% Text title : IshvarapratipattiprakAsha % File name : IshvarapratipattiprakAsha.itx % Category : vedanta, major\_works, madhusUdanasarasvatI % Location : doc\_z\_misc\_major\_works % Author : Madhusudana Sarasvati % Transliterated by : Sunder Hattangadi % Proofread by : Sunder Hattangadi % Description/comments : A devotional poem by an advaita philosopher % Latest update : Mar. 10, 2015 % Send corrections to : sanskrit at cheerful dot c om % % This text is prepared by volunteers and is to be used for personal study % and research. The file is not to be copied or reposted for promotion of % any website or individuals or for commercial purpose without permission. % Please help to maintain respect for volunteer spirit. % \documentstyle[11pt,multicol,itrans]{article} #include=ijag.inc #endwordvowel=.h \portraitwide \parindent=100pt \let\usedvng=\Largedvng % for 1 column \pagenumbering{itrans} \def\engtitle#1{\hrule\medskip\centerline{\LARGE #1}} \def\itxtitle#1{\medskip\centerline{\LARGEdvng #1}\medskip\hrule} \def\endtitles{\medskip\obeyspaceslines} %% \begin{document} \engtitle{.. Ishvarapratipattiprakasha ..}## \itxtitle{.. IshvarapratipattiprakAshaH ..}##\endtitles ## IshvarapratipattiprakAshaH shrImadhusUdanasarasvatIpraNItaH saMskR^itagranthaprakAshanakAryAdhyakSheNa mahAmahopAdhyAyena ta\. gaNapatishAstriNA saMshodhitaH | antaryAmI samastesho vAdivipratipattibhiH | yaH krIDati parAnandastaM vande nandanandanam || atha kIdR^ishastA vAdivipratipattayaH ? uchyante \-\-\- bArhaspatyAstAvad dehamAtrAtmavAdinaH pAralaukikakarmatatphalavimukhAH sukhAya tAdAtvikAya bhojanAchChAdanAdibhirdR^iShTairevopAyaiH prayatamAnA nAnAvidhashrutismR^itipurANAnumAnAdipramANapratipAditamapi parameshvaraM pratyakShAtiriktapramANAnabhyupagamena jaDIkR^itAntaHkaraNA maraNAntameva mokShaM manyamAnA durdaivavaibhavenaiva durvinItA norarIkurvate | buddhamatAnusAriNastu buddhadevaprAmANyA api na dehamAtram AtmAnam upayanti\, kintu pratyakShAtiriktam anumAnam abhyupagachChantaH pratikShaNavinAshinaM dehAdivyatiriktaM vij~nAnaskandham AtmAnam abhyupetya bandhamokShAdivyavasthAm AsthAya pAralaukikamapi ki~nchit kriyAkalApam avaidikameva sevamAnAH sarvaj~navij~nAnasantAnarUpam Ishvaram akhilasya bhautikasyAbhyupagachChanti | digambarAstu dehAdivyatiriktaM dehamAtraparimANam niyatAvayavam avinAshinam AtmAnam abhyupagachChantaH saptabha~NgInayaM nAma nyAyam avatArayantaH kShaNabha~NgavAdam ana~NgIkR^itya sthiram arhantam Ishvaram upayanti\-\-\-syAdasti\, syAnnAsti\, syAdasti cha nAsti cha\, syAdavaktavyaH\, syAdasti chAvyaktavyashcha\, syAnnAsti chAvyaktavyashcha\, syAdasti cha nAsti chAvaktavyashcheti | syAchChabdo.ayam apyarthe nipAtaH | tena cha sarveShAm anaikAntikatvam Adarshitam | tathA chAyamarthaH | sadeva sarvamiti