दिशो ऽमद्राणाम् ७।३।१३

दिग्वाचिनः उत्तरस्य जनपदवाचिनो मद्रवर्जितस्य अचामादेरचः वृद्धिर् भवति तद्धिते ञिति, णिति, किति च परतः। पूर्वपाञ्चालकः। अपरपाञ्चालकः। दक्षिणपाञ्चालकः। पूर्ववत् तदन्तविधिः प्रत्ययश्च। दिशः इति किम्? पूर्वः पञ्चालानाम् पूर्वपञ्चालः, तत्र भवः पौर्वपञ्चालकः। आपरपञ्चालकः। अमद्राणाम् इति किम्? पौर्वमद्रः। आपरमद्रः। मद्रेभ्यो ऽञ् ४।२।१०७ इति अञ्प्रत्ययः।

दिशोऽमद्राणाम्?। , ७।३।१३

"पूर्वपाञ्चालकः" इति। पूर्वेषु पाञ्चालेषु भवति इति तद्धितार्थे समासः, ततो वृञ्()। दिश इति किम्()? पूर्वं पाञ्चालानां पूर्वापाञ्चालः। पूर्वापरादि २।२।१ सूत्रेणैकादेशिसमासः, तत्र भवः पौर्वपाञ्चालः। दिशि यो वत्र्तते स इह दिक्शब्दोऽभिप्रेतः। न चायं पूर्वशब्दो दिशि वत्र्तते, किं तर्हि? अवयवे। तेन पूर्वपदवृद्धिरेव भवति। योगविभाग उत्तरार्थः। प्राचां ग्रामनगराणां दिश एवोत्तरपदस्य यथा स्यात्(), सुसर्वार्धान्मा भूदिति॥

ब्राउव ईट् २८३, ७।३।१३

ब्राउव ईट्। "नाभ्यस्तस्ये"त्यतः पितीति, "उतो वृद्धि"रित्यतो हलीति चानुवर्तते। तदाह--ब्राउवः परस्येत्यादिना। ननु आत्थेत्यत्र आहादेशस्य स्थानवत्त्वेन ब्राऊत्वात्ततः परस्य थस्य ईडागमः स्यादित्यत आह-- आत्तेत्यत्रेति। स्थानिवद्भावात्प्राप्तोऽयमीडागमो न भवतीत्यन्वयः। कुत इत्यत आह-- झलीति थत्वविधानादिति। "आहस्थः" इति झलि परत आहादेशस्य थत्वं विधीयते। इटि तु सति झलादित्वाऽभावात्तन्निर्विषयं स्यात्। अत आत्थेत्यत्र ईण्नेति विज्ञायत इत्यर्थः। ब्राउवन्तीति। ब्रावीषि ब्राऊथः ब्राऊथ। ब्रावीमि ब्राऊवः ब्राऊमः। लट आत्मनेपदे आह-- ब्राऊते इति। ब्राउवः पञ्चाना"मित्यत्र परस्मैपदानामित्यनुवृत्तेराहादेशो न। ब्राउवाते ब्राउवते। ब्राऊषे ब्राऊवाथ ब्राऊध्वे। ब्राउवे ब्राऊवहे ब्राऊमहे।

दिशोऽमद्राणाम् १३७९, ७।३।१३

दिशोऽमद्राणाम्। "अमद्राणा"मिति च्छेदः। दिग्वाचकादिति। "परस्ये"ति शेषः। जनपदवाचिन इति। मद्रवाचिभिन्नस्येत्यपि बोध्यम्। वृद्धिरिति। "आदे"रिति शेषः। पौर्वपञ्चाल इति। अत्र पूर्वशब्दः कालवाचीति भावः। पौर्वमद्र इति। "मद्रेभ्योऽञि"त्यञ्। ननु "सुसर्वार्धदिशो जनपदस्याऽमद्राणा"मित्येकसूत्रमेवास्त्वित्यत आह--योगविभाग उत्तरार्थ इति। "प्राचां ग्रामनगराणा"मित्युत्तरसूत्रे दिश एव संबन्धो यथा स्यादित्येवमर्थमित्यर्थः। एकसूत्रत्वे तु सुसर्वादिभ्यः परस्यापि मद्रशब्दस्य पर्युदासः प्रसज्येतेति इहार्थोऽपीत्येके।

ब्राउव ईट् २४७, ७।३।१३

ब्राउव ईट्। हलादेः किम्?। ब्रावाणि। पितः किम्?। ब्राऊतः। झलीति थत्वविधानादिति। ईडागमे कृते झलादित्वाभावादिति भावः। इण् गतौ।

दिशोऽमद्राणाम् १०८४, ७।३।१३

दिशो। पौर्वमद्रैति। "मद्रेभ्योऽ"ञित्यञ्। पूर्वाह्णक इथि। "विभाषा पूर्वाह्णापराह्णाभ्या"मित्यस्यापवादः।