% Text title : shrImadbhAgavatam - 04 - chaturthaskandhaH % File name : bhagpur-04.itx % Category : purana, shrimadbhagavatam, vyAsa, krishna % Location : doc\_purana % Proofread by : PSA Easwaran % Latest update : July 4, 2021 % Send corrections to : Sanskrit@cheerful.com % % This text is prepared by volunteers and is to be used for personal study % and research. The file is not to be copied or reposted for promotion of % any website or individuals or for commercial purpose without permission. % Please help to maintain respect for volunteer spirit. % \documentstyle[11pt,multicol,itrans]{article} #include=ijag.inc #endwordvowel=.h \portraitwide \parindent=100pt \let\usedvng=\Largedvng % for 1 column \pagenumbering{itrans} \def\engtitle#1{\hrule\medskip\centerline{\LARGE #1}} \def\itxtitle#1{\medskip\centerline{\LARGEdvng #1}\medskip\hrule} \def\endtitles{\medskip\obeyspaceslines} %% \begin{document} \engtitle{.. shrImadbhAgavataM chaturthaskandhaH ..}## \itxtitle{.. shrImadbhAgavataM \- chaturthaskandhaH ..}##\endtitles ## \chapter{.. OM namo bhagavate vAsudevAya ..} \section{.. chaturthaskandhaH ..} \section{.. prathamo.adhyAyaH \- 1 ..} maitreya uvAcha manostu shatarUpAyAM tisraH kanyAshcha jaj~nire | AkUtirdevahUtishcha prasUtiriti vishrutAH || 1|| AkUtiM ruchaye prAdAdapi bhrAtR^imatIM nR^ipaH | putrikAdharmamAshritya shatarUpAnumoditaH || 2|| prajApatiH sa bhagavAn ruchistasyAmajIjanat | mithunaM brahmavarchasvI parameNa samAdhinA || 3|| yastayoH puruShaH sAkShAdviShNuryaj~nasvarUpadhR^ik | yA strI sA dakShiNA bhUteraMshabhUtAnapAyinI || 4|| Aninye svagR^ihaM putryAH putraM vitatarochiSham | svAyambhuvo mudA yukto ruchirjagrAha dakShiNAm || 5|| tAM kAmayAnAM bhagavAnuvAha yajuShAM patiH | tuShTAyAM toShamApanno.ajanayaddvAdashAtmajAn || 6|| toShaH pratoShaH santoSho bhadraH shAntiriDaspatiH | idhmaH kavirvibhuH svahnaH sudevo rochano dviShaT || 7|| tuShitA nAma te devA Asan svAyambhuvAntare | marIchimishrA R^iShayo yaj~naH suragaNeshvaraH || 8|| priyavratottAnapAdau manuputrau mahaujasau | tatputrapautranaptR^INAmanuvR^ittaM tadantaram || 9|| devahUtimadAttAta kardamAyAtmajAM manuH | tatsambandhi shrutaprAyaM bhavatA gadato mama || 10|| dakShAya brahmaputrAya prasUtiM bhagavAn manuH | prAyachChadyatkR^itaH sargastrilokyAM vitato mahAn || 11|| yAH kardamasutAH proktA nava brahmarShipatnayaH | tAsAM prasUtiprasavaM prochyamAnaM nibodha me || 12|| patnI marIchestu kalA suShuve kardamAtmajA | kashyapaM pUrNimAnaM cha yayorApUritaM jagat || 13|| pUrNimAsUta virajaM vishvagaM cha parantapa | devakulyAM hareH pAdashauchAdyAbhUtsariddivaH || 14|| atreH patnyanasUyA trI~njaj~ne suyashasaH sutAn | dattaM durvAsasaM somamAtmeshabrahmasambhavAn || 15|| vidura uvAcha atrergR^ihe surashreShThAH sthityutpattyantahetavaH | ki~nchichchikIrShavo jAtA etadAkhyAhi me guro || 16|| maitreya uvAcha brahmaNA noditaH sR^iShTAvatrirbrahmavidAM varaH | saha patnyA yayAvR^ikShaM kulAdriM tapasi sthitaH || 17|| tasmin prasUnastabakapalAshAshokakAnane | vArbhiH sravadbhirudghuShTe nirvindhyAyAH samantataH || 18|| prANAyAmena saMyamya mano varShashataM muniH | atiShThadekapAdena nirdvandvo.anilabhojanaH || 19|| sharaNaM taM prapadye.ahaM ya eva jagadIshvaraH | prajAmAtmasamAM mahyaM prayachChatviti chintayan || 20|| tapyamAnaM tribhuvanaM prANAyAmaidhasAgninA | nirgatena munermUrdhnaH samIkShya prabhavastrayaH || 21|| apsaromunigandharvasiddhavidyAdharoragaiH | vitAyamAnayashasastadAshramapadaM yayuH || 22|| tatprAdurbhAvasaMyogavidyotitamanA muniH | uttiShThannekapAdena dadarsha vibudharShabhAn || 23|| praNamya daNDavadbhUmAvupatasthe.arhaNA~njaliH | vR^iShahaMsasuparNasthAn svaiH svaishchihnaishcha chihnitAn || 24|| kR^ipAvalokena hasadvadanenopalambhitAn | tadrochiShA pratihate nimIlya munirakShiNI || 25|| chetastatpravaNaM yu~njannastAvItsaMhatA~njaliH | shlakShNayA sUktayA vAchA sarvalokagarIyasaH || 26|| atriruvAcha vishvodbhavasthitilayeShu vibhajyamAnai\- rmAyAguNairanuyugaM vigR^ihItadehAH | te brahmaviShNugirishAH praNato.asmyahaM vaH tebhyaH ka eva bhavatAM ma ihopahUtaH || 27|| eko mayeha bhagavAn vividhapradhAnai\- shchittIkR^itaH prajananAya kathaM nu yUyam | atrAgatAstanubhR^itAM manaso.api dUrAd\- brUta prasIdata mahAniha vismayo me || 28|| maitreya uvAcha iti tasya vachaH shrutvA trayaste vibudharShabhAH | pratyAhuH shlakShNayA vAchA prahasya tamR^iShiM prabho || 29|| devA UchuH yathA kR^itaste sa~Nkalpo bhAvyaM tenaiva nAnyathA | satsa~Nkalpasya te brahman yadvai dhyAyati te vayam || 30|| athAsmadaMshabhUtAste AtmajA lokavishrutAH | bhavitAro.a~Nga bhadraM te visrapsyanti cha te yashaH || 31|| evaM kAmavaraM dattvA pratijagmuH sureshvarAH | sabhAjitAstayoH samyagdampatyormiShatostataH || 32|| somo.abhUdbrahmaNoM.ashena datto viShNostu yogavit | durvAsAH sha~NkarasyAMsho nibodhA~NgirasaH prajAH || 33|| shraddhA tva~NgirasaH patnI chatasro.asUta kanyakAH | sinIvAlI kuhU rAkA chaturthyanumatistathA || 34|| tatputrAvaparAvAstAM khyAtau svArochiShe.antare | utathyo bhagavAn sAkShAdbrahmiShThashcha bR^ihaspatiH || 35|| pulastyo.ajanayatpatnyAmagastyaM cha havirbhuvi | so.anyajanmani dahrAgnirvishravAshcha mahAtapAH || 36|| tasya yakShapatirdevaH kuberastviDaviDA sutaH | rAvaNaH kumbhakarNashcha tathAnyasyAM vibhIShaNaH || 37|| pulahasya gatirbhAryA trInasUta satI sutAn | karmashreShThaM varIyAMsaM sahiShNuM cha mahAmate || 38|| kratorapi kriyA bhAryA vAlakhilyAnasUyata | R^iShIn ShaShTisahasrANi jvalato brahmatejasA || 39|| UrjAyAM jaj~nire putrA vasiShThasya parantapa | chitraketupradhAnAste sapta brahmarShayo.amalAH || 40|| chitraketuH surochishcha virajA mitra eva cha | ulbaNo vasubhR^idyAno dyumAn shaktyAdayo.apare || 41|| chittistvatharvaNaH patnI lebhe putraM dhR^itavratam | dadhya~nchamashvashirasaM bhR^igorvaMshaM nibodha me || 42|| bhR^iguH khyAtyAM mahAbhAgaH patnyAM putrAnajIjanat | dhAtAraM cha vidhAtAraM shriyaM cha bhagavatparAm || 43|| AyatiM niyatiM chaiva sute merustayoradAt | tAbhyAM tayorabhavatAM mR^ikaNDaH prANa eva cha || 44|| mArkaNDeyo mR^ikaNDasya prANAdvedashirA muniH | kavishcha bhArgavo yasya bhagavAnushanA sutaH || 45|| ta ete munayaH kShattarlokAn sargairabhAvayan | eSha kardamadauhitrasantAnaH kathitastava | shR^iNvataH shraddadhAnasya sadyaH pApaharaH paraH || 46|| prasUtiM mAnavIM dakSha upayeme hyajAtmajaH | tasyAM sasarja duhitR^IH ShoDashAmalalochanAH || 47|| trayodashAdAddharmAya tathaikAmagnaye vibhuH | pitR^ibhya ekAM yuktebhyo bhavAyaikAM bhavachChide || 48|| shraddhA maitrI dayA shAntistuShTiH puShTiH kriyonnatiH | buddhirmedhA titikShA hrIrmUrtirdharmasya patnayaH || 49|| shraddhAsUta shubhaM maitrI prasAdamabhayaM dayA | shAntiH sukhaM mudaM tuShTiH smayaM puShTirasUyata || 50|| yogaM kriyonnatirdarpamarthaM buddhirasUyata | medhA smR^itiM titikShA tu kShemaM hrIH prashrayaM sutam || 51|| mUrtiH sarvaguNotpattirnaranArAyaNAvR^iShI || 52|| yayorjanmanyado vishvamabhyanandatsunirvR^itam | manAMsi kakubho vAtAH praseduH sarito.adrayaH || 53|| divyavAdyanta tUryANi petuH kusumavR^iShTayaH | munayastuShTuvustuShTA jagurgandharvakinnarAH || 54|| nR^ityanti sma striyo devya AsItparamama~Ngalam | devA brahmAdayaH sarve upatasthurabhiShTavaiH || 55|| devA UchuH yo mAyayA virachitaM nijayA.a.atmanIdaM khe rUpabhedamiva tatpratichakShaNAya | etena dharmasadane R^iShimUrtinAdya prAdushchakAra puruShAya namaH parasmai || 56|| so.ayaM sthitivyatikaropashamAya sR^iShTAn sattvena naH suragaNAnanumeyatattvaH | dR^ishyAdadabhrakaruNena vilokanena yachChrIniketamamalaM kShipatAravindam || 57|| evaM suragaNaistAta bhagavantAvabhiShTutau | labdhAvalokairyayaturarchitau gandhamAdanam || 58|| tAvimau vai bhagavato hareraMshAvihAgatau | bhAravyayAya cha bhuvaH kR^iShNau yadukurUdvahau || 59|| svAhAbhimAninashchAgnerAtmajAMstrInajIjanat | pAvakaM pavamAnaM cha shuchiM cha hutabhojanam || 60|| tebhyo.agnayaH samabhavan chatvAriMshachcha pa~ncha cha | ta evaikonapa~nchAshatsAkaM pitR^ipitAmahaiH || 61|| vaitAnike karmaNi yannAmabhirbrahmavAdibhiH | Agneyya iShTayo yaj~ne nirUpyante.agnayastu te || 62|| agniShvAttA barhiShadaH saumyAH pitara AjyapAH | sAgnayo.anagnayasteShAM patnI dAkShAyaNI svadhA || 63|| tebhyo dadhAra kanye dve vayunAM dhAriNIM svadhA | ubhe te brahmavAdinyau j~nAnavij~nAnapArage || 64|| bhavasya patnI tu satI bhavaM devamanuvratA | AtmanaH sadR^ishaM putraM na lebhe guNashIlataH || 65|| pitaryapratirUpe sve bhavAyAnAgase ruShA | aprauDhaivAtmanA.a.atmAnamajahAdyogasaMyutA || 66|| iti shrImadbhAgavate mahApurANe pAramahaMsyAM saMhitAyAM chaturthaskandhe viduramaitreyasaMvAde prathamo.adhyAyaH || 1|| \iti \section{.. OM namo bhagavate vAsudevAya ..} \section{.. dvitIyo.adhyAyaH \- 2 ..} vidura uvAcha bhave shIlavatAM shreShThe dakSho duhitR^ivatsalaH | vidveShamakarotkasmAdanAdR^ityAtmajAM satIm || 1|| kastaM charAcharaguruM nirvairaM shAntavigraham | AtmArAmaM kathaM dveShTi jagato daivataM mahat || 2|| etadAkhyAhi me brahman jAmAtuH shvashurasya cha | vidveShastu yataH prANAMstatyaje dustyajAn satI || 3|| maitreya uvAcha purA vishvasR^ijAM satre sametAH paramarShayaH | tathAmaragaNAH sarve sAnugA munayo.agnayaH || 4|| tatra praviShTamR^iShayo dR^iShTvArkamiva rochiShA | bhrAjamAnaM vitimiraM kurvantaM tanmahatsadaH || 5|| udatiShThansadasyAste svadhiShNyebhyaH sahAgnayaH | R^ite viri~nchaM sharvaM cha tadbhAsAkShiptachetasaH || 6|| sadasaspatibhirdakSho bhagavAn sAdhu satkR^itaH | ajaM lokaguruM natvA niShasAda tadAj~nayA || 7|| prA~NniShaNNaM mR^iDaM dR^iShTvA nAmR^iShyattadanAdR^itaH | uvAcha vAmaM chakShurbhyAmabhivIkShya dahanniva || 8|| shrUyatAM brahmarShayo me saha devAH sahAgnayaH | sAdhUnAM bruvato vR^ittaM nAj~nAnAnna cha matsarAt || 9|| ayaM tu lokapAlAnAM yashoghno nirapatrapaH | sadbhirAcharitaH panthA yena stabdhena dUShitaH || 10|| eSha me shiShyatAM prApto yanme duhituragrahIt | pANiM viprAgnimukhataH sAvitryA iva sAdhuvat || 11|| gR^ihItvA mR^igashAvAkShyAH pANiM markaTalochanaH | pratyutthAnAbhivAdArhe vAchApyakR^ita nochitam || 12|| luptakriyAyAshuchaye mAnine bhinnasetave | anichChannapyadAM bAlAM shUdrAyevoshatIM giram || 13|| pretAvAseShu ghoreShu pretairbhUtagaNairvR^itaH | aTatyunmattavannagno vyuptakesho hasan rudan || 14|| chitAbhasmakR^itasnAnaH pretasra~N nrasthibhUShaNaH | shivApadesho hyashivo matto mattajanapriyaH | patiH pramathabhUtAnAM tamomAtrAtmakAtmanAm || 15|| tasmA unmAdanAthAya naShTashauchAya durhR^ide | dattA bata mayA sAdhvI chodite parameShThinA || 16|| maitreya uvAcha vinindyaivaM sa girishamapratIpamavasthitam | dakSho.athApa upaspR^ishya kruddhaH shaptuM prachakrame || 17|| ayaM tu devayajana indropendrAdibhirbhavaH | saha bhAgaM na labhatAM devairdevagaNAdhamaH || 18|| niShidhyamAnaH sa sadasyamukhyai\- rdakSho giritrAya visR^ijya shApam | tasmAdviniShkramya vivR^iddhamanyu\- rjagAmakauravya nijaM niketanam || 19|| vij~nAya shApaM girishAnugAgraNIH nandIshvaro roShakaShAyadUShitaH | dakShAya shApaM visasarja dAruNaM ye chAnvamodaMstadavAchyatAM dvijAH || 20|| ya etanmartyamuddishya bhagavatyapratidruhi | druhyatyaj~naH pR^ithagdR^iShTistattvato vimukho bhavet || 21|| gR^iheShu kUTadharmeShu sakto grAmyasukhechChayA | karmatantraM vitanute vedavAdavipannadhIH || 22|| bud.hdhyA parAbhidhyAyinyA vismR^itAtmagatiH pashuH | strIkAmaH so.astvatitarAM dakSho bastamukho.achirAt || 23|| vidyAbuddhiravidyAyAM karmamayyAmasau jaDaH | saMsarantviha ye chAmumanu sharvAvamAninam || 24|| giraH shrutAyAH puShpiNyA madhugandhena bhUriNA | mathnA chonmathitAtmAnaH sammuhyantu haradviShaH || 25|| sarvabhakShA dvijA vR^ittyai dhR^itavidyA tapovratAH | vittadehendriyArAmA yAchakA vicharantviha || 26|| tasyaivaM dadataH shApaM shrutvA dvijakulAya vai | bhR^iguH pratyasR^ijachChApaM brahmadaNDaM duratyayam || 27|| bhavavratadharA ye cha ye cha tAn samanuvratAH pAkhaNDinaste bhavantu sachChAstraparipanthinaH || 28|| naShTashauchA mUDhadhiyo jaTAbhasmAsthidhAriNaH | vishantu shivadIkShAyAM yatra daivaM surAsavam || 29|| brahma cha brAhmaNAMshchaiva yadyUyaM parinindatha | setuM vidhAraNaM puMsAmataH pAkhaNDamAshritAH || 30|| eSha eva hi lokAnAM shivaH panthAH sanAtanaH | yaM pUrve chAnusantasthuryatpramANaM janArdanaH || 31|| tadbrahma paramaM shuddhaM satAM vartma sanAtanam | vigarhya yAta pAkhaNDaM daivaM vo yatra bhUtarAT || 32|| maitreya uvAcha tasyaivaM vadataH shApaM bhR^igoH sa bhagavAn bhavaH | nishchakrAma tataH ki~nchidvimanA iva sAnugaH || 33|| te.api vishvasR^ijaH satraM sahasraparivatsarAn | saMvidhAya maheShvAsa yatrejya R^iShabho hariH || 34|| AplutyAvabhR^ithaM yatra ga~NgA yamunayAnvitA | virajenAtmanA sarve svaM svaM dhAma yayustataH || 35|| iti shrImadbhAgavate mahApurANe pAramahaMsyAM saMhitAyAM chaturthaskandhe dakShashApo nAma dvitIyodhyAyaH || 2|| \iti \section{.. OM namo bhagavate vAsudevAya ..} \section{.. tR^itIyo.adhyAyaH \- 3 ..} maitreya uvAcha sadA vidviShatorevaM kAlo vai dhriyamANayoH | jAmAtuH shvashurasyApi sumahAnatichakrame || 1|| yadAbhiShikto dakShastu brahmaNA parameShThinA | prajApatInAM sarveShAmAdhipatye smayo.abhavat || 2|| iShTvA sa vAjapeyena brahmiShThAnabhibhUya cha | bR^ihaspatisavaM nAma samArebhe kratUttamam || 3|| tasmin brahmarShayaH sarve devarShipitR^idevatAH | Asan kR^itasvastyayanAstatpatnyashcha sabhartR^ikAH || 4|| tadupashrutya nabhasi khecharANAM prajalpatAm | satI dAkShAyaNI devI pituryaj~namahotsavam || 5|| vrajantIH sarvato digbhya upadevavarastriyaH | vimAnayAnAH sapreShThA niShkakaNThIH suvAsasaH || 6|| dR^iShTvA svanilayAbhyAshe lolAkShIrmR^iShTakuNDalAH | patiM bhUtapatiM devamautsukyAdabhyabhAShata || 7|| satyuvAcha prajApateste shvashurasya sAmprataM niryApito yaj~namahotsavaH kila | vayaM cha tatrAbhisarAma vAma te yadyarthitAmI vibudhA vrajanti hi || 8|| tasmin bhaginyo mama bhartR^ibhiH svakai\- rdhruvaM gamiShyanti suhR^iddidR^ikShavaH | ahaM cha tasmin bhavatAbhikAmaye sahopanItaM paribarhamarhitum || 9|| tatra svasR^Irme nanu bhartR^isammitA mAtR^iShvasR^IH klinnadhiyaM cha mAtaram | drakShye chirotkaNThamanA maharShibhi\- runnIyamAnaM cha mR^iDAdhvaradhvajam || 10|| tvayyetadAshcharyamajAtmamAyayA vinirmitaM bhAti guNatrayAtmakam | tathApyahaM yoShidatattvavichcha te dInA didR^ikShe bhava me bhavakShitim || 11|| pashya prayAntIrabhavAnyayoShito\- .apyala~NkR^itAH kAntasakhA varUthashaH | yAsAM vrajadbhiH shitikaNThamaNDitaM nabho vimAnaiH kalahaMsapANDubhiH || 12|| kathaM sutAyAH pitR^igehakautukaM nishamya dehaH suravarya ne~Ngate | anAhutA apyabhiyanti sauhR^idaM bharturgurordehakR^itashcha ketanam || 13|| tanme prasIdedamamartyavA~nChitaM kartuM bhavAn kAruNiko batArhati | tvayA.a.atmano.ardhe.ahamadabhrachakShuShA nirUpitA mAnugR^ihANa yAchitaH || 14|| R^iShiruvAcha evaM giritraH priyayAbhibhAShitaH pratyabhyadhatta prahasan suhR^itpriyaH | saMsmArito marmabhidaH kuvAgiShUn yAnAha ko vishvasR^ijAM samakShataH || 15|| shrIbhagavAnuvAcha tvayoditaM shobhanameva shobhane anAhutA apyabhiyanti bandhuShu | te yadyanutpAditadoShadR^iShTayo balIyasAnAtmyamadena manyunA || 16|| vidyAtapovittavapurvayaHkulaiH satAM guNaiH ShaDbhirasattametaraiH | smR^itau hatAyAM bhR^itamAnadurdR^ishaH stabdhA na pashyanti hi dhAma bhUyasAm || 17|| naitAdR^ishAnAM svajanavyapekShayA gR^ihAn pratIyAdanavasthitAtmanAm | ye.abhyAgatAn vakradhiyAbhichakShate AropitabhrUbhiramarShaNAkShibhiH || 18|| tathAribhirna vyathate shilImukhaiH shete.arditA~Ngo hR^idayena dUyatA | svAnAM yathA vakradhiyAM duruktibhi\- rdivAnishaM tapyati marmatADitaH || 19|| vyaktaM tvamutkR^iShTagateH prajApateH priyA.a.atmajAnAmasi subhru sammatA | athApi mAnaM na pituH prapatsyase madAshrayAtkaH paritapyate yataH || 20|| pApachyamAnena hR^idA.a.aturendriyaH samR^iddhibhiH pUruShabuddhisAkShiNAm | akalpa eShAmadhiroDhuma~njasA padaM paraM dveShTi yathAsurA harim || 21|| pratyudgamaprashrayaNAbhivAdanaM vidhIyate sAdhu mithaH sumadhyame | prAj~naiH parasmai puruShAya chetasA guhAshayAyaiva na dehamAnine || 22|| sattvaM vishuddhaM vasudevashabditaM yadIyate tatra pumAnapAvR^itaH | sattve cha tasmin bhagavAn vAsudevo hyadhokShajo me namasA vidhIyate || 23|| tatte nirIkShyo na pitApi dehakR^i\- ddakSho mama dviT tadanuvratAshcha ye | yo vishvasR^igyaj~nagataM varoru mA\- manAgasaM durvachasAkarottiraH || 24|| yadi vrajiShyasyatihAya madvacho bhadraM bhavatyA na tato bhaviShyati | sambhAvitasya svajanAtparAbhavo yadA sa sadyo maraNAya kalpate || 25|| iti shrImadbhAgavate mahApurANe pAramahaMsyAM saMhitAyAM chaturthaskandhe satIrudrasaMvAde tR^itIyo.adhyAyaH || 3|| \iti \section{.. OM namo bhagavate vAsudevAya ..} \section{.. chaturtho.adhyAyaH \- 4 ..} maitreya uvAcha etAvaduktvA virarAma sha~NkaraH patnya~NganAshaM hyubhayatra chintayan | suhR^iddidR^ikShuH parisha~NkitA bhavA\- nniShkrAmatI nirvishatI dvidhA.a.asa sA || 1|| suhR^iddidR^ikShApratighAtadurmanAH snehAdrudatyashrukalAtivihvalA | bhavaM bhavAnyapratipUruShaM ruShA pradhakShyatIvaikShata jAtavepathuH || 2|| tato viniHshvasya satI vihAya taM shokena roSheNa cha dUyatA hR^idA | pitroragAtstraiNavimUDhadhIrgR^ihAn premNA.a.atmano yo.ardhamadAtsatAM priyaH || 3|| tAmanvagachChandrutavikramAM satI\- mekAM trinetrAnucharAH sahasrashaH | sapArShadayakShA maNimanmadAdayaH puro vR^iShendrAstarasA gatavyathAH || 4|| tAM sArikAkandukadarpaNAmbuja\- shvetAtapatravyajanasragAdibhiH | gItAyanairdundubhisha~NkhaveNubhi\- rvR^iShendramAropya viTa~NkitA yayuH || 5|| AbrahmaghoShorjitayaj~navaishasaM viprarShijuShTaM vibudhaishcha sarvashaH | mR^iddArvayaHkA~nchanadarbhacharmabhi\- rnisR^iShTabhANDaM yajanaM samAvishat || 6|| tAmAgatAM tatra na kashchanAdriya\- dvimAnitAM yaj~nakR^ito bhayAjjanaH | R^ite svasR^Irvai jananIM cha sAdarAH premAshrukaNThyaH pariShasvajurmudA || 7|| saudaryasamprashnasamarthavArtayA mAtrA cha mAtR^iShvasR^ibhishcha sAdaram | dattAM saparyAM varamAsanaM cha sA nAdatta pitrA.apratinanditA satI || 8|| arudrabhAgaM tamavekShya chAdhvaraM pitrA cha deve kR^itahelanaM vibhau | anAdR^itA yaj~nasadasyadhIshvarI chukopa lokAniva dhakShyatI ruShA || 9|| jagarha sAmarShavipannayA girA shivadviShaM dhUmapathashramasmayam | svatejasA bhUtagaNAn samutthitAn nigR^ihya devI jagato.abhishR^iNvataH || 10|| devyuvAcha na yasya loke.astyatishAyanaH priyaH tathApriyo dehabhR^itAM priyAtmanaH | tasmin samastAtmani muktavairake R^ite bhavantaM katamaH pratIpayet || 11|| doShAn pareShAM hi guNeShu sAdhavo gR^ihNanti kechinna bhavAdR^ishA dvija | guNAMshcha phalgUn bahulIkariShNavo mahattamAsteShvavidadbhavAnagham || 12|| nAshcharyametadyadasatsu sarvadA mahadvinindA kuNapAtmavAdiShu | serShyaM mahApUruShapAdapAMsubhiH nirastatejaHsu tadeva shobhanam || 13|| yad dvyakSharaM nAma gireritaM nR^iNAM sakR^itprasa~NgAdaghamAshu hanti tat | pavitrakIrtiM tamala~NghyashAsanaM bhavAnaho dveShTi shivaM shivetaraH || 14|| yatpAdapadmaM mahatAM mano.alibhiH niShevitaM brahmarasAsavArthibhiH | lokasya yadvarShati chAshiSho.arthinaH tasmai bhavAn druhyati vishvabandhave || 15|| kiM vA shivAkhyamashivaM na vidustvadanye brahmAdayastamavakIrya jaTAH shmashAne | tanmAlyabhasmanR^ikapAlyavasatpishAchai\- rye mUrdhabhirdadhati tachcharaNAvasR^iShTam || 16|| karNau pidhAya nirayAdyadakalpa Ishe dharmAvitaryasR^iNibhirnR^ibhirasyamAne | ChindyAtprasahya rushatImasatIM prabhushche\- jjihvAmasUnapi tato visR^ijetsa dharmaH || 17|| atastavotpannamidaM kalevaraM na dhArayiShye shitikaNThagarhiNaH | jagdhasya mohAddhi vishuddhimandhaso jugupsitasyoddharaNaM prachakShate || 18|| na vedavAdAnanuvartate matiH sva eva loke ramato mahAmuneH | yathA gatirdevamanuShyayoH pR^ithak sva eva dharme na paraM kShipetsthitaH || 19|| karmapravR^ittaM cha nivR^ittamapyR^itaM vede vivichyobhayali~NgamAshritam | virodhi tadyaugapadaikakartari dvayaM tathA brahmaNi karma narchChati || 20|| mA vaH padavyaH pitarasmadAsthitA yA yaj~nashAlAsu na dhUmavartmabhiH | tadannatR^iptairasubhR^idbhirIDitA avyaktali~NgA avadhUtasevitAH || 21|| naitena dehena hare kR^itAgaso dehodbhavenAlamalaM kujanmanA | vrIDA mamAbhUtkujanaprasa~NgataH tajjanma dhigyo mahatAmavadyakR^it || 22|| gotraM tvadIyaM bhagavAn vR^iShadhvajo dAkShAyaNItyAha yadA sudurmanAH | vyapetanarmasmitamAshu tad.hdhyahaM vyutsrakShya etatkuNapaM tvada~Ngajam || 23|| maitreya uvAcha ityadhvare dakShamanUdya shatruhan kShitAvudIchIM niShasAda shAntavAk | spR^iShTvA jalaM pItadukUlasaMvR^itA nimIlya dR^igyogapathaM samAvishat || 24|| kR^itvA samAnAvanilau jitAsanA sodAnamutthApya cha nAbhichakrataH | shanairhR^idi sthApya dhiyorasi sthitaM kaNThAdbhruvormadhyamaninditAnayat || 25|| evaM svadehaM mahatAM mahIyasA muhuH samAropitama~NkamAdarAt | jihAsatI dakSharuShA manasvinI dadhAra gAtreShvanilAgnidhAraNAm || 26|| tataH svabhartushcharaNAmbujAsavaM jagadguroshchintayatI na chAparam | dadarsha deho hatakalmaShaH satI sadyaH prajajvAla samAdhijAgninA || 27|| tatpashyatAM khe bhuvi chAdbhutaM mahat hA heti vAdaH sumahAnajAyata | hanta priyA daivatamasya devI jahAvasUn kena satI prakopitA || 28|| aho anAtmyaM mahadasya pashyata prajApateryasya charAcharaM prajAH | jahAvasUn yadvimatA.a.atmajA satI manasvinI mAnamabhIkShNamarhati || 29|| so.ayaM durmarShahR^idayo brahmadhruk cha loke.apakIrtiM mahatImavApsyati | yada~NgajAM svAM puruShadviDudyatAM na pratyaShedhanmR^itaye.aparAdhataH || 30|| vadatyevaM jane satyA dR^iShTvAsutyAgamadbhutam | dakShaM tatpArShadA hantumudatiShThannudAyudhAH || 31|| teShAmApatatAM vegaM nishAmya bhagavAn bhR^iguH | yaj~naghnaghnena yajuShA dakShiNAgnau juhAva ha || 32|| adhvaryuNA hUyamAne devA utpeturojasA | R^ibhavo nAma tapasA somaM prAptAH sahasrashaH || 33|| tairalAtAyudhaiH sarve pramathAH saha guhyakAH | hanyamAnA disho bhejurushadbhirbrahmatejasA || 34|| iti shrImadbhAgavate mahApurANe pAramahaMsyAM saMhitAyAM chaturthaskandhe satIdehotsargo nAma chaturtho.adhyAyaH || 4|| \iti \section{.. OM namo bhagavate vAsudevAya ..} \section{.. pa~nchamo.adhyAyaH \- 5 ..