% Text title : upadesha saahasrii % File name : upadeshasaahasrii1.itx % Category : vedanta, upadesha, shankarAchArya % Location : doc\_z\_misc\_shankara % Author : Shankaracharya % Transliterated by : Sunder Hattangadi % Proofread by : Sunder Hattangadi % Latest update : August 25, 2002, July 2, 2011 % Send corrections to : sanskrit at cheerful dot c om % % This text is prepared by volunteers and is to be used for personal study % and research. The file is not to be copied or reposted for promotion of % any website or individuals or for commercial purpose without permission. % Please help to maintain respect for volunteer spirit. % \documentstyle[11pt,multicol,itrans]{article} #include=ijag.inc #endwordvowel=.h \portraitwide \parindent=100pt \let\usedvng=\Largedvng % for 1 column \pagenumbering{itrans} \def\engtitle#1{\hrule\medskip\centerline{\LARGE #1}} \def\itxtitle#1{\medskip\centerline{\LARGEdvng #1}\medskip\hrule} \def\endtitles{\medskip\obeyspaceslines} %% \begin{document} \engtitle{.. upadeshasAhasrI ..}## \itxtitle{.. upadeshasAhasrI ..}##\endtitles ## gadyabandhaH prathamo bhAgaH shiShyapratibodhavidhiprakaraNam . 1 kUTasthAdvayAtmabodhaprakaraNam . 2 parisa~NkhyAnaprakaraNam . 3 padyabandhaH dvitIyo bhAgaH upodghAtaprakaraNam 1 pratiShedhaprakaraNam 2 IshvarAtmaprakaraNam 3 tattvaj~nAnasvabhAvaprakaraNam 4 buddhyaparAdhaprakaraNam 5 visheShApohaprakaraNam 6 buddhyArUDhaprakaraNam 7 mativilApanaprakaraNam 8 sUkShmatAvyApitAprakaraNam 9 dR^ishisvarUpaparamArthadarshanaprakaraNam 10 IkShitR^itvaprakaraNam 11 prakAshaprakaraNam 12 achakShuShTvaprakaraNam 13 svapnasmR^itiprakaraNam 14 nAnyadanyatprakaraNam 15 pArthivaprakaraNam 16 samya~NmatiprakaraNam 17 tattvamasiprakaraNam 18 athAtmamanaHsa.nvAdaprakaraNam 19 \medskip\hrule\medskip gadyabandhaH prathamo bhAgaH . shiShyapratibodhavidhiprakaraNam .. 1.. atha mokShasAdhanopadeshavidhiM vyAkhyAsyAmo mumukShUNAM shraddadhAnAnAmarthinAmarthAya .. 1.. tadidaM mokShasAdhanaM j~nAnaM sAdhanasAdhyAdanityAtsarvasmAdviraktAya tyaktaputravittalokaiShaNAya pratipannaparamaha.nsapArivrAjyAya shamadamadayAdiyuktAya shAstraprasiddhashiShyaguNasampannAya shuchaye brAhmaNAya vidhivadupasannAya shiShyAya jAtikarmavR^ittavidyAbhijanaiH parIkShitAya brUyAtpunaHpunaH yAvadgrahaNaM dR^iDhIbhavati .. 2.. shrutishcha\-\-\- ##'## parIkShya lokAn ##...##tattvato brahmavidyAm ##'## iti . dR^iDhagR^ihItA hi vidyA AtmanaH shreyase santatyai cha bhavati . vidyAsantatishcha prANyanugrahAya bhavati nauriva nadIM titIrShoH . shAstraM cha\-\-\-##'## yadyapyasmA imAmadbhiH parigR^ihItAM dhanasya pUrNAM dadyAdetadeva tato bhUyaH ##'## iti . anyathA cha j~nAnaprAptyabhAvAt.h\-\-\-##'## AchAryavAn puruSho veda ##' ,## ##'##AchAryAddhaiva vidyA viditA##', '##AchAryaH plAvayitA ##',## ##'##samyagj~nAnaM plava ihochyate ##'## ityAdishrutibhyaH, ##'## upadekShyanti te j~nAnaM, ##'## ityAdismR^iteshcha .. 