% Text title : Shivalilarnava by Nilkanthadikshita % File name : shivalIlArNavanIlkaNThadIkShita.itx % Category : shiva, nIlakaNThadIkShita % Location : doc\_shiva % Proofread by : Rajesh Thyagarajan % Latest update : May 20, 2022 % Send corrections to : sanskrit at cheerful dot c om % % This text is prepared by volunteers and is to be used for personal study % and research. The file is not to be copied or reposted for promotion of % any website or individuals or for commercial purpose without permission. % Please help to maintain respect for volunteer spirit. % \documentstyle[11pt,multicol,itrans]{article} #include=ijag.inc #endwordvowel=.h \portraitwide \parindent=100pt \let\usedvng=\Largedvng % for 1 column \pagenumbering{itrans} \def\engtitle#1{\hrule\medskip\centerline{\LARGE #1}} \def\itxtitle#1{\medskip\centerline{\LARGEdvng #1}\medskip\hrule} \def\endtitles{\medskip\obeyspaceslines} %% \begin{document} \engtitle{.. shivalIlArNavaH by Nilakantha Dikshita ..}## \itxtitle{.. shrInIlakaNThadIkShitapraNItaH shivalIlArNavaH ..}##\endtitles ## || shrIH || mahAkavishrInIlakaNThadIkShitapraNItaH shivalIlArNavaH | \section{atha prathamaH sargaH |} pUtaM svataH pUtataraM tato yad gA~NgaM payaH sha~Nkaramaulisa~NgAt | tat pAtu mAtuH praNayAparAdhapAdAhataiH pUtatamaM tato naH || 1|| ashakyama~NgAntaravadvibhaktumaNupramANaM karaNaM yadantaH | sAmAnyabhUtaM shivayostadekaM sAnugrahaM syAnmayi garbhadAse || 2|| anvipya khinnaM nigamAnasheShAnamI na mInaM prathamaM smarAmaH | anvipyamANaM nigamairasheShairamba ! stumaste vayamAkShimInam || 3|| stanyena kashchit kavayAmbabhUva tAmbUlasAreNa paro jananyAH | ahaM tato.apyunnatimAtukAmaH sarve tato.apyunnatamakShikoNam || 4|| ardhe tanoradrisutAmayo.asmItyahaMyunA kiM phalamAdiyUnA | gIrvANayogIndramupAsmahe taM sarvAtmanA shailasutAtmako yaH || 5|| kAlena shambhuH kila tAvatApi kalAshchatuShShaShTimitAH praNinye | dvAsaptatiM prApya samAH prabandhA~nChataM vyadhAdappayadIkShitendraH || 6|| anAhatodbhUtamapAstabhedamAdyaM shivasyopayikaM vidhAtuH | nAdAbhidhaM pAragamadhvanAM tadanuttaraM jyotiranusmarAmaH || 7|| sAhityavidyAjayaghaNTayaiva saMvedayante kavayo yashAMsi | yathA yathAsyAM dhvanirujjihIte tathA tathA sArhati mUlyabhedAn || 8|| yAvat kavermArdavamuktibandhe yAvad dhiyaH shrotari komalatvam | tAvaddhvanau tadyatibhedamUle tAratvamAla~NkR^itikA vadanti || 9|| asmin mahatyastamitAnyavedye visR^itvare vIchitara~NgarItyA | kAvyadhvanau jAgrati dehabhAjAM karNaM visheyuH kathamanyashabdAH || 10|| kIrNAni ghaNTApatha eva hanta shabdArtharatnAni girAM savitryA | atyAdarAdAmR^ishatAM kavInAM dR^iggocharaM kasyachideva yAnti || 11|| prAyastirobhUtamahAprakAshAH pAShANakhaNDeShviva chandrakAntAH | shabdeShu shabdA militAshcharanti bhAgyottarA eva tu jAnate tAn || 12|| yAneva shabdAn vayamAlapAmo yAneva chArthAnvayamullikhAmaH | taireva vinyAsavisheShabhavyaiH sammohayante kavayo jaganti || 13|| gAyanti vINA api veNavo.api jAnanti bAlAH pashavo.api chedam | kAvyAni kartuM cha parIkShituM cha dvitrA bhaveyurna tu vA bhaveyuH || 14|| savyaM vapuH shabdamayaM purArerAtmakaM dakShiNamAmananti | a~NgaM jaganma~NgalamaishvaraM tadarhanti kAvyaM kathamalpapuNyAH || 15|| stotuM pravR^ittA shrutirIshvaraM hi na shAbdikaM prAha na tArkikaM vA | brUte tu tAvat kavirityabhIkShNaM kAShThA parA sA kavitA tato naH || 16|| karNaM gataM shuShyati karNa eva sa~NgItakaM saikatavArirItyA | Anandayatyantaranupravishya sUktiH kavereva sudhAsagandhA || 17|| pashyeyamekasya kaveH kR^itiM chet sArasvataM koshamavaimi riktam | antaH pratishyAyamavekShitashchet koNe praviShThA kavikoTireShA || 18|| vakroktayo yatra vibhUShaNAni vAkyArthabodhaH paramaprakarShaH | artheShu bodhyeShvabhidhaiva doShaH sA kAchidanyA saraNiH kavInAm || 19|| sadarthamAtragrahaNAt pratItA sarvaj~natA sApi shashA~NkamauleH | prAptA vikAsaM pratibhA kavInAM vyApnoti yadvetti na tachChivo.api || 20|| ulla~Nghaya tantrAntarasampradAyAnutprekShamANA jagadanyadanyat | kasmAd bibhImaH kavayo bhavAmaH kAvyaj~nadaNDAd bibhimastu kAmam || 21|| tantrAntareShu pratipAdyamAnAste te padArthA nanu te ta eva | nirbedabhIshokajugupsitAnyapyAyAnti sAhityapathe rasatvam || 22|| arthAvabodhe.api same rasaj~nairanviShyate satkavisUktireva | apatyalAbhe.api same vidagdhA rUpottarAmeva hi rochayante || 23|| vyAmohayantI vividhairvachobhirvyAvartayantyanyakalAsu dR^iShTim | kAlaM mahAntaM kShaNavannayantI kAnteva dakShA kavitA dhinoti || 24|| chintAsu saMsargavisheShalAbhe sandarbhaNe chAtha padaiH padAnAm | arthAvabodhe cha bhavan kavInAmAnandabhUmA vachasAmasImA || 25|| anAyataprANamasaMyatAkShamabrahmacharyAnashanAdikhedam | chittaM maheshe nibhR^itaM vidhAtuM siddhaH kavInAM kavitaiva yogaH || 26|| tirya~NmanuShyavyatirekaheturdevyA girAmeva kaTAkShapAtaH | praj~nAvisheShAstu pare janAnAM prAyo dishanti shvamR^igAlasAmyam || 27|| na kAlabhedAdrasavarNabhedo na jAmitA vA na R^ijIShabhAvaH | sArasvataM nAma phalaM tadetat sadaikarUpaM kR^itino labhante || 28|| bAlyaM viduH prAkR^itabhAShitAni shrutismR^itI vR^iddhadashAM vadanti | sAhityamekantu girAM savitryAstAruNyamudgADhamushantyabhij~nAH || 29|| kvArthAH kva shabdAH kva rasAH kva bhAvAH kva vya~NgayabhedAH kva cha vAkyarItiH | kiyatsu dR^iShTiH kavinA na deyA kimasti rAj~nAmiyatIha chintA || 30|| AvarNashaktigrahamApavargaM duHkhaikarUpA virachayya vidyAH | vishrAntihetoH kavitAM janAnAM vedhAH sadAnandamayIM kimAdhAt || 31|| siddhaM padaM siddhatarastadarthaH sAdhyA padAnAM paramAnupUrvI | tanmAtrasAre kavitApade.asmin kiyadvidhAtrA kR^itamuchchanIcham || 32|| tAnyeva shAstrANi ta eva shabdAsta eva chArthA guravasta eva | iyAn visheShaH kavitApathe.asmin devyA girAM dR^ikparivartabhedaH || 33|| padAni bhavyAnyapi kAvyarItimasthAnadattAni na shobhayante | nAsAgralagnena bhavanmukhashrIstATa~Nkabimbena kima~NganAyAH || 34|| sAhityavidyAM padamekameva sarvAnavadyAmapi hanti dusstham | dantAvaliM mauktikadAmaramyAM daMShTreva vakrAd bahirullasantI || 35|| anyonyasaMsargavisheSharamyApyala~NkR^itiH pratyuta shochanIyA | nirvya~NgyasAre kavisUktibandhe niShkrAntajIve vapuShIva dattA || 36|| vidvatpriyaM vya~NgyapathaM vyatItya shabdArthachitreShu kalervilAsAt | prApto.anurAgo nigamAnupekShya bhAShAprabandheShviva pAmarANAm || 37|| kR^ite yuge vya~njanayAvatIrNaM tretAyuge saiva guNIbabhUva | AsIt tR^itIye tu yuge.arthachitraM yuge turIye yamakaprapa~nchaH || 38|| diShTyAdhirUDhAH kavitAdhirAjyaM dhIrA ramante na hi shabdachitre | svarge.api gatvApsarasAM nivAse kANaiva kiM kApi gaveShaNIyA || 39|| matvA padagranthanameva kAvyaM mandAH svayaM tAvati cheShTamAnAH | majjanti bAlA iva pANipAdapraspandamAtraM plavanaM vidantaH || 40|| kAlAd bahoH kAnyapi duShpadAni labdhAni mandaH parito vikIrya | ChidrANi loShTairatha pAMsubhishcha sampUrayan vismayate vilajjaH || 41|| adyaikamekaM kudhiyaH paredyuranyedyurekaM cha padaM nibadhya | shuktaM kvachit paryuShitaM kvachichcha koShNaM kvachichchArachayanti padyam || 42|| ApUrya vakraM lashunairvidhAtA kiM nimbasAraiH kudhiyAmasi~nchat | na chet kathaM vAchi tataH kSharantyAM sa pUtigandhaH sa cha tiktabhAvaH || 43|| labheya nindAmapi satkavInAM savya~NgyasaurabhyarasairvachobhiH | na tu prashaMsAmapi duShkavInAM durgandhibhirvItarasairamIbhiH || 44|| vivakShitArthapratipAdakaM ye vinyAsabhedaM na viduH padAnAm | duHkhAvaho.arthaH sphurito.api teShAM daurbhAgyabhAjAmiva putralAbhaH || 45|| durmedhasaH shuShkatarAM kaTorAM durgandhasAndrAM giramudgirantaH | kAlaM chiraM hanta kathaM vyathante shroturdashAtarasa kiyattamo.ashaH || 46|| shR^iNvantu te duShkavitAM pareShAM shrotreShu taptaM jatu yairniShiktam | shabdArthayorduShkavivakrabhAjoH kiM duShkR^itaM syAdavadhArayantu || 47|| shrAmyanti yAvat kavayaH pare.api shrAmyanti tAvachcha tato.adhikaM cha | garmodbhavAdiH prasavAvatAnaH klesho hi duShputrasuvA~ncha tulyaH || 48|| dAkShiNyahAnirjagatAM vidhAturdaivyA girAM durbharaNatya yogaH | pApaM janAtyeti cha sarvametat samAhR^itaM duShkavitAnidAnam || 49|| AbrahmavAtAdaghashodhanAni smaranti ye te paramarShayo.api | yAvattadAtmAnvayitAdhiyaiva na sasmarurduShkavitAsu shuddhim || 50|| svokti muShitvA purataH paThantaM svasyaiva pashyan kavisAhasA~Nkam | prAj~no janaH kiM pratipadyatAM tamAhantu vA svodaramohatAM vA || 51|| nindantu vAchaM madhurAM kavInAM nandantu cha svAM girameva mUrkhAH | nAdyAM svarItyA rasayantu jAtu nAntyAM paThantu svarato.api pArshve || 52|| hiMsA pashUnAM kratumadhyalagnA svarge yathAste kShaNaduHkhahetuH | (yathAste.akShya) ki~nchichChumaM pAtakamavyalagnaM tathA mude syAdapi duShkavInAm || 53|| prAchetasavyAsamukhAH kavIndrAH prA~ncho.api kiM duShkavibhirviraktAH | kAvyAni kartuM shatashaH kShamAtte kathaM na chedAsata kAkavandhyAH || 54|| sthUlAbhirabhyullikhitAni dhIbhiH sthUlAni manye kukavervachAMsi | kathaM na chet karNapuTaM praveShTumetAni yatnAdapi notsahante || 55|| vAchaM hato yadyapi te tathApi na mUkatA duShkavitaiva doShaH | AdyA yadekatya vivAdahetuH prANoparodhAya parA bahUnAm || 56|| vAchaM vipa~nchImiva vAdayanti karNAmR^itena dhvaninA kavIndrAH | mUrkhAH svamedhAmusalaprahArairvinAshayantyeva vicheShTamAnAH || 57|| shakyaM sukhaM granthayituM pravandhAna shakyastu na shrotR^ijanAnurodhaH | shrAnte sati kvApi kavau yadeSha sarvasvanAshAdiva khedameti || 58|| achumbitollekhapadapravR^ittAnasampradAyena kavIn kShipati | pathA pravR^ittAn prahatena mUrkhAH pashyantyavaj~nAmukuLIkR^itAkShAH || 59|| rasaM rasaj~nAH kalayanti vAchi pare padArthAnapare padAni | vastraM kuvindA vaNijo vibhUShAM rUpaM yuvAnashcha yathA yuvatyAm || 60|| pAThaprakAraiH padayojanAbhistAtparyadurnishchayatashcha mandaiH | AyAsyamAnAM giramAtmano ye karNe na kurvanti ta eva dhanyAH || 61|| eko hi doShaH parakIyataiva padyeShu sarveShvapi durjanAnAm | tasmin purasthe.api kiyadyatante vR^ithaiva te doShagaveShaNAya || 62|| AnandathurbrahmavidAM yadekaste vya~NgyalAbheShu shataM kavInAm | ete sahasraM punararbudaM vA paroktidoShamphuraNe khalAnAm || 63|| prAchInapadyabhramataH pravR^ittAH stotuM khalAH prekShya kaviM purastAt | yenAnyathAkartumidaM gatante kleshena teShAM hi sa eva daNDaH || 64|| doShaH kvachit kashchiditi pratItaH prAchAmala~NkAravidAM pravAdaH | sarvaprabandhAnugatastu manye kartuH kaverjIvanameva doShaH || 65|| mudhaiva vAkyeShu padeShvadhItaM mudhaiva dIrghaM kavitApathe.api | AvashyakaM yatkila pAmarANAmAvarjanaM tanna kimapyadhItam || 66|| nisargato nirguNamuktigumphaM samarthayante saguNaM balAdye | te ka~nchuLIsannahanonnatena lambastanenApi mudaM labhante || 67|| pANDityalobho yadi pAmarANAM kAmaM vihiMsantu kalAstriShaShTim | karate.aparAdhaH kavite! gR^ihItaH kimasti te ki~nchana pUrvavairam || 68|| vAchaM kavInAmupalALayan yAM bhu~Nkte rasaj~no yuvatiM yuveva | tAmeva bhu~Nkte nanu tArkiko.api prANAn haran bhUta iva praviShTaH || 69|| artheShvala~NkAravidaH pramANaM shabdeShu naH shabdavido munIndrAH | ke tAntrikANAM kavayo bhavanti ke vA kavInAmapi tAntrikAH syuH || 70|| ghaTTopaviShTAniva vAgbhirarthaiH kAvyAgamaj~nAnupasAntvayAmaH | Aplutya bhallUkavadApatantaH kathaM nu jayyA iha gautamIyAH || 71|| anyantikasthairavibhAvanIyaH sUkShmaH prakR^ityA mR^idusUktijanmA | kutarkavidyAvyavanopajAteH kolAhalairna dhvanireSha vedyaH || 72|| guNAn na gR^ihNantu khalAstataH kiM gR^ihNantu doShAnapi vA tataH kim | api vyatittAmubhayaM tataH kiM guNo.api doSho yadi dussahaM tat || 73|| kva brahmalokaH kva girAM sAvitrI kva bhUmibhAgAH kva vayaM varAkAH | diShTyopalabdhAmapi devatAM tAM vikrINate vR^ittikR^ite vimUDhAH || 74|| duShpaNDitArAdhanaduHkhashIlAt kaShTAdamuShmAt kavitAdhikArAt | varaM jagatyAmiha mUkabhAvo varaM cha tiryaktR^iNagulmabhAvaH || 75|| prAyo jaDA matsariNashcha lokA doShottaraM mR^igyaguNaM vacho naH | guNaikalubdho.api janaH kvachit syAdityAshayaivAyabhiyAn prayAsaH || 76|| `vedAhametaM puruShaM mahAnta\rdq{} mityAmananto nigamAH sagarvam | shvAnaH kR^itA yena sa eva devo varNyaH kathaM vA~NmanasAtivartI || 77|| shabdeShu chArtheShu paraM yatiShye tathA tathA mAM guravo vininyuH | chamatkR^itiM tatra kathaM vidhAsye na matkR^itiryat kramate tadaMshe || 78|| kvAhaM kva kAvyaM kavirAjasAdhyaM kvAhaM kva shambhurnigamairagamyaH | nishsha~NkamevAMvidapi pravarte nirlajjate devi! tava prasAdAt || 79|| datte tvayA vA~Nmayaratnakoshe vikrIya bhuktaM kila bhuktameva | shiShTaM tvada~NghryoH punararpayeyaM dayamva mInAkShi ! puraiva mahyam || 80|| shabdA yadvadanaM prapadya mR^idutAmAshAsate.anyAdR^ishI\- marthA yaddhiShaNApravAhapatanAdichChanti jij~nAsyatAm | yatkIrtispR^ihayA shivo.api nigamAn granthAti sargAdiShu prAchastAn kavitApitAmahapadArUDhAn kavIn prastumaH || 81|| iti mahAkavishrInIlakaNThadIkShitapraNIte shivalIlArNave prathamaH sargaH | \section{atha dvitIyaH sargaH |} asti kShiterAbharaNAyamAnaH pAresamudraM sa hi pANDyadeshaH | AshAmagastyAdhyuShitAM gato.api sarvottaro yo jagati pratItaH || 1|| AsthAya vairAgyamanuttamaM yastrailokyalakShmIM na tR^iNAya mene | yadAdhipatyaspR^ihayA sa eva devo dadhe sundarapANDyarUpam || 2|| suduShkaraM yatpratisargameva pashyan muniH prAg virarAma sargAt | na shuShkayA sAntvagirA surANAM kiM gAdhisUnorapi shAntirasti || 3|| mandAnilo.asau malayAnilo.asau gandhAnilo.asAviti yaM yuvAnaH | sambhAvayante chalitaiH shirobhiH sa ko.api yatkoNabhavaH samIraH || 4|| AkAritA yatra makheShu viprairAlokayanto vibudhAH samR^iddhim | yuShmAn yajAmo vayamarpayadhve yuShmatpadaM chediti sAntvayante || 5|| tapovane.anyatra tapashcharanto divaM bhajante yadi yuktametat | tato.adhike yatra tapasyatAM hi tatraiva yuktaH suchiraM nivAsaH || 6|| mR^itpiNDarUpo janako yadIyaH pitAmaho yatya kulAla eva | sa kumbhajanmAjani sUtrakAraH koNe vasan kvApi chiraM yadIye || 7|| saubhAgyalakShmIM navachandanAnAM mandAnilAnAmapi mauktikAnAm | ayAtayAmAmabhinirvishanti prAyega kaumAraharA yadIyAH || 8|| yatrobhayAnuchchatarAn rasAlAnAlakShya vindhyasmayabha~NgadakShAn | tapasyati nyastabharaH sukhena teShveva maitrAvaruNirmaharShiH || 9|| upatyakAmaNDalanirvisheShe deshe hi yasmin malayAchalasya | udeti mandaM vyajanAnilo.api chamatkR^itashchandanasaurabheNa || 10|| padepade chandanakAnanatthaiH phaNAdharairyatra nipIyamAnaH | jAtaH prabhUto.api bahiH prasarpana mandaH kilaivaM malayAnilo.abhUt || 11|| mandAnilaM manmathamUlakandaM yatropayoktuM munayastrasantaH | vaiyAghracharmavyajanopajAtairvAtairvrataM kechana vartayante || 12|| ayatnalabhyAnyayamadbhutAni sharAsakANDAni sharAnasa~NkhyAn | yatraiva pashya~njagadekavIraH sthiraM manojaH shibiraM chakAra || 13|| tAmrAtara~NgAnilatADitAsu mAkandavATIShu manojavIre | yatrAvatIrNe mahatA balena tadbAhuguptAttaruNA ramante || 14|| varShopalA yatra hi mauktikAni kAShThAni gandhadrumakANDakhaNDAH | kastena vispardhitumutsaheta deshaH shilAkaNTakapUrito.anyaH || 15|| svargaM navaM sraShTumanA muniH prAk sasarja yatsammukhadesha eva | tanmArutaspandanamAtrato.api svarbhogabhAgyaM sulabhaM vijAnan || 16|| anyA vishantyaH saritaH samudramApUrayante jalajantubhiH svaiH | ratnApagA yatra tu sampatantI ratnAkaratvaM ramaNasya datte || 17|| yatsa~NgamAdeva bhavanti muktAH sA jAhnavI sarvajanInametat | tato vidurdakShiNajAhnavIti tAdR^igvidhAM yatra hi tAmraparNIm || 18|| datte sutAM svAmiva yAM samastairala~NkR^itAM ranagaNairagastyaH | sarasvate gotraimahattarAya yato gR^ihItA hariNApi vedAH || 19|| abhyApatantImanuvAsaraM yAmagastyagotraprabhaveti sindhuH | vikIrya puShpairiva mauktikauvaiH pratyudvrajan prApayate kimantaH || 20|| srotomukhairambunidhiM praviShTaM svibhAvataH svAdu yadIyamambhaH | nirmathya labdhaM tridashaiH kadAchidAtvAdyate.adyApi sudhA sudheti || 21|| kShArodakAsvAdabhavaM vipAkamapAkariShyanniva kumbhajanmA | jahAti shailaM malayaM na jAtu pAtuM prakR^ityA madhuraM yadambhaH || 22|| yAM sarvaratnaikakhaniM vihAya ga~NgAmadhAt kena guNena shambhuH | kA prItirarke sati kaitake.api na hIshvarAH paryanuyojyashIlAH || 23|| vaidUryanIlopalamauktikAni yadAdimadhyAntasamudbhavAni | sA tAmraparNI sarideva yatra sAdharaNI kAchana sAraNIva || 24|| tasmin vishAle taruNendumaulerAvAsabhUtaM padamadbhutAnAm | vanaM jagatpAvanamasti ki~nchinnIpadrumANAM nikaShA vR^iShAdrim || 25|| aj~nAtatigmAMshukarAvamarshA ChAyA yadIyA tamasAM vihantrI | vAteritaM puShparajo yadIyaM nishsheShamunmArShTi rajaH prajAnAm || 26|| antanilInabhramaraiH prasUnairAbhAti yad baddharajobhirIShat | sattvena nirjitya rajAstamashcha sammUrchChiteneva samantato.api || 27|| yatrAbhiShi~nchAnti madhu kSharanto vR^ikShA bhuvaM mUrtinivAShTamUrteH | jha~Nkurvate karNarasAyanAni sAmAni gAyanta iva dvirephAH || 28|| vakrANi yasmin munipAdapAnAmAbhAti puShpANyatinirmalAni | samAhR^itA muktijuShAM pradAtuM shashA~NkakhaNDA iva sha~NkareNa || 29|| sampUryamANAt pratipaurNamAsaM shAkhAgrasa~NghaTTanato.avadhUtAt | mR^igA~NkabimbAd galitA ivorShyAM mR^igAH shataM yatra paribhramanti || 30|| pratyarthino yatra maheshvarasya tattatkShaNodantavichAraNAya | chArA niyuktA iva manmathena charanti bhR^i~NgAH samamanyapuShTaiH || 31|| prAgambayAtha pramathAdhipenAyadhyAsite yatra kadambamUle | mAkandajambUvaTapAdapAnAM mandAkShamandAni kulAnyabhUvan || 32|| shAkhAsu shAkhAsu phalAni yatra bhAntIva nAnA paramArthatastu | sarvAgamAnAM phalambhekameva sandR^ishyate tachcha kadambamUle || 33|| tR^iNIkR^ite yatra vasadbhirAryaishcharAchare.asmin pashavashcharanti | vaikuNThavAso.api tR^iNIkR^itasterna chet kuto.asau hariNAdR^itaH syAt || 34|| puShpAya vR^ikShAgrapadAvirUDhAn putrAn munInAmupalAlayantaH | vyAjena devAstapaso.abhisandhiM pR^ichChanti nityaM parisha~NkamAnAH || 35|| romA~nchasAndrA iba kugmalaudhairudashrupUrNA iva shIthuvR^iShTyA | bhasmAnuliptA iva puShpadhUlyA dR^iShTvA munIn yatra bhavanti nIpAH || 36|| yasmin maheshAnakarAshrayeNa kenApi kulyena kR^itAvalambAH | mR^igA nirAta~NkalavAshcharanti mR^igAdanaiH pratyuta sevyamAnAH || 37|| vyAhanyamAnA mR^igayAsu yasmin vyAghrAH shivatvaM pratipadya sadyaH | asmatkulIno.asi mahAnasIti hantR^InkirAtAnupasAntvayante || 38|| dR^iShTeShvivAnushravikeShu yasmindhIrA vitR^iShNA iti nAdbhutAya | svargAdhike dhAmani saMvasantaH svargyANi karmANi kimAdriyeran || 39 || pANau mR^igaM pArshvatale kirAtIM parya~Nkabandhe cha gajaM mahAntam | sammAnayanneva charatyaraNye pa~nchAnanaH ko.apyadhunApi yA man || 40|| yad dvAdashAntaikavibhAvanIyaM trayyantadR^ishyaM kathamastu tannaH | ityadhyavasyaiva tadAvasanti bramarShayaH pAshupatA mahAntaH || 41|| vallyo yadIyAH kaThavallikAdyAH shAkhAshcha mAdhyandinakANvamukhyAH | sarvAgamastomamayasya tatya shaknoti ko varNayituM prabhAvam || 42|| tasmin kadambadrumamUlasImni tapaHparIpAkaphalaM janAnAm | Aste jaganma~Ngalama~NgajArerli~NgaM dayAvigrahavattvali~Ngam || 43|| yad gUhitaM vAgbhirakR^itrimAbhiryad draShTukAmA munayo yatante | nAmnA cha rUpeNa cha sundaraM tat pratyakShamAste priyakasya mUle || 44|| pANDyArpitA bhAtyadhunApi yasminnR^ijvAyatA vetranipAtarekhA | nAnArahasyAgamabodhanIyAM nAdAtmatAmasya vivR^iNvatIva || 45|| samastadivyAgamasampratIte tArAtmake tatra maheshali~Nge | ardhendurardhendutayaiva dR^iShTo bindustu sindhuH stimitA jaTAgre || 46|| mUla~ncha mauli~ncha vivettukAmau yasyAkrametAM vidhirachyutashcha | tanmUlametattarumUlagamyaM tanmauliretattarumaulivedyaH || 47|| ChannaM prasUnaiH snapitaM marandairala~NkR^itaM bhogibhirApatadbhiH | ityaM svayaM pUjitamasti nityaM svAyambhuva sundaranAthali~Ngam || 48|| eka kila brama yadadvitIyaM vaktuM chatasraH shrutayo.api nAlam | tAdR^igvidhAnyeva bhajanti tasya brahmANi pa~nchAvayavatvamudrAm || 49|| tasminnahampUrvikayA vishadbhirapAntabandharadhunApi jIvaiH | sambAdhadusthairajaniShTa li~Nge sArvatrikI danturateti sha~Nke || 50|| chidrUpamAnandamayaM cha vedAH shaivaM vapuH shAshvatamAmananti | dayAmayaM te.api vidurna jAtu dR^iShTaM tadatraiva kadambamUle || 51|| gUDhaM bhavAmItyabhimAnamAtraM gUDhaM paraM jyotiridaM kathaM syAt | yanmUrdhani pratyuta chandrarekhA tenaiva tat praikShi kadambamUle || 52|| khyAtAH kalA yadyapi tatra li~Nge pashchaiva siddhAH shivashAsaneShu | tathApi tenAdhyuShite tu deshe kalAshchatuHShaShTirapi sphuranti || 53|| kR^iShNArjunAbhyAM paripUjya li~NgamAsAditAH siddhaya ityavetya | kastUrikAbhirghanasArakaishcha limpanti lokAH khalu li~Ngametat || 54|| yatpIThikAdhaspadamAtralagnA vANI bahirna kramate katha~nchit | tat kAraNeshatritayAtivarti li~NgaM kayA varNayitavyamuktyA || 55|| sadAbhiShiktaM vibudhasravantyA sadA samabhyarchitamindunA cha | li~NgaM tadaishaM vijane vane.api lokatrayakShemakaraM babhUva || 56|| kUjatsu vanyeShu viha~NgameShu gAyatyu chAkhaNDalagAyaneShu | prItiM dadhau tulyavadeva devaH kastadR^ishA teShu bhaved visheShaH || 57|| vinodyate yaH kila yogivR^irndaividyAdharairapsarasAM gaNaishcha | vyAdhairmR^igaiH pakShibhirapyaraMsta sa devadevAshchiramatra li~Nge || 58|| antarhitAvasthitamatra li~Nge tamArarAdhustaravaH prasUnaiH | shR^i~NgArakaNDUyanataH kura~NgA nirmokapaTTArpaNato bhuja~NgAH || 59|| sandhyAsu sandhyAsu gaNairadR^ishyairArAtrikaM sAdhitamasphuTaM yat | chakre jarajjambukavaktralagnairvalAdbharetajjvalanaiH prakAsham || 60|| vanyadvipeShvanyatamo gaNesho vyAdhArbhakeShvekatamaH kumAraH | sA.apyAdishaktiH shabarIShu kApi bhUtvA vijahruH savidhe purAreH || 61|| itthaM paribhrAmyati kAlachakre praNashyati prodyati cha prapa~nche | deveShu yogiShvapi ke.api ke.api shanairabudhyanta rahasyametat || 62|| pratyagdR^ishA prAktanapuNyayogAdAptopadeshairanumAnatashcha | kramAd dyuloke bahalIbabhUva kadambakAntArakathAprasa~NgaH || 63|| dUrAt praNemuH katichid vanaM tadArAt pare nIpatarUnapashyan | vichikyureke tadanupravishya dhanyAH pare tad dadR^ishushcha li~Ngam || 64|| AnandajairashrubhirabhyApe~nchannAnarchurapyakShibhireva phullaiH | nyavedayantApi nikAmadhautamAtmAnamAnandasudhAplutaM te || 65|| gR^ihatsu yupmAsvapi gUDhametadrahasyamadrAkShma vayaM kileti | anushravAn kechidupAlabhanta kechidvidhiM ke.api shilAdasUnum || 66|| vAgIshvarA vAgbhirapUjayanta dhyAnAdhvanInA hR^idi dadhyurenam | bAhyArchanAmAtraparAyaNAstu sAmagryalAbhAdalabhanta khedam || 67|| abhrApagAvAribhirabhyaShi~nchan sudhAndhasaH sundaranAthali~Ngam | tatrAsamarthA munayo mahIsthAstastambhire kevalamashrupUrNAH || 68|| AlakShya pUjAvyavasAyameShAmapAmabhAvAt paramaM cha khedam | dInAnukampAnidhirindumaulirdivyaM sarastatra vidhAtumaichChat || 69|| sa dakShiNatyAM dishi bANapAte saro vidhAtyannamR^itAMshumauliH | sakR^idvilAsAdiva nirbibheda tIkShNena bhUmi trishikhA~nchalena || 70|| Avidhya shUlaM bhuvi sadya eva pAdA~NgadaM pashyati sundareshe | bhaktatya te na kShatirasti jAtu sheShaH sukhotyAha sutA himAdreH || 71|| AvidhyamAnAt trishikhAbhighAtairadhaHkapAlAjjagadaNDabhitteH | ambho yadaNDAvaraNAyitaM tadudbudbudaM tatkShaNamudbabhUva || 72|| traivikrame karmaNi shAhiNApi pravartitaM yat kiMla pUrvamambhaH | adhogatiM prApa tadeva lebhe shivAstrayogAd gatimitthamUrdhvAm || 73|| didR^ikShamANena mahAdbhutaM tachChivena yAvannamito na mauliH | tAvat sarastakR^itamuttara~NgaM tataH sravantyA vibudhasravatyA || 74|| sarastrishUlaprabhavaM purArestathAtyagAdhaM tadabhUt kShaNena | yathAtra devo.avataran plaveta trivikramaH krAntajagatrayo.api || 75|| naurvAnna rAmAnna cha kumbhaNeneryasyAsti bhItistadavekShya tIrtham | AshvAsamAjagmaturarNavasthau shashvattamau tAvapi kUrmamInau || 76|| AvirbhavantIH salile samantAdambhojinIrutpalinashchi tasmin | dR^ishau pibantyau paramasya dhAmnaH prItiM parAM prApaturarkachandrau || 77|| traiguNyarUpaM trishikhaM hi shambhordhIrA jagatkAraNamAmananti | tatsamprasUte.api sarasyamuShmin kA hetuchintA kamalotpalAnAm || 78|| shaivAlanIlaM bahirambujAbhamantarghaTairuddhriyamANamachCham | traiguNyarUpaM trishikhodbhavaM tadambho nijAn hetuguNAn vyanakti || 79|| prAchInamabjaM parihR^itya sadyo jagrAha bhAnurjalajaM tadIyam | atraiva lakShmIH sthitimAbabandha chaturmukho.atashchakame prasUtim || 80|| AchAmata svAta sarasyamuShminnatyAmbhasA mAmabhiShi~nchateti | devAn maharShInapi chAnvagR^ihNAd vAchA bhaginyA vibhurAgamAnAm || 81|| khAtaM shUlashikhA~nchalena salilaiH pUtaM jaTAtIrthajaiH pratyakSheNa cha shAmbhavena vidhinA prAptaM parAM grAhyatAm | tIrthaM tat pratipadya tApasagaNA bhAgIrathI tatyaju\- rmandaM chAdaramAdadhuH suragaNA mandAkinIsrotasi || 82|| iti mahAkavishrInIlakaNThadIkShitapraNIte shivalIlArgave dvitIyaH sargaH | \section{atha tR^itIyaH sargaH |} atha jAtu purandaraH sudharmAmadhitiShThan saha saptabhirdigIshaiH | avijeyamanukShaNopachityA vimataM vR^itramamantrayad vijetum || 1|| chatura~NgamidaM mahad balaM nashchaturaM gantumaho na yatsamIpam | na bala bhujayoH krameta tasminnavashAda~njalibandhashikShitau yau || 2|| amR^itAshanajAtimAtrajetaryalamastrANi na tatra daivatAni | parivR^ittya pateyurAsurANi prabalaM yUthapatiM tametya sadyaH || 3|| nikR^itiM sharaNaM vR^iNImahe chenniyamAdApadiyaM kShamA tarItum | nirR^itiM paripR^ichChatAmumarthaM sa hi naH puNyajanetu sampratItaH || 4|| asurA hi bhavema yudhyamAnAH kapaTeneti yadi tthitaM mataM vaH | asuratvamapokShitaM chirAnnaH surabhAvAdatigArhitAdamuShmAt || 5|| sa hi samprati sAgarAntarIpe kvachidAlambya nirAshrayaM samAdhim | avisha~NkitamAsthitastapasyAM sukhajayyo yadi rochate bhavabhdyaH || 6|| iti vAdini vallabhe surANAmanujaj~nurharidIshvarAH saharSham | prakR^itirhyapaye ruchiH prajAnAM kimuta svAmini tAdR^ishepi labdhe || 7|| sa hi yatra tapashchakAra vR^itrastadanuprApya tapovanaM mahendraH | parameNa samAvinopaviShTaM pavinA taM vinipAtayAmbabhUva || 8|| kR^itakR^ityamamuM nivartamAnaM kiyadapyapratisandadhAnamenaH | vikR^itA vapuShA vikIrNakeshI samamevAnusasAra vR^itrahatyA || 9|| punaretya yathApuraM sudharmAM puruhUtaH stuvato visR^ijya devAn | avarodhamabhIpsurAluloke vishatIM spena sahaiva vR^itrahatyAm || 10|| avakIrya paviM vikIrya keshAnasamAlochya cha kR^ityamAptavargaiH | sa tayAnugataH palAyata drAk samareShvapratimallasAhaso.api || 11|| apathaM tadabhIkShNamAdR^itaM yairapi sAkShAdupadiShTamAditashcha | jahasuH prathamaM ta eva shakraM prakR^itInAM prabhavatsvayaM svabhAvaH || 12|| vipinAdvipinaM giriM giribhyo jalarAsherjalarAshimantatashcha | jagato jagadapyayaM pradhAvanmumuche naiva tayA dhiyeva jIvaH || 13|| nipuNaM sa purandaro vililye sarasi kvApi sarojanALatantau | shatashaH samupAttasaptatantoravalambAya babhUva ko.api tantuH || 14|| avalokya tadantaraM chikIrShan nahuSho nAma nR^ipo.adhikAramaindram | aniyantR^ikatAviShAdamagnairanumene kathamapyamartyalokaiH || 15|| ayathAvadanuShThitAshvamedhaH kiyatA chaitra divaM gataH shubhena | prabhutAmapi vartayan surAgAM prakR^itiM svAM na jahau tamaHpradhAnAm || 16|| pR^ithivImanushAsataH purA ye ripavastatya mahIbhujo babhUvuH | adhunA viShayeShvasAvamIShAmashiShad vArimucho na varShateti || 17|| ahamasmyabhivarShukaH prajAnAM yajanIyashcha tato.ahameva tAsAm | ka ime haviSho makhe narANAmiti sarvAnayamAkShipat sudhAshAn || 18|| savanopanataM haviH samastaM mayi saMvedaya madgR^ihItasheSham | pratipAdaya tasya tasya pashchAditi mUDhaH prashashAsa havyavAham || 19|| udadheH surasindhutoyapUrNAdudapadyanta yadadbhutAH padArthAH | tadiyaM nipuNaM vishodhanIyetyakhilaM gA~NgamavAkirat sa toyam || 20|| avanerdivamAgatAn svayUthyAnasakR^it teShu cha shIlitasvabhAvAn | sa hi mUlabalaM samagrahIt svaM na vishashvAsa nisargadaivatAni || 21|| bahubhitturagairgajaishcha bhAvyaM dyutarUna yAchata yadyamI na dadyuH | vinipAtayateti vItasha~NkaM vanapAlAn prashashAsa vaidhaveyaH || 22|| avitIrNaphalA upAsitA apyavanisthena purAtmanA surA ye | dviguNaM triguNaM cha nirdayaistAn danujaireva sa daNDayAmbabhUva || 23|| amaraiH pratimAsamadyamAnaM kulakUTasthamavekShya khedito.asau | avanAya samAdidesha bhR^ityAn sitapakShAtyaya eva shItabhAnoH || 24|| sa sa mitramabhUdamuShya yaM yaM puruhUto virurodha dAnaveShu | kathayanti kathAmamuShya ye ye kupito.ayaM jvalati sma teShu teShu || 25|| shayituM parivartituM cha bibhyannayanairnirnimiShaiH sa sarvagAtre | nayanAni vibhajya nirjarA me pratigR^ihNAntviti sandidesha mUrkhaH || 26|| mR^igapakShisarIsR^ipA manuShyAH pashavo ye nihatAstvayAshvamedhe | ta ime vicharanti hantukAmA iti taM shashvadabhIShayanta devAH || 27|| iyameva shachIti darshayanto gaNikAM kAmapi nirjarAH surANAm | atisandadhire sukhena mUDhaM prabhutA kA prakR^iterasammatasya || 28|| shibikAmadhiruhya jAtu gachChan sa maharShIn viniyujya tatra dhuryAn | asakR^innijagAda sarpa sarpetyapi taM kumbhabhavamtathA bhaveti || 29|| ashanirjhasamApta eva bhoge patito mUrdhani tasya shAparUpaH | ata eva patannapi kShamAyAM nahuSho na tyajati sma bhogibhAvam || 30|| chiraluptakathe maghoni tasminnapi tasya pratirUpake pranaShTe | adhigantumanAH pravR^ittimaindrIM yuyuje yogadR^ishA guruH surANAm || 31|| sarasIruhanALatantulInaM sarasi kvApi sametya yogagUDhaH | pratibodhayati sma deshikastaM karaNIyaM karuNAplutairvachobhiH || 32|| chakitaH samayaM kiyantamammin sarasi sthAsyasi khedayannamarttyAn | na hi samyaganiShkR^itaM tadenaH praLaye prAkR^itike.api mu~nchati tvAm || 33|| sakalAghanibarhaNe samAdhau vasatastasya vadhe tu kaH samAdhiH | charaNaM parihR^itya chandramauleH sharaNaM saMsaratAM yadAviri~nchAt || 34|| chara pAshupatavrataM charan sannavanAvAyatanAni shAmbhavAni | anuyAsyati kevalaM na tu tvAmadhikurvIta shivAj~nayA tadenaH || 35|| vishatastava yatra samprasIdatyamR^iteneva vishodhito.antarAtmA | karuNAvaruNAlayo maheshaH kaluShaM tatra nivArayiShyatIti || 36|| sa tathetyabhinandya shAsanaM tat kalitasvastyayanashcha deshikena | adhiruhya suradvipaM pratasthe vividhAnyAyatanAni vishvamUrteH || 37|| sa girIn himashailakandarAdIn sarito janusutAkalindajAdyAH | vipinAni cha naimishAdimAni vyacharat pAshupatavratI mahendraH || 38|| sa tapovanadarshamadhyuvAsa prayataH sannimamajja tIrthadarsham | dvijavedamatarpayad dhanaudhairvratavedaM niyataH samAchachAra || 39|| trividhAnyapi shAmbhavAni li~NgAnyayajadvastubhirAntaraishcha bAhyaiH | labhate sma na shAntimAtmano.ayaM kvachidapyeShu kuto hi pAtakasya || 40|| sa tapAMsi bahUni tapyamAnaH kaluSheNAnuyatAnutapyamAnaH | bhavabandhanirAkAriShNushAkhApavanaM nIpavanaM samAsasAda || 41|| upahAramanuttamaM purAreravataMsotpalasaurabhaM harantaH | abhijagmurivAnilAstadIyA atithiM svAminamAgataM chirAya || 42|| sa kadambavanIparAgaleshaiH shivaga~NgodakashIkarAnuviddhaiH | pavanopahR^iteH patiH surANAM paramAM kAmapi nirvR^itiM jagAhe || 43|| prasasAda manaH prasedurakShINyupajaj~ne balamudbabhUva shauryam | sa hi sannichakarSha yAvaditthaM kaluShaM viprachakarSha tAvadasya || 44|| atihR^iShTamanAH sa tairnimittaranusandhAya giraM purodhasastAm | parinishchinute sma tat trilokyAM paramaM dhAma hariH parasya dhAmnaH || 45|| sakalAdbhutadhAmni sImni tasyAM sahasaivAyamavApluto gajendrAt | prayataH pravivesha kAnanaM tat saha sarvaishcha vinA tadekamenaH || 46|| sa dadarsha phaNAtapatraguptAn nakulAnAtapatApitAnahInAm | api dR^iptacharattarakShudaMShTrAmukhakaNDUyitalochanAM kura~NgIm || 47|| sa latAM kamapi drumaM prapannAM savidhasthAnyatarUpagUhabhItyA | pratisaMhR^itapallavAmapashyat parikR^iShTAmapi kautukAt kirAtaiH || 48|| upahR^itya chaladrumapravAlAn kadalIrikShulatA mR^iNAlinIshcha | namataH shatasho hareH samakShaM na viShehe vanaku~njarAn surebhaH || 49|| pathi vIkShitavadbhirAdareNa pramathaiH pAshupatairmaharShibhishcha | savidhaM tapasAtinirmalo.ayaM samupAnIyata sundareshvarasya || 50|| avichintyamadR^iShTamashrutaM cha triShu lokeShvapi divyali~Ngametat | vikachairnayanotpalairbiDaujA vichakAra prathamopahArahetoH || 51|| pramadAshrupariplutaistadAnIM nayanairAcharaNAgramAlalATam | dravatAM pratipadya bhaktiyogAd dadR^ishe vArimayIva tasya mUrtiH || 52|| atha daNDavadAnatasya shambhau dadR^ishe dR^iShTimayI tanurmaghonaH | upahArakR^ite puro vikIrNA vikachendIvaramAlikeva divyA || 53|| sagaNaM savR^iShaM sanandikeshaM sasutaM sAmbamapi prabhuM tamAdyam | paripUjayituM chakA~NkSha shakro mahatAmeva manoratho.api tAvAn || 54|| smR^itasannihito.atha vishvakarmA saha divyena purodhasA tadAnIm | shirasA pratigR^ihya bharturAj~nAmayatiShTAyatanAya chandramauleH || 55|| vidhR^itaM karibhirvimAnarUpaM vipulaM prAkpratihAramekabhUmam | shikharollikhitAmbaraM sa shilpI vidadhe garbhagR^ihaM shubhe vilagne || 56|| atisundaramardhamaNDapaM cha pratihAratrayabhAvitAntareNa | mahatA maNimaNDapena saktaM vidadhe vishvashubhAya vishvakarmA || 57|| pratimAH parivAradevatAnAM vividhAnyAyatanAni tatra tAsAm | paritaH parito.api pa~ncha sAlAnakarodunnatagopuropagUDhAn || 58|| shubhavAstuni shUlapuShkariNyA ruchire rodhasi pashchime sa shilpI | bhavanaM maNichitritaM bhavAnyA gaNanAthamya cha kalpayAmbabhUva || 59|| aparAnapi maNDapaprabhedAnabhitashchotsavavIthikA vishAlAH | asR^ijat sa marutvato.anurUpAn prabhutAbhaktivivekapATavAnAm || 60|| prahasadvadanaM prasannanetraM dvibhujaM dakShiNato dhR^itotpalaM cha | karakopalavad ghanIbhavantyA dayayevAkR^ita vigrahaM sa devyAH || 61|| adhikAni mametyaharnishaM yairmaghavA shochati lochanaiH samantAt | avalokya sa vishvakarmakarmANyalametAni kimityashochadebhiH || 62|| dayitasya didR^ikShate.apasavyaM vapureShA kila vAmabhAgageti | kR^itami~NgitavedinA maghonA padamasyAH kimu dakShiNena shambhum || 63|| atichArumasheShalakShaNADhyaM lalitaM bimbamimaM svato vivikShum | harirarthayate sma shaktimAdyAM gururAvAhayadanvamaMsta shambhuH || 64|| akhilaM jagadAtmasamprasUtaM paripuShNAti dR^igeva yat kilAsyAH | abhidhAmapi mInalochaneti vyadadhAdindrapurohitastato.asyAH || 65|| niyatAM kanakAravindapUjAM divijaiH kartumanA hariH sarojaiH | pavanaM prajighAya devadUtaM svayamasnAdatha shUlapuShkariNyAm || 66|| kR^itanityavidhau vilambamAne shivamabhyarchayituM kShaNaM sureshe | kamalairudabhAvi jAtarUpaiH kamalinyAmatisaurabhairamuShyAm || 67|| svayamAharadarchanAya shambhoH surabhINyamburuhANi kA~nchanAni | kanakAmbujinIti nAma tasyAH kalayan vismita eSha sasmitashcha || 68|| kva nu kA~nchanatA kva saurabhaM tad divi sa~NkalpabhaveShu pa~NkajeShu | prabhavatyakhilaM hi nirjarANAM dhruvamAdhyAsikatattadarthavannaH || 69|| salilairatipAvanaistadIyaiH kamalairapyatisaurabhairmahendraH | paripUjya shivau guruktarItyA praNipAtaiH paritoShayAmbabhUva || 70|| api gadgadayA pramodabAShpairapi sArojjhitayAtisambhrameNa | pitarau priyakapriyau sureshaH sa girAnarcha vachaHpathavyatItau || 71|| bhuvi sundaramAspadaM tavaitachChivali~NgaM tu tato.api sundaraM te | api sundarameva sundarANAmabhidhAnaM vachanAmR^itaM tvadIyam || 72|| samaseviShi mandare himAdrau kaladhautAchalakandare.api cha tvAm | viditantu paraM na vishvapAraM kimu tatraivamasIti kApi sha~NkA || 73|| na makhairna japairna homadAnairna tapobhirvividhaishcha labhyate yat | tadidaM tava sannidhAnabhAgyaM tarubhiH kairapi bhujyate nirIhaiH || 74|| nihatA danujA jitA trilokI tridive chAdhikR^itaM tataH kimAsIt | iha ye mR^igapakShiNo na hImAnapi nIrAjya vimoktumarhatA me || 79|| apavR^ijya kimIsha! sAdhayeyaM bhavadAnandamavApnuyAM tadAham | kimito.apyadhikaH sa yo mamAsAvuchitaH svAmyupalambhajaH pramodaH || 76|| jaDameva jagat tava svamAsIdajaDAH kechana mAdR^isho.api jIvAH | ativA~NmamanasaM bhavantameva pratipannAstu vayaM prashAsitAram || 77|| vachanAvasaro na labhyate nastvayi mInAkShi ! shivAvinAkR^itAyAm | iti devi! pR^ithak kR^itAsi ki~nchit tamimaM mA kuru mAnase.aparAdham || 78|| girirAjakumArikAmapi svaM vipineShvadriShu chAnuvartamAnAm | bhavatIM priyakapriye.anuroddhuM svayamadhyAsta shivaH kadambamUlam || 79|| jagato jagadIshvarasya cha shrIrbhavatI yadyapi sarvato.asti pUrNA | karuNAmayamutsahe na hAtuM tava mInAkShi ! tathApi rUpametat || 80|| harayasta ime mahAvane.asminnayamindradrurasAvapIndravallI | mama nAmajuShaH sthitA yadete mama seveyamiti pratIchCha mAtaH! || 81|| kati santu na vedhasaH katIndrAstava mInAkShi ! tara~NgitairapA~NgaiH | kimadhashchyavate mayA vinA dyauH kR^ipaNaM mAM ghaTayasva ki~NkareShu || 82|| vyagalad danujeShu matsaro me virarAma tridivopabhogarAgaH | sthagitA bahireva vR^itrahatyA bhavatoradya mayi prasAdaleshAt || 83|| iti taM praNipatya