श्रीदशावतारस्तोत्रम्
यो नाम पूर्वमवतीर्थ ररक्ष विश्वं
फेनावगाढचलदूर्मिभरेऽम्बुराशौ ।
केनाहमस्मि परवानरविन्दनेत्रं
मीनाकृतिं मधुनिषूदनमन्तरेण ॥ १॥
लोकं बिभर्ति शकलं कमठो भवन् यो
नाकं परेण परमे गगने विदीप्तः ।
साकं रमादिमहिषीगतवन्धनित्यैः
शोकं स मे हरतु संसृतिजं मुकुन्दः ॥ २॥
उर्वीतलोद्धरणकृत्यपटिष्ठभावा
दर्वीकराशनरथस्य धनाञ्जनाभा ।
गुर्वी तृतीयजनिरद्भुतकोलरूपा
कुर्वीत नः कुशलमिन्दुसमानदंष्ट्रा ॥ ३॥
कायाधवे परमया कृपया प्रकोपो
माया मये कनकनामनि दानवेन्द्रे ।
सायाह्नकाल उदितः सरसीरुहाक्षः
पायान्नृसिंहतनुरच्युत एष भक्तान् ॥ ४॥
गर्वाकरेण बलिनापहृतां त्रिलोकीं
खार्वाकृतिस्तमपहृत्य तु वञ्चयित्वा ।
स्वर्वासवैरिगुरुणा प्रभवेऽमराणां
दुर्वारमस्तु भविकाय ददद्धरिर्वः ॥ ५॥
यो भार्गवः स्वपितृसंहरणोत्थकोपः
शोभास्पदद्विशतपञ्चशकबाहु पङ्क्तिम् ।
स्वाभाविकार्घ्यपरशुर्नृपमर्जुनाख्यम् ।
धीभादिसद्गुणनिधिर्हतवान् स पातु ॥ ६॥
भूमावभूत् सुरगणैर्दिनराजवंशे
योऽमाननन्तगुणराशिभिरर्थ्यमानः ।
धीमान् हि गाधिजमखावनकृत् समूढ-
हेमाभमैथिलसुतः स रघूद्वहोऽव्यात् ॥ ७॥
जित्वाभियातमपि यो हृतराजलोकं
गत्वा मुनिं भृगुसुतं नगरीमयोध्याम् ।
भुक्त्वा विदेहसुतया विविधांश्च भोगन्
सत्त्वाश्रयो जनमनांसि गुणैर्ममन्थ ॥ ८॥
पुत्रार्जवासहितमध्यममातृवाक्यात्
वृत्रारिमुख्यदिविषद्गणसेव्यमानः ।
छत्रावृतानननृपत्वदशां विधूय
पित्राटवीमभिययावपि यो नियुक्तः ॥ ९॥
हत्वा विराधमृषिपर्णकुटीः क्रमेण
गत्वा फलानि विविधानि च तत्र तत्र ।
भुक्त्वा घटोद्भवकृतानुमतिस्ततो यः
कृत्वा च पश्चवटिकामवसनिवासम् ॥ १०॥
वालप्रियैश्च चमरैर्हरिणैस्तरक्षु-
कोलैः प्रचारवति वानरवारणाढ्ये ।
सालद्रुतालसुतमालतरुप्रकाण्ड-
नीलप्रभाजुषि समावसदाश्रमे यः ॥ ११॥
कामावलिप्तहृदया कमनीयगात्रा
रामा भवेयमिति निश्चितधीः कनिष्ठा ।
वामालिका निशिचराधिपतेर्नवाब्द-
धामानमाप किल यं अहमैथिलीक (??) ॥ १२॥
येनानुजाथ विकृता दशकन्धरस्य
हीना गुणेन वदनावयवेषु लूना ।
श्येनामिषत्वमगमन्निहताः खराद्याः
को नाम तादृगनघेषु सुखी कृतागाः ॥ १३॥
यस्ताटकेय (यो हाटकेय) हरिणग्रहणे धृताशा-
विस्तारमैथिलसुतापरिचोदितोऽगात् ।
अस्तारिरायततरुप्रकरं वनान्तं
