% Text title : Ritusa.nhAra (kAlidAsa) % File name : ritu.itx % Category : major\_works % Location : doc\_z\_misc\_major\_works % Transliterated by : Jost Gippert gippert at em.uni-frankfurt.de % Proofread by : Avinash Sathaye sohum at ms.uky.edu % Latest update : 1995, November 1, 2010 % Send corrections to : sanskrit at cheerful dot c om % % This text is prepared by volunteers and is to be used for personal study % and research. The file is not to be copied or reposted for promotion of % any website or individuals or for commercial purpose without permission. % Please help to maintain respect for volunteer spirit. % \documentstyle[11pt,multicol,itrans]{article} #include=ijag.inc #endwordvowel=.h \portraitwide \parindent=100pt \let\usedvng=\Largedvng % for 1 column \pagenumbering{itrans} \def\engtitle#1{\hrule\medskip\centerline{\LARGE #1}} \def\itxtitle#1{\medskip\centerline{\LARGEdvng #1}\medskip\hrule} \def\endtitles{\medskip\obeyspaceslines} %% \begin{document} \engtitle{.. Ritusa.nhAra (kAlidAsa) ..}## \itxtitle{.. R^itusa.nhAra (kAlidAsa) ..}##\endtitles ## .. 1 . atha grIShmaH .. prachaNDasUryaH spR^ihaNIyachandramAH sadAvagAhakShatavArisa~nchayaH . dinAntaramyo.abhyupashAntamanmatho nidAghakAlaH samupAgataHnidAghakAlo.ayamupAgataH priye .. 1.. nishAH shashA~NkakShatanIlarAjayaH kva chid.h vichitraM jalayantramandiram.h . maNiprakArAH sarasaM cha chandanaM shuchau priye yAnti janasya sevyatAm.h .. 2.. suvAsitaM harmyatalaM manoramaM ## var ## manoharaM priyAmukhochChvAsavikampitaM madhu . sutantrigItaM madanasya dIpanaM shuchau nishIthe.anubhavanti kAminaH .. 3.. nitambabimbaiH sudukUlamekhalaiH stanaiH sahArAbharaNaiH sachandanaiH . shiroruhaiH snAnakaShAyavAsitaiH striyo nidAghaM shamayanti kAminAm.h .. 4.. nitAntalAkShArasarAgalohitair.h nitambinInAM charaNaiH sunUpuraiH . pade pade ha.nsarutAnukAribhir.h janasya chittaM kriyate samanmatham.h .. 5.. payodharAshchandanapa~NkacharchitAs.h tuShAragaurArpitahArashekharAH . nitambadeshAshchalahemamekhalAH prakurvate kasya mano na sotsukam.h .. 6.. samudgatasvedachitA~NgasaMdhayo vimuchya vAsA.nsi gurUNi sAMpratam.h . staneShu tanva.nshukamunnatastanA niveshayanti pramadAH sayauvanAH .. 7.. sachandanAmbuvyajanodbhavAnilaiH sahArayaShTistanamaNDalArpitaiH . savallakIkAkaligItaniHsvanaiH prabudhyatevibodhyate supta ivAdya manmathaH .. 8.. siteShu harmyeShu nishAsu yoShitAM sukhaprasuptAni mukhAni chandramAH vilokya niryantraNamutsukashchiraM nishAkShaye yAti hriyeva pANDutAm.h .. 9.. asahyavAtoddhatareNumaNDalA prachaNDasUryAtapatApitA mahI . na shakyate draShTumapi pravAsibhiH priyAviyogAnaladagdhamAnasaiH .. 10.. mR^igAH prachaNDAtapatApitA bhR^ishaM tR^iShA mahatyA parishuShkatAlavaH . vanAntare toyamiti pradhAvitA nirIkShya bhinnA~njanasaMnibhaM nabhaH .. 11.. savibhramaiH sasmitajihmavIkShitair.h vilAsavatyo manasi prasa~NginAm.hpravAsinAM . ana.ngasa.ndIpanamAshu kurvate yathA pradoShAH shashichArubhUShaNAH .. 12.. ravermayUkhairabhitApito bhR^ishaM vidahyamAnaH pathi taptapA.nsubhiH . avA~Nmukho jihmagatiH shvasan.h muhuH phaNI mayUrasya tale niShIdati .. 13.. tR^iShA mahatyA hatavikramodyamaH shvasan.h muhurbhUrividAritAnanaH . na hantyadure.api gajAn.h mR^igAdhipo vilolajihvashchalitAgrakesaraH .. 14.. vishuShkakaNThAhatashIkarAmbhaso gabhastibhirbhAnumato.abhitApitAH . pravR^iddhatR^iShNopahatA jalArthino na dantinaH kesariNo.api bibhyati .. 15.. hutAgnikalpaiH saviturmarIchibhiH kalApinaH klAntasharIrachetasaH . na bhoginaM ghnanti samIpavartinaM kalApachakreShu niveshitAnanam.h .. 16.. sabhadramustaM paripANDukardamaM saraH khanannAyatapotramaNDalaiH pradIptabhAso raviNA vitApitoravermayUkhairabhitApito bhR^ishaM varAhayUtho vishatIva bhUtalam.h .. 