% Text title : ujjayini kaavya % File name : ujjayini.itx % Category : major\_works % Location : doc\_z\_misc\_major\_works % Author : Original Malyalam by ONV Kurup Sanskrit by NVP Unithiri % Transliterated by : NVP Unithiri unithiri at sify.com, anandavardhanan at yahoo.com % Proofread by : NVP Unithiri unithiri at sify.com, anandavardhanan at yahoo.com % Latest update : November 30, 2001 % Send corrections to : sanskrit at cheerful dot c om % % This text is prepared by volunteers and is to be used for personal study % and research. The file is not to be copied or reposted for promotion of % any website or individuals or for commercial purpose without permission. % Please help to maintain respect for volunteer spirit. % \documentstyle[11pt,multicol,itrans]{article} #include=ijag.inc #endwordvowel=.h \portraitwide \parindent=100pt \let\usedvng=\Largedvng % for 1 column \pagenumbering{itrans} \def\engtitle#1{\hrule\medskip\centerline{\LARGE #1}} \def\itxtitle#1{\medskip\centerline{\LARGEdvng #1}\medskip\hrule} \def\endtitles{\medskip\obeyspaceslines} %% \begin{document} \engtitle{.. Poem on Ujjayini ..}## \itxtitle{.. ujjayinI kAvyam ..}##\endtitles ## prathamaH sargaH ekAntatAyAH kArAgR^ihe sandhyA gatA muhurathojjayinIsakAshAd.h vindhyAdrisAnugatakAnanaramyavIthyA . kasmAd.h bhavAniha samAgata ekato me jiGYAsayA saha mayApyanugamyamAnaH .. 1.. dR^iShTvA sutaM virahataH punarAgataM so\- myAgamyatAmiti samArdravacho jananyAH . shrutvA bhavAniha mayUrashatasya kaNThA\- dudbhinnakIchakamanaHkShatato viha~NgAd.h .. 2.. udgAsyataH kuTajashAkhigatAdaraNya\- gItopamaM samavadhAya virAjate kim.h . yAtrA sudIrghavipuleyamaho samApye\- tyAlochya kiM jhaTiti tiShThasi kAtarastvam.h .. 3.. yugmakam AlolamAkalitamArutadolanotka\- shAkhojjvaladbakulamUlashilAtale.asmin.h . kShINo niShadya cha bhavAn samapohituM dU\- rAdhvaklamaugryamalasaM parito dadarsha .. 4.. tAvatsamApya gagane dinadIrghayAtrAM sopAnataH samavarohati bhAnumAMshcha . dUre tu mALavamathAhitamaunamApta\- meghaswarUpamiva bhAtyanuchakravALam.h .. 5.. shyAmAgrashiShTakanakojjvalapInabhUmi\- vakShojatulyamatitu~NgagirirvibhAti . srastAMshukAbhamiha tasya taTe lasanti chUtAH sapallavakarA nibiDA manoGYAH .. 6.. ArAdaho janakajApLavapuNyatIrtha\- snAnArdramArutasukhoChvasitAni vAnti . shAnte.api rAmagiripuNyatamAshrame.asmin.h tAnto.astyashAntahR^idayashcha bhavAn.h niShaNNaH .. 7.. ekAntavikLabamuhUrtanivAraNArtha\- manyasya sannihitatApyalamityachinti . ChAyAM vihAya vivR^ite mayi tiShThatIha vegAd.h bhavAnapi sasambhramamanvapR^icChat.h .. 8.. kastvaM didR^ikShati bhavAn.h gahane kamasmi\- nnekAntabandhanagR^ihe vijane nigUDham . aGYAtameva savisha~NkamimaM nirIkShya tiShThantama~njaliyuto.asmi bhavantamArAt.h .. 9.. uktaM mayAtha \- pathiko.ahamanAdikAla\- vIthyAmihAtmani nidhAya tu pUjaye tvAm.h . bhIto.asmyahaM cha satataM paripUjakebhya\- statrApi rAjakR^itapUjanamApadeva .. 10.. vishvAsyatAM mayi na me.astyadhikArapUjA niHsvo.asmi te sukavitAparipUjako.aham.h . prasthAya tatra nagarAnmahitojjwayinyAH padbhyAM charaMstwamiha rAmagiriM praviShTaH .. 11.. yuShmatprayANamidameva kimarthameta\- dasvAsthyamantariha mAM nayatIti satyam.h . asvAsthyamantariti mAM prati kinnu tAvAn.h bandho mithaH ka iti vAM vada mAM yathArtham.h .. 12.. vaktuM yathAvadahamaprabhurapyathaitad.h bhAvasthiraM cha jananAntarasauhR^idaM syAd.h . kAlAtivartikavitAnichayaH sa mAdR^ik.h \- pAnthasya kAlapathasa~ncharato.asti pathyaH .. 13.. kLeshAtitaptamathanAdutitA sudhA nu naijAtmashoNitabhavA tava kAvyapAtre . tatpAnajanyalaharIdhR^itadevabhAva\- martyeShu kashchidahamapyatha mAM vadAshu .. 14.. kasmAttaveha vijane bhavati pravAsa shchaikAntasImani kuto hyabhaya~Ngatastvam.h . ekAntatA mama hitetyahitA na sApi nirbandhitA yadi sudhApi bhavennu tiktA .. 15.. yanmartyajanmasahajA tvasahAyataiva satyaM tadAsyapaTavishLathitA muhUrtAH . nishshabdameva gaLitAstadanu prashAnta maswasthito.apyadhikataH paripR^iChasIttham.h .. 16.. kArAgR^ihaM cha mayi kenachidAGYayeya mAropitA vijanateti hi manyase kim.h . satyaM kShamasva sadayaM mahitojjayinyAM sArvatrikaM suviditaM nanu chaivameva .. 17.. rAjaprakopaviShayaH sukavirbahiShkR^i to.abhUditi shrutirathAttha cha ko.aparAdhaH . jAne na ki~nchidapi sUkShmatayA tathApi vArtAH shrutAstviha bhavAn.h nijasodarI cha .. 18.. premAkulAviti nR^ipaH krudhayAdidesha chaikAntatAM kila kave tava varShabhogyAm.h . sarpeNa daShTa iva hA sahasotthito.ati kShubdhastvamUchitha giraH svagatasvarUpAH .. 19.. yugmakam.h rAjasvasuH praNayitA mama ko.apamAno jAnanti kiM kavimano.apyadhikAlidAsam.h . ko vApamAna iti kiM praNayo.apamAnaH kShobho.ayamantariha tatsmaraNAt.h kuto vA .. 20.. swargaprabhAvalayitAmanuchakravALa rekhaM vilokayati vojjayinIM manoGYAm.h . atyutkaTavyathamiha sthitavAnatha tva munmattavadvadasi vAchikamevamucchaiH .. 21.. snigdho.ahamujjayini hA tvayi kintu naiva tvatprojjvalatpramadapuShpavanIShu naiva . kAmAkulAluLitanetrachayeShu nApi lajjavihInamadalobhanapu~njiteShu .. 22.. sarvaM mayA vigaNitaM tR^iNavat.h parantu duHkhaM vyadhA hR^idi mamAtyapamAnajanyam.h . kasmAttvamujjayini rAgavatI jane.asmi nnAsIH kimetadihajanmani vakShyasi tvam.h .. 23.. AtmAtapapramathitAni cha tadvachAMsi sammUrchChitotkiraNakA bhavati trisandhyA . khadyotarAjiriha parNatatau pradIpaM prAkAshayadbhuvi tate gagane cha tArAH .. 24.. kShoNIdharasthakaTakAvR^itachUtavATe shyAmAbhavIchinikarAH shithilIbhavanti . gAdhetaroShNaparivAhagaNopari pra shAntAbdhivat.h kavirihAtmapade vibhAti .. 25.. sAntvoktibhirna hi katha~nchana shuShkabhUto bAShpAmbubinduratha sa~njvalatIha jIve . ante parasparamaho parivardhamAnaM maunaM vibha~njayitumevamahaM tvavocham.h .. 26.. sAkShIkuruShva sadayaM bhavadAtmatApa santaptasatyatapanasya cha mAmapi tvam.h . shashvadbhaviShyati purI na cha vikramArka bhUpAlakena punarujjayinI tvayaiva .. 27.. tyaktvA puraM tadadhikojjvalamatra kasmA deko bhavAn.h vijanarAmagiriM gato.abhUH . gAsyAmi tAM tadanu bhAviparamparArtha\- mugrApavAdadaLitAmiha satyagAthAm.h .. 28.. evaM bhavAnavadhihInasudIrghadIrgha\- kAlAkhyadurgamavishAlamahApathena . gachChantamadhvagamimaM kavipUjakaM sa\- dAshIranugrahagirA muditaM kuruShva .. 29.. kShoNIdhrasAnugatachUtatarUtkareShu gandhaM prasArayati pallavakuDmaLAni . puShpANi pUritakarA~njalikAni santi puShpAntaraprasR^itareNubhirAttagandhaiH .. 30.. swapnAvalImadhughaTairR^iturAjayAtrA satkArabhojanamahotsava Avirasti . etatparaM vipariNAmamanoharAste grIShmartuvAsaragaNAH parivardhayanti .. 31.. GYAtvA na ki~nchidiha yatparivartate tat.h sarvaM sthito.asmi nikaTe tava jAgarUkaH . kAvyaM tadAlikhasi me hR^idayAvabodha\- bhUrjatvachi pravitatAkhilabhAvaramyam.h .. 32.. kAvyaM cha tadvivR^itameva paThAmi samyag.h bhUyo.apyahaM hR^idayashoNitacharchitArdram.h . kAlashcha tannishamanArthamupaiti bhAvi\- kAlo.api dattahR^idayaH shravaNechChurAste .. 33.. \medskip\hrule\medskip dvitIyaH sargaH prathamakuDmaLAH ekAkI sa nadItIre mUle vaTataroradhaH . bhUrjapatre kR^ishe ki~nchit.h smAraM smAraM likhan.h sthitaH .. 1.. sphuTati prathamaM chUtakusume hyR^ituma~NgaLe . maNibhR^i~Nga ivAsmin.h kiM bhramatyasya vilokitam.h .. 2.. prachaNDasUryasantaptashchandrikAshApravardhakaH . dinAntaramaNIyaH kiM nidAghoShNastapojjvalaH .. 3.. nijAtmanaH kimUShmA kiM taruNAruNakAmitam.h . lilekha bhUrjapatre.asminnardhabodho.ayamadya kim.h .. 4.. yugmakam.h tasminnatimR^idushrutyA madhuraM gAyati kShaNam.h . hR^ittoShamadhubindUnAmAsvAdanamabhUt.h kimu .. 5.. anyasya kasyachit.h karNe tadAlApAya mantravat.h . akAmayat.h kiM pakShI ched.h gAyed.h vIkShya vihAyasam.h .. 6.. shR^iNoti gAyet.h pakShI chennAdalakShyaM nabhaH sadA . shR^iNoti ko vA sadayaM taduktaM hitasundaram.h .. 7.. smR^itau svagurunAthasya tejorUpaM vibhAti kim.h . astu te shubhamityuktvA yo me mUrdhni spR^ishan.h sthitaH .. 8.. AshrAvayan.h mAM yaH sAmamantraM mandragabhIrakam.h . darshane garuDo.apyantaratyantArdramanAshcha yaH .. 9.. yugmakam.h paThane nAvadhAnena kadAchit.h gurusannidhim.h . tyaktvAsmiMstaTinItIre sAyaMkAle samAgate .. 10.. yadatra mALavagrAme dharAsaundaryadhArayA . R^itulAsyavilAsaishcha hR^itamAnasamAsthitam.h .. 11.. yatpurA yatra kutrApi charantaM shiShyama~njasA . netuM gurorniyogena mitreNaikena chAgatam.h .. 12.. mahAprakR^ityAtmapAThashAlAM santyajya satvaram.h . AchAryasannidhAnaM samAdareNa gataM cha yat.h .. 13.. skhaladgatikapAdAbhyAM santaptamanasA saha . gurukopAnalajvAlAdahanArthaM yadAsthitam.h .. 14.. kaThoradaNDadAnArthamAGYApayati yattathA . prashikShiteShu sUkteShu pAThamarthaM cha kasyachit.h .. 15.. vaktuM kramAdyadAchAryeNAGYApitamathAdarAt.h . pAThashchArthashcha suspaShTAvuktAvuccaishcha yad.h drutam.h .. 16.. prataptaprastarAd.h gaireyAmodaprasaro yathA . AchAryeNa tadA vAtsalyAmR^itaM varShitaM cha yat.h .. 17.. mALavasyAbhimAnastvaM bhaveti paritoShataH . uditaM yacca kAruNyAnmUrdhni vinyasya pANinA .. 18.. tatsarvaM smaraNe bhAti likhitaM yadihAkhilam.h . tad.h drutaM guruvaryasya sannidhau vAchayAmi kim.h .. 19.. kuLakam.h samasyApUraNaM dR^iShTvA tamAha gururekadA . vijeShyate kadAchitte sUktirujjayinImapi .. 20.. AshIrvAdAtirikto.arthastasya dR^iShTo na kenachit.h . AchAryasya krAntadR^iShTervAchamartho.anudhAvati .. 21.. manasaH smR^itikoNe.asmin.h svarNasiMhAsanopari . mR^ityatItayashorUpo vibhAtyadyApyasau guruH .. 22.. athAlikhatyasau natvA manasA pAdayorguroH . prakR^ityAH pariNAminyA varShArambhaM padaiH kramAt.h .. 23.. meghadvipaishcha vidyudbhirdhvajaishcha dhvanimardaLaiH . varShAkAlaH kAmichittaharShaM vardhayatIti yat.h .. 24.. valAhakaH shrotramanoharArAvastR^iShAjalam.h . santaptebhyashchAtakebhyo vR^iShTvA mandaM prayAti yat.h .. 25.. saudAmanyA guNaM kR^itvA shakrachApaM dadhad.h drutam.h . pravAsijanahR^idbhedi dhArApAtaM karoti yat.h .. 26.. protthitaiH kandalIjAlairvaidUryAbhaistR^iNA~NkuraiH . indragopaishchojjvalitA bhAti yachcha vasundharA .. 27.. yad.h vikalpya drumalatAH sa~NgharSheNAvarohaNe . tatsugandhasamAsvAde bhAgabhAjau ghanAnilau .. 28.. bAlArjunaprasUnAni navakesarapallavAH . ketakIsUchayaH shyAmashvetAruNasumAnyapi .. 29.. vArA~NganAnAmabhavan.h varNabhUShAyitAni yat.h . tatsarvaM chitritaM tena bhUrjapatreShu sAMpratam.h .. 30.. kuLakam.h jAjvalyamAnagrIShmAyAM vAchi kiM kandaLodayaH . uShNataptapravAhAyAM vAchi shItadravaH kimu .. 31.. mR^idgandho vA vachasi kiM nUtanAsArashIkare . varShartvAli~Ngane mahyAH kimeSha puLakodgamaH .. 32.. R^itusnAnArdravasanA prasiddhAramyakaishikA . lajjAvanamrA kAchit.h kiM mALavagrAmakanyakA .. 33.. kayA vA preritashchaivamasmin.h patre likhatyasau . tasminnuchchaiH paThatyArAt.h tiShThantI kA savismayam.h .. 34.. na pashyantyapi pashyantI ki~nchitkautukamadbhutam.h . abhUchcha tUShNIM tiShThantI sA ki~nchit.h praShTumutsukA .. 35.. yugmakam.h ye santyudayanapremakathAkathanakovidAH . teShAM grAmINavR^iddhAnAM mukhyasyeyaM priyAtmajA .. 36.. triyAmAsatragoShThIShu yAtrikAnAM nirantaram.h . purAvR^ittasamAkhyAnarasikasya suvAgminaH .. 37.. vidhuragrAmavR^iddhasya nidhitulyeyamAbabhau . mAtrabhAvamahAduHkhamaGYAtvA vardhitA cha yA .. 38.. pashyantI vallarIvR^ikShAn.h nijaikodarasodarAn.h . kushaloktIrvadantI yA Dayato nIDajAnapi .. 39.. nAnalpaM vakti yA kintu svIyavAchyAtiriktataH . yannetrahR^idayasyoktiH spandate taTidujjvalA .. 40.. vAteritadalachchUtaphale patati yA drutam.h . sugandhi tad.h gR^ihItvA pradAtuM nishshabdamutsukA .. 41.. kiM te nAmetyekadA yA paripR^iShTA niruttaram.h . likhantyAsId.h bhUtale.asmin.h charaNA~NgulibhirmuhuH .. 42.. paruShaiH pi~NgalaishchApi mR^itpiNDairnnirmitAd.h gR^ihAt.h . bahirAgatya mandaM yA nikaTe tasya vartate .. 43.. patre likhitamAvR^itya paThanenochchakaiH svayam.h . rasamAnaM taM nirIkShya sA tiShThati sakautukam.h .. 44.. kuLakam.h varShAkAlo yathA kAnto vadhUchikurarAjiShu . jAtIsumaM cha bakuLamAlAM dhArayatIti yat.h .. 45.. nIramauktikahAreNa romarAjishcha rAjitA . kadaMbakusumaishchAru karNabhUShAyitaM cha yat.h .. 46.. tatsarvaM varNayitvochchairgAyatyasmin.h tayA sthitam.h . arthasya varNareNUnAM sashraddhAdAnakR^id.h yathA .. 47.. niShkala~NkamukhAt.h prashnaH samudetIdR^isho drutam.h . na kenApi shrUyamANamuchyate bhavatA kimu .. 48.. mayA yaduchyate sarvaM tvayA tachChrAvyameva kim.h . ityevamuktvA shAnto.ayaM susmitaM kR^itavAn.h mR^idu .. 49.. asatyamityuchUShIvAsatyaM tatsvadatIva sA . prasannagaNDavadanA salajjasmitamAsthitA .. 50.. nakhakShatAnabhiGYAtanavapallavasannibhA . anAghrAtaprasUnAbhA yadA sA nikaTe sthitA .. 51.. tadAsau smR^itavAn.h seyaM mALavasya priyAtmajA kasyachichChaivalAvItalAvaNyasya saroruham.h .. 52.. yugmakam.h udyAnavallibhirvandanIyA kiM vanavallikA . vibhUShaNavihInA kimumA kiM bhUmikanyakA .. 53.. mR^igashAbairedhitA kiM manoGYA munikanyakA . manasyasyAshchitramevaM bahudhA parivartate .. 54.. na ki~nchit.h padamuktvA sA mandaM mandaM padAnyadhAt.h . na ki~nchit.h saktamapya~Nghrau ki~nchit.h saktamivAkulA .. 55.. nivR^ittagamanA tiShThatyanveShaNaparAyaNA . nityadR^ishyaM kiM tadakShi kimadyeyamapUrvatA .. 56.. tAte kathAH kathayati parito nihitA janAH . sarvaM vismR^itya tAsveva lInachittA bhavanti yat.h .. 57.. tattayA dR^iShTamiShTashcha paurANikakathAshravaH . tasmAdalabdhashchAnandaH kathaM labhyo bhaveditaH .. 58.. yugmakam.h pallavADhyavaTasyArdrachChAyAyAmupavishya saH . patreShu yallikhatyedadaGYAtaM kila yadyapi .. 59.. uchchAritaM tachChrutvA kimapUrvAhLAda IdR^ishaH . kinnu chandrodayaM dR^iShTvA samudrodvR^iddhirIdR^ishI .. 60.. yugmakam.h nidAghatapte kasmiMshchinniShkaLa~Nkamanasyapi . AdyameghAsAraleshenArdraharShaH kimIdR^ishaH .. 61.. sharattathA cha hemantashishirau cha mahItale . sarvAn.h chArutarashrIkAn.h kurvANo madhureva cha .. 62.. AvirbhAvatirobhAvAveShAM likhati patrake . tasmin.h vaTadrushAkhAyAM vidrumo.abhUddharinmaNiH .. 63.. yugmakam.h prabhAte.adyApi bAlAtapottara~NgApagArave . mALavasya vasantartulAvaNyaM pashyato mama .. 64.. kAryakAraNasaMbandhaM GYAtuM yeShAmasAdhyatA . asvAsthyAnyAtmano.agAdhatAyAM jAgranti tAni kim.h .. 65.. yugmakam.h pashchimAbhimukhIbhUtagrAmavIthyAM nirantaram.h . pArshvavR^ikShavitAneShu sammiLantyatra yAtrikAH .. 66.. uchchaistairuchyamAnAsu bhAShAsu vividhAsvapi . laghukautukavArtAnAM viShayastUjjayinyabhUt.h .. 67.. uttiShThantI mahAkALakShetraghaNTAravaiH purI . pratyahaM sA svargatulyA yannR^ipaH kalpavR^ikShavat.h .. 68.. rAjA~NkaNAni sa~NgItakAvyAlApanavedayaH . nR^ittanR^ityotsavAnAM cha dhvajAroho dine dine .. 69.. tatpurIdarshanaM me syAdityAshA samudeti kim.h . prAMshulabhye phale lobhAdudbAhurvAmanaH kimu .. 70.. sumanomiLite tasmin.h sadasya~Ngatvasiddhaye . arhaH kimu sa bhUyo.api smaratyAchAryabhAShitam.h .. 71.. vijeShyate kadAchitte sUktirujjayinImapi . gurukAruNyamevAsmin vachasyapi bhaviShyati .. 72.. yAvadAtmAntaraM spR^iShTvA prabodhayati sAMpratam.h . tAvattadIyasR^iShTishcha bhavet.h kiM vanasUnavat.h .. 73.. chintApravAhapatitaH pravahatyeva sa svayam.h . dUrAttena pathA vAhArUDhAvAgachChatAM tadA .. 74.. anyasya vaTavR^ikShasya tatachChAyasya mUlake . ashvau vishrAmya tAvAstAM dR^ishyasaundaryadarshinau .. 75.. AgatAvujjayinyAstAvetau kiM rAjasevakau . dautyaM tayoH kimityetad.h GYAtumaupayikaM kimu .. 76.. svachChAMbunIkShukANDAMshcha madhurANi phalAni cha . upadAH kurvate tAbhyAM sAdaraM grAmavAsinaH .. 77.. suprItAvalasaM deshavIthyA sa~ncharato mudA . mandaM mandaM yayoH pashchAd.h gachChati grAmakautukam.h .. 78.. ujjayinyAstvadhIshatvamudrAM yaH ko.api sevate . sarvo.asAvAdarArhaH syAnmALavagrAmavAsinAm.h .. 79.. AstAmetat.h kimiti sA nAgatAsIdito.avadhiH . salajjA tiShThati svasya pashchAd.h guptatanuH kimu .. 80.. dayArdrA vAk.h sAnukaMpA dR^iShTishchAbhimukhIkR^itA . jyotsnAyAM prasarantyAM kimasau chandramaNirdrutA .. 81.. bhAvanA sA kaveH kasmAt.h kanyakAyAH kare mudA . bisatantUnarpayati karNe chAru shirIShakam.h .. 82.. tasyA mR^idupadanyAsAt.h puShpaM vahati va~nchulaH . vijayaM prApa sA nR^ittamatsare kutrachit.h sukham.h .. 83.. mALavasyAsya sA bhAti niShkala~NkaprabhAtatiH . saiva bhUmiM prati prema chApsaraHkanyakAgatam.h .. 84.. janmAntarAgataM sAnubandhi bhAvasthiraM cha sA . snehAturatvameveti mugdhAsIt.h tasya bhAvanA .. 85.. kevale kautuke.asmin.h kiM satyamasti tathApi kim.h . svagatAnIdR^ishAnIha vR^ithaivodayamApnuyuH .. 86.. gataH kAlo hi na GYAtastadA dR^iShTA janAvalI . grAmavR^iddhagR^ihasyAsya dvAri sa~NgamatAM gatA .. 87.. kasmAdatyAhLAdavantashchApUrvotsAhino janAH . etanmahAbhAgyamiti prAhuH kiM te parasparam.h .. 88.. gR^ihanAtho grAmavR^iddho nR^ipadUtau visheShataH . sabhAjayAmAsa kiM tannetre harShAshrusa~Nkule .. 89.. mALavasya grAmahR^idyalAvaNyapratibiMbikAm.h . dadarsha kila tau tasya priyaputryAM yathAguNam.h .. 90.. ujjayinyAshchakravartI nissArAvakareShvapi . atulyaratnaM dR^iShTvA chet.h tat.h svAyattaM karotyaho .. 91.. a~Nke nidhAya svAM bAlAM mAtR^ihInAM pupoSha saH . pANirvA vardhate pAdashchetyatIva samutsukaH .. 92.. tAM nijapreShThatanayAM dattamAdAtumeva tau . rAGYo niyogaM pratyakShaM nivedayitumAgatau .. 93.. sA chojjayinyAM shvobhAvirAGYItulyA virAjate . AyAsyantIha tAM netuM janAH shibikayA saha .. 94.. nivedayAmAsatustau yAtrAtithimuhUrtakau . AhLAdAtishayastatra prativeshimanassvapi .. 