% Text title : shrImadbhAgavatam - 05 - panchamaskandhaH % File name : bhagpur-05.itx % Category : purana, shrimadbhagavatam, vyAsa, krishna % Location : doc\_purana % Proofread by : PSA Easwaran % Latest update : July 4, 2021 % Send corrections to : Sanskrit@cheerful.com % % This text is prepared by volunteers and is to be used for personal study % and research. The file is not to be copied or reposted for promotion of % any website or individuals or for commercial purpose without permission. % Please help to maintain respect for volunteer spirit. % \documentstyle[11pt,multicol,itrans]{article} #include=ijag.inc #endwordvowel=.h \portraitwide \parindent=100pt \let\usedvng=\Largedvng % for 1 column \pagenumbering{itrans} \def\engtitle#1{\hrule\medskip\centerline{\LARGE #1}} \def\itxtitle#1{\medskip\centerline{\LARGEdvng #1}\medskip\hrule} \def\endtitles{\medskip\obeyspaceslines} %% \begin{document} \engtitle{.. shrImadbhAgavataM - pa~nchamaskandhaH ..}## \itxtitle{.. shrImadbhAgavataM \- pa~nchamaskandhaH ..}##\endtitles ## \chapter{.. OM namo bhagavate vAsudevAya ..} \section{.. pa~nchamaskandhaH ..} \section{.. prathamo.adhyAyaH \- 1 ..} rAjovAcha priyavrato bhAgavata AtmArAmaH kathaM mune | gR^ihe.aramata yanmUlaH karmabandhaH parAbhavaH || 1|| na nUnaM muktasa~NgAnAM tAdR^ishAnAM dvijarShabha | gR^iheShvabhinivesho.ayaM puMsAM bhavitumarhati || 2|| mahatAM khalu viprarShe uttamashlokapAdayoH | ChAyAnirvR^itachittAnAM na kuTumbe spR^ihA matiH || 3|| saMshayo.ayaM mahAn brahman dArAgArasutAdiShu | saktasya yatsiddhirabhUtkR^iShNe cha matirachyutA || 4|| shrIshuka uvAcha bADhamuktaM bhagavata uttamashlokasya shrImachcharaNAravinda\- makarandarasa Aveshitachetaso bhAgavata paramahaMsa\- dayitakathAM ki~nchidantarAyavihatAM svAM shivatamAM padavIM na prAyeNa hinvanti || 5|| yarhi vAva ha rAjan sa rAjaputraH priyavrataH paramabhAgavato nAradasya charaNopasevayA~njasAvagata\- paramArthasatattvo brahmasatreNa dIkShiShyamANo.avanitala\- paripAlanAyAmnAtapravaraguNagaNaikAntabhAjanatayA svapitropAmantrito bhagavati vAsudeva evAvyavadhAna\- samAdhiyogena samAveshitasakalakArakakriyAkalApo naivAbhyanandadyadyapi tadapratyAmnAtavyaM tadadhikaraNa Atmano.anyasmAdasato.api parAbhavamanvIkShamANaH || 6|| atha ha bhagavAnAdideva etasya guNavisargasya paribR^iMhaNAnudhyAnavyavasitasakalajagadabhiprAya AtmayonirakhilanigamanijagaNapariveShTitaH svabhavanAdavatatAra || 7|| sa tatra tatra gaganatala uDupatiriva vimAnAvalibhi\- ranupathamamaraparivR^iDhairabhipUjyamAnaH pathi pathi cha varUthashaH siddhagandharvasAdhyachAraNamunigaNairupagIyamAno gandhamAdanadroNImavabhAsayannupasasarpa || 8|| tatra ha vA enaM devarShirhaMsayAnena pitaraM bhagavantaM hiraNyagarbhamupalabhamAnaH sahasaivotthAyArhaNena saha pitAputrAbhyAmavahitA~njalirupatasthe || 9|| bhagavAnapi bhArata tadupanItArhaNaH sUktavAkenAtitarA\- muditaguNagaNAvatArasujayaH priyavratamAdipuruShastaM sadayahAsAvaloka iti hovAcha || 10|| shrIbhagavAnuvAcha nibodha tAtedamR^itaM bravImi mAsUyituM devamarhasyaprameyam | vayaM bhavaste tata eSha maharShi\- rvahAma sarve vivashA yasya diShTam || 11|| na tasya kashchittapasA vidyayA vA na yogavIryeNa manIShayA vA | naivArthadharmaiH parataH svato vA kR^itaM vihantuM tanubhR^idvibhUyAt || 12|| bhavAya nAshAya cha karma kartuM shokAya mohAya sadA bhayAya | sukhAya duHkhAya cha dehayoga\- mavyaktadiShTaM janatA~Nga dhatte || 13|| yadvAchi tantyAM guNakarmadAmabhiH sudustarairvatsa vayaM suyojitAH | sarve vahAmo balimIshvarAya protA nasIva dvipade chatuShpadaH || 14|| IshAbhisR^iShTaM hyavarundhmahe.a~Nga duHkhaM sukhaM vA guNakarmasa~NgAt | AsthAya tattadyadayu~Nkta nAtha\- shchakShuShmatAndhA iva nIyamAnAH || 15|| mukto.api tAvadbibhR^iyAtsvadeha\- mArabdhamashnannabhimAnashUnyaH | yathAnubhUtaM pratiyAtanidraH kiM tvanyadehAya guNAnna vR^i~Nkte || 16|| bhayaM pramattasya vaneShvapi syA\- dyataH sa Aste saha ShaTsapatnaH | jitendriyasyAtmaraterbudhasya gR^ihAshramaH kiM nu karotyavadyam || 17|| yaH ShaTsapatnAn vijigIShamANo gR^iheShu nirvishya yateta pUrvam | atyeti durgAshrita UrjitArIn kShINeShu kAmaM vicharedvipashchit || 18|| tvaM tvabjanAbhA~Nghrisarojakosha\- durgAshrito nirjitaShaTsapatnaH | bhu~NkShveha bhogAn puruShAtidiShTAn vimuktasa~NgaH prakR^itiM bhajasva || 19|| shrIshuka uvAcha iti samabhihito mahAbhAgavato bhagavatastribhuvanaguro\- ranushAsanamAtmano laghutayAvanatashirodharo bADhamiti sabahumAnamuvAha || 20|| bhagavAnapi manunA yathAvadupakalpitApachitiH priyavratanAradayoraviShamamabhisamIkShamANayorAtma\- samavasthAnamavA~NmanasaM kShayamavyavahR^itaM pravartayannagamat || 21|| manurapi pareNaivaM pratisandhitamanorathaH surarShivarAnumatenA\- tmajamakhiladharAmaNDalasthitiguptaya AsthApya svayamati\- viShamaviShayaviShajalAshayAshAyA upararAma || 22|| iti ha vAva sa jagatIpatirIshvarechChayAdhiniveshita\- karmAdhikAro.akhilajagadbandhadhvaMsanaparAnubhAvasya bhagavata AdipuruShasyA~NghriyugalAnavaratadhyAnAnubhAvena parirandhitakaShAyAshayo.avadAto.api mAnavardhano mahatAM mahItalamanushashAsa || 23|| atha cha duhitaraM prajApatervishvakarmaNa upayeme barhiShmatIM nAma tasyAmu ha vAva AtmajAnAtmasamAnashIlaguNakarma\- rUpavIryodArAn dasha bhAvayAmbabhUva kanyAM cha yavIyasI\- mUrjasvatIM nAma || 24|| AgnIdhredhmajihvayaj~nabAhumahAvIrahiraNyaretoghR^itapR^iShTha\- savanamedhAtithivItihotrakavaya iti sarva evAgninAmAnaH || 25|| eteShAM kavirmahAvIraH savana iti traya AsannUrdhvaretasasta AtmavidyAyAmarbhabhAvAdArabhya kR^itaparichayAH pAramahaMsya\- mevAshramamabhajan || 26|| tasminnu ha vA upashamashIlAH paramarShayaH sakalajIva\- nikAyAvAsasya bhagavato vAsudevasya bhItAnAM sharaNabhUtasya shrImachcharaNAravindAviratasmaraNAvigalitaparamabhaktiyogA\- nubhAvena paribhAvitAntarhR^idayAdhigate bhagavati sarveShAM bhUtAnA\- mAtmabhUte pratyagAtmanyevAtmanastAdAtmyamavisheSheNa samIyuH || 27|| anyasyAmapi jAyAyAM trayaH putrA AsannuttamastAmaso raivata iti manvantarAdhipatayaH || 28|| evamupashamAyaneShu svatanayeShvatha jagatIpatirjagatI\- marbudAnyekAdashaparivatsarANAmavyAhatAkhilapuruShakAra\- sArasambhR^itadordaNDayugalApIDitamaurvIguNastanita\- viramitadharmapratipakSho barhiShmatyAshchAnudinamedhamAnapramoda\- prasaraNayauShiNyavrIDApramuShitahAsAvalokaruchirakShvelyAdibhiH parAbhUyamAnaviveka ivAnavabudhyamAna iva mahAmanA bubhuje || 29|| yAvadavabhAsayati suragirimanuparikrAman bhagavAnAdityo vasudhAtalamardhenaiva pratapatyardhenAvachChAdayati tadA hi bhagavadupAsanopachitAtipuruShaprabhAvastadanabhinandan samajavena rathena jyotirmayena rajanImapi dinaM kariShyAmIti saptakR^itvastaraNimanuparyakrAmaddvitIya iva pata~NgaH || 30|| ye vA u ha tadrathacharaNanemikR^itaparikhAtAste saptasindhava Asan yata eva kR^itAH sapta bhuvo dvIpAH || 31|| jambUplakShashAlmalikushakrau~nchashAkapuShkarasa.nj~nAsteShAM parimANaM pUrvasmAtpUrvasmAduttara uttaro yathAsa~NkhyaM dviguNamAnena bahiH samantata upakLLiptAH || 32|| kShArodekShurasodasurodaghR^itodakShIrodadadhimaNDodashuddhodAH saptajaladhayaH saptadvIpaparikhA ivAbhyantaradvIpasamAnA ekaikashyena yathAnupUrvaM saptasvapi bahirdvIpeShu pR^ithakparita upakalpitAsteShu jambvAdiShu barhiShmatIpatiranuvratA\- nAtmajAnAgnIdhredhmajihvayaj~nabAhuhiraNyaretoghR^itapR^iShTha\- medhAtithivItihotrasa.nj~nAn yathAsa~Nkhyenaikaikasmi\- nnekamevAdhipatiM vidadhe || 33|| duhitaraM chorjasvatIM nAmoshanase prAyachChadyasyAmAsI\- ddevayAnI nAma kAvyasutA || 34|| naivaMvidhaH puruShakAra urukramasya puMsAM tada~NghrirajasA jitaShaDguNAnAm | chitraM vidUravigataH sakR^idAdadIta yannAmadheyamadhunA sa jahAti bandham || 34|| sa evamaparimitabalaparAkrama ekadA tu devarShicharaNA\- nushayanAnupatitaguNavisargasaMsargeNAnirvR^itamivAtmAnaM manyamAna Atmanirveda idamAha || 35|| aho asAdhvanuShThitaM yadabhiniveshito.ahamindriyairavidyA\- rachitaviShamaviShayAndhakUpe tadalamalamamuShyA vanitAyA vinodamR^igaM mAM dhigdhigiti garhayA~nchakAra || 36|| paradevatAprasAdAdhigatAtmapratyavamarshenAnupravR^ittebhyaH putrebhya imAM yathAdAyaM vibhajya bhuktabhogAM cha mahiShIM mR^itakamiva saha mahAvibhUtimapahAya svayaM nihitanirvedo hR^idi gR^ihIta\- harivihArAnubhAvo bhagavato nAradasya padavIM punarevAnusasAra || 37|| tasya ha vA ete shlokAH priyavratakR^itaM karma ko nu kuryAdvineshvaram | yo neminimnairakarochChAyAM ghnan saptavAridhIn || 38|| bhUsaMsthAnaM kR^itaM yena saridgirivanAdibhiH | sImA cha bhUtanirvR^ityai dvIpe dvIpe vibhAgashaH || 39|| bhaumaM divyaM mAnuShaM cha mahitvaM karmayogajam | yashchakre nirayaupamyaM puruShAnujanapriyaH || 40|| iti shrImadbhAgavate mahApurANe pAramahaMsyAM saMhitAyAM pa~nchamaskandhe priyavratavijaye prathamo.adhyAyaH || 1|| \iti \section{.. OM namo bhagavate vAsudevAya ..} \section{.. dvitIyo.adhyayaH ..} shrIshuka uvAcha evaM pitari sampravR^itte tadanushAsane vartamAna AgnIdhro jambUdvIpaukasaH prajA aurasavaddharmAvekShamANaH paryagopAyat || 1|| sa cha kadAchitpitR^ilokakAmaH suravaravanitAkrIDAchaladroNyAM bhagavantaM vishvasR^ijAM patimAbhR^itaparicharyopakaraNa AtmaikAgryeNa tapasvyArAdhayAmbabhUva || 2|| tadupalabhya bhagavAnAdipuruShaH sadasi gAyantIM pUrvachittiM nAmApsarasamabhiyApayAmAsa || 3|| sA cha tadAshramopavanamatiramaNIyaM vividhanibiDaviTapi\- viTapanikarasaMshliShTapuraTalatArUDhasthalaviha~NgamamithunaiH prochyamAnashrutibhiH pratibodhyamAnasalilakukkuTakAraNDava\- kalahaMsAdibhirvichitramupakUjitAmalajalAshayakamalAkara\- mupababhrAma || 4|| tasyAH sulalitagamanapadavinyAsagativilAsAyAshchAnupadaM khaNakhaNAyamAnaruchiracharaNAbharaNasvanamupAkarNya naradevakumAraH samAdhiyogenAmIlitanayananalinamukula\- yugalamIShadvikachayya vyachaShTa || 5|| tAmevAvidUre madhukarImiva sumanasa upajighrantIM divijamanujamanonayanAhlAdadughairgativihAravrIDA\- vinayAvalokasusvarAkSharAvayavairmanasi nR^iNAM kusumAyudhasya vidadhatIM vivaraM nijamukhavigalitAmR^itAsavasahAsa\- bhAShaNAmodamadAndhamadhukaranikaroparodhena drutapadavinyAsena valguspandanastanakalashakabarabhArarashanAM devIM tadavalokanena vivR^itAvasarasya bhagavato makaradhvajasya vashamupanIto jaDavaditi hovAcha || 6|| kA tvaM chikIrShasi cha kiM munivarya shaile mAyAsi kApi bhagavatparadevatAyAH | vijye bibharShi dhanuShI suhR^idAtmano.arthe kiM vA mR^igAn mR^igayase vipine pramattAn || 7|| bANAvimau bhagavataH shatapatrapatrau shAntAvapu~NkharuchirAvatitigmadantau | kasmai yuyu~NkShasi vane vicharan na vidmaH kShemAya no jaDadhiyAM tava vikramo.astu || 8|| shiShyA ime bhagavataH paritaH paThanti gAyanti sAma sarahasyamajasramIsham | yuShmachChikhAvilulitAH sumano.abhivR^iShTIH sarve bhajantyR^iShigaNA iva vedashAkhAH || 9|| vAchaM paraM charaNapa~njaratittirINAM brahmannarUpamukharAM shR^iNavAma tubhyam | labdhA kadambaruchira~NkaviTa~Nkabimbe yasyAmalAtaparidhiH kva cha valkalaM te || 10|| kiM sambhR^itaM ruchirayordvija shR^i~Ngayoste madhye kR^isho vahasi yatra dR^ishiH shritA me | pa~Nko.aruNaH surabhirAtmaviShANa IdR^ig yenAshramaM subhaga me surabhIkaroShi || 11|| lokaM pradarshaya suhR^ittama tAvakaM me yatratya itthamurasAvayavAvapUrvau | asmadvidhasya mana unnayanau bibharti bahvadbhutaM sarasarAsasudhAdivaktre || 12|| kA vA.a.atmavR^ittiradanAddhavira~Nga vAti viShNoH kalAsyanimiShonmakarau cha karNau | udvignamInayugalaM dvijapa~Nktishochi\- rAsannabhR^i~NganikaraM sara unmukhaM te || 13|| yo.asau tvayA karasarojahataH pata~Ngo dikShu bhraman bhramata ejayate.akShiNI me muktaM na te smarasi vakrajaTAvarUthaM kaShTo.anilo harati lampaTa eSha nIvIm || 14|| rUpaM tapodhana tapashcharatAM tapoghnaM hyetattu kena tapasA bhavatopalabdham | chartuM tapo.arhasi mayA saha mitra mahyaM kiM vA prasIdati sa vai bhavabhAvano me || 15|| na tvAM tyajAmi dayitaM dvijadevadattaM yasmin mano dR^igapi no na viyAti lagnam | mAM chArushR^i~Ngyarhasi netumanuvrataM te chittaM yataH pratisarantu shivAH sachivyaH || 16|| shrIshuka uvAcha iti lalanAnunayAtivishArado grAmyavaidagdhyayA paribhAShayA tAM vibudhavadhUM vibudhamatiradhisabhA\- jayAmAsa || 17|| sA cha tatastasya vIrayUthapaterbuddhishIlarUpavayaH\- shriyaudAryeNa parAkShiptamanAstena sahAyutAyuta\- parivatsaropalakShaNaM kAlaM jambUdvIpapatinA bhaumasvargabhogAn bubhuje || 18|| tasyAmu ha vA AtmajAn sa rAjavara AgnIdhro nAbhikimpuruShaharivarShelAvR^itaramyakahiraNmayakurubhadrAshva\- ketumAlasa.nj~nAn nava putrAnajanayat || 19|| sA sUtvAtha sutAn navAnuvatsaraM gR^iha evApahAya pUrvachittirbhUya evAjaM devamupatasthe || 20|| AgnIdhrasutAste mAturanugrahAdautpattikenaiva saMhananabalopetAH pitrA vibhaktA AtmatulyanAmAni yathAbhAgaM jambUdvIpavarShANi bubhujuH || 21|| AgnIdhro rAjAtR^iptaH kAmAnAmapsarasamevAnudina\- madhimanyamAnastasyAH salokatAM shrutibhiravArundha yatra pitaro mAdayante || 22|| samparete pitari nava bhrAtaro meruduhitR^IrmerudevIM pratirUpA\- mugradaMShTrIM latAM ramyAM shyAmAM nArIM bhadrAM devavItimiti sa.nj~nA navodavahan || 23|| iti shrImadbhAgavate mahApurANe pAramahaMsyAM saMhitAyAM pa~nchamaskandhe AgnIdhravarNanaM nAma dvitIyo.adhyAyaH || 2|| \iti \section{.. OM namo bhagavate vAsudevAya ..} \section{.. tR^itIyo.adhyAyaH ..} shrIshuka uvAcha nAbhirapatyakAmo.aprajayA merudevyA bhagavantaM yaj~napuruShamavahitAtmAyajata || 1|| tasya ha vAva shraddhayA vishuddhabhAvena yajataH pravargyeShu pracharatsu dravyadeshakAlamantrartvigdakShiNAvidhAnayogo\- papattyA duradhigamo.api bhagavAn bhAgavatavAtsalyatayA supratIka AtmAnamaparAjitaM nijajanAbhipretArtha\- vidhitsayA gR^ihItahR^idayo hR^idaya~NgamaM manonayanAnandanA\- vayavAbhirAmamAvishchakAra || 2|| atha ha tamAviShkR^itabhujayugaladvayaM hiraNmayaM puruShavisheShaM kapishakausheyAmbaradharamurasi vilasachChrIvatsalalAmaM daravaravanaruhavanamAlAchChUryamR^itamaNigadAdibhirupalakShitaM sphuTakiraNapravaramukuTakuNDalakaTakakaTisUtrahArakeyUra\- nUpurAdya~NgabhUShaNavibhUShitamR^itviksadasyagR^ihapatayo.adhanA ivottamadhanamupalabhya sabahumAnamarhaNenAvanatashIrShANa upatasthuH || 3|| R^itvija UchuH arhasi muhurarhattamArhaNamasmAkamanupathAnAM namo nama ityetAvatsadupashikShitaM ko.arhati pumAn prakR^itiguNa\- vyatikaramatiranIsha Ishvarasya parasya prakR^itipuruShayo\- rarvAktanAbhirnAmarUpAkR^itibhI rUpanirUpaNam || 4|| sakalajananikAyavR^ijinanirasanashivatamapravara\- guNagaNaikadeshakathanAdR^ite || 5|| parijanAnurAgavirachitashabalasaMshabdasalilasita\- kisalayatulasikAdUrvA~Nkurairapi sambhR^itayA saparyayA kila parama parituShyasi || 6|| athAnayApi na bhavata ijyayorubhArabharayA samuchita\- marthamihopalabhAmahe || 7|| Atmana evAnusavanama~njasAvyatirekeNa bobhUyamA\- nAsheShapuruShArthasvarUpasya kintu nAthAshiSha AshAsAnAnAmetadabhisaMrAdhanamAtraM bhavitumarhati || 8|| tadyathA bAlishAnAM svayamAtmanaH shreyaH para\-maviduShAM parama paramapuruSha prakarShakaruNayA svamahimAnaM chApavargAkhyamupakalpayiShyan svayaM nApachita evetaravadihopalakShitaH || 9|| athAyameva varo hyarhattama yarhi barhiShi rAjarShervaradarShabho bhavAn nijapuruShekShaNaviShaya AsIt || 10|| asa~Nganishitaj~nAnAnalavidhUtAsheShamalAnAM bhavatsvabhAvAnAmAtmArAmANAM munInAmanavarata\- pariguNitaguNagaNaparamama~NgalAyanaguNagaNa kathano.asi || 11|| atha katha~nchitskhalanakShutpatanajR^imbhaNaduravasthAnAdiShu vivashAnAM naH smaraNAya jvaramaraNadashAyAmapi sakala\- kashmalanirasanAni tava guNakR^itanAmadheyAni vachanagocharANi bhavantu || 12|| ki~nchAyaM rAjarShirapatyakAmaH prajAM bhavAdR^ishImAshAsAna IshvaramAshiShAM svargApavargayorapi bhavantamupadhAvati prajAyAmarthapratyayo dhanadamivAdhanaH phalIkaraNam || 13|| ko vA iha te.aparAjito.aparAjitayA mAyayA\- navasitapadavyAnAvR^itamatirviShayaviSharayAnAvR^ita\- prakR^itiranupAsitamahachcharaNaH || 14|| yadu ha vAva tava punaradabhrakartariha samAhUta\- statrArthadhiyAM mandAnAM nastadyaddevahelanaM devadevArhasi sAmyena sarvAn prativoDhumaviduShAm || 15|| shrIshuka uvAcha iti nigadenAbhiShTUyamAno bhagavAnanimiSharShabho varShadharAbhivAditAbhivanditacharaNaH sadayamidamAha || 16|| shrIbhagavAnuvAcha aho batAhamR^iShayo bhavadbhiravitathagIrbhirvaramasulabha\- mabhiyAchito yadamuShyAtmajo mayA sadR^isho bhUyAditi mamAhamevAbhirUpaH kaivalyAdathApi brahmavAdo na mR^iShA bhavitumarhati mamaiva hi mukhaM yaddvijadevakulam || 17|| tata AgnIdhrIyeM.ashakalayAvatariShyAmyAtmatulya\- manupalabhamAnaH || 18|| shrIshuka uvAcha iti nishAmayantyA merudevyAH patimabhidhAyA\- ntardadhe bhagavAn || 19|| barhiShi tasminneva viShNudatta bhagavAn paramarShibhiH prasAdito nAbheH priyachikIrShayA tadavarodhAyane merudevyAM dharmAn darshayitukAmo vAtarashanAnAM shramaNAnAmR^iShINAmUrdhvamanthinAM shuklayA tanuvAvatatAra |||| 20|| iti shrImadbhAgavate mahApurANe pAramahaMsyAM saMhitAyAM pa~nchamaskandhe nAbhicharite R^iShabhAvatAro nAma tR^itIyo.adhyAyaH || 3|| \iti \section{.. OM namo bhagavate vAsudevAya ..