% Text title : Dhyanabindu Upanishad % File name : dhyanabindu.itx % Category : upanishhat % Location : doc\_upanishhat % Author : Vedic Tradition % Transliterated by : Sunder Hattangadi % Proofread by : Sunder Hattangadi % Description-comments : 39/108; Krishna Yajurveda, Yoga Upanishad % Latest update : February 11, 2000 % Send corrections to : sanskrit at cheerful dot c om % % This text is prepared by volunteers and is to be used for personal study % and research. The file is not to be copied or reposted for promotion of % any website or individuals or for commercial purpose without permission. % Please help to maintain respect for volunteer spirit. % \documentstyle[11pt,multicol,itrans]{article} #include=ijag.inc #endwordvowel=.h \portraitwide \parindent=100pt \let\usedvng=\Largedvng % for 1 column \pagenumbering{itrans} \def\engtitle#1{\hrule\medskip\centerline{\LARGE #1}} \def\itxtitle#1{\medskip\centerline{\LARGEdvng #1}\medskip\hrule} \def\endtitles{\medskip\obeyspaceslines} %% \begin{document} \engtitle{.. Dhyanabindu Upanishad ..}## \itxtitle{.. dhyAnabindUpaniShat ..}##\endtitles ## dhyAtvA yadbrahmamAtra.n te svAvasheShadhiyA yayuH . yogatattvaj~nAnaphala.n tatsvamAtra.n vichintaye .. AUM saha nAvavatu .. saha nau bhunaktu .. saha vIrya.n karavAvahai .. tejasvinAvadhItamastu mA vidviShAvahai .. AUM shAntiH shAntiH shAntiH .. yadi shailasamaM pApa.n vistIrNaM bahuyojanam . bhidyate dhyAnayogena nAnyo bhedaH kadAchana .. 1.. bIjAkSharaM paraM bindu.n nAdo tasyopari sthitam . sashabda.n chAkShare kShINe niHshabdaM paramaM padam .. 2.. anAhata.n tu yachChabda.n tasya shabdasya yatparam . tatparaM vindate yastu sa yogI Chinnasa.nshayaH .. 3.. vAlAgrashatasAhasra.n tasya bhAgasya bhAginaH . tasya bhAgasya bhAgArdha.n tatkShaye tu nira~njanam .. 4.. puShpamadhye yathA gandhaH payomadhye yathA ghR^itam . tilamadhye yathA tailaM pAShANAShviva kA~nchanam .. 5.. eva.n sarvANi bhUtAni maNau sUtra ivAtmani . sthirabuddhirasaMmUDho brahmavidbrahmaNisthitaH .. 6.. tilAnA.n tu yathA tailaM puShpe gandha ivAshritaH . puruShasya sharIre tu sabAhyAbhyantare sthitaH .. 7.. vR^ikSha.n tu sakala.n vidyAchChAyA tasyaiva niShkalA . sakale niShkale bhAve sarvatrAtmA vyavasthitaH .. 8.. omityekAkSharaM brahma dhyeya.n sarvamumukShibhiH . pR^ithivyagnishcha R^igvedo bhUrityeva pitAmahaH .. 9.. akAre tu layaM prApte prathame praNavA.nshake . antarikSha.n yajurvAyurbhuvo viShNurjanArdanaH .. 10.. ukAre tu layaM prApte dvitIye praNavA.nshake . dyauH sUryaH sAmavedashcha svarityeva maheshvaraH .. 11.. makAre tu layaM prApte tR^itIye praNavA.nshake . akAraH pItavarNaH syAdrajoguNa udIritaH .. 