95.. kathAniShNA grAmavR^iddhAshchekShukedArapAlakAH . nIvArANAM yavAnAM cha phaleShu madaharShitAH .. 96.. teShAmayaM chojjayinyA grAmo bandhuritaHparam.h . tadetat.h smR^itijo harShaH sarvatra parinR^ityati .. 97.. teShAM madhye.api kiMmUlametatsarvamiti sthitA . grIShmAnilaparimLAnalateva stambhiteva sA .. 98.. kShetrAdasmAd.h rUDhamUlamunmUlayati sasyakam.h . anyatra pAlanArthaM ko veti kiM vetti kanyakA .. 99.. na vetyeShA bravItyevaM janakastvantarAntarA . atihAsaH sadApyashrupravAhe paryavasyati .. 100.. Agatena pathA vAhArUDhau tau rAjasevakau . kShamorasi khurAghAtanAdamuchChrAvya jagmatuH .. 101.. janabAhulyaharShonmAdAvesheShu na bhAgabhAk.h . eka eva sthitaH kaishchinnAvadheyaH katha~nchana .. 102.. dUrIbhUtakhuradhvAnadishaM prati jhaTityasau . asvastha evAvalokya kavirnnishshabdamabravIt.h .. 103.. Atmani tvAM pratiShThApya samArAdhitavAnaham.h . priyojjayini kintvadya dveShmi tvAM ratnahAriNIm.h .. 104.. \medskip\hrule\medskip tR^itIyaH sargaH nIDo na jAnAti khagasya duHkham.h aGYAtabhAvArthakashabdajAtAt.h samAvR^itAt.h sA hyabhayArthinIva . nadyAstaTaM prApya niShIdati sma yasmAdiyaM mAtR^isamA yuvatyAH .. 1.. yasyAstara~NgoditakAtaroktaM nidrochitaM gItamivAnubhUtam.h . tatastara~NgAstu ta eva tasyAH kadAchidAsannurubhartsanAni .. 2.. prahasya vIchIbhirihAhvayantI \- mAshLiShya yAM mantrayati svaduHkham.h . yAmeva chAdyApi vihAsashoka \- sandigdhatAyAM sharaNaM gateyam.h .. 3.. vyApyeva shAlInasumALavIya \- grAmINakanyAtmaviShAdajAtam.h . shyAmIkR^itaM vyoma ghanena yasya ChAyA nadImapyakarot.h sitAbhAm.h .. 4.. petustara~NgA naTanashrameNa gAyatyayaM dInatayA khagaH kaH . khagena tenAdhigataM svaduHkhaM ko.anyastathetyasmaradeva kanyA .. 5.. ke.arthAH piturmitrakR^itAshiShAM vA harShasya teShAM prativeshinAM cha . te mAmaho bhAgyavatIM vadanti bhAgyaM kimityAhitavismayAbhUt.h .. 6.. yatrAtmanaH krIDanavardhanAni nadyAstaTe.asmin.h purupallavAbhAH . nR^ityanti chUtAshcha palAshakAshcha gAyanti yatronmadanIDajAtAH .. 7.. dUrAt.h trisandhyA vapatIha shAlIH pa~NkeShu magnA iva yA na dR^iShTAH . tIrAgatA ratritarIti gItaM tAtasya gAnaM cha vilaMbavAchi .. 8.. pituH kathAvAchanami~NgudIpra \- dIpaprabhAyAmapi sarvametat.h . iShTaM mameShTaM hi sadA yadeShAM naShTaM tu kiM bhAgyamiti pravakti .. 9.. vikIrNanIvArakabhakShaNArthaM gR^ihA~NkaNaprAptakapotajAtAH . snehaprabaddhaiNagaNastaTinyA \- stIre rudachchAtakachakravAkau .. 10.. tamAlashAkhApravilaMbinIla \- mAlApatAkAbhamayUrakashcha . araNyajaMbUvivareNa jAla \- dvAreva nirvarNya kadAchideva .. 11.. Alochya ki~nchit.h kushalaM vadantI shArI cha me kevalasodaraughaH . bandhUnimAn.h snigdhahR^ido vihAya yAtrAparatraiva kimu svabhAgyam.h .. 12.. visheShakam.h pitA rasAdAha kathAH svavATI \- taruvrajAH santi surAvatArAH . grIShmartusaMsparshananirvR^ito.ayaM drumotpalo bhAti suvarNapuShpaiH .. 13.. purA cha yo mUlaniShaNNasItA \- keshAvamarshaprasR^itasvahastaH . sa shiMshapAdruH stabakAshcha laMba \- pradIpatulyA vilasanti yasmAt.h .. 14.. pikAya datte madhu chUtavR^ikSha \- shchAviddhamuktA bakuLAH kShipanti . prahAsataH prAptasuparvashApaH punarhasaMstiShThati saptaparNaH .. 15.. devA apIme cha bhavanti santo bhUmipriyAshchAtra virUDhamUlAH . aMsoparImAMshcha samuhya netuM sAndoLakaH prApsyati neha kashchit.h .. 16.. sakuDmaLA ye kusumaishcha yuktAH kShaumaM vasAnA naTane nimagnAH . AgantukAn.h bAlasamIraNAna \- pyavyaktagAnotkaviha~NgamAMshcha .. 17.. vadanti mAM chApi kadAchidete patrAvalIbandhuramarmaroktIH . kathaM tyajeyaM sudR^iDhArdrabandha \- metaM kathaM vA kathayAmi yAtrAm.h .. 18.. yugmakam.h gachChAmi yadyeSha sakhA rasAlAH kasmai prayachChet.h prathamaM phalaM svam.h . mayAMbusekaiH parivardhiteyaM latA bhavet.h kuDmaLitA kadA nu .. 19.. amAtR^ikanyAhR^idayAtapo.ayaM bhAShAntarAlekhasamaM svapitrA . aGYAta evAtra tadIyaramya \- netrAnta evAstamitaH krameNa .. 20.. utthAya tasmAt.h taTinItaTAt.h sA mArgeNa tenaiva cha gachChati sma . kShaNAdaho nAtividUradeshe vaTadrumo.abhUdviShayastadakShNoH .. 21.. IShannatastasya vaTasya mUle bhAlasthalaM pANitale.athavA svAm.h . manogatAnAM dhurameva khinno vahanniShaNNo.asti ka eSha vA syAt.h .. 22.. stabdhA gatistatra sagadgadAyA \- stasyAH kimaGYAtanimittameva . so.ayaM didR^ikShAviShayastathApi sandigdhapAdA cha tathaiva tasthau .. 23.. gachChAtha tasmin.h priyamAnase tva \- dasvAsthyabhArAnavaropaya tvam.h . gachCheti mantro dhvanatIva tanmA gachCheti kena pratiShiddhyate vA .. 24.. IShaddayApUrNapadaprayogAt.h paraM na ki~nchinmama tasya chAsti . likhatyasau patratatau cha ki~nchit.h paThatyathaitachcha satALamuchchaiH .. 25.. pATho.apyayaM machChravaNArthameve \- tyuktaM cha tenaikadine tataH kim.h . na ki~nchideveti na ki~nchideve \- tyuktirhR^idaH pa~njarakIratulyA .. 26.. parantu hA shrUyata eva hR^idya \- svaro.aparastulyabalo yathaivam.h . anyasya duHkhAni sahAnubhUtyA jAnAti yo.anyo na bhavet.h tavAsau .. 27.. tejaH kimAbhAti cha tasya netre gAnAtmakatvaM cha vachasyapUrvam.h . shrutaM mayAtyalpavachastadoShThAt.h sadA tathApi shravaNotsukAsmi .. 28.. gachCheha lajjAM tyaja sha~NkayitvA mA tiShTha gatvA tava rAgasUnam.h . tatpAdayorarpaya kintu tasyAH pAdau kutashchit.h sthagitau sasha~Nkau .. 29.. so.ayaM tvadaprApyavichAraNIya \- shrautonnatabrAhmaNagotrajAtaH . kvAsau yuvA cha kva purAkathAnAM gAtushcha sAdhostanayA varAkI .. 30.. kasmAnmayAlochitameva chaitat.h sarvaM niShiddhaM khalu dharmashAstraiH . evaM punashchintanadharmasha~NkA \- kulA cha tasthau parishuddhachittA .. 31.. nivartituM sA na shashAka chaikA \- nnimantraNAt.h kShobhakarAdatIva . iShTAni sarvANi yadAtra yasyA naShTIbhaveyushcha rahastadAsmin.h .. 32.. uditvarAmAntarachittakoNe snehaprabhAmAtmana eva manye . sUryaM nijaM shLiShyati gADhameva yAvanmR^iti prAghuNikaM himANuH .. 33.. yugmakam.h yadeha kanyA na yayau na tasthau tadA hayAnAM khuranAdarAjiH . tadrAjarathyAM prachakaMpa tAma \- pyAndoLashabdAH prasaranti vAyau .. 34.. udeti dhULIpaTalaH sashabdo mLAyantyanuShNAtaparashmayashcha . janAH samantAdiha rAjavIthyAM sotkaNThachittAH saha sammiLanti .. 35.. kashchit.h khagaH samparibhIta eva nIDaM vishatyasya cha rodanasya . ravo.api nirllIyata eva cha~nchau nIDo na jAnAti khagasya duHkham.h .. 36.. gandhoLisa~Nghashcha yathA kuto.api kolAhalaireti yathA ravaughaH . AndoLikAnAM samupaiti yasya saMvardhane saMvasatho nimagnaH .. 37.. ravaH sa mandAyata eva bhUmA \- vAndoLikA sApyavatIryate cha . dUre tu kashchid.h vaTavR^ikShapatra \- chChAyAttiro.abhUdaparatra vegAt.h .. 38.. tadgrAmavR^iddhA~NkaNake nishAyAM gAyanti tanmitragaNAshcha gItam.h . astyujjayinyAM sumahApratApa \- shchaNDograsenAkhyamahInarendraH .. 39.. tasyaikadAsIdabhilASha ekaH priyAtmajAM vAsavadattakAM cha . shrIvatsarAjodayanena sAkaM vivAhabaddhAM cha vidhAtumeva .. 40.. prayuktamevaupayikaM tadarthaM prItyA mahAgItakalAvidagdhaH . nijAtmajAchAryapadaM labhete \- tyuktaM mudA dUtamukhena rAGYA .. 41.. parantu tannAnusasAra vatsa \- rAjo.abhimAnI dR^iDhanishchayashcha . nechChA nirarthAbhavadujjayinyA vatseshvaro.anyedyurihaiva bandI .. 42.. shrutvaivameShA svagR^ihe kumArI kathAM vinidraM samachintayachcha . baddhAmimAmapyupaneShyati shvaH kimujjayinyevamaho vidhatse .. 43.. kimitthamIrShyAkuladR^iShTayo me vayasyaputrIjanakA bhavanti . kasmAt.h piturmitravarAshcha mAM shrA \- vayanti chAntaHpuradivyavArtAH .. 44.. suvarNashUnyApi suvarNakumbhI \- tyevaM kuto vA janako.api vakti . gIte viShaNNo.asti sa vatsarAjaH smR^itvA priyAM svAM muhureva vAdyam.h .. 45.. gate.ardharAtre.a~NkaNagAyakAste suptAshcha gAnakLamataH pitApi . prabhAtatAreNa sahotthituM tat.h kShoNItale svapnanimajjito.abhUt.h .. 46.. nishAsumasyArdratare gavAkSha \- dvArA sugandhe spR^ishati svagAtre . adR^ishyamAtuH karashItasAntva \- sparshena romA~nchamadhAt.h kimeShA .. 47.. suptotthite chArunishAviha~Nge kaLasvane chAlapatIha gAne . svargasthitAyA nijamAturArdra \- svaraM vijAnAti kimetadAtmA .. 48.. purA shakuntAH samavardhayan.h kiM prasUparityaktashishuM madhULyA . kimasti chaiShA karuNA manuShye tyajatyalaM yaH kimihAptabandhUn.h .. 49.. nidrotthitA matsyatatistaTinyAM shukro.apyudeti prasR^ite.antarikShe . nIDAH prabudhyanti cha svastivAchai \- rAyAtyahashchAtra sukuMkumAbham.h .. 50.. grAmo.akhilo varShati vatsalAyAM yAtrAmuhUrte shubhakAmanAni . sarvatra patreShu tR^iNeShu netre \- ShvadR^ishyatAtmapraNayoditAshru .. 51.. yenAtmajAbhAgyamitIdamuktaM tenApi pitrA cha muhUrtake.asmin.h . padaM na ki~nchid.h vadituM hyashakte \- nAnIyate hastadhR^itA tanUjA .. 52.. yatsvarNapAtraM tilakAnapekShi saiveyamasyai vidadhAti bhUyaH . nIrAjanaM sAshruvilochanaiH sa grAmINashAlInamahAjanaughaH .. 53.. samAgatAste nR^ipaki~NkarAstA \- mAndoLikAma~Ngulibhirdishanti . tAtaM samAshLiShya tu tiShThatIyaM vinamramIdR^igvirahAsahiShNuH .. 54.. bhramatyathAsyA nayanaM bhayArtaM vATIShu vinyastapadAsu bAlye . snehAturaM chA~NkaNamallikAyA \- mashrUditaM kiM kuravo.aruNAkShaH .. 55.. Aruhya mandaM natashIrShakeyaM karNIrathe tatra niShIdati sma . kausheyavastrAvR^itapIThake.asmin.h bhUyo.api sarvairavalokyamAnA .. 56.. AmantraNArthaM muhurakShimAtre \- NAsau svatAtaM sakR^idIkShate cha . athApi chAnyaM ## ...## kamathAnyamArAt.h sa AgatastiShThati sAshru mArShTi .. 57.. janmAntaraM pratyatha gachChatIva mandaM chaladdoLikayA pratasthau . sharIramAtraM purataH prayAti chetastvanAthaM dravatIha pashchAt.h .. 58.. meghairathAgatya samAvR^itaiH sva \- netroditArkaH sahasA tiro.abhUt.h . tAtaH sa gehashcha janAvalI sA grAmo.akhilaH sa praNayaikapAtram.h .. 59.. tirohitaM sarvamabhUt.h tadante.a \- vyaktaM tu pArAntaradR^ishyabhUtam.h . AvirbabhUvAtha suchakravALa \- prAkArabhittirdivamantareNa .. 60.. grAmashcha pashchAt.h paridR^ishyate.ayaM samAptanATyA~NkaNavat.h prashAntaH . mamaiva ratnaM hR^itamujjayinye \- tyaho kavirnniShkramate cha ra~NgAt.h .. 61.. \medskip\hrule\medskip chaturthaH sargaH kAvyapathikasya dR^ishyAni padbhyAM charantamiha mAM pathikaM vichitra \- nAnApathAH karapuTena nimantrayanti . dUre paraM parilasanti suchakravALA \- daGYAtatIrataTinIgirisAnavashcha .. 1.. Chatraishcha chAmarayutaiH paramAdhikAra \- mattAni tAni nagarANi mahojjvalAni . munyAshramAshcha paritaH paripAvanAsta ekAkinaH katipaye janasa~Nghamadhye .. 2.. dvIpAni vikShubhitasAgarasaMvR^itAni bhUmau manuShyahR^idayeShu cha kAlabhedAH . evaM navAni vividhAni manoharANi dR^ishyAni mAM pratipipAlayiShanti dUre .. 3.. visheShakam.h GYAtA mayeyamiha mALavabhUshcha ramya \- nIlAb.hjavad.h vikasadaMbaramaNDalaM cha . sammIlite.akShiyugaLe.api cha bhittichitra \- pa~NktIva manmanasi susphuTameva bhAti .. 4.. shailAstadIyabhR^igavo raghuvIrapAda \- mudrA~NkitAvayavakAH sumanoharAshcha . konALakeritarutA vanakulyakAshcha nIDodyamairbalibhujAM kaluShAmravATAH .. 5.. jambUlapakvaphalanirbharakAnanAntAH mArgopavATavR^itishobhanaketakAshcha . sIraiH sukR^iShTanavamR^inmadagandhayukta \- kShetrANi bAlakasamIraNasundarANi .. 6.. parNAruNArdrarasamajjitacharmapALI \- shoShapradarshanakavoShNagR^ihA~NkaNAni . adyApi yadyapi madindriyamAdikAstad.h \- gandhashrutIkShaNabhidA vividhAstathApi .. 7.. pUrvAparAbdhiyugaLAntaritaM himAdri \- setvantadUrasuvishAlapathaM pragachCheH . itthaM hi mantrayati mALavamArdrarAgaM susvAgataM kathayatIha mahApathashcha .. 8.. kalApakam.h ga~NgA cha dhUrjaTishirasthajaTAvimuktA vArAnnidherurasi gAyati kiM patitvA . tatratyatAlavanamechakatIrameva gachChatyabodhata ivAtmapadAb.hjayugmam.h .. 9.. sArAvamatra patitotpatitAM cha ga~NgAM vArAnnidhiM cha suvivechayituM tvashakyam.h . gADhAtmavismR^itiyutaM layanaM tayosta \- dadvaitaramyamapi vA~NmanasoratItam.h .. 10.. bhUyaH kramAdachalatAM gamite tara~Nge shAntirvibhAti mahatI sa mimIla netre . pUrNaM hareNa hR^idayaM cha tadA samAdhi \- niShThena vIchirahitAMbudhisannibhena .. 11.. jyotsnoditA chalati vIchiriha krameNa jAgarti vAridhirathaiSha cha kAvyapAnthaH . asvasthamAnasatayA kila pUrvatArA dUrAt.h prakAshayati sA shubhadaM pradIpam.h .. 12.. gachChatyasau pravahati prakR^itiprasanna \- gItopamA cha kaLamAtra tu dAkShiNAtyA . yatrAsti ki~nchidanurAgajamAmanasya \- maGYAtavR^ittamapi chittalayaM samAnam.h .. 13.. bhagne nimajjati manasyadasIyabhAvaH shuddho bhavatyatha sa gachChati bhUya eva . saMbhAShayeya kamR^ite tu vihAyaso.anyA \- dityeva tiShThati mahendragirirgarIyAn.h .. 14.. tasyopari sthitavatIha munitvabhAve \- nopatyakodita ivArava ugra ekaH . samrAja eva pR^itanA cha dishAM jigIShoH kasyApi dakShiNadishaM tvaritaM jagAma .. 15.. ko.asmin.h rathe raghurihoditapUrvabodhAd.h vaMshIyagItinivahaH pravijAgarUkaH . svapnAyitaM sakalametaditIva kiM vA sargavyathAkiraNakairabhivyajyate vA .. 16.. AjanmashuddhisahitAshcha mahAphalAnta \- karmANa eva cha samudravR^itakShitIshAH . AnAkato rathacharAshcha savikramAshcha bhUmiM hyabhu~njata tathA tadanantaraM cha .. 17.. vArdhakyametya munivR^ittimihApurete vaivasvatAnvayagatA vasudhAdhipAlAH . jAjjvalyamAnamahitAdbhutanirbharaiva yeShAM mahAmahimapUritavaMshagathA .. 18.. yugmakam.h bhAsvAnivodayamanUjjvalavikramasya pUrvAparAhnasahito.astamitaH sa vaMshaH . yadvarNane samuchitaM layamApa hR^idya \- shabdAbhidheyayugaLaM girijeshvarAbham.h .. 19.. kashchid.h vanAntabhuvi hanta maharShidhenuM samrAT.h sma chArayati kesariNaM cha hiMsram.h . shAnto.ayamAtmatanumAmiShapiNDavat.h svI \- kR^ityarShidhenvasusurakShaNamArthayachcha .. 20.. trANaH kShatAditi hi rUDhiriyaM padasya kShatrasya cheti vivR^iNoti hariM nR^ipAlaH . prANAMstyajAmi nahi dharmamiti pratiGYA \- dArDhyam na kasya cha namaskR^itiyogyamasya .. 21.. unmIlatIva nayanaM kulasuprabhAtaM bhUpasya tasya shishurAvirabhUnmanoGYaH . nAmApi tasya raghurityakarochcha yena bhUmau cha nAkabhuvi vaMshayashashchakAsti .. 22.. AtmapriyAnidhanataH sutaviprayogAt.h sAdhvImaNipriyatamAtyajanAchcha tIvrAt.h . duHkhAgnishuddhahR^idayeShu nR^ipeShu teShu bhUmiM yathAvidhi paraM paripAlayatsu .. 23.. tadvaMshakIrtirapi bhUritarapratApa \- pUrvAhnasUryavadaho paribhAsate sma . ante.avarohaNamabhUchcha guNaujasAM tu sUryo.agnivarNasadR^ishashcharamAdrimeti .. 24.. yugmakam.h pArthaM sharIramiha na svayashaHsharIraM mLAnetaraM tvamalinaM parirakShituM cha . tyaktaM dhanaM dhanamiti dhruvato.adhigantu \- mAdAnato.apyadhikamanyakR^ite pradAtum.h .. 25.. ye.adhArayan.h makuTadaNDayugaM cha te kva rAjAdhikAramadhumattamalImasAH kva . hA taddilIpacharitAdikamagnivarNa \- rAjapramattacharitAvadhikaM durantam.h .. 26.. kAvyaM yadA virachitaM paripUrNameva \- mAchAryavAg.h dhvanati taddhR^idaye puroktA . bhAvatkasUktinivaho ruchiraH kadAchit.h prApsyatyasaMshayamathojjayinIhR^idantam.h .. 27.. visheShakam.h prApsyatyaho kimatha ko.asya nigUDhamarthaM vetsyatyasau nR^ipapurI nanu ratnakAmA . shaktiH kimasti vachasaH parihartumeva khaDgogranItimatha rakShitumArtavargam.h .. 28.. jAne na vaktumuchitottaramasya sarva \- syaitattu vachmi karuNaiva kavIndravANI . AyAhi jAnaki piturgR^ihamAshramaM me deshAntarasthamiti bhAvaya mA viShIda .. 29.. etatsubhAShitanidAnadayApayodhyai AkranditAnusaraNaikahR^ide namo.astu . shLoko.abhavadyuvakirAtapR^iShatkaviddha \- krau~nchAbhidR^iShTijanitaH kila yasya shokaH .. 30.. etatpathe kila raghUdvahadigjayAbhi \- yAnaM mahotsavasamaM samatItapUrvam.h . tAMbUlapatrarachitA~njalibhirnipIya kerAsavaM bhaTajano.atra vishashramuH kim.h .. 31.. mArgaM tamevamanusR^itya tadA cha kAvya \- pAntho.apyayaM charati kevalapAdachArI . nAstyeva tasya manujo.anucharashcha kashchi \- nnAstyeva tasya tu rathashcha tura~NgamAshcha .. 32.. astyasya bhUrjatarupatramayoM.asalaMbI bhANDastu kevalamamuM na sabhAjayanti . yuddhe parAjitanR^ipAshcha parantu shuddha \- grAmINasauhR^idamiyaM prakR^itishcha ramyA .. 33.. pUgaishcha mArutachalatphalabhAranamrai \- rAviHprabheNa purato.abdhitaTena yAsyan.h . so.ayaM samudrachuLukasmR^itigandhavAhi \- kAveryupAsitataTaiH parigachChati sma .. 34.. AkaNThamajjanavato bahumuktakaiH sa \- ntuShTAn.h karoShi kavite nanu tAmraparNi . muktAvalIva patitA sitasaikate sA chakShuShmatAM paramanirvR^itimAtanoti .. 35.. pashchAt.h tadA malayasAnumato nimantra \- NAvAhi chandanamarut.h tamupaiti mandam.h . bhUyo.api tatparisaraprakR^itipradatta \- saundaryapUritamanAH sa tu yAti pAnthaH .. 36.. hArItakairDayitamUShaNavallarIShu chailAphalAhitasugandhatanurnabhasvAn.h . dR^ishyau puro malayadarduraparvatau tA \- vurvyAH stanAviva taTArditachandanau staH .. 37.. sahyAdripa~Nktiratha dR^ishyata eva bhUmyAH srastAMshukoddhuranitaMbasamAnaramyA . bAlAnilaishcha murachIsukhashItaLopa \- chAraM karoti navaketakareNugandhaiH .. 38.. velAsamIraNasamIritarAjatALI \- rAjidhvaniM sakutukaM muhureva shR^iNvan.h . saundaryadhAmani dishAbhuvi dakShiNasyAM tIrthATakaH kavivaraH sa mudA prayAti .. 39.. tasyottarAyaNadinAt.h pathikasya pUrvA rAtristadaikavipulojjvalasatrashAlA . alpaprakAshakashilAmayabhittidIpa \- jvAlApurobhuvi sa jAgradavasthito.asti .. 40.. anyeShu suptimupayatsu sa naijabhANDa \- bandhaM vimochayati sannihiteShu tatra . bhUrjatvachAM shakaliteShu vivR^itya sampra \- tyekaikamAhitamudaM cha paThatyathochchaiH .. 41.. patnIviyogaparikhedavilolachitta \- janyaM shrutaM tadajadInavilApavAkyam.h . ki~nchit.h paraM mR^idulavastu nihantumatra kAlaH sadA vitanute mR^idumeva vastu .. 