suprasiddhA vAk saiva maunaM para chitsvarUpam || 533|| vyAkhyA yathArthA.apyuta maunameva sthitasya buddhasya pade turIye | vAg vaikharI bhedamatiprasUtA vadet paraM taM kathamastabhedam || 534|| ato hi maunena didesha rUpa\- mAtmasvarUpasya guruH purANaH | maunena vAcho manaso.api pUrve shiShyA abudhyanta tadIyarUpam || 535|| guroH prabuddhasya hi maunabhAvAt svayaM prabuddhAshcha bhavanti santaH | vAchopadeshAH prabhavanti naiva tattvaM paraM bodhayituM yathAvat || 536|| guroH prabuddhasya yadasti maunaM shaktistadIyA na hi mAnameti | maunopadeshaH paramo hi tasmAt tenaiva sAdhorhi manaHprashAntiH || 537|| dIkShA tridhoktA guruNA prayojyA nirIkShaNadhyAnakarAbhimarshAH | gurostu maunasthitisamprayuktAM bravIti dIkShAM paramAM gururnaH || 538|| maunopadeshAdapi maunabhAve sthitvaiva labhyA bhavatItyatashcha | maunaM padaM taM nigadanti buddhA maunI vadanneva sa samprabuddhaH || 539|| sakR^idvibhAtaM padamavyaM ta\- chchaitanyabhAnoH prabhayaiva tasya | ataH pramAdAchchyutirAtmabhAvA\- nna buddhapuMso bhavitA kadAchit || 540|| attA samastasya charAcharasyA\- pyAtmeti vedAntagirA yaduktam | nirdishyate tena tadIyabhAsA grAso.asya vishvasya tamomayasya || 541|| nigIrya sarvaM ghanavishvarUpaM chaitanyabhAsA nijayA parAtmA | eko.advayo bhAtyaruNAchalesha iti svarUpaM guruNA.asti gItam || 542|| brahmAtmabhAvaM pratipadya turye vimuchyate svo bhavabandhapAshAt | ityeSha vAdo na bhavedyathArtho nahi svarUpAchchyutirAtmano.abhUt || 543|| na shvetimAnaM navameti dhautaM vastraM svabhAvo hyayamasya yadvat | brahmatvamAtmA nahi yAti bodhAd brahmatvamAtmaprakR^itirhi nityaH || 544|| brahmaj~na Atmaj~na iti prasiddhe buddhasya puMso bhavato.abhidhe dve | brahmaiva chAtmaiva yataH sa buddho j~nAte ubhe tena kathaM bhavetAm || 545|| abrahmatAdhIrahitatvameva brahmaj~natoktA na tu kAchidanyA | Atmaj~natA nAma bhavedanAtma\- nyAtmatvamatyA rahitatvameva || 546|| tattvaM svamanviShya parasya tasya satyAtmano.annatvamupetya turye | kathaM nu tasmAnnijasatsvarUpAt tiShThet pR^ithak kashchana buddhanAmA || 547|| advaitaniShThAmanubhUya turye jIvet pR^ithaktvena kathaM parasmAt | tad brahmanirvANamudIritaM hi kR^iShNena sAkShAt parameNa puMsA || 548|| nirdishyate brahma yathaiva shAstre nirdishyate buddhapumAMstathaiva | brahmasvarUpaM khalu saMvideva buddhasvarUpaM na tato.asti bhinnam || 549|| nAtmadvayaM kasyachidasti yasmAt tad vedmi mAmityapi neti hAsye | vedyatvamAtmA na kadA.api yAtI\- tyeShA.asti vANI bhagavattamasya || 550|| advaitaniShThetyuditA.asti seya\- mupAdhinirmuktanijasvarUpe | yato na tasmAt pR^ithagasti pUrNaM brahmAbhidhAnaM parasatyamekam || 551|| advaitatA sA viduShA.anubhUtA satyAtmanasturyapadAdhigatyA | na sAdhanAbhyAsabalena siddhA satyAtmanaH sA khalu nityasiddhA || 552|| dvaitaM bhavet satyamidaM hi tAvad yAvad bhavet sAdhanatatparatvam | siddhau bhavedadvayatodbhavastu dvaitapraNAshAditi kechidAhuH || 553|| neme vijAnanti tu turyatattvaM kAlAtigaM chAnuditaprapa~ncham | advaitamAdyantavivarjitaM hi dvaitaM sadikkAlamasat sadaiva || 554|| mithyAbhramasyaiva virAma uktaH shAstre mumukShorahamo vinAshAt | satyaM na bodhena vinAshamIyA\- nna bhAsate ki~nchidasat turIye || 555|| dvaitaM bhavet satyamidaM sadaiva j~nAne.api naivAsya bhavedvinAshaH | advaitasiddhirna bhavet kadA.apI\- tyeSha matirdUrataraiva sAdhoH || 556|| satyA sadaivAdvayatA.a.atmano.asau svAnveShaNe satyapi chAtmalAbhe | labdhvo.abhavadyo dashamo gaveShAt pUrvaM cha so.ayaM dashamo hi nAnyaH || 557|| jAnantyajAtiM paravastuno ye mANDUkyavedAntanirUpyamANAm | tattve pare nishchitabuddhayaste muhyanti naitAdR^ishamugdhavAdaiH || 558|| na bhItikAmau bhavato.advayatve sthitasya buddhasya yathA.aj~napuMsaH | dvaitekShayA mohitamAnasAnAM nR^iNAmubhe kAmabhaye.anivArye || 559|| bhItirdvitIyAddhi bhaveditIdaM bhItyAspadaM dvaitamidaM pradiShTam | bhedapratItyA muShitAtmabhAvo nAtyeti bhItiM khalu ko.api jantuH || 560|| vidvAnagamye manaso.api vAchA\- mAnandarUpAtmani modamAnaH | bibhetyasau naiva kutashchaneti shrutyoditA nishchalatA turIye || 561|| nodeti kAmo.api hi ko.api turye mR^ito hyayaM kAmayitA.ahamAkhyaH | sarvAMshcha kAmAn samakAlameva labdhveva buddho.asti hi nityatR^iptaH || 562|| Atmaiva sarvaM hi tadIyalAbhe labdhavyamanyanna hi ki~nchidasti | tadAptakAmo gadito.apyakAmaH shAstre prabuddho.asti hi yadvadIshaH || 563|| sAkShAtkR^itaM yena nijaM svarUpaM sa kasya kAmAya cha kiM samichChan | tapyeta dehAtmadhiyeti vakti buddhasya kAmAnudayaM shrutirhi || 564|| dehAtmanA saMsthita eva kAmI buddhastu dehAtmadhiyA vimuktaH | svakaM sharIraM samavaiti buddhaH sharIramanyasya yathA tathaiva || 565|| sukhasya nAsvAdanamasti turye sukhitvaduHkhitvamatI na tatra | sukhasya duHkhasya vilakShaNaM tat turyaM padaM dvandvavivarjitatvAt || 566|| na shiShyate kashchana tatra koshaH svarUpasa~Nkochakaro.aj~napuMsAm | akhaNDa AtmA nirupAdhiko hi virAjate tatra viyatsamAnaH || 567|| nirvANasa~nj~nAM sugato gururyAM didesha niShThAM bhavaduHkhahantrIm | koshe samaste galite turIye pade sthitiH seti gururjagAda || 568|| na saMshayAnAmudayo.asti tatra pumAn prabuddhaH sthitadhIrhi nityam | Aste sa sa~NkalpavikalpahInaH prashAntagambhIratayA.astachetAH || 569|| ##Quote - Upanishad## bhidyate hR^idayagranthiH Chidyante sarvasaMshayAH | kShIyante chAsya karmANi tasmin dR^iShTe parAvare || AdyantahInaM svamavetya bodhAt sa mR^ityumatyetyapi samprabuddhaH | pumAnabuddhvA.amR^itamAtmatattvaM nAtyeti mR^ityuM bata ko.api loke || 570|| lebhe janiM yaH parame svamUle vichArya kasmAdahamityudAraH | sa eva jAtaH sa cha nityajAto navo navo.ayaM satataM munIndraH || 571|| ityevamAchAryavareNa diShTA brahmAtmabhAve sahaje sthitasya | niShThA parA sarvavikArahInA nirAmayA kAladigAdyatItA || 572|| aj~nasya loke maraNAya janma mR^itistadIyA jananAya bhUyaH | tasmAdime janmamR^itI mR^iShaive\- tyasmabhyamuktaM bhagavattamena || 573|| mR^itiryathArthA tvahamo vinAsho janiryathArthA sahajAtmaniShThA | dvandvairvimuktaM padamavyaM tad yatraikatAM janmamR^itI bhajete || 574|| advaitabhAve sthitimetya nityAM bhedAn kathaM pashyatu samprabuddhaH | bhedAkulaM bhAti yadaj~napuMsAM vishvaM tadAtmaiva hi buddhapuMsaH || 575|| abhedadR^iShTiH samadarshanaM che\- tyetad dvayaM yad viduSho vadanti | tad bhedadR^iShTyA rahitatvameva na kevalatve khalu vIkShaNAni || 576|| svameva sarvatra cha nityabuddhaM buddhaH pumAn pashyati na svato.anyam | tanmanyate.aj~naM kamapIha nAsau sarve prabuddhA hi tadIyadR^iShTyA || 577|| yathA charet kashchana supta eva tathaiva buddho jagati kriyAsu | dR^ishyeta jAnanniva lokabhedAn bhedAnajAnannapi sarvadaiva || 578|| buddhasya chAj~nasya bhidA sphuTAsyA\- nnindA nutishchetyubhayoshcha dR^ishyA | dvayorna bhedaM samavaiti buddho dvandvaM mR^iShedaM khalu yadvadanyat || 579|| vij~nAya vedAntanigUDhamarthaM vihAya vishvaM tR^iNavat samastam | aprApya niShThAM nijasatyabhAve svasyaiva tattvasya gaveShaNena || 580|| aluptadehAtmamatirvimuhyan yaH satyavajjIvabhidAmavaiti | yAtyeva so.ayaM hyavasho.api dAsyaM vArA~NganAyA nutinAmikAyAH || 581|| kamapyajAnan puruShaM svato.anya\- maprachyutaH svIyapadAt prabuddhaH | nindAnutibhyAM na vikArameti nindA nutirvA svakR^iteva tasmai || 582|| dehIva martyaH paridR^ishyamAno nAsau sharIrI niraha~NkR^itiryat | sUkShmaM vapustasya na dehapAte niryAti kintu pravilIyate.atra || 583|| satyaM prapa~nchaM bata manyamAnA rUpaM prabuddhasya vadanti kechit | tasyechChayA.arUpiNa eva rUpaM kadAchana syAditi kechidAhuH || 584|| rUpasya sarvasya nidAnabhUtA naShTA hyahantA nijatattvabodhAt | rUpANyato.asanti hi buddhapuMsa\- stanmugdhataiShA bata rUpavArtA || 585|| abhUdidaM pUrvamatha praNaShTa\- mityevamuktishcha na yujyate yat | rUpI na ko.apyasti hi tattvadR^iShTyA rUpI prabuddho bhavitA kathaM nu || 586|| bhAve turIye sahaje sthitasya buddhasya dehatritayaM vinaiva | ichChA.api rUpagrahaNe kathaM syAt seyaM vR^ithA pAmarara~njanI vAk || 587|| nadI yathA vAridhimetya tasmin hitvA nadIrUpamupaityabhedam | evaM prabuddho.api vihAya rUpaM parAtpare puMsi bhajatyabhedam || 588|| evaM shrutirvakti hi rUpahAnA\- daikyaM parasmin viduShasturIye | jIvanvimukto.apyasharIra eva sharIriNaM svaM na hi manyate.asau || 589|| buddhasya rUpaM prati yo.ahamAkhyo vAdI bhavet tasya vinAsha eva | bravIti muktiM bhagavAn gururya\- nnirarthako.ayaM bata rUpavAdaH || 590|| ato na niryAti hi dehapAte sUkShmaM vapustasya yathA.aj~napuMsAm | vilIyate.atraiva hi tat svamUle na shiShyate ki~nchana nirgamAya || 591|| prabuddhapuMsAM bahutA.api martyaiH pratIyamAnA na bhavedyathArthA | prApa~nchikA eva hi sarvabhedA na niShprapa~nche khalu te bhavanti || 592|| buddhaH pumAneSha mayA.adya dR^iShTo drakShyAmyato.anyAnapi buddhapuMsaH | iti bruvANo viduShAM svarUpaM na vetti sachchitsukharUpamekam || 593|| ajAnataH svaM bata buddhamanta\- rvibhAnti buddhA bahavo vibhinnAH | taM svAtmabhUtaM samavaiti yastu na tasya nAnAtvamidaM yathArtham || 594|| Adyo gururyo munisattamAnAM didesha maunena paraM padaM svam | pashchAchcha yaH sha~NkaradeshikendraH sa eva hi shrIramaNo gururnaH || 595|| yannityasiddhaM nijatattvamanta\- stadAtmanA susthitireva turye | siddhiryathArthA na tu kAchidanye\- tyasmadguruH shrIramaNo bravIti || 596|| labdhavya Atmeti matirna satyA nAsau vinaShTaH khalu tattvadR^iShTyA | vadanti buddhA ata eva satyaM taM nityasiddhaM nikhilasya jantoH || 