% Text title : Shri Vishvambhara Upanishad % File name : vishvambharopaniShat.itx % Category : upanishhat, upaniShat, rAmAnanda, raama % Location : doc\_upanishhat % Proofread by : Mrityunjay Pandey % Latest update : April 13, 2024 % Send corrections to : sanskrit at cheerful dot c om % % This text is prepared by volunteers and is to be used for personal study % and research. The file is not to be copied or reposted for promotion of % any website or individuals or for commercial purpose without permission. % Please help to maintain respect for volunteer spirit. % \documentstyle[11pt,multicol,itrans]{article} #include=ijag.inc #endwordvowel=.h \portraitwide \parindent=100pt \let\usedvng=\Largedvng % for 1 column \pagenumbering{itrans} \def\engtitle#1{\hrule\medskip\centerline{\LARGE #1}} \def\itxtitle#1{\medskip\centerline{\LARGEdvng #1}\medskip\hrule} \def\endtitles{\medskip\obeyspaceslines} %% \begin{document} \engtitle{.. Shri Vishvambhara Upanishat ..}## \itxtitle{.. shrIvishvambharopaniShat ..}##\endtitles ## atha shrIvishvambhara upaniShat | bhAShA TIkA prArambhaH | ma~NgalAcharaNam | raktAmbhoja dalAbhi rAma nayanaM pItAmbarAlaM kR^itaM shyAmA~NgaM dvibhujaM prasanna vadanaM shrIsItayA shobhitam | kAruNyAmR^ita sAgaraM priyagaNairbhrAtrAdibhirbhAvitaM vande viShNu shivAdi sevya manishaM bhakteShTa siddhipradam || vAtsalyAdi guNaiH pUrNAM shR^i~NgArAdi rasAshrayAm | lakShmyAdi sevitAM vande maithilIM rAghavapriyAm || rAmAnandamahaM vande veda vedA~Nga pAragam | rAma mantra pradAtAraM sarva lokopakArakam || mUla \- atha hainaM shANDilyo mahAshambhu prapachCha yato vAcho nivartante aprApya manasA sahetyuktaM brahma kimasti kovA sarveshvarAdhipatiH nirguNasaguNAbhyAM paraH kovA mUrttAmUrttAbhyAmparaH karttAkArayitAcha kIdR^isha iti | atha kairmantraiH saMsArAdvimuchyajIvaH sadyo mukto bhavati kovA mantrANAmadhikAraM samanvetIti | artha \- bahuta se prashnottara karate hue tadanantara shANDilya R^iShi ne mahAshambhu se pUChA ki veda bhI jinakA varNana pratyakSha rUpa se nahI.n kara sakate hai.n vaha brahma kyA hai ? sarveshvaro.n (arthAta mahAviShNu, mahAbrahmA, mahAshambhu sahita sabhI avatAro.n) ke adhipati kauna hai.n ? nirguNa aura saguNa dono.n se pare kauna hai.n ? karttA (sabakuCha karane vAle) aura kArayitA (sabhI se sabakuCha karAne vAle) ve kisa prakAra hai.n ? Age Apa yaha bhI batAiye ki kina mantro.n se jIva sa.nsAra se ChUTa kara shIghra mukta ho jAtA hai ? una mantro.n kA adhikAra kinako hai ? mUla \- sahovAcha mahAshambhuH yatpR^iShTa vAMstasya cha nAmarUpaM lIlA.atha dhAmAnitu chinmayAni manovacho gocharANyevaM tAni svayaM kR^ipAtaH sphuraNaM prayAnti ato rUpamanAmeti proktoyaM rAghavaH svarAT tana prakAsha bhUta~ncha yasya brahma sanAtanam | artha \- shANDilyaR^iShi kA prashna sunakara mahAshambhu nishchaya karake bole ki jisake viShaya me.n Apane pUChA una paramAtmA ke nAma, rUpa, lIlA aura dhAma chinmaya (sachchidAnanda) hai jo mana aura vANI se agochara (pare) hai | kevala unhI.n kI kR^ipA se svaya.n prakAshita hote hai.n | isalie hI una svarATa paramAtmA \ldq{}rAghava\rdq{} (arthAta raghukulabhUShaNa shrI rAma) jinhe.n arUpa\-anAma (arthAta prAkR^ita nAmarUpa se rahita) kahA jAtA hai unhI.n ke divya tanu ke prakAshabhUta \ldq{}sanAtanabrahma\rdq{} hai.n | mUla \- saIshvarANAM paramomaheshvaraH patiH patInAM paramaM cha daivataM amUrtta mUrttAdi sharIra kosau karttApya karttAcha na prasaMyuktaH | vyApnotisarvvaM nija tejasAyaH aNoraNIyAnmahataH