% Text title : viMshatikAshAstram % File name : viMshatikAshAstra.itx % Category : devii, devI, viMshati % Location : doc\_devii % Proofread by : DPD % Latest update : September 26, 2021 % Send corrections to : Sanskrit@cheerful.com % % This text is prepared by volunteers and is to be used for personal study % and research. The file is not to be copied or reposted for promotion of % any website or individuals or for commercial purpose without permission. % Please help to maintain respect for volunteer spirit. % \documentstyle[11pt,multicol,itrans]{article} #include=ijag.inc #endwordvowel=.h \portraitwide \parindent=100pt \let\usedvng=\Largedvng % for 1 column \pagenumbering{itrans} \def\engtitle#1{\hrule\medskip\centerline{\LARGE #1}} \def\itxtitle#1{\medskip\centerline{\LARGEdvng #1}\medskip\hrule} \def\endtitles{\medskip\obeyspaceslines} %% \begin{document} \engtitle{.. Shri shrIviMshatikAshAstram with Hindi translation ..}## \itxtitle{.. shrIshrIviMshatikAshAstram sArtha hindI ..}##\endtitles ## sarva\-tantra\-svatantra mahAmahima AchArya shrImadamR^ita vAgbhavajI j~nAtR^i\-j~nAna\-j~neya\-bhAvo yadAyattaH sphuredayam | tAmAtma\-shaktiM vande.ahaM vij~nAnAM mahatIM hR^idi || 1|| loka\-vyavahAra meM vyApta j~nAtA\, j~nAna aura j~neya kA bhAva jisa (Atma\-shakti) ke Ashraya tathA adhikAra se prakAshita ho sakatA hai\, usa vij~nAna\-svarUpiNI pArameshvarI aparimitA Atma\-shakti ko maiM hR^idaya meM namaskAra karatA hU.N | svatantraM nirapekShaM yadamR^itaM brahma vAgbhavam | paripUrNaM shakti\-ghanaM sva\-prakAshaM tadasmyaham || 2|| jo parama svatantra hai arthAt jo kisI ke adhIna nahIM hai aura jisako samasta lIlA apanI hI shakti kA vilAsa hai; jo kisI kI apekShA nahIM karatA\,ataH pUrNa nirapekSha hai aura kisI AtmAtirikta padArtha kA grahaNa na karake apanI svabhAva\-bhUta shakti se hI vishva kA vistAra karatA hai jo amR^ita arthAt amara ananta athavA shAshvata hai | jo praparimita aura vimarsha\-sAra hai arthAt jisake svarUpa\-vimarsha se samasta vA~Nmaya aura vishva kA vistAra huA hai; jo sarvathA aura sarvataH paripUrNa hai; jo ananta shakti\-maya tathA svaprakAsha arthAt apane hI prakAsha se prakAshita honevAlA hai\, vahI amR^ita\-vAgbhava\-svarUpa maiM hU.N | svayaM\-siddhA bhagavatI brahma\-shaktirahaM mahaH | ichChatyavaiti kurute nigrahA.anugrahAtmikA || 3|| vaha svayaMsiddha aishvaryavatI (bhagavatI) ahaM\-jyotiH svarUpa (ahaM mahaH) tathA vA~Nmaya\-svarUpiNI nigraha\-anugraha\-mayI hokara ichChA\, j~nAna aura kriyA ko abhivyakti karatI hai | shAntairghorairghoratamaiH svaM rUpairnAmabhishcha yA | nigR^ihNAtyanugR^ihNAti pibantI sva\-rasAsavam || 4|| jo bhagavatI Atma\-shakti svAtma\-chamatkAra\-rUpI Asava\-rasa kA pAna karatI dR^iShTaM usake Ananda meM vibhora rahatI hai\, vahI Atma\-rUpa arthAt apane svarUpa