% Text title : krishna-yajurvede taittiriya-aranyake yaajnikyupanishhadvivaraNam.h % File name : yajnikibhaashhya.itx % Category : upanishhat, svara % Location : doc\_upanishhat % Author : shriipurushhottamaanandatiirtha % Transliterated by : Wim en Esther (wkl-evdk at knoware.nl) upaniShad text by Sunder Hattangadi % Proofread by : Wim en Esther (wkl-evdk at knoware.nl) wkl-evdk at ision.nl % Description-comments : krishna-yajurvede taittiriya-aranyake with commentary by shrIpuruShottamAnandatIrtha % Latest update : April 5, 2004 % Send corrections to : sanskrit at cheerful dot c om % % This text is prepared by volunteers and is to be used for personal study % and research. The file is not to be copied or reposted for promotion of % any website or individuals or for commercial purpose without permission. % Please help to maintain respect for volunteer spirit. % \documentstyle[11pt,multicol,itrans]{article} #include=ijag.inc #endwordvowel=.h \portraitwide \parindent=100pt \let\usedvng=\Largedvng % for 1 column \pagenumbering{itrans} \def\engtitle#1{\hrule\medskip\centerline{\LARGE #1}} \def\itxtitle#1{\medskip\centerline{\LARGEdvng #1}\medskip\hrule} \def\endtitles{\medskip\obeyspaceslines} %% \begin{document} \engtitle{.. Yajnikyupanishad Vivarana, commentary ..}## \itxtitle{.. yAj~nikyupaniShadvivaraNam ..}##\endtitles ## taittirIyopaniShadi yAj~nikyupaniShadvivaraNam.h shrIpuruShottamAnandatIrthavirachitam.h shrIrAmaM kAshikAkAntaM sha.nkarAchAryamuttamam.h | sureshaM vArtikAchAryaM naumi vidyAgurUnapi || 1|| brahmAmR^itaprachurasha.nkararasyarAjadrAmAyaNAmR^itarasaj~narasaj~navij~nAn.h | shvaHshreyasapradakR^ipAnilayAn.h praNaumi shvaHshreyasAya mahate shivarAmatIrthAn.h || 2|| vAruNyupaniShadyuktA brahmavidyA sasAdhanA | yAj~nikyAM khilarUpayAM sarvasheSho vidhIyate || 3|| bR^ihadAraNyake yadvatsaptamAShTamayormatam.h | khilakANDatvamatrApi yAj~nikyAstadvadiShyate || 4|| vaktavyamavashiShTaM yatkarmakANDAdiShu triShu | tatsarvamuchyate yatra tasya syAtkhilakANDatA || 5|| ambhasya pAra ityAdau brahmatattvaM samIritam.h | upAstiruktAdityo vA eSha ityAdike hareH || 6|| karmANyuktAni bhUrannamityAdau tatra karmaNAm.h | vAhulyAdyAj~nikItyeShA nanu chopaniShatkatham.h || 7|| Adau brahmoktito.ante syAttaddhIhetUktitashcha sA | AdAviti | anta iti\; ante cha brahmaj~nAnasAdhanokteH, sA\; upaniShadbhavatItyarthaH || ambhasya pAre bhuvanasya madhye nAkasya pR^iShThe mahato mahIyAn.h | shukreNa jyotI{\m+}Shi samanupraviShTaH prajApatishcharati garbhe antaH || ##1.1## AdAvAdyAnuvAkasya brahmatattvAvabodhikAH || 8|| R^ichaH kAshchana tatraiShA prathamA sampravartate | jalasya paratIre yo lokAlokAdiko mahAn.h || 9|| yaH pR^ithivyAdilokasya madhye mervAdiko mahAn.h | svargalokasya pR^iShThe yo brahmalokAdiko mahAn.h || 10|| tato.apyasmAtsamantAchcha maheshaH syAnmahattaraH | anupraviShTashchetA.nsi jIvachaitanyarUpataH || 11|| garbhe brahmANDarUpe.antarvirAD.hrUpo.avatiShThate | mAyayA vyApako.apIsho brahmANDastho virAT.htayA || 12|| deheShu jIvarUpeNa sthita ityartha IritaH | ##editor:## jalasya\; samudrajalatyetyarthaH | virAT.htayA\; virAD.hrUpeNetyarthaH | agnirmUrdhA chakShuShIti virAD.hrUpaM cha muNDake || 13|| agniH prakAshasa.nyukto dyuloko.atrAbhidhIyate | ##editor:## iti muNDake kathitamityarthaH | yasminnida{\m+} saM cha vi chaiti sarva.n yasmin.h devA adhivishve niSheduH | tadeva bhUtaM tadu bhavyamA ida.n tadakShare parame vyoman.h || ##1.2## sameti cha vyetichedaM yasminnavyAkR^ite jagat.h || 14|| samutpannaM sa.ngataM syAtsR^iShTakAle.atha sa.nhR^itau | vilInaM vigataM cha syAdyasminnavyAkR^ite.adhike || 15|| adhishabdo.adhikAryaH syAdadhikA iti yujyate | devA hiraNyagarbhAdyA niShedurnitarAM shritAH || 16|| tadevAvyAkR^itaM bhUtamatItaM jagaduchyate | bhaviShyadvartamAnaM cha tadevAsIdidaM jagat.h || 17|| AsIdarthaka AkAro yadvAshcharyasya vAchakaH | tadapyavyAkR^itaM nitye samutkR^iShTe parAtmani || 18|| shrutau shaM cheti pAThe sukhamapi prApnotItyarthaH | vyatyayena vA samiti draShTavyam.h | yenAvR^itaM khaM cha divaM mahI cha yenAdityastapati tejasA bhrAjasA cha | yamantaH samudre kavayo vayanti yadakShare parame prajAH || ##1.3## pUrvamavyAkR^itaM proktaM parabrahmasamAshritam.h | tenopahitachaitanyaM jagaddheturihochyate || 19|| yenAntarikShalokashcha dyuloko vyApta uchyate | bhUlokashcha chakArAbhyAM dehAstallokavAsinaH || 20|| tapatyanugR^ihItaH san.h yeneshenAkhilaM jagat.h | svIyabhAsvararUpeNa kurute samprakAshitam.h || 21|| rashmilakShaNadIptyA cha sa.ntaptaM kurute raviH | tattvaj~na jagato madhye tantUniva vayanti yam.h || 22|| yathA paTasvarUpe cha tantavo.anugatAstathA | jagatyanugataM brahma sadA pashyanti sUrayaH || 23|| tadbrahma nitye parame svasmin.h sthitvA sR^ijetprajAH | svarUpe.avasthitishchAsya sve mahimnIti sa.nshrutA || 24|| AdhArAntararAhityaM bhavetsvasminnavasthitaH | yataH prasUtA jagataH prasUtI toyena jIvAn.h vyachasarja bhUmyAm.h | yadoShadhIbhiH puruShAn.h pashU{\m+}shcha vivesha bhUtAni charAcharANi || ##1.4## pUrvamavyAkR^itopAdhi yachchaitanyaM samIritam.h || 25|| jagatkAraNatA tasya mantre.asmin.h samprapa~nchyate | yasmAtprasUtirjagato.avyAkR^itopahitAtmanaH || 26|| prasUtA sampravR^ittA syAdIkArashChAndasaH shrutau | tatpa~nchabhUtairasR^ijad.h dehAn.h bhUmyAM narAdikAn.h || 27|| ##editor:## vyachasarjeti pAThe.api vyasasarjetyeva vij~neyam.h | visheSheNAsR^ijadityarthaH | yad.h brIhyAdyupalakShyAnnaM bhUtvA dehA.nshcharAcharAn.h | vivesha narapashchAdIn.h vR^ikShAdau vR^iShTirUpataH || 28|| pravesho.abhyupagantavyastenedaM pAlitaM jagat.h | ##editor:## shrutAvapekShitaM pUrayati\-\-\-teneti | chaitanyenetyarthaH | shrutisthabhUtAnItyasya vyAkhyA dehAniti | ataH paraM nAnyadaNIyasa{\m+} hi parAtparaM yanmahato mahAntam.h | yadekamavyaktamanantarUpa.n vishvaM purANaM tamasaH parastAt.h || ##1.5## nirUpyate.atra shuddhaM tatkAraNatvopalakShitam.h || 29|| hiraNyagarbhAdyutkR^iShTAdyadvastUtkR^iShTamuchyate | mahato gaganAderyanmahAntaM mahadIritam.h || 30|| sajAtIyAdirahitamindriyAderagocharam.h || aparichChinnarUpaM cha samastajagadAtmakam.h || 31|| anAdisiddhaM tamasaH pR^ithagyadvastu vartate | ato.anyatparamutkR^iShTamatidurlakShyavastu na || 32|| ##editor:## na, nAstItyarthaH | tadevartaM tadu satyamAhustadeva brahma paramaM kavInAm.h | iShTApUrtaM bahudhA jAtaM jAyamAna.n vishvaM bibharti bhuvanasya nAbhiH || ##1.6## samastajagadAtmatvamuktaM yattatprapa~nchyate | yachchintanaM yathAvastu tadR^itaM parikIrtitam.h || 33|| vAchA taduktiH satyaM syAdbhaved.hbrahmaiva tad.h dvayam.h | vibudhAnAM paraM shreShThaM pramANatvena satkR^itam.h || 34|| brahma vedAtmakaM vastu tadeva brahma kIrtitam.h | yAgAdi vaidikaM smArtaM vApIkUpAdi karma cha || 35|| brahmaiva lokasyAdhAro dadhAti sakalaM jagat.h | ato.adhiShThAnarUpaM syAdAdheyaM sakalaM jagat.h || 36|| ##editor:## bhuvanasya nAbhirityasyArthamAha\-\-\-lokasyAdhAra iti | bahudhetyAdi bibhartItyantasyArthamAha\-\-\-dadhAtIti | dhatta ityarthaH | tadevAgnistadvAyustatsUryastadu chandramAH | tadeva shukramamR^itaM tadbrahma tadApaH sa prajApatiH || ##1.7## tadevAgnyAdikaM shukraM nakShatrAdyamR^itaM sudhA | hiraNyagarbhabrahmApi tadeva parikIrtitam.h || 37|| ApaH pa~nchApi bhUtAni virADAkhyaprajApatiH | tadeva tadadhiShThAnaM brahmaiva parikIrtyate || 38|| avidyAdR^iShTito yadyadbhAti nAnAvidhaM jagat.h | vidyAddaShTyA samastaM tadbrahmaivAkhaNDamuchyate || 39|| ##editor:## tadevAgnirityadi chandramA ityantasyAthamAha\-\-\-tadeveti | brahmaivetyarthaH | shukrAmR^itapadayorarthamAha\-\-\- shukramityAdisudhetyantena | shukraM dIpyamAnamiti vAchyArthaH || sarve nimeShA jaj~nire vidyutaH puruShAdadhi | kalA muhUrtAH kAShThAshchAhorAtrAshcha sarvashaH || ardhamAsA mAsA R^itavaH sa.nvatsarashcha kalpantAm.h | sa ApaH pradudhe ubhe ime antarikShaM chApi suvaH || ##footnote##atho suvaH iteva prAyikaH pAThaH ##1.8, 1.9## ## i.v. says antarikShamatho instead ## \- prakR^itiH puruShashchaiva nityau kAlashcha sattama | \- iti kalasya nityatvAd.h brahmatAsya na hIti chet.h || 40|| avidyAdR^iShTiviShayaM purANavachanaM hi tat.h | vidyAdR^iShTyA tu kAlasya brahmarUpatvamiShyate || 41|| ityabhipretya tasyApi tasmAdutpattiruchyate | nimirvasati yeShvakShNaH pakShmapAteShu te smR^itAH || 42|| nimiShA nimiShA eva nimeShAH parikIrtitAH | ##editor:## nimirnAma janakasya pUrvaja Adyo mithileshvara AsIdityupaniShadi vartate | sa devavaraprasAdAt.h pakShmapAteShu tiShThatIti j~neyam.h | pakShmapAtapramANo.ayaM kAlo nimiShashabditaH || 43|| te svaprakAshAtsampUrNAtpareshAdadhijaj~nire | nimeShebhyo.adhikAH kAShThAH kalAstAbhyo.adhikA matAH || 44|| aShTAdasha nimeShAstu kAShThA ityAdikasmR^iteH | chakArAbhyAmanuktasya lavAderapi sa.ngrahaH || 45|| tachcha sarvasha ityuktyA vispaShTaM parikIrtitam.h | lavatruTyAdikAH sarve samutpannAH parAtmanaH || 46|| nalinIpatrasa.nhatyAM sUkShmasUchyA vibhedane | dale dule tu jaH kAlaH sa kAlo lavavAchakaH || 47|| lavaistruTiH syAt.h tri.nshadbhirityAdyuktaM manIShibhiH | pakShamAsAdayaH sarve maheshAdadhijaj~nire || 48|| sa.nvatsaro maheshAnAtkalpatAM prabhavAdikaH | samutpanno.ata evAyaM samarthaH svaprayojane || 49|| ##editor:## kalpantAmiti pAThe.api sarve kAlavisheShAH svasvaprayojanasamarthA iti yojyam.h | sa kAlopahitastattatkAlauchityena dugdhavAn.h | jalopalakShitAM pR^ithvIM prANinAmabhikA~NkShitam.h || 50|| bhogyaM sampAdayAmAsa pR^ithivyAM parameshvaraH | ##editor:## sa ApaH pradugha ityasya tAtparyamAha\-\-\-prANinAmityAdinA | antarikShaM suvaH svargamapi cheme ubhe api || 51|| pradughe sthAnayorbhogyaM tayorajanayatprabhuH | ##editor:## apicheti athoshabdArthaH | nainamUrdhvaM na tirya~nchaM na madhye parijagrabhat.h | na tasyeshe kashchana tasya nAma mahadyashaH na sa.ndR^ishe tiShThati rUpamasya na chakShuShA pashyati kashchanainam.h | hR^idA manIshA manasAbhikL^ipto ya enaM viduramR^itAste bhavanti || ##1.10, 1.11 /1## kAlAdisarvahetutvAtsarvatrAnugatatvataH || 52|| kuto na gR^ihyate sarvairiti chettanna yujyate | UrdhvAdyAkArarAhityAdrUpAderapyabhAvataH || 53|| puruShaH kashchidapyenaM na gR^ihNAtyUrdhvatAkR^itim.h | tiryagAkArayuktaM vA kvachinmadhye sthitaM cha vA || 54|| tasyAtmano na ko.apIshe neShTa ityartha IritaH | mama grahaNasiddhyarthaM tvamIdR^igrUpavAn.h bhava || 55|| iti taM paramAtmAnaM niyantu na hi shaknuyAt.h | ata evAtmano nAma mahadyasha iti sthitam.h || 56|| atisvAtantryatastasya yashamo.abhyadhikatvataH | na dR^iShTaviShaye rUpaM tiShThatyasya parAtmanaH || 57|| kushalo.api pumAn.h kashchichchakShuShA taM na pashyati | kathaM brahmAvabodhaH syAditi chedabhidhIyate || 58|| laukikArthamanovR^ittIryadIShTe tena chetasA | nishchito hR^idayasthena paramAtmA bhavedayam.h || 59|| mano hi yogayuktaM sadvR^ittIraNyA niyachChati | tenaikAgreNa manasA paramAtmAnubhUyate || 60|| ekAgramanasainaM ye sAkShAtkurvanti te narAH | dehAtprANaviniShkrAntirmaraNaM tadvivarjitAH || 61|| adbhyaH saMbhUto hiraNyagarbha ityaShTau || ##1.11 /2## uktArtasya dR^iDhatvAya pradeshAntaravartinaH | mantrAnudAharatyadbhyaH saMbhUta iti vAkyataH || 62|| adbhyaH saMbhUta ityetatpratIkagrahaNaM kR^itam.h | pradarshanArthaM kR^itsnasyAnuvAkasyeti vAkyataH || 63|| tatrAnuvAke proktaM hi ya evamiti vAkyataH | maraNena