% Text title : tattvabodha % File name : tattvabodharearranged.itx % Category : major\_works % Location : doc\_z\_misc\_major\_works % Author : Upanishad Brahmendra (Ramachandrendra Sarasvati)(?) % Transliterated by : Sunder Hattangadi % Proofread by : Sunder Hattangadi % Description-comments : Renumbered and arranged % Latest update : Sept. 22, 2010, November 25, 2016 % Send corrections to : sanskrit at cheerful dot c om % % This text is prepared by volunteers and is to be used for personal study % and research. The file is not to be copied or reposted for promotion of % any website or individuals or for commercial purpose without permission. % Please help to maintain respect for volunteer spirit. % \documentstyle[11pt,multicol,itrans]{article} #include=ijag.inc #endwordvowel=.h \portraitwide \parindent=100pt \let\usedvng=\Largedvng % for 1 column \pagenumbering{itrans} \def\engtitle#1{\hrule\medskip\centerline{\LARGE #1}} \def\itxtitle#1{\medskip\centerline{\LARGEdvng #1}\medskip\hrule} \def\endtitles{\medskip\obeyspaceslines} %% \begin{document} \engtitle{.. tattvabodhaH ..}## \itxtitle{.. tattvabodhaH a~Nkita ..}##\endtitles ## 1\.0 sAdhanachatuShTayam 2\.0 tattvavivekaH 3\.0 sharIratrayam 4\.0 j~nAnendriyANi 5\.0 karmendriyANi 6\.0 avasthAtrayam 7\.0 pa~nchakoshAH 8\.0 Atman 9\.0 chaturvi.nshatitattvotpattiprakAram 10\.0 jIveshvara bhedabuddhi 11\.0 jIveshvaraikya 12\.0 jIvanmuktiH 13\.0 karmANi \smallskip\hrule\smallskip vAsudevendrayogIndra.n natvA j~nAnaprada.n gurum . mumukShUNA.n hitArthAya tattvabodho.abhidhIyate .. \smallskip\hrule\smallskip sAdhanachatuShTayasampannAdhikAriNAM mokShasAdhanabhUta.n tattvavivekaprakAra.n vakShyAmaH . 1\.0 sAdhanachatuShTayam sAdhanachatuShTaya.n kim ##?## 1\.1 nityAnityavastuvivekaH . 1\.2 ihAmutrArthaphalabhogavirAgaH . 1\.3 shamAdiShaTkasampattiH . 1\.4 mumukShutva.n cheti . \smallskip\hrule\smallskip 1\.1\.1 vivekaH nityAnityavastuvivekaH kaH ##?## nityavastvekaM brahma tadvyatirikta.n sarvamanityam . ayameva nityAnityavastuvivekaH . \smallskip\hrule\smallskip 1\.1\.2 vairAgyam virAgaH kaH ##?## ihasvargabhogeShu ichChArAhityam . \smallskip\hrule\smallskip 1\.1\.3 shamAdisAdhanasampattiH kA ##?## shamo dama uparamastitikShA shraddhA samAdhAna.n cha iti . 1\.1\.3\.1 shamaH shamaH kaH ##?## manonigrahaH . 1\.1\.3\.2 damaH damaH kaH ##?## chakShurAdibAhyendriyanigrahaH . 1\.1\.3\.3 uparamaH uparamaH kaH ##?## svadharmAnuShThAnameva . 1\.1\.3\.4 titikShA titikShA kA ##?## shItoShNasukhaduHkhAdisahiShNutvam . 1\.1\.3\.5 shraddhA shraddhA kIdR^ishI ##?## guruvedAntavAkyAdiShu vishvAsaH shraddhA . 1\.1\.3\.6 samAdhAnam samAdhAna.n kim ##?## chittaikAgratA . \smallskip\hrule\smallskip 1\.4 mumukShutvam mumukShutva.n kim ##?## mokSho me bhUyAd iti ichChA . etat sAdhanachatuShTayam . tatastattvavivekasyAdhikAriNo bhavanti . \smallskip\hrule\smallskip 2\.0 tattvavivekaH 2\.1 tattvavivekaH kaH ##?## AtmA satya.n tadanyat sarvaM mithyeti . 2\.2 AtmA kaH ##?