} \section{.. chaturtho.adhyAyaH ..} shrIshuka uvAcha atha ha tamutpattyaivAbhivyajyamAnabhagavallakShaNaM sAmyopashamavairAgyaishvaryamahAvibhUtibhiranudina\- medhamAnAnubhAvaM prakR^itayaH prajA brAhmaNA devatAshchAvanitalasamavanAyAtitarAM jagR^idhuH || 1|| tasya ha vA itthaM varShmaNA varIyasA bR^ihachChlokena chaujasA balena shriyA yashasA vIryashauryAbhyAM cha pitA R^iShabha itIdaM nAma chakAra || 2|| tasya hIndraH spardhamAno bhagavAn varShe na vavarSha tadavadhArya bhagavAn R^iShabhadevo yogeshvaraH prahasyAtmayogamAyayA svavarShamajanAbhaM nAmAbhyavarShat || 3|| nAbhistu yathAbhilaShitaM suprajastvamavarudhyAti\- pramodabharavihvalo gadgadAkSharayA girA svairaM gR^ihItanaralokasadharmaM bhagavantaM purANapuruShaM mAyAvilasitamatirvatsa tAteti sAnurAga\- mupalAlayan parAM nirvR^itimupagataH || 4|| viditAnurAgamApauraprakR^itijanapado rAjA nAbhirAtmajaM samayaseturakShAyAmabhiShichya brAhmaNeShUpanidhAya saha merudevyA vishAlAyAM prasannanipuNena tapasA samAdhiyogena naranArAyaNAkhyaM bhagavantaM vAsudevamupAsInaH kAlena tanmahimAnamavApa || 5|| yasya ha pANDaveya shlokAvudAharanti \- ko nu tatkarma rAjarShernAbheranvAcharetpumAn | apatyatAmagAdyasya hariH shuddhena karmaNA || 6|| brahmaNyo.anyaH kuto nAbherviprA ma~NgalapUjitAH | yasya barhiShi yaj~neshaM darshayAmAsurojasA || 7|| atha ha bhagavAn R^iShabhadevaH svavarShaM karmakShetra\- manumanyamAnaH pradarshitagurukulavAso labdhavarai\- rgurubhiranuj~nAto gR^ihamedhinAM dharmAnanushikShamANo jayantyAmindradattAyAmubhayalakShaNaM karma samAmnAyAmnAtamabhiyu~njannAtmajAnAmAtmasamAnAnAM shataM janayAmAsa || 8|| yeShAM khalu mahAyogI bharato jyeShThaH shreShThaguNa AsIdyenedaM varShaM bhAratamiti vyapadishanti || 9|| tamanu kushAvarta ilAvarto brahmAvarto malayaH keturbhadrasena indraspR^igvidarbhaH kIkaTa iti nava navatipradhAnAH || 10|| kavirharirantarikShaH prabuddhaH pippalAyanaH | Avirhotro.atha drumilashchamasaH karabhAjanaH || 11|| iti bhAgavatadharmadarshanA nava mahAbhAgavatAsteShAM sucharitaM bhagavan mahimopabR^iMhitaM vasudevanAradasaMvAda\- mupashamAyanamupariShTAdvarNayiShyAmaH || 12|| yavIyAMsa ekAshItirjAyanteyAH piturAdeshakarA mahAshAlInA mahAshrotriyA yaj~nashIlAH karmavishuddhA brAhmaNA babhUvuH || 13|| bhagavAn R^iShabhasa.nj~na AtmatantraH svayaM nityanivR^ittAnartha\- paramparaH kevalAnandAnubhava Ishvara eva viparItavatkarmA\- NyArabhamANaH kAlenAnugataM dharmamAcharaNenopashikShaya\- nnatadvidAM sama upashAnto maitraH kAruNiko dharmArthayashaH\- prajAnandAmR^itAvarodhena gR^iheShu lokaM niyamayat || 14|| yadyachChIrShaNyAcharitaM tattadanuvartate lokaH || 15|| yadyapi svaviditaM sakaladharmaM brAhmaM guhyaM brAhmaNai\- rdarshitamArgeNa sAmAdibhirupAyairjanatAmanushashAsa || 16|| dravyadeshakAlavayaHshraddhartvigvividhoddeshopachitaiH sarvairapi kratubhiryathopadeshaM shatakR^itva iyAja || 17|| bhagavatarShabheNa parirakShyamANa etasmin varShe na kashchana puruSho vA~nChatyavidyamAnamivAtmano.anyasmAt katha~nchana kimapi karhichidavekShate bhartaryanusavanaM vijR^imbhitasnehAtishayamantareNa || 18|| sa kadAchidaTamAno bhagavAn R^iShabho brahmAvartagato brahmarShipravarasabhAyAM prajAnAM nishAmayantInA\- mAtmajAnavahitAtmanaH prashrayapraNayabharasuyantritA\- napyupashikShayanniti hovAcha || 19|| iti shrImadbhAgavate mahApurANe pAramahaMsyAM saMhitAyAM pa~nchamaskandhe chaturtho.adhyAyaH || 4|| \iti \section{.. OM namo bhagavate vAsudevAya ..} \section{.. pa~nchamo.adhyAyaH ..} R^iShabha uvAcha nAyaM deho dehabhAjAM nR^iloke kaShTAn kAmAnarhate viDbhujAM ye | tapo divyaM putrakA yena sattvaM shud.hdhyedyasmAdbrahmasaukhyaM tvanantam || 1|| mahatsevAM dvAramAhurvimukte\- stamodvAraM yoShitAM sa~Ngisa~Ngam | mahAntaste samachittAH prashAntA vimanyavaH suhR^idaH sAdhavo ye || 2|| ye vA mayIshe kR^itasauhR^idArthA janeShu dehambharavArtikeShu | gR^iheShu jAyA.a.atmajarAtimatsu na prItiyuktA yAvadarthAshcha loke || 3|| nUnaM pramattaH kurute vikarma yadindriyaprItaya ApR^iNoti | na sAdhu manye yata Atmano.aya\- masannapi kleshada Asa dehaH || 4|| parAbhavastAvadabodhajAto yAvanna jij~nAsata Atmatattvam | yAvatkriyAstAvadidaM mano vai karmAtmakaM yena sharIrabandhaH || 5|| evaM manaH karmavashaM prayu~Nkte avidyayA.a.atmanyupadhIyamAne | prItirna yAvanmayi vAsudeve na muchyate dehayogena tAvat || 6|| yadA na pashyatyayathA guNehAM svArthe pramattaH sahasA vipashchit | gatasmR^itirvindati tatra tApA\- nAsAdya maithunyamagAramaj~naH || 7|| puMsaH striyA mithunIbhAvametaM tayormitho hR^idayagranthimAhuH | ato gR^ihakShetrasutAptavittai\- rjanasyamoho.ayamahaM mameti || 8|| yadA mano hR^idayagranthirasya karmAnubaddho dR^iDha Ashlatheta | tadA janaH samparivartate.asmA\- nmuktaH paraM yAtyatihAya hetum || 9|| haMse gurau mayi bhaktyAnuvR^ityA vitR^iShNayA dvandvatitikShayA cha | sarvatra jantorvyasanAvagatyA jij~nAsayA tapasehA nivR^ittyA || 10|| matkarmabhirmatkathayA cha nityaM maddevasa~NgAdguNakIrtanAnme | nirvairasAmyopashamena putrA jihAsayA dehagehAtmabuddheH || 11|| adhyAtmayogena viviktasevayA prANendriyAtmAbhijayena sadhryak | sachChraddhayA brahmacharyeNa shashva\- dasampramAdena yamena vAchAm || 12|| sarvatra madbhAvavichakShaNena j~nAnena vij~nAnavirAjitena | yogena dhR^ityudyamasattvayukto li~NgaM vyapohetkushalo.ahamAkhyam || 13|| karmAshayaM hR^idayagranthibandha\- mavidyayAsAditamapramattaH | anena yogena yathopadeshaM samyagvyapohyoparameta yogAt || 14|| putrAMshcha shiShyAMshcha nR^ipo gururvA mallokakAmo madanugrahArthaH | itthaM vimanyuranushiShyAdatajj~nAn na yojayetkarmasu karmamUDhAn | kaM yojayan manujo.arthaM labheta nipAtayan naShTadR^ishaM hi garte || 15|| lokaH svayaM shreyasi naShTadR^iShTi\- ryo.arthAn samIheta nikAmakAmaH | anyonyavairaH sukhaleshaheto\- ranantaduHkhaM cha na veda mUDhaH || 16|| kastaM svayaM tadabhij~no vipashchi\- davidyAyAmantare vartamAnam | dR^iShTvA punastaM saghR^iNaH kubuddhiM prayojayedutpathagaM yathAndham || 17|| gururna sa syAtsvajano na sa syAt pitA na sa syAjjananI na sA syAt | daivaM na tatsyAnna patishcha sa syA\- nna mochayedyaH samupetamR^ityum || 18|| idaM sharIraM mama durvibhAvyaM sattvaM hi me hR^idayaM yatra dharmaH | pR^iShThe kR^ito me yadadharma ArA\- dato hi mAmR^iShabhaM prAhurAryAH || 19|| tasmAdbhavanto hR^idayena jAtAH sarve mahIyAMsamamuM sanAbham | akliShTabud.hdhyA bharataM bhajadhvaM shushrUShaNaM tadbharaNaM prajAnAm || 20|| bhUteShu vIrudbhya uduttamA ye sarIsR^ipAsteShu sabodhaniShThAH | tato manuShyAH pramathAstato.api gandharvasiddhA vibudhAnugA ye || 21|| devAsurebhyo maghavatpradhAnA dakShAdayo brahmasutAstu teShAm | bhavaH paraH so.atha viri~nchavIryaH sa matparo.ahaM dvijadevadevaH || 22|| na brAhmaNaistulaye bhUtamanya\- tpashyAmi viprAH kimataH paraM tu | yasmin nR^ibhiH prahutaM shraddhayAha\- mashnAmi kAmaM na tathAgnihotre || 23|| dhR^itA tanUrushatI me purANI yeneha sattvaM paramaM pavitram | shamo damaH satyamanugrahashcha tapastitikShAnubhavashcha yatra || 24|| matto.apyanantAtparataH parasmA\- tsvargApavargAdhipaterna ki~nchit | yeShAM kimu syAditareNa teShA\- maki~nchanAnAM mayi bhaktibhAjAm || 25|| sarvANi maddhiShNyatayA bhavadbhi\- shcharANi bhUtAni sutAdhruvANi | sambhAvitavyAni pade pade vo viviktadR^igbhistadu hArhaNaM me || 26|| mano vacho dR^ikkaraNehitasya sAkShAtkR^itaM me paribarhaNaM hi | vinA pumAn yena mahAvimohAt kR^itAntapAshAnna vimoktumIshet || 27|| shrIshuka uvAcha evamanushAsyAtmajAn svayamanushiShTAnapi lokAnushAsanArthaM mahAnubhAvaHparamasuhR^i\- dbhagavAn R^iShabhApadesha upashamashIlAnA\- muparatakarmaNAM mahAmunInAM bhaktij~nAna\- vairAgyalakShaNaM pAramahaMsyadharmamupashikShamANaH svatanayashatajyeShThaM paramabhAgavataM bhagavajjanaparAyaNaM bharataM dharaNipAlanAyA\- bhiShichya svayaM bhavana evorvaritasharIramAtra\- parigraha unmatta iva gaganaparidhAnaH prakIrNakesha AtmanyAropitAhavanIyo brahmAvartAtpravavrAja || 28|| jaDAndhamUkabadhirapishAchonmAdakavadavadhUtaveSho\- .abhibhAShyamANo.api janAnAM gR^ihItamaunavratastUShNIM babhUva || 29|| tatra tatra puragrAmAkarakheTavATakharvaTashibiravrajaghoSha\- sArthagirivanAshramAdiShvanupathamavanicharApasadaiH paribhUyamAno makShikAbhiriva vanagajastarjanatADanA\- vamehanaShThIvanagrAvashakR^idrajaHprakShepapUtivAtaduruktai\- stadavigaNayannevAsatsaMsthAna etasmin dehopalakShaNe sadapadesha ubhayAnubhavasvarUpeNa svamahimAvasthAnenA\- samAropitAhammamAbhimAnatvAdavikhaNDitamanAH pR^ithivImekacharaH paribabhrAma || 30|| atisukumArakaracharaNoraHsthalavipulabAhvaMsagalavadanA\- dyavayavavinyAsaH prakR^itisundarasvabhAvahAsasumukho navanalinadalAyamAnashishiratArAruNAyatanayanaruchiraH sadR^ishasubhagakapolakarNakaNThanAso vigUDhasmitavadana\- mahotsavena puravanitAnAM manasi kusumasharAsanamupadadhAnaH parAgavalambamAnakuTilajaTilakapishakeshabhUribhAro\- .avadhUtamalinanijasharIreNa grahagR^ihIta ivAdR^ishyata || 31|| yarhi vAva sa bhagavAn lokamimaM yogasyAddhA pratIpamivAchakShANastatpratikriyAkarma bIbhatsitamiti vratamAjagaramAsthitaH shayAna evAshnAti pibati khAdatyavamehati hadati sma cheShTamAna uchcharita AdigdhoddeshaH || 32|| tasya ha yaH purIShasurabhisaugandhyavAyustaM deshaM dashayojanaM samantAtsurabhiM chakAra || 33|| evaM gomR^igakAkacharyayA vrajaMstiShThannAsInaH shayAnaH kAkamR^igagocharitaH pibati khAdatyavamehati sma || 34|| iti nAnAyogacharyAcharaNo bhagavAn kaivalyapatirR^iShabho\- .avirataparamamahAnandAnubhava Atmani sarveShAM bhUtAnA\- mAtmabhUte bhagavati vAsudeva Atmano.avyavadhAnA\- nantarodarabhAvena siddhasamastArthaparipUrNo yogaishvaryANi vaihAyasamanojavAntardhAnaparakAyapraveshadUragrahaNAdIni yadR^ichChayopagatAni nA~njasA nR^ipahR^idayenAbhyanandat || 35|| iti shrImadbhAgavate mahApurANe pAramahaMsyAM saMhitAyAM pa~nchamaskandhe R^iShabhadevAnucharite pa~nchamo.adhyAyaH || 5|| \iti \section{.. OM namo bhagavate vAsudevAya ..} \section{.. ShaShTho.adhyAyaH ..} rAjovAcha na nUnaM bhagava AtmArAmANAM yogasamIritaj~nAnAvabharjita\- karmabIjAnAM aishvaryANi punaH kleshadAni bhavitumarhanti yadR^ichChayopagatAni || 1|| R^iShiruvAcha satyamuktaM kintviha vA eke na manaso.addhA vishrambha\- manavasthAnasya shaThakirAta iva sa~NgachChante || 2|| tathA choktaM \- na kuryAtkarhichitsakhyaM manasi hyanavasthite | yadvishrambhAchchirAchchIrNaM chaskanda tapa aishvaram || 3|| nityaM dadAti kAmasya chChidraM tamanu ye.arayaH | yoginaH kR^itamaitrasya patyurjAyeva puMshchalI || 4|| kAmo manyurmado lobhaH shokamohabhayAdayaH | karmabandhashcha yanmUlaH svIkuryAtko nu tadbudhaH || 5|| athaivamakhilalokapAlalalAmo.api vilakShaNairjaDavadavadhUtaveShabhAShAcharitai\- ravilakShitabhagavatprabhAvo yoginAM sAmparAyavidhimanushikShayan svakalevaraM jihAsurAtmanyAtmAnamasaMvyavahita\- manarthAntarabhAvenAnvIkShamANa uparatAnuvR^ittirupararAma || 6|| tasya ha vA evaM muktali~Ngasya bhagavata R^iShabhasya yogamAyAvAsanayA deha imAM jagatImabhimAnAbhAsena sa~NkramamANaH ko~Nkave~NkakuTakAn dakShiNakarNATakAn deshAn yadR^ichChayopagataH kuTakAchalopavana AsyakR^itAshmakavala unmAda iva muktamUrdhajo.asaMvIta eva vichachAra || 7|| atha samIravegavidhUtaveNuvikarShaNajAtogra\- dAvAnalastadvanamAlelihAnaH saha tena dadAha || 8|| yasya kilAnucharitamupAkarNya ko~Nkave~NkakuTakAnAM rAjArhannAmopashikShya kalAvadharma utkR^iShyamANe bhavitavyena vimohitaH svadharmapathamakutobhayamapahAya kupathapAkhaNDamasama~njasaM nijamanIShayA mandaH sampravartayiShyate || 9|| yena ha vAva kalau manujApasadA devamAyAmohitAH svavidhiniyogashauchachAritravihInA devahelanA\- nyapavratAni nijanijechChayA gR^ihNAnA asnAnA\- nAchamanAshauchakeshollu~nchanAdIni kalinAdharmabahuleno\- pahatadhiyo brahmabrAhmaNayaj~napuruShalokavidUShakAH prAyeNa bhaviShyanti || 10|| te cha hyarvAktanayA nijalokayAtrayAndhaparamparayA\- .a.ashvastAstamasyandhe svayameva prapatiShyanti || 11|| ayamavatAro rajasopaplutakaivalyopashikShaNArthaH || 12|| tasyAnuguNAn shlokAn gAyanti \- aho bhuvaH saptasamudravatyA dvIpeShu varSheShvadhipuNyametat | gAyanti yatratyajanA murAreH karmANi bhadrANyavatAravanti || 13|| aho nu vaMsho yashasAvadAtaH praiyavrato yatra pumAn purANaH | kR^itAvatAraH puruShaH sa Adya\- shchachAra dharmaM yadakarmahetum || 14|| ko nvasya kAShThAmaparo.anugachChe\- nmanorathenApyabhavasya yogI | yo yogamAyAH spR^ihayatyudastA hyasattayA yena kR^itaprayatnAH || 15|| iti ha sma sakalavedalokadevabrAhmaNagavAM paramagurorbhagavata R^iShabhAkhyasya vishuddhAcharitamIritaM puMsAM samastadushcharitAbhiharaNaM paramamahAma~NgalAyana\- midamanushraddhayopachitayAnushR^iNotyAshrAvayati vAvahito bhagavati tasmin vAsudeva ekAntato bhaktiranayorapi samanuvartate || 16|| yasyAmeva kavaya AtmAnamavirataM vividhavR^ijinasaMsAra\- paritApopatapyamAnamanusavanaM snApayantastayaiva parayA nirvR^ityA hyapavargamAtyantikaM paramapuruShArthamapi svayamAsAditaM no evAdriyante bhagavadIyatvenaiva parisamAptasarvArthAH || 17|| rAjan patirgururalaM bhavatAM yadUnAM daivaM priyaH kulapatiH kva cha ki~Nkaro vaH | astvevama~Nga bhagavAn bhajatAM mukundo muktiM dadAti karhichitsma na bhaktiyogam || 18|| nityAnubhUtanijalAbhanivR^ittatR^iShNaH shreyasyatadrachanayA chirasuptabuddheH | lokasya yaH karuNayAbhayamAtmaloka\- mAkhyAnnamo bhagavate R^iShabhAya tasmai || 19|| iti shrImadbhAgavate mahApurANe pAramahaMsyAM saMhitAyAM pa~nchamaskandhe R^iShabhadevAnucharite ShaShTho.adhyAyaH || 6|| \iti \section{.. OM namo bhagavate vAsudevAya ..} \section{.. saptamo.adhyAyaH ..} shrIshuka uvAcha bharatastu mahAbhAgavato yadA bhagavatAvanitala\- paripAlanAya sa~nchintitastadanushAsanaparaH pa~nchajanIM vishvarUpaduhitaramupayeme || 1|| tasyAmu ha vA AtmajAn kArtsnyenAnurUpA\- nAtmanaH pa~ncha janayAmAsa bhUtAdiriva bhUtasUkShmANi sumatiM rAShTrabhR^itaM sudarshanamAvaraNaM dhUmraketumiti || 2|| ajanAbhaM nAmaitadvarShaM bhAratamiti yata Arabhya vyapadishanti || 3|| sa bahuvinmahIpatiH pitR^ipitAmahavaduruvatsalatayA sve sve karmaNi vartamAnAH prajAH svadharmamanuvartamAnaH paryapAlayat || 4|| Ije cha bhagavantaM yaj~nakraturUpaM kratubhiruchchAvachaiH shraddhayA.a.ahR^itAgnihotradarshapUrNamAsachAturmAsya\- pashusomAnAM prakR^itivikR^itibhiranusavanaM chAturhotravidhinA || 5|| sampracharatsu nAnAyAgeShu virachitA~NgakriyeShvapUrvaM yattatkriyAphalaM dharmAkhyaM pare brahmaNi yaj~napuruShe sarvadevatAli~NgAnAM mantrANAmarthaniyAmakatayA sAkShAtkartari paradevatAyAM bhagavati vAsudeva eva bhAvayamAna AtmanaipuNyamR^iditakaShAyo haviHShvadhvaryubhirgR^ihyamANeShu sa yajamAno yaj~nabhAjo devAMstAn puruShAvayaveShvabhyadhyAyat || 6|| evaM karmavishud.hdhyA vishuddhasattvasyAntarhR^idayAkAsha\- sharIre brahmaNi bhagavati vAsudeve mahApuruSharUpo\- palakShaNe shrIvatsakaustubhavanamAlAdaragadAdibhi\- rupalakShite nijapuruShahR^illikhitenAtmani puruSharUpeNa virochamAna uchchaistarAM bhaktimanudinamedhamAna\- rajayAjAyata || 7|| evaM varShAyutasahasraparyantAvasitakarmanirvANAvasaro\- .adhibhujyamAnaM svatanayebhyo rikthaM pitR^ipaitAmahaM yathAdAyaM vibhajya svayaM sakalasampanniketAtpulahAshramaM pravavrAja || 8|| yatra ha vAva bhagavAn hariradyApi tatratyAnAM nijajanAnAM vAtsalyena sannidhApyata ichChArUpeNa || 9|| yatrAshramapadAnyubhayato nAbhibhirdR^iShachchakraishchakranadI nAma saritpravarA sarvataH pavitrIkaroti || 10|| tasmin vAva kila sa ekalaH pulahAshramopavane vividhakusumakisalayatulasikAmbubhiH kandamUla\- phalopahAraishcha samIhamAno bhagavata ArAdhanaM vivikta uparataviShayAbhilASha upabhR^itopashamaH parAM nirvR^itimavApa || 11|| tayetthamaviratapuruShaparicharyayA bhagavati pravardhamAnA\- nurAgabharadrutahR^idayashaithilyaH praharShavegenAtmanyudbhidya\- mAnaromapulakakulakautkaNThyapravR^ittapraNayabAShpaniruddhA\- valokanayana evaM nijaramaNAruNacharaNAravindAnudhyAna\- parichitabhaktiyogena pariplutaparamAhlAdagambhIrahR^idaya\- hradAvagADhadhiShaNastAmapi kriyamANAM bhagavatsaparyAM na sasmAra || 12|| itthaM dhR^itabhagavadvrata aiNeyAjinavAsasAnusavanAbhiShekArdra\- kapishakuTilajaTAkalApena cha virochamAnaH sUryarchA bhagavantaM hiraNmayaM puruShamujjihAne sUryamaNDale.abhyupatiShTha\- nnetadu hovAcha || 13|| paro rajaH saviturjAtavedo devasya bhargo manasedaM jajAna | suretasAdaH punarAvishya chaShTe haMsaM gR^idhrANaM nR^iShadri~NgirAmimaH || 14|| iti shrImadbhAgavate mahApurANe pAramahaMsyAM saMhitAyAM pa~nchamaskandhe bharatacharite bhagavatparicharyAyAM saptamo.adhyAyaH || 7|| \iti \section{.. OM namo bhagavate vAsudevAya ..