% Text title : Devi Bhagavata Mahapurana Skandha 08 % File name : devIbhAgavatam08.itx % Category : purana, devI, devii, devibhagavatam % Location : doc\_purana % Transliterated by : Vishwas Bhide, satsangdhara.net % Proofread by : Vishwas Bhide, satsangdhara.net % Latest update : March 30, 2024 % Send corrections to : sanskrit at cheerful dot c om % % This text is prepared by volunteers and is to be used for personal study % and research. The file is not to be copied or reposted for promotion of % any website or individuals or for commercial purpose without permission. % Please help to maintain respect for volunteer spirit. % \documentstyle[11pt,multicol,itrans]{article} #include=ijag.inc #endwordvowel=.h \portraitwide \parindent=100pt \let\usedvng=\Largedvng % for 1 column \pagenumbering{itrans} \def\engtitle#1{\hrule\medskip\centerline{\LARGE #1}} \def\itxtitle#1{\medskip\centerline{\LARGEdvng #1}\medskip\hrule} \def\endtitles{\medskip\obeyspaceslines} %% \begin{document} \engtitle{.. 8. Shrimaddevibhagavatamahapurane Ashtamah Skandhah ..}## \itxtitle{.. 8\. shrImaddevIbhAgavatamahApurANe aShTamaH skandhaH ..}##\endtitles ## \section{8\.1 prathamo.adhyAyaH | bhuvanakoshaprasa~Nge devyA manave varadAnavarNanam |} janamejaya uvAcha | sUryachandrAnvayotthAnAM nR^ipANAM satkathAshritam | charitaM bhavatA proktaM shrutaM tadamR^itAspadam || 1|| adhunA shrotumichChAmi sA devI jagadambikA | manvantareShu sarveShu yadyadrUpeNa pUjyate || 2|| yasminyasmiMshcha vai sthAne yena yena cha karmaNA | (sharIreNa cha deveshI pUjanIyA phalapradA | yenaiva mantrabIjena yatra yatra cha pUjyate ||) devyA virATsvarUpasya varNanaM cha yathAtatham || 3|| yena dhyAnena tatsUkShme svarUpe syAnmatergatiH | tatsarvaM vada viprarShe yena shreyo.ahamApnuyAm || 4|| vyAsa uvAcha | shR^iNu rAjan pravakShyAmi devyArAdhanamuttamam | yatkR^itena shrutenApi naraH shreyo.atra vindate || 5|| evametannAradena pR^iShTo nArAyaNaH purA | tasmai yaduktavAndevo yogacharyApravartakaH || 6|| ekadA nAradaH shrImAnparyaTanpR^ithivImimAm | nArAyaNAshramaM prApto gatakhedashcha tasthivAn || 7|| tasmai yogAtmane natvA brahmadevatanUdbhavaH | paryapR^ichChadimaM chArthaM yatpR^iShTo bhavatAnagha || 8|| nArada uvAcha | devadeva mahAdeva purANapuruShottama | jagadAdhAra sarvaj~na shlAghanIyorusadguNa || 9|| jagatastattvamAdyaM yattanme vada yathepsitam | jAyate kuta evedaM kutashchedaM pratiShThitam || 10|| kuto.antaM prApnuyAtkAle kutra sarvaphalodayaH | kena j~nAtena mAyaiShA mohabhUrnAshamApnuyAt || 11|| kayArchayA kiM japena kiM dhyAnenAtmahR^itkaje | prakAsho jAyate deva tamasyarkodayo yathA || 12|| etatprashnottaraM deva brUhi sarvamasheShataH | yathA lokastaredandhatamasaM tva~njasaiva hi || 13|| vyAsa uvAcha | evaM devarShiNA pR^iShTaH prAchIno munisattamaH | nArAyaNo mahAyogI pratinandya vacho.abravIt || 14|| shrInArAyaNa uvAcha | shR^iNu devarShivaryAtra jagatastattvamuttamam | yena j~nAtena martyo hi jAyate na jagadbhrame || 15|| jagatastattvamityeva devI proktA mayApi hi | R^iShibhirdevagandharvairanyaishchApi manIShibhiH || 16|| sA jagatsR^ijate devI tayA cha pratipAlyate | tayA cha nAshyate sarvamiti proktaM guNatrayAt || 17|| tasyAH svarUpaM vakShyAmi devyAH siddharShipUjitam | smaratAM sarvapApaghnaM kAmadaM mokShadaM tathA || 18|| manuH svAyambhuvastvAdyaH padmaputraH pratApavAn | shatarUpApatiH shrImAnsarvamanvantarAdhipaH || 19|| sa manuH pitaraM devaM prajApatimakalmaSham | bhaktyA paryacharatpUrvaM tamuvAchAtmabhUH sutam || 20|| putra putra tvayA kAryaM devyArAdhanamuttamam | tatprasAdena te tAta prajAsargaH prasid.hdhyati || 21|| evamuktaH prajAsraShTrA manuH svAyambhuvo virAT | jagadyoniM tadA devIM tapasAtarpayad vibhuH || 22|| tuShTAva devIM deveshIM samAhitamatiH kila | AdyAM mAyAM sarvashaktiM sarvakAraNakAraNAm || 23|| manuruvAcha | namo namaste deveshi jagatkAraNakAraNe | sha~NkhachakragadAhaste nArAyaNahR^idAshrite || 24|| vedamUrtte jaganmAtaH kAraNasthAnarUpiNi | vedatrayapramANaj~ne sarvadevanute shive || 25|| mAheshvari mahAbhAge mahAmAye mahodaye | mahAdevapriyAvAse mahAdevapriya~Nkari || 26|| gopendrasya priye jyeShThe mahAnande mahotsave | mahAmArIbhayahare namo devAdipUjite || 27|| sarvama~NgalamA~Ngalye shive sarvArthasAdhike | sharaNye tryambake gauri nArAyaNi namo.astu te || 28|| yatashchedaM yayA vishvamotaM protaM cha sarvadA | chaitanyamekamAdyantarahitaM tejasAM nidhim || 29|| brahmA yadIkShaNAtsarvaM karoti cha hariH sadA | pAlayatyapi vishveshaH saMhartA yadanugrahAt || 30|| madhukaiTabhasambhUtabhayArtaH padmasambhavaH | yasyAH stavena mumuche ghoradaityabhavAmbudheH || 31|| tvaM hrIH kIrtiH smR^itiH kAntiH kamalA girijA satI | dAkShAyaNI vedagarbhA siddhidAtrI sadAbhayA || 32|| stoShye tvAM cha namasyAmi pUjayAmi japAmi cha | dhyAyAmi bhAvaye vIkShe shroShye devi prasIda me || 33|| brahmA vedanidhiH kR^iShNo lakShyAvAsaH purandaraH | trilokAdhipatiH pAshI yAdasAmpatiruttamaH || 34|| kubero nidhinAtho.abhUdyamo jAtaH paretarAT | nairR^ito rakShasAM nAthaH somo jAto hyapomayaH || 35|| trilokavandye lokeshi mahAmA~NgalyarUpiNi | namaste.astu punarbhUyo jaganmAtarnamo namaH || 36|| shrInArAyaNa uvAcha | evaM stutA bhagavatI durgA nArAyaNI parA | prasannA prAha devarShe brahmaputramidaM vachaH || 37|| devyuvAcha | varaM varaya rAjendra brahmaputra yadichChasi | prasannAhaM stavenAtra bhaktyA chArAdhanena cha || 38|| manuruvAcha | yadi devi prasannAsi bhaktyA kAruNikottame | tadA nirvighnataH sR^iShTiH prajAyAH syAttavAj~nayA || 39|| devyuvAcha | prajAsargaH prabhavatu mamAnugrahataH kila | nirvighnena cha rAjendra vR^iddhishchApyuttarottaram || 40|| yaH kashchitpaThate stotraM madbhaktyA tvatkR^itaM sadA | teShAM vidyA prajAsiddhiH kIrtiH kAntyudayaH khalu || 41|| jAyante dhanadhAnyAni shaktiraprahatA nR^iNAm | sarvatra vijayo rAjan sukhaM shatruparikShayaH || 42|| shrInArAyaNa uvAcha | evaM dattvA varAn devI manave brahmasUnave | antardhAnaM gatA chAsItpashyatastasya dhImataH || 43|| atha labdhavaro rAjA brahmaputraH pratApavAn | brahmANamabravIttAta sthAnaM me dIyatAM rahaH || 44|| yatrAhaM samadhiShThAya prajAH srakShyAmi puShkalAH | yakShyAmi yaj~nairdeveshaM tatsamAdisha mAchiram || 45|| iti putravachaH shrutvA prajApatipatirvibhuH | chintayAmAsa suchiraM kathaM kAryaM bhavedidam || 46|| sR^ijato me gataH kAlo vipulo.anantasa~NkhyakaH | dharA vArbhiH stutA magnA rasaM yAtAkhilAshrayA || 47|| idaM machchintitaM kAryaM bhagavAnAdipUruShaH | kariShyati sahAyo me yadAdeshe.ahamAshritaH || 48|| iti shrImaddevIbhAgavate mahApurANe.aShTAdashasAhasryAM saMhitAyAmaShTamaskandhe bhuvanakoshaprasa~Nge devyA manave varadAnavarNanaM nAma pradhamo.adhyAyaH || 8\.1|| \section{8\.2 dvitIyo.adhyAyaH | dharaNyuddhAravarNanam |} shrInArAyaNa uvAcha | evaM mImAMsatastasya padmayoneH parantapa | manvAdibhirmunivarairmarIchyAdyaiH samantataH || 1|| dhyAyatastasya nAsAgrAdvira~ncheH sahasAnagha | varAhapoto niragAdekA~NgulapramANataH || 2|| tasyaiva pashyataH khasthaH kShaNena kila nArada | karimAtraM pravavR^idhe tadadbhutatamaM hyabhUt || 3|| marIchimukhyairviprendraiH sanakAdyaishcha nArada | tad dR^iShTvA saukaraM rUpaM tarkayAmAsa padmabhUH || 4|| kimetatsaukaravyAjaM divyaM sattvamavasthitam | atyAshcharyamidaM jAtaM nAsikAyA viniHsR^itam || 5|| dR^iShTo.a~NguShThashiromAtraH kShaNAchChailendrasantibhaH | AhosvidbhagavAnkiM vA yaj~no me khedayanmanaH || 6|| iti tarkayatastasya brahmaNaH paramAtmanaH | varAharUpo bhagavA~njagarjAchalasannibhaH || 7|| vira~nchiM harShayAmAsa saMhatAMshcha dvijottamAn | svagarjashabdamAtreNa dikprAntamanunAdayan || 8|| te nishamya svakhedasya kShayituM ghurghurasvanam | janastapaHsatyalokavAsino.amaravaryakAH || 9|| ChandomayaiH stotravarairR^iksAmAtharvasambhavaiH | vachobhiH puruShaM tvAdyaM dvijendrAH paryavAkiran || 10|| teShAM stotraM nishamyAdyo bhagavAn harirIshvaraH | kR^ipAvalokamAtreNAnugR^ihItvA.a.apa Avishat || 11|| tasyAntarvishataH krUrasaTAghAtaprapIDitaH | samudro.athAbravIddeva rakSha mAM sharaNArtihan || 12|| ityAkarNya samudroktaM vachanaM harirIshvaraH | vidAraya~njalacharA~njagAmAntarjale vibhuH || 13|| itastato.abhidhAvansan vichinvanpR^ithivIM dharAm | AghrAyAghrAya sarvesho dharAmAsAdayachChanaiH || 14|| antarjalagatAM bhUmiM sarvasattvAshrayAM tadA | bhUmiM sa devadevesho daMShTrayodAjahAra tAm || 15|| tAM samuddhR^itya daMShTrAgre yaj~nesho yaj~napUrUShaH | shushubhe diggajo yadvaduddhR^ityAtha supadmInIm || 16|| taM dR^iShTvA devadevesho vira~nchiH samanuH svarAT | tuShTAva vAgbhirdeveshaM daMShTroddhatavasundharam || 17|| brahmovAcha | jitaM te puNDarIkAkSha bhaktAnAmArtinAshana | kharvIkR^itasurAdhAra sarvakAmaphalaprada || 18|| iyaM cha dharaNI deva shobhate vasudhA tava | padminIva supatrADhyA mata~NgajakaroddhR^itA || 19|| idaM cha te sharIraM vai shobhate bhUmisa~NgamAt | uddhR^itAmbujashuNDAgrakarIndratanusannibham || 20|| namo namaste devesha sR^iShTisaMhArakAraka | dAnavAnAM vinAshAya kR^itanAnAkR^ite prabho || 21|| agratashcha namaste.astu pR^iShThatashcha namo namaH | sarvAmarAdhArabhUta bR^ihaddhAma namo.astu te || 22|| tvayAhaM cha prajAsarge niyuktaH shaktibR^iMhitaH | tvadAj~nAvashataH sargaM karomi vikaromi cha || 23|| tvatsahAyena deveshA amarAshcha purA hare | sudhAM vibhejire sarve yathAkAlaM yathAbalam || 24|| indrastrilokIsAmrAjyaM labdhavAMstannideshataH | bhunakti lakShmIM bahulAM surasa~NghaprapUjitaH || 25|| vahniH pAvakatAM labdhvA jATharAdivibhedataH | devAsuramanuShyANAM karotyApyAyanaM tathA || 26|| dharmarAjo.atha pitR^INAmadhipaH sarvakarmadR^ik | karmaNAM phaladAtAsau tvanniyogAdadhIshvaraH || 27|| nairR^ito rakShasAmIsho yakSho vighnavinAshanaH | sarveShAM prANinAM karmasAkShI tvattaH prajAyate || 28|| varuNo yAdasAmIsho lokapAlo jalAdhipaH | tvadAj~nAbalamAshritya lokapAlatvamAgataH || 29|| vAyurgandhavahaH sarvabhUtaprANanakAraNam | jAtastava nideshena lokapAlo jagadguruH || 30|| kuberaH kinnarAdInAM yakShANAM jIvanAshrayaH | tvadAj~nAntargataH sarvalokapeShu cha mAnyabhUH || 31|| IshAnaH sarvarudrANAmIshvarAntakaraH prabhuH | jAto lokeshavandyo.asau sarvadevAdhipAlakaH || 32|| namastubhyaM bhagavate jagadIshAya kurmahe | yasyAMshabhAgAH sarve hi jAtA devAH sahasrashaH || 33|| nArada uvAcha | evaM stuto vishvasR^ijA bhagavAnAdipUruShaH | lIlAvalokamAtreNApyanugrahamavAsR^ijat || 34|| tatraivAbhyAgataM daityaM hiraNyAkShaM mahAsuram | rundhAnamadhvano bhImaM gadayAtADayaddhariH || 35|| tadraktapa~NkadigdhA~Ngo bhagavAnAdipUruShaH | uddhR^itya dharaNIM devo daMShTrayA lIlayApsu tAm || 36|| niveshya lokanAthesho jagAma sthAnamAtmanaH | etadbhagavatashchitraM dharaNyuddharaNaM param || 37|| shR^iNuyAdyaH pumAn yashcha paThechcharitamuttamam | sarvapApavinirmukto vaiShNavIM gatimApnuyAt || 38|| iti shrImaddevIbhAgavate mahApurANe.aShTAdashasAhasryAM saMhitAyAmaShTamaskandhe dharaNyuddhAravarNanaM nAma dvitIyo.adhyAyaH || 8\.2|| \section{8\.3 tR^itIyo.adhyAyaH | bhuvanakoshavistAre svAyambhuvamanuvaMshakIrtanam |} shrInArAyaNa uvAcha | mahIM devaH pratiShThApya yathAsthAne cha nArada | vaikuNThalokamagamad brahmovAcha svamAtmajam || 1|| svAyambhUva mahAbAho putra tejasvinAMvara | sthAne mahImaye tiShTha prajAH sR^ija yathochitam || 2|| deshakAlavibhAgena yaj~neshaM puruShaM yaja | uchchAvachapadArthaishcha yaj~nasAdhanakairvibho || 3|| dharmamAchara shAstroktaM varNAshramanibandhanam | etena kramayogena prajAvR^iddhirbhaviShyati || 4|| putrAnutpAdya guNataH kIrtyA kAntyAtmarUpiNaH | vidyAvinayasampannAn sadAchAravatAM varAn || 5|| kanyAshcha dattvA guNavadyashovadbhyaH samAhitaH | manaH samyak samAdhAya pradhAnapuruShe pare || 6|| bhaktisAdhanayogena bhagavatparicharyayA | gatimiShTAM sadA vandyAM yoginAM gamitA bhavAn || 7|| ityAshvAsya manuM putra padmayoniH prajApatiH | prajAsarge niyamyAmuM svadhAma pratyapadyata || 8|| prajAH sR^ijata putreti piturAj~nAM samAdadhat | svAyambhuvaH prajAsargamakarotpR^ithivIpatiH || 9|| priyavratottAnapAdau manuputrau mahaujasau | kanyAstisraH prasUtAshcha tAsAM nAmAni me shR^iNu || 10 AkUtiH prathamA kanyA dvitIyA devahUtikA | tR^itIyA cha prasUtirhi vikhyAtA lokapAvanI || 11 AkUtiM ruchaye prAdAtkardamAya cha madhyamAm | dakShAyAdAtprasUtiM cha yAsAM loka imAH prajAH || 12 rucheH prajaj~ne bhagavAn yaj~no nAmAdipUruShaH | AkUtyAM devahUtyAM cha kapilo.asau cha