% Text title : naaTyashaastra adhyaaya 3 % File name : natya03.itx % Category : nATyashAstra, major\_works, bharata % Location : doc\_z\_misc\_major\_works % Author : Sage Bharata % Transliterated by : dpadmakar at hotmail.com % Proofread by : dpadmakar at hotmail.com % Latest update : May 24, 2001 % Send corrections to : sanskrit at cheerful dot c om % % This text is prepared by volunteers and is to be used for personal study % and research. The file is not to be copied or reposted for promotion of % any website or individuals or for commercial purpose without permission. % Please help to maintain respect for volunteer spirit. % \documentstyle[11pt,multicol,itrans]{article} #include=ijag.inc #endwordvowel=.h \portraitwide \parindent=100pt \let\usedvng=\Largedvng % for 1 column \pagenumbering{itrans} \def\engtitle#1{\hrule\medskip\centerline{\LARGE #1}} \def\itxtitle#1{\medskip\centerline{\LARGEdvng #1}\medskip\hrule} \def\endtitles{\medskip\obeyspaceslines} %% \begin{document} \engtitle{.. Natya Shastra Chapter 3..}## \itxtitle{.. nATyashAstram adhyAyaH 3 ..}##\endtitles ## .. shrIrastu .. bharatamunipraNItaM nATyashAstram.h atha tR^itIyodhyAyaH . sarvalaxaNasa.npanne kR^ite nATyagR^ihe shubhe . gAvo vaseyuH saptAha.n saha japyaparairdvijaiH .. 1.. tato.adhivAsayedveshma ra~NgapITha.n tathaiva cha . mantrapUtena toyena proxitA~Ngo nishAgame .. 2.. yathAsthAnAntaragato dIxitaH prayataH shuchiH . trirAtropoShito bhUtvA nATyAchAryo.ahatAmbaraH .. 3.. namaskR^itya mahAdeva.n sarvalokodbhavaM bhavam.h . jagatpitAmaha.n chaiva viShNumindra.n guha.n tathA .. 4.. sarasvatI.n cha laxmI.n cha siddhi.n medhA.n dhR^iti.n smR^itim.h . soma.n sUrya.n cha maruto lokapAlA.nstathAshvinau .. 5.. mitramagni.n surAnvarNAn rudrAnkAla.n kali.n tathA . mR^ityu.n cha niyati.n chaiva kAladaNDa.n tathaiva cha .. 6.. viShNupraharaNa.n chaiva nAgarAja.n cha vAsukim.h . vajra.n vidyutsamudrA.nshcha gandharvApsaraso munIn.h .. 7.. bhUtAn pishAchAn yaxA.nshcha guhyakA.nshcha maheshvarAn.h . asurAnnATyavighnA.nshcha tathA.anyAndaityarAxasAn.h .. 8.. tathA nATyakumArIshcha mahAgrAmaNyameva cha . yaxA.nshcha guhyakA.nshchaiva bhUtasa~NghAstathaiva cha .. 9.. etA.nshchAnyA.nshcha devarShInpraNamya rachitA~njaliH . yathAsthAnAntaragatAnsamAvAhya tato vadet.h .. 10.. bhavadbhirno nishAyA.n tu kartavyaH samparigrahaH . sAhAyya.n chaiva dAtavyamasminnATye sahAnugaiH .. 11.. sampUjya sarvAnekatra kutapa.n samprayujya cha . jarjarAya prayu~njIta pUjA.n nATyaprasiddhaye .. 12.. tvaM mahendrapraharaNa.n sarvadAnavasUdanam.h . nirmitassarvadevaishcha sarvavighnanibarhaNa .. 13.. nR^ipasya vijaya.n sha.nsa ripUNA.n cha parAjayam.h . gobrAhmaNashiva.n chaiva nATyasya cha vivardhanam.h .. 14.. eva.n kR^itvA yathAnyAyamupAsya.n nATyamaNDape . nishAyA.n tu prabhAtAyAM pUjanaM prakramediha .. 15.. ArdrAyA.n vA maghAyA.n vA yAmye pUrveShu vA triShu . AshleShAmUlayorvApi kartavya.n ra~NgapUjanam.h .. 16.. AchAryeNa tu yuktena shuchinA dIxitena cha . ra~Ngasyodyotana.n kArya.n devatAnA.n cha pUjanam.h .. 17.. dinAnte dAruNe ghore muhUrte yamadaivate . Achamya tu yathAnyAya.n devatA vai niveshayat.h .. 