% Text title : naaTyashaastra adhyaaya 5 % File name : natya05.itx % Category : nATyashAstra, major\_works, bharata % Location : doc\_z\_misc\_major\_works % Author : Sage Bharata % Transliterated by : dpadmakar at hotmail.com % Proofread by : dpadmakar at hotmail.com % Latest update : May 24, 2001 % Send corrections to : sanskrit at cheerful dot c om % % This text is prepared by volunteers and is to be used for personal study % and research. The file is not to be copied or reposted for promotion of % any website or individuals or for commercial purpose without permission. % Please help to maintain respect for volunteer spirit. % \documentstyle[11pt,multicol,itrans]{article} #include=ijag.inc #endwordvowel=.h \portraitwide \parindent=100pt \let\usedvng=\Largedvng % for 1 column \pagenumbering{itrans} \def\engtitle#1{\hrule\medskip\centerline{\LARGE #1}} \def\itxtitle#1{\medskip\centerline{\LARGEdvng #1}\medskip\hrule} \def\endtitles{\medskip\obeyspaceslines} %% \begin{document} \engtitle{.. Natya Shastra Chapter 5..}## \itxtitle{.. nATyashAstram adhyAyaH 5 ..}##\endtitles ## .. shrIrastu .. bharatamunipraNItaM nATyashAstram.h atha pUrvara~NgavidhAno nAma pa~nchamo.adhyAyaH . bharatasya vachaH shrutvA nATyasantAnakAraNam.h . punarevAbruvanvAkyamR^iShayo hR^iShTamAnasAH .. 1.. yathA nATyasya janmeda.n jarjarasya cha sambhavaH . vighnAnA.n shamana.n chaiva daivatAnA.n cha pUjanam.h .. 2.. tadasmAbhiH shruta.n sarva.n gR^ihItvA chAvadhAritam.h . nikhilena yathAtattvamichChAmo vedituM punaH .. 3.. pUrvara~NgaM mahAtejaH sarvalaxaNasa.nyutam.h . yathA buddhyAmahe brahma.nstathA vyAkhyAtumarhasi .. 4.. teShA.n tu vachana.n shrutvA munInAM bharato muniH . pratyuvAcha punarvAkyaM pUrvara~NgavidhiM prati .. 5.. pUrvara~NgaM mahAbhAgA gadato me nibodhata . pAdabhAgAH kalAshchaiva parivartAstathaiva cha .. 6.. yasmAdra~Nge prayogo.ayaM pUrvameva prayujyate . tasmAdayaM pUrvara~Ngo vidnyeyo dvijasattamAH .. 7.. asyA~NgAni tu kAryANi yathAvadanupUrvashaH . tantrIbhANDasamAyoagaiH pAThyayogakR^itaistathA .. 8.. pratyAhAro.avataraNa.n tathA hyArambha eva cha . AshrAvaNA vaktrapANistathA cha parighaT.hTanA .. 9.. sa~NghoTanA tataH kAryA mArgAsAritameva cha . jyeShThamadhyakaniShThAni tathaivAsAratAni cha .. 10.. etAni tu bahirgItAnyantaryavanikAgataiH . prayoktR^ibhiH prayojyAni tantrIbhANDakR^itAni cha ..11.. tataH sarvaistu kutapaiH sa.nyuktAnIha kArayet.h . vighaTya vai yavanikA.n nR^ittapAThyakR^itAni tu .. 12.. gItAnAM madrakAdInA.n yojyameka.n tu gItakam.h . vardhamAnamathApIha tANDava.n yatra yujyate .. 13.. tatashchotthApana.n kAryaM parivartanameva cha . nAndI shuShkAvakR^iShTA cha ra~NgadvAra.n tathaiva cha .. 