% Text title : naaTyashaastra adhyaaya 28 jaativikalpa % File name : natya28.itx % Category : nATyashAstra, major\_works, bharata % Location : doc\_z\_misc\_major\_works % Author : Sage Bharata % Transliterated by : Haresh Bakshi hareshbakshi at hotmail.com % Proofread by : Haresh Bakshi hareshbakshi at hotmail.com % Latest update : December 10, 2006 % Send corrections to : sanskrit at cheerful dot c om % % This text is prepared by volunteers and is to be used for personal study % and research. The file is not to be copied or reposted for promotion of % any website or individuals or for commercial purpose without permission. % Please help to maintain respect for volunteer spirit. % \documentstyle[11pt,multicol,itrans]{article} #include=ijag.inc #endwordvowel=.h \portraitwide \parindent=100pt \let\usedvng=\Largedvng % for 1 column \pagenumbering{itrans} \def\engtitle#1{\hrule\medskip\centerline{\LARGE #1}} \def\itxtitle#1{\medskip\centerline{\LARGEdvng #1}\medskip\hrule} \def\endtitles{\medskip\obeyspaceslines} %% \begin{document} \engtitle{.. Natya Shastra Chapter 28 ..}## \itxtitle{.. nATyashAstram adhyAyaH 28 jAtivikalpa ..}##\endtitles ## .. shrIrastu .. bharatamunipraNItaM nATyashAstram.h atha aShTAvi.nsho.adhyAyaH | AtodyavidhimidAnIM vaxyAmaH | tataM chaivAvanaddhaM cha ghanaM suShirameva cha | chaturvidhaM tu viGYeyamAtodyaM laxaNAnvitam || 1|| tataM tantrIkR^itaM GYeyamavanaddhaM tu pauShkaram | ghanaM tAlastu viGYeyaH suShiro vaMsha uchyate || 2|| prayogastrividho hyeShAM viGYeyo nATakAshrayaH | tataM chaivAvanaddhaM cha tathA nATyakR^ito.aparaH || 3|| tataH kutapavinyAso gAyanaH saparigrahaH | vaipa~nchiko vaiNikashcha vaMshavAdastathaiva cha || 4|| mArda~NgikaH pANavikastathA dArduriko budhaiH | avanaddhavidhAveSha kutapaH samudAhR^itaH || 5 || 11/22 uttamAdhamamadhyAbhistathA prakR^itibhiryutaH | kutapo nATyayoge tu nAnAdeshasamAshrayaH || 6|| evaM gAnaM cha vAdyaM cha nATyaM cha vividhAshrayam | alAtachakrapratimaM kartavyaM nATyayoktR^ibhiH || 7|| yattu tantrIkR^itaM proktaM nAnAtodyasamAshrayam | gAndharvamiti tajGYeyaM swaratAlapadAtmakam || 8|| atyarthamiShTaM devAnAM tathA prItikaraM punaH | gandharvANAM cha yasmAddhi tasmAdgandharvamuchyate || 9|| asya yonirbhavedgAnaM vINA vaMshastathaiva cha | eteShAM chaiva vaxyAmi vidhiM swarasamutthitam || 10|| gAndharvaM trividhaM vidyAtswaratAlapadAtmakam | trividhasyApi vaxyAmi laxaNaM karma chaiva hi || 11|| dvyadhiShThAnAH swarA vaiNAH shArIrAshcha prakIrtitAH | eteShAM sampravaxyAmi vidhAnaM laxaNAnvitam || 12|| swarA