शस्तासिबाणकवचोत्तमचापयुक्तः ॥ १४॥
वातावधूतकदलीमिव वेपमानाम् ।
स्फीतामुरोजयुगलेद्धयदीयपत्नीं
सीतां जहार दशकन्धरनामधेयः ॥ १५॥
युक्तोऽथ गृध्रनृपतिर्गुरुणा बलेन
शक्तोऽपि संयति निशाचरनाथबाणैः ।
कृत्तो निहत्य रथवाजिकुलं तदीयं
मुक्तोऽभवत्परमया कृपया च यस्य ॥ १६॥
सम्पातिपूर्वजवपुर्विधिनैव दग्ध्वा
शम्पावियुक्तजलदप्रतिमो वने यः ।
कुं पावनीं चरणसञ्चरणैर्वित (न्वन्)
पम्पातटे शबरिकाश्रममाससाद ॥ १७॥
तत्रार्चितो विधिवदेव तया समीर-
पुत्रान्वितः स्वपददस्तनयस्य भानोः ।
वित्रासितस्य सुरलोकपतेः सुतेन
मित्रायते स्म किल यः सहुताशसाक्षिः ॥ १८॥
सालद्रसप्तकमहो विनिहत्य सौम्य-
शीलः प्रधूततरदुन्दुभियातुकायः ।
खेलत्प्रमत्तगजसिंहगतिर्निनाय
कालक्षयं प्रबलवालिनमाहवे यः ॥ १९॥
राज्येऽभिषिच्य सुहृदं कपिभूमिपालं
पूज्येऽथ वर्षसमयं गमयाम्बभूव ।
प्राज्ये च माल्यवति योगिगणैर्मृगाणां
राज्ये भमुख्यवति सन्ततकन्दरे यः ॥ २०॥
विद्योतमानमचिरप्रभयाभ्रवृन्दं
प्रद्योतनांशुपटलस्य तिरोधिहेतुः ।
सद्यो मनोविकृतिमावहति स्म दारैः
नद्योऽपि वारिनिधिमा रहितस्य यस्य ॥ २१॥
केकारवाश्च शिखिनां गिरिनिर्झराम्भ-
स्सेकामलायतशिलातलनृत्तभाजाम् ।
मूकासितेतरपतत्तविवासनार्थाः
शोकाग्निदीपनकराः स्म भवन्ति यस्य ॥ २२॥
काले पयोधरकदम्बवति त्रियामा-
नीले तिरोहिततुषारघृणिप्रचारे ।
शैले मनोजनिरुजा वसतो जजृम्भे
वेलेव यस्य हृदये जलधेर्हिमांशोः ॥ २३॥
तापेन मैथिलसुताविरहोद्भवेन
स्वापेति (ऽपि) येन सहजः प्रहितो यु (ऽमि) तेन ।
कोपेन वानरपतेर्नगरीं सगन्धां
धूपेन सागरुपटीरभवेन भेजे ॥ २४॥
धीराभियातरजनीचरभीतिकारि-
वीरायितस्य वरचापगुणारवेण ।
वाराकरध्वनिजितावरजस्य यस्य
तारापतिर्भृशमभूदुपजातकम्पः ॥ २५॥
आगादधीरमनसा प्रहिता धवेन
वेगादकोपजननादनुजस्य यस्य ।
सा गाढविह्वलदृशा सविधं मदेन
नागाभिरामगमना कपिराजपत्नी ॥ २६॥
नानाकृतीः कपिमुखाः स्ववचोनियाम्याः
सेना अशेषगिरिकानननित्यवासाः ।
आनाययत् प्रशमयन्नतिवेलकोपं
दीनावने कपिपतिर्निरतस्य यस्य ॥ २७॥
पाशायुधाहिरिपुकालधनाधिपाना-
माशासु वानरवरानहिनोत् कपीन्द्रः ।
साशाभरस्य पृथिवीदुहितर्यशेष-
देशावलोकनपटून् प्रमुदे च यस्य ॥ २८॥
कान्तारभूमिषु विचित्य सुतोऽञ्जनायाः
शान्ताकृतिः सह च वालिसुतेन यस्य ।