parastAt mUrteNa sarvvaM nirmAya vishvaM svayantu lIlAM vitanoti nityAM dvayoH sharIrayoraikya matodvaitaM budhA jaguH naHsamAbhyadhikatvAdvAtamaidvaitaM va bhAShire | artha \- vaha shrIrAma Ishvaro.n ke parama Ishvara hai.n patiyo.n ke pati hai.n aura devatAo.n ke parama devatA hai.n | ve shrIrAma amUrta (nirguNa) tathA mUrta (saguNa) brahma ke mUla sharIra arthAta AdhAra (strota) hai.n | aura kartA aura akartA dono.n hai.n aura dono.n se bhinna bhI hai.n | jo apane nija teja dvArA sabhI sthAno.n para vyApta hai.n aura sUkShma se bhI sUkShma hai.n aura ba.De se bhI ba.De hai.n isa rUpa me.n samasta vishva kA nirmANa karate hai.n aura svaya.n rUpa arthAta dvibhuja parAtpara narAkR^iti svarUpa se sAketa me.n divya lIlA vistAra karate hai.n | vidvAna loga do bhinna svarUpa hone para bhI vastutaH ina me.n aikya mAnate hai.n kyo~Nki unake samAna hI koI nahI.n hai to adhika kaise hogA ? astu vidvAno.n dvArA una shrI rAma jI ko advaita brahma kahA jAtA hai | mUla\- sarvAvatAra lIlA~ncha karoti saguNoyaH ayodhyAyAM svayaM rAmo rAsameva karoti saH saguNa nirguNAbhyAM parasya paramapuruShasya dAsharathermantrasya nAda bindu vAmmanasoragocharau tasyamantrAshchAnantAsteShu ShaTshataM varIyAM sasteShu cha trayoM mantrA atishreShThA | artha \- saguNa rUpa me.n jo shrI rAma vibhinna avatAro.n ke rUpa me.n lIlA karate hai.n aura svaya.nrUpa me.n jo shrI rAma shrIdhAma ayodhyA me.n kevala rAsa karate hai.n vahI saguNa\-nirguNa dono.n se pare paramapuruSha shrI dAsharathi rAma kA mantra nAdabindu arthAta rephabindu dono.n akShara mana\-vachana se pare hai.n | unake ananta mantra hai.n uname.n se bhI 600 mantra shreShTha hai.n uname.n se bhI tIna mantra atishreShTha hai.n | mUla \- ShaDakSharo dvayAkhyaM mantra ratnaM yugma mantrashacheti bindu pUrvako dIrghAgnistataH kevalaM dIrghAgniH tato mAyeti atha namaiti prathamaM shrImaditi tatorAmachandra charaNau viti brUyAdanantaraM sharaNamiti padaM pashchAtprapadye iti vadet punashcha shrImate iti atha rAmachandrayeti tadgre nama iti yo dAsharatherdvayAkhyaM mantrANAM pravaraM mantra ratnamadhIte sa sarvAn kAmAnashnute tena saha modate iti atha praNavAdanantaraM na dvitIyAkSharamastR^itIyAkSharaM sI chaturthAkSharaM tA pa~nchamAkSharaM ra ShaShThAtaraM ma saptamAkSharaM bhyAmaShTamAkSharamiti imamaShTAkSharaM vidvAn mukto bhavati etanmantratrayaM sarva mantra varaM japtvA sadyo muchyate karma bandhanAt yaH shrIrAme.ati bhaktimAn sa evaitanmantrAdhikArIti | artha \- ShaDakShara mantrarAja (1) mantro.n me.n ratna mantradvaya (2) aura yugala mantra (3) yaha tIna mantra hai.n | aba mantroddhAra dikhAte hai.n | bindu pUrvaka dIrgha agni bIja rakAra (rA.n) usake bAda kevala dIrgha agni bIja ra kAra (rA) usake pIChe (mAya ) phira namaH aisA saba milAkara \ldq{}rA.n rAmAya namaH\rdq{} yaha ShaDakShara rAma mantra huA | aba mantra dvaya dikhAte hai.n prathama shrImad usake pIChe rAmachandra charaNau aisA kahanA usake pIChe sharaNa.n yaha pada kahe aura usake pIChe prapadye aisA kahe phira shrImate kaha kara rAmachandrAya kahe usake Age namaH kahe saba milAkara \ldq{}shrImadrAmachandra charaNau sharaNa.n prapadye shrImate rAmachandrAya namaH\rdq{} yaha 25 akShara vAlA mantradvaya saba mantro.n me.n atishreShTha mantraratna hai ise jo prANI japatA hai vaha sabhI kAmanAo.n ko prApta karatA hai aura shrIrAma jI ke sAtha Ananda ko prApta hotA hai | aba yugala mantra kA svarUpa dikhAte hai.n \- OMkAra ke pIChe \ldq{}na\rdq{} dUsarA