} maitreya uvAcha bhavo bhavAnyA nidhanaM prajApate\- rasatkR^itAyA avagamya nAradAt | svapArShadasainyaM cha tadadhvararbhubhi\- rvidrAvitaM krodhamapAramAdadhe || 1|| kruddhaH sudaShTauShThapuTaH sa dhUrjaTi\- rjaTAM taDidvahnisaTograrochiSham | utkR^itya rudraH sahasotthito hasan gambhIranAdo visasarja tAM bhuvi || 2|| tato.atikAyastanuvA spR^ishan divaM sahasrabAhurghanaruk trisUryadR^ik | karAladaMShTro jvaladagnimUrdhajaH kapAlamAlI vividhodyatAyudhaH || 3|| taM kiM karomIti gR^iNantamAha baddhA~njaliM bhagavAn bhUtanAthaH | dakShaM sayaj~naM jahi madbhaTAnAM tvamagraNI rudrabhaTAMshako me || 4|| Aj~napta evaM kupitena manyunA sa devadevaM parichakrame vibhum | mene tadAtmAnamasa~NgaraMhasA mahIyasAM tAta sahaH sahiShNum || 5|| anvIyamAnaH sa tu rudra pArShadai\- rbhR^ishannadadbhirvyanadatsubhairavam | udyamya shUlaM jagadantakAntakaM sa prAdravadghoShaNabhUShaNA~NghriH || 6|| athartvijo yajamAnaH sadasyAH kakudbhyudIchyAM prasamIkShya reNum | tamaH kimetatkuta etadrajo.abhU\- diti dvijA dvijapatnyashcha dadhyuH || 7|| vAtA na vAnti na hi santi dasyavaH prAchInabarhirjIvati hogradaNDaH | gAvo na kAlyanta idaM kuto rajo loko.adhunA kiM pralayAya kalpate || 8|| prasUtimishrAH striya udvignachittA UchurvipAko vR^ijinasyaiva tasya | yatpashyantInAM duhitR^INAM prajeshaH sutAM satImavadadhyAvanAgAm || 9|| yastvantakAle vyuptajaTAkalApaH svashUlasUchyarpitadiggajendraH | vitatya nR^ityatyuditAstradordhvajA\- nuchchATTahAsastanayitnubhinnadik || 10|| amarShayitvA tamasahyatejasaM manyuplutaM durviShahaM bhrukuTyA | karAladaMShTrAbhirudastabhAgaNaM syAtsvasti kiM kopayato vidhAtuH || 11|| bahvevamudvignadR^ishochyamAne janena dakShasya muhurmahAtmanaH | utpeturutpAtatamAH sahasrasho bhayAvahA divi bhUmau cha paryak || 12|| tAvatsa rudrAnucharairmakho mahAn nAnAyudhairvAmanakairudAyudhaiH | pi~NgaiH pisha~NgairmakarodarAnanaiH paryAdravadbhirvidurAnvarudhyata || 13|| kechidbabha~njuH prAgvaMshaM patnIshAlAM tathApare | sada AgnIdhrashAlAM cha tadvihAraM mahAnasam || 14|| rurujuryaj~napAtrANi tathaike.agnInanAshayan | kuNDeShvamUtrayan kechidbibhidurvedimekhalAH || 15|| abAdhanta munInanye eke patnIratarjayan | apare jagR^ihurdevAn pratyAsannAn palAyitAn || 16|| bhR^iguM babandha maNimAn vIrabhadraH prajApatim | chaNDeshaH pUShaNaM devaM bhagaM nandIshvaro.agrahIt || 17|| sarva evartvijo dR^iShTvA sadasyAH sadivaukasaH | tairardyamAnAH subhR^ishaM grAvabhirnaikadhAdravan || 18|| juhvataH sruvahastasya shmashrUNi bhagavAn bhavaH | bhR^igorlulu~nche sadasi yo.ahasachChmashru darshayan || 19|| bhagasya netre bhagavAn pAtitasya ruShA bhuvi | ujjahAra sadaHstho.akShNA yaH shapantamasUsuchat || 20|| pUShNashchApAtayaddantAn kAli~Ngasya yathA balaH | shapyamAne garimaNi yo.ahasaddarshayan dataH || 21|| Akramyorasi dakShasya shitadhAreNa hetinA | Chindannapi taduddhartuM nAshaknottryambakastadA || 22|| shastrairastrAnvitairevamanirbhinnatvachaM haraH | vismayaM paramApanno dadhyau pashupatishchiram || 23|| dR^iShTvA sa.nj~napanaM yogaM pashUnAM sa patirmakhe | yajamAnapashoH kasya kAyAttenAharachChiraH || 24|| sAdhuvAdastadA teShAM karma tattasya pashyatAm | bhUtapretapishAchAnAmanyeShAM tadviparyayaH || 25|| juhAvaitachChirastasmin dakShiNAgnAvamarShitaH | taddevayajanaM dagdhvA prAtiShThadguhyakAlayam || 26|| iti shrImadbhAgavate mahApurANe pAramahaMsyAM saMhitAyAM chaturthaskandhe dakShayaj~navidhvaMso nAma pa~nchamo.adhyAyaH || 5|| \iti \section{.. OM namo bhagavate vAsudevAya ..} \section{.. ShaShTho.adhyAyaH \- 6 ..} maitreya uvAcha atha devagaNAH sarve rudrAnIkaiH parAjitAH | shUlapaTTishanistriMshagadAparighamudgaraiH || 1|| sa~nChinnabhinnasarvA~NgAH sartviksabhyA bhayAkulAH | svayambhuve namaskR^itya kArtsnyenaitannyavedayan || 2|| upalabhya puraivaitadbhagavAnabjasambhavaH | nArAyaNashcha vishvAtmA na kasyAdhvaramIyatuH || 3|| tadAkarNya vibhuH prAha tejIyasi kR^itAgasi | kShemAya tatra sA bhUyAnna prAyeNa bubhUShatAm || 4|| athApi yUyaM kR^itakilbiShA bhavaM ye barhiSho bhAgabhAjaM parAduH | prasAdayadhvaM parishuddhachetasA kShipraprasAdaM pragR^ihItA~Nghripadmam || 5|| AshAsAnA jIvitamadhvarasya lokaH sapAlaH kupite na yasmin | tamAshu devaM priyayA vihInaM kShamApayadhvaM hR^idi viddhaM duruktaiH || 6|| nAhaM na yaj~no na cha yUyamanye ye dehabhAjo munayashcha tattvam | viduH pramANaM balavIryayorvA yasyAtmatantrasya ka upAyaM vidhitset || 7|| sa itthamAdishya surAnajastaiH samanvitaH pitR^ibhiH saprajeshaiH | yayau svadhiShNyAnnilayaM puradviShaH kailAsamadripravaraM priyaM prabhoH || 8|| janmauShadhitapomantrayogasiddhairnaretaraiH | juShTaM kinnaragandharvairapsarobhirvR^itaM sadA || 9|| nAnAmaNimayaiH shR^i~NgairnAnAdhAtuvichitritaiH | nAnAdrumalatAgulmairnAnAmR^igagaNAvR^itaiH || 10|| nAnAmalaprasravaNairnAnAkandarasAnubhiH | ramaNaM viharantInAM ramaNaiH siddhayoShitAm || 11|| mayUrakekAbhirutaM madAndhAlivimUrchChitam | plAvitai raktakaNThAnAM kUjitaishcha patattriNAm || 12|| AhvayantamivoddhastairdvijAn kAmadughairdrumaiH | vrajantamiva mAta~NgairgR^iNantamiva nirjharaiH || 13|| mandAraiH pArijAtaishcha saralaishchopashobhitam | tamAlaiH shAlatAlaishcha kovidArAsanArjunaiH || 14|| chUtaiH kadambairnIpaishcha nAgapunnAgachampakaiH | pATalAshokabakulaiH kundaiH kurabakairapi || 15|| svarNArNashatapatraishcha varareNukajAtibhiH | kubjakairmallikAbhishcha mAdhavIbhishcha maNDitam || 16|| panasodumbarAshvatthaplakShanyagrodhahi~NgubhiH | bhUrjairoShadhibhiH pUgai rAjapUgaishcha jambubhiH || 17|| kharjUrAmrAtakAmrAdyaiH priyAlamadhuke~NgudaiH | drumajAtibhiranyaishcha rAjitaM veNukIchakaiH || 18|| kumudotpalakahlArashatapatravanarddhibhiH | nalinIShu kalaM kUjatkhagavR^indopashobhitam || 19|| mR^igaiH shAkhAmR^igaiH kroDairmR^igendrairR^ikShashalyakaiH gavayaiH sharabhairvyAghrai rurubhirmahiShAdibhiH || 20|| karNAntraikapadAshvAsyairnirjuShTaM vR^ikanAbhibhiH | kadalIkhaNDasaMruddhanalinIpulinashriyam || 21|| paryastaM nandayA satyAH snAnapuNyatarodayA | vilokya bhUteshagiriM vibudhA vismayaM yayuH || 22|| dadR^ishustatra te ramyAmalakAM nAma vai purIm | vanaM saugandhikaM chApi yatra tannAmapa~Nkajam || 23|| nandA chAlakanandA cha saritau bAhyataH puraH | tIrthapAdapadAmbhojarajasAtIva pAvane || 24|| yayoH surastriyaH kShattaravaruhya svadhiShNyataH | krIDanti puMsaH si~nchantyo vigAhya ratikarshitAH || 25|| yayostatsnAnavibhraShTanavaku~Nkumapi~njaram | vitR^iSho.api pibantyambhaH pAyayanto gajA gajIH || 26|| tArahemamahAratnavimAnashatasa~NkulAm | juShTAM puNyajanastrIbhiryathA khaM sataDidghanam || 27|| hitvA yakSheshvarapurIM vanaM saugandhikaM cha tat | drumaiH kAmadughairhR^idyaM chitramAlyaphalachChadaiH || 28|| raktakaNThakhagAnIkasvaramaNDitaShaTpadam | kalahaMsakulapreShThaM kharadaNDajalAshayam || 29|| vanaku~njarasa~NghR^iShTaharichandanavAyunA | adhi puNyajanastrINAM muhurunmathayan manaH || 30|| vaidUryakR^itasopAnA vApya utpalamAlinIH | prAptaM kimpuruShairdR^iShTvA ta ArAddadR^ishurvaTam || 31|| sa yojanashatotsedhaH pAdonaviTapAyataH | paryakkR^itAchalachChAyo nirnIDastApavarjitaH || 32|| tasmin mahAyogamaye mumukShusharaNe surAH | dadR^ishuH shivamAsInaM tyaktAmarShamivAntakam || 33|| (hara hara namaH pArvatIpataye hara hara mahAdeva) sanandanAdyairmahAsiddhaiH shAntaiH saMshAntavigraham | upAsyamAnaM sakhyA cha bhartrA guhyakarakShasAm || 34|| vidyAtapoyogapathamAsthitaM tamadhIshvaram | charantaM vishvasuhR^idaM vAtsalyAllokama~Ngalam || 35|| li~NgaM cha tApasAbhIShTaM bhasmadaNDajaTAjinam | a~Ngena sandhyAbhraruchA chandralekhAM cha bibhratam || 36|| upaviShTaM darbhamayyAM bR^isyAM brahma sanAtanam | nAradAya pravochantaM pR^ichChate shR^iNvatAM satAm || 37|| kR^itvorau dakShiNe savyaM pAdapadmaM cha jAnuni | bAhuM prakoShThe.akShamAlAmAsInaM tarkamudrayA || 38|| taM brahmanirvANasamAdhimAshritaM vyupAshritaM girishaM yogakakShAm | salokapAlA munayo manUnA\- mAdyammanuM prA~njalayaH praNemuH || 39|| sa tUpalabhyAgatamAtmayoniM surAsureshairabhivanditA~NghriH | utthAya chakre shirasAbhivandana\- marhattamaH kasya yathaiva viShNuH || 40|| tathApare siddhagaNA maharShibhi\- ryevai samantAdanu nIlalohitam | namaskR^itaH prAha shashA~NkashekharaM kR^itapraNAmaM prahasannivAtmabhUH || 41|| brahmovAcha jAne tvAmIshaM vishvasya jagato yonibIjayoH | shakteH shivasya cha paraM yattadbrahma nirantaram || 42|| tvameva bhagavannetachChivashaktyoH svarUpayoH | vishvaM sR^ijasi pAsyatsi krIDannUrNapaTo yathA || 43|| tvameva dharmArthadughAbhipattaye dakSheNa sUtreNa sasarjithAdhvaram | tvayaiva loke.avasitAshcha setavo yAn brAhmaNAH shraddadhate dhR^itavratAH || 44|| tvaM karmaNAM ma~Ngalama~NgalAnAM kartuH sma lokaM tanuShe svaH paraM vA | ama~NgalAnAM cha tamisramulbaNaM viparyayaH kena tadeva kasyachit || 45|| na vai satAM tvachcharaNArpitAtmanAM bhUteShu sarveShvabhipashyatAM tava | bhUtAni chAtmanyapR^ithagdidR^ikShatAM prAyeNa roSho.abhibhavedyathA pashum || 46|| pR^ithagdhiyaH karmadR^isho durAshayAH parodayenArpitahR^idrujo.anisham | parAn duruktairvitudantyaruntudAH tAn mAvadhIddaivavadhAn bhavadvidhaH || 47|| yasmin yadA puShkaranAbhamAyayA durantayA spR^iShTadhiyaH pR^ithagdR^ishaH | kurvanti tatra hyanukampayA kR^ipAM na sAdhavo daivabalAtkR^ite kramam || 48|| bhavAMstu puMsaH paramasya mAyayA durantayAspR^iShTamatiH samastadR^ik | tayA hatAtmasvanukarmachetaH\- svanugrahaM kartumihArhasi prabho || 49|| kurvadhvarasyoddharaNaM hatasya bhoH tvayAsamAptasya mano prajApateH | na yatra bhAgaM tava bhAgino daduH kuyajvino yena makho ninIyate || 50|| jIvatAdyajamAno.ayaM prapadyetAkShiNI bhagaH | bhR^igoH shmashrUNi rohantu pUShNo dantAshcha pUrvavat || 51|| devAnAM bhagnagAtrANAM R^itvijAM chAyudhAshmabhiH | bhavatAnugR^ihItAnAmAshu manyo.astvanAturam || 52|| eSha te rudra bhAgo.astu yaduchChiShTo.adhvarasya vai | yaj~naste rudrabhAgena kalpatAmadya yaj~nahan || 53|| iti shrImadbhAgavate mahApurANe pAramahaMsyAM saMhitAyAM chaturthaskandhe rudrasAntvanaM nAma ShaShTho.adhyAyaH || 6|| \iti \section{.. OM namo bhagavate vAsudevAya ..} \section{.. saptamo.adhyAyaH \- 7 ..} maitreya uvAcha ityajenAnunItena bhavena parituShyatA | abhyadhAyi mahAbAho prahasya shrUyatAmiti || 1|| mahAdeva uvAcha nAghaM prajesha bAlAnAM varNaye nAnuchintaye | devamAyAbhibhUtAnAM daNDastatra dhR^ito mayA || 2|| prajApaterdagdhashIrShNo bhavatvajamukhaM shiraH | mitrasya chakShuShekSheta bhAgaM svaM barhiSho bhagaH || 3|| pUShA tu yajamAnasya dadbhirjakShatu piShTabhuk | devAH prakR^itasarvA~NgA ye ma uchCheShaNaM daduH || 4|| bAhubhyAmashvinoH pUShNo hastAbhyAM kR^itabAhavaH | bhavantvadhvaryavashchAnye bastashmashrurbhR^igurbhavet || 5|| maitreya uvAcha tadA sarvANi bhUtAni shrutvA mIDhuShTamoditam | parituShTAtmabhistAta sAdhu sAdhvityathAbruvan || 6|| tato mIDhvAMsamAmantrya shunAsIrAH saharShibhiH | bhUyastaddevayajanaM samIDhvadvedhaso yayuH || 7|| vidhAya kArtsnyena cha tadyadAha bhagavAn bhavaH | sandadhuH kasya kAyena savanIyapashoH shiraH || 8|| sandhIyamAne shirasi dakSho rudrAbhivIkShitaH | sadyaH supta ivottasthau dadR^ishe chAgrato mR^iDam || 9|| tadA vR^iShadhvajadveShakalilAtmA prajApatiH | shivAvalokAdabhavachCharaddhrada ivAmalaH || 10|| bhavastavAya kR^itadhIrnAshaknodanurAgataH | autkaNThyAdbAShpakalayA samparetAM sutAM smaran || 11|| kR^ichChrAtsaMstabhya cha manaH premavihvalitaH sudhIH | shashaMsa nirvyalIkena bhAveneshaM prajApatiH || 12|| dakSha uvAcha bhUyAnanugraha aho bhavatA kR^ito me daNDastvayA mayi bhR^ito yadapi pralabdhaH | na brahmabandhuShu cha vAM bhagavannavaj~nA tubhyaM hareshcha kuta eva dhR^itavrateShu || 13|| vidyAtapovratadharAn mukhataH sma viprAn brahmAtmatattvamavituM prathamaM tvamasrAk | tadbrAhmaNAn parama sarvavipatsu pAsi pAlaH pashUniva vibho pragR^ihItadaNDaH || 14|| yo.asau mayAviditatattvadR^ishA sabhAyAM kShipto duruktivishikhairvigaNayya tanmAm | arvAkpatantamarhattama nindayApA\- ddR^iShTyA.a.ardrayA sa bhagavAn svakR^itena tuShyet || 15|| maitreya uvAcha kShamApyaivaM sa mIDhvAMsaM brahmaNA chAnumantritaH | karma santAnayAmAsa sopAdhyAyartvigAdibhiH || 16|| vaiShNavaM yaj~nasantatyai trikapAlaM dvijottamAH | puroDAshaM niravapan vIrasaMsargashuddhaye || 17|| adhvaryuNA.a.attahaviShA yajamAno vishAmpate | dhiyA vishuddhayA dadhyau tathA prAdurabhUddhariH || 18|| tadA svaprabhayA teShAM dyotayantyA disho dasha | muShNaMsteja upAnItastArkShyeNa stotravAjinA || 19|| shyAmo hiraNyarashano.arkakirITajuShTo nIlAlakabhramaramaNDitakuNDalAsyaH | kambvabjachakrasharachApagadAsicharma\- vyagrairhiraNmayabhujairiva karNikAraH || 20|| vakShasyadhishritavadhUrvanamAlyudAra\- hAsAvalokakalayA ramayaMshcha vishvam | pArshvabhramadvyajanachAmararAjahaMsaH shvetAtapatrashashinopari rajyamAnaH || 21|| tamupAgatamAlakShya sarve suragaNAdayaH | praNemuH sahasotthAya brahmendratryakShanAyakAH || 22|| tattejasA hataruchaH sannajihvAH sasAdhvasAH | mUrdhnA dhR^itA~njalipuTA upatasthuradhokShajam || 23|| apyarvAgvR^ittayo yasya mahi tvAtmabhuvAdayaH | yathAmati gR^iNanti sma kR^itAnugrahavigraham || 24|| dakSho gR^ihItArhaNasAdanottamaM yaj~neshvaraM vishvasR^ijAM paraM gurum | sunandanandAdyanugairvR^itaM mudA gR^iNan prapede prayataH kR^itA~njaliH || 25|| dakSha uvAcha shuddhaM svadhAmnyuparatAkhilabud.hdhyavasthaM chinmAtramekamabhayaM pratiShidhya mAyAm | tiShThaMstayaiva puruShatvamupetya tasyA\- mAstebhavAnaparishuddha ivAtmatantraH || 26|| R^itvija UchuH tattvaM na te vayamana~njana rudrashApAt karmaNyavagrahadhiyo bhagavan vidAmaH | dharmopalakShaNamidaM trivR^idadhvarAkhyaM j~nAtaM yadarthamadhidaivamado vyavasthAH || 27|| sadasyA UchuH utpattyadhvanyasharaNa urukleshadurge.antakogra\- vyAlAnviShTe viShayamR^igatR^iShNA.a.atmagehorubhAraH | dvandvashvabhre khalamR^igabhaye shokadAve.aj~nasArthaH pAdaukaste sharaNada kadA yAti kAmopasR^iShTaH || 28|| rudra uvAcha tava varada varA~NghrAvAshiShehAkhilArthe hyapi munibhirasaktairAdareNArhaNIye | yadi rachitadhiyaM mAvidyaloko.apaviddhaM japati na gaNaye tattvatparAnugraheNa || 29|| bhR^iguruvAcha yanmAyayA gahanayApahR^itAtmabodhA brahmAdayastanubhR^itastamasi svapantaH | nAtman shritaM tava vidantyadhunApi tattvaM so.ayaM prasIdatu bhavAn praNatAtmabandhuH || 30|| brahmovAcha naitatsvarUpaM bhavato.asau padArtha\- bhedagrahaiH puruSho yAvadIkShet | j~nAnasya chArthasya guNasya chAshrayo mAyAmayAdvyatirikto yatastvam || 31|| indra uvAcha idamapyachyuta vishvabhAvanaM vapurAnandakaraM manodR^ishAm | suravidviTkShapaNairudAyudhairbhujadaNDairupapannamaShTabhiH || 32|| patnya UchuH yaj~no.ayaM tava yajanAya kena sR^iShTo vidhvastaH pashupatinAdya dakShakopAt | taM nastvaM shavashayanAbhashAntamedhaM yaj~nAtman nalinaruchA dR^ishA punIhi || 33|| R^iShaya UchuH ananvitaM te bhagavan vicheShTitaM yadAtmanA charasi hi karma nAjyase | vibhUtaye yata upasedurIshvarIM na manyate svayamanuvartatIM bhavAn || 34|| siddhA UchuH ayaM tvatkathAmR^iShTapIyUShanadyAM manovAraNaH kleshadAvAgnidagdhaH | tR^iShArto.avagADho na sasmAra dAvaM na niShkrAmati brahmasampannavannaH || 35|| yajamAnyuvAcha svAgataM te prasIdesha tubhyaM namaH shrInivAsa shriyA kAntayA trAhi naH | tvAmR^ite.adhIsha nA~NgairmakhaH shobhate shIrShahInaH kabandho yathA pUruShaH || 36|| lokapAlA UchuH dR^iShTaH kiM no dR^igbhirasadgrahaistvaM pratyagdraShTA dR^ishyate yena dR^ishyam | mAyA hyeShA bhavadIyA hi bhUman yastvaM ShaShThaH pa~nchabhirbhAsi bhUtaiH || 37|| yogeshvarA UchuH preyAnna te.anyo.astyamutastvayi prabho vishvAtmanIkShenna pR^ithagya AtmanaH | athApi bhaktyesha tayopadhAvatA\- mananyavR^ittyAnugR^ihANa vatsala || 38|| jagadudbhavasthitilayeShu daivato bahubhidyamAna guNayA.a.atmamAyayA | rachitAtmabhedamataye svasaMsthayA vinivartitabhramaguNAtmane namaH || 39|| brahmovAcha namaste shritasattvAya dharmAdInAM cha sUtaye | nirguNAya cha yatkAShThAM nAhaM vedApare.api cha || 40|| agniruvAcha yattejasAhaM susamiddhatejA havyaM vahe svadhvara Ajyasiktam | taM yaj~niyaM pa~nchavidhaM cha pa~nchabhiH sviShTaM yajurbhiH praNato.asmi yaj~nam || 41|| devA UchuH purA kalpApAye svakR^itamudarIkR^itya vikR^itaM tvamevAdyastasmin salila uragendrAdhishayane | pumAn sheShe siddhairhR^idi vimR^ishitAdhyAtmapadaviH sa evAdyAkShNoryaH pathi charasi bhR^ityAnavasi naH || 42|| gandharvA UchuH aMshAMshAste deva marIchyAdaya ete brahmendrAdyA devagaNA rudrapurogAH | krIDAbhANDaM vishvamidaM yasya vibhUman tasmai nityaM nAtha namaste karavAma || 43|| vidyAdharA UchuH tvanmAyayArthamabhipadya kalevare.asmin kR^itvA mamAhamiti durmatirutpathaiH svaiH | kShipto.apyasadviShayalAlasa AtmamohaM yuShmatkathAmR^itaniShevaka udvyudasyet || 44|| brAhmaNA UchuH tvaM kratustvaM havistvaM hutAshaH svayaM tvaM hi mantraH samiddarbha pAtrANi cha | tvaM sadasyartvijo dampatI devatA agnihotraM svadhA soma AjyaM pashuH || 45|| tvaM purA gAM rasAyA mahAsUkaro daMShTrayA padminIM vAraNendro yathA | stUyamAno nada.NllIlayA yogibhi\- rvyujjahartha trayIgAtra yaj~nakratuH || 46|| sa prasIda tvamasmAkamAkA~NkShatAM darshanaM te paribhraShTasatkarmaNAm | kIrtyamAne nR^ibhirnAmni yaj~nesha te yaj~navighnAH kShayaM yAnti tasmai namaH || 47|| maitreya uvAcha iti dakShaH kaviryaj~naM bhadra rudrAbhimarshitam | kIrtyamAne hR^iShIkeshe sanninye yaj~nabhAvane || 48|| bhagavAn svena bhAgena sarvAtmA sarvabhAgabhuk | dakShaM babhASha AbhAShya prIyamANa ivAnagha || 49|| shrIbhagavAnuvAcha ahaM brahmA cha sharvashcha jagataH kAraNaM param | Atmeshvara upadraShTA svayandR^igavisheShaNaH || 50|| AtmamAyAM samAvishya so.ahaM guNamayIM dvija | sR^ijan rakShan haran vishvaM dadhre sa.nj~nAM kriyochitAm || 51|| tasmin brahmaNyadvitIye kevale paramAtmani | brahmarudrau cha bhUtAni bhedenAj~no.anupashyati || 52|| yathA pumAn na svA~NgeShu shiraH pANyAdiShu kvachit | pArakyabuddhiM kurute evaM bhUteShu matparaH || 53|| trayANAmekabhAvAnAM yo na pashyati vai bhidAm | sarvabhUtAtmanAM brahman sa shAntimadhigachChati || 54|| maitreya uvAcha evaM bhagavatA.a.adiShTaH prajApatipatirharim | architvA kratunA svena devAnubhayato.ayajat || 55|| rudraM cha svena bhAgena hyupAdhAvatsamAhitaH | karmaNodavasAnena somapAnitarAnapi | udavasya sahartvigbhiH sasnAvavabhR^ithaM tataH || 56|| tasmA apyanubhAvena svenaivAvAptarAdhase | dharma eva matiM dattvA tridashAste divaM yayuH || 57|| evaM dAkShAyaNI hitvA satI pUrvakalevaram | jaj~ne himavataH kShetre menAyAmiti shushruma || 58|| tameva dayitaM bhUya AvR^i~Nkte patimambikA | ananyabhAvaikagatiM shaktiH supteva pUruSham || 59|| etadbhagavataH shambhoH karma dakShAdhvaradruhaH | shrutaM bhAgavatAchChiShyAduddhavAnme bR^ihaspateH || 60|| idaM pavitraM paramIshacheShTitaM yashasyamAyuShyamaghaughamarShaNam | yo nityadA.a.akarNya naro.anukIrtaye\- ddhunotyaghaM kaurava bhaktibhAvataH || 61|| iti shrImadbhAgavate mahApurANe pAramahaMsyAM saMhitAyAM chaturthaskandhe dakShayaj~nasandhAnaM nAma saptamo.adhyAyaH || 7|| \iti \section{.. OM namo bhagavate vAsudevAya ..} \section{.. aShTamo.adhyAyaH \- 8 ..} maitreya uvAcha sanakAdyA nAradashcha R^ibhurhaMso.aruNiryatiH | naite gR^ihAn brahmasutA hyAvasannUrdhvaretasaH || 1|| mR^iShAdharmasya bhAryAsIddambhaM mAyAM cha shatruhan | asUta mithunaM tattu nirR^itirjagR^ihe.aprajaH || 2|| tayoH samabhavallobho nikR^itishcha mahAmate | tAbhyAM krodhashcha hiMsA cha yadduruktiH svasA kaliH || 3|| duruktau kalirAdhatta bhayaM mR^ityuM cha sattama | tayoshcha mithunaM jaj~ne yAtanA nirayastathA || 4|| sa~NgraheNa mayA.a.akhyAtaH pratisargastavAnagha | triH shrutvaitatpumAn puNyaM vidhunotyAtmano malam || 5|| athAtaH kIrtaye vaMshaM puNyakIrteH kurUdvaha | svAyambhuvasyApi manorhareraMshAMshajanmanaH || 6|| priyavratottAnapAdau shatarUpApateH sutau | vAsudevasya kalayA rakShAyAM jagataH sthitau || 7|| jAye uttAnapAdasya sunItiH suruchistayoH | suruchiH preyasI patyurnetarA yatsuto dhruvaH || 8|| ekadA surucheH putrama~NkamAropya lAlayan | uttamaM nArurukShantaM dhruvaM rAjAbhyanandata || 9|| tathA chikIrShamANaM taM sapatnyAstanayaM dhruvam | suruchiH shR^iNvato rAj~naH serShyamAhAtigarvitA || 10|| na vatsa nR^ipaterdhiShNyaM bhavAnAroDhumarhati | na gR^ihIto mayA yattvaM kukShAvapi nR^ipAtmajaH || 11|| bAlo.asi bata nAtmAnamanyastrIgarbhasambhR^itam | nUnaM veda bhavAn yasya durlabhe.arthe manorathaH || 12|| tapasA.a.arAdhya puruShaM tasyaivAnugraheNa me | garbhe tvaM sAdhayAtmAnaM yadIchChasi nR^ipAsanam || 13|| maitreya uvAcha mAtuH sapatnyAH sa duruktividdhaH shvasan ruShA daNDahato yathAhiH | hitvA miShantaM pitaraM sannavAchaM jagAma mAtuH prarudan sakAsham || 14|| taM niHshvasantaM sphuritAdharoShThaM sunItirutsa~Nga udUhya bAlam | nishamya tatpauramukhAnnitAntaM sA vivyathe yadgaditaM sapatnyA || 15|| sotsR^ijya dhairyaM vilalApa shoka\- dAvAgninA dAvalateva bAlA | vAkyaM sapatnyAH smaratI saroja\- shriyA dR^ishA bAShpakalAmuvAha || 16|| dIrghaM shvasantI vR^ijinasya pAra\- mapashyatI bAlakamAha bAlA | mAma~NgalaM tAta pareShu maMsthA bhu~Nkte jano yatparaduHkhadastat || 17|| satyaM suruchyAbhihitaM bhavAn me yaddurbhagAyA udare gR^ihItaH | stanyena vR^iddhashcha vilajjate yAM bhAryeti vA voDhumiDaspatirmAm || 18|| AtiShTha tattAta vimatsarastva\- muktaM samAtrApi yadavyalIkam | ArAdhayAdhokShajapAdapadmaM yadIchChase.adhyAsanamuttamo yathA || 19|| yasyA~NghripadmaM paricharya vishva\- vibhAvanAyAttaguNAbhipatteH | ajo.adhyatiShThatkhalu pArameShThyaM padaM jitAtmashvasanAbhivandyam || 20|| tathA manurvo bhagavAn pitAmaho yamekamatyA purudakShiNairmakhaiH | iShTvAbhipede duravApamanyato bhaumaM sukhaM divyamathApavargyam || 21|| tameva vatsAshraya bhR^ityavatsalaM mumukShubhirmR^igyapadAbjapaddhatim | ananyabhAve nijadharmabhAvite manasyavasthApya bhajasva pUruSham || 22|| nAnyaM tataH padmapalAshalochanA\- dduHkhachChidaM te mR^igayAmi ka~nchana | yo mR^igyate hastagR^ihItapadmayA shriyetaraira~Nga vimR^igyamANayA || 23|| maitreya uvAcha evaM sa~njalpitaM mAturAkarNyArthAgamaM vachaH | sanniyamyAtmanA.a.atmAnaM nishchakrAma pituH purAt || 24|| nAradastadupAkarNya j~nAtvA tasya chikIrShitam | spR^iShTvA mUrdhanyaghaghnena pANinA prAha vismitaH || 25|| aho tejaH kShatriyANAM mAnabha~NgamamR^iShyatAm | bAlo.apyayaM hR^idA dhatte yatsamAturasadvachaH || 26|| nArada uvAcha nAdhunApyavamAnaM te sammAnaM vApi putraka | lakShayAmaH kumArasya saktasya krIDanAdiShu || 27|| vikalpe vidyamAne.api na hyasantoShahetavaH | puMso mohamR^ite bhinnA yalloke nijakarmabhiH || 28|| parituShyettatastAta tAvanmAtreNa pUruShaH | daivopasAditaM yAvadvIkShyeshvaragatiM budhaH || 29|| atha mAtropadiShTena yogenAvarurutsasi | yatprasAdaM sa vai puMsAM durArAdhyo mato mama || 30|| munayaH padavIM yasya niHsa~NgenorujanmabhiH | na vidurmR^igayanto.api tIvrayogasamAdhinA || 31|| ato nivartatAmeSha nirbandhastava niShphalaH | yatiShyati bhavAn kAle shreyasAM samupasthite || 32|| yasya yaddaivavihitaM sa tena sukhaduHkhayoH | AtmAnaM toShayan dehI tamasaH pAramR^ichChati || 