se abhinna jIvoM para shAnta\, ghora aura ghora\-tama rUpavAle tathA nAmavAle apane bhinna\-bhinna svarUpo ke dvArA nigraha tathA anugraha karatI hai | sR^ijantyavantyadatIyamAtmanAtmAnamAtmani | nityaM sama\-rasAnandA mahAnubhavamashnute || 5|| vaha bhagavatI Atma\-shakti apane Apake hI bhItara apanI hI shakti\-rUpatA ke dvArA apane ApakI hI sR^iShTi tathA apane ApakA hI pAlana aura saMhAra karatI huI sadA apanI sama\-rasatA ke Ananda meM nimagna rahatI hai aura apane svarUpa ke mahAn anubhava meM vibhora rahatI hai | tAtparya yaha ki bhagavatI kI yaha sR^iShTi kisI bAhya upAdAna ko lekara nahIM hotI | bhagavatI ke Atma\-svarUpa ke atirikta anya koI upAdAna nahIM hai | vai hI sR^iShTi kA nimitta\-kAraNa bhI haiM | unhIM meM sR^iShTi kA Ashraya bhI hai | vedAnta ke brahma ke samAna ve sR^iShTi kA abhinna nimittopAdAna\-kAraNa haiM | yahI sthiti aura saMhAra ke viShaya meM bhI hai | sR^ijana\, pAlana aura saMhAra karatI huI bhI bhagavatI sadA sama\-rasAnanda\-rUpa mahAnubhava meM nimagna rahatI haiM | kalpitaM puNya\-pApAdi naiva spR^ishati jAtvapi | nirlepaM sarvagamapi karakAdi viyadyathA || 6|| puNya\, pApa Adi kalpita haiM | ve bhagavatI Atma\-shakti ke svarUpa kA usI prakAra sparsha nahIM karate\, jisa prakAra ole Adi AkAsha kA sparsha nahIM karate | AkAsha sabameM vyAsta hote huye bhI nirlepa hai | isI prakAra vishvarUpo meM tathA jIvo meM vyAsta hote huye bhI bhagavatI kA svarUpa jIva\-kR^ita puNya\, pApa Adi se aChUtA rahatA hai | jAgrat\-svapna\-suShuptAni kevale nitya Atmani | sva\-kalA\-kalpitAnIti vilasantyapi santi no || 7|| jAgrat\, svapna aura suShupti nAmaka tIna avasthAe.N usa advaita aura sanAtana AtmA meM usI kI shakti (kalA) se kalpita hotI haiM | ataH pratIta hotI huI bhI ve vAstavika nahIM haiM arthAt ve kAlpanika haiM | unako pAramArthika sattA nahIM hai | vidyamAne jagati ko lAbho naShTe cha kA kShatiH | vandhyA\-sute jIvati no lAbho hAnishcha no mR^ite || 8|| paramArtha\-dR^iShTi se jagat asat hai | tava viveko puruSha ko usake hAne se koI lAbha nahIM aura usake naShTa ho jAne se koI hAni nahIM | yaha asat jagat vandhyAputra ke samAna hai | vandhyAputra ke jIvita rahane se koI lAbha nahIM aura usake mara jAne se koI hAni nahIM | avadyamanavadyaM vA karma kiM sAdhayedasat | shasha\-shR^i~NgaM dhanuryadvadadR^iDhaM dR^iDhameva vA || 9|| jagat ke samAna hI karma bhI asat hai | vaha chAhe puNya\-rUpa ho\, chAhe pApa\-rUpa | asat hone ke kAraNa vaha shubha aura Ashubha phala utpanna nahIM karatA | yaha karma shasha\-shR^i.nga ke dhanuSha ke samAna asat hai | shasha\-shR^i.nga kA dhanuSha chAhe dR^iDha ho\, chAhe adR^iDha\, usase koI lakShya\-vedha nahIM kiyA jA sakatA | isI prakAra asat\-rUpa karma niShphala hai | sphurantu mA vA sphurantu vishvAnyAtmani kiM tataH | Ananda\-ghanamadvaitaM chakAstyeva mahanmahaH || 10|| Atma\-shakti se jo vishva\-loka sphurita hote haiM\, ve chAhe sphurita hoM athavA na hoM\, usase usake svarUpa meM koI antara nahIM paDatA | Ananda\-ghana advaita aura aparimita parabrahma\-rUpa teja to sadA prakAshita hotA hI rahatA hai | yahI Atma\-shakti kA vAstavika svarUpa hai | vishva\-loko kA sphuraNa to usakA lIlA\-vilAsa mAtra hai | kurva~njAnestathaivechChan yadAtmAnamapahnute | so.apahnavo.apyala~NkAraH sva\-rase mAdyataH kaveH || 11|| java parameshvara eka mahAn kavi banakara ichChA\, j~nAna\, kriyA ina tIno shaktiyo ko ullAsa meM lAtA huA apane Apako tirodhAna\-kR^itya dvArA ChipA detA hai\, to usakA yaha apahnava (tirodhAna) bhI ala.nkAra hI bana jAtA hai kyoki jisa prakAra kavi papane kAvya ke rasa meM masta hokara java vastu kA apahnava karatA hai\, to vahI apahnuti nAmaka ala.nkAra bana jAtA hai | isI prakAra apane chaitanya ke Ananda meM masta rahanevAle parameshvara kA yaha svarUpa\-tirodhAna bhI eka ala.nkAra hI bana jAtA hai | sva\-prakAshaM vimR^ishyAyaM sva\-vimarshaM prakAshya cha | vishvAni kavayesteShu ramate hi rasAtmanA || 12|| apano prakAsha\-rUpatA kA vimarsha karake aura apanI vimarsha\-rUpatA ko prakAshita karake parameshvara samasta bhAva\-samUha ko kalpanA karatA huA kavi banakara una samasta bhAvasamUhoM ke bhItara apanI rasa\-mayatA arthAt apano svAtma\-chamatkAra\-rUpI Ananda\-mayatA se ramaNa karatA hai arthAt nigrahAnugrahalIlA kA vilAsa karatA rahatA hai | sabhyo naTo vibhAvAdi\-bhAvA ra~NgaH svayaM bhavan | svacharitrAnukAreNa svameva bhajate rasam || 13|| yaha paramAtmA\-rUpI kavi svayaM hI nATaka kA prekShaka\, naTa\, vibhAva\, yanubhAva Adi bhAva aura ra.ngabhUmi ke rUpa meM prakaTa hotA huA apane hI charitra kA anukaraNa karatA hai aura isa vishva\-nATaka kI rachanA meM Atma\-chamatkAra ke rasa kA AsvAdana karatA rahatA hai | rekhA bindu lipI rekhAM padAni lipimantarA | vAkyaM padAni grantho.api vAkyAni nahi vidyate || 14|| bindu ke binA rekhA nahIM bana sakatI; rekhA ke binA lipi\-rUpa\, varNa kI veI sattA nahIM; varNo ke binA pada kA koI astitva nahIM\, pado ke binA vAkya sattA\-hIna ho jAtA hai aura vAkya binA grantha kA honA sambhava nahIm | ataH binduH rekhA\, varNa\, pada\, vAkya aura grantha kI paramparA dvArA yaha pramANita hotA hai ki akhila vA~Nmaya paramAtmA ke prakAsha\-rUpa bindu kA hI vistAra hai | achintyayA visargAkhya\-nija\-shaktyA svarUpayA | bindureva shivo bhAti samastaM vA~NmayaM sadA || 15|| shiva\-rUpa bindu hI achintya aura svAtma\-svarUpa apano visarga\-shakti ke dvArA samasta vA~Nmaya ke rUpa meM prakaTa hotA hai | arthAt Atma\-prakAsha\-rUpa bindu hI shiva hai | vaha shiva\-rUpa bindu hI apanI "visarga" nAmaka shakti ke dvArA akhila vishva aura vA~Nmaya ke rUpa meM vibhAsita hotA hai | shiva kI yaha shakti achintya hai | vaha hamAre vichAra