% Text title : Pramanadipika % File name : pramANadIpikA.itx % Category : raama, rAmAnanda % Location : doc\_raama % Author : Haryanandacharya % Proofread by : Parashara Ranganathan % Latest update : January 28, 2024 % Send corrections to : sanskrit at cheerful dot c om % % This text is prepared by volunteers and is to be used for personal study % and research. The file is not to be copied or reposted for promotion of % any website or individuals or for commercial purpose without permission. % Please help to maintain respect for volunteer spirit. % \documentstyle[11pt,multicol,itrans]{article} #include=ijag.inc #endwordvowel=.h \portraitwide \parindent=100pt \let\usedvng=\Largedvng % for 1 column \pagenumbering{itrans} \def\engtitle#1{\hrule\medskip\centerline{\LARGE #1}} \def\itxtitle#1{\medskip\centerline{\LARGEdvng #1}\medskip\hrule} \def\endtitles{\medskip\obeyspaceslines} %% \begin{document} \engtitle{.. Pramanadipika ..}## \itxtitle{.. pramANadIpikA ..}##\endtitles ## \section{atha prathamo mayUkhaH} rAmaM sItAM tathAchAryaM shriyAnandaM praNamya cha | pramANAnAM prakAshAya kurve pramANadIpikAm || 1|| atha pratyakShapramANamayUkhaH chidachidIshatatvAnAM j~nAnaM prAmANikaM cha yat | mokShasya sAdhanaM taddhi bhoktA bhogyamiti shruteH || 2|| pramAyAH karaNaM tatra pramANa sammataM budhaiH | abAdhavyavahArasyAnuguNA tu matiH pramA || 3|| karaNaM chAvagantavyaM vyApArashAli kAraNam | tridhA pramANamadhyakShAnumAnashabdabhedataH || 4|| sambhavasyopamAnasya chArthApattestathaiva hi | antarbhAvo.anumAne tu tattvaj~nairurarIkR^itaH || 5|| aitihyamAptamUlaM yachChabde chAntarbhavatyadaH | anumAnA~Ngatarkasya manyate svA~NgirUpatA || 6|| bhAvAntareNa chAbhAvapratItirupapadyate | abhAvAkhyaH padArthashchAtirikto manyate na tat || 7|| atiriktaM pramANaM tannAnupalabdhinAmakam | abhAvasAdhakatvena pramANaj~nairhi manyate || 8|| anumAdhyakShashAbdItibhedAt tridhA matA pramA | j~nAnAkaraNakaM j~nAnaM pratyakShatvena sammatam || 9|| pratyakShaM dvividhaM chAtha tatrAdyaM nirvikalpakam | anekavR^ittijAtyAdyaviShayA shemuShI hi tat || 10|| pratyakSha chAparaM proktaM vidvadbhiH savikalpakam | anekavR^ittijAtyAdiviShayA shemuShI cha tat || 11|| pratyakShaM dvividhaM chaitad dvaividhyaM cha gataM punaH | arvAchInamathA.anarvAchIna~nshveti vibhedataH || 12|| ekamindriyasApekShamaparaM tadvilakShaNam | svayaMsiddhaM cha divyaM cha dvividhamAdimaM tathA || 13|| yogajanyaM cha tatrAdyaM para~ncheshaprasAdajam | pratyakShAnubhave tatra karaNamindriyaM matam || 14|| vyApArastatra saMyogaH saMyuktAshrayaNaM tathA | arvAchInetarad bodhyaM pratyakShamIshamuktayoH || 15|| pUrvAnubhavatashchAtra saMskR^itirupajAyate | sadR^ishAdR^iShTachintAdyairudbuddhA saMskR^itirbhavet || 16|| udbuddhasaMskR^iterjAtA smR^itiH pratyakShameva hi | pratibhA