33|| guNAdhikAnmudaM lipsedanukroshaM guNAdhamAt | maitrIM samAnAdanvichChenna tApairabhibhUyate || 34|| dhruva uvAcha so.ayaM shamo bhagavatA sukhaduHkhahatAtmanAm | darshitaH kR^ipayA puMsAM durdarsho.asmadvidhaistu yaH || 35|| athApi me.avinItasya kShAtraM ghoramupeyuShaH | suruchyA durvacho bANairna bhinne shrayate hR^idi || 36|| padaM tribhuvanotkR^iShTaM jigIShoH sAdhu vartma me | brUhyasmatpitR^ibhirbrahmannanyairapyanadhiShThitam || 37|| nUnaM bhavAn bhagavato yo.a~NgajaH parameShThinaH | vitudannaTate vINAM hitArthaM jagato.arkavat || 38|| maitreya uvAcha ityudAhR^itamAkarNya bhagavAnnAradastadA | prItaH pratyAha taM bAlaM sadvAkyamanukampayA || 39|| nArada uvAcha jananyAbhihitaH panthAH sa vai niHshreyasasya te | bhagavAn vAsudevastaM bhaja tatpravaNAtmanA || 40|| dharmArthakAmamokShAkhyaM ya ichChechChreya AtmanaH | ekameva harestatra kAraNaM pAdasevanam || 41|| tattAta gachCha bhadraM te yamunAyAstaTaM shuchi | puNyaM madhuvanaM yatra sAnnidhyaM nityadA hareH || 42|| snAtvAnusavanaM tasmin kAlindyAH salile shive | kR^itvochitAni nivasannAtmanaH kalpitAsanaH || 43|| prANAyAmena trivR^itA prANendriyamanomalam | shanairvyudasyAbhidhyAyenmanasA guruNA gurum || 44|| prasAdAbhimukhaM shashvatprasannavadanekShaNam | sunAsaM subhruvaM chArukapolaM surasundaram || 45|| taruNaM ramaNIyA~NgamaruNoShThekShaNAdharam | praNatAshrayaNaM nR^imNaM sharaNyaM karuNArNavam || 46|| shrIvatsA~NkaM ghanashyAmaM puruShaM vanamAlinam | sha~NkhachakragadApadmairabhivyaktachaturbhujam || 47|| kirITinaM kuNDalinaM keyUravalayAnvitam | kaustubhAbharaNagrIvaM pItakausheyavAsasam || 48|| kA~nchIkalApaparyastaM lasatkA~nchananUpuram | darshanIyatamaM shAntaM manonayanavardhanam || 49|| padbhyAM nakhamaNishreNyA vilasadbhyAM samarchatAm | hR^itpadmakarNikAdhiShNyamAkramyAtmanyavasthitam || 50|| smayamAnamabhidhyAyetsAnurAgAvalokanam | niyatenaikabhUtena manasA varadarShabham || 51|| evaM bhagavato rUpaM subhadraM dhyAyato manaH | nirvR^ityA parayA tUrNaM sampannaM na nivartate || 52|| japyashcha paramo guhyaH shrUyatAM me nR^ipAtmaja | yaM saptarAtraM prapaThan pumAn pashyati khecharAn || 53|| oM namo bhagavate vAsudevAya | mantreNAnena devasya kuryAddravyamayIM budhaH | saparyAM vividhairdravyairdeshakAlavibhAgavit || 54|| salilaiH shuchibhirmAlyairvanyairmUlaphalAdibhiH | shastA~NkurAMshukaishchArchettulasyA priyayA prabhum || 55|| labdhvA dravyamayImarchAM kShityambvAdiShu vArchayet | AbhR^itAtmA muniH shAnto yatavA~Nmitavanyabhuk || 56|| svechChAvatAracharitairachintyanijamAyayA | kariShyatyuttamashlokastad.hdhyAyeddhR^idaya~Ngamam || 57|| paricharyA bhagavato yAvatyaH pUrvasevitAH | tA mantrahR^idayenaiva prayu~njyAnmantramUrtaye || 58|| evaM kAyena manasA vachasA cha manogatam | paricharyamANo bhagavAn bhaktimatparicharyayA || 59|| puMsAmamAyinAM samyagbhajatAM bhAvavardhanaH | shreyo dishatyabhimataM yaddharmAdiShu dehinAm || 60|| viraktashchendriyaratau bhaktiyogena bhUyasA | taM nirantarabhAvena bhajetAddhA vimuktaye || 61|| ityuktastaM parikramya praNamya cha nR^ipArbhakaH | yayau madhuvanaM puNyaM hareshcharaNacharchitam || 62|| tapovanaM gate tasmin praviShTo.antaHpuraM muniH | arhitArhaNako rAj~nA sukhAsIna uvAcha tam || 63|| nArada uvAcha rAjan kiM dhyAyase dIrghaM mukhena parishuShyatA | kiM vA na riShyate kAmo dharmo vArthena saMyutaH || 64|| rAjovAcha suto me bAlako brahman straiNenAkaruNAtmanA | nirvAsitaH pa~nchavarShaH saha mAtrA mahAn kaviH || 65|| apyanAthaM vane brahman mA smAdantyarbhakaM vR^ikAH | shrAntaM shayAnaM kShudhitaM parimlAnamukhAmbujam || 66|| aho me bata daurAtmyaM strIjitasyopadhAraya | yo.a~NkaM premNA.a.arurukShantaM nAbhyanandamasattamaH || 67|| nArada uvAcha mA mA shuchaH svatanayaM devaguptaM vishAmpate | tatprabhAvamavij~nAya prAvR^i~Nkte yadyasho jagat || 68|| suduShkaraM karma kR^itvA lokapAlairapi prabhuH | eShyatyachirato rAjan yasho vipulayaMstava || 69|| maitreya uvAcha iti devarShiNA proktaM vishrutya jagatIpatiH | rAjalakShmImanAdR^itya putramevAnvachintayat || 70|| tatrAbhiShiktaH prayatastAmupoShya vibhAvarIm | samAhitaH paryacharadR^iShyAdeshena pUruSham || 71|| trirAtrAnte trirAtrAnte kapitthabadarAshanaH | AtmavR^ittyanusAreNa mAsaM ninye.archayan harim || 72|| dvitIyaM cha tathA mAsaM ShaShThe ShaShThe.arbhako dine | tR^iNaparNAdibhiH shIrNaiH kR^itAnno.abhyarchayadvibhum || 73|| tR^itIyaM chAnayanmAsaM navame navame.ahani | abbhakSha uttamashlokamupAdhAvatsamAdhinA || 74|| chaturthamapi vai mAsaM dvAdashe dvAdashe.ahani | vAyubhakSho jitashvAso dhyAyan devamadhArayat || 75|| pa~nchame mAsyanuprApte jitashvAso nR^ipAtmajaH | dhyAyan brahma padaikena tasthau sthANurivAchalaH || 76|| sarvato mana AkR^iShya hR^idi bhUtendriyAshayam | dhyAyan bhagavato rUpaM nAdrAkShItki~nchanAparam || 77|| AdhAraM mahadAdInAM pradhAnapuruSheshvaram | brahma dhArayamANasya trayo lokAshchakampire || 78|| yadaikapAdena sa pArthivArbhaka\- stasthau tada~NguShThanipIDitA mahI | nanAma tatrArdhamibhendradhiShThitA tarIva savyetarataH pade pade || 79|| tasminnabhidhyAyati vishvamAtmano dvAraM nirudhyAsumananyayA dhiyA | lokA niruchChvAsanipIDitA bhR^ishaM salokapAlAH sharaNaM yayurharim || 80|| devA UchuH naivaM vidAmo bhagavan prANarodhaM charAcharasyAkhilasattvadhAmnaH | vidhehi tanno vR^ijinAdvimokShaM prAptA vayaM tvAM sharaNaM sharaNyam || 81|| shrIbhagavAnuvAcha mA bhaiShTa bAlaM tapaso duratyayA\- nnivartayiShye pratiyAta svadhAma | yato hi vaH prANanirodha AsI\- dauttAnapAdirmayi sa~NgatAtmA || 82|| iti shrImadbhAgavate mahApurANe pAramahaMsyAM saMhitAyAM chaturthaskandhe dhruvacharite aShTamo.adhyAyaH || 8|| \iti \section{.. OM namo bhagavate vAsudevAya ..} \section{.. navamo.adhyAyaH \- 9 ..} maitreya uvAcha ta evamutsannabhayA urukrame kR^itAvanAmAH prayayustriviShTapam | sahasrashIrShApi tato garutmatA madhorvanaM bhR^ityadidR^ikShayA gataH || 1|| sa vai dhiyA yogavipAkatIvrayA hR^itpadmakoshe sphuritaM taDitprabham | tirohitaM sahasaivopalakShya bahiHsthitaM tadavasthaM dadarsha || 2|| taddarshanenAgatasAdhvasaH kShitA\- vavandatA~NgaM vinamayya daNDavat | dR^igbhyAM prapashyan prapibannivArbhakaH chumbannivAsyena bhujairivAshliShan || 3|| sa taM vivakShantamatadvidaM hariH j~nAtvAsya sarvasya cha hR^idyavasthitaH | kR^itA~njaliM brahmamayena kambunA pasparsha bAlaM kR^ipayA kapole || 4|| sa vai tadaiva pratipAditAM giraM daivIM parij~nAtaparAtmanirNayaH | taM bhaktibhAvo.abhyagR^iNAdasatvaraM parishrutorushravasaM dhruvakShitiH || 5|| dhruva uvAcha yo.antaHpravishya mama vAchamimAM prasuptAM sa~njIvayatyakhilashaktidharaH svadhAmnA | anyAMshcha hastacharaNashravaNatvagAdIn prANAn namo bhagavate puruShAya tubhyam || 6|| ekastvameva bhagavannidamAtmashaktyA mAyAkhyayoruguNayA mahadAdyasheSham | sR^iShTvAnuvishya puruShastadasadguNeShu nAneva dAruShu vibhAvasuvadvibhAsi || 7|| tvaddattayA vayunayedamachaShTa vishvaM suptaprabuddha iva nAtha bhavatprapannaH | tasyApavargyasharaNaM tava pAdamUlaM vismaryate kR^itavidA kathamArtabandho || 8|| nUnaM vimuShTamatayastava mAyayA te ye tvAM bhavApyayavimokShaNamanyahetoH | archanti kalpakataruM kuNapopabhogya\- michChanti yatsparshajaM niraye.api nR^INAm || 9|| yA nirvR^itistanubhR^itAM tava pAdapadma\- dhyAnAdbhavajjanakathAshravaNena vA syAt | sA brahmaNi svamahimanyapi nAtha mA bhUt kiM tvantakAsilulitAtpatatAM vimAnAt || 10|| bhaktiM muhuH pravahatAM tvayi me prasa~Ngo bhUyAdananta mahatAmamalAshayAnAm | yenA~njasolbaNamuruvyasanaM bhavAbdhiM neShye bhavadguNakathAmR^itapAnamattaH || 11|| te na smarantyatitarAM priyamIsha martyaM ye chAnvadaH sutasuhR^idgR^ihavittadArAH | ye tvabjanAbha bhavadIyapadAravinda\- saugandhyalubdhahR^idayeShu kR^itaprasa~NgAH || 12|| tirya~NnagadvijasarIsR^ipadevadaitya\- martyAdibhiH parichitaM sadasadvisheSham | rUpaM sthaviShThamaja te mahadAdyanekaM nAtaH paraM parama vedmi na yatra vAdaH || 13|| kalpAnta etadakhilaM jaThareNa gR^ihNan shete pumAn svadR^iganantasakhastada~Nke | yannAbhisindhuruhakA~nchanalokapadma\- garbhe dyumAn bhagavate praNato.asmi tasmai || 14|| tvaM nityamuktaparishuddhavibuddha AtmA kUTastha AdipuruSho bhagavAMstryadhIshaH | yadbud.hdhyavasthitimakhaNDitayA svadR^iShTyA draShTA sthitAvadhimakho vyatirikta Asse || 15|| yasmin viruddhagatayo hyanishaM patanti vidyAdayo vividhashaktaya AnupUrvyAt | tadbrahmavishvabhavamekamanantamAdya\- mAnandamAtramavikAramahaM prapadye || 16|| satyAshiSho hi bhagavaMstava pAdapadma\- mAshIstathAnubhajataH puruShArthamUrteH | apyevamArya bhagavAn paripAti dInAn vAshreva vatsakamanugrahakAtaro.asmAn || 17|| maitreya uvAcha athAbhiShTuta evaM vai satsa~Nkalpena dhImatA | bhR^ityAnurakto bhagavAn pratinandyedamabravIt || 18|| shrIbhagavAnuvAcha vedAhaM te vyavasitaM hR^idi rAjanyabAlaka | tatprayachChAmi bhadraM te durApamapi suvrata || 19|| nAnyairadhiShThitaM bhadra yadbhrAjiShNu dhruvakShiti | yatra graharkShatArANAM jyotiShAM chakramAhitam || 20|| meDhyAM gochakravatsthAsnu parastAtkalpavAsinAm | dharmo.agniH kashyapaH shukro munayo ye vanaukasaH | charanti dakShiNIkR^itya bhramanto yatsatArakAH || 21|| prasthite tu vanaM pitrA dattvA gAM dharmasaMshrayaH | ShaTtriMshadvarShasAhasraM rakShitAvyAhatendriyaH || 22|| tvadbhrAtaryuttame naShTe mR^igayAyAM tu tanmanAH | anveShantI vanaM mAtA dAvAgniM sA pravekShyati || 23|| iShTvA mAM yaj~nahR^idayaM yaj~naiH puShkaladakShiNaiH | bhuktvA chehAshiShaH satyA ante mAM saMsmariShyasi || 24|| tato gantAsi matsthAnaM sarvalokanamaskR^itam | upariShTAdR^iShibhyastvaM yato nAvartate gataH || 25|| maitreya uvAcha ityarchitaH sa bhagavAnatidishyAtmanaH padam | bAlasya pashyato dhAma svamagAdgaruDadhvajaH || 26|| so.api sa~NkalpajaM viShNoH pAdasevopasAditam | prApya sa~NkalpanirvANaM nAtiprItobhyagAtpuram || 27|| vidura uvAcha sudurlabhaM yatparamaM padaM hare\- rmAyAvinastachcharaNArchanArjitam | labdhvApyasiddhArthamivaikajanmanA kathaM svamAtmAnamamanyatArthavit || 28|| maitreya uvAcha mAtuH sapatnyA vAgbANairhR^idi viddhastu tAn smaran | naichChanmuktipatermuktiM tasmAttApamupeyivAn || 29|| dhruva uvAcha samAdhinA naikabhavena yatpadaM viduH sanandAdaya UrdhvaretasaH | mAsairahaM ShaDbhiramuShyapAdayoH ChAyAmupetyApagataH pR^itha~NmatiH || 30|| aho bata mamAnAtmyaM mandabhAgyasya pashyata | bhavachChidaH pAdamUlaM gatvA yAche yadantavat || 31|| matirvidUShitA devaiH patadbhirasahiShNubhiH | yo nAradavachastathyaM nAgrAhiShamasattamaH || 32|| daivIM mAyAmupAshritya prasupta iva bhinnadR^ik | tapye dvitIye.apyasati bhrAtR^ibhrAtR^ivyahR^idrujA || 33|| mayaitatprArthitaM vyarthaM chikitseva gatAyuShi | prasAdya jagadAtmAnaM tapasA duShprasAdanam | bhavachChidamayAche.ahaM bhavaM bhAgyavivarjitaH || 34|| svArAjyaM yachChato mauDhyAnmAno me bhikShito bata | IshvarAtkShINapuNyena phalIkArAnivAdhanaH || 35|| maitreya uvAcha na vai mukundasya padAravindayoH rajojuShastAta bhavAdR^ishA janAH | vA~nChanti taddAsyamR^ite.arthamAtmano yadR^ichChayA labdhamanaH samR^iddhayaH || 36|| AkarNyAtmajamAyAntaM samparetya yathAgatam | rAjA na shraddadhe bhadramabhadrasya kuto mama || 37|| shraddhAya vAkyaM devarSherharShavegena dharShitaH | vArtAharturatiprIto hAraM prAdAnmahAdhanam || 38|| sadashvaM rathamAruhya kArtasvarapariShkR^itam | brAhmaNaiH kulavR^iddhaishcha paryasto.amAtyabandhubhiH || 39|| sha~NkhadundubhinAdena brahmaghoSheNa veNubhiH | nishchakrAma purAttUrNamAtmajAbhIkShaNotsukaH || 40|| sunItiH suruchishchAsya mahiShyau rukmabhUShite | Aruhya shibikAM sArdhamuttamenAbhijagmatuH || 41|| taM dR^iShTvopavanAbhyAsha AyAntaM tarasA rathAt | avaruhya nR^ipastUrNamAsAdya premavihvalaH || 42|| parirebhe.a~NgajaM dorbhyAM dIrghotkaNThamanAH shvasan | viShvaksenA~NghrisaMsparshahatAsheShAghabandhanam || 43|| athAjighranmuhurmUrdhni shItairnayanavAribhiH | snApayAmAsa tanayaM jAtoddAmamanorathaH || 44|| abhivandya pituH pAdAvAshIrbhishchAbhimantritaH | nanAma mAtarau shIrShNA satkR^itaH sajjanAgraNIH || 45|| suruchistaM samutthApya pAdAvanatamarbhakam | pariShvajyAha jIveti bAShpagadgadayA girA || 46|| yasya prasanno bhagavAn guNairmaitryAdibhirhariH | tasmai namanti bhUtAni nimnamApa iva svayam || 47|| uttamashcha dhruvashchobhAvanyonyaM premavihvalau | a~Ngasa~NgAdutpulakAvasraughaM muhurUhatuH || 48|| sunItirasya jananI prANebhyo.api priyaM sutam | upaguhya jahAvAdhiM tada~NgasparshanirvR^itA || 49|| payaH stanAbhyAM susrAva netrajaiH salilaiH shivaiH | tadAbhiShichyamAnAbhyAM vIra vIrasuvo muhuH || 50|| tAM shashaMsurjanA rAj~nIM diShTyA te putra ArtihA | pratilabdhashchiraM naShTo rakShitA maNDalaM bhuvaH || 51|| abhyarchitastvayA nUnaM bhagavAn praNatArtihA | yadanudhyAyino dhIrA mR^ityuM jigyuH sudurjayam || 52|| lAlyamAnaM janairevaM dhruvaM sabhrAtaraM nR^ipaH | Aropya kariNIM hR^iShTaH stUyamAno.avishatpuram || 53|| tatra tatropasa~NkLLiptairlasanmakaratoraNaiH | savR^indaiH kadalIstambhaiH pUgapotaishcha tadvidhaiH || 54|| chUtapallavavAsaHsra~N muktAdAmavilambibhiH | upaskR^itaM pratidvAramapAM kumbhaiH sadIpakaiH || 55|| prAkArairgopurAgAraiH shAtakumbhaparichChadaiH | sarvato.ala~NkR^itaM shrImadvimAnashikharadyubhiH || 56|| mR^iShTachatvararathyATTamArgaM chandanacharchitam | lAjAkShataiH puShpaphalaistaNDulairbalibhiryutam || 57|| dhruvAya pathi dR^iShTAya tatra tatra purastriyaH siddhArthAkShatadadhyambudUrvApuShpaphalAni cha || 58|| upajahruH prayu~njAnA vAtsalyAdAshiShaH satIH | shR^iNvaMstadvalgugItAni prAvishadbhavanaM pituH || 59|| mahAmaNivrAtamaye sa tasmin bhavanottame | lAlito nitarAM pitrA nyavasaddivi devavat || 60|| payaHphenanibhAH shayyA dAntA rukmaparichChadAH | AsanAni mahArhANi yatra raukmA upaskarAH || 61|| yatra sphaTikakuDyeShu mahAmArakateShu cha | maNipradIpA AbhAnti lalanAratnasaMyutAH || 62|| udyAnAni cha ramyANi vichitrairamaradrumaiH | kUjadviha~NgamithunairgAyan mattamadhuvrataiH || 63|| vApyo vaidUryasopAnAH padmotpalakumudvatIH | haMsakAraNDavakulairjuShTAshchakrAhvasArasaiH || 64|| uttAnapAdo rAjarShiH prabhAvaM tanayasya tam | shrutvA dR^iShTvAdbhutatamaM prapede vismayaM param || 65|| vIkShyoDhavayasaM taM cha prakR^itInAM cha sammatam | anuraktaprajaM rAjA dhruvaM chakre bhuvaH patim || 66|| AtmAnaM cha pravayasamAkalayya vishAmpatiH | vanaM viraktaH prAtiShThadvimR^ishannAtmano gatim || 67|| iti shrImadbhAgavate mahApurANe pAramahaMsyAM saMhitAyAM chaturthaskandhe dhruvarAjyAbhiShekavarNanaM nAma navamo.adhyAyaH || 9|| \iti \section{.. OM namo bhagavate vAsudevAya ..} \section{.. dashamo.adhyAyaH \- 10 ..} maitreya uvAcha prajApaterduhitaraM shishumArasya vai dhruvaH | upayeme bhramiM nAma tatsutau kalpavatsarau || 1|| ilAyAmapi bhAryAyAM vAyoH putryAM mahAbalaH | putramutkalanAmAnaM yoShidratnamajIjanat || 2|| uttamastvakR^itodvAho mR^igayAyAM balIyasA | hataH puNyajanenAdrau tanmAtAsya gatiM gatA || 3|| dhruvo bhrAtR^ivadhaM shrutvA kopAmarShaH shuchArpitaH | jaitraM syandanamAsthAya gataH puNyajanAlayam || 4|| gatvodIchIM dishaM rAjA rudrAnucharasevitAm | dadarsha himavaddroNyAM purIM guhyakasa~NkulAm || 5|| dadhmau sha~NkhaM bR^ihadbAhuH khaM dishashchAnunAdayan | yenodvignadR^ishaH kShattarupadevyo.atrasan bhR^isham || 6|| tato niShkramya balina upadevamahAbhaTAH | asahantastanninAdamabhipeturudAyudhAH || 7|| sa tAnApatato vIra ugradhanvA mahArathaH | ekaikaM yugapatsarvAnahan bANaistribhistribhiH || 8|| te vai lalATalagnaistairiShubhiH sarva eva hi | matvA nirastamAtmAnamAshaMsan karma tasya tat || 9|| te.api chAmumamR^iShyantaH pAdasparshamivoragAH | sharairavidhyan yugapaddviguNaM prachikIrShavaH || 10|| tataH parighanistriMshaiH prAsashUlaparashvadhaiH | shaktyR^iShTibhirbhushuNDIbhishchitravAjaiH sharairapi || 11|| abhyavarShan prakupitAH sarathaM saha sArathim | ichChantastatpratIkartumayutAni trayodasha || 12|| auttAnapAdiH sa tadA shastravarSheNa bhUriNA | na upAdR^ishyatachChanna AsAreNa yathA giriH || 13|| hAhAkArastadaivAsItsiddhAnAM divi pashyatAm | hato.ayaM mAnavaH sUryo magnaH puNyajanArNave || 14|| nadatsu yAtudhAneShu jayakAshiShvatho mR^idhe | udatiShThadrathastasya nIhArAdiva bhAskaraH || 15|| dhanurvisphUrjayan divyaM dviShatAM khedamudvahan | astraughaM vyadhamadbANairghanAnIkamivAnilaH || 16|| tasya te chApanirmuktA bhittvA varmANi rakShasAm | kAyAnAvivishustigmA girInashanayo yathA || 17|| bhallaiH sa~nChidyamAnAnAM shirobhishchArukuNDalaiH | UrubhirhematAlAbhairdorbhirvalayavalgubhiH || 18|| hArakeyUramukuTairuShNIShaishcha mahAdhanaiH | AstR^itAstA raNabhuvo rejurvIra manoharAH || 19|| hatAvashiShTA itare raNAjirA\- drakShogaNAH kShatriyavaryasAyakaiH | prAyo vivR^ikNAvayavA vidudruvuH mR^igendravikrIDitayUthapA iva || 20|| apashyamAnaH sa tadAtatAyinaM mahAmR^idhe ka~nchana mAnavottamaH | purIM didR^ikShannapi nAvishaddviShAM na mAyinAM veda chikIrShitaM janaH || 21|| iti bruvaMshchitrarathaH svasArathiM yattaH pareShAM pratiyogasha~NkitaH | shushrAva shabdaM jaladheriveritaM nabhasvato dikShu rajo.anvadR^ishyata || 22|| kShaNenAchChAditaM vyoma ghanAnIkena sarvataH | visphurattaDitA dikShu trAsayatstanayitnunA || 23|| vavR^iShU rudhiraughAsR^ikpUyaviNmUtramedasaH | nipeturgaganAdasya kabandhAnyagrato.anagha || 24|| tataH khe.adR^ishyata girirnipetuH sarvatodisham | gadAparighanistriMshamusalAH sAshmavarShiNaH || 25|| ahayo.ashaniniHshvAsA vamanto.agniM ruShAkShibhiH | abhyadhAvan gajA mattAH siMhavyAghrAshcha yUthashaH || 26|| samudra UrmibhirbhImaH plAvayan sarvatobhuvam | AsasAda mahAhrAdaH kalpAnta iva bhIShaNaH || 27|| evaM vidhAnyanekAni trAsanAnyamanasvinAm | sasR^ijustigmagataya AsuryA mAyayAsurAH || 28|| dhruve prayuktAmasuraistAM mAyAmatidustarAm | nishAmya tasya munayaH samAshaMsan samAgatAH || 29|| munaya UchuH auttAnapAde bhagavAMstava shAr~NgadhanvA devaH kShiNotvavanatArtiharo vipakShAn | yannAmadheyamabhidhAya nishamya chAddhA loko.a~njasA tarati dustarama~Nga mR^ityum || 30|| iti shrImadbhAgavate mahApurANe pAramahaMsyAM saMhitAyAM chaturthaskandhe dashamo.adhyAyaH || 10|| \iti \section{.. OM namo bhagavate vAsudevAya ..} \section{.. ekAdasho.adhyAyaH \- 11 ..} maitreya uvAcha nishamya gadatAmevaM R^iShINAM dhanuShi dhruvaH | sandadhe.astramupaspR^ishya yannArAyaNanirmitam || 1|| sandhIyamAna etasmin mAyA guhyakanirmitAH | kShipraM vineshurvidura kleshA j~nAnodaye yathA || 2|| tasyArShAstraM dhanuShi prayu~njataH suvarNapu~NkhAH kalahaMsavAsasaH | viniHsR^itA AvivishurdviShadbalaM yathA vanaM bhImaravAH shikhaNDinaH || 3|| taistigmadhAraiH pradhane shilImukhai\- ritastataH puNyajanA upadrutAH | tamabhyadhAvan kupitA udAyudhAH suparNamunnaddhaphaNA ivAhayaH || 4|| sa tAn pR^iShatkairabhidhAvato mR^idhe nikR^ittabAhUrushirodharodarAn | ninAya lokaM paramarkamaNDalaM vrajanti nirbhidya yamUrdhvaretasaH || 5|| tAn hanyamAnAnabhivIkShya guhyakA\- nanAgasashchitrarathena bhUrishaH | auttAnapAdiM kR^ipayA pitAmaho manurjagAdopagataH saharShibhiH || 6|| manuruvAcha alaM vatsAtiroSheNa tamodvAreNa pApmanA | yena puNyajanAnetAnavadhIstvamanAgasaH || 7|| nAsmatkulochitaM tAta karmaitatsadvigarhitam | vadho yadupadevAnAmArabdhaste.akR^itainasAm || 8|| nanvekasyAparAdhena prasa~NgAdbahavo hatAH | bhrAturvadhAbhitaptena tvayA~Nga bhrAtR^ivatsala || 9|| nAyaM mArgo hi sAdhUnAM hR^iShIkeshAnuvartinAm | yadAtmAnaM parAggR^ihya pashuvadbhUtavaishasam || 10|| sarvabhUtAtmabhAvena bhUtAvAsaM hariM bhavAn | ArAdhyApa durArAdhyaM viShNostatparamaM padam || 11|| sa tvaM hareranudhyAtastatpuMsAmapi sammataH | kathaM tvavadyaM kR^itavAnanushikShan satAM vratam || 12|| titikShayA karuNayA maitryA chAkhilajantuShu | samatvena cha sarvAtmA bhagavAn samprasIdati || 13|| samprasanne bhagavati puruShaH prAkR^itairguNaiH | vimukto jIvanirmukto brahmanirvANamR^ichChati || 14|| bhUtaiH pa~nchabhirArabdhairyoShitpuruSha eva hi | tayorvyavAyAtsambhUtiryoShitpuruShayoriha || 15|| evaM pravartate sargaH sthitiH saMyama eva cha | guNavyatikarAdrAjan mAyayA paramAtmanaH || 16|| nimittamAtraM tatrAsInnirguNaH puruSharShabhaH | vyaktAvyaktamidaM vishvaM yatra bhramati lohavat || 17|| sa khalvidaM bhagavAn kAlashaktyA guNapravAheNa vibhaktavIryaH | karotyakartaiva nihantyahantA cheShTA vibhUmnaH khalu durvibhAvyA || 18|| so.ananto.antakaraH kAlo.anAdirAdikR^idavyayaH | janaM janena janayan mArayan mR^ityunAntakam || 19|| na vai svapakSho.asya vipakSha eva vA parasya mR^ityorvishataH samaM prajAH | taM dhAvamAnamanudhAvantyanIshA yathA rajAMsyanilaM bhUtasa~NghAH || 20|| AyuSho.apachayaM jantostathaivopachayaM vibhuH | ubhAbhyAM rahitaH svastho duHsthasya vidadhAtyasau || 21|| kechitkarma vadantyenaM svabhAvamapare nR^ipa | eke kAlaM pare daivaM puMsaH kAmamutApare || 22|| avyaktasyAprameyasya nAnAshaktyudayasya cha | na vai chikIrShitaM tAta ko vedAtha svasambhavam || 23|| na chaite putraka bhrAturhantAro dhanadAnugAH | visargAdAnayostAta puMso daivaM hi kAraNam || 24|| sa eva vishvaM sR^ijati sa evAvati hanti cha | athApi hyanaha~NkArAnnAjyate guNakarmabhiH || 25|| eSha bhUtAni bhUtAtmA bhUtesho bhUtabhAvanaH | svashaktyA mAyayA yuktaH sR^ijatyatti cha pAti cha || 26|| tameva mR^ityumamR^itaM tAta daivaM sarvAtmanopehi jagatparAyaNam | yasmai baliM vishvasR^ijo haranti gAvo yathA vai nasi dAmayantritAH || 27|| yaH pa~nchavarSho jananIM tvaM vihAya mAtuH sapatnyA vachasA bhinnamarmA | vanaM gatastapasA pratyagakSha\- mArAdhya lebhe mUrdhni padaM trilokyAH || 28|| tamenama~NgAtmani muktavigrahe vyapAshritaM nirguNamekamakSharam | AtmAnamanvichCha vimuktamAtmadR^i\- gyasminnidaM bhedamasatpratIyate || 29|| tvaM pratyagAtmani tadA bhagavatyananta AnandamAtra upapannasamastashaktau | bhaktiM vidhAya paramAM shanakairavidyA\- granthiM vibhetsyasi mamAhamiti prarUDham || 30|| saMyachCha roShaM bhadraM te pratIpaM shreyasAM param | shrutena bhUyasA rAjannagadena yathA.a.amayam || 31|| yenopasR^iShTAtpuruShAlloka udvijate bhR^isham | na budhastadvashaM gachChedichChannabhayamAtmanaH || 32|| helanaM girishabhrAturdhanadasya tvayA kR^itam | yajjaghnivAn puNyajanAn bhrAtR^ighnAnityamarShitaH || 33|| taM prasAdaya vatsAshu sannatyA prashrayoktibhiH | na yAvanmahatAM tejaH kulaM no.abhibhaviShyati || 34|| evaM svAyambhuvaH pautramanushAsya manurdhruvam | tenAbhivanditaH sAkamR^iShibhiH svapuraM yayau || 35|| iti shrImadbhAgavate mahApurANe pAramahaMsyAM saMhitAyAM chaturthaskandhe ekAdasho.adhyAyaH || 11|| \iti \section{.. OM namo bhagavate vAsudevAya ..} \section{.. dvAdasho.adhyAyaH \- 12..