Kumbhaghonam Edition in Gujarati Script
2. સભાપર્વ
સભાપર્વ - અધ્યાય 001
॥ શ્રીઃ ॥
2.1. અધ્યાયઃ 001
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
મયસ્યાર્જુનમ્પ્રતિ પ્રત્યુપકારપ્રાર્થના॥ 1॥ કૃષ્ણે ઉપકૃતે અહમુપકૃત મયમ્પ્રતિ અર્જુનસ્યોક્તિઃ॥ 2॥ કૃષ્ણાજ્ઞય મયેન સભાનિર્માણારમ્ભઃ॥ 3॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
2-1-0 (11255)
॥ શ્રીવેદવ્યાસાય નમઃ॥ 2-1-0x (1373)
`નારાયણં નમસ્કૃત્ય નરં ચૈવ નરોત્તમમ્।
દેવીં સરસ્વતીં ચૈવ (વ્યાસં)તતો જયમુદીરયેત્॥ 2-1-1 (11256)
જનમેજય ઉવાચ। 2-1-2x (1374)
અર્જુનો જયતાં શ્રેષ્ઠો મોચયિત્વા મયં તદા।
કિં ચકાર મહાતેજાસ્તન્મે બ્રૂહિ દ્વિજોત્તમ ॥ 2-1-2 (11257)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ। 2-1-3x (1375)
શૃણુ રાજન્નવહિતશ્ચરિતં પૂર્વકસ્ય તે।
મોક્ષયિત્વા મયં તત્ર પાર્થઃ શસ્ત્રભૃતાં વરઃ॥ 2-1-3 (11258)
ગાણ્ડિવં કાર્મુકશ્રેષ્ઠં તૂણી ચાક્ષયસાયકૌ।
દિવ્યાન્યસ્ત્રાણિ રાજેન્દ્ર દુર્લભાનિ નૃપૈર્ભુવિ॥ 2-1-4 (11259)
રથધ્વજપતાકાશ્ચ શ્વેતાશ્વાંશ્ચ સ વીર્યવાન્।
એતાનિ પાવકાત્પ્રાપ્ય મુદા પરમયા યુતઃ।
તસ્થૌ પાર્થો મહાવીર્યસ્તદા સહ મયેન સઃ'॥ 2-1-5 (11260)
તતોઽબ્રવીન્મયઃ પાર્થં વાસુદેવસ્ય સન્નિધૌ।
`પાણ્ડવેન પરિત્રાતસ્તત્કૃતં પ્રત્યનુસ્મરન્'॥ 2-1-6 (11261)
પ્રાઞ્જલિઃ શ્લક્ષ્ણયા વાચા પૂજયિત્વા પુનઃ પુનઃ। 2-1-7 (11262)
મય ઉવાચ।
અસ્માચ્ચ કૃષ્ણાત્સઙ્ક્રુદ્ધાત્પાવકાચ્ચ દિધક્ષતઃ॥ 2-1-7x (1376)
ત્વયા ત્રાતોઽસ્મિ કૌન્તેય બ્રૂહિ કિં કરવાણિ તે।
`અહં હિ વિશ્વકર્મા વૈ અસુરાણાં પરન્તપ॥ 2-1-8 (11263)
તસ્માત્તે વિસ્મયં કિઞ્ચિત્કુર્યામન્યૈઃ સુદુષ્કરમ્॥ 2-1-9 (11264)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ। 2-1-10x (1377)
એવમુક્તો મહાવીર્યઃ પાર્થો માયાવિદં મયમ્।
ધ્યાત્વા મુહૂર્તં કૌન્તેયઃ પ્રહસન્વાક્યમબ્રવીત્'॥ 2-1-10 (11265)
કૃતમેવ ત્વયા સર્વં સ્વસ્તિ ગચ્છ મહાઽસુર।
પ્રીતિમાન્ભવ મે નિત્યં પ્રીતિમન્તો વયં ચ તે॥ 2-1-11 (11266)
પ્રોપકારાદર્થં હિ નાદાસ્યામીતિ મે વ્રતમ્'। 2-1-12 (11267)
ઉવાચ।
યુક્તમેતત્ત્વયિ વિભો યદાત્થ પુરુષર્ષભ॥ 2-1-12x (1378)
પ્રીતિપૂર્વમહં કિઞ્ચિત્કર્તુમિચ્છામિ તેઽર્જુન।
અહં હિ વિશ્વકર્મા વૈ દાનવાનાં મહાકવિઃ॥ 2-1-13 (11268)
`સોઽહં વૈ ત્વત્કૃતે કિઞ્ચિત્કર્તુમિચ્છામિ પાણ્ડવ।
`દાનવાનાં પુરા પાર્થ પ્રાસાદા હિ મયા કૃતાઃ॥ 2-1-14 (11269)
રમ્યાણિ સુખગર્ભાણિ ભોગાઢ્યાનિ સહસ્રશઃ।
ઉદ્યાનાનિ ચ રમ્યાણિ સરાંસિ વિવિધાનિ ચ॥ 2-1-15 (11270)
વિચિત્રાણિ ચ વસ્ત્રાણિ કામગાનિ રથાનિ ચ।
નગરાણિ વિશાલાનિ સાટ્ટપ્રાકારવન્તિ ચ॥ 2-1-16 (11271)
વાહનાનિ ચ મુખ્યાનિ વિચિત્રાણિ સહસ્રશઃ।
બિલાનિ રમણીયાનિ સુખયુક્તાનિ વૈ ભૃશમ્।
એતે કૃતા મયા તસ્માદિચ્છામિ ફલ્ગુન'॥ 2-1-17 (11272)
અર્જુન ઉવાચ। 2-1-18x (1379)
પ્રાણકૃચ્છ્રાદ્વિનિર્મુક્તમાત્માનં મન્યસે મયા।
એવં ગતે ન શક્ષ્યામિ કિઞ્ચિત્કારયિતું ત્વયા॥ 2-1-18 (11273)
ન ચાપિ તવ સઙ્કલ્પં મોઘમિચ્છામિ દાનવ।
કૃષ્ણસ્ય ક્રિયતાં કિઞ્ચિત્તથા પ્રતિકૃતં મયિ॥ 2-1-19 (11274)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ। 2-1-20x (1380)
ચોદિતો વાસુદેવસ્તુ મયં પ્રતિ નરર્ષભ।
મુહૂર્તમિવ સન્દધ્યૌ કિમયં ચોદ્યતામિતિ॥ 2-1-20 (11275)
તતો વિચિન્ત્ય મનસા લોકનાથઃ પ્રજાપિતઃ।
ચોદયામાસ તં કૃષ્ણઃ સભા વૈ ક્રિયતામિતિ॥ 2-1-21 (11276)
યદિ ત્વં કર્તુકામોઽસિ પ્રિયં શિલ્પવતાં વર।
ધર્મરાજસ્ય દયિતાં યાદૃશીમિહ મન્યસે॥ 2-1-22 (11277)
યાં ક્રિયાં નાનુકુર્યુસ્તે માનવાઃ પ્રેક્ષ્ય વિષ્ઠિતાઃ।
મનુષ્યલોકે સકલે તાદૃશીં કુરુ વૈ સભામ્॥ 2-1-23 (11278)
યત્ર દ્વિવ્યાનભિપ્રાયાન્પશ્યેમ વિહિતાંસ્ત્વયા।
આસુરાન્માનુપાંશ્ચૈવ તાદૃશીં કુરુ વૈ સભામ્॥ 2-1-24 (11279)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ। 2-1-25x (1381)
પ્રતિગૃહ્ય તુ તદ્વાક્યં સમ્પ્રહૃષ્ટો મયસ્તદા।
વિમાનપ્રતિમાં ચક્રે પાણ્ડવસ્ય શુભાં સભામ્॥ 2-1-25 (11280)
તતઃ કૃષ્ણશ્ચ પાર્થશ્ચ ધર્મરાજે યુધિષ્ઠિરે।
સર્વમેતત્સમાવેદ્ય દર્શયામાસતુર્મયમ્॥ 2-1-26 (11281)
તસ્મૈ યુધિષ્ઠિરઃ પૂજાં યથાર્હમકરોત્તદા।
સ તુ તાં પ્રતિજગ્રાહ મયઃ સત્કૃત્ય ભારત॥ 2-1-27 (11282)
સ પૂર્વદેવચરિતં તદા તત્ર વિશામ્પતે।
કથયામાસ દૈતેયઃ પાણ્ડુપુત્રેષુ ભારત॥ 2-1-28 (11283)
સ કાલં કઞ્ચિદાશ્વસ્ય વિશ્વકર્મા વિચિન્ત્ય તુ।
સભાં પ્રચકમે કર્તું પાણ્ડવાનાં મહાત્મનામ્॥ 2-1-29 (11284)
અભિપ્રાયેણ પાર્થાનાં કૃષ્ણસ્ય ચ મહાત્મનઃ।
પુણ્યેઽહનિ મહાતેજાઃ કૃતકૌતુકમઙ્ગલઃ॥ 2-1-30 (11285)
તર્પયિત્વા દ્વિજશ્રેષ્ઠાન્પાયસેન સહસ્રશઃ।
ધનં બહુવિધં દત્ત્વા તેભ્ય એવ ચ વીર્યવાન્॥ 2-1-31 (11286)
સર્વર્તુગુણસમ્પન્નાં દિવ્યરૂપાં મનોરમામ્।
દશકિષ્કુસહસ્રાં તાં માપયામાસ સર્વતઃ॥ ॥ 2-1-31 (11287)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે સભાપર્વણિ મન્ત્રપર્વણિ પ્રથમોઽધ્યાયઃ॥ 1॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-1-1 સભાo 2-1-28 પૂર્વદેવો વૃષપર્વા દાનવસ્તસ્ય ચરિતં બિન્દુસરસિ યજ્ઞકરણાદિ ॥સભાપર્વ - અધ્યાય 002
॥ શ્રીઃ ॥
2.2. અધ્યાયઃ 002
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
દ્વારકાં ગચ્છતઃ શ્રીકૃષ્ણસ્ય યુધિષ્ઠરાદિભિઃ સારત્યાદિકરણમ્॥ 1॥ અર્ધયોજનપર્યન્તં ગતાનાં કૃષ્ણપાણ્ડવાનાં પરસ્પરાનુજ્ઞયા સ્વસ્વપુરગમનમ્॥2॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
વૈશમ્પાયન ઉવાચ।
ઉષિત્વા ખાણ્ડવપ્રસ્થે સુખવાસં જનાર્દનઃ।
પાર્થૈઃ પ્રીતિસમાયુક્તૈઃ પૂજનાર્હોઽભિપૂજિતઃ॥ 2-2-1 (11288)
ગમનાય મતિં ચક્રે પિતુર્દર્શનલાલસઃ।
ધર્મરાજમથામન્ત્ર્ય પૃથાં ચ પૃથુલોચનઃ॥ 2-2-2 (11289)
વવન્દે ચરણૌ મૂર્ધ્ના જગદ્વન્દ્યઃ પિતૃષ્વસુઃ।
સ તયા મૂર્ધ્ન્યુપાઘ્રાતઃ પરિષ્વક્તશ્ચ કેશવઃ॥ 2-2-3 (11290)
દદર્શાનન્તરં કૃષ્ણો ભગિનીં સ્વાં મહાયશાઃ।
તામુપેત્ય હૃષીકેશઃ પ્રીત્યા બાષ્પસમન્વિતઃ॥ 2-2-4 (11291)
અર્થ્યં તથ્યં હિતં વાક્યં લઘુ યુક્તમનુત્તરમ્।
ઉવાચ ભગવાન્ભદ્રાં સુભદ્રાં ભદ્રભાષિણીમ્॥ 2-2-5 (11292)
તયા સ્વજનગામીનિ શ્રાવિતો વચનાનિ સઃ।
સમ્પૂજિતશ્ચાપ્યસકૃચ્છિરસા ચાભિવાદિતઃ॥ 2-2-6 (11293)
તામનુજ્ઞાય વાર્ષ્ણેયઃ પ્રતિનન્દ્ય ચ ભામિનીમ્।
દદર્શાનન્તરં કૃષ્ણાં ધૌમ્યં ચાપિ જનાર્દનઃ॥ 2-2-7 (11294)
વવન્દે ચ યથાન્યાયં ધૌમ્યં પુરુષસત્તમઃ।
દ્રૌપદીં સાન્ત્વયિત્વા ચ સુભદ્રાં પરિદાય ચ॥ 2-2-8 (11295)
ભ્રાતૃનભ્યગમદ્વિદ્વાન્પાર્થેન સહિતો બલી।
ભ્રાતૃભિઃ પઞ્ચભિઃ કૃષ્ણો વૃતઃ શક્ર ઇવામરૈઃ॥ 2-2-9 (11296)
યાત્રાકાલસ્ય યોગ્યાનિ કર્માણિ ગરુડધ્વજઃ।
કર્તુકામઃ શુચિર્ભૂત્વા સ્નાતવાન્સમલઙ્કૃતઃ॥ 2-2-10 (11297)
અર્ચયામાસ દેવાંશ્ચ દ્વિજાંશ્ચ યદુપુઙ્ગવઃ।
માલ્યજાપ્યનમસ્કારૈર્ગન્ધૈરુચ્ચાવચૈરપિ॥ 2-2-11 (11298)
સ કૃત્વા સર્વકાર્યાણિ પ્રતસ્થે તસ્થુપાં વરઃ।
ઉપેત્ય સ યદુશ્રેષ્ઠો બાહ્યકક્ષાદ્વિનિર્ગતઃ॥ 2-2-12 (11299)
સ્વસ્તિ વાચ્યાર્હતો વિપ્રાન્દધિપાત્રફલાક્ષતૈઃ।
વસુ પ્રદાય ચ તતઃ પ્રદક્ષિણમથાકરોત્॥ 2-2-13 (11300)
કાઞ્ચનં રથમાસ્થાય તાર્ક્ષ્યકેતનમાશુગમ્।
ગદાચક્રાસિશાર્ઙ્ગાદ્યૈરાયુધૈરાવૃતં શુભમ્॥ 2-2-14 (11301)
સુતિથાવથ નક્ષત્રે મુહૂર્તે ચ ગુણાન્વિતે।
પ્રયયૌ પુણ્ડરીકાક્ષઃ શૈબ્યસુગ્રીવવાહનઃ॥ 2-2-15 (11302)
અન્વારુરોહ ચાપ્યેનં પ્રેમ્ણા રાજા યુધિષ્ઠિરઃ।
અપાસ્ય ચાસ્ય યન્તારં દારુકં યન્તૃસત્તમમ્॥ 2-2-16 (11303)
અભીષૂન્સમ્પ્રજગ્રાહ સ્વયં કુરુપતિસ્તદા।
ઉપારુહ્યાર્જુનશ્ચાઽપિ ચામરવ્યજનં સિતમ્॥ 2-2-17 (11304)
રુક્મદણ્ડં બૃહદ્બાહુર્વિદુધાવ પ્રદક્ષિણમ્।
તથૈવ ભીમસેનોઽપિ રથમારુહ્ય વીર્યવાન્॥ 2-2-18 (11305)
`છત્રં શતશલાકં ચ દિવ્યમાલ્યોપશોભિતમ્।
વૈડૂર્યમણિદણ્ડં ચ ચામીકરવિભૂષિતમ્। 2-2-19 (11306)
દધાર તરસા ભીમઃ મુચ્છત્રં શાર્ઙ્ગધન્વને।
ભીમસેનાર્જુનૌ ચાપિ યમાવરિનિષૂદનૌ'॥ 2-2-20 (11307)
પૃષ્ઠતોઽનુયયુઃ કૃષ્ણમૃત્વિક્પૌરજનૈર્વૃતા।
સ તથા ભ્રાતૃભિઃ સર્વૈઃ કેશવઃ પરવીરહા॥ 2-2-21 (11308)
અન્વીયમાનઃ શુશુભે શિષ્યૈરિવ ગુરુઃ પ્રિયૈઃ।
`અભિમન્યું ચ સૌભદ્રં વૃદ્ધૈઃ પરિવૃતસ્તથા॥ 2-2-22 (11309)
રથમારોપ્ય નિર્યાતો ધૌમ્યો બ્રાહ્મણપુઙ્ગવઃ।
ઇન્દ્રપ્રસ્થમતિક્રમ્ય ક્રોશમાત્રં મહાદ્યુતિઃ'।
પાર્થમામન્ત્ર્ય ગોવિન્દઃ પરિષ્વજ્ય સુપીડિતમ્ ॥ 2-2-23 (11310)
યુધિષ્ઠરં પૂજયિત્વા ભીમસેનં યમૌ તથા।
પરિષ્વક્તો ભૃશં તૈસ્તુ યમાભ્યામભિવાદિતઃ॥ 2-2-24 (11311)
યોજનાર્ધમથો ગત્વા કૃષ્ણઃ પરપુરઞ્જયઃ।
યુધિષ્ઠિરં સમામન્ત્ર્ય નિવર્તસ્વેતિ ભારત॥ 2-2-25 (11312)
તતોઽભિવાદ્ય ગોવિન્દઃ પાદૌ જગ્રાહ ધર્મવિત્।
ઉત્થાપ્ય ધર્મરાજસ્તુ મૂર્ધ્ન્યુપાઘ્રાય કેશવમ્॥ 2-2-26 (11313)
પાણ્ડવો યાદવશ્રેષ્ઠં કૃષ્ણં કમલલોચનમ્।
ગમ્યતામિત્યનુજ્ઞાપ્ય ધર્મરાજો યુધિષ્ઠિરઃ॥ 2-2-27 (11314)
તતસ્તૈઃ સંવિદં કૃત્વા યથાવન્મધુસૂદનઃ।
નિવર્ત્ય ચ તથા કૃચ્છ્રાત્પાણ્ડવાન્સપદાનુગાન્॥ 2-2-28 (11315)
સ્વાં પુરીં પ્રયયૌ હૃષ્ટો યથા શક્રોઽમરાવતીમ્॥
લોચનૈરનુજગ્મુસ્તે તમાદૃષ્ટિપથાત્તદા॥ 2-2-29 (11316)
મનોભિરનુજગ્મુસ્તે કૃષ્ણં પ્રીતિસમન્વયાત્।
અતૃપ્તમનસામેવ તેષાં કેશવદર્શને॥ 2-2-30 (11317)
ક્ષિપ્રમન્તર્દધે શૌરિશ્ચક્ષુષાં પ્રિયદર્શનઃ।
અકામા એવ પાર્થાસ્તે ગોવિન્દગમાનસાઃ॥ 2-2-31 (11318)
નિવૃત્યોપયયુસ્તૂર્ણં સ્વં પુરં પુરુષર્ષભાઃ।
સ્યન્દનેનાથ કૃષ્ણોઽપિ ત્વરિતં દ્વારકામગાત્॥ 2-2-32 (11319)
સાત્વતેન ચ વીરેણ પૃષ્ઠતો યાયિના તદા।
દારુકેણ ચ સૂતેન સહિતો દેવકીસુતઃ।
સ ગતો દ્વારકાં વિષ્ણુર્ગરુત્માનિવ વેગવાન્॥ 2-2-33 (11320)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ। 2-2-34x (1382)
નિવૃત્ય ધર્મરાજસ્તુ સહ ભ્રાતૃભિરચ્યુતઃ।
સુહૃત્પરિવૃતો રાજા પ્રવિવેશ પુરોત્તમમ્॥ 2-2-34 (11321)
વિસૃજ્ય સુહૃદઃ સર્વાન્ભ્રાતૄન્પુત્રાંશ્ચ ધર્મરાટ્।
મુમોદ પુરુષવ્યાઘ્રો દ્રૌપદ્યા સહિતો નૃપ॥ 2-2-35 (11322)
કેશવોપિ મુદા યુક્તઃ પ્રવિવેશ પુરોત્તમમ્।
પૂજ્યમાનો યદુશ્રેષ્ઠૈરુગ્રસેનમુખૈસ્તથા॥ 2-2-36 (11323)
આહુકં પિતરં વૃદ્ધં માતરં ચ યશસ્વિનીમ્।
અભિવાદ્ય બલં ચૈવ સ્થિતઃ કમલલોચનઃ॥ 2-2-37 (11324)
પ્રદ્યુમ્નસામ્બનિશઠાંશ્ચરુદેષ્ણં ગદં તથા।
અનિરુદ્ધં ચ ભાનું ચ પરિષ્વજ્ય જનાર્દનઃ॥ 2-2-38 (11325)
સ વૃદ્ધૈરભ્યનુજ્ઞાતો રુક્મિણ્યા ભવનં યયૌ।
`સ તત્ર ભવને દિવ્યે પ્રમુમોદ સુખી સુખમ્॥ 2-2-39 (11326)
એતસ્મિન્નન્તરે રાજન્મયો દૈત્યાધિપસ્તદા।
વિધિવત્કલ્પયામાસ સભાં ધર્મસુતાય વૈ॥ ॥ 2-2-40 (11327)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે સભાપર્વણિ મન્ત્રપર્વણિ દ્વિતીયોઽધ્યાયઃ॥ 2॥
સભાપર્વ - અધ્યાય 003
॥ શ્રીઃ ॥
2.3. અધ્યાયઃ 003
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
સભાનિર્માણસામગ્ર્યાનયનાય બિન્દુસરઃ પ્રતિ મયસ્ય ગમનમ્॥1॥ ગદાશઙ્ખાભ્યાં સહ સામગ્રીં ગૃહીત્વા મયસ્ય ખાણ્ડવપ્રસ્થાગમનમ્॥ 2॥ ભીમાર્જુનયોઃ ગદાશઙ્ખદાનં સભાનિર્માણં ચ॥ 3॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
વૈશમ્પાયન ઉવાચ।
અથાબ્રવીન્મયઃ પાર્થમર્યુનં જયતાં વરમ્।
આપૃચ્છે ત્વાં ગમિષ્યામિ પુનરેષ્યામિ ચાપ્યહમ્॥ 2-3-1 (11328)
`વિશ્રુતાં ત્રિષુ લોકેષુ પાર્થ દિવ્યાં સભાં તવ।
પ્રાણિનાં વિસ્મયકરીં તવ પ્રિયવિવર્ધિનીમ્।
પાણ્ડવાનાં ચ સર્વેષાં કરિષ્યામિ ધનઞ્જય'॥ 2-3-2 (11329)
ઉત્તરેણ તુ કૈલાસં મૈનાકં પર્વતં પ્રતિ।
યિયક્ષમાણેષુ પુરા દાનવેષુ મયા કૃતમ્॥ 2-3-3 (11330)
ચિત્રં મણિમયં ભાણ્ડં રમ્યં બિન્દુસારઃ પ્રતિ।
સભાયાં સત્યસન્ધસ્ય યદાસીદ્વૃષપર્વણઃ॥ 2-3-4 (11331)
આગમિષ્યામિ તદ્ગૃહ્ય યદિ તિષ્ઠતિ ભારત।
તતઃ સભાં કરિષ્યામિ પાણ્ડવસ્ય યશસ્વિનીમ્॥ 2-3-5 (11332)
મનઃ પ્રહ્લાદિનીં ચિત્રાં સર્વરત્નવિભૂષિતામ્।
અસ્તિ બિન્દુસારસ્યુગ્રા ગદા ચ કુરુનન્દન॥ 2-3-6 (11333)
નિહિતા યૌવનાશ્વેન રાજ્ઞા હત્વા રણે રિપૂન્।
સુવર્ણબિન્દુભિશ્ચિત્રા ગુર્વી ભારસહા દૃઢા॥ 2-3-7 (11334)
સા વૈ શતસહસ્રસ્ય સમ્મિતા શત્રુઘાતિની।
અનુરૂપા ચ ભીમસ્ય ગાણ્ડીવં ભવતો યથા॥ 2-3-8 (11335)
વારુણશ્ચ મહાશઙ્ખો દેવદત્તઃ સુઘોષવાન્।
સર્વમેતત્પ્રદાસ્યામિ ભવતે નાત્ર સંશયઃ॥ 2-3-9 (11336)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ। 2-3-10x (1383)
ઇત્યુક્ત્વા સોઽસુરઃ પાર્થં પ્રાગુદીચીં દિશં ગતઃ।
અથોત્તરેણ કૈલાસાન્મૈનાકં પર્વતં પ્રતિ॥ 2-3-10 (11337)
હિરણ્યશૃઙ્ગઃ સુમહાન્મહામણિમયો ગિરિઃ।
રમ્યં બિન્દુસરો નામ યત્ર રાજા ભગીરથઃ॥ 2-3-11 (11338)
દ્રુષ્ટું ભાગીરથીં ગઙ્ગામુવાસ બહુલાઃ સમાઃ।
યત્રેષ્ટં સર્વભૂતાનામીશ્વરેણ મહાત્મના॥ 2-3-12 (11339)
આહૃતાઃ ક્રતવો મુખ્યાઃ શતં ભરતસત્તમ।
યત્ર યૂપા મણિમયાશ્ચૈત્યાશ્ચાપિ હિરણ્મયાઃ॥ 2-3-13 (11340)
શોભાર્થં વિહિતાસ્તત્ર ન તુ દૃષ્ટાન્તતઃ કૃતાઃ।
યત્રેષ્ટ્વા સ ગતઃ સિદ્ધિં સહસ્રાક્ષઃ શચીપતિઃ॥ 2-3-14 (11341)
યત્ર ભૂતપતિઃ સૃષ્ટ્વા સર્વાઁલ્લોકાન્સનાતનઃ।
અપસ્યતે તિગ્મતેજાઃ સ્થિતો ભૂતૈઃ સહસ્રશઃ॥ 2-3-15 (11342)
નરનારાયણૌ બ્રહ્મા યમઃ સ્થાણુશ્ચ પઞ્ચમઃ।
ઉપાસતે યત્ર પરં સહસ્રયુગપર્યયે॥ 2-3-16 (11343)
યત્રેષ્ટં વાસુદેવેન સત્ત્રૈર્વર્ષગણાન્બહૂન્।
શ્રદ્દધાનેન સતતં ધર્મસમ્પ્રતિપત્તયે॥ 2-3-17 (11344)
સુવર્ણમાલિનો યૂપાશ્ચૈત્યાશ્ચાપ્યતિભાસ્વરાઃ।
દદૌ યત્ર સહસ્રાણિ પ્રયુતાનિ ચ કેશવઃ॥ 2-3-18 (11345)
તત્ર ગત્વા સ જગ્રાહ ગદાં શઙ્ખં ચ ભારત।
`તસ્માદ્ગિરેરુપાદાય શિલાઃ સુરુચિરાવહાઃ'।
સ્ફાટિકં ચ સભાદ્રવ્યં યદાસીદ્વૃષપર્વણઃ॥ 2-3-19 (11346)
કિઙ્કરૈઃ સહ રક્ષોભિર્યદરક્ષન્મહદ્ધનમ્।
તદગૃહ્ણાન્મયસ્તત્ર ગત્વા સર્વં મહાઽસુરઃ॥ 2-3-20 (11347)
તદાહૃત્ય ચ તાં ચક્રે સોઽસુરોઽપ્રતિમાં સભામ્।
વિશ્રુતાં ત્રિષુ લોકેષુ દિવ્યાં મણિમયીં શુભામ્॥ 2-3-21 (11348)
ગદાં ચ ભીમસેનાય પ્રવરાં પ્રદદૌ તદા।
દેવદત્તં ચાર્જુનાય શઙ્ખપ્રવરમુત્તમમ્॥ 2-3-22 (11349)
યસ્ય શઙ્ખસ્ય નાદેન ભૂતાનિ પ્રચકમ્પિરે।
`સ કાલં કઞ્ચિદાશ્વસ્ય વિશ્વકર્મા વિચિન્ત્ય ચ॥ 2-3-23 (11350)
સભાં પ્રચક્રમે કર્તું પાણ્ડવાનાં મહાત્મનામ્।
અભિપ્રાયેણ પાર્થાનાં કૃષ્ણસ્ય ચ મહાત્મનઃ॥ 2-3-24 (11351)
સર્વર્તુગુણસમ્પન્નાં દિવ્યરૂપામલઙ્કૃતામ્।
તર્પયિત્વા દ્વિજશ્રેષ્ઠાન્પાયસેન સહસ્રશઃ।
સભા ચ સા મહારાજ શાતકુમ્ભમયદ્રુમા॥ 2-3-25 (11352)
દશકિષ્કુસહસ્રાણિ સમન્તાદાયતાભવત્।
યથા વહ્નેર્યથાર્કસ્ય સોમસ્ય ચ યથા સભા॥ 2-3-26 (11353)
ભ્રાજમાના તથાઽત્યર્થં દધાર પરમં વપુઃ।
અભિઘ્નતીવ પ્રભયા પ્રભામર્કસ્ય ભાસ્વરામ્॥ 2-3-27 (11354)
પ્રબભૌ જ્વલમાનેવ દિવ્યા દિવ્યેન વર્ચસા।
નવમેઘપ્રતીકાશા દિવમાકૃત્ય વિષ્ઠિતા।
આયતા વિપુલા રમ્યા વિપાપ્મા વિગતક્લમા ॥ 2-3-28 (11355)
ઉત્તમદ્રવ્યસમ્પન્ના રત્નપ્રાકારતોરણા।
બહુચિત્રા બહુધના સુકૃતા વિશ્વકર્મણા॥ 2-3-29 (11356)
ન દાશાર્હી સુધર્મા વા બ્રહ્મણો વાથ તાદૃશી।
સભા રૂપેણ સમ્પન્ના યાં ચક્રે મતિમાન્મયઃ॥ 2-3-30 (11357)
તાં સ્મ તત્ર મયેનોક્તા રક્ષન્તિ ચ વહન્તિ ચ।
સભામષ્ટૌ સહસ્રાણિ કિઙ્કરા નામ રાક્ષસાઃ॥ 2-3-31 (11358)
અન્તરિક્ષચરા ઘોરા મહાકાયા મહાબલાઃ।
રક્તાક્ષાઃ પિઙ્ગલાક્ષાશ્ચ શુક્તિકર્ણાઃ પ્રહારિણઃ॥ 2-3-32 (11359)
તસ્યાં સભાયાં નલિનીં ચકારાપ્રતિમાં મયઃ।
વૈદૂર્યપત્રવિતતાં મણિનાલમયામ્બુજામ્॥ 2-3-33 (11360)
પદ્મસૌગન્ધિકવતીં નાનાદ્વિજગણાયુતામ્।
પુષ્પિતૈઃ પઙ્કજૈશ્ચિત્રાં કૂર્મૈર્મત્સ્યૈશ્ચ કાઞ્ચનૈઃ।
ચિત્રસ્ફટિકસોપાનાં નિષ્પઙ્કસલિલાં શુભામ્॥ 2-3-34 (11361)
મન્દાનિલસમુદ્ધૂતાં મુક્તાબિન્દુભિરાચિતામ્।
મહામણિશિલાપટ્ટબદ્ધપર્યન્તવેદિકામ્॥ 2-3-35 (11362)
મણિરત્નચિતાં તાં તુ કેચિદભ્યેત્ય પાર્થિવાઃ।
દૃષ્ટ્વાપિ નાભ્યજાનન્ત તેઽજ્ઞાનાત્પ્રપતન્ત્યુત ॥ 2-3-36 (11363)
તાં સભામભિતો નિત્યં પુષ્પવન્તો મહાદ્રુમાઃ।
આસન્નાનાવિધા લોલાઃ શીતચ્છાયા મનોરમાઃ॥ 2-3-37 (11364)
કાનનાનિ સુગન્ધીનિ પુષ્કરિણ્યશ્ચ સર્વશઃ।
હંસકારણ્ડવોપેતાશ્ચક્રવાકોપશોભિતાઃ॥ 2-3-38 (11365)
જલજાનાં ચ પદ્માનાં સ્થલજાનાં ચ સર્વશઃ।
મારુતો ગન્ધમાદાય પાણ્ડવાન્સ્મ નિષેવતે॥ 2-3-39 (11366)
ઈદૃશીં તાં સભાં કૃત્વા માસૈઃ પરિચતુર્દશૈઃ।
નિષ્ઠિતાં ધર્મરાજાય મયો રાજન્ન્યવેદયત્॥ ॥ 2-3-40 (11367)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે સભાપર્વણિ તૃતીયોઽધ્યાયઃ॥ 3॥
સભાપર્વ - અધ્યાય 004
॥ શ્રીઃ ॥
2.4. અધ્યાયઃ 004
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
બ્રાહ્મણાન્ભોજયિત્વા યુધિષ્ઠિરસ્ય સભાપ્રવેશઃ॥1॥ ઋષીણાં ક્ષત્રિયાણાં દેવગન્ધર્વાદીનાં ચ તત્રોપવેશનમ્॥ 2॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
વૈશમ્પાયન ઉવાચ॥
`તાં તુ કૃત્વા સભાં શ્રેષ્ઠાં મયશ્ચાર્જુનમબ્રવીત્।
ભૂતાનાં ચ મહાવીર્યો ધ્વજાગ્રે કિઙ્કરો ગણઃ॥ 2-4-1 (11368)
તવ વિષ્ફારઘોષેણ મેઘવન્નિનદિષ્યતિ।
અયં હિ સૂર્યસઙ્કાશો જ્વલનસ્ય રથો મહાન્॥ 2॥ 2-4-2 (11369)
ઇમે ચ દિવિજાઃ શ્વેતા વીર્યવન્તો હયોત્તમાઃ।
માયામયઃ કૃતો હ્યેષ ધ્વજો વાનરલક્ષણઃ॥ 2-4-3 (11370)
અસજ્જમાનો વૃક્ષેષુ ધૂમકેતુરિવોચ્છ્રિતઃ।
બહુવર્ણં હિ લક્ષ્યેત ધ્વજં વાનરલક્ષણમ્॥ 2-4-4 (11371)
ધ્વજોત્કટં હ્યનવમં યુદ્ધે દ્રક્ષ્યસિ વિષ્ઠિતમ્।
એવ વીરઃ સવ્યસાચિન્ધ્વજસ્યાન્તે ભવિષ્યતિ॥ 2-4-5 (11372)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ। 2-4-6x (1384)
ઇત્યુક્ત્વાઽઽલિઙ્ગ્ય વીભત્સું વિસૃષ્ટઃ પ્રયયૌ મયઃ'। 2-4-6 (11373)
તતઃ પ્રવેશનં તસ્યાં ચક્રે રાજા યુધિષ્ઠિરઃ।
અયુતં ભોજયિત્વા તુ બ્રાહ્મણાનાં નરાધિપઃ॥ 2-4-7 (11374)
સાજ્યેન પાયસેનૈવ મધુના મિશ્રિતેન ચ।
ભક્ષ્યૈર્મૂલૈઃ ફલૈશ્ચૈવ માંસૈર્વારાહહારિણૈઃ।
કૃસરેણાથ જીવન્ત્યા હવિષ્યેણ ચ સર્વશઃ॥ 2-4-8 (11375)
માંસપ્રકારૈર્વિવિધૈઃ ખાદ્યૈશ્ચાપિ તથા નૃપ।
ચોષ્યૈશ્ચ વિવિધૈ રાજન્પેયૈશ્ચ બહુવિસ્તરૈઃ॥ 2-4-9 (11376)
અહતૈશ્ચૈવ વાસોભિર્માલ્યૈરુચ્ચાવચૈરપિ।
તર્પયામાસ વિપ્રેન્દ્રાન્નાનાદિગ્ભ્યઃ સમાગતાન્॥ 2-4-10 (11377)
દદૌ તેભ્યઃ સહસ્રાણિ ગવાં પ્રત્યેકશઃ પુનઃ।
પુણ્યાહઘોષસ્તત્રાસીદ્દિવસ્પૃગિવ ભારત॥ 2-4-11 (11378)
વાદિત્રૈર્વિવિધૈર્દિવ્યૈર્ગન્ધૈરુચ્ચાવચૈરપિ।
પૂજયિત્વા કુરુશ્રેષ્ઠો દેવતાનિ નિવેશ્ય ચ॥ 2-4-12 (11379)
તત્ર મલ્લા નટા ઝલ્લાઃ સૂતા વૈતાલિકાસ્તથા।
ઉપતસ્થુર્મહાત્માનં ધર્મપુત્રં યુધિષ્ઠિરમ્॥ 2-4-13 (11380)
તથા સ કૃત્વા પૂજાં તાં ભ્રાતૃભિઃ સહ પાણ્ડવઃ।
તસ્યાં સભાયાં રમ્યાયાં રેમે શક્રો યથા દિવિ॥ 2-4-14 (11381)
સભાયામૃષયસ્તસ્યાં પાણ્ડવૈઃ સહ આસતે।
આસાઞ્ચક્રુર્નરેન્દ્રાશ્ચ નાનાદેશસમાગતાઃ॥ 2-4-15 (11382)
અસિતો દેવલઃ સત્યઃ સર્પિર્માલી મહાશિરાઃ।
અર્વા વસુઃ સુમિત્રશ્ચ મૈત્રેયઃ શુનકો બલિઃ॥ 2-4-16 (11383)
બકો દાલ્ભ્યઃ સ્થૂલશિરાઃ કૃષ્ણદ્વૈપાયનઃ શુકઃ।
સુમન્તુર્જૈમિનિઃ પૈલો વ્યાસશિષ્યાસ્તથા વયમ્ ॥ 2-4-17 (11384)
તિત્તિરિર્યાજ્ઞવલ્ક્યશ્ચ સસુતો રોમહર્ષણઃ।
અપ્સુહોમ્યશ્ચ ધૌમ્યશ્ચ અણીમાણ્ડવ્યકૌશિકૌ॥ 2-4-18 (11385)
દામોષ્ણીપસ્ત્રૈબલીશ્ચ પર્ણાદો ઘટજાનુકઃ।
મૌઞ્જાયનો વાયુભક્ષઃ પારાશર્યશ્ચ સારિકઃ॥ 2-4-19 (11386)
બલિવાકઃ સિનીવાકઃ સપ્તપાલઃ કૃતશ્રમઃ।
જાતૂકર્ણઃ શિખાવાંશ્ચ આલમ્બઃ પારિજાતકઃ॥ 2-4-20 (11387)
પર્વતશ્ચ મહાભાગો માર્કણ્ડેયો મહામુનિઃ।
પવિત્રપાણિઃ સાવર્ણો ભાલુકિર્ગાલવસ્તથા॥ 2-4-21 (11388)
જઙ્ઘાબન્ધુશ્ચ રૈભ્યશ્ચ કોપવેગસ્તથા ભૃગુઃ।
હરિબભ્રુશ્ચ કૌણ્ડિન્યો બભ્રુમાલી સનાતનઃ॥ 2-4-22 (11389)
કાક્ષીવાનૌશિજશ્ચૈવ નાચિકેતોઽથ ગૌતમઃ।
પૈઙ્ગ્યો વરાહઃ શુનકઃ શાણ્ડિલ્યશ્ચ મહાતપાઃ॥ 2-4-23 (11390)
કુક્કુરો વેણુજઙ્ઘોઽથ કાલાપઃ કઠ એવ ચ।
મુનયો ધર્મવિદ્વાંસો ધૃતાત્માનો જિતેન્દ્રિયાઃ॥ 2-4-24 (11391)
એતે ચાન્યે ચ બહવો વેદવેદાઙ્ગપારગાઃ।
ઉપાસતે મહાત્માનં સભાયામૃષિસત્તમાઃ॥ 2-4-25 (11392)
કથયન્તઃ કથાઃ પુણ્યા ધર્મજ્ઞાઃ શુચયોઽમલાઃ।
તથૈવ ક્ષત્રિયશ્રેષ્ઠા ધર્મરાજમુપાસતે॥ 2-4-26 (11393)
શ્રીમાન્મહાત્મા ધર્માત્મા મુઞ્જકેતુર્વિવર્ધનઃ।
સઙ્ગ્રામજિદ્દુર્મુખશ્ચ ઉગ્રસેનશ્ચ વીર્યવાન્। 2-4-27 (11394)
કક્ષસેનઃ ક્ષિતિપતિઃ ક્ષેમકશ્ચાપરાજિતઃ।
કમ્બોજરાજઃ કમઠઃ કમ્પનશ્ચ મહાબલઃ॥ 2-4-28 (11395)
સતતં કમ્પયામાસ યવનાનેક એવ યઃ।
બલપૌરુષસમ્પન્નાન્કૃતાસ્ત્રાનમિતૌજસઃ।
યથાઽસુરાન્કાલકેયાન્દેવો વજ્રધરસ્તથા॥ 2-4-29 (11396)
જટાસુરો મદ્રકાનાં ચ રાજા
કુન્તિઃ પુલિન્દશ્ચ કિરાતરાજઃ।
તથાઙ્ગવાઙ્ગૌ સહપુણ્ડ્રકેણ
પાણ્ડ્યોડ્રરાજૌ ચ સહાન્ધ્રકેણ ॥ 2-4-30 (11397)
અઙ્ગો વઙ્ગઃ સુમિત્રશ્ચ શૈબ્યશ્ચામિત્રકર્શનઃ।
કિરાતરાજઃ સુમના યવનાધિપતિસ્તથા॥ 2-4-31 (11398)
ચાણૂરો દેવરાતશ્ચ ભોજો ભીમરથશ્ચ યઃ।
શ્રુતાયુધશ્ચ કાલિઙ્ગો જયસેનશ્ચ માગધઃ॥ 2-4-32 (11399)
સુકર્મા ચેકિતાનશ્ચ પુરુશ્ચામિત્રકર્શનઃ।
કેતુમાન્વસુદાનશ્ચ વૈદેહોઽથ કૃતક્ષણઃ॥ 2-4-33 (11400)
સુધર્મા ચાનિરુદ્ધશ્ચ શ્રુતાયુશ્ચ મહાબલઃ।
અનૂપરાજો દુર્ધર્પઃ ક્રમજિચ્ચ સુદર્શનઃ॥ 2-4-34 (11401)
શિશુપાલઃ સહસુતઃ કરૂપાધિપતિસ્તથા।
વૃષ્ણીનાં ચૈવ દુર્ધર્પાઃ કુમારા દેવરૂપિણઃ॥ 2-4-35 (11402)
આહુકો વિપૃથુશ્ચૈવ ગદઃ સારણ એવ ચ।
અક્રૂરઃ કૃતવર્મા ચ સત્યકશ્ચ શિનેઃ સુતઃ॥ 2-4-36 (11403)
ભીષ્મકોઽથાકૃતિશ્ચૈવ દ્યુમત્સેનશ્ચ વીર્યવાન્।
કેકયાશ્ચ મહેષ્વાસા યજ્ઞસેનશ્ચ સોમકિઃ॥ 2-4-37 (11404)
કેતુમાન્વસુમાંશ્ચૈવ કૃતાસ્ત્રશ્ચ મહાબલઃ।
એતે ચાન્યે ચ બહવઃ ક્ષત્રિયા મુખ્યસંમતાઃ। 2-4-38 (11405)
ઉપાસતે સભાયાં સ્મ કુન્તીપુત્રં યુધિષ્ઠિરમ્।
અર્જુનં યે વ સંશ્રિત્ય રાજપુત્રા મહાબલાઃ॥ 2-4-39 (11406)
અશિક્ષન્ત ધનુર્વેદં રૌરવાજિનવાસસઃ।
તત્રૈવ શિક્ષિતા રાજન્કુમારા વૃષ્ણિનન્દનાઃ। 2-4-40 (11407)
રૌક્મિણેયશ્ચ સામ્બશ્ચ યુયુધાનશ્ચ સાત્યકિઃ।
સુધર્મા ચાનિરુદ્ધશ્ચ શૈવ્યશ્ચ નરપુઙ્ગવઃ॥ 2-4-41 (11408)
એતે ચાન્યે ચ બહવો રાજાનઃ પૃથિવીપતે।
ધનઞ્જયસખા ચાત્ર નિત્યમાસ્તે સ્મ તુમ્બુરુઃ॥ 2-4-42 (11409)
ઉપાસતે મહાત્માનમાસીનં સપ્તવિંશતિઃ।
ચિત્રસેનઃ સહામાત્યો ગન્ધર્વાપ્સરસસ્તથા॥ 2-4-43 (11410)
ગીતવાદિત્રકુશલાઃ સામ્યતાલવિશારદાઃ।
પ્રમાણોઽથ લયે સ્થાને કિન્નરાઃ કૃતનિશ્રમાઃ॥ 2-4-44 (11411)
સઞ્ચોદિતાસ્તુમ્બુરુણા ગન્ધર્વસહિતાસ્તદા।
ગાયન્તિ દિવ્યતાનૈસ્તે યથાન્યાયં મનસ્વિનઃ॥ 2-4-45 (11412)
પાણ્ડુપુત્રાનૃષીંશ્ચૈવ રમયન્ત ઉપાસતે।
તસ્યાં સભાયામાસીનાઃ સુવ્રતાઃ સત્યસઙ્ગરાઃ॥ 2-4-46 (11413)
દિવીવ દેવા બ્રહ્માણં યુધિષ્ઠિરમુપાસતે॥ ॥ 2-4-47 (11414)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે સભાપર્વણિ મન્ત્રપર્વણિ ચતુર્થોઽધ્યાયઃ॥ 4॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-4-29 કાલકેયાઃ કાલકાયા અપત્યાન્યસુરાઃ॥સભાપર્વ - અધ્યાય 005
॥ શ્રીઃ ॥
2.5. અધ્યાયઃ 005
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
તત્રાગતેન યુધિષ્ઠિરપૂજિતેન નારદેન કુશલપ્રશ્નવ્યાજેન રાજનીતિકથનમ્॥ 1॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
વૈશમ્પાયન ઉવાચ।
અથ તત્રોપવિષ્ટેષુ પાણ્ડવેષુ મહાત્મસુ।
મહત્સુ ચોપવિષ્ટેષુ ગન્ધર્વેષુ ચ ભારત॥ 2-5-1 (11415)
વેદોપનિષદાં વેત્તા ઋષિઃ સુરગણાર્ચિતઃ।
ઇતિહાસપુરાણજ્ઞઃ ક્રિયાકલ્પવિશેષવિત્॥ 2-5-2 (11416)
`સ્તુતસ્તોમગ્રહસ્તોભપદક્રમવિભાગવિત્।
શિક્ષાક્ષરવિભાગજ્ઞઃ પુરાકલ્પવિશેષવિત્॥ 2-5-3 (11417)
આદિકલ્પાર્થવેત્તા ચ કલ્પસૂત્રાર્થતત્ત્વવિત્।
બ્રહ્મચર્યવ્રતપર ઊહાપોહવિશારદઃ॥ 2-5-4 (11418)
નૃત્તગાન્ધર્વસેવી ચ સર્વત્રાપ્રતિમસ્તથા।
અષ્ટાદશાનાં વિદ્યાનાં કોશભૂતો મહાદ્યુતિઃ'॥ 2-5-5 (11419)
ન્યાયવિદ્ધર્મતત્ત્વજ્ઞઃ ષડઙ્ગવિદનુત્તમઃ।
ઐક્યસંયોગનાનાત્વસમવાયવિશારદઃ॥ 2-5-6 (11420)
વક્તા પ્રગલ્ભો મેધાવી સ્મૃતિમાન્નયવિત્કવિઃ।
પરાપરવિભાગજ્ઞઃ પ્રમાણકૃતનિશ્ચયઃ॥ 2-5-7 (11421)
પઞ્ચાવયવયુક્તસ્ય વાક્યસ્ય ગુણદોષવિત્।
ઉત્તરોત્તરવક્તા ચ વદતોપિ બૃહસ્પતેઃ॥ 2-5-8 (11422)
ધર્મકામાર્થમોક્ષેષુ યથાવત્કૃતનિશ્ચયઃ।
તથા ભુવનકોશસ્ય સર્વસ્યાસ્ય મહામતિઃ॥ 2-5-9 (11423)
પ્રત્યક્ષદર્શી લોકસ્ય તિર્યગૂર્ધ્વમધસ્તથા।
સાઙ્ખ્યયોગવિભાગજ્ઞો નિર્વિવિત્સુઃ સુરાસુરાન્॥ 2-5-10 (11424)
સન્ધિવિગ્રહતત્ત્વજ્ઞસ્ત્વનુમાનવિભાગવિત્।
ષાઙ્ગુણ્યવિધિયુક્તશ્ચ સર્વશાસ્ત્રવિશારદઃ॥ 2-5-11 (11425)
યુદ્ધગાન્ધર્વસેવી ચ સર્વત્રાપ્રતિઘસ્તથા।
એતૈશ્ચાન્યૈશ્ચ બહુભિર્યુક્તો ગુણગણૈર્મુનિઃ॥ 2-5-12 (11426)
લોકાનનુચરન્સર્વાનાગમત્તાં સભાં નૃપ।
નારદઃ સુમહાતેજા ઋષિભિઃ સહિતસ્તદા॥ 2-5-13 (11427)
પારિજાતેન રાજેન્દ્ર પર્વતેન ચ ધીમતા।
સુમુખેન ચ સૌમ્યેન દેવર્ષિરમિતદ્યુતિઃ॥ 2-5-14 (11428)
સભાસ્થાન્પાણ્ડવાન્દ્રષ્ટું પ્રીયમાણો મનોજવઃ।
જયાશીર્ભિસ્તુ તં વિપ્રો ધર્મરાજાનમાર્ચયત્॥ 2-5-15 (11429)
તમાગતમૃષિં દૃષ્ટ્વા નારદં સર્વધર્મવિત્।
સહસા પાણ્ડવશ્રેષ્ઠઃ પ્રત્યુત્થાયાનુજૈઃ સહ॥ 2-5-16 (11430)
અભ્યવાદયત પ્રીત્યા વિનયાવનતસ્તદા।
તદર્હમાસનં તસ્મૈ સમ્પ્રદાય યથાવિધિ॥ 2-5-17 (11431)
ગાં ચૈવ મધુપર્કં ચ સમ્પ્રદાયાર્ઘ્યમેવ ચ।
અર્ચયામાસ રત્નૈશ્ચ સર્વકામૈશ્ચ ધર્મવિત્॥ 2-5-18 (11432)
તુતોષ ચ યથાવચ્ચ પૂજાં પ્રાપ્ય યુધિષ્ઠિરાત્।
સોઽર્ચિતઃ પાણ્ડવૈઃ સર્વૈર્મહર્ષિર્વેદપારગઃ।
ધર્મકામાર્થસંયુક્તં પપ્રચ્છેદં યુધિષ્ઠિરમ્॥ 2-5-19 (11433)
નારદ ઉવાચ। 2-5-20x (1385)
કચ્ચિદર્થાશ્ચ કલ્પન્તે ધર્મે ચ રમતે મનઃ।
સુખાનિ ચાનુભૂયન્તે મનશ્ચ ન વિહન્યતે॥ 2-5-20 (11434)
કચ્ચિદાચરિતાં પૂર્વૈર્નરદેવપિતામહૈઃ।
વર્તસે વૃત્તિમક્ષુદ્રાં ધર્માર્થસહિતાં ત્રિષુ॥ 2-5-21 (11435)
કચ્ચિદર્થેન વા ધર્મં ધર્મેણાર્થમથાપિ વા।
ઉભૌ વા પ્રીતિસારેણ ન કામેન પ્રબાધસે॥ 2-5-22 (11436)
કચ્ચિદર્થં ચ ધર્મં ચ કામં ચ જયતાં વર।
વિભજ્ય કાલે કાલજ્ઞઃ સદા વરદ સેવસે ॥ 2-5-23 (11437)
કચ્ચિદ્રાજગુણૈઃ ષડ્ભિઃ સપ્તોપાયાંસ્તથાઽનઘ।
બલાબલં તથા સમ્યક્વતુર્દશ પરીક્ષસે॥ 2-5-24 (11438)
કચ્ચિદાત્સાનમર્ન્વાક્ષ્ય પરાંશ્ચ જયતાં વર।
તથા સન્ધાય કર્માણિ અષ્ટૌ ભારત સેવસે॥ 2-5-25 (11439)
કચ્ચિત્પ્રકૃતયઃ સપ્ત ન લુપ્તા ભરતર્ષભ।
આઢ્યાસ્તથા વ્યસનિનઃ સ્વનુરક્તાશ્ચ સર્વશઃ॥ 2-5-26 (11440)
કચ્ચિન્ન કૃતકૈર્દૂતૈર્યે ચાપ્યપરિશઙ્કિતાઃ।
ત્વત્તો વા તવ ચામાત્યૈર્ભિદ્યતે મન્ત્રિતં તથા॥ 2-5-27 (11441)
મિત્રોદાસીનશત્રૂણાં કચ્ચિદ્વેત્સિ ચિકીર્ષિતમ્।
કચ્ચિત્સન્ધિં યથાકાલં વિગ્રહં ચોપસેવસે॥ 2-5-28 (11442)
કચ્ચિદ્વૃત્તિમુદાસીને મધ્યમે ચાનુમન્યસે।
કચ્ચિદાત્મસમા વૃદ્ધાઃ શુદ્ધાઃ સમ્બોધનક્ષમાઃ॥ 2-5-29 (11443)
કુલીનાશ્ચાનુરક્તાશ્ચ કૃતાસ્તે વીરમન્ત્રિણઃ।
વિજયો મન્ત્રમૂલો હિ રાજ્ઞો ભવતિ ભારત॥ 2-5-30 (11444)
કચ્ચિત્સંવૃતમન્ત્રૈસ્તે અમાત્યૈઃ શાસ્ત્રકોવિદૈઃ।
રાષ્ટ્રં સુરક્ષિતં તાત શત્રુભિર્ન વિલુપ્યતે॥ 2-5-31 (11445)
કચ્ચિન્નિદ્રાવશં નૈષિ કચ્ચિત્કાલે વિબુદ્ધ્યસે।
કચ્ચિચ્ચાપરરાત્રેષુ ચિન્તયસ્યર્થમર્થવિત્॥ 2-5-32 (11446)
કચ્ચિન્મન્ત્રયસે નૈકઃ કચ્ચિન્ન બહુભિઃ સહ।
કચ્ચિત્તે મન્ત્રિતો મન્ત્રો ન રાષ્ટ્રં પરિધાવતિ॥ 2-5-33 (11447)
કચ્ચિદર્થાન્વિનિશ્ચિત્ય લઘુમૂલાન્મહોદયાન્।
ક્ષિપ્રમારભસે કર્તું ન વિઘ્નયસિ તાદૃશાન્॥ 2-5-34 (11448)
કચ્ચિન્ન સ્રવે કર્માન્તાઃ પરોક્ષાસ્તે વિશઙ્કિતાઃ।
સર્વે વા પુનરુત્સૃષ્ટાઃ સંસૃષ્ટં ચાત્ર કારણમ્॥ 2-5-35 (11449)
આપ્તૈરલુબ્ધૈઃ ક્રમિકૈસ્તે ચ કચ્ચિદનુષ્ઠિતાઃ।
કચ્ચિદ્રાજન્કૃતાન્યેવ કૃતપ્રાયાણિ વા પુનઃ॥ 2-5-36 (11450)
વિદુસ્તે વીર કર્માણિ નાનવાપ્તાનિ કાનિચિત્।
કચ્ચિત્કારણિકા ધર્મે સર્વશાસ્ત્રેષુ કોવિદાઃ।
કારયન્તિ કુમારાંશ્ચ યોધમુખ્યાંશ્ચ સર્વશઃ॥ 2-5-37 (11451)
કચ્ચિત્સહસ્રૈર્મૂર્ખાણામેકં ક્રીણાસિ પણ્ડિતમ્।
પણ્ડિતો હ્યર્થકૃચ્છ્રેષુ કુર્યાન્નઃ શ્રેયસં પરમ્॥ 2-5-38 (11452)
કચ્ચિદ્દુર્ગાણિ સર્વાણિ ધનધાન્યાયુધોદકૈઃ।
યન્ત્રૈશ્ચ પરિપૂર્ણાનિ તથા શિલ્પિધનુર્ધરૈઃ॥ 2-5-39 (11453)
એકોપ્યમાત્યો મેધાવી શૂરો દાન્તો વિચક્ષણઃ।
રાજાનં રાજપુત્રં વા પ્રાપયેન્મહતીં શ્રિયમ્॥ 2-5-40 (11454)
કચ્ચિદષ્ટાદશાન્યેષુ સ્વપક્ષે દશ પઞ્ચ ચ।
ત્રિભિસ્ત્રિભિરવિજ્ઞાતૈર્વેત્સિ તીર્થાનિ ચારકૈઃ॥ 2-5-41 (11455)
કચ્ચિદ્દ્વિષામવિદિતઃ પ્રતિપન્નશ્ચ સરવદા।
નિત્યયુક્તો રિપૂન્સર્વાન્વીક્ષસે રિપુસૂદન॥ 2-5-42 (11456)
કચ્ચિદ્વિનયસમ્પન્નઃ કુલપુત્રો બહુશ્રુતઃ।
અનસૂયુરનુપ્રષ્ટા સત્કૃતસ્તે પુરોહિતઃ॥ 2-5-43 (11457)
કચ્ચિદગ્નિષુ તે યુક્તો વિધિજ્ઞો મતિમાનૃજુઃ।
હુતં ચ હોષ્યમાણં ચ કાલે વેદયતે સદા॥ 2-5-44 (11458)
કચ્ચિદઙ્ગેષુ નિષ્ણાતો જ્યોતિપઃ પ્રતિપાદકઃ।
ઉત્પાતેષુ ચ સર્વેષુ દૈવજ્ઞઃ કુશલસ્તવ॥ 2-5-45 (11459)
કચ્ચિન્મુખ્યા મહત્સ્વેવ મધ્યમેષુ ચ મધ્યમાઃ।
જઘન્યાશ્ચ જઘન્યેષુ ભૃત્યાઃ કર્મસુ યોજિતાઃ॥ 2-5-46 (11460)
અમાત્યાનુપધાતીતાન્પિતૃપૈતામહાઞ્શુચીન્।
શ્રેષ્ઠાઞ્શ્રેષ્ઠેષુ કચ્ચિત્ત્વં નિયોજયસિ કર્મસુ॥ 2-5-47 (11461)
કચ્ચિન્નોગ્રેણ દણ્ડેન ભૃશમુદ્વિજસે પ્રજાઃ।
રાષ્ટ્રં તવાનુશાસન્તિ મન્ત્રિણો ભરતર્ષભ॥ 2-5-48 (11462)
કચ્ચિત્ત્વાં નાવજાનન્તિ યાજકાઃ પતિતં યથા।
ઉગ્રપ્રતિગ્રહીતારં કામયાનમિવ સ્ત્રિયઃ॥ 2-5-49 (11463)
કચ્ચિદ્ધૃષ્ટશ્ચ શૂરશ્ચ મતિમાન્ધૃતિમાઞ્શુચિઃ।
કુલીનશ્ચાનુરક્તશ્ચ દક્ષઃ સેનાપતિસ્તથા। 2-5-50 (11464)
કચ્ચિદ્બલસ્ય તે મુખ્યાઃ સર્વયુદ્ધવિશારદાઃ।
ધૃષ્ટાવદાતા વિક્રાન્તાસ્ત્વયા સત્કૃત્ય માનિતાઃ॥ 2-5-51 (11465)
કચ્ચિદ્વલસ્ય ભક્તં ચ વેતનં ચ યથોચિતમ્।
સમ્પ્રાપ્તકાલે દાતવ્યં દદાસિ ન વિકર્ષસિ॥ 2-5-52 (11466)
કાલાતિક્રમણાદેતે ભક્તવેતનયોર્ભૃતાઃ।
ભર્તુઃ કુપ્યન્તિ દૌર્ગત્યાત્સોઽનર્થઃ સુમહાન્સ્મૃતઃ॥ 2-5-53 (11467)
કચ્ચિત્સર્વેઽનુરક્તાસ્ત્વાં કુલપુત્રાઃ પ્રધાનતઃ।
કચ્ચિત્પ્રાણાંસ્તવાર્થેષુ સન્ત્યજન્તિ સદા યુધિ॥ 2-5-54 (11468)
કચ્ચિન્નૈકો બહૂનર્થાન્સર્વશઃ સામ્પરાયિકાન્।
અનુશાસ્તિ યથાકામં કામાત્મા શાસનાતિગઃ॥ 2-5-55 (11469)
કચ્ચિત્પુરુષકારેણ પુરુષઃ કર્મ શોભયન્।
લભતે માનમધિકં ભૂયો વા ભક્તવેતનમ્॥ 2-5-56 (11470)
કચ્ચિદ્વિદ્યાવિનીતાંશ્ચ નરાઞ્જ્ઞાનવિશારદાન્।
યથાર્હં ગુણતશ્ચૈવ દાનેનાભ્યુપપદ્યસે॥ 2-5-57 (11471)
કચ્ચિદ્દારાન્મનુષ્યાણાં તવાર્થે મૃત્યુમીયુષામ્।
વ્યસનં ચાભ્યુપેતાનાં બિભર્ષિ ભરતર્ષભ॥ 2-5-58 (11472)
કચ્ચિદ્ભયાદુપગતં ક્ષીણં વા રિપુમાગતમ્।
યુદ્ધે વા વિજિતં પાર્થ પુત્રવત્પરિરક્ષસિ॥ 2-5-59 (11473)
કચ્ચિત્ત્વમેવ સર્વસ્યાઃ પૃથિવ્યાઃ પૃથિવીપતે।
સમશ્ચાનભિશઙ્ક્યશ્ચ યથા માતા યથા પિતા॥ 2-5-60 (11474)
કચ્ચિદ્વ્યસનિનં શત્રું નિશમ્ય ભરતર્ષભ।
અભિયાસિ જવેનૈવ સમીક્ષ્ય ત્રિવિધં બલમ્॥ 2-5-61 (11475)
યાત્રામારભસે દિષ્ટ્યા પ્રાપ્તકાલમરિન્દમ।
પાર્ષ્ણિમૂલં ચ વિજ્ઞાય વ્યવસાયં પરાજયમ્॥ 2-5-62 (11476)
બલસ્ય ચ મહારાજ દત્ત્વા વેતનમગ્રતઃ।
કચ્ચિચ્ચ બલમુખ્યેભ્યઃ પરરાષ્ટ્રે પરન્તપ।
ઉપચ્છન્નાનિ રત્નાનિ પ્રયચ્છસિ યથાર્હતઃ॥ 2-5-63 (11477)
કચ્ચિદાત્માનમેવાગ્રે વિજિત્ય વિજિતેન્દ્રિયઃ।
પારઞ્જિગીષસે પાર્થ પ્રમત્તાનજિતેન્દ્રિયાન્॥ 2-5-64 (11478)
કચ્ચિત્તે યાસ્યતઃ શત્રૂન્પર્વં યાન્તિ સ્વનુષ્ઠિતાઃ।
સામ દાનં ચ ભેદશ્ચ દણ્ડશ્ચ વિધિવદ્ગુણાઃ॥ 2-5-65 (11479)
તાંશ્ચ વિક્રમસે જેતું જિત્વા ચ પરિરક્ષસિ॥
કચ્ચિદષ્ટાઙ્ગસંયુક્તા ચતુર્વિધબલા ચમૂઃ। 2-5-66 (11480)
બલમુખ્યૈઃ સુનીતા તે દ્વિષતાં પ્રતિવર્ધિની ॥
કચ્ચિલ્લવં ચ મુષ્ટિં ચ પરરાષ્ટ્રે પરન્તપ। 2-5-67 (11481)
અવિહાય મહારાજ નિહંસિ સમરે રિપૂન્॥
કચ્ચિત્સ્વપરરાષ્ટ્રેષુ બહવોઽધિકૃતાસ્તવ। 2-5-68 (11482)
અર્થાન્સમધિતિષ્ઠન્તિ રક્ષન્તિ ચ પરસ્પરમ્॥ 2-5-69 (11483)
કચ્ચિદભ્યવહાર્યાણિ ગાત્રસંસ્પર્શનાનિ ચ।
ઘ્રેયાણિ ચ મહારાજ રક્ષન્ત્યનુમતાસ્તવ। 2-5-70 (11484)
કચ્ચિત્કોશશ્ચ કોષ્ઠં ચ વાહનં દ્વારમાયુધમ્॥
આયશ્ચ કૃતકલ્યાણૈસ્તવ ભક્તૈરનુષ્ઠિતઃ॥ 2-5-71 (11485)
કચ્ચિદાભ્યન્તરેભ્યશ્ચ બાહ્યેભ્યશ્ચ વિશામ્પતે॥
રક્ષસ્યાત્માનમેવાગ્રે તાંશ્ચ સ્વેભ્યો મિથશ્ચ તાન્। 2-5-72 (11486)
કચ્ચિન્ન પાને દ્યૂતે વા ક્રીડાસુ પ્રમદાસુ ચ।
પ્રતિજાનન્તિ પૂર્વાહ્ણે વ્યયં વ્યસનજં તવ॥ 2-5-73 (11487)
કચ્ચિદાયસ્ય ચાર્ધેન ચતુર્ભાગેન વા પુનઃ।
પાદભાગૈસ્ત્રિભિર્વાપિ વ્યયઃ સંશુદ્ધ્યતે તવ॥ 2-5-74 (11488)
કચ્ચિજ્જ્ઞાતીન્ગુરૂન્વૃદ્ધા-
ન્વણિજઃ શિલ્પિનઃ શ્રિતાન્।
અભીક્ષ્ણમનુગૃહાણિસિ
ધનધાન્યેન દુર્ગતાન્॥ 2-5-75 (11489)
કચ્ચિચ્ચાયવ્યયે યુક્તાઃ સર્વે ગણકલેખકાઃ।
અનુતિષ્ઠન્તિ પૂર્વાહ્ણે નિત્યમાયં વ્યયં તવ॥ 2-5-76 (11490)
કચ્ચિદર્થેષુ સમ્પ્રૌઢાન્હિતકામાનનુપ્રિયાન્।
નાપકર્ષસિ કર્મભ્યઃ પૂર્વમપ્રાપ્ય કિલ્બિષમ્॥ 2-5-77 (11491)
કચ્ચિદ્વિદિત્વા પુરુષાનુત્તમાધમમધ્યમાન્।
ત્વં કર્મસ્વનુરૂપેષુ નિયોજયસિ ભારત॥ 2-5-78 (11492)
કચ્ચિન્ન લુબ્ધાશ્ચૌરા વા વૈરિણો વા વિશામ્પતે।
અપ્રાપ્તવ્યવહારા વા તવ કર્મસ્વનુષ્ઠિતાઃ॥ 2-5-79 (11493)
કચ્ચિન્ન ચૌરૈર્લુબ્ધૈર્વા કુમારૈઃ સ્ત્રીબલેન વા।
ત્વયા વા પીડ્યતે રાષ્ટ્રં કચ્ચિત્તુષ્ટાઃ કૃષીવલાઃ 2-5-80 (11494)
કચ્ચિદ્રાષ્ટ્રે તટાકાનિ પૂર્ણાનિ ચ બૃહન્તિ ચ।
ભાગશો વિનિવિષ્ટાનિ ન કૃષિર્દેવમાતૃકા॥ 2-5-81 (11495)
કચ્ચિન્નં ભક્તં બીજં ચ કર્ષકસ્યાવસીદતિ।
પ્રત્યેકં ચ શતં વૃદ્ધ્યા દદાસ્યૃણમનુગ્રહમ્॥ 2-5-82 (11496)
કચ્ચિત્સ્વનુષ્ઠિતા તાત વાર્તા તે સાધુભિર્જનૈઃ।
વાર્તાયાં સંશ્રિતસ્તાત લોકોઽયં સુખમેધતે॥ 2-5-83 (11497)
કચ્ચિચ્છૂરાઃ કૃતપ્રજ્ઞાઃ પઞ્ચપઞ્ચ સ્વનુષ્ઠિતાઃ।
ક્ષેમં કુર્વન્તિ સંહત્ય રાજઞ્જનપદે તવ॥ 2-5-84 (11498)
કચ્ચિન્નગરગુપ્ત્યર્થં ગ્રામા નગરવત્કૃતાઃ।
ગ્રામવચ્ચ કૃતાઃ પ્રાન્તાસ્તે ચ સર્વે ત્વદર્પણાઃ॥ 2-5-85 (11499)
કચ્ચિદ્બલેનાનુગતાઃ સમાનિ વિષમાણિ ચ।
પુરાણિ ચૌરાન્નિઘ્નન્તશ્ચરન્તિ વિષયે તવ॥ 2-5-86 (11500)
કચ્ચિત્સ્રિયઃ સાન્ત્વયસિ કચ્ચિત્તાશ્ચ સુરક્ષિતાઃ।
કચ્ચિન્ન શ્રદ્દધાસ્યાસાં કચ્ચિદ્ગુહ્યં ન ભાષસે॥ 2-5-87 (11501)
કચ્ચિદાત્યયિકં શ્રુત્વા તદર્થમનુચિન્ત્ય ચ।
પ્રિયાણ્યનુભવઞ્શેષે ન ત્વમન્તઃ પુરે નૃપ॥ 2-5-88 (11502)
કચ્ચિદ્દ્વૌ પ્રથમૌ યામૌ રાત્રેઃ સુપ્ત્વા વિશામ્પતે।
સઞ્ચિન્તયસિ ધર્માર્થૌ યામ ઉત્થાય પશ્ચિમે ॥ 2-5-89 (11503)
કચ્ચિદ્દર્શયસે નિત્યં મનુષ્યાન્સમલઙ્કૃતઃ।
ઉત્થાય કાલે કાલજ્ઞૈઃ સહ પાણ્ડવ મન્ત્રિભિઃ ॥ 2-5-90 (11504)
કચ્ચિદ્રક્તામ્બરધરાઃ ખડ્ગહસ્તાઃ સ્વલઙ્કૃતાઃ।
ઉપાસતે ત્વામભિતો રક્ષણાર્થમરિન્દમ॥ 2-5-91 (11505)
કચ્ચિદ્દણ્ડ્યેષુ યમવત્પૂજ્યેષુ ચ વિશામ્પતે।
પરીક્ષ્ય વર્તસે સમ્યગપ્રિયેષુ પ્રિયેષુ ચ॥ 2-5-92 (11506)
કચ્ચિચ્છારીરમાબાધમૌષધૈર્નિયમેન વા।
માનસં વૃદ્ધસેવાભિઃ સદા પાર્થાપકર્ષસિ ॥ 2-5-93 (11507)
કચ્ચિદ્વૈદ્યાશ્ચિકિત્સાયામષ્ટાઙ્ગાયાં વિશારદાઃ।
સુહૃદશ્ચાનુરક્તાશ્ચ શરીરે તે હિતાઃ સદા॥ 2-5-94 (11508)
કચ્ચિન્ન લોભાન્મોહાદ્વા માનાદ્વાપિ વિશામ્પતે।
અર્થિપ્રત્યર્થિનઃ પ્રાપ્તાન્નાપાસ્યસિ કથઞ્ચન॥ 2-5-95 (11509)
કચ્ચિન્ન લોભાન્મોહાદ્વા વિશ્રમ્ભાત્પ્રણયેન વા।
આશ્રિતાનાં મનુષ્યાણાં વૃત્તિં ત્વં સંરુણાત્સિ વૈ॥ 2-5-96 (11510)
કચ્ચિત્પૌરા ન સહિતા યે ચ તે રાષ્ટ્રવાસિનઃ।
ત્વયા સહ વિરુધ્યન્તે પરૈઃ ક્રીતાઃ કથઞ્ચન॥ 2-5-97 (11511)
કચ્ચિન્ન દુર્બલઃ શત્રુર્બલેન પરિપીડિતઃ।
મન્ત્રેણ બલવાન્કશ્ચિદુભાભ્યાં ચ કથઞ્ચન॥ 2-5-98 (11512)
કચ્ચિત્સર્વેઽનુરક્તાસ્ત્વાં ભૂમિપાલાઃ પ્રધાનતઃ।
કચ્ચિત્પ્રાણાંસ્ત્વદર્થેષુ સન્ત્યજન્તિ ત્વયા હૃતાઃ॥ 2-5-99 (11513)
કચ્ચિત્તે સર્વવિદ્યાસુ ગુણતોઽર્ચા પ્રવર્તતે।
બ્રાહ્મણાનાં ચ સાધૂનાં તવ નૈઃ શ્રેયસી શુભા।
દક્ષિણાસ્ત્વં દદાસ્યેષાં નિત્યં સ્વર્ગાપવર્ગદાઃ ॥ 2-5-100 (11514)
કચ્ચિદ્ધર્મે ત્રયીમૂલે પૂર્વૈરાચરિતે જનૈઃ।
યતમાનસ્તથા કર્તું તસ્મિન્કર્મણિ વર્તસે॥ 2-5-101 (11515)
કચ્ચિત્તવ ગૃહેઽન્નાનિ સ્વાદૂન્યશ્રન્તિ વૈ દ્વિજાઃ।
ગુણવન્તિ ગુણોપેતાસ્તવાધ્યક્ષં સદક્ષિણમ્॥ 2-5-102 (11516)
કચ્ચિત્ક્રતૂનેકચિત્તો વાજપેયાંશ્ચ સર્વશઃ।
પૌણ્ડરીકાંશ્ચ કાર્ત્સ્ન્યેન યતસે કર્તુમાત્મવાન્ ॥ 2-5-103 (11517)
કચ્ચિજ્જ્ઞાતીન્ગુરૂન્વૃદ્ધાન્દૈવતાંસ્તાપસાનપિ।
ચૈત્યાંશ્ચ વૃક્ષાન્કલ્યાણાન્બ્રાહ્મણાંશ્ચ નમસ્યસિ ॥ 2-5-104 (11518)
કચ્ચિચ્છોકો ન મન્યુર્વા ત્વયા પ્રોત્પાદ્યતેઽનઘ।
અપિ મઙ્ગલહસ્તશ્ચ જનઃ પાર્શ્વે ન તિષ્ઠતિ॥ 2-5-105 (11519)
કચ્ચિદેષા ચ તે બુદ્ધિર્વૃત્તિરેષા ચ તેઽનઘ।
આયુષ્યા ચ યશસ્યા ચ ધર્મકામાર્થદર્શિની ॥ 2-5-106 (11520)
એતયા વર્તમાનસ્ય બુદ્ધ્યા રાષ્ટ્રં ન સીદતિ।
વિજિત્ય ચ મહીં રાજા સોત્યન્તં સુખમેધતે॥ 2-5-107 (11521)
કચ્ચિદાર્યો વિશુદ્ધાત્મા ક્ષારિતશ્ચૌરકર્મણિ।
અદૃષ્ટશાસ્ત્રકુશલૈર્ન લોભાદ્વધ્યતે શુચિ॥ 2-5-108 (11522)
દુષ્ટો ગૃહીતસ્તત્કારિતજ્જ્ઞૈર્દૃષ્ટઃ સકારણઃ।
કચ્ચિન્ન મુચ્યતે સ્તેનો દ્રવ્યલોભાન્નરર્ષભ॥ 2-5-109 (11523)
ઉત્પન્નાનકચ્ચિદાઢ્યસ્ય દરિદ્રસ્ય ચ ભારત।
અર્થાન્ન મિથ્યા પશ્યન્તિ તવામાત્યા હૃતા ધનૈઃ॥ 2-5-110 (11524)
નાસ્તિક્યમનૃતં ક્રોધં પ્રમાદં દીર્ઘસૂત્રતામ્।
અદર્શનં જ્ઞાનવતામાલસ્યં પઞ્ચવૃત્તિતામ્।
એકચિન્તનમર્થાનામનર્થજ્ઞૈશ્ચ ચિન્તનમ્॥ 2-5-111 (11525)
નિશ્ચિતાનામનારમ્ભં મન્ત્રસ્યાપરિરક્ષણમ્।
મઙ્ગલાદ્યપ્રયોગં ચ પ્રત્યુત્થાનં ચ સર્વતઃ॥ 2-5-112 (11526)
કચ્ચિત્ત્વં વર્જયસ્યેતાન્રાજદોષાંશ્ચતુર્દશ।
પ્રાયશોયૈર્વિનશ્યન્તિ કૃતમૂલાપિ પાર્થિવઃ ॥ 2-5-113 (11527)
કચ્ચિત્તે સફલા વેદાઃ કચ્ચિત્તે સફળં ધનમ્।
કચ્ચિત્તે સફલા દારાઃ કચ્ચિત્તે સફલં શ્રુતમ્॥ 2-5-114 (11528)
યુધિષ્ઠિર ઉવાચ । 2-5-115x (1386)
કથં વૈ સફલા વેદાઃ કથં વૈ સફલં ધનમ્।
કથં વૈ સફલા દારાઃ કથં વૈ સફલં શ્રુતમ્ ॥ 2-5-115 (11529)
નારદ ઉવાચ। 2-5-116x (1387)
અગ્નિહોત્રફલા વેદા દત્તભુક્તફલં ધનમ્।
રતિપુત્રફલા દારાઃ શીલવૃત્તફલં શ્રુતમ્॥ 2-5-116 (11530)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ। 2-5-117x (1388)
એતદાખ્યાય સ મુનિર્નારદો વૈ મહાતપાઃ।
પપ્રચ્છાનન્તરમિદં ધર્માત્માનં યુધિષ્ઠિરમ્॥ 2-5-117 (11531)
નારદ ઉવાચ। 2-5-118x (1389)
કચ્ચિદભ્યાગતા દૂરાદ્વણિજો લાભકારણાત્।
યથોક્તમવહાર્યન્તે શુલ્કં શુલ્કોપજીવિભિઃ॥ 2-5-118 (11532)
કચ્ચિત્તે પુરુષા રાજન્પુરે રાષ્ટ્રે ચ માનિતાઃ।
ઉપાનયન્તિ પણ્યાનિ ઉપાધાભિરવઞ્ચિતાઃ॥ 2-5-119 (11533)
કચ્ચિચ્છૃણોષિ વૃદ્ધાનાં ધર્માર્થસહિતા ગિરઃ।
નિત્યમર્થવિદાં તાત યથાધર્માર્થદર્શિનામ્॥ 2-5-120 (11534)
કચ્ચિત્તે કૃષિતન્ત્રેષુ ગોષુ પુષ્પફલેષુ ચ।
ધર્માર્થં ચ દ્વિજાતિભ્યો દીયેતે મધુસર્પિષી ॥ 2-5-121 (11535)
દ્રવ્યોપકરણં કિઞ્ચિત્સર્વદા સર્વશિલ્પિનામ્।
ચાતુર્માસ્યાવરં સમ્યઙ્નિયતં સમ્પ્રયચ્છસિ॥ 2-5-122 (11536)
કચ્ચિત્કૃતં વિજાનીષે કર્તારં ચ પ્રશંસસિ।
સતાં મધ્યે મહારાજ સત્કરોષિ ચ પૂજયન્॥ 2-5-123 (11537)
કચ્ચિત્સૂત્રાણિ સર્વાણિ ગૃહ્ણાસિ ભરતર્ષભ।
હસ્તિસૂત્રાશ્વસૂત્રાણિ રથસૂત્રાણિ વા વિભો॥ 2-5-124 (11538)
કચ્ચિદભ્યસ્યતે સમ્યગ્ગૃહે તે ભરતર્ષભ।
ધનુર્વેદસ્ય સૂત્રં વૈ યન્ત્રસૂત્રં ચ નાગરમ્॥ 2-5-125 (11539)
કચ્ચિદસ્ત્રાણિ સર્વાણિ બ્રહ્મદણ્ડશ્ચ તેઽનઘ।
વિષયોગાસ્તથા સર્વે વિદિતાઃ શત્રુનાશનાઃ॥ 2-5-126 (11540)
કચ્ચિદગ્નિભયાચ્ચૈવ સર્વં વ્યાલભયાત્તથા।
રોગરક્ષોભયાચ્ચૈવ રાષ્ટ્રં સ્વં પરિરક્ષશિ॥ 2-5-127 (11541)
કચ્ચિદન્ધાંશ્ચ મૂકાંશ્ચ પઙ્ગૂન્વ્યઙ્ગાનબાન્ધવાન્।
પિતેવ પાસિ ધર્મજ્ઞ તથા પ્રવ્રજિતાનપિ॥ 2-5-128 (11542)
ષડવર્થા મહારાજ કચ્ચિત્તે પૃષ્ઠતઃ કૃતાઃ।
નિદ્રાઽઽલસ્યં ભયં ક્રોધો માર્દવં દીર્ઘસૂત્રતા॥ 2-5-129 (11543)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ। 2-5-130x (1390)
તતઃ કુરૂણામૃષભો મહાત્મા
શ્રુત્વા ગિરો બ્રાહ્મણસત્તમસ્ય।
પ્રણમ્ય પાદાવભિવાદ્ય તુષ્ટો
રાજાઽબ્રવીન્નારદં દેવરૂપમ્॥ 2-5-130 (11544)
એવં કરિષ્યામિ યથા ત્વયોક્તં
પ્રજ્ઞા હિ મે ભૂય એવાભિવૃદ્ધા।
ઉક્ત્વા તથા ચૈવ ચકાર રાજા
લેભે મહીં સાગરમેખલાં ચ॥ 2-5-131 (11545)
નારદ ઉવાચ। 2-5-132x (1391)
એવં યો વર્તતે રાજા ચાતુર્વર્ણ્યસ્ય રક્ષણે।
સ વિહૃત્યેહ સુસુખી શુક્રસ્યૈતિ સલોકતામ્ ॥ ॥ 2-5-132 (11546)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે સભાપર્વણિ પઞ્ચમોઽધ્યાયઃ॥ 5॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-5-24 ષડ્ગુણાઃ સન્ધિવિગ્રહાદયઃ। સપ્તોપાયાઃ મન્ત્રૌષધેન્દ્રજાલસહિતાઃ સામાદયઃ। સ ્વપરપક્ષબલાવલસહિતા એતએવ ચતુર્દશ ॥ 2-5-25 અષ્ટૌ કર્માણિ- કૃષિર્વણિક્પતો દુર્ગ સેતુઃ કુઞ્જરબન્ધનમ્। ખન્યાકરકરાદાનં શૂન્યાનાં ચ નિવેશનમિત્યુક્તાનિ॥ 2-5-26 સપ્તપ્રકૃતયઃ સ્વામ્યમાત્યસુહૃત્કોશરાષ્ટ્રદુર્ગબલાખ્યાઃ॥ 2-5-27 કચ્ચિન્ન તર્કૈર્દૂતૈર્વા ઇતિ ખ-પાઠઃ॥ 2-5-28 શુચયો જીવિતક્ષમાઃ ઇતિ ખ-પાઠઃ॥ 2-5-35 કર્માન્તાઃ કૃષ્યાદયઃ॥ 2-5-37 કારણિકાઃ યુદ્ધોપકરણયુક્તાઃ॥ 2-5-41 મન્ત્રી પુરોહિતશ્ચૈવ યુવરાજશ્ચમૂપતિઃ। પઞ્ચમો દ્વારપાલશ્ચ ષષ્ઠોઽન્તર્વેશ િકસ્તથા 1, કારાગારાધિકારી ચ દ્રવ્યસઞ્ચયકૃત્તથા। કૃત્યાકૃત્યેષુ ચાર્થાનાં નવમો વિનિયોજકઃ 2, પ્રેદેષ્ટા નગરાધ્યક્ષઃ કાર્યાનિર્માણકૃત્તથા। ધર્માધ્ય ક્ષઃ સભાધ્યક્ષો દણ્ડપાલસ્ત્રિપઞ્ચમઃ 3, ષોડશો દુર્ગપાલશ્ચ તથા રાષ્ટ્રાન્ત પાલકઃ અટવીપાલકાન્તાનિ તીર્થાન્યષ્ટાદશૈવ તુ 4, ચારાન્વિચારયેત્તીર્થેષ્વાત ્મનશ્ચ પરસ્ય ચ । પાખણ્ડાદીનવિજ્ઞાતાનન્યોન્યમિતરેષ્વપિ 5, મન્ત્રિણં યુવરા જં ચ હિત્વા સ્વેષુ પુરોહિતમિતિ॥ 2-5-67 અષ્ટાઙ્ગસંયુક્તા-રથા નાગા હયા યોધાઃ પત્તયઃ કર્મકારકાઃ। ચારા દૈશિકમુખ્યાશ ્ચ ધ્વજિન્યષ્ટાઙ્ગિકા મતા। ચતુર્વિધબલા મૌલમૈત્રમૃત્યાટવિકૈર્બલૈર્યુક્તા। બલમુખ્યૈઃ સેનાપતિભિઃ પ્રતિવર્ધિની પ્રાતિકૂલ્યેન ચ્છેદિની॥ 2-5-68 લવઃ સસ્યચ્છેદનકાલઃ। મુષ્ટિઃ સસ્યાનાં ગોપનકાલઃ॥ 2-5-71 કોષ્ઠં ધાન્યસ્થાનમ્॥ 2-5-73 કચ્ચિન્નેતિ પાનાદિવ્યસનજં વ્યયં તવ પૂર્વાહ્ણે ધર્માચરણકાલે ભૃત્યા ન પ્રત િજાનન્તિ નાવેદયન્તિ॥ 2-5-76 અનુતિષ્ઠન્તિ નિવેદયન્તિ ॥ 2-5-79 અપ્રાપ્તવ્યવહારા અપ્રૌઢાઃ॥ 2-5-84 પ્રતિગ્રામં પઞ્ચપઞ્ચેતિ। તેચ-પ્રશાસ્તા સમાહર્તા સંવિધાતા લેખકઃ સાક્ષી ચે તિ॥ 2-5-88 આત્યયિકમકલ્યાણમ્॥ 2-5-93 આબાધં દુઃખમ્। નિયમેન પથ્યાશનાદિના॥ 2-5-94 નિદાનં પૂર્વલિઙ્ગાનિ રૂપાણ્યુપશયસ્તથા। સમ્પ્રાપ્તિરૌષધી રોગી પરિચારક એવં ચેત્યષ્ટાઙ્ગાનિ॥ 2-5-102 તવાધ્યક્ષં ત્વત્સમક્ષણ્॥ 2-5-108 ક્ષારિતઃ મિથ્યાપવાદૈઃ પાતિતઃ॥ 2-5-113 કૃતમૂલાઃ અપીતિ છેદઃ॥ 2-5-126 બ્રહ્મદણ્ડઃ અભિચારઃ॥સભાપર્વ - અધ્યાય 006
॥ શ્રીઃ ॥
2.6. અધ્યાયઃ 006
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
ઉત્તમસભાલાભગર્વિતેન યુધિષ્ઠિરેણ સભાવિષયકપ્રશ્ને નારદસ્ય ઇન્દ્રાદિસભાવર્ણ નપ્રતિજ્ઞાનમ્॥ 1॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
વૈશમાપાયન ઉવાચ।
સમ્પૂજ્યાથાભ્યનુજ્ઞાતો મહર્ષેર્વચનાત્પરમ્।
પ્રત્યુવાચાનુપૂર્વ્યેણ ધર્મરાજો યુધિષ્ઠિરઃ॥ 2-6-1 (11547)
ભગવત્યાય્યમાહૈતં યથાવદ્ધર્મનિશ્ચયમ્।
યથાશક્તિ યથાન્યાયં ક્રિયતેઽયં વિધિર્મયા॥ 2-6-2 (11548)
રાજભિર્યદ્યથા કાર્યં, પુરા વૈ તન્ન સંશયઃ।
યથાન્યાયોપનીતાર્થં કૃતં હેતુમદર્થવત્॥ 2-6-3 (11549)
વયં તુ સત્પથં તેષાં યાતુમિચ્છામહે પ્રભો।
ન તુ શક્યં તથા ગન્તું યથા તૈર્નિયતાત્મભિઃ॥ 2-6-4 (11550)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ। 2-6-5x (1392)
એકમુક્ત્વા સ ધર્માત્મા વાક્યં તદભિપૂજ્ય ચ।
` તં તુ વિશ્રાન્તમાસીનં દેવર્ષિમમિતદ્યુતિમ્'॥
મુહૂર્તાત્પ્રાપ્તકાલં ચ દૃષ્ટ્વા લોકચરં મુનિમ્॥ 2-6-5 (11551)
નાદરદં સુસ્થમાસીનમુપાસીનો યુધિષ્ઠિરઃ।
અપૃચ્છત્પાણ્ડવસ્તત્ર રાજમધ્યે માહદ્યુતિઃ॥ 2-6-6 (11552)
ભવાત્સઞ્ચરતે લોકાન્સદા નાનાવિધાન્બહૂન્।
બ્રહ્મણા નિર્મિતાન્પૂર્વં પ્રેક્ષમાણો મનોજવઃ। 2-6-7 (11553)
ઈદૃશી ભવિતા કાચિદ્દૃષ્ટપૂર્વા સભા ક્વચિત્।
ઇતો વા શ્રેયસી બ્રહ્મંસ્તન્મમાચક્ષ્વ પૃચ્છતઃ॥ 2-6-8 (11554)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ। 2-6-9x (1393)
તચ્છ્રુત્વા નારદસ્તસ્ય ધર્મરાજસ્ય ભાષિતમ્।
પાણ્ડવં પ્રત્યુવાચેદં સ્મયન્મધુરયા ગિરા॥ 2-6-9 (11555)
નારદ ઉવાચ। 2-6-10x (1394)
માનુષેષુ ન મે તાત દૃષ્ટપૂર્વા ન ચ શ્રુતા।
સભા મણિમયી રાજન્યથેયં તવ ભારત॥ 2-6-10 (11556)
સભાં તુ પિતૃરાજસ્ય વરુણસ્ય ચ ધીમતઃ।
કથયિષ્યે તથેન્દ્રસ્ય કૈલાસનિલયસ્ય ચ॥ 2-6-11 (11557)
બ્રહ્મણશ્ચ સભાં દિવ્યાં કથયિષ્યે ગતક્લમામ્।
દિવ્યાદિવ્યૈરભિપ્રાયૈરુપેતાં વિશ્વરૂપિણીમ્॥ 2-6-12 (11558)
દેવૈઃ પિતૃગણૈઃ સાધ્યૈર્યજ્વભિર્નિયતાત્મભિઃ।
જુષ્ટાં મુનિગણૈઃ શાન્તૈર્વેદયજ્ઞૈઃ સદક્ષિણૈઃ॥
યદિ તે શ્રવણે બુદ્ધિર્વર્તતે ભરતર્ષભ॥ 2-6-13 (11559)
નારદેનૈવમુક્તસ્તુ ધર્મરાજો યુધિષ્ઠિરઃ।
પ્રાઞ્જલિર્ભ્રાતૃભિઃ સાર્ધં તૈશ્ચ સર્વૈર્દ્વિજોત્તમૈઃ॥ 2-6-14 (11560)
નારદં પ્રત્યવાચેદં ધર્મરાજો મહામનાઃ।
સભાઃ કથય તાઃ સર્વાઃ શ્રોતુમિચ્છામહે વયમ્॥ 2-6-15 (11561)
કિન્દ્રવ્યાસ્તાઃ સભા બ્રહ્મન્કિંવિસ્તારાઃ કિમાયતાઃ।
પિતામહં ચ કે તસ્યાં સભાયાં પર્યુપાસતે॥ 2-6-16 (11562)
વાસવં દેવરાજં ચ યમં વૈવસ્વતં ચ કે।
વરુણં ચ કુબેરં ચ સભાયાં પર્યુપાસતે॥ 2-6-17 (11563)
એતત્સર્વં યથાન્યાયં બ્રહ્મર્ષે વદતસ્તવ।
શ્રોતુમિચ્છામ સહિતાઃ પરં કૌતૂહલં હિ નઃ॥ 2-6-18 (11564)
એવમુક્તઃ પાણ્ડવેન નારદઃ પ્રત્યભાષત।
ક્રમેણ રાજન્દિવ્યાસ્તાઃ શ્રૂયન્તામિહ નઃ સભાઃ॥ ॥ 2-6-19 (11565)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે સભાપર્વણિ મન્ત્રપર્વણિ ષષ્ઠોઽધ્યાયઃ॥ 6॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-6-11 કૈલાસનિલયસ્ય કુબેરસ્ય॥સભાપર્વ - અધ્યાય 007
॥ શ્રીઃ ॥
2.7. અધ્યાયઃ 007
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
ઇન્દ્રસભાવર્ણનમ્॥ 1॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
નારદ ઉવાચ॥
શક્રસ્ય તુ સભા દિવ્યા ભાસ્વરા કર્મનિર્મિતા।
સ્વયં શક્રેણ કૌરવ્ય નિર્જિતાર્કસમપ્રભા॥ 2-7-1 (11566)
વિસ્તીર્ણા યોજનશતં શતમધ્યર્ધમાયતા।
વૈહાયસી કામગમા પઞ્ચયોજનમુચ્છ્રિતા। 2-7-2 (11567)
જરાશોકક્લમાપેતા નિરાતઙ્કા શિવા શુભા।
વેશ્માસનવતી રમ્યા દિવ્યપાદપશોભિતા॥ 2-7-3 (11568)
તસ્યાં દેવેશ્વરઃ પાર્થ સભાયાં પરમાસને।
આસ્તે શચ્યા મહેન્દ્રાણ્યા શ્રિયા લક્ષ્મ્યા ચ ભારત। 2-7-4 (11569)
બિભ્રદ્વપુરનિર્દેશ્યં કિરીટી લોહિતાઙ્ગદઃ।
વિરજોમ્બરશ્ચિત્રમાલ્યો હ્રીકીર્તિદ્યુતિભિઃ સહ॥ 2-7-5 (11570)
તસ્યામુપાસતે નિત્યં મહાત્માનં શતક્રતુમ્।
મરુતઃ સર્વશો રાજન્સર્વે ચ ગૃહમેધિનઃ॥ 2-7-6 (11571)
સિદ્ધા દેવર્ષયશ્ચૈવ સાધ્યા દેવગણાસ્તથા।
મરુત્ત્વન્તશ્ચ સહિતા ભાસ્વન્તો હેમમાલિનઃ॥ 2-7-7 (11572)
એતે સાનુચરાઃ સર્વે દિવ્યરૂપાઃ સ્વલઙ્કૃતાઃ।
ઉપાસતે મહાત્માન દેવરાજમરિન્દમમ્॥ 2-7-8 (11573)
તથા દેવર્ષયઃ સર્વે પાર્તે શક્રમુપાસતે।
અમલા ધૂતપાપ્માનો દીપ્યમાના ઇવાગ્નયઃ॥ 2-7-9 (11574)
તેજસ્વિનઃ સોમસુતો વિશોકા વિગતજ્વરાઃ।
પરાશરઃ પર્વતશ્ચ તથા સાવર્ણિગાલવૌ॥ 2-7-10 (11575)
`એકતશ્ચ દ્વિતશ્ચૈવ ત્રિતશ્ચૈવ મહામતિઃ'।
શઙ્ખશ્ચ લિખિતશ્ચૈવ તથા ગૌરશિરા મુનિઃ।
દુર્વાસાઃ ક્રોધનઃ શ્યેનસ્તથા દીર્ઘતમા મુનિઃ॥ 2-7-11 (11576)
પવિત્રપાણિઃ સાવર્ણિર્યાજ્ઞવલ્ક્યોઽથ ભાલુકિઃ।
ઉદ્દાલકઃ શ્વેતકેતુસ્તાણ્ડો ભાણ્ડાયનિસ્તથા॥ 2-7-12 (11577)
હવિષ્માંશ્ચ ગરિષ્ઠશ્ચ હરિશ્ચન્દ્રશ્ચ પાર્થિવઃ॥
હૃદ્યશ્ચોદરશાણ્ડિલ્યઃ પારાશર્યઃ કૃષીવલઃ॥ 2-7-13 (11578)
વાતસ્કન્ધો વિશાખશ્ચ વિધાતા કાલ એવ ચ।
કરાલદન્તસ્ત્વષ્ટા ચ વિશ્વકર્મા ચ તુમ્બુરુઃ॥ 2-7-14 (11579)
અયોનિજા યોનિજાશ્ચ વાયુભક્ષા હુતાશિનઃ।
ઈશાનં સર્વલોકસ્ય વજ્રિણં સમુપાસતે॥ 2-7-15 (11580)
સહદેવઃ સુનીથશ્ચ વાલ્મીકિશ્ચ મહાતપાઃ।
સમીકઃ સત્યવાક્ચૈવ પ્રચેતાઃ સત્યસઙ્ગરઃ॥ 2-7-16 (11581)
મેધાતિથિર્વામદેવઃ પુલસ્ત્યઃ પુલહઃ ક્રતુઃ।
મરુત્તશ્ચ મરીચિશ્ચ સ્થાણુશ્ચાત્ર મહાતપાઃ॥ 2-7-17 (11582)
કક્ષીવાન્ગૌતમસ્તાર્ક્ષ્યસ્તથા વૈશ્વાનરો મુનિઃ।
મુનિઃ કાલકવૃક્ષીય આશ્રાવ્યોઽથ હિરણ્મયઃ॥ 2-7-18 (11583)
સંવર્તો દેવહવ્યશ્ચ વિષ્વક્સેનશ્ચ વીર્યવાન્।
દિવ્યા આપસ્તથૌષધ્યઃ શ્રદ્ધા મેધા સરસ્વતી॥ 2-7-19 (11584)
અર્થો ધર્મશ્ચ કામશ્ચ વિદ્યુતશ્ચૈવ પાણ્ડવ।
જલવાહાસ્તથા મેઘા વાયવઃ સ્તનયિત્નવઃ॥ 2-7-20 (11585)
પ્રાચીદિગ્યજ્ઞવાહાશ્ચ પાવકાઃ સપ્તવિંશતિઃ।
અગ્નીષોમૌ તથેન્દ્રાગ્ની મિત્રશ્ચ સવિતાઽર્યમા॥ 2-7-21 (11586)
ભગો વિશ્વે સાધ્યાશ્ચ ગુરુઃ શુક્રસ્તથૈવ ચ।
વિશ્વાવસુશ્ચિત્રસેનઃ સુમનસ્તરુણસ્તથા॥ 2-7-22 (11587)
યજ્ઞાશ્ચ દક્ષિણાશ્ચૈવં ગ્રહાસ્તોભાશ્ચ ભારત।
યજ્ઞવાહાશ્ચ યે મન્ત્રાઃ સર્વે તત્ર સમાસતે॥ 2-7-23 (11588)
તથૈવાપ્સરસો રાજન્ `રમ્ભોર્વશ્યથ મેનકા।
ઘૃતાચી પઞ્ચચૂડા ચ વિપ્રચિત્તિપુરોગમાઃ॥ 2-7-24 (11589)
વિદ્યાધરાશ્ચ રાજેન્દ્ર' ગન્ધર્વાશ્ચ મનોરમાઃ।
નૃત્યવાદિત્રગીતૈશ્ચ હાસ્યૈશ્ચ વિવિધૈરપિ॥ 2-7-25 (11590)
રમયન્તિ સ્મ નૃપતે દેવરાજં શતક્રતુમ્।
સ્તુતિભિર્મઙ્ગલૈશ્ચૈવ વસ્તુવન્તઃ કર્મભિસ્તથા॥ 2-7-26 (11591)
વિક્રમૈશ્ચ મહાત્માનં બલવૃત્રનિષૂદનમ્।
બ્રહ્મરાજર્ષયશ્ચૈવ સર્વે દેવર્ષયસ્તથા॥ 2-7-27 (11592)
વિમાનૈર્વિવિધૈર્દિવ્યૈર્દીપ્યમાના ઇવાગ્નયઃ।
સ્રગ્વિણો ભૂષિતાઃ સર્વે યાન્તિ ચાયાન્તિ ચાપરે॥ 2-7-28 (11593)
બૃહસ્પતિશ્ચ શુક્રશ્ચ નિત્યમાસ્તાં હિ તત્ર વૈ॥
એતે ચાન્યે ચ બહવો મહાત્માનો યતવ્રતાઃ॥ 2-7-29 (11594)
વિમાનૈશ્ચન્દ્રસઙ્કાશૈઃ સોમવત્પ્રિયદર્શનાઃ।
બ્રહ્મણો વચનાદ્રાજન્ભૃગુઃ સપ્તર્ષયસ્તથા॥ 2-7-30 (11595)
એષા સભા મયા રાજન્દૃષ્ટા પુષ્કરમાલિની।
શતક્રતોર્મહાબાહો યામ્યામપિ સભાં શૃણુ॥ ॥ 2-7-31 (11596)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે સભાપર્વણિ મન્ત્રપર્વણિ સપ્તમોઽધ્યાયઃ॥ 7॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-7-13 પારાશર્યઃ કપિષ્ઠલ ઇતિ ઘ. પાઠઃ॥ 2-7-21 બ્રહ્મણોઙ્ગાત્પ્રસૂતોઽગ્નિરઙ્ગિરા ઇતિ વિશ્રુતઃ। દક્ષિણાગ્નિર્ગાર્હપત્યા હવનીયાવિતિ ત્રયી। નિર્મન્થ્યો વૈદ્યુતઃ શૂરઃ સંવર્તો લૌકિકસ્તથા। 2-7-31 પુષ્કરમાલિની નામતઃ॥સભાપર્વ - અધ્યાય 008
॥ શ્રીઃ ॥
2.8. અધ્યાયઃ 008
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
યમસભાવર્ણમમ્॥ 1॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
નારદ ઉવાચ।
કથયિષ્યે સભાં યામ્યાં યુધિષ્ઠિર નિબોધ તામ્।
વૈવસ્વતસ્ય યાં પાર્થ વિશ્વકર્મા ચકાર હ॥ 2-8-1 (11597)
તૈજસી સા સભા રાજન્બભૂવ શતયોજના।
વિસ્તારાયામસમ્પન્ના ભૂયસી ચાપિ પાણ્ડવ॥ 2-8-2 (11598)
અર્કપ્રકાશા ભ્રાજિષ્ણુઃ સર્વતઃ કામરૂપિણી।
નાતિશીતા ચ ચાત્યુષ્ણા મનસશ્ચ પ્રહર્ષિણી॥ 2-8-3 (11599)
ન શોકો ન જરા તસ્યાં ક્ષુત્પિપાસે ન ચાપ્રિયમ્।
ન ચ દૈન્યં ક્લમો વાઽપિ પ્રતિકૂલં ન ચાપ્યુત॥ 2-8-4 (11600)
સર્વે કામાઃ સ્થિતાસ્તસ્યાં યે દિવ્યા યે ચ માનુષાઃ।
રસવચ્ચ પ્રભૂતં ચ ભક્ષ્યં ભોજ્યમરિન્દમ॥ 2-8-5 (11601)
લેહ્યં ચોપ્યં ચ પેયં ચ હૃદ્યં સ્વાદુ મનોહરમ્।
પુણ્યગન્ધાઃ સ્રજસ્તસ્ય નિત્યં કામફલા દ્રુમાઃ॥ 2-8-6 (11602)
રસવન્તિ ચ તોયાનિ શીતાન્યુષ્ણાનિ ચૈવ હિ।
તસ્યાં રાજર્ષયઃ પુણ્યાસ્તથા બ્રહ્મર્ષયોઽમલાઃ॥ 2-8-7 (11603)
યમં વૈવસ્વતં તાત પ્રહૃષ્ટાઃ પર્યુપાસતે।
યયાતિર્નહુષઃ પુરુર્માન્ધાતા સોમકો નુગઃ॥ 2-8-8 (11604)
ત્રસદસ્યુશ્ચ રાજર્ષિઃ કૃતવીર્યઃ શ્રુતશ્રવાઃ।
અરિષ્ટનેમિઃ સિદ્ધશ્ચ કૃતવેગઃ કૃતિર્નિમિઃ॥ 2-8-9 (11605)
પ્રતર્દનઃ શિબિર્મત્સ્યઃ પૃથુલાક્ષો બૃહદ્રથઃ।
વાર્તો મરુત્તઃ કુષિકઃ સાઙ્કાશ્યઃ સાઙ્કૃતિર્ધ્રુવઃ॥ 2-8-10 (11606)
ચતુરશ્ચઃ સદસ્યોર્મિઃ કાર્તવીર્યશ્ચ પાર્થિવઃ।
ભરતઃ સુરથશ્ચૈવ સુનીથો નિશઠોઽનલઃ॥ 2-8-11 (11607)
દિવોદાસશ્ચ સુમના અમ્બરીષો ભગીરથઃ।
વ્યશ્વઃ સદશ્વો વાઘ્ર્યશ્વઃ પૃથુવેગઃ પૃથુશ્રવાઃ॥ 2-8-12 (11608)
પૃપદશ્વો વસુમનાઃ ક્ષુપશ્ચ સુમહાબલઃ।
રુષદ્રુર્વૃષસેનશ્ચ પુરુકુત્સો ધ્વજી રથી॥ 2-8-13 (11609)
આર્ષ્ટિષેણો દિલીપશ્ચ મહાત્મા ચાપ્યુશીનરઃ।
ઔશીનરિઃ પુણ્ડરીકઃ શર્યાતિઃ શરભઃ શુચિઃ॥ 2-8-14 (11610)
અઙ્ગો રિષ્ટશ્ચ વેનશ્ચ દુષ્યન્તઃ સૃઞ્જયો જયઃ।
ભાઙ્ગાસુરિઃ સુનીથશ્ચ નિષધોઽથ વહીનરઃ॥ 2-8-15 (11611)
કરન્ધમો બાહ્લિકશ્ચ સુદ્યુમ્નો બલવાન્મધુઃ।
ઐલો મરુત્તશ્ચ તથા બલવાન્પૃથિવીપતિઃ॥ 2-8-16 (11612)
કપોતરોમા તૃણકઃ સહદેવાર્જુનૌ તથા।
વ્યશ્વઃ સાશ્વઃ કૃશાશ્વશ્ચ શશબિન્દુશ્ચ પાર્થિવઃ॥ 2-8-17 (11613)
રામો દાશરથિશ્ચૈવ લક્ષ્મણોઽથ પ્રતર્દનઃ।
અલર્કઃ કક્ષસેનશ્ચ ગયો ગૌરાઓશ્વ એવ ચ॥ 2-8-18 (11614)
જામદગ્ન્યશ્ચ રામશ્ચ નાભાગસગરૌ તથા।
ભૂરિદ્યુમ્નો મહાશ્વશ્ચ પૃથાશઅવો જનકસ્તથા॥ 2-8-19 (11615)
રાજા વૈન્યો વારિસેનઃ પુરિજિજ્જનમેજયઃ।
બ્રહ્મદત્તસ્ત્રિગર્તિશ્ચ રાજોપરિચરસ્તથા॥ 2-8-20 (11616)
ઇન્દ્રદ્યુમ્નો ભીમજાનુર્ગૌરપૃષ્ઠોઽનઘો લયઃ।
પદ્મોઽથ મુચુકુન્દશ્ચ ભૂરિદ્યુમ્નઃ પ્રસેનજિત્॥ 2-8-21 (11617)
અરિષ્ટનેમિઃ સુદ્યુમ્નઃ પૃથુલાશ્વોઽષ્ટકસ્તથા।
શતં મત્સ્યા નૃપતયઃ શતં નીપાઃ શતં હયાઃ॥ 2-8-22 (11618)
ધૃતરાષ્ટ્રાશ્ચૈકશતમશીતિર્જનમેજયાઃ।
શતં ચ બ્રહ્મદત્તાનાં વીરિણામીરિણાં શતમ્॥ 2-8-23 (11619)
ભીષ્ણાણાં દ્વે શતેઽપ્યત્ર ભીમાનાં તુ તથા શતમ્।
શતં ચ પ્રતિવિન્ધ્યાનાં શતં નાગાઃ શતં હયાઃ॥ 2-8-24 (11620)
પલાશાનાં શતં જ્ઞેયં શતં કાશકુશાદયઃ।
શાન્તનુશ્ચૈવ રાજેન્દ્ર પાણ્ડુશ્ચૈવ પિતા તવ॥ 2-8-25 (11621)
ઉશઙ્ગવઃ શતરથો દેવરાજો જયદ્રથઃ।
વૃષદર્ભશ્ચ રાજર્ષિર્બુદ્ધિમાન્સહમન્ત્રિભિઃ॥ 2-8-26 (11622)
અથાપરે સહસ્રાણિ યે ગતાઃ શસબિન્દવઃ।
ઇષ્ટ્વાઽશ્વમેધૈર્બહુભિર્મહદ્ભિર્ભૂરિદક્ષિણૈઃ॥ 2-8-27 (11623)
એતે રાજર્ષયઃ પુણ્યાઃ કીર્તિમન્તો બહુશ્રુતાઃ।
તસ્યાં સભાયાં રાજેન્દ્ર વૈવસ્વતમુપાસતે॥ 2-8-28 (11624)
અગસ્ત્યોઽથ મતઙ્ગશ્ચ કાલો મૃત્યુસ્તથૈવ ચ।
યજ્વાનશ્ચૈવ સિદ્ધાશ્ચ યે ન યોગશરીરિણઃ॥ 2-8-29 (11625)
અગ્નિષ્વાત્તાશ્ચ પિતરઃ ફેનપાશ્વોષ્મપાશ્ચ યે।
સુધાવન્તો બર્હિષદો મૂર્તિમન્તસ્તથાઽપરે॥ 2-8-30 (11626)
કાલચક્રં ચ સાક્ષાચ્ચ ભગવાન્હવ્યવાહનઃ।
નરા દુષ્કૃતકર્માણો દક્ષિણાયનમૃત્યવઃ॥ 2-8-31 (11627)
કાલસ્ય નયને યુક્તા યમસ્ય પુરુપાશ્ચ યે।
તસ્યાં શિંશુપપાલાશાસ્તથા કાશકુશાદયઃ॥ 2-8-32 (11628)
ઉપાસતે ધર્મરાજં મૂર્તિમન્તો જનાધિપ।
એતે ચાન્યે ચ બહવઃ પિતૃરાજસભાસદઃ।
ન શક્યાઃ પરિસઙ્ખ્યાતું નામભિઃ કર્મભિસ્તથા । 2-8-33 (11629)
અસમ્બાધા હિ સા પાર્થ રમ્યા કામગમા સભા।
દીર્ઘકાલં તપસ્તપ્ત્વા નિર્મિતા વિશ્વકર્મણા। 2-8-34 (11630)
જ્વલન્તી ભાસમાના ચ તેજસા સ્વેન ભારત।
તામુગ્રતપસો યાન્તિ સુવ્રતાઃ સત્યવાદિનઃ॥ 2-8-35 (11631)
શાન્તાઃ સન્યાસિનઃ શુદ્ધાઃ પૂતાઃ પુણ્યેન કર્મણા।
સર્વે ભાસ્વરદેહાશ્ચ સર્વે ચ વિરજોમ્બરાઃ॥ 2-8-36 (11632)
ચિત્રાઙ્ગદાશ્ચિત્રમાલ્યાઃ સર્વે જ્વલિતકુણ્ડલાઃ।
સુકૃતૈઃ કર્મભિઃ પુણ્યૈઃ પારિબર્હૈશ્ચ ભૂષિતાઃ॥ 2-8-37 (11633)
ગન્ધર્વાશ્ચ મહાત્માનઃ સઙ્ઘશશ્ચાપ્સરોગણાઃ।
વાદિત્રં નૃત્તગીતં ચ હાસ્યં લાસ્યં ચ સર્વશઃ॥ 2-8-38 (11634)
પુણ્યાશ્ચ ગન્ધાઃ શબ્દાશ્ચ તસ્યાં પાર્થ સમન્તતઃ।
દિવ્યાનિ ચૈવ માલ્યાનિ ઉપતિષ્ઠન્તિ નિત્યશઃ॥ 2-8-39 (11635)
શતં શતસહસ્રાણિ ધર્મિણાં તં પ્રજેશ્વરમ્।
ઉપાસતે મહાત્માનં રૂપયુક્તા મનસ્વિનઃ॥ 2-8-40 (11636)
ઈદૃશી સા સભા રાજન્પિતૃરાજ્ઞો મહાત્મનઃ।
વરુણસ્યાપિ વક્ષ્યામિ સભાં પુષ્કરમાલિનીમ્॥ ॥ 2-8-41 (11637)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે સભાપર્વણિ મન્ત્રપર્વણિ અષ્ટમોઽધ્યાયઃ॥ 8॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-8-18 રામઇતિ રામલક્ષ્મણયોર્વિષ્ણુશેષરૂપેણ સ્વસ્થાનસ્થયોરપિ રૂપાન્તરેણ ઉપાસકાનુ ગ્રહાર્થમત્રાવસ્થાનમ્॥ 2-8-23 ધૃતરાષ્ટાશ્ચૈકશતમિતિ પુરાણેષુ પ્રાયેણાધિકારિણામેવ કીર્તનાત્તેષાં ચ પ્રતિ કલ્પં સમાનનામરૂપકર્મત્વાદનેકકલ્પં ધર્મસભાવાસિનાં તેષાં બહુત્વં યુક્તમ્। એવમન્યેષામપિ॥ 2-8-31 દુષ્કૃતકર્માણો વિદ્યાવિહીનકર્મમાત્રનિષ્ટાઃ॥સભાપર્વ - અધ્યાય 009
॥ શ્રીઃ ॥
2.9. અધ્યાયઃ 009
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
વરુણસભાવર્ણનમ્॥ 1॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
નારદ ઉવાચ॥
યુધિષ્ઠિર સભા દિવ્યા વરુણસ્યામિતપ્રભા।
પ્રમાણેન યથા યામ્યા શુભપ્રાકારતોરણા॥ 2-9-1 (11638)
અન્તઃ સલિલમાસ્થાય વિહિતા વિશ્વકર્મણા।
દિવ્યૈ રત્નમયૈર્વૃક્ષૈઃ ફલપુષ્પપ્રદૈર્યુતા॥ 2-9-2 (11639)
નીલપીતૈઃ સિતાઃ શ્યામૈઃ સિતૈર્લોહિતકૈરપિ।
અવતાનૈસ્તથા ગુલ્મૈર્મઞ્જરીજાલધારિભિઃ॥ 2-9-3 (11640)
તથા શકુનયસ્તસ્યાં વિચિત્રા મધુરસ્વરાઃ।
અનિર્દેશ્યા વપુષ્મન્તઃ શતશોઽથ સહસ્રશઃ॥ 2-9-4 (11641)
સા સભા સુખસંસ્પર્શા ન શીતા ન ચ ધર્મદા।
વેશ્માસનવતી રમ્યા સિતા વરુણપાલિતા॥ 2-9-5 (11642)
યસ્યામાસ્તે સ વરુણો વારુણ્યા ચ સમન્વિતઃ।
દિવ્યરત્નામ્બરધરો દિવ્યાભરણભૂષિતઃ॥ 2-9-6 (11643)
`દ્વિતીયેન તુ નામ્ના વૈ ગૌરીતિ ભુવિ વિશ્રુતા।
પત્ન્યા સવરુણો દેવઃ પ્રમોદતિ સુખી સુખમ્'॥ 2-9-7 (11644)
સ્રગ્વિણો દિવ્યગન્ધાશ્ચ દિવ્યગન્ધાનુલેપનાઃ।
આદિત્યાસ્તત્ર વરુણં જલેશ્વરમુપાસતે॥ 2-9-8 (11645)
વાસુકિસ્તક્ષકશ્ચૈવ નાગશ્ચૈરાવતસ્તથા।
કૃષ્ણશ્ચ લોહિતશ્ચૈવ પદ્મશ્ચિત્રશ્ચ વીર્યવાન્॥ 2-9-9 (11646)
કમ્બલાશ્વતરૌ નાગૌ ધૃતરાષ્ટ્રબલાહકૌ।
મણિમાન્કુણ્ડધારશ્ચ કર્કોટકધનઞ્જયૌ॥ 2-9-10 (11647)
પાણિમાન્કુણ્ડધારશ્ચ બલવાન્પૃથિવીપતે।
પ્રહ્રાદો મુષિકાદશ્ચ તથૈવ જનમેજયઃ ॥ 2-9-11 (11648)
પતાકિનો મણ્ડલિનઃ ફણવન્તશ્ચ સર્વશઃ।
` અર્થો ધર્મશ્ચ કામશ્ચ વસુઃ કપિલ એવ ચ॥ 2-9-12 (11649)
અનન્તશ્ચ મહાનાગો યં દૃષ્ટ્વા જલજેશ્વરઃ।
અભ્યર્ચયતિ સત્કારૈરાસનેન ચ તં વિભુઃ॥ 2-9-13 (11650)
વાસુકિપ્રમુખાશ્ચૈવ સર્વે પ્રાઞ્જલયઃ સ્થિતાઃ।
અનુજ્ઞાતાશ્ચ શેષેણ યથાર્હમુપવિશ્ય ચ॥ 2-9-14 (11651)
એતે ચાન્યે ચ બહવઃ સર્પાસ્તસ્યાં યુધિષ્ઠિર।
`વૈનતેયશ્ચ ગરુડો યે ચાસ્ય પરિચારિણઃ'।
ઉપાસતે મહાત્માનં વરુણં વિગતક્લમાઃ॥ 2-9-15 (11652)
બલિર્વૈરોચનો રાજા નરકઃ પૃથિવીઞ્જયઃ।
સંહ્રાદો વિપ્રચિત્તિશ્ચ કાલખઞ્જાશ્ચ દાનવાઃ॥ 2-9-16 (11653)
સુહનુર્દુર્મુખઃ શઙ્ખઃ સુમનાઃ સુમતિસ્તતઃ।
ઘટોદરો મહાપાર્શ્વઃ ક્રથનઃ પિઠરસ્તથા॥ 2-9-17 (11654)
વિશ્વરૂપઃ સ્વરૂપશ્ચ વિરૂપોઽથ મહાશિરાઃ।
દશગ્રીવશ્ચ વાલી ચ મેઘવાસા દશાવરઃ॥ 2-9-18 (11655)
ટિટ્ટિભો વિટભૂતશ્ચ સંહ્રાદશ્ચેન્દ્રતાપનઃ।
દૈત્યદાનવસઙ્ઘાશ્ચ સર્વે રુચિરકુણ્ડલાઃ॥ 2-9-19 (11656)
સ્રગ્વિણો મૌલિનશ્ચૈવ તથા દિવ્યપરિચ્છદાઃ।
સર્વે લબ્ધવરાઃ શૂરાઃ સર્વે વિગતમૃત્યવઃ॥ 2-9-20 (11657)
તે તસ્યાં વરુણં દેવં ધર્મપાશધરં સદા।
ઉપાસતે મહાત્માનં સર્વે સુચરિતવ્રતાઃ॥ 2-9-21 (11658)
તથા સમુદ્રાશ્ચત્વારો નદી ભાગીરથી ચ સા।
કાલિન્દી વિદિશા વેણા નર્દમા વેગવાહિની॥ 2-9-22 (11659)
વિપાશા ચ શતદ્રુશ્ચ ચન્દ્રભાગા સરસ્વતી।
ઇરાવતી વિતસ્તા ચ સિન્ધુર્દેવનદી તથા॥ 2-9-23 (11660)
ગોદાવરી કૃષ્ણવેણી કાવેરી ચ સરિદ્વરા।
કિમ્પુના ચ વિશલ્યા ચ તથા વૈતરણી નદી॥ 2-9-24 (11661)
તૃતીયા જ્યેષ્ઠિલા ચૈવ શોણશ્ચાપિ મહાનદઃ।
ચર્મણ્વતી તથા ચૈવ પર્ણાશા ચ મહાનદી॥ 2-9-25 (11662)
સરયૂર્વારવત્યાઽથ લાઙ્ગલી ચ સરિદ્વરા।