sA~NkhyAH\, asadev sarvamiti mAdhyamikAH\, sadasadeva sarvamiti tArkikAH\, anirvachanIyameva sarvam ityaupaniShadAH | anirvachanIyatvaM cha sadvilakShaNatve sati asadvilakShaNatve sati sadasadvilakShaNatvam | tena sadapi\, asadapi\, sadasadapi\, anirvachanIyamapIti pratyekaM chatvAro bha~NgAH\, sadapi sadvilakShaNamapi\, asadapi asadvilakShaNapi\, sadasadapi sadasadvilakShaNamapItyanirvachanIyatAsamuchchayena trayo bha~NgA iti militvA saptabha~NgInaya evaM dharmAntare.api yojyaH | tathAcha na kShaNikatvasiddhiH sarveShAM padArthAnAM saptarUpatayA anubhavAdityabhiprAyaH | mAdhyamikAstu saptabha~NgInayanyAyasya shUnyatAparyavasAyitvAt sarvAnirvachanIyatvena shUnyameveshvara iti sarvapramANApalApenaiva pragalbhamAnAH parikalpayanti | evaM sarve.api nAstikA vedapramANashUnyatayA yatki~nchijjalpanti | AstikAstu sarve.api vedaprAmANyam avyAhataM manyamAnA dehAdivyatiriktam AtmAnaM nityaM vibhum upagachChanti | parantu parameshvare kechana vipratipadyante | tathAhi \-\-\-\-\- pAta~njalA manyante \ldq{}kleshakarmavipAkAshayairaparAmR^iShTaH puruShavisheSha IshvaraH\rdq{} ##(##pAta.1.24##)## iti | avidyAsmitArAgadveShAbhiniveshAH pa~ncha kleshAH | kleshamUlaH karmAshayo dR^iShTAdR^iShTavedanIyaH | vipAko jAtyAyurbhogAH | Ashayo vAsanA | etaiH saMsArI puruSho vivekAbhAvena parAmR^ishyata iva jalapratibimbitachandra iva jalakampAdibhiH | yastu sarvaj~natvAt tairna parAmR^ishyate\, sa puruShavisheShaH shuddhaj~nAnasvarUpaH sarvavyApako nityashcha parameshvara iti | pramANaM chAnumAnam AhuH \-\-\-\- \rdq{}tatra niratishayaM sarvaj~nabIjam\ldq{} ##(##pAta. 1.25##)## iti | sarvaj~nashabdo bhAvapradhAnaH \rdq{}dvyekayori\rdq{}tivat | tathA cha vij~nAnaishvaryatAratamyaM kvachid vishrAntam aNutvamahadbhAvenotkR^iShyamANatvAt parimANatAratamyavad ityanumAnaM sUchitam | tathA cha ekaviShayavad dviviShayatriviShayatvAdinotkR^iShyamANaM j~nAnaM yatra sarvaviShayatvenotkR^iShyate sa sarvaj~naH\, sarvaviShayaishvaryayogAchcha sarveshvaraH siddha iti | vaisheShikAstu janyamAtrakartR^itvena parameshvaram anumimate | tathA hi\-\-\-\-ghaTAdInAM janyAnAM kulAlAdayaH kartAro janakA dR^iShTA iti kShityAderapi sAvayavasya janyasya kenachit kartrA bhavitavyam | kartA chopAdAnagocharAparokShaj~nAnachikIrShAkR^itimAn | na cha kShityAddyupadAnaparamANvAdigocharAparokShaj~nAnavAn saMsArI bhavati | tasmAd nityaj~nAnachikIrShAkR^itimAn sarvaj~naH parameshvaraH siddha iti | tathA cha kShitiH sakartR^ikA kAryatvAd ghaTavad ityanumAnaM sUchitam | naiyAyikAstu sarvakarmaphaladAyitveneshvaram anumimate | tathA chAhuH\-\-\-\-\rdq{}IshvaraH kAraNaM puruShakarmAphalyadarshanAt\rdq{} ##(##nyAya. 