% Text title : Annapurna Upanishad % File name : annapurnaupan.itx % Category : upanishhat, svara, devii, annapUrNA, devI % Location : doc\_upanishhat % Author : Vedic tradition % Transliterated by : Sunder Hattangadi % Proofread by : Sunder Hattangadi % Description-comments : 70 / 108; Atharva Veda - Samanya upanishad % Latest update : August 9, 2000 % Send corrections to : sanskrit at cheerful dot c om % % This text is prepared by volunteers and is to be used for personal study % and research. The file is not to be copied or reposted for promotion of % any website or individuals or for commercial purpose without permission. % Please help to maintain respect for volunteer spirit. % \documentstyle[11pt,multicol,itrans]{article} #include=ijag.inc #endwordvowel=.h \portraitwide \parindent=100pt \let\usedvng=\Largedvng % for 1 column \pagenumbering{itrans} \def\engtitle#1{\hrule\medskip\centerline{\LARGE #1}} \def\itxtitle#1{\medskip\centerline{\LARGEdvng #1}\medskip\hrule} \def\endtitles{\medskip\obeyspaceslines} %% \begin{document} \engtitle{.. Annapurna Upanishad ..}## \itxtitle{.. annapUrNopaniShat ..}##\endtitles ## sarvApahnavasa.nsiddhabrahmamAtratayojjvalam.h . traipada.n shrIrAmatattva.n svamAtramiti bhAvaye .. AUM bhadra.n karNebhiH shR^iNuyAma devAH .. bhadraM pashyemAkShabhiryajatrAH .. sthiraira~NgaistuShTuvA{\m+}sastanUbhiH .. vyashema devahita.n yadAyuH .. svasti na indro vR^iddhashravAH .. svasti naH pUShA vishvavedAH .. svasti nastArkShyo ariShTanemiH .. svasti no bR^ihaspatirdadhAtu .. AUM shAntiH shAntiH shAntiH .. hariH AUM nidAgho nAma yogIndra R^ibhuM brahmavidA.n varam.h . praNamya daNDavadbhUmAvutthAya sa punarmuniH .. 1.. AtmatattvamanubrUhItyevaM paprachCha sAdaram.h . kayopAsanayA brahmannIdR^ishaM prAptavAnasi .. 2.. tAM me brUhi mahAvidyAM mokShasAmrAjyadAyinIm.h . nidAgha tva.n kR^itArtho.asi shR^iNu vidyA.n sanAtanIm.h .. 3.. yasyA vij~nAnamAtreNa jIvanmukto bhaviShyasi . mUlashR^i~NgATamadhyasthA bindunAdakalAshrayA .. 4.. nityAnandA nirAdhArA vikhyAtA vilasatkachA . viShTapeshI mahAlakShmIH kAmastAro natistathA .. 5.. bhagavatyannapUrNeti mamAbhilaShita.n tataH . anna.n dehi tataH svAhA mantrasAreti vishrutA .. 6.. saptavi.nshati varNAtmA yoginIgaNasevitA .. 7.. aiM hrIM sauM shrIM klImonnamo bhagavatyannapUrNe mamAbhilaShitamanna.n dehi svAhA . iti pitropadiShTo.asmi tadAdiniyamaH sthitaH . kR^itavAnsvAshramAchAro mantrAnuShThAnamanvaham.h .. 8.. eva.n gate bahudine prAdurAsInmamAgrataH . annapUrNA vishAlAkShI smayamAnamukhAmbujA .. 9.. tA.n dR^iShTvA daNDavadbhUmau natvA prA~njalirAsthitaH . aho vatsa kR^itArtho.asi vara.n varaya mA chiram.h .. 10.. evamukto vishAlAkShyA mayoktaM munipu~Ngava . AtmatattvaM manasi me prAdurbhavatu pArvati .. 11.. tathaivAsthiti mAmuktvA tatraivAntaradhIyata . tadA me matirutpannA jagadvaichitryadarshanAt.h .. 12.. bhramaH pa~nchavidho bhAti tadeveha samuchyate . jIveshvarau bhinnarUpAviti prAthamiko bhramaH .. 12.. AtmaniShTha.n kartR^iguNa.n vAstava.n vA dvitIyakaH . sharIratrayasa.nyuktajIvaH sa~NgI tR^itIyakaH .. 13.. jagatkAraNarUpasya vikAritva.n chaturthakaH . kAraNAdbhinnajagataH satyatvaM pa~nchamo bhramaH . pa~nchabhramanivR^ittishcha tadA sphurati chetasi .. 15.. bimbapratibimbadarshanena bhedabhramo nivR^ittaH . sphaTikalohitadarshanena pAramArthikakartR^itvabhramo nivR^ittaH . ghaTamaThAkAshadarshanena sa~NgItibhramo nivR^ittaH . rajjusarpadarshanena kAraNAdbhinnajagataH satyatvabhramo nivR^ittaH . kanakaruchakadarshanena vikAritvabhramo nivR^ittaH . tadAprabhR^iti machchittaM brahmAkAramabhUtsvayam.h . nidAgha tvamapIttha.n hi tattvaj~nAnamavApnuhi .. 16.. nidAghaH praNato bhUtvA R^ibhuM paprachCha sAdaram.h . brUhi me shraddadhAnAya brahmavidyAmanuttamAm.h .. 17.. tathetyAha R^ibhuH prItastattvaj~nA.n vadAmi te . mahAkartA mahAbhoktA mahAtyAgI bhavAnagha . svasvarUpAnusandhAnameva.n kR^itvA sukhI bhava .. 18.. nityodita.n vimalamAdyamanatarUpaM brahmAsmi netarakalAkalana.n hi ki.nchit.h . ityeva bhAvaya nira~njanatAmupeto nirvANamehi sakalAmalashAntavR^ittiH .. 19.. yadida.n dR^ishyate ki.nchittattannAstIti bhAvaya . yathA gandharvanagara.n yathA vAri marusthale .. 20.. yattu no dR^ishyate ki.nchidyannu ki.nchidiva sthitam.h . manaHShaShThendriyAtIta.n tanmayo bhava vai mune .. 21.. avinAshi chidAkAsha.n sarvAtmakamakhaNDitam.h . nIrandhraM bhUrivAsheSha.n tadasmIti vibhAvaya .. 22.. yadA sa.nkShIyate chittamabhAvAtyantabhAvanAt.h . chitsAmAnyasvarUpasya sattAsAmAnyatA tadA .. 23.. nUna.n chaityA.nsharahitA chidyadAtmani lIyate . asadrUpavadatyachChA sattAsAmAnyatA tadA .. 24.. dR^iShTireShA hi paramA sadehAdehayoH samA . muktayoH saMbhavatyeva turyAtItapadAbhidhA .. 25.. vyutthitasya bhavatyeShA samAdhisthasya chAnagha . j~nasya kevalamaj~nasya na bhavatyeva bodhajA . anAnandasamAnandamugdhamugdhamukhadyutiH .. 