17.. vivasvatA tIkShNatarA.nshumAlinA sapa~NkatoyAt.h saraso.abhitApitaH . utplutya bhekastR^iShitasya bhoginaH phaNAtapatrasya tale niShIdati .. 18.. samuddhR^itAsheShamR^iNAlajAlakaM vipannamInaM drutabhItasArasaM parasparotpIDanasa.nhatairgajaiH kR^itaM saraH sAndravimardakardamam.h .. 19.. raviprabhodbhinnashiromaNiprabho vilolajihvAdvayalIDhamArutaH . viShAgnisUryAtapatApitaH phaNIhutAgnisUryAtapatApitaH na hanti maNDUkakulaM tR^iShAkulaH .. 20.. saphenalAlAvR^itavaktrasampuTaM vinirgatAlohitajihvamunmukham.hviniHsR^itA . tR^iShAkulaM niHsR^itamadrigahvarAd.h gaveShamANaM mahiShIkulaM jalam.h .. 21.. paTutaradavadAhotpluShTashaShpaprarohAH paruShapavanavegotkShiptasa.nshuShkaparNAH . dinakaraparitApakShINatoyAH samantAd.h vidadhati bhayamuchchairvIkShyamANA vanAntAH .. 22.. shvasiti vihagavargaH shIrNaparNadrumasthaH kapikulamupayAti klAntamadrerniku~njam.h . bhramati gavayayUthaH sarvatastoyamichCha~n.h sharabhakulamajihmaM proddharatyambukUpAt.h .. 23.. vikachanavakusumbhasvachChasindUrabhAsA prabalapavanavegoddhUtavegena tUrNam.h . taruviTapalatAgrAli.nganavyAkulena dishi dishi paridagdhA bhUmayaH pAvakena .. 24.. dhvanati pavanaviddhaH ## var ## pavanavR^iddhaH parvatAnAM darIShu sphuTati paTuninAdaH shuShkava.nshasthalIShu . prasarati tR^iNamadhye labdhavR^iddhiH kShaNena kShapayatiglapayati mR^igavargaM prAntalagno davAgniH .. 25.. bahutara iva jAtaH shAlmalInAM vaneShu sphurati kanakagauraH koTareShu drumANAm.h . pariNatadalashAkhAnutpatatyAshUtpatan.h prA.nshu vR^ikShAd.h bhramati pavanadhUtaH sarvato.agnirvanAnte .. 26.. gajagavayamR^igendrA vahnisa.ntaptadehAH suhR^ida iva sametA dvandvabhAvaM vihAya . hutavahaparikhedAdAshu nirgatya kakShAd.h vipulapulinadeshAM nimnagAM sa.nvisha.nti .. 27.. kamalavanachitAmbuH pATalAmodaramyaH sukhasalilaniShekaH sevyachandrA.nshujAlaHsevyachandrA.nshuhAraH . vrajatu tava nidAghaH kAminIbhiH sameto nishi sulalitagItairharmyapR^iShThe sukhena .. 28.. .. iti grIShmaH .. \medskip\hrule\medskip .. 2 . atha varShA .. sashIkarAmbhodharamattaku~njaras.h taDitpatAko.ashanishabdamardalaH . samAgato rAjavaduddhatadyutir.h ghanAgamaH kAmijanapriyaH priye .. 1.. nitAntanIlotpalapatrakAntibhiH kvachit.h prabhinnA~njanarAgasa.nnibhaiHrAshisa.nnibhaiH . kvachit.h sagarbhapramadAstanaprabhaiH samAchitaM vyoma ghanaiH samantataH .. 2.. tR^iShAkulaishchAtakapakShiNAM kulaiH prayAchitAstoyabharAvalambinaH . prayAnti mandaM bahuvArivarShiNonavavArivarShiNo balAhakAH shrotramanoharasvanAH .. 3.. balAhakAshchAshanishabdabhIShaNAH ## var ## mardalAH surendrachApaM dadhatastaDidguNam.h . sutIkShNadhArApatanograsAyakais.h tudanti cheto nitarAMprasabhaM pravAsinAm.h .. 4.. prabhinnavaidUryanibhaistR^iNAnkuraiH samAchitA protthitakandalIdalaiH . vibhAti kaNThe vararatnabhUShitAshukletararatnabhUShitA varA~Nganeva kShitirindragopakaiH .. 5.. sadA manoj~naM suratotsavotsukaM ## var ## svanadutsavotsukaM vikIrNavistIrNakalApashobhitam.h . savibhramAli~NganachumbanAkulam.hsasambhramAli~NganachumbanAkulam.h pravR^iddhanR^ityaMpravR^ittanR^ityaM kulamadya barhiNAm.h .. 6.. nipAtayantyaH paritastaTadrumAn.h pravR^iddhavegaiH salilairanirmalaiH . striyaH praduShTA iva jAtavibhramAH prayAnti nadyastvaritaM payonidhim.h .. 7.. tR^iNodgamairuddhatakomalA~Nkuraish.h ## var ## tR^iNotkarairudgatakomalA~Nkuraish.h chitAni nIlairhariNImukhakShataiH . vanAni ramyANivaindhyAni hara.nti mAnasaM vibhUShitAnyudgatapallavairdrumaiH .. 8.. vilolanetrotpalashobhitAnanair.h mR^igaiH samantAdupajAtasAdhvasaiH . samAchitA saikatinI vanasthalI samutsukatvaM prakaroti chetasaH .. 9.. sutIkShNamuchchairasatAM ## var ## abhIkShNamuchchairdhvanatAM payomuchAM ghanAndhakArIkR^itasharvarIShvapi . taDitprabhAdarshitamArgabhUmayaH prayAnti rAgAdabhisArikAH striyaH .. 