કરતોયા તથાઽઽત્રેયી લૌહિત્યશ્ચ મહાનદઃ॥ 2-9-26 (11663)
લઙ્ઘતી ગોમતી ચૈવ સન્ધ્યા ત્રિસ્રોતસી તથા।
એતાશ્ચન્યાશ્ચ રાજેન્દ્ર સુતીર્થા લોકવિશ્રુતાઃ॥ 2-9-27 (11664)
સરિતઃ સર્વતશ્ચાન્યાસ્તીર્થાનિ ચ સરાંસિ ચ।
કૂપાશ્ચ સપ્રસ્રવણા દેહવન્તો યુધિષ્ઠિર। 2-9-28 (11665)
પલ્વલાનિ તટાકાનિ દેહવન્ત્યથ ભારત।
દિશસ્તથા મહી ચૈવ તથા સર્વે મહીધરાઃ॥ 2-9-29 (11666)
ઉપાસતે મહાત્માનં સર્વે જલચરાસ્તથા।
ગીતવાદિત્રવન્તશ્ચ ગન્ધર્વાપ્સરસાં ગણાઃ॥ 2-9-30 (11667)
સ્તુવન્તો વરુણં તસ્યાં સર્વ એવ સમાસતે।
મહીધરા રત્નવન્તો રસા યે ચ પ્રતિષ્ઠિતાઃ॥ 2-9-31 (11668)
કથયન્તઃ સુમધુરાઃ કથાસ્તત્ર સમાસતે।
વારુણશ્ચ તથા મન્ત્રી સુનાભઃ પર્યુપાસતે॥ 2-9-32 (11669)
પુત્રપૌત્રૈઃ પરિવૃતો ગોનામ્ના પુષ્કરેણ ચ।
સર્વે વિગ્રહવન્તસ્તે તમીશ્વરમુપાસતે॥ 2-9-33 (11670)
એષા મયા સમ્પતતા વારુણી ભરતર્ષભ।
દૃષ્ટપૂર્વા સભા રમ્યા કુબેરસ્ય સભાં શૃણુ॥ ॥ 2-9-34 (11671)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે સભાપર્વણિ મન્ત્રપર્વણિ નવમોઽધ્યાયઃ॥ 9॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-9-34 સમ્પતતા સમાગચ્છતા॥સભાપર્વ - અધ્યાય 010
॥ શ્રીઃ ॥
2.10. અધ્યાયઃ 010
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
કુબેરસભાવર્ણનમ્॥ 1॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
નારદ ઉવાચ।
સભા વૈશ્રવણી રાજઞ્શતયોજનમાયતા।
વિસ્તીર્ણા સપ્તતિશ્ચૈવ યોજનાનિ સિતપ્રભા॥ 2-10-1 (11672)
તપસા નિર્જિતા રાજન્સ્વયં વૈશ્રવણેન સા।
શશિપ્રભા પ્રાવરણા કૈલાસશિખરોપમા॥ 2-10-2 (11673)
ગુહ્યકૈરુહ્યમાના સા ખે વિષક્તેવ શોભતે।
દિવ્યા હેમમયૈરુચ્ચૈઃ પ્રાસાદૈરુપશોભિતા॥ 2-10-3 (11674)
મહારત્નવતી ચિત્રા દિવ્યગન્ધા મનોરમા।
સિતાભ્રશિખરાકારા પ્લવમાનેવ દૃશ્યતે। 2-10-4 (11675)
દિવ્યા હેમમયૈ રઙ્ગૈર્વિદ્યુદ્ભિરિવ ચિત્રિતા।
તસ્યાં વૈશ્રવણો રાજા વિચિત્રાભરણામ્બરઃ॥ 2-10-5 (11676)
સ્ત્રીસહસ્રૈર્વૃતઃ શ્રીમાનાસ્તે જ્વલિતકુણ્ડલઃ।
`સહ પત્ન્યા મહારાજ ઋદ્ધ્યા સહ વિરાજતે। 2-10-6 (11677)
સર્વાભરણભૂષિણ્યા વપુષ્મત્યા ધનેશ્વરઃ'।
દિવાકરનિભે પુણ્યે દિવ્યાસ્તરણસંવૃતે।
દિવ્યપાદોપધાને ચ નિષણ્ણઃ પરમાસને॥ 2-10-7 (11678)
મન્દારાણામુદારાણાં વનાનિ પરિલોડયન્।
સૌગન્ધીકવનાનાં ચ ગન્ધં ગન્ધવહો વહન્॥ 2-10-8 (11679)
નલિન્યાશ્ચાલકાખ્યાયા નન્દનસ્ય વનસ્ય ચ।
શીતો હૃદયસંહ્લાદી વાયુસ્તમુપસેવતે॥ 2-10-9 (11680)
તત્ર દેવાઃ સગન્ધર્વા ગણૈરપ્સરસાં વૃતાઃ।
દિવ્યતાનૈર્મહારાજ ગાયન્તિસ્મ સભાગતાઃ॥ 2-10-10 (11681)
મિશ્રકેશી ચ રમ્ભા ચ ચિત્રસેના શુચિસ્મિતા।
ચારુનેત્રા ઘૃતાચી ચ મેનકા પુઞ્જિકસ્થલા॥ 2-10-11 (11682)
વિશ્વાચી સહજન્યા ચ પ્રમ્લોચા ઉર્વશી ॥ 2-10-12 (11683)
વર્ગા ચ સૌરભેયી ચ સમીચી બુદ્બુદા લતા।
એતાઃ સહસ્રશશ્ચાન્યા નૃત્તગીતવિશારદાઃ॥ 2-10-13 (11684)
ઉપતિષ્ઠન્તિ ધનદં ગન્ધર્વાપ્સરસાં ગણાઃ।
અનિશં દિવ્યવાદિત્રૈર્નૃત્તગીતૈશ્ચ સ સભા॥ 2-10-14 (11685)
અશૂન્યા રુચિરા ભાતિ ગન્ધર્વાપ્સરસાં ગણૈઃ।
કિન્નરા નામ ગન્ધર્વા નરા નામ તથાઽપરે॥ 2-10-15 (11686)
માણિભદ્રોઽથ ધનદઃ શ્વેતભદ્રશ્ચ ગુહ્યકઃ।
કશેરકો ગણ્ડકણ્ડૂઃ પ્રદ્યોતશ્ચ મહાબલઃ॥ 2-10-16 (11687)
કુસ્તમ્બરુઃ પિશાચશ્ચ ગજકર્ણો વિશાલકઃ।
વરાહકર્ણસ્તામ્રૌષ્ઠઃ ફલકક્ષઃ ફલોદકઃ॥ 2-10-17 (11688)
હંસચૂડઃ શઇખાવર્તો હેમનેત્રો વિભીષણઃ।
પુષ્પાનનઃ પિઙ્ગલકઃ શોણિતોદઃ પ્રવાલકઃ॥ 2-10-18 (11689)
વૃક્ષવાસ્યનિકેતશ્ચ ચીરવાસાશ્ચ ભારત।
એતે ચાન્યે ચ બહવો યક્ષાઃ શતસહસ્રશઃ॥ 2-10-19 (11690)
સદા ભગવતી લક્ષ્મીસ્તત્રૈવ નલકૂબરઃ।
અહં ચ બહુશસ્તસ્યાં ભવન્ત્યન્યે ચ મદ્વિધાઃ॥ 2-10-20 (11691)
બ્રહ્મર્ષયો ભવન્ત્યત્ર તથા દેવર્ષયોઽપરે।
ક્રવ્યાદાશ્ચ તથૈવાન્યે ગન્ધર્વાશ્ચ મહાબલાઃ॥ 2-10-21 (11692)
ઉપાસતે મહાત્માનં તસ્યાં ધનદમીશ્વરમ્।
ભગવાન્ભૂતસઙ્ઘૈશ્ચ વૃતઃ શતસહસ્રશઃ॥ 2-10-22 (11693)
ઉમાપતિઃ પશુપતિઃ શૂલભૃદ્ભગનેત્રહા।
ત્ર્યમ્બકો રાજશાર્દૂલ દેવી ચ વિગતક્લમા॥ 2-10-23 (11694)
વામનૈર્વિકટૈઃ કુબ્જૈઃ ક્ષતજાક્ષૈર્મહારવૈઃ।
મેદોમાંસાશનૈરુગ્રૈરુગ્રધન્વા મહાબલઃ॥ 2-10-24 (11695)
નાનાપ્રહરણૈરુગ્રૈર્વાતૈરિવ મહાજવૈઃ।
વૃતઃ સખાયમન્વાસ્તે સદૈવ ધનદં નૃપ॥ 2-10-25 (11696)
પ્રહૃષ્ટાઃ શતશશ્ચાન્યે બહુશઃ સપરિચ્છદાઃ।
ગન્ધર્વાણાં ચ પતયો વિશ્વાવસુર્હહા હુહૂઃ॥ 2-10-26 (11697)
તુમ્બુરુઃ પ્રવતશ્ચૈવ શૈલૂષશ્ચ તથાઽપરઃ।
ચિત્રસેનશ્ચ ગીતજ્ઞસ્તથા ચિત્રરથોપિ ચ॥ 2-10-27 (11698)
એતે ચાન્યે ચ ગન્ધર્વા ધનેશ્વરમુપાસતે।
વિદ્યાધરાધિપશ્ચૈવ ચક્રધર્મા સહાનુજૈઃ॥ 2-10-28 (11699)
ઉપાચરતિ તત્ર સ્મ ધનાનામીશ્વરં પ્રભુમ્।
કિન્નરાઃ શતશસ્તત્ર ધનાનામીશ્વરં પ્રભુમ્॥ 2-10-29 (11700)
આસતે ચાપિ રાજાનો ભગદત્તપુરોગમાઃ।
દ્રુમઃ કિમ્પુરુષેશશ્ચ ઉપાસ્તે ધનદેશ્વરમ્॥ 2-10-30 (11701)
રાક્ષસાધિપતિશ્ચૈવ મહેન્દ્રો ગન્ધમાદનઃ।
સહ યક્ષૈઃ સગન્ધર્વૈઃ સહ સર્વૈર્નિશાચરૈઃ॥ 2-10-31 (11702)
વિભીષણશ્ચ ધર્મિષ્ઠ ઉપાસ્તે ભ્રાતરં પ્રભુમ્।
હિમવાન્પારિયાત્રશ્ચ વિન્ધ્યકૈલાસમન્દરાઃ॥ 2-10-32 (11703)
મલયો દર્દુરશ્ચૈવ મહેન્દ્રો ગન્ધમાદનઃ।
ઇન્દ્રકીલઃ સુનાભશ્ચ તથા દિવ્યૌ ચ પર્વતૌ॥ 2-10-33 (11704)
એતે ચાન્યે ચ બહવઃ સર્વે મેરુપુરોગમાઃ।
ઉપાસતે મહાત્માનં ધનાનામીશ્વરં પ્રભુમ્॥ 2-10-34 (11705)
ન્દીશ્વરશ્ચ ભગવાન્મહાકાલસ્તથૈવ ચ।
શઙ્કુકર્ણમુખાઃ સર્વે દિવ્યાઃ પારિષદાસ્તથા॥ 2-10-35 (11706)
કાષ્ઠઃ કુટી મુખો દન્તી વિજયશ્ચ તપોધિકઃ।
શ્વેતશ્ચ વૃષભસ્તત્ર નર્દન્નાસ્તે મહાબલઃ॥ 2-10-36 (11707)
ધનદં રાક્ષસાશ્ચાન્યે પિશાચાશ્ચ ઉપાસતે।
પારિષદૈઃ પરિવૃતમુપાયાન્તં મહેશ્વરમ્॥ 2-10-37 (11708)
સદા હિ દેવદેવેશં શિવં ત્રૈલોક્યભાવનમ્।
પ્રણમ્ય મૂર્ધ્ના પૌલસ્ત્યો બહુરૂપમુમાપતિમ્॥ 2-10-38 (11709)
તતોઽભ્યનુજ્ઞાં સમ્પ્રાપ્ય મહાદેવાદ્ધનેશ્વરઃ।
આસ્તે કદાચિદ્ભગવાન્ભવો ધનપતેઃ સખા॥ 2-10-39 (11710)
નિધિપ્રવરમુખ્યૌ ચ શઙ્ખપદ્મૌ ધનેશ્વરૌ।
સર્વાન્નિધીન્પ્રગૃહ્યાથ ઉપાસ્તાં વૈ ધનેશ્વરમ્॥ 2-10-40 (11711)
સા સભા તાદૃશી રમ્યા મયા દૃષ્ટાન્તરિક્ષગા।
પિતામહસભાં રાજન્કીર્તયિષ્યે નિબોધ તામ્॥ ॥ 2-10-41 (11712)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે સભાપર્વણિ મન્ત્રપર્વણિ દશમોઽધ્યાયઃ॥ 10॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-10-5 રઙ્ગૈરિતિચ્છેદઃ॥ 2-10-39 આસ્તે ઇત્યાવૃત્ત્યા યોજનીયમ્। યદા ભવઃ કદાચિત્કુબેરસભામધ્યાસ્તે તદા કુબેરોઽપિ ભવાદનુજ્ઞાં પ્રાપ્ય તન્નિકટે આસ્તે ઉપવિશતિ॥સભાપર્વ - અધ્યાય 011
॥ શ્રીઃ ॥
2.11. અધ્યાયઃ 011
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
બ્રહ્મસભાવર્ણનમ્॥1॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
નારદ ઉવાચ॥
પિતામહસભાં તાત કથ્યમાનાં નિબોધ મે।
શક્યતે યા ન નિર્દેષ્ટુમેવંરૂપેતિ ભારત॥ 2-11-1 (11713)
પુરા દેવયુગે રાજન્નાદિત્યો ભગવાન્દિવઃ।
આગચ્છન્માનુષં લોકં દિદૃક્ષુર્વિગતક્લમઃ॥ 2-11-2 (11714)
ચરન્માનુષરૂપેણ સભાં દૃષ્ટ્વા સ્વયમ્ભુવઃ।
સ તામકથયન્મહ્યં દૃષ્ટ્વા તત્ત્વેન પાણ્ડવ॥ 2-11-3 (11715)
અપ્રમેયાં સભાં દિવ્યાં માનસીં ભરતર્ષભ।
અનિર્દેશ્યાં પ્રભાવેણ સર્વભૂતમનોરમામ્॥ 2-11-4 (11716)
શ્રુત્વા ગુણાનહં તસ્યાઃ સભાયાઃ પાણ્ડવર્ષભ।
દર્શનેપ્સુસ્તથા રાજન્નાદિત્યમિદમબ્રુવમ્। 2-11-5 (11717)
ભગવન્દ્રષ્ટુમિચ્છામિ પિતામહસભાં શુભામ્।
યેન વા તપસા શક્યા કર્મણા વાઽપિ ગોપતે॥ 2-11-6 (11718)
ઔષધૈર્યા તથા યુક્તૈરુત્તમા પાપનાશિની।
તન્મમાચક્ષ્વ ભગવન્પશ્યેયં તાં સભાં યથા॥ 2-11-7 (11719)
સ તન્મમ વચઃ શ્રુત્વા સહસ્રાંશુર્દિવાકરઃ।
પ્રોવાચ ભારતશ્રેષ્ઠ વ્રતં વર્ષસહસ્રકમ્॥ 2-11-8 (11720)
બ્રહ્મવ્રતમુપાસ્સ્વ ત્વં પ્રયતેનાન્તરાત્મના।
તતોઽહં હિમવત્પૃષ્ઠે સમારબ્દો મહાવ્રતમ્॥ 2-11-9 (11721)
તતઃ સ ભગવાન્સૂર્યો મામુપાદાય વીર્યવાન્।
આગચ્છત્તાં સભાં બ્રાહ્મીં વિપાપ્મા વિગતક્લમઃ ? 2-11-10 (11722)
એવંરૂપેતિ સા શક્યા ન નિર્દેષ્ટું નરાધિપ।
ક્ષણેન હિ બિભર્ત્યન્યદનિર્દેશ્યં વપુસ્તથા॥ 2-11-11 (11723)
ન વેદ પરિમાણં વા સંસ્થાનં ચાપિ ભારત।
ન ચ રૂપં મયા તાદૃક્ દૃષ્ટપૂર્વં કદાચન॥ 2-11-12 (11724)
સુસુખા સા સદા રાજન્ન શીતા ન ચ ઘર્મદા।
ન ક્ષુત્પિપાસે ન ગ્લાનિં પ્રાપ્યતાં પ્રાપ્તુવન્ત્યુત ॥ 2-11-13 (11725)
નાનારૂપૈરિવ કૃતા મણિભિઃ સા સુભાસ્વરૈઃ।
સ્તમ્ભૈર્ન ચ ધૃતા સા તુ શાશ્વતી ન ચ સા ક્ષરા ॥ 2-11-14 (11726)
દિવ્યૈર્નાનાવિધૈર્ભાવૈર્ભાસદ્ભિરમિતપ્રભૈઃ॥ 2-11-15 (11727)
અતિ ચન્દ્રં ચ સૂર્યં ચ શિખિનં ચ સ્વયમ્પ્રભા।
દીપ્યતે નાકપૃષ્ઠસ્થા ભર્ત્સયન્વીવ ભાસ્કરમ્॥ 2-11-16 (11728)
તસ્યાં સ ભગવાનાસ્તે વિદધદ્દેવમાયયા।
સ્વયમેકોઽનિશં રાજન્સર્વલોકપિતામહઃ॥ 2-11-17 (11729)
ઉપતિષ્ઠન્તિ ચાપ્યેનં પ્રજાનાં પતયઃ પ્રભુમ્।
દક્ષઃ પ્રચેતાઃ પુલહો મરીચિઃ કશ્યપઃ પ્રભુઃ॥ 2-11-18 (11730)
ભૃગુરત્રિર્વસિષ્ઠશ્ચ ગૌતમોઽથ તથાઙ્ગિરાઃ।
પુલસ્ત્યશ્ચ કતુશ્ચૈવ પ્રહ્લાદઃ કર્દમસ્તથા। 2-11-19 (11731)
અથર્વાઙ્ગિરસશ્ચૈવ વાલખિલ્યા સરીચિપાઃ।
મનોઽન્તરિક્ષં વિદ્યાશ્ચ વાયુસ્તેજો જલં મહી॥ 2-11-20 (11732)
શબ્દસ્પર્શૌ તથા રૂપં રસો ગન્ધશ્ચ ભારત।
પ્રકૃતિશ્ચ વિકારશ્ચ યચ્ચાન્યત્કારણં ભુવઃ॥ 2-11-21 (11733)
અગસ્ત્યશ્ચ મહાતેજા માર્કણ્ડેયશ્ચ વીર્યવાન્।
જમદગ્નિર્ભરદ્વાજઃ સંવર્તશ્ચ્યવનસ્તથા॥ 2-11-22 (11734)
દુર્વાસાશ્ચ મહાભાગ ઋષ્ણશૃઙ્ગશ્ચ ધાર્મિકઃ।
સનત્કુમારો ભગવાન્યોગાચાર્યો મહાતપાઃ॥ 2-11-23 (11735)
અસિતો દેવલશ્ચૈવ જૈગીષવ્યશ્ચ તત્ત્વવિત્।
ઋષભો જિતશત્રુશ્ચ મહાવીર્યસ્તથા મણિઃ॥ 2-11-24 (11736)
આયુર્વેદસ્તથાઽષ્ટાઙ્ગો દેહવાંસ્તત્ર ભારત।
ચન્દ્રમાઃ સહ નક્ષત્રૈરાદિત્યશ્ચ ગભસ્તિમાન્॥ 2-11-25 (11737)
વાયવઃ ક્રતવશ્ચૈવ સઙ્કલ્પઃ પ્રાણ એવ ચ।
મૂર્તિમન્તો મહાત્માનો મહાવ્રતપરાયણાઃ॥ 2-11-26 (11738)
એતે ચાન્યે ચ બહવો બ્રહ્માણં સમુપસ્થિતાઃ।
અર્થો ધર્મશ્ચ કામશ્ચ હર્ષો દ્વેષસ્તપો દમઃ॥ 2-11-27 (11739)
આયાન્તિ તસ્યાં સહિતા ગન્ધર્વાપ્સરસાં ગણાઃ।
વિંશતિઃ સપ્ત ચૈવાન્યે લોકપાલાશ્ચ સર્વશઃ॥ 2-11-28 (11740)
શુક્રો બૃહસ્પતિશ્ચૈવ બુધોઽઙ્કારક એવ ચ।
શનૈશ્ચરશ્ચ રાહુશ્ચ ગ્રહાઃ સર્વે તથૈવ ચ॥ 2-11-29 (11741)
મન્ત્રો રથન્તરં ચૈવ હરિમાન્વસુમાનપિ।
આદિત્યાઃ સાધિરાજાનો નામદ્વન્દ્વૈરુદાહૃતાઃ॥ 2-11-30 (11742)
મરુતો વિશ્વકર્મા ચ વસવશ્ચૈવ ભારત।
તથા પિતૃગણાઃ સર્વે સર્વાણિ ચ હવીંષ્યથ॥ 2-11-31 (11743)
ઋગ્વેદઃ સામવેદશ્ચ યજુર્વેદશ્ચ પાણ્ડવ।
અથર્વવેદશ્ચ તથા સર્વશાસ્ત્રાણિ ચૈવ હ॥ 2-11-32 (11744)
ઇતિહાસોપવેદાશ્ચ વેદાઙ્ગાનિ ચ સર્વશઃ।
ગ્રહા યજ્ઞાશ્ચ સોમશ્ચ દેવતાશ્ચાપિ સર્વશઃ॥ 2-11-33 (11745)
સાવિત્રી દુર્ગતરણી વાણી સપ્તવિધા તથા।
મેધા ધૃતિઃ શ્રુતિશ્ચૈવ પ્રજ્ઞા બુદ્ધિર્યશઃ ક્ષમા॥ 2-11-34 (11746)
સામાનિ સ્તુતિશસ્ત્રાણિ ગાથાશ્ચ વિવિધાસ્તથા।
ભાષ્યાણિ તર્કયુક્તાનિ દેહવન્તિ વિશામ્પતે॥ 2-11-35 (11747)
નાટકા વિવિધાઃ કાવ્યાઃ કથાખ્યાયિકારિકાઃ ।
તત્રતિષ્ઠન્તિ તે પુણ્યા યે ચાન્યે ગુરુપૂજકાઃ॥ 2-11-36 (11748)
ક્ષણા લવા મુહૂર્તાશ્ચ દિવા રાત્રિસ્તથૈવ ચ।
અર્ધમાસાશ્ચ માસાશ્ચ ઋતવઃ ષટ્ ચ ભારત॥ 2-11-37 (11749)
સંવત્સરાઃ પઞ્યયુગમહોરાત્રશ્ચતુર્વિધઃ।
કાલચક્રં ચ તદ્દિવ્યં નિત્યમક્ષયમવ્યયમ્॥ 2-11-38 (11750)
ધર્મચક્રં તથા ચાપિ નિત્યમાસ્તે યુધિષ્ઠિર।
અદિતિર્દિતિર્દનુશ્ચૈવ સુરસા વિનતા ઇરા॥ 2-11-39 (11751)
કાલિકા સુરભી દેવી સરમા ચાથ ગૌતમી॥ 2-11-40 (11752)
પ્રભા કદ્રૂશ્ચ વૈ દેવ્યૌ દેવતાનાં ચ માતરઃ।
રુદ્રાણી શ્રીશ્ચ લક્ષ્મીશ્ચ ભદ્રા ષષ્ઠી તથાઽપરા॥ 2-11-41 (11753)
પૃથિવી ગાં ગતા દેવી હ્રીઃ સ્વાહા કીર્તિરેવ ચ।
સુરા દેવી શચી ચૈવ તથા પુષ્ટિરરુન્ધતી॥ 2-11-42 (11754)
સંવૃત્તિરાશા નિયતિઃ સૃષ્ટિર્દેવી રતિસ્તથા।
એતાશ્ચાન્યાશ્ચવૈ દેવ્ય ઉપતસ્થુઃ પ્રજાપતિમ્॥ 2-11-43 (11755)
આદિત્યા વસવો રુદ્રા મરુતશ્ચાસ્વિનાવપિ।
વિશ્વેદેવાશ્ચ સાધ્યાશ્ચ પિતરશ્ચ મનોજવાઃ॥ 2-11-44 (11756)
પિતૃણાં ચ ગણાન્વિદ્ધિ સપ્તૈવ પુરુષર્ષભ।
મૂર્તિમન્તો વૈ ચત્વારસ્ત્રયશ્ચાપિ શરીરિણઃ॥ 2-11-45 (11757)
વૈરાજશ્ચ મહાભાગા અગ્નિષ્વાત્તાશ્ચ ભારત।
ગાર્હપત્યા નાકચરાઃ પિતરો લોકવિશ્રુતાઃ॥ 2-11-46 (11758)
સોમપા એકશૃઙ્ગાશ્ચ ચતુર્વેદાઃ કલાસ્તથા।
એતે ચતુર્ષુ વર્ણેષુ પૂજ્યન્તે પિતરો નૃપ॥ 2-11-47 (11759)
એતૈરાપ્યાયિતૈઃ પુર્વં સોમશ્ચાપ્યાય્યતે પુનઃ।
ત એતે પિતરઃ સર્વે પ્રજાપતિમુપસ્થિતાઃ॥ 2-11-48 (11760)
ઉપાસતે ચ સંહૃષ્ટા બ્રહ્માણમમિતૌજસમ્।
રાક્ષસાશ્ચ પિશાચાશ્ચ દાનવા ગુહ્યકાસ્તથા॥ 2-11-49 (11761)
નાગાઃ સુપર્ણાઃ પશવઃ પિતામહમુપાસતે।
સ્થાવરા જઙ્ગમાશ્ચૈવ મહાભૂતાસ્તથાઽપરે॥ 2-11-50 (11762)
પુરન્દરશ્ચ દેવેન્દ્રો વરુણો ધનદો યમઃ।
મહાદેવઃ સહોમોઽત્ર સદા ગચ્છતિ સર્વશઃ॥ 2-11-51 (11763)
મહાસેનશ્ચ રાજેન્દ્ર સદોપાસ્તે પિતામહમ્।
દેવો નારાયણસ્તસ્યાં તથા દેવર્ષયશ્ચ યે॥ 2-11-52 (11764)
ઋષયો વાલખિલ્યાશ્ચ યોનિજાયોનિજાસ્તથા।
યચ્ચ કિઞ્ચિત્રિલોકેઽસ્મિન્દૃશ્યતે સ્થાણુ જઙ્ગમમ્।
સર્વં તસ્યાં મયા દૃષ્ટમિતિ વિદ્ધિ નરાધિપ॥ 2-11-53 (11765)
અષ્ટાશીતિસહસ્રાણિ ઋષીણામૂર્ધ્વરેતસામ્।
પ્રજાવતાં ચ પઞ્ચાશદૃષીણામપિ પાણ્ડવ॥ 2-11-54 (11766)
તે સ્મ તત્ર યથાકામં દૃષ્ટ્વા સર્વે દિવૌકસઃ।
પ્રણમ્ય શિરસા તસ્મૈ સર્વે યાન્તિ યથાગમમ્॥ 2-11-55 (11767)
અતિથીનાગતાન્દેવાન્દૈત્યાન્નાગાંસ્તથા દ્વિજાન્।
યક્ષાન્મુપર્ણાન્કાલેયાન્ગન્ધર્વાપ્સરસસ્તથા॥ 2-11-56 (11768)
મહાભાગાનમિતધીર્બ્રહ્મા લોકપિતામહઃ।
દયાવાન્સર્વભૂતેષુ યથાર્હં પ્રતિપદ્યતે॥ 2-11-57 (11769)
પ્રતિગૃહ્ય તુ વિશ્વાત્મા સ્વયં સ્વયમ્ભૂરમિતદ્યુતિઃ।
સાન્ત્વમાનાર્થસમ્ભોગૈર્યુનક્તિ મનુજાધિપ॥ 2-11-58 (11770)
તથા તૈરુપયાતૈશ્ચ પ્રતિયદ્ભિશ્ચ ભારત।
આકુલા સા સભાતાત ભવતિ સ્મ સુખપ્રદા॥ 2-11-59 (11771)
સર્વતેજોમયી દિવ્યા બ્રહ્મર્ષિગણસેવિતા।
બ્રાહયા શ્રિયા દીપ્યમાના શુશુભે વિગતક્લમા॥ 2-11-60 (11772)
સા સભા તાદૃશી દૃષ્ટા મયા લોકેષુ દુર્લભા।
સભેયં રાજશાર્દૂલ મનુષ્યેષુ યથા તવ॥ 2-11-61 (11773)
એતા મયા દૃષ્ટપૂર્વાઃ સભા દેવેષુ ભારત।
સભેયં માનુષે લોકે સર્વશ્રેષ્ઠતમા તવ॥ ॥ 2-11-62 (11774)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે સભાપર્વણિ મન્ત્રપર્વણિ એકાદશોઽધ્યાયઃ॥ 11॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-11-2 દેવયુગે કૃતયુગે॥ 2-11-30 મામદ્વન્દ્વૈરગ્નીષોમેન્દ્રાભ્યાદિભિઃ॥ 2-11-38 સંવત્સરાઃ ષષ્ટિઃ પ્રભવાદયઃ। તેચ પઞ્ચપઞ્ચ એકૈકં યુગમ્। ચતુર્વિધો માનુષોઽ હોરાત્રઃ ષષ્ટિઘટિકાભિઃ। પૈત્રો માસેન। દૈવો વત્સરેણ। બ્રાહ્મઃ કલ્પેનેતિ। કાલચક્રં દ્વાદશરાશ્યાત્મકમ્॥સભાપર્વ - અધ્યાય 012
॥ શ્રીઃ ॥
2.12. અધ્યાયઃ 012
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
ઇન્દ્રસભાસ્થહરિશ્ચન્દ્રચરિતે યુધિષ્ઠિરેણ પૃષ્ટે તત્કથાપ્રસઙ્ગેન નારદકૃતા રાજસૂયપ્રશંસા॥ 1॥ યુધિષ્ઠરમ્પ્રતિ પાણ્ડુસન્દેશકથનપૂર્વકં નારદસ્ય ગમનમ્॥ 2॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
યુધિષ્ઠિર ઉવાચ॥
પ્રાયશો રાજલોકસ્તે કથિતો વદતાં વર।
વૈવસ્વતસભાયાં તુ યથા વદસિ મે પ્રભો॥ 2-12-1 (11775)
વરુણસ્ય સભાયાં તુ નાગાસ્તે કથિતા વિભો।
દૈત્યેન્દ્રાશ્ચાપિ ભૂયિષ્ઠાઃ સરિતઃ સાગરાસ્તથા॥ 2-12-2 (11776)
તથા ધનપતેર્યક્ષા ગુહ્યકા રાક્ષસાસ્તથા।
ગન્ધર્વાપ્સરસશ્ચૈવ ભગવાંશ્ચ વૃષધ્વજઃ॥ 2-12-3 (11777)
પિતામહસભાયાં તુ કથિતાસ્તે મહર્ષભઃ।
સર્વે દેવનિકાયાશ્ચ સર્વશાસ્ત્રાણિ વૈવ હ॥ 2-12-4 (11778)
શક્રસ્ય તુ સભાયાં તુ દેવાઃ સઙ્કીર્તિતા મુને।
ઉદ્દેશતશ્ચ ગન્ધર્વા વિવિધાશ્ચ મહર્ષયઃ॥ 2-12-5 (11779)
એક એવ તુ રાજર્ષિર્હરિશ્ચન્દ્રો મહામુને।
કથિતસ્તે સભાયાં વૈ દેવેન્દ્રસ્ય મહાત્મનઃ॥ 2-12-6 (11780)
કિં કર્મ તેનાચરિતં તપો વા નિયતવ્રત।
યેનાસૌ સહ શક્રેણ સ્પર્ધદે સુમહાયશાઃ॥ 2-12-7 (11781)
પિતૃલોકગતશ્ચૈવ ત્વયા વિપ્ર પિતા મમ।
દૃષ્ટઃ પાણ્ડુર્મહાભાગઃ કથં વાઽપિ સમાગતઃ॥ 2-12-8 (11782)
કિમુક્તવાંશ્ચ ભગવંસ્તન્મમાચક્ષ્વ સુવ્રત।
ત્વત્તઃ શ્રોતું સર્વમિદં પરં કૌતૂહલં હિ મે॥ 2-12-9 (11783)
નારદ ઉવાચ। 2-12-10x (1395)
યન્માં પૃચ્છસિ રાજેન્દ્ર હરિશ્ચન્દ્રં પ્રતિ પ્રભો।
તત્તેઽહં સમ્પ્રવક્ષ્યામિ માહાત્મ્યં તસ્ય ધીમતઃ॥ 2-12-10 (11784)
` ઇક્ષ્વાકૂણાં કુલે જાતસ્ત્રિશઙ્કુર્નામ પાર્થિવઃ।
અયોધ્યાધિપતિર્વીરો વિશ્વામિત્રેણ સંસ્થિતઃ॥ 2-12-11 (11785)
તસ્ય સત્યવતી નામ પત્ની કેકયવંશજા।
તસ્યાં ગર્ભઃ સમભવદ્ધર્મેણ કુરુનન્દન॥ 2-12-12 (11786)
સા ચ કાલે મહાભાગા રાજન્માસં પ્રવિશ્ય ચ।
કુમારં જનયામાસ હરિશ્ચન્દ્રમકલ્મષમ્।
સ વૈ રાજા હરિશ્ચન્દ્રસ્ત્રૈશઙ્કવ ઇતિ સ્મૃતઃ'॥ 2-12-13 (11787)
સ રાજા બલવાનાસીત્સમ્રાટ્ સર્વમહીક્ષિતામ્।
તસ્ય સર્વે મહીપાલાઃ શાસનાવનતાઃ સ્થિતાઃ॥ 2-12-14 (11788)
તેનૈકં રથમાસ્થાય જૈત્રં હેમવિભૂષિતમ્।
શસ્ત્રપ્રતાપેન જિતા દ્વીપાઃ સપ્ત જનેશ્વર॥ 2-12-15 (11789)
સ નિર્જિત્ય મહીં કૃત્સ્નાં સશૈલવનકાનનામ્।
આજહાર મહારાજ રાજસૂયં મહાક્રતુમ્॥ 2-12-16 (11790)
તસ્ય સર્વે મહીપાલા ધનાન્યાજહ્રુરાજ્ઞયા।
દ્વિજાનાં પરિવેષ્ટારસ્તસ્મિન્યજ્ઞે ચ તેઽભવન્॥ 2-12-17 (11791)
`સમાપ્તયજ્ઞો વિધિવદ્ધરિશ્ચન્દ્રઃ પ્રતાપવાન્।
અભિષિક્તશ્ચ શુશુભે સામ્રાજ્યેન નરાધિપઃ॥ 2-12-18 (11792)
રાજસૂયેઽભિષિક્તશ્ચ સમાપ્તવરદક્ષિણે'॥ 2-12-19 (11793)
પ્રાદાચ્ચ દ્રવિણં પ્રીત્યા યાચકાનાં નરેશ્વરઃ।
યથોક્તવન્તસ્તે તસ્મિંસ્તતઃ પઞ્ચગુણાધિકમ્॥ 2-12-20 (11794)
અતર્પયચ્ચ વિવિધૈર્વસુભિર્બ્રાહ્મણાંસ્તદા।
પ્રસર્પકાલે સમ્પ્રાપ્તે નાનાદિગ્ભ્યઃ સમાગતાન્॥ 2-12-21 (11795)
ભક્ષ્યભોજ્યૈશ્ચ વિવિધૈર્યથાકામપુરસ્કૃતૈઃ।
રત્નૌઘતર્પિતૈસ્તુષ્ટૈર્દ્વિજૈશ્ચ સમુદાહૃતમ્।
તેજસ્વી ચ યશસ્વી ચ નૃપેભ્યોઽભ્યધિકોઽભવત્ । 2-12-22 (11796)
એતસ્માત્કારણાદ્રાજન્હરિશ્ચન્દ્રો વિરાજતે।
તેભ્યો રાજસહસ્રેભ્યસ્તદ્વિદ્વિ ભરતર્ષભ॥ 2-12-23 (11797)
સમાપ્ય ચ હરિશ્ચન્દ્રો મહાયજ્ઞં પ્રતાપવાન્।
અભિષિક્તશ્ચ શુશુભે સામ્રાજ્યેન નરાધિપ॥ 2-12-24 (11798)
યે ચાન્યે ચ મહીપાલા રાજસૂયં મહાક્રતુમ્।
યજન્તે તે સહેન્દ્રેણ મોદન્તે ભરતર્ષભ। 2-12-25 (11799)
યે ચાપિ નિ નં પ્રાપ્તાઃ સઙ્ગ્રામેષ્વપલાયિનઃ।
તે તત્સદનમ્ તાદ્ય મોન્દતે ભરતર્ષભ॥ 2-12-26 (11800)
તપસા યે ચ તીવ્રેણ ત્યજન્તીહ કલેવરમ્।
તે તત્સ્થાનં સમાસાદ્ય શ્રીમન્તો ભાન્તિ નિત્યશઃ॥ 2-12-27 (11801)
પિતા ચ ત્વાઽઽહ કૌન્તેય પાણ્ડુઃ કૌરવનન્દન।
હરિશ્ચન્દ્રે શ્રિયં દૃષ્ટ્વા નૃપતૌ જાતવિસ્મયઃ॥ 2-12-28 (11802)
વિજ્ઞાય માનુષં લોકમાયાન્તં માં નરાધિપ।
પ્રોવાચ પ્રણતો ભૂત્વા વદેથાસ્ત્વં યુધિષ્ઠિરમ્॥ 2-12-29 (11803)
સમર્થોઽસિ મહીં જેતું ભ્રાતરસ્તે સ્થિતા વશે।
રાજસૂયં ક્રતુશ્રેષ્ઠમહારસ્વેતિ ભારત॥ 2-12-30 (11804)
ત્વયીષ્ટવતિ પુત્રેઽહં હરિશ્ચન્દ્રવદાશુ વૈ।
મોદિષ્યે બહુલાઃ શશ્વત્સમાઃ શક્રસ્ય સંસદિ॥ 2-12-31 (11805)
એવં ભવતુ વક્ષ્યેઽહં તવ પુત્રં નરાધિપમ્।
ભૂલોકં યદિ ગચ્છેયમિતિ પાણ્ડુમથાબ્રુવમ્॥ 2-12-32 (11806)
તસ્ય ત્વં પુરુષવ્યાઘ્ર સઙ્કલ્પં કુરુ પાણ્ડવ।
ગન્તાસિત્વં મહેન્દ્રસ્ય પૂર્વૈઃ સહ સલોકતામ્॥ 2-12-33 (11807)
બહુવિઘ્નશ્ચ નૃપતે ક્રતુરેષ સ્મૃતો મહાન્।
છિદ્રાણ્યસ્ય વાઞ્છન્તિ યજ્ઞઘ્ના બ્રહ્મરાક્ષસાઃ॥ 2-12-34 (11808)
યુદ્ધં ચ ક્ષત્રશમનં પૃથિવીક્ષયકારણમ્।
કિઞ્ચિદેવ નિમિત્તં ચ ભવત્યત્ર ક્ષયાવહમ્॥ 2-12-35 (11809)
એતત્સઞ્ચિન્ત્ય રાજેન્દ્ર યત્ક્ષમં તત્સમાચર।
અપ્રમત્તોત્થિતો નિત્યં ચાતુર્વર્ણ્યસ્ય રક્ષણે॥ 2-12-36 (11810)
ભવ એધસ્વ મોદસ્વ ધનૈસ્તર્પય ચ દ્વિજાન્।
એતત્તે વિસ્તરેણોક્તં યન્માં ત્વં પરિપૃચ્છસિ।
આપૃચ્છે ત્વાં ગમિષ્યામિ દાશાર્હનગરીં પ્રતિ॥ 2-12-37 (11811)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ। 2-12-38x (1396)
એવમાખ્યાય પાર્થેભ્યો નારદો જનમેજય।
જગામ તૈર્વૃતો રાજન્નૃષિભિર્યૈઃ સમાગતઃ॥ 2-12-38 (11812)
ગતે તુ નારદે પાર્થો ભ્રાતૃભિઃ સહ કૌરવઃ।
રાજસૂયં ક્રતુશ્રેષ્ઠં ચિન્તયામાસ પાર્થિવઃ॥ ॥ 2-12-39 (11813)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે સભાપર્વણિ મન્ત્રપર્વણિ દ્વાદશોઽધ્યાયઃ॥ 12॥
સભાપર્વ - અધ્યાય 013
॥ શ્રીઃ ॥
2.13. અધ્યાયઃ 013
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
મન્ત્રિભિઃ સહ સંમન્ત્ર્ય કૃતરાજસૂયકરણનિશ્ચયસ્ય યુધિષ્ઠિરસ્ય શ્રીકૃષ્ણમ્પ ્રતિ દૂતપ્રેષણમ્॥ 1॥ દૂતેન સહ ઇન્દ્રપ્રસ્થમાગતં શ્રીકૃષ્ણમ્પ્રતિ યુધિષ્ઠિરોક્તિ ॥ 2॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
વૈશમ્પાયન ઉવાચ॥
ઋષેસ્તદ્વચનં શ્રુત્વા નિશશ્વાસ યુધિષ્ઠિરઃ।
ચિન્તયન્રાજસૂયેષ્ટિં ન લેભે શર્મ ભારત॥ 2-13-1 (11814)
રાજર્ષીણાં ચ તં શ્રુત્વા મહિમાનં મહાત્મનામ્।
યજ્વનાં કર્મભિઃ પુણ્યૈર્લોકપ્રાપ્તિં સમીક્ષ્ય ચ॥ 2-13-2 (11815)
હરિશ્ચન્દ્રં ચ રાજર્ષિ રોજમાનં વિશેષતઃ।
યજ્વાનં યજ્ઞમાહર્તું રાજસૂયમિયેષ સઃ॥ 2-13-3 (11816)
યુધિષ્ઠિરસ્તતઃ સર્વાનર્ચયિત્વા સભાસદઃ।
પ્રત્યર્ચિતશ્ચ તૈઃ સર્વૈર્યજ્ઞાયૈવ મનો દધે॥ 2-13-4 (11817)
સ રાજસૂયં રાજેન્દ્ર કુરૂણામૃષભસ્તદા।
આહર્તું પ્રવણં ચક્રે મનઃ સઞ્ચિન્ત્ય ચાસકૃત્॥ 2-13-5 (11818)
ભૂયશ્ચાદ્ભુતવીર્યૌજા ધર્મમેવાનુચિન્તયન્।
કિં હિતં સર્વલોકાનાં ભવેદિતિ મનો દધે॥ 2-13-6 (11819)
અનુગૃહ્ણન્પ્રજાઃ સર્વાઃ સર્વધર્મભૃતાં વરઃ।
અવિશેષેણ સર્વેષાં હિતં ચક્રે યુધિષ્ઠિરઃ॥ 2-13-7 (11820)
સર્વેષાં દીયતાં દેયં મુષ્ણન્કોપમદાવુભૌ।
સાધુ ધર્મેતિ ધર્મેતિ નાન્યચ્છ્રૂયેત ભાષિતમ્॥ 2-13-8 (11821)
એવં ગતે તતસ્તસ્મિન્પિતરીવાશ્વસઞ્જનાઃ।
ન તસ્ય વિદ્યતે દ્રેષ્ટા તતોઽસ્યાજાતશત્રુતા॥ 2-13-9 (11822)
પરિગ્રહાન્નરેન્દ્રસ્ય ભીમસ્ય પરિપાલનાત્।
શત્રૂણાં ક્ષપણાચ્ચૈવ બીભત્સોઃ સવ્યસાચિનઃ॥ 2-13-10 (11823)
`બલીનાં સમ્યગુત્થાનાન્નકુલસ્ય યશસ્વિનઃ'।
ધીમતઃ સહદેવસ્ય ધર્માણામનુશાસનાત્॥ 2-13-11 (11824)
વૈનત્યાત્સર્વતશ્ચૈવ નકુલસ્ય સ્વભાવતઃ।
અવિગ્રહા વીતભયાઃ સ્વકર્મનિરતાઃ સદા॥ 2-13-12 (11825)
નિકામવર્ષાઃ સ્ફીતાશ્ચ આસઞ્જનપદાસ્તથા।
વાર્ધુષી યજ્ઞસત્વાનિ ગોરક્ષં કર્ષણં વણિક્ ॥ 2-13-13 (11826)
વિશેષાત્સર્વમેવૈતત્સઞ્જજ્ઞે રાજકર્મણા।
અનુકર્ષં ચ નિષ્કર્ષં વ્યાધિપાવકમૂર્છનમ્॥ 2-13-14 (11827)
સર્વમેવ ન તત્રાસીદ્ધર્મનિત્યે યુધિષ્ઠિરે।
દસ્યુભ્યો વઞ્ચકેભ્યશ્ચ રાજ્ઞઃ પ્રતિ પરસ્પરમ્॥ 2-13-15 (11828)
રાજવલ્લભતશ્ચૈવ નાશ્રૂયત મૃષાકૃતમ્।
પ્રિયં કર્તુમુપસ્થાતું બલિકર્મ સ્વકર્મજમ્॥ 2-13-16 (11829)
અભિહર્તું નૃપાઃ ષટ્સુ પૃથક્જાત્યૈશ્ચ નૈગમૈઃ।
વવૃધે વિષયસ્તત્ર ધર્મનિત્યે યુધિષ્ઠિરે॥ 2-13-17 (11830)
કામતોઽપ્યુપયુઞ્જાનૈ રાજસૈર્લોભજૈર્જનૈઃ।
સર્વવ્યાપી સર્વગુણી સર્વસાહઃ સ સર્વરાટ્॥ 2-13-18 (11831)
યસ્મિન્નધિકૃતઃ સમ્રાડ્ ભ્રાજમાનો મહાયશાઃ।
યત્ર રાજન્દશ દિશઃ પિતૃતો માતૃતસ્તથા।
અનુરક્તાઃ પ્રજા આસન્નાગોપાલા દ્વિજાતયઃ ॥ 2-13-19 (11832)
સ મન્ત્રિણઃ સમાનાય્ય ભ્રાતૃંશ્ચ વદતાં વરઃ।
રાજસૂયં પ્રતિ તદા પુનઃ પુનરપૃચ્છત॥ 2-13-20 (11833)
તે પૃચ્છ્યમાનાઃ સહિતા વચોઽર્થ્યં મન્ત્રિણસ્તદા।
યુધિષ્ઠિરં મહાપ્રાજ્ઞં યિયક્ષુમિદમબ્રુવન્॥ 2-13-21 (11834)
યેનાભિષિક્તો નૃપતિર્વારુણં ગુણમૃચ્છતિ।
તેન રાજાઽપિ તં કુત્સ્નં સમ્રાડ્ગુણમભીપ્સૃતિ॥ 2-13-22 (11835)
તસ્ય સમ્રાડ્ગુણાર્હસ્ય ભવતઃ કુરુનન્દન।
રાજસૂયસ્ય સમયં મન્યન્તે સુહૃદસ્તવ॥ 2-13-23 (11836)
તસ્ય યજ્ઞસ્ય સમયઃ સ્વાધીનઃ ક્ષત્રસમ્પદા।
સામ્ના ષડગ્નયો યસ્મિંશ્ચીયન્તે શંસિતવ્રતૈઃ॥ 2-13-24 (11837)
દર્વીહોમાનુપાદાય સર્વાન્યઃ પ્રાપ્નુતે ક્રતૂન્।
અભિષેકં ચ યજ્ઞાન્તે સર્વજિત્તેન ચોચ્યતે॥ 2-13-25 (11838)
સમર્થોઽસિ મહાબાહો સર્વે તે વશગા વયમ્।
અચિરાત્ત્વં મહારાજ રાજસૂયમવાપ્સ્યસિ॥ 2-13-26 (11839)
અવિચાર્ય મહારાજ રાજસૂયે મનઃ કુરુ।
ઇત્યેવં સુહૃદઃ સર્વે પૃથક્ચ સહ ચાબ્રુવન્॥ 2-13-27 (11840)
સ ધર્મ્યં પાણ્ડવસ્તેષાં વચઃ શ્રુત્વા વિશામ્પતે।
ધૃષ્ટમિષ્ટં વરિષ્ટં ચ જગ્રાહ મનસાઽરિહા॥ 2-13-28 (11841)
શ્રુત્વા સુહૃદ્વચસ્તચ્ચ જાનંશ્ચાપ્યાત્મનઃ ક્ષમમ્।
`સ પ્રશસ્તક્રિયારમ્ભઃ પરીક્ષામુપચક્રમે॥ 2-13-29 (11842)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ॥ 2-13-30x (1397)
ચતુર્ભિર્ભીમસેનાદ્યૈર્ભ્રાતૃભિઃ સહિતો હિતમ્।
એવમુક્તસ્તથા પાર્થો ધર્મ એવ મનો દધે॥ 2-13-30 (11843)
સ રાજસૂયં રાજેન્દ્રઃ કુરૂણામૃષભઃ ક્રતુમ્।
જગામ મનસા સદ્ય આહરિષ્યન્યુધિષ્ઠિરઃ॥ 2-13-31 (11844)
ભૂયસ્ત્વદ્ભુતવીર્યોપિ ધર્મમેવાનુપાલયન્ '।
પુનઃ પુનર્મનો દધ્રે રાજસૂયાય ભારત॥ 2-13-32 (11845)
સ ભ્રાતૃભિઃ પુનર્ધીમાનૃત્વિગ્નિશ્ચ મહાત્મભિઃ।
મન્ત્રિભિશ્ચાપિ સહિતો ધર્મરાજો યુધિષ્ઠિરઃ॥ 2-13-33 (11846)
ધૌમ્યદ્વૈપાયનાદ્યૈશ્ચ મન્ત્રયામાસ મન્ત્રવિત્।
`વિરાટદ્રુપદાભ્યાં ચ સાત્યકેન ચ ધીમતા॥ 2-13-34 (11847)
યુધામન્યૂત્તમૌજોભ્યાં સૌભદ્રેણ ચ ધીમતા।
દ્રૌપદેયૈઃ પરં શૂરૈર્મન્ત્રયામાસ સંવૃતઃ॥ 2-13-35 (11848)
યુધિષ્ઠિર ઉવાચ'॥ 2-13-36x (1398)
ભવન્તો રાજસૂયસ્ય સમ્રાડર્હસ્ય સુક્રતોઃ।
શ્રદ્દધાનસ્ય વદત મમાવાપ્તિઃ કથં ભવેત્॥ 2-13-36 (11849)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ। 2-13-37x (1399)
એવમુક્તાસ્તુ તે તેન રાજ્ઞા રાજીવલોચન।
ઇદમૂચુર્વચઃ કાલે ધર્મરાજં યુધિષ્ઠિરમ્॥ 2-13-37 (11850)
અર્હસ્ત્વમસિ ધર્મજ્ઞ રાજસૂયં મહાક્રતુમ્।
અથૈવમુક્તે નૃપતાવૃત્વિગ્ભિર્ઋષિભિસ્તથા॥ 2-13-38 (11851)
મન્ત્રિણો ભ્રાતરશ્ચાસ્ય તદ્વચઃ પ્રત્યપૂજયન્।
સ તુ રાજા મહાપ્રાજ્ઞઃ પુનરેવાત્મનાઽઽત્મવાન્॥ 2-13-39 (11852)
ભૂયો વિમમૃશે પાર્થો લોકાનાં હિતકામ્યયા।
સામર્થ્યયોગં સમ્પ્રેક્ષ્ય દેશકાલૌ વ્યયાગમૌ॥ 2-13-40 (11853)
વિમૃશ્ય સમ્યક્ ચ ધિયા કુર્વન્પ્રાજ્ઞો ન સીદતિ।
નહિ યજ્ઞસમારમ્ભઃ કેવલાત્મવિનિશ્ચયાત્॥ 2-13-41 (11854)
ભવતીતિ સમાજ્ઞાય યત્નતઃ કાર્યમુદ્વહન્।
સ નિશ્ચયાર્થં કાર્યસ્ય કૃષ્ણમેવ જનાર્દનમ્॥ 2-13-42 (11855)
સર્વલોકાત્પરં મત્વા જગામ મનસા હરિમ્।
અપ્રમેયં મહાબાહું કામાઞ્જાતમજં નૃષુ॥ 2-13-43 (11856)
પાણ્ડવસ્તર્કયામાસ કર્મભિર્દેવસંમતૈઃ।
નાસ્ય કિઞ્ચિદવિજ્ઞાતં નાસ્ય કિઞ્ચિદકર્મજમ્॥ 2-13-44 (11857)
ન સ કિઞ્ચિન્ન વિષહેદિતિ કૃષ્ણમમન્યત।
સ તુ તાં નૈષ્ઠિકીં બુદ્ધિં કૃત્વા પાર્થો યુધિષ્ઠિરઃ ॥ 2-13-45 (11858)
ગુરુવદ્ભૂતગુરવે પ્રાહિણોદ્દૂતમઞ્જસા।
શીઘ્રગેન રથેનાશુ સ દૂતઃ પ્રાપ્ય યાદવાન્॥ 2-13-46 (11859)
દ્વારકાવાસિનં કૃષ્ણં દ્વારવત્યાં સમાસદત્।
` સ પ્રભું પ્રાઞ્જલિર્ભૂત્વા વ્યજ્ઞાપયત માધવમ્॥ 2-13-47 (11860)
દૂત ઉવાચ॥ 2-13-48x (1400)
ધર્મરાજો હૃષીકેશ ધૌમ્યવ્યાસાદિભિઃ સહ।
પાઞ્ચાલમાત્સ્યસહિતૈર્ભ્રાતૃભિશ્ચૈવ સર્વશઃ॥ 2-13-48 (11861)
ત્વદ્દર્શનં મહાબાહો કાઙ્ક્ષતે સ યુધિષ્ઠિરઃ॥ 2-13-49 (11862)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ॥ 2-13-50x (1401)
ઇન્દ્રસેનવચઃ શ્રુત્વા યાદવપ્રવરો બલી'।
દર્શનાકાઙ્ક્ષિણં પાર્થં દર્શનાકાઙ્ક્ષયાચ્યુતઃ॥ 2-13-50 (11863)
`આમન્ત્ર્ય રાજન્સુહૃદો વસુદેવં ચ માધવઃ'।
ઇન્દ્રસેનેન સહિત ઇન્દ્રપ્રસ્થમગાત્તદા।
વ્યતીત્ય વિવિધાન્દેશાંસ્ત્વરાવાન્ક્ષિપ્રવાહનવઃ॥ 2-13-51 (11864)
ઇન્દ્રપ્રસ્થગતં પાર્થમભ્યગચ્છજ્જનાર્દનઃ।
સ ગૃહે પિતૃવદ્ધાત્રા ધર્મરાજેન પૂજિતઃ॥ 2-13-52 (11865)
ભીમેન ચ તતોઽપશ્યત્સ્વસારં પ્રીતિમાન્પિતુઃ।
પ્રીતઃ પ્રીતેન સુહૃદા રેમે સ સહિતસ્તદા॥ 2-13-53 (11866)
અર્જુનેન યમાભ્યાં ચ ગુરુવત્પર્યુપાસિતઃ।
તં વિશ્રાન્તં શુભે દેશે ક્ષણિનં કલ્પમચ્યુતમ્।
ધર્મરાજઃ સમાગમ્ય જ્ઞાપયત્સ્વપ્રયોજનમ્॥ 2-13-54 (11867)
યુધિષ્ઠિર ઉવાચ॥ 2-13-5x (1402)
પ્રાર્થિતો રાજસૂયો મે ન ચાસૌ કેવલેપ્સયા।
પ્રાપ્યતે યેન તત્તે હિ વિદિતં કૃષ્ણ સર્વશઃ॥ 2-13-55 (11868)
યસ્મિન્સર્વં સમ્ભવતિ યશ્ચ સર્વત્ર પૂજ્યતે।
યશ્ચ સર્વેશ્વરો રાજા રાજસૂયં સ વિન્દતિ॥ 2-13-56 (11869)
તં રાજસૂયં સુહૃદઃ કાર્યમાહુઃ સમેત્ય મે।
તત્ર મે નિશ્ચિતતમં તવ કૃષ્ણ ગિરા ભવેત્॥ 2-13-57 (11870)
કેચિદ્ધિ સૌહૃદા દેવે ન દોષં પરિચક્ષતે।
સ્વાર્થહેતોસ્તથૈવાન્યે પ્રિયમેવ વદન્ત્યુત॥ 2-13-58 (11871)
પ્રિયમેવ પરીપ્સન્તે કેચિદાત્મનિ યદ્ધિતમ્।
એવમ્પ્રાયાશ્ચ દૃશ્યન્તે જનવાદાઃ પ્રયોજને॥ 2-13-59 (11872)
ત્વં તુ હેતૂનતીત્યૈતાન્કામક્રોધૌ વ્યુદસ્ય ચ।
પરમં યત્ક્ષમં લોકે યથાવદ્વક્તુમર્હસિ॥ ॥ 2-13-60 (11873)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે સભાપર્વણિ મન્ત્રપર્વણિ ત્રયોદશોઽધ્યાયઃ॥ 13॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-13-13 વાર્ધુષી વૃદ્ધ્યુપજીવિકા। યજ્ઞસત્વાનિ કતૂના સામર્થ્યાનિ સદ્યઃ પુષ્કલફલપ્ રદત્વાદિવિષયાણિ॥ 2-13-14 અનુકર્ષ દારિદ્ર્યાદ્રાજકીયદ્રવ્યસ્યાતીતવર્ષસ્ય ઋણત્વેન ધારણમ્। નિષ્કર્ષ કરાર્થં પ્રજાપીડનમ્। અવર્ષણં ચાતિવર્ષં ઇતિ ક. પાઠઃ। મૂર્છનં વૃદ્ધિઃ॥ 2-13-17 નૈગમૈર્વણિગ્ભિઃ સહ આસન્નિતિ શેવઃ। ઇતરે નૃપા વિણિગ્વદ્યેન કરદીકૃતા ઇત્યર્ થઃ। તત્ર તસ્મિન્ વિષયોદેશઃ॥ 2-13-18 લોભજૈર્વિમોહોત્થૈરાજસરૈર્વૃત્તિવિશેષૈસ્તૃષ્ણાદિભિસ્તાદૃશૈરપિ વવૃધે વૃદ્ધ િમાનભૂત્॥ 2-13-22 યેન કારેણ વારુણં ગુણં વૃદ્ધિં। તેન કારણેના॥ 2-13-52 ભ્રાત્રા પિતૃષ્વસૃજેન॥ 2-13-54 ક્ષણિનં સાવસરમ્। કલ્પં સમર્થમ્ ॥સભાપર્વ - અધ્યાય 014
॥ શ્રીઃ ॥
2.14. અધ્યાયઃ 014
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
જરાસન્ધશૌર્યકથનાદિરૂપં શ્રીકૃષ્ણવાક્યમ્॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
કૃષ્ણ ઉવાચ॥
સર્વૈર્ગુણૈર્મહારાજ રાજસૂયં ત્વમર્હસિ।
જાનતસ્ત્વેવ તે સર્વં કિઞ્ચિદ્વક્ષ્યામિ ભારત॥ 2-14-1 (11874)
જામદગ્ન્યેન રામેણ ક્ષત્રં યદવશેષિતમ્।
તસ્માદવરજં લોકે યદિદં ક્ષત્રસંજ્ઞિતમ્॥ 2-14-2 (11875)
કૃતોઽયં કલુસઙ્કલ્પઃ ક્ષત્રિયૈર્વસુધાધિપ।
નિદેશવાગ્ભિસ્તત્તેહ વિદિતં ભરતર્ષભ॥ 2-14-3 (11876)
ઐલસ્યેક્ષ્વાકુવંશસ્ય પ્રકૃતિં પરિચક્ષતે।
રાજાનઃ શ્રેણિબદ્ધાશ્ચ તથાઽન્યે ક્ષત્રિયા ભુવિ॥ 2-14-4 (11877)
ઐલવંશ્યાશ્ચ યે રાજંસ્તથૈવેક્ષ્વાકવો નૃપાઃ।
તાનિ ચૈકશતં વિદ્ધિ કુલાનિ ભરતર્ષભ॥ 2-14-5 (11878)
યયાતેસ્ત્વેવ ભોજાનાં વિસ્તરો ગુણતો મહાન્।
ભજતેઽદ્ય મહારાજ વિસ્તરં સચતુર્દિશમ્॥ 2-14-6 (11879)
તેષાં તથૈવ તાં લક્ષ્મીં સર્વક્ષત્રમુપાસતે।
ઇદાનીમેવ વૈ રાજઞ્જરાસન્ધો મહીપતિઃ॥ 2-14-7 (11880)
અભિભૂય શ્રિયં તેષાં કુલાનામભિષેચિતઃ।
સ્થિતો મૂર્ધ્નિ નરેન્દ્રાણામોજસાઽઽક્રમ્ય સર્વશઃ॥ 2-14-8 (11881)
સોઽવનીં મધ્યમાં ભુક્ત્વા મિથો ભેદમમન્યત।
પ્રભુર્યસ્તુ પરો રાજા યસ્મિન્નેકવશે જગત્॥ 2-14-9 (11882)
સ સામ્રાજ્યં મહારાજ પ્રાપ્તો ભવતિ યોગતઃ।
તં સ રાજા જરાસન્ધં સંશ્રિત્ય કિલ સર્વશઃ॥ 2-14-10 (11883)
રાજન્સેનાપતિર્જાતઃ શિશુપાલઃ પ્રતાપવાન્।
તમેવ ચ મહારાજ શિષ્યવત્સમુપસ્થિતઃ॥ 2-14-11 (11884)
વક્રઃ કરૂષાધિપતિર્માયાયોધી મહાબલઃ॥
અપરૌ ચ મહાવીર્યૌ મહાત્માનૌ સમાશ્રિતૌ॥ 2-14-12 (11885)
જરાસન્ધં મહાવીર્યં તૌ હિંસડિમ્બિકાવુભૌ।
વક્રદન્તઃ કરૂષસ્ય કરભો મેઘવાહનઃ।
મૂર્ધ્ના દિવ્યં મણિં બિભ્રદ્યમદ્ભુતમણિં વિદુઃ॥ 2-14-13 (11886)
મરું ચ નરકં ચૈવ શાસ્તિ યો યવનાધિપઃ।
અપર્યન્તબલો રાજા પ્રતીચ્યાં વરુણો યથા॥ 2-14-14 (11887)
ભગદત્તો મહારાજ વૃદ્ધસ્તવ પિતુઃ સખા।
સ વાચા પ્રણતસ્તસ્ય કર્મણા ચ વિશેષતઃ॥ 2-14-15 (11888)
સ્નેહબદ્ધશ્ચ મનસા પિતૃવદ્ભક્તિમાંસ્ત્વયિ।
પ્રતીચ્યાં દક્ષિણં ચાન્તં પૃથિવ્યાઃ પ્રતિ યો નૃપઃ॥ 2-14-16 (11889)
માતુલો ભવતઃ શૂરઃ પુરુજિત્કુન્તિવર્ધનઃ।
સ તે સન્નિતિમાનેકઃ સ્નેહતઃ શત્રુસૂદનઃ॥ 2-14-17 (11890)
જરાસન્ધં ગતસ્ત્વેવ પુરા યો ન મયા હતઃ।
પુરુષોત્તમવિજ્ઞાતો યોસૌ ચેદિષુ દુર્મતિઃ॥ 2-14-18 (11891)
આત્માનં પ્રતિજાનાતિ લોકેઽસ્મિન્પુરુષોત્તમમ્।
આદત્તે સતતં મોહાદ્યઃ સ ચિહ્નં ચ મામકમ્॥ 2-14-19 (11892)
વઙ્ગપુણ્ડ્રકિરાતેષુ રાજા બલસમન્વિતઃ।
પૌણ્ડ્રકો વાસુદેવેતિ યોસૌ લોકેઽભિવિશ્રુતઃ॥ 2-14-20 (11893)
ચતુર્થભાઙ્મહારાજ ભોજ ઇન્દ્રસખો બલી।
વિદ્યાબલાદ્યો વ્યજયત્સ પાણ્ડ્યક્રથકૈશિકાન્॥ 2-14-21 (11894)
ભ્રાતા તસ્યાકૃતિઃ શૂરો જામદગ્ન્યસમોઽભવત્।
સ ભક્તો માગધં રાજા ભીષ્મકઃ પરવીરહા॥ 2-14-22 (11895)
પ્રિયાણ્યાચરતઃ પ્રહ્વાન્સદા સમ્બન્ધિનસ્તતઃ।
ભજતો ન ભજત્યસ્માનપ્રિયેષુ વ્યવસ્થિતઃ॥ 2-14-23 (11896)
ન કુલં સબલં રાજન્નભ્યજાનાત્તથાઽઽત્મનઃ।
પશ્યમાનો યશો દીપ્તં જરાસન્ધમુપસ્થિતઃ॥ 2-14-24 (11897)
ઉદીચ્યાશ્ચ તથા ભોજાઃ કુલાન્યષ્ટાદશ પ્રભો।
જરાસન્ધભયાદેવ પ્રતીચીં દિશમાસ્થિતાઃ॥ 2-14-25 (11898)
શૂરસેના ભદ્રકારા બોધાઃ શાલ્વાઃ પટચ્ચરાઃ।
સુસ્થલાશ્ચ સુકુટ્ટાશ્ચ કુલિન્દાઃ કુન્તિભિઃ સહ॥ 2-14-26 (11899)
શાલ્વાયનાશ્ચ રાજાનઃ સોદર્યાનુચરૈઃ સહ।
દક્ષિણા યે ચ પઞ્ચાલાઃ પૂર્વાઃ કુન્તિષુ કોસલાઃ॥ 2-14-27 (11900)
તથોત્તરાં દિશં ચાપિ પરિત્યજ્ય ભયાર્દિતાઃ।
મત્સ્યાઃ સન્ન્યસ્તપાદાશ્ચ દક્ષિણાં દિશમાશ્રિતાઃ॥ 2-14-28 (11901)
તથૈવ સર્વપઞ્ચાલા જરાસન્ધભાયર્દિતાઃ।
સ્વરાજ્યં સમ્પરિત્યજ્ય વિદ્રુતાઃ સર્વતોદિશમ્॥ 2-14-29 (11902)
` અગ્રતો હ્યસ્ય પાઞ્ચાલાસ્તત્રાનીકે મહાત્મનઃ।
અનિર્ગતે સારબલે માગધેભ્યો ગિરિવ્રજાત્॥ 2-14-30 (11903)
ઉગ્રસેનસુતઃ કંસઃ પુરા નિર્જિત્ય બાન્ધવાન્'।
બાર્હદ્રથસુતે દેવ્યાવુપાગચ્છદ્વૃથામતિઃ॥ 2-14-31 (11904)
અસ્તિઃ પ્રાસ્તિશ્ચ નામ્ના તે સહદેવાનુજેઽબલે।
બલેન તેન સ્વજ્ઞાતીનભિભૂય વૃથામતિઃ॥ 2-14-32 (11905)
શ્રૈષ્ઠ્યં પ્રાપ્તઃ સ તસ્યાસીદતીવાપનયો મહાન્।
ભોજરાજન્યવૃદ્ધૈશ્ચ પીડ્યમાનૈર્દુરાત્મના॥ 2-14-33 (11906)
જ્ઞાતિત્રાણમભીપ્સદ્ભિરસ્મત્સમ્ભાવના કૃતા।
દત્વાઽઽક્રૂરાય સુતનું તામાહુકસુતાં તદા॥ 2-14-34 (11907)
સઙ્કર્ષણદ્વિતીયેન જ્ઞાતિકાર્યં મયા કૃતમ્।
હતૌ કંસસુનામાનૌ મયા રામેણ ચાપ્યુત॥ 2-14-35 (11908)
`હત્વા કંસં તથૈવાદૌ જરાસન્ધસ્ય બિભ્યતઃ।
મયા રામેણ ચાન્યત્ર જ્ઞાતયઃ પરિપાલિતઃ'॥ 2-14-36 (11909)
ભયે તુ સમતિક્રાન્તે જરાસન્ધે સમુદ્યતે।
મન્ત્રોઽયં મન્ત્રિતો રાજન્કુલૈરષ્ટાદશાવરૈઃ॥ 2-14-37 (11910)
અનારમન્તો નિઘ્નન્તો મહાસ્ત્રૈઃ શત્રુઘાતિભિઃ।
ન હન્યામો વયં તસ્ય ત્રિભિર્વર્ષશતૈર્બલમ્॥ 2-14-38 (11911)
તસ્ય હ્યમરસઙ્કાશૌ બલેન બલિનાં વરૌ।
નામભ્યાં હંસડિબિકાવશસ્ત્રનિધનાવુભૌ॥ 2-14-39 (11912)
તાવુભૌ સહિતૌ વીરૌ જરાસન્ધશ્ચ વીર્યવાન્।
ત્રયસ્ત્રયાણાં લોકાનાં પર્યાપ્તા ઇતિ મે મતિઃ॥ 2-14-40 (11913)
ન હિ કેવલમસ્માકં યાવન્તોઽન્યે ચ પાર્થિવાઃ।
તથૈવ તેષામાસીચ્ચ બુદ્ધિર્બુદ્ધિમતાં વર॥ 2-14-41 (11914)
`અષ્ટાદશ મયા તસ્ય સઙ્ગ્રામા રોમહર્ષણાઃ।
દત્તા ન ચ હતો રાજઞ્જરાસન્ધો મહાબલઃ'॥ 2-14-42 (11915)
અથ હંસ ઇતિ ખ્યાતઃ કશ્ચિદાસીન્મહાન્નૃપઃ।
રામેણ સ હતસ્તત્ર સઙ્ગ્રામેઽષ્ટાદશાવરે॥ 2-14-43 (11916)
હતો હંસ ઇતિ પ્રોક્તસ્ય કેનાપિ ભારત।
તચ્છ્રુત્વા ડિબિકો રાજન્યમુનામ્ભસ્યમજ્જત ॥ 2-14-44 (11917)
વિના હસેન લોકેઽસ્મિન્નાહં જીવિતુમુત્સહે।
ઇત્યેતાં મતિમાસ્થાય ડિબિકો નિધનં ગતઃ॥ 2-14-45 (11918)
તથા તુ ડિબિકં શ્રુત્વા હંસઃ પરુપુરઞ્જયઃ।
પ્રપેદે યમુનામેવ સોપિ તસ્યાં ન્યમજ્જત॥ 2-14-46 (11919)
તૌ સ રાજા જરાજન્ધઃ શ્રુત્વા ચ નિધનં ગતૌ।
પુરં શૂન્યેન મનસા પ્રયયૌ ભરતર્ષભ॥ 2-14-47 (11920)
તતો વયમિત્રઘ્ન તસ્મિન્પ્રતિગતે નૃપે।
પુનરાન્દિનઃ સર્વે મધુરાયાં વસામહે॥ 2-14-48 (11921)
યદા ત્વભ્યેત્ય પિતરં સા વૈ રાજીવલોચના।
કંસભાર્યા જરાસન્ધં દુહિતા માગધં નૃપમ્।
ચોદયત્યેવ રાજેન્દ્ર પતિવ્યસનદુઃખિતા॥ 2-14-49 (11922)
પતિઘ્નં મે જહીત્યેવં પુનઃ પુનરરિન્દમ।
તતો વયં મહારાજ તં મન્ત્રં પૂર્વમન્ત્રિતમ્॥ 2-14-50 (11923)
સંસ્મરન્તો વિમનસો વ્યપયાતા નરાધિપ।
પૃથક્ત્વેન મહારાજ સઙ્ક્ષિપ્ય મહતીં શ્રિયમ્॥ 2-14-51 (11924)
પલાયામો ભયાત્તસ્ય સસુતજ્ઞાતિબાન્ધવાઃ।
ઇતિ સઞ્ચિન્ત્ય સર્વે સ્મ પ્રતીચીં દિશમાશ્રિતાઃ॥ 2-14-52 (11925)
કુશસ્થલીં પુરીં રમ્યાં રૈવતેનોપશોભિતામ્।
તતો નિવેશં તસ્યાં ચ કૃતવન્તો વયં નૃપ॥ 2-14-53 (11926)
તથૈવ દુર્ગસંસ્કારં દેવૈરપિ દુરાસદમ્।
સ્ત્રિયોઽપિ યસ્યાં યુધ્યેયુઃ કિમુ વૃષ્ણિમહારથાઃ॥ 2-14-54 (11927)
તસ્યાં વયમમિત્રઘ્ન નિવસામોઽકુતોભયાઃ।
આલોચ્ય ગિરિમુખ્યં તં માગધં તીર્ણમેવ ચ॥ 2-14-55 (11928)
માધવાઃ કુરુશાર્દૂલ પરાં મુદમવાપ્નુવન્।
એવં વયં જરાસન્ધાદભિતઃ કૃતકિલ્બિષાઃ॥ 2-14-56 (11929)
સામર્થ્યવન્તઃ સમ્બન્ધાદ્ગોમન્તં સમુપાશ્રિતાઃ।
ત્રિયોજનાયતં સદ્મ ત્રિસ્કન્ધં યોજનાવધિ॥ 2-14-57 (11930)
યોજનાન્તે શતદ્વારં વીરવિક્રમતોરણમ્।
અષ્ટાદશાવરૈર્નદ્ધં ક્ષત્રિયૈર્યુદ્ધદુર્મદૈઃ॥ 2-14-58 (11931)
અષ્ટાદશ સહસ્રાણિ ભ્રાતૃણાં સન્તિ નઃ કલે।
આહુકસ્ય શતં પુત્રા એકૈકસ્ત્રિદશાવરઃ॥ 2-14-59 (11932)
ચારુદેષ્ણઃ સહ ભ્રાત્રા ચક્રદેવોઽથ સાત્યકિઃ।
અહં ચ રોહિણેયશ્ચ સામ્બઃ પ્રદ્યુમ્ન એવ ચ॥ 2-14-60 (11933)
એવમેતે રથાઃ સપ્ત રાજન્નન્યાન્નિબોધ મે।
કૃતવર્મા હ્યનાધૃષ્ટિઃ સમીકઃ સમિર્તિજયઃ॥ 2-14-61 (11934)
કઙ્કઃ શઙ્કુશ્ચ કુન્તિશ્ચ સપ્તૈતે વૈ મહારથાઃ।
`પ્રદ્યુમ્નશ્ચાનિરુદ્ધશ્ચ ભાનુરક્રૂરસારણૌ॥ 2-14-62 (11935)
નિશઠશ્ચ ગદશ્ચૈવ સપ્ત ચૈતે મહારથાઃ।
વિકમો ઝિલ્લિબભ્રૂ ચ ઉદ્ધવોઽથ વિદૂરથઃ॥ 2-14-63 (11936)
વસુદેવોગ્રસેનૌ ચ સપ્તૈતે મન્ત્રિપુઙ્ગવાઃ।
પ્રસેનજિચ્ચ યમલો રાજરાજગુણાન્વિતઃ॥ 2-14-64 (11937)
સ્યમન્તકો મણિર્યસ્ય રુક્મં નિસ્રુવતે બહુ।
પુત્રૌ ચાન્ધકભોજસ્ય વૃદ્ધો રાજા ચ તે દશ॥ 2-14-65 (11938)
વજ્રસંહનના વીરી વીર્યવન્તો મહાબલાઃ।
સ્મરન્તો મધ્યમં દેશં વૃષ્ણિવીરા ગતજ્વરાઃ॥ 2-14-66 (11939)
પાણ્ડવૈશ્ચાપિ સતતં નાથવન્તો વયં નૃપ।
સર્વસમ્પદ્ગુણૈઃ સિદ્ધે તસ્મિન્નેવં વ્યવસ્થિતે॥ 2-14-67 (11940)
ક્ષત્રે સમ્રાજમાત્માનં કર્તુમર્હસિ ભારત।
દુર્યોધનં શાન્તનવં દ્રોણં દ્રૌણાયનિં કૃપમ્॥ 2-14-68 (11941)
કર્ણં ચ શિશુપાલં ચ રુક્મિણં ચ ધનુર્ધરમ્।
એકલવ્યં દ્રુમં શ્વેતં શૈબ્યં શકુનિમેવ ચ॥ 2-14-69 (11942)
એતાનજિત્વા સઙ્ગ્રામે કથં શક્નોષિ તં ક્રતુમ્।
તથૈતે ગૌરવેણૈવ ન યોત્સ્યન્તિ નરાધિપાઃ॥ 2-14-70 (11943)
એકસ્તત્ર બલોન્મત્તઃ કર્ણો વૈકર્તનો વૃષા।
યોત્સ્યતે સ પરામર્ષી દિવ્યાસ્રબલગર્વિતઃ'॥ 2-14-71 (11944)
ન તુ શક્યં જરાસન્ધે જીવમાને મહાબલ
રાજસૂયસ્ત્વયાઽવાપ્તુમેષા રાજન્મતિર્મમ॥ 2-14-72 (11945)
તેન રુદ્ધા હિ રાજાનઃ સર્વે જિત્વા ગિરિવ્રજે।
કન્દરે પર્વતેન્દ્રસ્ય સિંહેનેવ મહાદ્વિપાઃ॥ 2-14-73 (11946)
સ હિ રાજા જરાસન્ધો યિયક્ષુર્વસુધાધિપૈઃ।
`અભિષિક્તઃ સ રાજન્યૈઃ સહસ્રૈરુત ચાષ્ટભિઃ'।
મહાદેવં મહાત્માનમુમાપતિમરિન્દમ॥ 2-14-74 (11947)
આરાધ્ય તપસોગ્રેણ નિર્જિતાસ્તેન પાર્થિવાઃ।
પ્રતિજ્ઞાયાશ્ચ પારં સ ગતઃ પાર્થિવસત્તમ॥ 2-14-75 (11948)
સ હિ નિર્જિત્ય નિર્જિત્ય પાર્થિવાન્પૃતનાગતાન્।
પુરમાનીય બદ્ધ્વા ચ ચકાર પુરુષવ્રજમ્॥ 2-14-76 (11949)
વયં ચૈવ મહારાજ જરાસન્ધભયાત્તદા।
મધુરા સમ્પરિત્યજ્ય ગતા દ્વારવતીં પુરીમ્॥ 2-14-77 (11950)
યદિ ત્વેનં મહારાજ યજ્ઞં પ્રાપ્તુમભીપ્સસિ।
યતસ્વ તેષાં મોક્ષાય જરાસન્ધવધાય ચ॥ 2-14-78 (11951)
સમારમ્ભો ન શક્યોઽયમન્યથા કુરુનન્દન।
રાજસૂયસ્ય કાર્ત્સ્ન્યેન કર્તું મતિમતાં વર॥ 2-14-79 (11952)
ઇત્યેષા મે મતી રાજન્યથા વા મન્યસેઽનઘ।
એવં ગતે મમાચક્ષ્વ સ્વયં નિશ્ચિત્ય હેતુભિઃ॥ ॥ 2-14-80 (11953)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે સભાપર્વણિ મન્ત્રપર્વણિ ચતુર્દશોઽધ્યાયઃ॥ 14॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-14-4 ભુવિ યે શ્રેણિબદ્ધા રાજાનઃ યેચાન્યે ક્ષત્રિયાઃ તાન્ ઇક્ષ્વાકુવંશસ્ય પ્રકૃ તિ પ્રજાં પરિચક્ષતે॥ 2-14-56 માધવાઃ મધુવશ્યાઃ ॥સભાપર્વ - અધ્યાય 015
॥ શ્રીઃ ॥
2.15. અધ્યાયઃ 015
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
રાજસૂયવિષયે શ્રીકૃષ્ણયુધિષ્ઠિરભીમાનાં સંવાદઃ॥ 1॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
યુધિષ્ઠિર ઉવાચ।
ઉક્તં ત્વયા બુદ્ધિમતા યન્નાન્યો વક્તુમર્હતિ।
સંશયાનાં હિ નિર્મોક્તા ત્વન્નાન્યો વિદ્યતે ભુવિ॥ 2-15-1 (11954)
ગૃહે ગૃહે હિ રાજાનઃ સ્વસ્ય સ્વસ્ય પ્રિયઙ્કરાઃ।
ન ચ સામ્રાજ્યમાપ્તાસ્તે સમ્રાદશબ્દો હિ કૃચ્છ્રભાક્। 2-15-2 (11955)
કથં પરાનુભાવજ્ઞઃ સ્વં પ્રશંસિતુમર્હતિ।
પરેણ સમવેતસ્તુ યઃ પ્રશસ્યઃ સ પૂજ્યતે॥ 2-15-3 (11956)
વિશાલા બહુલા ભૂમિર્બહુરત્નસમાચિતા।
દૂરં ગત્વા વિજાનાતિ શ્રેયો વૃષ્ણિકુલોદ્વહ॥ 2-15-4 (11957)
શમમેવ પરં મન્યે શમાત્ક્ષેમં ભવેન્મમ।
આરમ્ભે પારમેષ્ઠ્યં તુ ન પ્રાપ્યમિતિ મે મતિઃ॥ 2-15-5 (11958)
એવમેતે હિ જાનન્તિ કુલે જાતા મનસ્વિનઃ।
કશ્ચિત્કદાચિદેતેષાં ભવેચ્છ્રેષ્ઠો જનાર્દન। 2-15-6 (11959)
વયં યૈવ મહાભાગ જરાસન્ધભયાત્તદા।
શઙ્કિતાઃ સ્મ મહાભાગ દ્વૌરાત્મ્યાત્તસ્ય ચાનઘ॥ 2-15-7 (11960)
અહં હિ તવ દુર્ધર્ષ ભુજવીર્યાશ્રયઃ પ્રભો।
નાત્માનં બલિનં મન્યે ત્વયિ તસ્માદ્વિશઙ્કિતે॥ 2-15-8 (11961)
ત્વત્સકાશાચ્ચ રામાચ્ચ ભીમસેનાચ્ચ માધવ।
અર્જુનાદ્વા મહાબાહો હન્તું શક્યો નવેતિ વૈ।
એવં જાનન્હિ વાર્ષ્ણેય વિમૃશામિ પુનઃ પુનઃ॥ 2-15-9 (11962)
ત્વં મે પ્રમાણભૂતોઽસિ સર્વકાર્યેષુ કેશવ।
તચ્છ્રુત્વા ચાબ્રવીદ્ભીમો વાક્યં વાક્યવિશારદઃ॥ 2-15-10 (11963)
ભીમ ઉવાચ॥ 2-15-11x (1403)
અનારમ્ભપરો રાજા વલ્મીક ઇવ સીદતિ।
દુર્બલશ્ચાનુપાયેન બલિનં યોઽધિતિષ્ઠતિ॥ 2-15-11 (11964)
અતન્દ્રિતશ્ચ પ્રાયેણ દુર્બલો બલિનં રિપુમ્।
જયેત્સમ્યક્પ્રયોગેણ નીત્યાઽર્થાનાત્મનો હિતાન્॥ 2-15-12 (11965)
કૃષ્ણે નયો મયિ બલં જયઃ પાર્થે ધનઞ્જયે।
માગધં સાધયિષ્યામ ઇષ્ટિં ત્રય ઇવાગ્રયઃ॥ 2-15-13 (11966)
`ત્વદ્બુદ્ધિબલમાશ્રિત્ય સર્વં પ્રાપ્સ્યતિ ધર્મરાદ।
જયોઽસ્માકં હિ ગોવિન્દ યેષાં નાથો ભવાન્સદા'॥ 2-15-14 (11967)
કૃષ્ણ ઉવાચ। 2-15-15x (1404)
અર્થાનારભતે બાલો નાનુબન્ધમવેક્ષતે।
તસ્માદરિં ન મૃષ્યન્તિ બાલમર્થપરાયણમ્॥ 2-15-15 (11968)
જિત્વા જય્યાન્યૌવનાશ્વિઃ પાલનાચ્ચ ભગીરથઃ।
કાર્તવીર્યસ્તપોવીર્યાદ્બલાત્તુ ભરતો વિભુઃ॥ 2-15-16 (11969)
ઋદ્ધ્યા મરુત્તસ્તાન્પશ્ચ સમ્રાજસ્ત્વનુશુશ્રુમ।
`સર્વાન્વંશ્યાનનુમૃશન્નૈતે સન્તિ યુગે યુગે'॥ 2-15-17 (11970)
સામ્રાજ્યમિચ્છતસ્તે તુ સર્વાકારં યુધિષ્ઠિર।
નિગ્રાહ્યલક્ષણં પ્રાપ્તિર્ધર્માર્થનયલક્ષણૈઃ॥ 2-15-18 (11971)
બાર્હદ્રથો નરાસન્ધસ્તદ્વિદ્ધિ ભરતર્ષભ।
ન ચૈનં પ્રત્યત્યુદ્ધ્યન્ત કુલાન્યેકશતં નૃપાઃ॥ 2-15-19 (11972)
તસ્માદિહ બલાદેવ સામ્રાજ્યં કુરુતે હિ સઃ॥ 2-15-20 (11973)
રત્નભાજો હિ રાજાનો જરાસન્ધમુપાસતે।
ન ચ તુષ્યતિ તેનાપિ બાલ્યાદનયમાસ્થિતઃ॥ 2-15-21 (11974)
મૂર્ધાભિષિક્તં નૃપતિં પ્રધાનપુરુષો બલાત્।
આદત્તે ન ચ નો દૃષ્ટોઽભાગઃ પુરુષતઃ ક્વચિત્॥ 2-15-22 (11975)
એવં સર્વાન્વશે ચક્રે જરાસન્ધઃ શતાવરાન્।
તં દુર્બલતરો રાજા કથં પાર્થ ઉપૈષ્યતિ॥ 2-15-23 (11976)
`તણ્ડુલપ્રસ્થકે રાજા કપર્દિનમુપાસતે'।
પ્રોક્ષિતાનાં પ્રમૃષ્ટાનાં રાજ્ઞાં પશુપતેર્ગૃહે।
પશૂનામિવ પ્રમૃષ્ટાનાં રાજ્ઞાં પશુપતેર્ગૃહે। 2-15-24 (11977)
ક્ષત્રિયઃ શસ્ત્રમરણો યદા ભવતિ સત્કૃતઃ।
તતઃ સ્મ માગધં સઙ્ખ્યે પ્રતિબાધેમ યદ્વયમ્॥ 2-15-25 (11978)
ષડશીતિઃ સમાનીતાઃ શેષા રાજંશ્ચતુર્દશ।
જરાસન્ધેન રાજાનસ્તતઃ ક્રૂરં પ્રવર્ત્સ્યતે॥ 2-15-26 (11979)
પ્રાપ્નુયાત્સ યશો દીપ્તં તત્ર યો વિઘ્નમાચરેત્।
જયેદ્યશ્ચ જરાસન્ધં સ સમ્રાણ્ણિયતં ભવેત્॥ ॥ 2-15-27 (11980)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે સભાપર્વણિ મન્ત્રપર્વણિ પઞ્ચદશોઽધ્યાયઃ॥ 25॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-15-18 યુધિષ્ઠિર ધર્માર્થનયલક્ષણૈઃ સહિતા પ્રાપ્તિઃ પાલનં નિગ્રાહ્યલક્ષણં સામ્રા જ્યં ચ તેઽસ્તિ ॥ 2-15-19 બાર્હદ્રથં જરાસન્ધં તં વિદ્ધિ ઇતિ ક. ઘ.પાઠઃ॥ 2-15-22 બલાત્પ્રધાનપુરુષઃ જરાસન્ધઃ પુરુષતઃ પુરુષેષુ અભાગઃ અસ્વીકૃતઃ॥સભાપર્વ - અધ્યાય 016
॥ શ્રીઃ ॥
2.16. અધ્યાયઃ 016
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
યુધિષ્ઠિર્જુનયોર્ભાષણમ્॥ 1॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
યુધિષ્ઠિર ઉવાચ॥
સમ્રાડ્ગુણમભીપ્સન્વૈ યુષ્માન્સ્વાર્થપરાયણઃ।
કથં પ્રહિણુયાં કૃષ્ણ સોઽહં કેવલસાહસાત્॥ 2-16-1 (11981)
ભીમાર્જુનાવુભૌ નેત્રે મનો મન્યે જનાર્દનમ્।
મનશ્ચક્ષુર્વિહીનસ્ય કીદૃશં જીવિતં ભવેત્॥ 2-16-2 (11982)
જરાસન્ધબલં પ્રાપ્ય દુષ્પારં ભીમવિક્રમમ્।
યમોપિ ન વિજેતાઽઽજૌ તત્ર વઃ કિં વિચેષ્ટિતમ્॥ 2-16-3 (11983)
અસ્મિંસ્ત્વર્થાન્તરે યુક્તમનર્થઃ પ્રતિપદ્યતે।
તસ્માન્ન પ્રતિપત્તિસ્તુ કાર્યા યુક્તા મતા મમ॥ 2-16-4 (11984)
યથાઽહં વિમૃશામ્યેકસ્તત્તાવચ્છ્રૂયતાં મમ।
સંન્યાસં રોચયે સાધુ કાર્યસ્યાસ્ય જનાર્દન।
પ્રતિહન્તિ મનો મેઽદ્ય રાજસૂયો દૂરાહરઃ॥ 2-16-5 (11985)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ॥ 2-16-6x (1405)
પાર્થઃ પ્રાપ્ય ધનુઃ શ્રેષ્ઠમક્ષય્યૌ ચ મહેષુધી।
રથં ધ્વજં હયાંશ્ચૈવ યુધિષ્ઠિરમભાષત॥ 2-16-6 (11986)
અર્જુન ઉવાચ। 2-16-7x (1406)
ધનુઃ શસ્ત્રં શરા વીર્યં પક્ષો ભૂમિર્યશો બલમ્।
પ્રાપ્તમેતન્મય રાજન્દુષ્પ્રાપં યદભીપ્સિતમ્। 2-16-7 (11987)
કુલે જન્મ પ્રશંસન્તિ વૈદ્યાઃ સાધુ સુનિષ્ઠિતાઃ।
બલેન સદૃશં નાસ્તિ વીર્યં તુ મમ રોચતે। 2-16-8 (11988)
કૃતવીર્યકુલે જાતો નિર્વીર્યઃ કિં કરિષ્યતિ।
નિર્વીર્યે તુ કુલે જાતો વીર્યવાંસ્તુ વિશિષ્યતે॥ 2-16-9 (11989)
ક્ષત્રિયઃ સર્વશો રાજન્યસ્ય વૃત્તિર્દ્વિષજ્જયે।
સર્વૈગુણૈર્વિહીનોઽપિ વીર્યવાન્હિ તરેન્દ્રિપૂન્॥ 2-16-10 (11990)
સર્વૈરપિ ગુણૈર્યુક્તો નિર્વીર્યઃ કિં કરિષ્યતિ।
જયસ્ય હેતુઃ સિદ્ધિર્હિ કર્મ દૈવં ચ સંશ્રિતમ્॥ 2-16-11 (11991)
સંયુક્તો હિ બલૈઃ કશ્ચિત્પ્રમાદાન્નોપયુજ્યતે॥ 2-16-12 (11992)
તેન દ્વારેણ શત્રુભ્યઃ ક્ષીયતે સબલો રિપુઃ॥ 2-16-13 (11993)
દૈન્યં યથા બલવતિ તથા મોહો બલાન્વિતે।
તાવુભૌ નાશકૌ હેતૂ રાજ્ઞા ત્યાજ્યૌ જયાર્થિના॥ 2-16-14 (11994)
જરાસન્ધિવિનાશં ચ રાજ્ઞાં ચ પરિરક્ષણમ્।
યદિ કુર્યામ્ યજ્ઞાર્થં કિં તતઃ પરમં ભવેત્॥ 2-16-15 (11995)
અનારમ્ભે હિ નિયતો ભવેદગુણનિશ્ચયઃ।
ગુણાન્નિઃ સંશયાદ્રાજન્નૈર્ગુણ્યં મન્યસે કથમ્॥ 2-16-16 (11996)
કાષાયં સુલભં પશ્ચાન્મુનીનાં શમમિચ્છતામ્।
સામ્રાજ્યં તુ ભવેચ્છક્યં વયં યોત્સ્યામહે પરાન્॥ ॥ 2-16-17 (11997)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે સભાપર્વણિ ષોડશોઽધ્યાયઃ॥ 16॥
સભાપર્વ - અધ્યાય 017
॥ શ્રીઃ ॥
2.17. અધ્યાયઃ 017
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
યુધિષ્ઠિરેણ જરાસન્ધપ્રભાવપ્રશ્ને શ્રીકૃષ્ણેન તદુપોદ્ઘાતતયા બૃહદ્રથરાજોપા ખ્યાનકથનારમ્ભઃ॥ 1॥ અપુત્રસ્ય બૃહથસ્ય પત્નીભ્યાં સહ તપોવનગમનમ્॥ 2॥ તત્ર ચણ્ડકૌશિકમુનિના બૃહદ્રથાય પુત્રીયામ્રફલદાનમ્॥ 3॥ પ્રવિભક્તતત્ફલભોજનેન સઞ્જાતગર્ભયોસ્તદ્ભાર્યયોઃ પૃથગેકૈકશરીરખણ્ડસમ્ભવઃ॥4॥ તત્પત્નીભ્યાં દાસીદ્વારા બહિસ્ત્યાજિતયોઃ ખણ્ડયોઃ જરાનામ્ન્યા રાક્ષસ્યા સ ન્ધાનાજરાસન્ધસમ્ભવઃ॥ 5॥ બાલકં ગૃહીત્વા આગતયા જરયા સહ બૃહદ્રથસ્ય સંવાદઃ॥ 6॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
વાસુદેવ ઉવાચ॥
જાતસ્ય ભારતે વંશે તથા કુન્ત્યાઃ સુતસ્ય ચ।
યા વૈ યુક્તા મતિઃ સેયમર્જુનેન પ્રદર્શિતા॥ 2-17-1 (11998)
ન સ્મ મૃત્યું વયં વિદ્મ રાત્રૌ વા યદિ વા દિવા।
ન ચાપિ કઞ્ચિદમરમયુદ્ધેનાનુશુશ્રુમ॥ 2-17-2 (11999)
એતાવદેવ પુરુષૈઃ કાર્યં હૃદયતોષણમ્।
નયેન વિધિદૃષ્ટેન યદુપક્રમતે પરાન્॥ 2-17-3 (12000)
સુનયસ્યાનપાયસ્ય સંયોગે પરમઃ ક્રમઃ।
સઙ્ગત્યા જાયતેઽસામ્યં સામ્યં ચ ન ભવેદ્દ્વયોઃ॥ 2-17-4 (12001)
અનયસ્યાનુપાયસ્ય સંયુગે પરમઃ ક્ષયટઃ।
સંશયો જાયતે સામ્યાજ્જયશ્ચ ન ભવેદ્દ્વયોઃ॥ 2-17-5 (12002)
તે વયં નયમાસ્થાય શત્રુદેશસમીપગાઃ।
કથમન્તં ન ગચ્છેમ વૃક્ષસ્યેવ નદીરયાઃ॥
પરરન્ધ્રે પરાક્રાન્તાઃ સ્વરન્ધ્રાવરણે સ્થિતાઃ॥ 2-17-6 (12003)
વ્યૂઢાનીકૈરતિબલૈર્ન યુદ્વ્યેદરિભિઃ સહ।
ઇતિ બુદ્ધિમતાં નીતિસ્તન્મમાપીહ રોચતે॥ 2-17-7 (12004)
અનવદ્યા હ્યસમ્બુદ્ધાઃ પ્રવિષ્ટાઃ શત્રુસદ્મ તત્।
શત્રુદેશમુપાક્રમ્ય તં કામં પ્રાપ્નુયામહે॥ 2-17-8 (12005)
એકો હ્યેવ શ્રિયં નિત્યં બિભર્તિ પુરુષર્ષભઃ।
અન્તરાત્મેવ ભૂતાનાં તત્ક્ષયં નૈવ લક્ષયે॥ 2-17-9 (12006)
અથવૈનં નિહત્યાજૌ શેષેણાપિ સમાહતાઃ।
પ્રાપ્નુયામ તતઃ સ્વર્ગં જ્ઞાતિત્રાણપરાયણાઃ॥ 2-17-10 (12007)
યુધિષ્ઠિર ઉવાચ॥ 2-17-11x (1407)
કૃષ્ણ કોઽયં જરાસન્ધઃ કિંવીર્યઃ કિમ્પરાક્રમઃ।
યસ્ત્વાં સ્પૃષ્ટ્વાઽગ્નિસદૃશં ન દગ્ધઃ શલભો યથા॥ 2-17-11 (12008)
કૃષ્ણ ઉવાચ॥ 2-17-12x (1408)
શૃણુ રાજઞ્જરાસન્ધો યદ્વીર્યો યત્પરાક્રમઃ।
યથા ચોપેક્ષિતોઽસ્માભિર્બહુશઃ કૃતવિપ્રિયઃ॥ 2-17-12 (12009)
અક્ષૌહિણીનાં તિસૃણાં પતિઃ સમરદર્પિતઃ।
રાજા બૃહદ્રથો નામ મગધાધિપતિર્બલી॥ 2-17-13 (12010)
રૂપવાન્વીર્યસમ્પન્નઃ શ્રીમાનતુલવિક્રમઃ।
નિત્યં દીક્ષાઙ્કિતતનુઃ શતક્રતુરિવાપરઃ॥ 2-17-14 (12011)
તેજસા સૂર્યસઙ્કાશઃ ક્ષમયા પૃથિવીસમઃ।
યશ્ચાન્તકસમઃ ક્રોધે શ્રિયા વૈશ્રવણોપમઃ॥ 2-17-15 (12012)
`સ્વરાજ્યં કારયામાસ મગધેષુ ગિરિવ્રજે'।
તસ્યાભિજનસંયુક્તૈર્ગણૈર્ભરતસત્તમ।
વ્યાપ્તેયં પૃથિવી સર્વા સૂર્યસ્યેવ ગભસ્તિભિઃ॥ 2-17-16 (12013)
સ કાશિરાજસ્ય સુતે યમજે ભરતર્ષભઃ।
ઉપયેમે મહાવીર્યો રૂપદ્રવિણસંયુતે। 2-17-17cતયોશ્ચકાર સમયં મિથઃ સ પુરુષર્ષભઃ॥ 2-17-17 (12014)
નાતિવર્તિષ્ય ઇત્યેવં પત્નીભ્યાં સન્નિધૌ તદા।
સ તાભ્યાં શુશુભે રાજા પત્નીભ્યાં વસુધાધિપઃ॥ 2-17-18 (12015)
પ્રિયામ્ભામનુરૂપાભ્યાં કરેણુભ્યામિવ દ્વિપઃ।
તયોર્મધ્યગતશ્ચાપિ રરાજ વસુધાધિપઃ॥ 2-17-19 (12016)
ગઙ્ગાયમુનયોર્મધ્યે મૂર્તિમાનિવ સાગરઃ।
વિષયેષુ નિમગ્રસ્ય તસ્ય યૌવનમત્યગાત્॥ 2-17-20 (12017)
ન ચ વંશકરઃ પુત્રસ્તસ્યાજાયત કશ્ચન।
મઙ્ગલૈર્બભિર્હોમૈઃ પુત્રકામાભિરિષ્ટિભિઃ॥ 2-17-21 (12018)
નાસસાદ નૃપશ્રેષ્ઠઃ પુત્રં કુલવિવર્ધનમ્।
સ ભાર્યાભ્યાં ચ સહિતો નિર્વેદમગમદ્ધૃશમ્॥ 2-17-22 (12019)
`રાજ્યં ચાપિ પરિત્યજ્ય તપોવનમથાશ્રયત્। '
વાર્યમાણઃ પ્રકૃતિભિર્નૃપભક્ત્યા વિશામ્પતે'॥ 2-17-23 (12020)
અથ કાક્ષીવતઃ પુત્રં ગૌતમસ્ય મહાત્મનઃ॥
શુશ્રાવ તપસિ શ્રેષ્ઠમુદારં ચણ્ડકૌશિકમ્॥ 2-17-24 (12021)
યદૃચ્છયાઽઽગતં તં તુ વૃક્ષમૂલમુપાશ્રિતમ્।
પત્નીભ્યાં સહિતો રાજા સર્વયત્નૈરતોષયત્॥ 2-17-25 (12022)
`બૃહદ્રથં ચ સ ઋષિર્યથાવચ્ચાભ્યનન્દત। '
ઉપવિષ્ટઃ સ તેનાથ અનુજ્ઞાતો મહાત્મના॥ 2-17-26 (12023)
તમપૃચ્છત્તદા વિપ્રઃ કિમાગમનમિત્યથ।
વિપ્રૈરનુગતસ્યૈવ પત્નીભ્યાં સહિતસ્ય ચ॥ 2-17-27 (12024)
સ ઉવાચ મુનિં રાજા ભગવન્નાસ્તિ મે સુતઃ।
અપુત્રસ્ય તુ રાજ્યેન વૃદ્ધત્વે કિં પ્રયોજનમ્॥ 2-17-28 (12025)
સોઽહં તપશ્ચરિષ્યામિ પત્નીભ્યાં સહિતો વને।
નાપ્રજસ્ય મુને કિર્તિઃ સ્વધા ચૈવાક્ષયા ભવેત્।
એવમુક્તઃ સ રાજ્ઞા તુ મુનિઃ કારુણ્યમાગતઃ॥ 2-17-29 (12026)
તમબ્રવીત્સત્યધૃતિઃ સત્યવાગૃષિસત્તમઃ।
પરિતુષ્ટોઽસ્મિ રાજેન્દ્ર વરં વરય સુવ્રત॥ 2-17-30 (12027)
તતઃ સભાર્યઃ પ્રણતસ્તમુવાચ બૃહદ્રથઃ।
પુત્રદર્શનનૈરાશ્યાદ્બાષ્પસન્દિગ્ધયા ગિરા॥ 2-17-31 (12028)
રાજોવાચ॥ 2-17-32x (1409)
ભગવન્ રાજ્યમુત્સૃજ્ય પ્રસ્થિતસ્ય તપોવનમ્।
કિં વરેણાલ્પભાગ્યસ્ય કિં રાજ્યેનાપ્રજસ્ય મે॥ 2-17-32 (12029)
કૃષ્ણ ઉવાચ। 2-17-33x (1410)
એતચ્છ્રુત્વા મુનિર્ધ્યાનમગમન્ક્ષુભિતેન્દ્રિયઃ।
તસ્યૈવ ચામ્રવૃક્ષસ્ય છાયાયાં સમુપાવિશત॥ 2-17-33 (12030)
તસ્યોપવિષ્ટસ્ય મુનેરુત્સઙ્ગે નિપપાત હ।
અવાનમશુકાદષ્ટમેકમામ્રફલં કિલ॥ 2-17-34 (12031)
તત્પ્રગૃહ્ય મુનિશ્રેષ્ઠો હૃદયેનાભિમન્ત્ર્ય ચ।
રાજ્ઞે દદાવપ્રતિમં પુત્રસમ્પ્રાપ્તિકારણમ્॥ 2-17-35 (12032)
ઉવાચ ચ મહાપ્રાજ્ઞસ્તં રાજાનં મહામુનિઃ।
ગચ્છ રાજન્કૃતાર્થોઽસિ નિવર્તસ્વ નરાધિપ॥ 2-17-36 (12033)
`એષ તે તનયો રાજન્મા તપેહ તપોવને।
પ્રજાઃ પાલય ધર્મેણ એવ ધર્મો મહીક્ષિતામ્॥ 2-17-37 (12034)
યજસ્વ વિવિધૈર્યજ્ઞૈરિન્દ્રં તર્પય ચેન્દુના।
પુત્રં રાજ્યે પ્રતિષ્ઠાપ્ય તત આશ્રમમાવ્રજ॥ 2-17-38 (12035)
અષ્ટૌ વરાન્પ્રયચ્છામિ તવ પુત્રસ્ય પાર્થિવ।
બ્રહ્મણ્યત્વમજેયત્વં યુદ્ધેષુ ચ તથા મતિઃ॥ 2-17-39 (12036)
પ્રિયાતિથેયતાં ચૈવ દીનાનામન્વવેક્ષણમ્।
તથા બલં ચ સુભહલ્લોકે કીર્તિ ચ શાશ્વતીમ્॥ 2-17-40 (12037)
અનુરાગં પ્રજાનાં ચેત્યેવમષ્ટૌ વરાન્નૃપ।
ગચ્છ ત્વં કૃતકૃત્યોઽસિ નિવર્તસ્વ જનાધિપ'॥ 2-17-41 (12038)
અનુજ્ઞાતઃ સ ઋષિણા પત્નીભ્યાં સહિતો નૃપઃ।
પૌરૈરનુગતશ્ચાપિ વિવેશ સ્વપુરં તતઃ॥ 2-17-42 (12039)
યથાસમયમાજ્ઞાય તદા સ નૃપસત્તમઃ।
દ્વાભ્યામેકં ફલં પ્રાદાત્પત્નીભ્યાં ભરતર્ષભ॥ 2-17-43 (12040)
મુનેશ્ચ બહુમાનેન કાલસ્ય ચ વિપર્યયાત્।
તે તદામ્રં દ્વિધા કૃત્વા ભક્ષયામાસતુઃ શુભે। 2-17-44 (12041)
તયોઃ સમભવદ્ગર્ભઃ ફલપ્રાશનસમ્ભવઃ।
તે ચ દૃષ્ટ્વા સ નૃપતિઃ પરાં મુદમવાપ હ॥ 2-17-45 (12042)
અથ કાલે મહાપ્રાજ્ઞ યથાસમયમાગતે।
પ્રજાયેતામુભે રાજઞ્શરીરશકલે તદા॥ 2-17-46 (12043)
એકાક્ષિબાહુચરણે અર્ધોદરમુખસ્ફિચે।
દૃષ્ટ્વા શરીરશકલે પ્રવેપતુરુભે ભૃશમ્॥ 2-17-47 (12044)
ઉદ્વિગ્રે સહ સંમન્ત્ર્ય તે ભગિત્યૌ તદાઽબલે।
સજીવે પ્રાણિશકલે તત્યજાતે સુદુઃખિતે॥ 2-17-48 (12045)
તયોર્ધાત્ર્યૌ સુસંવીતે કૃત્વા તે ગર્ભસમ્પ્લવે।
નિર્ગમ્યાન્તઃ પુરદ્વારાત્સમુત્સૃજ્યાભિજગ્મતુઃ॥ 2-17-49 (12046)
`દુકૂલાભ્યાં સુસઞ્છન્ને પાણ્ડરાભ્યામુભે તદા।
અજ્ઞાતે કસ્યચિત્તે તુ જહતુસ્તે ચતુષ્પથે॥ 2-17-50 (12047)
તતો વિવિશતુર્ધાત્ર્યૌ પુનરન્તઃ પુરં તદા।
કથયામાસતુરુભે દેવીભ્યાં તુ પૃથક્પૃથક્'॥ 2-17-51 (12048)
તે ચતુષ્પથનિક્ષિપ્તે જરા નામાથ રાક્ષસી।
જગ્રાહ મનુજવ્યાઘ્ર માંસશોણિતભોજના॥ 2-17-52 (12049)
કર્તુકામા સુખવહે શકલે સા તુ રાક્ષસી।
સંયોજયામાસ તદા વિધાનબલચોદિતા॥ 2-17-53 (12050)
તે સમાનીતમાત્રે તુ શકલે પુરુષર્ષભ।
એકમૂર્તિધરો વીરઃ કુમારઃ સમપદ્યત॥ 2-17-54 (12051)
તતઃ સા રાક્ષસી રાજન્વિસ્મયોત્ફુલ્લલોચના।
ન શશાક સમુદ્વોદું વજ્રસારમયં શિશુમ્॥ 2-17-55 (12052)
બાલસ્તામ્રતલં મુષ્ટિં કૃત્વા ચાસ્યે નિધાય સઃ।
પ્રાક્રોશદતિસંરબ્ધઃ સતોય ઇવ તોયદઃ॥ 2-17-56 (12053)
તેન શબ્દેન સમ્ભ્રાન્તઃ સહસાઽન્તઃ પુરે જનઃ।
નિર્જગામ નરવ્યાઘ્ર રાજ્ઞા સહ પરન્તપ॥ 2-17-57 (12054)
તે ચાબલે પરિમ્લાને પયઃ પૂર્ણપયોધરે।
નિરાશે પુત્રલાભાય સહસૈવાબ્યગચ્છતામ્॥ 2-17-58 (12055)
તે ચ દૃષ્ટ્વા તથાભૂતે રાજાનં ચેષ્ટસંતતિમ્।
તં ચ બાલં સુબલિનં ચિન્તયામાસ રાક્ષસી॥ 2-17-59 (12056)
નાર્હામિ વિષયે રાજ્ઞો વસન્તી પુત્રગૃદ્ધિનઃ।
બાલં પુત્રમિમં હન્તું ધાર્મિકસ્ય મહાત્મનઃ॥ 2-17-60 (12057)
સા તં બાલમુપાદાય મેઘલેખેન ભાસ્કરમ્।
કૃત્વા ચ માનુષં રૂપમુવાચ વસુધાધિપમ્॥ 2-17-61 (12058)
બૃહદ્રથ સુતસ્તેઽયં મયા દત્તઃ પ્રગૃહ્યતામ્।
તવ પત્નીદ્વયે જાતો દ્વિજાતિવરશાસનાત્।
ધાત્રીજનપરિત્યક્તો મયાઽયં પરિરક્ષિતઃ॥ 2-17-62 (12059)
કૃષ્ણ ઉવાચ। 2-17-63x (1411)
તતસ્તે ભરતશ્રેષ્ઠ કાશિરાજસુતે શુભે।
તં બાલમભિપદ્યાશુ પ્રસ્રવૈરભ્યષિઞ્જતામ્॥ 2-17-63 (12060)
તતઃ સ રાજા સંહૃષ્ટઃ સર્વં તદુપલભ્ય ચ।
અપૃચ્છદ્ધેમગર્ભાભાં રાક્ષસીં તામરાક્ષસીમ્॥ 2-17-64 (12061)
કાત્વં કમલગર્ભાભે મમ પુત્રપ્રદાયિની।
કામં મા બ્રૂહિ કલ્યાણિ દેવતા પ્રતિભાસિ મે॥ ॥ 2-17-65 (12062)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે સભાપર્વણિ મન્ત્રપર્વણિ સપ્તદશોઽધ્યાયઃ॥ 17॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-17-4 ક્રમઃ ઉપક્રમઃ॥ 2-17-9 તત્ક્ષયે બલક્ષયઃ ઇતિ પાઠઃ॥ 2-17-34 અવાનમશુષ્કં સરસમિતિ યાવત્। અમારુતમનાવિદ્ધં ઇતિ ઘ.પાઠઃ॥ 2-17-46 પ્રજાયેતાં સુષુવતુઃ॥ 2-17-47 સ્ફિક્ કટ્યા અધોભાગઃ॥ 2-17-53 સુખવહે એકીકૃતયોર્વહનં હિ સુખેન ભવતીતિ પ્રસિદ્ધમ્॥ 2-17-54 સમાનીતમાત્રે સંયોજિતમાત્રે॥ 2-17-64 અરાક્ષસી વેષતઃ॥સભાપર્વ - અધ્યાય 018
॥ શ્રીઃ ॥
2.18. અધ્યાયઃ 018
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
રાજાનમ્પ્રતિ સ્વસ્વરૂપમભિધાય જરાયા અન્તર્ધાનમ્॥ 1॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
રાક્ષસ્યુવાચ॥
જરા નામાસ્મિ ભદ્રં તે રાક્ષસી કામરૂપિણી।
તવ વેશ્મનિ રાજેન્દ્ર પૂજિતા ન્યવસં સુખમ્॥ 2-18-1 (12063)
ગૃહે ગૃહે મનુષ્યાણાં નિત્યં તિષ્ઠામિ રાક્ષસી।
ગૃહદેવીતિ નામ્ના વૈ પુરા સૃષ્ટા સ્વયંમ્ભુવા॥ 2-18-2 (12064)
દાનવાનાં વિનાશાય સ્થાપિતા દિવ્યરૂપિણી।
યો માં ભક્ત્યા લિખેત્કુડ્યે સપુત્રાં યૌવનાન્વિતામ્॥ 2-18-3 (12065)
ગૃહે તસ્ય ભવેદ્વૃદ્ધિરન્યથા ક્ષયમાપ્નુયાત્।
ત્વદ્ગૃહે તિષ્ઠમાનાઽહં પૂજિતાઽહં સદા વિભો॥ 2-18-4 (12066)
લિખિતા ચૈવ કુડ્યેષુ પુત્રૈર્બહુભિરાવૃતા।
ગન્ધપુષ્પૈસ્તથા ધૂપૈર્ભક્ષ્યભોજ્યૈઃ સુપૂજિતા॥ 2-18-5 (12067)
સાઽહં પ્રત્યુપકારાર્થં ચિન્તયન્ત્યનિશં નૃપ।
તવેમે પુત્રશકલે દૃષ્ટવત્યસ્મિ ધાર્મિકા। 2-18-6 (12068)
સંશ્લિષિતે મયા દૈવાત્કુમારઃ સમપદ્યત।
તવ ભાગ્યાન્મહારાજ હેતુમાત્રમહં ત્વિહ॥ 2-18-7 (12069)
મેરું વા ખાદિતું શક્તા કિં પુનસ્તવ બાલકમ્।
ગૃહસમ્પૂજનાત્તુષ્ટ્યા મયા પ્રત્યર્પિતસ્તવ॥ 2-18-8 (12070)
મમ નામ્ના ચ લોકેઽસ્મિન્ખ્યાત એવ ભવિષ્યતિ। 2-18-9 (12071)
કૃષ્ણ ઉવાચ।
એવમુક્ત્વા તુ સા રાજંસ્તત્રૈવાન્તરધીયત।
સ સઙ્ગૃહ્ય કુમારં તં પ્રવિવેશ ગૃહં નૃપઃ॥ 2-18-9x (1412)
તસ્ય બાલસ્ય યત્કૃત્યં તચ્ચકાર નૃપસ્તદા।
આજ્ઞાપયચ્ચ રાક્ષસ્યા મગધેષુ મહોત્સવમ્॥ 2-18-10 (12072)
તસ્ય નામાકરોચ્ચૈવ પિતામહસમઃ પિતા।
જરયા સન્ધિતો યસ્માજ્જરાસન્ધો ભવત્વયમ્॥ 2-18-11 (12073)
સોઽવર્ધત મહાતેજા માગધાધિપતેઃ સુતઃ।
પ્રમાણબલસમ્પન્નો હુતાહુતિરિવાનલઃ॥ 2-18-12 (12074)
`એવં સ વવૃધે રાજન્કુમારઃ પુષ્કરેક્ષણઃ।
કાલેન મહતા ચાપિ યૌવનસ્થો બભૂવ હ'॥
માતાપિત્રોર્નન્દકરઃ શુક્લપક્ષે યથા શશી॥ ॥ 2-18-13 (12075)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે સભાપર્વણિ મન્ત્રપર્વણિ અષ્ટાદશોઽધ્યાયઃ॥ 18॥
સભાપર્વ - અધ્યાય 019
॥ શ્રીઃ ॥
2.19. અધ્યાયઃ 019
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
પુનર્યદૃચ્છાગતેન ચણ્ડકૌશિકેન જરાસન્ધપરાક્રમાદૌ કથિતે જરાસન્ધં રાજ્યેઽભ િષિચ્ય તપોવનગતસ્ય સભાર્યસ્ય બૃહદ્રથસ્ય સ્વર્ગગમનમ્॥ 1॥ કૃષ્ણેન કંસવધાત્ જરાસન્ધસ્ય સ્વસ્મિન્વૈરોદયકથનમ્॥ 2॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
કૃષ્ણ ઉવાચ॥
કસ્યચિત્ત્વથ કાલસ્ય પુનરેવ મહાતપાઃ।
મગધેષુપજક્રામ ભગવાંશ્ચણ્ડકૌશિકઃ॥ 2-19-1 (12076)
તસ્યાઽઽગમનસંહૃષ્ટઃ સામાત્યઃ સપુરઃ સરઃ।
સભાર્યઃ સહ પુત્રેણ નિર્જગામ બૃહદ્રથઃ॥ 2-19-2 (12077)
પાદ્યાર્ઘ્યાચમનીયૈસ્તમર્ચયામાસ ભારત।
સ નૃપો રાજ્યસહિતં પુત્રં તસ્મૈ ન્યવેદયત્॥ 2-19-3 (12078)
પ્રતિગૃહ્ય ચ તાં પૂજાં પાર્થિવાદ્ભગવાનૃષિઃ।