3.. shiShyasya j~nAnAgrahaNaM cha li~NgairbuddhvA agrahaNe hetUnadharmalaukika\-pramAda\-nityAnityavivekaviShayA\- sa~njAtadR^iDhapUrvashrutatvalokachintAvekShaNa\-jAtyAdyabhimAnAdIn tatpratipakShaiH shrutismR^itivihitaiH apanayet , akrodhAdibhirahi.nsAdibhishcha yamaiH, j~nAnAviruddhaishcha niyamaiH .. 4.. amAnitvAdiguNaM cha j~nAnopAyaM samyak grAhayet .. 5.. AchAryastUhApohagrahaNadhAraNashamadamadayAnugrahAdisampanno labdhAgamo dR^iShTAdR^iShTabhogeShvanAsaktaH tyaktasarvakarmasAdhano brahmavidbrahmaNi sthito.abhinnavR^itto daMbhadarpakuhakashAThyamAyAmAtsaryAnR^itAha~NkAramamatvAdidoShavarjitaH kevalaparAnugrahaprayojano vidyopayogArthI pUrvamupadishet.h\-\-\- ##'##sadeva somyedamagra AsIdekamevAdvitIyam##', '##yatra nAnyatpashyati ##', ## ##'##AtmaivedaM sarvam##', '##AtmA vA idameka evAgra AsIt##', '##sarvaM khalvidaM brahma ##'## ityAdyAH AtmaikyapratipAdanaparAH shrutIH .. 6.. upadishya cha grAhayedbrahmaNo lakShaNam.h---##'## ya AtmA.apahatapApmA ##', ## ##'##yatsAkShAdaparokShAdbrahma##', '##yo.ashanAyApipAse ##', ## ##'##neti neti##', '##asthUlamanaNu ##', ## ##'## sa eSha neti ##', ## ##'##adR^iShTaM draShTR^i##', ## ##'##vij~nAnamAnandam ##', ## ##'##satyaM j~nAnamanantam ##', ## adR^ishye.anAtmye ##', ## ##'##sa vA eSha mahAnaja AtmA ##', ## aprANo hyamanAH##', '##sabAhyAbhyantaro hyajaH##', ## ##'##vij~nAnaghana eva##', '##anantaramabAhyam ##', ## ##'##anyadeva tadviditAdatho aviditAt ##', ####'## AkAsho vai nAma ##'## ityAdishrutibhiH .. 7.. smR^itibhishcha---##'## na jAyate mriyate vA##', '##nAdatte kasyachitpApam##', ## ##'##yathAkAshasthito nityam ##', ## kShetraj~naM chApi mAM viddhi ##', ## ##'##na sattannAsaduchyate##', '##anAditvAnnirguNatvAt##', '##samaM sarveShu bhUteShu##', '##uttamaH puruShastvanyaH ##'## ityAdibhiH shrutyuktalakShaNAviruddhAbhiH paramAtmAsa.nsAritvapratipAdanaparAbhiH tasya sarveNAnanyatvapratipAdanaparAbhishcha .. 8.. evaM shrutismR^itibhiH gR^ihItaparamAtmalakShaNaM shiShyaM sa.nsArasAgarAduttitIrShuM pR^ichChet.h---kastvamasi somyeti .. 9.. sa yadi brUyAt.h---brAhmaNaputraH adonvayaH brahmachAryAsam.h, gR^ihastho vA, idAnImasmi paramaha.nsaparivrAT sa.nsArasAgarAt janmamR^ityumahAgrAhAt uttitIrShuriti .. 10.. AchAryo brUyAt.h---ihaiva tava somya mR^itasya sharIraM vayobhiradyate mR^idbhAvaM vApadyate, tatra kathaM sa.nsArAduddhartumichChasIti . nahi nadyAH avare kUle bhasmIbhUte nadyAH pAraM tariShyasIti .. 