% Text title : maaNDuukyopanishhat.h kaarikaa % File name : kaarikaa.itx % Category : upanishhat, svara, gauDapaada % Location : doc\_upanishhat % Author : gauDapaada % Transliterated by : Anshuman Pandey pandey at umich.edu M. Giridhar, Kim Poulsen (poulsen at dk-online.dk). % Proofread by : Aikya Param (aikya at ix.netcom.com), David Lyttle dhlyttle at hotmail.com % Description-comments : four prakaraNas or treatises explaining the % Latest update : July 14, 2006. July 1, 2011 % Send corrections to : sanskrit at cheerful dot c om % % This text is prepared by volunteers and is to be used for personal study % and research. The file is not to be copied or reposted for promotion of % any website or individuals or for commercial purpose without permission. % Please help to maintain respect for volunteer spirit. % \documentstyle[11pt,multicol,itrans]{article} #include=ijag.inc #endwordvowel=.h \portraitwide \parindent=100pt \let\usedvng=\Largedvng % for 1 column \pagenumbering{itrans} \def\engtitle#1{\hrule\medskip\centerline{\LARGE #1}} \def\itxtitle#1{\medskip\centerline{\LARGEdvng #1}\medskip\hrule} \def\endtitles{\medskip\obeyspaceslines} %% \begin{document} \engtitle{.. Mandukyopanishat with Karika by Gaudapada ..}## \itxtitle{.. mANDUkyopaniShat kArikAsahitA ..}##\endtitles ## \medskip | sagauDapAdIyakArikAtharvavedIyamANDUkyopaniShat | \medskip OM bhadraM karNebhiH shR^iNuyAma devA bhadraM pashyemAkShabhiryajatrAH | sthiraira~NgaistuShTuvA.nsastanUbhirvyashema devahitaM yadAyuH || bhadraM no api vAtaya manaH || OM shAntiH shAntiH shAntiH | \medskip\medskip hariH OM | OM ityetadakSharaM ida{\m+} sarvaM tasyopavyAkhyAnaM bhUtaM bhavad bhaviShyaditi sarvamo.nkAra eva | yachchAnyat trikAlAtItaM tadapyo.nkAra eva || 1|| sarva{\m+} hyetad brahmAyamAtmA brahma so.ayamAtmA chatuShpAt || 2|| jAgaritasthAno bahiShpraj~naH saptA~Nga ekonavi.nshatimukhaH sthUlabhugvaishvAnaraH prathamaH pAdaH || 3|| svapnasthAno.antaHpraj~naH saptA~Nga ekonavi.nshatimukhaH praviviktabhuktaijaso dvitIyaH pAdaH || 4|| yatra supto na ka~nchana kAmaM kAmayate na ka~nchana svapnaM pashyati tat suShuptam | suShuptasthAna ekIbhUtaH praj~nAnaghana evAnandamayo hyAnandabhuk chetomukhaH prAj~nastR^itIyaH pAdaH || 5|| eSha sarveshvaraH eSha sarvaj~na eSho.antaryAmyeSha yoniH sarvasya prabhavApyayau hi bhUtAnAm || 6|| \medskip atraite shlokA bhavanti \smallskip bahiShpraj~no vibhurvishvo hyantaHpraj~nastu taijasaH | ghanapraj~nastathA prAj~na eka eva tridhA smR^itaH || 1|| dakShiNAkShimukhe vishvo manasyantastu taijasaH | AkAshe cha hR^idi prAj~nastridhA dehe vyavasthitaH || 2|| vishvo hi sthUlabhu~NnityaM taijasaH praviviktabhuk | Anandabhuk tathA prAj~nastridhA bhogaM nibodhata || 3|| sthUlaM tarpayate vishvaM praviviktaM tu taijasam | Anandashcha tathA prAj~naM tridhA tR^iptiM nibodhata || 4|| triShu dhAmasu yadbhojyaM bhoktA yashcha prakIrtitaH | vedaitadubhayaM yastu sa bhu~njAno na lipyate || 5|| prabhavaH sarvabhAvAnAM satAmiti vinishchayaH | sarvaM janayati prANashcheto.n.ashUnpuruShaH pR^ithak || 6|| vibhUtiM prasavaM tvanye manyante sR^iShTichintakAH | svapnamAyAsarUpeti sR^iShTiranyairvikalpitA || 7|| ichChAmAtraM prabhoH sR^iShTiriti sR^iShTau vinishchitAH | kAlAtprasUtiM bhUtAnAM manyante kAlachintakAH || 8|| bhogArthaM sR^iShTirityanye krIDArthamiti chApare | devasyaiSha svabhAvo.ayamAptakAmasya kA spR^ihA || 9|| \medskip \-\-\-\-\-\-\-\-\-\-\-\-\-\-\-\-\-\-\-\-\-\-\-\-\-\-\-\-\-\-\-\-\-\- \medskip nAntaHpraj~naM na bahiShpraj~naM nobhayataHpraj~naM na praj~nAnaghanaM na praj~naM nApraj~nam | adR^iShTamavyavahAryamagrAhyamalakShaNaM achintyamavyapadeshyamekAtmapratyayasAraM prapa~nchopashamaM shAntaM shivamadvaitaM chaturthaM manyante sa AtmA sa vij~neyaH || 7|| \medskip atraite shlokA bhavanti \smallskip nivR^itteH sarvaduHkhAnAmIshAnaH prabhuravyayaH | advaitaH sarvabhAvAnAM devasturyo vibhuH smR^itaH || 10|| kAryakAraNabaddhau tAviShyete vishvataijasau | prAj~naH kAraNabaddhastu dvau tau turye na sidhyataH || 11|| na.a.atmAnaM na parA.nshchaiva na satyaM nApi chAnR^itam | prAj~naH ki~nchana sa.nvetti turyaM tatsarvadR^iksadA || 12|| dvaitasyAgrahaNaM tulyamubhayoH prAj~naturyayoH | bIjanidrAyutaH prAj~naH sA cha turye na vidyate || 13|| svapnanidrAyutAvAdyau prAj~nastvasvapnanidrayA | na nidrAM naiva cha svapnaM turye pashyanti nishchitAH || 14|| anyathA gR^ihNataH svapno nidrA tattvamajAnataH | viparyAse tayoH kShINe turIyaM padamashnute || 15|| anAdimAyayA supto yadA jIvaH prabudhyate | ajamanidramasvapnamadvaitaM budhyate tadA || 16|| prapa~ncho yadi vidyeta nivarteta na sa.nshayaH | mAyAmAtramidaM dvaitamadvaitaM paramArthataH || 17|| vikalpo vinivarteta kalpito yadi kenachit | upadeshAdayaM vAdo j~nAte dvaitaM na vidyate || 18|| \medskip \-\-\-\-\-\-\-\-\-\-\-\-\-\-\-\-\-\-\-\-\-\-\-\-\-\-\-\-\-\-\-\-\-\- \medskip so.ayamAtmA.adhyakSharamo.nkAro.adhimAtraM pAdA mAtrA mAtrAshcha pAdA akAra ukAro makAra iti || 8|| jAgaritasthAno vaishvAnaro.akAraH prathamA mAtrA.a.apterAdimattvAd vA.a.apnoti ha vai sarvAn.h kAmAnAdishcha bhavati ya evaM veda || 9|| svapnasthAnastaijasa ukAro dvitIyA mAtrotkarShAd.h ubhayatvAdvotkarShati ha vai j~nAnasantatiM samAnashcha bhavati nAsyAbrahmavitkule bhavati ya evaM veda || 10|| suShuptasthAnaH prAj~no makArastR^itIyA mAtrA miterapItervA minoti ha vA ida{\m+} sarvamapItishcha bhavati ya evaM veda || 11|| \medskip atraite shlokA bhavanti \smallskip vishvasyAtvavivakShAyAmAdisAmAnyamutkaTam | mAtrAsampratipattau syAdAptisAmAnyameva cha || 19|| taijasasyotvavij~nAna utkarSho dR^ishyate sphuTam | mAtrAsampratipattau syAdubhayatvaM tathAvidham || 20|| makArabhAve prAj~nasya mAnasAmAnyamutkaTam | mAtrAsampratipattau tu layasAmAnyameva cha || 21|| triShu dhAmasu yattulyaM sAmAnyaM vetti nishchitaH | sa pUjyaH sarvabhUtAnAM vandyashchaiva mahAmuniH || 22|| akAro nayate vishvamukArashchApi taijasam | makArashcha punaH prAj~naM nAmAtre vidyate gatiH || 23|| \medskip \-\-\-\-\-\-\-\-\-\-\-\-\-\-\-\-\-\-\-\-\-\-\-\-\-\-\-\-\-\-\-\-\-\- \medskip amAtrashchaturtho.avyavahAryaH prapa~nchopashamaH shivo.advaita evamo.nkAra Atmaiva sa.nvishatyAtmanA.a.atmAnaM ya evaM veda || 12|| \medskip atraite shlokA bhavanti \medskip o.nkAraM pAdasho vidyAtpAdA mAtrA na sa.nshayaH | o.nkAraM pAdasho j~nAtvA na ki~nchidapi chintayet || 24|| yu~njIta praNave chetaH praNavo brahma nirbhayam | praNave nityayuktasya na bhayaM vidyate kvachit || 25|| praNavo hyaparaM brahma praNavashcha paraH smR^itaH | apUrvo.anantaro.abAhyo.anaparaH praNavo.avyayaH || 26|| sarvasya praNavo hyAdirmadhyamantastathaiva cha | evaM hi praNavaM j~nAtvA vyashnute tadanantaram || 27|| praNavaM hIshvaraM vidyAtsarvasya hR^idi sa.nsthitam | sarvavyApinamo~NkAraM matvA dhIro na shochati || 28|| amAtro.anantamAtrashcha dvaitasyopashamaH