12.. ukAraH sAttvikaH shuklo makAraH kR^iShNatAmasaH . aShTA~Nga.n cha chatuShpAda.n tristhAnaM pa~nchadaivatam .. 13.. o~NkAra.n yo na jAnAti brahmaNo na bhavettu saH . praNavo dhanuH sharo hyAtmA brahma tallakShyamuchyate .. 14.. apramattena veddhavya.n sharavattanmayo bhavet . nivartante kriyAH sarvAstasmindR^iShTe parAvare .. 15.. o~NkAraprabhavA devA o~NkAraprabhavAH svarAH . o~NkAraprabhava.n sarva.n trailokya.n sacharAcharam .. 16.. hrasvo dahati pApAni dIrghaH sampatprado.avyayaH . ardhamAtrA samAyuktaH praNavo mokShadAyakaH .. 17.. tailadhArAmivAchChinna.n dIrghaghaNTAninAdavat . avAchya.n praNavasyAgra.n yasta.n veda sa vedavit .. 18.. hR^itpadmakarNikAmadhye sthiradIpanibhAkR^itim . a~NguShThamAtramachala.n dhyAyedo~NkAramIshvaram .. 19.. iDayA vAyumApurya pUrayitvodarasthitam . o~NkAra.n dehamadhyastha.n dhyAyejjvAlavalIvR^itam .. 20.. brahmA pUraka ityukto viShNuH kumbhaka uchyate . recho rudra iti proktaH prANAyAmasya devatAH .. 21.. AtmAnamaraNi.n kR^itvA praNava.n chottarAraNim . dhyAnanirmathanAbhyAsAdeva pashyennigUDhavat .. 22.. o~NkAradhvaninAdena vAyoH sa.nharaNAntikam . yAvadbala.n samAdadhyAtsamya~NnAdalayAvadhi .. 23.. gamAgamastha.n gamanAdishUnya\- mo~NkArameka.n ravikoTidIptim . pashyanti ye sarvajanAntarastha.n ha.nsAtmaka.n te virajA bhavanti .. 24.. yanmanastrijagatsR^iShTisthitivyasanakarmakR^it . tanmano vilaya.n yAti tadviShNoH paramaM padam .. 25.. aShTapatra.n tu hR^itpadma.n dvAtri.nshatkesarAnvitam . tasya madhye sthito bhAnurbhAnumadhyagataH shashI .. 26.. shashimadhyagato vahnirvahnimadhyagatA prabhA . prabhAmadhyagataM pITha.n nAnAratnapraveShTitam .. 27.. tasya madhyagata.n deva.n vAsudeva.n nira~njanam . shrIvatsakaustubhoraskaM muktAmaNivibhUShitam .. 28.. shuddhasphaTikasa.nkAsha.n chandrakoTisamaprabham . eva.n dhyAyenmahAviShNumeva.n vA vinayAnvitaH .. 29.. atasIpuShpasa.nkAsha.n nAbhisthAne pratiShThitam . chaturbhujaM mahAviShNuM pUrakeNa vichintayet .. 30.. kumbhakena hR^idisthAne chintayetkamalAsanam . brahmANa.n raktagaurAbha.n chaturvaktraM pitAmaham .. 31.. rechakena tu vidyAtmA lalATastha.n trilochanam . shuddhasphaTikasa.nkAsha.n niShkalaM pApanAshanam .. 32.. a~njapatramadhaHpuShpamUrdhvanAlamadhomukham . kadalIpuShpasa.nkAsha.n sarvavedamaya.n shivam .. 33.. shatAra.n shatapatrADhya.n vikIrNAmbujakarNikam . tatrArkachandravahnInAmuparyupari chintayet .. 34.. padmasyodghATana.n kR^itvA bodhachandrAgnisUryakam . tasya hR^idbIjamAhR^itya AtmAna.n charate dhruvam .. 35.. tristhAna.n cha trimAtra.n cha tribrahma cha trayAkSharam . trimAtramardhamAtra.n vA yasta.n veda sa vedavit .. 