} maitreya uvAcha dhruvaM nivR^ittaM pratibud.hdhya vaishasA\- dapetamanyuM bhagavAn dhaneshvaraH | tatrAgatashchAraNayakShakinnaraiH saMstUyamAno.abhyavadatkR^itA~njalim || 1|| dhanada uvAcha bho bhoH kShatriyadAyAda parituShTo.asmi te.anagha | yattvaM pitAmahAdeshAdvairaM dustyajamatyajaH || 2|| na bhavAnavadhIdyakShAn na yakShA bhrAtaraM tava | kAla eva hi bhUtAnAM prabhurapyayabhAvayoH || 3|| ahaM tvamityapArthA dhIraj~nAnAtpuruShasya hi | svApnIvAbhAtyatad.hdhyAnAdyayA bandhaviparyayau || 4|| tadgachCha dhruva bhadraM te bhagavantamadhokShajam | sarvabhUtAtmabhAvena sarvabhUtAtmavigraham || 5|| bhajasva bhajanIyA~NghrimabhavAya bhavachChidam | yuktaM virahitaM shaktyA guNamayyA.a.atmamAyayA || 6|| vR^iNIhi kAmaM nR^ipa yanmanogataM mattastvamauttAnapade.avisha~NkitaH | varaM varArho.ambujanAbhapAdayo\- ranantaraM tvAM vayama~Nga shushruma || 7|| maitreya uvAcha sa rAjarAjena varAya chodito dhruvo mahAbhAgavato mahAmatiH | harau sa vavre.achalitAM smR^itiM yayA taratyayatnena duratyayaM tamaH || 8|| tasya prItena manasA tAM dattvaiDaviDastataH | pashyato.antardadhe so.api svapuraM pratyapadyata || 9|| athAyajata yaj~neshaM kratubhirbhUridakShiNaiH | dravyakriyAdevatAnAM karma karmaphalapradam || 10|| sarvAtmanyachyute.asarve tIvraughAM bhaktimudvahan | dadarshAtmani bhUteShu tamevAvasthitaM vibhum || 11|| tamevaM shIlasampannaM brahmaNyaM dInavatsalam | goptAraM dharmasetUnAM menire pitaraM prajAH || 12|| ShaTtriMshadvarShasAhasraM shashAsa kShitimaNDalam | bhogaiH puNyakShayaM kurvannabhogairashubhakShayam || 13|| evaM bahusavaM kAlaM mahAtmAvichalendriyaH | trivargaupayikaM nItvA putrAyAdAnnR^ipAsanam || 14|| manyamAna idaM vishvaM mAyArachitamAtmani | avidyArachitasvapnagandharvanagaropamam || 15|| AtmastryapatyasuhR^ido balamR^iddhakosha\- mantaHpuraM parivihArabhuvashcha ramyAH | bhUmaNDalaM jaladhimekhalamAkalayya kAlopasR^iShTamiti sa prayayau vishAlAm || 16|| tasyAM vishuddhakaraNaH shivavArvigAhya\- baddhvA.a.asanaM jitamarunmanasA.a.ahR^itAkShaH | sthUle dadhAra bhagavatpratirUpa eta\- d.hdhyAyaMstadavyavahito vyasR^ijatsamAdhau || 17|| bhaktiM harau bhagavati pravahannajasra\- mAnandabAShpakalayA muhurardyamAnaH | viklidyamAnahR^idayaH pulakAchitA~Ngo nAtmAnamasmaradasAviti muktali~NgaH || 18|| sa dadarsha vimAnAgryaM nabhaso.avataraddhruvaH | vibhrAjayaddasha disho rAkApatimivoditam || 19|| tatrAnu devapravarau chaturbhujau shyAmau kishorAvaruNAmbujekShaNau | sthitAvavaShTabhya gadAM suvAsasau kirITahArA~NgadachArukuNDalau || 20|| vij~nAya tAvuttamagAyaki~NkarA\- vabhyutthitaH sAdhvasavismR^itakramaH | nAma nAmAni gR^iNan madhudviShaH pArShatpradhAnAviti saMhatA~njaliH || 21|| taM kR^iShNapAdAbhiniviShTachetasaM baddhA~njaliM prashrayanamrakandharam | sunandanandAvupasR^itya sasmitaM pratyUchatuH puShkaranAbhasammatau || 22|| sunandanandAvUchatuH bho bho rAjan subhadraM te vAchaM no.avahitaH shR^iNu | yaH pa~nchavarShastapasA bhavAn devamatItR^ipat || 23|| tasyAkhilajagaddhAturAvAM devasya shAr~NgiNaH | pArShadAviha samprAptau netuM tvAM bhagavatpadam || 24|| sudurjayaM viShNupadaM jitaM tvayA yatsUrayo.aprApya vichakShate param | AtiShTha tachchandradivAkarAdayo graharkShatArAH pariyanti dakShiNam || 25|| anAsthitaM te pitR^ibhiranyairapya~Nga karhichit | AtiShTha jagatAM vandyaM tadviShNoH paramaM padam || 26|| etadvimAnapravaramuttamashlokamaulinA | upasthApitamAyuShmannadhiroDhuM tvamarhasi || 27|| maitreya uvAcha nishamya vaikuNThaniyojyamukhyayo\- rmadhuchyutaM vAchamurukramapriyaH | kR^itAbhiShekaH kR^itanityama~Ngalo munIn praNamyAshiShamabhyavAdayat || 28|| parItyAbhyarchya dhiShNyAgryaM pArShadAvabhivandya cha | iyeSha tadadhiShThAtuM bibhradrUpaM hiraNmayam || 29|| tadottAnapadaH putro dadarshAntakamAgatam | mR^ityormUrdhni padaM dattvA ArurohAdbhutaM gR^iham || 30|| tadA dundubhayo nedurmR^ida~NgapaNavAdayaH | gandharvamukhyAH prajaguH petuH kusumavR^iShTayaH || 31|| sa cha svarlokamArokShyan sunItiM jananIM dhruvaH | anvasmaradagaM hitvA dInAM yAsye triviShTapam || 32|| iti vyavasitaM tasya vyavasAya surottamau | darshayAmAsaturdevIM puro yAnena gachChatIm || 33|| tatra tatra prashaMsadbhiH pathi vaimAnikaiH suraiH | avakIryamANo dadR^ishe kusumaiH kramasho grahAn || 34|| trilokIM devayAnena so.ativrajya munInapi | parastAdyaddhruvagatirviShNoH padamathAbhyagAt || 35|| yadbhrAjamAnaM svaruchaiva sarvato lokAstrayo hyanuvibhrAjanta ete | yannAvrajan jantuShu ye.ananugrahA vrajanti bhadrANi charanti ye.anisham || 36|| shAntAH samadR^ishaH shuddhAH sarvabhUtAnura~njanAH | yAntya~njasAchyutapadamachyutapriyabAndhavAH || 37|| ityuttAnapadaH putro dhruvaH kR^iShNaparAyaNaH | abhUttrayANAM lokAnAM chUDAmaNirivAmalaH || 38|| gambhIravego.animiShaM jyotiShAM chakramAhitam | yasmin bhramati kauravya meDhyAmiva gavAM gaNaH || 39|| mahimAnaM vilokyAsya nArado bhagavAn R^iShiH | AtodyaM vituda~nshlokAn satre.agAyatprachetasAm || 40|| nArada uvAcha nUnaM sunIteH patidevatAyA\- stapaHprabhAvasya sutasya tAM gatim | dR^iShTvAbhyupAyAnapi vedavAdino naivAdhigantuM prabhavanti kiM nR^ipAH || 41|| yaH pa~nchavarSho gurudAravAksharai\- rbhinnena yAto hR^idayena dUyatA | vanaM madAdeshakaro.ajitaM prabhuM jigAya tadbhaktaguNaiH parAjitam || 42|| yaH kShatrabandhurbhuvi tasyAdhirUDha\- manvArurukShedapi varShapUgaiH | ShaTpa~nchavarSho yadahobhiralpaiH prasAdya vaikuNThamavApa tatpadam || 43|| maitreya uvAcha etatte.abhihitaM sarvaM yatpR^iShTo.ahamiha tvayA | dhruvasyoddAmayashasashcharitaM sammataM satAm || 44|| dhanyaM yashasyamAyuShyaM puNyaM svastyayanaM mahat | svargyaM dhrauvyaM saumanasyaM prashasyamaghamarShaNam || 45|| shrutvaitachChraddhayAbhIkShNamachyutapriyacheShTitam | bhavedbhaktirbhagavati yayA syAtkleshasa~NkShayaH || 46|| mahattvamichChatAM tIrthaM shrotuH shIlAdayo guNAH | yatra tejastadichChUnAM mAno yatra manasvinAm || 47|| prayataH kIrtayetprAtaH samavAye dvijanmanAm | sAyaM cha puNyashlokasya dhruvasya charitaM mahat || 48|| paurNamAsyAM sinIvAlyAM dvAdashyAM shravaNe.athavA | dinakShaye vyatIpAte sa~Nkrame.arkadine.api vA || 49|| shrAvayechChraddadhAnAnAM tIrthapAdapadAshrayaH | nechChaMstatrAtmanA.a.atmAnaM santuShTa iti sidhyati || 50|| j~nAnamaj~nAtatattvAya yo dadyAtsatpathe.amR^itam | kR^ipAlordInanAthasya devAstasyAnugR^ihNate || 51|| idaM mayA te.abhihitaM kurUdvaha dhruvasya vikhyAtavishuddhakarmaNaH | hitvArbhakaH krIDanakAni mAtu\- rgR^ihaM cha viShNuM sharaNaM yo jagAma || 52|| iti shrImadbhAgavate mahApurANe pAramahaMsyAM saMhitAyAM chaturthaskandhe dhruvacharitaM nAma dvAdasho.adhyAyaH || 12|| \iti \section{.. OM namo bhagavate vAsudevAya ..} \section{.. trayodasho.adhyAyaH \- 13..} sUta uvAcha nishamya kauShAraviNopavarNitaM dhruvasya vaikuNThapadAdhirohaNam | prarUDhabhAvo bhagavatyadhokShaje praShTuM punastaM viduraH prachakrame || 1|| vidura uvAcha ke te prachetaso nAma kasyApatyAni suvrata | kasyAnvavAye prakhyAtAH kutra vA satramAsata || 2|| manye mahAbhAgavataM nAradaM devadarshanam | yena proktaH kriyAyogaH paricharyAvidhirhareH || 3|| svadharmashIlaiH puruShairbhagavAn yaj~napUruShaH | ijyamAno bhaktimatA nAradeneritaH kila || 4|| yAstA devarShiNA tatra varNitA bhagavatkathAH | mahyaM shushrUShave brahman kArtsnyenAchaShTumarhasi || 5|| maitreya uvAcha dhruvasya chotkalaH putraH pitari prasthite vanam | sArvabhaumashriyaM naichChadadhirAjAsanaM pituH || 6|| sa janmanopashAntAtmA niHsa~NgaH samadarshanaH | dadarsha loke vitatamAtmAnaM lokamAtmani || 7|| AtmAnaM brahmanirvANaM pratyastamitavigraham | avabodharasaikAtmyamAnandamanusantatam || 8|| avyavachChinnayogAgnidagdhakarmamalAshayaH | svarUpamavarundhAno nAtmano.anyaM tadaikShata || 9|| jaDAndhabadhironmattamUkAkR^itiratanmatiH | lakShitaH pathi bAlAnAM prashAntArchirivAnalaH || 10|| matvA taM jaDamunmattaM kulavR^iddhAH samantriNaH | vatsaraM bhUpatiM chakruryavIyAMsaM bhrameH sutam || 11|| svarvIthirvatsarasyeShTA bhAryAsUta ShaDAtmajAn | puShpArNaM tigmaketuM cha iShamUrjaM vasuM jayam || 12|| puShpArNasya prabhA bhAryA doShA cha dve babhUvatuH | prAtarmadhyandinaM sAyamiti hyAsan prabhAsutAH || 13|| pradoSho nishitho vyuShTa iti doShA sutAstrayaH | vyuShTaH sutaM puShkariNyAM sarvatejasamAdadhe || 14|| sa chakShuH sutamAkUtyAM patnyAM manumavApa ha | manorasUta mahiShI virajAn naDvalA sutAn || 15|| puruM kutsaM tritaM dyumnaM satyavantamR^itaM vratam | agniShTomamatIrAtraM pradyumnaM shibimulmukam || 16|| ulmuko.ajanayatputrAn puShkariNyAM ShaDuttamAn | a~NgaM sumanasaM khyAtiM kratuma~NgirasaM gayam || 17|| sunIthA~Ngasya yA patnI suShuve venamulbaNam | yaddauHshIlyAtsa rAjarShirnirviNNo niragAtpurAt || 18|| yama~Nga shepuH kupitA vAgvajrA munayaH kila | gatAsostasya bhUyaste mamanthurdakShiNaM karam || 19|| arAjake tadA loke dasyubhiH pIDitAH prajAH | jAto nArAyaNAMshena pR^ithurAdyaH kShitIshvaraH || 20|| vidura uvAcha tasya shIlanidheH sAdhorbrahmaNyasya mahAtmanaH | rAj~naH kathamabhUdduShTA prajA yadvimanA yayau || 21|| kiM vAMho vena uddishya brahmadaNDamayUyujan | daNDavratadhare rAj~ni munayo dharmakovidAH || 22|| nAvadhyeyaH prajApAlaH prajAbhiraghavAnapi | yadasau lokapAlAnAM bibhartyojaH svatejasA || 23|| etadAkhyAhi me brahman sunIthAtmajacheShTitam | shraddadhAnAya bhaktAya tvaM parAvaravittamaH || 24|| maitreya uvAcha a~Ngo.ashvamedhaM rAjarShirAjahAra mahAkratum | nAjagmurdevatAstasminnAhUtA brahmavAdibhiH || 25|| tamUchurvismitAstatra yajamAnamathartvijaH | havIMShi hUyamAnAni na te gR^ihNanti devatAH || 26|| rAjan havIMShyaduShTAni shraddhayAsAditAni te | ChandAMsyayAtayAmAni yojitAni dhR^itavrataiH || 27|| na vidAmeha devAnAM helanaM vayamaNvapi | yanna gR^ihNanti bhAgAn svAn ye devAH karmasAkShiNaH || 28|| maitreya uvAcha a~Ngo dvijavachaH shrutvA yajamAnaH sudurmanAH | tatpraShTuM vyasR^ijadvAchaM sadasyAMstadanuj~nayA || 29|| nAgachChantyAhutA devA na gR^ihNanti grahAniha | sadasaspatayo brUta kimavadyaM mayA kR^itam || 30|| sadasaspataya UchuH naradeveha bhavato nAghaM tAvanmanAksthitam | astyekaM prAktanamaghaM yadihedR^iktvamaprajaH || 31|| tathA sAdhaya bhadraM te AtmAnaM suprajaM nR^ipa | iShTaste putrakAmasya putraM dAsyati yaj~nabhuk || 32|| tathA svabhAgadheyAni grahIShyanti divaukasaH | yadyaj~napuruShaH sAkShAdapatyAya harirvR^itaH || 33|| tAMstAn kAmAn harirdadyAdyAn yAn kAmayate janaH | ArAdhito yathaivaiSha tathA puMsAM phalodayaH || 34|| iti vyavasitA viprAstasya rAj~naH prajAtaye | puroDAshaM niravapan shipiviShTAya viShNave || 35|| tasmAtpuruSha uttasthau hemamAlyamalAmbaraH | hiraNmayena pAtreNa siddhamAdAya pAyasam || 36|| sa viprAnumato rAjA gR^ihItvA~njalinaudanam | avaghrAya mudA yuktaH prAdAtpatnyA udAradhIH || 37|| sA tatpuMsavanaM rAj~nI prAshya vai patyurAdadhe | garbhaM kAla upAvR^itte kumAraM suShuve.aprajA || 38|| sa bAla eva puruSho mAtAmahamanuvrataH | adharmAMshodbhavaM mR^ityuM tenAbhavadadhArmikaH || 39|| sa sharAsanamudyamya mR^igayurvanagocharaH | hantyasAdhurmR^igAn dInAn veno.asAvityaraujjanaH || 40|| AkrIDe krIDato bAlAn vayasyAnatidAruNaH | prasahya niranukroshaH pashumAramamArayat || 41|| taM vichakShya khalaM putraM shAsanairvividhairnR^ipaH | yadA na shAsituM kalpo bhR^ishamAsItsudurmanAH || 42|| prAyeNAbhyarchito devo ye.aprajA gR^ihamedhinaH | kadapatyabhR^itaM duHkhaM ye na vindanti durbharam || 43|| yataH pApIyasI kIrtiradharmashcha mahAn nR^iNAm | yato virodhaH sarveShAM yata AdhiranantakaH || 44|| kastaM prajApadeshaM vai mohabandhanamAtmanaH | paNDito bahu manyeta yadarthAH kleshadA gR^ihAH || 45|| kadapatyaM varaM manye sadapatyAchChuchAM padAt | nirvidyeta gR^ihAnmartyo yatkleshanivahA gR^ihAH || 46|| evaM sa nirviNNamanA nR^ipo gR^ihAn nishItha utthAya mahodayodayAt | alabdhanidro.anupalakShito nR^ibhi\- rhitvA gato venasuvaM prasuptAm || 47|| vij~nAya nirvidya gataM patiM prajAH purohitAmAtyasuhR^idgaNAdayaH | vichikyururvyAmatishokakAtarA yathA nigUDhaM puruShaM kuyoginaH || 48|| alakShayantaH padavIM prajApateH hatodyamAH pratyupasR^itya te purIm | R^iShIn sametAnabhivandya sAshravo nyavedayan paurava bhartR^iviplavam || 49|| iti shrImadbhAgavate mahApurANe pAramahaMsyAM saMhitAyAM chaturthaskandhe trayodasho.adhyAyaH || 13|| \iti \section{.. OM namo bhagavate vAsudevAya ..} \section{.. chaturdasho.adhyAyaH \- 14..} maitreya uvAcha bhR^igvAdayaste munayo lokAnAM kShemadarshinaH | goptaryasati vai nR^INAM pashyantaH pashusAmyatAm || 1|| vIramAtaramAhUya sunIthAM brahmavAdinaH | prakR^ityasammataM venamabhyaShi~nchan patiM bhuvaH || 2|| shrutvA nR^ipAsanagataM venamatyugrashAsanam | nililyurdasyavaH sadyaH sarpatrastA ivAkhavaH || 3|| sa ArUDhanR^ipasthAna unnaddho.aShTavibhUtibhiH | avamene mahAbhAgAn stabdhaH sambhAvitaH svataH || 4|| evaM madAndha utsikto nira~Nkusha iva dvipaH | paryaTan rathamAsthAya kampayanniva rodasI || 5|| na yaShTavyaM na dAtavyaM na hotavyaM dvijAH kvachit | iti nyavArayaddharmaM bherIghoSheNa sarvashaH || 6|| venasyAvekShya munayo durvR^ittasya vicheShTitam | vimR^ishya lokavyasanaM kR^ipayochuH sma satriNaH || 7|| aho ubhayataH prAptaM lokasya vyasanaM mahat | dAruNyubhayato dIpte iva taskarapAlayoH || 8|| arAjakabhayAdeSha kR^ito rAjAtadarhaNaH | tato.apyAsIdbhayaM tvadya kathaM syAtsvasti dehinAm || 9|| aheriva payaH poShaH poShakasyApyanarthabhR^it | venaH prakR^ityaiva khalaH sunIthAgarbhasambhavaH || 10|| nirUpitaH prajApAlaH sa jighAMsati vai prajAH | tathApi sAntvayemAmuM nAsmAMstatpAtakaM spR^ishet || 11|| tadvidvadbhirasadvR^itto veno.asmAbhiH kR^ito nR^ipaH | sAntvito yadi no vAchaM na grahIShyatyadharmakR^it || 12|| lokadhikkArasandagdhaM dahiShyAmaH svatejasA | evamadhyavasAyainaM munayo gUDhamanyavaH | upavrajyAbruvan venaM sAntvayitvA cha sAmabhiH || 13|| munaya UchuH nR^ipavarya nibodhaitadyatte vij~nApayAma bhoH | AyuHshrIbalakIrtInAM tava tAta vivardhanam || 14|| dharma AcharitaH puMsAM vA~NmanaHkAyabuddhibhiH | lokAn vishokAn vitaratyathAnantyamasa~NginAm || 15|| sa te mA vinashedvIra prajAnAM kShemalakShaNaH | yasmin vinaShTe nR^ipatiraishvaryAdavarohati || 16|| rAjannasAdhvamAtyebhyashchorAdibhyaH prajA nR^ipaH | rakShan yathA baliM gR^ihNanniha pretya cha modate || 17|| yasya rAShTre pure chaiva bhagavAn yaj~napUruShaH | ijyate svena dharmeNa janairvarNAshramAnvitaiH || 18|| tasya rAj~no mahAbhAga bhagavAn bhUtabhAvanaH | parituShyati vishvAtmA tiShThato nijashAsane || 19|| tasmiMstuShTe kimaprApyaM jagatAmIshvareshvare | lokAH sapAlA hyetasmai haranti balimAdR^itAH || 20|| taM sarvalokAmarayaj~nasa~NgrahaM trayImayaM dravyamayaM tapomayam | yaj~nairvichitrairyajato bhavAya te rAjan svadeshAnanuroddhumarhasi || 21|| yaj~nena yuShmadviShaye dvijAtibhi\- rvitAyamAnena surAH kalA hareH | sviShTAH sutuShTAH pradishanti vA~nChitaM taddhelanaM nArhasi vIra cheShTitum || 22|| vena uvAcha bAlishA bata yUyaM vA adharme dharmamAninaH | ye vR^ittidaM patiM hitvA jAraM patimupAsate || 23|| avajAnantyamI mUDhA nR^iparUpiNamIshvaram | nAnuvindanti te bhadramiha loke paratra cha || 24|| ko yaj~napuruSho nAma yatra vo bhaktirIdR^ishI | bhartR^isnehavidUrANAM yathA jAre kuyoShitAm || 25|| viShNurviri~ncho girisha indro vAyuryamo raviH | parjanyo dhanadaH somaH kShitiragnirapAmpatiH || 26|| ete chAnye cha vibudhAH prabhavo varashApayoH | dehe bhavanti nR^ipateH sarvadevamayo nR^ipaH || 27|| tasmAnmAM karmabhirviprA yajadhvaM gatamatsarAH | baliM cha mahyaM harata matto.anyaH ko.agrabhuk pumAn || 28|| maitreya uvAcha itthaM viparyayamatiH pApIyAnutpathaM gataH | anunIyamAnastadyAch~nAM na chakre bhraShTama~NgalaH || 29|| iti te.asatkR^itAstena dvijAH paNDitamAninA | bhagnAyAM bhavyayAch~nAyAM tasmai vidura chukrudhuH || 30|| hanyatAM hanyatAmeSha pApaH prakR^itidAruNaH | jIvan jagadasAvAshu kurute bhasmasAddhruvam || 31|| nAyamarhatyasadvR^itto naradevavarAsanam | yo.adhiyaj~napatiM viShNuM vinindatyanapatrapaH || 32|| ko vainaM parichakShIta venamekamR^ite.ashubham | prApta IdR^ishamaishvaryaM yadanugrahabhAjanaH || 33|| itthaM vyavasitA hantuM R^iShayo rUDhamanyavaH | nijaghnurhu~NkR^itairvenaM hatamachyutanindayA || 34|| R^iShibhiH svAshramapadaM gate putrakalevaram | sunIthA pAlayAmAsa vidyAyogena shochatI || 35|| ekadA munayaste tu sarasvatsalilAplutAH | hutvAgnIn satkathAshchakrurupaviShTAH sarittaTe || 36|| vIkShyotthitAnmahotpAtAnAhurlokabhaya~NkarAn | apyabhadramanAthAyA dasyubhyo na bhavedbhuvaH || 37|| evaM mR^ishanta R^iShayo dhAvatAM sarvatodisham | pAMsuH samutthito bhUrishchorANAmabhilumpatAm || 38|| tadupadravamAj~nAya lokasya vasu lumpatAm | bhartaryuparate tasminnanyonyaM cha jighAMsatAm || 39|| choraprAyaM janapadaM hInasattvamarAjakam | lokAn nAvAraya~nChaktA api taddoShadarshinaH || 40|| brAhmaNaH samadR^ik shAnto dInAnAM samupekShakaH | sravate brahma tasyApi bhinnabhANDAtpayo yathA || 41|| nA~Ngasya vaMsho rAjarShereSha saMsthAtumarhati | amoghavIryA hi nR^ipA vaMshe.asmin keshavAshrayAH || 42|| vinishchityaivamR^iShayo vipannasya mahIpateH | mamanthurUruM tarasA tatrAsIdbAhuko naraH || 43|| kAkakR^iShNo.atihrasvA~Ngo hrasvabAhurmahAhanuH | hrasvapAnnimnanAsAgro raktAkShastAmramUrdhajaH || 44|| taM tu te.avanataM dInaM kiM karomIti vAdinam | niShIdetyabruvaMstAta sa niShAdastato.abhavat || 45|| tasya vaMshyAstu naiShAdA girikAnanagocharAH | yenAharajjAyamAno venakalmaShamulbaNam || 46|| iti shrImadbhAgavate mahApurANe pAramahaMsyAM saMhitAyAM chaturthaskandhe pR^ithucharite niShAdotpattirnAma chaturdasho.adhyAyaH || 14|| \iti \section{.. OM namo bhagavate vAsudevAya ..} \section{.. pa~nchadasho.adhyAyaH \- 15..} maitreya uvAcha atha tasya punarviprairaputrasya mahIpateH | bAhubhyAM mathyamAnAbhyAM mithunaM samapadyata || 1|| taddR^iShTvA mithunaM jAtaM R^iShayo brahmavAdinaH | UchuH paramasantuShTA viditvA bhagavatkalAm || 2|| R^iShaya UchuH eSha viShNorbhagavataH kalA bhuvanapAlinI | iyaM cha lakShmyAH sambhUtiH puruShasyAnapAyinI || 3|| ayaM tu prathamo rAj~nAM pumAn prathayitA yashaH | pR^ithurnAma mahArAjo bhaviShyati pR^ithushravAH || 4|| iyaM cha sudatI devI guNabhUShaNabhUShaNA | archirnAma varArohA pR^ithumevAvarundhatI || 5|| eSha sAkShAddhareraMsho jAto lokarirakShayA | iyaM cha tatparA hi shrIranujaj~ne.anapAyinI || 6|| maitreya uvAcha prashaMsanti sma taM viprA gandharvapravarA jaguH | mumuchuH sumanodhArAH siddhA nR^ityanti svaHstriyaH || 7|| sha~NkhatUryamR^ida~NgAdyA nedurdundubhayo divi | tatra sarva upAjagmurdevarShipitR^INAM gaNAH || 8|| brahmA jagadgururdevaiH sahAsR^itya sureshvaraiH | vainyasya dakShiNe haste dR^iShTvA chihnaM gadAbhR^itaH || 9|| pAdayoraravindaM cha taM vai mene hareH kalAm | yasyApratihataM chakramaMshaH sa parameShThinaH || 10|| tasyAbhiSheka Arabdho brAhmaNairbrahmavAdibhiH | AbhiShechanikAnyasmai AjahruH sarvato janAH || 11|| saritsamudrA girayo nAgA gAvaH khagA mR^igAH | dyauH kShitiH sarvabhUtAni samAjahrurupAyanam || 12|| so.abhiShikto mahArAjaH suvAsAH sAdhvala~NkR^itaH | patnyArchiShAla~NkR^itayA vireje.agnirivAparaH || 13|| tasmai jahAra dhanado haimaM vIravarAsanam | varuNaH salilasrAvamAtapatraM shashiprabham || 14|| vAyushcha vAlavyajane dharmaH kIrtimayIM srajam | indraH kirITamutkR^iShTaM daNDaM saMyamanaM yamaH || 15|| brahmA brahmamayaM varma bhAratI hAramuttamam | hariH sudarshanaM chakraM tatpatnyavyAhatAM shriyam || 16|| dashachandramasiM rudraH shatachandraM tathAmbikA | somo.amR^itamayAnashvAMstvaShTA rUpAshrayaM ratham || 17|| agnirAjagavaM chApaM sUryo rashmimayAniShUn | bhUH pAduke yogamayyau dyauH puShpAvalimanvaham || 18|| nATyaM sugItaM vAditramantardhAnaM cha khecharAH | R^iShayashchAshiShaH satyAH samudraH sha~NkhamAtmajam || 19|| sindhavaH parvatA nadyo rathavIthIrmahAtmanaH | sUto.atha mAgadho vandI taM stotumupatasthire || 20|| stAvakAMstAnabhipretya pR^ithurvainyaH pratApavAn | meghanirhrAdayA vAchA prahasannidamabravIt || 21|| pR^ithuruvAcha bhoH sUta he mAgadha saumya vandin loke.adhunAspaShTaguNasya me syAt | kimAshrayo me stava eSha yojyatAM mA mayyabhUvan vitathA giro vaH || 22|| tasmAtparokShe.asmadupashrutAnyalaM kariShyatha stotramapIchyavAchaH | satyuttamashlokaguNAnuvAde jugupsitaM na stavayanti sabhyAH || 23|| mahadguNAnAtmani kartumIshaH kaH stAvakaiH stAvayate.asato.api | te.asyAbhaviShyanniti vipralabdho janAvahAsaM kumatirna veda || 24|| prabhavo hyAtmanaH stotraM jugupsantyapi vishrutAH | hrImantaH paramodArAH pauruShaM vA vigarhitam || 25|| vayaM tvaviditA loke sUtAdyApi varImabhiH | karmabhiH kathamAtmAnaM gApayiShyAma bAlavat || 26|| iti shrImadbhAgavate mahApurANe pAramahaMsyAM saMhitAyAM chaturthaskandhe pR^ithucharite pa~nchadasho.adhyAyaH || 15|| \iti \section{.. OM namo bhagavate vAsudevAya ..} \section{.. ShoDasho.adhyAyaH \- 16..} maitreya uvAcha iti bruvANaM nR^ipatiM gAyakA munichoditAH | tuShTuvustuShTamanasastadvAgamR^itasevayA || 1|| nAlaM vayaM te mahimAnuvarNane yo devavaryo.avatatAra mAyayA | venA~NgajAtasya cha pauruShANi te vAchaspatInAmapi babhramurdhiyaH || 2|| athApyudArashravasaH pR^ithorhareH kalAvatArasya kathAmR^itAdR^itAH | yathopadeshaM munibhiH prachoditAH shlAghyAni karmANi vayaM vitanmahi || 3|| eSha dharmabhR^itAM shreShTho lokaM dharme.anuvartayan | goptA cha dharmasetUnAM shAstA tatparipanthinAm || 4|| eSha vai lokapAlAnAM bibhartyekastanau tanUH | kAle kAle yathA bhAgaM lokayorubhayorhitam || 5|| vasu kAla upAdatte kAle chAyaM vimu~nchati | samaH sarveShu bhUteShu pratapan sUryavadvibhuH || 6|| titikShatyakramaM vainya uparyAkramatAmapi | bhUtAnAM karuNaH shashvadArtAnAM kShitivR^ittimAn || 7|| deve.avarShatyasau devo naradevavapurhariH | kR^ichChraprANAH prajA hyeSha rakShiShyatya~njasendravat || 8|| ApyAyayatyasau lokaM vadanAmR^itamUrtinA | sAnurAgAvalokena vishadasmitachAruNA || 9|| avyaktavartmaiSha nigUDhakAryo gambhIravedhA upaguptavittaH | anantamAhAtmyaguNaikadhAmA pR^ithuH prachetA iva saMvR^itAtmA || 10|| durAsado durviShaha Asanno.api vidUravat | naivAbhibhavituM shakyo venAraNyutthito.analaH || 11|| antarbahishcha bhUtAnAM pashyan karmANi chAraNaiH | udAsIna ivAdhyakSho vAyurAtmeva dehinAm || 12|| nAdaNDyaM daNDayatyeSha sutamAtmadviShAmapi | daNDayatyAtmajamapi daNDyaM dharmapathe sthitaH || 13|| asyApratihataM chakraM pR^ithorAmAnasAchalAt | vartate bhagavAnarko yAvattapati gogaNaiH || 14|| ra~njayiShyati yallokamayamAtmavicheShTitaiH | athAmumAhU rAjAnaM manora~njanakaiH prajAH || 15|| dR^iDhavrataH satyasandho brahmaNyo vR^iddhasevakaH | sharaNyaH sarvabhUtAnAM mAnado dInavatsalaH || 16|| mAtR^ibhaktiH parastrIShu patnyAmardha ivAtmanaH | prajAsu pitR^ivatsnigdhaH ki~Nkaro brahmavAdinAm || 17|| dehinAmAtmavatpreShThaH suhR^idAM nandivardhanaH | muktasa~Ngaprasa~Ngo.ayaM daNDapANirasAdhuShu || 18|| ayaM tu sAkShAdbhagavAMstryadhIshaH kUTastha AtmA kalayAvatIrNaH | yasminnavidyArachitaM nirarthakaM pashyanti nAnAtvamapi pratItam || 19|| ayaM bhuvo maNDalamodayAdre\- rgoptaikavIro naradevanAthaH | AsthAya jaitraM rathamAttachApaH paryasyate dakShiNato yathArkaH || 20|| asmai nR^ipAlAH kila tatra tatra baliM hariShyanti salokapAlAH | maMsyanta eShAM striya AdirAjaM chakrAyudhaM tadyasha uddharantyaH || 21|| ayaM mahIM gAM duduhe.adhirAjaH prajApatirvR^ittikaraH prajAnAm | yo lIlayAdrIn svasharAsakoTyA bhindan samAM gAmakarodyathendraH || 22|| visphUrjayannAjagavaM dhanuH svayaM yadAcharatkShmAmaviShahyamAjau | tadA nililyurdishi dishyasanto lA~NgUlamudyamya yathA mR^igendraH || 23|| eSho.ashvamedhA~nshatamAjahAra sarasvatI prAdurabhAvi yatra | ahArShIdyasya hayaM purandaraH shatakratushcharame vartamAne || 24|| eSha svasadmopavane sametya sanatkumAraM bhagavantamekam | ArAdhya bhaktyAlabhatAmalaM tat j~nAnaM yato brahma paraM vidanti || 25|| tatra tatra girastAstA iti vishrutavikramaH | shroShyatyAtmAshritA gAthAH pR^ithuH pR^ithuparAkramaH || 26|| disho vijityApratiruddhachakraH svatejasotpATitalokashalyaH | surAsurendrairupagIyamAna\- mahAnubhAvo bhavitA patirbhuvaH || 27|| iti shrImadbhAgavate mahApurANe pAramahaMsyAM saMhitAyAM chaturthaskandhe ShoDasho.adhyAyaH || 16|| \iti \section{.. OM namo bhagavate vAsudevAya ..