26.. chirakAlaparikShINamananAdiparibhramaH . padamAsAdyate puNyaM praj~nayaivaikayA tathA .. 27.. ima.n guNasamAhAramanAtmatvena pashyataH . antaHshItalayA yAsau samAdhiriti kathyate .. 28.. avAsana.n sthiraM proktaM manodhyAna.n tadeva cha . tadeva kevalIbhAna.n shAntataiva cha tatsadA .. 29.. tanuvAsanamatyuchchaiH padAyodyatamuchyate . avAsagaM mano.akartR^ipada.n tasmAdavApyate .. 30.. ghanavAsanametattu chetaHkartR^itvabhAvanam.h . sarvaduHkhaprada.n tasmAdvAsanA.n tanutA.n nayet.h .. 31.. chetasA samparityajya sarvabhAvAtmabhAvanAm.h . sarvamAkAshatAmeti nityamantarmukhasthiteH .. 32.. yathA vipaNagA lokA viharanto.apyasatsamAH . asaMbandhAttathA j~nasya grAmo.api vipinopamaH .. 33.. antarmukhatayA nitya.n supto buddho vrajanpaThan.h . pura.n janapada.n grAmamaraNyamiva pashyati .. 34.. antaHshItalatAyA.n tu labdhAyA.n shItala.n jagat.h . antastR^iShNopataptAnA.n dAvadAhamaya.n jagat.h .. 35.. bhavatyakhilajantUnA.n yadantastadbahiH sthitam.h .. 36.. yastvAtmaratirevAntaH kurvankarmendriyaiH kriyAH . na vasho harShashokAbhyA.n sa samAhita uchyate .. 37.. AtmavatsarvabhUtAni paradravyANi loShThavat.h . svabhAvAdeva na bhayAdyaH pashyati sa pashyati .. 38.. adyaiva mR^itirAyAtu kalpAntanichayena vA . nAsau kala~NkamApnoti hema pa~Nkagata.n yathA .. 39.. ko.aha.n kathamida.n ki.n vA kathaM maraNajanmanI . vichArayAntare vetthaM mahattatphalameShyasi .. 40.. vichAreNa parij~nAtasvabhAvasya satastava . manaH svarUpamutsR^ijya shamameShyati vijvaram.h .. 41.. vijvaratva.n gata.n chetastava sa.nsAravR^ittiShu . na nimajjati tadbrahmangoShpadeShviva vAraNaH .. 42.. kR^ipaNa.n tu mano brahmangoShpade.api nimajjati . kArye goShpadatoye.api vishIrNo mashako yathA .. 43.. yAvadyAvanmunishreShTha svaya.n sa.ntajyate.akhilam.h . tAvattAvatparAlokaH paramAtmaiva shiShyate .. 44.. yAvatsarva.n na sa.ntyakta.n tAvadAtmA na labhyate . sarvavastuparityAge sheSha Atmeti kathyate .. 45.. AtmAvalokanArtha.n tu tasmAtsarvaM parityajet.h . sarva.n sa.ntyajya dUreNa yachChiShTa.n tanmayo bhava .. 46.. sarva.n ki.nchidida.n dR^ishya.n dR^ishyate yajjagadgatam.h . chinniShpandA.nshamAtra.n tannAnyatki.nchana shAshvatam.h .. 47.. samAhitA nityatR^iptA yathAbhUtArthadarshinI . brahmansamAdhishabdena parA praj~nochyate budhaiH .. 48.. akShubdhA niraha.nkArA dvandveShvananupAtinI . proktA samAdhishabdena meroH sthiratarA sthitiH .. 49.. nishchitA vigatAbhIShTA heyopadeyavarjitA . brahmansamAdhishabdena paripUrNA manogatiH .. 50.. kevala.n chitprakAshA.nshakalpitA sthiratA.n gatA . turyA sA prApyate dR^iShTirmahadbhirvedavittamaiH .. 51.. adUragatasAdR^ishyA suShuptasyopalakShyate . manoha.nkAravilaye sarvabhAvAntarasthitA .. 52.. samudeti parAnandA yA tanuH pArameshvarI . manasaiva manashChittvA sA svaya.n labhyate gatiH .. 53.. tadanu viShayavAsanAvinAsha\- stadanu shubhaH paramaH sphuTaprakAshaH . tadanu cha samatAvashAtsvarUpe pariNamanaM mahatAmachintyarUpam.h .. 54.. akhilamidamanantamanantamAtmatattva.n dR^iDhapariNAmini chetasi sthito.antaH . bahirupashamite charAcharAtmA svayamanubhUyata eva devadevaH .. 55.. asakta.n nirmala.n chitta.n yukta.n sa.nsAryavisphuTam.h . sakta.n tu dIrghatapasA muktamapyatibaddhavat.h .. 56.. antaHsa.nsaktinirmukto jIvo madhuravR^ittimAn.h . bahiH kurvannakurvanvA kartA bhoktA na hi kvachit.h .. 57.. iti prathamo.adhyAyaH .. 1.. nidAgha uvAcha .. sa~NgaH kIdR^isha ityuktaH kashcha bandhAya dehinAm.h . kashcha mokShAya kathitaH katha.n tveSha chikitsyate .. 1.. dehadehivibhAgaikaparityAgena bhAvanA . dehamAtre hi vishvAsaH sa~Ngo bandhAya kathyate .. 2.. sarvamAtmedamatrAha.n ki.n vA~nChAmi tyajAmi kim.h . ityasa~Ngasthiti.n viddhi jIvanmuktatanusthitAm.h .. 3.. nAhamasmi na chAnyosti na chAya.n na cha netaraH . so.asa~Nga iti samprokto brahmAsmItyeva sarvadA .. 4.. nAbhinandati naiShkarmya.n na karmasvanuShajjate . susamo yaH parityAgI so.asa.nsakta iti smR^itaH .. 5.. sarvakarmaphalAdInAM manasaiva na karmaNA . nipuNo yaH parityAgI so.asa.nsakta iti smR^itaH .. 6.. asa.nkalpena sakalAshcheShTA nAnA vijR^iMbhitAH . chikitsitA bhavantIha shreyaH sampAdayanti hi .. 7.. na saktamiha cheShTAsu na chintAsu na vastuShu . na gamAgamacheShTAsu na kAlakalanAsu cha .. 8.. kevala.n chiti vishramya ki.nchichchaityAvalaMbyapi . sarvatra nIrasamiha tiShThatyAtmarasaM manaH .. 9.. vyavahAramida.n sarvaM mA karotu karotu vA . akurvanvApi kurvanvA jIvaH svAtmaratikriyaH .. 10.. athavA tamapi tyaktvA chaityA.nsha.n shAntachidghanaH . jIvastiShThati sa.nshAnto jvalanmaNirivAtmani .. 11.. chitte chaityadashAhIne yA sthitiH kShINachetasAm.h . sochyate shAntakalanA jAgratyeva suShuptatA .. 12.. eShA nidAgha sauShuptasthitirabhyAsayogataH . prauDhA satI turIyeti kathitA tattvakovidaiH .. 13.. asyA.n turIyAvasthAyA.n sthitiM prApyAvinAshinIm.h . AnandaikAntashIlatvAdanAnandapada.n gataH .. 14.. anAnandamahAnandakAlAtItastato.api hi . mukta ityuchyate yogI turyAtItapada.n gataH .. 