36.. tailadhAramivAchChinnadIrghaghaNTAninAdavat . bindunAdakalAtIta.n yasta.n veda sa vedavit .. 37.. yathaivatpalanAlena toyamAkarShayennaraH . tathaivaotkarShayedvAyu.n yogI yogapathe sthitaH .. 38.. ardhamAtrAtmaka.n kR^itvA koshIbhUta.n tu pa~Nkajam . karShayennalamAtreNa bhruvormadhye laya.n nayet .. 39.. bhruvormadhye lalATe tu nAsikAyAstu mUlataH . jAnIyAdamR^ita.n sthAna.n tadbrahmAyatanaM mahat .. 40.. AsanaM prANasa.nrodhaH pratyAhArashcha dhAraNA . dhyAna.n samAdhiretAni yogA~NgAni bhavanti ShaT .. 41.. AsanAni cha tAvanti yAvantyo jIvajAtayaH . eteShAnatulAnbhedAnvijAnAti maheshvaraH .. 42.. ChidraM bhadra.n tathA si.nhaM padma.n cheti chatuShTayam . AdhAraM prathama.n chakra.n svAdhiShThAna.n dvitIyakam .. 43.. yonisthAna.n tayormadhye kAmarUpa.n nigadyate . AdhArAkhye gudasthAne pa~Nkaja.n yachchaturdalam .. 44.. tanmadhye prochyate yoniH kAmAkhyA siddhavanditA . yonimadhye sthita.n li~NgaM pashchimAbhimukha.n tathA .. 45.. mastake maNivadbhinna.n yo jAnAti sa yogavit . taptachAmIkarAkAra.n taDillekheva visphurat .. 46.. chaturasramuparyagneradho meDhrAtpratiShThitam . svashabdena bhavetprANaH svAdhiShThAna.n tadAshrayam .. 47.. svAdhiShThAna.n tatashchakraM meDhrameva nigadyate . maNivattantunA yatra vAyunA pUrita.n vapuH .. 48.. tannAbhimaNDala.n chakra.n prochyate maNipUrakam . dvAdashAramahAchakre puNyapApaniyantritaH .. 49.. tAvajjIvo bhramatyeva.n yAvattattva.n na vindati . UrdhvaM meDhrAdatho nAbheH kando yo.asti khagANDavat .. 50.. tatra nADyaH samutpannAH sahasrANi dvisaptatiH . teShu nADIsahasreShu dvisaptatirudAhR^itAH .. 51.. pradhAnAH prANavAhinyo bhUyastatra dasha smR^itAH . iDA cha pi~NgalA chaiva suShumnA cha tR^itIyakA .. 52.. gAndhArI hastijihvA cha pUShA chaiva yashasvini . alambusA kuhUratra sha~NkhinI dashamI smR^itA .. 53.. eva.n nADImaya.n chakra.n vij~neya.n yoginA sadA . satataM prANavAhinyaH soma sUryAgnidevatAH .. 54.. iDApi~NgalAsuShumnAstisro nADyaH prakIrtitAH . iDA vAme sthitA bhAge pi~NgalA dakShiNe sthitA .. 55.. suShumnA madhyadeshe tu prANamArgAstrayaH smR^itAH . prANo.apAnaH samAnashchodAno vyAnastathaiva cha .. 56.. nAgaH kUrmaH kR^ikarako devadatto dhana~njayaH . prANAdyAH pa~ncha vikhyAtA nAgAdyAH pa~ncha vAyavaH .. 57.. ete nADIsahasreShu vartante jIvarUpiNaH . prANApAnavasho jIvo hyadhashchordhvaM pradhAvati .. 58.. vAmadakShiNamArgeNa cha~nchalatvAnna dR^ishyate . AkShipto bhujadaNDena yathochchalati kandukaH .. 59.. prANApAnasamAkShiptastadvajjIvo na vishramet . apAnAtkarShati prANo.apAnaH prANAchcha karShati .. 60.. khagarajjuvadityetadyo jAnAti sa yogavit . hakAreNa bahiryAti sakAreNa vishetpunaH .. 