} \section{.. saptadasho.adhyAyaH \- 17..} maitreya uvAcha evaM sa bhagavAn vainyaH khyApito guNakarmabhiH | ChandayAmAsa tAn kAmaiH pratipUjyAbhinandya cha || 1|| brAhmaNapramukhAn varNAn bhR^ityAmAtyapurodhasaH | paurAn jAnapadAn shreNIH prakR^itIH samapUjayat || 2|| vidura uvAcha kasmAddadhAra gorUpaM dharitrI bahurUpiNI | yAM dudoha pR^ithustatra ko vatso dohanaM cha kim || 3|| prakR^ityA viShamA devI kR^itA tena samA katham | tasya medhyaM hayaM devaH kasya hetorapAharat || 4|| sanatkumArAdbhagavato brahman brahmaviduttamAt | labdhvA j~nAnaM savij~nAnaM rAjarShiH kAM gatiM gataH || 5|| yachchAnyadapi kR^iShNasya bhavAn bhagavataH prabhoH | shravaH sushravasaH puNyaM pUrvadehakathAshrayam || 6|| bhaktAya me.anuraktAya tava chAdhokShajasya cha | vaktumarhasi yo.aduhyadvainyarUpeNa gAmimAm || 7|| sUta uvAcha chodito vidureNaivaM vAsudevakathAM prati | prashasya taM prItamanA maitreyaH pratyabhAShata || 8|| maitreya uvAcha yadAbhiShiktaH pR^ithura~Nga viprai\- rAmantrito janatAyAshcha pAlaH | prajA niranne kShitipR^iShTha etya kShutkShAmadehAH patimabhyavochan || 9|| vayaM rAja~njAThareNAbhitaptA yathAgninA koTarasthena vR^ikShAH | tvAmadya yAtAH sharaNaM sharaNyaM yaH sAdhito vR^ittikaraH patirnaH || 10|| tanno bhavAnIhatu rAtave.annaM kShudhArditAnAM naradevadeva | yAvanna na~NkShyAmaha ujjhitorjA vArtApatistvaM kila lokapAlaH || 11|| maitreya uvAcha pR^ithuH prajAnAM karuNaM nishamya paridevitam | dIrghaM dadhyau kurushreShTha nimittaM so.anvapadyata || 12|| iti vyavasito bud.hdhyA pragR^ihItasharAsanaH | sandadhe vishikhaM bhUmeH kruddhastripurahA yathA || 13|| pravepamAnA dharaNI nishAmyodAyudhaM cha tam | gauH satyapAdravadbhItA mR^igIva mR^igayudrutA || 14|| tAmanvadhAvattadvainyaH kupito.atyaruNekShaNaH | sharaM dhanuShi sandhAya yatra yatra palAyate || 15|| sA disho vidisho devI rodasI chAntaraM tayoH | dhAvantI tatra tatrainaM dadarshAnUdyatAyudham || 16|| loke nAvindata trANaM vainyAnmR^ityoriva prajAH | trastA tadA nivavR^ite hR^idayena vidUyatA || 17|| uvAcha cha mahAbhAgaM dharmaj~nA.a.apannavatsala | trAhi mAmapi bhUtAnAM pAlane.avasthito bhavAn || 18|| sa tvaM jighAMsase kasmAddInAmakR^itakilbiShAm | ahaniShyatkathaM yoShAM dharmaj~na iti yo mataH || 19|| praharanti na vai strIShu kR^itAgaHsvapi jantavaH | kimuta tvadvidhA rAjan karuNA dInavatsalAH || 20|| mAM vipATyAjarAM nAvaM yatra vishvaM pratiShThitam | AtmAnaM cha prajAshchemAH kathamambhasi dhAsyasi || 21|| pR^ithuruvAcha vasudhe tvAM vadhiShyAmi machChAsanaparA~NmukhIm | bhAgaM barhiShi yA vR^i~Nkte na tanoti cha no vasu || 22|| yavasaM jagdhyanudinaM naiva dogdhyaudhasaM payaH | tasyAmevaM hi duShTAyAM daNDo nAtra na shasyate || 23|| tvaM khalvoShadhibIjAni prAksR^iShTAni svayambhuvA | na mu~nchasyAtmaruddhAni mAmavaj~nAya mandadhIH || 24|| amUShAM kShutparItAnAmArtAnAM paridevitam | shamayiShyAmi madbANairbhinnAyAstava medasA || 25|| pumAn yoShiduta klIba AtmasambhAvano.adhamaH | bhUteShu niranukrosho nR^ipANAM tadvadho.avadhaH || 26|| tvAM stabdhAM durmadAM nItvA mAyAgAM tilashaH sharaiH | AtmayogabalenemA dhArayiShyAmyahaM prajAH || 27|| evaM manyumayIM mUrtiM kR^itAntamiva bibhratam | praNatA prA~njaliH prAha mahI sa~njAtavepathuH || 28|| dharovAcha namaH parasmai puruShAya mAyayA vinyastanAnAtanave guNAtmane | namaH svarUpAnubhavena nirdhuta\- dravyakriyAkArakavibhramormaye || 29|| yenAhamAtmA.a.ayatanaM vinirmitA dhAtrA yato.ayaM guNasargasa~NgrahaH | sa eva mAM hantumudAyudhaH svarA\- Dupasthito.anyaM sharaNaM kamAshraye || 30|| ya etadAdAvasR^ijachcharAcharaM svamAyayA.a.atmAshrayayAvitarkyayA | tayaiva so.ayaM kila goptumudyataH kathaM nu mAM dharmaparo jighAMsati || 31|| nUnaM bateshasya samIhitaM janai\- stanmAyayA durjayayAkR^itAtmabhiH | na lakShyate yastvakarodakAraya\- dyo.aneka ekaH paratashcha IshvaraH || 32|| sargAdi yo.asyAnuruNaddhi shaktibhi\- rdravyakriyAkArakachetanAtmabhiH | tasmai samunnaddhaniruddhashaktaye namaH parasmai puruShAya vedhase || 33|| sa vai bhavAnAtmavinirmitaM jaga\- dbhUtendriyAntaHkaraNAtmakaM vibho | saMsthApayiShyannaja mAM rasAtalA\- dabhyujjahArAmbhasa AdisUkaraH || 34|| apAmupasthe mayi nAvyavasthitAH prajA bhavAnadya rirakShiShuH kila | sa vIramUrtiH samabhUddharAdharo yo mAM payasyugrasharo jighAMsasi || 35|| nUnaM janairIhitamIshvarANA\- masmadvidhaistadguNasargamAyayA | na j~nAyate mohitachittavartmabhi\- stebhyo namo vIrayashaskarebhyaH || 36|| iti shrImadbhAgavate mahApurANe pAramahaMsyAM saMhitAyAM chaturthaskandhe dharitrInigraho nAma saptadasho.adhyAyaH || 17|| \iti \section{.. OM namo bhagavate vAsudevAya ..} \section{.. aShTAdasho.adhyAyaH \- 18..} maitreya uvAcha itthaM pR^ithumabhiShTUya ruShA prasphuritAdharam | punarAhAvanirbhItA saMstabhyAtmAnamAtmanA || 1|| sanniyachChAbhibho manyuM nibodha shrAvitaM cha me | sarvataH sAramAdatte yathA madhukaro budhaH || 2|| asmin loke.athavAmuShmin munibhistattvadarshibhiH | dR^iShTA yogAH prayuktAshcha puMsAM shreyaHprasiddhaye || 3|| tAnAtiShThati yaH samyagupAyAn pUrvadarshitAn | avaraH shraddhayopeta upeyAn vindate.a~njasA || 4|| tAnanAdR^itya yo.avidvAnarthAnArabhate svayam | tasya vyabhicharantyarthA ArabdhAshcha punaH punaH || 5|| purA sR^iShTA hyoShadhayo brahmaNA yA vishAmpate | bhujyamAnA mayA dR^iShTA asadbhiradhR^itavrataiH || 6|| apAlitAnAdR^itA cha bhavadbhirlokapAlakaiH | chorIbhUte.atha loke.ahaM yaj~nArthe.agrasamoShadhIH || 7|| nUnaM tA vIrudhaH kShINA mayi kAlena bhUyasA | tatra yogena dR^iShTena bhavAnAdAtumarhati || 8|| vatsaM kalpaya me vIra yenAhaM vatsalA tava | dhokShye kShIramayAn kAmAnanurUpaM cha dohanam || 9|| dogdhAraM cha mahAbAho bhUtAnAM bhUtabhAvana | annamIpsitamUrjasvadbhagavAn vA~nChate yadi || 10|| samAM cha kuru mAM rAjan devavR^iShTaM yathA payaH | apartAvapi bhadraM te upAvarteta me vibho || 11|| iti priyaM hitaM vAkyaM bhuva AdAya bhUpatiH | vatsaM kR^itvA manuM pANAvaduhatsakalauShadhIH || 12|| tathApare cha sarvatra sAramAdadate budhAH | tato.anye cha yathAkAmaM duduhuH pR^ithubhAvitAm || 13|| R^iShayo duduhurdevImindriyeShvatha sattama | vatsaM bR^ihaspatiM kR^itvA payashChandomayaM shuchi || 14|| kR^itvA vatsaM suragaNA indraM somamadUduhan | hiraNmayena pAtreNa vIryamojo balaM payaH || 15|| daiteyA dAnavA vatsaM prahlAdamasurarShabham | vidhAyAdUduhan kShIramayaHpAtre surAsavam || 16|| gandharvApsaraso.adhukShan pAtre padmamaye payaH | vatsaM vishvAvasuM kR^itvA gAndharvaM madhu saubhagam || 17|| vatsena pitaro.aryamNA kavyaM kShIramadhukShata | AmapAtre mahAbhAgAH shraddhayA shrAddhadevatAH || 18|| prakalpya vatsaM kapilaM siddhAH sa~NkalpanAmayIm | siddhiM nabhasi vidyAM cha ye cha vidyAdharAdayaH || 19|| anye cha mAyino mAyAmantardhAnAdbhutAtmanAm | mayaM prakalpya vatsaM te duduhurdhAraNAmayIm || 20|| yakSharakShAMsi bhUtAni pishAchAH pishitAshanAH | bhUteshavatsA duduhuH kapAle kShatajAsavam || 21|| tathAhayo dandashUkAH sarpA nAgAshcha takShakam | vidhAya vatsaM duduhurbilapAtre viShaM payaH || 22|| pashavo yavasaM kShIraM vatsaM kR^itvA cha govR^iSham | araNyapAtre chAdhukShan mR^igendreNa cha daMShTriNaH || 23|| kravyAdAH prANinaH kravyaM duduhuH sve kalevare | suparNavatsA vihagAshcharaM chAcharameva cha || 24|| vaTavatsA vanaspatayaH pR^ithagrasamayaM payaH | girayo himavadvatsA nAnAdhAtUn svasAnuShu || 25|| sarve svamukhyavatsena sve sve pAtre pR^ithakpayaH | sarvakAmadughAM pR^ithvIM duduhuH pR^ithubhAvitAm || 26|| evaM pR^ithvAdayaH pR^ithvImannAdAH svannamAtmanaH | dohavatsAdi bhedena kShIrabhedaM kurUdvaha || 27|| tato mahIpatiH prItaH sarvakAmadughAM pR^ithuH | duhitR^itve chakAremAM premNA duhitR^ivatsalaH || 28|| chUrNayan svadhanuShkoTyA girikUTAni rAjarAT | bhUmaNDalamidaM vainyaH prAyashchakre samaM vibhuH || 29|| athAsmin bhagavAn vainyaH prajAnAM vR^ittidaH pitA | nivAsAn kalpayA~nchakre tatra tatra yathArhataH || 30|| grAmAn puraH pattanAni durgANi vividhAni cha | ghoShAn vrajAn sashibirAnAkarAn kheTakharvaTAn || 31|| prAkpR^ithoriha naivaiShA puragrAmAdi kalpanA | yathAsukhaM vasanti sma tatra tatrAkutobhayAH || 32|| iti shrImadbhAgavate mahApurANe pAramahaMsyAM saMhitAyAM chaturthaskandhe pR^ithuvijaye aShTAdasho.adhyAyaH || 18|| \iti \section{.. OM namo bhagavate vAsudevAya ..} \section{.. ekonaviMsho.adhyAyaH \- 19..} maitreya uvAcha athAdIkShata rAjA tu hayamedhashatena saH | brahmAvarte manoH kShetre yatra prAchI sarasvatI || 1|| tadabhipretya bhagavAn karmAtishayamAtmanaH | shatakraturna mamR^iShe pR^ithoryaj~namahotsavam || 2|| yatra yaj~napatiH sAkShAdbhagavAn harirIshvaraH | anvabhUyata sarvAtmA sarvalokaguruH prabhuH || 3|| anvito brahmasharvAbhyAM lokapAlaiH sahAnugaiH | upagIyamAno gandharvairmunibhishchApsarogaNaiH || 4|| siddhA vidyAdharA daityA dAnavA guhyakAdayaH | sunandanandapramukhAH pArShadapravarA hareH || 5|| kapilo nArado datto yogeshAH sanakAdayaH | tamanvIyurbhAgavatA ye cha tatsevanotsukAH || 6|| yatra dharmadughA bhUmiH sarvakAmadughA satI | dogdhi smAbhIpsitAnarthAn yajamAnasya bhArata || 7|| UhuH sarvarasAn nadyaH kShIradadhyannagorasAn | taravo bhUri varShmANaH prAsUyanta madhuchyutaH || 8|| sindhavo ratnanikarAn girayo.annaM chaturvidham | upAyanamupAjahruH sarve lokAH sapAlakAH || 9|| iti chAdhokShajeshasya pR^ithostu paramodayam | asUyan bhagavAnindraH pratighAtamachIkarat || 10|| charameNAshvamedhena yajamAne yajuShpatim | vainye yaj~napashuM spardhannapovAha tirohitaH || 11|| tamatrirbhagavAnaikShattvaramANaM vihAyasA | Amuktamiva pAkhaNDaM yo.adharme dharmavibhramaH || 12|| atriNA chodito hantuM pR^ithuputro mahArathaH | anvadhAvata sa~NkruddhastiShTha tiShTheti chAbravIt || 13|| taM tAdR^ishAkR^itiM vIkShya mene dharmaM sharIriNam | jaTilaM bhasmanA.a.achChannaM tasmai bANaM na mu~nchati || 14|| vadhAnnivR^ittaM taM bhUyo hantave.atrirachodayat | jahi yaj~nahanaM tAta mahendraM vibudhAdhamam || 15|| evaM vainyasutaH proktastvaramANaM vihAyasA | anvadravadabhikruddho rAvaNaM gR^idhrarADiva || 16|| so.ashvaM rUpaM cha taddhitvA tasmA antarhitaH svarAT | vIraH svapashumAdAya pituryaj~namupeyivAn || 17|| tattasya chAdbhutaM karma vichakShya paramarShayaH | nAmadheyaM dadustasmai vijitAshva iti prabho || 18|| upasR^ijya tamastIvraM jahArAshvaM punarhariH | chaShAla yUpatashChanno hiraNyarashanaM vibhuH || 19|| atriH sandarshayAmAsa tvaramANaM vihAyasA | kapAlakhaTvA~NgadharaM vIro nainamabAdhata || 20|| atriNA choditastasmai sandadhe vishikhaM ruShA | so.ashvaM rUpaM cha taddhitvA tasthAvantarhitaH svarAT || 21|| vIrashchAshvamupAdAya pitR^iyaj~namathAvrajat | tadavadyaM hare rUpaM jagR^ihurj~nAnadurbalAH || 22|| yAni rUpANi jagR^ihe indro hayajihIrShayA | tAni pApasya khaNDAni li~NgaM khaNDamihochyate || 23|| evamindre haratyashvaM vainyayaj~najighAMsayA | tadgR^ihItavisR^iShTeShu pAkhaNDeShu matirnR^iNAm || 24|| dharma ityupadharmeShu nagnaraktapaTAdiShu | prAyeNa sajjate bhrAntyA peshaleShu cha vAgmiShu || 25|| tadabhij~nAya bhagavAn pR^ithuH pR^ithuparAkramaH | indrAya kupito bANamAdattodyatakArmukaH || 26|| tamR^itvijaH shakravadhAbhisandhitaM vichakShya duShprekShyamasahyaraMhasam | nivArayAmAsuraho mahAmate na yujyate.atrAnyavadhaH prachoditAt || 27|| vayaM marutvantamihArthanAshanaM hvayAmahe tvachChravasA hatatviSham | ayAtayAmopahavairanantaraM prasahya rAjan juhavAma te.ahitam || 28|| ityAmantrya kratupatiM vidurAsyartvijo ruShA | srugghastAn juhvato.abhyetya svayambhUH pratyaShedhata || 29|| na vadhyo bhavatAmindro yadyaj~no bhagavattanuH | yaM jighAMsatha yaj~nena yasyeShTAstanavaH surAH || 30|| tadidaM pashyata mahaddharmavyatikaraM dvijAH | indreNAnuShThitaM rAj~naH karmaitadvijighAMsatA || 31|| pR^ithukIrteH pR^ithorbhUyAttarhyekonashatakratuH | alaM te kratubhiH sviShTairyadbhavAn mokShadharmavit || 32|| naivAtmane mahendrAya roShamAhartumarhasi | ubhAvapi hi bhadraM te uttamashlokavigrahau || 33|| mAsmin mahArAja kR^ithAH sma chintAM nishAmayAsmadvacha AdR^itAtmA | yad.hdhyAyato daivahataM nu kartuM mano.atiruShTaM vishate tamo.andham || 34|| kraturviramatAmeSha deveShu duravagrahaH | dharmavyatikaro yatra pAkhaNDairindranirmitaiH || 35|| ebhirindropasaMsR^iShTaiH pAkhaNDairhAribhirjanam | hriyamANaM vichakShvainaM yaste yaj~nadhrugashvamuT || 36|| bhavAn paritrAtumihAvatIrNo dharmaM janAnAM samayAnurUpam | venApachArAdavaluptamadya taddehato viShNukalAsi vainya || 37|| sa tvaM vimR^ishyAsya bhavaM prajApate sa~NkalpanaM vishvasR^ijAM pipIpR^ihi | aindrIM cha mAyAmupadharmamAtaraM prachaNDapAkhaNDapathaM prabho jahi || 38|| maitreya uvAcha itthaM sa lokaguruNA samAdiShTo vishAmpatiH | tathA cha kR^itvA vAtsalyaM maghonApi cha sandadhe || 39|| kR^itAvabhR^ithasnAnAya pR^ithave bhUrikarmaNe | varAn daduste varadA ye tadbarhiShi tarpitAH || 40|| viprAH satyAshiShastuShTAH shraddhayA labdhadakShiNAH | AshiSho yuyujuH kShattarAdirAjAya satkR^itAH || 41|| tvayA.a.ahUtA mahAbAho sarva eva samAgatAH | pUjitA dAnamAnAbhyAM pitR^idevarShimAnavAH || 42|| iti shrImadbhAgavate mahApurANe pAramahaMsyAM saMhitAyAM chaturthaskandhe pR^ithuvijaye ekonaviMsho.adhyAyaH || 19|| \iti \section{.. OM namo bhagavate vAsudevAya ..} \section{.. viMsho.adhyAyaH \- 20..} maitreya uvAcha bhagavAnapi vaikuNThaH sAkaM maghavatA vibhuH | yaj~nairyaj~napatistuShTo yaj~nabhuk tamabhAShata || 1|| shrIbhagavAnuvAcha eSha te.akArShIdbha~NgaM hayamedhashatasya ha | kShamApayata AtmAnamamuShya kShantumarhasi || 2|| sudhiyaH sAdhavo loke naradeva narottamAH | nAbhidruhyanti bhUtebhyo yarhi nAtmA kalevaram || 3|| puruShA yadi muhyanti tvAdR^ishA devamAyayA | shrama eva paraM jAto dIrghayA vR^iddhasevayA || 4|| ataH kAyamimaM vidvAnavidyAkAmakarmabhiH | Arabdha iti naivAsmin pratibuddho.anuShajjate || 5|| asaMsaktaH sharIre.asminnamunotpAdite gR^ihe | apatye draviNe vApi kaH kuryAnmamatAM budhaH || 6|| ekaH shuddhaH svaya~njyotirnirguNo.asau guNAshrayaH | sarvago.anAvR^itaH sAkShI nirAtmA.a.atmA.a.atmanaHparaH || 7|| ya evaM santamAtmAnamAtmasthaM veda pUruShaH | nAjyate prakR^itistho.api tadguNaiH sa mayi sthitaH || 8|| yaH svadharmeNa mAM nityaM nirAshIH shraddhayAnvitaH | bhajate shanakaistasya mano rAjan prasIdati || 9|| parityaktaguNaH samyagdarshano vishadAshayaH | shAntiM me samavasthAnaM brahmakaivalyamashnute || 10|| udAsInamivAdhyakShaM dravyaj~nAnakriyAtmanAm | kUTasthamimamAtmAnaM yo vedApnoti shobhanam || 11|| bhinnasya li~Ngasya guNapravAho dravyakriyAkArakachetanA.a.atmanaH | dR^iShTAsu sampatsu vipatsu sUrayo na vikriyante mayi baddhasauhR^idAH || 12|| samaH samAnottamamadhyamAdhamaH sukhe cha duHkhe cha jitendriyAshayaH | mayopakLLiptAkhilalokasaMyuto vidhatsva vIrAkhilalokarakShaNam || 13|| shreyaH prajApAlanameva rAj~no yatsAmparAye sukR^itAtShaShThamaMsham | hartAnyathA hR^itapuNyaH prajAnA\- marakShitA karahAro.aghamatti || 14|| evaM dvijAgryAnumatAnuvR^itta\- dharmapradhAno.anyatamo.avitAsyAH | hrasvena kAlena gR^ihopayAtAn draShTAsi siddhAnanuraktalokaH || 15|| varaM cha matka~nchana mAnavendra vR^iNIShva te.ahaM guNashIlayantritaH | nAhaM makhairvai sulabhastapobhi\- ryogena vA yatsamachittavartI || 16|| maitreya uvAcha sa itthaM lokaguruNA viShvaksenena vishvajit | anushAsita AdeshaM shirasA jagR^ihe hareH || 17|| spR^ishantaM pAdayoH premNA vrIDitaM svena karmaNA | shatakratuM pariShvajya vidveShaM visasarja ha || 18|| bhagavAnatha vishvAtmA pR^ithunopahR^itArhaNaH | samujjihAnayA bhaktyA gR^ihItacharaNAmbujaH || 19|| prasthAnAbhimukho.apyenamanugrahavilambitaH | pashyan padmapalAshAkSho na pratasthe suhR^itsatAm || 20|| sa AdirAjo rachitA~njalirhariM vilokituM nAshakadashrulochanaH | na ki~nchanovAcha sa bAShpaviklavo hR^idopaguhyAmumadhAdavasthitaH || 21|| athAvamR^ijyAshrukalA vilokaya\- nnatR^iptadR^iggocharamAha pUruSham | padA spR^ishantaM kShitimaMsa unnate vinyastahastAgramura~NgavidviShaH || 22|| pR^ithuruvAcha varAnvibho tvadvaradeshvarAdbudhaH kathaM vR^iNIte guNavikriyAtmanAm | ye nArakANAmapi santi dehinAM tAnIsha kaivalyapate vR^iNe na cha || 23|| na kAmaye nAtha tadapyahaM kvachi\- nna yatra yuShmachcharaNAmbujAsavaH | mahattamAntarhR^idayAnmukhachyuto vidhatsva karNAyutameSha me varaH || 24|| sa uttamashlokamahanmukhachyuto bhavatpadAmbhojasudhAkaNAnilaH | smR^itiM punarvismR^itatattvavartmanAM kuyoginAM no vitaratyalaM varaiH || 25|| yashaH shivaM sushrava Aryasa~Ngame yadR^ichChayA chopashR^iNoti te sakR^it | kathaM guNaj~no viramedvinA pashuM shrIryatpravavre guNasa~NgrahechChayA || 26|| athAbhaje tvAkhilapUruShottamaM guNAlayaM padmakareva lAlasaH | apyAvayorekapatispR^idhoH kali\- rna syAtkR^itatvachcharaNaikatAnayoH || 27|| jagajjananyAM jagadIsha vaishasaM syAdeva yatkarmaNi naH samIhitam | karoShi phalgvapyuru dInavatsalaH sva eva dhiShNye.abhiratasya kiM tayA || 28|| bhajantyatha tvAmata eva sAdhavaH vyudastamAyAguNavibhramodayam | bhavatpadAnusmaraNAdR^ite satAM nimittamanyadbhagavan na vidmahe || 29|| manye giraM te jagatAM vimohinIM varaM vR^iNIShveti bhajantamAttha yat | vAchA nu tantyA yadi te jano.asitaH kathaM punaH karma karoti mohitaH || 30|| tvanmAyayAddhA jana Isha khaNDito yadanyadAshAsta R^itAtmano.abudhaH | yathA charedbAlahitaM pitA svayaM tathA tvamevArhasi naH samIhitum || 31|| maitreya uvAcha ityAdirAjena nutaH sa vishvadR^ik\- tamAha rAjan mayi bhaktirastu te | diShTyedR^ishI dhIrmayi te kR^itA yayA mAyAM madIyAM tarati sma dustyajAm || 32|| tattvaM kuru mayA.a.adiShTamapramattaH prajApate | madAdeshakaro lokaH sarvatrApnoti shobhanam || 33|| maitreya uvAcha iti vainyasya rAjarSheH pratinandyArthavadvachaH | pUjito.anugR^ihItvainaM gantuM chakre.achyuto matim || 34|| devarShipitR^igandharvasiddhachAraNapannagAH | kinnarApsaraso martyAH khagA bhUtAnyanekashaH || 35|| yaj~neshvaradhiyA rAj~nA vAgvittA~njalibhaktitaH | sabhAjitA yayuH sarve vaikuNThAnugatAstataH || 36|| bhagavAnapi rAjarSheH sopAdhyAyasya chAchyutaH | haranniva mano.amuShya svadhAma pratyapadyata || 37|| adR^iShTAya namaskR^itya nR^ipaH sandarshitAtmane | avyaktAya cha devAnAM devAya svapuraM yayau || 38|| iti shrImadbhAgavate mahApurANe pAramahaMsyAM saMhitAyAM chaturthaskandhe viMsho.adhyAyaH || 20|| \iti \section{.. OM namo bhagavate vAsudevAya ..} \section{.. ekaviMsho.adhyAyaH \- 21..