कान्तामचिन्त्यमहिमामुपलभ्यदुःख-
ध्वान्ताभिभूतहृदवाप समुद्रतीरम् ॥ २९॥
वाराकरावृतमहीध्रगतान् यदीय-
दारानवेत्य हनुमानथ गृध्रवाचा ।
वीरायितेन तुलया रहितो बभूव
धीराग्रणीस्तदवलोकनजातवाञ्छः ॥ ३०॥
शैले यदङ्गुलिविभूषणभृन्महेन्द्रे
शैलेयगन्धभरितेऽभिललाष तिष्ठन् ।
शैलेशतुल्यविभवे तरणं पयोधेः
शैलेशसन्निभतनुर्मरुतः कुमारः ॥ ३१॥
स्थित्वा समीरतनयः पृथिवीधरेऽस्मिन्
नत्वा सलक्ष्मणकपिप्रवराय यस्मै (कपीशमहीसुतं यम्) ।
कृत्वा पयोधितरणेऽभिहरि प्रतिज्ञां
हित्वा जवेन तमसौ गिरिमुत्पपात ॥ ३२॥
मीनादिसत्त्वनिबिडोदधिजृम्भमाणं
मैनाकमश्रमतया समतीत्य दूतः ।
वीनामधीशमपि यस्य जयञ्जवेन
नानामहीध्रगणमाशु तमुत्ततार ॥ ३३॥
सन्ताडनेन रजनीचरनाथपुर्याः
सन्तापमुग्रमुपपाद्य सुतोऽञ्जनायाः ।
हन्तास्य वेश्मनि दिचित्य यदीयपत्नीं
दन्तालिनिर्जितविधुं तददर्शनार्तः ॥ ३४॥
हृद्ये निशाचरकुलाधिपतेरपास्ता-
वद्ये त्वशोकविपिने महिषी यदीया ।
यद्येन भङ्गमुपयास्यति तेन नुन्ना-
विद्येन वायुजनुषा ददृशे स्वभाग्यात् ॥ ३५॥
भर्तारमेव सततं हृदि चिन्तयन्ती
हर्तारमुग्रखरमुख्यनिशाचराणाम् ।
कर्तारमार्यमुनिमुख्यकुलाभिवृद्धेः
स्मर्तारमप्यनुकलं निजविग्रहस्य ॥ ३६॥
प्रज्ञाधनेन हरिणा मरुदुद्भवेन
विज्ञापिता दशरथोदयमुख्यवृत्तम् ।
अज्ञानसञ्चयहरेण यदीयपत्नी
विज्ञानिवर्गमहितेन पटुत्वभाजा ॥ ३७॥
वातात्मजस्य वचनेन सुधासमेन
जाता सविश्वसनहृत् कमला हि यस्य ।
सीता प्रवृत्तिमुपलभ्य च सप्रकारां
याता प्रमोदमतुलं प्रमदोत्तमाभूत् ॥ ३८॥
मोदावहं जनकभूमिपतेः सुतायै
खेदापहं च मणिशोभि यदङ्गुलीयम् ।
प्रादादमेयमहिमा मरुदात्मजोऽस्यै
पादारविन्दयुगलं प्रणनाम यस्याः ॥ ३९॥
तेनातिशायिमुदमावहता पुमर्थ-
दानानुरागिणि यदीयकरे स्थितेन ।
लीनाखिलासुखचया मिथिलेशपुत्री
येनाभवद्गुणवता सहितव हृष्टा ॥ ४०॥
कृत्वा बलप्रकटनं यदि मां नयेत्तं
हृत्वा निशाचरपतिं सदृशं तदस्य ।
उक्त्वा मरुज्जमहिनोदिति यं प्रकृत्य
नत्वा पदाब्जयुगलं शिरसा च यस्य ॥ ४१॥
भूषा निशाचरमहीशपुरस्य रम्य-
वेषाभिरस्य निबिडा सततं प्रियाभिः ।
शेषावनीजनिनिवासतरूर्यदीय-
शेषादशोकवनिकाप हरेर्विभङ्गम् ॥ ४२॥
त्रस्ता वनस्थितनिशाचरनाथदास्यः
शस्तात्मविक्रमममुं किल यस्य दूतम् ।