597|| bhUmAnamAtmAnamato.anyadalpaM shrutirvadantI dishatImamartham | vikrIya taM vishvamidaM samastaM krItvA.api martyaH kR^ipaNo hi shochyaH || 598|| ato hyakArpaNyapadaM turIyaM kArpaNyamanyachChrutayo vadanti | pUrNo hi samrADiva samprabuddho bhikShAmaTaMshchApi na dainyameti || 599|| vadanti siddhIraNimAdikAMstu bahirmukhA bhogaparA vimUDhAH | vaktishrutirmandadhiyAM katha~nchit prarochanArthaM bata tAshcha siddhIH || 600|| AvidyakAH svapnasamAH yatastA na tAsu mohaM bhajate vivekI | pUrNasturIye sthitimetya satye buddho na muhyedanR^itAsu tAsu || 601 | ityAtmalAbhasya samo.anyalAbho nAstIti buddhaiH prakaTIkR^ite.api | matvA.a.atmanAshasya padaM turIyaM bibhyatyamuShmAdavivekinastu || 602 ||. prayAnti vR^iddhiM viduShasturIye sthitasya tejo dhiShaNA balaM cha | yathA vasantasya samAgamena saundaryamukhyAH suguNAstarUNAm || 603|| shamAdikA ye suguNA mumukSho\- ryatnena sampAdya cha rakShaNIyAH | svAbhAvikAste viduSho bhavanti sa nirguNaH sadguNashevadhishcha || 604|| nAshe.ahamastanna hi kA.api naShTi\- rnaivAtmanAshasya padaM turIyam | ahantayA.a.atmA.asti tu naShTakalpo nAshe.ahamo nashyati naShTireShA || 605|| eSho.antato.aha~NkR^itinAsha eva dharmArthakAmA api satyavANI | sannyAsamaune cha tapo.api yogaH satyaM parasmai svanivedanaM cha || 606|| bhavantyasatyAni tadAkhyakAni vapuShyahantAmalinIkR^itAni | svAbhAvikAnyeva bhavanti tAni sthitasya satyAtmatayA turIye || 607|| ala~NkR^itI dve viduSho nirukte kartavyahAniH kR^itakR^ityatA cha | aj~nAnamUlaM hyubhayaM narasya kartavyatA chApyakR^itArthatA cha || 608|| na karmasAdhyaM viduSho.asti yasmAt ki~nchinna kartavyamihAsti tasya | kartavyamatrAsti tu yasya ki~nchit sa mohapAshairbata baddha eva || 609|| pR^ichChanti kechit kimu buddhapuMso dhyAnaM na kAryaM bhavatIti mugdhAH | gatvA videshAn nanu shikShaNIyA buddhena martyA iti pR^ichChyate.anyaiH || 610|| ahaM tadasmItyanusandadhAno bhavenna buddhaH khalu sAdhako.asau | dhyAnaM tadasmIti tu buddhapuMsA dhyAnaM naro.asmIti yathA nareNa || 611|| yadvismR^itaM tatsmR^itireva yuktA nAvismR^itasya smR^itirasti loke | na vismR^itaM yad viduShA.a.atmatattvaM tasya smR^itistena kathaM ghaTeta || 612|| dhyAnaM yathArthaM tu sataH parasya niShThaiva chintArahitAtmabhAve | nirantaraM dhyAnamidaM na hAtuM shakyaM na kartuM viduShA kadA.api || 613|| kvachit pradeshe sthitavat prabuddhaH sandR^ishyamAno.api viyatsamo.asau | tiShThan sadA sve sahaje samAdhau vyApnoti shaktyA bhuvanaM samastam || 614|| avatyasau svAnatidUratashchA\- pyachintyashaktyA nijayA prabuddhaH | vinaiva chintAM sahaje samAdhau sthito.api san santatamastachittaH || 615|| karoti chintAM kimu ko.api nRRINAM svapnekShitAnAM manujaH prabudhya | tathA.aj~nanRRINAM na karoti chintAM svAj~nAnanidrotthita AtmabodhAt || 616|| guNAnasau trInativartate ya\- dato na doShAH prabhavanti tasmin | karmAtra yadyat kurute prabuddha\- stattad bhaviShyatyanavadyameva || 617|| atyeti shAstrANyata eva buddho nibadhyate tairna hi nirmanaskaH | bhavantyavidvadviShayANi tAni te hyeva kartR^itvadhiyA vidheyAH || 618|| pratiShThito yatra pade prabuddho bhavantyavedAH khalu tatra vedAH | devA