42.. tasyAnubandhi kathitaM kavinA tuShAra \- sekAhataM sarasijaM tviti gadgadena . satrAdhivAsiShu gateShu sashabdanidrAM shete paraM kavirapIha vinidra eva .. 43.. kokasya dInaruditena samAnametat.h \- kAvyaM punaH pravahati sragiyaM yadIttham.h . jIvApahA bhavati chet.h tadahaM kuto vA jIvAmi yo.adhR^ita hR^idi srajameva chainAm.h .. 44.. pAShANamapyamR^itatAM bhajate kadAchit.h pAShANatAM vrajati chAmR^itamanyadApi . etattu sarvamapi naiva manuShyaniShThaM kintvIshvarehitamiti prajigAya chochchaiH .. 45.. snehAturasvaralayAtmakagItake.asmin.h pAnthAtmaduHkhamathavAjavilApa eva . bhUShA nirarthavikalA kila shUnyashayyA jAtA mameti sahasAvasite tu gIte .. 46.. paprachCha kashchidatha mitra viramyate kiM kartAsya ko bhavati kiM sa hi kALidAsaH . ko.asAvitIha punarapyatha kAvyakAraH kashchit.h tathottarayituM pratibhAti tasya .. 47.. yugmakam.h bhUyo.api tena kathitaM na hi kALidAsaM jAne na kenachidudIritapUrva eShaH . kintu tvadAlapitatatkR^itakAvyakhaNDa \- saMbhAvanena mama tR^iptiraho na jAtA .. 48.. kAvyaM tadAshu likhituM paThituM mamAshA jAgarti tat.h tvamatithIbhava me.adya rAtrau . kroshadvayaM charati ched.h gR^ihamasti me tad.h gR^ihNIShva te sakhinimantraNametadeva .. 49.. evaM manoharasusaMskR^itabhAShaNeShu chAtmAvabodhajanakeShvabhinandakeShu . viGYena kAvyarasikena kR^iteShu teShu shrotraM gateShu kavirAtmani tuShTimApa .. 50.. anyedyurasya sumanassuhR^ido nikete pIyuShavat.h pravahati sma sukAvyagItiH . noktA tadApi nijasatyakathAtitheyA \- yAstAM kaviH ka iti kAvyamidaM tu kAryam.h .. 51.. vAchaH sa bhUrjadalato.anulikhatyatha sva \- nArAchakena suhR^iduttamatAlapatre . kAvyaM svakIyamiha tat.h prathamaM shR^iNoti bhAvArdrakaM shrutipavitramaho.anyakaNThAt.h .. 52.. Amantrya taM tadanu mitravaraM sa kAvya \- pAnthaH samArabhata naijasudIrghayAtrAm.h . bhUyo.api parvatatatistaTinIkadaMbaH kShetrANi mitranivahastatasatrashAlAH .. 53.. vaktrAb.hjamadyalaharI yavanA~NganAnAM yatrAdhikaM harati netramayaM pradeshaH . drAkShAlatAvaliniku~njavR^itAjineShu kAdaMbarIrasaratAH sumiLanti yatra .. 54.. teShAM manoharasusauhR^idasatkR^itIstAH svIkR^itya chAprakaTitasvayathArthabhAvaH . vairAgivat.h sa tu yuvA kavanAni kALi \- dAsasya kasyachidihAlapati prakAmam.h .. 55.. visheShakam.h evaM samAnahR^idayairbahubhirmanuShyai \- rnAnAvidhaiH prachalitA kathanairatheyam.h . vAgvallarI bahuLapakShashashA~NkatulyA saMvardhitAsya kavitApathikasya kIrtiH .. 56.. rAtryAgame bhavati chottaradigvibhAge devAlaye.atra mahitojjvalakIrtiyukte . dIpAvalI viraLakAntiranukrameNa jAtAsti nishchalatarA prakR^itIshvarI cha .. 57.. ArAdhanopakR^itamantratatiH pavitra \- ghaNToditadhvanirapi prashamatvameti . miShTAnnabhojanasamedhitachittaharShA viprAstadagravasatiM parito niShaNNAH .. 58.. teShAM sunarmavachanAnyalasaM vishR^iNva \- nnAste kaviH sa nitarAM vijane yathA syAt.h . saMbhAShaNasya viShayastu kaveshcha kALi \- dAsasya deshakavitAsavisheShatAdiH .. 59.. va~NgaM kali~Ngamatha kuMkumadeshameva \- mAhurjanA bahuvidhAH kavijanmadesham.h . kechid.h vadanti kavijanma na chaiva sapta \- svAjanmapuNyanagarIShviti nirvisha~Nkam.h .. 60.. gopo.asti nissvakulajaH kila mALavasya grAmasya sUnuriti tadrasane cha sAkShAt.h . kALyA kR^itAkSharavarapravilekhanena bheje kavitvamiti cha pravadanti kechit.h .. 61.. prAdurbabhUvuriha tasya cha jAtijanma \- deshAnubandhitavichitrakathAvivAdAH . vAdena kiM phalamanena janishcha yatra \- kutrApi vA bhavatu sA kavitA sudhA nu .. 62.. sUnaM tu na prabhavati svasugandhaguptyai so.ayaM bahirgaLati nishvasitachChalena . vAyurna tanniyamanAya cha shaktibhUH syAd.h vyApnotyayaM parimaLo.api cha vAyumArge .. 63.. bhUyo.api bhUrjatarucharmavilekhanena chAvartanena hR^idupasthitikArakeNa . anyonyasaMvinimayena cha tAni ramya \- kAvyAni pAtramabhavan.h kila kIrtirAsheH .. 64.. AsIt.h krameNa nijabhANDatalopashAyi \- kAvyAdhvagasya nayanaM sukR^itAshrupUrNam.h . AyAti yaM bhramaNakautukinaM virAgAd.h rAgAkulA varaNamAlyadhR^itArdrapANiH .. 65.. ArAt.h svayaMvaravadhUriva kIrtilakShmI \- rgopAyati svayamathApyayamAtmanA tu . shabdAbhidheyayugaLaM tadupAsitaM cha nR^ityatyathojjvalamumeshavadAtmanIha .. 66.. yugmakam.h ki~nchit.h tathApi virahoditaloladuHkha \- mudvelayatyadhikameva manastadIyam.h . karNIrathAt.h tadanu dUramapAgatAt.h ta \- ddR^iShTistu taM samupagachChati dInadInam.h .. 67.. \medskip\hrule\medskip pa~nchamaH sargaH devatAtmano.a~Nkatale pAntho na jAnAti yAnamidamavirAma \- masyAntarA sUryayAnam.h . uparigatamatha kiyaditItthaM ##?## pUrvadishi pUNendumukuTaM samuhya kati rAkAnishAH samAyAtAH .. 1.. charadashvanikaratatasaindhavataTAnAM sphuTitakashmIrajakShetranichayAnAM parataH pradR^ishyate prAleyashailaH . unnidramarmaritaharitapatreShu punnAgapuShpasaurabhyojjvaleShu prastareShvatratyamR^iganAbhisaMsparsha \- gandhavadgiritaTamupetya sa niShaNNaH .. 2.. vikirati himastu~NgashR^i~Ngato gAyati cha kIchako bhramarakR^itarandhraH . gandharvavallakItulyA himApagA jAgarti gAnaiH kutashchit.h . bhUrjatarupatrapuTapALIShu dhAturasa \- raktAbhalipiShu raktAbhiH . vidyAdharA~NganAbhirlikhitamanmathA \- lekhAH kimete.abdashakalAH .. 3.. punnAgamandAranavapArijAtakaiH saMbhUya puShpite tasmin.h bhR^igau sadA \- pyunnidramAste vasantaH . taptAtapograshR^i~Nge tatra niShThuraM prajvalatyUShmAgamartuH . unmukhaM chAtakaM vAtsalyabindubhis\- tarpayatsvabdanikareShu . antarALasthalasyAntarA nartanaM dhatte cha varShAmayUraH . sundaraparAgasumasaMkAshahimadhULi \- saMkuleShvachalakaTakeShu . AyAti kaH shishirahemantashArade \- Shvete kimAyAnti sarve ##?## sammiLati yatra hA sarvarturamyatA tatraiva samupaiti pAnthaH . uttuMgahaimavatashR^i~NgakUTaM samA \- rUDhavAnekAntapAnthaH .. 4.. svargAyate bhUmiratra shete sukhaM svargaH kShamA~NkataTametya . kShoNItale.api viharaddevabhUstuhina \- pUrito.ayaM sAnudeshaH . shrUyate parNeShu nAgabhUmyoH surata \- sallApamarmaraninAdaH . atra hi svargIyaharShaH .. 5.. dhatte tuShArakaNikAM shaMbhubhasma vA hyatratyaparvatabyUhaH ##?## aruNaprabhojjvalaM haraniTilalochanaM pronmIlatIva mArtaNDaH . harajaTAyAM dhavaLagirikUTake.athavA bhAsate sitachandralekhA ##?## shR^i~NgeShu sAndraM samAdhisthadhUrjaTeH shAntipUrNaM mahAmaunam.h . tasmin.h vilIyate hR^idayaM prashAntam.h .. 6.. samudeti kasmAt.h kuto vAnumAtraM vi \- vardhamAno DamarutALaH ##?## shrIra~Ngake naTananirmagnanaTarAja \- karagatamahADamarutALaH . nAsau divAsvapnamathavA matibhramo hR^idayanayanekShitaM satyam.h . AkAshabhUmyau divArAtrakArakA \- vAdityachandrau cha sakalabhuvanAnyapi sampUrayanmahAkALanaTanaM tadA jAgarti pathikasya purataH . nayananaLinaM paramaharSheNa pUritam.h . navasargatALasuspanditamidAnIM Damaruraparo bhavati hR^idayam.h .. 7.. sAyantane ramyamandArapatrava \- nnetre nimIlite mandam.h . tArtIyanetraM samunmIlitaM yena pashyati tribhuvanaM pAnthaH . vairAgyametya kaThine tapasi lInaM mArArimAtmanAthaM labdhumAgrahAt.h . tIvrAnurAgArdrachittAM tapasvinIM pashyatyaparNAM sa pAnthaH . guptaM nibaddhasumabANaM madhupriyaM luptadhairyaM haraM tArtIyanetrAgni \- taptaM mR^itaM patiM smR^itvA kurarIva chAkrandatIM ratiM pashyati muhurmanasi pAnthaH .. 8.. pariNAmasundarakathAyAM cha tasyAM shivapArvatIvivAhArthaM samAgatam.h . ArdrAkShatena padmAtapatreNa mA\- ~Ngalyastavena chAhLAdArdramAnasaM lakShmIM cha vANIM cha devIdvayaM yathA patre likhatyasau svayameva pAnthaH .. 9.. ga~NgAkaLindaje.aseviShAtAM chamara \- yukte maheshaM cha pArshvadvaye.api . nijabhUtagaNasevitAtodyaghoShaH samudeti sarvato.atandram.h . ki~NkiNIhAsarutavR^iShabhapR^iShThe vyAghra \- charmAstR^ite.ardhanArIshaH purobhuvi AnandamUrtirAyAti . netuM tameva nijapattanaM parvatA \- dhIshe samAgate shrUyate gIriyam.h ##:## bhUmerdivashcha saMrakShakamasau sutaM janayiShyati dhruvaM skandam.h .. 10.. kalpadrukAmadhenvamR^itAdi sarvaM svarga te svAdhInameva . yasya parirakShArthamAvashyakaM bhavati martyabhuvi kasyachid.h bAlasya janma .. 11.. svargashaptAnAM kimeShA dharitrI ##?## martyasya bhUnivAsaH shApa eva kim.h ##?## susthirasnehabandhA janmajanmasu puShpitA tiktamadhurANi cha phalAnyatra yachChanti lokAntaraM kimetAdR^ishaM vartate.asmin.h mahAbrahmANDabhANDe ##?## pR^ithivI hyudAraramaNIyA .. 12.. tIvrapraNayojjvalAtmanAM meLana \- satraM hi haimavatabhUmiH . hemakUTAchalashR^i~NgAt.h sakautuka \- mAyAnti bhUmau surAste . ra~Nge tu nAmaskhalitAparAdhato gurushApahetoH kadAchit.h urvashI chAgamat.h svapnatulyA asvargajAM sudhAmAsvAdayachcha yA vikramanR^ipAlahR^idayAnurAgaH . apsarA apyanubhu~Nkte sma martyasya sauhArdashuddhadaurbalyAnyaho tadA .. 13.. saMbhramanmeghamAlA puNyavAhinI \- hR^idayAd.h gR^ihItvAMbukaNatatiM punaratha mArgAntareNa prayAti . evaM sa pAntho.api haimavatabhUmeH surabhilashilAshakalatulyaM vaMshanALIpUrNamadhusamAnaM hR^idaye cha madhurAnubhUtIH samAhR^itya sopAnato.avatIrNo.asti . pathadarshikeyaM vibhAtatArA .. 14.. \medskip\hrule\medskip ShaShThaH sargaH punarapi mALave jvalanti mArgobhayapArshvabhAjaH palAshapuShpAgnikaNAH prakAmam.h . yaddarshanAt.h so.abhilalASha pAnthaH prAptuM nijagrAmamapUrvaramyam.h .. 1.. parantu tatrAsti nijaM kimeta \- chchintAntarA taM vimanIkaroti . tataH sa gUDhAtmakahR^itkShatAnAM raktArdrabindUn.h parimArShTi mandam.h .. 2.. tuShAravaktrAMshukashAradartu \- sandhyAnibhA keyamudeti tatra . na ki~nchiduktvApi yadIyanetraM sarvaM vadatyeva sadA samArdram.h .. 3.. shanaiH shanaireva tadIyarUpaM tirobhavatyakShipathAt.h kaveH kim.h . avyaktahetoH sa cha tatkumAryA nAmAkaronmALaviketi hR^idyam.h .. 4.. astyagnimitro vidishAdhipo yaH sollAsamAste nijavallabhAbhiH . yo.abhUt.h paraM chitrapaTasthakanyA \- lAvaNyamAdhvIsvadane.atisaktaH .. 5.. tatprAptisiddhau kalitAkShatantrai \- rvidUShakopAyashataishcha rAGYA . jayArthamAttaishcha laghUpajApai \- rAsUtritairnATyagurUtthayuddhaiH .. 6.. antaHpurasthapramadAmadaishcha yuktaM vibhaktA~Ngakamantara~Nge . prayujyate nATakamatra sa~Nka \- lpAkalpitA mALavikaiva bhAti .. 7.. yugmakam.h pAdAMbujaM mALavakanyakAyAH sakhI na vA te hR^idayAbhivA~nChA . alaktaraktaM maNinUpurAla \- ~NkR^itaM cha ramyaM cha tanoti pAntha .. 8.. apuShpitasya pramadAvanasthA \- shokasya tAM dohadake niyu~Nkte . devI dayAdhAma cha dhAriNI kiM pAnthAthavA te hR^idayAbhivA~nChA .. 9.. sakuDmaLaH pa~nchadinAntare.abhU \- dashokavR^ikSho.api nitAntashobhaH . bhUrjatvachItthaM likhatastavAtra harShAshrudhArA patitA muhuH kim.h .. 10.. devIpadArhAM sukumAralolA \- metAM sukanyAM parichAravR^ittau . niyu~njate ye sma punasta eva lajjAvanamrA nanu saMbabhUvuH .. 11.. manoharo.ayaM kila vigrahaH kiM sitena nIpena vidhIyate sma . saMkalpachitrAdathavA sajIva \- svarUpamAdhAya samutthito.abhUt.h .. 12.. yathA viloleShu daleShu manda \- samIraNasparshavidhau tathAsyAH . karA~NgulIspandamR^iduprakampo vyApnoti pakShmAvR^itanIlanetre .. 13.. nR^ityatpade te maNinUpurAbhyA \- mabha~NguraM tALatara~Ngite staH . kadA nu pashyAmyahamasvatantre \- tyuktaM tayA kiM kavimeva gItam.h .. 14.. vitIrya bhUyashChalitAkhyalAsya \- mAdhuryakaM mALavike tiro.abhUH . tiShThasyaho kiM vidishAdhipasyo \- jjayinyadhIshasya puro.athavA tvam.h .. 15.. harittR^iNo.ayaM smaratIha bhUmau nIlaM nabho vIkShya shayAna eva . khago yadi syAM sharavedhilubdhaH kutashchidastItyavabodhahInaH .. 16.. uparyuparyuDDayane patiShyA \- myekena rodena cha mR^ityumemi . asa~NkhyabANakShatajAktadeho \- pyAyurvivR^idhyai hyabhilAShuko.asti .. 17.. yugmakam.h pR^iShatkama~nche shayito.api kashchit.h pratIkShituM jIvitamIhate hA . ekAbhilAShastu kaverihAsti taddarshanaM snigdhapavitrahR^idyam.h .. 18.. pratIkShayA shyAmajaDIkR^itAyAM rAtrau cha dIrghapraharAkulAbhAm.h . sarvaM vR^ithaiveti hR^idantarALe mantre shrute.api dhvanatIva karNe .. 19.. ashabdamapyatyadhikaM sushakta \- mAhvAnamAptaM tviha shUnyatAyAH . gR^ihAturo.ayaM pathikaH prayAti taM dakShiNAshApathameva pashyan.h .. 20.. yugmakam.h kachchit.h tataH pR^ichChati nimnagAyA vIchI \-sa kutrAsti suhR^idvaro naH . kachchit.h pratIkShAbharitaH sa pAntha \- mashvatthavR^ikSho.a~Ngulibhishcha tatra .. 21.. Aste nimeShAkalanena kachchit.h pratyudgamArthaM cha palAshavR^ikShAH . tiShThanti tatrAtimanoharAbhAn.h dhR^itvA prasUnojjvalasupradIpAn.h .. 22.. yugmakam.h vR^iShTirna vA paryavasAnamApe \- tyAhAtra mR^itsAmR^iduloShNagandhaH . prahasya yakShIva vimuktakeshA sthitaH prasUnaiH kuTajadrumo.asau .. 23.. parokShatastiShThati ketakIyaM lajjAnatA puShpavatI manoGYA . veshyAkumArInibhahemapuShpaH kirAtikAbho bakuLadrumo.api .. 24.. virAjamAnau kusumAMbarANi dhR^itvA manomohanavATikAyAm.h . lodhradrumo mAdyati puShpavR^iddhi \- harShAkulo.asau tilakastathaiva .. 25.. yugmakam.h nabhasvato.asAvabhilAvakAla \- shchinotyayaM mALavagandharAjim.h . pratyudvrajAbhyAgatamatra samyak.h sadAgate vetsi janaM kimenam.h .. 26.. yaH pUritodAttasukhogratApa \- chetAshcha yo.adagdhavapurnidAghe . grasto.api shItairna jaDIkR^ito yaH saMvatsarAn.h yo bahu sa~nchachAra .. 27.. sargasthito yo nijachittabhArAn.h bhUrjatvacheShvanvavatArayachcha . dIrghapravAsAtparamiShTatIrthaM prApyeva yo niHshvasitaM karoti .. 28.. mR^ittvaM cha tanmALavadeshakoNe bhAgyAyatiM yo manute svakIyAm.h . so.ayaM svabhANDaM vaTavR^ikShamUle nikShipya tatraiva sukhaM cha shishye .. 29.. visheShakam.h vaTadrupatrALyavakAshato.adho dravanti kiM puShkaranIlimAni . anena chottAnashayena dR^iShTaM nabho lasatyeva kimapyapUrvam.h .. 30.. bAlhIkapuShpAstR^itakomaLAbhaM kAshmIradeshaM surasiddhasevyam.h . ga~NgAprapAtArdrahimAdritu~Nga \- shR^i~NgaM cha dR^iShTvA vinivartamAnaH .. 31.. pAntho.ayametasya mukhAvalokAd.h grAmasya kiM jAyata eva bADham.h . ArdrA~nchitAkShashcha samutsukashchA \- pyAnandatALadrutamAnasashcha .. 32.. yugmakam.h pa~nchendriyairapyanubhUyate sma chAdyAnnalAvaNyaraso.atra nUnam.h . atraiva dR^iShTA hyR^ituparyayANAM shobhAdbhutairAdyamathAdaraishcha .. 33.. varShairanekaistamadR^iShTapUrvA didR^ikShavashchAtra hi vismayante . samAvR^itairAgata eva kALi \- dAso.ayamityAtmagataM taduktam.h .. 34.. kva vA bhavAn.h kAlamiyantamAsI \- dasmAn.h na kiM vismR^itavAnasIti . kShemoktayaH snehabharAdbhutArdrAH shrutAH paraM tena gR^ihAtureNa .. 35.. yAtrAsu madhye.atra vishashramurye vidvadvaraistairviShayIkR^ito.abhUt.h . kavIndramuktAmaNikALidAsa \- stadIyakAvyAni cha tatprashaMsA .. 36.. kaviH sa kiMdeshya iti prakAmaM shruto.atra vAdaprativAdaghoShaH . atratya evAsti sa kAvyakAra ityAtmatuShTiprabhavashcha shabdaH .. 37.. tatkAvyakhaNDAH prathitAH kilAsan.h karNAnukarNashravaNena choktyA . nAsau tadavyAjamukhAni pashyan.h svApahnavena prabhuratra vaktum.h .. 38.. tasthau vinamraH sa yathAparAdhaM kR^itvA punastaptamanAshcha jAtaH . grAmINavR^iddhoditavatsalatva \- mAhLAdamAlA hi babhUva tasmin.h .. 39.. grAme kimatrAsti madIyameta \- chchintA tiro.abhUnnijabandhavo hi . paristhitAH svasya kR^ite.abhimAna \- bhAjAstvime grAmajanA varAkAH .. 40.. kiM no vihAya tvamito gamiShya \- syevaM hi pR^ichChatyatha mitramekam.h . na netyuvAchApi tu chandrakAnta \- tulyaM tadAtmA dravatIva bhAti .. 41.. pAde chalatyardhavibodhavattad.h \- grAme purA vR^iddhakuTIM nishAmya . antarna ko.apItyanuyogi netraM shrutaM cha vR^iddhaH sa mR^ito babhUva .. 42.. nijaikaputrIvirahAkulo.asau na ka~nchidUche katichiddineShu . athaikadA choDDayate sma pakShI shUnyaM tvabhUt.h pa~njarameSha gehaH .. 43.. purAtanapremakathAshcha kAshchi \- nnIDAditaH shrotrapathaM praviShTAH . kiM tat.h smarantyujjayinIsuvarNa \- nIDopabaddhAsti viha~NgabAlA .. 44.. na santi pApAni vimuktisidhyai kiM tApashAntyai prabhavennadIyam.h . grAmINasaMskAravadetadApaH svachChaprashAntasphaTikAvadAtAH .. 45.. AkaNThamasyAM vinimajya nadyA \- mAlApayAmAsa parassahasram.h . gAyatrikAM mR^itsaghaTasya chAnta \- rAkAshamasyAnishamarkadIptam.h .. 46.. tena prakAshena tu nIyamAna \- mAtmAnamAshaMsya vinItipUrvam.h . sthite.api kutrApyabhiyanti naike pUrve satIrthyAH samameva bhUyaH .. 47.. teShAM kaveH sargatapaHphalAnA \- mAsvAdakAste miLitA vadanti . na kevalaM sojjayinI tvaduktiM pratyudvrajiShyantyapi tu trilokI .. 48.. ashvatthavR^ikShe hR^idayAkR^itiM cha sahasrashaH shyAmaLaparNarAjim.h . nistandramAspandachalAM vilokya nishshabdameveha kamAha so.ayam.h .. 49.. asvasthametaddhR^idayaM kilaikaM martyasya hA dussahameva vR^ikSha . etAnyaho te hR^idayAnyasa~NkhyA \- nyasvasthitAnyatra sadA bhavanti .. 50.. samIraNairALulitAni tAni sarvANi sarvartuShu tulyameva . dR^iShTvA niShIdAmyakhilaM tavaita \- chChAyAtaTe vismitamAnaso.aham.h .. 51.. asvAsthyametanmahadastu te.aha \- michChAmi shAntiM tvadanAtape.asmin.h . sargAtmakAviShkaraNAkulasya shAntistu labhyA maraNe.athavA syAt.h .. 52.. grIShmo gatashchAtakashAbakena kekAraveNaiti sa varShakAlaH . punassamAyAti vasantamAso vanapriyANAM madhurasvareNa .. 53.. yadA vikaMprapravilolacha~nchU \- puTena mandaM chaTakA virauti . tadA samAgachChati nagnapAdaH savepathushchApi tuShArakAlaH .. 54.. bhajanti sAkShyaM hyR^itubhedabhAve khagA ime.ashvatthataruH kavishcha . kavermanasyArtavasa~NkramAMstAn.h jAnanti neme tarupakShivargAH .. 55.. svakIyabhANDasthitapatrakhaNDA vahanti teShAM karalA~nChanAni . idaM kilaitihyamaho kaviM tat.h \- pashchAtsthitaM pashyati kassachetAH .. 56.. mUrtIbhavatprAktananaijapuNyAM lajjAvanamraM samupasthitAM tAm.h . svapneShu jAgratsvapi chArdhabodhe \- ShvayaM sadA pashyati chatvarasthaH .. 