% Text title : Shri Jabaladarshana Upanishad or Darshana Upanishad % File name : jabaladarshana.itx % Category : upanishhat % Location : doc\_upanishhat % Author : Vedic tradition % Transliterated by : Sunder Hattangadi % Proofread by : Sunder Hattangadi % Description-comments : 90 / 108; Sama Veda - Yoga upanishad % Latest update : April 15, 2021 % Send corrections to : sanskrit at cheerful dot c om % % This text is prepared by volunteers and is to be used for personal study % and research. The file is not to be copied or reposted for promotion of % any website or individuals or for commercial purpose without permission. % Please help to maintain respect for volunteer spirit. % \documentstyle[11pt,multicol,itrans]{article} #include=ijag.inc #endwordvowel=.h \portraitwide \parindent=100pt \let\usedvng=\Largedvng % for 1 column \pagenumbering{itrans} \def\engtitle#1{\hrule\medskip\centerline{\LARGE #1}} \def\itxtitle#1{\medskip\centerline{\LARGEdvng #1}\medskip\hrule} \def\endtitles{\medskip\obeyspaceslines} %% \begin{document} \engtitle{.. ShriJabaladarshana Upanishad ..}## \itxtitle{.. jAbAladarshanopaniShat ..}##\endtitles ## yamAdyaShTA~NgayogeddhaM brahmamAtraprabodhataH | yogino yatpada.n yAnti tatkaivalyapadaM bhaje || OM ApyAyantu mamA~NgAni vAkprANashchakShuH shrotramatho balamindriyANi cha || sarvANi sarvaM brahmopaniShadaM mAhaM brahma nirAkuryAM mA mA brahma nirAkarodanirAkaraNamastvanirAkaraNaM mestu tadAtmani nirate ya upaniShatsu dharmAste mayi santu te mayi santu || OM shAntiH shAntiH shAntiH || hariH OM || dattAtreyo mahAyogI bhagavAnbhUtabhAvanaH | chaturbhujo mahAviShNuryogasAmrAjyadIkShitaH || 1|| tasya shiShyo munivaraH sA.nkR^itirnAma bhaktimAn | paprachCha gurumekAnte prA~njalirvinayAnvitaH || 2|| bhagavanbrUhi me yoga.n sAShTA~Nga.n saprapa~nchakam | yena vij~nAtamAtreNa jIvanmukto bhavAmyaham || 3|| sA.nkR^ite shruNu vakShyAmi yoga.n sAShTA~Ngadarshanam | yamashcha niyamashchaiva tathaivAsanameva cha || 4|| prANAyAmastathA brahmanpratyAhArastataH param | dhAraNA cha tathA dhyAna.n samAdhishchAShTamaM mune || 5|| ahi.nsA satyamasteyaM brahmacharya.n dayArjavam | kShamA dhR^itirmitAhAraH shaucha.n chaiva yamA dasha || 6|| vedoktena prakAreNa vinA satya.n tapodhana | kAyena manasA vAchA hi.nsA.ahi.nsA na chAnyathA || 7|| AtmA sarvagato.achChedyo na grAhya iti me matiH | sa chAhi.nsA varA proktA mune vedAntavedibhiH || 8|| chakShurAdIndriyairdR^iShTa.n shruta.n ghrAtaM munIshvara | tasyaivoktirbhavetsatya.n vipra tannAnyathA bhavet || 9|| sarva.n satyaM paraM brahma na chAnyaditi yA matiH | tachcha satya.n varaM prokta.n vedAntaj~nAnapAragaiH || 10|| anyadIye tR^iNe ratne kA~nchane mauktike.api cha | manasA vinivR^ittiryA tadasteya.n vidurbudhAH || 11|| AtmanyanAtmabhAvena vyavahAravivarjitam | yattadasteyamityuktamAtmavidbhirmahAmate || 12|| kAyena vAchA manasA strINAM parivivarjanam | R^itau bhAryA.n tadA svasya brahmacharya.n taduchyate || 13|| brahmabhAve manashchAraM brahmacharyaM parantapa || 14|| svAtmavatsarvabhUteShu kAyena manasA girA | anuj~nA yA dayA saiva proktA vedAntavedibhiH || 15|| putre mitre kalatre cha ripau svAtmani santatam | ekarUpaM mune yattadArjavaM prochyate mayA || 16|| kAyena manasA vAchA shatrubhiH paripIDite | buddhikShobhanivR^ittiryA