18.. raktAH pratisarAH sUtra.n raktagandhAshcha pUjitAH . raktAH sumanasashchaiva yaccha raktaM phalaM bhavet.h .. 19.. yavaissiddhArthakairlAjairaxataiH shAlitaNDulaiH . nAgapuShpasya chUrNena vituShAbhiH priya~NgubhiH .. 20.. etairdravyairyuta.n kuryAddevatAnA.n niveshanam.h . AlikhenmaNDalaM pUrva.n yathAsthAna.n yathAvidhiH .. 21.. samantastashcha kartavya.n hastA ShoDasha maNDalam.h . dvArANi chAtra kurvIta vidhAnena chaturdisham.h .. 22.. madhye chaivAtra kartavye dve rekhe tiryagUrdhvage . tayoH kaxyAvibhAgena daivatAni niveshayat.h .. 23.. padmopaviShTaM brahmANa.n tasya madhye niveshayet.h . Adau niveshyo bhagavAnsArdhaM bhUtagaNaiH shivaH .. 24.. nArAyaNo mahendrashcha skandaH sUryo.ashvinau shashI . sarasvatI cha laxmIshcha shraddhA medhA cha pUrvataH .. 25.. pUrvadaxiNato vahnirniveshyaH svAhayA saha . vishvedevAH sagandharvA rudrAH sarpagaNAstathA .. 26.. daxiNena niveshyastu yamo mitrashcha sAnugaH . pitR^InpishAchAnuragAn guhyakA.nshcha niveshayat.h .. 27.. nairR^ityA.n rAxasA.nshchaiva bhUtAni cha niveshayat.h . pashchimAyA.n samudrA.nshcha varuNa.n yAdasAM patim.h .. 28.. vAyavyAyA.n dishi tathA sapta vAyUnniveshayet.h . tatraiva viniveshyastu garuDaH paxibhiH saha .. 29.. uttarasyA.n dishi tathA dhanada.n sa.nnivieshayet.h . nATyasya mAtR^Ishcha tathA yaxAnatha saguhyakAn.h .. 30.. tathaivottarapUrvAyA.n nandyAdyA.nshcha gaNeshvarAn.h . brahmarShibhUtasa.nghA.nshcha yathAbhAga.n niveshayat.h .. 31.. stambhe sanatkumAra.n tu daxiNe daxameva cha . grAmaNyamuttare stambhe pUjArtha.n sa.nnivishayet.h .. 32.. anenaiava vidhAnena yathAsthAna.n yathAvidhi . suprasAdAni sarvANi daivatAni niveshayat.h .. 33.. sthAne sthAne yathAnyAya.n viniveshya tu devatAH . tAsAM prakurvIta tataH pUjana.n tu yathArhataH .. 34.. devatAbhyastu dAtavya.n sitamAlyAnulepanam.h . gandharvavahnisUryobhyo raktamAlyAnulepanam.h .. 35.. gandha.n mAlya.n cha dhUpa.n cha yathAvadanupUrvashaH . datvA tataH prakurvIta baliM pUjA.n yathAvidhiH .. 36.. brahmANaM madukarpeNa pAyasena sarasvatIm.h . shivaviShNumahendrAdyAH sampUjyA modakairatha .. 37.. ghR^itaudanena hutabhuksomarkau tu guDaudanaiH . vishvedevAH sagandharvA munayo madhupAyasaiH .. 38.. yamamitrau cha sampUjyAvapUpairmodakaistathA . pitR^InpishAchAnuragAn sarpiHxIreNa tarpayet.h .. 39.. pakvAnena tu mA.nsena surAsIthuphalAsavaiH . archayedbhUtasa.nghA.nshcha chaNakaiH palalAplutaiH .. 40.. anenaiva vidhAnena sampUjyA mattavAraNI . pakvAmena tu mA.nsena sampUjyA raxasA.n gaNAH .. 41.. surAmA.nsapradAneana dAnavAnpratipUjayet.h . sheShAndevagaNA.nstajdnyaH sApUpotkArikaudanaiH .. 42.. matsyaishcha piShTabhaxyaishcha sAgarAnsaritastathA . sampUjya varuNa.n chApi dAtavya.n ghR^itapAyasam.h .. 43.. nAnAphUlaphalashchApi munInsampratipUjayet.h . vAyU.nshcha paxiNashchaiva vichitrairbhaxyabhojanaiH .. 44.. mAtR^IrnATyasya sarvAstA dhanada.n cha sahAnugaiH . apUpairlAjikAmishrairbhaxyabhojyaishcha pUjayet.h .. 45.. evameShAM baliH kAryo nAnAbhojanasa.nshrayaH . punarmantravidhAnena balikarma cha vaxyate .. 46.. devadeva mahAbhAga sarvalokapitAmaha . mantrapUtamima.n sarvaM pratigR^ihNIShva me balim.h .. 47.. devadeva mahAbhAga gaNesha tripurAntaka . pragR^ihyatAM balirdeva mantrapUto mayodyataH .. 