ઉવાચ માગધં રાજન્પ્રહૃષ્ટેનાન્તરાત્મના॥ 2-19-4 (12079)
સર્વમેતન્મયા જ્ઞાતં રાજન્દિવ્યેન ચક્ષુષા।
પુત્રસ્તુ શૃણુ રાજેન્દ્ર યાદૃશોઽયં ભવિષ્યતિ॥ 2-19-5 (12080)
અસ્ય રૂપં ચ સત્વં ચ બલમૂર્જિતમેવ ચ।
એષ શ્રિયા સમુદિતઃ પુત્રસ્તવ ન સંશયઃ॥ 2-19-6 (12081)
પ્રાપયિષ્યતિ તત્સર્વં વિક્રમેણ સમન્વિતઃ।
અસ્ય વીર્યવતો વીર્યં નાનુયાસ્યન્તિ પાર્થિવાઃ॥ 2-19-7 (12082)
પતતો વૈનતેયસ્ય ગતિમન્યે યથા ખગાઃ।
વિનાશમુપયાસ્યન્તિ યે ચાસ્ય પરિપન્થિનઃ॥ 2-19-8 (12083)
દેવૈરપિ વિસૃષ્ટાનિ શસ્ત્રાણ્યસ્ય મહીપતે।
ન રુજં જનયિષ્યન્તિ ગિરેરિવ નદીરયાઃ॥ 2-19-9 (12084)
સર્વમૂર્ધાભિષિક્તાનામેવ મૂર્ધ્નિ જ્વલિષ્યતિ।
પ્રભાહરોઽયં સર્વેષાં જ્યોતિષામિવ ભાસ્કરઃ॥ 2-19-10 (12085)
એનમાસાદ્ય રાજાનઃ સમૃદ્ધબલવાહનાઃ।
વિનાશમુપયાસ્યન્તિ શલભા ઇવ પાવકમ્॥ 2-19-11 (12086)
એષ શ્રિયઃ સમુદિતાઃ સર્વરાજ્ઞાં ગ્રહીષ્યતિ।
વર્ષાસ્વિવોદીર્ણજલા નદીર્નદનદીપતિઃ॥ 2-19-12 (12087)
એષ ધારયિત સમ્યક્ચાતુર્વર્ણ્યં મહાબલઃ।
શુભાં શુભવતીં સ્ફીતાં સર્વસસ્યધરાં ધરામ્॥ 2-19-13 (12088)
અસ્યાજ્ઞાવશગાઃ સર્વે ભવિષ્યન્તિ નરાધિપાઃ।
સર્વભૂતાત્મભૂતસ્ય વાયોરિવ શરીરિણઃ॥ 2-19-14 (12089)
એષ રુદ્રં મહાદેવં ત્રિપુરાન્તકરં હરમ્।
સર્વલોકેષ્વતિબલઃ સાક્ષાદ્દ્રક્ષ્યતિ માગધઃ॥ 2-19-15 (12090)
એવં બ્રુવન્નેવ મુનિઃ સ્વકાર્યમિવ ચિન્તયન્।
વિસર્જયામાસ નૃપં બૃહદ્રથમથારિહન્॥ 2-19-16 (12091)
પ્રવિશ્ય નગરીં ચાપિ જ્ઞાતિસમ્બન્ધિભિર્વૃતઃ।
અભિષિચ્ય જરાસન્ધં મગધાધિપતિસ્તદા॥ 2-19-17 (12092)
બૃહદ્રથો નરપતિઃ પરાં નિર્વૃતિમાયયૌ।
અભિષિક્તે જરાસન્ધે તદા રાજા બૃહદ્રથઃ।
પત્નીદ્વયેનાનુગતસ્તપોવનચરોઽભવત્॥ 2-19-18 (12093)
તતો વનસ્થે પિતરિ માતૃભ્યાં સહ ભારત।
જરાસન્ધઃ સ્વવીર્યેણ પાર્થિવાનકરોદ્વશે॥ 2-19-19 (12094)
અથ દીર્ઘસ્ય કાલસ્ય તપોવનચરો નૃપઃ।
સભાર્યઃ સ્વર્ગમગમત્તપસ્તપ્ત્વા બૃહદ્રથઃ॥ 2-19-20 (12095)
જરાસન્ધોઽપિ નૃપતિર્યથોક્તં કૌશિકેન તત્।
વરપ્રદાનમખિલં પ્રાપ્ય રાજ્યમપાલયત્॥ 2-19-21 (12096)
હતે ચૈવ મયા કંસે સહંસડિભિકે તદા।
જરાસન્ધસ્ય દુહિતા રોદતે પાર્શ્વતઃ પિતુઃ।
જાતો વૈ વૈરનિર્બન્ધો મયાસીત્તત્ર ભારત॥ 2-19-22 (12097)
ભ્રામયિત્વા શતગુણમેકોનં યેન ભારત।
ગદા ક્ષિપ્તા બલવતા માગધેન ગિરિવ્રજાત્॥ 2-19-23 (12098)
તિષ્ઠતો મથુરાયાં વૈ કુત્સ્નસ્યાદ્ભુતકર્મણઃ।
એકોનયોજનશતે સા પપાત ગદા શુભા॥ 2-19-24 (12099)
દૃષ્ટ્વા પૌરૈસ્તદા સમ્યગ્ગદા ચૈવ નિવેદિતા।
ગદાવસાનં તત્ખ્યાતં મથુરાયાઃ સમીપતઃ॥ 2-19-25 (12100)
તસ્યાસ્તાં હંસડિભિકાવશસ્ત્રનિધનાવુભૌ।
મન્ત્રે મતિમતાં શ્રેષ્ઠૌ નીતિશાસ્ત્રે વિશારદૌ॥ 2-19-26 (12101)
યૌ તૌ મયા તે કથિતૌ પૂર્વમેવ મહાબલૌ।
ત્રયસ્ત્રયાણાં લોકાનાં પર્યાપ્તા ઇતિ મે મતિઃ॥ 2-19-27 (12102)
એવમેષ તદા વીર બલિભિઃ કુકુરાન્ધકૈઃ।
વૃષ્ણિભિશ્ચ મહારાજ નીતિહેતોરુપેક્ષિતઃ॥ ॥ 2-19-28 (12103)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે સભાપર્વણિ મન્ત્રપર્વણિ એકોનવિંશોઽધ્યાયઃ॥ 19॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-19-16 આહ્નિકાય મહાતપાઃ ઇતિ ઘ. પાઠઃ॥સભાપર્વ - અધ્યાય 020
॥ શ્રીઃ ॥
2.20. અધ્યાયઃ 020
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
કૃષ્ણયુધિષ્ઠિરસંવાદાનન્તરં ભીમાર્જુનાભ્યાંસહ કૃષ્ણસ્ય માગધપુરપ્રસ્થાનમ્॥ 1॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
વાસુદેવ ઉવાચ॥
પતિતૌ હંસડિભિકૌ કંસશ્ચ સગણો હતઃ।
જરાસન્ધસ્ય નિધને કાલોઽયં સમુપાગતઃ॥ 2-20-1 (12104)
ન શક્યોઽસૌ રણે જેતું સર્વૈરપિ સુરાસુરૈઃ।
પ્રાણયુદ્ધેન જેતવ્યઃ સ ઇત્યુપલભામહે॥ 2-20-2 (12105)
મયિ નીતિર્બલં ભીમે રક્ષિતા ચાવયોર્જયઃ।
માગધં સાધયિષ્યામ ઇષ્ટિં ત્રય ઇવાગ્નયઃ॥ 2-20-3 (12106)
ત્રિભિરાસાદિતોઽસ્માભિર્વિજને સ નરાધિપઃ।
ન સન્દેહો યથા યુદ્ધમેકેનાપ્યુપયાસ્યતિ॥ 2-20-4 (12107)
અવમાનાચ્ચ લોભાચ્ચ બાહુવીર્યાચ્ચ દર્પિતઃ।
ભીમસેનેન યુદ્ધાય ધ્રુવમપ્યુપયાસ્યતિ॥ 2-20-5 (12108)
અલં તસ્ય મહાબાહુર્ભીમસેનો મહાબલઃ।
લોકસ્ય સમુદીર્ણસ્ય નિધનાયાન્તકો યથા॥ 2-20-6 (12109)
યદિ ભીમબલં વેત્સિ યદિ તે પ્રત્યયો મયિ।
ભીમસેનાર્જુનૌ શીઘ્રં ન્યાસભૂતૌ પ્રયચ્છ મે॥ 2-20-7 (12110)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ॥ 2-20-8x (1413)
એવમુક્તો ભગવતા પ્રત્યુવાચ યુધિષ્ઠિરઃ।
ભીમાર્જુનૌ સમાલોક્ય સમ્પ્રહૃષ્ટમુખૌ સ્થિતૌ॥ 2-20-8 (12111)
યુધિષ્ઠર ઉવાચ। 2-20-9x (1414)
અચ્યુતાચ્યુત મામૈવં વ્યાહરામિત્રકર્શન।
પાણ્ડવાનાં ભવાન્નાથો ભવન્તં ચાશ્રિતા વયમ્॥ 2-20-9 (12112)
યથા વદસિ ગોવિન્દ સર્વં તદુપપદ્યતે।
નહિ ત્વમગ્રતસ્તેષાં યેષાં લક્ષ્મીઃ પરાઙ્મુખી॥ 2-20-10 (12113)
`યેષામભિમુખી લક્ષ્મીસ્તેષાં કૃષ્ણ ત્વમગ્રતઃ'।
નિહતશ્ચ જરાસન્ધો મોક્ષિતાશ્ચ મહીક્ષિતઃ। 2-2--11c રાજસૂયશ્ચ મે લબ્ધો નિદેશે ત્વ તિષ્ઠતઃ॥ 2-20-11 (12114)
ક્ષિપ્રમેવ યથા ત્વેતત્કાર્યં સમુપપદ્યતે।
અપ્રમત્તો જગન્નાથ તથા કુરુ સમુપપદ્યતે। 2-20-12 (12115)
ત્રિભિર્ભવદ્ભિર્હિ વિના નાહં જીવિતુમુત્સહે।
ધર્મકામાર્થરહિતો રોગાર્ત ઇવ દુઃખિતઃ॥ 2-20-13 (12116)
ન શૌરિણા વિના પાર્થો ન શૌરિઃ પાણ્ડવં વિના।
નાજેયોસ્ત્યનયોઽર્લોકે કૃષ્ણયોરિતિ મે મતિઃ॥ 2-20-14 (12117)
અયં ચ બલિનાં શ્રેષ્ઠઃ શ્રીમાનપિ વૃકોદરઃ।
યુવાભ્યાં સહિતો વીર કિં ન કુર્યાન્મહાયશાઃ॥ 2-20-15 (12118)
સુપ્રણીતો બલૌઘો હિ કુરુતે કાર્યમુત્તમમ્।
અન્ધં બલં જડં પ્રાહુઃ પ્રણેતવ્યં વિચક્ષણૈઃ॥ 2-20-16 (12119)
યતો હિ નિમ્નં ભવતિ નયન્તિ હિ તતો જલમ્।
યતશ્છિદ્રં તતશ્ચાપિ નયન્તે ધીવરા જલમ્॥ 2-20-17 (12120)
તસ્માન્નયવિધાનજ્ઞં પુરુષં લોકવિશ્રુતમ્।
વયમાશ્રિત્ય ગોવિન્દં યતામઃ કાર્યસિદ્ધયે॥ 2-20-18 (12121)
એવં પ્રજ્ઞાનયબલં ક્રિયોપાયસમન્વિતમ્।
પુરસ્કૃર્વીત કાર્યેષુ કૃષ્ણકાર્યાર્થસિદ્ધયે॥ 2-20-19 (12122)
એવમેવ યદુશ્રેષ્ઠ યાવત્કાર્યાથિસિદ્ધયે।
અર્જુનઃ કૃષ્ણમન્વેતુ ભીમોઽન્વેતુ ધનઞ્જયમ્।
નયો જયો બલં ચૈવ વિક્રમે સિદ્ધિમેષ્યતિ॥ 2-20-20 (12123)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ। 2-20-21x (1415)
એવમુક્તાસ્તતઃ સર્વે ભ્રાતરો વિપુલૌજસઃ।
વાર્ષ્ણેયઃ પાણ્ડવેયૌ ચ પ્રતસ્થુર્માગધં પ્રતિ॥ 2-20-21 (12124)
વર્ચસ્વિનાં બ્રાહ્મણાનાં સ્નાતકાનાં પરિચ્છદૈઃ।
આચ્છાદ્ય સુહૃદાં વાક્યૈર્મનોજ્ઞૈરભિનન્દિતાઃ॥ 2-20-22 (12125)
`માધવઃ પાણ્ડવેયૌ ચ પ્રતસ્થુર્વ્રતધારિણઃ'।
અમર્ષાદભિતપ્તાનાં જ્ઞાત્યર્થં મુખ્યતેજસામ્।
રવિસોમાગ્નિવપુષાં દીપ્તમાસીત્તદા વપુઃ॥ 2-20-23 (12126)
ઇતં મેને જરાસન્ધં દૃષ્ટ્વા ભીમપુરોગમૌ।
એકકાર્યસમુદ્યન્તૌ કૃષ્ણૌ યુદ્ધેઽપરાજિતૌ॥ 2-20-24 (12127)
ઈશૌ હિતૌ મહાત્માનૌ સર્વકાર્યપ્રવર્તિનૌ।
ધર્મકામાર્થલોકાનાં કાર્યાણાં ચ પ્રવર્તકૌ॥ 2-20-25 (12128)
કુરુભ્યઃ પ્રસ્થિતાસ્તે તુ મધ્યેન કુરુજાઙ્ગલમ્।
રમ્યં પદ્મસરો ગત્વા કાલકૂડમતીત્ય ચ॥ 2-20-26 (12129)
ગણ્ડકીં ચ મહાશોણં સદાનીરાં તથૈવ ચ।
એકપર્વતકે નદ્યઃ ક્રમેણૈત્યાવ્રજન્ત તે॥ 2-20-27 (12130)
ઉત્તીર્ય સરયૂં રમ્યાં દૃષ્ટ્વા પૂર્વાંશ્ચ કોસલાન્।
અતીત્ય જગ્મુર્મિથિલાં માલાં ચર્મણ્વતીં નદીમ્॥ 2-20-28 (12131)
અતીત્ય ગઙ્ગાં શોણં ચ ત્રયસ્તે પ્રાઙ્મુખાસ્તદા।
કુશચીરચ્છદા જગ્મુર્માગધં ક્ષેત્રમચ્યુતાઃ॥ 2-20-29 (12132)
તે શશ્વદ્ગોધનાકીર્ણમમ્બુમન્તં શુભદ્રુમમ્।
ગોરથં ગિરિમાસાદ્ય દદૃશુર્માગધં પુરમ્॥ ॥ 2-20-30 (12133)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે સભાપર્વણિ જરાસન્ધવધપર્વણિ વિંશોઽધ્યાયઃ॥ 20॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-20-3 જયોઽર્જુનઃ॥સભાપર્વ - અધ્યાય 021
॥ શ્રીઃ ॥
2.21. અધ્યાયઃ 021
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
જરાસન્ધસમીપં ગતાનાં શ્રીકૃષ્ણભીમાર્જુનાનાં જરાસન્ધેન સહ વિવાદઃ॥ 1॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
વાસુદેવ ઉવાચ॥
એષ પાર્થ મહાન્ભાતિ પશુમાન્નિત્યમમ્બુમાન્।
નિરામયઃ સુવેશ્માઢ્યો નિવેશો માગધઃ શુભઃ॥ 2-21-1 (12134)
વૈહારો વિપુલઃ શૈલો વારાહો વૃષભસ્તથા।
તથા ઋષિગિરિસ્તાત શુભાશ્ચૈત્યકપઞ્ચમાઃ॥ 2-21-2 (12135)
એતે પઞ્ચમહાશૃઙ્ગાઃ પર્વતાઃ શીતલદ્રુમાઃ।
રક્ષન્તીવાભિસંહત્ય સંહતાઙ્ગા ગિરિવ્રજમ્॥ 2-21-3 (12136)
પુષ્પવેષ્ટિતશાખાગ્રૈર્ગન્ધવદ્ભિર્મનોહરૈઃ।
નિગૂઢા ઇવ લોધ્રાણાં વનૈઃ કામિજનપ્રિયૈઃ॥ 2-21-4 (12137)
`યત્ર દીર્ઘતમા નામ ઋષિઃ પરમન્ત્રિતઃ'।
શૂદ્રાયાં ગૌતમો યત્ર મહાત્મા સંશિતવ્રતઃ।
ઔશીનર્યામજનયત્કાક્ષીવાદ્યાન્સુતાન્મુનિઃ॥ 2-21-5 (12138)
ગૌતમઃ પ્રણયાત્તસ્માદ્યથાઽસૌ તત્ર સદ્મનિ।
ભજતે માગધં વંશં સ નૃપાણામનુગ્રહઃ। 2-21-6 (12139)
અઙ્ગવઙ્ગાદયશ્ચૈવ રાજાનઃ સુમહાબલાઃ।
ગૌતમક્ષયમભ્યેત્ય રમન્તે સ્મ પુરાર્જુન॥ 2-21-7 (12140)
વનરાજીસ્તુ પશ્યેમાઃ પિપ્લાનાં મનોરમાઃ।
લોઘ્રાણાં ચ શુભાઃ પાર્થ ગૌતમૌકઃ સમીપજાઃ॥ 2-21-8 (12141)
અર્બુદઃ શક્રવાપી ચ પન્નગૌ શત્રુતાપનૌ।
સ્વસ્તિકસ્યાલયશ્ચાત્ર મણિનાગસ્ય ચોત્તમઃ॥ 2-21-9 (12142)
અપારિહાર્યા મેઘાનાં માગધા મનુના કૃતાઃ।
કૌશિકો મણિમાંશ્ચૈવ ચક્રાતે ચાપ્યનુગ્રહમ્॥ 2-21-10 (12143)
`પાણ્ડરે વિપુલે ચૈવ તથા વારાહકેઽપિ ચ।
ચૈત્યકે ચજ ગિરિશ્રેષ્ઠે માદઙ્ગે ચ શિલોચ્ચયે॥ 2-21-11 (12144)
એતેષુ પર્વતેન્દ્રેષુ સર્વસિદ્ધસમાલયાઃ।
યતીનામાશ્રમાશ્ચૈવ મુનીનાં ચ મહાત્મનામ્॥ 2-21-12 (12145)
વૃષભસ્ય તમાલસ્ય મહાવીર્યસ્ય વૈ તથા।
ગન્ધર્વરક્ષસાં ચૈવ નાગાનાં ચ તથાઽઽલયાઃ॥ 2-21-13 (12146)
કક્ષીવતસ્તપોવીર્યાત્તપોદા ઇતિ વિશ્રુતાઃ।
પુણ્યતીર્થાશ્ચ તે સર્વે સિદ્ધાનાં ચૈવ કીર્તિતાઃ।
મણેશ્ચ દર્શનાદેવ ભદ્રં શિવમવાપ્નુયાત્'॥ 2-21-14 (12147)
એવં પ્રાપ્ય પુરં રમ્યં દુરાધર્પં સમન્તતઃ॥
અર્થસિદ્ધિં ત્વનુપમાં જરાસન્ધોઽભિમન્યતે॥ 2-21-15 (12148)
વયમાસાદને તસ્ય દર્પમદ્ય હરેમ હિ। 2-21-16 (12149)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ।
એવમુક્ત્વા તતઃ સર્વે ભ્રાતરો વિપુલૌજસઃ॥ 2-21-16x (1416)
વાર્ષ્ણેયઃ પાણ્ડવૌ ચૈવ પ્રતસ્થુર્માગધં પુરમ્।
હૃષ્ટપુષ્ટજનોપેતં ચાતુર્વર્ણ્યસમાકુલમ્॥ 2-21-17 (12150)
સ્ફીતોત્સવમનાધૃષ્યમાસેદુશ્ચ ગિરિવ્રજતમ્।
તતો દ્વારમનાસાદ્ય પુરસ્ય ગિરિમુચ્છ્રિતમ્॥ 2-21-18 (12151)
બાર્હદ્રથૈઃ પૂજ્યમાનં તથા નગરવાસિભિઃ।
માગધાનાં તુ રુચિરં ચૈત્યકાન્તરમાદ્રવન્॥ 2-21-19 (12152)
યત્ર માંસાદમૃષભમાસસાદ બૃહદ્રથઃ।
તં હત્વા માસતાલાભિસ્તિસ્રો ભેરીકારયત્॥ 2-21-20 (12153)
સ્વપુરે સ્થાપયામાસ તેન ચાનહ્ય ચર્મણા।
યત્ર તાઃ પ્રાણદન્ભેર્યો દિવ્યપુષ્પાવચૂર્ણિતાઃ॥ 2-21-21 (12154)
ભઙ્ક્ત્વા ભેરીત્રયં તેઽપિ ચૈત્યપ્રાકારમાદ્રવન્।
દ્વારતોઽભિમુખાઃ સર્વે યયુર્નાનાયુધાસ્તધા॥ 2-21-22 (12155)
માગધાનાં સુરુચિરં ચૈત્યકં તં સમાદ્રવન્।
શિરસીવ સમાઘ્નન્તો જરાસન્ધં જિઘાંસ્વઃ॥ 2-21-23 (12156)
સ્થિરં સુવિપુલં શૃઙ્ગં સુમહત્તત્પુરાતનમ્।
અર્ચિતં ગન્ધમાલ્યૈશ્ચ સતતં સુપ્રતિષ્ઠિતમ્॥ 2-21-24 (12157)
વિપુલૈર્બાહુભિર્વીરસ્તેઽભિહત્યાભ્યપાતયન્।
તતસ્તે માગધં હૃષ્ટાઃ પુરં પ્રવિવિશુસ્તદા॥ 2-21-25 (12158)
એતસ્મિન્નેવ કાલે તુ બ્રાહ્મણા વેદપારગાઃ।
દૃષ્ટ્વા તુ દુર્નિમિત્તાનિ જરાસન્ધમદર્શયન્॥ 2-21-26 (12159)
પર્યુગ્ન્યકુર્વંશ્ચ નૃપં દ્વિરદસ્થં પુરોહિતાઃ।
તતસ્તચ્છાન્તયે રાજા જરાસન્ધઃ પ્રતાપવાન્।
દીક્ષિતો નિયમસ્થોઽસાવુપવાસપરોઽભવત્॥ 2-21-27 (12160)
સ્નાતકવ્રતિનસ્તે તુ બાહુશસ્ત્રા નિરાયુધાઃ।
યુયુત્સવઃ પ્રવિવિશુર્જરાસન્ધેન ભારત॥ 2-21-28 (12161)
ભક્ષ્યમાલ્યાપણાનાં ચ દદૃશુઃ શ્રિયમુત્તમામ્।
સ્ફીતાં સર્વગુણોપેતાં સર્વકામસમૃદ્ધિનામ્॥ 2-21-29 (12162)
તાં તુ દૃષ્ટ્વા સમૃદ્ધિં તે વીથ્યાં તસ્યાં નરોત્તમાઃ।
રાજમાર્ગેણ ગચ્છન્તઃ કૃષ્ણભીમધનઞ્જયાઃ।
બલાદ્ગૃહીત્વા માલ્યાનિ માલાકારાન્મહાબલાઃ॥ 2-21-30 (12163)
`કર્પૂરશૃઙ્ગં કોષ્ઠં ચ સફલં ચાન્તરાપણે।
વૈશ્યાદ્બલાદ્ગૃહીત્વા તે વિહૃત્ય ચ મહારથાઃ'॥ 2-21-31 (12164)
વિરાગવસનાઃ સર્વે સ્રગ્વિણો મૃષ્ટકુણ્ડલાઃ।
નિવેશનમથાજગ્મુર્જરાસન્ધસ્ય ધીમતઃ॥ 2-21-32 (12165)
ગોવાસમિવ વીક્ષન્તઃ સિંહા હૈમવતા યથા।
શાલસ્તમ્ભનિભાસ્તેષાં ચન્દનાગુરુરૂષિતાઃ॥ 2-21-33 (12166)
અશોભન્ત મહારાજ બાહવો યુદ્ધશાલિનામ્।
તાન્દૃષ્ટ્વા દ્વિરદપ્રખ્યાઞ્શાલસ્કન્દાનિવોદ્ગતાન્॥ 2-21-34 (12167)
વ્યૂઢોરસ્કાન્માગધાનાં વિસ્મયઃ સમપદ્યત।
`અદ્વારેણાભ્યવસ્કન્દ્ય વિવિશુર્માગધાલયમ્'॥ 2-21-35 (12168)
તે ત્વતીત્ય જનાકીર્ણાઃ કક્ષાસ્તિસ્રો નરર્ષભાઃ।
અહઙ્કારેણ રાજાનમુપતસ્થુર્ગતવ્યથાઃ॥ 2-21-36 (12169)
`ભો શબ્દેનૈવ રાજાનમુચુસ્તે તુ મહારથાઃ'।
તાન્પાદ્યમધુપર્કાર્હાન્ગવાર્હાન્સત્કૃતિં ગતાન્।
પ્રત્યુત્થાય જરાસન્ધ ઉપતસ્થે યથાવિધિ॥ 2-21-37 (12170)
ઉવાચ ચૈતાન્રાજાઽસૌ સ્વાગતં વોસ્ત્વિતિ પ્રભુઃ।
મૌનમાસીત્તદા પાર્થભીમયોર્જનમેજય॥ 2-21-38 (12171)
તેષાં મધ્યે મહાબુદ્ધિઃ કૃષ્ણો વચનમબ્રવીત્।
વક્તું નાયાતિ રાજેન્દ્ર એતયોર્નિયમસ્થયોઃ॥ 2-21-39 (12172)
અર્વાઙ્નિશીથાત્પરતસ્ત્વાયા સાર્ધં વદિષ્યતઃ।
યજ્ઞાગારે સ્થાપયિત્વા રાજા રાજગૃહં વદિષ્યતઃ। 2-21-40 (12173)
તતોઽર્ધરાત્રે સમ્પ્રાપ્તે યાતો યત્ર સ્થિતા દ્વિજાઃ।
તસ્ય હ્યેતદ્વ્રતં રાજન્બભૂવ ભુવિ વિશ્રુતમ્॥ 2-21-41 (12174)
સ્નાતકાન્બ્રાહ્મણાન્પ્રાપ્તાઞ્શ્રુત્વા સ સમિતિઞ્જયઃ।
અપ્યર્ધરાત્રે નૃપતિઃ પ્રત્યુદ્ગચ્છતિ ભારત॥ 2-21-42 (12175)
તાંસ્ત્વપૂર્વેણ વેષેણ દૃષ્ટ્વા સ નૃપસત્તમઃ।
ઉપતસ્થે જરાન્ધો વિસ્મિતશ્ચાભવત્તદા॥ 2-21-43 (12176)
તે તુ દૃષ્ટ્વૈવ રાજાનં જરાસન્ધં નરર્ષભાઃ।
ઇદમૂચુરમિત્રઘ્નાઃ સર્વે ભરતસત્તમ॥ 2-21-44 (12177)
સ્વસ્ત્યસ્તુ કુશલં રાજન્નિતિ તત્ર વ્યવસ્થિતાઃ।
તં નૃપં નૃપશાર્દૂલ પ્રેક્ષમાણાઃ પરસ્પરમ્॥ 2-21-45 (12178)
તાનબ્રવીઞ્જરાસન્ધસ્તથા પાણ્ડવયાદવાન્।
આસ્યતામિતિ રાજેન્દ્ર બ્રાહ્મણચ્છદ્મસંવૃતાન્॥ 2-21-46 (12179)
અથોપવિવિશુઃ સર્વે ત્રયસ્તે પુરુષર્ષભાઃ।
સમ્પ્રદીપ્તાસ્ત્રયો લક્ષ્મ્યા મહાધ્વર ઇવાગ્નયઃ॥ 2-21-47 (12180)
તાનુવાચ જરાસન્ધઃ સત્યસન્ધો નરાધિપઃ।
વિગર્હમાણઃ કૌરવ્ય વેષગ્રહણવૈકૃતાન્॥
ન સ્નાતકવ્રતા વિપ્રા વહિર્માલ્યાનુલેપનાઃ॥ 2-21-48 (12181)
ભવન્તીતિ નૃલોકેઽસ્મિન્વિદિતં મમ સર્વશઃ।
કે યૂયં પુષ્પવન્તશ્ચ ભુજૈર્જ્યાકૃતલક્ષણૈઃ॥ 2-21-49 (12182)
બિભ્રતઃ ક્ષાત્રમોજશ્ચ બ્રાહ્મણ્યં પ્રતિજાનથ।
એવં વિરાગવસના બહિર્માલ્યાનુલેપનાઃ॥ 2-21-50 (12183)
` ક્ષત્રિયા એવ લોકેઽસ્મિન્વિદિતા મમ સર્વશઃ'॥
સત્યં વદત કે યૂયં સત્યં રાજસુ શોભતે॥ 2-21-51 (12184)
ચૈત્યકસ્ય ગિરેઃ શૃઙ્ગં ભિત્ત્વા કિમિહ સદ્મનિ।
અદ્વારેણ પ્રવિષ્ટાઃ સ્થ નિર્ભયા રાજકિલ્વિષાત્॥ 2-21-52 (12185)
વદધ્વં વાચિ વીર્યં ચ બ્રાહ્મણસ્ય વિશેષતઃ।
કર્મ ચૈતદ્વિલિઙ્ગસ્થં કિં વોઽદ્ય પ્રસમીક્ષિતમ્॥ 2-21-53 (12186)
એવં ચ મામુપાસ્થાય કસ્માચ્ચ વિધિર્નાહણામ્।
પ્રણીતાં નાનુગૃહ્ણીત કાર્યં કિં વાઽસ્મદાગમે॥ 2-21-54 (12187)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ। 2-21-55x (1417)
એવમુક્તે તતઃ કૃષ્ણઃ પ્રત્યુવાચ મહામનાઃ।
સ્નિગ્ધગમભીરયા વાચા વાક્યં વાક્યવિશારદઃ॥ 2-21-55 (12188)
કૃષ્ણ ઉવાચ। 2-21-56x (1418)
સ્નાતકાન્બ્રાહ્મણાન્રાજન્વિદ્ધ્યસ્માંસ્ત્વં નરાધિપ।
સ્નાતકવ્રતિનો રાજન્બ્રાહ્મણાઃ ક્ષત્રિયા વિશઃ॥ 2-21-56 (12189)
વિશેષનિયમાશ્ચૈષામવિશેષાશ્ચ સન્ત્યુત।
વિશેષવાંશ્ચ સતતં ક્ષત્રિયઃ શ્રિયમૃચ્છતિ॥ 2-21-57 (12190)
પુષ્પવત્સુ ધ્રુવા શ્રીશ્ચ પુષ્પવન્તસ્તતો વયમ્।
ક્ષત્રિયો બાહુવીર્યસ્તુ ન તથા વાક્યવીર્યવાન્॥
અમ્પ્રગલ્ભં વચસ્તસ્ય તસ્માદ્બાર્હદ્રથેરિતમ્॥ 2-21-58 (12191)
સ્વવીર્યં ક્ષત્રિયાણાં તુ બાહ્વોર્ધાતા ન્યવેશયત્।
તદ્દિદૃક્ષસિ ચેદ્રાજન્દ્રષ્ટાસ્યદ્ય ન સંશયટઃ॥ 2-21-59 (12192)
અદ્વારેણ રિમ્પોર્ગેહં દ્વારેણ સુહૃદો ગૃહાન્।
પ્રવિશન્તિ નરા ધીરા દ્વારાણ્યેતાનિ ધર્મતઃ॥ 2-21-60 (12193)
કાર્યવન્તો ગૃહાનેત્ય શત્રુતો નાર્હણાં વયમ્।
પ્રતિગૃહ્ણીમ્ તદ્વિદ્વિ એતન્નઃ શાશ્વતં વ્રતમ્॥ ॥ 2-21-61 (12194)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે સભાપર્વણિ જરાસન્ધવધપર્વણિ એકવિંશોઽધ્યાયઃ॥ 21॥
સભાપર્વ - અધ્યાય 022
॥ શ્રીઃ ॥
2.22. અધ્યાયઃ 022
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
કૃષ્ણજરાસન્ધયોર્વિવાદાનન્તરં જરાસન્ધસ્ય યુદ્ધોદ્યમઃ॥ 1॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
જરાસન્ધ ઉવાચ।
ન સ્મરામિ કદા વૈરં કૃતં યુષ્માભિરિત્યુત।
ચિન્તયંશ્ચ ન પશ્યામિ ભવતાં પ્રતિ વૈકૃતમ્॥ 2-22-1 (12195)
વૈકૃતે વા સતિ કથં મન્યધ્વં મામનાગસમ્।
અરિં વૈ બ્રૂત હે વિપ્રાઃ સતાં સમય એષ હિ॥ 2-22-2 (12196)
અર્થધર્મોપઘાતાદ્ધિ મનઃ સમુપતપ્યતે।
યોઽનાગસિ પ્રસજતિ ક્ષત્રિયો હિ ન સંશયટઃ॥ 2-22-3 (12197)
અતોઽન્યથા ચરઁલ્લોકે ધર્મજ્ઞઃ સન્મહારથઃ।
વૃજિનાં ગતિમાપ્નોતિ શ્રેયસોઽપ્યુપહન્તિ ચ॥ 2-22-4 (12198)
ત્રૈલોક્યે ક્ષત્રધર્મો હિ શ્રેયાન્વૈ સાધુચારિણામ્।
નાન્યં ધર્મં પ્રશંસન્તિ યે ચ ધર્મવિદો જનાઃ॥ 2-22-5 (12199)
તસ્ય મેઽદ્ય સ્થિતસ્યેહ સ્વધર્મે નિયતાત્મનઃ।
અનાગસં પ્રજાનાં ચ પ્રમાદાદિવ જલ્પથ॥ 2-22-6 (12200)
કૃષ્ણ ઉવાચ। 2-22-7x (1419)
કુલકાર્યં મહાબાહો કશ્ચિદેકઃ કુલોદ્વહઃ।
વહતે યસ્તન્નિયોગાદ્વયમભ્યુદ્યતાસ્ત્વયિ॥ 2-22-7 (12201)
ત્વયા ચોપહૃતા રાજન્ક્ષત્રિયા લોકવાસિનઃ।
તદાગઃ ક્રૂરમુત્પાદ્ય મન્યસે કિમનાગસમ્॥ 2-22-8 (12202)
રાજા રાજ્ઞઃ કથં સાધૂન્હિંસ્યાન્નૃપતિસત્તમ।
તદ્રાજ્ઞઃ સન્નિગૃહ્ય ત્વં રુદ્રાયોપજિહીર્ષસિ॥ 2-22-9 (12203)
અસ્માંસ્તદેનોપગચ્છેત્કૃતં બાર્હદ્રથ ત્વયા।
વયં હિં શક્તા ધર્મસ્ય રક્ષણે ધર્મચારિણઃ॥ 2-22-10 (12204)
`તસ્માદદ્યોપગચ્છામસ્તવ બાર્હદ્રથાન્તિકમ્'।
મનુષ્યાણાં સમાલમ્ભો ન ચ દૃષ્ટઃ કદાચન।
સ કથં માનુષૈર્દેવં યષ્ટુમિચ્છસિ શઙ્કરમ્॥ 2-22-11 (12205)
સવર્ણો હિ સવર્ણાનાં પશુસઞ્જ્ઞાં કરિષ્યસિ।
કોઽન્યં એવં યથા હિ ત્વં જરાસન્ધ વૃથામતિઃ॥ 2-22-12 (12206)
યસ્યાં યસ્યામવસ્થાયાં યદ્યત્કર્મ કરોતિ યઃ।
તસ્યાં તસ્યામવસ્થાયાં તત્ફલં સમવાપ્નુયાત્॥ 2-22-13 (12207)
તે ત્વાં જ્ઞાતિક્ષયકરં યમમાર્તાનુસારિણઃ।
જ્ઞાતિવૃદ્ધિનિમિત્તાર્થં વિનિહન્તુમિહાગતાઃ॥ 2-22-14 (12208)
નાસ્તિ લોકે પુમાનન્યઃ ક્ષત્રિયોષ્વિતિ ચૈવ તત્।
મન્યસે સ ચ તે રાજન્સુમહાન્બુદ્ધિવિપ્લવઃ॥ 2-22-15 (12209)
કો હિ જાનન્નભિજનમાત્મવાન્ક્ષત્રિયો નૃપ।
નાવિશેત્સ્વર્ગમતુલં રણાનન્તરમવ્યયમ્॥ 2-22-16 (12210)
સ્વર્ગં હ્યેવ સમાસ્થાય રણયજ્ઞેષુ દીક્ષિતાઃ।
જયન્તિ ક્ષત્રિયા લોકાંસ્તદ્વિદ્ધિ મનુજર્ષભ॥ 2-22-17 (12211)
સ્વર્ગયોનિર્મહદ્બ્રહ્મ સ્વર્ગયોનિર્મહદ્યશઃ।
સ્વર્ગં યોનિસ્તપો યુદ્ધે મૃત્યુઃ સોઽવ્યભિચારવાન્॥ 2-22-18 (12212)
એષ હ્યૈન્દ્રો વૈજયન્તો ગુણૈર્નિત્યં સમાહિતઃ।
યેનાસુરાન્પરાજિત્ય જગત્પાતિ શતક્રતુઃ॥ 2-22-19 (12213)
સ્વર્ગમાર્ગાય કસ્ય સ્યાદ્વિગ્રહો વૈ યથા તવ।
માગધૈર્વિપુલૈઃ સૈન્યૈર્બાહુલ્યબલદર્પિતઃ॥ 2-22-20 (12214)
માઽવમંસ્થાઃ પરાન્રાજન્નાસ્તિ વીર્યં નરે નરે।
સમં ચેજસ્ત્વયા ચૈવ વિશિષ્ટં વા નરેશ્વર॥ 2-22-21 (12215)
યાવદેતદસમ્બુદ્ધં તાવદેવ ભવેત્તવ।
વિષહ્યમેતદસ્માકમતો રાજન્બ્રવીમિ તે॥ 2-22-22 (12216)
જહિ ત્વં સદૃશેષ્વેવ માનં દર્પં ચ માગધ।
મા ગમઃ સસુતામાત્યઃ સબલશ્ચ યમક્ષયમ્॥ 2-22-23 (12217)
દમ્ભોદ્ભવઃ કાર્તવીર્ય ઉત્તરશ્ચ બૃહદ્રથઃ।
શ્રેયસો હ્યવમત્યેહ વિનેશુઃ સબલા નૃપાઃ॥ 2-22-24 (12218)
યુયુક્ષમાણાસ્ત્વત્તો હિ ન વયં બ્રાહ્મણા ધ્રુવમ્।
શૌરિરસ્મિ હૃષીકેશો નૃવીરૌ પાણ્ડવાવિમૌ।
અનયોર્માતુલેયં ચ કૃષ્ણં માં વિદ્ધિ તે રિપુમ્॥ 2-22-25 (12219)
ત્વામાહ્વયામહે રાજન્સ્થિરો યુધ્વસ્વ માગધ।
મુચ્છ વા નૃપતીન્સર્વાન્ ગચ્છ વા ત્વં યમક્ષયમ્॥ 2-22-26 (12220)
` વૈશમ્પાયન ઉવાચ॥ 2-22-27x (1420)
એતચ્છ્રુત્વા જરાસન્ધઃ ક્રુદ્ધો વચનમબ્રવીત્॥ 2-22-27 (12221)
નાહં કંસઃ પ્રલમ્બો વા ન બાણો ન ચ મુષ્ટિકઃ।
નરકો નેન્દ્રતપનો ન કેશી ન ચ પૂતના॥ 2-22-28 (12222)
ન કાલયવનો વાઽપિ યે ત્વયા નિહતા યુધિ।
ત્વં તુ ગોપકુલોત્પન્નો જાતિં વૈ પૌર્વિકીં સ્મર॥ 2-22-29 (12223)
યોઽસ્મદ્ભયાદતિક્રમ્ય સાગરાનૂપમાશ્રિતઃ।
જન્મભૂમિં પરિત્યજ્ય મધુરાં પ્રાકૃતો યથા॥ 2-22-30 (12224)
સોઽધુના કત્થસે શૌરે શરદીવ યથા ઘનઃ।
અદ્યાનૃણ્યં કરિષ્યામિ ભોજરાજસ્ય ધીમતઃ॥ 2-22-31 (12225)
જામાતુરૌગ્રસેનસ્ય ત્વાં નિહત્યાદ્ય માધવ।
ચિરકાઙ્ક્ષિતો મે સઙ્ગ્રામસ્ત્વાં હન્તું સમુહૃદ્ગુણમ્॥ 2-22-32 (12226)
દિષ્ટ્યા મે સફલો યત્નઃ કૃતો દેવૈઃ સવાસવૈઃ।
ક્લીબાવિમૌ ચ ગોવિન્દ ભીમસેનાર્જુનાવુભૌ॥ 2-22-33 (12227)
હિંસ્યાસિ યુધિ વિક્રમ્ય સિંહઃ ક્ષુદ્રમૃગાવિવ। 2-22-34 (12228)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ॥
તસ્ય રોષાભિભૂતસ્ય જરાસન્ધસ્ય ગર્જતઃ॥ 2-22-34x (1421)
સર્વભૂતાનિ વિત્રેમુષે તત્રાસન્સમાગતાઃ। 2-22-35 (12229)
શ્રીભગવાનુવાચ॥
કિં ગર્જસિ જરાસન્ધ કર્મણા તત્સમાચર॥ 2-22-35x (1422)
મમ નિર્દેશકર્તૃભ્યાં પાણ્ડવાભ્યાં નૃપાધમ।
સમાત્યં સસુતં ચાદ્ય ઘાતયિષ્યામ્યહં રણે।
ન કથઞ્ચન જીવન્વૈ પ્રવેક્ષ્યસિ પુરોત્તમમ્'॥ 2-22-36 (12230)
જરાસન્ધ ઉવાચ। 2-22-37x (1423)
નાજિતાન્વૈ નરપતીનહમાદદ્મિ કાશ્ચન।
અજિતઃ પર્યવસ્થાતા કોઽત્ર યો ન મયા જિતઃ॥ 2-22-37 (12231)
ક્ષત્રિયસ્યૈતદેવાહુર્ધર્મ્યં કૃષ્ણોપજીવનમ્।
વિક્રમ્ય વશમાનીય કામતો યત્સમાચરેત્॥ 2-22-38 (12232)
દેવાતાર્થમુપાહૃત્ય રાજ્ઞઃ કૃષ્ણ કથં ભયાત્।
અહમદ્ય વિમુચ્યેયં ક્ષાત્રં વ્રતમનુસ્મરન્॥ 2-22-39 (12233)
સૈન્યં સૈન્યેન વ્યૂઢેન એક એકેન વા પુનઃ।
દ્વાભ્યાં ત્રિભિર્વા યોત્સ્યેઽહં યુગત્પૃથગેવ વા॥ 2-22-40 (12234)
વૈશમ્પાય ઉવાચ। 2-22-41x (1424)
એવમુક્ત્વા જરાસન્ધઃ સહદેવાભિષેચનમ્।
અજ્ઞાપયત્તદા રાજા યયુત્સુર્ભીમકર્મભિઃ॥ 2-22-41 (12235)
સ તુ સેનાપતિં રાજા સસ્માર ભરતર્ષભ।
કૌશિકં ચિત્રસેનં ચ તસ્મિન્યુદ્ધ ઉપસ્થિતે॥ 2-22-42 (12236)
યયોસ્તે નામની રાજન્હંસેતિ ડિબિકેતિ ચ।
પૂર્વં સઙ્કથિતે પુમ્ભિર્નૃલોકે લોકસત્કૃતે॥ 2-22-43 (12237)
તં તુ રાજન્વિભુઃ શૌરી રાજાનં બલિનાં વરમ્।
સ્મૃત્વા પુરુષશાર્દૂલઃ શાર્દૂલસમવિક્રમમ્॥ 2-22-44 (12238)
સત્યસન્ધો જરાસન્ધં ભુવિ ભીમપરાક્રમમ્।
ભાગમન્યસ્ય નિર્દિષ્ટમવધ્યં મધુર્ભિર્મૃધેઃ॥ 2-22-45 (12239)
નાત્મનાઽઽત્મવતાં મુખ્ય ઇયેષ મધુસૂદનઃ।
બ્રાહ્મીમાજ્ઞાં પુરસ્કૃત્ય હન્તું હલધરાનુજઃ॥ ॥ 2-22-46 (12240)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે સભાપર્વણિ જરાસન્ધવધપર્વણિ દ્વાવિંશોઽધ્યાયઃ॥ 2॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-22-45 મધુભિર્યાદવૈઃ। ષ્ટં વધ્ય મત્વા તદાચ્યુતઃ ઇતિ પાઠઃ॥સભાપર્વ - અધ્યાય 023
॥ શ્રીઃ ॥
2.23. અધ્યાયઃ 023
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
કૃષ્ણજરાસન્ધયોર્દ્વેષકારણકથનમ્॥ 1॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
જનમેજય ઉવાચ।
કિમર્થં વૈરિણાવાસ્તામુભૌ તૌ કૃષ્ણમાગધૌ।
કથં ચ નિર્જિતઃ સઙ્ખ્યે જરાસન્ધેન માધવઃ॥ 2-23-1 (12241)
કશ્ચ કંસો માગધસ્ય યસ્ય હેતોઃ સ વૈરવાન્।
એતદાચક્ષ્વ મે સર્વં વૈશમ્પાયન તત્વતઃ॥ 2-23-2 (12242)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ॥ 2-23-3x (1425)
યાદવાનામન્વવાયે વસુદેવો મહામતિઃ।
ઉદપદ્યત વાર્ષ્ણેયો હ્યુગ્રસેનસ્ય મન્ત્રભૃત્॥ 2-23-3 (12243)
ઉગ્રસેનસ્ય કંસસ્તુ બભૂવ બલવાન્સુતઃ।
જ્યેષ્ઠો બહૂનાં કૌરવ્ય સર્વશસ્ત્રવિશારદઃ॥ 2-23-4 (12244)
જરાસન્ધસ્ય દુહિતા તસ્ય ભાર્યાઽતિવિશ્રુતા।
રાજ્યશુક્લેન દત્તા સા જરાસન્ધેન ધીમતા॥ 2-23-5 (12245)
તદર્થમુગ્રસેનસ્ય મધુરાયાં સુતસ્તદા।
અભિષિક્તસ્તદાઽમાત્યૈઃ સ વૈ તીવ્રપરાક્રમઃ॥ 2-23-6 (12246)
ઐશ્વર્યબલમત્તસ્તુ સ તદા બલમોહિતઃ।
નિગૃહ્ય પિતરં ભુઙ્ક્તે તદ્રાજ્યં મન્ત્રિભિઃ સહ॥ 2-23-7 (12247)
વસુદેવસ્ય તત્કૃત્યં ન શૃણોતિ સ મન્દધીઃ।
ત તેન સહ તદ્રાજ્યં ધર્મતઃ પર્યપાલયત્॥ 2-23-8 (12248)
પ્રીતિમાન્સ તુ દૈત્યેન્દ્રો વસુદેવસ્ય દેવકીમ્।
ઉવાહ ભાર્યા સ તદા દુહિતા દેવકસ્ય યા॥ 2-23-9 (12249)
તસ્યામુદ્વાહ્યમાનાયાં રથેન જનમેજય।
ઉપારુરોહ વાર્ષ્ણેયં કંસો ભૂમિપતિસ્તદા॥ 2-23-10 (12250)
તતોઽન્તરિક્ષે વાગાસીદ્દેવદૂતસ્ય કસ્યચિત્।
વસુદેવશ્ચ શુશ્રાવ તાં વાચં પાર્થિવશ્ચ સઃ॥ 2-23-11 (12251)
યામેતાં વહમાનોઽદ્ય કંસોદ્વહસિ દેવકીમ્।
અસ્યા યશ્ચાષ્ટમો ગર્ભઃ સ તે મૃત્યુર્ભવિષ્યતિ॥ 2-23-12 (12252)
સોઽવતીર્ય તતો રાજા ખડ્ગમુદ્ધૃત્ય નિર્મલમ્।
ઇયેષ તસ્યા મૂર્ધાનં છેત્તું પરમદુર્મતિઃ॥ 2-23-13 (12253)
સાન્ત્વયન્સ તદા કંસં હસન્કોધવશાનુગમ્।
રાજન્નનુનયામાસ વસુદેવો મહામતિઃ॥ 2-23-14 (12254)
અહિંસ્યાં પ્રમદામાહુઃ સર્વધર્મેષુ પાર્થિવ।
અકસ્માદબલાં નારીં હન્તાસીમામનાગસીમ્॥ 2-23-15 (12255)
યચ્ચ તેઽત્ર ભયં રાજઞ્શક્યતે બાધિતું ત્વયા।
ઇયં શક્યા પાલયિતું સમયં ચૈવ રક્ષિતુમ્॥ 2-23-16 (12256)
અસ્યાસ્ત્વમષ્ટમં ગર્ભં જાતમાત્રં મહીપતે।
વિધ્વંસય તદા પ્રાપ્તમેવં પરિહૃતં ભવેત્॥ 2-23-17 (12257)
એવં સ રાજા કથિતો વસુદેવેન ભારત।
તસ્ય તદ્વચનં ચકે શૂરસેનપતિસ્તદા॥ 2-23-18 (12258)
તતસ્તસ્યાં સમ્બભૂવુઃ કુમારાઃ સૂર્યવર્ચસઃ।
જાતાઞ્ચાતાંસ્તુ તાન્સર્વાઞ્જઘાન મધુરેશ્વરઃ॥ 2-23-19 (12259)
અથ તસ્યાં સમભવદ્બલદેવસ્તુ સત્તમઃ।
યામ્યતા માયયા તં તુ યમો રાજા વિશામ્પતે॥ 2-23-20 (12260)
દેવક્યા ગર્ભમતુલં રોહિણ્યા જઠરેઽક્ષિપત્।
આકૃષ્ય કર્ષણાત્સમ્યક્સઙ્કર્ષણં ઇતિ સ્મૃતઃ॥ 2-23-21 (12261)
બલશ્રેષ્ઠતયા તસ્ય બલદેવ ઇતિ સ્મૃતઃ।
પુનસ્તસ્યાં સમભવદષ્ટમો મધુમૂદનઃ॥ 2-23-22 (12262)
તસ્ય ગર્ભસ્ય રક્ષાં તુ સ ચક્રેઽભ્યધિકં નૃપઃ।
તતઃ કાલે રક્ષણાર્થં વસુદેવસ્ય તત્વતઃ॥ 2-23-23 (12263)
ઉગ્રઃ પ્રયુક્તઃ કંસેન સચિવઃ ક્રૂરકર્મકૃત્॥ 2-23-24 (12264)
જાતમાત્રં વાસુદેવમથાકૃષ્ય પિતા તતઃ।
ઉપજહ્રે પરિક્રીતાં સુતાં ગોપસ્ય કસ્યચિત્॥ 2-23-25 (12265)
અમૃષ્યમાણસ્તં શબ્દં દેવદૂતસ્ય પાર્થિવઃ।
વાસુદેવં મહાત્માનમર્પયામાસ ગોકુલે॥ 2-23-26 (12266)
વાસુદેવોપિ ગોપેષુ વવૃધેઽબ્જમિવામ્ભસિ।
અજ્ઞાયમાનઃ કંસેન ગૂઢોઽગ્નિરિવ દારુષુ॥ 2-23-27 (12267)
વિપ્રચકે તદા સર્વાન્બલ્લવાન્મધુરેશ્વરઃ।
વર્ધમાનો મહાબાહુસ્તેજોબલસમન્વિતઃ॥ 2-23-28 (12268)
તતસ્તે ક્લિશ્યમાનાસ્તુ પુણ્ડરીકાક્ષમચ્યુતમ્।
ભયેન કામાદપરે ગણશઃ પર્યવારયન્॥ 2-23-29 (12269)
સ તુ લબ્ધ્વા બલં રાજન્નુગ્રસેનસ્ય સંમતઃ।
વસુદેવાત્મજઃ સર્વૈર્ભ્રાતૃભિઃ સહિતં પુનઃ॥ 2-23-30 (12270)
નિર્જિત્ય યુધિ ભોજેન્દ્રં હત્વા કંસં મહાબલઃ।
અભ્યષિઞ્ચત્તતો રાજ્ય ઉગ્રસેનં વિશામ્પતે॥ 2-23-31 (12271)
તતઃ શ્રુત્વા જરાસન્ધો માધવેન હતં યુધિ।
શૂરસેનાધિપં ચક્રે કંસપુત્રં તદા નૃપ॥ 2-23-32 (12272)
સસૈન્યં મહદુત્થાપ્ય વાસુદેવં તદા નૃપ।
અભ્યષિઞ્ચત્સુતં તત્ર સુતાયા જનમેજય॥ 2-23-33 (12273)
ઉગ્રસેનં ચ વૃષ્ણીંશ્ચ મહાબલસમન્વિતઃ।
સ તત્ર વિપ્રકુરુતે જરાસન્ધઃ પ્રતાપવાન્॥ 2-23-34 (12274)
એતદ્વૈરં કૌરવેય જરાસન્ધસ્ય માધવે।
આશાસિતાર્થે રાજેન્દ્ર સંરુરોધ વિનિર્જિતાન્॥ 2-23-35 (12275)
પાર્થિવૈસ્તૈર્નૃપતિભિર્યક્ષ્યમાણઃ સમૃદ્ધિમાન્।
દેવશ્રેષ્ઠં મહાદેવં કૃત્તિવાસં ત્રિયમ્બકમ્॥ 2-23-36 (12276)
એતત્સર્વં યથાવૃત્તં કથિતં ભરતર્ષભ।
યથા તુ સ હતો રાજા ભીમસેનેન તચ્છૃણુ॥ ॥ 2-23-37 (12277)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે સભાપર્વણિ જરાસન્ધવધપર્વણિ ત્રયોર્વિંશોઽધ્યાયઃ॥ 23॥
સભાપર્વ - અધ્યાય 024
॥ શ્રીઃ ॥
2.24. અધ્યાયઃ 024
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
ભીમજરાસન્ધયોઃ સ્વસ્ત્યયનપૂર્વકં યુદ્ધારમ્ભઃ॥ 1॥ શ્રીકૃષ્ણપ્રોત્સાહિતસ્ય ભીમસ્ય જરાસન્ધવધોદ્યમઃ॥ 2॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
તતસ્તં નિશ્ચિતાત્માનં યુદ્ધાય યદુનન્દનઃ।
ઉવાચ વાગ્મી રાજાનં જરાસન્ધમધોક્ષજઃ॥ 2-24-1 (12278)
ત્રયાણાં કેન તે રાજન્યોદ્ધુમુત્સહતે મનઃ।
અસ્મદન્યતમેનેહ સજ્જીભવતુ કો યુધિ॥ 2-24-2 (12279)
એવમુક્તઃ સ નૃપતિર્યુદ્ધં વવ્રે મહાદ્યુતિઃ।
જરાસન્ધસ્તતો રાજા ભીમસેનેન માગધઃ॥ 2-24-3 (12280)
`ધારયન્તં ગદાં દિવ્યાં બલં શ્રુત્વા ચ નિર્વૃતઃ।
અર્જુન વાસુદેવં ચ વજર્યિત્વા સ માગધઃ॥ 2-24-4 (12281)
મત્વા દેવં ગોપ ઇતિ બાલોઽર્જુન ઇતિ સ્મ હ'।
આદાય રોજનાં માલ્યં મઙ્ગલ્યાન્યપરાણિ ચ॥ 2-24-5 (12282)
ધારયન્નગદાન્મુખ્યાન્નિર્વૃતીર્વેદનાનિ ચ।
ઉપતસ્થે જરાસન્ધં યુયુત્સું વૈ પુરોહિતઃ॥ 2-24-6 (12283)
કૃતસ્વસ્ત્યયનો રાજા બ્રાહ્મણેન યશસ્વિના।
સમનહ્યજ્જરાસન્ધઃ ક્ષાત્રં ધર્મમનુસ્મરન્॥ 2-24-7 (12284)
અવમુચ્ય કિરીટં સ કેશાન્સમનુમૃજ્ય ચ।
ઉદતિષ્ઠજ્જરાસન્ધો વેલાતિગ ઇવાર્ણવઃ॥ 2-24-8 (12285)
ઉવાચ મતિમાન્રાજા ભીમં ભીમપરાક્રમઃ।
ભીમ યોત્સ્યે ત્વયા સાર્ધં શ્રેયસા નિર્જિતં વરમ્॥ 2-24-9 (12286)
એવમુક્ત્વા જરાસન્ધો ભીમસેનમરિન્દમઃ।
પ્રત્યુદ્યયૌ મહાતેજાઃ શક્રં બલ ઇવાસુરઃ॥ 2-24-10 (12287)
તતઃ સંમન્ત્ર્ય કૃષ્ણેન કૃતસ્વસ્ત્યયનો બલી।
ભીમસેનો જરાસન્ધમાસસાદ યુયુત્સયા॥ 2-24-11 (12288)
તતસ્તૌ નરશાર્દૂલૌ બાહુશસ્ત્રૌ સમીયતુઃ।
વીરૌ પરમસંહૃષ્ટાવન્યોન્યજયકાઙ્ક્ષિણૌ॥ 2-24-12 (12289)
કરગ્રહણપૂર્વં તુ કૃત્વા પાદાભિવન્દનમ્।
કક્ષૈઃ કક્ષાં વિધુન્વાનાવાસ્ફોટં તત્ર ચક્રતુઃ॥ 2-24-13 (12290)
સ્કન્ધે દોર્ભ્યાં સમાહત્ય નિહત્ય ચ મુહુર્મુહુઃ।
અઙ્ગમઙ્ગૈઃ સમાશ્લિષ્ય પુનરાસ્ફાલનં ચ ચક્રતુઃ। 2-24-14 (12291)
ચિત્રહસ્તાદિકં કૃત્વા સસ્ફુલિઙ્ગેન ચાશનિમ્॥
ગલગણ્ડાભિઘાતેન સસ્ફુલિઙ્ગેન ચાશનિમ્॥ 2-24-15 (12292)
બાહુપાશાદિકં કૃત્વા પાદાહતશિરાવુભૌ।
ઉરોહસ્તં તતશ્ચક્રે પૂર્ણકુમ્ભૌ પ્રયુજ્ય તૌ॥ 2-24-16 (12293)
કરસમ્પીડનં કૃત્વા ગર્જન્તૌ વારણાવિવ।
નર્દન્તૌ મેઘસઙ્કાશૌ બાહુપ્રહરણાવુભૌ॥ 2-24-17 (12294)
તલેનાહન્યમાનૌ તુ અન્યોન્યં કૃતવીક્ષણૌ।
સિંહાવિવ સુસંઙ્ક્રુદ્ધાવાકૃષ્યાકૃષ્ય યુધ્યતામ્॥ 2-24-18 (12295)
અઙ્ગેનાઙ્ગં સમાપીડ્ય બાહુભ્યામુભયોરપિ।
આવૃત્ય બાહુભિશ્ચાપિ ઉદરં ચ પ્રચક્રતુઃ॥ 2-24-19 (12296)
ઉભૌ કટ્યાં સુપાર્શ્વે તુ તક્ષવન્તૌ ચ શિક્ષિતૌ।
અધો હસ્તં સ્વકણ્ઠે તૂદરસ્યોરસિ ચાક્ષિપત્॥ 2-24-20 (12297)
સર્વાતિક્રાન્તમર્યાદં પૃષ્ઠભઙ્ગં ચ ચક્રતુઃ।
સમ્પૂર્ણમૂર્ચ્છાં બાહુભ્યાં પૂર્ણકુમ્ભં પ્રચક્રતુઃ॥ 2-24-21 (12298)
તૃણપીડં યથાકામં પૂર્ણયોગં સમુષ્ટિકમ્।
એવમાદીનિ યુદ્ધાનિ પ્રકુર્વન્તૌ પરસ્પરમ્॥ 2-24-22 (12299)
તયોર્યુદ્ધં તતો દ્રષ્ટું સમેતાઃ પુરવાસિનાઃ।
બ્રાહ્મણા વણિજશ્ચૈવ ક્ષત્રિયાશ્ચ સહસ્રશઃ॥ 2-24-23 (12300)
શૂદ્રાશ્ચ નરશાર્દૂલ સ્ત્રિયો વૃદ્ધાશ્ચ સર્વશઃ।
નિરન્તરમભૂત્તત્ર જનૌઘૈરભિસંવૃતમ્॥ 2-24-24 (12301)
તયોરથ ભુજાઘાતાન્નિગ્રહપ્રગ્રહાત્તથા।
આસીત્સુભીમસમ્પાતો વજ્રપર્વતયોરિવ॥ 2-24-25 (12302)
ઉભૌ પરમસંહૃષ્ટૌ બલેન બલિનાં વરૌ।
અન્યોન્યસ્યાન્તરં પ્રેપ્સૂ પરસ્પરજયૈષિણૌ॥ 2-24-26 (12303)
` શિરોભિરિવ તૌ મેષૌ વૃક્ષૈરિવ નિશાચરૌ।
પદૈરિવ શુભાવશ્વૌ તુણ્ડાભ્યાં તિત્તિરી ઇવ'॥ 2-24-27 (12304)
તદ્ભીમમુત્સાર્ય જનં યુદ્ધમાસીદુપપ્લવે।
બલિનોઃ સંયુગે રાજન્વૃત્રવાસવયોરિવ॥ 2-24-28 (12305)
પ્રકર્ષણાકર્ષણાભ્યામનુકર્ષવિકર્ષણૈઃ।
આચકર્ષતુરન્યોન્યં જાનુભિશ્ચાવજઘ્નતુઃ॥ 2-24-29 (12306)
તતઃ શબ્દેન મહતા ભર્ત્સયન્તૌ પરસ્પરમ્।
પાષાણસઙ્ઘાતનિભૈઃ પ્રહારૈરભિજઘ્નતુઃ॥ 2-24-30 (12307)
`તતો ભીમં જરાસન્ધો જઘાનોરસિ મુષ્ટિના।
ભીમોષિ તં જરાસન્ધં વક્ષસ્યભિજઘાન હ'॥ 2-24-31 (12308)
વ્યૂઢોરસ્કૌ દીર્ઘભુજૌ નિયુદ્ધકુશલાવુભૌ।
બાહુભિઃ સમસજ્જોતામાયસૈઃ પરિઘૈરિવ॥ 2-24-32 (12309)
કાર્તિકસ્ય તુ માસસ્ય પ્રવૃત્તં પ્રથમેઽહનિ।
તદા તદ્યુદ્ધમભવદ્દિનાનિ દશ પઞ્ચ ચ।
અનાહારં દિવારાત્રમવિશ્રાન્તમવર્તત॥ 2-24-33 (12310)
તદ્વૃત્તં તુ ત્રયોદશ્યાં સમવેતં મહાત્મનોઃ।
ચતુર્દશ્યાં નિશાયાં તુ નિવૃત્તો માગધઃ ક્લમાત્॥ 2-24-34 (12311)
તં રાજાનં તથા ક્લાન્તં દૃષ્ટ્વા રાજઞ્જનાર્દનઃ।
ઉવાચ ભીમકર્માણં ભીમં સમ્બોધયન્નિવ॥ 2-24-35 (12312)
ક્લાન્તઃ શત્રુર્હિ કૌન્તેય શક્યઃ પીડયિતું રણે।
પીડ્યમાનો હિ કાર્ત્સ્ન્યેન જહ્યાજ્જીવિતમાત્મનઃ॥ 2-24-36 (12313)
તસ્માત્તેઽદ્યૈવ કૌન્તેય પીડનીયો જનાધિપઃ।
સમમેતેન યુધ્યસ્વ બાહુભ્યાં ભરતર્ષભ॥ 2-24-37 (12314)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ। 2-24-38x (1426)
એવમુક્તઃસ કૃષ્ણેન પાણ્ડવઃ પરવીરહા।
જરાસન્દસ્ય તદ્રન્ધ્રં જ્ઞાત્વા ચક્રે મતિં વધે॥ 2-24-38 (12315)
તતસ્તમજિતં જેતું જરાસન્દં વૃકોદરઃ।
સંરમ્ભાદ્બલિનાં શ્રેષ્ઠો જગ્રાહ કુરુનન્દનઃ॥ ॥ 2-24-39 (12316)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે સભાપર્વણિ જરાસન્ધવધપર્વણિ ચતુર્વિશોઽધ્યાયઃ॥ 24॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-24-6 નિર્વૃતીર્વેદનાનિ ચ દુઃખમૂર્છયોઃ કાલે સુખસઞ્જ્ઞાકરાણિ॥ 2-24-13 કક્ષૈઃ દોર્મૂલૈઃ ॥ 2-24-16 ગ્રથિતાઙ્ગુલિભ્યાં હસ્તાભ્યાં પરશિરસઃ પીડને પૂર્ણકુમ્ભઃ॥ 2-24-20 તક્ષવન્તૌ ગ્રાત્રસઙ્કોચવન્તૌ॥સભાપર્વ - અધ્યાય 025
॥ શ્રીઃ ॥
2.25. અધ્યાયઃ 025
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
જરાસન્ધવધઃ॥ 1॥ જરાસન્ધેન બન્ધીકૃતાનાં રાજ્ઞાં કૃષ્ણેન મોચનમ્॥2॥ મોચિતૈ રાજભિઃ કૃષ્ણાય રત્નાદિદાનમ્ ॥3॥ કૃષ્ણાનુજ્ઞયા જરાસન્ધપુત્રેણ સહદેવેન પિતુરૌર્ધ્વદૈહિકકરણમ્॥4॥ સહદેવં રાજ્યેઽભિષિચ્ય શ્રીકૃષ્ણભીમાર્જુનાનામિન્દ્રપ્રસ્થગમનમ્॥ 5॥ જરાસન્ધવધશ્રવણહૃષ્ટેન યુધિષ્ઠિરેણ પૂજિતસ્ય કૃષ્ણસ્ય દ્વારકાગમનમ્॥ 6॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
વૈશમ્પાયન ઉવાચ।
ભીમસેનસ્તતઃ કૃષ્ણમુવાચ યદુનન્દનમ્।
બુદ્ધિમાસ્થાય વિપુલાં જરાસન્ધવધોપ્સયા॥ 2-25-1 (12317)
નાયં પાપો મયા કૃષ્ણ યુક્તઃ સ્યાદનુરોધિતુમ્।
પ્રાયેણ યદુશાર્દૂલ બાન્ધવક્ષયકૃત્તવ॥ 2-25-2 (12318)
એવમુક્તસ્તતઃ કૃષ્ણઃ પ્રત્યુવાચ વૃકોદરમ્।
ત્વરયન્પુરુષવ્યાઘ્રો જરાસન્ધવધેપ્સયા॥ 2-25-3 (12319)
યત્તે દૈવં પરં સત્વં યચ્ચ તે માતરિશ્વનઃ।
બલં ભીમં જરાસન્ધે દર્શયાશુ તદદ્ય વૈ॥ 2-25-4 (12320)
`તવૈષ વધ્યો દુર્બુદ્ધિર્જરાસન્ધો મહારથઃ।
ઇત્યન્તરિક્ષે ત્વશ્રૌષં યદા વાયુરવાપ્યતે॥ 2-25-5 (12321)
ગોમન્તે પર્વતશ્રેષ્ઠે યેનૈષ પરિમોક્ષિતઃ।
બલદેવબલં પ્રાપ્ય કોઽન્યો જીવેત્તુ માગધાત્॥ 2-25-6 (12322)
તદસ્ય મૃત્યુર્વિહિતસ્ત્વદૃતે ન મહાબલ।
વાયું ચિન્ત્ય મહાબાહો જહીમં મગધાધિપમ્॥ 2-25-7 (12323)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ। 2-25-8x (1427)
એવમુક્તસ્તતો ભીમો મનસાઽઽચિન્ત્ય મારુતમ્।
જનાર્દનં નમસ્કૃત્ય પરિષ્વજ્ય ચ ફલ્ગુનમ્'॥ 2-25-8 (12324)
પ્રભઞ્જનબલાવિષ્ટો જરાસન્ધમરિન્દમઃ।
ઉત્ક્ષિપ્ય ભ્રામયામાસ બલવન્તં મહાબલઃ॥ 2-25-9 (12325)
ભ્રામયિત્વા શતગુણં જાનુભ્યાં ભરતર્ષભ।
બભઞ્જ પૃષ્ટં સઙ્ક્ષિપ્ય નિષ્પિષ્ય વિનનાદ ચ॥ 2-25-10 (12326)
કરે ગૃહીત્વા ચરણં દ્વિધા ચક્રે મહાબલઃ।
તસ્ય નિષ્પિષ્યમાણસ્ય પાણ્ડવસ્ય ચ ગર્જતઃ॥ 2-25-11 (12327)
અભવત્તુમુલો નાદઃ સર્વપ્રાણિભયઙ્કરઃ।
વિત્રેસુર્માગધાઃ સર્વે સ્ત્રીણાં ગર્ભાશ્ચ સુસ્રુવુઃ॥ 2-25-12 (12328)
ભીમસેનસ્ય નાદેન જરાસન્ધસ્ય ચૈવ હ।
કિં નુ સ્યાદ્ધિમવાન્ભિન્નઃ કિંનુસ્વિદ્દીર્યતે મહી॥ 2-25-13 (12329)
ઇતિ વૈ માગધા જજ્ઞુર્ભીમસેનસ્ય નિખનાત્।
`તતસ્તુ ભગવાન્કૃષ્ણો જરાસન્ધજિઘાંસયા॥ 2-25-14 (12330)
ભીમસેનં સમાલોક્ય નલં જગ્રાહ પાણિના।
દ્વિધા ચિચ્છેદ વૈ તત્તુ જરાસન્ધવધં પ્રતિ॥ 2-25-15 (12331)
તતસ્ત્વાજ્ઞાય તસ્યૈવ પાદમુત્ક્ષિપ્ય મારુતિઃ।
દ્વિધા બભઞ્જ તદ્ગાત્રં પ્રાક્ષિપદ્વિનનાદ ચ॥ 2-25-16 (12332)
પુનઃ સન્ધાય તુ તદા જરાન્ધઃ પ્રતાપવાન્।
ભીમેન ચ સમાગમ્ય બાહુયુદ્ધં ચકાર હ॥ 2-25-17 (12333)
તયોઃ સમભવદ્યુદ્ધં તુમુલં રોમહર્ષણમ્।
સર્વલોકક્ષયકરં સર્વભૂતભયાવહમ્॥ 2-25-18 (12334)
પુનઃ કૃષ્ણસ્તમિરિણં દ્વિધા વિચ્છિદ્ય માધવઃ।
વ્યત્યસ્ય પ્રાક્ષિપત્તત્તુ જરાસન્ધવધેપ્સયા॥ 2-25-19 (12335)
ભીમસેનસ્તદા જ્ઞાત્વા નિર્બિભેદ ચ માગધમ્।
દ્વિધા વ્યત્યસ્ય પાદેન પ્રાક્ષિપચ્ચ નનાદ હ॥ 2-25-20 (12336)
શુષ્કમાંસાસ્થિમેદસ્ત્વગ્ભિન્નમસ્તિષ્કપિણ્ડકટઃ।
શવભૂતસ્તદા રાજન્પિણ્ડીકૃત ઇવાબબૌ'॥ 2-25-21 (12337)
તતો રાજ્ઞઃ કુલદ્વારિ પ્રસુપ્તમિવ તં નૃપમ્।
રાત્રૌ ગતાસુમુત્સૃજ્ય નિશ્ચક્રમુરરિન્દમાઃ॥ 2-25-22 (12338)
જરાસન્ધરથં કૃષ્ણો યોજયિત્વા પતાકિનમ્।
આરોપ્ય ભ્રાતરૌ ચૈવ મોક્ષયામાસ બાન્ધવાન્॥ 2-25-23 (12339)
તે વૈ રત્નુભુજં કૃષ્ણં રત્નાર્હં પૃથિવીશ્વરાઃ।
રાજાનં ચક્રરાસાદ્ય મોક્ષિતા મહતો ભયાત્॥ 2-25-24 (12340)
અક્ષતઃ શસ્ત્રસમ્પન્નો જિતારિઃ સહ રાજભિઃ।
રથમાસ્થાય તં દિવ્યં નિર્જગામ ગિરિવ્રજાત્॥ 2-25-25 (12341)
યઃ સ સોદર્યવાન્નામ દ્વિયોધી કૃષ્ણસારથિઃ।
અભ્યાસઘાતી સન્દૃશ્યો દુર્જયઃ સર્વરાજભિઃ॥ 2-25-26 (12342)
ભીમાર્જુનાભ્યાં યોધાભ્યામાસ્થિતઃ કૃષ્ણસારથિઃ।
શુશુભે રથવર્યોઽસૌ દુર્જયઃ સર્વધન્વિભિઃ॥ 2-25-27 (12343)
શક્રવિષ્ણૂ હિ સઙ્ગ્રામે ચેરતુસ્તારકામયે।
રથેન તેન વૈ કૃષ્ણ ઉપારુહ્ય યયૌ તદા॥ 2-25-28 (12344)
`એવમેતૌ મહાબાહૂ તદા દુષ્કરકારિણૌ।
કૃષ્ણપ્રણીતૌ લોકેઽસ્મિન્નથે કો દ્રષ્ટુમર્હતિ॥ 2-25-29 (12345)
ઇત્યવોચન્વ્રજન્તં તં જરાસન્ધપુરાલયાઃ।
વાસુદેવં નરશ્રેષ્ઠં યુક્તં વાતજવૈર્હયૈઃ'॥ 2-25-30 (12346)
તપ્તચામીકરાભેણ કિઙ્કિણીજાલમાલિના।
મેઘનિર્ઘોષનાદેન જૈત્રેણામિત્રઘાતિના॥ 2-25-31 (12347)
યેન શક્રો દાનવાનાં જઘાન નવતીર્નવ।
તં પ્રાપ્ય સમહૃષ્યન્ત રથં તે પુરુષર્થભાઃ॥ 2-25-32 (12348)
તતઃ કૃષ્ણં મહાબાહું ભ્રાતૃભ્યાં સહિતં તદા।
રથસ્થં માગધા દૃષ્ટ્વા સમપદ્યન્ત વિસ્મિતાઃ॥ 2-25-33 (12349)
હયૈર્દિવ્યૈઃ સમાયુક્તો રથો વાયુસમો જવે।
અધિષ્ઠિતઃ સ શુશુભે કૃષ્ણેનાતીવ ભારત॥ 2-25-34 (12350)
અસઙ્ગો દેવવિહિતસ્તસ્મિન્રથવરે ધ્વજઃ।
યોજનાદ્દદૃશે શ્રીમાનિન્દ્રાયુધસમપ્રભઃ॥ 2-25-35 (12351)
ચિન્તયામાસ કૃષ્ણોઽથ ગરુત્મન્તં સ ચાભ્યયાત્।
ક્ષણે તસ્મિન્સ તેનાસીચ્ચૈત્યવૃક્ષ ઇવોત્થિતઃ॥ 2-25-36 (12352)
વ્યાદિતાસ્યૈર્મહાનાદૈઃ સહ ભૂતૈર્ધ્વજાલયૈઃ।
તસ્મિન્રથવરે તસ્થૌ ગુરુત્માન્પન્નગાશનઃ॥ 2-25-37 (12353)
દુર્નિરીક્ષ્યો હિ ભૂતાનાં તેજસાઽઽભ્યાધિકં બભૌ।
આદિત્ય ઇવ મધ્યાહ્ને સહસ્રકિરણાવૃતઃ॥ 2-25-38 (12354)
ન સજ્જતિ વૃક્ષેષુ શસ્ત્રૈશ્ચાપિ ન રિષ્યતે।
દિવ્યો ધ્વજવરો રાજન્દૃશ્યતે ચેહ માનુષૈઃ॥ 2-25-39 (12355)
તમાસ્થાય રથં દિવ્યં પર્જન્યસમનિઃ સ્વનમ્।
નિર્યયૌ પુરુષવ્યાઘ્રઃ પાણ્ડવાભ્યાં સહાચ્યુતઃ॥ 2-25-40 (12356)
યં લેભે વાસવાદ્રાજા વસુસ્તસ્માદ્બૃહદ્રથઃ।
બૃહદ્રથાત્ક્રમેણૈવ પ્રાપ્તો બાર્હદ્રથો રથમ્॥ 2-25-41 (12357)
સ નિર્યાય મહાબાહુઃ પુણ્ડરીકેક્ષણસ્તતઃ।
ગિરિવ્રજાદ્બહિસ્તસ્થૌ સમદેશે મહાયશાઃ॥ 2-25-42 (12358)
તત્રૈનં નાગરાઃ સર્વે સત્કારેણાભ્યયુસ્તદા।
બ્રાહ્મણપ્રમુખા રાજન્વિધિદૃષ્ટેન કર્મણા॥ 2-25-43 (12359)
બન્ધનાદ્વિપ્રમુક્તાશ્ચ રાજાનો મધુસૂદનમ્।
પૂજયામાસુરૂચુશ્ચ સ્તુતિપૂર્વમિદં વચઃ॥ 2-25-44 (12360)
નૈતચ્ચિત્રં મહાબાહો ત્વયિ દેવકિનન્દને।
ભીમાર્જુનબલોપેતે ધર્મસ્ય પ્રતિપાલનમ્॥ 2-25-45 (12361)
જરાસન્ધહ્રદે ઘોરે દુઃખપઙ્કે નિમજ્જતામ્।
રાજ્ઞાં સમભ્યુદ્ધરમં યદિદં કૃતમદ્ય વૈ॥ 2-25-46 (12362)
વિષ્ણો સમવસન્નાનાં ગિરિદુર્ગે સુદારુણે।
દિષ્ટ્યા મોક્ષાદ્યશો દીપ્તમાપ્તં તે યદુનન્દન॥ 2-25-47 (12363)
કિં કર્મઃ પુરુષવ્યાઘ્ર શાધિ નઃ પ્રણતિસ્થિતાન્।
કૃતમિત્યેવ તદ્વિદ્વિ નૃપૈર્યયદ્યપિ દુષ્કરમ્॥ 2-25-48 (12364)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ॥ 2-25-49x (1428)
તાનુવાચ હૃમ્પીકેશઃ સમાશ્ચાસ્ય મહામનાઃ।
યિધિષ્ઠિરો રાજસૂયં ક્રતુમાર્હતુમિચ્છતિ॥ 2-25-49 (12365)
તસ્ય ધર્મપ્રવૃત્તસ્ય પાર્થિવત્વં ચિકીર્ષતઃ।
સર્વૈર્ભવદ્ભિર્વિજ્ઞાય સાહાય્યં ક્રિયતામિતિ॥ 2-25-50 (12366)
તતઃ સુપ્રીતમનસસ્તે નૃપા નૃપસત્તમ।
તથેત્યેવાબ્રુવન્સર્વે પ્રતિગૃહ્યાસ્ય તાં ગિરમ્॥ 2-25-51 (12367)
રત્નભાજં ચ દાશાર્હં ચક્રુસ્તે પૃથિવીશ્વરાઃ।
કૃચ્છ્રાઞ્જગ્રાહ ગોવિન્દસ્તેષાં તદનુકમ્પયા॥ 2-25-52 (12368)
જરાસન્ધાત્મજશ્ચૈવ સહદેવો મહામનાઃ।
નિર્યયૌ સજનામાત્યઃ પુરસ્કૃત્ય પુરોહિતમ્॥ 2-25-53 (12369)
સ નીચૈઃ પ્રણતો ભૂત્વા બહુરત્નપુરોગમઃ।
સહદેવો નૃણાં દેવં વાસુદેવમુપસ્થિતઃ॥ 2-25-54 (12370)
ભયાર્તાય તતસ્તસ્મૈ કૃષ્ણો દત્ત્વાઽભયં તદા।
આદદેઽસ્ય મહાર્હાણિ રત્નાનિ પુરુષોત્તમઃ॥ 2-25-55 (12371)
`સદદેવ ઉવાચ। 2-25-56x (1429)
યત્કૃતં પુરુષવ્યાઘ્ર મમ પિત્રા જનાર્દન।
તત્તે હૃદિ મહાબાહો ન કાર્યં પુરુષોત્તમ॥ 2-25-56 (12372)
ત્વાં પ્રપન્નોઽસ્મિ ગોવિન્દ પ્રાસદં કુરુ મે પ્રભો।
પિતુરિચ્છામિ સંસ્કારં કર્તું દેવકિનન્દન॥ 2-25-57 (12373)
ત્વત્તોઽભ્યનુજ્ઞાં સમ્પ્રાપ્ય ભીમસેનાત્તથાર્જુનાત્।
નિર્ભયો વિચરિષ્યામિ યથાકામં યથાસુખમ્॥ 2-25-58 (12374)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ। 2-25-59x (1430)
એવં વિજ્ઞાપ્યમાનસ્ય સહદેવસ્ય મારિષ।
પ્રહૃષ્ટો દેવકીપુત્રઃ પાણ્ડવૈ ચ મહારથૌ॥ 2-25-59 (12375)
ક્રિયતાં સંસ્ક્રિયા રાજન્પિતુસ્ત ઇતિ ચાબ્રુવન્।
તચ્છ્રુત્વા વાસુદેવસ્ય પાર્થયોશ્ચ સ માગધઃ॥ 2-25-60 (12376)
પ્રવિશ્ય નગરં તૂર્ણં સહ મન્ત્રિભિરપ્યુત।
ચિતાં ચન્દનકાષ્ઠૈશ્ચ કાલેયસરલૈસ્તથા॥ 2-25-61 (12377)
કાલાગરુસુનગન્ધૈશ્ચ તૈલૈશ્ચ વિવિધૈરપિ।
ઘૃતધારાશતૈશ્ચૈવ સુમનોભિશ્ચ ભારત॥ 2-25-62 (12378)
સમન્તાદેવ કીર્યન્તોઽદહન્ત મગધાધિપમ્।
ઉદકં તસ્ય ચક્રેઽથ સહદેવઃ સહાનુજઃ॥ 2-25-63 (12379)
કૃત્વા પિતુઃ સ્વર્ગગતિં નિર્યયૌ યત્ર કેશવઃ।
પાણ્ડવૌ ચ મહાભાગૌ ભીમસેનાર્જુનાવુભૌ ॥ 2-25-64 (12380)
સ પ્રહ્વઃ પ્રાઞ્જલિર્ભૂત્વા વ્યજ્ઞાપયત માધવમ્। 2-25-65 (12381)
સહદેવ ઉવાચ।
ઇમે રત્નાનિ ભૂરિણી ગોજાવિમહિષાદયઃ॥ 2-25-65x (1431)
હસ્તિનોઽશ્વાશ્ચ ગોવિન્દ વાસાંસિ વિવિધાનિ ચ।
દીયતાં ધર્મરાજાય યથા વા મન્યતે ભવાન્॥ 2-25-66 (12382)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ। 2-25-67x (1432)
ભયાર્તાય તતસ્તસ્મૈ કૃત્વા કૃષ્ણોઽભયં તદા।
અભ્યષિઞ્ચત રાજાનં સહદેવં જનાર્દનઃ॥ 2-25-67 (12383)
માગધાનાં મહીપાલં જરાસન્ધાત્મજં તદા।
આદદે ચ મહાર્હાણિ રત્નાનિ પુરુષોત્તમઃ॥ 2-25-68 (12384)
ગત્વૈકત્વં સ કૃષ્ણેન પાર્થાભ્યાં ચાપિ સત્કૃતઃ।
વિવેશ મતિમાન્ત્રાજા પુનર્બાર્હદ્રથં પુરમ્॥ 2-25-69 (12385)
પાર્થાભાયં સહિતઃ કૃષ્ણઃ સર્વૈશ્ચ વસુધાધિપૈઃ।
યથાવયઃ સમાગમ્ય વિસસર્જ નરાધિપાન્॥ 2-25-70 (12386)
વિસૃજ્ય સર્વાન્નૃપતીન્રાજસૂયે મહાત્મભિઃ।
આગન્તવ્યં ભવદ્ભિશ્ચ ધર્મરાજપ્રિયેપ્સુભિઃ। 2-25-71 (12387)
એવમુક્તા માધવેન સર્વે તે વસુધાધિપાઃ।
એવમસ્ત્વિતિ ચાપ્યુક્ત્વા સમેતાઃ પરયા મુદા॥ 2-25-72 (12388)
ભીમાર્જુનહૃષીકેશૈઃ પ્રહૃષ્ટાઃ પ્રયયુસ્તદા।
રત્નાન્યાદાય ભૂરીણી જ્વલન્તો રિપુસૂદનાઃ'॥ 2-25-73 (12389)
કૃષ્ણસ્તુ સહ પાર્થાભ્યાં શ્રિયા પરમયા યુતઃ।
રત્નાન્યાદાય ભૂરિણી પ્રયયૌ પુરુષર્ષભઃ॥ 2-25-74 (12390)
ઇન્દ્રપ્રસ્થમુપાગમ્ય પાણ્ડવાભ્યાં સહાચ્યુતઃ।
સમેત્ય ધર્મરાજાનં પ્રીયમાણોઽભ્યભાષત॥ 2-25-75 (12391)
દિષ્ટ્યા ભીમેન બલવાઞ્જરાસન્ધો નિપાતિતઃ।
રાજાનો મોક્ષિતાશ્ચેમે બન્ધનાન્નૃપસત્તમ॥ 2-25-76 (12392)
દિષ્ટ્યા કુશલિનૌ ચેમૌ ભીમસેનધનઞ્જયૌ।
પુનઃ સ્વનગરં પ્રાપ્તાવક્ષતાવિતિ ભારત॥ 2-25-77 (12393)
તતો યુધિષ્ઠિરઃ કૃષ્ણં પૂજયિત્વા યથાર્હતઃ।
ભીમસેનાર્જુનૌ ચૈવ પ્રહૃષ્ટઃ પરિષસ્વજે॥ 2-25-78 (12394)
તતઃ ક્ષીણે જરાસન્ધે ભ્રાતૃભ્યાં વિહિતં જયમ્।
અજાતશત્રુરાસાદ્ય મુમુદે ભ્રાતૃભિઃ સહ॥ 2-25-79 (12395)
`હૃષ્ટશ્ચ ધર્મરાડ્વાક્યં જનાર્દનમભાષત।
ત્વાં પ્રાપ્ય પુરુષવ્યાઘ્ર ભીમસેનેન પાતિતઃ॥ 2-25-80 (12396)
માગધોઽસૌ બલોન્મત્તો જરાસન્ધઃ પ્રતાપવાન્।
રાજસૂયં ક્રતુશ્રેષ્ઠં પ્રાપ્સ્યામિ વિગતજ્વરઃ॥ 2-25-81 (12397)
ત્વદ્બુદ્ધિબલમાશ્રિત્ય યાગાર્હોઽસ્મિ જનાર્દન।
પીતં પૃથિવ્યાઃ ક્રુદ્ધેન યશસ્તે પુરુષોત્તમ॥ 2-25-82 (12398)
જરાસન્ધવધેનૈવ પ્રાપ્તાસ્તે વિપુલાઃ શ્રિયઃ॥ 2-25-83 (12399)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ।
એવં સમ્ભાષ્ય કૌન્તેયઃ પ્રાદાદ્રથવરં પ્રભોઃ॥ 2-25-83x (1433)
પ્રતિગૃહ્ય તુ ગોવિન્દો જરાસન્ધસ્ય તં રથમ્॥ 2-25-84 (12400)
પ્રહૃષ્ટસ્તસ્ય મુમુદે ફલ્ગુનેન જનાર્દનઃ।
પ્રીતિમાનભવદ્રાજન્ધર્મરાજપુરસ્કૃતઃ'॥ 2-25-85 (12401)
યથાવયઃ સમાગમ્ય ભ્રાતૃભિઃ સહ પાણ્ડવઃ।
સત્કૃત્ય પૂજયિત્વા ચ વિસસર્જ નરાધિપાન્॥ 2-25-86 (12402)
યુધિષ્ઠિરાભ્યનુજ્ઞાતાસ્તે નૃપા હૃષ્ટમાનસાઃ।
જગ્મુઃ સ્વદેશાંસ્ત્વરિતા યાનૈરુચ્ચાવચૈસ્તતઃ॥ 2-25-87 (12403)
એવં પુરુષશાર્દૂલો મહાબુદ્ધિર્જનાર્દનઃ।
પાણ્ડવૈર્ઘાતયામાસ જરાસન્ધમરિં તદા॥ 2-25-88 (12404)
ઘાતયિત્વા જરાસન્ધં બુદ્ધિપૂર્વમરિન્દમઃ।
ધર્મરાજમનુજ્ઞાપ્ય પૃથાં કૃષ્ણાં ચ ભારત॥ 2-25-89 (12405)
સુભદ્રાં ભીમસેનં ચ ફાલ્ગુનં યમજૌ તથા।
ધૌમ્યમામન્ત્રયિત્વા ચ પ્રયયૌ સ્વાં પુરીં પ્રતિ॥ 2-25-90 (12406)
`પાણ્ડવૈરનુધાવદ્ભિર્યુધિષ્ઠિરપુરોગમૈઃ।
હર્ષેણ મહતા યુક્તઃ પ્રાપ્ય ચાનુત્તમં યશઃ।
જગામ હૃષ્ટઃ કૃષ્ણસ્તુ પુનર્દ્વારવતીં પુરીમ્'॥ 2-25-91 (12407)
તેનૈવ રથમુખ્યેન મનસસ્તુલ્યગામિના।
ધર્મરાજવિસૃષ્ટેન દિવ્યેનાનાદયન્દિશઃ॥ 2-25-92 (12408)
તતો યુધિષ્ઠિરમુખાઃ પાણ્ડવા ભરતર્ષભ।
પ્રદક્ષિણમકુર્વન્ત કૃષ્ણમક્લિષ્ટકારિણમ્॥ 2-25-93 (12409)
તતો ગતે ભગવતિ કૃષ્ણે દેવકિનન્દને।
જયં લબ્ધ્વા સુવિપુલં રાજ્ઞાં દત્ત્વાઽભયં તદા॥ 2-25-94 (12410)
સંવર્ધિતં યશો ભૂયઃ કર્મણા તેન ભારત।
દ્રૌપદ્યાઃ પાણ્ડવા રાજન્પરાં પ્રીતિમવર્ધયન્॥ 2-25-95 (12411)
તસ્મિન્કાલે તુ યદ્યુક્તં ધર્મકામાર્થસંહિતમ્।
તદ્રાજા ધર્મતશ્ચક્રે પ્રજાપાલનકીર્તનમ્॥ ॥ 2-25-96 (12412)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે સભાપર્વણિ જરાસન્ધવધપર્વણિ પઞ્ચવિંશોઽધ્યાયઃ॥ 25॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-25-5 અવાપ્યતે પ્રાપ્તઃ॥ 2-25-8 એવમુક્તસ્તદા ભીભો જરાસન્ધમિતિ ઝ. પાઠઃ ॥ 2-25-15 નલં ઇરિણનામકં તૃણવિશેષમ્॥ 2-25-22 કુલદ્વારિ ગૃહદ્વારિ॥ 2-25-35 અસઙ્ગો રથસ્પર્શહીનઃ॥સભાપર્વ - અધ્યાય 026
॥ શ્રીઃ ॥
2.26. અધ્યાયઃ 026
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
યુધિષ્ઠિરાજ્ઞયા દિગ્વિજયાર્થં નિર્ગતાનામર્જુનાદીનાં સઙ્ક્ષેપેણ દિગ્વિજયક થનમ્॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
વૈશમ્પાયન ઉવાચ।
`ઋષેસ્તદ્વચનં સ્મૃત્વા નિશશ્વાસ યુધિષ્ઠિરઃ।
ધર્મ ધર્મભૃતાં શ્રેષ્ઠઃ કર્તુમિચ્છન્પરન્તપઃ। 2-26-1 (12413)
તસ્યેઙ્ગિતજ્ઞો બીભત્સુઃ સર્વશસ્ત્રભૃતાં વરઃ।
સંવિવર્તયિષુઃ કામં પાવકાત્પાકશાસનિઃ'॥ 2-26-2 (12414)
પ્રાપ્તં પ્રાપ્ય ધનુઃ શ્રેષ્ઠમક્ષય્યૌ ચ મહેષુધી।
રથં ધ્વજં સભાં ચૈવ યુધિષ્ઠિરમભાષત॥ 2-26-3 (12415)
અર્જુન ઉવાચ। 2-26-4x (1434)
ધનુરસ્ત્રં શરા વીર્યં પક્ષો ભૂમિર્યશો બલમ્।
પ્રાપ્તમેતન્મયા રાજન્દુષ્પ્રાપં યદભીપ્સિતમ્॥ 2-26-4 (12416)
તસ્ય કૃત્યમહં મન્યે કોશસ્ય પરિવર્ધનમ્।
કરમાહારયિષ્યામિ રાજ્ઞઃ સર્વાન્નૃપોત્તમ॥ 2-26-5 (12417)
વિજયાય પ્રયાસ્યામિ દિશં ધનદપાલિતામ્।
તિથાવથ મુહૂર્તે ચ નક્ષત્રે ચાભિપૂજિતે॥ 2-26-6 (12418)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ। 2-26-7x (1435)
ધનઞ્જયવચઃ શ્રુત્વા ધર્મરાજો યુધિષ્ઠિરઃ
સ્નિગ્ધગમ્ભીરનાદિન્યાં તં ગિરા પ્રત્યભાષત॥ 2-26-7 (12419)
સ્વસ્તિ વાચ્યાર્હતો વિપ્રાન્પ્રયાહિ ભરતર્ષભ।
દુર્હૃદામપ્રહર્ષાય સુહૃદાં નન્દનાય ચ॥ 2-26-8 (12420)
વિજયસ્તે ધ્રુવં પાર્થ પ્રિયં કામમવાપ્સ્યસિ।
ઇત્યુક્તઃ પ્રયયૌ પાર્થઃ સૈન્યેન મહતા વૃતઃ॥ 2-26-9 (12421)
અગ્નિદત્તેન દિવ્યેન રથેનાદ્ભુતકર્મણા।
તથૈવ ભીમસેનોઽપિ યમૌ ચ પુરુષર્ષભૌ॥ 2-26-10 (12422)
સસૈન્યાઃ પ્રયયુઃ સર્વે ધર્મરાજેન પૂજિતાઃ।
દિશં ધનપતેરિષ્ટામજયત્પાકશાસનિઃ॥ 2-26-11 (12423)
ભીમસેનસ્તથા પ્રાચીં સહદેવસ્તુ દક્ષિણામ્।
પ્રતીચીં નકુલો રાજન્દિશં વ્યજયતાસ્ત્રવિત્॥ 2-26-12 (12424)
ખાણ્ડવપ્રસ્થમધ્યસ્થો ધર્મરાજો યુધિષ્ઠિરઃ।
આસીત્પરમયા લક્ષ્મ્યા સુહૃદ્ગણવૃતઃ પ્રભુઃ॥ ॥ 2-26-13 (12425)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે સભાપર્વણિ દિગ્વિજયપર્વણિ ષડ્વિંશોઽધ્યાયઃ॥ 26॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-26-13 ખાણ્ડવપ્રસ્થં ખાણ્ડવદાહેન ખ્યાપિતસ્થાનમ્॥ 13॥સભાપર્વ - અધ્યાય 027
॥ શ્રીઃ ॥
2.27. અધ્યાયઃ 027
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
અર્જુનદિગ્વજયે ભગદત્તાદિજયઃ॥ 1॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
જનમેજય ઉવાચ॥
દિશામભિજયં બ્રહ્મન્વિસ્તરેણાનુકીર્તય।
ન હિ તૃપ્યામિ પૂર્વેષાં શૃણ્વાનશ્ચરિતં મહત્॥ 2-27-1 (12426)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ। 2-27-2x (1436)
ધનઞ્જયસ્ય વક્ષ્યામિ વિજયં પૂર્વમેવ તે।
યૌગપદ્યેન પાર્થૈર્હિ નિર્જિતેયં વસુન્ધરા॥ 2-27-2 (12427)
`અવાપ્ય રાજા રાજ્યાર્ધં કુન્તીપુત્રો યુધિષ્ઠિરઃ।
મહત્ત્વે રાજશબ્દસ્ય મનશ્ચક્રે મહામનાઃ॥ 2-27-3 (12428)
તદા ક્ષાત્રં વિદિત્વાઽસ્ય પૃથિવીવિજયં પ્રતિ।
અમર્ષાત્પાર્થિવેન્દ્રાણાં તં સમેયાય વારયત્॥ 2-27-4 (12429)
તત્સમેત્ય ભુવઃ ક્ષાત્રં રથનાગાશ્વપત્તિમત્।
અભ્યયાત્પાર્થિવં જિષ્ણું મોઘં કર્તું જનાધિપ॥ 2-27-5 (12430)
તત્પાર્થઃ પાર્થિવં ક્ષાત્રં યુયુત્સું પરમાહવે।
પ્રત્યુદ્યયૌ મહાબાહુસ્તરસા પાકશાસનિઃ॥ 2-27-6 (12431)
તદ્ભગ્રં પાર્થિવં ક્ષાત્રં પાર્થેનાક્લિષ્ટકર્મણા।
વાયુનેવ ઘનાનીકં તૂલીભૂતં યયૌ દિશઃ॥ 2-27-7 (12432)
તજ્જિત્વા પાર્થિવં ક્ષાત્રં સમરે પરવીરહા।
યયૌ તદા વશે કર્તુમુદીચીં પાણ્ડુનન્દનઃ'॥ 2-27-8 (12433)
પૂર્વં કુલિઙ્ગવિષયે વશે ચક્રે મહીપતિમ્।
ધનઞ્જયો મહાબાહુર્નાતિતીવ્રેણ કર્મણા॥ 2-27-9 (12434)
`તેનૈવ સહિતઃ પ્રાયાજ્જિષ્ણુઃ સાલ્વપુરં પ્રતિ।
સ સાલ્વપુરમાસાદ્ય સાલ્વરાજં ધનઞ્જયટઃ॥ 2-27-10 (12435)
વિક્રમેણોગ્રધન્વાનં વશે ચક્રે મહામનાઃ।
તં પાર્થઃ સહસા જિત્વા દ્યુમત્સેનં મહીશ્વરમ્॥ 2-27-11 (12436)
કૃત્વા સ સૈનિકં પ્રાયાત્કટદેશમરિન્દમઃ।
તત્ર પાર્થો રણે જિષ્ણુઃ સુનાભં વસુધાધિપમ્॥ 2-27-12 (12437)
વિક્રમેણ વશે કૃત્વા કૃતવાનનુસૈનિકમ્।
એતેન સહિતો રાજન્સવ્યસાચી પરન્તપઃ'॥ 2-27-13 (12438)
વિજિગ્યે શાકલદ્વીપે પ્રતિવિન્ધ્યં ચ પાર્થિવમ્।
શાકલદ્વીપવાસાશ્ચ સપ્તદ્વીપેષુ યે નૃપાઃ॥ 2-27-14 (12439)
અર્જુનસ્ય ચ સૈન્યસ્થૈર્વિગ્રહસ્તુમુલોઽભવત્।
તાન્સર્વાનજયત્પાર્તો ધર્મરાજપ્રિયેપ્સયા॥ 2-27-15 (12440)
તૈરેવ સહિતઃ સર્વૈઃ પ્રગ્જ્યોતિષમુપાદ્રવત્॥ 2-27-16 (12441)
તત્ર રાજા મહાનાસીદ્ભગદત્તો વિશામ્પતે।
તેનાસીત્સુમહદ્યુદ્ધં પાણ્ડવસ્ય મહાત્મનઃ॥ 2-27-17 (12442)
સ કિરાતૈશ્ચ ચીનૈશ્ચ વૃતઃ પ્રાગ્જ્યોતિષોઽભવત્।
અન્યૈશ્ચ બહુભિર્યોધૈઃ સાગરાનુપવાસિભિઃ॥ 2-27-18 (12443)
તતઃ સ દિવસાનષ્ટૌ યોધયિત્વા ધનઞ્જયમ્।
પ્રહસન્નબ્રવીદ્રાજા સઙ્ગ્રામવિગતક્રમમ્॥ 2-27-19 (12444)
ઉપપન્નં મહાબાહો ત્વયિ કૌરવનન્દન।
પાકશાસનદાયાદે વીર્યમાહવશોભિનિ॥ 2-27-20 (12445)
અહં સખા મહેન્દ્રસ્ય શક્રાદનવરો રણે।
ન શક્ષ્યામિ ચ તે તાત સ્થાતું પ્રમુખતો યુધિ॥ 2-27-21 (12446)
ત્વમીપ્સિતં પાણ્ડવેયં બ્રૂહિ કિં કરવાણિ તે।
યદ્વક્ષ્યસિ મહાબાહો તત્કરિષ્યામિ પુત્રક॥ 2-27-22 (12447)
અર્જુન ઉવાચ॥ 2-27-23x (1437)
કુરૂણામૃષભો રાજા ધર્મપુત્રો યુધિષ્ઠિરઃ।
ધર્મજ્ઞઃ સત્યસન્ધશ્ચ યજ્વા વિપુલદક્ષિણઃ॥ 2-27-23 (12448)
તસ્ય પાર્થિવતામીપ્સે કરસ્તસ્મૈ પ્રદીયતામ્।
ભવાન્પિતૃસખશ્ચૈવ પ્રીયમાણો મયાપિ ચ।
તતો નાજ્ઞાપયામિ ત્વાં પ્રીતિપૂર્વં પ્રદીયતામ્॥ 2-27-24 (12449)
ભગદત્ત ઉવાચ। 2-27-25x (1438)
કુન્તીમાતર્યથા મે ત્વં તથા રાજા યુધિષ્ઠિરઃ।
સર્વમેતત્કરિષ્યામિ કિં ચાન્યત્કરવાણિ તે॥ ॥ 2-27-25 (12450)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે સભાપર્વણિ દિગ્વિજયપર્વણિ સપ્તવિંશોઽધ્યાયઃ॥ 27॥
સભાપર્વ - અધ્યાય 028
॥ શ્રીઃ ॥
2.28. અધ્યાયઃ 028
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
અર્જુનેન ઉત્તરદિગ્વિજયે નાનાદેશજયઃ॥ 1॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
વૈશમ્પાયન ઉવાચ।
એવમુક્તઃ પ્રત્યુવાચ ભગદત્તં ધનઞ્જયઃ।
અનેનૈવ કૃતં સર્વં ભવિષ્યત્યનુજાનતા॥ 2-28-1 (12451)
તં વિજિત્ય મહાબાહુઃ કુન્તીપુત્રો ધનઞ્જયઃ।
પ્રયયાવુત્તરાં તસ્માદ્દિશં ધનદપાલિતામ્॥ 2-28-2 (12452)
અન્તર્ગિરિં ચ કૌન્તેયસ્તથૈવ ચ બહિર્ગિરિમ્।
તથૈવોપગિરં ચૈવ વિજિગ્યે પુરુષર્ષભઃ॥ 2-28-3 (12453)
વિજિત્ય પર્વતાન્સર્વાન્યે ચ તત્ર નરાધિપાઃ।
તાન્વશે સ્થાપયિત્વા સ ધનાન્યાદાય સર્વશઃ॥ 2-28-4 (12454)
તૈરેવ સહિતઃ સર્વૈરનુરજ્ય ચ તાન્નુપાન્।
ઉલૂકવાસિનં રાજન્બૃહન્તમુપજગ્મિવાન્॥ 2-28-5 (12455)
મૃદઙ્ગવરનાદેન રથનેમિસ્વનેન ચ।
હસ્તિનાં ચ નિનાદેન કમ્પયન્વસુધામિમામ્॥ 2-28-6 (12456)
તતો બૃહન્તસ્ત્વરિતો બલેન ચતુરઙ્ગિણા।
નિષ્ક્રમ્ય નગરાત્તસ્માદ્યોધયામાસ ફાલ્ગુનમ્॥ 2-28-7 (12457)
સુમહાન્સન્નિપાતોઽભૂદ્ધનઞ્જયબૃહન્તયોઃ।
ન શશાક બૃહન્તસ્તુ સોઢું પાણ્ડવવિક્રમમ્॥ 2-28-8 (12458)
સોઽવિષહ્યતમં મત્વા કૌન્તેયં પર્વતેશ્વરઃ।
ઉપાવર્તત દુર્ધર્ષો રત્નાન્યાદાય સર્વશઃ॥ 2-28-9 (12459)
સ તદ્રાજ્યમવસ્થાપ્ય ઉલૂકસહિતો યયૌ।
સેનાબિન્દુમથો રાજન્રાજ્યાદાશુ સમાક્ષિપત્॥ 2-28-10 (12460)
મોદાપુરં વામવેદં સુદામાનં સુસઙ્કુલમ્।
ઉલૂકાનુત્તરાંશ્ચૈવ તાંશ્ચ રાજ્ઞઃ સમાનયત્॥ 2-28-11 (12461)
તત્રસ્થઃ પુરુષૈરેવ ધર્મરાજસ્ય શાસનાત્।
કિરીટી જિતવાન્રાજન્દેશાન્પઞ્ચગણાંસ્તતઃ॥ 2-28-12 (12462)
સ દેવપ્રસ્થમાસાદ્ય સેનાબિન્દોઃ પુરં પ્રતિ।
બલેન ચતુરઙ્ગેણ નિવેશમકરોત્પ્રભુઃ॥ 2-28-13 (12463)
સ તૈઃ પરિવૃતઃ સર્વૈર્વિષ્વગશ્વં નરાધિપમ્॥
અભ્યગચ્છન્મહાતેજાઃ પૌરવં પુરુષર્ષભ॥ 2-28-14 (12464)
વિજિત્ય ચાહવે શૂરાન્પાર્વતીયાન્મહારથાન્।
જિગાય સેનયા રાજન્પુરં પૌરવરક્ષિતમ્॥ 2-28-15 (12465)
પૌરવં યુધિ નિર્જિત્ય દસ્યૂન્પર્વતવાસિનઃ।
ગણાનુત્સવસઙ્કેતાનજયત્સપ્ત પાણ્ડવઃ॥ 2-28-16 (12466)
તતઃ કાશ્મીરકાન્વીરાન્ક્ષત્રિયાન્ક્ષત્રિયર્ષભઃ।
વ્યજયલ્લોહિતં ચૈવ મણ્ડલૈર્દશભિઃ સહ॥ 2-28-17 (12467)
તતસ્ત્રિગર્તાઃ કૌન્તેયં દાર્વાઃ કોકનદાસ્તથા।
ક્ષત્રિયા બહવો રાજન્નુપાવર્તન્ત સર્વશઃ॥ 2-28-18 (12468)
અભિસારીં તતો રમ્યાં વિજિગ્યે કુરુનન્દનઃ।
ઉરગાવાસિનં રમ્યં રોચમાનં રણેઽજયત્॥ 2-28-19 (12469)
તતઃ સિંહપુરં રમ્યં ચિત્રાયુધસુરક્ષિતમ્।
પ્રાધમદ્બલમાસ્થાય પાકશાસનિરાહવે॥ 2-28-20 (12470)
તતઃ સુહ્યાંશ્ચ ચોલાંશ્ચ કિરીટી પાણ્ડવર્ષભઃ।
સહિતઃ સર્વસૈન્યેન પ્રામથત્કુરુનન્દનઃ॥ 2-28-21 (12471)
તતઃ પરમવિક્રાન્તો બાહ્લીકાન્પાકશાસનિઃ।
મહતા પરિમર્દેન વશે ચક્રે દુરાસદાન્॥ 2-28-22 (12472)
ગૃહીત્વા તુ બલં સારં ફલ્ગુનઃ પાણ્ડુનન્દનઃ।
દરદાન્સહકામ્ભોજૈરજયત્પાકશાસનિઃ॥ 2-28-23 (12473)
પ્રાગુત્તરં દિશં યે ચ વસન્ત્યાશ્રિત્ય દસ્યવઃ।
નિવસન્તિ વને યે ચ તાન્સર્વાનજયત્પ્રભુઃ॥ 2-28-24 (12474)
લોહાન્પરમકામ્ભોજાનૃષિકાનુત્તરાનપિ।
સહિતાંસ્તાન્મહારાજ વ્યજયત્પાકશાસનિઃ॥ 2-28-25 (12475)
ઋષિકેષ્વપિ સઙ્ગ્રામે બભૂવાતિભયઙ્કરઃ।
તારકામયસઙ્કાશઃ પરસ્ત્વૃષિકપાર્થયોઃ॥ 2-28-26 (12476)
સ વિજિત્ય તતો રાજન્નૃષિકાન્રણમૂર્ધનિ।
શુકોદરસમાંસ્તત્ર હયાનષ્ટૌ સમાનયત્॥ 2-28-27 (12477)
મયૂરસદૃશાનન્યાનુત્તરાનપરાનપિ।
જવનાનાશુગાંશ્ચૈવ કરાર્થં સમુપાનયત્॥ 2-28-28 (12478)
સ વિનિર્જિત્ય સઙ્ગ્રામે હિમવન્તં સનિષ્કૃટમ્।
શ્વેતપર્વતમાસાદ્ય ન્યવિશત્પુરુષર્ષભઃ॥ ॥ 2-28-29 (12479)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે સભાપર્વણિ દિગ્વિજયપર્વણિ અષ્ટાવિંશોધ્યાયઃ॥ 28॥
સભાપર્વ - અધ્યાય 029
॥ શ્રીઃ ॥
2.29. અધ્યાયઃ 029
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
અર્જુનેન ઉત્તરદિગ્વિજયે કિમ્પુરુષાદિખણ્ડજયઃ॥ 1॥ અર્જુનસ્ય ખાણ્ડવપ્રસ્થં પ્રતિ પ્રત્યાગમનમ્॥ 2॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
વૈશમ્પાયન ઇવાચ॥
સ શ્વેતપર્વતં વીરઃ સમતિક્રમ્ય વીર્યવાન્।
દેશં કિમ્પુરુષાવાસં દ્રુમપુત્રેણ રક્ષિતમ્॥ 2-29-1 (12480)
મહતા સન્નિપાતેન ક્ષત્રિયાન્તકરેણ હ।
અજયત્પાણ્ડવશ્રેષ્ઠઃ કરે ચૈનં ન્યવેશયત્॥ 2-29-2 (12481)
તં જિત્વા હાટકં નામ દેશં ગુહ્યકરક્ષિતમ્।
પાકશાસનિરવ્યગ્રઃ સહસૈન્યઃ સમાસદત્॥ 2-29-3 (12482)
તાંસ્તુ સાન્ત્વેન નિર્જિત્ય માનસં સર ઉત્તમમ્।
ઋષિકુલ્યાસ્તથા સર્વા દદર્શ કુરુનન્દનઃ॥ 2-29-4 (12483)
સરો માનસમાસાદ્ય હાટકાનભિતઃ પ્રભુઃ।
ગન્ધર્વરક્ષિતં દેશમજયત્પાણ્ડવસ્તતઃ॥ 2-29-5 (12484)
તત્ર તિત્તિરિકલ્માષાન્મણ્ડૂકાખ્યાન્હયોત્તમાન્।
લેભે સ કરસમત્યન્તં ગન્ધર્વનગરાત્તદા॥ 2-29-6 (12485)
`હેમકૂટમથાસાદ્ય ન્યવસત્ફલ્ગુનસ્તદા।
તં હેમકૂટં રાજેન્દ્ર સમતિક્રમ્ય પાણ્ડવઃ॥ 2-29-7 (12486)
હરિવર્ષં વિવેશાથ સૈન્યેન મહતા વૃતઃ।
તત્ર પાર્થો દદર્શાથ બહૂનિહ મનોરમાન્॥ 2-29-8 (12487)
નગરાન્સવનાંશ્ચૈવ નદીશ્ચ વિમલોદકાઃ।
પુરુષાન્દેવકલ્પાંશ્ચ નારીશ્ચ પ્રિયદર્શનાઃ॥ 2-29-9 (12488)
તાન્સર્વાસ્તત્ર દૃષ્ટ્વાઽથ મુદા યુક્તો ધનઞ્જયટઃ।
વશે ચક્રે સ રત્નાનિ લેભે ચ સુબહૂનિ ચ॥ 2-29-10 (12489)
તતો નિષધમાસાદ્ય ગિરિસ્થાનજયત્પ્રભુઃ।
અથ રાજન્નતિક્રમ્ય નિષધં શૈલમાયતમ્॥ 2-29-11 (12490)
વિવેશ મધ્યમં વર્ષં પાર્થો દિવ્યમિલાવૃતમ્।
તત્ર દિવ્યોપમાન્દિવ્યાન્પુરુષાન્દેવદર્શનાન્॥ 2-29-12 (12491)
અદૃષ્ટપૂર્વાન્સુભગાન્સ દદર્શ ધનઞ્જયઃ।
સદનાનિ ચ શુભ્રાણિ નારીશ્ચાપ્સરસંનિભાઃ॥ 2-29-13 (12492)
દૃષ્ટ્વા તાનજયદ્રમ્યાન્સ તૈશ્ચ દદૃશે તદા।
જિત્વા ચ તાન્મહાભાગાન્કરે ચ વિનિવેશ્ય ચ॥ 2-29-14 (12493)
રત્નાન્યાદાય દિવ્યાનિ ભૂષણાન્યાસનૈઃ સહ।
ઉદીચીમથ રાજેન્દ્ર યયૌ પાર્થો મુદાઽન્વિતઃ॥ 2-29-15 (12494)
સ દદર્શ તતો મેરું શિખરીણાં પ્રભું મહત્।
તં કાઞ્ચનમયં દિવ્યં ચતુર્વણં દુરાસદમ્॥ 2-29-16 (12495)
ઉન્નતં શતસાહસ્રં યોજનાનાં તુ સુસ્થિતમ્।
જ્વલન્તમચલં મેરું તેજોરાશિમનુત્તમમ્॥ 2-29-17 (12496)
આક્ષિપન્તં પ્રભાં ભાનોઃ સ્વશૃઙ્ગૈઃ કાઞ્ચનોજ્જ્વલૈઃ।
કાઞ્ચનાભરણં દિવ્યદેવગન્ધર્વસેવિતમ્॥ 2-29-18 (12497)
અપ્રમેયમનાધૃષ્યમધર્મબહુલૈર્જનૈઃ।
વ્યાલૈરાચરિતં ધોરૈર્દિવ્યૌષધિવિદીપિતમ્॥ 2-29-19 (12498)
સ્વર્ગમાવૃત્ય તિષ્ઠન્તમુચ્છ્રાયેણ મહાગિરિમ્।
અગમ્યં મનસાપ્યન્યૈર્નદીવૃક્ષસમન્વિતમ્॥ 2-29-20 (12499)
નાનાવિહગસઙ્ઘૈશ્ચ નાદિતં સુમનોહરૈઃ।
તં દૃષ્ટા ફલ્ગુનો મેરું પ્રીતિમાનભવત્તદા॥ 2-29-21 (12500)
મેરોરિલાવૃતં દિવ્યં સર્વતઃ પરિમણ઼્ડિતમ્।
મેરોસ્તુ દક્ષિણે પાર્શ્વે જમ્બૂર્નામ વનસ્પતિઃ॥ 2-29-22 (12501)
નિત્યપુષ્પફલોપેવઃ સિદ્ધચારણસેવિતઃ।
આસ્વર્ગમુચ્છ્રિતા રાજંસ્તસ્ય શાખા વનસ્પતેઃ॥ 2-29-23 (12502)
