% Text title : raghuvansha16 % File name : raghuvansha16.itx % Category : major\_works, kAlidAsa % Location : doc\_z\_misc\_major\_works % Author : kalidasa % Transliterated by : Arvind Kolhatkar akolhatkar at rogers.com % Proofread by : Arvind Kolhatkar akolhatkar at rogers.com % Latest update : November 01, 2005 % Send corrections to : sanskrit at cheerful dot c om % % This text is prepared by volunteers and is to be used for personal study % and research. The file is not to be copied or reposted for promotion of % any website or individuals or for commercial purpose without permission. % Please help to maintain respect for volunteer spirit. % \documentstyle[11pt,multicol,itrans]{article} #include=ijag.inc #endwordvowel=.h \portraitwide \parindent=100pt \let\usedvng=\Largedvng % for 1 column \pagenumbering{itrans} \def\engtitle#1{\hrule\medskip\centerline{\LARGE #1}} \def\itxtitle#1{\medskip\centerline{\LARGEdvng #1}\medskip\hrule} \def\endtitles{\medskip\obeyspaceslines} %% \begin{document} \engtitle{.. Raghuvansha 16 by Kalidas ..}## \itxtitle{.. raghuva.nshaM sargaH 16 kAlidAsakR^itam ..}##\endtitles ## athetare saptaraghupravIrA jyeShTha.n purojanmatayA guNaishca | cakruH kusha.n ratnavisheShabhAja.n saubhrAtrameShA.n hi kulAnukAri || 16\-1|| te setuvArtAgajabandhamukhairabhyucChritAH karmabhirapyavandhyaiH | anyonyadeshapravibhAgasImA.n velA.n samudrA iva na vyatIyuH || 16\-2|| caturbhujA.nshaprabhavaH sa teShA.n dAnapravR^itteranupAratAnAm | suradvipAnAmiva sAmayonirbhinno.aShTadhA viprasasAra va.nshaH || 16\-3|| athArdharAtre stimitapradIpe shayyAgR^ihe suptajane prabuddhaH | kushaH pravAsasthakalatraveShAmadR^iShTapUrvA.n vanitAmapashyat || 16\-4|| sA sAdhusAdhAraNapArthivarddheH sthitvA purastAtpurahUtabhAsaH | jetuH pareShA.n jayashabdapUrva.n tasyA~njali.n bandhumato babandha || 16\-5|| athAnapoDhArgalamapyagAra.n ChAyAmivAdarshatala.n praviShTAm | savismayo dAsharathestanUjaH provAca pUrvArdhavisR^iShTatalpaH || 16\-6|| labdhAntarA sAvaraNe.api gehe yogaprabhAvo na ca lakShyate te | bibharShi cAkAramanirvR^itAnA.n mR^iNAlinI haimamivoparAgam || 16\-7|| kA tva.n shubhe kasya parigraho vA ki.n vA madabhyAgamakAraNa.n te | AcakShva matvA vashinA.n raghUNA.n manaH parastrIvimukhapravR^ittiH || 16\-8|| tamabravItsA guruNAnavadyA yA nItapaurA svapadonmukhena | tasyAH puraH sa.nprati vItanAthA.n jAnIhi rAjannadhidevatA.n mAm || 16\-9|| vasvaukasArAmabhibhUya sAha.n saurAjyabaddhotsavayA vibhUtyA | samagrashaktau tvayi sUryava.nshye sati prapannA karuNAmavasthAm || 16\-10|| vishIrNatalpATTashato niveshaH paryastasAlaH prabhuNA vinA me | viDambayatyastanimagnasUrya.n dinAntamugrAnilabhinnamegham || 16\-11|| nishAsu bhAsvatkalanUpurANA.n yaH sa.ncaro.abhUdabhisArikANAm | nadanmukholkAvicitAmiShAbhiH sa