10.. payodharairbhImagabhIraniHsvanair.h ## var ## nais.h dhvanadbhirudvejitachetasotaDidbhirudvejitachetaso bhR^isham.h . kR^itAparAdhAnapi yoShitaH priyAn.h pariShvajante shayane nirantaram.h .. 11.. vilochanendIvaravAribindubhir.h niShiktabimbAdharachArupallavAH . nirastamAlyAbharaNAnulepanAH sthitA nirAshAH pramadAH pravAsinAm.h .. 12.. vipANDavaM ## var ## vipANDuraM kITarajastR^iNAnvitaM bhuja~Ngavad.h vakragatiprasarpitam.h . sasAdhvasairbhekakulairvilokitaMnirIkShitaM prayAti nimnAbhimukhaM navodakam.h .. 13.. praphullapattrAM ## var ## vipannapuShpAM nalinIM samutsukAM vihAya bhR^i~NgAH shrutihAriniHsvanAH . patanti mUDhAH shikhinAM pranR^ityatAM kalApachakreShu navotpalAshayA .. 14.. vanadvipAnAM navatoyadasvanair.h madAnvitAnAM dhvanatAM muhurmuhuH . kapoladeshA vimalotpalaprabhAH sabhR^i~NgayUthairmadavAribhishchitaH .. 15.. AtoyanamrAmbudachumbitopalAH ## var ## satoyanamrAmbudachumbitopalAH samAchitAH prasravaNaiH samantataH . pravR^ittanR^ityaiH shikhibhiH samAkulAH samutsukatvaM janayanti bhUdharAH .. 16.. kadambasarjArjunaketakIvanam.h vikampaya.nstatkusumAdhivAsitaH . sashIkarAmbhodharasa~NgashItalaH samIraNaH kaM na karoti sotsukam.h .. 17.. shiroruhaiH shroNitaTAvalambibhiH kR^itAvata.nsaiH kusumaiH sugandhibhiH . stanaiH sahArairvadanaiH sasIdhubhiH striyo ratiM sa.njanayanti kAminAm.h .. 18.. vahanti varShanti nadanti bhAnti dhyAyanti nR^ityanti samAshrayanti . nadyo ghanA mattagajA vanAntAH priyAvihInAH shikhinaH plava~NgamAH .. 19..prakShiptaH taDillatAH shakradhanurvibhUShitAH payodharAstoyabharAvalambinaH . striyaH svakA~nchImaNikuNDalojjvalAstriyashchakA~nchImaNikuNDalojjvalA haranti cheto yugapat.h pravAsinAm.h .. 20.. mAlAH kadambanavakesaraketakIbhir.h AyojitaH shirasi bibhrati yoShito.adya . karNAntareShu kakubhadrumama~njarIbhiH shrotrAnukUlarachitAnavata.nsakA.nshchaichChAnukUlarachitAnavata.nsakA.nshcha .. 21.. kAlAgaruprachurachandanacharchitA~NgyaH puShpAvata.nsasurabhIkR^itakeshapAshAH . shrutvA dhvaniM jalamuchAM tvaritaM pradoShe shayyAgR^ihaM gurugR^ihAt.h pravishanti nAryaH .. 22.. kuvalayadalanIlairunnataistoyanamrair.h mR^idupavanavidhUtairmandamandaM chaladbhiH . apahR^itamiva chetastoyadaiH sendrachApaiH pathikajanavadhUnAM tadviyogakShatAnAm.htadviyogAkulAnAm.h .. 23.. mudita iva kadambairjAtapuShpaiH samantAt.h pavanachalitashAkhaiH shAkhibhirnR^ityatIva . hasitamiva vidhatte sUchibhiH ketakInAM navasalilaniShekaH shAntatApoChinnatApo vanAntaH .. 24.. shirasi bakulamAlAM mAlatIbhiH sametAM kusumitanavapuShpairyUthikAku~Nmalaishcha . vikachanavakadambaiH karNapUraM vadhUnAM rachayati jaladaughaH kAntavat.h kAla eShaH .. 25.. dadhati kuchayugAgrairunnatairhArayaShTiM ## var ## pR^ithukuchAgrairunnatairhArayaShTiM pratanusitadukUlAnyAyataiH shroNibimbaiH . navajalakaNasekAdunnatAMnavajalakaNasekAdudgatAM romarAjiM trivalivalitashobhAMlalitavalivibha~Ngair.h madhyadeshaishcha nAryaH .. 26.. navajalakaNasa~NgAchChItatAmAdadhAnaH kusumabharanatAnAM lAsakaH pAdapAnAm.h . janitasurabhigandhaHjanitaruchiragandhaH ketakInAM rajobhir.h apaharati nabhasvAn.h proShitAnAM manA.nsi .. 27.. jalabharanamitAnAmashrayo.asmAkamuchchair.h ayamiti jalasekaistoyadAstoyanamrAH . atishayaparuShAbhirgrIShmavahneH shikhAbhiH samupajanitatApaM hlAdayantIva vindhyam.h .. 28.. bahuguNaramaNIyo yoShitAM chittahArI ## var ## bahuguNaramaNIyaH kAminIchittahArI taruviTapalatAnAM bAndhavo nirvikAraH . jaladasamaya eSha prANinAM prANabhUto dishatu tava hitAni prAyasho vA~nChitAni .. 29.. .. iti varShA .. \medskip\hrule\medskip .. 