યસ્ય નામ્ના ત્વિદં દ્વીપં જન્બૂદ્વીપમિતિ સ્મૃતમ્।
તાં ચ જમ્બૂં દદર્શાથ સવ્યસાચી પરન્તપઃ॥ 2-29-24 (12503)
તૌ દૃષ્ટ્વાઽપ્રતિમૌ લોકે જમ્બૂં મેરું ચ સંસ્થિતૌ।
પ્રતીમાનભવદ્રાજન્સર્વતઃ સ વિલોકયન્॥ 2-29-25 (12504)
તત્ર લેભે તતો જિષ્ણુઃ સિદ્ધૈર્દિવ્યૈશ્ચ ચારણૈઃ।
રત્નાનિ બહુસાહસ્રં દત્તાન્યાભરણાનિ ચ॥ 2-29-26 (12505)
વાસાંસિ ચ મહાર્હાણિ તત્ર લબ્ધ્વાઽર્જુનસ્તદા।
આમન્ત્રયિત્વા તાન્સર્વાન્યજ્ઞમુદ્દિશ્ય વૈ ગુરોઃ॥ 2-29-27 (12506)
અથાદાય બહૂન્રત્નાન્ગમનાયયોપચક્રમે।
મેરું પ્રદક્ષિણીકૃત્ય પ્રવતપ્રવરં પ્રભુઃ॥ 2-29-28 (12507)
યયૌ જમ્બૂનદીતીરે નદીં શ્રેષ્ઠાં વિલોકયન્।
સ તાં મનોરમાં દિવ્યાં જમ્બૂસ્વાદુરસાવહામ્॥ 2-29-29 (12508)
હૈમપક્ષિગણૈર્જુષ્ટાં સૌવર્ણજલજાકુલામ્।
હૈમપઙ્કાં હૈમજલાં સૌવર્ણોજ્જ્વલવાલુકામ્॥ 2-29-30 (12509)
ક્વચિત્મુપિષ્પિતૈઃ પૂર્ણાં સૌવર્ણકુસુમોત્પલૈઃ।
ક્વચિત્તીરરુહૈઃ કીર્ણાં હૈમપુષ્પૈઃ સુપુષ્પિતૈઃ॥ 2-29-31 (12510)
તીર્થૈશ્ચ રુક્મસોપાનૈઃ સર્વતઃ સમલઙ્કુતામ્।
વિમલૈર્મણિજાલૈશ્ચ નૃત્તગીતરવૈર્યુતામ્॥ 2-29-32 (12511)
દીપ્તૈર્હેમવિતાનૈશ્ચ સમન્તાચ્છોભિતાં શુભામ્।
તથાવિધાં નદીં દૃષ્ટ્વા પાર્થસ્તાં પ્રશશંસ હ॥ 2-29-33 (12512)
અદૃષ્ટપૂર્વાં રાજેન્દ્ર દૃષ્ટ્વા હર્ષમવાપ ચ।
દર્શનીયાં નદીતીરે પુરુષાન્સુમનોહરાન્॥ 2-29-34 (12513)
તાન્નદીસલિલાહારાન્સદારાનમરોપમાન્।
નિત્યં સુખમુદા યુક્તાન્સર્વાલઙ્કારશોભિતાન્॥ 2-29-35 (12514)
તેભ્યો બહૂનિ રત્નાનિ તદા લેભે ધનઞ્જયઃ।
દિવ્યજમ્બૂફલં હૈમં ભૂષણાનિ ચ પેશલમ્॥ 2-29-36 (12515)
લબ્ધ્વા તાન્દુર્લભાન્પાર્થઃ પ્રતીચીં પ્રયયૌ દિશમ્।
નાગાનાં રક્ષિતં દેશમજયશ્ચ પુનસ્તતઃ॥ 2-29-37 (12516)
તતો ગન્વા મહારાજ વારુણીં પાકશાસનિઃ।
ગન્ધમાદનમાસાદ્ય તતસ્તાનજયત્પ્રભુઃ॥ 2-29-38 (12517)
તં ગન્ધમાદનં રાજન્નતિક્રમ્ય તતોઽર્જુનઃ।
કેતુમાલં દદર્શાથ વર્ષં રત્નસમન્વિતમ્॥ 2-29-39 (12518)
સેવિતં દેવકલ્પૈશ્ચ નારીભિઃ પ્રિયદર્શનૈઃ।
તં જિત્વા ચાર્જુનો રાજન્કરે ચ વિનિવેશ્ય ચ॥ 2-29-40 (12519)
આહૃત્ય તત્ર રત્નાનિ દુર્લભાનિ તથાર્જુનઃ।
પુનશ્ચ પરિવૃત્યાથ માધ્યં દેશમિલાવૃતમ્॥ 2-29-41 (12520)
ગત્વા પ્રાચીં દિશં રાજન્સવ્યસાચી ધનઞ્જયઃ।
મેરુમન્દરયોર્મધ્યે શૈલોદામભિતો નદીમ્॥ 2-29-42 (12521)
યે તે કીચકવેણૂનાં છાયાં રમ્યામુપાસતે।
કષાન્ઝષાંશ્ચ નદ્યૌ તાન્પ્રઘસાન્દીપ્તવેણિપાન્॥ 2-29-43 (12522)
પશુપાંશ્ચ કુલિન્દાંશ્ચ તઙ્કણાન્પરતઙ્કણાન્।
એતાન્સમસ્તાઞ્જિત્વા ચ કરે ચ વિનિવેશ્ય ચ॥ 2-29-44 (12523)
રત્નાન્યાદાય સર્વેભ્યો માલ્યવન્તં તતો યયૌ।
તં માલ્યવન્તં શૈલેન્દ્રં સમતિક્રમ્ય પાણ્ડવઃ॥ 2-29-45 (12524)
ભદ્રાશ્વં પ્રવિવેશાથ વર્ષં સ્વર્ગોપમં શુચિમ્।
તત્ર દેવોપમાન્દિવ્યાન્પુરુષાઞ્શુભસંયુતાન્॥ 2-29-46 (12525)
જિત્વા તાન્સ્વવશે કૃત્વા કરે ચ વિનિવેશ્ય ચ।
આહૃત્ય સર્વતો રત્નાન્યસઙ્ખ્યાનિ તતસ્તતઃ॥ 2-29-47 (12526)
નીલં નામ ગિરિં ગત્વા તત્રસ્થાનજયત્પ્રભુઃ।
તતો જિષ્ણુરતિક્રમ્ય પર્વતં નીલમાયતમ્॥ 2-29-48 (12527)
વિવેશ રમ્યકં વર્ષં સઙ્કીર્ણં મિથુનૈઃ શુભૈઃ।
તં દેશમથ જિત્વા સ કરે ચ વિનિવેશ્ય ચ॥ 2-29-49 (12528)
અજયચ્ચાપિ બીભત્સુર્દેશં ગુહ્યકરક્ષિતમ્।
તત્ર લેભે ચ રાજેન્દ્ર સૌવર્ણાન્મૃગપક્ષિણઃ॥ 2-29-50 (12529)
અગૃહ્ણાદ્યજ્ઞભૂત્યર્થં રમણીયાન્મનોહરાન્।
અન્યાંશ્ચ લબ્ધ્વા રત્નાનિ પાણ્ડવોઽથ મહાબલઃ॥ 2-29-51 (12530)
ગન્ધર્વરક્ષિતં દેશમજયત્સગણં તદા।
તત્ર રત્નાનિ દિવ્યાનિ લબ્ધ્વા રાજન્નથાર્જુનઃ॥ 2-29-52 (12531)
વર્ષં હિરણ્વતં નામ વિવેશાથ મહીપતે।
સ તુ દેશેષુ રમ્યેષુ ગન્તું તત્રોપચક્રમે॥ 2-29-53 (12532)
મધ્યે પ્રાસાદવૃન્દેષુ નક્ષત્રાણાં શશી યથા।
મહાપથેષુ રાજૈન્દ્ર સર્વતો યાન્તમર્જુનમ્॥ 2-29-54 (12533)
પ્રાસાદવરશૃઙ્ગસ્થાઃ પરયા વીર્યશોભયા।
દદૃશુસ્તં સ્રિયઃ સર્વાઃ પાર્થમાત્મયશસ્કરમ્॥ 2-29-55 (12534)
તં કલાપધરં શૂરં સરથં સધનુઃ કરમ્।
સવર્મં સકિરીટં વૈ સંનદ્ધં સપરિચ્છદમ્॥ 2-29-56 (12535)
સુકુમારં મહાસત્વં તેજોરાશિમનુત્તમમ્।
શક્રોપમમમિત્રઘ્નં પરવારણવારણમ્॥ 2-29-57 (12536)
પશ્યન્તઃ સ્ત્રીગણાસ્તત્ર શક્તિપાણિં સ્મ મેનિરે।
અયં સ પુરુષવ્યાઘ્રો રણેઽદ્ભુતપરાક્રમઃ॥ 2-29-58 (12537)
અસ્ય બાહુબલં પ્રાપ્ય ન ભવન્ત્યસુહૃદ્ગણાઃ।
ઇતિ વાચો બ્રુવન્ત્યસ્તાઃ સ્ત્રિયઃ પ્રેમ્ણા ધનઞ્જયમ્॥ 2-29-59 (12538)
તુષ્ટુવુઃ પુષ્પવૃષ્ટિં ચ સસૃજુસ્તસ્ય મૂર્ધનિ।
દૃષ્ટ્વા તે તુ મુદા યુક્તાઃ કૌતૂહલસમન્વિતઃ॥ 2-29-60 (12539)
રત્નૈર્વિભૂષણૈશ્ચૈવ અભ્યવર્ષંશ્ચ પાણ્ડવમ્।
અથ જિત્વા સમસ્તાંસ્તાન્કરે ચ વિનિવેશ્ય ચ॥ 2-29-61 (12540)
મણિહેમપ્રબાલાનિ શસ્ત્રાણ્યાભરણાનિ ચ।
એતાનિ લબ્ધ્વા પાર્થોઽથ શૃઙ્ગવન્તં ગિરિં યયૌ॥ 2-29-62 (12541)
શૃઙ્ગવન્તં ચ કૌરવ્યઃ સમતિક્રમ્ય ફલ્ગુનઃ।
ઉત્તરં હરિવર્ષં તુ સ સમાસાદ્ય પાણ્ડવઃ॥ 2-29-63 (12542)
વિદ્યાધરગણાંશ્ચૈવ યક્ષેન્દ્રાંશ્ચ વિનિર્જયન્।
તત્ર લેભે મહાત્મા વૈ વાસો દિવ્યમનુત્તમમ્॥ 2-29-64 (12543)
કિન્નરદ્રુમપત્રાંશ્ચ તત્ર કૃષ્ણાજિનાન્બહૂન્।
યાજ્ઞીયાંસ્તાંસ્તદા દિવ્યાંસ્તત્ર લેભે ધનઞ્જય'॥ 2-29-65 (12544)
ઉત્તરં હરિવર્ષં તુ સ સમાસાદ્ય પાણ્ડવઃ।
ઇયેષ જેતું તં દેશં પાકશાસનન્દનઃ॥ 2-29-66 (12545)
તત એનં મહાવીર્યં મહાકાયા મહાબલાઃ।
દ્વારપાલાઃ સમાસાદ્ય હૃષ્ટા વચનમબ્રુવન્॥ 2-29-67 (12546)
પાર્થ નેદં ત્વયા શક્યં પુરં જેતું કથઞ્જન।
ઉપાવર્તસ્વ કલ્યાણ પર્યાપ્તમિદમચ્યુત॥ 2-29-68 (12547)
ઇદં પુરં યઃ પ્રવિશેદ્ઘ્રુવં ન સ ભવેન્નરઃ।
પ્રીયામહે ત્વયા વીર પર્યાપ્તો વિજયસ્તવૈ॥ 2-29-69 (12548)
ન ચાત્ર કિઞ્ચિજ્જેતવ્યમર્જુનાત્ર પ્રદૃશ્યતે।
ઉત્તરાઃ કુરુવો હ્યેતે નાત્ર યુદ્ધં પ્રવર્તતે॥ 2-29-70 (12549)
પ્રવિષ્ટોઽપિ હિ કૌન્તેય નેહ દ્રક્ષ્યસિ કિઞ્ચન।
ન હિ માનુષદેહેન શક્યમત્રાભિવીક્ષિતુમ્॥ 2-29-71 (12550)
અથેહ પુરુષવ્યાઘ્ર કિઞ્ચિદન્યચ્ચિકીર્ષસિ।
તત્પ્રબ્રૂહિ કરિષ્યામો વચનાત્તવ ભારત॥ 2-29-72 (12551)
તતસ્તાનબ્રવીદ્રાજન્નર્જુનઃ પ્રહસન્નિવ।
પાર્થિવત્વં ચિકીર્ષામિ ધર્મરાજસ્ય ધીમતઃ॥ 2-29-73 (12552)
ન પ્રવેક્ષ્યામિ વો દેશં વિરુદ્ધં યદિ માનુષૈઃ।
યુધિષ્ઠિરાય યત્કિઞ્ચિત્કરપણ્યં પ્રદીયતામ્॥ 2-29-74 (12553)
`નો ચેત્કૃષ્ણેન સહિતો યોધયિષ્યામિ સાયકૈઃ'।
તતો દિવ્યાનિ વસ્ત્રાણિ દિવ્યાન્યાભરણાનિ ચ।
ક્ષૌમાજિનાનિ દિવ્યાનિ તસ્ય તે પ્રદદુઃ કરમ્॥ 2-29-75 (12554)
એવં સ પુરુષવ્યાઘ્રો વિજિત્ય દિશમુત્તરામ્।
સઙ્ગ્રામાન્સુબહૂન્કૃત્વા ક્ષત્રિયૈર્દસ્યુભિસ્તથા॥ 2-29-76 (12555)
સ વિનિર્જિત્ય રાજ્ઞસ્તાન્કરે ચ વિનિવેશ્ય તુ।
ધનાન્યાદાય સર્વેભ્યો રત્નાનિ વિવિધાનિ ચ॥ 2-29-77 (12556)
હયાંસ્તિત્તિરિકલ્માષાઞ્શુકપત્રનિભાનપિ।
મયૂરસદૃશાન્યાન્સર્વાનનિલરંહસઃ॥ 2-29-78 (12557)
વૃતઃ સુમહતા રાજન્બલેન ચતુરઙ્ગિણા।
આજગામ પુનર્વીરઃ શક્રપ્રસ્થં પુરોત્તમમ્॥ 2-29-79 (12558)
ધર્મરાજાય તત્પાર્થો ધનં સર્વં સવાહનમ્।
ન્યવેદયદનુજ્ઞાતસ્તેન રાજ્ઞા ગૃહાન્યયૌ॥ ॥ 2-29-80 (12559)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે સભાપર્વણિ દિગ્વિજયપર્વણિ એકોનત્રિંશોઽધ્યાયઃ॥ 29॥
સભાપર્વ - અધ્યાય 030
॥ શ્રીઃ ॥
2.30. અધ્યાયઃ 030
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
ભીમેન પ્રાચીદિગ્વિજયે પાઞ્ચાલદેશગમનમ્॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
વૈશમ્પાયન ઉવાચ।
એતસ્મિન્નેવ કાલે તુ ભીમસેનોઽપિ વીર્યવાન્।
ધર્મરાજમનુજ્ઞાપ્ય યયૌ પ્રાચીં દિશં પ્રતિ॥ 5 2-30-1 (12560)
મહતા બલચક્રેણ પરરાષ્ટ્રાવમર્દિના।
હસ્ત્યશ્વરથપૂર્ણેન દંશિતેન પ્રતાપવાન્। 2-30-2 (12561)
વૃતો ભરતશાર્દૂલો દ્વિષચ્છોકવિવર્ધનઃ।
સ ગત્વા નરશાર્દૂલઃ પઞ્ચાલાનાં પુરં મહત્॥ 2-30-3 (12562)
પઞ્ચાલાન્વિવિધોપાયૈઃ સાન્ત્વયામાસ પાણ્ડવઃ।
`કિઞ્ચિત્કરં સમાદાય વિદેહાનાં પુરં યયૌ'॥
તતઃ સ ગણ્ડકાઞ્શૂરો વિદેહાન્ભરતર્ષભઃ॥ 2-30-4 (12563)
વિજિત્યાલ્પેન કાલેન દશાર્ણાનજયત્પ્રભુઃ।
તત્ર દાશાર્ણકો રાજા સુધર્મા રોમહર્ષણમ્।
કૃતવાન્ભીમસેનેમ મહદ્યુદ્ધં નિરાયુધમ્। 2-30-5 (12564)
ભીમસેનસ્તુ તદ્દૃષ્ટ્વા તસ્ય કર્મ મહાત્મનઃ।
અધિસેનાપતિં ચક્રે સુધર્માણં મહાબલમ્॥ 2-30-6 (12565)
તતઃ પ્રાચીં દિશં ભીમો યયૌ ભીમપરાક્રમઃ।
સૈન્યેન મહતા રાજન્કમ્પયન્નિવ મેદિનીમ્॥ 2-30-7 (12566)
સોઽશ્વમેધેશ્વરં રાજન્રોચમાનં સહાનુગમ્।
જિગાય સમરે વીરો બલેન બલિનાં વરઃ॥ 2-30-8 (12567)
સ તં નિર્જિત્ય કૌન્તેયો નાતિતીવ્રેણ કર્મણા।
પૂર્વદેશં મહાવીર્યં વિજિગ્યે કુરનન્દનઃ॥ 2-30-9 (12568)
તતો દક્ષિણમાગમ્ય પુલિન્દનગરં મહત્।
સુકુમારં વશે ચક્રે સુમિત્રં ચ નરાધિપમ્॥ 2-30-10 (12569)
તતસ્તુ ધર્મરાજસ્ય શાસનાદ્ભરતર્ષભઃ।
શિશુપાલં મહાવીર્યમભ્યગાજ્જનમેજય॥ 2-30-11 (12570)
ચેદિરાજોઽપિ તચ્છ્રુત્વા પાણ્ડવસ્ય ચિકીર્ષિતમ્।
ઉપનિષ્કમ્ય નગરાત્પ્રત્યગૃહ્ણાત્પરન્તપ॥ 2-30-12 (12571)
તૌ સમેત્ય મહારાજ કુરુચેદિવૃષૌ તદા।
ઉભયોરાત્મકુલયોઃ કૌશલં પર્યપૃચ્છતામ્॥ 2-30-13 (12572)
તતો નિવેદ્ય તદ્રાષ્ટ્રં ચેદિરાજો વિશામ્પતે।
ઉવાચ ભીમં પ્રહસન્કિમિદં કુરુષેઽનઘ। 2-30-14 (12573)
તસ્ય ભીમસ્તદાચખ્યૌ ધર્મરાજચિકીર્ષિતમ્।
સ ચ તં પ્રતિગૃહ્યૈવ તથા ચક્રે નરાધિપઃ॥ 2-30-15 (12574)
તતો ભીમસ્તત્ર રાજન્નિષિત્વા ત્રિદશાઃ ક્ષપાઃ।
સત્કૃતઃ શિશુપાલેન યયૌ સબલવાહનઃ॥ ॥ 2-30-16 (12575)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે સભાપર્વણિ દિગ્વિજયપર્વણિ ત્રિંશોઽધ્યાયઃ॥ 30॥
સભાપર્વ - અધ્યાય 031
॥ શ્રીઃ ॥
2.31. અધ્યાયઃ 031
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
પ્રાચીં દિશં નિર્જિત્ય ભીમસ્ય પ્રતિનિવર્તનમ્॥1॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
વૈશમ્પાયન ઉવાચ।
તતઃ કુમારવિષયે શ્રેણિમન્તમથાજયત્।
કોસલાધિપતિં ચૈવ બૃહદ્બલમરિન્દમઃ॥ 2-31-1 (12576)
અયોધ્યાયાં તુ ધર્મજ્ઞં દીર્ઘયજ્ઞં મહાબલમ્।
અજયત્ણણ્ડવશ્રેષ્ઠો નાતિતીવ્રેણ કર્મણા॥ 2-31-2 (12577)
તતો ગોપાલકક્ષં ચ સોત્તરાનપિ કોસલાન્।
મલ્લાનામધિપં ચૈવ પાર્થિવં ચાજયત્પ્રભુઃ॥ 2-31-3 (12578)
તતો હિમવતઃ પાર્શ્વં સમભ્યેત્ય જલોદ્ભવમ્।
સર્વમલ્પેન કાલેન દેશં ચક્રે વશં બલી॥ 2-31-4 (12579)
એવં બહુવિધાન્દેશાન્વિજિગ્યે ભરતર્ષભઃ।
ભલ્લાટમભિતો જિગ્યે શુક્તિમન્તં ચ પર્વતમ્॥ 2-31-5 (12580)
પાણ્ડવઃ સુમહાવીર્યો બલેન બલિનાં વરઃ।
સ કાશિરાજં સમરે સુબાહુમનિવર્તિનમ્॥ 2-31-6 (12581)
વશે ચક્રે મહાબાહુર્ભીમો ભીમપરાક્રમઃ।
તતઃ સુપાર્શ્વમભિતસ્તથા રાજપતિં ક્રથમ્॥ 2-31-7 (12582)
યુધ્યમાનં બાલત્સઙ્ખ્યે વિજિગ્યે પાણ્ડવર્ષભઃ।
તતો મત્સ્યાન્મહાતેજા મલદાંશ્ચ મહાબલાન્॥ 2-31-8 (12583)
અનઘાનભયાંશ્ચૈવ પશુભૂમિં ચ સર્વશઃ।
નિવૃત્ય ચ મહાબાહુર્મદધારં મહીધરમ્॥ 2-31-9 (12584)
સોમધેયાંશ્ચ નિર્જિત્ય પ્રત્યયાવુત્તરામુખઃ।
વત્સભૂમિં ચ કૌન્તેયો વિજિગ્યે બલવાન્બલાત્॥ 2-31-10 (12585)
ભર્ગાણામધિપં ચૈવ નિષાદાધિપતિં તથા।
વિજિગ્યે ભૂમિપાલાંશ્ચ મમિમત્પ્રમુખાન્બહૂન્॥ 2-31-11 (12586)
તતો દક્ષિણમલ્લાંશ્ચ ભોગવન્તં ચ પર્વતમ્।
તરસૈવાજયદ્ભીમો નાતિતીવ્રેણ કર્મણા॥ 2-31-12 (12587)
શર્મકાન્વર્મકાંશ્ચૈવ વ્યજયત્સાન્ત્વપૂર્વકમ્।
વૈદેહકં ચ રાજાનં જનકં જગતીપતિમ્॥ 2-31-13 (12588)
વિજિગ્યે પુરુષવ્યાઘ્રો નાતિતીવ્રેણ કર્મણા।
શકાંશ્ચ બર્બરાશ્ચૈવ અજયચ્છદ્મપૂર્વકમ્॥ 2-31-14 (12589)
વૈદેહસ્થસ્તુ કૌન્તેય ઇન્દ્રપર્વતમન્તિકાત્।
કિરાતાનામધિપતીનજયત્સપ્ત પાણ્ડવઃ॥ 2-31-15 (12590)
તતઃ સુહ્યાન્પ્રસુહ્યાંશ્ચ સપક્ષાનતિવીર્યવાન્।
વિજિત્ય યુધિ કૌન્તેયો માગધાનભ્યધાદ્બલી॥ 2-31-16 (12591)
દણ્ડં ચ દણ્ડધારં ચ વિજિત્ય પૃથિવીપતીન્।
તૈરેવ સહિતૈઃ સર્વૈર્ગિરિવ્રજમુપાદ્રવત્॥ 2-31-17 (12592)
જારાસન્ધિં સાન્ત્વયિત્વા કરે ચ વિનિવેશ્ય હ।
તૈરેવ સહિતૈઃ સર્વૈઃ કર્ણમબ્યદ્રવદ્બલી॥ 2-31-18 (12593)
સ કમ્પયન્નિવ મહીં બલેન ચતુઙ્ગિણા।
યુયુધે પાણ્ડવશ્રેષ્ઠઃ કર્ણેનામિત્રઘાતિના॥ 2-31-19 (12594)
સ કર્ણં યુધિ નિર્જિત્ય વશે કૃત્વા ચ ભારત।
તતો વિજિગ્યે બલવાન્રાજ્ઞઃ પર્વતવાસિનઃ॥ 2-31-20 (12595)
અથ મોદાગિરૌ ચૈવ રાજાનં બલવત્તરમ્।
પાણ્ડવો બાહુવીર્યેણ નિજઘાન મહામૃધે॥ 2-31-21 (12596)
તતઃ પુણ્ડ્રાધિપં વીરં વાસુદેવં સમાયયૌ।
`ઇદાનીં વૃષ્ણિવીરેણ ન યોત્સ્યામીતિ પૌણ્ડ્રકઃ॥ 2-31-22 (12597)
કૃષ્ણસ્ય ભુજસંત્રાસાત્કરમાશુ દદૌ નૃપઃ'।
કૌશિકીકચ્છનિલયં રાજાનં ચ મહૌજસમ્॥ 2-31-23 (12598)
ઉભૌ બલભૃતૌ વીરાવુમૌ તીવ્રપરાક્રમૌ।
નિર્જિત્યાજૌ મહારાજ વઙ્ગરાજમુપાદ્રવત્॥ 2-31-24 (12599)
સમુદ્રસેન નિર્જિત્ય ચન્દ્રસેનં ચ પાર્થિવમ્।
તામ્રલિપ્તં ચ રાજાનં કર્વટાધિપતિં તથા॥ 2-31-25 (12600)
સુહ્યાનામધિપં ચૈવ યે ચ સાગરવાસિનઃ।
સર્વાન્મ્લેચ્છગણાંશ્ચૈવ વિજિગ્યે ભરતર્ષભઃ॥ 2-31-26 (12601)
એવં બહુવિધાન્દેશાન્વિજિત્ય પવનાત્મજઃ।
વસુ તેભ્ય ઉપાદાય લૌહિત્યમગદ્બલી॥ 2-31-27 (12602)
સ સર્વાન્મ્લેચ્છનૃપતીન્સાગરાનૂપવાસિનઃ।
કરમાહારયામાસ રત્નાનિ વિવિધાનિ ચ॥ 2-31-28 (12603)
ચન્દનાગુરુવસ્ત્રાણિ મણિમૌક્તિકકમ્બલમ્।
કાઞ્ચનં રજતં ચૈવ વિદ્રુમં ચ મહાધનમ્॥ 2-31-29 (12604)
તે કોટીશતસઙ્ખ્યેન કૌન્તેયં મહતા તદા।
અભ્યવર્ષન્મહાત્માનં ધનવર્ષેણ પાણ્ડવમ્॥ 2-31-30 (12605)
ઇન્દ્રપ્રસ્થમુપાગમ્ય ભીમો ભીમપરાક્રમઃ।
નિવેદયામાસ તદા ધર્મરાજાય તદ્ધનમ્॥ ॥ 2-31-31 (12606)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે સભાપર્વણિ દિગ્વિજયપર્વણિ એકત્રિંશોઽધ્યાયઃ॥ 32॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-31-16 સુહ્યા રાઢાઃ માગધાનભ્યધાદ્બલી કરં પ્રયચ્છતેત્યુક્તવાન્। પૂર્વમેવ પરાકાન્ તત્વાત્॥સભાપર્વ - અધ્યાય 032
॥ શ્રીઃ ॥
2.32. અધ્યાયઃ 032
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
દક્ષિણદિગ્વિજયે શૂરસેનાદીઞ્જિતવતઃ સહદેવસ્ય માહિષ્મત્યાં નીલેન સહ યુદ્ધમ્ ॥ 1॥ નોલસ્ય અગ્નિસાહાય્યકરણકારણકથનમ્॥ 2॥ સહદેવસ્તુત્યા તુષ્ટસ્યાગ્નેરાજ્ઞયા નીલેનાર્ચિતસ્ય સહદેવસ્ય વિભીષણાત્કરગ્ રહણાર્થં ઘટોત્કચપ્રેષણમ્॥ 3॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
વૈશમ્પાય ઉવાચ॥
તથૈવ સહદેવોઽપિ ધર્મરાજેન પૂજિતઃ।
મહત્યા સેનયા રાજન્પ્રયયૌ દક્ષિણાં દિશમ્॥ 2-32-1 (12607)
સ શૂરસેનાન્કાર્ત્સ્ન્યેન પૂર્વમેવાજયત્પ્રભુઃ।
મત્સ્યરાજં ચ કૌરવ્યો વશે ચક્રે બલાદ્બલી॥ 2-32-2 (12608)
અધિરાજાધિપં ચૈવ દન્તવક્રં મહાબલમ્।
જિગાય કરદં ચૈવ કૃત્વા રાજ્યે ન્યવેશયત્॥ 2-32-3 (12609)
સુકુમારં વશે ચક્રે સુમિત્રં ચ નરાધિપમ્।
તથૈવાપરમત્સ્યાંશ્ચ વ્યજયત્સ પટચ્ચરાન્॥ 2-32-4 (12610)
નિષાદભૂમિં ગોશૃઙ્ગં પર્વતપ્રવરં તથા।
તરસૈવાજયદ્ધીમાઞ્શ્રેણિમન્તં ચ પાર્થિવમ્॥ 2-32-5 (12611)
નરરાષ્ટ્રં ચ નિર્જિત્ય કુન્તિભોજમુપાદ્રવત્।
પ્રીતિપૂર્વં ચ તસ્યાસૌ પ્રતિજગ્રાહ શાસનમ્॥ 2-32-6 (12612)
તતશ્ચર્મણ્વતીકૂલે જમ્ભકસ્યાત્મજં નૃપમ્।
દદર્શ વાસુદેવેન શેષિતં પૂર્વવૈરિણા॥ 2-32-7 (12613)
ચક્રે તેન સ સઙ્ગ્રામં સહદેવેન ભારત।
સ તમાજૌ વિનિર્જિત્ય દક્ષિણાભિમુખો યયૌ॥ 2-32-8 (12614)
સેકાનપરસેકાંશ્ચ રત્નાનિ વિવિધાનિ ચ॥
તતસ્તેનૈવ સહિતો નર્મદામભિતો યયૌ। 2-32-10a`ભગદત્તં મહાબાહું ક્ષત્રિયં નરકાત્મજમ્।
અર્જુનાય કરં દત્તં શ્રુત્વા તત્ર ન્યવર્તત'॥ 2-32-9 (12615)
વિન્દાનુવિન્દાવાવન્ત્યૌ સૈન્યેન મહતાવૃતૌ।
જિગાય સમરે વીરાવાશ્વિનેયઃ પ્રતાપવાન્॥ 2-32-11 (12616)
તતો રત્નાન્યુપાદાય પુરં ભોજકટં યયૌ।
તત્ર યુદ્ધમભૂદ્રાજન્દિવસદ્વયમચ્યુત॥ 2-32-12 (12617)
સ વિજિત્ય દુરાધર્ષં ભીષ્મકં માદ્રિનન્દનઃ।
કોસલાધિપતિં ચૈવ તથા વેણાતટાધિપમ્॥ 2-32-13 (12618)
કાન્તારકાંશ્ચ સમર તથા પ્રાકોટકાન્નૃપાન્।
નાટકેયાંશ્ચ સમરે તથા હેરમ્બકાન્યુધિ॥ 2-32-14 (12619)
મારુધં ચ વિનિર્જિત્ય રમ્યગ્રામમથો બલાત્।
નાચીનાનર્બુકાંશ્ચૈવ રાજાનશ્ચ મહાબલઃ॥ 2-32-15 (12620)
તાંસ્તાનાટવિકાન્સર્વાનજયત્પાણ્ડુનન્દનઃ।
નાતાધિપં ચ નૃપતિં વશે ચક્રે મહાબલઃ॥ 2-32-16 (12621)
પુલિન્દાંશ્ચ રણે જિત્વા યયૌ દક્ષિણતઃ પુરઃ।
યુયુધે પાણ્ડ્યરાજેન દિવસં નકુલાનુજઃ॥ 2-32-17 (12622)
તં જિત્વા સ મહાબાહુઃ પ્રયયૌ દક્ષિણાપથમ્।
ગુહામાસાદયામાસ કિષ્કિન્ધાં લોકવિશ્રુતામ્॥ 2-32-18 (12623)
`પુરા વાનરરાજેન વાલિના ચાભિરક્ષિતામ્।
તતઃ કોસલરાજસ્ય રામસ્યૈવાનુગેન ચ।
સુગ્રીવેણાભિગુપ્તાં તાં પ્રવિષ્ટસ્તમથાહ્વયત્'॥ 2-32-19 (12624)
તત્ર વાનરરાજાભ્યાં મૈન્દેન દ્વિવિદેન ચ।
યુયુધે દિવસાન્સપ્ત ન ચ તૌ વિકૃતિં ગતૌ॥ 2-32-20 (12625)
તતસ્તુષ્ટૌ મહાત્માનૌ સહદેવાય વાનરૌ।
ઊચતુશ્ચૈવ સંહૃષ્ટૌ પ્રીતિપૂર્વમિદં વચઃ॥ 2-32-21 (12626)
ગચ્છ પાણ્ડવશાર્દૂલ રત્નાન્યાદાય સર્વશઃ।
અવિઘ્નમસ્ત કાર્યાય ધર્મરાજાય ધીમતે॥ 2-32-22 (12627)
તતો રત્નાન્યુપાદાય પુરીં માહિષ્મતીં યયૌ॥
તત્ર નીલેન રાજ્ઞા સ ચક્રે યુદ્ધં નરર્ષભઃ॥ 2-32-23 (12628)
પાણ્ડવઃ પરવીરઘ્નઃ સહદેવઃ પ્રતાપવાન્॥
તતોઽસ્ય સુમહદ્યુદ્ધમાસીદ્ભીરુભયઙ્કરમ્॥ 2-32-24 (12629)
સૈન્યક્ષયકરં ચૈવ પ્રાણાનાં સંશયાવહમ્।
ચક્રે તસ્ય હિ સાહાય્યં ભગવાન્હવ્યવાહનઃ॥ 2-32-25 (12630)
તતો રથા હયા નાગાઃ પુરુષાઃ કવચાનિ ચ।
પ્રતીપ્તાનિ વ્યદૃશ્યન્ત સહદેવબલે તદા॥ 2-32-26 (12631)
તતઃ સુસંભ્રાન્તમના બભૂવ કુરુનન્દનઃ।
નોત્તરં પ્રતિવક્તું ચ શક્તોઽભૂજ્જનમેજય॥ 2-32-27 (12632)
જનમેજય ઉવાચ। 2-32-28x (1439)
કિમર્થં ભગવાન્વહ્નિઃ પ્રત્યમિત્રોઽભવદ્યુધિ।
સહદેવસ્ય યજ્ઞાર્થં ઘટમાનસ્ય વૈ દ્વિજ॥ 2-32-28 (12633)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ। 2-32-29x (1440)
તત્ર માહિષ્મતીવાસી ભગવાન્હવ્યવાહનઃ।
શ્રૂયતે હિ ગૃહીતો વૈ પુરસ્તાત્પારદારિકઃ॥ 2-32-29 (12634)
નીલસ્ય રાજ્ઞો દુહિતા બભૂવતાતીવ શોભના।
સાઽગ્નિહોત્રમુપાતિષ્ઠદ્બોધનાય પિતુઃ સદા॥ 2-32-30 (12635)
વ્યજનૈર્ધૂયમાનોઽપિ તાવત્પ્રજ્વલતે ન સઃ॥
યાવચ્ચારુપુટૌષ્ઠેન વાયુના ન વિધૂયતે॥ 2-32-31 (12636)
તતઃ સ ભગવાનગ્નિશ્ચકમે તાં સુદર્શનામ્।
નીલસ્ય રાજ્ઞઃ સર્વેષામુપનીતશ્ચ સોઽભવત્॥ 2-32-32 (12637)
તતો બ્રહ્મણરૂપેણ રમમાણો યદૃચ્છયા॥
ચકમે તાં વરારોહાં કન્યામુત્પલલોચનામ્॥
તં તુ રાજા યથાશાસ્ત્રમશાસદ્ધાર્મિકસ્તદા॥ 2-32-33 (12638)
પ્રજજ્વાલ તતઃ કોપાદ્ભગવાન્હવ્યવાહનઃ।
તં દૃષ્ટ્વા વિસ્મિતો રાજા જગામ શિરસાઽવનિમ્॥ 2-32-34 (12639)
તતઃ કાલેન તાં કન્યાં તથૈવ હિ તદા નૃપઃ।
પ્રદદૌ વિપ્રરૂપાય વહ્રયે શિરસા નતઃ॥ 2-32-35 (12640)
પ્રતિગૃહ્ય ચ તાં સુભ્રું નીલરાજ્ઞઃ સુતાં તદા।
ચક્રે પ્રસાદં ભગવાંસ્તસ્ય રાજ્ઞો વિભાવસુઃ॥ 2-32-36 (12641)
વરેણ ચ્છન્દયામાસ તં નૃપં સ્વિષ્ટકૃત્તમઃ।
અભયં ચ સ જગ્રાહ સ્વસૈન્યે વૈ મહીપતિઃ॥ 2-32-37 (12642)
તતઃ પ્રભૃતિ યે કેચિદજ્ઞાનાત્તાં પુરીં નૃપાઃ।
જિગીષન્તિ બલાદ્રાજંસ્તે દહ્યન્તે સ્મ વહ્નિના॥ 2-32-38 (12643)
તસ્યાં પુર્યાં તદા ચૈવ માહિષ્મત્યાં કુરૂદ્વહ।
બભૂવુરનતિગ્રાહ્ય યોષિતશ્છન્દતઃ કિલ॥ 2-32-39 (12644)
એવમગ્નિર્વરં પ્રાદાત્સ્ત્રીણામપ્રતિવારણે।
સ્વૈરિણ્યસ્તત્ર ચ રાજાનસ્તત્પુરં ભરતર્ષભ। 2-32-40 (12645)
વર્જયન્તિ ચ રાજાનસ્તત્પુરં ભરતર્ષભ।
ભયાદગ્નેર્મહારાજ તદાપ્રભૃતિ સર્વદા॥ 2-32-41 (12646)
સહદેવસ્તુ ધર્માત્મા સૈન્યં દૃષ્ટ્વા ભયાર્દિતમ્।
પરીતમગ્નિના રાજન્નાકમ્પત યથાઽચલઃ।
ઉપસ્પૃશ્ય શુચિર્ભૂત્વા સોઽબ્રવીત્પાવકં તતઃ॥ 2-32-42 (12647)
સહદેવ ઉવાચ। 2-32-43x (1441)
ત્વદર્થોઽયં સમારમ્ભઃ કૃષ્ણવર્ત્મન્નમોસ્તુ તે।
મુખં ત્વમસિ દેવાનાં યજ્ઞસ્ત્વમસિ પાવક॥ 2-32-43 (12648)
પાવનાત્પાવકશ્ચાસિ વહનાદ્ધવ્યવાહનઃ।
વેદાસ્ત્વદર્થં જાતા વૈ જાતવેદાસ્તતો હ્યસિ॥ 2-32-44 (12649)
ચિત્રભાનુઃ સુરેશશ્ચ અનલસ્ત્વં વિભાવસો।
સ્વર્ગદ્વારસ્પૃશશ્ચાસિ હુતાશો જ્વલનઃ શિખી॥ 2-32-45 (12650)
વૈશ્વાનરસ્ત્વં પિઙ્ગેશઃ પ્લવઙ્ગો ભૂરિતેજસઃ।
કુમારસૂસ્ત્વં ભગવાન્રુદ્રગર્ભો હિરણ્યકૃત્॥ 2-32-46 (12651)
અગ્નિર્દદાતુ મે તેજો વાયુઃ પ્રાણં દદાતુ મે।
પૃથિવી બલમાદધ્યાચ્છિવં ચાપો દિશન્તુ મે॥ 2-32-47 (12652)
અપાં ગર્ભ મહાસત્વ જાતવેદઃ સુરેશ્વર।
દેવાનાં મુખમગ્ને ત્વં સત્યેન વિપુનીહિ મામ્॥ 2-32-48 (12653)
ઋષિભિર્બ્રાહ્મણૈશ્ચૈવ દૈવતૈરસુરૈરપિ।
નિત્યં સુહુત યજ્ઞેષુ સત્યેન વિપુનીહિ મામ્॥ 2-32-49 (12654)
ધૂમકેતુઃ શિખી ચ ત્વં પાપહાઽનિસમ્ભવઃ।
સર્વપ્રાણિષુ નિત્યસ્થઃ સત્યેન વિપુનીહિ મામ્॥ 2-32-50 (12655)
એવં સ્તુતોઽસિ ભગવન્પ્રીતેન શિચિના મયા।
તુષ્ટિં પુષ્ટિં શ્રુતં ચૈવ પ્રીતિ ચાગ્ને પ્રયચ્છ મે॥ 2-32-51 (12656)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ। 2-32-52x (1442)
ઇત્યેવં મન્ત્રમાગ્નેયં પઠન્યો જુહુયાદ્વિભુમ્।
ઋદ્ધિમાન્સતતં દાન્તઃ સર્વપાપૈઃ પ્રમુચ્યતે॥ 2-32-52 (12657)
સહદેવ ઉવાચ। 2-32-53x (1443)
યજ્ઞવિઘ્નમિમં કર્તું નાર્હસ્ત્વં યજ્ઞવાહન।
એવમુક્ત્વા તુ માદ્રેયઃ કુશૈરાસ્તીર્ય મેદિનીમ્॥ 2-32-53 (12658)
વિધિવત્પુરુષવ્યાઘ્રઃ પાવકં પ્રત્યુપાવિશત્।
પ્રમુખે તસ્ય સૈન્યસ્ય ભીતોદ્વિગ્રસ્ય ભારત॥ 2-32-54 (12659)
ન ચૈનમત્યગાદ્વહ્નિરુવાચ મહોદધિઃ।
તમુપેત્ય શનૈર્વહ્નિરુવાચ કુરુનન્દનમ્॥ 2-32-55 (12660)
સહદેવં નૃણાં દેવં સાન્ત્વપૂર્વમિદં વચઃ।
ઉત્તિષ્ઠોત્તિષ્ઠ કૌરવ્ય જિજ્ઞાસેયં કૃતા મયા॥ 2-32-56 (12661)
વેદ્મિ સર્વમભિપ્રાયં તવ ધર્મસુતસ્ય ચ।
મયા તુ રક્ષિતવ્યા પૂરિયં ભરતસત્તમ॥ 2-32-57 (12662)
યાવદ્રાજ્ઞો હિ નીલસ્ય કુલે વંશધરા ઇતિ।
ઈપ્સિતં તુ કરિષ્યામિ મનસસ્તવ પાણ્ડવ॥ 2-32-58 (12663)
તત ઉત્થાય હૃષ્ટાત્મા પ્રાઞ્જલિઃ શિરસા નતઃ।
પૂજયામાસ માદ્રેયટઃ પાવકં ભરતર્ષભ॥ 2-32-59 (12664)
પાવકે વિનિવૃત્તે તુ નીલો રાજાઽભ્યગાત્તદા।
પાવકસ્યાજ્ઞયા ચૈનમર્ચયામાસ પાર્થિવઃ॥ 2-32-60 (12665)
સત્કારેણ નરવ્યાઘ્રં સહદેવં યુધાં પતિમ્।
પ્રતિગૃહ્ય ચ તાં પૂજાં કરે ચ વિનિવેશ્ય ચ॥ 2-32-61 (12666)
માદ્રીસુતસ્તતઃ પ્રાયાદ્વિજયી દક્ષિણાં દિશમ્।
ત્રૈપુરં સ વશે કૃત્વા રાજાનમમિતૌજસમ્॥ 2-32-62 (12667)
નિજગ્રાહ મહાબાહુસ્તરસા પૌરવેશ્વરમ્।
આકૃતિં કૌશિકાચાર્યં યત્ને મહતા તતઃ॥ 2-32-63 (12668)
વશે ચક્રે મહાબાહુઃ સુરાષ્ટ્રાધિપતિં તદા।
સુરાષ્ટ્રવિષયસ્થશ્ચ પ્રેષયામાસ રુક્મિણે॥ 2-32-64 (12669)
રાજ્ઞે ભોજકટસ્થાય મહામાત્રાય ધીમતે।
ભીષ્મકાયસ ધર્માત્મા સાક્ષાદિન્દ્રસખાય વૈ॥ 2-32-65 (12670)
ચ ચાસ્ય પ્રતિજગ્રાહ સસુતઃ શાસનં તદા।
પ્રીતિપૂર્વં મહારાજ વાસુદેવમવેક્ષ્ય ચ॥ 2-32-66 (12671)
તતઃ સ રત્નાન્યાદાય પુનઃ પ્રાયાદ્યુધાં પતિઃ।
તતઃ શૂર્પારકં ચૈવ તાલાકટમથાપિ ચ॥ 2-32-67 (12672)
વશે ચક્રે મહાતેજા દણ્ડકાંશ્ચ મહાબલઃ।
સાગરદ્વીપવાસાંશ્ચ નૃપતીન્મ્લેચ્છયોનિજાન્॥ 2-32-68 (12673)
નિષાદાન્પુરુષાદાંશ્ચ કર્ણપ્રાવરણાનપિ।
યે ચ કાલમુખા નામ નરરાક્ષસયોનયઃ॥ 2-32-69 (12674)
કૃત્સ્નં કોલગિરિં ચૈવ સુરભીપટ્ટનં તથા।
દ્વીપં તામ્રાહ્વયં ચૈવ પર્વતં રામકં તથા॥ 2-32-70 (12675)
તિમિઙ્ગિલં ચ સ નૃપં વશે કૃત્વા મહામતિઃ।
એકપાદાંશ્ચ પુરુષાન્કેરલાન્વનવાસિનઃ॥ 2-32-71 (12676)
નગરીં સઞ્જયન્તીં ચ પાષણ્ડં કરહાટકમ્।
દૂતૈરેવ વશે ચક્રે કરં ચૈનાનદાપયત્॥ 2-32-72 (12677)
પાણ્ડ્યાંશ્ચ દ્રવિડાંશ્ચૈવ સહિતાંશ્ચોડ્રકેરલૈઃ।
અન્ધ્રાંસ્તાવનાંશ્ચૈવ કલિઙ્ગાનુષ્ટ્રકર્ણિકાન્॥ 2-32-73 (12678)
આટવીં ચ પુરીં રમ્યાં યવનાનાં પુરં તથા।
દૂતૈરેવ વશે ચક્રે કરં ચૈનાનદાપયત્॥ 2-32-74 (12679)
`તાત્રપર્ણી તતો ગત્વા કન્યાતીર્થમતીત્ય ચ।
દક્ષિણાં ચ દિશં સર્વા વિજિત્ય કુરુનન્દનઃ॥ 2-32-75 (12680)
ઉત્તરં તીરમાસાદ્ય સાગરસ્યોર્મિમાલિનઃ।
ચિન્તયામાસ કૌન્તેયો ભ્રાતુઃ પુત્રં ઘટોત્કચમ્॥ 2-32-76 (12681)
તતશ્ચિન્તિતમાત્રસ્તુ રાક્ષસઃ પ્રત્યદૃશ્યત।
તં મેરુશિખરાકારમાગતં પાણ્ડુનન્દનઃ॥ 2-32-77 (12682)
ભૃગુકચ્છાત્તતો ધીમાન્સામ્નૈવામિત્રકર્શનઃ।
આગમ્યતામિતિ પ્રાહ ધર્મરાજસ્ય શસનાઃ॥ 2-32-78 (12683)
સ રાક્ષસપરીવારસ્તં પ્રણમ્યાશુ સંસ્થિતઃ।
ઘટોત્કચં મહાત્માનં રાક્ષસં ઘોરદર્શનમ્॥ 2-32-79 (12684)
તત્રસ્થઃ પ્રેષયામાસ પૌલસ્ત્યાય મહાત્મને'।
બિભીષણાય ધર્માત્મા પ્રીતિપૂર્વમરિન્દમઃ॥ 2-32-80 (12685)
સ ચાસ્ય પ્રતિજગ્રાહ શાસનં પ્રીતિપૂર્વકમ્।
તચ્ચ કૃષ્ણકૃતં ધીમાનભ્યમન્યત સ પ્રભુઃ॥ 2-32-81 (12686)
તતઃ સમ્પ્રેષયામાસ રત્નાનિ વિવિધાનિ ચ।
ચન્દનાગુરુકાષ્ઠાનિ દિવ્યાન્યાભરણાનિ ચ॥ 2-32-82 (12687)
વાસાંસિ ચ મહાર્હાણિ મણીંશ્ચૈવ મહાધનાન્॥ ॥ 2-32-82x (1444)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે સભાપર્વણિ દિગ્વિજયપર્વણિ દ્વાત્રિંશોઽધ્યાયઃ॥ 32॥
સભાપર્વ - અધ્યાય 033
॥ શ્રીઃ ॥
2.33. અધ્યાયઃ 033
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
જનમેજયપ્રશ્નાનુરોધેન સહદેવસ્ય દ્રાવિડપાણ્ડ્યદેશગમનકથનમ્॥ 1॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
`જનમેજય ઉવાચ॥
ઇચ્છામ્યાગમનં શ્રોતું હૈડિમ્બસ્ય દ્વિજોત્તમ।
લઙ્કાયાં ચ ગતિં બ્રહ્મન્પૌલસ્ત્યસ્ય ચ દર્શનમ્॥ 2-33-1 (12688)
કાવેરીદર્શનં ચૈવ આનુપૂર્વ્યા વદસ્વ મે। 2-33-2 (12689)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ।
શૃણુ રાજન્યથા વૃત્તં સહેદવસ્ય સાહસમ્॥ 2-33-2x (1445)
કાલનદ્વીપગાંશ્ચૈવ તરસાઽજિત્ય ચાહવે।
દક્ષિણાં ચ દિશં જિત્વા ચોલસ્ય વિષયં યયૌ॥ 2-33-3 (12690)
દદર્શ પુણ્યતોયાં વૈ કાવેરીં સરિતાં વરામ્।
નાજાપક્ષિગણૈર્જુષ્ટાં તાપસૈરુપશોભિતામ્॥ 2-33-4 (12691)
કદમ્બૈઃ સપ્તપર્ણૈશ્ચ કશ્મર્યામલકૈર્વૃતામ્॥ 2-33-5 (12692)
ન્યગ્રોધૈશ્ચ મહાશાખૈઃ પ્લક્ષૈરૌદુમ્બરૈરપિ।
શમીપલાશવૃક્ષૈશ્ચ અશ્વત્થૈઃ ખદિરૈર્વૃતામ્॥ 2-33-6 (12693)
બદરીભિશ્ચ સઞ્છન્નામશ્વકર્ણૈશ્ચ શોભિતામ્।
બૂતૈઃ પુણ્ડ્રકપત્રૈશ્ચ કદલીવનસંવૃતામ્॥ 2-33-7 (12694)
ચક્રવાકગણૈઃ કીર્ણં પ્લવૈશ્ચ જલવાયસૈઃ।
સમુદ્રકાકૈઃ ક્રૌઞ્ચૈશ્ચ નાદિતાં જલકુક્કુટૈઃ॥ 2-33-8 (12695)
એવં ખગૈશ્ચ બહુભિઃ સઙ્ઘુષ્ટાં જલવાસિભિઃ।
આશ્રમૈર્બહુભિઃ સક્તાં ચૈત્યવૃક્ષૈશ્ચ શોભિતામ્॥ 2-33-9 (12696)
શોભિતાં બ્રાહ્મણૈઃ શુભ્રૈર્વેદવેદાઙ્ગપારગૈઃ।
ક્વચિત્તીરરુહૈર્વૃક્ષૈર્માલાભિરિવ શોભિતામ્॥ 2-33-10 (12697)
ક્વચિત્સુપુષ્પિતૈર્વૃક્ષૈઃ ક્વચિત્સૌગન્ધિકોત્પલૈઃ।
કહ્લારકુમુદોત્ફુલ્લૈઃ કમલૈરુપશોભિતામ્॥ 2-33-11 (12698)
કાવેરીં તાદૃશીં દૃષ્ટ્વા પ્રીતિમાન્પાણ્ડવસ્તદા।
અસ્મદ્રાષ્ટ્રે યથા ગઙ્ગા કાવેરી ચ તથા શુભા॥ 2-33-12 (12699)
સહદેવસ્તુ તાં તીર્ત્વા નદીમનુચરૈઃ સહ।
દક્ષિણં તીરભાસાદ્ય ગમનાયોપચક્રમે॥ 2-33-13 (12700)
આગતં પાણ્ડવં તત્ર શ્રુત્વા વિષયવાસિનઃ।
દર્શનાર્થં યયુસ્તે તુ કૌતૂહલસમન્વિતાઃ॥ 2-33-14 (12701)
દ્રમિડાઃ પુરુષા રાજન્સ્રિયચશ્ચ પ્રિયદર્શનાઃ।
ગત્વા પાણ્ડુસુતં તત્ર દદૃશુસ્તે મુદાઽન્વિતાઃ॥ 2-33-15 (12702)
સુકુમારં વિશાલાક્ષં વ્રજન્તં ત્રિદશોપમમ્।
દર્શનીયતમં લોકે નેત્રૈરનિમિષૈરિવ॥ 2-33-16 (12703)
આશ્ચર્યભૂતં દદૃશુર્દ્રમિડાસ્તે સમાગતાઃ।
મહાસેનોપમં દૃષ્ટ્વા પૂજાં ચક્રુશ્ચ તસ્ય વૈ॥ 2-33-17 (12704)
રત્નૈશ્ચ વિવિધૈરિષ્ટૈર્ભોગૈરન્યૈશ્ચ સંમતૈઃ।
ગતિમઙ્ગલયુક્તાર્ભિઃ સ્તુવન્તો નકુલાનુજમ્॥ 2-33-18 (12705)
સહદેવસ્તુ તાન્દૃષ્ટ્વા દ્રમિલાનાગતાન્મુદા।
વિસૃજ્ય તાન્મહાબાહુઃ પ્રસ્થિતો દક્ષિણાં દિશમ્॥ 2-33-19 (12706)
દૂતેન તરસા ચોલં વિજિત્ય દ્રમિડેશ્વરમ્।
તતો રત્નાન્યુપાદાય પાણ્ડસ્ય વિષયં યયૌ॥ 2-33-20 (12707)
દર્શને સહદેવસ્ય ન ચ તૃપ્તા નરાઃ પરે।
ગચ્છન્તમનુગચ્છન્તઃ પ્રાપ્તાઃ કૌતૂહલાન્વિતાઃ॥ 2-33-21 (12708)
તતો માદ્રીસુતોં રાજન્મૃગસઙ્ઘાન્વિલોકયન્।
ગજાન્વનચરાનન્યાન્વ્યાઘ્રાન્કુષ્ણમૃગાન્બહૂન્ ॥ 2-33-22 (12709)
શુકાન્મયૂરાન્દૃષ્ટ્વા તુ ગૃધ્રાનારણ્યકુક્કુટાન્।
તતો દેશં સમાસાદ્ય શ્વશુરસ્ય મહીપતેઃ॥ 2-33-23 (12710)
પ્રેષયામાસ માદ્રેયો દૂતાન્પાણ્ડ્યાય વૈ તદા।
પ્રતિજગ્રાહ તસ્યાજ્ઞાં સમ્પ્રીત્યા મલયધ્વજઃ॥ 2-33-24 (12711)
ભાર્યા રૂપવતી જિષ્ણોઃ પાણ્ડ્યસ્ય તનયા શુભા।
ચિત્રાઙ્ગદેતિ વિખ્યાતા દ્રમિડી યોષિતાં વરા॥ 2-33-25 (12712)
આગતં સહદેવં તુ સા શ્રુત્વાઽન્તઃ પુરે પિતુઃ।
પ્રેષયામાસ સમ્પ્રીત્યા પૂજારત્નં ચ વૈ બહુ॥ 2-33-26 (12713)
પાણ્ડ્યોઽપિ બહુરત્નાનિ દૂતૈઃ સહ મુમોચ હ।
મણિમુક્તાપ્રવાલાનિ સહદેવાય કીર્તિમાન્॥ 2-33-27 (12714)
તાં દૃષ્ટ્વાઽપ્રતિમાં પૂજાં પાણ્ડવોઽપિ મુદા નૃપ।
ભ્રાતુઃ પુત્રે બહૂન્રત્નાન્દત્વા વૈ બભ્રૂવાહને॥ 2-33-28 (12715)
પાણ્ડ્યં દ્રમિડરાજાનં શ્વશુરં મલયધ્વજમ્।
સ દૂતૈસ્તં વશે કૃત્વા મણલૂરેશ્વરં તદા॥ 2-33-29 (12716)
તતો રત્નાન્યુપાદાય દ્રમિડૈરાવૃતો યયૌ।
અગસ્ત્યસ્યાલયં દિવ્યં દેવલોકસમં ગિરિમ્॥ 2-33-30 (12717)
સ તં પ્રદક્ષિમં કૃત્વા મલયં ભરતર્ષભ।
લઙ્ઘયિત્વા તુ માદ્રેયસ્તામ્રપણીં નદીં શુભામ્॥ 2-33-31 (12718)
પ્રસન્નસલિલાં દિવ્યાં સુશીતાં ચ મનોહરામ્।
સમુદ્રતીરમાસાદ્ય ન્યવિશત્પાણ્ડુનન્દનઃ॥ ॥ 2-33-32 (12719)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે સભાપર્વણિ દિગ્વિજયપર્વણિ ત્રયસ્ત્રિંશોઽધ્યાયઃ॥ 33॥
સભાપર્વ - અધ્યાય 034
॥ શ્રીઃ ॥
2.34. અધ્યાયઃ 034
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
સ્મૃતિમાત્રાગતઘટોત્કચલઙ્કાપ્રેષણવૃત્તાન્તસ્ય વિસ્તરેણ કથનમ્॥1॥ કૃષ્ણગૌરવેણ વિભીષણેન કરદાનમ્॥ 2॥ વિભીષણાત્કરણાહૃતવતા ઘટોત્કચેન સહ સહદેવસ્ય પ્રતિનિવર્તનમ્॥ 3॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
વૈશમ્પાયન ઉવાચ॥
સહદેવસ્તતો રાજા મન્ત્રિભિઃ સહ ભારત।
સમ્પ્રધાર્ય મહાબાહુઃ સચિવૈર્બુદ્ધિમત્તરૈઃ॥ 2-34-1 (12720)
સ વિચાર્ય તદા રાજન્સહદેવસ્ત્વરાન્વિતઃ।
ચિન્તયામાસ રાજેન્દ્ર ભ્રાતુઃ પુત્રં ઘટોત્કચમ્॥ 2-34-2 (12721)
તતશ્ચિન્તિતમાત્રે તુ રાક્ષસઃ પ્રત્યદૃશ્યત।
અતિદીર્ઘો મહાબાહુ સર્વાભરણભૂષિતઃ॥ 2-34-3 (12722)
નીલજીમૂતસઙ્કાશસ્તપ્તકાઞ્ચનકુણ્ડલઃ।
વિચિત્રહારકેયૂરઃ કિઙ્કિણીમણિભૂષિતઃ॥ 2-34-4 (12723)
હેમમાલી મહાદંષ્ટ્રઃ કિરીટી કુક્ષિબન્ધનઃ।
તામ્રકેશો હરિશ્મશ્રુર્ભીમાઙ્ગઃ કટકાઙ્ગદઃ॥ 2-34-5 (12724)
રક્તચન્દનદિગ્ધાઙ્ગઃ સૂક્ષ્મામ્બરધરો બલી।
બલેન સ યયૌ તત્ર ચાલયન્નિવ મેદિનીમ્॥ 2-34-6 (12725)
તતો દૃષ્ટ્વા જના રાજન્નાયાન્તં પર્વતોપમમ્।
ભયાદ્ધિ દુદ્રુવુઃ સર્વે સિંહાત્ક્ષુદ્રમૃગા યથા॥ 2-34-7 (12726)
આસસાદ ચ માદ્રેયં પુલસ્ત્યં રાવણો યથા।
અભિવાદ્ય તતો રાજન્સહદેવં ઘટોત્કચઃ॥ 2-34-8 (12727)
પ્રહ્વઃ કૃતાઞ્જલિસ્તસ્થૌ કિં કાર્યમિતિ ચાબ્રવીત્।
તં પરિષ્વજ્ય બાહુભ્યાં મૂર્ધ્ન્યુપાઘ્રાય પાણ્ડવઃ॥ 2-34-9 (12728)
તં મેરુશિખરાકારમાગતં પાણ્ડુનન્દનઃ।
પૂજયિત્વા સહામાત્યઃ પ્રીતો વાક્યમુવાચ હ॥ 2-34-10 (12729)
ગચ્છ લઙ્કાં પુરીં વત્સ કરાર્થં મમ શાસનાત્। ॥
તત્ર દૃષ્ટ્વા મહાત્માનં રાક્ષસેન્દ્રં બિભીષણમ્॥ 2-34-11 (12730)
રત્નાનિ રાજસૂયાર્થં વિવિધાનિ બહૂનિ ચ।
ઉપાદાય ચ સર્વાણિ પ્રત્યાગચ્છ મહાબલ॥ 2-34-12 (12731)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ। 2-34-13x (1446)
પાણ્ડવેનૈવમુક્તસ્તુ મુદા યુક્તો ઘટોત્કચઃ।
તથેત્યુક્ત્વા મહારાજ પ્રતસ્યે દક્ષિણાં દિશમ્॥ 2-34-13 (12732)
પ્રયયૌ દક્ષિણં કૃત્વા સહદેવં ઘટોત્કચઃ।
લઙ્કામભિમુકો રાજન્સમુદ્રં સ વ્યલોકયત્॥ 2-34-14 (12733)
કૂર્મગ્રાહઝષાકીર્ણં મીનનક્રૈસ્તથાઽઽકુલમ્।
શુક્તિવ્રાતસમાકીર્ણં શઙ્કાનાં નિચયાકુલમ્॥ 2-34-15 (12734)
સ દૃષ્ટ્વા રામસેતું ચ ચિન્તયન્રામવિક્રમમ્॥
ગત્વા પારં સમુદ્રસ્ય દક્ષિણં સ ઘટોત્કચઃ॥ 2-34-16 (12735)
દદર્શ લઙ્કાં રાજેન્દ્ર નાકપૃષ્ઠોપમાં શુભામ્।
પ્રાકારેણાવૃતાં રમ્યાં શુભદ્વારૈશ્ચ શોભિતામ્॥ 2-34-17 (12736)
પ્રાસાદૈર્બહુસાહસ્રૈઃ શ્વેતરક્તૈશ્ચ સઙ્કુલામ્।
દિવ્યદુન્દુભિનિર્હ્રાદામુદ્યાનવનશોભિતામ્॥ 2-34-18 (12737)
સર્વકાલફલૈર્વૃક્ષૈઃ પુષ્પિતૈરુપશોભિતામ્।
પુષ્પગન્ધૈશ્ચ સઙ્કીર્ણાં રમણીયમહારથામ્॥ 2-34-19 (12738)
નાનારત્નૈશ્ચ સમ્પૂર્ણામિન્દ્રસ્યેવામરાવતીમ્।
વિવેશ સ પુરીં લઙ્કાં રાક્ષસૈશ્ચ નિષેવિતામ્॥ 2-34-20 (12739)
દદર્શ સ પુરીં લઙ્કાં રાક્ષસૈશ્ચ નિષેવિતામ્॥
નાનાવેષધરાન્દક્ષાન્નારીશ્ચ પ્રિયદર્શનાઃ॥ 2-34-21 (12740)
દિવ્યમાલ્યામ્બરધરા દિવ્યભૂષણભૂષિતાઃ।
મદરક્તાન્તનયનાઃ પીનશ્રોણિપયોધરાઃ॥ 2-34-22 (12741)
ભૈમસેનિં તતો દૃષ્ટ્વા હૃષ્ટાસ્તે વિસ્મયં ગતાઃ।
આસસાદ ગૃહં રાજ્ઞ ઇન્દ્રસ્ય સદનોપમમ્॥ 2-34-23 (12742)
સ દ્વારપાલમાસાદ્ય વાક્યમેતદુવાચ હ। 2-34-24 (12743)
ઘટોત્કચ ઉવાચ॥
કુરૂણામૃષ્ટબો રાજા પાણ્ડુર્નામ મહાબલઃ॥ 2-34-24x (1447)
કનીયાંસ્તસ્ય દાયાદઃ સહદેવ ઇતિ શ્રુતઃ।
તેનાહં પ્રેષિતો દૂતઃ કરાર્થં કૌરવસ્ય ચ॥ 2-34-25 (12744)
દ્રષ્ટુમિચ્છામિ રાજેનદ્રં ત્વં ક્ષિપ્રં માં નિવેદય। 2-34-26 (12745)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ॥
તસ્ય તદ્વચનં શ્રુત્વા દ્વારપાલો મહીપતે॥ 2-34-26x (1448)
તથેત્યુક્ત્વા વિવેશાથ ભવનં સ નિવેદકઃ।
પ્રાઞ્જલિઃ સ્રવમાચષ્ટ સ્રવાં દૂતગિરં તદા॥ 2-34-27 (12746)
દ્વારપાલવચઃ શ્રુત્વા રાક્ષસેન્દ્રો વિભીષણઃ।
ઉવાચ વાક્યં ધર્માત્મા સમીપં મે પ્રવેશ્યતામ્॥ 2-34-28 (12747)
એવમુક્તસ્તુ રાજ્ઞા સ ધર્મજ્ઞેન મહાત્મના।
અથનિષ્કમ્ય સમ્ભ્રાન્તો દ્વાર્સ્થોહૈડિમ્બમબ્રવીત્॥ 2-34-29 (12748)
એહિ દૂત નૃપં દ્રષ્ટું ક્ષિપ્રં પ્રવિશ ચ સ્વયમ્।
દ્વારપાલવચઃ શ્રુત્વા પ્રવિવેશ ઘટોત્કચઃ॥ 2-34-30 (12749)
સ પ્રવિશ્ય દદર્શાથ રાક્ષસેન્દ્રસ્ય મન્દિરમ્।
તતઃ કૈલાસસઙ્કાશં તત્પકાઞ્ચનતોરણમ્॥ 2-34-31 (12750)
પ્રાકારેણ પરિક્ષિપ્તં ગોપુરૈશ્ચાપિ શોભિતમ્।
હર્મ્યપ્રાસાદસમ્બાધં નાનારત્નોપશોભિતમ્॥ 2-34-32 (12751)
કાઞ્ચનૈસ્તાપનીયૈશ્ચ સ્ફાટિકૈ રાજતૈરપિ।
વજ્રવૈડૂર્યજુષ્ટૈશ્ચ સ્તમ્ભૈશ્ચ સુમનોહરૈઃ॥ 2-34-33 (12752)
નાનાધ્વજપતાકાભિર્યુક્તં મણિવિચિત્રિતમ્।
ચિત્રમાલ્યાવૃતં રમ્યં તપ્તકાઞ્ચનવેદિકમ્॥ 2-34-34 (12753)
સ દૃષ્ટ્વા તત્ર સર્વં ચ ભૈમસેનિર્મનોહરમ્।
પ્રવિશન્નેવ હૈડિમ્બઃ શુશ્રાવ મધુરસ્વરમ્॥ 2-34-35 (12754)
તન્ત્રીગીતસમાકીર્ણં સમતાલમિતાક્ષરમ્।
દિવ્યદુન્દુભિનિર્હ્રાદં વાદિત્રસતતં શુભમ્॥ 2-34-36 (12755)
સ શ્રુત્વા મધુરં શબ્દં પ્રીતિમાનભવત્તદા।
તતો વિગાહ્ય હૈડિમ્બો બહુકક્ષ્યાં મનોરમામ્॥ 2-34-37 (12756)
સ દદર્શ મહાત્માનં દ્વાર્સ્થેન સહ ભારત।
તં વિભીષણમાસીનં કાઞ્ચને પરમાસને॥ 2-34-38 (12757)
દિવિ ભાસ્કરસઙ્કાશં મુક્તામણિવિભૂષિતમ્।
દિવ્યાભરણચિત્રાઙ્ગં દિવ્યરૂપધરં વિભુમ્॥ 2-34-39 (12758)
દિવ્યમાલ્યામ્બરધરં દિવ્યગન્ધોક્ષિતં શુભમ્।
વિભ્રાજમાનં વપુષા સૂર્યવૈશ્વાનરપ્રભમ્॥ 2-34-40 (12759)
ઉપોપવિષ્ટં સચિવૈર્દેવૈરિવ શતક્રતુમ્।
યક્ષૈર્મહાત્મભિર્દિવ્યનારીભિર્હૃદ્યકાન્તિભિઃ॥ 2-34-41 (12760)
ગીતૈર્મઙ્ગલયુક્તૈશ્ચ પૂજ્યમાનં યથા દિવિ।
ચામરે વ્યજને ચાગ્ર્યે હેમદણ્ડે મહાધને॥ 2-34-42 (12761)
ગૃહીતે વરનારીભ્યાં ધૂયમાને ચ મૂર્ધનિ।
અર્ચિષ્મન્તં શ્રિયા જુષ્ટં કુબેરવરુણોપમમ્॥ 2-34-43 (12762)
ધર્મે ચૈવ સ્થિતં નિત્યમદ્ભુતં રાક્ષસેસ્વરમ્।
રામમિક્ષ્વાકુનાથં વૈ સ્મરન્તં મનસા સદા॥ 2-34-44 (12763)
દૃષ્ટ્વા ઘટોત્કચો રાજન્વવન્દે તં કૃતાઞ્જલિઃ।
પ્રહ્વસ્તસ્થૌ મહાવીર્યઃ શક્રં ચિત્રરથો યથા॥ 2-34-45 (12764)
તં દૂતમાગતં દૃષ્ટ્વા રાક્ષસેન્દ્રો વિભીષણઃ।
પૂજયિત્વા યથાન્યાયં સાન્ત્વપૂર્વં વચોઽબ્રવીત્॥ 2-34-46 (12765)
વિભીષણ ઉવાચ॥ 2-34-47x (1449)
કસ્ય વંશે સ સઞ્જાતઃ કરમિચ્છન્મહીપતિઃ।
તસ્યાનુજાન્સમસ્તાંશ્ચ પુરં દેશં ચ તસ્ય વૈ॥ 2-34-47 (12766)
ત્વાં ચ કાર્યં ચ તત્સર્વં શ્રોતુમિચ્છામિ તત્વતઃ।
વિસ્તરેણ મમ બ્રૂહિ સર્વાનેતાન્પૃથક્પૃથક્॥ 2-34-48 (12767)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ। 2-34-49x (1450)
એવમુક્તસ્તુ હૈડિમ્બઃ પૌલસ્ત્યેન મહાત્મના।
કૃતાઞ્જલિરુવાચાથ સમર્થમિદમુત્તરમ્॥ 2-34-49 (12768)
ઘટોત્કચ ઉવાચ। 2-34-50x (1451)
સોમવંશોદ્ભવો રાજા પાણ્ડુર્નામ મહાબલઃ।
પાણ્ડોશ્ચ પુત્રાઃ પઞ્ચાસઞ્છક્રતુલ્યપરાક્રમાઃ॥ 2-34-50 (12769)
તેષાં જ્યેષ્ઠસ્તુ નામ્ના વૈ યુધિષ્ઠિર ઇતિ શ્રુતઃ।
અજાતશત્રુર્ધર્માત્મા ધર્મો વિગ્રહવાનિવ॥ 2-34-51 (12770)
તતો યુધિષ્ઠિરો રાજા પ્રાપ્ય રાજ્યમકારયત્।
ગઙ્ગાયા દક્ષિણે તીરે નગરે નાગસાહ્વયે॥ 2-34-52 (12771)
તદ્દત્વા ધૃતરાષ્ટ્રાય શક્રપ્રસ્થં યયૌ તતઃ।
ભ્રાતૃભિઃ સહ રાજેન્દ્ર શક્રપ્રસ્થેઽન્વમોદત॥ 2-34-53 (12772)
ગઙ્ગાયમુનયોર્મધ્યે તે ઉભે નગરોત્તમે।
નિત્યં ધર્મે સ્થિતો રાજા શક્રપ્રસ્થે પ્રશાસ્તિ નઃ॥ 2-34-54 (12773)
તસ્યાનુજો મહાબાહુર્ભીમસેન ઇતિ શ્રુતઃ।
મહાતેજા મહાકીર્તિઃ શક્રતુલ્યપરાક્રમઃ॥ 2-34-55 (12774)
દશનાગસહસ્રાણાં બલે તુલ્યઃ સ પાણ્ડવઃ।
તસ્યાનુજોઽર્જુનો નામ મહાબલપરાક્રમઃ॥ 2-34-56 (12775)
સુકુમારો મહાસત્વો લોકે વીર્યેણ વિશ્રુતઃ।
કાર્તવીર્યસમો વીર્યે સાગરપ્રતિમો બલે॥ 2-34-57 (12776)
જામદગ્ન્યસમશ્ચાસ્ત્રે સઙ્ખ્યે રામસમોઽર્જુનઃ।
રૂપે શક્રસમઃ પાર્થસ્તેજસા ભાસ્કરોપમઃ॥ 2-34-58 (12777)
દેવદાનવગન્ધર્વૈઃ પિશાચોરગરાક્ષસૈઃ।
માનુષૈશ્ચ સમસ્તૈસ્તુ અજેયઃ ફલ્ગુનો રણે॥ 2-34-59 (12778)
તેન તત્ખણ્ડવં દાવં તર્પિતં જાતવેદસે।
વિજિત્ય તરસા શક્રં યુધિ દેવગણૈઃ સહ॥ 2-34-60 (12779)
લબ્ધાન્યસ્ત્રાણિ દિવ્યાનિ તર્પયિત્વા હુતાશનમ્।
તેન લબ્ધા મહારાજ દુર્લભા દૈવતૈરપિ॥ 2-34-61 (12780)
વાસુદેવસ્ય ભગિની સુભદ્રા નામ વિશ્રુતા।
અર્જુનસ્યાનુજો રાજન્નકુલશ્ચેતિ વિશ્રુતઃ॥ 2-34-62 (12781)
દર્શનીયતમો લોકે મૂર્તિમાનિવ મન્મથઃ।
તસ્યાનુજો મહાતેજાઃ સહદેવ ઇતિ શ્રુતઃ॥ 2-34-63 (12782)
તેનાહં પ્રેષિતો રાજન્કુમારેણ સમો રણે।
અહં ઘટોત્કચો નામ ભીમસેનસુતો બલી॥ 2-34-64 (12783)
મમ માતા મહાભાગા હિડિમ્બા નામ રાક્ષસી।
પાર્થાનામુપકારાર્થં ચરામિ પૃથિવીમિમામ્॥ 2-34-65 (12784)
આસીત્પૃથિવ્યાઃ સર્વસ્યા મહીપાલો યુધિષ્ઠિરઃ।
રાજસૂયં ક્રતુશ્રેષ્ઠમાહર્તુમુપચક્રમે॥ 2-34-66 (12785)
સન્દિદેશ ચ સ ભ્રાતૃન્કરાર્થં સર્વતોદિશમ્।
વૃષ્ણિવીરેણ સહિતઃ સન્દિદેશાનુજાન્નૃપઃ॥ 2-34-67 (12786)
ઉદીચીમર્જુનસ્તૂર્ણં ગત્વા મેરોરથોત્તમઃ।
ગત્વા શતસહસ્રાણિ યોજનાનિ મહાબલઃ॥ 2-34-68 (12787)
જિત્વા સર્વાન્નૃપાન્યુદ્ધે હત્વા ચ તરસા વશી।
સ્વર્ગદ્વારમુપાગમ્ય રત્નાન્યાદાય વૈ ભૃશમ્॥ 2-34-69 (12788)
અશ્વાંશ્ચ વિવિધાન્દિવ્યાન્સર્વાનાદાય ફલ્ગુનઃ।
ધનં બહુવિધં રાજન્ધર્મપુત્રાય વૈ દદૌ॥ 2-34-70 (12789)
ભીમસેનો હિ રાજેન્દ્ર જિત્વા પ્રાચીં દિશં બલાત્।
વશે કૃત્વા મહીપાલાન્પાણ્ડવાય ધનં દદૌ॥ 2-34-71 (12790)
દિશં પ્રતીચીં નકુલઃ કરાર્થં પ્રયયૌ તથા।
સહદેવો દિશં યામ્યાં જિત્વા સર્વાન્મહીક્ષિતઃ॥ 2-34-72 (12791)
માં સન્દિદેશ રાજેન્દ્ર કરાર્થમિહ સત્કૃતઃ।
પાર્થાનાં ચરિતં તુભ્યં સઙ્ક્ષેપાત્સમુદાહૃતમ્॥ 2-34-73 (12792)
તમવેક્ષ્ય મહારાજ ધર્મરાજં યુધિષ્ઠિરમ્।
પાવનં રાજસૂયં ચ ભગવન્તં હરિં પ્રભુમ્।
એતાનવેક્ષ્ય ધર્મજ્ઞ કરં દાતુમિહાર્હસિ॥ 2-34-74 (12793)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ॥ 2-34-75x (1452)
તેન તદ્ભાષિતં શ્રુત્વા રાક્ષસેન્દ્રો બિભીષણઃ।
શાસનં પ્રતિજગ્રાહ ધર્માત્મા રાક્ષસૈઃ સહ॥ 2-34-75 (12794)
તચ્ચ કૃષ્ણકૃતં ધીમાનિત્યમન્યત સ પ્રભુઃ।
તતો દદૌ વિચિત્રાણિ કમ્બલાનિ કુથાનિ ચ॥ 2-34-76 (12795)
દાન્તકાઞ્ચનપર્યઙ્કાન્મણિહેમવિચિત્રિતાન્।
ભૂષણાનિ મહાર્હાણિ પ્રવાલાનિ મણીંશ્ચ સઃ॥ 2-34-77 (12796)
કાઞ્ચનાનિ ચ ભાણ્ડનિ કલશાનિ ઘટાનિ ચ।
કટાહાનિ વિચિત્રાનિ દ્રોણ્યશ્ચૈવ સહસ્રશઃ॥ 2-34-78 (12797)
રાજતાનિ ચ ભાણ્ડાનિ રત્નગર્ભાંશ્ચ કુણ્ડલાન્।
હેમપુષ્પાનિ ચાન્યાનિ રુક્મમુખ્યાનિ ચાપરાન્। 2-34-79 (12798)
શઙ્ખાંશ્ચ ચન્દ્રસઙ્કાશાંશ્ચિત્રાવર્તવિચિત્રિતાન્।
યજ્ઞસ્ય તોરણે યુક્તાન્દદૌ તાલાંશ્ચતુર્દશ॥ 2-34-80 (12799)
રુક્મપઙ્કજપુષ્પાણિ શિબિકા મણિભૂષિતાઃ।
મુકુટાનિ મહાર્હાણિ રત્નગર્ભાંશ્ચ કઙ્કણાન્॥ 2-34-81 (12800)
ચન્દનાનિ ચ મુખ્યાનિ વાસાંસિ વિવિધાનિ ચ।
સ દદૌ સહદેવાય તદા રાજા વિભીષણાઃ॥ 2-34-82 (12801)
તાનિ સર્વાણિ રત્નાનિ આજહ્રુસ્તે નિશાચરાઃ।
અષ્ટાશીતિસહસ્રાણિ સમદા રક્તલોચનાઃ॥ 2-34-83 (12802)
રત્નાન્યાદાય સર્વાણિ પ્રતસ્થે સ ઘટોત્કચઃ।
વિભીષણં ચ રાજાનમભિવાદ્ય કૃતાઞ્જલિઃ॥ 2-34-84 (12803)
પ્રદક્ષિણં પરીત્યૈવ નિર્જગામ ઘટોત્કચઃ।
તતો રત્નાન્યુપાદાય હૈડિમ્બો રાક્ષસૈઃ સહ॥ 2-34-85 (12804)
જગામ તૂર્ણં લઙ્કાયાઃ સહદેવપદં પ્રતિ।
આસેદુઃ પાણ્ડવં સર્વે લઙ્ઘયિત્વા મહોદધિમ્॥ 2-34-86 (12805)
સહદેવો દદર્શાથ રત્નાહારાન્નિશાચરાન્।
આગતાન્ભીમસઙ્કાશાન્હૈડિમ્બં ચ તથા નૃપ॥ 2-34-87 (12806)
દ્રમિલા નૈઋતાન્દૃષ્ટ્વા દુદ્રુવુસ્તે ભયાર્દિતાઃ।
ભૈમસેનિસ્તતો ગત્વા માર્દેયં પ્રાઞ્જલિઃ સ્થિતઃ॥ 2-34-88 (12807)
પ્રીતિમાનભવદ્દૃષ્ટ્વા રત્નૌધં તં ચ પાણ્ડવઃ।
તં પરિષ્વજ્ય પાણિભ્યાં દૃષ્ટ્વા તાન્પ્રીતિમાનભૂત્॥ 2-34-89 (12808)
વિસૃજ્ય દ્રવિડાન્સર્વાન્ગમનાયોપચક્રમે।
ન્યવર્તમ તતો ધીમાન્સહદેવો નરાધિપઃ॥ 2-34-90 (12809)
એવં વિજિત્ય તરસા સાન્ત્વેન વિજયેન ચ।
કરદાન્પાર્થિવાન્કૃત્વા પ્રત્યાગચ્છદરિન્દમઃ॥ 2-34-91 (12810)
રત્નસાલમુપાદાય યયૌ સહનિશાચરઃ।
ઇન્દ્રપ્રસ્થં વિવેશાથ કમ્પયન્નિવ મેદિનીમ્॥ 2-34-92 (12811)
દૃષ્ટ્વા યુધિષ્ઠિરં રાજન્સહદેવઃ કૃતાઞ્જલિઃ।
પ્રહ્વોઽભિવાદ્ય તસ્થૌ સ પૂજિતશ્ચાપિ તેન વૈ॥ 2-34-93 (12812)
લઙ્કાપ્રાપ્તાન્ધનૌઘાંશ્ચ દૃષ્ટ્વા તાન્દુર્લભાન્બહૂન્।
પ્રીતિમાનભવદ્રાજા વિસ્મયં પરમં યયૌ॥ 2-34-94 (12813)
ધર્મરાજાય તત્સર્વં નિવેદ્ય ભરતર્ષભ।
કોટીસહસ્રમધિકં હિરણ્યસ્ય મહાત્મને॥ 2-34-95 (12814)
વિવિધાનિ ચ રત્નાનિ ગોજાવિમહિષાંસ્તથા।
કૃતકર્મા સુખં રાજન્નુવાસ જનમેજય॥ ॥ 2-34-96 (12815)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે સભાપર્વણિ દિગ્વિજયપર્વણિ ચતુસ્ત્રિંસોઽધ્યાયઃ॥ 34॥ ॥
સભાપર્વ - અધ્યાય 035
॥ શ્રીઃ ॥
2.35. અધ્યાયઃ 035
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
નકુલસ્ય પશ્ચિમદિગ્વિજયઃ॥ 1॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
વૈશમ્પાયન ઉવાચ॥
નકુલસ્ય તુ વક્ષ્યામિ કર્માણિ વિજયં તથા।
વાસુદેવજિતામાશાં યથાઽસાવજયત્પ્રભુઃ॥ 2-35-1 (12816)
નિર્યાય ખાણ્ડવપ્રસ્થાત્પ્રતીચીમભિતો દિશમ્।
ઉદ્દિશ્ય મતિમાન્પ્રાયાન્મહત્યા સેનયા સહ॥ 2-35-2 (12817)
સિંહનાદેન મહતા યોધાનાં ગર્જિતેન ચ।
રથનેમિનિનાદૈશ્ચ કમ્પયન્વસુધામિમામ્॥ 2-35-3 (12818)
તતો બહુ ધનં રમ્યં ગાવાઢ્યં ધનધાન્યવત્।
કાર્તિકેયસ્ય દયિતં રોહીતકુપાદ્રવત્॥ 2-35-4 (12819)
તત્ર યુદ્ધં મહચ્ચાસીચ્છૂરૈર્મત્તમયૂરકૈઃ।
મરુભૂમિં સ કાર્ત્સ્ન્યેન તથૈવ બહુધાન્યકમ્॥ 2-35-5 (12820)
શૈરીષકં મહેત્થં ચ વશે ચક્રે મહાદ્યુતિઃ।
આક્રોશં ચૈવ રાજર્ષિ તેન યુદ્ધમભૂન્મહત્॥ 2-35-6 (12821)
તાન્દશાર્ણાન્સ જિત્વા ચ પ્રતસ્થે પાણ્ડુનન્દનઃ।
શિબીંસ્ત્રિગર્તાનમ્બષ્ઠાન્માલવાન્પઞ્ચ કર્પટાન્॥ 2-35-7 (12822)
તથા મધ્યમકેયાંશ્ચ વાટધાનાન્દ્વિજાનથ।
પુનશ્ચ પરિવૃત્યાથ પુષ્કરારણ્યવાસિનઃ॥ 2-35-8 (12823)
ગણાનુત્સવસઙ્કેતાન્વ્યજયત્પુરુષર્ષભઃ।
સિન્ધુકૂલાશ્રિતા યે ચ ગ્રામણીયા મહાબલાઃ॥ 2-35-9 (12824)
શૂદ્રાભીરગણાશ્ચૈવ યે ચાશ્રિત્ય સરસ્વતીમ્।
વર્તયન્તિ ચ યે મત્સ્યૈર્યે ચ પર્વતવાસિનઃ॥ 2-35-10 (12825)
કત્સ્નં પઞ્ચનન્દં ચૈવ તથૈવામરપર્વતમ્।
ઉત્તરજ્યોતિષં ચૈવ તથા દિવ્યકટં પુરમ્॥ 2-35-11 (12826)
દ્વારપાલં ચ તરસા વશે ચક્રે મહાદ્યુતિઃ।
રામઠાન્હારહૂણાંશ્ચ પ્રતીચ્યાશ્ચૈવ યે નૃપાઃ॥ 2-35-12 (12827)
તાન્સર્વાન્સ વશે ચક્રે શાસનાદેવ પાણ્ડવઃ।
તત્રસ્થઃ પ્રેષયામાસ વાસુદેવાય ભારત॥ 2-35-13 (12828)
સ ચાસ્ય ગતભી રાજન્પ્રતિજગ્રાહ શાસનમ્।
તતઃ શાકલમભ્યેત્ય મદ્રાણાં પુટભેદનમ્॥ 2-35-14 (12829)
માતુલં પ્રીતિપૂર્વેણ શલ્યં ચક્રે વશે બલી।
સ તેન સત્કૃતો રાજ્ઞા સત્કારાર્હો વિશામ્પતે॥ 2-35-15 (12830)
રત્નાનિ ભૂરીણ્યાદાય સમ્પ્રતસ્થે યુધાં પતિઃ।
તતઃ સાગરકુક્ષિસ્થાન્મ્લેચ્છાન્પરમદારુણાન્॥ 2-35-16 (12831)
પહ્લવાન્વર્બરાંશ્ચૈવ કિરાતાન્યવનાઞ્શકાન્।
તતો રત્નાન્યપાદાય વશે કૃત્વા ચ પાર્થિવાન્।
ન્યવર્તત કુરુશ્રેષ્ઠો નકુલશ્ચિત્રમાર્ગવિત્॥ 2-35-17 (12832)
કરમાણાં સહસ્રાણિ કોશં તસ્ય મહાત્મનઃ।
ઊહર્દશ મહારાજ કૃચ્છ્રાદિવ મહાધનમ્॥ 2-35-18 (12833)
ઇન્દ્રપ્રસ્થગતં વીરમભ્યેત્ય સ યુધિષ્ઠિરમ્।
તતો માદ્રીસુતઃ શ્રીમાન્ધનં તસ્મૈ ન્યવેદયત્॥ 2-35-19 (12834)
એવં વિજિત્ય નકુલો દિશં વરુણપાલિતામ્।
પ્રતીચીં વાસુદેવેન નિર્જિતાં ભરતર્ષભ॥ ॥ 2-35-20 (12835)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે સભાપર્વણિ દિગ્વિજયપર્વણિ પઞ્ચત્રિંશોઽધ્યાયઃ॥ 35॥
સભાપર્વ - અધ્યાય 036
॥ શ્રીઃ ॥
2.36. અધ્યાયઃ 036
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
દ્વારકાતઃ આગતસ્ય શ્રીકૃષ્ણસ્યાજ્ઞયા યજ્ઞસામગ્રીસમ્પાદનોપક્રમઃ॥ 1॥ દ્વૈપાયનેન ઋત્વિગાનયનમ્॥ 2॥ બ્રાહ્મણક્ષત્રિયાદીનામામન્ત્રણાય દૂતપ્રેષણમ્॥ 3॥ ધૃતરાષ્ટ્રાદ્યમન્ત્રણાય નકુલગમનમ્॥ 4॥। દીક્ષા ॥ 5॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
વૈશમ્પાયન ઉવાચ॥
રક્ષણાદ્ધર્મરાજસ્ય સત્યસ્ય પરિપાલનાત્।
શત્રૂણાં ક્ષપણાચ્ચૈવ સ્વકર્મનિરતાઃ પ્રજાઃ॥ 2-36-1 (12836)
બલીનાં સમ્યગાદાનાદ્ધર્મતશ્ચાનુશાસનાત્।
નિકામવર્ષી પર્જન્યઃ સ્ફીતો જનપદોઽભવત્॥ 2-36-2 (12837)
સર્વારમ્ભાઃ સુપ્રવૃત્તા ગોરક્ષા કર્ષણં વણિક્।
વિશેષાત્સર્વમેવૈતત્સઞ્જજ્ઞે રાજકર્મણઃ॥ 2-36-3 (12838)
દસ્યુભ્યો વઞ્ચકેભ્યો વા રાજન્પ્રતિ પરસ્પરમ્।
રાજવલ્લભતશ્ચૈવ નાશ્રૂયન્ત મૃષાગિરઃ॥ 2-36-4 (12839)
અવર્ષં ચાતિવર્ષં ચ વ્યાધિપાવકમૂર્છનમ્।
સર્વમેતત્તદા નાસીદ્ધર્મનિત્યે યુધિષ્ઠિરે॥ 2-36-5 (12840)
પ્રિયં કર્તુમુપસ્થાતું બલિકર્મ સ્વભાવજમ્।
અભિહર્તું નૃપા જગ્મુર્નાન્યૈઃ કાર્યૈઃ કથઞ્ચનઃ॥ 2-36-6 (12841)
ધર્મૈર્ધનાગમૈસ્તસ્ય વવધે નિચયો મહાન્।
કર્તું યસ્ય ન શક્યેન ક્ષયો વર્ષશતૈરપિ॥ 2-36-7 (12842)
સ્વકોષ્ઠસ્ય પરીમાણં કોશસ્ય ચ મહીપતિઃ।
વિજ્ઞાય રાજા કૌન્તેયો યજ્ઞાયૈવ મનો દધે॥ 2-36-8 (12843)
સુહૃદશ્ચૈવ યે સર્વે પૃથક્ચ સહચાબ્રુવન્।
યજ્ઞકાલસ્તવ વિભો ક્રિયતામત્ર સામ્પ્રતમ્॥ 2-36-9 (12844)
અથૈવં બ્રુવતામેવ તેષામભ્યાયયૌ હરિઃ।
ઋષિઃ પુરાણો વેદાત્મા દૃશ્યશ્ચૈવ વિજાનતામ્॥ 2-36-10 (12845)
જગતસ્તસ્થુષાં શ્રેષ્ઠઃ પ્રભવશ્ચાપ્યયશ્ચ હ।
ભૂતભવ્યભવન્નાથઃ કેશવઃ કેશિસૂદનઃ॥ 2-36-11 (12846)
પ્રાકારઃ સર્વવૃષ્ણીનામાપત્સ્વભયદોઽરિહા।
બલાધિકારે નિક્ષિપ્ય સમ્યગાનકદુન્દુભિમ્॥ 2-36-12 (12847)
ઉચ્ચાવચમુપાદાય ધર્મરાજાય માધવઃ।
ધનૌઘં પુરુષવ્યાઘ્રો બલેન મહતા વૃતઃ॥ 2-36-13 (12848)
તં ધનૌઘમપર્યન્તં રત્નસાગરમક્ષયમ્।
નાદયન્રથઘોષેણ પ્રવિશેશ પુરોત્તમમ્॥ 2-36-14 (12849)
પૂર્ણમાપૂરયંસ્તેષાં દ્વિષચ્છોકાવહોઽભવત્।
અસૂર્યમિવ સૂર્યેણ નિવાતમિવ વાયુના।
કૃષ્ણેન સમુપેતેન જહૃષે ભારતં પુરમ્॥ 2-36-15 (12850)
તં મુદાઽભિસમાગમ્ય સત્કૃત્ય ચ યથાવિધિ।
સ પૃષ્ટ્વા કુશલં ચૈવ સુખાસીનં યુધિષ્ઠિરઃ॥ 2-36-16 (12851)
ધૌમ્યદ્વૈપાયનમુખૈર્ઋત્વિગ્ભિઃ પુરુષર્ષભઃ।
ભીમાર્જુનયમૈશ્ચૈવ સહિતઃ કૃષ્ણમબ્રવીત્॥ 2-36-17 (12852)
યુધિષ્ઠિર ઉવાચ॥ 2-36-18x (1453)
ત્વત્કૃતે પૃથિવી સર્વા મદ્વશે કૃષ્ણ વર્તતે।
ધનં ચ બહુ વાર્ષ્ણેય ત્વત્પ્રસાદાદુપાર્જિતમ્॥ 2-36-18 (12853)
સોઽહમિચ્છામિ તત્સર્વં વિધિવદ્દેવકીસુત।
ઉપયોક્તું દ્વિજાગ્ર્યેભ્યો હવ્યવાહે ચ માધવ॥ 2-36-19 (12854)
તદહં યષ્ટુમિચ્છામિ દાશાર્હ સહિતસ્ત્વયા।
અનુજૈશ્ચ મહાબાહો તન્માઽનુજ્ઞાતુમર્હસિ॥ 2-36-20 (12855)
તદ્દીક્ષાપય ગોવિન્દ ત્વમાત્માનં મહાભુજ।
ત્વયીષ્ટવતિ દાશાર્હ વિપાપ્મા ભવિતા હ્યહમ્॥ 2-36-21 (12856)
માં વાપ્યભ્યનુજાનીહ સહૈભિરનુજૈર્વિભો।
અનુજ્ઞાતસ્ત્વયા કૃષ્ણ પ્રાપ્નુયાં ક્રતુમુત્તમમ્॥ 2-36-22 (12857)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ। 2-36-23x (1454)
તં કૃષ્ણઃસ પ્રત્યુવાચેદં બહૂક્ત્વા ગુણવિસ્તરમ્।
ત્વમેવ રાજશાર્દૂલ રમ્રાડર્હો મહાક્રતુમ્।
સમ્પ્રાપ્નુહિ ત્વયા પ્રાપ્તે કૃતકૃત્યાસ્તતો વયમ્॥ 2-36-23 (12858)
યદસ્વાભીપ્સિતં યજ્ઞં મયિ શ્રેયસ્યવસ્થિતે।
નિયુઙ્ક્ષ્વ ત્વં ચ માં કૃત્યે સર્વં કર્તાસ્મિ તે વચઃ॥ 2-36-24 (12859)
યુધિષ્ઠિર ઉવાચ। 2-36-25x (1455)
સફલઃ કૃષ્ણ સઙ્કલ્પઃ સિદ્ધિશ્ચ નિયતા મમ।
યસ્યમે ત્વં હૃષીકેશ યથેપ્સિતમુપસ્થિતઃ॥ 2-36-25 (12860)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ। 2-36-26x (1456)
અનુજ્ઞાતસ્તુ કૃષ્ણેન પાણ્ડવો ભ્રાતૃભિઃ સહ।
ઈજિતું રાજસૂયેન સાધનાન્યુપચક્રમે॥ 2-36-26 (12861)
તતસ્ત્વાજ્ઞાપયામાસ પાણ્ડવોઽરિનિબર્હણઃ।
સહદેવં યુધાં શ્રેષ્ઠં મન્ત્રિણશ્ચૈવ સર્વશઃ॥ 2-36-27 (12862)
અસ્મિન્ક્રતૌ યથોક્તાનિ યજ્ઞાઙ્ગાનિ દ્વ્જાતિભિઃ।
યથોપકરણં સર્વં મઙ્ગલાનિ ચ સર્વશઃ॥ 2-36-28 (12863)
અધિયજ્ઞાંશ્ચ સમ્ભારાન્દૌમ્યોક્તાન્ક્ષિપ્રમેવ હિ।
સમાનયન્તુ પુરુષા યથાયોગં યથાક્રમમ્॥ 2-36-29 (12864)
ઇન્દ્રસેનો વિશોકશ્ચ પૂરશ્ચાર્જુનસારથિઃ।
અન્નાદ્યાહરણે યુક્તાઃ સન્તુ મત્પ્રિયકામ્યયા॥ 2-36-30 (12865)
સર્વકામાશ્ચ કાર્યન્તાં રસગન્ધસમન્વિતાઃ।
મનોરથપ્રીતિકરા દ્વિજાનાં કુરુસત્તમ॥ 2-36-31 (12866)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ॥ 2-36-32x (1457)
તદ્વાક્યસમકાલં ચ કૃતં સર્વં ન્યવેદયત્।
સહદેવો યુધાં શ્રેષ્ઠો ધર્મરાજો યુધિષ્ઠિરે॥ 2-36-32 (12867)
તતો દ્વૈપાયનો રાજન્નૃત્વિજઃ સમુપાનયત્।
વેદાનિવ મહાભાગાન્સાક્ષાન્મૂર્તિમતો દ્વિજાન્॥ 2-36-33 (12868)
સ્વયં બ્રહ્મત્વમકરોત્તસ્ય સત્યવતીસુતઃ।
ધનઞ્જયાનામૃષભઃ સુસામા સામગોઽભવત્॥ 2-36-34 (12869)
યાજ્ઞવલ્ક્યો બભૂવાથ બ્રહ્મિષ્ઠોઽધ્વર્યુસત્તમઃ।
પૈલો હોતા વસોઃ પુત્રો ધૌમ્યેન સહિતોઽભવત્॥ 2-36-35 (12870)
એતેષાં પુત્રવર્ગાશ્ચ શિષ્યાશ્ચ ભરતર્ષભ।
બભૂવુર્હોત્રગાઃ સર્વે વેદવેદાઙ્ગપારગાઃ॥ 2-36-36 (12871)
તે વાચયિત્વા પુણ્યાહમૂહયિત્વા ચ તં વિધિમ્।
શાસ્ત્રોક્તં પૂજયામાસુસ્તદ્દેવયજનં મહત્॥ 2-36-37 (12872)
તત્ર ચક્રુરનુજ્ઞાતાઃ શરણાન્યુત શિલ્પિનઃ।
ગન્ધવન્તિ વિશાલાનિ વેશ્માનીવ દિવૌકસામ્॥ 2-36-38 (12873)
તત આજ્ઞાપયામાસ સ રાજા રાજસત્તમઃ।
સહદેવં તદા સદ્યો મન્ત્રિણં પુરુષર્ષભઃ॥ 2-36-39 (12874)
આમન્ત્રણાર્થં દૂતાંસ્ત્વં પ્રેષયસ્વાશુગાન્દ્રુતમ્।
ઉપશ્રુત્ય વચો રાજ્ઞઃ સ દૂતાન્પ્રાહિણોત્તદા॥ 2-36-40 (12875)
આમન્ત્રયધ્વં રાષ્ટ્રેષુ બ્રાહ્મણાન્ભૂમિપાનથ।
વિનાશ્ચ માન્યાઞ્શૂદ્રાંશ્ચ સર્વાનાનયતેતિ ચ॥ 2-36-41 (12876)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ॥ 2-36-42x (1458)
તે સર્વાન્પૃથિવીપાલાન્પાણ્ડવેયસ્ય શાસનાત્।
આમન્ત્રયામ્બભૂવુસ્તે પ્રેષયામાસ ચાપરાન્॥ 2-36-42 (12877)
દૂતાશ્ચ વાહનૈર્જગ્ભૂ રાષ્ટ્રાણિ સુબહૂન્યપિ।
તતો યુધિષ્ઠિરો રાજા પ્રેષયામાસ પાણ્ડવમ્॥ 2-36-43 (12878)
નકુલં હાસ્તિનપુરં ભીષ્માય ભરતર્ષભ।
દ્રોણાય ધૃતરાષ્ટ્રાય વિદુરાય કૃપાય ચ।
ભ્રાતૃણાં ચૈવ સર્વેણાં યેઽનુરક્તા યુધિષ્ઠિરે॥ 2-36-44 (12879)
તતસ્તે તુ યથાકાલં કુન્તીપુત્રં યુધિષ્ઠિરમ્।
દીક્ષયાઞ્ચક્રિરે વિપ્રા રાજસૂયાય ભારત॥ 2-36-45 (12880)
` જ્યેષ્ઠામૂલે અમાવાસ્યાં મૃગાજિનસમાવૃતઃ।
રૌરવાજિનસંવીતો નવનીતાક્તદેહવાન્'॥ 2-36-46 (12881)
દીક્ષિતઃ સ તુ ધર્માત્મા ધર્મરાજો યુધિષ્ઠિરઃ।
જગામ યજ્ઞાયતનં વૃતો વિપ્રૈઃ સહસ્રશઃ॥ 2-36-47 (12882)
ભાતૃભિર્જ્ઞાતિભિશ્ચૈવ સુહૃદ્ભિઃ સચિવૈઃ સહ।
ક્ષત્રિયૈશ્ચ મનુષ્યેન્દ્રૈર્નાનાદેશસમાગતૈઃ॥ 2-36-48 (12883)
અમાત્યૈશ્ચ નરશ્રેષ્ઠો ધર્મો વિગ્રહવાનિવ।
આજગ્મુર્બ્રાહ્મણાસ્તત્ર વિષયેભ્યસ્તતસ્તતઃ॥ 2-36-49 (12884)
સર્વવિદ્યાસુ નિષ્ણાતા વેદવેદાઙ્ગપારગાઃ।
તેષામાવસથાંશ્ચક્રુર્ધર્મરાજસ્ય શાસનાત્॥ 2-36-50 (12885)
બહ્વન્નાચ્છાદનૈર્યુક્તાન્સગણાનાં પૃથક્ પૃથક્।
સર્વર્તુગુણસમ્પન્નાઞ્શિલ્પિનોઽથ સહસ્રશઃ॥ 2-36-51 (12886)
તેષુ તે ન્યવસન્રાજન્બ્રાહ્મણા નૃપસત્કૃતાઃ।
કથયન્તઃ કથા બહ્વીઃ પશ્યન્તો નટનર્તકાન્॥ 2-36-52 (12887)
ભુઞ્જતાં ચૈવ વિપ્રાણાં વદતાં ચ મહાસ્વનઃ।
અનિશં શ્રૂયતે તત્ર મુદિતાનાં મહાત્મનામ્॥ 2-36-53 (12888)
દીયતાં દીયતામેષાં ભુજ્યતાં ભુજ્યતામિતિ।
એવમ્પ્રકારાઃ સઞ્જલ્પાઃ શ્રૂયન્તેસ્માત્ર નિત્યશઃ॥ 2-36-54 (12889)
ગવાં શતસહસ્રાણિ શયનાનાં ચ ભારત।
રુક્મસ્ય યોષિતાં ચૈવ ધર્મરાજઃ પૃથક્ દદૌ॥ 2-36-55 (12890)
પ્રાવર્તતૈવ યજ્ઞઃ સ પાણ્ડવસ્ય મહાત્મનઃ।
પૃથિવ્યામેકવીરસ્ય શક્રસ્યેવ ત્રિવિષ્ટપે॥ ॥ 2-36-56 (12891)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે સભાપર્વણિ દિગ્વિજયપર્વણિ ષટ્ત્રિંશોઽધ્યાયઃ॥ 36॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-36-5 મૂર્છનં પ્રદીપનમ્॥ 2-36-7 નિચયો ભાણ્ડાગારમ્॥ 2-36-34 ધનઞ્જયાનાં ધનઞ્જયગોત્રાણાં મધ્યે શ્રેષ્ઠઃ સુસામાનામ આઙ્ગિરસઃ ॥સભાપર્વ - અધ્યાય 037
॥ શ્રીઃ ॥
2.37. અધ્યાયઃ 037
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
આમન્ત્રિતાનાં સર્વેષાં આગમનમ્॥ 1॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
વૈશમ્પાયન ઉવાચ॥
તત આમન્ત્રિતા રાજન્રાજાનઃ સત્કૃતાસ્તદા।
પુરેભ્યઃ પ્રયયુસ્તેભ્યો વિમાનેભ્ય ઇવામરાઃ॥ 2-37-1 (12892)
તે વૈ દિગ્ભ્યઃ સમાપેતુઃ પાર્થિવાસ્તત્ર ભારત।
સમાદાય મહાર્હાણિ રત્નાનિ વિવિધાનિ ચ॥ 2-37-2 (12893)
તચ્છ્રુત્વા ધર્મરાજસ્ય યજ્ઞે યજ્ઞવિદસ્તદા।
રાજાનઃ શતશસ્તુષ્ટૈર્મનોભિર્મનુર્ષભ॥ 2-37-3 (12894)
બહુ વિત્તં સમાદાય વિવિધં પાર્થિવા યયુઃ।
દ્રષ્ટુકામાઃ સભાં ચૈવ ધર્મરાજં ચ પાણ્ડવમ્॥ 2-37-4 (12895)
સ ગત્વા હાસ્તિનપુરં નકુલઃ સમિતિઞ્જયઃ।
ભીષ્મમામન્ત્રયાઞ્ચક્રે ધૃતરાષ્ટ્રં ચ પાણ્ડવઃ॥ 2-37-5 (12896)
પ્રયતઃ પ્રાઞ્જલિર્ભૂત્વા ભારતાનાનયત્તદા।
ધૃતરાષ્ટ્રં ચ ભીષ્મં ચ વિદુરં ચ મહામતિમ્॥ 2-37-6 (12897)
દુર્યોધનમુખાંશ્ચૈવ ભ્રાતૄન્સર્વાનથાનયત્॥ 2-37-7 (12898)
સત્કૃત્યામન્ત્રિતાઃ સર્વે હ્યાચાર્યપ્રમુખાસ્તતઃ।
પ્રયયુઃ પ્રીતમનસો યજ્ઞં બ્રહ્મપુરસ્સરાઃ॥ 2-37-8 (12899)
ધૃતરાષ્ટ્રશ્ચ ભીષ્મશ્ચ વિદુરસ્ચ મહામતિઃ।
દુર્યોધનપુરોગાશ્ચ ભ્રાતરઃ સર્વ એવ તે।
ગાન્ધારરાજઃ સુબલઃ શકુનિશ્ચ મહાબલઃ॥ 2-37-9 (12900)
અચલો વૃષકશ્ચૈવ કર્ણશ્ચ રથિનાં વરઃ।
તથા શલ્યશ્ચ બલવાન્બાહ્લિકશ્ચ મહાબલઃ॥ 2-37-10 (12901)
સોમદત્તોઽથ કૌરવ્યો ભૂરિર્ભૂરિશ્રવાઃ શલઃ।
અશ્વત્થામા કૃપો દ્રોણઃ સૈન્ધવશ્ચ જયદ્રથઃ॥ 2-37-11 (12902)
યજ્ઞસેનઃ સપુત્રશ્ચ સાલ્વશ્ચ વસુધાધિપઃ।
પ્રાગ્જ્યોતિષશ્ચ નૃપતિર્ભગદત્તો મહારથઃ॥ 2-37-12 (12903)
સ તુ સર્વૈઃ સહ મ્લેચ્છૈઃ સાગરાનૂપવાસિભિઃ।
પાર્વતીયાશ્ચ રાજાનો રાજા ચૈવ બૃહદ્બલઃ॥ 2-37-13 (12904)
પૌણ્ડ્રકો વાસુદેવશ્ચ વઙ્ગઃ કાલિઙ્ગકસ્તથા।
આકર્ષાઃ કુન્તલાશ્ચૈવ ગાલવાશ્ચાન્ધ્રકાસ્તથા॥ 2-37-14 (12905)
દ્રાવિડાઃ સિંહલાશ્ચૈવ રાજા કાશ્મીરકસ્તથા।
કુન્તિભોજો મહાતેજાઃ પાર્થિવો ગૌરવાહનઃ॥ 2-37-15 (12906)
બાહ્લિકાશ્ચાપરે શૂરા રાજાનઃ સર્વ એવ તે।
વિરાટઃ સહ પુત્રાભ્યાં માવેલ્લશ્ચ મહાબલઃ॥ 2-37-16 (12907)
રાજાનો રાજપુત્રાશ્ચ નાનાજનપદેશ્વરાઃ।
શિશુપાલો મહાવીર્યઃ સહ પુત્રેણ ભારત॥ 2-37-17 (12908)
આગચ્છત્પાણ્ડવેયસ્ય યજ્ઞં સમરદુર્મદઃ।
રામશ્ચૈવાનિરુદ્ધશ્ચ કઙ્કશ્ચ સહસારણઃ॥ 2-37-18 (12909)
ગદપ્રદ્યુમ્નસામ્બાશ્ચ ચારુદેષ્ણશ્ચ વીર્યવાન્।
ઉલ્મુકો નિશઠશ્ચૈવ વીરશ્ચાઙ્ગાવહસ્તથા॥ 2-37-19 (12910)
વૃષ્ણયો નિખિલાશ્ચાન્યે સમાજગ્મુર્મહારથાઃ।
એતે ચાન્યે ચ બહવો રાજાનો મધ્યદેશજાઃ॥ 2-37-20 (12911)
આજગ્મુઃ પાણ્ડુપુત્રસ્ય રાજસૂયં મહાક્રતુમ્।
દદુસ્તેષામાવસથાન્ધર્મરાજસ્ય શાસનાત્॥ 2-37-21 (12912)
બહુભક્ષ્યાન્વિતાન્રાજન્દીર્ઘિકાવૃક્ષશોભિતાન્।
તથા ધર્માત્મજઃ પૂજાં ચક્રે તેષાં મહાત્મનામ્॥ 2-37-22 (12913)
સત્કૃતાશ્ચ યથોદ્દિષ્ટાઞ્જગ્મુરાવસથાન્નૃપાઃ।
કૈલાસશિખરપ્રખ્યાન્મનોજ્ઞાન્દ્રવ્યભૂષિતાન્॥ 2-37-23 (12914)
સર્વતઃ સંવૃતાનુચ્ચૈઃ પ્રાકારૈઃ સુકૃતૈઃ સિતૈઃ।
સુવર્ણજાલસંવીતાન્મણિકુટ્ટિમભૂષિતાન્॥ 2-37-24 (12915)
સુખારોહણસોપાનાન્મહાસનપરિચ્છદાન્।
સ્નગ્દામસમવચ્છન્નાનુત્તમાગુરુગન્ધિનઃ॥ 2-37-25 (12916)
હંસેન્દુવર્ણસદૃશાનાયોજનસુદર્શનાન્।
અસમ્બાધાન્સમદ્વારાન્યુતાનુચ્ચાવચૈર્ગુણૈઃ॥ 2-37-26 (12917)
બહુધાતુનિબદ્ધાઙ્ગાન્હિમવચ્છિખરાનિવ।
વિશ્રાન્તાસ્તે તતોઽપશ્યન્ભૂમિપા ભૂરિદક્ષિણમ્॥ 2-37-27 (12918)
વૃતં સદસ્યૈર્બહુભિર્ધર્મરાજં યુધિષ્ઠિરમ્।
તત્સદઃ પાર્થિવૈઃ કીર્ણં બ્રાહ્મણૈશ્ચ મહર્ષિભિઃ।
ભ્રાજતે સ્મ તદા રાજન્નાકપૃષ્ઠં યથાઽમરૈઃ॥ ॥ 2-37-28 (12919)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે સભાપર્વણિ દિગ્વિજયપર્વણિ સપ્તત્રિંશોઽધ્યાયઃ॥ 37॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-37-8 બ્રહ્મપુરસ્સરાઃ બ્રાહ્મણપુરસ્સરાઃ॥સભાપર્વ - અધ્યાય 038
॥ શ્રીઃ ॥
2.38. અધ્યાયઃ 038
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
આગતાન્ભીષ્ણાદીન્સમાન્ય તત્તદધિકારેષુ તેષાંતેષાં નિયમનમ્॥ 1॥ રાજસૂયયાગઃ॥ 2॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
વૈશમ્પાયન ઉવાચ॥
પિતામહં ગુરું ચૈવ પ્રત્યુદ્ગમ્ય યુધિષ્ઠિરઃ।
અભિવાદ્ય તતો રાજન્નિદં વચનમબ્રવીત્॥ 2-38-1 (12920)
ભીષ્મં દ્રોણં કૃપં દ્રૌણિં દુર્યોધનવિવિંશતી।
અસ્મિન્યજ્ઞે ભવન્તો મામનુગૃહ્ણન્તુ સર્વશઃ॥ 2-38-2 (12921)
ઇદં વઃ સુમહચ્ચૈવ યદિહાસ્તિ ધનં મમ।
પ્રણયન્તુ ભવન્તો માં યથેષ્ટમભિમન્ત્રિતઃ॥ 2-38-3 (12922)
એવમુક્ત્વા સ તાન્સર્વાન્દીક્ષિતઃ પાણ્ડવાગ્રજઃ।
યુયોજ સ યથાયોગમધિકારેષ્વનન્તરમ્॥ 2-38-4 (12923)
`પઙ્ક્ત્યારોપણકાર્યે ચ ઉચ્છિષ્ટાપનયે પુનઃ।
ભોજનાવેક્ષણે ચૈવ યુયુત્સું સમયોજયત્'॥ 2-38-5 (12924)
ભક્ષ્યભોજ્યાધિકારેષુ દુઃશાસનમયોજયત્।
પરિગ્રહે બ્રાહ્મણાનામશ્વત્થામાનમુક્તવાન્। 2-38-6 (12925)
રાજ્ઞાં તુ પ્રતિપૂજાર્થં સઞ્જયં ન્યયોજયત્।
કૃતાકૃતપરિજ્ઞાને ભીષ્ણદ્રોણૌ મહામતી॥ 2-38-7 (12926)
હિરણ્યસ્ય સુવર્ણસ્ય રત્નાનાં ચાન્વવેક્ષણે।
દક્ષિણાનાં ચ વૈ દાને કૃપં રાજા ન્યયોજયત્॥ 2-38-8 (12927)
તથાઽઽન્યાન્પુરુષવ્યાઘ્રાંસ્તસ્મિંસ્તસ્મિન્ન્યયોજયત્।
બાહ્લિકો ધૃતરાષ્ટ્રશ્ચ સોમદત્તો જયદ્રથઃ।
નકુલેન સમાનીતાઃ સ્વામિવત્તત્ર રેમિરે॥ 2-38-9 (12928)
ક્ષત્તા વ્યયકરસ્ત્વાસીદ્વિદુરઃ સર્વધર્મવિત્।
દુર્યોધનસ્ત્વર્હણાનિ પ્રતિજગ્રાહ સર્વશઃ॥ 2-38-10 (12929)
`કુન્તી સાધ્વી ચ ગાન્ધારી સ્ત્રીણાં કુર્વન્તિ ચાર્ચનમ્॥
અન્યાઃ સર્વાઃ સ્નુષાસ્તાસાં સન્દેશં યાન્તુ માચિરમ્।
તિષ્ઠેત્કૃષ્ણાન્તિકે સોયમર્જુનઃ કાર્યસિદ્ધયે'॥ 2-38-11 (12930)
ચરણક્ષાલને કૃષ્ણો બ્રાહ્મણાનાં સ્વયં હ્યભૂત્।
સર્વલોકસમાવૃત્તઃ પિપ્રીષુઃ ફલમુત્તમમ્॥ 2-38-12 (12931)
દ્રષ્ટુકામઃ સભાં ચૈવ ધર્મરાજં યધિષ્ઠિરમ્।
ન કશ્ચિદાહરત્તત્ર સહસ્રાવરમર્હણમ્॥ 2-38-13 (12932)
રત્નૈશ્ચ બહુભિસ્તત્ર ધર્મરાજમવર્ધયત્।
કથં તુ મમ કૌરવ્યો રત્નદાનૈઃ સમાપ્નુયાત્॥ 2-38-14 (12933)
યજ્ઞમિત્યેવ રાજાનઃ સ્પર્ધમાના દદુર્ધનમ્।
ભવનૈઃ સવિમાનાગ્રૈઃ સોદર્કૈર્બલસંવૃતૈઃ॥ 2-38-15 (12934)