14.. chAri chaiva tataH kAryA mahAchArI tathaiva cha . trikaM prarochanA.n chApi pUrvara~Nge bhavanti hi .. 15.. etAnya~NgAni kAryANi pUrvara~Ngavidhau dvijAH . eteShA.n laxaNamaha.n vyAkhyAsyAmyanupUrvashaH .. 16.. kutapasya tu vinyAsaH pratyAhAra iti smR^itaH . tathAvataraNaM prokta.n gAyikAnA.n niveshanam.h .. 17.. parigItakriyArambha Arambha iti kIrtitaH . Atodyara~njanArtha.n tu bhavedAshrAvaNAvidhiH .. 18.. vAdyavR^ittivibhAgArtha.n vaktrapANirvidhIyate . tantryojaHkaraNArtha.n tu bhavechcha parighaTTanA .. 19.. tathA pANivibhAgArthaM bhavetsa.nghoTanAvidhiH . tantrIbhANDasamAyogAnmArgAsAritamiShyate .. 20.. kalApAtavibhAgArthaM bhavedAsAritakriyA . kIrtanAddevatAnA.n cha dnyeyo gItavidhistathA .. 21.. ##[##ataH paraM pravaxyami hyutthApanavidhikriyAm.h .##]## yasmAdutthApayantyatra prayoga.n nAndipAThakAH . pUrvameva tu ra~Nge.asmi.nstasmAdutthApana.n smR^itam.h .. 22.. yasmAchcha lokapAlAnAM parivR^itya chaturdisham.h . vandanAni prakurvanti tasmAchcha parivartanam.h .. 23.. AshIrvachanasa.nyuktA nitya.n yasmAtprayujyate . devadvijanR^ipAdInA.n tasmAnnAndIti sa.ndnyitA .. 24.. atra shuShkAxaraireva hyavakR^iShTA dhruvA yataH . tasmAchChuShkAvakR^iShTeya.n jarjarashlokadarshitA .. 25.. yasmAdabhinayastvatra prathama.n hyavatAryate . ra~NgadvAramato dnyeya.n vAga~NgAbhinayAtmakam.h .. 26.. shR^i~NgArasya pracharaNAchchArI samparikIrtitA . raudrapracharaNAchchApi mahAchArIti kIrtitA .. 27.. vidUShakaH sUtradhArastathA vai pAripArshvakaH . yatra kurvanti sa~njalpa.n tachchApi trigataM matam.h .. 28.. upaxepeNa kAvyasya hetuyuktisamAshrayA . siddhenAmantraNA yA tu vidnyeyA sa prarochanA .. 29.. ataH paraM pravaxyAmi hyAshrAvaNavidhikriyAm.h . bahirgItavidhau samyagutpatti.n kAraNa.n tathA .. 30.. chitradaxiNavR^itau tu saptarUpe pravartite . sopohane sanirgIte devastutyabhinandite .. 31.. nAradAdyaistu gandharvaiH sabhAyA.n devadAnavAH . nirgIta.n shrAvitAH samyaglayatAlasamanvitam.h .. 32.. tachChrutvA tu sukha.n gAna.n devastutyabhinanditam.h abhavanxubhitAH sarve mAtsaryAddaityarAxasAH .. 33.. sampradhArya cha te.anyonyamityavochannavasthitAH . nirgIta.n tu savAditramida.n gR^ihNImahe vayam.h ..34.. saptarUpeNa santuShTA devAH karmAnukIrtanAt.h . vaya.n gR^ihNIma nirgIta.n tuShyAmo.atraiva sarvadA .. 35.. te tatra tuShTA daityAstu sAdhayanti punaH punaH . ruShTAshchApi tato devAH pratyabhAShanta nAradam.h .. 36.. ete tuShyanti nirgIte dAnavA saha rAxasaiH . praNashyatu prayogo.aya.n katha.n vA manyate bhavAn.h .. 37.. devAnA.n vachana.n shrutvA nArado vAkyamabravIt.h . dhAtuvAdyAshrayakR^ita.n nirgItaM mA praNashyatu .. 