मस्तार्पिताञ्जलय ऊचुरमुष्य शीघ्र-
मस्तालया अवनिजावनजागरूकाः ॥ ४३॥
कोपेन यातुनृपतिर्हि यदीयदूतं
भूपेडिताङ्घ्रिरहिनोत् स्वभटाननेकान् ।
कापेयचञ्चलमिहानयतेति रम्य-
धूपे जनाश्रयवरे महिते निषण्णः ॥ ४४॥
एतेन किङ्करवरा निहता यदीय-
दूतेन तोरणगतेन चमूमहीशाः ।
वातेन पञ्च जवतोऽपि च मन्त्रिपुत्राः
जातेन यातुनृपतेः सहसाक्षनाम्ना ॥ ४५॥
शक्रारिणा कमलजास्त्रवरेण बद्धो
विक्रान्तिमान्निशिचरेशगृहं यदीयः ।
आक्रामदेतदवलोकनवाञ्छया यं
वक्राशरारचितलीलमनेककक्ष्यम् ॥ ४६॥
तत्रावनीश्वरमशेषनिशाचराणां
वृत्रारिमुख्यदिविषद्गणभीतिहेतुम् ।
अत्रासमद्भुतशिरोभुजमास दृष्ट्वा
पुत्रादिजुष्टमपि विस्मितहृद्यदीयः ॥ ४७॥
गर्वाकरं विधिवरोर्जितमिद्धदीप्तिं
शर्वाचलोद्धरणसम्भवग्र्यकीर्तिम् ।
सर्वामरद्विषमनेकनरेन्द्रयज्ञ-
निर्वापणैकनिरतं परदारसक्तम् ॥ ४८॥
स्वर्वारिसुन्दरिकरैरभिवीज्यमानं
पर्वाखरांशुघृणिजित्वरचामराल्या ।
निर्वाहकं निखिलनैरॄतसन्ततीनां
दुर्वार (सम्प)दुदधिं सुरहं समेघम् ॥ ४९॥
यस्याभियातुपति दूतवरो निषण्णः
स्वस्यागमस्य परिबोध्य निदानमत्र ।
अस्यानुकूलमभिधाय च दुष्टवृत्तेः
तस्या (शरस्य)विषयोऽप्यपगोरणस्य ॥ ५०॥
अस्यानुजः परयो नु विभीषणोऽपि
यस्यानुचारिणमिमं न वधार्हमाह ।
तस्याभवद्धितमदो वचनं (तदानीं)
(रीतिर्हि) दूत इति शास्त्रगिरामवध्यः ॥ ५१॥
दूतस्य यस्य वसनावृतवालवह्नि-
र्नीतस्य कर्षणमितस्तत आशरैस्तैः ।
ख्यातस्य राक्षरापुरीमपि निर्ददाह
शीतत्वमाप मिथिलेशसुताप्रसादात् ॥ ५२॥
भूयोऽपि मैथिलसुतां विनमन्महीध्र-
कायो जलाकरममेयकमुत्ततार ।
प्रायोपवेश (गत) वानरतुष्टिकारी
वायोरयं प्रियसुतोऽनुचरो यदीयः ॥ ५३॥
अध्यासितं दृढबलैः कपिभिर्मरन्द-
वृद्ध्यास्पदं यदनुचार्यनुमत्युपेतैः ।
यावत्स्वतृप्ति मकरन्दवनं प्रभग्नं
वध्या भवन्ति हि यतस्त्वितरे प्रविष्टाः ॥ ५४॥
पुत्रोऽनुजेन मरुतः सहितस्य यस्य
शत्रोरशोकगहने सह राक्षसीभिः ।
तत्रो (पवासनिरता) मवदत् स्वदृष्टां
मित्रोस्त्रचारविधुरे मधुरद्रुमाढये ॥ ५५॥
श्रुत्वा वचो हनुमतोऽनवधिप्रमोदः
कृत्वातमात्मतनुसङ्गतिधन्यमेनम् ।
गत्वाथ सागरतटं सह वानरेन्द्रैः
उक्त्वाप्रमेय इति तं व्यथितो भृशं यः ॥ ५६॥
यद्भामिनीपरिसमर्पणयुक्तिजालं
सद्भाववान् प्रतिवदन् स विभीषणोऽर्थ्यम् ।
