व्यवहृपणोः समर्थयोः २।३।५७

व्यवहृ पण इत्येतयोः समर्थयोः समानार्थयोः कर्मणि कारके षष्ठी विभक्तिर् भवति। द्यूते क्रयविक्रयव्यवहारे च समानार्थत्वमनयोः। शतस्य व्यवहरति। सहस्रस्य व्यवहरति। शतस्य पणते। सहस्रस्य पणते। आयप्रत्ययः कस्मान् न भवति? स्तुत्यर्थस्य पनतेरायप्रत्यय इष्यते। समर्थयोः इति किम्? शलाकां व्यवहरति। विक्षिपति इत्यर्थः व्राहमणान् पणायते। स्तौति इत्यर्थः। शेषे इत्येव, शतं पणते।

व्यवह्मपणोः समर्थयोः। , २।३।५७

"शतस्य व्यवहरति" इति। शतं क्रयविक्रयेण विनियुङ्क्ते, दीव्यतीति वेत्यर्थः। "शतस्य पणते" इत्यत्रापि स एवार्थः। अनुदात्तेत्वादात्मनेपदम्,। "आयप्रत्ययः कस्मान्न भवति" इति। "गकपूधूप"३।१।२८ इत्यादिना प्राप्नोतीति भावः। "स्तुत्यर्थस्य" इत्यादि। यद्यपि "पण व्यवहारे स्तुतौ च"(धा।पा।४३९) इति स्तुतिव्यवहारयोः पणिः पठ()ते; तथापि स्तुत्यर्थस्यैव पणतेरायप्रत्यय इष्यते, न व्यवहारार्थस्य। तत्र वृत्तिकारः स्वयमेव युकिं()त वक्ष्यति। स्तुत्यर्थ्येन पणिना साहचर्यात् तदर्थ एव पणिरायमुत्पादयति,न व्यवहारार्थ इति। "शलाकां व्यवहरति" इति। परिगणयतीत्यर्थः। अत्र व्यवहारार्थे वत्र्तत इत्यसमानार्थत्वम्। "ब्राआहृणान् पणयति" इति। स्तौतीत्यर्थः। पणयीत्यस्यार्थे व्यवहरतेर्वृत्तिर्नास्तीत्यसमानार्थता।ओ।

व्यवह्मपणोः समर्थयोः ६१०, २।३।५७

समर्थयोः किमिति। व्यवहारार्थकयोरिति किमर्थमित्यर्थः। शलाकाव्यवहार इति। प्रत्युदाहरणे व्यवहरतेर्न व्यवहारार्थकत्वमित्याह--गणनेत्यर्थ इति। वस्तुतःकर्मीभूतशलाकासंबन्धिगणनेति फलितम्। अत्र षष्ठ्याः पुनर्विध्यभावादस्त्येव समास इति भावः। ब्राआहृणपणनमिति। पणतेः प्रत्युदाहरणम्। अत्र पणिर्न व्यवाहारार्थ इत्याह--स्तुतिरित्यर्थ इति। वस्तुतःकर्मीभूतब्राआहृणसम्बन्धिनी स्तुतिरित्यर्थः। अत्रापि अस्त्येव समास इति भावः।

व्यवह्मपणोः समर्थयोः ५४६, २।३।५७

पणनमिति। "स्तुतावेव" इति वक्ष्यमाणत्वादायस्याऽभावः। ब्राआहृणपणनमिति। "आयादय आद्र्धधातुके वा" इत्यायस्य विकल्पः।