4.3.19##)## iti | sarvamachetanaM chetanAdhiShThitaM sat pravartate | dharmAdharmAkhyaM karmAchetanaM yena chaitanyenAdhiShThitaM sat svaphaladAnAya pravartate\, sa sarvaj~naH parameshvara iti | idaM cha sUtram IshvaropAdAnatve pUrvapakShabhUtamapi tannimittatve siddhAnta eveti dyotakabhUtayaH | evaM pashupatireva pAshupatAgamasiddhaH parameshvara iti pAshupatAH | chaturvyUhAtmako viShNureveti pA~ncharAtrikAH | hiraNyagarbha eva parameshvaraH\, sa eva viShNashivAdirUpatAmapi gR^ihNAtIti hairaNyagarbhAH | vedAntavedyaH sachchidAnandarUpaH sarvaj~naH sarvashaktaH sarvajagadupAdAnaM nimittaM cha paramAtmaiva parameshvara iti brahmavAdinaH | atrAhuH sA~NkhyAH\-\-\-\-\-saMsAripuruShavilakShaNe parameshvare kiM pramANaM\? na tAvat pAta~njaloktam anumAnam\, aprayojakatvAt | yathA hi parimANatAratamyaM naikatraiva vishrAntaM\, kintvaNutvaM paramANuShu mahattvaM cha paramamahatsu kAlAkAshAdiShviti tArkikamataM dR^iShTAntIkR^itaM\, tathA cha dArShTAntike.api alpaviShayatvavishrAntirvaktavyA | tadanabhyupagame cha parimANatAratamyaM kathaM dR^iShTAntaH | eva~nchAlpatvavishrAnti\\- rekaviShayatvena bahutvavishrAntishcha parArdhaviShayatveneti na sarvaj~nasiddhiH | sa~NkhyAtAratamye vyabhichArAchcha | nApi vaisheShikoktaM jagatkartR^itvAnumAnaM\, vyApyatvAsiddheH | na hi janyatvena janyatvaM kartR^itvena kartR^itvamiti vyAptirasti\, janyatvena janyatve janakatvena janakatvAd avisheShAd | anyathA ##(##na ?##)## janyamAtre sampradAnAderapyanumAnaM syAt kvachit darshanAt | na chaikasya kartR^itvaM sidhyati vichitraprAsAdAdau bahukartR^itvadarshanAt\, chaturdashabhuvanarachanAyA apyativichitratvAt | akAraNapArimANDalyAdij~nAne cha mAnAbhAvAd na j~nAnasya sarvaviShayatvasiddhiH | nityatvena sarvaviShayatvaM viShayatayA sa~NkochakAbhAvAt\; janyaM hi kAraNavisheShavashAt sa~NkuchitaviShayaM bhavatIti chenna\, anityatvena kvApi sarvaviShayatvadarshanAd anityasyApi yogij~nAnasya ##(##prayomi ?##)##ti j~nAnasya cha sarvaviShayatvAchcha | nityatve kiM mAnaM \? sharIreNAnavachChedAt\, sharIrAvachChedena hi j~nAnam utpadyate\, parameshvarasya cha nAsti sharIraM dharmAdharmashUnyatvAditi ched\, na tAvad asiddhaM\, sAkShAt prayatnAdhiShTheyaM hi sharIram uchyate\, parameshvarasya cha sAkShAt prayatnAdhiShTheyAH paramANavaH | ataH paramANusharIratvam Ishvarasya yuktam | idamevA~NgIkR^itam udayanAchAryaiH TIkAprathamashlokavyAkhyAne | AkAsho vA tasya sharIram \ldq{}AkAshasharIraM brahme\rdq{}ti shruteH | tathA cha tasyApi sharI##(##ra?ri##)##tvasambhavAd j~nAnatvena janyatvamiti vyAptirna bha~njanIyA | etena sharIrAjanyatvena kShityAdeH kartrajanyatvamiti mImAMsakamatamapi pratyAkhyAtaM\, kShityAdeH tachCharIraparamANujanyatvAt | tathA cha anityaj~nAnavAn sarvaj~nakalpaH siddhaH\, ka##(##shchi##)##deva parameshvaratvena vyavahriyate\, sa cha pratikalpaM bhidyate\, tatparatayaiva sarve shrutismR^itivAdA yojayitavyA iti nirvivekatayA sA~Nkhyairuktam | atrochyate