} \section{.. aShTamo.adhyAyaH ..} shrIshuka uvAcha ekadA tu mahAnadyAM kR^itAbhiShekanaiyamikAvashyako brahmAkSharamabhigR^iNAno muhUrtatrayamudakAnta upavivesha || 1|| tatra tadA rAjan hariNI pipAsayA jalAshayAbhyAshamekaivopajagAma || 2|| tayA pepIyamAna udake tAvadevAvidUreNa nadato mR^igapaterunnAdo lokabhaya~Nkara udapatat || 3|| tamupashrutya sA mR^igavadhUH prakR^itiviklavA chakita\- nirIkShaNA sutarAmapi haribhayAbhiniveshavyagrahR^idayA pAriplavadR^iShTiragatatR^iShA bhayAtsahasaivochchakrAma || 4|| tasyA utpatantyA antarvatnyA urubhayAvagalito yoninirgato garbhaH srotasi nipapAta || 5|| tatprasavotsarpaNabhayakhedAturA svagaNena viyujyamAnA kasyA~nchiddaryAM kR^iShNasArasatI nipapAtAtha cha mamAra || 6|| taM tveNakuNakaM kR^ipaNaM srotasAnUhyamAnamabhi\- vIkShyApaviddhaM bandhurivAnukampayA rAjarShi\- rbharata AdAya mR^itamAtaramityAshramapadamanayat || 7|| tasya ha vA eNakuNaka uchchairetasmin kR^itanijAbhi\- mAnasyAharahastatpoShaNapAlanalAlanaprINanA\- nudhyAnenAtmaniyamAH saha yamAH puruShaparicharyAdaya ekaikashaH katipayenAhargaNena viyujyamAnAH kila sarva evodavasan || 8|| aho batAyaM hariNakuNakaH kR^ipaNa IshvararathacharaNa\- paribhramaNarayeNa svagaNasuhR^idbandhubhyaH parivarjitaH sharaNaM cha mopasAdito mAmeva mAtApitarau bhrAtR^ij~nAtIn yauthikAMshchaivopeyAya nAnyaM ka~nchana veda mayyativisrabdhashchAta eva mayA matparAyaNasya poShaNapAlanaprINanalAlanamanasUyunAnuShTheyaM sharaNyopekShA doShaviduShA || 9|| nUnaM hyAryAH sAdhava upashamashIlAH kR^ipaNasuhR^ida evaMvidhArthe svArthAnapi gurutarAnupekShante || 10|| iti kR^itAnuSha~Nga AsanashayanATanasnAnAshanAdiShu saha mR^igajahunA snehAnubaddhahR^idaya AsIt || 11|| kushakusumasamitpalAshaphalamUlodakAnyAhariShyamANo vR^ikasAlAvR^ikAdibhyo bhayamAshaMsamAno yadA saha hariNakuNakena vanaM samAvishati || 12|| pathiShu cha mugdhabhAvena tatra tatra viShaktamatipraNayabhara\- hR^idayaH kArpaNyAtskandhenodvahati evamutsa~Nga urasi chAdhAyopalAlayan mudaM paramAmavApa || 13|| kriyAyAM nirvartyamAnAyAmantarAle.apyutthAyotthAya yadainamabhichakShIta tarhi vAva sa varShapatiH prakR^itisthena manasA tasmA AshiSha AshAste svasti stAdvatsa te sarvata iti || 14|| anyadA bhR^ishamudvignamanA naShTadraviNa iva kR^ipaNaH sakaruNamatitarSheNa hariNakuNakavirahavihvalahR^idaya\- santApastamevAnushochan kila kashmalaM mahadabhi\- rambhita iti hovAcha || 15|| api bata sa vai kR^ipaNa eNabAlako mR^itahariNIsuto\- .aho mamAnAryasya shaThakirAtamaterakR^itasukR^itasya kR^itavisrambha Atmapratyayena tadavigaNayan sujana ivAgamiShyati || 16|| api kShemeNAsminnAshramopavane shaShpANi charantaM devaguptaM drakShyAmi || 17|| api cha na vR^ikaH sAlAvR^iko.anyatamo vA naikachara ekacharo vA bhakShayati || 18|| nimlochati ha bhagavAn sakalajagatkShemodayastrayyA\- tmAdyApi mama na mR^igavadhUnyAsa AgachChati || 19|| api svidakR^itasukR^itamAgatya mAM sukhayiShyati hariNarAjakumAro vividharuchiradarshanIyanijamR^iga\- dArakavinodairasantoShaM svAnAmapanudan || 20|| kShvelikAyAM mAM mR^iShA samAdhinA.a.amIlitadR^ishaM premasaMrambheNa chakita chakita Agatya pR^iShadaparuSha\- viShANAgreNa luThati || 21|| AsAditahaviShi barhiShi dUShite mayopAlabdho bhItabhItaH sapadyuparatarAsa R^iShikumAravadavahita\- karaNakalApa Aste || 22|| kiM vA are AcharitaM tapastapasvinyAnayA yadiyamavaniH savinayakR^iShNasAratanayatanutara\- subhagashivatamAkharakhurapadapa~NktibhirdraviNa\- vidhurAturasya kR^ipaNasya mama draviNapadavIM sUchayantyAtmAnaM cha sarvataH kR^itakautukaM dvijAnAM svargApavargakAmAnAM devayajanaM karoti || 23|| api svidasau bhagavAnuDupatirenaM mR^igapatibhayA\- nmR^itamAtaraM mR^igabAlakaM svAshramaparibhraShTamanukampayA kR^ipaNajanavatsalaH paripAti || 24|| kiM vA.a.atmajavishleShajvaradavadahanashikhAbhi\- rupatapyamAnahR^idayasthalanalinIkaM mAmupasR^ita\- mR^igItanayaM shishirashAntAnurAgaguNitanija\- vadanasalilAmR^itamayagabhastibhiH svadhayatIti cha || 25|| evamaghaTamAnamanorathAkulahR^idayo mR^igadArakAbhAsena svArabdhakarmaNA yogArambhaNato vibhraMshitaH sa yogatApaso bhagavadArAdhanalakShaNAchcha kathamitarathA jAtyantara eNakuNaka Asa~NgaH sAkShAnniHshreyasa\- pratipakShatayA prAkparityaktadustyajahR^idayAbhijAtasya tasyaivamantarAyavihatayogArambhaNasya rAjarSherbharatasya tAvanmR^igArbhakapoShaNapAlanaprINanalAlanAnuSha~NgeNA\- vigaNayata AtmAnamahirivAkhubilaM duratikramaH kAlaH karAlarabhasa Apadyata || 26|| tadAnImapi pArshvavartinamAtmajamivAnushochanta\- mabhivIkShamANo mR^iga evAbhiniveshitamanA visR^ijya lokamimaM saha mR^igeNa kalevaraM mR^itamanu na mR^itajanmA\- nusmR^itiritaravanmR^igasharIramavApa || 27|| tatrApi ha vA Atmano mR^igatvakAraNaM bhagava\- dArAdhanasamIhAnubhAvenAnusmR^itya bhR^ishamanu\- tapyamAna Aha || 28|| aho kaShTaM bhraShTo.ahamAtmavatAmanupathAdyadvimukta\- samastasa~Ngasya viviktapuNyAraNyasharaNasyAtmavata Atmani sarveShAmAtmanAM bhagavati vAsudeve tadanushravaNamananasa~NkIrtanArAdhanAnusmaraNA\- bhiyogenAshUnyasakalayAmena kAlena samAveshitaM samAhitaM kArtsnyena manastattu punarmamAbudhasyA\- rAnmR^igasutamanu parisusrAva || 29|| ityevaM nigUDhanirvedo visR^ijya mR^igIM mAtaraM punarbhagavatkShetramupashamashIlamunigaNadayitaM shAlagrAmaM pulastyapulahAshramaM kAla~njarA\- tpratyAjagAma || 30|| tasminnapi kAlaM pratIkShamANaH sa~NgAchcha bhR^ishamudvigna AtmasahacharaH shuShkaparNatR^iNavIrudhA vartamAno mR^igatvanimittAvasAnameva gaNayan mR^igasharIraM tIrthodakaklinnamutsasarja || 31|| iti shrImadbhAgavate mahApurANe pAramahaMsyAM saMhitAyAM pa~nchamaskandhe bharatacharite aShTamo.adhyAyaH || 8|| \iti \section{.. OM namo bhagavate vAsudevAya ..} \section{.. navamo.adhyAyaH ..} shrIshuka uvAcha atha kasyachiddvijavarasyA~NgiraHpravarasya shamadamatapaH\- svAdhyAyAdhyayanatyAgasantoShatitikShAprashrayavidyA\- nasUyAtmaj~nAnAnandayuktasyAtmasadR^ishashrutashIlAchAra\- rUpaudAryaguNA navasodaryA a~NgajA babhUvurmithunaM cha yavIyasyAM bhAryAyAm || 1|| yastu tatra pumAMstaM paramabhAgavataM rAjarShipravaraM bharata\- mutsR^iShTamR^igasharIraM charamasharIreNa vipratvaM gatamAhuH || 2|| tatrApi svajanasa~NgAchcha bhR^ishamudvijamAno bhagavataH karmabandhavidhvaMsanashravaNasmaraNaguNavivaraNa\- charaNAravindayugalaM manasA vidadhadAtmanaH pratighAtamAsha~NkamAno bhagavadanugraheNAnusmR^ita\- svapUrvajanmAvalirAtmAnamunmattajaDAndhabadhira\- svarUpeNa darshayAmAsa lokasya || 3|| tasyApi ha vA Atmajasya vipraH putrasnehAnubaddhamanA A samAvartanAtsaMskArAn yathopadeshaM vidadhAna upanItasya cha punaH shauchAchamanAdIn karmaniyamA\- nanabhipretAnapi samashikShayadanushiShTena hi bhAvyaM pituH putreNeti || 4|| sa chApi tadu ha pitR^isannidhAvevAsadhrIchInamiva sma karoti ChandAMsyadhyApayiShyan saha vyAhR^itibhiH sapraNavashirastripadIM sAvitrIM graiShmavAsantikAn mAsAnadhIyAnamapyasamavetarUpaM grAhayAmAsa || 5|| evaM svatanuja AtmanyanurAgAveshitachittaH shauchAdhyayanavrataniyamagurvanalashushrUShaNAdyaupa\- kurvANakakarmANyanabhiyuktAnyapi samanushiShTena bhAvyamityasadAgrahaH putramanushAsya svayaM tAvadanadhigatamanorathaH kAlenApramattena svayaM gR^iha eva pramatta upasaMhR^itaH || 6|| atha yavIyasI dvijasatI svagarbhajAtaM mithunaM sapatnyA upanyasya svayamanusaMsthayApatilokamagAt || 7|| pitaryuparate bhrAtara enamatatprabhAvavidastrayyAM vidyAyAmeva paryavasitamatayo na paravidyAyAM jaDamatiriti bhrAtu\- ranushAsananirbandhAnnyavR^itsanta || 8|| sa cha prAkR^itairdvipadapashubhirunmattajaDabadhiramUke\- tyabhibhAShyamANo yadA tadanurUpANi prabhAShate karmANi cha sa kAryamANaH parechChayA karoti viShTito vetanato vA yAch~nayA yadR^ichChayA vopasAditamalpaM bahu mR^iShTaM kadannaM vAbhyavaharati paraM nendriyaprItinimittam | nityanivR^ittanimittasvasiddhavishuddhAnubhavAnanda\- svAtmalAbhAdhigamaH sukhaduHkhayordvandvanimittayo\- rasambhAvitadehAbhimAnaH || 9|| shItoShNavAtavarSheShu vR^iSha ivAnAvR^itA~NgaH pInaH saMhananA~NgaH sthaNDilasaMveshanAnunmardanAmajjana\- rajasA mahAmaNirivAnabhivyaktabrahmavarchasaH kupaTAvR^itakaTirupavItenorumaShiNA dvijAtiriti brahmabandhuriti sa.nj~nayAtajj~najanAvamato vichachAra || 10|| yadA tu parata AhAraM karmavetanata IhamAnaH svabhrAtR^ibhirapi kedArakarmaNi nirUpitastadapi karoti kintu na samaM viShamaM nyUnamadhikamiti veda kaNapiNyAkaphalIkaraNakulmAShasthAlI\- purIShAdInyapyamR^itavadabhyavaharati || 11|| atha kadAchitkashchidvR^iShalapatirbhadrakAlyai puruShapashu\- mAlabhatApatyakAmaH || 12|| tasya ha daivamuktasya pashoH padavIM tadanucharAH paridhAvanto nishi nishIthasamaye tamasA\- vR^itAyAmanadhigatapashava Akasmikena vidhinA kedArAn vIrAsanena mR^igavarAhAdibhyaH saMrakShamANama~NgiraHpravarasutamapashyan || 13|| atha ta enamanavadyalakShaNamavamR^ishya bhartR^ikarma\- niShpattiM manyamAnA baddhvA rashanayA chaNDikA\- gR^ihamupaninyurmudA vikasitavadanAH || 14|| atha paNayastaM svavidhinAbhiShichyAhatena vAsasA.a.achChAdya bhUShaNAlepasraktilakAdibhi\- rupaskR^itaM bhuktavantaM dhUpadIpamAlyalAja\- kisalayA~NkuraphalopahAropetayA vaishasa\- saMsthayA mahatA gItastutimR^ida~NgapaNavaghoSheNa cha puruShapashuM bhadrakAlyAH purata upaveshayAmAsuH || 15|| atha vR^iShalarAjapaNiH puruShapashorasR^igAsavena devIM bhadrakAlIM yakShyamANastadabhimantritamasi\- matikarAlanishitamupAdade || 16|| iti teShAM vR^iShalAnAM rajastamaHprakR^itInAM dhanamadaraja utsiktamanasAM bhagavatkalA\- vIrakulaM kadarthIkR^ityotpathena svairaM viharatAM hiMsAvihArANAM karmAtidAruNaM yadbrahmabhUtasya sAkShAdbrahmarShisutasya nirvairasya sarvabhUtasuhR^idaH sUnAyAmapyananumatamAlambhanaM tadupalabhya brahmatejasAtidurviShaheNa dandahyamAnena vapuShA sahasochchachATa saiva devI bhadrakAlI |||| 17|| bhR^ishamamarSharoShAvesharabhasavilasitabhrukuTi\- viTapakuTiladaMShTrAruNekShaNATopAtibhayAnaka\- vadanA hantukAmevedaM mahATTahAsamatisaMrambheNa vimu~nchantI tata utpatya pApIyasAM duShTAnAM tenaivAsinA vivR^ikNashIrShNAM galAtsravantamasR^igAsava\- matyuShNaM saha gaNena nipIyAtipAnamadavihvalochchaistarAM svapArShadaiH saha jagau nanarta cha vijahAra cha shiraH kandukalIlayA || 18|| evameva khalu mahadabhichArAtikramaH kArtsnyenAtmane phalati || 19|| na vA etadviShNudatta mahadadbhutaM yadasambhramaH svashirashchChedana Apatite.api vimuktadehAdyAtmabhAva\- sudR^iDhahR^idayagranthInAM sarvasattvasuhR^idAtmanAM nirvairANAM sAkShAdbhagavatAnimiShArivarAyudhenApramattena taistairbhAvaiH parirakShyamANAnAM tatpAdamUlamakutashchidbhayamupasR^itAnAM bhAgavataparamahaMsAnAm || 20|| iti shrImadbhAgavate mahApurANe pAramahaMsyAM saMhitAyAM pa~nchamaskandhe jaDabharatacharite navamo.adhyAyaH || 9|| \iti \section{.. OM namo bhagavate vAsudevAya ..} \section{.. dashamo.adhyAyaH ..} shrIshuka uvAcha atha sindhusauvIrapate rahUgaNasya vrajata ikShumatyAstaTe tatkulapatinA shibikAvAhapuruShA\- nveShaNasamaye daivenopasAditaH sa dvijavara upalabdha eSha pIvA yuvA saMhananA~Ngo gokharavaddhuraM voDhumalamiti pUrvaviShTigR^ihItaiH saha gR^ihItaH prasabhamatadarha uvAha shibikAM sa mahAnubhAvaH || 1|| yadA hi dvijavarasyeShumAtrAvalokAnugaterna samAhitA puruShagatistadA viShamagatAM svashibikAM rahUgaNa upadhArya puruShAnadhivahata Aha he voDhAraH sAdhvatikramata kimiti viShamamuhyate yAnamiti || 2|| atha ta IshvaravachaH sopAlambhamupAkarNyopAyaturIyA\- chCha~NkitamanasastaM vij~nApayAM babhUvuH || 3|| na vayaM naradeva pramattA bhavanniyamAnupathAH sAdhveva vahAmaH ayamadhunaiva niyukto.api na drutaM vrajati nAnena saha voDhumu ha vayaM pArayAma iti || 4|| sAMsargiko doSha eva nUnamekasyApi sarveShAM sAMsargikANAM bhavitumarhatIti nishchitya nishamya kR^ipaNavacho rAjA rahUgaNa upAsita\- vR^iddho.api nisargeNa balAtkR^ita IShadutthita\- manyuravispaShTabrahmatejasaM jAtavedasamiva rajasA.a.avR^itamatirAha || 5|| aho kaShTaM bhrAtarvyaktamuruparishrAnto dIrghamadhvAnameka eva UhivAn suchiraM nAtipIvA na saMhananA~Ngo jarasA chopadruto bhavAn sakhe no evApara ete sa~NghaTTina iti bahu vipralabdho.apyavidyayA rachitadravyaguNakarmAshayasva\- charamakalevare.avastuni saMsthAnavisheShe.ahammametya\- nadhyAropitamithyApratyayo brahmabhUtastUShNIM shibikAM pUrvavaduvAha || 6|| atha punaH svashibikAyAM viShamagatAyAM prakupita uvAcha rahUgaNaH kimidamare tvaM jIvanmR^ito mAM kadarthIkR^itya bhartR^ishAsanamaticharasi pramattasya cha te karomi chikitsAM daNDapANiriva janatAyA yathA prakR^itiM svAM bhajiShyasa iti || 7|| evaM bahvabaddhamapi bhAShamANaM naradevAbhimAnaM rajasA tamasAnuviddhena madena tiraskR^itAsheShabhagavatpriyaniketaM paNDitamAninaM sa bhagavAn brAhmaNo brahmabhUtaH sarvabhUta\- suhR^idAtmA yogeshvaracharyAyAM nAtivyutpannamatiM smayamAna iva vigatasmaya idamAha || 8|| brAhmaNa uvAcha tvayoditaM vyaktamavipralabdhaM bhartuH sa me syAdyadi vIra bhAraH | ganturyadi syAdadhigamyamadhvA pIveti rAshau na vidAM pravAdaH || 9|| sthaulyaM kArshyaM vyAdhaya Adhayashcha kShuttR^iDbhayaM kalirichChA jarA cha | nidrA ratirmanyurahaM madaH shucho dehena jAtasya hi me na santi || 10|| jIvanmR^itatvaM niyamena rAjan AdyantavadyadvikR^itasya dR^iShTam | svasvAmyabhAvo dhruva IDya yatra tarhyuchyate.asau vidhikR^ityayogaH || 11|| visheShabuddhervivaraM manAkcha pashyAma yanna vyavahArato.anyat | ka Ishvarastatra kimIshitavyaM tathApi rAjan karavAma kiM te || 12|| unmattamattajaDavatsvasaMsthAM gatasya me vIra chikitsitena | arthaH kiyAn bhavatA shikShitena stabdhapramattasya cha piShTapeShaH || 13|| shrIshuka uvAcha etAvadanuvAdaparibhAShayA pratyudIrya munivara upashamashIla uparatAnAtmyanimitta upabhogena karmArabdhaM vyapanayan rAjayAnamapi tathovAha || 14|| sa chApi pANDaveya sindhusauvIrapatistattva\- jij~nAsAyAM samyak shraddhayAdhikR^itAdhikAra\- staddhR^idayagranthimochanaM dvijavacha Ashrutya bahu yogagranthasammataM tvarayAvaruhya shirasA pAdamUlamupasR^itaH kShamApayan vigata\- nR^ipadevasmaya uvAcha || 15|| kastvaM nigUDhashcharasi dvijAnAM bibharShi sUtraM katamo.avadhUtaH | kasyAsi kutratya ihApi kasmAt kShemAya nashchedasi nota shuklaH || 16|| nAhaM visha~Nke surarAjavajrA\- nna tryakShashUlAnna yamasya daNDAt | nAgnyarkasomAnilavittapAstrA\- chCha~Nke bhR^ishaM brahmakulAvamAnAt || 17|| tadbrUhyasa~Ngo jaDavannigUDha\- vij~nAnavIryo vicharasyapAraH | vachAMsi yogagrathitAni sAdho na naH kShamante manasApi bhettum || 18|| ahaM cha yogeshvaramAtmatattva\- vidAM munInAM paramaM guruM vai | praShTuM pravR^ittaH kimihAraNaM tat sAkShAddhariM j~nAnakalAvatIrNam || 19|| sa vai bhavA.NllokanirIkShaNArtha\- mavyaktali~Ngo vicharatyapi svit | yogeshvarANAM gatimandhabuddhiH kathaM vichakShIta gR^ihAnubandhaH || 20|| dR^iShTaH shramaH karmata Atmano vai bharturganturbhavatashchAnumanye | yathAsatodAnayanAdyabhAvAt samUla iShTo vyavahAramArgaH || 21|| sthAlyagnitApAtpayaso.abhitApa\- stattApatastaNDulagarbharandhiH | dehendriyAsvAshayasannikarShA\- ttatsaMsR^itiH puruShasyAnurodhAt || 22|| shAstAbhigoptA nR^ipatiH prajAnAM yaH ki~Nkaro vai na pinaShTi piShTam | svadharmamArAdhanamachyutasya yadIhamAno vijahAtyaghaugham || 23|| tanme bhavAn naradevAbhimAna\- madena tuchChIkR^itasattamasya | kR^iShIShTa maitrI dR^ishamArtabandho yathA tare sadavadhyAnamaMhaH || 24|| na vikriyA vishvasuhR^itsakhasya sAmyena vItAbhimatestavApi | mahadvimAnAtsvakR^itAddhi mAdR^i\- ~Nna~NkShyatyadUrAdapi shUlapANiH || 25|| iti shrImadbhAgavate mahApurANe pAramahaMsyAM saMhitAyAM pa~nchamaskandhe dashamo.adhyAyaH || 10|| \iti \section{.. OM namo bhagavate vAsudevAya ..