% Text title : abhinayadarpaNam % File name : abhinayadarpaNam.itx % Category : nATyashAstra, major\_works % Location : doc\_z\_misc\_major\_works % Author : Nandikeshvara % Transliterated by : Ryan Armstrong ryanarm at gmail.com % Proofread by : Ryan Armstrong, Krithi Durbaka % Latest update : February 14, 2021 % Send corrections to : sanskrit at cheerful dot c om % % This text is prepared by volunteers and is to be used for personal study % and research. The file is not to be copied or reposted for promotion of % any website or individuals or for commercial purpose without permission. % Please help to maintain respect for volunteer spirit. % \documentstyle[11pt,multicol,itrans]{article} #include=ijag.inc #endwordvowel=.h \portraitwide \parindent=100pt \let\usedvng=\Largedvng % for 1 column \pagenumbering{itrans} \def\engtitle#1{\hrule\medskip\centerline{\LARGE #1}} \def\itxtitle#1{\medskip\centerline{\LARGEdvng #1}\medskip\hrule} \def\endtitles{\medskip\obeyspaceslines} %% \begin{document} \engtitle{.. Abhinayadarpanam by Nandikeshvara ..}## \itxtitle{.. nandikeshvaravirachitam abhinayadarpaNam ..}##\endtitles ## \section{namaskiyA} A~NgikaM bhuvanaM yasya vAchikaM sarvavA~Nmayam | AhArya chandratArAdi taM numaH sAttvikaM shivam || 1|| \section{nATyotpattiH} nATyavedaM dadau pUrvaM bharatAya chaturmukhaH | tatashcha bharataH sArdhaM gandharvApsarasAM gaNaiH || 2|| nAya nR^ittaM tathA nR^ityamar shambhoH prayuktavAn | prayogamuddhataM smR^itvA svaprayuktaM tato haraH || 3|| taNDunA svagaNAgraNyA bharatAya nyadIdishat | lAsyamasyAgrataH prItyA pArvatyA samadIdishat || 4|| buddhvA.atha taNDavaM tANDormartyebhyo munayo.avadan | pArvatI tvanushAsti sma lAsya bANAtmajAmuShAm || 5|| tayA dvAravatIgopyastAbhiH saurAShTrayoShitaH | tAbhistu tattaddeshIyAstadashiShyanta yoShitaH || 6|| evaM paramparAprAptamettalloke pratiShThitam | \section{nATyaprashaMsA} R^igyajuH sAmavedebhyo vedAchchAtharvaNaH kramAt || 7|| pAThyaM chAbhinayaM gItaM rasAn sa~NgR^ihya padmajaH | vyarIrachachChAstramidaM dharmakAmArthamokShadam || 8|| kIrtiprAgalbhyasaubhAgyavaidadhynAM pravardhanam | audAryastheryadhairyANAM vilAsasya cha kAraNam || 9|| duHkhArtishokanirvedakhedavichChedakAraNam | api brahmaparAnandAdidamabhyadhikaM matam || 10|| jahAra nAradAdInAM chittAni kathamanyathA | \section{naTanabhedAH} etachchaturvidhopetaM naTanaM trividhaM smR^itam || 11|| nATyaM nR^ittaM nR^ityamiti munibhirbharatAdibhiH | \section{naTanaprayogakAlaH} draShTavye nATyanR^itye cha parvakAle visheShataH || 12|| nR^ittaM tatra narendrAnAmabhiSheke mahotsave | yAtrAyAM devayAtrAyAM vivAhe priyasa~Ngame || 13|| nagarANAmagArANAM praveshe putrajanmani | shubhArthibhiH prayoktavyaM mA~NgalyaM sarvakarmabhiH || 14|| \section{nATyaM} nATyaM tannATakaM chaiva pUjyaM pUrvakathAyutam | \section{nR^ittaM} bhAvAbhinayahInaM tu nR^ittamityabhidhIyate || 15|| \section{nR^ityaM} rasabhAvavya~njanAdiyuktaM nR^ityamitIryate | etannR^ityaM mahArAjasabhAyAM kalpayet sadA || 16|| sabhApatilakShaNaM \-\- shrImAn dhImAn vivekI vitaraNanipuNo gAnavidyApravINaH sarvaj~naH kIrtishAlI sarasaguNayuto hAvabhAveShvabhij~naH | mAtsaryadveShahInaH prakR^itihitasadAchArashIlo dayAlu\- rdhIro dAntaH kalAvAnabhinayachaturo.asau sabhAnAyakaH syAt || 17|| mantrilakShaNaM \-\- medhAsusthirabhAShaNaguNaparAH shrImadyasholampaTA bhAvaj~nA guNadoShabhedanipuNAH shR^i~NgAralIlAyutAH | madhyasthA nayakovidAH sahR^idayAH satpaNDitA bhAnti te bhAShAbhedavichakShaNAH sukavayo asya prabhormantriNaH || 18|| sabhAlakShaNaM \-\- sabhAkalpatarurbhAti vedashAkhopajIvitaH | shAstrapuShpasamAkIrNo vidvadbhramarashobhitaH || 19|| \section{sabhArachanA} evaMvidhaH sabhAnAthaH prA~Nmukho nivishena mudA | varteran pArshvayostasya kavimantrisuhR^ijjanAH || 20|| tadagre naTanaM kuryAt tat sthalaM ra~Nga uchyate | ra~Ngamadhye sthite pAtre tatsamIpe naTottamaH || 21|| dakShiNe tAladhArI cha pArshvadvandve mR^ida~Ngakau | tayormadhye gItakArI shrutikArastadantike || 22|| evaM tiShThet krameNaiva nATyAdau ra~NgamaNDalI | pAtralakShaNaM \-\- tanvI rUpavatI shyAmA pInonnatapayodharA || 23|| pragalbhA sarasA kAntA kushalA grahamokShayoH | vishAlalochanA gItavAdyatAlAnuvartinI || 24|| parArdhyabhUShAsampannA prasannamukhapa~NkajA | evaMvidhaguNopetA nartakI samudIritA || 25|| varjanIyapAtrANi \-\- puShpAkShI keshahInA cha sthUloShThI lambitastanI | atisthUlApyatikR^ishA atyuchchApyativAmanA || 26|| kubjA cha svarahInA cha dashaitA nATyavarjitAH | pAtrasya prANAH \-\- javaH sthiratvaM rekhA cha bhramarI dR^iShTirashramaH || 27|| medhA shraddhA vacho gItaM pAtraprANA dasha smR^itAH | evaMvidhena pAtreNa nR^ityaM kAryaM vidhAnataH || 28|| \section{ki~NkiNIlakShaNaM} susvarAshcha surUpAshcha sUkShmA nakShatradevatAH | ki~NkiNyaH kAMsyarachitA ekaikA~NgulikAntaram || 29|| badhnIyAnnIlasUtreNa granthibhishcha dR^iDhaM punaH | shatadvayaM shataM vApi pAdayornATyakAriNI || 30|| prArthanAdikaM \-\- vighneshaM murajAdhipaM cha gaganaM stutvA mahIM prArthayet tattadvAdyakadambakasya vidhinA pUjAvidhAmAnayet | AlapyAtimanoharAn bahuvidhIn sampAdya bhUyastathA gurvAj~nAmavalambya pAtramuchitaM shR^i~NgAramevArabhet || 31|| ra~NgAdhidevatAstutiH \-\- bharatakulabhAgyakalike bhAvarasAnandapariNatAkAre | jagadekamohanakale jaya jaya ra~NgAdhidevate devi || 32|| \section{puShpA~njaliH} vighnAnAM nAshanaM kartuM bhUtAnAM rakShaNAya cha | devAnAM tuShTaye chApi prekShakANAM vibhUtaye || 33|| shreyase