kShamA sA munipu~Ngava || 17|| vedAdeva vinirmokShaH sa.nsArasya na chAnyathA | iti vij~nAnaniShpattirdhR^itiH proktA hi vaidikaiH | ahamAtmA na chAnyo.asmItyevamaprachyutA matiH || 18|| alpamR^iShTAshanAbhyA.n cha chaturthA.nshAvasheShakam | tasmAdyogAnuguNyena bhojanaM mitabhojanam || 19|| svadehamalanirmokSho mR^ijjalAbhyAM mahAmune | yattachChauchaM bhavedbAhyaM mAnasaM manana.n viduH | aha.n shuddha iti j~nAna.n shauchamAhurmanIShiNaH || 20|| atyantamalino deho dehI chAtyantanirmalaH | ubhayorantara.n j~nAtvA kasya shaucha.n vidhIyate || 21|| j~nAnashauchaM parityajya bAhye yo ramate naraH | sa mUDhaH kA~nchana.n tyaktvA loShTa.n gR^ihNAti suvrata || 22|| j~nAnAmR^itena tR^iptasya kR^itakR^ityasya yoginaH | na chAsti ki.nchitkartavyamasti chenna sa tattvavit || 23|| lokatraye.api kartavya.n ki.nchinnAstyAtmavedinAm || 24|| tasmAtsarvaprayatnena mune.ahi.nsAdisAdhanaiH | AtmAnamakSharaM brahma viddhi j~nAnAttu vedanAt || 25|| iti prathamaH khaNDaH || 1|| tapaH santoShamAstikya.n dAnamIshvarapUjanam | siddhAntashravaNa.n chaiva hrIrmatishcha japo vratam || 1|| ete cha niyamAH proktAstAnvakShyAmi kramAchChR^iNu || 2|| vedoktena prakAreNa kR^ichChrachAndrayaNAdibhiH | sharIrashoShaNa.n yattattapa ityuchyate budhaiH || 3|| ko vA mokShaH katha.n tena sa.nsAraM pratipannavAn | ityAlokanamarthaj~nAstapaH sha.nsanti paNDitAH || 4|| yadR^ichChAlAbhato nityaM prItiryA jAyate nR^iNAm | tatsantoSha.n viduH prAj~nAH parij~nAnaikatatparAH || 5|| brahmAdilokaparyantAdviraktyA yallabhetpriyam | sarvatra vigatasnehaH sa.ntoShaM parama.n viduH | shraute smArte cha vishvAso yattadAstikyamuchyate || 6|| nyAyArjitadhana.n shrAnte shraddhayA vaidike jane | anyadvA yatpradIyante taddAnaM prochyate mayA || 7|| rAgAdyapeta.n hR^idaya.n vAgaduShTAnR^itAdinA | hi.nsAdirahita.n karma yattadIshvarapUjanam || 8|| satya.n j~nAnamananta.n cha parAnandaM para.n dhruvam | pratyagityavagantavya.n vedAntashravaNaM budhAH || 9|| vedalaukikamArgeShu kutsita.n karma yadbhavet | tasminbhavati yA lajjA hrIH saiveti prakIrtitA | vaidikeShu cha sarveShu shraddhA yA sA matirbhavet || 10|| guruNA chopadiShTo.api tatra saMbandhavarjitaH | vedoktenaiva mArgeNa mantrAbhyAso japaH smR^itaH || 11|| kalpasUtre tathA vede dharmashAstre purANake | itihAse cha vR^ittiryA sa japaH prochyate mayA || 12|| japastu dvividhaH prokto vAchiko mAnasastathA || 13|| vAchikopA.nshuruchchaishcha dvividhaH parikIrtitaH | mAnasomananadhyAnabhedAddvaividhyamAshritaH || 14|| uchchairjapAdupA.nshushcha sahasraguNamuchyate | mAnasashcha tathopA.nshoH sahasraguNamuchyate || 15|| uchchairjapashcha sarveShA.n yathoktaphalado bhavet | nIchaiHshrotreNa chenmantraH shrutashchenniShphalaM bhavet || 16|| iti|| iti dvitIyaH khaNDaH || 2|| svastika.n gomukhaM padma.n vIrasi.nhAsane tathA | bhadraM muktAsana.n chaiva mayUrAsanameva cha || 1|| sukhAsanasamAkhya.n cha navamaM munipu~Ngava | jAnUrvorantare kR^itvA samyak pAdatale ubhe || 2|| samagrIvashiraHkAyaH svastika.n nityamabhyaset | savye dakShiNagulpha.n tu pR^iShThapArshve niyojayet || 3|| dakShiNe.api tathA savya.n gomukha.n tatprachakShate | a~NguShThAvadhi gR^ihNIyAddhastAbhyA.n vyutkrameNa tu || 4|| Urvorupari viprendra kR^itvA pAdataladvayam | padmAsanaM bhavetprAj~na sarvarogabhayApaham || 5|| dakShiNetarapAda.n tu dakShiNoruNi vinyaset | R^ijukAyaH samAsIno vIrAsanamudAhR^itam || 6|| gulphau tu vR^iShaNasyAdhaH sIvanyAH pArshvayoH kShipet | pArshvapAdau cha pANibhyA.n dR^iDhaM baddhvA sunishchalam | bhadrAsanaM bhavedetadviSharogavinAshanam || 7|| nipIDya sIvanI.n sUkShma.n dakShiNetaragulphataH | vAma.n yAmyena gulphena muktAsanamidaM bhavet || 8|| meDhrAdupari nikShipya savya.n gulpha.n tatopari | gulphAntara.n cha sa.nkShipya muktAsanamidaM mune || 9|| kUrparAgre munishreShTha nikShipennAbhipArshvayoH | bhUmyAM pANitaladvandva.n nikShipyaikAgramAnasaH || 10|| samunnatashiraHpAdo daNDavadvyomnisa.nsthitaH | mayUrAsanametatsyAtsarvapApapraNAshanam || 11|| yena kena prakAreNa sukha.n dhairya.n cha jAyate | tatsukhAsanamityuktamashaktastatsamAshrayet || 12|| Asana.n vijita.n yena jita.n tena jagattrayam | anena vidhinA yuktaH prANAyAma.n sadA kuru || 13|| iti|| iti tR^itIyaH khaNDaH || 3|| sharIra.n tAvadeva syAtShaNNavatya~NgulAtmakam | dehamadhye shikhisthAna.n taptajAmbUnadaprabham || 1|| trikoNaM manujAnA.n tu satyamukta.n hi sA.nkR^ite | gudAttu dvya~NgulAdUrdhvaM meDhrAttu dvyan~NgulAdadhaH || 2|| dehamadhyaM muniproktamanujAnIhi sA.nkR^ite | kandasthAnaM munishreShTha mUlAdhArAnnavA~Ngulam || 3|| chatura~NgulamAyAmavistAraM munipu~Ngava | kukkuTANDasamAkAraM bhUShita.n tu tvagAdibhiH || 4|| tanmadhye nAbhirityukta.n yogaj~nairmunipu~Ngava | kandamadhyasthitA nADI suShumneti prakIrtitA || 5|| tiShThanti paritastasyA nADayo munipu~Ngava | dvisaptatisahasrANi tAsAM mukhyAshchaturdasha || 6|| suShumnA pi~NgalA tadvadiDA chaiva sarasvatI | pUShA cha varuNA chaiva hastijihvA yashasvinI || 7|| alambusA kuhushchaiva vishvodarI tapasvinI | sha~NkhinI chaiva gAndhArA iti mukhyAshchaturdasha || 8|| tAsAM mukhyatamAstisrastisR^iShvekottamottamA | brahmanADIti sA proktA mune vedAntavedibhiH || 9|| pR^iShThamadhyasthitenAnsthA vINAdaNDena suvrata | saha mastakaparyanta.n suShumnA supratiShThitA || 10|| nAbhikandAdadhaH sthAna.n kuNDalyA dvya~NgulaM mune | aShTaprakR^itirUpA sA kuNDalI munisattama || 11|| yathAvadvAyucheShTA.n cha jalAnnAdIni nityashaH | paritaH kandapArshveShu nirudhyaiva sadA sthitA || 12|| svamukhena samAveShTya brahmarandhramukhaM mune | suShumnAyA iDA savye dakShiNe pi~NgalA sthitA || 13|| sarasvatI kuhushchaiva suShumnApArshvayoH sthite | gAndhArA hastijihvA cha iDAyAH pR^iShThapArshvayoH || 14|| pUShA yashasvinI chaiva pi~NgalA pR^iShThapUrvayoH | kuhoshcha hastijihvAyA madhye vishvodarI sthitA || 15|| yashasvinyAH kuhormadhye varuNA supratiShThitA | pUShAshcha sarasvatyA madhye proktA yashasvinI || 16|| gAndhArAyAH sarasvatyA madhye proktA cha sha~NkhinI | alambusA sthitA pAyuparyanta.n kandamadhyagA || 17|| pUrvabhAge suShumnAyA rAkAyAH sa.nsthitA kuhUH | adhashchordhva.n sthitA nADI yAmyanAsAntamiShyate || 18|| iaDA tu savyanAsAnta.n sa.nsthitA munipu~Ngava | yashasvinI cha vAmasya pAdA~NguShThAntamiShyate || 19|| pUShA vAmAkShiparyantA pi~NgalAyAstu pR^iShThataH | payasvinI cha yAmyasya karNAntaM prochyate budhaiH || 20|| sarasvatI tathA chordhvagatA jihvA tathA mune | hastijihvA tathA savyapAdA~NguShThAntamiShyate || 21|| sha~NkhinI nAma yA nADI savyakarNAntamiShyate | gAndhArA savyanetrAntA proktA vedAntavedibhiH || 22|| vishvodarAbhidhA