લોકરાજવિમાનૈશ્ચ બ્રાહ્મણાવસથૈઃ સહ।
કૃતૈરાવસથૈર્દિવ્યૈર્વિમાનપ્રતિમૈસ્તથા॥ 2-38-16 (12935)
વિચિત્રૈ રત્વવદ્ભિશ્ચ ઋદ્ધ્યા પરમયા યુતૈઃ।
રાજભિશ્ચ સમાવૃત્તૈરતીવ શ્રીસમૃદ્ધિભિઃ।
અશોભત સદો રાજન્કૌન્તેયસ્ય મહાત્મનઃ॥ 2-38-17 (12936)
ઋદ્ધ્યા તુ વરુણં દેવં સ્પર્ધમાનો યુધિષ્ઠિરઃ।
ષડગ્નિનાથ યજ્ઞેન સોઽયજદ્દક્ષિણાવતા॥ 2-38-18 (12937)
સર્વાઞ્જનાન્સર્વકામૈઃ સમૃદ્ધૈઃ સમતર્પયત્।
અન્નવાન્બહુભક્ષ્યશ્ચ ભુક્તવજ્જનસંવૃતઃ।
રત્નોપહારસમ્પન્નો બભૂવ સ સમાગમઃ॥ 2-38-19 (12938)
ઇડાજ્યહોમાહુતિભિર્મન્ત્રશિક્ષાવિશારદૈઃ।
તસ્મિન્હિ તતૃપુર્દેવાસ્તતે યજ્ઞે મહર્ષિભિઃ॥ 2-38-20 (12939)
યથા દેવાસ્તથા વિપ્રા દક્ષિણાન્નમહાધનૈઃ।
તતૃપુઃ સર્વવર્ણાશ્ચ તસ્મિન્યજ્ઞે મુદાઽન્વિતાઃ॥ ॥ 2-38-21 (12940)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે સભાપર્વણિ દિગ્વિજયપર્વણિ અષ્ટત્રિંશોઽધ્યાયઃ॥ 38 ॥ ॥ સમાપ્તં ચ રાજસૂયપર્વ॥
સભાપર્વ - અધ્યાય 039
॥ શ્રીઃ ॥
2.39. અધ્યાયઃ 039
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
અભિષેચનદિને બ્રાહ્મણાદીનામન્તર્વેદિપ્રવેશઃ॥ 1॥ ભૂભારક્ષપણે નારદચિન્તનમ્॥ 2॥ પૂર્વં સઙ્ક્ષિપ્યોક્તાયાઃ કૃષ્ણાગમનકથાયાઃ કિઞ્ચિદ્વિસ્તરેણ કથનમ્॥ 3॥ સહદેવેન શ્રીકૃષ્ણસ્યાગ્રપૂજાકરણમ્॥ 4॥ શિશુપાલેન શ્રીકૃષ્ણસ્યાગ્રપૂજાઽસહનમ્॥ 5॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
વૈશમ્પાયન ઉવાચ॥
તતોઽભિષેચનીયેઽહ્નિ બ્રાહ્મણા રાજભિઃ સહ।
અન્તર્વેદીં પ્રવિવિશુઃ સત્કારાર્હા મહર્ષયઃ॥ 2-39-1 (12941)
નારદપ્રમુખાસ્તસ્યામન્તર્વેદ્યાં મહાત્મનઃ।
સમાસીનાઃ શુશુભિરે સહરાજર્ષિભિસ્તદા॥ 2-39-2 (12942)
સમેતા બ્રહ્મભવને દેવા દેવર્ષયસ્તથા।
કર્માન્તરમુપાસન્તો જજલ્પુરમિતૌજસઃ॥ 2-39-3 (12943)
એવમેતન્ન ચાપ્યેવમેવં ચૈતન્ન ચાન્યથા।
ઇત્યૂચુર્બહવસ્તત્ર વિતણ્ડાં વૈ પરસ્પરમ્॥ 2-39-4 (12944)
કૃશાનર્થાંસ્તતઃ કેચિદકૃશાંસ્તત્ર કુર્વતે।
અકૃશાંશ્ચ કૃશાંશ્ચક્રુર્હેતુભિઃ શાસ્ત્રનિશ્ચયૈઃ॥ 2-39-5 (12945)
તત્ર મેધાવિનઃ કેચિદર્થમન્યૈરુદીરિતમ્।
વિચિક્ષિપુર્યથા શ્યેના નભોગતમિવામિષમ્॥ 2-39-6 (12946)
કેચિદ્ધર્માર્થકુશલાઃ કેચિત્તત્ર મહાવ્રતાઃ।
રેમિરે કથયન્તશ્ચ સર્વભાષ્યવિદાં વરાઃ॥ 2-39-7 (12947)
સા વેદિર્વેદસમ્પન્નૈર્દેવદ્વિજમહર્ષિભિઃ।
આબભાસે સમાકીર્ણા નક્ષત્રૈર્દ્યૌરિવાયતા॥ 2-39-8 (12948)
ન તસ્યાં સન્નિધૌ શૂદ્રઃ કશ્ચિદાસીન્ન ચાવ્રતી।
અન્તર્વેદ્યાં તદા રાજન્યુધિષ્ઠિરનિવેશને॥ 2-39-9 (12949)
તાં તુ લક્ષ્મીવતો લક્ષ્મીં તદા યજ્ઞવિધાનજામ્।
તુતોષ નારદઃ પશ્યન્ધર્મરાજસ્ય ધીમતઃ॥ 2-39-10 (12950)
અથ ચિન્તાં સમાપેદે સ મુનિર્મનુજાધિપ।
નારદસ્તુ તદા પશ્યન્સર્વક્ષત્રસમાગમમ્॥ 2-39-11 (12951)
સસ્માર ચ પુરાવૃત્તાં કથાં તાં પુરુષર્ષભ।
અંશાવતરણે યાઽસૌ બ્રહ્મણો ભવનેઽભવત્॥ 2-39-12 (12952)
દેવાનાં સઙ્ગમં તં તુ વિજ્ઞાય કુરુનન્દન।
નારદઃ પુણ્ડરીકાક્ષં સસ્માર મનસા હરિમ્॥ 2-39-13 (12953)
સાક્ષાત્સ વિબુધારિઘ્નઃ ક્ષત્રે નારાયણો વિભુઃ।
પ્રતિજ્ઞાં પાલયંશ્ચેમાં જાતઃ પરપુરઞ્જયઃ॥ 2-39-14 (12954)
સન્દિદેશ પુરા યોઽસૌ વિબુધાન્ભૂતકૃત્સ્વયમ્।
અન્યોન્યમભિનિઘ્નન્તઃ પુનર્લોકાનવાપ્સ્યથ॥ 2-39-15 (12955)
ઇતિ નારાયણઃ શમ્ભુર્ભગવાન્ભૂતભાવનઃ।
આદિશ્ય વિબુધાન્સર્વાનજાયત યદુક્ષયે॥ 2-39-16 (12956)
ક્ષિતાવન્ધકવૃષ્ણીનાં વંશે વંશભૃતાં વરઃ।
પરયા શુશુભે લક્ષ્મ્યા નક્ષત્રાણામિવોડુરાટ્॥ 2-39-17 (12957)
યસ્ય બાહુબલં સેન્દ્રાઃ સુરાઃ સર્વ ઉપાસતે।
સોયં માનુષવન્નામ હરિરાસ્તેઽરિમર્દનઃ॥ 2-39-18 (12958)
અહો બત મહદ્ભૂતં સ્વયમ્ભૂર્યદિદં સ્વયમ્।
આદાસ્યતિ પુનઃ ક્ષત્રમેવં બલસમન્વિતમ્॥ 2-39-19 (12959)
ઇત્યેતાં નારદશ્ચિન્તાં ચિન્તયામાસ સર્વવિત્।
હરિં નારાયણં જ્ઞાત્વા યજ્ઞૈરીજ્યં તમીશ્વરમ્॥ 2-39-20 (12960)
તસ્મિન્ધર્મવિદાં શ્રેષ્ઠો ધર્મરાજસ્ય ધીમતઃ।
મહાધ્વરે મહાબુદ્ધિસ્તસ્થૌ સ બહુમાનતઃ॥ 2-39-21 (12961)
`તતઃ સમુદિતા મુખ્યૈર્ગુણૈર્ગુણવતાં વરાઃ।
બહવો ભાવિતાત્માનઃ પૃથક્પૃથગરિન્દમાઃ॥ 2-39-22 (12962)
આત્મકૃત્યમિતિ જ્ઞાત્વા પાઞ્ચાલાસ્તત્ર સર્વશઃ।
સમીયુર્વૃષ્ણયશ્ચૈવ તદાઽનીકાગ્રહારિણઃ॥ 2-39-23 (12963)
સદારાઃ સજનામાત્યા વહન્તો રત્નસઞ્ચયાન્।
વિકૃષ્ટત્વાચ્ચ દેશસ્ય ગુરુભારતયા ચ તે॥ 2-39-24 (12964)
યયુઃ પ્રમુદિતાઃ પશ્ચાદ્ભગવન્તં સમન્વયુઃ।
બલશેષં સમુદિતં પરિગૃહ્ય સમન્તતઃ॥ 2-39-25 (12965)
અજશ્ચક્રાયુધઃ શૌરિરમિત્રગણમર્દનઃ।
બલાધિકારે નિક્ષિપ્ય સંમાન્યાનકદુન્દુભિમ્॥ 2-39-26 (12966)
સમ્પ્રાયાદ્યાદવશ્રેષ્ઠો જયમાને યુધિષ્ઠિરે।
ઉચ્ચાવચમુપાદાય ધર્મરાજાય માધવઃ॥ 2-39-27 (12967)
ધનૌઘં પુરતઃ કૃત્વા ખાણ્ડવપ્રસ્થમાયયૌ।
તત્ર યજ્ઞગતાન્પશ્યંશ્ચૈદ્યવર્ગસમાગતાન્॥ 2-39-28 (12968)
ભૂમિપાલગણાન્સર્વાન્સપ્રભાનિવ તોયદાન્।
મેઘકાયાન્નિવસતો યૂથપાનિવ યૂથપઃ॥ 2-39-29 (12969)
બલિનઃ સિંહસઙ્કાશાન્મહીમાવૃત્ય તિષ્ઠતઃ।
તતો જનૌઘસમ્બાધં રાજસાગરમવ્યયમ્॥ 2-39-30 (12970)
નાદયન્રથઘોષેણ હ્યુપાયાન્મધુસૂદનઃ।
અસૂર્યમિવ સૂર્યેણ નિવાતમિવ વાયુના॥ 2-39-31 (12971)
કૃષ્ણેન સમુપેતેન જહર્ષે ભારતં પુરમ્।
બ્રાહ્મણક્ષત્રિયાણાં તુ પૂજાર્થં હ્યર્થધર્મવિત્॥ 2-39-32 (12972)
સહદેવો વિશેષજ્ઞો માદ્રીપુત્રઃ કૃતોઽભવત્।
ભગવન્તં તુ ભૂતાનાં ભાસ્વન્તમિવ તેજસા॥ 2-39-33 (12973)
વિશન્તં યજ્ઞભૂમિં તાં સિતસ્યાવરજં પ્રભુમ્।
તેજોરાશિમૃષિં વિપ્રમદૃશ્યં વૈ વિજાનતામ્॥ 2-39-34 (12974)
વયોધિકાનાં વૃદ્ધાનાં માર્ગમાત્મનિ તિષ્ઠતામ્।
જગતસ્તસ્થુષશ્ચૈવ પ્રભવાપ્યયમચ્યુતમ્॥ 2-39-35 (12975)
અનન્તમન્તં શત્રૂણામમિત્રગણમર્દનમ્।
પ્રભવં સર્વભૂતાનામાપત્સ્વભયમચ્યુતમ્॥ 2-39-36 (12976)
ભવિષ્યં ભાવનં ભૂતં દ્વારવત્યામરિન્દમમ્।
સ દૃષ્ટ્વા કૃષ્ણમાયાન્તં પ્રતિપૂજ્યામિતૌજસમ્॥ 2-39-37 (12977)
યથાર્હં કેશવે વૃત્તિં પ્રત્યપદ્યત પાણ્ડવઃ।
જ્યૈષ્ઠ્યકાનિષ્ઠ્યસંયોગં સમ્પ્રધાર્ય ગુણાગુણૈઃ॥ 2-39-38 (12978)
આરિરાધયિષુર્ધર્મઃ પૂજયિત્વા દ્વિજોત્તમાન્।
મહદાદિત્યસઙ્કાશમાસનં ચ જગત્પતેઃ।
દદૌ નાસાદિતં કૈશ્ચિત્તસ્મિન્નુપવિવેશ સઃ'॥ 2-39-39 (12979)
તતો ભીષ્મોઽબ્રવીદ્રાજન્ધર્મરાજં યુધિષ્ઠિરમ્।
ક્રિયતામર્હણં રાજ્ઞાં યથાર્હમિતિ ભારત॥ 2-39-40 (12980)
આચાર્યમૃત્વિજં ચૈવ સંયુજં ચ યુધિષ્ઠિર।
સ્નાતકં ચ પ્રિયં પ્રાહુઃ ષડર્ઘાર્હાન્નૃપં તથા॥ 2-39-41 (12981)
એતાનર્ઘ્યાનભિગતાનાહુઃ સંવત્સરોષિતાન્।
ત ઇમે કાલપૂગસ્ય મહતોઽસ્માનુપાગતાઃ॥ 2-39-42 (12982)
એષામેકૈકશો રાજન્નર્ઘ આનીયતામિતિ।
અથ તૈષાં વરિષ્ઠાય સમર્થાયોપનીયતામ્॥ 2-39-43 (12983)
યુધિષ્ઠિર ઉવાચ॥ 2-39-44x (1459)
કસ્મૈ ભવાન્મન્યતેઽર્ઘમેકસ્મૈ કુરુનન્દન।
ઉપનીયમાનં યુક્તં ચ તન્મે બ્રૂહિ પિતામહ॥ 2-39-44 (12984)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ॥ 2-39-45x (1460)
તતો ભીષ્મઃ શાન્તનવો બુદ્ધ્યા નિશ્ચિત્ય વીર્યવાન્।
વાર્ષ્ણેયં મન્યતે કૃષ્ણમર્હણીયતમં ભુવિ॥ 2-39-45 (12985)
ભીષ્ણ ઉવાચ॥ 2-39-46x (1461)
એષ હ્યેષાં સમસ્તાનાં તેજોબલપરાક્રમૈઃ।
મધ્યે તપન્નિવાભાતિ જ્યોતિષામિવ ભાસ્કરઃ॥ 2-39-46 (12986)
અસૂર્યમિવ સૂર્યેણ નિર્વાતમિવ વાયુના।
ભાસિતં હ્લાદિતં ચૈવ કૃષ્ણેનેદં સદો હિ નઃ॥ 2-39-47 (12987)
તસ્મૈ ભીષ્માભ્યનુજ્ઞાતઃ સહદેવઃ પ્રતાપવાન્।
ઉપજહ્રેઽથ વિધિવદ્વાર્ષ્ણેયાયાર્ઘ્યમુત્તમમ્॥ 2-39-48 (12988)
`ગામર્ઘ્યં મધુપર્કં ચ હ્યાનીયોપાહરત્તદા।
એતસ્મિન્નન્તરે રાજન્નિદમાસીત્તદાઽદ્ભુતમ્॥ 2-39-49 (12989)
તાં દૃષ્ટ્વા ક્ષત્રિયાઃ સર્વે પૂજાં કૃષ્ણસ્ય ભૂયસીમ્।
સમ્પ્રેક્ષ્યાન્યોન્યમાસીના હૃદયૈસ્તામધારયન્'॥ 2-39-50 (12990)
પ્રતિજગ્રાહ તાં કૃષ્ણઃ શાસ્ત્રદૃષ્ટેન કર્મણા।
શિશુપાલસ્તુ તાં પૂજાં વાસુદેવે ન ચક્ષમે॥ 2-39-51 (12991)
ઉપાલભ્ય સ ભીષ્મં ચ ધર્મરાજં ચ સંસદિ।
અવાક્ષિપદ્વાસુદેવં ચેદિરાજો મહાબલઃ॥ 2-39-52 (12992)
`તેષામાકારભાવજ્ઞઃ સહદેવો ન ચક્ષમે।
માનિનાં બલિનાં રાજ્ઞાં પુરુઃ સન્દર્શિતે પદે॥ 2-39-53 (12993)
પુષ્પવૃષ્ટિર્મહત્યાસીત્સહદેવસ્ય મૂર્ધનિ।
જન્મપ્રભૃતિ વૃષ્ણીના સુનીથઃ શત્રુરબ્રવીત્॥ 2-39-54 (12994)
પ્રષ્ટા વિયોનિજો રાજા પ્રતિવક્તા નદીસુતઃ।
પ્રતિગ્રહીતા ગોપાલઃ પ્રદાતા ચ વિયોનિજઃ॥ 2-39-55 (12995)
સદસ્યા મૂકવત્સર્વે આસતેઽત્ર કિમુચ્યતે।
ઇત્યુક્ત્વા સ વિહસ્યાશુ પાણ્ડું પુનરબ્રવીત્॥ 2-39-56 (12996)
અતિપશ્યસિ વા સર્વાન્ન વા પશ્યસિ પાણ્ડવ।
તિષ્ઠત્સ્વન્યેષુ પૂજ્યેષુ ગોપમર્ચિતવાનસિ॥ 2-39-57 (12997)
એતે ચૈવોભયે તાત કાર્યસ્ય તુ વિનાશકે।
અતિદૃષ્ટિરદૃષ્ટિર્વા તયોઃ કિં ત્વં સમાસ્થિતઃ'॥ ॥ 2-39-58 (12998)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે સભાપર્વણિ દિગ્વિજયપર્વણિ એકોનચત્વારિંશોઽધ્યાયઃ॥39॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-39-41 સંયુજં સમ્બન્ધિનં શ્વશુરાદિમ્। પ્રિયં મિત્રમ્॥ 2-39-52 અવાક્ષિપદ્દૂષિતવાન્॥સભાપર્વ - અધ્યાય 040
॥ શ્રીઃ ॥
2.40. અધ્યાયઃ 040
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
શિશુપાલેન અનેકધા કૃષ્ણોપાલમ્ભનપૂર્વકં સભાતો નિર્ગમનમ્॥ 1॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
શિશુપાલ ઉવાચ।
નાયમર્હતિ વાર્ષ્ણેયસ્તિષ્ઠત્સ્વિહ મહાત્મસુ।
મહીપતિષુ કૌરવ્ય રાજવત્પાર્થિવાર્હણમ્॥ 2-40-1 (12999)
નાયં યુક્તઃ સમાચારઃ પાણ્ડવેષુ મહાત્મસુ।
યત્કામાદ્દેવકીપુત્રં પાણ્ડવાર્ચિતવાનસિ॥ 2-40-2 (13000)
બાલા યૂયં ન જાનીધ્વં ધર્મઃ સૂક્ષ્મો હિ પાણ્ડવાઃ।
અયં તત્રાભ્યતિક્રાન્તો હ્યાપગેયોઽલ્પદર્શનઃ॥ 2-40-3 (13001)
ત્વાદૃશો ધર્મયુક્તો હિ કુર્વાણઃ પ્રિયકામ્યયા।
ભવત્યભ્યધિકં ભીષ્મો લોકેષ્વવમતઃ સતામ્॥ 2-40-4 (13002)
કથં હ્યરાજા દાશાર્હો મધ્યે સર્વમહીક્ષિતામ્।
અર્હણામર્હતિ તથા યથા યુષ્માભિરર્ચિતઃ॥ 2-40-5 (13003)
અથવા મન્યસે કૃષ્ણં સ્થવિરં કુરુપુઙ્ગવઃ।
વસુદેવે સ્થિતે વૃદ્ધે કથમર્હતિ તત્સુતઃ॥ 2-40-6 (13004)
અથવા વાસુદેવોઽપિ પ્રિયકામોઽનુવૃત્તવાન્।
દ્રુપદે તિષ્ઠતિ કથં માધવોઽર્હતિ પૂજનમ્॥ 2-40-7 (13005)
આચાર્યં મન્યસે કૃષ્ણમથવા કુરુનન્દન।
દ્રોણે તિષ્ઠતિ વાર્ષ્ણેયં કસ્માદર્ચિતવાનસિ॥ 2-40-8 (13006)
ઋત્વિજં મન્યસે કૃષ્ણમથવા કુરુનન્દન।
દ્વૌપાયને સ્થિતે વૃદ્ધે કથં કૃષ્ણોઽર્ચિતસ્ત્વયા॥ 2-40-9 (13007)
ભીષ્મે શાન્તનવે રાજન્સ્થિતે પુરુષસત્તમે।
સ્વચ્છન્દમૃત્યુકે રાજન્કથં કૃષ્ણોઽર્ચિતસ્ત્વયા॥ 2-40-10 (13008)
અશ્વત્થામ્નિ સ્થિતે વીરે સર્વશાસ્ત્રવિશારદે।
કથં કૃષ્ણસ્ત્વયા રાજન્નર્ચિતઃ કુરુનન્દન॥ 2-40-11 (13009)
દુર્યોધને ચ રાજેન્દ્રે સ્થિતે પુરુષસત્તમે।
કૃપે ચ ભારતાચાર્યે કથં કૃષ્ણસ્ત્વયાઽર્ચિતઃ॥ 2-40-12 (13010)
દ્રુમં કમ્પુરુષાચાર્યમતિક્રમ્ય તથાઽર્ચિતઃ।
ભીષ્મકે ચૈવ દુર્ધર્ષે પાણ્ડુવત્કૃતલક્ષણે॥ 2-40-13 (13011)
નૃપે ચ રુક્મિણિ શ્રેષ્ઠે એકલવ્યે તથૈવ ચ।
શલ્યે મદ્રાધિપે ચૈવ કથં કૃષ્ણસ્ત્વયાર્ચિતઃ॥ 2-40-14 (13012)
અયં ચ સર્વરાજ્ઞાં વૈ બલશ્લાઘી મહાબલઃ।
જામદગ્ન્યસ્ય દયિતઃ શિષ્યો વિપ્રસ્ય ભારત॥ 2-40-15 (13013)
યેનાત્મબલમાશ્રિત્ય રાજાનો યુધિ નિર્જિતાઃ।
તં ચ કર્ણમતિક્રમ્ય કથં કૃષ્ણસ્ત્વયાર્ચિતઃ॥ 2-40-16 (13014)
નૈવર્ત્વિઙ્નૈવ ચાચાર્યો ન રાજા મધુસૂદનઃ।
અર્ચિતશ્ચ કુરુશ્રેષ્ઠ કિમન્યત્પ્રિયકામ્યયા॥ 2-40-17 (13015)
અથવાઽભ્યર્ચનીયોઽયં યુષ્માકં મધુસૂદનઃ।
કિં રાજભિરિહાનીતૈરવમાનાય ભારત॥ 2-40-18 (13016)
વયં તુ ન ભયાદસ્ય કૌન્તેયસ્ય મહાત્મનઃ।
પ્રયચ્છામઃ કરાન્સર્વે ન લોભાન્ન ચ સાન્ત્વનાત્॥ 2-40-19 (13017)
અસ્ય ધર્મપ્રવૃત્તસ્ય પાર્થિવત્વં ચિકીર્ષતઃ।
કરાનસ્મૈ પ્રયચ્છામઃ સોઽયમસ્માન્ન મન્યતે॥ 2-40-20 (13018)
કિમન્યદવમનાનાદ્ધે યદેનં રાજસંસદિ।
અપ્રાપ્તલક્ષણં કૃષ્ણમર્ઘ્યેણાર્ચિતવાનસિ॥ 2-40-21 (13019)
અકસ્માદ્ધર્મપુત્રસ્ય ધર્માત્મેતિ યશો ગતમ્।
કો હિ ધર્મચ્યુતે પૂજામેવં યુક્તાં નિયોજયેત્॥ 2-40-22 (13020)
યોયં વૃષ્ણિકુલે જાતો રાજાનં હતવાન્પુરા।
જરાસન્ધં મહાત્માનમન્યાયેન દુરાત્મવાન્॥ 2-40-23 (13021)
અદ્ય ધર્માત્મતા ચૈવ વ્યપકૃષ્ટા યુધિષ્ઠિરાત્।
દર્શિતં કૃપણત્વં ચ કૃષ્ણેઽર્ઘ્યસ્ય નિવેદનાત્॥ 2-40-24 (13022)
યદિ ભીતાશ્ચ કૌન્તેયાઃ કૃપણાશ્ચ તપસ્વિનઃ।
નનુ ત્વયાઽપિ બોદ્ધવ્યં યાં પૂજાં માધવાર્હસિ॥ 2-40-25 (13023)
અથવા કૃપણૈરેતામુપનીતાં જનાર્દન।
પૂજામનર્હઃ કસ્માત્ત્વમભ્યનુજ્ઞાતવાનસિ॥ 2-40-26 (13024)
અયુક્તામાત્મનઃ પૂજાં ત્વં પુનર્બહુમન્યસે।
હવિષઃ પ્રાપ્ય નિષ્યન્દં પ્રાશિતા શ્વેવ નિર્જને॥ 2-40-27 (13025)
ન ત્વં પાર્થિવેન્દ્રાણામપમાનઃ પ્રયુજ્યતે।
ત્વામેવ કુરવો વ્યક્તં પ્રલમ્ભન્તે જનાર્દન॥ 2-40-28 (13026)
ક્લીબે દારક્રિયા યાદૃગન્ધે વા રૂપદર્શનમ્।
અરાજ્ઞો રાજવત્પૂજા તથા તે મધુસૂદન॥ 2-40-29 (13027)
દૃષ્ટો યુધિષ્ઠિરો રાજા દૃષ્ટો ભીષ્મશ્ચ યાદૃશઃ।
વાસુદેવોઽપ્યયં દૃષ્ટઃ સર્વમેતદ્યથાતથમ્॥ 2-40-30 (13028)
ઇત્યુક્ત્વા શિશુપાલસ્તાનુત્થાય પરમાસનાત્।
નિર્યયૌ સદસસ્તસ્માત્સહિતો રાજભિસ્તદા॥ ॥ 2-40-31 (13029)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે સભાપર્વણિ દિગ્વિજયપર્વણિ ચત્વારિંશોઽધ્યાયઃ॥ 40॥
સભાપર્વ - અધ્યાય 041
॥ શ્રીઃ ॥
2.41. અધ્યાયઃ 041
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
શિશુપાલં સાન્ત્વયન્તં યુધિષ્ઠિરં નિવાર્ય ભીષ્ણેણ શ્રીકૃષ્ણમાહાત્મ્યકથનમ્ ॥ 1॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
વૈશમ્પાયન ઉવાચ।
તતો યુધિષ્ઠિરો રાજા શિશુપાલમુપાદ્રવત્।
ઉવાચ ચૈનં મધુરં સાન્ત્વપૂર્વમિદં વચઃ॥ 2-41-1 (13030)
નેદં યુક્તં મહીપાલ યાદૃશં વૈ ત્વમુક્તવાન્।
અધર્મશ્ચ પરો રાજન્પારુષ્યં ચ નિરર્થકમ્॥ 2-41-2 (13031)
ન હિ ધર્મં પરં જાતુ નાવબુધ્યેત પાર્થિવઃ।
ભીષ્મઃ શાન્તનવસ્ત્વેનં માવમંસ્થાસ્ત્વમન્યથા॥ 2-41-3 (13032)
પશ્ય ચૈતાન્મહીપાલાંસ્ત્વત્તો વૃદ્ધતરાન્બહૂન્।
મૃષ્યન્તે ચાર્હણાં કૃષ્ણે તદ્વત્વં ક્ષન્તુમર્હસિ॥ 2-41-4 (13033)
વેદ તત્ત્વેન કૃષ્ણં હિ ભીષ્ણશ્ચેદિપતે ભૃશમ્।
ન હ્યેનં ત્વં તથા યથૈનં વેદ કૌરવઃ॥ 2-41-5 (13034)
ભીષ્મ ઉવાચ। 2-41-6x (1462)
નાસ્મૈ દેયો હ્યનુનયો નાયમર્હતિ સાન્ત્વનમ્।
લોકવૃદ્ધતમે કૃષ્ણે યોઽર્હણાં નાભિમન્યતે॥ 2-41-6 (13035)
ક્ષત્રિયઃ ક્ષત્રિયં જિત્વા રણે રણકૃતાં વરઃ।
યો મુઞ્ચતિ વશે કૃત્વા ગુરુર્ભવતિ તસ્ય સઃ॥ 2-41-7 (13036)
અસ્યાં હિ સમિતૌ રાજ્ઞામેકમપ્યજિતં યુધિ।
ન પશ્યામિ મહીપાલં સાત્વતીપુત્રતેજસા॥ 2-41-8 (13037)
ન હિ કેવલમસ્માકમયમર્ચ્યતમોઽચ્યુતઃ।
ત્રયાણામપિ લોકાનામર્ચનીયો મહાભુજઃ॥ 2-41-9 (13038)
કૃષ્ણેન હિ જિતા યુદ્ધે બહવઃ ક્ષત્રિયર્ષભાઃ।
જગત્સર્વં ચ વાર્ષ્ણેયે નિખિલેન પ્રતિષ્ઠિતમ્॥ 2-41-10 (13039)
તસ્માત્સત્સ્વપિ વૃદ્ધેષુ કૃષ્ણમર્ચામ નેતરાન્।
એવં વક્તું ન ચાર્હસ્ત્વં મા તેઽભૂદ્બુદ્ધિરીદૃશી॥ 2-41-11 (13040)
જ્ઞાનવૃદ્ધા મયા રાજન્બહવઃ પર્યુપાસિતાઃ।
`યસ્ય રાજન્પ્રભાવજ્ઞાઃ પુરા સર્વે ચ રક્ષિતાઃ'।
તેષાં કથયતાં શૌરેરહં ગુણવતો ગુણાન્॥ 2-41-12 (13041)
સમાગતાનામશ્રૌષં બહૂન્બહુમતાન્સતામ્।
કર્માણ્યપિ ચ યાન્યસ્ય જન્મપ્રભૃતિ ધીમતઃ॥ 2-41-13 (13042)
બહૃશઃ કથ્યમાનાનિ નરૈર્ભૂયઃ શ્રુતાનિ મે।
ન કેવલં વયં કામાચ્ચેદિગજ જનાર્દનમ્॥ 2-41-14 (13043)
ન સમ્બન્ધં પુરસ્કૃત્ય કૃતાર્થં વા કથઞ્ચન।
અર્ચામહેઽર્ચિતં સદ્ભિર્ભુવિ ભૂતસુખાવહમ્॥ 2-41-15 (13044)
યશઃ શૌર્યં જયં ચાસ્ય વિજ્ઞાયાર્ચાં પ્રયુઞ્જ્મહે
ન ચ કશ્ચિદિહાસ્માભિઃ સુવાલોપ્યપરીક્ષિતઃ॥ 2-41-16 (13045)
ગુણૈર્વૃદ્ધાનતિક્રમ્ય હરિરર્ચ્યતમો મતઃ।
જ્ઞાનવૃદ્ધો દ્વિજાતીનાં ક્ષત્રિયાણાં બલાધિકઃ॥ 2-41-17 (13046)
વૈશ્યાનાં ધાન્યધનવાઞ્શૂદ્રાણામેવ જન્મતઃ।
પૂજ્યતાયાં ચ ગોવિન્દે હેતૂ દ્વાવપિ સંસ્થિતૌ॥ 2-41-18 (13047)
વેદવેદાઙ્ગવિજ્ઞાનં બલં ચાભ્યધિકં તથા।
નૃણાં લોકે હિ કોઽન્યોસ્તિ વિશિષ્ટઃ કેશવાદૃતે॥ 2-41-19 (13048)
દાનં દાક્ષ્યં શ્રુતં શૌર્યં હ્રીઃ કીર્તિર્બુદ્ધિરુત્તમા।
સંનતિઃ શ્રીર્ધૃતિસ્તુષ્ટિઃ પુષ્ટિશ્ચ નિયતાઽચ્યુતે॥ 2-41-20 (13049)
તમિમં લોકસમ્પન્નમાચાર્યં પિતરં ગુરુમ્।
અર્ઘ્યમર્ચિતમર્ચામઃ સર્વે સઙ્ક્ષન્તુમર્હથ॥ 2-41-21 (13050)
ઋત્વિગ્ગુરુર્વિવાહ્યશ્ચ સ્નાતકો નૃપતિઃ પ્રિયઃ।
સર્વમેતદ્ધૃષીકેશસ્તસ્માદભ્યર્ચિતોઽચ્યુતઃ॥ 2-41-22 (13051)
કૃષ્ણ એવ હિ લોકાનામુત્પત્તિરપિ ચાપ્યયઃ।
કૃષ્ણસ્ય હિ કૃતે વિશ્વમિદં ભૂતં ચરાચરમ્॥ 2-41-23 (13052)
એષ પ્રકૃતિરવ્યક્તા કર્તા ચૈવ સનાતનઃ।
પરશ્ચ સર્વભૂતેભ્યસ્તસ્માત્પૂજ્યતમોઽચ્યુતઃ॥ 2-41-24 (13053)
બુદ્ધિર્મનો મહદ્વાયુસ્તેજોઽભઃ ખં મહી ચ યા।
ચતુર્વિધં ચ યદ્ભૂતં સર્વં કૃષ્ણે પ્રતિષ્ઠિતમ્॥ 2-41-25 (13054)
આદિત્યશ્ચન્દ્રમાશ્ચૈવ નક્ષત્રાણિ ગ્રહાશ્ચ યે।
દિશશ્ચ વિદિશશ્ચૈવ સર્વં કૃષ્ણે પ્રતિષ્ઠિતમ્॥ 2-41-26 (13055)
` એષ રુદ્રશ્ચ સર્વાત્મા બ્રહ્મા ચૈવ સનાતનઃ।
અક્ષરં ક્ષરરૂપેણ માનુષત્વમુપાગતઃ'॥ 2-41-27 (13056)
અગ્નિહોત્રમુખા વેદા ગાયત્રી ચ્છન્દસાં મુખમ્।
રાજા મુખં મનુષ્યાણાં નદીનાં સાગરો મુખમ્॥ 2-41-28 (13057)
નક્ષત્રાણાં મુખં ચન્દ્ર આદિત્યસ્તેજસાં મુખમ્।
પર્વતાનાં મુખં મેરુર્ગરુડઃ પતતાં મુખમ્॥ 2-41-29 (13058)
ઊર્ધ્વં તિર્યગધશ્ચૈવ યાવતી જગતો ગતિઃ।
સદેવકેષુ લોકેષુ ભગવાન્કેશવો મુખમ્॥ 2-41-30 (13059)
અયં તુ પુરુષો બાલઃ શિશુપાલો ન બુધ્યતે।
સર્વત્ર સર્વદા કૃષ્ણં તસ્માદેવં પ્રભાષતે॥ 2-41-31 (13060)
યો હિ ધર્મં વિચિનુયાદુત્કૃષ્ટં મતિમાન્નરઃ।
સ વૈ પશ્યેદ્યથા ધર્મં ન તથા ચેદિરાડયમ્॥ 2-41-32 (13061)
સવૃદ્ધબાલેષ્વથવા પાર્થિવેષુ મહાત્મસુ।
કો નાર્હં મન્યતે કૃષ્ણં કો વાપ્યેનં ન પૂજયેત્॥ 2-41-33 (13062)
અથૈનાં દુષ્કૃતાં પૂજાં શિશુપાલો વ્યવસ્યતિ।
દુષ્કૃતાયાં યથાન્યાયં તથાઽયં કર્તુમર્હતિ॥ ॥ 2-41-34 (13063)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે સભાપર્વણિ અર્ઘાહરણપર્વણિ એકચત્વારિંશોઽધ્યાયઃ॥ 41 ॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-41-25 ચતુર્વિધં જરાયુજાદિ ભૌતિકમ્॥સભાપર્વ - અધ્યાય 042
॥ શ્રીઃ ॥
2.42. અધ્યાયઃ 042
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
શ્રીકૃષ્ણસ્યાગ્રપૂજામસહમાનાનાં શિરસિ પદમાહિતમિતિ સહદેવવચનશ્રવણેન શિશુપાલ સ્ય કોપોદયઃ॥ 1॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
`વૈશમ્પાયન ઉવાચ॥
ગાઙ્ગેયેનૈવમુક્તસ્તુ શિશુપાલશ્ચુકોપ તમ્।
ક્રુદ્ધં સુનીથં દૃષ્ટ્વાઽથ સહદેવોઽબ્રવીત્તદા॥ 2-42-1 (13064)
મતિપૂર્વમિદં સર્વં ચેદિરાજ મયા કૃતમ્।
તન્મે નિગદતસ્તત્ત્વં કારણાદત્ર મે શૃણુ॥ 2-42-2 (13065)
સ પાર્થિવાનાં સર્વેષાં ગુરુઃ કૃષ્ણોઽપરો ન હિ।
તસ્માદભ્યર્ચિતોઽસ્માભિઃ સર્વે સંમન્તુમર્હથ॥ 2-42-3 (13066)
યો વા સહતે કશ્ચિદ્રાજ્ઞાં સબલવાહનઃ।
ક્ષિપ્રં યુદ્ધાય નિર્યાતુ તસ્ય મૂર્ધ્ન્યાહિતં પદમ્॥ 2-42-4 (13067)
એવમુક્તો મયા હેતુરુત્તરં પ્રબ્રવીતુ મે। 2-42-5 (13068)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ॥
તતો ન વ્યાજહારૈષાં કશ્ચિદ્બુદ્ધિમતાં સતામ્॥ 2-42-5x (1463)
માનિનાં બલિનાં રાજ્ઞાં મધ્યે સન્દર્શિતે પદે।
એવમુક્તે સુનીથસ્ય સહદેવેન કેશવે॥ 2-42-6 (13069)
સ્વભાવરક્તે નયને કોપાદ્રક્તતરે કૃતે।
તસ્ય કોપં સમુદ્ભૂતં જ્ઞાત્વા ભીષ્મઃ પ્રતાપવાન્॥ 2-42-7 (13070)
આચચક્ષે પુનસ્તસ્મૈ કૃષ્ણસ્યૈવોત્તરાન્ગુણાન્।
સ સુનીથં સમામન્ત્ર્ય તાંશ્ચ સર્વાન્મહીક્ષિતઃ॥ 2-42-8 (13071)
ઉવાચ વદતાં શ્રેષ્ઠં ઇદં મતિમતાં વરઃ।
સહદેવેન રાજાનો યદુક્તં કેશવં પ્રતિ।
તત્તથેતિ વિજાનીધ્વં ભૂયશ્ચાત્ર વિબોધત॥ ॥ 2-42-9 (13072)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે સભાપર્વણિ અર્ઘાહરણપર્વણિ દ્વિચત્વારિંશોઽધ્યાયઃ॥ 42 ॥
સભાપર્વ - અધ્યાય 043
॥ શ્રીઃ ॥
2.43. અધ્યાયઃ 043
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
શ્રીકૃષ્ણમહિમ્નો વિસ્તરેણ કથનાય ભીષ્મમ્પ્રતિ યુધિષ્ઠિરપ્રાર્થના॥ 1॥ ભીષ્ણેણ વિષ્ણોર્જગત્સૃષ્ટિકથાકથનમ્॥ 2॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
વૈશમ્પાયન ઉવાચ।
તતો ભીષ્મસ્ય તચ્છ્રુત્વા વચઃ કાલે યુધિષ્ઠિરઃ।
જ્ઞાપનાર્થાય સર્વેષાં ભીષ્મં પુનરથાબ્રવીત્॥ 2-43-1 (13073)
વિસ્તરેણાસ્ય દેવસ્ય કર્માણીચ્છામિ સર્વશઃ।
શ્રોતું ભગવતસ્તાનિ પ્રબ્રવીહિ પિતામહ॥ 2-43-2 (13074)
કર્મણામાનુપૂર્વા ચ પ્રાદુર્ભાવાશ્ચ યે વિભોઃ।
યથા ચ પ્રકૃતિઃ કૃષ્ણે તન્મે બ્રૂહિ પિતામહ॥ 2-43-3 (13075)
એવમુક્તસ્તદા ભીષ્મઃ પ્રોવાચ ભરતર્ષભ।
યુધિષ્ઠિરમમિત્રઘ્નં તસ્મિન્ત્રાજસમાગમે॥ 2-43-4 (13076)
સમક્ષં વાસુદેવસ્ય દેવસ્યેવ શતક્રતોઃ।
કર્માણ્યસુકરાણ્યન્યૈરાચચક્ષે જનાધિપ॥ 2-43-5 (13077)
શૃણ્વતાં પાર્થિવાનાં ચ ધર્મરાજસ્ય ચાન્તિકે।
ઇદં મતિમતાં શ્રેષ્ઠઃ કૃષ્ણં પ્રતિ વિશામ્પતે॥ 2-43-6 (13078)
નામ્નૈવામન્ત્ર્ય રાજેન્દ્ર ચેદિરાજમરિન્દમમ્।
ભીમકર્મા તતો ભીષ્ણો ભૂયઃ સ ઇતમબ્રવીત્॥ 2-43-7 (13079)
કરૂણામપિ રાજાનં યુધિષ્ઠિરમભાષત। 2-43-8 (13080)
ભીષ્ણ ઉવાચ।
વર્તમાનામતીતાં ચ શૃણુ રાજન્યુધિષ્ઠિર॥ 2-43-8x (1464)
ઈશ્વરસ્યોત્તમસ્યૈનાં કર્મણાં ગહનાં ગતિમ્।
અવ્યક્તો વ્યક્તલિઙ્ગસ્થો ય એષ ભગવાન્પ્રભુઃ॥ 2-43-9 (13081)
પુરા નારાયણો દેવઃ સ્વયમ્ભૂઃ પ્રપિતામહઃ।
સહસ્રશીર્ષઃ પુરુષો ધ્રવોઽનન્તઃ સનાતનઃ॥ 2-43-10 (13082)
સહસ્રાસ્યઃ સહસ્રાશ્ચઃ સહસ્રચરણો વિભુઃ।
સહસ્રવાહુઃ સર્વજ્ઞો દેવો નામસહસ્રવાન્॥ 2-43-11 (13083)
સહસ્રમુકુટો દેવો વિશ્વરૂપો મહાદ્યુતિઃ।
અનેકવર્ણો દેવાદિરવ્યક્તાદ્વૈ પરે સ્થિતઃ॥ 2-43-12 (13084)
અસૃજત્સલિલં પૂર્વં સ ચ નારાયણઃ પ્રભુઃ।
તતસ્તુ ભગવાંસ્તોયે બ્રહ્માણમસૃજત્સ્વયમ્॥ 2-43-13 (13085)
બ્રહ્મા ચતુર્મુખો લોકાન્સર્વાંસ્તાનસૃજત્સ્વયમ્।
આદિકાલે પુરા હ્યેવં સર્વલોકસ્ય ચોદ્ભવઃ।
પુરા યઃ પ્રલયે પ્રાપ્તે નષ્ટે સ્થાવરજઙ્ગમે॥ 2-43-14 (13086)
બ્રહ્માદિષુ પ્રલીનેષુ નષ્ટે લોકે ચરાચરે।
આભૂતસમ્પ્લવે પ્રાપ્તે પ્રલીને પ્રકૃતૌ મહાન્॥ 2-43-15 (13087)
એકસ્મિષ્ઠતિ સર્વાત્મા સ તુ નારાયણઃ પ્રભુઃ।
નારાયણસ્ય ચાઙ્ગાનિ સર્વદૈવાનિ ભારત॥ 2-43-16 (13088)
શિરસ્તસ્ય દિવં રાજન્નાભિઃ ખં ચરણૌ મહી।
અશ્વિનૌ કર્ણયોર્દેવૌ ચક્ષુષી શશિભાસ્કરૌ॥ 2-43-17 (13089)
ઇન્દ્રવૈશ્વાનરૌ દેવૌ મુખં તસ્ય મહાત્મનઃ।
અન્યાનિ સર્વદૈવાનિ સર્વાઙ્ગાનિ મહાત્મનઃ॥ 2-43-18 (13090)
સર્વં ચાપિ હરૌ સંસ્થં સૂત્રે મણિગણા ઇવ।
આભૂતસમ્પ્લવાન્તેઽથ દૃષ્ટ્વા સર્વં તમોન્વિતમ્॥ 2-43-19 (13091)
નારાયણો મહાયોગી સર્વજ્ઞઃ પરમાત્મવાન્।
બ્રહ્મભૂતસ્તદાત્માનં બ્રહ્મણમસૃજત્સ્વયમ્॥ 2-43-20 (13092)
સોઽધ્યક્ષઃ સર્વભૂતાનાં પ્રભૂતપ્રભવોઽચ્યુતઃ।
સનત્કુમારં રુદ્રં ચ સપ્તર્ષીશ્ચ તપોધનાત્॥ 2-43-21 (13093)
સર્વમેવાસૃજદ્બ્રહ્મા તથા લોકાંસ્તથા પ્રજાઃ।
તે ચ તદ્વ્યસૃજંસ્તત્ર પ્રાપ્તકાલે યુધિષ્ઠિર॥ 2-43-22 (13094)
તેભ્યોઽભવન્મહાત્મભ્યો બહુધા બ્રહ્મ શાશ્વતમ્।
કલ્પાનાં બહુકોટ્યશ્ચસમતીતાસ્તુ ભારત॥ 2-43-23 (13095)
આભૂતસમ્પ્લવાશ્ચૈવ બહુધાઽદ્ધાઽપચક્રમુઃ।
મન્વન્તરયુગા રાજન્સઙ્કલ્પો ભૂતસમ્પ્લવાઃ॥ 2-43-24 (13096)
ચક્રવત્પરિવર્તન્તે સર્વં વિષમુખં જગત્।
સૃષ્ટ્વા ચતુર્મુખં દેવં દેવો નારાયણઃ પ્રભુઃ॥ 2-43-25 (13097)
સ લોકાનાં હિતાર્થાય ક્ષીરોદે વસતિ પ્રભુઃ।
બ્રહ્મા ચ સર્વલોકાનાં લોકસ્ય ચ પિતામહઃ॥ 2-43-26 (13098)
તતો નારાયણો દેવઃ સર્વસ્ય પ્રપિતામહઃ। ॥ 2-43-27 (13099)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે સભાપર્વણિ અર્ઘાહરણપર્વણિ ત્રિચત્વારિંશોઽધ્યાયઃ॥ 43 ॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-43-25 વિષમુખં જલાદિકમ્॥સભાપર્વ - અધ્યાય 044
॥ શ્રીઃ ॥
2.44. અધ્યાયઃ 044
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
મધુકૈટભવધકથનમ્॥ 1॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
ભીષ્મ ઉવાચ।
અવ્યક્તો વ્યક્તલિઙ્ગસ્થો ય એવ ભગવાન્પ્રભુઃ।
નરનારાયણો ભૂત્વા હરિરાસીદ્યુધિષ્ઠિર॥ 2-44-1 (13100)
બ્રહ્મા ચ શક્રઃ સૂર્યશ્ચ ધર્મશ્ચૈવ સનાતનઃ।
બહુશઃ સર્વભૂતાત્મા પ્રાદુર્ભવતિ કાર્યતઃ।
પ્રાદુર્ભાવાંસ્તુ વક્ષ્યામિ દિવ્યાન્દેવગણૈર્યુતાન્। 2-44-2 (13101)
સુપ્ત્વા યુગસહસ્રં સ પ્રાદુર્ભવતિ કાર્યવાન્।
અનેકબહુસાહસ્રૈર્દેવદેવો જગત્પતિઃ॥ 2-44-3 (13102)
બ્રહ્માણં કપિલં ચૈવ પરમેષ્ઠિં તથૈવ ચ।
દેવાન્સપ્તર્ષિભિશ્ચૈવ શઙ્કરં ચ મહાયશાઃ॥ 2-44-4 (13103)
સનત્કુમારં ભગવાન્મનું ચૈવ પ્રજાપતિમ્।
પુરા ચક્રે ચ દેવાદિઃ પ્રદીપ્તાગ્નિસમપ્રભઃ॥ 2-44-5 (13104)
યેન ચાર્ણવમધ્યસ્થૌ નષ્ટેસ્થાવરજઙ્ગમે।
નષ્ટદેવાસુરવરે પ્રનષ્ટોરગરાક્ષસે॥ 2-44-6 (13105)
યોદ્ધુકામૌ સુદુર્ધર્ષૌ ભ્રાતરૌ મધુકૈઠભૌ।
હતૌ ભગવતા તેન તતો દત્ત્વા વરં પરમ્॥ 2-44-7 (13106)
ભૂમિં બદ્ધ્વા કૃતૌ પૂર્વાવજેયૌ દ્વૌ મહાઽસુરૌ।
તૌ કર્ણમલસંભૂતૌ વિષ્ણોસ્તસ્ય મહાત્મનઃ॥ 2-44-8 (13107)
મહાર્ણવે પ્રસ્વપતઃ શૈલરાજસમૌ સ્થિતૌ।
તૌ વિવેશ સ્વયં વાયુર્બ્રહ્મણા સાધુ ચોદિતઃ॥ 2-44-9 (13108)
તૌ દિવં છાદયિત્વા તુ વવૃધાતે મહાઽસુરૌ।
વાયુપ્રમાણૌ તૌ દૃષ્ટ્વા બ્રહ્મા પર્યમૃશચ્છનૈઃ॥ 2-44-10 (13109)
એકં મૃદુતરં વેત્તિ કઠિનં વેત્તિ ચાપરમ્।
નામની તુ તયોશ્ચકે સવિતા સલિલોદ્ભવઃ॥ 2-44-11 (13110)
મૃદુસ્ત્વયં મધુર્નામ કઠિનઃ કૈઠભઃ સ્વયમ્।
તૌ દૈત્યૌ કૃતનામાનૌ ચેરતુર્બલગર્વિતૌ॥ 2-44-12 (13111)
તૌ પુરાઽથ દિવં સર્વાં પ્રાપ્તૌ રાજન્મહાસુરૌ।
પ્રચ્છાદ્યાથ દિવં સર્વાં ચેરતુર્મધુકૈઠભૌ॥ 2-44-13 (13112)
સર્વમેકાર્ણવં લોકં યોદ્ધુકામૌ સુનિર્ભયૌ।
તૌ ગતાવસુરૌ દૃષ્ટ્વા બ્રહ્મા લોકપિતામહઃ॥ 2-44-14 (13113)
એકાર્ણવામ્બુનિચયે તત્રૈવાન્તરધીયત।
સ પદ્માત્પદ્મનાભસ્ય નાભિદેશાત્સમુત્થિતાત્॥ 2-44-15 (13114)
આસસાદ સ્વયં જન્મ તત્પઙ્કજમપઙ્કજમ્।
પૂજયામાસ વસતિં બ્રહ્મા લોકપિતામહઃ॥ 2-44-16 (13115)
તાવુભૌ જલગર્ભસ્થૌ નારાયણચતુર્મુખૌ।
બહૂન્વર્ષાયુતાનપ્સુ શયાનૌ ન ચ કમ્પિતૌ॥ 2-44-17 (13116)
અથ દીર્ઘસ્ય કાલસ્ય તાવુભૌ મધુકૈઠભૌ।
આજગ્મતુસ્તૌ તં દેશં યત્ર બ્રહ્મા વ્યવસ્થિતઃ॥ 2-44-18 (13117)
તૌ દૃષ્ટ્વા લોકનાથસ્તુ રોષાત્સંરક્તલોચનઃ।
ઉત્પપાતાથ શયનાત્પદ્મનાભો મહાદ્યુતિઃ॥ 2-44-19 (13118)
તદ્યુદ્ધમભવદ્ઘોરં તયોસ્તસ્ય ચ ભારત।
એકાર્ણવે તદા ઘોરે ત્રૈલોક્યે જલતાં ગતે॥ 2-44-20 (13119)
તદભૂત્તુમુલં યુદ્ધં વર્ષસઙ્ખ્યાસહસ્રશઃ।
ન ચ તાવસુરૌ યુદ્ધે તદા શ્રમમવાપતુઃ॥ 2-44-21 (13120)
અથ દીર્ઘસ્ય કાલસ્ય તૌ દૈત્યૌ યુદ્ધદુર્મદૌ।
ઊચતુઃ પ્રીતમનસૌ દેવં નારાયણં પ્રભુમ્॥ 2-44-22 (13121)
પ્રીતૌ સ્વસ્તવ યુદ્ધેન શ્લાઘ્યસ્ત્વં મૃત્યુરાવયોઃ।
આવાં જહિ ન યત્રોર્વા સલિલેન પિરપ્લુતા॥ 2-44-23 (13122)
હતૌ ચ તવ પુત્રત્વં પ્રાપ્નુયાવ સુરોત્તમ।
યો હ્યાનાં યુધિ નિર્જેતા તસ્યાવાં વિહિતૌ સુતૌ॥ 2-44-24 (13123)
તયોસ્તુ વચનં શ્રુત્વા તદા નારાયણઃ પ્રભુઃ।
તૌ પ્રહસ્ય મૃધે દૈત્યૌ દોર્ભ્યાં ચ સમપીડયમ્॥ 2-44-25 (13124)
ઊરુભ્યાં નિધનં ચક્રે તાવુભૌ મધુકૈઠબૌ।
તૌ હતૌ ચાપ્લુતૌ તોયે વપુર્ભ્યામેકતાં ગતૌ॥ 2-44-26 (13125)
મેદો મુમુચતુર્દૈત્યૌ મજ્જમાનૌ જલોર્મિભિઃ।
મેદસા તજ્જલં વ્યાપ્તં તાભ્યામન્તર્દધે તદા॥ 2-44-27 (13126)
નારાયણશ્ચ ભગવાનસૃજદ્વિવિધાઃ પ્રજાઃ।
દૈત્યયોર્મેદસા છન્ના સર્વા રાજન્વસુન્ધરા॥ 2-44-28 (13127)
તદાપ્રભૃતિ કૌન્તેય મેદિનીતિ સ્મૃતા મહી।
પ્રભાવાત્પદ્મનાભસ્ય શાશ્વતી ચ કૃતા નૃણામ્॥ ॥ 2-44-29 (13128)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે સભાપર્વણિ અર્ઘાહરણપર્વણિ ચતુશ્ચત્વારિંશોઽધ્યાયઃ॥ 44॥
સભાપર્વ - અધ્યાય 045
॥ શ્રીઃ ॥
2.45. અધ્યાયઃ 045
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
વરાહાવતારકથનમ્॥ 1॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
ભીષ્મ ઉવાચ॥
પ્રાદુર્ભાવસહસ્રાણિ સમતીતાન્યનેકશઃ।
યથાશક્તિ તુ વક્ષ્યામિ શૃણુ તાન્કુરુનન્દન॥ 2-45-1 (13129)
પુરા કમલનાભસ્ય સ્વપતઃ સાગરામ્ભસિ।
પુષ્કરે યત્ર સમ્ભૂતા દેવા ઋષિગણૈઃ સહ॥ 2-45-2 (13130)
એષ પૌષ્કરિકો નામ પ્રાદુર્ભાવઃ પ્રકીર્તિતઃ।
પુરાણૈઃ કથ્યતે યત્ર વેદશ્રુતિસમાહિતઃ॥ 2-45-3 (13131)
વારાહસ્તુ શ્રુતિસુખઃ પ્રાદુર્ભાવો મહાત્મનઃ।
યત્ર વિષ્ણુઃ સુરશ્રેષ્ઠો વારાહં રૂપમાસ્થિતઃ॥ 2-45-4 (13132)
ઉજ્જહાર મહીં તોયાત્સશૈલવનકાનનામ્।
વેદપાદો યૂપદંષ્ટ્રઃ ક્રતુર્દન્તશ્ચિતીમુખઃ॥ 2-45-5 (13133)
અગ્નિજિહ્વો દર્ભરોમા બ્રહ્મશીર્ષો મહાતપાઃ।
અહોરાત્રેક્ષણો દિવ્યો વેદાઙ્ગઃ શ્રુતિભૂષણઃ॥ 2-45-6 (13134)
આજ્યનાસઃ સ્રુવં તુણ્ડં સામઘોષસ્વનો મહાન્।
ધર્મસત્યમયઃ શ્રીમાન્કર્મવિક્રમસત્કૃતઃ॥ 2-45-7 (13135)
પ્રાયશ્ચિત્તમુખો ધીરઃ પશુજાનુર્મહાવૃષઃ।
ઔદ્ગાત્રહોમલિઙ્ગોઽસૌ પશુબીજમહૌષધિઃ॥ 2-45-8 (13136)
બાહ્યન્તરાત્મા મન્ત્રાસ્થિવિકૃતઃ સૌમ્યદર્શનઃ।
વેદિસ્કન્ધો હવિર્ગન્ધો હવ્યકવ્યાભિવેગવાન્॥ 2-45-9 (13137)
પ્રાગ્વંશકાયો દ્યુતિમાન્નાનાદીક્ષાભિરૂર્જિતઃ।
દક્ષિણાહૃદયો યોગી મહાશાસ્ત્રમયો મહાન્॥ 2-45-10 (13138)
ઉપાકર્મોષ્ઠરુચકઃ પ્રાવર્ગ્યાવર્તભૂષણઃ।
શાલાપત્નીસહાયો વૈ મણિશૃઙ્ગસમુચ્છ્રિતઃ॥ 2-45-11 (13139)
એવં યજ્ઞવરાહો વૈ ભૂત્વા વિષ્ણુઃ સનાતનઃ।
મહીં સાગરપર્યન્તાં સશૈલવનકાનનામ્॥ 2-45-12 (13140)
એકાર્ણવજલે ભ્રષ્ટામેકાર્ણવગતઃ પ્રભુઃ।
મજ્જન્તીં સલિલે તસ્મિન્સ્વદેવીં પૃથિવીં તદા॥ 2-45-13 (13141)
ઉજ્જહાર વિષાણેન માર્ગણ્ડેયસ્ય પશ્યતઃ।
શૃઙ્ગેણ યઃ સમુદ્ધૃત્ય લોકાનાં હિતકામ્યયા॥ 2-45-14 (13142)
સહસ્રશીર્ષો દેવેશો નિર્મમે જગતીં પ્રભુઃ।
એવં યજ્ઞવરાહેણ ભૂતભવ્યભાત્મના॥ 2-45-15 (13143)
ઉદ્ધૃતા પૃથિવી દેવી પૂજ્યા વૈ સાગરામ્બરા।
નિહતા દાનવાઃ સર્વે દેવદેવેન વિષ્ણુના॥ 2-45-16 (13144)
વારાહઃ કથિતો હ્યેષ નારસિંહમતો શૃણુ।
યત્ર ભૂત્વા મૃગેન્દ્રેણ હિરણ્યકશિપુર્હતઃ॥ ॥ 2-45-17 (13145)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે સભાપર્વણિ અર્ઘાહરણપર્વણિ પઞ્ચચત્વારિંશોઽધ્યાયઃ॥ 45 ॥
સભાપર્વ - અધ્યાય 046
॥ શ્રીઃ ॥
2.46. અધ્યાયઃ 046
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
હિરણ્યકશિપુના સમુદ્રે તપશ્રરણમ્॥ 1॥ તપઃ પ્રસન્નેન બ્રહ્મણા તસ્મૈ વરદાનમ્॥2॥ તસ્ય વરપ્રાપ્ત્યા ભીતાનાં દેવાનાં બ્રહ્મણા પરિસાન્ત્વનમ્॥ 3॥ હિરણ્યકશઇપુના ત્રૈલોક્યપીડને આત્માનં શરણં ગતાનાં દેવાનાં શ્રીહરિણાઽભયપ્ રદાનમ્॥ 4॥ નૃસિંહરૂપિણા હરિણા હિરણ્યકશિપુહનનમ્॥ 5॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
ભીષ્મ ઉવાચ।
દૈત્યેન્દ્રો બલવાન્ત્રાજન્સુરારિર્બલગર્વિતઃ।
હિરણ્યકશિપુર્નામ આસીત્રૈલોક્યકણ્ટકઃ॥ 2-46-1 (13146)
દૈત્યાનામાદિપુરુષો વીર્યેણાપ્રતિમો બલી।
પ્રવિશ્ય જલધં રાજંશ્ચકાર તપ ઉત્તમમ્॥ 2-46-2 (13147)
દશવર્ષસહસ્રાણિ શતાનિ દશ પઞ્ચ ચ।
વ્રતોપવાસતસ્તસ્થૌ સ્યાણુમૌનવ્રતો દૃઢઃ॥ 2-46-3 (13148)
તતઃ શમદમાભ્યાં ચ બ્રહ્મચર્યેણ ચાનઘ।
બ્રહ્મા પ્રીતમનાસ્તસ્ય તપસા નિયમેન ચ॥ 2-46-4 (13149)
તતઃ સ્વયમ્ભૂર્ભગવાન્સ્વયમાગમ્ય ભૂપતે।
વિમાનેનાર્કવર્ણેન હંસયુક્તેન ભાસ્વતા॥ 2-46-5 (13150)
આદિત્યૈર્વસુભિઃ સાધ્યૈર્મરુદ્ભિર્દૈવતૈસ્તથા।
રુદ્રૈર્વિશ્વસહાયૈશ્ચ યક્ષરાક્ષસકિન્નરૈઃ॥ 2-46-6 (13151)
દિશાભિર્વિદિશાભિશ્ચ નદીભિઃ સાગરૈઃ સહ।
નક્ષત્રૈશ્ચ મુહૂર્તૈશ્ચ ખેચરૈશ્ચાપરૈર્ગ્રહૈઃ॥ 2-46-7 (13152)
દેવર્ષિભિસ્તપોયુક્તૈઃ સિદ્ધૈઃ સપ્તર્ષિભિસ્તદા।
રાજર્ષિભિઃ પુણ્યતમૈર્ગન્ધર્વૈરપ્સરોગણૈઃ॥ 2-46-8 (13153)
ચરાચરગુરુઃ શ્રીમાન્વૃતઃ સર્વસુરૈસ્તથા।
બ્રહ્મા બ્રહ્મવિદાં શ્રેષ્ઠો દૈત્યમાગમ્ય ચાબ્રવીત્॥ 2-46-9 (13154)
પ્રીતોઽસ્મિ તવ ભક્તસ્ય તપસાઽનેન સુવ્રત।
વરં વરય ભદ્રં તે યથેષ્ટં કામમાપ્નુહિ॥ 2-46-10 (13155)
હિરણ્યકશિપુરુવાચ। 2-46-11x (1465)
ન દેવા ન ચ ગન્ધર્વા ન યક્ષોરગરાક્ષસાઃ।
ન માનુષાઃ પિશાચાશ્ચ હન્યુર્માં દેવસત્તમ॥ 2-46-11 (13156)
ઋષયો વા ન માં શાપૈઃ ક્રુદ્ધા લોકપિતામહ।
શપેયુસ્તપસા યુક્તા વર એષ વૃતો મયા॥ 2-46-12 (13157)
ન શસ્ત્રેણ નચાસ્ત્રેણ ગિરિણા પાદપેન ચ।
ન શુષ્કેણ ન ચાર્દેણ સ્યાન્ન વાઽન્યેન મે વધઃ॥ 2-46-13 (13158)
નાકાશે નાથ ભૂમૌ વા રાત્રૌ વા દિવસેપિ વા।
નાન્તર્વા ન બહિર્વાપિ સ્યાદ્વધો મે પિતામહ॥ 2-46-14 (13159)
પશુભિર્વા મૃગૈર્ન સ્યાત્પક્ષિભિર્વા સરીસૃપૈઃ।
દદાસિ ચેદ્વરાનેતન્દેવદેવ વૃણોમ્યહમ્।। 2-46-15 (13160)
બ્રહ્મોવાચ। 2-46-16x (1466)
એતે દિવ્યા વરાસ્તાત મયા દત્તાસ્તવાદ્ભુતાઃ।
સર્વકામવરાંસ્તાત પ્રાપ્સ્યસિ ત્વમસંશયમ્॥ 2-46-16 (13161)
એવમુક્ત્વા સ ભગવાઞ્જગામાકાશમેવ હિ।
રરાજ બ્રહ્મલોકે હિ બ્રહ્મર્ષિગણસેવિતઃ॥ 2-46-17 (13162)
તતો દેવાશ્ચ નાગાશ્ચ ગન્ધર્વા મુનયસ્તથા।
વરપ્રદાનં શ્રુત્વૈવ તે બ્રહ્માણમુપસ્થિતઃ॥ 2-46-18 (13163)
દેવા ઊચુઃ। 2-46-19x (1467)
વરેણાને ભગવન્બાધિષ્યતિ સ નોઽસુરઃ।
તત્પ્રસીદસ્વ ભગવન્વધોપાયોઽસ્ય ચિન્ત્યતામ્॥ 2-46-19 (13164)
ભીષ્મ ઉવાચ॥ 2-46-20x (1468)
તતો લોકહિતં વાક્યં શ્રુત્વા દેવઃ પ્રજાપતિઃ।
પ્રોવાચ ભગવાન્વાક્યં સર્વદેવગણાંસ્તદા॥ 2-46-20 (13165)
અવશ્યં ત્રિદશાસ્તેન પ્રાપ્તવ્યં તપસઃ ફલમ્।
તપસોઽન્તેઽસ્ય ભગવાન્વધં કૃષ્ણઃ કરિષ્યતિ॥ 2-46-21 (13166)
એતચ્છ્રુત્વા સુરાઃ સર્વે બ્રહ્મણા તસ્ય વૈ વધમ્।
સ્વાનિ સ્થાનાનિ દિવ્યાનિ જગ્મુસ્તે વૈ મુદાન્વિતાઃ॥ 2-46-22 (13167)
લબ્ધમાત્રે વરે ચાપિ સર્વાસ્તા બાધતે પ્રજાઃ।
હિરણ્યકશિપુર્દૈત્યો વરદાનેન દર્પિતઃ॥ 2-46-23 (13168)
રાજ્યં ચકાર દૈત્યેન્દ્રો દૈત્યસઙ્ઘૈઃ સમાવૃતઃ।
સપ્તદ્વીપાન્વશેચકે લોકાલોકાન્તરં બલાત્॥ 2-46-24 (13169)
દિવ્યભોગાન્સમસ્તાન્વૈ લોકે સર્વાનવાપ સઃ।
દેવાંસ્ત્રિભુવનસ્થાંસ્તુ પરાજિત્ય મહાસુરઃ॥ 2-46-25 (13170)
ત્રૈલોક્યં વશમાનીય સ્વર્ગે વસતિ દાનવઃ।
યદા વરમદોન્મત્તો ન્યવસદ્દાનવો દિવિ॥ 2-46-26 (13171)
અથ લોકાન્સગસ્તાંશ્ચ વિજિત્ય સ મહાબલઃ।
ભવેયમહમેવેન્દ્રઃ સોમોઽગ્નિર્મારુતો રવિઃ॥ 2-46-27 (13172)
સલિલં ચાન્તરિક્ષં ચ નક્ષત્રાણિ દિશો દશ।
અહં ક્રોધશ્ચ કામશ્ચ વરુણો વસવોઽર્યમા॥ 2-46-28 (13173)
ધનદશ્ચ ધનાધ્યક્ષો યક્ષકિમ્પુરુષાધિપઃ।
એતે ભવેયમિત્યુક્ત્વા સ્વયં ભૂત્વા બલાત્સ ચ॥ 2-46-29 (13174)
એષાં ગૃહીત્વા સ્થાનાનિ તેષાં કાર્યાણ્યવાપ સઃ।
ઇજ્યશ્ચાસીન્મખવરૈર્દેવકિન્નરસત્તમૈઃ॥ 2-46-30 (13175)
નરકસ્થાન્સમાનીય સ્વર્ગસ્થાંશ્ચ ચકાર સઃ।
એવમાદીનિ કર્માણિ કૃત્વા દૈત્યપતિર્બલી॥ 2-46-31 (13176)
આશ્રમેષુ મહાભાગાન્મુનીન્વૈ શંસિતવ્રતાન્।
સત્યધર્મપરાન્દાન્તાન્પુરા ધર્ષિતવાંસ્તુ સઃ॥ 2-46-32 (13177)
યાજ્ઞીયાન્કૃતબાન્દૈત્યન્યાજકાંશ્ચૈવ દેવતાઃ।
યત્રયત્ર સુરા જગ્મુસ્તત્રતત્ર વ્રજત્યુત॥ 2-46-33 (13178)
સ્થાનાનિ દેવતાનાં તુ હૃત્વા રાજ્યમકારયત્।
પઞ્ચકોટ્યશ્ચ વર્ષાણિ અયુતાન્યેકષષ્ટિ ચ॥ 2-46-34 (13179)
ષષ્ટિશ્ચૈવ સહસ્રાણાં જગ્મુસ્તસ્ય દુરાત્મનઃ।
એતદ્વર્ષં સ દૈત્યેન્દ્રો ભોગૈશ્ચર્યમવાપ સઃ॥ 2-46-35 (13180)
તેનાતિબાધ્યમાનાસ્તે દૈત્યેન્દ્રેણ બલીયસા।
બ્રહ્મલોકં સુરા જગ્મુઃ શર્વશક્રપુરોગમાઃ॥ 2-46-36 (13181)
પિતામહં સમાસાદ્ય ખિન્નાઃ પ્રાઞ્જલયોઽબ્રુવન્ ॥ 2-46-37 (13182)
દેવા ઊચુઃ। 2-46-38x (1469)
ભગવન્ભૂતભવ્યેશ નસ્ત્રાયસ્વ ઇહાગતાન્।
ભયં દિતિસુતાદ્ઘોરાદ્ભવત્યદ્ય દિવાનિશમ્॥ 2-46-38 (13183)
ભગવન્સર્વદૈત્યાનાં સ્વયમ્ભૂરાદિકૃત્પ્રભુઃ।
સ્રષ્ટા ત્વં હવ્યકવ્યાનામવ્યક્તઃ પ્રકૃતિર્ધ્રુવઃ॥ 2-46-39 (13184)
બ્રહ્મોવાચ। 2-46-40x (1470)
શ્રૂયતામાપદેવં હિ દુર્વિજ્ઞેયા મયાપિ ચ।
નારાયણસ્તુ પુરુષો વિશ્વરૂપો મહાદ્યુતિઃ॥ 2-46-40 (13185)
અવ્યક્તઃ સર્વભૂતાનામચિન્ત્યો વિભુરવ્યયઃ।
મમાપિ સ તુ યુષ્માકં વ્યસને પરમા ગતિઃ॥ 2-46-41 (13186)
નારાયણઃ પરોઽવ્યક્તાદહમવ્યક્તસમ્ભવઃ।
મત્તો જજ્ઞુઃ પ્રજા લોકાઃ સર્વે દેવાસુરાશ્ચ તે॥ 2-46-42 (13187)
દેવા યથાહં યુષ્માકં તથા નારાયણો મમ।
પિતામહોઽહં સર્વસ્ય સ વિષ્ણુઃ પ્રપિતામહઃ॥ 2-46-43 (13188)
નિશ્ચિતં વિષુધા દૈત્યં સ વિષ્ણુસ્તં હનિષ્યતિ।
તસ્ય નાસ્તિ ન શક્યં ચ તસ્માદ્વ્રજત માચિરમ્॥ 2-46-44 (13189)
ભીષ્મ ઉવાચ॥ 2-46-45x (1471)
પિતામહવચઃ શ્રુત્વા સર્વે તે ભરતર્ષભ।
વિબુધા બ્રહ્મણા સાર્ધં જગ્મુઃ ક્ષીરોદધિં પ્રતિ॥ 2-46-45 (13190)
આદિત્યા વસવઃ સાધ્યા વિશ્વે ચ મરુતસ્તથા।
રુદ્રા મહર્ષયશ્ચૈવ અશ્વિનૌ ચ સુરૂપિણૌ॥ 2-46-46 (13191)
અન્યે ચ દિવ્યા યે રાજંસ્તે સર્વે સગણાઃ સુરાઃ।
ચતુર્મુખં પુરસ્કૃત્ય શ્વેતદ્વીપમુપાગતાઃ॥ 2-46-47 (13192)
દેવા ઊચુઃ। 2-46-48x (1472)
ત્રાયસ્વ નોઽદ્ય દેવેશ હિરણ્યકશિપોર્વધાત્।
ત્વં હિ નઃ પરમો ધાતા બ્રહ્માદીનાં સુરોત્તમ॥ 2-46-48 (13193)
ઉત્ફુલ્લામ્બુજપત્રાક્ષ શત્રુપક્ષભયઙ્કર।
ક્ષયાય દિતિવંશસ્ય શરણં ત્વં ભવિષ્યસિ॥ 2-46-49 (13194)
ભીષ્ણ ઉવાચ॥ 2-46-50x (1473)
તદ્દેવાનાં વચઃ શ્રુત્વા તદા વિષ્ણુઃ શુચિશ્રવાઃ।
અદૃશ્યઃ સર્વભૂતાત્મા વક્તુમેવોપચક્રમે॥ 2-46-50 (13195)
વિષ્ણુરુવાચ॥ 2-46-51x (1474)
ભયં ત્યજધ્વમમરા અભયં વો દદામ્યહમ્।
તદેવ ત્રિદિવં દેવાઃ પ્રતિપદ્યત માચિરમ્॥ 2-46-51 (13196)
એષોઽહં સગણં દૈત્યં વરદાનેન દર્પિતમ્।
અવધ્યમમરેન્દ્રાણાં દાનવેન્દ્રં નિહન્મ્યહમ્॥ 2-46-53 બ્રહ્મોવાચ॥ 2-46-52 (13197)
ભહવન્દેવદેવેશ ખિન્ના એતે ભૃશં સુરાઃ।
તસ્માત્ત્વં જહિ દૈત્યેન્દ્રં ક્ષિપ્રં કાલોઽસ્ય માચિરમ્।
એષ ત્વં સગણં દૈત્યં વરદાનેન દર્પિતમ્॥ 2-46-53 (13198)
વિષ્ણુરુવાચ॥ 2-46-54x (1475)
ક્ષિપ્રમેવ કરિષ્યામિ ત્વરયા દૈત્યનાશનમ્।
તસ્માત્ત્વં વિબુધાશ્ચૈવ પ્રતિપદ્યત વૈ દિવમ્॥ 2-46-54 (13199)
ભીષ્મ ઉવાચ॥ 2-46-55x (1476)
એવમુક્ત્વા તુ ભગવાન્વિસૃજ્ય ત્રિદિવેશ્વરાન્।
નરસ્યાર્ધતનુર્ભૂત્વા સિંહસ્યાર્ધતનુઃ પુનઃ॥ 2-46-55 (13200)
નારસિંહેન વપુષા પાણિં સંસ્પૃશ્ય પાણિના।
ભીમરૂપો મહાતેજા વ્યાદિતાસ્ય ઇવાન્તકઃ॥ 2-46-56 (13201)
હિરણ્યકશિપું રાજઞ્જગામ હરિરીશ્વરઃ।
દૈત્યાસ્તમાગતં દૃષ્ટ્વા નારસિંહં મહાબલમ્॥ 2-46-57 (13202)
વવર્ષુઃ શસ્ત્રવર્ષૈસ્તે સુસઙ્ક્રુદ્ધાસ્તદા હરિમ્।
તૈઃ સૃષ્ટસર્વશસ્ત્રાણિ ભક્ષયામાસ વૈ હરિઃ॥ 2-46-58 (13203)
જઘાન ન રણે દૈત્યાન્સહસ્રાણિ બહૂનિ ચ।
તાન્નિહત્ય ચ દૈતેયાન્સર્વાન્ક્રુદ્ધાન્મહાબલાન્॥ 2-46-59 (13204)
અભ્યધાવત્સુસઙ્ક્રુદ્ધો દૈત્યેન્દ્રં બલગર્વિતમ્।
જીમૂતઘનસઙ્કાશો જીમૂતઘનનિસ્વનઃ॥ 2-46-60 (13205)
જીમૂત ઇવ દીપ્તૌજા જીમૂત ઇવ વેગવાન્।
દૈત્યં સોઽતિબલં દૃપ્તં દૃપ્તશાર્દૂલવિક્રમમ્॥ 2-46-61 (13206)
દૃપ્તૈર્દૈત્યગણૈર્ગુપ્તં ખરૈર્નખમુકૈરુત।
તતઃ કૃત્વા તુ યુદ્ધં વૈ તેન દૈત્યેન વૈ હરિઃ॥ 2-46-62 (13207)
સન્ધ્યાકાલે મહાતેજા ભવનાન્તે ત્વરાન્વિતઃ।
ઊરૌ નિધાય દૈત્યેન્દ્રં નિર્બિભેદ નખૈસ્તદા॥ 2-46-63 (13208)
મહાબલં મહાવીર્યં વરદાનેન ગર્વિતમ્।
દૈત્યશ્રેષ્ઠં સુરશ્રેષ્ઠો જઘાન તરસા હરિઃ॥ 2-46-64 (13209)
હિરણ્યકશિપું હત્વા સર્વદૈત્યાંશ્ચ વૈ તદા।
વિબુધાનાં પ્રજાનાં ચ હિતં કૃત્વા મહાદ્યુતિઃ॥ 2-46-65 (13210)
પ્રમુમોદ હરિર્દેવઃ પ્રાપ્ય ધર્મં તદા ભુવિ।
એષ તે નારસિંહોઽત્ર કથિતઃ પાણ્ડુનન્દન। 2-46-66 (13211)
શૃણુ ત્વં વામનં નામ પ્રાદુર્ભાવં મહાત્મનઃ॥ ॥ 2-46-67 (13212)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે સભાપર્વણિ અર્ઘાહરણપર્વણિ ષટ્ચત્વારિંશોઽધ્યાયઃ॥ 46॥
સભાપર્વ - અધ્યાય 047
॥ શ્રીઃ ॥
2.47. અધ્યાયઃ 047
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
બલિનિપીડિતૈરિન્દ્રાદિભિઃ પ્રાર્ધિતેન હરિણા અદિત્યાં વામનત્વેનાવતીર્ય બલિ મ્પ્રતિ યાચનમ્॥ 1॥ ત્રિવિક્રમરૂપિણો હરેઃ પાદાઙ્ગુષ્ઠનખનિર્ભિણ્ણોર્ધ્વાણ્ડાદ્ગઙ્ગાયાઃ પ્રાદુ ર્ભાવો બલિનિગ્રહશ્ચ ॥ 2॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
ભીષ્મ ઉવાચ॥
પુરા ત્રેતાયુગે રાજન્બલિર્વૈરોજનોઽભવત્।
દૈત્યાનાં પાર્થિવો વીરો બલેનાપ્રતિમો બલી॥ 2-47-1 (13213)
તદા બલિર્મહારાજ દૈત્યસઙ્ઘૈઃ સમાવૃતઃ।
વિજેતું તરસા શક્રમિન્દ્રસ્થાનમવાપ સઃ॥ 2-47-2 (13214)
તેન વિત્રાસિતા દેવા બલિનાઽઽખણ્ડલાદયઃ।
બ્રહ્માણં તુ પુરસ્કૃત્ય ગત્વા ક્ષીરોદધિં તદા॥ 2-47-3 (13215)
તુષ્ટુવુઃ સહિતાઃ સર્વે દેવં નારાયણં પ્રભુમ્।
સ તેષાં દર્શનં ચક્રે વિબુધાનાં હરિસ્તદા॥ 2-47-4 (13216)
પ્રસાદજં તસ્ય વિભોરદિત્યાં જન્મ ઉચ્યતે।
અદિતેરપિ પુત્રત્વમેત્ય યાદવનન્દનઃ॥ 2-47-5 (13217)
એષ વિષ્ણુરિતિ ખ્યાત ઇન્દ્રસ્યાવરજોઽભવત્।
તસ્મિન્નેવ ચ કાલે તુ દૈત્યેન્દ્રો બલવીર્યવાન્॥ 2-47-6 (13218)
અશ્વમેધં ક્રતુશ્રેષ્ઠમાહર્તુમુપચક્રમે।
વર્તમાને તદા યજ્ઞે દૈત્યેન્દ્રસ્ય યુધિષ્ઠિર॥ 2-47-7 (13219)
સ વિષ્ણુર્માનવો ભૂત્વા પ્રચ્છન્નો બ્રહ્મસંવૃતઃ।
મુણ્ડો યત્રોપવીતી ચ કૃષ્ણાજિનધરઃ શિખી॥ 2-47-8 (13220)
પાલાશદણ્ડં સઙ્ગૃહ્ય વામનોઽદ્ભુતદર્શનઃ।
પ્રવિશ્ય સ બલેર્યજ્ઞે વર્તમાનો ચ દક્ષિણામ્॥ 2-47-9 (13221)
દેહીત્યુવાચ દૈત્યેન્દ્રં વિક્રમાંસ્ત્રીનિહૈવ હ।
દીયતાં ત્રિપદીમાત્રમિત્યયાચન્મહાસુરમ્॥ 2-47-10 (13222)
સ તથેતિ પ્રતિશ્રુત્ય પ્રદદૌ વિષ્ણવે તદા।
તેન લબ્ધ્વા હિરર્ભૂમિં જૃમ્ભયામાસ વૈ ભૃશમ્॥ 2-47-11 (13223)
સ શિશુઃ સદિવં ખં ચ પૃથિવીં વચ વિશામ્પતે।
ત્રિભિર્વિક્રમણૈશ્ચૈવ સર્વમાક્રમતાભિભૂઃ॥ 2-47-12 (13224)
બલેર્બલવતો યજ્ઞે બલિના વિષ્ણુના પુરા।
વિક્રમૈસ્ત્રિભિરક્ષોભ્યાઃ ક્ષોભિતાસ્તે મહાસુરાઃ॥ 2-47-13 (13225)
વિપ્રચિત્તિમુખાઃ ક્રુદ્ધાઃ સર્વસઙ્ઘા મહાસુરાઃ।
નાનાવક્રા મહાકાયા નાનાવેષધરા નૃપ॥ 2-47-14 (13226)
નાનાપ્રહરણા રૌદ્રા નાનામાલ્યાનુલેપનાઃ।
સ્વાન્યાયુધાનિ સઙ્ગૃહ્ય પ્રદીપ્તા ઇવ તેજસા॥ 2-47-15 (13227)
ક્રમમાણં હરિ તત્ર ઉપાવર્તન્ત ભારત।
પ્રમથ્ય સર્વાન્દૈતેયાન્પાદહસ્તતલૈસ્તુ તાન્॥ 2-47-16 (13228)
રૂપં કૃત્વા મહાભીમં જહારાશુ સ મેદિનીમ્।
સમ્પ્રાપ્ય દિવમાકાશમાદિત્યસદને સ્થિતઃ॥ 2-47-17 (13229)
અત્યરોચત ભૂતાત્મા આદિત્યસ્યૈવ તેજસા।
પ્રકાશયન્દિશઃ સર્વાઃ પ્રદિશશ્ચ મહાયશાઃ॥ 2-47-18 (13230)
શુશુભે સ મહાબાહુઃ સર્વલોકાન્પ્રકાશયન્।
તસ્ય વિક્રમતો ભૂમિં ચન્દ્રાદિત્યૌ સ્તનાન્તરે॥ 2-47-19 (13231)
નભસ્તુ ક્રમમાણસ્ય નાભ્યાં કિલ તદા સ્થિતૌ।
પરમાક્રમમાણસ્ય નાનુભ્યાં તૌ વ્યવસ્થિતૌ॥ 2-47-20 (13232)
વિષ્ણોરમિતવીર્યસ્ય વદન્ત્યેવં દ્વિજાતયઃ।
અથાસ્ય પાદાક્રમણાત્પફાલાણ્ડો યુધિષ્ઠિરઃ॥ 2-47-21 (13233)
તચ્છિદ્રાત્સ્યન્દિની તસ્ય પાદભ્રષ્ટા તુ નિમ્નગા।
સસાર સાગરં સા તુ પાવની સાગરંગમા॥ 2-47-22 (13234)
જહાર મેદિનીં સર્વાં હત્વા દાનવપુઙ્ગવાન્।
આસુરી શ્રિયમાહૃત્ય ત્રીલ્લોકાન્સ જનાર્દન॥ 2-47-23 (13235)
સપુત્રદારાનસુરાન્પાતાલે સંન્યવેશયત્।
નમુચિઃ શમ્બરશ્ચૈવ પ્રહ્લાદશ્ચ મહામનાઃ॥ 2-47-24 (13236)
મહાભૂતાનિ ભૂતાત્મા સવિશેષાનિ વૈ હરિઃ।
કાલં ચ સકલં રાજન્ગાત્રભૂતાન્યદર્શયત્॥ 2-47-25 (13237)
તસ્ય ગાત્રે જગત્સર્વમાનીતમધિપશ્યતિ।
ન કિઞ્ચિદસ્તિ લોકેષુ યદનાપ્તં મહાત્મના॥ 2-47-26 (13238)
તદ્ધિ રૂપમુપેન્દ્રસ્ય દેવદાનવમાનવાઃ।
દૃષ્ટ્વા સંમુમુહુઃ સર્વે વિષ્ણુતેજોઽભિપીડિતાઃ॥ 2-47-27 (13239)
બલિર્બદ્ધોઽભિમાની ચ યજ્ઞવાટે મહાત્મના।
વિરોચનકુલં સર્વં પાતાલે વિનિવેશિતમ્॥ 2-47-28 (13240)
એવંવિધાનિ કર્માણિ કૃત્વા ગરુડાવાહનઃ।
ન વિસ્મયમુપાગચ્છત્પારમેષ્ઠ્યેન તેજસા॥ 2-47-29 (13241)
સ સર્વમસુરૈશ્વર્યં સમ્પ્રદાય શચીપતેઃ।
ત્રૈલોક્યં ચ દદૌ શક્રે વિષ્ણુર્દાનવસૂદનઃ॥ 2-47-30 (13242)
એષ તે વામનો નામ પ્રાદુર્ભાવો મહાત્મનઃ।
વેદવિદ્ભિર્દ્વિજૈરેતચ્છ્રૂયતે વૈષ્ણવં યશઃ।
માનુષેષુ તતો વિષ્ણોઃ પ્રાદુર્ભાવાંસ્તથા શૃણુ॥ ॥ 2-47-31 (13243)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે સભાપર્વણિ અર્ઘાહરણપર્વણિ સપ્તચત્વારિંશોઽધ્યાયઃ॥ 47 ॥
સભાપર્વ - અધ્યાય 048
॥ શ્રીઃ ॥
2.48. અધ્યાયઃ 048
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
દત્તાત્રેયનામ્નાઽવતીર્ણસ્ય હરેઃ કાર્તવીર્યાર્જુનસ્ય વરદાનાદિકમ્॥ 1॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
ભીષ્ણ ઉવાચ॥
વિષ્ણોઃ પુનર્મહાભાગઃ પ્રાદુર્ભાવો મહાત્મનઃ।
દત્તાત્રેય ઇતિ ખ્યાત ઋષિરાસીન્મહાયશાઃ॥ 2-48-1 (13244)
તેન નષ્ટેષુ વેદેષુ ક્રિયાસુ ચ મખેષુ ચ।
ચાતુર્વર્ણ્યે ચ સઙ્કીર્ણે ધર્મે શિથિલતાં ગતે॥ 2-48-2 (13245)
અભવર્ધતિ ચાધર્મે સત્યે નષ્ટે સ્થિતેઽનૃતે।
પ્રજાસુ ક્ષીયમાણાસુ ધર્મે ચામૂલતાં પતે॥ 2-48-3 (13246)
સયજ્ઞાઃ સક્રિયા વેદાઃ પ્રત્યાનીતા હિ તેન વૈ।
ચાતુર્વર્ણ્યમસઙ્કીર્ણં કૃતં તેન મહાત્મના॥ 2-48-4 (13247)
સ એવ વૈ યદા પ્રાદાદ્ધૈહયાધિપતેર્વરમ્।
તં હૈહયાનામધિપસ્ત્વર્જુનોઽભિપ્રસાદયન્॥ 2-48-5 (13248)
વનં પર્યચરન્સમ્યક્છુશ્રૂષુરનુસૂયકઃ।
નિર્મમો નિરહઙ્કારો દીર્ઘકાલમતોષયત્॥ 2-48-6 (13249)
આરાધ્ય દત્તાત્રેયં હિ અગૃઙ્ણાત્સ વરાનિમાન્।
આપ્તાદાપ્તતરાન્વિપ્રાદ્વિદ્વાન્વિદ્વન્નિષેવિતાત્॥ 2-48-7 (13250)
ઋતેઽમરત્વં વિપ્રેણ દત્તાત્રેયેણ ધીમતા।
વરૈશ્ચતુર્ભિઃ પ્રવૃત ઇમાન્વવ્રે વરાન્નૃપઃ॥ 2-48-8 (13251)
શ્રીમાન્મનસ્વી બલવાન્સત્યવાગનસૂયકઃ।
સહસ્રબાહુર્ભૂયાસમેષુ મે પ્રથમો વરઃ॥ 2-48-9 (13252)
જરાયુજાણ્ડજં સર્વં સર્વં ચૈવ ચરાચરમ્।
શાસ્તુમિચ્છામિ ધર્મેણ દ્વિતીયસ્ત્વેષ મે વરઃ॥ 2-48-10 (13253)
પિતૃન્દેવાનૃષીન્વિપ્રાન્યજેયં વિપુલૈર્મખૈઃ।
અમિત્રાંશ્ચ શિતૈર્બાણૈસ્તૃતીયો વ્રર એષ મે॥ 2-48-11 (13254)
યસ્ય નાસીન્ન ભવિતા ન ચાસ્તિ સદૃશઃ પુમાન્।
ઇહ વા દિવિ વા લોકે સ મે હન્તા ભવેદિતિ॥ 2-48-12 (13255)
સોઽર્જુનઃ કૃતવીર્યસ્ય વરઃ પુત્રોઽભવદ્યુધિ।
સ સહસ્રં સહસ્રાણાં માહિષ્મત્યામવર્ધત॥ 2-48-13 (13256)
સ ભૂમિમખિલાં જિત્વા દ્વીપાંશ્ચાપિ સમુદ્રિણઃ।
નભસીવાજ્વલત્સૂર્યઃ પુણ્યૈઃ કર્મભિર્જુનઃ॥ 2-48-14 (13257)
ઇન્દ્રદ્વીપં કશેરું ચ કામદ્વીપં ગભસ્તિતમ્।
ગન્ધર્વવરુણદ્વીપં સૌહૃષ્ટમમિતપ્રભઃ॥ 2-48-15 (13258)
પૂર્વૈરજિતપૂર્વાંશ્ચ દ્વીપનજયદર્જુનઃ।
ઇદં તુ કાર્તવીર્યસ્ય બભૂવાસદૃશં જનૈઃ॥ 2-48-16 (13259)
ન પૂર્વે નાપરે તસ્ય ગમિષ્યન્તિ ગતિં નૃપાઃ।
યદર્ણવે પ્રયાતસ્ય વસ્ત્રં ન પરિષિચ્યતે॥ 2-48-17 (13260)
સૌવર્ણં સર્વમપ્યાસીદ્વિમાનવરમુત્તમમ્।
ચતુર્ધા વ્યભજદ્રાષ્ટ્રં તદ્વિભજ્યાન્વપાલયત્॥ 2-48-18 (13261)
એકાંશેનાહરત્સેનામેકાંશેનાવસદ્ગૃહાન્।
યસ્તુ તસ્ય તૃતીયાંશો રાજ્ઞોઽભૂજ્જનસઙ્ગ્રહે॥ 2-48-19 (13262)
આપ્તઃ પરમકલ્યાણસ્તેન યજ્ઞાનકલ્પયત્।
યે દસ્યવો ગ્રામચરા અરમ્યે ચ વસન્તિ યે॥ 2-48-20 (13263)
ચતુર્થેન તુ સોંઽશેન તાન્સર્વાન્પ્રત્યષેધયત્।
દ્વારાણિ નાપિધીયન્તે પુરેષુ નગરેષુ ચ॥ 2-48-21 (13264)
સ એવ રાષ્ટ્રપાલોઽભૂત્સ્રીપાલોઽભવદર્જુનઃ।
સ એવાસીદ્જાપાલઃ સઃ ગોપાલો વિશામ્પતે॥ 2-48-22 (13265)
શતં વર્ષસહસ્રાણામનુશિષ્યાર્જુનો મહીમ્।
દત્તાત્રેયપ્રસાદેન એવં રાજ્યં ચકાર સઃ॥ 2-48-23 (13266)
એવં બહૂનિ કર્માણિ ચક્રે લોકહિતાય સઃ॥
દત્તાત્રેય ઇતિ ખ્યાતઃ પ્રાદુર્ભાવો હ્યયં હરેઃ।
કથિતો ભરતશ્રેષ્ટ શૃણુ ભૂયો મહાત્મનઃ॥ ॥ 2-48-24 (13267)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે સભાપર્વણિ અર્ઘાહરણપર્વણિ અષ્ટચતત્વારિંશોઽધ્યાયઃ॥ 48 ॥
સભાપર્વ - અધ્યાય 049
॥ શ્રીઃ ॥
2.49. અધ્યાયઃ 049
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
શ્રીહરેર્જમદગ્નિગૃહે રામનામ્નાઽવતરણમ્॥ 1॥ પરશુરામેણ કાર્તવીર્યાર્જુનહનનમ્॥ 2॥। ત્રિસ્સપ્તકૃત્વઃ ક્ષત્રિયાન્નિહત્ય તદ્રક્તજલૈઃ સ્વપિતૄણાં તર્પણમ્॥3॥ કાશ્યપાયાખણ્ડભૂમણ્ડલં દત્ત્વા સાલ્વેનાયોધને કુમારીણાં વાણ્યા તં વિસૃજ્ય શસ્ત્રન્યાસપૂર્વકં તપશ્ચરણમ્॥ 4॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
ભીષ્મ ઉવાચ॥
તથા ભૃગુકુલે જન્મ યદર્થં ચ મહાત્મનઃ।
જામદગ્ન્ય ઇતિ ખ્યાતઃ પ્રાદુર્ભાવશ્ચ વૈષ્ણવઃ॥ 2-49-1 (13268)
જમદગ્નિસુતો રાજન્ત્રામો નામ સ વીર્યવાન્।
હેહયાન્તકરો રાજન્સ રામો બલિનાં વરઃ॥ 2-49-2 (13269)
કાર્તાવીર્યો મહાવીર્યો બલેનાપ્રતિમસ્તદા।
રામેણ જામદગ્ન્યેન હતો વિષમમાચરન્॥ 2-49-3 (13270)
તં કાર્તવીર્યં રાજાનં હેહયાનામરિન્દમમ્।
રથસ્થં પાર્થિવં રામઃ પાતયિત્વાઽવધીદ્રણે॥ 2-49-4 (13271)
જમ્ભસ્ય યજ્ઞં હત્વા સ ઋત્વિજશ્ચૈવ સંસ્તરે।
જમ્ભસ્ય મૂર્ધ્નિ ભેત્તા ચ હન્તા ચ શતદુન્દુભેઃ॥ 2-49-5 (13272)
સ એષ કૃષ્ણો ગોવિન્દો જાતો ભૃગુષુ વીર્યવાન્।
સહસ્રબાહુમુદ્ધર્તું સહસ્રજિતમાહવે॥ 2-49-6 (13273)
ક્ષત્રિયાણાં ચતુષ્પષ્ટિમયુતાનિ મહાયશાઃ।
સરસ્વત્યાં સમેતાનિ એષ વૈ ધનુષાઽજયત્॥ 2-49-7 (13274)
બ્રહ્મદ્વિષાં ધે તસ્મિન્મહસ્રાણિ ચતુર્દશ।
પુનર્જઘાન શૂરાણામતિક્રૂરો રથર્ષભઃ॥ 2-49-8 (13275)
તતો રાજ્ઞાં સહસ્રં સ ભઙ્ક્તા પૂર્વમરિન્દમઃ।
સહસ્રં મુસલેનાહન્સહસ્રમુદકૃન્તત॥ 2-49-9 (13276)
ચતુર્દશસહસ્રાણિ કૃણદૂમમપાયયત્।
શિષ્ટાન્બ્રહ્મદ્વિષો જિત્વા તતોઽસ્નાયત ભાર્ગવઃ 2-49-10 (13277)
રામરામેત્યમિક્રુષ્ટો બ્રાહ્મણૈઃ ક્ષત્રિયાર્દિતૈઃ।
નિઘ્નઞ્શતસહસ્રાણિ રામઃ પરશુનાભિભૂઃ॥ 2-49-11 (13278)
ન હ્યમૃષ્યત તાં વાચમાર્તૈર્ભૃશમુદીરિતામ્।
ભૃગો રામાભિધાવેતિ યદાઽક્રન્દન્દ્વિજાતયઃ॥ 2-49-12 (13279)
કાશ્મીરાન્દરદાન્કુન્તીન્ક્ષુદ્રકાન્માલવાઞ્છવાન્।
ચેદિકાશિકરૂશાંશ્ચ ઋષિકાન્ક્રથકૈશિકાન્॥ 2-49-13 (13280)
અઙ્ગાન્વઙ્ગાન્કલિઙ્ગાંશ્ચ માગધાન્કાશિકોસલાન્।
રાત્રાયણાન્વીતિહોત્રાન્કિરાતાન્કાર્તિકાવતાન્॥ 2-49-14 (13281)
એતાનન્યાંશ્ચ રાજન્યાન્દેશેદેશે સહસ્રશઃ।
નિકૃત્ય નિશિતૈર્બાણૈઃ સમ્પ્રદાય વિવસ્વતે॥ 2-49-15 (13282)
કીર્ણા ક્ષત્રિયકોટીભિર્મેરુમન્દરભૂષણા।
ત્રિઃ સપ્તકૃત્વઃ પૃથિવી તેન નિઃક્ષત્રિયા કૃતા॥ 2-49-16 (13283)
કૃત્વા નિઃક્ષત્રિયાં ચૈવ ભાર્ગવઃ સ મહાયશાઃ।
ઇન્દ્રગોપકવર્ણસ્ય જીવઞ્જીવનિભસ્ય ચ॥ 2-49-17 (13284)
પૂરયિત્વા ચ સરિતઃ ક્ષતજસ્ય સરાંસિ ચ।
ચકાર તર્પણં વીરઃ પિતૄણાં તાસુ તેષુ ચ॥ 2-49-18 (13285)
સર્વાનષ્ટાદશ દ્વીપાન્વશમાનીય ભાર્ગવઃ।
સોઽશ્વમેધસહસ્રાણિ નરમેધશતાનિ ચ॥ 2-49-19 (13286)
ઇષ્ટ્વા સાગરપર્યન્તાં કાશ્યપાય મહીં દદૌ।
તસ્યાગ્રેણાનુપર્યેતિ ભૂમિં કૃત્વા વિપાંસુલામ્॥ 2-49-20 (13287)
તતઃ કાલકૃતાં સત્યાં ભાર્ગવાય મહાત્મને।
ગાધામપ્યત્ર ગાયન્તિ યે પુરાણવિદો જનાઃ॥ 2-49-21 (13288)
વેદિમષ્ટાદશોત્સેધાં હિરણ્યસ્યાતિપૌરુષીમ્।
રામેણ જામદગ્ન્યેન પ્રતિજગ્રાહ કાશ્યપઃ॥ 2-49-22 (13289)
એવમિષ્ટ્વા મહાબાહુઃ ક્રતુભિર્ભૂરિદક્ષિણૈઃ।
અન્યદ્વર્ષશતં રામઃ સૌભે સાલ્વમયોધયત્॥ 2-49-23 (13290)
તતઃ સ ભૃગુશાર્દૂલસ્તં સૌભં યોધયન્પ્રભુઃ।
સુબન્ધુરં રથં રાજન્નાસ્થાય ભરતર્ષભ॥ 2-49-24 (13291)
નગ્નિકાનાં કુમારીણાં ગાયન્તીનામુપાશૃણોત્।
રામરામ મહાબાહો ભૃગૂણાં કીર્તિવર્ધન॥ 2-49-25 (13292)
ત્યજ શસ્ત્રાણિ સર્વાણિ ન ત્વં સૌભં વધિષ્યસિ।
શઙ્ખચક્રગદાપાણિર્દેવાનામભયઙ્ગરઃ॥ 2-49-26 (13293)
યુધિ પ્રદ્યુમ્નસામ્બાભ્યાં કૃષ્ણઃ સૌભં વધિષ્યતિ।
તચ્છ્રુત્વા પુરુષવ્યાઘ્રસ્તત એવ વનં યયૌ॥ 2-49-27 (13294)
ન્યસ્ય સર્વાણિ શસ્ત્રાણિ કાલકાઙ્ક્ષી મહાયશાઃ।
રથં સર્વાયુધં ચૈવ શરાન્પરશુમેવ ચ॥ 2-49-28 (13295)
ધનૂંષ્યપ્સુ પ્રતિષ્ઠાપ્ય રામસ્તેપે પરં તપઃ।
હ્રિયં પ્રજ્ઞાં શ્રિયં કીર્તિં લક્ષ્મીં ચામિત્રકર્શનઃ॥ 2-49-29 (13296)
પઞ્ચાધિષ્ઠાય ધર્માત્મા તં રથં વિસસર્જ હ।
આદિકાલે પ્રવૃત્તં તુ વ્યભજત્કરમીશ્વરઃ॥ 2-49-30 (13297)
નાઘ્નતં શ્રદ્ધયા સૌભં ન હ્યશક્તો મહાયશાઃ।
જામદગ્ન્ય ઇતિ ખ્યાતો યસ્ત્વયં ભગવાનુપિઃ। 2-49-31 (13298)
સોઽસ્ય ભાગસ્તપસ્તેપે ભાર્ગવો લોકવિશ્રુતઃ॥ ॥ 2-49-32 (13299)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે સભાપર્વણિ અર્ઘાહરણપર્વણિ એકોનપઞ્ચાશોઽધ્યાયઃ॥ 49॥
સભાપર્વ - અધ્યાય 050
॥ શ્રીઃ ॥
2.50. અધ્યાયઃ 050
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
શ્રીવિષ્ણોર્દશરથગૃહે રામત્વેનાવતારઃ॥ 1॥ વિશ્વામિત્રેણ સ્વાશ્રમં નીતેન સલક્ષ્મણેન રામેણ સુબાહ્વાદિહનનમ્॥ 2॥ સીતામુદૂહ્ય નિજનગરમેત્ય પિતૃનિદેશેન સીતાલક્ષ્મણાભ્યાં સહ વનં ગતેન રામેણ સ્વરદૂષણાદિહનનમ્॥ 3॥ સીતાવિયોગિનઃ સુગ્રીવેણ સખ્યમેત્ય વાલિનં સંહૃતવતો રામસ્ય હનુમદ્વચનેન લઙ્ક ાગમનમ્॥ 4॥ રાવણાદીન્નિહત્ય સીતાપ્રમુખૈઃ સહાયોધ્યાં ગતેન રામેણ લવણાસુરં શત્રુઘ્નેન ઘ ાતયિત્વા પ્રજાપાલનમ્॥ 5॥ સઙ્ગ્રહેણ શ્રીકૃષ્ણચરિત્રનિરૂપણં કલ્ક્યવતારકથનં ચ॥ 6॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
ભીષ્મ ઉવાચ॥
શૃણુ રાજંસ્તતો વિષ્ણોઃ પ્રાદુર્ભાવં મહાત્મનઃ।
અષ્ટાવિંશે યુગે ચાપિ માર્કણ્ડેયપુરઃ સરઃ॥ 2-50-1 (13300)
તિથૌ નાવમિકે જજ્ઞે તથા દશરથાદપિ।
કૃત્વાઽઽત્માનં મહાબાહુશ્ચતુર્ધા વિષ્ણુરવ્યયઃ॥ 2-50-2 (13301)
લોકે રામ ઇતિ ખ્યાતસ્તેજસા ભાસ્કરોપમઃ।
પ્રસાદનાર્થં લોકસ્ય વિષ્ણુસ્તત્ર સનાતનઃ॥ 2-50-3 (13302)
ધર્માર્થમેવ કૌન્તેય જજ્ઞે તત્ર મહાયશાઃ।
તમપ્યાહુર્મનુષ્યેન્દ્રં સર્વભૂતપતેસ્તનુમ્॥ 2-50-4 (13303)
યજ્ઞવિઘ્નકરસ્તત્ર વિશ્વામિત્રસ્ય ભારત।
સુબાહુર્નિહતસ્તેન મારીચસ્તાડિતો ભૃશમ્॥ 2-50-5 (13304)
તસ્મૈ દત્તાનિ ચાસ્રાણિ વિશ્વમિત્રેણ ધીમતા।
વધાર્થં સર્વશત્રૂણાં દુર્વારાણિ સુરૈરપિ॥ 2-50-6 (13305)
વર્તમાને મહાયજ્ઞે જનકસ્ય મહાત્મનઃ।
ભગ્નં માહેશ્વરં ચાપં ક્રીડતા લીલયા ભૃશમ્॥ 2-50-7 (13306)
તતસ્તુ સીતાં જગ્રાહ ભાર્યાર્થે જાનકીં વિભુઃ।
નગરીં પુનરાસાદ્ય મુમુદે તત્ર સીતયા॥ 2-50-8 (13307)
કસ્યચિત્ત્વથ કાલસ્ય પિત્રા તત્રાભિચોદિતઃ।
કૈકેય્યાઃ પ્રિયમન્વિચ્છન્વનમભ્યવપદ્યત॥ 2-50-9 (13308)
યઃ સમાઃ સર્વધર્મજ્ઞશ્ચતુર્દશ વને વસન।
લક્ષ્મણાનુચરો રામઃ સર્વભૂતહિતે રતઃ॥ 2-50-10 (13309)
ચતુર્દશ વને તીર્ત્વા તદા વર્ષાણિ ભારત।
રૂપિણી યસ્ય પાર્શ્વસ્થા સીતેત્યભિહિતા જનૈઃ॥ 2-50-11 (13310)
પૂર્વોચિતત્વાત્સા લક્ષ્મીર્ભર્તારમનુશોચતિ।
જનસ્થાને વસન્કાર્યં ત્રિદશાનાં ચકાર સઃ॥ 2-50-12 (13311)
મારીચં દૂષણં હુત્વા ખરં ત્રિશિરસં તથા।
ચતુર્દશ સહસ્રાણિ રક્ષસાં ઘોરકર્મણામ્॥ 2-50-13 (13312)
જઘાન રામો ધર્માત્મા પ્રજાનાં હિતકામ્યય।
વિરાધં ચ કબન્ધં ચ રાક્ષસૌ ઘોરકર્મિણૌ॥ 2-50-14 (13313)
જઘાન ચ તદા રામો ગન્ધર્વૌ શાષવિક્ષતૌ।
સ રાવણસ્ય ભગિનીનાસાચ્છેદમકારયત્॥ 2-50-15 (13314)
ભાર્યાવિયોગં તં પ્રાપ્ય મૃગયન્વ્યચરદ્વનમ્।
સ તસ્માદૃશ્યમૂકં તુ ગત્વા પમ્પામતીત્ય ચ॥ 2-50-16 (13315)
સુગ્રીવં મારુતિં દૃષ્ટ્વા ચક્રે મૈત્રીં તયોઃ સ વૈ।
અથ ગત્વા સ કિષ્કિન્ધાં સુગ્રીવેણ તદા સહ॥ 2-50-17 (13316)
નિહત્ય વાલિનં યુદ્ધે વાનરેદ્રં મહાબલમ્।
અભ્યપિઞ્ચત્તદા રામઃ સુગ્રીવં વાનરેશ્વરમ્॥ 2-50-18 (13317)
તતઃ સ વીર્યવાન્રાજંસ્ત્વરયા વૈ સમુત્સુકઃ।
વિચિત્ય વાયુપુત્રેણ લઙ્કાદેશં નિવેદિતઃ॥ 2-50-19 (13318)
મેતું વદ્ધ્વા સમુદ્રસ્ય વાનરૈઃ સ સમુત્સુકઃ।
સીતાયાઃ પદમન્વિચ્છન્રામો લઙ્કાં વિવેશ વૈ॥ 2-50-20 (13319)
દેવોરગગણાનાં હિ યક્ષરાક્ષસપક્ષિણામ્।
તત્રાવદ્યં રાક્ષસેન્દ્રં રાવણં યુધિ દુર્જયમ્॥ 2-50-21 (13320)
યુક્તં રાક્ષસકોટીભિર્ભિન્નાઞ્જનચયોપમમ્।
દુર્નિરીક્ષ્યં સુરગણૈર્વરદાનેન દર્પિતમ્॥ 2-50-22 (13321)
જઘાન સચિવૈઃ સાર્ધં સાન્વયં રાવણં રણે॥ 2-50-23 (13322)
ત્રૈલોક્યકણ્ટકં વીરં મહાકાયં મહાબલમ્।
રાવમં સગણં હત્વા રામો ભૂતપતિઃ પુરા॥ 2-50-24 (13323)
લઙ્કાયાં તં મહાત્માનં રાક્ષસેન્દ્રં વિભીષણમ્।
અભિષિચ્ય તતો રામ અમરત્વં દદૌ તદા॥ 2-50-25 (13324)
આરુહ્ય પુષ્પકં રામઃ સીતામાદાય પાણ્ડવ।
સબલં સ્વપુરં ગત્વા ધર્મરાજ્યમપાલયત્॥ 2-50-26 (13325)
દાનવો લવણો નામ મધોઃ પુત્રો મહાબલઃ।
શત્રુઘ્નેન હતો રાજંસ્તદા રામસ્ય શાસનાત્॥ 2-50-27 (13326)
એવં બહૂનિ કર્માણિ કૃત્વા લોકહિતાય સઃ।
રાજં ચકાર વિધિવદ્રામો ધર્મભૃતાં વરઃ॥ 2-50-28 (13327)
શતાશ્વમેધાનાજહ્રે જ્યોતિરુક્થ્યાન્નિરર્ગલાન્।
નાશ્રૂયન્તાશુભા વાચો નાત્યયઃ પ્રાણિનાં તદા। 2-50-29 (13328)
ન દસ્યુજં ભયં ચાસીદ્રામે રાજ્યં પ્રશસતિ।
ઋષીણાં દેવતાનાં ચ મનુષ્યાણાં તથૈવ ચ॥ 2-50-30 (13329)
પૃથિવ્યાં ધાર્મિકાઃ સર્વે રામે રાજ્યં પ્રશાસતિ।
નાધર્મિષ્ઠો નરઃ કશ્ચિદ્બભૂવ પ્રાણિનાં ક્વચિત્॥ 2-50-31 (13330)
પ્રાણાપાનૌ સમૌ હ્યાસ્તાં રામે રાજ્યં પ્રશાસતિ।
ગાધામપ્યત્ર ગાયન્તિ યે પુરાણવિદો જનાઃ॥ 2-50-32 (13331)
શ્યામો યુવા લોહિતાક્ષો માતઙ્ગાનામિવર્ષભઃ।
આજાનુબાહુઃ સુમુખઃ સિંહસ્કન્ધો મહાબલઃ॥ 2-50-33 (13332)
દશવર્ષસહસ્રાણિ દશવર્ષશતાનિ ચ।
રાજ્યં ભોગં ચ સમ્પ્રાપ્ય શશાસ પૃથિવીમિમામ્॥ 2-50-34 (13333)
રામો રામો રામ ઇતિ પ્રાજાનામભવન્કથાઃ।
રામભૂતં જગદિદં રામે રાજ્યં પ્રશાસતિ॥ 2-50-35 (13334)
ઋગ્યજુઃ સામહીનાશ્ચ ન તદાઽસન્દ્વિજાયઃ।
ઉષિત્વા દણ્ડકે કાર્યં ત્રિદશાનાં ચકાર સઃ॥ 2-50-36 (13335)
પૂર્વાપકારિણં તં તુ પૌલસ્ત્યં મનુજર્ષભમ્।
દેવગન્ધર્વનાગાનામરિં સ નિજઘાનહ॥ 2-50-37 (13336)
સત્વવાન્ગુણસમ્પન્નો દીપ્યમાનઃ સ્વતેજસા।
એવમેવ મહાબાહુરિક્ષ્વાકુકુલવર્ધનઃ॥ 2-50-38 (13337)
રાવણં સગણં હત્વા દિવમાક્રમતાભિભૂઃ।
ઇતિ દાશરથેઃ ખ્યાતઃ પ્રાદુર્ભાવો મહાત્મનઃ॥ 2-50-39 (13338)
તતઃ કૃષ્ણો મહાબાહુર્ભીતાનામભયઙ્કરઃ।
અષ્ટાવિંશે યુગે રાજઞ્જજ્ઞે શ્રીવત્સલક્ષણઃ॥ 2-50-40 (13339)
પેશલશ્ચ વદાન્યશ્ચલોકે બહુમતો નૃષુ।
સ્મૃતિમાન્દેશકાલજ્ઞઃ શઙ્ખચક્રગદાસિભૃત્॥ 2-50-41 (13340)
વાસુદેવ ઇતિ ખ્યાતો લોકાનાં હિતકૃત્સદા।
વૃષ્ણીનાં ચ કુલે જાતો ભૂમેઃ પ્રિયચિકીર્ષયા॥ 2-50-42 (13341)
શત્રૂણાં ભયકૃદ્દાતા મધુહેતિ સ વિશ્રુતઃ।
શકટાર્જુનરામાણાં કીલસ્થાનાન્યસૂદયત્॥ 2-50-43 (13342)
કંસાદીન્નિજઘાનાજૌ દૈત્યાન્માનુષવિગ્રહાન્।
અયં લોકહિતાર્થાય પ્રાદુર્ભાવો મહાત્મનઃ॥ 2-50-44 (13343)
કલ્કી વિષ્ણુયશા નામ ભૂયશ્ચોત્પત્સ્યતે હરિઃ।
લેર્યુગાન્તે સમ્પ્રાપ્તે ધર્મે શિથિલતાં ગતે॥ 2-50-45 (13344)
પાષણ્ડિનાં ગણાનાં હિ વધાર્થં ભરતર્ષભ।
ધર્મસ્ય ચ વિવૃદ્ધ્યર્થં વિપ્રાણાં હિતકામ્યયા॥ 2-50-46 (13345)
એતે ચાન્યે ચ બહવો વિષ્ણોર્દેવગણૈર્યુતાઃ।
પ્રાદુર્ભાવાઃ પુરાણેષુ ગીયન્તે બ્રહ્મવાદિભિઃ॥ ॥ 2-50-47 (13346)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે સભાપર્વણિ અર્ઘાહરણપર્વણિ પઞ્ચાશોઽધ્યાયઃ॥ 50॥
સભાપર્વ - અધ્યાય 051
॥ શ્રીઃ ॥
2.51. અધ્યાયઃ 051
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
યુધિષ્ઠિરેણ ભીષ્મમ્પ્રતિ વિસ્તરેણ કૃષ્ણકથાકથનપ્રાર્થના॥ 1॥ દેવાસુરયુદ્ધે પરાજિતાનાં દેવાનાં સ્મરણમાત્રસંનિહિતેન હરિણા દૈત્યાનાં પરા જયઃ॥ 2॥ ભૂમ્યા સ્વભારાવતરણં પ્રાર્થિતેઽસ્ય વિષ્ણોઃ ભૂમાવવતારનિર્ધારણમ્॥ 3॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
વૈશમ્પાયન ઉવાચ॥
એવમુક્તે તુ કૌન્તેયસ્તતઃ કૌરવનન્દનઃ।
આબભાષે પુનર્ભીષ્ણે ધર્મરાજો યુધિષ્ઠિરઃ॥ 2-51-1 (13347)
ભૂય એવ મનુષ્યેન્દ્ર ઉપેન્દ્રસ્ય યશસ્વિનઃ।
જન્મ વૃષ્ણિષુ વિજ્ઞાતુમિચ્છામિ વદતાં વર॥ 2-51-2 (13348)
યથૈવ ભગવાઞ્જાતઃ ક્ષિતાવિહ જનાર્દનઃ।
માધવેષુ મહાબુદ્ધિસ્તન્મે બ્રૂહિ પિતામહ॥ 2-51-3 (13349)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ। 2-51-4x (1477)
એવમુક્તસ્તતો ભીષ્મઃ કેશવસ્ય મહાત્મનઃ।
માધવેષુ તથા જન્મ કથયામાસ વીર્યવાન્॥ 2-51-4 (13350)
