% Text title : yudhiShThiragItA % File name : yudhiShThiragiitaa.itx % Category : gItA, giitaa % Location : doc\_giitaa % Proofread by : Sunder Hattangadi sunder at hotmail.com % Latest update : December 15, 2012 % Send corrections to : sanskrit at cheerful dot c om % % This text is prepared by volunteers and is to be used for personal study % and research. The file is not to be copied or reposted for promotion of % any website or individuals or for commercial purpose without permission. % Please help to maintain respect for volunteer spirit. % \documentstyle[11pt,multicol,itrans]{article} #include=ijag.inc #endwordvowel=.h \portraitwide \parindent=100pt \let\usedvng=\Largedvng % for 1 column \pagenumbering{itrans} \def\engtitle#1{\hrule\medskip\centerline{\LARGE #1}} \def\itxtitle#1{\medskip\centerline{\LARGEdvng #1}\medskip\hrule} \def\endtitles{\medskip\obeyspaceslines} %% \begin{document} \engtitle{.. yudhiShThiragItA ..}## \itxtitle{.. yudhiShThiragItA ..}##\endtitles ## || atha yudhiShThiragItA || \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng adhyAya 295} janamejaya uvAcha | eva.n hR^itAyA.n kR^iShNAyAM prApya kleshamanuttamam | pratilabhya tataH kR^iShNA.n kimakurvanta pANDavAH || 1|| vaishampAyana uvAcha | eva.n hR^itAyA.n kR^iShNAyAM prApya kleshamanuttamam | vihAya kAmyaka.n rAjA saha bhrAtR^ibhirachyutaH || 2|| punardvaitavana.n ramyamAjagAma yudhiShThiraH | svAdumUlaphala.n ramyaM mArkaNDeyAshramaM prati || 3|| anugupta phalAhArAH sarva eva mitAshanAH | nyavasanpANDavAstatra kR^iShNayA saha bhArata || 4|| vasandvaitavane rAjA kuntIputro yudhiShThiraH | bhImaseno.arjunashchaiva mAdrIputrau cha pANDavau || 5|| brAhmaNArthe parAkrAntA dharmAtmAno yatavratAH | kleshamArChanta vipula.n sukhodarkaM parantapAH || 6|| ajAtashatrumAsInaM bhratR^ibhiH sahita.n vane | Agamya brAhmaNastUrNa.n santapta idamabravIt || 7|| araNI sahitaM mahya.n samAsaktaM vanaspatau | mR^igasya gharShamANasya viShANe samasajjata || 8|| tadAdAya gato rAja.nstvaramANo mahAmR^igaH | AshramAttvaritaH shIghraM plavamAno mahAjavaH || 9|| tasya gatvA pada.n shIghramAsAdya cha mahAmR^igam | agnihotraM na lupyeta tadAnayata pANDavAH || 10|| brAhmaNasya vacho shrutvA santapto.atha yudhiShThiraH | dhanurAdAya kaunteyaH prAdravadbhrAtR^ibhiH saha || 11|| sannaddhA dhanvinaH sarve prAdravannarapu~NgavAH | brAhmaNArthe yatantaste shIghramanvagamanmR^igam || 12|| karNinAlIkanArAchAnutsR^ijanto mahArathAH | nAvidhyanpANDavAstatra pashyanto mR^igamantikAt || 13|| teShAM prayatamAnAnAM nAdR^ishyata mahAmR^igaH | apashyanto mR^iga.n shrAntA duHkhaM prAptA manasvinaH || 14|| shItalaChAyamAsAdya nyagrodha.n gahane vane | kShutpipAsAparItA~NgAH pANDavAH samupAvishan || 15|| teShA.n samupaviShTAnAM nakulo duHkhitastadA | abravIdbhrAtara.n jyeShThamamarShAtkurusattama || 16|| nAsminkule jAtu mamajja dharmo na chAlasyAdarthalopo babhUva | anuttarAH sarvabhUteShu bhUyaH samprAptAH smaH saMshaya.n kena rAjan || 17|| \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 296} yudhiShThira uvAcha | nApadAmasti maryAdA na nimittaM na kAraNam | dharmastu vibhajatyatra ubhayoH puNyapApayoH || 1|| bhIma uvAcha | prAtikAmyanayatkR^iShNA.n sabhAyAM preShyavattadA | na mayA nihatastatra tena prAptAH sma saMshayam || 2|| arjuna uvAcha | vAchastIkShNAsthi bhedinyaH sUtaputreNa bhAShitAH | atitIkShNA mayA kShAntAstena prAptaH sma saMshayam || 3|| sahadeva uvAcha | shakunistvA.n yadAjaiShIdakShadyUtena bhArata | sa mayA na hatastatra tena prAptAH sma saMshayam || 4|| vaishampAyana uvAcha | tato yudhiShThiro rAjA nakula.n vAkyamabravIt | Aruhya vR^ikShaM mAdreya nirIkShasva disho dasha || 5|| pAnIyamantike pashya vR^ikShAnvApyudakAshrayAn | ime hi bhrAtaraH shrAntAstava tAta pipAsitAH || 6|| nakulastu tathetyuktvA shIghramAruhya pAdamam | abravIdbhrAtara.n jyeShThamabhivIkShya samantataH || 7|| pashyAmi bahulAnrAjanvR^ikShAnudakasaMshrayAn | sArasAnA.n cha nirhrAdamatrodakamasaMshayam || 8|| tato.abravItsatyadhR^itiH kuntIputro yudhiShThiraH | gachCha saumya tataH shIghra.n tUrNaM pAnIyamAnaya || 9|| nakulastu tathetyuktvA bhrAturjyeShThasya shAsanAt | prAdravadyatra pAnIya.n shIghra.n chaivAnvapadyata || 10|| sa dR^iShTvA vimala.n toya.n sArasaiH parivAritam | pAtu kAkastato vAchamantarikShAtsa shushruve || 11|| mA tAta sAhasa.n kArShIrmama pUrvaparigrahaH | prashnAnuktvA tu mAdreya tataH piba harasva cha || 12|| anAdR^itya tu tadvAkyaM nakulaH supipAsitaH | apibachChItala.n toyaM pItvA cha nipapAta ha || 13|| chirAyamANe nakule kuntIputro yudhiShThiraH | abravIdbhrAtara.n vIraM sahadevamarindamam || 14|| bhrAtA chirAyate tAta sahadeva tavAgrajaH | ta.n chaivAnaya sodaryaM pAnIyaM cha tvamAnaya || 15|| sahadevastathetyuktvA tA.n dishaM pratyapadyata | dadarsha cha hataM bhUmau bhrAtaraM nakula.n tadA || 16|| bhrAtR^ishokAbhisantaptastR^iShayA cha prapIDitaH | abhidudrAva pAnIya.n tato vAgabhyabhAShata || 17|| mA tAta sAhasa.n kArShIrmama pUrvaparigrahaH | prashnAnuktvA yathAkAma.n tataH piba harasva cha || 18|| anAdR^itya tu tadvAkya.n sahadevaH