11.. sa yadi brUyAt.h---anyo.ahaM sharIrAt . sharIraM tu jAyate, mriyate, vayobhiradyate, shastrAgnyAdibhishcha vinAshyate, vyAdhyAdibhishcha prayujyate . tasminnahaM svakR^itadharmAdharmavashAt pakShI nIDamiva praviShTaH punaH punaH sharIravinAshe dharmAdharmavashAt sharIrAntaraM yAsyAmi, pUrvanIDavinAshe pakShIva nIDAntaram . evamevAhamanAdau sa.nsAre devamanuShyatirya~N.hnirayasthAneShu svakarmavashAdupAttamupAttaM sharIraM tyajan.h, navaM navaM cha anyadupAdadAno, janmamaraNaprabandhachakre ghaTIyantravat svakarmaNA bhrAmyamANaH krameNedaM sharIramAsAdya sa.nsArachakrabhramaNAt asmAnnirviNNo bhagavantamupasanno.asmi sa.nsArachakrabhramaNaprashamAya . tasmAnnitya evAhaM sharIrAdanyaH . sharIrANi AgachChantyapagachChanti cha vAsA.nsIva puruShasyeti .. 12.. AchAryo brUyAt.h\-\-\-sAdhvavAdIH, samyakpashyasi . kathaM mR^iShA.avAdIH brAhmaNaputro.adonvayo brahmachAryAsam.h, gR^ihastho vA, idAnImasmi paramaha.nsaparivrADiti ..13.. taM prati brUyAdAchAryaH\-\-\-sa yadi brUyAt bhagavan.h, kathamahaM mR^iShA.avAdiShamiti .. 14.. yatastvaM bhinnajAtyanvayasa.nskAraM sharIraM jAtyanvayavarjitasyAtmanaH pratyabhyaj~nAsIH brAhmaNaputro.adonvaya ityAdinA vAkyeneti .. 15.. sa yadi pR^ichChet kathaM bhinnajAtyanvayasa.nskAraM sharIraM, kathaM vA ahaM jAtyanvayasa.nskAravarjita iti .. 16.. AchAryo brUyAt.h\-\-\-shR^iNu somya yathedaM sharIraM tvatto bhinnaM bhinnajAtyanvayasa.nskAraM, tvaM cha jAtyanvayasa.nskAravarjitaH, ityuktvA taM smArayet.h\-\-\-smartumarhasi somya, paramAtmAnaM sarvAtmAnaM yathoktalakShaNaM shrAvito.asi ##'## sadeva somyedam ##'## ityAdibhiH shrutibhiH smR^itibhishcha . lakShaNaM cha tasya shrutibhiH smR^itibhishcha .. 17.. labdhaparamAtmalakShaNasmR^itaye brUyAt.h\-\-\-yo.asAvAkAshanAmA nAmarUpAbhyAmarthAntarabhUtaH asharIraH asthUlAdilakShaNaH apahatapApmAdilakShaNashcha sarvaiH sa.nsAradharmaiH anAgandhitaH ##'## yatsAkShAdaparokShAdbrahma##', ## ##'## ya AtmA sarvAntaraH##', ## ##'## adR^iShTo draShTA ashrutaH shrotA amato mantA avij~nAto vij~nAtA##', ## ##'## nityavij~nAnasvarUpaH anantaraH abAhyaH vij~nAnaghana eva##', '##paripUrNaH AkAshavat.h##', '##anantashaktiH##', ## ##'##AtmA sarvasya, ashanAyAdivarjitaH, AvirbhAvatirobhAvavarjitashcha, svAtmavilakShaNayoH nAmarUpayoH jagadbIjabhUtayoH svAtmasthayoH tattvAnyatvAbhyAmanirvachanIyayoH svaya.nvedyayoH sadbhAvamAtreNAchintyashaktitvAd vyAkartA avyAkR^itayoH .. 18.. te nAmarUpe avyAkR^ite satI vyAkriyamANe tasmAdetasmAdAtmana AkAshanAmAkR^itI sa.nvR^itte . tachchAkAshAkhyaM bhUtamanena prakAreNa paramAtmanaH sambhUtaM prasannAdiva salilAnmalamiva phenam . na salilaM na cha salilAdatyantabhinnaM phenam . salilavyatirekeNAdarshanAt . salilaM tu svachChaM anyat phenAnmalarUpAt . evaM paramAtmA nAmarUpAbhyAmanyaH phenasthAnIyAbhyAM shuddhaH prasannaH tadvilakShaNaH . te nAmarUpe avyAkR^ite satI vyAkriyamANe phenasthAnIye AkAshanAmAkR^itI sa.nvR^itte .. 