akShara \ldq{}ma\rdq{} tIsarA akShara \ldq{}sI\rdq{} chauthA akShara \ldq{}tA\rdq{} pa~nchamAkShara \ldq{}rA\rdq{} ChaThavA.n akShara \ldq{}mA\rdq{} saptamAkShara \ldq{}bhyA.n\rdq{} aShTamAkShara huA saba milAkara \ldq{}o.n namaH sItArAmAbhyA.n namaH\rdq{} yaha aShTAkShara yugala mantra kA jAnanevAlA mukta hotA hai ina tIno.n shreShTha mantro.n kA japa karake jIva karma bandhana se shIghra mukta ho jAtA hai | jo shrIrAma ke ananya bhakta hai.n vahI isake parama adhikArI hai.n | mUla \- shrIrAma eva sarvva kAraNaM tasya rUpadvayaM pariChinnamapariChinnaM pariChinna svarUpeNa sAketa pramodavane tiShThan rAsameva karoti dvitIyaM svarUpaM jagadupatyAdeH kAraNaM taddakShiNA~NgArAtkShIrAbdhishAyI vAmA~NgAdramAvaikuNThavAsIti hR^idayAtparanArAyaNo vabhUva charaNAbhyAM vadarikovanasthAyI shR^i~NgArAnnandanandana iti | artha \- shrIrAma hI sabhI ke paramakAraNa hai.n | unhI.n shrIrAma ke do svarUpa hai.n pariChinna aura apariChinna | pariChinna svarUpa se sAketa pramodavana me.n sakhiyo.n ke madhya sthita hokara kevala rAsa karate hai.n | dvitIya jo apariChinna svarUpa hai vahI samasta sa.nsAra kI utpatti kA kAraNa hai usI svarUpa ke dakShiNa a~Nga se kShIrasAgara me.n shayana karane vAle nArAyaNa prakaTa hote hai.n | vAma a~Nga se ramAvaikuNThavAsI nArAyaNa prakaTa hote hai.n | hradaya se paranArAyaNa utpanna hote hai.n | charaNo.n se badrIvana me.n tapasyA karane vAle nara\-nArAyaNa utpanna hote hai.n | shrR^i~NgAra se nandanandana shrIkR^iShNa utpanna hote hai.n | mUla \- evaM sarve.avatArAH shrIrAmachandracharaNa rekhAbhyaH samudbhavanti tathA.ananta koTi viShNvashcha chaturvyUhashcha samudbhavanti evamaparAjiteshvaramaparimitAH paranArAyaNAdayaH aShTabhujA nArAyaNAyashchAnantakoTi sa~NkhyakAH vaddhA~njali puTAH sarva kAlaM samupAsate yadAviShNvAdIna yadA.aj~nApayati tadA tad brahmANDe sarva kAryaM kurvanti te sarve devAdvividhAH bhinnAMshA abhinnAMshAshcha shrIraghuvaramubhaye sevante bhinnAMshA brahmAdayaH abhinnAMshA nArANAdayaH | artha \- isa prakAra sabhI avatAra shrIrAmachandra ke charaNo.n kI rekhAo.n se prakaTa hote hai.n tathA ananta koTi viShNu aura chaturvyUhAdi utpanna hote hai.n | aisA aparAjiteshvara (ayodhyApati) shrIrAma kA amita prabhAva hai jinake sAmane anantakoTi paranArAyaNa, aShTabhuja nArAyaNAdi dono.n hAtho.n ko jo.De hue kha.De rahate hai.n aura nitya unakI upAsanA karate hai.n | jaba jaba una asa~Nkhya brahmA viShNu shivAdi ko shrIrAma se Aj~nA milatI hai taba taba ve saba koTi koTi brahmANDa kA utpatti pAlana sa.nhAra karate hai.n | ve trideva do prakAra ke hai.n (1) bhinnA.nsha aura (2) abhinnA.nsha | ye dono.n shrIraghukulashreShTha bhagavAna kI sevA karate hai.n | bhinnA.nsha to brahmA shivAdika devatA hai.n aura abhinnA.nsha nArAyaNAdika avatAra svarUpa hai.n | mUla \- sahasraM samAH jIvAtmanaH pa~nchA~NgopAsanAM kurvanti tata AnandarUpA bhavanti tataH sadeva saumyedamagra AsIdekamevAdvitIyaM sa ekShata bahusyAM prajAyeya pUrvaM pa~nchA~NgopAsakAH sR^iShTi samaye shrIkR^iShNopAsanAM samanuShThAya golokaM prApnuvanti tatra kechittatraiva tiShThanti kechidrAmopAsanA.adhikAriNo bhavantIti viShNavAdyuttamadehe praviShTo devatA.abhavat martyAdadhama deheShu sthito bhajati devatAH | artha \- jIvAtmA jaba sahastro.n varSha paryanta pa~nchA~NgopAsanA (arthAta sUrya gaNesha shakti shiva viShNu kI upAsanA) kara lete hai.n taba Ananda rUpa ho jAte hai.n | ChAndogya upaniShad me.n varNita paramAtmA jo eka hai advitIya hai jisane bahuta ho jAne kI