pipAsitaH | apibachChItala.n toyaM pItvA cha nipapAta ha || 19|| athAbravItsa vijaya.n kuntIputro yudhiShThiraH | bhrAtarau te chiragatau bIbhatso shatrukarshana | tau chaivAnaya bhadra.n te pAnIyaM cha tvamAnaya || 20|| evamukto guDAkeshaH pragR^ihya sashara.n dhanuH | AmuktakhaDgo medhAvI tatsaro pratyapadyata || 21|| yataH puruShashArdUlau pAnIya haraNe gatu | tau dadarsha hatau tatra bhrAtarau shvetavAhanaH || 22|| prasuptAviva tau dR^iShTvA narasi.nhaH suduHkhitaH | dhanurudyamya kaunteyo vyalokayata tadvanam || 23|| nApashyattatra ki.n chitsa bhUtaM tasminmahAvane | savyasAchI tataH shrAntaH pAnIya.n so.abhyadhAvata || 24|| abhidhAva.nstato vAchamantarikShAtsa shushruve | kimAsIdasi pAnIyaM naitachChakyaM balAttvayA || 25|| kaunteya yadi vaishampAyana uvAcha | prashnAnmayoktAnpratipatsyase | tataH pAsyasi pAnIya.n hariShyasi cha bhArata || 26|| vAritastvabravItpArtho dR^ishyamAno nivAraya | yAvadbANairvinirbhinnaH punarnaiva.n vadiShyasi || 27|| evamuktvA tataH pArthaH sharairastrAnumantritaiH | vavarSha tA.n dishaM kR^itsnA.n shabdavedhaM cha darshayan || 28|| karNinAlIkanArAchAnutsR^ijanbharatarShabha | anekairiShusa~NghAtairantarikSha.n vavarSha ha || 29|| yakSha uvAcha | ki.n vighAtena te pArtha prashnAnuktvA tataH piba | anuktvA tu tataH prashnAnpItvaiva na bhaviShyasi || 30|| vaishampAyana uvAcha | sa tvamoghAniShUnmuktvA tR^iShNayAbhiprapIDitaH | avij~nAyaiva tAnprashnAnpItvaiva nipapAta ha || 31|| athAbravIdbhImasena.n kuntIputro yudhiShThiraH | nakulaH sahadevashcha bIbhatsushchAparAjitaH || 32|| chira.n gatAstoyahetorna chAgachChanti bhArata | tAMshchaivAnaya bhadra.n te pAnIyaM cha tvamAnaya || 33|| bhImasenastathetyuktvA tA.n dishaM patyapadyata | yatra te puruShavyAghrA bhrAtaro.asya nipAtitAH || 34|| tAndR^iShTvA duHkhito bhImastR^iShayA cha prapIDitaH | amanyata mahAbAhuH karma tadyakSharakShasAm | sa chintayAmAsa tadA yoddhavya.n dhruvamadya me || 35|| pAsyAmi tAvatpAnIyamiti pArtho vR^ikodaraH | tato.abhyadhAvatpAnIyaM pipAsuH puruSharShabhaH || 36|| yakSha uvAcha | mA tAta sAhasa.n kArShIrmama pUrvaparigrahaH | prashnAnuktvA tu kaunteya tataH piba harasva cha || 37|| vaishampAyana uvAcha | evamuktastato bhImo yakSheNAmita tejasA | avij~nAyaiva tAnprashnAnpItvaiva nipapAta ha || 38|| tataH kuntIsuto rAjA vichintya puruSharShabhaH | samutthAya mahAbAhurdahyamAnena chetasA || 39|| apetajananirghoShaM pravivesha mahAvanam | rurubhishcha varAhaishcha pakShibhishcha niShevitam || 40|| nIlabhAsvaravarNaishcha pAdapairupashobhitam | bhramarairupagIta.n cha pakShibhishcha mahAyashaH || 41|| sa gachChankAnane tasminhemajAlapariShkR^itam | dadarsha tatsaro shrImAnvishvakarma kR^ita.n yathA || 42|| upetaM nalinI jAlaiH sindhuvAraishcha vetasaiH | ketakaiH karavIraishcha pippalaishchaiva sa.nvR^itam | shramArtastadupAgamya saro dR^iShTvAtha vismitaH || 43|| \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 297} vaishampAyana uvAcha | sa dadarsha hatAnbhrAtR^I.NllokapAlAniva chyutAn | yugAnte samanuprApte shakra pratimagauravAn || 1|| viprakIrNadhanurbANa.n dR^iShTvA nihatamarjunam | bhImasena.n yamau chobhau nirvicheShTAngatAyuraH || 2|| sa dIrghamuShNaM niHshvasya shokabAShpapariplutaH | buddhyA vichintayAmAsa vIrAH kena nipAtitAH || 3|| naiShA.n shastraprahAro.asti padaM nehAsti kasya chit | bhUtaM mahadidaM manye bhrAtaro yena me hatAH | ekAgra.n chintayiShyAmi pItvA vetsyAmi vA jalam || 4|| syAttu duryodhanenedamupAMshu vihita.n kR^itam | gandhAra rAjarachita.n satata.n jihmabuddhinA || 5|| yasya kAryamakArya.n vA samameva bhavatyuta | kastasya vishvasedvIro durmaterakR^itAtmanaH || 6|| atha vA puruShairgUDhaiH prayogo.aya.n durAtmanaH | bhavediti mahAbAhurbahudhA samachintayat || 7|| tasyAsInna viSheNedamudaka.n dUShita.n yathA | mukhavarNAH prasannA me bhrAtR^INAM ityachintayat || 8|| ekaikashashchaughabalAnimAnpuruShasattamAn | ko.anyaH pratisamAseta kAlAntakayamAdR^ite || 9|| etenAdhyavasAyena tattoyamavagADhavAn | gAhamAnashcha tattoyamantarikShAtsa shushruve || 10|| yakSha uvAcha | ahaM bakaH shaivalamatsyabhakSho mayA nItAH pretavasha.n tavAnujAH | tvaM pa~nchamo bhavitA rAjaputra na chetprashnAnpR^ichChato vyAkaroShi || 11|| mA tAta sAhasa.n kArShIrmama pUrvaparigrahaH | prashnAnuktvA tu kaunteya tataH piba harasva cha || 12|| yudhiShThira uvAcha | rudrANA.n vA vasUnAM vA marutAM vA pradhAnabhAk | pR^ichChAmi ko bhavAndevo naitachChakuninA kR^itam || 13|| himavAnpAriyAtrash cha vindhyo malaya eva cha | chatvAraH parvatAH kena pAtitA bhuvi tejasA || 14|| atIva te mahatkarmakR^itaM balavatA.n vara | yanna devA na gandharvA nAsurA na cha rAkShasAH | viShaheranmahAyuddhe kR^ita.n te tanmahAdbhutam || 15|| na te jAnAmi yatkAryaM nAbhijAnAmi kA~NkShitam | kautUhalaM mahajjAta.n sAdhvasa.n chAgataM mama || 16|| yenAsmyudvignahR^idayaH samutpanna shiro jvaraH | pR^ichChAmi bhagava.nstasmAtko bhavAniha tiShThati || 17|| yakSha uvAcha | yakSho.ahamasmi bhadra.n te nAsmi pakShI jale charaH | mayaite nihatAH sarve bhrAtaraste mahaujasaH || 18|| vaishampAyana uvAcha | tatastAmashivA.n