48.. nArAyaNAmitagate padmanAbha surottama . pragR^ihyatAM balirdeva mantrapUto mayArpitaH .. 49.. purandarAmarapate vajrapANe shatakrato . pragR^ihyatAM balirdeva vidhimantrapuraskR^itaH .. 50.. devasenApate skanda bhagavan sha~Nkarapriya . baliH prItena manasA ShaNmukha pratigR^ihyatAm.h .. 51.. (mahAdeva mahAyogindevadeva surottama . sa.npragR^ihya bali.n deva raxa vighnAtsadotthitAt.h .. ) devi devamahAbhAge sarasvati haripriye . pragR^ihyatAM balirmAtarmayA bhaktyA samarpitaH .. 52.. nAnAnimittasambhUtAH paulastyAH sarva eva tu rAxasendrA mahAsatvAH pratigR^ihNIta me balim.h .. 53.. laxmIH siddhirmatirmedhA sarvalokanamaskR^itAH . mantrapUtamima.n devyaH pratigR^ihNantu me balim .. 54.. sarvabhUtAnubhAvadnya lokajIvana mAruta . pragR^ihyatAM balirdeva mantrapUto mayodyataH .. 55.. devavaktra surashreShTha dhUmaketo hutAshana . bhaktyA samudyato deva baliH samprati gR^ihyatAm.h .. 56.. sarvagrahANAM pravara tejorAshe divAkara . bhaktyA mayodyato deva baliH samprati gR^ihyatAm.h .. 57.. sarvagrahapate soma dvijarAja jagatpriya . pragR^ihyatAmeSha balirmantrapUto mayodyataH .. 58.. mahAgaNeshvarAH sarve nandIshvarapurogamAH . pragR^itAM balirbhaktyA mayA samprati choditaH .. 59.. namaH pitR^ibhyaH sarvebhyaH pratigR^ihNantvimaM balim.h . (bhUtebhyashcha namo nitya.n yeShAmeSha baliH priyaH .) kAmapAla namo nitya.n yasyAya.n te vidhiH kR^itaH .. 60.. nAradastumbarushchaiva vishvAvasupurogamAH . parigR^ihNantu me sarve gandharvA balimudyatam.h .. 61.. yamo mitrashcha bhagavAnIshvarau lokapUjitau . imaM me pratigR^ihNItAM baliH mantrapuraskR^itam.h .. 62.. rasAtalagatebhyashcha pannagebhyo namo namaH . dishantu siddhi.n nATyasya pUjitAH pApanAshanAH .. 63.. sarvAmbhasAM patirdevo varuNo ha.nsavAhanaH . pUjitaH prItamAnastu sasamudranadInadaH .. 64.. vainateya mahAsatva sarvapaxipate vibho . pragR^ihyatAM balirdeva mantrapUto mayodyataH .. 65.. dhanAdhyaxo yaxapatirlokapAlo dhaneshvaraH . saguhyakassayaxashcha pratigR^ihNAtu me balim.h .. 66.. namo.astu nATyamAtR^ibhyo brAhmyAdyAbhyo namonamaH . sumukhIbhiH prasannAbhirbaliradya pragR^ihyatAm.h .. 67.. rudrapraharaNa.n sarvaM pratigR^ihNAtu me balim.h . viShNupraharaNa.n chaiva viShNubhaktyA mayodyatam.h .. 68.. tathA kR^itAntaH kAlashcha sarvaprANivadheshvarau . mR^ityushcha niyatishchaiva pratigR^ihNAtu me balim.h .. 69.. yAshchAsyAM mattavAraNyA.n sa.nshritA vastudevatAH . mantrapUtamima.n samyakpratigR^ihNantu me balim.h .. 70.. anye ye devagandharvA disho dasha samAshritAH . divyAntarixAbhaumAshcha tebhyashchAyaM baliH kR^itaH .. 71.. kumbha.n salilasampUrNaM puShpamAlApuraskR^itam.h . sthApayedra~Ngamadhye tu suvarNa.n chAtra dApayet.h .. 72.. (AtodyAni tu sarvANi kR^itvA vastrottarANi tu . gandhairmAlyaishcha dhUpaishcha bhaxyairbhojyaishcha pUjayet.h .. pUjayitvA tu sarvANi daivatAni yathAkramam.h . jarjarastvabhisampUjyaH syAttato vighnajarjaraH .. 73.. shveta.n shirasi vastra.n syAnnIla.n raudre cha parvaNi . viShNuparvaNi vai pIta.n rakta.n skandasya parvaNi .. 74.. mR^iDaparvaNi chitra.n tu deya.n vastra.n hitArthinA . sadR^isha.n cha pradAtavya.n dhUpamAlyAnulepanam.h .. 75.. AtodyAni tu sarvANi vAsobhiravaguNThayet.h . gandhairmAlyaishcha dhUpaishcha bhaxyabhojaishcha pUjayet.h .. 