% Text title : varNoddhAratantravachanAni Explanation of construction of Devanagari letters % File name : varNoddhAratantravachanAni.itx % Category : misc, sahitya % Location : doc\_z\_misc\_general % Author : shabdakalpadruma of Radha Kanta Deb. Detailed explanation by Ganapatishastri Hebbar (1902-1987) in Sanskrit and Marathi % Transliterated by : Milind Khadilkar % Proofread by : Milind Khadilkar, NA % Latest update : September 11, 2021 % Send corrections to : sanskrit at cheerful dot c om % % This text is prepared by volunteers and is to be used for personal study % and research. The file is not to be copied or reposted for promotion of % any website or individuals or for commercial purpose without permission. % Please help to maintain respect for volunteer spirit. % \documentstyle[11pt,multicol,itrans]{article} #include=ijag.inc #endwordvowel=.h \portraitwide \parindent=100pt \let\usedvng=\Largedvng % for 1 column \pagenumbering{itrans} \def\engtitle#1{\hrule\medskip\centerline{\LARGE #1}} \def\itxtitle#1{\medskip\centerline{\LARGEdvng #1}\medskip\hrule} \def\endtitles{\medskip\obeyspaceslines} %% \begin{document} \engtitle{.. varNoddhAratantravachanAni Explanation of construction of Devanagari letters ..}## \itxtitle{.. varNoddhAratantravachanAni ..}##\endtitles ## (a) dakShataH kuNDalI bhUtvA ku~nchitA vAmato gatA | tatordhvasa~NgatA rekhA dakShordhvA tAsu sha~NkaraH || vidhirnArAyaNashchaiva santiShThetkramataH sadA | ardhamAtrA shaktirUpA dhyAnamasya prachakShate || (A) akArarUpamAsAdya dakShakroDAyatA tvadhaH | brahmAdayastathA shaktistAsu tiShThanti nityashaH || (i) UrdhvAdhaH kubjitA madhye rekhA tatsa~NgatA bhavet | lakShmIrvANI tathendrANI kramAttAsveva saMvaset || shIrShAdhaH ku~nchitA rekhA dakShordhvA kAmarUpiNI | mAtrAshaktiH koNayutA dhyAnamasya prachakShate || (I) UrdhvAdhaH ku~nchitA madhye trikoNAdhogatA punaH | adhogatA koNashIrShA ku~nchitA dakShataH shubhA || shIrShAddakShe koNayutA ku~nchitordhvagatA punaH | chandrasUryAgnirUpA sA mAtrAshaktiH prakIrtitA || (u) UrdhvAdho madhyataH kubjA rekhA vAmagatA shubhA | tiShThanti vAyuvahnIdrAH shaktirmAtrA parA smR^itA || (U) tadrUpAdhogatA rekhA kubjitA vAmataH shubhA | tiShThanti tAsu rekhAsu yamAgnivaruNaH kramAt || adhordhvagAminI mAtrA lakShmIrvANI cha sA smR^itA || (R^i) UrdhvAddakShagatA vakrA trikoNA vAmataH stataH | punasvadhodakshagatA mAtrAshaktiH parA smR^itA || mAtrAsy brahmaviShNvIshAstiShThanti kramataH parAH | (R^i) tadrUpAdhogatA dakShA vAmataH ku~nchitA tvadheH | punardakShagatA rekhA tAsu brahameshaviShNavaH || mAtrAshaktiH parAj~neyA dhyAnamasya pravakShate || (L^i) rekhAdhaH kuNDalI vakrA dakShato vAmato gatA | vahnIshavAyavastAsu nityaM santi cha nityashaH || (L^I) tatkroDatulyarUpA cha rekhA sA vaiShNavI smR^itA | tatsu (tAsu) vandyAH sureshAni! durgA vANI sarasvatI || (e) ku~nchitA vAmato rekhA dakShakoNA.a.ayatA tvadhaH | punarvAmagatA saiva tAsu vahnIshavAyavaH || (ai) ekArarUpamadhye tu ki~nchiddakShe tadordhvataH | chandrendrabhAnavastAsu mAtrAshaktiH kramAtsmR^itA | tridhAshaktimayI pUrvA durgA vANI sarasvatI || (o) vAmataH kuNDalIbhUtvA dakShAnmadhye tu ku~nchitA | ki~nchiddakShagatA yA tu ku~nchitA vAmatastvadhaH | brahmeshaviShNavastAsu mAtrA tu brahmarUpiNI | shaktishcha paramA saiva dhyAnamasya pravakShate || (au) okAradakShamadhye tu gatA tUrdhvagatAyatA | ki~nchitsA vAmato vakrA tAsu brahmeshaviShNavaH | shaktirmadhyagatA rekhA dhyAnamasya pravakShyate || (aM) akArarUpa shIrShe tu dakShiNe bindurUpiNI | brahmA viShNushcha rudrashcha kramashastAsu tiShThati | yA tu bindumayI rekhA saivAdyA shaktirUpiNI || (aH) akArarUpadakShe tu dvibinduradha UrdhvataH | brahmeshaviShNavastAsu mAtrAshaktiH samIritA | bindudvayAnvitA rekhA saivAdyA shaktirIritA || (ka) vAmarekhAbhavedbrahmA viShNurdakShiNarekhikA | adhorekhA bhavedrudro mAtrA sAkShAt sarasvatI || kuNDalI chA~NkushAkArA madhyashUnyaM sadAshivaH | kadambagolakAkAraM kakAraM bhAvayetsudhIH || (kha) shivarUpA vAmarekhA dakSharekhA prajApatiH | adhorekhA viShNurUpA sAkShAdbrahmasvarUpiNI || vAmAdvAmagatA rekhA vahnirUpA cha sA smR^itA | mAtrA kuNDalinI sAkShAtkhakAraH pa~nchadaivataH || (ga) adhaH ku~nchitarekhA yA gANeshI sA prakIrtitA | tato dakShagatA yA tu kamalA tatra saMsthitA || adhogatA tato yA tu tasyAmIshaM sadA vaset | (gha) sR^iShTirUpA vAmarekhA ki~nchidAku~nchitA tataH | kuNDalIrUpamAsthAya tato.adhogatya dakShataH || ata UrdhvaMgatA rekhA shambhurnArAyaNastayoH | brahmasvarUpiNI devI mAtrAshaktiH prakIrtitA || (~Na) UrdhvAdhaH kramato rekhA ki~nchidAku~nchitA tataH | adhogatA kuNDalI tu mAtrA shaktisvarUpiNI | rekhAtrayeShu brahmeshaviShNavaH santi devatAH || (cha) vArtAkuvartulAkAra UrdhvAdhaH kramato gataH | rekhAtrayeShu chandrAgnisUryAstiShThanti nityashaH | shaktirmAtrA tu vij~neyA dhyAnamasya prachakShate || (Cha) UrdhvAdadhogatA rekhA ku~nchitA kuNDalI tataH | punashchAdhogatA tAsu santi brahmeshaviShNavaH || (ja) UrdhvAdhaH ku~nchitA rekhA tAsu brahmeshasaMvibhuH | vAgdevI kamalA nityA dvidhA mAtrA prakIrtitA || (jha) trikoNakuNDalIrUpA vAmadakShiNayogataH | kramashastAsu tiShThanti chandrasUryAgnayaH priye || tatra kroDagatA mAtrA shaktirbrahmasvarUpiNI | UrdhvamAtrA tathendrANI madhye nArAyaNI smR^itA || (~na) kuNDalIrUpamAsAdya dakShato vAmatastathA | R^ijushchAdhogatA mAtrA vAmataH ku~nchitA punaH || tiShThanti tAsu nityAsu sUryendravaruNAH sadA | kuNDalIdvayarUpA tu yA mAtrA madhyataH sthitA | mahAshaktisvarUpA sA dhyAnamasya prachakShate || (Ta) UrdhvAdhaH kramato rekhA kuNDalIrUpatastvadhaH | tiShThanti tAsu nityAsu kuberayamavAyavaH || mAtrA koNagatA chordhvA tata UrdhvagatA tu sA | yA nityA paramA shaktishchaturvargapradAyinI || (Tha) vArtAkuvartulAkAro rekhAdhiShThitadaivataH | tiShThanti kramato nityaM chandrasUryAgnayaH priye | mAtrAhInastUrdhvashikhaShThakAraH parameshvari || (Da) UrdhvAdhaH kramato rekhA madhye tvAku~nchitA tathA | lakShmIrvANI bhavAnI cha kramashastatra saMsthitA | brahmarUpA tathA mAtrA mahAshaktiH prakIrtitA || (Dha) UrdhvAdhaH kramato rekhA vAmadakShiNato gatA | tataH sA kuNDalIrUpA viShNvIshabrahmarUpiNI | mahAshaktimayI mAtrA dhyAnamasya prachakShate || (Na) kuNDalItvagatA rekhA madhyatastata UrdhvataH | vAmAdadhogatA saiva punarUrdhvaM gatA priye || (ta) Adau bindustato madhye kuNDalItvavApya sA | dakShAdvAmagatA nityA brahmaviShNvIsharUpiNI || (tha) ku~nchitA kuNDalI bhUtvA vAmAddakShiNatastataH | vAmataH ku~nchitA bhUtvA dakShAdho dakShato gatA || UrdhvaM R^ijvAyatA rekhA surA ga~NgAdayaH kramAt | vANI bhavAnI lakShmIshcha dhyAnamasya prachakShate || (da) trishaktisahitaM devi tribindusahitaM tathA | AtmAditattvasaMyuktaM dakAraM praNamAmyaham || (dha) trikoNarUparekhAyAM trayo devA vasanti hi | vishveshvarI vishvamAtA vAmataH skandhataH sthitA || (na) vAmataH kuNDalI rekhA UrdhvAdhaH kramataH sthitA | chandrAgnisUryarUpA sA mAtrA vANI prakIrtitA || (pa) ku~nchitA vAmarekhAyA koNAddakShiNato.aparA | ku~nchitA sA.api vij~neyA mAtrA vAmodgatA tathA | shambhurbrahmA bhagavatI kramashastAsu tiShThati || (pha) vakrA vAmagatA rekhA tato.adhaH sa~NgatA bhavet | tasmAdUrdhvagatA bhUtvA dakShamArabhya kuNDalI || brahmA viShNushcha rudrashcha kuNDalI brahmarUpiNI | mAtrA vAmAddakShiNataH kramashaH parikIrtitA || (ba) trikoNarUpiNI rekhA viShNvIshabrahmarUpiNI | mAtrAshaktiH parAj~neyA dhyAnamasya prachakShate || (bha) UrdhvAdhaH kramato rekhA vAme vakrA tu kuNDalI | punashchAdhogatA saiva ata UrdhvagatA punaH | brahmAshambhushcha viShNushcha kramashastAsu tiShThati || athavA \- ki~nchidAku~nchitA rekhA vAmAddakShiNato gatA | tato vakrA vAmagatA tAsu vANyAdayaH kramAt | R^ijumAtrA madhyagatA koNAddakShagatA punaH | mahAshaktisvarUpA sA dhyAnamasya prachakShate || ##The verse for ma is repeated as for bha, as an alternative## (ma) UrdhvAdhaH kramato rekhA vAme vakrA tu kuNDalI | punashchAdhogatA saiva ata UrdhvagatA punaH | brahmAshambhushcha viShNushcha kramashastAsu tiShThati || (ya) UrdhvAdhaH kramato rekhA chatuShkoNamayI shubhA | nArAyaNeshavidhayaH tAsu tiShThanti nityashaH | mAtrA kuNDalinI j~neyA dhyAnamasya prachakShate || (ra) dakShataH kuNDalI rekhA vAmAddakShagatApyadhaH | punardakShagatA dvedhA tato.adhogatya chordhvataH || bhavAnI sha~Nkaro vahnistAsu tiShThanti nityashaH | ardhamAtrA brahmarUpA mahAshaktiH prakIrtitA || athavA \- UrdhvAdha kramato rekhA trikoNAdhogatA hi sA | vidhirIshaH keshavashcha tAsu tiShThanti nityashaH || UrdhvasthitA tu yA mAtrA sA shaktiH parikIrtitA | tasya madhyagatA rekhA vahnirUpA hi sA smR^itA | nirguNo.asau sadA varNo na kadAchid guNI bhavet || (la) (La) kuNDalItrayasaMyuktA vAmAddakShagatA tvadhaH | punarUrdhvagatA rekhA tAsu nArAyaNaH shivaH | brahmA shaktishcha santiShThet dhyAnamasya prachakShate || (va) koNatrayutA rekhA brahmaviShNushivAtmikA | mAyA shaktiH parA nityA dhyAnamasya prachakShate || (sha) ku~nchitA vAmato dakShagatA tu gokR^itistvadhaH | punarUrdhvagatA tAsu vahnichandradivAkaraH | mAtrA bhavati vij~neyA dhyAnamasya prachakShate || (Sha) chatuShkoNamayI rekhA vAmAddakShiNataH kramAt | vahnIndraviShNavastAsu tiShThanti kramataH sadA || UrdhvamAtrA shaktirUpA mahAlakShmIsamA smR^itA | mAtrA madhyagatA yA tu vAgdevI sA parA smR^itA || (sa) ku~nchitA vAmato dakShagatA cha gokR^itistvadhaH | punarUrdhvagatA tAsu vahnichandradivAkarAH | mAtrA bhavAnI vij~neyA dhyAnamasya prachakShate || (ha) UrdhvAdAku~nchitA madhye kuNDalItvaM gatA tvadhaH | punarUrdhvaM gatA saiva tAsu brahmAdayaH kramAt | mAtrA cha pArvatI j~neyA dhyAnamasya prachakShate || iti shabdakalpadrumAntargatAni varNoddhAratantravachanAni samAptA | ## Encoded and proofread by Milind Khadilkar \medskip\hrule\obeylines Please send corrections to sanskrit at cheerful dot c om Last updated \today https://sanskritdocuments.org \end{document}