ichChA se mukhya pa~nchasvarUpa grahaNa kie | pUrva me.n sR^iShTi samaya me.n yaha pa~nchadevopAsaka krama se shrIkR^iShNopAsanA ko prApta karake goloka kI prApti karate hai.n | vahA.n jAkara kuCha jana vahI.n nivAsa karate hai.n aura kuCha jana shrIrAmopAsanA ke adhikArI hote hai.n aura tadanantara sarvopari sAketaloka ko prApta karate hai.n | vahI paramAtmA viShNavAdi uttama sharIra me.n praviShTa hone se devatA kahalAte hai.n aura martya loka me.n rahane vAle adhama manuShyo.n ke sharIra me.n praviShTa hone se devatAo.n ko bhajatA hai | mUla \- parAtparasya shrIrAmanAmnaH sarveShAM nArAyaNAdInAM nAmAni bhavanti tasya dhAmnasteShAM dhAmAnyutpadyante tallIlAtaH sarveShAM lIlA prAdurbhavanti tatsvarUpAtsarveShAM rUpANyAvirbhavanti sa evAyodhyAdhipatiH sarvakAraNAnAmAdikAraNaM na tasmAtki~nchitparaM tatvamastIti | artha \- parAtpara shrIrAma jI ke nAma se sabhI nArAyaNAdi nAma prakaTa hote hai.n | unhI.n ke dhAma se sabhI dhAma utpanna hote hai.n | unhI.n shrIrAma kI divya lIlA se sabhI avatAro.n kI lIlA kA prAdurbhAva hotA hai | unhI.n shrIrAma ke divya dvibhuja parAtpara svarUpa se sabhI chaturbhuja ShaDbhuja aShTabhuja dashabhuja prabhR^iti anantabhujAdika paryanta sabhI bhagavadsvarUpo.n kA AvirbhAva hotA hai | vahI ayodhyAdhipati bhagavAn shrIrAmachandra sarva kAraNo.n ke AdikAraNa hai.n | unake pare aura koI tatva nahI.n hai arthAta ve hI paramatattva hai.n | mUla \- atha yantraM saM likhyate | rAma prAptai mumukShubhiH yantraM vinA na saMsiddhirmantrANAM devatAtmanAm | kAma krodhAdi doShANAM yantraNAM ye na vaibhavet | tato yantramiti proktaM yamanAdyantramityapi | ShaT koNaM prathamaM lekhyaM vR^ittaM saMvilikhettataH | aShTau dalAni lekhyAni tatasyAchcha turasrakam | sarvaishcha lakShaNairyuktaM divyaM sarva sukha pradam | sarvAvatAra vIjaishcha veShTayedyantramutamam | tatashcha pUjanaM kuryAdyantrasyaitasya sarvadA | tanmadhye vyaktamAlekhyaM sAdhya karma vidhAnataH | vIjampunastadvilikhettat kroDI kR^ityamAn matham | artha \- aba yantra likhate hai.n | rAma jI kI prApti ke lie mumukShujana binA yantra pUjana kie mantrAtmaka devatA ko siddha nahI.n kara sakate hai.n isalie yantra kA avashya pUjana karanA chAhie | kAma krodhAdi doSho.n para yantraNA (tA.DanA arthAta vasha me.n karanA) karane ke kAraNa ise yantra kahA jAtA hai | aba yantra banAe.n \- prathama do trikoNa ke ShaTkoNa chakra banAe.n phira chAro.n aura se golAkAra likhe.n | phira ATha dala likhe.n bAraha vajra shUla sahita satva raja tama rUpa tInarekhA yukta chaturastrabhUgR^iha likhe.n chAro.n dishAo.n me.n chAra dvAra likhe.n jo sabhI lakShaNo.n se yukta aura sarvasukha pradAna karane vAle ho.n | yantra ko sabhI avatAro.n ke bIja se veShTita kare.n taba isa yantra kA sarvadA pUjana kare.n | yantra ke madhya me.n vidhAnapUrvaka spaShTa sAdhya karma likhe | rA.n vIja ke Upara ShaShThI vibhakti sahita sAdhaka nAma bhaga likhe aura rA.n vIja ke dono.n pArshva (bagala) me.n do kuru likhe isa vidhAna se likhe | mUla \- atha tatpa~ncha vIjAnAmAvR^ittiM vidadhItavai | bhUyo dashAkShareNatadveShTayechChuddha buddhimAn agnikoNAdi koNeShu ShaDa~NgAni kramAllikhet | punaH koNakapoleShu hrIM shrIM cha vilikhetsudhIH | pratikoNAgramAlekhyaM huM bIjaM keshareShvacha | varNamAlA manokhyAtA chatvAriMshacha saptacha | varNA sapta daleShvevaM ShaT ShaT pa~nchAShTame dale | pUrvasyAddheShTayetkAdi varNaisarvaM~nchatatvavit | likhedvIjadvayaM samyak narasiMha vArAhayoH | digvidukShuchapUrvasyAM