vihInatvaM brahmavij~nAnashAlinaH || 64|| ##editor:## \- ya enaM vidvAnamR^ita iha bhavati \- iti vAkyenetyarthaH | hiraNyagarbha ityAdyA R^icho.aShTau yAH samIritAH | sa.nhitAyAM chaturthe hi kANDe tvAdyaprapAThake || 65|| AtmopalakShakatvena sUtrAderabhidhAnataH | tA apyatropayuktAH syurityevamavagamyatAm.h || 66|| ##editor:## prapAThake yA uttAsta apyatropayuktAH | tatra hetuH , AtmetyAdiH || eSha hi devaH pradisho.anu sarvAH pUrvo hi jAtaH sa u garbhe antaH | sa vijAyamAnaH sa janiShyamANaH pratya~NmukhAstiShThati vishvatomukhaH || vishvatashchakShuruta vishvato mukho vishvato hasta uta vishvataspAt.h | saM bAhubhyAM namati saM patatrairdyAvApR^ithivI janayan.h deva ekaH || ##1.12, 1.13 ## yathA hiraNyagarbhAdyAH paramAtmopalakShakAH | tathA jagadvirAT.h chainamAtmAnamupalakShayet.h || 67|| eSha svayaMprakAshAtmA prAchyAdyAH sakalA dishaH | anupravishya sthitavAn.h prasiddhaM hi praveshanam.h || 68|| hiraNyagarbharUpatvAtpUrvotpannaH sa eva hi | brahmANDarUpagarbhasya madhye.asAveva vartate || 69|| pratyaD~NannamayAdibhyo.apyAntaraH sa maheshvaraH | mukhA mukhyasya dehAderadhyakShatvena so.achyutaH || 70|| rUpAdibuddhidvArANi chakShurAdIni sarvataH | yasyAsau tAdR^ishastiShThatyadhiShThAnatayAsya cha || ##editor:## asya\; jagata ityarthaH | brahmANDadehavattvena sarvadehAtmahatvataH | tadakShyAdiyutatvAtsa vishvatashchakShurAdinAm.h || 72|| dharmAdharmAkhyabAhubhyAM sarvaM sa.nnamatIshvaraH | vashI karoti sarvaM cha jagadityartha IritaH || 73|| patatraiH patayiShNutvAnmahAbhUtaishcha pa~nchabhiH | sarvaM sa.nnamatIshAno jagadutpAdayatyayam.h ||74|| evaM devaH svaprakAsho dyAvAbhUmyAdikaM prabhuH | utpAdaya~njagatkR^itsnameka evAvatiShThate || 75|| venastatpashyan.h vishvA bhuvanAni vidvAn.h yatra vishvaM bhavatyekanIDam.h | yasminnida{\m+}saM cha vi chaika{\m+}sa otaH protashcha vibhuH prajAsu || pra tadvoche amR^itaM nu vidvAn.h gandharvo nAma nihitaM guhAsu | trINi padA nihitA guhAsu yastadveda savituH pitA sat.h || ##1.14, 1.15## shraddhAprakarShamukte.arthe kartuM mantradvayena cha | sa.ndarshayati vR^ittAntaM gandharvasya shrutiH svayam.h || 76|| jagatsamastaM yatrAtmanyekanIDaM bhavatyadaH | ekatvena sthitiM gachChattadAtmyaM pratipadyate || 77|| tadvastvanubhavan.h sAkShAtsarvANi bhuvanAni cha | vidvAnyo vartate jAnannatmatvenAkhilaM jagat.h || 78|| AtmasAkShAtkR^itau sarvaM tadrUpamiti bhAti hi | sa venasa.nj~no gandharvaH sarveShAM buddhiShu sthitam.h || 79|| amR^itaM nAsharahitaM tadvastu svAnubhUtitaH | vidhvAn.h pravoche shiShyebhyaH provAcha khalu sAdaram.h || 80|| ##editor:## svAnubhavena vidvAnityarthaH | nushabdArthaH khalviti | venena dR^iShTe yasmi.nshcha paramAtmAni vastuni | idaM sarvaM samutpannaM vilInaM cha bhavejjagat.h || 81|| ekamadvayatattvAtmA sa vyApI sanmaheshvaraH | dIrghatantuvadotaH syAtprajAsu sakalAsvapi || 82|| protastiryaktantavachcha sarvatraivAvatiShTate | jAgratsvapnAdirUpANi trINi sthAnAni buddhiShu || 83|| sthitAni yastu gandharvastadadhiShThAnamIshvaram.h | vijAnAti sa gandharvo bhavati svapituH pitA || 84|| brahmaj~no brahmarUpeNa jagadutpAdakatvataH | bhavatyutpAdakasyApi svayamutpAdakaH pituH || 85|| yastA vijAnAtsavituH pitA saditi hi shrutiH | ##editor:## taditi ## ; ## jAgarAdyadhiShTAnamityarthaH || sa no bandhurjanitA sa vidhAtA dhAmAni veda bhuvanAni vishvA | yatra devA amR^itamAnashAnAstR^itIye dhAmAnyabhyairayanta || pari dyAvApR^ithivI yanti sadyaH pari lokAn.h pari dishaH pari suvaH | R^itasya tantuM vitataM vichR^itya tadapashyat tadabhavatprajAsu || ##1.16, 1.17## vyavahAradashAyAM cha sarvaprANyupakAritA || 86|| taddarshimuktidatvaM cha mantrAbhyAM tasya kathyate | sa no bandhuH svapuNyena hitakR^ittavAnmaheshvaraH || 87|| janitA sarvahetutvAt.h sa nirmAtAkhilasya san.h | sarvAnuchchAvachA.NllokA.nsteShu sthAnAni yAni cha || 88|| yogyAni devatAdInA.ntAni jAtAni sarvadR^ik.h | yatra tR^itIye svargAkhye devA indrAdayo.amR^itam.h || 89|| pibantaH prAptavantashcha svIyasthAnAni sarvataH | tatsamastaM viditvAyaM tattatkarmAnusArataH || 90|| phalaM prayachChatItyartho mantrasyAsya prakIrtitaH | ye syurmumukShavaste tu brahmatattvArthvedinaH || 91|| dyAvAbhUmIdvayaM sadyaH parito vyApnuvanti cha | antarikShAdikA.NllokAnprAchyAdyAH sakalA dishaH || 92|| svargalokaM cha parito yanti sarvAtmakatvataH | satyasya brahmaNastantumavichChedena sa.nsthitam.h || 93|| visthIrNaM syAdyathA shAstrAnnishchitya gurutashcha tat.h | yaH sAkShAtkR^itavAn.h brahma sa prajAsvabhavachcha tat.h || 94|| shrutyantaraM brahma veda brahmaeva bhavatIti hi | parItya lokAn.h parItya bhUtAni parItya sarvAH pradisho dishashcha | prajApatiH prathamajA R^itasyAtmanAtmAnamabhisaMbabhUva || ##1.18## ambhasyetyAdinA proktA brahmavidyA nigamyate || 95|| satyasya brahmaNo hyAdyakAryarUpaM prajApatiH | hiraNyagarbho bhUrAdIn.h lokAndevanarAdikAn.h || 96|| dehAnparItya vidishaH prAchyAdikadisho.api cha | sarvato vyApya samaye sR^iShTeH sR^iShTvAkhilaM jagat.h || 97|| sthitikAle cha rakShitvA satyAdyAtmAnamAptavAn.h | AtmanA svasvarUpeNa tadgocharavibodhataH || 98|| sadasaspatimadbhutaM priyamindrasya kAmyam.h | saniM medhAmayAsiSham.h || ##1.19## prArthyate brahmalAbhArthamantaryAmI maheshvaraH | sIdatyasmi~njagatsarvamityavyAkR^itamuchyate || 99|| sadaHshabdena tasyAyaM patiH pAlayitA smR^itaH | antaryAmI tamIshAnaM prAptavAnasmyayAsiSham.h || 100|| shIghraM samprApnavAnIti matvA bhUtArthakIrtatam.h | ## possibly kIrtitam.h? ## ##editor:## iti matvA \; iti vivakShayetyarthaH | achintyachitrajagato.anAyAsena kR^itatvataH || 101|| AshcharyarUpamindrasya devarAjasya cha priyam.h | kadA lapsye.ahamityevamindro.apyAshAsti hIshvaram.h || 102|| sarvairanyairapekShyaM cha saniM karmaphalAtmakam.h | kriyAphalapradAtAraM shrutAdhItasya dhAraNe || 103|| shaktiM medhAM prayachChantamityadhyAhR^itiriShyate | uddIpyasva jAtavedo.apaghnanniR^itiM mama | pashU{\m+}shcha mahyamamAvaha jIvanaM cha disho disha || ## 1.20## vahnyupAdhirmaheshAnaH prArthyate.abhIShTalabdhaye || 104|| jAte prANisharIre yo jATharAgnisvarUpataH | vidyate tiShThatItyevaM jAtavedAH sa uchyate || 105|| utpannAnyajamAnAnvA phaladAnAya chetasi | vinishchinoti vettIti jAtavedAH prakIrtitaH || 106|| jAtavedaH prakarSheNa dIpyasvAnugrahAya me | mamAniShTaM prakurvANAM nirR^itiM pApadevatAm.h || 107|| vinAshayanvinAshyaitAM pashUnmahyaM gavAdikAn.h | jIvanaM cha chakArabhyAM bhogyajAtamasheShataH || 108|| sampAdaya nivAsArthaM dishaH prAchyAdidiggatAn.h | nivAsAn.h disha dehIti mantrArthaH parikIrtitaH || 109|| mA no hi{\m+}sIjjAtavedo gAmashvaM puruShaM jagat.h | abibhradagna Agahi shriyA mA paripAtaya || ##1.21## sampAditagavAdInAM prArthyate.atrAvinAshanam.h | he jAtavedo gAmashvaM tvatprasAdAgdavAdikam.h || 110|| mAmakInaM cha mA hi.nsInmA nAshayatu nirR^itiH | jagachChabdAgdavAdyanyagR^ihakShetrAdikIrtitam.h || 111|| agne.asmadaparAdhaM tvaM manasyasthApayanprabho | AgachChAnugraharthaM me shriyA mA paripAtaya || 112|| dhanadhAnyasamR^iddhyA mAM sarvataH prApayeshvara | puruShasya vidmahe sahasrAkShasya mahAdevasya dhImahi | tanno rudraH prachodayAt.h || ##1.22## itaH paraM teShu teShu desheShvativilakShaNaH || 113|| shrItipAThastatra pUrvairdrAviDaH pATha AdR^itaH | tasmAttadanusAreNa shrutivyAkhyAdhunochyate || 114|| jAyatrIShaTkato devAH prArthyante j~nAnahetavaH | vishvarUpadharo rudra\?H prArthyate tatra chAditaH || 115|| vishvatashchakShurityuktaH sahasrAkSho virAT.h pumAn.h | tasya svarUpaM devasya jAnImahi labhemahi || 116|| tadarthaM tasya devasya rUpaM dhyAyema dhImahi | tasmin.h dhyAne virAD.h rudro no.asman.h prerayatu prabhuH || 117|| ##editor:## \- bibhraddorbhiH kuThAraM sR^igamabhayavarau suprasanno maheshaH \- ityAdyAgamaprasiddhamUrtidharaM maheshaM prArtayate\-\-\- tatpuruShAya vidmahe mahAdevAya dhImahi | tanno rudraH prachodayAt.h ## 1.23## tamAgameShu prathitaM puruShAkR^itimIshvaram.h | jAnImahi mahAdevaM dhyAyema satataM vayam.h || 118|| prachodayatu no rudrastasmin.h dhyAne nirantaram.h | ##editor:## \- bIjApUragadekShukArmuka\-\-\- ityAdyAgamaprasiddhamUrtidharaM vinAyakaM prArthayate tatpuruShAya vidmahe vakratuNDAya dhImahi | tanno dantiH prachodayAt.h ## 1.24## jagatulyamukhatvena dIrghatuNDasya vakratA || 119|| yo ratnakalashastasya dhAraNAyeti manyatAm.h | dantirmahAdantayukta ityarthaH parikIrtitaH || 120|| ##editor:## purANAdiprasiddhaM pakShirAjamUrtidharaM devaM prArthayate\-\-\- tatpuruShAya vidmahe suvarNapakShAya dhImahi | tanno garuDaH prachodayAt.h || ##editor:## spaShTArthatvena mantrasya na vyAkhyA vArttikAtmikA | \- hemaprakhyAmindukhaNDAttamaulim.h \-## (##prapa~nchasAraH 14\-23) ityAdyAgamaprasiddhamUrtidharAM durgAM prArthayate\-\-\- kAtyAyanAya vidmahe kanyAkumAri dhImahi | tanno durgiH prachodayAt.h || ##1.33## kAtyaH kR^ittiM vasta iti shrIrudraH parikIrtitaH || 121|| sa eva yasyA ayanamadhiShThAnaM tathochyate | kumArI kutsitAriShTamArikA parikIrtitA || 122|| kanyA cha kamanIyAsau kumArI cha tathoditA | durgirdurgaiva li~NgAdervyatyayashChAndaso bhavet.h || 123|| \- akorddIpyatkirITAnvitamakaralasatkuNDakam.h\- ityAdyAgamaprasiddhamUrtidharaM devaM prArthayate\-\-\- nArAyaNAya vidmahe vAsudevAya dhImahi | tanno viShNuH prachodayAt.h ##1.29!## nArshabditamukhyApo yasya viShNoH samAshrayaH | samudrajalasa.nvAsI sa nArAyaNa uchyate || 124|| vasudevAdabhivyaktaH so.avataravisheShataH | paramabrahmarUpeNa vyApitvAdviShNuruchyate || 125|| japyA etAshcha gAyatryo devatAdhyAnapUrvakam.h | antaHkaraNashuddhyarthaM sadA sUribhirAdarAt.h || 126|| ##footnote## itaH paraM sahasraparamA devI ityArabhya pa~nchamAnuvAkaparyantaM granthakR^itA na vivR^itam.h | iti prathamo.anuvAkaH yashChandasAmR^iShabho vishvarUpashChandobhyashchandA{\m+}syAvivesha | satA{\m+}shikyaH provAchopaniShadindro jyeShTha indriyAya R^iShibhyo namo devebhyaH svadhA pitR^ibhyo bhUrbhuvaH suvarom.h || ##8.1## ## i.v. says ##bhUrbhuvassuvashChanda om.h ## at the end ## sarvavedAntalAbhAya japyo mantra udIryate | vedAnAM praNavaH shreShTho yaH sarvajagadAtmakaH || 127|| prAdurbhUtaH sa vedebhyaH pratibhAtaH prajApateH | vedasAratayetyarthaH praviveshaH punashcha saH || 128|| gAyatryAdIni mantreShu prayojyastadyuteShu hi | mantreShviti \; ChandobhirUpalakShiteShu prayoktavyaH | taduktaM prapa~nchasAre\-\-\- \- asya tu vedAditvAt.h sarvamanUnAM prayujyate hyAdau \- (19\-35) iti || satAM shikyaH karmabhishchopAsakairj~nAnashAlibhiH || 129|| prAptaM shakyaH kAraNatvAjjyeShThaH prathama uchyate | indraH praNavavAchyAtmA paramaishcharyasa.nyutaH || 130|| R^isayo.antarmukhAsteShAM j~nAnasAmarthyasiddhaye | brahmavidyAM jagau tasmAtpratibandhanivR^ittaye || 131|| manaskaromi devebhyaH pitR^ibhyashchAhamAdarAt.h | bhUrbhuvaH suvaro.nvedA.nstrilokasthAnavApnuyAm.h || 132|| ata eva paThantyanye Chanda omiti mAnavAH | ##editor:## bhUrbhuvaH suvashChanda omityarthaH || iti ShaShTho.anuvAkaH ## book doesn't mention 2-5 ## namo brahmaNe dhAraNaM me astvanirAkaraNaM dhArayitA bhUyAsa.n karNayoH shrutaM mA chyoDhvaM mamAmuShya om.h || ##9.1## ## i.v. says ##\-chyoDhaM\- avAptavedAvismR^ityai japyamantra udIryate || 133|| mano.astu sarvajagatAM hetave paramAtmane | granthasya cha tadarthasya dhAraNaM me.astu chetasi || 134|| anirAkaraNaM nAmAvismR^itiH sA yathA bhavet.h | tathA dhArayitAhaM syAM parameShThiprasAdataH || 135|| evaM prArthayamAnasya karNayoryachChrutaM mama | avinAshAya tatsarvaM prApnuyAM sthiradhAraNam.h || 136|| iti saptamo.anuvAkaH R^itaM tapaH satyaM tapaH shrutaM tapaH shAntaM tapo dAnaM tapo yaj~na.stapo bhUrbhuvaH suvarbrahmaitadupAssvaitattapaH || ##10## ## i.v. quotes ##\-R^itam ... shAntaM tapo damastapaH shamastapo dAnaM tapo yaj~naM tapo bhUrbhuvaH ...