} maitreya uvAcha mauktikaiH kusumasragbhirdukUlaiH svarNatoraNaiH | mahAsurabhibhirdhUpairmaNDitaM tatra tatra vai || 1|| chandanAgurutoyArdrarathyAchatvaramArgavat | puShpAkShataphalaistokmairlAjairarchirbhirarchitam || 2|| savR^indaiH kadalIstambhaiH pUgapotaiH pariShkR^itam | tarupallavamAlAbhiH sarvataH samala~NkR^itam || 3|| prajAstaM dIpabalibhiH sambhR^itAsheShama~NgalaiH | abhIyurmR^iShTakanyAshcha mR^iShTakuNDalamaNDitAH || 4|| sha~NkhadundubhighoSheNa brahmaghoSheNa chartvijAm | vivesha bhavanaM vIraH stUyamAno gatasmayaH || 5|| pUjitaH pUjayAmAsa tatra tatra mahAyashAH | paurA~njAnapadAMstAMstAn prItaH priyavarapradaH || 6|| sa evamAdInyanavadyacheShTitaH karmANi bhUyAMsi mahAn mahattamaH | kurvan shashAsAvanimaNDalaM yashaH sphItaM nidhAyAruruhe paraM padam || 7|| sUta uvAcha tadAdirAjasya yasho vijR^imbhitaM guNairasheShairguNavatsabhAjitam | kShattA mahAbhAgavataH sadaspate kauShAraviM prAha gR^iNantamarchayan || 8|| vidura uvAcha so.abhiShiktaH pR^ithurviprairlabdhAsheShasurArhaNaH | bibhratsa vaiShNavaM tejo bAhvoryAbhyAM dudoha gAm || 9|| ko nvasya kIrtiM na shR^iNotyabhij~no yadvikramochChiShTamasheShabhUpAH | lokAH sapAlA upajIvanti kAma\- madyApi tanme vada karma shuddham || 10|| maitreya uvAcha ga~NgAyamunayornadyorantarA kShetramAvasan | ArabdhAneva bubhuje bhogAn puNyajihAsayA || 11|| sarvatrAskhalitAdeshaH saptadvIpaikadaNDadhR^ik | anyatra brAhmaNakulAdanyatrAchyutagotrataH || 12|| ekadA.a.asInmahAsatradIkShA tatra divaukasAm | samAjo brahmarShINAM cha rAjarShINAM cha sattama || 13|| tasminnarhatsu sarveShu svarchiteShu yathArhataH | utthitaH sadaso madhye tArANAmuDurADiva || 14|| prAMshuH pInAyatabhujo gauraH ka~njAruNekShaNaH | sunAsaH sumukhaH saumyaH pInAMsaH sudvijasmitaH || 15|| vyUDhavakShA bR^ihachChroNirvalivalgudalodaraH | AvartanAbhirojasvI kA~nchanorurudagrapAt || 16|| sUkShmavakrAsitasnigdhamUrdhajaH kambukandharaH | mahAdhane dukUlAgrye paridhAyopavIya cha || 17|| vya~njitAsheShagAtrashrIrniyame nyastabhUShaNaH | kR^iShNAjinadharaH shrImAn kushapANiH kR^itochitaH || 18|| shishirasnigdhatArAkShaH samaikShata samantataH | UchivAnidamurvIshaH sadaH saMharShayanniva || 19|| chAruchitrapadaM shlakShNaM mR^iShTaM gUDhamaviklavam | sarveShAmupakArArthaM tadA anuvadanniva || 20|| rAjovAcha sabhyAH shR^iNuta bhadraM vaH sAdhavo ya ihAgatAH | satsu jij~nAsubhirdharmamAvedyaM svamanIShitam || 21|| ahaM daNDadharo rAjA prajAnAmiha yojitaH | rakShitA vR^ittidaH sveShu setuShu sthApitA pR^ithak || 22|| tasya me tadanuShThAnAdyAnAhurbrahmavAdinaH | lokAH syuH kAmasandohA yasya tuShyati diShTadR^ik || 23|| ya uddharetkaraM rAjA prajA dharmeShvashikShayan | prajAnAM shamalaM bhu~Nkte bhagaM cha svaM jahAti saH || 24|| tatprajA bhartR^ipiNDArthaM svArthamevAnasUyavaH | kurutAdhokShajadhiyastarhi me.anugrahaH kR^itaH || 25|| yUyaM tadanumodadhvaM pitR^idevarShayo.amalAH | kartuH shAsturanuj~nAtustulyaM yatpretya tatphalam || 26|| asti yaj~napatirnAma keShA~nchidarhasattamAH | ihAmutra cha lakShyante jyotsnAvatyaH kvachidbhuvaH || 27|| manoruttAnapAdasya dhruvasyApi mahIpateH | priyavratasya rAjarShera~NgasyAsmatpituH pituH || 28|| IdR^ishAnAmathAnyeShAmajasya cha bhavasya cha | prahlAdasya baleshchApi kR^ityamasti gadAbhR^itA || 29|| dauhitrAdIn R^ite mR^ityoH shochyAn dharmavimohitAn | vargasvargApavargANAM prAyeNaikAtmyahetunA || 30|| yatpAdasevAbhiruchistapasvinA\- masheShajanmopachitaM malaM dhiyaH | sadyaH kShiNotyanvahamedhatI satI yathA padA~NguShThaviniHsR^itA sarit || 31|| vinirdhutAsheShamanomalaH pumA\- nasa~Ngavij~nAnavisheShavIryavAn | yada~NghrimUle kR^itaketanaH puna\- rna saMsR^itiM kleshavahAM prapadyate || 32|| tameva yUyaM bhajatAtmavR^ittibhi\- rmanovachaHkAyaguNaiH svakarmabhiH | amAyinaH kAmadughA~Nghripa~NkajaM yathAdhikArAvasitArthasiddhayaH || 33|| asAvihAnekaguNo.aguNo.adhvaraH pR^ithagvidhadravyaguNakriyoktibhiH | sampadyate.arthAshayali~NganAmabhi\- rvishuddhavij~nAnaghanaH svarUpataH || 34|| pradhAnakAlAshayadharmasa~Ngrahe sharIra eSha pratipadya chetanAm | kriyAphalatvena vibhurvibhAvyate yathAnalo dAruShu tadguNAtmakaH || 35|| aho mamAmI vitarantyanugrahaM hariM guruM yaj~nabhujAmadhIshvaram | svadharmayogena yajanti mAmakA nirantaraM kShoNitale dR^iDhavratAH || 36|| mA jAtu tejaH prabhavenmaharddhibhi\- stitikShayA tapasA vidyayA cha | dedIpyamAne.ajitadevatAnAM kule svayaM rAjakulAddvijAnAm || 37|| brahmaNyadevaH puruShaH purAtano nityaM hariryachcharaNAbhivandanAt | avApa lakShmImanapAyinIM yasho jagatpavitraM cha mahattamAgraNIH || 38|| yatsevayAsheShaguhAshayaH svarAD viprapriyastuShyati kAmamIshvaraH | tadeva taddharmaparairvinItaiH sarvAtmanA brahmakulaM niShevyatAm || 39|| pumAn labhetAnativelamAtmanaH prasIdato.atyantashamaM svataH svayam | yannityasambandhaniShevayA tataH paraM kimatrAsti mukhaM havirbhujAm || 40|| ashnAtyanantaH khalu tattvakovidaiH shraddhAhutaM yanmukha ijyanAmabhiH | na vai tathA chetanayA bahiShkR^ite hutAshane pAramahaMsyaparyaguH || 41|| yadbrahma nityaM virajaM sanAtanaM shraddhAtapoma~NgalamaunasaMyamaiH | samAdhinA bibhrati hArthadR^iShTaye yatredamAdarsha ivAvabhAsate || 42|| teShAmahaM pAdasarojareNu\- mAryAvaheyAdhikirITamAyuH | yaM nityadA bibhrata Ashu pApaM nashyatyamuM sarvaguNA bhajanti || 43|| guNAyanaM shIladhanaM kR^itaj~naM vR^iddhAshrayaM saMvR^iNate.anusampadaH | prasIdatAM brahmakulaM gavAM cha janArdanaH sAnucharashcha mahyam || 44|| maitreya uvAcha iti bruvANaM nR^ipatiM pitR^idevadvijAtayaH | tuShTuvurhR^iShTamanasaH sAdhuvAdena sAdhavaH || 46|| putreNa jayate lokAniti satyavatI shrutiH | brahmadaNDahataH pApo yadveno.atyatarattamaH || 47|| hiraNyakashipushchApi bhagavannindayA tamaH | vivikShuratyagAtsUnoH prahlAdasyAnubhAvataH || 48|| vIravarya pitaH pR^ithvyAH samAH sa~njIva shAshvatIH | yasyedR^ishyachyute bhaktiH sarvalokaikabhartari || 49|| aho vayaM hyadya pavitrakIrte tvayaiva nAthena mukundanAthAH | ya uttamashlokatamasya viShNo\- rbrahmaNyadevasya kathAM vyanakti || 50|| nAtyadbhutamidaM nAtha tavAjIvyAnushAsanam | prajAnurAgo mahatAM prakR^itiH karuNAtmanAm || 51|| adya nastamasaH pArastvayopAsAditaH prabho | bhrAmyatAM naShTadR^iShTInAM karmabhirdaivasa.nj~nitaiH || 52|| namo vivR^iddhasattvAya puruShAya mahIyase | yo brahma kShatramAvishya bibhartIdaM svatejasA || 53|| iti shrImadbhAgavate mahApurANe pAramahaMsyAM saMhitAyAM chaturthaskandhe ekaviMsho.adhyAyaH || 21|| \iti \section{.. OM namo bhagavate vAsudevAya ..} \section{.. dvAviMsho.adhyAyaH \- 22..} maitreya uvAcha janeShu pragR^iNatsvevaM pR^ithuM pR^ithulavikramam | tatropajagmurmunayashchatvAraH sUryavarchasaH || 1|| tAMstu siddheshvarAn rAjA vyomno.avatarato.archiShA | lokAnapApAn kurvatyA sAnugo.achaShTa lakShitAn || 2|| taddarshanodgatAn prANAn pratyAditsurivotthitaH | sasadasyAnugo vainya indriyesho guNAniva || 3|| gauravAdyantritaH sabhyaH prashrayAnatakandharaH | vidhivatpUjayA~nchakre gR^ihItAdhyarhaNAsanAn || 4|| tatpAdashauchasalilairmArjitAlakabandhanaH | tatra shIlavatAM vR^ittamAcharan mAnayanniva || 5|| hATakAsana AsInAn svadhiShNyeShviva pAvakAn | shraddhAsaMyamasaMyuktaH prItaH prAha bhavAgrajAn || 6|| pR^ithuruvAcha aho AcharitaM kiM me ma~NgalaM ma~NgalAyanAH | yasya vo darshanaM hyAsIddurdarshAnAM cha yogibhiH || 7|| kiM tasya durlabhataramiha loke paratra cha | yasya viprAH prasIdanti shivo viShNushcha sAnugaH || 8|| naiva lakShayate loko lokAn paryaTato.api yAn | yathA sarvadR^ishaM sarva AtmAnaM ye.asya hetavaH || 9|| adhanA api te dhanyAH sAdhavo gR^ihamedhinaH | yadgR^ihA hyarhavaryAmbutR^iNabhUmIshvarAvarAH || 10|| vyAlAlayadrumA vai te.apyariktAkhilasampadaH | yadgR^ihAstIrthapAdIyapAdatIrthavivarjitAH || 11|| svAgataM vo dvijashreShThA yadvratAni mumukShavaH | charanti shraddhayA dhIrA bAlA eva bR^ihanti cha || 12|| kachchinnaH kushalaM nAthA indriyArthArthavedinAm | vyasanAvApa etasmin patitAnAM svakarmabhiH || 13|| bhavatsu kushalaprashna AtmArAmeShu neShyate | kushalAkushalA yatra na santi mativR^ittayaH || 14|| tadahaM kR^itavishrambhaH suhR^ido vastapasvinAm | sampR^ichChe bhava etasmin kShemaH kenA~njasA bhavet || 15|| vyaktamAtmavatAmAtmA bhagavAnAtmabhAvanaH | svAnAmanugrahAyemAM siddharUpI charatyajaH || 16|| maitreya uvAcha pR^ithostatsUktamAkarNya sAraM suShThu mitaM madhu | smayamAna iva prItyA kumAraH pratyuvAcha ha || 17|| sanatkumAra uvAcha sAdhu pR^iShTaM mahArAja sarvabhUtahitAtmanA | bhavatA viduShA chApi sAdhUnAM matirIdR^ishI || 18|| sa~NgamaH khalu sAdhUnAmubhayeShAM cha sammataH | yatsambhAShaNasamprashnaH sarveShAM vitanoti sham || 19|| astyeva rAjan bhavato madhudviShaH pAdAravindasya guNAnuvAdane | ratirdurApA vidhunoti naiShThikI kAmaM kaShAyaM malamantarAtmanaH || 20|| shAstreShviyAneva sunishchito nR^iNAM kShemasya sadhryag vimR^isheShu hetuH | asa~Nga Atmavyatirikta Atmani dR^iDhA ratirbrahmaNi nirguNe cha yA || 21|| sA shraddhayA bhagavaddharmacharyayA jij~nAsayA.a.adhyAtmikayoganiShThayA | yogeshvaropAsanayA cha nityaM puNyashravaH kathayA puNyayA cha || 22|| arthendriyArAmasagoShThyatR^iShNayA tatsammatAnAmaparigraheNa cha | viviktaruchyA paritoSha Atman vinA harerguNapIyUShapAnAt || 23|| ahiMsayA pAramahaMsyacharyayA smR^ityA mukundAcharitAgryasIdhunA | yamairakAmairniyamaishchApyanindayA nirIhayA dvandvatitikShayA cha || 24|| harermuhustatparakarNapUra\- guNAbhidhAnena vijR^imbhamANayA | bhaktyA hyasa~NgaH sadasatyanAtmani syAnnirguNe brahmaNi chA~njasA ratiH || 25|| yadA ratirbrahmaNi naiShThikI pumA\- nAchAryavAn j~nAnavirAgaraMhasA | dahatyavIryaM hR^idayaM jIvakoshaM pa~nchAtmakaM yonimivotthito.agniH || 26|| dagdhAshayo muktasamastatadguNo naivAtmano bahirantarvichaShTe | parAtmanoryadvyavadhAnaM purastAt svapne yathA puruShastadvinAshe || 27|| AtmAnamindriyArthaM cha paraM yadubhayorapi | satyAshaya upAdhau vai pumAn pashyati nAnyadA || 28|| nimitte sati sarvatra jalAdAvapi pUruShaH | Atmanashcha parasyApi bhidAM pashyati nAnyadA || 29|| indriyairviShayAkR^iShTairAkShiptaM dhyAyatAM manaH | chetanAM harate buddheH stambastoyamiva hradAt || 30|| bhrashyatyanusmR^itishchittaM j~nAnabhraMshaH smR^itikShaye | tadrodhaM kavayaH prAhurAtmApahnavamAtmanaH || 31|| nAtaH parataro loke puMsaH svArthavyatikramaH | yadadhyanyasya preyastvamAtmanaH svavyatikramAt || 32|| arthendriyArthAbhidhyAnaM sarvArthApahnavo nR^iNAm | bhraMshito j~nAnavij~nAnAdyenAvishati mukhyatAm || 33|| na kuryAtkarhichitsa~NgaM tamastIvraM titIriShuH | dharmArthakAmamokShANAM yadatyantavighAtakam || 34|| tatrApi mokSha evArtha AtyantikatayeShyate | traivargyo.artho yato nityaM kR^itAntabhayasaMyutaH || 35|| pare.avare cha ye bhAvA guNavyatikarAdanu | na teShAM vidyate kShemamIsha vidhvaMsitAshiShAm || 36|| tattvaM narendra jagatAmatha tasthuShAM cha dehendriyAsudhiShaNAtmabhirAvR^itAnAm | yaH kShetravittapatayA hR^idi vishvagAviH pratyak chakAsti bhagavAMstamavehi so.asmi || 37|| yasminnidaM sadasadAtmatayA vibhAti mAyAvivekavidhuti sraji vAhibuddhiH | taM nityamuktaparishuddhavishuddhatattvaM pratyUDhakarmakalilaprakR^itiM prapadye || 38|| yatpAdapa~NkajapalAshavilAsabhaktyA karmAshayaM grathitamudgrathayanti santaH | tadvanna riktamatayo yatayo.api ruddha\- srotogaNAstamaraNaM bhaja vAsudevam || 39|| kR^ichChro mahAniha bhavArNavamaplaveshAM ShaDvarganakramasukhena titIrShanti | tattvaM harerbhagavato bhajanIyama~NghriM kR^itvoDupaM vyasanamuttara dustarArNam || 40|| maitreya uvAcha sa evaM brahmaputreNa kumAreNAtmamedhasA | darshitAtmagatiH samyak prashasyovAcha taM nR^ipaH || 41|| rAjovAcha kR^ito me.anugrahaH pUrvaM hariNA.a.artAnukampinA | tamApAdayituM brahman bhagavan yUyamAgatAH || 42|| niShpAditashcha kArtsnyena bhagavadbhirghR^iNAlubhiH | sAdhUchChiShTaM hi me sarvamAtmanA saha kiM dade || 43|| prANA dArAH sutA brahman gR^ihAshcha saparichChadAH | rAjyaM balaM mahI kosha iti sarvaM niveditam || 44|| sainApatyaM cha rAjyaM cha daNDanetR^itvameva cha | sarvalokAdhipatyaM cha vedashAstravidarhati || 45|| svameva brAhmaNo bhu~Nkte svaM vaste svaM dadAti cha | tasyaivAnugraheNAnnaM bhu~njate kShatriyAdayaH || 46|| yairIdR^ishI bhagavato gatirAtmavAda ekAntato nigamibhiH pratipAditA naH | tuShyantvadabhrakaruNAH svakR^itena nityaM ko nAma tatpratikaroti vinodapAtram || 47|| maitreya uvAcha ta Atmayogapataya AdirAjena pUjitAH | shIlaM tadIyaM shaMsantaH khe.abhUvan miShatAM nR^iNAm || 48|| vainyastu dhuryo mahatAM saMsthityAdhyAtmashikShayA | AptakAmamivAtmAnaM mena AtmanyavasthitaH || 49|| karmANi cha yathAkAlaM yathAdeshaM yathAbalam | yathochitaM yathAvittamakarodbrahmasAtkR^itam || 50|| phalaM brahmaNi vinnyasya nirviSha~NgaH samAhitaH | karmAdhyakShaM cha manvAna AtmAnaM prakR^iteH param || 51|| gR^iheShu vartamAno.api sa sAmrAjyashriyAnvitaH | nAsajjatendriyArtheShu nirahammatirarkavat || 52|| evamadhyAtmayogena karmANyanusamAcharan | putrAnutpAdayAmAsa pa~nchArchiShyA.a.atmasammatAn || 53|| vijitAshvaM dhUmrakeshaM haryakShaM draviNaM vR^ikam | sarveShAM lokapAlAnAM dadhAraikaH pR^ithurguNAn || 54|| gopIthAya jagatsR^iShTeH kAle sve sve.achyutAtmakaH | manovAgvR^ittibhiH saumyairguNaiH saMra~njayan prajAH || 55|| rAjetyadhAnnAmadheyaM somarAja ivAparaH | sUryavadvisR^ijan gR^ihNan pratapaMshcha bhuvo vasu || 56|| durdharShastejasevAgnirmahendra iva durjayaH | titikShayA dharitrIva dyaurivAbhIShTado nR^iNAm || 57|| varShati sma yathAkAmaM parjanya iva tarpayan | samudra iva durbodhaH sattvenAchalarADiva || 58|| dharmarADiva shikShAyAmAshcharye himavAniva | kubera iva koshADhyo guptArtho varuNo yathA || 59|| mAtarishveva sarvAtmA balena mahasaujasA | aviShahyatayA devo bhagavAn bhUtarADiva || 60|| kandarpa iva saundarye manasvI mR^igarADiva | vAtsalye manuvannR^INAM prabhutve bhagavAnajaH || 61|| bR^ihaspatirbrahmavAde Atmavattve svayaM hariH | bhaktyA goguruvipreShu viShvaksenAnuvartiShu | hriyA prashrayashIlAbhyAmAtmatulyaH parodyame || 62|| kIrtyordhvagItayA pumbhistrailokye tatra tatra ha | praviShTaH karNarandhreShu strINAM rAmaH satAmiva || 63|| iti shrImadbhAgavate mahApurANe pAramahaMsyAM saMhitAyAM chaturthaskandhe dvAviMsho.adhyAyaH || 22|| \iti \section{.. OM namo bhagavate vAsudevAya ..} \section{.. trayoviMsho.adhyAyaH \- 23..} maitreya uvAcha dR^iShTvA.a.atmAnaM pravayasamekadA vainya AtmavAn | AtmanA vardhitAsheShasvAnusargaH prajApatiH || 1|| jagatastasthuShashchApi vR^ittido dharmabhR^itsatAm | niShpAditeshvarAdesho yadarthamiha jaj~nivAn || 2|| AtmajeShvAtmajAM nyasya virahAdrudatImiva | prajAsu vimanaHsvekaH sadAro.agAttapovanam || 3|| tatrApyadAbhyaniyamo vaikhAnasasusammate | Arabdha ugratapasi yathA svavijaye purA || 4|| kandamUlaphalAhAraH shuShkaparNAshanaH kvachit | abbhakShaH katichitpakShAn vAyubhakShastataH param || 5|| grIShme pa~nchatapA vIro varShAsvAsAraShANmuniH | AkaNThamagnaH shishire udake sthaNDileshayaH || 6|| titikShuryatavAgdAnta UrdhvaretA jitAnilaH | ArirAdhayiShuH kR^iShNamacharattapa uttamam || 7|| tena kramAnusiddhena dhvastakarmamalAshayaH | prANAyAmaiH sanniruddhaShaDvargashChinnabandhanaH || 8|| sanatkumAro bhagavAn yadAhAdhyAtmikaM param | yogaM tenaiva puruShamabhajatpuruSharShabhaH || 9|| bhagavaddharmiNaH sAdhoH shraddhayA yatataH sadA | bhaktirbhagavati brahmaNyananyaviShayAbhavat || 10|| tasyAnayA bhagavataH parikarmashuddha\- sattvAtmanastadanusaMsmaraNAnupUrtyA | j~nAnaM viraktimadabhUnnishitena yena chichCheda saMshayapadaM nijajIvakosham || 11|| ChinnAnyadhIradhigatAtmagatirnirIha\- stattatyaje.achChinadidaM vayunena yena | tAvanna yogagatibhiryatirapramatto yAvadgadAgrajakathAsu ratiM na kuryAt || 12|| evaM sa vIrapravaraH saMyojyAtmAnamAtmani | brahmabhUto dR^iDhaM kAle tatyAja svaM kalevaram || 13|| sampIDya pAyuM pArShNibhyAM vAyumutsAraya~nChanaiH | nAbhyAM koShTheShvavasthApya hR^iduraHkaNThashIrShaNi || 14|| utsarpayaMstu taM mUrdhni krameNAveshya niHspR^ihaH | vAyuM vAyau kShitau kAyaM tejastejasyayUyujat || 15|| khAnyAkAshe dravaM toye yathAsthAnaM vibhAgashaH | kShitimambhasi tattejasyado vAyau nabhasyamum || 16|| indriyeShu manastAni tanmAtreShu yathodbhavam | bhUtAdinAmUnyutkR^iShya mahatyAtmani sandadhe || 17|| taM sarvaguNavinyAsaM jIve mAyAmaye nyadhAt | taM chAnushayamAtmasthamasAvanushayI pumAn | j~nAnavairAgyavIryeNa svarUpastho.ajahAtprabhuH || 18|| archirnAma mahArAj~nI tatpatnyanugatA vanam | sukumAryatadarhA cha yatpadbhyAM sparshanaM bhuvaH || 19|| atIva bharturvratadharmaniShThayA shushrUShayA chArShadehayAtrayA | nAvindatArtiM parikarshitApi sA preyaskarasparshanamAnanirvR^itiH || 20|| dehaM vipannAkhilachetanAdikaM patyuH pR^ithivyA dayitasya chAtmanaH | AlakShya ki~nchichcha vilapya sA satI chitAmathAropayadadrisAnuni || 21|| vidhAya kR^ityaM hradinIjalAplutA dattvodakaM bharturudArakarmaNaH | natvA divisthAMstridashAMstriH parItya vivesha vahniM dhyAyatI bhartR^ipAdau || 22|| vilokyAnugatAM sAdhvIM pR^ithuM vIravaraM patim | tuShTuvurvaradA devairdevapatnyaH sahasrashaH || 23|| kurvatyaH kusumAsAraM tasmin mandarasAnuni | nadatsvamaratUryeShu gR^iNanti sma parasparam || 24|| devya UchuH aho iyaM vadhUrdhanyA yA chaivaM bhUbhujAM patim | sarvAtmanA patiM bheje yaj~neshaM shrIrvadhUriva || 25|| saiShA nUnaM vrajatyUrdhvamanu vainyaM patiM satI | pashyatAsmAnatItyArchirdurvibhAvyena karmaNA || 26|| teShAM durApaM kiM tvanyanmartyAnAM bhagavatpadam | bhuvi lolAyuSho ye vai naiShkarmyaM sAdhayantyuta || 27|| sa va~nchito batAtmadhruk kR^ichChreNa mahatA bhuvi | labdhvA.a.apavargyaM mAnuShyaM viShayeShu viShajjate || 28|| maitreya uvAcha stuvatIShvamarastrIShu patilokaM gatA vadhUH | yaM vA AtmavidAM dhuryo vainyaH prApAchyutAshrayaH || 29|| itthambhUtAnubhAvo.asau pR^ithuH sa bhagavattamaH | kIrtitaM tasya charitamuddAmacharitasya te || 30|| ya idaM sumahatpuNyaM shraddhayAvahitaH paThet | shrAvayechChR^iNuyAdvApi sa pR^ithoH padavImiyAt || 31|| brAhmaNo brahmavarchasvI rAjanyo jagatIpatiH | vaishyaH paThan viTpatiH syAchChUdraH sattamatAmiyAt || 32|| trikR^itva idamAkarNya naro nAryathavA.a.adR^itA | aprajaH suprajatamo nirdhano dhanavattamaH || 33|| aspaShTakIrtiH suyashA mUrkho bhavati paNDitaH | idaM svastyayanaM puMsAmama~NgalyanivAraNam || 34|| dhanyaM yashasyamAyuShyaM svargyaM kalimalApaham | dharmArthakAmamokShANAM samyak siddhimabhIpsubhiH | shraddhayaitadanushrAvyaM chaturNAM kAraNaM param || 35|| vijayAbhimukho rAjA shrutvaitadabhiyAti yAn | baliM tasmai harantyagre rAjAnaH pR^ithave yathA || 36|| muktAnyasa~Ngo bhagavatyamalAM bhaktimudvahan | vainyasya charitaM puNyaM shR^iNuyAchChrAvayetpaThet || 37|| vaichitravIryAbhihitaM mahanmAhAtmyasUchakam | asmin kR^itamatirmartyaH pArthavIM gatimApnuyAt || 38|| anudinamidamAdareNa shR^iNvan pR^ithucharitaM prathayan vimuktasa~NgaH | bhagavati bhavasindhupotapAde sa cha nipuNAM labhate ratiM manuShyaH || 39|| iti shrImadbhAgavate mahApurANe pAramahaMsyAM saMhitAyAM chaturthaskandhe trayoviMsho.adhyAyaH || 23|| \iti \section{.. OM namo bhagavate vAsudevAya ..} \section{.. chaturviMsho.adhyAyaH \- 24..} maitreya uvAcha vijitAshvo.adhirAjA.a.asItpR^ithuputraH pR^ithushravAH | yavIyobhyo.adadAtkAShThA bhrAtR^ibhyo bhrAtR^ivatsalaH || 1|| haryakShAyAdishatprAchIM dhUmrakeshAya dakShiNAm | pratIchIM vR^ikasa.nj~nAya turyAM draviNase vibhuH || 2|| antardhAnagatiM shakrAllabdhvAntardhAnasa.nj~nitaH | apatyatrayamAdhatta shikhaNDinyAM susammatam || 3|| pAvakaH pavamAnashcha shuchirityagnayaH purA | vasiShThashApAdutpannAH punaryogagatiM gatAH || 4|| antardhAno nabhasvatyAM havirdhAnamavindata | ya indramashvahartAraM vidvAnapi na jaghnivAn || 5|| rAj~nAM vR^ittiM karAdAnadaNDashulkAdidAruNAm | manyamAno dIrghasattravyAjena visasarja ha || 6|| tatrApi haMsaM puruShaM paramAtmAnamAtmadR^ik | yajaMstallokatAmApa kushalena samAdhinA || 7|| havirdhAnAddhavirdhAnI vidurAsUta ShaT sutAn | barhiShadaM gayaM shuklaM kR^iShNaM satyaM jitavratam || 8|| barhiShatsumahAbhAgo hAvirdhAniH prajApatiH | kriyAkANDeShu niShNAto yogeShu cha kurUdvaha || 9|| yasyedaM devayajanamanuyaj~naM vitanvataH | prAchInAgraiH kushairAsIdAstR^itaM vasudhAtalam || 10|| sAmudrIM devadevoktAmupayeme shatadrutim | yAM vIkShya chArusarvA~NgIM kishorIM suShThvala~NkR^itAm | parikramantImudvAhe chakame.agniH shukImiva || 11|| vibudhAsuragandharvamunisiddhanaroragAH | vijitAH sUryayA dikShu kvaNayantyaiva nUpuraiH || 12|| prAchInabarhiShaH putrAH shatadrutyAM dashAbhavan | tulyanAmavratAH sarve dharmasnAtAH prachetasaH || 13|| pitrA.a.adiShTAH prajAsarge tapase.arNavamAvishan | dashavarShasahasrANi tapasArchaMstapaspatim || 14|| yaduktaM pathi dR^iShTena girishena prasIdatA | tad.hdhyAyanto japantashcha pUjayantashcha saMyatAH || 15|| vidura uvAcha prachetasAM giritreNa yathA.a.asItpathi sa~NgamaH | yadutAha haraH prItastanno brahman vadArthavat || 16|| sa~NgamaH khalu viprarShe shiveneha sharIriNAm | durlabho munayo dadhyurasa~NgAdyamabhIpsitam || 17|| AtmArAmo.api yastvasya lokakalpasya rAdhase | shaktyA yukto vicharati ghorayA bhagavAn bhavaH || 18|| maitreya uvAcha prachetasaH piturvAkyaM shirasA.a.adAya sAdhavaH | dishaM pratIchIM prayayustapasyAdR^itachetasaH || 19|| samudramupa vistIrNamapashyan sumahatsaraH | mahanmana iva svachChaM prasannasalilAshayam || 20|| nIlaraktotpalAmbhojakahlArendIvarAkaram | haMsasArasachakrAhvakAraNDavanikUjitam || 21|| mattabhramarasausvaryahR^iShTaromalatA~Nghripam | padmakosharajo dikShu vikShipatpavanotsavam || 22|| tatra gAndharvamAkarNya divyamArgamanoharam | visismyU rAjaputrAste mR^ida~NgapaNavAdyanu || 23|| tarhyeva sarasastasmAnniShkrAmantaM sahAnugam | upagIyamAnamamarapravaraM vibudhAnugaiH || 24|| taptahemanikAyAbhaM shitikaNThaM trilochanam | prasAdasumukhaM vIkShya praNemurjAtakautukAH || 25|| sa tAn prapannArtiharo bhagavAn dharmavatsalaH | dharmaj~nAn shIlasampannAn prItaH prItAnuvAcha ha || 26|| rudra uvAcha yUyaM vediShadaH putrA viditaM vashchikIrShitam | anugrahAya bhadraM va evaM me darshanaM kR^itam || 27|| yaH paraM raMhasaH sAkShAttriguNAjjIvasa.nj~nitAt | bhagavantaM vAsudevaM prapannaH sa priyo hi me || 28|| svadharmaniShThaH shatajanmabhiH pumAn viri~nchatAmeti tataH paraM hi mAm | avyAkR^itaM bhAgavato.atha vaiShNavaM padaM yathAhaM vibudhAH kalAtyaye || 29|| atha bhAgavatA yUyaM priyAH stha bhagavAn yathA | na madbhAgavatAnAM cha preyAnanyo.asti karhichit || 30|| idaM viviktaM japtavyaM pavitraM ma~NgalaM param | niHshreyasakaraM chApi shrUyatAM tadvadAmi vaH || 31|| maitreya uvAcha ityanukroshahR^idayo bhagavAnAha tA~nChivaH | baddhA~njalIn rAjaputrAn nArAyaNaparo vachaH || 32|| rudra uvAcha jitaM ta Atmaviddhuryasvastaye svastirastu me | bhavatA rAdhasA rAddhaM sarvasmA Atmane namaH || 33|| namaH pa~NkajanAbhAya bhUtasUkShmendriyAtmane | vAsudevAya shAntAya kUTasthAya svarochiShe || 34|| sa~NkarShaNAya sUkShmAya durantAyAntakAya cha | namo vishvaprabodhAya pradyumnAyAntarAtmane || 35|| namo namo.aniruddhAya hR^iShIkeshendriyAtmane | namaH paramahaMsAya pUrNAya nibhR^itAtmane || 36|| svargApavargadvArAya nityaM shuchiShade namaH | namo hiraNyavIryAya chAturhotrAya tantave || 37|| nama Urja iShe trayyAH pataye yaj~naretase | tR^iptidAya cha jIvAnAM namaH sarvarasAtmane || 38|| sarvasattvAtmadehAya visheShAya sthavIyase | namastrailokyapAlAya saha ojo balAya cha || 39|| arthali~NgAya nabhase namo.antarbahirAtmane | namaH puNyAya lokAya amuShmai bhUrivarchase || 40|| pravR^ittAya nivR^ittAya pitR^idevAya karmaNe | namo.adharmavipAkAya mR^ityave duHkhadAya cha || 41|| namasta AshiShAmIsha manave kAraNAtmane | namo dharmAya bR^ihate kR^iShNAyAkuNThamedhase | puruShAya purANAya sA~NkhyayogeshvarAya cha || 42|| shaktitrayasametAya mIDhuShe.aha~NkR^itAtmane | cheta AkUtirUpAya namo vAcho vibhUtaye || 43|| darshanaM no didR^ikShUNAM dehi bhAgavatArchitam | rUpaM priyatamaM svAnAM sarvendriyaguNA~njanam || 44|| snigdhaprAvR^iT ghanashyAmaM sarvasaundaryasa~Ngraham | chArvAyatachaturbAhuM sujAtaruchirAnanam || 45|| padmakoshapalAshAkShaM sundarabhrU sunAsikam | sudvijaM sukapolAsyaM samakarNavibhUShaNam || 46|| prItiprahasitApA~Ngamalakairupashobhitam | lasatpa~Nkajaki~njalkadukUlaM mR^iShTakuNDalam || 47|| sphuratkirITavalayahAranUpuramekhalam | sha~NkhachakragadApadmamAlAmaNyuttamarddhimat || 48|| siMhaskandhatviSho bibhratsaubhagagrIvakaustubham | shriyAnapAyinyA kShiptanikaShAshmorasollasat || 49|| pUrarechakasaMvignavalivalgudalodaram | pratisa~NkrAmayadvishvaM nAbhyA.a.avartagabhIrayA || 50|| shyAmashroNyadhirochiShNu dukUlasvarNamekhalam | samachArva~Nghrija~NghorunimnajAnusudarshanam || 51|| padA sharatpadmapalAsharochiShA nakhadyubhirno.antaraghaM vidhunvatA | pradarshaya svIyamapAstasAdhvasaM padaM guro mArgagurustamojuShAm || 52|| etadrUpamanudhyeyamAtmashuddhimabhIpsatAm | yadbhaktiyogobhayadaH svadharmamanutiShThatAm || 53|| bhavAn bhaktimatA labhyo durlabhaH sarvadehinAm | svArAjyasyApyabhimata ekAntenAtmavidgatiH || 54|| taM durArAdhyamArAdhya satAmapi durApayA | ekAntabhaktyA ko vA~nChetpAdamUlaM vinA bahiH || 55|| yatra nirviShTamaraNaM kR^itAnto nAbhimanyate | vishvaM vidhvaMsayan vIryashauryavisphUrjitabhruvA || 56|| kShaNArdhenApi tulaye na svargaM nApunarbhavam | bhagavatsa~Ngisa~Ngasya martyAnAM kimutAshiShaH || 57|| athAnaghA~Nghrestava kIrtitIrthayo\- rantarbahiH snAnavidhUtapApmanAm | bhUteShvanukroshasusattvashIlinAM syAtsa~Ngamo.anugraha eSha nastava || 58|| na yasya chittaM bahirarthavibhramaM tamoguhAyAM cha vishuddhamAvishat | yadbhaktiyogAnugR^ihItama~njasA munirvichaShTe nanu tatra te gatim || 59|| yatredaM vyajyate vishvaM vishvasminnavabhAti yat | tattvaM brahma para~njyotirAkAshamiva vistR^itam || 60|| yo mAyayedaM pururUpayAsR^ija\- dbibharti bhUyaH kShapayatyavikriyaH | yadbhedabuddhiH sadivAtmaduHsthayA tamAtmatantraM bhagavan pratImahi || 61|| kriyAkalApairidameva yoginaH shraddhAnvitAH sAdhu yajanti siddhaye | bhUtendriyAntaHkaraNopalakShitaM vede cha tantre cha ta eva kovidAH || 62|| tvameka AdyaH puruShaH suptashakti\- stayA rajaHsattvatamo vibhidyate | mahAnahaM khaM marudagnivArdharAH surarShayo bhUtagaNA idaM yataH || 63|| sR^iShTaM svashaktyedamanupraviShTa\- shchaturvidhaM puramAtmAMshakena | atho vidustaM puruShaM santamanta\- rbhu~Nkte hR^iShIkairmadhu sAraghaM yaH || 64|| sa eSha lokAnatichaNDavego vikarShasi tvaM khalu kAlayAnaH | bhUtAni bhUtairanumeyatattvo ghanAvalIrvAyurivAviShahyaH || 65|| pramattamuchchairitikR^ityachintayA pravR^iddhalobhaM viShayeShu lAlasam | tvamapramattaH sahasAbhipadyase kShullelihAno.ahirivAkhumantakaH || 66|| kastvatpadAbjaM vijahAti paNDito yaste.avamAnavyayamAnaketanaH | visha~NkayAsmadgururarchati sma yad\- vinopapattiM manavashchaturdasha || 67|| atha tvamasi no brahman paramAtman vipashchitAm | vishvaM rudrabhayadhvastamakutashchidbhayA gatiH || 68|| idaM japata bhadraM vo vishuddhA nR^ipanandanAH | svadharmamanutiShThanto bhagavatyarpitAshayAH || 69|| tamevAtmAnamAtmasthaM sarvabhUteShvavasthitam | pUjayadhvaM gR^iNantashcha dhyAyantashchAsakR^iddharim || 70|| yogAdeshamupAsAdya dhArayanto munivratAH | samAhitadhiyaH sarva etadabhyasatAdR^itAH || 71|| idamAha purAsmAkaM bhagavAn vishvasR^ikpatiH | bhR^igvAdInAmAtmajAnAM sisR^ikShuH saMsisR^ikShatAm || 72|| te vayaM noditAH sarve prajAsarge prajeshvarAH | anena dhvastatamasaH sisR^ikShmo vividhAH prajAH || 73|| athedaM nityadA yukto japannavahitaH pumAn | achirAchChreya Apnoti vAsudevaparAyaNaH || 74|| shreyasAmiha sarveShAM j~nAnaM niHshreyasaM param | sukhaM tarati duShpAraM j~nAnanaurvyasanArNavam || 75|| ya imaM shraddhayA yukto madgItaM bhagavatstavam | adhIyAno durArAdhyaM harimArAdhayatyasau || 76|| vindate puruSho.amuShmAdyadyadichChatyasatvaram | madgItagItAtsuprItAchChreyasAmekavallabhAt || 77|| idaM yaH kalya utthAya prA~njaliH shraddhayAnvitaH | shR^iNuyAchChrAvayenmartyo muchyate karmabandhanaiH || 78|| gItaM mayedaM naradevanandanAH parasya puMsaH paramAtmanaH stavam | japanta ekAgradhiyastapo maha\- chcharadhvamante tata Apsyathepsitam || 79|| iti shrImadbhAgavate mahApurANe pAramahaMsyAM saMhitAyAM chaturthaskandhe rudragItaM nAma chaturviMsho.adhyAyaH || 24|| \iti \section{.. OM namo bhagavate vAsudevAya ..