kardamAt || 13 sA~NkhyAchAryaH sarvaloke vikhyAtaH kapilo vibhuH | dakShAtprasUtyAM kanyAshcha bahusho jaj~nire prajAH || 14 yAsAM santAnasambhUtA devatirya~NnarAdayaH | prasUtA lokavikhyAtA sarve sargapravartakAH || 15 yaj~nashcha bhagavAn svAyambhuvamanvantare vibhuH | manuM rarakSha rakShobhyo yAmairdevagaNairvR^itaH || 16 kapilo.api mahAyogI bhagavAn svAshrame sthitaH | devahUtyai paraM j~nAnaM sarvAvidyAnivartakam || 17 savisheShaM dhyAnayogamadhyAtmaj~nAnanishchayam | kApilaM shAstramAkhyAtaM sarvAj~nAnavinAshanam || 18 upadishya mahAyogI sa yayau pulahAshramam | adyApi vartate devaH sA~NkhyAchAryo mahAshayaH || 19 yannAmasmaraNenApi sA~Nkhyayogashcha sid.hdhyati | taM vande kapilaM yogAchAryaM sarvavarapradam || 20 evamuktaM manoH kanyAvaMshavarNanamuttamam | paThatAM shR^iNvatAM chApi sarvapApavinAshanam || 21 ataH paraM pravakShyAmi manuputrAnvayaM shubham | yadAkarNanamAtreNa paraM padamavApnuyAt || 22 dvIpavarShasamudrAdivyavasthA yatsutaiH kR^itA | vyavahAraprasid.hdhyarthaM sarvabhUtasukhAptaye || 23 iti shrImaddevIbhAgavate mahApurANe.aShTAdashasAhasryAM saMhitAyAmaShTamaskandhe bhuvanakoshavistAre svAyambhuvamanuvaMshakIrtanaM nAma tR^itIyo.adhyAyaH || 8\.3|| \section{chatu.artho.adhyAyaH | bhuvanakoshaviShaye priyavratavaMshavarNanam |} shrInArAyaNa uvAcha | manoH svAyambhuvasyAsIjjyeShThaH putraH priyavrataH | pituH sevAparo nityaM satyadharmaparAyaNaH || 1|| prajApaterduhitaraM surUpAM vishvakarmaNaH | barhiShmatIM chopayeme samAnAM shIlakarmabhiH || 2|| tasyAM putrAndasha guNairanvitAnbhAvitAtmanaH | janayAmAsa kanyAM chorjasvatIM cha yavIyasIm || 3|| AgnIdhrashchedhmajihvashcha yaj~nabAhustR^itIyakaH | mahAvIrashchaturthastu pa~nchamo rukmashukrakaH || 4|| ghR^itapR^iShThashcha savano medhAtithirathAShTamaH | vItihotraH kavishcheti dashaite vahninAmakAH || 5|| eteShAM dashaputrANAM trayo.apyAsanvirAgiNaH | kavishcha savanashchaiva mahAvIra iti trayaH || 6|| AtmavidyApariShNAtAH sarve te hyUrdhvaretasaH | Ashrame parahaMsAkhye niHspR^ihA hyabhavanmudAH || 7|| aparasyAM cha jAyAyAM trayaH putrAshcha jaj~nire | uttamastAmasashchaiva raivatashcheti vishrutAH || 8|| manvantarAdhipataya ete putrA mahaujasaH | priyavrataH sa rAjendro bubhuje jagatImimAm || 9|| ekAdashArbudAbdAnAmavyAhatabalendriyaH | yadA sUryaH pR^ithivyAshcha vibhAge prathame.atapat || 10|| bhAge dvitIye tatrAsIdandhakArodayaH kila | evaM vyatikaraM rAjA vilokya manasA chiram || 11|| prashAsti mayi bhUmyAM cha tamaH prAdurbhavetkatham | evaM nivArayiShyAmi bhUmau yogabalena cha || 12|| evaM vyavasito rAjA putraH svAyambhuvasya saH | rathenAdityavarNena saptakR^itvaH prakAshayan || 13|| tasyApi gachChato rAj~no bhUmau yadrathanemayaH | patitAste samudrAkhyAM bhejire lokahetave || 14|| jAtAH pradeshAste sapta dvIpA bhUmau vibhAgashaH | rathanemisamutthAste parikhAH sapta sindhavaH || 15|| yata AsaMstataH sapta bhuvo dvIpA hi te smR^itAH | jambudvIpaH plakShadvIpaH shAlmalIdvIpasa.nj~nakaH || 16|| kushadvIpaH krau~nchadvIpaH shAkadvIpashcha puShkaraH | teShAM cha parimANaM tu dviguNaM chottarottaram || 17|| samantatashchopaklR^iptaM bahirbhAgakrameNa cha | kShArodekShurasodau cha surodashcha ghR^itodakaH || 18|| kShIrodo dadhimaNDodaH shuddhodashcheti te smR^itAH | saptaite prativikhyAtAH pR^ithivyAM sindhavastadA || 19|| prathamo jambudvIpAkhyo yaH kShArodena veShTitaH | tatpatiM vidadhe rAjA putramAgnIdhrasa.nj~nakam || 20|| plakShadvIpe dvitIye.asmindvIpekShurasasamplute | jAtastadadhipaH praiyavrata idhmAdijihvakaH || 21|| shAlmalIdvIpa etasminsurodadhipariplute | yaj~nabAhuM tadadhipaM karoti sma priyavrataH || 22|| kushadvIpe.atiramye cha ghR^itodenopaveShTite | hiraNyaretA rAjAbhUtpriyavratatanUjaniH || 23|| krau~nchadvIpe pa~nchame tu kShIrodaparisamplute | praiyavrato ghR^itapR^iShThaH patirAsInmahAbalaH || 24|| shAkadvIpe chArutare dadhimaNDodasa~Nkule | medhAtithirabhUdrAjA priyavratasuto varaH || 25|| puShkaradvIpake shuddhodakasindhusamAkule | vItihotro babhUvAsau rAjA janakasammataH || 26|| kanyAmUrjasvatInAmnIM dadAvushanase vibhuH | AsIttasyAM devayAnI kanyA kAvyasya vishrutA || 27|| evaM vibhajya putrebhyaH saptadvIpAn priyavrataH | vivekavashago bhUtvA yogamArgAshrito.abhavat || 28|| iti shrImaddevIbhAgavate mahApurANe.aShTAdashasAhasryAM saMhitAyAmaShTamaskandhe bhuvanakoshaviShaye priyavratavaMshavarNanaM nAma chaturthe.adhyAyaH || 8\.4|| \section{8\.5 pa~nchamo.adhyAyaH | bhuvanalokavarNane dvIpavarShavibhedavarNanam |} shrInArAyaNa uvAcha | devarShe shR^iNu vistAraM dvIpavarShavibhedataH | bhUmaNDalasya sarvasya yathA devaprakalpitam || 1|| samAsAtsampravakShyAmi nAlaM vistarataH kvachit | jambudvIpaH prathamataH pramANe lakShayojanaH || 2|| vishAlo vartulAkAro yathAbjasya cha karNikA | nava varShANi yasmiMshcha navasAhasrayojanaiH || 3|| AyAmaiH parisa~NkhyAni giribhiH paritaH shritaiH | aShTAbhirdIrgharUpaishcha suvibhaktAni sarvataH || 4|| dhanurvatsaMsthite j~neye dve varShe dakShiNottare | dIrghANi tatra chatvAri chaturasramilAvR^itam || 5|| ilAvR^itaM madhyavarShaM yannAbhyAM supratiShThitaH | sauvarNo girirAjo.ayaM lakShayojanamuchChritaH || 6|| karNikArUpa evAyaM bhUgolakamalasya cha | mUrdhni dvAtriMshatsahasrayojanairvitatastvayam || 7|| mUle ShoDashasAhasrastAvatAntargataH kShitau | ilAvR^itasyottarato nIlaH shvetashcha shR^i~NgavAn || 8|| trayo vai girayaH proktA maryAdAvadhayastriShu | ramyakAkhye tathA varShe dvitIye cha hiraNmaye || 9|| kuruvarShe tR^itIye tu maryAdAM vya~njayanti te | prAgAyatA ubhayataH kShArodAvadhayastathA || 10|| dvisahasrapR^ithutarAstathA ekaikashaH kramAt | pUrvAtpUrvAchchottarasyAM dashAMshAdadhikAMshataH || 11|| dairghya eva hrasantIme nAnAnadanadIyutAH | ilAvR^itAddakShiNato niShadho hemakUTakaH || 12|| himAlayashcheti trayaH prAgvistIrNAH sushobhanAH | ayutotsedhabhAjaste yojanaiH parikIrtitAH || 13|| harivarShaM kimpuruShaM bhArataM cha yathAtatham | vibhAgAtkathayantyete maryAdAgirayastrayaH || 14|| ilAvR^itAtpashchimato mAlyavAnnAmaparvataH | pUrveNa cha tataH shrImAn gandhamAdanaparvataH || 15|| AnIlaniShadhaM tvetau chAyatau dvisahasrataH | yojanaiH pR^ithutAM yAtau maryAdAkArakau girI || 16|| ketumAlAkhyabhadrAshvavarShayoH prathitau cha tau | mandarashcha tathA merumandarashcha supArshvakaH || 17|| kumudashcheti vikhyAtA girayo merupAdakAH | yojanAyutavistAronnAhA meroshchaturdisham || 18|| avaShTambhakarAste tu sarvato.abhivirAjitAH | eteShu giriShu prAptAH pAdapAshchUtajambunI || 19|| kadambanyagrodha iti chatvAraH parvatAH sthitAH | ketavo girirAjeShu ekAdashashatochChrayAH || 20|| tAvadviTapavistArAH shatAkhyapariNAhinaH | chatvArashcha hradAsteShu payomadhvikShusajjalAH || 21|| yadupasparshino devA yogaishvaryANi vindate | devodyAnAni chatvAri bhavanti lalanAsukhAH || 22|| nandanaM chaitrarathakaM vaibhrAjaM sarvabhadrakam | yeShu sthitvAmaragaNA lalanAyUthasaMyutAH || 23|| upadevagaNairgItamahimAno mahAshayAH | viharanti svatantrAste yathAkAmaM yathAsukham || 24|| mandarotsa~NgasaMsthasya devachUtasya mastakAt | ekAdashashatochChrAyAtphalAnyamR^itabhA~nji cha || 25|| girikUTapramANAni susvAdUni mR^idUni cha | teShAM vishIryamANAnAM phalAnAM surasena cha || 26|| aruNodasavarNena aruNodA pravartate | nadI ramyajalA devadaityarAjaprapUjitA || 27|| aruNAkhyA mahArAja vartate pApahAriNI | pUjayanti cha tAM devIM sarvakAmaphalapradAm || 28|| nAnopahArabalibhiH kalmaShaghnyabhayapradAm | tasyAH kR^ipAvalokena kShemArogyaM vrajanti te || 29|| AdyA mAyAtulAnantA puShTirIshvaramAlinI | duShTanAshakarI kAntidAyinIti smR^itA bhuvi || 30|| asyAH pUjAprabhAveNa jAmbUnadamudAvahat || 31|| iti shrImaddevIbhAgavate mahApurANe.aShTAdashasAhasryAM saMhitAyAmaShTamaskandhe bhuvanalokavarNane dvIpavarShavibhedavarNanaM nAma pa~nchamo.adhyAyaH || 8\.5|| \section{8\.6 ShaShTho.adhyAyaH | bhuvanakoshavarNane.aruNodAdinadInAM nisargasthAnavarNanam |} shrInArAyaNa uvAcha | aruNodA nadI yA tu mayA proktA cha nArada | mandarAnnipatantI sA pUrveNelAvR^itaM plavet || 1|| yajjoShaNAdbhavAnyAshchAnucharINAM striyAmapi | yakShagandharvapatnInAM dehagandhavaho.anilaH || 2|| vAsayatyabhito bhUmiM dashayojanasa~NkhyayA | evaM jambUphalAnAM cha tu~NgadeshanipAtanAt || 3|| vishIryatAmanasthInAM ku~njarA~NgapramANinAm | rasena cha nadI jambUnAmnI mervAkhyamandarAt || 4|| patantI bhUmibhAge cha dakShiNelAvR^itaM gatA | devI jambUphalAsvAdatuShTA jambvAdinI smR^itA || 5|| tatratyAnAM cha lokAnAM devanAgarShirakShasAm | pUjanIyapadA mAnyA sarvabhUtadayAkarI || 6|| pAvanI pApinAM roganAshinI smaratAmapi | kIrtitA vighnasaMhartrI mAnanIyA divaukasAm || 7|| kokilAkShI kAmakalA karuNA kAmapUjitA | kaThoravigrahA dhanyA nAkimAnyA gabhastinI || 8|| ebhirnAmapadaiH kAmaM japanIyA sadA nR^iNAm | jambUnadIrodhasoryA mR^ittikAtIravartinI || 9|| jambUrasenAnuvid.hdhyamAnA vAyvarkayogataH | vidyAdharAmarastrINAM bhUShaNaM vividhaM mahat || 10|| jAmbUnadaM suvarNaM cha proktaM devavinirmitam | yatsuvarNaM cha vibudhA yoShidbhiH kAmukAH sadA || 11|| mukuTaM kaTisUtraM cha keyUrAdInprakurvate | mahAkadambaH samproktaH supArshvagirisaMsthitaH || 12|| tasya koTaradeshebhyaH pa~ncha dhArAshcha yAH smR^itAH | supArshvagirimUrdhnIha patantyetA bhuvaM gatAH || 13|| madhudhArAH pa~ncha tAstu pashchimelAvR^itaM plutAH | yAshchopabhujyamAnAnAM devAnAM mukhagandhabhR^it || 14|| vAyuH samantato.agachCha~nChatayojanavAsanaH | dhAreshvarI mahAdevI bhaktAnAM kAryakAriNI || 15|| devapUjyA mahotsAhA kAlarUpA mahAnanA | vasate karmaphaladA kAntAragrahaNeshvarI || 16|| karAladehA kAlA~NgI kAmakoTipravartinI | ityetairnAmabhiH pUjyA devI sarvasureshvarI || 17|| evaM kumudarUDho yo nAmnA shatabalo vaTaH | tatskandhebhyo.adhomukhAshcha nadAH kumudamUrdhataH || 18|| payodadhimadhughR^itaguDAnnAdyambarAdibhiH | shayyAsanAdyAbharaNaiH sarve kAmadughAshcha te || 19|| uttareNelAvR^itaM te plAvayanti samantataH | mInAkShI tattale devI devAsuraniShevitA || 20|| nIlAmbarA raudramukhI nIlAlakayutA cha sA | nAkinAM devasa~NghAnAM phaladA varadA cha sA || 21|| atimAnyAtipUjyA cha mattamAta~NgagAminI | madanonmAdinI mAnapriyA mAnapriyAntarA || 22|| mAravegadharA mArapUjitA mAramAdinI | mayUravarashobhADhyA shikhivAhanagarbhabhUH || 23|| ebhirnAmapadairvandyA devI sA mInalochanA | japatAM smaratAM mAnadAtrI cheshvarasa~NginI || 24|| teShAM nadAnAM pAnIyapAnAnugatachetasAm | prajAnAM na kadAchitsyAdvalIpalitalakShaNam || 25|| klamasvedAdidaurgandhyaM jarAmayamR^itibhramAH | shItoShNavAtavaivarNyamukhopaplavasa~nchayAH || 26|| nApadashchaiva jAyante yAvajjIvaM sukhaM bhavet | nairantaryeNa tatsyAdvai sukhaM niratishAyakam || 27|| tata UrdhvaM pravakShyAmi sanniveshaM cha tadgireH | suvarNamayanAmno vai sumeroH parvatAH pR^ithak || 28|| girayo viMshatiparAH karNikAyA iveha te | kesarIbhUya sarve.api merormUlavibhAgake || 29|| paritashchopaklR^iptAste teShAM nAmAni shR^iNvataH | kura~NgaH kuragashchaiva kusumbho.atho vika~NkataH || 30|| trikUTaH shishirashchaiva pata~Ngo ruchakastathA | niShadhashcha shinIvAsaH kapilaH sha~Nkha eva cha || 31|| vaidUryashchArudhishchaiva haMso R^iShabha eva cha | nAgaH kAla~njarashchaiva nAradashcheti viMshatiH || 32|| iti shrImaddevIbhAgavate mahApurANe.aShTAdashasAhasryAM saMhitAyAmaShTamaskandhe bhuvanakoshavarNane.aruNodAdinadInAM nisargasthAnavarNanaM nAma ShaShTho.adhyAyaH || 8\.6|| \section{8\.7 saptamo.adhyAyaH | bhuvanakoshavarNane parvatanadIvarShAdivarNanam |} shrInArAyaNa uvAcha | girI meruM cha pUrveNa dvau chAShTAdashayojanaiH | sahasrairAyatau chodagdvisahasraM pR^ithUchchakau || 1|| jaTharo devakUTashcha tAvetau girivaryakau | meroH pashchimato.adrI dvau pavamAnastathAparaH || 2|| pAriyAtrashcha tau tAvadvikhyAtau tu~Ngavistarau | merordakShiNataH khyAtau kailAsakaravIrakau || 3|| prAgAyatau pUrvavR^ittau mahAparvatarAjakau | evaM chottarato merostrishR^i~Ngamakarau girI || 4|| etaishchAdrivarairaShTasa~NkhyaiH parivR^ito giriH | sumeruH kA~nchanagiriH paribhrAjan raviryathA || 5|| merormUrdhani dhAturhi purI pa~NkajajanmanaH | madhyatashchopaklR^ipteyaM dashasAhasrayojanaiH || 6|| samAnachaturasrAM cha shAtakaumbhamayIM purIm | varNayanti mahAtmAnaH parAvaravido budhAH || 7|| tAM purImanulokAnAmaShTAnAmIshiShAM parAH | puryaH prakhyAtasauvarNarUpAstAshcha yathAdisham || 8|| yathArUpaM sArdhanetrasahasrapramitAH kR^itAH | merornava purANi syurmanovatyamarAvatI || 9|| tejovatI saMyamanI tathA kR^iShNA~NganAparA | shraddhAvatI gandhavatI tathA chAnyA mahodayA || 10|| yashovatI cha brahmendravahnyAdInAM yathAkramam | tatraiva yaj~nali~Ngasya viShNorbhagavato vibhoH || 11|| vAmapAdA~NguShThanakhanirbhinnasya cha nArada | aNDordhvabhAgarandhrasya madhyAtsaMvishatI divaH || 12|| mUrdhanyavatatAreyaM ga~NgA saMvishatI vibho | lokAnAmakhilAnAM cha pApahArijalAkulA || 13|| iyaM cha sAkShAdbhagavatpadI lokeShu vishrutA | kAlena mahatA sA tu yugasAhasrakeNa tu || 14|| divo mUrdhAnamAgatya devI devanadIshvarI | yattadviShNupadaM nAma sthAnaM trailokyavishrutam || 15|| auttAnapAdiryatrAste dhruvaH paramapAvanaH | bhagavatpAdayugalaM padmakosharajo dadhat || 16|| adyApyAste sa rAjarShiH padavImachalAM shritaH | tatra saptarShayastasya prabhAvaj~nA mahAshayAH || 17|| pradakShiNaM prakramanti sarvalokahitepsavaH | AtyantikI siddhiriyaM tapatAM siddhidAyinI || 18|| Adriyante cha shirasA jaTAjUToShitena cha | tato viShNupadAddevI naikasAhasrakoTibhiH || 19|| vimAnairAkule devayAne.avataratI cha sA | chandramaNDalamAplAvya patantI brahyasadyani || 20|| chaturdhA bhidyamAnA sA brahmaloke cha nArada | chaturbhirnAmabhirdevI chaturdishamabhisR^itA || 21|| saritAM cha nadInAM cha patimevAnvapadyata | sItA chAlakanandA cha chaturbhadreti nAmabhiH || 22|| sItA cha brahmasadanAchChikharebhyaH kShamAbhR^itAm | kesarAbhidhanAmnA cha prasravantI cha svarNadI || 23|| gandhamAdanamUrdhnIha patitA pApahAriNI | antareNa tu bhadrAshvavarShaM prAchyAM samAgatA || 24|| kShArodadhiM gatA sA tu dyunadI devapUjitA | tato mAlyavataH shR^i~NgAd dvitIyA parinirgatA || 25|| tato vegavatI bhUtvA ketumAlaM samAgatA | chakShurnAmnI devanadI pratIchyAM dishyupAgatA || 26|| saritAM patimAviShTA sA ga~NgA devavanditA | tatastR^itIyA dhArA tu nAmnA khyAtA cha nArada || 27|| puNyA chAlakanandA vai dakShiNenAbjabhUpadAt | vanAni girikUTAni samatikramya chAgatA || 28|| hemakUTaM girivaraM prAptAto.apIha nirgatA | ativegavatI bhUtvA bhArataM chAgatAparA || 29|| dakShiNaM jaladhiM prAptA tR^itIyA sA saridvarA | yasyAH snAnAya saratAM manujAnAM pade pade || 30|| rAjasUyAshvamedhAdi phalaM tu na hi durlabham | tatashchaturthI dhArA tu bhR^i~NgavatparvatAtpunaH || 31|| bhadrAbhidhA saMsravantI kurUnsantarpya chottarAn | samudraM samanuprAptA ga~NgA trailokyapAvanI || 32|| anye nadAshcha nadyashcha varShe varShe.api santi hi | bahusho merumandAraprasUtAshchaiva nArada || 33|| tatrApi bhArataM varShaM karmakShetramushanti hi | anyAni chAShTavarShANi bhaumasvargapradAni cha || 34|| svargiNAM puNyasheShasya bhogasthAnAni nArada | puruShANAM chAyutAyurvajrA~NgA devasannibhAH || 35|| puruShA nAgasAhasrairdashabhiH parikalpitAH | mahAsauratasantuShTAH kalatrADhyAH sukhAnvitAH || 36|| ekavarShonake chAyuShyAptagarbhAH striyo.api hi | tretAyugasamaH kAlo vartate sarvadaiva hi || 37|| iti shrImaddevIbhAgavate mahApurANe.aShTAdashasAhasryAM saMhitAyAmaShTamaskandhe bhuvanakoshavarNane parvatanadIvarShAdivarNanaM nAma saptamo.adhyAyaH || 8\.7|| \section{8\.8 aShTamo.adhyAyaH | bhuvanakoshavarNane ilAvR^itabhadrAshvavarShavarNanam |} shrInArAyaNa uvAcha | teShu varSheShu deveshAH pUrvoktaiH stavanaiH sadA | pUjayanti mahAdevIM japadhyAnasamAdhibhiH || 1|| sarvartukusumashreNI shobhitA vanarAjayaH | phalAnAM pallavAnAM cha yatra shobhA nirantaram || 2|| teShu kAnanavarSheShu varShaparvatasAnuShu | giridroNIShu sarvAsu nirmalodakarAshiShu || 3|| vikachotpalamAlAsu haMsasArasasa~nchayaiH | vimishriteShu teShveva pakShibhiH kUjiteShu cha || 4|| jalakrIDAdibhishchitravinodaiH krIDayanti cha | sundarIlalitabhrUNAM vilAsAyataneShu cha || 5|| tatratyA viharantyatra svairaM yuvatibhiH saha | navasvapi cha varSheShu bhagavAnAdipUruShaH || 6|| (nArAyaNAkhyo lokAnAmanugraharasaikadR^ik .) devImArAdhayannAste sa cha sarvaishcha pUjyate | AtmavyUhenejyayAsau sannidhatte samAhitaH || 7|| ilAvR^ite tu bhagavAn padmajAkShisamudbhavaH | eka eva bhavo devo nityaM vasati sA~NganaH || 8|| tatkShetre nAparaH kashchitpraveshaM vitanoti cha | bhavAnyAH shApatastatra pumAnstrI bhavati sphuTam || 9|| bhavAnInAthakaiH strINAmasa~NkhyairgaNakoTibhiH | saMrudhyamAno devesho devaM sa~NkarShaNaM bhajan || 10|| AtmanA dhyAnayogena sarvabhUtahitechChayA | tAM tAmasIM turIyAM cha mUrtiM prakR^itimAtmanaH || 11|| upadhAvate chaikAgramanasA bhagavAnajaH | shrIbhagavAnuvAcha | onnamo bhagavate mahApuruShAya sarvaguNasa~NkhyAnAyAnantAyAvyaktAya nama iti || 12|| bhaje bhajanyAraNapAdapa~NkajaM bhagasya kR^itsnasya paraM parAyaNam | bhakteShvalaM bhAvitabhUtabhAvanaM bhavApahaM tvA bhava bhAvamIshvaram || 13|| na yasya mAyAguNakarmavR^ittibhi\- rnirIkShito hyaNvapi dR^iShTirajyate | Ishe yathA no jitamanyuraMhasA kastaM na manyeta jigIShurAtmanaH || 14|| asaddR^isho yaH pratibhAti mAyayA kShIbeva madhvAsavatAgamralochanaH | na nAgavadhvo.arhaNa Ishire hriyA yatpAdayoH sparshanadharShitendriyAH || 15|| yamAhurasya sthitijanmasaMyamaM tribhirvihInaM yamanantamR^IShayaH | na veda siddhArthamiva kvachitsthitaM bhUmaNDalaM mUrdhasahasradhAmasu || 16|| yasyAdya AsId guNavigraho mahAn vij~nAnadhiShNyo bhagavAnajaH kila | yatsaMvR^ito.ahaM trivR^itA svatejasA vaikArikaM tAmasamaindriyaM sR^ije || 17|| ete vayaM yasya vashe mahAtmanaH sthitAH shakuntA iva sUtrayantritAH | mahAnahaMvaikR^itatAmasendriyAH sR^ijAma sarve yadanugrahAdidam || 18|| yannirmitAM karhyapi karmaparvaNIM mAyAM jano.ayaM gurusargamohitaH | na veda nistAraNayogama~njasA tasmai namaste vilayodayAtmane || 19|| shrInArAyaNa uvAcha | evaM sa bhagavAn rudro devaM sa~NkarShaNaM prabhum | ilAvR^itamupAsIta devIgaNasamAhitaH || 20|| tathaiva dharmaputro.asau nAmnA bhadrashravA iti | tatkulasyApi patayaH puruShA bhadrasevakAH || 21|| bhadrAshvavarShe tAM mUrtiM vAsudevasya vishrutAm | hayamUrtibhidA tAM tu hayagrIvapadA~NkitAm || 22|| parameNa samAdhyanyavArakeNa niyantritAm | evameva cha tAM mUrtiM gR^iNanta upayAnti cha || 23|| bhadrashravasa UchuH | OM namo bhagavate dharmAyAtmavishodhanAya nama iti | aho vichitraM bhagavadvicheShTitaM ghnantaM jano.ayaM hi miShanna pashyati | dhyAyanna sadyarhi vikarma sevituM nirhR^itya putraM pitaraM jijIviShuH || 24|| vadanti vishvaM kavayaH sma nashvaraM pashyanti chAdhyAtmavido vipashchitaH | tathApi muhyanti tavAja mAyayA suvismitaM kR^ityamajaM nato.asmi tam || 25|| vishvodbhavasthAnanirodhakarma te hyakartura~NgIkR^itamapyapAvR^itaH | yuktaM na chitraM tvayi kAryakAraNe sarvAtmani vyatirikte cha vastutaH || 26|| vedAn yugAnte tamasA tiraskR^itAn rasAtalAdyo nR^itura~NgavigrahaH | pratyAdade vai kavaye.abhiyAchate tasmai namaste vitathehitAya te || 27|| evaM stuvanti deveshaM hayashIrShaM hariM cha te | bhadrashravasanAmAno varNayanti cha tadguNAn || 28|| eShAM charitametaddhi yaH paThechChrAvayechcha yaH | pApaka~nchukamutsR^ijya devIlokaM vrajechcha saH || 29|| iti shrImaddevIbhAgavate mahApurANe.aShTAdashasAhasryAM saMhitAyAmaShTamaskandhe bhuvanakoshavarNane ilAvR^itabhadrAshvavarShavarNanaM nAmAShTamo.adhyAyaH || 8\.8|| \section{8\.9 navamo.adhyAyaH | bhuvanakoshavarNane harivarShaketumAlaramyakavarShavarNanam |} shrInArAyaNa uvAcha | harivarShe cha bhagavAnnR^ihariH pApanAshanaH | vartate yogayuktAtmA bhaktAnugrahakArakaH || 1|| tasya taddayitaM rUpaM mahAbhAgavato.asuraH | pashyanbhaktisamAyuktaH stauti tadguNatattvavit || 2|| prahlAda uvAcha | OM namo bhagavate narasiMhAya namastejastejase AvirAvirbhava vajradaMShTra karmAshayAn randhaya randhaya tamo grasa grasa OM svAhA . abhayaM mamAtmani bhUyiShThAH || OM kShaum || svastyastu vishvasya khalaH prasIdatAM dhyAyantu bhUtAni shivaM mitho dhiyA | manashcha bhadraM bhajatAdadhokShaje AveshyatAM no matirapyahaitukI || 3|| mAgAradArAtmajavittabandhuShu sa~Ngo yadi syAdbhagavatpriyeShu naH | yaH prANavR^ittyA parituShTa AtmavAn sid.hdhyatyadUrAnna tathendriyapriyaH || 4|| yatsa~NgalabdhaM nijavIryavaibhavaM tIrthaM muhuH saMspR^ishatAM hi mAnasam | haratyajo.antaH shrutibhirgato.a~NgajaM ko vai na seveta mukundavikramam || 5|| yasyAsti bhaktirbhagavatyaki~nchanA sarvairguNaistatra samAsate surAH | harAvabhaktasya kuto mahadguNA manorathenAsati dhAvato bahiH || 6|| harirhi sAkShAdbhagavA~nCharIriNA\- mAtmA jhaShANAmiva toyamIpsitam | hitvA mahAMstaM yadi sajjate gR^ihe tadA mahattvaM vayasA dampatInAm || 7|| tasmAdrajorAgaviShAdamanyu\- mAnaspR^ihAbhayadainyAdhimUlam | hitvA gR^ihaM saMsR^itichakravAlaM nR^isiMhapAdaM bhajatAM kuto bhayam || 8|| evaM daityapatiH so.api bhaktyAnudinamIDate | nR^ihariM pApamAta~NgahariM hR^itpadmavAsinam || 9|| ketumAle cha varShe hi bhagavAnsmararUpadhR^ik | Aste tadvarShanAthAnAM pUjanIyashcha sarvadA || 10|| etenopAsate stotrajAlena cha ramAbdhijA | tadvarShanAthA satataM mahatAM mAnadAyikA || 11|| ramovAcha | OM hrAM hrIM hrUM sma namo bhagavate hR^iShIkeshAya sarvaguNavisheShairvilakShitAtmane AkUtInAM chittInAM chetasAM visheShANAM chAdhipataye ShoDashakalAya ChandomayAyAnnamayAyAmR^itamayAya sarvamayAya mahase ojase balAya kAntAya kAmAya namaste ubhayatra bhUyAt | striyo vrataistvAM hR^iShIkeshvaraM svato hyArAdhya loke patimAshAsate.anyam | tAsAM na te vai paripAntyapatyaM priyaM dhanAyUMShi yato.asvatantrAH || 12|| sa vai patiH syAdakutobhayaH svataH samantataH pAti bhayAturaM janam | sa eka evetarathA mitho bhayaM naivAtmalAbhAdadhimanyate param || 13|| yA tasya te pAdasaroruhArhaNaM na kAmayetsAkhilakAmalampaTA | tadeva rAsIpsitamIpsito.archito yadbhagnayA~nchA bhagavan pratapyate || 14|| matprAptaye.ajeshasurAsurAdaya\- stapyanta ugraM tapa aindriye dhiyaH | R^ite bhavatpAdaparAyaNAnna mAM vidantyahaM tvaddhR^idayA yato.ajita || 15|| sa tvaM mamApyachyuta shIrShNi vanditaM karAmbujaM yattvadadhAyi sAtvatAm | bibharShi mAM lakShya vareNya mAyayA ka IshvarasyehitamUhituM vibhuH || 16|| evaM kAmaM stuvantyeva lokabandhusvarUpiNam | prajApatimukhA varShanAthAH kAmasya siddhaye || 17|| ramyake nAmavarShe cha mUrtiM bhagavataH parAm | mAtsyAM devAsurairvandyAM manuH stauti nirantaram || 18|| manuruvAcha | OM namo bhagavate mukhyatamAya namaH sattvAya prANAyaujase balAya mahAmatsyAya namaH | antarbahishchAkhilalokapAlakai\- radR^iShTarUpo vicharasyurusvanaH | sa IshvarastvaM ya idaM vashe naya\- nnAmnA yathA dArumayIM naraH striyam || 19|| yaM lokapAlAH kila matsarajvarA hitvA yatanto.api pR^ithak sametya cha | pAtuM na shekurdvipadashchatuShpadaH sarIsR^ipaM sthANu yadatra dR^ishyate || 20|| bhavAn yugAntArNava UrmimAlini kShoNImimAmoShadhivIrudhAM nidhim | mayA sahorukrama te.aja ojasA tasmai jagatprANagaNAtmane namaH || 21|| evaM stauti cha deveshaM manuH pArthivasattamaH | matsyAvatAraM deveshaM saMshayachChedakAraNam || 22|| dhyAnayogena devasya nirdhUtAsheShakalmaShaH | Aste paricharanbhaktyA mahAbhAgavatottamaH || 23|| iti shrImaddevIbhAgavate mahApurANe.aShTAdashasAhasryAM saMhitAyAmaShTamaskandhe bhuvanakoshavarNane harivarShaketumAlaramyakavarShavarNanaM nAma navamo.adhyAyaH || 8\.9|| \section{8\.10 dashamo.adhyAyaH | bhuvanakoshavarNane hiraNmayakimpuruShavarShavarNanam |} shrInArAyaNa uvAcha | hiraNmaye nAma varShe bhagavAnkUrmarUpadhR^ik | Aste yogapatiH so.ayamaryamNA pUjya IDyate || 1|| aryamovAcha | OM namo bhagavate akUpArAya sarvasattvaguNa\- visheShaNAya nopalakShitasthAnAya namo varShmaNe namo bhUmne namo.avasthAnAya namaste | yadrUpametannijamAyayArpita\- marthasvarUpaM bahurUparUpitam | sa~NkhyA na yasyAstyayathopalambhanA\- ttasmai namaste.avyapadesharUpiNe || 2|| jarAyujaM svedajamaNDajodbhidaM charAcharaM devarShipitR^ibhUtamaindriyam | dyauH khaM kShitiH shailasaritsamudraM dvIpagraharkShetyabhidheya ekaH || 3|| yasminnasa~NkhyeyavisheShanAma\- rUpAkR^itau kavibhiH kalpiteyam | sa~NkhyA yayA tattvadR^ishApanIyate tasmai namaH sA~NkhyanidarshanAya te || 4|| evaM stuvati deveshamaryamA saha varShapaiH | gIyate chApi bhajate sarvabhUtabhavaM prabhum || 5|| tathottareShu kuruShu bhagavAnyaj~napUruShaH | AdivArAharUpo.asau dharaNyA pUjyate sadA || 6|| sampUjya vidhivaddevaM tadbhaktyArdrArdrahR^itkajA | bhUmiH stauti hariM yaj~navArAhaM daityamardanam || 7|| bhUruvAcha | OM namo bhagavate mantratattvali~NgAya yaj~nakratave mahAdhvarAvayavAya mahAvarAhAya namaH karmashuklAya triyugAya namaste || 8|| yasya svarUpaM kavayo vipashchito guNeShu dAruShviva jAtavedasam | mathnanti mathnA manasA didR^ikShavo gUDhaM kriyArthairnama