shivaH | o.nkAro vidito yena sa munirnetaro janaH || 29|| \smallskip iti mANDUkyopaniShadarthAviShkaraNaparAyA.nsu gauDapAdiyakArIkAyA.nsu prathamamAgamaprakaraNam || 1|| | OM tatsat | \medskip gauDapAdIyakArikAsu vaitathyAkhyaM dvitIyaM prakaraNam | | hariH OM | \medskip vaitathyaM sarvabhAvAnAM svapna AhurmanIShiNaH | antaHsthAnAttu bhAvAnAM sa.nvR^itatvena hetunA || 1|| adIrghatvAchcha kAlasya gatvA deshAnna pashyati | pratibuddhashcha vai sarvastasmindeshe na vidyate || 2|| abhAvashcha rathAdInAM shrUyate nyAyapUrvakam | vaitathyaM tena vai prAptaM svapna AhuH prakAshitam || 3|| antaHsthAnAttu bhedAnAM tasmAjjAgarite smR^itam | yathA tatra tathA svapne sa.nvR^itatvena bhidyate || 4|| svapnajAgaritasthAne hyekamAhurmanIShiNaH | bhedAnAM hi samatvena prasiddhenaiva hetunA || 5|| AdAvante cha yannAsti vartamAne.api tattathA || vitathaiH sadR^ishAH santo.avitathA iva lakShitAH || 6|| saprayojanatA teShAM svapne vipratipadyate | tasmAdAdyantavattvena mithyaiva khalu te smR^itAH || 7|| apUrvaM sthAnidharmo hi yathA svarganivAsinAm | tAnyaM prekShate gatvA yathaiveha sushikShitaH || 8|| svapnavR^ittAvapi tvantashchetasA kalpitaM tvasat | bahishchetogR^ihItaM sad.hdR^iShTaM vaitathyametayoH || 9|| jAgrad.hvR^ittAvapi tvantashchetasA kalpitaM tvasat | bahishchetogR^ihItaM sadyuktaM vaitathyametayoH || 10|| ubhayorapi vaitathyaM bhedAnAM sthAnayoryadi | ka etAnbudhyate bhedAn ko vai teShAM vikalpakaH || 11|| kalpayatyAtmanA.a.atmAnamAtmA devaH svamAyayA sa eva budhyate bhedAniti vedAntanishchayaH || 12|| vikarotyaparAnbhAvAnantashchitte vyavasthitAn | niyatA.nshcha bahishchitta evaM kalpayate prabhuH || 13|| chittakAlA hi ye.antastu dvayakAlAshcha ye bahiH || kalpitA eva te sarve visheSho nAnyahetukaH || 14|| avyaktA eva ye.antastu sphuTA eva cha ye bahiH | kalpitA eva te sarve visheShastvindriyAntare || 15|| jIvaM kalpayate pUrvaM tato bhAvAnpR^ithagvidhAn | bAhyAnAdhyAtmikA.nshchaiva yathAvidyastathAsmR^itiH || 16|| anishchitA yathA rajjurandhakAre vikalpitA | sarpadhArAdibhirbhAvaistadvadAtmA vikalpitaH || 17|| nishchitAyAM yathA rajjvAM vikalpo vinivartate | rajjureveti chAdvaitaM tadvadAtmavinishchayaH || 18|| prANAdibhiranantaishcha bhAvairetairvikalpitaH | mAyaiShA tasya devasya yayA sammohitaH svayam || 19|| prANa iti prANavido bhUtAnIti cha tadvidaH | guNA iti guNavidastattvAnIti cha tadvidaH || 20|| pAdA iti pAdavido viShayA iti tadvidaH | lokA iti lokavido devA iti cha tadvidaH || 21|| vedA iti vedavido yaj~nA iti cha tadvidaH | bhokteti cha bhoktR^ivido bhojyamiti cha tadvidaH || 22|| sUkShma iti sUkShmavidaH sthUla iti cha tadvidaH | mUrta iti mUrtavido.amUrta iti cha tadvidaH || 23|| kAla iti kAlavido disha iti cha tadvidaH | vAdA iti vAdavido bhuvanAnIti tadvidaH || 24|| mana iti manovido buddhiriti cha tadvidaH | chittamiti chittavido dharmAdharmau cha tadvidaH || 25|| pa~nchavi.nshaka ityeke ShaD.hvi.nsha chApare | ekatri.nshaka ityAhurananta iti chApare || 26|| lokA{\m+}llokavidaH prAhurAshramA iti tadvidaH | strIpu.nnapu.nsakaM lai~NgAH parAparamathApare || 27|| sR^iShTiriti sR^iShTivido laya iti cha tadvidaH | sthitiriti sthitividaH sarve cheha tu sarvadA || 28|| yaM bhAvaM darshayedyasya taM bhAvaM sa tu pashyati | taM chAvati sa bhUtvA.asau tad.hgrahaH samupaiti tam || 29|| etaireSho.apR^ithagbhAvaiH pR^ithageveti lakShitaH | evaM yo veda tattvena kalpayetso.avisha~NkitaH || 