nADI kandamadhye vyavasthitA | prANo.apAnastathA vyAnaH samAnodAna eva cha || 23|| nAgaH kUrmashcha kR^ikaro devadatto dhana~njayaH | ete nADIShu sarvAsu charanti dasha vAyavaH || 24|| teShu prANAdayaH pa~ncha mukhyAH pa~nchasu suvrata | prANasa.nj~nastathApAnaH pUjyaH prANastayormune || 25|| AsyanAsikayormadhye nAbhimadhye tathA hR^idi | prANasa.nj~no.anilo nitya.n vartate munisattama || 26|| apAno vartate nitya.n gudamadhyorujAnuShu | udare sakale kaTyA.n nAbhau ja~Nghe cha suvrata || 27|| vyAnaH shrotrAkShimadhye cha kukubhdyA.n gulphayorapi | prANasthAne gale chaiva vartate munipu~Ngava || 28|| udAnasa.nj~no vij~neyaH pAdayorhastayorapi | samAnaH sarvadeheShu vyApya tiShThatyasa.nshayaH || 29|| nAgAdivAyavaH pa~nchatvagasthyAdiShu sa.nsthitAH | niHshvAsochChvAsakAsAshcha prANakarma hi sA.nkR^ite || 30|| apAnAkhyasya vAyostu viNmUtrAdivisarjanam | samAnaH sarvasAmIpya.n karoti munipu~Ngava || 31|| udAna Urdhvagamana.n karotyeva na sa.nshayaH | vyAno vivAdakR^itprokto mune vedAntavedibhiH || 32|| udgArAdiguNaH prokto vyAnAkhyasya mahAmune | dhana~njayasya shobhAdi karma prokta.n hi sA.nkR^ite || 33|| nimIlanAdi kUrmasya kShudhA tu kR^ikarasya cha | devadattasya viprendra tandrIkarma prakIrtitam || 34|| suShumnAyAH shivo deva iDAyA devatA hariH | pi~NgalAyA vira~nchiH syAtsarasvatyA virANmune || 35|| pUShAdhidevatA proktA varuNA vAyudevatA | hastijihvAbhidhAyAstu varuNo devatA bhavet || 36|| yashasvinyA munishreShTha bhagavAnbhAskarastathA | alambusAyA abAtmA varuNaH parikIrtitaH || 37|| kuhoH kShuddevatA proktA gAndhArI chandradevatA | sha~NkhinyAshchandramAstadvatpayasvinyAH prajApatiH || 38|| vishvodarAbhidhAyAstu bhagavAnpAvakaH patiH | iDAyA.n chandramA nitya.n charatyeva mahAmune || 39|| pi~NgalAyA.n ravistadvanmune vedavidA.n vara | pi~NgalAyAmiDAyA.n tu vAyoH sa.nkramaNa.n tu yat || 40|| taduttarAyaNaM proktaM mune vedAntavedibhiH | iDAyAM pi~NgalAyA.n tu prANasa.nkramaNaM mune || 41|| dakShiNAyanamityuktaM pi~NgalAyAmiti shrutiH | iDApi~NgalayoH sa.ndhi.n yadA prANaH samAgataH || 42|| amAvAsyA tadA proktA dehe dehabhR^itA.n vara | mUlAdhAra.n yadA prANaH praviShTaH paNDitottama || 43|| tadAdya.n viShuvaM prokta.n tapasaistApatottama | prANasa.nj~no munishreShTha mUrdhAnaM prAvishadyadA || 44|| tadantya.n viShuvaM prokta.n tApasaistattvachintakaiH | niHshvAsochChvAsana.n sarvaM mAsAnA.n sa.nkramo bhavet || 45|| iDAyAH kuNDalIsthAna.n yadA prANaH samAgataH | somagrahaNamityukta.n tadA tattvavidA.n vara || 46|| yadA pi~NgalayA prANaH kuNDalIsthAnamAgataH | tadAtadA bhavetsUryagrahaNa munipu~Ngava || 47|| shrIparvata.n shiraHsthAne kedAra.n tu lalATake | vArANasI mahAprAj~na bhruvorghrANasya madhyame || 48|| kurukShetra.n kuchasthAne prayAga.n hR^itsaroruhe | chidambara.n tu hR^inmadhye AdhAre kamalAlayam || 49|| AtmatIrtha.n samutsR^ijya bahistIrthAni yo vrajet | karastha.n sa mahAratna.n tyaktvA kAcha.n vimArgate || 50|| bhAvatIrthaM para.n tIrthaM pramANa.n sarvakarmasu | anyathAli~Ngyate kAntA anyathAli~Ngyate sutA || 51|| tIrthAni toyapUrNAni devAnkAShThAdinirmitAn | yogino na prapUjyante svAtmapratyayakAraNAt || 52|| bahistIrthAtpara.n tIrthamantastIrthaM mahAmune | AtmatIrthaM mahAtIrthamanyattIrtha.n nirarthakam || 53|| chittamantargata.n duShTa.n tIrthasnAnairna