% Text title : yogasuutra by maharShii pata.njali % File name : yogasuutra.itx % Category : sUtra, yoga % Location : doc\_yoga % Proofread by : Sunder Hattangadi and Kirk Wortman % Latest update : December 3, 2022 % Send corrections to : sanskrit at cheerful dot c om % % This text is prepared by volunteers and is to be used for personal study % and research. The file is not to be copied or reposted for promotion of % any website or individuals or for commercial purpose without permission. % Please help to maintain respect for volunteer spirit. % \documentstyle[11pt,multicol,itrans]{article} #include=ijag.inc #endwordvowel=.h \portraitwide \parindent=100pt \let\usedvng=\Largedvng % for 1 column \pagenumbering{itrans} \def\engtitle#1{\hrule\medskip\centerline{\LARGE #1}} \def\itxtitle#1{\medskip\centerline{\LARGEdvng #1}\medskip\hrule} \def\endtitles{\medskip\obeyspaceslines} %% \begin{document} \engtitle{.. Patanjali Yogasutra ..}## \itxtitle{.. pAta~njalayogasUtrANi ..}##\endtitles ## || maharShi pata~njali praNItaM yogadarshanam || \section{|| prathamo.adhyAyaH || || samAdhi\-pAdaH ||} atha yogAnushAsanam || 1\.1|| yogashchittavR^ittinirodhaH || 1\.2|| tadA draShTuH svarUpe.avasthAnam || 1\.3|| vR^ittisArUpyamitaratra || 1\.4|| vR^ittayaH pa~nchatayyaH kliShTA.akliShTAH || 1\.5|| pramANaviparyayavikalpanidrAsmR^itayaH || 1\.6|| pratyakShAnumAnAgamAH pramANAni || 1\.7|| viparyayo mithyAj~nAnamatadrUpapratiShTham || 1\.8|| shabdaj~nAnAnupAtI vastushUnyo vikalpaH || 1\.9|| abhAvapratyayAlambanA vR^ittirnidrA || 1\.10|| anubhUtaviShayAsampramoShaH smR^itiH || 1\.11|| abhyAsavairAgyAbhyAM tannirodhaH || 1\.12|| tatra sthitau yatno.abhyAsaH || 1\.13|| sa tu dIrghakAlanairantaryasatkArAsevito dR^iDhabhUmiH || 1\.14|| dR^iShTAnushravikaviShayavitR^iShNasya vashIkArasa.nj~nA vairAgyam || 1\.15|| tatparaM puruShakhyAterguNavaitR^iShNyam || 1\.16|| vitarkavichArAnandAsmitArUpAnugamAt sampraj~nAtaH || 1\.17|| (smitAsvarUpAnugamAt, smitAnugamAt) virAmapratyayAbhyAsapUrvaH saMskArasheSho.anyaH || 1\.18|| bhavapratyayo videhaprakR^itilayAnAm || 1\.19|| shraddhAvIryasmR^itisamAdhipraj~nApUrvaka itareShAm || 1\.20|| tIvrasaMvegAnAmAsannaH || 1\.21|| mR^idumadhyAdhimAtratvAt tato.api visheShaH || 1\.22|| IshvarapraNidhAnAdvA || 1\.23|| kleshakarmavipAkAshayairaparAmR^iShTaH puruShavisheSha IshvaraH || 1\.24|| tatra niratishayaM sarvaj~nabIjam || 1\.25|| (sarvaj~natvabIjam) sa pUrveShAmapi guruH kAlenAnavachChedAt || 1\.26|| tasya vAchakaH praNavaH || 1\.27|| tajjapastadarthabhAvanam || 1\.28|| tataH pratyakchetanAdhigamo.apyantarAyAbhAvashcha || 1\.29|| vyAdhistyAnasaMshayapramAdAlasyAvirati\- bhrAntidarshanAlabdhabhUmikatvAnavasthitatvAni chittavikShepAste.antarAyAH || 1\.30|| duHkhadaurmanasyA~NgamejayatvashvAsaprashvAsA vikShepasahabhuvaH || 1\.31|| tatpratiShedhArthamekatattvAbhyAsaH || 1\.32|| maitrIkaruNAmuditopekShANAM sukhaduHkhapuNyApuNyaviShayANAM bhAvanAtashchittaprasAdanam || 1\.33|| prachChardanavidhAraNAbhyAM vA prANasya || 1\.34|| viShayavatI vA pravR^ittirutpannA manasaH sthitinibandhinI || 1\.35|| vishokA vA jyotiShmatI || 1\.36|| vItarAgaviShayaM vA chittam || 1\.37|| svapnanidrAj~nAnAlambanaM vA || 1\.38|| yathAbhimatadhyAnAdvA || 1\.39|| paramANu paramamahattvAnto.asya vashIkAraH || 1\.40|| kShINavR^itterabhijAtasyeva maNergrahItR^igrahaNagrAhyeShu tatsthatada~njanatA samApattiH || 1\.41|| tatra shabdArthaj~nAnavikalpaiH sa~NkIrNA savitarkA samApattiH || 1\.42|| smR^itiparishuddhau svarUpashUnyevArthamAtranirbhAsA nirvitarkA || 1\.43|| etayaiva savichArA nirvichArA cha sUkShmaviShayA vyAkhyAtA || 1\.44|| sUkShmaviShayatvaM chAli~NgaparyavasAnam || 1\.45|| tA eva sabIjaH samAdhiH || 1\.46|| nirvichAravaishAradye.adhyAtmaprasAdaH || 1\.47|| R^itambharA tatra praj~nA || 1\.48|| shrutAnumAnapraj~nAbhyAmanyaviShayA visheShArthatvAt || 1\.49|| tajjaH saMskAro.anyasaMskArapratibandhI || 1\.50|| tasyApi nirodhe sarvanirodhAnnirbIjaH samAdhiH || 1\.51|| || iti pata~njali\-virachite yoga\-sUtre prathamaH samAdhi\-pAdaH || \section{|| dvitIyo.adhyAyaH || || sAdhana\-pAdaH ||} tapaHsvAdhyAyeshvarapraNidhAnAni kriyAyogaH || 2\.1|| samAdhibhAvanArthaH kleshatanUkaraNArthashcha || 2\.2|| avidyAsmitArAgadveShAbhiniveshAH kleshAH || 2\.3|| avidyA kShetramuttareShAM prasuptatanuvichChinnodArANAm || 2\.4|| anityAshuchiduHkhAnAtmasu nityashuchisukhAtmakhyAtiravidyA || 2\.5|| dR^igdarshanashaktyorekAtmatevAsmitA || 2\.6|| sukhAnushayI rAgaH || 2\.7|| duHkhAnushayI dveShaH || 2\.8|| svarasavAhI viduSho.api tathArUDho.abhiniveshaH || 2\.9|| te pratiprasavaheyAH sUkShmAH || 2\.10|| dhyAnaheyAstadvR^ittayaH || 2\.11|| kleshamUlaH karmAshayo dR^iShTAdR^iShTajanmavedanIyaH || 2\.12|| sati mUle tadvipAko jAtyAyurbhogAH || 2\.13|| te hlAdaparitApaphalAH puNyApuNyahetutvAt || 2\.14|| pariNAmatApasaMskAraduHkhairguNavR^ittivirodhAchcha duHkhameva sarvaM vivekinaH || 2\.15|| heyaM duHkhamanAgatam || 2\.16|| draShTR^idR^ishyayoH saMyogo heyahetuH || 2\.17|| prakAshakriyAsthitishIlaM bhUtendriyAtmakaM bhogApavargArthaM dR^ishyam || 2\.18|| visheShAvisheShali~NgamAtrAli~NgAni guNaparvANi || 2\.19|| draShTA dR^ishimAtraH shuddho.api pratyayAnupashyaH || 2\.20|| tadartha eva dR^ishyasyAtmA || 2\.21|| kR^itArthaM prati naShTamapyanaShTaM tadanyasAdhAraNatvAt || 2\.22|| svasvAmishaktyoH svarUpopalabdhihetuH saMyogaH || 2\.23|| tasya heturavidyA || 2\.24|| tadabhAvAt saMyogAbhAvo hAnaM tad.hdR^isheH kaivalyam || 2\.25|| vivekakhyAtiraviplavA hAnopAyaH || 2\.26|| tasya saptadhA prAntabhUmiH praj~nA || 2\.27|| yogA~NgAnuShThAnAdashuddhikShaye j~nAnadIptirA vivekakhyAteH || 2\.28|| yamaniyamAsanaprANAyAmapratyAhAradhAraNAdhyAnasamAdhayo.aShTAva~NgAni || 2\.29|| ahiMsAsatyAsteyabrahmacharyAparigrahA yamAH || 2\.30|| jAtideshakAlasamayAnavachChinnAH sArvabhaumA mahAvratam || 2\.31|| shauchasantoShatapaHsvAdhyAyeshvarapraNidhAnAni niyamAH || 2\.32|| vitarkabAdhane pratipakShabhAvanam || 2\.33|| vitarkA hiMsAdayaH kR^itakAritAnumoditA lobhakrodhamohapUrvakA mR^idumadhyAdhimAtrA duHkhAj~nAnAnantaphalA iti pratipakShabhAvanam || 2\.34|| ahiMsApratiShThAyAM tatsannidhau vairatyAgaH || 2\.35|| satyapratiShThAyAM kriyAphalAshrayatvam || 2\.36|| asteyapratiShThAyAM sarvaratnopasthAnam || 2\.37|| brahmacharyapratiShThAyAM vIryalAbhaH || 2\.38|| aparigrahasthairye janmakathantAsambodhaH || 2\.39|| shauchAt svA~NgajugupsA parairasaMsargaH || 2\.40|| sattvashuddhisaumanasyaikAgryendriyajayAtmadarshanayogyatvAni cha || 2\.41|| santoShAdanuttamasukhalAbhaH || 2\.42|| kAyendriyasiddhirashuddhikShayAt tapasaH || 2\.43|| svAdhyAyAd iShTadevatAsamprayogaH || 2\.44|| samAdhisiddhirIshvarapraNidhAnAt || 2\.45|| sthirasukham Asanam || 2\.46|| prayatnashaithilyAnantasamApattibhyAm || 2\.47|| tato dvandvAnabhighAtaH || 2\.48|| tasminsati shvAsaprashvAsayorgativichChedaH prANAyAmaH || 2\.49|| bAhyAbhyantarastambhavR^ittirdeshakAlasa~NkhyAbhiH paridR^iShTo dIrghasUkShmaH || 2\.50|| bAhyAbhyantaraviShayAkShepI chaturthaH || 2\.51|| tataH kShIyate prakAshAvaraNam || 2\.52|| dhAraNAsu cha yogyatA manasaH || 2\.53|| svaviShayAsamprayoge chittasvarUpAnukAra ivendriyANAM pratyAhAraH || 2\.54|| tataH paramA vashyatendriyANAm || 2\.55|| || iti pata~njali\-virachite yoga\-sUtre dvitIyaH sAdhana\-pAdaH || \section{|| tR^itIyo.adhyAyaH || || vibhUti\-pAdaH ||} deshabandhashchittasya dhAraNA || 3\.1|| tatra pratyayaikatAnatA dhyAnam || 3\.2|| tadevArthamAtranirbhAsaM svarUpashUnyamiva samAdhiH || 3\.3|| trayamekatra saMyamaH || 3\.4|| tajjayAtpraj~nAlokaH || 3\.5|| tasya bhUmiShu viniyogaH || 3\.6|| trayamantara~NgaM pUrvebhyaH || 3\.7|| tadapi bahira~NgaM nirbIjasya || 3\.8|| vyutthAnanirodhasaMskArayorabhibhavaprAdurbhAvau nirodhakShaNachittAnvayo nirodhapariNAmaH || 3\.9|| tasya prashAntavAhitA