3 . atha sharat.h .. kAshA.nshukA vikachapadmamanoj~navaktrA sonmAdaha.nsarutanUpuranAdaramyAravanUpuranAdaramyA . ApakvashAlilalitAnatagAtrayaShTiHruchirAnatagAtrayaShTiH prAptA sharannavavadhUriva ramyarUpA .. 1.. kAshairmahI shishiradIdhitinA rajanyo ha.nsairjalAni saritAM kumudaiH sarA.nsi . saptachChadaiH kusumabhAranatairvanAntAH shuklIkR^itAnyupavanAni cha mAlatIbhiH .. 2.. cha~nchanmanoj~nashapharIrasanAkalApAH paryantasa.nsthitasitANDajapa.nktihArAH . nadyo vishAlapulinorunitambabimbAvishAlapulinAntanitambabimbA mandaM prayAnti samadAH pramadA ivAdya .. 3.. vyoma kvachid.h rajatasha~NkhamR^iNAlagaurais tyaktAmbubhirlaghutayA shatashaH prayAtaiH . utprekShyatesa.nlakShyate pavanavegachalaiH payodai rAjeva chAmarashatairabhivIjyamAnaHchAmarashatairupavIjyamAnaH .. 4.. bhinnA~njanaprachayakAnti nabho manoj~naM bandhUkapuShparajasA.aruNitA cha bhUmiH . vaprAshcha pakvakalamAvR^itabhUmibhAgAchArukalamAvR^itabhUmibhAgAH utkaNThayantiprotkaNThayanti na mano bhuvi kasya yUnaH .. 5.. mandAnilAkulitachArutarAgrashAkhaH puShpodgamaprachayakomalapallavAgraH . mattadvirephaparipItamadhuprasekash.h chittaM vidArayati kasya na kovidAraH .. 6.. tArAgaNaprachurabhUShaNamudvahantI ## var ## tArAgaNapravarabhUShaNamudvahantI meghoparodhaparimuktashashA~NkavaktrAmeghAvarodhaparimuktashashA~NkavaktrA . jyotsnAdukUlamamalaM rajanI dadhAnA vR^iddhiM prayAtyanudinaM pramadeva bAlA .. 7.. kAraNDavAhanavighaTTitavIchimAlAH kAdambasArasakulAkulatIradeshAH . kurvanti ha.nsavirutaiH parito janasya prItiM saroruharajoruNitAstaTinyaH .. 8.. netrotsavo hR^idayahArimarIchimAlaH prahlAdakaH shishirashIkaravArivarShI . patyurviyogaviShadigdhasharakShatAnAM chandro dahatyanudinaMdahatyatitarAM tanuma~NganAnAm.h .. 9.. Akampayan.h phalabharAnatashAlijAlAn.h yAnartaya.nstaruvarAn.h kusumAvanamrAn.h . utphullapa~NkajavanAM nalinIM vidhunvan.h yUnAM manashchalayati prasabhaM nabhasvAn.h .. 10.. sonmAdaha.nsamithunairupashobhitAni svachChapraphullakamalotpalabhUShitAni . mandaprabhAtapavanodgatavIchimAlAn.h nyutkaNThayanti hR^idayaM sahasA sarAMsi .. 11.. naShTaM dhanurbalabhido jaladodareShu saudAminI sphurati nAdya viyatpatAkA . dhunvanti pakShapavanairna nabho balAkAH pashyanti nonnatamukhA gaganaM mayUrAH .. 12.. nR^ityaprayogarahitA~nshikhino vihAya ha.nsAnupaiti madano madhurapragItAn.h . muktvA kadambakuTajArjunasarjanIpAn.h saptachChadAnupagatA kusumodgamashrIH .. 13.. shephAlikAkusumagandhamanoharANi shAkhAsthitANDajakulapratinAditAnisvasthasthitANDajakulapratinAditAni . paryantasa.nsthitamR^igInayanotpalAni protkaNThayantyupavanAni manA.nsi pu.nsAm.hyUnAm.h .. 14.. kahlArapadmakumudAni muhurvidhunva.ns.h tatsa~NgamAdadhikashItalatAmupetaH . sotkAM karoti vanitAMutkaNThayatyatitarAM pavanaH prabhAte patrAntalagnatulinAmbu vidhUyamAnaHpatrAntalagnatuhinAni hara.nstarUNAM .. 15.. sampannashAlinichayAvR^itabhUtalAni suShThusthitaprachuragokulashobhitAnisvasthasthitaprachuragokulashobhitAni . ha.nsaishcha sArasakulaiH pratinAditAni sImAntarANi janayanti janapramodam.h .. 16.. ha.nsairjitA sulalitA gatira~NganAnAM ambhoruhairvikasitairmukhachandrakAntiH . nIlotpalairmadachalAninIlotpalairmadakalAni vilochanAni bhrUvibhramashcha saritAM tanubhistara~NgaiHruchirAstanubhistara~NgaiH .. 17.. shyAmA latAH kusumabhAranatapravAlAH strINAM haranti dhR^itabhUShaNabAhukAntim.h . dantAvabhAsavishadasmitachandrakAntiM ka~NkelipuShparuchirA navamAlatI cha .. 18.. keshAnnitAntaghananIlaviku~NchitAgrAn.h ApUrayanti vanitA navamAlatIbhiH . karNeShu cha prachalakA.nchanakuNDaleShupravarakA.nchanakuNDaleShu nIlotpalAni vividhAnivikachAni niveshayanti .. 19.. hAraiH sachandanarasaiH stanamaNDalAni shroNItaTaM suvipulaM rashanAkalApaiH . pAdAmbujAni kalanUpurashekharaishcha nAryaH prahR^iShTamanaso.adya vibhUShayanti .. 