30|| svapnamAye yathA dR^iShTe gandharvanagaraM yathA | tathA vishvamidaM dR^iShTaM vedAnteShu vichakShaNaiH || 31|| na nirodho na chotpattirna baddho na cha sAdhakaH | na mumukShurna vai mukta ityeShA paramArthatA || 32|| bhAvairasad.hbhirevAyamadvayena cha kalpitaH | bhAvA apyadvayenaiva tasmAdadvayatA shivA || 33|| nA.a.atmabhAvena nAnedaM na svenApi katha~nchana | na pR^itha~NnApR^ithakki~nchiditi tattvavido viduH || 34|| vItarAgabhayakrodhairmunibhirvedapAragaiH | nirvikalpo hyayaM dR^iShTaH prapa~nchopashamo.advayaH || 35|| tasmAdevaM viditvainamadvaite yojayetsmR^itim | advaitaM samanuprApya jaDavallokamAcharet || 36|| nistutirnirnamaskAro niHsvadhAkAra eva cha | chalAchalaniketashcha yatiryAdR^ichChiko bhavet || 37|| tattvamAdhyAtmikaM dR^iShTvA tattvaM dR^iShTvA tu bAhyataH | tattvIbhUtastadArAmastattvAdaprachyuto bhavet || 38|| iti gauDapAdIyakArikAsu vaitathyAkhyaM dvitIyaM prakaraNam || 2|| \medskip\medskip OM || upAsAnAshrito dharmo jAte brahmaNi vartate | prAgutpatterajaM sarvaM tenAsau kR^ipaNaH smR^itaH || 1|| ato vakShyAmyakArpaNyamajAti samatAM gatam | yathA na jAyate ki~nchijjAyamAnaM samantataH || 2|| AtmA hyAkAshavajjIvairghaTAkAshairivoditaH | ghaTAdivachcha sa~NghAtairjAtAvetannidarshanam || 3|| ghaTAdiShu pralIneShu ghaTAkAshAdayo yathA | AkAshe sampralIyante tadvajjIvA ihA.a.atmani || 4|| yathaikasminghaTAkAshe rajodhUmAdibhiryute | na sarve samprayujyante tadvajjIvAH sukhAdibhiH || 5|| rUpakAryasamAkhyAshcha bhidyante tatra tatra vai | AkAshasya na bhedo.asti tadvajjIveShu nirNayaH || 6|| nA.a.akAshasya ghaTAkAsho vikArAvayavau yathA | naivA.a.atmanaH sadA jIvo vikArAvayavau tathA || 7|| yathA bhavati bAlAnAM gaganaM malinaM malaiH | tathA bhavatyabuddhAnAmAtmA.api malino malaiH || 8|| maraNe sambhave chaiva gatyAgamanayorapi | sthitau sarvasharIreShu AkAshenAvilakShaNaH || 9|| sa~NghAtAH svapnavatsarve AtmamAyAvisarjitAH | Adhikye sarvasAmye vA nopapattirhi vidyate || 10|| rasAdayo hi ye koshA vyAkhyAtAstaittirIyake | teShAmAtmA paro jIvaH khaM yathA samprakAshitaH || 11|| dvayordvayormadhuj~nAne paraM brahma prakAshitam | pR^ithivyAmudare chaiva yathA.a.akAshaH prakAshitaH || 12|| jIvAtmanorananyatvamabhedena prashasyate | nAnAtvaM nindyate yachcha tadevaM hi sama~njasam || 13|| jIvAtmanoH pR^ithaktvaM yatprAgutpatteH prakIrtitam | bhaviShyad.hvR^ittyA gauNaM tanmukhyatvaM hi na yujyate || 14|| mR^illohavisphuli~NgAdyai sR^iShTiryA choditA.anyathA | upAyaH so.avatArAya nAsti bhedaH katha~nchana || 15|| AshramAstrividhA hInamadhyamotkR^iShTadR^iShTayaH | upAsanopadiShTeyaM tadarthamanukampayA || 16|| svasiddhAntavyavasthAsu dvaitino nishchitA dR^iDham | parasparaM virudhyante tairayaM na virudhyate || 17|| advaitaM paramArtho hi dvaitaM tad.hbheda uchyate | teShAmubhayathA dvaitaM tenAyaM na virudhyate || 18|| mAyayA bhidyate hyetannAnyathA.ajaM katha~nchana | tattvato bhidyamAne hi martyatAmamR^itaM vrajet || 19|| ajAtasyaiva bhAvasya jAtimichChanti vAdinaH | ajAto hyamR^ito bhAvo martyatAM kathameShyati || 20|| na bhavatyamR^itaM martyaM na martyamamR^itaM tathA | prakR^iteranyathAbhAvo na katha~nchid.hbhaviShyati || 21|| svabhAvenAmR^ito yasya bhAvo gachChati martyatAm | kR^itakenAmR^itastasya kathaM sthAsyati nishchalaH || 22|| bhUtato.abhUtato vA.api sR^ijyamAne samA shrutiH | nishchitaM yuktiyuktaM cha yattad.hbhavati netarat || 23|| neha nAneti chA.a.amnAyAdindro