57.. prashnaH sa tasyAH prathamaH smitaM ta \- danuttaraM hA puLakapradAyi . nivR^itya sA cha sthitirapyapA~Nga \- dR^iShTirvilajjA~nchitatIkShNapAtA .. 58.. AmantraNaM dUravinItadoLA \- gavAkShato.akShiprahitaM cha mUkam.h . dhAvadrathAshvotthakhurAravasso \- pyanArataM santyanuvartamAnAH .. 59.. yugmakam.h saMshrUyate kiM sa khurAravo.adyA \- pyetannu kiM satyamuta smR^itirvA . bhUyo.atra te.apyujjayinImahIndra \- dUtAssamAyAnti hayAdhirUDhAH .. 60.. teShAM kuto vA vijanA~NkaNe.asmin.h pakShIndrachakShUMShi paribhramanti . atraika evAsti vaTadrumUle samAgatAste kimihaiva deshe .. 61.. yathAgataM te pratiyAntu vegA \- dityAnatAsyo.ayamihaiva tasthau . nimIlitAkShashcha vaTadruvR^iddhe samarpitA~Ngo.ardhasuShuptimApa .. 62.. Ahatya bhUmau svabhujogradaNDe \- naite dR^iDhaM tasya puro.avatasthuH . alaM suShuptyA kimu mUDha kALi \- dAsaH kaviH kashchidihAsti dR^iShTaH .. 63.. dR^iShTvApyasau bhUpatidUtachihnA \- nyAchArapUrvaM na cha tAn.h siSheve . ayaM tu nishsheShanivItabhItyA \- darAkSha ityadbhutamApnuvaMste .. 64.. ko.ayaM vimUDho badhiro.atha mUkaH praShTuM cha te.anyatra javena jagmuH . pratyAgamiShyanti kimeta eva dUtA mudA grAmajanopanItAH .. 65.. taM te kShamasvetyabhivandya bhUpa \- sandeshamitthaM kathayAMbabhUvuH . uttiShThamAna priyasatkave tvA \- mihojjayinyAM vinimantrayAmaH .. 66.. AchAryavAkyaM dhvanati sma bhUyo \- pyetatsmR^itau mandragabhIraramyam.h . abodhataH sA~njalirantarAsau gurusmR^itau puNyajale nimagnaH .. 67.. na kA~nchidUche prativAchameSha svakIyaratnaM tu jahAra pUrvam.h . avantyudArA cha kimarthameta \- chchintottara~NgaM hR^idayaM babhUva .. 68.. naivAgamiShyAmyahamevameva vadeti vaktyAntaradharmaroShaH . nimantraNaM vikramabhUpadattaM na tyAjyamatraiva shR^iNoti chettham.h .. 69.. jAjjvalyamAnajvalanadvipArshvo yathA mahAghoravane tathAyam.h . tasthau kavistad.h ghanamaunajanya \- pratyuttarAsha~NkitamAnaseShu .. 70.. asvasthiteShu kShitipendradUte \- ShvevaM nijagrAmasuhR^itsu chAtra . tiShThatsu mA gachCha vihAya chAsmA \- nityuktapUrvashcha suhR^idvaro yaH .. 71.. sa eva chAgatya puro.adya vAcha \- mUche kaviM taM viniruddhakaNThaH . gantAsi chennastvabhimAna eva grAmINashailIyamaho vishuddhA .. 72.. visheShakam.h puShpyatyashokaH kila dohadena tathA kavera~NkuritA pratIkShA . draShTuM mukhaM tat.h sakR^idapyahaM kiM shaknomi yadyujjayinIM gatashchet.h .. 73.. athAha naijojjayinIprayANa \- vA~nChAM kaviH svalpavachobhireva . tadA cha tadgrAmamano.abhimAna \- harShaistara~NgAyitameva bADham.h .. 74.. snehAtivarSheNa samArdrachitto \- styeShAM cha nirvyAjahR^idAM tathApi . sha~NkAvashiShTA bhavatIha pAraM parAjito.asmIti nitAntashalyA .. 75.. parAjayaM chApyasakR^id variShye yadIhajanmanyatulapriyArdram.h . priyAmukhAb.hjaM sakR^idapyaho tad.h bhavenmuhurme nayanasya pAtram.h .. 76.. gatvochyatAM doLakasevakAdi \- vR^indaM vinA yAsyati kALidAsaH . prashAntimApnotyaparAhnasUryA \- tapo.anilaH sAntvayatIva mandam.h .. 77.. \medskip\hrule\medskip saptamaH sargaH ujjayinIM prati kimAdyadR^iShTipraNayo.atra shiprA \- puro.avatasthau kavirArdrachittaH . shItAnilasyAtha nimantraNena snehodaye tatra cha gAhate sma .. 1.. kLamaH kramAllIyata eva shaitye snAtvopaviShTo.asti shilAtale.asmin.h . shItopachAraM kurute sa shiprA \- vAto.ab.hjagandhAkalitAMbubinduH .. 2.. aGYAtametaM pathikaM cha kasmA \- jjanmAntarasthApitagADhabandhAt.h . svapratyabhiGYAviShayIkaroShi tvamujjayinyujjvalaramyaharmye .. 3.. dIrghAyate pattanarAjavIthI pArshvasthasaudheShu samutpatanti . saMgItavAdyadhvanibhishcha sArdhaM nR^ittAntare nUpurashi~njitAni .. 4.. dhUpena kAlAgaruchandanAbhyAM susaMskR^itenoShmaLachumbanaughaiH . saMvR^iNvatA kAmapi keshinIM tai \- rgavAkSharandhrairnibhR^itaM gate tu .. 5.. vyApnoti ko mAdakagandhapUraH sa~NkrIDayantI gR^ihashArikA kA . udeti devendradhanurvaLabhyAM mayUrapi~nChAchalanairmanoGYam.h .. 6.. yugmakam.h bhUmAvayaM gachChati pAdachArI svargasya vaktraM purato vibhAti . svargo.atra saktyA samudeti tatra vairAgyachandrodaya eva bhAti .. 7.. dayaiva ga~NgA madabha~NgarUpo vahnishcha nityaM sharaNaM prayAtaH . yanmastakaM yasya cha vIryabindau shete vishAlaM gaganaM sukhena .. 8.. sudhAyate yasya gaLe viShaM cha tasyAlaye chaNDamaheshvarasya . prabhAtapUjAsu cha ghaNTikAyAH shrotraM gato mandragabhIranAdaH .. 9.. yugmakam.h vinyasya pAdaM shishuvat.h salIlaM sopAnamAruhya yathAkrameNa . jagatpitustasya puraH sthito.asau kR^itA~njalirmIlitalochano.abhUt.h .. 10.. mukhe cha yA sR^iShTirudeti mandra \- sthAyyAM shubhAshIrvishadAkSharA sA . punaH sa sAkShAtkurute trilokI \- samrAjamAkAshamahAdhipaM tam.h .. 11.. gantuM tato vikramarAjadhAnI \- maichChat.h kavistaM pratipAlayantIm.h . sUktiH puraivojjayinIM gatA tA \- manveti kartAdya yathAgurUkti .. 12.. puShpA~NkaNaM prApya sa gopureNa mukhyasya saudhasya puro jagAma . dvAHsthastadA tatpadachAripAntha \- kShINArtabhAvaM tu nirIkShate sma .. 13.. snAnena shuddho.api kuchelako.ayaM ko vA bhavedaMsavilambibhANDaH . athAgatashchAha nR^ipAya kALi \- dAsaM puradvAri vada sthitaM mAm.h .. 14.. kiM kALidAsaH shrutapUrvameva tannAma nAmaiva tato.adhikaM na . athAntarAnItakaviH sa rAja \- dUtAnuyAtashcharatIha mandam.h .. 15.. gachChatyasau pakShimR^igAdishilpa \- hR^idyonnatastUpashatAni tAni . pustAni chitrA~nchitapArshvabhittIH pashyan.h suvR^ittAntararamyavIthyA .. 16.. sampUryate veNumR^ida~NgavINA \- nAdaiH shrutiH siktamathAkShi varNaiH . dR^iShTaM cha sarvaM ramaNIyameva shrutAshcha sarve madhurArdrashabdAH .. 17.. grAmapriyo.ayaM tu tathApi rAja \- harmyaM janAkIrNamidaM gabhIram.h . ghorAnalenAvR^itavAsageha \- samAnameveti vimanyate sma .. 18.. jAlaM kiledaM parapuShTanAmno \- pyatantrasa~nchAriviha~Ngamasya . tathApi nAkAnukR^itiH pR^ithivyAM manuShyasR^iShTeyamananyaramyA .. 19.. sudIrghamArgakLamataptapAdaH sa vetravatyA.a.adarato.anuyAtaH . upaiti sopAnamasheShavidva \- dabhyarchitaM maNDapasannidhistham.h .. 20.. tiShThatyasau vismitanetrayugmaH kaviH paraM vikramachakravartI . siMhAsanasyopari sanniviShTo virAjate sUryasamAnatejAH .. 21.. svarNachChadaiH kesaribhishchaturbhi \- rdhR^itaM hi siMhAsanamasya pashchAt.h . shukLAbhrashubhrAbhasuvarNadaNDa \- chChatraM cha shaityapradachAmare cha .. 22.. suchitritaM yena rasArdravAchA raghUttamAnAM charitaM sudhIraM . kaviH sa pashyatyadhunaiva ka~nchi \- nmahIpatiM hyeSha tu vikramArkaH .. 23.. shakArimetatsadR^ishaM vyachinti pUrvaM tathA netyavadhAryate.adya . ayaM na tIkShNavratavAn.h dilIpo raghurna yo digvijayI yashasvI .. 24.. ajo.api nArdrAkulamAnasastat.h \- putro.api no yaH priyavallabhAyai . gR^ihItamR^ityurbhavati sma naiva tyAgaikashIlaH sa cha rAmachandraH .. 25.. ananvayo vikramabhUmipAla \- stathApi kAmapyakaLa~NkakanyAm.h . svIyAM vyadhAd.h yo vinigUDhatantrai \- ssa chAgnimitraH smaraNe praviShTaH .. 26.. kalApakam.h eShA kathA yadyapi vikramArka \- kIrtIndumadhye.asti kaLa~NkarekhA . tathApi hastAhitachAmarAbhi \- stanvIbhirutpakShmaLatUlikAbhiH .. 27.. adR^ishyapatreShu shakograyuddhe vijeturetannR^ipavikramasya . pratApashauryAdikathAvisheSho vilikhyate.adyApi nirantarALam.h .. 28.. nakShatramAlAdhavaLAntarIkSha \- madhye yathA pUrNashashA~Nkabimbam.h . vibhAti tadvat.h khalu vikramArka \- rAjAdhirAjaH sa hi bhImakAntaH .. 29.. jAnAti nAchAramasau tathApi rAGYe jayAshIrvachanAni datvA . AnamrashIrShaH kaviratra tasthau shubhAya vA prArthitavAn.h mahesham.h .. 30.. jayAlurAdyojjayinIpurIyaM yasyAH shiro vA mana eva rAjA . smashrupravR^iddhe kShitipAlavaktre smitaM tu ki~nchit.h samudeti mandam.h .. 31.. yathAmbare shrAvaNameghapurNe manoharA chandrakalAvatIrNA . dR^iShTvaitadasmin.h kavimAnase.api vishvAsaleshaH sphuTitaH krameNa .. 32.. rajaHprabhAvoDuvilochane te navAgataM taM spR^ishataH sukhena . AroDhumatronnatapIThamenaM nimantrayatyA~NgyavashAt.h sabhAyAm.h .. 33.. kShINaH kavirnamrashirAH sa nandyA samagrahIdAsanamAdareNa . sharIrametaddayanIyamasya veShashcha bhUShApyapariShkR^itA cha .. 34.. susaMskR^itaH kiM paramAtmadIpaH prakAshate vA laghumR^idghaTe.asmin.h . datto varo.ayaM kavikIrtirUpaH kenonmiShadyauvanadhAriNe.asmai .. 35.. jAnImahe.atrAdya charan.h sudUraM samAgato mALavadeshatastvam.h . tad.h gachCha vishrAmaya chAviLambaM svachChandamityAha nR^ipaH punashcha .. 36.. naivAtithistvaM mama rAjadhAnyAM madAtmamitraM bhavasIti viddhi . maitrI kathaM nissamachittayori \- tyantaH kaveshchintitamasti kasmAt.h .. 37.. yugmakam.h kva chAtapatrasya cha chAmarasya ChAyAM gato.adhIshapadAdhikArAt.h . unmattachitto nR^ipatiH kva chAyaM kaviH kalAlolamanAshcha nissvaH .. 38.. shAntiM na kA~nchillabhate cha chitta \- masmin.h nikete.adhikashAntilakShye . kShaumAstR^iteyaM mR^iduramyashayyA vichitraparNAnyupabarhaNAni .. 39.. vitAnakAlaMkR^itama~njuma~nchaH pIThAni rUpyAvapaneShu tatra . mAdhuryadhuryANi phalAni naika \- madyAni cha sphATikabhAjaneShu .. 40.. kaviM shubhAshaMsanayA cha sAkaM pralobhakAni pratipAlayanti . kintvatra cheto vijane.atyagAdha \- duHkhahrade hA patatIva bhAti .. 41.. visheShakam.h satre nishAyAM cha vaTadrumUle \- pyabAdhanidrAsukhamArjitaM kim.h . bhadre.atra koShThe mR^iduma~nchake.asmin.h nishshabdarAtre.apyamalaprashAnte .. 42.. nidrAM vidUrIkurute cha ko vA nistandramasvAsthyamihAntarA kim.h . ashAntachittasya kutaH sukhaM kiM mathnAti chAsvasthamano.avashaM vA .. 43.. yugmakam.h kavermano yo.atra samAchakarSha nishshabdamoho viphalaH sa kiM syAt.h . karoShi kiM grAmasute manoGYe hyantaHpure.asmin.h kuhachid.h vasantI .. 44.. kva vAdhunA tvaM sumavATikAyAM lIlAgR^ihe vA pramadAvane vA . kiM te smR^itau tAH kanakAbhasandhyAH grAmApagAsaikatashItavAtAH .. 45.. api smarasyekavaTadrumaM ta \- chChAyAgataM taM katichillikhantam.h . didR^ikShasi tvaM sakR^idapyaho ta \- nmukhaM tavekShAvihitAnuyAtram.h .. 46.. chittaM kaverAtmagateShvashAnte \- ShvAmagnamaddhA punarutthitaM tat.h . spR^iShTAraraH kashchidihArdhabodhe \- nAntaHpraveshAya kR^itAnuvAdaH .. 47.. dvAraM vivR^itya pravivesha saumyo \- dArasmitaH sA~njalirantarAsau . shushrUShaNArthaM cha kaverniyukto nR^ipeNa yo.agryo vayasA dayAvAn.h .. 48.. snehArdravAgdarshanasevanAdyau \- tsukyaM kaviM toShayati sma yasya . saprashrayaM pallavanAmako.aha \- mityabravId.h yo.atha tamanviyeSha .. 49.. abhIShTabhojyAni cha nityanaimi \- ttikAni karmAcharaNAni tasya . smitena maunaM sa samAcharaMsta \- danantaraM gauravayuktamAha .. 50.. na tAni vaktuM prabhavAmyahaM tu grAmINa evAtra cha pArthivAni . dhAnyAni mUlAni phalAni sarvA \- NIShTAni me.anyat.h kimiti bravImi .. 51.. visheShakam.h kShaNaM vichintyAha kaviH sadApi draShTuM cha mAmarhasi pallava tvam.h . tasyeShTakAryANi sadAnutiShThan.h sa pallavo.abhUt.h kavimitramAptam.h .. 52.. anyatvabudhyA pratibhAntametaM rAjAlayaM mAmiha pallavo.ayam.h . badhnAti yastaM nijasannidhAnaM netuM nR^ipAGYAM vinivedya tasthau .. 53.. praNamya bhUpaM kavirAsta nAnA \- ratnA~nchite.anyat.h sadasIva ratnam.h . nAndIM mahAkALaparAM jigAya ko.anyaH kaverasti cha vandanIyaH .. 54.. atyunnataishvaryadharo.api sarvaM dattvAshritebhyo dhR^itakR^ittivAsAH . kAntArdhadeho.api viraktachitto yatIshvaro.aShTA~NgakaLebareNa .. 55.. bibhratprapa~ncho.apyabhimAnahIno maheshvaro ma~NgalasatpatheShu . nirudhya vR^ittiM cha tamomayIM vo nayatviti prochya samApayat.h saH .. 56.. yugmakam.h Ishastave.apyatra kimAntarArthaH kaTAkShyate.achinti na kaishchidevam.h . nR^ipo.api dhanyo.adya tu kALidAsa \- sUktyA sabhA me samala~NkR^iteti .. 57.. dvedhA sabhAM me navaratnabhUtA \- mala~Nkuru tvaM viduShAM manoGYAm.h . evaM nR^ipe vaktari sAdhuvAdaiH sabhAtalaM harShasamR^iddhamAsIt.h .. 58.. asau tu bhAgyapraNayaikapAtraM vANIprasAdaM kathameSha lebhe . vAgasya mAyAshikhibarha eve \- tyAsIt.h sabhA mishravikAraramyA .. 59.. paprachCha rAjA kavinoktapadyaM kasmiMshcha kAvye bhavatItyathedam.h . svanirmite nUtananATake cha nAndItyavochat.h kavirAdareNa .. 60.. taddarshanAyAttakutUhalo.asA \- vAha prayogaH kriyatAM cha tasya . AgAmichaitrotsava eva tatrA \- styAGYA na vAshIrvachanaM cha rAGYaH .. 61.. bhAsAdipaurANikakAvyakartR^In.h vihAya kiM snihyati kALidAse . sabheyamityasti kavervisha~NkA sabhAsadAM chApi nR^ipasya naiva .. 62.. smarAntarAchAryavaraM vinIto vandasva chetyAtmani mantrite tu . kavirnijasthAnagato.asti kAvyaM dhvanipradIptaM laLitaM yathA syAt.h .. 63.. udyatsamAhLAdasupUrNimAyA \- mapyastashaktA hasituM yathAbdhiH . sarvAtmahR^iShTaH kathamAtapatra \- chChAyAgatashchAmaravAtashItaH .. 64.. kakShyApradIpaM nibhR^itaM prakAshya shushrUShikAyAM tu bahirgatAyAm.h . AyAti devAhutidhUmagandhe sandR^ishyate hA smR^itisAnusImni .. 65.. apuShpitAshokataroradhastA \- nma~njIrashi~njAmanu puShpameLA . astyatra sargAtmakabhadramUrti \- shchittaM tu bhagnaM vyathitaM cha yasya .. 66.. yugmakam.h \medskip\hrule\medskip aShTamaH sargaH ra~Ngotsavasya dhvajArohaH latAniku~nje rasiko.a~NganAnAM puMskokilo gAyati lInadehaH . antaHpurAntAt.h pravahanti tantrI \- layAnvitapremasugItakAni .. 1.. navInavAsantamahotsavasya dhvajAdhirohaM dadhate.atimodAH . sapallavAshokapalAshachUtA \- stadojjayinyasti vasantarathyA .. 2.. sugandhatailajvaladagnidIpA vasantapuShpANyabhavan.h nishAyAm.h . AtodyagItAni cha nATyagehe nAndIM bruvantyatra mahotsavasya .. 3.. sarvendriyAmodavisheShahetuH sAmAjikAnAM cha satAM manoGYam.h . prayujyate.adya prathamaM hi kALi \- dAsapraNItaM navanATakaM tat.h .. 4.. rAjAdhirAjaH purato niShaNNaH pashchAt.h kalAtattvavido rasaGYAH . ArdrAshayAshchAnyasukhAsukhaGYAH sha~NkAvilolAH susamAnachittAH .. 5.. navyeShu sarveShu parA~NmukhAshcha bhavanti doShaikadR^ishashcha kechit.h . pratikShaNaM vardhata eva kautU \- halaM tadekAgralayaM vichitram.h .. 6.. yugmakam.h yadAgnimitrasya puro nijAtmA \- rpaNaM padaM mALavikA vigIya . nR^ittaM vidhatte cha tadA praharSha \- varShaH kiyAn.h vikramabhUpachitte .. 7.. iyaM puro mALavikAparAsti nivedayantI padameva tanme . chintAkulo.abhUnnR^ipatistadAyaM kavIshvaraH kinnu pare~NgitaGYaH .. 8.. yato hyahaM mALavikAnurakta ityetadatyantanigUDhameva . rAjAlayasthaM cha rahasyamevaM kavirvijAnAti kathaM na jAne .. 9.. kavestR^itIyaM nayanaM chakAsti yenaikahastAmalakaprakAsham.h . jagattrayaM pashyati yasya sarva \- mantarniviShTaM sutarAM sutAryam.h .. 10.. madIyasatyAnyata eva manye mama priyasvapnashatAni chAsau . kaviH samAviShkurute yathA me hR^idi praviShTo.atinigUDhadehaH .. 11.. puro.atra cheTI bakuLAvalIyaM rAGYIpradattena cha nUpureNa . karotyalaM mALavikApadAb.hja \- mAlaktakArdrAruNakomaLAbham.h .. 12.. anukShaNaM sarvamidaM vilokya tiShThatyasau vR^ikShalatAnilInaH . nR^ipo.agnimitrastaraLAkulA~NgaH sabhAsthito.ayaM cha nR^ipastathaiva .. 13.. sUkShmANi ra~Nge chalanAni nAnA \- sabhAsadAM cha pratibhAvabhedAn.h . samaM nirIkShya kvachidatra koNe kavirniShaNNo vinigUDhaharShaH .. 14.. tathApi gUDhaM nihitaM yadanta \- rduHkhaM bahistatpravahatyabAdham.h . iyaM cha me mALavikA.avarodhe vibhAti yA mALavaramyashobhA .. 15.. virAjate.asau himashubhrapuShpaM rAGYI cha dhAriNyatimAtrashuddhA . irAvatIyaM madhumattalolA chAmpeyasUnaM pravilobhanIyam.h .. 16.. etatprasUnadvayamagnachitto nR^ipAlabhR^i~NgaH kalikAM navInAm.h . kanyAmimAM mALavikAM vilokya gu~njannihAste madhulolupo.ayam.h .. 17.. yadA mayaitadviTabhR^i~NgamohaH prashaMsito.abhUd.h vimalAnurAgaH . tadAhamAtmAnamanindyameve \- tyavaimi niShpakShavimarshanena .. 18.. atIva nindyA viTavR^ittireShA sAdhAraNAnAM yadi mAnavAnAm.h . grAhyo hi dharmo vihito hitashchA \- sAdhAraNAnAM dharaNIpatInAm.h .. 19.. aho vasantotsava eva teShAM rAGYAmidaM jIvitamasti yasmin.h . na kevalaM chaikasumena deyA mAdhvI sahasraiH kusumaiH parantu .. 20.. pratyakShadR^ishyaM tvidameva chAtaH \- paraM visheShAntarikArthajAtam.h . jAnantu te.aGYAtavachAMsi chaivaM satyasya tAstAH parabhAgashobhAH .. 21.. udyAnara~Nge parito.agnimitro bhramatyalaM kAmavikAramUDhaH . kartuM manashshAntivibha~Ngamasmin.h smaro.adya kiM pAtayati prakAmam.h .. 22.. mandArajAtIsahakArapuShpa \- bANAnathAsyA nishitAn.h kaTAkShAn.h . kAmAturo mALavikApadAb.hja \- sparshAmR^itaM prArthayate narendraH .. 23.. yugmakam.h vindhyaM cha vidyullatayA nihantu \- mabhyudyatevAmbudamAlikA sA . irAvatI roShakaShAyitA sva \- kA~nchyA nR^ipaM tADayituM pravR^ittA .. 24.. tasyAstu pAdagrahaNena rAjA mAM daNDayetyAha shamAbhilAShI . gR^ihNIShva tau mALavikApadAvi \- tyuktvA gatA sA jvaladagnikalpA .. 25.. pashyAmi nATye mukure madIyaM satyaM kiletyevamamaMsta bhUpaH . nirvarNya ra~NgaM tvidamAttaharShA sabhApi hR^iShTaM cha kaviM karoti .. 26.. yathAnR^ipechChaM taruNIM vivoDhuM karotyupAyAn.h bahudhA rasena . yo gautamo narmasuhR^it.h sa eve \- tyalaM vijAnAti nR^ipAlavaryaH .. 27.. vinA tu gatyantaramatra rAGYo naveShTavadhvai priyadhAriNI sA . susvAgataM vakti sasha~NkhanAdaM samApyate chAntimapa~nchamo.a~NkaH .. 28.. tatsUchako ma~NgaLama~njugAnA \- lApashcha hR^idyo viduShAM samAje . samutthitaM tat.h karaghoShaNaM cha santoShayAmAsaturadya bhUpam.h .. 29.. anviShyate sarvajanaiH kavIndro rAGYApi sArdrasvarabhAvabhAjA . AnIyate.ayaM puratashcha tasya saMtR^iptisampUritanetrayugmaH .. 30.. kare.asya rAjA navaratnaramyAM sushR^i~NkhalAmarpayati drutaM sA . patatyathAtmanyatigUDhamasmin.h bhuje.athaveti kShaNamAlulocha .. 31.. AstAM na jAnAtu kadAchidasya bhAraM niShaNNo.asti kavirvinamraH . AbhUShyate kiM makuTena tasya shIrShaH prakAmaM vinayAbhidhena .. 