vAhyate rAjapathaH shivAbhiH || 16\-12|| AsphAlita.n yatpramadAkarAgrairmR^ida~NgadhIradhvanimanvagacChat | vanyairidAnI.n mahiShaistadambhaH shR^i~NgAhata.n kroshati dIrghikANAm || 16\-13|| vR^ikSheshayA yaShTinivAsabha~NgAnmR^ida~NgashabdApagamAdalAsyAH | prAptA davolkAhatasheShabarhyAH krIDAmayUrA vanabarhiNatvam || 16\-14|| soopAnamArgeShu ca yeShu rAmA nikShiptavatyashcaraNAnsarAgAn | sadyohatanya~Nkubhirasradigdha.n vyAghraiH pada.n teShu nidhIyate me || 16\-15|| citradvipAH padmavanAvatIrNAH kareNubhirdattamR^iNAlabha~NgAH | nakhA~NkushAghAtavibhinnakumbhAH sa.nrabdhasi.nhaprahR^ita.n vahanti || 16\-16|| stambheShu yoShitpratiyAtanAnAmutkrAntavarNakramadhUsarANAm | stanottarIyANi bhavanti sa~NgAnnirmokapaTTAH phaNibhirvimuktAH || 16\-17|| kAlAntarashyAmasudheShu naktamitastato rUDhatR^iNA~NkureShu | ta eva muktAguNashuddhayo.api harmyeShu mUrcChanti na candrapAdAH || 16\-18|| Avarjya shAkhA.n sadaya.n ca yAsA.n puShpANyupAttAni vilAsinIbhiH | vanyaiH pulindairiva vAnaraistAH klishyanta udyAnalatA madIyAH || 16\-19|| rAtrAvanAviShkR^itadIpabhAsaH kAntAmukhashrIviyutA divApi | tiraskriyante kR^imitantujAlairvicChannadhUmaprasarA gavAkShAH || 16\-20|| balikriyAvarjitasaikatAni snAnIyasa.nsargamanApnuvanti | upAntavAnIragR^ihANi dR^iShTvA shUnyAni dUye sarayUjalAni || 16\-21|| tadarhasImA.n vasati.n visR^ijya mAmabhyupetu.n kularAjadhAnIm | hitvA tanu.n kAraNamAnuShI.n tA.n yathA guruste paramAtmamUrtim || 16\-22|| tatheti tasyAH praNaya.n pratItaH pratyagrahItprAgraharo raghUNAm | pUrapyabhivyaktamukhaprasAdA sharIrabandhena tirobabhUva || 16\-23|| tadadbhuta.n sa.nsadi rAtrivR^itta.n prAtardvijebhyo nR^ipatiH shasha.nsa | shrutvA ta ena.n kularAjadhAnyA sAkShAtpatitve vR^itamabhyanandan || 16\-24|| kushAvatI.n shrotriyasAtsa kR^itvA yAtrAnukUle.ahani sAvarodhaH | anudruto vAyurivAbhravR^indaiH sainyairayodhyAbhimukhaH pratasthe || 16\-25|| sA ketumAlopavanA bR^ihadbhirvihArashailAnugateva nAgaiH | senA rathodAragR^ihA prayANe tasyAbhavajja.ngamarAjadhAnI || 16\-26|| tenAtapatrAmalamaNDalena prasthApitaH pUrvanivAsabhUmim | babhau balaughaH shashinoditena velAmudanvAniva nIyamAnaH || 16\-27|| tasya prayAtasya varUthinInA.n pIDAmaparyAptavatIva soDhum | vasu.ndharA viShNupada.n dvitIyamadhyAruroheva rajashChalena || 16\-28|| udyacChamAnA gamanAya pashcAtpuro niveshe pathi ca vrajantI | sA yatra senA dadR^ishe nR^ipasya tatraiva sAmagryamati.n cakAra || 16\-29|| tasya dvipAnA.n madavArisekAtkhurAbhighAtAcca tura.ngamANAm | reNuH prapede prathi pa~NkabhAva.n pa~Nko.api reNutvamiyAya netuH || 16\-30|| mArgaiShiNI sA kaTakAntareShu vaindhyeShu senA bahudhA vibhinnA | cakAra reveva mahAvirAvA baddhapratishrunti guhAmukhAni || 16\-31|| sa dhAtubhedAruNayAnanemiH prabhuH prayANadhvanimishratUryaH | vyala~NghayadvindhyamupAyanAni