હન્ત તે કથયિષ્યામિ યુધિષ્ઠિર યથાતથમ્।
યતો નારાયણસ્યેહ જન્મ વૃષ્ણિષુ કૌરવ॥ 2-51-5 (13351)
પુરા લોકે મહારાજ વર્તમાને કૃતે યુગે।
આસીત્રૈલોક્યવિખ્યાતઃ સઙ્ગ્રામસ્તારકામયઃ॥ 2-51-6 (13352)
વિરોચનો મયસ્તારો વરાહઃ શ્વેત એવ ચ।
વિપ્રચિત્તિઃ પ્રલમ્બશ્ચ વૃત્રજમ્ભબલાદયઃ॥ 2-51-7 (13353)
નમુચિઃ કાલનેમિશ્ચ પ્રહ્લાદ ઇતિ વિશ્રુતઃ।
લમ્બઃ કિશોરઃ સ્વર્ભાનુરરિષ્ટો રાક્ષસેશ્વરઃ॥ 2-51-8 (13354)
એતે ચાન્યે ચ બહવો દૈત્યસઙ્ઘાઃ સહસ્રશઃ।
નાનાશસ્ત્રધરા રાજન્નાનાભૂષણવાહનાઃ॥ 2-51-9 (13355)
દેવતાનામભિમુખાસ્તસ્થુર્દૈતેયદાનવાઃ।
દેવાસ્તુ યુધ્યમાનાસ્તે દાનવાનભ્યયૂ રણે॥ 2-51-10 (13356)
આદિત્યા વસવો રુદ્રાઃ સાધ્યા વિશ્વે મરુદ્ગણાઃ।
ઇન્દ્રો યમશ્ચ વરુણશ્ચન્દ્રશ્ચૈવ ધનેશ્વરઃ॥ 2-51-11 (13357)
અશ્વિનૌ ચ મહાવીર્યૌ યે ચાન્યે દેવતાગણાઃ।
ચક્રુર્યુદ્ધં મહાઘોરં દાનવૈશ્ચ યથાક્રમમ્॥ 2-51-12 (13358)
યુધ્યમાનાઃ સમેયુશ્ચ દેવા દૈતેયદાનવૈઃ।
તદ્યુદ્ધમભવદ્ઘોરં દેવદાનવસઙ્કુલમ્॥ 2-51-13 (13359)
તાભ્યાં બલાભ્યાં સઞ્જજ્ઞે તુમુલો વિગ્રહસ્તદા।
તીક્ષ્ણશસ્ત્રૈઃ કિરન્તોઽથ અભ્યયુર્દેવદાનવાઃ॥ 2-51-14 (13360)
ઘ્રન્તિ દેવાન્સગન્ધર્વાન્સયક્ષોરગચારણાન્।
તે વધ્યમાના દૈતેયૈર્દેવસઙ્ઘાસ્તદા રણે॥ 2-51-15 (13361)
ત્રાતારં મનસા જગ્મુર્દેવં નારાયમં પ્રભુમ્।
એતસ્મિન્નન્તરે તત્ર જગામ હરિરીશ્વરઃ॥ 2-51-16 (13362)
દીપયઞ્જ્યોતિષા ભૂમિં શઙ્ખચક્રગદાધરઃ।
તમાગતં સુપર્ણસ્થં વિષ્ણું લોકનમસ્કૃતમ્॥ 2-51-17 (13363)
દૃષ્ટ્વા મુદા યુતાઃ સર્વે ભયં ત્યક્ત્વા રમે સુરાઃ।
ચક્રુર્યુદ્ધં પુનઃ સર્વે દેવા દૈતેયદાનવૈઃ॥ 2-51-18 (13364)
તદ્યુદ્ધમભવદ્ઘોરમચિન્ત્યં રોમહર્ષણમ્।
જઘ્રુર્દૈત્યાન્ત્રણે ઘોરાઃ સર્વે શક્રપુરોગમાઃ॥ 2-51-19 (13365)
તે બાધ્યમાના બિબુધૈર્દુદ્રુવુદૈત્યદાનવાઃ॥ 2-51-20 (13366)
વિદ્રુતાન્દાનવાન્દૃષ્ટ્વા તદા ભારત સંયુગે।
કાલનેમિરિતિ ખ્યાતો દાનવઃ પ્રત્યદૃશ્યતા॥ 2-51-21 (13367)
શત્રુપ્રહરણે ઘોરઃ શતબાહુઃ શતાનનઃ।
શતશીર્ષઃ સ્થિતઃ શ્રીમાઞ્છતશૃઙ્ગં ઇવાચલઃ॥ 2-51-22 (13368)
ભાસ્કરાકારમુકુટઃ શિઞ્જિતાભરણાઙ્ગદઃ।
ધૂમ્રકેતુર્હરિશ્મશ્રુર્નિર્દષ્ટોષ્ઠપુટાનનઃ॥ 2-51-23 (13369)
ત્રૈલોક્યાન્તરવિસ્તારં ધારયન્વિપુલં વપુઃ।
તર્જયન્વૈ રણે દેવાઞ્છાદયન્વૈ દિશો દશ॥ 2-51-24 (13370)
અભ્યધાવત્સુસઙ્ક્રુદ્ધો વ્યાદિતાસ્ય ઇવાન્તકઃ।
તત્ર શસ્ત્રપ્રતાનૈશ્ચ દેવાન્ધર્ષિતવાન્ત્રણે॥ 2-51-25 (13371)
અભ્યાયયુઃ સુરાન્સર્વાન્પુનસ્તે દૈત્યદાનવાઃ।
આપીડયન્ત્રણે ક્રુદ્ધાસ્તતો દેવાન્યુધિષ્ઠિર॥ 2-51-26 (13372)
તે વધ્યમાના વિબુધાઃ સમરે કાલનેમિના।
દૈત્યૈશ્ચૈવ મહારાજ દુદ્રુવુસ્તે દિશો દશ॥ 2-51-27 (13373)
વિબુધાન્વિદ્રુતાન્દૃષ્ટ્વા કાલનેમિર્મહા।ઞસુરઃ।
ઇન્દ્રં યમં ચ વરુણં વાયું ચ ધનદં રવિમ્॥ 2-51-28 (13374)
એતાંશ્ચાન્યાન્બલાઞ્જિત્વા તેષાં કાર્યાણ્યવાપ સઃ।
તાન્સર્વાન્સહસા જિત્વા કાલનેમિર્મહાસુરઃ॥ 2-51-29 (13375)
દદર્શ ગગને વિષ્ણું સુપર્ણસ્થં મહાદ્યુતિમ્।
તં દૃષ્ટ્વા ક્રોધતામ્રાક્ષસ્તર્જયન્નભ્યયાત્તદા॥ 2-51-30 (13376)
સ બાહુશતમુદ્યમ્ય સર્વાસ્ત્રગ્રહણં રણે।
રોષાદ્ભારત દૈત્યેન્દ્રો વિષ્ણોરુરસિ પાતયત્॥ 2-51-31 (13377)
દૈત્યાશ્ચ દાનવાશ્ચૈવ સર્વે મયપુરોગમાઃ।
સ્વાન્યાયુધાનિ સઙ્ગૃહ્ય સર્વે વિષ્ણુમુપાદ્રવન્॥ 2-51-32 (13378)
સ તાડ્યમાનો।ઞતિબલૈર્દૈત્યૈઃ સર્વાયુઘોદ્યતૈઃ।
ન ચચાલ હરિર્યુદ્ધેઽકમ્પમાન ઇવાચલઃ॥ 2-51-33 (13379)
પુનરુદ્યમ્ય સઙ્ક્રુદ્ધઃ કાલનેમિર્દૃઢાં ગદામ્।
જઘાન ગદયા રાજંસ્તં વિષ્ણું ગરુડં ચ વૈ॥ 2-51-34 (13380)
તં દૃષ્ટ્વા ગુરડં શ્રાન્તં ચક્રમુદ્યસ્ય વૈ હરિઃ।
શતં શિરાંસિ બાહૂંશ્ચ સોચ્છિનત્કાલનેમિનઃ॥ 2-51-35 (13381)
જઘાનાન્યાંસ્ચ તાન્સર્વાન્સમરે દૈત્યદાનવાન્।
વિબુધાનામૃષીણાં ચ સ્વાનિ સ્થાનાનિ વૈ દદૌ॥ 2-51-36 (13382)
દત્ત્વા સુરાણાં સુગ્રીતો યોગ્યકર્માણિ ભારત।
જગામ બ્રહ્મણા સાર્ધં બ્રહ્મલોકં તદા હરિઃ॥ 2-51-37 (13383)
બ્રહ્મલોકં પ્રવિશ્યાશ્ચ પ્રાપ્ય નારાયણઃ પ્રભુઃ।
પૌરાણં બ્રહ્મસદનં દિવ્યં નારાયણાશ્રયમ્॥ 2-51-38 (13384)
સ પ્રવિશ્ય તદા દેવઃ સ્તૂયમાનો મહર્ષિભિઃ।
સહસ્રશીર્ષા ભૂત્વા ચ શયનાયોપચક્રમે॥ 2-51-39 (13385)
આદિદેવઃ પુરાણાત્મા નિદ્રાવશમુપાગતઃ।
શેતે સુખં સદા વિષ્ણુર્મોહયઞ્જગદવ્યયઃ॥ 2-51-40 (13386)
જગ્મુસ્તસ્યાથ વર્ષાણિ શયાનસ્ય મહાત્મનઃ।
ષટ્ત્રિંશચ્છતસાહસ્રં માનુષેણેહ સઙ્ખ્યયા॥ 2-51-41 (13387)
જગ્મુઃ કૃતયુગત્રેતાદ્વાપરાન્તે બુબોધ હ।
બ્રહ્માદિભિઃ સ્તૂયમાનઃ સુરૈશ્ચાપિ સહર્ષિભિઃ॥ 2-51-42 (13388)
ઉત્પત્ય શયનાદ્વિષ્ણુર્બ્રહ્મણા વિબુધૈઃ સહ।
દેવાનાં ચ હિતાર્થાય યયૌ દેવસભાં પ્રતિ॥ 2-51-43 (13389)
મેરોઃ શિરસિ વિન્યસ્તાં જ્વલન્તીં તાં શુભાં સભામ્।
વિવિશુસ્તે સુરાઃ સર્વે બ્રહ્મણા સહ ભારત॥ 2-51-44 (13390)
જગ્મુસ્તત્ર નિષેદુસ્તે સા નિઃશબ્દા હ્યભૂત્તદા।
તત્ર ભૂમિરુવાચાથ ખેદાત્કરુણભાષિણી॥ 2-51-45 (13391)
રાજ્ઞાં બલૈર્બલવતાં ખિન્નાસ્મિ ભૃશપીડિતા।
નિત્યં ભારપરિશ્રાન્તા દુઃખં જીવામ્યહં સુરાઃ॥ 2-51-46 (13392)
પુરે પુરે ચ નૃપતિઃ કોટિસઙ્ખ્યૈર્બલૈર્વૃતઃ।
રાષ્ટ્રે રાષ્ટ્રે ચ શતશો ગ્રામાઃ કુલસહસ્રિણઃ॥ 2-51-47 (13393)
ભૂમિપાનાં સહસ્રૈશ્ચ તેષાં ચ બિલનાં બલૈઃ।
ગ્રામાયુતૈઃ પુરૈ રાષ્ટ્રૈરહં નિર્વિવરીકૃતા॥ 2-51-48 (13394)
તસ્માદ્ધારયિતું શક્ત્યા ન ક્ષમાસિ જનાનહમ્।
દૈત્યૈશ્ચ બાધ્યમાનાસ્તાઃ પ્રાજ નિત્યં દુરાત્મભિઃ॥ 2-51-49 (13395)
ભીષ્ણ ઉવાચ। 2-51-50x (1478)
ભૂમેસ્તુ વચનં શ્રુત્વા દેવો નારાયણસ્તદા।
વ્યાદિશ્ય તાન્સુરાન્સર્વાન્ક્ષિતૌ વસ્તું મનો દધે॥ ॥ 2-51-50 (13396)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે સભાપર્વણિ અર્ઘાહરણપર્વણિ એકપઞ્ચાશોઽધ્યાયઃ॥ 51॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-51-42 કૃતયુગત્રેતાદ્વાપરાઃ અન્ત ઇતિ છેદઃ॥સભાપર્વ - અધ્યાય 052
॥ શ્રીઃ ॥
2.52. અધ્યાયઃ 052
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
વિષ્ણુના દેવાનાં ભૂમાવુત્પત્તયે આજ્ઞાપનમ્॥ 1॥ અવતીર્ણે કૃષ્ણે સ્વર્ગાદાગતાનામિન્દ્રાદીનાં શ્રીકૃષ્ણં સ્તુત્વા પુનઃ સ્વ લોકગમનમ્॥ 2॥ શ્રીકૃષ્ણેન શકટાસુરવધઃ। અર્જુનતરુભઞ્જનમ્। બૃન્દાવં ગત્વા વને વિહરણમ્॥ 3॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
ભીષ્ણ ઉવાચ।
યચ્ચકે ભગવાન્વિષ્ણુર્વસુદેવસુતસ્તદા।
તત્તેઽહં સમ્પ્રવક્ષ્યામિ શૃણુ સ્રવમશેષતઃ॥ 2-52-1 (13397)
વાસુદેવસ્ય મહાત્મ્યં ચરિતં ચ મહાત્મનઃ।
હિતાર્થં સુરસર્ત્યાનાં લોકાનાં ચ હિતાય ચ॥ 2-52-2 (13398)
યદા દિવિ વિભુસ્તાત ન રેમે ભગવાનસૌ।
તતો વ્યાદિશય ભૂતાનિ વિભુર્ભૂમિસુખાવહઃ॥ 2-52-3 (13399)
નિગ્રહાર્થાય દૈત્યાનાં ચોદયામાસ વૈ તદા।
મુરુતશ્ચ વસૂંશ્ચૈવ સૂર્યાચન્દ્રમસાવુભૌ॥ 2-52-4 (13400)
ગન્ધર્વાપ્સરસશ્ચૈવ રુદ્રાદિત્યાંસ્તથાઽશ્વિનૌ।
જાયધ્વં માનુષે લોકે સર્વલોકમહેશ્વરાઃ॥ 2-52-5 (13401)
જઙ્ગમાનિ વિશાલાક્ષો હ્યાત્માર્થમસૃજત્પ્રભુઃ।
જાયન્તામિતિ ગોવિન્દસ્તિર્યગ્યોનિગતૈઃ સહ॥ 2-52-6 (13402)
તાનિ સર્વાણિ સર્વજ્ઞો વ્યજાયત યદોઃ કુલે।
આત્માનમાત્મના તાત કૃત્વા બહુવિધં હરિઃ।
રત્યર્થમિહ ગાસ્તત્ર રરક્ષ પુરુષોત્તમઃ। 2-52-7 (13403)
અજાતશત્રો જાતસ્તુ યથેષ્ટ ભુવિ ભૂમિપ।
કીર્ત્યમાનં મયા તાત નિબોધ ભરતર્ષભ॥ 2-52-8 (13404)
સાગરાઃ સમકમ્પન્ત મુદા ચેલુશ્ચ પર્વતાઃ।
જજ્વલુશ્ચાગ્નયઃ શાન્તા જાયમાને જનાર્દને॥ 2-52-9 (13405)
શિવાઃ સમ્પ્રવવુર્વાતાઃ પ્રશાન્તમભવદ્રજઃ।
જ્યોતીંષિ સમ્પ્રકાશન્ત જાયમાને જનાર્દને॥ 2-52-10 (13406)
દેવદુન્દુભયશ્ચાપિ સસ્વનુર્ભૃશમમ્બરે।
અભ્યવર્ષંસ્તદાઽઽગમ્ય દેવતાઃ પુષ્પવૃષ્ટિભિઃ॥ 2-52-11 (13407)
ગીર્ભિર્મઙ્ગલયુક્તાભિઃ સ્તુવન્વૈ મધુસદનમ્।
ઉપતસ્થુસ્તદા પ્રીતાઃ પ્રાદુર્ભાવે મહર્ષયઃ॥ 2-52-12 (13408)
તતસ્તાનભિસમ્પ્રેક્ષ્ય નારદપ્રમુખાનૃષીન્।
ઉપાનૃત્યન્નુપજગુર્ગન્ધર્વાપ્સરસાં ગણાઃ॥ 2-52-13 (13409)
ઉપતસ્થે ચ ગોવિન્દં સહસ્રાક્ષઃ શચીપતિઃ।
અભ્યભાષત તેજસ્વી મહર્ષીન્પૂજયંસ્તદા॥ 2-52-14 (13410)
કૃત્વા ચ દેવકાર્યાણિ કૃત્વા દેવહિતાનિ ચ।
ખં લોકં લોકકૃદ્દેવઃ પુનર્ગચ્છતિ તેજસા॥ 2-52-15 (13411)
ઇત્યુક્ત્વા ઋષિભિઃ સાર્ઘં જગામ ત્રિદિવં પુનઃ।
અભ્યનુજ્ઞાય તાન્સર્વાઞ્છાદયન્પ્રકૃતિં પરામ્॥ 2-52-16 (13412)
નન્દગોપકુલે કૃષ્ણ ઉવાસ બહુલાઃ સમાઃ।
તતઃ કદાચિત્સુપ્તં તં શકટસ્ય ત્વધઃ શિશુમ્॥ 2-52-17 (13413)
યશોદા સમ્પરિત્યજ્ય જગામ યમુનાં નદીમ્।
શિશુલીલાં તતઃ કુર્વન્સ્વહસ્તચરણૌ ક્ષિપન્॥ 2-52-18 (13414)
રુરોદ મધુરં કૃષ્ણઃ પાદાવૂર્ધ્વં પ્રસારયન્।
પાદાઙ્ગુષ્ઠેન શકટં દારયન્નથ કેશવઃ॥ 2-52-19 (13415)
તત્ર એકેન પાદેન પાતયિત્વા તથા શિશુઃ।
ન્યુબ્જં પયોધરાકાઙ્ક્ષી સસાર ચ રુરોદ ચ॥ 2-52-20 (13416)
પાટિતં શકટં દૃષ્ટ્વા ભિન્નભાણ્ડપુટીકટમ્।
જનાસ્તે શિશુના તેન વિસ્મયં પરમં યયુઃ॥ 2-52-21 (13417)
પ્રત્યક્ષં શૂરસેનાનાં દૃશ્યતે મહદદ્ભુતમ્।
શયાનેન હતઃ કંસપક્ષવાંસ્તિગ્મતેજસા॥ 2-52-22 (13418)
પૂતના ચાપિ નિહતા મહાકાયા મહાસ્તની।
તતઃ કાલે મહારાજ સંસક્તૌ રામકેશવૌ॥ 2-52-23 (13419)
કૃષ્ણઃ સઙ્કર્ષણશ્ચોભૌ રિઙ્ખિણૌ ચ બભૂવતુઃ।
અન્યોન્યકિરણાક્રાન્તૌ ચન્દ્રસૂર્યાવિવામ્બરે॥ 2-52-24 (13420)
વિસર્પન્તૌ ચ સર્વત્ર મહાસર્પભુજૌ તદા।
રેજતુઃ પાંસુદિગ્ધાઙ્ગૌ રામકૃષ્ણૌ તદા નૃપ॥ 2-52-25 (13421)
ક્વચિચ્ચ જાનુભિઃ સ્પૃષ્ટૌ ક્રીડમાનૌ ક્વચિદ્વને।
પિબન્તૌ દધિકુલ્યાંશ્ચ મથ્યમાને ચ ભારત॥ 2-52-26 (13422)
તતઃ સ બાલો ગોવિન્દો નવનીતં તદા ક્ષયમ્।
ગ્રાસમાનસ્તુ તત્રાયં ગોપીભિર્દદૃશે તથા॥ 2-52-27 (13423)
દામ્નાઽથોલૂખલે કૃષ્ણો ગોપીભિશ્ચ નિબન્ધિતઃ।
તત્તથા શિશુના તેન કર્ષતા ચાર્જુનાવૃભૌ॥ 2-52-28 (13424)
સમૂલવિટપૌ ભગ્નૌ તદદ્ભુતમિવાભવત્।
તતસ્તૌ બાલ્યમુત્તીર્ણૌ કૃષ્ણસઙ્કર્ષણાવુભૌ॥ 2-52-29 (13425)
તસ્મિન્નેવ વ્રજસ્થાને સપ્તવર્ષૈ બભૂવતુઃ।
નીલપીતામ્બરધરૌ પીતશ્વેતાનુલેપનૌ॥ 2-52-30 (13426)
બભુવતુર્વત્સપાલૌ કાકપક્ષધરાવુભૌ।
પર્ણવાદ્યં શ્રુતિસુખં વાદયન્તૌ વરાનનૌ॥ 2-52-31 (13427)
શુશુભાતે વનગતૌ ત્રિશીર્ષાવિવ પન્નગૌ।
મયૂરાઙ્ગજકર્ણૌ તૌ પલ્લવાપીડધારિણૌ॥ 2-52-32 (13428)
વનમાલાપરિક્ષિપ્તૌ સાલપોતાવિવોદ્ગતૌ।
અરવિન્દકૃતાપીડૌ રજ્જુયજ્ઞોપવીતિનૌ॥ 2-52-33 (13429)
સશિક્યતુમ્બુરુકરૌ ગોપવેણુપ્રવાદકૌ।
ક્વચિદ્વસન્તાવન્યોન્યં ક્રડમાનૌ ક્વચિદ્વને॥ 2-52-34 (13430)
પર્ણશય્યાસુ તૌ સુપ્તૌ ક્વચિન્નિદ્રાન્તરૈષિણૌ।
તૌ વત્સાન્પાલયન્તૌ હિ શોભયન્તૌ મહદ્વનમ્॥ 2-52-35 (13431)
ચઞ્ચૂર્યન્તૌ રમન્તૌ ચ રાજન્નેવં તદા શુભમ્।
તતો બૃન્દાવનં ગત્વા વસુદેવસુતાવુભૌ।
ગોકુલં તત્ર કૌન્યેય ચારયન્તૌ વિજહ્રતુઃ॥ ॥ 2-52-36 (13432)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે સભાપર્વણિ અર્ઘાહરણપર્વણિ દ્વિપઞ્ચાશોઽધ્યાયઃ॥ 52॥
સભાપર્વ - અધ્યાય 053
॥ શ્રીઃ ॥
2.53. અધ્યાયઃ 053
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
કૃષ્ણેન બાલકૈઃ સહ વિહૃત્ય કાલિયમર્દનમ્॥ 1॥ બલરામેણ ધેનુકાસુરહનનમ્॥ 2॥ કૃષ્ણેન ગોવર્ધનોદ્ધરણમ્॥ 3॥ અરિષ્ટાસુરાદિહનનમ્॥ 4॥ મધુરાયાં કંસં હત્વા પિત્રોઃ પાદાભિવન્દનમ્॥ 5।Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
ભીષ્ણ ઉવાચ।
તતઃ કદચિદ્ગોવિન્દો જ્યેષ્ઠં સઙ્કર્ષણં વિના।
ચચાર તદ્વનં રમ્યં સુસ્વરૂપો વરાનનઃ॥ 2-53-1 (13433)
કાકપક્ષધરઃ શ્રીમાઞ્છ્યામઃ પદ્મનિભેક્ષણઃ।
શ્રીવત્સેનોરસા યુક્તઃ શશાઙ્ક ઇવ લક્ષ્મણા॥ 2-53-2 (13434)
રજ્જુયજ્ઞોપવીતી સ પીતામ્બરધરો યુવા।
શ્વેતચન્દ્રનલિપ્રાઙ્ગો નીલકુઞ્ચિતમૂર્ધજઃ॥ 2-53-3 (13435)
રાજતા બર્હિપત્રેણ મન્દમારુતકમ્પિના।
ક્વચિદ્ગાયન્ક્વઞ્ચિત્ક્રીડન્ક્વચિન્નૃત્યન્ક્વચિદ્ધસન્॥ 2-53-4 (13436)
ગોપવેણું સુમધુરં કામં તદપિ વાદયન્।
પ્રહ્લાદનાર્થં ચ ગવાં ક ક્વચિદ્વનગતો યુવા॥ 2-53-5 (13437)
ગોકુલે મેઘકાલે તુ ચચાર દ્યુતિમાન્પ્રભુઃ।
બહુરમ્યેષુ દેશેષુ વનસ્ય વનરાજિપુ॥ 2-53-6 (13438)
તાસુ કૃષ્ણો મુદા યુક્તઃ ક્રીડયન્ભરતર્ષભ।
સ કદાચિદ્વને તસ્મિન્ગોભિઃ સહ પરિવ્રજન્॥ 2-53-7 (13439)
ભાણ્ડીરં નામ દૃષ્ટ્વાઽથ ન્યગ્રોધં કેશવો મહાન્।
તચ્છાયાયાં મતિં ચક્રે નિવાસાય તદા પ્રભુઃ॥ 2-53-8 (13440)
સ તત્ર વયસા તુલ્યૈર્બત્સપાલૈસ્તદાઽનઘ।
રેમે સ દિવસં કૃષ્ણઃ પુરા સ્વર્ગગતો યથા॥ 2-53-9 (13441)
તં ક્રીડમાનં ગોપાલાઃ કૃષ્ણં ભાણ્ડીરવાસિનઃ।
રમયન્તિ સ્મ બહવો માન્યૈઃ ક્રીડનકૈસ્તદા॥ 2-53-10 (13442)
અન્યે સ્મ પરિગાયન્તિ ગોપા મુદિતમાનસાઃ।
ગોપાલકૃષ્ણમેવાન્યે ગાયન્તિ સ્મ વનપ્રિયાઃ॥ 2-53-11 (13443)
તેષાં સઙ્ગાયતામેવ વાદયામાસ કેશવઃ।
પર્ણવાદ્યાન્તરે વેણું તુમ્બવીણાં ચ તત્ર વૈ॥ 2-53-12 (13444)
એવં ક્રીડાન્તરૈઃ કૃષ્ણો ગોપાલૈર્વિજહાર સઃ।
તેન બાલેન કૌન્તેય કૃતં લોકહિતં તદા॥ 2-53-13 (13445)
પશ્યતાં સર્વભૂતાનાં વાસુદેવેન ભારત।
હ્રદે નિપાતતા તત્ર ક્રીડિતં નાગમૂર્ધનિ॥ 2-53-14 (13446)
શાસયિત્વા તુ કાલીયં સર્વલોકસ્ય પશ્યતઃ।
વિજહાર તતઃ કૃષ્ણો બલેદવસહાયવાન્॥ 2-53-15 (13447)
ધેનુકો દારુણો રાજન્દૈત્યો રાસભવિગ્રહઃ।
તદા તાલવને રાજન્બલદેવેન વૈ હતઃ॥ 2-53-16 (13448)
તતઃ કદાચિત્કૌન્તેય રામકૃષ્ણૌ વનં ગતૌ।
ચારયન્તૌ પ્રવૃદ્ધાનિ ગોધનાનિ શુભાનનૌ॥ 2-53-17 (13449)
વિહરન્તૌ મુદા યુક્તૌ વીક્ષમાણૌ વનાનિ વૈ।
શ્વેલયન્તૌ પ્રગાયન્તૌ વિચિન્વન્તૌ ચ પાદપાન્॥ 2-53-18 (13450)
નામભિર્વ્યાહરન્તૌ ચ વત્સાન્ગાશ્ચ પરન્તપૌ।
ચેરતુર્લોકસિદ્ધાભિઃ ક્રીડાભિરપરાજિતૌ॥ 2-53-19 (13451)
તૌ દેવૌ માનુષીં દીક્ષાં વહન્તૌ સુરપૂજિતૌ।
તજ્જાતિગુણયુક્તાભિઃ ક્રીડાભિશ્ચેરતુર્વનમ્॥ 2-53-20 (13452)
એવં બાલ્યેઽપિ ગોપાલૈઃ ક્રીડાભિશ્ચ વિજહ્રતુઃ॥ 2-53-21 (13453)
તતઃ કૃષ્ણો મહાતેજાસ્તદા ગત્વા તુ ગોવ્રજમ્।
ગિરિયજ્ઞં તમેવૈષ પ્રવૃત્તં ગોપદારકૈઃ॥ 2-53-22 (13454)
બુભુજે પાયસં શૌરિરીશ્વરઃ સર્વભૂતકૃત્।
તં દૃષ્ટ્વા ગોપકાઃ સર્વે કૃષ્ણમેવ સમર્ચયન્॥ 2-53-23 (13455)
પૂજ્યમાનસ્તદા દેવૈર્દિવ્યં વપુરધારયત્।
ધૃતો ગોવર્ધનો નામ સપ્તાહં પર્વતો ધૃતઃ॥ 2-53-24 (13456)
શિશુના વાસુદેવેન ગવાર્થમરિમર્દન।
ક્રીડમાનસ્તદા કૃષ્ણઃ કૃતવાન્કર્મ દુષ્કરમ્॥ 2-53-25 (13457)
તદદ્ભુતમતીવાસીત્સર્વલોકસ્ય ભારત।
દેવદેવઃ ક્ષિતં ગત્વા કૃષ્ણં નત્વા મુદાન્વિતઃ। 2-53-26 (13458)
ગોવિન્દ ઇતિ તં હ્યુક્ત્વા હ્યભ્યષિઞ્ચત્પુરન્દરઃ।
ઇત્યુક્ત્વાશ્લિષ્ય ગોવિન્દં પુરુહૂતોભ્યયાદ્દિવમ્॥ 2-53-27 (13459)
અથારિષ્ટ ઇતિ ખ્યાતં દૈત્યં વૃષભવિગ્રહમ્।
જઘાન તરસા કૃષ્ણઃ પશૂનાં હિતકામ્યયા॥ 2-53-28 (13460)
કેશિનામા તતો દૈત્યો રાજંસ્તુરગવિગ્રહઃ।
તથા વનગતં પાર્થ ગજાયુતબલં હયમ્॥ 2-53-29 (13461)
કરામ્ભોરુહવજ્રેણ જઘાન મધુસૂદનઃ।
અથ મલ્લં તુ ચાણૂરં નિજઘાન મહાઽસુરમ્॥ 2-53-30 (13462)
સુદામાનમમિત્રઘ્ન સર્વસૈન્યપુરસ્કૃતમ્।
બાલરૂપેણ ગોવિન્દો નિજઘાન ચ ભારત॥ 2-53-31 (13463)
બલદેવેન ચાયત્નાત્સમાજે મુષ્ટિકો હતઃ।
તાડિતશ્ચ સહામાત્યઃ કંસઃ કૃષ્ણેન ભારત॥ 2-53-32 (13464)
હત્વા કંસમમિત્રઘ્નઃ સર્વેષાં પશ્યતાં તદા।
અભિષિચ્યોગ્રસેનં તં પિત્રોઃ પાદમવન્દત। 2-53-33 (13465)
એવમાદીનિ કર્માણિ કૃતવાન્વૈ જનાર્દનઃ॥ ॥ 2-53-34 (13466)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે સભાપર્વણિ અર્ઘાહરણપર્વણિ ત્રિપઞ્ચાશોઽધ્યાયઃ॥53 ॥
સભાપર્વ - અધ્યાય 054
॥ શ્રીઃ ॥
2.54. અધ્યાયઃ 054
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
રામકૃષ્ણયોઃ વિદ્યાભ્યાસાર્થં સાન્દીર્પિન્યાચાર્યસમીપગમનમ્॥ 1॥ સાન્દીપિનિના ગુરુદક્ષિણાત્વેન મૃતપુત્રાનયનં ચોદિતેન કૃષ્ણેન સ્વેનોજ્જીવિ તસ્ય પુત્રસ્ય સમર્પણમ્॥2॥ કંસપરાક્રમાદિવર્ણનમ્॥ 3॥ કૃષ્ણેન જરાસન્ધપરાજયઃ॥ 4॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
ભીષ્મ ઉવાચ॥
તતસ્તૌ જગ્મતુસ્તત્ર ગુરું સાન્દીપિનિં પુનઃ।
ગુરુશુશ્રૂષણાયુક્તૌ ધર્મજ્ઞૌ ધર્મચારિણૌ॥ 2-54-1 (13467)
વ્રતમુગ્રં મહાત્માનૌ વિચરન્તાવવન્તિષુ।
અહોરાત્રૈશ્ચતુષ્પષ્ટ્યા સાઙ્ગાન્વેદાનવાપતુઃ॥ 2-54-2 (13468)
લેખ્યં ચ ગણિતં ચોભૌ પ્રાપ્નુતાં યદુનન્દનૌ।
ગાન્ધર્વવેદં વૈદ્યં ચ સકલં સમાવાપતુઃ॥ 2-54-3 (13469)
હસ્તિશિક્ષામશ્વિશિક્ષાં દ્વાદશાહેન ચાપ્નુતામ્।
તાવુભૌ જગ્મતુર્વીરૌ ગુરું સાન્દીપિનિં પુનઃ॥ 2-54-4 (13470)
ધનુર્વેદચિકીર્ષાર્થં ધર્મજ્ઞૌ ધર્મચારિણૌ।
તાવિષ્વાસવરાચાર્યમભિગમ્ય પ્રણમ્ય ચ॥ 2-54-5 (13471)
તેન વૈ સત્કૃતૌ રાજંશ્ચરન્તૌ તાવવન્તિષુ।
પઞ્ચાશદ્ભિરહોરાત્રૈર્દશાઙ્ગં સુપ્રતિષ્ઠિતમ્॥ 2-54-6 (13472)
સરહસ્યં ધનુર્વેદં સકલં તાવવાપતુઃ।
દૃષ્ટ્વા કૃતાર્થો વિપ્રેન્દ્રો ગુર્વર્થે તાવચોદયત્॥ 2-54-7 (13473)
અયાચતાર્થં ગોવિન્દં તદા સાન્દીપિનિર્વિભુમ્।
મમ પુત્રઃ સમુદ્રેઽસ્મિંસ્તિમિના ચાપવાહિતઃ॥ 2-54-8 (13474)
પુત્રમાનય ભદ્રં તે ભક્ષિતં તિમિના મમ।
આર્તાય ગુરવે તત્ર પ્રતિશુશ્રાવ દુષ્કરમ્॥ 2-54-9 (13475)
અશક્યં સર્વભૂતેષુ કર્તુમન્યેન કેનચિત્।
યશ્ચ સાન્દીપિનેઃ પુત્રં જહાર ભરતર્ષભ॥ 2-54-10 (13476)
સોઽસુરઃ સમરે તાભ્યાં સમુદ્રે વિનિપાતિતઃ।
તતઃ સાન્દીપિનેઃ પુત્રઃ પ્રસાદાદમિતૌજસઃ॥ 2-54-11 (13477)
દીર્ઘકાલં કૃતઃ પ્રેતઃ પુનરાસીચ્છરીરવાન્।
તદશક્યમચિન્ત્યં ચ દૃષ્ટ્વા સુમહદદ્ભુતમ્॥ 2-54-12 (13478)
સર્વેષામેવ ભૂતાનાં વિસ્મયઃ સમજાયત।
આસનાનિ ચ સર્વાણિ ગવાશ્વં ચ ધનાદિકમ્॥ 2-54-13 (13479)
સર્વં તદુપજહાતે ગુરવે રામકેશવૌ।
ગદાપરિઘયુદ્ધે ચ સર્વાસ્ત્રેષુ ચ કેશવઃ॥ 2-54-14 (13480)
પરમાં મુખ્યતાં પ્રાપ્તઃ સર્વલોકેષુ વિશ્રુતઃ।
કશ્ચ નારાયણાદન્યઃ સર્વરત્નવિભૂષિતમ્॥ 2-54-15 (13481)
રથમાદિત્યસઙ્કાશમાતિષ્ઠેત શચીપતેઃ।
કસ્ય ચાપ્રતિમો યન્તા વજ્રપાણેઃ પ્રિયઃ સખા॥ 2-54-16 (13482)
માતલિઃ સઙ્ગૃહીતા સ્યાદન્યત્ર પુરુષોત્તમાત્।
ભોજરાજાત્મજો વાપિ કંસસ્તાત યુધિષ્ઠિર॥ 2-54-17 (13483)
અસ્ત્રજાતે બલે વીર્યે કાર્તવીર્યસમોઽભવત્।
તસ્ય ભોજપતેઃ પુત્રાદ્ભોજરાજન્યવર્ધનાત્॥ 2-54-18 (13484)
ઉદ્વિજન્તે સ્મ રાજાનઃ સુપર્ણાદિવ પન્નગાઃ।
ચિત્રકાર્મુકનિસ્ત્રિંશવિમલપ્રાસયોધિનઃ॥ 2-54-19 (13485)
શતં શતસહસ્રાણિ પાદાતાસ્તસ્ય ભારત।
અષ્ટૌ શતસહસ્રાણિ શૂરાણામનિવર્તિનામ્॥ 2-54-20 (13486)
અભવન્ભોજરાજસ્ય જામ્બૂનદમયા ધ્વજાઃ।
રુક્મકાઞ્ચનકક્ષ્યાસ્તુ રથાસ્તસ્ય યુધિષ્ઠિ॥ 2-54-21 (13487)
અભવન્ભોજપુત્રસ્ય દ્વિપાસ્તાવદ્ધિ તદ્બલમ્।
ચિત્રકાર્મુકનિસ્ત્રિંશવિમલપ્રાસયોધિનામ્॥ 2-54-22 (13488)
ષોડશાશ્વસહસ્રાણિ કિંશુકાભાનિ તસ્ય વૈ।
અપરસ્તુ મહાવ્યૂહઃ કિશોરણાં યુધિષ્ઠિર॥ 2-54-23 (13489)
આરોહવરસમ્પન્નો દુર્ધર્ષઃ કેનચિદ્બલાન્।
સ ચ ષોડશસાહસ્રઃ કંસભ્રાતૃપુરઃ સરઃ॥ 2-54-24 (13490)
સુનામા સર્વતસ્ત્વેનં સ કંસં પર્યપાલયત્।
સગણો મિશ્રકો નામ ષષ્ટિમસાહસ્ર ઉચ્યતે॥ 2-54-25 (13491)
કંસરોષમહાવેગાં વૈવસ્વતવશાનુગામ્॥
મત્તદ્વિપમહાગ્રાહાં વૈવસ્વતવશાનુગામ્॥ 2-54-26 (13492)
શસ્રજાલમહાફેનાં સાદિવેગમહાજલામ્।
ગદાપરિઘપાઠીનાં નાનાકવચશૈવલામ્॥ 2-54-27 (13493)
રથનાગમહાવર્તાં નાનારુધિરકર્દમામ્।
ચિત્રકાર્મુકકલ્લોલાં રથાશ્વકલિલહ્રદામ્॥ 2-54-28 (13494)
મહામૃધનદીં ઘોરાં યોધાવર્તનનિસ્વનામ્।
કોઽન્યો નારાયણાદેત્ય કંસહન્તા યુધિષ્ઠિર॥ 2-54-29 (13495)
એષ શક્રરથે તિષ્ઠંસ્તાન્યનીકાનિ ભારત।
વ્યધમદ્ભોજપુત્રસ્ય મહાભ્રાણીવ મારુતઃ॥ 2-54-30 (13496)
તં સભાસ્થં સહામાત્યં હત્વા કંસં સહાન્વયમ્।
આનયામાસ માનાર્હાં દેવકીં સમુહૃદ્ગણામ્॥ 2-54-31 (13497)
યશોદાં રોહિણીં ચૈવ અભિવાદ્ય પુનઃ પુનઃ।
ઉગ્રસેનં ચ રાજાનમભિષિચ્ય જનાર્દનઃ॥ 2-54-32 (13498)
અર્ચિતો યદુમુખ્યૈશ્ચ ભગવાન્વાસવાનુજઃ।
તતઃ પાર્થિવમાયાન્તં સહિતં સર્વરાજભિઃ।
સરસ્વત્યાં જરાસન્ધમજયત્પુરુષોત્તમઃ॥ ॥ 2-54-33 (13499)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે સભાપર્વણિ અર્ઘાહરણપર્વણિ ચતુઃ પઞ્ચાશોઽધ્યાયઃ॥ 54॥
સભાપર્વ - અધ્યાય 055
॥ શ્રીઃ ॥
2.55. અધ્યાયઃ 055
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
કૃષ્ણસ્ય મધુરાં ત્યક્ત્વા દ્વારકાગમનમ્॥1॥ નરકાસુરપ્રતાપવર્ણનમ્॥ 2॥ ઇન્દ્રેણ દ્વારકામેત્ય કૃષ્ણં પ્રતિ નરકવધપ્રાર્થનમ્॥ 3॥ ગરુડમારુહ્ય પ્રાગ્જ્યોતિચં ગતેન કૃષ્ણેન નિહતે ધરણ્યા તસ્મૈ કુણ્ડલાર્પણમ્ ॥ 4॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
ભીષ્ણ ઉવાચ॥
શૂરસેનપુરં ત્યક્ત્વા તતો યાદવનન્દનઃ।
દ્વારકાં ભગવાન્કૃષ્ણઃ પ્રત્યપદ્યત ભારત॥ 2-55-1 (13500)
તતો મહાત્મા યાનાનિ રત્નાનિ વિવિધાનિ ચ।
યથાર્હં પુણ્ડરીકાક્ષો નૈર્ઋતાત્પ્રત્યપદ્યત॥ 2-55-2 (13501)
તત્ર વિઘ્નં ચરન્તિ સ્મ દૈતેયાઃ સહદાનવૈઃ।
તાઞ્જઘાન મહાબાહુર્વરમત્તાન્મહાસુરાન્॥ 2-55-3 (13502)
સ વિઘ્નમકરોત્તત્ર નરકો નામ નૈર્ઋતઃ।
અદિતિં ધર્ષયામાસ કુણ્ડલાર્થં યુધિષ્ઠિર॥ 2-55-4 (13503)
ન ચાસુરગણૈઃ સર્વૈઃ સહિતૈઃ કર્મ તત્પુરા।
કૃતપૂર્વં મહાઘોરં યદકાર્ષીન્મહાસુરઃ॥ 2-55-5 (13504)
યં મહી સુષુવે દેવી યસ્ય પ્રાગ્જ્યોતિષં પુરમ્।
વિષયાન્તપાલાશ્ચત્વારો યસ્યાસન્યુદ્ધદુર્મદાઃ॥ 2-55-6 (13505)
આદેવયાનમાવૃત્ય પન્થાનં પર્યવસ્થિતાઃ।
ત્રાસનાઃ સુરસઙ્ઘાનાં વિરૂપૈ રાક્ષસૈઃ સહ॥ 2-55-7 (13506)
હયગ્રીવો નિકુમ્ભશ્ચ ઘોરઃ પઞ્ચજનસ્તદા।
મુરઃ પુત્રસહસ્રૈશ્ચ વરમત્તો મહાસુરઃ॥ 2-55-8 (13507)
તદ્વધાર્થં મહાબાહુરેષ ચક્રગદાસિભૃત્।
જાતો વૃષ્ણિષુ દેવક્યાં વાસુદેવો જનાર્દનઃ॥ 2-55-9 (13508)
તસ્યાસ્ય પુરુષેન્દ્રસ્યલોકપ્રથિતતેજસઃ।
નિવાસો દ્વારકાયાં તુ વિદિતો વઃ પ્રધાનતઃ॥ 2-55-10 (13509)
અતીવ હિ પુરી રમ્યા દ્વારકા વાસવક્ષયાત્।
અતિવૈરાજમપ્યદ્ધા પ્રત્યક્ષસ્તે યુધિષ્ઠિર॥ 2-55-11 (13510)
તસ્મિન્દેવપુરપ્રખ્યે સા સભા વૃષ્ણ્યુપાશ્રયા।
સુધર્મેતિ ચ વિખ્યાતા યોજનાયતવિસ્તૃતા॥ 2-55-12 (13511)
તત્ર વૃષ્ણ્યન્દકાઃ સર્વે રામકૃષ્ણપુરોગમાઃ।
લોકયાત્રામિમાં કૃત્સ્નાં પરિરક્ષન્ત આસતે॥ 2-55-13 (13512)
તત્રાસીનેષુ સર્વેષુ કદાચિદ્ભરતર્ષભ।
દિવ્યગન્ધા વવુર્વાતાઃ કુસુમાનાં ચ વૃષ્ટયઃ॥ 2-55-14 (13513)
તતઃ સૂર્યસહસ્રાભસ્તેજોરાશિર્મહાદ્ભુતઃ।
મધ્યે તુ તેજસસ્તસ્ય પાણ્ડરં ગજમાસ્થિતઃ। 2-55-15 (13514)
વૃતો દેવગણૈઃ સર્વૈર્વાસવઃ પ્રત્યદૃશ્યત॥
રામકૃષ્ણૌ ચ રાજા ચ વૃષ્ણ્યન્ધકગણૈઃ સહ। 2-55-16 (13515)
ઉત્પત્ય સહસા દેવે નમસ્કારમકુર્વત॥
સોઽવતીર્ય ગજાત્તૂર્ણં પરિષ્વજ્ય જનાર્દનમ્। 2-55-17 (13516)
સસ્વજે બલદેવં ચ રાજાનં ચ તમાહુકમ્॥
વાસુદેવોદ્ધવૌ ચૈવ વિકદ્રું ચ મહામતિમ્। 2-55-18 (13517)
પ્રદ્યુમ્નસામ્બનિશઠાનનિરુદ્ધં ચ સાત્યકિમ્॥
ગદં સારણમક્રૂરં ભાનુઝલ્લિવિડૂરથાન્। 2-55-19 (13518)
તથૈવ કૃતવર્ણાણાં ચારુદેષ્ણં મહાબલમ્॥
દેવકલ્પાન્મહારાજ તાન્દાશાર્હપુરોગમાન્। 2-55-20 (13519)
પિરિષ્વજ્ય ચ દૃષ્ટ્વા ચ ભગવાન્ભૂતભાવનઃ॥
વૃષ્ણ્યન્ધકમહામાત્રાન્પરિષ્વજ્યાથ વાસવઃ। 2-55-21 (13520)
પ્રગૃહ્ય પૂજાં તૈર્દત્તાં ભગવાન્પાકશાસનઃ॥
સોઽદિતેર્વચનાત્તાત કુણ્ડલાર્થે જનાર્દનમ્। 2-55-22 (13521)
ઉવાચ પરમપ્રીતો જહિ ભૌમં નરેશ્વ॥ 2-55-23 (13522)
ભીષ્ણ ઉવાચ।
નિહત્ય નરકં ભૌમમાહરિષ્યામિ કુણ્ડલે। 2-55-23x (1479)
એવમુક્ત્વાઽથ ગોવિન્દો રામમેવાભ્યભાષત॥
પ્રદ્યુમ્નમનિરુદ્ધં ચ સામ્બં ચાપ્રતિમં બલે। 2-55-24 (13523)
એતાંશ્ચોચ્ત્કા તથા તત્ર વાસુદેવો મહાયશાઃ॥
અથારુહ્ય સુપર્ણં વૈ શઙ્ખચક્રગદાસિભૃત્। 2-55-25 (13524)
યયૌ તદા હૃષીકેશો દેવાનાં હિતકામ્યયા॥
તં પ્રયાન્તમમિત્રઘ્નં દેવાઃ સહપુરન્દરાઃ। 2-55-26 (13525)
પૃષ્ઠતોઽનુયયુઃ પ્રીત્યા સ્તુવન્તો વિષ્ણુમચ્યુતમ્।
ઉગ્રાન્ત્રક્ષોગણાન્હત્વા નરકસ્ય મહાસુરાન્। 2-55-27 (13526)
ક્ષુરાન્તાન્મૌરવાન્પાશાન્ષટ્સહસ્રં દદર્શ સઃ॥
સ઼ઞ્છિદ્ય પાશાચ્છસ્ત્રેણ મુરં હત્વા સહાન્વયમ્। 2-55-28 (13527)
શૈલસઙ્ઘાનતિક્રમ્ય નિશુમ્ભં ચ વ્યપોથયત્॥ 2-55-29 (13528)
યઃ સહસ્રસહસ્ત્વેકઃ સર્વાન્દેવાનપોથયત્।
તં જઘાન મહાવીર્યં હયગ્રીવં મહાબલમ્॥ 2-55-30 (13529)
અપારતેજા દુર્ધર્ષઃ સર્વયાદવનન્દનઃ॥
મધ્યે લોહિતગઙ્ગાયાં ભગવાન્દેવકીસુતઃ॥ 2-55-31 (13530)
ઔદકાયાં વિરૂપાક્ષં જઘાન મધુસૂદનઃ।
તતઃ પ્રાગ્જ્યોતિષં નામ દીપ્યમાનમિવ શ્રિયા।
પુરમાસાદયામાસ તત્ર યુદ્ધમવર્તત॥ 2-55-32 (13531)
તદ્યુદ્ધમભવદ્ઘોરં તેન ભૌમેન ભારત।
કુણ્ડલાર્થે સુરેશસ્ય નરકેણ મહાત્મના॥ 2-55-33 (13532)
મુહૂર્તં લાલયિત્વા તુ નરકં મધૂસૂદનઃ।
પ્રવૃત્તચક્રં ચક્રેણ પ્રમમાથ બલાદ્બલી॥ 2-55-34 (13533)
ચક્રપ્રમથિતં તસ્ય પપાત સહસા ભુવિ।
ઉત્તમાઙ્ગં હતાઙ્ગસ્ય વૃત્રે વજ્રહતે યથા॥ 2-55-35 (13534)
ભૂમિસ્તુ પતિતં દૃષ્ટ્વા પ્રાયચ્છત્કુણ્ડલે સુતમ્।
પ્રદાય ચ મહાબાહુમિદં વચનમબ્રવીત્॥ 2-55-36 (13535)
સૃષ્ટસ્ત્વયૈવ મધુહંસ્ત્વયૈવ વિનિપાતિતઃ।
યથેચ્છસિ તથા ક્રીડા પ્રજાસ્તસ્યાનુપાલય॥ 2-55-37 (13536)
શ્રીવાસુદેવ ઉવાચ। 2-55-38x (1480)
દેવાનાં ચ મુનીનાં ચ પિતૄણાં ચ મહાત્મનામ્।
ઉદ્વેજનીયો ભૂતાનાં બ્રહ્મદ્વિદ્ પુરુષાધમઃ॥ 2-55-38 (13537)
લોકદ્વિષ્ટઃ સુતસ્તે તુ દેવારિર્લોકકણ્ટકઃ।
સર્વલોકનમસ્કાર્યામદિતં બાધયદ્વલી॥ 2-55-39 (13538)
કુણ્ડલે હૃતવાન્દર્પાત્તતસ્તે નિહતઃ સુતઃ।
નૈવ મન્યુસ્ત્વયા કાર્યો યત્કૃતં મયિ ભામિનિ ॥ 2-55-40 (13539)
ત્વત્પ્રભાવાચ્ચ તે પુત્રો લબ્ધવાન્ગતિમુત્તમામ્।
તસ્માદ્ગચ્છ મહાભાગે ભારાવતરણં કૃતમ્॥ ॥ 2-55-41 (13540)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે સભાપર્વણિ અર્ઘાહરણપર્વણિ પઞ્ચપઞ્ચાશોઽધ્યાયઃ॥55 ॥
સભાપર્વ - અધ્યાય 056
॥ શ્રીઃ ॥
2.56. અધ્યાયઃ 056
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
કૃષ્ણસ્ય નરકં નિહત્ય તદીયધનરત્નાદિકં શતોત્તરષોડશસહસ્રસ્ત્રીસહિતં મણિપર્વ તં ચ ગરુડમારોપ્ય સ્વર્ગલોકગમનમ્॥ 1॥ રામકૃષ્ણયોઃ અદિત્યૈ કુણ્ડલાદિકં દત્ત્વા અદિતિશચીભ્યાં સત્કૃતયા સત્યભામયા સહ દ્વારકાં પ્રત્યાગમનમ્॥ 2॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
ભીષ્ણ ઉવાચ॥
નિહત્ય નરકં ભૌમં સત્યભામાસહાયવાન્।
સહિતો લોકપાલૈશ્ચ દદર્શ નરકાલયમ્॥ 2-56-1 (13541)
અથાસ્ય ગૃહમાસાદ્ય નારકસ્ય મહાત્મનઃ।
દદર્શ ધનમક્ષય્યં રત્નાનિ વિવિધાનિ ચ। 2-56-2 (13542)
મણિમુક્તાપ્રવાલાનિ વૈડૂર્યવિકૃતાનિ ચ।
વિસ્તારાલ્પાંશ્ચાર્કમણીન્વિપુલાન્સ્ફાટિકાનપિ॥ 2-56-3 (13543)
જામ્બૂનદમયાન્યેવ શાતકુમ્ભમયાનિ ચ।
પ્રદીપ્તજ્વલનાભાનિ શીતરશ્મિપ્રભાણિ ચ॥ 2-56-4 (13544)
હિરણ્યવર્ણં રુચિરં શ્વેતમભ્યન્તરં ગૃહમ્।
તદક્ષય્યં ગૃહે દૃષ્ટં નરકસ્ય ધનં બહુ॥ 2-56-5 (13545)
ન હિ રાજ્ઞઃ કુબેરસ્ય તાવદ્ધનસમુચ્છ્રયઃ।
દૃષ્ટપૂર્વઃ પુરા સાક્ષાન્મહેન્દ્રભવનેષ્વપિ॥ 2-56-6 (13546)
હતે ભૌમે નિશુમ્ભે ચ વાસવઃ સગણોઽબ્રવીત્।
દાશાર્હપતિમાસીનમાહૃત્ય મણિકુણ્ડલે॥ 2-56-7 (13547)
હેમસૂત્રા મહાકક્ષ્યાસ્તોમરૈર્વીર્યશાલિનઃ।
વિમલાનિ પતાકાનિ વાસાંસિ વિવિધાનિ ચ॥ 2-56-8 (13548)
ભીમરૂપાશ્ચ માતઙ્ગાઃ પ્રવાલવિકૃતાઃ કુથાઃ।
તે ચ વિંશતિસાહસ્રા દ્વાસ્તાવત્યઃ કરેણવઃ॥ 2-56-9 (13549)
અષ્ટૌ શતસહસ્રાણિ દેશજાશ્ચોત્તમા હયાઃ।
ગોભિશ્ચાવિકૃતૈર્યાવત્કામાત્તવ જનાર્દન॥ 2-56-10 (13550)
એતત્તે પ્રાપયિષ્યાણિ વૃષ્ણ્યાવાસમરિન્દમ।
વસુ યત્રિષુ લોકેષુ ધર્મેણાવર્જિતં ત્વયા॥ 2-56-11 (13551)
ભીષ્મ ઉવાચ। 2-56-12x (1481)
દેવગન્ધર્વરત્નાનિ દૈતેયાસુરજાનિ ચ।
યાનિ સન્તિ હિરણ્યાનિ નરકસ્ય નિવેશને॥ 2-56-12 (13552)
એતત્તુ ગરુડે સર્વં ક્ષિપ્રમારોપ્ય વાસવઃ।
દાર્શાર્હપતિના સાર્ધમુપાયાન્મણિપર્વતમ્॥ 2-56-13 (13553)
ચિત્રગ્રથિતમેઘાભઃ પ્રબભૌ મણિપર્વતઃ।
હેમચિત્રવિતાનૈશ્ચ પ્રાસાદૈરુપશોભિતઃ॥ 2-56-14 (13554)
હર્મ્યાણિ ચ વિશાલાનિ મણિસોપાનવન્તિ ચ।
તત્રસ્થા વરવર્ણિન્યો દદૃશુર્મધુસૂદનમ્॥ 2-56-15 (13555)
ગન્ધર્વસુરમુખ્યાનાં પ્રિયા દુહિતરસ્તદા।
ત્રિવિષ્ટપસમે દેશે તિષ્ઠન્તમપરાજિતમ્॥ 2-56-16 (13556)
પરિવવ્રુર્મહાબાહુમેકવેણીધરાઃ સ્ત્રિયઃ।
પર્વાઃ કાષાયવાસિન્યઃ સર્વાશ્ચ નિયતેન્દ્રિયાઃ॥ 2-56-17 (13557)
વ્રતસન્તાપજઃ શોકે નાત્ર કશ્ચિદપીડયત્।
અરજાંસિ ચ વાસાંસિ બિભ્રત્યઃ કૌશિકાન્યપિ॥ 2-56-18 (13558)
સમેત્ય યદુસિંહસ્ય ચક્રુરસ્યાઞ્જલિં સ્ત્રિયઃ।
ઊચુશ્ચૈનં હૃષીકેશં સર્વાસ્તાઃ કમલેક્ષણાઃ॥ 2-56-19 (13559)
નારદેન સમાખ્યાતમસ્માકં પુરુષોત્તમ।
આગમિષ્યતિ ગોવિન્દઃ સુરકાર્યાર્થસિદ્ધયે॥ 2-56-20 (13560)
સોઽસુરં નરકં હત્વા નિશુમ્ભં મુરમેવ ચ।
ભૌમં ચ સપરીવારં હયગ્રીવં ચ દાનવમ્॥ 2-56-21 (13561)
તથા પઞ્ચજનં ચૈવ પ્રાપ્સ્યતે ધનમક્ષયમ્।
સોઽચિરેણૈવ કાલેન યુષ્મન્મોક્તા ભવિષ્યતિ॥ 2-56-22 (13562)
એવમુક્ત્વાગમદ્ધીરો દેવર્ષિર્નારદસ્તથા।
ત્વાં ચિન્તયાનાઃ સતતં તપો ઘોરમુપાસ્મહે॥ 2-56-23 (13563)
કાલેઽતીતે મહાબાહું કદા દ્રક્ષ્યામ માધવમ્।
ઇત્યેવં હૃદિ સઙ્કલ્પં કૃત્વા પુરુષસત્તમ।
તપશ્ચરામ સતતં રક્ષ્યમાણા હિ દાનવૈઃ॥ 2-56-24 (13564)
તતોઽસ્મત્પ્રિયકામાર્થં ભગવાન્મારુતોઽબ્રવીત્।
યથોક્તં નારદેનાથ ન ચિરાત્તદ્ભવિષ્યતિ॥ 2-56-25 (13565)
ભીષ્ણ ઉવાચ॥ 2-56-26x (1482)
તાસાં પરમનારીણામૃષભાક્ષં પુરઃ સ્થિતમ્।
દદૃશુર્દેવગન્ધર્વા ગૃષ્ટીનામિવ ગોપતિમ્॥ 2-56-26 (13566)
તસ્ય ચન્દ્રોપમં વક્ત્રમુદીક્ષ્ય મુદિતેન્દ્રિયાઃ।
સમ્પ્રહૃષ્ટા મહાબાહુમિદં વચનમબ્રુવન્। 2-56-27 (13567)
સત્યવ્રત પુરા વાયુરિદમસ્માનિહાબ્રવીત્।
સર્વભૂતહિતજ્ઞશ્ચ મહર્ષિરપિ નારદઃ॥ 2-56-28 (13568)
વિષ્ણુર્નારાયણો દેવઃ શઙ્ખચક્રગદાસિભૃત્।
સ ભૌમં નરકં હત્વા ભર્તા વો ભવિતા ધ્રુવમ્॥ 2-56-29 (13569)
દિષ્ટ્યા તસ્યર્ષિમુખ્યસ્ય નારદસ્ય મહાત્મનઃ।
વચનાદેવ સત્યં નો ભર્તા ભવિતુમર્હસિ॥ 2-56-30 (13570)
યત્પ્રિયં બત પશ્યામ શ્રુતં પ્રિયમરિન્દમ।
દર્શનેન કૃતાર્થાઃ સ્મો વયમસ્ય મહાત્મનઃ॥ 2-56-31 (13571)
ઉવાચ હિ યદુશ્રેષ્ઠઃ સર્વાસ્તા જાતમન્મથાઃ।
યથા બ્રૂત વિશાલાક્ષ્યસ્તત્સર્વં વો ભવિષ્યતિ॥ 2-56-32 (13572)
તતસ્તા ગરુડે સર્વાઃ સરત્નધનસઞ્ચયાઃ।
ક્ષિપ્રમારોપયાઞ્ચક્રે ભગવાન્દેવકીસુતઃ॥ 2-56-33 (13573)
સપક્ષિગણમાતઙ્ગં સવ્યાલમૃગપન્નગમ્।
શાખામૃગગણૈર્જુષ્ટં સપ્રસ્તરશિલાતલમ્॥ 2-56-34 (13574)
ન્યઙ્કુભિશ્ચ વરાહૈશ્ચ રુરુભિશ્ચ નિષેવિતમ્।
સપ્રપાતમહાસાનું વિચિત્રશિખિસઙ્કુલમ્॥ 2-56-35 (13575)
સ મહેન્દ્રાનુજઃ શૌરિશ્ચકાર ગુરુડોપરિ।
પશ્યતાં સર્વભૂતાનામુત્પાટ્ય મણિપર્વતમ્॥ 2-56-36 (13576)
ઉપેન્દ્રં બલદેવં ચ વાસવં ચ મહાબલમ્।
સ્વપક્ષબલવિક્ષેપૈર્મહાદ્રિશિખરોપમઃ॥ 2-56-37 (13577)
દિક્ષુ સર્વાસુ સંરાવં સ ચક્રે ગરુડો વહન્।
આરુજન્પર્વતાગ્રાણિ પાદપાંશ્ચ સમુત્ક્ષિપન્॥ 2-56-38 (13578)
સઞ્જહાર મહાભ્રાણિ વૈશ્વાનરપથં ગતઃ।
ગ્રહનક્ષત્રતારાણાં સપ્તર્ષીણાં સ્વતેજસા॥ 2-56-39 (13579)
પ્રભાજાલમતિક્રમ્ય ચાશ્વિનોશ્ચ પરન્તપ।
પ્રાપ્ય પુણ્યતમં સ્થાનં દેવલોકમરિન્દમઃ॥ 2-56-40 (13580)
શક્રસદ્મ સમાસાદ્ય ચાવરુહ્ય જનાર્દનઃ।
સોઽભિવાદ્યાદિતેઃ પાદાવર્ચિતઃ સર્વદૈવતૈઃ।
બ્રહ્મદક્ષપુરોગૈશ્ચ પ્રજાપતિભિરેવ ચ॥ 2-56-41 (13581)
અદિતેઃ કુણ્ડલે દિવ્યે દદાવથ તદા વિભુઃ।
રત્નાન ચ પરાર્ઘ્યાણિ રામેણ સહ કેશવઃ॥ 2-56-42 (13582)
પ્રતિગૃહ્ય ચ તત્સર્વમદિતિર્વાસવાનુજમ્।
પૂજયામાસ દાશાર્હં રામં ચ વિગતજ્વરા॥ 2-56-43 (13583)
શચી મહેન્દ્રમહિષી કૃષ્ણસ્ય મહિષીં તદા।
સત્યભામાં તુ સઙ્ગૃહ્ય અદિત્યૈ સા ન્યવેદયત્॥ 2-56-44 (13584)
સા તસ્યાઃ સત્યભામાયાઃ કૃષ્ણાપ્રિયચિકીર્ષયા।
વરં પ્રાદાદ્દેવમાતા સત્યાયૈ વિગતજ્વરા॥ 2-56-45 (13585)
જરાં ન યાસ્યસિ શુભે યાવત્કૃષ્ણોઽસ્તિ ભૂતલે।
સર્વગન્ધગુણોપેતા ભવિષ્યસિ વરાનને॥ 2-56-46 (13586)
વિસૃજ્ય સત્યભામા વૈ પૌલોમીં ચ સુમધ્યમા।
શચ્યાપિ સમનુજ્ઞાતા યયૌ કૃષ્ણનિવેશનમ્॥ 2-56-47 (13587)
સમ્પૂજ્યમાનસ્ત્રિદશૈર્મહર્ષિગણસેવિતઃ।
દ્વારકાં પ્રયયૌ કૃષ્ણો દેવલોકાદરિન્દમઃ॥ 2-56-48 (13588)
શીઘ્રાદેત્ય મહાબાહુર્દીર્ઘમધ્વાનમચ્યુતઃ।
વર્ઘમાનપુરદ્વારમાસસાદ સુરોત્તમઃ॥ ॥ 2-56-49 (13589)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે સભાપર્વણિ અર્ઘાહરણપર્વણિ ષટ્પઞ્ચાશોઽધ્યાયઃ॥ 56॥
સભાપર્વ - અધ્યાય 057
॥ શ્રીઃ ॥
2.57. અધ્યાયઃ 057
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
દ્વારકાવર્ણનમ્॥ 1॥ રુક્મિણીસત્યભામાદિગૃહવર્ણનમ્॥2॥ કૃષ્ણેન સ્વર્ગાદાનીતસ્વ પારિજાતસ્ય પ્રતિષ્ઠાપનમુદ્યાન વર્ણનં ચ॥ 3॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
ભીષ્ણ ઉવાચ॥
તાં પુરી દ્વારકીં દૃષ્ટ્વા વિભુર્નારાયણો હરિઃ।
હૃષ્ટઃ સર્વાર્થસમ્પન્નઃ પ્રવેષ્ટુમુપચક્રમે॥ 2-57-1 (13590)
સોઽપશ્યદ્વૃક્ષષણ્ડાંશ્ચ રમ્યાન્નાનાજનાન્વહૂન્।
સમન્તતો દ્વારવત્યાં નાનાપુષ્પફલાન્વિતાન્॥ 2-57-2 (13591)
અર્કચન્દ્રપ્રતીકાશૈર્મેરુકૂટનિભૈર્ગૃહૈઃ।
દ્વારકામાવૃતાં રમ્યાં સુકૃતાં વિશ્વકર્મણા॥ 2-57-3 (13592)
પદ્મષણ્ડાકુલાભિશ્ચ હંસસેવિતવારિભિઃ।
ગઙ્ગાસિન્ધુપ્રકાશાભિઃ પરિઘાભિરલઙ્કૃતામ્॥ 2-57-4 (13593)
પ્રાકારેણાર્કવર્ણેન પાણ્ડરેણ વિરાજિતામ્।
વિયન્મૂર્ધ્નિ નિવિષ્ટેન દ્યામિવાભ્રપરિચ્છદામ્॥ 2-57-5 (13594)
નન્દનપ્રતિમૈશ્વાપિ મિશ્રકપ્રતિમૈર્વનૈઃ।
તત્ર સા વિહિતા સાક્ષાન્નગરી વિશ્વકર્મણા॥ 2-57-6 (13595)
કાઞ્ચનૈર્મણિસોપાનૈરુપેતા જનહર્ષિણી।
ગીતઘોષમહાઘોષૈઃ પ્રસાદપ્રવરૈઃ શુભા॥ 2-57-7 (13596)
તસ્મિન્પુરવારશ્રેષ્ઠે દાશાર્હાણાં યશસ્વિનામ્।
નેશ્માનિ જહૃષે દૃષ્ટ્વા ભગવાન્પાકશાસનઃ॥ 2-57-8 (13597)
સમુચ્છ્રિતપતાકાનિ પારિપ્લવનિભાનિ ચ।
કાઞ્ચનાભાનિ ભાખન્તિ મેરુકૂટનિભાનિ ચ॥ 2-57-9 (13598)
સુધાપાણ્ડરશૃઙ્ગૈશ્ચ શાતકુમ્ભપરિચ્છદૈઃ।
રત્નસાનુમહાશૃઙ્ગૈઃ સર્વરત્નસમન્વિતૈઃ? 2-57-10 (13599)
સહર્મ્યૈઃ સાર્ધચન્દ્રૈશ્ચ સનિર્યૂહૈઃ સપઞ્જરૈઃ।
સયન્ત્રગૃહસંબાધૈઃ સધાતુભિરિવાદ્રિભિઃ॥ 2-57-11
મણિકાઞ્ચનભોમેશ્ચ સુધામૃષ્ટતલૈસ્તથા।
જામ્બૂનદમયદ્વારૈર્વૈડૂર્યવિકૃતાર્ગલૈઃ॥ 2-57-11 (13600)
સર્વર્તુસુખસંસ્યર્શૈર્મહાધનપરિચ્છદૈઃ।
રમ્યસાનુગૃહૈઃ શૃઙ્ગૈર્વિચિત્રૈરિવ પર્વતૈઃ॥ 2-57-13 (13601)
પઞ્ચવર્ણસવર્ણૈશ્ચ પુષ્પવૃષ્ટિસમપ્રભૈઃ।
તુલ્યૈઃ પર્જન્યનિર્ઘોષૈર્હ્રાદૈર્ભોગવતી યથા॥ 2-57-14 (13602)
કૃષ્ણધ્વજોપવાહ્યૈશ્ચ દાશાર્હાયુધરોહિતૈઃ।
વૃષ્ણિવીરમયૂરૈશ્ચ સ્ત્રીસહસ્રપ્રજાકુલૈઃ॥ 2-57-15 (13603)
વાસુદેવૈન્દ્રપર્જન્યૈર્ગૃહમેઘૈરલઙ્કૃતા।
દદૃશે દ્વારકાઽતીવ મેઘૈર્દ્યૈરિવ સંવૃતા॥ 2-57-16 (13604)
સાક્ષાદ્ભગવતો વેશ્મ વિહિતં વિશ્વકર્મણા।
દદૃશુર્વાસુદેવસ્ય ચતુર્યોજનમાયતમ્॥ 2-57-17 (13605)
તાવદેવ સુવિસ્તીર્ણં સુસમ્પૂર્ણં મહાધનૈઃ।
પ્રાસાદવરસમ્પન્નં યુક્તં જગતિ પર્વતૈઃ॥ 2-57-18 (13606)
યં ચકાર મહાભાગસ્ત્વષ્ટા વાસવચોદિતઃ।
પ્રાસાદં હેમનાભસ્ય સર્વતો યોજનાયતમ્॥ 2-57-19 (13607)
મેરોરિવ ગિરેઃ શૃઙ્ગમુચ્છ્રિતં કાઞ્ચનાલયમ્।
રુક્મિણ્યાઃ પ્રવરો વાસો નિર્મિતઃ સુમહાત્મના॥ 2-57-20 (13608)
સત્યભામા પુનર્વેશ્મ સદા વસતિ પાણ્ડરમ્।
વિચિત્રમણિસોપાનં યં વિદુઃ શીતવાનિતિ॥ 2-57-21 (13609)
વિમલાદિત્યવર્ણાભિઃ પતાકાભિરલઙ્કૃતમ્।
વ્યક્તબદ્ધં યથોદ્દેશે ચતુર્દશમહાધ્વજમ્॥ 2-57-22 (13610)
સર્વપ્રાસાદમુખ્યોઽત્ર જામ્બવત્યા વિભૂષિતઃ।
પ્રભાયા જૃમ્ભણૈશ્ચિત્રૈસ્ત્રૈલોક્યમિવ ભાસયન્॥ 2-57-23 (13611)
યસ્તુ પાણ્ડરવર્ણાભસ્તયોરન્તરમાશ્રિતઃ।
વિશ્વકર્માકરોદેનં કૈલાસશિખરોપમમ્॥ 2-57-24 (13612)
જામ્બૂનદપ્રદીપ્તાગ્રઃ પ્રદીપ્તજ્વલનોપમઃ।
સાગરપ્રતિમોઽતિષ્ઠન્મેરુરિત્યભિવિશ્રુતઃ॥ 2-57-25 (13613)
તસ્મિન્ગાન્ધારરાજસ્ય દુહિતા કુલશાલિની।
સુકેશી નામ વિખ્યાતા કેશવેન નિવેશિતા॥ 2-57-26 (13614)
પદ્મકૂટ ઇતિ ખ્યાતઃ પદ્મવર્ણો મહાપ્રભઃ।
સુપ્રભાયા મહાબાહો વાસઃ સ પરમોચ્છ્રિતઃ॥ 2-57-27 (13615)
યસ્તુ સૂર્યપ્રભો નામ પ્રાસાદવર ઉચ્યતે।
લક્ષણાયાઃ કુરુશ્રેષ્ઠ સ દત્તઃ શાર્ઙ્ગધન્વના॥ 2-57-28 (13616)
વૈડૂર્યવરવર્ણાભઃ પ્રાસાદો હરિતપ્રભઃ।
શ્વેતજાલા હિ યત્રૈવ યત્રૈવ ચ નિવેશિતા॥ 2-57-29 (13617)
યં વિદુઃ સર્વભૂતાનિ હરિરિત્યેવ ભારત।
સુમિત્રવિજયાવાસો દેવર્ષિગણપૂજિતઃ॥ 2-57-30 (13618)
મહિષ્યા વાસુદેવસ્ય ભૂષણં સર્વવેશ્મનામ્।
યસ્તુ પ્રાસાદમુખ્યોઽત્ર વિહિતઃ સર્વશિલ્પિભિઃ॥ 2-57-31 (13619)
મહિષ્યા વાસુદેવસ્ય કેતુમાનિતિ વિશ્રુતઃ।
પ્રસાદો વિરજો નામ વિરજસ્કો મહાત્મનઃ॥ 2-57-32 (13620)
ઉપસ્થાનગૃહં તાત કેશવસ્ય મહાત્મનઃ।
યસ્તુ પ્રાસાદમુખ્યોઽત્ર યં ત્વષ્ટા વ્યદધાત્સ્વયમ્॥ 2-57-33 (13621)
યોજનાયતવિષ્કમ્ભં સર્વરત્નમયં વિભોઃ।
તેષાં તુ વિહિતાઃ સર્વે રુક્મદણ્ડાઃ પતાકિનઃ॥ 2-57-34 (13622)
સદને વાસુદેવસ્ય માર્ગસઞ્જનના ધ્વજાઃ।
ઘણ્ટાજાલાનિ તત્રૈવ સર્વેષાં નિવેશને॥ 2-57-35 (13623)
આહૃત્ય યદુસિંહેન વૈજયન્તચ્છલો મહાત્।
હંસકૂટસ્ય યચ્છ્રઙ્ગમિન્દ્રદ્યુમ્નસરો મહત્॥ 2-57-36 (13624)
ષષ્ટિતાલસમુત્સેધમર્ધયોજનવિસ્તૃતમ્।
સકિન્નરમહાનાદં તદપ્યમિતતેજસઃ॥ 2-57-37 (13625)
પશ્યતાં સર્વભૂતાનાં ત્રિષુ લોકેષુ વિશ્રુતમ્।
આદિત્યપથગં યત્તન્મેરોઃ શિખરમુત્તમમ્॥ 2-57-38 (13626)
જામ્બૂનદમયં દિવ્યં ત્રિષુ લોકેષુ વિશ્રુતમ્।
તદપ્યુત્પાટ્ય કુચ્છ્રેણ સ્વં નિવેશનમાહૃતમ્॥ 2-57-39 (13627)
ભ્રાજમાનં પુરા તત્ર સર્વૌષધિવિદીપિતમ્।
યમિન્દ્રભવનાચ્છૌરિરાજહાર પરન્તપઃ॥ 2-57-40 (13628)
પારિજાતઃ સ તત્રૈવ કેશવેન નિવેશિતઃ।
લેપહસ્તશતૈર્જુષ્ટો વિમાનૈશ્ચ હિરણ્મયૈઃ॥ 2-57-41 (13629)
વિહિતા વાસુદેવેન તત્રૈવ ચ મહાદ્રુમાઃ।
પદ્માકુલજલોપેતા રક્તસૌગન્ધિકોત્પલાઃ॥ 2-57-42 (13630)
મણિમૌક્તિકવાલૂકાઃ પુષ્કરિણ્યઃ સરાંસિ ચ।
તાસાં પરમકૂલિ શોભયન્તિ મહાદ્રુમાઃ॥ 2-57-43 (13631)
સાલતાલાશ્વકર્ણાશ્ચ શતશાખાશ્ચ રોહિણઃ।
ભલ્લાતકકપિત્થાશ્ચ ઇન્દ્રવૃક્ષાશ્ચ ચમ્પકાઃ॥ 2-57-44 (13632)
ખાદિરા મૃતકાશ્ચૈવ સમન્તાત્પરિરોપિતાઃ।
યે ચ હૈમવતા વૃક્ષા યે ચ નન્દનજાસ્તથા॥ 2-57-45 (13633)
આહૃત્ય યદુસિંહેન તેઽપિ તત્ર નિવેશિતાઃ।
રત્નપીતારુણપ્રખ્યાઃ સિતપુષ્પાશ્ચ પાદપાઃ॥ 2-57-46 (13634)
સર્વર્તુફલપૂર્ણોસ્તે તે ચ કાનનસિન્ધુષુ।
સહસ્રપત્રપદ્માશ્ચ મન્દરાશ્ચ સહસ્રશઃ॥ 2-57-47 (13635)
અશોકાઃ કર્ણિકારાશ્ચ તિલકા નાગ મલ્લિકાઃ।
કુરકા નાગપુષ્પાશ્ચ ચમ્પકાસ્તૃણપુલ્લિકાઃ॥ 2-57-48 (13636)
સપ્તવર્ણાઃ કબન્ધાશ્ચ નીપાઃ કુરવકાસ્તથા।
કેતકાઃ કેસરાશ્ચૈવ હિનતાલતલતાટકાઃ॥ 2-57-49 (13637)
તાલાઃ પ્રલમ્બા વકુલાઃ પિણ્ડિકા બીજપૂરકાઃ।
દ્રુતામલકખર્જૂરા મહિતા જમ્બુકાસ્તથા॥ 2-57-50 (13638)
આમ્રાઃ પનસવૃક્ષાશ્ચ ચમ્પકાસ્તિલતિન્દુકાઃ।
લિકુચામૃતાશ્ચૈવ ક્ષીરિકા કર્ણિકા તથા॥ 2-57-51 (13639)
નાલિકેરેઙ્ગુદાશ્ચૈવ ઉત્ક્રોશકવનાનિ ચ।
કદલી જાતમલ્લી ચ પાટલી કુમુદોત્પલાઃ॥ 2-57-52 (13640)
નીલોત્પલકપૂર્ણાશ્ચ વાપ્યઃ કૂપાઃ સહસ્રશઃ।
ફુલ્લાશાકકપિત્થાશ્ચ તૈસ્તીર્ત્વા બન્ધુજીવકાઃ॥ 2-57-53 (13641)
પ્રિયાલાશોકવાદિર્યાઃ પ્રાચીનાશ્ચાપિ સર્વશઃ।
પ્રિયઙ્ગુબદરીભિશ્ચ યવૈઃ સ્યન્દનચન્દનૈઃ॥ 2-57-54 (13642)
શચીપીલુપલાશ્ચૈશ્ચ પલાશવધપિપ્લૈઃ।
ઉદુમ્બરૈશ્ચ બિલ્વૈશ્ચ પાલાશૈઃ પારિભદ્રકૈઃ॥ 2-57-55 (13643)
ઇન્દ્રવૃક્ષાર્જુનૈશ્ચૈવ અશ્વત્થૈશ્ચિરબિલ્વકૈઃ।
ભૌમગઞ્જનવૃક્ષૈશ્ચ ભલ્લાભૈરશ્વસાહ્વયૈઃ॥ 2-57-56 (13644)
સજ્જૈસ્તામ્બૂલવલ્લીભિર્લવઙ્ગૈઃ ક્રમુકૈસ્તથા।
વંશૈશ્ચ વિવિધૈસ્તત્ર સમન્તાત્પરિરોપિતૈઃ॥ 2-57-57 (13645)
યે ચ નન્દનજા વૃક્ષા યે ચ ચૈત્રરથે વને।
સર્વે તે યદુનાથેન સમન્તાત્પરિરોપિતાઃ॥ 2-57-58 (13646)
સમાહિતા મહાનદ્યઃ પીતલોહિતવાલુકાઃ।
તસ્મિન્ગૃહવરે રમ્યે મણિશક્રસવાલુકાઃ॥ 2-57-59 (13647)
મત્તબર્હિણનાદાશ્ચ કોકિલાશ્ચ મદાવહાઃ।
બભૂવુઃ પરમોપેતાઃ સર્વે જગતિ પર્વતાઃ॥ 2-57-60 (13648)
તત્રૈવ ગજયૂથાનિ તત્ર ગોમહિષાસ્તથા।
નિવાસાશ્ચ કૃતાસ્તત્ર વરાહા મૃગપક્ષિણામ્॥ 2-57-61 (13649)
વિશ્વકર્મકૃતઃ શૈલઃ પ્રાકારસ્તત્ર વેશ્મનિ।
વ્યક્તકિષ્કુશતોદ્યામઃ સુધારસસમપ્રભઃ॥ 2-57-62 (13650)
તેન તે ચ મહાશૈલાઃ સરિતશ્ચ સરાંસિ ચ।
પરિક્ષિપ્તાનિ વૈ તસ્ય વનાન્યુપવનાનિ ચ॥ ॥ 2-57-63 (13651)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે સભાપર્વણ અર્ઘાહરણપર્વણિ સપ્તપઞ્ચાશોઽધ્યાયઃ॥ 57॥
સભાપર્વ - અધ્યાય 058
॥ શ્રીઃ ॥
2.58. અધ્યાયઃ 058
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
કૃષ્ણદર્શનાય વસુદેવાદીનામાગમનમ્॥1॥ રામકૃષ્ણાભ્યાં પિત્રાદિવન્દનપૂર્વકં બન્ધુભ્યો રત્નાદિવિતરણમ્॥ 2॥ ઇન્દ્રસ્ય કૃષ્ણચરિતપ્રશંસનપૂર્વકં સ્વલોકગમનમ્॥ 3॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
ભીષ્મ ઉવાચ।
એવમાલોકયાઞ્ચક્રુર્દ્વારકામૃષભાસ્ત્રયઃ।
ઉપેન્દ્રબલદેવૌ ચ વાસવશ્ચ મહાયશાઃ॥ 2-58-1 (13652)
તતસ્તં પાણ્ડરં શૌરિર્મૂર્ધ્નિ તિષ્ઠન્ગરુત્મતઃ।
પ્રીતઃ શઙ્ખમુપાધ્માસીદ્દ્વિષતાં રોમહર્ષણમ્॥ 2-58-2 (13653)
તસ્ય શઙ્ખસ્ય શબ્દેન સારશ્ચુક્ષુભે ભૃશમ્।
રરાસ ચ નભઃ સર્વં તચ્ચિત્રમભવત્તદા॥ 2-58-3 (13654)
પાઞ્ચજન્યસ્ય નિર્ઘોષં નિશમ્ય કુકુરાન્દકાઃ।
પ્રીયમાણાઃ સમાજગ્મુરાલોક્ય મધુસૂદનમ્॥ 2-58-4 (13655)
વસુદેવં પુરસ્કૃત્ય વેણુશઙ્ખરવૈઃ સહ।
ઉગ્રસેનો યયૌ રાજા વાસુદેવનિવેશનમ્॥ 2-58-5 (13656)
આનન્દિતું પર્યચન્સ્વેષુ વેશ્મસુ દેવકી।
રોહિણી ચ યયૌ દેશમાહુકસ્ય ચ યાઃ સ્ત્રિયઃ॥ 2-58-6 (13657)
હતા બ્રહ્મદ્વિષઃ સર્વે જયન્ત્યન્ધકવૃષ્ણયટઃ।
એવમુક્તઃ સહ સ્ત્રીભિરક્ષતૈર્મધુસૂદનઃ॥ 2-58-7 (13658)
તતઃ શૌરિઃ સુપર્ણેન સ્વં નિવેશનમભ્યયાત્।
ચકારાથ યથોદ્દેશમીશ્વરો મણિપર્વતમ્॥ 2-58-8 (13659)
તતો ધનાનિ રત્નાનિ સભાયાં મધુસૂદનઃ।
નિધાય પુણ્ડરીકાક્ષઃ પિતુર્દર્શનલાલસઃ॥ 2-58-9 (13660)
તતઃ સાન્દીપિનિં પૂર્વં બ્રાહ્મણં ચાપિ ભારત।
યથાન્યાયં વાસુદેવ ઉપસ્પૃષ્ટ્વા મહાયશાઃ॥ 2-58-10 (13661)
વવન્દે પૃથુતામ્રાક્ષઃ પ્રીયમાણો મહાયશાઃ।
તથાઽશ્રુપરિપૂર્ણાક્ષમાનન્દભૃતચેતસમ્॥ 2-58-11 (13662)
વવન્દે સહ રામેણ પિતરં વાસવાનુજઃ।
તાભ્યાં ચ મૂર્ધ્ન્યુપાઘ્રાતઃ કેશવઃ પરવીરહા॥ 2-58-12 (13663)
યથાશ્રેષ્ઠમુપાગમ્ય સાત્વતાન્યદુનન્દનઃ।
સર્વેષાં નામ જગ્રાહ દાશાર્હાણામધોક્ષજઃ॥ 2-58-13 (13664)
તતઃ સર્વાણિ વિત્તાનિ સર્વરત્નમયાનિ ચ।
વ્યભજત્તાનિ તેભ્યોઽથ સર્વેભ્યો યદુનન્દનઃ॥ 2-58-14 (13665)
સા કેશવમહામાત્રૈર્મહેન્દ્રપ્રતિમૈઃ સભા।
શુશુભે વૃષ્ણિશાર્દૂલૈઃ સિંહૈરિવ ગિરેર્ગુહા॥ 2-58-15 (13666)
અથાસનગતાન્સર્વાનુવાચ વિબુધાધિપઃ।
શુભયા હર્ષયન્વાચા મહેન્દ્રસ્તાન્મહાયશાઃ।
કુકુરાન્ધકમુખ્યાંશ્ચ તં ચ રાજાનમાહુકમ્॥ 2-58-16 (13667)
ઇન્દ્ર ઉવાચ। 2-58-17x (1483)
યદર્થં જન્મ કૃષ્ણસ્ય માનુષેષુ મહાત્મનઃ।
યત્કૃતં વાસુદેવેન તદ્વક્ષ્યામિ સમાસતઃ॥ 2-58-17 (13668)
અયં શતસહસ્રાણિ દાનવાનામરિન્દમઃ।
નિહય્ પુણ્ડરીકાક્ષઃ પાતાલવિવરં યયૌ॥ 2-58-18 (13669)
યચ્ચ નાધિગતં પૂર્વૈઃ પ્રહ્લાદબલિશમ્બરૈઃ।
તદિદં શૌરિણા વિત્તં પ્રાપિતં ભવતામિહ॥ 2-58-19 (13670)
સપાશં મુરમાક્રમય્ પાઞ્ચજન્યં ચ ધીમતા।
શિલાસઙ્ઘાનતિક્રમ્ય નિશુમ્ભઃ સગણો હતઃ॥ 2-58-20 (13671)
હયગ્રીવશ્ચ વિક્રાન્તો દાનવો નિહતો બલી।
મથિતશ્ચ મૃધે ભૌમઃ કુણ્ડલે ચાહૃતે પુનઃ॥ 2-58-21 (13672)
પુનર્બાણવધે શૌરિમાદિત્યા વસુભિઃ સહ।
મન્મુખા આગમિષ્યન્તિ સાધ્યાશ્ચ મધુસૂદનમ્॥ 2-58-22 (13673)
એવમુક્ત્વા તતઃ સર્વાનામન્ત્ર્ય કુકુરાન્ધકાન્।
સસ્વજે રામકૃષ્ણૌ ચ વસુદેવં ચ વાસવઃ॥ 2-58-23 (13674)
પ્રદ્યુમ્નસામ્બપ્રમુખાનનિરૂદ્ધં ચ સારણમ્।
બભ્રું ઝલ્લિં ગદં ભાનું ચારુદેષ્ણં ચ વૃત્રહા॥ 2-58-24 (13675)
સત્કૃત્ય સારણાક્રૂરૌ પુનરાભાષ્ય સાત્યકિમ્।
સસ્વજે વૃષ્ણિરાજાનમાહુકં કુકુરાધિપમ્।
ભોજં ચ કૃતવર્ણાણમન્યાંશ્ચાન્દકવૃષ્ણિષુ॥ 2-58-25 (13676)
આમન્ત્ર્ય દેવપ્રવરૈર્વાસવો વાસવાનુજમ્।
તતઃ શ્વેતાચલપ્રખ્યં ગજમૈરાવતં પ્રભુઃ॥ 2-58-26 (13677)
પશ્યતાં સર્વભાતાનામારુરોહ શચીપતિઃ।
પૃથિવીં ચાન્તરિક્ષં ચ દિવં ચ વરવારણમ્॥ 2-58-27 (13678)
મુખાડમ્બરનિર્ઘોષૈઃ પૂરયન્તમિવાસકૃત્।
હૈમયન્ત્રમહાકક્ષ્યં હિરણ્મયવિષાણિનમ્॥ 2-58-28 (13679)
મનોહરકુથાસ્તીર્ણં સર્વરત્નવિભૂષિતમ્।
નિત્યસ્રુતમદસ્રાવં ક્ષરન્તમિવ તોયદમ્॥ 2-58-29 (13680)
દિશાગજં મહામાત્રં કાઞ્ચનસ્રજમાસ્થિતઃ।
પ્રબભૌ મન્દરાગ્રસ્થઃ પ્રતપન્ભાનુમાનિવ॥ 2-58-30 (13681)
તતો વજ્મયં ભીમં પ્રગૃહ્ય પરામાઙ્કુશમ્।
યયૌ બલવતા સાર્ધં પાવકેન શચીપતિઃ॥ 2-58-31 (13682)
તં કરેણુગજવ્રાતૈર્વિમાનૈશ્ચ મરુદ્ગણાઃ।
પૃષ્ઠતોઽનુયયુઃ પ્રીતાઃ કુબેરવરુણગ્રહાઃ॥ 2-58-32 (13683)
સ વાયુપક્ષમાસ્થાય વૈશ્વાનરપથં ગતઃ।
પ્રાપ્ય સૂર્યપથં દેવસ્તત્રૈવાન્તરધીયત॥ ॥ 2-58-33 (13684)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે સભાપર્વણિ અર્ઘાહરણપર્વણિ અષ્ટપઞ્ચાશોઽધ્યાયઃ॥ 58॥
સભાપર્વ - અધ્યાય 059
॥ શ્રીઃ ॥
2.59. અધ્યાયઃ 059
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
કૃષ્ણેનાહૃતવિભૂતિવિલોકનાય દેવકીરુક્મિણ્યાદિસ્ત્રીણામાગમનમ્॥1॥ સભામાગતાયાઃ યશોદાસુતાયાઃ રામકૃષ્ણાભ્યાં સત્કારઃ॥ 2॥ સર્વેષાં સ્વસ્વભવનગમનમ્॥ 3॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
ભીષ્મ ઉવાચ॥
તતઃ સર્વદશાર્હાણામાહુકસ્ય ચ યાઃ સ્ત્રિયઃ।
નન્દગોપસ્ય મહિષી યશોદા લોકવિશ્રુતા॥ 2-59-1 (13685)
રેવતી ચ મહાભાગા રુક્મિણી ચ પત્રિવ્રતા।
સત્યા જામ્બવતી ચોભે ગાન્ધારી શિંશુમાપિ ચ॥ 2-59-2 (13686)
વિશોકા લક્ષણા ચાપિ સુમિત્રા કેતુમા તથા।
વાસુદેવમહિષ્યોઽન્યાઃ શ્રિયા સાર્ધં યયુસ્તદા॥ 2-59-3 (13687)
વિભૂતિં દ્રષ્ટુમનસઃ કેશવસ્ય મહાત્મનઃ।
પ્રીયમાણાઃ સભાં જગ્મુરાલોકયિતુમચ્યુતમ્॥ 2-59-4 (13688)
દેવકી સર્વદેવીનાં રોહિણી ચ પુરસ્કૃતા।
દદૃશુર્દેવમાસીનં કૃષ્ણં હલભૃતા સહ॥ 2-59-5 (13689)
તૌ તુ પૂર્વમતિક્રમ્ય રોહિણીમભિવાદ્ય ચ।
અભ્યવાદયતાં દેવૌ દેવકીં રામકેશવૌ॥ 2-59-6 (13690)
સા તાભ્યામૃષભાક્ષાભ્યાં પુત્રાભ્યાં શુશુભેઽધિકમ્।
દેવકી દેવમાતેવ મિત્રેણ વરુણેન ચ॥ 2-59-7 (13691)
તતઃ પ્રાપ્તા યશોદાયા દુહિતા વૈ ક્ષણેન હિ।
જાજ્વલ્યમાના વપુષા પ્રભયાઽતીવ ભારત॥ 2-59-8 (13692)
એકાનઙ્ગેતિ યામાહુઃ કન્યાં વૈ કામરૂપિણીમ્।
યત્કૃતે સગણં કંસં જઘાન પુરુષોત્તમઃ॥ 2-59-9 (13693)
તતઃ સ ભગવાન્રામસ્તામુપાક્રમ્ય ભામિનામ્।
મૂર્ધ્ન્યુપાઘ્રાય સવ્યેન પરિજગ્રાહ પાણિના॥ 2-59-10 (13694)
તાં ચ તત્રોપસમ્પ્રાપ્ય પ્રિયામિવ સખીમિમામ્।
દક્ષિણેન કરાગ્રેણ પિરજગ્રાહ માધવઃ॥ 2-59-11 (13695)
દદૃશુસ્તાં સભામધ્યે ભગિનીં રામકૃષ્ણયોઃ।
રુક્મપદ્મશાં પદ્મશ્રીમિવોત્તમનાભયોઃ॥ 2-59-12 (13696)
અથાક્ષતમહાવષ્ટ્યા લાજપુષ્પઘૃતૈરપિ।
વૃષ્ણયોઽવાકિરન્પ્રીતાઃ સઙ્કર્ષણજનાર્દનૌ॥ 2-59-13 (13697)
સબાલાઃ સહવૃદ્ધાશ્ચ યે જ્ઞાતિકુલબાન્ધવાઃ।
ઉપોપવિવિશુઃ પ્રીતા વૃષ્ણયો મધુસૂદનમ્॥ 2-59-14 (13698)
પૂજ્યમાનો મહાબાહુઃ પૌરાણાં રતિવર્ધનઃ।
વિવેશ પુરુષવ્યાઘ્રઃ સ્વવેશ્મ મધુસૂદનઃ॥ 2-59-15 (13699)
રુક્મિણ્યા સહિતો દેવ્યા પ્રમુમોદ સુખી સુખમ્।
અનન્તરં ચ સત્યાયા જામ્બવત્યાશ્ચ ભારત॥ 2-59-16 (13700)
સર્વાસાં ચ યદુશ્રેષ્ઠો ગેહે ગેહે વિહારવાન્।
જગામ ચ હૃષીકેશો રુક્મિણ્યાઃ સદનં પુનઃ॥ 2-59-17 (13701)
એષ તાત મહાબાહો વિજયઃ શાર્ઙ્ગધન્વનઃ।
એતદર્થં ચ જન્માહુર્માનુષેષુ મહાત્મનઃ॥ ॥ 2-59-18 (13702)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે સભાપર્વણિ અર્ઘાહરણપર્વણિ એકોનષષ્ટિતમોઽધ્યાયઃ॥ 59 ॥
સભાપર્વ - અધ્યાય 060
॥ શ્રીઃ ॥
2.60. અધ્યાયઃ 060
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
શર્વવરગર્વિતેન બાણાસુરેણ સ્વતનયયા ઉષયા સહ ગૂઢં રમમાણસ્ય અનિરુદ્ઘસ્ય કારા ગૃહપ્રાષણમ્॥1॥ નારદાદ્વિદિતપૌત્રવૃત્તેન કૃષ્ણેન સરામપ્રદ્યુમ્નેન બાણં નિર્જિત્ય ઉષયા સહ અનિરુદ્ઘાનયનમ્॥ 2॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
ભીષ્મ ઉવાચ॥
દ્વારકાયાં તતઃ કૃષ્ણઃ સ્વદારેષુ દિવાનિશમ્।
સુખં લબ્ધ્વા મહારાજ પ્રમુમોદ મહાયશાઃ॥ 2-60-1 (13703)
પૌત્રસ્ય કારણાચ્ચક્રે વિબુધાનાં પ્રિયં તદા।
સાવસવૈઃ સુરૈઃ સર્વૈર્દુષ્કરં ભરતર્ષભ॥ 2-60-2 (13704)
બાણો નામાઽભવદ્રાજા બલેર્જ્યેષ્ઠસુતો બલી।
વીર્યવાન્ભરતશ્રેષ્ઠ સ ચ બાહુસહસ્રવાન્॥ 2-60-3 (13705)
તતસ્તેપે તપસ્તીવ્રં સત્વેન મનસા નૃપ।
રુદ્રમારાધયામાસ સ ચ બાણઃ સમા બહુ॥ 2-60-4 (13706)
તસ્મૈ બહુવરા દત્તાઃ શઙ્કરેણ મહાત્મના।
તાંશ્ચ લબ્ધ્વા વરાન્બાણો દુર્લભાનસુરૈર્ભુવિ॥ 2-60-5 (13707)
સ શોણિતપુરે રાજ્યં ચકારાપ્રતિમો બલી।
ત્રાસિતાશ્ચ સુરાઃ સર્વે તેન બાણેન પાણ્ડવ॥ 2-60-6 (13708)
વિજિત્ય વિબુધાન્સેન્દ્રાન્બાણઃ સંવત્સરાન્બહૂન્।
અશાસત મહદ્રાજ્યં કુબેર ઇવ ભારત॥ 2-60-7 (13709)
તતો રાજન્નુષા નામ બાણસ્ય દુહિતા યથા।
યેનોપાયેન કૌન્તેય અનિરુદ્ધો મહાદ્યુતિઃ॥ 2-60-8 (13710)
પ્રાદ્યુમ્નિસ્તામુષાં પ્રાપ્ય પ્રચ્છન્નઃ પ્રમુમોદ હ।
અથ બાણો મહાતેજાસ્તદા તત્ર યુધિષ્ઠિર ॥ 2-60-9 (13711)
તં ગૃહ્યનિલયં જ્ઞાત્વા પ્રાદ્યુમ્નિં સુતયા તદા।
ગૃહીત્વા કારયામાસ વસ્તું કારાગૃહે બલાત્॥ 2-60-10 (13712)
સ કુમારઃ સુખાર્હોઽથ તદા દુઃખસમન્વિતઃ।
બામેન ઘાતિતો રાજન્નનિરુદ્ધો મુમોહ ચ॥ 2-60-11 (13713)
એતસ્મિન્નેવ કાલે તુ નારદો મુનિપુઙ્ગવઃ।
દ્વારકાં પ્રાપ્ય કૌન્તેય કૃષ્ણં દૃષ્ટ્વા વચોઽબ્રવીત્॥ 2-60-12 (13714)
કૃષ્ણ કૃષ્ણ મહાબાહો યદૂનાં કીર્તિવર્ધન।
પૌત્રસ્તે બાધ્યમાનોઽત્ર બાણેનામિતતેજસા॥ 2-60-13 (13715)
કૃચ્છ્રં પ્રાપ્તોઽનિરુદ્ધો વૈ શેતે કારાગૃહે સદા।
એતદુક્ત્વા સુરર્ષિર્વૈ બાણસ્યાથ પુરં યયૌ॥ 2-60-14 (13716)
નારદસ્ય વચઃ શ્રુત્વા તતો રાજઞ્જનાર્દનઃ।
જાહૂય બલદેવં હિ પ્રદ્યુમ્નં ચ મહાદ્યુતિમ્॥ 2-60-15 (13717)
આરુરોહ ગરુત્મન્તં તાભ્યાં સહ જનાર્દનઃ।
તતઃ સુપર્ણમારુહ્ય જયાય ભરતર્ષભ॥ 2-60-16 (13718)
જગ્મુઃ ક્રુધા મહાવીર્યા બાણસ્ય નગરં પ્રતિ।
અથાસાદ્ય મહારાજ તત્પુરં દદૃશુશ્ચ તે॥ 2-60-17 (13719)
તામ્રપ્રાકારસઙ્ગુપ્તાં હેમપ્રાસાદસઙ્કુલામ્।
દૃષ્ટ્વા મુદા યુતાઃ સર્વે વિસ્મયં પરમં યયુઃ॥ 2-60-18 (13720)
તથા બાણપુરસ્યાસન્દ્વારસ્થા દેવતાઃ સદા।
મહેશ્વરો ગુહશ્ચૈવ ભદ્રકાલી વિનાયકઃ॥ 2-60-19 (13721)
અથ કૃષ્ણો બલાજ્જિત્વા દ્વારપાલાન્યુધિષ્ઠિર।
સુસઙ્ક્રુદ્ધો મહાતેજાઃ શઙ્ખચક્રગદાસિભૃત્॥ 2-60-20 (13722)
આસસાદોત્તરદ્વારં શઙ્કરેણાભિરક્ષિતમ્।
તત્ર તસ્થૌ મહાતેજાઃ શૂલપાણિર્મહેશ્વરઃ॥ 2-60-21 (13723)
પિનાકં સશરં ગૃહ્ય બાણસ્ય હિતકામ્યયા।
જ્ઞાત્વા તમાગતં કૃષ્ણં વ્યાદિતાસ્યમિવાન્તકમ્॥ 2-60-22 (13724)
તતસ્તૌ ચક્રતુર્યુદ્ધં વાસુદેવમહેશ્વરૌ।
તદ્યુદ્ધમભવદ્ઘોરમચિન્ત્યં રોમહર્ષણમ્॥ 2-60-23 (13725)
અન્યોન્યં તૌ તતક્ષાતે અન્યોન્યજયકાઙ્ક્ષિણૌ।
દિવ્યાન્યસ્ત્રાણિ તૌ દેવૌ ક્રુદ્ધૌ મુમુચતુસ્તદા॥ 2-60-24 (13726)
તતઃ કૃષ્ણો રણં કૃત્વા મુહૂર્તં શૂલપાણિના।
વિજિત્ય તં મહાદેવં તતો યુદ્ધે શૂલપાણિના।
અન્યાંશ્ચ જિત્વા દ્વારસ્થાન્પ્રવિવેશ પુરોત્તમમ્॥ 2-60-25 (13727)
પ્રવિશ્ય બાણમાસાદ્ય સ તત્રાથ જનાર્દનઃ।
ચક્રે યુદ્ધં મહાક્રુદ્ધસ્તેન બાણેન ભરતર્ષભ। 2-60-26 (13728)
બાણોઽપિ સર્વશસ્ત્રાણિ શિતાનિ ભરતર્ષભ।
સુસઙ્ક્રુદ્ધસ્તદા યુદ્ધે પાતયામાસ કેશવે॥ 2-60-27 (13729)
પુનરુદ્યમ્ય શસ્ત્રાણિ સહસ્રં સર્વબાહુભિઃ।
મુમોચ બાણઃ સઙ્ક્રુદ્ધઃ કૃષ્ણં પ્રતિ રણાજિરે॥ 2-60-28 (13730)
તતઃ કૃષ્ણસ્તદા કૃત્ત્વા તાનિ સર્વાણિ ભારત।
કૃત્ત્વા મુહૂર્તં બાણેન યુદ્ધં રાજન્નગોક્ષજઃ॥ 2-60-29 (13731)
ચક્રમુદ્યમ્ય રોષાદ્વૈ દિવ્યં શસ્ત્રોત્તમં તતઃ।
સહસ્રબાહૂંશ્ચિચ્છેદ બાણસ્યામિતતેજસઃ॥ 2-60-30 (13732)
તતો બાણો મહારાજ કૃષ્ણેન ભૃશપીડિતઃ।
ભિન્નબાહુઃ પપાતાશુ વિશાખ ઇવ પાદપઃ॥ 2-60-31 (13733)
સ પાતયિત્વા બાણૈસ્તં બાણં કૃષ્ણસ્ત્વરાન્વિતઃ।
પ્રાદ્યુમ્નિં મોચયામાસ ક્ષિપ્રં રાજગૃહાત્તદા॥ 2-60-32 (13734)
મોક્ષયિત્વાઽથ ગોવિન્દઃ પ્રાદ્યુમ્નિં સહ ભાર્યયા।
બાણસ્ય સર્વરત્નાનિ અસઙ્ખ્યાનિ જહાર સઃ॥ 2-60-33 (13735)
ગોધનાનિ ચ સર્વસ્વં સ બાણસ્યાલયે બલાત્।
જહાર ચ હૃષીકેશો યદૂનાં કુલવર્ધનઃ॥ 2-60-34 (13736)
તતઃ સ સર્વરત્નાનિ ચાહૃત્ય મધુસૂદનઃ।
ક્ષિપ્રમારોપયાઞ્ચક્રે સર્વસ્વં ગરુડોપરિ॥ 2-60-35 (13737)
ત્વરયાઽથ સ કૌન્તેય બલદેવં મહાબલમ્।
પ્રાદુમ્નિં ચ મહાવીર્યમનિરુદ્ધં મહાદ્યુતિમ્॥ 2-60-36 (13738)
ઉષાં ચ સુન્દરીં રાજન્ભૃત્યદારગણૈઃ સહ।
સર્વાનેતાન્સમારોપ્ય ગરુડોપરિ વીર્યવાન્॥ 2-60-37 (13739)
મુદા યુક્તો મહાતેજાઃ પીતામ્બરધરો બલી।
દિવ્યાભરમચિત્રાઙ્ગઃ શઙ્કચક્રગદાસિભૃત્। 2-60-38ca આરુરોહ ગરુત્મન્તમુદયં ભાસ્કરો યથા॥ ॥ 2-60-38 (13740)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે સભાપર્વણિ અર્ઘાહરણપર્વણિ ષષ્ટિતમોઽધ્યાયઃ॥ 60॥
સભાપર્વ - અધ્યાય 061
॥ શ્રીઃ ॥
2.61. અધ્યાયઃ 061
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
ભીષ્મેણ નરકબાણાસુરપ્રમુખદુષ્ટનિગ્રહાદિરૂપાતીતાનાગતકૃષ્ણચરિત્રનિરૂપણમ્॥ 1॥।Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
ભીષ્ણ ઉવાચ॥
સૂદિતા દ્વારપાલાશ્ચ નિશુમ્ભનરકૌ હતૌ।
કૃતક્ષેમઃ પુનઃ પન્થાઃ પુરં પ્રાગ્જ્યોતિષં પ્રતિ॥ 2-61-1 (13741)
શૌરિણા પૃથિવીપાલાસ્ત્રાસિતા ભરતર્ષભ।
ધનુષશ્ચ પ્રણાદેન પાઞ્ચજન્યસ્વનેન ચ॥ 2-61-2 (13742)
મેઘપ્રખ્યૈરનેકૈશ્ચ દાક્ષિણાત્યાભિસંવૃતમ્।
રુક્મિણં ત્રાસયામાસ કેશવો ભરતર્ષભ॥ 2-61-3 (13743)
તતઃ પર્જન્યઘોષેણ રથેનાદિત્યવર્ચસા।
ઉવાહ મહિષીં ભોજ્યામેષ ચક્રગદાધરઃ॥ 2-61-4 (13744)
જારૂથ્ય આહૃતક્રોધઃ શિશુપાલશ્ચ નિર્જિતઃ।
વક્રશ્ચ સ હતઃ સઙ્ખ્યે શતધન્વા ચ ક્ષત્રિયઃ॥ 2-61-5 (13745)
ઇન્દ્રદ્યુમ્નો હતઃ કોપાદ્યવનશ્ચ કશેરુકઃ।
હતઃ સૌભપતિશ્ચૈવ સાલ્વશ્ચ કૃતધન્વના॥ 2-61-6 (13746)
પર્વતાનાં સહસ્રં ચ ચક્રેણ પુરુષોત્તમઃ।
વિભજ્ય પુણ્ડરીકાક્ષો દ્યુમત્સેનમપોથયત્॥ 2-61-7 (13747)
મહેન્દ્રશિખરે ચૈવ નિમેષાન્તરચારિણૌ।
જગ્રાહ ભરતશ્રેષ્ઠ વાનરાવભિતશ્ચરૌ॥ 2-61-8 (13748)
ઇરાવત્યાં મહાભોજો વહ્નિસૂર્યસમો બલે।
ગોપતિસ્તાલકેતુશ્ચ નિહતૌ શાર્ઙ્ગધન્વના॥ 2-61-9 (13749)
અક્ષપ્રપત્તને રાજન્નવહેલનતત્પરૌ।
ઉભૌ તાવપિ કૃષ્ણેન સ્વરાષ્ટ્રે વિનિપાતિતૌ॥ 2-61-10 (13750)
દગ્ધા વારાણસી તાત કેશવેન મહાત્મના।
પાણ્ડ્યં પૌણ્ડ્રં ચ માત્સ્યં ચ કલિઙ્ગં ચ જનાર્દનઃ॥ 2-61-11 (13751)
જઘાન સહિતાન્સર્વાનઙ્ગરાજં ચ માધવઃ॥ 2-61-12 (13752)
એષ ચૈવ શતં હત્વા રથેન ક્ષત્રપુઙ્ગવાન્।
ગાન્ધારીમવહત્કૃષ્ણો મહિષીં યાદવર્ષભઃ॥ 2-61-13 (13753)
અથ ગાણ્ડીવધન્વાનં ક્રીડાર્થં મધુસૂદનઃ।
જિગાય ભરતશ્રેષ્ઠ કુન્ત્યાશ્ચ પ્રમુખે વિભુઃ॥ 2-61-14 (13754)
દ્રૌણિં કૃપં ચ કર્ણં ચ ભીમસેનં સુયોધનમ્।
યુદ્ધાય સહિતાન્ત્રાજઞ્જિગાય ભરતર્ષભ॥ 2-61-15 (13755)
બભ્રોશ્ચ પ્રિયમન્વિચ્છન્નેષ ચક્રગદાધરઃ।
વેણુદારિવૃતાં ભાર્યાં પ્રમમાથ યુધિષ્ઠિર॥ 2-61-16 (13756)
પર્યાપ્તાં પૃથિવીં સર્વાં સાશ્વાં સરથકુઞ્જરામ્।
વેણુદારિવશે યુક્તાં જિગાય મધુસૂદનઃ॥ 2-61-17 (13757)
અવાપ્ય તપસા વીર્યં બલમોજશ્ચ ભારત।
ત્રાસિતાઃ સગણાઃ સર્વે બાણેન વિબુધાધિપાઃ॥ 2-61-18 (13758)
વજ્રાશનિગદાબામૈસ્તાડયદ્ભિરનેકશઃ।
તસ્ય નાસીદ્રણે મૃત્યુર્દેવૈરપિ સવાસવૈઃ॥ 2-61-19 (13759)
સોઽભિભૂતશ્ચ કૃષ્ણેન ન હતશ્ચ મગાત્મના।
છિત્વા બાહુસહસ્રં તુ ગોવિન્દેન મહાત્મના॥ 2-61-20 (13760)
એષોઽપીડન્મહાબાહુઃ કંસં ચ મધુસૂદનઃ।
અવાપ્તં તપસા વીર્યં બલમોજશ્ચ ભારત।
કૈટભં ચાતિલોમાનિ નિજઘાન જનાર્દનઃ॥ 2-61-21 (13761)
જમ્બુમૈરાવતં ચૈવ વિરૂપં ચ મહાયશાઃ। 2-61-22bજઘાન ભરતશ્રેષ્ઠ શમ્બરં ચારિમર્દનમ્॥ 2-61-22 (13762)
એષ ભોગવતીં ગત્વા વાસુકિં ભરતર્ષભ।
નિર્જિત્ય પુણ્ડરીકાક્ષો રૌક્મિણેયમમોચયત્॥ 2-61-23 (13763)
એવં બહૂનિ કર્માણિ શિશુરેવ જનાર્દનઃ।
કૃતવાન્પુણ્ડરીકાક્ષઃ સઙ્કર્ષણસહાયવાન્॥ 2-61-24 (13764)
એવમેષોઽસુરાણાં ચસુરાણામપિ સર્વશઃ।
ભયામયકરઃ કૃષ્ણઃ સર્વલોકેશ્વરઃ પ્રભુઃ॥ 2-61-25 (13765)
એવમેવ મહાબાહુઃ શાસ્તા સર્વદુરાત્મનામ્।
કૃત્વા દેવાર્થમમિતં સ્વસ્થાનં પ્રાપ્સ્યતે પુનઃ॥ 2-61-26 (13766)
એષ ભોગવતીં પુણ્યાં રવિકાન્તિં મહાયશાઃ।
દ્વારકામાત્મસાત્કૃત્વા સાગરં પ્લાવયિષ્યતિ॥ 2-61-27 (13767)
સુરાસુરમનુષ્યેષુ નાભૂન્ન ભવિતા ક્વચિત્।
યસ્તામધ્યવસદ્રાજા નાન્યત્ર મધુસૂદનાત્॥ 2-61-28 (13768)
ભ્રાજમાનાસ્તુ વૈ સર્વે વૃષ્ણ્યન્ધકમહારથાઃ।
તેજિષ્ઠં પ્રતિપત્સ્યન્તે નાકપૃષ્ટં ગતાસવઃ॥ 2-61-29 (13769)
એવમેવ દશાર્હાણાં વિધાય વિધિના વિધિમ્।
વિષ્ણુર્નારાયણઃ સાક્ષાત્સ્વસ્થાનં પ્રાપ્સ્યતે ધ્રુવમ્॥ 2-61-30 (13770)
અપ્રમેયોઽનિયોજ્યશ્ચ યત્ર કામગમો વશી। 2-61-32ab મોદતે ભગવાન્પ્રીતો વાલઃ ક્રીડાનકૈરિવ॥ 2-61-31 (13771)
નૈષ ગર્ભત્વમાપેદે ન યોન્યામાવસત્પ્રભુઃ।
આત્મનસ્તેજસા કૃષ્ણઃ સર્વેષાં કુરુતે ગતિમ્॥ 2-61-32 (13772)
યથા બુદ્બુદ ઉત્થાય તત્રૈવ પ્રવિલીયતે।
ચરાચરાણિ ભૂતાનિ તથા નારાયણે સદા॥ 2-61-33 (13773)
ન પ્રમાતું મહાબાહુઃ શક્યો ભારત કેશવઃ।
પરં હિ પરતસ્તસ્માદ્વિશ્વરૂપાન્ન વિદ્યતે॥ ॥ 2-61-34 (13774)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે સભાપર્વણિ અર્ઘાહરણપર્વણિ એકષષ્ટિતમોઽધ્યાયઃ॥ 61॥
સભાપર્વ - અધ્યાય 062
॥ શ્રીઃ ॥
2.62. અધ્યાયઃ 062
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
ભીષ્મવાક્યોપરમે સહદેવેન કૃષ્ણપૂજાવિરુદ્ધભાષિણો વધે પ્રતિજ્ઞાતે રાજ્ઞાં ત ૂષ્ણીમ્ભાવઃ॥ 1॥ સહદેવમૂર્ધ્નિ પુષ્પવૃષ્ટિઃ। અશરીરવાણીચ॥ 2॥ નાદરદેન કૃષ્ણાનર્ચકસ્ય નિન્દનમ્॥ 3॥ સહદેવેન સભ્યષૂજનપૂર્વકં કર્મસમાપનમ્॥ 4॥ શિશુપાલેન યજ્ઞવિઘાતાય રાજ્ઞાં પ્રોત્સાહનમ્॥ 5॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
વૈશમ્પાયન ઉવાચ॥
એવમુક્ત્વા તતો ભીષ્ણો વિરરામ મહાબલઃ।
વ્યાજહારોત્તરં તત્ર સહદેવોઽર્થવદ્વચઃ॥ 2-62-1 (13775)
કેશવં કેશિહન્તારમપ્રમેયપરાક્રમમ્।
પૂજ્યમાનં મયા યો વઃ કૃષ્ણં ન સહતે નૃપાઃ॥ 2-62-2 (13776)
સર્વેષાં બલિનાં મૂર્ધ્નિ મયેદં નિહિતં પદમ્।
એવમુક્તે મયા સમ્યગુત્તરં પ્રબ્રવીતુ સઃ॥ 2-62-3 (13777)
સ એવ હિ મયા વધ્યો ભવિષ્યતિ ન સંશયઃ।
મતિમન્તશ્ચ યે કેચિદાચાર્યં પિતરં ગુરુમ્॥ 2-62-4 (13778)
અર્ચ્યમર્ચિતમર્ઘાર્હમનુજાનન્તુ તે નૃપાઃ।
તતો ન વ્યાજહારૈષાં કશ્ચિદ્બુદ્ધિમતાં સતામ્॥ 2-62-5 (13779)
માનિનાં બલિનાં રાજ્ઞાં મધ્યે વૈ દર્શિતે પદે।
તતોઽપતત્પુષ્પવૃષ્ટિઃ સહદેવસ્ય મૂર્ધનિ॥ 2-62-6 (13780)
અદૃશ્યરૂપા વાચશ્ચાપ્યબ્રુવન્સાધુસાધ્વિતિ।
અવિધ્યદજિનં કૃષ્ણં ભવિષ્યદ્ભૂતજલ્પનઃ॥ 2-62-7 (13781)
સર્વસંશયનિર્મોક્તા નારદઃ સર્વલોકવિત્।
ઉવાચાખિલભૂતાનાં મધ્યે સ્પષ્ટતરં વચઃ॥ 2-62-8 (13782)
કૃષ્ણં કમલપત્રાક્ષં નાર્ચયિષ્યન્તિ યે નરાઃ।
જીવન્મૃતાસ્તુ તે જ્ઞેયા ન સભાષ્યાઃ કદાચના॥ 2-62-9 (13783)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ। 2-62-10x (1484)
પૂજયિત્વા ચ પૂજાર્હાન્બ્રહ્મક્ષત્રવિશેષવિત્।
સહદેવો નૃણાં દેવઃ સમાપયત કર્મ તત્॥ 2-62-10 (13784)
તસ્મિન્નભ્યર્ચિતે કૃષ્ણે સુનીથઃ શત્રુકર્ષણઃ।
અતિતામ્રેક્ષણઃ કોપાદુવાચ મનુજાધિપાન્॥ 2-62-11 (13785)
સ્થિતઃ સેનાપતિર્યોઽહં મન્વધ્વં કિં તુ સામ્પ્રતમ્।
યુધિ તિષ્ઠામ સન્નહ્ય સમેતાન્વૃષ્ણિપાણ્ડવાન્॥ 2-62-12 (13786)
ઇતિ સર્વાન્સમુત્સાદ્ય રાજ્ઞસ્તાંશઅચેદિપુઙ્ગવઃ।
યજ્ઞોપઘાતાય તતઃ સોઽમન્ત્રતય રાજભિઃ॥ 2-62-13 (13787)
તત્રાહૂતાગતાઃ સર્વે સુનીથપ્રમુખા ગણાઃ.