उद्भानुभूषरुचिरं रजनीचरेशं
तद्भावुकेतरवचोविमना बभूव ॥ ५७॥
दारान् विहाय धनमित्रसुतांश्च लङ्कां
धीराग्रणीर (घविमोच) नमाश्रितानाम् ।
कारागृहात् सनिगलादिव मुक्त एष
वाराकरोत्तरतटे शरणं गतोऽस्मि ॥ ५८॥
अङ्गीकृतिं प्रति कपीन् स विशङ्कमानां-
स्तुङ्गीभवद्यदरु (णाम्बुज) पादभक्तीन् ।
भृङ्गीतनुं यमिति यत्पदपद्मयुग्म-
सङ्गी निवेदयत मामुपयातमूचे (?) ॥ ५९॥
नानाविधाः कथयतः कपिराजमुख्यान्
सेनापतीन् निशिचरा (भयवर्ज) नोक्तीः ।
येनाभयं विदधता विदितस्वशक्तीन
दीनावनैकनिरतेन तदा ह्यदायि ॥ ६०॥
वाराकरं शरणमाश्रितवान् प्रमत्ते
घोरान् शरानपि धनुः प्रगृ ( परिगृह्य पाणौ) ।
धाराधरप्रतिम एष ववर्ष तस्मिन्
नीराजितो मणिगणैरमुना प्रदिष्टैः ॥ ६१॥
चापेऽर्पितस्य किल यस्य विधेः शरस्य
कोपेन कम्पिततनुर्जडराशिरेषः ।
तापेन च स्वतटवासवतः शरव्यं
पापेष्वपश्चिमतरानसुरानकार्षीत् ॥ ६२॥
सेतुं कपीश्वरहृतैर्गिरिभिः समुद्रे
हेतुं वि (देहतनया) वदनोत्सवस्य ।
पातुं जनानघवतोऽपि च यो बबन्ध
यातुं निशाचरमहीश्वरराजधानीम् ॥ ६३॥
लीलापरैर्निशिचराधिपराजधानी-
सालावलोकनकुतूहलिभिः कपीन्द्रैः ।
कोलाहलं च विदधद्भिरमाकरोत् सु-
वेलाधिरोहणमुदारयशोधनो यः ॥ ६४॥
तुङ्गं निशाचरवरोऽप्यधिरुह्य सौध-
शृङ्गं व्यलोकयदसौ कपिवर्यसेनाः ।
रङ्गं श्रियः पलभुजां कपिराट् किरीट-
भङ्गं चकार किल तस्य यदङ्घ्रिभक्त्या ॥ ६५॥
सेना सरा (क्षसमहीभृ) दियं कपीनां
येनात्तचापशरपाणितलेन गुप्ता ।
नानानिशाचरवृतां नगरीं दशास्य-
सेनां समावृणुत देवगणैरधृष्या ॥ ६६॥
रुद्धे निशाचरपुरे क्वचन प्रदेशे
दग्धे यदीयपृतनाभिरथान्यतोऽपि ।
मुग्धे पलाशनजने क्वचिदप्यभीक्ष्णं
क्रुद्धे च पङ्क्तिवदने परपीडनेन ॥ ६७॥
युद्धाय रात्रिचरबानरधूर्वहाः सं।-
नद्धा बभूवुरथ शस्त्रमहीध्रहस्ताः ।
जग्धाश्च केचिदपरे त्विह बाणवह्नि-
दग्धाः परस्परमतीव जयोद्यतास्ते ॥ ६८॥
सन्त्रासयन् हरिकुलं भुजगास्त्रजालैः
सुत्रामजिद्यदनुज यमपि प्रपीड्य ।
पित्रा प्रहृष्टमनसा बहुमानपूर्वं
कुत्रारिरित्यभिहिते निहतं शाशंस ॥ ६९॥
पातेन वेगत उदञ्चितचण्डपक्ष-
पातेन पक्षिकुलभूमिभृता व्यभेदि ।
मा ते भयं त्विति तदा वदता स वैरि-
घातेन यत्तनुगतो भुजगास्त्रबन्धः ॥ ७०॥
ताम्राननेन मरुतः कपिना सुतेन