pashyanpulindairupapAditAni || 16\-32|| tIrthe tadIye gajasetubandhAtpratIpagAmuttaratosya ga~NgAm | ayatnabAlavyajanIbabhUvurha.nsA nabhola~NghanalolapakShAH || 16\-33|| sa pUrvajAnA.n kapilena roShAdbhasmAvasheShIkR^itavigrahANAm | surAlayaprAptinimittamambhastraisrotasa.n naululita.n vavande || 16\-34|| ityadhvanaH kecidahobhirante kUla.n samAsAdya kushaH sarayvAH | vedipratiShThAnvitatAdharANA.n yUpAnapashyacChatasho raghUNAm || 16\-35|| AdhUya shAkhAH kusumadrumANA.n spR^iShTvA ca shItAnsarayUtara.ngAn | ta.n klAntasainya.n kularAjadhAnyAH pratyujjagAmopavanAntavAyuH || 16\-36|| athopashalye ripumagnashalyastasyAH puraH paurasakhA sa rAjA | kuladhvajastAni caladhvajAni niveshayAmAsa balI balAni || 16\-37|| ta.n shilpisa.nghAH prabhuNA niyuktAstathAgatA.n sa.nbhR^itasAdhanatvAt | pura.n navIcakrurapA.n visargAnmeghA nidAghaglapitAmivorvIm || 16\-38|| tataH saparyA.n sapashUpahArA.n puraH parArghyapratimAgR^ihAyAH | upoShitairvAstuvidhAnavidbhirnirvartayAmAsa raghupravIraH || 16\-39|| tasyAH sa rAjopapada.n nishAnta.n kAmIva kAntAhR^idaya.n pravishya | yathArhamanyairanujIviloka.n sa.nbhAvayAmAsa yathApradhAnam || 16\-40|| sA mandurAsa.nshrayibhistura.ngaiH shAlAvidhistambhagataishca nAgaiH | pUrAbabhAse vipaNisthapaNyA sarvA~NganaddhAbharaNeva nArI || 16\-41|| vasansa tasyA.n vasatau raghUNA.n purANashobhAmabhiropitAyAm | na maithileyaH spR^ihayA.nbabhUva bhartre divo nApyalakeshvarAya || 16\-42|| athAsya ratnagrathitottarIyamekAntapANDustanalambihAram | niHshvAsahAryA.nshukamAjagAma gharmaH priyAveshamivopadeShTum || 16\-43|| agastyacihnAdayanAtsamIpa.n diguttarA bhAsvati sa.nnivR^itte | AnandashItAmiva bAShpavR^iShTi.n himasruti.n haimavatI.n sasarja || 16\-44|| pravR^iddhatApo divaso.atimAtramatyarthameva kShaNadA ca tanvI | ubhau virodhakriyayA vibhinnau jAyApatI sAnushayAvivAstAm || 16\-45|| dine dine shaivalavantyadhastAtsopAnaparvANi vimu~ncadambhaH | uddaNDapadma.n gR^ihadIrghikANA.n nArInitambadvayasa.n babhUva || 16\-46|| vaneShu sAya.ntanamallikAnA.n vijR^imbhaNodgandhiShu kuDmaleShu | pratyekanikShiptapadaH sashabda.n sa.nkhyAmivaiShA.n bhramarashcakAra || 16\-47|| svedAnuviddhArdhanakhakShatA~Nke bhUyiShThasa.ndiShTashikha.n kapole | cyuta.n na karNAdapi kAminInA.n shirIShapuShpa.n sahasA papAta || 16\-48|| yantrapravAhaiH shishiraiH parItAnrasena dhautAnmalayodbhavasya | shilAvisheShAnyadhishayya ninyurdhArAgR^iheShvAtapamR^iddhivantaH || 16\-49|| snAnArdramukteShvanudhUpavAsa.n vinyastasAya.ntanamallikeShu | kAmo vasantAtyayamandavIryaH kesheShu lebhe balama~NganAnAm || 16\-50|| Api~njarA baddharajaHkaNatvAnma~njuryudArA shushubhe.arjunasya | dagdhvApi deha.n girishena roShAtkhaNDIkR^itA jyeva manobhavasya || 16\-51|| manodnyagandha.n sahakArabha~Nga.n purANashIdhu.n navapATala.n