સમદૃશ્યન્ત સઙ્ક્રુદ્ધા વિવર્ણવદનાસ્તથા॥ 2-62-14 (13788)
યુધિષ્ઠિરાભિષેકં ચ વાસુદેવસ્ય ચાર્હણમ્।
ન સ્યાદ્યથા તથા કાર્યમેવં સર્વે તદાઽબ્રુવન્॥ 2-62-15 (13789)
નિષ્કર્ષાન્નિશ્ચયાત્સર્વે રાજાનઃ ક્રોધમૂર્છિતાઃ।
અબ્રુવંસ્તત્ર રાજાનો નિર્વેદાદાત્મનિશ્ચયાત્॥ 2-62-16 (13790)
સુહૃદ્ભિર્વાર્યમાણાનાં તેષાં હિ વપુરાબભૌ।
આમિષાદપકૃષ્ટાનાં સિહાનામિવ ગર્જતામ્॥ 2-62-17 (13791)
તં બલૌઘમપર્યન્તં રાજસાગારમક્ષયમ્।
કુર્વાણં સમયં કૃષ્ણો યુદ્ધાય બુબુધે તદા॥ ॥ 2-62-18 (13792)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે સભાપર્વણિ અર્ઘાહરણપર્વણિ દ્વિષષ્ટિતમોઽધ્યાયઃ॥ 62॥
સભાપર્વ - અધ્યાય 063
॥ શ્રીઃ ॥
2.63. અધ્યાયઃ 063
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
રાજ્ઞાં રણોદ્યમાદ્વિભ્યતો યુધિષ્ઠિરસ્ય ભીષ્ણેણ સમાશ્વાસનમ્॥ 1॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
વૈશમ્પાયન ઉવાચ॥
તતઃ સાગરસઙ્કાશં દૃષ્ટ્વા નૃપતિમણ્ડલમ્।
સંવર્તવાતાભિહતં ભીમં ક્ષુબ્ધમિવાર્ણવમ્। 2-63-1 (13793)
રોષાત્પ્રચલિતં સર્વમિદમાહ યુધિષ્ઠિરઃ।
ભીષ્મં મતિમતાં મુખ્યં વૃદ્ધં કુરુપિતામહમ્।
બૃહસ્પતિં બૃહત્તેજાઃ પુરુહૂત ઇવારિહા। 2-63-2 (13794)
અસૌ રોષાત્પ્રચલિતો મહાન્નૃપતિસાગરઃ।
અત્ર યત્પ્રતિપત્તવ્યં તન્મે બ્રૂહિ પિતામહ॥ 2-63-3 (13795)
યજ્ઞસ્ય ચ ન વિઘ્નઃ સ્યાત્પ્રજાનાં ચ હિતં ભવેત્।
યથા સર્વત્ર તત્સર્વં બ્રૂહિ મેઽદ્ય પિતામહ॥ 2-63-4 (13796)
ઇત્યુક્તવતિ ધર્મજ્ઞે ધર્મરાજે યુધિષ્ઠિરે।
ઉવાચેદં વચો ભીષ્મસ્તતઃ કુરુપિતામહઃ॥ 2-63-5 (13797)
મા ભૈસ્ત્વં કુરુશાર્દૂલ શ્વા સિંહં હન્તુમર્હતિ।
શિવઃ પન્થાઃ સુનીતોઽત્ર મયા પૂર્વતરં વૃતઃ॥ 2-63-6 (13798)
પ્રસુપ્તે હિ યથા સિંહે શ્વાનસ્તાત સમાગતાઃ।
ભષેયુઃ સહિતાઃ સર્વે તથેમે વસુધાધિપાઃ॥ 2-63-7 (13799)
વૃષ્ણિસિંહસ્ય સુપ્તસ્ય તથાઽમી પ્રમુકે સ્થિતાઃ।
ભષન્તે તાત સઙ્ક્રુદ્ધાઃ શ્વાનઃ સિંહસ્ય સન્નિધૌ॥ 2-63-8 (13800)
ન હિ સમ્બુધ્યતે યાવત્સુપ્તઃ સિંહ ઇવાચ્યુતઃ।
` તદિદં જ્ઞાતપૂર્વં હિ તવ સંસ્તોતુમિચ્છસિ'।
તેન સિંહીકરોત્યેતાનસિંહશ્ચેદિપુઙ્ગવઃ॥ 2-63-9 (13801)
પાર્થિવાન્પાર્થિવશ્રેષ્ઠ શિશુપાલોઽલ્પચેતનઃ।
સર્વાન્સર્વાત્મના તાત નેતુકામો યમક્ષયમ્॥ 2-63-10 (13802)
નૂનમેતત્સમાદાતું પુનરિચ્છત્યધોક્ષજઃ।
યદસ્ય શિશુપાલસ્ય તેજસ્તિષ્ઠતિ ભારત॥ 2-63-11 (13803)
વિપ્લુતા ચાસ્ય ભદ્રં તે બુદ્ધિર્બુદ્ધિમતાં વર।
ચેદિરાજસ્ય કૌન્તેય સર્વેષાં ચ મહીક્ષિતમ્॥ 2-63-12 (13804)
આદાતું ચ નરવ્યાઘ્રો યં યમિચ્છત્યયં તદા।
તસ્ય વિપ્લવતે બુદ્ધિરેવં ચેદિપતેર્યથા॥ 2-63-13 (13805)
ચતુર્વિધાનાં ભૂતાનાં ત્રિષુ લોકેષુ માધવઃ।
પ્રભવશ્ચૈવ સર્વેષાં નિધનં ચ યુધિષ્ઠિર॥ 2-63-14 (13806)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ। 2-63-15x (1485)
ઇતિ તસ્ય વચઃ શ્રુત્વા તતશ્ચેદિપતિર્નૃપઃ।
ભીષ્મં રૂક્ષાક્ષરા વાચઃ શ્રાવયામાસ ભારત॥ ॥ 2-63-15 (13807)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે સભાપર્વણિ શિશુપાલવધપર્વણિ ત્રિષષ્ટિતમોઽધ્યાયઃ॥ 63॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-63-7 ભષણં શ્વરવઃ॥સભાપર્વ - અધ્યાય 064
॥ શ્રીઃ ॥
2.64. અધ્યાયઃ 064
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
શિશુપાલેન ભીષ્મસ્તૃતકૃષ્ણચરિત્રાપહસનપૂર્વકં ભીષ્મોપાલમ્ભનમ્॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
શિશુપાલ ઉવાચ।
બિભીષિકાભિર્બહ્વીભિર્ભીષયન્ભીષ્મ પાર્થિવાન્।
ન વ્યપત્રપસે કસ્માદ્વૃદ્ધઃ સન્કુલપાંસનઃ॥ 2-64-1 (13808)
યુક્તમેતત્તૃતીયાયાં પ્રકૃતૌ વર્તતા ત્વયા।
વક્તું ધર્માદપેતાર્થં ત્વં હિ સર્વકુરૂત્તમઃ॥ 2-64-2 (13809)
નાવિ નૌરિવ સમ્બદ્ધા યથાન્ધો વાન્ધમન્વિયાત્।
તથાભૂતા હિ કૌરવ્યા યેષાં ભીષ્મ ત્વમગ્રણીઃ॥ 2-64-3 (13810)
પૂતનાઘાતપૂર્વાણિ કર્માણ્યસ્ય વિશેષતઃ।
ત્વયા કીર્તયતાઽસ્માકં ભૂયઃ પ્રવ્યથિતં મનઃ॥ 2-64-4 (13811)
અવલિપ્તસ્ય મૂર્શસ્ય કેશવં સ્તોતુમિચ્છતઃ।
કથં ભીષ્મ ન તે જિહ્વા શતધેયં વિદીર્યતે॥ 2-64-5 (13812)
યત્ર કુત્સા પ્રયોક્તવ્યા ભીષ્મ બાલતરૈર્નરૈઃ।
તમિમં જ્ઞાનવૃદ્ધઃ સન્ગોપં સંસ્તોતુમિચ્છસિ॥ 2-64-6 (13813)
યદ્યનેન હતા બાલ્યે શકુનિશ્ચિત્રમત્ર કિમ્।
તૌ વાઽશ્વવૃષભૌ ભીષ્ણ યૌ ન યુદ્ધવિશારદૌ॥ 2-64-7 (13814)
ચેતનારહિતં કાષ્ઠં યદ્યનેન નિપાતિતમ્।
પાદેન શકટં ભીષ્ણ તત્ર કિં કૃતમદ્ભુતમ્॥ 2-64-8 (13815)
`અર્કપ્રમાણૌ તૌ વૃક્ષૌ યદ્યનેન નિપાતિતૌ। '
નાગશ્ચ દમિતોઽનેન તત્ર કો વિસ્મયઃ કૃતઃ'॥ 2-64-9 (13816)
વલ્મીકમાત્રઃ સપ્તાહં યદ્યનેન ધૃતોઽચલઃ।
તદા ગોવર્ધનો ભીષ્મ ન તચ્ચિત્રં મતં મમ॥ 2-64-10 (13817)
ભુક્તમેતેન બહ્વન્નં ક્રીડતા નગમૂર્ધનિ।
ઇતિ તે ભીષ્ણ શૃણ્વાનાઃ પરે વિસ્મયમાગતાઃ॥ 2-64-11 (13818)
યસ્ય ચાનેન ધર્મજ્ઞ ભુક્તમન્નં બલીયસઃ।
સ ચાનેન હતઃ કંસ ઇત્યેતત્તુ બલીયસઃ। 2-64-12 (13819)
સ ચાનેન હતઃ કંસ ઇત્યેતત્તુ મહાદ્ભુતમ્॥
ન તે શ્રુતમિદં ભીષ્મ નૂનં કથયતાં સતામ્। 2-64-13 (13820)
યદ્વક્ષ્યે ત્વામધર્મજ્ઞં વાક્યં કુરુકુલાધમ॥
સ્ત્રીષુ ગોષુ ન શસ્ત્રાણિ પાતયેદ્બ્રાહ્મણેષુ ચ। 2-64-14 (13821)
ઇતિ સન્તોઽનુશાસન્તિ સઞ્જના ધર્મિણઃ સદા।
ભીષ્મ લોકે હિ તત્સર્વં વિતથં ત્વયિ દૃશ્યતે॥ 2-64-15 (13822)
જ્ઞાનવૃદ્ધં ચ વૃદ્ધં ચ ભૂયાંસં કેશવં મમ।
અજાનત ઇવાખ્યાસિ સંસ્તુવન્કૌરવાધમ॥ 2-64-16 (13823)
ગોઘ્રઃ સ્ત્રીઘ્નશ્ચ સન્ભીષ્મ ત્વદ્વાક્યાદ્યદિ પૂજ્યતે।
એવમ્ભૂતશ્ચ યો ભીષ્મ કથં સંસ્તવમર્હતિ॥ 2-64-17 (13824)
અસૌ મતિમતાં શ્રેષ્ઠો ય એષ જગતઃ પ્રભુઃ।
સમ્ભાવયતિ ચાપ્યેવં ત્વદ્વાક્યાચ્ચ જનાર્દનઃ।
એવમેતત્સર્વમિતિ તત્સર્વં વિતથં ધ્રુવમ્॥ 2-64-18 (13825)
આત્માનમાત્મનાઽઽધાતું યદિ શક્તો જનાર્દનઃ।
અકામયન્તં તં ભીષ્મ કથં સાધ્વિવ પશ્યસિ॥ 2-64-19 (13826)
ન ગાથા ગાથિનં શાસ્તિ બહુચેદપિ ગાયતિ।
પ્રકૃતિં યાન્તિ ભૂતાનિ કુલિઙ્ગશકુનિર્યથા॥ 2-64-20 (13827)
નૂનં પ્રકૃતિરેષા તે જઘન્યા નાત્ર સંશયટઃ।
`નદીસુતત્વાત્તે ચિત્તં ચઞ્ચલં ન સ્થિરં સ્મૃતમ્' ॥ 2-64-21 (13828)
અતઃ પાપીયસી ચૈષાં પાણ્ડવાનામપીષ્યતે।
યેષામર્ચ્યતમઃ કૃષ્ણસ્ત્વં ચ યેષાં પ્રદર્શકઃ॥ 2-64-22 (13829)
ધર્મવાંસ્ત્વમધર્મજ્ઞઃ સતાં માર્ગાદવપ્લુતઃ।
કો હિ ધર્મિણમાત્માનં જાનઞ્જ્ઞાનવિદાં વરઃ॥ 2-64-23 (13830)
કુર્યાદ્યથા ત્વયા ભીષમ કૃતં ધર્મમવેક્ષતા।
ચેત્ત્વં ધર્મં વિજાનાસિ યદિ પ્રાજ્ઞા મતિસ્તવ॥ 2-64-24 (13831)
અન્યકામા હિ ધર્મજ્ઞા કન્યકા પ્રાજ્ઞમાનિના।
અમ્બા નામેતિ ભદ્રં તે કથં સાઽપહૃતા ત્વયા॥ 2-64-25 (13832)
તાં ત્વયાઽપહૃતાં ભીષ્મ કન્યાં નૈષિતવાન્નૃપઃ।
ભ્રાતા વિચિત્રવીર્યસ્તે સતાં માર્ગમનુસ્મરન્॥ 2-64-26 (13833)
ભાર્યયોર્યસ્ય ચાન્યેન મિષતઃ પ્રાજ્ઞમાનિનઃ।
તવ જાતાન્યપત્યાનિ સજ્જનાચરિતે પથિ॥ 2-64-27 (13834)
કો હિ ધર્મોઽસ્તિ તે ભીષમ બ્રહ્મચર્યમિદં વૃથા।
યદ્ધારયસિ મોહાદ્વા ક્લીબત્વાદ્વા ન સંશયઃ॥ 2-64-28 (13835)
ન ત્વં તવ ધર્મજ્ઞ પશ્યામ્યુપચરં ક્વચિત્।
ન હિ તે સેવિતા વૃદ્ધા ય એવં ધર્મમબ્રવીઃ॥ 2-64-29 (13836)
ઇષ્ટં દત્તમધીતં ચ યજ્ઞાશ્ચ બહુદક્ષિણાઃ।
સર્વમેતદપત્યસ્ય કલાં નાર્હન્તિ ષોડશીમ્॥ 2-64-30 (13837)
વ્રતોપવાસૈર્બહુભિઃ કૃતં ભવતિ ભીષ્મ યત્।
સર્વં તદનપત્યસ્ય મોઘં ભવતિ નિશ્ચયાત્॥ 2-64-31 (13838)
સોઽનપત્યશ્ચ વૃદ્ધશ્ચ મિથ્યાધર્માનુશાસનાત્।
હંસવત્ત્વમપીદાનીં જ્ઞાતિભ્યઃ પ્રાપ્નુયા વધમ્॥ 2-64-32 (13839)
એવં હિ કથયન્ત્યન્યે નરા જ્ઞાનવિદઃ પુરા।
ભીષ્મ યત્તદહં સમ્યગ્વક્ષ્યામિ તવ શૃણ્વતઃ॥ 2-64-33 (13840)
વૃદ્ધઃ કિલ સમુદ્રાન્તે કશ્ચિદ્ધંસોઽભવત્પુરા।
ધર્મવાગન્યથાવૃત્તઃ પક્ષિણઃ સોઽનુશાસ્તિ ચ॥ 2-64-34 (13841)
ધર્મ ચરત માઽધર્મમિતિ તસ્ય વચઃ કિલ।
પક્ષિણઃ શુશ્રુવુર્ભીષ્મ સતતં ધર્મવાદિનઃ॥ 2-64-35 (13842)
હંસસ્ય તુ વચઃ શ્રુત્વા મુદિતાઃ સર્વપક્ષિણઃ।
ઊચુશ્ચૈવ સ્વગા હંસં પરિવાર્ય ચ સર્વશઃ॥ 2-64-36 (13843)
કથયસ્વ ભવાન્સર્વં પક્ષિણાં તુ સમાસતઃ।
કો હિ નામ દ્વિજશ્રેષ્ઠ બ્રૂહિ નો ધર્મ ઉત્તમઃ॥ 2-64-37 (13844)
હંસ ઉવાચ॥ 2-64-38x (1486)
પ્રજાસ્વહિંસા ધર્મો વૈ હિંસાઽધર્મઃ ખગવ્રજાઃ।
એતદેવાનુબોદ્ધવ્યં ધર્માધર્મઃ સમાસતઃ॥ 2-64-38 (13845)
શિશુપાલ ઉવાચ॥ 2-64-39x (1487)
વૃદ્ધહંસવચઃ શ્રુત્વા પક્ષિણસ્તે સુસંહિતાઃ।
ઊચુશ્ચ ધર્મલુબ્ધાસ્તે સ્મયમાના ઇવાણ્ડજાઃ॥ 2-64-39 (13846)
ધર્મં યઃ કુરુતે નિત્યં લોકે ધીરતરોઽણ્ડજઃ।
સ યત્ર ગચ્છેદ્ધર્માત્મા તન્મે બ્રૂહીહ તત્ત્વતઃ॥ 2-64-40 (13847)
હંસ ઉવાચ॥ 2-64-41x (1488)
બાલા યૂયં ન જાનીધ્વં ધર્મસૂક્ષ્મં વિહઙ્ગમાઃ।
ધર્મં યઃ કુરુતે લોકે સતતં શુભબુદ્ધિના।
ન ચાયુષોઽન્તે સ્વં દેહં ત્યક્ત્વા સ્વર્ગં સ ગચ્છતિ॥ 2-64-41 (13848)
તથાઽહમપિ ચ ત્યક્ત્વા કાલે દેહમિમં દ્વિજાઃ।
સ્વર્ગલોકં ગમિષ્યામિ ઇયં ધર્મસ્ય વૈ ગતિઃ॥ 2-64-42 (13849)
એવં ધર્મકથાં ચક્રે સ હંસઃ પક્ષિણાં ભૃશમ્।
પક્ષિણઃ શુશ્રુવુર્ભીષ્મ સતતં ધર્મમેવ તે॥ 2-64-43 (13850)
અથાસ્ય ભક્ષ્યમાજહ્રુઃ સમુદ્રજલચારિણઃ।
અણ્ડજા ભીષ્મ તસ્યાન્યે ધર્માર્થમિતિ શુશ્રુમ॥ 2-64-44 (13851)
તે ચ તસ્ય સમભ્યાશે નિક્ષિપ્યાણ્ડાનિ સર્વશઃ।
સમુદ્રામ્ભસ્યમોદન્ત ચરન્તો ભીષ્મ પક્ષિણઃ॥ 2-64-45 (13852)
તેષામણ્ડાનિ સર્વેષાં ભક્ષયામાસ પાપકૃત્।
સ હંસઃ સમ્પ્રમત્તાનામપ્રમત્તઃ સ્વકર્મણિ॥ 2-64-46 (13853)
તતઃ પ્રક્ષીયમાણેષુ તેષુ તેષ્વણ્ડજોઽપરઃ।
અશઙ્કત મહાપ્રાજ્ઞઃ સ કદાચિદ્દદર્શ હ॥ 2-64-47 (13854)
તતઃ સઙ્કથયામાસ દૃષ્ટ્વા હંસસ્ય કિલ્બિષમ્।
તેષાં પરમદુઃખાર્તઃ સ પક્ષી સર્વપક્ષિણામ્॥ 2-64-48 (13855)
તતઃ પ્રત્યક્ષતો દૃષ્ટ્વા પક્ષિણસ્તે સમીપગાઃ।
નિજઘ્નસ્તં તદા હંસં મિથ્યાવૃત્તં કુરૂદ્વહ॥ 2-64-49 (13856)
એવં ત્વાં હંસધર્માણમપીમે વસુધાધિપાઃ।
નિહન્યુર્ભીષ્મ સઙ્ક્રુદ્ધાઃ પક્ષિણસ્તં યથાણ્ડજમ્॥ 2-64-50 (13857)
ગાથામપ્યત્ર ગાયન્તિ યે પુરાણવિદો જનાઃ।
ભીષ્મ યાં તાં ચ તે સમ્યક્વથયિષ્યામિ ભારત॥ 2-64-51 (13858)
અન્તરાત્મન્યભિહતે રૌષિ પત્રરથાશુચિ।
અણ્ડભક્ષણકર્મૈતત્તવ વાચમતીયતે॥ ॥ 2-64-52 (13859)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે સભાપર્વણિ શિશુપાલવધપર્વણિ ચતુઃષષ્ટિતોઽધ્યાયઃ॥ 64 ॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-64-2 તૃતીયાયાં પ્રકૃતૌ નપુંસકત્વે॥ 2-64-20 કુલિગોનામ ભૂશાયી પક્ષી માસાહસમિત્યનિશં વદન્નપિ સિંહદંષ્ટાન્તરસ્થં માંસમા દત્તે સ્વયં સાહસમતિશયિતં કરોતિ॥સભાપર્વ - અધ્યાય 065
॥ શ્રીઃ ॥
2.65. અધ્યાયઃ 065
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
કૃષ્ણનિન્દાશ્રવણેન શિશુપાલજિઘાંસયા ઉત્પતતો ભીમસ્ય ભીષ્મેણ વિનિવર્તનમ્॥ 1॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
શિશુપાલ ઉવાચ।
સ મે બહુમતો રાજા જરાસન્ધો મહાબલઃ।
યોઽનેન યુદ્ધં નેયેષ દાક્ષોઽયમિતિ સંયુગે॥ 2-65-1 (13860)
કેશવેન કૃતં કર્મ જરાસન્ધવધે તદા।
ભીમસેનાર્જુનાભ્યાં ચ કસ્તત્સાધ્વિતિ મન્યતે॥ 2-65-2 (13861)
ઉદ્વારેણ પ્રવિષ્ટેન છદ્મના બ્રહ્મવાદિના।
દૃષ્ટઃ પ્રભાવઃ કૃષ્ણેન જરાસન્ધસ્ય ભૂપતેઃ॥ 2-65-3 (13862)
યેન ધર્માત્મનાઽઽત્માનં બ્રહ્મણ્યમભિજાનતા।
પ્રેષિતં પાદ્યમસ્મૈ તદ્દાતુમગ્રે દૂરાત્મને॥ 2-65-4 (13863)
ભુજ્યતામિતિ તેનોક્તાઃ કૃષ્ણબીમધનઞ્જયાટઃ।
જરાસન્ધેન કૌરવ્ય કૃષ્ણેન વિકૃતં કૃતમ્॥ 2-65-5 (13864)
યદ્યયં જગતઃ કર્તા યથૈનં મૂર્ખ મન્યસે।
કસ્માન્ન બ્રાહ્મણં સમ્યગાત્માનમવગચ્છતિ॥ 2-65-6 (13865)
ઇદં ત્વાશ્ચર્યભૂતં મે યદિભે પાણ્ડવાસ્ત્વયા।
અપકૃષ્ટાઃ સતાં માર્ગાન્મન્યન્તે તચ્ચ સાધ્વિતિ॥ 2-65-7 (13866)
અથવા નૈતદાશ્ચર્યં યેષાં ત્વમસિ ભારત।
સ્ત્રીસધર્મા ચ વૃદ્ધશ્ચ સર્વાર્થાનાં પ્રદર્શકઃ॥ 2-65-8 (13867)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ॥ 2-65-9x (1489)
તસ્ય તદ્વચનં શ્રુત્વા રૂક્ષં રૂક્ષાક્ષરં બહુ।
ચકોપ બલિનાં શ્રેષ્ઠો ભીમસેનઃ પ્રતાપવાન્॥ 2-65-9 (13868)
તથા પદ્મપ્રતીકાશે સ્વભાવાયતવિસ્તૃતે।
ભૂયઃ ક્રોધાભિતામ્રાક્ષે રક્તે નેત્રે બભૂવતુઃ॥ 2-65-10 (13869)
ત્રિશિખાં ભ્રકુટીં ચાસ્ય દદૃશુઃ સર્વપાર્થિવાઃ।
લલાટસ્થાં ત્રિકૂટસ્થાં ગઙ્ગાં ત્રિપથગામિવ॥ 2-65-11 (13870)
દન્તાન્સન્દશતસ્તસ્ય કોપાદ્દદૃશુરાનનમ્।
યુગાન્તે સર્વભૂતાનિ કાલસ્યેવ જિઘત્સતઃ॥ 2-65-12 (13871)
ઉત્પતન્તં તુ વેગેન જગ્રાહૈનં મનસ્વિન્।
ભીષ્મ એવ મહાબાહુર્મહાસેનમિવેશ્વરઃ॥ 2-65-13 (13872)
તસ્વ ભીમસ્ય ભીષ્મેણ વાર્યમાણસ્ય ભારત।
ગુરુણા વિવિધૈર્વાક્યૈઃ ક્રોધઃ પ્રશમમાગતઃ॥ 2-65-14 (13873)
નાતિચક્રામ ભીષ્મસ્ય સ હિ વાક્યમરિન્દમઃ।
સમુદ્વૃત્તો ઘનાપાયે વેલામિવ મહોદધિઃ॥ 2-65-15 (13874)
શિશુપાલસ્તુ સઙ્ક્રુદ્ધે ભીમસેને જનાધિપ।
નાકમ્પત તદા વીરઃ પૌરુષે વ્યવસ્થિતઃ॥ 2-65-16 (13875)
ઉત્પતન્તં તુ વેગેન પુનઃ પુનરરિન્દમઃ।
ન સ તં ચિન્તયામાસ સિંહઃ ક્રુદ્ધો મૃગં યથા॥ 2-65-17 (13876)
પ્રહસંશ્ચાબ્રવીદ્વાક્યં ચેદિરાજઃ પ્રતાપવાન્।
ભીમસેનમભિક્રુદ્ધં દૃષ્ટ્વા ભીમપરાક્રમમ્॥ 2-65-18 (13877)
મુઞ્ચૈનં ભીષ્મ પશ્યન્તુ યાવદેનં નરાધિપઃ।
મત્પ્રભાવવિનિર્દગ્ધં પતઙ્ગમિવ વહ્નિના॥ 2-65-19 (13878)
તતશ્ચેદિપતેર્વાક્યં શ્રુત્વા તત્કુરુસત્તમઃ।
ભીમસેનમુવાચેદં ભીષ્મે મતિમતાં વરઃ॥ 2-65-20 (13879)
`નૈષા ચેદિપતેર્બુદ્ધિર્યત્ત્વામાહ્વયતેઽચ્યુતમ્।
ભીમસેન મહાબાહો કૃષ્ણસ્યૈવ વિનિશ્ચયઃ'॥ ॥ 2-65-21 (13880)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે સભાપર્વણિ શિશુપાલવધપર્વણિ પઞ્ચષષ્ટિતમોઽધ્યાયઃ॥65॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-65-13 મહાસેન કાર્તિકયમ્॥સભાપર્વ - અધ્યાય 066
॥ શ્રીઃ ॥
2.66. અધ્યાયઃ 066
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
ભીષ્મેણ શિશુપાલવૃત્તાન્તકથનપૂર્વકં સ્વેન ભીમનિષેધને સ્વાભિપ્રાયાવિષ્કરણમ્॥ 1॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
ભીષ્મ ઉવાચ॥
ચેદિરાજકુલે જાતખ્યક્ષ એષ ચતુર્ભુજઃ।
રાસભારાવસદૃશં રરાસ ચ નનાદ ચ॥ 2-66-1 (13881)
તેનાસ્ય માતાપિતરૌ ત્રેસતુસ્તૌ સબાન્ધવૌ।
વૈકૃતં તસ્યત તૌ દૃષ્ટ્વા ત્યાગાયાકુરુતાં મતિમ્॥ 2-66-2 (13882)
તતઃ સભાર્યં નૃપતિં સામાત્યં સપુરોહિતમ્।
ચિન્તાસંમૂઢહૃદયં વાગુવાચાશરીરેણી॥ 2-66-3 (13883)
એષ તે નૃપતે પુત્રઃ શ્રીમાઞ્જાતો બલાધિકઃ।
તસ્માદસ્માન્ન ભેતવ્યમવ્યગ્રઃ પાહિ વૈ શિશુમ્॥ 2-66-4 (13884)
ન ચ વૈ તસ્ય મૃત્યુસ્ત્વં ન કાલઃ પ્રત્યુપસ્થિતઃ।
યશ્ચ શસ્ત્રેણ હન્તાઽસ્ય સ ચોત્પન્નો નરાધિપ॥ 2-66-5 (13885)
સંશ્રુત્યોદાહૃતં વાક્યં ભૂતમન્તર્હિતં તતઃ।
પુત્રસ્નેહાભિસન્તપ્તા જનની વાક્યમબ્રવીત્॥ 2-66-6 (13886)
યેનેદમીરિતં વાક્યં મમૈતં તનયં પ્રતિ।
પ્રાઞ્જલિસ્તં નમસ્યામિ બ્રવીતુ સ પુનર્વચઃ॥ 2-66-7 (13887)
યાથાતથ્યેન ભગવાન્દેવો વા યદિ વેતરઃ।
શ્રોતુમિચ્છામિ પુત્રસ્ય કોઽસ્ય મૃત્યુર્ભવિષ્યતિ॥ 2-66-8 (13888)
અન્તર્ભૂતં તતો ભૂતમુવાચેદં પુનર્વચઃ।
યસ્યોત્સઙ્ગે ગૃહીતસ્ય ભુજાવભ્યધિકાવુભૌ॥ 2-66-9 (13889)
પતિષ્યતઃ ક્ષિતિતલે પઞ્ચશીર્ષાવિવોરગૌ।
તૃતીયમેતદ્બાલસ્ય લલાટસ્થં તુ લોચનમ્॥ 2-66-10 (13890)
નિમજ્જિષ્યતિ યં દૃષ્ટ્વા સોઽસ્ય મૃત્યુર્ભવિષ્યતિ।
ત્ર્યક્ષં ચતુર્ભુજં શ્રુત્વા તથા ચ સમુદાહૃતમ્॥ 2-66-11 (13891)
પૃથિવ્યાં પાર્થિવાઃ સર્વે અભ્યાગચ્છન્દિદૃક્ષવઃ।
તાન્પૂજયિત્વા સમ્પ્રાપ્તાન્યથાર્હં સ મહીપતિઃ॥ 2-66-12 (13892)
એકૈકસ્ય નૃપસ્યાઙ્કે પુત્રમારોપયત્તદા।
એવં રાજસહસ્રાણા પૃથક્ત્વેન યથાક્રમમ્॥ 2-66-13 (13893)
શિશુરઙ્કે સમારૂઢો ન તત્પ્રાય નિદર્શનમ્।
એતદેવ તુ સંશ્રુત્ય દ્વારવત્યાં મહાબલૌ॥ 2-66-14 (13894)
તતશ્ચેદિપુરં પ્રાપ્તૌ સઙ્કર્ષણજનાર્દનૌ।
યાદવૌ યાદવીં દ્રુષ્ટું સ્વસારં તૌ પિતુસ્તદા॥ 2-66-15 (13895)
અભિવાદ્ય યથાન્યાયં યથાશ્રેષ્ઠં નૃપં ચ તામ્।
કુશલાનામયં પૃષ્ટ્વા નિષણ્ણૌ રામકેશવૌ॥ 2-66-16 (13896)
સાઽભ્યર્ચ્ય તૌ તદા વીરૌ પ્રીત્યા ચાભ્યધિકં તતઃ।
પુત્રં દામોદરોત્સઙ્ગે દેવી સંન્યદધાત્સ્વયમ્॥ 2-66-17 (13897)
ન્યસ્તમાત્રસ્ય તસ્યાઙ્કે ભુજાવભ્યધિકાવુભૌ।
પેતતુસ્તચ્ચ નયનં ન્યમજ્જત લલાટજમ્॥ 2-66-18 (13898)
તદ્દૃષ્ટ્વા વ્યથિતા ત્રસ્તા વરં કૃષ્ણમયાચત।
દદસ્વ મે વરં કૃષ્ણ ભયાર્તાયા મહાભુજ॥ 2-66-19 (13899)
ત્વં હ્યાર્તાનાં સમાશ્વાસો ભીતાનામભયપ્રદઃ।
એવમુક્તસ્તતઃ કૃષ્ણઃ સોઽબ્રવીદ્યદુનન્દનઃ॥ 2-66-20 (13900)
મા ભૈસ્ત્વં દેવિ ધર્મજ્ઞે ન મત્તોઽસ્તિ ભયં તવ।
દદામિ કં વરં કિં ચ કરવાણિ પિતૃષ્વસઃ॥ 2-66-21 (13901)
શક્યં વા યદિ વાઽશક્યં કરિષ્યાણિ વચસ્તવ।
એવમુક્તા તતઃ કૃષ્ણમબ્રવીદ્યદુનન્દનમ્॥ 2-66-22 (13902)
શિશુપાલસ્યાપરાધાન્ક્ષમેથાસ્ત્વં મહાબલ।
મત્કૃતે યદુશાર્દૂલ વિદ્ધ્યેનં મે વરં પ્રભો॥ 2-66-23 (13903)
કૃષ્ણ ઉવાચ। 2-66-24x (1490)
અપરાધશતં ક્ષામ્યં મયા હ્યસ્ય પિતૃષ્વસઃ।
પુત્રસ્ય તે વધાર્હસ્ય મા ત્વં શોકે મનઃ કૃથાઃ॥ 2-66-24 (13904)
ભીષ્મ ઉવાચ। 2-66-25x (1491)
`સ જાનન્નાત્મનો મૃત્યું કૃષ્ણં યદુસુખાવહમ્'।
એવમેષ નૃપઃ પાપઃ શિશુપાઃ સુમન્દધીઃ।
ત્વાં સમાહ્વયતે વીર ગોવિન્દવરદર્પિતઃ॥ ॥ 2-66-25 (13905)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે સભાપર્વણિ શિશુપાલવધપર્વણિ ષટ્ષષ્ટિતમોઽધ્યાયઃ॥ 66 ॥
સભાપર્વ - અધ્યાય 067
॥ શ્રીઃ ॥
2.67. અધ્યાયઃ 067
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
શિશુપાલેન રાજ્ઞાં પ્રશંસનપૂર્વકં ગર્હિતેન ભીષ્મેણ રાજ્ઞાં તિરસ્કરણાદિકમ્॥ 1॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
ભીષ્મ ઉવાચ॥
નૈષા ચેદિપતેર્બુદ્ધિર્યયા ત્વાહ્વયતેઽચ્યુતમ્।
નૂનમેવ જગદ્ભર્તુઃ કૃષ્ણસ્યૈવ વિનિશ્ચયઃ। 2-67-1 (13906)
કો હિ માં ભીમસેનાદ્ય ક્ષિતાવર્હતિ પાર્થિવઃ।
ક્ષેપ્તું કાલપરીતાત્મા યથૈષ કુલપાંસનઃ॥ 2-67-2 (13907)
એષ હ્યસ્ય મહાબાહુસ્તેર્જોશશ્ચ હરેર્ધ્રુવમ્।
તમેવ પુનરાદાતું કુરુતેઽત્ર મતિં હરિઃ॥ 2-67-3 (13908)
યેનૈષ કુરુશાર્દૂલ શાર્દૂલ ઇવ ચેદિરાટ્।
ગર્જત્યતીવ દુર્બુદ્ધિઃ સર્વાનસ્માનચિન્તયન્॥ 2-67-4 (13909)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ॥ 2-67-5x (1492)
તતો ન મમૃષે ચૈદ્યસ્તદ્ભીષ્મવચનં તદા।
ઉવાચ ચૈન સઙ્ક્રુદ્ધઃ પુનર્ભીષ્મમથોત્તરમ્॥ 2-67-5 (13910)
શિશુપાલ ઉવાચ॥ 2-67-6x (1493)
દ્વિષતાં નોઽસ્તુ ભીષ્મૈષ પ્રભાવઃ કેશવસ્ય યઃ।
યસ્ય સંસ્તવવક્તા ત્વં બન્દિવત્સતતોત્થિતઃ॥ 2-67-6 (13911)
સંસ્તવે ચમનો ભીષ્મ પરેષાં રમતે યદિ।
તદા સંસ્તુહિ રાજ્ઞસ્ત્વમિમં હિત્વા જનાર્દનમ્॥ 2-67-7 (13912)
દરદં સ્તુહિ બાહ્લીકમિમં પાર્થિવસત્તમમ્।
જાયમાનેન યેનેયભવદ્દારિતા મહી॥ 2-67-8 (13913)
વઙ્ગાઙ્ગવિષયાધ્યક્ષં સહસ્રાક્ષસમં બલે।
સ્તુહિ કર્ણમિમં ભીષ્મ મહાચાપવિકર્ષણમ્॥ 2-67-9 (13914)
યસ્યેમે કુણ્ડલે દિવ્યે સહજે દેવનિર્મિતે।
કવચં ચ મહાબાહો બાલાર્કસદૃશપ્રભમ્॥ 2-67-10 (13915)
વાસવપ્રતિમો યેન જરાસન્ધોઽતિદુર્જયઃ।
વિજિતો બાહુયુદ્ધેન દેહભેદં ચ લમ્ભિતઃ॥ 2-67-11 (13916)
દ્રોણં દ્રૌણિં ચ સાધુ ત્વં પિતાપુત્રૌ મહારથૌ।
સ્તુહિ સ્તુત્યાવુભૌ ભીષ્મ સતતં દ્વિજસત્તમૌ॥ 2-67-12 (13917)
યયોરન્યતરો ભીષ્મ સઙ્ક્રુદ્ધઃ સચરાચરામ્।
ઇમાં વસુમતીં કુર્યાન્નિઃ શેષામિતિ મે મતિઃ॥ 2-67-13 (13918)
દ્રોણસ્ય હિ સમં યુદ્ધે ન પશ્યામિ નરાધિપમ્।
નાશ્વત્થામ્નઃ સમં ભીષ્મ ન ચ તૌ સ્તોતુમિચ્છસિ॥ 2-67-14 (13919)
પૃથિવ્યાં સાગરાન્તાયાં યો વૈપ્રતિસમો ભવેત્।
દુર્યોધનં ત્વં રાજેન્દ્રમતિક્રમ્ય મહાભુજમ્॥ 2-67-15 (13920)
જયદ્રથં ચ રાજાનં કૃતાસ્ત્રં દૃઢવિક્રમમ્।
દ્રુમં કિમ્પુરુષાચાર્યં લોકે પ્રથિતવિક્રમમ્।
અતિક્રમ્ય મહાવીર્યં કિં પ્રશંસસિ કેશવમ્॥ 2-67-16 (13921)
વૃદ્ધં ચ ભરતાચાર્યં તથા શારદ્વતં કૃપમ્।
અતિક્રમ્ય મહાવીર્યં કિં પ્રશંસસિ કેશવમ્॥ 2-67-17 (13922)
ધનુર્ધરાણાં પ્રવરં રુક્મિણં પુરુષોત્તમમ્।
અતિક્રમ્ય મહાવીર્યં કિં પ્રશંસસિ કેશવમ્॥ 2-67-18 (13923)
ભીષ્મકં ચ મહાવીર્યં દન્તવક્ત્રં ચ ભૂમિપમ્।
ભગદત્તં યૂપકેથુ જયત્સેનં ચ માગધમ્॥ 2-67-19 (13924)
વિરાટદ્રુપદૌ ચોભૌ શકુનિં ચ બહદ્બલમ્।
વિન્દાનુવિન્દાવાવન્ત્યૌ પાણ્ડ્યં શ્વેતમથોત્તમમ્॥ 2-67-20 (13925)
શઙ્ખં ચ સુમહાભાગં વૃષસેનં ચ માનિનમ્।
એકલવ્યં ચ વિક્રાન્તં કાલિઙ્ગં ચ મહારથમ્॥ 2-67-21 (13926)
અતિક્રમ્ય મહાવીર્યં કિં પ્રશંસતિ કેશવમ્।
શલ્યાદીનપિ કસ્માત્ત્વં ન સ્તૌષિ વસુધાધિપાન્।
સ્તવાય યદિ તે બુદ્ધિર્વર્તતે ભીષ્મ વસુધાધિપાન્। 2-67-22 (13927)
કિં હિ શક્યં મયા કર્તું યદ્વૃદ્ધાનાં ત્વયા નૃપ।
પુરા કથયતાં નૂનં ન શ્રુતં ધર્મવાદિનામ્॥ 2-67-23 (13928)
આત્મનિન્દાત્મપૂજા ચ પરનિન્દા પરસ્તવઃ।
અનાચરિતમાર્યાણામિતિ તે ભીષ્મ ન શ્રુતમ્॥ 2-67-24 (13929)
યદસ્તવ્યમિમં શશ્વન્મોહાત્સંસ્તૌષિ ભક્તિતઃ।
કેશવં તચ્ચ તે ભીષ્મ ન કશ્ચિદનુમન્યતે॥ 2-67-25 (13930)
કથં ભોજસ્ય પુરુષે વત્સપાલે દુરાત્મનિ।
સમાવેશયસે સર્વં જગત્કેવલકામ્યયા॥ 2-67-26 (13931)
અથ ચૈષા ન તે બુદ્ધિઃ પ્રકૃતિં યાતિ ભારત।
મયૈવ કથિતં પૂર્વં કુલિઙ્ગશકુનિર્યથા॥ 2-67-27 (13932)
કુલિઙ્ગશકુનિર્નામ પાર્શ્વે હિમવતઃ પરે।
ભીષ્મ તસ્યાઃ સદા વાચઃ શ્રૂયન્તેઽર્થવિગર્હિતાઃ॥ 2-67-28 (13933)
મા સાહસમિતીદં સા સતતં વાશતે કિલ।
સાહસં ચાત્મનાતીવ ચરન્તી નાવબુધ્યતે॥ 2-67-29 (13934)
સા હિ માંસાર્ગલં ભીષ્મ મુખાત્સિંહસ્ય ખાદતઃ।
દન્તાન્તરવિલગ્નં યત્તદાદત્તેઽલ્પચેતના॥ 2-67-30 (13935)
ઇચ્છતઃ સા હિ સિંહસ્ય ભીષ્મ જીવત્યસંશયમ્।
તદ્વત્ત્વમપ્યધર્મિષ્ઠ સદા વાચઃ પ્રભાષસે॥ 2-67-31 (13936)
ઇચ્છતાં ભૂમિપાલાનાં ભીષ્મ જીવસ્યસંશયમ્।
લોકવિદ્વિષ્ટકર્મા હિ નાન્યોઽસ્તિ ભવતા સમઃ॥ 2-67-32 (13937)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ॥ 2-67-33x (1494)
તતશ્ચેદિપતેઃ શ્રુત્વા ભીષ્મઃ સ કટુકં વચઃ।
ઉવાચેદં વચો રાજંશ્ચેદિરાજસ્ય શૃણ્વતઃ॥ 2-67-33 (13938)
ઇચ્છતાં કિલ નામાહં જીવામ્યેષાં મહીક્ષિતામ્।
સોઽહં ન ગણયામ્યેતાંસ્તૃણેનાપિ નરાધિપાન્॥ 2-67-34 (13939)
એવમુક્તે તુ ભીષ્મેણ તતઃ સઞ્ચુક્રુશુર્નૃપાઃ।
કેચિજ્જહૃષિરે તત્ર કેચિદ્ભીષ્મં જગર્હિરે॥ 2-67-35 (13940)
કેચિદૂચુર્મહેષ્વાસાઃ શ્રુત્વા ભીષ્મસ્ય યદ્વચઃ।
પાપોઽવલિપ્તો વૃદ્ધશ્ચ નાયં ભીષ્મોઽર્હતિ ક્ષમામ્॥ 2-67-36 (13941)
હન્યતાં દુર્મતિર્ભીષ્મઃ પશુવત્સાધ્વયં નૃપાઃ।
સર્વૈઃ સમેત્ય સંરબ્ધૈર્દહ્યતાં વા કટાગ્નિના॥ 2-67-37 (13942)
ઇતિ તેષાં વચઃ શ્રુત્વા તતઃ કુરુપિતામહઃ।
ઉવાચ મતિમાન્ભીષ્મસ્તાનેવ વસુધાધિપાન્॥ 2-67-38 (13943)
ઉક્તસ્યોક્તસ્ય નેહાન્તમહં સમુપલક્ષયે।
યત્તુ વક્ષ્યામિ તત્સર્વં શૃણુધ્વં વસુધાધિપાઃ॥ 2-67-39 (13944)
પશુવદ્ઘાતનં વા મે દહનં વા કટાગ્નિના।
ક્રિયતાં મૂર્ધ્નિ વો ન્યસ્તં મયેદં સકલં પદમ્॥ 2-67-40 (13945)
એષ તિષ્ઠતિ ગોવિન્દઃ પૂજિતોઽસ્માભિરચ્યુતઃ।
યસ્ય વસ્ત્વરતે બુદ્ધિર્મરણાય સ માધવમ્॥ 2-67-41 (13946)
કૃષ્ણમાહ્વયતામદ્ય યુદ્ધે ચક્રગદાધરમ્।
યાદવસ્યૈવ દેવસ્ય દેહં વિશતુ પાતિતઃ॥ ॥ 2-67-42 (13947)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે સભાપર્વણિ શિશુપાલવધપર્વણિ સપ્તષષ્ટિતમોઽધ્યાયઃ॥ 67 ॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-67-15 વૈપ્રતિસમઃ વિગતઃ પ્રતિસમો યસ્ય સ તથા। સ્વાર્થે તદ્ધિતઃ। અતુલ ઇત્યર્થઃ॥ 2-67-27 કુલિઙ્ગશકુનિરિતિ સ્ત્રીપક્ષિવિશેષઃ॥ 2-67-37 કટાગ્નિના કક્ષાગ્નિના॥સભાપર્વ - અધ્યાય 068
॥ શ્રીઃ ॥
2.68. અધ્યાયઃ 068
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
ભીષ્મવાક્યાત્કુપિતેન શશુપાલેન રાજ્ઞઃ સજ્ઞાહ્ય યુયુત્સયા કૃષ્ણસ્યાહ્વાનમ્ ॥ 1॥ કૃષ્ણેન સ્વસ્મિન્ શિશુપાલકૃતાપરાધાન્વિશ્રાવ્ય વિભીષિતાનાં રાજ્ઞાં પલાયનમ ્॥ 2॥ અપગતેષુ રાજસુ શિશુપાલસ્ય એકાકિનઃ કૃષ્ણં પ્રતિ યુદ્ધાય ગમનમ્॥ 3॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
વૈશમ્પાયન ઉવાચ॥
વચઃ શ્રુત્વૈવ ભીષ્મસ્ય ચેદિરાડુરુવિક્રમઃ।
યુયુત્સુર્વાસુદેવેન વાસુદેવમુવાચ હ॥ 2-68-1 (13948)
આહ્વયે ત્વાં રણં ગચ્છ મયા સાર્ધં જનાર્દન।
યાવદદ્ય નિહન્મિ ત્વાં સહિતં સર્વપાણ્ડવૈઃ॥ 2-68-2 (13949)
સહ ત્વયા હિ મે વધ્યાઃ સર્વથા કૃષ્ણ પાણ્ડવાઃ।
નૃપતીન્સમતિક્રમ્ય યૈરરાજા ત્વમર્ચિતઃ॥ 2-68-3 (13950)
યે ત્વાં દાસમરાજાનં બાલ્યાદર્ચન્તિ દુર્મતિમ્।
અનર્હમર્હવત્કૃષ્ણ વધ્યાસ્ત ઇતિ મે મતિઃ॥ 2-68-4 (13951)
ઇત્યુક્ત્વા રાજશાર્દૂલ `શાર્દૂલ ઇવ નાદયન્।
પશ્યતાં સર્વભૂતાનાં શિશુપાલઃ પ્રતાપવાન્॥ 2-68-5 (13952)
સ રણાયૈવ સઙ્ક્રુદ્ધઃ સન્નદ્ધઃ સર્વરાજભિઃ।
સુનીથઃ પ્રયયૌ ક્ષિપ્રં પાર્થયજ્ઞજિઘાંસયા॥ 2-68-6 (13953)
તતશ્ચક્રગદાપાણિઃ કેશવઃ કેશિહા હરિઃ।
સધ્વજં રથમાસ્થાય દારુકેણ સુસત્કૃતમ્।
ભીષ્મેણ દત્તહસ્તોઽસાવારુહોહ રથોત્તમમ્॥ 2-68-7 (13954)
તેન પાપસ્વભાવેન કોપિતાન્સર્વપાર્થિવાન્।
આસસાદ રણે કૃષ્ણઃ સજ્જિતૈકરથઃ સ્થિતઃ॥ 2-68-8 (13955)
તતઃ પુષ્કરપત્રાક્ષં તાર્ક્ષ્યધ્વજરથે સ્થિતમ્।
દિવાકરમિવોદ્યન્તં દદૃશુઃ સર્વપાર્થિવાઃ॥ 2-68-9 (13956)
આરોપયન્તં જ્યાં કૃષ્ણં પ્રતપન્તમિવૌજસા।
સ્થિતં પુષ્પરથે દિવ્યે પુષ્પકેતુમિવાપરમ્॥ 2-68-10 (13957)
દૃષ્ટ્વા કૃષ્ણં તથા યાન્તં પ્રતપન્તમિવૌજસા।
યથાર્હં કેશવે વૃત્તિમવશાઃ પ્રતિપેદિરે॥ 2-68-11 (13958)
તાનુવાચ મહાબાહુર્મહાઽસુરનિબર્હણઃ।
વૃષ્ણિવીરસ્તદા રાજન્સાન્ત્વયન્પરવીરહા॥ 2-68-12 (13959)
શ્રીભગવાનુવાચ॥ 2-68-13x (1495)
અપેત સબલાઃ સર્વ આસ્વસ્તા મમ શાસનાત્।
મા દૃષ્ટો દૂષયેત્પાપ એષ વઃ સર્વપાર્થિપાઃ॥ 2-68-13 (13960)
એષ નઃ શત્રુરત્યન્તમેષ વૃષ્ણિવિમર્દનઃ।
સાત્વતાં સાત્વતીપુત્રો વૈરં ચરતિ શાશ્વતમ્'॥ 2-68-14 (13961)
પ્રાગ્જ્યોતિષપુરં યાતાનસ્માઞ્જ્ઞાત્વા નૃશંસકૃત્।
અદહદ્દ્વારકામેષ સ્વસ્ત્રીયઃ સન્નરાધિપાઃ॥ 2-68-15 (13962)
ક્રીડતો ભોજરાજસ્ય એવ રૈવતકે ગિરૌ।
હત્વા બધ્વા ચ તાન્સાર્વાનુપાયાત્સ્વપુરં પુરા॥ 2-68-16 (13963)
અશ્વમેધે હયં મેધ્યમુત્સૃષ્ટં રક્ષિભિર્વૃતમ્।
પિતુર્મે યજ્ઞવિઘ્નાર્થમહરત્પાપનિશ્ચયઃ॥ 2-68-17 (13964)
સૌવીરાન્પ્રતિયાતાં ચ બભ્રોરેષ તપસ્વિનઃ।
ભાર્યામભ્યહરન્મોહાદકામાં તામિતો ગતામ્॥ 2-68-18 (13965)
એષ માયાપ્રતિચ્છન્નઃ કારૂશાર્થે તપસ્વિનીમ્।
જહાર ભદ્રાં વૈશાલીં માતુલસ્ય નૃશંસકૃત્॥ 2-68-19 (13966)
વૃષ્ણિદારાન્વિલાપ્યૈવ હત્વા ચ કુકુરાન્ધકાન્।
પાપાબુદ્ધિરુપાતિષ્ઠત્સ પ્રવિશ્ય સસમ્ભ્રમમ્॥ 2-68-20 (13967)
વિશાલરાજ્ઞો દુહિતાં મમ પિત્રા વૃતાં સતીમ્।
અનેન કૃત્વા સન્ધાનં કરૂશેન જિગીષયા॥ 2-68-21 (13968)
જરાસન્ધં સમાશ્રિત્ય કૃતવાન્વિપ્રિયાણિ મે।
તાનિ સર્વાણિ સઙ્ખ્યાતું ન શક્નોમિ નરાધિપાઃ॥ 2-68-22 (13969)
એવમેતદપર્યન્તમેષ વૃષ્ણિષુ કિલ્બિષી।
અસ્માકમયમારમ્ભાંશ્ચકાર પરભાનૃજુઃ॥ 2-68-23 (13970)
શતં ક્ષન્તવ્યમસ્માભિર્વધાર્હાણાં કિલાગસામ્।
બદ્ધોઽસ્મિ સમયૈર્ઘોરૈર્માતુરસ્યૈવ સઙ્ગરે॥ 2-68-24 (13971)
તત્તથા શતમસ્માકં ક્ષાન્તં ક્ષયકરં મયા।
દ્વૌ તુ મે વધકાલેઽસ્મિન્ન ક્ષન્તવ્યૌ કથઞ્ચન॥ 2-68-25 (13972)
યજ્ઞવિઘ્નકરં હન્યાં પાણ્ડવાનાં ચ દુર્હૃદમ્।
ઇતિ મે વર્તતે ભાવસ્તમતીયાં કથં ન્વહમ્॥ 2-68-26 (13973)
પિતૃષ્વસુઃ કૃતે દુઃખં સુમહન્મર્ષયામ્યહમ્।
દિષ્ટ્યા હીદં સર્વરાજ્ઞાં સન્નિધાવદ્ય વર્તતે॥ 2-68-27 (13974)
પશ્યન્તિ હિ ભવન્તોઽદ્ય મય્યતીવ વ્યતિક્રમમ્।
કૃતાનિ તુ પરોક્ષં મે યાનિ તાનિ નિબોધત॥ 2-68-28 (13975)
ઇમં ત્વસ્ય ન શક્ષ્યામિ ક્ષન્તુમદ્ય વ્યતિક્રમમ્।
અવલેપાદ્વધાર્હસ્ય સમગ્રે રાજમણ્ડલે॥ 2-68-29 (13976)
રુક્મિણ્યામસ્ય મૂઢસ્ય પ્રાર્થનાઽઽસીન્મુમૂર્ષતઃ।
ન ચ તાં પ્રાપ્તવાન્મૂઢઃ શૂદ્રો વેદશ્રુતીમિવ॥ 2-68-30 (13977)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ॥ 2-68-31x (1496)
એવમાદિ તતઃ સર્વે સહિતાસ્તે નરાધિપાઃ।
ગર્હણં શિશુપાલસ્ય વાસુદેવેન વિશ્રુતઃ॥ 2-68-31 (13978)
વાસુદેવવચઃ શ્રુત્વા ચેદિરાજં વ્યગર્હયન્।
રથોપસ્થે ધનુષ્મન્તં શરાન્સન્દધતં રુષા॥ 2-68-32 (13979)
શ્રુત્વાઽપિ ચ વિલોક્યાશુ દુદ્રુવુઃ સર્વપાર્થિવાઃ।
વિહાય પરમોદ્વિગ્નાશ્ચેદિરાજં ચમૂમુખે॥ 2-68-33 (13980)
તસ્ય તદ્વચનં શ્રુત્વા શિશુપાલઃ પ્રતાપવાન્।
જહાસ સ્વનવદ્ધાસં વાક્યં ચેદમુવાચ હ॥ 2-68-34 (13981)
મત્પૂર્વાં રુક્મિણીં કૃષ્ણ સંસત્સુ પરિકીર્તયન્।
વિશેષતઃ પાર્થિવેષુ વ્રીડાં ન કુરુષે કથમ્॥ 2-68-35 (13982)
મન્યમાનો હિ કઃ સત્સુ પુરુષઃ પરિકીર્તયેત્।
અન્યપૂર્વા સ્ત્રિયં જાતુ ત્વદન્યો મધૂસૂદન॥ 2-68-36 (13983)
ક્ષમા વા યદિ તે શ્રદ્ધા મા વા કૃષ્ણ મમ ક્ષમ।
ક્રુદ્ધાદ્વાપિ પ્રસન્નાદ્વા કિં મે ત્વત્તો ભવિષ્યતે॥ 2-68-37 (13984)
`વૈશમ્પાયન ઉવાચ॥ 2-68-38x (1497)
સ તાંસ્તુ વિદ્રુતાન્સર્વાન્સાશ્વપત્તિરથદ્વિપાન્।
કૃષ્ણતેજોહતાન્સર્વાન્સમીક્ષ્ય વસુધાધિપાન્॥ 2-68-38 (13985)
શિશુપાલો રથેનૈકઃ પ્રત્યુપાયાત્સ કેશવમ્।
રુષા તામ્રેક્ષણો રાજઞ્છલભઃ પાવકં યથા॥ ॥ 2-68-39 (13986)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે સભાપર્વણિ શિશુપાલવધપર્વણિ અષ્ટષષ્ટિતમોઽધ્યાયઃ॥ 68॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-68-31 વિશ્રુતાઃ શ્રાવિતાઃ॥સભાપર્વ - અધ્યાય 069
॥ શ્રીઃ ॥
2.69. અધ્યાયઃ 069
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
શિશુપાલે સન્નદ્ધે સતિ ઉત્પાતદર્શનેન યુધિષ્ઠિરસ્ય પ્રશ્ને નારદેન તત્તદુત ્પાતાનાં વિશિષ્ય ફલકથનમ્॥ 1॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
વૈશમ્પાયન ઉવાચ॥
તતો યુદ્ધાય સંનદ્ધં ચેદિરાજં યુધિષ્ઠિરઃ।
દૃષ્ટ્વા મતિમતાં શ્રેષ્ઠો નારદં સમુવાચ હ॥ 2-69-1 (13987)
યુધિષ્ઠિર ઉવાચ॥ 2-69-2x (1498)
અન્તરિક્ષે ચ ભૂમૌ ચ તેઽસ્ત્યવિદિતં ક્વચિત્।
યાનિ રાજવિનાશાય ભૌમાનિ ચ ખગાનિ ચ॥ 2-69-2 (13988)
નિમિત્તાનીહ જાયન્તે ઉત્પાતાશ્ચ પૃથગ્વિધાઃ।
એતદિત્છામિ કાર્ત્સ્ન્યેન શ્રોતું ત્વત્તો મહામુને॥ 2-69-3 (13989)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ। 2-69-4x (1499)
ઇત્યેવં મિતમાન્વિપ્રઃ કુરુરાજસ્ય ધીમતઃ।
પૃચ્છતઃ સર્વમવ્યગ્રમાચચક્ષે મહાયશાઃ॥ 2-69-4 (13990)
નારદ ઉવાચ॥ 2-69-5x (1500)
પરાક્રમં ચ માર્ગં ચ સંનિપાતં સમુચ્છ્રયમ્।
આરોહણં કુરુશ્રેષ્ઠ અન્યોન્યં પ્રતિસર્પણમ્॥ 2-69-5 (13991)
પશ્મીનાં વ્યતિસંસર્ગં વ્યાયામં વૃત્તિપીડનમ્।
દર્શનાદર્શનં ચૈવ અદૃશ્યાનાં ચ દર્શનમ્॥ 2-69-6 (13992)
હાનિં વૃદ્ધિં ચ હ્રાસં ચ વર્ણસ્થાનં બલાબલમ્।
સર્વમેતત્પરીક્ષેત ગ્રહાણાં ગ્રહકોવિદઃ॥ 2-69-7 (13993)
ભૌમાઃ પૂર્વં પ્રવર્તન્તે ખેચરાશ્ચ તતઃ પરમ્।
ઉત્પદ્યન્તે ચ લોકેઽસ્મિન્નુત્પાતા દેવનિર્મિતાઃ॥ 2-69-8 (13994)
યદા તુ સર્વભૂતાનાં છાયા ન પરિવર્તતે।
અપરેણ ગતે સૂર્યે તત્પરાભવલક્ષણમ્॥ 2-69-9 (13995)
અચ્છાયે વિમલચ્છાયા પ્રતિચ્છાયેવ દૃશ્યતે।
યત્ર ચૈત્યકવૃક્ષાણાં તત્ર વિદ્યાન્મહદ્ભયમ્॥ 2-69-10 (13996)
શીર્ણપર્ણપ્રવાલાશ્ચ શુષ્કપર્ણાશ્ચ ચૈત્યકાઃ।
અપભ્રષ્ટપ્રવાલાશ્ચ તત્રાભાવં વિનિર્દિશેત્॥ 2-69-11 (13997)
સ્નિગ્ધપર્ણપ્રવાલાશ્ચ દૃશ્યન્તે યત્ર ચૈત્યકાઃ।
ઈહમાનાશ્ચ વૃક્ષાશ્ચ ભાવસ્તત્ર ન સંશયટઃ॥ 2-69-12 (13998)
પુષ્પે પુષ્પં પ્રજાયેત ફલે વા ફલમાશ્રિતમ્।
રાજા વા રાજમાત્રો વા મરણાયોપપદ્યતે॥ 2-69-13 (13999)
પ્રાવૃટ્છરદિ હેમન્તે વસન્તે વાપિ સર્વશઃ।
આકાલિકં પુષ્પફલં રાષ્ટ્રક્ષોભં વિનિર્દિશેત્॥ 2-69-14 (14000)
નદીનાં સ્ત્રોતસોઽકાલે દ્યોતયન્તિ મહાભયમ્।
વનસ્પતિઃ પૂજ્યમાનઃ પૂજિતોઽપૂજિતોઽપિ વા॥ 2-69-15 (14001)
યદા ભજ્યેત વાતેન ભિદ્યતે નમિતોઽપિ વા।
અગ્નિવાયુભયં વિદ્યાચ્છ્રેષ્ઠો વાપિ વિનશ્યતિ॥ 2-69-16 (14002)
દિશઃ સર્વાશ્ચ દીપ્યન્તે જાયન્તે રાજવિભ્રમાઃ।
ભિદ્યમાનો યદા વૃક્ષો નિનદેચ્ચાપિ પાતિતઃ।
સહ રાષ્ટ્રં ચ પતિતં નતં વૃક્ષં પ્રપાતયેત્॥ 2-69-17 (14003)
અથૈનં છેદયેત્કશ્ચિત્પ્રતિક્રુદ્ધો વનસ્પતિઃ।
છેત્તા ભેત્તા પતિશ્ચૈવ ક્ષિપ્રમેવ નશિષ્યતિ॥ 2-69-18 (14004)
દેવતાનાં ચ પતનં મષ્ટપાનાં ચ પાતનમ્।
અચલાનાં પ્રકમ્પશ્ચ તત્પરાભવલક્ષણમ્॥ 2-69-19 (14005)
નિશિ ચેન્દ્રધનુર્દૃષ્ટં તતોપિ ચ મહદ્ભયમ્।
તદ્દ્રષ્ટરેવ ભીતિઃ સ્યાન્નાન્યેષાં ભરતર્ષભ॥ 2-69-20 (14006)
રાત્રાવિન્દ્રધનુર્દૃષ્ટ્વા તદ્રાષ્ટ્રં પરિવર્જયેત્॥ 2-69-21 (14007)
અર્ચા યત્ર પ્રનૃત્યન્ત નદન્તિ ચ હસન્તિ ચ।
ઉન્મીલન્તિ નિમીલન્તિ રાષ્ટ્રક્ષોભં વિનિર્દિશેત્॥ 2-69-22 (14008)
શિલા યદિ પ્રસિઞ્ચન્તિ સ્નેહાંશ્ચોદકસમ્ભવાન્।
અન્યદ્વા વિકૃતં કિઞ્ચિત્તદ્ભયસ્ય નિદર્શનમ્॥ 2-69-23 (14009)
મ્રિયન્તે વા મહામાત્રા રાજા સપરિવારકઃ।
પુરસ્ય યા ભવેદ્વ્યાધી રાષ્ટ્રે દેશે ચ વિભ્રમાઃ॥ 2-69-24 (14010)
દેવતાનાં યદાઽઽવાસે રાજ્ઞાં વા યત્ર વેશ્મનિ।
ભાણ્ડાગારાયુધાગારે નિવિશેત યદા મધુ॥ 2-69-25 (14011)
સર્વં તદા ભવેત્સ્થાનં હન્યમાનં બલીયસા।
આગન્તુકં ભયં તત્ર ભવેદિત્યેવ નિર્દિશેત્॥ 2-69-26 (14012)
પાદપશ્ચૈવ યો યત્ર રક્તં સ્રવતિ શોણિતમ્।
દન્તાગ્રાત્કુઞ્જરો વાપિ શૃઙ્ગાદ્વા વૃષભસ્તથા॥ 2-69-27 (14013)
પાદપાદ્રાષ્ટ્રિવિભ્રંશઃ કુઞ્જરાદ્રાજવિભ્રમઃ।
ગોબ્રાહ્મણવિનાશઃ સ્યાદ્વૃવભસ્યેતિ નિર્દિશેત્॥ 2-69-28 (14014)
છત્રં નરપતેર્યત્ર નિપતેત્પૃથિવીતલે।
સરાષ્ટ્રો નૃપતી રાજન્ક્ષિપ્રમેવ વિનશ્યતિ॥ 2-69-29 (14015)
દેવાગારેષુ વા યત્ર રાજ્ઞો વા યત્ર વેશ્મનિ।
વિકૃતં યદિ દૃશ્યેત નાગાવાસેષુ વા પુનઃ॥ 2-69-30 (14016)
તસ્ય દેશસ્ય પીડા સ્યાદ્રાજ્ઞો જનપદસ્ય વા।
અનાવૃષ્ટિભયં ઘોરમતિદુર્ભિક્ષમાદિશેત્॥ 2-69-31 (14017)
અર્ચાયા બાહુભઙ્ગેન ગૃહસ્થાનાં ભયં ભવેત્।
ભગ્ને પ્રહરણે વિદ્યાત્સેનાપતિવિનાશનમ્॥ 2-69-32 (14018)
આગન્તુકા તુ પ્રતિમા સ્થાનં યત્ર ન વિન્દતિ।
જભ્યન્તરેણ ષણ્માસાદ્રાજા ત્યજતિ તત્પુરમ્॥ 2-69-33 (14019)
પ્રદીર્યતે મહી યત્ર વિનદત્યપિ પાત્યતે।
મ્રિયતે તત્ર રાજા ચ તત્ર રાષ્ટ્રં વિનશ્યતિ॥ 2-69-34 (14020)
એણીપદાન્વા સર્પાન્વા ડુણ્ડુભાનથ દીપ્યકાન્।
મણ્ડૂકો ગ્રસતે યત્ર તત્ર રાજા વિનશ્યતિ॥ 2-69-35 (14021)
અભિન્નં વાપ્યપક્વં વા યત્રાન્નમુપચીયતે।
જીર્યન્તે વા મ્રિયન્તે વા તદન્નં નોપભુઞ્જતે॥ 2-69-36 (14022)
ઉદપાને ચ યત્રાપો વિવર્ધન્તે યુધિષ્ઠિર।
સ્થાવરેષુ પ્રવર્તન્તે નિર્ગચ્છેન્ન પુનસ્તતઃ॥ 2-69-37 (14023)
અપાદં વા ત્રિપાદં વા દ્વિશીર્ષં વા ચતુર્ભુજમ્।
સ્ત્રિયો યત્ર પ્રસૂયન્તે બ્રૂયાત્તત્ર પરાભવમ્॥ 2-69-38 (14024)
અજૈડકાઃ સ્ત્રિયો ગાવો યે ચાન્યે ચ વિયોનયઃ।
વિકૃતાનિ પ્રજાયન્તે તત્ર તત્ર પરાભવઃ॥ 2-69-39 (14025)
નદી યત્ર પ્રતિસ્રોતા આવહેત્કલુષોદકમ્।
દિશશ્ચ ન પ્રકાશન્તે તત્પરાભવલક્ષણમ્॥ 2-69-40 (14026)
એતાનિ ચ નિમિત્તાનિ યાનિ ચાન્યાનિ ભારત।
કેશવાદેવ જાયન્તે ભૌમાનિ ચ ખગાનિ ચ॥ 2-69-41 (14027)
ચન્દ્રાદિત્યૌ ગ્રહાશ્ચૈવ નક્ષત્રાણિ ચ ભારત।
વાયુરગ્નિસ્તથા ચાપઃ પૃથિવી ચ જનાર્દનાત્॥ 2-69-42 (14028)
યસ્ય દેશસ્ય હાનિં વા વૃદ્ધિં વા કર્તુમિચ્છતિ।
તસ્મિન્દેશે નિમિત્તાનિ તાનિ તાનિ કરોત્યયમ્॥ 2-69-43 (14029)
સોસૌ ચેદિપતેસ્તાત વિનાશં સમુપસ્થિતમ્।
નિવેદયતિ ગોવિન્દઃ સ્વૈરુપાયૈર્ન સંશયઃ॥ 2-69-44 (14030)
ઇયં પ્રચલિતા ભૂમિરશિવા વાન્તિ મારુતાઃ।
રાહુશ્ચાપ્યપતત્સોમમપર્વણિ વિશામ્પતે॥ 2-69-45 (14031)
સનિર્ઘાતાઃ પતન્ત્યુલ્કાસ્તમઃ સઞ્જાયતે ભૃશમ્।
ચેદિરાજવિનાશાય હરિરેષ વિજૃમ્ભતે॥ 2-69-46 (14032)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ॥ 2-69-47x (1501)
એવમુક્ત્વા તુ દેવર્ષિર્નારદો વિરરામ હ।
તાભ્યાં પુરુષસિંહાભ્યાં તસ્મિન્યુદ્ધ ઉપસ્થિતે। 2-69-47 (14033)
દદૃશુર્ભૂમિપાલાસ્તે ઘોરાનૌત્પાતિકાન્બહૂન્॥
તત્ર વૈ દૃશ્યમાનાનાં દિક્ષુ સર્વાસુ ભારત। 2-69-48 (14034)
અશ્રૂયન્ત તદા રાજઞ્છિવાનામશિવા રવાઃ॥
રરાસ ચ મહી કૃત્સ્ના સવૃક્ષવનપર્વતા। 2-69-49 (14035)
અપર્વણિ ચ મધ્યાહ્ને મૂર્યં સ્વર્ભાનુરગ્રસત્॥
ધ્વજાગ્રે ચેદિરાજસ્ય સર્વરત્નપરિષ્કૃતે। 2-69-50 (14036)
અપતત્ખાચ્ચ્યુતો ગૃધ્રસ્તીક્ષ્ણતુણ્ડઃ પરન્તપ॥
આરણ્યૈઃ સહસા હૃષ્ટા ગ્રામ્યાશ્ચ મૃગપક્ષિણઃ। 2-69-51 (14037)
ચુક્રુશુર્ભૈરવં તત્ર તસ્મિન્યુદ્ધ ઉપસ્થિતે॥
એવમાદિનિ ઘોરાણિ ભૌમાનિ ચ સ્વગાનિ ચ। 2-69-52 (14038)
ઔત્પાતિકાન્યદૃશ્યન્ત સઙ્ક્રુદ્ધે શાર્ઙ્ગધન્વનિ॥ ॥ 2-69-53 (14039)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે સભાપર્વણિ શિશુપાલવધપર્વણિ એકોનસપ્તતિતમોઽધ્યાયઃ॥ 69 ॥
સભાપર્વ - અધ્યાય 070
॥ શ્રીઃ ॥
2.70. અધ્યાયઃ 070
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
કૃષ્ણશિશુપાલયોર્યુદ્ધવર્ણનમ્॥ 1॥ શિશુપાલવધઃ॥ 2॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
વૈશમ્પાયન ઉવાચ॥
તતો વિષ્ફારયન્રાજા મહચ્ચૈદિપતિર્ધનુઃ।
અભિયાસ્યન્હૃષીકેશમુવાચ મધુસૂદનમ્॥ 2-70-1 (14040)
એકસ્ત્વમસિ મે શત્રુસ્તત્ત્વાં હત્વાઽદ્ય માધવ।
તતઃ સાગરપર્યન્તાં પાલયિષ્યામિ મેદિનીમ્॥ 2-70-2 (14041)
દ્વૈરથં કાઙ્ક્ષિતં યદ્વૈ તદિદં પર્યુપસ્થિતમ્।
ચિરસ્ય વત મે દિષ્ટ્યા વાસુદેવ સહ ત્વયા।
અદ્ય ત્વાં નિહનિષ્યામિ ભીષ્મં ચ સહ પાણ્ડવૈઃ॥ 2-70-3 (14042)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ। 2-70-4x (1502)
એવમુક્ત્વા સ તં બાણૈર્નિશિતૈરત્તતેજનૈઃ।
વિવ્યાધ યુધિ તીક્ષ્ણાગ્રૈશ્ચેદિરાડ્યપુઙ્ગવમ્? 2-70-4 (14043)
કઙ્કપત્રચ્છદા બાણાશ્ચેદિરાજધનુશ્ચ્યુતાઃ।
વિવિશુસ્તે તદા કૃષ્ણં ભુજઙ્ગા ઇવ પર્વતમ્? 2-70-5 (14044)
નાદદાનસ્ય ચૈદ્યસ્ય શરાનત્યસ્યતોપિ વા।
દધૃશુર્વિવરં કેચિદ્ગતિં વાયોરિવામ્બરે? 2-70-6 (14045)
ચેદિરાજમહામેધઃ શરજાલામ્બુમાંસ્તદા।
અભ્યવર્ષદ્ધૃષીકેશં પયોદ ઇવ પર્વતમ્? 2-70-7 (14046)
તતઃ શાર્ઙ્ગમમિત્રઘ્નઃ કૃત્વા સશરમચ્યુતઃ।
આબભાષે મહબાહુઃ સુનીથં પરવીરહા।। 2-70-8 (14047)
અયં ત્વં ભામકસ્તીક્ષ્ણશ્ચેદિરાજ મહાશરઃ।
ભેત્તુમર્હતિ વેગેન મહાશનિરિવાચલમ્॥ 2-70-9 (14048)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ। 2-70-10x (1503)
એવં બ્રુવતિ ગોવિન્દે તતશ્ચેદિપતિઃ પુનઃ।
મુમોચ નિશિતાનન્યાન્કૃષ્ણં પ્રતિ શરાન્બહૂન્॥ 2-70-10 (14049)
અથ બાણાર્દિતઃ કૃષ્ણઃ શાર્ઙ્ગમાયમ્ય દીપ્તિમાન્।
મુમોચ નિશિતાન્બાણાઞ્છતશોથ સહસ્રશઃ॥ 2-70-11 (14050)
તાઞ્છરાંસ્તુ સ ચિચ્છેદ શરવર્ષૈસ્તુ ચેદિરાટ્।
ષડ્ભિશ્ચાન્યૈર્જઘાનાશુ કેશવં ચેદિપુઙ્ગવઃ॥ 2-70-12 (14051)
તતોઽસ્રં સહસા કૃષ્ણઃ પ્રમુમોચ જગદ્ગુરુઃ।
અસ્ત્રેણ તન્મહાબાહુર્વારયામાસ ચેદિરાટ્॥ 2-70-13 (14052)
તતઃ શતસહસ્રેણ શરાણાં નતપર્વણામ્।
સર્વતઃ સમવાકીર્ય શૌરિં દામોદરં તદા॥ 2-70-14 (14053)
નનાદ બલવાન્ક્રુદ્ધઃ શિશુપાલઃ પ્રતાપવાન્।
ઇદં ચોવાચ સંરબ્ધઃ કેશવં પરવીરહા॥ 2-70-15 (14054)
શિશુપાલ ઉવાચ॥ 2-70-16x (1504)
અદ્યાઙ્ગં મામકા બાણા ભેત્સ્યન્તિ તવ સંયુગે।
હત્વા ત્વાં સમુતામાત્યં પાણ્ડવાંશ્ચ તરસ્વિનઃ॥ 2-70-16 (14055)
અનૃણ્યમદ્યય યાસ્યામિ જરાસન્ધસ્ય ધીમતઃ।
કંસસ્ય કેશિનશ્ચૈવ નરકસ્ય તથૈવ હ॥ 2-70-17 (14056)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ॥ 2-70-18x (1505)
ઇત્યુક્ત્વા ક્રોધતામ્રાક્ષઃ શિશુપાલો જનાર્દનમ્।
અદૃશ્યં શરવર્ષેણ સર્વતઃ સ ચકાર હ॥ 2-70-18 (14057)
તતોઽસ્ત્રેણૈવ ચાન્યોન્યં નિકૃત્ય ચ શરાન્બહૂન્।
શરવર્ષૈસ્તદા ચૈદ્યમન્તર્ધાતું પ્રચક્રમે॥ 2-70-19 (14058)
અન્તર્ધાનગતૌ વીરૌ શુશુભાતે મહારથૌ।
તૌ દૃષ્ટ્વા સર્વભૂતાનિ સાધુસાધ્વિત્યપૂજયન્॥ 2-70-20 (14059)
ન દૃષ્ટપૂર્વમસ્માભિર્યુદ્ધમીદૃશકં પુરા।
તતઃ કૃષ્ણં જઘાનાશુ શુશુપાલસ્ત્રિભિઃ શરૈઃ॥ 2-70-21 (14060)
કૃષ્ણોઽપિ બાણૈર્વિવ્યાધ સુનીથં પઞ્ચભિર્યુધિ।
તતઃ સુનીથં સપ્તત્યા નારાચૈર્દયદ્બલી। 2-70-22 (14061)
તતોઽતિવિદ્ધઃ કૃષ્ણેન સુનીથઃ ક્રોધમૂર્છિતઃ।
વિવ્યાધ નિશિતૈર્બાણૈર્વાસુદેવં સ્તનાન્તરે॥ 2-70-23 (14062)
પુનઃ કૃષ્ણં ત્રિભિર્વિદ્ધ્વા નનાદાવસરે નૃપઃ।
તતોઽતિદારુણં યુદ્ધં સહસા ચક્રતુસ્તદા॥ 2-70-24 (14063)
નૌ નખૈરિવ શાર્દૂલૌ દન્તૈરિવ મહાગજૌ।
દંષ્ટ્રાભિરિવ પઞ્ચાસ્યૌ ચરણૈરિવ કુક્કુટૌ॥ 2-70-25 (14064)
દારયેતાં શરૈસ્તીક્ષ્ણૈરન્યોન્યં યુધિ તાવુભૌ।
તતો મુમુચતુઃ ક્રુદ્ધૌ શરવર્ષમનુત્તમમ્॥ 2-70-26 (14065)
શરૈરેવ શરાઞ્છિત્વા તાવુભૌ પુરુષર્ષભૌ।
ચક્રાતેઽસ્ત્રમયં યુદ્ધં ઘોરં તદતિમાનુષમ્॥ 2-70-27 (14066)
આગ્નેયમસ્ત્રં મુમુચે શિશુપાલઃ પ્રતાપવાન્।
વારુણાસ્ત્રેણ તચ્છ્રીઘ્રં નાશયામાસ કેશવઃ॥ 2-70-28 (14067)
કૌબેરમસ્ત્રં સહસા ચેદિરાટ્ પ્રમુમોચ હ। 2-70-29 કૌબેરણૈવ સહસાઽનાશયત્તં જગત્પ્રભુઃ॥ 2-70-29 (14068)
યામ્યમસ્ત્રં તતઃ ક્રુદ્ધો મુમુચે કાલમોહિતઃ।
યામ્યેનૈવાસ્ત્રયોગેન યામ્યમસ્ત્રં વ્યનાશયત્॥ 2-70-30 (14069)
ગાન્ધર્વેણ ચ ગાન્ધર્વં માનવં માનવેન ચ।
વાયવ્યેન ચ વાયવ્યં રૌદ્રં રૌદ્રેણ ચાભિભૂઃ॥ 2-70-31 (14070)
ઐન્દ્રમૈન્દ્રેણ ભગવાન્વૈષ્ણવેન ચ વૈષ્ણવમ્।
એવમસ્ત્રાણિ કુર્વાણૌ યુયુધાતે મહાબલૌ॥ 2-70-32 (14071)
તતો માયાં વિકુર્વાણો દમગોષસુતો બલી।
ગદામુસલસંયુક્તાઞ્છક્તિતોમરસાયકાન્॥ 2-70-33 (14072)
પરશ્વથમુસણ્ડીશ્ચ વવર્ષ યુધિ કેશવમ્।
અમોઘાસ્ત્રેણ ભગવાન્નાશયામાસ કેશિહા॥ 2-70-34 (14073)
શિલાવર્ષં મહાઘોરં વવર્ષ યુધિ ચેદિરાટ્।
વજ્રાસ્ત્રેણાભિસઙ્ક્રુદ્ધશ્ચૂર્ણં તદકરોત્પ્રભુઃ॥ 2-70-35 (14074)
જલવર્ષં તતો ઘોરં વ્યસ઼જચ્ચેદિપુઙ્ગવઃ।
વાયવ્યાસ્ત્રેણ ભગવાન્વ્યાક્ષિપચ્છતશો હિ તત્॥ 2-70-36 (14075)
નિહત્ય સર્વમાયાં વૈ સુનીતસ્ય જનાર્દનઃ।
સ મુહૂર્તં ચકારાશુ દ્વન્દ્વયુદ્ધં મહારથઃ॥ 2-70-37 (14076)
સ બાણયુદ્ધં કુર્વાણો ભર્ત્સયામાસ ચેદિરાટ્।
દમઘોષસુતો ધૃષ્ટમુવાચ યદુપુઙ્ગવમ્॥ 2-70-38 (14077)
અદ્ય કૃષ્ણમકૃષ્ણં તુ કુર્વન્તુ મમ સાયકાઃ।
ઇત્યેવમુક્ત્વા દુષ્ટાત્મા શરવર્ષં જનાર્દને॥ 2-70-39 (14078)
મુમોચ પુરુષવ્યાઘ્રો ઘોરં વૈ ચેદિપુઙ્ગવઃ।
શરસંઙ્કૃત્તગાત્રસ્તુ ક્ષણેન યદુનન્દનઃ॥ 2-70-40 (14079)
રુધિરં પરિસુસ્રાવ મદં મત્ત ઇવ દ્વિપઃ।
ન યન્તા ન રથો વાપિ ન ચાશ્વાઃ પર્વતોપમાઃ॥ 2-70-41 (14080)
દૃશ્યન્તે શરસઞ્છન્નાઃ કેશવસ્ય મહાત્મનઃ।
કેશવં તદવસ્થં તુ દૃષ્ટ્વા ભૂતાનિ ચક્રુશુઃ॥ 2-70-42 (14081)
દારુકસ્તુ તદા પ્રાહ કૃષ્ણં યાદવનન્દનમ્।
નેદૃશો દૃષ્ટપૂર્વો હિ સઙ્ગ્રામો વૈ પુરા મયા॥ 2-70-43 (14082)
સ્થાતવ્યમિતિ તિષ્ઠામિ ત્વત્પ્રભાવેણ માધવ।
અન્યથા ન ચ મે પ્રાણા ધરાયેયુર્જનાર્દન॥ 2-70-44 (14083)
અતઃ સઞ્ચિન્ત્ય ગોવિન્દ ક્ષિપ્રમસ્ય વધં કુરુ।
એવમુક્તસ્તુ સૂતેન કેશવો વાક્યમબ્રવીત્॥ 2-70-45 (14084)
એષ હ્યતિબલો દૈત્યો હિરણ્યકશિપુઃ પુરા।
રિપુઃ સુરાણામભવદ્વરદાનેન ગર્વિતઃ॥ 2-70-46 (14085)
તથાઽઽસીદ્રાવણો નામ રાક્ષસો હ્યતિવીર્યવાન્।
તેનૈવ બલવીર્યેણ બલં નાગણયન્મમ॥ 2-70-47 (14086)
અહં મૃત્યુશ્ચ ભવિતા કાલે કાલે દુરાત્મનઃ।
ન ભેતવ્યં તથા સૂત નૈષ કશ્ચિન્મયિ સ્થિતે॥ 2-70-48 (14087)
ઇત્યેવમુક્ત્વા ભગવાન્નનર્દ ગરુડધ્વજઃ।
પાઞ્ચજન્યં મહાશઙ્ખં પૂરયામાસ કેશવઃ॥ 2-70-49 (14088)
સંમોહયિત્વા ભગવાંશ્ચક્રં દિવ્યં સમાદદે।
ચિચ્છેદ ચ સુનીથસ્ય શિરશ્ચક્રેણ સંયુગે'॥ 2-70-50 (14089)
સ પપાત મહાબાહુર્વજ્રાહત ઇવાચલઃ।
તતશ્ચેદિપતેર્દેહાત્તેજોઽગ્ર્યં દદૃશુર્નૃપાઃ॥ 2-70-51 (14090)
ઉત્પતન્તં મહારાજ ગગનાદિવ ભાસ્કરમ્।
તતઃ કમલપત્રાક્ષં કૃષ્ણં લોકનમસ્કૃતમ્।
વવન્દે તત્તદા તેજો વિવેશ ચ નરાધિપ॥ 2-70-52 (14091)
તદદ્ભુતમમન્યન્ત દૃષ્ટ્વા સર્વે મહીક્ષિતઃ।
યદ્વિવેશ મહાબાહું તત્તેજઃ પુરુષોત્તમમ્॥ 2-70-53 (14092)
અનભ્રે પ્રવવર્ષ દ્યૌઃ પપાત જ્વલિતાશનિઃ।
કૃષ્ણેન નિહતે ચૈદ્યે ચચાલ ન વસુન્ધરા॥ 2-70-54 (14093)
તતઃ કેચિન્મહીપાલા નાબ્રુવંસ્તત્ર કિઞ્ચન।
અતીતવાક્પથે કાલે પ્રેક્ષમાણા જનાર્દનમ્॥ 2-70-55 (14094)
હસ્તૈર્હસ્તાગ્રમપરે પ્રત્યપિંષન્નમર્ષિતાઃ।
અપરે દશનૈરોષ્ઠાનદશન્ક્રોધમૂર્છિતાઃ॥ 2-70-56 (14095)
રહશ્ચ કેચિદ્વાર્ષ્ણેયં પ્રશશંસુર્નરાધિપાઃ।
કેચિદેવ સુસંરબ્ધા મધ્યસ્થાસ્ત્વપરેઽભવન્॥ 2-70-57 (14096)
પ્રહૃષ્ટાઃ કેશવં જગ્મુઃ સંસ્તુવન્તો મહર્ષયઃ।
બ્રાહ્મણાશ્ચ મહાત્માનઃ પાર્થિવાશ્ચ મહાબલાઃ।
શશંસુર્નિર્વૃતાઃ સર્વે દૃષ્ટ્વા કૃષ્ણસ્ય વિક્રમમ્॥ 2-70-58 (14097)
`સદેવગન્ધર્વગણા રાજાનો ભુવિ વિશ્રુતાઃ।
પ્રણામં હિ હૃષીકેશે પ્રાકુર્વત મહાત્મનિ॥ 2-70-59 (14098)
યે ત્વાસુરગણાઃ પક્ષાઃ સમ્ભૂતાઃ ક્ષત્રિયા ઇહ।
તે નિન્દન્તિ હૃષીકેશં દુરાત્માનો ગતાયુષઃ॥ 2-70-60 (14099)
પ્રજાપતિગણા યે તુ મધ્યસ્થાશ્ચ મહાત્મનિ।
બ્રહ્મર્ષયશ્ચ સિદ્ધાશ્ચ ગન્ધર્વોરગચારણાઃ॥ 2-70-61 (14100)
તે વૈ સ્તુવન્તિ ગોવિન્દં દિવ્યૈર્મઙ્ગલસંયુતૈઃ।
પરસ્પરં ચ નૃત્યન્તિ ગીતેન વિવિધેન ચ।
ઉપતિષ્ઠન્તિ ગોવિન્દં પ્રીતિયુક્તા મહાત્મનિ॥ 2-70-62 (14101)
પ્રહૃષ્ટાઃ કેશવં જગ્મુઃ સંસ્તુવન્તો મહર્ષયઃ।
બ્રાહ્મણાશ્ચાપિ સુપ્રીતાઃ પાણ્ડવાશ્ચ મહાબલાઃ॥ 2-70-63 (14102)
પાણ્ડવસ્ત્વબ્રવીદ્ભાતૄન્સત્કારેણ મહીપતિમ્।
દમઘોષાત્મજં શૂરં સંસ્કારયત મા ચિરમ્॥ 2-70-64 (14103)
કુરુરાજવચઃ શ્રુત્વા ભ્રાતરસ્તે ત્વરાન્વિતાઃ।
તથા ચ કૃતવન્તસ્તે ભ્રાતુર્વૈ શાસનં તદા॥ 2-70-65 (14104)
ચેદીનામાધિપત્યે ચ પુત્રં તસ્યાજ્ઞયા હરેઃ।
અભ્યષિઞ્ચત તં પાર્થઃ સહિતૈર્વસુધાધિપૈઃ॥ ॥ 2-70-66 (14105)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે સભાપર્વણિ શિશુપાલવધપર્વણિ સપ્તતિતમોઽધ્યાયઃ॥ 70॥
સભાપર્વ - અધ્યાય 071
॥ શ્રીઃ ॥
2.71. અધ્યાયઃ 071
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
વિસ્તરેણ રાજસૂયવર્ણનમ્॥ 1॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
વૈશમ્પાયન ઉવાચ॥
તતઃ પ્રવવૃતે યજ્ઞો ધર્મરાજસ્ય ધીમતઃ।
શાન્તવિઘ્નાર્હણક્ષોભો મહર્ષિગણસઙ્કુલઃ॥ 2-71-1 (14106)
તં તુ યજ્ઞં મહાબાહુરાસમાપ્તેર્જનાર્દનઃ।
રરક્ષ ભગવાઞ્છૌરિઃ શાર્ઙ્ગચક્રગદાધરઃ॥ 2-71-2 (14107)
તસ્મિન્યજ્ઞે પ્રવૃત્તે તુ વાગ્મિનો હેતુવાદિનઃ।
હેતુવાદાન્બહૂન્પ્રાહુઃ પરપક્ષજિગીષવઃ॥ 2-71-3 (14108)
દદૃશુસ્તે નૃપતયો યજ્ઞસ્ય વિધિમુત્તમમ્।
ઉપેન્દ્રસ્યેવ વિહિતં સહદેવેન ભારત॥ 2-71-4 (14109)
તદ્યજ્ઞે ન્યવસન્રાજન્બ્રાહ્મણા ભૃશમુત્સુકાઃ।
કથયન્તઃ કથાઃ પુણ્યાઃ પશ્યન્તો નટનર્તકાન્॥ 2-71-5 (14110)
દદૃશુસ્તોરણાન્યત્ર હેમતાલમયાનિ ચ।
દીપ્તભાસ્કરતુલ્યાનિ પ્રદીપ્તાનીવ તેજસા॥ 2-71-6 (14111)
સ યજ્ઞસ્તોરણૈસ્તત્ર ગ્રહૈર્દ્યોરિવ સમ્બભૌ।
શય્યાસનવિહારાંશ્ચ સુબહૂન્રત્નસંવૃતાન્॥ 2-71-7 (14112)
ઘટાન્પાત્રીકટાહાનિ કલશાનિ સમન્તતઃ।
ન તે કિઞ્ચિદસૌવર્ણમપશ્યંસ્તત્ર પાર્થિવાઃ॥ 2-71-8 (14113)
ભુઞ્જાનાનાં ચ વિપ્રાણાં સ્વાદુભોજ્યૈઃ પૃથગ્વિધૈઃ।
અનિશં શ્રૂયતે તત્ર મુદિતાનાં મહાત્મનામ્॥ 2-71-9 (14114)
દીયતાં દીયતામેષાં ભુજ્યતાં ભુજ્યતામિતિ।
એવમ્પ્રકારાઃ સઞ્જલ્પાઃ શ્રૂયન્તે તત્ર નિત્યશઃ॥ 2-71-10 (14115)
ઓદનાનાં વિકારાણિ સ્વાદૂનિ ચ બહૂનિ ચ।
વિવિધઆનિ ચ ભક્ષ્યાણિ પેયાનિ મધુરાણિ ચ॥ 2-71-11 (14116)
દદુર્દ્વિજાનાં સતતં રાજપ્રેષ્યા મહાધ્વરે।
પૂર્ણે શતસહસ્રે તુ વિપ્રાણાં ભુઞ્જતાં તદા॥ 2-71-12 (14117)
સ્થાપિતસ્તત્ર સઞ્જ્ઞાર્થં શઙ્ખોઽધ્માયત નિત્યશઃ।
મુહુર્મુહુઃ પ્રણાદસ્તુ તસ્ય શઙ્ખસ્ય ભારત॥ 2-71-13 (14118)
ઉત્તમઃ શ્રૂયતે શબ્દઃ શ્રુત્વા વિસ્મયમાગમન્।
એવં પ્રવૃત્તે યજ્ઞે તુ તુષ્ટપુષ્ટજનાયુતે॥ 2-71-14 (14119)
અન્નસ્ય બહુશો રાજન્નુત્સેધાઃ પર્વતોપમાઃ।
દધિકુલ્યાશ્ચ દદૃશુઃ સર્પિષશ્ચ હ્રદાઞ્જનાઃ॥ 2-71-15 (14120)
જમ્બૂદ્વીપો હિ સકલો નાનાજનપદાયુતઃ।
રાજન્નદૃશ્યતૈકસ્થો રાજ્ઞસ્તસ્મિન્મહાક્રતૌ॥ 2-71-16 (14121)
તત્ર રાજસહસ્રાણિ પુરુષાણાં તતસ્તતઃ।
ગૃહીત્વા ધનમાજગ્મુસ્તસ્ય રાજ્ઞો મહાક્રતૌ॥ 2-71-17 (14122)
રાજાનઃ સ્રગ્વિણશ્ચૈવ સંમૃષ્ટમણિકુણ્ડલાઃ।
તાન્પરીવિવિષુર્વિપ્રાઞ્છતશોઽથ સહસ્રશઃ॥ 2-71-18 (14123)
વિવિધાન્યન્નપાનાનિ લેહ્યાનિ વિવિધાનિ ચ।
તેષાં નૃપોપભોગ્યાનિ બ્રાહ્મણેભ્યો દદુઃ સ્મ તે॥ 2-71-19 (14124)
નાનાવિધાનિ ભક્ષ્યાણિ સ્વાદુપુષ્પફલાનિ ચ।
ગુલાનિ સ્વાદુક્ષૌદ્રાણિ દદુસ્તે બ્રાહ્મણેષુ વૈ॥ 2-71-20 (14125)
એતાનિ સતતં ભુક્ત્વા તસ્મિન્યજ્ઞે દ્વિજાતયઃ।
પરાં પ્રીતિં યયુઃ સર્વે મોદમાનાસ્તતસ્તતઃ॥ 2-71-21 (14126)
એવં પ્રમુદિતં સર્વં બહુશો ધનધાન્યવત્।
યજ્ઞવાટં નૃપા દૃષ્ટ્વા વિસ્મયં પરમં યયુઃ॥ 2-71-22 (14127)
યથાબદ્ધૂયમાનાગ્નિં રાજસૂયં મહાક્રતુમ્।
પાણ્ડવસ્ય યથાશાસ્ત્રં જુહુવુઃ સર્વયાજકાઃ॥ 2-71-23 (14128)
વ્યાસધૌમ્યાદયઃ સર્વે વિધિવત્ષોડશર્ત્વિજઃ।
સ્વસ્વકર્માણિ ચક્રુસ્તે પાણ્ડવસ્ય મહાક્રતૌ॥ 2-71-24 (14129)
નાષડઙ્ગવિદત્રાસીત્સદસ્યો નાબહુશ્રુતઃ।
નાવ્રતો નાનુપાધ્યાયો ન પાપો નાક્ષમો દ્વિજઃ॥ 2-71-25 (14130)
ન તત્ર કૃપણઃ કશ્ચિદ્દરિદ્રો ન બભૂવ હ।
ક્ષુધિતો દુઃખિતો વાપિ પ્રાકૃતો વાપિ માનુષઃ॥ 2-71-26 (14131)
ભોજનં ભોજનાર્થિભ્યો દાપયામાસ સર્વદા।
સહદેવો મહાતેજાઃ સતતં રાજશાસનાત્॥ 2-71-27 (14132)
સંસ્તરે કુશલાશ્ચાપિ સર્વકર્માણિ યાજકાઃ।
દિવસ દિવસે ચક્રુર્યથાશાસ્ત્રાર્થચક્ષુષઃ॥ 2-71-28 (14133)
બ્રાહ્મણા દેવશાસ્ત્રજ્ઞઃ કથાશ્ચક્રુશ્ચ સર્વતઃ।
રેમિરે ચ કથાન્તે તુ સર્વે તસ્મિન્મહાક્રતૌ॥ 2-71-29 (14134)
સા વેદિર્વેદસમ્પન્નૈર્દેવદ્વિજમહર્ષિભિઃ।
આબભાસે તદા કીર્ણા નક્ષત્રૈર્દ્યૌરિવામલા॥ 2-71-30 (14135)
પાણ્ડિત્યદર્શનાર્થાય કેચન દ્વિજસત્તમાઃ।
તર્કાર્થમાગતાઃ કેચિત્કેચિદ્વિદ્યાભિમાનિનઃ॥ 2-71-31 (14136)
કેચિદ્દિદૃક્ષયા કેચિદ્ભીત્યા રાજ્ઞઃ પ્રતાપિનઃ।
સર્વેઽપ્યવભૃથસ્નાતા યાજકાઃ કેચન દ્વિજાઃ॥ 2-71-32 (14137)
તતો વૈ હેમયૂપાંશ્ચ સર્વરત્નસમાચિતાન્।
શોભાર્થં કારયામાસ સહદેવો મહાદ્યુતિઃ॥ 2-71-33 (14138)
દદૃશુસ્તોરણાન્યત્ર હેમતાલમયાનિ ચ।
સ યજ્ઞસ્તોરણૈસ્તૈશ્ચ ગ્રહૈર્દ્યોરિવ સમ્બભૌ॥ 2-71-34 (14139)
તાલાનાં તોરણૈર્હૈમૈર્દાન્તૈરિવ દિશાગજૈઃ।
દિક્ષુ સર્વાસુ વિન્યસ્તૈસ્તેજોભિર્ભાસ્કરૈર્યથા॥ 2-71-35 (14140)
સકિરીટૈર્નૃપૈશ્ચૈવ શુશુભે તત્સદસ્તદા।
દેવૈર્દિવ્યૈશ્ચ યક્ષૈશ્ચ ઉરગૈર્દિવ્યમાનુષૈઃ॥ 2-71-36 (14141)
વિદ્યાધરગણૈઃ કીર્ણઃ પાણ્ડવસ્ય મહાત્મનઃ।
સ રાજસૂયઃ શુશુભે ધર્મરાજસ્ય ધીમતઃ॥ 2-71-37 (14142)
ગન્ધર્વગણસઙ્કીર્ણઃ શોભિતોઽપ્સરસાં ગણૈઃ।
દેવૈર્મુનિગણૈર્યક્ષૈર્દેવલોક ઇવાપરઃ॥ 2-71-38 (14143)
સ કિમ્પુરુષગીતૈશ્ચ કિન્નરૈરુપશોભિતઃ।
નારદશ્ચ જગૌ તત્ર તુમ્બુરુશ્ચ મહાદ્યુતિઃ॥ 2-71-39 (14144)
વિશ્વાસુશ્ચિત્રસેનસ્તથાઽન્યે ગીતકોવિદાઃ।
રમયન્તિ સ્મ તાન્સર્વાન્યજ્ઞકર્માન્તરેષ્વથ॥ 2-71-40 (14145)
તત્ર ચાપ્સરસઃ સર્વાઃ સુન્દર્યઃ પ્રિયદર્શનાઃ।
નનૃતુશ્ચ જગુશ્ચાત્ર નિત્યં કર્માન્તરેષ્વથ॥ 2-71-41 (14146)
ઇતિહાસપુરાણાનિ આખ્યાનાનિ ચ સર્વશઃ।
ઊચુર્વૈ શબ્દશાસ્ત્રજ્ઞા નિત્યં કર્માન્તરેષ્વથ॥ 2-71-42 (14147)
ભેર્યશ્ચ મુરજાશ્ચૈવ મડ્ડુકા ગોમુખાશ્ચ યે।
શૃઙ્ગવંશામ્બુજા વીણાઃ શ્રૂયન્તે સ્મ સહસ્રશઃ॥ 2-71-43 (14148)
લોકેઽસ્મિન્સર્વવિપ્રાશ્ચ વૈશ્યાઃ શૂદ્રા નૃપાદયઃ।
સર્વે મ્લેચ્છાઃ સર્વગણાસ્ત્વાદિમધ્યાન્તજાસ્તથા। 2-71-44 (14149)
નાનાદેશસમુદ્ભૂતૈર્નાનાજાતિભિરાગતૈઃ।
પર્યાપ્ત ઇવ લોકોઽયં યુધિષ્ઠિરનિવેશને॥ 2-71-45 (14150)
ભીષ્મદ્રોણાદયઃ સર્વે કુરવઃ સસુયોધનાઃ।
વૃષ્ણયશ્ચ સમગ્રાશ્ચ પાઞ્ચાલાશ્ચાપિ સર્વશઃ॥ 2-71-46 (14151)
યજ્ઞેઽસ્મિન્સર્વકર્માણિ ચક્રુર્દાસા ઇવ ક્રતૌ।
એવં પ્રવૃત્તો યજ્ઞઃ સ ધર્મરાજસ્ય ધીમતઃ॥ 2-71-47 (14152)
શુશુભે ચ મહાબાહો સોમસ્યેવ ક્રતુર્યથા।
વસ્ત્રાણિ કમ્બલાંશ્ચૈવ પ્રાવારાંશ્ચૈવ સર્વદા॥ 2-71-48 (14153)
નિષ્કહેમજભાણ્ડાનિ ભૂષણાનિ ચ સર્વશઃ।
પ્રદદૌ તત્ર વિપ્રાણાં ધર્મરાજો યુધિષ્ઠિરઃ॥ 2-71-49 (14154)
યાનિ તત્ર મહીપાલૈર્લબ્ધવાન્ભરતર્ષભઃ।
તાનિ સર્વાણિ રત્નાનિ બ્રાહ્મણાનાં દદૌ તદા'॥ ॥ 2-71-50 (14155)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે સભાપર્વણિ શિશુપાલવધપર્વણિ એકસપ્તતિતમોઽધ્યાયઃ॥71 ॥
સભાપર્વ - અધ્યાય 072
॥ શ્રીઃ ॥
2.72. અધ્યાયઃ 072
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
યુધિષ્ઠિરેણ વ્યાસાદીનાં પૂજનમ્॥ 1॥ રાજ્ઞાં યુધિષ્ઠિરમામન્ત્ર્ય સ્વસ્વદેશગમનમ્॥ 2॥ શ્રીકૃષ્ણસ્ય યુધિષ્ઠિરાદીનામન્ત્ર્ય દ્વારકાં પ્રતિ ગમનમ્॥ 3॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
વૈશમ્પાયન ઉવાચ॥
તતઃ સ કુરુરાજસ્ય સર્વકર્મસમૃદ્ધિમાન્।
યજ્ઞઃ પ્રીતિકરો રાજન્સંબભૌ વિપુલોત્સવઃ॥ 2-72-1 (14156)
શાન્તવિઘ્નઃ સુખારમ્ભઃ પ્રભૂતધનધાન્યવાન્।
અન્નવાન્બહુભક્ષ્યશ્ચ કેશવેન સુરક્ષિતઃ॥ 2-72-2 (14157)
સમાપયામાસ ચ તં રાજસૂયં મહાક્રતુમ્।
`કોટિસહસ્રં પ્રદદૌ બ્રાહ્મણાનાં મહાત્મનામ્॥ 2-72-3 (14158)
ન કરિષ્યતિ તં લોકે કશ્ચિદન્યો મહીપતિઃ।
યાજકાઃ સર્વકામૈશ્ચ સતતં તતૃપુર્ધનૈઃ॥ 2-72-4 (14159)
તતશ્ચાવભૃથસ્નાતઃ સ રાજા પાણ્ડુનન્દનઃ।
વ્યાસં ધૌમ્યં વસિષ્ઠં ચ નારદં ચ મહામુનિમ્॥ 2-72-5 (14160)
સુમન્તુ જૈમિનિં પૈલં વૈશમ્પાયનમેવ ચ।
યાજ્ઞવલ્ક્યં ચ કપિલં કપાલં કૌશિકં તથા।
સર્વાંશ્ચ ઋત્વિક્પ્રવરાન્પૂજયામાસ સત્કૃતાન્॥ 2-72-6 (14161)
યુધિષ્ઠિર ઉવાચ॥ 2-72-7x (1506)
યુષ્મત્પ્રસાદાત્પ્રાપ્તોઽયં રાજસૂયો મહાક્રતુઃ।
જનાર્દનપ્રસાદાદ્ધિ સમ્પૂર્ણો મે મનોરથઃ॥ 2-72-7 (14162)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ॥ 2-72-8x (1507)
અથ યજ્ઞં સમાપ્યાન્તે પૂજયામાસ માધવમ્।
બલદેવ ચ દેવેશં ભીષ્માદ્યાંશ્ચ કુરૂદ્વહાન્'॥ 2-72-8 (14163)
તતસ્ત્વવભૃથસ્નાતં ધર્માત્માનં યુધિષ્ઠિરમ્।
સમસ્તં પાર્થિવં ક્ષત્રમુપગમ્યેદમબ્રવીત્॥ 2-72-9 (14164)
દિષ્ટ્યા વર્ધસિ ધર્મજ્ઞ સામ્રાજ્યં પ્રાપ્તવાનસિ।
આજમીઢાજમીઢાનાં યશઃ સંવર્ધિતં ત્વયા॥ 2-72-10 (14165)
કર્મણૈતેન રાજેન્દ્ર ધર્મશ્ચ સુમહાન્કૃતઃ।
આપૃચ્છામો નરવ્યાઘ્ર સર્વકામૈઃ સૂપૂજિતાઃ॥ 2-72-11 (14166)
સ્વરાષ્ટ્રાણિ ગમિષ્યામસ્તદનુજ્ઞાતુમર્હસિ।
શ્રુત્વા તુ વચનં રાજ્ઞાં ધર્મરાજો યુધિષ્ઠિરઃ॥ 2-72-12 (14167)
યથાર્હં પૂજ્ય નૃપતીન્ભ્રાતૄન્સર્વાનુવાચ હ।
રાજાનઃ સર્વ એવૈતે પ્રીત્યાઽસ્માન્પ્તમુપાગતાઃ॥ 2-72-13 (14168)
પ્રસ્થિતાઃ સ્વાનિ રાષ્ટ્રાણિ મામાપૃચ્છય પરન્તપાઃ।
અનુવ્રજત ભદ્રં વો વિષયાન્તં નૃપોત્તમાન્॥ 2-72-14 (14169)
ભ્રાતુર્વચનમાજ્ઞાય પાણ્ડવા ધર્મચારિણઃ।
યથાર્હં નૃપતીન્સર્વાનેકૈકં સમનુવ્રજન્॥ 2-72-15 (14170)
વિરાયટમન્વાયાત્તૂર્ણં ધૃષ્ટહ્યુમ્નઃ પ્રતાપવાન્।
ધનઞ્જયો યજ્ઞસેનં મહાત્માનં મહારથમ્॥ 2-72-16 (14171)
ભીષ્મં ચ ધૃતરાષ્ટ્રં ચ ભીમસેનો મહાબલઃ।
દ્રોણં તુ સસુતં વીરં સહદેવો યુધાં પતિઃ॥ 2-72-17 (14172)
નકુલઃ સુબલં રાજન્સહપુત્રં સમન્વયાત્।
દ્રૌપદેયાઃ સસૌભદ્રાઃ પાર્વતીયાન્મહારથાન્॥ 2-72-18 (14173)
અન્વગચ્છંસ્તથૈવાન્યાન્ક્ષત્રિયાન્ક્ષત્રિયર્ષભાઃ।
એવં સુપૂજિતાઃ સર્વે જગ્મુર્વિપ્રાઃ સહસ્રશઃ॥ 2-72-19 (14174)
ગતેષુ પાર્થિવેન્દ્રેષુ સર્વેષુ બ્રાહ્મણેષુ ચ।
યુધિષ્ઠિરમુવાચેદં વાસુદેવઃ પ્રતાપવાન્॥ 2-72-20 (14175)
આપૃચ્છે ત્વાં ગમિષ્યામિ દ્વારકાં કુરુનન્દન।
રાજસૂયં ક્રતુશ્રેષ્ઠં દિષ્ટ્યા ત્વં પ્રાપ્તવાનસિ॥ 2-72-21 (14176)
તમુવાચૈવમુક્તસ્તુ ધર્મરાજો જનાર્દનમ્।
તવ પ્રસાદાદ્ગોવિન્દ પ્રાપ્તઃ ક્રતુવરો મયા॥ 2-72-22 (14177)
ક્ષત્રં સમગ્રમપિ ચ ત્વત્પ્રસાદાદ્વશે સ્થિતમ્।
ઉપાદાય બલિં મુખ્યં મામેવ સમુપસ્થિતમ્॥ 2-72-23 (14178)
કથં ત્વદ્ગમનાર્થં મે વાણી વિતરતેઽનઘ॥ 2-72-24 (14179)
ન હ્યહં ત્વામૃતે વીરં રતિં પ્રાપ્નોમિ કર્હચિત્।
અવશ્યં ચૈવ ગન્તવ્યા ભવતા દ્વારકા પુરી॥ 2-72-25 (14180)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ॥ 2-72-26x (1508)
એવમુક્તઃ સ ધર્માત્મા યુધિષ્ઠિરસહાયવાન્।
અભિગમ્યાબ્રવીત્પ્રીતઃ પૃથાં પૃથુયશા હરિઃ॥ 2-72-26 (14181)
સામ્રાજ્યં સમનુપ્રાપ્તાઃ પુત્રાસ્તેઽદ્ય પિતૃષ્વસઃ।
સિદ્ધાર્થા વસુમન્તશ્ચ સા ત્વં પ્રીતિમવાપ્નુહિ॥ 2-72-27 (14182)
અનુજ્ઞાતસ્ત્વયા ચાહં દ્વારકાં ગન્તુમુત્સહે।
સુભદ્રાં દ્રૌપદીં ચૈવ સભાજયત કેશવઃ॥ 2-72-28 (14183)
નિષ્ક્રમ્યાન્તઃ પુરાત્તસ્માદ્યુધિષ્ઠિરસહાયવાન્।
સ્નાતશ્ચ કૃતજપ્યશ્ચ બ્રાહ્મણાન્સ્વસ્તિ વાચ્ય ચ॥ 2-72-29 (14184)
તતો મેઘવપુઃ પ્રગ્વ્યં સ્યન્દનં ચ સુકલ્પિતમ્।
યોજયિત્વા મહાબાહુર્દારુકઃ સમુપસ્થિતઃ॥ 2-72-30 (14185)
ઉપસ્થિતં રથં દૃષ્ટ્વા તાર્ક્ષ્યપ્રવરકેતનમ્।
પ્રદક્ષિણમુપાવૃત્ય સમારુહ્ય મહામનાઃ॥ 2-72-31 (14186)
પ્રયયૌ પુણ્ડરીકાક્ષસ્તતો દ્વારવતીં પુરીમ્॥ 2-72-32 (14187)
તં પદ્ભ્યામનુવવ્રાજ ધર્મરાજો યુધિષ્ઠિરઃ।
ભ્રાતૃભિઃ સહિતઃ શ્રીમાન્વાસુદેવં મહાબલમ્॥ 2-72-33 (14188)
તતો મુહૂર્તં સઙ્ગૃહ્ય સ્યન્દનપ્રવરં હરિઃ।
અબ્રવીત્પુણ્ડરીકાક્ષઃ કુન્તીપુત્રં યુધિષ્ઠિરમ્॥ 2-72-34 (14189)
