% Text title : utathyagItA from Mahabharata Shantiparva 90-91 % File name : utathyagiitaa.itx % Category : gItA, giitaa % Location : doc\_giitaa % Proofread by : Sunder Hattangadi % Description-comments : (mahAbhArata shAntiparva Rajadharma, chapters 90-91) % Acknowledge-Permission: Professor Tokunaga % Latest update : December 30, 2022 % Send corrections to : sanskrit at cheerful dot c om % % This text is prepared by volunteers and is to be used for personal study % and research. The file is not to be copied or reposted for promotion of % any website or individuals or for commercial purpose without permission. % Please help to maintain respect for volunteer spirit. % \documentstyle[11pt,multicol,itrans]{article} #include=ijag.inc #endwordvowel=.h \portraitwide \parindent=100pt \let\usedvng=\Largedvng % for 1 column \pagenumbering{itrans} \def\engtitle#1{\hrule\medskip\centerline{\LARGE #1}} \def\itxtitle#1{\medskip\centerline{\LARGEdvng #1}\medskip\hrule} \def\endtitles{\medskip\obeyspaceslines} %% \begin{document} \engtitle{.. Utathya Gita ..}## \itxtitle{.. utathyagItA ..}##\endtitles ## mahAbhArate shAntiparvAntargatA | \section{adhyAyaH 90} yAna~NgirAH kShatradharmAnutathyo brahmavittamaH | mAndhAtre yauvanAshvAya prItimAnabhyabhAShata || 1|| sa yathAnushashAsainamutathyo brahmavittamaH | tatte sarvaM pravakShyAmi nikhilena yudhiShThira || 2|| dharmAya rAjA bhavati na kAmakaraNAya tu | mAndhAtarevaM jAnIhi rAjA lokasya rakShitA || 3|| rAjA charati vai dharmaM devatvAyaiva gachChati | na cheddharmaM sa charati narakAyaiva gachChati || 4|| dharme tiShThanti bhUtAni dharmo rAjani tiShThati | taM rAjA sAdhu yaH shAsti sa rAjA pR^ithivIpatiH || 5|| rAjAparAdhAnmAndhAtarlakShmIvAnpApa uchyate | devAshcha garhAM gachChanti dharmo nAstIti chochyate || 6|| adharme vartamAnAnAmarthasiddhiH pradR^ishyate | tadeva ma~NgalaM sarvaM lokaH samanuvartate || 7|| uchChidyate dharmavR^ittamadharmo vartate mahAn | bhayamAhurdivArAtraM yadA pApo na vAryate || 8|| na vedAnanuvartanti vratavanto dvijAtayaH | na yaj~nAMstanvate viprA yadA pApo na vAryate || 9|| vadhyAnAmiva sarveShAM mano bhavati vihvalam | manuShyANAM mahArAja yadA pApo na vAryate || 10|| ubhau lokAvabhiprekShya rAjAnamR^iShayaH svayam | asR^ijansumahadbhUtamayaM dharmo bhaviShyati || 11|| yasmindharmo virAjeta taM rAjAnaM prachakShate | yasminvilIyate dharmaM taM devA vR^iShalaM viduH || 12|| vR^iSho hi bhagavAndharmo yastasya kurute layam | vR^iShalaM taM vidurdevAstasmAddharmaM na lopayet || 13|| dharme vardhati vardhanti sarvabhUtAni sarvadA | tasminhrasati hIyante tasmAddharmaM pravardhayet || 14|| dhanAtsravati dharmo hi dhAraNAdveti nishchayaH | akAryANAM manuShyendra sa sImAntakaraH smR^itaH || 15|| prabhavArthaM hi bhUtAnAM dharmaH sR^iShTaH svayambhuvA | tasmAtpravardhayeddharmaM prajAnugrahakAraNAt || 16|| tasmAddhi rAjashArdUla dharmaH shreShTha iti smR^itaH | sa rAjA yaH prajAH shAsti sAdhukR^itpuruSharShabhaH || 17|| kAmakrodhAvanAdR^itya