15.. parigalitasamastajanmapAshaH sakalavilInatamomayAbhimAnaH . paramarasamayIM parAtmasattAM jalagatasaindhavakhaNDavanmahAtmA .. 16.. jaDAjaDadR^ishormadhye yattattvaM pAramArthikam.h . anubhUtimaya.n tasmAtsAraM brahmeti kathyate .. 17.. dR^ishyasa.nvalito bandhastanmuktau muktiruchyate . dravyadarshanasaMbandhe yAnubhUtiranAmayA .. 18.. tAmavaShTabhya tiShTha tva.n sauShuptIM bhajate sthitim.h . saiva turyatvamApnoti tasyA.n dR^iShTi.n sthirA.n kuru .. 19.. AtmA sthUlo na chaivANurna pratyakSho na chetaraH . na chetano na cha jaDo na chaivAsanna sanmayaH .. 20.. nAha.n nAnyo na chaivaiko na chAneko.advayo.avyayaH . yadIda.n dR^ishyatAM prAptaM manaH sarvendriyAspadam.h .. 21.. dR^ishyadarshanasaMbandhe yatsukhaM pAramArthikam.h . tadatItaM pada.n yasmAttanna ki.nchidivaiva tat.h .. 22.. na mokSho nabhasaH pR^iShThe na pAtAle na bhUtale . sarvAshAsa.nkShaye chetaHkShayo mokSha itIShyate .. 23.. mokSho me.astviti chintAntarjAtA chedutthitaM manaH . mananotthe manasyaiSha bandhaH sA.nsAriko dR^iDhaH .. 24.. AtmanyatIte sarvasmAtsarvarUpe.atha vA tate . ko bandhaH kashcha vA mokSho nirmUlaM manana.n kuru .. 25.. adhyAtmaratirAshAntaH pUrNapAvanamAnasaH . prAptAnuttamavishrAntirna ki.nchidiha vA~nChati .. 26.. sarvAdhiShThAnasanmAtre nirvikalpe chidAtmani . yo jIvati gatasnehaH sa jIvanmukta uchyate .. 27.. nApekShate bhaviShyachcha vartamAne na tiShThati . na sa.nsmaratyatIta.n cha sarvameva karoti cha .. 28.. anubandhapare jantAvasa.nsargamanAH sadA . bhakte bhaktasamAcharaH shaThe shaTha iva sthitaH .. 29.. bAlo bAleShu vR^iddheShu vR^iddho dhIreShu dhairyavAn.h . yuvA yauvanavR^itteShu duHkhiteShu suduHkhadhIH .. 30.. dhIradhIruditAnandaH peshalaH puNyakIrtanaH . prAj~naH prasannamadhuro dainyAdapagatAshayaH .. 31.. abhyAsena parispande prANAnA.n kShayamAgate . manaH prashamamAyAti nirvANamavashiShyate .. 32.. yato vAcho nivartante vikalpakalanAnvitAH . vikalpasa.nkShayAjjantoH pada.n tadavashiShyate .. 33.. anAdyantAvabhAsAtmA paramAtmaiva vidyate . ityetannishchaya.n sphAra.n samyagj~nAna.n vidurbudhAH .. 34.. yathAbhUtArthadarshitvametAvadbhuvanatraye . yadAtmaiva jagatsarvamiti nishchitya pUrNatA .. 35.. sarvamAtmaiva kau dR^iShTau bhAvAbhAvau kva vA sthitau . kva bandhamokShakalane brahmaiveda.n vijR^imbhate .. 36.. sarvamekaM para.n vyoma ko mokShaH kasya bandhatA . brahmedaM bR^i.nhitAkAraM bR^ihadbR^ihadavasthitam.h .. 37.. dUrAdastamitadvitvaM bhavAtmaiva tvamAtmanA . samyagAlokite rUpe kAShThapAShANavAsasAm.h .. 38.. manAgapi na bhedo.asti kvAsi sa.nkalpanonmukhaH . AdAvante cha sa.nshAntasvarUpamavinAshi yat.h .. 39.. vastUnAmAtmanashchaitattanmayo bhava sarvadA . dvaitAdvaitasamudbhedairjarAmaraNavibhramaiH .. 40.. sphuratyAtmabhirAtmaiva chittairabdhIva vIchibhiH . Apatkara~njaparashuM parAyA nirvR^iteH padam.h .. 41.. shuddhamAtmAnamAli~Ngya nityamantasthayA dhiyA . yaH sthitasta.n ka Atmeha bhogo bAdhayitu.n kShamaH .. 42.. kR^itasphAravichArasya manobhogAdayo.arayaH . manAgapi na bhindanti shailaM mandAnilA iva .. 43.. nAnAtvamasti kalanAsu na vastuto.anta\- rnAnAvidhAsu sarasIva jalAdivAnyat.h . ityekanishchayamayaH puruSho vimukta ityuchyate samavalokitasamyagarthaH .. 44.. iti dvitIyo.adhyAyaH .. 2.. videhamukteH ki.n rUpa.n tadvAnko vA mahAmuniH . ka.n yoga.n samupasthAya prAptavAnparamaM padam.h .. 1.. sumerorvasudhApIThe mANDavyo nAma vai muniH . kauNDinyAttattvamAsthAya jIvanmukto bhavatyasau .. 2.. jIvanmuktidashAM prApya kadAchidbrahmavittamaH . sarvendriyANi sa.nhartuM manashchakre mahAmuniH .. 3.. baddhapadmAsanastiShThannardhonmIlitalochanaH . bAhyAnAbhyAntarA.nshchaiva sparshAnparihara~nChanaiH .. 4.. tataH svamanasaH sthairyaM manasA vigatainasA . aho nu cha~nchalamidaM pratyAhR^itamapi sphuTam.h .. 5.. paTAdghaTamupAyAti ghaTAchChakaTamutkaTam.h . chittamartheShu charati pAdapeShviva markaTaH .. 6.. pa~ncha dvArANi manasA chakShurAdInyamUnyalam.h . buddhIndriyAbhidhAnAni tAnyevAlokayAmyaham.h .. 7.. hantendriyagaNA yUya.n tyajatAkulatA.n shanaiH . chidAtmA bhagavAnsarvasAkShitvena sthito.asmyaham.h .. 8.. tenAtmanA bahuj~nena nirj~nAtAshchakShurAdayaH . parinirvAmi shAnto.asmi diShTyAsmi vigatajvaraH .. 9.. svAtmanyevAvatiShThe.aha.n turyarUpapade.anisham.h . antareva shashAmAsya krameNa prANasantatiH .. 10.. jvAlAjAlaparispando dagdhendhana ivAnalaH . tadito.asta.n gata iva hyasta.n gata ivoditaH .. 11.. samaH samarasAbhAsastiShThAmi svachChatA.n gataH . prabuddho.api suShuptisthaH suShuptisthaH prabuddhavAn.h .. 12.. turyamAlambya kAyAntastiShThAmi stambhitasthitiH . sabAhyAbhyantarAnbhAvAnsthUlAnsUkShmatarAnapi .. 13.. trailokyasaMbhavA.nstyaktvA sa.nkalpaikavinirmitAn.h . saha praNavaparyantadIrghaniHsvanatantunA .. 14.. jahAvindriyatanmAtrajAla.n khaga ivAnalaH . tato.a~Ngasa.nvida.n svachChAM pratibhAsamupAgatAm.h .. 