\- aikAgyulakShaNaM yatsyAttapo vij~nAnasAdhanam.h | tattapaHprAptaye japyo mantro.ayamadhunochyate || 137|| R^itaM vedArthabodhAya mImA.nsAshravaNaM matam.h | ##editor:## mImA.nsayoH shravaNamityarthaH | indriyoparatiH shAntiH shAntishabdena kIrtyate || 138|| svasvatyAgaH parasvatvApattyanto dAnamuchyate | ##editor:## ApattIti \; ApAdanaparyanta ityarthaH | agnihotrAdiko yaj~nastatsarvaM tapa uchyate || 139|| virATsvarUpa.nyadbrahma bhUrAditritayAtmakam.h | mumukSho tvamupAssvaitatpratyAyavartataM kuru || 140|| etachchopAsanaM proktamuttamaM tapa uchyate | ityaShTamo.anuvAkaH yathA vR^ikShasya sampuShpitasya dUrAdgandho vAtyevaM puNyasya karmaNo dUrAdgandho vAti yathAsidhArAM karte.avahitamavakrAme yadyuve yuve havA vihvayiShyAmi karta.n patiShyAmItyevamamR^itAdAtmAna.n jugupset.h | ##11## j~nAnahetutayA puNyaM vihitAcharaNAtmakam.h || 141|| prashasyate niShiddhasyAcharaNaM cha vinindhyate | ##editor:## j~nAnapratibandhakatveneti sheShaH | yathaiva surabhirgandhaH sahAgachChati vAyunA || 142|| evaM puNyasya yAgadeH sugandhaH kIrtilakShaNaH | dUrAdvAti nR^ilokAddhi svarge gachChatyato nR^ibhiH || 143|| puNyaM kAryamathAgre tu pApadR^iShTAnta uchyate | yathA prasAritAM garte kUpAdau kutrachinnaraH || 144|| khaDgadhArAmavakrAmettadAyaM chintayennaraH | yuve huve yaumi yaumi yadya~NghriM mishrayAmyaham.h || 145|| taddhArAyAM tadAhaM tu ##footnote ## mUle lasya ChAndaso dakAra iti sAyaNaH | vihvaliShyAmyasa.nshayam.h | gartaM vA sampatiShyAmi dhArAyAM charaNasya hi || 146|| dR^iDhasparshena vichChedAdbhAviShyAmyeva vihvalaH | dR^iDhasparsho na chedgarte sampatiShyAmyadhastviti || 147|| evaM pravartamAno.api pApe martyo vichArayet.h | yadi tatprakaTaM kuryAM tadA syAmahi ninditaH || 148|| yadi chAprakaTaM kuryAM tadApi narake khalu | patiShyAmIti chAtmAnaM jugupsedanR^itAnnaraH || 149|| dhi~N.h mAM lokadvayabhraShTamityAtmAnaM vinindya cha | pApAnnivArayenmartya iti mantrArtha IritaH || 150|| ##editor:## avakrAmet.h \; tadupari padAbhyAM gantuM pravartata ityarthaH | yachChabdo yadishabdArthe yasthAne vyatyayena haH | ata eva paThantyanye yuve yuve iti shrutau || 151|| ahamarthe hashabdaH syAllasthAne vyatyayena daH | ##editor:## yadyuva ityAdAvAha\-\-\-yachChabda ityAdinA | adha iti \; adhovartini garte tvityanvayaH | itIti \; \-iti chintayennaraH \- iti pUrveNAnvayaH | iti chAtmAnamiti \; IdR^igvichArayukta ityarthaH | iti navamo.anuvAkaH aNoraNIyAnmahato mahIyAnAtmA guhAyAM nihito.asya jantoH | tamakratuM pashyati vItashoko dhAtuH prasAdAnmahimAnamIsham.h || ##12.1## puNyAnuShThAnatashchAsya niShiddhAchAravarjanAt.h || 152|| shuddhAntaHkArNasyaivaM brahmatattvaM samIritum.h | aNoraNIyAnityAdiranuvAkaH pravartate || 153|| AtmashabdaH svarUpArthaH parameshvaravAchakaH | adhiShThAnatayA tasya jagadrUpatvakAraNAt.h || 154|| paramANvAdayo.asmAkamayogyAH syustathApi cha | yogipratyakShagamyatvaM teShAM tachchAtmano na hi || 155|| ityabhipretya bhagavAnaNIyAnparikIrtitaH | ekabrahmANDamadhyasthaM digAkAshAdikaM mahat.h || 156|| IdR^igbrahmANDakoTInAmadhiShThAnatvamAtmanaH | ato mahIyAnmahato.apyayamAtmA prakIrtitaH || 157|| hR^idabjasa.nvR^itA buddhistanmadhyasthA guhochyate | syAdvidyayopalabhyatvaM buddhau nihitamAtmanaH || 158|| tamIshaM nirupAdhitvAtsa.nkalpena vivarjitam.h | jIvasyaiva samIchInamityetatkalpanaM yataH || 159|| ata eva mahAntaM cha shamAdiguNasa.nyutaH | dhAtuH prasAdAdIshasyAnugrahAdadhikAravAn.h || 160|| sAkShAtkaroti dR^iShTvA taM vItashoko bhavennaraH | ##editor:## dhAturiti | taduktam.h\-\-\- \-IshvarAnugrahAdeShAM pu.nsAmadvaitavAsanA | mahAbhayaparitrANA dvitrANAmiha jAyate ||\- iti | sapta prANA prabhavanti tasmAt.h saptArchiShaH samidhaH sapta jihvAH | sapta ime lokA yeShu charanti prANA guhAshayAnnihitAH sapta sapta || ##12.2## vishuddhachittairvij~neyaH paramAtmA ya IritaH || 161|| tasyopalakShanArthaM cha jagatkAraNatochyate | ##editor:## tasyeti \; shAkhendunyAyenetyarthaH | shiraHsthasaptachChidrasthAH saptasa.nkhyAsamanvitAH || 162|| prANA mAyAyutAdIshAjjAyante chakShurAdayaH | chakShuShI nAsike shretre vAk.h cheti prANasaptakam.h || 163|| saptArchiShA saptasa.nkhyA vR^ittayaH parikIrtitA | tairgR^ihyamANaviShayAH samidhaH sapta kIrtitA || 164|| yathA golakabhedena chakShurAdi dvidhA bhavet.h | tathA grAhakabhedena rUpAdidvitvamuchyate || 165|| ##editor:## taiH \; archirbhirityarthaH | athavA saptasa.nkhyAyAH samichChabdena nAnvayaH | ki.ntu jihvApadenaiva vahnerjihvAstvimAH shrutAH || 166|| \- kAlI karAlI cha manojavA cha sulohitA yA cha sudhUmravarNA | sphuli~NginI vishvarUchI cha devI lolAyamAnA iti sapta jihvAH ||\- su. 1\-4 ##editor:## muNDakashrutimeva paThati\-\-\-kAlIti | prANAshcharanti devAderdehasthA yeShu saptasu | ime bhUrAdayaH sapta lookAstasmAtsamutthitAH || 167|| guhAshayaH sa vij~neyo yo buddhAvupalabhyate | tasmAdeva samutpannAH saptasa.nkhyAsamanvitAH || 168|| saptarShayastathA sapta samudrA evamAdikAH | padArthA nihitAstatra tatra cha sthApitAH sthale || 169|| ataH samudrA girayashcha sarve.asmAtsyandante sindhavaH sarvarUpAH | atashcha vishvA oShadhayo rasAshcha yenaiSha bhUtastiShThatyantarAtmA || ##12.3## samudrA girayashchAsmAtprabhavanti maheshvarAt.h | asmAdga~NgAdayo nadyaH sa.njAtAH pravahanti cha || 170|| brIhyAdyoShadhayo.amlAdyA rasAshcheshAtsamutthitAH | antarAtmApadenAtra li~Ngadeho vivakShitaH || 171|| sthUladehachidAtmAntarmadhye hyeSho.avatiShThate | yenauShadhirasenAyaM baddhe dehe.atra tiShThati || 172|| tAdR^isho rasa utpanna ityarthaH parikIrtitaH | brahmA devAnAM padavIH kavInA\- mR^iShirviprANAM mahiSho mR^igANAm.h | shyeno gR^idhrANA{\m+}svadhitirvanAnA{\m+} somaH pavitramatyeti rebhan.h || ##12.4## IshasyotkR^iShTarUpeNAvasthAnamiha kathyate || 173|| indrAdikAnAM devAnAM madhye brahmA chaturmukhaH | bhUtvA niyAmakatvena paramesho.avatiShThate || 174|| kavInAM kAvyashAstrAdeH kartR^INAM padavIrayam.h | padaM sushabdaM vetIti shabdasAmarthyabodhavAn.h || 175|| vyAsavAlmIkimukhyo yastadrupashchAvatiShThate | R^iShirvasiShThapramukhastattadgotrapravartakaH || 176|| chatuShpAdAM tu mahiShaH shaktyAdhikyena sa.nyutaH | babhUva prabalaH shyenaH sarveShAM pakShiNAmapi || 177|| vR^ikShaudhAnAM ChedanArthaM parashushcha babhUva saH | somavallyAtmako rebhanpavitraM shuddhikAraNam.h || 178|| mantrashabdena yuktaH sannatyetyakhilameva saH | ajAmekAM lohitashuklakR^iShNAM bahvIM prajAM janayantI{\m+} sarUpAm.h | ajo hyeko juShamANo.anushete jahAtyenAM bhuktabhogAmajo.anyaH|| ##12.5## chaturmukhAdideheShu visheSheNa sthitiM vibhoH || 179|| vyavahArasya samaye sa.nkIrtyAtha pradarshyate | avidyAmupajIvyAtra baddhamuktavyavasthitiH || 180|| tejo.abannAni sampAdya tadrUpAja yadA tadA | lohitAdikavarNA syAdyadagneriti hi shrutiH || 181|| ##editor:## teja iti \; ajA tejAdIni sampAdya tadrUpA yadA syAttadetyanvayaH | \-yadagne rohitaM rUpaM tejasastadrUpaM yachChuklaM tadapAM yatkR^iShNaM tadannasya\- (ChAndogye 6\-4\-1 | ) iti shruterityarthaH | lohitAdikashabdairvA rajaHsattvamoguNAH | upalakShyAstathA cheyaM syAdguNatritayAtmikA || 182|| guNatrayAtmakatvena sarUpA yA prajA bhavet.h | tAM samutpAdayatyekA tAmajo janivarjitaH || 183|| jIvaH sakto viraktashcha tatraikaH saktimAnajaH | prItyA sa.nsevamAnaH sannanushete vimUDhadhIH || 184|| yathoktAmanusR^ityaiva vartate yAti sa.nsR^itim.h | anyo viraktajIvastu bhuktabhogAM jahAti tAm.h || 185|| prAgeva bhuktA bhogA ye nopariShTAttathAvidhaiH | bhogairyuktAM bhuktabhogAM tattvaj~nAnena bAdhate || 186|| sa.ndhAtamAnI baddhaH syAttadvihIno vimuchyate | ##editor:## vyavasthAM vyaktIkaroti\-\-\-sa.nghAteti | ha{\m+}saH shuchiShadvasurantarikShasa\- ddhotA vediShadatithirduroNasat.h | nR^iShadvarasadR^itasadvyomasadabjA gojA R^itajA adrijA R^itaM bR^ihat.h || ## 12.6## ## internet version has ha.nsaH ## j~nAnabAdhitamAyasya bhAti bramAtmanA jagat.h || 187|| iti pradarshyate.artho.ayamato jagadanUdyate | sarvadA gachChatItyarko ha.nso.ayaM shuddhamaNDale || 188|| jyotirmaye sIdatIti shuchiShatparikIrtitaH | jagannivAsahetutvAdvasuH sUtrAtmarUpataH || 189|| vAyuH sannantarikShe.ayaM sIdatItyantarikShasat.h | hotAgnirhomajanakastadrUpo vedisa.nsthitaH || 190|| sIdatyatithirUpeNa duroneShu gR^iheShvayam.h | karmAdhikArijIvaH san.h nR^iShu martyeShu sa.nsthitaH || 191|| varasachChreShThakAshyAdau pUjyadevAtmanA sthitaH | R^itastphalarUpeNa vaidike karmaNi sthitaH || 192|| nakShatrAdikarUpeNa vyomastho vyomasadbhavet.h | adbhyo jalebhyaH sa.njAtaH sha~NkhanakrAdirUpataH || 193|| gojAH kShIrAdirUpeNa gobhyaH sa.njAta uchyate | R^itajAH satyavacanAjjAtaH kIrtitasvarUpataH || 194|| vR^ikShAdirUpato.adribhyo jAta ityadrijAH smR^itaH | R^itaM satyaM paraM brahma ha.nsa ityAdinoditam.h || 195|| yajjagattatsamastaM cha brahmaiva j~nAnidR^iShTitaH | yamAjjAtA na parA naiva ki.ncha\- nAsa ya Avivesha bhuvanAni vishvA | prajApatiH prajayA sa.nvidAn\- astrINi jyotI{\m+}Shi sachate sa ShoDashI || ##12.6ka## jagadAtmatvamuktaM yattadatra pratipAdyate || 196|| sR^iShTerUrdhvaM samutpannAH prajA yasmAnmaheshvarAt.h | parA na vyatiriktAH syurnApi tatpUrvabhAvinaH || 197|| ##editor:## sR^iShTeH pUrvavartiprajA neshvarAdanyA ityarthaH | sR^iShTeH pUrvaM brahmabhinnaM vastu naivAsa ki.nchana | shrutyantare hyekamevAdvitIyaM brahma sa.nshrutam.h || 198|| nApi chetanajIvasya brahmAnyatvamupeyate | ya IshaH sarvalokasyAn.h dehA~njIvAtmanAvishat.h || 199|| anena jIvenetyAdishrutisa.nkIrtitatvataH | prajApAlaka Isho.ayaM prajayotpannayAtmanaH || 200|| tAdAtmyaM labhamAnaH san.h vartate ki.ncha so.achyutaH | trINi jyotI.nShi sachate samavaiti tadAtamakaH || 201|| agnyarkachandrarUpANi jyotI.nShItyartha IritaH | prashnopaniShaduktA yAH kalAH ShoDasha tadyutaH || 202|| tatkalArUpajagatA tAdAtmyAtShoDashI shivaH | vidhartAra{\m+} havAmahe vasoH kuvidvanAti naH | savitAra.n nR^ichakShasam.h || ##12.6kha## mantrAH kechidihochyante sarveshaprArthanAtmakAH || 203|| brahmavij~nAnalAbhAya vedena hitakAriNA | vasorj~nAnasya dAtAraM vidhartAraM visheShataH || 204|| ##editor:## visheShato dAtAramityanvayaH | asmadbuddheH prerakatvAtsavitAraM nR^ichakShhasam.h | tattvavidyApravaktAraM nR^iNAmAchAryarUpataH || 205|| asmatprasAdasiddhyarthamAhNayAmo maheshvaram.h | kuvitprabhUtaM j~nAnAkhyaM dhanamIsho dadAti naH || 206|| adyAno deva savitaH prajAvatsAvIH saubhagam.h | parA duHShvapniya{\m+} suva || ##39.2## he deva prerakAdyAsmin.h dine vidyAbhilAShiNAm.h | naH shiShyAdiprAjopenaM bhAgyamAchAryatAtmakam.h || 207|| savIH prayachCha dvaitaM cha svapnatulyaM parAkuru | vishvAni deva savitarduritAni parAsuva | yadbhadraM tanmama Asuva || ##39.3## sarvANyaghAni j~nAnasya pratibandhAn.h vinAshaya || 208|| asaMbhAvanayA hInaM viparyayavivarjitam.h | yadasti tattvavij~nAnaM tatsAkalyena dehi me || 209|| madhu vAtA R^itAyate madhu kSharanti sindhavaH | mAdhvIrnaH