dharmamevAnupAlayet | dharmaH shreyaskaratamo rAj~nAM bharatasattama || 18|| dharmasya brAhmaNA yonistasmAttAnpUjayetsadA | brAhmaNAnAM cha mAndhAtaH kuryAtkAmAnamatsarI || 19|| teShAM hyakAmakaraNAdrAj~naH sa~njAyate bhayam | mitrANi cha na vardhante tathAmitrI bhavantyapi || 20|| brAhmaNAnvai sadAsUyanbAlyAdvairochano baliH | athAsmAchChrIrapAkrAmadyAsminnAsItpratApinI || 21|| tatastasmAdapAkramya sAgachChatpAkashAsanam | atha so.anvatapatpashchAchChriyaM dR^iShTvA purandare || 22|| etatphalamasUyAyA abhimAnasya chAbhi bhoH | tasmAdbudhyasva mAndhAtarmA tvAM jahyAtpratApinI || 23|| darpo nAma shriyaH putro jaj~ne.adharmAditi shrutiH | tena devAsurA rAjannItAH subahusho vasham || 24|| rAjarShayashcha bahavastasmAdbudhyasva pArthiva | rAjA bhavati taM jitvA dAsastena parAjitaH || 25|| sa yathA darpasahitamadharmaM nAnusevate | tathA vartasva mAndhAtashchiraM chetsthAtumichChasi || 26|| mattAtpramattAtpaugaNDAdunmattAchcha visheShataH | tadabhyAsAdupAvartedahitAnAM cha sevanAt || 27|| nigR^ihItAdamAtyAchcha strIbhyashchaiva visheShataH | parvatAdviShamAddurgAddhastino.ashvAtsarIsR^ipAt || 28|| etebhyo nityayattaH syAnnakta~ncharyAM cha varjayet | atyAshAM chAbhimAnaM cha dambhaM krodhaM cha varjayet || 29|| avij~nAtAsu cha strIShu klIbAsu svairiNIShu cha | parabhAryAsu kanyAsu nAcharenmaithunaM nR^ipaH || 30|| kuleShu pAparakShAMsi jAyante varNasa~NkarAt | apumAMso.a~NgahInAshcha sthUlajihvA vichetasaH || 31|| ete chAnye cha jAyante yadA rAjA pramAdyati | tasmAdrAj~nA visheSheNa vartitavyaM prajAhite || 32|| kShatriyasya pramattasya doShaH sa~njAyate mahAn | adharmAH sampravartante prajAsa~NkarakArakAH || 33|| ashIte vidyate shItaM shIte shItaM na vidyate | avR^iShTirativR^iShTishcha vyAdhishchAvishati prajAH || 34|| nakShatrANyupatiShThanti grahA ghorAstathApare | utpAtAshchAtra dR^ishyante bahavo rAjanAshanAH || 35|| arakShitAtmA yo rAjA prajAshchApi na rakShati | prajAshcha tasya kShIyante tataH so.anuvinashyati || 36|| dvAvAdadAte hyekasya dvayoshcha bahavo.apare | kumAryaH sampralupyante tadAhurnR^ipa dUShaNam || 37|| mamaitaditi naikasya manuShyeShvavatiShThate | tyaktvA dharmaM yadA rAjA pramAdamanutiShThati || 38|| iti shrImahAbharate shAntiparvaNi rAjadharmAnushAsanaparvaNi utathyagItAsu navatitamo.adhyAyaH | 90 \section{adhyAyaH 91} kAlavarShI cha parjanyo dharmachArI cha pArthivaH | sampadyadeShA bhavati sA bibharti sukhaM prajAH || 1|| yo na jAnAti nirhartuM vastrANAM rajako malam | ratnAni vA shodhayituM yathA nAsti tathaiva saH || 2|| evameva dvijendrANAM kShatriyANAM vishAmapi | shUdrashchaturtho varNAnAM nAnAkarmasvavasthitAH || 3|| karma shUdre kR^iShirvaishye daNDanItishcha rAjani | brahmacharyaM tapo mantrAH satyaM chApi dvijAtiShu || 4|| teShAM yaH kShatriyo veda vastrANAmiva shodhanam | shIladoShAnvinirhartuM sa pitA sa prajApatiH || 5|| kR^itaM tretA dvAparashcha kalishcha bharatarShabha | rAjavR^ittAni sarvANi rAjaiva yugamuchyate || 6|| chAturvarNyaM tathA vedAshchAturAshramyameva cha | sarvaM