15.. sadyojAtashishuj~nAnaM prAptavAnmunipu~NgavaH . jahau chitta.n chaityadashA.n spandashaktimivAnilaH .. 16.. chitsAmAnyamathAsAdya sattAmAtrAtmaka.n tataH . suShuptapadamAlambya tasthau giririvAchalaH .. 17.. suShuptasthairyamAsAdya turyarUpamupAyayau . nirAnando.api sAnandaH sachchAsachcha babhUva saH .. 18.. tatastu saMbabhUvAsau yadgirAmapyagocharaH . yachChUnyavAdinA.n shUnyaM brahma brahmavidA.n cha yat.h .. 19.. vij~nAnamAtra.n vij~nAnavidA.n yadamalAtmakam.h . puruShaH sA.nkhyadR^iShTInAmIshvaro yogavAdinAm.h .. 20.. shivaH shaivAgamasthAnA.n kAlaH kAlaikavAdinAm.h . yatsarvashAstrasiddhAnta.n yatsarvahR^idayAnugam.h .. 21.. yatsarva.n sarvaga.n vastu yattattva.n tadasau sthitaH . yadanuktamaniShpanda.n dIpaka.n tejasAmapi .. 22.. svAnubhUtyaikamAna.n cha yattattva.n tadasau sthitaH . yadeka.n chApyaneka.n cha sA~njana.n cha nira~njanam.h . yatsarva.n chApyasarva.n cha yattattva.n tadasu sthitaH .. 23.. ajamamaramanAdyamAdyamekaM padamamala.n sakala.n cha niShkala.n cha . sthita iti sa tadA nabhaHsvarUpA\- dapivimalasthitirIshvaraH kShaNena .. 24.. iti tR^itIyo.adhyAyaH .. 3.. jIvanmuktasya ki.n lakShma hyAkAshagamanAdikam.h . tathA chenmunishArdUla tatra naiva pralakShyate .. 1.. anAtmavidamukto.api nabhoviharaNAdikam.h . dravyamantrakriyAkAlashaktyApnotyeva sa dvijaH ..2.. nAtmaj~nasyaiSha viShaya Atmaj~no hyAtmamAtradR^ik.h . AtmanAtmani sa.ntR^ipto nAvidyAmanudhAvati .. 3.. ye ye bhAvAH sthitA loke tAnavidyAmayAnviduH . tyaktAvidyo mahAyogI katha.n teShu nimajjati .. 4.. yastu mUDho.alpabuddhirvA siddhijAlAni vA~nChati . siddhisAdhanairyogaistAni sAdhayati kramAt.h .. 5.. dravyamantrakriyAkAlayuktayaH sAdhusiddhidAH . paramAtmapadaprAptau nopakurvanti kAshchana .. 6.. yasyechChA vidyate kAchitsA siddhi.n sAdhayatyaho . nirichChoH paripUrNasya nechChA saMbhavati kvachit.h .. 7.. sarvechChAjAlasa.nj~nAntAvAtmalAbho bhavenmune . sa katha.n siddhijAlAni nUna.n vA~nChantyachittakaH .. 8.. api shItaruchAvarke sutIkShNe.apIndumaNDale . apyadhaH prasaratyagnau jIvanmukto na vismayI .. 9.. adhiShThAne pare tattve kalpitA rajjusarpavat.h . kalpitAshcharyajAleShu nAbhyudeti kutUhalam.h .. 10.. ye hi vij~nAtavij~neyA vItarAgA mahAdhiyaH . vichChinnagranthayaH sarve te svatantrAstanau sthitaH .. 11 sukhaduHkhadashAdhIra.n sAmyAnna proddharanti yam.h . nishvAsA iva shailendra.n chitta.n tasya mR^ita.n viduH .. 12.. ApatkArpaNyamutsAho mado mAndyaM mahotsavaH . ya.n nayanti na vairUpya.n tasya naShTaM mano viduH .. 13.. dvividhachittanAsho.asti sarUpo.arUpa eva cha . jIvanmuktau sarUpaH syAdarUpo dehamuktigaH .. 14.. chittasatteha duHkhAya chittanAshaH sukhAya cha . chittasatta.n kShaya.n nItvA chitta.n nAshamupAnayet.h .. 15.. manastAM mUDhatA.n viddhi yadA nashyati sAnagha . chittanAshAbhidhAna.n hi tatsvarUpamitIritam.h .. 16.. maitryAdibhirguNairyuktaM bhavatyuttamavAsanam.h . bhUyo janmavinirmukta.n jIvanmuktasya tanmanaH .. 17.. sarUpo.asau manonAsho jIvanmuktasya vidyate . nidAghA.arUpanAshastu vartate dehamuktike .. 18.. videhamukta evAsau vidyate niShkalAtmakaH . samagrAgryaguNAdhAramapi sattvaM pralIyate .. 19.. videhamuktau vimale pade paramapAvane . videhamuktiviShaye tasminsattvakShayAtmake .. 20.. chittanAshe virUpAkhye na ki.nchidiha vidyate . na guNA nAguNAstatra na shrIrnAshrIrna lokatA .. 21.. na chodayo nAstamayo na harShAmarShasa.nvidaH . na tejo na tamaH ki.nchinna sandhyAdinarAtrayaH . na sattApi na chAsattA na cha madhya.n hi tatpadam.h .. 22.. ye hi pAra.n gatA buddheH sa.nsArADambarasya cha . teShA.n tadAspada.n sphAraM pavanAnAmivAmbaram.h .. 23.. sa.nshAntaduHkhamajaDAtmakamekasupta\- mAnandamantharamapetarajastamo yat.h . AkAshakoshatanavo.atanavo mahAnta\- stasminpade galitachittalavA bhavanti .. 24.. he nidAgha mahAprAj~na nirvAsanamanA bhava . balAchchetaH samAdhAya nirvikalpamanA bhava .. 25.. yajjagadbhAsakaM bhAna.n nityaM bhAti svataH sphurat.h . sa eva jagataH sAkShI sarvAtmA vimalAkR^itiH .. 26.. pratiShThA sarvabhUtAnAM praj~nAnaghanalakShaNaH . tadvidyAviShayaM brahma satyaj~nAnasukhAdvanam.h .. 27.. ekaM brahmAhamasmIti kR^itakR^ityo bhavenmuniH .. 28.. sarvAdhiShThAnamadvandvaM paraM brahma sanAtanam.h . sachchidAnandarUpa.n tadavA~Nmanasagocharam.h .. 29.. na tatra chandrArkavapuH prakAshate na vAnti vAtaH sakalAshcha devatAH . sa eva devaH kR^itabhAvabhUtaH svaya.n vishuddho virajaH prakAshate .. 30.. bhidyate hR^idayagranthishChidyante sarvasa.nshayAH . kShIyante chAsya karmANi tasmindR^iShTe parAvare .. 31.. dvau suparNau sharIre.asmi~njIveshAkhyau saha sthitau . tayorjIvaH phalaM bhu~Nkte karmaNo na maheshvaraH .. 32.. kevala.n sAkShirUpeNa vinA bhogo maheshvaraH . prakAshate svayaM bhedaH kalpito mAyayA tayoH . chichchidAkArato bhinnA na bhinnA chittvahAnitaH .. 33.. tarkatashcha pramANAchcha chidekatvavyavasthiteH . chidekatvaparij~nAne na shochati na muhyati .. 