38.. kintUpohanasa.nyukta.n dhAtuvAdyavibhUShitam.h . bhaviShyatIda.n nirgIta.n saptarUpavidhAnataH .. 39.. nirgItenAvabaddhAshcha daityadAnavarAxasAH . na xobha.n na vighAta.n cha kariShyantIha toShitAH .. 40.. eva.n nirgItametattu daityAnA.n spardhayA dvijAH . devAnAM bahumAnena bahirgItamiti smR^itam.h .. 41.. dhAtubhishchitravINAyA.n gurulaghvaxarAnvitam.h . varNAla~NkArasa.nyuktaM prayoktavyaM budhairatha.. 42.. nirgIta.n geyate yasmAdapada.n varNayojanAt.h . asUyayA cha devAnAM bahirgItamida.n smR^itam.h ..43.. nirgIta.n yanmayA prokta.n saptarUpasamanvitam.h . utthApanAdika.n yachcha tasya kAraNamuchyate .. 44.. AshrAvaNAyA.n yuktAyA.n daityAstuShyanti nityashaH . vaktrapANau kR^ite chaiva nitya.n tuShyanti dAnavAH .. 45.. parighaT.hTanayA tuShTA yuktAyA.n rAxasA.n gaNAH . sa~NghoTanakriyAyA.n cha tuShyantyapi cha guhyakAH .. 46.. mArgAsAritamAsAdya tuShTA yaxA bhavanti hi . gItakeShu prayukteShu devAstuShyanti nityashaH ..47.. vardhamAne prayukte tu rudrastuShyati sAnugaH . tathA chotthApane yukte brahmA tuShTo bhavediha .. 48.. tuShyanti lokapAlAshcha prayukte parivartane . nAndIprayoge.atha kR^ite prIto bhavati chandramAH .. 49.. yuktAyAmavakR^iShTAyAM prItA nAgA bhavanti hi . tathA shuShkAvakR^iShTAyAM prItaH pitR^igaNo bhavet.h ..50.. ra~NgadvAre prayukte tu viShNuH prIto bhavediha . jarjarasya prayoge tu tuShTA vighnavinAyakAH .. 51.. tathA chAryA prayuktAyAmumA tuShTA bhavediha . mahAchAryA prayuktAyA.n tuShTo bhUtagaNo bhavet.h .. 52.. AshrAvaNAdichAryantametaddaivatapUjanam.h . pUrvara~Nge mayA khyAta.n tathA chA~Ngavikalpanam.h .. 53.. devastuShyanti yo yena yasya yanmanasaH priyam.h . tattathA pUrvara~Nge tu mayA proka.n dvijottamAH .. 54.. sarvadaivatapUjArha.n sarvadaivatapUjanam.h . dhanya.n yashasyamAyuShyaM pUrvara~Ngapravartanam.h ..55.. daityadAnavatuShTyartha.n sarveShA.n cha divaukasAm.h . nirgItAni sagItAni pUrvara~NgakR^itAni tu .. 56.. ##[##yA vidyA yAni shilpAni yA gatiryashcha cheShTitam.h . lokAlokasya jagatastadasminnATakAshraye .. ##]## nirgItAnA.n sagItAnA.n vardhamAnasya chaiva hi . dhruvAvidhAne vaxyAmi laxaNa.n karma chaiva hi .. 57.. prayujya gItakavidhi.n vardhamAnamathApi cha . gItakAnte tatashchApi kAryA hyutthApanI dhruvA .. 58.. adau dve cha chaturtha.n chApyaShTamaikAdashe tathA . gurvaxarANi jAnIyatpAde hyekAdashe tathA .. 59.. chatuShpadA bhavetsA tu chaturashrA tathaiva cha . chaturbhissannipAtaishcha trilayA triyatistathA .. 60.. parivartAshcha chatvAraH pANayastraya eva cha . jAtyA chaiva hi vishlokA tA.n cha tAlena yojayet.h .. 61.. shamyA tu dvikalA kAryA talo dvikala eva cha . punashchaikakalA shamyA sannipAtaH kalAtrayam.h .. 