} \section{.. ekAdasho.adhyAyaH ..} brAhmaNa uvAcha akovidaH kovidavAdavAdAn vadasyatho nAtividAM variShThaH | na sUrayo hi vyavahAramenaM tattvAvamarshena sahAmananti || 1|| tathaiva rAjannurugArhamedha\- vitAnavidyoruvijR^imbhiteShu | na vedavAdeShu hi tattvavAdaH prAyeNa shuddho nu chakAsti sAdhuH || 2|| na tasya tattvagrahaNAya sAkShA\- dvarIyasIrapi vAchaH samAsan | svapne niruktyA gR^ihamedhisaukhyaM na yasya heyAnumitaM svayaM syAt || 3|| yAvanmano rajasA pUruShasya sattvena vA tamasA vAnuruddham | chetobhirAkUtibhirAtanoti nira~NkushaM kushalaM chetaraM vA || 4|| sa vAsanAtmA viShayoparakto guNapravAho vikR^itaH ShoDashAtmA | bibhratpR^itha~NnAmabhi rUpabheda\- mantarbahiShTvaM cha puraistanoti || 5|| duHkhaM sukhaM vyatiriktaM cha tIvraM kAlopapannaM phalamAvyanakti | Ali~Ngya mAyArachitAntarAtmA svadehinaM saMsR^itichakrakUTaH || 6|| tAvAnayaM vyavahAraH sadAviH kShetraj~nasAkShyo bhavati sthUlasUkShmaH | tasmAnmano li~Ngamado vadanti guNAguNatvasya parAvarasya || 7|| guNAnuraktaM vyasanAya jantoH kShemAya nairguNyamatho manaH syAt | yathA pradIpo ghR^itavartimashnan shikhAH sadhUmA bhajati hyanyadA svam | padaM tathA guNakarmAnubaddhaM vR^ittIrmanaH shrayate.anyatra tattvam || 8|| ekAdashAsanmanaso hi vR^ittaya AkUtayaH pa~ncha dhiyo.abhimAnaH | mAtrANi karmANi puraM cha tAsAM vadanti haikAdasha vIra bhUmIH || 9|| gandhAkR^itisparsharasashravAMsi visargaratyartyabhijalpashilpAH | ekAdashaM svIkaraNaM mameti shayyAmahaM dvAdashameka AhuH || 10|| dravyasvabhAvAshayakarmakAlai\- rekAdashAmI manaso vikArAH | sahasrashaH shatashaH koTishashcha kShetraj~nato na mitho na svataH syuH || 11|| kShetraj~na etA manaso vibhUtI\- rjIvasya mAyArachitasya nityAH | AvirhitAH kvApi tirohitAshcha shuddho vichaShTe hyavishuddhakartuH || 12|| kShetraj~na AtmA puruShaH purANaH sAkShAtsvaya~njyotirajaH pareshaH | nArAyaNo bhagavAnvAsudevaH svamAyayA.a.atmanyavadhIyamAnaH || 13|| yathAnilaH sthAvaraja~NgamAnA\- mAtmasvarUpeNa niviShTa Ishet | evaM paro bhagavAn vAsudevaH kShetraj~na AtmedamanupraviShTaH || 14|| na yAvadetAM tanubhR^innarendra vidhUya mAyAM vayunodayena | vimuktasa~Ngo jitaShaTsapatno vedAtmatattvaM bhramatIha tAvat || 15|| na yAvadetanmana Atmali~NgaM saMsAratApAvapanaM janasya | yachChokamohAmayarAgalobha\- vairAnubandhaM mamatAM vidhatte || 16|| bhrAtR^ivyamenaM tadadabhravIrya\- mupekShayAdhyedhitamapramattaH | gurorhareshcharaNopAsanAstro jahi vyalIkaM svayamAtmamoSham || 17|| iti shrImadbhAgavate mahApurANe pAramahaMsyAM saMhitAyAM pa~nchamaskandhe brAhmaNarahUgaNasaMvAde ekAdasho.adhyAyaH || 11|| \iti \section{.. OM namo bhagavate vAsudevAya ..} \section{.. dvAdasho.adhyAyaH ..} rahUgaNa uvAcha namo namaH kAraNavigrahAya svarUpatuchChIkR^itavigrahAya | namo.avadhUtadvijabandhuli~Nga\- nigUDhanityAnubhavAya tubhyam || 1|| jvarAmayArtasya yathAgadaM sa\- nnidAghadagdhasya yathA himAmbhaH | kudehamAnAhividaShTadR^iShTe\- rbrahmanvachaste.amR^itamauShadhaM me || 2|| tasmAdbhavantaM mama saMshayArthaM prakShyAmi pashchAdadhunA subodham | adhyAtmayogagrathitaM tavokta\- mAkhyAhi kautUhalachetaso me || 3|| yadAha yogeshvara dR^ishyamAnaM kriyAphalaM sadvyavahAramUlam | na hya~njasA tattvavimarshanAya bhavAnamuShmin bhramate mano me || 4|| brAhmaNa uvAcha ayaM jano nAma chalan pR^ithivyAM yaH pArthivaH pArthiva kasya hetoH | tasyApi chA~Nghryoradhigulphaja~NghA\- jAnUrumadhyorashirodharAMsAH || 5|| aMse.adhi dArvI shibikA cha yasyAM sauvIrarAjetyapadesha Aste | yasmin bhavAn rUDhanijAbhimAno rAjAsmi sindhuShviti durmadAndhaH || 6|| shochyAnimAMstvamadhikaShTadInAn viShTyA nigR^ihNan niranugraho.asi | janasya goptAsmi vikatthamAno na shobhase vR^iddhasabhAsu dhR^iShTaH || 7|| yadA kShitAveva charAcharasya vidAma niShThAM prabhavaM cha nityam | tannAmato.anyadvyavahAramUlaM nirUpyatAM satkriyayAnumeyam || 8|| evaM niruktaM kShitishabdavR^itta\- masannidhAnAtparamANavo ye | avidyayA manasA kalpitAste yeShAM samUhena kR^ito visheShaH || 9|| evaM kR^ishaM sthUlamaNurbR^ihadya\- dasachcha sajjIvamajIvamanyat | dravyasvabhAvAshayakAlakarma\- nAmnAjayAvehi kR^itaM dvitIyam || 10|| j~nAnaM vishuddhaM paramArthameka\- manantaraM tvabahirbrahma satyam | pratyakprashAntaM bhagavachChabdasa.nj~naM yadvAsudevaM kavayo vadanti || 11|| rahUgaNaitattapasA na yAti na chejyayA nirvapaNAdgR^ihAdvA | na ChandasA naiva jalAgnisUryai\- rvinA mahatpAdarajo.abhiShekam || 12|| yatrottamashlokaguNAnuvAdaH prastUyate grAmyakathAvighAtaH | niShevyamANo.anudinaM mumukSho\- rmatiM satIM yachChati vAsudeve || 13|| ahaM purA bharato nAma rAjA vimuktadR^iShTashrutasa~NgabandhaH | ArAdhanaM bhagavata IhamAno mR^igo.abhavaM mR^igasa~NgAddhatArthaH || 14|| sA mAM smR^itirmR^igadehe.api vIra kR^iShNArchanaprabhavA no jahAti | atho ahaM janasa~NgAdasa~Ngo visha~NkamAno.avivR^itashcharAmi || 15|| tasmAnnaro.asa~Ngasusa~NgajAta\- j~nAnAsinehaiva vivR^ikNamohaH | hariM tadIhAkathanashrutAbhyAM labdhasmR^itiryAtyatipAramadhvanaH || 16|| iti shrImadbhAgavate mahApurANe pAramahaMsyAM saMhitAyAM pa~nchamaskandhe brAhmaNarahUgaNasaMvAde dvAdasho.adhyAyaH || 12|| \iti \section{.. OM namo bhagavate vAsudevAya ..} \section{.. trayodasho.adhyAyaH ..} brAhmaNa uvAcha duratyaye.adhvanyajayA niveshito rajastamaHsattvavibhaktakarmadR^ik | sa eSha sArtho.arthaparaH paribhraman bhavATavIM yAti na sharma vindati || 1|| yasyAmime ShaNnaradeva dasyavaH sArthaM vilumpanti kunAyakaM balAt | gomAyavo yatra haranti sArthikaM pramattamAvishya yathoraNaM vR^ikAH || 2|| prabhUtavIruttR^iNagulmagahvare kaThoradaMshairmashakairupadrutaH | kvachittu gandharvapuraM prapashyati kvachitkvachichchAshu rayolmukagraham || 3|| nivAsatoyadraviNAtmabuddhi\- statastato dhAvati bho aTavyAm | kvachichcha vAtyotthitapAMsudhUmrA disho na jAnAti rajasvalAkShaH || 4|| adR^ishyajhillIsvanakarNashUla ulUkavAgbhirvyathitAntarAtmA | apuNyavR^ikShAn shrayate kShudhArdito marIchitoyAnyabhidhAvati kvachit || 5|| kvachidvitoyAH sarito.abhiyAti parasparaM chAlaShate nirandhaH | AsAdya dAvaM kvachidagnitapto nirvidyate kva cha yakShairhR^itAsuH || 6|| shUrairhR^itasvaH kva cha nirviNNachetAH shochanvimuhyannupayAti kashmalam | kvachichcha gandharvapuraM praviShTaH pramodate nirvR^itavanmuhUrtam || 7|| chalan kvachitkaNTakasharkarA~Nghri\- rnagArurukShurvimanA ivAste | pade pade.abhyantaravahninArditaH kauTumbikaH krudhyati vai janAya || 8|| kvachinnigIrNo.ajagarAhinA jano nAvaiti ki~nchidvipine.apaviddhaH | daShTaH sma shete kva cha dandashUkai\- randho.andhakUpe patitastamisre || 9|| karhi sma chitkShudrarasAn vichinvaM\- stanmakShikAbhirvyathito vimAnaH | tatrAtikR^ichChrAtpratilabdhamAno balAdvilumpantyatha taM tato.anye || 10|| kvachichcha shItAtapavAtavarSha\- pratikriyAM kartumanIsha Aste | kvachinmitho vipaNan yachcha ki~nchi\- dvidveShamR^ichChatyuta vittashAThyAt || 11|| kvachitkvachitkShINadhanastu tasmin shayyAsanasthAnavihArahInaH | yAchan parAdapratilabdhakAmaH pArakyadR^iShTirlabhate.avamAnam || 12|| anyonyavittavyatiSha~NgavR^iddha\- vairAnubandho vivahan mithashcha | adhvanyamuShminnurukR^ichChravitta\- bAdhopasargairviharan vipannaH || 13|| tAMstAn vipannAn sa hi tatra tatra vihAya jAtaM parigR^ihya sArthaH | Avartate.adyApi na kashchidatra vIrAdhvanaH pAramupaiti yogam || 14|| manasvino nirjitadiggajendrA mameti sarve bhuvi baddhavairAH | mR^idhe shayIran na tu tadvrajanti yannyastadaNDo gatavairo.abhiyAti || 15|| prasajjati kvApi latA bhujAshraya\- stadAshrayAvyaktapadadvijaspR^ihaH | kvachitkadAchiddharichakratastrasan sakhyaM vidhatte bakaka~NkagR^idhraiH || 16|| tairva~nchito haMsakulaM samAvisha\- nnarochayan shIlamupaiti vAnarAn | tajjAtirAsena sunirvR^itendriyaH parasparodvIkShaNavismR^itAvadhiH || 17|| drumeShu raMsyan sutadAravatsalo vyavAyadIno vivashaH svabandhane | kvachitpramAdAdgirikandare patan vallIM gR^ihItvA gajabhIta AsthitaH || 18|| ataH katha~nchitsa vimukta ApadaH punashcha sArthaM pravishatyarindama | adhvanyamuShminnajayA niveshito bhrama~njano.adyApi na veda kashchana || 19|| rahUgaNa tvamapi hyadhvano.asya sannyastadaNDaH kR^itabhUtamaitraH | asajjitAtmA harisevayA shitaM j~nAnAsimAdAya tarAtipAram || 20|| rAjovAcha aho nR^ijanmAkhilajanmashobhanaM kiM janmabhistvaparairapyamuShmin | na yaddhR^iShIkeshayashaHkR^itAtmanAM mahAtmanAM vaH prachuraH samAgamaH || 21|| na hyadbhutaM tvachcharaNAbjareNubhi\- rhatAMhaso bhaktiradhokShaje.amalA | mauhUrtikAdyasya samAgamAchcha me dustarkamUlo.apahato.avivekaH || 22|| namo mahadbhyo.astu namaH shishubhyo namo yuvabhyo nama AvaTubhyaH | ye brAhmaNA gAmavadhUtali~NgA\- shcharanti tebhyaH shivamastu rAj~nAm || 23|| shrIshuka uvAcha ityevamuttarAmAtaH sa vai brahmarShisutaH sindhupataya AtmasatattvaM vigaNayataH parAnubhAvaH paramakAruNikatayopadishya rahUgaNena sakaruNamabhivanditacharaNa ApUrNArNava iva nibhR^itakaraNormyAshayo dharaNimimAM vichachAra || 24|| sauvIrapatirapi sujanasamavagataparamAtmasatattva AtmanyavidyAdhyAropitAM cha dehAtmamatiM visasarja evaM hi nR^ipa bhagavadAshritAshritAnubhAvaH || 25|| rAjovAcha yo ha vA iha bahuvidA mahAbhAgavata tvayAbhihitaH parokSheNa vachasA jIvalokabhavAdhvA sa hyArya manIShayA kalpitaviShayo nA~njasAvyutpannaloka\- samadhigamaH atha tadevaitadduravagamaM samavetA\- nukalpena nirdishyatAmiti || 26|| iti shrImadbhAgavate mahApurANe pAramahaMsyAM saMhitAyAM pa~nchamaskandhe trayodasho.a.adhyAyaH || 13|| \iti \section{.. OM namo bhagavate vAsudevAya ..} \section{.. chaturdasho.adhyAyaH ..} sa hovAcha ya eSha dehAtmamAninAM sattvAdiguNavisheShavikalpita\- kushalAkushalasamavahAravinirmitavividhadehAvalibhi\- rviyogasaMyogAdi anAdisaMsArAnubhavasya dvArabhUtena ShaDindriyavargeNa tasmin durgAdhvavadasugame.adhva\- nyApatita Ishvarasya bhagavato viShNorvashavartinyA mAyayA jIvaloko.ayaM yathA vaNiksArtho.arthaparaH svadehaniShpAditakarmAnubhavaH shmashAnavadashivatamAyAM saMsArATavyAM gato nAdyApi viphalabahupratiyogehasta\- ttApopashamanIM harigurucharaNAravindamadhukarAnupadavI\- mavarundhe || 1|| yasyAmu ha vA ete ShaDindriyanAmAnaH karmaNA dasyava eva te tadyathA puruShasya dhanaM yatki~nchiddharmaupayikaM bahu kR^ichChrAdhigataM sAkShAtparamapuruShArAdhanalakShaNo yo.asau dharmastaM tu sAmparAya udAharanti | taddharmyaM dhanaM darshana\- sparshanashravaNAsvAdanAvaghrANasa~NkalpavyavasAyagR^iha\- grAmyopabhogena kunAthasyAjitAtmano yathA sArthasya vilumpanti || 2|| atha cha yatra kauTumbikA dArApatyAdayo nAmnA karmaNA vR^ikasR^igAlA evAnichChato.api kadaryasya kuTumbina uraNakavatsaMrakShyamANaM miShato.api haranti || 3|| yathA hyanuvatsaraM kR^iShyamANamapyadagdhabIjaM kShetraM punarevAvapanakAle gulmatR^iNavIrudbhirgahvaramiva bhavatyevameva gR^ihAshramaH karmakShetraM yasmin na hi karmANyutsIdanti yadayaM kAmakaraNDa eSha AvasathaH || 4|| tatra gato daMshamashakasamApasadairmanujaiH shalabha\- shakuntataskaramUShakAdibhiruparudhyamAnabahiHprANaH kvachitparivartamAno.asminnadhvanyavidyAkAmakarmabhi\- ruparaktamanasAnupapannArthaM naralokaM gandharvanagara\- mupapannamiti mithyAdR^iShTiranupashyati || 5|| tatra cha kvachidAtapodakanibhAn viShayAnupadhAvati pAnabhojanavyavAyAdi vyasanalolupaH || 6|| kvachichchAsheShadoShaniShadanaM purIShavisheShaM tadvarNaguNa\- nirmitamatiH suvarNamupAditsatyagnikAmakAtara ivolmukapishAcham || 7|| atha kadAchinnivAsapAnIyadraviNAdyanekAtmo\- pajIvanAbhinivesha etasyAM saMsArATavyAmitastataH paridhAvati || 8|| kvachichcha vAtyaupamyayA pramadayA.a.arohamAropita\- statkAlarajasA rajanIbhUta ivAsAdhumaryAdo rajasvalAkSho.api digdevatA atirajasvalamatirna vijAnAti || 9|| kvachitsakR^idavagataviShayavaitathyaH svayaM parAbhidhyAnena vibhraMshitasmR^itistayaiva marIchitoyaprAyAMstAnevAbhidhAvati || 10|| kvachidulUkajhillIsvanavadatiparuSharabhasATopaM pratyakShaM parokShaM vA ripurAjakulanirbhartsitenA\- tivyathitakarNamUlahR^idayaH || 11|| sa yadA dugdhapUrvasukR^itastadA kAraskarakAkatuNDA\- dyapuNyadrumalatAviShodapAnavadubhayArthashUnyadraviNAn jIvanmR^itAn svayaM jIvan mriyamANa upadhAvati || 12|| ekadAsatprasa~NgAnnikR^itamatirvyudakasrotaH skhalanava\- dubhayato.api duHkhadaM pAkhaNDamabhiyAti || 13|| yadA tu parabAdhayAndha Atmane nopanamati tadA hi pitR^iputrabarhiShmataH pitR^iputrAn vA sa khalu bhakShayati || 14|| kvachidAsAdya gR^ihaM dAvavatpriyArthavidhuramasukhodarkaM shokAgninA dahyamAno bhR^ishaM nirvedamupagachChati || 15|| kvachitkAlaviShamitarAjakularakShasApahR^itapriyatama\- dhanAsuH pramR^itaka iva vigatajIvalakShaNa Aste || 16|| kadAchinmanorathopagatapitR^ipitAmahAdyasatsaditi svapnanirvR^itilakShaNamanubhavati || 17|| kvachidgR^ihAshramakarmachodanAtibharagiri\- mArurukShamANo lokavyasanakarShitamanAH kaNTakasharkarAkShetraM pravishanniva sIdati || 18|| kvachichcha duHsahena kAyAbhyantaravahninA gR^ihItasAraH svakuTumbAya krudhyati || 19|| sa eva punarnidrAjagaragR^ihIto.andhe tamasi magnaH shUnyAraNya iva shete nAnyatki~nchana veda shava ivApaviddhaH || 20|| kadAchidbhagnamAnadaMShTro durjanadandashUkairalabdha\- nidrAkShaNo vyathitahR^idayenAnukShIyamANavij~nAno\- .andhakUpe.andhavatpatati || 21|| karhi sma chitkAmamadhulavAn vichinvan yadA paradAraparadravyANyavarundhAno rAj~nA svAmibhirvA nihataH patatyapAre niraye || 22|| atha cha tasmAdubhayathApi hi karmAsminnAtmanaH saMsArAvapanamudAharanti || 23|| muktastato yadi bandhAddevadatta upAchChinatti tasmAdapi viShNumitra ityanavasthitiH || 24|| kvachichcha shItavAtAdyanekAdhidaivikabhautikA\- tmIyAnAM dashAnAM pratinivAraNe.akalpo durantachintayA viShaNNa Aste || 25|| kvachinmitho vyavaharan yatki~nchiddhanamanyebhyo vA kAkiNikAmAtramapyapaharan yatki~nchidvA vidveShameti vittashAThyAt || 26|| adhvanyamuShminnima upasargAstathA sukhaduHkha\- rAgadveShabhayAbhimAnapramAdonmAdashokamohalobha\- mAtsaryerShyAvamAnakShutpipAsA.a.adhivyAdhijanma\- jarAmaraNAdayaH || 27|| kvApi devamAyayA striyA bhujalatopagUDhaH praskanna\- vivekavij~nAno yadvihAragR^ihArambhAkulahR^idaya\- stadAshrayAvasaktasutaduhitR^ikalatrabhAShitAvaloka\- vicheShTitApahR^itahR^idaya AtmAnamajitAtmApAre.andhe tamasi prahiNoti || 28|| kadAchidIshvarasya bhagavato viShNoshchakrAtparamANvAdi dviparArdhApavargakAlopalakShaNAtparivartitena vayasA raMhasA harata AbrahmatR^iNastambAdInAM bhUtAnAmanimiShato miShatAM vitrastahR^idayastameveshvaraM kAlachakranijAyudhaM sAkShAdbhagavantaM yaj~napuruShamanAdR^itya pAkhaNDadevatAH ka~NkagR^idhrabakavaTaprAyA AryasamayaparihR^itAH sA~NketyenAbhidhatte || 29|| yadA pAkhaNDibhirAtmava~nchitaistairuruva~nchito brahmakulaM samAvasaMsteShAM shIlamupanayanAdi shrautasmArtakarmA\- nuShThAnena bhagavato yaj~napuruShasyArAdhanameva tadarochayan shUdrakulaM bhajate nigamAchAre.ashuddhito yasya mithunIbhAvaH kuTumbabharaNaM yathA vAnarajAteH || 30|| tatrApi niravarodhaH svaireNa viharannatikR^ipaNabuddhi\- ranyonyamukhanirIkShaNAdinA grAmyakarmaNaiva vismR^itakAlAvadhiH || 31|| kvachiddrumavadaihikArtheShu gR^iheShu raMsyan yathA vAnaraH sutadAravatsalo vyavAyakShaNaH || 32|| evamadhvanyavarundhAno mR^ityugajabhayAttamasi girikandaraprAye || 33|| kvachichChItavAtAdyanekadaivikabhautikAtmIyAnAM duHkhAnAM pratinivAraNe.akalpo durantaviShayaviShaNNa Aste || 34|| kvachinmitho vyavaharan yatki~nchiddhanamupayAti vittashAThyena || 35|| kvachitkShINadhanaH shayyAsanAshanAdyupabhogavihIno yAvadapratilabdhamanorathopagatAdAne.avasitamati\- statastato.avamAnAdIni janAdabhilabhate || 36|| evaM vittavyatiSha~NgavivR^iddhavairAnubandho.api pUrvavAsanayA mitha udvahatyathApavahati || 37|| etasmin saMsArAdhvani nAnAkleshopasargabAdhita Apannavipanno yatra yastamu ha vAvetarastatra visR^ijya jAtaM jAtamupAdAya shochanmuhyanbibhya\- dvivadan krandansaMhR^iShyan gAyannahyamAnaH sAdhuvarjito naivAvartate.adyApi yata Arabdha eSha naralokasArtho yamadhvanaH pAramupadishanti || 38|| yadidaM yogAnushAsanaM na vA etadavarundhate yannyastadaNDA munaya upashamashIlA uparatAtmAnaH samavagachChanti || 39|| yadapi digibhajayino yajvino ye vai rAjarShayaH kiM tu paraM mR^idhe shayIrannasyAmeva mameyamiti kR^itavairAnubandhAyAM visR^ijya svayamupasaMhR^itAH || 40|| karmavallImavalambya tata ApadaH katha~nchinnarakAdvimuktaH punarapyevaM saMsArAdhvani vartamAno naralokasArthamupayAti evamuparigato.api || 41|| tasyedamupagAyanti \- ArShabhasyeha rAjarShermanasApi mahAtmanaH | nAnuvartmArhati nR^ipo makShikeva garutmataH || 42|| yo dustyajAn dArasutAn suhR^idrAjyaM hR^idispR^ishaH | jahau yuvaiva malavaduttamashlokalAlasaH || 43|| yo dustyajAn kShitisutasvajanArthadArAn prArthyAM shriyaM suravaraiH sadayAvalokAm | naichChannR^ipastaduchitaM mahatAM madhudviT sevAnuraktamanasAmabhavo.api phalguH || 44|| yaj~nAya dharmapataye vidhinaipuNAya yogAya sA~Nkhyashirase prakR^itIshvarAya | nArAyaNAya haraye nama ityudAraM hAsyan mR^igatvamapi yaH samudAjahAra || 45|| ya idaM bhAgavatasabhAjitAvadAtaguNakarmaNo rAjarSherbharatasyAnucharitaM svastyayanamAyuShyaM dhanyaM yashasyaM svargyApavargyaM vAnushR^iNo\- tyAkhyAsyatyabhinandati cha sarvA evAshiSha Atmana AshAste na kA~nchana parata iti || 46|| iti shrImadbhAgavate mahApurANe pAramahaMsyAM saMhitAyAM pa~nchamaskandhe bharatopAkhyAne pArokShyavivaraNaM nAma chaturdasho.adhyAyaH || 14|| \iti \section{.. OM namo bhagavate vAsudevAya ..