pramuhyate hyetadyadA rAjA pramAdyati || 7|| rAjaiva kartA bhUtAnAM rAjaiva cha vinAshakaH | dharmAtmA yaH sa kartA syAdadharmAtmA vinAshakaH || 8|| rAj~no bhAryAshcha putrAshcha bAndhavAH suhR^idastathA | sametya sarve shochanti yadA rAjA pramAdyati || 9|| hastino.ashvAshcha gAvashchApyuShTrAshvataragardabhAH | adharmavR^itte nR^ipatau sarve sIdanti pArthiva || 10|| durbalArthaM balaM sR^iShTaM dhAtrA mAndhAtaruchyate | abalaM tanmahadbhUtaM yasminsarvaM pratiShThitam || 11|| yachcha bhUtaM sa bhajate bhUtA ye cha tadanvayAH | adharmasthe hi nR^ipatau sarve sIdanti pArthiva || 12|| durbalasya hi yachchakShurmunerAshIviShasya cha | aviShahyatamaM manye mA sma durbalamAsadaH || 13|| durbalAMstAta budhyethA nityamevAvimAnitAn | mA tvAM durbalachakShUMShi pradaheyuH sabAndhavam || 14|| na hi durbaladagdhasya kule ki~nchitprarohati | AmUlaM nirdahatyeva mA sma durbalamAsadaH || 15|| abalaM vai balAchChreyo yachchAtibalavadbalam | balasyAbaladagdhasya na ki~nchidavashiShyate || 16|| vimAnito hatotkruShTastrAtAraM chenna vindati | amAnuShakR^itastatra daNDo hanti narAdhipam || 17|| mA sma tAta balasthastvaM bAdhiShThA mApi durbalam | mA tvAM durbalachakShUMShi dhakShyantyagnirivAshrayam || 18|| yAni mithyAbhishastAnAM patantyashrUNi rodatAm | tAni putrAnpashUnghnanti teShAM mithyAbhishaMsatAm || 19|| yadi nAtmani putreShu na chetpautreShu naptR^iShu | na hi pApaM kR^itaM karma sadyaH phalati gauriva || 20|| yatrAbalo vadhyamAnastrAtAraM nAdhigachChati | mahAndaivakR^itastatra daNDaH patati dAruNaH || 21|| yuktA yadA jAnapadA bhikShante brAhmaNA iva | abhIkShNaM bhikShudoSheNa rAjAnaM ghnanti tAdR^ishAH || 22|| rAj~no yadA janapade bahavo rAjapUruShAH | anayenopavartante tadrAj~naH kilbiShaM mahat || 23|| yadA yuktA nayantyarthAnkAmAdarthavashena vA | kR^ipaNaM yAchamAnAnAM tadrAj~no vaishasaM mahat || 24|| mahAvR^ikSho jAyate vardhate cha taM chaiva bhUtAni samAshrayanti | yadA vR^ikShashChidyate dahyate vA tadAshrayA aniketA bhavanti || 25|| yadA rAShTre dharmamagryaM charanti saMskAraM vA rAjaguNaM bruvANAH | tairevAdharmashcharito dharmamohAt tUrNaM jahyAtsukR^itaM duShkR^itaM cha || 26|| yatra pApA jyAyamAnAshcharanti satAM kalirvindati tatra rAj~naH | yadA rAjA shAsti narAnna shaktyA na tadrAjyaM vardhate bhUmipAla || 27|| yashchAmAtyaM mAnayitvA yathArhaM mantre cha yuddhe cha nR^ipo niyu~njyAt | pravardhate tasya rAShTraM nR^ipasya bhu~Nkte mahIM chApyakhilAM chirAya || 28|| atrApi sukR^itaM karma vAchaM chaiva subhAShitAm | samIkShya pUjayanrAjA dharmaM prApnotyanuttamam || 29|| saMvibhajya yadA bhu~Nkte na chAnyAnavamanyate | nihanti balinaM dR^iptaM sa rAj~no dharma uchyate || 30|| trAyate hi yadA sarvaM vAchA kAyena karmaNA | putrasyApi na mR^iShyechcha sa rAj~no dharma uchyate || 31|| yadA shAraNikAnrAjA putravatparirakShati | bhinatti na cha maryAdAM sa rAj~no dharma uchyate || 32|| yadA.a.aptadakShiNairyaj~nairyajate shraddhayAnvitaH | kAmadveShAvanAdR^itya sa rAj~no dharma uchyate || 33|| kR^ipaNAnAmatha