saMstuvantaM prathamaM bhaktimatAM patiM surANAm | anugR^ihya dayormilairapA~NgairagadiShTAmidamAdimau yuvAnau || 84|| AdyastvameShAmasi pArShadAnAM kumArayoshchAmyanayostR^itIyaH | jAnIvahe te paramAM cha bhaktiM vidrAvitA sA tava vR^itrahatyA || 85|| vAsantikaprathamaparvasu vAsava! tvamitthaM sametya sakalairanuyAyivargaiH | AvishvapAranagarAbhimukhAt prayANAdabhyarcha nau kanakavAriruhairamIbhiH || 86|| ityukte sati jagadAdidampatibhyA\- mindrastadgururitare.anuyAyinashcha | prasthAnapraNatiparamparAbhiretA\- vanyonyAbhyadhikadayAmayau vitenuH || 87|| Amantrya dviradendravakramasakR^it samprArthya nandIshvaraM sammAnya pramathAn nivedya sakalaM chaNDeshvaraM shAmbhavam | AshIrbhiH pratinandito munigaNairApR^ichChya vAchaspatiM divyena dviradena nirmalataro devaH pratasthe purIm || 88|| iti mahAkavishrInIlakaNThadIkShitapraNIte shivalIlArNave tR^itIyaH sargaH | \section{atha chaturthaH sargaH |} nivR^itte vAsave tasmin nivR^ittaM chAntare manoH | indA~nchakAra ko.apyanyo vR^indArakaniketane || 1|| abhramAta~NgamAruhya vibhramAdamareshvaraH | saMvR^itaH sakalairdevairnijagAma purAd bahiH || 2|| sarvAsAmapi siddhInAM durvAsA nidhiradbhutaH | samagachChata tenAbhre sa hi gachChan yadR^ichChayA || 3|| paripAlayituM raudrIM pratisargAdhikAritAm | tasya na jvalati krodho yasyaikA jagadAhutiH || 4|| a gnyagAragate tamminnanAhUtAgatAH svayam | sandarshayanti svAtmAnaM devA AvAhanakShaNe || 5|| nAnugachChati tamyAgnirna viShyandayate haviH | nApakShayati santrasto na nirmanthe viLambate || 6|| atapattapanAkAramajvalajjvalanopamam | dR^iShTvaiva taM muniM devAstatrayustatra susthitAH || 7|| pANibhyAmapramatto.asau prasAdaM padmamaishvaram | gajaskandhagatAyApi dadau rAjeti vajriNe || 8|| anAdR^itya sa taM mohAnnidadhe mUrdhni dantinaH | shuNDayA so.apyupAdAya niShpipeSha nisargataH || 9|| Abhujya sa bhruvau ki~nchidAvartya kapile dR^ishau | prajajvAleva kopena muniH prasphuritAdharaH || 10|| paspande na sahasrAMshustastambhe mArutastadA | chakampe sArNavA pR^ithvI vivyane kevalaM nabhaH || 11|| sa hastihastipakayoH shApaM ghoramavAsR^ijat | vajraM vajriANa durvArama~NkushaM cha nira~Nkushe || 12|| mauliM bhetsyati pANDyo.asya madAndhasya divaspateH | sa~ncharatvavanAveSha ku~ncharaH kShudradantivat || 13|| dattashApatayA ki~nchid dagdhendhanamivAnalam | prashAmyantamamuM devAH praNipAtairasAntvayan || 14|| sambhramodvegakArpaNyastambhapraNatisAntvanaiH | prasAdAbhimukhasteShAM prAha mAheshvaro muniH || 15|| pANDyo bhinattu tarhyasya mauliM makuTalakShaNam | sundareshArchanAntashcha shApaH svardantino.astviti || 16|| mahendrasavidhAvAsavAsanArasikashchirAt | mahendra eva shailendre janma lebhe murAdvipaH || 17|| AmUlamagnadantaH sa khelAsu bibhide bhuvam | dhartukAma iva skandhe tAmevoddhR^itya sArNavAm || 18|| madagandhena dhAvanti yeShAmanye mata~NgajAH | karNAnilena te tasya kalabhasyApi dudruvuH || 19|| sa siMhAn shuNDayAdAya chikShepa tR^iNapUlavat | pAdaireva mahAgrAhAn bhekamardaM mamarda cha || 20|| grAhA gnasante haryakShA ghnanti gR^ihNanti mAnavAH | ityuchyamAnaM kaLabhairAshcharyamiva so.ashR^iNot || 21|| saritsarAMsi pItAni sakR^idAkR^iShya shuNDayA | madadhArApadeshena manye tasya prasusruvuH 22|| sa mattaH sa~ncharan pR^ithvIM charaNairapachaskare | laghUkariShyanniva tAM diggajAnujighR^ikShayA || 23|| ajAniva gajAnanyAnAdAyAdAya chikShipe | sa eva pu~Ngajastatra vashAstasyAbhavan pare || 24|| sa khelan sAgarasyAmbhaH kShipan mandAkinIM prati | dayayA chiravishliShTau dampatI tAvayojayat || 25|| pashyan madhyamalokasya rAmaNIyakamadbhutam | pAMsubhiH sa karoddhUtaishchakAreva divaM bhuvam || 26|| vidravadbhirvane tasmin vyAdhavyAghramR^igAdhipaiH | mR^igANAM rakShaNAdAsInmR^igendraH so.adbhutaH kShitau || 27|| mahendrAdeSha malayaM malayAdapi dardaram | sa~ncharan jAtuchit prApa ku~njaro nIpakAnanam || 28|| madagandhAshayA prAptairmadhupairvipinAt tataH | sampradarshitavartmeva sa yayau hemapadminIm || 29|| gaNeshamadaniShyandagandhasarvasvavedinaH | upekShAM bhramarAshchakrurunmadAstanmadAmbhasi || 30|| sa patanneva sarasi kShIroda iva mandaraH | kallolaiH plAvayAmAsa kadambavipinAntaram || 31|| malino nirmamajjAsminnunmamajjAtha nirmalaH | prAgabhUt kevalo bhaumaH sArvabhaumo.atha dantinAm || 32|| uttIrya bahirantashcha nIrajA narijAkarAt | atIyAya sa taM shApamadhIyAya munergiraH || 33|| gA~NgeyaiH shaivagA~NgeyaiH kamalaiH kamalAspadaiH | ekadantaM chaturdantaH sindhuraM sindhuro.archayat || 34|| puShkarairabhiShichyeshau puShkaropahR^itairayam | puShkaraireva chAnarcha puShkaraM gAhituM punaH || 35|| sitaM hi kA~nchanaM puShpaM shivasyaivAbhavanmude | pisha~NgaM tu tadAnItaM prItaye shivayorabhUt || 36|| muktashApo gajaH pR^ithvIM mudA yadapachamkare | gajatIrthamiti khyAtaM tad babhUva mahat saraH || 37|| airAvateshvaraM li~NgamairAvatavinAyakam | sa tIre sarasastasya sthApayitvAbhyapUjayat || 38|| purandareshvaraM nAma pUrvataH sundareshituH | svAminAmA~NkitaM li~NgaM sthApayAmAsa chAparam || 39|| prahitaH sundareshena sa hi tatra chiraM vasan | punarjagAma svaM dhAma puruhUtena chAdR^itaH || 40|| kadambavipinAt prAchi kalyANanagare tataH | kAlena mahatA jaj~ne kashchidvaishyo dhana~njayaH || 41|| astrAya gatvA devena kR^itayuddhaM gatampR^ihaH | kauravyamatyashetAyamUravyastu dhana~njayaH || 42|| tasya bhUmispR^isho bhaktiM taruNendushikhAmaNau | bhaktirAgantukAnyeShAM kathaM vAnukariShyati || 43|| (dashaikAdashikAH! ) prAyo vaNijashchaturA api | ekaM datveha so.amutra tatsahasramupArjayat || 44|| parakShetraparAmarshaparisha~NkI dhana~njayaH | notsasarja bahirjAtu sa goSha~NgavamAtmanaH || 45|| vR^ittiH sA hi vishAM yattu bhuvamullikhya jIvanam | sa tu tat karma tatyAja divamullikhya kevalAm || 46|| akrINItaiva puNyAni vyakrINIta na jAtvapi | samayeShUpayogAya sarvameva jugopa saH || 47|| sa bahUn viShayAn gatvA vANijyAya dhana~njayaH | nivR^itto nIpakAntArasamIpaM sAyamAyayau || 48|| adR^ishyata sahasrAMshurastabhUdharamastake | mandehayuddhalabdhAsR^ikpa~Nkadigdha ivAruNaH || 49|| arkamastaM gamiShyantamupetyAnucharAH karAH | anvaganvagalambanta dudruvurye puraH puraH || 50|| nindanto rajanIM kokA nandantastAM chakorikAH | cha~nchUcha~nchavi sAyAhne sarvataH samprajahrire || 51|| prachukrushurdvijAH kechidapare maunamAsthitAH | asa~NghAto dvijAnAmityAsIt tathyaM tadA vachaH || 52|| pratIchyAM dadR^ishe rAgaH sa sthAsyati kiyachchiram | prAchyAM dR^iShTacharo hyeSha bhAsvato bhrAmyataH sadA || 53|| pranaShTe mahasAM rAshau prAdurbhUtaM hi tArakaiH | tamasAbhyAvR^ite loke tAvadbhirapi kiM kR^itam || 54|| ta eva bhAnavo bhAnostArakAvapuShA sthitAH | tathApyekaH sa nAstIti tamAMsi vijajR^imbhire || 55|| prAyo jAtyanurodhAya padmamAtre nimIlati | bhAnuhastagatenApi pa~Nkajena nimIlitam || 56|| tathA sAndrIbhavanti sma tamAMsi haritAM mukhe | vyApnuvanti hi tAnyeva vihanyante yathA mithaH || 57|| shaivalotpalabhR^i~NgANAM sarasIShu nishAmukhe | sparshasaurabhakUjAbhiH svaM svaM rUpamabudhyata || 58|| niShpapAteva gaganaM nissasAreva sAgaraH | AvavAreva nishsheShamavidyA mahatI tadA || 59|| ayashshR^i~Nkhalavat kraShTumAhartuM tR^iNapUlavat | AshyAnapakavachChettumAsIchChakyaM tadA tamaH || 60|| animtAryeNa manasApyanAvyena cha raMhasA | srotasevAndhakArasya sa ninye nIpakAnanam || 61|| somavAropavAsena so.adhvakhedena tAvatA | viprayogeNa sArthA~ncha vivyathe kevalaM tadA || 62|| nonnatAni na nimnAni na namrA na cha pAdapAH | sarvamekamabhAt tasya sAnnidhyAdiva shAmbhavAt || 63|| ashrauShIdashrutacharamamR^itasyeva nirjharam | gAnamAtodyasambhinnaM gandharvANAmadUrataH || 64|| sa tachChabdAnusAreNa samprasarpa~nChanaiH shanaiH | dayayA devadevasya divyaM chakShuradhArayat || 65|| sa divyali~NgamAbhitaH sandadarsha surAnR^iShIn | dhyAyato gAyataH sAmAnyarchatashchAbhiShi~nchataH || 66|| nanR^ituH pramathAH kvApi jaguH sAmAni sAmagAH | nanR^iturdevasudR^isho jaguranyatra kinnarAH || 67|| kamalaiH kanakAbjinyA vimalairubhayairapi | sa suraiH sArdhamAnarcha sharvANIchandrashekharau || 68|| prabhAtAyAM cha sharvaryAM pravR^itte janacha~Nkrame | sa yatraikShiShTa devarShIstatraikShiShTa tarUn mR^igAn || 69|| sa tu tenAdbhutenaiva nirvR^ittAmR^itapAraNaH | vratA~NgaM pAraNAM kartuM prApa nedIyasIM purIm || 70|| dramiDAnvayamUrdhanyo dvitIya iva vAsavaH | prashashAsa mahIM yatra pArthivaH kulashekharaH || 71|| sa~Ngamya bandhubhiH sArdhaM vishramya cha yathAsukham | vR^ittaM vij~nApayAmAsa rAj~ne sarva svamadbhutam || 72|| sa jAtu puruShaM ka~nchichchandrachUDajaTAdharam | nidrANo.antardR^ishAdrAkShInnR^ipatiH kulashekharaH || 73|| nanvasti nagarAdasmAt pashchimaM nIpakAnanam | vanyairmR^igagaNaiH sArdhaM vasAmo.atra chiraM vayam || 74|| tadvanaM nagarIkR^itya tadevAdhivasan svayam | kulamuddhR^itya vatsa! tvaM kuru nAmedamarthavat || 75|| ityuktvAntarhite tasminninduchUDe dayAnidhau | pratyabudhyata saMhR^iShTaH pratyUShe kulashekharaH || 76|| adbhutaM svapnavR^ittAntamApteShu cha mahatsu cha | Avedayan nR^ipaH prAtarabhyanandhata tairapi || 77|| nishchityAnugrahaM shambhornirmitsurvipinaM puram | sampratasthe mahIpAlaH sAvarodhaH sabAndhavaH || 78|| prasthitasyAgrato vAmaM pravR^ittastasya kha~njanaH | kaTAkSha iva mInAkShyAH kalayan bhAvi ma~NgaLam || 79|| sa kadambavanaM prApya sandadarsha mahAdbhutam | haimaprAkArasambAdhamaindraM dhAma maheshituH || 80|| sa dR^iShTvA sAmbamIshAnaM samprArthya cha gaNAdhipam | nyayu~Nkta shilpino dakShAnnirmitsurnagaraM nR^ipaH || 81|| sarve te vishvakarmANaH sarve kushalatAmayAH | sametya mantrayA~nchakruH shilpinaH purakarmaNi || 82|| svastikaM sarvatobhadraM maNDalaM dIrghavR^ittakam | nirmitsamAnA nagaraM te viprAvAdiShurmithaH || 83|| shilpiShveka ivAgatya siddhaH svapnekShitaH puraH | itikartavyatAM teShAmupAdikShat prabhoH puraH || 84|| svapnadarshanasaMvAdiH tadrUpaM tasya chintayan | yAvad dadarsha nR^ipatistAvadantaradhatta saH || 85|| pashyannanugrahaM shambhoH svapnajAgarayoH samam | utsehe sa tu bhUyo.api pArthivaH purakarmaNi || 86|| api tadvipinaM sAndramaj~nAtAlokasa~Nkatham | shAsanAt pANDyanR^ipaterjAtaM jA~Ngalavat kShaNAt || 87|| tapanendukarAlIDhe tasmin diShTyA vanodare | brahmacharyaM jahushchakrA durbhikShaM cha chakorikAH || 88|| charanto jantavo yatra jAtA vanacharAH purA | tadevAsId vanacharaM tatkShaNaM tasya shAsanAt || 89|| ShaNNAmapyadhvanAmante shAshvataM padamaishvaram | iti shrutvaiva siddhAntamadhvAntaM tadayaM vyadhAt || 90|| apyAntaratamo hirturbAhye tamasi kA kShamA | lAbho.ayaM yachChivAdArAdiyantaM kAlamAsta tat || 91|| ghAta~NghAtamiha vyAghrAn grAha~NgrAhaM shubhAstvachaH | aharan vastradurbhikShaM ki~NkarAstasya shA~Nkaram || 92|| saMvarte tatra sattvAnAM samagR^ihyanta ku~njarAH | sarva eva shubhaH kAlaH svarUpaM yadi sundaram || 93|| sAlamabhra~NkaShaM chakruH sAlaM ChitvA sahasrashaH | kiM sAdhyaM bahubhiH kShudrairvarameko mahochChritaH || 94|| vaprakriyAsu nirmagnairdantairamaradantinAm | shR^i~NgeShu tasya sAlasya gavAkShA vipratenire || 95|| parikhAM khanatastatra praviShTAnArasAtalam | ke yUyaM sagarANAmityanvayu~njata pannagAH || 96|| parikhArandhratastatra pAtALAjjAhnavIjalam | jalayantrAdivottasthaiH bhUmyantaM bhUtalAchyutam || 97|| bhaginIM bhAganIshaM cha draShTuM prAkArakaitavAt | unmamajjeva mainAkaH parikhAsAgarAt tataH || 98|| rAjasiMhairnaravyAghraiH pUritaM bhaTaku~njaraiH | puraM yathApuraM jaj~ne kA tasyAnyopamA bhavet || 99|| ChindadbhistadvanaM tatra sheShitaM yat kvachit kvachit | tAnyeva tasyodyAnAni sarvataH prachakAshire || 100|| vIthikA utsavArthA yA vihitA vishvakarmaNA | chaturNAmapi varNAnAM tA evAsan pR^ithakpR^ithak || 101|| pANDarairbhavanaiH pUrNe prAkAre dhAma shAmbhavam | madhyemauktikatATa~NkaM reje ratnamivArpitAm || 102|| dishi chottarapUrvasyAM devadevasya mandirAt | nirmalaM bhavanaM rAj~no nirmamustasya shilpinaH || 103|| prAsAdaH shushubhe tatra bhavane dharaNIpateH | bhaktyA mahashiturvR^iddhaH prasAda iva nirmalaH || 104|| divyaiH sudhAmayairmedhairdevo jImUtavAhanaH | nagaraM sechayAmAsa navInaM trINyahAni saH || 105|| madhurodakasaMsiktI madhureyaM mahApurI | ityashrUyata tatratyairdivyA vAgasharIriNI || 106|| durgAgaNeshavaTukeshvaramAtR^ivargai\- radhyAsitAM suvihiteShu nijAspadeShu | sadyaH pravartitamaheshamahotsayAnte pANDyo vivesha nagarI madhurAM prahR^iShTaH || 107|| arthairarthijanA~nChrutaiH shrutavataH sammAnanairbAndhavAn sevAbhirmahato nisargakaruNAvatyA sa bhR^ityAn dR^ishA | AtmAnAtmavivekato girishamapyArAdhayan medinIM bhUpAlaH kulashekharo.atra bubhuje saptArNavIveShTitAm || 108|| iti mahAkavishrInIlakaNThadIkShitapraNIte shivalIlArNave chaturthaH sargaH | \section{atha pa~nchamaH sargaH |} sa itthamArAdhitachandrashekharaprasAdasampatparipAkasambhR^itam | kulAvataMsaM kulashekharo nR^ipashchirAya lebhe malayadhvajaM sutam || 1|| sa pAMsukelIShvapi sha~NkarAlayAn prakalpayan brahmapurIshcha sarvataH | prapa~nchamAtAmahatApadochitaM narendrasUnurvyaharanma hAyashAH || 2|| athopanIto.adhijage nR^ipAtmajastrayIM muneH kumbhabhavAt purodhasaH | samaM mahAstrairdhanurAgamaM pituH svatashcha bhaktiM shivayoracha~nchalAm || 3|| asheShavidyAnidhimAttayauvanaM kumAramenaM kulashekharo nR^ipaH | yuyoja dArakriyayA kulArhayA shriyeva dharmaM kShamayeva vikramam || 4|| nR^ipasya kA~nchIpuraneturAtmajA mahAshayA kA~nchanamAlikAbhidhA | narendrasUnorgR^ihiNIShu vallabhA babhUva tArAsviva rohaNI vidhoH || 5|| purA hi vishvAvasunAmashAlino babhUva gandharvapateriyaM sutA | prasAdya gaurIM jagadekamAtaraM mamaidhi kanyetyavR^iNIta yA varam || 6|| sushIlatAM sundaratAmivojjvalAM dayArdratAM bhR^ityajaneShu te iva | dadhe punastA iva bhaktimIshvare manasvinI kA~nchanamAlikA tadA || 7|| sutAniva svAn paripuShNatI janAn sabhAjayantI shvashurau shivAviva | patiM tu pUrvedyurivAparedyurapyupAcharad daivatajIvitAdhikam || 8|| pativratA dharmapathapravartikA satI cha bharturvapurardhameva sA | sharIramAtmA hR^idayaM cha jIvitaM dR^ishau cha jaj~ne dayitasya sA punaH || 9|| mahatsu kAryeShvamahatsu vA yayoH kadApi vaimatyakathApi nAbhavat | abhUt tayoreva mitho.anurAgiNorana~NgamUlaH kalahaH sa kevalam || 10|| sa yuktadAmpatyamunirvR^itaM sutaM svato vinItaM gurubhishcha sarvataH | trilokarakShAkShamabAhuvikramaM janeshvaraH prekShya chirAya nirvavau || 11|| dhR^itAM chirAya trijagaddhurandhare dhuraM dharAyAstanaye.avaropayan | svataH sthitaM dharmapathe.api taM punaH shashAsa dharmaM sutavatsalo nR^ipaH || 12|| mahat kulaM nastvamavaiShi vishrutaM maheshachUDAmaNisambhavaM shuchi | anakShajidbhirmanasApi durbharAmavaiShi vatsa! tvamimAmapi kShamAm || 13|| navoDhayApi prakR^itipragalbhayA shriyaiva tAvat prathamaM vimohitAH | na jAnate ki~nchidasAdhu sAdhu vA nisargatastAta ! nR^ipAlasUnavaH || 14|| prasa~njayanti prathamaM vimArgagAMstataH krameNa stuvate cha tAn punaH | pravartayantyapyapathe shanaiH prabhuM khalAH svakAryaikaparAH samIpagAH || 15|| upakShipantashchakitA ivAdito niShidhyamAnA iva kaishchidantarA | sukhena doShaM draDhayanti sAdhuShu stuvanta eva svagirA durAshayAH || 16|| paraM kR^itaj~nA iva paNDitA iva prabhohitaikapravaNA iva svataH | jagattaTasthA iva rAshi bAlishe janAH svamartha ghaTayantyasAdhavaH || 17|| stuvantyamitrAn suhR^idaM pratikShipantyavekShituM bharturagAdhamAshayam | bahUn vivAdAniva kurvate mitho na jAtu bhindanti rahasthitiM khalAH || 18|| idaM hyupAdeyamidaM tu heyamityubhe vivi~nchan nijayaiva medhayA | khalAn nigR^ihNIShva taduktivAgurAgR^ihItavanmugdhavadAcharan bahiH || 19|| janA jihAsanti nR^ipAlamUShmalaM tirashchikIrShanti mR^idunnisargataH | ato.apramattastvamanuShNashItalo bhava prajAnAM sharadIva bhAskaraH || 20|| alolubhAnAtmavido jitasmayAn parIkShitAMshcha vyasaneShu bhUyasA | mahAkulInAn mahato bahushrutAn gR^ihANa mantreShvakhileShu mantriNaH || 21|| prasAdakoShairbhavati kShamApateratipravR^ittairadharottaraM jagat | ataH pravartasva janeShvatandrito vichAradhArAvishadena chetasA || 22|| bahushruto na tvamivAparo.adhunA na dIrghadarshI na cha mantrayogavit | prashAsanIyastadapi svayaM bhavAn prashAsitArastava santu mantriNaH || 23|| ajAtashatrorakhilArthavedinaH prajAnurAgaikapadasya dhImataH | tava prakR^ityA guruvR^iddhasevino mayopadeshya kimivAtra varttate || 24|| tathApi ki~nchid digiyaM pradarshitA shrutA bahubhyo bahudhArchayA mayA | parastu bhAvo mama tAta! vartate kuruShva taM chetasi mA sma vismaraH || 25|| nijAvataMsaprasavodbhave kule nyadhAyi lakShmIriyatIyamIdR^ishI | maheshvareNeti vidanna jAtuchid mamatvamasyAM kuru rAjyasampadi || 26|| yajAma devAn juhavAma pAvake dadAma vipreShvapi vA kathaM katham | shivasvamAdAya bhuvIti chintayan shivaM samArAdhaya sarvakarmabhiH || 27|| shivaM yajAgnau shivamarcha bhAskare shivaM smarAntaH shivameva kIrtaya | shivaM dvijeShu pratipUjayAnishaM shivaikaniShTho bhava tAta! sarvathA || 28|| shivAt paraM nAsti yathA tathaiva naH shivo.api nAnyo madhureshvarAditi | sunishchitAlambitasundareshvaraH sukhaM mahIM pAlaya shAshvatIH samAH || 29|| iti kShitIshaH pratibodhayan sutaM prayujya chAsmin praNate jayAshiShaH | samAH sahasrANi ShaDAtmanA dhR^itAM dhuraM sa gurvImavatArya nirvavau || 30|| tataH sa yogena tanuM prajeshvaro visR^ijya nADyA kila mUrdhalagnayA | atItya mAyAbhuvanAni sarvato jagAma shuddhe.adhvani dhAma shAshvatam || 31|| udakramIdeSha yadA tadA prabhR^ityupetya vij~nAnakalAgragaNyatAm | abhUt sahAyaH karaNIyapa~nchake.apyanantarudrasya dhiyA vishuddhayA || 32|| vidannanityaM jagadeva janmavad vidannapi shlAghyatarAM gatiM pituH | mano.abhitaptaM malayadhvajo nR^ipaH shashAka na sthApayituM vashe vashI || 33|| katha~nchidAlambya nijAM sa dhIratAM gurorasheShA niravartayan kriyAH | tathAvidhAnAM tanayAshcharanti yat tadarhaNaM kevalamAtmabhUtaye || 34|| purodhasA sindhupibena yoginA sa mantrivR^iddhaiH sakhibhishcha bandhubhiH | shubhe muhUrte dhuri sundareshituH sitena phAle bhAsatena lA~nChitaH || 35|| svatashchyutaM li~NgashiraspadAt sumaM puraH sphuli~NgAnapi dIpanissR^itAn | prashasyamAnaM shakunaM maharShibhiH praNamya mUrdhnA jagR^ihe mahIpatiH || 36|| pradakShiNIkR^itya puraM purandhribhiH pravartitArAtrikama~Ngalo nR^ipaH | pravishya rAj~no bhavanaM pariShkR^itaM dvijAn prabhUtairdraviNairatoShayat || 37|| subhadrapIThe sachivairniveshitaH sabhAjayAmAsa nR^ipo.anujIvinaH | yathochitaM vAhanabhUShaNAmbaraiH kaTAkShamandasmitabhAShitairapi || 38|| bhuvaM bhuje bhUtadayAM hR^idantare kathAM purAregapi karNayordvayoH | adhatta bhUShAmanapAyinImasau parAstu so.avatta punarnyadhatta cha || 39|| yashaHpratApairharito.asya bhUShitAH kulaM tvanenaiva vibhUShitaM vibhoH | ayaM tu dhR^ityA dayayA cha bhUShitaH shive tu bhaktyA sakalaM vibhUShitam || 40|| yashobhirasyAvadadurvisR^itvarairapi dvirephadvipakAkakokilAH | svato.avadAtAni tu pUrvabhUbhR^itAM yashAMsi sadyo malinAni jaj~nire || 41|| tadIyavishrANanapoShitadvijapravartyamAnAdhvarahavyabhojibhiH | sudhAshavargaiH paripoShitAH kathaM suradrumA bibhrati tena tulyatAm || 42|| tadIyadAnodakapUrito.arNavastato nipIyAmbu dishanti vAridAH | tadambupuShTauShadhivallabhaH shashItyadaHprasAdAdakhilasya dAtR^itA || 43|| samR^iddhimadbhirvarayA samR^iddhayA dvijAtibhistadviShaye nivAsibhiH | dhR^itA katha~nchit tadanugrahechChayA tadIyadAneShvapi sampradAnatA || 44|| na ko.api tasyAtichachAra rAShTragaH sa yatra daNDaM vinipAtayennR^ipaH | nachApi daNDyaH svayamAtmano.abhavAnnivR^ittishIlaiH karaNairnisargataH || 45|| vinetari svAmini vItakalmaShe vininyire tadviShaye prajAH svataH | tapodhane dvandvajayinyavasthite tadAshramamthA iva hiMsrajantavaH || 46|| vichakShaNe.asmin vyasanAnyapohituM taTasthavR^ittau sarale hitaiShiNi | api prajAH svAn kalahAn gR^ihegR^ihe nichikShipurnyAsamivAvisha~NkitAH || 47|| akR^iShTapachyaiH kalamairala~NkR^itA na vR^iShTimapyasya chakA~NkSha medinI | smaran haviH svIkriyamANamadhvare vavarSha kAleShu tathApi vAsavaH || 48|| anichChatAntaHkaraNena nirgamaM vinA shivArAdhanamanyakarmasu | svarAjyatantraM sakalaM cha kevalaishchakAra bAhyaiH karaNairmahIpatiH || 49|| dharA samastA dvijadevasAtkR^itA divaM dviShabhdyo.api dadau sahasrashaH | api svamAtmAnamadatta shambhave kimapyadeyaM dadR^ishe.asya na prabhoH || 50|| anusmarannakSharamakSharaM guroH sa pArthivendrashcharamaupadeshikam | avAlalambe bhR^ishamambikApateH padaM samastAmarasampadAM padam || 51|| tapAMsi tepe yuyuje mano dR^iDhaM dadAviyAjAdhijage juhAva cha | nR^ipo nishashvAsa mimeSha chAntataH shivaM yajAmIti dhiyaiva nAnyathA || 52|| prapa~nchasargasthitibha~NgahetutAparamparAvishramabhUmimAdimAm | harIndravedhoharamAtaraM shivAM vishiShya vavre sharaNaM janeshvaraH || 53|| mR^igA~NkachUDAmaNimInalochanaM dayAmayaM darshitamundarasmitam | udArabhUShAshatamutpalA~NkitaM vapustadevAsya manasyavarttata || 54|| jagat samastaM sa jaDAjaDAtmakaM dadarsha devo nimiShanmiShannapi | upAttanIlotpalamunnatastanaM hasanmukhaM hArakirITabhUShitam || 55|| nimeShanishvAsavadaprayatnataH sa rAjyatantraM sakalaM cha vartayan | babhUva vAchA manasApi karmaNA shivaikasaMstho malayadhvajo nR^ipaH || 56|| adR^ishyamashrAvyamachintyamadbhutaM nira~njanaM nityamanushravAshravam | aha~NgraheNAntarachintayannR^ipaH parAkR^itadvaitakathaM paraM mahaH || 57|| paraspareNAnupamarditaM bhajan trivargamitthaM samayaM vibhajya saH | kadAchidantaHpuramAsthito nR^ipaH prachakrame kA~nchanamAlayA kathAm || 58|| kulaM kilaitad vipulaM mudhAnidheH prasaktavichChedamivAntarA mayA | ataH kathaM syAchChivadAsasantaterabha~Nga ityamti sachintatA mama || 59|| na naH kule.asmin shivadIkShayAmale sutAnnivApaH pitR^ibhirjidhR^ikShitaH | mahanmaheshAnucharArpaNavrataM tathApi mA lopi mayeti chintyate || 60|| idaM hi martyAmR^itamityudIritaM prajAyate yanmanujaH prajAmanu | ataH prasAdhyaiva kilAparAmR^itaM parAmR^itAyopanamediti shrutiH || 61|| shivArpitAsheShabharA nirAshiShaH shivArchanAmAtraparAdhikAriNaH | kathaM nu yAchemahi lokamAtaraM kathaM na yAchemahi vA kulakShaye || 62|| iti svato.anadhyavasAyamudritaM patiM viShIdantamiyaM pativratA | jagAda vAkyairhR^idayAnura~njibhirjagattapasyAparipAkajanmabhiH || 63|| bhavAn pramANaM vishaye vipashchitAM bhavantamasminnanushAstu ko.aparaH | vivektumatrArhati mInalochanA tathAvidhaH ko.apyatha vA tadAshritaH || 64|| anAvR^itajyotiShi tejasAM nidhAvanAgatAtItabhavadvivechini | tadatra tiShThemahi kumbhasambhave sa khalvihAmutra cha naH prashAsitA || 65|| iti priyAyA hR^idaya~NgamaM vachA nipIya devo nibhR^itena chetasA | jagAma sadyaH sharaNaM purodhasaM sa cha smR^itaH sannidadhe tapodhanaH || 66|| tamarghyapAdyAdikayA saparyayA sabhAjayantau praNipatya tAvubhau | niveshya pIThe navaratnanirmite niShedatustatsavidhe tadAj~nayA || 67|| kR^itA~njaliM pArthivamagratasthitaM tathAvidhAM kA~nchanamAlikAmapi | dR^ishAnugR^ihNan karuNArdrayA munirgiraM prabhAvAnuguNAmudAharat || 68|| mahat kiledaM shivayoginAM kulaM na yatra shakyaM janituM pR^ithagjanaiH | tadatra mImAMsitamadbhutaM tvayA shrutamya shIlasya kulasya chochitam || 69|| pravR^ittidharmaM katichit kvachidvidurnivR^ittidharmaH sutarAmagocharaH | amuM kilArthaM vimR^ishanta Asate maharShayo brahmasadasyaharnisham || 70|| na nityanaimittikakarmashIlatA kadApi naiShkarmyavirodhamarhati | patedimAM pratyuta santyajanniti smaranti shiShTAH svayamAcharanti cha || 71|| R^iNArthavAdairadhigatya nityatAmapatyavedAdhyanAgnikarmasu | samaM pravR^ittA gR^ihiNamtapodhanA nivR^ittiniShThA api gautamAdayaH || 72|| rahasyamapyatra chirAya gopitaM tavopadeshyaM hR^idi tAta! vartate | samAdhinirdhUtamalena chetasA gR^ihANa kAlo.ayamupasthitaH shubhaH || 73|| iyaM hi patnI bhavataH purA chirAdupAnta devImiha mInalochanAm | jagajjananyA jananI bhaveyamityapi prapede varamanyadurlabham || 74|| patistvamasyai shivayaiva kalpitaH samullikhantyAvataraM nijaM kShitau | idaM tu chintyaM nipuNaM kathaM punaH parAtparaM vastu tadAvirastviti || 75|| kriyAvatAmagnimupAshritA satI dadAti yA naikavidhAn manorathAn | ato.adya vaitAnikahavyavAhanAdudetu seti pratibhAti bhUyasA || 76|| itIrite tena vineduruchchakairanAhatA dundubhayo divaukasAm | nR^ipasya devyA api dakShiNetare vilochane prAsphuratAM cha tatkShaNam || 77|| pradakShiNIkR^itya sa vindhyamardanaM patiH kShiteH kA~nchanamAlayA samam | praNamya romA~nchitavigraho.abhavat pramodabAShpasthagitAbhiruktibhiH || 78|| kva sA chidAnandamayI jagatprasUH kva kimpachA nau bhagavannimau janau | aho bhavatpAdarajaHpramArjanaprabhAvasampatparipAka IdR^ishaH || 79|| tavAsmi sUnustava tAta! ki~Nkarastava svabhUto.asmi sahAnubandhibhiH | yathAnugR^ihNAsi tathAchareyamityasAviyAneva manoratho mama || 80|| iti prapannaM malayadhvajaM nR^ipaM shatAshvamedhAvabhR^itAplutaM muniH | sa bhAvikarmaNyadhikArasiddhaye shashAsa bhUyo hayamedhakarmaNi || 81|| itthaM prasAdavihitAshiShi kumbhayonau yAte tapovanapadaM punaretukAme | ArAdhayat kShitipatiH shivamashvamedha\- sambhArasambharaNasambhramato.api tAvat || 82|| iti shrImahAkavinIlakaNThadIkShitapraNIte shivalIlArNave pa~nchamaH sargaH | \section{atha ShaShThaH sargaH |} AhartuM yayumabhito yayurniyuktA martyA ye kila malayadhvajena rAj~nA | labdhvA te kvachidatha somapAtmajaM drAgAjahruH svayamapi somapaM tura~Ngam || 1|| vistIrNAmatha tapanIyapa~NkajinyA vyAtenumtaTabhuvi tasya yaj~nashAlAm | ArAdapyavanibhujAM mahopakAryA nisa~NkhyAnuTajagaNAMshcha tApasAnAm || 2|| AnIte turagavare samAhR^itAyAM sAmagryAmatithisabhAjanochitAyAm | AgachChat saha munibhiH parAvaraj~nairbrahmarShishchulukitasAgaraH sashiShyaiH || 3|| ArAdhya pramathapatiM mahopahArairmInAkShImapi malayadhvajaH sadAraH | Arebhe savanamanuj~nayA munInAmAgastyaM charaNayugaM praNamya sadyaH || 4|| svAyattAmapi duratikramAt pratApAt sa~NgR^ihNan bhuvi janatAM sa sA~NgrahaNyA | muktAshvo dhR^itaniyamaH pade.asya homaM kurvANaH samavasadagnyagAra eva || 5|| svachChandaM hayamabhito.api sa~ncharantaM sa~NguptaM nR^ipapuruShaiH shanaishchaturbhiH | roddhuM yadyapi na shashAka rAjalokaH shakto.abhUt punarakhilo.anurodhumenam || 6|| kIrtyAviShkR^itasaraNiM pratApaguptaM pashyantasturagamitastatashcharantam | taddhavyagrahaNarasArdratAlumUlA varShAntaM vivudhagaNAH pratIkShya tasthuH || 7|| sarvairapyadhigatavAjimedhakANDaiH sampUrNe kila viShaye.asya vAjirakShAH | vR^ittyarthaM kvachana kimapyanAdadAnAH svaiH svaiH svaiH kathamapi vartayAmbabhUvuH || 8|| ashvatthe kShaNamavabad.hdhya taM tura~NgaM sampUrNe shashini sametya tiShyayogam | AvR^ittaM nagaramabhi prachodayanto ninyustaM nR^ipapuruShA himAvasAne || 9|| AyAtA dharaNibhujo yadAsamudrAdAyAtAH sakalakalAvidashcha lokAH | AyAsyantyamaragaNAshcha havyahetostenAyAn svayamapi kautukI vasantaH || 10|| nishsheShoparatarasAlapallavAshAnirviNNairvanabhuvi kokilaistadAnIm | Asede shishiradinAntasuptabuddharAkAshAchchyuta iva pa~nchamo ninAdaH || 11|| pramAnA dharaNiruhaH svataH prasedurniShkrAnto malayagirebahiH samIraH | vIrashrIrviShamasharasya bAhukANDe vishrAntiM svayamabhirochayAmbabhUva || 12|| mAlinyaM dadhati maShIvilepanena prAvaNyaM yuvatiShu ghoShayanti yUnAm | jha~Nkurvadbhramaranibhena mInaketoH sa~ncherurbahiriva shAsanAkSharANi || 13|| kUjanto madanapurohitA dvirephAH puShpANi dhruvamabhimantrayAmbabhUvuH | svasthAnasthitimaparityajanta ete vidhyeyuH kimitarathA sharAH sharavyam || 14|| Ana~NgaM nigamamajasramudgiranto bhaikSheNa pratitaruvIthi vartayantaH | nirnidrAstvahani nirantaraM dvirephA AchArye vaTava ivAvasan vasante || 15|| adhvaryuM malayasamIramanyapuShTaM hotAraM vanabhuvi sAmagaM dvirepham | brahmANaM madhumapi sAdaraM vR^iNAnA AjahnurmadanamahAdhvaraM yuvAnaH || 16|| mohAndhe jagati vipashchito yataH ke.apyagnInAdadhurayajanta chAstasha~NkAH | tanmUlaM dhruvamayasho disho dashApi prAvArIdasamasharasya bhR^i~NgadambhAt || 17|| AmUlAdaviraLamAchite pravALeshrUte.api prayayuratoShamanyapuShTAH | sarvANi grasitumimAni yanna shekuH sthAtuM vA yadapi na shAkhikAmapashyan || 18|| ke bhR^i~NgAH ka iva pikAH samIraNaH kashchandraH kaH ka iva madhurmanobhavaH kaH | daurbhAgyAdvirahijanasya durvibhedaM hantAsIt kathamidamaikamatyameShAm || 19|| AchUDaM kusumamayA madhoH prasAdAd vAsantIvichakilachUtachampakAdyAH | dhustUreShvapi cha nirIkShya tAM samR^iddhiM mandAkShAdiva natamaulayo babhUvuH || 20|| unmIlanmadhumadatundilA dvirephA uddAmastabakapariShkR^itA latAshcha | anyonyaM yadiha na ki~nchidabhyajAnan sA sampatsurabhikaTAkShavIkShaNAnAm || 21|| Akramya kShititalamAvR^itaM tuShAraistadvArtAmapi na madhuryadA viShehe | shItAMshau himavati cha dvayostadAnIM labdhaM tairabhayamito hatAvashiShTaiH || 22|| A dvandvAdaparigR^ihItadehabhedAdA kITabhramarapipIlikodbhijebhyaH | na kvApi pratihatiraikShi shushruve vA tatkAlaM kumumasharAsashAsanasya || 23|| AstAM tadratipariNeturAdhipatyaM mande.asminnapi khalu mArute pravR^itte | katyanvak kati puratashcha samprachelurmAdyantaH shukapikashArikAdvirephAH || 24|| ArAme kisalayamakShiNa shIthurAgaH kAntAnAM kamalavaneShu kesarANi | ityobhiH prakaTitavishvarUpa eva prAyeNa vyajayata mAnmathaH pratApaH || 25|| sa~Ngopya bhramarashashA~NkakokilebhyaH samprApte tamasi mahatyadhijyadhanvA | ekAkI ratipatiritvarIranaiShIt sa~NketaM bhuvanabhaya~Nkare nishIthe || 26|| kAntAnAM nakhalikhanairdR^iDhopagUhAn sItkArAn dashanapadaishcha sAdhayantaH | preyAMsaH punarubhayAnimAnatItAnasmArShurhimasamayeShvayatnalabhyAn || 27|| durdAntaM madanamavekShya nirmame kiM varmaikaM yuvasu vadhUmayaM vidhAtA | yadyoge madanasharAH prasUnamAtraM yattyAge kulishadashAmamI vahanti || 28|| sampashyan girishatapovilopakopavyApannaM suhR^idamananyajaM vasantaH | shushrUShAmakR^ita shivArchane munInAM pratyagrairdaLakusumairvanadrumANAm || 29|| AshItAchalamabhigamya sannivR^itte dhanye.asmin dharaNibhujastura~Ngavarye | utkaNThAbharabharitA ivottarAshAmAseduH svayamahimatviShastura~NgAH || 30|| sampUrNe niyamabhareNa vatsare.asmin samprApte sa hi saha vAjinA vasante | AdiShTaH sa munibhirashvamedhakarmaNyArAddhuM girishamadIkShita kShitIshaH || 31|| adhvaryuH samajani tatra kumbhajanmA hotR^itvaM pratigatamAshvalAyanena | audgAtraM samadhR^ita jaiminirmunIndro brahmAsId bahuvidarundhatIsahAyaH || 32|| prAgantaHkaraNamamuShya kevalaM ye prAjAnan bhuvi navanItanirmitaM te | abhyaktaM navanavanItacharchikAbhistaM vij~nA bahirapi tanmayaM vijaj~nuH || 33|| AbAlyAdAtIthiShu muktahasta eShaH kShamApAlaH kila malayadhvajaH prakR^ityA | tajjAnannapi nikhilaM nibad.hdhya muShTiM dIkShAmu kShaNamapi nAsituM shashAka || 34|| adhvaryau bhagavati tatra kumbhajanmanyAyaj~naM dharaNipatitvamashnuvAne | durbhikShaM shithilamajAyata dvijAnAmAShADhAjinatR^iNamuShTiviShTareShu || 35|| nIvArAn vapata kushAn pravardhayadhvaM si~nchadhva khadirapalAshabilvapotAn | sadyaH sa~nchinuta mR^idUni valkalAnItyAdikShan nR^ipapuruShAnagastyashiShyAH || 36|| tasminnapyadadati pArthive niShedhAd yad bhuktaM vasitamupArjitaM cha vipraiH | dAtAraH sma iti kR^itAgrahAH samastAH shaktAH kiM shatatamamaMshamatra dAtum || 37|| bhu~njAnAnaparimitAn bahUn padArthAn bhR^idevAnadhisavanaM nirIkShya devAH | bhAgaM naH kratuShu vidhAya vipralebhe pApIyAn vidhiriti mantrayAmbabhUvuH || 38|| tasyAgre dharaNibhujaH kriyAntarALeShvAtenuH svayamR^iShayo bahUn vivAdAn | nyAyAnushravapadasA~NkhyayogatantraprasthAnapravachanadeshikA mahAntaH || 39|| yadyAtyantikasukhaduHkhahAnirUpaM kaivalyaM kathamashapad bhavAnahalyAm | tAdR^ikShAmupaladashAM shrayeti kopAdityUchuH katichana gautamaM munIndrAH || 40|| kaM doShaM kathayata samprasaktaduHkhavyAvR^ittiM phalamupagachChatAM puro naH | aj~nAnakShatirupale tavApi kiM netyAchavyuH pratipadamakShapAdAshiShyAH || 41|| aj~nAnAdyadi parikalpitaM jagat syAdaj~nAnAM prathamagaNeya IshvaraH syAt | nissImA tava hi mate.asya mUDhateti vyAsaM pratyakR^iShata ke.api pUrvapakSham || 42|| aj~nAnaM prakR^itimapekShya vishvametat sarvaj~ne sR^ijati bhave.api yat tvayoktam | aj~nAnaM tadidamana~NkushaM tavaivetyAchakhyuH sadAsi tu bAdarAyaNIyAH || 43|| jAtishched bhavati padeShu sAdhubhAvo bhAShAyAM shrutiShu cha sa dvidhA kathaM syAt | gehe gaurvanabhuvi gardabhaH kimu syAdityuchchairapajahasuH pare padaj~nAn || 44|| anye.anye shrutiShu jagatsu chApi shabdAstadbhedaM nipuNamajAnatAM kR^ite vaH | asmAbhiH sphuTamanushiShTamAttamaunA vartadhvaM padapadavI davIyasI vaH || 45|| asmad.hdhyAkaraNagR^ihItashaktiyogAnasmAsu prathamamimAn prayujya shabdAn | yuktAdIyata gurudakShiNA kileti pratyUchuH prathamavipashchito vipakShAn || 46|| hiMsAto yadi duritaM R^ituShvapi syAt puNyaM kiM na bhavati pAradArikANAm | utsannaM kila kulamuddharantyamIti vyAjahruH kapilamate kaLa~Nkameke || 47|| shAstraM chet kimapi tathAsti sAdhayAmo duShkR^ityairapi sukR^itAni kAtra bhItiH | yUyaM devaravaraNe yathA gR^iNItetyAhuH sma prativachanAni tattvaniShThAH || 48|| yogAkhyaM vadasi yama~NginaM samAdhiM taM brUShe nanu kathama~NgamaShTamaM cha | a~NgA~NgivyatikaradussthitaM mataM te ko gR^ihNAtviti jagaduH pare phaNIndram || 49|| sAmAnyaM kimiha ka iShyate visheShaH ko yogaH ka iva samAdhirityabuddhvA | arvAchAM vyavaharatAmayaM pralApaH sAdhIyAniti jahasuH pata~njalIyAH || 50|| AyAsyantyanupadamatra havyahetornanvammin mahati makhe surAH samamtAH | tAn sarvAnapalapitAsyaho kathaM vetyAchakhyuH katichana jaiminiM munIndrAH || 51|| ye hyuchchAvachamavajAnate prapa~nchaM mithyeti tribhuvanadeshikA mahAntaH | tachChiShyA vayamapi shaktito vadAmetyAhustAn prati chaturAstu pUrvatantre || 52|| tatretthaM dvijasadasi pravR^ittajalpe stheyatvaM svayamavalambya bhAShamANaH | dIkShAhAnupasadahAnapi vyatItaH sautye.ahanyavatarati sma pArthivendraH || 53|| ye ShaT triH khadirapalAshavilvarUpA yo chodumbaratarujau sarAjjudAlau | te yUpA avataratA divaH surANAM nishreNyo bhuvi nihitA iva vyarAjan || 54|| agniShThe samupanibad.hdhya rAjjudAle sannaddhaM kusharashanAguNena gADham | samprokShan hayamabhito maharttvijastaM siddhArthairapi vidhigauraveNa mantraiH || 55|| Alabdhe shamitR^ibhirAshvamedhike.ashve chandrAkhyaM kalashabhavaH pragR^ihya medaH | shAkhAyAM kShaNamupasAdya vetasasya strauvAgrAdakhilamavadyati sma hotum || 56|| AshrAvya svayamR^iShirAshvalAyinIye yAjyAnte havirajuhot srucho mukhena | yaj~neshe bhagavati bhAvanAprakarShAd bhUpAlo jagadajuhot sa tanmukhena || 57|| apyantastimiraharaM sharIrabhAjAmaprApyaM januShi purAtapovihInaiH | saurabhyaM haviShi hute samujjihAnaM vyAjighran sadasi vipashchito mahAntaH || 58|| bibhyatsu shrutimatila~Nghaya sampradAtuM havyaM tattadabhimataM dvijarShabheShu | pauroDAshikacharupAshukAdibhAgAn svIchakruH svayamapamitya devavargAH || 59|| chandre tu jvalanahute hayasya tasminnAsan ye salilamuchastadayidhUmAt | varShanti svayamadhunApi mauktikAnAM vyAjAt te tamiva kaNIkR^itaM vamantaH || 60|| AgAtA kila yajamAnakAmanAnAmudgIthAvayavasamaShTyupAsanaj~naH | udgAnaM vyatanuta jaiminimtadAnImAkA~NkShannavataraNaM jagajananyAH || 61|| pratyakShaM vibudhagaNeShvadallu havyaM sAkR^itammitamavalokitaH sadasyaiH | siddhAntaM sa diviShadAmavigrahatvaM vyAchakhyoH kalahaviparyayaM maharShiH || 62|| deyA bhUriha khalu dakShiNeti shAstraM sarvA bhUrapi chaturarNavIparItA | dattA naH kShitiramaNa ! tvayeti hR^iShTA AshIrbhiH sadasi tamR^itvijo.abhyanandan || 63|| niShkrIya dviguNadhanaiH punardharitrIM rakShAyAmanadhikR^iterdvijairvitIrNAm | bhUyo.api dvijakulasAchchakAra sarvAM rvAM lakShmImapi malayadhvajo nR^ipAlaH || 64|| rAjarSheravabhR^ithakarma vAjimedhe mhAtAraH sahamunayo vasiShTamukhyAH | tIrthaM tu trishikhabhavA sarojinI setyakaikaM tribhuvanapAvanaM tadAsIt || 65|| tau mitrAvaruNamutau mitho vimR^ishya brahmarShI viditasamastaveditavyau | ambAyA avataraNAya kA~nchidiShTiM putrIyAM tvaritamathopachakramAte || 66|| sa~NkalpaM vyadhita nR^ipaH sa yAvadiShTau tAvad bhuvyavatarituM shivApi chakre | vaitAnAdudayamupehi pAvakAdityAdiShTA svayamamR^itAMshushekhareNa || 67|| samprAptuM tribhuvanamAtaraM kumArIM sannaddho nanu yajamAna eva patnyA | ityagnIdevadadupAMshu shAsitAraM patnIsannahanavidhau prachodyamAnaH || 68|| prAsIdajjagadakhilaM pradakShiNArchiH svIchakre haviranalaH suvarNavarNaH | uttasthau navalavalIvipAkapANDurdhUmo.api sphuradaravindagandhasAndraH || 69|| tad divyaM