34.. adhiShThAna.n samastasya jagataH satyachidghanam.h . ahamasmIti nishchitya vItashoko bhavenmuniH .. 35.. svasharIre svaya.njyotisvarUpa.n sarvasAkShiNam.h . kShINadoShAH prapashyanti netare mAyayAvR^itAH .. 36.. tameva dhIro vij~nAya praj~nA.n kurvIta brAhmaNaH . nAnudhyAyAdbahU~nChabdAnvAcho viglApana.n hi tat.h .. 37.. bAlenaiva hi tiShThAsennirvidya brahmavedanam.h . brahmavidyA.n cha bAlya.n cha nirvidya munirAtmavAn.h .. 38.. antarlInasamArambhaH shubhAshubhamahA~Nkuram.h . sa.nsR^itivrataterbIja.n sharIra.n viddhi bhautikam.h .. 39.. bhAvAbhAvadashAkosha.n duHkharatnasamudgakam.h . bIjamasya sharIrasya chittamAshAvashAnugam.h .. 40.. dve bIje chittavR^ikShasya vR^ittivratatidhAriNaH . ekaM prANaparispando dvitIyo dR^iDhabhAvanA .. 41.. yadA praspandante prANo nADIsa.nsparshanodyataH . tadA sa.nvedanamaya.n chittamAshu prajAyate .. 42.. sA hi sarvagatA sa.nvitprANaspandena bodhyate . sa.nvitsa.nrodhana.n shreyaH prANAdispandana.n varam.h .. 43.. yoginashchittashAntyartha.n kurvanti prANarodhanam.h . prANAyAmaistathA dhyAnaiH prayogairyuktikalpitaiH .. 44.. chittopashAntiphaladaM parama.n viddhi kAraNam.h . sukhada.n sa.nvidaH svAsthyaM prANasa.nrodhana.n viduH .. 45.. dR^iDhabhAvanayA tyaktapUrvAparavichAraNam.h . yadAdAnaM padArthasya vAsanA sA prakIrtitA .. 46.. yadA na bhAvyate ki.nchiddheyopAdeyarUpi yat.h . sthIyate sakala.n tyaktvA tadA chitta.n na jAyate .. 47.. avAsanatvAtsatata.n yadA na manute manaH . amanastA tadodeti paramopashamapradA .. 48.. yadA na bhAvyate bhAvaH kvachijjagati vastuni . tadA hR^idambare shUnye katha.n chittaM prajAyate .. 49.. yadabhAvanamAsthAya yadabhAvasya bhAvanam.h . yadyathA vastudarshitva.n tadachittatvamuchyate .. 50.. sarvamantaH parityajya shItalAshayavarti yat.h . vR^ittisthamapi tachchittamasadrUpamudAhR^itam.h .. 51.. bhraShTabIjopamA yeShAM punarjananavarjitA . vAsanArasanAhInA jIvanmuktA hi te smR^itAH .. 52.. sattvarUpapariprAptachittAste j~nAnapAragAH . achittA iti kathyante dehAnte vyomarUpiNaH .. 53.. sa.nvedyasamparityAgAtprANaspandanavAsane . samUla.n nashyataH kShipraM mUlachChedAdiva drumaH .. 54.. pUrvadR^iShTamadR^iShTa.n vA yadasyAH pratibhAsate . sa.nvidastatprayatnena mArjanIya.n vijAnatA .. 55.. tadamArjanamAtra.n hi mahAsa.nsAratA.n gatam.h . tatpramArjanamAtra.n tu mokSha ityabhidhIyate .. 56.. ajaDo galitAnandastyaktasa.nvedano bhava .. 57.. sa.nvidvastudashAlambaH sA yasyeha na vidyate . so.asa.nvidajaDaH proktaH kurvankAryashatAnyapi .. 58.. sa.nvedyena hR^idAkAshe manAgapi na lipyate . yasyAsAvajaDA sa.nvijjIvanmuktaH sa kathyate .. 59.. yadA na bhAvyate ki.nchinnirvAsanatayAtmani . bAlamUkAdivij~nAnamiva cha sthIyate sthiram.h .. 60.. tadA jADyavinirmuktamasa.nvedanamAtatam.h . AshritaM bhavati prAj~no yasmAdbhUyo na lipyate .. 61.. samastA vAsanAstyaktvA nirvikalpasamAdhitaH . tanmayatvAdanAdyante tadapyantarvilIyate .. 62.. tiShThangachChanspR^isha~njighrannapi tallepavarjitaH . ajaDo galitAnandastyaktasa.nvedanaH sukhI .. 63.. etA.n dR^iShTimavaShTabhya kaShTacheShTAyuto.api san.h . taredduHkhAmbudheH pAramapAraguNasAgaraH .. 64.. visheSha.n samparityajya sanmAtra.n yadalepakam.h . ekarUpaM mahArUpa.n sattAyAstatpada.n viduH .. 65.. kAlasattA kalAsattA vastusatteyamityapi . vibhAgakalanA.n tyaktvA sanmAtraikaparo bhava .. 66.. sattAsAmAnyamevaikaM bhAvayankevala.n vibhuH . paripUrNaH parAnandi tiShThApUritadigbharaH .. 67.. sattAsAmAnyaparyante yattatkalanayojjhitam.h . padamAdyamanAdyanta.n tasya bIja.n na vidyate .. 68.. tatra sa.nlIyate sa.nvinnirvikalpa.n cha tiShThati . bhUyo na vartate duHkhe tatra labdhapadaH pumAn.h .. 69.. taddhetuH sarvabhUtAnA.n tasya heturna vidyate . sa sAraH sarvasArANA.n tasmAtsAro na vidyate .. 70.. tasmi.nshchiddarpaNe sphAre samastA vastudR^iShTayaH . imAstAH pratibimbanti sarasIva taTadrumAH .. 71.. tadamalamaraja.n tadAtmatattva.n tadavagatAvupashAntimeti chetaH . avagatavigataikatatsvarUpo bhavabhayamuktapado.asi samyageva .. 72.. eteShA.n duHkhabIjAnAM prokta.n yadyanmayottaram.h . tasya tasya prayogeNa shIghra.n tatprApyate padam.h .. 73.. sattAsAmAnyakoTisthe drAgityeva pade yadi . pauruSheNa prayatnena balAtsa.ntyajya vAsanAm.h .. 74.. sthitiM badhnAsi tattvaj~na kShaNamapyakShayAtmikAm.h . kShaNe.asminneva tatsAdhu padamAsAdayasyalam.h ..75.. sattAsAmAnyarUpe vA karoShi sthitimAdarAt.h . tatki.nchidadhikeneha yatnenApnoShi tatpadam.h .. 76.. sa.nvittattve kR^itadhyAno nidAgha yadi tiShThasi . tadyatnenAdhikenochchairAsAdayasi tatpadam.h .. 77.. vAsanAsamparityAge yadi yatna.n karoShi bhoH . yAvadvilIna.n na mano na tAvadvAsanAkShayaH .. 78.. na kShINA vAsanA yAvachchitta.n tAvanna shAmyati . yAvanna tattvavij~nAna.n tAvachchittashamaH kutaH .. 79.. yAvanna chittopashamo na tAvattattvavedanam.h . yAvanna vAsanAnAshastAvattattvAgamaH kutaH . yAvanna tattvasamprAptirna tAvadvAsanakShayaH .. 