76.. sarvameva.n vidhi.n kR^itvA gandhamAlyAnulepanaiH . vighnajarjaraNArtha.n tu jarjara.n tvabhimantrayet.h .. 77.. atra vighnavinAshArthaM pitAmahamukhaissuraiH . nirmitastvaM mahAvIryo vajrasAro mahAtanuH .. 78.. shiraste raxatu brahmA sarvairdevaguNaiaH taha . dvitIya.n cha haraH parva tR^itIya.n cha janArdanaH .. 79.. chaturtha.n cha kumAraste pa~nchamaM pannagottamaH . nitya.n sarve.api pAntu tvA.n surArthe cha shivo bhava .. 80.. naxatre.abhijiti tva.n hi prasUto.ahitasUdana . jaya.n chAbhyudaya.n chaiva pArthivasya samAvaha .. 81.. jarjaraM pUjayitvaiavaM bali.n sarva.n nividya cha . agnau homa.n tataH kuryAnmantrAhuitipuraskR^itam.h .. 82.. hutAsha eva dIptAbhirulkAbhiH parimArjanam.h . nR^ipaternartakInA.n cha kuryAddIptyabhivardhanam.h .. 83.. abhidyotya sahAtodyairnR^ipati.n nartakIstathA . mantrapUtena toyena punarabhyuxya tAnvadet.h .. 84.. mahAkule prasUtAH stha guNaughaishchApyala~NkR^itAH . yadvo janmaguNopeta.n tadvo bhavatu nityashaH .. 85.. evamuktvA tato vAkya.n nR^ipatairbhUtaye budhaH . nATyayogaprasiddhyarthamAshiShassamprayojayet.h .. 86.. sarasvatI dhR^itirmedhA hrIH shrIrlaxmIssmR^itirmatiH . pAntu vo mAtaraH saumyAssiddhidAshcha bhavantu vaH .. 87.. homa.n kR^itvA yathAnyAya.n havirmantrapuraskR^itam.h . bhindyAtkumbha.n tatashchaiva nATyAchAryaH prayatnataH .. 88.. abhinne tu bhavetkumbhe svAminaH shatruto bhayam.h . bhinne chaiva tu vidnyeyaH svAminaH shatrusa.nxayaH .. 89.. bhinne kumbhe tatashchaiva nATyachAryaH prayatnataH . pragR^ihya dIpikA.n dIptA.n sarva.n ra~NgaM pradIpayet.h .. 90.. xveDitaiH sphoTitaishchaiva valgitaishcha pradhAvitaiH . ra~Ngamadhye tu tA.n dIptA.n sashabdA.n samprayojayet.h .. 91.. sha~NkhadundubhinirghoShairmR^ida~NgapaNavaistathA . sarvAtodyaiH praNaditai ra~Nge yuddhAni kArayet.h .. 92.. tatra cChinna.n va bhinna.n cha dArita.n cha sashoNitam.h . xataM pradIptamAyasta.n nimitta.n siddhilaxaNam.h .. 93.. samyagiShTastu ra~Ngo vai svAminaH shubhamAvahet.h . purasyAbAlavR^iddhasya tathA jAnapadasya cha .. 94.. duriShTastu tathA ra~Ngo daivatairduradhiShThitaH . nATyavidhvasana.n kuryAnnR^ipasya cha tathA.ashubham.h .. 95.. ya eva.n vidhimutsR^ijya yatheShTa.n samprayojayet.h . prApnotyapachaya.n shIghra.n tiryagyoni.n cha gacChati .. 96.. yadnyena sammita.n hyetadra~NgadaivatapUjanam.h . apUjayitvA ra~Nga.n tu naiva prexAM prayojayet.h .. 97.. pUjitAH pUjayantyete mAnitA mAnayanti cha . tasmAtsarvaprayatnena kartavya.n ra~NgapUjanam.h .. 98.. na tathA pradahatyagniH prabha~njanasamIritaH . yathA hyapaprayogastu prayukto dahati xaNAt.h .. 99.. shAstradnyena vinItena shuchinA dIxitena cha . nATyAchAryeNa shAntena kartavya.n ra~NgapUjanam.h ..100.. sthAnabhraShTa.n tu yo dadyAdbalimudvignamAnasaH . mantrahIno yathA hotA prAyashchittI bhavettu saH .. 101.. ityaya.n yo vidhirdR^iShTo ra~NgadaivatapUjane . nave nATyagR^ihe kAryaH prexAyA.n cha prayoktR^ibhiH .. 102.. iti bhAratIye nATyashAstre ra~NgadaivatapUjana.n nAma tR^itIyo.adhyAyaH samAptaH . ## Encoded by Padmakar Dadegaonkar dadegaonkar@yahoo.com \medskip\hrule\obeylines Please send corrections to sanskrit@cheerful.com Last updated \today https://sanskritdocuments.org \end{document}