## sthUlasUkShmakAraNasharIrAdvyatiriktaH pa~nchakoshAtItaH san avasthAtrayasAkShI sachchidAnandasvarUpaH san yastiShThati sa AtmA . \smallskip\hrule\smallskip 3\.0 sharIratrayam 3\.1 sthUlasharIra.n kim ##?## pa~nchIkR^itapa~nchamahAbhUtaiH kR^ita.n satkarmajanya.n sukhaduHkhAdibhogAyatana.n sharIram asti jAyate vardhate vipariNamate apakShIyate vinashyatIti ShaDvikAravadetatsthUlasharIram . \smallskip\hrule\smallskip 3\.2 sUkShmasharIra.n kim ##?## apa~nchIkR^itapa~nchamahAbhUtaiH kR^ita.n satkarmajanya.n sukhaduHkhAdibhogasAdhanaM pa~nchaj~nAnendriyANi pa~nchakarmendriyANi pa~nchaprANAdayaH manashchaikaM buddhishchaikA eva.n saptadashAkalAbhiH saha yattiShThati tatsUkShmasharIram . \smallskip\hrule\smallskip 3\.3 kAraNasharIra.n kim ##?## anirvAchyAnAdyavidyArUpa.n sharIradvayasya kAraNamAtra.n satsvarUpa aj~nAna.n nirvikalpakarUpa.n yadasti tatkAraNasharIram . satsvarUpAj~nAna.n nirvikalpakarUpa.n yadasti tatkAraNasharIram . \smallskip\hrule\smallskip 4\.0 j~nAnendriyANi 4\.1 shrotra.n tvak chakShuH rasanA ghrANam iti pa~ncha j~nAnendriyANi . 4\.1\.0 j~nAnendriyadevatAH 4\.1\.1 shrotrasya digdevatA . 4\.1\.2 tvacho vAyuH . 4\.1\.3 chakShuShaH sUryaH . 4\.1\.4 rasanAyA varuNaH . 4\.1\.5 ghrANasya ashvinau . iti j~nAnendriyadevatAH . 4\.2 j~nAnendriyaviShayAH 4\.2\.1 shrotrasya viShayaH shabdagrahaNam . 4\.2\.2 tvacho viShayaH sparshagrahaNam . 4\.2\.3 chakShuSho viShayaH rUpagrahaNam . 4\.2\.4 rasanAyA viShayaH rasagrahaNam . 4\.2\.5 ghrANasya viShayaH gandhagrahaNam iti . \smallskip\hrule\smallskip 5\.0 karmendriyANi 5\.1 vAkpANipAdapAyUpasthAnIti pa~nchakarmendriyANi . 5\.1\.0 karmendriyadevatAH 5\.1\.1 vAcho devatA vahniH . 5\.1\.2 hastayorindraH . 5\.1\.3 pAdayorviShNuH . 5\.1\.4 pAyormR^ityuH . 5\.1\.5 upasthasya prajApatiH . iti karmendriyadevatAH . 5\.2 karmendriyaviShayAH 5\.2\.1 vAcho viShayaH bhAShaNam . 5\.2\.2 pANyorviShayaH vastugrahaNam . 5\.2\.3 pAdayorviShayaH gamanam . 5\.2\.4 pAyorviShayaH malatyAgaH . 5\.2\.5 upasthasya viShayaH Ananda iti . \smallskip\hrule\smallskip 6\.0 avasthAtrayam avasthAtraya.n kim ##?## 6\.1 jAgratsvapnasuShuptyavasthAH . \smallskip\hrule\smallskip 6\.1\.1 jAgradavasthA kA ##?## shrotrAdij~nAnendriyaiH shabdAdiviShayaishcha j~nAyate iti yat sA jAgradavasthA . 6\.1\.1\.1 sthUla sharIrAbhimAnI AtmA vishva ityuchyate . \smallskip\hrule\smallskip 6\.1\.2 svapnAvasthA keti chet ##?## jAgradavasthAyA.n yaddR^iShTa.n yad shrutam tajjanitavAsanayA nidrAsamaye yaH prapa~nchaH pratIyate sA svapnAvasthA . 6\.1\.2\.1 sUkShmasharIrAbhimAnI AtmA taijasa ityuchyate . \smallskip\hrule\smallskip 6\.1\.3 ataH suShuptyavasthA kA ##?## aha.n kimapi na jAnAmi sukhena mayA nidrA.anubhUyata iti suShuptyavasthA . 6\.1\.3\.1 kAraNasharIrAbhimAnI AtmA prAj~na ityuchyate . \smallskip\hrule\smallskip 7\.0 pa~nchakoshAH 7\.1 pa~ncha koshAH ke ##?## annamayaH prANamayaH manomayaH vij~nAnamayaH Anandamayashcheti . 7\.1\.1 annamayaH kaH ##?## annarasenaiva bhUtvA annarasenaiva vR^iddhiM prApya annarUpapR^ithivyA.n yadvilIyate tadannamayaH koshaH sthUlasharIram . 7\.1\.2 prANamayaH kaH ##?## prANAdyAH pa~nchavAyavaH vAgAdIndriyapa~nchakaM prANamayaH koshaH . 