% Text title : Kathopanishat % File name : katha.itx % Category : upanishhat, svara, upanishad % Location : doc\_upanishhat % Author : Vedic Rishis % Transliterated by : NA % Proofread by : NA, John Manetta, adriano aprigliano , Sunder Hattangadi % Description-comments : 3/108; Krishna YajurVeda, Mukhya upanishad % Latest update : August 16, 2002, April 29, 2021 % Send corrections to : Sanskrit@cheerful.com % % This text is prepared by volunteers and is to be used for personal study % and research. The file is not to be copied or reposted for promotion of % any website or individuals or for commercial purpose without permission. % Please help to maintain respect for volunteer spirit. % \documentstyle[11pt,multicol,itrans]{article} #include=ijag.inc #endwordvowel=.h \portraitwide \parindent=100pt \let\usedvng=\Largedvng % for 1 column \pagenumbering{itrans} \def\engtitle#1{\hrule\medskip\centerline{\LARGE #1}} \def\itxtitle#1{\medskip\centerline{\LARGEdvng #1}\medskip\hrule} \def\endtitles{\medskip\obeyspaceslines} %% \begin{document} \engtitle{.. Katha Upanishad ..}## \itxtitle{.. kaThopaniShat ..}##\endtitles ## OM || atha kaThopaniShad || OM saha nAvavatu | saha nau bhunaktu | sahavIryaM karavAvahai | tejasvi nAvadhItamastu | mA vidviShAvahai || OM shAntiH shAntiH shAntiH || ##{Part I}## ##{Canto I}## OM ushan ha vai vAjashravasaH sarvavedasaM dadau | tasya ha nachiketA nAma putra Asa || 1|| ta.N ha kumAra.N santaM dakShiNAsu nIyamAnAsu shraddhAvivesha so.amanyata || 2|| pItodakA jagdhatR^iNA dugdhadohA nirindriyAH | anandA nAma te lokAstAn sa gachChati tA dadat || 3|| sa hovAcha pitaraM tata kasmai mAM dAsyasIti | dvitIyaM tR^itIyaM ta.N hovAcha mR^ityave tvA dadAmIti || 4|| bahUnAmemi prathamo bahUnAmemi madhyamaH | ki.N svidyamasya kartavyaM yanmayA.adya kariShyati || 5|| anupashya yathA pUrve pratipashya tathA.apare | sasyamiva martyaH pachyate sasyamivAjAyate punaH || 6|| vaishvAnaraH pravishatyatithirbrAhmaNo gR^ihAn | tasyaitA.N shAntiM kurvanti hara vaivasvatodakam || 7|| AshApratIkShe sa.ngata.N sUnR^itAM cheShTApUrte putrapashU.Nshcha sarvAn | etad.hvR^i~Nkte puruShasyAlpamedhaso yasyAnashnanvasati brAhmaNo gR^ihe || 8|| tisro rAtrIryadavAtsIrgR^ihe me\- .anashnan brahmannatithirnamasyaH | namaste.astu brahman svasti me.astu tasmAtprati trInvarAnvR^iNIShva || 9|| shAntasa.nkalpaH sumanA yathA syAd vItamanyurgautamo mA.abhi mR^ityo | tvatprasR^iShTaM mA.abhivadetpratIta etat trayANAM prathamaM varaM vR^iNe || 10|| yathA purastAd bhavitA pratIta auddAlakirAruNirmatprasR^iShTaH | sukha.N rAtrIH shayitA vItamanyuH tvAM dadR^ishivAnmR^ityumukhAt pramuktam || 11|| svarge loke na bhayaM ki.nchanAsti na tatra tvaM na jarayA bibheti | ubhe tIrtvA.ashanAyApipAse shokAtigo modate svargaloke || 12|| sa tvamagni.N svargyamadhyeShi mR^ityo prabrUhi tva.N shraddadhAnAya mahyam | svargalokA amR^itatvaM bhajanta etad dvitIyena