brahmavAdibhiH\-\-\-\-\-\-anumAnAdIshvarasiddhirnAstIti yaduktaM\, tat tathaiva tasya svAtantryeNAtIndriyArthAsAdhakatvAt | parantu vedAntAt siddhiH | \ldq{}yo brahmANaM vidadhAti pUrvaM yo vai vedAMshcha prahiNoti tasmai |\rdq{} \ldq{}taM ha devamAtmabuddhiprakAshaM mumukShurvai sharaNamahaM prapadye ||\rdq{} \rdq{}yaH sarvaj~naH sarvavid yasya j~nAnamayaM tapaH | tasmAdetad brahma nAma rUpamannaM cha jAyate ||\rdq{} \rdq{}na tasya kartA karaNaM cha vidyate na tatsamashchAbhyadhikashcha dR^ishyate | parAsya shaktirvividhaiva shrUyate svAbhAvikI j~nAnabalakriyA cha ||\rdq{} \ldq{}vij~nAnamAnandaM brahma |\rdq{} ityAdyAH shrutayaH sarvaj~nasarvashaktipramAnandarUpaM hiraNyagarbhAdisakalasiddhikAraNaM parameshvaraM pratipAdayanti sahasrashaH | na chaitAsAm anyaparatvaM sambhavati\, upakramAdiShaDvidhali~NgAnAM parameshvara evopalambhAt | na cha kArya evArthe vedasya prAmANyaM siddhamiti vAchyam | kAryaparatvasya prAmANyAprayokatvAt\, \ldq{}chaityaM vandeta svargakAma\rdq{} ityAdinAstikavAkyasyApi prAmANyaprasa~NgAt | tatra cha duShTakaraNatvenaivAprAmANye prAmANyam aduShTakaraNtvenaiveti kAryaparatvam aprayojakam | tasmAt prayojanavadabAdhitAj~nAtaj~nApakatvameva prAmANyaM na kAryaparatvaM cheti vistR^itamanyatra | evaM siddhe parameshvare tadvisheShanirUpaNaM kriyate | tatra pa~nchadhA viShNuriti muktAphalakArAH | tathAhi\-\-\-\-\-sAkAranirAkArabhedena prathamaM dvidhA | tatra nirAkAra ekarUpa eva | sAkArashchaturdhA\-\-\-\-\- puruSho brahmA viShNurmaheshvarashcheti | evameva shivatantre vyaktam \-\-\-\-\- \ldq{}brahmA viShNurmahAdeva Ishvarashcha sadAshivaH |\rdq{} iti | tatra sadAshivo nirAkArashcheti nirupAdhichaitanyasvarUpaH siddha ekaH puruShaH | Ishvarashcheti guNatrayAvachChinnamAyopAdhirekaH\, rajoguNAvachChinno brahmA\, sattvaguNAvachChinno viShNuH\, tamoguNAvaChinno rudra iti | nR^isiMhatApanIye tu chaturdhA vibhAga uktaH\-\-\-\-\-\-\ldq{}oto.anuj~nAtA anuj~nAvikalpaH\rdq{} iti | tatra pa~nchIkR^itamahAbhUtAbhimAnI virAT tadantaryAmI paramAtmA otaH sthUla uchyate\, sa evAniruddhaH | evamapa~nchIkR^itamahAbhUtAbhimAnI jIvo hiraNyagarbhaH\, tadantaryAmI anuj~nAtA paramAtmA sUkShma uchyate\; sa eva pradyumnaH | guNatrayAvachChinnamAyopAdhiravyAkR^itarUpaH sarvabIjam anuj~nochyate\; sa eva sa~NkarShaNaH | ayameva puruSha Ishvarashcha prAguktaH | etasyaiva bhedA brahmaviShNumaheshvarAH\, triguNAvachChinna ekaikaguNAvachChinnasyAntarbhAvAt | ata eva pR^itha~N noktAH | sarvopAdhivinirmuktastvavikalpo vAsudevaH paramAtmA mokShAvalambanam | sa eva sadAshivo nirAkArashcha | eteShAM chaturNAM jAgratsvapnasuShuptaturIyabhedena ShoDashAvasthA bhavanti | tathAhi\-\-\-\-\-\-chakShurAdikaraNavR^ittyA sthUlaviShayaparij~nAnaM jAgrajjAgaraNaM\, bAhyakaraNavyApArashUnyamano\\- vR^ittyAvidyAvR^ittyA vA jAyamAnaM