IritAtmane || 9|| dravyakriyAhetvayaneshakartR^ibhi\- rmAyAguNairvastubhirIkShitAtmane | anvIkShayA~NgAtishayAtmabuddhibhi\- rnirastamAyAkR^itaye namo.astu te || 10|| karoti vishvasthitisaMyamodayaM yasyepsitaM nepsitumIkShiturguNaiH | mAyA yathA.ayo bhramate tadAshrayaM grAvNo namaste guNakarmasAkShiNe || 11|| pramathya daityaM prativAraNaM mR^idhe yo mAM rasAyA jagadAdisUkaraH | kR^itvAgradaMShTraM niragAdudanvataH krIDannivebhaH praNatAsmi taM vibhum || 12|| kimpuruShe varShe.asminbhagavantaM dAsharathiM cha sarvesham | sItArAmaM devaM shrIhanumAnAdipUruShaM stauti || 13|| OM namo bhagavate uttamashlokAya nama iti | AryalakShaNashIlavratAya nama upashikShitAtmane upAsitalokAya namaH . sAdhuvAdanikaShaNAya namo brahmaNyadevAya mahApuruShAya mahAbhAgAya nama iti | yattadvishuddhAnubhavAtmamekaM svatejasA dhvastaguNavyavastham | pratyak prashAntaM sudhiyopalambhanaM hyanAmarUpaM nirahaM prapadye || 14|| martyAvatArastviha martyashikShaNaM rakShovadhAyaiva na kevalaM vibho | kuto.anyathA syAd.a.aramataH sva AtmanaH sItAkR^itAni vyasanAnIshvarasya || 15|| na vai sa AtmA.a.atmavatAM suhR^ittamaH saktastrilokyAM bhagavAnvAsudevaH | na strIkR^itaM kashmalamashnuvIta na lakShaNaM chApi vihAtumarhati || 16|| na janma nUnaM mahato na saubhagaM na vA~N na buddhirnAkR^itistoShahetuH | tairyadvisR^iShTAnapi no vanaukasa\- shchakAra sakhye bata lakShmaNAgrajaH || 17|| suro.asuro vApyathavA naro.anaraH sarvAtmanA yaH sukR^itaj~namuttamam | bhajeta rAmaM manujAkR^itiM hariM ya uttarAnanayatkosalAn divam || 18|| shrInArAyaNa uvAcha | evaM kimpuruShe varShe satyasandhaM dR^iDhavratam | rAmaM rAjIvapatrAkShaM hanumAn vAnarottamaH || 19|| stauti gAyati bhaktyA cha sampUjayati sarvashaH | ya etachChR^iNuyAchchitraM rAmachandrakathAnakam | sarvapApavishuddhAtmA yAti rAmasalokatAm || 20|| iti shrImaddevIbhAgavate mahApurANe.aShTAdashasAhasryAM saMhitAyAmaShTamaskandhe bhuvanakoshavarNane hiraNmayakimpuruShavarShavarNanaM nAma dashamo.adhyAyaH || 8\.10|| \section{8\.11 ekAdasho.adhyAyaH | bhuvanakoshavarNane bhAratavarShavarNanam |} shrInArAyaNa uvAcha | bhAratAkhye cha varShe.asminnahamAdijapUruShaH | tiShThAmi bhavatA chaiva stavanaM kriyate.anisham || 1|| nArada uvAcha | OM namo bhagavate upashamashIlAyoparatAnAtmyAya namo.aki~nchanavittAya R^iShiR^iShabhAya naranArAyaNAya paramahaMsaparamagurave AtmArAmAdhipataye namo nama iti | kartAsya sargAdiShu yo na badhyate na hanyate dehagato.api daihikaiH | draShTurna dR^ishyasya guNairvidUShyate tasmai namo.asaktaviviktasAkShiNe || 2|| idaM hi yogeshvarayoganaipuNaM hiraNyagarbho bhagavA~njagAda yat | yadantakAle tvayi nirguNe mano bhaktyA dadhItojjhitaduShkalevaraH || 3|| yathaihikAmuShmikakAmalampaTaH suteShu dAreShu dhaneShu chintayan | sha~Nketa vidvAn kukalevarAtyayA\- dyastasya yatnaH shrama eva kevalam || 4|| tannaH prabho tvaM kukalevarArpitAM tvaM mAyayAhaM mamatAmadhokShaja | bhindyAma yenAshu vayaM sudurbhidAM vidhehi yogaM tvayi naH svabhAvajam || 5|| evaM stauti sadA devaM nArAyaNamanAmayam | nArado munishArdUlaH praj~nAtAkhilasAradR^ik || 6|| asmin vai bhArate varShe sarichChailAstu santi hi | tAnpravakShyAmi devarShe shR^iNuShvaikAgramAnasaH || 7|| malayo ma~Ngalaprastho mainAkashcha trikUTakaH | R^iShabhaH kUTakaH kollaH sahyo devagiristathA || 8|| R^iShyamUkashcha shrIshailo vya~NkaTAdrirmahendrakaH | vAridhArashcha vindhyashcha muktimAnR^ikShaparvataH || 9|| pAriyAtrastathA droNashchitrakUTagiristathA | govardhano raivatakaH kakubho nIlaparvataH || 10|| gauramukhashchendrakIlo giriH kAmagiristathA | ete chAnye.apyasa~NkhyAtA girayo bahupuNyadAH || 11|| etadutpannasaritaH shatasho.atha sahasrashaH | pAnAvagAhanasnAnadarshanotkIrtanairapi || 12|| nAshayanti cha pApAni trividhAni sharIriNAm | tAmraparNI chandravashA kR^itamAlA vaTodakA || 13|| vaihAyasI cha kAverI veNA chaiva payasvinI | tu~NgabhadrA kR^iShNaveNA sharkarAvartakA tathA || 14|| godAvarI bhImarathI nirvindhyA cha payoShNikA | tApI revA cha surasA narmadA cha sarasvatI || 15|| charmaNvatI cha sindhushcha andhashoNau mahAnadau | R^iShikulyA trisAmA cha vedasmR^itirmahAnadI || 16|| kaushikI yamunA chaiva mandAkinI dR^iShadvatI | gomatI sarayU rodhavatI saptavatI tathA || 17|| suShomA cha shatadrushcha chandrabhAgA marudvR^idhA | vitastA cha asiknI cha vishvA cheti prakIrtitAH || 18|| asminvarShe labdhajanmapuruShaiH svasvakarmabhiH | shuklalohitakR^iShNAkhyairdivyamAnuShanArakAH || 19|| bhavanti vividhA bhogAH sarveShAM cha nivAsinAm | yathA varNavidhAnenApavargo bhavati sphuTam || 20|| etadeva cha varShasya prAdhAnyaM kAryasiddhitaH | vadanti munayo vedavAdinaH svargavAsinaH || 21|| aho amIShAM kimakAri shobhanaM prasanna eShAM sviduta svayaM hariH | yairjanma labdhaM nR^iShu bhAratAjire mukundasevaupayikaM spR^ihA hi naH || 22|| kiM duShkarairnaH kratubhistapovratai\- rdAnAdibhirvA dyujayena phalgunA | na yatra nArAyaNapadapa~Nkaja\- smR^itiH pramuShTAtishayendriyotsavAt || 23|| kalpAyuShAM sthAnajayAtpunarbhavA\- tkShaNAyuShAM bhAratabhUjayo varam | kShaNena martyena kR^itaM manasvinaH sa.nnyasya saMyAntyabhayaM padaM hareH || 24|| na yatra vaikuNThakathAsudhApagA na sAdhavo bhAgavatAstadAshrayAH | na yatra yaj~neshamakhA mahotsavAH sureshaloko.api na vai sa sevyatAm || 25|| prAptA nR^ijAtiM tviha ye cha jantavo j~nAnakriyAdravyakalApasambhR^itAm | na vai yateranna punarbhavAya te bhUyo vanaukA iva yAnti bandhanam || 26|| yaiH shraddhayA barhiShi bhAgasho havi\- rniruptamiShTaM vidhimantravastutaH | ekaH pR^itha~NnAmabhirAhuto mudA gR^ihNAti pUrNaH svayamAshiShAM prabhuH || 27|| satyaM dishatyarthitamarthito nR^iNAM naivArthado yatpunararthitA yataH | svayaM vidhatte bhajatAmanichChatA\- michChApidhAnaM nijapAdapallavam || 28|| (yadyatra naH svargasukhAvasheShitaM sviShTasya pUrtasya kR^itasya shobhanam | tenAbjanAbhe smR^itimajjanma naH syA\- dvarShe harirbhajatAM shaM tanoti ||) shrInArAyaNa uvAcha | evaM svargagatA devAH siddhAshcha paramarShayaH | pravadanti cha mAhAtmyaM bhAratasya sushobhanam || 29|| jambudvIpasya chAShTau hi upadvIpAH smR^itAH pare | hayamArgAnvishodhadbhiH sAgaraiH parikalpitAH || 30|| svarNaprasthashchandrashukra AvartanaramANakau | mandaropAkhyahariNaH pA~nchajanyastathaiva cha || 31|| siMhalashchaiva la~Nketi upadvIpAShTakaM smR^itam | jambudvIpasya mAnaM hi kIrtitaM vistareNa cha || 32|| ataH paraM pravakShyAmi plakShAdidvIpaShaTkakam || 33|| iti shrImaddevIbhAgavate mahApurANe.aShTAdashasAhasryAM saMhitAyAmaShTamaskandhe bhuvanakoshavarNane bhAratavarShavarNanaM nAmaikAdasho.adhyAyaH || 8\.11|| \section{8\.12 dvAdasho.adhyAyaH | bhuvanakoshavarNane plakShadvIpakushadvIpavarNanam |} shrInArAyaNa uvAcha | jambudvIpo yathA chAyaM yatpramANena kIrtitaH | tAvatA sarvataH kShArodadhinA pariveShTitaH || 1|| jambvAkhyena yathA merustathA kShArodakena cha | kShArodadhistu dviguNaH plakShAkhyenopaveShTitaH || 2|| yathaiva parikhA bAhyopavanena hi veShTyate | plakShAkhyashcha svayaM jambupramANo dvIparUpadhR^ik || 3|| hiraNmayo.agnistatraiva tiShThatIti vinishchayaH | priyavratAtmajastatra saptajihva iti smR^itaH || 4|| agnistadadhipastvidhmajihvaH svaM dvIpameva cha | vibhajya saptavarShANi svaputrebhyo dadau vibhuH || 5|| svayamAtmavidAM mAnyAM yogacharyAM samAshritaH | tenaiva chAtmayogena bhagavantamupAgataH || 6|| shivaM cha yavasaM bhadraM shAntaM kShemAmR^ite tathA | abhayaM cheti saptaiva tadvarShANi sadekShatAm || 7|| teShu proktA nadIH sapta girayaH sapta chaiva hi | aruNA nR^imNA~NgirasI sAvitrI suprabhAtikA || 8|| R^itambharA satyambharA iti nadyaH prakIrtitAH | maNikUTo vajrakUTa indrasenastathaiva cha || 9|| jyotiShmAnvai suparNashcha hiraNyaShThIva eva cha | meghamAla iti khyAtAH plakShadvIpasya parvatAH || 10|| nadInAM jalamAtreNa darshanasparshanAdibhiH | nirdhUtAsheSharajaso nistamaskAH prajAstathA || 11|| haMsashchaiva pata~Ngashcha UrdhvAyana itIva cha | satyA~Ngasa.nj~nAshchatvAro varNAH plakShasya dvIpake || 12|| sahasrAyupramANAshcha vividhopamadarshanAH | svargadvAraM trayIvidyAvidhinArkaM yajanti te || 13|| pratnasya viShNo rUpaM cha satyartasya cha brahmaNaH | amR^itasya cha mR^ityoshcha sUryamAtmAnamImahi || 14|| plakShAdiShu cha sarveShu pa~nchadvIpeShu nArada | Ayurindriyamojashcha balaM buddhiH saho.api cha || 15|| vikramaH sarvalokAnAM siddhirautpattikI sadA | plakShadvIpAtparaM chekShurasodaH saritAmpatiH || 16|| plakShadvIpaM samagraM cha parivAryAvatiShThate | shAlmalAkhyastato dvIpashchAsmAd dviguNavistaraH || 17|| samAnena surodena sindhunA pariveShTitaH | yatra vai shAlmalIvR^ikShaH plakShAyAmaH prakIrtitaH || 18|| sthAnaM tatpakShirAjasya garuDasya mahAtmanaH | tasya dvIpasya nAtho hi yaj~nabAhuH priyavratAt || 19|| jAtaH sa eva saptabhyaH svaputrebhyo dadau dharAm | tadvarShANAM cha nAmAni kathitAni nibodhata || 20|| surochanaM saumanasyaM ramaNaM devavarShakam | pAribhadraM tathA chApyAyanaM vij~nAtanAmakam || 21|| teShu varShAdrayaH sapta saptaiva saritaH smR^itAH | sarasaH shatashR^i~Ngashcha vAmadevashcha kandakaH || 22|| kumudaH puShpavarShashcha sahasrashrutireva cha | ete cha parvatAH sapta nadInAmAni chochyate || 23|| anumatiH sinIvAlI sarasvatI kuhUstathA | rajanI chaiva nandA cha rAketi parikIrtitAH || 24|| tadvarShapuruShAH sarve chAturvarNyasamAhvayAH | shrutadharo vIryadharo vasundhara iShundharaH || 25|| bhagavantaM vedamayaM yajante somamIshvaram | svagobhiH pitR^idevebhyo vibhajankR^iShNashuklayoH || 26|| sarvAsAM cha prajAnAM cha rAjA somaH prasIdatu | evaM surodAd dviguNaH svamAnena prakIrtitaH || 27|| ghR^itodenAvR^itaH so.ayaM kushadvIpaH prakAshate | yasminnAste kushastambo dvIpAkhyAkAraNo jvalan || 28|| svashaShparochiShA kAShThA bhAsayanparitiShThate | hiraNyaretAstaddvIpapatiH praiyavrata svarAT || 29|| svaputrebhyashcha saptabhyastaddvIpaM saptadhAbhajat | vasushcha vasudAnashcha tathA dR^iDharuchiH paraH || 30|| nAbhiguptastutyavratau viviktanAmadevakau | teShAM varSheShu saptaiva sImAgirivarAH smR^itAH || 31|| nadyaH saptaiva santIha tannAmAni nibodhata | chakrastathA chatuHshR^i~NgaH kapilashchitrakUTakaH || 32|| devAnIkashchordhvaromA draviNaH sapta parvatAH | rasakulyA madhukulyA mitravindA tathaiva cha || 33|| shrutavindA devagarbhA ghR^itachyunmandamAlike | yatpayobhiH kushadvIpavAsinaH sarva eva te || 34|| kushalaH kovidashchaivApyabhiyuktastathaiva cha | kulakashcheti sa.nj~nAbhishchaturvarNAH prakIrtitAH || 35|| jAtavedasarUpaM taM devaM karmajakaushalaiH | yajante devavaryAbhAH sarve sarvavido janAH || 36|| parasyabrahmaNaH sAkShAjjAtavedo.asi havyavAT | devAnAM puruShA~NgAnAM yaj~nena puruShaM yaja | evaM yajante jvalanaM sarve dvIpAdhivAsinaH || 37|| iti shrImaddevIbhAgavate mahApurANe.aShTAdashasAhasryAM saMhitAyAmaShTamaskandhe bhuvanakoshavarNane plakShadvIpakushadvIpavarNanaM nAma dvAdasho.adhyAyaH || 8\.12|| \section{8\.13 trayodasho.adhyAyaH | bhuvanakoshavarNane krau~nchashAkapuShkaradvIpavarNanam |} nArada uvAcha | shiShTadvIpapramANaM cha vada sarvArthadarshana | yena vij~nAtamAtreNa parAnandamayo bhavet || 1|| shrIrAnArAyaNa uvAcha | kushadvIpasya parito ghR^itodAvaraNaM mahat | tato bahiH krau~nchadvIpo dviguNaH syAtsvamAnataH || 2|| kShIrodenAvR^ito bhAti yasminkrau~nchAdrirasti cha | nAmanirvartakaH so.ayaM dvIpasya parivartate || 3|| yo.asau guhasya shaktyA cha bhinnakukShiH purAbhavat | kShIrodenAsichyamAno varuNena cha rakShitaH || 4|| ghR^itapR^iShTho nAma yasya vibhAti kila nAyakaH | priyavratAtmajaH shrImAn sarvalokanamaskR^itaH || 5|| svadvIpaM tu vibhajyaiva saptadhA svAtmajAndadau | putranAmasu varSheShu varShapAnsanniveshayan || 6|| svayaM bhagavatastasya sharaNaM sa~njagAma ha | Amo madhuruhashchaiva meghapR^iShThaH sudhAmakaH || 7|| bhrAjiShTho lohitArNashcha vanaspatiritIva cha | nagA nadyashcha saptaiva vikhyAtA bhuvi sarvataH || 8|| shuklo vai vardhamAnashcha bhojanashchopabarhaNaH | nandashcha nandanaH sarvatobhadra iti kIrtitAH || 9|| abhayA amR^itaughA chAryakA tIrthavatIti cha | vR^ittirUpavatI shuklA pavitravatikA tathA || 10|| etAsAmudakaM puNyaM chAturvarNyena pIyate | puruShaR^iShabhau tadvad draviNAkhyashcha devakaH || 11|| ete chaturvarNajAtAH puruShA nivasanti hi | tatratyAH puruShA ApomayaM devamapAM patim || 12|| pUrNenA~njalinA bhaktyA yajante vividhakriyAH | ApaH puruShavIryAH stha punantIrbhUrbhuvaH svaraH || 13|| tA naH