bhUgR^ihechaturastrakaiH | yantrametatsamArAdhya bhuktiM muktiMlabhennaraH | artha \- aba usake pIChe pa~ncha bIja arthAta rI.n rU.n rai.n rau.n raH chAro.n ora se likhe | isake pashchAta dashAkShara \ldq{}hu.n jAnakI vallabhAya svAhA\rdq{} isa mantra se shuddha hokara buddhimAna veShTita kare | agni koNAdi Chaho.n koNa me.n ShaDa~NganyAsa ( 1. rA.n hR^idayAya namaH 2. rI.n shirase svAhA 3. rU.n shikhAyai vaShaT 4. rai.n kavachAya hu.n 5. rau.n netrAbhyA.n vauShaT 6. raH astrAya phaT ) krama se likhe phira koNa ke kapola me.n hrI.n aura shrI.n dono.n ko buddhimAna likhe | koNa ke agrabhAga me.n hu.n bIja ko likhe aura aShTadala me.n varNamAlA mantra jo 47 akSharo.n vAlA hai use likhe.n | sAta dala me.n ChaH ChaH akShara likhe.n aura AThave.n dala me.n pA~ncha akShara likhe.n usako pUrva se kAdi varNo.n se arthAta ka.n kha.n ga.n gha.n ~Na.n | cha.n Cha.n ja.n jha.n ~na.n | Ta.n Tha.n Da.n Dha.n Na.n | ta.n tha.n da.n dha.n na.n | pa.n pha.n ba.n bha.n ma.n | ya.n ra.n la.n va.n | sha.n Sha.n sa.n ha.n | la.n kSha.n iti | ina akSharo.n se tattva ke j~nAtA veShTita kare.n chaturastra tIna bhUgR^iha ke bhItara pUrvAdika desho.n dishA me.n nR^isi.nha bIja kShrau.n aura varAha bIja hu.n dono.n bIja ko likhe yaha yantra saba prakAra se ArAdhana karane yogya hai | isake pUjana karane se manuShya bhukti (sAtvika bhoga) aura mukti ko prApta hote hai.n aba yantra kI dUsarI vidhi likhate hai.n yathA \- mUla \- madhye.athavA likhettAraM ShaT koNedyapi cha kramAt | varNA shrIrAma mantrasya sandhiShvagaM cha mAnmatham | gaNDeShu cha tathA mAyAM ki~njalke chAvilekhanam | pUrvavattatraparNeShu mAlA mantraM kramAllikhet | dashAkShareNa saMveShdyakAdIni vilikhettataH | digvidukShu tathA vIje narasiMhavArAhayoH yantrAntaramidaM sA~NgammAvaraNaM vidhinArchayet rAjate vAtha sauvarNe bhUrje saMlekhya pUjayet | artha \- athavA yantra ke madhya se lekara Chaho.n koNa me.n krama se shrIrAmamantro.n ke akShara sahita OMkAra ko likhe | (o.n rA.n o.n rA o.n mA o.n ya o.n na o.n maH isa prakAra likhe) aura (Chaho.n koNa ke sandhi me.n a~NganyAsa pUrvaka kAmabIja klI.n likhe arthAta klI.nrA.n hR^idayAya namaH | klI.nrI.n shirase svAhA | klI.nrU.n shikhAyai vaShaT | klI.nrai.n kavachAya hu.n | klI.nrau.n netrAbhyA.n vauShaT | klI.nraH astrAya phaT isa prakAra likhe) kapola me.n mAyA bIja ai.n likhe aura keshara me.n arthAta aShTadala me.n pUrva ke samAna 47 akShara kA jo varNamAlA mantra hai use krama se likhe.n phira use dashAkShara mantra se veShTita karake phira kAdi akSharo.n ko likhe tathA chaturastra bhUgR^iha ke bhItara pUrvadika dasho.n dishA me.n nR^isi.nha vArAha dono.n ke bIja likhe yaha dUsare prakAra kA yantra me.n a~Nga sahita AvaraNo.n kI vidhipUrvaka archanA kare.n | chAndI me.n athavA svarNa bhojapAtra me.n likhakara pUjana kare | mUla \- huM jAnakI vallabhAya svAhA kShraum | huM paThetpunaH | dashAkSharo vArAhasya narasiMhasya manuHsmR^itaH hrIM shrIM klIM tathonnamo vadettadanantaraM bhagavatepadaM brUyAt\-iti raghunandanAyeti padaM vadet tato rakShoghna vishadAyeticha madhure na padaM pashchAt prasanneti tato vadet vadanAyeti padaM brUyAtpashchAdamitatejaseiti tatobalAya nigadet rAmAya viShNave namaH hrIM shrIM klI~nchoM namobhagavate raghunandanAya rakShoghna vishadAya madhura prasanna vadanAya amita tejase balAya rAmAya viShNave namaH | eShamAlA manuH prokto nagaNAM chintatArthadaH | artha \- \ldq{}hu.n jAnakI vallabhAya svAhA\rdq{} yaha dashAkShara mantra hai kShrau.n hu.n yaha