} \section{.. pa~nchadasho.adhyAyaH ..} shrIshuka uvAcha bharatasyAtmajaH sumatirnAmAbhihito yamu ha vAva kechitpAkhaNDina R^iShabhapadavImanuvartamAnaM chAnAryA avedasamAmnAtAM devatAM svamanIShayA pApIyasyA kalau kalpayiShyanti || 1|| tasmAdvR^iddhasenAyAM devatAjinnAma putro.abhavat || 2|| athAsuryAM tattanayo devadyumnastato dhenumatyAM sutaH parameShThI tasya suvarchalAyAM pratIha upajAtaH || 3|| ya AtmavidyAmAkhyAya svayaM saMshuddho mahApuruShamanusasmAra || 4|| pratIhAtsuvarchalAyAM pratihartrAdayastraya AsannijyA\- kovidAH sUnavaH pratihartuH stutyAmajabhUmAnA\- vajaniShAtAm || 5|| bhUmna R^iShikulyAyAmudgIthastataH prastAvo devakulyAyAM prastAvAnniyutsAyAM hR^idayaja AsIdvibhurvibho ratyAM cha pR^ithuSheNastasmAnnakta AkUtyAM jaj~ne naktAddrutiputro gayo rAjarShipravara udArashravA ajAyata | sAkShAdbhagavato viShNorjagadrirakShiShayA gR^ihItasattvasya kalAtmavattvAdi lakShaNena mahApuruShatAM prAptaH || 6|| sa vai svadharmeNa prajApAlanapoShaNaprINanopalAlanA\- nushAsanalakShaNenejyAdinA cha bhagavati mahApuruShe parAvare brahmaNi sarvAtmanArpitaparamArthalakShaNena brahmavichcharaNAnusevayA.a.apAditabhagavadbhaktiyogena chAbhIkShNashaH paribhAvitAtishuddhamatiruparatAnAtmya Atmani svayamupalabhyamAnabrahmAtmAnubhavo.api nirabhimAna evAvanimajUgupat || 7|| tasyemAM gAthAM pANDaveya purAvida upagAyanti || 8|| gayaM nR^ipaH kaH pratiyAti karmabhi\- ryajvAbhimAnI bahuviddharmagoptA | samAgatashrIH sadasaspatiH satAM satsevako.anyo bhagavatkalAmR^ite || 9|| yamabhyaShi~nchan parayA mudA satIH satyAshiSho dakShakanyAH saridbhiH | yasya prajAnAM duduhe dharAshiSho nirAshiSho guNavatsasnutodhAH || 10|| ChandAMsyakAmasya cha yasya kAmAn dudUhurAjahruratho baliM nR^ipAH | pratya~nchitA yudhi dharmeNa viprA yadAshiShAM ShaShThamaMshaM paretya || 11|| yasyAdhvare bhagavAnadhvarAtmA maghoni mAdyatyurusomapIthe | shraddhA vishuddhAchalabhaktiyoga\- samarpitejyAphalamAjahAra || 12|| yatprINanAdbarhiShi devatirya~N\- manuShyavIruttR^iNamAviri~nchAt | prIyeta sadyaH sa ha vishvajIvaH prItaH svayaM prItimagAdgayasya || 13|| gayAdgayantyAM chitrarathaH sugatiravarodhana iti trayaH putrA babhUvushchitrarathAdUrNAyAM samrADajaniShTa || 14|| tata utkalAyAM marIchirmarIcherbindumatyAM bindumA\- nudapadyata tasmAtsaraghAyAM madhurnAmAbhavanmadhoH sumanasi vIravratastato bhojAyAM manthupramanthU jaj~nAte manthoH satyAyAM bhauvanastato dUShaNAyAM tvaShTAjaniShTa tvaShTurvirochanAyAM virajo virajasya shatajitpravaraM putrashataM kanyA cha viShUchyAM kila jAtam || 15|| tatrAyaM shlokaH praiyavrataM vaMshamimaM virajashcharamodbhavaH | akarodatyalaM kIrtyA viShNuH suragaNaM yathA || 16|| iti shrImadbhAgavate mahApurANe pAramahaMsyAM saMhitAyAM pa~nchamaskandhe priyavratavaMshAnukIrtanaM nAma pa~nchadasho.adhyAyaH || 15|| \iti \section{.. OM namo bhagavate vAsudevAya ..} \section{.. ShoDasho.adhyAyaH ..} rAjovAcha uktastvayA bhUmaNDalAyAmavisheSho yAvadAditya\- stapati yatra chAsau jyotiShAM gaNaishchandramA vA saha dR^ishyate || 1|| tatrApi priyavratarathacharaNaparikhAtaiH saptabhiH saptasindhava upakLLiptA yata etasyAH saptadvIpa\- visheShavikalpastvayA bhagavan khalu sUchita etadevAkhilamahaM mAnato lakShaNatashcha sarvaM vijij~nAsAmi || 2|| bhagavato guNamaye sthUlarUpa AveshitaM mano hyaguNe.api sUkShmatama AtmajyotiShi pare brahmaNi bhagavati vAsudevAkhye kShamamAveshituM tadu haitadguro.arhasyanuvarNayitumiti || 3|| R^iShiruvAcha na vai mahArAja bhagavato mAyAguNavibhUteH kAShThAM manasA vachasA vAdhigantumalaM vibudhAyuShApi puruShastasmAtprAdhAnyenaiva bhUgolakavisheShaM nAmarUpamAnalakShaNato vyAkhyAsyAmaH || 4|| yo vAyaM dvIpaH kuvalayakamalakoshAbhyantara\- kosho niyutayojanavishAlaH samavartulo yathA puShkarapatram || 5|| yasmin nava varShANi navayojanasahasrAyAmA\- nyaShTabhirmaryAdAgiribhiH suvibhaktAni bhavanti || 6|| eShAM madhye ilAvR^itaM nAmAbhyantaravarShaM yasya nAbhyAmavasthitaH sarvataH sauvarNaH kulagirirAjo merurdvIpAyAmasamunnAhaH karNikAbhUtaH kuvalaya\- kamalasya mUrdhani dvAtriMshatsahasrayojanavitato mUle ShoDashasahasraM tAvatAntarbhUmyAM praviShTaH || 7|| uttarottareNelAvR^itaM nIlaH shvetaH shR^i~NgavAniti trayo ramyakahiraNmayakurUNAM varShANAM maryAdAgirayaH prAgAyatA ubhayataH kShArodAvadhayo dvisahasrapR^ithava ekaikashaH pUrvasmAtpUrvasmAduttara uttaro dashAMshAdhikAMshena dairghya eva hrasanti || 8|| evaM dakShiNenelAvR^itaM niShadho hemakUTo himAlaya iti prAgAyatA yathA nIlAdayo.ayutayojanotsedhA harivarSha\- kimpuruShabhAratAnAM yathAsa~Nkhyam || 9|| tathaivelAvR^itamapareNa pUrveNa cha mAlyavadgandhamAdanA\- vAnIlaniShadhAyatau dvisahasraM paprathatuH ketumAla\- bhadrAshvayoH sImAnaM vidadhAte || 10|| mandaro merumandaraH supArshvaH kumuda ityayutayojana\- vistAronnAhA meroH chaturdishamavaShTambhagiraya upakLLiptAH || 11|| chaturShveteShu chUtajambUkadambanyagrodhAshchatvAraH pAdapapravarAH parvataketava ivAdhisahasrayojanonnAhAstAvadviTapavitatayaH shatayojanapariNAhAH || 12|| hradAshchatvAraH payomadhvikShurasamR^iShTajalA yadupasparshina upadevagaNA yogaishvaryANi svAbhAvikAni bharatarShabha dhArayanti || 13|| devodyAnAni cha bhavanti chatvAri nandanaM chaitrarathaM vaibhrAjakaM sarvatobhadramiti || 14|| yeShvamaraparivR^iDhAH saha suralalanAlalAmayUthapataya upadevagaNairupagIyamAnamahimAnaH kila viharanti || 15|| mandarotsa~Nga ekAdashashatayojanottu~NgadevachUtashiraso girishikharasthUlAni phalAnyamR^itakalpAni patanti || 16|| teShAM vishIryamANAnAmatimadhurasurabhisugandhibahulAruNa\- rasodenAruNodA nAma nadI mandaragirishikharAnnipatantI pUrveNelAvR^itamupaplAvayati || 17|| yadupajoShaNAdbhavAnyA anucharINAM puNyajanavadhUnAmavayava\- sparshasugandhavAto dashayojanaM samantAdanuvAsayati || 18|| evaM jambUphalAnAmatyuchchanipAtavishIrNAnAmanasthiprAyANA\- mibhakAyanibhAnAM rasena jambU nAma nadI merumandara\- shikharAdayutayojanAdavanitale nipatantI dakShiNenA\- tmAnaM yAvadilAvR^itamupasyandayati || 19|| tAvadubhayorapi rodhasoryA mR^ittikA tadrasenAnuvidhyamAnA vAyvarkasaMyogavipAkena sadAmaralokAbharaNaM jAmbUnadaM nAma suvarNaM bhavati || 20|| yadu ha vAva vibudhAdayaH saha yuvatibhirmukuTakaTaka\- kaTisUtrAdyAbharaNarUpeNa khalu dhArayanti || 21|| yastu mahAkadambaH supArshvanirUDho yAstasya koTarebhyo viniHsR^itAH pa~nchAyAmapariNAhAH pa~ncha madhudhArAH supArshva\- shikharAtpatantyo.apareNAtmAnamilAvR^itamanumodayanti || 22|| yA hyupayu~njAnAnAM mukhanirvAsito vAyuH samantA\- chChatayojanamanuvAsayati || 23|| evaM kumudanirUDho yaH shatavalsho nAma vaTastasya skandhebhyo nIchInAH payodadhimadhughR^itaguDAnnA\- dyambarashayyAsanAbharaNAdayaH sarva eva kAmadughA nadAH kumudAgrAtpatantastamuttareNelAvR^itamupayojayanti || 24|| yAnupajuShANAnAM na kadAchidapi prajAnAM valIpalitaklamasvedadaurgandhyajarA.a.amaya\- mR^ityushItoShNavaivarNyopasargAdayastApavisheShA bhavanti yAvajjIvaM sukhaM niratishayameva || 25|| kura~Ngakurarakusumbhavaika~NkatrikUTashishirapata~Nga\- ruchakaniShadhashinIvAsakapilasha~NkhavaidUryajArudhi\- haMsaR^iShabhanAgakAla~njaranAradAdayo viMshati girayo meroH karNikAyA iva kesarabhUtA mUladeshe parita upakLLiptAH || 26|| jaTharadevakUTau meruM pUrveNAShTAdashayojanasahasra\- mudagAyatau dvisahasraM pR^ithutu~Ngau bhavataH evamapareNa pavanapAriyAtrau dakShiNena kailAsakaravIrau prAgAyatAvevamuttaratastrishR^i~NgamakarAvaShTabhiretaiH parisR^ito.agniriva paritashchakAsti kA~nchanagiriH || 27|| merormUrdhani bhagavata Atmayonermadhyata upakLLiptAM purImayutayojanasAhasrIM samachaturasrAM shAtakaumbhIM vadanti || 28|| tAmanuparito lokapAlAnAmaShTAnAM yathAdishaM yathArUpaM turIyamAnena puro.aShTAvupakLLiptAH || 29|| iti shrImadbhAgavate mahApurANe pAramahaMsyAM saMhitAyAM pa~nchamaskandhe bhuvanakoshavarNanaM nAma ShoDasho.adhyAyaH || 16|| \iti \section{.. OM namo bhagavate vAsudevAya ..} \section{.. saptadasho.adhyAyaH ..} shrIshuka uvAcha tatra bhagavataH sAkShAdyaj~nali~Ngasya viShNorvikramato vAmapAdA~NguShThanakhanirbhinnordhvANDakaTAhavivareNA\- ntaHpraviShTA yA bAhyajaladhArA tachcharaNapa~NkajA\- vanejanAruNaki~njalkopara~njitAkhilajagadagha\- malApahopasparshanAmalA sAkShAdbhagavatpadI\- tyanupalakShitavacho.abhidhIyamAnAtimahatA kAlena yugasahasropalakShaNena divo mUrdhanyavatatAra yattadviShNupadamAhuH || 1|| yatra ha vAva vIravrata auttAnapAdiH paramabhAgavato\- .asmatkuladevatAcharaNAravindodakamiti yAmanusavana\- mutkR^iShyamANabhagavadbhaktiyogena dR^iDhaM klidyamAnAntarhR^idaya autkaNThyavivashAmIlitalochanayugalakuDmala\- vigalitAmalabAShpakalayAbhivyajyamAnaromapulaka\- kulako.adhunApi paramAdareNa shirasA bibharti || 2|| tataH saptarShayastatprabhAvAbhij~nA yAM nanu tapasa AtyantikI siddhiretAvatI bhagavati sarvAtmani vAsudeve.anuparatabhaktiyogalAbhenaivopekShitAnyA\- rthAtmagatayo muktimivAgatAM mumukShava iva sabahumAna\- madyApi jaTAjUTairudvahanti || 3|| tato.anekasahasrakoTivimAnAnIkasa~NkuladevayAnenA\- vatarantIndumaNDalamAvArya brahmasadane nipatati || 4|| tatra chaturdhA bhidyamAnA chaturbhirnAmabhishchaturdisha\- mabhispandantI nadanadIpatimevAbhinivishati sItAlakanandA chakShurbhadreti || 5|| sItA tu brahmasadanAtkesarAchalAdi girishikharebhyo\- .adho.adhaHprasravantI gandhamAdanamUrdhasu patitvAntareNa bhadrAshvavarShaM prAchyAM dishi kShArasamudramabhipravishati || 6|| evaM mAlyavachChikharAnniShpatantI tato.anuparatavegA ketumAlamabhichakShuH pratIchyAM dishi saritpatiM pravishati || 7|| bhadrA chottarato merushiraso nipatitA girishikharA\- dgirishikharamatihAya shR^i~NgavataH shR^i~NgAdavasyandamAnA uttarAMstu kurUnabhita udIchyAM dishi jaladhi\- mabhipravishati || 8|| tathaivAlakanandA dakShiNena brahmasadanAdbahUni girikUTAnyatikramya hemakUTAddhaimakUTAnyati\- rabhasatararaMhasA luThayantI bhAratamabhivarShaM dakShiNasyAM dishi jaladhimabhipravishati yasyAM snAnArthaM chAgachChataH puMsaH pade pade.ashvamedharAjasUyAdInAM phalaM na durlabhamiti || 9|| anye cha nadA nadyashcha varShe varShe santi bahusho mervAdigiriduhitaraH shatashaH || 10|| tatrApi bhAratameva varShaM karmakShetramanyAnyaShTa\- varShANi svargiNAM puNyasheShopabhogasthAnAni bhaumAni svargapadAni vyapadishanti || 11|| eShu puruShANAmayutapuruShAyurvarShANAM devakalpAnAM nAgAyutaprANAnAM vajrasaMhananabalavayomodapramudita\- mahAsauratamithunavyavAyApavargavarShadhR^itaikagarbhakalatrANAM tatra tu tretAyugasamaH kAlo vartate || 12|| yatra ha devapatayaH svaiH svairgaNanAyakairvihitamahArhaNAH sarvartukusumastabakaphalakisalayashriyA.a.anamyamAna\- viTapalatAviTapibhirupashumbhamAnaruchirakAnanAshramA\- yatanavarShagiridroNIShu tathA chAmalajalAshayeShu vikachavividhanavavanaruhAmodamuditarAjahaMsa\- jalakukkuTakAraNDavasArasachakravAkAdibhiH madhukaranikarAkR^itibhirupakUjiteShu jalakrIDAdibhi\- rvichitravinodaiH sulalitasurasundarINAM kAmakalilavilAsahAsalIlAvalokAkR^iShTamanodR^iShTayaH svairaM viharanti || 13|| navasvapi varSheShu bhagavAn nArAyaNo mahApuruShaH puruShANAM tadanugrahAyAtmatattvavyUhenAtmanAdyApi sannidhIyate || 14|| ilAvR^ite tu bhagavAn bhava eka eva pumAn na hyanya\- statrAparo nirvishati bhavAnyAH shApanimittaj~no yatpravekShyataH strIbhAvastatpashchAdvakShyAmi || 15|| bhavAnInAthaiH strIgaNArbudasahasrairavarudhyamAno bhagavatashchaturmUrtermahApuruShasya turIyAM tAmasIM mUrtiM prakR^itimAtmanaH sa~NkarShaNasa.nj~nAmAtmasamAdhi\- rUpeNa sannidhApyaitadabhigR^iNan bhava upadhAvati || 16|| shrIbhagavAnuvAcha oM namo bhagavate mahApuruShAya sarvaguNasa~NkhyAnAyA\- nantAyAvyaktAya nama iti || 17|| bhaje bhajanyAraNapAdapa~NkajaM bhagasya kR^itsnasya paraM parAyaNam | bhakteShvalaM bhAvitabhUtabhAvanaM bhavApahaM tvA bhavabhAvamIshvaram || 18|| na yasya mAyAguNachittavR^ittibhi\- rnirIkShato hyaNvapi dR^iShTirajyate | Ishe yathA no.ajitamanyuraMhasAM kastaM na manyeta jigIShurAtmanaH || 19|| asaddR^isho yaH pratibhAti mAyayA kShIbeva madhvAsavatAmralochanaH | na nAgavadhvo.arhaNa Ishire hriyA yatpAdayoH sparshanadharShitendriyAH || 20|| yamAhurasya sthitijanmasaMyamaM tribhirvihInaM yamanantamR^iShayaH | na veda siddhArthamiva kvachitsthitaM bhUmaNDalaM mUrdhasahasradhAmasu || 21|| yasyAdya AsIdguNavigraho mahAn vij~nAnadhiShNyo bhagavAnajaH kila | yatsambhavo.ahaM trivR^itA svatejasA vaikArikaM tAmasamaindriyaM sR^ije || 22|| ete vayaM yasya vashe mahAtmanaH sthitAH shakuntA iva sUtrayantritAH | mahAnahaM vaikR^itatAmasendriyAH sR^ijAma sarve yadanugrahAdidam || 23|| yannirmitAM karhyapi karmaparvaNIM mAyAM jano.ayaM guNasargamohitaH | na veda nistAraNayogama~njasA tasmai namaste vilayodayAtmane || 24|| iti shrImadbhAgavate mahApurANe pAramahaMsyAM saMhitAyAM pa~nchamaskandhe saptadasho.adhyAyaH || 17|| \iti \section{.. OM namo bhagavate vAsudevAya ..} \section{.. aShTAdasho.adhyAyaH ..