punItAmIvaghnIH spR^ishatAmAtmanA bhuvaH | iti mantrajapAnte cha stuvanti vividhaiH stavaiH || 14|| evaM parastAtkShIrodAtparitashchopaveshitaH | dvAtriMshallakShasa~NkhyAkayojanAyAmamAshritaH || 15|| svamAnena cha dvIpo.ayaM dadhimaNDodakena cha | shAkadvIpo vishiShTo.ayaM yasmichChAko mahIruhaH || 16|| svakShetravyapadeshasya kAraNaM sa hi nArada | praiyavrato.adhipastasya medhAtithiriti smR^itaH || 17|| vibhajya sapta varShANi putranAmAni teShu cha | sapta putrAnnijAn sthApya svayaM yogagatiM gataH || 18|| purojavo manaHpUrvajavo.atha pavamAnakaH | dhUmrAnIkashchitrarepho bahurUpo.atha vishvadhR^ik || 19|| maryAdAgirayaH sapta nadyaH saptaiva kIrtitAH | IshAna UrushR^i~Ngo.atha balabhadraH shatakesharaH || 20|| sahasrasrotako devapAlo.apyante mahAshanaH | ete.adrayaH sapta choktAH sarinnAmAni sapta cha || 21|| anaghA prathamA.a.ayurdA ubhayaspR^iShTireva cha | aparAjitA pa~nchapadI sahasrashrutireva cha || 22|| tato nijadhR^itishchoktAH sapta nadyo mahojjvalAH | tadvarShapuruShAH sarve satyavratakratuvratau || 23|| dAnavratAnuvratau cha chaturvarNA udIritAH | bhagavantaM prANavAyuM prANAyAmena saMyutAH || 24|| yajanti nirdhUtarajastamasaH paramaM harim | antaH pravishya bhUtAni yo bibhartyAtmaketubhiH || 25|| antaryAmIshvaraH sAkShAtpAtu no yadvashe idam | parastAddadhimaNDodAttatastu bahuvistaraH || 26|| puShkaradvIpanAmAyaM shAkadvIpadvisa~NguNaH | svasamAnena svAdUdakenAyaM pariveShTitaH || 27|| yatrAste puShkaraM bhrAjadagnichUDAnibhAni cha | patrANi vishadAnIha svarNapatrAyutAyutam || 28|| shrImadbhagavatashchedamAsanaM parameShThinaH | kalpitaM lokaguruNA sarvalokasisR^ikShayA || 29|| taddvIpa eka evAyaM mAnasottaranAmakaH | arvAchInaparAchInavarShayoravadhirgiriH || 30|| uchChrAyAyAmayoH sa~NkhyAyutayojanasammitA | yatra dikShu cha chatvAri chatasR^iShu purANi ha || 31|| indrAdilokapAlAnAM yaduparyarkanirgamaH | meruM pradakShiNIkurvan bhAnuH paryeti yatra hi || 32|| saMvatsarAtmakaM chakraM devAhorAtrato bhraman | praiyavrato.adhipo vItihotraH svAtmajakadvayam || 33|| varShadvaye paristhApya varShanAmadharaM kramAt | ramaNo dhAtakishchaiva tattadvarShapatI ubhau || 34|| kR^itAH svayaM pUrvajavadbhagavadbhaktitatparAH | tadvarShapuruShA brahmarUpiNaM parameshvaram || 35|| sakarmakena yogena yajanti parishIlitAH | yattatkarmamayaM li~Nga brahmali~NgaM jano.archayet | ekAntamadvayaM shAntaM tasmai bhagavate namaH || 36|| iti shrImaddevIbhAgavate mahApurANe.aShTAdashasAhasryAM saMhitAyAmaShTamaskandhe bhuvanakoshavarNanaM krau~nchashAkapuShkaradvIpavarNanaM nAma trayodasho.adhyAyaH || 8\.13|| \section{8\.14 chaturdasho.adhyAyaH | sUryagativarNanam |} nArAyaNa uvAcha | tataH parastAdachalo lokAloketi nAmakaH | antarAle cha lokAlokayoryaH parikalpitaH || 1|| yAvadasti cha devarShe hyantaraM mAnasottarAt | sumerostAvatI shuddhA kA~nchanI bhUmirasti hi || 2|| darpaNodaratulyA sA sarvaprANivivarjitA | yasyAM padArthaH prahito na ki~nchitpratyudIyate || 3|| ataH sarvaprANisa~NgharahitA sA cha nArada | lokAloka iti vyAkhyA yadatra parikalpitA || 4|| lokAlokAntare chAsya vartate sarvadA sthitiH | IshvareNa sa lokAnAM trayANAmantagaH kR^itaH || 5|| sUryAdInAM dhruvAntAnAM rashmayo yadvashAdiha | arvAchInAshcha trI.NllokAnAtanvAnAH kadApi hi || 6|| parAchInatvabhAjo hi na bhavanti cha nArada | tAvadunnahanAyAmaH parvatendro mahodayaH || 7|| etAvA.NllokavinyAso.ayaM saMsthAmAnalakShaNaiH | kavibhiH sa tu pa~nchAshatkoTibhirgaNitasya cha || 8|| bhUgolasya chaturthAMsho lokAlokAchalo mune | tasyopari chaturdikShu brahmaNA chAtmayoninA || 9|| niveshitA diggajA ye tannAmAni nibodhata | R^iShabhaH puShpachUDo.atha vAmano.athAparAjitaH || 10|| ete samastalokasya sthitihetava IritAH | teShAM cha svavibhUtInAM bahuvIryopabR^iMhaNam || 11|| vishuddhasattvaM chaishvaryaM vardhayanbhagavAn hariH | Aste sid.hdhyaShTakopeto viShvaksenAdisaMvR^itaH || 12|| nijAyudhaiH parivR^ito bhujadaNDaiH samantataH | Aste sakalalokasya svastaye parameshvaraH || 13|| AkalpamevaM veShaM sa gato viShNuH sanAtanaH | svamAyArachitasyAsya gopIthAyAtmasAdhanaH || 14|| yo.antarvistAra etena hyalokaparimANakam | vyAkhyAtaM yadbahirlokAlokAchala itIraNAt || 15|| tataH parastAdyogeshagatiM shuddhA vadanti hi | aNDamadhyagataH sUryo dyAvAbhUmyoryadantaram || 16|| sUryANDagolayormadhye koTyaH syuH pa~nchaviMshatiH | mR^ite.aNDa eSha etasmi~njAto mArtaNDashabdabhAk || 17|| hiraNyagarbha iti yaddhiraNyANDasamudbhavaH | sUryeNa hi vibhajyante dishaH khaM dyaurmahIbhidA || 18|| svargApavargau narakA rasaukAMsi cha sarvashaH | devatirya~NmanuShyANAM sarIsR^ipasavIrudhAm || 19|| sarvajIvanikAyAnAM sUrya AtmA dR^igIshvaraH | etAvAnbhUmaNDalasya sannivesha udAhR^itaH || 20|| etena hi divo mAnaM varNayanti cha tadvidaH | dvidalAnAM cha niShpAvAdInAM cha dalayoryathA || 21|| antareNa tayorantarikShaM tadubhayasandhitam | yanmadhyagashcha bhagavAn bhAnurvai tapatAM varaH || 22|| Atapena trilokaM cha pratapatyeva bhAsayan | uttarAyaNamAsAdya gatimAndyaM vitanvate || 23|| ArohaNasthAnamasau gatvAho dairdhyamAcharet | dakShiNAyanamAsAdya gatishaighryaM vitanvate || 24|| avarohasthAnamasau gachChanhrasvaM dinaM charet | viShuvatsa.nj~namAsAdya gatisAmyaM vitanvate || 25|| samasthAnamathAsAdya dinasAmyaM karoti cha | yadA cha meShatulayoH sa~nchareddhi divAkaraH || 26|| samAnAni tvahorAtrANyAtanoti trayImayaH | vR^iShAdipa~nchasu yadA rAshiShvarko virochate || 27|| tadAhAni cha vardhante rAtrayo.api hrasanti cha | vR^ishchikAdiShu sUryo hi yadA sa~ncharate raviH || 28|| tadApImAnyahorAtrANi bhavanti viparyayAt || 29|| iti shrImaddevIbhAgavate mahApurANe.aShTAdashasAhasryAM saMhitAyAmaShTamaskandhe sUryagativarNanaM nAma chaturdasho.adhyAyaH || 8\.14|| \section{8\.15 pa~nchadasho.adhyAyaH | bhuvanakoshavarNane sUryagativarNanam |} shrInArAyaNa uvAcha | ataH paraM pravakShyAmi bhAnorgamanamuttamam | shIghramandAdigatibhistrividhaM gamanaM raveH || 1|| sarvagrahANAM trINyeva sthAnAni surasattama | sthAnaM jAradgavaM madhyaM tathairAvatamuttaram || 2|| vaishvAnaraM dakShiNato nirdiShTamiti tattvataH | ashvinI kR^ittikA yAmyA nAgavIthIti shabditA || 3|| rohiNyArdrA mR^igashiro gajavIthyabhidhIyate | puShyAshleShA tathA.a.adityA vIthI chairAvatI smR^itA || 4|| etAstu vIthayastisra uttaro mArga uchyate | tathA dve chApi phalgunyau maghA chaivArShabhI matA || 5|| hastashchitrA tathA svAtI govIthIti tu shabditA | jyeShThA vishAkhAnurAdhA vIthI jAradgavI matA || 6|| etAstu vIthayastisro madhyamo mArga uchyate | mUlAShADhottarAShADhA ajavIthyabhishabditA || 7|| shravaNaM cha dhaniShThA cha mArgI shatabhiShak tathA | vaishvAnarI bhAdrapade revatI chaiva kIrtitA || 8|| etAstu vIthayastisro dakShiNo mArga uchyate | uttarAyaNamAsAdya yugAkShAntarnibaddhayoH || 9|| karShaNaM pAshayorvAyubaddhayo rohaNaM smR^itam | tadAbhyantaragAnmaNDalAdrathasya gaterbhavet || 10|| mAndyaM divasavR^iddhishcha jAyate surasattama | rAtrihrAsashcha bhavati saumyAyanakramo hyayam || 11|| dakShiNAyanake pAshe preraNAdavarohaNam | bahirmaNDalaveshena gatishaighryaM tadA bhavet || 12|| tadA dinAlpatA rAtrivR^iddhishcha parikIrtitA | vaiShuve pAshasAmyAttu samAvasthAnato raveH || 13|| madhyamaNDalaveshashcha sAmyaM rAtridinAdike | AkR^iShyete yadA tau tu dhruveNa samadhiShThitau || 14|| tadAbhyantarataH sUryo bhramate maNDalAni cha | dhruveNa muchyamAnena punA rashmiyugena tu || 15|| tathaiva bAhyataH sUryo bhramate maNDalAni cha | tasminmerau pUrvabhAge puryaindrI devadhAnikA || 16|| dakShiNe vai saMyamanI nAma yAmyA mahApurI | pashchAnnimlochanI nAma vAruNI vai mahApurI || 17|| taduttare purI saumyA proktA nAma vibhAvarI | aindrapuryAM raveH prokta udayo brahmavAdibhiH || 18|| saMyamanyAM cha madhyAhne nimlochanyAM nimIlanam | vibhAvaryAM nishIthaH syAttigmAMshoH surapUjitaH || 19|| pravR^itteshcha nimittAni bhUtAnAM tAni sarvashaH | meroshchaturdishaM bhAnoH kIrtitAni mayA mune || 20|| merusthAnAM sadA madhyaM gata eva vibhAti hi | savyaM gachChandakShiNena karoti svarNaparvatam || 21|| udayAstamaye chaiva sarvakAlaM tu sammukhe | dishAsvasheShAsu tathA surarShe vidishAsu cha || 22|| yairyatra dR^ishyate bhAsvAnsa teShAmudayaH smR^itaH | tirobhAvaM cha yatraiti tatraivAstamanaM raveH || 23|| naivAstamanamarkasya nodayaH sarvadA sataH | udayAstamanAkhyaM hi darshanAdarshanaM raveH || 24|| shakrAdInAM pure tiShThanspR^ishatyeSha puratrayam | vikarNau dvau vikarNasthastrInkoNAndve pure tathA || 25|| sarveShAM dvIpavarShANAM meruruttarataH sthitaH | yairyatra dR^ishyate bhAnuH saiva prAchIti chochyate || 26|| tadvAmabhAgato merurvartateti vinirNayaH | yadi chaindryAH prachalate ghaTikA dashapa~nchabhiH || 27|| yAmyAM tadA yojanAnAM sapAdaM koTiyugmakam | sArdhadvAdashalakShANi pa~nchanetrasahasrakam || 28|| prakrAmati sahasrAMshuH kAlamArgapradarshakaH | evaM tato vAruNIM cha saumyAmaindrIM sahasradR^ik || 29|| paryeti kAlachakrAtmA dyumaNiH kAlabuddhaye | tathA chAnye grahAH somAdayo ye digvichAriNaH || 30|| nakShatraiH saha chodyanti saha chAstaM vrajanti te | evaM muhUrtena ratho bhAnoraShTashatAdhikam || 31|| yojanAnAM chatustriMshallakShANi bhramati prabhuH | trayImayashchaturdikShu purIShu cha samIraNAt || 32|| pravahAkhyAtsadA kAlachakraM paryeti bhAnumAn | yasya chakraM rathasyaikaM dvAdashAraM trinAbhikam || 33|| ShaNnemi kavayastaM cha vatsarAtmakamUchire | merumUrdhani tasyAkSho mAnasottaraparvate || 34|| kR^itetaravibhAgo yaH protaM tatra rathA~Ngakam | tailakArakayantreNa chakrasAmyaM paribhraman . 35|| mAnasottaranAmnIha girau paryeti chAMshumAn | tasminnakShe kR^itaM mUlaM dvitIyo.akSho dhruve kR^itaH || 36|| turyamAnena tailasya yantrAkShavaditIritaH | kR^itoparitano bhAgaH sUryasya jagatAM pateH || 37|| rathanIDastu ShaTtriMshallakShayojanamAyataH | tatturyabhAgataH so.ayaM pariNAhena kIrtitaH || 38|| tAvAnarkarathasyAtra yugastasminhayAH shubhAH | saptachChando.abhidhAnAshcha sUrasUtena yojitAH || 39|| vahanti devamAdityaM lokAnAM sukhahetave | purastAtsavituH sUto.aruNaH pashchAnniyojitaH || 40|| sautye karmaNi saMyukto vartate garuDAgrajaH | tathaiva bAlakhilyAkhyA R^iShayo.a~NguShThaparvakAH || 41|| pramANena parikhyAtAH ShaShTisAhasrasa~NkhyakAH | stuvanti purataH sUryaM sUktavAkyaiH sushobhanaiH || 42|| tathA chAnye cha R^iShayo gandharvA apsaroragAH | grAmaNyo yAtudhAnAshcha devAH sarve pareshvaram || 43|| ekaikashaH sapta sapta mAsi mAsi virochanam | sArdhalakShottaraM koTinavakaM bhUmimaNDalam || 44|| dvisahasraM yojanAnAM sa gavyUtyuttaraM kShaNAt | paryeti devadevesho vishvavyApI nirantaram || 45|| iti shrImaddevIbhAgavate mahApurANe.aShTAdashasAhasryAM saMhitAyAmaShTamaskandhe bhuvanakoshavarNane sUryagativarNanaM nAma pa~nchadasho.adhyAyaH || 8\.15|| \section{8\.16 ShoDasho.adhyAyaH | somAdigativarNanam |} shrInArAyaNa uvAcha | athAtaH shrUyatAM chitraM somAdInAM gamAdikam | tadgatyanusR^itA nR^INAM shubhAshubhanidarshanA || 1|| yathA kulAlachakreNa bhramatA bhramatAM saha | tadAshrayANAM cha gatiranyA kITAdinAM bhavet || 2|| evaM hi rAshivR^indena kAlachakreNa tena cha | meruM dhuraM cha saratAM prAdakShiNyena sarvadA || 3|| grahANAM bhAnumukhyAnAM gatiranyaiva dR^ishyate | nakShatrAntaragAmitvAdbhAntare gamanaM tathA || 4|| gatidvayaM chAviruddhaM sarvatraiSha vinirNayaH | sa eva bhagavAnAdipuruSho lokabhAvanaH || 5|| nArAyaNo.akhilAdhAro lokAnAM svastaye bhraman | karmashuddhinimittaM tu AtmAnaM vai trayImayam || 6|| kavibhishchaiva vedena vijij~nAsyo.arkadhAbhavat | ShaTsu krameNa R^ituShu vasantAdiShu cha svayam || 7|| yathopajoShamR^itujAn guNAn vai vidadhAti cha | tamenaM puruShAH sarve trayyA cha vidyayA sadA || 8|| varNAshramAchArapathA tathAmnAtaishcha karmabhiH | uchchAvachaiH shraddhayA cha yogAnAM cha vitAnakaiH || 9|| a~njasA cha yajante ye shreyo vindanti te matam | athaiSha AtmA lokAnAM dyAvAbhUmyantareNa cha || 10|| kAlachakragato bhu~Nkte mAsAndvAdasharAshibhiH | saMvatsarasyAvayavAnmAsaH pakShadvayaM divA || 11|| naktaM cheti sa pAdarkShadvayamityupadishyate | yAvatA ShaShThamaMshaM sa bhu~njIta R^ituruchyate || 12|| saMvatsarasyAvayavaH kavibhishchopavarNitaH | yAvatArdhena chAkAshavIthyAM pracharate raviH || 13|| taM prAktanA varNayanti ayanaM munipUjitAH | atha yAvannabhomaNDalaM saha pratigachChati || 14|| kArtsnyena saha bhu~njIta kAlaM taM vatsaraM viduH | saMvatsaraM parivatsaramiDAvatsarameva cha || 