vR^iNe vareNa || 13|| pra te bravImi tadu me nibodha svargyamagniM nachiketaH prajAnan | anantalokAptimatho pratiShThAM viddhi tvametaM nihitaM guhAyAm || 14|| lokAdimagniM tamuvAcha tasmai yA iShTakA yAvatIrvA yathA vA | sa chApi tatpratyavadadyathoktaM athAsya mR^ityuH punarevAha tuShTaH || 15|| tamabravIt prIyamANo mahAtmA varaM tavehAdya dadAmi bhUyaH | tavaiva nAmnA bhavitA.ayamagniH sR^i~NkAM chemAmanekarUpAM gR^ihANa || 16|| triNAchiketastribhiretya sandhiM trikarmakR^ittarati janmamR^ityU | brahmajaj~naM devamIDyaM viditvA nichAyyemA.N shAntimatyantameti || 17|| triNAchiketastrayametadviditvA ya evaM vidvA.Nshchinute nAchiketam | sa mR^ityupAshAn purataH praNodya shokAtigo modate svargaloke || 18|| eSha te.agnirnachiketaH svargyo yamavR^iNIthA dvitIyena vareNa | etamagniM tavaiva pravakShyanti janAsaH tR^itIyaM varaM nachiketo vR^iNIShva || 19|| yeyaM prete vichikitsA manuShye\- .astItyeke nAyamastIti chaike | etadvidyAmanushiShTastvayA.ahaM varANAmeSha varastR^itIyaH || 20|| devairatrApi vichikitsitaM purA na hi suvij~neyamaNureSha dharmaH | anyaM varaM nachiketo vR^iNIShva mA moparotsIrati mA sR^ijainam || 21|| devairatrApi vichikitsitaM kila tvaM cha mR^ityo yanna suj~neyamAttha | vaktA chAsya tvAdR^iganyo na labhyo nAnyo varastulya etasya kashchit || 22|| shatAyuShaH putrapautrAnvR^iNIShvA bahUnpashUn hastihiraNyamashvAn | bhUmermahadAyatanaM vR^iNIShva svayaM cha jIva sharado yAvadichChasi || 23|| etattulyaM yadi manyase varaM vR^iNIShva vittaM chirajIvikAM cha | mahAbhUmau nachiketastvamedhi kAmAnAM tvA kAmabhAjaM karomi || 24|| ye ye kAmA durlabhA martyaloke sarvAn kAmA.NshChandataH prArthayasva | imA rAmAH sarathAH satUryA na hIdR^ishA lambhanIyA manuShyaiH | AbhirmatprattAbhiH parichArayasva nachiketo maraNaM mA.anuprAkShIH || 25|| shvobhAvA martyasya yadantakaitat sarve.ndriyANAM jarayanti tejaH | api sarvaM jIvitamalpameva tavaiva vAhAstava nR^ityagIte || 26|| na vittena tarpaNIyo manuShyo lapsyAmahe vittamadrAkShma chettvA | jIviShyAmo yAvadIshiShyasi tvaM varastu me varaNIyaH sa eva || 27|| ajIryatAmamR^itAnAmupetya jIryanmartyaH kvadhaHsthaH prajAnan | abhidhyAyan varNaratipramodAn atidIrghe jIvite ko rameta || 28|| yasminnidaM vichikitsanti mR^ityo yatsAmparAye mahati brUhi nastat | yo.ayaM varo gUDhamanupraviShTo nAnyaM tasmAnnachiketA vR^iNIte || 29|| || iti kAThakopaniShadi prathamAdhyAye prathamA vallI || \medskip\hrule\medskip ##{Part I}## ##{Canto II}## anyachChreyo.anyadutaiva preya\- ste ubhe nAnArthe puruSha.N sinItaH | tayoH shreya AdadAnasya sAdhu bhavati hIyate.arthAdya u preyo vR^iNIte || 1|| shreyashcha preyashcha manuShyametaH tau samparItya vivinakti dhIraH | shreyo hi dhIro.abhi preyaso vR^iNIte preyo mando yogakShemAd.hvR^iNIte || 2|| sa tvaM priyAnpriyarUpA.nshcha kAmAn abhidhyAyannachiketo.atyasrAkShIH | naitAM sR^i~NkAM vittamayImavApto yasyAM majjanti bahavo manuShyAH || 3|| dUramete