tribhuvanadhAma dhAma shaivaM hotavye haviShi vibhAvayan maharShiH | udbodhya kShitipamuda~NmukhaH sa tiShThan vaitAne jvalati juhAva havyavAhe || 70|| AjyAhutyabhipatanapravardhamAnAdagnestatkShaNamudiyAya kApi kanyA | unmIlatkuvalayadAmakomalashrIrlAvaNyAmR^italaharIvivarttamUrtiH || 71|| chUDAsa~NghaTitasuvarNapadmadAmavyAmishragrathitavilambimAktikaughA | prAlambAlakanikarAntarAlalakShyavyAvalgachChapharavilolalochanashrIH || 72|| karNAbhyAM madanakarA~NgulIyakAmaM tATa~NkaM maNikhachitaM vibhUShayantI | avyAjasmitabhaNitAntarAladR^ishyapratyagraprasR^imaradantakundapa~NktiH || 73|| vakrenduvyatiShajadeNabhItihetorvaiyAghraM nakhamAdhikandharaM dadhAnA | trAtuM trIniva tanayAn vidhIshaviShNUstrIn vakShoruhavalayAn samudvahantI || 74|| abhyagronmiShadamaradrupallavAbhe kurvANA kuvalayakandukaM karAgre | sauvarNAmbaravilasannitambabimbavyAlambisphuTamaNimekhalAkalApA || 75|| ambAmbetyamR^ita rasaM girA kirantI ma~njIrakvaNitamanoharaM charantI | sA bAlA svayamabhajannR^ipAlapatnyAH parya~NkaM shrutishikharaiH kR^itAbhyasUyam || 76|| Ali~NgantyasakR^idanukShaNaM spR^ishantI chumbantI mukhakamalaM muhurmuhushcha | pashyantI vikasitapakShmabhiH kaTAkShaistAM bAlAmabhajata nirvR^itiM na mAtA || 77|| AnandatruTitavisharNika~nchukAntAd vakShojAdatha malayadhvajapriyAyAH | anvasyandata madhuraM payaH prabhUtaM bibhratyAstribhuvanamAtaraM kumArIm || 78|| preyasyA savidhamupetya dIyamAnAmutplutya svayamupagUhituM patantIm | kanyAM tAmamR^itamayImivAdadAnaH kaivalyaM dharaNipatistR^iNAya mene || 79|| mArjantAvasakR^iduparyuparyuda~nchadbAShpAmbhaHprakaratara~NgitAnapA~NgAn | avyAjasmitamadhurAkSharaM kumAryA draShTuM tanmukhakamalaM na shekatustau || 80|| na smartuM pramathapatiM na karmasheShaM nirvoDhuM na cha mahato munIn praNantum | nAnyonyaM vadanamavekShya nandituM vA dampatyoshchaturatayA tayorbabhUve || 81|| pashyantAvurasi kuchA~NkuratrayaM tau bAlAyAH kimapi samAkulau yadAstAm | parjanyastanitagabhIramandraghoShA vAgekA nabhasi tadA samujjajR^imbhe || 82|| taTAtakAM nAma tavAtmajAmimAM patirbhaviShyannavalokate yadA | tadA tR^itIyaM kuchamaNDalaM vidaM nimagnamantarniyataM bhavediti || 83|| shrutvA sudhArasakiraM giramabhR^itAM tAM nirvartya sarvadhanadakShiNamadhvaraM cha | pANau dishan kulaguroH paradevatAM tAM tatpAdayugmamupasa~njagR^ihe sadAraH || 84|| haste gR^ihItAM kalashodbhavastAmadhyAtmavidyAM munimaNDalAya | AnandavAShpaiH pulakA~NkurairapyanakSharaM kevalamAchachakShe || 85|| prashithilakaluShaM prashAntamohaM pramadatara~NgaparamparAdhirUDham | jagadakhilamabhUdabhUtapUrvaM manujakulAvatare jagajjananyAH || 86|| iti mahAkavishrInIlakaNThadIkShitapraNIte shivalIlArNave paShTaH sargaH | \section{atha saptamaH sargaH |} atha kalashabhavaH shivasya medhAvibhavavivarttamayImimAM kumArIm | madhu madhuramapAyayat sa medhAsamupajanAya sakA~nchanaM sagavyam || 1|| uchitamupaniveshitA~Nkadeshe sukR^itini kA~nchanamAlayA sutA sma | aparichitacharIM pravR^ittimAdyAmalabhata mAtR^ikuchAmR^itopayoge || 2|| samajani sukhitA kumArikA sA sakR^idupadhAya mukhaM stane jananyAH | vadanasarasijaM dR^ishA pibantI na tu duhiturjananI jagAma tR^iptim || 3|| akR^itakavachasA nabhovibhAgAt mvayamuditena kR^itaM taTAtaketi | kShitipatirataniShTa nAma tamyAstribhuvanakarNarasAyanAkSharaM tat || 4|| kanakarajatashR^i~NkhalAvabaddhe maNishayanIyatale mahArhatalpe | mR^iduni samupaveshya tAmagAyannavanipateravarodhagAstaruNyaH || 5|| prachalati yamapekShya bhArate.asmin sakalamidaM shubhakarma bhUvibhAge | ajani mahibhR^itastataH kileyaM paramahimAlayato yashovadAtAt || 6|| iyamamR^itamayI sharIrabhAjAM bahirabahirbhavatApatApitAnAm | kalamadhuravirAviNI cha vANI karakamalopagR^ihItavallakIyam || 7|| viharasi yadi devi! jAgratItthaM jagadakhilaM kushalaM prakAshate naH | nimiShasi yadi niShkriyA bhavAmaH pralaya ivaiSha nimajjati prapa~nchaH || 8|| iti shishujanalAlitAni gItAnyavanipateravarodhasundarINAm | anujagadurivAmarA nigUDhAH pratininadaiH paramAtmabhAvadR^iShTyA || 9|| samadhR^ita valayAni sA kuimAragrahaparihArakR^ite mahImayAni | parichayamiva kurvatI bhujena kShitivalayaM sakalaM sukhena voDhum || 10|| vihR^itiShu pitarau sapAtrahastApyatanuta sA bhujinA vinaiva tR^iptau | kathamiva bhavati kShudhA tR^iShA vA sakR^idanusandadhatAM tathAvidhAM tAm || 11|| viyati vidhukalAM pradarshyamAnAM nibhR^itamavekShya nitAntakautukena | shirasi kusumametadarpayeti pratimuhurAlapati sma bAlikA sA || 12|| vyajayata padaki~NkiNIravo.asyA maNibhavaneShu tatastatashcharantyAH | padamidamabhito vichinvatInAmupaniShadAmiva harShajaH praNAdaH || 13|| avadadiyamananvitA ivArthairanupahitA iva yAH kathAH sakhIbhiH | kathamapi paramopadeshadR^iShTyA jagR^ihurimAM munayaH surAshcha gUDhAH || 14|| kati kati kR^itinaH kura~NgapotA viharaNasAdhanatAmavApurasyAH | taruShu pashuShu vA dhruvaM janiShye tadahamaho samayaH punarvyatItaH || 15|| kraturavanipaterayaM sa tasyA yadupajahAra vihArasAdhanAni | sa cha paramajapo yadanvavAdIt kalamadhurANi muhustadIritAni || 16|| bhavanavinihiteShu bhakShyabhojyeShvaharata sA kapaTena yat kumArI | navanavamaparikShayaM cha bhUtvA prakaTamajAyata sUkShmadarshinAM tat || 17|| katichana kila kantukA mahAnto guNasamudAyamayA nisargashuddhAH | ajaniShata kutUhalAya devyA nigamapathe charatAM nidarshanAya || 18|| shrutiShu nihitadR^iShTayo.anyavidyA bhagavati shUlini tAH sa chAdishaktau | kvachidapi kila kantuke tu sApItyajani manAgapi yoginAmasUyA || 19|| katipayadivasaiH kathAsu gIteShvajani paTurghuTikAmu kantukeShu | iti rahasiM kathA babhUva pitrorduhitari vishvavidhAnamAtR^ikAyAm || 20|| vihR^itiShu nayane pidhAya tasyAH svayamabhitashcharituM kR^itodyamAnAm | trijagati timirAvR^ite sakhInAmapi chalituM svapadAnna shaktirAsIt || 21|| atha kulagurumAdidesha mitrAvaruNasutaM malayadhvajo nR^ipAlaH | duhiturakhilalokamAtR^ikAyA virachayituM kila mAtR^ikopadesham || 22|| nikhilajanimatAM sadA likhantI niTilataleShu shubhAshubhAkSharANi | alikhadaparijAnatIva vAlA kathamapi sA bhuvi varNamekamekam || 23|| atha bhuvi vilikhantyachaM turIyaM kalashabhavasya muneH puraH kumArI | sadayamupadidesha bhaktiyogAt praNamati kAmakalArahasyamasmin || 24|| niravadhiparamAtmachinmayI sA kimapi yadA nidadhe kalAmu dR^iShTim | ahamahamikayA tadA parIyuH sakalakalAshcha sakhIjanA ivainAm || 25|| viditamaviditaM cha yat kilAsIt prathamamajAtamukhAt gR^ihItamaishAt | tadakhilamavadhArayannamuShyAH kalashabhavo gurudAkShaNAM prapede || 26|| asikulishagadAsharAsashaktibhramarakatomarabhiNDipAlashUlaiH | prakaTitaraNakaushalAH khuralyAM samamiva sA vijahAra vIralakShmyA || 27|| upaniShaduditA mata~NgajA sA priyaduhitA malayadhvajasya rAj~naH | madabharabharitAn mata~NgajendrAn sahajatayA vashamAninAya sadyaH || 28|| hayavaramadhiruhya sa~ncharantI khuradaLitakShitidhULidhUsarAbhram | avataraNamanakSharaM jagau sA nijamiva bhUmibharAvaropaNArtham || 29|| kavachitamavadhUtakhaDgarekhaM niyamitaveNinibaddhatUNamanvak | katichana kR^itinaH siShevire.asyAsturagarajomasR^iNALakaM vapustat || 30|| atha shithilakumArikA dashAntapraviraLakandaLadadbhutAbhirUpyam | alamakuruta yauvanaM tadAnIM tribhuvanama~Ngalama~Ngama~NgamasyAH || 31|| hR^idi kila nimamajja yAvadantaH prasavasharo malayadhvajAtmajAyAH | pishuna iva sa tAvadunmamajja stanakalashastu hR^ido bahistadIyaH || 32|| shithilamanusasAra bAlalIlAM viraLamapi prakaTIchakAra lajjAm | anayadiyamahAni pa~nchaShANi pratinavayauvanamArutAvadhUtA || 33|| vachasi vihasite gate.avaloke vapuShi cha kApi dashA kShaNe kShaNe.asyAH | samajani madanakadarshanIyA madanajidekamanovibhAvanIyA || 34|| parivigalati shaishave pravR^itte taruNimani pratipannasarvatattvA | ajani pituramAtyatAdhurINA paramagurushcha parAtmachintane sA || 35|| duhitari nR^ipatistaTAtakAyAM dhuramubhayorapi lokayorniveshya | bhavamamaragaNAdivApavargAdapi paramaM gaNayannahAnyanaipIt || 36|| sumatimabhidhayArthato.api devaH kulasachivaM nikaTe niveshya jAtu | hR^idayagatamidaM samAchachakShe savidhajuShoH sahadharmiNIkumAryoH || 37|| smarasi na sumate ! yathA gururmAmashiShadimAM shriyamarpayan mayi prAk | apahatavimatAM bhuvaM samAnAmayutamimAmanupAlayeti hR^iShTaH || 38|| idamavitathayAshiShA gurUNAM tava cha dhiyA dhR^itamitthamAdhipatyam | ayutamapi samAH samAptimIyuH kulamapi kumbhabhuvedamuddhR^itaM naH || 39|| vasati cha shishutAmatItya vatsA vayasi mahIvalayAnupAlanArhe | ayamapariNato manoratho yat kalitakaragrahama~NgaLA tu neyam || 40|| divi bhuvi dharaNItale.api vAsyAH patiruchito na hi ko.api bhAsate naH | tamimamapi manorathaM madIyaM saphalayitA na chireNa chandramauliH || 41|| ahamiva hitachintane tvamasyA bhavasi cha rAjyavidhau paraH sahAyaH | bhavati cha jananI taTAtakAyAH pariNayakarmaNi bhAvini svatantrA || 42|| adhigatamAdhagamyamIshvarANAM kulamapi vIkShitamuddhR^itaM kumAryA | mama tu khalu manoratho.ayameko yaduta labheya padaM jagajjananyAH || 43|| iti vadati mahIpatau mahiShyAM tadanugamAdhyavasAyavijvarAyAm | agaNitagurushokasampramUDhAvatha sumatishcha taTAnakApyabhUtAm || 44|| kathamapi shishiropachArabhedairalabhata saMvidamambikA na yAvat | chulukita chaturarNavo maharShiH svayamabhigamya sa tAvaditthamUche || 45|| jaya janani ! jaya trilokavanye ! jaya galitAvaraNAtmachitsvarUpe! | kimiha manujatAbhinItimAtrAd bhavati tamobhibhavaH parasya dhAmnaH || 46|| abhinayamavadhUya mAnuShINAmavasitakalpamalaM prapannamenam | tvaritamanugR^ihANa tIvrapAtairmalinimabha~Nganira~NkushairapA~NgaiH || 47|| niyamaya jananIM durUharUkShAM pariNayakarmaNi te pradAnahetoH | svamR^iNamiyamapAkarotu gaurIvitaraNapuNyasamuchchayena bhartuH || 48|| iti kalashabhavena bodhitA sA jagadaraNirjanakaM chirAt prapannam | amanuta parame pade nidhAtuM mulabhamiyachChritarakShaNaM hi tasyAH || 49|| prapadanapadavIjuShAM janAnAmanuparate.apyapavargadAnasatre | kimiva hi janake kR^itaM mayAsIditi hR^idi sA kila jihrayAmbabhUva || 50|| pravasasi yadi tAta! hA hatAhaM na gaNaya vatsa! bhayaM kutashchaneti | vyatikaritaparAvarAtmabhAvA vyavaharati sma parApi devatA sA || 51|| bhuvamatha bhujayoH shriyaM dR^igante charaNayuge hR^idayaM cha jIvitaM cha | vinidadhadayamAtmadevatAyA vigatabhayo malayadhvajo.avatasthe || 52|| atha duhituranugraheNa tasmin pravishati garbhagR^ihaM shashA~NkamoleH | nibhR^itamavalulokire samastAstadanu cha tatra maheshali~NgamAtram || 53|| chiraparichitabhartR^iviprayogavyasanaparAhatimUrchChitAM savitrIm | svayamapi parirabhya khidyamAnAM kalashabhavaH punarambikAM babhAShe || 54|| kimidamanuchitaM punaH pravR^ittaM kiyadiyatA bhavitA na duHkhamasyAH | apanaya tamasA kR^itaM jananyAmalamabhinIya manupyabhUmikAM svAm || 55|| yadi bhavasi shive! jagachCharaNyA yadi cha bhavadvachanAni vedavAdAH | tvayi kR^itamanasi tvayi pralIne pitari cha te kimu santi shochitAraH || 56|| iti viditaparAvareNa devI kalashabhavena maharShiNAnunItA | akhilakaluShabha~njanairapA~NgairanujagR^ihe sumatiM cha mAtaraM cha || 57|| tadanu bhuvanama~Ngale muhUrte prakR^itibhirAptajanaiH purodhasA cha | savidhamupagamayya chandramaulermaNikhAchite nidadhe varAsane sA || 58|| pashupatiratha pANDyakanyakAyai vichakilapuShpamayI vitIrya mAlAm | punarapi sa tayA samarpyamANAM hR^idi chakame nibhR^itaM madhUkamAlAn || 59|| kiyadapi samavApya yatkaTAkShaM kShitipatayo bhubane parAkramante | nyavishata yadi saiva vIralakShmIrnR^ipatipade na kathaM namantu bhUpAH || 6|| avaniraphaladadbhutAni sasyAnyadadurapAM nidhayo maNIn mahAn | upadaduruchitAn gajAn vanAntA bhuvi samaye samaye vavarSha cha dyauH || 61|| na yadaticharitaM janeShu kenApyaparimitaM nanu bhAgyametadasyAH | tribhuvanajananI kR^itAparAdhaM kamiva niyachChatu sA kathaM dayArdA || 62|| avanitalamavan guruH kilAsyAH prashamayati sma nR^iNAM paraM vivAdam | tribhuvanajanatAvivAdashAntiH pariNamati sma sadaiva hanta tasyAm || 63|| nR^ipakaramakhilaM vitIrya shiShTaM yadiha shivAya niruptamasti ki~nchit | tadapi nanu haranti tAvakInA iti vachaneShu jahAsa sA janAnAm || 64|| ahamahamikayA disho.adhigantuM parichalatAM yashasAM mitho vimardAt | pathi pathi nibhR^itAni kAnichit kiM rajatahimAdrimiShAdyashAMsi tasyAH || 65|| kara iti hi jahAra ShaShThamaMshaM paramakhilaM tu shivArpaNaikabud.hdhyA | svayamupadadire ta eva chet tat kathamiva koshasamR^iddhirastu nAsyAH || 66|| shriyamakhiladhanAkareShu vANIM vishayapadeShu mahAnase.annapUrNAm | karituragapadeShu vIralakShmIM nyadhita sakhIradhikAriNIstadA sA || 67|| dhanakanakamata~NgajAdilakShmyo dhR^itavapuShaH sakalAH kalAshcha tasyAm | adadhata parichArikAdhikAraM tribhuvanamAta rAjyapAlikAyAm || 68|| anusamayamasheta yadyapIyaM tadapi sadaiva tu jAgarAmbabhUva | parihR^itanimiSheNa pANDyakanyA tapanashashA~Nkamayena dR^igdvayena || 69|| atha nR^ipatisutAM kR^itAbhiShekAM vimatajayavyavasAyinIM vidhAtum | sharadupanipapAta shoShayantI pathi pathi pa~NkakaLa~NkitAn pradeshAn || 70|| tarugirimarusAgarAvisheShaM jagadakhilaM jalarUpatAM nayantaH | samupachitayashobharA ivAsan salilamucho vimalAH samantato.api || 71|| parimitapayasaH prashAntaghoShAH parigaNanIyataTinnaTIvilAsAH | yadi salilamucho.api te babhUvuH kimiva hi vishvasimaH sthiraM jagatyAm || 72|| ajaniShata hi ye.abhinandanIyAH stanitataTijjalameghamArutAdyAH | sharadi tanumatAM ta eva nindyA nanu samayAnuguNA guNAH prajAnAm || 73|| shishiritamavanItalaM samR^iddhaM vipinamapUriShatAshayA jalAnAm | viramati jalade.api kasya hAniH paramiha kechana chAtakAH pranaShTAH || 74|| kShititalamabhipUrya vAripUraiH kisalayitA virachayya vR^ikShajAtIH | kimapi phalamanApya naShTamabhraiH phalabhugayaM punarAvirAsa kAlaH || 75|| ghanatimiramukhAdanena muktAvavatarataiva yadarkashItabhAnU | tata iva sharakorakApadeshAd dishi dishi kIrtiranehaso jajR^imbhe || 76|| kathamapi paribhUya meghabandhaM kiyadiva kandalite sudhAmayUkhe | alikalabhamukhena harShavArtA vyachaladivotpalinIkumudvatInAm || 77|| atiShitatamavartatAmvusatraM salilamuchAM sharadA nivAritaM tat | udabhavadiyameva kIrtirasyAH kimiva yasho.anyadatiprasa~Ngabha~NgAt || 78|| viramati sati durdine.arkachandrAvanubhavatAmabhavanmudastadAstAm | gaganamapi nirIkShya niShkala~Nka kiyadiva hanta sharIriNo.abhyanandan || 79|| madhuravimalavAri mattabhR^i~NgaM pariNatashAli parAstapa~Nkalesham | kisalayitavanaM samoShNashItaM kShititalameva divo.api bhogyamAsIt || 80|| kaNishakabalanopajAtagarvAH kalaninadopahR^itAmR^itAH shukaughAH | samajanipata sa~Nghatashcharanto madanavisAritavAgurA ivAbhre || 81|| prabhavati nalinI prasedurApo vimalatarA vilalAsa chandriketi | jahR^iShuratitarAM janA yadeShA virahijanasya vipatparamparAsIt || 82|| savidhagatapacheLimekShuparvaprasR^imaramauktikapAtakAndishIkAH | dishi dishi shukashArikA adhAvan pari pairishAliyavApriya~NgudeshAn || 83|| kamalavanamupAshritA jarantaH karikaTabhittimupasthitA yuvAnaH | iti madhupagaNA dvidhA vibhinnA api khalu karmakarAH samaM smarasya || 84|| chiraparimuShitapradeshachihnAH samupagatAH sarasIH punashcha haMsAH | kathamapi rasavarNagandhabhedairnijAnijamambujakoshamabhyajAnan || 85|| ativimalamayatnashItamambhaH sphuradaravindamugandhayaH samIrAH | nirupadhikaruNAmayI cha rAj~nItyajani janeShu paramparA shubhAnAm || 86|| tattannR^ipAlaparipAlanasamprasUta\- mAlinyamArjanasamujjvalitAM dharitrIm | bhUyaH svayaM vimalayan samayaH prasAdaM manye chakA~NkSha malayadhvajakanyakAyAH || 87|| iti mahAkavishrInIlakaNThadIkShitapraNIte shivalIlArNave saptamaH sargaH | \section{athAShTamaH sargaH |} jAtuchit tadanu pANDyakumArI chitrite sadasi ratnagaNena | darshanairapi cha ShaDbhiralabhyaM darshanaM nijamadAt prakR^itInAm || 1|| tApasA dvijavarA dharaNIshA bandhavaH parijanA bhaTamukhyAH | paurajAnapadavandigaNAshcha prAvishan sadasi tatra vichitre || 2|| tAn yathAyathamathopacharantI sA praNAmavachanasmitahAgbhiH | akShamAmajanayat tridashAnAM mAnaveShu maghavatprabhR^itInAm || 3|| vIjyamAnamabhito yuvatibhyAM chAmaradvayamadR^ishyata tasyAH | yatparatvamatha yatsulabhatvaM tadyashoyugamivAtivishuddham || 4|| ChatramekataramuChritamasyA mUrdhni tena shishiraM jagadAsIt | etadatra hi nidarshanameShA yat prapa~nchavapuShA pariNeme || 5|| astuvan kvachana vandigaNAstAmastuvannaparataH shrutisa~NghAH | Adyamatra jagR^ihurguNavattvAt sarva eva na paraM tadabhAvAt || 6|| sA visR^ijya sakalAnapi lokAnAninAya paramAptasakhIbhiH | mAtaraM rahasi kA~nchanamAlAM mantraNAya sumatiM sachivaM cha || 7|| sanniveshya jananIM nijapIThe sA cha tachcharaNapIThaniShaNNA | mantriNA sumatinA jayahetormantramitthamamamantrata bAlA || 8|| yaH kilAnusharadaM vijayArthI pArthivaM tvarayase gamanAya | sa pravartayasi mAM na kathaM tvaM bAlikeyamiti kiM vishayAnaH || 9|| bAlikAsmyanavagADharaNAsmi pratyutopanihitAsmyavarodhe | AshiShA tadapi tAvadamuShyAstvaddhiyA cha vijayAya yatiShye || 10|| maivamAlapa kadAchana vatse ! mantriNA sumatinA vijayo naH | sa tvavaiti samayochitamarthaM sarvamityabhidadhe jananI tAm || 11|| sa sma tAM sumatirAha kumArIM sAsmatAM mR^idutayA janayitryAH | saMsmaran gurumatItamamuShyA bAShpagadgadapadaM vinayena || 12|| devi! me nigadataH shR^iNu vatse ! yat tvamAttha mayi sAnujighR^ikShA | tat tathaiva parathA na katha~nchid vedavAdamuhR^ido hi giraste || 13|| satyameva vijaye yatitavyaM sAdhanaM prathamamatra vipakShaH | mArgaye.ahamapi nopalabhe taM na vyajij~napamatamtvayi kishchit || 14|| itthamuktavati mantrivare.asmin kumbhabhUH svayamupetya maharShiH | AshiSho bahuvidhA virachayya vyAjahAra malayadhvajakanyAm || 15|| sAdhayiShyasi karagrahaNaM tvaM sarvathA chalatu te jayayAtrA | bhUriyaM bhavatu puNyatamA te pAvanIbhirabhito bhramaNIbhiH || 16|| ityudIrya jayanAmni muhUrte tAM praveshya sabalAmupashalyam | tatkaragrahamahotsavavIkShAkautukI sa malayaM vijagAhe || 17|| sajjitaiva pR^itanA sakaleyaM kintvimAM nishamiha vyatila~Nghaya | shvaH prayAhi vinivartya nivartyAnityuvAcha sumatirjananIM tAm || 18|| pArshvamuttaramapi tridashAdreH sA prayAmyati yato vijayAya | tannirIkShitumiva prathamaM taM prasthito dinakarashvaramAdrau || 19|| niShpatannapi ravishcharamAbdhAbuddadhAra kiraNAnanuyAtAn | IdR^ishaM vyasanamaspR^ishataH kiM lokabandhuriti jIryati shabdaH || 20|| nirmamajja na jale kati vArAnunmamajja na punaH kati vArAn | adya bhAsvati mima~NkShati viprairarpitA bata jalA~njalayo.api || 21|| nAdhunApi kathamastamupaitItyArdrakopaparipATalakoNaiH | vIkShito nu nayanastaruNInAmaMshumAnaruNimAnamayAsIt || 22|| karShaNAdupalakaNTakadurgeShvantarA shithilitAstruTitAshcha | aMshavaH katichidaMshumataH kiM sAndhyarAgamapadishya niSheduH || 23|| pashchimAchalaguhAsu nilInaiH prArthitA nu timirairbalavadbhiH | sAndhyarAganibhato dinabhartturbhAnavaH katipaye pathi lagnAH || 24|| adhvakhedashithilA jaraDhA ye bhAnavo dinamaNeH pathi lagnAH | dIpikAhutabhujAmanusAyaM te.abhavannatithayo bhavaneShu || 25|| ye sahaiva patitAH patatAbdho ye cha dUratarameva nivR^ittAH | te dvaye.api sadR^ishA dinabandhorIdR^ishaH prabhavatAmavivekaH || 26|| sa~NkuchannavadalAraramUlasthAnadattamadhupopalakhaNDAm | ambujodarakuTImapidhAya shrIrapi svayamito nirayAsIt || 25|| AprabhAtamapi nartitukAmA vyomara~Ngabhavane.avatarantI | kiM nishaiva vichakAra samantAda~njalInuDunibhAt kusumAnAm || 28|| majjatIva na mamajja dinesho nAMshavo.asya nikhilAshcha nivR^ittAH | kva sthitAni militAni kuto vA tAvadeva timirANyabhivavruH || 29|| Akalayya dhanurAkalitajyaM tasthuShaH savayaso madanasya | a~nchale nishitamAdimamastraM chandramA mukulanena chakAra || 30|| sarvarAtramapi sA janayitryA sa.NllapantyaviralaM shapharAkShI | pa~nchaShakShaNamitAmiva mene tAmrachUDaninadena tamisrAm || 31|| Aj~nayA sa sumateradhisainyaM tADito vijayadundubhirasyAH | AravairjaladanAdagabhIrairAvR^iNodiva diva~ncha bhuva~ncha || 32|| nirjarAH kimapi pANivihAraiH pannagAstu punarakShinikochaiH | tairdvayairapi narA vyavajahustadravairmukharite jagadaNDe || 33|| uchChritadhvajamupasthitayodhaM sajjavAraNatura~NgashatA~Ngam | sannanAha sakalaM balamasyAstUryaghoShamukharaM nimiSheNa || 34|| digjayAya kR^itama~NgalarakShA sA trilokajananI janayitryA | nirjagAma shibikAmadhirUDhA samprachAlya sakalaM balamagre || 35|| agrato bhaTagaNairatha vAhaiH ku~njarairatha rathairatha bhR^ityaiH | sauvidallanikarairatha tasyA dUrataH prachalitaM shibikAgre || 36|| rAjachihnanivahairmaNivetrairvallakIDamaruveNumR^ida~NgaiH | gadyapadyapaThanairapi sevAM subhruvo vidadhire dhuri tasyAH || 37|| agratashchaladasa~Nkhyatura~NgoddhUtabhUtalarajaHsthagitArke | diktaTe.api bubudhe saraNiH svA tadbalena pavanairanukUlaiH || 38|| saindhavairdhuri samudgamitA ye pAMsavo dasha dishaH parivavruH | tAnashIshamadiha dviradAnAM dAnashIkarakiraH shrutivAtaH || 39|| vishlatheShu sharadAgamayogAd viShvagaikShata payodakuleShu | shAtamanyavasharAsanakhaNDaM hastalabhyamiva hastipakAnAm || 40|| daMshitasturagabaddhaniSha~Ngo bANapANiradhiropitachApaH | AptasainyasahitaH sumatistAmanvayAchcharamataH sharapAte || 41|| udgR^ihItavihitairupahArairvetrapAtachakitAH kR^itasa~NghAH | AkumAramavalokayituM tAM prasthitAM prakR^itayaH parivavruH || 42|| mugdhasalla.NpanakautukabhUmnA mandachAlitamaNIshibikA sA | sampravAdamashR^iNoditi tAsAM grAmyabhAvapishunaM vihasantI || 43|| pashya ! kAli! malayadhvajakanyAM kunjike! janakavanmukhamasyAH | jyAyasI hi duhiturmama mAsaiH pa~nchaShairiyamaho shishureva || 44|| chaNDavAtavigamAdanu jAtA nanviyaM turagakarmaNi rAj~naH | kIdR^ishI chaturatA punarasyAH kIdR^ishastu bhavitA gR^ihamedhI || 45|| santi naH shatamajA dasha gAvaH pa~nchaShAshcha mahiShA dayayA te | gavyametapadupayu~NkShva kaduShNaM dUramambutR^iShitAsi pathi tvam || 46|| asti paryuShitamasti yavAgUH santi vaMshashakalAdyupadaMshAH | shItamuShNamapi vA piba kAmaM gachCha putri! na punastR^iShitA tvam || 45|| prArthayemahi vayaM bhavadarthe kukkuraishcha pashubhissaha devIm | gachCha putri! sukhinI punarehi tvAM kathaM nu mumuche jaratI sA || 48|| kiM tvameva malayadhvajakanyetyAlapantyabhimR^ishanti karAgraiH | AshiShashcha dadate shatasho yAstA yathAyathamupAcharadeShA || 49|| yatra yatra paripashyati bAlA pAdapAn kShitibhR^itaH sarito vA | tatra tatra nibhR^itArpitadR^iShTiH kautukena pathi sA chiramAsIt || 50|| tAvatI kila chamUrapi tasyAH pAMsule pathi shanaiH prachalantI | pArshvato na nidadhe padamAtraM pAtramadhyapatitA taTinIva || 51|| nAdade pathi phalAni na che kShUn kA kathAvataraNe kalameShu | puShpagandhamapi mArutanItaM jighrati sma pR^itanA chakitAsyAH || 52|| kiM dhamema jaladhIn mukhavAtaiH kiM kShipema nakharairgirikUTAn | ityakhaNDitachaladraNakaNDUdurmadairagaNi tatra chamUpaiH || 53|| yAvadambaramANirdinamadhyaM nAdhirohati sudurviShahoShmA | tAvadeva sumatirhR^idayaj~no vishramAya balamAdishadasyAH || 54|| nALikerapanasakramukAmraspardhamAnakadaLIchavaNAyAm | tIrasImani kaverasutAyAstad babhUva shibiraM shapharAkShyAH || 55|| prAggatairadhikR^itaiH pravibhajya sthApiteShu paTaveshmasu tasmin | svaM svametya vijayadhvajAchahnaM nirvivAdamavishan balamukhyAH || 56|| vistR^itAbhirabhito vipaNIbhirveshmabhishcha vipulaiH sakalAnAm | anvayAdiva purI madhuraiva svAminIM paTaniketamayI tAm || 57|| svedarajyadalikAntanimajjaddhUsarALakatayAdhikadR^ishyam | AnanaM vikasitekShaNamasyA dhyAnama~NgalamabhUd bhuvanAnAm || 58|| sAvatIrya shibirapratihAre sainikAn samanugR^ihya kaTAkShaiH | kalpitaM sumatinA bahukakShyaM pANDaraM paTagR^ihaM pravivesha || 59|| AvR^itaM bahubhirAvaraNaistad dIrghikopavanashobhitamantaH | sA maNIkalashasambhR^itamuchchairdarshitaM sumatinA viluloke || 60|| atyudAramavabaddhavitAnaM klR^iptama~nchamupabarhavishobhi | dhUpitaM kusumadAmasugandhi prAvishachChayanamandiramambA || 61|| yat sahasradalamAgamagamyaM pa~NkajaM vimalachinmayamasti | nyA~nchitaM tadiva kautukahetoH pANDaraM paTagR^ihaM shushubhe.asyAH || 62|| sA nivishya mR^idule shayanIye saMvisR^ijya sumatiM shubhayoktyA | adhvakhedamavaropitabhUShA salla.NpantyapajahAra sakhInAm || 63|| vishramayya balametadupetaM sannipAtya cha chamUmanuyAntIm | shvo niShadya sukhamatra parashvo yAma ityabhidadhe sachivena || 64|| saMvR^ite payasi sahya putAyA bhittibhirnavadukUlamayIbhiH | klR^iptamajjanavidhiH savayobhiH sopasajya vijahAra kumArI || 65|| muktapalyayanavishramitAshvaM srastabandhasukhitadvipasa~Ngham | snAtapItasukhasuptabhaTaM tachChAsanena mumaterbalamAsIt || 66|| sAparedhuradhiruhya tura~NgaM sa~ncharantyavanipAlakumArI | tR^iptimApa na kaverasutAyAH kAmanIyakamavekShamavekSham || 67|| tatpratIrabhuvi keratarUNAM hastalabhyamupayujya phalAmbhaH | nirjarA vidhukalAmR^itabhAgAnApibanti sakR^idauShadharItyA || 68|| tajjalaM nipatitaM kachidantaH stabdhamAsta kila yatra payodheH | tatpradeshaviShayastanubhAjAmikShusArajalAdhivyavahAraH || 69|| sA vaheta yadi sarvapathInA kiM na sA tripathagArdhamamuShyAH | arthamenamavabud.hdhya janAstAmardhajahnutanayeti gR^iNanti || 70|| tAmagastyagR^ihiNIM pariNamrAM tatra sindhuvapuShA gR^iNatI sA | nanviyaM bhavati no gurupatnItyAdaraM dR^iDhamadhatta sakhInAm || 71|| sA tu divyasarito.api vishiShTAM prItimAtanuta sahyasutAyAm | sA hyasAviva yato na sapatnI tena tenna tu gurorgR^ihiNIti || 72|| svargamAhu ravagAhaphalaM yaM so.apavarga iti me matirasyAm | svargato.api madhurAM bhajatAM tAM svarga ityabhimataM kimivAnyat || 73|| sA hayena vishadena charantI samparItya sakalaM kaTakaM tat | Asadat paTakuTImanu sAyaM sainikaiH parimitairanuyAtA || 74|| prasthitAM paricharan pathi devIM sevayA vividhayA sumatistAm | eka eva bahudhA pariNeme yAmikashcha sachivashcha bhaTashcha || 75|| digjayAya chalitAmatha devIM tAM nishamya shatasho dharaNIshAH | sampragR^ihya vividhAnupahArAnAyayuH sharaNamarthayamAnAH || 76|| sUktibhiH sumatisa~NkramitAbhiH svAM chirAt pravaNatAM bhagavatyAm | te nivedya dayayAnugR^ihItAH sannidhiM samupajagmuramuShyAH || 77|| kIrNaratnakusumA~njalayaste vAhanAni cha dhanAnyupahR^itya | sUchitAssumatinA svayamasyAH pAdapIThanikaTe praNipetuH || 78|| mA bibhIta mukhinaH pratiyAtetyAkalayya mR^idulAM giramasyAH | utthitA giramavAdiShuritthaM te nirIkShitaparasparavaktrAH || 79|| mAdR^isheShu malayadhvajadevo yAmadhatta karuNAM karuNAbdhiH | sA tvayA shataguNA nihitaivaM kintu ki~nchididamasti nivedyam || 80|| arpitAtmasu sadA kuladAseShvasmadAdiShu cha satsu bhaTeShu | svAminI yadi vidhitsati yAtrAM kA yashaHkShatirito.api kule naH || 81|| tat prayAtu bhavatI punarambAmastu chaiSha sumatiH sthapatirnaH | tvatprasAdakaNikAmavalambya dyocharAnapi samAnamayAmaH || 82|| IdR^ishA bhavatha yUyamimAM mAM draShTumeva tu vayaM chalitAH smaH | kautukaM tu yadi vaH saha yAtetyanvashAt sadasi sA narapAlAn || 83|| bhUShaNaiH sumatihastavitIrNairvAhanairbahuvidhaishcha nR^ipAlAn | sA yathAkramamimAn bahumatya vyAdidesha kaTakAvatarAya || 84|| tAM vAkyeShu gabhIratAmatha cha tAM kAlochitArthaj~natAM tAM namreShu kR^ipAlutAmapi cha tAM kIrttau paraM lubdhatAm | sampashyan pramadAdbhutavyatikarastabdhastvamAtyo.asakR^it pAde.asyAH praNanAma vatsalatayA prAyu~Nkta chApyAshiShaH || 85|| tvatsAchivyabalAnatAn kShitibhujastvachChikShitairakSharai\- stvatsAnnidhyabalAt kiledamavadaM ki~nchidyathopasthitam | kartavyaM yadito.api tatra sumate! kAmaM pramANaM bhavA\- nityuktyeyamapAchakAra nikhilaM sevAshramaM mantriNaH || 86|| iti mahAkavishrInIlakaNThadIkShitapraNIte shivalIlArNave aShTamaH sargaH | \section{atha navamaH sargaH |} tAM gItasaMvalitamardR^ilaveNuvINAnAdAmR^itAdhigamitasvapanA sakhIbhiH | vaitAlikA iva sushikShitatAravAchaH prAbodhayan mR^igadR^ishaH katichit prabhAte || 1|| amba ! tvadabhyudayato nihataM puraiva hantuM tamaH punarasAvaruNaH samudyan | suprAtamAvahati devi! rathA~NganAmnAM sAjAtyaraktacharaNAyudhabodhitAnAm || 2|| AyAsyato dinamaNerabhikasya vArtAM prAbhAtikAnilamukhAdavadhArayantI | uddaNDapa~NkajatayA kila padminIyamudgrIvikAM vahati vAsakasajjikeva || 3|| patyustviShAM prathamanirgalitairmayUkhairdhvAnterShyayA malinadarshamanudravadbhiH | uchchATitA madhukR^ito.api kimutpalebhyaH paryAkulAstata ito.api paribhramanti || 4|| haMseShu ka~nchukiShu ShaTcharaNeShu kubjeShvAdeshahAripu marutsu cha sa~NgateShu | udghATayantyadhikR^itA iva shAr~NgapANerantaHpuraM ghaTitamaMshumato mayUkhAH || 5|| unmudrite sati manAgaravindakoshe bhR^i~NgairahamprathamikAkalitapraveshaiH | AskandhamAnamapi saurabhamekatastadAdAya yAntyaparato maruto yathechCham || 6|| bhUdevamantritavimuktajalA~njalibhyo nirgatya daityahananAya samantato.api | AsIdatAmiva raviM mahasA pavInAM paurandarI haridiyaM paripi~njarAsIt || 7|| ambhonidhestapanavAjibhirujjihAnairAdhUtakandharasaTairasakR^idvikIrNA | sAmudravidrumalatAshakalAvalIyaM prAchImukhe vijayate natu sAndhyarAgaH || 8|| nirjitya vishvamakhilaM makaradhvajena nirgachChatA shibirasImani dIpitamya | manyAmahe hutabhujaH prathamaprakAsho mArutvate jayati samprati digvibhAge || 9|| jaitraprayANasamayaM tvayi vaktukAmaH prAyaH prabodhasamayaM pratipAlya bhAnuH | unmajjya sAgarajalAdudayAdrishR^i~Nge lInaH kvachinna kila darshayate.adhunApi || 10|| Amodate bata kiyat kamalAkaro.ayamasminnapi pravikasatyaravindakoshe | unmudraya tvamadhunA nayanAravindamAmodatAmagvilamamba! jagat tvayedam || 11|| suprAtamastu malayadhvajakanyakAyAH muprAtamastu madhurApuravallabhAyAH | suprAtamastu vidhuvaMshapatAkikAyAH suprAtamastu haritAM jagatAM trayANAm || 12|| ityuktibhirmugadR^ishAM pratibodhitA sA nirvartya naityikavidhi nR^ipateH kumArI | sajjIkR^itaM sumatinA sakalaM balaM tat pramthApya pArthivakulAnugatA pratasthe || 13|| atyadbhuto vijayadundubhinAdamantrastasyA nR^ipAlakulakarNapathAvatIrNaH | astambhayadvyadhamadAchakR^iShe jaghAna ninye vashaM vyaghaTayachcha yathAyathaM tAn || 14|| bherIravashchalati yojanameva yAvat tAvat tato dashaguNaM chalitaH pratApaH | kIrtistato dashaguNaM vyachalat tato.api chelustato dashaguNaM vimatA vidUre || 15|| vArttAharA dishi dishi prahitA hi yAvadAgatya mantriNi na taM tamudantamAhuH | tAvat ta eva dharaNIpatayaH sadArAH sopAyanAH sharaNamIyurimAM savAlAH || 16|| AgachChatAM praNamatAM vadatAM priyoktIragre nidhAya vividhAnupahArabhedAn | rAj~nAmanugrahakR^ite sumahAn vilambo mArge.abhavatpratipadaM madhureshvarAyAH || 17|| rAjyaM prashAsati purA malayadhvaje ye bhUmIbhujaH katipaye.apararAdhuraj~nAH | tAnapyananyasharaNAn samutAn sadArAn sA chakShuShAnujagR^ihe sharaNaM prapannAn || 18|| sA tatra tatra sharaNAgatarAjalokavishrANitAni maNihemavibhUShaNAni | mAtuH samakShamakhilAnyupahArayantI kIrtiM parAM vitarati sma dishAM mukheShu || 19|| durgATavInagararAShTrapadAni taistaistyaktAni yuddhanihataishcha palAyitaishcha | bhR^ityeShu sA kulaparamparayAgateShu nyAsIchakAra sachivAnumateShu rAj~nI || 20|| nAsIrasImaparivartibhireva yodhairvidrAvitAn vinihatAnapi vA gR^ihItAn | sA shR^iNvatI narapatInapi nAtyahR^ipyat sa~NgrAmadarshanakutUhalinI kumArI || 21|| tyaktAn bhayAt prachalitaiH pitR^ibhiH svabherIbhA~NkAranirluThitagarbhaparichyutAMshcha | sA darshitAn pathi shanairavalokayantI sve sve pade nR^ipashishUn punarabhyaShi~nchat || 22|| rAjyashriyaM praNipatatsu nareshvareShu ratnAni hemanivahAnapi bhUsureShu | kIrti pratApamapi sA haritAM mukheShu rAjAdhirAjatanayA vikirantyayAsIt || 23|| sambhrAntaniShpatitatattadarAtirAjashuddhAntayauvatajanaiH patiputrabhikShAm | sA bhikShitAnujagR^ihe karuNAtara~NgasampAtashItalasamullasitairapA~NgaiH || 24|| pAShaNDasAgaranimajjadanAdisUktinistAraNAya dhR^itamAnupavigrahAyAH | mIno mahAn viruruche vijayadhvaje.asyA nAsIrasImani narendrakumArikAyAH || 25|| bAhupratApavijitAbhirarAtirAjarAjyendirAbhiriva rAjamutA sakhIbhiH | paryAvR^itA pitR^ipitAmahapAlitorvIsImApariShkaraNamApa tuShArashailam || 26|| prAleyashailashikharAdavanau nipatya bhAgIrathIM kanakhalaM parito vahantIm | dR^iShdaiva sA svayamabhUjjananAntarIyasodaryatApraNayavidravadantara~NgA || 27|| srotAMsi tAnni kabalIkR^itadi~NmukhAni yAdAMsi tatra cha mahAnti samullalanti | aprekShitashrutacharANyavitarkitAni chitrArpiteva chiramaikShata pANDyakanyA || 28|| prAgeva pANDyatanayAcharaNAravindasevAnubhAvachiranirhR^itakalmaShAsu | senAsu tatra jalamAtrakR^itopayogA hrINeva sA saridavApadavA~Nmukhatvam || 29|| AlakShya tAmamarasindhumapArapUrAM srotodashAM svayamapi pratipadya sadyaH | ambhonidhirnyavishateva taTe tadIye senAnibhena malayadhvajakanyakAyAH || 30|| senAM pR^ithak pR^ithagimAM viralaM niveshya mAyApurIparisare sumatiH samastAm | AsAdya pANDyatanayAmidamAbabhAShe ga~NgAtara~NgalatikAhR^itadR^iktara~NgAm || 31|| pashyAmba ! kIrttimiva te bhuvanaM punAnAmenAM dayAbhiva tavAskhalitapravAhAm | sUktiM taveva cha sudhAmadhurAM gabhIrAM bhAgIrathIM bhavajaTApaTalAt pravR^ittAm || 32|| nishreNikeyamapavargapadAdhirohe naukeyamamba ! duritArNavasampratAre | eShA sudhA bhavAviShajvalanAbhiSha~Nge jyotsneyamAntaratamobhibhave janAnAm || 33|| brahmarShishApanihatAn bhasitAvasheShAneShA divaM sagararAjasutAnanaiShIt | eShA cha karmadharaNIghaTanAnapekShA srotastrayeNa bhuvanatritayaM punIte || 34|| karmANi pashyata hareriti ghoShayanti yat setubandhanamukhAni giraH purANyaH | so.apyarNavo nanu rasAtalamAvishantyAH pArshvAmbuleshaparivarttanapUrito.asyAH || 35|| nIhArabhUdharAshilAvalayAbhighAtanirgachChadachChajalashIkaranirvisheShaiH | ambAvadhehi kanakadhvajamAtralakShyairetAM vR^itAM diviShadAmabhito vimAnaiH || 36|| AstAmadR^iShTamadasIyamihAnubhAvyaM dR^iShTaM cha kiM kvachana dR^iShTamatha shrutaM vA | yA yAdR^ishIyamatha yAsi cha yAdR^ishI tvaM te dve yuvAM parAmiha vyatisaMvidAthe || 37|| etAvatI janani! bhAratavarShabhUmireShaiva te kulaparamparayAgatA bhUH | snAnena pAvanajalAmapi pAvAyatvA bhUyo.apyamUM pratinivartitumauchitI vaH || 38|| ityAlapantamiyamAha tamevametanmandAkinIM prati yathAttha mahAmate! tvam | labdhasthirIkaraNamAtrabhavaM yashastu sa~nchintyamAnamayashaHparihAra eva || 39|| enAM vigAhya tadasheShatamopahantrImetadbalena surasiddhaniShevitAni | varShANi tAvaditarANyapi sAdhayeyaM senAmihaiva viniveshya bhavatsahAyA || 40|| tvatpAdasevanakR^itAM tridive karasthe kA nAma bhUmivalayAkramaNe.api sha~NkA | sAhyAya kiM tava chamUranuyAyinIyaM tyAjyA tu neti samayochitamAha senAm || 41|| ambA tatheti giramabhyupagamyaM tasya sannahyatAmiti cha sA pR^itanAM niyujya | sasnau bhavA~NgaparirambhakR^itArthamambhastraisrotasaM kila punashcha kR^itArthayantI || 42|| yad brahmaNo.abhibhavanaM salilAtmanA prAg yashchAtha shantanubhuvAM salilApavedhaH | aMho niranvayamamR^ijyata tat samastaM tasyAstrilokajananIcharaNArpaNena || 43|| sA saMvR^itA nR^ipasutA paritaH sakhIbhiH snAnAya gA~Ngasalile kalitAvatArA | snAntIbhiratra surapannagakanyakAbhiH saMyujya majjanakutUhalinI vijahre || 44|| sakhyo nR^ipAladuhiturvihR^itichChalena netre pidhAya badhirAH phaNirAjakanyAH | smerAnanAsu paritaH surasundarIShu svairaM kilApajahasuH shravaNavyapAyAt || 45|| saMsArAsindhutaraNistaraNiM vinaiva sA dUramaplavata tatra samaM sakhIbhiH | prAgArjitaM vitaraNitvakR^itaM yasho yat tenAdhunA dviguNitaM tadabhUdamuShyAH || 46|| uddAmanishvasitasaurabhasAralobhAdunmajjanAvasarameva chiraM pratIkShya | taM deshamaprajahatI bhramarAvalIva snAntyA bahirviruruche kabarI shlathAsyAH || 47|| sA nandanopavanachandanama~NgarAgamAlimpatI samupadarshitamapsarAbhiH | sasnau yadA surasaritsAlale tadaiva chakre suradrumasamAharaNAvasAyam || 48|| itthaM vihR^itya salile suchiraM sakhIbhirunmajjya netyikavidheranu pANDyakanyA | tAM setunA prathamataH saritaM tatAra naukAsahasranibiDAkalitena rAj~nI || 49|| anAdapAdapi chamUradhiga~NgamasyA mene kamapyatishayaM na tu tAvatA sA | rAjIvabAndhavarathe vasato janasya ko nAma dIpasamavAyakR^itaH prakAshaH || 50|| AdAya puShkaramukhairabhito vikIrya yAvat kila vyayitamambu surasravantyAH | tAvat tato dviguNamapyabhivarShati sma dAnodakairdvipigaNaH paritaH srutosyAt || 51|| mAta~Ngapu~Ngavatura~NgashatA~NgayodhapANindhame dharaNisetupathe charantI | naktandivaistribhirashishrayadabhrasindhoH pAraM paraM niravasheShamanIkinA sA || 52|| sA sannipAtya sakalAmapi vAhinIM tAmAj~nAM vitIrya cha gireradhirohaNAya | ALIjanAkalitasArathikarmasusthaM karNIrathaM kamapi tu svayamAruroha || 53|| tAM vAhinIM sumahatImapadishya tasyA