80.. tattvaj~nAnaM manonAsho vAsanAkShaya eva cha . mithaH kAraNatA.n gatvA duHsAdhAni sthitAnyataH .. 81.. bhogechChA.n dUratastyaktvA trayametatsamAchara .. 82.. vAsanAkShayavij~nAnamanonAshA mahAmate . samakAla.n chirAbhyastA bhavanti phaladA matAH .. 83.. tribhirebhiH samabhyastairhR^idayagranthayo dR^iDhAH . niHsheShameva truTyanti bisachChedAdguNA iva .. 84.. vAsanAsamparityAgasamaM prANanirodhanam.h . vidustattvavidastasmAttadapyeva.n samAharet.h .. 85.. vAsanAsamparityAgAchchitta.n gachChatyachittatAm.h . prANaspandanirodhAchcha yathechChasi tathA kuru .. 86.. prANAyAmadR^iDhAdhyAsairyuktyA cha gurudattayA . AsanAshanayogena prANaspando nirudhyate .. 87.. niHsa~NgavyavahAratvAdbhavabhAvanavarjanAt.h . sharIranAshadarshitvAdvAsanA na pravartate .. 88.. yaH prANapavanaspandashchittaspandaH sa eva hi . prANaspandajaye yatnaH kartavyo dhImatochchakaiH .. 89.. na shakyate mano jetu.n vinA yuktimaninditAm.h . shuddhA.n sa.nvidamAshrityavItarAgaH sthiro bhava .. 90.. sa.nvedyavarjitamanuttamamAdyamekaM sa.nvidatpada.n vikalana.n kalayanmahAtman.h . hR^idyeva tiShTha kalanArahitaH kriyA.n tu kurvannakartR^ipadametya shamoditashrIH .. 91.. manAgapi vichAreNa chetasaH svasya nigrahaH . puruSheNa kR^ito yena tenApta.n janmanaH phalam.h .. 92.. iti chaturtho.adhyAyaH .. 4.. gachChatastiShThato vApi jAgrataH svapato.api vA . na vichArapara.n cheto yasyAsau mR^ita uchyate .. 1.. samyagj~nAnasamAlokaH pumA~j~neyasamaH svayam.h . na bibheti na chAdatte vaivashya.n na cha dInatAm.h .. 2.. apavitramapathya.n cha viShasa.nsargadUShitam.h . bhukta.n jarayati j~nAnI klinna.n naShTha.n cha mR^iShTavat.h .. 3.. sa~nNgatyAga.n vidurmokSha.n sa~NgatyAgAdajanmatA . sa~Nga.n tyaja tvaM bhAvAnA.n jIvanmukto bhavAnagha .. 4.. bhAvAbhAve padArthAnA.n harShAmarShavikAradA . malinA vAsanA yaiShA sA.asa~Nga iti kathyate .. 5.. jIvanmuktasharIrANAmapunarjanmakAriNI . muktA harShaviShAdAbhyA.n shuddhA bhavati vAsanA .. 6.. duHkhairna glAnimAyAsi hR^idi hR^iShyasi no sukhaiH . AshAvaivashyamutsR^ijya nidAghA.asa~NgatA.n vraja .. 7.. dikkAlAdyanavachChinnamadR^iShTobhayakoTikam.h . chinmAtramakShaya.n shAntamekaM brahmAsmi netarat.h .. 8.. iti matvAhamityantarmuktAmuktavapuH pumAn.h . ekarUpaH prashAntAtmA maunI svAtmasukho bhava .. 9.. nAsti chitta.n na chAvidyA na mano na cha jIvakaH . brahmaivaikamanAdyantamabdhivatpravijR^imbhate .. 10.. dehe yAvadahaMbhAvo dR^ishye.asminyAvadAtmatA . yAvanmamedamityAsthA tAvachchittAdivibhramaH .. 11.. antarmukhatayA sarva.n chidvahnau trijagattR^iNam.h . juhvanto.antarnivartante mune chittAdivibhramAH .. 12.. chidAtmAsmi nira.nsho.asmi parAparavivarjitaH . rUpa.n smarannija.n sphAraM mA smR^ityA saMmito bhava .. 13.. adhyAtmashAstramantreNa tR^iShNAviShaviShUchikA . kShIyate bhAvitenAntaH sharadA mihikA yathA .. 14.. parij~nAya parityAgo vAsAnAna.n ya uttamaH . sattAsAmAnyarUpatvAttatkaivalyapada.n viduH .. 15.. yannAsti vAsanA lInA tatsuShupta.n na siddhaye . nirbIjA vAsanA yatra tatturya.n siddhida.n smR^itam.h .. 16.. vAsanAyAstathA vahnerR^iNavyAdhidviShAmapi . snehavairaviShANa cha sheShaH svalpo.api bAdhate .. 17.. nirdagdhavAsanAbIjaH sattAsAmAnyarUpavAn.h . sadeho vA videho vA na bhUyo duHkhabhAgbhavet.h .. 18.. etAvadevAvidyAtva.n nedaM brahmeti nishchayaH . eSha eva kShayastasyA brahmedamiti nishchayaH .. 19.. brahma chidbrahma bhuvanaM brahma bhUtaparamparA . brahmAhaM brahma chichChatrurbrahma chinmitrabAndhavAH .. 20.. brahmaiva sarvamityeva bhAvite brahma vai pumAn.h . sarvatrAvasthita.n shAnta.n chidbrahmetyanubhUyate .. 21.. asa.nskR^itAdhvagAloke manasyanyatra sa.nsthite . yA pratItiranAgasakA tachchidbrahmAsmi sarvagam.h .. 22.. prashAntasarvasa.nkalpa.n vigatAkhilakautukam.h . vigatAsheShasa.nraMbha.n chidAtmAna.n samAshraya .. 23.. evaM pUrNadhiyo dhIrAH samA nIrAgachetasaH . na nandanti na nindanti jIvitaM maraNa.n tathA .. 24.. prANo.ayamanishaM brahmaspandashaktiH sadAgatiH . sabAhyAbhyantare deheprANo.asAvUrdhvagaH sthitaH .. 25.. apAno.apyanishaM brahmaspandashaktiH sadAgatiH . sabAhyAbhyantare dehe apAno.ayamavAksthitaH .. 26.. jAgrataH svapatashchaiva prANAyAmo.ayamuttamaH . pravartate hyabhij~nasya ta.n tAvachChreyase shR^iNu .. 27.. dvAdashA~NgulaparyantaM bAhyamAkramatA.n tataH . prANA~NganAmA sa.nsparsho yaH sa pUraka uchyate .. 28.. apAnashchandramA dehamApyAyayati suvrata . prANaH sUryo.agniratha vA pachatyanatrida.n vapuH .. 29.. prANakShayasamIpasthamapAnodayakoTigam.h . apAnaprANayoraikya.n chidAtmAna.n samAshraya .. 30.. apAno.asta.ngato yatra prANo nAbhyuditaH kShaNam.h . kalAkala~Nkarahita.n tachchittattva.n samAshraya .. 31.. nApAno.asta.ngato yatra prANashchAstamupAgataH . nAsAgragamanAvarta.n tachchittattvamupAshraya .. 32.. AbhAsamAtrameveda.n na sanAsajjagattrayam.h . ityanyakalanAtyAga.n samyagj~nAna.n vidurbudhAH .. 