7\.1\.3 manomayaH koshaH kaH ##?## manashcha j~nAnendriyapa~nchakaM militvA yo bhavati sa manomayaH koshaH . 7\.1\.4 vij~nAnamayaH kaH ##?## buddhij~nAnendriyapa~nchakaM militvA yo bhavati sa vij~nAnamayaH koshaH . 7\.1\.5 AnandamayaH kaH ##?## evameva kAraNasharIrabhUtAvidyAsthamalinasattvaM priyAdivR^ittisahita.n sat AnandamayaH koshaH . etatkoshapa~nchakam . \smallskip\hrule\smallskip 8\.0 Atman madIya.n sharIraM madIyAH prANAH madIyaM manashcha madIyA buddhirmadIya.n aj~nAnamiti svenaiva j~nAyate tadyathA madIyatvena j~nAta.n kaTakakuNDala gR^ihAdika.n tadyathA madIyatvena j~nAta.n kaTakakuNDalagR^ihAdika.n svasmadbhinna.n tathA pa~nchakoshAdika.n svasmadbhinnaM madIyatvena j~nAtamAtmA na bhavati .. 8\.1 AtmA tarhi kaH ##?## sachchidAnandasvarUpaH . 8\.1\.1 satkim ##?## kAlatraye.api tiShThatIti sat . 8\.1\.2 chitkim ##?## j~nAnasvarUpaH . 8\.1\.3 AnandaH kaH ##?## sukhasvarUpaH . 8\.2 eva.n sachchidAnandasvarUpa.n svAtmAna.n vijAnIyAt . \smallskip\hrule\smallskip 9\.0 atha chaturvi.nshatitattvotpattiprakAra.n vakShyAmaH . 9\.1 brahmAshrayA sattvarajastamoguNAtmikA mAyA asti . 9\.1\.1 tataH AkAshaH sambhUtaH . 9\.1\.2 AkAshAd vAyuH . 9\.1\.3 vAyostejaH . 9\.1\.4 tejasa ApaH . 9\.1\.5 adbhyaH pR^ithivI . 9\.2 j~nAnendriyasambUti eteShAM pa~nchatattvAnAM madhye 9\.2\.1 AkAshasya sAtvikA.nshAt shrotrendriya.n sambhUtam . 9\.2\.2 vAyoH sAtvikA.nshAt tvagindriya.n sambhUtam . 9\.2\.3 agneH sAtvikA.nshAt chakShurindriya.n sambhUtam . 9\.2\.4 jalasya sAtvikA.nshAt rasanendriya.n sambhUtam . 9\.2\.5 pR^ithivyAH sAtvikA.nshAt ghrANendriya.n sambhUtam . 9\.3 antaHkaraNa sambhUti eteShAM pa~nchatattvAnA.n samaShTisAtvikA.nshAt manobuddhyaha~NkAra chittAntaHkaraNAni sambhUtAni . 9\.3\.1 sa~NkalpavikalpAtmakaM manaH . 9\.3\.2 nishchayAtmikA buddhiH . 9\.3\.3 aha.nkartA aha.nkAraH . 9\.3\.4 chintanakartR^i chittam . 9\.4 antaHkaraNadevatAH 9\.4\.1 manaso devatA chandramAH . 9\.4\.2 buddherbrahmA . 9\.4\.3 aha.nkArasya rudraH . 9\.4\.4 chittasya vAsudevaH . 9\.5 karmendritasambhUti eteShAM pa~nchatattvAnAM madhye 9\.5\.1 AkAshasya rAjasA.nshAt vAgindriya.n sambhUtam . 9\.5\.2 vAyoH rAjasA.nshAt pANIndriya.n sambhUtam . 9\.5\.3 vanhe rAjasA.nshAt pAdendriya.n sambhUtam . 9\.5\.4 jalasya rAjasA.nshAt upasthendriya.n sambhUtam . 9\.5\.5 pR^ithivyA rAjasA.nshAt gudendriya.n sambhUtam . 9\.5\.6 eteShA.n samaShTirAjasA.nshAt pa~nchaprANAH sambhUtAH . 9\.6 pa~nchatattvasambhUti 9\.6\.1 eteShAM pa~nchatattvAnA.n tAmasA.nshAt pa~nchIkR^itapa~nchatattvAni bhavanti . pa~nchIkaraNa.n katham iti chet . 9\.6\.2 eteShAM pa~nchamahAbhUtAnA.n tAmasA.nshasvarUpam ekamekaM bhUta.n dvidhA vibhajya ekamekamardhaM pR^ithak tUShNI.n vyavasthApya aparamaparamardha.n chaturdhA.n vibhajya svArdhamanyeShu ardheShu svabhAgachatuShTayasa.nyojana.n kAryam . tadA pa~nchIkaraNaM bhavati . 9\.6\.3 etebhyaH pa~nchIkR^itapa~nchamahAbhUtebhyaH sthUlasharIraM bhavati . 9\.6\.4 evaM piNDabrahmANDayoraikya.n sambhUtam . \smallskip\hrule\smallskip 10\.0 jIveshvara bhedabuddhi 10\.1 sthUlasharIrAbhimAnI jIvanAmakaM brahmapratibimbaM bhavati . sa eva jIvaH prakR^ityA svasmAt IshvaraM bhinnatvena jAnAti . 