shrutvA vAchaM sa paruShAkSharAm | yakShasya bruvato rAjannupakramya tadA sthitaH || 19|| virUpAkShaM mahAkAya.n yakSha.n tAlasamuchChrayam | jvalanArkapratIkAshamadhR^iShyaM parvatopamam || 20|| setumAshritya tiShThanta.n dadarsha bharatarShabhaH | meghaganmIrayA vAchA tarjayantaM mahAbalam || 21|| yakSha uvAcha | ime te bhrAtaro rAjanvAryamANA mayAsakR^it | balAttoya.n jihIrShantastato vaishampAyana uvAcha | sUditA mayA || 22|| na peyamudaka.n rAjanprANAniha parIpsatA | pArtha mA sAhasa.n kArShIrmama pUrvaparigrahaH | prashnAnuktvA tu kaunteya tataH piba harasva cha || 23|| yudhiShThira uvAcha | naivAha.n kAmaye yakSha tava pUrvaparigraham | kAmanaitatprasha.nsanti santo hi puruShAH sadA || 24|| yadAtmanA svamAtmAnaM prasha.nsetpuruShaH prabho | yathA praj~na.n tu te prashnAnprativakShyAmi pR^ichCha mAm || 25|| yakSha uvAcha | ki.n svidAdityamunnayati kecha tasyAbhitashcharAH | kashchainamastaM nayati kasmiMshcha pratitiShThati || 26|| yudhiShThira uvAcha | brahmAdityamunnayati devAstasyAbhitashcharAH | dharmashchAstaM nayati cha satye cha pratitiShThati || 27|| yakSha uvAcha | kena svichChrotriyo bhavati kena svidvindate mahat | kena dvitIyavAnbhavati rAjankena cha buddhimAn || 28|| yudhiShThira uvAcha | shrutena shrotriyo bhavati tapasA vindate mahat | dhR^ityA dvitIyavAnbhavati buddhimAnvR^iddhasevayA || 29|| yakSha uvAcha | kiM brAhmaNAnA.n devatvaM kashcha dharmaH satAM iva | kashchaiShAM mAnuSho bhAvaH kimeShAmasatAM iva || 30|| yudhiShThira uvAcha | svAdhyAya eShA.n devatvaM tapa eShA.n satAM iva | maraNaM mAnuSho bhAvaH parivAdo.asatAM iva || 31|| yakSha uvAcha | ki.n kShatriyANAM devatvaM kashcha dharmaH satAM iva | kashchaiShAM mAnuSho bhAvaH kimeShAmasatAM iva || 32|| yudhiShThira uvAcha | iShvastrameShA.n devatva.n yaj~na eShAM satAM iva | bhaya.n vaishampAyana uvAcha | mAnuSho bhAvaH parityAgo.asatAM iva || 33|| yakSha uvAcha | kimeka.n yaj~niyaM sAma kimekaM yaj~niyaM yajuH | kA chaikA vR^ishchate yaj~na.n kA.n yaj~no nAtivartate || 34|| yudhiShThira uvAcha | prANo vaishampAyana uvAcha | yaj~niya.n sAma mano vai yaj~niyaM yajuH | vAgekA vR^ishchate yaj~na.n tA.n yaj~no nAtivartate || 35|| yakSha uvAcha | ki.n svidApatatAM shreShThaM bIjaM nipatatAM varam | ki.n svitpratiShThamAnAnA.n kiM svitpravadatAM varam || 36|| yudhiShThira uvAcha | varShamApatatA.n shreShThaM bIjaM nipatatAM varam | gAvaH pratiShThamAnAnAM putraH pravadatA.n varaH || 37|| yakSha uvAcha | indriyArthAnanubhavanbuddhimA.NllokapUjitaH | saMmataH sarvabhUtAnAmuchChvasanko na jIvati || 38|| yudhiShThira uvAcha | devatAtithibhR^ityAnAM pitR^INAmAtmanashcha yaH | na nirvapati pa~nchAnAmuchChvasanna sa jIvati || 39|| yakSha uvAcha | ki.n svidgurutaraM bhUmeH kiM sviduchchatara.n cha khAt | ki.n svichChIghrataraM vAyoH kiM svidbahutaraM nR^iNAm || 40|| yudhiShThira uvAcha | mAtA gurutarA bhUmeH pitA uchcharatashcha khAt | mano shIghratara.n vAyoshchintA bahutarI nR^iNAm || 41|| yakSha uvAcha | ki.n svitsuptaM na nimiShati kiM svijjAtaM na chopati | kasya sviddhR^idayaM nAsti ki.n svidvegena varghate || 42|| yudhiShThira uvAcha | matsyaH supto na nimiShatyaNDa.n jAtaM na chopati | ashmano hR^idayaM nAsti nadIvegena vardhate || 43|| yakSha uvAcha | ki.n svitpravasato mitra.n kiM svinmitraM gR^ihe sataH | Aturasya cha kiM mitra.n ki.n svinmitraM mariShyataH || 44|| yudhiShThira uvAcha | sArthaH pravasato mitraM bhAryA mitra.n gR^ihe sataH | Aturasya bhiShanmitra.n dAnaM mitraM mariShyataH || 45|| yakSha uvAcha | ki.n svideko vicharati jAtaH ko jAyate punaH | ki.n sviddhimasya bhaiShajya.n kiM svidAvapanaM mahat || 46|| yudhiShThira uvAcha | sUrya eko vicharati chandramA jAyate punaH | agnirhimasya bhaiShajyaM bhUmirApavanaM mahat || 47|| yakSha uvAcha | ki.n svidekapada.n dharmyaM kiM svidekapadaM yashaH | ki.n svidekapadaM svargya.n kiM svidekapadaM sukham || 48|| yudhiShThira uvAcha | dAkShyamekapada.n dharmyaM dAnamekapada.n yashaH | satyamekapada.n svargyaM shIlamekapadaM sukham || 49|| yakSha uvAcha | ki.n svidAtmA manuShyasya kiM sviddaivakR^itaH sakhA | upajIvana.n ki.n svidasya kiM svidasya parAyaNam || 50|| yudhiShThira uvAcha | putra AtmA manuShyasya bhAryA daivakR^itaH sakhA | upajIvana.n cha parjanyo dAnamasya parAyaNam || 51|| yakSha uvAcha | dhanyAnAmuttama.n ki.n sviddhanAnAM kiM sviduttamam | lAbhAnAmuttama.n ki.n svitkiM sukhAnAM tathottamam || 52|| yudhiShThira uvAcha | dhanyAnAmuttama.n dAkShyaM dhanAnAmuttama.n shrutam | lAbhAnA.n shreShThamArogyaM sukhAnA.n tuShTiruttamA || 53|| yakSha uvAcha | kashcha dharmaH paro loke kashcha dharmaH sadA phalaH | kiM niyamya na shochanti kaishcha sandhirna jIryate || 54|| yudhiShThira uvAcha | AnR^isha.nsyaM paro dharmastrayIdharmaH sadA phalaH | ano yamya na shochanti sadbhiH sandhirna jIryate || 55|| yakSha uvAcha | kiM nu hitvA priyo bhavati kiM nu hitvA na shochati | kiM nu hitvArthavAnbhavati kiM nu hitvA sukhI bhavet || 56|| yudhiShThira uvAcha | mAna.n hitvA priyo bhavati krodhaM hitvA na shochati | kAma.n hitvArthavAnbhavati lobhaM hitvA sukhU bhavet || 