nAyakasyAtra pAtrasaMrakShaNAya cha | AchAryashikShAsiddhArtha puShpA~njalimathArabhet || 34|| \section{nATyakramaH} evaM kR^itvA pUrvara~NgaM nR^ityaM kAryaM tataH param | nR^ityaM gItAbhinayanaM bhAvatAlayutaM bhavet || 35|| AsyenAlambayed gItaM hastenArthaM pradarshayet | chakShurbhyAM darshayed bhAvaM pAdAbhyAM tAlamAcharet || 36|| yato hastastato dR^iShTiryato dR^iShTistato manaH | yato manastato bhAvo yato bhAvastato rasaH || 37|| \section{abhinayaH} tatra tvabhinayasyaiva prAdhAnyamiti kathyate | A~Ngiko vAchikastadvadAhAryaH sAtviko.aparaH || 38|| chaturdhAbhinayas \- \section{A~NgikAbhinayaH} tatra A~Ngiko.a~NgairnidarshitaH | \section{vAchikAbhinayaH} vAchA virachitaH kAvyanATakAdi tu vAchikaH || 39|| \section{AhAryAbhinayaH} AhAryo hArakeyUraveShAdibhirala~NkR^itaH | \section{sAttvikAbhinayaH} sAttvikaH sAttvikairbhAvairbhAvaj~nena vibhAvitaH || 40|| stambhaH svedAmbu romA~nchaH svarabha~Ngo.atha vepathuH | vaivarNyamashru pralaya ityaShTau sAttvikAH smR^itAH || 41|| \section{A~NgikAbhinayasAdhanAni} tatrA~Ngiko.a~Ngapratya~NgopA~NgaistredhA prakAshataH | \section{a~NgAni} a~NgAnyastra shiro hastau vakShaH pArshvau kaTItaTau || 42|| pAdAviti ShaDuktAni grIvAmapyapare jaguH || \section{pratya~NgAni} pratya~NgAnyatha cha skandhau bAhU pR^iShThaM tathodaram || 43|| UrU ja~Nghe ShaDityAhurapare maNibandhakau | jAnunI kUrparAvetat trayamapyadhikaM jaguH || 44|| \section{upA~NgAni} grIvA syAdapyupA~Ngantu skandha evaM jagurbudhAH | dR^iShTibhrUpuTatArAshcha kapolau nAsikA hanU || 45|| adharo dashanA jihvA chubukaM vadanaM tathA | upA~NgAni dvAdashaiva shirasya~NgAntareShu cha || 46|| pArShNigulphau tathA~NgulyaH karayoH pAdayostale | etAni pUrvashAstrAnusAreNoktAni vai mayA || 47|| nR^ityamAtropayogIni kathyante lakShaNaiH kramAt | a~NgAnAM chalanAdeva pratya~NgopA~Ngayorapi || 48|| chalanaM prabhavettasmAt sarveShAM nAtra lakShaNam | shiromedAH \-\- samamudvAhitamadhomukhamAlolitaM dhutam || 49|| kampitaM cha parAvR^ittamutkShiptaM parivAhitam | navadhA kathitaM shIrShaM nATyashAstravishAradaiH || 50|| samashiraH \-\- nishchalaM samamAkhyAtaM yannatyunnativarjitam | viniyogaH \-\- nR^ityArambhe japAdau cha garve praNayakopayoH || 51|| stambhane niShkriyatve cha samashIrShamudAhR^itam | udvAhitashiraH \-\- udvAhitashiro j~neyamUrdhvabhAgonnatAnanam || 52|| viniyogaH \-\- dhvaje chandre cha gagane parvate vyomagAmiShu | tu~Ngavastuni saMyojyamudvAhitashiro budhaiH || 53|| adhomukhashiraH \-\- adhastAnnamitaM vaktramadhomukhamitIritam | viniyogaH \-\- lajjAkhedapraNAmeShu dushchintAmUrChayostathA || 54|| adhaHsthitArthanirdeshe yujyate.ambuni majjane | AlolitashiraH \-\- maNDalAkAramudbhrAntamAlolitaM shiro bhavet || 55|| viniyogaH \-\- nidrodvegagrahAveshamadamUrChAsu tanmatam | bhramaNe vikaToddAmahAsye chAlolitaM shiraH || 56|| dhutashiraH \-\- vAmadakShiNabhAgeShu chalitaM taddhutaM shiraH | viniyogaH \-\- nAstIti vachane bhUyaH pArshvadeshAvalokane || 57|| janAshvAse vismaye cha viShAde.anIpsite tathA | shItArte jvarite bhIte sadyaHpItAsave tathA || 58|| yuddhe yatne niShedhAdAvamarShe svA~NgavIkShaNe | pArshvAhvAne cha tasyoktaH prayogo bharatAdibhiH || 59|| kampitashiraH \-\- UrdhvAdhobhAgachalitaM tachChiraH kampitaM bhavet | viniyogaH \-\- roShe tiShTheti vachane prashne sa~NkhyopahUtayoH || 60|| AvAhane tarjane cha kampitaM viniyujyate | parAvR^ittashiraH \-\- parA~NmukhIkR^itaM shIrShaM parAvR^ittamitIritam || 61|| viniyogaH \-\- tat kAryaM kopalajjAdikR^ite baktrApasaraNe | anAdare kache tUNyAM parAvR^ittashiro bhavet || 62|| utkShiptashiraH \-\- pArshvordhvabhAgachalitamutkShiptaM kathyate shiraH | viniyogaH \-\- gR^ihANAgachChetyAdyarthasUchane paripoShaNe || 63|| a~NgIkAre prayoktavyamutkShiptaM nAma shIrShakam | parivAhitashiraH \-\- pArshvayoshchAmaramiva tataM chet parivAhitam || 64|| viniyogaH \-\- mohe cha virahe stotre santoShe chAnumodane | vichAre cha prayoktavyaM parivAhitashIrShakam || 65|| dR^iShTimedAH \-\- samamAlokitaM sAchIrlokitanimIlite | ullokitAnuvR^itte cha tathA chaivAvalokitam || 66|| ityaShTau dR^iShTibhedAH syuH kIrtitAH pUrvasUribhiH | samadR^iShTiH \-\- vIkShaNaM suranArIvat sAnandaM samavIkShaNam || 67|| viniyogaH \-\- nATyArambhe tulAyAM chApyanyachintAvinishchaye | Ashcharye devatArUpe samadR^iShTirudAhR^itA || 68|| AlokitadR^iShTiH \-\- AlokitaM bhavedAshubhramaNaM sphuTavIkShaNam | viniyogaH \-\- kulAlachakrabhramaNe sarvavastupradarshane || 69|| yA~nchayAM cha prayoktavyamAlokitanirIkShaNam | sAchIdR^iShTiH \-\- svasthAne tiryagAkAramapA~NgavalanaM kramAt || 70|| sAchIdR^iShTiriti j~neyA nATyashAstravishAradaiH | viniyogaH \-\- i~Ngite shmashrusaMsparshe sharalakShye shuke smR^itau || 71|| sUchanAyAM cha kAryANAM nATye sAchInirIkShaNam | pralokitadR^iShTiH \-\- pralokitaM parij~neyaM chalanaM pArshvabhAgayoH || 72|| viniyogaH \-\- ubhayoH pArshvayorvastu nirdeshe cha prasa~njite | chalane buddhijaDye cha pralokitanirIkShaNam || 73|| molitadR^iShTiH \-\- dR^iShTe rardhavikAshena mIlitA dR^iShTirIritA | viniyogaH \-\- AshIviShe pAravashye jape dhyAne namaskR^itau || 74|| unmAde sUkShmadR^iShTau cha mIlitA dR^iShTirIritA | ullokitadR^iShTiH \-\- ullokitamiti j~neyamUrdhvabhAge vilokanam || 75|| viniyogaH \-\- dhvajAgre gopure devamaNDale pUrvajanmani | aunnatye chandrikAdAvapyullokitanirIkShaNam || 76|| anuvR^ittadR^iShTiH \-\- UrdhvAdho vIkShaNaM vegAdanuvR^ittamitIritam | viniyogaH \-\- kopadR^iShTau priyAmantre anuvR^ittanirIkShaNam || 77|| avalokitadR^iShTiH \-\- adhastAddarshanaM yattadavalokitamuchyate | viniyogaH \-\- ChAyAloke vichAre cha charyAyAM paThanashrame || 78|| svA~NgAvalokane yAne.apyavalokitamuchyate | grIvAbhedAH \-\- sundarI cha tirashchInA tathaiva parivartitA || 79|| prakampitA cha bhAvaj~nairj~neyA grIvA chaturvidhA | sundarI prIvA \-\- tiryak cha~nchalitA grIvA sundarIti nigadyate || 80|| viniyogaH \-\- snehArambhe tathA yatne samyagarthe cha vistR^ite | sarasatvAnumode cha sA grIvA sundarI matA || 81|| tirashchInA grIvA \-\- pArshvayorurdhvabhAge tu chalitA sarpayAnavat | sA grIvA tu tirashchInetyuchyate nATyakovidaiH || 82|| viniyogaH \-\- svaDgashrame sarpagatyAM tirashchInA prayujyate | parivartitA grIvA \-\- savyApasavyachalitA grIvA yatrArdhachandravat || 83|| sA hi nATyakalAbhij~nairvij~neyA parivartitA | viniyogaH \-\- shR^i~NgAranaTane kAntakapoladvayachumbane || 84|| nATyatantravichAraj~naiH prayojyA parivartitA | prakampitA grIvA \-\- puraH pashchAt prachalanAt kapotIkaNThakampavat || 85|| prakampiteti sA grIvA nATyashAstre prashasyate | viniyogaH \-\- yuShmadasmaditi prokte deshInATye visheShataH || 86|| dolAyAM maNite chaiva prayoktavyA prakampitA | hastabhedAH \-\- athedAnIntu hastAnAM lakShaNaM prochyate mayA || 87|| asaMyutAH saMyutAshcha hastadvedhA nirUpitA | tatrAsaMyutahastAnAmAdau lakShaNamuchyate || 88|| asaMyutahastAH \-\- patAkastripatAko.ardhapatAkaH kartarImukhaH | mayUrAkhyo.ardhachandrashcha arAlaH shukatuNDakaH || 89|| muShTishcha shikharAkhyashcha kapitthaH kaTakAmukhaH | sUchI chandrakalA padmakoshaH sarpashirastathA || 90|| mR^igashIrShaH siMhamukhaH kA~NgulashchAlapadmakaH | chaturo bhramarashchaiva haMsAsyo haMsapakShakaH || 91|| shandaMsho mukulashcheva tAmrachUDastrishUlakaH | ityasaMyutahastAnAmaShTAviMshatirIritA || 92|| patAkahastaH \-\- a~NgulyaH ku~nchitA~NguShTaH saMshliShTAH prasR^itA yadi | sa patAkakaraH prokto nR^ityakarmavishAradaiH || 93|| viniyogaH \-\- nATyArambhe vArivAhe vane vastuniShedhane | kuchasthale nishAyAM cha nadyAmamaramaNDale || 94|| tura~Nge khaNDane vAyau shayane gamanodyame | pratApe cha prasAde cha chandrikAyAM ghanAtape || 95|| kavATapATane saptavibhaktyarthe tara~Ngake | vIthipraveshabhAve.api samatve chA~NgarAgake || 96|| AtmArthe shapathe chApi tUShNImbhAvanidarshane | tAlapatre cha kheTe cha dravyAdisparshane tathA || 97|| AshIrvAdakriyAyAM cha nR^ipashreShThasya bhAvane | tatra tatreti vachane sindhau cha sukR^itikrame || 98|| sambodhane puroge.api khaDgarUpasya dhAraNe | mAse saMvatsare varShadine sammArjane tathA || 99|| evamartheShu yujyante patAkahastabhAvanAH | tripatAkahastaH \-\- sa eva tripatAkaH syAdvakritAnAmikA~NguliH || 100|| viniyogaH \-\- makuTe vR^ikShabhAveShu vajre taddharavAsave | ketakIkusume dIpe vahnijvAlA vijR^imbhane || 101|| kapote patralekhAyAM bANArthe parivartane | yujyate tripatAko.ayaM kathito bharatottamaiH || 102|| ardhapatAkahastaH \-\- tripatAke kaniShTA ched vakritA.ardhapatAkikA | viniyogaH \-\- pallave phalake tIre ubhayoriti vAchake || 103|| krakache ChurikAyAM cha dhvaje gopurashR^i~NgayoH | yujyate.ardhapatAko.ayaM tattatkarmaprayogake || 104|| kattarImukhahastaH \-\- asyaiva chApi hastasya tarjanI cha kaniShThikA | bahiH prasArite dve cha sa karaH kartarImukhaH || 105|| viniyogaH \-\- strIpuMsayostu vishleShe viparyAsapade.api vA | luNThane nayanAnte cha maraNe bhedabhAvane || 106|| vidyudarthe.apyekashayyAvirahe patane tathA | latAyAM yujyate yastu sa karaH kartarImukhaH || 107|| mayUrahastaH \-\- asminnAmikA~NguShThau shliShTau chAnyAH prasAritAH | mayUrahastaH kathitaH karaTIkAvichakShaNaiH || 108|| viniyogaH \-\- mayUrAsye latAyAM cha shakune vamane tathA | alakasyApanayane lalATatilakeShu cha || 109|| nadyudakasya nikShepe shAstravAde prasiddhake | evamartheShu yujyante mayUrakarabhAvanAH || 110|| ardhachandrahastaH \-\- ardhachandrakaraH so.ayaM patAke.a~NguShThasAraNAt | viniyogaH \-\- chandre kR^iShNAShTamIbhAji galahastArthake.api cha || 111|| bhallAyudhe devatAnAmabhiShechanakarmaNi | bhukpAtre chodbhave kaTyAM chintAyAmAtmavAchake || 112|| dhyAne cha prArthane chApi a~NgAnAM sparshane tathA | prAkR^itAnAM namaskAre ardhachandro niyujyate || 113|| arAlahastaH \-\- patAke tarjanI vakrA nAmnA so.ayamarAlakaH | viniyogaH \-\- viShAdyamR^itapAneShu prachaNDapavane.api cha || 114|| shukatuNDahastaH \-\- asminnanAmikA vakrA shukatuNDakaro bhavet | viniyogaH \-\- bANaprayoge kuntArthe vA.a.alayasya smR^itikrame || 115|| marmotyAmugrabhAveShu shukatuNDo niyujyate | muShTihastaH \-\- melanAda~NgulInA~ncha ku~nchitAnAM talAntare || 116|| a~NguShThashchopariyuto muShTihasto.ayamIryate | viniyogaH \-\- sthire kachagrahe dArDhye vastvAdInAM cha dhAraNe || 117|| mallAnAM yuddhabhAve.api muShTihasto.ayamiShyate | shikharahastaH \-\- chenmuShTirunnatA~NguShThaH sa eva shikharaH karaH || 118|| viniyogaH \-\- madane kArmuke stambhe nishchaye pitR^ikarmaNi | oShThepraviShTarUpe cha radane prashnabhAvane || 119|| li~Nge nAstIti vachane smaraNe.abhinayAntike | kaTibandhAkarShaNe cha parirambhavidhikrame || 120|| ghaNTAninAde shikharo yujyate bharatAdibhiH | kapitthahastaH \-\- a~NguShThamUrdhnishikharo vakritA yadi tarjanI || 121|| kapitthAkhyaH karaH so.ayaM kIrtito nR^ittakovidaiH | viniyogaH \-\- lakShmyAM chaiva sarasvatyAM naTAnAM tAladhAraNe || 122|| godohane.apya~njane cha lIlAkusumadhAraNe | chelA~nchalAdigrahaNe paTasyaivAvaguNThane || 123|| dhUpadIpArchane chApi kapitthaH