ga~Ngaiva taM girivaraM punarAruroha | prasthAnasambhramavashAdaniveditaM prAgvaktavyasheShamiva ki~nchana vaktumAshe || 54|| nIhArashailashikhareShu samutpatanto nimnonnatAni kiyadapyavichArayantaH | jagmuH shatA~NgayugasaMyamitAstura~NgA devyAH sukhaM nayanarashmibhirudgR^ihItAH || 55|| prasnigdhakAshakushakAnanamedurANi bhAgIrathIsalilapAtapavitritAni | sthAnAni saMyamavatAmatisundarANi savyAni sA vidadhatI shanakairayAsIt || 56|| ratnAni tatra vaNijo bhiShajo.agrahIpurdivyApadhIrgajavarAnapi rAjakIyAH | asmAdR^ishAH kShitisurAH punarAharanta bhAgIrathItaTaruhANi kushA~NkurANi || 57|| Amuktaka~nchukamadhijyasharAsakANDamunnaddhakuntaLaniyantritavanyapuppam | senArajomasR^iNitALakasundaraM tat tattvaM paraM vanacharairapi tatra dR^iShTam || 58|| durla~Nghatatpathavila~NghanakautukinyAH kolAhalena mahatA parito dhvajinyAH | yadyadvibhidya patitaM shikharaM himAdrestattannavena yashasA samapUri tasyAH || 59|| nAsIrasa~NgatabhaTodbhaTasiMhanAdavidrAvitAn giriguhAshayitAn mR^igendrAn | vanyadvipAH samabhidudruvurAtmavairaniryAtanAvasaralAbhanitAntahR^iShTAH || 60|| mAdhvIkamishranavavaiNavasaktubhaktaiH kastUrikAhariNamAMsakR^itopadaMshaiH | AtithyamApuruchitaM shabarAlayeShu senAbhaTAshchamaravAlAdhivIjyamAnAH || 61|| pArIndranirdalitaku~njarakumbhamuktamuktAphalagrathitahArakR^itopahArAH | sthAnAni tatra vividhAnyupadarshayanto devImaseviShata haimavatAH kirAtAH || 62|| atraiva naH kulapatiM dhanuShA jaghAna marttyaH sa kashchiditi vR^iddhajanA vadanti | dUre suvarNakadalIvanametadamba ! jIrNaH kapirvasati yatra chirAya ko.api || 63|| nAchakShate na nimiShanti na nishvasanti valmIkataH prasR^imarA vapuShA tu marttyAH | santi drumA iha shataM dalapuShpahInAshChitvA nayAma yadi devi ! didR^ikShase tAn || 64|| astyambiketi nanu gotrapitAmahI naH kodaNDadaNDakushalA gatabhAvyabhij~nA | kAntyA girA karuNayA cha bhujoShmaNA cha dR^igbhyAM shapemahi maheshvari ! saiva nastvam || bAhustvayAvamamR^ishe prathamaM puro nastadbAhusAravijito bhavitA patiste | satyAni viddhi shabarIjanabhAShitAni jAtvamba! chintaya na jAnapadAnivAsmAn || itthaM sadArashabaroktikR^itasmitAsu rAj~nI sakhIShu kR^itanarmavachovilAsA | mA jAtu khaNDayata mAnuShapAdapAnityAj~nApya tAnati yayau shanakairhimAdrim || 67|| shArdUlasiMhasharabhadviradAchChabhallavAhadviShadvR^ikavarAhaparAhateShu | shR^i~NgeShu mArgarahiteShvapi sA himAdreH senA jagAma surasindhumanudravantI || 68|| itthaM himAdrishikharAdavatIrya mandaM varShe.atha kimpuruShanAmani sA vishantI | nodanyayopasasR^ije na bubhukShayA vA nAdhvashrameNa pR^itanA na cha dharmatoyaiH || 69|| aj~nAtameghajalamashrutasasyabhedamarthopasa~NgrahaNadAnakathAnabhij~nam | deshaM samIkShya sumati rdhR^itavismayo.api kAmaM babhUva sa karagrahaNe nirAshaH || 70|| svachChAni bhaumasalilAni sudhAdhikAni saurabhyavanti cha phalAni mahIruhANAm || dR^iShTvaiva tR^iptibhariteShu chamUchareShu kautUhalena jagR^ihuH katichittu tAni || 71|| santyadbhutA drumalatA mR^igapakShibhedAH santi striyo.api surayauvatanirvisheShAH | kintu kShitiM vimalasattvamayIM gatAstA na kvApi lobhamalabhanta chamUcharAste || 72|| dhanyAn jaTApaTalanIDasukhaprasuptanAnAviha~NgakulanAdavinItakhedAn | adhyAtmayoganiratAnanugR^ihNatI sA mandaM jagAma jananI jagatAM trayANAm || 73|| kAlAd bahormunikulena katha~nchidarntIvArashUkavadalakShyata kevalaM yat | tad dR^ishyate sma taruNAruNakoTidIpraM kAntAmayaM kalitakArmukamAtmatattvam || 74|| uchchAvachaiH shamadhanAH pR^itanAcharANAM kolAhalaiH shrutigaNairiva bodhyamAnAH | kandaM phalaM salilamapyupajahrire yat tat sampragR^ihya bubhuje svayamambikA sA || 75|| sA tadyatItya samupatya cha hemakUTaM tenAdhvanA cha harivarShamanuprapannA | tasyottaraM niShadhabhUdharamAruroha prAkpashchimArNavatara~NgakR^itAbhiShekam || 76|| tasmin girau prachalitA pathi pashchime sA meruM pradakShiNatayA pariveShTayantI | vAsaM kiTeH kratumayasya hi ketumAlaM varShaM ninAya balamuchChritaketumAlam || 77|| bhaktyA praNamya bhagavantamabhiShTutA sA vij~nena tena vasudhAbharaNashramANAm | taddarshitena cha pathA samavApa nIlaM shailaM nijena yashasA vishadaM samantAt || 78|| sA ramyakaM samatila~Nghya hiraNmayaM cha shvetaM cha shR^i~NgiNamatItya mahIdharau dvau | prAptottarAnatha kurUn prayatA vavande pANDyAtmajA bhagavataH prathamAvatAram || 79|| ye nodahAriShata vandigaNAH svakIyA jaitradhvajo jayati yashcha nije shatA~Nge | tenAdR^itA tadupadarshitamAluloke sA tatra vArinidhimuttaramuttara~Ngam || 80|| prAgeva ye kR^itapadA yashasAM prapa~nchAH svopArjitAH pitR^ipitAmahasambhR^itAshcha | svaM draShTumapyupagatAniva tAnasheShAn sA tatra tatra samavaikShata phenakUTAn || 81|| pashchAt samudyati ravau kuruShUttareShu prAgeva dakShiNamimaM vidatI payodhim | unmajjatAtra timinA nalasetuneva nissaMshayaM vyavajahAra varUthinI sA || 82|| abhyudyataistribhuvanAkramaNechChayeva prAptaiH pratIramapi vArinidhestara~NgaiH | lilye samullasadasa~Nkhyatura~NgamasyA vIkShya hriyeva vipulaM balamantikastham || 83|| ambhodhareShu salilagrahaNAvatIrNeShvArAt pratidviparuShA chalitAn nihantum | AdhoraNA jagR^ihura~NkushasamprahAraiH senAgajAn dhuri narendrakumArikAyAH || 84|| tasmin dishAM vijayakarmaNi dhAvitA ye ye chAhaveShvabhimukhaM nihatAH svayodhaiH | tAnarNave cha taTasImni cha tatra rAj~no labdhAspadAn yugapadakShata pANDyakanyA || 85|| parNAshanaiH shamadhanaiH panasAmrajambUplakShAshanairapi cha jAnapadairvR^iteShu | varSheShu teShvanadhigatya karaM charantI devI chakA~NkSha jaladherupadAM grahItum || 86|| yAvat parAmR^ishati sA na kareNa maurvIM yAvad dadhAti cha niSha~Ngamukhe na dR^iShTim | tAvat pragR^ihya vividhAnupahArabhedAMstAmarNavaH sharaNametya vacho babhAShe || 87|| muktApagA vishati dakShiNamamburAshiM jambUnadI vishati pUrvamahaM tu riktaH | vedAn vichetumupashodhitagarbhasAraH sAkShyatra me sa bhagavAn nanu matsyarAjaH || 88|| tvabAhusAravijitairjaTharaM gatairme bhUpAlakairavagatA hyasi bhUyasA tvam | satyapriyAsi sharaNAgatavatsalAsItyAnItametadiyamamba ! chirAbhiguptam || 89|| mainAkabhUdharacharAsta ime gajendrA dvIpe gabhastimati ratnagaNo.ayamAsIt | sha~NkhA ime janani! pashchimasindhunItA yeShAM prakAmamavamaH sa hi pA~nchajanyaH || 90|| ikShUdadherupahR^itAH kamaThAshcha matsyAH pakvA ime guDarasAH parishoShitA vA | haiya~NgavInamakarA iti sampratItA ete punarjanani! yochitakA ghR^itAbdheH || 91|| eShA jarApalitarogaviShAdahantrI divyA surodadhihR^itA madirA sugandhiH | dadhyarNavAdupahR^itaM navanItametannAdyApi veda tadidaM navanItachoraH || 92|| kShIrAbdhinopadadire turagA gajAshcha kShIrAshinaH suvimalAnavadhArayemAn | ekaM tu tachChakalamaindavamAsta dattaM prAgeva tad bhagavate pramathAdhipAya || 93|| santi striyaH katichidatra sakhIrimAste sampashyatA na tu mayA samupAhR^itAstAH | tvaM kAmadhenurasi kalpalatAsi cha tvaM nAhAri taddvitayamamba! viDambaneti || 94|| tAmrApagAsalilapAnasunirvR^itAnAM kiM kAryamasti sudhayA madhurodato vA | mAtastathApyupahR^itA maNirAshayo.amI tvachChAsanashramavinodapade natena || 95|| sAmudradivyamaNijAtiShu kaustubhashcha chintAmaNishcha bhuvane vidite maNI dve | anyAdR^ishI janani! hAralateyamenAM vaivAhikotsavavidhau vaha madvibhUtya || 96|| itthaM nivedya nihitAnupahArabhedAn hAraM vitIrya cha kare vinataM purastAt | utthApya sA sumatinA patimApagAnAmambA jagAda vachanairamR^itAvasiktaiH || 97|| sakhyAH shriyo mama yato janako.asi tAvat taddharmato.asi janako mama cha tvameva | dattaM tvayA haraNametaditi bruvANA sA taM pupoSha nayanA~nchalachandrikAbhiH || 98|| sA taM visR^ijya samupetya cha pUrvavarShaM bhadrAshvamatra cha nadImatila~Nghaya sItAm | tattIrasImani tapo vipulaM charantamashvAnanaM puruShamAdyamasau vavande || 99|| sA cha svadarshanakR^itArthatapaHprabandhAdashvAnanAd bhagavato varamAtitheyAt | AseduShI vijayamapratighAtamagre jambUnadIprabhavamApadilAvR^itastham || 100|| yAnyuttareShu kuruShu prabhavanti yAni jambUnadIpayasi yAni sumerumUle | svarNAni tAni sumatiH pR^ithagAninAya varNottarANyananubhUtatayA na lobhAt || 101|| jambUnadIpayasi sarvasuvarNabhUte senAbhaTA anavadhAritavarNabhedAH | shaivAlaphenakamalotpalasha~NkhabhR^i~NgahaMsAn pR^ithag jagR^ihurAkR^itimAtrabhedAt || 102|| pa~NkAni kechidapare sikatAH pare tu padmotpalAni katichit bhramarImarAlAn | maNDUkakUrmamakarAnitare tu tatra hemAshayA jagR^ihire pR^itanAsu yodhAH || 103|| pratikariparisha~NkitadvAhinIgandhadantAvala\- pratihatishithilakSharajjambusambhUtabhUridravA | saridiyamabhito.api samplAvayantI vanaM tIrayo\- rakR^ita kR^itaniveshamasmin balaM haimamevAkhilam || 104|| iti mahAkavidhInIlakaNThadIkShitapraNIte shivalIlArNave navamaH sargaH | \section{atha dashamaH sargaH |} dikpatInatha vijetumutsukA devashailashikharAgravartinaH | utpapAta saha sainikairdivaM syandanena mahatA taTAtakA || 1|| sajjasindhuratara~Ngasa~NkulA sA divi prachalitA patAkinI | AvavAra sahasAmarAvatImapratarkitanirodhavihvalAm || 2|| satpathotpatanajAtakautukastabdhamuktaturagA shanaiH shanaiH | yAvadApa na divaM taTAtakA tAvadatra vavR^ite mahAn raNaH || 3|| tadbhaTAshchiraniruddhadormadAH samprahAravimukheShu rAjamu | taM mahAhavamupasthitaM surairbhAgadheyaphalamityamaMsata || 4|| nityamunmukhacharAn suradvipAn sAyakairiva nipAtya shAyitAn | kITapeShamapiShan sasAdinaH padbhireva kariNo madoddhatAH || 5|| yattadAhavabhuvi pravartitaM lohitaM nipatitaM kShamAtale | agrataH suragirerilAvR^ite lohitodamiti tachChrutaM saraH || 6|| digjaye bhuvi hatA raNeShu ye dyocharAH samabhavannirodhinaH | te nipeturupajAtamanyavastejasIva shalabhAshchamUmukhe || 7|| abhyupeyuradharedyureva yAn samprasAdya bahudhA jayAya ye | samprajahruraparedyurAhave sainikAH sumanasasta eva tAn || 8|| bhartsitA divicharAshchamUcharaistva~NkR^itena yudhi hu~NkR^itena cha | devamAnavadashAviparyayaM vIkShya vIkShya vitathaM nishashvasuH || 9|| sve bale parabale cha ye hatAstAn dvayAnapi sametya devatAm | tatkShaNAt punarupasthitAn raNe vIkShya vismayamavApa sA chamUH || 10|| tAn nirIkShya samashIrShikAn raNe sainikeShu katichinmahArathAH | samprabodhya malayadhvajAtmajAM sannipeturanapekShitAsavaH || 11|| bhUsurasvamupabhujya kevalaM te hi puShTavapuSho divaukasaH | tanmukhe shithilatAM jagAhire setavaH payasi saikatA iva || 12|| yAvadastramabhimantritaM suraiH sannikarShati na tAn mahArathAn | tAvadeva saha taiH palAyitaistattadastramapi dhAvitaM puraH || 13|| hanyamAnamamR^itAndhasAM balaM vIkShya ke.api yudhi mAnavAmarAH | pUrvabAndhavadashopadarshinasteShu sAntvavachanAni chakrire || 14|| tAM palAyanaparAmitastato durgrahAM diviShadAmanIkinIm | sa~NgrahItumapaTuH shatakratuH sammukhInamachalat svayaM puraH || 15|| taM nirIkShya shatamanyumagratastanmukhe chalitamambikAratham | stambhayan praNatibhishcha sAntvanaiH sa~nchachAla sumatiH svayaM puraH || 16|| tAM vihAya shatamanyutAM nijAM saMshritaM yudhi sahasramanyutAm | shakramekShya sumatau jayAshiShashchetasA prayuyuje taTAtakA || 17|| ye sharA namuchijambhabhedino ye cha vR^itravalaghAtino hareH | te kilArdhapatha eva dAritAH sAyakaiH sumatichApanissR^itaiH || 18|| Adade jayati mInalochanetyekameva manumIrayannayam | yachCharAnajani tena niShphalaM divyamastramakhilaM divaspateH || 19|| mArgaNAH katipaye marutvatastasya narmasu patanti vA navA | marmasu pravivishustadAshugAH sarva eva tu maghoni dR^i~Nmaye || 20|| akShibhiH sharachitaiH puraHsthitairakShataistu charamA~NgavartibhiH | niShphalaiH shatamakhe tu niShkriye sandadhe na sumatiH shilImukhAn || 21|| taM nirIkShya samayaM chamUcharAshchorahUNayavanAdayo bhaTAH | bhUShaNairmaNimayaiH samaM harerAyudhaM kulishamapyapAharan || 22|| sthApito bhuvanamAturagrataH sa prasahya pR^itanAgrachAribhiH | lajjayA shararujA bhayena cha stambhavadvalabhidAsta kevalam || 23|| sampraNamya sumatistaTAtakAM dhAraya~nChirasi tatpadaM chirAt | lAlito bahuvidhAbhiruktibhistaM cha tachcharaNayornyapAtayat || 24|| vIkShitaH sa karuNArdrayA dR^ishA vAsavashcharaNayornatastayA | svasthatAmupagato yathApuraM prAha tAM sumatinAnumoditaH || 25|| pashya devi ! padametadAmaraM pAlyate sma malayadhvajena yat | abhyupetya shatashaH sahAyatAmAhaveShu danujAn nigR^ihNatA || 26|| svargavIyamayamapsarogaNaH pa~ncha devi! surapAdapA ime | eSha sAgarabhavo maNirmahAneSha yUthapatireSha saindhavaH || 27|| tvaM gR^ihANa vitarAnuyAyitAM mAM niyojaya yathApuraM tu vA | tvaM pramANamamarashriyA samaM dyauriyaM tava pade niveditA || 28|| AgatAM narachamUmatarkitAM tAvakIti kathamapyajAnatA | pratyavasthitamiva kShaNaM hi yat tat kShamasva sharaNAgate mayi || 29|| itthamuktavati pAkashAsane sA jagAda sharaNAgatapriyA | kShAntameva nikhilaM mayAdhunA shAntachetasi purandara! tvayi || 30|| svIkR^itaM tadakhilaM tvayArpitaM svIkR^itaM punaridaM mayA tava | eka eva gatasha~NkamindratAM varttaya tvamiha vAsare vidheH || 31|| sundareshamabhiShektumarchituM svargavIM suratarUMshcha kevalam | mAmanu prahiNu vAsaveti sA taM visR^ijya chalitA tataH `puraH || 32|| AnakadhvanibhirashvaheShitaiH kShvelitairdviradabR^iMhitairapi | prajvalannapi shashAma pAvakaH pANDyarAjaduhiturvinirgame || 33|| mA vidhehi sumate.abhiSheNanaM rundhi rundhi chalitAM patAkinIm | mAmako hi janako hutAsha ityAdidesha malayadhvajAtmajA || 34|| yAvaditthamanushAsti sA chamU tAvadeva tanayAdidR^ikShayA | ma~NgalAnyupaharannupAyanAnyAjagAma dhuri havyavAhanaH || 35|| sAvaruhya sahasA shatA~NgataH sampraNamya muditA hutAshanam | prArtthitA muhuranena tAni cha prAbhR^itAni vividhAnyupAdade || 36|| jambusindhutaTasambhavA nishA nIlashailashikharAhR^itA maShI | ambarANi maNayashcha bhAsvarAH svAhayA pR^ithagathopajahrire || 37|| pANipIDanamahotsave tava prArthaye sapadi sAkShitAmiti | Irite hutavahena sasmitA taM visR^ijya chalati sma sA puraH || 38|| mA kadApi madhurApurIjuShAM dR^ikpatheShu patateti bodhitAH | nityameva samavarttinA bhaTAstAM nirIkShya pR^itanAM pradudruvuH || 39|| tAritAH sumatinAgragAminA tatratatra nirayasthitA janAH | mAtureSha mahimA yadIdR^ishI bhaktadR^iShTipathapAtinAM gatiH || 40|| saMvR^itaM musalapAshapANibhiH sarvato bhaTagaNairgadairapi | pashyati sma pathi dUrataH sthitaM prA~njaliM ravisutaM taTAtakA || 41|| so.abhigamya sumateranuj~nayA tAM praNamya padayoH samutthitaH | svAM gadAmupaharannaviplutAM prashrito vachanametadAdade || 42|| bhArata kShititale bhavadvashe santi du ShkR^itakR^ito na jantavaH | prAksthitAshcha narakeShu tAritAH prApta evamiha vishramo mayA || 43|| niShkriyo.asmi kimiha sthitena me sa~ncharAmi sabalashchamUmukhe | ye bhavanti paripanthino.atra te teShu devi viniyu~NkShva mAmiti || 44|| saMyugeShvabhimukhA na santi naH santi chedatithayo divastu te | sarvathaiva tava vishramo.arha ityAha taM sumatirAhitasmitaH || 45|| sA nivartya samavartinaM tataH sa~nchachAla purataH shanaiH shanaiH | Ayayau nirR^itirAhR^itopadastAvadeva sabalaH sabAndhavaH || 46|| adya puNyajanatA mamAgatetyAlapantamimamAnataM pade | sA visR^ijya salilAdhiponmukhI sa~nchachAla malayadhvajAtmajA || 47|| ullalattimitimi~NgilodbhaTaM grAhakachChapakulIrasa~Nkulam | vAhinI varuNasainyamagrataH pashyati sma sumateH purassarI || 48|| shastrajAlamapavidhya sarvato vAgurAshcha baDishAni cha svayam | sampragR^ihya mR^igayAkutUhalAt sannanAha pR^itanA chirAya sA || 49|| sha~NkhavidrumasarojamauktikaprAyamApyamupahAramaNDalam | Aharan punarapAM patiH kShaNAdAjagAma sharaNaM taTAtakAm || 50|| vAruNIM palitarogahAriNImadbhutAmaguDapiShTashIthujAm | vAjinashcha haritAnapAM patiH sannidhApya nipapAta pAdayoH || 51|| prAbhR^itaM tadakhilaM prachetasaH sA nirIkShya sadayena chetasA | taM visR^ijya vinataM taTAtakA gandhavAhanagaronmukhI yayau || 52|| mArutairmalayajendugandhibhirmandamandamupadarshitAtmabhiH | svardhunIsalilapAtashItalaiH sevyate sma chaturaM varUthinI || 53|| dAkShiNAtyamanilaM purassaraM te vidhAya maruto.apare punaH | pArijAtakusumopahAriNastAM sumatyanumatAH siShevire || 54|| tAn pradarshya pavanAn pR^ithak pR^ithag vyAjahAra sachivo nR^ipAtmajAm | eSha jAnapada eva devi no mAruto malayashailamAshritaH || 55|| pashya chakrapavanAnimAn puraH santatordhvagativAdadeshikAn | ArasAtalamamIbhirudbhramatyarNavastimitimi~NgilAkulaH || 56|| Aharanti taruvanmahAgirInarNavAn pR^iShatavat kiranti cha | Aviri~nchibhavanAdanargalAn pashya tAn pralayamArutAnitaH || 57|| pashchimAn drumalatAprabha~njanAnauttarAn ghanatupAravarShiNaH | prAgbhavAn priyakachAtakapriyAn yAnavaiShi ta ime samIraNAH || 58|| bhUtale kabalayanti pannagA vyomni bhAravahane niyu~njate | tAvake tu viShaye taTAtake! sa~ncharanti sukhinaH samIraNAH || 59|| darshitAH sumatinatthamAdR^itAH preShitAshcha sadayaM tayAnilAH | svasvacheShTitakR^itaH kutUhalAt svAM purIM prati yayustadagrataH || 60|| prasthitA dhanapaterjigIShayA pANDyarAjatanayA tataH shanaiH | prAk tato.api sa pathi vyavasthitaH prAbhR^itaiH kanakaratnarAshibhiH || 61|| taM nipatya padayoH samutthitaM yakShakimpuruSharAkShaseshvaram | anvakampata dR^ishA dayArdrayA prashrayeNa kathayantamantike || 62|| amba kashchidalameva me jaye naigameShu madhurAnivAsiShu | bhakta ityupanataM pratIchCha mAM pashya ki~nchididamAhR^itaM puraH || 63|| sha~NkhapadmamakarAdayastvamI mAtaraShTa nidhayo mayAhR^itAH | uttamastu sa varastvayAgrato labhyate chala padAni kAnichit || 64|| ityudIritagiraM visR^ijya taM prasthitA pramathanAthasannidhim | tAvatImavigaNayya vAhinIM sannanAha samarAya sA svayam || 65|| chandrashekharapurIsamIpataH sA nivishya sakalA patAkinI | siMhanAdamataniShTa bR^iMhitaM bR^iMhitAnakaninAdaheShitaiH || 66|| nAdamenamavakarNya chukrudhe nandinA purabhidA tu pripriye | nAparo.asti chatuge maheshvarAnnAdatattvamavabudhya nanditum || 67|| saMvR^itaH pramathasenayA svayA sannikarShamupasR^itya shUlinaH | vyAharannarachamUsamAgamAt prajvalanniva shilAdanandanaH || 68|| garbhadAsakuladAsatAM gatA ye hi pANDyaviShaye nR^ipAstvayi | teShu vetsi kulashekharaM nR^ipaM tatsutaM cha malayadhvajaM tataH || 69|| tasya nAma duhitA taTAtakA ki~nchiduchchalitashaishavA satI | sannipAtya tR^iNapUlavachchamUM mAnuShImita ito.abhivartate || 70|| sA manuShyavashageShu keShuchit tAdR^isheShu vibudhAdhameShvapi | sampradarshitaparAkramA satI manyate na hi mahesha! mAmapi || 71|| tAM pradhAvya dharaNItalaM tatastatpadAnupadikAn surAdhamAn | tApasAMshcha katichit tadAshrayAn daNDayeyamiti daNDavannataH || 72|| taM jagAda girishaH kR^itasmitaH sA punaH shrutipathaM gataiva naH | apramattamabhiSheNayannimA svastimAn punarupehi bhAmiti || 73|| tAM giraM tamapi cha smitA~NkuraM so.avichintya kimapi smaradviShaH | nirjagAma samarAgrahI bahiH saptabhirgaNachamUpakoTibhiH || 74|| tatra saptanayanAstrinAsikAH ShaNmugkhA dvijaTharA dashA~NghrayaH | ShaShTisaptatabhujA jvalatkachA muNDitA dhR^itashikhAH kapardinaH || 75|| vItabAhucharaNA vimastakAH kukShilagnavadanA shiro~NghrayaH | viShphuli~NganayanA viShodgirA lambamAnarasanoShThanAsikAH || 76|| shvetapItaharitAsitAruNAH shR^i~NgiNaH sagarutaH sacha~nchavaH | vyAghradantihayavAyasA~NghrayaH pAdapAchalashilAnakhAyudhAH || 77|| R^ikShavAnaratarakShupannagadvIpisiMhasharabhadvipAnanAH | niryayuryugapadaTTahAsinaH sa~Nghasho yudhi gaNA madolbaNAH || 78|| (chakkalakam) dhAvadashvamavadhUrNitadvipaM naShTayodhamavasannasainikam | sampramugdhasachivaM kShaNAdabhUt tAdR^ishaM tadapi mAnavaM balam || 79|| te padAtikulamUruvegataH phUtkR^itena gajavAjimaNDalam | syandanAMshcha karatAlamArutairvyakShipan raNamukhAdvidUrataH || 80|| kShudradIpamiva chaNDamArutaH shuShkagulmamiva dAvapAvakaH | dhvAntavR^indamiva bhAskarodayastadbalaM narabalaM vyanInashat || 81|| yuddhadarshanakutUhalAgatAH siddhachAraNasuparvapannagAH | apsarashcharamabhAgavartmanA dudruvuH pramathayUthadR^ikpathAt || 82|| tAM pradhAvya pR^itanAM gaNaiH samaM samprasarpati shilAdanandane | agrato vyachaladAttakArmukaH samprahR^iShTavadanaH sakhIjanaH || 83|| baddhakakShyamapinaddhaka~nchuka ku~nchitabhrukuTi komalAnanam | mugdhabhIShaNamalakShi tadbalaM mUrtamAdimarasadvayaM yathA || 84|| svochitapratibalAnavekShaNasrastayuddhakutukA shanairiva | Adade dhanuradhijyamambikA sA nirIkShitasakhIjanodyamA || 85|| tatra shaktipR^itanAdhanushchyutAH sAyakAH kanakapu~NkhashobhinaH | sarvataH pramathamaNDale.apata~nCharvare dinamaNerivAMshavaH || 86|| tAM puraiva vikR^itAM varUthinIM svAshugairvikR^itimApitAM parAm | vIkShya vIkShya samare vijahrire tA nirIkShitaparasparAnanAH || 87|| saMstashUlamapaviddhatomaraM dhvastamudgaramapAstakArmukam | nandinaM sharaNamIyurAhave tADitA gaNavarAstadAshugaiH || 88|| dhAvato gaNavarAnnivArayastarjayanyudhi cha tatsakhIjanAn | sandadarsha dhuri tAM rathe sthitAM sa dvitIya iva sha~Nkaro gaNaH || 89|| nirdayaM pravividhuH sakhIjanA mandamandamiShubhistamambikA | mAtR^ihastagalitA hi mArgaNAH kasya marmaNi niveShTumIshate || 90|| svAminIti jananIti chAvashAnnissaratsu vachaneShu chAsakR^it | pANinA sa yuyudhe kShaNaM balAda~njaliM pratimuhushchikIrShatA || 91|| pANDyarAjaduhituH karachyutA nAshugAstamasubhirvyayojayan | tattvato hi kusumAni sAyakAnaikShavaM cha dhanurAhurAgamAH || 92|| sarvavit sa hi shilAdanandanaH sannivR^itya jhaTiti svayaM raNAt | svAmine tadakhilaM vyajij~napat pAdayoH praNipatan muhurmuhuH || 93|| sandhireva bhavatastayochitaH sa~Ngaro na tu mahesha! jAtvapi | ehi yAma itivAdinaM tu taM so.avalambya niragAt kR^itasmitaH || 94|| pANDyarAjaduhiturhi dakShiNaH prAsphurat samarakarmaNe bhujaH || vIkShite tu vR^iShabhadhvaje vibhorasphurat svayamadakShiNo bhujaH || 95|| AdimaM rasamivAttavigrahaM tyaktaraukShyamiva tejasAM nidhim | sA dadarsha sharadindusundaraM pu~Ngave puraharaM sanandinam || 96|| sraMsate sma sasharaM dhanuH karAt tattvare tamupagUhituM manaH | unmamajja pulako.abhitastadA nirmamaja hR^idaye.adhikaH kuchaH || 97|| yaM prahartumavalambitaM dhanustaM nirIkShya samare tadujjhitam | tatkaTAkShasharaNaH samAdade sAbhimAna iva mInaketanaH || 98|| tadvilokavivashIkR^ite hare bANapAtachakite cha nandini | randhrametadupalabhya darpakaH svAM ruShaM saphalayAmbabhUva saH || 99|| yudhyate kathamiyaM kumArikA yudhyate kathamasau harastviti | draShTumichChati jagatraye smaramtAvubhau sharagaNairivAkirat || 100|| yAM vidannanaparAdhyamAshugaM prAgajIyata kR^itashramaH smaraH | adya labdhamanayA mahadyashaH kAla eva vijayasya kAraNam || 101|| tastambhire cha mumuhushcha chakampire cha yat trAsitA yudhi tayA pramathAH samastAH | sadyo dashA pariNatA nanu saiva tasyAM kasyApi jIryati na shaivajanApachAraH || 102|| mArasya chAra iva vIkShya haraM purastA\- dantaryadA pravishati sma kuchastR^itIyaH | sambodhitaH sumatinA savidhaM tadaiva tasyA jagAma taruNastaruNendumauliH || 103|| dadR^ishe kila puShpavarShamekaM prakaTaM mUrdhni tayostadA pravR^ittam | hR^idayasthaparasparA dhigamyaM vavR^ite chAntaramA~NgajaM tadanyat || 104|| unnamayya mukhamAnatamasyAH pANinedamavadat pramatheshaH | pashya devi! kimapatrapase tvaM yat tvayA yudhi vayaM vijitAH smaH || 105|| ghaTitamakhilaM j~nAto bhAvo na ki~nchana sheShitaM tadapi bhavatIM vAchA yAchAmi kA~nchanamAlikAm | iti nigadati smere shambhau rasottaramuttaraM chaturamavadat sadyo bAlA tathA kriyatAmiti || 106|| chAturyaM tadavetya vAkyasaraNau chandrArdhachUDAmaNi\- rbAle! tat kriyate tathaiva bhavatI sadyaH parAvarttatAm | Asanne vidhuvAra eva madhurAmetAsmi sajjIbhave\- tyAbhAShya smitamantharaM svayamasAvantardadhe tAmapi || 107|| sadyaH karagrahaphalA tava jaitrayAtretyuktaM na vismara vachaH kalashIbhuveti | sA bodhitA sumatinA savilajjamantaH smitvA tadaiva madhurAbhimukhI pratasthe | iti mahAkavishrInIlakaNThadIkShitapraNIte shivalIlArNave dashamaH sargaH | \section{athaikAdashaH sargaH |} athotthitAM tAmanugR^ihNatI chamUM sukhaprasuptapratibodhitAmiva | vihAya sA bhUmipathaM sakhIvR^itA vihAyasA prAsthita puShpakAshritA || 1|| dadarsha valmIkavadunnatAn girIn mahAntyaraNyAnyapi shA~NkalAniva | surApagAdyAH sarito.api tantuvad vidUrabhAvAdavanau nR^ipAtmajA || 2|| puropashalyopavane.avatIrya sA shubha muhUrte sumatipravedite | vivesha rAj~no bhavanaM pariShkR^itaM gajena dugdhArNavajanmanA shanaiH || 3|| pravishya gehaM sadasi kShaNaM sthitA visR^ijya paurAnanuyAyino.api cha | sakhIsametA sumatau purassare jagAma mAtuH sadanaM taTAtakA || 4|| abhidravantIM drutamAsanAnnijAt pramodabAShpasthagitekShaNAmiyam | nanAma nAma svamudIrya pAdayorvikIrNapuShpA vinayena mAtaram || 5|| sutAM vinamrAM parirabhya nirbharaM shirasyupAghrAya chuchumba chAnane | punashcha mAtA pariShasvaje chiraM punashcha jaghrau suchiraM shiraspade || 6|| niyantritAnandatara~NgasamplavAM niruddhaharShAshrulavAM katha~nchana | sametya sakhyaH sumatishcha pAdayormuhuH praNemurmahiShIM mahIpateH || 7|| iyaM nadIbhartturiyaM sudhAndhasAmiyaM nR^ipANAmupadeti mantriNA | nivedyamAne.api sutAmukhArpitAM na dR^iShTimAvarttayituM shashAka sA || 8|| iyAn jayaste sumateH prabhAvataH sakhIbhirAbhiH sukhamasmi poShitA | imAn samAlokaya devi! tAvadityabodhayanmAtaramambikA svayam || 9|| tatheti sA mantriniveditAM pR^ithag dadarsha divyAmupadAM cha pArthivIm | suradrumAn svargagavIM cha pUjitAn praNamya jagrAha nR^ipAlabhAminI || 10|| varaH surANAM jagatAM cha yo varo varaH sa eva svayamambayArjitaH | kimebhiradyetyavadanmahatpriyaM sametya sakhyaH sumatishcha tAM prati || 11|| kimetadityapratipattimantharAM vishiShya devIM sumatirvibodhayan | sa saMvidhitsuH sakalaM tadAj~nayA bahiH pratasthe bahudhA tayAdR^itaH || 12|| upasthiteshAnavivAhama~NgalAmudIkShya putrIM mumude na sA tathA | yathA vyaShIdat tanayotsavapriyaM patiM smarantI malayadhvajaM nR^ipam || 13|| parItya hemAmbararatnabhUShaNaiH pravartitArAtrikama~NgalA svayam | chakAra rakShAM jananI tanUbhuvaH sitena phAle bhasitena shUlinaH || 14|| athopakAryA vividhAH sudhAndhasAM dharAbhujAM tatra tapasvinAmapi | samastavastUpachitAH samantatashchakAra sajjAH sumatiH kShaNAdiva || 15|| sugandhigandhadravaliptabhittikaM suvarNarambhAdhaTitaM gR^ihe gR^ihe | niyantritachChatramuda~nchitadhvajaM puraM svataH paurajanairala~NkR^itam || 16|| vinirgataH sundaranAthali~Ngato maheshvaro mAnuShamAsthito vapuH | puropashalye.avatatAra saMvR^ito gaNaiH surairmAtR^igaNaishcha sarvataH || 17|| sa pANDyadevIprahitena mantriNA niveditAsannamuhUrtama~NgalaH | prabhurvivAhochitaveShasundaraH praveShTukAmo madhurAM viniryayau || 18|| kirITakoTIghaTito.asya pATalo maNirbabhau vAsukinopadIkR^itaH | nikR^itya bAlaM vidhumuchchakaistataH parisphuran bAla iva tviShAM patiH || 19|| vijitya mAraM jagadekadhanvinaM yadApa kIrtiM mahatIM maheshituH | tadakShi tasminnadhunA vijR^imbhite mamaja mandAkShavashAdiva svayam || 20|| prasaktama~NkaM vimale katha~nchana pramArShTumIShTe na shivo.api sarvathA | mR^igeNa hIno.apyalike.asya yat kvachit babhau mukhendurmR^iganAbhilA~nChitaH || 21|| kapolasaundaryamamuShya pashyataH kaTAkSharekhAH patitA janasya yAH | navodgatashmashrunibhAdihaiva tA niSheduratyAdarakIlitA iva || 22|| vishuddhamuktAphalakuNDalA~NkitaM vikIrNamandasmitasundarAdharam | vishAlanetraM vadanaM nirIkShituM tadasya saivArhati mInalochanA || 23|| vishuddhahematviShi vishvama~Ngale vapuShyamuShyAdbhutaku~NkumA~Nkite | alakShi sUkShmo vishadashcha ka~nchuko.avataMsitendoriva chandrikA~NkuraH || 24|| muhUrtaparyantavilambanAkShamAvijR^imbhamANasmarasa~njvarArjitaH | vinIlimeva vyaruchad bhujAntare tanustadIye mR^iganAbhicharchikA || 25|| pR^ithagvidhAbhirmaNihArayaShTibhiH pariShkR^itaM tadvapuraindushekharam | alakShyatAkhaNDalachApamaNDitaH payodharaH sAndhyarucheva pATalaH || 26|| maNImayaira~Ngadaka~NkaNAdibhirbharaM na mene mR^idulo.api tadbhujaH | mahIdharANAM mahatAM phaNAbhR^itAM viropaNAsAditalAghavotsavaH || 27|| digambaraH kA~nchanamambaraM haraH kathaM babhAreti na vismayAya naH | tanutviShA tasya disho dashApi yat prataptakArttasvarabhAsvarIkR^itAH || 28|| kimasya ma~njIrapade kR^itAlayAH parItya muktAshcharaNaM siShevire | mahotsavaM draShTumimaM mahesha! naH sakR^it punaH saMsaraNaM bhavatviti || 29|| vapushchidAnandamayaM yadadbhutaM tadAvR^itaM tAvadavidyayAdyayA | idaM tatassundaramitthamAvR^itaM maNitviSheti vyaShadanmaharShayaH || 30|| vibhUShitasyAsya puraH purandaro vishAlamekaM mukuraM samAdade | na tatsamashcheti giraM purAtanImapAkariShyanniva bimbalambhanAt || 31|| sa nandinA sa~NghaTitaM padAbjayoH punan purArirmaNipAdukAyugam | karau kR^itArthau kamalAkShavedhasoH salIlamAlambya shanairbahiryayau || 32|| madAlasAbhikramaNAkShimIlanaiH karArpaNAku~nchitakarNachApalaiH | gajAnanAt tatkShaNashikShitairdR^iDhaM sa pu~NgavaH ku~njarapu~Ngavo.abhavat || 33|| uda~nchitAku~nchitatatpuraHpadakShaNArpitA~NghriH shravaNAvalambanaH | salIlamunnamya sa pUrvaparvataM patistviShAM bAla ruroha tam || 34|| nigR^ihyamANau kariNau muhurmuhuH punarnayantau samamAj~nayA vibhoH | kR^itAnulApau vidhikeshavau tadA prachelatustasya tu pArshvayordvayoH 35|| kvachinmahAkAlamukhAn gaNeshvarAn kvachichcha devAsurasiddhachAraNAn | niyantrayan dUrata eva pArshvayoshchachAla nandI purataH savAsavaH || 36|| smR^itItihAsairnigamAstamekataH shivAgamAstantragaNaistato.anyataH | vavandire vandidashAmupAshritA vimishritA yogibhirAtmadarshibhiH || 37|| puraH puraH pANDyanR^ipAlavAhinI tato.anu devAH pramathAstato.anu cha | tato.anu bherIjayakAhalAdayastato.anu chelurvividhA jayadhvajAH || 38|| shachImukhairnirjarakAminIjanaiH samAvR^ite mAtR^igaNaishcha sarvataH | mahArhakarNIrathamadhyage ramAvacho.adhidevyau tamanu prachelatuH || 39|| shriyaM nR^ipANAmavarodhasubhruvo dvijAtipatnyo dayitAM havirbhujaH | giraM gR^ihiNyo viduShAM cha sAdaraM vishiShya bhaktyAvanatA vavandire || 40|| samuddhR^itaM mUrdhani tasya pANDaraM prakAshate smAtapavAraNaM mahat | shirasthitaM svaM shishumasya vIkShituM samAgataH pUrNa iva kShapAkaraH || 41|| sitAtapatrAntarasammitaM vibhoH shiraspadaM vIkShitumunmanA manAk | vidhAtR^ihaMsaH paritaH patanniva vyaloki dhUtaM divi chAmaradvayam || 42|| ayaM sa rAj~nIpatireti pashyatetyanudravajjAnapadoktibhanibhiH | kR^itAbhyasUyeShu gaNeShu sasmitau harirviri~nchashva tamanvapashyatAm || 43|| parAkramaM svaM prakaTIchikIrShatA samAhR^itaM shambaravairiNA shive | balaM nijaM maulamivA~NganAjanastamIkShituM sannipapAta sarvataH || 44|| tamekavakraM dvibhujaM dvinetramapyamAnuShaM bhAvamivAsthitaM tviShA | nirIkShamANA nibhR^itairvilochanaiH parasparAmitthamavAdiShuH striyaH || 45|| aho mukhAmbhojamaho yugaM dR^ishoraho bhujadvandvamaho bhujAntaram | aho mahatkaushalamasya vIkShiteShvaho vichitrA madavAraNe sthitiH || 46|| jitA tvayA yat pR^ithivI na tajjitaM jitAshcha yaddevi! surA na tajjitam | anena yUnA yadananyanirjitaM jitaM vadhUjanma tadUrjitaM jitam || 47|| amuM samAlokya yugena sA dR^ishoramuM samAshliShya bhujadvayena vA | kathaM punarnirvR^iNuyAt taTAtakApyapUrNakAmAH sakalA vayaM tataH || 48|| hR^itaM mano.anena hR^ite vilochane sahaiva nItAH sakhi! pa~ncha chAsavaH | idaM vapurnaH paramatra pAtitaM gatatrapo vidhyati tacha manmathaH || 49|| tvadIkShaNAyopagatAstvadAshritA hinasti nastvayyapi pashyati smaraH | itIrayAmo vayamasya sannidhau prabhuH kilAyaM nagarasya chAsya naH || 50|| mayAmbujAkShaH savisheShamIkShito mayAdya dR^iShTaH savidhe chaturmukhaH | amuM yuvAnaM prathamaM vilokayantyahaM tu mugdhA na kamapyavodiSham || 51|| mayAsya dR^iShTe vipulAyate dR^ishau mayAsya mandasmitamIkShitaM shuchi | ahaM dvayaM praikShiShi sAdhu sAdhviyaM pashurhi naH puchChaviShANavarjitaH || 52|| ana~NgasarvasvamananyavIkShitaM nyadhAyi yat pANDyakumArikAvashe | tadapyavaskantumupAgataH svayaM yuvA kilAyaM chaturo jitasmaraH || 53|| iti pravR^ittAH prativIthi sa~NkathA mR^igIdR^ishAmAkalayan kR^itasmitaH | vikIryamANaH pathi lAjamauktikaiH purA~NganAbhiH purashAsano yayau || 54|| sa rAjagehaM samayA mata~NgajaM niyantrayannAdishati sma nandinam | shriyaM cha vANImapi rAjamandiraM praveshaya prAgamarIgaNairiti || 55|| tataH shilAdAtmajavetratADitadravannabhobhUcharasaMsadA pathA | samaM samastAmarasundarIjanairjagajjananyau yayaturnR^ipAlayam || 56|| puraskR^ite svochitayA saparyayA purodhasA kumbhabhavena te ubhe | abhidrutA kA~nchanamAlikA javAd vikIrNapuShpA padayoravandata || 57|| pR^ithak pR^ithak sA parirabhya lAlitA shachIramAvAgjananIbhirAdarAt | shriye sarojaM shukamujjvalaM gire maNiM cha shachyai vinayAdupAharat || 58|| upehi mAtAmahi ! kutra sA vadhUH pradarshayAsmajjananImitIritA | ninAya tAH kA~nchanamAlikA shanaistamAlayaM yatra taTAtakAsthitiH || 59|| visR^ijya bhadrAsanamAttapAdukAM samAyatIM prashrayagandhibhiH padaiH | vadhUM vivAhochitaveShakomaLAM nirIkShya tasthurnibhR^itAH surastriyaH || 60|| alakShyatAsyA maNipAdukA~nchale samantato mauktikapa~NktirujjvalA | adUralagnA charaNAravindayoranushravANAmiva varNapaddhatiH || 61|| atItya lAkShArasamAhitaM navaM mANaprabhAM pAdukayoshcha tAvatIm | akR^itrimaH pATalimA padAbjayoralakShyatAsyA visaran bahiH sphuTam || 62|| prabodhayantI shriyamakShisa.nj~nayA sarasvatI tachcharaNAmbujadvayam | kShaNaM nidadhyau vikachekShaNA tatashchiraM tu dadhyau mukuLIkR^itekShaNA || 63|| samApatantyAH savilAsamAbabhau manoharo.asyA maNimekhalAravaH | vijitya shambhuM madanena garjatA pravartitochchairiva vIraghoShaNA || 64|| pratikShaNonmeShipayodharonnatipratisphuTatka~nchukasandhipUraNaH | urojanishsheShasamAvR^ite babhAvurasyamuShyA maNihArakorakaH || 65|| parasparaspardhyapi tat kuchadvayaM vijetukAmaM kila merumandarau | tathA sametaM samaye mithaH svayaM yathopalabhyeta na ki~nchidantaram || 66|| kR^ipANachApagrahakandukAhatiprapannakoTIrataTArpaNAdibhiH | karo na kAThinyamavApa hetubhirvadAnyatAvAsanayeva subhravaH || 67|| trilokajeturjayalA~nChanena sA tribha~Ngisa~NghaTTitamauktikAtmanA | karAravindaM kaTakena bAlikA vibhUShayAmAsa manobhavAj~nayA || 68|| upAsituM sA patimutpalapriyaM kare cha karNe cha niveshitotpalA | babhAra bhUyo nayanotpale tataH svayaM babhUvotpaladAmakomalA || 69|| alakShi tATa~NkayugAntarArpito vinirmito mauktikaratnamaNDalaH | svayaMvarAyopagatastyajan vidhuM tadAnanendoriva tArakAgaNaH || 70|| alakShyatAsannakaragrahotsavapramodajo.asyA vishadaH smitA~NkuraH | visR^itya nAsAmaNichandrikA bahirvibhUShayantIva radachChadAntaram || 71|| prachIyamAnaM mukharAmaNIyakapravAhamitthaM vayasA navaM navam | avekShya mInAviva jAtavalganAvashobhiShAtAM chapale tadIkShaNe || 72|| vidhuM chaturdhA pravibhajya tanmukhe tribhiH kapolau niTilaM cha kalpayan | turIyamaMshaM viniyogavarjitaM nyavedayat svAmini sha~Nkare vidhiH || 73|| visheShayAmAsa yadardhachandrato lalATamasyA mR^iganAbhirekhikA | visheShakatvaM vahati sma tena sA tato.anyatastatpadamaupachArikam || 74|| rarAja tadveNilatAvalambinI prasUnapa~NktishcharamA~NkasImani | praharttumIshaM samaye manobhuvA niveshitA gUDhamiveShusaMhatiH || 75|| harasya shR^i~NgArarasAdhidevatAmavekShya tAM mantharamAyatIM puraH | alajjata shrIrjagadAdisundarI lalajjire lajjitumapsarogaNAH || 76|| padairimAM prAkR^itavastusaMhatiprasaktasa~NketamalImasIkR^itaiH | avarNayantI vivavAra bhAratA svavaiduShIM maunata eva kevalam || 77|| shachI tadIyAdbhutarUpadarshane sahasramakShNAM svayamichChatI satI | sakR^itpravR^ittyApi chakA~NkSha gautame balAdahalyAkR^itashApamAtmanaH || 78|| tataH shanairbhUShaNagauraveNa sA sakhIjanAlambitahAramaNDalA | nanAma vANIkamale natA svayaM surA~NganAbhiH pariShasvaje shachIm || 79|| ayaM praNAmo nanu lAbha eva no vivAhadIkShAvabhR^ithe tu devi! te | na hi praNAmAvasaraM labhevahItyavochatAM tAM parirabhya te dR^iDham || 80|| athAvatIrya dviradAdala~NkR^itAdanudrutaH pAriShadaiH surairapi | viri~nchavaikuNThakarAvalambano vivesha rAj~no bhavanaM maheshvaraH || 81|| tamarghyapAdyAchamanIyapUrvayA saparyayA kumbhabhavaH sabhAjayan | praveshayAmAsa varaM maharShibhiH prasannayA tasya dR^ishA kR^itArthitaH || 82|| sa pANDyashuddhAntavilAsinIjanairvikIryamANaH shubhalAjamuShTibhiH | jaTAbhighAtotpatadabhravAhinIpayaHkaNAkIrNa ivAbabhau varaH || 83|| praviShTamantaH pratihArasImani pratIkShya jAmAtaramindushekharam | prachoditA kA~nchanamAlayA ramA chakAra pAdyaM payasAsya pAdayoH || 84|| pradIpahastA vachasAmadhIshvarA pradakShiNIkR^itya shachIsamanvitA | praveshayAmAsa shashA~NkashekharaM purassarantI diviShatpurandhribhiH || 85|| sa vidrumastambhachatuShkashobhitAM vichitravaidUryaviTa~NkalA~nChitAm | vilambimuktAmaNidAmakomalAM vivesha devo.atha vivAhavedikAm || 86|| bherIbhA~NkArasAndraM bahirabahirapi prauDhashuddhAntakAntA\- pANivyAviddhatUryadhvanijanitachamatkArasa~NgItaramyam | jAmAtR^ishlAghanoktivyatikaritavadhUbAndhavollAsahAsaM jaj~ne rAj~no gR^ihaM tanmunijanarachitottu~Ngama~NgalyapATham || 87|| iti mahAkavishrInIlakaNThadIkShitapraNIte shivalIlArNave ekAdashaH sargaH | \section{atha dvAdashaH sargaH |} athAsane ratnamaye niShaNNamAdyaM yuvAnaM munayaH purANAH | AshIrvachobhirvividhairapuShNannanAhatAtodyaninAdamishraiH || 1|| prakIrya puShpANi maNImayAni patnIM namantIM malayadhvajasya | shriyA cha vANyA cha nivedyamAnAM shvashrUM haraH praikShata gauraveNa || 2|| agastyamAmantrya tato vidhAturAdeshataH shrIshcha sarasvatI cha | niveshayAmAsaturAsanArdhe vadhUM hriyA namramukhIM varasya || 3|| dAne svasurdAnavamardano.api niyujyamAnaH kamalAsanena | shriyA samaM kA~nchanamAlikAyAH samakShamArAnniShasAda vadhvAH || 4|| prasthApitaH prAg girijAvivAhe yat kumbhajanmA tadR^iNaM vinetum | brahmANamIshastu vivAhahome vatre tamadhvaryumathAbjayonim || 5|| yatnAdapi prAganavekShitaM yat tachChAmbhavaM pAdatalaM mukundaH | padmAkarAvarjitapAdyadhautamAnarcha pashyannibhR^itaM prasUnaiH || 6|| Aropayanna~NkatalaM haristAmAchakShate svaM paramaM padaM yAm | rAjyashriyA dakShiNayA sahaiva dadau trivedIkavaye varAya || 7|| dAturgrahItushcha kimasti gotraM ko vA pitA kashcha pitAmaho vA | ato.adbhutastubhyamimAM dadAmItyAsIdiyAneva tu dAnamantraH || 8|| tatpUrvamuttAnadashAgR^ihItasa~Nketake pANitale purAreH | nyastaH karaH pANDyakumArikAyAH sarvottaratvaM prakaTIchakAra || 9|| karo gR^ihItaH pR^ithivIpatibhyo dikpAlakebhyashcha yayA jayantyA | tasyAstvayAgrAhi karo.adhuneti devI girAM sasmitamAha devam || 10|| parasparasyopari manmathena prayuktamastraM samayaM pratIkShya | sandarshayantAviva chakratustau mAlyArpaNavyatyayama~NgalAni || 11|| gR^ihan varaH svA~njalinA mR^igAkShyA lAjA~njaliM homavidhau chakAshe | mAlyApavedhaglapanAparAdhanirmArjanAyAnunayannivemAm || 12|| ashmAnamAropayituM padAnjamAlambamAne dayite mR^igAkShyAH | pAdagrahaH prAthamiko.ayamasyAH prachIyatAmityavadanmukundaH || 13|| kAntaH sharaNyo jagatAM trayANAM tasyAH karasthe charaNAravinde | aishvaryamurvyAdi sadAshivAntamavyAhataM tad bubudhe karastham || 14|| Amuktama~njIramalaktakA~NkamAku~nchitaM ki~nchidiva hriyAntaH | svinnaM kare svidyati lagnamaishe dhanyAH padaM tad dadR^ishurjananyAH || 15|| AsIt tadAviShkR^itaharShabAShpamakShidvayaM kA~nchanamAlikAyAH | A mAnuShAdA cha maheshvarIyAdAnanda sAmrAjya ivAbhiShiktam || 16|| AdhIyamAne.ashmani tatpadAbje ma~njIraghoSho madhuro jajR^imbhe | sadyaH samAsphAlitadordvayena muktaH smareNeva jayATTahAsaH || 17|| pradakShiNIkurvati havyavAhaM dvandve jaganma~NgaladhAmni tasmin | pradakShiNIchakruriva prajAnAM dR^ishastadIyotpaladAmadambhAt || 18|| nivartya vaivAhikahomasheShamambhojabhUH kumbhabhuvopadiShTaH | nyaveshayadratnamaye.atha pIThe vAme vadhUM dakShiNato vara~ncha || 19|| AsannamapyantaraleshashUnyaM mitho na tR^iptiM mithunaM tadUhe | atR^iptayorekasharIrabhAve.apyAsattireShA katamA tayoH syAt || 20|| AshIrbhirAnushravikIbhirAdyAmAchArapadyAmanupAlayantaH | saMvardhayAmAsurimau sametA brahmarShayo brahmamukhA hasantaH || 21|| sa dakShiNAbhiH paritoShya viprAn sammAnya devAnuchitopachAraiH | vishrAntihetoravarodhagehaM vivesha devo.atha taTAtakAyAH || 22|| dhairyopadeshAdasakR^it sakhIbhyAM vANIramAbhyAM pratibodhitAyAH | AlambamAnaH karamambikAyA ma~nche parArdhye niShasAda devaH || 23|| tAmrAdharoShThaM taralAyatAkShamAsvinnamaShitrapayAvanamram | vaktraM shanairunnamayAmbabhUva mArjanniva svedalavAn sa tasyAH || 24|| tAmbUlamAsannasakhIvitIrNamAdAya paryAkulitAM hriyA tAm | AlakShayantI kamalA salIlamAha sma patye pratipAdayati || 25|| kuto gR^ihItA valayAstvayeme kenopahArIkR^ita eSha hAraH | itya~Ngama~NgaM patirAmamarsha jij~nAsayevAbharaNeShu tasyAH || 26|| ApR^ichChyamAnA dayitena tat tadavA~NmukhI nottaramAchachakShe | nirbandhapR^iShTA tu katha~nchideShA mandasmitenottarayAmbabhUva || 27|| mAtA taveyaM malayadhvajasya kiM bhoginI kiM gR^ihiNIShu kAchit | ityuktibhiH kopayatApi patyA pratyuttaraM bhrUkuTireva lebhe || 28|| tadi~NgitAnAmayathAvabodhAt samAcharantIbhirivAnyadanyat | sallA.NpayAmAsa ruShA sakhIbhiH sa~NketitAbhiH sa hasan navoDhAm || 29|| yadAha yat praikShata yajjahAsa yadAsta joShaM yadapi nyaShedhat | sA tena tenaiva sharIralAbhasAphalyamApAdayati sma yUnaH || 30|| sa yAvaditthaM samayAchakAra navoDhayA narmaparo maheshaH | tAvajjanA bhaktakarAH sametya nirvartitaM pAkavidhi shashaMsuH || 31|| te shAsanAt tatra maheshvarasya prAk brAhmaNAn bhojayituM sametAn | sammelayanti sma samantato.api svayaM tu bhaktyA sumatirmaharShIn || 32|| asevamAnau naTanaM purArerapo.api yo jAtvapi nAdadAte | tau vyAghrapAdashcha pata~njalishcha sannehaturhemasabhAM prayAtum || 33|| AkarNya tannishchayamAninAya tau yoginau sundarapANDyadevaH | AchaShTa chainAvabhigamya bhaktyA pAde spR^ishan prashrayapUrvamittham || 34|| sabhAnaTaH kA~nchanasaMsadIva saMsevyamAnaH surasiddhasa~NghaiH | hAlAsyanAtho.api karoti nR^ittamasmin sadA rUpyasabhAntarAle || 35|| atraiva nR^itaM taruNendumaulerAsevya mAdhyAhnikamadbhutaM tat | AgachChataM kShipramanugrahItuM prANAgnihotrAcharaNAdihAsmAn || 36|| itIritau pAshupatau munI tau tatheti gatvA kanakAmbujinyAm | nirvarttayantau niyamAbhiShekamAsedaturnR^ittasabhAM purAreH || 37|| antarhitabrahmakapAlajAlamAbad.hdhya dR^ishyendukalaM kapardam | AmuktavaiyAkaraNA~NgadA~NghriravAtarat tatra tadA naTeshaH || 38|| muraM purA yaH svayamAjaghAna sa eva devo murajaM tadAnIm | sasarja yastAlamasevanIyaM sa eva tAlaM jagR^ihe tu vedhAH || 39|| prAgeva yaH pANDyasutopalambhAnnAthaH sthito narttitukAma eva | bhaktAnukampAmapadishya tasya nR^ittaM tadAvarttata nirvisha~Nkam || 40|| AtodyagItAnugapAdatAlamAvirbhavadbhAvarasottara~Ngam | AvarttavegatruTitA~NgahAramanR^ityadIsho lalitA~NgahAram || 41|| udA~nchito.a~NghrishchiramullalAsa nR^itte sthitAvarttakanAmni shambhoH | chitte vilIne jatuvanmunInAM nyAsAdiva spandayituM na shakyaH || 42|| vR^ittau chakAreva vilambitAyAM ma~njIranAdaiH praNavopadesham | tasyAM drutAyAM sa tadUrdhvalagnAM turyAmupAdikShadivArdhamAtrAm || 43|| svabhAvaramyANi yathA yathAsan svAchChandyatastasya vicheShTitAni | tathA tathA paprathire jagatyAM shailUShatantropaniShadprabhedAH || 44|| tAlAntanR^ittArabhaTIShu tasya nirgachChatAM nishvasitAgamAnAm | Adau mahAvyAhR^ititAmavApurbhUShAbhuja~NgeshvaraphUtkR^itAni || 45|| udbhinnaromA~nchamudashrupUramAshcharyasammUDhamananyavR^itti | AlekhyavinyastamivAsta vishvamAnandanR^ittAvasare purAreH || 46|| saMvyAnasammR^iShTamukhaM bhavAnyA vinastachandrArdhavilobhanIyam | nR^ittAntaramyaM vapurindumaulernidhyAya tau tuShTuvuturmunIndrau || 47|| namreShu chittAnnavanItavR^itternAtha! tvadIyAdapi komalau yau | asmatkR^ite tau charaNau yaditthamAyAsitau tat prathamaM kShamethAH || 48|| tvayIsha ! nR^ittAdvirate.api chittaM tvadAspadaM nau paramAdbhutena | nAdyApi nR^ittAdviratiM prayAti tato naM ki~nchit pratibhA bhajAvaH || 49|| AvAM prasAdena kR^itArthitau te yAchAvahe lokahitAya ki~nchit | nR^ittotsavaH kA~nchanasaMsadIva nityo.astvamuShyAmapi saMsadIti || 50|| tatheti datvAbhimataM tayostat prasedivAn lokahitArthanena | devo.anujagrAha punaH svayaM to datvA shivaj~nAnamananyalabhyam || 51|| sevAvasAne purashAsanamya samAgatAn bhR^imisurAn surAMshcha | haimeShu pITheShu vitarNipAdyAnamthApayat kumbhabhavo.atha bhoktum || 52|| te bhAvitAshchandanacharchikAbhiH karpUrakAshmIrakaramvitAbhiH | abhyarchitA dakShiNayA cha mAlyairabhu~njatAnnAni rasottarANi || 53|| shAkaudanavya~njanasUpayU ShairasAyanakvAtharasaprabhedaiH | bhakShyairasa~NkhyairghR^itasharkarADhyaiH phalairvichitrairapi tR^iptimApuH || 54|| te bhakShyabhojyaiH khalachUrNalehyAniryUhapAnIyagaNaishcha chitraiH | vismApitAH svAM vidhiva~nchiteti jAtiM nininduH shatashaH sudhAshAH || 55|| ApR^ichChamAnA vibudhA manuShyAnAmvAdabha~NgImabhidhAM rasaM cha | atyAdarAdabhyavajahruristhamAshcharyamagnA iva tAn padArthAn || 56|| AkarNya garhAmamR^itAshanatve tapaHphale tatra suraiH prayuktAm | vAtAmbuparNAshanavR^ittayo.api vAchaMyamAH svAni jahurvratAni || 57|| anekavakrodarapANichihnAnAlakShya bhR^iteshagaNAnasa~NkhyAn | tadvikriyAyai spR^ihayAmbabhUvustatra prajAH pratyavasAnasaktAH || 58|| ityaM jagat tarpitamindumaulirnishamya nirvartitanityakarmA | vadhvA samaM bhojanavedikAyAmupAvishanma~NgalatUryadhoShaiH || 59|| vANIviri~nchau kamalAmukundau shachImahendrau cha niSheduragre | herambaShANmAturanandinastu pArthe nideshena shashA~NkamauleH || 60|| athAnnapUrNApariviShyamANamannaM shuchi svAdu bahuprakAram | Amodayan narmabhirantikasthAnabhu~Nkta vadhvA saha chandrachUDaH || 61|| sa bhuktasheShaM kavalaM priyAyai samantramekaM prathamaM dadau yat | hetustadAsIdiva bhAvinInAM tadbhuktasheShagrahasantatInAm || 62|| pakvaM phalaM mAnmathametadadya jAmAturevArhamiti bruvANam | satyaM prasAdena tu mAdhavasya tallabdhamityAha hasan sa shaurim || 63|| patyuH priyaM bimbaphalaM vinaiva phalAnyasa~NkhyAni mudhAhR^itAni | ataH pipAsA viratAsya neti vANI vadhUmAkShipati sma rAj~nIm || 64|| bhojyAni yAni tridive.adbhutAni tAnyAdadAnaH svayamIShadIShat | sAsUyayorAtmajayomaheshaH shailAdaye tatra daiyAmbabhUva || 65|| bhuktotthito namakathAbhiritthaM visR^ijya vishrAntikR^ite vayasyAn | sajjIkR^itaM prApa taTAtakAyAH shayyAgR^ihaM sundarapANDyadevaH || 66|| tato janAH pAkagR^ihe niyuktAstatrAnnarAshIn shatasho.avashiShTAn | AvedayAmAsuranukrameNa devyAH puraH kA~nchanamAlikAyAH || 67|| koTyastrayastriMshaditi pratItA sa~NkhyA tviyaM kAchana devatAnAm | sa~NkhyA gaNAnAmapi mAnavAnAM sa~NkhyAyate bhuktavatAM na kaishchit || 68|| shAkeShu sUpeShu phaleShvapUpeShvanneShu mAdhvIguDasharkarAsu | shiShTAni shaktA pravaktuM shAdhi tvameShAmupayogayogam || 69|| itIritaM kA~nchanamAlikA tachcheTIbhirAsUchayadAtmajAyAH | sA cha priyaM kiM kriyatAmiheti mandAkShamandAkSharamanvayu~Nkta || 70|| tAmAha devastvamasIha rAj~nI davI trayANAmapi viShTapAnAm | tattAvakImannasamR^iddhimetAM bhoktuM janAH ke mama sambhaveyuH || 71|| kuNDodaro nAma gaNo.ayamekastathApi shiShTaH paricharyayA me | bhoktuM na yasyAvasaraH purAbhUt taM bhojaya svodarapUramenam || 72|| ityAdishannannasamR^iddhigarvamapAchikIrShuH sa nR^ipAlapantyAH | devo gaNasya trijagachCharIravaishvAnarAtmA jaTharaM vivesha || 73|| paurogavAstatra tayA niyuktAH praveshya taM bhojanamaNDapAntaH | vistArya patrANi visha~NkaTAni bhakShyANi bhojyAni tato.abhyavarShan || 74|| prANAhuteH paryupayuktamannamapyatra dR^iShTyopalabhe na yAvat | tAvat kathaM bhoktumupakrameyetyUche sa bhu~NkShveti vadatsu roShAt || 79|| sA pANDyadevI sumatishcha tatra sametya vismeravilochanAntau | ApUpikairAndhasikaishcha bhUyo.apyadApayetAM muhurannarAshIn || 76|| pAtrAdhikaM prekShya sa bhaktarAshiM vyAmishritaM vya~njanashAkabhedaiH | prANAhutiM prAthamikIM katha~nchinnirvarttya tasthau nibhR^itaM kShudhArttaH || 77|| sambhramya dAsyo.atha nR^ipAlapatnyAH sambhUya sambhUya yathopalabdham | bhakShyANi bhojyAnyadurakrameNa pakvAnyapakvAnyapi dhAvamAnAH || 78|| prANAhutIH pa~ncha tataH katha~nchit prasAdhya khinnaH kShudhayA mahatyA | sa tAvatInAM pariveShiNInAM na chakShame tatra gaNo vilambam || 79|| athAnnakUTairabhito.apyasa~NkhyairapUpashailaishcha nirantarAlam | mahAnasaM sa svayamAvivesha mahAhradaM matta iva dvipendraH || 80|| tatrAnnakUTAn saha bhakShyavargairAloDayan dR^iShTipathaM praviShTAn | ShaShTyA navatyA cha shatena chaiShAM sa ekamekaM kabalaM chakAra || 81|| annochchayAnAstaraNaiH sahaiva dugdhAni bhANDairdR^itibhirghR^itAni | svIkurvato.asmAchchakitAH samantAt pradudruvuH pAkagR^ihe niyuktAH || 82|| suradrumAH svargagavI cha tatra samprArthyamAnA narapAlapatnyA | yAn yAnasa~NkhyAnasR^ijana padArthAste te.abhavannasya kilopadaMshAH || 83|| godhUmamAShADhakamudgashAlishyAmAkanIvAratilAdimAni | dhAnyAni chAnyAni sa charvati sma kuDyaiH kusUlaimaNikaishcha kumbhaiH || 84|| sambhrAntacheTIshataghuShyamANatachcheShTitAkarNanajAtalajjAm | abhidravantIM svayameva devImapA~Ngayan sasmitamAsta devaH || 85|| atha kShaNAdakShayamannagartaM sasarja tasmai shapharekShaNA yam | tamapyasau sthaNDilamAtrasheShaM chakre mahadbhiH kavalaishchaturbhiH || 86|| apUrNamannairudaraM mamedamApUrayiShye salilena veti | kuNDodare yAchati pANDyakanyA sasmAra ga~NgAM taralormisa~NghAm || 87|| athAsindhurmalayAdrishR^i~NgAdAvirbhavantI vipulaistara~NgaiH | AplAvayantIva bhuvaM samastAmabhyarNamAgAnmadhurAnagaryAH || 88|| sa pANinA vakraniveshitena tathA papau tAmapi divyasindhum | kautUhalAt prerayatastamAsId ga~NgAdharasyApi yathAnutApaH || 89|| svIkurvatastAM sikatAvasheShAM sR^ikkadvayImAlihatashcha bhUyaH | sA tasya tAM glAnimavekShamANA gaurI salajjA girishaM babhAShe || 90|| ajAnatI yad bhavataH prabhAvamannochchayochCheShamavAdiShaM prAk | tanmarShayan mAnada! tarpamenaM kuNDodarasyAsya nivArayeti || 91|| vyAjena kenApi giraM tvadIyAM shushrUShamANo yadakArShamittham | tat saMhR^itaM devi! tava prabhAvAdashrAntapUrAstu viyannadIyam || 92|| vegAgatA vegavatIti nAmnA khyAtA nadIyaM bhavitA bhuvIti | prasAdayan pANDyasutAM mR^idUktyA reme tayA sundarapANDyadevaH || 93|| athAparedyustridashaiH samastairagastyamukhyaiH paramarShibhishcha | pANDyAdhirAjye kalitAbhiShekaH shashAsa pR^ithvIM sa tayA mahiShyA || 94|| itthaM sa pANDyatanayAcharaNAvalambasaubhAgyasampadupapannasamastarAjyaH | devAn visR^ijya nikhilAnuchitopachArairdevaH sasAgaravanAM bubhuje dharitrIm || 95|| iti mahAkavishrInIlakaNThadIkShitapraNIte shivalAlArNava dvAdashaH sargaH | \section{atha trayodashaH sargaH |} samprApyetthaM pANDyarAjyAbhiShekaM sAdhaM devyA sundaraH pANDyadevaH | AsImAdrernihR^itArAtishalyAM pR^ithvIM reme bibhradekAtapatrAm || 1|| sAbdhidvIpA sATavIdurgashailA sarvApyurvI yattulAkoTimUrdhni | lagnA dR^iShTA ratnavad bAhunA tAM tasyedAnIM bibhrataH kaH prayAsaH || 2|| yA bhUyobhiH pANDarairAtapatraiH sa~nChannA bhUrApa santApamantaH | saivAhR^iShyachChAdyamAnA tadAnImekachChatrachChAyayA tasya rAj~naH || 3|| nAyaShTAro nAkR^itabrahmAvidyA nAdAtAro nApyadharme prasaktAH | viprAH kintu tyaktapANDityayogAH sthAtuM bAlye tasya rAShTre chakA~NkShuH || 4|| chAturvarNyaM chAturAshramyaramyaM chAturvaidyaM tachchaturvargayogam | dR^iShTvA tena sthApitaM nirvisha~NkaM tasthau dharmastatra pAdaishchaturbhiH || 5|| gAvo dhAnyaM bhUShaNAnyambarANi svarNaM rUpyaM yAni chaivaMvidhAni | svAminyAdau vipralabdhe tadIyaM sarvaM jaj~ne vipralabdhaM tadAnIm || 6|| kailAsAdriM shAsataH kalpakoTIH pUrNaH kosho yasya bhikShAkapAlaiH | prAptenetthaM pANDyarAjyAdhipatyaM labdhA sadyastena lakShmIrapArA || 7|| shaivAH shAktA vaiShNavAH sA~NkhyaniShThA yogAchAryA brahmavidyAvido.api | gatvA gatvA taM yathaikaM prapannAstadvat tAstAH kIrtayo.api trilokyAm || 8|| ye.asminnamrAstejasA taM prapannA ye tu dviShTAste hatAH sa~NgareShu | bhittvA bhAnorbimbamUrdhvaM patantaH paryAvR^itya prApurante tameva || 9|| vakrAmbhojAnnissR^itaM vAkyamAnaM pashyan devo vedavAdAyamAnam | sa~NkhyAdhikyAdvedashAkhAsu bhItaH stokastokaM vyAjahArApramattaH || 10|| sImanyambhoviplave setubandhe gosa~nchAre sArthasammelane vA | yA mInAkShyA sthApitA prAk prajAnAM tAM maryAdAM sa pramANIchakAra || 11|| koshAn pa~nchaivAhurannAdirUpAn yasyAsheShaM shAsato.amuM prapa~ncham | sa~NkhyAtItA hemaratnAdirUpAstasyedAnIM te.abhavan pANDyabharttuH || 12|| pANDyAdhyakShaH pANDyajAmAtR^idevaH preyAn rAj~nyAH pAlako drAmiDAnAm | ityAkhyAbhiH prItirasyAdhikAsIdAtmabrahmajyotirAdishrutibhyaH || 13|| yA mInAkShyAstAvatI rAjya shaktiH sA sa~NkrAntA tatra bhUyashchakAshe | prAptotkarShA sAnuni sphATikAdreH patyurbhAsAM bhAsvarevAMshurekhA || 14|| sve sve dharme sthApitAH sarva eva kShmApAlatvaM bibhratA tena lokAH | kAlastvekashchyAvitaH svAdhikArAd dharmaikAntyaM tanvatA mAnaveShu || 15|| itthaM rAjyaM bibhratA tena rAj~nA devI jAtu sphArachintAnimagnA | bhUyo bhUyo hetumatrAnuyuktA prAha smedaM prANanAthaM mR^igAkShI || 16|| sa~nchinvAnA tAvakInAt prasAdAd dharmaM taM taM nAtha! mAtA madIyA | jAtautsukyA tIrthayAtrAvidhAne snAtuM sindhau shvaH pratiShThAsate sA || 17|| ityAkarNya preyasIkhedamUlaM tatrAneShyan sAgarAn sapta devaH | sasmArAgre sadya evAsya te.api prAdurbhUtA mUrtimantaH praNemuH || 18|| prAchi sthAne somasaundaryanetuH prAgevAste kashchidekastaTAkaH | sarve tasmin sannidhatteti devo nAmAdeshaM sAgarAnAdidesha || 19|| pashyantInAmagrataste prajAnAM tyaktvA rUpaM pauruShaM sindhurAjAH | dR^ishyante sma vyAmni dUre tara~NgairAjighranto diktaTAnuttara~NgaiH || 20|| svaM svaM rUpaM sa~NkShipanto.api te te kAsArAntassambhavAha samudrAH | AlakShyanta spaShTamatyadbhutAbhirvalgantIbhiH pa~NktibhirvIchikAnAm || 21|| AkrAmadbhiryomakakShyAmakANDe srotobhistaiH svIkR^itAH sAgarANAm | jagmurmedhAstatra shaivAlabhAvaM vidyullekhA vidrumatvaM cha teShAm || 22|| AsaptarShisthAnamAkrAntihetoH saMvarteShu dyAmiva draShTukAmaiH | ArUDhe vyomnyarNavairabhrasindhoH savyaM chakShuH shashvadaspandatochchaiH || 23|| bhAgIrathyA jAtu lebhe.abhiShekaM paryAptaM yaH prAgyuge vyomakeshaH | dravyaistaistairdugdhadadhyAjyamukhyairdvaitIyIkaH so.asya jaj~ne.abhiShekaH || 24|| pashyatyagre pANDyadeve tataste pArAvArAH palvale tatra petuH | pArshvasthAsnorR^itvijaH kumbhayoneH prAyastAlunyArdratAmAvahantaH || 25|| kShIraM sarpirvAruNImikShusAraM dadhyapyabhre durlabhaM pAtukAmAH | viShvag devAH sampatanto vimAnaiH srotasyeShAM kITamajjaM mamajjuH || 26|| kShAraM vAri kShIramukhyAni vastUnyekaM sarvANyekadaivAjadhAna | mauDhyaM hyekaM hanti rAshiM guNAnAM shauryaudAryasthairyagAmbhIryamukhyam || 27|| shabdasparshau rUpagandhau rasashcha prAptAstIrthe chitratAM tatra sadyaH | AstAmetanmajjatAmatra nR^INAM svarge.apyAsIchchitratA yadvichitrA || 28|| sarve gandhA yatra sarve rasAshcha prAdurbhUtAstIrtharAje hi tasmin | snAnAllabhye tAdR^ishi brahmabhAve nyAyaj~nAnAM nAgamAH paryupAsyAH || 29|| nIrakShIre dve vivektuM pragalbhA haMsAstasmin sarvasa~NghAtarUpe | bhamotsAhA matsyamaNDUkakUrmaiH prAptAH sAmyaM na prachelurvilajjAH || 30|| patyA sArdhaM yopito.adhikriyante tIrthe snAtuM putravatyo.athaveti | shrutvA shAstraM chintayA dUyamAnAM shvashrUmantastatra shushrAva devaH || 31|| AvartArhaM sthAnamulla~Nghya sarvaM samprAptastachChAshvataM dhAma shambhoH | pratyAneyo vallabho.asyAH kathaM vetyantashchintAmApa devastato.api || 32|| patyushChAyAM pANDyadevyAH sa kAmapyAnIyAgre darshayan preyasI svAm | tadvR^ittAntasmeradR^iShTyAnayA tAM vR^ittAntaM taM vedayAmAsa devaH || 33|| sA saMhR^iShTA tAM nishamya pravR^ittiM pashyantI cha prANanAthaM vimAne | Ali~NgantI nibharaM mInanetrAM bhUyo bhUyo mUrdhni chainAmajighrat || 34|| tvanmAtR^itvAt siddhamevApavargaM manvAnAhaM tena hR^iShTA na tAvat | yAvat tAtaM vIkShamANA taveti stAvaMstAvaM sA babhASha kumArIm || 35|| labdhvA yogaM lajjamAnA vimAnAdAplutyArAdAgatena priyeNa | dattAnuj~nA devapANDyena devI sasnau tIrthe saptaratnAkare sA || 36|| dInaM rUpaM preyasA viprayogAd devyAH snAntyAstatra dR^iShTaM janairyat | unmajantyAstat tataH paryaNaMsIchchandrApIDaM chAruhAsaM triNetram || 37|| sA gachChantI shAshvataM dhAma shambhoH sArdhaM patyA sarvasaubhAgyadhAma | kleshaM kanyAviprayogaprasaktaM ki~nchi~nchite dhArayantIdamUche || 38|| adya j~nAtaM brahma pUrNaM yuvAmityadyotsannaH pAshavargo.akhilo me | dUye.athApi tvardhavichChinnamAsIt tvatsaubhAgyAlokabhAgyaM kileti || 39|| shushrUShasva preyasaH pAdapadmaM kShAntyA dhR^ityA premavatyA cha bhaktyA | labdhvA putraM rAjyabhAre.abhiShichya draShTAsmi tvAM svaM padaM pratyupetAm || 40|| ityAdishya prasthitAyAM jananyAM sarvottIrNaM shA~NkaraM dhAma divyam | AnandotthaiH shokajaishchAshrupUrairvakraM devyA dUShitaM bhUShitaM cha || 41|| tAbhistAbhistatprasa~NgochitAbhirmArjan vAgbhirmAnasaM kleshamasyAH | vArikrIDAM vArijAkShyAnayAsAvAnandAbdhAvAchachAra pravIraH || 42|| dInAn dAnairdevatA yaj~nabhAgairArttAnArtichChedanaistattadarhaiH | jij~nAsUnapyAtmavij~nAnadAnairdevo rakShan pAlayAmAsa pR^ithvIm || 43|| antarvatnIM jAtu kAlena patnIM darshaM darshaM pipriye devapANDyaH | kekIvAmbhassambhR^itAM meghamAlAM mAdhvIgarbhAM padminImapyaLIva || 44|| yat kAtaryaM yauvanenAkShNi dattaM yachchAnItaM dauhR^idenAtha tasyAH | prAgalbhyAya prAbhavat sarvametat tatsambhUteradbhutaM mInaketoH || 45|| puShTAnya~NgAnyApurasyAH kR^ishatvaM nityaM kArshyaM nirjahau madhyadeshaH | paryAyeNa hrAsavR^id.hdhyoH pravR^ittistatrApyAsIdIdR^ishaH kAlabhedaH || 46|| anyonyena spardhamAnAvurojAvAstAmasyA yauvanopakramaM yau spardhAM mukhyAmadya tAvanvabhUtAM sa~NgharSheNAnyonyamAsAditena || 47|| shaktiH khyAtA yAvatI yA cha tasyAH sarvApyeShAlambhi garbheNa nUnam | no cheditthaM syAt katha~NkAramasyAH snAtuM pAtuM spandituM chApyashaktiH || 48|| kendre chandre deshike chAmarANAmR^ikShe raudra raudravR^ittiH pareShu | prAdurbhUtaH pANDyavaMshasya bhUtyai tasyA garbhAt tArakAriH kumAraH || 49|| AneShyante yAni tenAtmajena svarNAnyagre merumUlAdamIShAm | chakre devaH koshagehe.avakAshaM bhUdevAnAM bhUridAnachChalena || 50|| rAj~nAM pashyan rAjyatantrasthitAnAM bAlo doShAn bAhumukhyaprayuktAn | sAbdhidvIpAM pAlayiShyan dharitrIM chakre devaH ShaNmukho.apyaikamukhyam || 51|| ugrasyarkShe jAtamugraM prakR^ityApyudgantAraM tejasA cha shriyA cha | jAnan bAlaM shAsanAt kumbhayAneshchakre nAmnApyugra ityeva devaH || 52|| mImAMsA~NganyAyadharmetihAsaiH sArdhaM vedAH svamvashAkhAsametAH | prApte kAle pratyabhuH pANDyasUnodvAraM kR^itvA deshikasyopadesham || 53|| daiteyAriryena khaDge vinItashchApe shiShyo jAmadagnyo yadIyaH | sAkShAdAsInmerudhanvA sa devaH shastrAstrANAM shAsitA tasya yUnaH || 54|| kanyA khyAtA kAntimatyAkhyayAsId bhAsvarseshyA somachUDamya rAj~naH | pitrA dattAM tAmupAnIya devaH pANau tena grAhayAmAsa yUnA || 55|| shaktirdaNDashchakramityAyudhAni trINi prauDhajvAlamAlAkulAni | datvA tasmai devadevo.abhyaShi~nchat prahvIbhUtaM pANDyarAjye kumAram || 56|| prAgAsIdyo devasenApatiH sa prApadAnIM pANDyasenApatitvam | daiteyaH prAk tArako nirjito.adya tvaj~nAnAbdhestArakastAta eva 57|| pR^ithvIM sarvAmarpayitvA kumAre pR^ithvIM kIrtiM kevalaM gR^ihNataH svAm | sArdhaM devyA vatsarANAM sahasrANyevaM ShaShTiH ShaT cha tamya vyatIyuH || 58|| itthaM pAlyA bhUmiritthaM vijeyA dR^iptA itthaM vartitavyaM tvayeti | AdishyograM dampatI mUlali~Nge mInAkShyAM cha prApatustau pravesham || 59|| tau mInAkShIsundareshAtmanAthachChannau ki~nchit pratyahaM sevamAnaH | chakre rAjyaM nAmayan rAjavaMshyAnugrampashyaiH shAsanairugrapANDyaH || 60|| Ije shambhuM yachChatenAshvamedhairyachchAbhu~Nkta svargabhAgAn sa bhUmau | tenAsUyAM tatra shakro babandha prAyeNAyaM pAmarANAM svabhAvaH || 61|| AkramyAmbhassamplavai rAjadhAnImunmaryAdairugrapANDyamya rAj~naH | rAShTraM chAsya svIkuruShveti shakro nedIyAMsaM dakShiNAbdhiM nyayukta || 62|| ardhe rAtreraprasakte katha~nchid varShe vAte durdine vA kShaNena | sannahyadbhiH sarvato vIchisa~NghaiH pArAvAraH svAt padAduchchachAla || 63|| ekaikormispandamAtrAdapi kShmAM kroshaM kroshadvandvamapyAvR^iNAnaH | bhImairghoShairbhIShayannamburAshirgrAmaM grAmaM majjayan nirjagAma || 64|| uchchairuchchairutpatantaH patanto ghnanto jantUn gaNDashailAn kShipantaH | AvR^iNvAnAH saikatairadrikUTAnabhyakrAmannUrmayo vArirAsheH || 65|| valganto.agre durgrahA vIchikAnAM jAtotsAhA jantavaH sAgarIyAH | vyAdAyAsyaM vyAghrasiMhadvipAdIn vanyAn sattvAn lIlayaivAgrahIShuH || 66|| itthaM puryA yojane yojanArdhe yAvat sindhurnAjihIte nishIthe | tAvat svapne bovitastAM pravR^ittiM sUktyA shambhorjAgarAmAsa devaH || 67|| Aruhya drAgabhramAta~NgakalpaM kruddho devaH ku~njaraM ki~nchiduchchaiH | pANau kurvan shaktimIshena dattAM pANDyaH pArAvAramabhyujjagAma || 68|| shailenevotsarpatA kajjalAnAM vyomnevAdho dhAvatA sannipatya | so.abhUt tena srotasA vArirAsherhR^iShTo devaH sadya evAtha ruShTaH || 69|| nAyaM kAlaH kautukaM karttumasmin nashyatsvevaM prANipUchchAvacheShu | ityAlochya prajvalan prajvalantIM pANDyaH shaktiM pAtayAmAsa sindhau || 70|| shItkurvANA sA vishantI samudre sarvaM pAthaH sambhramatkUrmanakram | uchChAsenaikena yAntI pibantI jahre bhUmeH prAktanaM chArdrabhAvam || 71|| maryAdAbdhermA vilopIti shaktiM pratyAhR^itya prajvalantIM sa.bhUyaH | tatsaMsiddhAM tAvatImapyadatta kShoNIM devaH sundareshAya sadyaH || 72|| AkailAsAdA cha la~NkopakaNThAjjAte daivAjjAtvanAvR^iShTiyoge | rAj~naH sarvAn melayan paryapR^ichChad rAjA pANDyaH kumbhayoniM vidheyam || 73|| tasyAdeshAdarchanAbhiH praNAmaiste te vR^iShTiM devarAjaM yayAchuH | dainyaM tvetanmInanetrAtmajasya svAnte jAtu svAdutAM nAbabhAra || 74|| abhyarNe.asau jAtuchichchandanAdrerAkheTArthaM paryaTan pANDyadevaH | svachChAsInAn puShkalAvartakAdIn shR^i~Ngotsa~Nge tasya meghAnapashyat || 75|| kaH sutrAmA kAtra yAchj~nA varAke vR^iShTirlabhyA vikrameNeti devaH | matvA bhR^ityairgrAhayannambuvAhAn kArAgAre vAsayAmAsa baddhAn || 76|| kechinmeghAstatra chodyAnapAlaiH kechichChekAn pAlayadbhirmayUrAn | AkR^iShyanta svairamArakShakANAM sauhArdena dvissakR^id gUDhamahnAm || 77|| nashyadgarjA luptabidhudvilAsAH saMshupyantaH sAdhvasenAmbuvAhAH | dhUlIjAlairghUsarA dhUmasheShAstatrAvAtsuH shAsanAt tasya rAj~naH || 78|| ApAtAlAdA cha saptarShilokAdambhobhirye vishvamAplAvayante | tAnambhodAMstatra ruddhAn nishamya krudhyannindrastena yoddhaM pratasthe || 79|| jyAnirghoShachChAditAshAvakAshaM bANAsAradhvastahastyashvayodham | raktasrotaHpAtaraktaM samantAjjaj~na yuddhaM tasya chAkhaNDalasya || 80|| chAponmuktaiH sAyakaughairmoghairvedhaM vedhaM vyomayAnAdamarttyAn | yUthaMyUthaM pAtayan kautukena shyainampAtAmAchachAreva vIraH || 81|| ye.avAgR^ihNan khecharA vR^iShTimurvyAM teShAmevojjAsayanna~Ngama~Ngam | marmAvidbhirmArgaNairugrapANDyashchakre vR^iShTiM majjamAMsAsravisrAm || 82|| unmaryAdairutpatadbhistadastraH kIrNe viShvak kaNTakaughairivAbhre | sthAtuM yAtuM spandituM chApyashaktA tamtambhe.asau vAhinI jambhahantuH || 83|| tatkodaNDonmuktanArAchadhArAsadyaHkR^ittabhrashyadashvebhayodham | hAhAkurvatsiddhagandharvavargaM shaunAsIraM tatra nAsIramAsIt || 84|| marttyA yuddhe pAtitA devabhAvaM labdhvA devIrghAvamAnA varItum | dhAvaddevastraiNamudbhAntapAlaM chakruH svargaM sampravR^ittApavargam || 85|| astrairastraM vArayannugrapANDyaH shastraiH shastraM shastriNashchAvabhindan | jAtastAtasyAkShikoNAt tR^itIyAjjajvAlochchairjAtavedA ivAnte || 86|| pashyan pANDyo vajramindreNa dattaM prAyu~NktograM chakramIshAdavAptam | tad dambholiM stambhayat tasya mauliM bhittvA bhUyaH pANimasyAjagAma || 87|| bhagne shakre bhagnakoTIrakoTau dhAvatyagre muktakeshaM sudhAshAH | chelurviShvak chaNDavAtAvadhUtA dUre dUre tUlapiNDA ivAbhre || 88|| krandadgandhadvipamapasaratsaindhavodhUtayodha\- pratyuddhAravyasanavimukhApetapAdAtajAtam | dhAvaddevapravarasamarodantayAthArthyabodha\- bhrAmyatpauraM nagaramabhavajjarjaraM nirjarANAm || 89|| iti mahAkavishrInIlakaNThadIkShitapraNIte shivalIlArNave trayodashaH sargaH | \section{atha chaturdashaH sargaH |} tasmin kumAre mInAkShyAstathA shAsati medinIm | tArAgrahANAM pa~nchAnAM jAtA jAtvapi vakratA || 1|| avAgR^ihNata te vR^iShTimAsetorAhimAchalAt | jaladurbhikShetashchAtra jagle jAnapadairjanaiH || 2|| somavAravratenAtha somasundaramIshvaram | sa samArAdhayA~nchake shAsanAt kumbhajanmanaH || 3|| tasya chintayataH svapne taruNendushikhAmaNiH | AvirbhUya dayAsindhuranujagrAha pArthivam || 4|| vArShikIyamanAvR^iShTirvakaiH shukrAdibhiH kR^itA | kiM kariShyati varShAnte ki~NkariShyanti te grahAH || 5|| daNDashchaNDAyudhAkhyo yo datto.asmAbhiH purA tava | kanakaM tena hemAdreH kaNehatyopanIyatAm || 6|| iti sambodhitastena pratibuddho mahIpatiH | prayANaM rochayAmAsa prAtarhemAchalaM prati || 7|| chaNDAyudhaM samAdAya sa gachChanniravarNayat | bhUpadmakarNikAkAraM bhUpAlaH kanakAchalam || 8|| nikaShe vyomni yaM gharShan vedhA jaladasikthake | saMyojyAlokate.adyApi varNaM saudAmanIchChalAt || 9|| shrIkaNThakArmuke yatra shR^i~NgalagnA viyannadI | valayIkR^itya vinyastA vAsukijyeva dR^ishyate || 10|| sarvaratnAkaraM haimaM saMrakShitumaharnisham | yAmikAviva chandrArkau yaM na jAtu vimu~nchataH || 11|| prastarA yatra ratnAni mR^ittikA yatra kA~nchanam | nirjharo jAhnavI yatra lubdhako yatra sha~NkaraH || 12|| yajanti cha tapasyanti yamuddishyaiva dehinaH | yatparaM nigamasyArdhaM yo.apavargAdanantaraH || 13|| ye kechid dvipadA ye cha ShaTpadA ye chatuShpadAH | sarve.apyaShTApadamayAH sambandhAdyamya vishrutAH || 14|| dyormUrdhA pR^ithivI madhyaM pAdaH pAtAlamaNDalam | yasya ga~NgAdharamyeyaM yuktA trailokyarUpatA || 15|| dravIbhavatsu shR^i~NgeShu yatra dAvAgnisa~NgamAt | svargAsthiratvavAdAnAM pratyakShaiva pramANatA || 16|| kA~nchane yatra mR^idbhUte kAminyastridivaukasAm | kutUhalinyo bhUShAsu kulAlAn paryupAsate || 17|| pallavaM jIrNapatraM cha pratyabhij~nAtumakShamAH | haimeShu sahakAreShu khidyante yatra kokilAH || 18|| chAmIkaraikarUpeShu sarveShu kusumeShvapi | vyutpannA eva yatratyA gandheShu na madhuvratAH || 19|| sa taM pradakShiNIkR^itya sarvadevAlayaM girim | tasthau pANDyaH purobhAge tasya kA~NkShannanugraham || 20|| udAsAmAsa hemAdrirugra pANDye.api pArthive | kiM chakArArNavo rAme nisargo.ayaM jaDAtmanAm || 21|| prakR^ityApi vinItasya pANDyasyograsya daNDinaH | abhikhyAnuguNaM vR^ittamAntaraM karaNaM tadA || 22|| mAheshvaraM sa taM daNDaM makaradvayalA~nChitam | Avarttya ruShito vegAdAjaghAna surAlayam || 23|| sthiradhanveti bhUteshaH shrUyate yena dhanvanA | chakampe sa hatastena chAmIkaramayo giriH || 24|| tApite tapanAlokaistADite tena daNDataH | AsIda diShTyAtra vaipulyamasambAdhAya nAkinAm || 25|| kampite daNDaghAtena kA~nchane tatra bhUdhare | paulastyatulitasyAdreH pariluptamivaM hriyA || 26|| hAlAsyanAthatanayamavabudhya tataH sa tam | svaM rUpaM darshayannAha suvinItaM surAlayaH || 27|| aj~nAsiShamahaM na tvAmAsthitaH sthAvaraM vapuH | jAnanniha jagattattvaM jAtu na kroddhumarhasi || 28|| chUrNIkuryAM api tvaM mAM chApaM chet pitureva te | svAminastasya sA hAniH svasya kiM parihIyate || 29|| asti me bahushaH svarNamatyalpamidamuchyate | ahameva tavAsmi svaM manohatyopayu~NkShva mAm || 30|| iti prasAditastena darshitashcha mahAkhanim | jagrAha vividhaM hema bhittvA chaNDAyudhena saH || 31|| nabhashcharahayAkR^iShTairnaradevaH parashshataiH | manobhirapi duShprApamanobhistadupAharat || 32|| sa chAmIkaravarSheNa sarvaM prakR^itimaNDalam | pAlayAmAsa nR^ipatiH pANDyo yAvadavagraham || 33|| tathA vavarSha kanakaM bhUyobhUyaH sa bhUtale | avagrahaM yathA nityamAchakA~NkShuH sharIriNaH || 34|| sa kAntimatyAM preyasyAM chandramauleranugrahAt | putraM yathArthanAmAnaM vIrapANDyamavindata || 39|| vinyasya sakalAM pR^ithvIM vIrapANDye mahIpatiH | pravivesha paraM dhAma paramAnandalakShaNam || 36|| tasmin bhaktyA cha pUjAbhistapasA chAmbikApateH | putrAdapi visheSheNa pautre prItiravardhata || 37|| jij~nAsamAnAH shrutyarthaM sevayA sundareshituH | kaNvAdayo munivarAH kadambavanamAyayuH || 38|| tapobhiH karmabhirdhyAnairdAnairapi pR^ithagvidhaiH | ninyuH saMvatsaraM pUrNaM niyatAste shivAntike || 39|| prasannaH sundaresho.atha bhaktileshavashaMvadaH | viprarUpeNa viprebhyo vivavAra nijaM vapuH || 40|| upasannaH sa munibhiH sannidhau sundareshituH | vyAghracharmAsano vedAn vyAkhyAtumupachakrame || 41|| asti vAgbrahma tat ki~nchidakhilotpattikAraNam | praNavo~NkAratArAdiparyAyagaNaghoShitam || 42|| tadekadhA tridhA viprAshchaturdhA pa~nchadhA sthitam | api dvAdashadhA bhinnamAgameShUpadishyate || 43|| tato vyAhR^itayastAbhyo gAyatrI vishvapAvanI | tato vedAH sopabhedAstebhyaH sarvaM cha vA~Nmayam || 44|| prabhAvaM tasya tArasya brUyAM shabdena kena vaH | tatprasUtA giraH sarvAstadvyApyA vyApakastu saH || 45|| ekamAtR^iprasUtAnAmaikamatyapravartinAm | svavaimatyena vaimatyaM shAstrANAM bAlishA jaguH || 46|| asti yat paramaM jyotirasmin li~Nge tirohitam | tadeva sakalaiH shabdaistAtparyaviShayIkR^itam || 47|| a~NgAni mantrAstantrANi shAstrANi nigamA api | antato lokagAthA apyatraivAyAnti vishramam || 48|| imA giraH samastAshcha rudrAya sthiradhanvane | iti bruvANA vANI vaH pramANamakutobhavA || 49|| sarvAnugrAhiNI shaktiH shambhoranatirokaNI | tAmaprapadya tattattvaM na shabdairavadhAryate || 50|| Arohanta iva stokamavarohanti bhUyasA | jAnanta iva muhyanti tatpAdavimukhA janAH || 51|| sA vakti sA vAchayati sA chetayati sA chitiH | sA gatiH sA gamayati saiveyaM mInalochanA || 52|| tAmananyAH prapadyadhvaM tapodAnAdhvarAdibhiH | vA~NmayaM sarvamekasthaM tato vaH pratibhAsyati || 53|| anugR^ihyaivamIshastAn mastanyastena pANinA | miShatAmagratasteShAM mUlali~Nge tirodadhe || 54|| atha kAlena mahatA vIrapANDyo mahIpatiH | bhUyasastanayAn lebhe bhogastrIShu durAshayAn || 55|| samArAdhyAtha bahudhA sAmbaM hAlAsyavallabham | devo vaMshakaraM putraM devyAM samudapAdayat || 56|| sarvadA mR^igayAsaktaH sa jAtu vipinAntare | sa~ncharan rAjashArdUlaH shArdUlena nipAtitaH || 57|| tadeva randhramAsAdya tasya bhogavadhUsutAH | pariluNTitasarvasvAH palAyanta tatastataH || 58|| kulavR^iddhAstatastasya kumAraM pa~nchavArShikam | abhiShektuM pade tasminnanyonyaM samamantrayan || 59|| makuTenAbhiShektavyamabhiShekeNa susthire | rAjye ratnAni sampAdya makuTaM karttumIshmahe || 60|| anyonyAshrayadusstho.ayamabhiSheko.asya bhAti naH | na mithyAnugrahaH shambhorna vidmaH punarAyatim || 61|| iti chintayatAM teShAmagrataH pANDyamantriNAm | AvirAsIt tadA shambhurAshrito vaishyavigraham || 62|| sa bhR^ityairbahubhirvItaH samR^id.hdhyA parayA jvalan | ratnAnAM vANigasmIti rAjabhR^ityAnupAsadat || 63|| saM bhR^ityairAhR^itAM ratnapeTImudghATayan puraH | vaidagdhyaM ratnashAstreShu vyAkurvannAdade giram || 64|| sarve pashyanti ratnAni sarve vibhrati cha svayam | tattvaM tu brahmaNa iva teShAM nAvaiti kashchana || 65|| pashubhAvaM prapannasya pAkashAsituradhvare | valasya dehadhAtubhyo varAddhAturyadudbhavaH || 66|| yA vIryAchchandrachUDasya ratnajAtiH purAjani | yA cha yaj~navarAhasya phenaniShyandabindubhiH || 67|| yA dR^i~NmalAnmahendrasya yA dadhIchyasthimaNDalAt | ye chAkarA bhuvi svarge pAtAle cha pR^ithagvidhAH || 68|| yA ChAyA yAkR^itarniShThA yaH sparsho yachcha gauravam | yanmAnaM yAni mUlyAni ye doShA ye cha vA guNAH || 69|| ye jAtibhedA vividhA jAtyAbhAsAshcha ye punaH | ye rAgakR^itrimAH kechid ye cha sarvAtmakR^itrimAH || 70|| yadA dhAryaM yathA dhAryaM yairdhAryaM yatra vA punaH | yathA krayo vikrayo vA yathA dAnapratigrahau || 71|| yashchaiShAM rakShaNopAyo yaH parIkShAvidhikramaH | yA chApyeShAmupaniShadadhyAtmamadhidaivatam || 72|| chAturvarNyavyavasthA yA yA strIpuMsavikalpanA | jIvAjIvavibhAgo yo yA martyAmarabhogyatA || 73|| ye cha daurlabhyasaulabhye yeShAmautpAtikI janiH | yadauShadhopayogitvaM yAshcha sa.nj~nAH parashshatAH || 74|| shaktaH ko veditumidaM sarvamekaM tamantarA | ratnaM samastadevAnAM ratnasAnusharAsanam || 75|| naptAyaM devapANDyasya nanvasau pArthivAtmajaH | arhatIdaM ratnajAtamamUlyaM madupAhR^itam || 76|| abhinirvarttya koTIramabhiShichya cha pArtthivam | rAjye svasthIkR^ite datta ratnamUlyaM yathochitam || 77|| ityudIrya maNIn divyAn datvA tebhyaH sa kA~NkShitAn | sadyastirodadhe teShAM samakShaM saparichChadaH || 78|| chihnena tena te sarve chintayantastamIshvaram | prashashaMsuH shishorbhAgyaM bAShpagadgadayA girA || 79|| sadyo nirmApya te mauliM shAstradR^iShTena vartmanA | abhyaShi~nchan nR^ipaM bAlamakhilA rAjamantriNaH || 80|| dR^iShTyA dayAyaivAyaM devadevasya shUlinaH | abhiShiktaH purA pashchAdabhyaShichyata mantribhiH || 81|| tasyAbhiShekapANDyAkhyA tadAdi bhuvi paprathe | IdR^ishaM bhaktasaulabhyaminduchUDasya dehiShu || 82|| yadacheShTata yatprAha sa bAlaH pANDyabhUpatiH | tatsarvaM varivasyeti jagrAha madhureshvaraH || 83|| yadavasta yadAjaghrau yadabhu~Nkta yadAlipat | yad dadhau cha sa sarvaM tachChiva eva niveditam || 84|| didR^ikShA shivali~NgeShu shushrUShA shivavaibhave | chikIrShA shivapUjAsu shishorevAsya kautukam || 85|| ratnadasya vibholi~NgaM ratnairevAbhyapUjayat | adhamarNaM