mAyAbhirityapi || ajAyamAno bahudhA mAyayA jAyate tu saH || 24|| sambhUterapavAdAchcha sambhavaH pratiShidhyate | ko nvenaM janayediti kAraNaM pratiShidhyate || 25|| sa eSha neti netIti vyAkhyAtaM nihnute yataH | sarvamagrAhyabhAvena hetunA.ajaM prakAshate || 26|| sato hi mAyayA janma yujyate na tu tattvataH | tattvato jAyate yasya jAtaM tasya hi jAyate || 27|| asato mAyayA janma tattvato naiva yujyate | vandhyAputro na tattvena mAyayA vA.api jAyate || 28|| yathA svapne dvayAbhAsaM spandate mAyayA manaH | tathA jAgrad.hdvayAbhAsaM spandate mAyayA manaH || 29|| advayaM cha dvayAbhAsaM manaH svapne na sa.nshayaH | advayaM cha dvayAbhAsaM tathA jAgranna sa.nshayaH || 30|| manodR^ishyamidaM dvaitaM yatki~nchitsacharAcharam | manaso hyamanIbhAve dvaitaM naivopalabhyate || 31|| AtmasatyAnubodhena na sa~Nkalpayate yadA | amanastAM tadA yAti grAhyAbhAve tadagraham || 32|| akalpakamajaM j~nAnaM j~neyAbhinnaM prachakShate | brahmaj~neyamajaM nityamajenAjaM vibudhyate || 33|| nigR^ihItasya manaso nirvikalpasya dhImataH | prachAraH sa tu vij~neyaH suShupte.anyo na tatsamaH || 34|| lIyate hi suShupte tannigR^ihItaM na lIyate | tadeva nirbhayaM brahma j~nAnAlokaM samantataH || 35|| ajamanidramasvapnamanAmakamarUpakam | sakR^idvibhAtaM sarvaj~naM nopachAraH katha~nchana || 36|| sarvAbhilApavigataH sarvachintAsamutthitaH | suprashAntaH sakR^ijjyotiH samAdhirachalo.abhayaH || 37|| graho na tatra notsargrashchintA yatra na vidyate | Atmasa.nsthaM tadA j~nAnamajAti samatAM gatam || 38|| asparshayogo vai nAma durdarshaH sarvayogibhiH | yogino bibhyati hyasmAdabhaye bhayadarshinaH || 39|| manaso nigrahAyattamabhayaM sarvayoginAm | duHkhakShayaH prabodhashchApyakShayA shAntireva cha || 40|| utseka udadheryadvatkushAgreNaikabindunA | manaso nigrahastadvad.hbhavedaparikhedataH || 41|| upAyena nigR^ihNIyAdvikShiptaM kAmabhogayoH | suprasannaM laye chaiva yathA kAmo layastathA || 42|| duHkhaM sarvamanusmR^itya kAmabhogAnnivartayet | ajaM sarvamanusmR^itya jAtaM naiva tu pashyati || 43|| laye sambodhayechchittaM vikShiptaM shamayetpunaH | sakaShAyaM vijAnIyAtsamaprAptaM na chAlayet || 44|| nA.a.asvAdayetsukhaM tatra niHsa~NgaH praj~nayA bhavet | nishchalaM nishcharachchittamekI kuryAtprayatnataH || 45|| yadA na lIyate chittaM na cha vikShipyate punaH | ani~NganamanAbhAsaM niShpannaM brahma tattadA || 46|| svasthaM shAntaM sanirvANamakathyaM sukhamuttamam | ajamajena j~neyena sarvaj~naM parichakShata || 47|| na kashchijjAyate jIvaH sambhavo.asya na vidyate | etattaduttamaM satyaM yatra ki~nchinna jAyate || 48|| iti gauDapAdiyakArikAyAmadvaitAkhyaM tR^itIyaM prakaraNam || 3|| OM tatsat || \medskip\medskip j~nAnenA.a.akAshakalpena dharmAnyo gaganopamAn | j~neyAbhinnena sambuddhastaM vande dvipadAM varam || 1|| asparshayogo vai nAma sarvasattvasukho hitaH | avivAdo.aviruddhashcha deshitastaM namAmyaham || 2|| bhUtasya jAtimichChanti vAdinaH kechideva hi | abhUtasyApare dhIrA vivadantaH parasparam || 3|| bhUtaM na jAyate ki~nchidabhUtaM naiva jAyate | vivadanto dvayA hyevamajAtiM khyApayanti te || 4|| khyApyamAnAmajAtiM tairanumodAmahe vayam | vivadAmo na taiH sArdhamavivAdaM nibodhata || 5|| ajAtasyaiva dharmasya jAtimichChanti vAdinaH | ajAto hyamR^ito dharmo martyatAM kathameShyati || 6|| na bhavatyamR^itaM martyaM na martyamamR^itaM tathA | prakR^iteranyathAbhAvo na katha~nchid.hbhaviShyati || 7|| svabhAvenAmR^ito yasya