} \section{.. pa~nchaviMsho.adhyAyaH \- 25..} maitreya uvAcha iti sandishya bhagavAn bArhiShadairabhipUjitaH | pashyatAM rAjaputrANAM tatraivAntardadhe haraH || 1|| rudragItaM bhagavataH stotraM sarve prachetasaH | japantaste tapastepurvarShANAmayutaM jale || 2|| prAchInabarhiShaM kShattaH karmasvAsaktamAnasam | nArado.adhyAtmatattvaj~naH kR^ipAluH pratyabodhayat || 3|| shreyastvaM katamadrAjan karmaNA.a.atmana Ihase | duHkhahAniH sukhAvAptiH shreyastanneha cheShyate || 4|| rAjovAcha na jAnAmi mahAbhAga paraM karmApaviddhadhIH | brUhi me vimalaM j~nAnaM yena muchyeya karmabhiH || 5|| gR^iheShu kUTadharmeShu putradAradhanArthadhIH | na paraM vindate mUDho bhrAmyan saMsAravartmasu || 6|| nArada uvAcha bho bhoH prajApate rAjan pashUn pashya tvayAdhvare | sa.nj~nApitA~njIvasa~NghAn nirghR^iNena sahasrashaH || 7|| ete tvAM sampratIkShante smaranto vaishasaM tava | samparetamayaHkUTaishChindantyutthitamanyavaH || 8|| atra te kathayiShye.amumitihAsaM purAtanam | pura~njanasya charitaM nibodha gadato mama || 9|| AsItpura~njano nAma rAjA rAjan bR^ihachChravAH | tasyAvij~nAtanAmA.a.asItsakhAvij~nAtacheShTitaH || 10|| so.anveShamANaH sharaNaM babhrAma pR^ithivIM prabhuH | nAnurUpaM yadAvindadabhUtsa vimanA iva || 11|| na sAdhu mene tAH sarvA bhUtale yAvatIH puraH | kAmAn kAmayamAno.asau tasya tasyopapattaye || 12|| sa ekadA himavato dakShiNeShvatha sAnuShu | dadarsha navabhirdvArbhiH puraM lakShitalakShaNAm || 13|| prAkAropavanATTAlaparikhairakShatoraNaiH | svarNaraupyAyasaiH shR^i~NgaiH sa~NkulAM sarvato gR^ihaiH || 14|| nIlasphaTikavaidUryamuktAmarakatAruNaiH | kLLiptaharmyasthalIM dIptAM shriyA bhogavatImiva || 15|| sabhAchatvararathyAbhirAkrIDAyatanApaNaiH | chaityadhvajapatAkAbhiryuktAM vidrumavedibhiH || 16|| puryAstu bAhyopavane divyadrumalatAkule | nadadviha~NgAlikulakolAhalajalAshaye || 17|| himanirjharavipruShmatkusumAkaravAyunA | chalatpravAlaviTapanalinItaTasampadi || 18|| nAnAraNyamR^igavrAtairanAbAdhe munivrataiH | AhUtaM manyate pAntho yatra kokilakUjitaiH || 19|| yadR^ichChayA.a.agatAM tatra dadarsha pramadottamAm | bhR^ityairdashabhirAyAntImekaikashatanAyakaiH || 20|| pa~nchashIrShAhinA guptAM pratIhAreNa sarvataH | anveShamANAmR^iShabhamaprauDhAM kAmarUpiNIm || 21|| sunAsAM sudatIM bAlAM sukapolAM varAnanAm | samavinyastakarNAbhyAM bibhratIM kuNDalashriyam || 22|| pisha~NganIvIM sushroNIM shyAmAM kanakamekhalAm | padbhyAM kvaNadbhyAM chalatIM nUpurairdevatAmiva || 23|| stanau vya~njitakaishorau samavR^ittau nirantarau | vastrAntena nigUhantIM vrIDayA gajagAminIm || 24|| tAmAha lalitaM vIraH savrIDasmitashobhanAm | snigdhenApA~Ngapu~Nkhena spR^iShTaH premodbhramadbhruvA || 25|| kA tvaM ka~njapalAshAkShi kasyAsIha kutaH sati | imAmupa purIM bhIru kiM chikIrShasi shaMsa me || 26|| ka ete.anupathA ye ta ekAdasha mahAbhaTAH | etA vA lalanAH subhru ko.ayaM te.ahiH puraHsaraH || 27|| tvaM hrIrbhavAnyasyathavAgramA patiM vichinvatI kiM munivadraho vane | tvada~NghrikAmAptasamastakAmaM kva padmakoshaH patitaH karAgrAt || 28|| nAsAM varorvanyatamA bhuvispR^ik purImimAM vIravareNa sAkam | arhasyala~NkartumadabhrakarmaNA lokaM paraM shrIriva yaj~napuMsA || 29|| yadeSha mApA~NgavikhaNDitendriyaM savrIDabhAvasmitavibhramadbhruvA | tvayopasR^iShTo bhagavAn manobhavaH prabAdhate.athAnugR^ihANa shobhane || 30|| tvadAnanaM subhru sutAralochanaM vyAlambi nIlAlakavR^indasaMvR^itam | unnIya me darshaya valgu vAchakaM yadvrIDayA nAbhimukhaM shuchismite || 31|| nArada uvAcha itthaM pura~njanaM nArI yAchamAnamadhIravat | abhyanandata taM vIraM hasantI vIramohitA || 32|| na vidAma vayaM samyakkartAraM puruSharShabha | Atmanashcha parasyApi gotraM nAma cha yatkR^itam || 33|| ihAdya santamAtmAnaM vidAma na tataH param | yeneyaM nirmitA vIra purI sharaNamAtmanaH || 34|| ete sakhAyaH sakhyo me narA nAryashcha mAnada | suptAyAM mayi jAgarti nAgo.ayaM pAlayan purIm || 35|| diShTyA.a.agato.asi bhadraM te grAmyAn kAmAnabhIpsase | udvahiShyAmi tAMste.ahaM svabandhubhirarindama || 36|| imAM tvamadhitiShThasva purIM navamukhIM vibho | mayopanItAn gR^ihNAnaH kAmabhogAn shataM samAH || 37|| kaM nu tvadanyaM ramaye hyaratij~namakovidam | asamparAyAbhimukhamashvastanavidaM pashum || 38|| dharmo hyatrArthakAmau cha prajAnando.amR^itaM yashaH | lokA vishokA virajA yAnna kevalino viduH || 39|| pitR^idevarShimartyAnAM bhUtAnAmAtmanashcha ha | kShemyaM vadanti sharaNaM bhave.asmin yadgR^ihAshramaH || 40|| kA nAma vIra vikhyAtaM vadAnyaM priyadarshanam | na vR^iNIta priyaM prAptaM mAdR^ishI tvAdR^ishaM patim || 41|| kasyA manaste bhuvi bhogibhogayoH striyA na sajjedbhujayormahAbhuja | yo.anAthavargAdhimalaM ghR^iNoddhata\- smitAvalokena charatyapohitum || 42|| nArada uvAcha iti tau dampatI tatra samudya samayaM mithaH | tAM pravishya purIM rAjan mumudAte shataM samAH || 43|| upagIyamAno lalitaM tatra tatra cha gAyakaiH | krIDan parivR^itaH strIbhirhradinImAvishachChuchau || 44|| saptopari kR^itA dvAraH purastasyAstu dve adhaH | pR^ithagviShayagatyarthaM tasyAM yaH kashchaneshvaraH || 45|| pa~nchadvArastu paurastyA dakShiNaikA tathottarA | pashchime dve amUShAM te nAmAni nR^ipa varNaye || 46|| khadyotAvirmukhI cha prAgdvArAvekatra nirmite | vibhrAjitaM janapadaM yAti tAbhyAM dyumatsakhaH || 47|| nalinI nAlinI cha prAgdvArAvekatra nirmite | avadhUtasakhastAbhyAM viShayaM yAti saurabham || 48|| mukhyA nAma purastAddvAstayApaNabahUdanau | viShayau yAti purarADrasaj~navipaNAnvitaH || 49|| pitR^ihUrnR^ipa puryA dvArdakShiNena pura~njanaH | rAShTraM dakShiNapa~nchAlaM yAti shrutadharAnvitaH || 50|| devahUrnAma puryA dvA uttareNa pura~njanaH | rAShTramuttarapa~nchAlaM yAti shrutadharAnvitaH || 51|| AsurI nAma pashchAddvAstayA yAti pura~njanaH | grAmakaM nAma viShayaM durmadena samanvitaH || 52|| nirR^itirnAma pashchAddvAstayA yAti pura~njanaH | vaishasaM nAma viShayaM lubdhakena samanvitaH || 53|| andhAvamIShAM paurANAM nirvAkpeshaskR^itAvubhau | akShaNvatAmadhipatistAbhyAM yAti karoti cha || 54|| sa yarhyantaHpuragato viShUchInasamanvitaH | mohaM prasAdaM harShaM vA yAti jAyA.a.atmajodbhavam || 55|| evaM karmasu saMsaktaH kAmAtmA va~nchito.abudhaH | mahiShI yadyadIheta tattadevAnvavartata || 56|| kvachitpibantyAM pibati madirAM madavihvalaH | ashnantyAM kvachidashnAti jakShatyAM saha jakShiti || 57|| kvachidgAyati gAyantyAM rudatyAM rudati kvachit | kvachiddhasantyAM hasati jalpantyAmanu jalpati || 58|| kvachiddhAvati dhAvantyAM tiShThantyAmanu tiShThati | anu shete shayAnAyAmanvAste kvachidAsatIm || 59|| kvachichChR^iNoti shR^iNvantyAM pashyantyAmanu pashyati | kvachijjighrati jighrantyAM spR^ishantyAM spR^ishati kvachit || 60|| kvachichcha shochatIM jAyAmanu shochati dInavat | anu hR^iShyati hR^iShyantyAM muditAmanu modate || 61|| vipralabdho mahiShyaivaM sarvaprakR^itiva~nchitaH | nechChannanukarotyaj~naH klaibyAtkrIDAmR^igo yathA || 62|| iti shrImadbhAgavate mahApurANe pAramahaMsyAM saMhitAyAM chaturthaskandhe pura~njanopAkhyAne pa~nchaviMsho.adhyAyaH || 25|| \iti \section{.. OM namo bhagavate vAsudevAya ..} \section{.. ShaDviMsho.adhyAyaH \- 26..} nArada uvAcha sa ekadA maheShvAso rathaM pa~nchAshvamAshugam | dvIShaM dvichakramekAkShaM triveNuM pa~nchabandhuram || 1|| ekarashmyekadamanamekanIDaM dvikUbaram | pa~nchapraharaNaM saptavarUthaM pa~nchavikramam || 2|| haimopaskaramAruhya svarNavarmAkShayeShudhiH | ekAdashachamUnAthaH pa~nchaprasthamagAdvanam || 3|| chachAra mR^igayAM tatra dR^ipta AtteShukArmukaH | vihAya jAyAmatadarhAM mR^igavyasanalAlasaH || 4|| AsurIM vR^ittimAshritya ghorAtmA niranugrahaH | nyahanannishitairbANairvaneShu vanagocharAn || 5|| tIrtheShu pratidR^iShTeShu rAjA medhyAn pashUn vane | yAvadarthamalaM lubdho hanyAditi niyamyate || 6|| ya evaM karma niyataM vidvAn kurvIta mAnavaH | karmaNA tena rAjendra j~nAnena na sa lipyate || 7|| anyathA karma kurvANo mAnArUDho nibadhyate | guNapravAhapatito naShTapraj~no vrajatyadhaH || 8|| tatra nirbhinnagAtrANAM chitravAjaiH shilImukhaiH | viplavo.abhUdduHkhitAnAM duHsahaH karuNAtmanAm || 9|| shashAn varAhAn mahiShAn gavayAn rurushalyakAn | medhyAnanyAMshcha vividhAn vinighnan shramamadhyagAt || 10|| tataH kShuttR^iT‍parishrAnto nivR^itto gR^ihameyivAn | kR^itasnAnochitAhAraH saMvivesha gataklamaH || 11|| AtmAnamarhayA~nchakre dhUpAlepasragAdibhiH | sAdhvala~NkR^itasarvA~Ngo mahiShyAmAdadhe manaH || 12|| tR^ipto hR^iShTaH sudR^iptashcha kandarpAkR^iShTamAnasaH | na vyachaShTa varArohAM gR^ihiNIM gR^ihamedhinIm || 13|| antaHpurastriyo.apR^ichChadvimanA iva vediShat | api vaH kushalaM rAmAH seshvarINAM yathA purA || 14|| na tathaitarhi rochante gR^iheShu gR^ihasampadaH | yadi na syAdgR^ihe mAtA patnI vA patidevatA | vya~Nge ratha iva prAj~naH ko nAmAsIta dInavat || 15|| kva vartate sA lalanA majjantaM vyasanArNave | yA mAmuddharate praj~nAM dIpayantI pade pade || 16|| rAmA UchuH naranAtha na jAnImastvatpriyA yadvyavasyati | bhUtale niravastAre shayAnAM pashya shatruhan || 17|| nArada uvAcha pura~njanaH svamahiShIM nirIkShyAvadhutAM bhuvi | tatsa~Ngonmathitaj~nAno vaiklavyaM paramaM yayau || 18|| sAntvayan shlakShNayA vAchA hR^idayena vidUyatA | preyasyAH snehasaMrambhali~NgamAtmani nAbhyagAt || 19|| anuninye.atha shanakairvIro.anunayakovidaH | pasparsha pAdayugalamAha chotsa~NgalAlitAm || 20|| pura~njana uvAcha nUnaM tvakR^itapuNyAste bhR^ityA yeShvIshvarAH shubhe | kR^itAgaHsvAtmasAtkR^itvA shikShA daNDaM na yu~njate || 21|| paramo.anugraho daNDo bhR^ityeShu prabhuNArpitaH | bAlo na veda tattanvi bandhukR^ityamamarShaNaH || 22|| sA tvaM mukhaM sudati subhrvanurAgabhAra\- vrIDAvilambavilasaddhasitAvalokam | nIlAlakAlibhirupaskR^itamunnasaM naH svAnAM pradarshaya manasvini valgu vAkyam || 23|| tasmin dadhe damamahaM tava vIrapatni yo.anyatra bhUsurakulAtkR^itakilbiShastam | pashye na vItabhayamunmuditaM trilokyA\- manyatra vai murariporitaratra dAsAt || 24|| vaktraM na te vitilakaM malinaM viharShaM saMrambhabhImamavimR^iShTamapetarAgam | pashye stanAvapi shuchopahatau sujAtau bimbAdharaM vigataku~Nkumapa~NkarAgam || 25|| tanme prasIda suhR^idaH kR^itakilbiShasya svairaM gatasya mR^igayAM vyasanAturasya | kA devaraM vashagataM kusumAstravega\- visrastapauMsnamushatI na bhajeta kR^itye || 26|| iti shrImadbhAgavate mahApurANe pAramahaMsyAM saMhitAyAM chaturthaskandhe pura~njanopAkhyAne ShaDviMsho.adhyAyaH || 26|| \iti \section{.. OM namo bhagavate vAsudevAya ..} \section{.. saptaviMsho.adhyAyaH \- 27..} nArada uvAcha itthaM pura~njanaM sadhryag vashamAnIya vibhramaiH | pura~njanI mahArAja reme ramayatI patim || 1|| sa rAjA mahiShIM rAjan susnAtAM ruchirAnanAm | kR^itasvastyayanAM tR^iptAmabhyanandadupAgatAm || 2|| tayopagUDhaH parirabdhakandharo raho.anumantrairapakR^iShTachetanaH | na kAlaraMho bubudhe duratyayaM divAnisheti pramadAparigrahaH || 3|| shayAna unnaddhamado mahAmanA mahArhatalpe mahiShIbhujopadhiH | tAmeva vIro manute paraM yata\- stamo.abhibhUto na nijaM paraM cha yat || 4|| tayaivaM ramamANasya kAmakashmalachetasaH | kShaNArdhamiva rAjendra vyatikrAntaM navaM vayaH || 5|| tasyAmajanayatputrAn pura~njanyAM pura~njanaH | shatAnyekAdasha virADAyuSho.ardhamathAtyagAt || 6|| duhitR^IrdashottarashataM pitR^imAtR^iyashaskarIH | shIlaudAryaguNopetAH paura~njanyaH prajApate || 7|| sa pa~nchAlapatiH putrAn pitR^ivaMshavivardhanAn | dAraiH saMyojayAmAsa duhitR^IH sadR^ishairvaraiH || 8|| putrANAM chAbhavan putrA ekaikasya shataM shatam | yairvai paura~njano vaMshaH pa~nchAleShu samedhitaH || 9|| teShu tadrikthahAreShu gR^ihakoshAnujIviShu | nirUDhena mamatvena viShayeShvanvabadhyata || 10|| Ije cha kratubhirghorairdIkShitaH pashumArakaiH | devAn pitR^In bhUtapatIn nAnAkAmo yathA bhavAn || 11|| yukteShvevaM pramattasya kuTumbAsaktachetasaH | AsasAda sa vai kAlo yo.apriyaH priyayoShitAm || 12|| chaNDavega iti khyAto gandharvAdhipatirnR^ipa | gandharvAstasya balinaH ShaShTyuttarashatatrayam || 13|| gandharvyastAdR^ishIrasya maithunyashcha sitAsitAH | parivR^ittyA vilumpanti sarvakAmavinirmitAm || 14|| te chaNDavegAnucharAH pura~njanapuraM yadA | hartumArebhire tatra pratyaShedhatprajAgaraH || 15|| sa saptabhiH shataireko viMshatyA cha shataM samAH | pura~njanapurAdhyakSho gandharvairyuyudhe balI || 16|| kShIyamANe svasambandhe ekasmin bahubhiryudhA | chintAM parAM jagAmArtaH sa rAShTrapurabAndhavaH || 17|| sa eva puryAM madhubhuk pa~nchAleShu svapArShadaiH | upanItaM baliM gR^ihNan strIjito nAvidadbhayam || 18|| kAlasya duhitA kAchittrilokIM varamichChatI | paryaTantI na barhiShman pratyanandata kashchana || 19|| daurbhAgyenAtmano loke vishrutA durbhageti sA | yA tuShTA rAjarShaye tu vR^itAdAtpUrave varam || 20|| kadAchidaTamAnA sA brahmalokAnmahIM gatam | vavre bR^ihadvrataM mAM tu jAnatI kAmamohitA || 21|| mayi saMrabhya vipulamadAchChApaM suduHsaham | sthAtumarhasi naikatra madyAch~nAvimukho mune || 22|| tato vihatasa~NkalpA kanyakA yavaneshvaram | mayopadiShTamAsAdya vavre nAmnA bhayaM patim || 23|| R^iShabhaM yavanAnAM tvAM vR^iNe vIrepsitaM patim | sa~Nkalpastvayi bhUtAnAM kR^itaH kila na riShyati || 24|| dvAvimAvanushochanti bAlAvasadavagrahau | yallokashAstropanataM na rAti na tadichChati || 25|| atho bhajasva mAM bhadra bhajantIM me dayAM kuru | etAvAn pauruSho dharmo yadArtAnanukampate || 26|| kAlakanyoditavacho nishamya yavaneshvaraH | chikIrShurdevaguhyaM sa sasmitaM tAmabhAShata || 27|| mayA nirUpitastubhyaM patirAtmasamAdhinA | nAbhinandati loko.ayaM tvAmabhadrAmasammatAm || 28|| tvamavyaktagatirbhu~NkShva lokaM karmavinirmitam | yA hi me pR^itanA yuktA prajAnAshaM praNeShyasi || 29|| prajvAro.ayaM mama bhrAtA tvaM cha me bhaginI bhava | charAmyubhAbhyAM loke.asminnavyakto bhImasainikaH || 30|| iti shrImadbhAgavate mahApurANe pAramahaMsyAM saMhitAyAM chaturthaskandhe pura~njanopAkhyAne saptaviMsho.adhyAyaH || 27|| \iti \section{.. OM namo bhagavate vAsudevAya ..} \section{.. aShTAviMsho.adhyAyaH \- 28..} nArada uvAcha sainikA bhayanAmno ye barhiShman diShTakAriNaH | prajvArakAlakanyAbhyAM vicheruravanImimAm || 1|| ta ekadA tu rabhasA pura~njanapurIM nR^ipa | rurudhurbhaumabhogADhyAM jaratpannagapAlitAm || 2|| kAlakanyApi bubhuje pura~njanapuraM balAt | yayAbhibhUtaH puruShaH sadyo niHsAratAmiyAt || 3|| tayopabhujyamAnAM vai yavanAH sarvatodisham | dvArbhiH pravishya subhR^ishaM prArdayan sakalAM purIm || 4|| tasyAM prapIDyamAnAyAmabhimAnI pura~njanaH | avAporuvidhAMstApAn kuTumbI mamatA.a.akulaH || 5|| kanyopagUDho naShTashrIH kR^ipaNo viShayAtmakaH | naShTapraj~no hR^itaishvaryo gandharvayavanairbalAt || 6|| vishIrNAM svapurIM vIkShya pratikUlAnanAdR^itAn | putrAn pautrAnugAmAtyAn jAyAM cha gatasauhR^idAm || 7|| AtmAnaM kanyayA grastaM pa~nchAlAnaridUShitAn | durantachintAmApanno na lebhe tatpratikriyAm || 8|| kAmAnabhilaShan dIno yAtayAmAMshcha kanyayA | vigatAtmagatisnehaH putradArAMshcha lAlayan || 9|| gandharvayavanAkrAntAM kAlakanyopamarditAm | hAtuM prachakrame rAjA tAM purImanikAmataH || 10|| bhayanAmno.agrajo bhrAtA prajvAraH pratyupasthitaH | dadAha tAM purIM kR^itsnAM bhrAtuH priyachikIrShayA || 11|| tasyAM sandahyamAnAyAM sapauraH saparichChadaH | kauTumbikaH kuTumbinyA upAtapyata sAnvayaH || 12|| yavanoparuddhAyatano grastAyAM kAlakanyayA | puryAM prajvArasaMsR^iShTaH purapAlo.anvatapyata || 13|| na sheke so.avituM tatra purukR^ichChroruvepathuH | gantumaichChattato vR^ikShakoTarAdiva sAnalAt || 14|| shithilAvayavo yarhi gandharvairhR^itapauruShaH | yavanairaribhI rAjannuparuddho ruroda ha || 15|| duhitR^IH putrapautrAMshcha jAmijAmAtR^ipArShadAn | svatvAvashiShTaM yatki~nchidgR^ihakoshaparichChadam || 16|| ahaM mameti svIkR^itya gR^iheShu kumatirgR^ihI | dadhyau pramadayA dIno viprayoga upasthite || 17|| lokAntaraM gatavati mayyanAthA kuTumbinI | vartiShyate kathaM tveShA bAlakAnanushochatI || 18|| na mayyanAshite bhu~Nkte nAsnAte snAti matparA | mayi ruShTe susantrastA bhartsite yatavAgbhayAt || 19|| prabodhayati mAvij~naM vyuShite shokakarshitA | vartmaitadgR^ihamedhIyaM vIrasUrapi neShyati || 20|| kathaM nu dArakA dInA dArakIrvAparAyaNAH | vartiShyante mayi gate bhinnanAva ivodadhau || 21|| evaM kR^ipaNayA bud.hdhyA shochantamatadarhaNam | grahItuM kR^itadhIrenaM bhayanAmAbhyapadyata || 22|| pashuvadyavanaireSha nIyamAnaH svakaM kShayam | anvadravannanupathAH shochanto bhR^ishamAturAH || 23|| purIM vihAyopagata uparuddho bhuja~NgamaH | yadA tamevAnu purI vishIrNA prakR^itiM gatA || 24|| vikR^iShyamANaH prasabhaM yavanena balIyasA | nAvindattamasA.a.aviShTaH sakhAyaM suhR^idaM puraH || 25|| taM yaj~napashavo.anena sa.nj~naptA ye.adayAlunA | kuThAraishchichChiduH kruddhAH smaranto.amIvamasya tat || 26|| anantapAre tamasi magno naShTasmR^itiH samAH | shAshvatIranubhUyArtiM pramadAsa~NgadUShitaH || 27|| tAmeva manasA gR^ihNan babhUva pramadottamA | anantaraM vidarbhasya rAjasiMhasya veshmani || 28|| upayeme vIryapaNAM vaidarbhIM malayadhvajaH | yudhi nirjitya rAjanyAn pANDyaH parapura~njayaH || 29|| tasyAM sa janayA~nchakra AtmajAmasitekShaNAm | yavIyasaH sapta sutAn sapta draviDabhUbhR^itaH || 30|| ekaikasyAbhavatteShAM rAjannarbudamarbudam | bhokShyate yadvaMshadharairmahI manvantaraM param || 31|| agastyaH prAgduhitaramupayeme dhR^itavratAm | yasyAM dR^iDhachyuto jAta idhmavAhAtmajo muniH || 32|| vibhajya tanayebhyaH kShmAM rAjarShirmalayadhvajaH | ArirAdhayiShuH kR^iShNaM sa jagAma kulAchalam || 33|| hitvA gR^ihAn sutAn bhogAn vaidarbhI madirekShaNA | anvadhAvata pANDyeshaM jyotsneva rajanIkaram || 34|| tatra chandravasA nAma tAmraparNI vaTodakA | tatpuNyasalilairnityamubhayatrAtmano mR^ijan || 35|| kandAShTibhirmUlaphalaiH puShpaparNaistR^iNodakaiH | vartamAnaH shanairgAtrakarshanaM tapa AsthitaH || 36|| shItoShNavAtavarShANi kShutpipAse priyApriye | sukhaduHkhe iti dvandvAnyajayatsamadarshanaH || 37|| tapasA vidyayA pakvakaShAyo niyamairyamaiH | yuyuje brahmaNyAtmAnaM vijitAkShAnilAshayaH || 38|| Aste sthANurivaikatra divyaM varShashataM sthiraH | vAsudeve bhagavati nAnyadvedodvahan ratim || 39|| sa vyApakatayA.a.atmAnaM vyatiriktatayA.a.atmani | vidvAn svapna ivAmarshasAkShiNaM virarAma ha || 40|| sAkShAdbhagavatoktena guruNA hariNA nR^ipa | vishuddhaj~nAnadIpena sphuratA vishvatomukham || 41|| pare brahmaNi chAtmAnaM paraM brahma tathA.a.atmani | vIkShamANo vihAyekShAmasmAdupararAma ha || 42|| patiM paramadharmaj~naM vaidarbhI malayadhvajam | premNA paryacharaddhitvA bhogAn sA patidevatA || 43|| chIravAsA vratakShAmA veNIbhUtashiroruhA | babhAvupa patiM shAntA shikhA shAntamivAnalam || 44|| ajAnatI priyatamaM yadoparatama~NganA | susthirAsanamAsAdya yathApUrvamupAcharat || 45|| yadA nopalabhetA~NghrAvUShmANaM patyurarchatI | AsItsaMvignahR^idayA yUthabhraShTA mR^igI yathA || 46|| AtmAnaM shochatI dInamabandhuM viklavAshrubhiH | stanAvAsichya vipine susvaraM praruroda sA || 47|| uttiShThottiShTha rAjarShe imAmudadhimekhalAm | dasyubhyaH kShatrabandhubhyo bibhyatIM pAtumarhasi || 48|| evaM vilapatI bAlA vipine.anugatA patim | patitA pAdayorbhartU rudatyashrUNyavartayat || 49|| chitiM dArumayIM chitvA tasyAM patyuH kalevaram | AdIpya chAnumaraNe vilapantI mano dadhe || 50|| tatra pUrvataraH kashchitsakhA brAhmaNa AtmavAn | sAntvayan valgunA sAmnA tAmAha rudatIM prabho || 51|| brAhmaNa uvAcha kA tvaM kasyAsi ko vAyaM shayAno yasya shochasi | jAnAsi kiM sakhAyaM mAM yenAgre vichachartha ha || 52|| api smarasi chAtmAnamavij~nAtasakhaM sakhe | hitvA mAM padamanvichChan bhaumabhogarato gataH || 53|| haMsAvahaM cha tvaM chArya sakhAyau mAnasAyanau | abhUtAmantarA vaukaH sahasraparivatsarAn || 54|| sa tvaM vihAya mAM bandho gato grAmyamatirmahIm | vicharan padamadrAkShIH kayAchinnirmitaM striyA || 55|| pa~nchArAmaM navadvAramekapAlaM trikoShThakam | ShaTkulaM pa~nchavipaNaM pa~nchaprakR^iti strIdhavam || 56|| pa~nchendriyArthA ArAmA dvAraH prANA nava prabho | tejo.abannAni koShThAni kulamindriyasa~NgrahaH || 57|| vipaNastu kriyA shaktirbhUtaprakR^itiravyayA | shaktyadhIshaH pumAMstvatra praviShTo nAvabudhyate || 58|| tasmiMstvaM rAmayA spR^iShTo ramamANo.ashrutasmR^itiH | tatsa~NgAdIdR^ishIM prApto dashAM pApIyasIM prabho || 59|| na tvaM vidarbhaduhitA nAyaM vIraH suhR^ittava | na patistvaM pura~njanyA ruddho navamukhe yayA || 60|| mAyA hyeShA mayA sR^iShTA yatpumAMsaM striyaM satIm | manyase nobhayaM yadvai haMsau pashyAvayorgatim || 61|| ahaM bhavAn na chAnyastvaM tvamevAhaM vichakShva bhoH | na nau pashyanti kavayashChidraM jAtu manAgapi || 62|| yathA puruSha AtmAnamekamAdarshachakShuShoH | dvidhAbhUtamavekSheta tathaivAntaramAvayoH || 63|| evaM sa mAnaso haMso haMsena pratibodhitaH | svasthastadvyabhichAreNa naShTAmApa punaH smR^itim || 64|| barhiShmannetadadhyAtmaM pArokShyeNa pradarshitam | yatparokShapriyo devo bhagavAn vishvabhAvanaH || 65|| iti shrImadbhAgavate mahApurANe pAramahaMsyAM saMhitAyAM chaturthaskandhe pura~njanopAkhyAne aShTAviMsho.adhyAyaH || 28|| \iti \section{.. OM namo bhagavate vAsudevAya ..