साम्रादिपादपकरेण विधाय जन्यम् ।
धूम्राक्ष आशर उपेत्य यदङ्घ्रिदास्य-
साम्राज्यतुष्टहृदयेन विनाशमापत् ॥ ७१॥
पित्रा समेन बलतः कनकोङ्गदेन
वित्रासितारिनिवहेन सहाङ्गदेन ।
तत्रास युद्धमवलोकयतां सुभीमं
तत्राप नाशमरिजय्यपि वज्रदंष्ट्रः ॥ ७२॥
नीलेन सैन्यपतिराशरभूभृतः स-
सालेन तालमुखदारुभृता कृताजिः ।
कालेयरञ्जिततनुर्यदनीकजाल-
पालेन कालसदनं निहतः प्रपेदे ॥ ७३॥
सेनाभिरायुधवतीभिरतीव रक्तो
येनापि योद्धुमुपयाति दशाननः स्म ।
दानाभिवर्षिगजवाहरथैः समेतो
नानाविधैर्नगरतो गिरिमूर्ध्नि भातः ॥ ७४॥
कृत्वा रणं हनुमता समतीत्य किञ्चित्
गत्वा कपीश्वरमुखैरपि यत्कनिष्ठम् ।
हत्वायुधेन तमसौ न शशाक हर्तुं
हृत्वा गतोऽनिलसुतः प्रहरद्दशास्यम् ॥ ७५॥
येनानिलात्मजगतेन रथी चिराय
नानायुधैर्विहितसंयदसौ चचाल ।
लीनात्मशक्तिरथ बाणहतो भृशार्तो
दीनायतेऽपि (स्म) करतोऽपि विस्तृष्टचापः ॥ ७६॥
त्वं गच्छ संयति मदीयशरैर्विभिन्न-
स्त्वङ्ग प्रविश्य विगतश्रम एष (व) लङ्काम् ।
त्वङ्गद्रथादिसहितः पुनरोहि जन्य-
रङ्गस्थलीमिति यतोऽभिहितो दशास्यः ॥ ७७॥
रक्षोऽधिपोऽनुजमथो निजमात्तनिद्रं
सङ्क्षोभचित्त उदबोधयदुत्थितोऽसौ ।
विक्षोभयन्नुरुबलेन कपीशसेनां
शिक्षोद्यतः कलशकर्ण उपाद्रवद्यम् ॥ ७८॥
गोत्रप्रमाणतनुरेष कपीन्द्रवाहि-
गात्रः प्रहृष्टहृदयः प्रविवेश लङ्काम् ।
नेत्रप्रियः पलभुजां तदुदीरितात्म-
स्तोत्रस्ततः कपिवरः क्रमशः प्रबुद्धः ॥ ७९॥
तेनानुजासमदशो रचितः सुरादि-
पानातिमत्त उररीकृतशूल एषः ।
नानास्त्रविज्जनवरेण विखण्डिताङ्गो
येनामरप्रियकरीं मृतिमाशु नीतः ॥ ८०॥
जम्मारिजित्तदनु कोपवता स्वपित्रा
सम्भावितोऽपि यममोहयदब्जजास्त्रम् ।
स्तम्भावहं यदनुजप्रमुखान् प्रसह्य (युज्य)
डम्भाञ्चितः स्वपितृमानसमोदकारी ॥ ८१॥
वातात्मजाहृतमहौषधिपर्वतेन
वीतात्मचेतनयदीयकनिष्ठमुख्याः ।
याताश्च योऽपि गतपीडनतामसृक्प-
जेता विधिर्हि निखिलैर्दुरतिक्रमः स्यात् ॥ ८२॥
इन्द्रात्मजस्य तनयेन यदङ्घ्रिभाजा
तन्द्रालुभावरहितेन किलाङ्गदेन ।
चन्द्राननेन विलयं नरकान्तकोऽगात्
सन्द्राविताखिलकपिः समितौ बलेन ॥ ८३॥
वातात्मजेन समरे त्रिशिरा हतोऽभू-
न्नेता निशाचरकुलस्य सुरान्तकोऽपि ।
स्थाताग्रतो यदनुजेन सुरेन्द्रसैन्ये
जेतातिकाय इति राक्षसराजसूनुः ॥ ८४॥