vR^iddhAnAM yadAshru vyapamArShTi vai | harShaM sa~njanayannR^INAM sa rAj~no dharma uchyate || 34|| vivardhayati mitrANi tathArIMshchApakarShati | sampUjayati sAdhUMshcha sa rAj~no dharma uchyate || 35|| satyaM pAlayati prAptyA nityaM bhUmiM prayachChati | pUjayatyatithInbhR^ityAnsa rAj~no dharma uchyate || 36|| nigrahAnugrahau chobhau yatra syAtAM pratiShThitau | asmi.Nlloke pare chaiva rAjA tatprApnute phalam || 37|| yamo rAjA dhArmikANAM mAndhAtaH parameshvaraH | saMyachChanbhavati prANAnna saMyachChaMstu pAvakaH || 38|| R^itvikpurohitAchAryAnsatkR^ityAnanavamatya cha | yadA samyakpragR^ihNAti sa rAj~no dharma uchyate || 39|| yamo yachChati bhUtAni sarvANyevAvisheShataH | tathA rAj~nAnukartavyaM yantavyA vidhivatprajAH || 40|| sahasrAkSheNa rAjA hi sarvathaivopamIyate | sa pashyati hi yaM dharmaM sa dharmaH puruSharShabha || 41|| apramAdena shikShethAH kShamAM buddhiM dhR^itiM matim | bhUtAnAM sattvajij~nAsA sAdhvasAdhu cha sarvadA || 42|| sa~NgrahaH sarvabhUtAnAM dAnaM cha madhurA cha vAk | paurajAnapadAshchaiva goptavyAH svA yathA prajAH || 43|| na jAtvadakSho nR^ipatiH prajAH shaknoti rakShitum | bhAro hi sumahAMstAta rAjyaM nAma suduShkaram || 44|| taddaNDavinnR^ipaH prAj~naH shUraH shaknoti rakShitum | na hi shakyamadaNDena klIbenAbuddhinApi vA || 45|| abhirUpaiH kule jAtairdakShairbhaktairbahushrutaiH | sarvA buddhIH parIkShethAstApasAshramiNAmapi || 46|| tatastvaM sarvabhUtAnAM dharmaM vetsyasi vai param | svadeshe paradeshe vA na te dharmo vinashyati || 47|| dharme chArthe cha kAme cha dharma evottaro bhavet | asmi.Nlloke pare chaiva dharmavitsukhamedhate || 48|| tyajanti dArAnprANAMshcha manuShyAH pratipUjitAH | sa~Ngrahashchaiva bhUtAnAM dAnaM cha madhurA cha vAk || 49|| apramAdashcha shauchaM cha tAta bhUtikaraM mahat | etebhyashchaiva mAndhAtaH satataM mA pramAdithAH || 50|| apramatto bhavedrAjA ChidradarshI parAtmanoH | nAsya ChidraM paraH pashyechChidreShu paramanviyAt || 51|| etadvR^ittaM vAsavasya yamasya varuNasya cha | rAjarShINAM cha sarveShAM tattvamapyanupAlaya || 52|| tatkuruShva mahArAja vR^ittaM rAjarShisevitam | AtiShTha divyaM panthAnamahnAya bharatarShabha || 53|| dharmavR^ittaM hi rAjAnaM pretya cheha cha bhArata | devarShipitR^igandharvAH kIrtayantyamitaujasaH || 54|| sa evamukto mAndhAtA tenotathyena bhArata | kR^itavAnavisha~NkastadekaH prApa cha medinIm || 55|| bhavAnapi tathA samya~NmAndhAteva mahIpate | dharmaM kR^itvA mahIM rakShansvarge sthAnamavApsyasi || 56|| iti shrImahAbharate shAntiparvaNi rAjadharmAnushAsanaparvaNi vAmadevagItAsu ekanavatitamo.adhyAyaH | 91 || iti utathyagItA samAptA || ## Adhyaya numbers 91-92 in shAntiparva, Mahabharata critical edition (Bhandarkar Oriental Research Institute BORI). In Kinjavadekar's edition they are 90-91. Encoded by Sunder Hattangadi Proofread by Sunder Hattangadi, PSA Easwaran \medskip\hrule\obeylines Please send corrections to sanskrit at cheerful dot c om Last updated \today https://sanskritdocuments.org \end{document}