} shrIshuka uvAcha tathA cha bhadrashravA nAma dharmasutastatkulapatayaH puruShA bhadrAshvavarShe sAkShAdbhagavato vAsudevasya priyAM tanuM dharmamayIM hayashIrShAbhidhAnAM parameNa samAdhinA sannidhApyedamabhigR^iNanta upadhAvanti || 1|| bhadrashravasa UchuH oM namo bhagavate dharmAyAtmavishodhanAya nama iti || 2|| aho vichitraM bhagavadvicheShTitaM ghnantaM jano.ayaM hi miShanna pashyati | dhyAyannasadyarhi vikarma sevituM nirhR^itya putraM pitaraM jijIviShati || 3|| vadanti vishvaM kavayaH sma nashvaraM pashyanti chAdhyAtmavido vipashchitaH | tathApi muhyanti tavAja mAyayA suvismitaM kR^ityamajaM nato.asmi tam || 4|| vishvodbhavasthAnanirodhakarma te hyakartura~NgIkR^itamapyapAvR^itaH | yuktaM na chitraM tvayi kAryakAraNe sarvAtmani vyatirikte cha vastutaH || 5|| vedAn yugAnte tamasA tiraskR^itAn rasAtalAdyo nR^itura~NgavigrahaH | pratyAdade vai kavaye.abhiyAchate tasmai namaste.avitathehitAya iti || 6|| harivarShe chApi bhagavAn naraharirUpeNAste tadrUpagrahaNanimittamuttaratrAbhidhAsye taddayitaM rUpaM mahApuruShaguNabhAjano mahAbhAgavato daityadAnavakulatIrthIkaraNashIlAcharitaH prahlAdo.avyavadhAnAnanyabhaktiyogena saha tadvarShapuruShairupAste idaM chodAharati || 7|| oM namo bhagavate narasiMhAya namastejastejase AvirAvirbhava vajranakha vajradaMShTra karmAshayAn randhaya randhaya tamo grasa grasa oM svAhA abhayamabhayamAtmani bhUyiShThA oM kShraum || 8|| svastyastu vishvasya khalaH prasIdatAM dhyAyantu bhUtAni shivaM mitho dhiyA | manashcha bhadraM bhajatAdadhokShaje AveshyatAM no matirapyahaitukI || 9|| mAgAradArAtmajavittabandhuShu sa~Ngo yadi syAdbhagavatpriyeShu naH | yaH prANavR^ittyA parituShTa AtmavAn sid.hdhyatyadUrAnna tathendriyapriyaH || 10|| yatsa~NgalabdhaM nijavIryavaibhavaM tIrthaM muhuH saMspR^ishatAM hi mAnasam | haratyajo.antaHshrutibhirgato.a~NgajaM ko vai na seveta mukundavikramam || 11|| yasyAsti bhaktirbhagavatyaki~nchanA sarvairguNaistatra samAsate surAH | harAvabhaktasya kuto mahadguNA manorathenAsati dhAvato bahiH || 12|| harirhi sAkShAdbhagavAn sharIriNA\- mAtmA jhaShANAmiva toyamIpsitam | hitvA mahAMstaM yadi sajjate gR^ihe tadA mahattvaM vayasA dampatInAm || 13|| tasmAdrajorAgaviShAdamanyu\- mAnaspR^ihAbhayadainyAdhimUlam | hitvA gR^ihaM saMsR^itichakravAlaM nR^isiMhapAdaM bhajatAkutobhayamiti || 14|| ketumAle.api bhagavAn kAmadevasvarUpeNa lakShmyAH priyachikIrShayA prajApaterduhitR^INAM putrANAM tadvarShapatInAM puruShAyuShAhorAtraparisa~NkhyAnAnAM yAsAM garbhA mahApuruSha\- mahAstratejasodvejitamanasAM vidhvastA vyasavaH saMvatsarAnte vinipatanti || 15|| atIva sulalitagativilAsavilasitaruchirahAsa\- leshAvalokalIlayA ki~nchiduttambhitasundarabhrUmaNDala\- subhagavadanAravindashriyA ramAM ramayannindriyANi ramayate || 16|| tadbhagavato mAyAmayaM rUpaM paramasamAdhiyogena ramAdevI saMvatsarasya rAtriShu prajApaterduhitR^ibhi\- rupetAhaHsu cha tadbhartR^ibhirupAste idaM chodAharati || 17|| oM hrAM hrIM hrUM oM namo bhagavate hR^iShIkeshAya sarvaguNavisheShairvilakShitAtmane AkUtInAM chittInAM chetasAM visheShANAM chAdhipataye ShoDashakalAya chChandomayAyAnnamayAyAmR^itamayAya sarvamayAya sahase ojase balAya kAntAya kAmAya namaste ubhayatra bhUyAt || 18|| striyo vrataistvA hR^iShIkeshvaraM svato hyArAdhya loke patimAshAsate.anyam | tAsAM na te vai paripAntyapatyaM priyaM dhanAyUMShi yato.asvatantrAH || 19|| sa vai patiH syAdakutobhayaH svayaM samantataH pAti bhayAturaM janam | sa eka evetarathA mitho bhayaM naivAtmalAbhAdadhi manyate param || 20|| yA tasya te pAdasaroruhArhaNaM nikAmayetsAkhilakAmalampaTA | tadeva rAsIpsitamIpsito.archito yadbhagnayAch~nA bhagavan pratapyate || 21|| matprAptaye.ajeshasurAsurAdaya\- stapyanta ugraM tapa aindriye dhiyaH | R^ite bhavatpAdaparAyaNAnna mAM vindantyahaM tvaddhR^idayA yato.ajita || 22|| sa tvaM mamApyachyuta shIrShNi vanditaM karAmbujaM yattvadadhAyi sAtvatAm | bibharShi mAM lakShma vareNya mAyayA ka IshvarasyehitamUhituM vibhuriti || 23|| ramyake cha bhagavataH priyatamaM mAtsyamavatArarUpaM tadvarShapuruShasya manoprAkpradarshitaM sa idAnImapi mahatA bhaktiyogenArAdhayatIdaM chodAharati || 24|| oM namo bhagavate mukhyatamAya namaH sattvAya prANAyaujase sahase balAya mahAmatsyAya nama iti || 25|| antarbahishchAkhilalokapAlakai\- radR^iShTarUpo vicharasyurusvanaH | sa IshvarastvaM ya idaM vashe.anaya\- nnAmnA yathA dArumayIM naraH striyam || 26|| yaM lokapAlAH kila matsarajvarA hitvA yatanto.api pR^ithaksametya cha | pAtuM na shekurdvipadashchatuShpadaH sarIsR^ipaM sthANu yadatra dR^ishyate || 27|| bhavAn yugAntArNava UrmimAlini kShoNImimAmoShadhivIrudhAM nidhim | mayA sahorukramateja ojasA tasmai jagatprANagaNAtmane nama iti || 28|| hiraNmaye.api bhagavAn nivasati kUrmatanuM bibhrANastasya tatpriyatamAM tanumaryamA saha varShapuruShaiH pitR^igaNAdhipatirupadhAvati mantramimaM chAnujapati || 29|| oM namo bhagavate akUpArAya sarvasattvaguNa\- visheShaNAyAnupalakShitasthAnAya namo varShmaNe namo bhUmne namo namo.avasthAnAya namaste || 30|| yadrUpametannijamAyayArpita\- marthasvarUpaM bahurUparUpitam | sa~NkhyA na yasyAstyayathopalambhanA\- ttasmai namaste.avyapadesharUpiNe || 31|| jarAyujaM svedajamaNDajodbhidaM charAcharaM devarShipitR^ibhUtamaindriyam | dyauH khaM kShitiH shailasaritsamudra\- dvIpagraharkShetyabhidheya ekaH || 32|| yasminnasa~NkhyeyavisheShanAma\- rUpAkR^itau kavibhiH kalpiteyam | sa~NkhyA yayA tattvadR^ishApanIyate tasmai namaH sA~NkhyanidarshanAya te iti || 33|| uttareShu cha kuruShu bhagavAn yaj~napuruShaH kR^itavarAharUpa Aste taM tu devI haiShA bhUH saha kurubhiraskhalitabhaktiyogenopadhAvati imAM cha paramAmupaniShadamAvartayati || 34|| oM namo bhagavate mantratattvali~NgAya yaj~nakratave mahAdhvarAvayavAya mahApuruShAya namaH karmashuklAya triyugAya namaste || 35|| yasya svarUpaM kavayo vipashchito guNeShu dAruShviva jAtavedasam | mathnanti mathnA manasA didR^ikShavo gUDhaM kriyArthairnama IritAtmane || 36|| dravyakriyAhetvayaneshakartR^ibhi\- rmAyAguNairvastunirIkShitAtmane | anvIkShayA~NgAtishayAtmabuddhibhi\- rnirastamAyAkR^itaye namo namaH || 37|| karoti vishvasthitisaMyamodayaM yasyepsitaM nepsitamIkShiturguNaiH | mAyA yathAyo bhramate tadAshrayaM grAvNo namaste guNakarmasAkShiNe || 38|| pramathya daityaM prativAraNaM mR^idhe yo mAM rasAyA jagadAdisUkaraH | kR^itvAgradaMShTre niragAdudanvataH krIDannivebhaH praNatAsmi taM vibhumiti || 39|| iti shrImadbhAgavate mahApurANe pAramahaMsyAM saMhitAyAM pa~nchamaskandhe bhuvanakoshavarNanaM nAmAShTAdasho.adhyAyaH || 18|| \iti \section{.. OM namo bhagavate vAsudevAya ..} \section{.. ekonaviMsho.adhyAyaH ..} shrIshuka uvAcha kimpuruShe varShe bhagavantamAdipuruShaM lakShmaNAgrajaM sItAbhirAmaM rAmaM tachcharaNasannikarShAbhirataH paramabhAgavato hanumAn saha kimpuruShairavirata\- bhaktirupAste || 1|| ArShTiSheNena saha gandharvairanugIyamAnAM paramakalyANIM bhartR^ibhagavatkathAM samupashR^iNoti svayaM chedaM gAyati || 2|| oM namo bhagavate uttamashlokAya nama AryalakShaNashIla\- vratAya nama upashikShitAtmana upAsitalokAya namaH sAdhuvAdanikaShaNAya namo brahmaNyadevAya mahApuruShAya mahArAjAya nama iti || 3|| yattadvishuddhAnubhavamAtramekaM svatejasA dhvastaguNavyavastham | pratyakprashAntaM sudhiyopalambhanaM hyanAmarUpaM nirahaM prapadye || 4|| martyAvatArastviha martyashikShaNaM rakShovadhAyaiva na kevalaM vibhoH | kuto.anyathA syAdramataH sva AtmanaH sItAkR^itAni vyasanAnIshvarasya || 5|| na vai sa AtmA.a.atmavatAM suhR^ittamaH saktastrilokyAM bhagavAnvAsudevaH | na strIkR^itaM kashmalamashnuvIta na lakShmaNaM chApi vihAtumarhati || 6|| na janma nUnaM mahato na saubhagaM na vA~N na buddhirnAkR^itistoShahetuH | tairyadvisR^iShTAnapi no vanaukasa\- shchakAra sakhye bata lakShmaNAgrajaH || 7|| suro.asuro vApyatha vAnaro naraH sarvAtmanA yaH sukR^itaj~namuttamam | bhajeta rAmaM manujAkR^itiM hariM ya uttarAnanayatkosalAn divamiti || 8|| bhArate.api varShe bhagavAn naranArAyaNAkhya AkalpAnta\- mupachitadharma j~nAnavairAgyaishvaryopashamoparamAtmopalambhana\- manugrahAyAtmavatAmanukampayA tapo.avyaktagatishcharati || 9|| taM bhagavAn nArado varNAshramavatIbhirbhAratIbhiH prajAbhi\- rbhagavatproktAbhyAM sA~NkhyayogAbhyAM bhagavadanubhAvopavarNanaM sAvarNerupadekShyamANaH paramabhaktibhAvenopasarati idaM chAbhigR^iNAti || 10|| oM namo bhagavate upashamashIlAyoparatAnAtmyAya namo.aki~nchanavittAya R^iShiR^iShabhAya naranArAyaNAya paramahaMsa paramagurave AtmArAmAdhipataye namo nama iti || 11|| gAyati chedam | kartAsya sargAdiShu yo na badhyate na hanyate dehagato.api daihikaiH | draShTurna dR^igyasya guNairvidUShyate tasmai namo.asaktaviviktasAkShiNe || 12|| idaM hi yogeshvara yoganaipuNaM hiraNyagarbho bhagavA~njagAda yat | yadantakAle tvayi nirguNe mano bhaktyA dadhItojjhitaduShkalevaraH || 13|| yathaihikAmuShmikakAmalampaTaH suteShu dAreShu dhaneShu chintayan | sha~Nketa vidvAn kukalevarAtyayA\- dyastasya yatnaH shrama eva kevalam || 14|| tannaH prabho tvaM kukalevarArpitAM tvanmAyayAhammamatAmadhokShaja | bhindyAma yenAshu vayaM sudurbhidAM vidhehi yogaM tvayi naH svabhAvamiti || 15|| bhArate.apyasmin varShe sarichChailAH santi bahavo malayo ma~Ngalaprastho mainAkastrikUTaR^iShabhaH kUTakaH kollakaH sahyo devagirirR^iShyamUkaH shrIshailo ve~NkaTo mahendro vAridhAro vindhyaH shuktimAn R^ikShagiriH pAriyAtro droNashchitrakUTo govardhano raivatakaH kakubho nIlo gokAmukha indrakIlaH kAmagiririti chAnye cha shatasahasrashaH shailAsteShAM nitambaprabhavA nadA nadyashcha santyasa~NkhyAtAH || 16|| etAsAmapo bhAratyaH prajA nAmabhireva punantInA\- mAtmanA chopaspR^ishanti || 17|| chandravasA tAmraparNI avaTodA kR^itamAlA vaihAyasI kAverI veNI payasvinI sharkarAvartA tu~NgabhadrA kR^iShNA veNyA bhImarathI godAvarI nirvindhyA payoShNI tApI revA surasA narmadA charmaNvatI sindhurandhaH shoNashcha nadau mahAnadI vedasmR^itirR^iShikulyA trisAmA kaushikI mandAkinI yamunA sarasvatI dR^iShadvatI gomatI sarayU rodhasvatI saptavatI suShomA shatadrUshchandrabhAgA marudvR^idhA vitastA asiknI vishveti mahAnadyaH || 18|| asminneva varShe puruShairlabdhajanmabhiH shuklalohita\- kR^iShNavarNena svArabdhena karmaNA divyamAnuShanAraka\- gatayo bahvya Atmana AnupUrvyeNa sarvA hyeva sarveShAM vidhIyante yathA varNavidhAnamapavargashchApi bhavati || 19|| yo.asau bhagavati sarvabhUtAtmanyanAtmye.anirukte\- .anilayane paramAtmani vAsudeve.ananyanimitta\- bhaktiyogalakShaNo nAnAgatinimittAvidyAgranthi\- randhanadvAreNa yadA hi mahApuruShapuruShaprasa~NgaH || 20|| etadeva hi devA gAyanti \- aho amIShAM kimakAri shobhanaM prasanna eShAM sviduta svayaM hariH | yairjanma labdhaM nR^iShu bhAratAjire mukundasevaupayikaM spR^ihA hi naH || 21|| kiM duShkarairnaH kratubhistapovratai\- rdAnAdibhirvA dyujayena phalgunA | na yatra nArAyaNapAdapa~Nkaja\- smR^itiH pramuShTAtishayendriyotsavAt || 22|| kalpAyuShAM sthAnajayAtpunarbhavAt kShaNAyuShAM bhAratabhUjayo varam | kShaNena martyena kR^itaM manasvinaH sannyasya saMyAntyabhayaM padaM hareH || 23|| na yatra vaikuNThakathAsudhApagA na sAdhavo bhAgavatAstadAshrayAH | na yatra yaj~neshamakhA mahotsavAH sureshaloko.api na vai sa sevyatAm || 24|| prAptA nR^ijAtiM tviha ye cha jantavo j~nAnakriyAdravyakalApasambhR^itAm | na vai yaterannapunarbhavAya te bhUyo vanaukA iva yAnti bandhanam || 25|| yaiH shraddhayA barhiShi bhAgasho havi rniruptamiShTaM vidhimantravastutaH | ekaH pR^itha~N nAmabhirAhuto mudA gR^ihNAti pUrNaH svayamAshiShAM prabhuH || 26|| satyaM dishatyarthitamarthito nR^iNAM naivArthado yatpunararthitA yataH | svayaM vidhatte bhajatAmanichChatA\- michChApidhAnaM nijapAdapallavam || 27|| yadyatra naH svargasukhAvasheShitaM sviShTasya sUktasya kR^itasya shobhanam | tenAjanAbhe smR^itimajjanma naH syA\- dvarShe hariryadbhajatAM shaM tanoti || 28|| shrIshuka uvAcha jambUdvIpasya cha rAjannupadvIpAnaShTau haika upadishanti sagarAtmajairashvAnveShaNa imAM mahIM parito nikhanadbhi\- rupakalpitAn || 29|| tadyathA svarNaprasthashchandrashukla Avartano ramaNako mandarahariNaH pA~nchajanyaH siMhalo la~Nketi || 30|| evaM tava bhAratottama jambUdvIpavarShavibhAgo yathopadeshamupavarNita iti || 31|| iti shrImadbhAgavate mahApurANe pAramahaMsyAM saMhitAyAM pa~nchamaskandhe jambUdvIpavarNanaM nAmaikonaviMsho.adhyAyaH || 19|| \iti \section{.. OM namo bhagavate vAsudevAya ..} \section{.. viMsho.adhyAyaH ..} shrIshuka uvAcha ataH paraM plakShAdInAM pramANalakShaNasaMsthAnato varShavibhAga upavarNyate || 1|| jambUdvIpo.ayaM yAvatpramANavistArastAvatA kShArodadhinA pariveShTito yathA merurjambvAkhyena lavaNodadhirapi tato dviguNavishAlena plakShAkhyena parikShipto yathA parikhA bAhyopavanena plakSho jambUpramANo dvIpAkhyAkaro hiraNmaya utthito yatrAgnirupAste saptajihvastasyAdhipatiH priyavratAtmaja idhmajihvaH svaM dvIpaM saptavarShANi vibhajya saptavarShanAmabhya Atmajebhya Akalayya svayamAtmayoge\- nopararAma || 2|| shivaM yavasaM subhadraM shAntaM kShemamamR^itamabhayamiti varShANi teShu girayo nadyashcha saptaivAbhij~nAtAH || 3|| maNikUTo vajrakUTa indraseno jyotiShmAn suparNo hiraNyaShThIvo meghamAla iti setushailAH | aruNA nR^imNA~NgirasI sAvitrI suprabhAtA R^itambharA satyambharA iti mahAnadyaH yAsAM jalopasparshanavidhUtarajastamaso haMsapata~NgordhvAyanasatyA~Ngasa.nj~nAshchatvAro varNAH sahasrAyuSho vibudhopamasandarshanaprajananAH svargadvAraM trayyA vidyayA bhagavantaM trayImayaM sUryamAtmAnaM yajante || 4|| pratnasya viShNo rUpaM yatsatyasyartasya brahmaNaH | amR^itasya cha mR^ityoshcha sUryamAtmAnamImahIti || 5|| plakShAdiShu pa~nchasu puruShANAmAyurindriyamojaH saho balaM buddhirvikrama iti cha sarveShAmautpattikI siddhiravisheSheNa vartate || 6|| plakShaH svasamAnenekShurasodenAvR^ito yathA tathA dvIpo.api shAlmalo dviguNavishAlaHsamAnena surodenAvR^itaH parivR^i~Nkte || 7|| yatra ha vai shAlmalI plakShAyAmA yasyAM vAva kila nilayamAhurbhagavatashChandaH stutaH patattrirAjasya sA dvIpahUtaye upalakShyate || 8|| taddvIpAdhipatiH priyavratAtmajo yaj~nabAhuH svasutebhyaH saptabhyastannAmAni saptavarShANi vyabhajatsurochanaM saumanasyaM ramaNakaM devavarShaM pAribhadramApyAyanamavij~nAtamiti || 9|| teShu varShAdrayo nadyashcha saptaivAbhij~nAtAH svarasaH shatashR^i~Ngo vAmadevaH kundo mukundaH puShpavarShaH sahasrashrutiriti anumatiH sinIvAlI sarasvatI kuhU rajanI nandA rAketi || 10|| tadvarShapuruShAH shrutadharavIryadharavasundhareShandharasa.nj~nA bhagavantaM vedamayaM somamAtmAnaM vedena yajante || 11|| svagobhiH pitR^idevebhyo vibhajan kR^iShNashuklayoH | prajAnAM sarvAsAM rAjAndhaH somo na Astviti || 12|| evaM surodAdbahistaddviguNaH samAnenAvR^ito ghR^itodena yathA pUrvaH kushadvIpo yasmin kushastambo devakR^ita\- staddvIpAkhyAkaro jvalana ivAparaH svashaShparochiShA disho virAjayati || 13|| taddvIpapatiH praiyavrato rAjan hiraNyaretA nAma svaM dvIpaM saptabhyaH svaputrebhyo yathAbhAgaM vibhajya svayaM tapa AtiShThata vasuvasudAnadR^iDharuchinAbhiguptastutyavrata\- viviktavAmadevanAmabhyaH || 14|| teShAM varSheShu sImAgirayo nadyashchAbhij~nAtAH sapta saptaiva chakrashchatuHshR^i~NgaH kapilashchitrakUTo devAnIka UrdhvaromA draviNa iti | rasakulyA madhukulyA mitravindA shrutavindA devagarbhA ghR^itachyutA mantramAleti || 15|| yAsAM payobhiH kushadvIpaukasaH kushalakovidAbhiyukta\- kulakasa.nj~nA bhagavantaM jAtavedasarUpiNaM karmakaushalena yajante || 16|| parasya brahmaNaH sAkShAjjAtavedo.asi havyavAT | devAnAM puruShA~NgAnAM yaj~nena puruShaM yajeti || 17|| tathA ghR^itodAdbahiH krau~nchadvIpo dviguNaH svamAnena kShIrodena parita upakLLipto vR^ito yathA kushadvIpo ghR^itodena yasmin krau~ncho nAma parvatarAjo dvIpanAmanirvartaka Aste || 18|| yo.asau guhapraharaNonmathitanitambaku~njo.api kShIrodenAsichyamAno bhagavatA varuNenAbhigupto vibhayo babhUva || 19|| tasminnapi praiyavrato ghR^itapR^iShTho nAmAdhipatiH sve dvIpe varShANi sapta vibhajya teShu putranAmasu sapta rikthAdAn varShapAn niveshya svayaM bhagavAn bhagavataH paramakalyANa\- yashasa AtmabhUtasya hareshcharaNAravindamupajagAma || 20|| Amo madhuruho meghapR^iShThaH sudhAmA bhrAjiShTho lohitArNo vanaspatiriti ghR^itapR^iShThasutAsteShAM varShagirayaH sapta saptaiva nadyashchAbhikhyAtAH shuklo vardhamAno bhojana upabarhiNo nando nandanaH sarvatobhadra iti abhayA amR^itaughA AryakA tIrthavatI rUpavatI pavitravatI shukleti || 21|| yAsAmambhaH pavitramamalamupayu~njAnAH puruShaR^iShabha\- draviNadevakasa.nj~nA varShapuruShA ApomayaM devamapAM pUrNenA~njalinA yajante || 22|| ApaH puruShavIryAH stha punantIrbhUrbhuvaH suvaH | tA naH punItAmIva ghnIH spR^ishatAmAtmanA bhuva iti || 23|| evaM purastAtkShIrodAtparita upaveshitaH shAkadvIpo dvAtriMshallakShayojanAyAmaH samAnena cha dadhimaNDodena parIto yasmin shAko nAma mahIruhaH svakShetravyapadeshako yasya ha mahAsurabhigandhastaM dvIpamanuvAsayati || 24|| tasyApi praiyavrata evAdhipatirnAmnA medhAtithiH so.api vibhajya sapta varShANi putranAmAni teShu svAtmajAn purojavamanojavapavamAnadhUmrAnIka\-chitrarephabahurUpa\- vishvadhArasa.nj~nAn nidhApyAdhipatIn svayaM bhagavatyananta AveshitamatistapovanaM pravivesha || 25|| eteShAM varShamaryAdAgirayo nadyashcha sapta saptaiva IshAna urushR^i~Ngo balabhadraH shatakesaraH sahasrasroto devapAlo mahAnasa iti anaghA.a.ayurdA ubhayaspR^iShTiraparAjitA pa~nchapadI sahasrasrutirnijadhR^itiriti || 26|| tadvarShapuruShA R^itavratasatyavratadAnavratAnuvratanAmAno bhagavantaM vAyvAtmakaM prANAyAmavidhUtarajastamasaH paramasamAdhinA yajante || 27|| antaH pravishya bhUtAni yo bibhartyAtmaketubhiH | antaryAmIshvaraH sAkShAtpAtu no yadvashe sphuTam || 28|| evameva dadhimaNDodAtparataH puShkaradvIpastato dviguNAyAmaH samantata upakalpitaH samAnena svAdUdakena samudreNa bahirAvR^ito yasmin bR^ihatpuShkaraM jvalanashikhAmalakanakapatrAyutAyutaM bhagavataH kamalAsanasyAdhyAsanaM parikalpitam || 29|| taddvIpamadhye