62.. evamaShTakalaH kAryaH sannipAto viachaxaNaiH . chatvAraH sannipAtAshcha parivartaH sa uchyate .. 63.. pUrva.n sthitalayaH kAryaH parivarto vichaxaNaiH . tR^itIye sannipAte tu tasyA bhANDagraho bhavet.h .. 64.. ekasminparivarte tu gate prApte dvitIyake . kAryaM madhyalaye tajdnyaiH sUtradhArapraveshanam.h .. 65.. puShpA~njali.n samAdAya raxAma~Ngalasa.nskR^itAH . shuddhavastrAH sumanasastathA chAdbhutadR^iShTayaH .. 66.. sthAnantu vaiShNava.n kR^itvA sauShThavA~NgapuraskR^itam.h . dIxitAH shuchayashchaiva pravisheyuH sama.n trayaH .. 67.. bhR^i~NgArajarjaradharau bhavetAM pAripArshvikau . madhye tu sUtrabhR^ittAbhyA.n vR^ittaH pa~nchapadI.n vrajet.h .. 68.. padAni pa~ncha gachCheyurbrahmaNo yajanechChayA . padAnA~nchApi vixepa.n vyAkhyAsyAmyanupUrvashaH .. 69.. tritAlAntaraviShkambhamutxipechcharaNa.n shanaiH pArshvotthAnotthita.n chaiva tanmadhye pAtayetpunaH .. 70.. eva.n pa~nchapadI.n gatvA sUtradhAraH sahetaraH . sUchI.n vAmapade dadyAdvixepa.n daxiNena cha .. 71.. puShpA~njalyapavargashcha kAryo brAhme.atha maNDale . ra~NgapIThasya madhye tu svaya.n brahmA pratiShThitaH .. 72.. tataH salalitairhastairabhivandya pitAmaham.h . abhivAdAni kAryANi trINi hastena bhUtale .. 73.. kAlaprakarShahetoshcha pAdAnAM pravibhAgataH . sUtradhArapraveshAdyo vandanAbhinayAntakaH .. 74.. dvitIyaH parivartastu kAryo madhyalayAshritaH . tataH para.n tR^itIye tu maNDalasya pradaxiNam.h ..75.. bhavedAchamana.n chaiva jarjaragrahaNa.n tathA . utthAya maNDalAttUrNa.n daxiNaM pAdamuddharet.h ..76.. vedha.n tenaiva kurvIta vixepa.n vAmakena cha . punashcha daxiNaM pAdaM pArshvasa.nstha.n samuddharet.h .. 77.. tatashcha vAmavedhastu vixepo daxiNasya cha . ityanena vidhAnena samyakkR^itvA pradixaNam.h .. 78.. bhR^i~NgArabhR^itamAhUya shaucha.n chApi samAcharet.h . yathAnyAya.n tu kartavyA tena hyAchamanakriyA .. 79.. AtmaproxaNamevAdbhiH kartavya.n tu yathAkramam.h . prayatnakR^itashauchena sUtradhAreNa yatnataH .. 80.. sannipAtasama.n grAhyo jarjaro vighnajarjaraH . pradaxiNAdyo vidnyeyo jarjaragrahaNAntakaH ..81.. tR^itIyaH parivartastu vidnyeyo vai drute laye . gR^ihItvA jarjara.n tvaShTau kalA japyaM prayojayet.h .. 82.. vAmavedha.n tataH kuryAdvixepa.n daxiNasya cha . tataH pa~nchapadI.n chaiva gachChettu kutaponmukhaH .. 83.. vAmavedhastu tatrApi vixepo daxiNasya tu . jarjaragrahaNAdyo.aya.n kutapAbhimukhAntakaH .. 84.. chaturthaH parivartastu kAryo drutalaye punaH . karapAdanipAtAstu bhavntyatra tu ShoDasha .. 85.. tryashre dvAdasha pAtAstu bhavanti karapAdayoH . vandanAnyatha kAryANi trINi hastena bhUtale .. 86.. AtmaproxaNamadbhishcha tryashre naiva vidhIyate . evamutthApana.n kArya.n tatastu parivartanam.h .. 