32.. ArAdhanAprojjvalanIlanetrai \- rnirAjyate.ayaM taruNaH kaviH kim.h . dagdhAH kimIrShyAghanasArakhaNDAH savismayAlokanabhAjaneShu .. 33.. harShAtirekeShu sabhAkhilA sA nimajjanonmajjanamAtanoti . tataH samudbhUya chirAd.h dhvanantya \- vichChinnadhArojjvalahastaghoShA .. 34.. navAgato nATakakR^it.h tathApi tannATakaM prItidamAbabhUva . vidvajjanAnAmiti nATyakArAH parasparaM samprati mantrayanti .. 35.. prItA vayaM sAMpratamityavAdI \- nnR^ipAlako yanmahatI prashaMsA . prasAdarUpeNa virAjate sma pratyakShamevAsya vilochanAnte .. 36.. ra~Nge sthitAM nATakanAyikAM sa dR^iShTvA tu rAjA laLitAshayAM tAm.h . provAcha nR^ittaM ChalitaM tavedaM draShTuM cha bhUyo.api mamAbhilAShaH .. 37.. kR^itA~njalirmandamatho jagAmai \- vAdhomukhI sA na vilokya ka~nchit.h . antaHpuraM prApa nR^ipAlako ni \- shshUnyastvabhUnnATyagR^ihA~NkaNo.api .. 38.. ekAntasa~NketamavApa naijaM chintAntaraM vA sa kaviH kimartham.h . sandigdhachitto.abhavadeSha tasyAM saMvR^itya dR^iShTvemamiha sthitAyAm.h .. 39.. achinti yanmALavikA mameyaM kimu kShaNAt prAk tadabhUd yathArtham.h . yadyekamatrAnuvichArayet ta\- mevAtha pashyediti kinnu mAyA .. 40.. iyaM cha te mALaviketi gUDhaM dautyaM vahantI cha kapotikaikA . sametya sanmAnasanIDakaM tat pravishya sa~njalpati kiM manoGYam.h .. 41.. harShastadAkasmikadarshanena khedo.athavA tatkShaNikatvadR^iShTeH . na ki~nchidUche mitha ityatuShTi \- rdR^iShTo.apyabhiGYAta iveti sha~NkA .. 42.. apashyadityeva yathArthamitthaM vibhinnachintAmathanena jAte . dandahyamAno jvalane.atighore lAkShAgR^iho.abhUt kavichittamadya .. 43.. yugmakam.h asmAdashakyaM tu palAyanaM hA tapaivamekAntadurantatAyAm.h . bhAgyAtirekaM mama chintayitvA nidrAM tyajeyurbahavo.atra rAtrau .. 44.. ekAntanirbhAgyahato.asmi nidrA \- vihIna eveti na ko.api vetti . dvAre.asti kaH pallava ehi kiM vA svare tu kAtaryamabodhapUrvam.h .. 45.. astyadya yuShmaddinamujjayinyAM sArvatrikaM te shubhanAma chaiva . gateShu sabhyeShu sameShu karNe dhvanatyasau harSharavo gabhIraH .. 46.. kimetadAsye na sa harSharAshiH kimatra chintAkulitastvamAsse . tadApi dR^iShTo na cha mandahAso bhavanmukhe kashchana yanmuhUrte .. 47.. asmin.h kare vikramabhUmipena samArdrachittena dayAdhikena . vibhUShite vIrasushR^i~Nkhalena bhavAnabhUnmukhyavishiShTaratnam.h .. 48.. vidvatsabhAyAM mahitojjayinyAM tathApyayaM gauravabhAva eva . ityAha velAtaTametya phenAn bhindannivormiH sa cha pallavo.api .. 49.. visheShakam.h gate muhUrte tu nitAntamUke sasmAra dInaM kavirAkulAtmA . asmin rahasye kila bhAgabhAktvaM ko.anyo bhajet pallavato.apyamuShmAt .. 50.. rAGYA niyukto mama saukhyacharyAM nirvoDhumevAyamataHparaM yaH . madi~NgitaGYo.abhavadeSha me ya\- jjAnAtu tadduHkhajamAntarArtham.h .. 51.. athAha mandaM sa tu pallavasyA\- kA~NkShAM pragADhAM shamayan kavIndraH . nijapriyagrAmaTikAsutAyAH kathAM svakIyAM cha vikAraramyAm.h .. 52.. kathAnubandhaH kavinochyate.aya\- mihaiva janmanyanurAgamugdham.h . draShTuM sakR^it tanmukhapadmameta\- nnimantraNaM svIkR^itamujjayinyAH .. 53.. sarvAbhyasUyApadamadya sarvaiH samAdR^ito.asau kavireva kiM vA . agAdhatAyAM baDavAgnidagdha\- samudravachChAntamanA ivAste .. 54.. vishvAsyabhUmerativartate hA satyasya nAnAvidhasUkShmatattvam.h . smR^itvA paraM pallava Aha bhUyaH kathAvisheShaM tamanukrameNa .. 55.. smarAmi padmeva manoGYakanyA kAchit tato mALavataH kadAchit . antaHpurasyA~NkaNasImni chAsmi\- nnAndoLikAto.avatatAra mandam.h .. 56.. smarAmi chAdyApi mukhaM tu tasyA lubdhena pashchAdanudhAvitAyAH . mR^igyA ivopetabhayaM na chAnyA nR^ittaM chakAra chChalitAbhidhAnam.h .. 57.. abhyasya nR^ittaM laLitaM cha gItaM vane latodyAnalatA cha jAtA . evaM cha sA netrakanInikAbhU\- nnATyottamAchAryaparamparANAm.h .. 58.. antaHpure nR^ittakhaLUrikAyA\- mekAkinI sA niShasAda nityam.h . tasthau parAsAM bahunartakInAM madhye cha nishshabdatara~NgatulyA .. 59.. kamapyasau pashyati no tathApi sampashyamAnA bhavatIha sarvaiH . anantaraM pallava Aha manda\- metatsukanyAmukhadarshanena .. 60.. svapnadrumaH pallavito babhUva shrIvikramasyeti tu kiMvadantI . pAShANabhitterapi chAsti karNo rahasyavedIha samIraNo.api .. 61.. yugmakam.h kaviH sa maunaM na babha~nja sAla\- bha~njeva nishcheShTasharIramAste . sa pallavaH snehavilolamaMse spR^ishan kareNaivamuvAcha hArdam.h .. 62.. karomi kiM vA vada mAM yatheShTaM mamAbhilAShastvayameka eva . tayA sahaikAntabhuvi sthitastAM sambhAShituM kevalamIkShituM vA .. 63.. jAnAti yo.antaHpuragaM cha sarvaM sa pallavastaM kavimevamUche . sambhAvaye snehamimaM pavitraM tvadIyadautyaM cha vahAmi bhadram.h .. 64.. navaM cha ratnaM navasUjjvalaM cha ratneShu te.asmyujjayini prakAmam.h . kIrtyaitayA vakShyasi labdhavAne\- vAsminnasUyAnishitAn pR^iShatkAn .. 65.. bhavadyashoratnamanoGYapeTA\- mevaM sadA pUrNatarAM vidhAtum.h . tamasyaneke pravinaShTasarvA\- shcharanti nishshabdavilApapUrNAH .. 66.. sarve.apyadR^ishyAyatashR^i~NkhalAbhi\- rbaddhA balAnniShThurabandhane.asmin . eteShu madhye.anyatamo.apyahaM che\- tyayaM kavIndraH shayane papAta .. 67.. svachChandasa~nchArasukhechChurAtmA yo.asyaiva sAkShAdasahAyatAsau . ka~nchinnidhiM hA paripAlayantaH snehena vIthyAM tu lasanti dIpAH .. 68.. yugmakam.h \medskip\hrule\medskip navamaH sargaH shyAmayAmAH shyAmapakShe kimetasmin.h jyotsnAgamaviLambanam.h . yAminIhR^idayaM vyagraM titikShArahitaM yathA .. 1.. parNarAjirnishchalAsti kutrAgachChat samIraNaH . pradIpAshchAntarALeShu nimiShanti muhurmuhuH .. 2.. antaHpuraM cha nidrAlu prashAntaM sukhasAndritam.h . tathApi kavirekAkI nidrAhIno niShIdati .. 3.. aGYAtvA bhUtalenApi pAdaM vinyasya kashchana . Agatya kavimevaM tatkarNe mantrayate kimu .. 4.. utthiShThAgachCha gachChAvo mAmevAnuvraja kShaNam.h . suGYAtaH pallavasyeha mArgaH sarvo.api durgamaH .. 5.. antaHpure.alpavivR^itaM gavAkShaM cha tadantike . kaviM draShTuM taraLitaM netraM vinyasya sA.a.adhunA .. 6.. pratipAlayatItyukteH pUrvameva samutthitaH . avishvAsapratItyeva kavistatraiva tiShThati .. 7.. vardhitairhR^idayaspandairdIrghairniHshvasitairapi . mandaM mandaM sa chalati pallavena samaM kaviH .. 8.. tiShThatsvapadgajavaravR^indavannishchalAbhayA . vR^ikShapa~NktyA vichitrAbhirvishAlA~NkaNavIthibhiH .. 9.. AlekhitAnekavarNachChAyAchitramanoharaiH . latAkuTIrairyuktAbhirantara~NkaNavIthibhiH .. 10.. sa~ncharantau noditAyAM chandrikAyAM purobhuvi . antarikShaprabhAdR^iShTamArgeNeha katha~nchana .. 11.. shilAshR^i~NkhalikAdIrgharAjagehasamuchchaye . gehasyaikasya pR^iShThAnte tasthatustAvubhAvapi .. 12.. kalApakam.h tatra bhittiShu sarvatra vyAptapuShpitavallikA . tayornigUDhasthityarthaM ChAyAgR^ihamabhUt kimu .. 13.. kuTajAnAM puShpitAnAM sugandhenAkhilaM nabhaH . suvAsitaM cha chitte tu saptasindhUchchaladdhvaniH .. 14.. sotkaNThitaM kavistasthau sAndrachChAye sa pallavaH . nirIkShate kva vA dR^ishyamIShadvivR^itajAlakam.h .. 15.. tanukShaumenAvR^itaM tat purato dR^ishyate kimu . pratipAlayitA pashchAt.h kavidR^iShTipralobhinI .. 16.. gavAkShasuShireNAtha ka~nchid.h guptaM didR^ikShuNI . dR^ishyete tArakAdIptamanoharavilochane .. 17.. ChAyArUpaM pallavasya pratyabhiGYAya sA drutam.h . paprachChodvegasahitA \-so.ayaM \-maunamathAcharat .. 18.. Ahvaye.atraivAsti pashchAdityasminnuktavatyaho . dhUmAyitanishAloke chAnviyeShAkShiyugmakam.h .. 19.. punaHsamAgamAramyasanmuhUrtaparamparA . varNitA yena so.adhIro jAyate.asmin.h muhUrtake .. 20.. purA vaTadruchChAyAyAM ki~nchit.h svasmin.h likhatyaho . ArAdupetya tasthau yA priyakautukasannibhA .. 21.. nIvArastambakAkIrNakedArakShetrasImasu . nadItIre.api shArIva bhramati sma tadA cha yA .. 22.. naShTIbhUtapitR^isnehavAtsalyamadhuka~NgukA . santyajya yA priyaM sarvaM grAmAdiha samAgatA .. 23.. sAsminnantaHpurodAraramyakA~nchanapa~njare . anyaiva tiShThatIdAnIM \- mithodarshanamIdR^isham.h .. 24.. kalApakam.h kavau tasya gavAkShasya ChAyAmAshritya tiShThati . sphuTitaM kiM chandrikAyAH prathamaM mAlatIsumam.h .. 25.. stabdhaniHshvAsavegA sA baddhA~njaliravasthitA . ashrupUrNaM tannayanamunmiShatyeva saspR^iham.h .. 26.. tato mandaM patannIhArArdrapatranibhaM vachaH . gaLitaM\- vismR^itaivAhaM bhavateti vyachintayam.h .. 27.. vismartuM naiva shaknomi tvAmityasmatsudurgatiH . ityuvAcha kavishchittanirgataM shvasitaM yathA .. 28.. dIptayornetrayostasyAH pashyan tiShThatyasau kaviH . tatra tasthAviyaM ki~nchidavishvAsyAdbhutaM yathA .. 29.. nijamAnasasantAnabhUtA mALavakanyakA . ra~NgasthA dIpikA sAkShAnnaiva chChAyA na saMshayaH .. 30.. purA varAkI yA grAmakanyakA naiva sA.a.adhunA . yathAshAstraM samabhyastanR^ittagIteyama~NganA .. 31.. itivaktavyatAmUDho naiva ki~nchiduvAcha saH . tataH sA kanyakAtIva viShaNNA paripR^ichChati .. 32.. atha kiM janako dR^iShTaH \- na chottaramayaM dadau . piturantyaM chintayitvA namraivAshru mumocha sA .. 33.. ekatArAM samAshliShya vakShasi shrutinirmalam.h . durantapremacharitaM gAyantaM taM vayo.adhikam.h .. 34.. ekaputrIviyogotthasantApenAsthimAtrakam.h . apashyadante yat smR^itvA tena niHshvasitaM tadA .. 35.. yugmakam.h ashaktaH sAntvanAyAsau kavistatraiva tiShThati . bhAShAyA nissahAyatvamAdyaM jAnanniva kShaNam.h .. 36.. atraiva syAt.h kimu bhavAn.h yadyevaM tu kadAchana . draShTuM labhyeta sandarbhashcheti maunaM babha~nja sA .. 37.. tvaddarshanAbhilASheNaivojjayinyA nimantraNam.h . mayA svIkR^itamadyaitat.h sukR^itaM me \- vachaH kaveH .. 38.. sukR^itaM tanmametyuktvA sahasA punarAha sA . yattvayA likhitaM tasya shravaNe.arthAvabodhanam.h .. 39.. nAsInme kintu kutukAt.h tatra tasthau punarmayA . tadarthabodhe hR^idayamarpitaM tvayi sAdaram.h .. 40.. darshaM darshaM tvanmukhaM tat.h kAvyaM shrotumataHparam.h . na syAt.h saubhAgyamityeva matvA chAhamarIrudam .. 41.. ekadA yat.h tvamAgachChastanme sukR^itameva kim.h . shabdaM tava shR^iNomi sma guptAhaM punarapyamum.h .. 42.. bhAvatkabhAvanAsR^iShTakanyakAtvena sAMpratam.h . ra~Nge.atiShThaM tadA yattadapi me sukR^itaM na kim.h .. 43.. ekashvAsenaivamuktvA svastikena nijorasi . sthitA sA pa~njaragatA shArikeva manoharI .. 44.. tadIyaM vachanaM snehasAndraM kartumajAyata . yo.asau tapati naijasnigdhAtmanaH purataH svayam.h .. 45.. darshane punarapyAshA darshanAyeti kanyakA . kiyantaM kAlametanme darshanaM \- pratyuvAcha saH .. 46.. naShTasnehapradIpaikavartikAdIptivat.h tadA . AgatA chandrikA tyaktanidrA ratririvojjvalA .. 47.. AchChAdyatAM gavAkSho.atra jyotsnA sarvatra saMsR^itA . kevalaM pallavo.ayaM nau sahAyaH \- sAdhayAmyaham.h .. 48.. asahyo virahaH kintu virahasya muhUrtake . punardarshanasaubhAgyaM manasA prArthayat.h kaviH .. 49.. ChAyAnugAminaM yattaM kavimevAnuvartate . tadArdranetraM gaNDe.asyA muktAbindUnadhArayat .. 50.. chArachakShuragamyena mArgeNa vicharan.h kaviH . uvAcha pallavaM te.ahaM kR^itaGYo.asmyeva sarvadA .. 51.. kati sAhasakarmANi kR^itAni suhR^idA tvayA . nissAraM taditi\- snehapArasparyaM manoharam.h .. 52.. pallave gachChati kavirekaH shayyAgR^ihaM gataH . kathamAyAti vA nidrA chintAmagne tu mAnase .. 53.. ##II## punashcha kR^iShNapakShAste bahuvAraM samAgatAH . shyAmayAmeShu bhUyo.api babhUvustatsamAgamAH .. 54.. sAntvanAtItaduHkhasya mUrtimadbhAvasammitA . tiShThatIyaM samAgatya mandaM vAtAyanAntikam.h .. 55.. rakSha mAmiti tannetre prArthanA kimu vidyate . kA rakSheti na jAnAnaH kavistiShThati duHkhitaH .. 56.. yadAsyA nR^ittagIteShu yathAvidhyanushIlanam.h . pUrtIkaroti bhUpastaddinameva pratIkShate .. 57.. tadanantaramasyAntaHpuraramyavadhUgaNe . lapsyate sApi padavImityeShA tu janashrutiH .. 58.. nR^ipasya prItipAtraM tvamityAchAryo.antarAntarA . taM bravItyabhinandoktisvareNa prItipUrvakam.h .. 59.. sAkShAd dadarshaiva tasyA nR^ittaM vikramabhUmipaH . hR^idyaM ChalitanR^ittaM tadabhinanditavAMshcha saH .. 60.. kathAH sarvAshcha shushrAva kavistasyA mukhAt param.h . hR^idayaM darshayantIva sarvamevAbravIdasau .. 61.. vidvatsabhAsu sarvatra jayashIlA girastadA . antarlInA ivAbhAnti kavermUkaM tu tiShThataH .. 62.. darshane.asyA viShAdo.asti didR^ikShaiva tataH param.h . tadantare sambhaveyuH svalpamAtrasukhAni cha .. 63.. kadAchit.h kavirAha hyaH svapne tvAM dR^iShTavAnaham.h . kaNvaputrIveShabhUShAdhAriNIM sumanoharIm.h .. 64.. svapno yathArthatAmApa hyanantaramahAmahe . shAkuntaLaprayogo.abhUd.h rAjAGYAnusR^itaM tadA .. 65.. mR^igaishcha sAkaM saMvardhamAnAM tApasanandinIm.h . tasyAmAttapunarjanmAM dR^iShTvAshrUNi mamArja saH .. 66.. viTe madhukare tasyAH samAgamya mukhAmbujam.h . spR^iShTvA.aspR^iShTvA cha saMbhramya dhikkR^itiM parikurvati .. 67.. duShyantamevAkranda tvadrakShaNe kevale tvime . evaM sakhyorhasatyoH sa kavirnamramukho babhau .. 68.. viTAd rakShitumAkrandennR^ipameva surakShakam.h . nR^ipo.api viTa evAtra \- jahAsa kavirantarA .. 69.. tuShArabinduvachChubhralAvaNyadyutivat.h tathA . samAyAntIM munisutAM svAntikaM sukumArikAm.h .. 70.. dR^iShTvAshrupUrNanayanaH pItachintAmadhudravaH . niShIdati sma bhUpAlaH sadasyagrAsane rasAt.h .. 71.. yugmakam.h svakIyamabalAjanmaivAsya duHkhasya kAraNam.h . nindAvamAnayoshcheti krandatyeShA kumArikA .. 72.. gR^ihNIShva mAtarmAmevaM bhUmidevIM prati drutam.h . hastaM prasAryAshrupUrNanetrA chochchaiH praroditi .. 73.. tadAmaMsta kaviH kaNvaputrI chAtraiva tiShThati . imAM na kApi svIkartumapsarA hyAgamiShyati .. 74.. nATake.avasite rAjA sAkShIkR^itya sabhAsadaH . kALidAsamala~nchakre svarNashR^i~NkhalayA kare .. 75.. hastanirghoShamukharaM nATyagehamabhUt.h tadA . atha kramAt.h sadasyeShu gateShvastamito ravaH .. 76.. rAjasannidhimAnItA nATyAchAryairyathAkramam.h . abhinetR^ivarA ye.avatasthuH sA~njalayastviha .. 77.. dhR^itakaNvasutAveShAmabhinetrIM nR^ipAlake . abhinandati sasnehaM tasthau nissa~Ngameva sA .. 78.. bhayaM kiM vA paribhrAntiriti GYAtumashaknuShI . sAdaraM sA~njalikarA sAlabha~njIva sA sthitA .. 79.. kaTAkShavIkShaNenApi tanmukhaM na dadarsha sA . patagaH patitaH kiM vA nR^ipAntarnayane tadA .. 80.. nirIkShya sarvamuttasthau na nirIkShyeva shIghrataH . nidrAgAramavAptuM sa nishchakrAma cha bhUmipaH .. 81.. ##III## jyotsnAkaNavihInAyAM nishAyAmapi gachChati . ashAnto.api kavistena pathA shIlavashAt.h svayam.h .. 82.. adR^ishyarAtrikusumataptaniHshvAsasaurabham.h . andhakAre.api sAnnidhyaM prasArayati sarvataH .. 83.. prakAshanechChurapyandhatAmisre sthitaye vidhiH . atrAsmyahamiti prAhevArdragandhaprasAraNAt.h .. 84.. ka~nchit.h pratIkShyAndhakAre tiShThadakShIva vartate . gavAkSho vivR^ito yasya mUkashAnte purobhuvi .. 85.. kavistiShThati taddIrghaniHshvAsoShmaLamArute . ki~nchichcha~nchalitaM kiM vA vilolaM jAlakAMshukam.h .. 86.. yugmakam.h aprakhyApitamapyasyAgamanaM pratipAlya sA . nirvApitapradIpA tadAhvAnotkA sthitA nu kim.h .. 87.. na visheShaH kashchidatrAgantumaichCham\- uvAcha saH . nUnamAyAsyasItyeva bhAti me smeti sA drutam.h .. 88.. pUrNamauneShu niHshvAsairvraNiteShu katha~nchana . sahasAsyAH kaNThanALAd vachodhArA prasAritA .. 89.. asUyAlubhaTaughena parIto vartate bhavAn.h . gUDhatantrairvijetuM tvAM yo muhUrtaM pratIkShate .. 90.. santi kApaTyagartAni bhavanmArgeShu sarvataH . yadi kAchid.h vipat.h syAt.h tAmashaktA smartumapyaham.h .. 91.. na hi shaknoShi mAM trAtuM mama janmedR^ishaM kila . havirasmi madarthaM mA juhotviha bhavAn.h svayam.h .. 92.. gachCha tvaM yatrakutrApi na chirAnmA visha~NkayA . tvatpAdareNusparshArthI deshaH ko vA na vidyate .. 93.. bhavato hR^idayasyAsya mahAsAmrAjyasImni me . snehasiMhAsanaM dattamekamityasti dhanyatA .. 94.. itaHparaM kAmyamasya vanapuShpasya kiM prabho . agnidagdhamimaM gehaM tyaktvA yAtu bhavAn.h drutam.h .. 95.. ghanavarShavaduchchaiH sA praruroda tataH karam.h . prasArya jAlarandhreNa tasthau sA bhAvanirbharA .. 96.. spR^iShTvAsau mR^idulaM hastamasyA mandaM parAmR^ishat . kavestada~NgulIsparshaH sudhAvarSho.abhavat.h tadA .. 97.. na bhaviShyati ki~nchinme kasmAt.h te.ashubhachintitam.h . ki~nchinniHshvasyAbravIt.h saH\- tvAM hitvA kutra yAmyaham.h .. 98.. vinyasyopari tatpANipallavaM niTile tathA . mukhe.api nikhile tasthau chitsukhAmR^itapo yathA .. 99.. samIpe na vidUre na \- pAdanyAsaravaH kimu . andhakAro vairiNo.api bandhuH syAdityamanyata .. 100.. stabdhaM manastathApyantarnyayachChannijasaMbhramam.h . vAtAyanaM pidhehItthamuktvAmantrya jagAma saH .. 101.. punardarshanasaubhAgyaM nAshashaMsopachArataH . pAdachAreNa sa~NketaM prApa shIghramasau kaviH .. 102.. utkaNThayA tadA yatra dvAri tiShThati pallavaH . bhayaM bhavati taddR^iShTau ko.apUrvo.ayaM paribhramaH .. 103.. \medskip\hrule\medskip dashamaH sargaH ratnaparIkShA shyAmayAmairatra sUkShmachAranetrANi tAnyapi . tayoH samAgamAnAM samabhavan gUDhasAkShiNaH .. 1.. maruttara~Ngite patravrAte marmarasannibham.h . karNAkarNikayA sA cha vArtA prachalitA drutam.h .. 2.. sachiveShvantato gatvA satyaM tanmantrayatyaho . ashaknuvan vishvasituM tasthau tatraiva bhUmipaH .. 3.. yasya satkIrtichandrasya shItarashmishatairabhUt . dhavaLojjvalavarNAbhA svakIyojjayinIpurI .. 4.. tasya kAvyakR^itastanvI sA kiM praNayabhAjanam.h . tathApi vikramArkasya sA kathaM vismR^itA bhavet.h .. 5.. yugmakam.h svamanohAriNI kanyA pakShe tiShThati sAMpratam.h . pratipakShe tu dhanyo.asau kavimitraM cha tiShThati .. 6.. anayostu parityaktumekaM shaknomi hA katham.h . iti dharmavyathAmagno madhye tiShThati bhUpatiH .. 7.. kevalaM grAmakanyA sA tathApi suramArgataH . apsarA iva chAndoLAdasmin.h rAjA~NkaNe yadA .. 