svamAtmAnaM sa jAnan shAshvatIH samAH || 86|| devastasmai shilAsveva dadau ratnAni kAnichit | sarvavastuShu ratnAni sa tasmai samupAharat || 87|| vAsavo jAtuchit karttuM vArShikaM kamalArchanam | prAptastena kR^itAM shambhoH pashyan pUjAmalajjata || 88|| kathAntare kadAchit sa kathayAmAsa pAshine | bhaktavAtsalyamIshasya bhaktiM pANDyashishoshcha tAm || 89|| parakShyi tad dvayamapi shakrabhAShitaM tataH shivaM svayamapi.tatra sevitum | jalagrahAmayamR^idito jaleshvaraH puraM nijaM punaragamat savismayaH || 90|| kastUrIhimavAlukAhimapayaHshrIgandhagorochanA\- kAshmIrairanulepitaH pashupatiH pANDyAtmajenAsakR^it | kastUrIghanasArasundara iti khyAtiM tadAdi shrito yenAdyApi samIhate tanubhR^itAM tAmeva sevAM parAm || 91|| iti mahAkavishrInIlakaNThadIkShitagraNIte shivalIlArNave chaturdashaH sargaH | \section{atha pa~nchadashaH sargaH |} salilAdhipatiprachoditaH saridIsho madhurAjighR^ikShayA | vavR^idhe vijito.api san purA samaye kasya na sambhaved bhramaH || 1|| samabhidravatA shanaiH shanaiH salilAnAM nidhinAtibhIShitAH | sharaNaM nR^ipatiM yayuH prajAH sa cha hAlAsyaniketanaM haram || 2|| chaturashchikurAn jaTApadAchchaturaH svAnavachitya sha~NkaraH | paripashyati pANDyabhUpatau vichakAra tvaritaM vihAyasi || 3|| apibannadhigatya meghatAM sakalaM te salilaM sarasvataH | parishuShka ivAMstR^itaH paTaH pradarasthAnagataM jalA~njalim || 4|| api vIkShya tadadbhutaM mahad varuNo na vyaramat parIkShaNAt | vibudheShvaShapi chediyaM dashA matibhedo manujeShu nAdbhutaH || 5|| prahitA varuNena toyadAH kR^itavairapratiyAtanechChavaH | pralayAgamabhairavai ravaiH kabalIchakrurivAkhilaM nabhaH || 6|| sudR^ishAM kalahaspR^ishAmapi svayamAli~NgananarmahetubhiH | kaTubhirmamR^ije ghanAravaistaruNAnAmaparAdhabhIrutA || 7|| aparAddhasharaM sharavyataH sakR^idAkarShaNasannadolatam | madanasya chirojjhitaM dhanuH parichetavyamivAbhavat punaH || 8|| yadupaikShi yadardhadarshitaM yadapi prAgathavAsti vismR^itam | anutapta ivAdhunA vyadhAdakhilaM karma tadadbhutaM smaraH || 9|| vidhirabhrajalaiH puro.anilairviyatA ketakagarbhavarttinA | taTitA navanIpapAMsunA vyasR^ijad dharmahataM punaH smaram || 10|| vidhutaM pavanena chAtakAH patitaM cha~nchupuTe katha~nchana | kShudhitAH kShudhite puraH shishau navamambho na dadurna vA papuH || 11|| chalitaShu sitachChadeShu yaiH sarasi sthAtumachinti ShaTpadaiH | viratAbjatayA na taiH sthitaM vipadanyavyasanArthinAM puraH || 12|| kamalaM na chakAsti kaitakaM kalahaMsA nahi santi kokinaH | na shashI nanu chAsti manmathaH kimabhAvAdiha kiM vihIyate || 13|| kaTu bhekagaNena chukrushe kalakekAmukhareShu kakiShu | kavayaH kavayantu tAvatA kavipAshaH kimupaiti mUkatAm || 14|| sarasI chirakAlashIlanAdajadbhirbhramarairadR^ishyata | kShubhitodgatagarbhakardamachChuratevAmbujinInimajjanAn || 15|| avadhUya dukUlapallavAnalakAnapyavamR^ishya vishlathAn | taruNairiva meghamArutaistaruNInAM mamR^ije ratishramaH || 16|| chirasambhR^itachAtakodarajvalanojjAsanalabdhajanmAbhiH | vitatairiva dhUmamaNDalairviyadApUritamambudairnavaiH || 17|| nibiDe charamA~NgamaNDale nipatantI jaladasya chandrikA | sthagitA chiramakSharat kShitau kaNashaH kiM karakopalAtmanA || 18|| atitherapi bhAgyato bhavatyabhivR^iddhirbhavane kuDumbinAm | kalahaMsakule vinirgate kathamAsan kamalAkarashriyaH || 19|| viramatkamalotpalaM saro vyaruchat puShpitakaitakaistaTaiH | gajavAjisamAkulaM bahirbhavanaM rAj~na ivAntato.adhanam || 20|| kamalairvirataM kalAnidhiH kalahaMsAshcha na gochare dR^ishAm | shanirAsta kakAramastake samaye tatra kalApinaM vinA || 21|| mahiShA jahR^iShurmadAgame mahiShaistulyadhiyashcha karShakAH | abhavantu na haMsagR^ihya ityayashonailyamivAvahad ghanaH || 22|| babhurullasitAstaTillatA jagadandhakaraNIShu rAtriShu | pathi chArayato.abhisArikAH prasaveShoH karadIpikA iva || 23|| pariluptaravIndutArake samaye santamasAvR^ite sadA | dyunishorupadeshadeshikA yuvatInAM gR^ihachakravAkikAH || 24|| stanite stanite payomuchAM kalakekAmukharAH kalApinIH | abhilakShya bhR^ishaM lalajjire rabhasAli~NgitavallabhAH striyaH || 25|| sthagitArkakaraiH payodharaiH pariluptaprasavAsu valliShu | pavanApahR^itAH payaHkaNA madanasyAstrapade.abhiShechitAH || 26|| navatoyanipAtaharShitAM nagarIM tAmavalokya kupyataH | atha te varuNasya shAsanAdatimAtraM vavR^iShuH payomuchaH || 27|| paramAM sakhitAM prachetasaH pratipede.agnisakhaH samIraNaH | samayAnuguNaiva shatrutA sakhitA vA tridivaukasAmapi || 28|| paripATitakAnanadrumAH parikR^iShTebhagavAshvamAnavAH | saritaH parito jajR^imbhire vikaTAvarttatara~Ngasa~NkulAH || 29|| gaNashaH pashupakShimAnavAn gaNasho grAmapurAshramAlayAn | pavamAnasakhAH payomuchaH paNabandhAdiva paryapAtayan || 30|| na disho vidisho na pAdapA na samudrAH sarito na parvatAH | na divA na nishA na chAntato jagadapyaikShata madhyamaM tadA || 31|| atha pANDyasute samaM janaiH sharaNaM jagmuShi chandrashekharaH | svakapardabhavaiH payodharaiH sthagayAmAsa sa varShato ghanAn || 32|| paTamaNDapavadyavasthitAH paritaste madhurAM payomuchaH | rurudhurbhuvi vArisamplavaM jagR^ihushchopari niShpatat payaH || 33|| paTagarbhagatA iva prajAH kiyadapyashrutavarShanisvanAH | vyajanairupavIjya lebhire nagarasthA marutaM katha~nchana || 34|| api yat pralayeShu varShituM samarakShan salilaM valAhakAH | abhivR^iShya tadapyasheShato gR^ihadhUmA iva khe chakAshire || 35|| prathamaM patitaiH payobharaiH paramambhodhirapUri shoShitaH | charamaM patitaM tu tatpayo jagR^ihuH shaivakapardavAridAH || 36|| jaladA jaladairnirAkR^itAH pratiyAntaH parito yathAgatam | varuNena na sambabhAShire varuNastairapi lajjayA mithaH || 37|| parito viniveshitAn ghanAn pratisaMhR^itya nijAn maheshvaraH | paridarshayati sma nAgaraiH prakR^itisthaM nikhilaM mahItalam || 38|| chatasR^iShvapi dikShu kUTavajjaladAn nyasya rarakSha yat purIm | tadupakramamabhyayojayat sa chatuShkUTasamAkhyayApi tAm || 39|| atimAnuShadevadAnavaM varuNo vIkShya tadadbhutadvayam | maghavoditamIshavaibhavaM manasAmanyata dikpradarshanam || 40|| sa sametya suvarNapadminIsalilasnAnagalajjalagrahaH | kanakAmburuhaistadudbhavaiH kalayAmAsa maheshvarArchanam || 41|| stutibhirbahubhiH prasAdayan sa maheshaM shapharekShaNAmapi | kR^itapANDyanR^ipAlasauhR^idaH kR^itakR^ityaH svapuraM punaryayau || 42|| atha jAtvabhiShekapANDyabhUramaNe shAsati rAjyamUrjitam | samadR^ishyata siddhaveShabhR^it saha shiShyairmadhurApure haraH || 43|| japadAmakaro jaTAdharaH kalayan kA~nchanavetramujjvalam | vichachAra yuvAtisundaro bhasitAlepanapANDarachChaviH || 44|| karuNaikamayaH kalAnidhiH sulabhaH sundaramUrtirujjvalaH | avalokita eva dehinAmaharad vA~Nmanase sa tApasaH || 45|| bahushaH kuNimUkalohelA badhiraklIbajaDAndhapa~NgavaH | jaTilena kR^itArthitA janAshcharaNAmbhojarajo.anuSha~NgataH || 46|| charaNodakasevayA harannapi vandhyatvamanekadhA sthitam | avasannataraM harashchirAdanujagrAha kulaM kuDumbinAm || 47|| jaratastaruNAn prakalpayan yuvabhAvaM yuvasu sthiraM dishan | api varShagaNAnuvartinIH shamayAmAsa rujaH sa bhasmanA || 48|| bhasitaM rasanAsu nikShipan kavayAmAsa jaDAnanekadhA | vitatAra parAM viraktatAM viShayAsa~NgamalImasAtmanAm || 49|| api durlabhabhaikShyajIvanAnakarodADhyatarAn giraiva saH | udajIvayadukShaNAdapAmuragakShvelahatAnapi kShaNAt || 50|| pativallabhatAM mR^igIdR^ishAM pramadAsu priyatAM vilAsinAm | vyatarad bhiShajAM cha mUlikA vividhapratyayakAriNIrharaH || 51|| ghuTikAMshukakhaDgapAdukArasalepA~njanamukhyasiddhayaH | tamanusmaratAM sharIriNAM svata eva prachakAshire tadA || 52|| grahabhUtapishAchayakShiNIgaNakUshmANDavinAyakAdayaH | abhidudruvurAdisiddha ityabhidhAnAkSharakIrtanAnnR^iNAm || 53|| sa jagAda dR^ishoragocharaH kathayanneva kathAstirodadhe | sthaviramtaruNo.atha muNDito jaTilashchaiSha janairadR^ishyata || 54|| samadarshayadunnatAn girIn savidhe vArinidhIn vanAni cha | stuvatAM hasatAM pradhAvatAM miShatAmeva tadunmamArja saH || 55|| kiyadityabhidadhmahe.adbhutaM kimitIdaM charitaM stuvIma vA | vayamapyupadarshayema tadyadi hi syAma jagachCharIriNaH || 56|| iti kelikalAkutUhalI vijahAraiSha yathA yathA pure | ashR^iNodakhilaM tathA tathA prakR^itibhyo nR^ipatiH pade pade || 57|| sa kadAchana sundareshiturvitate dhAmni vimAnapashchime | upaviShTamamuM yadR^ichChayA nR^ipatiH prekShata sevituM gataH || 58|| dR^ishamasya tR^iNIkR^itAmarAM giramaj~nAtaparAnuvartanAm | sthitamIpsitagandhadurvidhaM paripashyan nR^ipatirvisiShmiye || 59|| ativA~Nmanasairmahobharairapi tattvaM paramasya sUchitam | adhigantumanAH svayaM manAganuyu~Nkte sma sa gotranAmanI || 60|| shravaNe dadhadakShamAlikAM shithilIkR^itya sa padmamAsanam | amR^itasnapitairivAkSharairidamAha sma nR^ipaM tapodhanaH || 61|| na kulaM na gR^ihaM na bAndhavA nacha varNAshramayantraNApi naH | avadhUtapade niSheduShAmabhidhA siddha iti sphuTaiva te || 62|| chaturuttaraShaShTibhedataH prathitA yA bhuvane kalA iti | yadi tAsu kutUhalI bhavAnabhisampashyatu siddhimadbhutAm || 63|| iti vAdini yoginAM vare punarUche nR^ipatiH kutUhalI | upadIkR^itamikShumAyataM kamanIyaM kalayan kareNa tam || 64|| ayamasti vimAnadhArako dvirado yaH kila dArShadaH puraH | imamikShumasau gilatviti smayamAnaH sa tadanvamanyata || 65|| sa tataH purataH shilAgajaH stanitasnigdhagabhIrabR^iMhitaH | narapAlakarAgravarttinaM navamijhu vichakarSha shuNDayA || 66|| kabalIkR^itakomalekShuNA kariNA tatra vimAnavarttinA | jagR^ihe nR^ipakaNThamAlikAmaNihAro.api mR^iNAlakomalaH || 67|| chakitAH stimitAH palAyitA ruShitAshchAnucharA mahIpateH | upaladviradasya cheShTitAnyupalabhya kShubhitAH prachukrushuH || 68|| na nikarShachikarShiyA kR^itaM na parIchikShiShayA na garvataH | kutukena tu vR^ittametadityasakR^it taM praNamannasAntvayat || 69|| namate dharaNIbhR^ite varaM tanayaM vaMshakaraM prasAdayan | smayamAnamukhAmbujo haro miShatastasya purastirodadhe || 70|| atha vikramapANDyabhUpatistanayo.abhUdabhiShekapANDyataH | uditoditamudvahan kulaM kuladAsaH kusumAyudhadviShaH || 71|| sa pituH paralokameyuShashvaramAj~nAM shirasopadhArayan | anupAdhimananyagAminImachalAM bhaktimadhatta sha~Nkare || 72|| shivanAmaparaH shivAshrayaH shivavinyastabharaH shivAshramI | jagadAkalayan shivAtmakaM jananAtho bubhuje vasundharAm || 73|| shashinIva samastavallabhe nR^ipatau bhUtapateH praNaptari | pitarIva sutA mahIbhujo bibharAmAsuraviplutAM matim || 74|| kulashekharapANDyasaptamaM nR^ipatiM taM kila cholapArthivaH | na mamarSha sharadvinirmalaM shashinaM chora iva svadoShataH || 75|| ativartitumenamakShamaH sa varAkaH samare bhujoShmaNA | kShapaNaiH kratumAbhichArika kalayAmAsa payaHsvinItaTe || 76|| tata uchchalito duradhvarAd dviradaH ko.api girIndrabhIShaNaH | samayA madhurAmupAdravat kalayan mudgaramAyasaM kare || 77|| tamudantamayaM vichArayan sharaNaM prApa shashA~Nkashekharam | sa cha tatra kirAtarUpabhR^it parichakrAma nijAlayAd bahiH || 78|| vanapallavabha~NgashekharaM varagu~njAphalapu~njabhUShaNam | adhiropitakArmukaM janA dadR^ishurdivyamamuM vanecharam || 79|| upalabhya gajaM tamuddhataM pathi gavyUtiyuge vyavasthitam | narasiMhamayojayachChare narasiMhasya mude vanecharaH || 80|| tripureShu gateShu lakShyatAM hasitenAsmi purApyapoditaH | iti satvaramIshakArmukAdudayAsId danujAntakaH sharaH || 81|| sa hasannachalena dhanvanA vishikhena svayamachyutena cha | jagadekadhanurdharaH kShaNAdabhinat sindhuramAbhichArikam || 82|| narakesariNAstrarUpiNA shamite hastini shailatAM gate | tamanu prahitAstathAgatA na samaikShyanta yathA tathA gatAH || 83|| sugatAn sugatAtmaneShuNA sa vijigye chaturo vanecharaH | ahireva hi vettyaheH padaM kathamanyena ghaTeta tajjayaH || 84|| viditaH kila sarvadehinAM vijayaH pa~nchamukhena hastinaH | guNagR^ihyatayA tadapyasau mumude vikramapANDyapArthivaH || 85|| anugR^ihya dayArdrayA dR^ishA praNataM bhUtapatiH prajeshvaram | tanayaM cha tadanvayochitaM varamasmai vitaraMstirodadhe || 86|| ajaniShTa vibhoranugrahAt tanayastasya cha rAjashekharaH | yadupAhitabhUbharo guruH pratipede padamaishvaraM param || 87|| saptamo malayadhvajasya sa saptasaptisamadyuti\- rbibhrada~NgadanirvisheShamasheShameva mahItalam | ArarAdha sabhAjanairatimAnuShairmadhureshvaraM ra~njayan janatAH sutAniva rAjashekharapArthivaH || 88|| iti mahAkavishrInIlakaNThadIkShitapraNIte shivalIlArNave pa~nchadashaH sargaH | \section{atha ShoDashaH sargaH |} atha kShitiM bibhrati rAjashekhare dvijo virUpAkSha iti prathAM gataH | chirAya shambhuM tapasA prasAdayannavApa gaurItyabhivishrutAM sutAm || 1|| sa kanyayA jAtvapi pa~nchavarShayA sametya tAtastapase.abhiyAchitaH | adeyamapyevamapatyasauhR^idAdadikShadekAkSharamambikAmanum || 2|| bhavapravAhapratipannavAsanAprabandhayogena kumArikApi sA | asAdhayanmantramasheShasiddhidaM jagannidAnaM japayaj~naniShThayA || 3|| gurau vasantaM kR^itabhaikShavR^ittikaM kadAchidekaM gR^ihamAgataM vaTum | avekShya tammai gururAtmajAmadAdachintayitvA kulashIlabandhutAH || 4|| durAgamAbhyAsaviluptasatpathe maheshvaradveShamalImasAtmani | dadhIchishApopahate dvijAnvaye prasUtamenaM bubudhe tatastu saH || 5|| ala~NghanIyaM shivashAsanaM surairapi svayambhUvibudheshvarAdibhiH | sa chintayan svochitadAnasatkR^itAM sahopayantrA prajighAya kanyakAm || 6|| atha snuShAmAtmabhuvA svayaM hR^itAmavekShya phAle bhAsatena lA~nChitAm | shivadviSho tachChvashurau jvaladruShau niveshayAmAsaturAlaye pR^ithak || 7|| shivArchanadhyAnakathAvivarjite shmashAnatulye sadane tu tatra sA | ama~Ngale satyapi sarvama~NgalAmanusmarantI divasAni chikShipe || 8|| tataH sadAre shvashure bahirgate kadAchidenAM sadane niSheduShIm | praharShayan prAdurabhUd dvijAtmanA vibhUtirudrAkShavibhUShito haraH || 9|| tamAtitheyIbhirasau sabhAjayantyupAsta yAvajjaraThaM dvijarShabham | vivesha tAvachChashurastamAlayaM sa cha dvijo.adR^ishyata sundaro yuvA || 10|| tataH shivAnusmaraNaikasAdhanAM sa vepamAnAmabhilakShya tAM haraH | stanandhayo.adR^ishyata tatsamIpataH svareNa tasyAH shvashurAvamarShayan || 11|| tatastu pR^iShTA prativashinIsutaM tamAlapantI shvashureNa kupyatA | bahirnirastA shishunAmunA samaM ninAya paryashrumukhI nishAmasau || 12|| bhavasya taM pashchimavakrarUpiNaM shishu smarantIM hR^idi viprakanyakAm | ninAya kalye nijamAspadaM shivo vR^iSheNa vismApitaviShTapatrayaH || 13|| stanandhayaM devamupAsya sA jahau stanandhayatvaM bhavasa~Nghasa~nchitam | krameta shambhAvavitarkyavaibhave kva tatkratunyAyaviduktipaddhatiH || 14|| manuM kilaM dyakSharamAchachakShire prabhuM prajAsargavidhau purAvidaH | ayaM tu sR^iShTisthitisaMhR^itikShamo manuM yamekAkSharamArarAdha sA || 15|| kadApi devaH karikAlacholato nishamya nR^ittAnabhiyuktatAM nijAm | babhUva sadyo naTasUtrapAragaH kimAdishailUShakule tadadbhutam || 16|| shive prasakte sati shaivarAtrake mahAvrate mandiramaishamAshritaH | prasannamabhyarchanayA haraM punaH prasAdayiShyan praNanartta pArthivaH || 17|| uda~nchitAku~nchitasavyapAdikAchirAnuvR^ittishramakhinnamAnasaH | shramaM tamIshe.api samaM vyachintayat sa hi svayaM pashyati shambhumAtmavat || 18|| nidhAya savyaM nibhR^itaM padaM kShitAvuda~nchayan dakShiNama~NghrimuchchakaiH | naTannudasva shramamityanukShaNaM naTeshvaraM prArthayate sma pArthivaH || 19|| adarshitaspandamatheShadapyamuM naTeshabimbaM kalayan nareshvaraH | kR^ipANakR^ittena nijena maulinA sa devamArAdhayituM samaihata || 20|| na ki~nchidAnandamayaM sa veda taM na vA kimarchAsvanapAyinIM sthitim | tathApi tasyAbhavadIdR^ishI matistathA hi bhaktistapasApi durlabhA || 21|| avetya durbhedamamuShya nishchayaM tathA sa devaH prasasAda narttitum | na durlabhA tasya kadApi vashyatA sudurlabhA tu sthirashIlataiva naH || 22|| ananyathAtvavratamAtmakarmaNAmapi tyajan dUrata eva sha~NkaraH | yathA sa mene hR^idi rAjashekharastathA viparyasya nanartta tatkShaNam || 23|| nidhAya savye nikhilaM bharaM tanoH pade yadAsta prakR^itistu tasya sA | prapa~nchasargasthitibha~NgabhAramapyayaM tu tatraiva niveshya nirvR^itaH || 24|| tadadbhutaM tANDavamaindushekharaM prasAdatastasya siShevire janAH | gaNeshvarAste viShaye mahIpatervasanti ye sha~NkarabhaktishAlinaH || 25|| babandha bhAktaM svakR^ite kR^ite nR^ipo vishiShya tasmin viparItatANDave | tadAdi tadvaMshabhuvo.api pArthivAstameva devaM sharaNaM prapedire || 26|| pramArShTumAgaH shatashaH samarpayan patiH prajAnAM maNibhUShaNAni saH | sutaM kulottu~Nga iti shrutaM tato vareNa lebhe nachireNa shUlinaH || 27|| gate dharitrIbhR^iti rAjashekhare gatiM samAkhyAvidhayaiva sUchitAm | kulochitottu~NgaguNAkarashchirAd dadhau kulottu~NgamahIpatiH kShitim || 28|| guNena shIlena kulena chonnataM tamIkShamANAH kShitipAstatastataH | upAharan svasvakumArikAH svatastato.ayutaM tasya babhUvura~NganAH || 29|| sa tAsu lebhe sakalAsu pArthivaH samAnarUpAnvayashIlavR^ittiShu | kulochitaudAryavivekashAlinAM kumArakANAmayutAni ShaT tataH || 30|| ajAyatAnantaguNAkhyayA shrutarastanUbhavAnAM prathamo dharApateH | tadAshritAstachcharaNArpitAsavaH pare.api tattulyaguNA vijahrire || 31|| yadIdR^ishI dArasamR^iddhirIdR^ishI kulAbhivR^iddhishcha babhUva bhUpateH | idaM hi lIlAyitamindushekharaprasAdaleshapratilambhasampadaH || 32|| sa vIrabhadraH svasharIrasambhavaiH svatulyatejonidhibhirgaNairiva | samaM kulottu~NgamahIpatiH sutaiH shashAMsa sarvA~nChivashAsanadviShaH || 33|| atha dvijaH kashchana bAlaputrayA samaM gR^ihiNyA madhurAM samAsadat | tale vaTasyAsta vishAlashItale kvachit kaThorAtapatApatApitaH || 34|| asa~ncharatpAnthamanAlapaddvijaM sarojakoshodaralInaShaTpadam | prataptahemapratimaM samastamapyabhR^idaharmadhyagate jagad ravau || 35|| jvalad vinApi jvalanena bhUtale madAndhabhadrebhanakhampachaM rajaH | avekShamANairnayanaiH sharIriNAmatipratepe dahanAhatairiva || 36|| sa gehinIM bAhulatopadhAyinA kuchAgravinyastamukhena sUnunA | tale shayAnAM tR^ipayAditAM taroravekShya harttuM salilaM yayau bahiH || 37|| sa ki~nchidAsAdya saro.atinirmalaM haran jalaM padmadalena shItalam | dadarsha viddhAM dayitAM mahepuNA rudantamasyAH shishumapyurassthale || 38|| priyAviyogavyasanAbhimUrchChitaH sa yAvadanvipyati tatra kAraNam | dadarsha tAvanmR^igayAvihAriNaM dhanurdharaM lubdhakamekamantike || 39|| anena nUnaM dayitA mamAhatetyavetya kesheShu parAmR^ishannamum | upetya rAj~naH pratihAramuchchakairdvijaH prachukrosha viShAdavihvalaH || 40|| tataH kulottu~NganR^ipastadadbhutaM nishamya khinnaH pR^ithaganvayu~Nkta tau | na nishchikAyaikamaghAbhiyoktari dvije kirAte cha dR^iDhaM mR^iShottare || 41|| na tattvamatra vyavasAtumIshmahe vinA prasAdAd girijApateriti | nirudhya lubdhaM shamayan dvijaM girA nR^ipaH prapede sharaNaM pinAkinam || 42|| dvijadvitIyo nagarAd bahishcharan nishi tvamasyAmupalapsyase.akhilam | itIrito bhUpatirindumaulinA sa vaishyavIthyAmacharat kvachidbahiH || 43|| tataH kvachit saMvadatordvayormithaH kathAM sa shushrAva kR^itAntadUtayoH | ninIShatorvaishyagR^ihe varaM kShaNAt pravR^ittavaivAhikama~NgalAvadhau || 44|| sharavyamuddishya shakuntamekakaM purA pulindena chirArpitaH sharaH | vaTadrulagaH pavanAhataH patan yathAvadhId vipravadhUmatarkitam || 45|| tathAdya vaivAhikatUryanisvanaiH paribhramantyAtra gavA nipAtitam | varaM samAdAya karagrahAvadhau punarnivarttevahi tatkShaNAditi || 46|| suvismitastena saha dvijanmanA svasaMshayachChedakarIM giraM tayoH | nishamya saMvAdakR^ite nR^ipaH kShaNaM pratIkShya tasthau varapAtanakShaNam || 47|| tathaiva vR^itte.atra kR^itAntacheShTite dhanaiH prabhR^itaiH paritopya sa dvijam | visR^ijya cha vyAdhamanugrahaM vibhorasheShamAvedayati sma mantripu || 48|| vidhuH kala~NkI viyati bhramannasau kala~Nkasha~NkApi na sha~NkarAshrite | ato na te syAdapavAdabhIriti prashaMsitaH pANDyanR^ipaH sa mantribhiH || 49|| niveshito.anantaguNo.atha mantribhiH pade pituH shA~NkarameyuShaH padam | sa ratnakeyUravadAvahad bhuje chatussamudrIpariveShTitAM bhuvam || 50|| dvijAdhamaH kashchidavantiShu sthitaH svamAtR^isaktastadamarShiNaM gurum | nihatya hR^itvA nikhilaM cha taddhanaM nishi pratasthe saha mAtR^ipAshayA || 51|| tamadhvani vyAdhabhaTA madodbhaTAH prahR^itya sarvasvamathApahR^itya cha | api striyaM tAmavarudhya sundarImahAsiShustaM tanumAtrashepitam || 52|| kadannabhikShAdhigamAvyavasthayA kR^isho rujArttaH kR^ipaNo digambaraH | paribhraman dikShu kadAchidAnashe sa bhAgyayogena kadambakAnanam || 53|| ayatnamAchChAdanamannamapyasau praviShTamAtro nagarImavindata | anugrahAnmInadR^isho.adhunApi yanna tatra kashchit kShudhito na duHkhitaH || 54|| sa sa~nchara~n jAtu kirAtadampatI vilAsinau vishvavilakShaNashriyau | dadarsha diShTyA nishi natatparau maheshadhAmapratihArasImani || 55|| sa tatra visrambhamavApya sa.Nllapan nyavedayat svaM nikhilaM vicheShTitam | tataH kirAtIvachanAnuvartinA kirAtayUnetthamabodhi niShkR^itim || 56|| na karmayogairna tapashshatena vA vinetumaMhastava vipra! pAryate | duruttaraM dupkR^itamapyamuM shivaM prapadya varShaistribhiruttariShyasi || 57|| itIrayitvaiva tirohitaM kShaNAdavekShya tad dvandvamapAstasaMshayaH | avAlalambe dR^iDhamambikAsakhaM sa viprabandhuH sharaNaM sharIriNAm || 58|| japArchanadhyAnanatipradikShiNastavaiH sa tisraH sharado nirantaram | prasAdya devaM pramathaiH purokasAM samakShamAnIyata shA~NkaraM puram || 59|| vishan purImeva vidhUtapAtakaH sakR^it praNamyaiva shivaM gaNo.abhavat | parantu vaideshika eSha vatsarAn pratAritastrIniti pauravAgabhUt || 60|| anusmaran svaM charitaM visiShmiye sa nIyamAnaH pramathaiH shivAntikam | vimR^iShTamarmA tu shive nyaveshayat tatastrivarShArchanayAdhamarNatAm || 61|| athA~Nka ityastravidAM purogamo gururbhaTAnAM khuralIShu vishrutaH | bahUn samadhyApayadastrasaMhitAM prayogasaMhArarahasyakovidaH || 62|| babhUva shiShyeShvamiteShu siddha ityabhikhyayA kashchana tasya vallabhaH | tamastrashastreShu vishiShya putravad gururvyanaiShIdavidan durAshayam || 63|| sa durmatiH svaM gurumaprakAshayan prakAshayan svAM paTutAM tadAhitAm | api svashiShyA iti shastrakovidAn bhaTAn satIrthyAn pralapaMshchachAra saH || 64|| kadAchida~Nkasya sadA sadAshivapraNAmahetorvasataH shivAlaye | upetya gehaM yuvatiM cha tatpriyAM raho jighR^ikShannanayAvadhIritaH || 65|| tama~NkarUpaM parigR^ihya jAtuchid durAshayaM dvandvaraNe nibarhitum | purAd bahiH pashyati pauramaNDale kR^ipANapANiryuyudhe.amunA haraH || 66|| sa va~nchayan vegamamupya lIlayA kadApi marma svakamapradarshayan | apakramAbhikramasamplutoplutairvichitramIsho vyacharad raNA~NgaNe || 67|| avasthitaH sthANuvadagrato ripornipAtayannishchalamAyudhaM kShitau | api prahArA~nChatasho.asya nissR^itAnava~nchayat ki~nchidivA~Ngaku~nchanaiH || 68|| hasannavaj~nAmasR^iNairvilochanairavekShamANastR^iNavat tamudbhaTam | kimapyabhikramya chakAra hu~NkR^itaiH kR^ipANamuShTiM shithilaM sa vairiNaH || 69|| udasyatIvAsimadho nipAtayatyadho dadhAtIva nihanti mUrdhani | pramattavat tiShThati nAbhigamyate pareNa tasyaivamavarttatAhavaH || 70|| asiM vidhunvan bhramayannuda~nchayan nipAtayannishchalamAvahan punaH | karo.asya duryodhamanobhaya~Nkaro nimeShamapyaikShata naikacheShTitaH || 71|| avikShataH kvApyasidhenudhArayA vibhidya tasyodaramAharan shiraH | prakAshayanna~NkajayaM dishAM mukhe tirodadhe tadvapurindushekharaH || 72|| aho jigAyA~Nka iti prashaMsatAM tato janAnAmavakarNayan giraH | visiShmiye.a~NkaH shivasannidhau vasannabuddhatatsa~Ngarasa~NkathaH svayam || 73|| vichitrametat kila vR^ittamIshituH pravR^ittama~Nke parabhaktishAlini | iti stuvanto madhuraukasaH shivAdananyamaikShanta tamastrakovidam || 74|| kimetada~Nkena shive niveditaM kimantato vetti sa taM vyatikramam | aho dayAlutvamana~NgahanturityabhU~nchalAnAmapi nishchalaM manaH || 75|| tataH sa kAlena shashA~NkashekharaH sadAramenaM pramatheShvayojayat | taranti nAdyApi tapodhanA dvijAH ka IshvarANAmavadhArayenmanaH || 76|| tadAdi bhUyashshivabhaktigaurave vijR^imbhamANe viShaye mahIbhujaH | tathAgatAH ke.apyabhicharya pannagaM nyayu~njatoddAmaviShAmibhIShaNam || 77|| tamadrikUTapratimaM mahoragaM samApatantaM nR^ipatirvichArayan | purAdvinirgatya purAhitaM smaran sharaM sharAse samadhatta dAruNam || 78|| maheshabhUShAnvayayogasha~NkitaH kShaNaM vinishchitya sa mAyikaM tataH | atADayat pannagapAshamAshugaiH sa chAvamat tadvyathayA viShAnalam || 79|| hAlAhaleneva purA viniryatA viSheNa tena jvalatAbhitApitAH | janAH kShitIshena samaM samAyayuH sharaNyamIshaM sharaNaM samAkulAH || 80|| kR^itasmito nIpavaneshvarastataH kiyattadastIti girA praharShayan | upetya li~NgAduragAntikaM gataH samantataH prekShata shAntayA dR^ishA || 81|| tataH puraivonmathite phaNAdhare dharAdharatvaM pratipadya tasthuShi | viShAgnitaptAn manujAn drumAnapi vyadhatta devaH karuNAmR^itAplutAn || 82|| tathA gate bhogini gAM sudurjayAM tathAgatAH kA~nchidathAbhichArikIm | akalpaya~njetumimAM samAdishad dayAnidhirvAhavR^iShaM vR^iShadhvajaH || 83|| sa tu~NgashR^i~NgavyatiSha~NganirdaladdhanAghanasrastaghanAmbuvR^iShTibhiH | khurakShatakShoNirajaH shamaM nayan mahAvR^iShaH prAsthita tajjigIShayA || 84|| padaiH sa yad dhyAnatapodhvarAMhatiprabhedabhinnairvidadAra medinIm | rajobhiruddhUlitasarvavigrahA babhUvuretatprabhavairmaharShayaH || 85|| vR^iShastaduddhUya viShANayoryugaM prasahya tasyA hR^idayaM bibheda goH | jaradgavInAM hR^idayaM vivichyate yadantarAshcharyagavAkSha vartmanA || 86|| sa tAM patantImavanIdharAtmanA samIkShya shailaH svayamapyabhUd vR^iShaH | udagrashR^i~NgaH puramuttareNa yo virAjate.adyApi vR^iShAchalAkhyayA || 87|| tataH kumAraM kulabhUShaNAbhidhaM tapobhirAsAdya kulAhavikramam | tadarpitAsheShadhuro dharApatiH padaM prapade paramaindushekharam || 88|| gAmbhIryeNa niSha~NgatAM vishikhatAM dharmadruhAM nigrahA\- duchChrAyeNa sharAsatAM kaTakatAmuchchAvachairvA~NmukhaiH | vishveShAmanura~njanairanupamairuttaMsatAmapyasau bibhrANaH kulabhUShaNaH kulapatiM devaH siSheve shivam || 89|| iti mahAkavishrInIlakaNThadIkShitapraNIteShoDashaH sargaH | \section{atha saptadashaH sargaH |} kulabhUShaNastadanu bhUmipatiH kuladaivatasya madhurAdhipateH charaNaM sadA paricharannashiShachchaturarNavIvalayitAmavanim || 1|| ajaniShTa sundara iti prathito nR^ipateramuShya pR^itanAdhipatiH | ataniShTa bhaktimayamaShTavidhAmapi sundareshapadapa~NkajayoH || 2|| abhiSheNanAya kR^itasannahane shabareshvare balini chedipatau | bhaTasa~NgrahAya sa bahu draviNaM pradadau chamUpativashe nR^ipatiH || 3|| sa shive nivedya shabarendrajaye pratibhUrbhavAnavanibhartturiti | avichintya ki~nchidapi paryacharaddraviNaistu tairdraviNanAthasakham || 4|| atinUtnamAtanuta dhAma vibhoH sa sudhArpaNasphuTitasa~NghaTanaiH | rathamUrjitaM kShitirathasya hayAn kariNashcha kA~nchanamayAnakarot || 5|| balamAnayeyamiti mantrivarAn bahudhA tu so.atisamadhatta girA | kulabhUShaNAya paripR^iShTavate kathayAmbabhUva pR^itanAM militAm || 6|| sachivoditashravaNajAtaruShaM nR^ipami~Ngitaissamavabud.hdhya tataH | bahirAninAya sa mahIramaNaM baladarshanAya saha taiH pishunaiH || 7|| samaye shashA~NkashakalAbharaNaH sahito gaNairmanujarUpadharaiH | svayamAjagAma pR^itanArajasA sthagayan dishashcha vidishashcha puraH || 8|| rathavAjisindhurapadAtibhidApravibhaktamapyupasametya mithaH | chalitaM balaM nR^ipatinA dadR^ishe chaturamburAshisamavAya iva || 9|| asicharmachApasharakuntagadAparighatrishUlanalikAdikarAm | atibhIShaNAkR^itimadR^iShTacharIM paripashyati sma sa padAtichamUm || 10|| pralayAntaghorapavanAbhihataprachaladdharAdharakulapratimam | prasamIkShya taM madagajaprakaraM paridudruvurnarapateH kariNaH || 11|| karabhoShTrapu~NgavakarIndradhR^itairvividhAyudhopakaraNaishcha rathaiH | vividhadhvajairdhuri vibhoshchalitA rathikAH shilAdatanayapramukhAH || 12|| kuruvindakajjalakusumbhanishAsharakANDavAsavasharAsaruchaH | masR^iNonnatAMsalamahAhanavasturagAH pracheluratha tasya puraH || 13|| suravAhinIlaharishubhrapaTIparivItamaulirasicharmadharaH | parinayaMsturagamindudharo niragAdanAdirapi sAdivapuH || 14|| asakR^idviri~nchamukhamandurikAkutukAdivotpatitumabhrapathe | tvaramANamAgamatura~NgavaraM shamayannigAlakaraghaTTanayA || 15|| hayamutpatantamiShuva drabhasAdavarud.hdhya savyamapasavyamapi | bhramayannayatnalavamUruyugadraDhimaikadeshahatadurvinayam || 16|| abhigachChati kShitibhR^iti svayamapyabhigamya mUrtta iva vIrarasaH | avadhUya khaDgamavarud.hdhya hayaM praNanAma taM praNatameSha puraH || 17|| avitarkyavaibhavamadR^iShTacharaM tamavekShya tAmapi chamUM mahatIm | tadudArarUpahR^itavA~NmanasaH kShaNamAsta pANDyanR^ipatisstimitaH || 18|| vachanairamuM prakaTitapraNayairvasanairvibhUShaNagaNaishcha nR^ipaH | paritoShayan pratimuhuH praNaman pariShasvaje dR^iDhamabhIkShNamapi || 19|| mashakaM vijetumanuchintayatA madasindhuro.ayamupalabdha iti | kathayan nR^ipashcharamukhAdashR^iNonmR^igayAsu siMhanihataM vimatam || 20|| atha pArthivaH pramuditastamasAvanumanyate sma shibirAya yadA | sa tirodadhe saturagaH sabalo girishastadaiva dhuri bhUmibhujaH || 21|| tadavetya keliShu kutUhalino madhureshvarasya mahimAyamiti | pishunAn nigR^ihya pR^itanAdhipatiM bahumanyate sma bahudhA nR^ipatiH || 22|| nikhilaM purA nijadhanaM girishe vyayitaM yathA kila chamUpatinA | sakalaM tathA vyayitumeva nR^ipashchakame tadAdi madhurAdhipatau || 23|| gajavAjigomahiShadhAnyadhanakShitibhR^ityamitrasutadAramukham | sakalaM shivAya na mameti vadan kratunArarAdha mahatAtha shivam || 24|| avalokya riktamatha koshagR^ihaM nR^ipaterdayAnidhirana~NgaripuH | dhanamakShayaM vitarati sma tathA sa yathA na pArayati tad vyayitum || 25|| dhanamakShayaM dhanapaterdishato vigatA shivasya nahi bhikShukatA | kulabhUShaNe.adya tu tadarpayataH sadanaM suvarNamaNichitramabhUt || 29|| atha kanyakAH kila kuleShu vishAmatisundareNa vapuShA shatashaH | alabhanta janma madhurAnagare samayena sha~NkarakathAniratAH || 27|| parapuMsi dAruvanachArAiNa yAH paramaM babandhurabhilAShabhimAH | munisubhruvo hi patishApavashAdabhajan vishAM punarapatyadashAm || 28|| atha tAsu tatra kalitAvatare taruNimni vaishyatanayAsu shanaiH | manasi smarasmarajitau yugapat suhR^idAviva pravishataH sma tadA || 29|| atha vaishyavIthiShu vaNiktaruNo vimalAmbaro vividhabhUShaNabhR^it | atisundaro valayavikrayiNAmavalambya rUpamacharad girishaH || 30|| vitatheShu puShpavishikheShu shive valayAyudhAni bahudhA kalayan | ayamAli! sa~ncharati pa~nchasharo na mR^iSheti tatra jagaduH sudR^ishaH || 31|| vaNijastato valayavikrayiNo bhavati sma vaishyasudR^ishAM cha tadA | itaretarAshayachamatkaraNI sarasA vachaHprativachassaraNiH || 32|| vitarantu pakvamiha tAlaphalaM yadi vApi jambhalaphalaM vipulam | valayAnimAn dadhatu vAmadR^ishaH kanakena kiM mama girau vasataH || 33|| kva nu kA~nchideshamapahAya gatirmama vaH kadAchiditi matsavidhe | adharedyuruktamadhunA tu kathaM vasatiM nijAmabhidadhAsi girau || 34|| atanujvarAdabhihato.asmi chirAt tR^iShito.asmi kApi yadi bimbaphalaiH | taruNI bhiShajyati mamArttimimAM pathikasya me bhavati sA sharaNam || 35|| uchitopayogavirahAdaphalaM vitarAmi tAvadiha bimbaphalam | madanAshravasya paritashcharato bhavataH kathaM bhavatu vijvaratA || 36|| sudR^iDhAstavaiva karayoruchitA iti ye tvayA sughaTitA valayAH | tvayi nirgate sapadi tairgalitaM vachanaM kathaM nu tava vishvasimaH || 37|| valayAn pradAya karidantamayAn na maNirna kA~nchanamayAchi mayA | api kA~nchikArthanamabhUd viphalaM tvayi me pratishrutamapIha katham || 38|| mama dehi vidrumamayAn valayAn mama dehi vidrumamaNiM prathamam | mama dehi dantavalayAn vimalAMstava tanvi! vedmi na hi dantapadam || 39|| iti sa.Nllapan sarasamindudharo vicharan gR^iheShu vividheShu vishAm | karapallavavyatikareNa tadA saphalIchakAra jananaM sudR^ishAm || 40|| atha tA munIndradayitA na chirAt tanayopalambhamuditAH shatashaH | parimR^iShTashApakaluShAH pramathairgirisho ninAya kaladhautagirim || 41|| sa kadAchidAsta vaTamUlatale sanakAdibhiH shamadhanairniyataiH | aNimAdisiddhikR^itamadrisutAcharaNArchanopaniShadaM kathayan || 42|| upadeshamenamatibhaktivashAdupashR^iNvatAM shamavatAM savidhe | api yakShiNIranavadhAnaparAH kupitaH shashApa kumumAstraharaH || 43|| kvachidatra pANDyaviShaye vipine vijane tale vaTatarormahataH | upalatvametya vasateti tataH prasasAda tAbhirasakR^it praNataH || 44|| sa samAH sahasramatila~Nghya tataH parigR^ihya deshikatanuM girishaH | aNimAdisiddhimanugR^ihya punarnayati sma yakShavanitAstridivam || 45|| kulabhUShaNo.api dharaNIramaNaH shapharekShaNApahacharArchanayA | atha rAjapUrvapadamindramasau labhate mma shikShitanayaM tanayam || 46|| api rAjasiMha iti kashchidabhUdanujo.asya durviShayaluptamatiH | samanantaraM piturayaM sahajaM sutavad rarakSha tamapi kShitipaH || 47|| samaye.atra cholanR^ipatiH prathitaH kulashatrurasya kila pANDyavibhoH | madhureshadarshanakutUhalinA manasAnvatapyata tapAMsi charan || 48|| svapane kadAchidatha cholanR^ipaM pratibod.hdhya gUDhamupayAtamimam | vighaTayya gopurakavATayugaM nijamAninAya nishi dhAma shivaH || 49|| sa nimajjya hemanalinIsalile praNipatya mInanayanAgirishau | tadanugraheNa nagarAchcha bahirniragAt tadaiva nishi cholanR^ipaH || 50|| sa punashcha gopurakavATayugaM ghaTaya~nChivo vR^iShabhamudrikayA | parichihnayan manasi pANDyavibhorataniShTa saMshayamabhedyataram || 51|| sa paredyurAptasachivairvimR^ishannapi ki~nchidadhyavasaso na yadA | nR^ipatistadA nikhilamohaharaM sharaNaM yayau shashikalAbharaNam || 52|| apadAnametadadhigatya nR^ipaH sakalaM girA gaganasambhavayA | sakhitAmiyeSha guNagR^ihyatayA sa tadaiva choladharaNIpatinA || 53|| atha rAjasiMhanR^ipatirnR^ipateranujo vigR^ihya kiyadapyapade | upayamya cholanR^ipatestanayAmapi tena sakhyamakarot sudR^iDham || 54|| atha tau sametya madhurAnagarImabhijagmaturbahuchamUsahitau | dadR^ishe nidAghasamayo.api tadA parishoShayan salilashabdamapi || 55|| api shuShyati tridivasindhujale tR^iShayA hateShu turageShu bhR^isham | gatimAndyato gaganasImni ravardivaseShu dairghyamajaniShTa tadA || 56|| tapane jagat tapati niShkaruNaM samaye samastamayasho nihitam | sachivaH khalaH shithilayan prakR^itIrnR^ipatiM kilApadi nimajjayati || 57|| bitateShu vishvajayinaH kusumeShvatanoH shirIShamavashiShTamidam | tadapi praNashyatu kimasya gataM prabhavo.api kiM paramukhAdariNaH || 58|| kuchakumbhameva madanaH sudR^ishAmavalambya pUrvamajayad bhuvanam | adhunApi chet sa kushalI tadalaM kimanena dharmahatakena shunA || 59|| avichAritArisamamitrakathe samaye jagat tapati durlalite | madanastadAshugahatAshcha samaM sharaNaM yayuH stanagiriM sudR^ishAm || 60|| madane pravarttayati vArayati shramavArishIkarakire samaye | alabhanta kAmiShu gatAgatikAmasakR^i~ncharA iva dR^ishaH sudR^ishAm || 61|| anavekShya nAthamiyamambujinI shishire yadAsta viditaM kila tat | parayA shriyA jvalati tatra ravau kathamadya jIvanakathApi gatA || 62|| vikacheShu sUrakiraNoShmabhiyA mukulIkR^iteShu cha nivAtatayA | kamalodareShu shayituM bhramaro na shashAka taptamadhusevanataH || 63|| api nArikelasalilekShurasairajahat tR^iSho ravikarakvathitaiH | apibannahaHpariNatau sudR^ishAmadharaM priyAH praNayashItalitam || 64|| kariNo.api karNavalayAnasakR^i~nchalayAmbabhUvuranilAya mudhA | vavR^ite na phUtkR^itiShu vAmadR^ishAM vyajane.api lupta iva gandhavahaH || 65|| anavagrahairaparadikpavanaiH samudasyamAnamapadishya rajaH | salilAshayA marumarIchiShu kiM dharaNI digantamagamat tR^iShitA || 66|| atichaNDapashchimasamIrahR^itairabhito.api tigmamahasaH kiraNaiH | anuSha~njitA iva vanAvalayo davasa~NgatA dadR^ishire shatashaH || 67|| sarasIShu palvaladashA dadR^ishe bhuvi palvaleShvapi cha shADvalatA | api shADvaleShu chirajA~NgalatA parato vayaM na vadituM prabhavaH || 68|| pavanena saMvalita eva shikhI parijR^imbhate na parathetyayashaH | parimArShTummeva pavane viramatyadahad vanaM vanamaho dahanaH || 69|| kvathitaM jalaM kShititalaM jvalitaM marutashcha murmurakiraH paritaH | gaganaM cha durviShahamarkakarairiti paryaNaMsta jagadagnimayam || 70|| apanIya ka~nchukamaharvirame marudAshayA rahasi mugdhavadhUH | samavasthitAH samupalabhya haThAt parirebhire sukR^itinastaruNAH || 71|| rajanImukhAhR^itamR^iNAlalatAdalayaiH shashA~NkakiraNasnapitaiH | uShasi svayaM priyatamopahR^itaiH sarasIShvavartayata chakragaNaH || 72|| iyatApi tAvadidamApatitaM pralayaM tarema payaseti dR^iDham | avagatya yatra shapharairuShitaM lulitaM