samprayujyate | kaTakAmukhahastaH \-\- kapitthe tarjanI chordhvamuChritA~NguShThamadhyamA || 124|| kaTakAmukhahasto.ayaM kIrtito bharatAgamaiH | viniyogaH \-\- kusumAvachaye muktAsragdAmnAM dhAraNe tathA || 125|| sharamadhyAkarShaNe cha nAgallIpradAnake | kastUrikAdivastUnAM peShaNe gandhavAsane || 126|| vachane dR^iShTibhAve.api kaTakAmukha iShyate | sUchIhastaH \-\- UrdhvaprasAritA yatra kaTakAmukhatarjanI || 127|| sUchIhastaH sa vij~neyo bharatAgamakovidaiH | viniyogaH \-\- ekArthe.api parabrahmabhAvanAyAM shate.api cha || 128|| ravau nagaryAM lokArthe tatheti vachane.api cha | yachChabde.api tachChabd vijanArthe.api tarjane || 129|| kArshye shalAke vapuShi Ashcharye veNibhAvane | Chatre samarthe pANau cha romAlyAM bherIvAdane || 130|| kulAlachakrabhramaNe rathA~NgamaNDale tathA | vivechane dinAnte cha sUchIhastaH prakIrtitaH || 131|| chandrakalAhastaH \-\- sUchyAma~NguShThamokShe tu karashchandrakalA bhavet | viniyogaH \-\- chandre mukhe cha prAdeshe tanmAtrAkAravastuni || 132|| shivasya mukuTe ga~NgAnadyAM cha laguDe.api cha | eShAM chandrakalA chaiva viniyojyA vidhIyate || 133|| padmakoshahastaH \-\- a~Ngulyo viralA ki~nchit ku~nchitAstalanimnagAH | padmakoshAbhidho hastastannirUpaNamuchyate || 134|| viniyogaH \-\- phale bilvakapitthAdau strINAM cha kuchakumbhayoH | Avarte kanduke sthAlyAM bhojane puShpakorake || 135|| sahakAraphale puShpavarShe ma~njarikAdiShu | japAkusumabhAve cha ghaNTArUpe vidhAnake || 136|| valmIke kamale.apyaNDe padmakosho vidhIyate | sarpashIrShahastaH \-\- patAkA namitAgrA chet sarpashIrShakaro bhavet || 137|| viniyogaH \-\- chandane bhujage mandre prokShaNe poShaNAdiShu | devasyodakadAneShu AsphAle gajakumbhayoH || 138|| bhujasthAne mallAnAM tu yujyate sarpashIrShakaH | mR^igashIrShahastaH \-\- asmin kaniShThikA~NguShThe prasR^ite mR^igashIrShakaH || 139|| viniyogaH \-\- strINAmarthe kapole cha chakramaryAdayorapi | bhItyAM vivAde nepathye AhvAne cha tripuNDrake || 140|| mR^igamukhe ra~NgamallyAM pAdasaMvAhane tathA | sarvasve milane kAmamandire ChatradhAraNe || 141|| sa~nchAre cha priyAhvAne yujyate mR^igashIrShakaH | siMhamukhahastaH \-\- madhyamAnAmikAgrAbhyAma~NguShTho mishrito yadi || 142|| sheShau prasAritau yatra sa siMhAsyakaro bhavet | viniyogaH \-\- home shashe gaje darbhachalane padmadAmani || 143|| siMhAnane vaidyapAke shodhane samprayujyate | kA~NgulahastaH \-\- padmakoshe.anAmikA chennamrA kA~NgulahastakaH || 144|| dhutashiraH \-\- lakuchasya phale bAlaki~NkiNyAM ghaNTikArthake | chakore kramuke bAlakuche kahlArake tathA || 145|| chAtake nAlikere cha kA~Ngulo yujyate karaH | alapadmahastaH \-\- kaniShThAdyA vakritAshcha viralAshchAlapadmakaH || 146|| viniyogaH \-\- vikachAbje kapitthAdiphale chAvartake kuche | virahe mukure pUrNachandre saundaryabhAvane || 147|| dhammille chandrashAlAyAM grAme choddhR^itakopayoH | taTAke shakaTe chakravAke kalakalArave || 148|| shlAghane so.alapadmashcha kIrtito bharatAgame | chaturahastaH \-\- tarjanyAdyAstatra shliShTAH kaniShThA prasR^itA yadi || 149|| a~NguShTho.anAmikAmUle tiryak chechchaturaH karaH | viniyogaH \-\- kastUryAM ki~nchidarthe cha svarNe tAmre cha lohake || 150|| Ardre khede rasAsvAde lochane varNabhedane | pramANe sarase mandagamane shakalIkR^ite || 151|| Anane ghR^itatailAdau yujyate chaturaH karaH | bhramarahastaH \-\- madhyamA~NguShThasaMyoge tarjanI vakritAkR^itiH || 152|| sheShAH prasAritAshchAsau bhramarAbhidhahastakaH | viniyogaH \-\- bhramare cha shuke pakShe sArase kokilAdiShu || 153|| bhramarAkhyashcha hasto.ayaM kIrtito bharatAgame | haMsAsyahastaH \-\- bhadhyamAdyAstrayo~NgulyaH prasR^itA viralA yadi || 154|| tarjanya~NguShThasaMshleShAt karo haMsAtyako bhavet | viniyogaH \-\- mA~Ngalye sUtrabandhe cha upadeshavinishchaye || 155|| romA~nche mauktikAdau cha dIpavartiprasAraNe | nikaShe mallikAdau cha chitre talle khane tathA || 156|| daMshe cha jalabandhe cha haMsAsyo yujyate karaH | haMsapakShahastaH \-\- sarpashIrShakare samyak kaniShThA prasR^itA yadi || 157|| haMsapakShaH karaH so.aya tannirUpaNamuchyate | viniyogaH \-\- ShaTsa~NkhyAyAM setubandhe nakharekhA~NkaNe tathA || 158|| pidhAne haMsapakSho.ayaM kathito bharatAgame | sandaMshastaH \-\- punaH punaH padmakoshaH saMshliShTo viralo yadi || 159|| sandaMshAbhidhahasto.ayaM kIrtito nR^ityakovidaiH | viniyogaH \-\- udare validAne cha vraNe kITe mahAbhaye || 160|| archane pa~nchasa~NkhyAyAM sandaMshAkhyo niyujyate | mukulahastaH \-\- a~Ngulopa~nchakaM chaiva melayitvA pradarshane || 161|| mukulAbhidhahasto.ayaM kIrtyate bharatAgame | kumude bhojane pa~nchabANe mudrAdidhAraNe || 162|| nAbhau cha kadalIpuShpe yujyate mukulaH karaH | tAmrachUDahastaH \-\- mukule tAmrachUDaH syAttarjanI vakritA yadi || 163|| viniyogaH \-\- kukkuTAdau vake kAke uShTre vatse cha lekhane | yujyate tAmrachUDAkhyaH karo bharatavedibhiH || 164|| trishUlahastaH \-\- niku~nchanayutA~NguShThakaniShThastu trishUlakaH | viniyogaH \-\- vilvapatre tritvayukte trishUlakara IritaH || 165|| vyAghrahastaH \-\- kaniShThA~NguShThanamane mR^igashIrShakare tathA | vyAghrahastaH sa vij~neyo bharatAgamakovidaiH || 166|| viniyogaH \-\- vyAghre bheke markaTe cha shuktau saMyujyate karaH | ardhasUchIhastaH \-\- kapitthe tarjanI UrdhvasAraNe tvardhasUchikaH || 167|| viniyogaH \-\- a~Nkure pakShishAvAdau bR^ihatkITe niyujyate | kaTakahastaH \-\- sandaMshe.apyurdhvabhAge tu madhyamAnAmikAnvayA || 168|| .... .... kaTako hasta uchyate | viniyogaH \-\- etasya viniyogastu .... .... darshane || 169|| AhvAnabhAvachalane .... .... | pallihastaH \-\- mayUre tarjanIpR^iShTho madhyamena yuto yadi || 170|| pallihastaH sa vij~neyaH pallAthai viniyujyate | abhinayavashAdeShAM saMyutatvaM prakIrtitam || 171|| mArgapradarshanaM teShAM kramAllakShyAnusArataH | saMyutahastAH \-\- a~njalishcha kapotashcha karkaTaH svastikastathA || 172|| DolAhastaH puShpapuTa utsa~NgaH shivali~NgakaH | kaTakAvardhanashchaiva kartarIsvastikastathA || 173|| shakaTaM sha~Nkhachakre cha sampuTaH pAshakIlakau | matsyaH kUrmoM varAhashcha garuDo nAgabandhakaH || 174|| khaTvA bheruNDa ityete sa~NkhyAtA saMyutAH karAH | trayoviMshatirityuktAH pUrvagairbharatAdibhiH || 175|| a~njalihastaH \-\- patAkAtalayoryogAda~njaliH kara IritaH | viniyogaH \-\- devatAguruviprANAM namaskAreShvanukramAt || 176|| kAryaH shiromukhorastho viniyoge.a~njalibudhaiH | kapotahastaH \-\- kapoto.asau karo yatra shliShTA.a.amUlAgrapArshvakaH || 177|| viniyogaH \-\- praNAme gurusambhAShe vinayA~NgIkR^iteShvayam | karkaTahastaH \-\- anyonyasyAntare yatrA~Ngulyo niHsR^itya hastayoH || 178|| antarbahirvA vartante karkaTaH so.abhidhIyate | viniyogaH \-\- samUhAgamane tundadarshane sha~NkhapUraNe || 179|| a~NgAnAM moTane shAkhonnamane cha niyujyate | svastikahastaH \-\- patAkayoH sanniyuktaH karayormaNibandhayoH || 180|| saMyogena svastikAkhyo makare viniyujyate | DolAhastaH \-\- patAka UrUdeshasthe DolAhasto.ayamiShyate || 181|| viniyogaH \-\- nATyArambhe prayoktavya iti nATyavido viduH | puShpapuTahastaH \-\- saMshliShTakarayoH sarpashIrShaH puShpapuTaH karaH || 182|| viniyogaH \-\- nIrAjanAvidhau vAriphalAdigrahaNe.api cha | sadhyAymayaidAne cha mantrapuShpe cha yujyate || 183|| utsa~NgahastaH \-\- AnyonyabAhudeshasthau mR^igashIrShakarau yadi | utsa~NgahastaH sa j~neyo bharatAgamavedibhiH || 184|| viniyogaH \-\- Ali~Ngane cha lajjAyAma~NgadAdipradarshane | bAlAnAM shikShaNe chAyamutsa~Ngo yujyate karaH || 185|| shivali~NgahastaH \-\- vAme.ardhachandro vinyastaH shikharaH shivali~NgakaH | viniyogaH \-\- viniyogastu tasyaiva shivali~Ngasya darshane || 186|| kaTakAvardhanahastaH \-\- kaTakAmukhayoH pANyoH svastiko maNibandhayoH | kaTakAvardhanAkhyaH syAditi nATyavido viduH || 187|| viniyogaH \-\- paTTAbhiSheke pUjAyAM vivAhAdiShu yujyate | kartarIsvastikahastaH \-\- kartarIsvastikAkArA kartarIsvastiko bhavet || 188|| viniyogaH \-\- shAkhAsu chAdrishikhare vR^ikSheShu cha niyujyate | shakaTahastaH \-\- bhramare madhyamA~NguShThaprasArAchChakaTo bhavet || 189|| viniyogaH \-\- rAkShasAbhinaye prAyaH shakaTo viniyujyate | sha~NkhahastaH \-\- shikharAntargatA~NguShTha itarA~NguShThasa~NgataH || 190|| tarjanyA yuta ashliShTaH sha~NkhahastaH prakIrtitaH | viniyogaH \-\- sha~NkhAdiShu prayojyo.ayamityAhurbharatAdayaH || 191|| chakrahastaH \-\- yatrArdhachandrau tirya~nchAvanyonyatalasaMspR^ishau | chakrahastaH sa vij~neyashchakrArthe viniyuyyate || 192|| sampuTahastaH \-\- ku~nchitA~Ngulayashchake proktaH sampuTahastakaH | viniyogaH \-\- vastvAchChAde sampuTe cha sampuTaH kara IritaH || 193|| pAshahastaH \-\- sUchyAM niku~nchite shliShTe tarjanyau pAsha IritaH | viniyogaH \-\- anyonyakalahe pAshe shR^i~NkhalAyAM niyujyate || 194|| kIlakahastaH \-\- kaniShThe ku~nchite shliShTe mR^igashIrShastu kIlakaH | viniyogaH \-\- snehe narmAnulApe cha kIlako viniyujyate || 195|| matsyahastaH \-\- karapR^iShTopari nyasto yatra hastastvadhomukhaH | ki~nchitprasAritA~NguShThakaniShTho matsyanAmakaH || 196|| viniyogaH \-\- etasya viniyogastu sammato matsyadarshane | kUrmahastaH \-\- ku~nchitAgrA~Ngulishchakre tyaktA~NguShThakaniShThakaH || 197|| kUrmahastaH sa vij~neyaH kUrmArthe viniyujyate | varAhahastaH \-\- mR^igashIrShe tvanyatare svoparyekaH sthite yadi || 198|| kaniShThA~NguShThayoryogAdvarAhakara IritaH | viniyogaH \-\- etasya viyogaH syAdvarAhArthapradarshane || 199|| garuDahastaH \-\- tiryaktalasthitAvardhachandrAva~NguShThayogataH | garuDahasta ast ityAhurgaruDArthe niyujyate || 200|| nAgabandhahastaH \-\- sarpashIrShasvastika~ncha nAgabandha itIritaH | viniyogaH \-\- etasya viniyogastu nAgabandhe hi sammataH || 201|| khaTrAhastaH \-\- chature chaturaM nyasya tarjanya~NguShThamokShataH | khaTvAhasto bhavedeSha khaTvAshivikayoH smR^itaH || 202|| bheruNDahastaH \-\- maNibandhe kapitthAbhyAM bheruNDakara iShyate | viniyogaH \-\- bheruNDe pakShidampatyorbheruNDo yujyate karaH || 203|| devahastAH \-\- athAtra brahmarudrAdidevatAbhinayakramAt | mUrtibhedena ye hastAsteShAM lakShaNamuchyate || 204|| brahmahastaH \-\- brahmaNashchaturo vAme haMsAsyo dakShiNe karaH | IshvarahastaH \-\- shambhorvAme mR^igashIrShastripatAkastu dakShiNe || 205|| viShNuhastaH \-\- hastAbhyAM tripatAkastu viShNuhastaH sa kIrtitaH | sarasvatIhastaH \-\- sUchIkR^ite dakShiNe cha vAme chAMsasamakR^itau || 206|| kapitthake.api bhAratyAH kara syAditi sammataH | pArvatIhastaH \-\- UrdhvAdhaH prasUtAvardhachandrAkhyau vAmadakShiNau || 207|| abhayo varadashchaiva pArvatyA kara IritaH | lakShmIhastaH \-\- aMsopakaNThe hastAbhyAM kapitthastu shriyaH karaH || 208|| vinAyakahastaH \-\- urogatAbhyAM hastAbhyAM kapittho vighnarAT karaH | ShaNmukhahastaH \-\- vAme kare trishUla~ncha shikharo dakShiNe kare || 209|| UrdhvaM gate ShaNmukhasya hastaH syAditi kIrtitaH \-\- manmathahastaH \-\- vAme kare tu shikharo dakShiNe kaTakAmukhaH || 210|| manmathasya karaH prokto nATyashAstrArthakovidaiH | indrahastaH \-\- tripatAkaH svastikashcha shakrahastaH prakIrtitaH || 211|| agnihastaH \-\- tripatAko dakShiNe tu vAme kA~NgulahastakaH | agnihastaH sa vij~neyo nATyashAstravishAradaiH || 212|| yamahastaH \-\- vAme pAshaM dakShiNe tu sUchI yamakaraH smR^itaH | nirR^itihastaH \-\- khaTvA cha shakaTashchaiva kIrtito nirR^iteH karaH || 213|| varuNahastaH \-\- patAko dakShiNe vAme shikharo vAruNaH karaH | yuhastaH \-\- arAlo dakShiNe haste vAme chArdhapatAkikA || 214|| dhR^itA chedvAyudevasya kara ityahdhIyate | kuverahastaH \-\- vAme padmaM dakShiNe tu gadA yakShapateH karaH || 215|| dashAvatArAhastAH \-\- matsyAvatArahastaH \-\- matsyahastaM darshayitvA tataH skandhasamau karau | dhR^ito matsyAvatArasya hasta ityabhidhIyate || 216|| kUrmAvatArahastaH \-\- kUrmahastaM darshayitvA tataH skandhasamau karau | dhR^itau kUrmAvatArasya hasta ityabhidhIyate || 217|| varAhAvatArahastaH \-\- darshayitvA varAhaM tu kaTipArshvasamau karau | dhR^itA varAhAvatArasya devasya kara iShyate || 218|| nR^isihAvatArahastaH \-\- vAme siMhamukhaM dhR^itvA dakShiNe tripatAkikA | narasiMhAvatArasya hasta ityuchyate budhaiH || 219|| vAmanAvatArahastaH \-\- UrdhvAdho dhR^itamuShTibhyAM savyAnyAbhyAM yadi sthitaH | sa vAmanAvatArasya hasta ityabhidhIyate || 220|| arashurAmAvatArahastaH \-\- vAmaM kaTitaTe nyasya dakShiNe.ardhapatAdhikA | dhR^itA parashurAmasya hasta ityabhidhIyate || 221|| rAmachandrAvatArahastaH \-\- kapittho dakShiNe haste vAme tu shikharaH karaH | UrdhvaM dhR^ito rAmachandrahasta ityuchyate budhaiH || 222|| alarAmAvatArahastaH \-\- patAko dakShiNe haste muShTirvAmakare tathA | balarAmAvatArasya hasta ityuchyate budhaiH || 223|| kR^iShNAvatArahastaH \-\- mR^igashIrShe tu hastAbhyAmanyonyAbhimukhe kR^ite | AsyopakaNThe kR^iShNasya hasta ityuchyate budhaiH || 224|| kalkyavatArahastaH \-\- patAko dakShiNe vAme tripatAkaH karo dhR^itaH | kalkyAkhyasyAvatArasya hasta ityabhidhIyate || 225|| atha tattajjAtIyahastAH \-\- rAkShasahastaH \-\- mukhe karAbhyAM shakaTau rAkShasAnAM karaH smR^itaH | brAhmaNahastaH \-\- karAbhyAM shikharaM dhR^itvA yaj~nasUtrasya sUchane || 226|| dakShiNena kR^ite tiryag brAhmaNAnAM karaH smR^itaH | kShatriyahastaH \-\- vAmena shikharaM tiryag dhR^itvAnyena patAkikA || 227|| dhR^itA yadi kShatriyANAM hasta ityabhidhIyate | vaishyahastaH \-\- kare vAme tu haMsAsyo dakShiNe kaTakAmukhaH || 228|| vashyahasto.ayamAkhyAto munibhirbharatAdibhiH | shUdrahastaH \-\- vAme tu shikharaM dhR^itvA dakShiNe mR^igashIrShakaH || 229|| shUdrahastaH sa vij~neyo munibhirbharatAdibhiH | yadaShTAdashajAtInAM karma tena karAH smR^itAH || 230|| tattaddeshajAnAmapi evamuhyaM budhottamaiH | bAndhavahastAH \-\- dampatihastaH \-\- vAme tu shikharaM dhR^itvA dakShiNe mR^igashIrShakaH || 231|| dhR^itaH strIpuMsayorhastaH khyAto bharatakovidaiH | mAtR^ihastaH \-\- vAme haste.ardhachandrashcha sandaMsho dakShiNe kare || 232|| AvartayitvA jaThare vAmahastaM tataH param | striyAH karo dhR^ito mAtR^ihasta ityuchyate budhaiH || 233|| viniyogaH \-\- jananyAM cha kumAryAM cha mAtR^ihasto niyujyate | pitR^ihastaH \-\- etasmin mAtR^ihaste tu shikhare dakShiNena tu || 234|| dhR^ite sati pitR^ihasta ityAkhyAto manIShibhiH | viniyogaH \-\- ayaM hastastu janake jAmAtari cha yujyate || 235|| shvashrUhastaH \-\- vinyasya kaNThe haMsAsyaM sandaMshaM dakShiNe kare | udare cha parAmR^ishya vAmahastaM tataH param || 236|| striyAH karo dhR^itaH shvashruhastastasyAM niyujyate | shvashurahastaH \-\- etasyAnte tu hastasya shikharo dakShiNe yadi || 237|| dhR^itashcha shvashurasyAyaM hasta ityuchyate budhaiH | bhartR^ibhrAtR^ihastaH \-\- vAme tu shikharaM dhR^itvA pArshvayoH kartarImukhaH || 238|| dhR^ito dakShiNahastena bhartR^ibhrAtR^ikaraH smR^itaH | nanAndR^ihastaH \-\- ante tvetasya hastasya strIhasto dakShiNe kare || 239|| dhR^ito nanAndR^ihastaH syAditi nATyavidAM matam | jyeShThakaniShThabhrAtR^ihastaH \-\- mayUrahastaH purataH pArshvabhAge cha darshitaH || 240|| jyeShThabhrAtuH kaniShThasyApyayaM hasta iti smR^itaH | putrahastaH \-\- sandaMshamudare nyasya bhrAmayitvA tataH param || 241|| dhR^ito vAmena shikharaM putrahastaH prakIrtitaH | nShAhastaH \-\- etadante dakShiNena strIhastashcha dhR^ito yadi || 242|| snuShAhasta iti khyAto bharatAgamakovidaiH | sapatnIhastaH \-\- darshayitvA pAshahastaM karAbhyAM strIkarAvubhau || 243|| dhR^itau sapatnIhastaH syAditi bhAvavido viduH | nR^ittahastAnAM gatayaH \-\- bhavanti nR^ittahastAnAM gatayaH pa~nchadhA bhuvi || 244|| UrdhvA.adharottarA prAchI dakShiNA cheti vishrutA | yathA syAt pAdavinyAstathaiva karayorapi || 245|| vAmA~NgabhAge vAmasya dakShiNe dakShiNasya cha | kuryAt prachalanaM hyetannR^ittasiddhAntalakShaNam || 246|| yato hastastato dR^iShTiryato dR^iShTistato manaH | yato manastato bhAvo yato bhAvastato rasaH || 247|| nR^ittahastaH \-\- patAkAsvastikAkhyashcha DolAhastastathA~njaliH | kaTakAvardhanashchaiva shakaTaH pAshakIlakau || 248|| kapitthaH shikharaH kUrmo haMsAsyashchAlapadmakaH | trayodashaite hastAH syurnR^ittasyApyupayoginaH || 249|| navagrahahastAH \-\- sUryahastaH \-\- aMsopakaNThe hastAbhyAmalapadmakapitthakaH | dhR^ito yadi karo hyeSha divAkarakaraH smR^itaH || 250|| chandrahastaH \-\- alapadmo vAmahaste dakShiNe cha patAtikA | nishAkarakaraH prokto bharatAgamadarshibhiH || 251|| kujahastaH \-\- vAme kare tu sUchI syAnmuShTihastastu dakShiNe | dhR^itashchennATyashAstraj~naira~NgArakakaraH smR^itaH || 252|| budhahastaH \-\- tiryagvAme cha muShTiH syAddakShiNe cha patAkikA | budhagrahakaraH prokto bharatAgamavedibhiH || 253|| guruhastaH \-\- hastAbhyAM shikharaM dhR^itvA yaj~nasUtrasya darshanam | R^iShibrAhmaNahasto.ayaM guroshchApi prakIrtitaH || 254|| shukrahastaH \-\- vAmochchabhAge muShTiH syAdadhastAddakShiNe tathA | shukragrahakaraH prokto bharatAgamavedibhiH || 255|| shanihastaH \-\- vAme kare tu shikharastrishUlo dakShiNe kare | shanaishcharakaraH prokto bharatAgamakovidaiH || 256|| rAhuhastaH \-\- sarpashIrSho vAmakare sUchI syAddakShiNe kare | rAhugrahakaraH prokto nATyavidyAdhipairjanaiH || 257|| ketuhastaH \-\- vAme kare tu sUchI syAddakShiNe tu patAkikA | ketugrahakaraH prokto bharatAgamadarshibhiH || 258|| pAdabhedAH \-\- vakShyate pAdabhedAnAM lakShaNaM pUrvasammatam | maNDalotplavane chaiva bhramarI pAdachArikA || 259|| chaturdhA pAdabhedAH syusteShAM lakShaNamuchyate | maNDalabhedAH \-\- sthAnakaM chAyatAlIDhaM pre~NkhaNapraritAni cha || 260|| pratyAlIDhaM khastikaM cha moTitaM samasUchikA | pArshvasUchIti cha dasha maNDalAnIritAnIha || 261|| sthAnakamaNDalaM \-\- kaTiM spR^iShTvA.ardhachandrAkhyapANibhyAM samapAdataH | samarekhatayA tiShThet tat syAt sthAnakamaNDalam || 262|| AyatamaNDalaM \-\- vitastyantaritau pAdau kR^itvA tu chaturasrakau | tiryak ku~nchitajAnubhyAM sthitirAyatamaNDalam || 263|| AlIDhamaNDalaM \-\- dakShiNA~Nghreshcha purataH vitastitritayAntaram | vinyased vAmapAdaM cha shikharaM vAmapANinA || 264|| kaTakAmukhahastashcha dakShiNena dhR^ito yadi | AlIDhamaNDalamiti vikhyAtaM bharatAdibhiH || 265|| pratyAlIDhamaNDalaM \-\- AlIDhasya viparyAsAt pratyAlIDhAkhyamaNDalam | pre~NkhaNamaNDalaM \-\- prasR^ityaikapadaM pArshve pArShNideshasya pAdataH || 266|| sthitvA.ante kUrmahastena sthitiH pra~NkhaNamaNDalam | preritamaNDalaM \-\- santADyaikaM padaM pArshve vitastitritayAntaram || 267|| tiryak ku~nchitajAnubhyAM sthitvA.atha shikharaM karam | vidhAya vakShyasyanyena prasR^itA cha patAkikA || 268|| pradarshayedidaM tajj~nAH preritaM maNDalaM jaguH | svastikamaNDalaM \-\- dakShiNottarataH kuryAt pAde pAdaM kare karam || 269|| vyAtyAsena tadA proktaM svastikaM nAma maNDalam | moTitamaNDalaM \-\- prapadAbhyAM bhuvi sthitvA jAnuyugmena saMspR^ishet || 270|| kramAd bhUtalamekaikaM tripatAkakaradvayam | kR^itvA tanmoTitaM nAma maNDalaM kathitaM budhaiH || 271|| samasUchImaNDalaM \-\- pAdAgrAbhyAM cha jAnubhyAM bhUtalaM saMspR^ishedyadi | maNDalaM samasUchIti kathitaM pUrvasUribhiH || 272|| pArshvasUchImaNDalam \-\- sthitvA pAdAgrayugmeNa jAnunaikena pArshvataH | saMspR^ished bhUtalaM pArshva sUchImaNDalamIritam || 273|| sthAnakabhedAH \-\- pAdavinyAsabhedena sthAnakaM ShaDvidhaM bhavet | samapAdaM chaikapAdaM nAgabandhastataH param || 274|| aindraM cha gAruDaM chaiva brahmasthAnamiti kramAt | samapAdasthAnaM \-\- sthitiH samAbhyAM pAdAbhyAM samapAdamiti smR^itam || 275|| viniyogaH \-\- puShpA~njalau devarUpe samapAdaM niyujyate | ekapAdasthAnaM \-\- jAnvAshritya padaikena sthitiH syAdekapAdakam || 276|| viniyogaH \-\- ekapAdaM tvidaM sthAnaM nishchale tapasi sthitam | nAgabandhasthAnaM \-\- pAdaM pAdena saMveShTya tathA pANiM cha pANinA || 277|| sthitiH syAnnAgabandhAkhyA nAgabandhe prayujyate | aindrakasthAnaM \-\- pAdamekaM samAku~nchya sthitvA.anyapadajAnunI || 278|| uttAnite karaM nyasya sthitiraindramitIritam | viniyogaH \-\- vAsave rAjabhAve cha sthAnamaindraM niyujyate || 279|| garuDasthAnakaM \-\- AlIDhamaNDale pashchAdatha jAnutalaM bhuvi | saMsthApya pANiyugmena vahana viralamaNDalam (?) || 280|| sthitistu garuDasthAnaM garuDe viniyujyate | brahmasthAnaM \-\- jAnupari padaM nyasya padasyopari jAnu cha || 281|| sthitaM yadi bhaved brAhmaM japAdiShu niyujyate | utplavanabhedAH \-\- athotplavanabhedAnAM lakShaNaM parikathyate || 282|| alagaM kartarI vA.ashvo.atplavanaM moTitaM tathA | kR^ipAlagamiti khyAtaM pa~nchadhotplavanaM budhaiH || 283|| alagotplavanaM \-\- utplutya pArshvayugalaM kaTideshe tu vinyaset | badhvA karAbhyAM shikharau alagotplavanaM bhavet || 284|| utplavanakartarI \-\- utplutya prapadaiH savyapAdasyaikasya pR^iShThataH | kartarI vinyasedeShA syAdutpluvanakartarI || 285|| adhomukhaM cha shikharaM kaTau hastaM nyasediha | ashvotplavanaM \-\- puraH pAdaM samutplutya pashchAtpAdaM niyojayet || 286|| karau tu tripatAkhyau kR^itvA.ashvotplavanaM bhavet | moTitotplavanaM \-\- paryAyapArshvotplavanaM kartarIva tu moTitA || 287|| tripatAke cha karayoH kR^itvA shashvatprakAshanAt | kR^ipAlagotplavanaM \-\- pArShNimekaikapAdasya kaTau paryAyato nyaset || 288|| ardhachandrakalAmadhye nyastamanyat kR^ipAlagam | bhramarIlakShaNaM \-\- bhramaryA lakShaNAnyatra vakShye lakShaNabhedataH || 289|| utplutabhramarI chakrabhramarI garuDAbhidhA | tathaikapAdabhramarI ku~nchitabhramarI tathA || 290|| AkAshabhramarI chaiva tathA~NgabhramarIti cha | bhramaryaH sapta vij~neyA nATyashAstravishAradaiH || 291|| utplubhrmarI \-\- sthitvA samAbhyAM pAdAbhyAmutplutya bhrAmayedyadi | sarvA~NgamantarAle syAdutplutabhramarI tvasau || 292|| chakrannamarI \-\- bhuvi pAdau muhuH karShaMstripatAkau karau vahan | chakravad bhramate yatra sA chakrabhramarI bhavet || 293|| garuDabhramarI \-\- tiryak prasAryaikapAdaM pashchAjjAnu bhuvi kShipet | samyak prasArya bAhU dvau bhrAmayed garuDo bhavet || 294|| ekapAdabhramarI \-\- bhrAmayedekamekena pAdaM pAdena satvaram | sA tvekapAdabhramarI bhavediti vinishchitA || 295|| ku~nchitabhramarI \-\- niku~nchya jAnubhramaNaM ku~nchitabhramarI bhavet | AkAshabhramarI \-\- utplutya pAdau viralau kR^itvA pAdau prasArya cha || 296|| bhrAmayet sakalaM