grAmau mUrchChanAshcha tAnAH sthAnAni vR^ittayaH | shuShkaM sAdhAraNe varNA hyala~NkArAshcha dhAtavaH || 13|| shrutayo yatayashchaiva nityaM swaragatAtmakAH | dAravyAM samavAyastu vINAyAM samudAhR^itaH || 14|| swarA grAmAvala~NkArA varNAH sthAnAni jAtayaH | sAdhAraNe cha sharIryAM vINAyAmeSha saMgrahaH || 15|| vya~njanAni swarA varNAH sandhayo.atha vibhaktayaH | nAmAkhyAtopasargAshcha nipAtAstaddhitAH kR^itaH || 16|| Chandovidhirala~NkArA GYeyaH padagato vidhiH | nibaddhaM chAnibaddhaM cha dvividhaM tatpadaM smR^itam || 17|| dhruvastwAwApaniShkAmau vixepo.atha praveshanam | shamyA tAlaH sannipAtaH parivartaH savastukaH || 18|| mAtrA prakaraNA~NgAni vivArI yatayo layAH | gItayo.avayavA mArgAH pAdamArgAH sapANayaH || 19|| ityekaviMshatividhaM GYeyaM tAlagataM budhaiH | gAndharvasaMgraho hyeSha vistaraM tu nibodhata || 20|| tatra swarAH \- ShaDjashcha R^iShabhashchaiva gAndhAro madhyamastathA | pa~nchamo dhaivatashchaiva saptamo.atha niShAdavAn || 21|| chaturvidhatvameteShAM viGYeyaM gAnayoktR^ibhiH | vAdI chaivAtha saMvAdI vivAdI chAnuvAdyapi || 22|| saMvAdo madhyamagrAme pa~nchamasyarShabhasya cha | ShaDjagrAme tu ShaDjasya saMvAdaH pa~nchamasya cha || 23|| tisro dwe cha chatasrashcha chatasrastisra eva cha | dwe chaivAdya chatasrashcha ShaDjagrAme bhavedvidhiH || 24|| chatuHshrutirbhavet ShaDja R^iShabhastrishrutiH smR^itaH | dwishrutishchaiva gAndhAro madhyamashcha chatuHshrutiH || 25|| pa~nchamastadvadeva syAt trishrutirdhaivato mataH | dwishrutishcha niShAdaH syAt ShaDjagrAme vidhirbhavet || 26|| atha mUrchChanAH dwaigrAmikyashchaturdasha \- AdAvuttaramandrA syAdrajanI chottarAyatA | chaturthI shuddhaShaDjA tu pa~nchamI matsarIkR^itA || 27|| ashwakrAntA tathA ShaShThI saptamI chAbhirudgatA | ShaDjagrAmAshritA hyetA viGYeyAH saptamUrchChanAH || 28|| ShaDje chottaramandrA syAdR^iShabhe chAbhirudgatA | ashwakrAntA tu gAndhAre madhyame matsarIkR^itA || 29|| pa~nchame shuddhaShaDjA syAddhaivate chottarAyatA | niShAde rajanI cha syAdityetAH ShaDjamUrchChanAH || 30|| atha madhyamagrAme \- sauvIrI hariNAshwA cha syAtkalopanatA tathA | shuddhamadhyA tathA mArgI pauravI hR^iShyakA tathA | madhyamagrAmajA hyetA viGYeyAH saptamUrchChanAH || 31|| api cha \- kramayuktAH swarAH sapta mUrchChanetyabhisaMGYitAH | ShaTpa~nchaswarakAstAnAH ShADavauDuvitAshrayAH || 32|| sAdhAraNakR^itAshchaiva kAkalIsamala~NkR^itAH | antaraswarasaMyuktA mUrchChanA grAmayordwayoH || 33|| yathA \- ChAyAsu bhavati shItaM praswedo bhavati chAtapasthasya | na cha nAgato vasanto na cha niHsheShaH shishirakAlaH || 34|| bhavatashchAtra \- antaraswarasaMyogo nityamArohisaMshrayaH | kAryo hyalpo visheSheNa nAvarohI kadAchana || 35|| kriyamANo.avarohI syAdalpo vA yadi vA bahuH | jAtirAgaM shrutiM chaiva nayante twantaraswarAH || 36 || iti|| jAtIridAnIM vaxyAmaH | swarasAdhAraNagatAstisro GYeyAstu jAtayaH | madhyamA pa~nchamI chaiva ShaDjamadhyA tathaiva cha || 37|| AsAmaMshAstu viGYeyAH ShaDjamadhyamapa~nchamAH | yathA swaM durbalatarA vyaktA sA pa~nchamI tathA || 38|| jAtayo.aShTAdashetyevaM brahmaNAbhihitaM purA | tAstwahaM vartayiShyAmi grahAMshAdivibhAgataH || 39|| ShADjI chaivArShabhI chaiva dhaivatyatha niShAdinI | ShaDjodIchyavatI chaiva tathA vai ShaDjakaishikI || 40|| ShaDjamadhyA tathA chaiva ShaDjagrAmasamAshrayAH | ata UrdhvaM pravaxyAmi madhyamagrAmasaMshritAH || 41|| gAndhArI madhyamA chaiva gAndhArodIchyavA tathA | pa~nchamI raktagAndhArI tathA gAndhArapa~nchamI || 42|| madhyamodIchyavA chaiva nandayanti tathaiva cha | karmAravI cha viGYeyA tathAndhrI kaishikI matA || 43|| swarasAdhAraNagatAstisro GYeyAstu jAtayaH | madhyamA ShaDjamadhyA cha pa~nchamI chaiva sUribhiH || 44|| AsAmaMshAstu viGYeyAH ShaDjamadhyamapa~nchamAH | yathAswaM durbalataraM vyatyAsAttvatra pa~nchamI || 45|| shuddhA vikR^itAshchaiva hi samavAyAjjAtayastu jAyante | punarevAshuddhakR^itA bhavantyathaikAdashAnyAstu || 46|| tAsAM yannirvR^ittAH swareShvathAMsheShu jAtiShu cha jAtiH | tadvaxyAmi yathAvatsaMxepeNa krameNeha || 47|| parasparaviniShpannA GYeyA hyevaM tu jAtayaH | pR^ithaglaxaNasaMyuktA dvaigrAmikAH swarAshrayAH || 48|| chatasro jAtayo nityaM GYeyAH saptaswarA budhaiH | chatasraH ShaTswarA GYeyAH smR^itAH pa~nchaswarA dasha || 49|| madhyamodIchyavA chaiva tathA vai ShaDjakaishikI | kArmAravI cha sampUrNA tathA gAndhArapa~nchamI || 50|| ShADjyAndhrI nandayantI cha gAndhArodIchyavA tathA | chatasraH ShaTswarA hyetAH GYeyAH pa~ncha swarA dasha || 51|| naiShAdI chArShabhI chaiva dhaivatI ShaDjamadhyamA | ShaDjodIchyavatI chaiva pa~ncha ShaDjAshritAH smR^itAH || 52|| gAndhArI raktagAndhArI madhyamA pa~nchamI tathA | kaishikI chaiva pa~nchaitA madhyamagrAmasaMshrayAH || 53|| yAstAH saptaswarA GYeyA yAshchaitAH ShaTswarAH smR^itAH | kadAchit ShADavIbhUtAH kadAchichchauDuve matAH || 54|| ShaDjagrAme tu sampUrNA viGYeyA ShaDjakaishikI | ShaTswarA chaiva viGYeyA ShADjI gAndhArayogataH || 55|| gAndhArapa~nchamI chaiva madhyamodIchyavA tathA | punashcha ShaTswarA GYeyA gAndhArodIchyavA budhaiH || 56|| AndhrI cha nandayantI cha madhyamagrAmasaMshrayAH | evametA budhairGYeyA dwaigrAmikyo.api jAtayaH || 57|| ata UrdhvaM pravaxyAmi