viparIte viShUchI avidyA yA cha vidyeti j~nAtA | vidyAbhIpsinaM nachiketasaM manye na tvA kAmA bahavo.alolupanta || 4|| avidyAyAmantare vartamAnAH svayaM dhIrAH paNDitaMmanyamAnAH | dandramyamANAH pariyanti mUDhA andhenaiva nIyamAnA yathAndhAH || 5|| na sAmparAyaH pratibhAti bAlaM pramAdyantaM vittamohena mUDham | ayaM loko nAsti para iti mAnI punaH punarvashamApadyate me || 6|| shravaNAyApi bahubhiryo na labhyaH shR^iNvanto.api bahavo yaM na vidyuH | Ashcharyo vaktA kushalo.asya labdhA Ashcharyo j~nAtA kushalAnushiShTaH || 7|| na nareNAvareNa prokta eSha suvij~neyo bahudhA chintyamAnaH | ananyaprokte gatiratra nAsti aNIyAn hyatarkyamaNupramANAt || 8|| naiShA tarkeNa matirApaneyA proktAnyenaiva suj~nAnAya preShTha | yAM tvamApaH satyadhR^itirbatAsi tvAdR^i~N.hno bhUyAnnachiketaH praShTA || 9|| jAnAmyahaM shevadhirityanityaM na hyadhruvaiH prApyate hi dhruvaM tat | tato mayA nAchiketashchito.agniH anityairdravyaiH prAptavAnasmi nityam || 10|| kAmasyAptiM jagataH pratiShThAM kratorAnantyamabhayasya pAram | stomamahadurugAyaM pratiShThAM dR^iShTvA dhR^ityA dhIro nachiketo.atyasrAkShIH || 11|| taM durdarshaM gUDhamanupraviShTaM guhAhitaM gahvareShThaM purANam | adhyAtmayogAdhigamena devaM matvA dhIro harShashokau jahAti || 12|| etachChrutvA samparigR^ihya martyaH pravR^ihya dharmyamaNumetamApya | sa modate modanIya.N hi labdhvA vivR^ita.N sadma nachiketasaM manye || 13|| anyatra dharmAdanyatrAdharmA\- danyatrAsmAtkR^itAkR^itAt | anyatra bhUtAchcha bhavyAchcha yattatpashyasi tadvada || 14|| sarve vedA yatpadamAmananti tapA{\m+}si sarvANi cha yadvadanti | yadichChanto brahmacharyaM charanti tatte pada{\m+} sa~NgraheNa bravImyomityetat || 15|| etad.hdhyevAkSharaM brahma etad.hdhyevAkSharaM param | etad.hdhyevAkSharaM j~nAtvA yo yadichChati tasya tat || 16|| etadAlambana.N shreShThametadAlambanaM param | etadAlambanaM j~nAtvA brahmaloke mahIyate || 17|| na jAyate mriyate vA vipashchi\- nnAyaM kutashchinna babhUva kashchit | ajo nityaH shAshvato.ayaM purANo na hanyate hanyamAne sharIre || 18|| hantA chenmanyate hantu.N hatashchenmanyate hatam | ubhau tau na vijAnIto nAya.N hanti na hanyate || 19|| aNoraNIyAnmahato mahIyA\- nAtmA.asya jantornihito guhAyAm | tamakratuH pashyati vItashoko dhAtuprasAdAnmahimAnamAtmanaH || 20|| AsIno dUraM vrajati shayAno yAti sarvataH | kastaM madAmadaM devaM madanyo j~nAtumarhati || 21|| asharIra.N sharIreShvanavastheShvavasthitam | mahAntaM vibhumAtmAnaM matvA dhIro na shochati || 22|| nAyamAtmA pravachanena labhyo na medhayA na bahunA shrutena | yamevaiSha vR^iNute tena labhyaH tasyaiSha AtmA vivR^iNute tanU{\m+} svAm || 23|| nAvirato dushcharitAnnAshAnto nAsamAhitaH | nAshAntamAnaso vA.api praj~nAnenainamApnuyAt || 24|| yasya brahma cha kShatraM cha ubhe bhavata odanaH | mR^ityuryasyopasechanaM ka itthA veda yatra saH || 25|| iti kAThakopaniShadi prathamAdhyAye dvitIyA vallI || \medskip\hrule\medskip ##{Part I}## ##{Canto III}## R^itaM pibantau sukR^itasya loke guhAM praviShTau parame parArdhe | ChAyAtapau brahmavido vadanti pa~nchAgnayo ye cha triNAchiketAH || 1|| yaH seturIjAnAnAmakSharaM brahma yat param | abhayaM titIrShatAM pAraM nAchiketa.N shakemahi || 2|| AtmAna.N rathitaM viddhi sharIra.N rathameva tu | buddhiM tu sArathiM viddhi manaH pragrahameva cha || 3|| indriyANi hayAnAhurviShayA.N steShu gocharAn | AtmendriyamanoyuktaM bhoktetyAhurmanIShiNaH || 4|| yastvavij~nAnavAnbhavatyayuktena manasA sadA | tasyendriyANyavashyAni duShTAshvA iva sAratheH || 5|| yastu vij~nAnavAnbhavati yuktena manasA sadA | tasyendriyANi vashyAni sadashvA iva sAratheH || 6|| yastvavij~nAnavAnbhavatyamanaskaH sadA.ashuchiH | na sa tatpadamApnoti sa.nsAraM chAdhigachChati || 7|| yastu vij~nAnavAnbhavati samanaskaH sadA shuchiH | sa tu tatpadamApnoti yasmAd.hbhUyo na jAyate || 8|| vij~nAnasArathiryastu manaH pragrahavAnnaraH | so.adhvanaH pAramApnoti tadviShNoH paramaM padam || 9|| indriyebhyaH parA hyarthA arthebhyashcha paraM manaH | manasastu parA buddhirbuddherAtmA mahAnparaH || 10|| mahataH paramavyaktamavyaktAtpuruShaH paraH | puruShAnna paraM ki.nchitsA kAShThA sA parA gatiH || 11|| eSha sarveShu bhUteShu gUDho.a.atmA na prakAshate | dR^ishyate tvagryayA buddhyA sUkShmayA sUkShmadarshibhiH || 12|| yachChedvA~NmanasI prAj~nastadyachChejj~nAna Atmani | j~nAnamAtmani mahati niyachChettadyachChechChAnta Atmani || 13|| uttiShThata jAgrata prApya varAnnibodhata | kShurasya dhArA nishitA duratyayA durgaM pathastatkavayo vadanti || 14|| ashabdamasparshamarUpamavyayaM tathA.arasaM nityamagandhavachcha yat | anAdyanantaM mahataH paraM dhruvaM nichAyya tanmR^ityumukhAt pramuchyate || 15|| nAchiketamupAkhyAnaM mR^ityuprokta.N sanAtanam | uktvA shrutvA cha medhAvI brahmaloke mahIyate || 16|| ya imaM paramaM guhyaM shrAvayed brahmasa.nsadi | prayataH shrAddhakAle vA tadAnantyAya kalpate | tadAnantyAya kalpata iti || 17|| iti kAThakopaniShadi prathamAdhyAye tR^itIyA vallI || \medskip\hrule\medskip ##{Part II}## ##{Canto I}## parA~nchi khAni vyatR^iNat svayambhU\- stasmAtparA~Npashyati nAntarAtman | kashchiddhIraH pratyagAtmAnamaikSha\- dAvR^ittachakShuramR^itatvamichChan || 1|| parAchaH kAmAnanuyanti bAlA\- ste mR^ityoryanti vitatasya pAsham | atha dhIrA amR^itatvaM viditvA dhruvamadhruveShviha na prArthayante || 2|| yena rUpaM rasaM gandhaM shabdAn sparshA{\m+}shcha maithunAn | etenaiva vijAnAti kimatra parishiShyate | etadvai tat || 3|| svapnAntaM jAgaritAntaM chobhau yenAnupashyati | mahAntaM vibhumAtmAnaM matvA dhIro na shochati || 4|| ya imaM madhvadaM veda AtmAnaM jIvamantikAt | IshAnaM bhUtabhavyasya na tato vijugupsate | etadvai tat || 5|| yaH pUrvaM tapaso jAtamad.hbhyaH pUrvamajAyata | guhAM pravishya tiShThantaM yo bhUtebhirvyapashyata | etadvai tat || 6|| yA prANena saMbhavatyaditirdevatAmayI | guhAM pravishya tiShThantIM yA