adevA iti tasya bhAvo nirdishyate hi shrutishIrShavAchA || 619|| buddhopadeshAn manujo.anutiShThed buddhaiH kR^itaM karma tu nAnutiShThet | buddhopadeshAH paramaM pramANaM na karma teShAM tu tathA pramANam || 620|| sarvAMshcha yogAnatigatya tiShThan turye.achyuto buddhapumAn bhave.atra | yogIva vA bhogivadeva vA syAt tau yogabhogau bhavato na satyau || 621|| shiShyopadeshe samudIrite dve bandho vimuktirbhavato na satye | dvandvAni sarvANi mR^iSheti siddhe dvandvaM tadetat kathamastu satyam || 622|| AtmA svayaM nityavimukta eva baddhastvavidyodita jIva eva | tat tattvato nAsti hi kA.api mukti\- rbandhapratItyaiva hi muktichintA || 623|| kasyAsti bandho.ayamiti svatattvaM mumukShuranviShyati chet tadante | AtmA.anubhUyeta hi nityamukta ityasti vANI bhagavattamasya || 624|| ajAtireva prakaTIkR^itA hi shrutyA.api buddhaishcha sataH parasya | tasyaiva satyAtmatayA sthitatvAt sa bandhamApeti kathaM nu vAchyam || 625|| satyo hi bandho yadi nAntamIyA\- danAdira~NgIkriyate hi bandhaH | sAntAdimatvAchcha bhavedvimukti\- rbandhasya mithyAtvamato.anivAryam || 626|| baddho.abhavaM pUrvamathAsmi mukta ityevamuktiM shR^iNumo na buddhAt | kAlAtigA sA padavI hi turyA chintyaM bhavejjanma kathaM tadIyam || 627|| naivAgataM ki~nchana matsvarUpe sadaikadhaivAsmi vikArahInaH | ityevamUche bhagavAn hi pR^iShTo labdhA vimuktirbhavatA kadeti || 628|| puryAM satAM paNDharinAmikAyAM yAmaH kadA tAmiti gItamAdau | prAptA vayaM tAmiti gItamante yadvat tathaiveha vimuktivArtA || 629|| svapne bhramitvA svagR^ihaM nivR^itya bhUyo.api tatraiva gataH suShuptim | prabudhya pashyet svagR^ihe yathA svaM muktistathaiveti gururjagAda || 630|| nityAnubhUte mama satsvarUpe sthito.asmi mithyA hyanubhUtayo.anyAH | iti prabodhena matiprasAdo bhavedvimuktirna kimapyapUrvam || 631|| buddhasya nityo mahimA.asti so.ayaM vR^iddhikShayau tasya na karmaNeti | aniShTamiShTaM cha phalaM kR^itasya na karmaNaH syAdviduShaH kadA.api || 632|| yathA kathAsaMshravaNe sudUraM dhiyA gato naiva kathAM shR^iNoti | karmANi kurvannapi buddha evaM nirvAsanatvAnmanaso na kartA || 633|| savAsanatvAnmanasastu kartA bhavatyakurvannapi chAj~namartyaH | svapne yathA.adreH shikharAdadhastAt patechCharIre sati nishchale.api || 634|| sharIramAtreNa kR^itaM na karma manaHkR^itaM yat tu tadeva karma | nAchetanaM kartR^i bhavechCharIraM mano bhavet kartR^i tu chetanatvAt || 635|| prArabdhavegena charanti karma dehendriyaprANamanAMsi yadyat | na lipyate tena pumAn prabuddha ityuktavAn shrIbhagavAn gururnaH || 636|| na lipyate sR^iShTyavanAdi karma kurvannapIshaH khalu tadvadeva | na lipyate karmabhiratra buddho bhidA tayornAsti hi tattvadR^iShTyA || 637|| ashnaMshcha gachChaMshcha vadan smaraMshcha karmANi kurvanniva lakShyate.aj~naiH | kartA.api bhoktA na tu tattvato.asau sa hIshvarAdhInasamastavR^ittiH || 638|| kartA yadi svaH sa bhaveddhi bhoktA kartR^itvanAshe nijamArgaNena | sAkaM vinashyet trividhaM cha karma vimuktimetAM samavehi nityAm || 639|| bhu~Nkte yathA nidritabAlako.annaM svamAtR^idattaM na tu vetti bhuktam | evaM prabuddho.api hi karmajanyaM bhu~Nkte phalaM bhoktR^itayA