pratyabhij~ne cha pratyakShe eva sammate || 17|| yathArtha sarvavij~nAnamiti vedavidAM matam | shuktAvapi hi raupyAMshAH pa~nchIkaraNato matAH || 18|| shuktiraupyamatestasmAt satyAlambanatA matA | shuktiraupyamatirbhrAntA raupyAMshAlpatvahetutaH || 19|| \- iti pratipakShibhaya~Nkara jagadguru shrIharyAnandAchArya siddhashiromaNipraNItAyAM pramANadIpikAyAM pratyakShapramANanirUpaNAkhyaH prathamo mayUkhaH || 1|| \section{athAnumAna pramANamayUkhaH} anumAkaraNaM chAthAnumAnaM parikIrttitam | sAdhakatamamevAtra karaNaM prAj~nasammatam || 1|| tato li~NgaparAmarsho.anumAyAM karaNaM matam | vyApyasya pakShavR^ittitvadhIH parAmarshanAmikA || 2|| tajjA chAnumitiH pakShe sAdhyabuddhirmatA budhaiH | sAdhyAdhArasthatA hetau vyAptiH prAj~naiH prakIrttitA || 3|| sAhacharyasya bhUyiShThadarshanAd vyAptidhIrbhavet | taddarshanaM sapakShe hi bhavennishchitasAdhyake || 4|| sAdhyashUnyo vipakShashcha pakShaH sandigdhasAdhyakaH | anvayavyatirekI hi hetushcha kevalAnvayI || 5|| yatsattve khalu yatsattvamanvayavyAptirIritA | yachChUnyatvaM cha yachChUnye.abhAvyAptirhi sAdhane || 6|| anvayavyAptitashchAthAnvayI heturbudhairmataH | abhAvavyAptito heturvyatirekI samIritaH || 7|| siddhAnte dvividhashchaiva saddheturbudhasammataH | kevalavyatirekI tu siddhAnte manyate na hi || 8|| ubhe chAtrAnumAnA~Nge vyAptishcha pakShadharmatA | dvayoranyatarasyAtha virahe hetuduShTatA || 9|| vyabhichArI viruddho.athAsiddhaH satpratipakShakaH | bAdhitashcheti pa~nchApi hetvAmAsAH prakIrttitAH || 10|| hetushcha vyabhichArI hi svasthAnAtikrame bhavet | sa hyanaikAntikashchAtha dvividhaH parikIrttitaH || 11|| vipakShe.api sthitashchet sa sAdhAraNo matastadA | budhaiH sa pakShamAtrastho.asAdhAraNa udAhR^itaH || 12|| sAdhyAbhAvena sa vyApto viruddhatvena sammataH | AdimastriShvasiddheShvAshrayAsiddhaH samIritaH || 13|| pakShashcha pakShatA.avachChedakashUnyashcha tatra hi | pakShe cha heturAhityaM svarUpAsiddhatA smR^itA || 14|| vyApyatvAsiddhatA chAtra dvidhA prAj~naiH samarthitA | vyAptigrAhakamAnasya shUnyatvAt tatra chAdimA || 15|| hetAvupAdhisattvAchcha dvitIyA sammatA budhaiH | sAdhyavyApakatAyAM cha sAdhanAvyApakatvakam || 16|| upAdhitvena samproktaM hetoH paramadUShaNam | pratipakShasya sattve tu hetoH satpratipakShatA || 17|| yasya prabalamAnena sAdhyAbhAvo vinishchitaH | dArshanikaiH sa heturhi bAdhitaH samprakIrttitaH || 18|| anumAnaM dvidhA svArthaM parArthaM cheti bhedataH | svArthena svAnumA chAtra parArthena parAnumA || 19|| nyAyajastu parAmarshaH parAnumitikAraNam | nyAyastatra pratij~nAdyavayavapa~nchakaM mataH || 20|| matij~nA sAdhyanirdesho hetUkterhetutA tathA | vyAptinirdeshapUrvA hi dR^iShTAntoktirudAhR^itA || 21|| vyApyasya pakShavR^ittitvabodhashchopanayo mataH | nigamanaM tu sAdhyasyopasaMhAravachaH khalu || 22|| naiyAyikA bhavantyetatpa~nchAvayavavAdinaH | vedAntino vadantyeShvanumAsiddhau yathAruchi || 23|| \- iti pratipakShibhaya~Nkara jagadguru shrIharyAnandAchArya siddhashiromaNipraNItAyAM pramANadIpikAyAmanumAnapramANanirUpaNAkhyo dvitIyo mayUkhaH || 2|| \section{atha shabdapramANamayUkhaH} anAptAnuktavAkyasya shabdapramANatA matA | dvAraM padArthabuddhishcha shaktidhIH sahakAriNI || 1|| vAkyaM padasamUhashcha shaktaM padatayA matam | abhidhAkhyA cha shaktirhi vedasyArthAvabodhitA || 2|| mukhyA vR^ittiH padasyArthe saiva prAj~nairudIritA | ghaTe ghaTetyukte hi shaktirghaTapadasya cha || 3|| sambandho.abhihitaH prAj~nairvR^ittiH padapadArthayoH | mukhyArthasya hi bAdhe tu vR^ittirmataupachArikI || 4|| gauNI cha lakShaNA cheti bhedAt sA dvividhA punaH | shakyasya guNavattvena tvAdyA vR^ittirmatA budhaiH || 5|| lakShaNA shakyasambandhaH sA.anvayAnupapattitaH | jahadathAjahachcheti dvidhA sA parikIrttitA || 6|| AkA~NkShAyogyatA.a.asattimad vAkyaM hi pramANakam | pramANamakhilo vedaH siddhe vyutpattisambhavAt || 7|| bhAgadvayaM hi vedasya karmabrahmAbhidhAyakam | tatrAdye kathitaM karma brahmArAdhanalakShaNam || 8|| shAstre hi pUrvamImAMsA.a.akhye.asya sha~NkAH samAhitAH | brahmaNo varNitaM chAntye svarUpaM cha guNAdikam || 9|| etachCha~NkAsamAdhAnaM mImAMsA chottarA matA | matA mImAMsayostasmAdubhayorekashAstratA || 10|| vidhyarthavAdamantretibhedAdvedastridhA mataH | sammatastatra vidvadbhirvidhivAkyaM pravarttakam || 11|| vidhiratyantamaprApte niyamaH pAkShike sati | tatra chAnyatra cha prAptau parisa~Nkhyeti gIyate || 12|| ityevaM hi vidhiH prAj~naistrividhaH samprakIrttitaH | nityo naimittikaH kAmyashchApi bhedA vidhermatAH || 13|| pravR^ittyuttambhakaM vAkyamarthavAdatayA matam | mantratvena mato vedo.anuShTheyArthaprakAshakaH || 14|| shikShA vyAkaraNaM Chando niruktaM jjotiShaM tathA | kalpashcheti ShaDa~NgAni vedasyoktAni vaidikaiH || 15|| pUrvakramavishiShTA hi vedAshcheshasamIritA | nityA apauruSheyAste tasmAd budhaishcha sammatAH || 16|| nityo vedashcha nirdoSho vaktrabhAvAddhi sammataH | prAmANyaM hi budhairvede svIkR^itaM svata eva tat || 17|| smR^ityAdestu pramANatvaM vedamUlatayA matam | shAstra vedaviruddhaM cha naiva yAti pramANatAm || 18|| dehasya vAchakAH shabdAH paryavasyanti dehini | sarvashabdaikavAchyastad rAmaH sarvasharIrakaH || 19|| iti pratipakShibhaya~Nkara jagadguru shrIharyAnandAchArya siddhAntashiromaNi praNItAyAM pramANadIpikAyAM shabdapramANanirUpaNAkhyastR^itIyo mayUkhaH || 3|| shriyAnandAryashiShyeNa haryAnandena nirmitA | prakAshikA pramANAnAM bhUyAt pramANadIpikA || 20|| (shrIharyAnandAchArya shatAbdyAM shrI haryAnandAchAryopadiShTaH prabandhaH) ## Proofread by Parashara Ranganathan \medskip\hrule\obeylines Please send corrections to sanskrit@cheerful.com Last updated \today https://sanskritdocuments.org \end{document}