8.. avatIrNA tadArabhya tasyAM saktaM mano mama . nirakSharA sAdya punarnATyasa~NgItakovidA .. 9.. yugmakam.h tAdR^ishIM tAM vadhUkartuM pratyudgantuM yathAvidhi . shubhAvahAM tithiM rAjA muhUrtaM cha pratIkShate .. 10.. kathAmimAM rAjadhAnyAM ko na jAnAti pUrNataH . aGYAtvA hi kaveshchittaM tatsaktaM nR^ipamAnasam.h .. 11.. atyudAramanA bhUtvA yamasau samabhAvayat.h . sa eva kaviratraivamavajAnAti bhUmipam.h .. 12.. idaM tu sarvaM jAnannevaikAnte cha tayA saha . samAgamAya dhikkAraM kurvan yo.asau suhR^it katham.h .. 13.. ratnaM sA sa kavIndro.api ratnaM vardhitamUlyakam.h . atastaM mA tyajetyetadupadeshoktisAntvanam.h .. 14.. vikramArkasya karNe tu kurvanti sachivAH sadA . sAmadAnAdyatikramya daNDaH kiM nu vichAryate .. 15.. yugmakam.h sachivaistantranipuNairmanaHsantulanAnvitaiH . mantrayanmochanopAyaM pashyatyavanipAlakaH .. 16.. na ki~nchidapi jAnAmItyevaMbhAvanayA nR^ipaH . Asanastho.abhavad.h yasya purato nIyate kaviH .. 17.. vishvAsashItaLajyotsnAM hR^idaye samprasArayan.h . kushalaM pR^ichChati kaviM rAjA smeramukhAmbujaH .. 18.. shrotuM vArtAmatikrUrAM svIkartuM daNDanaM tathA . pIDanaM chAnubhoktuM nissa~NgabhAvena chetasA .. 19.. sannaddhaH kAvyakAro.atra niShaNNo rAjasannidhau . sanne yasya mukhe nAsIt.h kintu mandasmitodayaH .. 20.. akAlasambhavatkAlameghavarSho yathA tathA . abhinandanavAgdhArAM varShatyasmin.h kavau nR^ipaH .. 21.. ChatrasyAdhashchAmarasya vAto me vAti pArshvataH . tathApi mitra te snehashaityamevAbhikAmaye .. 22.. kaveH svachChandavAso.atraiveti me puLakapradam.h . tuShTyA tR^iptyA kintu sargAsvAsthyeneha samAvasa .. 23.. punarAha nR^ipaH shrImannagAyata purA bhavAn.h . ahaitukIM prANavatAmavyaktamadhurAM vyathAm.h .. 24.. AtmAnubhUtaM satyaM tat.h kiM te tasmAd.h vimuktaye . prayate.ahaM kiM karomi tadarthaM sadayaM vada .. 25.. vimUkaM punarapyatropaviShTaM kaviku~njaram.h . nimimIte nirnimeShaM rAjAthovAcha susmitam.h .. 26.. bhavato.ayaM purIvAso bhavatUllAsavAn.h sadA . ramyavastUni nAnviShyasyetaistvanviShyase param.h .. 27.. upahArAntaraM vIrashR^i~NkhalAdhikamohanam.h . samarpaye kare chAsminnachireNa mahAkave .. 28.. eteShAM shrUyamANAnAmaGYAtvArthamasau kaviH . kimu vaktavyamityetadapi no vetti ki~nchana .. 29.. sAmagAnasamaM rAjabhAShaNaM tannishamya saH . AdareNa samAmantrya jagAma vasatiM kaviH .. 30.. upahArAntaraM vIrashR^i~NkhalAdhikamUlyakam.h . kiM syAt parINAmaguptakatheva pratibhAti tat.h .. 31.. taduttaraM pratIkShyAsmin kavau tatra niShIdati . vilIyate.andhakAre tatkakShyAgatadinaprabhA .. 32.. kavATasyArdhapihitasyodghATanaravastadA . shrUyate pAdaniHsvAnaM ka~NkaNakvaNitaM tathA .. 33.. nApR^ichChat.h keyamityeSha maNinUpurashi~njitam.h . sphuTaM vadati naiveyaM svakIyaparichArikA .. 34.. atheyamasti vA kanyA ramyA sA priyamAnasA . naiveyaM setyAha sarvavyApIdaM madasaurabham.h .. 35.. kasyA vastrA~nchalasyAyaM shabdo viluLitasya vA . kasyA vA taraLollolavalayoditashi~njitam.h .. 36.. kasyA vA vikirantyatra niHshvAsArdradalAnyaho . pasparsha kA kaverasya manaHsUnarajaHsvapi .. 37.. kaviH krameNa tAM nIchAmuddIpayati vartikAm.h . purato dR^ishyamAneyaM kA punarmenakA kimu .. 38.. agnipa~nchakamadhyasthAmadrikanyAM tapasvinIm.h . acha~nchalAgnyantaravadasmAn.h yo.adarshayat.h purA .. 39.. kalpadrupatitotphullapuShpAyApsarase purA . vA~Nmayena punarjanma dadau yo.atIva sundaram.h .. 40.. anyasyAmapsaraHputryAM pR^ithivyAH parishuddhatAm.h lAvaNyaM cha samanvIya prAdarshayadihaiva yaH .. 41.. sa kavishchintayAmAsa sAkShAdevApsarAstviyam.h . kasyAGYayeyamAgachChadatra kiM vAsya kAraNam.h .. 42.. kalApakam.h naivAtra vikramo naiva vishvAmitro.api tApasaH . vartate.atra varAko.ayaM kavireva hi kevalam.h .. 43.. vashyena susmiteneha tiShThatIyaM manoharI . nistrapaM svayamevAsmai samarpayitumudyatA .. 44.. rAjopahAro.amUlyo.ayamidAnImeva chAbhavat.h . spaShTA kathAparINAmaguptirAsUtritA tadA .. 45.. rAjadhAnyAM vishiShTAnAmatithInAM mahIbhR^itAm.h . satkArAya sunaivedyaM vikramArkanR^ipAhR^itam.h .. 46.. prAMshulabhyaM phalamiyaM tiShThatIha karA~nchale . kaviM praNamya sA prAha\- dAsIyaM tava gR^ihyatAm.h .. 47.. yugmakam.h suhR^idrAjavaraistulyaM kavimenaM cha nirdhanam.h . sAkShAt.h sa vikramAdityaH satkarotIha sAdaram.h .. 48.. ataHparaM chAritArthyapradamanyat.h kimasti hA . abhinandanasammAnamapyanyat.h kimu vidyate .. 49.. itthaM santoShadhavaLajyotsnA nodeti tanmukhe . tatra pratyuta roSho.abhimAnajaH samudeti kim.h .. 50.. antaHkShobhaM tu saMyamya kavirAste vimUkavat.h . chintAbdhivIchIH shamayannAtmashaktiM cha vardhayan.h .. 51.. sutAryakShaumavAso.asyAH srastaM bhavati cha svayam.h . spandate taduraHka~nchukAvR^itaM korakadvayam.h .. 52.. dravituM svayamevAtra savituH kiraNoShmaNi . himashIkaranirmuktavikasatsumasannibham.h .. 53.. svavigrahaM sunirmAlyaM vidhAtuM svayameva sA . nijasauvarNabhUShAstA vinirmoktuM samudyatA .. 54.. yugmakam.h atha meti prashAntaM tanniShedhati kavistadA . sametyAlasamasyopasthitimApa vilAsinI .. 55.. taTabhittaTinIvIchIsamAGYAtavilobhinI . sAha rAjaniyuktAhaM bhavatpriyahitaiShiNI .. 56.. pAnapAtraM pUraye.ahaM kena drAkShArasena vA . devapriyeNa kiM brUhi sAkShAt.h somarasena vA .. 57.. kena rAgeNAlapAmi madashaktipradena vA . kena nR^ittena mAyUrapi~nChikAM vitanomyaham.h .. 58.. alaukikaM mAdakaM kimaindriyasvargagopuram.h . prodghATayAmyahaM harShAd.h bhavadarthaM prabho vada .. 59.. sAra~NgImadhure tasmin.h svararAgasudhAjhare . kShIre siteva mR^idulaM mano lIyeta kasya vA .. 60.. dhyAnalInaM mahAkALamupAste yat.h sadaiva tat.h . AnandalayamagnaM na tvalIyata manaH kaveH .. 61.. dR^iDhadIptena netreNa nirvarNyAha kaviH sa tAm.h . sarvasammohanaM rUpametat.h pratya~Ngasundaram.h .. 62.. unmAdakaM vishAle.asmin.h prapa~nchahR^idayAntare . vashyavA~NmayarUpeNAlikhitaM chAsakR^inmayA .. 63.. pramAdo.abhUt.h tavAyaM \- na teShAM ye.asmin.h nishAmukhe . praiShayan.h purato me tvAM satyaM me jAnate na te .. 64.. rudanti yadi me dInaM pratyekaM paramANavaH . parityajeyurmAM te.api snehArdrAyAtmanaH kR^ite .. 65.. suvarNanirmito ratnakhachitashcha kR^ipANakaH . mArakaH kiM pAtitashchet.h sudR^iDhe.api hR^idantare .. 66.. adhikArograhastena kShipraM mAM prati samprati . vidyullatojjvalaM shastraM tvamiti pratibhAti me .. 67.. etasmAdudbhaviShyantI kShatirme khalu durgatiH . jIvato mR^itirevAtmahatireveti manmatam.h .. 68.. kShatravIryANyanekAni nirjitAni yayA purA . nagnasaundaryashaktiH sA niHsahAyA nirAkR^itA .. 69.. tato duHsahaduHkhena pratigantuM samudyatA . tiShTheti kavinoktA sA tasthau shrutveva tadvachaH .. 70.. kavirAhArdramenAM\- na tvayyanAdR^itirasti me . tvAmiha praiShayan.h ye te vAchyA vinayapUrvakam.h .. 71.. tvayi samprItimAMshchAhaM sutR^ipto lIna eva cha . dautyaM te saphalaM samyak.h tvayA nirvyUDhamityapi .. 72.. nivR^itya sA nimeShArdhaM nirvarNya cha kavermukham.h . shAntena sudR^iDhenApi svareNaivamabhAShata .. 73.. asatyakathanAyemAM mA nirdisha mahAprabho . kulakarmaNyasatyatvaM nAdyAvadhi kR^itaM mayA .. 74.. rAGYo dAsIyamAGYAnusAriNI nAbhisAriNI . iti satyoditA vAcho hR^idayAnnirgatA iva .. 75.. athArudat.h saMvR^itAsyA kavishchAbhUt.h savismayaH . navabodhodayeneva tIkShNasatyopadarshanAt.h .. 76.. kShamasva bhadre sadayaM yadyahaM tvAmakhedayam.h . athAshaktyA na ki~nchittAmavadat kavikovidaH .. 77.. tasyAM gatAyAM taddAsyadainyanindanakarmaNi . pashchAttApena dagdho.abhUt.h kaviH kAruNyavAnasau .. 78.. nAsatyavAdinI saiShA tena yat.h sutiraskR^itA . tadapyavanipendraH shvo GYAsyatyeva na saMshayaH .. 79.. tasmAdAviShkariShyanti te rAjapuruShAdayaH . kathAvisheShAn.h vividhAn.h sAmadAnavR^ithAtvataH .. 80.. roShodayo bhavechchakravartinashcha bhavatvayam.h . sarvaM kilAtra hA ChatrachAmarAGYAniyantritam.h .. 81.. nidrAM gachChet.h pallavo.atra nishApi bahusho gatA . prApyasthAnaM nAsti naiva shrotavyaH kashchanApi vA .. 82.. kakShyAdvAraM vidhAyAntarALavIthyA sudUrataH . vinA lakShyasthalaM mandamandaM gachChatyasau kaviH .. 83.. nR^ityadvAto.api nidrApi vR^ikShashAkhAsu kiM shanaiH . gAyakaH kR^ikarATaH kiM kShINo maunaM bhajatyasau .. 84.. jagAmAnviShya pihitaM gavAkShaM kAmukaH kaviH . kutra vA kAminI sA syAt.h pratIkShAnirbharAshayA .. 85.. ardhabodha ivAtratyarAjavIthyA sa gachChati . aGYAtalakShyaM bhUyo.api gachChatyeva kaviH svayam.h .. 86.. bhavanti nidrAhInAni jvaladdIpayutAni cha . gaNikAnAM gR^ihANyatra pArshvayorubhayorapi .. 87.. vINA cha tanvIkaNThashcha sambhUyaikaM sugItakam.h . gAtuM spardhAM karotIva kutrachid.h bhavanAtare .. 88.. anyatra kAmukonmAdo hasatyuchchaishcha garjati . kasyAshchinnR^ittasundaryA nUpurAshi~njitaiH saha .. 89.. puro makararathyA sA bodhahIneva vartate . kAmAgnidagdhabalipuShpANAM gandhena santatam.h .. 90.. neti netIti manasA mantryate vIthikA tu yA . mR^igyate kavinA sAnyA\- dUre kimanalaprabhA .. 91.. chitA prashAntajvAlAsau khyAtA pitR^ivanAkhyayA . yatrAnte prApyate sarvairardharAtre mayApyaho .. 92.. sakto.asakto nR^ipo dAsashchaikatalpaM bhajanniha . shAntiM gachChet.h sAmyadR^iShTisArasaundaryasadmani .. 93.. atraiva sarvaduHkhAni vismR^ityAnanyachintayA . tiShThatyunmIlitenAntarlochanena mahAkaviH .. 94.. kALameghajaTAjUTAdardhachandrastvadhastalam.h . nirIkShate tadA bhUtiM jyotsnAbhasma vilimpati .. 95.. pAvakanetraM mIlaya sadayaM he hara varShaya chandramarIchIH . chitAsamIpe tasthau kaviru\- nnamya karau cha prarthayatIva maheshapAvakanetranimIlana\- tulyaM chityAmanalA vigatAH . taravaH pitR^ivanasImani jAtA\- shChAyA jyotsnA tadantarALe . shakalIbhUyAkAshasyAnte bodhAbodhatalAni miLitvA . bha~NgyAnyonyaM likhitamapUrvala\- yasyAlekhyamivAsti manoGYam.h .. 96.. kasmin paTahe chochchaiH shrutyA kAlaM ko vA parimAtyatra AdiviLambitatALamanukShaNa\- mAhA chaTuladrutagatirAste . pavanAluLitajaTA iva vaTataru\- shAkhAstatra viluLitAH santi . kR^iShNabhuja~NgaphaNonnayanena sa\- maM tadanAtapanaTanaM lasati . shivatejomayarUpaM vikasita\- matha hA gaganApUrNaM dR^iShTvA . kaviriha gAyati\- mama hR^idayena tu rasitograM kuru naTanaM bhagavan .. 97.. nR^ittaM kuru naTanAyaka bhavadA\- nandashrInaTanadrutatALaH kAnanavR^ikShalatAsvatha nIcha\- sthitatR^iNakoTiShu sarvAsvapi cha . ArdramanassvanushAsananirde\- shAGYAnAmavidheyA ye vA teShAM hR^idayeShvapi cha sirAsu cha nityaspandaM kuru tava charaNa\- dhvaniriha mR^ityu~njayamantradhvaniH .. 98.. ardhoktau virarAmedaM gAnameSha kavistviha . bhUmAvuttAnataH kShINasharIro nipapAta hA .. 99 \medskip\hrule\medskip ekAdashaH sargaH AmantraNamujjayinyai vibhAtamAyAti kaveshcha samyag.h bAlAtapashchumbati bhAladesham.h . nidrotthito.ayaM tvachirAd.h vijAnA\- tyAtmAnametatpitR^ikAnanastham.h .. 1.. supuShpito.asau taruNArkavR^ikShaH sadAgatistaptamarudvisheShaH . bhasmAkuleyaM bhayadA chitA cha kAvyAdhvagaM prashnamimaM tvapR^ichChat.h .. 2.. akAla evAtra kimAgatastvaM \- svayaM tadAvartanalolupo.abhUt.h . vibhrAmakasvapna iveha kasmAt.h pUrvedyurAgachChamaho nishAyAm.h .. 3.. upaiti kashchit.h sugabhIraghaNTA \- nAdo.atra shiprAsaridambupAyI . shmashAnasaMshLeShyanilopanIto ghuShyanmahAkALasamarchaveLAm.h .. 4.. chitAntarALAdiva mandamandaM samutthito yAti kavistvatAntaH . atheha shiprAparimajjanena shaityaM bhajetAM tanumAnase te .. 5.. abodhato me hR^idaye chitaikA kR^itAdya nirvApaya tAM tu shipre . bhavatkarasparshavashAd.h dayArdrA \- chChAntiM bhajet.h tApashatAni bhadre .. 6.. nimajjayAmAsa kavishcha shiprA \- snehArdrashItAmbuShu naikavAram.h . sarvaMsahe yaM niyaterniyogaM bhayaM vinetyApa sudhIratAM cha .. 7.. smR^itAvivAnAtapakAntipUre shanaiH shanairgachChati kAvyakAre . anviShya gantAsmi bhavantamevaM vadan.h purastiShThati pallavashcha .. 8.. shabdopalabdhirna bhaved.h vikArai \- rhR^idantarALe paripUritAbhe . parasparaM yau manasaiva vitta \- stayostu maunaM bahulArthapUrNam.h .. 9.. sa pallavastena kavIshvareNa sAkaM svasa~NketagR^ihaM jagAma . upetya saiShA parichArikApi khAdyAnnapeyaM ruchiraM ninAya .. 10.. samashyatAM prAtarihAshanaM drA \- gihaiva vishrAmyatu chitsukhena . bAlaM yathaivaM priyavAchamuktvA tato jagAmAshu sa pallavo.api .. 11.. prakampanaH kashchidiva prashAntaH kashchid.h ghanAsAra ivAntyamAptaH . sarvaM bahiH shAntamiva pratItaM bhavedidaM vA pratibhAsamAtram.h .. 12.. sphuTatsmR^itergandhashatAni bhUyo \- pyAshLeShTukAmaM mana eva shatruH . sarvartusaundaryavilekhanArthaM vaTadrumUle mayi sanniviShTe .. 13.. mArgeNa tenaiva kimarthamAyAt.h sA me manaH sotkamabhUt.h kimartham.h . shrotuM cha kAvyaM mama sannikarShe tasthau kimarthaM nu nirakSharA sA .. 14.. yugmakam.h kamapyudArapraNayArdrabandhaM vinArthabodhaM dhR^itavAn.h kuto.aham.h . drakShyAmi naiveti sunishchitaM tad \- vaktraM kimarthaM punarapyapashyam.h .. 15.. suvarNanIDe svayameva kasmAt.h praveshayAmAsa vichArashUnyaH . nIDAntarasthasya khagasya dainya \- GYAnaM vinA labdhamanena kiM syAt.h .. 16.. bhitvArgaLaM proDDayane.api shiShTA \- nyathArgaLAnyatra bahUni santi . sarvo.api dAsaH kriyate vilobhai \- stiktAmLakAntairmadhubhiH phalaishcha .. 17.. dAsetaro.asmin bhuvane same.api rAjAdhirAjo.asti sa eka eva . pratyakShato GYAnamidaM cha sarva \- mante.akhilaM yat.h khalu divyaduHkham.h .. 18.. kAvyAni sarvANi cha jIvarakta \- janyAni bhUrjatvachi bhAvitAni . sa~nchitya naije tu purANabhANDe kavIshvaro nikShipati krameNa .. 19.. samR^iddhapuShpaishcha palAshavR^ikShai \- rupetapArshvadvayayA saraNyA . suketakIsUnamanohareNa nIvArakedArahR^idantareNa .. 20.. madhudravArdraM sahakArapuShpa \- gandhaM sa pItvA laLitaM yatheShTam.h . mudA charanmArutasannibho.ayaM kavishcha bhUyo.api chariShNurAsIt.h .. 21.. nAmantrya rAjAnamito.agamiShyad.h bhIrupravR^ittishcha tadAbhaviShyat.h . ato.asya sandarshanasammatArthaM sa pallavaH preShayitavya eva .. 22.. gachChAmi bhUyo.apyanivAryadhAryaM duHkhaM vahanneva vidherniyogAt.h . tadA madIye hR^idaye.abhaviShyat.h sadApyanirvApitamagnikuNDam.h .. 23.. didR^ikShitA sA sakR^idapyaho na janmAntareShvapyasakR^it.h saharSham.h . nishAmya chAmantrayituM priyAM tAM shashAka neti vyathitaM mano me .. 24.. shanaiH kavATo vivR^itashcha cheto\- gataM yathA pallava Agato.abhUt.h . AgachCha\- ki~nchid.h guru vaktumastI \- tyetanmukhaM maunagiraiva vakti .. 25.. vichArya kAryaM vividhaM sudIrghaM mantripravekaiH saha bhUmipAlaH . antargR^ihaM samprati sanniviShTaH pratIkShate tatra kaviM bhavantam.h .. 26.. samAgamo yashchirakA~NkShitaH sa phalIkR^itashchApi javena kintu . gachChAgrataH sUkShmatayeti chetaH punaHpunarmantrayatIva gUDham.h .. 27.. vakShyAmi nAsatyamiti smarAmi bhUyo dR^iDhaM tad.h gaNikoktavAkyam.h . snehopahAraM vinayena dattaM tiraskR^itaM GYApitavAn.h nR^ipaH syAt.h .. 28.. parIkShito me sudR^iDhAnurAga \- stenAta evAsamamarShapAtram.h . kAruNyashUnyo bhavitA cha daNDa \- stasya shva ityeva balAd.h visha~Nke .. 29.. prajAdhipo.anviShyati chet.h kavIndraH satyaM vadAmIti dR^iDhIchakAra . AmuShmikAdaihikato.api tasyAM premAsti me mALavakanyakAyAm.h .. 30.. atyantasa~NgharShanimeShakeShu nishshabdamantarmathiteShu teShu . saprashrayaM so.apyavadhAnapurva \- mantargR^ihaM prApa kavirnR^ipasya .. 31.. prasArya bAhudvayamAha bhUpaH susvAgataM sauhR^idabhAvaramyam.h . athAdareNopaniveshayaMstaM bha~NgyA babhAShe kushalArdravAchaH .. 32.. kavermano.anastatara~NgavArA \- nnidhishcha shashvat.h samamastashantam.h . iti prajAnannapi lokarItyA pR^ichChAmi \- saukhyaM nu mahAkave kim.h .. 33.. upakrame vAgiyamatyudArA prastAvanA kasya tu nATakasya . nyUnAtiriktetaramuttaraM ta \- syoktvA kaviH svAsanasanniviShTaH .. 34.. yadyapyashAntaM hR^idayaM tathApi tasyAnanaM bhAtyamalaprashAntam.h . samApya naijAlasabhAShaNaM sa rAjA punaH samyagabhAShataivam.h .. 35.. ihAtithIbhUya bhavAn.h samAyAt.h tato.adhiko nAbhavadeva kAlaH . tathApyabhUdAtmapurI taveya \- mAtmIyameShApyakarot.h kaviM tvAm.h .. 36.. anena santuShTamabhUnmano me prAyogikaM satyamidaM cha jAne . svatantrashIlaM hR^idayaM kavestat \- sAmrAjyamAnantyamapAratA cha .. 37.. ekAntatA sA kva kavIShitA kva kolAhalo.ayaM hyanubhUyamAnaH . naiveha kAntiH prakR^itipriyAtma \- putrAbhikAmyA kR^itaketarA sA .. 38.. naivAnR^iShiH kAvyakR^idityatasta \- syAvashyakaM tApasavATamekam.h . atastyajemAM nagarIM vrajAbda \- vAsAya taM rAmagiriM pavitram.h .. 39.. itaH prayANAya manobhilAShaH prayAtumevAtra nR^ipeNa choktam.h . kutreti deshoktiriyaM tu tasya vismApakaM satyamaho babhUva .. 40.. shAntiprado rAmagiristathApi kastatra yAnaM parinishchinoti . nR^ipo nijechChA kimu tasya kAlaH kenAbda ityeva vidhirvidheyA .. 41.. bhiShagvidhistiktaraseyamatra rogIpsitaM dugdhamato.anyadeva . niShkAsanAGYA madhuroktigUDhA rAGYA pradatteti tu nagnasatyam.h .. 42.. purI kilaiShojjayinI mamaiva gatAgataM me.atra tu nishchinoti . rAGYaiva nAhaM parisaMvR^iNoti satyaM tvidaM hA madhuvA~Nmayena .. 43.. rAtrau cha kA~nchid.h gaNikAM dadau yo hyaH snehasammAnatayA sa eva . tapovanaM hA kavaye cha mahya\- mante dadAti sma dayAsametam.h .. 44.. evaM vichArasphuTadagninALa \- jvalatsphuli~NgAni nigR^ihya chitte . akShobhya evAsti kavirniShaNNa \- stallochane kiM jvalito.agninALaH .. 45.. prajAdhipo vakti \- manobhirAmA paristhitI rAmagireratIva . dUre cha meghairabhivanditAni shR^i~NgANi nIlAchalasAnavashcha .. 46.. Amradruku~njAni viha~NgamAnAM gAnaM cha sUnojjvalapalvalAni . sugandhavAtArdrataTAshcha tALa \- layAshcha tAsAM taruvallarINAm.h .. 