dono.n nR^isi.nha aura vArAha mantra kA bIja hai | aba mAlA mantra kahate hai.n hrI.n shrI.n klI.n tathA o.n namo kahe | tadanantara bhagavate pada ko kahanA phira raghunandanAya aisA kahe taba rakShoghnavishadAya kahe phira pIChe madhura pada kahe taba prasanna aisA kahe phira vadanAya aisA kahe pIChe amita tejase aisA kahe taba balAya kaha kara rAmAya viShNave namaH kahe | aisA mantroddhAra huA | o.n namo bhagavate raghunandanAya rakShoghna vishadAya madhura prasanna vadanAya amita tejase balAya rAmAya viShNave namaH yaha mAlA mantra kahA hai yaha mantra manuShyo.n ko manovA~nChita phala dene vAlA hai | mUla \- OM sIM sItAyai vadan namontaH sItA mantra udAhR^itaH | mantre.asmin rAmamArAdhya sA~NgaM sAvaraNaM tathA | ArAdhya guTikI kR^itya dhArayedyantramanvaham | sarva duHkha prashamanaM putra pautra pradaM nR^iNAm | sarva vidyA pradaM shashvat sarva saukhya karaM sadA | anyAbhichAra kR^ityeShu vajra pa~njaramevahi | kiM bahU ktyA nR^iNAma sarva siddhidaM shokanAshakamiti || yantra samyak vidhAnena dhArayetsAdhakottamaH | shrIrAmadvAra pIThAgre parivAratayAsthitAn | gaNeshAdi surAn kShetra pAlAnsarvAnsamarchayet | svAM tanuM shodhayitvAtaH paraM pUjanamAcharet | upachAraiH ShoDashabhistathaikAdashabhiH sudhIH | pa~nchabhirvA yajeddevAna sva sva shaktyanukUlataH | sarva shakti yutaM rAmaM sA~NgaM sAvaraNaM japet | stUyAtsarvAn parivArAn rAma prItyarthamAdarAt | evaM yaH kurute pUjAM yantra rAjasya mAnavaH iha kAmyaM sukhaM labdhvA pretya sAketamR^ichChati | artha \- sI.n sItAyai kaha kara anta me.n namaH kahe ise shrIsItAmantra kahA hai | isa mantra me.n a~Nga tathA AvaraNo.n ke sahita shrIrAma kI ArAdhanA kare | ArAdhanA kara ke uttama yantra ko guTikA banA kara dhAraNa kare yaha yantra sarvaduHkho.n kA nAsha karane vAlA hai aura manuShyo.n ko putra pautra kI prApti karAne vAlA hai | sabhI aishvaryo.n ko dene vAlA hai | anya mohana, mAraNa, vashIkaraNa, uchchATanAdi karmo.n me.n yahI vajrapa~njara kAma dete hai.n | bahuta kyA kahe.n yaha yantra manuShyo.n ko sarvasiddhi pradAna karane vAlA hai aura shoko.n kA nAsha karane vAlA hai | uttama sAdhana karane vAle ko vidhAna pUrvaka yantra ko dhAraNa karanA chAhie | shrIrAma ke dvArapITha ke agrabhAga me.n parivAra sahita una devatAo.n (gaNesha durgA kShetrapAla sarasvatyAdi) ko sthita karake pUjA kare | isake bAda apane sharIra kA shodhana karake pradhAna pUjana kare | buddhimAna ShoDashopachAra pUjana kare tathA ekAdasha prakAra se athavA pa~nchopachAra se pUjana kare | isake pashchAta sabhI shaktiyo.n ke sahita a~NgAvaraNo.n ke sahita shrIrAma jI kA japa kare phira shrIrAma jI ke prItyArtha namaskAra kare isa prakAra jo manuShya yantrarAja kI pUjA karate hai.n vaha isa loka me.n sabhI sukho.n kA bhoga karake mere sAtha sarvopari shrI sAketaloka ko prApta hote hai.n | mUla \- asya shrIrAma sharaNAgata mantrasya shrI rAmachandro R^iShidevI gAyatrI ChandaH paramAtmA shrIrAmachandro devatA rAM bIjaM namaH shaktiH sarvAbhiShTArtha siddhaye jape viniyogaH mUle na kara shodhanaM kR^itvA prathamaM vIjaM karatala karayornyaset | sheShAkSharANya~Nguli parvasu vinyaset | artha \- isa shrIrAma sharaNAgata mantra ke shrIrAmachandra R^iShi hai.n, gAyatrIdevI Chanda hai.n, paramAtmA shrIrAmachandra devatA hai.n, rA.N bIja hai, namaH shakti hai, sarva abhIShTo.n kI siddhi ke lie japa karane me.n viniyoga karate hai.n | mUla mantra se karashodhana karake prathama bIja ko karatala kara dono.n me.n nyAsa kare sheSha saba