shuddhyati | shatasho.api jalairdhauta.n surAbhANDamivashuchi || 54|| viShuvAyanakAleShu grahaNe chAntare sadA | vArANasyAdike sthAne snAtvA shuddho bhavennaraH || 55|| j~nAnayogaparANA.n tu pAdaprakShAlita.n jalam | bhAvashuddhyarthamaj~nAnA.n tattIrthaM munipu~Ngava || 56|| tIrthe j~nAne jape yaj~ne kAShThe pAShANake sadA | shivaM pashyati mUDhAtmA shive dehe pratiShThite || 57|| antasthaM mAM parityajya bahiShTha.n yastu sevate | hastasthaM piNDamutsR^ijya lihetkUrparamAtmanaH || 58|| shivamAtmani pashyanti pratimAsu na yoginaH | aj~nAnaM bhAvanArthAya pratimAH parikalpitAH || 59|| apUrvamaparaM brahma svAtmAna.n satyamadvayam | praj~nAnaghanamAnanda.n yaH pashyati sa pashyati || 60|| nADIpu~nja.n sadA sAra.n narabhAvaM mahAmune | samutsR^ijyAtmanAtmAnamahamityeva dhAraya || 61|| asharIra.n sharIreShu mahAnta.n vibhumIshvaram | AnandamakShara.n sAkShAnmatvA dhIro na shochati || 62|| vibhedajanake j~nAne naShTe j~nAnabalAnmune | Atmano brahmaNo bhedamasanta.n ki.n kariShyati || 63|| iti|| iti chaturthaH khaNDaH || 4|| samyakkathaya me brahmanADIshuddhi.n samAsataH | yathA shuddhyA sadA dhyAya~njIvanmukto bhavAmyaham || 1|| sA.nkR^ite shruNu vakShyAmi nADIshuddhi.n samAsataH | vidhyuktakarmasa.nyuktaH kAmasa.nkalpavarjitaH || 2|| yamAdyaShTA~Ngasa.nyuktaH shAntaH satyaparAyaNaH | svAtmanyavasthitaH samyagj~nAnibhishcha sushikShitaH || 3|| parvatAgre nadItIre bilvamUle vane.athavA | manorame shuchau deshe maTha.n kR^itvA samAhitaH || 4|| Arabhya chAsanaM pashchAtprA~Nmukhoda~Nmukho.api vA | samagrIvashiraHkAyaH sa.nvR^itAsyaH sunishchalaH || 5|| nAsAgre shashabhR^idbimbe bindumadhye turIyakam | sravantamamR^itaM pashyennetrAbhyA.n susamAhitaH || 6|| iDayA prANamAkR^iShya pUrayitvodare sthitam | tato.agni.n dehamadhyastha.n dhyAya~njvAlAvalIyutam || 7|| bindunAdasamAyuktamagnibIja.n vichintayet | pashchAdvirechayetsamyakprANaM pi~NgalayA budhaH || 8|| punaH pi~NgalayApUrya vahnibIjamanusmaret | punarvirachayeddhImAniDayaiva shanaiH shanaiH || 9|| trichaturvAsara.n vAtha trichaturvArameva cha | ShaTkR^itvA vicharennitya.n rahasyeva.n trisandhiShu || 10|| nADIshuddhimavApnoti pR^ithak chihnopalakShitaH | sharIralaghutA dIptirvahnerjATharavartinaH || 11|| nAdAbhivyaktirityetachchihna.n tatsiddhisUchakam | yAvadetAni sampashyettAvadeva.n samAcharet || 12|| athavaitatparityajya svAtmashuddhi.n samAcharet | AtmA shuddhaH sadA nityaH sukharUpaH svayaMprabhaH || 13|| aj~nAnAnmalino bhAti j~nAnachChuddho bhavatyayam | aj~nAnamalapa~Nka.n yaH kShAlayejj~nAnato yataH | sa eva sarvadA shuddho nAnyaH karmarato hi saH || 14|| iti|| iti pa~nchamaH khaNDaH || 5|| prANAyAmakrama.n vakShye sA.nkR^ite shruNu sAdaram | prANAyAma iti prokto rechapUrakakumbhakaiH || 1|| varNatrayAtmakAH proktA rechapUrakakumbhakAH | sa eSha praNavaH proktaH prANAyAmastu tanmayaH || 2|| iDayA vAyumAkR^iShya pUrayitvodare sthitam | shanaiH ShoDashabhirmAtrairakAra.n tatra sa.nsmaret || 3|| pUrita.n dhArayetpashchAchchatuHShaShTyA tu mAtrayA | ukAramUrtimantrApi sa.nsmaranpraNava.n japet || 4|| yAvadvA shakyate tAvaddhArayejjapatatparaH | pUrita.n rechayetpashchAnmakAreNAnilaM budhaH || 5|| shanaiH pi~NgalayA tatra dvAtri.nshanmAtrayA punaH | prANAyAmo bhavedeva.n tatashchaiva.n samabhyaset || 6|| punaH pi~NgalayApUrya