vinaiva || 640|| kartA na ko.apyasti hi tattvadR^iShTyA svaj~nAj~nayorasti bhideyameva | kartA.ahamasmItyabhimanyate.aj~no buddhasya nodeti tu kartR^itAdhIH || 641|| AgAmikarmANyapi sa~nchitAni nashyanti buddhasya punarna janma | prArabdhakarma tvavashiShTamastI\- tyuktirna satyA paramArthadR^iShTyA || 642|| yathA mR^ite bhartari satyamuShya shiShyeta bhAryA.avidhavA na kA.api | evaM mR^ite kartari naiva karma phalapradaM ki~nchana shiShTamasti || 643|| yathA prabodhe sati naiva karma svapne kR^itaM ki~nchana shiShTamasti | karmAj~natAyAM charitaM tathaiva satyAtmabodhe sati nAsti shiShTam || 644|| prArabdhamastIti vachaH shrutInAM bhavedidaM tvaj~nadhiyo.anurodhaH | tadIyadR^iShTyA phalamasti tasya buddhaH sharIrI bata tanmatena || 645|| priyApriye na spR^ishato hi buddhaM dehaM vinaiva sthitamAtmabhAve | naiShphalyamevaM viduShaH kR^itInAM vedAntavAchaiva niruktamasti || 646|| kR^itte.api dagdhe viduShaH sharIre chyutirna tasyAsti nijasvarUpAt | yathA guDaM chUrNitamagnitaptaM tyajenna mAdhuryarasaM svakIyam || 647|| sadehamuktishcha videhamukti\- rukte ubhe hyaj~nadhiyo.anuvR^ityA | dehI bhavennaiva hi ko.api mukto bhaveddhi muktiH sakalaikarUpA || 648|| prArabdhashaktirbhavitA hi dehe nAtmasvarUpe.asti tu shaktirasya | tasmai svadeho viduShA.arpito yat kathaM nu bAdhyeta sa tena buddhaH || 649|| prArabdhakarmArpita dehako.asau buddho.asti dehe mamatA vinaiva | evaM sphuTaM sha~Nkaradeshikena diShTaM manIShAbhidhapa~nchake.asti || 650|| sUkShmaM sharIraM viduSho.asti shiShTa\- mityuchyate chediha kAraNAkhyam | aj~nAnarUpaM nidhanaM gataM yat sUkShmeNa sa~Ngo viduShaH kathaM syAt || 651|| brahmAstyasa~NgaM hi tathaiva buddho bhavatyasa~Ngo hi bhave yathA kham | vapurvikArA uta mAnasAshcha buddhaM katha~nchinna hi saMspR^ishanti || 652|| jAgarti yo naijapade prabuddho yAne suShuptasya samaH sa uktaH | yAnasya tulyaM gaditaM sharIraM tura~NgavachchApi dashendriyANi || 653|| gatiM sthitiM vAjiviyojanaM cha yAnasya no vetti hi tatra suptaH | evaM suShuptashcha sharIrayAne na vetti buddho hi sharIrabhAvAn || 654|| buddhastu tiShThan sahaje samAdhau karmANi kurvanniva lakShyate.aj~naiH | nAnA.apyavasthA bhajatIva bhAti tA vIkShya muhyantyavivekinastu || 655|| suptiH samAdhishcha sharIracheShTA iti tridhA bhAnti hi tasya bhAvAH | enAMshcha bhinnA iti manyate.aj~no vilokya buddhasya sharIramAtram || 656|| sadaikadhaivAsti tu samprabuddha\- stasya sthitirnityasamAdhireva | na karmabhistasya virodhalesho na karmaNAM tena virodhaleshaH || 657|| dve nirvikalpe hi samAdhiniShThe syAt kevalaikA sahajAbhidyA.anyA | na kevalAM prApya bhavet prabuddhaH sa eva buddhaH sahajasthito yaH || 658|| yaH kevalo nAma samAdhiruktaH sa yoginaH syAnmanaso layena | samAdhirutthAnamiti prasiddhe sthitI vibhinne bhavato.asya loke || 659|| manaH samAdhau bata yogino.asya savAsanaM hyeva bhavedvilInam | sthitvA samAdhau suchiraM cha so.ayaM vyutthApyate vAsanayA bhavAya || 660|| yadA samAdherayamutthitaH syAt pUrvojjhitAM saMsR^itimAdadAti | sammohanadravyavinaShTabodhaH karmAsamAptaM pratibudhya yadvat || 661|| saMsAramevaM pratipadya yogI bhUyaH