20.. sphuTakumudachitAnAM rAjaha.nsAsthitAnAM ## var ## rAjaha.nsAshritAnAM marakatamaNibhAsA vAriNA bhUShitAnAm.hApUritAnAm.h . shriyamatishayarUpAM vyoma toyAshayAnAM vahati vigatameghaM chandratArAvakIrNam.h .. 21.. sarasi kumudasa~NgAd.h ## var ## kusumasa~NgAd.h vAyavo vAnti shItA vigatajaladavR^indA digvibhAgA manoj~nAH vigatakaluShamambhaH shyAnapa~NkA dharitrI vimalakiraNachandraM vyoma tArAvichitram.h .. 22.. karakamalamanoj~nAH kAntasaMsaktahastA vadanavijitachandrAH kAshchid.h anyAstaruNyaH . chitakusumasugandhi prAvishantIva veshma prabalamadanahetostyaktasaMgItarAgAH .. 23..prakShiptaH suratarasavilAsAt.h satsakhIbhiH sametya asamarasavinodaM sUchayanti prakAmam.h . anupamamukharAgA rAtrimadhye vinodAn.h sharadi taruNakAntAH sUchayanti pramodAt.h .. 24..prakShiptaH divasakaramayUkhairbodhyamAnaM prabhAte varayuvatimukhAbhaM pa~NkajaM jR^imbhate.adya . kumudamapi gate.astaM lIyate chandrabimbe hasitamiva vadhUnAM proShiteShu priyeShu .. 25.. asitanayanalakShmIM lakShayitvotpaleShu kvaNitakanakakA~nchIM mattaha.nsasvaneShu . adhararuchirashobhAM bandhujIve priyAyAH pathikajana idAnIM roditi bhrAntachittaHbhrAntachetAH .. 26.. strINAM nidhAya vadaneShu shashA~NkalakShmIM hAsye vishuddhavadane kumudAkarashrIm.h .kAmyaM cha ha.nsavachanaM maNinUpureShu bandhUkakAntimadhareShu manohareShu kvApi prayAti subhagA sharadAgamashrIH .. 27.. vikachakamalavaktrA phullanIlotpalAkShI kusumitanavakAshA shvetavAsovikasitanavakAshashvetavAso vasAnA . kumudaruchirahAsAkumudaruchirakA.ntiH kAminIvonmadeyaM upadishatupratidishatu sharad.h vashchetasaH prItimagryAm.h .. 28.. .. iti sharat.h .. \medskip\hrule\medskip .. 4 . atha hemantaH .. navapravAlodgamasasyaramyaH praphullalodhraH paripakvashAliH . vilInapadmaH prapatattuShAro hemantakAlaH samupAgato.ayam.hsamupAgataH priye .. 1.. manoharaiH ku~NkumarAgapi~Ngais.h ## var ## chandanarAgagaurais.h tuShArakundendunibhaishcha hAraiH . vilAsinInAM stanashAlinInAM nAla.nkriyante stanamaNDalAni .. 2.. na bAhuyugmeShu vilAsinInAM prayAnti sa~NgaM valayA~NgadAni . nitambabimbeShu navaM dukUlaM tanva.nshukaM pInapayodhareShu .. 3.. kA~nchIguNaiH kA~nchanaratnachitrair.h no bhUShayanti pramadA nitambAn.h . na nUpurairha.nsarutaM bhajadbhiH pAdAmbujAnyambujakAntibhA~nji .. 4.. gAtrANi kAlIyakacharchitAni sapatralekhAni mukhAmbujAni . shirA.nsi kAlAgarubhUShitAnikAlAgarudhUpitAni kurvanti nAryaH suratotsavAya .. 5.. ratishramakShAmavipANDuvaktrAH prAptAshcha harShAbhyudayaM taruNyaHprApte.api harShAbhyudaye taruNyaH . hasanti nochchairdashanAgrabhinnAn.h prapIDyamAnAnadharAnavekShya .. 6.. pInastanorusthalabhAgashobhAM AsAdya tatpIDanajAtakhedaH . tR^iNAgralagnaistuhinaiH patadbhir.h AkrandatIvoShasi shItakAlaH .. 7.. prabhUtashAliprasavaishchitAni mR^igA~NganAyUthavibhUShitAni . manoharakrau~nchaninAditAni sImAntarANyutsukayanti chetaH .. 8.. praphullanIlotpalashobhitAni sharArikAdambavighaTTitAnisonmAdakAdambavibhUShitAni . prasannatoyAni sashaivalAnisushItalAni sarA.nsi chetA.nsi haranti pu.nsAm.h .. 9.. pAkaM vrajantI himapAtashItair.h AdhUyamAnA satataM marudbhiH . priye priya~NguH priyaviprayuktA vipANDutAM yAti vilAsinIva .. 10.. puShpAsavAmodasugandhivaktro niHshvAsavAtaiH surabhIkR^itA~NgaH . parasparA~NgavyatiShA~NgashAyI shete janaH kAmasharAnuviddhaH .. 11.. dantachChadairdantavighAtachihnaiH ## var ## dantachChadaiH savraNadantachihnaiH stanaishcha pANyagrakR^itAbhilekhaiH . saMsUchyate nirdayama~NganAnAM ratopabhogo navayauvanAnAm.h .. 12.. kAchid.h vibhUShayati darpaNayuktahastA ## var ## darpaNasaktahastA bAlAtapeShu vanitA vadanAravindam.h . dantachChadaM priyatamena nipItasAraM dantAgrabhinnamapakR^iShyadantAgrabhinnamavakR^iShya nirIkShate cha .. 