mAtraiH ShoDashabhistathA | akAramUrtimatrApi smaredekAgramAnasaH || 7|| dhArayetpUrita.n vidvAnpraNava.n sa.njapanvashI | ukAramUrti.n sa dhyAya.nshchatuHShaShTyA tu mAtrayA || 8|| makAra.n tu smaranpashchAdrechayediDayAnilam | evameva punaH kuryAdiDayApUrya buddhimAn || 9|| eva.n samabhyasennityaM prANAyAmaM munIshvara | evamabhyAsato nitya.n ShaNmAsAdyatnavAnbhavet || 10|| vatsarAdbrahmavidvAnsyAttasmAnnitya.n samabhyaset | yogAbhyAsarato nitya.n svadharmaniratashcha yaH || 11|| prANasa.nyamanenaiva j~nAnAnmukto bhaviShyati | bAhyAdApUraNa.n vAyoHrudare pUrako hi saH || 12|| sampUrNakumbhavadvAyordhAraNa.n kumbhako bhavet | bahirvirachana.n vAyorudarAdrachekaH smR^itaH || 13|| prasvedajanako yastu prANAyAmeShu so.adhamaH | kaMpanaM madhyama.n vidyAdutthAna.n cottama.n viduH || 14|| pUrvaMpUrvaM prakurvIta yAvadutthAnasaMbhavaH | saMbhavatyuttame prAj~naH prANAyAme sukhI bhavet || 15|| prANAyamena chitta.n tu shuddhaM bhavati suvrata | chitte shuddhe shuchiH sAkShAtpratyagjyotirvyavasthitaH || 16|| prANashchittena sa.nyuktaH paramAtmani tiShThati | prANAyAmaparasyAsya puruShasya mahAtmanaH || 17|| dehashchottiShThate tena ki.nchijj~nAnAdvimuktatA | rechakaM pUrakaM muktvA kumbhaka.n nityamabhyaset || 18|| sarvapApavinirmuktaH samyagj~nAnamavApnuyAt | manojavatvamApnoti palitAdi cha nashyati || 19|| prANAyAmaikaniShThasya na ki.nchidapi durlabham | tasmAtsarvaprayatnena prANAyAmAnsamabhyaset || 20|| viniyogAnpravakShyAmi prANAyAmasya suvrata | sandhyayorbrAhmakAle.api madhyAhne vAthavA sadA || 21|| bAhyaM prANa.n samAkR^iShya pUrayitvodareNa cha | nAsAgre nAbhimadhye cha pAdA~NguShThe cha dhArayet || 22|| sarvarogavinirmukto jIvedvarShashata.n naraH | nAsAgradhAraNAdvApi jito bhavati suvrata || 23|| sarvaroganivR^ittiH syAnnAbhimadhye tu dhAraNAt | sharIralaghutA vipra pAdA~NguShThanirodhanAt || 24|| jihvayA vAyumAkR^iShya yaH pibetsatata.n naraH | shramadAhavinirmukto yogI nIrogatAmiyAt || 25|| jihvayA vAyumAkR^iShya jihvAmUle nirodhayet | pibedamR^itamavyagra.n sakala.n sukhamApnuyAt || 26|| iDayA vAyumAkR^iShya bhruvormadhye nirodhayet | yaH pibedamR^ita.n shuddha.n vyAdhibhirmuchyate hi saH || 27|| iDayA vedatattvaj~nastathA pi~Ngalayaiva cha | nAbhau nirodhayettena vyAdhibhirmuchyate naraH || 28|| mAsamAtra.n trisandhyAyA.n jihvayAropya mArutam | amR^ita.n cha pibennAbhau mandaMmanda.n nirodhayet || 29|| vAtajAH pittajA doShA nashyantyeva na sa.nshayaH | nAsAbhyA.n vAyumAkR^iShya netradvandve nirodhayet || 30|| netrarogA vinashyanti tathA shrotranirodhanAt | tathA vAyu.n samAropya dhArayechChirasi sthitam || 31|| shirorogA vinashyanti satyamukta.n hi sA.nkR^ite | svastikAsanamAsthAya samAhitamanAstathA || 32|| apAnamUrdhvamutthApya praNavena shanaiH shanaiH | hastAbhyA.n dhArayetsamyakkarNAdikaraNAni cha || 33|| a~NguShThAbhyAM mune shrotre tarjanIbhyA.n tu chakShuShI | nAsApuTavadhAnAbhyAM prachChAdya karaNAni vai || 34|| AnandAvirbhavo yAvattAvanmUrdhani dhAraNAt | prANaH prayAtyanenaiva brahmarandhraM mahAmune || 35|| brahmarandhra.n gate vAyau nAdashchotpadyate.anagha | sha~NkhadhvaninibhashchAdau madhye meghadhvaniryathA || 36|| shiromadhyagate vAyau giriprasravaNa.n yathA | pashchAtprIto mahAprAj~naH sAkShAdAtmonmukho bhavet || 37|| punastajj~nAnaniShpattiryogAtsa.nsAranihnutiH | dakShiNottaragulphena sIvinIM pIDayetsthiram || 38|| savyetareNa gulphena pIDayedbuddhimAnnaraH | jAnvoradhaH sthitA.n sandhi.n smR^itvA deva.n triyambakam || 39|| vinAyaka.n cha sa.nsmR^itya tathA vAgIshvarIM punaH | li~NganAlAtsamAkR^iShya vAyumapyagrato mune || 40|| praNavena niyuktena binduyuktena buddhimAn | mUlAdhArasya viprendra madhye ta.n tu nirodhayet || 41|| nirudhya vAyunA dIpto vahnirUhati kuNDalIm | punaH suShumnayA vAyurvahninA saha gachChati || 42|| evamabhyAsatastasya jito vAyurbhavedbhR^isham | prasvedaH prathamaH pashchAtkampanaM munipu~Ngava || 43|| utthAna.n cha sharIrasya chihnametajjite.anale | evamabhyAsatastasya mUlarogo vinashyati || 44|| bhagandara.n cha naShTa.n syAtsarvarogAshcha sA.nkR^ite | pAtakAni vinashyanti kShudrANi cha mahAnti cha || 45|| naShTe pApe vishuddha.n syAchchittadarpaNamadbhutam | punarbrahmAdibhogebhyo vairAgya.n jayate hR^idi || 46|| viraktasya tu sa.nsArAjj~nAna.n kaivalyasAdhanam | tena pApApahAniH syAjj~nAtvA deva.n sadAshivam || 47|| j~nAnAmR^itaraso yena sakR^idAsvAdito bhavet | sa sarvakAryamutsR^ijya tatraiva paridhAvati || 48|| j~nAnasvarUpamevAhurjagadetadvilakShaNam | arthasvarUpamaj~nAnAtpashyantyanye kudR^iShTayaH || 49|| AtmasvarUpavij~nAnAdaj~nAnasya parikShayaH | kShINe.aj~nAne mahAprAj~na rAgAdInAM parikShayaH || 50|| rAgAdyasaMbhave prAj~na puNyapApavimardanam | tayornAshe sharIreNa na punaH samprayujyate || 51|| iti|| iti ShaShThaH khaNDaH || 6|| athAtaH sampravakShyAmi pratyAhAraM mahAmune | indriyANA.n vicharatA.n viShayeShu svabhAvataH || 1|| balAdAharaNA.n teShAM pratyAhAraH sa uchyate | yatpashyati tu tatsarvaM brahma pashyansamAhitaH || 2|| pratyAhAro bhavedeSha brahmavidbhiH puroditaH | yadyachChuddhamashuddha.n vA karotyAmaraNAntikam || 3|| tatsarvaM brahmaNe kuryAtpratyAhAraH sa uchyate | athavA nityakarmANi brahmArAdhanabuddhitaH || 4|| kAmyAni cha tathA kuryAtpratyAhAraH sa uchyate | athavA vAyumAkR^iShya sthAnAtsthAna.n nirodhayet || 5|| dantamUlAttathA kaNThe kaNThAdurasi mArutam | urodeshAtsamAkR^iShya nAbhideshe nirodhayet || 6|| nAbhideshAtsamAkR^iShya kuNDalyA.n tu nirodhayet | kuNDalIdeshato vidvAnmUlAdhAre nirodhayet || 7|| athApAnAtkaTidvandve tathorau cha sumadhyame | tasmAjjAnudvaye ja~Nghe pAdA~NguShThe nirodhayet || 8|| pratyAhAro.ayamuktastu pratyAhArasmaraiH purA | evamabhyAsayuktasya puruShasya mahAtmanaH || 9|| sarvapApAni nashyanti bhavarogashcha suvrata | nAsAbhyA.n vAyumAkR^iShya nishchalaH svastikAsanaH || 10|| pUrayedanila.n vidvAnApAdatalamastakam | pashchAtpAdadvaye tadvanmUlAdhare tathaiva cha || 11|| nAbhikande cha hR^inmadhye kaNThamUle cha tAluke | bhruvormadhye lalATe cha tathA mUrdhani dhArayet || 12|| dehe svAtmamati.n vidvAnsamAkR^iShya samAhitaH | AtmanAtmani nirdvandve nirvikalpe nirodhayet || 13|| pratyAhAraH samAkhyAtaH sAkShAdvedAntavedibhiH | evamabhyasatastasya na ki.nchidapi durlabham || 14|| iti|| iti saptamaH khaNDaH || 7|| athAtaH sampravakShyAmi dhAraNAH pa~ncha suvrata | dehamadhyagate vyomni bAhyAkAsha.n tu dhArayet || 1|| prANe bAhyAnila.n tadvajjvalane chAgnimaudare | toya.n toyA.nshake bhUmiM bhUmibhAge mahAmune || 2|| hayavaralakArAkhyaM mantramuchchArayetkramAt | dhAraNaiShA parA proktA sarvapApavishodhinI || 3|| jAnvantaM pR^ithivI