saMskArAt || 3\.10|| sarvArthataikAgratayoH kShayodayau chittasya samAdhipariNAmaH || 3\.11|| tataH punaH shAntoditau tulyapratyayau chittasyaikAgratApariNAmaH || 3\.12|| etena bhUtendriyeShu dharmalakShaNAvasthApariNAmA vyAkhyAtAH || 3\.13|| shAntoditAvyapadeshyadharmAnupAtI dharmI || 3\.14|| kramAnyatvaM pariNAmAnyatve hetuH || 3\.15|| pariNAmatrayasaMyamAd atItAnAgataj~nAnam || 3\.16|| shabdArthapratyayAnAmitaretarAdhyAsAt sa~NkarastatpravibhAgasaMyamAtsarvabhUtarutaj~nAnam || 3\.17|| saMskArasAkShAtkaraNAtpUrvajAtij~nAnam || 3\.18|| pratyayasya parachittaj~nAnam || 3\.19|| na cha tatsAlambanaM tasyAviShayIbhUtatvAt || 3\.20|| kAyarUpasaMyamAttadgrAhyashaktistambhe chakShuHprakAshAsamprayoge.antardhAnam || 3\.21|| sopakramaM nirupakramaM cha karma tatsaMyamAdaparAntaj~nAnamariShTebhyo vA || 3\.22|| maitryAdiShu balAni || 3\.23|| baleShu hastibalAdIni || 3\.24|| pravR^ittyAlokanyAsAtsUkShmavyavahitaviprakR^iShTaj~nAnam || 3\.25|| bhuvanaj~nAnaM sUrye saMyamAt || 3\.26|| chandre tArAvyUhaj~nAnam || 3\.27|| dhruve tadgatij~nAnam || 3\.28|| nAbhichakre kAyavyUhaj~nAnam || 3\.29|| kaNThakUpe kShutpipAsAnivR^ittiH || 3\.30|| kUrmanADyAM sthairyam || 3\.31|| mUrdhajyotiShi siddhadarshanam || 3\.32|| prAtibhAdvA sarvam || 3\.33|| hR^idaye chittasaMvit || 3\.34|| sattvapuruShayoratyantAsa~NkIrNayoH pratyayAvisheSho bhogaH parArthatvAtsvArthasaMyamAtpuruShaj~nAnam || 3\.35|| tataH prAtibhashrAvaNavedanAdarshAsvAdavArtA jAyante || 3\.36|| te samAdhAvupasargA vyutthAne siddhayaH || 3\.37|| bandhakAraNashaithilyAtprachArasaMvedanAchcha chittasya parasharIrAveshaH || 3\.38|| udAnajayAjjalapa~NkakaNTakAdiShvasa~Nga utkrAntishcha || 3\.39|| samAnajayAjjvalanam || 3\.40|| (samAnajayAtprajvalanam) shrotrAkAshayoH sambandhasaMyamAddivyaM shrotram || 3\.41|| kAyAkAshayoH sambandhasaMyamAllaghutUla\- samApatteshchAkAshagamanam || 3\.42|| bahirakalpitA vR^ittirmahAvidehA tataH prakAshAvaraNakShayaH || 3\.43|| sthUlasvarUpasUkShmAnvayArthavattvasaMyamAd.hbhUtajayaH || 3\.44|| tato.aNimAdiprAdurbhAvaH kAyasampattaddharmAnabhighAtashcha || 3\.45|| rUpalAvaNyabalavajrasaMhananatvAni kAyasampat || 3\.46|| grahaNasvarUpAsmitAnvayArthavattvasaMyamAdindriyajayaH || 3\.47|| tato manojavitvaM vikaraNabhAvaH pradhAnajayashcha || 3\.48|| sattvapuruShAnyatAkhyAtimAtrasya sarvabhAvAdhiShThAtR^itvaM sarvaj~nAtR^itvaM cha || 3\.49|| tadvairAgyAdapi doShabIjakShaye kaivalyam || 3\.50|| sthAnyupanimantraNe sa~NgasmayAkaraNaM punaraniShTaprasa~NgAt || 3\.51|| kShaNatatkramayoH saMyamAdvivekajaM j~nAnam || 3\.52|| jAtilakShaNadeshairanyatAnavachChedAt