samAdhiM pravishet prayatnAt | buddhastvayatnaH sahajasthitatvA\- nna taM vimu~nchatyapi nAdadAti || 662|| na saMsR^itiM yAti kadA.api buddhaH samAdhireva prakR^itirhi tasya | vinA samAdhiM sa kadA.api nAstI\- tyataH samAdhiH sahajAbhidho.ayam || 663|| aprachyuto.asau nijasatyabhAvAt sthitaH sadA sve sahaje samAdhau | jIvan vimukto vyavahartumIShTe loke yathA sha~NkaradeshikAdyAH || 664|| yogI yadA kevalabhAvamagna\- stadA na shaknoti hi karma kartum | yadotthito.asau bhavitA samAdheH karoti karmAj~natayA tadAnIm || 665|| tattvopadeshe.api mumukShupuMsAM bhavet samartho na sa yogimartyaH | tiShThAn sadaivAchyuta eva turye shAstA samartho.asti tu buddha eva || 666|| nA~NgIkR^itA.asau sahajA sthitishched gItAdishAstrANi mR^iSheti siddhyet | buddhopadeshairbharitatvahetoH shAstraM pramANaM hi mumukShupuMsAm || 667|| paramparA.asau khalu buddhapuMsAM mumukShulokoddharaNArthameva | rakShatyavichChinnatayA sadaiva suj~nAnashAstrasya susampradAyam || 668|| antyaM pramANaM hi nijAnubhUti\- rna saMshayAnAmudayo.asti yatra | tAvat pramANAni hi buddhavAcho labhyeta yAvanna tathAnubhUtiH || 669|| gatvA.ambudhiM tanmayatAM gatAyA nadyAH samo buddha udIrito.asti | kUpe nimagnasya ghaTasya tulyo rajjvA nibaddhasya tu kevalasthaH || 670|| ghaTaH sarajjurhi vikR^iShyamANo rajjvA bahiryAti punashcha kUpAt | evaM manaH kevalabhAvamagnaM vikR^iShyate vAsanayA bhavAya || 671|| naiShkarmyamevaM sahajasthitasya sphuTIkR^itaM no bhagavattamena | vidvAnakartA.api bhavan svabhAvAt kartA mahAMshchApi bhavatyasa~NgaH || 672|| satsa~NgatirnAma nigadyate yA buddhasya puMsaH khalu sa~NgatiH sA | artho bhaved brahma hi satpadasya tadAtmako.asau bhavitA hi buddhaH || 673|| brahmaiva sarvo.api hi ko visheShaH prabuddhapuMsIti na sha~NkanIyam | ahantayA.anyatra hR^itaprabhaM sat pUrNaprabhaM tattu vibhAti buddhe || 674|| sa~NgaM prabuddhasya bhajan mumukShuH sa~NgAt samastAdapi muktimeti | nissa~NgabhAvena nirastamoho yAtyekatAM nishchalachitsvarUpe || 675|| satsa~Ngasa~njAtanijasvarUpA\- nveSheNa labhyaM paramaM padaM yat | shAstrArthabodhAchChravaNAdibhirvA sAdhyaM na tannetarasAdhanairvA || 676|| satsa~NgatiM ched bhajate mumukShu\- shcharet kimarthaM niyamAn yathA.anye | shIto vahed dakShiNamArutashchet kimarthamichChed vyajanaM tadAnIm || 677|| tApaM shashI kalpatarushcha dainyaM harechcha ga~NgA bata pApamAtram | vIkShA satAM nAshayati trayaM cha na tatsamaM ki~nchana vidyate.anyat || 678|| samAni sadbhirna jalAtmakAni tIrthAni devAshcha mR^idAdimAtrAH | punanti tAni hyatidIrghakAlAt sandarshanAdeva punanti buddhAH || 679|| ga~NgAmbhasi snAnaphalaM vinAshaH pApasya puMso na tu pApakartuH | sa~NgAt satAM nashyati pApakartA na tatsamaM pAvanamasti loke || 680|| mR^ityu~njayo.asau tripurAntako.asau smarAntako.asau narakAntakashcha | sa hIshvarANAmapi chAtmabhUta\- stameva sarve.api hi pUjayanti || 681|| nItaM yadantaM vapuShAM trayaM cha j~nAnena tena tripurAntako.asau | nIto.ahamAkhyo nidhanaM cha tene\- tyataH sa buddho narakAntakashcha || 682|| ahaM svayaM buddha iti bravIti gItAsu kR^iShNo bhagavAn svayaM yat | na ko.api tasyAsti samo.adhiko