47.. yugmakam.h atulyavAgvaibhavarAjashilpi \- varyasya tat.h sargatapovanaM syAt.h . sR^iShTirbhavet.h tatpratibhAniTAla \- netrodbhavA niShpratimA kadAchit.h .. 48.. nR^ipaH punashchAha \- variShThasR^iShTyA tayA bhavAn.h prApsyati vatsarAnte . bhUyastvimAmujjayinIM dinaM tat.h sushobhanaM hA pratipAlayAmaH .. 49.. dayAvishUnyaM nayatantrahR^idyaM shrutvA vacho hyevamatIva shAntaH . pratibravIti sma kaviH \- kR^itaGYo \- smyudArabuddhyai bhavate nitAntam.h .. 50.. adyAvadhIhAtidayAmayastva \- mAsIshcha niHsve mayi kAvyakAre . tat.h te.adhamarNo.ahamashakta eva pratibravItuM cha kR^itaGYabhAvam.h .. 51.. evaM kavishchAtmavikAravIchi\- pravAhamAvR^itya vacho babhAShe . anyedyurevoShasi gantumadyai \- vAmantrayAmAsa mahIpatiM saH .. 52.. udAramevAha nR^ipashcha \- karNI \- rathena chAyAnti tadudvahantaH . anye cha bhR^ityA vijano yato hi panthAshcha naikaM dinarAtramasti .. 53.. kavishcha baddhA~njalirAha \-mAstu padbhyAM charanneva sushIlito.asmi . Amantrya bhUyo.api na ki~nchiduktvA tatastiro.abhUdatha kAvyakAraH .. 54.. gato.avatIrNo divasastrisandhyA dUrAt.h samAyAtyanuraktavaktrA . aMse vahaMstArakamekameko dhArAdharo gachChati pa~NgutulyaH .. 55.. udeti mandaM vaLabhau kapota \- yugmasya kaNThAnmadhuro ninAdaH . udyAnashAkhIviTapeShu nIDaM pratyAgatAnAM patatAM sugItam.h .. 56.. svena praNItaM munikanyakAyA gItaM vahatyatra yataHkutashit.h . anena sArdhaM hR^idayaM kilaikaM vipa~nchikIbhUya rudatyathArdram.h .. 57.. vR^ithApratItistu bhavet.h sadaikaM prarodanaM shrUyata eva chitte . anuprayAtyetadaharnishaM taM mArgeShu sarvatra cha kAvyapAntham.h .. 58.. nisheyamekApi tataHparaM tu paraiva me hyujjayinI purIyam.h . yaiShA dadau me mahitopahArAn.h prashastimudrAshcha mR^iShApavAdAn.h .. 59.. pratiprayachChAmyakhilAni tubhyaM mA yachCha me taM hyayi rAjadhAni . samarpitaM vakShasi te mayA yaM svIyaM yashomauktikaramyahAram.h .. 60.. sa pallavastiShThati sannikarShe vaktavyatAmUDha ivAtimUkaH . GYAtaM katha~nchit.h kila rAjadhAnyAM sarvatra yad.h gUDhatayA nR^ipoktam.h .. 61.. anyAshcha santyatra kathAH kavirmA jAnAtu yAshcheti tu pallavechChA . kaviH sa veshyAkulasa~Ngamotko bhavatyatandraM madhupAnasaktaH .. 62.. ityAdinAnAvidhaduShpravAdAH hyantaHpureShu prasaranti gUDham.h . kavirna jAnAtvidamityabhIpsan.h sa pallvo.apyatra viShaNNamAste .. 63.. yugmakam.h ante bhavAvashchiraviprayuktau \- kaviH katha~nchid.h virarAma choktvA . punashcha maunaM\- suhR^idaH karau tau sa~NgR^ihya vAchaM kavirevamUche .. 64.. ito gamiShyAmyuShasashcha pUrva\- miti pratiGYA mama durvila~NghyA . sakhe na jAnAsyapi kutra vA sA suvistR^itAyAmiha rAjadhAnyAm.h .. 65.. tathApi tAM drakShyasi hA kadAchit.h tadA sakhe tatkarayorathaitat.h . datvA punarmadvachanAt.h priyA sA vAchyA\- mama smArakametadeva .. 66.. AdAya naijaM hR^idayaM suraktaM paTTAMshukeneva samAvR^itaM tat.h . snehopahAraM kavinA pradattaM samagrahIt.h pallavahastayugmam.h .. 67.. vivR^itya tat.h pashyati pallavo.aya \- maho suvarNA~nchitashR^i~Nkhaleyam.h . saiShA tu rAGYA kavaye pradattA mishrIbhavatkA~nchananAgatulyA .. 68.. yasyAsti sarvasvamapAhR^itaM tat.h kaverataH kiM samupekShaNIyam.h . atraiva kutrApi nijArdhadehaM tyaktvA kaviryAti tato.ardhajIvaH .. 69.. svapno na kashchiddalito na chAsti yAmyeva yAntyA nishayA sametaH . nAvashyakastannR^ipadattadoLA\- bhR^ityAvalIbaddhaparichChado me .. 70.. aMse vahannakSharabhANDametat.h padbhyAM charanneva sukhaM prayAmi . asmin purIghoravane vasanti dhR^itasmitA hiMsramR^igA manuShyAH .. 71.. tatrApi nityavyatiriktashobhaH kashchinmanasvI priyapallavo.asti . sagadgadastaM kavirAha\- naiva shaknomi chAmantrayituM sakhe tvAm.h .. 72.. gachChAtisUkShmaM tava lakShyadesha\- prAptiM dR^iDhIkartumihaiva pashchAt.h . GYAtuM cha sarvaM sunigUDharItyA vidagdhachArAkShichayashchakAsti .. 73.. labdhaM mayA tvatparicharyayAtma \- saukhyaM prabho sajjanasa~Ngatena . bhAgyaM tadatrAstamitaM bhavatye \- vAtaHparaM ## ...## krandati pallavo.asau.. 74.. aMse vahan.h bhANDabharaM cha mandaM yadA kavirgopurato.avatIrNaH . sAkShIbhavatyasya viniHshvasanne \- vAyaM jvaladbhittishilApradIpaH .. 75.. itaHparaM tvaM pratigachCha \- bhUyaH kavirbabhAShe.anugataM sakhAyam.h . anugrahAshvAsabharAt.h sa chakre sAShTA~NgapAtaM kavaye praNAmam.h .. 76.. tatraiva tiShThannayamashrupUrNa \- netreNa yAtrAshubhamAshashaMsa . ChAyA\- kalA \- binduriti krameNa chAntarhitaM taM kavimeva mArge .. 77.. nirvarNya nirvarNya tathaiva tasthau snehAkulatvaM tadachintyahetu . nabhashcharaH kashchidaho jvalitvA tvasta~NgataH kutrachidandhakAre .. 78.. \medskip\hrule\medskip dvAdashaH sargaH kashchit.h kAntAvirahaguruNA kashchit.h prANe jvalati kanakAgnistataH samyagudya \- jjvAlArUpaM nayanayugaLaM bhAsuraM bhAsate tat.h . kAyaH kasmAt.h sa iha bhajate kArshyakAntiM viyogAd.h varShAbhogyAjjanitaduritAt.h sargatApAnnu tIvrAt.h .. 1.. Alokya tvAmiha savidhage mayyathApUrNanetre vAtsalyArdraM kathayati bhavAn.h sneharamyaM tvamehi . saukhyaM kiM vA \- kushalavachanaM me tathaivAdharoShThe jIrNaprAyaM bhavati \- sukhaduHkhAtivartI bhavAn.h kim.h .. 2.. duHkhaM vA syAt.h sukhamatha bhavechChaityamatyugratApaH sR^iShTiM kartuM yadi bhavati hA padmapIThoparisthaH . satyasyAsyAvarakakanakaprauDhapAtrojjvalAbhA prAtaHsandhyA tadanu madhurA yAti sA cha trisandhyA .. 3.. ekasyAshchechchalanavigatau satyamahnaH prabhA syA \- danyasyAshchettadiha tamasApUrNayAmA triyAmA . brUte satyaM hR^idayamiha chet.h sAvadhAnashcha karNo mAyAra~NkustadidamakhilaM naiva satyaM yathArtham.h .. 4.. abdo hyekaH samatigata eveha tUrNaM kimitthaM tuShTyAtyantaM kathayati bhavAn.h mAM sma shAntAntara~NgaH . varShAbhogyaH kimayamadhivAso.asti \- paprachCha chAhaM tattvaM \- kAlAvadhiravasitA kiM \-bhavAnAha shIghram.h .. 5.. yadyapyevaM tvavasitamahAdaNDakAlAvadherme baddhasyArdraM praNayi hR^idayaM bandhanAgArake.asmin.h . paurAkIrNaM nagaramatha tat.h kiM mahAraNyameva svAntaHshAntipradamiha prakR^ityambikotsa~Ngara~Ngam.h .. 6.. nApR^ichChaM tvAmata iha kutaste.ayamekAntavAsaH pR^ithvyAmasyAM tava katividhAH santi gantavyadeshAH . AraNye.asmin.h prakR^itiruchire jAnakIsnAnapuNyo \- dArAH shItAH salilajharikA naikapakShiprabhedAH .. 7.. shashvatpuShpANyavakiradaraNyotthasatkesarANAM parNaspandA madhukaratatiH kIchakAnAM cha daNDAH . sambhUyaite dharaNitaladevAlaye.asmin.h prakurvat \- sa~NgIte tvaM kimu sukhanimagno.abhavo jIvanAkhye .. 8.. nidrAlole mayi cha dharaNau nityamasyAM shayAne vAtsalyArdraM laLitamadhuraM tvatyagAdhAt.h kutashchit.h . jAnAmyetat.h sarati hR^idayaspandanaM me sirAsu nAnyaH keShAmahamiha bhavAmIti vAchaM bravIShi .. 9.. atrAtyantaM priyahR^idayayA mAtR^idevyA sametaH sodaryairhA khagamR^igalatApAdapaishchApi sAkam.h . GYAtvA snehaprasR^itavachanaiH samyaganyonyamevaM vAsaM chakre sakutukamihaivaikagehe yathA syAt.h .. 10.. dIrghaM saMvatsaramiha bhavAn.h nItavAn.h svachChasaukhyA \- ditthaM GYAtvA mama tu nitarAmasti sAntvastathApi . tyaktuM sadyaH prabhavati bhavAnujjayinyAH smR^itiM kiM naitat.h sAdhyaM tviha januShi me cheti kiM tvaM bravIShi .. 11.. kintvanveShTuM prativacha ivAtyantamUkaH kutashchi \- ddUre dR^iShTvA savidhamupavishyochiShe vAchamevam.h . antarbAShpANi cha mama samuhyAmbuvAhaH purIM tAM gantuM hanta prachalati sadA kashchidArdrAntarAtmA .. 12.. hR^idraktenAlikhitamiha yanmeghasandeshakAvyaM tasya snigdhapraNayaruchirAmabravIstvaM kathAM mAm.h . kashchid.h yakSho.abhavadiha bhavAnujjayinyA.a.aLakAtvaM prAptA chAsau nR^ipatiradhikArogramattaH kuberaH .. 13.. nirlInAtmA bahutaramabhUdAtmatulyapriyAyA \- mitthaM chakre kaThinamaparAdhaM kilAyaM cha yakShaH . ekAntAyAM giritaTabhuvi prApa chAtrogradaNDaM varShAbhogyapravitataviyogena vAsAya so.ayam.h .. 14.. yakShaH kAntAvirahadahane tatra jAjjvalyamAne dehe chaivaM manasi cha kR^ishe tapyamAne yuvAyam.h . AShADhasya prathamadivase mechakaM meghamekaM krIDAmagnaM gajamiva nabhomaNDalasthaM dadarsha .. 15.. a~njalyAsau kuTajakusumAn.h varShayitvA cha tasmai prItaH prItipramukhavachanaM svAgataM vyAjahAra . ki~nchid.h vaktuM bhavati nikaTe yasya naiko.api so.ayaM meghAyAsmai svayamatha girA chAbravIdAtmavR^ittam.h .. 16.. alpo vAyurjalamatimanohAri vidyuchcha dhUmo \- pyeShAM yogAt.h samuditasharIro.ayamAste kva meghaH . sandeshArthaH kva cha paTuniboddhavyachaitanyayuktaH kAmArtAnAM na khalu sa vibhedArthachintAvivekaH .. 17.. ko.apUrvo.asau hR^idayaruchiro yakShasa~Nkalpa eve \- tyAvishchinte mama tu nayane pashyasIvAbhilASham.h . kAvyaM tat.h tvaM prathamamiha me nirdhanAyAlapasye \- vaitasmai hA na khalu vibhave sArvabhaumottamAya .. 18.. nadyaH puryo girishikharakAshchArumAlAni samyak.h sadyaH sIrotkaShaNasurabhINyambukachChA mR^igANAm.h . svAdyodbhinnaprathamamukuLArambharambhAshcha mArgA \- shchakrA~NgAnAM bisakisalayachChedapAtheyabhAjAm.h .. 19.. vATIvrAtaH kakubhasurabhiH pakvajambUphalairA \- shyAmAraNyAnyaTavikavadhUbhuktiramyAntarANi . krIDAku~njAnyudayanakathAkovidagrAmavR^iddhA \- lApairuchchairmukharitajanAkIrNakendrasthalAni .. 20.. uchchArAvairgR^ihabalibhujAM grAmachaityAni dR^ishyA \- nyalpAsAraiH kusumitakadambadruvATAni shAnte . sandhyAkAle shivabalisamArabdhabherIninAdaH prAkArashchApyamR^itakiraNottaMsadevAlayasya .. 21.. gehotkaNThAkulitamanasaM tvAM vidhatte yadetat.h sarvaM dR^ishyaM mama nayanayoragrato mALavIyam.h . bhrAmyatyasyopari cha sakalasyAttavR^iShTiH sa ko vA kAmAkAro bhavati mudirashchittamArdraM kavervA .. 22.. visheShakam.h jAnAmyarthaM tava tu vachaso yanna shaknomi hAtuM janmanyasmin.h hR^idayanihitAmujjayinyAH smR^itiM me . vakraH panthA bhavatu bhavataH svalpamapyujjayinyAH saudhotsa~NgapraNayavimukho mA cha bhUrityavAdIH .. 23.. meghAya tvaM tadanu nagarI sA cha saundaryayuktaM svargasyaikaM shakalamiti chApyAha shiprAnadIstham.h . padmodgandhaM paTu madakaLaM chAravaM sArasAnAM hR^idyodAraM smarasi mR^idulaM samyagamLAnaramyam.h .. 24.. jIvatyeShA virahavidhurA preyasI te.aLakAyAM ChAyAtvenAkalitavapuShIha tvayA hyujjayinyAH . tatrAgAraM dhanapatigR^ihasyottareNAsti yasmin.h chetohArI suradhanuriva prekShyate toraNaughaH .. 25.. yasyodyAne vilasati tayA varddhitA kAntayaikA mandArashrIH kisalayasumopAttabhArAvanamrA . ArAddhuM yAmiva kuravakA mAdhavI sIdhugandhA raktAshoko.api cha savinayastatra rAjanti chArAt.h .. 26.. dvAropAnte likhitavapuShau sha~Nkhapadmau cha dR^ishyau gehAnte sA bhavati virahArtA hi chAlekhyamAne . yasyAshchitre sapadi bhajate vepathuH kiM karau te varShatyasmAnnayanayugaLAt.h kiM sutaptAshrudhArA .. 27.. kArshyaM gAtre bhavati kR^ishatA madhyadeshe.api chAste shroNIbhArAdalasagamanA dR^ishyate nimnanAbhiH . namrA~NgI yA chakitahariNIcha~nchalaprekShaNA sA dhAtuH sR^iShTiShviha yuvativR^indeShu chAdyaiva nUnam.h .. 28.. chitte bhittau virahavidhurasyAtmanAthasya rUpaM chitrIkartuM kR^ishataramatIveyamudyoginI syAt.h . pR^ichChantI syAt.h smR^itimadhugirA pa~njarasthAM shukIM tvaM bhartAraM me smarasi karuNArdraM cha tvallALanotkam.h .. 29.. utsa~NgasthAM malinavasanAyAM cha tasyAM vipa~nchI \- mudgAyantyAM madhuramatha tadbAShpapAtAt.h samArdrAm.h . mR^idviM tantrIM punariha muhuH sArayantyAM cha rAgaM vismR^ityArte manasi nihitaM khinnakhinnA bhavet.h sA .. 30.. tALaM kR^itvA dashashatadaLAnteShvathAyAti yo vA shIto vAyuH sa iva bhavato bhAvanA nR^ityatIha . ujjainIsthA vimalahR^idayA mALavagrAmakanyA yAsAvatra praNayavidhurA yakShapatnI babhUva .. 31.. tasyA bhartA svayamapi tathA snehakAruNyapUrNo megho yasyA nikaTabhuvi cha proShitastatra gatvA . bhaktishraddhAbharitahR^idayaH shrAvayatyAdarAt.h taM sandeshArthaM pavanatanayo maithilIM tAmiva prAk.h .. 32.. bharturmitraM priyamavidhave.ahaM samAvedaye te tatsandeshaM shravaNamadhuraM viddhi mAM vAridaM yaH . mandrasnigdhadhvanibhiruditairdUradeshaM gateShu preyasyAli~NganakutukitAM vardhayatyadhvageShu .. 33.. vishvasto.ahaM manasi sadayaM dhAryatAM \- tvAM vichintyai\- vAste preyAn.h duritarahito rAmagiryAshrameShu . ityardhokte paThanavirato meghadUtasya sadyo bhUyo bhUyo raNaraNikayA vardhate gadgadaH kim.h .. 34.. shubhrajyotsnApuLakitanishIthe gavAkShasya pashchAt.h kShAntiM tyaktvA punariha sadAshAvahaM rUpamekam.h . tatroddIptaM nayanayugaLaM jAlakasyAvakAshAd.h vItAlambaM karatalayugaM lambamAnaM manoGYam.h .. 35.. svasmin.h vaktre karatalayugaM tattu vinyasya labdhaH svargAnandaH \- punarapi tadA smaryate sarvametat.h . kAvye chAsmin.h kathitamitarat.h pratyabhiGYAnavAkyaM yattannunaM ruchirakavitauchityasa~Nkalpajanyam.h .. 36.. yugmakam.h pUrNaM kR^itvA viramati bhavAn.h tachcha sandeshakAvyaM svIyaM raktaM muhuriha kaNairalpakaiH prokShatIva . sandeshaM tvaM virahavidhurAM tAM drutaM shrAvayitvA pratyAgantuM mudiramamunaivAdhvanA yAchate cha .. 37.. mA bhUditthaM tava cha virahaH kAntayA vidyutApI \- tyevaM tasmai vadasi mahadAshaMsitaM svopakartre . kAvyAlApo viramati tadA mArutaH sannikR^iShTa \- shchakre vR^iShTiM bakuLakusumaistatra samyak.h samantAt.h .. 38.. sAnnidhyaM me kimu na bhavatA smaryate dUrataste sa~nchArotkaM bhavati nayanaM vistR^itAkAshasImni . tAmekAnte virahavidhurAM madbahiHprANabhUtAM sandeshaM me kathayitumaye megha kiM prAbhavastvam.h .. 39.. sA me kAntA kimapi vachanaM tvanmukhenAbravIt.h kiM jIvantI vA kathamatha bhavAn.h vaktumetat.h samastam.h . AgantA kiM tvaritamathavA naiva chAyAsyasi tvaM dR^ishyante te vadanakamale naikabhAvAntarANi .. 40.. kAruNyArdrAM prkR^itimatulAM kAnanIyAmimAM tvAM pashyasyekaM pratinavamivAshcharyabhUtaM manoGYam.h . ArAdAsIttava tu paricharyotsukeyaM cha vR^ikSha \- chChAyAbhUtA kisalayamayI chAmarA sUryatApe .. 41.. nidrAM kartuM parisR^itatR^iNApUrNashayyA prabodha \- prodyukto.ayaM vihaganivaho nirmalo nirjharaughaH . mAdhuryArdraM phalamiti manohAri vaividhyapUrNaM tatsAnnidhyaM suviditamabhUt.h kinnu te sarvadApi .. 42.. vR^ikShachChAyA virahaduritasyAbdadIrghasya mUkA sAkShiNyeShA bhavati bhavataH sargaduHkhasya chApi . mUle chaitadvipinabakuLasyopaviShTaH khalu tvaM yAtrAkLeshAd.h bahuShu dinarAtreShu bhUyaH purA kim.h .. 43.. yadyapyeShA dharaNirakhilA geha eva svakIyo vistIrNaste tadapi chirakarmotthabandhena cheyam.h . vR^ikShachChAyA kathamapi vihAtuM na shakyA bhavet.h kiM tiShThasyevaM dhR^itavapurihAhatya duHkhaM nitAntam.h .. 44.. gachChAvothetyavadadavanamya svayaM bhANDabhAraM dhR^itvA svAMse sapadi cha bhavAn.h chittadArDhyena sAkam.h . pR^ichChAmyevaM gamanamiha nAvujjayinyunmukhaM kiM kShipraM chaivAgatamatha tathetyuttaraM tvanmukhAbjAt.h .. 45.. naivaitanme gamanamiha tatratyasamrATsamakShaM naivAdAtuM bahumatimimAM kAvyasR^iShTiM samarpya . anyat.h kiM vA phalamiti mayA naiva pR^iShTaM tvayA nai \- voktaM chApItyanupadamitaH prasthituM prArabhethAm.h .. 46.. \medskip\hrule\medskip trayodashaH sargaH punarapyujjayinIM prati ChAyApradaM praNamate bakuLaM sa saMspa \- rshyAmantraNotsuka ivAdarapUrNamArAt.h . vAteritAni katichit.h kusumAni haste \- nAdAya jighrati cha tanmR^idugandhapUram.h .. 1.. nikShipya tAnyapi tato bR^ihati svabhANDe sopAnato.avatarasi prathamAt.h tvamasmAt.h . pashchAdahaM cha pathi te pratimUrtikalpo niHshabdasAkShisadR^ishashcha charAmi mandam.h .. 2.. prAtaHprabhR^ityadhikadUramathA pradoShaM gatvA cha pArshvatarumUlataleShu chAntaH . vishramya pAvanapurAtanachaityakeShu vyAdhopajIvitakuTIShu vanAntareShu .. 3.. jIrNeShu satranivaheShu cha rAtrikAle nidrAmukhena shayanIyasukhaM cha labdhvA . AraNyapakShitatikIrtanamAlayA sa\- mutthAya chAlpapathibhakShyaruchA charAva .. 4.. yugmakam.h mArge cha tatra pathikAntarapAdamudrA dR^iShTA bhavanti parivartata eva shabdaH . AvAM vishAlagahanasthalikAmatikra \- myArAdaho janapadAntamanupraviShTau .. 5.. ekAhadUramita eva bhavedavAptau syAvAdya eva hi tadujjayinIM pradoShe . jyotsnA bhaviShyati nishAmukhapUrvayAma eveti ki~nchana vichintya bhavAnavochat.h .. 6.. GYAtuM na kenachidihAdhR^itaviprabhikShu \- veSho bhavAnagamadagrata eva vegAt.h . sAdhvantarochitavapuShyahamapyathAvAM prAptau purIparisare navagopurAgre .. 7.. vighnaM na kashchana chakAra pathi kvachinnau ko vAtra vArayati bhUsurabhikShuvargam.h . AvAM sukhena charataH sma cha shukLapakSha \- chandrAdyayAmakiraNeShu sudurbaleShu .. 8.. asyA~NkaNasthasakalasthalabindavo.api hyuddIpayanti vividhasmaraNAni bhUyaH . adyAtra sUkShmavikasatkusumasya gandhe \- nAnIyate gatamahAnubhavasmR^itishcha .. 9.. evaM navInajananAntarasannibhe.asmin.h mArge kavishcharati sauhR^idasuprabuddhaH . vAtAyanaM sakalameva samAvR^itaM ya \- syAste sa saudhamavalokya tamuchChvasan.h kim.h .. 10.. anviShyate yadiha sadma tavekShitena tajGYAnamasti na hi me tadihAnuyAmi . vaidagdhyato virahitaH paradarshanebhyo mArge.antarA kvachidathAtmasuguptimAptaH .. 11.. tyaktvA punastvajiravIthimihAntarALa \- pathyantareNa vasateH purataH sthito.asi . nAntaH pravishya sahasA kShaNamAtramatra tiShThannathAntarikameva nirIkShase tvam.h .. 12.. antaH prakAshayati kashchana dIpako.asau mandaM samAhvayasi dehaLikAgatastvam.h . spR^iShTvA kavATamatha pallava ityanena nAmnA hyatIvamR^idupallavasusvareNa .. 13.. AGYAnusAramiha te sthitavAnahaM tu ChAyAntaraM kimapi saMshrita eva pashchAt.h . mantrasya pallava iti prathitasya tasya jApena kiM svayamito vivR^itaM kavATam.h .. 14.. naiva svayaM vivR^itamatra vivR^itya geha \- dvAraM sa pallava ihaiva samAgato.asti . yadyapyahaM prathamameva nishAmayAmi so.ayaM chirantanasuhR^itsadR^isho mamAste .. 