61.. ha.nsaha.nsetyamaM mantra.n jIvo japati sarvadA . shatAni ShaTdivArAtra.n sahasrANekavi.nshatiH .. 62.. etansa~NkhyAnvitaM mantra.n jIvo japati sarvadA . ajapA nAma gAyatrI yoginA.n mokShadA sadA .. 63.. asyAH sa~NkalpamAtreNa naraH pApaiH pramuchyate . anayA sadR^ishI vidyA anayA sadR^isho japaH .. 64.. anayA sadR^ishaM puNya.n na bhUta.n na bhaviShyati . yena mArgeNa gantavyaM brahmasthAna.n nirAmayam .. 65.. mukhenAchChAdya taddvAraM prasuptA parameshvarI . prabuddhA vahniyogena manasA marutA saha .. 66.. sUchivadguNamAdAya vrajatyUrdhva.n suShumnayA . udghATayetkapATa.n tu yathA ku~nchikayA haThAt .. 67.. kuNDalinyA tayA yogI mokShadvAra.n vibhedayet .. 68.. kR^itvA sampuTitau karau dR^iDhataraM badhvAtha padmAsanam . gADha.n vakShasi sannidhAya chubuka.n dhyAna.n cha tachchetasi .. vAra.nvAramamapAtamUrdhvamanilaM prochchArayanpUritam . mu~nchanprANamupaiti bodhamatula.n shaktiprabhAvAnnaraH .. 69.. padmAsanasthito yogI nADIdvAreShu pUrayan . mAruta.n kumbhayanyastu sa mukto nAtra sa.nshayaH .. 70.. a~NgAnAM mardana.n kR^itvA shramajAtena vAriNA . kaTvamlalavaNatyAgI kShIrapAnarataH sukhI .. 71.. brahmachArI mitAhArI yogI yogaparAyaNaH . abdAdUrdhvaM bhavetsiddho nAtra kAryA.n vichAraNA .. 72.. kandordhvakuNDalI shaktiH sa yogI siddhibhAjanam . apAnaprANayoraikya.n kShayanmUtrapurIShayoH .. 73.. yuvA bhavati vR^iddho.api satataM mUlabandhanAt . pArShNibhAgena sampIDya yonimAku~nchayedgudam .. 74.. apAnamUrdhvamutkR^iShya mUlabandho.ayamuchyate . uDyANa.n kurute yasmAdavishrAntamahAkhagaH .. 75.. uDDiyANa.n tadeva syAttatra bandho vidhIyate . udare pashchima.n tANa.n nAbherUrdhva.n tu kArayet .. 76.. uDDiyANo.apyayaM bandho mR^ityumAta~NgakesarI . badhnAti hi shirojAtamadhogAminabhojalam .. 77.. tato jAlandharo bandhaH karmaduHkhaughanAshanaH . jAlandhare kR^ite bandhe karNasa.nkochalakShaNe .. 78.. na pIyUShaM patatyagnau na cha vAyuH pradhAvati . kapAlakuhare jihvA praviShTA viparItagA .. 79.. bhruvorantargatA dR^iShTirmudrA bhavati khecharI . na rogo maraNa.n tasya na nidrA na kShudhA tR^iShA .. 80.. na cha mUrchChA bhavettasya yo mudrA.n vetti khecharIm . pIDyate na cha rogeNa lipyate na cha karmaNA .. 81.. badhyate na cha kAlena yasya mudrasti khecharI . chitta.n charati khe yasmAjjihvA bhavati khegatA .. 82.. tenaiShA khecharI nAma mudrA siddhanamaskR^itA . khecharyA mudrayA yasya vivara.n lambikordhvataH .. 83.. binduH kSharati no yasya kAminyAli~Ngitasya cha . yAvadbinduH sthito dehe tAvanmR^ityubhaya.n kutaH .. 84.. yAvadbaddhA nabhomudrA tAvadbindurna gachChati . galito.api yadA binduH samprApto yonimaNDale .. 