bhUtebhirvyajAyata | etadvai tat || 7|| araNyornihito jAtavedA garbha iva subhR^ito garbhiNIbhiH | dive dive IDyo jAgR^ivadbhirhaviShmadbhirmanuShyebhiragniH | etadvai tat || 8|| yatashchodeti sUryo.astaM yatra cha gachChati | taM devAH sarve.arpitAstadu nAtyeti kashchana | etadvai tat || 9|| yadeveha tadamutra yadamutra tadanviha | mR^ityoH sa mR^ityumApnoti ya iha nAneva pashyati || 10|| manasaivedamAptavyaM neha nAnA.asti ki.nchana | mR^ityoH sa mR^ityuM gachChati ya iha nAneva pashyati || 11|| a~NguShThamAtraH puruSho madhya Atmani tiShThati | IshAnaM bhUtabhavyasya na tato vijugupsate | etadvai tat || 12|| a~NguShThamAtraH puruSho jyotirivAdhUmakaH | IshAno bhUtabhavyasya sa evAdya sa u shvaH | etadvai tat || 13|| yathodakaM durge vR^iShTaM parvateShu vidhAvati | evaM dharmAn pR^ithak pashya.nstAnevAnuvidhAvati || 14|| yathodakaM shuddhe shuddhamAsiktaM tAdR^igeva bhavati | evaM munervijAnata AtmA bhavati gautama || 15|| iti kAThakopaniShadi dvitIyAdhyAye prathamA vallI || \medskip\hrule\medskip ##{Part II}## ##{Canto II}## puramekAdashadvAramajasyAvakrachetasaH | anuShThAya na shochati vimuktashcha vimuchyate | etadvai tat || 1|| ha.NsaH shuchiShadvasurantarikShasad\- hotA vediShadatithirduroNasat | nR^iShadvarasadR^itasadvyomasad abjA gojA R^itajA adrijA R^itaM bR^ihat || 2|| UrdhvaM prANamunnayatyapAnaM pratyagasyati | madhye vAmanamAsInaM vishve devA upAsate || 3|| asya visra.nsamAnasya sharIrasthasya dehinaH | dehAdvimuchyamAnasya kimatra parishiShyate | etadvai tat || 4|| na prANena nApAnena martyo jIvati kashchana | itareNa tu jIvanti yasminnetAvupAshritau || 5|| hanta ta idaM pravakShyAmi guhyaM brahma sanAtanam | yathA cha maraNaM prApya AtmA bhavati gautama || 6|| yonimanye prapadyante sharIratvAya dehinaH | sthANumanye.anusa.nyanti yathAkarma yathAshrutam || 7|| ya eSha supteShu jAgarti kAmaM kAmaM puruSho nirmimANaH | tadeva shukraM tad.hbrahma tadevAmR^itamuchyate | tasmi.NllokAH shritAH sarve tadu nAtyeti kashchana | etadvai tat || 8|| agniryathaiko bhuvanaM praviShTo rUpaM rUpaM pratirUpo babhUva | ekastathA sarvabhUtAntarAtmA rUpaM rUpaM pratirUpo bahishcha || 9|| vAyuryathaiko bhuvanaM praviShTo rUpaM rUpaM pratirUpo babhUva | ekastathA sarvabhUtAntarAtmA rUpaM rUpaM pratirUpo bahishcha || 10|| sUryo yathA sarvalokasya chakShuH na lipyate chAkShuShairbAhyadoShaiH | ekastathA sarvabhUtAntarAtmA na lipyate lokaduHkhena bAhyaH || 11|| eko vashI sarvabhUtAntarAtmA ekaM rUpaM bahudhA yaH karoti | tamAtmasthaM ye.anupashyanti dhIrAH teShAM sukhaM shAshvataM netareShAm || 12|| nityo.anityAnAM chetanashchetanAnAm eko bahUnAM yo vidadhAti kAmAn | tamAtmasthaM ye.anupashyanti dhIrAH teShAM shAntiH shAshvatI netareShAm || 13|| tadetaditi manyante.anirdeshyaM paramaM sukham | kathaM nu tadvijAnIyAM kimu bhAti vibhAti vA || 14|| na tatra sUryo bhAti na chandratArakaM nemA vidyuto bhAnti kuto.ayamagniH | tameva bhAntamanubhAti