hya.nsho hyapA.n payvantamuchyate | hR^idayA.nshastathAgna.nsho bhrUmadhyAnto.anilA.nshakaH || 4|| AkAshA.nshastathA prAj~na mUrdhA.nshaH parikIrtitaH | brahmANaM pR^ithivIbhAge viShNu.n toyA.nshake tathA || 5|| agnya.nshe che maheshAnamIshvara.n chAnilA.nshake | AkAshA.nshe mahAprAj~na dhArayettu sadAshivam || 6|| athavA tava vakShyAmi dhAraNAM munipu~Ngava | puruShe sarvashAstAraM bodhAnandamaya.n shivam || 7|| dhArayedbuddhimAnnitya.n sarvapApavishuddhaye | brahmAdikAryarUpANi sve sve sa.nhR^itya kAraNe || 8|| sarvakAraNamavyaktamanirUpyamachetanam | sAkShAdAtmani sampUrNe dhArayetpraNavena tu | indriyANi samAhR^itya manasAtmani yojayet || 9|| iti|| ityaShTamaH khaNDaH || 8|| athAtaH sampravakShyAmi dhyAna.n sa.nsAranAshanam | R^ita.n satyaM paraM brahma sarvasa.nsArabheShajam || 1|| Urdhvareta.n vishvarUpa.n virUpAkShaM maheshvaram | so.ahamityAdareNaiva dhyAyedogIshvareshvaram || 2|| athavA satyamIshAna.n j~nAnamAnandamadvayam | atyarthamachala.n nityamAdimadhyAntavarjitam || 3|| tathA sthUlamanAkAshamasa.nspR^ishyamachAkShuSham | na rasa.n na cha gandhAkhyamaprameyamanUpamam || 4|| AtmAna.n sachchidAnandamanantaM brahma suvrata | ahamasmItyabhidhyAyeddhyeyAtIta.n vimuktaye || 5|| evamabhyAsayuktasya puruShasya mahAtmanaH | kramAdvedAntavij~nAna.n vijAyeta na sa.nshayaH || 6|| iti|| iti navamaH khaNDaH || 9|| athAtaH sampravakShyAmi samAdhiM bhavanAshanam | samAdhiH sa.nvidutpattiH parajIvaikatAM prati || 1|| nityaH sarvagato hyAtmA kUTastho doShavarjitaH | ekaH sanbhidyate bhrAntyA mAyayA na svarUpataH || 2|| tasmAdadvaitamevAsti na prapa~ncho na sa.nsR^itiH | yathAkAsho ghaTAkAsho maThAkAsha itIritaH || 3|| tathA bhrAntairdvidhA prokto hyAtmA jIveshvarAtmanA | nAha.n deho na cha prANo nendriyANi mano nahi || 4|| sadA sAkShisvarUpatvAchChiva evAsmi kevalaH | iti dhIryA munishreShTha sA samAdhirihochyate || 5|| sAhaM brahma na sa.nsArI na matto.anyaH kadAchana | yathA phenatara~NgAdi samudrAdutthitaM punaH || 6|| samudre lIyate tadvajjaganmayyanulIyate | tasmAnmanaH pR^itha~N nAsti jaganmAyA cha nAsti hi || 7|| yasyaivaM paramAtmAyaM pratyagbhUtaH prakAshitaH | sa tu yAti cha puMbhAva.n svaya.n sAkShAtparAmR^itam || 8|| yadA manasi chaitanyaM bhAti sarvatraga.n sadA | yogino.avyavadhAnena tadA sampadyate svayam || 9|| yadA sarvANi bhUtAni svAtmanyeva hi pashyati | sarvabhUteShu chAtmAnaM brahma sampadyate tadA || 10|| yadA sarvANi bhUtAni samAdhistho na pashyati | ekIbhUtaH pareNA.asau tadA bhavati kevalaH || 11|| yadA pashyati chAtmAna.n kevalaM paramArthataH | mAyAmAtra.n jagatkR^itsna.n tadA bhavati nirvR^itiH || 12|| evamuktvA sa bhagavAndattAtreyo mahAmuniH | sA.nkR^itiH svasvarUpeNa sukhamAste.atinirbhayaH || 13|| iti|| iti dashamaH khaNDaH || 10|| OM ApyAyantu mamA~NgAni vAkprANashchakShuH shrotramatho balamindriyANi cha || sarvANi sarvaM brahmopaniShadaM mAhaM brahma nirAkuryAM mA mA brahma nirAkarodanirAkaraNamastvanirAkaraNaM mestu tadAtmani nirate ya upaniShatsu dharmAste mayi santu te mayi santu || OM shAntiH shAntiH shAntiH || hariH OM tatsat || iti shrIjAbAladarshanopaniShatsamAptA || ## Encoded by Sunder Hattangadi \medskip\hrule\obeylines Please send corrections to sanskrit at cheerful dot c om Last updated \today https://sanskritdocuments.org \end{document}