santvoShadhIH || ##39.4## R^itaM brahmechChate mahyaM vAtA vAntu sukhAvahAH | syAdvAyau prabale rogo vighnastattvadhiyo yataH || 210|| ato vAyorAnukUlyaM prArthyate j~nAnakAminA | nadyaH sampAdayantvambu madhuraM roganAshakam.h || 211|| brIhyAdyA madhUrAH santu pathyarUpA bhavantu naH | madhu naktamutoShasi madhumatpArthiva{\m+} rajaH | madhudyaurastu naH pitA || ##39.5## rAtrau divA cha no.asmAkaM sukhamastvanukUlataH || 212|| mA bhUtkAlakR^ito vighno j~nAnasyetyartha IritaH | ##editor:## anukUlata iti \; sArvavibhaktikastasiH ##probably sarvavibhaktikaH## | anukUlamityarthaH | pArthivaM shayanandisthaM rajo madhumadastu naH || 213|| anukUlaM tadapyastu kaNTakAdivivarjitam.h | dyauH pitA pR^ithavI mAtetyevaM shrutyA pitA hi sA || 214|| madhumAnno vanaspatirmadhumA{\m+} astu sUryaH | mAdhvIrgAvo bhavantu naH || ##39.6## chUtAdirmadhumAnastu madhurairanvitaH phalaiH | astveShu jIvanopAyo no.asmin.h prati mahIruhaH || 215|| akR^itvAdikasa.ntApamanukUlaprakAshayuk.h | sUryo.astu gAvo mAdhvIrno madhurakShIrasa.nyutAH || 216|| ghR^itaM mimikShire ghR^itamasya yoni\- rghR^ite shrito ghR^itamuvasya dhAma | anuShvadhamAvaha mAdayasva svAhAkR^itaM vR^iShabha vakShi havyam.h || ##12.7## dehAnukUlyaM samprArthya bhogasya sakalasya cha | j~nAnahetukriyAhetiragnestatprarthyate.atra tu || 217|| ##editor:## tat.h\; AnukUlyam.h | ghR^itamagnau siktavanto yajamAnaH purAtanAH | heturvahnerghR^itaM tena jvAlAnAmabhivR^iddhitaH || 218|| ato ghR^ite shrito vahnirghR^itamevAsya dhAma cha | anusR^itya svadhAmannamasmadIyaM havirvaha || 219|| devAnatrAnayAnIya mAdayasva mudAnvitAn.h | kuru he vR^iShabhashreShTha havyaM svAhAkR^itaM vaha || 220|| svAhAkAreNa chAsmAbhirdattaM prApaya devatAH | ##editor:## havirvaheti \; Avaheti yAvat.h | tasyaivArtho devAnatrAnayeti | samudrAdUrmirmadhumA{\m+} udAra\- dupA{\m+}shunA samamR^itatvamAnaT.h | ghR^itasya nAma guhyaM yadasti jihvA devAnAmamR^itasya nAbhiH || ##12.8## samudravatsamadhikAtparipUrNaparAtmaNaH || 221|| Urmitulyaprapa~ncho.ayaM madhumAn.h bhogya utthitaH | abdhestara~NgavatsarvaM bhogyamIshAdajAyata || 222|| ghR^itaM dIptaM svaprakAshaM tasya praNavalakShanam.h mAna sarveShu vedeShu yadgopyaM vidyate mahat.h || 223|| ##editor:## ghR^itamiti\; \-ghR^i kSharaNadIptyoH \- iti dhAtuH | tena praNavarUpeNopA.nshuna dhyAnakAlataH | shanairuchchAryamANenAmR^itatvaM nAshavarjitam.h || 224|| brahmAnaT.h samyagApnoti tachcha jihvA divaukasAm.h | tairdhyAnatatparairnityaM kIrtyatvAdAsyamadhyataH || 225|| vartate ki.ncha mokShasya nAbhirAshaya uchyate | etaddhyevAkSharaM j~nAtvA yo yadichChati tasya tat.h || 226|| iti shrutyantaroktatvAdanenApyaM hi tatphalam.h | etasyAmR^ichi tArasya mokShasAdhanatoditA || 227|| vayaM nAma prabravAmA ghR^itenA\- sminyaj~ne dhArayAmA namobhiH | upa brahmA shR^iNavachChasyamAnaM chatuHshR^i~Ngo.avamIdgaura etat.h || ##12.9## asmin.h yaj~ne j~nAnayaj~ne vayaM j~nAnAbhilAShiNaH | brahmAtmanA nimittena nAma praNavasa.nj~nakam.h || 228|| prabhavAmochchArayAmo dhyAyantaH sarvadA tataH | namaskArairyutAshchitte dhArayAmo maheshvaram.h || 229|| shasyamAnaM stUyamAnamasmAbhiH praNavena cha | brahmaitachChruyamANaM cha pArshchasthairbrahmavedibhiH || 230|| akArAdikanAdAntachatuHshR^i~NgasamanvitaH | praNavAkhyo vR^iShaH shvoto vAntavAnpratyapAdayat.h || 231|| chatvAri shR^i~NgA trayo asya pAdA dveshIrShe sapta hastAso asya | tridhA baddho vR^iShabho roravIti maho devo martyA{\m+} Avivesha || ##12.10## praNavapratipAdyatvAdasya praNavarUpiNaH | akArAdIni chatvAri shR^i~NgANi paramAtmaNaH || 232|| brahmaibhirgamyate tattvamiti pAdAH samIritAH | vishchashcha taijasaH prAj~na ityashyAtmaM trayo.a~NghrayaH || 233|| virADDhiraNyagarbhashchAvyAkR^itashchAdhidaivatam.h || dve shaktI chidachidrUpe shiraHsthAne samIrite || 234|| bhUrAdayaH sapta lookAH hastAH syuH paramAtmanaH | vishvAdibhirvirADAdyaistridhAkArAdiShu triShu || 235|| saMbaddhaH praNavo brahma pratipAdayati sphuTam.h | spaShTaM praNavavedyaM taddeva ityAdinochyate || 236|| praviShTaH sarvato martyAnnaradehAnmaheshvaraH || nakhAgrAvadhidehe.ayaM sampraviShTa iti shrutiH || 237|| tridhA hitaM paNibhirguhyamAnaM gavi devAso ghR^itamanvavindan.h | indra eka{\m+} sUrya ekaM jajAna venAdeka{\m+} svadhayA niShTatakShuH || ##12.11## dehe vishvAdisa.nj~nena triprakAreNa sa.nsthitam.h | virADAdikasa.nj~nena brahmANDe cha tridhA sthitam.h || 238|| gopyamAnaM rahasyatvAdAchAryairbrahma bhAsvaram.h | labdhavanto mahAvAkye devavatsAttvikA narAH || 239|| yat.h tridhA hitamityuktametadeva vivichyate | samutpAditavAnekaM virAD.h jAgaraNAtmakam.h || 240|| hiraNyagarbho.ayanayatsvapnarUpaM prabhAvavAn.h | suShuptarUpaM sa.njAtaM venAdakhyAkR^itAtmanaH || 241|| veneti kAntikarmA syAtsarvaduHkhavivarjanAt.h | kamanIyo.akhyAkR^itaH syAdityevamavagamyatAm.h || 242|| ##editor:## veneti \; dhAturiti sheShaH | dhIyate sthApyate svasminniti brahmAtmikA chitiH | AshrayAntarahIneyaM svadhAshabdena kIrtyate || 243|| tayotpAditavantaste trayo jAgaraNAdikam.h | yo devAnAM prathamaM purastA\- dvishvAdhiko rudro maharShiH | hiraNyagarbhaM pashyata jAyamAna{\m+} sa no devaH shubhayAsmR^ityA sa.nyunaktu || ##12.12## dravatyeti rudaM shabdaM vaidikaM ruddra uchyate || 244|| vedagamyo mahA~nshreShTho.atIndriyo draShTR^imadhyataH | hiraNyagarbhaM yo devaH pashyati svaprakAshachit.h || 245|| AdibhUtaM samastAnAmindrAdInAM divaukasAm.h | purastAjjanmanAM kIrtyA devAnAM janmataH purA || 246|| purastAjjanmasa.nkIrtyA tatprAthamyaM sphuTIkR^itam.h | sa devaH shubhayA smR^ityA sarvasa.nsAraghAtinA || 247|| brahmasmR^ityA sa.nyunaktu sa.nyuktAn.h prakarotu naH | mantro.ayaM brahmavidyAyAH prAptaye japyatAM budhaiH || 248|| iti pratIyate.asmAkaM mantrali~Ngasya tattvataH | yasmAtparaM nAparamasti ki~nchi\- dyasmAnnANIyo na jyAyo.asti kashchit.h | vR^ikSha iva stabdho divi tiShTha\- tyekastenedaM pUrNaM puruSheNa sarvam.h || ##12.13## yaduktaM shubhayetyAdi smartavyaM tadihochyate || 249|| utkR^iShTamapakR^iShTaM vA vastu yasmAnna vidyate | nAlyaM yasmAdbrahmaNo.asti nAdhikaM vastu ki.nchana || 250|| guNAtkarShApakarShau tu parAparaparoditau | mAnotkarShAdikaM proktaM jyAya ityAdishabdataH || 251|| sarvathA tanniShedhenAdvitIyatvaM hi sidhyati ##editor:## utkarShApakarShaniShedhenetyarthaH | vR^ikShaH stabdho yathaikatra gatyAdirahitastathA || 252|| svaprakAshasvarUpo.asau nirvikAro.avatiShThate | tenedaM pUrNamakhilaM puruSheNa parAtmanA || 253|| nAstyeva jagadAkAro paramAtmaiva sa.nsthitaH | na karmaNA na prajayA dhanena tyAgenaike amR^itatvamAnashuH | pareNa nAkaM nihitaM guhAyAM bibhrAjate yadyatayo vishanti || ##12.14## brahmasmR^itAvantara~NgaM tyAgo heturihochyate || 254|| tachchAmR^itattvaM na prApyamagnihotrAdikarmaNA | putrAdinA dhanenApi ki.ntu karmAdihAnataH || 255|| vyApArANAM laukikAnAM vaidikAnAM cha varjanAt.h | kechidantarmukhA evAmR^itatvaM prApnuvanti tat.h || 256|| jitendriyA yadvishanti tatsvargAtuttamaM cha sat.h | ekAgrabuddhiniShThaM sadvisheSheNa prakAshate || 257|| antarmukhaiH sadbhireva brahma tachchAnubhUyate | vedAntavij~nAnavinishchitArthAH sa.nnyAsayogAdyatayaH shuddhasattvAH | te brahmaloke tu parAntakAle parAmR^itAH parimuchyanti sarve || dahraM vipApaM varaveshmabhUta yatpuNDarIkaM puramadhyasa{\m+}stham.h | tatrApi dahraM gaganaM vishokam.h tasminyadantastadupAsitavyam.h || yo vedAdau svaraH prokto vedAnte cha pratiShThitaH | tasya prakR^itilInasya yaH paraH sa maheshvaraH || ##12.15, 16, 17## tyAgasya mokShahetutvaM pUrvasyAmR^ichi kIrtitam.h || 258|| j~nAnasya taratItyAdau shrutau tadbahushaH shrutam.h | atastayoH pR^itha~N muktAvupayogo.atra varNyate || 259|| virodhaparihArAya tayoH shrutyoryathoktayoH | vedAntavAkyajaj~nAnanishchitAtmaikyashAlinaH || 260|| sa.nnyAsapUrvako yogaH sarvavR^ittivinigrahaH | tasmAdvishuddhasattvAshcha bhogavyAvR^ittachetasaH || 261|| ato niyamanAsaktA yatayaH parikIrtitAH | j~nAnaM tattvasya sa.nsphUrtyAvidyAyA vinivartakam.h || 262|| tyAgo nivartayedbhogaM chittashuddhestu kArNam.h | iti muktau tayoruktA pR^ithagevopayogitA || 263|| brahmasa.ndarshane jAte te sa.nsAravilakShaNAH | vailakShaNyadyotanArthastushabdaH parikIrtitaH || 264|| aj~nAnAshe dehasya patanAvasaraH smR^itaH | parAntakAlo bhUyashcha dehagrahaNavartanAt.h || 265|| tasmin.h sarve vimuchyante devA vA mAnuShAstathA | uttamAdhamabhAvastu bhavedatrAprayojakaH || 266|| jagaddhetutayotkR^iShTamamR^itaM nAshavarjitam.h | tattvaj~nAnaM vinA labdhvAvyAkR^itaM parikIrtitam.h || 267|| avyAkR^itAdvimuchyante j~nAnino dehapAtataH | ##editor:## tatkAla evetyarthaH | aj~nAninastu pralaye dehabandhee gate.api cha || 268|| aj~nAnAnna hi muchyante muchyante j~nAninastadA | dehnaM vipApmamityAdyA vyAkhAtAH padyarUpataH || 269|| nyAyaratnAvalIgrantha iti chAtroparamyate | iti dashamo.anuvAkaH ##footnote ##itaH paramekAdashAdvAdashAnivAkau na vidyate | Adityo vA eSha etanmaNDalaM tapati tatra tA R^ichastadR^ichA maNDala{\m+} sa R^ichAM loko.atha ya eSha etasminmaNDale.archirdIpyate tAni sAmAni sa sAmnAM loko.atha ya eSha etasminmaNDale.archiShi puruShastAni yajU{\m+}Shi sa yajuShA maNDala{\m+} sa yajuShAM lokaH saiShA trayyeva vidyA tapati ya eSho.antarAditye hiraNmayaH puruShaH | ##14## ravibimbe pareshasyopAsanaM kathyate.adhunA || 270|| pUrvAnuvAkAbhihito yo nArAyaNashabditaH | sa eva ravirUpeNa vartate parameshvaraH || 271|| dR^ishyamAnaM raveretadvartulAkAramaNDalam.h | tejaHpu~njaM tapatyuShNaM tatra tasmi.nshcha maNDale || 272|| tAH pratiddhA R^ichaH santi tattasmAtkAraNAdR^ichaH | niShpAditaM maNDalaM syAdR^ichastanmAnidevatAH || 273|| tAsAM sa bimbabhAgo.ayaM nivAsaH parikIrtitaH | R^igAtmakatvaM bimbasya dhyAtvAtha tadanantaram.h || 274|| yadetanmaNDale tejo bhAsvaraM samprakAshate | tAni tejaHsvarUpANi sAmAnIti vichintayet.h || 275|| so.archirbhAgo nivAsaH syAtsAmnAM tadabhimAninAm.h | sAmadhyAnAntaraM cha chijtayedyajurAtmakam.h || 276|| shAstraprasiddho devAtmA maNDale.archiShi vartate | tAni devasvarUpANi yajU.nShIti vichintayet.h || 277|| jayurAtmA sa cha pumAnyajuShA kR^itamaNDalam.h | iti dhyAyedyajurbhAgaH sa yajurdevatAlayaH || 278|| yanmaNDalaM yadarchishcha tatratyapuruShashcha yaH | etattritayarUpaiShA vidyA trayyeva bhAsate || 279|| ##editor:## R^igyajuHsAmAtmikaivetyarthaH | atrokto yaH pumAneSha ravimaNDalamadhyagaH | hiraNyamayo.asti tattvaM cha prasiddhamitaratra hi || 280|| hiraNmayatvaM cha shAkhAntare prasiddhamityarthaH | \- atha ya eSho.antarAdityo hiraNmayaH puruSho dR^ishyate \- iti shruteH ( Chandogye 1\-3\-3)4 iti trayodasho.nuvAkaH Adityo vai teja ojo balaM yashashchakShuH shrotramAtmA mano manyurmanurmR^ityuH satyo mitro vAyurAkAshaH prANo lokapAlaH kaH kiM ka.n tatsatyamannamamR^ito jIvo vishvaH katamaH svayambhu brahmaitadamR^ita eSha puruSha eSha bhUtAnAmadhipatirbrahmaNaH sAyujya{\m+} salokatAmApnotyetAsAmeva devatAnA{\m+} sAyujya{\m+} sArShTitA{\m+} samAnalokatAmApnoti ya eva.nvedetyupaniShat.h | ##15.1## sarvAtmakatvarUpaM cha prAhopAsyaguNaM raveH | upAsyatvena yaH proktaH pUrvamarkaH sa eva cha || 281|| tejAdyadhipatyantasamastajagadAtmakaH | balaheturbhavedojo dehashaktirbalaM smR^itam.h || 282|| AtmA deho manishchattaM manyuH krodhaH samIritaH | manuH svAyaMbhuvAdiH syAnmR^ityuryama udIritaH || 