} \section{.. ekonatriMsho.adhyAyaH \- 29..} prAchInabarhiruvAcha bhagavaMste vacho.asmAbhirna samyagavagamyate | kavayastadvijAnanti na vayaM karmamohitAH || 1|| nArada uvAcha puruShaM pura~njanaM vidyAdyadvyanaktyAtmanaH puram | ekadvitrichatuShpAdaM bahu pAdamapAdakam || 2|| yo.avij~nAtAhR^itastasya puruShasya sakheshvaraH | yanna vij~nAyate pumbhirnAmabhirvA kriyAguNaiH || 3|| yadA jighR^ikShan puruShaH kArtsnyena prakR^iterguNAn | navadvAraM dvihastA~Nghri tatrAmanuta sAdhviti || 4|| buddhiM tu pramadAM vidyAnmamAhamiti yatkR^itam | yAmadhiShThAya dehe.asmin pumAn bhu~Nkte.akShabhirguNAn || 5|| sakhAya indriyagaNA j~nAnaM karma cha yatkR^itam | sakhyastadvR^ittayaH prANaH pa~nchavR^ittiryathoragaH || 6|| bR^ihadbalaM mano vidyAdubhayendriyanAyakam | pa~nchAlAH pa~nchaviShayA yanmadhye nava khaM puram || 7|| akShiNI nAsike karNau mukhaM shishnagudAviti | dve dve dvArau bahiryAti yastadindriyasaMyutaH || 8|| akShiNI nAsike Asyamiti pa~ncha puraH kR^itAH | dakShiNA dakShiNaH karNa uttarA chottaraH smR^itaH || 9|| pashchime ityadho dvArau gudaM shishnamihochyate | khadyotAvirmukhI chAtra netre ekatra nirmite | rUpaM vibhrAjitaM tAbhyAM vichaShTe chakShuSheshvaraH || 10|| nalinI nAlinI nAse gandhaH saurabha uchyate | ghrANo.avadhUto mukhyAsyaM vipaNo vAgrasavidrasaH || 11|| ApaNo vyavahAro.atra chitramandho bahUdanam | pitR^ihUrdakShiNaH karNa uttaro devahUH smR^itaH || 12|| pravR^ittaM cha nivR^ittaM cha shAstraM pa~nchAlasa.nj~nitam | tR^iyAnaM devayAnaM shrotrAchChrutadharAdvrajet || 13|| AsurI meDhramarvAgdvArvyavAyo grAmiNAM ratiH | upastho durmadaH prokto nirR^itirguda uchyate || 14|| vaishasaM narakaM pAyurlubdhako.andhau tu me shR^iNu | hastapAdau pumAMstAbhyAM yukto yAti karoti cha || 15|| antaHpuraM cha hR^idayaM viShUchirmana uchyate | tatra mohaM prasAdaM vA harShaM prApnoti tadguNaiH || 16|| yathA yathA vikriyate guNAkto vikaroti vA | tathA tathopadraShTA.a.atmA tadvR^ittIranukAryate || 17|| deho rathastvindriyAshvaH saMvatsararayo.agatiH | dvikarmachakrastriguNadhvajaH pa~nchAsubandhuraH || 18|| manorashmirbuddhisUto hR^innIDo dvandvakUbaraH | pa~nchendriyArthaprakShepaH saptadhAtuvarUthakaH || 19|| AkUtirvikramo bAhyo mR^igatR^iShNAM pradhAvati | ekAdashendriyachamUH pa~nchasUnA vinodakR^it || 20|| saMvatsarashchaNDavegaH kAlo yenopalakShitaH | tasyAhAnIha gandharvA gandharvyo rAtrayaH smR^itAH | harantyAyuH parikrAntyA ShaShTyuttarashatatrayam || 21|| kAlakanyA jarA sAkShAllokastAM nAbhinandati | svasAraM jagR^ihe mR^ityuH kShayAya yavaneshvaraH || 22|| Adhayo vyAdhayastasya sainikA yavanAshcharAH | bhUtopasargAshurayaH prajvAro dvividho jvaraH || 23|| evaM bahuvidhairduHkhairdaivabhUtAtmasambhavaiH | klishyamAnaH shataM varShaM dehe dehI tamovR^itaH || 24|| prANendriyamanodharmAnAtmanyadhyasya nirguNaH | shete kAmalavAn dhyAyan mamAhamiti karmakR^it || 25|| yadA.a.atmAnamavij~nAya bhagavantaM paraM gurum | puruShastu viShajjeta guNeShu prakR^iteH svadR^ik || 26|| guNAbhimAnI sa tadA karmANi kurute.avashaH | shuklaM kR^iShNaM lohitaM vA yathA karmAbhijAyate || 27|| shuklAtprakAshabhUyiShThAn lokAnApnoti karhichit | duHkhodarkAn kriyAyAsAMstamaH shokotkaTAn kvachit || 28|| kvachitpumAn kvachichcha strI kvachinnobhayamandhadhIH | devo manuShyastiryagvA yathA karmaguNaM bhavaH || 29|| kShutparIto yathA dInaH sArameyo gR^ihaM gR^iham | charan vindati yaddiShTaM daNDamodanameva vA || 30|| tathA kAmAshayo jIva uchchAvachapathA bhraman | uparyadho vA madhye vA yAti diShTaM priyApriyam || 31|| duHkheShvekatareNApi daivabhUtAtmahetuShu | jIvasya na vyavachChedaH syAchchettattatpratikriyA || 32|| yathA hi puruSho bhAraM shirasA gurumudvahan | taM skandhena sa Adhatte tathA sarvAH pratikriyAH || 33|| naikAntataH pratIkAraH karmaNAM karma kevalam | dvayaM hyavidyopasR^itaM svapne svapna ivAnagha || 34|| arthe hyavidyamAne.api saMsR^itirna nivartate | manasA li~NgarUpeNa svapne vicharato yathA || 35|| athAtmano.arthabhUtasya yato.anarthaparamparA | saMsR^itistadvyavachChedo bhaktyA paramayA gurau || 36|| vAsudeve bhagavati bhaktiyogaH samAhitaH | sadhrIchInena vairAgyaM j~nAnaM cha janayiShyati || 37|| so.achirAdeva rAjarShe syAdachyutakathAshrayaH | shR^iNvataH shraddadhAnasya nityadA syAdadhIyataH || 38|| yatra bhAgavatA rAjan sAdhavo vishadAshayAH | bhagavadguNAnukathanashravaNavyagrachetasaH || 39|| tasmin mahanmukharitA madhubhichcharitra\- pIyUShasheShasaritaH paritaH sravanti | tA ye pibantyavitR^iSho nR^ipa gADhakarNai\- stAn na spR^ishantyashanatR^iDbhayashokamohAH || 40|| etairupadruto nityaM jIvalokaH svabhAvajaiH | na karoti harernUnaM kathAmR^itanidhau ratim || 41|| prajApatipatiH sAkShAdbhagavAn girisho manuH | dakShAdayaH prajAdhyakShA naiShThikAH sanakAdayaH || 42|| marIchiratrya~Ngirasau pulastyaH pulahaH kratuH | bhR^igurvasiShTha ityete madantA brahmavAdinaH || 43|| adyApi vAchaspatayastapovidyAsamAdhibhiH | pashyanto.api na pashyanti pashyantaM parameshvaram || 44|| shabdabrahmaNi duShpAre charanta uru vistare | mantrali~NgairvyavachChinnaM bhajanto na viduH param || 45|| (sarveShAmeva jantUnAM satataM dehapoShaNe | asti praj~nA samAyattA ko visheShastadA nR^iNAm || labdhvehAnte manuShyatvaM hitvA dehAdyasadgraham | AtmasR^ityA vihAyedaM jIvAtmA sa vishiShyate ||) yadA yamanugR^ihNAti bhagavAnAtmabhAvitaH | sa jahAti matiM loke vede cha pariniShThitAm || 46|| tasmAtkarmasu barhiShmannaj~nAnAdarthakAshiShu | mArthadR^iShTiM kR^ithAH shrotrasparshiShvaspR^iShTavastuShu || 47|| svaM lokaM na viduste vai yatra devo janArdanaH | AhurdhUmradhiyo vedaM sakarmakamatadvidaH || 48|| AstIrya darbhaiH prAgagraiH kArtsnyena kShitimaNDalam | stabdho bR^ihadvadhAnmAnI karma nAvaiShi yatparam | tatkarma haritoShaM yatsA vidyA tanmatiryayA || 49|| harirdehabhR^itAmAtmA svayaM prakR^itirIshvaraH | tatpAdamUlaM sharaNaM yataH kShemo nR^iNAmiha || 50|| sa vai priyatamashchAtmA yato na bhayamaNvapi | iti veda sa vai vidvAn yo vidvAn sa gururhariH || 51|| nArada uvAcha prashna evaM hi sa~nChinno bhavataH puruSharShabha | atra me vadato guhyaM nishAmaya sunishchitam || 52|| kShudraM charaM sumanasAM sharaNe mithitvA raktaM ShaDa~NghrigaNasAmasu lubdhakarNam | agre vR^ikAnasutR^ipo.avigaNayya yAntaM pR^iShThe mR^igaM mR^igayalubdhakabANabhinnam || 53|| asyArthaH \- sumanaH samadharmaNAM strINAM sharaNa Ashrame puShpamadhugandhavatkShudratamaM kAmyakarma\- vipAkajaM kAmasukhalavaM jaihvyaupasthyAdi vichinvantaM mithunIbhUya tadabhiniveshitamanasaM ShaDa~NghrigaNasAmagItavadatimanoharavanitAdi janAlApeShvatitarAmatipralobhitakarNamagre vR^ikayUthavadAtmana Ayurharato.ahorAtrAn tAn kAlalavavisheShAnavigaNayya gR^iheShu viharantaM pR^iShThata eva parokShamanupravR^itto lubdhakaH kR^itAnto.antaH shareNa yamiha parAvidhyati tamimamAtmAnamaho rAjan bhinnahR^idayaM draShTumarhasIti || 54|| sa tvaM vichakShya mR^igacheShTitamAtmano.anta\- shchittaM niyachCha hR^idi karNadhunIM cha chitte | jahya~NganAshramamasattamayUthagAthaM prINIhi haMsasharaNaM virama krameNa || 55|| rAjovAcha shrutamanvIkShitaM brahman bhagavAn yadabhAShata | naitajjAnantyupAdhyAyAH kiM na brUyurviduryadi || 56|| saMshayo.atra tu me vipra sa~nChinnastatkR^ito mahAn | R^iShayo.api hi muhyanti yatra nendriyavR^ittayaH || 57|| karmANyArabhate yena pumAniha vihAya tam | amutrAnyena dehena juShTAni sa yadashnute || 58|| iti vedavidAM vAdaH shrUyate tatra tatra ha | karma yatkriyate proktaM parokShaM na prakAshate || 59|| nArada uvAcha yenaivArabhate karma tenaivAmutra tatpumAn | bhu~Nkte hyavyavadhAnena li~Ngena manasA svayam || 60|| shayAnamimamutsR^ijya shvasantaM puruSho yathA | karmAtmanyAhitaM bhu~Nkte tAdR^ishenetareNa vA || 61|| mamaite manasA yadyadasAvahamiti bruvan | gR^ihNIyAttatpumAn rAddhaM karma yena punarbhavaH || 62|| yathAnumIyate chittamubhayairindriyehitaiH | evaM prAgdehajaM karma lakShyate chittavR^ittibhiH || 63|| nAnubhUtaM kva chAnena dehenAdR^iShTamashrutam | kadAchidupalabhyeta yadrUpaM yAdR^igAtmani || 64|| tenAsya tAdR^ishaM rAjan li~Ngino dehasambhavam | shraddhatsvAnanubhUto.artho na manaH spraShTumarhati || 65|| mana eva manuShyasya pUrvarUpANi shaMsati | bhaviShyatashcha bhadraM te tathaiva na bhaviShyataH || 66|| adR^iShTamashrutaM chAtra kvachinmanasi dR^ishyate | yathA tathAnumantavyaM deshakAlakriyAshrayam || 67|| sarve kramAnurodhena manasIndriyagocharAH | AyAnti vargasho yAnti sarve samanaso janAH || 68|| sattvaikaniShThe manasi bhagavatpArshvavartini | tamashchandramasIvedamuparajyAvabhAsate || 69|| nAhaM mameti bhAvo.ayaM puruShe vyavadhIyate | yAvadbuddhimano.akShArthaguNavyUho hyanAdimAn || 70|| suptimUrchChopatApeShu prANAyanavighAtataH | nehate.ahamiti j~nAnaM mR^ityuprajvArayorapi || 71|| garbhe bAlye.apyapauShkalyAdekAdashavidhaM tadA | li~NgaM na dR^ishyate yUnaH kuhvAM chandramaso yathA || 72|| arthe hyavidyamAne.api saMsR^itirna nivartate | dhyAyato viShayAnasya svapne.anarthAgamo yathA || 73|| evaM pa~nchavidhaM li~NgaM trivR^itShoDashavistR^itam | eSha chetanayA yukto jIva ityabhidhIyate || 74|| anena puruSho dehAnupAdatte vimu~nchati | harShaM shokaM bhayaM duHkhaM sukhaM chAnena vindati || 75|| (bhaktiH kR^iShNe dayA jIveShvakuNThaj~nAnamAtmani | yadi syAdAtmano bhUyAdapavargastu saMsR^iteH ||) yathA tR^iNajalUkeyaM nApayAtyapayAti cha | na tyajenmriyamANo.api prAgdehAbhimatiM janaH || 76|| yAvadanyaM na vindeta vyavadhAnena karmaNAm | mana eva manuShyendra bhUtAnAM bhavabhAvanam || 77|| yadAkShaishcharitAn dhyAyan karmANyAchinute.asakR^it | sati karmaNyavidyAyAM bandhaH karmaNyanAtmanaH || 78|| atastadapavAdArthaM bhaja sarvAtmanA harim | pashyaMstadAtmakaM vishvaM sthityutpattyapyayA yataH || 79|| maitreya uvAcha bhAgavatamukhyo bhagavAn nArado haMsayorgatim | pradarshya hyamumAmantrya siddhalokaM tato.agamat || 80|| prAchInabarhI rAjarShiH prajAsargAbhirakShaNe | Adishya putrAnagamattapase kapilAshramam || 81|| tatraikAgramanA vIro govindacharaNAmbujam | vimuktasa~Ngo.anubhajan bhaktyA tatsAmyatAmagAt || 82|| etadadhyAtmapArokShyaM gItaM devarShiNAnagha | yaH shrAvayedyaH shR^iNuyAtsa li~Ngena vimuchyate || 83|| etanmukundayashasA bhuvanaM punAnaM devarShivaryamukhaniHsR^itamAtmashaucham | yaH kIrtyamAnamadhigachChati pArameShThyaM nAsmin bhave bhramati muktasamastabandhaH || 84|| adhyAtmapArokShyamidaM mayAdhigatamadbhutam | evaM striyAshramaH puMsashChinno.amutra cha saMshayaH || 85|| iti shrImadbhAgavate mahApurANe pAramahaMsyAM saMhitAyAM chaturthaskandhe prAchInabarhirnAradasaMvAdo nAmaikonatriMsho.adhyAyaH || 29|| \iti \section{.. OM namo bhagavate vAsudevAya ..} \section{.. triMsho.adhyAyaH \- 30..} vidura uvAcha ye tvayAbhihitA brahman sutAH prAchInabarhiShaH | te rudragItena hariM siddhimApuH pratoShya kAm || 1|| kiM bArhaspatyeha paratra vAtha kaivalyanAthapriyapArshvavartinaH | AsAdya devaM girishaM yadR^ichChayA prApuH paraM nUnamatha prachetasaH || 2|| maitreya uvAcha prachetaso.antarudadhau piturAdeshakAriNaH | japayaj~nena tapasA pura~njanamatoShayan || 3|| dashavarShasahasrAnte puruShastu sanAtanaH | teShAmAvirabhUtkR^ichChraM shAntena shamayan ruchA || 4|| suparNaskandhamArUDho merushR^i~NgamivAmbudaH | pItavAsA maNigrIvaH kurvan vitimirA dishaH || 5|| kAshiShNunA kanakavarNavibhUShaNena bhrAjatkapolavadano vilasatkirITaH | aShTAyudhairanucharairmunibhiH surendrai\- rAsevito garuDakinnaragItakIrtiH || 6|| pInAyatAShTabhujamaNDalamadhyalakShmyA spardhachChriyA parivR^ito vanamAlayA.a.adyaH | barhiShmataH puruSha Aha sutAn prapannAn parjanyanAdarutayA saghR^iNAvalokaH || 7|| shrIbhagavAnuvAcha varaM vR^iNIdhvaM bhadraM vo yUyaM me nR^ipanandanAH | sauhArdenApR^ithagdharmAstuShTo.ahaM sauhR^idena vaH || 8|| yo.anusmarati sandhyAyAM yuShmAnanudinaM naraH | tasya bhrAtR^iShvAtmasAmyaM tathA bhUteShu sauhR^idam || 9|| ye tu mAM rudragItena sAyaM prAtaH samAhitAH | stuvantyahaM kAmavarAn dAsye praj~nAM cha shobhanAm || 10|| yadyUyaM piturAdeshamagrahIShTa mudAnvitAH | atho va ushatI kIrtirlokAnanu bhaviShyati || 11|| bhavitA vishrutaH putro.anavamo brahmaNo guNaiH | ya etAmAtmavIryeNa trilokIM pUrayiShyati || 12|| kaNDoH pramlochayA labdhA kanyA kamalalochanA | tAM chApaviddhAM jagR^ihurbhUruhA nR^ipanandanAH || 13|| kShutkShAmAyA mukhe rAjA somaH pIyUShavarShiNIm | deshinIM rodamAnAyA nidadhe sa dayAnvitaH || 4|| prajAvisarga AdiShTAH pitrA mAmanuvartatA | tatra kanyAM varArohAM tAmudvahata mA chiram || 15|| apR^ithagdharmashIlAnAM sarveShAM vaH sumadhyamA | apR^ithagdharmashIleyaM bhUyAtpatnyarpitAshayA || 16|| divyavarShasahasrANAM sahasramahataujasaH | bhaumAn bhokShyatha bhogAn vai divyAMshchAnugrahAnmama || 17|| atha mayyanapAyinyA bhaktyA pakvaguNAshayAH | upayAsyatha maddhAma nirvidya nirayAdataH || 18|| gR^iheShvAvishatAM chApi puMsAM kushalakarmaNAm | madvArtA yAtayAmAnAM na bandhAya gR^ihA matAH || 19|| na vyavaddhR^idaye yajj~no brahmaitadbrahmavAdibhiH | na muhyanti na shochanti na hR^iShyanti yato gatAH || 20|| maitreya uvAcha evaM bruvANaM puruShArthabhAjanaM janArdanaM prA~njalayaH prachetasaH | taddarshanadhvastatamorajomalA girAgR^iNan gadgadayA suhR^ittamam || 21|| prachetasa UchuH namo namaH kleshavinAshanAya nirUpitodAraguNAhvayAya | manovachovegapurojavAya sarvAkShamArgairagatAdhvane namaH || 22|| shuddhAya shAntAya namaH svaniShThayA manasyapArthaM vilasaddvayAya | namo jagatsthAnalayodayeShu gR^ihItamAyAguNavigrahAya || 23|| namo vishuddhasattvAya haraye harimedhase | vAsudevAya kR^iShNAya prabhave sarvasAtvatAm || 24|| namaH kamalanAbhAya namaH kamalamAline | namaH kamalapAdAya namaste kamalekShaNa || 25|| namaH kamalaki~njalkapisha~NgAmalavAsase | sarvabhUtanivAsAya namo.ayu~NkShmahi sAkShiNe || 26|| rUpaM bhagavatA tvetadasheShakleshasa~NkShayam | AviShkR^itaM naH kliShTAnAM kimanyadanukampitam || 27|| etAvattvaM hi vibhubhirbhAvyaM dIneShu vatsalaiH | yadanusmaryate kAle svabud.hdhyAbhadrarandhana || 28|| yenopashAntirbhUtAnAM kShullakAnAmapIha tAm | antarhito.antarhR^idaye kasmAnno veda nAshiShaH || 29|| asAveva varo.asmAkamIpsito jagataH pate | prasanno bhagavAn yeShAmapavargagururgatiH || 30|| varaM vR^iNImahe.athApi nAtha tvatparataH parAt | na hyantastvadvibhUtInAM so.ananta iti gIyase || 31|| pArijAte.a~njasA labdhe sAra~Ngo.anyanna sevate | tvada~NghrimUlamAsAdya sAkShAtkiM kiM vR^iNImahi || 32|| yAvatte mAyayA spR^iShTA bhramAma iha karmabhiH | tAvadbhavatprasa~NgAnAM sa~NgaH syAnno bhave bhave || 33|| tulayAma lavenApi na svargaM nApunarbhavam | bhagavatsa~Ngisa~Ngasya martyAnAM kimutAshiShaH || 34|| yatreDyante kathA mR^iShTAstR^iShNAyAH prashamo yataH | nirvairaM yatra bhUteShu nodvego yatra kashchana || 35|| yatra nArAyaNaH sAkShAdbhagavAn nyAsinAM gatiH | saMstUyate satkathAsu muktasa~NgaiH punaH punaH || 36|| teShAM vicharatAM padbhyAM tIrthAnAM pAvanechChayA | bhItasya kiM na rocheta tAvakAnAM samAgamaH || 37|| vayaM tu sAkShAdbhagavan bhavasya priyasya sakhyuH kShaNasa~Ngamena | sudushchikitsyasya bhavasya mR^ityo\- rbhiShaktamaM tvAdya gatiM gatAH sma || 38|| yannaH svadhItaM guravaH prasAditA viprAshcha vR^iddhAshcha sadAnuvR^ittyA | AryA natAH suhR^ido bhrAtarashcha sarvANi bhUtAnyanasUyayaiva || 39|| yannaH sutaptaM tapa etadIsha nirandhasAM kAlamadabhramapsu | sarvaM tadetatpuruShasya bhUmno vR^iNImahe te paritoShaNAya || 40|| manuH svayambhUrbhagavAn bhavashcha ye.anye tapoj~nAnavishuddhasattvAH | adR^iShTapArA api yanmahimnaH stuvantyatho tvAtmasamaM gR^iNImaH || 41|| namaH samAya shuddhAya puruShAya parAya cha | vAsudevAya sattvAya tubhyaM bhagavate namaH || 42|| maitreya uvAcha iti prachetobhirabhiShTuto hariH prItastathetyAha sharaNyavatsalaH | anichChatAM yAnamatR^iptachakShuShAM yayau svadhAmAnapavargavIryaH || 43|| atha niryAya salilAtprachetasa udanvataH | vIkShyAkupyan drumaishChannAM gAM gAM roddhumivochChritaiH || 44|| tato.agnimArutau rAjannamu~nchan mukhato ruShA | mahIM nirvIrudhaM kartuM saMvartaka ivAtyaye || 45|| bhasmasAtkriyamANAMstAn drumAn vIkShya pitAmahaH | AgataH shamayAmAsa putrAn barhiShmato nayaiH || 46|| tatrAvashiShTA ye vR^ikShA bhItA duhitaraM tadA | ujjahruste prachetobhya upadiShTAH svayambhuvA || 47|| te cha brahmaNa AdeshAnmAriShAmupayemire | yasyAM mahadavaj~nAnAdajanyajanayonijaH || 48|| chAkShuShe tvantare prApte prAksarge kAlavidrute | yaH sasarja prajA iShTAH sa dakSho daivachoditaH || 49|| yo jAyamAnaH sarveShAM tejastejasvinAM ruchA | svayopAdatta dAkShyAchcha karmaNAM dakShamabruvan || 50|| taM prajAsargarakShAyAmanAdirabhiShichya cha | yuyoja yuyuje.anyAMshcha sa vai sarvaprajApatIn || 51|| iti shrImadbhAgavate mahApurANe pAramahaMsyAM saMhitAyAM chaturthaskandhe triMsho.adhyAyaH || 30|| \iti \section{.. OM namo bhagavate vAsudevAya ..} \section{.. ekatriMsho.adhyAyaH \- 31..} maitreya uvAcha tata utpannavij~nAnA AshvadhokShajabhAShitam | smaranta Atmaje bhAryAM visR^ijya prAvrajan gR^ihAt || 1|| dIkShitA brahmasatreNa sarvabhUtAtmamedhasA | pratIchyAM dishi velAyAM siddho.abhUdyatra jAjaliH || 2|| tAnnirjitaprANamanovachodR^isho jitAsanAn shAntasamAnavigrahAn | pare.amale brahmaNi yojitAtmanaH surAsureDyo dadR^ishe sma nAradaH || 3|| tamAgataM ta utthAya praNipatyAbhinandya cha | pUjayitvA yathAdeshaM sukhAsInamathAbruvan || 4|| prachetasa UchuH svAgataM te surarShe.adya diShTyA no darshanaM gataH | tava cha~NkramaNaM brahmannabhayAya yathA raveH || 5|| yadAdiShTaM bhagavatA shivenAdhokShajena cha | tadgR^iheShu prasaktAnAM prAyashaH kShapitaM prabho || 6|| tannaH pradyotayAdhyAtmaj~nAnaM tattvArthadarshanam | yenA~njasA tariShyAmo dustaraM bhavasAgaram || 7|| maitreya uvAcha iti prachetasAM pR^iShTo bhagavAn nArado muniH | bhagavatyuttamashloka AviShTAtmAbravInnR^ipAn || 8|| nArada uvAcha tajjanma tAni karmANi tadAyustanmano vachaH | nR^iNAM yeneha vishvAtmA sevyate harirIshvaraH || 9|| kiM janmabhistribhirveha shauklasAvitrayAj~nikaiH | karmabhirvA trayIproktaiH puMso.api vibudhAyuShA || 10|| shrutena tapasA vA kiM vachobhishchittavR^ittibhiH | bud.hdhyA vA kiM nipuNayA balenendriyarAdhasA || 11|| kiM vA yogena sA~Nkhyena nyAsasvAdhyAyayorapi | kiM vA shreyobhiranyaishcha na yatrAtmaprado hariH || 12|| shreyasAmapi sarveShAmAtmA hyavadhirarthataH | sarveShAmapi bhUtAnAM harirAtmA.a.atmadaH priyaH || 13|| yathA tarormUlaniShechanena tR^ipyanti tatskandhabhujopashAkhAH | prANopahArAchcha yathendriyANAM tathaiva sarvArhaNamachyutejyA || 14|| yathaiva sUryAtprabhavanti vAraH punashcha tasmin pravishanti kAle | bhUtAni bhUmau sthiraja~NgamAni tathA harAveva guNapravAhaH || 15|| etatpadaM tajjagadAtmanaH paraM sakR^idvibhAtaM savituryathA prabhA | yathAsavo jAgrati suptashaktayo dravyakriyAj~nAnabhidA bhramAtyayaH || 16|| yathA nabhasyabhratamaH prakAshA bhavanti bhUpA na bhavantyanukramAt | evaM pare brahmaNi shaktayastvamU rajastamaHsattvamiti pravAhaH || 17|| tenaikamAtmAnamasheShadehinAM kAlaM pradhAnaM puruShaM paresham | svatejasA dhvastaguNapravAha\- mAtmaikabhAvena bhajadhvamaddhA || 18|| dayayA sarvabhUteShu santuShTyA yena kena vA | sarvendriyopashAntyA cha tuShyatyAshu janArdanaH || 19|| apahatasakalaiShaNAmalAtma\- nyaviratamedhitabhAvanopahUtaH | nijajanavashagatvamAtmano ya\- nna sarati ChidravadakSharaH satAM hi || 20|| na bhajati kumanIShiNAM sa ijyAM hariradhanAtmadhanapriyo rasaj~naH | shrutadhanakulakarmaNAM madairye vidadhati pApamaki~nchaneShu satsu || 21|| shriyamanucharatIM tadarthinashcha dvipadapatIn vibudhAMshcha yatsvapUrNaH | na bhajati nijabhR^ityavargatantraH kathamamumudvisR^ijetpumAn kR^itaj~naH || 22|| maitreya uvAcha iti prachetaso rAjannanyAshcha bhagavatkathAH | shrAvayitvA brahmalokaM yayau svAyambhuvo muniH || 23|| te.api tanmukhaniryAtaM yasho lokamalApaham | harernishamya tatpAdaM dhyAyantastadgatiM yayuH || 24|| etatte.abhihitaM kShattaryanmAM tvaM paripR^iShTavAn | prachetasAM nAradasya saMvAdaM harikIrtanam || 25|| shrIshuka uvAcha ya eSha uttAnapado mAnavasyAnuvarNitaH | vaMshaH priyavratasyApi nibodha nR^ipasattama || 26|| yo nAradAdAtmavidyAmadhigamya punarmahIm | bhuktvA vibhajya putrebhya aishvaraM samagAtpadam || 27|| imAM tu kauShAraviNopavarNitAM kShattA nishamyAjitavAdasatkathAm | pravR^iddhabhAvo.ashrukalAkulo mune\- rdadhAra mUrdhnA charaNaM hR^idA hareH || 28|| vidura uvAcha so.ayamadya mahAyogin bhavatA karuNAtmanA | darshitastamasaH pAro yatrAki~nchanago hariH || 29|| shrIshuka uvAcha ityAnamya tamAmantrya viduro gajasAhvayam | svAnAM didR^ikShuH prayayau j~nAtInAM nirvR^itAshayaH || 30|| etadyaH shR^iNuyAdrAjan rAj~nAM haryarpitAtmanAm | AyurdhanaM yashaH svasti gatimaishvaryamApnuyAt || 31|| iti shrImadbhAgavate mahApurANe vaiyAsakyAmaShTAdashasAhasryAM pAramahaMsyAM saMhitAyAM chaturthaskandhe pracheta upAkhyAnaM nAmaikatriMsho.adhyAyaH || 31|| \section{.. iti chaturthaskandhaH samAptaH ..} \section{.. hariH OM tatsat ..} \iti ## Proofread by PSA Easwaran \medskip\hrule\obeylines Please send corrections to sanskrit at cheerful dot c om Last updated \today https://sanskritdocuments.org \end{document}