13.. anyA prakAmasuratashramakhinnadehA rAtriprajAgaravipATalanetrayugmArAtriprajAgaravipATalanetrapadmA . shayyAntareShusrastA.nsadesha lulitAkulakeshapAshA nidrAM prayAti mR^idusUryakarAbhitaptA .. 14.. nirmAlyadAma paribhuktamanoj~nagandham.h mUrdhno.apanIya ghananIlashiroruhAntAH . pInonnatastanabharAnatagAtrayaShTyaH kurvanti kesharachanAmaparAstaruNyaH .. 15.. anyA priyeNa paribhuktamavekShya gAtram.h harShAnvitA virachitAdhararAgashobhAvirachitAdharachArushobhA . kurpAsakaM paridadhAti navaM natA~NgInakhakShatA~NgI vyAlambinIlalulitAlakaku~nchitAkShI .. 16.. anyAshchiraM suratakeliparishrameNa khedaM gatAH prashithilIkR^itagAtrayaShTyaH . sampIDyamAnavipulorupayodharArttAsaMhR^iShyamANapulakorupayodharAntA abhya~njanaM vidadhati pramadAH sushobham.hsushobhAH .. 17.. bahuguNaramaNIyo yoShitAM chittahArI pariNatabahushAlivyAkulagrAmasImaH . vinipatitatuShAraH krau~nchanAdopagItaH pradishatu himayuktaH kAla eShaH priyAn.h vaHhimayuktastveSha kAlaH sukhaM vaH .. 18.. .. iti hemantaH .. \medskip\hrule\medskip .. 5 . atha shishiraH .. prarUDhashAliprachayAvR^itakShitiM ## var ## prarUDhashAlIkShuchayAvR^itakShitiM nidrotthitakrau~nchaninAdashobhitam.hkvachitsthitakrau~nchaninAdashobhitam.h . prakAmakAmaM pramadAjanapriyaM varoru kAlaM shishirAhvayaM shR^iNu .. 1.. niruddhavAtAyanamandirodaraM hutAshano bhAnumato gabhastayaH . gurUNi vAsA.nsyabalAH sayauvanAH. prayAnti kAle.adyakAle.atra janasya sevyatAm.h .. 2.. na chandanaM chandramarIchishItalaM na harmyapR^iShThaM sharadindunirmalam.h . na vAyavaH sAndratuShArashItalA janasya chittaM ramayanti sAMpratam.h .. 3.. tuShArasaMghAtanipAtashItalAH shashA~NkabhAbhiH shishirIkR^itAH punaH . vipANDutArAgaNachArubhUShaNA janasya sevyA na bhavanti rAtrayaH .. 4.. gR^ihItatAmbUlavilepanasrajaH puShpAsavAmoditavaktrapa~NkajAH . prakAmakAlAgarudhUpavAsitaM vishanti shayyAgR^ihamutsukAH striyaH .. 5.. kR^itAparAdhAn.h bahusho.abhitarjitAn.h savepathUn.h sAdhvasamandachetasaHsAdhvasaluptachetasaH . nirIkShya bhartR^in.h suratAbhilAShiNaH striyo.aparAdhAn.h samadA visasmaruH .. 6.. prakAmakAmaiH surataishcha nirdayaM ## var ## yuvabhiH sunirdayaM nishAsu dIrghAsvatipIDitAshchiram.hdIrghAsvabhirAmitAshchiram.h . bhramanti mandaM shramakheditoravaH kShapAvasAne navayauvanAH striyaH .. 7.. manoj~nakUrpAsakapIDitastanAH sarAgakausheyavibhUShitoravaHsarAgakausheyakabhUShitoravaH . niveshitAntaHkusumaiH shiroruhair.h vibhUShayantIva himAgamaM striyaH .. 8.. payodharaiH ku~NkumarAgapi~njaraiH sukhopasevyairnavayauvanonnataiHsukhopasevyairnavayauvanoShmabhiH . vilAsinInAMvilAsinIbhiH paripIDitorasaH kShapantisvapanti shItaM paribhUya kAminaH .. 9.. sugandhiniHshvAsavikampitotpalaM manoharaM kAmaratiprabodhanam.h . nishAsu hR^iShTAH saha kAmibhiH striyaH pibanti madyaM madanIyamuttamam.h .. 10.. apagatamadarAgA yoShidekA prabhAte kR^itanibiDakuchAgrA patyurAli~Nganena . priyatamaparibhuktaM vIkShamANA svadehaM vrajati shayanagehAd.h vastramAkarShayantIshayanavAsAdvAsamanyaM hasantI .. 11.. agurusurabhidhUpAmoditaM keshapAshaM galitakusumamAlaM dhunvatI ku~nchitAgram.hku~nchitAgram.h vahantI . tyajati gurunitambA nimnanAbhiH sumadhyA .apyuShasi shayanavAsaH kAminI kAmashobhAhuShasi shayanamanyA kAminI chArushobhA .. 12.. kanakakamalakAntaishchArutAmrAdharoShThaiH shravaNataTaniyuktaiHshravaNataTaniShaktaiH pATalopAntanetraiH . uShasi vadanabimbaira.nsasa.nsaktakeshaiH shriya iva gR^ihamadhye sa.nsthitA yoShito.adya .. 13.. pR^ithujaghanabharArtAH ki.nchidAnamramadhyAH stanabharaparikhedAn.h mandamandaM vrajantyaH . suratasamayaveShaM naishamantyaM vihAyanaiShamAshu prahAya dadhati divasayogyaM veShametAstaruNyaHveShamanyAstaruNyaH .. 