19.. tato.api sthUlabhAvamApadyamAne nAmarUpe vyAkriyamANe vAyubhAvamApadyete, tato.agnibhAvaM, agnerabbhAvaM, tataH pR^ithvIbhAvaM ityeva.nkrameNa pUrvapUrvAnupraveshena pa~nchamahAbhUtAni pR^ithivyantAnyutpannAni . tataH pa~nchamahAbhUtaguNavishiShTA pR^ithvI . pR^ithvyAshcha pa~nchAtmikyo vrIhiyavAdyA oShadhayo jAyante . tAbhyo bhakShitAbhyo lohitaM cha shukraM cha strIpu.nsasharIrasaMbandhi jAyate . tadubhayamR^itukAle avidyAprayuktakAmakhajanirmathanodbhUtaM mantrasa.nskR^itaM garbhAshaye niShichyate . tatsvayonirasAnupraveshena vivardhamAnaM garbhIbhUtaM navame dashame vA mAsi sa~njAyate .. 20.. tajjAtaM labdhanAmAkR^itikaM jAtakarmAdibhiH mantrasa.nskR^itaM punaH upanayanasa.nskArayogena brahmachArisa.nj~naM bhavati . tadeva sharIraM patnIyogasa.nskArayogena gR^ihasthasa.nj~naM bhavati . tadeva vanasthasa.nskAreNa tApasasa.nj~naM bhavati . tadeva kriyAvinivR^ittinimittasa.nskAreNa parivrAT.hsa.nj~naM bhavati . ityevaM tvatto bhinnaM bhinnajAtyanvayasa.nskAraM sharIram .. 21.. manashchendriyANi cha nAmarUpAtmakAnyeva ##'## annamayaM hi somya manaH ##'## ityAdishrutibhyaH .. 22.. kathaM chAhaM bhinnajAtyanvayasa.nskAravarjita ityetachChR^iNu . yo.asau nAmarUpayorvyAkartA nAmarUpadharmavilakShaNaH sa eva nAmarUpe vyAkurvan sR^iShT.hvedaM sharIraM svayaM sa.nskAradharmavarjito nAmarUpe iha praviShTaH anyairadR^iShTaH svayaM pashyan.h, tathA.ashrutaH shruNvan.h, amato manvAno, avij~nAto vijAnan.h\-\-\-##'## sarvANi rUpANi vichitya dhIro nAmAni kR^itvA.abhivadan yadAste ##'## iti . asminnarthe shrutayaH sahasrashaH ##'##tatsR^iShTvA tadevAnuprAvishat##', '##antaH praviShTaH shAstA janAnAm##', ## ##'##sa eSha iha praviShTaH##', '##eSha ta AtmA##', '##sa etameva sImAnaM vidAryaitayA dvArA prApadyata##', '##eSha sarveShu bhUteShu gUDho.a.atmA ##', ## ##'##seyaM devataikShata hantAhamimAstisro devatAH ##'## ityAdyAH .. 23.. smR^itayo.api ##'## Atmaiva devatAH sarvAH##', '##navadvAre pure dehI ##', ## ##'##kShetraj~naM chApi mAM viddhi##', '##samaH sarveShu bhUteShu ##', ## ##'##upadraShTAnumantA cha##', '##uttamaH puruShastvanyaH ##', ## asharIraM sharIreShu ##'##ityAdyAH . tasmAt jAtyanvayasa.nskAravarjitastvamiti siddham .. 24.. sa yadi brUyAt.h\-\-\-anya evAhamaj~naH sukhI duHkhI baddhaH sa.nsArI, anyo.asau madvilakShaNaH asa.nsArI devaH . tamahaM balyupahAranamaskArAdibhiH varNAshramakarmabhishchArAdhya sa.nsArasAgarAduttitIrShurasmi . kathamahaM sa eveti .. 25.. AchAryo brUyAt.h\-\-\-naivaM somya pratipattumarhasi, pratiShiddhatvAdbhedapratipatteH . kathaM pratiShiddhA bhedapratipattirityata Aha\-\-\-##'## anyo.asAvanyo.ahamasmIti na sa veda##', ## ##'##brahma taM parAdAdyo.anyatrAtmano brahma veda##', '##mR^ityoH sa mR^ityumApnoti ya iha nAneva pashyati ##'## ityevamAdyAH .. 26.. etA eva shrutayo bhedapratipatteH sa.nsAragamanaM darshayanti .. 