सूरात्मजेन कपिभूमिभृता च कुम्भो
वीराग्रणीर्विरचिताजिरवाप नाशम् ।
घोरात्मकर्मकृतभीतिकरिबल (र्बलैक-)
(वा) राकरेण मरुदुद्भवतो निकुम्भः ॥ ८५॥
जम्भारिसैन्यपरिमर्दनकृत् स्वपित्रा
सम्भावितो यदनुजेन समेत्य युद्धम् ।
डम्भाकरो मघवजित् किल कूटयोधी
स्तम्भाञ्चितो विनिहतोऽतिबलेन यत्नात् ॥ ८६॥
सन्नाहवान् दशमुखः स्वयमेव योद्धुं
नुन्नात्मजादिमृतिसम्भवशोकभारः ।
खिन्नानापि स्वकजनानथ सान्त्वयित्वा
भिन्नान् कपीनिति करोमि वदन् प्रतस्थे ॥ ८७॥
आसीदतोः समरमृद्धकपीन्द्ररक्षो-
नासीरमुज्ज्वलधनुर्धरयोद्धयोश्च ।
आसीद्धि यस्य रजनीचरभूपतेः क्व
यासीति तिष्ठ वदतोर्मिथ एहि शीघ्रम् ॥ ८८॥
दन्तावलादिचतुरङ्गसमेतजन्ये
यन्ताजहार दिविषन्नृपतेः शताङ्गम् ।
तं तापसैरपि सुरैरभिपूज्यमानो
हन्तारुरोह रजनीचरभूपतेर्यः ॥ ८९॥
लोकेशदैवतशरेण निशाचरेन्द्रो
नाकेशसारथिवचःप्रहितेन येन ।
काकेन चागसि समो गगने सुरेशा-
नीके प्रहृष्यति हतो हृदये ममार ॥ ९०॥
योऽपेतकोप इह पूर्वजनाशतो वि-
लापेन तद्गुणवता स विभीषणोऽपि ।
तापेन शल्यसहितस्तु यदीयदार-
पापेन युक्त इति तद्दहनं न चक्रे ॥ ९१॥
यच्छालनेन दहनं पुनरस्य चक्रे
स्वच्छाध्वरोक्तविधिना सहसामभिः सः ।
पुच्छाभिघातविहतिं कपयोऽषि जग्मु-
र्विच्छायतां निशिचरसश्च तदावशिष्टाः ॥ ९२॥
नेता समस्तजगतां रजनीचरेश-
जेताधिलङ्कमभिषिच्य कनिष्ठमस्य ।
सीतामवाप विधिरुद्रमुखैश्च योऽसौ
पूतां शुचौ स्वजनकेन च नन्द्यमानः ॥ ९३॥
यानेन विस्तृततरेण तु पुष्पकेण
सेनेन वानरजनेन सदारकेण ।
मानेन मेरुतुलितेन विभीषणेन
योऽनेन यातुमहितेन सह प्रतस्थे ॥ ९४॥
वीतासुखं निजसमागमतो विमाने
सीतामिति ह्यकथयत् परितुष्टहृद्यः ।
याता पुरीं प्रति निशाचरसन्ततीनां
नेतात्र जानकि मया निहतस्तवार्थे ॥ ९५॥
अन्भोनिधौ जनकनन्दिनि पश्य सेतुं
कुम्भोपमोरुकुचशालिनि कोमलाङ्गि ।
रम्भोरु वानरसमाहृतशैलवृक्ष-
स्तम्भोच्चयेन रचितं भवतीमवाप्तुम् ॥ ९६॥
मामाप जानकि तदात्र विभीषणोऽयं
सामानि राक्षसवरं कथयंस्त्वदर्थे ।
कामातुरं तदनु तेन विनिन्द्यमानो
धीमान् विसृज्य सहजं सहितश्चतुर्भिः ॥ ९७॥
अत्राभजं शरणमम्बुनिधिं ततः स
वित्रासितस्तदनु पङ्कजसम्भवास्त्रात् ।
मित्रायमाण उपहार्यवदन्नलं स्व-
पित्रा समोऽयमिति सेतुकृतौ समर्थः ॥ ९८॥