57|| yakSha uvAcha | mR^ita.n katha.n syAtpuruShaH kathaM rAShTraM mR^itaM bhavet | shrAdhaM mR^ita.n kathaM cha syAtkatha.n yaj~no mR^ito bhavet || 58|| yudhiShThira uvAcha | mR^ito daridraH puruSho mR^ita.n rAShTramarAjakam | mR^itamashrotriya.n shrAddhaM mR^ito yaj~no tvadakShiNaH || 59|| yakSha uvAcha | kA dikkimudakaM prokta.n kimannaM pArtha ki.n viSham | shrAddhasya kAlamAkhyAhi tataH piba harasva cha || 60|| yudhiShThira uvAcha | santo digjalamAkAsha.n gaurannaM prArthanA viSham | shrAddhasya brAhmaNaH kAlaH katha.n vA yakSha manyase || 61|| yakSha uvAcha | vyAkhyAtA me tvayA prashnA yAthAtathyaM parantapa | puruSha.n tvidAnImAkhyAhi yashcha sarvadhanI naraH || 62|| yudhiShThira uvAcha | diva.n spR^ishati bhUmi.n cha shabdaH puNyasya karmaNaH | yAvatsa shabdo bhavati tAvatpuruSha uchyate || 63|| tulye priyApriye yasya sukhaduHkhe tathaiva cha | atItAnAgate chobhe sa vaishampAyana uvAcha | sarvadhanI naraH || 64|| yakSha uvAcha | vyAkhyAtaH puruSho rAjanyashcha sarvadhanI naraH | tasmAttavaiko bhrAtR^INA.n yamichChasi sa jIvatu || 65|| yudhiShThira uvAcha | shyAmo ya eSha raktAkSho bR^ihachChAla ivodgataH | vyUDhorasko mahAbAhura~Nkulo yakSha jIvatu || 66|| yakSha uvAcha | priyaste bhImaseno.ayamarjuno vaH parAyaNam | sa kasmAnnakula.n rAjansApatna.n jIvamichChasi || 67|| yasya nAgasahasreNa dasha sa~Nkhyena vaishampAyana uvAcha | balam | tulya.n taM bhImamutsR^ijya nakulaM jIvamichChasi || 68|| tathainaM manujAH prAhurbhImasenaM priya.n tava | atha kenAnubhAvena sApatna.n jIvamichChasi || 69|| yasya bAhubala.n sarve pANDavAH samupAshritAH | arjuna.n tamapAhAya nakulaM jIvamichChasi || 70|| yudhiShThira uvAcha | AnR^isha.nsya paro dharmaH paramArthAchcha me matam | AnR^isha.nsya.n chikIrShAmi nakulo yakSha jIvatu || 71|| dharmashIlaH sadA rAjA iti mAM mAnavA viduH | svadharmAnna chaliShyAmi nakulo yakSha jIvatu || 72|| yathA kuntI tathA mAdrI visheSho nAsti me tayoH | mAtR^ibhyA.n samamichChAmi nakulo yakSha jIvatu || 73|| yakSha uvAcha | yasya te.arthAchcha kAmAchcha AnR^isha.nsyaM paraM matam | asmAtte bhrAtaraH sarve jIvantu bharatarShabha || 74|| \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 298} vaishampAyana uvAcha | tataste yakShavachanAdudatiShThanta pANDavAH | kShutpipAse cha sarveShA.n kShaNe tasminvyagachChatAm || 1|| yudhiShThira uvAcha | rasasyekena pAdena tiShThantamaparAjitam | pR^ichChAmi ko bhavAndevo na me yakSho mato bhavAn || 2|| vasUnA.n vA bhavAneko rudrANAmatha vA bhavAn | atha vA marutA.n shreShTho varjI vA tridasheshvaraH || 3|| mama hi bhrAtara ime sahasrashatayodhinaH | na ta.n yogaM prapashyAmi yena syurvinipAtitAH || 4|| sukhaM prativibuddhAnAmindriyANyupalakShaye | sa bhavAnsuhR^idasmAkamatha vA naH pitA bhavAn || 5|| yakSha uvAcha | aha.n te janakastAta dharmo mR^idu parAkrama | tvA.n didR^ikShuranuprApto viddhi mAM bharatarShabha || 6|| yasho satya.n damaH shauchamArjava.n hrIrachApalam | dAna.n tapo brahmacharyamityetAstanavo mama || 7|| ahi.nsA samatA shAntistapo shauchamamatsaraH | dvArANyetAni me viddhi priyo hyasi sadA mama || 8|| diShTyA pa~nchasu rakto.asi diShTyA te ShaTpadI jitA | dve pUrve madhyame dve cha dve chAnte sAmparAyike || 9|| dharmo.ahamasmi bhadra.n te jij~nAsustvamihAgataH | AnR^isha.nsyena tuShTo.asmi vara.n dAsyAmi te.anagha || 10|| vara.n vR^iNIShva rAjendra dAtA hyasmi tavAnagha | ye hi me puruShA bhaktA na teShAmasti durgatiH || 11|| yudhiShThira uvAcha | araNI sahita.n yasya mR^iga AdAya gachChati | tasyAgnayo na lupyeranprathamo.astu varo mama || 12|| dharma uvAcha | araNI sahita.n tasya brAhmaNasya hR^itaM mayA | mR^igaveSheNa kaunteya jij~nAsArtha.n tava prabho || 13|| vaishampAyana uvAcha | dadAnItyeva bhavagAnuttaraM pratyapadyata | anya.n varaya bhadra.n te varaM tvamamaropama || 14|| yudhiShThira uvAcha | varShANi dvAdashAraNye trayodashamupasthitam | tatra no nAbhijAnIyurvasato manujAH kva chit || 15|| vaishampAyana uvAcha | dadAnItyeva bhagavAnuttaraM pratyapadyata | bhUyo chAshvAsayAmAsa kaunteya.n satyavikramam || 16|| yadyapi svena rUpeNa chariShyatha mahImimAm | na vo vij~nAsyate kashchittriShu lokeShu bhArata || 17|| varSha.n trayodashaM chedaM matprasAdAtkurUrvahAH | virATanagare gUDhA avij~nAtAshchariShyatha || 18|| yadvaH sa~Nkalpita.n rUpaM manasA yasya yAdR^isham | tAdR^isha.n tAdR^isha.n sarve Chandato dhArayiShyatha || 19|| ariNI sahita.n chedaM brAhmaNAya prayachChata | jij~nAsArthaM mayA hyetadAhR^itaM mR^igarUpiNA || 20|| tR^itIya.n gR^ihyatAM putra varamapratimaM mahat | tva.n hi matprabhavo rAjanvidurashcha mamAMsha bhAk || 21|| yudhiShThira uvAcha | devadevo mayA dR^iShTo bhavAnsAkShAtsanAtanaH | ya.n dadAsi varaM tuShTastaM grahIShyAmyahaM pitaH || 22|| jayeya.n lobhamohau cha krodha.n chAhaM sadA vibho | dAne tapasi satye cha mano me satataM bhavet || 23|| dharma uvAcha | upapanno guNaiH sarvaiH svabhAvenAsi pANDava | bhavAndharmaH punashchaiva yathokta.n te bhaviShyati || 24|| vaishampAyana uvAcha | ityuktvAntardadhe dharmo bhagavA.NllokabhAvanaH | sametAH pANDavAshchaiva sukhasuptA manasvinaH || 25|| abhyetya chAshrama.n vIrAH sarva eva gataklamAH | AraNeya.n dadustasmai brAhmaNAya tapasvine || 26|| ida.n samutthAna samAgamaM mahat pitushcha putrasya cha kIrtivardhanam | paThannaraH syAdvijItendriyo vashI saputrapautraH shatavarSha bhAgbhavet || 27|| na chApyadharme na suhR^idvibhedane parasvahAre paradAramarshane | kadarya bhAve na ramenmano sadA nR^iNA.n sadAkhyAnamidaM vijAnatAm || 28|| \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 299} \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 295} janamejaya uvAcha | eva.n hR^itAyA.n kR^iShNAyAM prApya kleshamanuttamam | pratilabhya tataH kR^iShNA.n kimakurvanta pANDavAH || 1|| vaishampAyana uvAcha | eva.n hR^itAyA.n kR^iShNAyAM prApya kleshamanuttamam | vihAya kAmyaka.n rAjA saha bhrAtR^ibhirachyutaH || 2|| punardvaitavana.n ramyamAjagAma yudhiShThiraH | svAdumUlaphala.n ramyaM mArkaNDeyAshramaM prati || 3|| anugupta phalAhArAH sarva eva mitAshanAH | nyavasanpANDavAstatra kR^iShNayA saha bhArata || 4|| vasandvaitavane rAjA kuntIputro yudhiShThiraH | bhImaseno.arjunashchaiva mAdrIputrau cha pANDavau || 5|| brAhmaNArthe parAkrAntA dharmAtmAno yatavratAH | kleshamArChanta vipula.n sukhodarkaM parantapAH || 6|| ajAtashatrumAsInaM bhratR^ibhiH sahita.n vane | Agamya brAhmaNastUrNa.n santapta idamabravIt || 7|| araNI sahitaM mahya.n samAsaktaM vanaspatau | mR^igasya gharShamANasya viShANe samasajjata || 8|| tadAdAya gato rAja.nstvaramANo mahAmR^igaH | AshramAttvaritaH shIghraM plavamAno mahAjavaH || 9|| tasya gatvA pada.n shIghramAsAdya cha mahAmR^igam | agnihotraM na lupyeta tadAnayata pANDavAH || 10|| brAhmaNasya vacho shrutvA santapto.atha yudhiShThiraH | dhanurAdAya kaunteyaH prAdravadbhrAtR^ibhiH saha || 11|| sannaddhA dhanvinaH sarve prAdravannarapu~NgavAH | brAhmaNArthe yatantaste shIghramanvagamanmR^igam || 12|| karNinAlIkanArAchAnutsR^ijanto mahArathAH | nAvidhyanpANDavAstatra pashyanto mR^igamantikAt || 13|| teShAM prayatamAnAnAM nAdR^ishyata mahAmR^igaH | apashyanto mR^iga.n shrAntA duHkhaM prAptA manasvinaH || 14|| shItalaChAyamAsAdya nyagrodha.n gahane vane | kShutpipAsAparItA~NgAH pANDavAH samupAvishan || 15|| teShA.n samupaviShTAnAM nakulo duHkhitastadA | abravIdbhrAtara.n jyeShThamamarShAtkurusattama || 16|| nAsminkule jAtu mamajja dharmo na chAlasyAdarthalopo babhUva | anuttarAH sarvabhUteShu bhUyaH samprAptAH smaH saMshaya.n kena rAjan || 17|| \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 296} yudhiShThira uvAcha | nApadAmasti maryAdA na nimittaM na kAraNam | dharmastu vibhajatyatra ubhayoH puNyapApayoH || 1|| bhIma uvAcha | prAtikAmyanayatkR^iShNA.n sabhAyAM preShyavattadA | na mayA nihatastatra tena prAptAH sma saMshayam || 2|| arjuna uvAcha | vAchastIkShNAsthi bhedinyaH sUtaputreNa bhAShitAH | atitIkShNA mayA kShAntAstena prAptaH sma saMshayam || 3|| sahadeva uvAchA | shakunistvA.n yadAjaiShIdakShadyUtena bhArata | sa mayA na hatastatra tena prAptAH sma saMshayam || 4|| vaishampAyana uvAcha | tato yudhiShThiro rAjA nakula.n vAkyamabravIt | Aruhya vR^ikShaM mAdreya nirIkShasva disho dasha || 5|| pAnIyamantike pashya vR^ikShAnvApyudakAshrayAn | ime hi bhrAtaraH shrAntAstava tAta pipAsitAH || 6|| nakulastu tathetyuktvA shIghramAruhya pAdamam | abravIdbhrAtara.n jyeShThamabhivIkShya samantataH || 7|| pashyAmi bahulAnrAjanvR^ikShAnudakasaMshrayAn | sArasAnA.n cha nirhrAdamatrodakamasaMshayam || 8|| tato.abravItsatyadhR^itiH kuntIputro yudhiShThiraH | gachCha saumya tataH shIghra.n tUrNaM pAnIyamAnaya || 9|| nakulastu tathetyuktvA bhrAturjyeShThasya shAsanAt | prAdravadyatra pAnIya.n shIghra.n chaivAnvapadyata || 10|| sa dR^iShTvA vimala.n toya.n sArasaiH parivAritam | pAtu kAkastato vAchamantarikShAtsa shushruve || 11|| mA tAta sAhasa.n kArShIrmama pUrvaparigrahaH | prashnAnuktvA tu mAdreya tataH piba harasva cha || 12|| anAdR^itya tu tadvAkyaM nakulaH supipAsitaH | apibachChItala.n toyaM pItvA cha nipapAta ha || 13|| chirAyamANe nakule kuntIputro yudhiShThiraH | abravIdbhrAtara.n vIraM sahadevamarindamam || 14|| bhrAtA chirAyate tAta sahadeva tavAgrajaH | ta.n chaivAnaya sodaryaM pAnIyaM cha tvamAnaya || 15|| sahadevastathetyuktvA tA.n dishaM pratyapadyata | dadarsha cha hataM bhUmau bhrAtaraM nakula.n tadA || 16|| bhrAtR^ishokAbhisantaptastR^iShayA cha prapIDitaH | abhidudrAva pAnIya.n tato vAgabhyabhAShata || 17|| mA tAta sAhasa.n kArShIrmama pUrvaparigrahaH | prashnAnuktvA yathAkAma.n tataH piba harasva cha || 18|| anAdR^itya tu tadvAkya.n sahadevaH pipAsitaH | apibachChItala.n toyaM pItvA cha nipapAta ha || 19|| athAbravItsa vijaya.n kuntIputro yudhiShThiraH | bhrAtarau te chiragatau bIbhatso shatrukarshana | tau chaivAnaya bhadra.n te pAnIyaM cha tvamAnaya || 20|| evamukto guDAkeshaH pragR^ihya sashara.n dhanuH | AmuktakhaDgo medhAvI tatsaro pratyapadyata || 21|| yataH puruShashArdUlau pAnIya haraNe gatu | tau dadarsha hatau tatra bhrAtarau shvetavAhanaH || 22|| prasuptAviva tau dR^iShTvA narasi.nhaH suduHkhitaH | dhanurudyamya kaunteyo vyalokayata tadvanam || 23|| nApashyattatra ki.n chitsa bhUtaM