vA na mIyate tanmahimA katha~nchit || 683|| yataH prabuddhaH para eva sAkShAt tasyopadeshAH paramaM pramANam | tataH paraM tasya vachobhireva prAmANyamasti shrutishIrShavAchAm || 684|| parAtmashakteH karuNAbhidhAyA rUpaM dvitIyaM hi guruH prabuddhaH | ataH subhaktyA svaguruM prabuddhaM bhajan mumukShurbhavitA kR^itArthaH || 685|| shaktiH shubhA kAchana sannidhAne buddhasya puMso.asti sudUratashcha | tyajeta no ko.api tayA gR^ihItaH paraM tu nIyeta vimuktimeva || 686|| vyAghreNa yadvaddhariNo gR^ihIto tadannatAmeti tathaiva sAdhuH | dhruvaM prabuddhena dR^ishA gR^ihIta\- stadbhAvametIti gururjagAda || 687|| bahiH sthito.antarmukhatAM vidhAyA\- pyantaH sthito.antashcha vikR^iShya chittam | pare pade sve vidadhAti niShThAM sAdhoH prabuddho hi guruH svashaktyA || 688|| agocharo.asau vachaso dhiyo.api niShThA hi buddhasya pade parasmin | bodhAya sAdhostu yathAkatha~nchit ki~nchit prabuddhairidamuktamasti || 689|| vyAkhyAta evaM sahajAtmabhAvaH sasAdhano.asau guruNopadiShTaH | athopadesheShviha sAra eSha niruchyate sAdhvavadhAraNAya || 690|| vishvaM svadR^ishyaM cha tadIkShakaM svaM jAnAti loke sakalo.api jantuH | svatashcha satyaM dvayamapyavaiti mohastvayaM saMsR^itiheturasya || 691|| satyaM svatashchedubhayaM tadetat bhAyAdvichChinnatayA sadaiva | kadA.api bhAtaM cha kadApyabhAtaM bhavet tu yat tat kathamastu satyam || 692|| prakAshate mAnasacheShTayaiva svapne.api jAgratyubhayaM tadetat | bhAti dvayaM naiva suShuptibhAve tato manomAtramidaM dvayaM cha || 693|| yasmin mano yAti layaM cha yasmA\- dudeti bhUyo.api tadeva satyam | layodayAbhyAM rahitaM tadetat satyaM svato muktipadaM mumukShoH || 694|| sattApradaM tajjagato.akhilasya brahmAbhidhAnaM paripUrNamekam | chaitanyadIptiM manase tadeva dadAti chaitanyavivarjitAya || 695|| antarhR^idi svAtmatayA tadeva sAkShIva nishchintanamastyasa~Ngam | AchChAdyate tattu bahirmukhatve mR^iShAprapa~nchena manomayena || 696|| ato na taM kashchana vetti loke pashyannidaM satyavadeva mohAt | sharIramevAtmatayA.api matvA bhrAmyatyasa~NkhyeShu bhaveShu duHkhI || 697|| tenAtmarUpeNa pareNa vishva\- mAchChAdanIyaM tu manovinAshAt | bhAyAt tadaiva pratibandhahInaM hyAtmasvarUpaM vimalaM yathAvat || 698|| vivekavairAgyayuto vimuktyai gurUktamArgeNa yadA yateta | mUle nije brahmaNi janma labdhvA vimuchyate.asau bhavabandhapAshaiH || 699|| kR^itvA mano.antarmukhamastachintaM nimajya chAntarnijamArgaNena | manovinAshena vinaShTamoho bhavedvimuktaH sa naraH prabuddhaH || 700|| parAtparaM yat sakalAtmabhUta\- masmadguruH shrIramaNo babhUva | yAvad bhaviShyatyahamo vinAshaH sahasrashaH santu namAMsi tasmai || 701|| || AUM namo bhagavate shrIramaNAya || ## Encoded and proofread by Sunder Hattangadi sunderh at hotmail.com Text composed by Shri LakShmanasharmana. This work is published by Sri Ramanasramam www.sriramanamaharshi.org It has been approved to be posted on sanskritdocuments.org by permission of Sri V.S. Ramanan, President, Sri Ramanasramam. \medskip\hrule\obeylines Please send corrections to sanskrit at cheerful dot c om Last updated \today https://sanskritdocuments.org \end{document}