33.. AbhAsamAtrakaM brahma.nshchittadarshakala~Nkitam.h . tatastadapi sa.ntyajya nirAbhAso bhavottama ..34.. bhayapradamakalyANa.n dhairyasarvasvahAriNam.h . manaHpishAchamutsArya yo.asi so.asi sthiro bhava .. 35.. chidvyomeva kilAstIha parAparavivarjitam.h . sarvatrAsaMbhavachchaitya.n yatkalpAnte.avashiShyate .. 36.. vA~nChAkShaNe tu yA tuShTistatra vA~nChaiva kAraNam.h . tuShTistvatuShTiparyantA tasmAdvA~nChAM parityaja .. 37.. AshA yAtu nirAshAtvamabhAva.n yAtu bhAvanA . amanastvaM mano yAtu tavAsa~Ngena jIvataH .. 38.. vAsanArahitairantarindriyairAharankriyA . na vikAramavApnoShi khavatkShobhashatairapi .. 39.. chittonmeShanimeShAbhyA.n sa.nsArapralayodayau . vAsanAprANasa.nrodhamanunmeShaM manaH kuru .. 40.. prANonmeShanimeShAbhyA.n sa.nsR^iteH pralayodayau . tamabhyAsaprayogAbhyAmunmeSharahita.n kuru .. 41.. maurkhyonmeShanimeShAbhyA.n karmaNAM pralayodayau . tadvilIna.n kuru balAdgurushAstrArthasa.ngamaiH .. 42.. asa.nvitspandamAtreNa yAti chittamachittatAm.h . prANAnA.n vA nirodhena tadeva paramaM padam.h .. 43.. dR^ishyadarshanasaMbandhe yatsukhaM pAramArthikam.h . tadantaikAntasa.nvittyA brahmadR^iShTyAvalokaya .. 44.. yatra nAbhyudita.n chitta.n tadvai sukhamakR^itrimam.h . kShayAtishayanirmukta.n nodeti na cha shAmyati .. 45.. yasya chitta.n na chittAkhya.n chitta.n chittattvameva hi . tadeva turyAvasthAya.n turyAtItaM bhavatyataH .. 46.. sa.nnyastasarvasa.nkalpaH samaH shAntamanA muniH . sa.nnyAsayogayuktAtmA j~nAnavAnmokShavAnbhava .. 47.. sarvasa.nkalpasa.nshAntaM prashAntaghanavAsanam.h . na ki.nchidbhAvanAkAra.n yattadbrahma para.n viduH .. 48.. samyagj~nAnAvarodhena nityamekasamAdhinA . sA.nkhya evAvabuddhA ye te sA.nkhyA yoginaH pare .. 49.. prANAdyanilasa.nshAntau yuktyA ye padamAgatAH . anAmayamanAdyanta.n te smR^itA yogayoginaH .. 50.. upAdeya.n tu sarveShA.n shAtaM padamakR^itrimam.h . ekArthAbhyasanaM prANarodhashchetaH parikShayaH .. 51.. ekasminneva sa.nsiddhe sa.nsiddhyanti parasparam.h . avinAbhAvinI nitya.n jantUnAM prANachetasI .. 52.. AdhArAdheyavachchaite ekabhAve vinashyataH . kurutaH svavinAshena kAryaM mokShAkhyamuttamam.h .. 53.. sarvametaddhiyA tyaktvA yadi tiShThasi nishchalaH . tadAha.nkAravilaye tvameva paramaM padam.h .. 54.. mahAchidekaivehAsti mahAsatteti yochyate . niShkala.nkA samA shuddhA niraha.nkArarUpiNI .. 55.. sakR^idvibhAtA vimalA nityodayavatI samA . sA brahma paramAtmeti nAmabhiH parigIyate .. 56.. saivAhamiti nishchitya nidAgha kR^itakR^ityavAn.h . na bhUta.n na bhaviShyachcha chintayAmi kadAchana .. 57.. dR^iShTimAlambya tiShThAmi vartamAnAmihAtmanA . idamadya mayA labdhamidaM prApsyAmi sundaram.h .. 58.. na staumi na cha nindAmi Atmano.anyannahi kvachit.h . na tuShyAmi shubhaprAptau na khidyAmyashubhAgame .. 59.. prashAntachApala.n vItashokamastasamIhitam.h . mano mama mune shAnta.n tena jIvAmyanAmayaH .. 60.. ayaM bandhuH parashchAyaM mamAyamayamanyakaH . iti brahmanna jAnAmi sa.nsparsha.n na dadAmyaham.h .. 61.. vAsanAmAtrasa.ntyAgAjjarAmaraNavarjitam.h . savAsanaM mano j~nAna.n j~neya.n nirvAsanaM manaH .. 62.. chitte tyakte laya.n yAti dvaitametachcha sarvataH . shiShyate parama.n shAntamekamagachChamanAmayam.h .. 63.. anantamajamavyaktamajara.n shAntamachyutam.h . advitIyamanAdyanta.n yadAdyamupalambhanam.h .. 64.. ekamAdyantarahita.n chinmAtramamala.n tatam.h . khAdapyatitarA.n sUkShma.n tadbrahmAsmi na sa.nshayaH .. 65.. dikkAlAdyanavachChinna.n svachCha.n nityodita.n tatam.h . sarvArthamayamekArtha.n chinmAtramamalaM bhava .. 66.. sarvamekamida.n shAntamAdimadhyAntavarjitam.h . bhAvAbhAvamaja.n sarvamiti matvA sukhI bhava .. 67.. na baddho.asmi na mukto.asmi brahmaivAsmi nirAmayam.h . dvaitabhAvavimukto.asmi sachchidAnandalakShaNaH . evaM bhAvaya yatnena jIvanmukto bhaviShyasi .. 68.. padArthavR^inde dehAdidhiyA sa.ntyajya dUrataH . AshItalAntaHkaraNo nityamAtmaparo bhava .. 69.. ida.n ramyamida.n neti bIja.n te duHkhasa.ntateH . tasminsAmyAgninA dagdhe duHkhasyAvasaraH kutaH .. 70.. shAstrasajjanasamparkaiH praj~nAmAdau vivardhayet.h .. 71.. R^ita.n satyaM paraM brahma sarvasa.nsArabheShajam.h . atyarthamamala.n nityamAdimadhyAntavarjitam.h .. 72.. tathA sthUlamanAkAshamasa.nspR^ishyamachAkShuSham.h . na rasa.n na cha gandhAkhyamaprameyamanUpamam.h .. 73.. AtmAna.n sachchidAnandamanantaM brahma suvrata . ahamasmItyabhidhyAyeddhyeyAtIta.n vimuktaye .. 74.. samAdhiH sa.nvidutpattiH parajIvaikataM prati . nityaH sarvagato hyAtmA kUTastho doShavarjitaH .. 75.. ekaH sanbhidyate bhrAntyA mAyayA na svarUpataH . tasmAdadvaita evAsti na prapa~ncho na sa.nsR^itiH .. 76.. yathAkAsho ghaTAkAsho mahAkAsha itIritaH . tathA bhrAnterdvidhA prokto hyAtmA jIveshvarAtmanA .. 77.. yadA manasi chaitanyaM bhAti sarvatraga.n sadA . yogino.a.avyavadhAnena tadA sampadyate svayam.h .. 78.. yadA sarvANi bhUtAni svAtmanyeva hi pashyati . sarvabhUteShu chAtmAnaM brahma sampadyate sadA .. 79.. yadA sarvANi bhUtAni samAdhistho na pashyati . ekIbhUtaH pareNAsau tadA bhavati kevalaH .. 