mAnasottaranAmaika evArvAchInaparAchIna\- varShayormaryAdAchalo.ayutayojanochChrAyAyAmo yatra tu chatasR^iShu dikShu chatvAri purANi lokapAlAnAmindrAdInAM yadupariShTAtsUryarathasya meruM paribhramataH saMvatsarAtmakaM chakraM devAnAmahorAtrAbhyAM paribhramati || 30|| taddvIpasyApyadhipatiH praiyavrato vItihotro nAmaitasyAtmajau ramaNakadhAtakinAmAnau varShapatI niyujya sa svayaM pUrvajava\- dbhagavatkarmashIla evAste || 31|| tadvarShapuruShA bhagavantaM brahmarUpiNaM sakarmakeNa karmaNArAdhayantIdaM chodAharanti || 32|| yattatkarmamayaM li~NgaM brahmali~NgaM jano.archayet | ekAntamadvayaM shAntaM tasmai bhagavate nama iti || 33|| R^iShiruvAcha tataH parastAllokAlokanAmAchalo lokAlokayo\- rantarAle parita upakShiptaH || 34|| yAvanmAnasottaramervorantaraM tAvatI bhUmiH kA~nchanya\- nyAdarshatalopamA yasyAM prahitaH padArtho na katha~nchitpunaH pratyupalabhyate tasmAtsarvasattvaparihR^itA.a.asIt || 35|| lokAloka iti samAkhyA yadanenAchalena lokAlokasyAntarvartinAvasthApyate || 36|| sa lokatrayAnte parita IshvareNa vihito yasmAtsUryAdInAM dhruvApavargANAM jyotirgaNAnAM gabhastayo.arvAchInAMstrIn lokAnAvitanvAnA na kadAchitparAchInA bhavitumutsahante tAvadunnahanAyAmaH || 37|| etAvAn lokavinyAso mAnalakShaNasaMsthAbhirvichintitaH kavibhiH sa tu pa~nchAshatkoTigaNitasya bhUgolasya turIyabhAgo.ayaM lokAlokAchalaH || 38|| tadupariShTAchchatasR^iShvAshAsvAtmayoninAkhilajagadguruNA\- dhiniveshitA ye dviradapataya R^iShabhaH puShkarachUDo vAmano.aparAjita iti sakalalokasthitihetavaH || 39|| teShAM svavibhUtInAM lokapAlAnAM cha vividhavIryo\- pabR^iMhaNAya bhagavAn paramamahApuruSho mahAvibhUtipati\- rantaryAmyAtmano vishuddhasattvaM dharmaj~nAnavairAgyaishvaryA\- dyaShTamahAsid.hdhyupalakShaNaM viShvaksenAdibhiH svapArShadapravaraiH parivArito nijavarAyudhopashobhitairnijabhujadaNDaiH sandhArayamANastasmin girivare samantAtsakalaloka\- svastaya Aste || 40|| AkalpamevaM veShaM gata eSha bhagavAnAtmayogamAyayA virachitavividhalokayAtrAgopIyAyetyarthaH || 41|| yo.antarvistAra etena hyalokaparimANaM cha vyAkhyAtaM yadbahirlokAlokAchalAttataH parastAdyogeshvaragatiM vishuddhAmudAharanti || 42|| aNDamadhyagataH sUryo dyAvAbhUmyoryadantaram | sUryANDagolayormadhye koTyaH syuH pa~nchaviMshatiH || 43|| mR^ite.aNDa eSha etasmin yadabhUttato mArtaNDa iti vyapadeshaH hiraNyagarbha iti yaddhiraNyANDasamudbhavaH || 44|| sUryeNa hi vibhajyante dishaH khaM dyaurmahI bhidA | svargApavargau narakA rasaukAMsi cha sarvashaH || 45|| devatirya~N manuShyANAM sarIsR^ipasavIrudhAm | sarvajIvanikAyAnAM sUrya AtmA dR^igIshvaraH || 46|| iti shrImadbhAgavate mahApurANe pAramahaMsyAM saMhitAyAM pa~nchamaskandhe bhuvanakoshavarNane samudravarShasannivesha\- parimANalakShaNo nAma viMsho.adhyAyaH || 20|| \iti \section{.. OM namo bhagavate vAsudevAya ..} \section{.. ekaviMsho.adhyAyaH ..} shrIshuka uvAcha etAvAneva bhUvalayasya sanniveshaH pramANalakShaNato vyAkhyAtaH || 1|| etena hi divo maNDalamAnaM tadvida upadishanti yathA dvidalayorniShpAvAdInAM te antareNAntarikShaM tadubhayasandhitam || 2|| yanmadhyagato bhagavAMstapatAM patistapana Atapena trilokIM pratapatyavabhAsayatyAtmabhAsA sa eSha udagayanadakShiNAyanavaiShuvatasa.nj~nAbhirmAndyashaighrya\- mAnAbhirgatibhirArohaNAvarohaNasamAnasthAneShu yathA savanamabhipadyamAno makarAdiShu rAshiShva\- horAtrANi dIrghahrasvasamAnAni vidhatte || 3|| yadA meShatulayorvartate tadAhorAtrANi samAnAni bhavanti yadA vR^iShabhAdiShu pa~nchasu cha rAshiShu charati tadAhAnyeva vardhante hrasati cha mAsi mAsyekaikA ghaTikA rAtriShu || 4|| yadA vR^ishchikAdiShu pa~nchasu vartate tadAhorAtrANi viparyayANi bhavanti || 5|| yAvaddakShiNAyanamahAni vardhante yAvadudagayanaM rAtrayaH || 6|| evaM navakoTaya ekapa~nchAshallakShANi yojanAnAM mAnasottaragiriparivartanasyopadishanti tasminnaindrIM purIM pUrvasmAnmerordevadhAnIM nAma dakShiNato yAmyAM saMyamanIM nAma pashchAdvAruNIM nimlochanIM nAma uttarataH saumyAM vibhAvarIM nAma tAsUdayamadhyAhnAstamayanishIthAnIti bhUtAnAM pravR^ittinivR^ittinimittAni samayavisheSheNa meroshchaturdisham || 7|| tatratyAnAM divasamadhya~Ngata eva sadA.a.adityastapati savyenAchalaM dakShiNena karoti || 8|| yatrodeti tasya ha samAnasUtranipAte nimlochati yatra kvachana syandenAbhitapati tasya haiSha samAnasUtra\- nipAte prasvApayati tatra gataM na pashyanti ye taM samanupashyeran || 9|| yadA chaindryAH puryAH prachalate pa~nchadashaghaTikAbhiryAmyAM sapAdakoTidvayaM yojanAnAM sArdhadvAdashalakShANi sAdhikAni chopayAti || 10|| evaM tato vAruNIM saumyAmaindrIM cha punastathAnye cha grahAH somAdayo nakShatraiH saha jyotishchakre sama\- bhyudyanti saha vA nimlochanti || 11|| evaM muhUrtena chatustriMshallakShayojanAnyaShTashatAdhikAni sauro rathastrayImayo.asauchatasR^iShu parivartate purIShu || 12|| yasyaikaM chakraM dvAdashAraM ShaNnemi triNAbhi saMvatsarAtmakaM samAmananti tasyAkSho merormUrdhani kR^ito mAnasottare kR^itetarabhAgo yatra protaM ravirathachakraM tailayantrachakravadbhraman mAnasottaragirau paribhramati || 13|| tasminnakShe kR^itamUlo dvitIyo.akShasturyamAnena sammitastailayantrAkShavaddhruve kR^itoparibhAgaH || 14|| rathanIDastu ShaTtriMshallakShayojanAyatastatturIyabhAga\- vishAlastAvAn ravirathayugo yatra hayAshChando nAmAnaH saptAruNayojitA vahanti devamAdityam || 15|| purastAtsavituraruNaH pashchAchcha niyuktaH sautye karmaNi kilAste || 16|| tathA vAlikhilyA R^iShayo~NguShThaparvamAtrAH ShaShTisahasrANi purataH sUryaM sUktavAkAya niyuktAH saMstuvanti || 17|| tathAnye cha R^iShayo gandharvApsaraso nAgA grAmaNyo yAtudhAnA devA ityekaikasho gaNAH saptachaturdasha mAsi mAsi bhagavantaM sUryamAtmAnaM nAnAnAmAnaM pR^itha~NnAnAnAmAnaH pR^ithakkarmabhirdvandvasha upAsate || 18|| lakShottaraM sArdhanavakoTiyojanaparimaNDalaM bhUvalayasya kShaNena sagavyUtyuttaraM dvisahasrayojanAni sa bhu~Nkte || 19|| iti shrImadbhAgavate mahApurANe pAramahaMsyAM saMhitAyAM pa~nchamaskandhe jyotishchakrasUryarathamaNDalavarNanaM namaikaviMsho.adhyAyaH || 21|| \iti \section{.. OM namo bhagavate vAsudevAya ..} \section{.. dvAviMsho.adhyAyaH ..} rAjovAcha yadetadbhagavata Adityasya meruM dhruvaM cha pradakShiNena parikrAmato rAshInAmabhimukhaM prachalitaM chApradakShiNaM bhagavatopavarNitamamuShya vayaM kathamanumimImahIti || 1|| sa hovAcha yathA kulAlachakreNa bhramatA saha bhramatAM tadAshrayANAM pipIlikAdInAM gatiranyaiva pradeshAntareShvapyupalabhya\- mAnatvAdevaM nakShatrarAshibhirupalakShitena kAlachakreNa dhruvaM meruM cha pradakShiNena paridhAvatA saha paridhAvamAnAnAM tadAshrayANAM sUryAdInAM grahANAM gatiranyaiva nakShatrAntare rAshyantare chopalabhyamAnatvAt || 2|| sa eSha bhagavAnAdipuruSha eva sAkShAnnArAyaNo lokAnAM svastaya AtmAnaM trayImayaM karmavishuddhi\- nimittaM kavibhirapi cha vedena vijij~nAsyamAno dvAdashadhA vibhajya ShaTsu vasantAdiShvR^ituShu yathopajoShamR^ituguNAn vidadhAti || 3|| tametamiha puruShAstrayyA vidyayA varNAshramA\- chArAnupathA uchchAvachaiH karmabhirAmnAtairyogavitAnaishcha shraddhayA yajanto.a~njasA shreyaH samadhigachChanti || 4|| atha sa eSha AtmA lokAnAM dyAvApR^ithivyorantareNa nabhovalayasya kAlachakragato dvAdashamAsAn bhu~Nkte rAshisa.nj~nAn saMvatsarAvayavAn mAsaH pakShadvayaM divA naktaM cheti sapAdarkShadvayamupadishanti yAvatA ShaShThamaMshaM bhu~njIta sa vai R^iturityupadishyate saMvatsarAvayavaH || 5|| atha cha yAvatArdhena nabhovIthyAM pracharati taM kAlamayanamAchakShate || 6|| atha cha yAvannabhomaNDalaM saha dyAvApR^ithivyo\- rmaNDalAbhyAM kArtsnyena sa ha bhu~njIta taM kAlaM saMvatsaraM parivatsaramiDAvatsaramanuvatsaraM vatsaramiti bhAnormAndyashaighryasamagatibhiH samAmananti || 7|| evaM chandramA arkagabhastibhya upariShTAllakShayojanata upalabhyamAno.arkasya saMvatsarabhuktiM pakShAbhyAM mAsabhuktiM sapAdarkShAbhyAM dinenaiva pakShabhuktimagrachArI drutataragamano bhu~Nkte || 8|| atha chApUryamANAbhishcha kalAbhiramarANAM kShIyamANAbhishcha kalAbhiH pitR^INAmahorAtrANi pUrvapakShAparapakShAbhyAM vitanvAnaH sarvajIva\- nivahaprANo jIvashchaikamekaM nakShatraM triMshatA muhUrtairbhu~Nkte || 9|| ya eSha ShoDashakalaH puruSho bhagavAn manomayo\- .annamayo.amR^itamayo devapitR^imanuShyabhUtapashupakShi\- sarIsR^ipavIrudhAM prANApyAyanashIlatvAtsarvamaya iti varNayanti || 10|| tata upariShTAttrilakShayojanato nakShatrANi meruM dakShiNenaiva kAlAyana IshvarayojitAni sahAbhijitAShTAviMshatiH || 11|| tata upariShTAdushanA dvilakShayojanata upalabhyate purataH pashchAtsahaiva vArkasya shaighryamAndyasAmyAbhi\- rgatibhirarkavachcharati lokAnAM nityadAnukUla eva prAyeNa varShayaMshchAreNAnumIyate sa vR^iShTiviShTambha\- grahopashamanaH || 12|| ushanasA budho vyAkhyAtastata upariShTAddvilakSha\- yojanato budhaH somasuta upalabhyamAnaHprAyeNa shubhakR^idyadArkAdvyatirichyeta tadAtivAtAbhraprAyA\- nAvR^iShTyAdi bhayamAshaMsate || 13|| ata Urdhvama~NgArako.api yojanalakShadvitaya upalabhyamAnastribhistribhiH pakShairekaikasho rAshIn dvAdashAnubhu~Nkte yadi na vakreNAbhivartate prAyeNAshubhagraho.aghashaMsaH || 14|| tata upariShTAddvilakShayojanAntaragato bhagavAn bR^ihaspatirekaikasmin rAshau parivatsaraM parivatsaraM charati yadi na vakraH syAtprAyeNAnukUlo brAhmaNakulasya || 15|| tata upariShTAdyojanalakShadvayAtpratIyamAnaH shanaishchara ekaikasmin rAshau triMshanmAsAn vilambamAnaH sarvAnevAnuparyeti tAvadbhi\- ranuvatsaraiH prAyeNa hi sarveShAmashAntikaraH || 16|| tata uttarasmAdR^iShaya ekAdashalakShayojanAntara upalabhyante ya eva lokAnAM shamanubhAvayanto bhagavato viShNoryatparamaM padaM pradakShiNaM prakramanti || 17|| iti shrImadbhAgavate mahApurANe pAramahaMsyAM saMhitAyAM pa~nchamaskandhe jyotishchakravarNane dvAviMsho.adhyAyaH || 22|| \iti \section{.. OM namo bhagavate vAsudevAya ..} \section{.. trayoviMsho.adhyAyaH ..} shrIshuka uvAcha atha tasmAtparatastrayodashalakShayojanAntarato yattadviShNoH paramaM padamabhivadanti yatra ha mahA\- bhAgavato dhruva auttAnapAdiragninendreNa prajApatinA kashyapena dharmeNa cha samakAlayugbhiH sabahumAnaM dakShiNataH kriyamANa idAnImapi kalpajIvinA\- mAjIvya upAste tasyehAnubhAva upavarNitaH || 1|| sa hi sarveShAM jyotirgaNAnAM grahanakShatrAdInA\- manimiSheNAvyaktaraMhasA bhagavatA kAlena bhrAmyamANAnAM sthANurivAvaShTambha IshvareNa vihitaH shashvadavabhAsate || 2|| yathA meDhIstambha AkramaNapashavaH saMyojitA\- stribhistribhiH savanairyathAsthAnaM maNDalAni charantyevaM bhagaNA grahAdaya etasminnantarbahiryogena kAlachakra AyojitA dhruvamevAvalambya vAyunodIryamANA AkalpAntaM paricha~Nkramanti nabhasi yathA meghAH shyenAdayo vAyuvashAH karmasArathayaH parivartante evaM jyotirgaNAH prakR^itipuruShasaMyogAnugR^ihItAH karmanirmita\- gatayo bhuvi na patanti || 3|| kechanaitajjyotiranIkaM shishumArasaMsthAnena bhagavato vAsudevasya yogadhAraNAyAmanuvarNayanti || 4|| yasya puchChAgre.avAkshirasaH kuNDalIbhUtadehasya dhruva upakalpitastasya lA~NgUle prajApatiragnirindro dharma iti puchChamUle dhAtA vidhAtA cha kaTyAM saptarShayaH tasya dakShiNAvartakuNDalIbhUtasharIrasya yAnyudagayanAni dakShiNapArshve tu nakShatrANyupa\- kalpayanti dakShiNAyanAni tu savye yathA shishumArasya kuNDalAbhogasanniveshasya pArshvayorubhayorapyavayavAH samasa~NkhyA bhavanti pR^iShThe tvajavIthI AkAshaga~NgA chodarataH || 5|| punarvasupuShyau dakShiNavAmayoH shroNyorArdrA.a.ashleShe cha dakShiNavAmayoH pashchimayoH pAdayorabhiji\- duttarAShADhe dakShiNavAmayornAsikayoryathAsa~NkhyaM shravaNapUrvAShADhe dakShiNavAmayorlochanayordhaniShThA mUlaM cha dakShiNavAmayoH karNayormaghAdInyaShTa nakShatrANi dakShiNAyanAni vAmapArshvava~NkriShu yu~njIta tathaiva mR^igashIrShAdInyudagayanAni dakShiNapArshvava~NkriShu prAtilomyena prayu~njIta shatabhiShA jyeShThe skandhayordakShiNavAmayornyaset || 6|| uttarAhanAvagastiradharAhanau yamo mukheShu chA~NgArakaH shanaishchara upasthe bR^ihaspatiH kakudi vakShasyAdityo hR^idaye nArAyaNo manasi chandro nAbhyAmushanA stanayorashvinau budhaH prANApAnayo rAhurgale ketavaH sarvA~NgeShu romasu sarve tArAgaNAH || 7|| etadu haiva bhagavato viShNoH sarvadevatAmayaM rUpamaharahaH sandhyAyAM prayato vAgyato nirIkShamANa upatiShTheta namo jyotirlokAya kAlAyanAyAnimiShAM pataye mahApuruShAyA\- bhidhImahIti || 8|| graharkShatArAmayamAdhidaivikaM pApApahaM mantrakR^itAM trikAlam | namasyataH smarato vA trikAlaM nashyeta tatkAlajamAshu pApam || 9|| iti shrImadbhAgavate mahApurANe pAramahaMsyAM saMhitAyAM pa~nchamaskandhe shishumArasaMsthAvarNanaM nAma trayoviMsho.adhyAyaH || 23|| \iti \section{.. OM namo bhagavate vAsudevAya ..} \section{.. chaturviMsho.adhyAyaH ..} shrIshuka uvAcha adhastAtsavituryojanAyute svarbhAnurnakShatrava\- chcharatItyeke yo.asAvamaratvaM grahatvaM chAlabhata | bhagavadanukampayA svayamasurApasadaH saiMhikeyo hyatadarhastasya tAta janmakarmANi chopariShTA\- dvakShyAmaH || 1|| yadadastaraNermaNDalaM pratapatastadvistarato yojanA\- yutamAchakShate dvAdashasahasraM somasya trayodashasahasraM rAhoryaH parvaNi tadvyavadhAnakR^idvairAnubandhaH sUryAchandramasAvabhidhAvati || 2|| tannishamyobhayatrApi bhagavatA rakShaNAya prayuktaM sudarshanaM nAma bhAgavataM dayitamastraM tattejasA durviShahaM muhuH parivartamAnamabhyavasthito muhUrta\- mudvijamAnashchakitahR^idaya ArAdeva nivartate taduparAgamiti vadanti lokAH || 3|| tato.adhastAtsiddhachAraNavidyAdharANAM sadanAni tAvanmAtra eva || 4|| tato.adhastAdyakSharakShaHpishAchapretabhUtagaNAnAM vihArAjiramantarikShaM yAvadvAyuH pravAti yAvanmeghA upalabhyante || 5|| tato.adhastAchChatayojanAntara iyaM pR^ithivI yAva\- ddhaMsabhAsashyenasuparNAdayaH patattripravarA utpatantIti || 6|| upavarNitaM bhUmeryathA sanniveshAvasthAnamavanera\- pyadhastAtsaptabhUvivarA ekaikasho yojanAyutAntareNA\- yAmavistAreNopakLLiptA atalaM vitalaM sutalaM talAtalaM mahAtalaM rasAtalaM pAtAlamiti || 7|| eteShu hi bilasvargeShu svargAdapyadhikakAmabhogai\- shvaryAnandabhUtivibhUtibhiH susamR^iddhabhavanodyAnA\- krIDAvihAreShu daityadAnavakAdraveyA nityapramuditA\- nuraktakalatrApatyabandhusuhR^idanucharA gR^ihapataya IshvarAdapyapratihatakAmA mAyAvinodA nivasanti || 8|| yeShu mahArAja mayena mAyAvinA vinirmitAH puro nAnAmaNipravarapravekavirachitavichitrabhavana\- prAkAragopurasabhAchaityachatvarAyatanAdibhi\- rnAgAsuramithunapArAvatashukasArikA.a.akIrNakR^itrima\- bhUmibhirvivareshvaragR^ihottamaiH samala~NkR^itAshchakAsati || 9|| udyAnAni chAtitarAM mana indriyAnandibhiH kusumaphalastabakasubhagakisalayAvanataruchira\- viTapaviTapinAM latA~NgAli~NgitAnAM shrIbhiH samithunavividhaviha~NgamajalAshayAnAmamala\- jalapUrNAnAM jhaShakulolla~NghanakShubhitanIranIraja\- kumudakuvalayakahlAranIlotpalalohitashatapatrAdi vaneShu kR^itaniketanAnAmekavihArAkulamadhura\- vividhasvanAdibhirindriyotsavairamaralokashriya\- matishayitAni || 10|| yatra ha vAva na bhayamahorAtrAdibhiH kAlavibhAgairupalakShyate || 11|| yatra hi mahAhipravarashiromaNayaH sarvaM tamaH prabAdhante || 12|| na vA eteShu vasatAM divyauShadhirasarasAyanAnnapAna\- snAnAdibhirAdhayo vyAdhayo valIpalitajarAdayashcha dehavaivarNyadaurgandhyasvedaklamaglAniriti vayo.avasthAshcha bhavanti || 13|| na hi teShAM kalyANAnAM prabhavati kutashchana mR^ityurvinA bhagavattejasashchakrApadeshAt || 14|| yasmin praviShTe.asuravadhUnAM prAyaH puMsavanAni bhayAdeva sravanti patanti cha || 15|| athAtale mayaputro.asuro balo nivasati yena ha vA iha sR^iShTAH ShaNNavatirmAyAH kAshchanAdyApi mAyAvino dhArayanti yasya cha jR^imbhamANasya mukhatastrayaH strIgaNA udapadyanta svairiNyaH kAminyaH puMshchalya iti yA vai bilAyanaM praviShTaM puruShaM rasena hATakAkhyena sAdhayitvA svavilAsAvalokanAnurAgasmitasaMlApopagUhanAdibhiH svairaM kila ramayanti yasminnupayukte puruSha Ishvaro.ahaM siddho.ahamityayutamahAgajabalamAtmAnamabhimanyamAnaH katthate madAndha iva || 16|| tato.adhastAdvitale haro bhagavAn hATakeshvaraH svapArShada\- bhUtagaNAvR^itaH prajApatisargopabR^iMhaNAya bhavo bhavAnyA saha mithunIbhUta Aste yataH pravR^ittA saritpravarA hATakI nAma bhavayorvIryeNa yatra chitrabhAnurmAtarishvanA samidhyamAna ojasA pibati tanniShThyUtaM hATakAkhyaM suvarNaM bhUShaNenA\- surendrAvarodheShu puruShAH