15|| anuvatsaramidvatsaramiti pa~nchakamIritam | bhAnormAndyashaighryasamagatibhiH kAlavittamaiH || 16|| evaM bhAnorgatiH proktA chandrAdInAM nibodhata | evaM chandro.arkarashmibhyo lakShayojanamUrdhvataH || 17|| upalabhyamAno mitrasya saMvatsarabhujiM cha saH | pakShAbhyAM chauShadhInAtho bhu~Nkte mAsabhujiM cha saH || 18|| sapAdamAbhyAM divasabhuktiM pakShabhujiM charet | evaM shIghragatiH somo bhu~Nkte nUnaM bhachakrakam || 19|| pUryamANakalAbhishchAmarANAM prItimAvahan | kShIyamANakalAbhishcha pitR^INAM chittara~njakaH || 20|| ahorAtrANi tanvAnaH pUrvAparasughasrakaiH | sarvajIvanikAyasya prANo jIvaH sa eva hi || 21|| bhu~Nkte chaikaikanakShatraM muhUrtatriMshatA vibhuH | sa eva ShoDashakalaH puruSho.anAdisattamaH || 22|| manomayo.apyannamayo.amR^itadhAmA sudhAkaraH | devapitR^imanuShyAdisarIsR^ipasavIrudhAm || 23|| prANApyAyanashIlatvAtsa sarvamaya uchyate | tato bhachakraM bhramati yojanAnAM trilakShataH || 24|| merupradakShiNenaiva yojitaM cheshvareNa tu | aShTAviMshatisa~NkhyAni gaNitAni sahAbhijit || 25|| tataH shukro dvilakSheNa yojanAnAmathopari | puraH pashchAtsahaivAsAvarkasya parivartate || 26|| shIghramandasamAnAbhirgatibhirvicharanvibhuH | lokAnAmanukUlo.ayaM prAyaH proktaH shubhAvahaH || 27|| vR^iShTiviShTambhashamano bhArgavaH sarvadA mune | shukrAd budhaH samAkhyAto yojanAnAM dvilakShataH || 28|| shIghramandasamAnAbhirgatibhiH shukravatsadA | yadArkAdvyatirichyeta saumyaH prAyeNa tatra tu || 29|| ativAtAbhrapAtAnAM vR^iShTyAdibhayasUchakaH | upariShThAttato bhaumo yojanAnAM dvilakShataH || 30|| pakShaistribhistribhiH so.ayaM bhu~Nkte rAshInathaikashaH | dvAdashApi cha devarShe yadi vakro na jAyate || 31|| prAyeNAshubhakR^itso.ayaM grahaughAnAM cha sUchakaH | nato dvilakShamAnena yojanAnAM cha gIShpatiH || 32|| ekaikasminnatho rAshau bhu~Nge saMvatsaraM charan | yadi vakro bhavennaivAnukUlo brahmavAdinAm || 33|| tataH shanaishcharo ghoro lakShadvayaparo mitaH | yojanaiH sUryaputro.ayaM triMshanmAsaiH paribhraman || 34|| ekaikarAshau paryeti sarvAn rAshInmahAgrahaH | sarveShAmashubho mandaH proktaH kAlavidAM varaiH || 35|| tata uttarataH proktamekAdashasulakShakaiH | yojanaiH parisa~NkhyAtaM saptarShINAM cha maNDalam || 36|| lokAnAM shaM bhAvayanto munayaH sapta te mune | yattadviShNupadaM sthAnaM dakShiNaM prakramanti te || 37 iti shrImaddevIbhAgavate mahApurANe.aShTAdashasAhasryAM saMhitAyAmaShTamaskandhe somAdigativarNanaM nAma ShoDasho.adhyAyaH || 8\.16|| \section{8\.17 saptadasho.adhyAyaH | dhruvamaNDalasaMsthAnavarNanam |} shrInArAyaNa uvAcha | atharShimaNDalAdUrdhvaM yojanAnAM pramANataH | lakShaistrayodashamitaiH paramaM vaiShNavaM padam || 1|| mahAbhAgavataH shrImAn vartate lokavanditaH | auttAnapAdirindreNa vahninA kashyapena cha || 2|| dharmeNa saha chaivAste samakAlayujA dhruvaH | bahumAnaM dakShiNataH kurvadbhiH prekShakaiH sadA || 3|| AjIvyaH kalpajIvinAmupAste bhagavatpadam | jyotirgaNAnAM sarveShAM grahanakShatrabhAdinAm || 4|| kAlenAnimiSheNAyaM bhrAmyatAM vyaktaraMhasA | avaShTambhasthANuriva vihitashcheshvareNa saH || 5|| bhAsate bhAsayanbhAsA svIyayA devapUjitaH | meDhistambhe yathA yuktAH pashavaH karShaNArthakAH || 6|| maNDalAni charantIme savanatritayena cha | evaM grahAdayaH sarve bhagaNAdyA yathAkramam || 7|| antarbahirvibhAgena kAlachakre niyojitAH | dhruvamevAvalambyAshu vAyunodIritAshcha te || 8|| AkalpAntaM cha kramanti khe shyenAdyAH khagA iva | karmasArathayo vAyuvashagAH sarva eva te || 9|| evaM jyotirgaNAH sarve prakR^iteH puruShasya cha | saMyogAnugR^ihItAste bhUmau na nipatanti cha || 10|| jyotishchakraM kechidetachChishumArasvarUpakam | sopayogaM bhagavato yogadhAraNakarmaNi || 11|| yasyArvAkshirasaH kuNDalIbhUtavapuSho mune | puchChAgre kalpito yo.ayaM dhruva uttAnapAdajaH || 12|| lA~NgUle.asya cha samproktaH prajApatirakalmaShaH | agnirindrashcha dharmashcha tiShThante surapUjitAH || 13|| dhAtA vidhAtA puchChAnte kaTyAM saptarShayastataH | dakShiNAvartabhogena kuNDalAkAramIyuShaH || 14|| uttarAyaNabhAnIha dakShapArshve.arpitAni cha | dakShiNAyanabhAnIha savye pArshve.arpitAni cha || 15|| kuNDalAbhogaveshasya pArshvayorubhayorapi | samasa~NkhyAshchAvayavA bhavanti kajanandana || 16|| ajavIthI pR^iShThabhAge AkAshasaridaudare | punarvasushcha puShyashcha shroNyau dakShiNavAmayoH || 17|| ArdrAshleShe pashchimayoH pAdayordakShavAmayoH | abhijichchottarAShADhA nAsayordakShavAmayoH || 18|| yathAsa~NkhyaM cha devarShe shrutishcha jalabhaM tathA | kalpite kalpanAvidbhirnetrayordakShavAmayoH || 19|| dhaniShThA chaiva mUlaM cha karNayordakShavAmayoH | maghAdInyaShTabhAnIha dakShiNAyanagAni cha || 20|| yu~njIta vAmapArshvIyava~NkriShu kramato mune | tathaiva mR^igashIrShAdInyudagbhAni cha yAni hi || 21|| dakShapArshve va~NkrikeShu prAtilomyena yojayet | shatatArA tathA jyeShThA skandhayordakShavAmayoH || 22|| agastishchottarahanAvadharAyAM hanau yamaH | mukheShva~NgArakaH prokto mandaH prokta upasthake || 23|| bR^ihaspatishcha kakudi vakShasyarko grahAdhipaH | nArAyaNashcha hR^idaye chandro manasi tiShThati || 24|| stanayorashvinau nAbhyAmushanAH parikIrtitaH | budhaH prANApAnayoshcha gale rAhushcha ketavaH || 25|| sarvA~NgeShu tathA romakUpe tArAgaNAH smR^itAH | etadbhagavato viShNoH sarvadevamayaM vapuH || 26|| sandhyAyAM pratyahaM dhyAyetprayato vAgyato muniH | nirIkShamANashchottiShThenmantreNAnena dhIshvaraH || 27|| namo jyotirlokAya kAlAyAnimiShAM pataye mahApuruShAyAbhidhImahIti || 28|| graharkShatArAmayamAdhidaivikaM pApApahaM mantrakR^itAM trikAlam | namasyataH smarato vA trikAlaM nashyeta tatkAlajamAshu pApam || 29|| iti shrImaddevIbhAgavate mahApurANe.aShTAdashasAhasryAM saMhitAyAmaShTamaskandhe dhruvamaNDalasaMsthAnavarNanaM nAma saptadasho.adhyAyaH || 8\.17|| \section{8\.18 aShTAdasho.adhyAyaH | rAhumaNDalAdyavasthAnavarNanam |} shrInArAyaNa uvAcha | adhastAtsavituH proktamayutaM rAhumaNDalam | nakShatravachcharati cha saiMhikeyo.atadarhaNaH || 1|| sUryAchandramasoreva mardanaH siMhikAsutaH | amaratvaM cha kheTatvaM lebhe yo viShNvanugrahAt || 2|| yadadastaraNerbimbaM tapato yojanAyutam | tachChAdako.asuro j~neyo.apyarkasAhasravistaram || 3|| trayodashasahasraM tu somasyAchChAdako grahaH | yaH parvasamaye vairAnubandhI ChAdako.abhavat || 4|| sUryAchandramasordUrAdbhavechChAdanakArakaH | tannishamyobhayatrApi viShNunA preritaM svakam || 5|| chakraM sudarshanaM nAma jvAlAmAlAtibhIShaNam | tattejasA duHsahena samantAtparivAritam || 6|| muhUrto dvijamAnastu dUrAchchakitamAnasaH | ArAnnivartate so.ayamuparAga itIva ha || 7|| uchyate lokamadhye tu devarShe avabudhyatAm | tato.adhastAtsamAkhyAtA lokAH paramapAvanAH || 8|| siddhAnAM chAraNAnAM cha vidyAdhrANAM cha sattama | yojanAyutavikhyAtA lokAH puNyaniShevitAH || 9|| tato.apyadhastAddevarShe yakShANAM cha sarakShasAm | pishAchapretabhUtAnAM vihArAjiramuttamam || 10|| antarikShaM cha tatproktaM yAvadvAyuH pravAti hi | yAvanmeghAstatodyanti tatproktaM j~nAnakovidaiH || 11|| tato.adhastAdyojanAnAM shataM yAvad dvijottama | pR^ithivI parisa~NkhyAtA suparNashyenasArasAH || 12|| haMsAdayaH protpatanti pArthivAH pR^ithivIbhavAH | bhUsanniveshAvasthAnaM yathAvadupavarNitam || 13|| adhastAdavaneH sapta devarShe vivarAH smR^itAH | ekaikasho yojanAnAmAyAmochChrAyataH punaH || 14|| ayutAntaravikhyAtAH sarvartusukhadAyakAH | atalaM prathamaM proktaM dvitIyaM vitalaM tathA || 15|| tR^itIyaM sutalaM proktaM chaturthaM vai talAtalam | mahAtalaM pa~nchamaM cha ShaShThaM proktaM rasAtalam || 16|| saptamaM vipra pAtAlaM saptaite vivarAH smR^itAH | eteShu bilasvargeShu divo.apyadhikameva cha || 17|| kAmabhogaishvaryasukhasamR^iddhabhuvaneShu cha | nityodyAnavihAreShu sukhAsvAdaH pravartate || 18|| daityAshcha kAdraveyAshcha dAnavA balashAlinaH | nityapramuditA raktAH kalatrApatyabandhubhiH || 19|| suhR^idbhiranujIvAdyaiH saMyutAshcha gR^iheshvarAH | IshvarAdapratihatakAmA mAyAvinashcha te || 20|| nivasanti sadA hR^iShTAH sarvartusukhasaMyutAH | mayena mAyAvibhunA yeShu yeShu cha nirmitAH || 21|| puraH prakAmasho bhaktA maNipravarashAlinaH | vichitrabhavanATTAlagopurAdyAH sahasrashaH || 22|| sabhAchatvarachaityAdishobhADhyAH suradurlabhAH | nAgAsurANAM mithunaiH sapArAvatasArikaiH || 23|| kIrNakR^itrimabhUmishcha vivareshagR^ihottamaiH | ala~NkR^itAshchakAsanti udyAnAni mahAnti cha || 24|| manaHprasannakArINi phalapuShpavishAlibhiH | lalanAnAM vilAsArhasthAnaiH shobhitabhA~nji cha || 25|| nAnAviha~NgamavrAtasaMyuktajalarAshibhiH | svachChArNapUritahradaiH pAThInasamala~NkR^itaiH || 26|| jalajantukShubdhanIranIrajAtairanekashaH | kumudotpalakahlAranIlaraktotpalaistathA || 27|| teShu kR^itaniketAnAM vihAraiH sa~NkulAni cha | indriyotsavakAraishcha tathaiva vividhaiH svaraiH || 28|| amarANAM cha paramAM shriyaM chAtishayanti cha | yatra naiva bhayaM kvApi kAlA~NgairdinarAtribhiH || 29|| yatrAhipravarANAM cha shiraHsthairmaNirashmibhiH | nityaM tamaH prabAdhyeta sadA prasphuTakAntibhiH || 30|| na vA eteShu vasatAM divyauShadhirasAyanaiH | rasAnnapAnasnAnAdyairnAdhayo na cha vyAdhayaH || 31|| valIpalitajIrNatvavaivarNyasvedagandhatAH | anutsAhavayo.avasthA na bAdhante kadAchana || 32|| kalyANAnAM sadA teShAM na cha mR^ityubhayaM kutaH | bhagavattejaso.anyatra chakrAchchaiva sudarshanAt || 33|| yasminpraviShTe daiteyavadhUnAM garbharAshayaH | prAyo bhayAtpatantyeva sravanti brahmaputraka || 34|| iti shrImaddevIbhAgavate mahApurANe.aShTAdashasAhasryAM saMhitAyAmaShTamaskandhe rAhumaNDalAdyavasthAnavarNanaM nAmAShTAdasho.adhyAyaH || 8\.18|| \section{8\.19 ekonaviMsho.adhyAyaH | atalavitalasutalalokavarNanam |} shrInArAyaNa uvAcha | prathame vivare vipra atalAkhye manorame | mayaputro balo nAma vartate.akharvagarvakR^it || 1|| ShaNNavatyo yena sR^iShTA mAyAH sarvArthasAdhikAH | mAyAvino yAshcha sadyo dhArayanti cha kAshchana || 2|| jR^imbhamANasya yasyaiva balasya balashAlinaH | strIgaNA upapadyante trayolokavimohanAH || 3|| puMshchalyashchaiva svairiNyaH kAminyashcheti vishrutAH | yA vai bilAyanaM preShThaM praviShTaM puruShaM rahaH || 4|| rasena hATakAkhyena sAdhayitvA prayatnataH | svavilAsAvalokAnurAgasmitavigUhanaiH || 5|| saMlApavibhramAdyaishcha ramayantyapi tAH striyaH | yasminnupayukte jano manute bahudhA svayam || 6|| Ishvaro.ahamahaM siddho nAgAyutabalo mahAn | AtmAnaM manyamAnaH sanmadAndha iva kathyate || 7|| evaM proktA sthitishchAtra atalasya cha nArada | dvitIyavivarasyAtra vitalasya nibodhata || 8|| bhUtalAdhastale chaiva vitale bhagavAnbhavaH | hATakeshvaranAmAyaM svapArShadagaNairvR^itaH || 9|| prajApatikR^itasyApi sargasya bR^iMhaNAya cha | bhavAnyA mithunIbhUya Aste devAdhipUjitaH || 10|| bhavayorvIryasambhUtA hATakI sariduttamA | samiddho marutA vahnirojasA pibatIva hi || 11|| tanniShThyUtaM hATakAkhyaM suvarNaM daityavallabham | daityA~NganA bhUShaNArhaM sadA taM dhArayanti hi || 12|| tadbilAdhastalAtproktaM sutalAkhyaM bileshvaram | puNyashloko balirnAmA Aste vairochanirmune || 13|| mahendrasya cha devasya chikIrShuH priyamuttamam | trivikramo.api bhagavAn sutale balimAnayat || 14|| trailokyalakShmImAkShipya sthApitaH kila daityarAT | indrAdiShvapyalabdhA yA sA shrIstamanuvartate || 15|| tameva devadeveshamArAdhayati bhaktitaH | vyapetasAdhvaso.adyApi vartate sutalAdhipaH || 16|| bhUmidAnaphalaM hyetatpAtrabhUte.akhileshvare | varNayanti mahAtmAno naitadyuktaM cha nArada || 17|| vAsudeve bhagavati puruShArthaprade harau | etaddAnaphalaM vipra sarvathA nahi yujyate || 18|| yasyaiva devadevasya nAmApi vivasho gR^iNan | svakIyakarmabandhIyaguNAnvidhunute.a~njasA || 19|| yatkleshabandhahAnAya sA~NkhyayogAdisAdhanam | kurvate yatayo nityaM bhagavatyakhileshvare || 20|| na chAyaM bhagavAnasmAnanujagrAha nArada | mAyAmayaM cha bhogAnAmaishvaryaM vyatanotparam || 21|| sarvakleshAdhihetuM tadAtmAnusmR^itimoShaNam | yaM sAkShAdbhagavAn viShNuH sarvopAyavidIshvaraH || 22|| yA~njAChalenApahR^itaM sarvasvaM dehasheShakam | aprAptAnyopAya IshaH pAshairvAruNasambhavaiH || 23|| bandhayitvAvamuchyApi giridaryAmivAbravIt | asAvindro mahAmUDho yasya mantrI bR^ihaspatiH || 24|| prasannamimamatyarthamayAchallokasampadam | trailokyamidamaishvaryaM kiyadevAtituchChakam || 25|| AshiShAM prabhavaM muktvA yo mUDho lokasampadi | asmatpitAmahaH shrImAn prahlAdo bhagavatpriyaH || 26|| dAsyaM vavre vibhostasya sarvalokopakArakaH | pitryamaishvaryamatulaM dIyamAnaM cha viShNunA || 27|| pitaryuparate vIre