se atIta hai\, kintu vaha shiva kA svarUpa hI hai | shiva aura shakti eka dUsare se abhinna haiM | vAchya\-vAchaka\-sambandhAllakShya\-lakShaka\-yogataH | vya~Ngya\-vya~njaka\-bhAvAchcha mahArthaH prasphurechChivaH || 16|| vishva\-kAvya meM abhidhA ke dvArA vAchya\-vAchaka\-sambandha se\, lakShaNA ke dvArA lakShya\-lakShaka\-yoga se tathA vya.njanA ke dvArA vya.ngya\-vya.njaka\-bhAva se mahArtha\-rUpa meM parameshvara prakAshita ho sakatA hai | arthAt vishva\-kAvya meM parameshvara hI vA~Nmaya\-rUpa se prakAshita ho sakatA hai | vimarsha\-rUpa parameshvara ke bindu\-bhAva kA vistAra hI varNa\-maya vA~Nmaya hai | usa vA~Nmaya kA artha\-tatva bhI shiva hI hai | vaha trividha shaktiyoM ke dvArA prakAshita ho sakatA hai | vAchya\-lakShya\-vya~Ngya\-bhAva\-vimarsha\-paravAn bhavan | sachchidAnanda\-svarUpaH shiva eva prakAshate || 17|| vAchya\-bhAva\, lakShya\-bhAva aura vya~Ngya\-bhAva ke vimarsha dvArA vimR^ishyamAna hone se\, usa prakAra ke vimarsha ke adhIna hotA huA bhI vaha sachchidAnanda\-rUpa shiva hI sadA prakAshita hotA hai | arthAt ina bhAvo ke dvArA vimR^ishyamAna hone se usakI svatantratA aura AnandamayatA khaNDita nahIM hotI | vaha sadA apane svatantra aura Anandamaya rUpa meM sthita rahatA hai tathA usI achyuta\-rUpa meM sadA prakAshita hotA hai | sphuran krameNAkrameNa vikrameNa cha santatam | svasminnevoru\-kramo.ayaM kramate ramate.api cha || 18|| krama se\,akrama se aura vikrama se nirantara prakAshita hotA huA vaha aparimita shaktimAn parameshvara apane svarUpa ke bhItara hI apanA vikrama dikhAtA rahatA hai aura apanI krIDA kA Ananda letA rahatA hai | sya\-rasAmamR^itAM bindu\-visargADhyAM paraH shivaH | lAlayaMllalate nityaM lalitAmAtmanaH kalAm || 19|| parama shiva AtmAnandarUpiNI tathA amR^ita\-rUpiNI\, bindu aura visarga ko mahimA se ati samR^iddha banI huI apanI parama ramaNIya shakti \ldq{}lalitA\rdq{} nAmaka kalA kA lAlana karatA huA sadA apane lAlitya meM nimagna rahatA hai | shiva ko yaha kalA unake Anandamaya svarUpa se abhinna hai\, isalie vaha \ldq{}sva\-rasA\rdq{} hai kintu vaha \ldq{}amR^itA\rdq{}\-avinashvara bhI hai | kAla se atIta hone ke kAraNa vaha shAshvata hai | vaha \ldq{}lalitA\rdq{} arthAt sundarI bhI hai | vimR^ishyaivabhasheSheNa svAnanda\-rasa\-sambhR^itaH | niHsa~Ngo nirmamaH shAnto muniryAdR^ichChiko bhavet || 20|| isa prakAra se kahe huye isa samasta shAstra kA manana karake apane svAtmAnandaM ke rasa meM paripUrNa hokara tathA sa.nga\-rahita\,mamatA\-rahita aura shAnta banakara muni viShaya\- tyAga aura viShaya\-svIkaraNa meM taTasthatA kA bhAva dhAraNa kare\, yahI parama upadesha hai | vairAgya\-vanmanujanmeShyamidaM sadaiva\, hR^idya\-prabodha\-chaturaM sumanaH shaktyam | nAtaH paraM kimapi shAstramasheSha\-shoka\- pAthodhi\-shoSha\-karaNena shivAnalaH syAt || 21|| isa shAstra