tasminmahAvane | savyasAchI tataH shrAntaH pAnIya.n so.abhyadhAvata || 24|| abhidhAva.nstato vAchamantarikShAtsa shushruve | kimAsIdasi pAnIyaM naitachChakyaM balAttvayA || 25|| kaunteya yadi vaishampAyana uvAcha | prashnAnmayoktAnpratipatsyase | tataH pAsyasi pAnIya.n hariShyasi cha bhArata || 26|| vAritastvabravItpArtho dR^ishyamAno nivAraya | yAvadbANairvinirbhinnaH punarnaiva.n vadiShyasi || 27|| evamuktvA tataH pArthaH sharairastrAnumantritaiH | vavarSha tA.n dishaM kR^itsnA.n shabdavedhaM cha darshayan || 28|| karNinAlIkanArAchAnutsR^ijanbharatarShabha | anekairiShusa~NghAtairantarikSha.n vavarSha ha || 29|| yakSha uvAcha | ki.n vighAtena te pArtha prashnAnuktvA tataH piba | anuktvA tu tataH prashnAnpItvaiva na bhaviShyasi || 30|| vaishampAyana uvAcha | sa tvamoghAniShUnmuktvA tR^iShNayAbhiprapIDitaH | avij~nAyaiva tAnprashnAnpItvaiva nipapAta ha || 31|| athAbravIdbhImasena.n kuntIputro yudhiShThiraH | nakulaH sahadevashcha bIbhatsushchAparAjitaH || 32|| chira.n gatAstoyahetorna chAgachChanti bhArata | tAMshchaivAnaya bhadra.n te pAnIyaM cha tvamAnaya || 33|| bhImasenastathetyuktvA tA.n dishaM patyapadyata | yatra te puruShavyAghrA bhrAtaro.asya nipAtitAH || 34|| tAndR^iShTvA duHkhito bhImastR^iShayA cha prapIDitaH | amanyata mahAbAhuH karma tadyakSharakShasAm | sa chintayAmAsa tadA yoddhavya.n dhruvamadya me || 35|| pAsyAmi tAvatpAnIyamiti pArtho vR^ikodaraH | tato.abhyadhAvatpAnIyaM pipAsuH puruSharShabhaH || 36|| yakSha uvAcha | mA tAta sAhasa.n kArShIrmama pUrvaparigrahaH | prashnAnuktvA tu kaunteya tataH piba harasva cha || 37|| vaishampAyana uvAcha | evamuktastato bhImo yakSheNAmita tejasA | avij~nAyaiva tAnprashnAnpItvaiva nipapAta ha || 38|| tataH kuntIsuto rAjA vichintya puruSharShabhaH | samutthAya mahAbAhurdahyamAnena chetasA || 39|| apetajananirghoShaM pravivesha mahAvanam | rurubhishcha varAhaishcha pakShibhishcha niShevitam || 40|| nIlabhAsvaravarNaishcha pAdapairupashobhitam | bhramarairupagIta.n cha pakShibhishcha mahAyashaH || 41|| sa gachChankAnane tasminhemajAlapariShkR^itam | dadarsha tatsaro shrImAnvishvakarma kR^ita.n yathA || 42|| upetaM nalinI jAlaiH sindhuvAraishcha vetasaiH | ketakaiH karavIraishcha pippalaishchaiva sa.nvR^itam | shramArtastadupAgamya saro dR^iShTvAtha vismitaH || 43|| \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 297} vaishampAyana uvAcha | sa dadarsha hatAnbhrAtR^I.NllokapAlAniva chyutAn | yugAnte samanuprApte shakra pratimagauravAn || 1|| viprakIrNadhanurbANa.n dR^iShTvA nihatamarjunam | bhImasena.n yamau chobhau nirvicheShTAngatAyuraH || 2|| sa dIrghamuShNaM niHshvasya shokabAShpapariplutaH | buddhyA vichintayAmAsa vIrAH kena nipAtitAH || 3|| naiShA.n shastraprahAro.asti padaM nehAsti kasya chit | bhUtaM mahadidaM manye bhrAtaro yena me hatAH | ekAgra.n chintayiShyAmi pItvA vetsyAmi vA jalam || 4|| syAttu duryodhanenedamupAMshu vihita.n kR^itam | gandhAra rAjarachita.n satata.n jihmabuddhinA || 5|| yasya kAryamakArya.n vA samameva bhavatyuta | kastasya vishvasedvIro durmaterakR^itAtmanaH || 6|| atha vA puruShairgUDhaiH prayogo.aya.n durAtmanaH | bhavediti mahAbAhurbahudhA samachintayat || 7|| tasyAsInna viSheNedamudaka.n dUShita.n yathA | mukhavarNAH prasannA me bhrAtR^INAM ityachintayat || 8|| ekaikashashchaughabalAnimAnpuruShasattamAn | ko.anyaH pratisamAseta kAlAntakayamAdR^ite || 9|| etenAdhyavasAyena tattoyamavagADhavAn | gAhamAnashcha tattoyamantarikShAtsa shushruve || 10|| yakSha uvAcha | ahaM bakaH shaivalamatsyabhakSho mayA nItAH pretavasha.n tavAnujAH | tvaM pa~nchamo bhavitA rAjaputra na chetprashnAnpR^ichChato vyAkaroShi || 11|| mA tAta sAhasa.n kArShIrmama pUrvaparigrahaH | prashnAnuktvA tu kaunteya tataH piba harasva cha || 12|| yudhiShThira uvAcha | rudrANA.n vA vasUnAM vA marutAM vA pradhAnabhAk | pR^ichChAmi ko bhavAndevo naitachChakuninA kR^itam || 13|| himavAnpAriyAtrash cha vindhyo malaya eva cha | chatvAraH parvatAH kena pAtitA bhuvi tejasA || 14|| atIva te mahatkarmakR^itaM balavatA.n vara | yanna devA na gandharvA nAsurA na cha rAkShasAH | viShaheranmahAyuddhe kR^ita.n te tanmahAdbhutam || 15|| na te jAnAmi yatkAryaM nAbhijAnAmi kA~NkShitam | kautUhalaM mahajjAta.n sAdhvasa.n chAgataM mama || 16|| yenAsmyudvignahR^idayaH samutpanna shiro jvaraH | pR^ichChAmi bhagava.nstasmAtko bhavAniha tiShThati || 17|| yakSha uvAcha | yakSho.ahamasmi bhadra.n te nAsmi pakShI jale charaH | mayaite nihatAH sarve bhrAtaraste mahaujasaH || 18|| vaishampAyana uvAcha | tatastAmashivA.n shrutvA vAchaM sa paruShAkSharAm | yakShasya bruvato rAjannupakramya tadA sthitaH || 19|| virUpAkShaM mahAkAya.n yakSha.n tAlasamuchChrayam | jvalanArkapratIkAshamadhR^iShyaM parvatopamam || 20|| setumAshritya tiShThanta.n dadarsha bharatarShabhaH | meghaganmIrayA vAchA tarjayantaM mahAbalam || 21|| yakSha uvAcha | ime te bhrAtaro rAjanvAryamANA mayAsakR^it | balAttoya.n jihIrShantastato vaishampAyana uvAcha | sUditA mayA || 22|| na peyamudaka.n rAjanprANAniha parIpsatA | pArtha mA sAhasa.n kArShIrmama pUrvaparigrahaH | prashnAnuktvA tu kaunteya tataH piba