akSharo.n ko saba a~Nguli ke parvvo.n me.n vidhi pUrvaka nyAsa kare | mUla \- shrImadrAmachandra charaNau a~NguShThAbhyAM namaH sharaNaM tarjanIbhyAM namaH prapadye madhyamAbhyAM namaH shrImate anAmikAbhyAM namaH rAmachandrAya kaniShThikAbhyAM namaH namaH karatalakara pR^iShThAbhyAM namaH shrIrAmachandra charaNau j~nAnAyahR^idayAya namaH sharaNamaishvaryyAya shirase svAhA prapadye shaktaye shiShAyai vaShaT shrImate balAya kavachAyahuM rAmachandrAya tejase netrAbhyAM vauShaT namo bIjAya astrAya phaT shrIrAmachandracharaNau j~nAnAya udarAya namaH sharaNamaishvaryyAya pR^iShThAya namaH prapadye shaktaye bAhubhyAM namaH shrImate balAya UrUbhyAM namaH rAmachandrAya tejase jAnubhyAM namaH namovIryyAya pAdAbhyAM namaH athadehanyAsaH shrIM namaH mannamaH rAM namaH mannamaH channamaH drannamaH channamaH rannamaH NauM namaH shannamaH rannamaH NannamaH prannamaH pannamaH dyannamaH shrInamaH mannamaH tennamaH rAnnamaH mannamaH channamaH drAnnamaH yannamaH nannamaH monnamaH evamuparyyavinyaset shrImmUddhinamatebhAlerAmanetre chandranAsikA yAM charashrotre Nau mukhesharabhujayoH NaMhR^idiprapastanayoH dyenAbhau shrIpR^iShThemateja~NghayoH rAmakaTyAM chandrA UrvoH ya jAnuni namaH pAdayeH athadhyAnam | jAnakI sahitaM rAmamindranIla maNiprabham | j~nAna mudrAdharaM sarva bhUShAbhiH samala~NkR^itam || pArshvanyasta dhanurvANaM sarvAvayava sundaram | rAjIvalochanaM dhyAyetsarvAbhiShTArtha siddhaye || artha \- indranIlamaNi ke sAmAna kAntiyukta shrIjAnakI jI ke sahita j~nAna mudrA dhAraNa karane vAle saba bhUShaNo.n se yukta, jinake sabhI a~Nga atisundara hai.n aise saba abhIShTo.n kI artha siddhi karane vAle shrIrAma kA dhyAna kare.n | taba shrI yugalamantra o.n namaH sItArAmAbhyA.n isakA japa kare | isake Age a~NganyAsAdi kA vidhAna varNita karate hai.n \- mUla \- OM a~NguShThAbhyAM namaH namaH tarjanIbhyAM namaH sItA rAmAbhyAM madhyamAbhyAM namaH OM anAmikAbhyAM namaH namaH kaniShThikAbhyAM namaH sItArAmAbhyAM karatalakarapR^iShThAbhyAM namaH OM j~nAnAyahR^idayAya namaH namaH aishvaryAya shirase svAhA sItArAmAbhyAM shaktaye shikhAyai vauShaT OM balAya kavachAya huM namastejase netrAbhyAM sItArAmAbhyAM vIryyAya astrAya phaT dhyAnaM pUrvavat | artha \- yahA.N paryyanta shrI yugala mantra kA a~Nga.nnyAsAdi jAnanA chAhie | isake Age pUrva ke samAna hI shrIsItArAma kA dhyAna karake shrImantrarAja kA jApa kare | mUla \- asya rAmaShaDakShara mantrarAjasya brahmA R^iShiH gAyatrI ChandaH shrI rAmo devatA rAmbIjaM namaH shaktiH rAmAyeti kIlakaM shrI rAma prItyarthe jape viniyogaH | artha \- isa shrI rAmaShaDakShara mantrarAja ke R^iShi brahmA hai.n, Chanda gAyatrI hai, devatA shrI rAma hai.n, shakti namaH hai, kIlakaM rAmAya hai, shrIrAmaprIti ke lie japa me.n viniyoga kare | Age rAmamantrarAja ke a~NganyAsAdi varNita karate hai.n \- mUla \- OM brahmaNe R^iShayenamaH shirashi OM gAyatrI Chandase namo mukhe OM rAM devatAyai namo hR^idi OM rAM bIjAyanamoguhye OM namaH shaktaye namaH pAdayoH OM rAmAya kIlakAya namaH sarvA~Nge OM rAM a~NguShThAbhyAM namaH OM rIM tarjanIbhyAMsvAhA OM rUM madhyamAbhyAM vaShaT OM raiM anAmikAbhyAM huM OM rauM kaniShThikAbhyAM vauShaT OM raH karatalakarapR^iShThAbhyAM phaT OM rAM hR^idayAya namaH OM rIM shirase svAhA OM rUM shikhAyai vaShaT OM raiM kavachAya huM OM rauM netrAbhyAM vauShaT OM raH astrAya phaT rAM namaH brahmarandhrerAM namaH bhruvormadhye mAM namaH hR^idi yaM namaH nAbhau naM namaH li~Nge mannamaH pAdayoH rAM namaH shirasi rAM namo mukhe mAM namaH