14.. nakhapadarachitAgrAn.h ## var ## nakhapadachitabhAgAn.h vIkShyamANAH stanAntAn.h adharakisalayAgrAn.h dantabhinnAn.hadharakisalayAgraM dantabhinnaM spR^ishantyaH . abhimatataramodaM varNayantyastaruNyaHabhimatarataveShaM nandayantyastaruNyaH saviturudayakAle bhUShayantyAnanAni .. 15.. prachuraguDavikAraH svAdushAlIkShuramyaH prabalasuratakelirjAtakandarpadarpaH . priyatamarahitAnAMpriyajanarahitAnAM chittasa.ntApahetuH shishirasamaya eShaH shreyase vo.astu nityam.h .. 16.. .. iti shishiraH .. \medskip\hrule\medskip .. 6 . atha vasantaH .. praphullachUtA~NkuratIkShNasAyako dvirephamAlAM vidadhad.h dhanurguNam.hdvirephamAlAvilasaddhanurguNaH . manA.nsi bhettuM surataprasa~NginAM vasantayoddhA samupAgataH priye .. 1.. drumAH sapuShpAH salilaM sapadmaM striyaH sakAmAH pavanaH sugandhiH . sukhAH pradoShA divasAshcha ramyAH sarvaM priye chArutaraM vasante .. 2.. vApIjalAnAM maNimekhalAnAM shashA~NkabhAsAM pramadAjanAnAm.h . chUtadrumANAM kusumAnatAnAM tanotidadAti saubhAgyamayaM vasantaH .. 3.. staneShu hArAH sitachandanArdrAH mukheShu tAmbUlasugandhivAtAHbhujeShu sa~NgaM valayA~NgadAni . prayAnti niHsha~Nkamana~NgasaukhyaMprayAntyana~NgAturamAnasAnAM vilAsinInAM jaghaneShu kA~nchyaH .. 4.. kusumbharAgAruNitairdukUlair.h nitambabimbAni vilAsinInAm.h . tanva.nshukaiH ku~NkumarAgagaurair.h ala~Nkriyante stanamaNDalAni .. 5.. karNeShu yogyaM navakarNikAraM chaleShu nIleShvalakeShvashokam.h . shikhAsu phullA navamallikAshcha prayAnti sa~NgaM pramadAjanasya .. 6.. sapattralekheShu vilAsinInAM vaktreShu hemAmburuhopameShu ratyantare mauktikatulyarUpaHratnAntare mauktikasa~NgaramyaH svedodgamo vistaratAmupaiti .. 7.. ullAsayantyaH ## var ## uchChvAsayantyaH shlathabandhanAni gAtrANi kandarpasamAkulAni . samIpavartiShvapi kAmukeShusamIpavartiShvadhunA priyeShu samutsukA eva bhavanti nAryaH .. 8.. tanUni pANDUni sukampitAni ## var ## madAlasAni muhurmuhurjR^imbhaNatatparANi . a~NgAnyana~NgaH pramadAjanasya karotyasau proShitabhartR^ikasyakaroti lAvaNyasasaMbhramANi .. 9.. netreShu lolo madirAlaseShu gaNDeShu pANDuH kaThinaH staneShu . madhyeShu namronimno jaghaneShu pInaH strINAmana~Ngo bahudhA sthito.adya .. 10.. a~NgAni nidrAlasitAni nityaM ## var ## nidrAlasavibhramANi vAkyAni kiMchinmadirAlasAni . bhrUkShepajihmAni vilochanAnicha vIkShitAni karoti kAmaH pramadAjanAnAm.h .. 11.. priya~NgukAlIyakaku~NkumAni ## var ## priya~NgukAlIyakaku~NkumAktaM staneShu gaureShu vicharchitAnivilAsinIbhiH . AropyateAlipyate chandanama~NganAbhir.h madAlasAbhirmR^iganAbhiyuktam.h .. 12.. gurUNi vAsA.nsi vihAya tUrNaM tanUni lAkShArasara~njitAni . sugandhikAlAgarudhUpitAni dhatte janaH kAmasharAnuviddhaHkAmamadAlasA~NgaH .. 13.. pu.nskokilashchUtarasena mattaH ## var ## pu.nskokilashchutarasAsavena priyAmukhaM chumbati sAdaro.ayam.hmattaH priyAM chumbati rAgahR^iShTaH . gu~njaddvirepho.apyayamambujasthaH priyaM priyAyAH prakaroti chATu .. 14.. pravAlatAmrAstabakAvanamrAsh.h ## var ## tAmrapravAlAstabakAvanamrAsh.h chUtadrumAH puShpitachArushAkhAH . kurvanti kAntaMkAmaM pavanAvadhutAH samutsukatvaM manaso.a~NganAnAm.hparyutsukaM mAnasama~NganAnAM .. 15.. A mulato vidrumarAgatAmraM sapallavaM puShpachayaM dadhAnAH . kurvantyashokA hR^idayaM sashokaM nirIkShyamANA navayauvanAnAm.h .. 16.. mattadvirephaparichumbitachArupuShpA mandAnilAkulitachArumR^idupravAlAHmandAnilAkulitanamramR^idupravAlAH . kurvanti kAmimanasAM sahasotsukatvaM bAlAtimuktakalikAHbAlAtimuktalatikAH samavekShyamANAH .. 17.. kAntAmukhadyutijuShAmachirodgatAnAM shobhAM parAM kurabakadrumama~njarINAm.h . hR^iShTA priye priyatamArahitasya pu.nsaHsahR^idayasya bhavenna kasya kandarpabANanikarairvyathitaM hi chetaHkandarpabANapatanavyathitaM hi chetaH .. 