sarastadapade mahiShaiH || 73|| avagAhya padmamakarandajharIShvahimadyutAvanudite bhramarAH | ajapannupAMshu kR^itajha~NkaraNA madanApamR^ityuharamantramiva || 74|| dhR^itamallikAkusumahAralatA, ghanasArachandanarasArdrakuchAH | vanitA dukUlavasanAbharaNAstaruNAnupAsata dinApagame || 75|| kaTakaM praviShTavati chaNDakare kaTakaM tadavyathata choLapateH | vavR^idhe tu pANDyanR^ipateH samaye mahasAM niveriva mahaH paruSham || 79|| atha sundareshamabhivandya nR^ipaH kalayan prasAdabalamasya balam | niragAdyathopanatasainyavR^ito nagarAdarAtivijayAya tadA || 77|| chirasamprarUDhadR^iDhamatsarayorajaniShTa janyamatha tatra tayoH | api vismayAya hR^idi yad dyusadAmapi nAradasya yadalammataye || 78|| asikuntashUlaparashuchChurikAparighAbhighAtavigaladrudhiram | avichAritasvaparasainyamabhUt prathanaM tadasthirajayApajayam || 79|| samare bhujAbhuji kachAkachi cha praharadvayaM chalati tadbalayoH | tadavekShituM gaganamadhyatalaM raviradhyarohadatitu~Ngamiva || 80|| madhumAsapuShpitapalAshavanapratimaM tura~NgakhuradhUlivR^itam | tadudanyayA paruShayAbhihataM balayordvayaM samamabhUd viratam || 81|| paripUritAM shishirakumbhashatairvipulAM prapAM kvachana pANDyabale | adhiruhya maulisaridambubharaistR^iShitAnatarpayata bhUtapatiH || 82|| karuNAmR^itena madhurAdhipatermadhuraishcha maulitaTinIsalilaiH | paripoShitAH sapadi pANDyabhaTAH punarAhavAya matimAdadhire || 83|| atha siMhanAdamukharA yugapannR^ipaterbhaTAH parinipatya raNe | saha rAjasiMhadharaNIpatinA jagR^ihuH kare sapadi cholanR^ipam || 84|| jayaM samAsAdya nivartamAnaH prapAM punaH kvApyanavekShamANaH | rAjendrapANDyo madhureshvarasya lIlAyitaM tat kalayAmbabhUva || 85|| sakhyaM pradAya madhureshvarabhaktiyogAt satkR^itya cholanR^ipatiM visasarja pANDyaH | taM rAjasiMhamapi durmadamunmadiShNuM bhrAteti jAtakaruNo bibharAmbabhUva || 86|| ambhobhiH kevalairapyavanipatichamUM tarpayan jAtu taptAM khyAtiM dhatte yadIshaH kiyadiva na yasho nityamannapradAyAH | devyA mInekShaNAyA iti nagarajuShAmadbhutAn bhaktivAdAn shR^iNvan rAjendrapANDyaH sakalamapi mahIchakramekaH shashAsa || 87|| tato rAjeshapANDyo.abhUdrAjagambhIra ityataH | puruhUtajidapyasmAdasmAdAsIt kuladhvajaH || 88|| sundareshaprasAdena sundareshA~NghrishekharaH | tato jaj~ne yato jaj~ne tArenduvimalaM yashaH || 89|| iti mahAkavishrInIlakaNThadIkShitapraNIte shivalIlArNave saptadashaH sargaH | \section{atha aShTAdashaH sargaH |} sa hayAn sahasramayutaM bhaTottamAn kariNaH shataM dasha mahArathAnapi | parigR^ihya sainyamuchitaM vyayaM charannavashiShTamanyadakhilaM shive dadau || 1|| atha dhAmni puShpavananAmni dhUrjaTeravidUravartini kadambakAnanAt | ajaniShTa kApi kila hemanAyiketyabhivishrutA jagati rundrakanyakA || 2|| shivabhaktapUjanaparA shivavratA shivabimbamekamakhilotsavochitam | parikalpya sikthakamayaM prachakrame parishuddhatAmrakaNasa~nchayAya sA || 3|| atha nAchirAdanupalabdhasAdhanA dadhatI tameva sudR^iDhaM manoratham | madhureshameva dhR^itasiddhavigrahaM madirekShaNAlabhata bhAgyato.atithim || 4|| praNipatya taM paricharantyanekadhA rasasiddhidarshanapareNa tena sA | anukampitA sakalamAyasaM gR^ihe bhasitena tasya nayati sma hematAm || 5|| kR^itavismayAtha girishe tirohite parikalpya tAM pratikR^itiM hiraNmayIm | avalambya gaNDatalama~NgulImukhaiH parichumbati sma gaNikAtisundaram || 6|| adhunApi tannakhapadaM yadIkShyate vimale kapolaphalake maheshituH | shramavArileshavati tatra sa~NgataM shakalaM vidhoriva jaTAparichyutam || 7|| api yanmahAkratubhirAptadakShiNairapi vA trayIparichayairaharnisham | anavApyamasti padamaindushekharaM tadavApa sA tadanukampitA tataH || 8|| gajavAjiyodharathayUthabhIShaNAM parigR^ihya cholanR^ipatau patAkinIm | abhigachChati svayamananyasAdhanaH shivamArarAdha shivapAdashekharaH || 9|| tamuvAcha vAgatha nabhassamudbhavA na bibhIhi tasya mahatI chamUriti | abhiSheNaya tvamarimalpasainiko vijayastavaiva bhaviteti pArthivam || 10|| atha pANDyamalpabalamabhyayAt balI saritaM samudra iva cholapArthivaH | nR^ipatishcha nishchalamatirvyavasthitaH kalayan puraH kanakashailakArmukam || 11|| atha yuddhamuddhatamavardhata kShaNAd dR^iDharUDhagUDhataravairayostayoH | asipAtapATitapatanmata~NgajasravadasrasindhuhR^itasaindhavavrajam || 12|| nishiteShu tatra nipatatsu sAyakeShvabhito bhayAdatividUravartinaH | nihatAn hayadvipabhaTAn ninIShavo muhurAhvayan yamabhaTAH prasAntvanaiH || 13|| vapurAnilaM na pishitAshanakShamaM yadi pArthivaM sharashatairvibhetsyate | idamuttarema kathamarthakR^ichChramityavalanta dUramabhitaH pishAchikAH || 14|| prathamaM hatA yudhi divaM samudgatAH punarardhavartmani sharairnipAtitAH | punarudgatA dviguNabhAgabhAjinaH katichid bhaTA divi kR^itAH sudhAshanaiH || 15|| agR^ihItashaktikatayA mithaH kathAsvavabadramaunakR^itahastacheShTitAH | amarastriyo raNahatAshcha tadbhaTAH pashuvat sukhaM nikhilamapyabhu~njata || 16|| dhavalAtapatravalayAshchakAshire radanAshcha mattakariNAM nipAtitAH | yashaso digantamabhipUrayiShyataH prathamodgatA raNatale.a~NkurA iva || 17|| turagaiH samaM turagasAdino hatA divamudyayuH samadhiruhya tAn punaH | atisAhasena divamabhyupeyuShAmapi vAhyavAhakadashA na shAmyati || 18|| avabhidya bimbamahimadyuterdivaM prati gachChatAM yudhi bhaTAshvadantinAm | gaNanAmamartyagaNakA vitenire charamA~NgasImni nibhR^itA vivasvataH || 19|| sharapa~njarasthagitabhUnabhontare samArA~NgaNe ghanatamassamAvR^ite | abhisArikeva vijayendirA charantyavR^iNIta taM tamavisheShadarshinI || 20|| balayordvayorapi madodbhaTA bhaTA bahavastathA raNamukhe nipAtitAH | sakalaM yathAjani puraM shatakratorhR^itadAramandiravimAnabhUShaNam || 21|| hatashiShTamalpamavalokayan balaM prachachAla pANDyanR^ipatiryadA puraH | tarasAvapatya hayasAdirUpataH puratashchachAla purashAsanastadA || 22|| paruShaM ruShA pariraTan kareNa cha bhramayan yudhi trishikhamunmiShachChikham | prachalana padAni katichit purAhitaH shithilIchakAra nikhilaM balaM dviShAm || 23|| apaviddhakuntalamachintitATavIsalilAnalapradaragarttakaNTakam | anavekShitasvajanamAnashe disho badhirandhamUkamiva tad balaM dviShAm || 24|| saha dhAvato nijajanAn parabhramAdabhigamya kechidabhayaM yayAchire | apare kShatAH sma iti mUrchChitAH svayaM kShatajokShitAn pathi samIkShya dhAvataH || 25|| adhiyuddhara~NgamasavastR^iNIkR^itAH shivapAdashekharavarUthinIbhaTaiH | iti kiM pratIkShya ruShitAkhilaM tR^iNaM pR^itanA chacharva pathi cholabhUbhR^itaH || 26|| atha muktakeshamapathena vidravan sarasi kvachit saturagaH sasainikaH | nimamajja cholanR^ipatirnnimajjayannakhilaM kulaM svamayashaHpayonidhau || 27|| atulAni hemamaNibhUShaNAmbarANyupahR^itya tasya kaTakAnmahIpatiH | akhilAni tAnyupadade mahAshayo hariNA~NkachUDacharaNAravindayoH || 28|| atha bhaktasaumya iti kashchidarchayannanishAnnadAnaniyamena sha~Nkaram | anuvartayan vratamR^iNArNadhArayApyavasIdati sma vidhanaH sa sarvathA || 29|| vratabha~NgakhedavivashaM tamagrataH patitaM jihAsumapi durlabhAnasUn | pratipAdya taNDulanidhAnamakShayaM parirakShati sma madhureshvaro haraH || 30|| atha kashchidarthapatirityabhikhyayA vidito vishAmadhipatiH pure vasan | asuto dhanAni bhaginIsute dishan dashamI jagAma tapase vanAshramam || 31|| akhilaM dhanaM tadapahartumichChavo bhaginIsute vinihitaM sanAbhayaH | pR^ithukaM yadA tamadhikaM babAdhire sharaNaM yayau sa madhureshvaraM tadA || 32|| atha tasya mAtulavapuH paro bhavannabhijitya tAn nR^ipasame virodhinaH | sahasA yadA puraharastirodadhe sakalaistadA sadasi vismitaM janaiH || 33|| tanayaM tato varaguNaM tapobalAchChivabhaktametya shivapAdashekharaH | akhilaM mahIvalayamarpayan sute shapharekShaNAcharaNayoralIyata || 34|| sa kadAchidetya mR^igayAM parApatan shayitaM kvachid drumatale pathi dvijam | nihataM tura~NgakhuraghaTTanairvidan bibhayAmbabhUva jagR^ihe cha hatyayA || 35|| vasudheshvaro varaguNo.atha duHkhitaH sakalaM ninAya sachiveShu bhUbharam | japadAnahomavidhibhirjagatpatiM satataM yajannapi na shAntimApa saH || 31|| ashR^iNot sa vAchamasharIriNIM tataH karuNAlayasya hariNA~NkadhAriNaH | madhurAkR^itasya hi mahattvamaMhasaH sukR^itasya vA na pathi vartate girAm || 37|| mama li~Ngamarjunataroradhastale mahadasti sahyatanayAtaTe shubhe | tadupAsanena tava tAta! duShkR^itaM sakalaM prayAti vilayaM kShaNAditi || 38|| sa tatheti kAryamavadhArya nissarannapadishya choLanarapAlavigraham | shivamarjuneshamAbhivandya tatkShaNAdabhavannivR^ittakaluSho mahIpatiH || 39|| sa punaH sametya nagarImakalmaShaH phaNivakramukta iva pArviko vidhuH | prashashAsa vAsava iva triviShTapaM vasudheshvaro varaguNaH kShamAtalam || 40|| atha bhadra ityabhimataH kShamApaterativishrutashcha bhuvi gAyakAgraNIH | upavINayannanishamutpalapriyaM chiramAsta kashchana kadambakAnane || 41|| atha taM vijetumaparastu gAyakaH prathayan yasho virudaDiNDimasvanaiH | nR^ipatiM dadarsha sa yadA tadA shivaH svayameva bhaktamavituM mano dadhe || 42|| sa nidhAya mUrdhni shashikhaNDamaNDane sumahAntamindhanabharaM narAkR^itiH | divasAvasAnasamayAvadhi bhraman paritashchachAra madhurApure haraH || 43|| idamindhanaM dhanamivAhR^itaM chirAdatishuShkamavraNamakaNTakaM guru | kShamamasya mUlyamupakalpya gR^ihyatAmiti ghoShayan parichachAra sha~NkaraH || 44|| upagAyato.asya pathi gAnavaibhavAdupajAtapallavatayAtikomalam | api mastakasthasaridambhasArditaM na tadindhanaM jagR^ihire puraukasaH || 45|| charato.asya tatra nagare tatastatashcharaNAbjavinyasanabhAvitaM rajaH | chaturAnanaprabhR^itibhiH samaM suraiH praNipatya sa~njagR^ihire maharShayaH || 46|| karayugmasa~NgamitabhAramantharaM ghaTitashramAmbukaNamasya vIthiShu | krayavAdanAdajitakokilAravaM gatamAgataM cha na gataM mamAshayAt || 47|| atha kAShThabhAramavaropya durbharaM sa bahirgR^ihAdabhinavasya gAyataH | upavishya vItabharaNashramaH shanairupagAyati sma madhuraM yadR^ichChayA || 48|| atha ShADavauDavavibhedi sarvamapyavalambya rAgakulamastasa~Nkaram | sa jagAvanullikhitatAnadhoraNImadhuraM hriye hR^idi bhiye cha gAyatAm || 49|| atha vismayAdabhinavasya gAyato gurusampradAyamabhigamya pR^ichChataH | sa jagAda bhadrasadane gatAgatairadasIyagItiguNarItimAhR^itAm || 50|| tadudIritashravaNalabdhasAdhvase prapalAyite sapadi tatra gAyake | upagamya bhadramuchitairvibhUShaNerbahumanyate mma nR^ipatirdhanairapi || 51|| sa dadau samastamapi tanmaheshvare vitatAra yad varaguNo.asya pArthivaH | api sa~nchitaM vasu dishan shivAshramiShvadhano babhUva bahudhArjayannapi || 52|| kavigAyakAbhimatakalpashAkhinaH savidhe kadAchidatha cherabhUpateH | pravitIrya putramapi bhaktamAtmanaH prajighAya bhadramamR^itAMshushekharaH || 53|| svapane puraiva sa cha tatsamAgamaM pratibodhitaH purahareNa pArthivaH | abhigamya bhadramamitairvibhUShaNadraviNAmbaraiH sapadi paryapUjayat || 54|| iti kandalatyaharahardayArase shapharekShaNAsahacharasya gAyake | bhavati sma bhaktirapi tasya tAvatI charamaM sharIramadhitaShThuShastadA || 55|| uShasi prage tadanu sa~Ngave tato dinamadhyage dinamaNau nishAmukhe | rajanIdale cha niyamAdasevata pramathAdhinAthamupavINayannayam || 56|| samayeShu ShaTsu niyamena yajjagau sa bahirvR^iShAt svayamanAvR^ite vasan | draDhimAnamasya niyame parIkShituM jaladAnachodayata vR^iShTaye haraH || 57|| stanitAravairbadhiratAmagurdishastaTitAM tviShA tanubhR^itAM hR^itA dR^ishaH | apatan kShitAvashanayaH pade pade timiraM nirantaramaruddha rodasI || 58|| jagadAsta baddhamiva jAtasAdhvasaM samaye yadA sa tu tadaiva gAyakaH | avagAhya hemakamalAkare shanairabhigamya sannidhimagAyadaishvaram || 59|| atha meghara~njimahira~njimukhyatanmR^idugAnasaMvalitarAgavaibhavAt | dravatAM prapannamiva bhUnabhontaraM dadR^ishe tadA jaladharairnishAtyaye || 60|| karakopalairvighaTitA vipa~nchikA karajA na tasya vashavarttino.abhavan | api kampamAnavapuraprakampinImavalambya bhaktimayamujjagau punaH || 61|| ghanakardamadravanimagnamagratashcharaNadvayaM chalayituM cha nAshakat | sa yadA tadAsya vipulaM samunnataM svayamudbabhUva mANichitramAsanam || 62|| sa nivishya tatra shivasaktayA dR^ishA niravarttayanniyamamatvaro yadA | virataM ghanairvimalamambaraM babhau vilalAsa dikShu cha tadaiva kausudI || 63|| phalakaM tadadbhutamavekShya pArthivaH praNipatya bhadramasakR^it prashasya cha | shivali~Ngato.api shivayogiShu sthirAM shivabhAvanAmakR^ita tatprabhR^ityayam || 64|| atha rAjarAja iti dikShu vishrutaM tanayaM bahushrutamasAvavindata | tapasA prasAdya taruNendushekharaM malayadhvajAnvayamahAnidhiM nR^ipaH || 65|| avaropya bhAramakhilaM bhuvaH sute laghurutpatan varaguNaH shivAntikam | avanIbhR^itaH punarandhAt phaNAdharAniyamasya bhUbharaNavAsanedR^ishI || 66|| uditoditaM vividhayA saparyayA bhajatAM svameva bhuvi pANDyabhUbhujAm | apavargamekavidhamarpayannayaM madhureshvaro.api mahatIM hriyaM dadhe || 67|| atha rAjarAja iti labdhamAkhyayA purabhitsakhatvamatishayya varttitum | pitarau guruM suhR^idamAtmanaH prabhuM kuladaivataM cha kurute sma taM nR^ipaH || 68|| nimamajja tasya hR^idayaM nisargataH shapharekShaNAsahacharA~NghripadmayoH | kulashekharAnvayabhuvAM shivavrate kuta eSha kAraNagaveShaNashramaH || 69|| atha bhadranAmani chirAya gAyake shivalokameyuShi tadIyagehinI | chaturA tato.api kila gAnavidyayA shivamArarAdha samayeShu ShaTsvapi || 70|| avarodhagahamadhijagmuShI vibhoravanIpaterdayitayA kayAchana | kalahAyate sma nijagAnavidyayA dR^iDhayA maheshadayayA cha jAtu sA || 71|| tadupakramaM dharaNivallabho.api tAmavamantumAhitakutUhalashchirAt | svayamAninAya jalarAshimadhyataH sudR^ishaM sa kA~nchidatha gAnakovidAm || 72|| jagatustataH sadasi te mahIpateradhiketyagR^ihyata tu tatra nUtanA | manasAdhigamya madhureshvaraM shuchA bhaNati sma bhadragR^ihiNI punarnR^ipam || 73|| sadasi sthitA mayi chirAdamarShiNo yadi ki~nchidAhuriha kiM tataH kShatam | abhigamya sannidhimana~NgashAsituH kathayantvamI taratamatvamAvayoH || 74|| vijayeta yA bhavatu sAtra bhaTTinI vijitA tu mA bhavatu sAtra ki~NkarA | iti sA yadAha tadanichChato.apyabhUdabhinandanIyamavanIbhujastadA || 75|| atha te sametya savidhaM maheshituH saha pArthivena sadasi sthitairapi | jagaturgirA madhurayAditastataH parivAdinImuralikAvipa~nchibhiH || 76|| adhikA tu yadyapi navaiva tattvatastadapi prapannajanapakShapAtinaH | madhureshvarasya kila mAyayA vR^itA bahudhA samastuvata bhadragehinIm || 77|| jayabha~NgayorviditayorviparyayAdapi tatra nIpavanabharturAj~nayA | vijitA navaiva vijitaM tu bhadrayetyagadIdabhIkShNamavasho mahIpatiH || 78|| avalambya dAsyamatha siMhalAgatA sadasi svayaM parichachAra bhadrikAm | sa cha pArthivaH kanakabhUShaNAmbarairvividhairapUjayata vismayena tAm || 79|| iti rAjarAjadharaNIpateH kShitiM parirakShataH praNihitena chetasA | vinayo vivekata ivAtivishrutastanayo.abhavat suguNa ityabhikhyayA || 80|| tAruNya eva vinayAvanataM kumAraM taM rAjarAjanR^ipatiH sakalAgamaj~nam | pashyannakhaNDitaparAkramamabhyaShi~nchat samprArthitaH prakR^itibhiH kila yauvarAjye || 81|| iti mahAkavishrInIlakaNThadIkShitapraNIte shivalIlArNave.aShTAdashaH sargaH | \section{athaikonaviMshaH sargaH |} tanUbhave vahati tato vasundharAM chirAdasau nR^ipatirupetya vishramam | vanecharaiH saha mR^igayAkutUhalI vanaMvanaM vyacharadadhijyakArmukaH || 1|| paribhramachChvagaNavikR^iShTashR^i~NkhalAvalIghanadhvanijanitaprabodhanAH | tatastatastarutalaku~njapu~njato viniryayurvivR^itamukhA mR^igAdanAH || 2|| punaH punaH paripatataH shunaH krudhA jighR^ikShavaH kharanakharAstarakShavaH | prachakramuH kimapi yadA tadA sharairnirantarAnakR^itatarAmimAn nR^ipaH || 3|| stanagrahagrahilatayA nirundhatastanandhayan sapadi vila~Nghaya samplutA | mR^igI mR^igaM kShitipatipANigocharAdapAlayat svayamabhipetuShI puraH || 4|| svasAyakAdapi chalalakShyapAtinaH svayaM puraH parichalatA mahIbhR^itA | arudhyata prathamamavidhyata tvatha tvarochchalatturagakhurakShatA mR^igI || 5|| saTAsu tachChabarabhaTAvalambitaH prakamprituM kimapi na chakShame svataH | avaikShata bhrukuTiviTa~NkabhImayA dR^ishA punastadapi mR^igAn mR^igAdhipaH || 6|| vR^ithA nayan vipinacharAn sharAhatAn viShAdamAvahata yamantarantakaH | sa tasya te mahiShagaNAn nipAtayannapAharad vanabhuvi vAhanArpaNAt || 7|| gaNa~NgaNaM chamaravarAhagaNDakAn vR^ikAnapi kShapayati tatra pArthive | kiTirjhaTityupanipapAta kashchana krudhA jvalannachalaguhAgR^ihAt tataH || 8|| sa daMShTrayA kulishanishAtadhArayA parikShipan shabarabhaTAnitastataH | gaNaM shunAmavigaNayan padepade dharApatesturagasamIpamApatat || 9|| avasthitaM dhuri tamavekShya pArthivaH sa sandadhe dhanuShi na yAvadAshugam | sa tAvadu~nchalitaviShANakoNato vyadArayachcharaNatale tura~Ngamam || 10|| avaplutaH sapadi tura~NgamAt tataH patiH kShite rathamadhiruhya taM puraH | avAkirajjvalitamukhaiH shilImukhairdharAdharaM jalada ivAmbuvR^iShTibhiH || 11|| sa taddhanurvalayavinissR^itaiH sharaiH samAchitaH shalalagaNairivAbhitaH | achUrNayanmukhamasakR^id vighUrNayan sasArathiM saturagamamya taM ratham || 12|| tataH plutaH sapadi rathAnmahArathastamuddhataM girimiva ja~NgamaM kiTim | anudrutaM priyatamayA nR^ipo rayAdapAtayat sa bhuvi kR^ipANapATitam || 13|| tataH prabhR^ityajani varAhashaila ityabhikhyayA dharaNidharaH sa vishrutaH | upatyakAmuparurudhe sa yasya tAM patan kiTiH pR^ithuriva pAdaparvataH || 14|| gate puraM dharaNipatau savismaye kShudhArditAstadanu varAhapotakAH | prasUstanapraNayakR^itAtikUjitA dashApatan dvisamadhikAstadAvashAH || 15|| tapasvinAmavanakR^ite tapasyatAM girestaTe kR^itaratiratra sha~NkaraH | kR^ipAlayaH kiTipR^ithukAnapAlayat sa tatprasUtanuramitaiH stanAmR^itaiH || 16|| purA yuge vR^iShalakumArakA hi te tadAshritAH shamadhanashApato vapuH | samuddhR^itAH puramathanastanAmR^itaiH kShaNAd dadhuH kiTivadanA manuShyatAm || 17|| kalAsu te dadhurakhilAsu kaushalaM vishiShya cha kShitipatitantravaiduShIm | na sUkaraH shivacharaNe kR^itAshayaH sa sUkaraH purabhidi yaH parA~NmukhaH || 18|| varAhatAbharaNavilAsavAsanAvashAdiva shrutishatamaulilAlitam | vimArgituM charaNayugaM purAdvaShaH kutUhalaM satatamamI vitenire || 19|| anuj~nayA tadanu kadApi dhUrjaTeravasthitAnachalaguhAsu tAn nR^ipaH | samAnayan sachivapade nyaveshayad vachamvino narapatitantrakovidAn || 20|| sabhAjitA nR^ipativareNa sarvathA chirAyuSho dvisamadhikA dashApi te | shivAshramavyatikaradhUtakalmaShAH shivaM yayuH praNatashiva~NkaraM tataH || 21|| tato gate pitari padaM maheshitustadAtmajaH suguNanR^ipAlashekharaH | apAlayachchiramavanIM sasAgarAmacha~nchalAmakR^ita cha bhaktimIshvare || 22|| bahirbhraman kShudupashamAya sarvadA balIyasA karaTakulena tADitaH | acha~nchalaM charaNayugaM shivasya ko.apyaki~nchanaH sharaNayati sma kha~njanaH || 23|| viha~NgamaH karaTabhiyA shivAlaye nilIya sa kvachana viTa~NkasImAni | sakR^it patan kanakasarojinIpayasyupoShitaH katichiduvAsa vAsarAn || 24|| juhAva kiM kimayamayaShTa kiM dadau jajApa kiM malinatanurviha~NgamaH | tapastadapyajani tadasya cheShTitaM parantapaprapadanataH kimantataH || 25|| sa mR^ityubhIshamanamanUpadeshato balIyasAmapi balinaM chakAra tam | balAnyamI kila balavatsu vishrutAH prasAdashIkaraparamANavo.asya ye || 21|| sa sarvamadhyakuruta pakShimaNDalaM parigrahAt pramathapaterviha~NgamaH | tadAdi khalvidamadhunApi lakShyate tadanvaye vihagakulAdhikaM balam || 27|| tatastataH sarasi nirIkShya yAdasAM paramparapratihatipAtakaM bakaH | nivR^ittajAtyuchitavicheShTitaH sa ko.apyagAhata priyakavanaM kadAchana || 28|| vigAhate kanakasarojinIjale vilokate na tu shapharAn dR^ishApi saH | bibhartti tu svakamudaraM bisA~NkuraiH pradakShiNaM bhramati sadA cha shUlinaH || 29|| iti vrataM dR^iDhatarameSha dhArayannupAsta tantripuraharaM yadA chiram | tadA svayaM taruNashashA~NkamaulinA saraH kR^itaM vigatasarojasa~Nkatham || 30|| sa valgato navanavanItakomalAn samIpataH shapharashishUn vilokayan | kShudhA kila kShubhitamanA manAgiva prachakrame pishitaparigrahakrame || 31|| samutplutaM vadanapuTe svayaM tataH sharArirAdita shapharArbhakaM yadA | tadA jhaTityavabubudhe vratakShatiM vivekiShu prabhavati kiM chiraM tamaH || 32|| parityajannapi palalaM jhaTityayaM pravarttanAt kShaNamapathe kR^itavyathaH | asUnapi vyayitumiyeSha dustyajAnaho satAM prakR^itirapatrapiShNutA || 33|| sa rakShituM bakamakarodyathApuraM sarastadullasitamR^iNAlapallavam | tadAdi chAkR^ita tapanIyapadminIM vivarjitAM kiyadapi yAdasAM gaNaiH || 34|| sa kha~njanaH sa cha bakashAbakaH prabhoranugrahAt paramamavApatuH padam | dvije dvijo yadi dayate kShamaM hi tad dvijo hyayaM vibudhagaNeShu gIyate || 35|| divaM gate suguNanR^ipe dayAnidhAvuparyuparyupachitasadguNottarAH | tadanvaye dharaNibhujo mahArathAH parashshatA dharaNimimAmapAlayan || 36|| yuge yuge kulamuditoditaM hi tat pravartitaM prathamamana~NgavairiNA | priya~NkaraM priyakavanIpaterabhUdabhagnamAdivasaparikShayaM vidheH || 37|| upasthite yugavigame pR^ithagvidhAH samudgatA dishi dishi dhUmaketavaH | aruddha cha dyumaNimaharmukhe sadA kabandhavat kimapi nirantaraM tamaH || 38|| samantato.ajani shatavArShikaH kShitAvavagrahaH svayamanavagrahastataH | chaturvidhaM janurapi bhUtasaMsadAM vilupyate jagati niranvayaM yathA || 39|| vivasvato vidadhati sapta rashmayo jagatsu ye jalatuhinAbhivarShaNam | same.api te tapanatayA pR^ithakpR^ithak pratApane pravavR^itire samantataH || 40|| dravIkR^itaiH prathamamathopashoShitaiH sthalIkR^itairhimashikharaiH samantataH | himAlayo mR^idupalamAtrasheShito vididyute bhuvi kila vetradaNDavat || 41|| pratApitAH prathamamabindhanAgninA vishoShitAstadanu karairvivasvatAm | uparyadhaH kvathitajalaughapAchitaistimi~NgalairjalanidhayaH kaShAyitAH || 42|| vishoShitAmbhasi vidhumaNDale tadA visR^itvarA api kiraNA vivasvataH | kharAtapA nishi pariNamya chandrikApravarttanapratihatashaktayo.adahan || 43|| parAkR^itadrumatR^iNagulmasa~Nkathe payodharasmR^itividhure yugAtyaye | api trivR^itkaraNapathopapAditaM payaH kShitAvajani kathAvasheShitam || 44|| phaNIshiturvadanasahasranissR^itA viShAnalodvamanavisheShabhIShaNAH | samIraNAH sarabhasatADitaskhalatparasparA vavuraparasparAstataH || 45|| viShAnalavyatikarashoShitAntaradravatsphuTaddR^iDhatarasandhibandhanAH | shilochchayA api hi rajashChaTAtmanA dishandishaM pavanavashena ninyire || 46|| pradIpitA iva pavanena tADitAH pratikShaNAvasitapunassamudgatAH | prajajvaluH kathamapi chaNDarashmayaH pade pade skhalitarathA viyatpathe || 47|| payaH kila pratihatakalmaShaM sudhetyudArahantyudakarahasyakovidAH | payaHkathAmapi pavanena lumpatA sudhAndhaso.apyajahurasUn gatAndhasaH || 48|| prasarpatA dharaNitalAdasAtalaM mahoShmaNA yugavigamAhimatviShAm | pratApitAH punarashanAtimAtrayApyasUnaho jahurahayo mahAnilaiH || 49|| adhaspade kamaThavarAhabhoginAmavasthitastadanu lalATalochanaH | kimetadityupari dR^ishaM dvayAdhikAmavAkirad daradalitAmavaj~nayA || 50|| tato.agninA kamalabhavANDamUlabhUniviShTadhUrjaTiniTilAkShijanmanA | chaTachchaTachchaTaditi bhUrbhuvassvarityadahyata trijagadapi prasahya tat || 51|| udanvatAmudarataleShu shoShitAstadIritA lavaNamayA mahAdrayaH | samantataH sadasi vidhAturudyayurmahopalA iva yudhi yantranissR^itAH || 52|| nabhassvatAmajani vivasvatAmapi kShaNAdaho bhasitadashA tadarchiShA | balIyasAmapi balibhirbhuvaH kShayaH paraM tvasau bhavati kiyadvilambitaH || 53|| tadarchiShA girishikharasphuli~NgayA janA mahaHprabhR^itiShu jAtasa~njvarAH | chirAyuShaH sanakasanandanAdayaH pradudruvuH padamakutobhayaM vidheH || 54|| avasthitAH priyakavane yugAtyaye.apyavikriyA madanajitaH prabhAvataH | visha~NkaTe kanakasarojinItaTe vishR^i~NkhalAH pramathagaNA vijahrire || 55|| kapardinastadanu kapardamaNDalAt samudgatA nabhasi ghanA ghanAnghanAH | najR^imbhire jagadakhilaM havirbhujA parishritaM prashamayituM samantataH || 56|| kaNAnapAM karikalabhAniva chyutAn paTatpaTaddhvanimukharAn payomuchAm | prasArayanniva rasanAM shikhAchChalAt papau shanaissimisimiti kShayAnalaH || 57|| payaHkaNaprashamitakalpapAvakaprasR^itvarapratinavadhUmamaNDalaiH | samantataH punarapi sAndratAM gatA valAhakA vavR^iShurapo nirantaram || 58|| tatastato jaladakule taTidgaNAshchakAshire chapalamarIchivIchayaH | vihAya bhUtalamiva taddidhakShayA vinissR^itAH pralayahutAshanArchiShaH || 59|| tato.ayutAyutayugayojanonnatAstadarchiShaH salilanipAtakuNThitAH | hasIyasImupagamitA dashAM tadA nirIkShitAH priyakavanAshritairgaNaiH || 60|| parasparaM pralayahutAshameghayorbhayAnake prachalati sAmparAyike | samAgatA bhuvi samaye havirbhujA sanAbhayaH kimashanayaH payomuchaH || 61|| ubhAvapi pralayadashAnira~NkushAvubhAvapi tripuraharasya gAtrajau | tathApi tu vyajayata vArido.analaM jayaH kathaM jagadupatApino bhavet || 62|| bhayAnakairashaninipAtanisvanaiH pratikShaNakShubhitahR^idaH payomuchAm | api kShapAmanubhavataH pade nije prajAgaraH pariNamati sma vedhasaH || 63|| achandramastapanamapetatArakaM prashAntapAvakamavasannamArutam | akAladigbhuvanamasachChubhAshubhaM tamomayaM payasi mamajja tajjagat || 64|| yadaNDato bahirabahishcha yajjalaM tadekatAM gatamiva sarvatastadA | agAdhamaprachalamapAramasvanaM pravR^iddhamAdhruvapadamArasAtalam || 65|| jaDAjaDe jagati gate rasAtalakShamAnabhassuranaratiryagAtmani | jalAstare vaTadalatalpamAshrito jagannidhirvyaharata ko.api bAlakaH || 66|| samantato jagati samAvR^ite.ambhasApyamajjati priyakavane nijAj~nayA | sa budbudodara iva sArdhamambayA samaM gaNairapi vijahAra sha~NkaraH || 67|| chaturmukhe svapati viluptasa~Nkathe charAchare viramati kAlakalpane | anushravaiH paramadhigamya tuShTuvurmaharShayaH katichana taM mahIM gatam || 68|| jalaplavairbahiravahishcha dhUrjaTerjaTATavIhimakarachandrikA~NkuraiH | jaDIkR^ite sati madhureshvarAlaye jagurgaNA jahasuranarttiShuH sukham || 69|| parikShaye pralayanishastatashchirAt payojabhUH salilashayasya shAr~NgiNaH | nideshato nikhilamidaM jagattrayaM yathApuraM punarasR^ijat prayatnataH || 70|| prakalpayan prathamamaharnishAkarau praNAshayan kabalitaviShTapaM tamaH | vishoShayan salilamasheShamutthitaM vinirmame vidhiramarAlayaM punaH || 71|| tataH kShitau kathamapi dhAma shAkaraM tadekamakShatamabhijAnatAmunA | saridgiristhalasaridIshvarAdikaM sumedhasA nikhilamakalpi vedhasA || 72|| tataH sR^ijan sa vibudhamarttyabhogino niveshayan nijanijadhAmasu sthiram | pravarttayan suparichiteShu karmasu vyadhatta tachChayitamivotthitaM jagat || 73|| tatashchirAdajani tu vaMshashekharo mahIpatirdramiDakuleShu kashchana | prabhutvamAvahata sa pANDyamaNDale maheshvarArpitahR^idayo mahAshayaH || 74|| sa sundareshvarasadanaikashapiNIM bhajan purIM bhuvi madhureti vishrutAm | niveshayan kvachidapi kAshchana prajAH kvachit svayaM nyavishata kalpitAlayaH || 75|| dinedine madanajitaH saparyayA samR^iddhayA sa dharaNivallabhashriyA | yathApuraM puramachikarShiduchChritaiH samantato nR^ipagR^ihasAlagopuraiH || 76|| sa vedituM puraparimANamutyuko ja.Dae jagatyaviditatatpurasthitau | dR^iDhavrato dramiDakulAbdhichandramAH samAhitaH sharaNayati sma sha~Nkaram || 77|| kR^ipAnidhistadanu shashA~NkashekharaH kR^itAdaraH kShitibhR^iti vaMshashekhare | pradarshaya sthalaparimANamityashAd vibhUShaNaM bhujagavaraM vinikShipan || 78|| sa puShpakAnanabhuvi vAlamarpayan pradakShiNaM parichalitaH phaNIshvaraH | shiraspadaM punarapi tatra yojayannadarshayat puraparimANamadbhutam || 79|| haritsvasau chatasR^iShu puShpakAnanaM guhAchalaM bhujagagiriM vR^iShAchalam | anukramAdahitilakaH pradarshayan dviyojanaM puramavadat samantataH || 80|| tirohite puraharabhUShaNorage tadAkR^itiM varaNamayaM prakalpayan | visha~NkaTairvipaNipathaiH shirogR^ihairala~NkR^itaM puramakarod yathApuram || 81|| hAlAhalAsyapariveShTanalabdhasImaM hAlAsyamityabhidhayA nagaraM tadAsIt | bhogAbhiveShTitatayApi cha bhogabhUmiH kaivalyabhUrapi babhUva mahIvibhAge || 82|| AsAdayannashvapatiM sahAyamathaikadA vikramacholadevaH | vichArya visrabdhamamuM nR^ipAlamAyodhanAyopajagAma sainyaiH || 83|| atarkitAsannamarAtisainyamAkarNayan pANDyanR^ipo visha~NkaH | kR^itAbhyanuj~no madhureshvareNa jayaM karamthaM kalayan pratasthe || 84|| dhanurdhareShvekatamo bhavan haraH shitaiH sharaughaiH shivanAmalA~nChitaiH | avAkirat sainyamadR^ishyapAtibhirvishR^i~NkhalaM vikramacholabhUpateH || 85|| anugrahaM sa tamanavagrahaM vibhorvichintayan kShitibhR^iti vaMshashekhare | parityajan gajaturagAn palAyito vinA. raNaM kiyadapi cholabhUpatiH || 86|| parAkrameNApratimena pArthivAn girA sudhAsArakirA kavInapi | jayannayaM saptasamudramudritAM babhAra pR^ithvIM madhureshvarArpitAm || 87|| iti mahAkavishrInIlakaNThadIkShitapraNIte shivalIlArNava ekonaviMshaH sargaH | \section{atha viMshaH sargaH |} kapilakIramukhAH kavayastataH katichidAsata tAmranadItaTe | druhiNashApavashAjananI girAmavatatAra purA hi yadAtmanA || 1|| atha chaturguNitA vyadhikA dasha tridashadeshikadhikkaraNakShamAH | prati yayurmadhurAmabhivandituM pramathanAthamamI kavipu~NgavAH || 2|| kavisharIrabhR^itA kavayastu te samadhigamya hareNa puraskR^itAH | samavagAhya suvarNasarojinIM dadR^ishuradrisutAdayitaM mahaH || 3|| dR^iDhavinItadhiyaH sudhiyastu te dramiDasUtrarahasyavivechane | mR^idusugandhivachaHkusumasrajA vividhayA madhureshamapUjayan || 4|| akavayaH katichid vibudhAdhamAH kukavayashcha pare kR^itasaMvidaH | kavibhirapratimairbhuvaneShu taiH kalahamAdadhire.atha vitaNDayA || 5|| shabdArthau doShanirmuktau sAla~NkArau guNottarau | kAvyamAtiShThamAnebhyaH kavibhyo.ayaM kR^ito.a~njaliH || 6|| AdyaM hi shabdadoShANAmasAdhutvaM mataM cha vaH | svaramashraddadhAnAnAM svarUpe keva sAdhutA || 7|| kAvyArthAdapi kiM duShTaM kAmidushcharitottarAt | ata eva hi kAvyAnAmAlApaH sadbhirujjhitaH || 8|| athAnya eva kalpyante guNadoShA nijechChayA | kAkadantAH parIkShyantAM gR^ihyantAM grAmyasUktayaH || 9|| tatra tatra purANeShu tantreShu cha yadi sphuTam | kAvyAlApAnuvAdo.asti kA jigIShA tato.api vaH 10|| sarvA vAcho vadantIti saptatantau mahAvrate | grAmyoktayo.api kiM shAstre kratva~Ngatvena noditAH || 11|| ayogyAnAM hi kAvyAnAmagnisekAdivAkyavat | mUkataiva hi durbhedA muhyantyeShu kathaM janAH || 12|| katha~nchidyadi sArthakyaM katha~nchittaiva dUShaNam | saphalaH klesha iti cha sampradAyAgato bhramaH || 13|| akleshena phale labhye na klesho yuktimarhati | yasmai phalAya sA gauNI tadeva sphuTamIryatAm || 14|| arthAnapi vyApnuvatI hatasarvaniyantraNA | vya~njanA shabdavR^ittishched veshyA patnI na kiM bhavet || 15|| dhUmena dhvanyatAM vahnishchakShuShA dhvanyatAM ghaTaH | arthashched dhvanayedarthaM kA pramANavyavasthitiH || 16|| duHkhato.api tu kAvyoktaH sukhAyArtho bhavedyadi | sukhaM bhavantaH shR^iNvantu svanindAM kavibhiH kR^itAm || 17|| aho bhAvavyakteH pariNatiraho gUDharasa i\- tyalIkavyAmIlannayanavigaladbAShpasalilaiH | uda~nchadromA~nchairudaralulitAmairiva muhuH kathaM vyAptA bhUmiH kAvibhirapaTuj~nAnapashubhiH || 18|| iti nigaditamevAbhIkShNamAvarttayadbhiH pratikathakavachAMsi kvApyanAkarNayadbhiH | apathachiravinItairbAlishairAttagandhAH sharaNamabhisamIyushchandrachUDaM kavIndrAH || 19|| nAndhAshchakShussametA na cha khalu badhirA AkShipantaH paroktIH nApyete nAtha! mUkA viphalamaviralaM yat taduchchaiH svanantaH | tattatsaiddhAntikoktIrabhidadhata iva kvApyanAghrAtatattvA dR^ishyante kechidete shiva shiva kudhiyAmeSha sargo.adbhutaste || 20|| kAvyAgamaj~nAH sukhamAkShipantu kA tatra chintA bhavataH prasAdAt | aho vayaM pravyathitA amIbhiH kAvyAdhvaduShTashvabhireDamUkaiH || 21|| dantollekhanakhakShatAdidayitavyApArapAramparI\- nirglAnApi hi kAminI dinamukhe nissImamAnandati | mArjArI nakharA~NkurAkhudashanavyAvidhdyamAnA manA\- gAyurvedavido.abhigachChati rudatyAsannamR^ityuryathA || 22|| tadalaM taruNenduchUDa! naH paritApArttiparIkShayAnayA | parivarjaya paNDitAdhamairidamaikAdhikaraNyamadya naH || 23|| vij~nApitaH kavivarairiti sundareshaH smitvA dadau phalakamekamadR^iShTapUrvam | yatrAsate kavaya eva yathAbhilASha\- manye tu nA~Nghrimapi vinyasituM kShamante || 24|| adhyArUDhAH pIThamIshAdavAptaM durdarshaM tad durdhiyAM dUrato.api | aShTAchatvAriMshadAdyAH kavIndrAshchakrurbhaktiM bhUyasIM chandrachUDe || 25|| vaMshachUDAmaNiH pANDyo vaMshashekharakastataH | jaj~ne yatra bhuvaM nyasya jaj~nau sa paramAmR^itam || 26|| sa tu kadAchana champakakorakaiH paricharan pramathAdhipatiM madhau | ajani champakapANDya iti prathAmabhivahan kavilokashikhAmANaH || 27|| sa kAminIratnasahasrabhogabhAgyonnatashchampakapANDyadevaH | mAse madhau manmathamArarAdha navoDhayA narmaparo mahiShyA || 28|| apArayantI trapayA galantIM nIvIM niyantuM samupekShituM vA | patyurmukhaM nAbhipadaM cha bAlA paryAyataH kevalamAluloke || 29|| Ali~NgituM chumbitumantatastaM spraShTuM samAbhAShitumIkShituM vA | nAryai dadau nAvasaraM kadAchid vrIDA sapatnIva nibaddhavairA || 30|| AchChAdya bimbAdharama~NgulIbhirAbaddhamugdhA~njalinA kareNa | mA meti mandAkSharamarthitaM yadataH kimasyA madhuro.adharoShThaH || 31|| ekatra visrambhakathAvighAtaH pakSho.aparaH sha~Nkitumeva nArhaH | kR^ichChre tadasminnadharaM kR^ishA~NgyA gR^ihNAtu vA mu~nchatu vA yuvAyam || 32|| daShTAdharoShThA sudR^iDhaM puraiva patyuH punashchumbanalAlasasya | chATUsahasraM shapathA~nChataM cha tanvI vishashvAsa na leshato.api || 33|| AbaddhasaptAShTaniSha~NgamanvagAsa~njitadvitrakarA~Ngulitram | AmarditaikadvasharAsamAsIdanyAdR^igUShmAyitama~Ngajasya || 34|| vinyasya gADhaM bhujayorbhujau sA mukhaM mukhe vakShasi chApi vakShaH | Ali~Ngati sma smarabANavarShAdAchChAdayantIva tanuM priyasya || 35|| sakR^innakhAgrollasitaH kachaudhaH shlathAshlathaM saMyamitA cha nIvI | sA chA~NgayaShTirmuditA taruNyAH satyaM munInAnAmapi mohahetuH 36|| ekAkinIM tAmapahAya lajjA yAtA purA yat kila mArayuddhe | tato.aparAdhAdiva tAmupetAM pureva tanvI na purashchakAra || 37|| sA gantumaichChachChayituM sa kAlye sAdhatta saMvyAnamayaM jahAra | sA nIvimAmu~nchadayaM vyamu~nchad bhAve.api tulye vibhide kriyAbhiH || 38|| sasarja tasyAM kiyato vilAsAMshchakre kathaM nAma nishAM triyAmAm | shR^i~NgArasAraM kalayApi vedhAH kiM veda vedAkSharajIrNakoshaH || 39|| ananyaje varShati kAmamitthamapavyavasthaM sharamaNDalAni | AdirnishAdiH suratasya yUnoranto nishAnto.api cha paryaNaMsIt || 40|| sa jAtu prAsAde shayanamadhigachChan kShitipatiH samAjaghrau gandhaM kusumakuladuShprApamatulam | mahiShyAH padminyA malayapavamAnairupahR^itaM prasUtaM keshAntAt prashithiladR^iDhagranthishithilAt || 41|| padmasaurabhyajAtIyaM padminIkeshasambhavam | anAghrAtacharaM gandhamavAsAsIt sa taM nR^ipaH || 42|| manogataM me kavayatyavetya yaH sa etadagryaM labhatAM sudhIriti | alambayad dvAri suvarNamudrikAsahasramAbadhya sa pANDyabhUpatiH || 43|| uchchAvachAbhirapi bha~Ngibhirullikhanto nAdrAkShuramya hR^idayaM kavayo mahAntaH | AsAdya kashchana vaTuH punarAdishaivaH padyaM prabhoradhisabhaM paThati sma hR^idyam || 44|| tasmai kilArthitavate muchiraM prasAdya dArakriyArthamadhanAya dhanaM samagram | padyaM dadau nR^ipatibhAvanibandhahR^idya\- mAryAmayaM tadakhilAshayavinmaheshaH || 45|| jAnAsi puShpagandhAna bhramara ! tvaM brUhi tattvato me.adya | devyAH keshakalApe tulyo gandhena kiM gandhaH || 46|| iti tAvadimAmAryAmindukalAbharaNavadananirgalitAm | paThati dvije sabhAyAM prabhorabhUd vismayo bhUyAn || 47|| tadanuj~nayA sa varNI tat kanakaM sadasi yAvadAdatte | tAvat tadasahamAnaH pratyavatasthe kaviH kIraH || 48|| aparipkR^ite prasUnairasti kache.api kimasR^i~Nmale gandhaH | kiM chintitamavanibhR^itA kiM dR^iShTaM dhImatA bhavatA || 49|| iti tasya durAkShepAdapratibhe brahmachAriNi stabdhe | prAdurbhUyAha haraH kaviveShadharaH purasteShAm || 50|| kena kudhiyA sabhAyAmantevAsI mamAyamAkShiptaH | prakR^itiH sA padminyAH pa~NkajagandhaH sharIre yaH || 51|| pArthivakusumavihIne bhavati shachIkuntale kathaM gandhaH | kaH sha~Nkito.apyupAdhiH kramate kabarIparImale gauryAH || 52|| kArmaNamalAtmamUrtiShu ghaTate yadi pArthiveShu saurabhyam | kimiva khalu padminInAmapakR^itamasR^ijAM malaiH keshaiH || 53|| iti vijitya tamuddhatamuddhataiH kavivare parigarjati bhAShitaiH | alabhata draviNaM sa vaTurjhaTityavAnipo.apyavarodhagR^ihaM yayau || 54|| kaviShvekIbhUya svayamapi haraH sa~NghiShu charan kathAH kurvan hR^idyAH svayamapi vasan sa~Nghaphalake | vR^itastaiH svAmitve vividharachanAbhirbhaNitibhiH kadAchid gaurIshaH kalahamabhajat kIrakavinA || 55|| avishrAnte