tulyayostataH pratipattiH || 3\.53|| tArakaM sarvaviShayaM sarvathAviShayamakrama~ncheti vivekajaM j~nAnam || 3\.54|| sattvapuruShayoH shuddhisAmye kaivalyamiti || 3\.55|| || iti pata~njali\-virachite yoga\-sUtre tR^itIyo vibhUti\-pAdaH || \section{|| chaturtho.adhyAyaH || || kaivalya\-pAdaH ||} janmauShadhimantratapaHsamAdhijAH siddhayaH || 4\.1|| jAtyantarapariNAmaH prakR^ityApUrAt || 4\.2|| nimittamaprayojakaM prakR^itInAM varaNabhedastu tataH kShetrikavat || 4\.3|| nirmANachittAnyasmitAmAtrAt || 4\.4|| pravR^ittibhede prayojakaM chittamekamanekeShAm || 4\.5|| tatra dhyAnajamanAshayam || 4\.6|| karmAshuklAkR^iShNaM yoginastrividhamitareShAm || 4\.7|| tatastadvipAkAnuguNAnAmevAbhivyaktirvAsanAnAm || 4\.8|| jAtideshakAlavyavahitAnAmapyAnantaryaM smR^itisaMskArayorekarUpatvAt || 4\.9|| tAsAmanAditvaM chAshiSho nityatvAt || 4\.10|| hetuphalAshrayAlambanaiH sa~NgR^ihItatvAdeShAmabhAve tadabhAvaH || 4\.11|| atItAnAgataM svarUpato.astyadhvabhedAddharmANAm || 4\.12|| te vyaktasUkShmA guNAtmAnaH || 4\.13|| pariNAmaikatvAdvastutattvam || 4\.14|| vastusAmye chittabhedAttayorvibhaktaH panthAH || 4\.15|| na chaikachittatantraM vastu tadapramANakaM tadA kiM syAt || 4\.16|| taduparAgApekShitvAchchittasya vastu j~nAtAj~nAtam || 4\.17|| sadA j~nAtAshchittavR^ittayastatprabhoH puruShasyApariNAmitvAt || 4\.18|| na tatsvAbhAsaM dR^ishyatvAt || 4\.19|| ekasamaye chobhayAnavadhAraNam || 4\.20|| chittAntaradR^ishye buddhibuddheratiprasa~NgaH smR^itisa~Nkarashcha || 4\.21|| chiterapratisa~NkramAyAstadAkArApattau svabuddhisaMvedanam || 4\.22|| draShTR^idR^ishyoparaktaM chittaM sarvArtham || 4\.23|| tadasa~NkhyeyavAsanAbhishchitramapi parArthaM saMhatyakAritvAt || 4\.24|| visheShadarshina AtmabhAvabhAvanAvinivR^ittiH || 4\.25|| tadA vivekanimnaM kaivalyaprAgbhAraM chittam || 4\.26|| tachChidreShu pratyayAntarANi saMskArebhyaH || 4\.27|| hAnameShAM kleshavaduktam || 4\.28|| prasa~NkhyAne.apyakusIdasya sarvathA vivekakhyAterdharmameghaH samAdhiH || 4\.29|| tataH kleshakarmanivR^ittiH || 4\.30|| tadA sarvAvaraNamalApetasya j~nAnasyAnantyAjj~neyamalpam || 4\.31|| tataH kR^itArthAnAM pariNAmakramasamAptirguNAnAm || 4\.32|| kShaNapratiyogI pariNAmAparAntanirgrAhyaH kramaH || 4\.33|| puruShArthashUnyAnAM guNAnAM pratiprasavaH kaivalyaM svarUpapratiShThA vA chitishaktiriti || 4\.34|| || iti pata~njali\-virachite yoga\-sUtre chaturthaH kaivalya\-pAdaH || || iti shrI pAta~njala\-yoga\-sUtrANi || ## \medskip\hrule\obeylines Please send corrections to sanskrit at cheerful dot c om Last updated \today https://sanskritdocuments.org \end{document}