18.. AdIptavahnisadR^ishairapi pArijAtaiH ## var ## AdIptavahnisadR^ishairapayAtapatraiH sarvatra ki.nshukavanaiH kusumAvanamraiH . sadyo vasantasamaye samupAgate chavasantasamayena samAgateyaM raktA.nshukA navavadhUriva bhAti bhUmiH .. 19.. kiM ki.nshukaiH shukamukhachChavibhirna dagdhaM ## var ## bhinnaM kiM karNikArakusumairna kR^itaM manoj~nam.hhR^itaM manoj~naiH . yat.h kokilaH punaramIpunarayaM madhurairvachobhir.h yUno manaH suvadane niyataM harantisuvadanAnihitaM nihanti .. 20.. pu.nskokilaiH kalavachobhirupAttharShaiH gu~njadbhirunmadakalAni vachAMsi pu.nsAm.hbhR^i~NgaiH . lajjAnvitaM savinayaM hR^idayaM kShaNena paryAkulaM kulagR^ihe.api kR^itaM vadhUnAm.h .. 21.. Akampayan.h kusumitAM sahakArashAkhAM ## var ## kusumitAH sahakArashAkhAH vistArayan.h parabhR^itasya vachA.nsi dikShu . vAyurvivAti hR^idayAni haran.h narANAM nIhArapAtavigamAt.h subhago vasante .. 22.. kundaiH savibhramavadhUhasitAvadAtaiH sa.nshobhitAnyupavanAniudyotitAnyupavanAni manoharANi . chittaM munerapi haranti nirastarAgaMnivR^ittarAgam prAgeva rAgamalinAni manA.nsi pu.nsAm.hyUnAm.h .. 23.. AlambihemarashanAH stanasaktahArAH kandarpadarpashithilIkR^itagAtrayaShTyaH . mAse madhau madhurakokilabhR^i~NganAdair.h nAryo haranti hR^idayaM prasabhaM narANAm.h .. 24.. nAnAmanoj~nakusumadrumapuShpitAgrAn.h ## var ## nAnAmanoj~nakusumadrumabhUShitAntAn.h hR^iShTAnyapuShTakulashobhitasAnudeshAn.hhR^iShTAnyapuShTaninadAkulasAnudeshAn.h . shaileyajAlapariNaddhashilAtalAntAn.h dR^iShTvA janaH kShitibhR^ito madameti sarvaH .. 25.. netre nimIlayati roditi yAti mohaM ## var ## shokaM ghrANaM kareNa viruNaddhi virauti chochchaiH . kAntAviyogaparikheditachittavR^ittir.h dR^iShTvA janaHdR^iShTvAdhvagaH kusumitAn.h sahakAravR^ikShAn.h .. 26.. samadamadhukarANAM kokilAnAM cha nAdaiH kusUmitasahakAraiH karNikAraishcha ramyaiH . iShubhiriva sutIkShNairmAnasaM kAminInAMmAninInAM tudati kusumachApokusumamAso manmathoddIpanAya .. 27.. ruchirakanakakAntaM mu~nchataH puShpavR^indaM mR^idupavanavidhUtAn.h puShpitA.nshchUtavR^ikShAn.h . abhimukhamabhivIkShya kShAmadeho.api mArge madanasharasuviddho mohameti pravAsI .. 28..prakShiptaH parabhR^itakalagItairhlAdibhiH sadvachA.nsi smitadashanamayUkhaM kundapuShpaprabhAbhiH . sarakisalayakAntiM pallavairvidrumAbhair.h abhibhavati vasantaH kAminInAmidAnIm.h .. 29..prakShiptaH kanakakamalakAntairchandanaiH pANDugaNDair.h upanihitasuhAraishchandanArdraiH stanAgraiH . madanajanitalAsaiH sAlasairdR^iShTipAtair.h munivaramapi nAryaH kAmayante vasante .. 30..prakShiptaH madhusurabhimukhAbjaM lochane lolatAre navakurabakapUrNaH keshapAsho manoj~naH . atigurukuchayugmaM shroNibimbaM tathaiva na bhavati kimidAnIM yoShitAM brUhi chAru .. 31..prakShiptaH AkampitAni hR^idayAni manasvinInAM vAtaiH praphullasahakArakR^itAdhivAsaiH . utkUjitaiH parabhR^itasya madAkulasya shrotrapriyairmadhukarasya cha gItashabdaiH .. 32..prakShiptaH ramyapradoShasamayaH sphuTachandrabhAsaH pu.nskokilasya virutaM pavanaH sugandhiH . mattAliyUthavirutaM nishi sIdhupAnaM sarvaM hi sAdhanamidaM kusumAyudhasya .. 33..prakShiptaH AmrAshokavikalpitAdharamadhurmattadvirephasvanaH kundApIDavishuddhadantanikaraH protphullapadmAnanaH . chUtAmodasugandhimandapavanaH shR^i~NgAradIkShAguruH kalpAntaM madanapriyo dishatu vaH puShpAgamo ma~Ngalam.h .. 34..prakShiptaH AmrI ma~Ngalama~njarI varasharaH satki.nshukaM yaddhanur.h jyA yasyAlikulam kala~NkarahitaM ChtraM sitA.nshuH sitam.h . mattebho malayAnilaH parabhR^itA yadvandino lokajit.h so.ayaM vo vitarItarItu vinaturbhadraM vasantAnvitaH .. 35.. .. iti vasantaH .. ## Encoded by Jost Gippert gippert at em.uni-frankfurt.de Proofread by Avinash Sathaye sohum at ms.uky.edu \medskip\hrule\obeylines Please send corrections to sanskrit@cheerful.com Last updated \today https://sanskritdocuments.org \end{document}