sarvaM tasya bhAsA sarvamidaM vibhAti || 15|| iti kAThakopaniShadi dvitIyAdhyAye dvitIyA vallI || \medskip\hrule\medskip ##{Part II}## ##{Canto III}## UrdhvamUlo.avAkshAkha eSho.ashvatthaH sanAtanaH | tadeva shukraM tadbrahma tadevAmR^itamuchyate | tasmi.NllokAH shritAH sarve tadu nAtyeti kashchana | etadvai tat || 1|| yadida.n ki.n cha jagat sarvaM prANa ejati niHsR^itam | mahad.hbhayaM vajramudyataM ya etadviduramR^itAste bhavanti || 2|| bhayAdasyAgnistapati bhayAttapati sUryaH | bhayAdindrashcha vAyushcha mR^ityurdhAvati pa~nchamaH || 3|| iha chedashakad.hboddhuM prAkSharIrasya visrasaH | tataH sargeShu lokeShu sharIratvAya kalpate || 4|| yathA.a.adarshe tathA.a.atmani yathA svapne tathA pitR^iloke | yathA.apsu parIva dadR^ishe tathA gandharvaloke ChAyAtapayoriva brahmaloke || 5|| indriyANAM pR^ithagbhAvamudayAstamayau cha yat | pR^ithagutpadyamAnAnAM matvA dhIro na shochati || 6|| indriyebhyaH paraM mano manasaH sattvamuttamam | sattvAdadhi mahAnAtmA mahato.avyaktamuttamam || 7|| avyaktAttu paraH puruSho vyApako.ali~Nga eva cha | yaM j~nAtvA muchyate janturamR^itatvaM cha gachChati || 8|| na sa.ndR^ishe tiShThati rUpamasya na chakShuShA pashyati kashchanainam | hR^idA manIShA manasA.abhiklR^ipto ya etadviduramR^itAste bhavanti || 9|| yadA pa~nchAvatiShThante j~nAnAni manasA saha | buddhishcha na vicheShTate tAmAhuH paramAM gatim || 10|| tAM yogamiti manyante sthirAmindriyadhAraNAm | apramattastadA bhavati yogo hi prabhavApyayau || 11|| naiva vAchA na manasA prAptuM shakyo na chakShuShA | astIti bruvato.anyatra kathaM tadupalabhyate || 12|| astItyevopalabdhavyastattvabhAvena chobhayoH | astItyevopalabdhasya tattvabhAvaH prasIdati || 13|| yadA sarve pramuchyante kAmA ye.asya hR^idi shritAH | atha martyo.amR^ito bhavatyatra brahma samashnute || 14|| yadA sarve prabhidyante hR^idayasyeha granthayaH | atha martyo.amR^ito bhavatyetAvaddhyanushAsanam || 15|| shataM chaikA cha hR^idayasya nADya\- stAsAM mUrdhAnamabhiniHsR^itaikA | tayordhvamAyannamR^itatvameti viShva~N~NanyA utkramaNe bhavanti || 16|| a~NguShThamAtraH puruSho.antarAtmA sadA janAnAM hR^idaye sa.nniviShTaH | taM svAchCharIrAtpravR^ihenmu~njAdiveShIkAM dhairyeNa | taM vidyAchChukramamR^itaM taM vidyAchChukramamR^itamiti || 17|| mR^ityuproktAM nachiketo.atha labdhvA vidyAmetAM yogavidhiM cha kR^itsnam | brahmaprApto virajo.abhUdvimR^ityu\- ranyo.apyevaM yo vidadhyAtmameva || 18|| saha nAvavatu | saha nau bhunaktu | saha vIryaM karavAvahai | tejasvinAvadhItamastu mA vidviShAvahai || 19|| OM shAntiH shAntiH shAntiH || iti kAThakopaniShadi dvitIyAdhyAye tR^itIyA vallI || OM saha nAvavatu | saha nau bhunaktu | sahavIryaM karavAvahai | tejasvi nAvadhItamastu | mA vidviShAvahai || OM shAntiH shAntiH shAntiH || OM tat sat || ## \medskip\hrule\obeylines Please send corrections to sanskrit at cheerful dot c om Last updated \today https://sanskritdocuments.org \end{document}