80.. shAstrasajjanasamparkavairAgyAbhyAsarUpiNI . prathamA bhUmikaiShoktA mumukShutvapradAyinI .. 81.. vichAraNA dvitIyA syAttR^itIyA sA~NgabhAvanA . vilApinI chaturthI syAdvAsanA vilayAtmikA .. 82.. shuddhasa.nvinmanAnandarUpA bhavati pa~nchamI . ardhasuptaprabuddhAbho jIvanmukto.atra tiShThati .. 83.. asa.nvedanarUpA cha ShaShThI bhavati bhUmikA . AnandaikaghanAkArA suShuptasadR^ishI sthitiH .. 84.. turyAvasthopashAntA sA muktireva hi kevalA . samatA svachChatA saumyA saptamI bhUmikA bhavet.h .. 85.. turyAtItA tu yAvasthA parA nirvANarUpiNI . saptamI sA parA prauDhA viShayo naiva jIvatAm.h .. 86.. pUrvAvasthAtraya.n tatra jAgradityeva sa.nsthitam.h . chaturthI svapna ityuktA svapnAbha.n yatra vai jagat.h .. 87.. AnandaikaghanAkArA suShuptAkhyA tu pa~nchamI . asa.nvedanarUpA tu ShaShThI turyapadAbhidhA .. 88.. turyAtItapadAvasthA saptamI bhUmikottamA . manovachobhiragrAhyA svaprakAshasadAtmikA .. 89.. antaH pratyAhR^itivashAchchaitya.n chenna vibhAvitam.h . mukta eva na sandeho mahAsamatayA tayA .. 90.. na mriye na cha jIvAmi nAha.n sannApyasanmayaH . aha.n na ki.nchichchiditi matvA dhIro na shochati .. 91.. alepako.ahamajaro nIrAgaH shAntavAsanaH . nira.nsho.asmi chidAkAshamiti matvA na shochati .. 92.. ahaMmatyA virahitaH shuddho buddho.ajaro.amaraH . shAntaH shamasamAbhAsa iti matvA na shochati .. 93.. tR^iNAgreShvambare bhAnau naranAgAmareShu cha . yattiShThati tadevAhamiti matvA na shochati .. 94.. bhAvanA.n sarvabhAvebhyaH samutsR^ijya samutthitaH . avashiShTaM paraM brahma kevalo.asmIti bhAvaya .. 95.. vAchAmatItaviShayo viShayAshAdashojjhitaH . parAnandarasAkShubdho ramate svAtmanAtmani .. 96.. sarvakarmaparityAgI nityatR^ipto nirAshrayaH . na puNyena na pApena netareNa cha lipyate .. 97.. sphaTikaH pratibimbena yathA nAyAti ra~njanam.h . tajj~naH karmaphalenAntastathA nAyAti ra~njanam.h .. 98.. vihara~njanatAvR^inde devakIrtana pUjanaiH . khedAhlAdau na jAnAti pratibimbagatairiva .. 99.. nisstotro nirvikArashcha pUjyapUjAvivarjitaH . sa.nyuktashcha viyuktashcha sarvAchAranayakramaiH .. 100.. tanu.n tyajatu vA tIrthe shvapachasya gR^ihe.atha vA . j~nAnasampattisamaye mukto.asau vigatAshayaH .. 101.. sa.nkalpatva.n hi bandhasya kAraNa.n tatparityaja . mokSho bhavedasa.nkalpAttadabhyAsa.n dhiyA kuru .. 102.. sAvadhAno bhava tva.n cha grAhyagrAhakasa.ngame . ajasrameva sa.nkalpadashAH parihara~nshanaiH .. 103.. mA bhava grAhyabhAvAtmA grAhakAtmA cha mA bhava . bhAvanAmakhilA.n tyaktvA yachChiShTa.n tanmayo bhava .. 104.. ki.nchichchedrochate tubhya.n tadbaddho.asi bhavasthitau . na ki.nchidrochate chette tanmukto.asi bhavasthitau .. 105.. asmAtpadArthanichayAdyAvatsthAvaraja~NgamAt.h . tR^iNAderdehaparyantAnmA ki.nchittatra rochatAm.h .. 106.. ahaMbhAvAnahaMbhAvau tyaktvA sadasatI tathA . yadasakta.n sama.n svachCha.n sthita.n tatturyamuchyate .. 107.. yA svachChA samatA shAntA jIvanmuktavyavasthitiH . sAkShyavasthA vyavahR^itau sA turyA kalanochyate .. 108.. naitajjAgranna cha svapnaH sa.nkalpAnAmasaMbhavAt.h . suShuptabhAvo nA.apyetadabhAvAjjaDatAsthiteH .. 109.. shAntasamyakprabuddhAnA.n yathAsthitamida.n jagat.h . vilIna.n turyamityAhurabuddhAnA.n sthita.n sthiram.h .. 110.. aha.nkArakalAtyAge samatAyAH samudgame . visharArau kR^ite chitte turyAvasthopatiShThate .. 111.. siddhAnto.adhyAtmashAstrANA.n sarvApahnava eva hi . nAvidyAstIha no mAyA shAntaM brahmedamaklamam.h .. 112.. shAnta eva chidAkAshe svachChe shamasamAtmani . samagrashaktikhachite brahmeti kalitAbhidhe .. 113.. sarvameva parityajya mahAmaunI bhavAnagha . nirvANavAnnirmananaH kShINachittaH prashAntadhIH .. 114.. AtmanyevAsva shAntAtmA mUkAndhabadhiropamaH . nityamantarmukhaH svachChaH svAtmanAntaH prapUrNadhIH .. 115.. jAgratyeva suShuptasthaH kuru karmANi vai dvija . antaH sarvaparityAgI bahiH kuru yathAgatam.h .. 116.. chittasattA para.n duHkha.n chittatyAgaH para.n sukham.h . atashchitta.n chidAkAshe naya kShayamavedanAt.h .. 117.. dR^iShTvA ramyamaramya.n vA stheyaM pAShANavatsadA . etAvatAtmayatnena jitA bhavati sa.nsR^itiH .. 118.. vedAnte parama.n guhyaM purAkalpaprachoditam.h . nAprashAntAya dAtavya.n na chAshiShyAya vai punaH .. 119.. annapUrNopaniShada.n yo.adhIte gurvanugrahAt.h . sa jIvanmuktatAM prApya brahmaiva bhavati svayam.h .. 120.. ityupaniShat.h .. iti pa~nchamo.adhyAyaH .. 5.. AUM bhadra.n karNebhiH shR^iNuyAma devAH .. bhadraM pashyemAkShabhiryajatrAH .. sthiraira~NgaistuShTuvA{\m+}sastanUbhiH .. vyashema devahita.n yadAyuH .. svasti na indro vR^iddhashravAH .. svasti naH pUShA vishvavedAH .. svasti nastArkShyo ariShTanemiH .. svasti no bR^ihaspatirdadhAtu .. AUM shAntiH shAntiH shAntiH .. ityannapUrNopaniShatsamAptA .. ## Encoded by Sunder Hattangadi \medskip\hrule\obeylines Please send corrections to sanskrit@cheerful.com Last updated \today https://sanskritdocuments.org \end{document}