gAtramAkAshabhramarI bhavet | a~NgabhramarI \-\- vitastyantaritau pAdau kR^itvA~NgabhramaNaM tathA || 297|| tiThed yadi bhaveda~NgabhramarI bharatoditA | chArimedAH \-\- athAtra chAribhedAnAM lakShaNaM kathyate mayA || 298|| Adau tu chalanaM proktaM pashchAchcha~NkramaNaM tathA | saraNaM veginI chaiva kuTTanaM cha tataH param || 299|| luThitaM lolitaM chaiva tato viShamasa~ncharaH | chAribhedA amI aShTau proktA bharatavedibhiH || 300|| chalanachAri \-\- svasthAnAt svasya pAdasya chalanAchchalanaM bhavet | cha~NkramaNaM \-\- pAdayorbAhyapArshvAbhyAmutkShipyotkShiShya yatnataH || 301|| gatirbhavechcha~NkramaNaM varNitaM nATyakovidaiH | saraNaM \-\- chalanaM tu jalUkAvadekenAnyasya pArShNinA || 302|| tiryagAkarShayed bhUmiM karAbhyAM tu patAkike | dhR^itvA cha gamanaM yattu saraNaM tadudIritam || 303|| veginI \-\- pArShNiNA vA padArgreNa drutaM gatyA tu chAlanam | karAbhyAM chAlapadme cha tripatAke yathAkramam || 304|| dhR^itvA naTed yadi bhaved vegavattvena veginI | kuTTanaM \-\- pAShNinA vA padAgreNa samastena talena vA || 305|| yattADanaM bhUtalasya kuTTanaM tadudIritam | luThitaM \-\- svastikasthitipAdAgre kuTTanAlluThitaM bhavet || 306|| olita \-\- pUrvavat kuTTanaM kR^itvA mandaM mandamataH param | aspR^iShTabhUmeH pAdasya chAlanaM lolitaM bhavet || 307|| viShamasa~ncharaH \-\- veShTayitvA dakShiNena vAmaM vAmena dakShiNam | krameNa pAdaM vinyasya bhaved viShamasa~ncharaH || 308|| gatimedAH \-\- athAtra gatibhedAnAM lakShaNaM vakShyate kramAt | haMsI mayUrI cha mR^igI gajalIlA tura~NgiNI || 309|| siMhI bhuja~NgI maNDUkI gatirvIrA cha mAnavI | dashaitA gatayo j~neyA nATyashAstravishAradaiH || 310|| ha.NsIgatiH \-\- parivartya tanuM pArshvaM vitastyantaritaM shanaiH | ekaikaM tat padaM nyasya kapitthaM karayorvahan || 311|| haMsavadgamanaM yattu sA haMsI gatirIritA | mayUrIgatiH \-\- prapadAbhyAM bhUvi sthitvA kapitthaM karayorvahan || 312|| ekaikajAnuchalanAnmayUrI gatirIritA | mR^igIgatiH \-\- mR^igavad gamanaM vegAt tripatAkakarau vahan || 313|| purataH pArshvayoshchaiva yAnaM mR^igagatirbhavet | gajalIlAgatiH \-\- pArshvayostu patAkAbhyAM karAbhyAM vicharaMstataH || 314|| samapAdagatirmandaM gajalIleti vishrutA | tura~NgiNIgatiH \-\- utkShipya dakShiNaM padamulla~Nghya cha muhurmuhuH || 315|| vAmeNa shikharaM dhR^itvA dakShiNena patAkikAm | tura~NgiNI gatiH proktA nR^ittashAstravishAradaiH || 316|| siMhogatiH \-\- pAdAgrAbhyAM bhuvi sthitvA pura utplutya vegataH | karAbhyAM shikharaM dhR^itvA yAnaM siMhagatirbhavet || 317|| bhuja~NkIgatiH \-\- tripatAkakarau dhR^itvA pAshrvayorubhayorapi | pUrvavadgamanaM yattu sA bhuja~NgI gatirbhavet || 318|| maNDUkIgatiH \-\- karAbhyAM shikharaM dhR^itvA ki~nchit siMhIsamA gatiH | maNDUkI gatirityeShA prasiddhA bharatAgame || 319|| vIrAgatiH \-\- vAme tu shikharaM dhR^itvA dakShiNena patAkikA | dUrAdAgamanaM yattu vIrA gatirudIritA || 320|| mAnavIgatiH \-\- maNDalAkAravad bhrAntyA samAgatya muhurmuhuH | vAmaM karaM nyasya kaTau dakShiNe kaTakAmukham || 321|| mAnavI gatirityeShA prasiddhA pUrvasUribhiH | maNDalAni prayuktAni tavaivotplavanAni cha || 322|| bhramaryashchaiva chAryashcha gatayashcha parasparam | ekaikabhedasambandhAdanantAni bhavanti hi || 326|| etAshcha nartanavidhau shAstrataH sampradAyataH | satAmanugraheNaiva vij~na yau nAnyathA bhuvi || 324|| upariShTAduddhR^itAMshaH kevalaM ema\-AkhyAta\- pustake maNDalabhedebhyaH prAgadhiko dR^ishyate | artha aShTarasAH \-\- shR^i~NgAravIrakaruNAdbhutahAsyabhayAnakAH | bIbhatsarIdro cha rasA shR^i~NgAraH shuchirujjvalaH || avasthAbhedAH \-\- shrutyakShiprItihR^itsa~NgAH sa~Nkalpo jAgarastathA | tanutA chApi viShayanivR^ittishchAtrapA tathA || moho mUrChA cha maraNamityavasthAH prapashchatAH | chakShuHprItishcha chintA cha sa~Nkalpo guNakIrtanam || kriyAdveShashcha tApashcha lajjAtyAgastataH param | unmAdamUrChAmR^itaya ityavasthA smR^itAH paraiH || nayanairjanayed bhAvaM bhAvAt sparshaM samAcharet | sparshana dravamutpAdya ratiM pashchAt samAcharet || chintA \-\- kiM kariShyati kiM dhyAyet kvAste kiM vakvi bhAminI | itIva mAnasotkaNThA sA chintA parikIrtitA || sa~NkalpaH \-\- yAmi tAmaravindArkShI pivAmyadharapallavam | ramAmi nitarAM sArdhaM tayeti suTTaDhaM punaH || tAM vinA na hi jIvAmi saiva me paramaM dhanam | itaH paraM sA sharaNamiti sa~Nkalpa IritaH || guNakItanaM \-\- eShA maulivibhUShaNaM mR^igadR^ishAmeShA paraM jIvanaM tAM tyaktvA na hi ki~nchidasti sharaNaM yUnAM rasollAsinI | sA bhUShA bhuvanasya kimpunariyaM vAchA para jIvana\- mityevaM pratibhAti yA guNanutiH strIpumprabhede.api sA || kriyAdveShaH \-\- gachCha gachChasi chetAM to nAhaM kAntA na me patiH | tvaM cheti kathanaM yatra kathanaM dveSha uchyate || tApaH \-\- kiM karoti sumAstro mAM pa~nchabhibANasa~nchayaiH | tapatyanantaraM gAtraM tApo.asau parikIrtitaH || lajjAtyAgaH \-\- dorbhyAM samAshliShya payodharau tau prachumbya bimbAdharamAyatAkShyAH | sukhena suptaH shayane nishAyAmudbodhito.ahaM charaNAyudhena || unmAdaH \-\- chitre likhitamAlokya nAyakaM ka~nchanA~NganA | pariramya dR^iDhaM dorbhyAM chuchumbe gaNDayoramum || mUrChA \-\- yatrA~NganAyA vaikalyaM pa~nchaprANanirodhanam | asa~NgA yAmamAtraM sA mUrChA vAnyA mR^itirna hi || iti shrInandikeshvaravirachitaM abhinayadarpaNaM samAptam | ## Encoded by Ryan Armstrong ryanarm at gmail.com Proofread by Ryan Armstrong, Krithi Durbaka \medskip\hrule\obeylines Please send corrections to sanskrit@cheerful.com Last updated \today https://sanskritdocuments.org \end{document}