87.. chaturashra.n laye madhye sannipAtairathAShTabhiH . yasyA laghUni sarvANi kevala.n naidhana.n guru .. 88.. bhavedatijagatyAntu sA dhruvA parivartanI . vArtikena tu mArgeNa vAdyenAnugatena cha .. 89.. lalitaiH pAdavinyAsairvandyA devA yathAdisham.h . dvikalaM pAdapatanaM pAdachAryA gataM bhavet.h . 90.. vAmapAdena vedhastu kartavyo nR^ittayoktR^ibhiH . dvitAlAntaraviShkambho vixepo daxiNasya cha .. 91.. tataH pa~nchapadI.n gachChedatikrAntaiH padaratha . tato.abhivAdana.n kuryAddevatAnA.n yathAdisham.h ..92.. vandeta prathamaM pUrvA.n disha.n shakrAdhidaivatAm.h . dvitIyA.n daxiNAmAshA.n vandeta yamadevatAm.h .. 93.. vandeta pashchimAmAshA.n tato varuNadaivatAm.h . chaturthImuttarAmAshA.n vandeta dhanadAshrayAm.h .. 94.. dishA.n tu vandana.n kR^itvA vAmavedhaM prayojayet.h . daxiNena cha kartavya.n vixepaparivartanam.h ..95.. prA~Ngmukhastu tataH kuryAtpuruShastrInapu.nsakaiH . tripadyA sUtrabhR^idrudrabrahmopendrAbhivAdanam.h .. 96.. daxiNa.n tu padaM pu.nso vAma.n strINAM prakIrtitam.h . punardaxiNameva syAnnAtyutxipta.n napu.nsakam.h .. 97.. vandeta pauruSheNesha.n strIpadena janArdanam.h . napu.nsakpadenApi tathaivAmbujasambhavam.h .. 98.. parivartanameva.n syAttasyAnte pravishettataH . chaturthakAraH puShpANi pragR^ihya vidhipUrvakam.h .. 99.. yathAvattena kartavyaM pUjana.n jarjarasya tu . kutapasya cha sarvasya sUtradhArasya chaiva hi .. 100.. tasya bhANDasamaH kAryastajdnyairgatiparikramaH . na tatra gAna.n kartavya.n tatra stobhakriyA bhavet.h .. 101.. chaturthakAraH pUjA.n tu sa kR^itvAntarhito bhavet.h . tato geyAvakR^iShTA tu chaturashrA sthitA dhruvA .. 102.. guruprAyA tu sA kAryA tathA chaivAvapANikA . sthAyivarNAshrayopetA kalAShTakavinirmitA .. 103.. ##[##chaturthaM pa~nchama.n chaiva saptama.n chAShTama.n tathA . laghUni pAde pa~NktyAntu sAvakR^iShTA dhruvA smR^itA .. ##]## sUtradhAraH paThettatra madhyama.n svaramAshritaH . nAndIM padairdvAdashabhiraShTabhirvA.apyala~NkR^itAm.h .. 104.. namo.astu sarvadevebhyo dvijAtibhyaH shubha.n tathA . jita.n somena vai rAdnyA shiva.n gobrAhmaNAya cha .. 105.. brahmottara.n tathaivAstu hatA brahmadviShastathA . prashAstvimAM mahArAjaH pR^ithivI.n cha sasAgarAm.h .. 106.. rAShTraM pravardhatA.n chaiva ra~NgasyAshA samR^iddhyatu . prexAkarturmahAndharmo bhavatu brahmabhAShitaH .. 107.. kAvyakarturyashashchAstu dharmashchApi pravardhatAm.h . ijyayA chAnayA nityaM prIyantA.n devatA iti .. 108.. nAndIpadAntareShveShu hyevamAryeti nityashaH . vadetA.n samyaguktAbhirvAgbhistau pAripArshvikau .. 109.. eva.n nAndI vidhAtavyA yathAvallaxaNAnvitA . tatashshuShkAvakR^iShTA syAjjarjarashlokadarshikA .. 