283|| syurdevatAvisheShAsatu satyAdyAste cha sa.nsphuTAH | kaH prajApatirityuktaH ki.nshabdena taduchyate || 284|| vAchA visheShato vaktumayogyaM vastu yadbhavet.h | kaM sukhaM tatparokShaM syAtsatyaM tvanR^Itavarjatam.h || 285|| annaM vrIhyAdirAyustu shata.nsavatsarAdikam.h | amR^ito mR^itihInaH syAchchidAtmA jIva uchyate || 286|| sa cha dehavibhedena vishvo nAnAvidhaH smR^itaH | atIva sukharUpo.ayaM katamaH parikIrtitaH || 287|| anutpannaH svayaMbhuH syAchChAndasaM tu svayaM tviti | prajApAlakarAjAdiH prajApatiritIritaH || 288 | itiH pradarshanArthaH syAdityAdisakalasya cha | AdityajatvAdAdityaH sa.nvatsara udIritaH || 289|| ya eSha puruShaH sarvaH sa eva prANinAmapi | bhavatyadhipatiH svAmItyevaM mantrArtha IritaH || 290|| sarvaH sarvAtmaka ityarthaH | uktvopAsyaguNAnevaM phalamatra pradarshyate | upAste yaH pumAneva sa sAyujyAdyavApnuyAt.h || 291|| hiraNyagarbhopAstishcha tada~NgAnAmupasanam.h | ityupAstirdvidhAdye cha bhAvanatishaye sati || 292|| hiraNyagarbhasAyujyaM tAdrUpyaM pratipadyate | bhAvanAmandatAyAM cha tatsAlokyaM samashnute || 293|| dvitIye bhAvanAdhikye devasAyujyamashnute bhAvanAmadhyatAyAM cha samAnaishcharyamashnute || 294|| tanmAndye cha salokatvamindrAdInAM prapadyate | evaM rahasyavidyoktA samAptimagamachChubhA || 295|| iti chaturdasho.nuvAkaH ghR^iNiH sUrya Adityomarchayanti tapaH satyaM madhu kSharanti tadbrahma tadApa Apo jyotI raso.amR^itaM brahma bhUrbhuvaH suvarom.h | ##15.2## ghR^iNirdIptiyutaH sUryaH sUrya ityabhidhAnavAn.h | Aditya aditeH putraH so.ahamasmi tathAvidham.h || 296|| ##editor:## omityasyArthamAha\-\-\-so.ahamiti | tathAvidhamAdityamityanvayaH | AdityaM puruShAH sarve.apyarchayanti phalArthinaH | tamAdityaM samuddishya tapaH kurvanti sAdhavaH || 297|| samarpayanti naivedyaM madhukShIrAdikaM budhAH | tadAdityAtmakaM vastu vedo vA brahma vA param.h || 298|| ##editor:## paraM brahmetyanvayaH | AdityarUpaM tachchApo vR^iShTiniShpAdakatvataH | yAH samudrAdigA Apo yajjyotirdahanAdikam.h || 299|| madhurAdiraso yashcha yatsudhAsa.nj~nakAmR^itam.h | yadbrahmannajAtaM cha ye cha bhUrAdayastrayaH || 300|| ##editor:## lokA iti sheShaH AdityarUpaM tatsarvamomityarthaH prakIrtitaH | iti pa~nchadasho.anuvAkaH sarvo vai rudrastasmai rudrAya namo.astu | puruSho vai rudraH sanmaho namo namaH | vishvaM bhUtaM bhuvanaM chitraM bahudhA jAtaM jAyamAnaM cha yat.h | sarvo hyeSha rudrastasmai rudrAya namo astu || ##24## rudraH prasiddho gaurIshaH sarvaH sarvAtmakaH smR^itaH || 301|| jIvarUpeNa deheShu samasteShu praveshataH | ##editor:## sarvAtmakatve hetumAha\-\-\-jIveti | mano.astu tasmai rudrAya sarvarUpAya shaMbhave || 302|| yashchidAtmAsti puruSho vinAshya prakR^itiM jaDAm.h | sa bhaktAnugrahAyaiva rudramUrtyAvabhAsate || 303|| sanmaho.abAdhitaM tejaH sadevetyAdikashruteH | abAdhyasvaprakAshAya natirastu punaH punaH || 304|| yajjaDaM vishvamastIdaM yadbhUtaM chetanAtmakam.h | itthaM chidachidAtmatvAchchitraM yadbhuvanaM jagat.h || 305|| tatrApi yajjagajjAtaM jAyamAnaM cha yajjagat.h | sa sarvo.api prapa~ncho.ayameSha rudro hi vastutaH || 306|| na nirUpayituM shakyaM taddhi tadvyatirekataH | tasmai rudrAya mahate namo.astu sakalAtmane || 307|| iti ShoDasho.anuvAkaH kadrudrAya prachetase mIDhuShTamAya tavyase | vochema sha.ntama{\m+} hR^ide | sarvo hyeSha rudrastasmai rudrAya namo astu || ##25## shlAghArthakatthadhAtUtthaM prasha.nsAmAha katpadam.h | tataH prashastarudrAya kadrudrAya prachetase || 308|| prakaTaj~nAnayuktAya kAmasektR^itamAya cha | kAmapradAya stavyAya stotuM yogyAya tavyase || 309|| hR^ide hR^idayavartitvAttadrUpAya cha sha.ntamam.h | vachaH sukhatamaM stotraM kathayAma maheshvara || 310|| sarvo hItyAdikaM vAkyaM vyAkhyAtaM pUrvameva hi | iti saptadasho.anuvAkaH namo hiraNyabAhave hiraNyapataye.ambikApataya umApataye pashupataye namo namaH || ##22## ## i.v. has hiraNyavarNAya hiraNyarUpAya after hiraNyabAhave ## atra vAhupadaM j~neyaM samastA~NgopalakShaNam.h || 311|| suvarNamayadehAya svabhaktAnujighR^ikShayA | jaganmAtAmbika tasyAH patirbhartA samIritaH || 312|| brahmavidyAtmako dehastasyAshchomApadoditaH | tAdR^ishyAH svAmine tasmai natirastu punaH punaH || 313|| anuvAkatrayeNaivaM ye mantrAH parikIrtitAH | teShAM tvaritarudrAkhyA prasiddhA mantrakalpataH || 314|| ##editor:## mantrakalpeShvityarthaH | rudrAdhyAyajape japyAH kalpeShu parikIrtitAH | ##editor:## rudrAdhyAyajapasheShatvena viniyogamAha\-\-\-rudreti | ityaShTadasho.anuvAkaH ##footnote## itaH paraM ShaTtri.nshAnuvAkaparyantaM na vivR^itam.h | prANAnAM granthirasi rudro mA vishAntaka\- stenAnnenApyAyasva || ##74, internet version splits after vishAntakaH## hR^idayasparshamantro.ayamadhunA parikIrtyate || 315|| vAyUnAmindriyANAM cha dR^iDhagrathanasAdhanam.h | bhavati tvamaha.nkAra hR^idayasthAnasa.nsthitaH || 316|| tavAbhimAnI rudro yastadrUpastvaM vinAshakaH | duHkhasya bhUtvA visha mAM praviShTo madvapurbhava || 317|| annena tena bhuktena mAmApyAyasya vardhaya | ##editor:## tvaM duHkhasya vinAshako bhUtvetyanvayaH | iti saptatri.nsho.anuvAkaH a~NguShThamAtraH puruSho.a~NguShThaM cha samAshritaH | IshaH sarvasya jagataH prabhuH prINAtu vishvabhuk.h || ##71## kShudAdijanyavikShepe prashAnte sati chetasaH || 318|| svasvarUpAnusa.ndhAne heturmantra udIryate | ##editor:## chetaso vikShepa ityanvayaH hR^itpuNDarIkamadhyasthaM nabhaH svA~NguShThamAnakam.h || 319|| tatrAvasthitabuddhishcha tAvatI parikIrtitA | tadavachChinnajIvashcha puruSho.a~NguShThamAnakaH || 320|| svIyaj~nAnakriyAshaktyA sa chA~NguShThaM samAshritaH | chakArAnmastakaM tadvadevaM chApAdamastakam.h || 321|| vyApItyarthaH sa chopAdhiM vinA vAstavarUpataH | niyantA sarvajagato vishvabhuk.h prabhurIshvaraH || 322|| anena bhujanenAyaM prIto bhavati shAshvataH | ityaShTatri.nsho.anuvAkaH medhA devI juShamANA na AgAdvishvAchI bhadrA sumanasyamAnA | tvayA juShTA juShamANA duruktAnbR^ihadvadema vidathe suvIrAH || ##41.1## jIveshvaraikyaj~nAnAptyai medhA devI prashasyate || 323|| granthArthadhAraNe shaktirmedhA tadabhimAninI | devI naH prIyamANAgAdAyAtvasmAnpratIshvarI || 324|| vishvama~nchati vishvAchI sarvasa.ngrahaNakShamA | anugrAhakamasmAkamichChantI shobhanaM manaH || 325|| bhadrAta eva kalyANI devyAgachChatu naH prati | tvayA juShTA gR^ihItAstu vayaM devabahiHsthitAn.h || 326|| shreyovirodhinaH shabdAnabhayantaH suputrakA | ##editor:## gR^ihItAH, anugR^ihItA ityarthaH | suvIrAH sAdhushiShyAshcha vidathe.anuShThite sati || 327|| yAge vishuddhamanaso brahma yatkathayAma tat.h | tvayA juShTa R^iShirbhavati devi tvayA brahmAgatashrIruta tvayA | tvayA juShTashchitraM vindate vasu sA no juShasva draviNena medhe || ##41.2## tvayA devi gR^ihIto.amu syAdatIndriyadarshanaH || 328|| tvayA juShTaH pumAnbrahmA bhavatIha prajApatiH | ##editor:## anugR^ihIta ityanvayaH | brahmA \; hiraNyagarbha ityarthaH | utApi cha tvayA juShTaH prAptasampadbhavatyayam.h || 329|| ata eva tvayA juShTo gobhUhemAdikaM dhanam.h | labhate vividhaM medhe sA tvaM svena gR^ihANa naH || 330|| ##editor:## svena \; dhanenAnugR^ihANetyarthaH | ityekonachatvari.nshao.anuvAkaH medhAM ma indro dadAtu medhA.n devI sarasvatI | medhAM me ashvinAvubhAvAdhattAM puShkarasrajA ##42.1, internet version has puShkarasrajau## | medhAM dadAtu me shakro dattAM devI sarasvatI | ubhAvapyashchinau devau mahyaM prayachChatAm.h || 331|| padmamAlAsamAyuktau shiShTaM spaShTArthamIritam.h | iti chatvari.nsho.anuvAkaH apsarAsu yA medhA gandharveShu cha yanmanaH | daivI medhA sarasvatI sa mAM medhA surabhirjuShatAm.h || ##42.2## ## internet version has cha after apsarAsu svAhA here ## yA medhAsti surastrIShu gandharveShu cha yanmanaH || 332|| medhAtmakaM devaniShThA yA cha medhA manuShyajA | manuShyeShu bahuj~neShu sthitA sA sakalA cha mAm.h || 333|| juShatAM sevatAM medhA sarvakAmadughA satI | ityekachatvari.nsho.anuvAkaH A mAM medhA surabhirvishvarUpA hiraNyavarNA jagatI jagamyA | UrjasvatI payasA pinvamAnA sA mAM medhA supratIkA juShatAm.h || ##43## mAmAgachChatu medheti kriyAshyAhR^itiriShyate || 334|| surabhiH shubhagandhADhyA yadvA kAmadughA bhavet.h | kShamatvAhbahuvidyAyA dhAraNe bahurUpiNI || 335|| sarvagatvAjjagadrUpA jagamyA puruShArthibhiH | bhR^ishaM gamyA balavatI kShIrAdikarasena mAm.h || 336|| pinvamAnA prINayantI sA tAdR^igguNasa.nyutA | medhA mAM susukhI bhUtvA juShatAM sevatAM sadA || 337|| ##editor:## UrjasvatItyasyArtho balavatIti | iti dvichatvari.nsho.adhyAyaH sadyojAtaM prapadyAmi sadyojAtAya vai namaH | bhave bhave nAtibhave bhavasva mAm | bhavodbhavAya namaH || ##17## medhAvino j~nAnasiddhyai kathyante mantrasattamAH | sadyojAtAbhidhaM vaktraM pashchinaM parameshituH || 338|| tadrUpaM parameshAnaM prapadyAmi bhajAmyaham.h | namo.astu sadyojAtAya pashchimAsyasvarUpiNe || 339|| tattajjanmanimittaM mAM na bhajasva na chodaya | kiM tarhyatibhave deva janmAtikramasiddhaye || 340|| bhajasva tattvaj~nAnAya mAM preraya maheshvara | iti trichatvari.nsho.adhyAyaH vAmadevAya namo jyeShThAya namaH rudrAya namaH kAlAya namaH kalavikaraNAya namo balavikaraNAya namo balapramathAya namaH sarvabhUtadamanAya namo manonmanAya namaH || ##18## ## internet version sums more: shreShThAya namo before rudrAya, balAya namo before balapramathAya ## udagvaktrAtmako j~neyo vAmadevaH prakIrtitaH || 341|| tadvigrahavisheShAH syurete jyeShThadinAmakAH | vAmadevyAdishaktInAM navAnAM shivapIThake || 342|| patayo nava tebhyo.api namaskAro.astu nityashaH | iti chatushchatvari.nsho.adhyAyaH aghorebhyo.atha ghorebhyo ghoraghoratarebhyaH sarvataH sharva sarvebhyo namaste astu rudrarUpebhyaH || ##19## aghoraNAmako devo dakShiNAsyAtmakaH shivaH || 343|| tadvigrahA aghorAH syuH prashAntAH sAtvikatvataH | anye tu rAjasatvena ghorAH syurapare punaH || 344|| ghorAdapi ghoratarAstAmasatvena hetunA | he sharva rudrarUpebhya sarvebhyastebhya eva cha || 345|| sarvataH sarvadesheShu sarvadA natirastu naH | iti pa~nchachatvari.nsho.adhyAyaH tatpuruShAya vidmahe mahAdevAya dhImahi | tanno rudraH prachodayAt.h || ##20## atra tatpuruSho nAma prAgvaktrAtmaka IritaH || 346|| dvitIyArthe chaturthI syAttAdR^ishaM vidmahe shivam.h | gurushAstramukhAjj~nAtvA mahAdevaM cha dhImahi || 347|| dhyAyema tasmAdrudro naH prerayatvAtmasa.nvide | iti ShaTchatvari.nsho.anuvAkaH IshAnaH sarvavidyAnAmIshvaraH sarvabhUtAnAM brahmAdhipatirbrahmaNo.adhipatirbrahmA shivo me astu sadA shivom.h ##21## Urdhavavaktro mahAdevo vedashAstrAdikAshcha yAH || 348|| chatuHShaShTikalAstAsAmIshAnaH syAnniyAmakaH | IshvaraH sarvabhUtAnAM niyantA sarvadehinAm.h || 349|| vedasyApyadhikatvena pAlako brahmaNastathA | prajApateradhipatirbrahmAkhyaH parameshvaraH || 350|| shivo mamAnugrahAya shAnto bhavatu sarvadA | sadAshivoM sa evAhaM bhavAmi parameshvaraH || 351|| ##editor:## om.h \; ahaM bhavAmItyarthaH iti saptachatvari.nsho.adhyAyaH itthaM pa~ncha brahmamantrAH pa~nchavaktranirUpakAH | tattvadhIhetavaH proktAstajj~nAnapratibandhakam.h || 352|| brahmahatyAdi yatpApaM tadvinAshanahetavaH | trisuparNAbhidhA mantrA vakShyante bodhasiddhaye || 353|| brahmametu mAm.h | madhumetu mAm.h | brahmameva madhumetu mAm.h | yAste soma prajA vatso.abhi so aham.h | duHShvapnahan duruShShaha | yAste soma prANA{\m+}stAM juhomi | trisuparNamayAchitaM brAhmaNAya dadyAt.h | brahmahatyAM vA ete ghnanti | ye brAhmaNAstrisuparNaM