hR^idayeya namaH nAbhau naM namaH guhye maM namaH pAdayoH rAM namaH nAbhau rAM namaH guhye mAM namaH pAdayoH rAM namaH shirasi naM namaH mukhe maM namaH hR^idaye rAM namaH pAdayoH rAM namaH guhye mAM namaH | nAbhau yaM namaH hR^idaye naM namaH mukhe maM namaH shirasi rAM namaH shirasi rAM namaH mukhe mAM namaH hR^idaye yaM namaH nAbhau naM namaH guhye maM namaH pAdayoH rAM namaH nAbhau rAM namaH guhye mAM namaH pAdayoH yaM namaH shirasi naM namaH mukhe maM namaH hR^idaye rAM namaH shirasi rAmAya namaH nAbhau namo namaH pAdayoH | artha \- yaha to shrIrAma mantra kA nyAsa huA | aba deha shuddhi aura pUjanAdika karma kA vidhAna varNita karate hai.n | mUla \- deha shuddhiM vidhAyAdau pUjayedraghunandanam | pUjA dravyANi saMshodhya pUjApAtrANishodhayet || dravyai suprokShataiH samyak pUjayet puruShottamam | vidhinArAdhito rAmaH samyagArAdhitobhavet | mandiraM mArjayitvAtha devamAvAhayedvibhum | AvAhayitvA deveshaM madhye pAdyaM tathA.arpayet || madhuparkaM tato dadyAttatastvAchamayedvibhum | sarayvAdi salilairdevaM snApayetsItayAmaha || artha \- prathama sharIra shuddhi karake taba shrIrAmajI kI pUjA kare jisame.n pUjA dravya kA shodhana karake phira pUjA pAtro.n ko shuddha kare pUjA sAmagrI kA saba prakAra prokShaNa karake puruShottama shrIrAma kA ShoDashopachAra pUjana kare | shrIrAma kA vidhipUrvaka ArAdhana hI unakA samyaka ArAdhana hotA hai | shrIrAma ke mandira kA parimArjana karake una shrIrAma kA AvAhana karake madhya me.n pAdya arpaNa kare | phira madhuparka arpita kare phira prabhu shrIrAma ko sarayU prabhR^iti nadiyo.n ke jala se Achamana karAe.n athavA jisa nadI tIrthAdi ke jala vartamAna ho.n usase jAnakI jI ke sahita prabhu shrIrAma ko snAna karAe.n | mUla \- vastrANi dhApayetsamyak yaj~na sUtra~nchadhApayet | a~Nga rAgaM samarpyAtha tulasI puShpamAlikA | samarpayettataH sarva bhUShaNairbhuShayedvibhum | a~NgANi pUjayetsamyak tato rAmaH prasIdati || dhUpaM dIpa~ncha naivedyamArArtikamathArpyayet | puShpA~njalimatho dadyAtparikramaNamevacha || praNamet shAstra vidhinA stUyAstotrai parAtparam | evaM sampUjayedyastu so.amR^itatva~ncha gachChati || idaM tu paramaM guhyaM rahasyaM sarva durlabham | rAmabhaktAya dAtavyaM na deyamprAkR^itAyecheti || artha \- saba prakAra se vastro.n ko aura yaj~nopavIta ko dhAraNa karAye | a~Nga rAga (sugandhita padArtha) samarpaNa kare tathA tulasIpuShpamAlikA dhAraNa karAye tatpashchAta sabhI AbhUShaNo.n se shrIrAma ko bhUShita kare aura jitane a~Nga devatA hai.n una sabakA vidhipUrvaka pUjana kare tabhI shrI rAma prasanna hote hai.n | dhUpa, dIpa, naivedya aura AratI yaha saba arpaNa karake puShpA~njali dekara chAra parikramA dete hue parAtpara stotro.n (arthAta jiname.n shrI rAma kI parAtparatA varNita ho) se stuti karake shAstra vidhi se sAShTA~Nga praNAma kare | jo isa prakAra pUjA karate hai.n ve mokSha (sAketaloka) ko prApta hote hai.n | yaha rahasya atyanta gopanIya hai sabako atyanta durlabha hai kevala shrIrAmabhakta ko denA chAhie pAkR^ita arthAta jo koI mAyA moha me.n Asakta hai aura paratattva se vimukha hai unhe.n yaha rahasya kadApi nahI.n sunAnA chAhie | ityatharvaNe vishvambharopaniShat samAptaH || yahA.N atharvaNIya shruti vishvambharopaniShada samApta hotI hai | iti shrIvishvambharopaniShat bhAShA TIkA sahitA sampUrNA | ## Encoded and proofread by Mrityunjay Pandey \medskip\hrule\obeylines Please send corrections to sanskrit@cheerful.com Last updated \today https://sanskritdocuments.org \end{document}