110.. nava.n gurvAxarANyAdau ShaD.hlaghUni gurutrayam.h . shuShkAvakR^iShTA tu bhavetkalA hyaShTau pramANataH .. 111.. yathA ##-## digle digle digle digle jambukapalitakate techAm.h . kR^itvA shuShkAvakR^iShTA.n tu yathAvad.hdvijasattamAH .. 112.. tataH shlokaM paThedeka.n gambhIrasvarasa.nyutam.h . devastotraM puraskR^itya yasya pUjA pravartate .. 113.. rAdnyo vA yatra bhaktiH syAdatha vA brahmaNasstavam.h . gaditvA jarjarashloka.n ra~NgadvAre cha yatsmR^itam.h .. 114.. paThedanyaM punaH shloka.n jarjarasya vinAshanam.h . jarjara.n namayitvA tu tatashchArIM prayojayet.h .. 115.. pAripArshvikayoshcha syAtpashchimenApasarpaNam.h . a~NkitA chAtra kartavyA dhruvA madhyalayAnvitA .. 116.. chaturbhiH sannipAtaishcha chaturashrA pramANataH . Adyamantya.n chaturtha.n cha pa~nchama.n cha tathA guru .. 117.. yasyA.n hrasvAni sheShANi sA dnyeyA tva~NkitA budhaiH . asyAH prayoga.n vaxyAmi yathA pUrvaM maheshvaraH .. 118.. sahomayA krIDitavAnnAnAbhAvavicheShTataiH . kR^itvA.avahittha.n sthAna.n tu vAma.n chAdhomukhaM bhujam.h .. 119.. chaturashramuraH kAryama~nchitashchApi mastakaH . nAbhipradeshe vinyasya jarjara.n cha tulAdhR^itam.h .. 120.. vAmapallavahastena pAdaistAlAntarotthitaiH . gachChetpa~nchapadI.n chaiva savilAsA~NgacheShTitaiH .. 121.. vAmavedhastu kartavyo vixepo daxiNasya cha . shR^i~NgArarasasa.nyuktAM paThedAryA.n vichaxaNaH .. 122.. chArIshloka.n gaditvA tu kR^itvA cha parivartanam.h . taireva cha padaH kAryaM pashchimenApasarpaNam.h .. 123.. pAripArshvikahaste tu nyasya jarjaramuttamam.h . mahAchArI.n tatashchaiva prayu~njIta yathAvidhi .. 124.. chaturashrA dhruvA tatra tathA drutalayAnvitA . chaturbhissannipAtaishcha kalA hyaShTau pramANataH .. 125.. Adya.n chaturthamantya.n cha saptama.n dashama.n guru . laghu sheSha.n dhruvApAde chaturvi.nshatike bhavet.h .. 126.. ##(##yathA##-)## pAdatalAhatipAtitashaila.n xobhitabhUtasamagrasamudram.h . tANDavanR^ityamidaM pralayAnte pAtu jagatsukhadAyi harasya .. 127.. bhANDonmukhena kartavyaM pAdavixepaNa.n tataH . sUchI.n kR^itvA punaH kuryAdvixepaparivartanam.h .. 128.. atikrAntaiH salalitaiH pAdairdrutalayAnvitaiH . tritAlAntaramutxepairgachChetpa~nchapadI.n tataH .. 129.. tatrApi vAmavedhastu vixepo daxiNasya cha . taireva cha padaiH kAryaM prA~N.hmukhenApasarpaNam.h .. 130.. punaH padAni trINyeva gachChetprA~N.hmukha eva tu . tatashcha vAmavedhaH syAdvixepo daxiNasya cha .. 131.. tato raudrarasa.n shlokaM pAdasa.nharaNaM paThet . tasyAnte tu tripadyAtha vyAharetpAripArshvikau .. 132.. tayorAgamane kArya.n gAna.n narkuTakaM budhaiH . tathA cha bhAratIbhede trigata.n samprayojayet.h .. 133.. vidUShakastvekapadA.n sutradhArasmitAvahAm.h . asambaddhakathAprAyA.n kuryAtkathanikA tataH .. 