saha puruShIbhirdhArayanti || 17|| tato.adhastAtsutale udArashravAH puNyashloko virochanAtmajo balirbhagavatA mahendrasya priyaM chikIrShamANenAditerlabdhakAyo bhUtvA vaTuvAmanarUpeNa parAkShiptalokatrayo bhagavadanukampayaiva punaH praveshita indrAdiShvavidyamAnayA susamR^iddhayA shriyAbhijuShTaH svadharmeNArAdhayaMstameva bhagavantamArAdhanIyamapagata\- sAdhvasa Aste.adhunApi || 18|| no evaitatsAkShAtkAro bhUmidAnasya yattadbhagavatyasheSha\- jIvanikAyAnAM jIvabhUtAtmabhUte paramAtmani vAsudeve tIrthatame pAtra upapanne parayA shraddhayA paramAdarasamAhita\- manasA sampratipAditasya sAkShAdapavargadvArasya yadbilanilayaishvaryam || 19|| yasya ha vAva kShutapatanapraskhalanAdiShu vivashaH sakR^innAmAbhigR^iNan puruShaH karmabandhanama~njasA vidhunoti yasya haiva pratibAdhanaM mumukShavo\- .anyathaivopalabhante || 20|| tadbhaktAnAmAtmavatAM sarveShAmAtmanyAtmada Atmatayaiva || 21|| na vai bhagavAn nUnamamuShyAnujagrAha yaduta punarAtmA\- nusmR^itimoShaNaM mAyAmayabhogaishvaryamevAtanuteti || 22|| yattadbhagavatAnadhigatAnyopAyena yAch~nAchChalenApahR^ita svasharIrAvasheShitalokatrayo varuNapAshaishcha sampratimukto giridaryAM chApaviddha iti hovAcha || 23|| nUnaM batAyaM bhagavAnartheShu na niShNAto yo.asAvindro yasya sachivo mantrAya vR^ita ekAntato bR^ihaspatista\- matihAya yamupendreNAtmAnamayAchatAtmanashchAshiSho no eva taddAsyamatigambhIravayasaH kAlasya manvantaraparivR^ittaM kiyallokatrayamidam || 24|| yasyAnudAsyamevAsmatpitAmahaH kila vavre na tu svapitryaM yadutAkutobhayaM padaM dIyamAnaM bhagavataH paramiti bhagavatoparate khalu svapitari || 25|| tasya mahAnubhAvasyAnupathamamR^ijitakaShAyaH ko vAsmadvidhaH parihINabhagavadanugraha upajigamiShatIti || 26|| tasyAnucharitamupariShTAdvistariShyate yasya bhagavAn svaya\- makhilajagadgururnArAyaNo dvAri gadApANiravatiShThate nija\- janAnukampitahR^idayo yenA~NguShThena padA dashakandharo yojanA\- yutAyutaM digvijaya uchchATitaH || 27|| tato.adhastAttalAtale mayo nAma dAnavendrastripurAdhipati\- rbhagavatA purAriNA trilokIshaM chikIrShuNA nirdagdhasva\- puratrayaH tatprasAdAllabdhapado mAyAvinAmAchAryo mahAdevena parirakShito vigatasudarshanabhayo mahIyate || 28|| tato.adhastAnmahAtale kAdraveyANAM sarpANAM naikashirasAM krodhavasho nAma gaNaH kuhakatakShakakAliya\- suSheNAdipradhAnA mahAbhogavantaH patattrirAjAdhipateH puruShavAhAdanavaratamudvijamAnAH svakalatrApatyasuhR^i\- tkuTumbasa~Ngena kvachitpramattA viharanti || 29|| tato.adhastAdrasAtale daiteyA dAnavAH paNayo nAma nivAtakavachAH kAleyA hiraNyapuravAsina iti vibudhapratyanIkA utpattyA mahaujaso mahAsAhasino bhagavataH sakalalokAnubhAvasya harereva tejasA pratihatabalAvalepA bileshayA iva vasanti ye vai saramayendradUtyA vAgbhirmantravarNAbhirindrAdbibhyati || 30|| tato.adhastAtpAtAle nAgalokapatayo vAsukipramukhAH sha~NkhakulikamahAsha~Nkhashvetadhana~njayadhR^itarAShTrasha~NkhachUDa\- kambalAshvataradevadattAdayo mahAbhogino mahAmarShA nivasanti yeShAmu ha vai pa~nchasaptadashashatasahasrashIrShANAM phaNAsu virachitA mahAmaNayo rochiShNavaH pAtAlavivara\- timiranikaraM svarochiShA vidhamanti || 31|| iti shrImadbhAgavate mahApurANe pAramahaMsyAM saMhitAyAM pa~nchamaskandhe rAhvAdisthitibilasvargamaryAdAnirUpaNaM nAma chaturviMsho.adhyAyaH || 24|| \iti \section{.. OM namo bhagavate vAsudevAya ..} \section{.. pa~nchaviMsho.adhyAyaH ..} shrIshuka uvAcha tasya mUladeshe triMshadyojanasahasrAntara Aste yA vai kalA bhagavatastAmasI samAkhyAtAnanta iti sAtvatIyA draShTR^idR^ishyayoH sa~NkarShaNamahamityabhimAna\-lakShaNaM yaM sa~NkarShaNamityAchakShate || 1|| yasyedaM kShitimaNDalaM bhagavato.anantamUrteH sahasrashirasa ekasminneva shIrShaNi dhriyamANaM siddhArtha iva lakShyate || 2|| yasya ha vA idaM kAlenopasa~njihIrShato.amarShavirachita\- ruchirabhramadbhruvorantareNa sA~NkarShaNo nAma rudra ekAdasha\- vyUhastryakShastrishikhaM shUlamuttambhayannudatiShThat || 3|| yasyA~NghrikamalayugalAruNavishadanakhamaNiShaNDa\- maNDaleShu ahipatayaH saha sAtvatarShabhairekAntabhakti\- yogenAvanamantaH svavadanAni parisphuratkuNDalaprabhA\- maNDitagaNDasthalAnyatimanoharANi pramuditamanasaH khalu vilokayanti || 4|| yasyaiva hi nAgarAjakumArya AshiSha AshAsAnA\- shchArva~Ngavalayavilasitavishadavipuladhavalasubhaga\- ruchirabhujarajatastambheShvaguruchandanaku~Nkumapa~NkAnu\- lepenAvalimpamAnAstadabhimarshanonmathitahR^idaya\- makaradhvajAvesharuchiralalitasmitAstadanurAga\- madamuditamadavighUrNitAruNakaruNAvalokanayana\- vadanAravindaM savrIDaM kila vilokayanti || 5|| sa eva bhagavAnananto.anantaguNArNava Adideva upasaMhR^itAmarSharoShavego lokAnAM svastaya Aste || 6|| dhyAyamAnaH surAsuroragasiddhagandharvavidyAdhara\- munigaNairanavaratamadamuditavikR^itavihvalalochanaH sulalitamukharikAmR^itenApyAyamAnaH svapArShada\- vibudhayUthapatInaparimlAnarAganavatulasikAmoda\- madhvAsavena mAdyan madhukaravrAtamadhuragItashriyaM vaijayantIM svAM vanamAlAM nIlavAsA ekakuNDalo halakakudi kR^itasubhagasundarabhujo bhagavAn mAhendro vAraNendra iva kA~nchanIM kakShAmudAralIlo bibharti || 7|| ya eSha evamanushruto dhyAyamAno mumukShUNAmanAdi\- kAlakarmavAsanAgrathitamavidyAmayaM hR^idayagranthiM sattvarajastamomayamantarhR^idayaM gata Ashu nirbhinatti tasyAnubhAvAn bhagavAn svAyambhuvo nAradaH saha tumburuNA sabhAyAM brahmaNaH saMshlokayAmAsa || 8|| utpattisthitilayahetavo.asya kalpAH sattvAdyAH prakR^itiguNA yadIkShayA.a.asan | yadrUpaM dhruvamakR^itaM yadekamAtman nAnAdhAtkathamu ha veda tasya vartma || 9|| mUrtiM naH purukR^ipayA babhAra sattvaM saMshuddhaM sadasadidaM vibhAti tatra | yallIlAM mR^igapatirAdade.anavadyA\- mAdAtuM svajanamanAMsyudAravIryaH || 10|| yannAmashrutamanukIrtayedakasmA\- dArto vA yadi patitaH pralambhanAdvA | hantyaMhaH sapadi nR^iNAmasheShamanyaM kaM sheShAdbhagavata AshrayenmumukShuH || 11|| mUrdhanyarpitamaNuvatsahasramUrdhno bhUgolaM sagirisaritsamudrasattvam | AnantyAdanimitavikramasya bhUmnaH ko vIryANyadhigaNayetsahasrajihvaH || 12|| evamprabhAvo bhagavAnananto durantavIryoruguNAnubhAvaH | mUle rasAyAH sthita Atmatantro yo lIlayA kShmAM sthitaye bibharti || 13|| etA hyeveha nR^ibhirupagantavyA gatayo yathA karmavinirmitA yathopadeshamanuvarNitAH kAmAn kAmayamAnaiH || 14|| etAvatIrhi rAjan puMsaH pravR^ittilakShaNasya dharmasya vipAkagataya uchchAvachA visadR^ishA yathAprashnaM vyAchakhye kimanyatkathayAma iti || 15|| iti shrImadbhAgavate mahApurANe pAramahaMsyAM saMhitAyAM pa~nchamaskandhe bhUvivaravidhyupavarNanaM nAma pa~nchaviMsho.adhyAyaH || 25|| \iti \section{.. OM namo bhagavate vAsudevAya ..} \section{.. ShaDviMsho.adhyAyaH ..} rAjovAcha maharSha etadvaichitryaM lokasya kathamiti || 1|| R^iShiruvAcha triguNatvAtkartuH shraddhayA karmagatayaH pR^ithagvidhAH sarvA eva sarvasya tAratamyena bhavanti || 2|| athedAnIM pratiShiddhalakShaNasyAdharmasya tathaiva kartuH shraddhAyA vaisAdR^ishyAtkarmaphalaM visadR^ishaM bhavati yA hyanAdyavidyayA kR^itakAmAnAM tatpariNAmalakShaNAH sR^itayaH sahasrashaH pravR^ittAstAsAM prAchuryeNA\- nuvarNayiShyAmaH || 3|| rAjovAcha narakA nAma bhagavan kiM deshavisheShA athavA bahistrilokyA AhosvidantarAla iti || 4|| R^iShiruvAcha antarAla eva trijagatyAstu dishi dakShiNasyA\- madhastAdbhUmerupariShTAchcha jalAdyasyAmagniShvAttAdayaH pitR^igaNA dishi svAnAM gotrANAM parameNa samAdhinA satyA evAshiSha AshAsAnA nivasanti || 5|| yatra ha vAva bhagavAn pitR^irAjo vaivasvataH svaviShayaM prApiteShu svapuruShairjantuShu sampareteShu yathA karmAvadyaM doShamevAnulla~NghitabhagavachChAsanaH sagaNo damaM dhArayati || 6|| tatra haike narakAnekaviMshatiM gaNayanti atha tAMste rAjan nAmarUpalakShaNato.anukramiShyAmastAmisro\- .andhatAmisro rauravo mahArauravaH kumbhIpAkaH kAlasUtramasipatravanaM sUkaramukhamandhakUpaH kR^imibhojanaH sandaMshastaptasUrmirvajrakaNTaka\- shAlmalI vaitaraNI pUyodaH prANarodho vishasanaM lAlAbhakShaH sArameyAdanamavIchirayaHpAnamiti ki~ncha kShArakardamo rakShogaNabhojanaH shUlaproto dandashUko.avaTanirodhanaH paryAvartanaH sUchImukhami\- tyaShTAviMshatirnarakA vividhayAtanAbhUmayaH || 7|| tatra yastu paravittApatyakalatrANyapaharati sa hi kAlapAshabaddho yamapuruShairatibhayAnakaistAmisre narake balAnnipAtyate anashanAnudapAnadaNDa\- tADanasantarjanAdibhiryAtanAbhiryAtyamAno janturyatra kashmalamAsAdita ekadaiva mUrchChAmupayAti tAmisraprAye || 8|| evamevAndhatAmisre yastu va~nchayitvA puruShaM dArAdI\- nupayu~Nkte yatra sharIrI nipAtyamAno yAtanAstho vedanayA naShTamatirnaShTadR^iShTishcha bhavati yathA vanaspati\- rvR^ishchyamAnamUlastasmAdandhatAmisraM tamupadishanti || 9|| yastviha vA etadahamiti mamedamiti bhUtadroheNa kevalaM svakuTumbamevAnudinaM prapuShNAti sa tadiha vihAya svayameva tadashubhena raurave nipatati || 10|| ye tviha yathaivAmunA vihiMsitA jantavaH paratra yamayAtanAmupagataM ta eva ruravo bhUtvA tathA tameva vihiMsanti tasmAdrauravamityAhU rururiti sarpAdatikrUrasattvasyApadeshaH || 11|| evameva mahArauravo yatra nipatitaM puruShaM kravyAdA nAma ruravastaM kravyeNa ghAtayanti yaH kevalaM dehambharaH || 12|| yastviha vA ugraH pashUn pakShiNo vA prANata uparandhayati tamapakaruNaM puruShAdairapi vigarhitamamutra yamAnucharAH kumbhIpAke taptataile uparandhayanti || 13|| yastviha pitR^iviprabrahmadhruk sa kAlasUtrasa.nj~nake narake ayutayojanaparimaNDale tAmramaye taptakhale uparyadhastAdagnyarkAbhyAmatitapyamAne.abhiniveshitaH kShutpipAsAbhyAM cha dahyamAnAntarbahiHsharIra Aste shete cheShTate.avatiShThati paridhAvati cha yAvanti pashuromANi tAvadvarShasahasrANi || 14|| yastviha vai nijavedapathAdanApadyapagataH pAkhaNDaM chopagatastamasipatravanaM praveshya kashayA praharanti tatra hAsAvitastato dhAvamAna ubhayato dhArai\- stAlavanAsipatraishChidyamAnasarvA~Ngo hA hato\- .asmIti paramayA vedanayA mUrchChitaH pade pade nipatati svadharmahA pAkhaNDAnugataM phalaM bhu~Nkte || 15|| yastviha vai rAjA rAjapuruSho vA adaNDye daNDaM praNayati brAhmaNe vA sharIradaNDaM sa pApIyAn narake.amutra sUkaramukhe nipatati tatrAtibalai\- rviniShpiShyamANAvayavo yathaivehekShukhaNDa ArtasvareNa svanayan kvachinmUrchChitaH kashmalamupagato yathaivehAdR^iShTadoShA uparuddhAH || 16|| yastviha vai bhUtAnAmIshvaropakalpitavR^ittInA\- maviviktaparavyathAnAM svayaM puruShopakalpita\- vR^ittirviviktaparavyatho vyathAmAcharati sa paratrAndhakUpe tadabhidroheNa nipatati tatra hAsau tairjantubhiH pashumR^igapakShisarIsR^ipairmashakayUkA\- matkuNamakShikAdibhirye ke chAbhidrugdhAstaiH sarvato.abhidruhyamANastamasi vihatanidrAnirvR^iti\- ralabdhAvasthAnaH parikrAmati yathA kusharIre jIvaH || 17|| yastviha vA asaMvibhajyAshnAti yatki~nchano\- panatamanirmitapa~nchayaj~no vAyasasaMstutaH sa paratra kR^imibhojane narakAdhame nipatati tatra shatasahasrayojane kR^imikuNDe kR^imibhUtaH svayaM kR^imibhireva bhakShyamANaH kR^imibhojano yAvatta\- daprattAprahUtAdo.anirveshamAtmAnaM yAtayate || 18|| yastviha vai steyena balAdvA hiraNyaratnAdIni brAhmaNasya vApaharatyanyasya vAnApadi puruSha\- stamamutra rAjan yamapuruShA ayasmayairagnipiNDaiH sandaMshaistvachi niShkuShanti || 19|| yastviha vA agamyAM striyamagamyaM vA puruShaM yoShidabhigachChati tAvamutra kashayA tADayanta\- stigmayA sUrmyA lohamayyA puruShamAli~Ngayanti striyaM cha puruSharUpayA sUrmyA || 20|| yastviha vai sarvAbhigamastamamutra niraye vartamAnaM vajrakaNTakashAlmalImAropya niShkarShanti || 21|| ye tviha vai rAjanyA rAjapuruShA vA apAkhaNDA dharmasetUn bhindanti te samparetya vaitaraNyAM nipatanti bhinnamaryAdAstasyAM nirayaparikhA\- bhUtAyAM nadyAM yAdogaNairitastato bhakShyamANA AtmanA na viyujyamAnAshchAsubhiruhyamAnAH svAghena karmapAkamanusmaranto viNmUtrapUyashoNita\- keshanakhAsthimedomAMsavasAvAhinyAmupatapyante || 22|| ye tviha vai vR^iShalIpatayo naShTashauchAchAraniyamA\- styaktalajjAH pashucharyAM charanti te chApi pretya pUyaviNmUtrashleShmamalApUrNArNave nipatanti tadevAtibIbhatsitamashnanti || 23|| ye tviha vai shvagardabhapatayo brAhmaNAdayo mR^igayA\- vihArA atIrthe cha mR^igAn nighnanti tAnapi samparetAn lakShyabhUtAn yamapuruShA iShubhirvidhyanti || 24|| ye tviha vai dAmbhikA dambhayaj~neShu pashUn vishasanti tAnamuShmin loke vaishase narake patitAn nirayapatayo yAtayitvA vishasanti || 25|| yastviha vai savarNAM bhAryAM dvijo retaH pAyayati kAmamohitastaM pApakR^itamamutra retaHkulyAyAM pAtayitvA retaH sampAyayanti || 26|| ye tviha vai dasyavo.agnidA garadA grAmAn sArthAn vA vilumpanti rAjAno rAjabhaTA vA tAMshchApi hi paretya yamadUtA vajradaMShTrAH shvAnaH saptashatAni viMshatishcha sarabhasaM khAdanti || 27|| yastviha vA anR^itaM vadati sAkShye dravyavinimaye dAne vA katha~nchitsa vai pretya narake.avIchimatyadhaHshirA niravakAshe yojanashatochChrAyAdgirimUrdhnaH sampAtyate yatra jalamiva sthalamashmapR^iShThamavabhAsate tadavIchima\- ttilasho vishIryamANasharIro na mriyamANaH punarAropito nipatati || 28|| yastviha vai vipro rAjanyo vaishyo vA somapIthastatkalatraM vA surAM vratastho.api vA pibati pramAdatasteShAM nirayaM nItAnAmurasi padA.a.akramyAsye vahninA dravamANaM kArShNAyasaM niShi~nchanti || 29|| atha cha yastviha vA AtmasambhAvanena svayamadhamo janmatapovidyAchAravarNAshramavato varIyaso na bahumanyeta sa mR^itaka eva mR^itvA kShArakardame niraye\- .avAkshirA nipAtito durantA yAtanA hyashnute || 30|| ye tviha vai puruShAH puruShamedhena yajante yAshcha striyo nR^ipashUn khAdanti tAMshcha te pashava iva nihatA yamasadane yAtayanto rakShogaNAH saunikA iva svadhitinAvadAyA\- sR^ik pibanti nR^ityanti cha gAyanti cha hR^iShyamANA yatheha puruShAdAH || 31|| ye tviha vA anAgaso.araNye grAme vA vaishrambhakairupasR^itA\- nupavishrambhayya jijIviShUn shUlasUtrAdiShUpaprotAn krIDanakatayA yAtayanti te.api cha pretya yamayAtanAsu shUlAdiShu protAtmAnaH kShuttR^iDbhyAM chAbhihatAH ka~NkavaTAdibhi\- shchetastatastigmatuNDairAhanyamAnA AtmashamalaM smaranti || 32|| ye tviha vai bhUtAnyudvejayanti narA ulbaNasvabhAvA yathA dandashUkAste.api pretya narake dandashUkAkhye nipatanti yatra nR^ipa dandashUkAH pa~nchamukhAH saptamukhA upasR^itya grasanti yathA bileshayAn || 33|| ye tviha vA andhAvaTakusUlaguhAdiShu bhUtAni nirundhanti tathAmutra teShvevopaveshya sagareNa vahninA dhUmena nirundhanti || 34|| yastviha vA atithInabhyAgatAn vA gR^ihapatirasakR^i\- dupagatamanyurdidhakShuriva pApena chakShuShA nirIkShate tasya chApi niraye pApadR^iShTerakShiNI vajratuNDA gR^idhrAH ka~NkakAkavaTAdayaH prasahyorubalAdutpATayanti || 35|| yastviha vA ADhyAbhimatiraha~NkR^itistiryakprekShaNaH sarvato.abhivisha~NkI arthavyayanAshachintayA parishuShyamANahR^idayavadano nirvR^itimanavagato graha ivArthamabhirakShati sa chApi pretya tadutpAdanotkarShaNa saMrakShaNashamalagrahaH sUchImukhe narake nipatati yatra ha vittagrahaM pApapuruShaM dharmarAjapuruShA vAyakA iva sarvato.a~NgeShu sUtraiH parivayanti || 36|| evaMvidhA narakA yamAlaye santi shatashaH sahasrashasteShu sarveShu cha sarva evAdharmavartino ye kechidihoditA anuditAshchAvanipate paryAyeNa vishanti tathaiva dharmAnuvartina itaratra iha tu punarbhave ta ubhayasheShAbhyAM nivishanti || 37|| nivR^ittilakShaNamArga AdAveva vyAkhyAtaH etAvAnevA\- NDakosho yashchaturdashadhA purANeShu vikalpita upagIyate yattadbhagavato nArAyaNasya sAkShAnmahApuruShasya sthaviShThaM rUpamAtmamAyAguNamayamanuvarNitamAdR^itaH paThati shR^iNoti shrAvayati sa upageyaM bhagavataH paramAtmano.agrAhyamapi shraddhAbhaktivishuddhabuddhirveda || 38|| shrutvA sthUlaM tathA sUkShmaM rUpaM bhagavato yatiH | sthUle nirjitamAtmAnaM shanaiH sUkShmaM dhiyA nayediti || 39|| bhUdvIpavarShasaridadrinabhaHsamudra\- pAtAladi~NnarakabhAgaNalokasaMsthA | gItA mayA tava nR^ipAdbhutamIshvarasya sthUlaM vapuH sakalajIvanikAyadhAma || 40|| iti shrImadbhAgavate mahApurANe vaiyAsakyAmaShTAdashasAhasryAM pAramahaMsyAM saMhitAyAM pa~nchamaskandhe narakAnuvarNanaM nAma ShaDviMsho.adhyAyaH || 26|| \section{.. iti pa~nchamaskandhaH samAptaH ..} \section{.. hariH OM tatsat ..} \iti ## Proofread by PSA Easwaran \medskip\hrule\obeylines Please send corrections to sanskrit at cheerful dot c om Last updated \today https://sanskritdocuments.org \end{document}