dharmo gachChati martyatAm | kR^itakenAmR^itastasya kathaM sthAsyati nishchalaH || 8|| sA.nsiddhikI svAbhAvikI sahajA akR^itA cha yA | prakR^itiH seti vij~neyA svabhAvaM na jahAti yA || 9|| jarAmaraNanirmuktAH sarve dharmAH svabhAvataH | jarAmaraNamichChantashchyavante tanmanIShayA || 10|| kAraNaM yasya vai kAryaM kAraNaM tasya jAyate | jAyamAnaM kathamajaM bhinnaM nityaM kathaM cha tat || 11|| kAraNAdyadyananyatvamataH kAryamajaM yadi | jAyamAnAddhi vai kAryAtkAraNaM te kathaM dhruvam || 12|| ajAdvai jAyate yasya dR^iShTAntastasya nAsti vai | jAtAchcha jAyamAnasya na vyavasthA prasajyate || 13|| hetorAdiH phalaM yeShAmAdirhetuH phalasya cha | hetoH phalasya chAnAdiH kathaM tairUpavarNyate || 14|| hetorAdiH phalaM yeShAmAdirhetuH phalasya cha | tathA janma bhavetteShAM putrAjjanma pituryathA || 15|| sambhave hetuphalayoreShitavyaH kramastvayA | yugapatsambhave yasmAdasambandho viShANavat || 16|| phalAdutpadyamAnaH sanna te hetuH prasidhyati | aprasiddhaH kathaM hetuH phalamutpAdayiShyati || 17|| yadi hetoH phalAtsiddhiH phalasiddhishcha hetutaH | kataratpUrvaniShpannaM yasya siddhirapekShayA || 18|| ashaktiraparij~nAnaM kramakopo.atha vA punaH | evaM hi sarvathA buddhairajAtiH paridIpitA || 19|| bIjA~NkurAkhyo dR^iShTAntaH sadA sAdhyasamo hi saH | na hi sAdhyasamo hetuH siddhau sAdhyasya yujyate || 20|| pUrvAparAparij~nAnamajAteH paridIpakam | jAyamAnAddhi vai dharmAtkathaM pUrvaM na gR^ihyate || 21|| svato vA parato vA.api na ki~nchidvastu jAyate | sadasatsadasadvA.api na ki~nchidvastu jAyate || 22|| heturna jAyate.anAdeH phalaM chApi svabhAvataH | Adirna vidyate yasya tasya hyAdirna vidyate || 23|| praj~napteH sanimittatvamanyathA dvayanAshataH | sa~Nkleshasyopalabdheshcha paratantrAstitA matA || 24|| praj~napteH sanimittatvamiShyate yuktidarshanAt | nimittasyAnimittatvamiShyate bhUtadarshanAt || 25|| chittaM na sa.nspR^ishatyarthaM nArthAbhAsaM tathaiva cha | abhUto hi yatashchArtho nArthAbhAsastataH pR^ithak || 26|| nimittaM na sadA chittaM sa.nspR^ishatyadhvasu triShu | animitto viparyAsaH kathaM tasya bhaviShyati || 27|| tasmAnna jAyate chittaM chittadR^ishyaM na jAyate | tasya pashyanti ye jAtiM khe vai pashyanti te padam || 28|| ajAtaM jAyate yasmAdajAtiH prakR^itistataH | prakR^iteranyathAbhAvo na katha~nchid.hbhaviShyati || 29|| anAderantavattvaM cha sa.nsArasya na setsyati | anantatA chA.a.adimato mokShasya na bhaviShyati || 30|| AdAvante cha yannAsti vartamAne.api tattathA | vitathaiH sadR^ishAH santo.avitathA iva lakShitAH || 31|| saprayojanatA teShAM svapne vipratipadyate | tasmAdAdyantavattvena mithyaiva khalu te smR^itAH || 32|| sarve dharmA mR^iShA svapne kAyasyAntarnidarshanAt | sa.nvR^ite.asminpradeshe vai bhUtAnAM darshanaM kutaH || 33|| na yuktaM darshanaM gatvA kAlasyAniyamAd.hgatau | pratibuddhashcha vai sarvastasmindeshe na vidyate || 34|| mitrAdyaiH saha saMmantrya sambuddho na prapadyate | gR^ihItaM chApi yatki~nchitpratibuddho na pashyati || 35|| svapne chAvastukaH kAyaH pR^ithaganyasya darshanAt | yathA kAyastathA sarvaM chittadR^ishyamavastukam || 36|| grahaNAjjAgaritavattaddhetuH svapna iShyate | taddhetutvAttu tasyaiva sajjAgaritamiShyate || 37|| utpAdasyAprasiddhatvAdajaM sarvamudAhR^itam | na cha bhUtAdabhUtasya sambhavo.asti katha~nchana || 38|| asajjAgarite dR^iShTvA svapne pashyati tanmayaH | asatsvapne.api dR^iShTvA cha pratibuddho na pashyati || 