10\.2 avidyopAdhiH san AtmA jIva ityuchyate . 10\.3 mAyopAdhiH san Ishvara ityuchyate . 10\.4 evaM upAdhibhedAt jIveshvarabhedadR^iShTiH yAvatparyanta.n tiShThati tAvatparyanta.n janmamaraNAdirUpasa.nsAro na nivartate . 10\.5 tasmAtkAraNAnna jIveshvarayorbhedabuddhiH svIkAryA . \smallskip\hrule\smallskip 11\.0 jIveshvaraikya nanu sAha.nkArasya ki.nchidaj~nasya jIvasya niraha.nkArasya sarvaj~nasya Ishvarasya tattvamasIti mahAvAkyAt kathamabhedabuddhiH syAdubhayoH viruddhadharmAkrAntatvAt . iti chenna . 11\.1 sthUlasUkShmasharIrAbhimAnI tvaMpadavAchyArthaH . upAdhivinirmukta.n samAdhidashAsampanna.n shuddha.n chaitanya.n tvaMpadalakShyArthaH . 11\.2 eva.n sarvaj~natvAdivishiShTa IshvaraH tatpadavAchyArthaH . upAdhishUnya.n shuddhachaitanya.n tatpadalakShyArthaH . 11\.3 eva.n cha jIveshvarayo chaitanyarUpeNAbhede bAdhakAbhAvaH . \smallskip\hrule\smallskip 12\.0 jIvanmuktiH eva.n cha vedAntavAkyaiH sadgurUpadeshena cha sarveShvapi bhUteShu yeShAM brahmabuddhirutpannA te jIvanmuktAH ityarthaH . 12\.1 nanu jIvanmuktaH kaH ##?## yathA deho.ahaM puruSho.ahaM brAhmaNo.aha.n shUdro.ahamasmIti dR^iDhanishchayastathA nAhaM brAhmaNaH na shUdraH na puruShaH kintu asa.ngaH sachchidAnandasvarUpaH prakAsharUpaH sarvAntaryAmI chidAkAsharUpo.asmIti dR^iDhanishchaya rUpo.aparokShaj~nAnavAn jIvanmuktaH .. 12\.2 brahmaivAhamasmItyaparokShaj~nAnena nikhilakarmabandhavinirmuktaH syAt . \smallskip\hrule\smallskip 13\.0 karmANi karmANi katividhAni santIti chet 13\.1 AgAmisa~nchitaprArabdhabhedena trividhAni santi . 13\.1\.1 j~nAnotpattyanantara.n j~nAnidehakR^itaM puNyapAparUpa.n karma yadasti tadAgAmItyabhidhIyate . 13\.1\.2 sa~nchita.n karma kim ##?## anantakoTijanmanAM bIjabhUta.n sat yatkarmajAtaM pUrvArjita.n tiShThati tat sa~nchita.n j~neyam . 13\.1\.3 prArabdha.n karma kimiti chet . ida.n sharIramutpAdya iha loke eva.n sukhaduHkhAdiprada.n yatkarma tatprArabdhaM bhogena naShTaM bhavati prArabdhakarmaNAM bhogAdeva kShaya iti . 13\.2 sa~nchita.n karma brahmaivAhamiti nishchayAtmakaj~nAnena nashyati . 13\.3 AgAmi karma api j~nAnena nashyati ki.ncha AgAmi karmaNA.n nalinIdalagatajalavat j~nAninA.n sambandho nAsti . 13\.4 ki.ncha ye j~nAnina.n stuvanti bhajanti archayanti tAnprati j~nAnikR^itaM AgAmi puNya.n gachChati . 13\.5 ye j~nAnina.n nindanti dviShanti duHkhapradAna.n kurvanti tAnprati j~nAnikR^ita.n sarvamAgAmi kriyamANa.n yadavAchya.n karma pApAtmaka.n tadgachChati . suhR^idaH puNyakR^itaM durhR^idaH pApakR^ityaM gR^ihNanti . 13\.6 tathA chAtmavitsa.nsAra.n tIrtvA brahmAnandamihaiva prApnoti . tarati shokamAtmavit iti shruteH . 13\.7 tanu.n tyajatu vA kAshyA.n shvapachasya gR^ihe.atha vA . j~nAnasamprAptisamaye mukto.asau vigatAshayaH . iti smR^iteshcha . iti tattvabodhaprakaraNa.n samAptam . ## Encoded and renumbered by Sunder Hattangadi \medskip\hrule\obeylines Please send corrections to sanskrit@cheerful.com Last updated \today https://sanskritdocuments.org \end{document}