tAsAmaMshavikalpanam | ShaTswarAH saptame hyaMshe neShyante ShaDjamadhyamAH || 58|| saMvAdyalopAdgAndhAre tadvadeva hi neShyate | gAndhArIraktagAndhArIkaishikInAM tu pa~nchamaH || 59|| ShaDjAyAM chaiva gAndhAramaMshakaM viddhi ShADavam | ShADavaM dhaivate nAsti ShaDjodIchyAmathAMshake || 60|| saMvAdyalopAtsaptaitAH ShATswaryeNa vivarjitAH | gAndhArIraktagAndhAryoH ShaDjamadhyamapa~nchamAH || 61|| saptamashchaiva viGYeyo yeShu nauDuvitaM bhavet | dwau ShaDjamadhyamAMsho tu gAndhAro.atha niShAdavAn || 62|| R^iShabhashchaiva pa~nchamyAM kaishikyAM chaiva dhaivataH | evaM tu dwAdashaiveha varjyAH pa~ncha swarAH sadA || 63|| tAstvanauDuvitA nityaM kartavyA hi swarAshrayAH | sarvaswarANAM nAshastu vihitastvatha jAtiShu || 64|| na madhyamasya nAshastu kartavyo hi kadAchana | sarvaswarANAM pravaro hyanAshI madhyamaH smR^itaH | gAndharvakalpe vihitaH sAmasvapi cha madhyamaH || 65|| dashakaM jAtilaxaNam \- grahAMshau tAramandrau cha nyAso.apanyAsa eva cha | alpatwaM cha bahutvaM cha ShADavauDuvite tathA || 66|| atha grahAH | grahAstu sarvajAtInAmaMshavatparikIrtitAH | yatpravR^ittaM bhavedgeyamaMsho grahavikalpitaH || 67|| tatrAMsho nAma \- yasmin bhavati rAgashcha yasmAchchaiva pravartate | mandrashcha tAramandrashcha yo.atyarthaM chopalabhyate || 68|| grahApanyAsavinyAsasaMnyAsanyAsagocharaH | anuvR^ittashcha yasyeha soM.ashaH syAddashalaxaNaH || 69|| pa~nchaswaraparA tAragatiryathA aMshAttAragatiM vidyAdAchaturthaswarAdiha | A pa~nchamAtpa~nchamAdvA nAtaHparamiheShyate || 70|| tridhA mandragatiH | aMshaparA nyAsaparA aparanyAsaparA cheti | mandrastvaMshaparo nAsti nyAsau tu dwau vyavasthitau | gAndhAranyAsali~Nge tu dR^iShTamArShabhasevanam || 71|| atha nyAsa ekaviMshatisa~NkhyaH | a~NgasamAptau nyAsaH | tadvadapanyAso hya~Ngamadhye ShaTpa~nchAshatsa~NkhyaH | yathA \- nyAso.a~NgasamAptau sa chaikaviMshatisa~NkhyastathA | 16 axarANi ShaTpa~nchAshatsaMkhyo.apanyAso.a~Ngamadhye bhavet || 72|| tatra prathamaM vidArImadhye nyAsaswaraprayuktastu | vivadanashIlaM muktwA saMnyAsaH so.abhidhAtavyaH | kR^itvA padAvasAne vinyAsAtkwApi vinyAsaH || 73|| tathA \- alpatwe.atha bahutwe balavadabalatA vinishchayAdeva | jAtiswaraistu nityaM jAtyalpatwaM dwividhametat || 74|| sa~nchArAMshe balasthAnAmalpatwe durbalAsu cha | nyAsashchAntaramArgastu jAtInAM vyaktikArakaH || 75|| pa~nchaswaramauDuvitaM viGYeyaM dashavidhaM prayogaGYaiH | triMshatprakAravihitaM pUrvoktaM laxaNaM chAsya || 76|| ShaTswarasya prayogo.asti tathA pa~nchaswarasya cha | chatuHswaraprayogo.api hyavakR^iShTadhruvAsviha || 77|| dwaigrAmikINAM