sa kIre.asminnAkShepAbhAsadurgrahAt | prAdarshayat svamAtmAnaM pa~nchavakraM trilochanam || 56|| bhakto.api kariH paramAdbhutaM tat pashyannapi pratyuta durbabhAShe | mauDhyAnnirUDhAdapi pAmarANAM mauDhyaM chidAbhAsagataM garIyaH || 57|| chatasR^iShvapi dikShu pashyatA chatureNApi maheshvara ! tvayA | kavikarmANa naikShi dUShaNaM kathamudbhAvitamapyaho muhuH || 58|| bhAvatkyaH kR^itayaH shrutiH shrutiriti prauDhiM parAM prApitA adhyAhAraviparyayaprakaraNotkarShAnuSha~NgAdibhiH | tAtparyAntaravarNanena cha samarthyante yadasmAdR^ishai\- stajjAnan kavitAsu naH pashupate! doShekShikA mA kR^ithAH || 59|| Isha! tvamasi nanu dhruvamIshAnaH sarvavidyAnAm | kIrakR^ite tvAkShepe kIravadanubhAShaNaM jyAyaH || 60|| j~nAnAj~nAnavyatikaraparINAmamIsho.asya pashyan bhaktAj~nAnaprashamamakR^itaM chintayitvA svamAgaH | kAlenAsya smR^itikaluShatAmuddiyIrpustiro.abhU\- detAvanto yadi hi na guNAH kaH sa nashchandrachUDaH || 61|| shivAtivAdaprabhavena pApmanA sa tApito durviShaheNa durmatiH | papAta gA~NgeyapayojinIjale tadeva jAnannabhipajyabheShajam || 62|| nityAdhamarNasya sakR^itpraNatyA nIpATavIsannihitasya dhAmnaH | kAruNyataH sa~njanitAnutApamtuShTAva kIrastuhinAMshuchUDam || 63|| api praNetA nigamAgamAnAmAdyaH kavistamya tutoSha sadyaH | vij~nAnakhadyotavijR^imbhitAbhirvAgbhiH sa lubhyan guNagandhato.api || 64|| uttAryamANe kanakAmbujinyAH kIre karAlambasamarpaNena | uttAritaM taM bhavasAgarAdapyUhAmbabhUvurmunayaH purANAH || 65|| aj~nAnamasya kavitApadasamprarUDha\- mAdyaH kaviH shamayituM kalashodbhavena | udbodhayan dramiDasUtrarahasyasAra\- muchchairyasho jagati kIrakavervyatArIt || 66|| adhItya kIrAd dramiDAgamArthamathApare sa~NghakavipravekAH | vR^ittIrvichitrAH svayamArachayya paspardhire te tu paraspareNa || 67|| svasya prabandhottamamadhyamatve saMshayya sarve kR^itasaMvidaste | sarvaj~namIshaM sharaNaM prapannAstasminnatiShThanta kR^itapraNAmAH || 68|| AvirbhUya tato li~NgAdAha tAn madhureshvaraH | tadIyeShu prabandheShu tAratamyavivechane || 69|| asti rudra iti khyAto vaishyaH skandAMshasambhavaH | shApAnme mUkatAM prAptaH sa vashChetsyati saMshayam || 70|| shR^iNvatastasya yAM harShAt syandate bAShpanirjharaH | sakaNTakAni chA~NgAni sA vR^ittirgR^ihyatAmiti || 71|| tadanu tamupagamya shrAvayantaH svasUktIH pR^ithagupachitabAShpAH kaNTakodredaramyAH | kapilabharaNakAraiH kalpitA eva vR^ittIH parijagR^ihurathAnyAstatyajurdUrataste || 72|| divaM gate champakapANDyadeve tatashchirAt ko.api tadanvavAye | rAjA kavInAmapi pArthivAnAM rAjA kulesho dharaNIM babhAra || 73|| atha sa~NghiShu kasyachit kaveravamene sa yadA sarasvatIm | madhurAdhipatermanasyabhUt pratidho bhaktadayAnidhestadA || 74|| kadambamUlamutsR^ijya kavibhiH saha sha~NkaraH | sthAnamuttarahAlAsyaM prApa vegavatItaTe || 75|| kShitipatiratheshAnaM jAnan ruShA parinirgataM kavikulamasheSha kavibhiH saha sha~NkaraH | pratinavasudhAdhArAsArAspadairvachanaiH stuvan nagaramanayad bhUyaH shreyaskaraM jagatAM haram || 76|| kAlena kenApi tu kAraNena devIM kvachid dAshakule.avatIrNAm | pANau grahIShyan pramathAdhinAthastIraM yayau dakShiNavArirAsheH || 77|| sa dAshamAshaMsitakanyakAvaraM sametya devo madhureshvaro yuvA | sutAM yayAche svayamudgiran girA svamadbhutaM vAgurikatvakaushalam || 78|| adR^iShTacharamadbhutaM vapuramuShya pashyannapi prabhAvamavadhArayannapi tataH sphuTaM dhIvaraH | parIkShitumamuM punarjaladhigarbhasa~nchAriNaM mayA samupadarshitaM makaramAharetyAdishat || 79|| AsAdya vaisAriNatAM charantamambhonidhau nandinamAtmashApAt | sandarshitaM dAshakuleshvareNa sAnandamAlokata chandrachUDaH || 80|| mahAmAyAjAlaM mahadapi nijaM svaprapadanAd vijitya svachChandaM payasi viharantaM jalanidheH | grahItuM shailAdiM kila karuNayA vAgurikayA vishAlaM chikShepa tripuramathano jAlamudadhau || 81|| tadbhaktivAgurAbaddhastaruNendushikhAmaNiH | AkShipya karuNAjAlamAchakarSha tamarNavAt || 82|| mInagrahAyApi kR^itapravR^ittiM mR^igA~NkamauliM vanitAdareNa | pashyannana~Ngo vijayadhvajaM svaM prAyeNa chakre tadupakramaM tam || 83|| AsAdya sa~ncharaM dehamAgamAnveShaNochitam | Aluloke paraM tattvamAgamAnviShTamaishvaram || 84|| paryupAsitapAdo.ayaM prakR^itisthena nandinA | kaivartakanyAM jagrAha kairavapriyashekharaH || 85|| samutsR^ijan sa matsyatAM nananda nandikeshvaraH sa dhIvarashcha bhUtale sudhIvaratvamAgataH | vimAnamAgamayya tAM samAgate puraM shive tadA tadAshaye mudaM dadAsha dAshakanyakA || 86|| iti mahAkavishrInIlakaNThadIkShitapraNIte shivalAlArNave viMshaH sargaH | \section{athaikaviMshaH sargaH |} kuleshamArAdhayato maheshaM kuleshapANDyAdabhavat kumAraH | anvayarthan svAmarimardanAkhyAM babhAra pitrA vidhR^itAM bhuvaM yaH || 1|| AsthAnabhUShAmaNirasya rAj~naH sarvAgamaj~naH sachivaH sumedhAH | AsId dvijo vAtapurIshanAmA vAchaspatirvAsavasaMsadIva || 2|| sa sa~njighR^ikShusturagAnudArAn sarvairdhanaughairapi pANDyadevaH | tamAdishad vAtapurIshameva choleShu gantuM taTamamburAsheH || 3|| labdhAbhyanuj~naH sachivaH sa gachChan dvitrairdinaiH prekShata choladesham | stotuM prasakte viShayAntare.api jAgartti yAsminnupamAnabhAvaH || 4|| kAntAsahasropagatasya sindhoH kA vA ratiH prAvR^iShi sevayeti | sa~NgachChate tena nidAgha eva sahyAtmajA yatra hi nissapatnam || 5|| varShAsvavaj~naiva sharadyupekShA dveSho hime vAtha himAtyaye vA | yatrApsu rAgaH surabhau shuchau cha tatraiva yasmin sarito vahanti || 6|| prAvR^iDvimardo dishi pashchimAyAmutpIDapIDA punaruttarasyAm | svairopayogo yadi sahyajAyA yatraiva saubhAgyamitaH kimasya || 7|| pratyagrapUgAbhigateShu yasmin prasnigdharambhAvanamedureShu | (pratyagrapUrAbhigateShu) kaverakanyAtaTakAnaneShu kAmaH samunmIlati dharma eva || 8|| havyAya yatrApatatAM surANAmAtithyanirvarttanato.anuvelam | gandharvavidyAdharakinnarAdyA nirvidya nindanti pathi sthitiM svAm || 9|| adhyetumadhyApayituM cha tantrANyAhartumarthAnatha chopabhoktum | svargApavargau cha vashe vidhAtuM jAtyaiva yasmin dramiDA nirUDhAH || 10|| svAdIyasI yatra kaverajaiva tatastarAM keraphalodakAni | tatastamAM chAtha girAM vilAsAH prasannagambhIrapadAH kavInAm || 11|| draShTuM na rambhApanasAmrakerachChAyAvR^ite yatra hi shakyamarkam | shakyaM tu sambhAvayituM sarojasaurabhyasambhAraharaiH samIraiH || 12|| ye jAtibhedAH kramukAmakerashAlIkShurambhAphaNivallarINAm | vyutpitsavastreShu charanti pAnthA vishramya vishramya chirAya yasmin || 13|| AdAya shastrANyavagAhya sindhuM tapAMsi vikrIya cha tantrayante | yatrAnyatastatra kalau yadIyA yajantyavichChinnamadhIyate cha || 14|| sAnyatra sindhurnanu yAtra kulyA te.anyatra dhanyA iha ye kadaryAH | abhyastavidyA iva ye.atra ki~nchidanyatra vidyAguravasta eva || 15|| gachChannahobhiH katibhishchidasmin sa pashchime yojanataH payodheH | mAkandarambhAvanasAndramekaM mAheshvaraM dhAma samAluloke || 16|| adhyAsitaM pAshupatairmahadbhirAlokya valmIkapateH padaM tat | aprAkR^itIM bhAgyavashAt tato.ayamAdhyAtmikIM tAmapi shuddhimUhe || 17|| AsthAya kAruNyarasaikarUpAmAchAryamUrttiM madhurairvachobhiH | prabodhayantaM shatasho maharShIn pratyakShamaikShiShTa sa chandrachUDam || 18|| a~NgaiH kShitAvaShTabhirAnamantaM taM dUrato bAShpatara~NgitAkSham | dR^iShTyA dayAshIlatayAnugR^ihNan devaH samIpasthitimAdidesha || 19|| utprekShitasyodbaNashaktipAtaM shuddhAdhvalipsAsubhagairvachobhiH | sambhAvayan naiShThikadIkShayA taM chandrArdhachUDaH svayamanvagR^ihNAt || 20|| Aruhya mAheshvaramAshramaM saH sa~nChinnapAshaH sachivaH kShaNena | ashvAya nItairdraviNairmaheshamArAdhayan pArthivamapyarakShat || 21|| AkArito dUtamukhena rAj~nA karNejapAlApakala~Nkitena | ashvaiH sahaivAgamanaM svakIyaM shambhornideshena sa sandidesha || 22|| ashvAnasa~NkhyAnahamAnayeyamAsIda rAjAnamapetasha~NkaH | iti sthira vyAhR^itamindumaulervishvasya bhUyaH sa purImavikShat || 23|| ashvAnamUlyAnamitAn samIpamAsAditAnapyarimardanAya | nivedayan vR^ittamidaM sa sarvaM nyavedayannIpavaneshvare.api || 24|| panthAnamAlakShya tura~NgamANAM pANDye paredyuH svayamAdinAntAt | krud.hdhyatyudAkurvata rAjabhR^ityAH krUrAshayA mantriNi labdharandhrAH || 25|| kR^itAbhyanuj~naiH kupitena rAj~nA krUraishchiradveShibhirasya bhR^ityaiH | kadarthyamAnaH karuNaM sa bhUyo visR^ijya dhairyaM vilalApa dhIraH || 29|| vyAsajjase kimadhunA vidhikeshavAdyai\- rvyAsajjase kimathavA lalitairbhavAnyAH | krandanti katyasharaNA iha mAdR^isho.anye karNAtithirbhavatu kasya tavArttanAdaH || 27|| baddhasya duShpariharairmalakarmamAyA\- bandhaistribhirmama chirAdapi dInabandho! | bandhaM hariShyasi kileti ghR^itakShaNasya bandhaM turIyamapi hA kathamadya datse || 28|| karmeti kAla iti vApadishanti ye.anye kiM tairiti trijagatIM tR^iNavad vichintya | tvAmeva saMshritavato.api dashA yadIyaM tvaM budhyase kvanu bhavatyayasho yasho vA || 29|| nAhaM bibhemi nR^ipaternacha tadbhaTebhyaH kurvanti nAma kimamI parato.api mR^ityoH | itthaM kR^itAntavashage.api hi mayyupekShA kiM te bhavediti viShIdati kintu chetaH || 30|| ekaM vidheyamavalambanamityupekShya nItiM shrito.asmi charaNau tava chandramaule! | AtaH kimitthamiyamApadi me mahatyA\- manyonyadattabharayoranayorupekShA || 31|| kiM j~nAnayogavibhavaiH shiva! kiM tapobhiH kiM karmabhishcha hR^idayaM tava ra~njayeyam | krandalluThatkR^ipaNadarshanakautukaM vA nirvarttya dAsyapadavIM tava nirvaheyam || 32|| prArabdhakarmaNi chalatyavila~NghanIye bhAktiH kariShyati kimIshapadArpiteti | durnishchayo hatadhiyAmiha duHshravo.ayaM nindeva te manasi me parivartamAnaH || 33|| kiM matkR^ite.avataritavyamashikShitaM te kiM vA bhujAbhuji paraiH kalahAyitavyam | sa~NkalpamAtramapi chenna chikIrShasi tvaM shambho ! mamaiva tu jitaM duritairdurantaiH || 34|| bhaktirdR^iDhA yadi mamAsti bhavet kimevaM ko veda tattvamidamasti tu me.antara~Nge | lokAstu bhakta iti mAM jagR^ihuryathA te tvAM bhaktavashyamavayanti tathA dayethAH || 35|| kaH svAparAdhiShu parAkramate na lokaH shR^i~NgeNa hanti nanu gaurapi daNDahastam | bhaktApadakShamatayaiva taveshvaratvaM tAM nAshaya draDhaya vA samayastavAyam || 36|| yat prAlapaM charaNayostava yattaditthaM mugdho vidagdha iva mugdhashashA~Nkamaule! | tat kShamyatAM mama tu ko vachane.adhikAraH svAmI parAmR^ishatu vA svamupekShatAM vA || 37|| iti nishamya sa vAtapurIshituH karuNamAlapitaM karuNAnidhiH | turagalakShakhurakShatareNubhiH paripatan dadR^ishe vidhushekharaH || 38|| shive turagasAditvaM shrite bhaktAnukampayA | shivA svayaM turagatAM shishrAya bahudhA tadA || 39|| kumudakajjalaku~NkumadADimIkusumahemakuvelasamatviShaH | paruShaheShitabhIShitashAtravA dadR^ishire dishi dishyapi saindhavAH || 40|| samuttu~Ngatva~Ngattaraturagari~NkhAshatahata\- kShamAreNushreNikShaNachulakitairambunidhibhiH | sthalIbhUtaiH sadyaH sati dharaNibhAge dviguNite bhaviShyan kaimutyAdajani vishadastasya vijayaH || 41|| yadi marud vijitaM vijitaM mano yadi mano vijitaM vijitaM jagat | jitavatAM marutaM cha tadarvatAM kimabhidheyamatastrijagajjaye || 42|| udAtteShvArohana prasabhamanudAtteShvavatara\- ~nChanaiH krAmanneva svaritapathamekashrutimapi samudyanmImAMsAdvayamayakhalInekavidhR^itaH puraH prAdurbhUtaH puramathiturAmnAyaturagaH || 43|| tatra ka~nchidatichitratejasaM sAdinaM prapatanaprasAdinam | pashyati sma bahumAnavismayasmeradR^iShTirarimardano nR^ipaH || 44|| vrIDAnutApavyathito.atha pANDyaH prakAshayan vAtapurIshamagre | samIpamAseduShi sAdivarye pratyudyayau tena samaM prahR^iShTaH || 45|| kR^itapraNAmena kR^itapraNAmaH stuvan nR^ipeNa stuvatA sa bhUyaH | kR^itAH kathAH kAshchidathAntato.ashvAn vikrIya yachChannidamAchachakShe || 46|| AnItamAsId dhanamashchahetoranena yat te sachivena rAjan ! | tat sarvamAdAya tavaiva bhUtyai mayAhR^itAH pashya shivAstura~NgAH || 47|| gulmeShu ku~njeShu vanodareShu kedArakeShUpavaneShu chAmI | svachChandachArA laghuvikramAshcha taranti toyeShvapi dustareShu || 48|| na shvo.ayamastIti kilAshvashabdastantrairnirukto viditastavApi | samyak parIkShya tvamimaM gR^ihANa dhanaM mamaitat turagAstaveme || 49|| tatheti tasya pratinandya vAchaM taM bhUShaNairhemabhirambaraishcha | sambhAvya sadyo visR^ijana nR^ipAlastR^iptiM na lebhe turagAn sa pashyan || 50|| Aj~nApitA drAgarimardanena pANDyena bhR^ityAH parito bhramantaH | babandhurashvAnatha mandurAsu sArdhaM vinItaisturagaiH purANaiH || 51|| paredyurashvAvasathe niyuktAH prAtaH samaikShanta nR^ipAlabhR^ityAH | samantato.ashvAn dashataH purANA~n shabdAyamAnA~n shatashaH sR^igAlAn || 52|| AkarNya vR^ittaM mahadadbhutaM tat pANDyaH prajajvAla ruShA sa bhUyaH | itthaM kiledaM kR^itamindrajAlamanena nUnaM mayi mantriNeti || 53|| duShTaiH svato rAjanidesharUkShaiH kadarthito rAjabhaTaiH sa bhUyaH | AtmAnamAtmanyanusandadhAno na kleshaleshaM gaNayAmbabhUva || 54|| atrAntare bhaktamanugrahItumAlochya kAruNyanidhirmaheshaH | bhayAnakA durlalitaistara~NgaiH prAvarttayad vegavatImakANDe || 55|| sA niShpatantyeva puraM samastaM kallolajAlaiH kabalIchakAra | saMrudhya ye mantriNamabhyahiMsan sambhramya dUre paridudruvuste || 56|| pUreNa tasyAH purashAsanasya kAruNyapUreNa viniryateva | nirmochito vAtapurIshvaro.api hAlAsyanAthAntikamAsasAda || 57|| tAM badhyamAnAM shatasho.api martyaiH pAtrodare vegavatImamAntIm | AlakShya bandhuM nR^ipatiH sa paurAnAbAlavR^iddhA~NganamAdidesha || 58|| badhnatsu paureShu vibhajya sImAmApUpikI kAchidatIva jIrNA | nirbadhyamAnA nR^ipaterbhujiShyairvichinvatI karmakaraM chachAra || 59|| sA piShTakAneva sadA pachantI nivedayantI manasA maheshe | tadvikrayeNApi cha vartayantI dayAspadaM bhUtapaterbabhUva || 60|| gaveShayantI jaratI samantAd gavepyamANaM nigamaiH samastaiH | aikShiShTa sA karmakaraM yuvAnamaMsoparinyastakhanitramekam || 61|| tAmAha vR^iddhAmabhigamya devaH kiM karma kuryAM tava shaMsa mAtaH! | anAshrayaH karmakaro janAnAmAse chirAdatra hi nAthakAmaH || 62|| ApUpikI kiM dhanamarthayiShye bhakShyeNa me karmakR^ito hi bhAvyam | vikrIya pUrNAn vitaratvapUpAn kShAmAnathAmA~nchChithilAMshcha mahyam || 63|| kiyAnayaM vegavatInirodhaH kiyAnayaM rAjabhaTAnurodhaH | pratIhi mAtaH! pacha piShTakaM tvaM vinyasya bhAraM mayi vItasha~NkA || 64|| AmantraNaireva vimohayaMstAmambeti devIti pitAmahIti | visaMsayannUShmalamUShmalaM sa jagrAha tat sarvamapUpajAtam || 65|| jagau jahAsa praNanartta chitraM vavalga valgUni vachAsyamANIt | vyAsa~njayan karmakR^itaH samastAn visrabdhameko vijahAra devaH || 66|| idaM khanitraM piTako.ayameSha rAshirmR^idAmadya mayopanItaH | pashyati rAj~no gaNakAn sametAn prasArayaMstAnahasInnivR^ittAn || 67|| uchChR^i~NkhalairUrmibhirutpatantIM bhUyo.apyamAntIM taTayoH sravantIm | bhItA bhaTA bhUmibhuje shashaMsuH pANDyo.api tAM prekShitumAjagAma || 68|| AlakShya rAjAgamamapramattAn karmAntikAn karmakR^itaH sa pashyan | khananniva kShmAM mR^idamApagAyAM kShipannivAntaH svayamapyachArIt || 69|| tatastatastatra taTIrnibaddhAH parAmR^ishan pANDyanR^ipo.atiruShTaH | apUritaM kvApi sa vIkShya nimnaM kenedamitthaM kR^itamityapR^ichChat || 70|| ApUpikIkarmakaraM yuvAnamAlakShayanto gaNakAstatastam | haste gR^ihItvA purataH kShipanto vivavrire tasya vicheShTitAni || 71|| ApUpikI kAchidatIva jIrNA seyaM dR^iDhaM karmakaraM nyayukta | ayaM niyukto.api bhR^ito.api samya~N na spandate ki~nchana durvinItaH || 72|| brUte purastAd vinayoktimeva ki~nchinnivR^itte gaNake tu bhUyaH | viDambayan bhAShitacheShTitaistaM pArshvasthitAn hAsayate visha~NkaH || 73|| dattaM kiyad dAruNayA jaratyA datte tu ki~nchichChithilAnapUpAn | aho mamAbhAgyamiyaM kilAsInnAtheti shete muhurAtashokaH || 74|| kiM me.asti tAto jananI kimAste kimAspadaM kiM dhanamasti ki~nchit | kiM rAjabhR^ityAH kR^ipaNeShu kuryuryAteti no.adhaHkurute kadApi || 75|| anyAyavR^itte nR^ipatAvamuShminnAplAvyate kinnagaraM na toyaiH | kiM tADitaiH karmakarairiheti tattvaM bravItIva kadApi mandam || 76|| AkarNayan vR^ittamidaM sa sarvamantarhasantaM cha tamIkShamANaH | Avartya vetreNa tamAjaghAna pANDyaH krudhA prasphuritAdharoShThaH || 77|| a~NgaM trilokImayamindumaulerabhyAhataM tena yadA tadaiva | vaktA cha hantA cha nirIkShitA cha vetrAhataM vishvamabhUt samastam || 78|| Alambya sa.nj~nAM kathamapyathainamAlokate yAvadayaM narendraH | tAvat tiro.abhUt taruNendumauliH sA cha sravantI virarAma sadyaH || 79|| Alokya lIlAyitamadbhutaM tadAnandabAShpasthagitairvachobhiH | astAviShuH svasvadhiyo.anurUpaiH paurAH sapANDyAH patimambikAyAH || 80|| chUDAbaddhabhuja~Ngapu~NgavashirovinyastapR^ithvIbhara\- prAntapraskhalitaiH kaNaiH katipayairIShatkare pUraNe | mithyAropitayatnagauravakathAvij~nApanAchAturI\- sammuhyajjaratIgR^ihItashithilApUpAya tubhyaM namaH || 81|| yogakShemabharaH samastajagatAM nyastastavA~Nghridvaye kukShau trINi jaganti mUrdhni shashabhR^idga~NgAkapAlasrajaH | voDhavyastaduparyayaM yadi mR^idAM bhAro.api gaurIpate! kaste madbharaNe shramaH ka iva me trAsastadabhyarthane || 82|| he santaH shR^iNutAdhunaiva militairasmAbhiretachChine vAchyaM vetrahatiM vibhajya na vayaM bhoktuM samarthA iti | no chet pAdahatiH shilApraharaNaM kodaNDadaNDAhati\- rgaNDUShodakaseka ityapi bhavet sarvaM vibhAjyaM hi naH || 83|| dhyAyandhyAyamupAyakoTibhirahaM tvatprAptyupAyaM chiraM nirviNNo nirachaiShamekamadhunA hAlAsyachUDAmaNe! | diShTyA vegavatItaTe yadi patedetadvapurmAmakaM saMrohedapi jAtu tattaTamR^idA sAkaM tvadIyaM shiraH || 84|| dhUlIdhUsaritaM shashA~NkashakalaM jambAlitA jAhnavI bhagnaM brahmakapAladAma phaNino bhUShochitAH kleshitAH | mR^idbhArodvahanaM kuto.abhyupagataM ko vA guNaH piShTake sA duShTA jaratI kimauShadhamadAt tatreti na j~nAyate || 85|| pabhdyAM kinnihataH suto dinamaNerbhagnAshchapeTAhatai | rdantAH kiM taraNeH kimityapahR^itaM dhAtuH shiraH pa~nchamam | kAmaM tvaM jagadIshvaro bhava tataH karmApi kiM jIryati pratyakShaM ninu pANDyavetralatikAghAto.ayamAsAditaH || 86|| devA dUrataraM prayAta munayo gR^ihNIta maunaM kShaNaM mAtuH shaMsata mA chiraM gaNavarA devasya dR^iShTAM dashAm | puShpaishchandanasambhR^itairapi surairyanmandamabhyarchyate tad divyaM vapuraishvaraM vilulitaM pANDyasya vetrAhataiH || 87|| amba! svidyati vakramamba! kimapi shrAntyA gatirmantharA mAtaH! sIdati sha~Nkare prahR^itavAn vetreNa pANDyo vibhuH | ityAvedayatAM mukhAdanupadaM shrutvA gaNAnAM shivA premodIrNapativrataprashamitakrodhA kathaM varttate || 88|| trANe yo.adhikR^itaH samastajagatAM tasyAmburAshau sukhaM nidrANasya tathAvidhe.api samaye praShTaiva nAlakShyate | viShTiM kR^irvati tAmyati shramabharAdvetrAhatistvayyabhUt kasyAgre kathayiShyasImamanayaM svAminnanAtho hyasi || 89|| lIlAdhAritasindhutIrasikatAbhArAntarAlasthito bhUyAsaM mashako.apyahaM pashupate! tAvachcha nArhAmi kim | yat kIdR^igvidhamaishvaraM shira iti praShTuM pravR^itte vidhA\- vIddak tAdR^igidaM tadityupadishaMstasyApi cha syAM guruH || 90|| pANDyo daNDayitAstu pANDyatanayA draShTrI kathaM varttate kAmaM sA jananI mamaiva kimato yuktaM tu vAchyaM mayA | savye sthApaya mUrdhni mR^idbharamamuM savyaM vapurdarshaya prApte vetralatAhate cha tadanu drakShyAmi devyAH sthitim || 91|| voDhuM pravR^itte tvayi vegavatyAH shIrSheNa shambho! sikatAvitAnam | bhAraM dvayoH paryavasannamUhe chitte yatInAM shirasi shrutInAm || 92|| ardhaM pauruShamardhameva bhavati straiNaM cha yat tAvakaM sAmrAjyaM gR^ihakarma vA kimapi tannAyAti nirvyUDhatAm | tvaM rAj~nI madhurApurasya dayitastatraiva te tADyate tvaM mAtaH! svayamannadAsi jagatAM kAntastu te bhikShate || 93|| AkheTadharmamanupAlayatAnubhUtaH pArthaprahAra iti yat tadavaimi yuktam | AyAsavR^ittyanuguNAM bhR^itimapyavinda\- nna~NgIkaroShi kimapArthamamuM prahAram || 94|| vetrAhati vibhaktuM vishvAtmakatA pradarshitA bhavatA | karagatakabalagrAse punarabhinItaM shivAdvaitam || 95|| vetrAhatimatighorAM vibhajya ye bhu~njate janA niyatam | bhavatApatApiteShvapi teShUpekShaiva te kathaM lIlA || 96|| AnamyAnamya mauliM tvayi kirati mR^idaM saMsate mUrdhni ga~NgA baddhvAbaddhvA kapardaM spR^ishati phaNadharA dAruNaM nishshvasanti | autsukyAt tADyamAne tvayi jagadakhilaM tADyate vetrayaShTyA bhaktasyaikasya rakShA bhavati pashupate! sarvalokasya shikShA || 97|| asmatto bahudho gR^ihItamadhunApyasmadbhavasrotasAM saMrodhe na kimapyayaM prayatate devaH pramANaM tataH | ityagre vinipatya pANDyanR^ipaterbrUmo vayaM chet tataH kopAt kopamupeyuShaH kShitipateH kiM bhAvi sambhAvyatAm || 98|| voDhavyAni vahAni te suranadIvedhaHkapAlAdikA\- nyAtmAnaM cha nivedayAmyatha bhavadbhaktyAmR^itenAplutam | ityabhyarthayamAnamIShadapi mAmaprekShamANo bhavAn piShTApUpakR^ite mR^idaM vahasi ched devaH pramANaM tataH || 99|| prahR^itaM prahR^itamiti tvaM pANDya! viShIdasi kimambikAramaNe | prahR^itaM yadi sAdhu kR^itaM pAshupataM gaNaya siddhamastraM tat || 100|| pANDyena prahR^ito.asi vetralatayA pArthena gANDIvataH pAdenApi kirAtakena vaTunA kenApi cha prastaraiH | tattat pratyuta teShu teShu tapa ityagrAhi matpUjane tvAgAMsyeva pade pade gaNayase daivaM mamaivaMvidham || 101|| itthaM stavoktyA mukhareShu poreShvAshcharyamagneShu gaNAH purAreH | ApUpikImadbhutaveSharUpAM ninyurdivaM divyavimAnarUDhAm || 102|| athAvasIdannarimardano.api pANDyaH svayaM pAshupatApachArAt | pAdapraNAmaiH priyabhAShitashcha prasAdayAmAsa sa mantrivaryam || 103|| vaihAyasIM giramathAkalayan purArerbhItastadaiva sachivaM prajighAya pANDyaH | vairAgyameva hR^idi vAtapurIshvaro.api kR^itvA chidambaramagAhata sarvavedI || 104|| iti mahAkavishrInIlakaNThadIkShitapraNIte shivalIlArNava ekaviMshaH sargaH | \section{atha dvAviMshaH sargaH |} athAvirAsIdarimardanasya kule nR^ipaH ko.api guNairudAraH | apyunnataM sphAratarairyashobhirAchakShate yaM kila kubjapANDyam || 1|| sa pANDyavaMshaprabhavo.api devaH saMsargadoShAchchiramArhatAnAm | avApa dIkShAmapi tanmatena duruttaro durjanasamprayogaH || 2|| Asha~NkanIyo.api na vedavedyorAbrahmaNo yatra kilAntarAyaH | tasmin vishuddhe shivadAsavaMshe sambandha ityAvirabhUt kumAraH || 3|| taM mAtR^ihInaM shishumullalantaM stanyena gaurI bibharAmbabhUva | yaM j~nAnapUrNAparanAmadheyaM tadAdi lokAH samudAharanti || 4|| skandAMshajaH sa dvijasArvabhaumastAruNya evAkhilatantravedI | trayyantasiddhAntadR^ishA purArerutkarShamuchchairvishadIchakAra || 5|| taM bhasmarudrAkShaShaDakSharANAM tattvAvabodhaikanidhiM mahAntam | ArAdhya kechit kalimabhyajaiShuH pachelimaprAktanapuNyayogAt || 6|| tathAgatAchAryakadurvipAkatamovR^ite rAjakule tadAnIm | mantrI cha rAj~no mahiShI cha tasya bhaktiM parAmUhaturinduchUDe || 7|| sambandhanAthA~NghrisarojayostAvAbadhya bhaktiM mahatImananyAm | prAyasyatAM trAtumamuM pradarshya magnaM nR^ipaM bAhyamatAndhakUpe || 8|| kadAchidAsIdatha kubjapANDyastApajvareNa jvalatAbhibhUtaH | yatrArhatAnAM nR^ipadeshikAnAM yatnaH samasto viphalIbabhUva || 9|| devI tadA deshikasArvabhaumamArogyahetoravanIshvarasya | sarvaj~namabhyarthanayA mahatyA sambandhanAthaM svayamAninAya || 10|| sa j~nAnapUrNaH pravishan dR^ishA taM sambhAvayAmAsa rujAbhitaptam | koTIrakoTIndugalasudhArdramantaHsmaran devamaha~NgraheNa || 11|| atyAshramastho munirasya rAj~no bhAgyena phAle bhasitaM nidhAya | pasparsha hastena cha taM maheshapAdAravindArchanabhAvitena || 12|| sa spR^iShTamAtro bhagavattareNa shivAbhimarshena guroH kareNa | tatyAja vishvatrayabhevajena tApajvarArtti sahasA narendraH || 13|| audaryavahnijvalanotthitAM tAmArtiM nivR^ittAM mumude sa pashyan | devI tu shAntaM vidatI jaharSha bhavajvarajvAlamahAbhiSha~Ngam || 14|| tApajvaro bhUmibhR^itaH sharIrAt tasyApanItaH karuNAdR^ishAyam | tathAgatAnAM dviguNastadAdi chintAtmanA chetasi sa~njajambhe || 15|| aShTau sahasrANi tathAgatAnAmaShTAsu shaileShu kR^itAspadAnAm | jAte.abhiSha~Nge madhurAmavApurjalpena jetuM shivadeshikaM tam || 16|| pArINamenaM padavAkyamAne trayyantasiddhAntaguruM mahAntam | AsAdya jalpAya sakR^it pravR^ittA Asan kShaNAdapratibhA jinendrAH || 17|| utsR^ijya sarvANyupabR^iMhaNAni mImAMsitanyAyadR^iDhIkR^itAni | ulla~Nghaya tarkAnapi pAmarAste sambhUya taM pratyayato.ajigIShan || 18|| saMsAratApAnakhilAn nihantuM shaknotyahiMsaiva hi shAkyadR^iShTA | nAryo mahesho na shivA vibhUtirityArhatAH svAmalikhan pratij~nAm || 19|| vedAH pramANaM saha kAmikAdyairvishvAdhikaH sha~Nkara eka eva | bhasmaiva dhAryaM bhuvi mokShamANairityAlikhat svAM sa guruH pratij~nAm || 20|| jainA athochurjvalane kShipAmo dvaye vayaM svasvakR^itAntalekham | dAhAdadAhAdapi sarvalokAH pashyantu no bha~NgajayAviheti || 21|| tatheti sambandhakarArpitena lekhena jagle.api na havyavAhe | adahyata drAk punarArhatAnAM lekhaH sahAyurlipibhistu teShAm || 22|| parAjaye shUlashikhAdhirohaM paNaM vR^iNAnAH svayameva jainAH | vichikShipuH srotasi vegavatyAH patraM pravAhAbhimukhaM chaleti || 23|| tat srotasA satkShaNameva sindhoranIyata prAgdishamAsamudrAt | pratyagdR^ishA tad guruNArpitaM tu pratya~NmukhaM srotasi sa~nchachAla || 24|| tataH kShaNAd deshikasArvabhaumavij~nAnasindhoriva vIchighoShaH | samantataH sha~Nkaraki~NkarANAM samujjajR^imbhe vijayATTahAsaH || 25|| chArvAkashiShyA vijitAstataste sautrAntikA mAdhyamikAshcha jainAH avIkShitAnyonyamukhAH prachelurAroDhukAmAH svayameva shUlam || 26|| te bodhyamAnA api shaivadharmaM shUlAdhirohAya ruchiM babandhuH | prANAntikAM nipkR^itimeva yuktAM pashyan sa chaiteShu tathAnumene || 27|| pANDyastataH pratyayadarshanena sambandhanAthaM sharaNaM prapannaH | asheShapApachChidurAmayAchad dIkShAM shivaj~nAnavidhAnadakShAm || 28|| AchAryavaryo.apyadhivAsitaM prAk ChiShyaM shubhasvapnanirastashokam | ArAdhitasya jvalane purAreranuj~nayA sannidhimAninAya || 29|| ShaDadhvanaH pa~ncha kalAshcha tasya saMshodhayan deshikasArvabhaumaH | durdIkShayA dUShitamapyayatnAt sambhAvayAmAsa sharIrakosham || 30|| sharIramAvishya sa tasya nADIsandhAnamArgeNa guruH punAnaH | jAtiM samuddhR^itya dayAsamudrashchakre shivaj~nAnanidhAnamenam || 31|| vittaM sharIraM hR^idayaM cha tasya vinyasya pANDyashcharaNAravinde | abhyarthayannardhashashA~NkachUDaM shaivAdhvapAnthaH prashashAsa pR^ithvIm || 33|| shivavratasthAH shivamantrasaktAH shivAgamaj~nAnasudhArasaj~nAH | prajA babhUvuH sakalAstadAnIM prajeshvare shaivapadAdhirUDhe || 33|| adhyAtmavidyAbhirayaM prabuddhAn mandAn vichitrAbhirupAsanAbhiH | bAhyArchanaireva parAMshcha shambhordhIro.anujagrAha yathAdhikAram || 34|| adhIShva vedAnavadhArayArthAnadhIhi shambhuM vaha bhUtima~Nge | tapAMsi tapyasva surAn yajeti sarve janAH sha~NkaramArarAdhuH || 35|| kAle tato vaishyakule babhUva kashchinmahArtho madhurAnagaryAm | karagrahaM mAtulakanyakAyAH kartuM pratasthe sa kadApi cholAn || 31|| atItayormAtulayostatastAmAdAtukAmaH svajanAnumatyA | vaishyastayA sAkamanUDhayaiva bhUyaH svamAvAsamabhi pratasthe || 37|| madhyepathaM kvApi maheshadhAmni shaivAni tIrthAnyaTatA sa diShTyA | sambandhanAthena samAjagAma sa~njIvitashchAtra sa sarpadaShTaH || 38|| sambandhanAthena tadA niyuktaH sa bAlikodvAhakR^ite kumAraH | pANigrahaM sAkShiShu bAndhaveShu chikIrShamANaH samasheta ki~nchit || 39|| shambhuH shamI kUpa iti trayaM tat tatra sthitaM sAkShipade vR^iNAnaH | agrAhayat pANimanena sadyaH sa deshiko mAtulakanyakAyAH || 40|| sa tAM samAdAya vadhUM navoDhAM samprApya bhUyo madhurAM vishAlAm | ArAdhayannArtasharaNyamIshaM hAlAsyanAthaM mumude chireNa || 41|| kAlena tasyAstanayA babhUvuH kAruNyayogena shashA~NkamauleH | stanandhayAMstAnapathe dviShatyA sA jAtu lebhe kalahaM sapatnyA || 42|| veshyeva kAchit tvamasIha gehe karagrahe kastava dAsi ! sAkShI | iti pravR^ittaM kalahe.ativAdameShA sapatnyA mamR^iShe na sAdhvI || 43|| sA bAShpamatyUShmalamudvahantI sadyo vinirgatya gR^ihAd viShaNNA | ApannabandhoshcharaNaM purArerhAlAsyanetuH sharaNaM prapede || 44|| sAkShI bhavAneva karagrahe me shambho ! shamIkUpasamIpavartI | sAkShyaM na dhatse yadi me sapatnyAH sadyo vihAsyAmi tanUmiheti || 45|| hAlAsyanAthAntikamabhyupetya sampashya pANigrahasAkShiNo me | iti tvamAkarSha balAt sapatnImityAha tAM vyomagirA maheshaH || 46|| sA preyasA bandhujanaishcha sAkaM tAmAnayantI prasabhaM sapatnIm | yAvachChivasyAntikameti tAvat tatra svayaM tat trayamAvirAsIt || 47|| ime sametAH sadanaM purArerIshAnakoNe.asya kadApyadR^iShTam | andhuM shamIvR^ikShamanAthabandhuM li~NgaM cha dR^iShTvA bibhayAmbabhUvuH || 48|| bhogA~NgapUjAvasare purAreH samAgatAstatra surAH samastAH | Alokya lIlAyitamadbhutaM tad bhaktyA natAstuShTuvurinduchUDam || 49|| kva te dayA vA~NmanasAtibhUmiH kva durlabho vA tvadavAptyupAyaH | aho jitaM sundaranAtha! marttyairaho jitaM tatra cha dInadInaiH || 50|| guptaM vR^ithA koTibhirAgamAnAM guptaM vR^ithAho gurubhiH purANaiH | koNe yadatra tvamihAnukampAkoshAlayadvAramapAvR^iNoShi || 51|| asmAbhiraj~nAnapi tArayadbhiH kiyAn prakarSho vibudheShu kAryaH | iti tvayA chintayatA kimIsha! pratAritA smastridivArpaNena || 52|| pANDyapriyaM tvAM vidatI shivApi pANDyAtmajAsIdyadi kA kathA naH | pANDyeShu jAyemahi kha~njarITAH koyaShTayaH kolakishorakA vA || 53|| lIlAsu te labdhasarUpabhAvA grAmyA ime pANDuShu chandramaule! | jighranti kechid vilikhanti kechichcharvanti kechichcha vataMsamindum || 54|| tvaM tAvadatyantamR^iduH prajAsu tvatto.api mR^idvI gR^ihiNI taveyam | adyAyatau vA charatoH kilaivamAtmaikasheSho bhavitA dhruvaM vAm || 55|| kaivalyadAnAya kR^itapratij~nau kAshIpatiH pANDyapatiryuvAM dvau | shiShyaikavishrAntamamuShya dAnaM sArvatrikaM tAvakameva shambho! || 56|| vishvasya dIrghAM shravaNAdibha~NgI vItodyamAH smashchiramIsha! mokShe | sampratyavAbudhdyata vAkyasheShapa~nchAkSharIyaM madhurA vineti || 57|| ye ye janA yadyadihArthayante tattannirastopadhi teShu teShu | momityalobhAdanujAnataH kimomityabhikhyaiva taveyamAsIt || 58|| anveShaNIyaM kimanAhate te tattvaM hatAH smo vayamAgamaudhaiH | vispaShTamatrAhata eva tattvaM vetreNa pANDyasya yadIkShitaM tat || 59|| svarUpametat tava sundaresha! shuddhA dayetyeva tu lakShayAmaH | kadambamUlantu taTasthalakShma kAruNyasindho! tava tarkayAmaH || 60|| yaddhAmasImAkramamAtra eva vR^itradruhastat kaluShaM vililye | sakR^id vigAhyaiva yadIyatIrthe shApaM munerindragajo mumocha || 61|| nIpATavIM yaH kulashekhareNa nirmApayAmAsa cha rAjadhAnIm | prAptA shivA pANDyakule.avatAramanuj~nayA yasya taTAtaketi || 62|| upAyata svaM yudhi jetukAmAmupAyatastAmapi lIlayA yaH | pata~njalebhaktimavetya nR^ittaM prAdarshayad rUpyasabhAntare yaH || 63|| kuNDodarasyodarapUraNe.api kuNThodyamA yena kR^itAnnapUrNA | nAlaM pipAsopashamAya yasya nadI cha sA vegavatI yato.abhUt || 64|| samAhR^itAH kA~nchanamAlikAyAH snAnAya yenAmbudhayaH samastAH | mahIpatiM yo malayadhvajaM cha divaM gataM darshayati sma patnIm || 65|| mInekShaNAyAM sutamugrapANDyamavApa yaH sundarapANDyadevaH | tasmai cha yaM shaktidharAya vajraM chaNDAyudhaM chakramapi vyatArIt || 66|| udvelamapyarNavamugrapANDyo yaddattayA shoShayati sma shaktyA | vajreNa mauliM bibhide maghonashchaNDAyudhenApi jaghAna merum || 67|| AchaShTa yashchAshayamAgamAnAM jij~nAsamAneShu tapodhaneShu | yaddattaratnAhitamaulinaiva pANDyArbhako rAjapade.abhiShiktaH || 68|| kapardajairyasya ghanAphnaudhaiH pape payodhiH parijR^imbhamANaH | prAptaishcha tairyaH paTamaNDapatvamavArayad vR^iShTimatipravR^iddhAm || 69|| siddhAtmanA yo vitatAra sarvAH siddhIH prajAnAM madhurAnagaryAm | yaH sundareshAnavimAnasaktaM shilAgaja~nchAshayadikShukANDAn || 70|| astreNa turyAvatareNa shaurarhastI hato yena tathAgatAnAm | shvashrUdurAlApavivAsitAyA yaH prAdurAsId dvijakanyakAyAH || 71|| vyatyasya nR^ittaM vidadhe dayAluH pANDyasya yaH prArthanayA mahatyA | pAnthadvijastrIvadhapApavAdaM vyAjena yo vyAdhavaTorahArShIt || 72|| svamAtR^ijAraM pitR^ighAtinaM cha viprAdhamaM yo vimalIchakAra | a~Nkasya bhAryAharamastrashiShyama~NkAtmanaivAjayadAhave yaH || 73|| mAyoragaM yaH shamayAmbabhUva mAyAgavIM yasya punarmahokShaH | yaH pANDyasenAnyamanugrahItuM sandarshayAmAsa chamUM nR^ipAlam || 74|| pANDyAya yaH prAdita hema yashcha vaishyA~NganAbhyo valamAn dayArdraH | aShTApi siddhIH pratipAdayan yo yakShA~NganAsu prasasAda bhUyaH || 75|| dvAraM samuddhATya nishi svayaM yashcholAya sevAmadishannigUDham | pAnIyadAnena cha pANDyasenAmujjIvya cholendramajApayad yaH || 76|| svarNaM dishan siddharasaM prayujya pupoSha veshyAM shivadharmiNIM yaH | pANDyasya yaH svaikaparAyaNasya sAdI bhavan sAdhayati sma cholam || 77|| akShayyamapyakShatamarpayan yo bhaktAya bhaktArpaNamanvagR^ihNAt | yenAdR^ito. mAtularUpabhAjA vaishyo vaTurjhatijanAn vijigye || 78|| AsthAya yashchArjunanAthali~NgaM pANDye mahat pAtakamunmamArja | kAShThAni mUrdhA kalayan nyadhatta kAShThAM parAM gAyati yaH svabhakte || 79|| bhadrAya bhUri draviNaM didesha putraM dadau cheramahIbhuje yaH | bhadrAya divyaM phalakaM didesha vR^iShTau mahatyAmapi gAyate yaH || 80|| dvIpAntarIyAmavamApi gItyA bhadrA vijigye yadanugraheNa | vArAhamAsthAya vapurdadau yaH stanyAmR^itaM kolakishorakANAm || 81|| prApayya mAnuShyakamadbhutaM yaH pANDyasya tAn mantripade.abhyaShi~nchat | yaH kha~njarITaM sharaNaM prapannaM chakre balibhyo balinaM khagebhyaH || 82|| jahAra koyaShTimanugrahItuM yAdAMsi yaH kA~nchanapa~NkajinyAH | kalpAntaluptAM kaTakAhinA yaH sImA vivatre madhurAnagaryAH || 83|| prAdrAvayat pANDyakR^ite.arisenAM bANaiH svanAmAkSharalA~nChitairyaH | durAsadaM duShkavibhiH skyaM yaH prAdAd vichitraM phalakaM kavInAm || 84|| pANDyasya chintAnuguNaM nibadhya padyaM dadau yashcha nijArchakAya | vidyAvivAde vihitAtivAdaM kIraM kaviM yaH punaranvagR^ihNAt || 85|| api svayaM kumbhabhavena yastamabodhayad drAmiDasUtratattvam | vyavechayanmUkamukhena yashcha tattatkR^itA drAmiDasUtravR^ittIH || 86|| bhakte kavau kvApi vimAnanena pANDyAya kupyannagarAdyayau yaH | dAsho bhavan dAshakule.avatIrNA jagrAha pANau jagadAmbikAM yaH || 87|| AchAryamUrtiM parigR^ihya namramadIkShayad vAtapurIshvaraM yaH | adarshayad yasturagAn sR^igAlAnabhyarthito vAtapurIshvareNa || 88|| prAvartayad vegavatImathainaM pANDyena yaH pAlayituM niruddham | vishvAtmatA yo vishadIchakAra vetrAhatiM svAM bhuvane vivR^iNvan || 89|| sambandhanAthasya mukhAdakArShIchChAntaM jvaraM pANDyamahIpateryaH | vidyAvivAde vijitAnanena yaH shUlamAropayati sma bauddhAn || 90|| AnIya yaH kUpashamImaheshAn vaishyAvivAhe vivavAra sAkShyam | lIlAsvanantAsvapi yasya dR^iShTA lIlA chatuShShaShTiriyaM purANe || 91|| AlambamekaM jagatAM trayANAmavyAjakAruNyasudhAnidhAnam | taM tAdR^ishaM tvAmapahAya shambho! kiM tAvadanyairiha kimpachAnaiH || 92|| iti stavoktyA muditaH surANAmIshaH sa veshyAM saha vallabhena | nirviShTabhogAmavanau chirAya ninye paraM dhAma dayArdrachetAH || 93|| itthaM samastArttiharaH prajAnAmIshaH kadambadrumamUladhAmA | Aste trilokImanukampamAnaH sAchivyato mInavilochanAyAH || 94|| shrotavyaM nidhirasti ko.api nihito hAlAsya ityagrato mantavyaM sa nidhirjagannidhiriti nyAyairathochchAvachaiH | dhyAtavyaM hR^idi mUlali~Ngamatha cha shrIsundareshAbhidhaM draShTavyaM shapharekShaNAsahacharaM tattvaM tataH shA~Nkaram || 95|| lIlAM chatuShShaShTimimAM praNItAM hAlAsyanetustaruNendumauleH | shrInIlakaNThe mayi karNajAhamAnIya mInAkShi ! chiraM dayethAH || 96|| kR^itiH samarpyA virasA mayeti kasyaiSha doShaH sa paraM bhavAnyAH | ramyAM kR^itiM sA yadi rochayeta tathAnugR^ihNAtu nivAritaM kaiH || 97|| mA bhUvan nava cha rasAH kavipraNItAH kAvye.asmin padakamalArpite purAreH | Aste tu dhruvamakhilAbhinandanIyAM kAruNyAmR^itarasakandalI jananyAH || 98|| hAlAsyeshiturIshituryadi sakhe! lIlAsu shushrUShase tatsarvAgamaguptamasya yadi vA tattvaM vijij~nAsase | pAraM vAtha didR^ikShase yadi paraM kAvyAgamasrotasAM tat karNe kuru nIlakaNThamakhino vAchaM shivaikAshrayAm || 99|| malayadhvajapANDyakanyakA\- charaNadvandvaniveshitAtmanA | shivayoH kavinedamArpitaM shivalIlArNavakAvyamadbhutam || 100|| iti shrImadbharadvAjakulajaladhikaustubhashrIkaNThamatapratiShThApanAchArya\- chaturadhikashataprabandhanirvAhakashrImanmahAvratayAji\- shrImadappayadIkShitasodaryAchchAndIkShita\- pautreNa nArAyaNadIkShitAtmajena bhUmidevIgarbhasambhavena mahAkavi\- shrInIlakaNThadIkShitena virachite shivalIlArNave mahAkAvye dvAviMshaH sargaH | samAptashchAyaM shivalIlArNavaH | dR^iShTeShvivAnushravikeShu yasmin dhIrA vitR^iShNA iti nAdutAya | svargAdhike dhAmani saMvasantaH svargyANi karmANi ## Proofread by Rajesh Thyagarajan \medskip\hrule\obeylines Please send corrections to sanskrit at cheerful dot c om Last updated \today https://sanskritdocuments.org \end{document}