27.. abhedapratipatteshcha mokShaM darshayanti sahasrashaH\-\-\- ##'##sa AtmA tattvamasi ##'## iti paramAtmabhAvaM vidhAya ##'## AchAryavAn puruSho veda ##'## ityuktvA ##'## tasya tAvadeva chiram ##'## iti mokShaM darshayantyabhedavij~nAnAdeva . satyAbhisandhasya ataskarasyeva dAhAdyabhAvavat sa.nsArAbhAvaM darshayanti dR^iShTAntena, bhedadarshanAdasatyAbhisandhasya sa.nsAragamanaM darshayanti taskarasyeva dAhAdidR^iShTAntena .. 28.. ##'##ta iha vyAghro vA ##'## ityAdinA cha abhedadarshanAt ##'## sa svarAT bhavati ##'## ityuktvA tadviparItena bhedadarshanena sa.nsAragamanaM darshayanti\-\-\- ##'##atha ye.anyathA.ato viduranyarAjAnaste kShayyalokA bhavanti ##'## iti pratishAkham . tasmAt mR^iShaivaivamavAdIH\-\-\-brAhmaNaputro.adonvayaH sa.nsArI paramAtmavilakShaNa iti .. 29.. tasmAt pratiShiddhatvAdbhedadarshanasya, bhedaviShayatvAchcha karmopAdAnasya, karmasAdhanatvAchcha yaj~nopavItAdeH karmasAdhanopAdAnasya paramAtmAbhedapratipattyA pratiShedhaH kR^ito veditavyaH . karmaNAM tatsAdhanAnAM cha yaj~nopavItAdInAM paramAtmAbhedapratipattiviruddhatvAt . sa.nsAriNo hi karmANi vidhIyante tatsAdhanAni cha yaj~nopavItAdIni, na paramAtmano.abhedadarshinaH . bhedadarshanamAtreNa cha tato.anyatvam .. 30.. yadi karmANi kartavyAni, na nivartayiShitAni, karmasAdhanAsambandhinaH karmanimittajAtyAshramAdyasambandhinashcha paramAtmanashcha AtmanaivAbhedapratipattiM nAvakShyat ##'## sa AtmA tattvamasi ##'## ityevamAdibhirnishchitarUpairvAkyaiH . bhedapratipattinindAM cha nAbhyadhAsyat ##'## eSha nityo mahimA brAhmaNasya##', '##ananvAgataM puNyenAnanvAgataM pApena atra steno.astenaH ##'## ityAdinA .. 31.. karmAsambandhisvarUpatvaM karmanimittavarNAdyasambandharUpatAM cha nAbhyadhAsyat.h, karmANi cha karmasAdhanAni cha yaj~nopavItAdIni yadyaparitityAjayiShitAni . tasmAt sasAdhanaM karma parityaktavyaM mumukShuNA, paramAtmA.abhedadarshanavirodhAt.h . AtmA cha para eveti pratipattavyo yathAshrutyuktalakShaNaH .. 32.. sa yadi brUyAt.h\-\-\-bhagavan.h, dahyamAne ChidyamAne vA dehe pratyakShA vedanA, ashanAyAdinimittaM cha pratyakShaM duHkhaM mama . parashchAyamAtmA, ##'##ayamAtmA.apahatapApmA vijaro vimR^ityurvishoko vijighatso.apipAsaH sarvagandharasavarjitaH ##'## iti shrUyate sarvashrutiShu smR^itiShu cha . kathaM tadvilakShaNaH anekasa.nsAradharmasa.nyuktaH paramAtmAnamAtmatvena cha mAM sa.nsAriNaM paramAtmatvena agnimiva shItatvena pratipadyeyam.h\? sa.nsArI cha san sarvAbhyudayaniHshreyasasAdhane adhikR^itaH abhyudayaniHshreyasasAdhanAni karmANi tatsAdhanAni cha yaj~nopavItAdIni kathaM parityajeyamiti .. 