harasva cha || 23|| yudhiShThira uvAcha | naivAha.n kAmaye yakSha tava pUrvaparigraham | kAmanaitatprasha.nsanti santo hi puruShAH sadA || 24|| yadAtmanA svamAtmAnaM prasha.nsetpuruShaH prabho | yathA praj~na.n tu te prashnAnprativakShyAmi pR^ichCha mAm || 25|| yakSha uvAcha | ki.n svidAdityamunnayati kecha tasyAbhitashcharAH | kashchainamastaM nayati kasmiMshcha pratitiShThati || 26|| yudhiShThira uvAcha | brahmAdityamunnayati devAstasyAbhitashcharAH | dharmashchAstaM nayati cha satye cha pratitiShThati || 27|| yakSha uvAcha | kena svichChrotriyo bhavati kena svidvindate mahat | kena dvitIyavAnbhavati rAjankena cha buddhimAn || 28|| yudhiShThira uvAcha | shrutena shrotriyo bhavati tapasA vindate mahat | dhR^ityA dvitIyavAnbhavati buddhimAnvR^iddhasevayA || 29|| yakSha uvAcha | kiM brAhmaNAnA.n devatvaM kashcha dharmaH satAM iva | kashchaiShAM mAnuSho bhAvaH kimeShAmasatAM iva || 30|| yudhiShThira uvAcha | svAdhyAya eShA.n devatvaM tapa eShA.n satAM iva | maraNaM mAnuSho bhAvaH parivAdo.asatAM iva || 31|| yakSha uvAcha | ki.n kShatriyANAM devatvaM kashcha dharmaH satAM iva | kashchaiShAM mAnuSho bhAvaH kimeShAmasatAM iva || 32|| yudhiShThira uvAcha | iShvastrameShA.n devatva.n yaj~na eShAM satAM iva | bhaya.n vaishampAyana uvAcha | mAnuSho bhAvaH parityAgo.asatAM iva || 33|| yakSha uvAcha | kimeka.n yaj~niyaM sAma kimekaM yaj~niyaM yajuH | kA chaikA vR^ishchate yaj~na.n kA.n yaj~no nAtivartate || 34|| yudhiShThira uvAcha | prANo vaishampAyana uvAcha | yaj~niya.n sAma mano vai yaj~niyaM yajuH | vAgekA vR^ishchate yaj~na.n tA.n yaj~no nAtivartate || 35|| yakSha uvAcha | ki.n svidApatatAM shreShThaM bIjaM nipatatAM varam | ki.n svitpratiShThamAnAnA.n kiM svitpravadatAM varam || 36|| yudhiShThira uvAcha | varShamApatatA.n shreShThaM bIjaM nipatatAM varam | gAvaH pratiShThamAnAnAM putraH pravadatA.n varaH || 37|| yakSha uvAcha | indriyArthAnanubhavanbuddhimA.NllokapUjitaH | saMmataH sarvabhUtAnAmuchChvasanko na jIvati || 38|| yudhiShThira uvAcha | devatAtithibhR^ityAnAM pitR^INAmAtmanashcha yaH | na nirvapati pa~nchAnAmuchChvasanna sa jIvati || 39|| yakSha uvAcha | ki.n svidgurutaraM bhUmeH kiM sviduchchatara.n cha khAt | ki.n svichChIghrataraM vAyoH kiM svidbahutaraM nR^iNAm || 40|| yudhiShThira uvAcha | mAtA gurutarA bhUmeH pitA uchcharatashcha khAt | mano shIghratara.n vAyoshchintA bahutarI nR^iNAm || 41|| yakSha uvAcha | ki.n svitsuptaM na nimiShati kiM svijjAtaM na chopati | kasya sviddhR^idayaM nAsti ki.n svidvegena varghate || 42|| yudhiShThira uvAcha | matsyaH supto na nimiShatyaNDa.n jAtaM na chopati | ashmano hR^idayaM nAsti nadIvegena vardhate || 43|| yakSha uvAcha | ki.n svitpravasato mitra.n kiM svinmitraM gR^ihe sataH | Aturasya cha kiM mitra.n ki.n svinmitraM mariShyataH || 44|| yudhiShThira uvAcha | sArthaH pravasato mitraM bhAryA mitra.n gR^ihe sataH | Aturasya bhiShanmitra.n dAnaM mitraM mariShyataH || 45|| yakSha uvAcha | ki.n svideko vicharati jAtaH ko jAyate punaH | ki.n sviddhimasya bhaiShajya.n kiM svidAvapanaM mahat || 46|| yudhiShThira uvAcha | sUrya eko vicharati chandramA jAyate punaH | agnirhimasya bhaiShajyaM bhUmirApavanaM mahat || 47|| yakSha uvAcha | ki.n svidekapada.n dharmyaM kiM svidekapadaM yashaH | ki.n svidekapadaM svargya.n kiM svidekapadaM sukham || 48|| yudhiShThira uvAcha | dAkShyamekapada.n dharmyaM dAnamekapada.n yashaH | satyamekapada.n svargyaM shIlamekapadaM sukham || 49|| yakSha uvAcha | ki.n svidAtmA manuShyasya kiM sviddaivakR^itaH sakhA | upajIvana.n ki.n svidasya kiM svidasya parAyaNam || 50|| yudhiShThira uvAcha | putra AtmA manuShyasya bhAryA daivakR^itaH sakhA | upajIvana.n cha parjanyo dAnamasya parAyaNam || 51|| yakSha uvAcha | dhanyAnAmuttama.n ki.n sviddhanAnAM kiM sviduttamam | lAbhAnAmuttama.n ki.n svitkiM sukhAnAM tathottamam || 52|| yudhiShThira uvAcha | dhanyAnAmuttama.n dAkShyaM dhanAnAmuttama.n shrutam | lAbhAnA.n shreShThamArogyaM sukhAnA.n tuShTiruttamA || 53|| yakSha uvAcha | kashcha dharmaH paro loke kashcha dharmaH sadA phalaH | kiM niyamya na shochanti kaishcha sandhirna jIryate || 54|| yudhiShThira uvAcha | AnR^isha.nsyaM paro dharmastrayIdharmaH sadA phalaH | ano yamya na shochanti sadbhiH sandhirna jIryate || 55|| yakSha uvAcha | kiM nu hitvA priyo bhavati kiM nu hitvA na shochati | kiM nu hitvArthavAnbhavati kiM nu hitvA sukhI bhavet || 56|| yudhiShThira uvAcha | mAna.n hitvA priyo bhavati krodhaM hitvA na shochati | kAma.n hitvArthavAnbhavati lobhaM hitvA sukhU bhavet || 57|| yakSha uvAcha | mR^ita.n katha.n syAtpuruShaH kathaM rAShTraM mR^itaM bhavet | shrAdhaM mR^ita.n kathaM cha syAtkatha.n yaj~no mR^ito bhavet || 58|| yudhiShThira uvAcha | mR^ito daridraH puruSho mR^ita.n rAShTramarAjakam | mR^itamashrotriya.n shrAddhaM mR^ito yaj~no tvadakShiNaH || 59|| yakSha uvAcha | kA dikkimudakaM prokta.n kimannaM pArtha ki.n viSham | shrAddhasya kAlamAkhyAhi tataH piba harasva cha || 60|| yudhiShThira uvAcha | santo digjalamAkAsha.n gaurannaM prArthanA viSham | shrAddhasya brAhmaNaH kAlaH katha.n vA yakSha manyase || 61|| yakSha uvAcha | vyAkhyAtA me tvayA prashnA yAthAtathyaM parantapa | puruSha.n tvidAnImAkhyAhi yashcha sarvadhanI naraH || 62|| yudhiShThira uvAcha | diva.n spR^ishati bhUmi.n cha shabdaH puNyasya karmaNaH | yAvatsa shabdo bhavati tAvatpuruSha uchyate || 63|| tulye priyApriye yasya sukhaduHkhe tathaiva cha | atItAnAgate chobhe sa vaishampAyana uvAcha | sarvadhanI naraH || 64|| yakSha uvAcha | vyAkhyAtaH puruSho rAjanyashcha sarvadhanI naraH | tasmAttavaiko bhrAtR^INA.n yamichChasi sa jIvatu || 65|| yudhiShThira uvAcha | shyAmo ya eSha raktAkSho bR^ihachChAla ivodgataH | vyUDhorasko mahAbAhura~Nkulo yakSha jIvatu || 66|| yakSha uvAcha | priyaste bhImaseno.ayamarjuno vaH parAyaNam | sa kasmAnnakula.n rAjansApatna.n jIvamichChasi || 67|| yasya nAgasahasreNa dasha sa~Nkhyena vaishampAyana uvAcha | balam | tulya.n taM bhImamutsR^ijya nakulaM jIvamichChasi || 68|| tathainaM manujAH prAhurbhImasenaM priya.n tava | atha kenAnubhAvena sApatna.n jIvamichChasi || 69|| yasya bAhubala.n sarve pANDavAH samupAshritAH | arjuna.n tamapAhAya nakulaM jIvamichChasi || 70|| yudhiShThira uvAcha | AnR^isha.nsya paro dharmaH paramArthAchcha me matam | AnR^isha.nsya.n chikIrShAmi nakulo yakSha jIvatu || 71|| dharmashIlaH sadA rAjA iti mAM mAnavA viduH | svadharmAnna chaliShyAmi nakulo yakSha jIvatu || 72|| yathA kuntI tathA mAdrI visheSho nAsti me tayoH | mAtR^ibhyA.n samamichChAmi nakulo yakSha jIvatu || 73|| yakSha uvAcha | yasya te.arthAchcha kAmAchcha AnR^isha.nsyaM paraM matam | asmAtte bhrAtaraH sarve jIvantu bharatarShabha || 74|| \medskip\hrule\medskip\centerline{\Largedvng 298} vaishampAyana uvAcha | tataste yakShavachanAdudatiShThanta pANDavAH | kShutpipAse cha sarveShA.n kShaNe tasminvyagachChatAm || 1|| yudhiShThira uvAcha | rasasyekena pAdena tiShThantamaparAjitam | pR^ichChAmi ko bhavAndevo na me yakSho mato bhavAn || 2|| vasUnA.n vA bhavAneko rudrANAmatha vA bhavAn | atha vA marutA.n shreShTho varjI vA tridasheshvaraH || 3|| mama hi bhrAtara ime sahasrashatayodhinaH | na ta.n yogaM prapashyAmi yena syurvinipAtitAH || 4|| sukhaM prativibuddhAnAmindriyANyupalakShaye | sa bhavAnsuhR^idasmAkamatha vA naH pitA bhavAn || 5|| yakSha uvAcha | aha.n te janakastAta dharmo mR^idu parAkrama | tvA.n didR^ikShuranuprApto viddhi mAM bharatarShabha || 6|| yasho satya.n damaH shauchamArjava.n hrIrachApalam | dAna.n tapo brahmacharyamityetAstanavo mama || 7|| ahi.nsA samatA shAntistapo shauchamamatsaraH | dvArANyetAni me viddhi priyo hyasi sadA mama || 8|| diShTyA pa~nchasu rakto.asi diShTyA te ShaTpadI jitA | dve pUrve madhyame dve cha dve chAnte sAmparAyike || 9|| dharmo.ahamasmi bhadra.n te jij~nAsustvamihAgataH | AnR^isha.nsyena tuShTo.asmi vara.n dAsyAmi te.anagha || 10|| vara.n vR^iNIShva rAjendra dAtA hyasmi tavAnagha | ye hi me puruShA bhaktA na teShAmasti durgatiH || 11|| yudhiShThira uvAcha | araNI sahita.n yasya mR^iga AdAya gachChati | tasyAgnayo na lupyeranprathamo.astu varo mama || 12|| dharma uvAcha | araNI sahita.n tasya brAhmaNasya hR^itaM mayA | mR^igaveSheNa kaunteya jij~nAsArtha.n tava prabho || 13|| vaishampAyana uvAcha | dadAnItyeva bhavagAnuttaraM pratyapadyata | anya.n varaya bhadra.n te varaM tvamamaropama || 14|| yudhiShThira uvAcha | varShANi dvAdashAraNye trayodashamupasthitam | tatra no nAbhijAnIyurvasato manujAH kva chit || 15|| vaishampAyana uvAcha | dadAnItyeva bhagavAnuttaraM pratyapadyata | bhUyo chAshvAsayAmAsa kaunteya.n satyavikramam || 16|| yadyapi svena rUpeNa chariShyatha mahImimAm | na vo vij~nAsyate kashchittriShu lokeShu bhArata || 17|| varSha.n trayodashaM chedaM matprasAdAtkurUrvahAH | virATanagare gUDhA avij~nAtAshchariShyatha || 18|| yadvaH sa~Nkalpita.n rUpaM manasA yasya yAdR^isham | tAdR^isha.n tAdR^isha.n sarve Chandato dhArayiShyatha || 19|| ariNI sahita.n chedaM brAhmaNAya prayachChata | jij~nAsArthaM mayA hyetadAhR^itaM mR^igarUpiNA || 20|| tR^itIya.n gR^ihyatAM putra varamapratimaM mahat | tva.n hi matprabhavo rAjanvidurashcha mamAMsha bhAk || 21|| yudhiShThira uvAcha | devadevo mayA dR^iShTo bhavAnsAkShAtsanAtanaH | ya.n dadAsi varaM tuShTastaM grahIShyAmyahaM pitaH || 22|| jayeya.n lobhamohau cha krodha.n chAhaM sadA vibho | dAne tapasi satye cha mano me satataM bhavet || 23|| dharma uvAcha | upapanno guNaiH sarvaiH svabhAvenAsi pANDava | bhavAndharmaH punashchaiva yathokta.n te bhaviShyati || 24|| vaishampAyana uvAcha | ityuktvAntardadhe dharmo bhagavA.NllokabhAvanaH | sametAH pANDavAshchaiva sukhasuptA manasvinaH || 25|| abhyetya chAshrama.n vIrAH sarva eva gataklamAH | AraNeya.n dadustasmai brAhmaNAya tapasvine || 26|| ida.n samutthAna samAgamaM mahat pitushcha putrasya cha kIrtivardhanam | paThannaraH syAdvijItendriyo vashI saputrapautraH shatavarSha bhAgbhavet || 27|| na chApyadharme na suhR^idvibhedane parasvahAre paradAramarshane | kadarya bhAve na ramenmano sadA nR^iNA.n sadAkhyAnamidaM vijAnatAm || 28|| ## Proofread by Sunder Hattangadi \medskip\hrule\obeylines Please send corrections to sanskrit@cheerful.com Last updated \today https://sanskritdocuments.org \end{document}