39|| nAstyasaddhetukamasatsadasaddhetukaM tathA | sachcha saddhetukaM nAsti saddhetukamasatkutaH || 40|| viparyAsAdyathA jAgradachintyAnbhUtavatspR^ishet | tathA svapne viparyAsAt dharmAMstatraiva pashyati || 41|| upalambhAtsamAchArAdastivastutvavAdinAm | jAtistu deshitA buddhaiH ajAtestrasatAM sadA || 42|| ajAtestrasatAM teShAmupalambhAdviyanti ye | jAtidoShA na setsyanti doSho.apyalpo bhaviShyati || 43|| upalambhAtsamAchArAnmAyAhastI yathochyate | upalambhAtsamAchArAdasti vastu tathochyate || 44|| jAtyAbhAsaM chalAbhAsaM vastvAbhAsaM tathaiva cha | ajAchalamavastutvaM vij~nAnaM shAntamadvayam || 45|| evaM na jAyate chittameva.ndharmA ajAH smR^itAH | evameva vijAnanto na patanti viparyate || 46|| R^ijuvakrAdikAbhAsamalAtaspanditaM yathA | grahaNagrAhakAbhAsaM vij~nAnaspanditaM tathA || 47|| aspandamAnamalAtamanAbhAsamajaM yathA | aspandamAnaM vij~nAnamanAbhAsamajaM tathA || 48|| alAte spandamAne vai nA.a.abhAsA anyatobhuvaH | na tato.anyatra nispandAnnAlAtaM pravishanti te || 49|| na nirgatA alAtAtte dravyatvAbhAvayogataH | vij~nAne.api tathaiva syurAbhAsasyAvisheshataH || 50|| vij~nAne spandamAne vai nA.a.abhAsA anyatobhuvaH | na tato.anyatra nispandAnna vij~nAnaM vishanti te || 51|| na nirgatAste vij~nAnAd.hdravyatvAbhAvayogataH | kAryakAraNatAbhAvAdyato.achintyAH sadaiva te || 52|| dravyaM dravyasya hetuH syAdanyadanyasya chaiva hi | dravyatvamanyabhAvo vA dharmANAM nopapadyate || 53|| evaM na chittajA dharmAshchittaM vA.api na dharmajam | evaM hetuphalAjAtiM pravishanti manIShiNaH || 54|| yAvaddhetuphalAveshastAvaddhetuphalod.hbhavaH | kShINe hetuphalAveshe nAsti hetuphalod.hbhavaH || 55|| yAvaddhetuphalAveshaH sa.nsArastAvadAyataH | kShINe hetuphalAveshe sa.nsAraM na prapadyate || 56|| sa.nvR^ityA jAyate sarvaM shAshvataM nAsti tena vai | sad.hbhAvena hyajaM sarvamuchChedastena nAsti vai || 57|| dharmA ya iti jAyante jAyante te na tattvataH | janma mAyopamaM teShAM sA cha mAyA na vidyate || 58|| yathA mAyAmayAdbIjAjjAyate tanmayo.a~NkuraH | nAsau nityo na chochChyedI tadvaddharmeShu yojanA || 59|| nAjeShu sarvadharmeShu shAshvatAshAshvatAbhidhA | yatra varNA na vartante vivekastatra nochyate || 60|| yathA svapne dvayAbhAsaM chittaM chalati mAyayA | tathA jAgrad.hdvayAbhAsaM chittaM chalati mAyayA || 61|| advayaM cha dvayAbhAsaM chittaM svapne na sa.nshayaH | advayaM cha dvayAbhAsaM tathA jAgranna sa.nshayam || 62|| svapnadR^ikpracharansvapne dikShu vai dashasu sthitAn | aNDajAnsvedajAnvA.api jIvAnpashyati yAnsadA || 63|| svapnadR^ikchittadR^ishyAste na vidyante tataH pR^ithak | tathA tad.hdR^ishyamevedaM svapnadR^ikchittamiShyate || 64|| chara~njAgarite jAgraddikShu vai dashasu sthitAn | aNDajAnsvedajAnvA.api jIvAnpashyati yAnsadA || 65|| jAgrachchitekShaNIyAste na vidyante tataH pR^ithak | tathA tad.hdR^ishyamevedaM jAgratashchittamiShyate || 66|| ubhe hyanyonyadR^ishye te kiM tadastIti nochyate | lakShaNAshUnyamubhayaM tanmatenaiva gR^ihyate || 67|| yathA svapnamayo jIvo jAyate mriyate.api cha | tathA jIvA amI sarve bhavanti na bhavanti cha || 68|| yathA mAyAmayo jIvo jAyate mriyate.api cha | tathA jIvA amI sarve bhavanti na bhavanti cha || 69|| yathA nirmitako jIvo jAyate mriyate.api vA | tathA jIvA amI sarve bhavanti na bhavanti cha || 70|| na kashchijjAyate jIvaH sambhavo.asya na vidyate | etattaduttamaM satyaM yatra ki~nchinna jAyate || 71|| chittaspanditamevedaM grAhyagrAhakavad.hdvayam | chittaM nirviShayaM nityamasa~NgaM tena kIrtitam || 72|| yo.asti kalpitasa.nvR^ityA paramArthena nAstyasau | paratantrAbhisa.nvR^ityA syAnnAsti paramArthataH || 73|| ajaH kalpitasa.nvR^ityA paramArthena nApyajaH | paratantrAbhiniShpattyA sa.nvR^ityA jAyate tu saH || 74|| abhUtAbhinivesho.asti dvayaM tatra na vidyate | dvayAbhAvaM sa bud.hdhvaiva nirnimitto na jAyate || 75|| yadA na labhate hetUnuttamAdhamamadhyamAn | tadA na jAyate chittaM hetvabhAve phalaM kutaH || 76|| animittasya chittasya yA.anutpattiH samA.advayA | ajAtasyaiva sarvasya chittadR^ishyaM hi tadyataH || 77|| budhdvA.animittatAM satyAM hetuM pR^ithaganApnuvan | vItashokaM tathA kAmamabhayaM padamashnute || 78|| abhUtAbhiniveshAddhi sadR^ishe tatpravartate | vastvabhAvaM sa bud.hdhvaiva niHsa~NgaM vinivartate || 79|| nivR^ittasyApravR^ittasya nishchalA hi tadA sthitiH | viShayaH sa hi buddhAnAM tatsAmyamajamadvayam || 80|| ajamanidramasvapnaM prabhAtaM bhavati svayam | sakR^idvibhAto hyevaiSha dharmo dhAtusvabhAvataH || 81|| sukhamAvriyate nityaM duHkhaM vivriyate sadA | yasya kasya cha dharmasya graheNa bhagavAnasau || 82|| asti nAstyasti nAstIti nAsti nAstIti vA punaH | chalasthirobhayAbhAvairAvR^iNotyeva bAlishaH || 83|| koTyashchatasra etAstu grahairyAsAM sadA.a.avR^itaH | bhagavAnAbhiraspR^iShTo yena dR^iShTaH sa sarvadR^ik || 84|| prApya sarvaj~natAM kR^itsnAM brAhmaNyaM padamadvayam | anApannAdimadhyAntaM kimataH paramIhate || 85|| viprANAM vinayo hyeSha shamaH prAkR^ita uchyate | damaH prakR^itidAntatvAdevaM vidvA~nshamaM vrajet || 86|| savastu sopalambhaM cha dvayaM laukikamiShyate | avastu sopalambhaM cha shuddhaM laukikamiShyate || 87|| avastvanupalambhaM cha lokottaramiti smR^itam | j~nAnaM j~neyaM cha vij~neyaM sadA buddhaiH prakIrtitam || 88|| j~nAne cha trividhe j~neye krameNa vidite svayam | sarvaj~natA hi sarvatra bhavatIha mahAdhiyaH || 89|| heyaj~neyApyapAkyAni vij~neyAnyagrayANataH | teShAmanyatra vij~neyAdupalambhastriShu smR^itaH || 90|| prakR^ityA.a.akAshavajj~neyAH sarve dharmA anAdayaH | vidyate na hi nAnAtvaM teShAM kvachana ki~nchana || 91|| AdibuddhAH prakR^ityaiva sarve dharmAH sunishchitAH | yasyaivaM bhavati kShAntiH so.amR^itatvAya kalpate || 92|| AdishAntA hyanutpannAH prakR^ityaiva sunirvR^itAH | sarve dharmAH samAbhinnA ajaM sAmyaM vishAradam || 93|| vaishAradyaM tu vai nAsti bhede vicharatAM sadA | bhedanimnAH pR^ithagvAdAstasmAtte kR^ipaNAH smR^itAH || 94|| aje sAmye tu ye kechid.hbhaviShyanti sunishchitAH | te hi loke mahAj~nAnAstachcha loko na gAhate || 95|| ajeShvajamasa~NkrAntaM dharmeShu j~nAnamiShyate | yato na kramate j~nAnamasa~NgaM tena kIrtitam || 96|| aNumAtre.api vaidharme jAyamAne.avipashchitaH | asa~NgatA sadA nAsti kimutA.a.avaraNachyutiH || 97|| alabdhAvaraNAH sarve dharmAH prakR^itinirmalAH | Adau buddhAstathA muktA budhyanta iti nAyakAH || 98|| kramate na hi buddhasya j~nAnaM dharmeShu tAyinaH | sarve dharmAstathA j~nAnaM naitad.hbuddhena bhAShitam || 99|| durdarshamatigambhIramajaM sAmyaM vishAradam | bud.hdhvA padamanAnAtvaM namaskurmo yathAbalam || 100|| iti gauDapAdAcharyakR^itA mANDUkyopaniShatkArikAH sampUrNAH || OM tatsat || ## Transliterated by : Anshuman Pandey M. Giridhar Kim Poulsen Proofread by Aikya Param, David Lyttle \medskip\hrule\obeylines Please send corrections to sanskrit at cheerful dot c om Last updated \today https://sanskritdocuments.org \end{document}