naivaichChadbhagavatpriyaH | tasyAtulAnubhAvasya sarvalokopadhImataH || 28|| asmadvidho nAlpapakvetaradoSho.avagachChati | evaM daityapatiH so.ayaM baliH paramapUjitaH || 29|| sutale vartate yasya dvArapAlo hariH svayam | ekadA digvijaye rAjA rAvaNo lokarAvaNaH || 30|| pravishansutale yena bhaktAnugrahakAriNA | pAdA~NguShThena prakShipto yojanAyutamatra hi || 31|| evambhUtAnubhAvo.ayaM baliH sarvasukhaikabhuk | Aste sutalarAjastho devadevaprasAdataH || 32|| iti shrImaddevIbhAgavate mahApurANe.aShTAdashasAhasryAM saMhitAyAmaShTamaskandhe atalavitalasutalalokavarNanaM nAmaikonaviMsho.adhyAyaH || 8\.19|| \section{8\.20 viMsho.adhyAyaH | talAtalAdilokavarNane.anantavarNanam |} shrInArAyaNa uvAcha | tato.adhastAdvivarakaM talAtalamudIritam | dAnavendro mayo nAma tripurAdhipatirmahAn || 1|| trilokyAH sha~NkareNAyaM pAlito dagdhapUstrayaH | devadevaprasAdAttu labdharAjyasukhAspadaH || 2|| AchAryo mAyinAM so.ayaM nAnAmAyAvishAradaH | pUjyate rAkShasairghoraiH sarvakAryasamR^iddhaye || 3|| tato.adhastAstuvikhyAtaM mahAtalamiti sphuTam | sarpANAM kAdraveyANAM gaNaH krodhavasho mahAn || 4|| anekashirasAM vipra pradhAnAnkIrtayAmi te | kuhakastakShakashchaiva suSheNaH kAliyastathA || 5|| mahAbhogA mahAsattvAH krUrAH krUrasvajAtayaH | patatrirAjAdhipaterudvignAH sarva eva te || 6|| svakalatrApatyasuhR^itkuTumbasya cha sa~NgatAH | pramattA viharantyeva nAnAkrIDAvishAradAH || 7|| tato.adhastAchcha vivare rasAtalasamAhvaye | daiteyA nivasantyeva paNayo dAnavAshcha ye || 8|| nivAtakavachA nAma hiraNyapuravAsinaH | kAleyA iti cha proktAH pratyanIkA havirbhujAm || 9|| mahaujasashchotpattyaiva mahAsAhasinastathA | sakaleshasya cha harestejasA hatavikramAH || 10|| bileshayA iva sadA vivare nivasanti hi | ye vai vAgbhiH saramayA shakradUtyA nirantaram || 11|| mantravarNAbhirasurAstADitA bibhyati sma ha | tato.apyadhastAtpAtAle nAgalokAdhipAlakAH || 12|| vAsukipramukhAH sha~NkhaH kulikaH shveta eva cha | dhana~njayo mahAsha~Nkho dhR^itarAShTrastathaiva cha || 13|| sha~NkhachUDaH kambalAshvataro devopadattakaH | mahAmarShA mahAbhogA nivasanti viSholbaNAH || 14|| pa~nchamastakavantashcha phaNAsaptakabhUShitAH | kechiddashaphaNAH kechichChatashIrShAstathApare || 15|| sahasrashirasaH ke.api rochiShNumaNidhArakAH | pAtAlarandhratimiranikaraM svamarIchibhiH || 16|| vidhamanti cha devarShe sadA sa~njAtamanyavaH | asya mUlapradeshe hi triMshatsAhasrake.antare || 17|| yojanaiH parisa~NkhyAte tAmasI bhagavatkalA | anantAkhyA samAste hi sarvadevaprapUjitA || 18|| ahamityabhimAnasya lakShaNaM yaM prachakShate | sa~NkarShaNaM sAtvatIyAH karShaNaM draShTTadR^ishyayoH || 19|| idaM bhUmaNDalaM yasya sahasrashirasaH prabhoH | anantamUrteH sheShasya dhriyamANaM cha shIrShake || 20|| pR^idhvIgolamasheShaM hi siddhArtha iva lakShyate | yasya kAlena devasya sa~njihIrShoH samaM vibhoH || 21|| charAcharaM bhruvorantarvivarAdudapadyata | sA~NkarShaNo nAma rudro vyUhaikAdashashobhitaH || 22|| trilochanashcha trishikhaM shUlamuttambhayansvayam | udatiShThanmahAsattvo mahAbhUtakShaya~NkaraH || 23|| yasyA~NghrikamaladvandvashoNAchChanakhamaNDale | virAjanmaNibimbeShu mahAhipatayo.anisham || 24|| ekAntabhaktiyogena saha sAttvatapu~NgavaiH | praNamantaH svamUrdhnA te svamukhAni samIkShate || 25|| sphuratkuNDalamANikyaprabhAmaNDalabhA~njyapi | sukapolAni chArUNi gaNDasthaladyumanti cha || 26|| nAgarAjakumAryo.api chArva~NgavilasattviShaH | vishadairvipulaistadvaddhavalaiH subhagaistathA || 27|| ruchirairbhujadaNDaishcha shobhamAnA itastataH | chandanAgurukAshmIrapa~Nkalepena bhUShitAH || 28|| tadabhimarShasa~njAtakAmAveshasamAyutAH | lalitasmitasaMyuktAH savrIDaM lokayanti cha || 29|| anurAgamadonmattavighUrNAruNalochanam | karuNAvalokanetraM cha AshAsAnAstathAshiShaH || 30|| so.ananto bhagavAndevo.anantasattvo mahAshayaH | anantaguNavArdhishcha Adidevo mahAdyutiH || 31|| saMhR^itAmarSharoShAdivego lokashubhAya cha | Aste mahAsattvanidhiH sarvadevaprapUjitaH || 32|| dhyAyamAnaH suraiH siddhairasuraishchoragaistathA | vidyAdharaishcha gandharvairmunisa~Nghaishcha nityashaH || 33|| anAratamadonmattalokavihvalalochanaH | vAkyAmR^itena vibudhAnsvapArShadagaNAnapi || 34|| ApyAyamAnaH sa vibhurvejayantIM srajaM dadhat | amlAnAbhinavaiH svachChaistulasIdalasa~nchayaiH || 35|| mAdyanmadhukaravrAtaghoShashrIsaMyutAM sadA | nIlavAsA devadeva ekakuNDalabhUShitaH || 36|| halasya kakudi nyastasupIvarabhujo.avyayaH | mahendraH kA~nchanIM yadvadvaratrAM cha mata~NgamaH | udAralIlo devesho varNitaH sAttvatarShabhaiH || 37|| iti shrImaddevIbhAgavate mahApurANe.aShTAdashasAhasryAM saMhitAyAmaShTamaskandhe talAtalAdilokavarNane.anantavarNanaM nAma viMsho.adhyAyaH || 8\.20|| \section{8\.21 ekaviMsho.adhyAyaH | narakasvarUpavarNanam |} shrInArAyaNa uvAcha | tasyAnubhAvaM bhagavAn brahmaputraH sanAtanaH | sabhAyAM brahmadevasya gAyamAna upAsate || 1|| utpattisthitilayahetavo.asya kalpAH sattvAdyAH prakR^itiguNA yadIkShayA.a.asan | yadrUpaM dhruvamakR^itaM yadekamAtman\- nAnAdhAtkathamuha veda tasya vartma || 2|| mUrtiM naH purukR^ipayA babhAra sattvaM saMshuddhaM sadasadidaM vibhAti yatra | yallIlAM mR^igapatirAdade.anavadyA\- mAdAtuM svajanamanAMsyudAravIryaH || 3|| yannAma shrutamanukIrtayedakasmA\- dArto vA yadi patitaH pralambhanAdvA | hantyaMhaH sapadi nR^iNAmasheShamanyaM kaM sheShAdbhagavata AshrayetyumukShuH || 4|| mUrdhanyarpitamaNuvatsahasramUrdhno bhUgolaM sagirisaritsamudrasattvam | AnantyAdanamitavikramasya bhUmnaH ko vIryANyadhigaNayetsahasrajihvaH || 5|| evamprabhAvo bhagavAnananto durantavIryoruguNAnubhAvaH | mUle rasAyAH sthita Atmatantro yo lIlayA kShmAM sthitaye bibharti || 6|| etA hyeveha tu nR^ibhirgatayo munisattama | gantavyA bahusho yadvadyathAkarmavinirmitAH || 7|| yathopadeshaM cha kAmAnsadA kAmayamAnakaiH | etAvatIrhi rAjendra manuShyamR^igapakShiShu || 8|| vipAkagatayaH proktA dharmasya vashagAstathA | uchchAvachA visadR^ishA yathAprashnaM nibodhata || 9|| nArada uvAcha | vaichitryametallokasya kathaM bhagavatA kR^itam | samAnatve karmaNAM cha tanno brUhi yathAtatham || 10|| shrInArAyaNa uvAcha | kartuH shraddhAvashAdeva gatayo.api pR^ithagvidhAH | triguNatvAtsadA tAsAM phalaM visadR^ishaM tviha || 11|| sAttvikyA shraddhayA kartuH sukhitvaM jAyate sadA | duHkhitvaM cha tathA kartU rAjasyA shraddhayA bhavet || 12|| duHkhitvaM chaiva mUDhatvaM tAmasyA shraddhayoditam | tAratamyAttu shraddhAnAM phalavaichitryamIritam || 13|| anAdyavidyAvihitakarmaNAM pariNAmajAH | sahasrashaH pravR^ittAstu gatayo dvijapu~Ngava || 14|| tadbhedAnvarNayiShyAmi prAchuryeNa dvijottama | trijagatyA antarAle dakShiNasyAM dishIha vai || 15|| bhUmeradhastAdupari tvatalasya cha nArada | agniShvAttAH pitR^igaNA vartante pitarashcha ha || 16|| vasanti yasyAM svIyAnAM gotrANAM paramAshiShaH | satyAH samAdhinA shIghraM tvAshAsAnAH pareNa vai || 17|| pitR^irAjo.api bhagavAn sampareteShu jantuShu | viShayaM prApiteShveShu svakIyaiH puruShairiha || 18|| sagaNo bhagavatproktAj~nAparo damadhArakaH | yathAkarma yathAdoShaM vidadhAti vichAradR^ik || 19|| svAngaNAndharmatattvaj~nAnsarvAnAj~nApravartakAn | sadA prerayati prAj~no yathAdeshaniyojitAn || 20|| narakAnekaviMshatyA sa~NkhyayA varNayanti hi | aShTAviMshamitAnkechittAnanukramato bruve || 21|| tAmisra andhatAmisro rauravo.api tR^itIyakaH | mahArauravanAmA cha kumbhIpAko.aparo mataH || 22|| kAlasUtraM tathA chAsipatrAraNyamudAhR^itam | sUkarasya mukhaM chAndhakUpo.atha kR^imibhojanaH || 23|| sandaMshastaptamUrtishcha vajrakaNTaka eva cha | shAlmalI chAtha devarShe nAmnA vairataNI tathA || 24|| pUyodaH prANarodhashcha tathA vishasanaM matam | lAlAbhakShaH sArameyAdanamuktamataH param || 25|| avIchirapyayaH pAnaM kShArakardama eva cha | rakShogaNAkhyasambhojaH shUlaproto.apyataH param || 26|| dandashUko.avaTArodhaH paryAvartanakaH param | sUchImukhamiti proktA aShTAviMshatinArakAH || 27|| ityete nArakA nAma yAtanAbhUmayaH parAH | karmabhishchApi bhUtAnAM gamyAH padmajasambhava || 28|| iti shrImaddevIbhAgavate mahApurANe.aShTAdashasAhasryAM saMhitAyAmaShTamaskandhe narakasvarUpavarNanaM nAmaikaviMsho.adhyAyaH || 8\.21|| \section{8\.22 dvAviMsho.adhyAyaH | narakapradapAtakavarNanam |} nArada uvAcha | karmabhedAH katividhAH sanAtanamune mama | shrotavyAH sarvathaivaite yAtanAprAptibhUmayaH || 1|| shrInArAyaNa uvAcha | yo vai parasya vittAni dArApatyAni chaiva hi | harate sa hi duShTAtmA yamAnucharagocharaH || 2|| kAlapAshena sambaddho yAmyairatibhayAnakaiH | tAmisranAmanarake pAtyate yAtanAspade || 3|| tADanaM daNDanaM chaiva santarjanamataH param | yAmyAH kurvanti pAshADhyAH kashmalaM yAti chaiva hi || 4|| mUrchChAmAyAti vivasho nArakI padmabhUsuta | yaH patiM va~nchayitvA tu dArAdInupabhujyati || 5|| andhatAmisranarake pAtyate yamaki~NkaraiH | pAtyamAno yatra janturvedanAparavAnbhavet || 6|| naShTadR^iShTirnaShTamatirbhavatyevAvilambataH | vanaspatirbhajyamAnamUlo yadvadbhavediha || 7|| tasmAdapyandhatAmisranAmnA proktaH purAtanaiH | etanmamAhamiti yo bhUtadroheNa kevalam || 8|| puShNAti pratyahaM svIyaM kuTumbaM kAryalampaTaH | etadvihAya chAtraiva svAshubhena patediha || 9|| raurave nAma narake sarvasattvabhayAvahe | iha loke.amunA ye tu hiMsitA jantavaH purA || 10|| ta eva ruravo bhUtvA paratra pIDayanti tam | tasmAdrauravamityAhuH purANaj~nA manIShiNaH || 11|| ruruH sarpAdatikrUro janturuktaH purAtanaiH | evaM mahArauravAkhyo narako yatra pUruShaH || 12|| yAtanAM prApyamANo hi yaH paraM dehasambhavaH | kravyAdA nAma ruravastaM kravye ghAtayanti cha || 13|| ya ugraH puruShaH krUraH pashupakShigaNAnapi | uparandhayate mUDho yAmyAstaM randhayanti cha || 14|| kumbhIpAke taptataile uparyapi cha nArada | yAvanti pashuromANi tAvadvarShasahasrakam || 15|| pitR^iviprabrAhmaNadhrukkAlasUtre sa nArake | agnyarkAbhyAM tapyamAne nArakI viniveshitaH || 16|| kShutpipAsAdahyamAno.antaHsharIrastathA bahiH | Aste shete cheShTate chAvatiShThati cha dhAvati || 17|| nijavedapathAdyo vai pAkhaNDaM chopayAti cha | anApadyapi devarShe taM pApaM puruShaM bhaTAH || 18|| asipatravanaM nAma narakaM veshayanti cha | kashayA praharantyeva nArakI tadgatastadA || 19|| itastato dhAvamAna uttAlamativegataH | asipatraishChidyamAna ubhayatra cha dhArabhiH || 20|| sa~nChidyamAnasarvA~Ngo hAhato.asmIti mUrchChitaH | vedanAM paramAM prAptaH patatyeva pade pade || 21|| svadharmAnugataM bhu~Nkte pAkhaNDaphalamalpadhIH | yo rAjA rAjapuruSho daNDayedvai tvadharmataH || 22|| dvije sharIradaNDaM cha pApIyAnnArakI cha saH | narake sUkaramukhe pAtyate yamaki~NkaraiH || 23|| viniShyiShTAvayavako balavadbhistathekShuvat | ArtasvareNa svanayanmUrchChitaH kashmala~NgataH || 24|| sa pIDyamAno bahudhA vedanAM yAtyatIva hi | viviktaparapIDo yo.apyaviviktaparavyathAm || 25|| IshvarA~NkitavR^ittInAM vyathAmAcharate svayam | sa chAndhakUpe patati tadabhidrohayantrite || 26|| tatrAsau jantubhiH krUraiH pashubhirmR^igapakShibhiH | sarIsR^ipaishcha mashakairyUkAmatkuNajAtibhiH || 27|| makShikAbhishcha tamasi dandashUkaishcha pIDyate | parikrAmati chaivAtra kusharIre cha jantuvat || 28|| yastu saMvihitaiH pa~nchayaj~naiH kAkaishcha saMstutaH | ashnAti chAsaMvibhajya yatkiM~nchidupapadyate || 29|| sa pApapuruShaH krUrairyAmyaishcha kR^imibhojane | narakAdhamake duShTakarmaNA paripAtyate || 30|| lakShayojanavistIrNe kR^imikuNDe bhaya~Nkare | kR^imirUpaM samAsAdya bhakShyamANashcha taiH svayam || 31|| aprattAprahutAdo yaH pAtamApnoti tatra vai | yastu steyena cha balAddhiraNyaM ratnameva cha || 32|| brAhmaNasyApaharati anyasyApi cha kasyachit | anApadi cha devarShe tamamutra yamAnugAH || 33|| ayasmayairagnipiNDaiH sadR^ishairnitkuShanti cha | yo.agamyAM yoShitaM gachChedagamyaM puruShaM cha yA || 34|| tAvamutrApi kashayA tADayanto yamAnugAH | tigmayA lohamayyA cha sUrmyApyAli~Ngayanti tam || 35|| tAM chApi yoShitaM sUrmyAli~Ngayanti yamAnugAH | yastu sarvAbhigamanaH puruShaH pApasa~nchayI || 36|| niraye.amutra taM yAmyAH shAlmalIM ropayanti tam | vajrakaNTakasaMyuktAM shAlmalIM tAmayasmayIm || 37|| rAjanyA rAjapuruShA ye vA pAkhaNDavartinaH | dharmasetuM vibhindanti te paretya gatA narAH || 38|| vaitaraNyAM patantyeva bhinnamaryAdapAtakAH | nadyAM nirayadurgasya parikhAyAM cha nArada || 39|| yAdogaNaiH samantAttu bhakShyamANA itastataH | nAtmanA viyujantyeva nAsubhishchApi nArada || 40|| svIyena karmapAkenopatapanti cha sarvataH | viNmUtrapUyaraktaishcha keshAsthinakhamAMsakaiH || 41|| medovasAsaMyutAyAM nadyAmupapatanti te | vR^iShalIpatayo ye cha naShTashauchA gatatrapAH || 42|| AchAraniyamaistyaktAH pashucharyAparAyaNAH | te.atrAnukaShTagatayo viNmUtrashleShmaraktakaiH || 43|| shleShmamalasamApUrNe nipatanti durAgrahAH | tadeva khAdayantyetAnyamAnucharavargakAH || 44|| ye shvAnagardabhAdInAM patayo vai dvijAtayaH | mR^igayArasikA nityamatIrthe mR^igaghAtakAH || 45|| paretAMstAnyamabhaTA lakShIbhUtAnnarAdhamAn | iShubhishcha vibhindanti tAMstAndurnayamAgatAn || 46|| ye dambhA dambhayaj~neShu pashUnghnanti narAdhamAH | tAnamuShminyamabhaTA narake vaishase tadA || 47|| nipAtya pIDayantyeva kashAghAtairdurAsadaiH | yo bhAryAM cha savarNAM vai dvijo madanamohitaH || 48|| retaH pAyayati mUDho.amutra taM yamaki~NkarAH | retaHkuNDe pAtayanti retaH sampAyayanti cha || 49|| ye dasyavo.agnidAshchaiva garadA sArthaghAtakAH | grAmAnsArthAnvilumpanti rAjAno rAjapUruShAH || 50|| tAnparetAnyamabhaTA nayanti shvAnakAdanam | viMshatyathikasa~NkhyAtAH sArameyA mahAdbhutAH || 51|| saptashatyA samAkhyAtA rabhasaM khAdayanti te | sArameyAdanaM nAma narakaM dAruNaM mune | ataH paraM pravakShyAmi avIchiprabhukhAnmune || 52|| iti shrImaddevIbhAgavate mahApurANe.aShTAdashasAhasryAM saMhitAyAmaShTamaskandhe narakapradapAtakavarNanaM nAma dvAviMsho.adhyAyaH || 8\.22|| \section{8\.23 trayoviMsho.adhyAyaH | avashiShTanarakavarNanam |} shrInArAyaNa uvAcha | ye narAH sarvadA sAkShye anR^itaM bhAShayanti cha | dAne vinimaye.arthasya devarShe pApabuddhayaH || 1|| te pretyAmutra narake avIchyAkhye.atidAruNe | yojanAnAM shatochChrAyAdgirimUrdhnaH patanti hi || 2|| anAkAshe.adhaHshirasastadavIchItinAmake | yatra sthalaM dR^ishyate cha jalavadvIchisaMyutam || 3|| avIchimattatastatra tilashashChinnavigrahaH | mriyate naiva devarShe punarevA.avaropyate || 4|| yo vA dvijo vA rAjanyo vaishyo vA brahmasambhava | somapIthastatkalatraM surAM vA pibatIva hi || 5|| pramAdatastu teShAM vai niraye paripAtanam | kurvanti yamadUtAste pAnaM kArShNAyaso mune || 6|| vahninA dravamANasya nitarAM brahmasambhava | sambhAvanena svasyaiva yo.adhamo.api narAdhamaH || 7|| vidyAjanmatapovarNAshramAchAravato narAn | varIyaso.api na bahu manyate puruShAdhamaH || 8|| sa nIyate yamabhaTaiH kShArakardamanAmake | niraye.arvAkshirA ghorA durantayAtanAshnute || 9|| ye vai narA yajantyanyaM naramedhena mohitAH | striyo.api vA narapashuM khAdantyatra mahAmune || 10|| pashavo nihitAste tu yamasadyani sa~NgatAH | saunikA iva te sarve vidArya shitadhArayA || 11|| asR^ikpibanti nR^ityanti gAyanti bahudhA mune | yatheha mAMsabhoktAraH puruShAdA durAsadAH || 12|| anAgaso.api ye.araNye grAme vA brahmaputraka | vaishrambhakairupasR^itAnvishrambhayyajijIviShUn || 13|| shUlasUtrAdiShu protAnkrIDanotkArakAniva | pAtayanti cha te pretya shUlapAte patanti ha || 14|| shUlAdiShu protadehAH kShuttR^iDbhyAM chAtipIDitAH | tigmatuNDaiH ka~Nkabakairitashchetashcha tADitAH || 15|| pIDitA AtmashamalaM bahudhA saMsmaranti hi | ye bhUtAnudvejayanti narA ulbaNavR^ittayaH || 16|| yathA sarpAdikAste.api narake nipatanti hi | dandashUkAbhidhAne cha yatrottiShThanti sarvataH || 17|| pa~nchAnanaH saptamukhA grasanti narakAgatAn | yathA bileshayA vipra krUrabuddhisamanvitAH || 18|| ye.avaTeShu kusUlAdiguhAdiShu nirundhate | tAnamutrodyatakarAH kInAshaparisevakAH || 19 teShvevopavishitvA cha sagareNa cha vahninA | dhUmena cha nirundhanti pApakarmaratAnnarAn || 20|| yo.atithInsamayaprAptAndidhakShuriva chakShuShA | pApenehAlokayechcha svayaM gR^ihapatirdvijaH || 21|| tasyApi pApadR^iShTerhi niraye yamaki~NkarAH | akShiNI vajratuNDA ye ka~NkAH kAkavaTAdayaH || 22|| gR^idhrAH krUratarAshchApi prasahyotpATayanti hi | ya ADhyAbhimatiryAti aha~NkR^ityAtigarvitaH || 23|| tiryakprekShaNa evAtrAbhivisha~NkI narAdhamaH | chintayArthasya sarvatrAyativyayasvarUpayA || 24|| shuShyaddhR^idayavaktrashcha nirvR^itiM naiva gachChati | grahavadrakShate chArthaM sa preto yamaki~NkaraiH || 25|| sUchImukhe cha narake pAtyate nijakarmaNA | vittagrahaM cha puruShaM vAyakA iva yAmyakAH || 26|| ki~NkarAH sarvato.a~NgeShu sUtraiH parivayanti hi | ete bahuvidhA vipra narakAH pApakarmaNAm || 27|| narANAM shatashaH santi yAtanAsthAnabhUmayaH | sahasrasho.api devarShe uktAnuktAMstathApi hi || 28|| vishanti narakAnetAnyAtanAbahulAnmune | tathA dharmaparAshchApi lokAnyAnti sukhodgatAn || 29|| svadharmo bahudhA gIto yathA tava mahAmune | devIpUjanarUpo hi devyArAdhanalakShaNaH || 30|| yenAnuShThitamAtreNa naro na narakaM vrajet | sA devI bhavapAthodheruddhartrI pUjitA nR^iNAm || 31|| iti shrImaddevIbhAgavate mahApurANe.aShTAdashasAhasryAM saMhitAyAmaShTamaskandhe .avashiShTanarakavarNanaM nAma trayoviMsho.adhyAyaH || 8\.23|| \section{8\.24 chaturviMsho.adhyAyaH | devIpUjanavidhinirUpaNam |} nArada uvAcha | dharmashcha kIdR^ishastAta devyArAdhanalakShaNaH | kathamArAdhitA devI sA dadAti paraM padam || 1|| ArAdhanavidhiH ko vA kathamArAdhitA kadA | kena sA durganarakAddurgA trANapradA bhavet || 2|| shrInArAyaNa uvAcha | devarShe shR^iNu chittaikAgryeNa me viduShAM vara | yathA prasIdate devI dharmArAdhanataH svayam || 3|| svadharmo yAdR^ishaH proktastaM cha me shR^iNu nArada | anAdAviha saMsAre devI sashR^ijitA svayam || 4|| paripAlayate ghorasa~NkaTAdiShu sA mune | sA devI pUjyate lokairyathAvattadvidhiM shR^iNu || 5|| pratipattithimAsAdya devImAjyena pUjayet | ghR^itaM dadyAd brAhmaNAya rogahIno bhavetsadA || 6|| dvitIyAyAM sharkarayA pUjayejjagadambikAm | sharkarAM pradadedvipre dIrghAyurjAyate naraH || 7|| tR^itIyAdivase devyai dugdhaM pUjanakarmaNi | kShIraM dattvA dvijAgryAya sarvaduHkhAtigo bhavet || 8|| chaturthyAM pUjane.apUpA deyA devyai dvijAya cha | apUpA eva dAtavyA na vighnairabhibhUyate || 9|| pa~nchamyAM kadalIjAtaM phalaM devyai nivedayet | tadeva brAhmaNe deyaM medhAvAnpuruSho bhavet || 10|| ShaShThItithau madhu proktaM devIpUjanakarmaNi | brAhmaNAya cha dAtavyaM madhu kAntiryato bhavet || 11|| saptamyAM guDanaivedyaM devyai dattvA dvijAya cha | guDaM dattvA shokahIno jAyate dvijasattama || 12|| nArikelamathAShTamyAM devyai naivedyamarpayet | brAhmaNAya pradAtavyaM tApahIno bhavennaraH || 13|| navamyAM lAjamambAyai chArpayitvA dvijAya cha | dattvA sukhAdhiko bhUyAdiha loke paratra cha || 14|| dashamyAmarpayitvA tu devyai kR^iShNatilAnmune | brAhmaNAya pradattvA tu yamalokAdbhayaM na hi || 15|| ekAdashyAM dadhi tathA devyai chArpayate tu yaH | dadAti brAhmaNAyaitaddevIpriyatamo bhavet || 16|| dvAdashyAM pR^ithukAndevyai dattvAchAryAya yo dadet | tAneva cha munishreShTha sa devIpriyatAM vrajet || 17|| trayodashyAM cha durgAyai chaNakAnpradadAti cha | tAneva dattvA viprAya prajAsantatimAnbhavet || 18|| chaturdashyAM cha devarShe devyai saktUnprayachChati | tAneva dadyAdviprAya shivasya dayito bhavet || 19|| pAyasaM pUrNimAtithyAmaparNAyai prayachChati | dadAti cha dvijAgryAya pitR^inuddharate.akhilAn || 20|| tattithau havanaM proktaM devIprItyai mahAmune | tattattithyuktavastUnAmasheShAriShTanAshanam || 21|| ravivAre pAyasaM cha naivedyaM parikIrtitam | somavAre payaH proktaM bhaume cha kadalIphalam || 22|| budhavAre cha samproktaM navanItaM navaM dvija | guruvAre sharkarAM cha sitAM bhArgavavAsare || 23|| shanivAre ghR^itaM gavyaM naivedyaM parikIrtitam | saptaviMshatinakShatranaivedyaM shrUyatAM mune || 24|| ghR^itaM tilaM sharkarAM cha dadhi dugdhaM kilATakam | dathikUrchI modakaM cha pheNikAM ghR^itamaNDakam || 25|| kaMsAraM vaTapatraM cha ghR^itapUramataH param | vaTakaM kokarasakaM pUraNaM madhu sUraNam || 26|| guDaM pR^ithukadrAkShe cha kharjUraM chaiva chArakam | apUpaM navanItaM cha mudgaM modaka eva cha || 27|| mAtuli~Ngamiti proktaM bhanaivedyaM cha nArada | viShkambhAdiShu yogeShu pravakShyAmi nivedanam || 28|| padArthAnAM kR^iteShveShu prINAti jagadambikA | guDaM madhu ghR^itaM dugdhaM dadhi takraM tvapUpakam || 29|| navanItaM karkaTIM cha kUShmANDaM chApi modakam | panasaM kadalaM jambuphalamAmraphalaM tilam || 30|| nAra~NgaM dADimaM chaiva badarIphalameva cha | dhAtrIphalaM pAyasa~ncha pR^ithukaM chaNakaM tathA || 31|| nArikelaM jambhaphalaM kaseruM sUraNaM tathA | etAni kramasho vipra naivedyAni shubhAni cha || 32|| viShkambhAdiShu yogeShu nirNItAni manIShibhiH | atha naivedyamAkhyAsye karaNAnAM pR^itha~Nmune || 33|| kaMsAraM maNDakaM pheNI modakaM vaTapatrakam | laDDukaM ghR^itapUraM cha tilaM dadhi ghR^itaM madhu || 34|| karaNAnAmidaM proktaM devInaivedyamAdarAt | athAnyatsampravakShyAmi devIprItikaraM param || 35|| vidhAnaM nAradamune shR^iNu tatsarvamAdR^itaH | chaitrashuddhatR^itIyAyAM naro madhukavR^ikShakam || 36|| pUjayetpa~ncha khAdyaM cha naivedyamupakalpayet | evaM dvAdashamAseShu tR^itIyAtithiShu kramAt || 37|| shuklapakShe vidhAnena naivedyamabhidadhmahe | vaishAkhamAse naivedyaM guDayuktaM cha nArada || 38|| jyeShThamAse madhu proktaM devIprItyarthameva tu | AShADhe navanItaM cha madhukasya nivedanam || 39|| shrAvaNe dadhi naivedyaM bhAdramAse cha sharkarA | Ashvine pAyasaM proktaM kArtike paya uttamam || 40|| mArge pheNyuttamA proktA pauShe cha dadhikUrchikA | mAghe mAsi cha naivedyaM mR^itaM gavyaM samAharet || 41|| nArikelaM cha naivedyaM phAlgune parikIrtitam | evaM dvAdashanaivedyairmAse cha kramato.archayet || 42|| ma~NgalA vaiShNavI mAyA kAlarAtrirduratyayA | mahAmAyA mata~NgI cha kAlI kamalavAsinI || 43|| shivA sahasracharaNA sarvama~NgalarUpiNI | ebhirnAmapadairdevIM madhUke paripUjayet || 44|| tataH stuvIta deveshIM madhUkasthAM maheshvarIm | sarvakAmasamR^id.hdhyarthaM vratapUrNatvasiddhaye || 45|| namaH puShkaranetrAyai jagaddhAtryai namo.astu te | mAheshvaryaM mahAdevyai mahAma~NgalamUrtaye || 46|| paramA pApahantrI cha paramArgapradAyinI | parameshvarI prajotpattiH parabrahmasvarUpiNI || 47|| madadAtrI madonmattA mAnagamyA mahonnatA | manasvinI munidhyeyA mArtaNDasahachAriNI || 48|| jaya lokeshvari prAj~ne pralayAmbudasannibhe | mahAmohavinAshArthaM pUjitAsi surAsuraiH || 49|| yamalokAbhAvakartrI yamapUjyA yamAgrajA | yamanigraharUpA cha yajanIye namo namaH || 50|| samasvabhAvA sarveshI sarvasa~NgavivarjitA | sa~NganAshakarI kAmyarUpA kAruNyavigrahA || 51|| ka~NkAlakrUrA kAmAkShI mInAkShI marmabhedinI | mAdhuryarUpashIlA cha madhurasvarapUjitA || 52|| mahAmantravatI mantragamyA mantrapriya~NkarI | manuShyamAnasagamA manmathAripriya~NkarI || 53|| ashvatthavaTanimbAmrakapitthabadarIgate | panasArkakarIrAdikShIravR^ikShasvarUpiNI || 54|| dugdhavallInivAsArhe dayanIye dayAdhike | dAkShiNyakaruNArUpe jaya sarvaj~navallabhe || 55|| evaM stavena deveshIM pUjanAnte stuvIta tAm | vratasya sakalaM puNyaM labhate sarvadA naraH || 56|| nityaM yaH paThate stotraM devIprItikaraM naraH | AdhivyAdhibhayaM nAsti ripubhItirna tasya hi || 57|| arthArthI chArthamApnoti dharmArthI dharmamApnuyAt | kAmAnavApnuyAtkAmI mokShArthI mokShamAjapnuyAt || 58|| brAhmaNo vedasampano vijayI kShatriyo bhavet | vaishyashcha dhanadhAnyADhyo bhavechChUdraH sukhAdhikaH || 59|| stotrametachChrAddhakAle yaH paThetprayato naraH | pitR^INAmakShayA tR^iptirjAyate kalpavartinI || 60|| evamArAdhanaM devyAH samuktaM surapUjitam | yaH karoti naro bhaktyA sa devIlokabhAgbhavet || 61|| devIpUjanato vipra sarve kAmA bhavanti hi | sarvapApahatiH shuddhA matirante prajAyate || 62|| yatra tatra bhavetpUjyo mAnyo mAnadhaneShu cha | jAyate jagadambAyAH prasAdena vira~nchija || 63|| narakANAM na tasyAsti bhayaM svapne.api kutrachit | mahAmAyAprasAdena putrapautrAdivardhanaH || 64|| devIbhakto bhavatyeva nAtra kAryA vichAraNA | ityevaM te samAkhyAtaM narakoddhAralakShaNam || 65|| pUjanaM hi mahAdevyAH sarvama~NgalakArakam | madhUkapUjanaM tadvanmAsAnAM kramato mune || 66|| sarvaM samAcharedyastu pUjanaM madhukAhvayam | na tasya rogabAdhAdibhayamudbhavate.anagha || 67|| athAnyadapi vakShyAmi prakR^iteH pa~nchakaM param | nAmnA rUpeNa chotpattyA jagadAnandadAyakam || 68|| sAkhyAnaM cha samAhAtmyaM prakR^iteH pa~nchakaM mune | kutUhalakara chaiva shR^iNu muktividhAyakam || 69|| iti shrImaddevIbhAgavate mahApurANe.aShTAdashasAhasryAM saMhitAyAmaShTamaskandhe devIpUjanavidhinirUpaNaM nAma chaturviMsho.adhyAyaH || 8\.24|| || iti shrImaddevIbhAgavate mahApurANe aShTamaskandhaH samAptaH || ## Encoded and proofread by Vishwas Bhide \medskip\hrule\obeylines Please send corrections to sanskrit@cheerful.com Last updated \today https://sanskritdocuments.org \end{document}