यानं प्रयाति लधु जानकि पश्य शैल-
मेनं च यत्र सहजेन हृतात्मदारः ।
जानन् सदृक्षमपि मामभवत् सखा मे
दीनं कपीश इतसम्पदपास्तशत्रुः ॥ ९९॥
गोदावरीं जनकनन्दिनि पश्य पश्य-
त्खेदापहां त्वमनु पञ्चवटीं प्रसन्नाम् ।
वेदाङ्गविन्मुनिजनैर्विहिताभिषेकां
मोदावहां मम तवापि विहारकाले ॥ १००॥
अत्रानुजेन रचितां मम पर्णशालां
वृत्रारिचापदमुनेरपि सन्मुनीनाम् ।
तत्रापि तत्र विविधाश्रमभूमिभागां-
श्चित्रान् विलोकय तलोदरि चित्रकूटम् ॥ १०१॥
उक्त्वा विदेहतनयामिति यस्तु पूर्णे
नत्वाधिपञ्चमि मुनिं च चतुर्दशाब्दे ।
गत्वा समागममथो भरतेन पौरैः
कृत्वा समन्त्रिभिरसौ नगरीप्रवेशम् ॥ १०२॥
तत्राभिषेकमभजत् सहमैथिलीकः
सुत्रामनीलमुखरत्नविचित्रपीठे ।
छत्रादिभृद्भिरनुजैरपि सेव्यमानो
मित्रान्ववायतिलको विरराज दीप्त्या ॥ १०३॥
हित्वा विमानमपि वोढुमथैकपिङ्गं
कृत्वा कपीशपृतनागमनाभ्यनुज्ञाम् ।
दत्त्वा विभीषणकृते नु धनं कुलस्य
मत्वा निजावतरणं सफलं तुतोष ॥ १०४॥
कुम्भोद्भवादिकथितात्मरिपुप्रशस्त-
डम्भोच्चयोद्भववराप्तिहरिर्जयाढ्यः ।
अम्भोधरारवविचित्रकथाश्च शृण्वन्
जम्भोपमर्दनजयप्रमुखाः प्रहृष्टः ॥ १०५॥
यो राजमौलिविनतः कुरुते स्म राज्यं
चोरादिबाधरहितं बहुधेष्टयज्ञः ।
चारा भिदृष्टजनवृत्तमुदारशीलः
श्रीराम एष सततं हृदि सन्निधत्ताम् ॥ १०६॥
यो रेवतीमुखविकासकरस्वकीय-
बेरेण नीलवसनस्तुलितोऽद्रिणासौ ।
गौरेण शोभितशयो निहतप्रलम्बः
सीरेण हन्तु दुरितं निखिलं बलो वः ॥ १०७॥
यो देवकीजठरतो वसुदेवसूनु-
र्भूदेवतागुरुभरं परिहर्तुकामः ।
वेदेषु गीतविभवोऽवततार सम्प्र-
पेदे व्रजं तदनु नन्दगृहेऽपि वृद्धः ॥ १०८॥
नानाविधानवनिपीडनकारकोग्र-
सेनात्मसम्भवमुखान् विनिहत्य भूमिम् ।
दीनामनुग्रहभरेण चकार हृष्टां
यो नायको व्रजकुलस्य स पातु कृष्णः ॥ १८९॥
वाहाधिरूढ उररीकृतखड्गपाणि -
र्मोहाविलान् कलिविजृम्भितकल्मषाढ्यान् ।
यो हा हनिष्यति हि विष्णुयशस्तनूजो
नीहारभानुवदनोऽवतु नः स कल्की ॥ ११०॥
श्रीवादिभीतिकरनामगुरोः कुदृष्टि-
नीवारजालशमनस्य तनूभवेन ।
सेवाकृतास्य रचितेयमहो स्तुतिर्भू ।
देवाभिनन्दनकरेण वृषाचलेशा ॥ १११॥
इति श्रीप्रतिवादिभयङ्करवेङ्कटेशविरचितं
दशारवतारस्तोत्रं सम्पूर्णम् ।
Proofread by Rajesh Thyagarajan