kA abhyAsa karane ke adhikArI vairAgyavAn mAnava haiM | yaha shAstra hR^idyatA pUrvaka shiShya ko samajhAne meM baDA upayogI hai | sundara manavAle manuShyo ko yaha sharaNa dene yogya (upayogI) hai | devatA bhI isakI sharaNa le sakate haiM | samasta duHkha\-rUpa samudra ko sukhA dene se yaha shAstra shiva\-maya agni hai aura isa kArya meM isa shAstra se baDhakara aura koI shAstra nahIM hai | vikramato jananaramitavarShe.aShTamyAM site kavau nabhasi | shrIviMshatikAM niramAt shrImadamR^ita\-vAgbhavAchAryaH || 22|| do sahasra ATha vikramI saMvat meM shrAvaNa mAsa ke shukla pakSha kI aShTamI tithi ke dina shukravAra ko shrImAn amR^ita vAgbhava mAchArya ne shrI viMshatikAshAstra kA nirmANa kiyA | atri\-gotrasamudbhUta\-mishra\-govinda\-sharmaNaH | bodhArthaM nirmitaM shAstrametajjAnantu paNDitAH || 23|| atri gotravAle mishra govinda sharmA ke prabodha ke liye yaha shAstra banAyA gayA hai\, aisA paNDitajana jAne (likhitaM shrIkulabhUShaNena prayAge 14\-3\-78) | || iti AchArya shrImadamR^ita vAgbhavajI kR^ita shrI shrIviMshatikAshAstra hindI arthasahitaM samAptam || lagabhaga 20 varSha pUrva sa0 2016 meM yaha shAstra paM\. shrI govinda mishra\, choburjA\, bharatapura (rAjasthAna) dvArA pustaka\-rUpameM prakAshita kiyA gayA thA | isa shAstra ke praNetA sarva\-tantra\-svatantra mahAmahima AchArya shrImadamR^ita vAgbhava eka siddha kulAchArya haiM\, jinhone Atma\-vilAsa\, sapta\-padI\-hR^idaya\, sa.nkrAnti\-pa.nchadashI\, mahAnubhava\-shakti\-stava\, shrImadamR^ita\-sUkti\-pa.nchAshikA\, shrI svAdhyAya mahima stotra\, parashurAma stotra aura rAShTrAloka nAma kI aneka udabodhaka rachanAe lokahitAya likhI haiM | prAyaH ye sabhI prakAshita bhI huI kintu kheda hai ki vartamAna meM aprApya haiM | yahAM uddhR^ita \ldq{}shrI shrI viMshatikA shAstra\rdq{} ke prathama saMskaraNa kA prAkkathana DA0 sampUrNAnanda (tatkAlIna mukhya mantrI uttara pradesha) ne likhA thA aura prastAvanA likhI thI DA0 phatehasiha\, priMsipala gavarnameNTa kAleja\, vyAvara ne | bhUmikA\-lekhaka ye jayapura ke paNDita\-pravara shrI harishAstrI dAdhIcha | shAstra ke 20 sUtrAtmaka shloko kI do vistR^ita saMskR^ita TIkAe.N bhI prathama saMskaraNa meM prakAshita huI thI\, jinake lekhaka the kramashaH shrI balajinnAtha paNDita shAstrI\, ema0 e0 kAshmIra aura shrIraghunAthachandra vAsiShTha shAstrI\,ema0 e0| sAtha hI DA0 rAmAnanda tivArI\, shAstrI\, ema0 e0 kR^ita bhAShATIkA bhI prakAshita ko gaI thI | kheda hai ki yaha upayogI shAstra\-pustaka chira kAla se aprApya hai | isakI upayogitA ko dekhakara sa.nkShipta bhAShA\-TIkA sahita mUla shAstra ko yahA.N prakAshita kiyA gayA hai | AshA hai ki isase preraNA lekara pUjya AchArya jI ke samartha bhaktagaNa ukta shAstra\-pustaka ke dvitIya saMskaraNa ke prakAshanArthaM kR^ipayA pra yatnashIla hoge |\-sa0 \chapter{|| shrI