33.. taM prati brUyAt.h\-\-\-yadavocho dahyamAne ChidyamAne vA dehe pratyakShA vedanopalabhyate mameti tadasat . kasmAt.h\? dahyamAne ChidyamAna iva vR^ikShe upalabdhurupalabhyamAne karmaNi sharIre dAhachChedavedanAyA upalabhyamAnatvAt dAhAdisamAnAshrayaiva vedanA . yatra hi dAhaH Chedo vA kriyate tatraiva vyapadishati dAhAdivedanAM lokaH, na vedanAM dAhAdyupalabdharIti . kathaM\? kva te vedaneti pR^iShTaH shirasi me vedanA urasi udare iti vA yatra dAhAdistatraiva vyapadishati, na tUpalabdharIti . yadupalabdhari vedanA syAt.h, vedanAnimittaM vA dAhachChedAdi, vedanAshrayatvenopadisheddAhAdyAshrayavat .. 34.. svayaM cha nopalabhyeta chakShurgatarUpavat . tasmAt dAhachChedAdisamAnAshrayatvena upalabhyamAnatvAddAhAdivat karmabhUtaiva vedanA . bhAvarUpatvAchcha sAshrayA taNDulapAkavat . vedanAsamAnAshraya eva tatsa.nskAraH . smR^itisamAnakAla evopalabhyamAnatvAt vedanAviShayaH . tannimittaviShayashcha dveSho.api sa.nskArasamAnAshraya eva . tathA choktam.h\-\-\-##'## rUpasa.nskAratulyA.a.adhI rAgadveShau bhayaM cha yat . gR^ihyate dhIshrayaM tasmAjj~nAtA shuddho.abhayaH sadA ##'## .. 35.. kimAshrayAH punA rUpAdisa.nskArAdaya iti . uchyate . yatra kAmAdayaH . kva punaste kAmAdayaH\? ##'## kAmaH sa~Nkalpo vichikitsA ##'## ityAdishruteH buddhAveva . tatraiva rUpAdisa.nskArAdayo.api##, '##kasminnu rUpANi pratiShThitAnIti hR^idaye ##'## iti shruteH . ##'## kAmA ye.asya hR^idi shritAH##', ## ##'##tIrNo hi tadA sarvAn shokAn hR^idayasya##', '##asa~Ngo hyayam.h##', ## ##'##tadvA asyaitadatichChandAH##'## ityAdishrutibhyaH . ##'## avikAryo.ayamuchyate##',## ##'##anAditvAnnirguNatvAt.h##'## ityAdibhyaH . ichChAdveShAdi cha kShetrasyaiva viShayasya dharmo nAtmana iti smR^itibhyashcha karmasthaivAshuddhiH nAtmasthA iti .. 36.. ato rUpAdisa.nskArAdyashuddhisambandhAbhAvAt na parasmAdAtmano vilakShaNastvamiti pratyakShAdivirodhAbhAvAt yuktaM para evAtmA.ahamiti pratipattum.h\-\-\-##'##tadAtmAnamevAvedahaM brahmAsmi ##', ## ##'##ekadhaivAnudraShTavyam##', '##ahamevA.adhastAt##', '##AtmaivA.adhastAt ##', ## ##'##sarvamAtmAnaM pashyet##', '##yatratvasya sarvamAtmaiva##', '##idaM sarvaM yadayamAtmA##', '##sa eSho.akalaH##', '##anantaramabAhyam ##', ## ##'##sabAhyAbhyantaro hyajaH##', '##brahmaivedam##', '##etayA dvArA prApadyata##', '##praj~nAnasya nAmadheyAni##', '##satyaM j~nAnamanantaM brahma##', '##tasmAdvA ##', ## ##'##tatsR^iShTvA tadevAnuprAvishat##', '##eko devaH sarvabhUteShu gUDhaH sarvavyApI##', '##asharIraM sharIreShu##', '##na jAyate mriyate ##', ## ##'##svapnAntaM jAgaritAntam##', '##sa ma Atmeti vidyAt##', '##yastu sarvANi bhUtAni ##', ## tadejati tannaijati##', '##venastatpashyan##', '##tadevAgniH ##', ## ##'##ahaM manurabhavaM sUryashcha##', '##antaH praviShTaH shAstA janAnAm ##', ## ##'##sadeva somya##', '##tatsatyaM sa AtmA tattvamasi ##'## ityAdishrutibhyaH .. 