paThanti | te somaM prApnuvanti | A sahasrAtpa~NktiM punanti | om.h || ##38## mAmetu paramaM brahma madhu mAdhuryasa.nyutam.h | paramAnandarUpaM yanmAmavApnotu vastu tat.h || 354|| atyantamarthabhedo.asti na brahmamadhushabdayoH | akhaNDaikarasaM vastu mAmetu pratipadyatAm.h || 355|| ##editor:## brahmamevetyAdivAkyasyArthamAha\-\-\-atyantamityAdinA | yAstyumA brahmavidyAkhyA tadyukta parameshvara | tava devamanuShyAdyAH prajA yAH santi tA api || 356|| so.ahaM vatso bAlakaH syAM tAsAM madhye hi bAlavat.h | ahaM tvatkaraNAyogyastasmAtsa.nsAraghAtaka || 357|| duHkhaM vinAshayAtyantaM he soma parameshvara | ##editor:## shrutau abhIti \; abhilakShyetyarthaH | duruShvaha \; duHkhamutkarSheNAbhibhava | varNavikArashChAndasaH | tadidamAha\-\-\-duHkhaM vinAshayAtyantamiti | te prANavR^ittayo yAH syustadIyAstvatkR^itatvataH || 358|| juhomi tvayi tAn.h prANAnmano vAgAdayo hi me | tvayA vinirmitatvena tvadIyA eva tAnataH || 359|| tvayyeva sa.nharAmIsha viShayebhyo nirudhya tAn.h | tvadekachitto bhUyAsaM tathaivAnugR^ihANa mAm.h || 360|| trisuparNasya mantrasya mAhAtmyaM brahmaNoditam.h | nApR^iShTaH kasyachid.h brUyAditi shAstrAnusArataH || 361|| kR^itAyAM shiShyayAch~nAyAM pashchAdvidyopadishyate | imaM tu trisuparNAkhyaM mantraM yAch~nAM vinaiva cha || 362|| viprAyopadishettena hyupadeshena ye dvijAH | trisuparNaM japantyete ghnanti brahmavadhaM dvijAH || 363|| tataH pApena rahitAH somayogaM vrajanti te | umAsahitamIshAnaM prApnuvantIti ki.nchana || 364|| yasyAM pa~Nktau brAhmaNAnAmupaviShTA bhavanti tAm.h | sahasradvijaparyantAM pa~NktiM shuddhAM prakurvate || 365|| tasmAdoM praNavArtho.asya paramAtmaiva devatA trisuparNAkhyamantrasyetyevaM mantrArtha IritaH || 366|| brahma medhayA | madhu medhayA | brahmameva madhumedhayA | adyAno deva savitaH prajAvatsAvIH saubhagam.h | parA duHShvapniya{\m+} suva | vishvAni deva savitarduritAni parAsuva | yadbhadraM tanma ##tanmama?## Asuva madhuvAtA R^itAyate madhukSharanti sindhavaH | mAdhvIrnaH santvoShadhIH | madhu naktamutoShasi madhumatpArthiva{\m+} rajaH | madhudyaurastu naH pitA | madhumAnno vanaspatirmadhumA{\m+} astu sUryaH | mAdhvIrgAvo bhavantu naH | ya imaM trisuparNamayAchitaM brAhmaNAya dadyAt.h | bhrUNahatyAM vA ete ghnanti | ye brAhmaNAstrisuparNaM paThanti | te somaM prApnuvanti | A sahasrAtpa~NktiM punanti | om.h || ##39 (appears twice in the book version)## gurUpadiShTavAkyasya tadarthasya cha dhAraNe | syaktirmedhA tayA brahma labhyatAM parameshvaraH || 367|| madhvityAdikavAkyasya vyAkhyAnaM pUrvavadbhavet.h | adyetyAdyA R^ichaH pa~ncha vyAkhyAtAH pUrvameva cha || 368|| ##editor:## purvameva \; aNoraNIyAnityanuvAka ityarthaH | vadho brAhmaNagarbhasya rAjagarbhasya vA bhavet.h | bhrUNahatyAvashiShTaM tu yathApUrvaM vibudhyatAm.h || 369|| ityekonapa~nchasho.anuvAkaH brahma medhavA | madhu medhavA | brahmameva madhu medhavA | brahmA devAnAM padavIH kavInA\- mR^iShirviprANAM mahiSho mR^igANAm.h | shyeno gR^iddhANA{\m+} svadhitirvanAnA{\m+} somaH pavitramatyeti rebhan.h || ha{\m+}saH shuchiShadvasurantarikShasa\- ddhotA vediShadatithirduroNasat.h | nR^iShadvarasadR^itasadvyomasadabjA gojA R^itajA adrijA R^itaM bR^ihat.h || ##40.1, 2, 3## ya imaM trisuparNamayAchitaM brAhmaNAya dadyAt.h | vIrahatyAM vA ete ghnanti | ye brAhmaNAstrisuparNaM paThanti | te somaM prApnuvanti | AsahasrAt pa~NktiM punanti | om.h || ##40.6## ## i.v.: ya idaM tri ... ## medhashabditayaj~no.asyAstIti medhavaduchyate | yaj~nAdijanyaj~nAnasya brahmaNo viShayatvataH || 370|| brahma medhavadityetajj~neyaM sheShaM tu pUrvavat.h | brahmetyAdi yadR^igdvandvaM tadapi vyAkR^itaM purA || 371|| vedashAstraparij~nAtA tadanuShThAnatatparaH | vipro.abhiShikto rAjA vA vIro.anyatpUrvavadbhavet.h || 372|| brahmahatyAdidoShA ye brahmadhIpratibandhakAH | trisuparNAkhyamantrAH syustanmahApAtakAntakAH || 373|| vipramAtravadhastatra brahmahatyA tato.adhikA | bhrUNahatyA vIrahatyA tasyA apyadhikA smR^itA || 374|| trisuparNAkhyamantrANAM yAvajjIvayapAnnR^iNAm.h | apyetAdR^ishapApAnAM vinivR^ittirbhaved.h dhruvam.h || 375|| surApAnAdipApAnAM nivR^ittiriti kA kathA | ##editor:## pApAnAm.h \; pAtakAnAmityarthaH | iti pa~nchAsho.anuvAkaH ##footnote ## itaH paramekaShaShTitamAnuvAkaparyantaM na vivR^itam.h | ##footnote ## yadyapIta Arabhya ' nyAsa evAtyarechayadya evaM vedetyupaniShat.h' ityantamekaM vAkyaM, tathApi vivR^itasaukaryAya khaNDasho vibhayja nirdiShTam.h | satyaM paraM para{\m+} satya{\m+} satyena na suvargAllohAchchyavante kadAchana satA{\m+} hi satyaM tasmAtsatye ramante ##78.1## narasya j~nAnayogyasya mahApApAdinAshataH || 376|| parametkR^iShTatAM vaktuM nyAsasya j~nAnahetuShu | satyAdyekAdashotkR^iShTA vaktavyA j~nAnahetavaH || 377|| ##editor:## narasya vaktavyA ityanvayaH | pratiyogitveneti sheShaH | prathamaM sAdhanaM tatra satyamatra nirUpyate | yathAdR^iShTaM pramANena tathoktiH satyamuchyate || 378|| pumarthahetuShUtkR^iShTaM paraM tachcha prakIrtitam.h | tatrAdarArthaM bhUyashcha paraM satyamitIritam.h || 379|| yadvA yathA paraM brahmAbAdhyaM satyamidaM tathA | vyAvahArikabAdhasya rAhityena prakR^iShTatAm.h || 380|| vivakShitvA paraM satyamiti dR^iShTAntataH smR^itam.h | yAvajjIvaM yathArthoktyA svargalokAtkadAchana || 381|| na prachyutAH syuranye tu svargaM prApyApi puNyataH | anR^itaproktidoSheNAnanubhUyaiva karmaNaH || 382|| phalaM pUrnatayA svargAchchyavante.anR^itavAdinaH | yathArthavacanaM yasmAtsatAM sanmArgavartinAm.h || 383|| saMbandhi tasmAtkechittu satAmidamiti shruteH | ##editor:## shruteH \; vyutpatterityarthaH | utkR^iShTaheturmokShasya satyoktiriti vAdinaH || 384|| satye ramante krIDante tasminneva manIShiNaH | ##editor:## iti vAdinaH kechinmanIShiNaH tasminneva satye ramanta ityanvayaH | mokShasyeti \; mokShahetuj~nAnasya heturityarthaH | evamagre.api | tapa iti tapo nAnashanAtparaM yaddhi paraM tapastad.h durdharShaM tad.h durAdhaSha tasmAttapasi ramante ##78.2## ekaM mataM kIrtayitvA dvitIyaM matamuchyate || 385|| tapaH paraM mokShaheturiti kechitprachakShate | tIrthayAtrAjapAdIni tapA.nsyanyAni bhUrishaH || 386|| tathApyanashanaM teShu samasteShu paraM bhavet.h | upavAsAdanashanAnna paraM vidyate tapaH || 387|| kR^ichChrAdikaM yattapo.asti tatsoDhuM shakyameva na | ata eva durAdharShamAsamantAchCharIriNAm.h || 388|| tasya soDhumashakyatvaM sarveShAmanubhUyate | tasmAtkechidramante.asmin.h kR^ichChrachAndrAyaNadike || 389|| ##editor:## tasya \; tapasa ityarthaH | dama iti niyataM brahmachAriNastasmAddame ramante ##78.3## damo vAhyendriyANAM syAdviShayebhyo nivartatam.h | sa eva muktihetuH syAditi naiShThakavarNinaH || 390|| manyante sarvadA tasmAdramante dama eva te | shama ityaraNye munastamAchChame ramante ##78.4## krodhAdidoSharAhityaM manasaH shama uchyate || 391|| sa eva muktihetuH syAdityaraNyanivAsinaH | manyante munayastasmAdramante shama eva te || 392|| dAnamiti sarvANi bhUtAni prasha{\m+}santi dAnAnnAtiduShkara.n tasmAddAne ramante ##78.5## svIyAnAM bhUgavAdInAM shAstraproktena vartmanA | svasvasya tyAgapUrvaM yatparasvatvaprasa~njanam.h || 393|| taddAnameva paramaM matvA mokShasya sAdhanam.h | stuvanti sakalA dAnAdatyantaM nAsti duShkaram.h || 394|| dR^ishyante dhanarakShArthaM tyajanto.asUnapi priyAn.h | tasmAdgobhUhiraNyAderdAne saktiM prakurvate || 395|| dharma iti dharmeNa sarvamidaM parigR^ihIta.n dharmAnnAtidushcharaM tasmAddharme ramante ##78.6## smR^ityAdyuktaM taTAkAdernirmANaM dharma uchyate | sa eva muktihetuH syAditi rAjAdayo narAH || 396|| manyante tena dharmeNa gR^ihItaM sakalaM jagat.h | tuShyanti snAnapAnAdyairnarapakShimR^igAdayaH || 397|| naivAsti dushcharaM tasmAtprabhavo.asmin.h ratAstataH | prajana iti bhUyA{\m+}sastasmAdbhUyiShThAH prajAyante tasmAdbhUyiShThAH prajanane ramante ##78.7## prajanaM tanayAdInAmutpAdanamitIryate || 398 | tasyaivottamahetutvaM manyante bahavo janAH | daridrairdhanikaiH shiShTairashiShTaishcha pravR^ittitaH || 399|| ##editor:## pravR^ittitaH \; putrAdyutpAdana iti sheShaH | tasmAdekaikalokasya yAjante bahavaH prajAH tasmAdramante bahavaH putrAdyutpAdane narAH || 400|| agnaya ityAha tasmAdagnaya AdhAtavyA ##78.8## agnayo gArhapatyAdyAH paramA muktihetavaH | ityAha vaidikaH kashchittasmAddhetorgR^ihasthitaiH || 401|| agnayo gArhapatyAdyA AdhAtavyA bhavanti te | ##editor:## vaidikaH , vedArthaparaH | gR^ihasthitaiH \; gR^ihasthairityarthaH | agnihotramityAha tasmAdagnihotre ramante ##78.9## Ahite.agnAvanuShTheyo homaH syAdagnihotrakam.h || 402|| taduttamaM muktiheturiti kashchana vaidikaH | Aha tasmAdagnihotre ramante gR^ihiNaH sadA || 403|| yaj~na iti yaj~nena hi devA divaM gatAstasmAdyaj~ne ramante ##78.10## jyotiShTAmAdiko yaj~naH paramo mokShasAdhanam.h | iti kechana manyante vedArthAsaktamAnasAH || 404|| yasmAdAdhunikA devAH pUrvAnuShThitayaj~nataH | svargalokaM gatAstasmAdyaj~ne kechid.h budhA ratAH || 405|| mAnasamiti vidvA{\m+}sastasmAdvidvA{\m+}sa eva mAnase ramante ##78.11## vidvA.nsaH saguNaj~nAH syurmanaHsAdhyaM tu mAnasam.h | upAsanaM paraM heturityete menire budhAH || 406|| ##editor:## budhAH \; saguNabrahmavida ityarthaH | tasmAtmAnasa evaike samAsaktA manIShiNaH | vaidikopAstibhAgasya tAtparyaj~nAnashAlinaH || 407|| nyAsa iti brahmA brahmA hi paraH paro hi brahmA tAni vA etAnyavarANi tapA{\m+}si nyAsa evAtyarechayat.h ##78.12## vaidhAnAM karmaNAM tyAgo vidhinA nyAsa uchyate | nyAsa evottamo mukterhetuH syAditi manyate || 408|| brahmA hiraNyagarbho.ayaM sa brahmA para eva hi | na tu jIvo yathA tatanmataj~naiH prAk.h samIritaH || 409|| yadyapyasau dehadhArI tathApi para eva hi | tatsamAnaj~nAnavattvAttachChiShyatvena hetunA || 410|| satyAdIni tapA.nsyeva nikR^iShTAni tathApyataH | ##editor:## tathApi nyAsAnnikR^iShTA ityarthaH | sa.nyAsa eva sarvANi tAnyatikrAntavAnayam.h || 411|| AdhikyatAratamyaM cha tatra vishrAntamiShyate | ya evaM vedetyupaniShat.h || upasa.nharatIdAnImuktamuttamasAdhanam.h || 412|| sarvebhyaH sAdhanwebhyashcha sa.nnyAsasya prakR^iShTatAm.h | yo veda tasya viduSha ityevaM parikIrtitA || 413|| vidyA rahasyarUpA syAdityarthaH sadbhirIritaH | iti dviShaShTatamo.anuvAkaH prAjApatyo hAruNiH suparNeyaH prajApatiM pitaramupasasAra kiM bhagavantaH paramaM vadantIti tasmai provAcha ##79.1## prAguktamokShahetvarthamupapAdayituM shrutiH || 414|| AkhyAyikAM pravaktayeShA gurushiShyoktigarbhiNIm.h | AruNyAkhyaH suparNAyAstanayashcha prajApateH || 415|| gurUpasadanaM chakre paprachCha tadanantaram.h | pUjyA mararShayo mukteH sAdhaneShvakhileShu cha || 416|| kimutkR^iShTaM vadantIti tasmai gururuvAcha saH | satyena vAyurAvAti satyenAdityo rochate divi satyaM vAchaH pratiShThA satye sarvaM pratiShThitaM tasmAtsatyaM parama.n vadanti ##79.2## sAdhaneShu tadukteShu prathamaM vakti sAdhanam.h || 417|| yo.antarikShe.adhunA vAti sa vAyuH pUrvajanmani | haraH sansatyavAditvaM paripAlyaiva satyataH || 418|| samprApya vAyudevatvaM lokAnugrahavA~nChayA | sadA charati sUryo.api pUrvAnuShThitasatyataH || 419|| divi prakAshate satyaM pratiShThA vAcha uchyate | vAchoktamanR^itaM tvanyairnirAkriyata ityataH || 420|| pratiShThA na hi vAchaH syAtsatye sarvaM pratiShThitam.h | samastavyavahAro.api satyavAchi pratiShThitaH || 421|| tasmAtkechitsatyameva prakR^iShTaM sAdhanaM jaguH | ##editor:## ato.anR^itaM na hi vAchaH