smaraNavibhramAdi jAgratsvapnaH\, bAhyAntarviShayAnubhavastabdhabhAvam antareNa kevalasyaivAvasthAnaM stabdhIbhAvAparaparyAyaM jAgratsuShuptiH\, bAhyAntarviShayAnubhavastabdhIbhAvavyatirekeNa puNyapa~njaparipAkAdaj~nasyApi sAkShimAtrAnubhavo gurUpadeshAt tvampadalakShyashuddhasAkShimAtrAnubhavo vA jAgaraNaMturIyamiti chaturvidhaM jAgaraNam | tathA svapne.api devatAdiprasAdAd yantrAdiprAptiH svapnajAgaraNaM svApnairevendriyaiH svapne rUpAdyanubhavo vA\, svapne.api svapno.ayaM mayA dR^iShTa ityanubhavaH svApnamanasaiva smaraNAdikaM vA svapnasvapnaH\, svapne.api stabdhIbhAvarUpA prabodhe vaktumashakyA kAchid vR^ittiH svapnasuShuptiH\, evaM svapne.api puNyapu~njaparipAkAdvA tatratyAchAryopadeshAd vA ahameva sarvo.asmIti vedArthAnubhavaH svapnaturIyamiti chaturvidhaH svapnaH | evaM sarvabAhyAntaHkaraNavR^ittishUnyA j~nAnamAtrasheShApi suShuptyavasthA j~nAnasya guNatrayabhedAbhyA(sAt) sattvamAtravR^ittimatI bhavati sukham aham asvApsamiti parAmarshajanikA\, sA suShuptijAgaraNam | evaM rajomAtravR^ittimatI duHkham aham asvApsamiti parAmarshahetuH sA suShuptisvapnaH\, tathA tamomAtravR^ittimatI gADhamUDho.aham Asamiti parAmarshakAraNam sA suShuptisuShuptiH\, etAdR^ishasarvavR^ittishUnyA tu sAkShichinmAtrarUpA sA suShuptiturIyamiti chaturvidhA suShuptiH | sarvAvasthAtrayaM parityajya turIyAvasthaivAdeyA vAsudevaparyavasAyinI | etAstisro.avasthAH aj~navij~nasAdhAraNyaH | turIyAvasthA tu vij~nasyaiva | sApi chaturvidhA sarvavyaShTInAM samaShTyanatirekAdAtmAnaM sarvasthUlasamaShTirUpaM virAjaM brahmANDamayavigrahaM j~nAtvA sarvasthUlAbhimAnijIvachaitanyasya tadantaryAmyaniruddhachaitanyenAbhedaj~nAnaM turIyajAgaraNam | evaM sarvasthUlAnAM tatkAraNabhUtasUkShmAnatarekAdapa~nchIkR^itamahAbhUtavigrahaM hiraNyagarbham AtmAnaM j~nAtvA tadabhimAnijIvachaitanyasya tadantaryAmipradyumnachaitanyenAbhedaj~nAnaM turIyasvapnaH | evaM sthUlasUkShmayoH kAraNAnatirekAt sarvakAraNam avyAkR^itam aj~nAnamAtropAdhim AtmAnaM j~nAtvA tatpratibimbitajIvachaitanyasya bimbabhUtAntaryAmisa~NkarShaNachaitanyenAbhedaj~nAnaM turIyasuShuptiH | jaDasya sarvasya kalpitatvenAdhiShThAnachaitanyAnatirekAt sarvopAdhishUnyaM tvampadalakShyam AtmAnaM j~nAtvA advitIyashuddhachaitanyena pUrNena sahAbhedaparij~nAnAt tadrUpeNaivAvasthAM turIyaturIyam | etA evautAnuj~nAtranuj~nAvikalpAkhyAH sthUlasUkShmabIjasAkShibhUtA akArokAramakAro~NkAravAchyA aniruddhapradyumnasa~NkarShaNavAsudevarUpeNa paryavasyanti chatasro.avasthAH | atra pratyekaM mantrAstannyAsAdayashcha gurUpadeshAdavaseyAH kimadhikena || iti shrImadhusUdanasarasvatIvirachitaH IshvarapratipattiprakAshaH samAptaH | ## Encoded and proofread by Sunder Hattangadi \medskip\hrule\obeylines Please send corrections to sanskrit@cheerful.com Last updated \today https://sanskritdocuments.org \end{document}