134.. ##(##vitaNDA.n gaNDasa.nyuktA.n tAlikA~ncha prayojayet.h . kastiShThati jita.n kenetyAdikAvyaprarUpiNIm.h .. pAripArshvakasa~njalpo vidUShakavirUpitaH . sthApitaH sUtradhAreNa trigata.n samprayujyate ..##)## prarochanA cha kartavyA siddhenopanimatraNam.h . ra~Ngasiddhau punaH kArya.n kAvyavastunirUpaNam.h .. 135.. sarvameva vidhi.n kR^itvA sUchIvedhakR^itairatha . pAdairanAviddhagatairniShkrAmeyuH sama.n trayaH .. 136.. evameSha prayoktavyaH pUrvara~Ngo yathAvidhi . chaturashro dvijashreShThAstryashra.n chApi nibodhata .. 137.. ayameva prayogaH syAda~NgAnyetAni chaiva hi . tAlapramANa.n sa.nxipta.n kevala.n tu visheShakR^it.h .. 138.. shamyA tu dvikalA kAryA tAlo hyekakalastathA . punashchaikakalA shamyA sannipAtaH kalAdvayam.h .. 139.. anena hi pramANena kalAtAlalayAnvitaH . kartavyaH pUrvara~Ngastu tryashro.apyutthApanAdikaH .. 140.. Adya.n chaturtha.n dashamamaShTama.n naidhana.n guru . yasyAstu jAgate pAde sA tryashrotthApinI dhruvA .. 141.. vAdya.n gatiprachArashcha dhruvA tAlastathaiva cha . sa.nxiptAnyeva kAryANi tryashre nR^ittapravedibhiH .. 142.. vAdyagItapramANena kuryAda~NgavicheShTitam.h . vistIrNamatha sa.nxipta.n dvipramANavinirmitam.h .. 143.. hastapAdaprachArastu dvikalaH parikIrtitaH . chaturashre parikrAnte pAtAH syuH ShoDashaiva tu .. 144.. tryashre dvAdasha pAtAstu bhavanti karapAdayoH . etatpramANaM vidnyeyamubhayoH pUrvara~NgayoH .. 145.. kevalaM parivarte tu gamane tripadI bhavet.h . digvandane pa~nchapadI chaturashre vidhIyate .. 146.. AchAryabuddhyA kartavyastryashrastAlapramANataH . tasmAnna laxaNaM proktaM punaruktaM bhavedyataH .. 147.. evameSha prayoktavyaH pUrvara~Ngo dvijottamAH . tryashrashcha chaturashrashcha shuddho bhAratyupAshrayaH .. 148.. eva.n tAvadaya.n shuddhaH pUrvara~Ngo mayoditaH . chitratvamasya vaxyAmi yathAkAryaM prayoktR^ibhiH .. 149.. vR^itte hyutthApane viprAH kR^ite cha parivartane . chaturthakAradattAbhiH sumanobhirala~NkR^ite .. 150.. udAttairgAnairgandharvaiH parigIte pramANataH . devadundubhayashchaiva ninadaiyurbhR^isha.n yataH .. 151.. siddhAH kusumamAlAbhirvikireyuH samantataH . a~NgahAraishcha devyastA upanR^ityeyuragrataH .. 152.. yastANDavavidhiH prokto nR^ite piNDIsamanvitaH . rechakaira~NgahAraishcha nyAsopanyAsasa.nyutaH .. 153.. nAndIpadAnAM madhye tu ekaikasminpR^ithakpR^ithak.h . prayoktavyo budhaiH samyak.hchitrabhAvamabhIpsubhiH .. 154.. eva.n kR^itvA yathAnyAya.n shuddha.n chitraM prayatnataH . tataHparaM prayu~njIta nATaka.n laxaNAnvitam.h .. 155.. tatastvantarhitAH sarvA bhaveyurdivyayoShitaH . niShkrAntAsu cha sarvAsu nartakIShu tataH param.h .. 