jAtInAM sarvAsAmapi nityashaH | aMshAstriShaShTirviGYeyAsteShAM chaivAMshavad grahAH || 78|| aMshagrahamidAnIM vaxyAmaH | tatra \- madhyamodIchyavAyAstu nandayantyAstathaiva cha | tathA gAndhArapa~nchamyAH pa~nchamoM.asho grahastathA || 79|| dhaivatyAshcha tathA hyaMshau viGYeyau dhaivatarShabhau | pa~nchamyAshcha tathA GYeyau grahAMshau pa~nchamarShabhau || 80|| gAndhArodIchyavAyAstu grahAMshau ShaDjamadhyamau | ArShabhyAshcha grahA aMshA dhaivatarShabhasaptamAH || 81|| gAndhArashcha niShAdashcha hyArShabhashcha tathAparaH | niShAdinyAstrayo hyete grahA aMshAshcha kIrtitAH || 82|| ShaDjapa~nchamagAndhAraistribhireva prakIrtitAH | aMshairgrahaistathA chaiva viGYeyA ShaDjakaishikI || 83|| ShaDjashcha madhyamashchaiva niShAdo dhaivatastathA | ShaDjodIchyavatIjAtergrahA aMshAshcha kIrtitAH || 84|| pa~nchamashchArShabhashchaiva niShAdo dhaivatastathA | kArmAravyA budhairaMshA grahAshcha parikIrtitAH || 85|| gAndhArashchArShabhashchaiva pa~nchamo.atha niShAdavAn | chatwaroMshA bhavantyAndhryA grahAshchaiva tathaiva hi || 86|| ShaDjashchAtharShabhashchaiva madhyamaH pa~nchamastathA | madhyamAyA grahA GYeyA aMshAshchaiva sadhaivatAH || 87|| niShAdaShaDjagAndhAramadhyamAH pa~nchamastathA | gAndhArIraktagAndhAryorgrahA aMshAH prakIrtitAH || 88|| ShaDjI dhaivatagAndhAraShaDjamadhyamapa~nchamaiH | grahairaMshaishcha viGYeyA vikR^itA swarayogataH || 89|| kaishikyAshchArShabhaM hitwA grahAMshAH ShaT swarAH smR^itAH | saptaswaragrahAMshA tu viGYeyA ShaDjamadhyamA || 90|| ete triShaShTirviGYeyAH sarvAswaMshAstu jAtiShu | aMshavachcha grahAstAsAM sarvAsAmeva nityashaH || 91|| sarvAsAmeva jAtInAM trijAtistu gaNaH smR^itaH | te cha sapta gaNA GYeyA vardhamAnaswarA budhaiH || 92|| ekaswaro dwiswarashcha triswaro.atha chatuHswaraH | pa~nchaswarashchaturthA syAdekadhA saptaShaTswarau || 93|| etaduktaM mayA twAsAM grahAMshaparikalpanam | punashchaiva pravaxyAmi nyAsApanyAsayogataH || 94|| pa~nchAMshA tu bhavet ShADjI niShAdarShabhavarjitA | apanyAso bhavedatra gAndhAraH pa~nchamastathA || 95|| nyAsashchAtra bhavet ShaDjo lopyaH saptama eva cha | ShaDjagAndhArasa~nchAraH ShaDjadhaivatayostathA || 96|| ShADavaM saptamopetamalpau vai saptamarShabhau | gAndhArasya cha bAhulyaM twatra kAryaM prayoktubhiH || 97|| ArShabhyAmR^iShabhastwaMsho niShAdo dhaivatastathA | eta eva hyapanyAsA nyAsashchApyR^iShabhaH smR^itaH | ShaTpa~nchaswaratA chAtra ShaDjapa~nchamayorvinA || 98|| dhaivatyAM dhaivato nyAsastwaMshAvR^iShabhadhaivato | apanyAsA bhavantyatra dhaivatArShabhamadhyamAH || 99|| ShaDjapa~nchamahInaM tu