ca | sa.nbadhnatA kAmijaneShu doShAH sarve nidAghAvadhinA pramR^iShTAH || 16\-52|| janasya tasminsamaye vigADhe babhUvaturdvau savisheShakAntau | tApApanodakShamapAdasevau sa codayasthau nR^ipatiH shashI ca || 16\-53|| athormilolonmadarAjaha.nse rodholatApuShpavahe sarayvAH | vihartumicChA vanitAsakhasya tasyAmbhasi grIShmasukhe babhUva || 16\-54|| sa tIrabhUmau vihitopakAryAmAnAyibhistAmapakR^iShTanakrAm | vigAhitu.n shrImahimAnurUpa.n pracakrame cakradharaprabhAvaH || 16\-55|| sA tIrasopAnapathAvatArAdanyonyakeyUravighaTTinIbhiH | sanUpurakShobhapadAbhirAsIdudvignaha.nsA sarida~NganAbhiH || 16\-56|| parasparAbhyukShaNatatparANA.n tAsA.n nR^ipo majjanarAgadarshI | nausa.nshrayaH pArshvagatA.n kirAtImupAttAbAlavyajanA.n babhAShe || 16\-57|| pashyAvarodhaiH shatasho madIyairvigAhyamAno galitA~NgarAgaiH | sa.ndhyodayaH sAbhra iveSha varNa.n puShyatyaneka.n sarayUpravAhaH || 16\-58|| viluptamantaHpurasundarINA.n yada~njana.n naululitAbhiradbhiH | tadbadhnatIbhirmadarAgashobhA.n vilocaneShu pratimuktamAsAm || 16\-59|| etA gurushroNipayodharatvAdAtmAnamudvoDhumashaknuvatyaH | gADhA~NgadairbAhubhirapsu bAlAH kleshottara.n rAgavashAtplavante || 16\-60|| amI shirIShaprasavAvata.nsAH prabhra.nshino vArivihAriNInAm | pAriplavAH srotasi nimnagAyAH shaivAlalolA.nshChalayanti mInAn || 16\-61|| AsA.n jalAsphAlanatatparANA.n muktAphalaspardhiShu shIkareShu | payodharotsarpiShu shIryamANaH sa.nlakShyate na cChiduro.api hAraH || 16\-62|| AvartashobhA natanAbhikAnterbha~Ngo bhruvA.n dvandvacarAH stanAnAm | jAtAni rUpAvayavopamAnAnyadUravartIni vilAsinInAm || 16\-63|| tIrasthalIbarhibhirutkalApaiH prasnigdhakekairabhinandyamAnam | shrotreShu sa.nmUrcChati raktamAsA.n gItAnuga.n vArimR^ida~NgavAdyam || 16\-64|| sa.ndaShTavastreShvabalAnitambeShvinduprakAshAntaritoDutulyAH | amI jalApUritasUtramArgA mauna.n bhajante rashanAkalApAH || 16\-65|| etAH karotpIDitavAridhArA darpAtsakhIbhirvadaneShu siktAH | vakretarAgrairalakaistaruNyashcUrNAruNAnvArilavAnvamanti || 16\-66|| udbandhakeshacyutapatralekho vishleShimuktAphalapatraveShTaH | manodnya eva pramadAmukhAnAmambhovihArAkulito.api veShaH || 16\-67|| sa nauvimAnAdavatIrya reme vilolahAraH saha tAbhirapsu | skandhAvalagnoddhR^itapadminIkaH kareNubhirvanya iva dvipendraH || 16\-68|| tato nR^ipeNAnugatAH striyastA bhrAjiShNunA sAtishaya.n virejuH | prAgeva muktA nayanAbhirAmAH prApyendranIla.n kimutonmayUkham || 16\-69|| varNodakaiH kA~ncanashR^i~NgamuktaistamAyatAkShyaH praNayAdasi~ncan | tathAgataH so.atitarA.n babhAse sadhAtuniShyanda ivAdrirAjaH || 16\-70|| tenAvarodhapramadAsakhena vigAhamAnena saridvarA.n tAm | AkAshaga~NgAratirapsarobhirvR^ito marutvAnanuyAtalIlaH || 16\-71|| yatkumbhayoneradhigamya rAmaH kushAya rAjyena sama.n didesha | tadasya jaitrAbharaNa.n