85.. vrajatyUrdhva.n haThAchChaktyA nibaddho yonimudrayA . sa eva dvividho binduH pANDaro lohitastathA .. 86.. pANDara.n shukramityAhurlohitAkhyaM mahArajaH . vidrumadrumasa.nkAsha.n yonisthAne sthita.n rajaH .. 87.. shashisthAne vasedbinduHstayoraikya.n sudurlabham . binduH shivo rajaH shaktirbindurindU rajo raviH .. 88.. ubhayaoH sa~NgamAdeva prApyate parama.n vapuH . vAyunA shaktichAlena prerita.n khe yathA rajaH .. 89.. raviNaikatvamAyAti bhaveddivya.n vapustadA . shukla.n chandreNa sa.nyukta.n rajaH sUryasamanvitam .. 90.. dvayoH samarasIbhAva.n yo jAnAti sa yogavit . shodhanaM malajAlAnA.n ghaTana.n chandrasUryayoH .. 91.. rasAnA.n shoShaNa.n samya~NmahAmudrAbhidhIyate .. 92.. vakShonyastahanurnipIDya suShira.n yoneshcha vAmA~NghriNA hastAbhyAmanudhArayanpravitataM pAda.n tathA dakShiNam .. ApUrya shvasanena kukShiyugalaM badhvA shanairechaye\- deShA pAtakanAshinI nanu mahAmudrA nR^iNAM prochyate .. 93.. athAtmanirNaya.n vyAkhyAsye .. hR^idisthAne aShTadalapadma.n vartate tanmadhye rekhAvalaya.n kR^itvA jIvAtmarUpa.n jyotIrUpamaNumAtra.n vartate tasminsarvaM pratiShThitaM bhavati sarva.n jAnAti sarva.n karoti sarvametachcharitamaha.n kartA.ahaM bhoktA sukhI duHkhI kANaH kha~njo badhiro mUkaH kR^ishaH sthUlo.anena prakAreNa svatantravAdena vartate .. pUrvadale vishramate pUrva.n dala.n shvetavarNa.n tadA bhaktipuraHsara.n dharme matirbhavati .. yadA.agneyadale vishramate tadAgneyadala.n raktavarNa.n tadA nidrAlasya matirbhavati .. yadA dakShiNadale vishramate taddakShiNadala.n kR^iShNavarNa.n tadA dveShakopamatirbhavati .. yadA nairR^itadale vishramate tannairR^itadala.n nIlavarNa.n tadA pApakarmahi.nsAmatirbhavati .. yadA pashchimadale vishramate tatpashchimadala.n sphaTikavarNa.n tadA krIDAvinode matirbhavati .. yadA vAyavyadale vishramate vAyavyadalaM mANikyavarNa.n tadA gamanachalanavairAgyamatirbhavati .. yadottaradale vishramate taduttaradalaM pItavarNa.n tadA sukhashR^i~NgAra\- matirbhavati .. yadeshAnadale vishramate tadIshAnadala.n vaiDUryavarNa.n tadA dAnAdikR^ipAmatirbhavati .. yadA sandhisandhiShu matirbhavati tadA vAtapittashleShmamahAvyAdhi\- prakopo bhavati .. yadA madhye tiShThati tadA sarva.n jAnAti gAyati nR^ityati paThatyAnanda.n karoti .. yadA netrashramo bhavati shramanirbharaNArthaM prathamarekhAvalaya.n kR^itvA madhye nimajjana.n kurute prathamarekhAbandhUkapuShpavarNa.n tadA nidrAvasthA bhavati .. nidrAvasthAmadhye svapnAvasthA bhavati .. svapnAvasthAmadhye dR^iShTa.n shrutamanumAnasambhavavArtA ityAdikalpanA.n karoti tadAdishramo bhavati .. shramanirharaNArtha.n dvitIyarekhAvalaya.n kR^itvA