% Text title : NamaH Katyayanaya % File name : namaHkAtyAyanAya.itx % Category : misc, sahitya, article, pradIptakumArananda % Location : doc\_z\_misc\_general % Author : (Copyright) Pradipta Kumar Nanda, Kendrapara, Orissa pknanda65 at gmail.com % Transliterated by : Pradipta Kumar Nanda % Proofread by : Pradipta Kumar Nanda % Acknowledge-Permission: (Copyright) Pradipta Kumar Nanda % Latest update : May 13, 2021 % Send corrections to : sanskrit at cheerful dot c om % % This text is prepared by volunteers and is to be used for personal study % and research. The file is not to be copied or reposted for promotion of % any website or individuals or for commercial purpose without permission. % Please help to maintain respect for volunteer spirit. % \documentstyle[11pt,multicol,itrans]{article} #include=ijag.inc #endwordvowel=.h \portraitwide \parindent=100pt \let\usedvng=\Largedvng % for 1 column \pagenumbering{itrans} \def\engtitle#1{\hrule\medskip\centerline{\LARGE #1}} \def\itxtitle#1{\medskip\centerline{\LARGEdvng #1}\medskip\hrule} \def\endtitles{\medskip\obeyspaceslines} %% \begin{document} \engtitle{.. NamaH Katyayanaya ..}## \itxtitle{.. namaH kAtyAyanAya ..}##\endtitles ## lekhakaH \- nandapradIptakumAraH namonamo.astu shabdAya vArttikA.amalamUrtaye | shrutadharAya shAntAya kAtyAyanAya yogine || sa.nskR^itavyAkaraNa\-vA~Nmaye kAtyAyanaH vArtikakArarUpeNa parichayaH prAptaH | asau mahAtmA mahAn vaiyAkaraNa AsIt | asya \ldq{}vararuchiH\rdq{} iti nAmAntara AsIt | mahArAja\-samudraguptaH kR^iShNacharitra\- kAvye munikavi\-varNanaprasa.nge abhANi\- \ldq{}yaH svargArohaNaM kR^itvA svargamAnItavAn bhuvi | kAvyena ruchireNaiva khyAto vararuchiH kaviH || na kevalaM vyAkaraNaM pupoSha dAkShIsutasyeritavArtikairyaH | kAvye.api bhUyo.anu chakAra taM vai kAtyAyano.asau kavikarmadakShaH || \rdq{} iti svargArohaNakAvyakarturasya vArtikakArasya vararucheshcha nAnAshlokAH vaidyakIye shAr~NgadharapaddhatyA.n, saduktikarNAmR^ite evaM subhAShitamuktAvalyAdigrantheShu samupalabhyante | kvAsau kAtyAyana ityasmin viShaye jigamiShA jAyate | kAtyAyanashabdo vastuto gotrapratyayAntaH sidhyati | skandapurANe eko yAj~navalkya\-putraH kAtyAyana AsIt | tatputro vararuchiH | sashcha vishvAmitrava.nshajo yaj~navidyAyAH vilakShaNastathA shrauta\-gR^ihya\-shulyasUtrAdInAM sUtragranthAnAM praNetA AsIt | so.api shukla\-yajurvedasya A.ngirasAyanasya vA kAtyAyanashAkhAyAH pravartakaH yAj~navalkyasya pautratvena nirUpitaH, yasya samayaH khrI0pU0chaturthashatAbdI tR^itIyashatAbdI vA manyate | mahAbhAShye\- \ldq{}priyataddhitA dAkShiNAtyAH\rdq{} (1/1/3) anena vAkyena saH dAkShiNAtya\-pradeshIya iti vaktuM shakyate | anyatra eko gobhilaputraH kAtyAyano yaH ChAndogyaparishiShTasya kartA eva | aparaH prAkR^itaprakAshakAraH vararuchiryo vAsavadattAyAH rachanAkAraH subandho mAtulaH ShaShThashatAbdIya AsIt | anyeShu kAtyAyaneShu ekaH kaushikagotriyaH, aparaH A.ngirasagotriyaH, anyashcha bhArgavagotriyaH, shrutAH | kintu vArtikakAraH kAtyAyanaH kAtyagotriya katya\-R^iShe apatyaH khrI0pU0 pa~nchamashatAbdIya iti kechana draDhayanti | anyatra dR^ishyate maharSheH kAtyAyanasya kaThora\-tapasA santuShTA satI svayamAdimAtA bhagavatI tadva.nshe kanyArUpeNa samutpannA babhUva | kAlAntare sA mahiShAsurasya vinAshaM kR^itavatI | punaH anya\- matAnusAraM kAtyAyanaH dAkShiNAtya\-nivAsI tathA pANineH sAkShAt shiShya AsIditi | etadviShaye mahatI sha.nkA vartate | kathAsaritasAgare somadevabhaTTa\-matAnusAraM kAtyAyanaH kaushAmbeH nivAsI abhUt | tasya pitA somadattaH mAtA cha vasudattA AstAm | pUrvajanmani saH puShpadantanAmA gandharva babhUva | mAheshvarIshApAt martyabhUmau mAnavarUpeNa vararuchinAmnA jAtaH, yaH khalu varShasya shiShya AsIt | pANinirapi vararucheH gurubhrAtA eva | yachchokta.n\- \ldq{}praNidhAnAdatha j~nAtvA jagAdaivamumApatiH | yogI bhUtvA pravishyedaM puShpadantastadAshR^iNot || jayAyai varNitaM tena ko.anyo jAnAti hi priye | shrutvetyAnAyayaddevI puShpadantamatikrudhA || martyo bhavAvinIteti vihvalaM taM shashApa sA\rdq{} \-\-\-| iti nandi\-virodhasatve.api shiva\-pArvatIsambAdaM guptabhAvena yogabalena puShpadantaH shrutavAn | etasmAtkAraNAt pArvatI shApitA tasmai | skanda\-purANAnusAraM purA yAj~navalkyasyAshramaH Anarte\-gujurAte AsIt | pashchAttasmin mithilAyAM gate tatputraH kAtyAyanaH mahArAShTraM prati prasthitaH | yadi vArtikakAraH kAtyAyanasya pautro.abhUttarhi pANinottaravarttI j~nAyate, yadi pANineH sAkShAt shiShyastarhi tasya samakAlIna eva j~nAyate, iti mahAn vivAdasya viShayaH | vastusthitidarshanena kAtyAyanaH pANineH pUrvavarttIti nishchetuM shakyate | sa.nprati vararuchipraNIta\-vArttikaviShaye sa.nkShepata Alochyate.atra | tatra vArttikaM nAma vR^ittirgranthasUtravivR^itiH | tattu svatantratayA nopalabhyate | vArttikasvarUpaM tu\- \ldq{}uktAnuktaduruktAnAM chintA yatra pravartate | taM granthaM vArttikaM prAhuH vArttikaj~nAH manIShiNaH\rdq{} || vR^ittiH+kathAdibhyaH Thak | uktAnuktaduruktArthavyaktIkArakagrantho visheSho vArttikaH | yadvA yatra prAgukta\-anukta\-duruktAdiviShayANAM vichAro vivakShyate tat vArttikamiti khyAtam | hemachandreNApi hemashabdAnushAsane \ldq{}uktAnuktaduruktAnAM vyatikArI tu vArttikam\rdq{} uktam | rAjashekharakR^ita\-kAvyamImA.nsAyAM cha \ldq{}uktAnuktaduruktachintA vArttikami\rdq{} ti samarthitam | nAgeshAchAryAH tatkR^ita\-udyotaTIkAyAM \ldq{}uktAnuktaduruktachintAkaratva.n\rdq{} vArttikatvamAhuH | anena spaShTaM pramANIkriyate yat pANinisUtrakR^itatridoShaparihArAya vararuchinA bhagavatA vArttikaM praNItam | vArttikANAM sa.nkhyAnirddhAraNe na kenApi samarthaH, yatohi bhAShyakAreNa bahUnAM vArtikakArANAM matAni nAmAni cha sa.ngR^ihItAni | yadbhavatu kAtyAyanasya vArttikaM pANinIyavyAkaraNasya mahatvapUrNama.ngam | vArttikaM vinA pANinIya\-vyAkaraNamasa.npUrNameva | atyAdhunikA vaiyAkaraNAH vararucheH prathama\-vArttikaM \ldq{}siddheH shabdArthasambadhe\rdq{} prAchInAH \ldq{}rakShohAgamaladhvasa.nndehAH prayojanam\rdq{} vA gR^ihItvA bhagavatA pata~njalinA mahAbhAShyArambhaH vihitaH iti svIkurvanti | sAyaNAchAryeNa R^igvedabhAShyArambhe vyAkaraNasya prayojanasambandhe\- \ldq{}tasyaitasya vyAkaraNasya prayojanavisheSho vararuchinA vArttike darshitaH \ldq{}rakShohAgamaladhvasa.nndehAH prayojanam\rdq{} uktam | \ldq{}etAni rakShAdIni prayojanAni prayojanAntarANi cha mahAbhAShye pata~njalinA spaShTIkR^itAni\rdq{} | iti | kAtyAyanaH prakR^itapakShe pANino na doShadraShTA kintu samAlochaka evAsIt | pANinIyasUtrANAmapUrNatAmAkalayya atyAvashyakarUpeNa tena vArttikANAM nirmANaM vihitam | kutrApi pANiniM boddhumasamarthaH san pratikUla\-mantavyo vihitaH saH | pashchAt bhAShyakAraH vararuchimataM khaNDayitvA pANiniM samarthitavAn | kAtyAyanaviShaye.atra mayA di~NmAtraM pradarshitam | alamati vistareNa | sham | \-\-\- lekhakaH \- nandapradIptakumAraH ## Written by Dr. Pradipta Kumar Nanda, Kendrapara, Orissa pknanda65 at gmail.com \medskip\hrule\obeylines Please send corrections to sanskrit at cheerful dot c om Last updated \today https://sanskritdocuments.org \end{document}