pratiShThetyanvayaH | tapasA devA devatAmagra Ayan tapasArShayaH suvaranvavindantapasA sapatnAnpraNudAmArAtIstapasi sarvaM pratiShThita.n tasmAttapaH paramaM vadanti ##79.3## tatrAsa.ntuShTatAM dR^iShTvA dvitIyaM prAha sAdhanam.h || 422|| ##editor:## mukhavikAsarAhityalakShaNamaparitoShamAruNerdR^iShTvetyarthaH | devA devatvamadhunA samprAptAH pUrvajanmani | anuShThitena tapasA kR^ichChrachAndrAyaNAdinA || 423|| pUrvArjitena tapasA svargaM prAptA maharShayaH | vayaM cha tapasA shatrUn.h dravyalAbhavirodhinaH || 424|| narA.nshchAtra nirAkurmaH samastaM tapasi sthitam.h | tasmAdvadantyanashanaM paramaM mokShasAdhanam.h || 425|| ##editor:## tapaseti \; abhichArarUpatapasetyarthaH | damena dAntAH kilbiShamavadhUnvanti damena brahmachAriNaH suvaragachChan damo bhUtAnAM durAdharShaM dame sarvaM pratiShThitaM tasmAddamaH paramaM vadanti ##79.4## pUrvatrAparitoSheNa sAdhanAntaramuchyate | duHshakaM sarvataH soDhuM durAdharShaM damo bhavet.h || 426|| apekShataM phalaM sarvaM dama eva pariShThitam.h | shamena shAntAH shivamAcharanti shamena nAkaM munayo.anvavinda~nChshamo bhUtAnAM durAdharShaM shame sarvaM pratiShThita.n tasmAchChamaH paramaM vadanti ##79.5## krodhAdirahitAshchitte pumarthaM prApnuyurnarAH || 427|| shamena svargamagamannAradAdyA munIshvarAH | dAnaM yaj~nAnAM varUthaM dakShiNA loke dAtAra{\m+} sarvabhUtAnyupajIvanti dAnenArAtIrapAnudanta dAnena dviShanto mitrA bhavanti dAne sarvaM pratiShThitaM tasmAddAnaM paramaM vadanti ##79.6## gohiraNyAdidAnaM syAdyaj~nAnAM dakShiNA tataH || 428|| shreShThaM loke.api dAtAraM vedashAstravido janAH | mUDhAshchaivopajIvanti bhaTAnAM dhanadAnataH || 429|| nR^ipAH shatrUnnirAchakruH prabalA ye dviShanti te | dhanadAnena sa.ntuShTA bhavanti suhR^ido janAH || 430|| dharmo vishvasya jagataH pratiShThA loke dharmiShTha prajA upasarpanti dharmeNa pApamapanudati dharme sarvaM pratiShThita.n tasmAddharmaM paramaM vadanti ##79.7## taTAkAdikanirmANaM dharma ityevamIritam.h | sa sarvaprANijAtasya pratiShThA shreya uchyate || 431|| upajIvanti dharmiShThaM loke sarvAH prajA narAH | dharmAdharmavivekArthamupagachChanti sarvashaH || 432|| prAyashchittena dharmeNa nAshayanti cha kilbiSham.h | prajananaM vai pratiShThA loke sAdhu prajAyAstantuM tanvAnaH pitR^iNAmanuNo bhavati tadeva tasyAnR^iNaM tasmAtprajananaM paramaM vadanti ##79.8## putrotpAdanamevedaM pratiShThA gR^ihinAM bhavet.h || 433|| gR^ihakR^ityasya nirvoDhA putra eva na hItaraH | jayyo manuShyaloko.ayaM putreNaiveti hi shrutiH || 434|| putrapautrAdirUpA syAtprajA tasyAH paraMparAm.h | yathAshAstraM vitanvAnaH pitR^INAmanR^iNo bhavet.h || 435|| R^iNaM tadIyaMputreNa samyakpratyarpitaM bhavet.h | putrotpAdanameva syAdR^iNApAkaraNaM pituH || 436|| agnayo vai trayI vidyA devayAnaH panthA gArhapatya R^ik pR^ithivI rathantaramanvAhAryapachanaH yajurantarikShaM vAmadevyamAhavanIyaH sAma suvargo loko bR^ihattasmAdagnIn paramaM vadanti ##79.9## trayo.agnayastrayI vidyA vedaikavihitatvataH | vedatrayoktakarmANi yAni tatsAdhanatvataH || 437|| devatvaprApako mArgo yAgadvAreNa kIrtitaH | ki.nchAyaM gArhapatyo.agnirR^igvedAtmaka IritaH || 438|| pR^ithvIlokasvarUpashcha yadrathantarasAma tat.h | ##editor:## sAmeti \; sAmAtmaka ityarthaH | dakShinAgnirjayurvedashchAntarikShAtmakaH smR^itaH || 439|| vAmadevAkhyasAmAtmA bhavatIti prashasyate | sAmadevaH svargaloko bR^ihatsAmeti yat.h trayam.h || 440|| tadAtmAhavanIyaH syAdityasau cha prashasyate | agnihotra{\m+} sAyaM prAtargR^ihANAM niShkR^itiH sviShTa{\m+} suhutaM yaj~nakratUnAM prAyaNa{\m+} suvargasya lokasya jyotistasmAdagnihotraM paramaM vadanti ##79.10## agnihotraM kR^itaM sAyaM prAtashcha gR^ihaniShkR^itiH || 441|| agnihotrasya virahe kShudhito.agnirgR^ihAndahet.h | trayasAdhanamUlyaM tu niShkR^itiH parikIrtyate || 442|| yAgo dravyaparityAgo devamuddishya kIrtitaH | tattaddravyasya dahane prakShepo homa uchyate || 443|| yaj~nAnAM cha kratUnAM cha prArambhakamidaM smR^itam.h | ata evAgnihotraM syAtsvargalokaprakAshakam.h || 444|| ##editor:## agnyAdheyamagnihotraM darshapUrNamAsAvAgrayaNaM chAturmAsyAni nirUDhapashubandhaH sautrAmapi cheti sapta haviryaj~nAH | kratushabdo yUpavastu somayAgeShu rUDhaH | agniShTomo.atyagniShToma ukthyaH ShoDashI vAyapeyo.atirAtro.aptoryAmashcheti sapta somasa.nsthAH kratavaH | yaj~na iti yaj~no hi devAnAM yaj~nena hi devA divaM gatA yaj~nenAsurAnapAnudanta yaj~nena dviShanto mitrA bhavanti yaj~ne sarvaM pratiShThitaM tasmAdyaj~naM paramaM vadanti ##79.11## uttamaM sAdhanaM yaj~na iti kechitprachakShate | yaj~naH priyo hi devAnAM te hi devA divaM gatAH || 445|| pUrvAnuShThitayaj~nena svargalokaM prapedire | jyotiShTomena yaj~nena sarvakAmAptihetunA || 446|| dviShatprashAntikAmasya nitrAH syurdveShakAriNaH | mAnasaM vai prAjApatyaM pavitraM mAnasena manasA sAdhu pashyati R^iShayaH prajA asR^ijanta mAnase sarvaM pratiShThitaM tasmAnmAnasaM paramaM vadanti ##79.12## prAjApatyapadaprApteH sAdhanaM syAdupAsanam.h || 447|| ata eva pavitraM syAchChuddhihetutvakAraNAt.h | upasanena yuktaM yattenaipAgreNa chetasA || 448|| sAkShAtkaroti yogIshaH samyagvyavahitAdikam.h | atItAnAgataM tachcha yogashAstre prapa~nchitam.h || 449|| ekAgramanasA yuktA vishvAmitrAdayaH prajA | bahviH sa.nkalpamAtreNa sR^iShTanto maharShayaH || 450|| nyAsa ityAhurmanIShiNo brahmANam.h ##79.13 /1## yo mokShahetuH sa.nnyAsa ityuktastaM maharShayaH | hiraNyagarbhamevAhuH sudhiyaH smR^itikAriNaH || 451|| sa.nnyAsAdbrahmaNaH sthAnamiti hi smaryate budheH | tatprApterantara~NgatvAdasya tadrUpatoditA || 452|| ##editor:## antara~NgatvAditi \; antara~NgasAdhanatvAdityarthaH | brahmA vishvaH katamaH svayambhUH prajApatiH sa.nvatsara iti ##79.13 /2## stotuM tameva sa.nnyAsaM tatsamprApyaM prapa~nchyate | ##editor:## tat.h \; hiraNyagarbhasvarUpamityarthaH | hiraNyagarbho vishvaH syAtsamastajagadAtmakaH || 453|| atIva sukharUpashcha mAtrAdirahitatvataH | svayameva sanutpannaH prajAnAM paripAlakaH || 454|| kAlAtmA chetishabdastu pradarshanaparaH smR^itaH | ityAdisarvarUpatvamunneyamiti manyatAm.h || 455|| sa.nvatsaro.asAvAdityo ya eSha Aditye puruShaH sa parameShThI brahmAtmA ##79.14## sa.nvatsarasya mAhAtmyaM sUtrA~Ngasya pradarshyate | bhUstasya prakR^iShTa nyAsasya stutaye.adhuna || 456|| ##editor:## sUtreti \; hiraNyagarbhAvayavastyetyarthaH | yo.ayaM sa.nvatsaraH kAlaH so.asAvAditya eva hi | AdityagamanAvR^ittyA tasya sampAditatvataH || 457|| AdityamaNDale yo.ayaM puruSho vartate sa cha | hiraNyagarbharUpaH syAnmaNDaladvArato hyayam.h || 458|| hiraNyagarbhaH prApyaH syAtsa brahma paramaM bhavet.h | tathaiva pratyagAtmA syAdityarthaH parikIrtitaH || 459|| yAbhirAdityastapati rashmibhistAbhiH parjanyo varShati parjanyenauShadhivanaspatayaH prajAyanta oShadhivanaspatibhirannaM bhavatyannena prANAH prANairbalaM balena tapastapasA shraddhA shraddhayA medhA medhayA manIShA manIShayA mano manasA shAntiH shAntyA chittaM chittena smR^itiH smR^ityA smAra{\m+} smAreNa vij~nAnaM vij~nAnenAtmAnaM vedayati tasmAdanna.n dadansarvANyetAni dadAtyannAtprANA bhavanti bhUtAnAM prANairmano manasashcha vij~nAnaM vij~nAnAdAnando brahmayoniH ##79.15## sa.nvatsaraM prashasyaivaM sUryAdidvAratastataH | samastavyavahArAya maNDaladvArato raveH || 460|| hetutvena sa evAyaM hAyano.atra prashasyate | ##editor:## sa evAyaM sa.nvatsaraH AdityamaNDaladvArA sarvavyavahArahetutayA stUyata ityarthaH | yAbhiruShNasvarUpAbhirarkastapati rashmibhiH || 461|| tAbhirbhUjalamAdAya megho bhUtvA pravarShati | brIhyAdiroShadhirj~neyA panasAdirvanaspatiH || 462|| brIhyAdibhirbhavedbhojyaM prANAstR^ipyanti bhojyataH | prANairdehabalaM tena tapaH kR^ichChrAdilakShaNam.h || 463|| tapasA shuddhachittasya shraddhA brahmAtmavedane | shraddhayaikAgrachittasya shaktirgranthArthadhAraNe || 464 | medhayA tattvabuddhyAkhyA manIShA syAnmanIShayA | manonirantaratvena mananaM jAyate tataH || 465|| krodhAdyavasarAbhAvAchChantiH shAntyA pramAnajam.h | tattvaj~nAnAbhidhaM chittaM tena chittena sarvadA || 466|| nidrAdivyavadhAne.api labhate tattvasa.nsmR^itim.h | nidrAdyanantarotthena smaraNena nirantaram.h || 467|| smArAkhyaM labhate tena sa.ntataj~nAnamashnute | ##editor:## tena \; smArapadAbhidheyena nirantarasmaraNena vij~nAnametItyarthaH vij~nAnena parAtmAnaM sarvadAnubhavatyayam.h || 468|| yasmAtprANAdikadvArA brahmAnubhavahetutA | annasyAto dadaddhyannaM dadAtyetAni sarvashaH || 469|| sarvapradAnarUpatvamannadAnasya samprati | vispaShTayitumukto.arthaH punaH sa.nkShipya kIrtyate || 470|| annAtprANA bhavantIti vAkyenetyavagamyatAm.h | prANAdiyanitaj~nAnAdAnandaH para eva san.h || 471|| brahma devAntavedyaM syAdyoniH sarvasya kAraNam.h | yadvA vedasya yoniH syAttAdR^igrUpaH svayaM bhavet.h || 472|| sa vA eSha puruShaH pa~nchadhA pa~nchAtmA yena sarvamidaM protaM pR^ithivI chAntarikShaM cha dyaushcha dishashchAvAntaradishAshcha sa vai sarvamidaM jagatsa sabhUta{\m+} sa bhavyaM jij~nAsaklR^ipta R^itajA rayiShThAH shraddhA satyo mahasvAntamasopariShTAt.h ##79.16 /1, internet version says ##pahasvAn .. stotuM sa.nnyAsamevoktaM tatprAptaj~nAnasa.nstutiH | sa.nnyAsapUrvakaM j~nAnaM sampAdayati yo naraH || 473|| ##editor:## taditi \; tena sa.nnyAsena prAptaM tattvaj~nAnaM yasya tasya narasya stutiH kriyata ityarthaH | sa eva sarvarUpaH san.h pa~nchAtmA pa~nchadhA bhavet.h | pa~nchavi.nshatirUpaH syAdityarthaH parikIrtitaH || 474|| shabdAdipa~nchakaM chaiva pR^ithivyAdikapa~nchakam.h | j~nAnakarmendriyANAM dve tathA prANAdipa~nchakam.h || 475|| etAvadvasturUpaH syAdyadvA pa~nchAtmabhiryutaH | pa~nchadhA vartate tachcha purANe parikIrtitam.h || 476|| bhUtAtmA chendriyAtmA cha pradhAnAtmA tathA bhavAn.h | AtmA cha paramAtmA cha tvamekaH pa~nchadhA sthitaH || 477|| ##editor:## ityuktamityarthaH | yena brahmasvarUpeNa nareNa sakalaM jagat.h | protaM prakarShataH syUtaM sUtre maNigaNA iva || 478|| pR^ithivItyAdinA sarvaM tadeva sphuTamuchyate | vyApI sa eva sakale vartamAnamidaM jagat.h || 479|| tattvavidyAtirekeNa tattvadR^iShTyA jaganna hi | atItaM cha sa evesaM bhavyaM bhAvi jagachcha saH || 480|| dR^ishyate deharUpo.ayaM jagadrUpo na hIti chet.h | jij~nAsayA vichAreNa sarvAtmatvena nishchitaH || 481|| R^itaM prAmANikaM j~nAnaM jAtaH sarvAtmakastataH | ##editor:## tataH \; j~nAnenetyarthaH | pUrvakSheShvapAsteShu jij~nAsAsamaye punaH || 482|| siddhAntaj~nAnato jAtaH sarvAtmA tattvavinnaraH | rayirgurUpadeshAkhyaM dhanaM tatraiva tiShThati || 483|| na tUpadeshashUnyAnAM tat.h kvachitpratibhAsate | IdR^iksvarUpaj~nAnasya shraddhAlabhyatvataH pumAn.h || 484|| shraddhaiva satyabrahmAtmA svaprakAsho.ata eva saH | aj~nAnena viyuktatvAttaduparyapi vartate || 485|| j~nAtvA tamevaM manasA hR^idA cha bhUyo na mR^ityumupayAhi vidvAn.h ##79.16 /2## nyAsapUrvaj~nAnavantaM shrutvAha j~nAnasatphalam.h | AruNe tvaM tamAtmAnaM manasA hR^idayAtmanA || 486|| hR^idA niyamitatvena hR^ideti parikIrtyate | ##editor:## hR^idA \; hR^itpadmenetyarthaH | evamuktaprakAreNa sa.nnyAsottamahetutaH || 487|| j~nAtvA vidvA~nj~nAnayuktaH punarmR^ityuM na chApyuhi | vartamAnasharIre cha j~nAninaH parite sati || 488|| janmAbhAvAtyunarmR^ityurnAstItyarthaH prakIrtitaH | tasmAnnyAsameShAM tapasAmatiriktamAhuH ##79.16 /3## bahu prashastaM sa.nnyAsamupasa.nharate.adhunA || 489|| nyAso yato.antara~NgaM syAtsAdhanaM tattvavedane | tasmAtsatyAditapasAM nyAsaM santo.adhikaM jaguH || 490|| vasuraNvo vibhUrasi prANe tvamasi sandhAtA brahman tvamasi vishvasR^ittejodAstvamasyagnerasi varchodAstvamasi sUryasya dyumnodAstvamasi chandramasa upayAmagR^ihIto.asi brahmaNe tvA mahase ##79.17## nyAsordhvaM praNavenAtmasamAdhiryo vidhIyate | tasmin.h vighnanivR^ittyarthaM prAhAntaryAmisa.nstutim.h || 491|| ##editor:## Atmeti \; Atmani samAdhirityarthaH | anugrahAya me brahmannantaryAmi~nchagatpate | vastutattvopadeShTAsi vasuraNyo vibhUrasi || 492|| vividhaM jAyamAno.asi virADAdikarUpataH | prANe vAyvAtmake jIve tvaM sa.nyojayitAsi cha || 493|| vishvasR^iksakalavyApI tvamasyagneH prakAshadaH | dyulokavartisUryasya varchedAstvaM prakAshadaH || 494|| tathA chandramaso.asi tvaM prakAshadraviNapradaH | ##editor:## prakAsheti \; prakAsharUpadhanaprada ityarthaH | upayAmagR^ihIto.asi somaH sanyAgabhUmiShu || 495 | pR^ithvI vA upayAmo.ayaM shrutisa.nkIrtitatvataH | gR^ihItaH somarUpaH sanmR^iddArumayapAtrataH || 496|| ##editor:## shrutIti \; \- upAyAmagR^ihIto.asItyAheyaM vA upayAmaH \- (taittirIyasa.nhitA 6\-5\-8) ityukta ityarthaH | tameva spaShTayati \-\-\- tvAmevaM sarvakartAraM mahase brahmaNe bhaye | brahmAbhivyaktaye devaM sa.nseve parameshvaram.h || 497|| omityAtmAnaM yu~njIta ##79.18 /1## IshastutyA gatAghasya samAdhistu vidhIyate | trimAtraM kIrtaya.nstAraM sarvavedAntanishchitam.h || 498|| samAdadhyAtparAtmAnaM svarUpatvena chetasi | ##editor:## antaryAmistutyA parihR^itavighnasya sa.nnyAsina ityarthaH | nishchitaM \; paramAtmAnamityanvayaH | etadvai mahopaniShadaM devAnAM guhyaM ##79.18 /2## samAdhisAdhanaM tAraM sa.nstauti sakalottamam.h || 499|| tArasvarUpamevedaM mahopaniShaduchyate | yasyopaniShado vandyo bhavanti pratipAdikAH || 500|| mahopaniShadetatsyAtsarve vedA iti shruteH | devAnAM vAsavadInAM guhyAM gopyamidaM bhavet.h || 501|| shamAdivarjito yaH syAttasmai nopadishanti te | ya evaM veda brahmaNo mahimAnamApnoti tasmAd.h brahmaNo mahimAnam.h ##79.18 /3## etatsamAdhijanyasya j~nAnasya phalamuchyate || 502|| sa.nnyAsAnantaraM yastu praNavena parAtmanaH | samAdhimAcharannevaM mahAvAkyoktarItitaH || 503|| brahmatattvaM vijAnAti so.aparichChannavastunaH | mahimAnamavApnoti tattvavij~nAnato hyayam.h || 504|| jIvatvabhramanAshena brahmatAvirbhave sati | jIvanmukto bhavedvidvAnityasyArthaH prakIrtitaH || 505|| prArabdhasya kShaye bhogAchCharIre patite sati | tasmAjj~nAnAdavidyAyA leshenApi vivarjitam.h || 506|| mukhyaM yadbrahma tasyaiva mahimAnaM samashnute | videhamukto bhavatItyasyArthaH parikIrtitaH || 507|| ityupaniShat.h || sa.nnyAsapUrvikAM vidyAmupasa.nharate.adhunA | ityevaM kathitA vidyA bhavatyupaniShanmatA || 508|| rahasyavidyA bhavatItyevamarthaH prakIrtitaH | iti triShaShTitamo.anuvAkaH j~nAnAntara~NgahetutvAnnyAsasyaivoktarItitaH || 509|| sa eva yukto jij~nAsorna tu karmeti kIrtitam.h | tarhi sAkShAtkR^itau karma kriyatAmiti sha~Nkate || 510|| tachcha~NkAparihArAya yAgurUpatvamuchyate | laukikavyavahArANAM sarveShAM tattvavedinaH || 511|| yAgAdhikArasha~NkAsti na hi yAgasya vidyate | ato.agnimAnuvAkasya pUrvabhogeNa yoginaH || 512|| yAgadravyastayA~NgAni paThyante sakalAnyapi | tasyaivaM viduSho yaj~nasyAtmA yajamAnaH shraddhA patnI sharIramidhmamuro vedirlomAni barhirvedaH shikhA hR^idayaM yUpaH kAma AjyaM manyuH pashustapo.AgnirdamaH shamayitA dAna.n dakShiNA vAgghotA prANa udgAtA chakShuradhvaryurmano brahmA shrotramagnIt.h ##80.1 /1## tasya sa.nnyAsino brahma sAkShAtkR^itavataH sataH || 513|| jIvanmuktasya yo yaj~nastasyAtmA sAkShilakShaNaH | sa eva yajamAnaH syAttatsvAmityeva hetunA || 514|| shraddhAkhyA chittavR^ittiryA sA patnItyAdi yojyatAm.h | yo damAkhyaH shamayitA sarvAshopashamAvahaH || 515|| chittavR^ittivisheSho.asti sa bhavedatra dakShinA | ##editor:## sarveti \; sarvendriyopashamakArItyarthaH | hotrAdikasvarUpatvaM vAgAdInAM vichintyatAm.h || 516|| yAvaddhriyate sA dIkShA yadashnAti taddhaviryatpibati tadasya somapAnaM yadramate tadupasado yatsa~ncharatyupavishatyuttiShThate cha sa pravargyo yanmukha.n tadAhavanIyo yA vyAhR^itirahutiryadasya vij~nAna tajjuhoti yatsAyaM prAtaratti tatsamidhaM yatprAtarmadhyandina{\m+} sAya.n cha tAni savanAni ##80.1 /2## jyotiShTomA~NgabhUtA yA kriyA tadrUpatochyate | yogino vyavahArasya tvanuvAkAnyabhAgataH || 517|| ##editor:## dvitIyabhAgamavatArayati\-\-\-jyotiShTometi | anyeti \; dvitIyabhogenatvityarthaH | bhojanAkaraNenaiva yAvatkShuddhArte.amunA | sA dIkShAsa.nj~nasa.nskAro dhR^itirityavagamyatAm.h || 518|| havirAdikarUpatvaM bhojanAdervibudhyatAm.h | ye ahorAtre te darshapUrNamAsau ye.ardhamAsAshcha mAsAshcha te chAturmAsyAni ya R^itavaste pashubandhA ye sa.nvatsarAshcha parivatsarAshcha te.ahargaNAH sarvavedasaM vA etatsatraM yanmaraNaM tadavabhR^ithaH ##80.1 /3## atho tR^itIyabhogena jIvanmuktasya yoginaH || 519|| tattatkAlavisheSheNa tattadyAgAtmatochyate | ##editor:## tR^itIyabhAgamavatArayati\-\-\-atho iti | atra sa.nvatsarAshcheti shrUyamANaM chayogataH || 520|| sa.nvatsarAshchetyetAbhyAM chakArAbhyAM shrutAviha | syAdidAvatsarAdInAM trayANAM cha samuchchayaH || 521|| prabhavAdiShu chaikaikaM pa~nchakaM yugashabditam.h | sa.nvatsarAdisa.nj~neyaM kramAttasminmanyuge bhavet.h || 522|| ##editor:## taduktaM kAlanirNaye\-\-\- \-chAndrANAM brabhavAdInAM pa~nchake pa~nchake yuge | samparIdAnvidityetachChabdapUrvAstu vatsarAH || \- iti | ye dvirAtrAtirAtrAdyAsta evAhargaNA matAH | sarvasvadakShiNAkaM syAtsarvavedasashabdatam.h || 523|| ahorAtrAdikAlena samastenopalakShitam.h | yadAyuryoginastasmAdatraitachChabdakIrtitam.h || 524|| AyustaddakShiNopetaM satramityartha IritaH | etadvai jarAmaryamagnihotra{\m+}satraM ya evaM vidvAnudagayane pramIyate devAnAmeva mahimAnaM gatvAdityasya sAyujyaM gachChatyatha yo dakShiNe pramIyate pitR^iNAmeva mahimAnaM gatvA chandramasaH sAyujyaM gachChatyetau vai sUryAchandramasormahimAnau brAhmaNo vidvAnabhijayati tasmAd brahmaNo mahimAnamityupaniShat.h ##80.1 /3## chaturthabhAgenaitasya sarvayaj~nAtmakaM munim.h || 525|| upAsInasya martasya kramamuktirudIryate | ##editor:## anuvAkAntyabhAgamavatArayati\-\-\-chaturtheti | yogIshvarasya charitaM yajjarAmaraNAvadhi || 526|| tadvedokto.agnihotrAdisatrAntAkhilakarma hi | ityupAsanashIlaH san.h mR^itaH syAduttarAyaNe || 527|| sa devAtAnAmaishvaryaM samprApya tadanantaram.h | bhAvanAtAratamyena ravestAdAtmyamashnute || 528|| athopAsanashIlo yo mriyate dakShiNAyane | so.agniShvAttAdikaishvaryaM prApyaitIndusarUpatAm.h || 529|| ##editor:## etIti \; indusAyujyametItyarthaH | mahimAnAvanubhavannetAvAdityasomayoH | vidvAnhiraNyagarbhaM cha tallokasthopadeshatah || 530|| ##editor:## tallokastheti \; tallokavAsinAbhupadeshata ityarthaH | tatsAkShAtkR^itirUpaM cha jayaM prApnotyayaM dvijaH | ##editor:## taditi \; hiraNyagarbhasAkShAtkArarUpamityarthaH | tatsAkShAtkArato viprastallokasthavapuHkShayAt.h || 531|| tallokaM prApya tatrAsya mahimAnaM samashnute | ##editor:## sharIrapAtAdUrdhvamiti sheShaH | tallokam.h \; hiraNyagarbhalokamityarthaH | asya \; hiraNyagarbhasyaishvaryam.h | tatrotpannAtpareshasya sAkShAtkArAtsa cha dvijaH || 532|| tallokanAshAdUrdhvaM yatsatyaj~nAnAdilakShanam.h | brahma tasya mahattvAkhyaM mahimAnaM samashnute || 533|| itItyanena vidyAyAstad.hgranthasyopasa.nhR^itih | ##editor:## tad.hgranthasyeti \; tatpratipAdakagranthasyetyarthaH | taittirIye.asti pu.nvidhA tasyaivamiti vAkyataH || 534|| puruSho veti vAkyena shAkhAyAM tANDinAmapi | bhedakasyopalambhena svavobhinnaiva yujyate || 535|| pu.nyaj~nayostANDinAM hi sAmAnAdhikaraNyagIH | na tathA taittirIye syAttatra ShaShThyoH shrutatvataH || 536|| sAmAnAdhikaraNye cha ShaShThyorvyAhatireva hi | viduSho yajamAnatvaM yaj~natvaM hi virudhyate || 537|| ##editor:## viduSho yo yaj~nastasya yaj~nasyAtmeti vyadhikaraNe ShaShThyau | anyathA vidvAneva yaj~naH \; sa eva yajamAna iti vyAhatiH syAt.h | tANDishAkhAyAM tu \- puruSho vA va yaj~naH \- iti sAmAnAdhikaraNyam.h | ato bhedakopalambhAdbheda ityarthaH | yadAtmajayamAnAdi shrutaM tattANDinAM na hi AyuShastrividhasyApi savanatrayarUpatA || 538|| ityAdi tANDinAM yattu na hi tattaittirIyake | maraNAvabhR^ithatvAdi ki.nchitsAmyaprabAdhanAt.h || 539|| vidyayorbheda evAto nyAyyo naiva tvabhinnatA | ki.ncha nopasasanamidaM taittirIye prakIrtitam.h || 540|| kiM tarhi brahmavidyAyAH prasha.nsA parikIrtyate | tasmAdvidyaikyasha~NkAyA nAvakAsho.asti kashchana || 541|| kramamuktiphalaM tvasminnanuvAke prakIrtitam.h | tattvaj~nasevAsaMbhUtamityasheShaM cha ma~Ngalam.h || 542|| iti chatuHShaShTitamo.anuvAkaH vidyAraNyamuktiproktabR^ihadvyAkhyAnusArataH | puruShottamatIrthena granthavistarabhItitaH || 543|| yAj~nikyAM katichinmantrA vyAkhyAtAH padyarUpataH | yathopayogamevAtra sa.ngraheNa yathAmapi || 544|| vidyAraNyaiH samasteyaM vyAkhyAtA yAj~nikI shubhA | Arabhya rudragAyatrIM drAviDaH pATha AdR^itaH | tataH pUrvaM tu taiH sarve tattatpAThAH samAdR^itAH || 545|| iti shrImatparamaha.nsaparivrAjakAchAryashrIshivarAmAnandatIrthashiShya shrIpuruShottamAnandatIrthavirachitaM yAj~nikyupaniShadvivaraNaM samAptam.h | ## Note Read ##yasmAt.h## in the shloka following verse 195 Read ##iti## ... ##anuvAkaH## for ##iti## ... ##adhyAyaH## around verses 337 till 351 Add ##ityaShTAchatvAri.nsho.anuvAkaH## just after verse 366 Encoded and proofread by Wim en Esther wkl-evdk at knoware.nl Yajniki Upanishad encoded by Sunder Hattangadi as Mahanarayana Upanishad. According to Sw. Vimalananda, who has translated the Mahanarayana Upanishad (Ramakrishna Math publ.), "it is also known as Yajniki Upanishad on the ground that Yajnatma Narayana is considered to be the seer of this part of the Veda" (Krishna Yajurveda). This upanishad forms the tenth (last) prapathakas (Sayana's term), or prasna (Bhattabhaskara's term) of the Taittiriya Aranyaka. It is also called `khila' (supplementary) as it deals with many rituals in daily use. There is a `dravidapatha' and 'andhrapatha' with 64 and 80 chapters resp.! The text is not the same in many recensions of the upanishads. `The yAj~nikyupaniShad with a commentary in the form of kArikas by shrIpuruShottamAnandatIrtha is based on a single manuscript found in the Adyar Library. The yAj~nikyupaniShad is also known as nArAyaNopaniShad. There is the mahAnArAyaNopaniShad belonging to the atharvaveda. edited by Col. Jacob, which has been utilised by Bloomfield in preparing his Vedic Concordance. The latter is only another version of this yAj~nikyupaniShad. The taittirIyayajurveda is divided into the sa.nhitA and the brAhmaNa portions. The brAhmaNa has the three prapAThakas for the main brAhmaNa portion, and then the AraNyaka portion. SAyana divides the AraNyaka into ten prapAThakas, and the three prapAThakas, 7 to 9 form what is well known as the taittirIyopaniShad. The next one is accepted as a khila (supplement) and that is the yAj~nikyupaniShad. BhaTTabhAskara takes the whole of the TaittirIyopaniShad as a single prashna, and there is also a slight difference in him from the arrangement of the prashnas found in sAyaNa. Otherwise the texts are the same.' \medskip\hrule\obeylines Please send corrections to sanskrit at cheerful dot c om Last updated \today https://sanskritdocuments.org \end{document}