madhye nimajjana.n kurute dvitIyarekhA indrakopavarNa.n tadA suShuptyavasthA bhavati suShuptau kevalaparameshvarasambandhinI buddirbhavati nityabodhasvarUpA bhavati pashchAtparameshvara\- svarUpeNa prAptirbhavati .. tR^itIyarekhAvalaya.n kR^itvA madhye nimajjana.n kurute tR^itIyarekhA padmarAgavarNa.n tadA turIyAvasthA bhavati turIye kevalaparamAtma\- sambandhinI bhavati nityabodhasvarUpA bhavati tadA shanaiH shanairuparamedbuddhyA dhR^itigR^ihItayAtmasa.nsthaM manaH kR^itvA na ki~nchidapi chintayettadA prANApAnayoraikya.n kR^itvA sarva.n vishvamAtmasvarUpeNa lakShya.n dhArayati . yadA turIyAtItAvasthA tadA sarveShAmAnandasvarUpo bhavati dvandvAtIto bhavati yAvaddehadhAraNA vartate tAvattiShThati pashchAtparamAtmasvarUpeNa prAptirbhavati ityanena prakAreNa mokSho bhavatIdamevAtmadarshanopAyaM bhavanti .. chatuShpathasamAyuktamahAdvAragavAyunA . saha sthitatrikoNArdhagamane dR^ishyate.achyutaH .. 94.. pUrvoktatrikoNasthAnAdupari pR^ithivyAdipa~nchavarNaka.n dhyeyam . prANAdipa~nchavAyushcha bIja.n varNa.n cha sthAnakam . yakAraM prANabIja.n cha nIlajImUtasannibham . rakAramagnibIja.n cha apAnAdityasa.nnibham .. 95.. lakAraM pR^ithivIrUpa.n vyAna.n bandhUkasa.nnibham . vakAra.n jIvabIja.n cha udAna.n sha~NkhavarNakam .. 96.. hakAra.n viyatsvarUpa.n cha samAna.n sphaTikaprabham . hR^innAbhinAsAkarNa.n cha pAdA~NguShThAdisa.nsthitam .. 97.. dvisaptatisahasrANi nADImArgeShu vartate . aShTAvi.nshatikoTIShu romakUpeShu sa.nsthitAH .. 98.. samAnaprANa ekastu jIvaH sa eka eva hi . rechakAdi traya.n kuryAddR^iDhachittaH samAhitaH .. 99.. shanaiH samastamAkR^iShya hR^itsaroruhakoTare . prANApAnau cha badhvA tu praNavena samuchcharet .. 100.. karNasa~Nkochana.n kR^itvA li~Ngasa~Nkochana.n tathA . mUlAdhArAtsuShumnA cha padmatantunibhA shubhA .. 101.. amUrto vartate nAdo vINAdaNDasamutthitaH . sha~NkhanAdibhishchaiva madhyameva dhvaniryathA .. 102.. vyomarandhragato nAdo mAyUra.n nAdameva cha . kapAlakuhare madhye chaturdvArasya madhyame .. 103.. tadAtmA rAjate tatra yathA vyomni divAkaraH . kodaNDadvayamadhye tu brahmarandhreShu shaktitaH .. 104.. svAtmAnaM puruShaM pashyenmanastatra laya.n gatam . ratnAni jyotsninAda.n tu bindumAheshvaraM padam . ya eva.n veda puruShaH sa kaivalya.n samashnuta ityupaniShat .. 105.. AUM saha nAvavatu .. saha nau bhunaktu .. saha vIrya.n karavAvahai .. tejasvinAvadhItamastu mA vidviShAvahai .. AUM shAntiH shAntiH shAntiH .. iti dhyAnabindUpaniShatsamAptA .. ## Encoded by Sunder Hattangadi \medskip\hrule\obeylines Please send corrections to sanskrit@cheerful.com Last updated \today https://sanskritdocuments.org \end{document}