pA~nchswaryaM vidhIyate | pa~nchamena vinA chaiva ShADavaM parikIrtitam || 100|| ArohiNau cha tau kAryau la~NghanIyau tathaiva cha | niShAdashcharShabhashchaiva gAndhAro balavAMstathA || 101|| niShAdinyAM niShAdoM.asho sagAndhArarShabhastathA | eta eva hyapanyAsA nyAsashchaivAtra saptamaH || 102|| dhaivatyA iva kartavye ShADavauDuvite tathA | tadvachcha la~NghanIyau tu balavantau tathaiva cha || 103|| aMshAstu ShaDjakaishikyAH ShaDjagAndhArapa~nchamAH | apanyAsA bhavantyatra ShaDjapa~nchamasaptamAH || 104|| gAndhArashcha bhavennyAso hainaswaryaM na chAtra tu | daurbalyaM chAtra kartavyaM dhaivata##(##madhyama##) ##syArShabhasya cha || 105|| ShaDjashcha madhyamashchaiva niShAdo dhaivatastathA | syuH ShaDjodIchyavAMshAstu nyAsashchaiva tu madhyamaH || 106|| apanyAso bhavatyasya dhaivataH ShaDja eva cha | parasparAMshagamanamiShTatashcha vidhIyate || 107|| ShATswaryamR^iShabhApetaM kAryaM gAndharvavedibhiH | pa~nchamArShabhahInaM tu pA~nchaswaryaM tu tatra vai || 108|| ShaDjashchApyR^iShabhashchaiva gAndhArashcha balI bhavet | gAndhArasya cha bAhulyaM mandrasthAne vidhIyate || 109|| sarveMshAH ShaDjamadhyAyAmapanyAsAstathaiva cha | ShaDjashcha madhyamashchApi nyAsau nAryau prayoktR^ibhiH || 110|| gAndhArasaptamApetaM pA~nchaswaryaM vidhIyate | ShADavaM saptamApetaM kAryaM chAtra prayogataH || 111|| sarvaswarANAM sa~nchAra iShTatastu vidhIyate | ShaDjagrAmAshritA hyetA viGYeyAH sapta jAtayaH || 112|| ataH paraM pravaxyAmi madhyamagrAmasaMshrayAH | gAndhAryAH pa~ncha evAMshA dhaivatarShabhavarjitAH || 113|| ShaDjashcha pa~nchamashchaiva hyapanyAsau prakIrtitau | gAndhArashcha bhavennyAsaH ShADavaM charShabhaM vinA || 114|| dhaivatarShabhayorhInaM tathA chauDuvitaM bhavet | la~NghanIyau cha tau nityamArShabhAddhaivataM vrajet | vihitastviti gAndhAryAH swaranyAsAMshagocharaH || 115|| laxaNaM raktagAndhAryA gAndhAryA eva yatsmR^itam | dhaivato balavAnatra daurbalyaM tasya lopataH || 116|| gAndhAraShaDjayoshchAtra sa~nchArashchArShabhAdvinA | apanyAsastathA chaiva madhyamastu vidhIyate || 117|| gAndhArodIchyavAMshau tu viGYeyau ShaDjamadhyamau | pA~nchaswaryaM na chaivAtra ShATswaryamR^iShabhaM vinA || 118|| kAryashchAntaramArgashcha nyAsopanyAsa eva cha | ShaDjodIchyavatIvattu pA~nchaswaryeNa jAtuchit || 119|| madhyamAyA bhavantyaMshA vinA gAndhArasaptamau | eta eva hyapanyAsA nyAsashchaiva tu madhyamaH || 120|| gAndhArasaptamApetaM pA~nchaswaryaM vidhIyate | ShADavaM chApyagAndhAraM kartavyaM tu prayogataH || 121|| ShaDjamadhyamayoshchAtra kAryaM bAhulyameva hi | gAndhArala~NghanaM chAtra kAryaM