shrIviMshatikAshAstram ||} j~nAtR^i\-j~nAna\-j~neya\-bhAvo yadAyattaH sphuredayam | tAmAtma\-shaktiM vande.ahaM vij~nAnAM mahatIM hR^idi || 1|| svatantraM nirapekShaM yadamR^itaM brahma vAgbhavam | paripUrNaM shakti\-ghanaM sva\-prakAshaM tadasmyaham || 2|| svayaM\-siddhA bhagavatI brahma\-shaktirahaM mahaH | ichChatyavaiti kurute nigrahA.anugrahAtmikA || 3|| shAntairghorairghoratamaiH svaM rUpairnAmabhishcha yA | nigR^ihNAtyanugR^ihNAti pibantI sva\-rasAsavam || 4|| sR^ijantyavantyadatIyamAtmanAtmAnamAtmani | nityaM sama\-rasAnandA mahAnubhavamashnute || 5|| kalpitaM puNya\-pApAdi naiva spR^ishati jAtvapi | nirlepaM sarvagamapi karakAdi viyadyathA || 6|| jAgrat\-svapna\-suShuptAni kevale nitya Atmani | sva\-kalA\-kalpitAnIti vilasantyapi santi no || 7|| vidyamAne jagati ko lAbho naShTe cha kA kShatiH | vandhyA\-sute jIvati no lAbho hAnishcha no mR^ite || 8|| avadyamanavadyaM vA karma kiM sAdhayedasat | shasha\-shR^i~NgaM dhanuryadvadadR^iDhaM dR^iDhameva vA || 9|| sphurantu mA vA sphurantu vishvAnyAtmani kiM tataH | Ananda\-ghanamadvaitaM chakAstyeva mahanmahaH || 10|| kurva~njAnestathaivechChan yadAtmAnamapahnute | so.apahnavo.apyala~NkAraH sva\-rase mAdyataH kaveH || 11|| sva\-prakAshaM vimR^ishyAyaM sva\-vimarshaM prakAshya cha | vishvAni kavayesteShu ramate hi rasAtmanA || 12|| sabhyo naTo vibhAvAdi\-bhAvA ra~NgaH svayaM bhavan | svacharitrAnukAreNa svameva bhajate rasam || 13|| rekhA bindu lipI rekhAM padAni lipimantarA | vAkyaM padAni grantho.api vAkyAni nahi vidyate || 14|| achintyayA visargAkhya\-nija\-shaktyA svarUpayA | bindureva shivo bhAti samastaM vA~NmayaM sadA || 15|| vAchya\-vAchaka\-sambandhAllakShya\-lakShaka\-yogataH | vya~Ngya\-vya~njaka\-bhAvAchcha mahArthaH prasphurechChivaH || 16|| vAchya\-lakShya\-vya~Ngya\-bhAva\-vimarsha\-paravAn bhavan | sachchidAnanda\-svarUpaH shiva eva prakAshate || 17|| sphuran krameNAkrameNa vikrameNa cha santatam | svasminnevoru\-kramo.ayaM kramate ramate.api cha || 18|| sya\-rasAmamR^itAM bindu\-visargADhyAM paraH shivaH | lAlayaMllalate nityaM lalitAmAtmanaH kalAm || 19|| vimR^ishyaivabhasheSheNa svAnanda\-rasa\-sambhR^itaH | niHsa~Ngo nirmamaH shAnto muniryAdR^ichChiko bhavet || 20|| hR^idya\-prabodha\-chaturaM sumanaH shaktyam | pAthodhi\-shoSha\-karaNena shivAnalaH syAt || 21|| vikramato jananaramitavarShe.aShTamyAM site kavau nabhasi | shrIviMshatikAM niramAt shrImadamR^ita\-vAgbhavAchAryaH || 22|| atri\-gotrasamudbhUta\-mishra\-govinda\-sharmaNaH | bodhArthaM nirmitaM shAstrametajjAnantu paNDitAH || 23|| || iti AchArya shrImadamR^ita vAgbhavajI kR^ita shrI shrIviMshatikAshAstraM hindI arthasahitaM samAptam || ## Proofread by DPD \medskip\hrule\obeylines Please send corrections to sanskrit at cheerful dot c om Last updated \today https://sanskritdocuments.org \end{document}