37.. smR^itibhyashcha\-\-\-##'## pUH prANinaH sarvaguhAshayam ##', ## ##'##Atmaiva devatAH##', '##navadvAre pure##', '##samaM sarveShu bhUteShu ##', ## ##'##vidyAvinayasampanne##', '##avibhaktaM vibhakteShu##', '##vAsudevaH sarvam ##'## ityAdibhyaH eka evAtmA paraM brahma sarvasa.nsAradharmavinirmuktastvamiti siddham ..38.. sa yadi brUyAt.h\-\-\-yadi bhagavan ##'## anantaro.abAhyaH ##' , ## ##'##sabAhyAbhyantaro hyajaH ##', ## ##'##kR^itsnaH ##'##, ##'##praj~nAnaghana eva ##'## saindhavaghanavadAtmA sarvamUrtibhedavarjitaH AkAshavadekarasaH, tarhi kimidaM dR^ishyate shrUyate vA sAdhyaM sAdhanaM vA sAdhakashcheti shrutismR^itilokaprasiddhaM vAdishatavipratipattiviShaya iti .. 39.. AchAryo brUyAt.h\-\-\-avidyAkR^itametadyadidaM dR^ishyate shrUyate vA, paramArthatastveka evAtmA avidyAdR^iShTeH anekavat AbhAsate, timiradR^iShTyA anekachandravat . ##'## yatra vA anyadiva syAt##', '##yatra hi dvaitamiva bhavati taditara itaraM pashyati ##', ## ##'##mR^ityoH sa mR^ityumApnoti##', '##atha yatrAnyatpashyati anyachChR^iNoti anyadvijAnAti tadalpaM, atha yadalpaM tanmartyamiti##', ## ##'##vAchArambhaNaM vikAro nAmadheyaM mR^ittiketyeva satyam ##', ## ##'##anyo.asAvanyo.aham ##'## iti bhedadarshananindopapatteravidyAkR^itaM dvaitaM ##'##ekamevAdvitIyam##', '##yatra tvasya##', '##tatra ko mohaH kaH shokaH ##'## ityAdyekatvavidhishrutibhyashcheti .. 40.. yadyevaM bhagavan.h, kimarthaM shrutyA sAdhyasAdhanAdibheda uchyate utpattiH pralayashcheti .. 41.. atrochyate\-\-\-avidyAvata upAttasharIrAdibhedasya iShTAniShTayoginamAtmAnaM manyamAnasya sAdhanaireveShTAniShTaprAptiparihAropAyavivekamajAnataH iShTaprAptiM chAniShTaparihAraM chechChataH shanaistadviShayamaj~nAnaM nivartayituM shAstraM na sAdhyasAdhanAdibhedaM vidhatte . aniShTarUpaH sa.nsAro hi sa iti tadbhedadR^iShTimevAvidyAM sa.nsAramUlamunmUlayati utpattiH pralayAdyekatvopapattipradarshanena .. 42.. avidyAyAmunmUlitAyAM shrutismR^itinyAyebhyaH ##'## anantaramabAhyam ##', ## ##'##sabAhyAbhyantaro hyajaH##', '##saindhavaghanavat##', '##praj~nAnaghana evaika AtmA##', '##AkAshavatparipUrNaH ##'## ityatraiva ekA praj~nApratiShThA paramArthadarshino bhavati . na sAdhyasAdhanotpattipralayAdibhedena ashuddhigandho.apyupapadyate .. 43.. tachchaitat paramArthadarshanaM pratipattumichChatA varNAshramAdyabhimAnakR^itapA~NktarUpaputravittalokaiShaNAdibhyo vyutthAnaM kartavyam . samyakpratyayavirodhAttadabhimAnasya bhedadarshanapratiShedhArthopapattishcopapadyate . nahyekasminnAtmanyasa.nsAritvabuddhau shAstranyAyotpAditAyAM tadviparItA buddhirbhavati . nahyagnau shItatvabuddhiH sharIre vA ajarAmaraNabuddhiH . tasmAdavidyAkAryatvAt sarvakarmaNAM tatsAdhanAnAM cha yaj~nopavItAdInAM paramArthadarshananiShThena tyAgaH kartavyaH .. 44.. .. OM tat sat .. ## Encoded by Sunder Hattangadi Proofread by Sunder Hattangadi and Kalyana Krrit kalyanakrrit at gmail.com \medskip\hrule\obeylines Please send corrections to sanskrit@cheerful.com Last updated \today https://sanskritdocuments.org \end{document}