156.. pUrvara~Nge prayoktavyama~NgajAtamataHparam.h . eva.n shuddho bhavechchitraH pUrvara~Ngo vidhAnataH .. 157.. kAryo nAtiprasa~Ngo.atra nR^itAgItavidhiM prati . gIte vAdye cha nR^itte cha pravR^itte.atiprasa~NgataH .. 158.. khedo bhavetprayoktR^INAM prexakANA.n tathaiva cha . khinnAnA.n rasabhAveShu spaShTatA nopajAyate .. 159.. tataH sheShaprayogastu na rAgajanako bhavet.h . ##(##laxanena vinA bAhyalaxaNAdvistR^itaM bhavet.h .. lokashAstrAnusAreNa tasmAnnATyaM pravartate .. ##)## tryashra.n vA chaturashra.n vA shuddha.n chitramathApi vA .. 160.. prayujya ra~NgAnniShkrAmetsUtradhArH sahAnugaH . ##(##devapArthivara~NgAnAmAshIrvachanasa.nyutAm.h .. kavernAmaguNopetA.n vastUpaxeparUpikAm.h . laghuvarNapadopetA.n vR^ittaishchitrairala~NkR^itAm.h .. antaryavanikAsa.nsthaH kuryAdAshrAvaNA.n tataH . AshrAvanAvasAne cha nAndI.n kR^itvA sa sUtradhR^it.h .. punaH pravishya ra~Nga.n tu kuryAtprastAvanA.n tataH .##)## prayujya vidhinaiva.n tu pUrvara~gaM prayogataH .. 161.. sthApakaH pravishettatra sUtradhAraguNAkR^itiH . sthAna.n tu vaiShNava.n kR^itvA sauShThavA~NgapuraskR^itam.h .. 162.. pravishya ra~Nga.n taireva sUtradhArapadairvrajet.h . shthApaksya praveshe tu kartavya.arthAnugA dhruvA .. 163.. tryashrA vA chaturashrA vA tajdnyairmadhyalayAnvitA . kuryAdanantara.n chArI.n devarahmaNasha.nsinIm.h .. 164.. suvAkyamadhuraiH shlokernAnAbhasavarasAnvitaiH . prasAdya ra~Nga.n vidhivatkavernAma cha kIrtayet.h .. 165.. prastavA. tataH kuryAtkAvyaprakhyApanAshrayAm.h . uddhAtyakAdi kartavya.n kAvyopaxepaNAshryam.h ..166.. divye divyAshrayo bhUtvA mAnuShe mAnuShAshrayaH . divyamAnuShasa.nyoge divyo vA mAnuSho.api vA .. 167.. mukhabIjAnusadR^Isha.n nAnAmArgasamAshrayam.h . AvidhairupaxepaiH kAvyopaxepaNaM bhavet.h ..168.. prastAvyaiva.n tu niShkrAmetkAvyaprastAvakastataH . evameSha prayoktavyaH pUrvara~Ngo yathAvidhi .. 169.. ya imaM pUrvara~Nga.n tu vidhinaiva prayojayet.h . nAshubhaM prApnuyAtki~nchitsvargaloka.n cha gachChati .. 170.. yashchApi vidhimutsR^ijya yatheShTa.n samprayojayet.h . prApnotyapachaya.n ghora.n tiryaggyoni.n cha gachChati .. 171.. na tathA.agniH pradahati prabha~njanasamIrataH . yathA hyaprayogastu prayukto dahati xaNAt.h .. 172.. ityevAvantipA~nchAladAxiNAtyauDhramAgadhaiH . kartavya pUrvara~Ngastu dvipramANavinirmitaH .. 173.. eSha vaH kathito viprAH pUrvara~NgAshrito vidhiH . bhUyaH ki.n kathyatA.n samya~N.hnATyavedavidhiM prati .. 174.. iti bhAratIye nATyashAstre pUrvara~Ngaprayogo nAma pa~nchamo.adhyAyaH . ## Encoded by Padmakar Dadegaonkar dadegaonkar@yahoo.com \medskip\hrule\obeylines Please send corrections to sanskrit@cheerful.com Last updated \today https://sanskritdocuments.org \end{document}