nityaM prayoktR^ibhiH || 122|| madhyamodIchyavA pUrNA hyaMsha ekastu pa~nchamaH | sheSho vidhistu kartavyo gAndhArodIchyavAM gataH || 123|| dvAvaMshAvatha pa~nchamyAmR^iShabhaH pa~nchamastathA | sa##(##R^i##)##niShAdAvapanyAsau nyAsashchaiva tu pa~nchamaH || 124|| madhyamAvattu kartavye ShADavauDuvite tathA | daurbalyaM chAtra kartavyaM ShaDjagAndhAramadhyamaiH || 125|| kuryAdapyatra sa~nchAraM pa~nchamasyArShabhasya cha | gAndhAragamanaM chaiva kAryaM tvalpashcha ##(##lpaM cha##)## saptamaH ##(##mAt##)## || 126|| atha gAndhArapa~nchamyAH pa~nchamoM.ashaH prakIrtitaH | tAragatyA tu ShaDjo.api kadAchinnAtivartate || 127|| R^iShabhaH pa~nchamashchaiva hyapanyAsau prakIrtitau | nyAsashchaiva tu gAndhAro sA cha pUrNaswarA sadA | pa~nchamyA yashcha gAndhAryAH sa~nchAraH sa vidhIyate || 128|| pa~nchamashchArShabhashchaiva gAndhAro.atha niShAdavAn | chatwAroM.ashA bhavantyAndhryAmapanyAsAsta eva hi || 129|| gAndhArashcha bhavennyAsaH ShaDjApetaM tu ShADavam | gAndhArArShabhayoshchApi sa~nchArastu parasparam || 130|| saptamasya cha ShaShThasya nyAso gatyanupUrvashaH | ShaDjasya la~NghanaM chAtra nAsti chauDuvitaM sadA || 131|| nandayantyAH kramAn nyAsApanyAsAMshAH prakIrtitAH | gAndhAro madhyamashchaiva pa~nchamashchaiva nityashaH || 132|| ShaDjo lopyashcha la~Nghyashcha nAndhrIsa~ncharaNaM bhavet | la~NghanaM hyR^iShabhasyApi tachcha mandragataM smR^itam || 133|| tAragatyA tu ShaDjastu kadAchinnAtivartate | gAndhAro vA grahaH kAryastathA nyAsashcha nityashaH || 134|| kArmAravyAH smR^itA hyaMshA ArShabhaH pa~nchamastathA | dhaivatashcha niShAdashchApyapanyAsAsta eva tu | pa~nchamashcha bhavennyAso hainaswaryaM na chAtra tu || 135|| gAndhArasya visheSheNa sarvato gamanaM bhavet || 136|| kaishikyAstu tathA hyaMshAH sarve chaivArShabhaM vinA | eta eva hyapanyAsA nyAsau gAndhArasaptamau || 137|| dhaivateMshe niShAde cha nyAsaH pa~nchama iShyate | apanyAsaH kadAchittu R^iShabho.api vidhIyate || 138|| ArShabhe ShADavaM chAtra dhaivatarShabhavarjitam | tathA chauDuvitaM kuryAd balinau chAntyapa~nchamau || 139|| daurbalyamR^iShabhasyAtra la~NghanaM cha visheShataH | aMshavat kalpitashchAnyaiH ShADave tu vidhIyate | ShaDjamadhyAvadatrApi sa~nchArastu bhavediha || 140|| evametA budhairGYeyA jAtayo dashalaxaNAH | yathA yasmin rase yAshcha gadato me nibodhata || 141|| || iti jAtivikalpAdhyAyo.aShTAviMshaH samAptaH|| ## Encoded by Haresh BakShi hareshbakShi@hotmail.com \medskip\hrule\obeylines Please send corrections to sanskrit@cheerful.com Last updated \today https://sanskritdocuments.org \end{document}