viharturadnyAtapAta.n salile mamajja || 16\-72|| snAtvA yathAkAmamasau sadArastIropakAryA.n gatamAtra eva | divyena shUnya.n valayena bAhumapoDhanepathyavidhirdadarsha || 16\-73|| jayashriyaH sa.nvanana.n yatastadAmuktapUrva.n guruNA ca yasmAt | sehe.asya na bhra.nshamato na lobhAtsa tulyapuShpAbharaNo hi dhIraH || 16\-74|| tataH samAdnyApayadAshu sarvAnAnAyinastadvicaye nadIShNAn | vandhyashramAste sarayU.n vigAhya tamUcuramlAnamukhaprasAdAH || 16\-75|| kR^itaH prayatno na ca deva labdha.n magna.n payasyAbharaNottama.n te | nAgena laulyAtkumudena nUnamupAttamantarhradavAsinA tat || 16\-76|| tataH sa kR^itvA dhanurAtatajya.n dhanurdharaH kopavilohitAkShaH | gArutmata.n tIragatastarasvI bhuja.nganAshAya samAdade.astram || 16\-77|| tasminhradaH sa.nhitamAtra eva kShobhAtsamAviddhatara.ngahastaH | rodhA.nsi nighnannavapAtamagnaH karIva vanyaH paruSha.n rarAsa || 16\-78|| tasmAtsamudrAdiva mathyamAnAdudvR^ittanakrAtsahasonmamajja | lakShmyeva sArdha.n surarAjavR^ikShaH kanyA.n puraskR^itya bhuja.ngarAjaH || 16\-79|| vibhUShaNapratyupahArahastamupasthita.n vIkShya vishA.npatistam | sauparNamastra.n pratisa.njahAra prahreShvanirbandharuSho hi santaH || 16\-80|| trailokyanAthaprabhava.n prabhAvAtkusha.n dviShAma~NkushamastravidvAn | mAnonnatenApyabhivandya mUrdhnA mUrdhAbhiShikta.n kumudo babhAShe || 16\-81|| avaimi kAryAntaramAnuShasya viShNoH sutAkhyAmaparA.n tanu.n tvAm | so.aha.n katha.n nAma tavAcareyamArAdhanIyasya dhR^itervighAtam || 16\-82|| karAbhighAtotthitakandukeyamAlokya bAlAtikutUhalena | hradAtpatajjyotirivAntarikShAdAdatta jaitrAbharaNa.n tvadIyam || 16\-83|| tadetadAjAnuvilambinA te jyAghAtarekhAkiNalA~nChanena | bhujena rakShAparigheNa bhUmerupaitu yoga.n punara.nsalena || 16\-84|| imA.n svasAra.n ca yavIyasI.n me kumudvatI.n nArhasi nAnumantum | AtmAparAdha.n nudatI.n cirAya shushrUShayA pArthiva pAdayoste || 16\-85|| ityUcivAnupahR^itAbharaNaH kShitIsha.n shlAghyoo bhavAnsvajana ityanubhAShitAram | sa.nyojayA.n vidhivadAsa sametabandhuH kanyAmayena kumudaH kulabhUShaNena || 16\-86|| tasyAH spR^iShTe manujapatinA sAhacaryAya haste mA~NgalyorNAvalayini puraH pAvakasyocChikhasya | divyastUryadhvanirudacaradvyashnuvAno digantA \- ngandhodagra.n tadanu vavR^iShuH puShpamAshcaryameghAH || 16\-87|| ittha.n nAgastribhuvanaguroraurasa.n maithileya.n labdhvA bandhu.n tamapi ca kushaH pa~ncama.n takShakasya | ekaH sha~NkA.n pitR^ivadhariporatyajadvainateyA \- cChAntavyAlAmavanimaparaH paurakAntaH shashAsa || 16\-88|| iti shrIraghuva.nshe mahAkAvye kavishrIkAlidAsakR^itau kumudvatIpariNayo nAma ShoDashaH sargaH || ## Encoded and Proofread by Arvind Kolhatkar akolhatkar at rogers.com \medskip\hrule\obeylines Please send corrections to sanskrit@cheerful.com Last updated \today https://sanskritdocuments.org \end{document}