15.. so.ayaM bhavantamiha na prathamaM viveda satyaM bhavAMshcha parivartita eva nUnam.h . kAShAyavastramapasArya javena bhaikShaM sAkShAtsvarUpamatha darshitavAnasi tvam.h .. 16.. pashyan.h muhurmuhurapIha bhavantameva sthitvA~njasAdbhutavikasvaralochano.asau . uchchairathochcharitavAn.h priyakALidAsa \- shabdaM tu bhUtaparibAdhitavat.h saharSham.h .. 17.. vinyasya mantrayati kinnvadhare.a~NguliM sa mA meti nAgamamihAdya tu kaLidAsaH . kiMtvasmi te priyapurAtanamitrameva mA mA bravItu mama nAma puraH pareShAm.h .. 18.. keshAdipAdamiha sAtishayaM nirIkShya tvAmAha gadgadagirA sa tu pallavAkhyaH . ardhIbhavattava sharIramidaM cha varShe \- Naikena soDhamatiduHkhabharaM vyanakti .. 19.. naiva ##;## tvahaM paramatuShTimavApameva chaikAntavAsasamaye kila rAmashaile . pratyAgataM cha bhavatA yadidaM tvakasmA \- datyarthamasya nayane giri chAshu modAt.h .. 20.. nAhaM parairiha cha dR^ishya iti bruvanne \- vAntaHpravishya bhavanasya bhavAMshcha tasthau . pAnopachAramakarodatha dIrghayAtrA \- pratyAgatadvikakR^ite \- kavaye cha me cha .. 21.. satkAramapyanatidIrghasubhAShaNaM cha sarvaM chakAra nibhR^itaM vigatAravaM cha . pratyAgatiM tu mahitojjayinI kimarthaM jAnAti me punariyaM \- tava chodyametat.h .. 22.. bhAvatkanirgamanataH paramatra nAstye\- kAho yadA na kathitaM tava nAma rAGYA . AsthAnagAyakavarAshcha vipa~nchikAyAM gAyanti karNamadhuraM tava kAvyajAtam.h .. 23.. jAnAti yadyavanipastava chAgatiM pra \- tyudyAtyasaMshayamihAnyanR^ipaM yathA tvam.h . sheShaM samastamapi te.astu yathAhitaM che \- tyuktvA viniHshvasati hA priyapallavo.asau .. 24.. akShobhya eva sakalaM tu bhavAn.h nishamya tiShThatyahaM tadavalokya cha vismito.asmi . sa~NgR^ihya pallavakaraM vivR^itAkhilAtma \- bhAvaM dadau svahR^idayaM cha bhavAnivAsmai .. 25.. shAntashcha dInahR^idayashcha bhavAn.h svakIya \- shiShTAbhilAShamatha taM vadatIha mandam.h . sAkShI tu kevalamihAsya vidUrakoNe tiShThannahaM cha mR^idurastamayaMshcha dIpaH .. 26.. snehAluratra mayi hA priyapallavastva \- meveti vachmi kamidaM cha sakhe tvadanyam.h . naivAgraho.asti vasituM cha mamojjayinyA \- mevaM na me bahumatiM samavAptumichChA .. 27.. asmiMstu janmani mamAstyabhilASha eka \- statpUraNAya tava dehi sahAyahastam.h . jIvo.aparo.asti mama sA kathamapyatastAM dR^iShTvA kR^itArthahR^idayastvachireNa yAmi .. 28.. antaHpure nR^ipavadhUramaNIyaratna \- harmye.athavA vividhashilpavichitrakuDye . shAlAsu vA naTanagehagatAsu gambhI\- rodArasundarakR^itAsu mahAnaTInAm.h .. 29.. devAlayeShu cha samarpitadevadAsI\- geheShu vA dharaNidevasamR^iddhimatsu . anyatra vA bhavati sA kimiyaM mamAshA draShTuM cha tAM sakR^idataH pratiyAmi shIghram.h .. 30.. yugmakam.h vaktavyameva kimidaM kathamatra vaktuM shakyaM yadetadanabhiGYatayAstabodhaH . netre tvakAraNabhayaM tviva vartamAnaM vAgbhirnigUhitamivAshu guhAntare cha .. 31.. evaMvidhA bhavati pallavabhAvarUpa \- sAdhAraNasthitirayaM cha viShAdamUkaH . hastena hastamapi te parigR^ihya dakShi \- NAshAgatena tu pathA nayati krameNa .. 32.. astAchalonmukhagato.asti cha shItabhAnu \- rAsannamR^ityuriva hA kShayakAsarogI . bhUmau shanaiH patati yo gaganaprakAsha \- stasyaiva chAsphuTamanAtapavad.h bhavAvaH .. 33.. gachChatyasau cha bhavatA saha pallavo.api gehA~NkaNasya kuhachit.h kila pArshvabhAge . tiShThatyasAviha sumA~nchitakAyamAna \- kalpaM puro.asti navanItashilAkuTIram.h .. 34.. AndoLikA bhavati kAchana maNDape.asmin.h mandArajAtishatabhIrusitasragADhyA . samyagvibhUShitavatI puratashcha yasyA mandaM jvalatkiraNako.asti shilApradIpaH .. 35.. sa~njalpituM kimapi na prabhavaMstathaiva tasthau tadA paravashaH khalu pallavo.asau . etannigUDhatarakAraNakAryabhAvaM GYAtuM na shakta iti hA sthitavAn.h bhavAMshcha .. 36.. grAme purA prakR^itimohanamALavAkhye yA DolikA gaganasImni tirohitA sA . tasyAH paTAvaraNataH kamapi pragADha \- manveShayatsasalilaM nayanadvayaM cha .. 37.. bhUyo.api hA smR^itipathe sahasA samAyA \- tyAhAtra mitramapi hR^innihitasvahastaH . AndoLikeyamiha hA bhavataH priyAyAH sthAne.avashiShyati cha tatsmR^itimAvahantI .. 38.. yugmakam.h yAtA kva sA vada sakhe priyavallabhAyAH sthAne kathaM bhavati hA khalu Dolikeyam.h . evaM javAd.h bhavati pR^ichChati pallavo.api kiM vachmi hetyatulasambhramamAnaso.abhUt.h .. 39.. gADhaM punaH sa tu kaveH sukaraM gR^ihItvA tasthau vimUkamatha mandamuvAcha chaivam.h . vakShyAmyahaM sakalameva durantavR^ittaM tvadyAnataHparamihojjayinIpurIstham.h .. 40.. \medskip\hrule\medskip chaturdashaH sargaH AndoLikAyAH kathA uchchasthaH pUrNachandro.astamayate.asamaye yathA . tathA tasmin.h kavishreShThe niShkrAmati kutashchana .. 1.. khinnAshchArAdhakAstasya chAnviShyati parasparam.h . kutrAgachChat.h kimarthaM vA kathaM veti kadeti vA .. 2.. kimAsIdAtmamitraM sa kavirnashchakravartinaH . kimAsIt.h satkaviH so.ayamujjayinyAH subhUShaNam.h .. 3.. apratIkShitametattu tirodhAnaM kimarthakam.h . ityachinti paraM tasya sumanobhiH suhR^ittamaiH .. 4.. yugmakam.h vArtA yathechChaM nirmAya vyApayanti divAnisham.h . pratikAratvarAdagdhAH kavikIrtyabhilAShukAH .. 5.. praNayo.abhUchchakravartisahodaryAM kaveH kila . bahUnavinayAnyanyAnyapi chakre kaviH kila .. 6.. GYAtvaitat.h sakalaM rAjA kruddho.abhUdityanantaram.h . AGYAM chakArojjayinIM tyaktvA gantumiti kShaNAt.h .. 7.. itthaM nirAkR^ito lajjAnamrashIrShaH kutashchana . nishchakrAma kavistvevaM vyApnuvan.h bahudhA kathAH .. 8.. satkR^ityArAdhitavatIM rAjakIyAmudAratAm.h . dhik.h chakre kiM kavIndro.ayaM nirdayatvena kevalam.h .. 9.. svachChandAya vihArAya svAtantryaM yo mudA dadau . vishvAsaM taM va~nchitavAn.h kaviH kiM sa narAdhamaH .. 10.. shrutaM sarvaM satyamiti vichintyAhushcha kechana . shushrUShavo.abhavan.h kechit.h satyaM nirmalamashrutam.h .. 11.. kaverabhAve rAjA tu maunameva bhajan.h svayam.h . khinnavad.h bhavati smaivaM bahavo divasA gatAH .. 12.. R^ituma~NgalasaMshuddhaM prathamaM kusumaM vahan.h . dvAraM gato.abhUd.h bhUyo.api vasantarturyathApuram.h .. 13.. bAlAtapaH suvarNAbho hR^idyAlApaH pikasya cha . shatavarNalayollAsaH pramadodyAnatallaje .. 14.. madhuvAchAM sundarINAM rAganaivedyameva cha . athaivaM hR^idayaM bhUpo viShAdAt.h pravimuktaye .. 15.. R^itUtsavamadonmAdalaharIM punarichChati . vraNito.api muhurvaMsho gAyatyevAnilAgame .. 16.. yugmakam.h bhUyo.api jAgarUkAbhUnnATyagehopashAlikA . nATyAchAryAH samAyAnti vidagdhanaTasaMyutAH .. 17.. asmin.h varShe vikramorvashIyameva prayojayet.h . ityAshA vikramAdityamAnase.a~NkuritA kila .. 18.. purA mALavikA yA.a.abhUt.h tathA chApi shakuntaLA . saiva kanyA prayoge.asminnurvashyapi bhaviShyati .. 19.. kumArikAyAstasyAstadurvashIveShadarshanam.h . sarveShAmabhilASho.asti rAGYaH kila visheShataH .. 20.. sUtradhArA~NgulIkL^iptachalanAnusR^itaM tathA . cha~nchA chalati tadvat.h sA chalatyevaikayantravat.h .. 21.. abhyAsAnantaraM tasyAshchintayantyAH purobhuvi . AyAti sma sasantoShaM chakravartI kadAchana .. 22.. nAjAnAttaM nR^ipaM sA svAmabhinanditumAgatam.h . pratyujjagAma taM naiva bhaktyAdarapurassaram.h .. 23.. na durvAsA nR^ipastasmAnna shashApa ruShA cha tAm.h . kShamAvAniva tatraiva tasthAvasvasthamAnasaH .. 24.. AchArye smArayatyashru dhArayantI nirantaram.h . na ki~nchanApi kamapi vaktuM shaktA sthitaiva sA .. 25.. smR^itvA kaM vA tayA tasthau sthAyi kiM nayane bhayam.h . ra~Nge hitvA smitasumaM tanmukhe kiM na rAjate .. 26.. tathApi sAkShAjjIvatyevorvashItvena ra~Ngake . anyat.h sarvaM tadA nUnaM vismaratyavanIpatiH .. 27.. charitaM nR^ipateH shatruvijayasyaiva kevalam.h . vijitAstena shakavatparAkramaparAyaNaH .. 28.. tasya vAkATakA rAShTrakUTAshcha suhR^idaH param.h . dakShiNe dishi sakhyaM tad.h durgameva sunirmitam.h .. 29.. dhvajaM sthApitavAn.h tasya durgasyopari vikramaH . sutAM prabhAvatIM datvA vAkATakamahIpateH .. 30.. asau vidhivashAd.h rAGYI tvakAle vidhavAbhavat.h . tathApi putrasya kR^ite rAjyabhAramuvAha sA .. 31.. naisargikI sukhAsaktiH sute yadyapyavardhata . tathApi rAjyaM duHkhArtA tasminneva nichikShipe .. 32.. vikramArko.apyutsavasya pradadau cha nimantraNam.h . sarvebhyo mitrarAjebhyaH svadauhitranR^ipAya cha .. 33.. tataH samAgatastatra mudA chaitramahAmahaH . ra~NgapradIpAH sarvatra prajvalantyadhikAdhikam.h .. 34.. vikramArkaH samAyAti mitrarAjavaraiH saha . tathA pravaraseno.apyAyAti dauhitrabhUpatiH .. 35.. ativAtsalyapUrvaM sa pitAmahanR^ipAlakaH . karaM gR^ihItvA dauhitramupaveshayati kShaNAt.h .. 36.. taddR^ishyadarshane harShabAShpadhArAkulAbhavat.h . prabhAvatI cha\- naipathyamabhUt.h sa~NgItatundilam.h .. 37.. unnIyate yavanikA ra~NgabhUmiranAvR^itA . prekShakAkShIva hR^idayaM samutphullaM cha vartate .. 38.. purUravA hemakUTAt.h pratyAgachChati satvaram.h . tatsuvarNarathAnmandamavarohatyathorvashI .. 39.. tadArabhyAntimaM ra~NgaM yAvadatra prashobhate . urvashIveShadhAriNyAH prayogakR^itahastatA .. 40.. tasyAM mugdhamanA bhUtvA dauhitrayuvabhUmipaH . pitAmahasya sAnnidhye.apyAnandavivasho.abhavat.h .. 41.. pa~nchA~NkeShvatha pUrNeShu ma~NgalodgItapUrvakam.h . nATakAnte yavanikA saMvR^iNoti cha vedikAm.h .. 42.. taddine.apyabhinetAraH sarve sA~njalayo drutam.h . nR^ipottamasya savidhamAgachChati yathApuram.h .. 43.. na pashyantI mukhaM kasyApyAnatAsyA kR^itA~njaliH . Agamya yA gatA tatra naiva tasthau kalAmapi .. 44.. ko vA niHsa~NgabhAvo.asyA mukhe.astIti sasaMbhramam.h . shraddadhAno.abhavat.h kiM sa gUDhaM vikramabhUmipaH .. 45.. nirmame nayatantre sushikShaNaM cha tato.adhikam.h . mAtushchAtandravAtsalyamapi yaM samanIyata .. 46.. satpathena yuvA so.api nR^ipaH pravarasenakaH . divAnishaM pashyati hA hR^idi tAM devasundarIm.h .. 47.. mAtaiva sharaNaM saiva vAtsalyaM sAntvanaM tathA . tasmAt.h putraH sAbhilAShaM mAturagre nyavedayat.h .. 48.. prabhAvatyA yathA naijaputraH pravarasenakaH . tathA sApi pituH prItibhAjanaM samabhUt.h sadA .. 49.. tasmAdAdarapUrvaM sA jagAma pitR^isannidhau . priyaputrasyAbhilAShaM nivedayituma~njasA .. 50.. niHshabdaM sarvamevAsau shushrAvAvahitAshayaH . shAntashcha kintu na pratyuvAcha chintAkulo nR^ipaH .. 51.. putryA yaduktaM tat.h tasya pratyabhAdahitaM kimu . na kima~NgIkarotyeSha sutAyAstaM manoratham.h .. 52.. yadA tat.h kanyakAratnaM svIyaM kartumakAmyata . tadArabhya nR^ipasyAbhUd.h bhUyo bhUyo.ashubhotkaraH .. 53.. vishvaprakAshakaM ratnamaparaM lajjayA vinA . nR^ipeNa yat.h parityaktaM tasyApIyaM hi kAraNam.h .. 54.. tathApi tasyA niHsa~NgabhAvo.ayaM kiM nR^ipaM prati . tAmeva chintayitvA kiM tapatyantaH punaH punaH .. 55.. krandatyaho kiM sAra~NgI kApi nATyagR^ihAntare . kashchit.h santaptahR^idayaspandaH kiM nUpurAravaH .. 56.. vismartuM tanmALavIyalAvaNyaM shakyate katham.h . evaM duHkhAgnireko.asmin.h hR^idaye jAjvalIti kim.h .. 57.. kiM karmamUDho rAjAsau mantribhirmantrayatyalam.h . pitrarthaM nijatAruNyaM paritatyAja kiM puruH .. 58.. vavre nityabrahmacharyaM bhIShmaH kinnu pituH kR^ite . sAhasaM tat.h sutArthaM tu tyAgo dharmo na saMshayaH .. 59.. yugmakam.h vAtsalyasnigdhamAdhuryamApnoti nR^ipahR^ittaTam.h . putryAH kR^ite punaH putrIputrasya cha kR^ite shanaiH .. 60.. navyaprabhAtaveLAyAM chandrarashmivrajo yathA . lIyate hR^idayAmodashItaLaH sa manorathaH .. 61.. AmantraNArthaM tiShThantIM putrayuktAM prabhAvatIm.h . vAtsalyArdro nR^ipo vakti yathechChaM vAM bhavatviti .. 62.. R^itUtsavaH samAptaste gatAshchAtithayaH same . vAkATakamahIpAlo na gatvAtrAvashiShyate .. 63.. anyedyuH sapta chAndoLAH sthitA rAjagR^ihA~NkaNe . agre pravarasenasya prabhAvatyAstataH param.h .. 64.. tataH pa~nchasu DolAsu nItAH pa~ncha kumArikAH . AnIyate sA prathamaM sakhIbhiH parivAritA .. 65.. yugmakam.h pUrvedyurnATyashAlAyAmurvashIveShadhAriNI . rarAja yA saiva chAtra pUrvamAnIyate shanaiH .. 66.. vibhUShaNavihInaiva shAlInA chArutA hi sA . tasyAH sakhyashchatasro.antaHpurasthAstadanantaram.h .. 67.. netramArdraM vikramasya bhavatyasyAH samIkShaNe . Atmanyeva vilIyante santaptAshrUNi kiM tadA .. 68.. gauravaM na parityajya tiShThatyatra mahIpatiH . asau mALavakanyA tu na pashyati paristhitAn.h .. 69.. shubhravastraM svalpamAtramala~NkArAstathApi sA . sampashyamAnA sarvairapyapsarA iva rAjate .. 70.. kAlAkhyanetrapakShmAgre sAndrIbhUtA vilambinI . vilolataraLA bAShpabinduvat.h sA virAjate .. 71.. shibikAvAhakAnAM sumandragambhIrasaMravaiH . sapta chAndoLikAH shIghraM purogachChati pa~NktishaH .. 72.. eShA chojjayinIgADhakAmitA muktikAparA . atigachChati hA kutra tadvAsaH syAditaHparam.h .. 73.. na shakyaM shuktikAmeva pratigantumitaHparam.h . vArAnnidhAveva bhUyaH patanaM chApi durghaTam.h .. 74.. svAyattIkR^itavAn.h yastAM muktAM so.apyachirAdaho . anyasmai pradadAtyetaddurantaM nAvasIyate .. 75.. rakShArthaM purataH santi hayArUDhAshcha sainikAH . pashchAttvashvAkR^iShTadIrghavAhanAnAM paramparA .. 76.. vAhanAni supUrNAni bhANDairbhArabhR^itaistathA . saptAhayAtrAbhuktyarthamiShTapAtheyasa~nchayaiH .. 77.. chaturnarabhR^itaH karNIrathaH sa~ncharati drutam.h . aShTapAdo janturiva dIrgharamyapathe bhuvi .. 78.. krameNa chAvaruhyante sapta chAndoLikAH pathi . tamoyAmeShu chAyAsashrAntyai sa~NketasImasu .. 79.. saptAhayAtrAsandhyAsu pratisa~Nketamandiram.h . DolAvarUDhAn.h sakalAn.h pratyudgantuM yathAvidhi .. 80.. vishrAmageheShvAnetuM dAtuM cheShTasubhakShaNam.h . bhayabhaktiyutAstasthurnR^ipasevakasaMhatiH .. 81.. dinadIrghA cha yAtrAtha vishrAntibhajanaM nishi . ataHparaM tvahorAtramekamevAvashiShyate .. 82.. revAyAshchApare pAre vAkATakamahIpateH . priyaM janapadaM bhaktyAdarAt.h pratyudgamiShyati .. 83.. evaM ShaShThI samAyAtA sandhyA tatra yathApuram.h . sa~Nkete viratiM prAptA sapta chAndoLikAgatiH .. 84.. DolAvarUDhAn manujAn bhaktyAdarapuraHsaram.h . pratyudgantuM samAyAtA nR^ipAlaparisevakAH .. 85.. vikramArkamahIpasya priyaputrI prabhAvatI . tasyAH putrashcha vishrAntigehamuddishya jagmatuH .. 86.. pashchAdbhavAyA DolAyAH paTAnAvaraNe samaiH . dR^ishyate mIlitAkShI sA shayAnaiva cha kanyakA .. 87.. sakhyastAmAhvayantyuchchaiH svarairatha sasaMbhramam.h . nidrANeva sukhaM sA tu dR^ishyate shayanAsane .. 88.. kimityanviShyanti sarve sodvegaM tadanantaram.h . jAnanti satyamekaM tad.h vismayastabdhamAnasAH .. 89.. nirAhArA bhavantyAsId.h dinasaptakamatra sA . sakhIbhiH preritAyAM tu niHshabdairAsane sthitA .. 90.. mR^ityushyAmamarALena daShTaM yad.h bisasUtrakam.h . tatsannibhena hastena vinyastaM cha nijorasi .. 91.. dukUlaM dR^ishyate yasmin.h rAjamudrojjvalA~NkitA . suvarNashR^i~NkhalA ramyanavaratnavirAjitA .. 92.. yugmakam.h datvAntyachumbanaM phAle kShaumenAvR^itya vigraham.h . rAjamAtApi santaptA tasyAstasmin.h jaDe tadA .. 93.. ashrUNyantyodakatvena pAtayAmAsa santatam.h . mALavasyA~Nka evAntyatalpaM mALavikAvR^itam .. 94.. yugmakam.h AndoLaShaTkaM nR^ivahaM mALavAt.h purato.agamat.h . nR^ishUnyayA DolikayA tvaikayA chApare janAH .. 95.. duHkhabhAreNa santaptAH pratijagmurmahApurIm.h . smartuM smR^itvAshu mArShTuM cha DolaivehAvashiShyate .. 96.. yugmakam.h navanItashilAmaNDape.asmin.h DolAM nichikShipe . yatra rAGYA prajjvalitA chaikA sauvarNavartikA .. 97.. adyApi naiva nirvANA vartate kimiyaM puraH . bhagnasya tasya praNayadIpasya prANanALikA .. 98.. yugmakam.h virAmachihnametasyAH kathAyAH pallavo.akarot.h . duHkhabAShpeNa na draShTumanayostu parasparam.h .. 99.. shakyate kintvAtmatApamubhau jAnIta eva kim.h . tasmAt.h kiM pallavaH samyagAshLiShyati suhR^itkavim .. 100.. yugmakam.h atha tatsvarNaDolAyAH puratastatra mIlataH . dIpasya purataH svIyaM dUtakAvyaM samArpayat.h .. 101.. tachcha kAvyaM kaveH snehaduHkhAnAmakSharAtmakam.h . rUpamevAsya hR^idayameva tachChAntasundaram.h .. 102.. AndoLikAntardR^iShTvAsau pashyan.h ki~nchidiva sthitaH . ashrAvyavegaM vAtenAvyaktamAkrandanaM yathA .. 103.. apratyakSho babhUvAsau kaviH shUnye tamasyaho . kAlo.api pUrNanaishchalyaM prApevaikanimeShake .. 104.. yugmakam.h nikhilaM shabdajAtaM yat.h tadasta~NgamitaM kimu . apratyakSho.abhavat.h kAlabodho.apIti pratIyate .. 105.. sarvaM svapno.abhavat.h kinnu kiM vA svapnasya satyatA . svapna ityuchyate satyasyaiva mAyAmukhaM kimu .. 106.. asaMkhyAnAM durUhANAM samasyAnAM cha pUrtaye . kAle tapati yo dR^ishyaprapa~nchAd.h bhautikAdataH .. 107.. nishchakrAma kaviH so.ayaM sa~ncharatyadhunApi kim.h . hR^idyasUkShmadhvanIn.h kurvan.h martyachitteShu santatam.h .. 108.. yugmakam.h mamAvabodhojjvalabhUrjapatre vyAlekhitAM tena cha satyagAthAm.h . gAyAmi kAle pathi \- sotsukAn.h naH kurvantu janmAntarasauhR^idAni .. 109.. ##\medskip\hrule\medskip Original Malyalam poem by ONV Kurup Sanskrit text by NVP Unithiri Popularly known as ONV, ONV Kurup (b. 1931) is one of the major poets of Kerala. He has authored more than 25 works in Malayalam and has won many awards including Soviet Land Nehru Award, Central Sahitya Academy Award and Bharatiya Bhasha Parishad Award. He has been conferred Padmasri in 1998 . NVP Unithiri (b. 1945) is presently Professor and Head of the Department of Sanskrit, University of Calicut, Kerala. Author of more than 20 books in Malayalam and Sanskrit, he has to his credit many papers in various research journals. The text encoded by NVP Unithiri unithiri@sify.com, anandavardhanan@yahoo.com \medskip\hrule\obeylines Please send corrections to sanskrit@cheerful.com Last updated \today https://sanskritdocuments.org \end{document}