अधिकृत्य कृते ग्रन्थे ४।३।८७

तदित्येव। अधिकृत्य एतदपेक्ष्य द्वितीया। अधिकृत्य प्रस्तुत्य, आगूर्य इत्यर्थः। तदिति द्वितीयासमर्थादधिकृत्य कृते इत्येतस्मिन्नर्थे यथाविहितं प्रत्ययो भवति यत् तत् कृतं ग्रन्थश्चेत् स भवति। सुभद्रामधित्य कृतो ग्रन्थः सौभद्रः। गैरिमित्रः। यायातः। ग्रन्थे इति किम्? सुभ्द्राम् अधिकृत्य कृतः प्रासादः। लुबाख्यायिकार्थस्य प्रत्ययस्य बहुलम्। वासवदत्ताम् अधिकृत्य कृता आख्यायिका वासवदत्ता। सुमनोत्तरा। उर्वशी। न च भवति। भिमरथी।

अधिकृत्य कृते ग्रन्थे ११०९, ४।३।८७

शारीरकमधिकृत्य कृतो ग्रन्थः शारीरकीयः॥

अधिकृत्य कृते ग्रन्थे। , ४।३।८७

ननु "कृते" इति कर्मणि निष्ठा, ततश्च तयाऽभिहितत्वात् कर्मणो द्वितीया न प्राप्नोति? इत्याह-- "अधिकृत्येत्येतपेक्षया द्वितीया" इति। ल्यबन्तेन या क्रियाऽभिधीयते तदपेक्षया द्वितीया, न च तस्या यत्कर्म तत्केनचिदभिहितम्। निष्ठया हि ग्रन्थात्मकमेव कर्माभिहितम्, न तु ल्यबन्तक्रियाया यत्कर्म सुभद्रादिकं तदपि। गिरिमित्त्रमधिकृत्य कृतो "गैरिमित्त्रः"। ययातिमधिकृत्य "यायातः"। "लुप्" इत्यादि। आख्यायिकायै इति तादर्थ्ये चतुर्थी। आख्यायिकार्थमाख्यायिकामभिधातुं प्रत्ययस्य लुग्भवतीत्यर्थः॥

अधिकृत्य कृते ग्रन्थे १४४६, ४।३।८७

अधिकृत्य। तदित्येवेति। "अदिकृत्य कृतो ग्रन्थः" इत्यर्थे द्वितीयान्तात्प्रत्ययाः स्युरित्यर्थः। शारीरकमिति। शरीरस्यायं शारीरः=जीवात्मा, तमित्यर्थः। तस्येदमित्यणन्तात्स्वार्थे कः। शारीरकीय इति। वृद्धत्वाच्छः।

अधिकृत्य कृते ग्रन्थे ११३३, ४।३।८७

तदित्येवेति। "अधिकृत्ये"त्यतदपेक्षयाऽत्र[अपि]द्वितीया। शारीरकीयैति। कुत्सितं शरीरं शरीरकं, तत्सम्बन्धी शरीरको जीवात्मा, तमधिकृत्य=प्रस्तुत्य कृतो ग्रन्थः शारीरकीयः=चतुर्लक्षणीसूत्रसंदर्भः। "वृद्धाच्छः"। अत्र वार्तिकं "लुबाख्ययिकाभ्यो बहुल"मिति तादथ्र्य एषा चतुर्थी। "अख्यायिका"नाम गद्यरूपो ग्रन्थविशेषः। अतएवाख्यानाऽ‌ऽख्यायिकयोस्तत्र तत्र भेदेनोपादानम्। आख्यायिकाभिधानाय यः प्रत्यय उत्पन्नस्तस्य बहुलं लुगित्यर्थः। वासवदत्तामधिकृत्य कृता आख्यायिका---वासवदत्ता। सुमनोत्तरा। क्वचिन्न---भैमरथी। अभेदोपचारेण गतार्थत्वान्नेदं वार्तिकमावश्यकमिति मूले नोक्तम्।