અપ્રમત્તઃ સ્થિતો નિત્યં પ્રજાઃ પાહિ વિશામ્પતે।
પર્જન્યમિવ ભૂતાનિ મહાદ્રુમમિવ દ્વિજાઃ॥ 2-72-35 (14190)
બાન્ધવાસ્ત્વોપજીવન્તુ સહસ્રાક્ષમિવામરાઃ।
કૃત્વા પરસ્પરેણૈવ સંવાદં કૃષ્ણપાણ્ડવૌ॥ 2-72-36 (14191)
અન્યોન્યં સમનુજ્ઞાપ્ય જગ્મતુઃ સ્વગૃહાન્પ્રતિ।
ગતે દ્વારવતીં કૃષ્ણે સાત્વતપ્રવરે નૃપ॥ 2-72-37 (14192)
મહાદુર્યોધનો રાજા શકુનિશ્ચાપિ સૌબલઃ।
`સૂતપુત્રશ્ચ ગધેયઃ સહ દુઃશાસનાદિભિઃ॥ 2-72-38 (14193)
સર્વકામગુણોપેતૈરર્ચ્યમાનાસ્તુ ભારત'।
તસ્યાં સભાયાં દિવ્યાયામવસંસ્તત્ર પાણ્ડવૈઃ॥ ॥ 2-72-39 (14194)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે સભાપર્વણિ શિશુપાલવધપર્વણિ દ્વિસપ્તતિતમોઽધ્યાયઃ॥72 ॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-72-28 સભાજયત પ્રીણિતવાન્॥સભાપર્વ - અધ્યાય 073
॥ શ્રીઃ ॥
2.73. અધ્યાયઃ 073
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
વ્યાસમ્પ્રતિ યુધિષ્ઠિરેણ ઉત્પાતફલપ્રશ્ને વ્યાસેન તત્કથનપૂર્વકં કૈલાસગમનમ ્॥ 1॥ વ્યાસોક્તં ભ્રાતૃષુ નિવેદ્ય શોચતો યુધિષ્ઠિરસ્ય અર્જુનેન સમાશ્વાસનમ્॥ 2। । યિધિષ્ઠિરેણ સમયકરણમ્॥ 3॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
વૈશમ્પાયન ઉવાચ॥
`અનુસંસાર્ય નૃપતીન્પાણ્ડવાઃ પાણ્ડવાગ્રજમ્।
અભિજગ્મુર્મહેષ્વાસા ધર્મરાજં યુધિષ્ઠિરમ્॥ 2-73-1 (14195)
સોઽનુમેને મહાબાહુર્ભાતૄંશ્ચ સુહૃદસ્તથા'।
શિષ્યૈઃ પરિવૃતો વ્યાસઃ પુરસ્તાત્સમપદ્યત॥ 2-73-2 (14196)
સોઽભ્યયાદાસનાત્તૂર્ણં ભ્રાતૃભિઃ પરિવારિતઃ।
પાદ્યેનાસનદાનેન પિતામહમપૂજયત્॥ 2-73-3 (14197)
અથોપવિશ્ય ભગવાન્કાઞ્ચને પરમાસને।
આસ્યતામિતિ ચોવાચ ધર્મરાજં યુધિષ્ઠિરમ્॥ 2-73-4 (14198)
અથોપવિષ્ટં રાજાનં ભ્રાતૃભિઃ પરિવારિતમ્।
ઉવાચ ભગવાન્વ્યાસસ્તત્તદ્વાક્યવિશારદઃ॥ 2-73-5 (14199)
દિષ્ટ્યા વર્ધસિ કૌન્તેય સામ્રાજ્યં પ્રાપ્ય દુર્લભમ્।
વર્ધિતાઃ કુરવઃ સર્વે ત્વયા કુરુકુલોદ્વહ॥ 2-73-6 (14200)
આપૃચ્છે ત્વાં ગમિષ્યામિ પૂજિતોઽસ્મિ વિશામ્પતે।
એવમુક્તઃ સ કૃષ્ણેન ધર્મરાજો યુધિષ્ઠિરઃ॥ 2-73-7 (14201)
અભિવાદ્યોપસઙ્ગૃહ્ય પિતામહમથાબ્રવીત્॥ 2-73-8 (14202)
યુધિષ્ઠિર ઉવાચ। 2-73-8x (1509)
સંશયો દ્વિપદાં શ્રેષ્ઠ મમોત્પન્નઃ સુદુર્લભઃ।
તસ્ય નાન્યોઽસ્તિ વક્તા વૈ ત્વામૃતે દ્વિજપુઙ્ગવ॥ 2-73-9 (14203)
ઉત્પાતાંસ્ત્રિવિધાન્પ્રાહ નારદો ભગવાનૃષિઃ।
દિવ્યાંશ્ચૈવાન્તરિક્ષાંશ્ચ પાર્થિવાંશ્ચ પિતામહ॥ 2-73-10 (14204)
`સુમહચ્ચ ફલં તેષાં ભવિતેતિ ન સંશયઃ'।
અપિ ચૈદ્યસ્ય પતનાચ્છાન્તમૌત્પાતિકં મહત્॥ 2-73-11 (14205)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ॥ 2-73-12x (1510)
રાજ્ઞસ્તુ વચનં શ્રુત્વા પરાશરસુતઃ પ્રભુઃ।
કૃષ્ણદ્વૈપાયનો વ્યાસ ઇદં વચનમબ્રવીત્॥ 2-73-12 (14206)
ત્રયોદશ સમા રાજન્નુત્પાતાનાં ફલં મહત્।
સર્વક્ષત્રવિનાશાય ભવિષ્યતિ વિશામ્પતે॥ 2-73-13 (14207)
ત્વામેકં કારણં કૃત્વા કાલેન ભરતર્ષભ।
સમેતં પાર્થિવં ક્ષત્રં ક્ષયં યાસ્યતિ ભારત।
દુર્યોધનાપરાધેન ભીમાર્જુનબલેન ચ॥ 2-73-14 (14208)
સ્વપ્નં દ્રક્ષ્યસિ રાજેન્દ્ર તસ્મિન્કાલ ઉપસ્થિતે।
તત્તેઽહં સમ્પ્રવક્ષ્યામિ તન્નિબોધ યુધિષ્ઠિર॥ 2-73-15 (14209)
યાન્તં દ્રક્ષ્યસિ રાજેન્દ્ર ક્ષપાન્તે ત્વં વૃષધ્વજમ્।
નીલકણ્ઠં ભવં સ્થાણું કપાલિં ત્રિપુરાન્તકમ્॥ 2-73-16 (14210)
ઉગ્રં રુદ્રં પશુપતિં મહાદેવમુમાપતિમ્।
હરં શર્વં વૃષં શૂલં પિનાકિં કૃત્તિવાસસમ્॥ 2-73-17 (14211)
કૈલાસકૂડપ્રતિમે વૃષભેઽવસ્થિતં શિવમ્।
નિરીક્ષમાણં સતતં પિતૃરાજાશ્રિતાં દિશમ્॥ 2-73-18 (14212)
એવમીદૃશકં સ્વપ્નં દ્રક્ષ્યસિ ત્વં વિશામ્પતે।
મા તત્કૃતે હ્યનુધ્યાહિ કાલો હિ દુરતિક્રમઃ॥ 2-73-19 (14213)
સ્વસ્તિ તેઽસ્તુ ગમિષ્યામિ કૈલાસં પર્વતં પ્રતિ।
અપ્રમત્તઃ સ્થિતો દાન્તઃ પૃથિવીં પરિપાલય॥ 2-73-20 (14214)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ॥ 2-73-21x (1511)
એવમુક્ત્વા સ ભગવાન્કૈલાસં પર્વતં યયૌ।
કૃષ્ણદ્વૈપાયનો વ્યાસઃ સહ શિષ્યૈઃ સહાનુગૈઃ॥ 2-73-21 (14215)
ગતે પિતામહે રાજા ચિન્તાશોકસમન્વિતઃ।
નિઃ શ્વસન્નુષ્ણમસકૃત્તમેવાર્થં વિચિન્તયન્॥ 2-73-22 (14216)
કથં તુ દૈવં શક્યેત પૌરુષેણ પ્રબાધિતુમ્।
અવશ્યમેવ ભવિતા યદુક્તં પરમર્ષિણા॥ 2-73-23 (14217)
તતોઽબ્રવીન્મહાતેજાઃ સર્વાન્ભ્રાતૄન્યુધિષ્ઠિરઃ।
શ્રુતં વૈ પુરુષવ્યાઘ્રા યન્માં દ્વૈપાયનોઽબ્રવીત્॥ 2-73-24 (14218)
તદા તદ્વચનં શ્રુત્વા મરણે નિશ્ચિતા મતિઃ।
સર્વક્ષત્રસ્ય નિધને યદ્યહં હેતુરીપ્સિતઃ॥ 2-73-25 (14219)
કાલેન નિર્મિતસ્તાત કો મમાર્થોઽસ્તિ જીવતઃ।
એવં બ્રુવન્તં રાજાનં ફાલ્ગુનઃ પ્રત્યભાષત॥ 2-73-26 (14220)
મા રાજન્કશ્મલં ઘોરં પ્રવિશો બુદ્ધિનાશનમ્।
સમ્પ્રધાર્ય મહારાજ યત્ક્ષમં તત્સમાચર॥ 2-73-27 (14221)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ॥ 2-73-28x (1512)
તતોઽબ્રવીત્સત્યધૃતિર્ભ્રાતૄન્સર્વાન્યુધિષ્ઠિરઃ।
દ્વૈપાયનસ્ય વચનં તત્રૈવ સમચિન્તયત્॥ 2-73-28 (14222)
અદ્યપ્રભૃતિ ભદ્રં વઃ પ્રતિજ્ઞાં મે નિબોધત।
ત્રયોદશ સમાસ્તાત કો મમાર્થો ઽસ્તિ જીવતઃ॥ 2-73-29 (14223)
ન પ્રવક્ષ્યામિ પરુષં ભ્રાતૄનન્યાંશ્ચ પાર્થિવાન્।
સ્થિતો નિદેશે જ્ઞાતીનાં યોક્ષ્યે તત્સુમુદાહરન્॥ 2-73-30 (14224)
એવં મે વર્તમાનસ્ય સ્વસુતેઽષ્વિતરેષુ ચ।
ભેદો ન ભવિતા લોકે ભેદમૂલો હિ વિગ્રહઃ॥ 2-73-31 (14225)
વિગ્રહં દૂરતો રક્ષન્પ્રિયાણ્યેવ સમાચરન્।
વાચ્યતાં ન ગમિષ્યામિ લોકેષુ મનુજર્ષભાઃ॥ 2-73-32 (14226)
ભ્રાતૃર્જ્યેષ્ઠસ્ય વચનં પાણ્ડવાઃ સંનિશમ્ય તત।
તમેવ સમવર્તન્ત ધર્મરાજહિતે રતાઃ॥ 2-73-33 (14227)
સંસત્સુ સમયં કૃત્વા ધર્મરાડ્ભ્રાતૃભિઃ સહ।
પિતૄંસ્તર્પ્ય યથાન્યાયં દેવતાશ્ચ વિશામ્પતે॥ 2-73-34 (14228)
કૃતમઙ્ગલકલ્યામો ભ્રાતૃભિઃ પિરવારિતઃ।
ગતેષુ ક્ષત્રિયેન્દ્રેષુ સર્વેષુ ભરતર્ષભ॥ 2-73-35 (14229)
યુધિષ્ઠિરઃ સહામાત્યઃ પ્રવિવેશ પુરોત્તમમ્।
દુર્યોધનો મહારાજ શકુનિશ્ચાપિ સૌબલઃ।
સભાયાં સમણીયાયાં તત્રૈવાસ્તે નરાધિપ॥ ॥ 2-73-36 (14230)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે સભાપર્વણિ દ્યૂતપર્વણિ ત્રિસપ્તતિતમોઽધ્યાયઃ॥ 73 ॥
સભાપર્વ - અધ્યાય 074
॥ શ્રીઃ ॥
2.74. અધ્યાયઃ 074
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
યુધિષ્ઠિરસભાયાં દુર્યોધને નિર્જલદેશે જલભ્રમેણ પરિધાનમુત્કર્ષતિ સતિ તથા સ જલદેશે સ્થલભ્રાન્ત્યા ભવનધાનગમનેન જલે પતતિ ચ સતિ ભીમાદિભિરુપહાસઃ॥ 1॥ ચિન્તાતાન્તં દુર્યોધનં પ્રતિ શકુનિના ચિન્તાહેતુપ્રશ્ને દુર્યોધનેન તત્કથન પૂર્વકં ધૃતરાષ્ટ્રે સ્વદુઃ શનિવેદનાય શકુનિમ્પ્રતિ ચોદનમ્॥ 2॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
વૈશમ્પાયન ઉવાચ॥
વસન્દુર્યોધનસ્તસ્યાં સભાયાં પુરુષર્ષભ।
શનૈર્દદર્શ તાં સર્વાં સભાં શકુનિના સહ॥ 2-74-1 (14231)
તસ્યાં દિવ્યાનભિપ્રાયાન્દદર્શ કુરુનન્દનઃ।
ન દૃષ્ટપૂર્વા યે તેન નગરે નાગસાહ્વયે॥ 2-74-2 (14232)
સ કદાચિત્સભામધ્યે ધાર્તરાષ્ટ્રો મહીપતિઃ।
સ્ફાટિકં સ્થલમાસાદ્ય જલમિત્યભિશઙ્કયા॥ 2-74-3 (14233)
સ્વવસ્ત્રોત્કર્ષણં રાજા કૃતવાન્બુદ્ધિમોહિતઃ।
દુર્મના વિમુખશ્ચૈવ પરિચક્રામ તાં સભામ્॥ 2-74-4 (14234)
તતઃ સ્થલે નિપતિતો દુર્મના વ્રીડિતો નૃપઃ।
નિઃ શ્વસન્વિમુખશ્ચાપિ પરિચક્રામ તાં સભામ્॥ 2-74-5 (14235)
તતઃ સ્ફાટિકતોયાં વૈ સ્ફાટિકામ્બુજશોભિતામ્।
વાપીં મત્વા સ્થલમિવ સવાસાઃ પ્રાપતઞ્જલે॥ 2-74-6 (14236)
જલે નિપતિતં દૃષ્ટ્વા ભીમસેનો મહાબલઃ।
જહાસ જહસુશ્ચૈવ કિઙ્કરાશ્ચ સુયોધનમ્॥ 2-74-7 (14237)
વાસાંસિ ચ શુભાન્યસ્મૈ પ્રદદૂ રાજશાસનાત્।
તથાગતં તુ તં દૃષ્ટ્વા ભીમસેનો મહાબલઃ॥ 2-74-8 (14238)
અર્જુનશ્ચ યમૌ ચોભૌ સર્વે તે પ્રાહસંસ્તદા।
નામર્ષયત્તતસ્તેષામવહાસમમર્ષણઃ॥ 2-74-9 (14239)
આકારં રક્ષમાણસ્તુ ન સ તાન્સમુદૈક્ષત।
પુનર્વસનમુત્ક્ષિપ્ય પ્રતિરિષ્યન્નિવ સ્થલમ્॥ 2-74-10 (14240)
આરુરોહ તતઃ સર્વે જહસુશ્ચ પુનર્જનાઃ।
દ્વારં તુ પિહિતાકારં સ્ફાટિકં પ્રેક્ષ્ય ભૂમિપઃ।
પ્રવિશન્નાહતો મૂર્ધ્નિ વ્યાઘૂર્ણિત ઇવ સ્થિતઃ॥ 2-74-11 (14241)
તાદૃશં ચ પરં દ્વારં સ્ફાટિકોરુકવાટકમ્।
વિઘટ્ટયન્કરાભ્યાં તુ નિષ્ક્રમ્યાગ્રે પપાત હા॥ 2-74-12 (14242)
દ્વારં તુ વિતતાકારં સમાપેદે પુનશ્ચ સઃ।
તદ્વૃત્તં ચેતિ મન્વાનો દ્વારસ્થાનાદુપારમત્॥ 2-74-13 (14243)
એવં પ્રલમ્ભાન્વિવિધાન્પ્રાપ્ય તત્ર વિશામ્પતે।
પાણ્ડવેયાભ્યનુજ્ઞાતસ્તતો દુર્યોધનો નૃપઃ॥ 2-74-14 (14244)
અપહૃષ્ટેન મનસા રાજસૂયે મહાક્રતૌ।
પ્રેક્ષ્ય તામદ્ભુતામૃદ્ધિં જગામ ગજસાહ્વયમ્॥ 2-74-15 (14245)
પાણ્ડવશ્રીપ્રતપ્તસ્ય ધ્યાયમાનસ્ય ગચ્છતઃ।
દુર્યોધનસ્ય નૃપતેઃ પાપા મતિરજાયત॥ 2-74-16 (14246)
પાર્થાન્સુમનસો દૃષ્ટ્વા પાર્થિવાંશ્ચ વશાનુગાન્।
કૃત્સ્નં ચાપિ હિતં લોકમાકુમારં કુરૂદ્વહ॥ 2-74-17 (14247)
મહિમાનં પરં ચાપિ પાણ્ડવાનાં મહાત્મનામ્।
દૂર્યોધનો ધાર્તરાષ્ટ્રો વિવર્ણઃ સમપદ્યત॥ 2-74-18 (14248)
સ તુ ગચ્છન્નનેકાગ્નઃ સભામેકોઽન્વચિન્તયત્।
શ્રિયં ચ તામનુપમાં ધર્મરાજસ્ય ધીમતઃ॥ 2-74-19 (14249)
પ્રમત્તો ધૃતરાષ્ટ્રસ્ય પુત્રો દુર્યોધનસ્તદા।
નાભ્યભાષત્સુબલજં ભાષમાણં પુનઃ પુનઃ॥ 2-74-20 (14250)
અનેકાગ્રં તુ તં દૃષ્ટ્વા શકુનિઃ પ્રત્યભાષત।
દુર્યોધન કૃતોમૂલં નિઃશ્વસન્નિવ ગચ્છસિ॥ 2-74-21 (14251)
દુર્યોધન ઉવાચ॥ 2-74-22x (1513)
દૃષ્ટ્વેમાં પૃથિવીં કૃત્સ્નાં યુધિષ્ઠિરવશાનુગામ્।
જિતામસ્ત્રપ્રતાપેન શ્વેતાશ્વસ્ય મહાત્મનઃ॥ 2-74-22 (14252)
તં ચ યજ્ઞં તથાભૂતં દૃષ્ટ્વા પાર્થસ્ય માતુલ।
યથા શક્રસ્ય દેવેષુ તથાભૂતં મહાદ્યુતેઃ॥ 2-74-23 (14253)
અમર્ષેણ તુ સમ્પૂર્ણો દહ્યમાનો દિવાનિશમ્।
શુચિશુક્રાગમે કાલે શુષ્યે તોયમિવાલ્પકમ્॥ 2-74-24 (14254)
પશ્ય સાત્વતમુખ્યેન શિશુપાલો નિપાતિતઃ।
ન ચ તત્ર પુમાનાસીત્કશ્ચિત્તસ્ય પદાનુગઃ॥ 2-74-25 (14255)
દહ્યમાના હિ રાજાનઃ પાણ્ડવોત્થેન વહ્નિના।
ક્ષાન્તવન્તોઽપરાધં તે કો હિ તત્ક્ષન્તુમર્હતિ॥ 2-74-26 (14256)
વાસુદેવેન તત્કર્મ યથાઽયુક્તં મહત્કૃતમ્।
સિદ્ધં ચ પાણ્ડુપુત્રાણાં પ્રતાપેન મહાત્મનામ્॥ 2-74-27 (14257)
તથાહિ રત્નન્યાદાય વિવિધાનિ નૃપા નૃપમ્।
ઉપાતિષ્ઠન્ત કૌન્યેયં વૈશ્યા ઇવ કરપ્રદાઃ॥ 2-74-28 (14258)
શ્રિયં તથાગતં દૃષ્ટ્વા જ્વલન્તીમિવ પાણ્ડવે।
અમર્ષવશમાપન્નો દહ્યામિ ન તથોચિતઃ॥ 2-74-29 (14259)
વહ્નિમેવ પ્રવેક્ષ્યામિ ભક્ષયિષ્યામિ વા વિષમ્।
અપો વાપિ પ્રવેક્ષ્યામિન હિ શક્ષ્યામિ જીવિતુમ્॥ 2-74-30 (14260)
કો હિ નામ પુમાંલ્લોકે મર્ષયિષ્યતિ સત્વવાન્।
સપત્નાનૃદ્ધ્યતો દૃષ્ટ્વા હીનમાત્માનમેવ ચ॥ 2-74-31 (14261)
સોઽહં ન સ્ત્રી ન ચાપ્યસ્ત્રી ન પુમાન્નાપુમાનપિ।
યોઽહં તાં મર્ષયામ્યદ્ય તાદૃશીં શ્રિયમાગતામ્॥ 2-74-32 (14262)
ઈશ્વરત્વં પૃથિવ્યાશ્ચ વસુમત્તાં ચ તાદૃશીમ્।
યજ્ઞં ચ તાદૃશં દૃષ્ટ્વા માદૃશઃ કો ન સંઞ્જ્વરેત્॥ 2-74-33 (14263)
અશક્તશ્ચૈક એવાહં તામાહર્તું નૃપશ્રિયમ્।
સહાયાંશ્ચ ન પશ્યામિ તેન મૃત્યું વિચિન્તયે॥ 2-74-34 (14264)
દૈવમેવ પરં મન્યે પૌરુષં ચ નિરર્થકમ્।
દૃષ્ટ્વા કુન્તીસુતે શુદ્ધાં શ્રિયં તામહતાં તથા॥ 2-74-35 (14265)
કૃતો યત્નો મયા પૂર્વં વિનાશે તસ્ય સૌબલ।
તચ્ચ સર્વમતિક્રમ્ય સંવૃદ્ધોઽપ્સ્વિવ પઙ્ગજમ્॥ 2-74-36 (14266)
તેન દૈવં પરં મન્યે પૌરુષં ચ નિરર્થકમ્।
ધાર્તરાષ્ટ્રાશ્ચ હીયન્તે પાર્થા વર્ધન્તિ નિત્યશઃ। 2-74-38c`કૃષ્ણસ્તુ સુમનાસ્તેષાં વિવર્ધયતિ સમ્પદઃ'॥ 2-74-37 (14267)
સોઽહં શ્રિયં ચ તાં દૃષ્ટ્વા સભાં તાં ચ તથાવિધામ્।
રક્ષિભિશ્ચાવહાસં તં પરિતપ્યે યથાઽગ્નિના॥ 2-74-38 (14268)
અમર્ષં ચ સમાવિષ્ટં ધૃતરાષ્ટ્રે નિવેદય॥ ॥ 2-74-39 (14269)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે સભાપર્વણિ દ્યૂતપર્વણિ ચતુઃસપ્તતિતમોઽધ્યાયઃ॥ 74॥
સભાપર્વ - અધ્યાય 075
॥ શ્રીઃ ॥
2.75. અધ્યાયઃ 075
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
શકુનિના દુર્યોધનમ્પ્રતિ પાણ્ડવાનાં પૌરુષેણાજય્યત્વકથનપૂર્વકં દ્યૂતેન જેષ ્યામીતિ સમાશ્વાસનાદિકમ્॥ 1॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
શકુનિરુવાચ॥
દુર્યોધન ન તેઽમર્ષઃ કાર્યઃ પ્રતિ યુધિષ્ઠિરમ્।
ભાગધેયાનિ હિ સ્વાનિ પાણ્ડવા ભુઞ્જતે સદા॥ 2-75-1 (14270)
વિધાનં વિવિધાકારં પરં તેષાં વિધાનતઃ।
અનેકૈરભ્યુપાયૈશ્ચ ત્વયા ન શકિતાઃ પુરા॥ 2-75-2 (14271)
આરબ્ધા હિ મહારાજ પુનઃ પુનરરિન્દમ।
વિમુક્તાશ્ચ નરવ્યાઘ્રા ભગધેયપુરસ્કૃતાઃ।
`ઉત્સાહવન્તઃ પુરુષા નાવસીદન્તિ કર્મસુ'॥ 2-75-3 (14272)
તૈર્લબ્ધા દ્રૌપદી ભાર્યા દ્રુપદશ્ચ સુતૈઃ સહ।
સહાયાઃ પૃથિવીપાલા વાસુદેવશ્ચ વીર્યવાન્॥ 2-75-4 (14273)
લબ્ધશ્ચાનભિભૂતાર્થૈઃ પિત્ર્યોંશઃ પૃથિવીપતે।
વિવૃદ્ધસ્તેજસા તેષાં તત્ર કા પરિદેવના॥ 2-75-5 (14274)
ધનઞ્જયેન ગાણ્ડીવમક્ષય્યૌ ચ મહેષુધી।
લબ્ધાન્યસ્ત્રાણિ દિવ્યાનિ તોષયિત્વા હુતાશનમ્॥ 2-75-6 (14275)
તેન કાર્મુકમુખ્યેન બાહુવીર્યેણ ચાત્મનઃ।
કૃતા વશે મહીપાલાસ્તત્ર કા પરિદેવના॥ 2-75-7 (14276)
અગ્નિદાહાન્મયં ચાપિ મોક્ષયિત્વા સ દાનવમ્।
સભાં તાં કારયામાસ સવ્યસાચી પરન્તપઃ॥ 2-75-8 (14277)
તેન ચૈવ મયેનોક્તાઃ કિઙ્કરા નામ રાક્ષસાઃ।
વહન્તિ તાં સભાં ભીમાસ્તત્ર કા પરિદેવના॥ 2-75-9 (14278)
યચ્ચાસહાયતાં રાજન્નુક્તવાનસિ ભારત।
તન્મિથ્યા ભ્રાતરો હીમે તવ સર્વે વશાનુગાઃ॥ 2-75-10 (14279)
દ્રોણસ્તવ મહેષ્વાસઃ સહ પુત્રેણ વીર્યવાન્।
મૂતપુત્રશ્ચ રાધેયો દૃઢધન્વા મહારથઃ॥ 2-75-11 (14280)
`સ એકઃ સમરે સર્વાન્પાણ્ડવાન્સહસોમકાન્।
વિજેષ્યતિ મહાબાહો કિં સહાયૈઃ કરિષ્યસિ॥ 2-75-12 (14281)
ભીષ્મશ્ચ પુરુષવ્યાઘ્રો ગૌતમશ્ચ મહારથઃ।
જયદ્રથશ્ચ બલાવાન્સોમદત્તસ્તથૈવ ચ'॥ 2-75-13 (14282)
અહં ચ સહ સોદર્યૈઃ સૌમદત્તિશ્ચ પાર્થિવઃ।
એતૈસ્ત્વં સહિતઃ સર્વૈર્જય કૃત્સ્નં વસુન્દરામ્॥ 2-75-14 (14283)
દુર્યોધન ઉવાચ। 2-75-15x (1514)
ત્વયા ચ સહિતો રાજન્નેતૈશ્ચાન્યૈર્મહારથૈઃ।
એતાનહં વિજેષ્યામિ યદિ ત્વમનુમન્યસે॥ 2-75-15 (14284)
એતેષુ વિજિતેષ્વદ્ય ભવિષ્યતિ મહી મમ।
સર્વે ચ પૃથિવીપાલાઃ સભા સા ચ મહાધના॥ 2-75-16 (14285)
શકુનિરુવાચ॥ 2-75-17x (1515)
ધનઞ્જયો વાસુદેવો ભીમસેનો યુધિષ્ઠિરઃ।
નકુલઃ સહદેવશ્ચ દ્રુપદશ્ચ સહાત્મજૈઃ॥ 2-75-17 (14286)
નૈતે યુધિ પરાજેતું શક્યા દેવગણૈરપિ।
મહારથા મહેષ્વાસાઃ કૃતાસ્ત્રા યુદ્ધદુર્મદાઃ॥ 2-75-18 (14287)
અહં તુ તદ્વિજાનામિ વિજેતું યેન શક્યતે।
યુધિષ્ઠિરં સ્વયં રાજંસ્તન્નિબોધ જુષસ્વ ચ॥ 2-75-19 (14288)
દુર્યોધન ઉવાચ॥ 2-75-20x (1516)
અપ્રમાદેન સુહૃદામન્યેષાં ચ મહાત્મનામ્।
યદિ શક્યા વિજેતું તે તન્મમાચક્ષ્વ માતુલ॥ 2-75-20 (14289)
શકુનિરુવાચ। 2-75-21x (1517)
દ્યૂતપ્રિયશ્ચ કૌન્તેયો ન સ જાનાતિ દેવિતુમ્।
સમાહૂતશ્ચ રાજેન્દ્રો ન શક્ષ્યતિ તિવર્તિતુમ્॥ 2-75-21 (14290)
દેવને કુશલશ્ચાહં ન મેઽસ્તિ સદૃશો ભુવિ।
ત્રિષુ લોકેષુ કૌરવ્ય તં ત્વં દ્યૂતે સમાહ્વય॥ 2-75-22 (14291)
તસ્યાક્ષકુશલો રાજન્નાદાસ્યેઽહમસંશયમ્।
રાજ્યં શ્રિયં ચ તાં દીપ્તાં ત્વદર્થં પુરુષર્ષભ॥ 2-75-23 (14292)
ઇદં તુ સર્વં ત્વં રાજ્ઞે દુર્યોધન નિવેદય।
અનુજ્ઞાતસ્તુ તે પિત્રા વિજેષ્યે તાન્ન સંશયઃ॥ 2-75-24 (14293)
દુર્યોધન ઉવાચ। 2-75-25x (1518)
ત્વમેવ કરુમુખ્યાય ધૃતરાષ્ટ્રાય સૌબલ।
નિવેદય યથાન્યાયં નાહં શક્ષ્યે નિવેદિતુમ્॥ ॥ 2-75-25 (14294)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે સભાપર્વણિ દ્યૂતપર્વણિ પઞ્ચસપ્તતિતમોઽધ્યાયઃ॥75 ॥
સભાપર્વ - અધ્યાય 076
॥ શ્રીઃ ॥
2.76. અધ્યાયઃ 076
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
શકુનિના દુર્યોધનસ્ય ચિન્તયા કાર્શ્યાદિકં બોધિતેન ધૃતરાષ્ટ્રેણ દુર્યોધનમ્ પ્રતિ ચિન્તાકારણપ્રશ્નઃ॥ 1॥ દુર્યોધનેન તત્કથનપુર્વકં ધૃતરાષ્ટ્રં પ્રતિ દ્યૂતાભ્યનુજ્ઞાનપ્રાર્થનમ્॥ 2॥ ધૃતરાષ્ટ્રેણ દ્યૂતસભાનિર્માણાજ્ઞાપનપૂર્વકં પાણ્ડવાનયનાય વિદુરં પ્રતિ ચોદ નમ્॥ 3॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
વૈશમ્પાયન ઉવાચ॥
અનુભૂય તુ રાજ્ઞસ્તં રાજસૂયં સુદુર્મતિઃ।
`યુધિષ્ઠિરસ્ય શકુનિર્દુર્યોધસુસંયુતઃ॥ 2-76-1 (14295)
વિવેશ હાસ્તિનપુરં દુર્યોધનમતેન સઃ।
વાઢમિત્યેવ શકુનિર્દૃઢં હૃદિ ચકાર હ॥ 2-76-2 (14296)
અસ્વસ્થતાં ચતાં દૃષ્ટ્વા ધાર્તરાષ્ટ્રસ્ય પાપકૃત્।
ભારતાનાં ચ દુષ્ટાત્મા ક્ષયાય હિ નૃપક્ષયઃ'॥ 2-76-3 (14297)
પ્રિયકૃન્મતમાજ્ઞાય પૂર્વં દુર્યોધનસ્ય તત્।
પ્રજ્ઞાચક્ષુષમાસીનં શકુનિઃ સૌબલસ્તદા॥ 2-76-4 (14298)
દુર્યોધનવચઃ શ્રુત્વા ધૃતરાષ્ટ્રં જનાધિપમ્।
ઉપગમ્ય મહાપ્રાજ્ઞં શકુનિર્વાક્યમબ્રવીત્॥ 2-76-5 (14299)
શકુનિરુવાચ। 2-76-6x (1519)
દુર્યોધનો મહારાજ વિવર્ણો હરિણઃ કૃશઃ।
દીનશ્ચિન્તાપરશ્ચૈવ તં વિદ્ધિ મનુજાધિપ॥ 2-76-6 (14300)
ન વૈ પરીક્ષસે સમ્યગસહ્યં શત્રુસંભવમ્।
જ્યેષ્ઠપુત્રસ્ય હૃચ્છોકં કિમર્થં નાવબુધ્યસે॥ 2-76-7 (14301)
`એવમુક્તઃ શકુનિના ધૃતરાષ્ટ્રો જનેશ્વરઃ।
દુર્યોધનં સમાહૂયં ઇદં વચનમબ્રવીત્'॥ 2-76-8 (14302)
ધૃતરાષ્ટ્ર ઉવાચ। 2-76-9x (1520)
દુર્યોધન કૃતોમૂલં ભૃશમાર્તોઽસિ પુત્રક।
શ્રોતવ્યશ્ચેન્મયા સોઽર્થો બ્રૂહિ મે કુરુનન્દન॥ 2-76-9 (14303)
અયં ત્વાં શકુનિઃ પ્રાહ વિવર્ણં હરિમં કૃશમ્।
ચિન્તયંશ્ચ ન પશ્યામિ શોકસ્ય તવ સમ્ભવમ્॥ 2-76-10 (14304)
ઐશ્વર્યં હિ મહત્પુત્ર ત્વયિ સર્વં પ્રતિષ્ઠિતમ્।
ભ્રાતરઃ સુહૃદશ્ચૈવ નાચરન્તિ તવાપ્રિયમ્॥ 2-76-11 (14305)
આચ્છાદયસિ પ્રાવારાનશ્નાસિ પિશિતૌદનમ્।
આજાનેયા વહન્ત્યશ્વાઃ કેનાસિ હરિણઃ કૃશઃ॥ 2-76-12 (14306)
શયનાનિ મહાર્હાણિ યોષિતશ્ચ મનોરમાઃ।
ગુણવન્તિ ચ વેશ્માનિ વિહારાશ્ચ યથાસુખમ્॥ 2-76-13 (14307)
દેવનામિવ તે સર્વં વાચિ બદ્ધં ન સંશયઃ।
સ દીન ઇવ દુર્ધર્ષ કસ્માચ્છોચસિ પુત્રક॥ 2-76-14 (14308)
`માત્રા પિત્રા ચ પુત્રસ્ય યદ્વૈ કાર્યં પરં સ્મૃતમ્।
પ્રાપ્તસ્ત્વમસિ તત્તાત નિખિલાં નઃ કુલશ્રિયમ્॥ 2-76-15 (14309)
ઉપસ્થિતઃ સર્વકામૈસ્ત્રિદિવે વાસવો યથા।
વિવિધૈરન્નપાનૈશ્ચ પ્રવરૈઃ કિં નુ શોચસિ॥ 2-76-16 (14310)
નિરુક્તં નિગમં છન્દઃ ષડઙ્ગાન્યસ્ત્રશાસ્ત્રવાન્।
અધીતી કૃતવિદ્યસ્ત્વં દશવ્યાકરણૈઃ કૃપાત્॥ 2-76-17 (14311)
હલાયુધાત્કૃપાદ્દ્રોણાદસ્ત્રવિદ્યામધીતવાન્।
ભ્રાતાજ્યેષ્ઠઃ સ્થિતો રાજ્યે કિમુ શોચસિ પુત્રક॥ 2-76-18 (14312)
પૃથગ્જનૈરલભ્યં યદશનાચ્છાદનં બહુ।
પ્રભુઃ સન્ભુઞ્જસે પુત્ર સંસ્તુતઃ સૂતમાગધૈઃ॥ 2-76-19 (14313)
તસ્ય તે વિદિતપ્રજ્ઞ શોકમૂલમિદં કથમ્।
લોકેસ્મિઞ્જ્યેષ્ઠભાગન્યસ્તન્મમાચક્ષ્વ પૃચ્છતઃ॥ 2-76-20 (14314)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ॥ 2-76-21x (1521)
તસ્ય તદ્વચનં શ્રુત્વા મન્દઃ ક્રોધવશાનુગઃ।
પિતરં પ્રત્યુવાચેદં સ્વમતિં સમ્પ્રકાશયન્ '॥ 2-76-21 (14315)
દુર્યોધન ઉવાચ॥ 2-76-22x (1522)
અશ્નામ્યાચ્છાદયે ચાહં યથા કુપુરુષસ્તથા।
અમર્ષં ધારયે ચોગ્રં નિનીષુઃ કાલપર્યયમ્॥ 2-76-22 (14316)
અમર્ષણઃ સ્વાઃ પ્રકૃતીરભિભૂય પરં સ્થિતઃ।
ક્લેશાન્મુમુક્ષુઃ પરજાન્સ વૈ પુરુષ ઉચ્યતે॥ 2-76-23 (14317)
સન્તોષો વૈ શ્રિયં હન્તિ હ્યભિમાનં ચ ભારત।
અનુક્રોશભયે ચોભે યૈર્વૃતો નાશ્નુતે મહત્॥ 2-76-24 (14318)
ન માં પ્રીણાતિ મદ્ભુક્તં શ્રિયં દૃષ્ટ્વા યુધિષ્ઠેરે।
અતિજ્વલન્તીં કૌન્તેયે વિવર્ણકરણીં મમ॥ 2-76-25 (14319)
સપત્નાનૃદ્વ્યતોત્માનં હીયમાનં નિશામ્ય ચ।
અદૃશ્યામપિ કૌન્તેય શ્રિયં પશ્યન્નિવોદ્યતામ્॥ 2-76-26 (14320)
તસ્માદહં વિવર્ણશ્ચ દીનશ્ચ હરિમઃ કૃશઃ।
અષ્ટાશીતિસહસ્રાણિ સ્નાતકા ગૃહમેધિનઃ॥ 2-76-27 (14321)
ત્રિંશદ્દાસીક એકૈકો યાન્બિભર્તિ યુધિષ્ઠિરઃ।
દશાન્યાનિ સહસ્રાણિ યતીનામૂર્ધ્વરેતસામ્।
ભુઞ્જતે રુક્મપાત્રીભિર્યુધિષ્ઠિરનિવેશને॥ 2-76-28 (14322)
કદલીમૃગમોકાનિ કૃષ્ણશ્યામારુણાનિ ચ।
કામ્ભોજઃ પ્રાહિણોત્તસ્મૈ પરાર્ધ્યાનપિ કમ્બલાન્।
ગજયોષિદ્ગવાશ્વસ્ય શતશોઽથ સહસ્રશઃ॥ 2-76-29 (14323)
ત્રિશતં ચોષ્ટ્રવામીનાં શતાનિ વિચરન્ત્યુત।
રાજન્યા બલિમાદાય સમેતા હિ નૃપક્ષયે॥ 2-76-30 (14324)
પૃથગ્વિધાનિ રત્નાન પાર્થિવાઃ પૃથિવીપતે।
આહરન્ક્રતુમુખ્યેઽસ્મિન્કુન્તીપુત્રાય ભૂરિશઃ॥ 2-76-31 (14325)
ન ક્વચિદ્ધિ મયા તાદૃગ્દૃષ્ટપૂર્વો ન ચ શ્રુતઃ।
યાદૃગ્ધનાગમો યજ્ઞે પાણ્ડુપુત્રસ્ય ધીમતઃ॥ 2-76-32 (14326)
`અસત્યં ચેદિદં સર્વં સઞ્જયં પ્રષ્ટુમર્હસિ'।
અપર્યન્તં ધનૌઘં તં દૃષ્ટ્વા શત્રોરહં નૃપ।
શર્મ નૈવાભિગચ્છામિ ચિન્તયાનો વિશામ્પતે॥ 2-76-33 (14327)
બ્રહ્મણા વાટધાનાશ્ચ ગોમન્તઃ શતસઙ્ઘશઃ।
ત્રિખર્વં બલિમાદાય દ્વારિ તિષ્ઠન્તિ વારિતાઃ॥ 2-76-34 (14328)
કમણ્ડલૂનુપાદાય જાતરૂપમયાઞ્શુભાન્।
ત્રૈખર્વાઃ પ્રતિવેદ્યાસ્મૈ લેભિરેઽથ પ્રવેશનમ્॥ 2-76-35 (14329)
યથૈવ મધુ શક્રાય ધારયન્ત્યમરસ્ત્રિયટઃ।
તદસ્મૈ કાંસ્યમાહાર્ષીદ્વારુણં કલશોદધિઃ॥ 2-76-36 (14330)
શઙ્ખપ્રવરમાદાય વાસુદેવોઽભિષિક્તવાન્।
શક્યં રુક્મસહસ્રસ્ય બહુરત્નવિભૂષિતમ્॥ 2-76-37 (14331)
દૃષ્ટ્વા ચ મમ તત્સર્વં જ્વરરૂપમિવાભવત્।
ગૃહીત્વા તત્તુ ગચ્છન્તિ સમુદ્રૌ પૂર્વદક્ષિણૌ॥ 2-76-38 (14332)
તથૈવ પશ્ચિમં યાન્તિ ગૃહીત્વા ભરતર્ષભ।
ઉત્તરં તુ ન ગચ્છન્તિ વિના તાત પતત્રિણઃ।
તત્ર ગત્વાઽર્જુનો દણ્ડમાજહારામિતં ધનમ્॥ 2-76-39 (14333)
`કૃતાં બૈન્દુસરૈ રત્નૈર્મયેન સ્ફાટિકચ્છદામ્।
અપશ્યં નલિનીં પૂર્ણામુદકસ્યેવ ભારત॥ 2-76-40 (14334)
ઉત્કર્ષન્તં ચ વાસશ્ચ પ્રાહસન્માં વૃકોદરઃ।
કિઙ્કરાશ્ચ સભાપાલા જહસુર્ભરતર્ષભ॥ 2-76-41 (14335)
પિત્રોરર્થે વિશેષેણ પ્રાવૃણ્વં તત્ર જીવિતમ્।
તત્ર ત્મ યદિ શક્તઃ સ્યાં ઘાતયેયં વૃકોદરમ્॥ 2-76-42 (14336)
સપત્નેનાપહાસો હિ સ માં દહતિ ભારત॥ 2-76-43 (14337)
તત્ર સ્ફાટિકતોયાં હિ સ્ફાટિકામ્બુજશોભિતામ્।
સભાં પુષ્કરિણીં મત્વા પતિતોઽસ્મિ નરાધિપ॥ 2-76-44 (14338)
તત્ર મામહસદ્ભીમઃ સહ પાર્થેન સસ્વરમ્।
દ્રૌપદી ચસહ સ્ત્રીભિઃ પાતયન્તી મનો મમ॥ 2-76-45 (14339)
ક્લિન્નવસ્ત્રસ્ય ચ જલે કિઙ્કરા રાજચોદિતાઃ।
દદુર્વાસાંસિ મેઽન્યાનિ તચ્ચ દુઃખતરં મમ॥ 2-76-46 (14340)
અસ્તમ્ભા ઇવ તિષ્ઠન્તિ સ્તમ્ભા ઇવ સહસ્રશઃ।
સોહં તત્રાહતો રાજન્સ્ફટિકાભ્યન્તરે વિભો॥ 2-76-47 (14341)
અદ્વારેણ વિનિર્ગચ્છન્દ્વારસંસ્થાનરૂપિણા।
અભિહત્ય શિલાં ભૂયો લલાટેનાસ્મિ વિક્ષતઃ॥ 2-76-48 (14342)
આમૃશન્નિવ તાં દૃષ્ટ્વા માર્ગાન્તરમુપાવિશમ્।
ઇદં દ્વારમિદં રાજન્નદ્વારમિતિ માં પ્રતિ।
અદ્ભુતં પ્રહસન્વાક્યં બભાષે સ વૃકોદરઃ॥ 2-76-49 (14343)
સ્ત્રિયશ્ચ તત્ર માં દૃષ્ટ્વા જહસુસ્તાદૃશં નૃપ।
સર્વં હાસકરં તેષાં સદસ્યાનાં નરર્ષભ॥ 2-76-50 (14344)
ન શ્રુતાનિ ન દૃષ્ટાનિ યાનિ રત્નાન મે ક્વચિત્।
તાનિ મે તત્ર દૃષ્ટાનિ તેન તપ્તોસ્મિ દુઃખિતઃ॥ 2-76-51 (14345)
હુતાશનં પ્રવેક્ષ્યામિ પ્રવેક્ષ્યામિ મહોદધિમ્।
સમ્ભાવિતસ્ય ચાકીર્તિર્મરણાદતિરિચ્યતે'॥ 2-76-52 (14346)
ઇદં ચાદ્ભુતમત્રાસીત્તન્મે નિગદતઃ શૃણુ॥ 2-76-53 (14347)
પૂર્ણે શતસહસ્રે તુ વિપ્રાણાં ભુઞ્જતાં સદા।
સ્થાપિતસ્તત્ર સઞ્જ્ઞાર્થં શઙ્ખો ધ્માયતિ નિત્યસઃ॥ 2-76-54 (14348)
મુહુર્મુહુઃ પ્રણદતસ્તસ્ય શઙ્ખસ્ય ભારત।
અનિશં શબ્દમશ્રૌષં તતો રોમાણિ મેઽહૃષન્॥ 2-76-55 (14349)
પાર્થિવૈર્બહુભિઃ કીર્ણમુપસ્થાનં દિદૃક્ષુભિઃ।
અશોભત મહારાજ નક્ષત્રૈર્દ્યૈરિવામલા॥ 2-76-56 (14350)
સર્વરત્નાન્યુપાદાય પાર્થિવા વૈ જનેશ્વર।
યજ્ઞે તસ્ય મહારાજ પાણ્ડુપુત્રસ્ય ધીમતઃ॥ 2-76-57 (14351)
વૈશ્યા ઇવ મહીપાલા દ્વિજાતિપરિવેષકાઃ।
ન સા શ્રીર્દેવરાજસ્ય યમસ્ય વરુણસ્ય ચ।
ગુહ્યકાધિપતેર્વાપિ યા શ્રી રાજન્યુધિષ્ઠિરે॥ 2-76-58 (14352)
તાં દૃષ્ટ્વા પાણ્ડુપુત્રસ્ય શ્રિયં પરમિક્રામહમ્।
શાન્તિં ન પરિગચ્છામિ દહ્યમાનેન ચેતસા॥ 2-76-59 (14353)
`અપ્રાપ્ય પાણ્ડવૈશ્વર્યં શમો મમ ન વિદ્યતે।
અરીન્બાણૈઃ શાયયિષ્યે શયિષ્યે વા હતઃ પરૈઃ॥ 2-76-60 (14354)
એતાદૃશસ્ય મે કિં તુ જીવિતેન પરન્તપ।
વર્ધન્તે પાણ્ડવા રાજન્વયં હિ સ્થિતવૃદ્ધયઃ'॥ 2-76-61 (14355)
શકુનિરુવાચ॥ 2-76-62x (1523)
યામેતામતુલાં લક્ષ્મીં દૃષ્ટવાનસિ પાણ્ડવે।
તસ્યાટઃ પ્રાપ્તાવુપાયં મે શૃણુ સત્યપરાક્રમ॥ 2-76-62 (14356)
અહમક્ષેષ્વભિજ્ઞોઽસ્મિ પૃથિવ્યામપિ ભારત।
હૃદયજ્ઞઃ પણજ્ઞશ્ચ વિશેષજ્ઞશ્ચ દેવને॥ 2-76-63 (14357)
દ્યૂતપ્રિયશ્ચ કૌન્તેયો ન ચ જાનાતિ દેવિતુમ્।
આહૂતશ્ચૈષ્યતિ વ્યક્તં નિત્યમેવાહ્વયત્સ્વયમ્॥ 2-76-64 (14358)
નિયતં તં વિજેષ્યામિ કૃત્વા તુ કપટં વિભો।
આનયામિ સમૃદ્ધિં તાં દિવ્યાં ચોપાહ્વયસ્વ તમ્॥ 2-76-65 (14359)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ॥ 2-76-66x (1524)
એવમુક્તઃ શકુનિના રાજા દુર્યોધનસ્તતઃ।
ધૃતરાષ્ટ્રમિદં વાક્યમપદાન્તરમબ્રવીત્॥ 2-76-66 (14360)
અયમુત્સહતે રાજઞ્શ્રિયમાહર્તુમક્ષવિત્।
દ્યૂતેન પાણ્ડુપુત્રસ્ય તદનુજ્ઞાતુમર્હસિ॥ 2-76-67 (14361)
ધૃતરાષ્ટ્ર ઉવાચ॥ 2-76-68x (1525)
ક્ષત્તા મન્ત્રી મહાપ્રાજ્ઞઃ સ્થિતો યસ્યાસ્મિ શાસને।
તેન સઙ્ગમ્ય વેત્સ્યામિ કાર્યસ્યાસ્ય વિનિશ્ચયમ્॥ 2-76-68 (14362)
સ હિ ધર્મં પુરસ્કૃત્ય દીર્ઘદર્શી પરં હિતમ્।
ઉભયોટઃ પક્ષયોર્યુક્તં વક્ષ્યત્યર્થવિનિશ્ચયમ્॥ 2-76-69 (14363)
દુર્યોધન ઉવાચ। 2-76-70x (1526)
નિવર્તયિષ્યતિ ત્વાઽસૌ યદિ ક્ષત્તા સમેષ્યતિ।
નિવૃત્તે ત્વયિ રાજેન્દ્ર મરિષ્યેઽહમસંશયમ્॥ 2-76-70 (14364)
સ ત્વં મયિ મૃતે રાજન્વિદુરેણ સુખી ભવ।
ભોક્ષ્યસે પૃથિવીં કૃત્સ્નાં કિં મયા ત્વં કરિષ્યસિ॥ 2-76-71 (14365)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ॥ 2-7-72x (1527)
આર્તવાક્યં તુ તત્તસ્ય પ્રણયોક્તં નિશમ્ય સઃ।
ધૃતરાષ્ટ્રોઽબ્રવીત્પ્રેષ્યન્દુર્યોધનમતે સ્થિતઃ॥ 2-76-72 (14366)
સ્થૂણાસહસ્રૈર્બૃહતીં શતદ્વારાં સભાં મમ।
મનોરમાં દર્શનીયામાશુ કુર્વન્તું શિલ્પિનઃ॥ 2-76-73 (14367)
તતઃ સંસ્તીર્ય રત્નૈસ્તાં તક્ષ્ણ આનાય્ય સર્વશઃ।
સુકૃતાં સુપ્રવેશાં ચ નિવેદયત મેઽશનૈઃ॥ 2-76-74 (14368)
દૂર્યોધનસ્ય શાન્ત્યર્થમિતિ નિશ્ચિત્ય ભૂમિપઃ।
ધૃતરાષ્ટ્રો મહારાજ પ્રાહિણોદ્વિદુરાય વૈ॥ 2-76-75 (14369)
અપૃષ્ટ્વા વિદુરં સ્વસ્યન નાસીત્કશ્ચિદ્વિનિશ્ચયઃ।
દ્યૂતે દોષાંશ્ચ જાનન્સ પુત્રસ્નેહાદકૃષ્યત॥ 2-76-76 (14370)
તચ્છ્રુત્વા વિદુરો ધીમાન્કલિદ્વારમુપસ્થિતમ્।
વિનાશમુખમુત્પન્નં ધૃતરાષ્ટ્રમુપાદ્રવત્॥ 2-76-77 (14371)
સોઽભિગમ્ય મહાત્માનં ભ્રાતા ભ્રાતરમગ્રજમ્।
મૂર્ધ્ના પ્રણમ્ય ચરણાવિદં વચનમબ્રવીત્॥ 2-76-78 (14372)
વિદુર ઉવાચ। 2-76-79x (1528)
નાભિનન્દામિ તે રાજન્વ્યવસાયમિમં પ્રભો।
પુત્રૈર્ભેદો યથા ન સ્થાદ્દ્યૂતહેતોસ્તથા કુરુ॥ 2-76-79 (14373)
ધૃતરાષ્ટ્ર ઉવાચ। 2-76-80x (1529)
ક્ષત્તઃ પુત્રેષુ પુત્રૈર્મે કલહો ન ભવિષ્યતિ।
યદિ દેવાઃ પ્રસાદં નઃ કરિષ્યન્તિ ન સંશયઃ॥ 2-76-80 (14374)
અશુભં વા શુભં વાપિ હિતં વા યદિ વાઽહિતમ્। 2-76-81 (14375)
મયિ સન્નિહિતે દ્રોણે ભીષ્મે ત્વયિ ચ ભારત।
અનયો દૈવવિહિતો ન કથઞ્ચિદ્ભવિષ્યતિ॥ 2-76-82 (14376)
ગચ્છ ત્વં રથમાસ્થાય હયૈર્વાતસમૈર્જવે।
ખાણ્ડવપ્રસ્થમદ્યૈવ સમાનય યુધિષ્ઠિરમ્॥ 2-76-83 (14377)
ન વાચ્યો વ્યવસાયો મે વિદુરૈતદ્બ્રવીમિ તે।
દૈવમેવ પરં મન્યે યેનૈતદુપપદ્યતે॥ 2-76-84 (14378)
ઇત્યુક્તો વિદુરો ધીમાન્નેદમસ્તીતિ ચિન્તયન્।
આપગેયં મહાપ્રાજ્ઞમભ્યગચ્છત્સુદુઃ ખિતઃ॥ ॥ 2-76-85 (14379)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે સભાપર્વણિ દ્યૂતપર્વણિ ષટ્સપ્તતિતમોઽધ્યાયઃ॥ 76 ॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-76-9 કુતોમૂલં કિંમુલમ્। કુતઇતિ પ્રથમાર્થે તસિઃ॥ 2-76-29 કદલીમૃગા હરિણવિશેષાસ્તેષાં મોકાન્યજિનાનિ તાન્યેવ કૃષ્ણશ્યામારુણાનિ ચિત્ર વર્ણાનીત્યર્થઃ॥ 2-76-34 વાટાઃ ક્ષેત્રાદિવૃત્તયસ્તાસાં ધાના અભિનવોદ્ભેદો યેષાં તે સસ્યાદિસમ્પન્નક ્ષેત્રાદિવૃત્તિમન્ત ઇત્યર્થઃ॥ 2-76-37 શૈક્યં વરત્રામયં પાત્રાધારભૂતં શિક્યં કાવડીતિ પ્રસિદ્ધં તત્ર સ્થિતં પાત્ રં શૈક્યમ્। એતેન સામુદ્રય આપ ઉક્તાઃ॥સભાપર્વ - અધ્યાય 077
॥ શ્રીઃ ॥
2.77. અધ્યાયઃ 077
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
જનમેજયેન વિસ્તરેણ દ્યૂતવૃત્તાન્તકથનપ્રાર્થનમ્॥ 1॥ ધૃતરાષ્ટ્રેણ દુર્યોધનમ્પ્રતિ દ્યૂતનિષેધનમ્॥ 2॥ દુર્યોધનેન ધૃતરાષ્ટ્રમ્પ્રતિ ભીમાદિકૃતસ્વાપહસનાદિકથનમ્॥ 3॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
જનમેજય ઉવાચ॥
કથં સમભવદ્દ્યૂતં ભ્રાતૄણાં તન્મહાત્યયમ્।
યત્ર તદ્વ્યસનં પ્રાપ્તં પાણ્ડવૈર્મે પિતામહૈઃ॥ 2-77-1 (14380)
કે ચ તત્ર સમાસ્તારા રાજાનો બ્રહ્મવિત્તમ।
કે ચૈનમન્વમોદન્ત કે ચૈનં પ્રત્યષેધયન્॥ 2-77-2 (14381)
વિસ્તરેણૈતદિચ્છામિ કથ્યમાનં ત્વયા દ્વિજ।
મૂલં હ્યેતદ્વિનાશસ્ય પૃથિવ્યા દ્વિજસત્તમ॥ 2-77-3 (14382)
સૌતિરુવાચ। 2-77-4x (1530)
એવમુક્તસ્તતો રાજ્ઞા વ્યાસશિષ્યઃ પ્રતાપવાન્।
આચચક્ષેઽથ યદ્વૃત્તં તત્સર્વં વેદતત્ત્વવિદ્॥ 2-77-4 (14383)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ॥ 2-77-5x (1531)
એવમુક્તસ્તતો રાજ્ઞા વ્યાસશિષ્યઃ પ્રતાપવાન્।
આચચક્ષેઽથ યદ્વૃત્તં તત્સર્વં વેદતત્ત્વવિત્॥ 2-77-5 (14384)
વિદુરસ્ય મતિં જ્ઞાત્વા ધૃતરાષ્ટ્રોઽમ્બિકાસુતઃ।
દુર્યોધનમિદં વાક્યમુવાચ વિજને પુનઃ॥ 2-77-6 (14385)
અલં દ્યૂતેન ગાન્ધારે વિદુરો ન પ્રશંસતિ।
ન હ્યસૌ સુમહાબુદ્ધિરહિતં નો વદિષ્યતિ॥ 2-77-7 (14386)
હિતં હિ પરમં મન્યે વિદુરો યત્પ્રભાષતે।
ક્રિયતાં પુત્ર તત્સર્વમેતન્મન્યે હિતં તવ॥ 2-77-8 (14387)
દેવર્ષિર્વાસવાગુરુર્દેવરાજાય ધીમતે।
યત્પ્રાહ શાસ્ત્રં ભગવાન્બૃહસ્પતિરુદારધીઃ।
તદ્દે વિદુરઃ સર્વં સરહસ્યં મહાકવિઃ॥ 2-77-9 (14388)
સ્થિતસ્તુ વચને તસ્ય સદાઽહમપિ પુત્રક।
વિદુરો વાપિ મેધાવી કુરૂણાં પ્રવરો મતઃ॥ 2-77-10 (14389)
ઉદ્ધવો વા મહાબુદ્ધિર્વૃષ્ણીનામર્ચિતો નૃપ।
તદલં પુત્ર દ્યૂતેન દ્યૂતે ભેદો હિ દૃશ્યતે॥ 2-77-11 (14390)
ભેદે વિનાશો રાજ્યસ્ય તત્પુત્ર પરિવર્જય॥ 2-77-12 (14391)
પિત્રા માત્રા ચ પુત્રસ્ય યદ્વૈ કાર્યં પરં સ્મૃતમ્।
પ્રાપ્તસ્ત્વમસિ તન્નામ પિતૃપૈતામહં પદમ્॥ 2-77-13 (14392)
અધીતવાન્કૃતી શાસ્ત્રે લાલિતઃ સતતં ગૃહે।
ભ્રાતૃજ્યેષ્ઠઃ સ્થિતો રાજ્યે વિન્દસરે કિં ન શોભનમ્॥ 2-77-14 (14393)
પૃથગ્જનૈરલભ્યં યદ્ભોજનાચ્છાદનં પરમ્।
તત્પ્રાપ્તોસિ મહાબાહો કસ્માચ્છોનસિ પુત્રક॥ 2-77-15 (14394)
સ્ફીતં રાષ્ટ્રં મહાબાહો પિતૃપૈતામહં મહત્।
નિત્યમાજ્ઞાપયન્ભાસિ દિવિ દેવેશ્વરો યથા॥ 2-77-16 (14395)
`યાદૃશં ચ તવૈશ્વર્યં તદન્યેષાં સુદુર્લભમ્।
યે ચોપભોગાસ્તે રાજન્મયા તે પરિકીર્તિતાઃ'॥ 2-77-17 (14396)
તસ્ય તે વિદિતપ્રજ્ઞ શોકમૂલમિદં કથમ્।
સમુત્થિતં દુઃખકરં તન્મે શંસિતુમર્હસિ॥ 2-77-18 (14397)
દુર્યોધન ઉવાચ॥ 2-77-19x (1532)
અશ્નામ્યાચ્છાદયામીતિ પ્રપશ્યન્હીનપૌરુષઃ।
નામર્ષં કુરુતે યસ્તુ પુરુષઃ સોઽધમઃ સ્મૃતઃ॥ 2-77-19 (14398)
ન માં પ્રીણાતિ રાજેન્દ્ર લક્ષ્મીઃ સાધારણી વિભો।
જ્વલિતામેવ કૌન્યેયે શ્રિયં દૃષ્ટ્વા ચ વિવ્યથે॥ 2-77-20 (14399)
સર્વાં ચ પૃથિવીં ચૈવ યુધિષ્ઠિરવશાનુગામ્।
સ્થિરોઽસ્મિ યોઽહં જીવામિ દુઃખાદેતદ્બ્રવીમિ તે। 2-77-21 (14400)
આવર્જિતા ઇવાભાન્તિ નીપાશ્ચિત્રકકૌકુરાઃ।
કારસ્કારા લોહજઙ્ઘા યુધિષ્ઠિરનિવેશને॥ 2-77-22 (14401)
હિમવત્સાગરાનુપાઃ સર્વે રત્નાકરાસ્તથા।
અન્ત્યાઃ સર્વે પર્યુદસ્તા યુધિષ્ઠિરનિવેશને॥ 2-77-23 (14402)
જ્યેષ્ઠોઽયમિતિ માં મત્વા શ્રેષ્ઠશ્ચેતિ વિશામ્પતે।
યુધિષ્ઠિરેણ સત્કૃત્ય યુક્તો રત્નપરિગ્રહે॥ 2-77-24 (14403)
ઉપસ્થિતાનાં રત્નાનાં શ્રેષ્ઠાનામર્ઘહારિણામ્।
નાદૃશ્યત પરઃ પારો નાપરસ્તત્ર ભારત॥ 2-77-25 (14404)
ન મે હસ્તઃ સમભવદ્વસુ તત્પ્રતિગૃહ્ણતઃ।
અતિષ્ઠન્ત મયિ શ્રાન્તે ગૃગ્ય દૂરાહૃતં વસુ॥ 2-77-26 (14405)
કૃતાં બિન્દુસરોરત્નૈર્મયેન સ્ફાટિકચ્છદામ્।
અપશ્યં નલિનીં પૂર્ણામુદકસ્યેવ ભારત॥ 2-77-27 (14406)
વસ્ત્રમુત્કર્ષતિ મયિ પ્રાહસત્સ વૃકોદરઃ।
શત્રોર્ઋદ્ધિવિશેષેણ વિમૂઢ રત્તવર્જિતમ્॥ 2-77-28 (14407)
તત્ર સ્મ યદિ શક્તઃ સ્યં પાતયેઽહં વૃકોદરમ્।
યદિ કુર્યાં સમારમ્ભં ભીમં હન્તું નરાધિપ॥ 2-77-29 (14408)
શિશુપાલ ઇવાસ્માકં ગતિઃ સ્યાન્નાત્ર સંશયઃ।
સપત્નેનાવહાસો મે સ માં દહતિ ભારત॥ 2-77-30 (14409)
પુનશ્ચ તાદૃશીમેવ વાપીં જલજશાલિનીમ્।
મત્વા શિલાસમાં તોયે પતિતોઽસ્મિ નરાધિપ॥ 2-77-31 (14410)
તત્ર માં પ્રાહસત્કૃષ્ણઃ પાર્થેન સહ સુસ્વરમ્।
દ્રૌપદી ચ સહ સ્ત્રીભિર્વ્યથયન્તી મનો મમ॥ 2-77-32 (14411)
ક્લિન્નવસ્ત્રસ્ય તુ જલે કિઙ્કરા રાજનોદિતાઃ।
દદુર્વાસાંસિ મેઽન્યાનિ તચ્ચ દુઃખં પરં મમ॥ 2-77-33 (14412)
પ્રલમ્ભં ચ શૃણુષ્વાન્યદ્વદતો મે નરાધિપ।
અદ્વારેણ વિનિર્ગચ્છન્દ્વારસંસ્થાનરૂપિણા।
અભિહત્ય શિલાં ભૂયો લલાટેનાસ્મિ વિક્ષતઃ॥ 2-77-34 (14413)
તત્ર માં યમજૌ દૂરાદાલોક્યાભિહતં તદા।
બાહુભિઃ પરિગૃહ્ણીતાં શોચન્તૌ સહિતાવુભૌ॥ 2-77-35 (14414)
ઉવાચ સહદેવસ્તુ તત્ર માં વિસ્મયન્નિવ।
ઇદ દ્વારં ધાર્તરાષ્ટ્ર મા ગચ્છેતિ પુનઃ પુનઃ॥ 2-77-36 (14415)
ભીમસેનેન તત્રોક્તો ધૃતરાષ્ટ્રાત્મજેતિ ચ।
સમ્બોધ્ય પ્રહસિત્વા ચ ઇતો દ્વારં નરાધિપ॥ 2-77-37 (14416)
નામધેયાનિ રત્નાનાં પુરસ્તાન્ન શ્રુતાનિ મે।
યાનિ દૃષ્ટાનિ મે તસ્યાં મનસ્તપતિ તચ્ચ મે॥ ॥ 2-77-38 (14417)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે સભાપર્વણિ દ્યૂતપર્વણિ સપ્તસપ્તતિતમોઽધ્યાયઃ॥ 77 ॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-77-22 નીપાદયો રાજાનઃ। આવર્જિતા દાસવદ્વશગાઃ॥ 2-77-23 પર્યુદસ્તા દૂરક્ષિપ્તાઃ॥ 2-77-26 ન સમભવત્ સમર્થો નાભવત્॥સભાપર્વ - અધ્યાય 078
॥ શ્રીઃ ॥
2.78. અધ્યાયઃ 078
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
દુર્યોધનેન ધૃતરાષ્ટ્રસમીપે યુધિષ્ઠિરાય નાનાદેશીયરાજોપાહૃતોપાયનવર્ણનમ્॥ 1॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
દુર્યોધન ઉવાચ॥
યન્મયા પાણ્ડવોયાનાં દૃષ્ટં તચ્છૃણુ ભારત।
આહૃતં ભૂમિપાલૈર્હિ વસુ મુખ્યં તતસ્તતઃ॥ 2-78-1 (14418)
નાવિદં મૂઢમાત્માનં દૃષ્ટ્વાહં તદરેર્ધનમ્।
ફલતો ભૂમિતો વાઽપિ પ્રતિપદ્યસ્વ ભારત॥ 2-78-2 (14419)
ઔર્ણાન્બૈલાન્વાર્ષદંશાન્ જાતરૂપપરિષ્કૃતાન્।
પ્રાવારાજિનમુખ્યાંશ્ચ કામ્ભોજઃ પ્રદદૌ બહૂન્॥ 2-78-3 (14420)
અશ્વાંસ્તિત્તિરિકલ્માષાંસ્ત્રિશતં શુકનાસિકાન્।
અષ્ટ્રવામીસ્ત્રિગર્તાશ્ચ પુષ્ટાઃ પીલુશમીઙ્ગુદૈઃ॥ 2-78-4 (14421)
ગોપાઃ સ્વીયેન સહિતાસ્તદાદાય ચતુષ્પદમ્।
વસાતયોઽન્યદ્દ્રવ્યં દ્વારિ તસ્યાવતસ્થિરે॥ 2-78-5 (14422)
કમણ્ડલૂનુપાદાય જાતરૂપમયઞ્છિવાન્।
રત્નાનિ ચ હિરણ્યં ચ સુવર્ણં ચૈવ કેવલમ્। 2-78-6 (14423)
પ્રીયમાણઃ પ્રસન્નાત્મા સ્વયં સ્વજનસંવૃતઃ।
ત્રૈખર્વો રથમુખ્યેશઃ પાણ્ડવાય ન્યવેદયત્॥ 2-78-7 (14424)
યશ્ચ સ દ્વિજમુખ્યેન રાજ્ઞઃ શઙ્ખો નિવેદિતઃ।
પ્રીત્યા દત્તઃ કુવિન્દેન ધર્મરાજાય ધીમતે॥ 2-78-8 (14425)
તં સર્વે ભ્રાતરો ભ્રાત્રે દદુઃ શઙ્ખં કિરીટિને।
તં પ્રત્યગૃહ્ણાદ્બીભત્સુસ્તોયજં હેમમાલિનમ્॥ 2-78-9 (14426)
ચિત્રં નિષ્કસહસ્રેણ ભ્રાજમાનં સ્વતેજસા।
રુચિરં દર્શનીયં ચ પૂજિતં વિશ્વકર્મણા॥ 2-78-10 (14427)
અધારયચ્ચ ધર્મશ્ચ તં નમસ્ય પુનઃ પુનઃ।
યોઽનાદનેઽપિ નદતિ સ નનાદાધિકં તદા॥ 2-78-11 (14428)
પ્રણાદાદ્ભૂમિપાસ્તસ્ય પેતુર્હીનાઃ ખતેજસા।
ધૃષ્ટદ્યુમ્નઃ પાણ્ડવાશ્ચ સાત્યકિઃ કેશવોઽષ્ટમઃ॥ 2-78-12 (14429)
સત્વેન સ્વેન સમ્પન્ના અન્યોન્યપ્રિયકારિણઃ।
વિસઞ્જ્ઞાન્ભૂમિપાન્દૃષ્ટ્વા માં ચ તે પ્રાહસંસ્તદા॥ 2-78-13 (14430)
તતઃ પ્રહૃષ્ટો બીભત્સુરદદાદ્ધેમશૃઙ્ગિણઃ।
શતાનનડુહાન્પઞ્ચ દ્વિજમુખ્યાય ભારત॥ 2-78-14 (14431)
સુમુખેન બલિર્મુખ્યઃ પ્રેષિતોઽજાતશત્રવે।
કુવિન્દેન હિરણ્યં ચ વાસાંસિ વિવિધાનિ ચ॥ 2-78-15 (14432)
કાશ્મીરરાજો માર્દ્વીકં શુદ્ધં ચ સરસં મધુ।
બલિં ચ કુત્સ્નમાદાય પાણ્ડવાયાભ્યુટપાગમત્॥ 2-78-16 (14433)
યવના હયાનુપાદાય પાર્વતીયાન્મનોજવાન્।
આસનાનિ મહાર્હાણિ કમ્બલાંશ્ચ મહાધનાન્॥ 2-78-17 (14434)
નવાન્સૂક્ષ્માંશ્ચ હૃદ્યાંશ્ચ પરાર્થ્યાન્સુપ્રદર્શનાન્।
અન્યચ્ચ વિવિધં રત્નં દ્વારિ તે ન્યવતસ્થિરે॥ 2-78-18 (14435)
શ્રુતાયુરપિ કાલિઙ્ગો મણિરત્નમનુત્તમમ્।
અઙ્ગઃ સ્ત્રિયો દર્શનીયા જાતરૂપવિભૂષિતાઃ॥ 2-78-19 (14436)
વઙ્ગો જામ્બૂનદમયાન્પર્યઙ્ગાઞ્છતશો નૃપ।
દક્ષિણાત્સાગરાભ્યાશાત્પ્રાવારાંશ્ચ પરશ્શતમ્॥ 2-78-20 (14437)
ઔદકાનિ સરત્નાનિ બલિં ચાદાય ભારત।
અન્યેભ્યો ભૂમિપાલેભ્યઃ પાણ્ડવાય ન્યવેદયત્॥ 2-78-21 (14438)
દાર્દુરં ચન્દનં મુખ્યં ભારં ષણ્ણવતિ દ્રુતમ્।
પાણ્ડવાય દદૌ પાણ્ડ્યઃ શઙ્ખાંસ્તાવત એવ ચ॥ 2-78-22 (14439)
ચન્દનાગરુ ચાનન્તં મુક્તાવૈડૂર્યચિત્રિતાઃ।
ચોલશ્ચ કેરલશ્ચોમૌ દદતુઃ પાણ્ડવાય વૈ॥ 2-78-23 (14440)
અશ્મકો હેમશૃઙ્ગીશ્ચ દોગ્ધ્રીર્હેમવિભૂષિતઃ।
સવત્સાઃ કુમ્ભદોહાશ્ચ સહસ્રાણ્યદદાદ્દશ॥ 2-78-24 (14441)
સૈન્ધવાનાં સહસ્રાણિ હયાનાં પઞ્ચવિંશતિમ્।
અદદાત્સૈન્ધવો રાજા હેમમાલ્યૈરલઙ્કૃતાન્॥ 2-78-25 (14442)
સૌવીરો હસ્તિભિર્યુક્તાન્રથાંશ્ચ ત્રિશતં પરાન્।
જાતરૂપપરિષ્કારાન્મણિરત્નવિભૂષિતાન્॥ 2-78-26 (14443)
મધ્યન્દિનાર્કપ્રતિમાંસ્તેજસા જ્વલિતાનિવ।
બલિં ચ કૃત્સ્નમાદાય પાણ્ડવાય ન્યવેદયત્॥ 2-78-27 (14444)
અવન્તિરાજો રત્નાનિ વિવિધાનિ સહસ્રશઃ।
હારાઙ્ગદાંશ્ચ મુખ્યાન્વૈ વિવિધં ચ વિભૂષણમ્॥ 2-78-28 (14445)
દાસીનામયુતં ચાપિ બલિમાદાય ભારત।
સભાદ્વારિ નરશ્રેષ્ઠ દિદૃક્ષુરવતિષ્ઠતે॥ 2-78-29 (14446)
દશાર્ણશ્ચેદિરાજશ્ચ શૂરસેનશ્ચ વીર્યવાન્।
વસ્ત્રાણિ મુખ્યાન્યાદાય રત્નાનિ વિવિધાનિ ચ।
બલિં ચ કૃત્સ્નમાદાય પાણ્ડવાય ન્યવેદયત્॥ 2-78-30 (14447)
કાશિરાજેન હૃષ્ટેન બલી રાજ્ઞિ નિવેદિતઃ।
અશીતિગોસહસ્રાણિ શતાન્યષ્ટૌ ચ દન્તિનામ્॥ 2-78-31 (14448)
અયુતં ચ નદીજાનાં હયાનાં હેમમાલિનામ્।
વિવિધાનિ ચ રત્નાનિ કાશિરાજો બલિં દદૌ॥ 2-78-32 (14449)
કૃતક્ષણશ્ચ વૈદેહઃ કૌસલશ્ચ બૃહદ્બલઃ।
દદતુર્વાજિમુખ્યાંશ્ચ સહસ્રાણિ ચતુર્દશ॥ 2-78-33 (14450)
શૈબ્યો વસાદિભિઃ સાર્ધં ત્રિગર્તો માલવૈઃ સહ।
તેભ્યો રત્નાનિ દદતુરેકૈકો ભૂમિપોઽમિતમ્॥ 2-78-34 (14451)
હારાન્મુખ્યાન્પરાર્ધ્યાંશ્ચ વિવિધં ચ વિભૂષણમ્।
શતં દાસીસહસ્રાણિ કાર્પાસિકનિવાસિનામ્॥ 2-78-35 (14452)
શ્યામાસ્તન્વીર્દીર્ઘકેશીર્હેમાભરણભૂષિતાઃ।
બલિં ચ કૃત્સ્નમાદાય ભારુકચ્છો નરર્ષભ॥ 2-78-36 (14453)
શુદ્ધાન્વિપ્રોત્તમાર્હાંશ્ચ કમ્બલપ્રવરાન્દદૌ।
તે સર્વે પાણ્ડુપુત્રસ્ય દ્વાર્યતિષ્ઠન્દિદૃક્ષવઃ॥ 2-78-37 (14454)
ઉપાયનં યદા દદ્યુસ્તદા દ્વારમલભ્યત।
ઇન્દ્રકૃષ્ટૈર્વર્ધયન્તિ ધાન્યૈર્નદમુખૈસ્તુ યે॥ 2-78-38 (14455)
સમુદ્રનિકટે જાતાઃ પરિસિન્ધુનિવાસિનઃ।
તે વૈ દ્રુમાઃ પારદાશ્ચ કાશ્યકૈરાતકૈઃ સહ॥ 2-78-39 (14456)
બલિં વિવિધમાદાય રત્નાનિ વિવિધાનિ ચ।
અજાવિકં ગોહિરણ્યં ખરોષ્ટ્રં ફલવન્મધુ॥ 2-78-40 (14457)
કમ્બલાન્વિવિધાંશ્ચૈવ દ્વારિ તિષ્ઠન્તિ વારિતાઃ।
પ્રાગ્જ્યોતિષપતિઃ શૂરો મ્લેચ્છાનામધિપો બલી॥ 2-78-41 (14458)
યવનૈઃ સહિતો રાજા ભગદત્તો મહાબલઃ।
આજાનેયાન્હયાઞ્છીઘ્રમાદાયાનિલરંહસઃ॥ 2-78-42 (14459)
બલિં ચ કૃત્સ્નમાદાય દ્વારિ તિષ્ઠતિ વારિતઃ।
અશ્વસારમયાન્ભાણ્ડાઞ્છુભાન્દન્તત્સરૂનસીન્॥ 2-78-43 (14460)
પ્રાગ્જ્યોતિષાધિપો દત્ત્વા ભગદત્તોઽવ્રજત્તદા।
વ્યક્ષાઙ્ખ્યક્ષાંલ્લલાટાક્ષાન્નાનાદિગ્ભ્યઃ સમાગતાન્॥ 2-78-44 (14461)
ઔષ્ણીષઆનહયાંશ્ચૈવ બાહુકાન્પુરુષાદકાન્।
એકપાદાંશ્ચ તત્રાહમપશ્યં દ્વારિ વારિતાન્॥ 2-78-45 (14462)
બલ્યર્થં દદતસ્તસ્ય હિરણ્યં રજતં વસુ।
ઇન્દ્રગોપકસઙ્કાશાઞ્છુકવર્ણાન્મનોજવાન્॥ 2-78-46 (14463)
તથૈવેન્દ્રાયુધનિભાન્સન્ધ્યાભ્રસદૃશાનપિ।
અનેકવર્ણાનારણ્યાન્ગૃહીત્વાશ્વાંસ્તથા બહૂન્॥ 2-78-47 (14464)
જાતરૂપમનર્ઘ્યં ચ દદુસ્તસ્યૈકપાદકાઃ।
સિંહલશ્ચ તદા રાજા પરિગૃહ્ય ધનં બહુ॥ 2-78-48 (14465)
ગોશીર્ષં હરિતશ્યામં ચન્દનપ્રવરં મહત્।
ભારાણાં શતમેકં તુ દ્વારિ તિષ્ઠતિ વારિતઃ॥ 2-78-49 (14466)
યે નગ્નવિષયા રાજન્બર્બરેયાશ્ચ વિશ્રુતાઃ।
શતં દાસીસહસ્રાણાં કમ્બલાંશ્ચ સહસ્રશઃ।
પરિગૃહ્ય મહારાજ દ્વારિ તિષ્ઠન્તિ વારિતાઃ॥ 2-78-50 (14467)
પૌણ્ડ્રાશ્ચ દામલિપ્તાશ્ચ યથાકામકૃતો નૃપાઃ।
કાલેયકં ચ રૂપ્યં ચ પરિગૃહ્ય પરિચ્છદાન્॥ 2-78-51 (14468)
અગરૂન્સ્ફાટિકાંશ્ચૈવ દન્તાઞ્જાતીફલાનિ ચ।
તક્કોલાંશ્ચ લવઙ્ગાશ્ચ કર્પૂરાંશ્ચ મહાબલ॥ 2-78-52 (14469)
અન્યાંશ્ચ વિવિધાન્દ્રવ્યાન્પરિગૃહ્યોપતસ્થિરે।
એતે સર્વે મહાત્માનો દ્વારિ તિષ્ઠન્તિ વારિતાઃ॥ 2-78-53 (14470)
શૈલેયશ્ચ તતો રાજા પત્રોર્ણાન્પરિગૃહ્ય સઃ।
દ્વારિ તિષ્ઠન્મહારાજ દ્વારપાલૈર્નિવારિતઃ॥ 2-78-54 (14471)
ચીના હૂણાઃ કષાઃ કાચાઃ પર્વતાન્તરવાસિનઃ।
આહાર્ષુર્દશસાહસ્રાન્વિન્નીતાન્દિક્ષુ વિંશ્રુતાન્॥ 2-78-55 (14472)
ઔષ્ણીકં કમ્બલં ચૈવ કીટજં મણિજં તથા।
પ્રમાણરાગસ્પર્શાઢ્યં બાહ્વીચીનસમુદ્ભવમ્॥ 2-78-56 (14473)
રસાન્ ગન્ધાન્પ્રશંસન્તસ્તતો દ્વારમલભ્યત।
ખર્વટાસ્તોમરાશ્ચૈવ શૂરા વર્ધનકાસ્તથા॥ 2-78-57 (14474)
ચેલાન્બહુવિધાન્ગૃહ્ય દ્વારિ તિષ્ઠન્તિ વારિતાઃ।
પ્રાક્કોટા નાટકેયાશ્ચ નન્દીનગરકાસ્તથા॥ 2-78-58 (14475)
નાપિતાસ્ત્રૈપુરાશ્ચૈવ પઞ્ચમેયાઃ સહોરુજાઃ।
તથા ચાટવિકાઃ સર્વે નાનાદ્રવ્યપરિચ્છદાન્॥ 2-78-59 (14476)
પરિગૃહ્ય મહારાજ દ્વારિ તિષ્ઠન્તિ વારિતાઃ।
શકાસ્તુષારાઃ કૌરવ્ય રોમકાઃ શૃઙ્ગિણોશ્મકાઃ॥ 2-78-60 (14477)
બલાદૂરુગમા રાજન્ગણિતં ચાર્બુદં મયા।
કૂટીકૃતં સુવર્ણં ચ પદ્મકિઞ્જલ્કસંનિભમ્॥ 2-78-61 (14478)
શિતાન્દીર્ઘાનસીનન્યાન્યષ્ટિશક્તિપરશ્વથાન્।
શ્લક્ષ્ણં વસ્ત્રમકાર્પસમાવિકં મૃદુ ચાજિનમ્॥ 2-78-62 (14479)
બલં મત્તં સમાદાય દ્વારિ તિષ્ઠન્તિ વારિતાઃ।
આસનાનિ મહાર્હાણિ યાનાનિ શયનાનિ ચ॥ 2-78-63 (14480)
મણિકાઞ્ચનચિત્રાણિ ગજદન્તમયાનિ ચ।
રથાંશ્ચ વિવિધાકારાઞ્જામ્બૂનદપરિષ્કૃતાન્॥ 2-78-64 (14481)
હયૈર્વિનીતૈઃ સમ્પન્નાન્વૈયાઘ્રપરિવારિતાન્।
વિચિત્રાન્સપરિસ્તોમાંશ્ચાપાનિ વિવિધાનિ ચ। 2-78-65 (14482)
નારાચાનર્ઘનારાચાઞ્છસ્ત્રાણિ વિવિધાનિ ચ।
એતદ્દ્રવ્યં મહદ્ગૃહ્ય પૂર્વદેશાધિપો નૃપઃ॥ 2-78-66 (14483)
પ્રવિષ્ટો યજ્ઞસદનં પાણ્ડવસ્ય મહાત્મનઃ।
જન્તુચેલાન્દ્વિસાહસ્રાન્દુકૂલાન્યયુતાનિ ચ॥ 2-78-67 (14484)
કાંસ્યાનિ ચૈવ ભાણ્ડાનિ મહાર્હાણિ કુથાનિ ચ।
એતાન્યન્યાનિ રત્નાનિ દદૌ પાર્થસ્ય વૈ મુદા॥ 2-78-68 (14485)
અન્યાન્બહુવિધાન્રાજન્નરઃ સાગરમાશ્રિતાઃ।
રત્નાનિ વિવિધાન્ગૃહ્ય દદુસ્તે પાણ્ડવાય તુ॥ 2-78-69 (14486)
માલવાશ્ચ તતો રાજન્રત્નાનિ વિવિધાનિ ચ।
ગોધૂમાનાં ચ રાજેન્દ્ર દ્રોણાનાં કોટિસંમિતમ્॥ 2-78-70 (14487)
અન્યાંશ્ચ વિવિધાન્ધાન્યાન્પરિગૃહ્ય મહાબલઃ।
પાણ્ડવાય દદૌ પ્રીત્યા પ્રવિવેશ મહાધ્વરમ્॥ 2-78-71 (14488)
નાનારત્નાન્બહૂન્ગૃહ્ય સુરાષ્ટ્રાધિપતિર્નૃપઃ।
તૈલકુમ્ભાન્મહારાજ દ્રોણાનામયુતાનિ ચ॥ 2-78-72 (14489)
ગુડાનપિ સ તાન્સ્વાદૂન્સહસ્રશકટૈર્નૃપઃ।
એતાનિ સર્વાણ્યાદાય દદૌ કુન્તીસુતાય સઃ॥ 2-78-73 (14490)
અન્યે ચ પાર્થિવા રાજન્નાનાદેશસમાગતાઃ।
રત્નાનિ વિવિધાન્ગૃહ્ય દદુસ્તે કૌરવાય તુ॥ 2-78-74 (14491)
જમ્બૂદ્વીપે સમસ્તે તુ સરાષ્ટ્રવનપર્વતે।
કરં તુ ન પ્રયચ્છેત નાસ્તિ પાર્થસ્ય પાર્થિવઃ॥ 2-78-75 (14492)
નરઃ સપ્તસુ વર્ષેસુ તદ્યજ્ઞે નાસ્તિ નાગતઃ।
ક્રતુર્નાનાગણૈઃ કીર્ણો બભૌ શક્રસદો યથા॥ 2-78-76 (14493)
ઇમાંશ્ચ દાયાન્વિવિધાન્નિબોધ મમ પાર્થિવ।
યજ્ઞાપ્થે રાજભિર્દત્તાન્મહતો ધનસઞ્ચયાન્॥ 2-78-77 (14494)
મેરુમન્દરયોર્મધ્યે શૈલોદામભિતો નદીમ્।
યે તે કીચકવેણૂનાં છાયાં રમ્યામુપાસતે॥ 2-78-78 (14495)
ખષા એકાસનાદ્યર્હાઃ પ્રદરા દીર્ઘવેણવઃ।
પારદાશ્ચ કુલિન્દાશ્ચ તઙ્કણાઃ પરતઙ્કણાઃ॥ 2-78-79 (14496)
તદ્વૈ પિપીલિકં નામ ઉદ્ધૃતં યત્પિપીલિકૈઃ।
જાતરૂપં દ્રોણમેયમહાર્ષુઃ કુઞ્જશો નરાઃ॥ 2-78-80 (14497)
કૃષ્ણવાલાંશ્ચ ચમરાઞ્છુક્લવાલાંસ્તથા પરાન્।
હિમવત્પુષ્પજં ચૈવ સ્વાદુક્ષૌદ્રરસં બહુ॥ 2-78-81 (14498)
ઉત્તરેભ્યઃ કુરુભ્યશ્ચ વ્યૂઢમાલ્યૈર્મહાત્મભિઃ।
ઉત્તરાદપિ કૈલાસાદોષધીઃ સુમહાબલાઃ॥ 2-78-82 (14499)
પાર્વતીયાશ્ચરાજાન આહૃત્ય પ્રણતાઃ સ્થિતાઃ।
અજાતશત્રવે રાજન્દ્વારિ તિષ્ઠન્તિ વારિતાઃ॥ 2-78-83 (14500)
યે પરાર્ઘ્યા હિમવતઃ સૂર્યોદયગિરેરનુ।
એવંરૂપાઃ સમુદ્રાન્તે લૌહિત્યમભિતશ્ચ યે॥ 2-78-84 (14501)
ફલમૂલાશના યે ચ કિરાતાશ્ચર્મવાસસઃ।
ચન્દ્નાગરુમુખ્યાનિ મહાર્હાન્કમ્બલાનિ ચ॥ 2-78-85 (14502)
ચર્મરત્નસુવર્ણાનિ ગન્ધાનુચ્ચાવચાનિ ચ।
કૈરાતકીનામયુતં દાસીનાં ચ વિશંપતે ॥ 2-78-86 (14503)
આહૃત્ય રમણીયાર્થાન્દૂરગાન્મૃગપક્ષિણઃ।
નિચિતં પર્વતેભ્યશ્ચ હિરણ્યંભૂરિવર્ચસમ્॥ 2-78-87 (14504)
બલિં ચ કૃત્સ્ત્રમાદાય દ્વારિ તિષ્ટન્તિ વારિતાઃ।
કાપવ્યા દરદા દર્વાઃ શૂરા વૈ યમકાસ્તથા॥ 2-78-88 (14505)
ઔદુમ્બરા દુર્વિભાગા દ્વારિ તિષ્ટન્તિ વારિતાઃ।
કાશ્મીરાશ્ચ કુમારાશ્ચ ગૌરકા હંસકાસ્તથા॥ 2-78-89 (14506)
શિબિત્રૈગર્તયૌધેયા રાજન્યા મદ્રકૈઃ સહ।
વસુતેયાઃ સમૌલેયા દાહક્ષુદ્રકમાલવૈઃ॥ 2-78-90 (14507)
ચૌણ્ડિકાશ્ચૌદકાશ્ચૈવ સાલ્વાશ્ચૈવ વિશમ્પતે।
અઙ્કવઙ્કાશ્ચ યવના અનવદ્યા ગયૈઃ સહ॥ 2-78-91 (14508)
સુજાતયઃ શ્રેણિમન્તઃ શ્રેયાંસઃ શસ્ત્રધારિણઃ।
આહાર્ષુઃ ક્ષત્રિયા વિત્તં શતશોઽજાતશત્રવૈ॥ 2-78-92 (14509)
વઙ્કાઃ કલિઙ્ગા મગધાસ્તામ્રલિપ્તાઃ સપુણ્ડ્રકાઃ।
દુકૂલં કૌશિકં ચૈવ પત્રોર્ણં ચૈવ ભારત॥ 2-78-93 (14510)
ઉપાવૃત્તા નૃપાસ્તસ્ય દદુઃ પ્રીતિં ન ચાગમન્।
ઉચ્યન્તે તત્ર હિ દ્વાર્સ્થૈર્બલિમાદાય વિષ્ઠિતાઃ॥ 2-78-94 (14511)
ઈષાદન્તાન્હેમકક્ષ્યાન્પદ્મવર્ણાન્કુથાવૃતાન્।
શૈલાભાન્નિત્યમત્તાંશ્ચાપ્યભિતઃ કામ્યકં સરઃ॥ 2-78-95 (14512)
ક્ષમાવતઃ કુલીનાંશ્ચ કુઞ્જરાન્સપરિચ્છદાન્।
દત્ત્વૈકૈકો દશશતાન્દ્વારેણ પ્રવિશન્ત્વિતિ॥ 2-78-96 (14513)
વૈદેહકાશ્ચ પુણ્ડ્રાશ્ચ ગૌલેયાસ્તામ્રલિપ્તકાઃ।
મરુકાઃ કાશિકા દર્દા ભૌમેયા નટનાટકાઃ॥ 2-78-97 (14514)
કર્ણાટાઃ કાંસ્યકુટ્ટાશ્ચ પદ્મજાલાઃ સતીનરાઃ।
દાક્ષિણાત્યાઃ પુલિન્દાશ્ચ શવેરાસ્તઙ્કણાઃ શષાઃ॥ 2-78-98 (14515)
બર્બરા યવનાશ્ચૈવ ગર્ગરાભીરકાસ્તથા।
પલ્લવાઃ શકકારૂશાસ્તુમ્બકાઃ કાશિકાસ્તદા॥ 2-78-99 (14516)
એતે ચાન્યે ચ બહવો નાનાદિગભ્યઃ સમાગતાઃ।
અન્યૈશ્ચોપહૃતાન્યત્ર રત્નાનિ હિ મહાત્મભિઃ॥ 2-78-100 (14517)
સમુદ્રસારવૈડૂર્યાન્મુક્તાઃ શઙ્ખાસ્તથૈવ ચ।
શુભાવર્તાઞ્છુભાઞ્છુક્તીઃ સિંહલાઃ સમુપાહરન્॥ 2-78-101 (14518)
સમ્ભૃતાન્મણિચીરૈશ્ચ શ્યામાંસ્તામ્રાન્તલોચનાન્।
રાજા ચિત્રરથો નામ ગન્ધર્વો વાસવાનુગઃ।
શતાનિ ચત્વાર્યદદદ્ધયાનાં વાતરંહસામ્॥ 2-78-102 (14519)
તુમ્બુરુસ્તુ પ્રમુદિતો ગન્ધર્વો વાજિનાં શતમ્।
આમ્રપત્રસવર્ણાનામદદદ્ધેમમાલિનામ્॥ 2-78-103 (14520)
કૃતી રાજા ચ કૌરવ્ય શૂકરાણાં વિશામ્પતે।
અદદદ્ગજરત્નાનાં શતાનિ સુબહૂન્યથ॥ 2-78-104 (14521)
વિરાટેન તુ મત્સ્યેન બલ્યર્થં હેમમાલિનામ્।
કુઞ્જરાણાં સહસ્રે દ્વે મત્તાનાં સમુપાહૃતે॥ 2-78-105 (14522)
પાંસુરાષ્ટ્રાદ્વમુદાનો રાજા ષડ્વિંશતિં ગજાન્।
અશ્વાનાં ચસહસ્રે દ્વે રાજન્કાઞ્ચનમાલિનામ્॥ 2-78-106 (14523)
જવસત્વોપપન્નાનાં વયસ્થાનાં નરાધિપ।
બલિં ચ કૃત્સ્નમાદાય પાણ્ડવેભ્યો ન્યવેદયત્॥ 2-78-107 (14524)
યજ્ઞસેનેન દાસીનાં સહસ્રાણિ ચતુર્દશ।
દાસાનામયુતં ચૈવ સદારાણાં વિશામ્પતે॥ 2-78-108 (14525)
ગજયુક્તા મહારાજ રથાઃ ષડ્વિંશતિસ્તથા।
રાજ્યં ચ કૃત્સ્નં પાર્થેભ્યો યજ્ઞાર્થં વૈ નિવેદિતમ્॥ 2-78-109 (14526)
વાસુદેવોઽપિ વાર્ષ્ણેયો માનં કુર્વન્કિરીટિનઃ।
અદદદ્ગજમુખ્યાનાં સહસ્રાણિ ચતુર્દશ॥ 2-78-110 (14527)
આત્મા હિ કૃષ્ણઃ પાર્થસ્ય કૃષ્ણસ્યાત્મા ધનઞ્જયઃ।
યદ્બ્રૂયાદર્જુનઃ કૃષ્ણં સર્વં કુર્યાદસંશયમ્॥ 2-78-111 (14528)
કૃષ્ણો ધનઞ્જયસ્યાર્થે સ્વર્ગલોકમપિ ત્યજેત્।
તથૈવ પાર્થઃ કૃષ્ણાર્થે પ્રાણાનપિ પરિત્યજેત્॥ 2-78-112 (14529)
સુરભીંશ્ચન્દનરસાન્હેમકુમ્ભસમાસ્થિતાન્।
મલયાદ્દર્દુરાચ્ચૈવ ચન્દનાગુરુસઞ્ચયાન્॥ 2-78-113 (14530)
મણિરત્નાનિ ભાસ્વન્તિ કાઞ્ચનં સૂક્ષ્મવસ્ત્રકમ્।
ચોલપાણ્ડ્યાવપિ દ્વારં ન લેભાતે હ્યુપસ્થિતૌ॥ 2-78-114 (14531)
સમુદ્રસારં વૈદૂર્યં મુક્તાસઙ્ઘાંસ્તથૈવ ચ।
શતશશ્ચ કુથાંસ્તત્ર સિંહલાઃ સમુપાહરન્॥ 2-78-115 (14532)
સંવૃતા મણિચીરૈસ્તુ શ્યામાસ્તામ્રાન્તલોચનાઃ।
તા ગૃહીત્વા નરાસ્તત્ર દ્વારિ તિષ્ઠન્તિ વારિતાઃ॥ 2-78-116 (14533)
પ્રીત્યર્થં બ્રાહ્મણશ્ચૈવ ક્ષત્રિયાશ્ચ વિનિર્જિતાઃ।
ઉપાજહ્રુર્વિશશ્ચૈવ શૂદ્રાઃ શુશ્રૂષવસ્તથા॥ 2-78-117 (14534)
પ્રીત્યા ચ બહુમાનાચ્ચાપ્યુપાગચ્છન્યુધિષ્ઠિરમ્।
સર્વે મ્લેચ્છાઃ સર્વવર્ણા આદિમધ્યાન્તજાસ્તથા॥ 2-78-118 (14535)
નાનાદેશસમુત્થૈશ્ચન નાનાજિતિભિરેવ ચ।
પર્યસ્ત ઇવ લોકોઽયં યુધિષ્ઠિરનિવેશને॥ 2-78-119 (14536)
ઉચ્ચાવચાનુપગ્રાહાન્રાજભિઃ પ્રાપિતાન્બહૂન્।
શત્રૂણાં પશ્યતો દુઃખાન્મુમૂર્ષા મે વ્યજાયત॥ 2-78-120 (14537)
ભૃત્યાસ્તુ યે પાણ્ડવાનાં તાંસ્તે વક્ષ્યામિ પાર્થિવ।
યેષામામં ચ પક્વં ચ સંવિધત્તે યુધિષ્ઠિરઃ॥ 2-78-121 (14538)
અયુતં ત્રીણિ પદ્માનિ ગજારોહાઃ સસાદિનઃ।
રથાનામર્બુદં ચાપિ પાદાતા બહવસ્તથા॥ 2-78-122 (14539)
પ્રમીયમાણમાં ચ પચ્યમાનં તથૈવ ચ।
વિસૃજ્યમાનં ચાન્યત્ર પુણ્યાહસ્વન એવ ચ॥ 2-78-123 (14540)
નાભુક્તવન્તં નાપીતં નાલઙ્કૃતમસત્કૃતમ્।
અપશ્યં સર્વવર્ણાનાં યુધિષ્ઠિરનિવેશને॥ 2-78-124 (14541)
અષ્ટાશીતિસહસ્રાણિ સ્નાતકા ગૃહમેધિનઃ।
ત્રિંશદ્દાસીક એકૈકો યાન્બિભર્તિ યુધિષ્ઠિરઃ।
સુપ્રીતાઃ પરિતૃષ્ટાશ્ચ તે હ્યાશંસત્ત્યરિક્ષયમ્॥ 2-78-125 (14542)
દશાન્યાનિ સહસ્રાણિ યતીનામૂર્ધ્વરેતસામ્।
ભુઞ્જતે રુક્મપાત્રીભિર્યુધિષ્ઠિરનિવેશને॥ 2-78-126 (14543)
અભુક્તં ભુક્તવદ્વાપિ સર્વમાકુબ્જવામનમ્।
અભુઞ્જાના યાજ્ઞસેની પ્રત્યવૈક્ષદ્વિશામ્પતે॥ 2-78-127 (14544)
દ્વૌ કરૌ ન પ્રયચ્છેતાં કુન્તીપુત્રાય ભારત।
સામ્બન્ધિકેનપાઞ્ચાલાઃ સખ્યેનાન્ધકવૃષ્ણયઃ॥ ॥ 2-78-128 (14545)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે સભાપર્વણિ દ્યૂતપર્વણિ અષ્ટસપ્તતિતમોઽધ્યાયઃ॥78॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-78-2 નાવિદમિતિ સમ્બન્ધઃ। અપિ તથાપિ મુખ્યતો વક્ષ્યમાણં ધનં પ્રતિપદ્યસ્વેત્યર્થ ઃ। ફલતો જાતં વસ્ત્રાદિ। ભૂમિતો જાતં હીરાદિ ॥ 2-78-5 વસ્ત્રાણિ ધાન્યદ્રવ્યં ચ ઘ.પાઠઃ ॥ 2-78-104સભાપર્વ - અધ્યાય 079
॥ શ્રીઃ ॥
2.79. અધ્યાયઃ 079
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
દુર્યોધનેન ધૃતરાષ્ટ્રસમીપે રાજસૂયવર્ણનાદિ॥ 1॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
દુર્યોધન ઉવાચ॥
આર્યાસ્તુ યે વૈ રાજાનઃ સત્યસન્ધા મહાવ્રતાઃ।
પર્યાપ્તવિદ્યા વક્તારો વેદાન્તાવભૃથપ્લુતાઃ॥ 2-79-1 (14546)
ધૃતિમન્તો હ્રીનિષેવા ધર્માત્માનો નાશસ્વિનઃ।
મૂર્ધાભિષિક્તાસ્તે ચૈનં રાજાનઃ પર્યુપાંસતે॥ 2-79-2 (14547)
દક્ષિણાર્થં સમાનીત રાજભિઃ કાંસ્યદોહનાઃ।
આરણ્યા બહુસાહસ્રા અપશ્યંસ્તત્રતત્ર ગાઃ॥ 2-79-3 (14548)
આજહ્રસ્તત્ર સત્કૃત્ય સ્વયમુદ્યમ્ય ભારત।
અભિષેકાર્થમવ્યગ્રા ભાણ્ડમુચ્ચાવચં નૃપાઃ॥ 2-79-4 (14549)
બાહ્લીકો રથમાહાર્ષીજ્જામ્બૂનદવિભૂષિતમ્।
સુદક્ષિણસ્તુ યુયુજે શ્વેતૈઃ કામ્ભોજજૈર્હયૈઃ॥ 2-79-5 (14550)
સુનીથઃ પ્રીતિમાંશ્ચૈવ હ્યનુકર્ષં મહાબલઃ।
ધ્વજં ચેદિપતિશ્ચૈવમહાર્ષીત્સ્વયમુદ્યતમ્॥ 2-79-6 (14551)
દાક્ષિણાત્યઃ સન્નહનં સ્રગુષ્ણીષે ચ માગધઃ।
વસુદાનો મહેષ્વાસો ગજેન્દ્રં ષષ્ટિહાયનમ્॥ 2-79-7 (14552)
મત્સ્યસ્ત્વક્ષાન્હેમનદ્ધાનેકલવ્ય ઉપાનહૌ।
આવન્ત્યસ્ત્વભિષેકાર્થમપો બહુવિધાસ્તથા॥ 2-79-8 (14553)
ચેકિતાન ઉપાસઙ્ગં ધનુઃ કાશ્ય ઉપાહરત્।
અસિં ચ સુત્સરું શલ્યઃ શૈક્યં કાઞ્ચનભૂષણમ્॥ 2-79-9 (14554)
અભ્યપિઞ્ચત્તતો ધૌમ્યો વ્યાસશ્ચ સમુહાતપાઃ।
નારદં ચ પુરસ્કૃત્ય દેવલં ચાસિતં મુનિમ્॥ 2-79-10 (14555)
પ્રીતિમન્ત ઉપાતિષ્ઠન્નભિષેકં મહર્ષયઃ।
જામદગ્ન્યેન સહિતાસ્તથાન્યે વેદપારગાઃ॥ 2-79-11 (14556)
અભિજગ્મર્મહાત્માનો મન્ત્રવદ્ભૂરિદક્ષિણમ્।
મહેન્દ્રમિવ દેવેન્દ્રં દિવિ સપ્તર્ષયો યથા॥ 2-79-12 (14557)
અધારયચ્છત્રમસ્ય સાત્યકિઃ સત્યવિક્રમઃ।
ધનઞ્જયશ્ચ વ્યજને ભીમસેનશ્ચ પાણ્ડવઃ॥ 2-79-13 (14558)
ચામરે ચાપિ શુદ્ધે દ્વે યમૌ જગૃહતુસ્તથા।
ઉપાગૃહ્ણાદ્યમિન્દ્રાય પુરાકલ્પે પ્રજાપતિઃ॥ 2-79-14 (14559)
તમસ્મૈ શઙ્ખમાહાર્ષીદ્વારુણં કલશોદધિઃ।
શૈક્યં નિષ્કસહસ્રેણ સુકૃતં વિશ્વકર્મણા॥ 2-79-15 (14560)
તેનાભિષિક્તઃ કૃષ્ણેન તત્ર મે કશ્મલોઽભવત્।
ગચ્છન્તિ પૂર્વાદપરં સમુદ્રં ચાપિ દક્ષિણમ્॥ 2-79-16 (14561)
ઉત્તરં તુ ગચ્છન્તિ વિના તાત પતત્ર્રિભિઃ।
તત્ર સ્મ દધ્મુઃ શતશઃ શઙ્ખાન્મઙ્ગલકારકાન્॥ 2-79-17 (14562)
પ્રાણદન્ત સમાધ્માતાસ્તતો રોમાણિ મેઽહૃષન્।
પ્રાપતન્ભૂમિપાલાશ્ચ યે તુ હીનાઃ સ્વતેજસા॥ 2-79-18 (14563)
ધૃષ્ટદ્યુમ્નઃ પાણ્ડવાશ્ચ સાત્યકિઃ કેશવોઽષ્ટમઃ।
સત્વસ્થા વીર્યસમ્પન્ના હ્યન્યોન્યપ્રિયદર્શનાઃ॥ 2-79-19 (14564)
વિસઞ્જ્ઞાન્ભૂમિપાન્દૃષ્ટ્વા માં ચ તે પ્રાહસંસ્તદા।
તતઃ પ્રહૃષ્ટો બીભત્સુઃ પ્રાદાદ્ધેમવિષાણિનામ્॥ 2-79-20 (14565)
શતાન્યનડુહાં પઞ્ચ દ્વિજમુખ્યેષુ ભારત।
ન રન્તિદેવો નાભાગો યૌવનાશ્વો મનુર્ન ચ॥ 2-79-21 (14566)
ન ચ રાજા પૃથુર્વૈન્યો ન ચાપ્યાસીદ્ભગીરથઃ।
યયાતિર્નહુષો વાપિ યથા રાજા યુધિષ્ઠિરઃ॥ 2-79-22 (14567)
યથાઽતિમાત્રં કૌન્તેયઃ શ્રિયા પરમયા યુતઃ।
રાજસૂયમવાપ્યૈવં હરિશ્ચન્દ્ર ઇવ પ્રભુઃ॥ 2-79-23 (14568)
એતાં દૃષ્ટા શ્રિયં પાર્થે હરિશ્ચન્દ્રે યથા વિભો।
કથં તુ જીવિતં શ્રેયો મમ પશ્યસિ ભારત॥ 2-79-24 (14569)
અન્ધેનેવ યુગં નદ્ધં વિપર્યસ્તં નરાધિપ।
કનીયાંસો વિવર્ધન્તે જ્યેષ્ઠા હીયન્ત એવ ચ॥ 2-79-25 (14570)
એવં દૃષ્ટ્વા નાભિવિન્દામિ શર્મ
સમીક્ષમાણોઽપિ કુરુપ્રવીર।
તેનાહમેવં કૃશતાં ગતશ્ચ
વિવર્ણતાં ચૈવ સશોકતાં ચ॥ ॥ 2-79-26 (14571)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે સભાપર્વણિ દ્યૂતપર્વણિ ઊનાશીતિતમોઽધ્યાયઃ॥79 ॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-79-2 હીનિષેવા લજ્જાવન્તઃ॥સભાપર્વ - અધ્યાય 080
॥ શ્રીઃ ॥
2.80. અધ્યાયઃ 080
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
દુર્યોધનમ્પ્રતિ ધૃતરાષ્ટ્રેણ પાણ્ડવેષુ દ્વેષનિષેધનમ્॥ 1॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
ધૃતરાષ્ટ્ર ઉવાચ।
ત્વં વૈ જ્યેષ્ઠો જ્યૈષ્ઠિનેયઃ પુત્ર મા પાણ્ડવાન્દ્વિષઃ।
દ્વેષા હ્યસુખમાદત્તે યથૈવ નિઘનં તથા॥ 2-80-1 (14572)
અવ્યુત્પન્નં સમાનાર્થં તુલ્યમિત્રં યુધિષ્ઠિરમ્।
અદ્વિષન્તં કથં દ્વિષ્યાત્ત્વાદૃશો ભરતર્ષભ॥ 2-80-2 (14573)
તુલ્યાભિજનવીર્યશ્ચ કથં ભ્રાતુઃ શ્રિયં નૃપ।
પુત્ર કામયસે મોહાન્મૈવં ભૂઃ શામ્ય મા શુચઃ॥ 2-80-3 (14574)
અથ યજ્ઞવિભૂતિં તાં કાઙ્ક્ષસે ભરતર્ષભ।
ઋત્વિજસ્તવ તન્વન્તુ સપ્તતન્તું મહાધ્વરમ્॥ 2-80-4 (14575)
આહરિષ્યન્તિ રાજાનસ્તવાપિ વિપુલં ધનમ્।
પ્રીત્યા ચ બહુમાનાચ્ચ રત્નાન્યાભરણાનિ ચ॥ 2-80-5 (14576)
અનાર્યાચરિતં તાત પરસ્વસ્પૃહણં ભૃશમ્।
સ્વસન્તુષ્ટઃ સ્વધર્મસ્થો યઃ સ વૈ સુખમેધતે॥ 2-80-6 (14577)
`મહી કામદુઘા સા હિ વીરપત્નીતિ ચોચ્યતે।
તથા વીરસ્ય ભાર્યા શ્રીસ્તે ઇમે હિ કલત્રવત્॥ 2-80-7 (14578)
તવાપ્યસ્તિ હે ચેદ્વીર્યં ભોક્ષ્યસે હિ મહીમિમામ્॥ 2-80-8 (14579)
અયુક્તમિદમેતત્તુ પરસ્વહરણં ભૃશમ્।
ઉભયોર્લોકયોર્દુઃખં સુહૃદાં કાઙ્ક્ષતોઽનયમ્॥ 2-80-9 (14580)
અવ્યાપારઃ પરાર્તેષુ નિત્યોદ્યોગઃ સ્વકર્મસુ।
રક્ષણં સમુપાત્તાનામેતદ્વૈભવલક્ષણમ્॥ 2-80-10 (14581)
વિપત્તિષ્વવ્યથો દક્ષો નિત્યમુત્થાનવાન્નરઃ।
અપ્રમત્તો વિનીતાત્મા નિત્યં ભદ્રાણિ પશ્યતિ॥ 2-80-11 (14582)
બાહૂનિવૈતાન્મા ચ્છેત્સીઃ પાણ્ડુપુત્રાસ્તથૈવ તે।
ભ્રાતૃણાં તદ્ધનાર્થં વૈ મિત્રદ્રોહં ચ મા કુરુ॥ 2-80-12 (14583)
પાણ્ડોઃ પુત્રાન્મા દ્વિષસ્વેહ રાજં-
સ્તથૈવ તે ભ્રાતૃધનં સમગ્રમ્।
મિત્રદ્રોહે તાત મહાનઘર્મઃ
પિતામહા યે તવ તેઽપિ તેષામ્॥ 2-80-13 (14584)
અન્તર્વેદ્યાં દદદ્વિત્તં કામાનનુભવન્પ્રિયાન્।
ક્રીડન્સ્ત્રીભિર્નિરાતઙ્કઃ પ્રશામ્ય ભરતર્ષભ॥ ॥ 2-80-14 (14585)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે સભાપર્વણિ દ્યૂતપર્વણિ અશીતિતમોઽધ્યાયઃ॥80 ॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-80-1 જ્યેષ્ઠાયા અપત્યં જ્યૈષ્ઠિનેયઃ॥ 2-80-2 અવ્યુત્પન્નં પરકપટાનભિજ્ઞમ્। સમાનાર્થં તુલ્યધનમ્। તુલ્યમિત્રં ત્વન્મિત્રા દ્રોહિણમ્ અદ્વિષન્તં ચ ત્વામપીતિ શેષઃ॥સભાપર્વ - અધ્યાય 081
॥ શ્રીઃ ॥
2.81. અધ્યાયઃ 081
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
દુર્યોધનેન ધૃતરાષ્ટ્રોક્તિપ્રતિકૂલભાષણમ્॥ 1॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
દુર્યોધન ઉવાચ॥
યસ્ય નાસ્તિ નિજા પ્રજ્ઞા કેવલં તુ બહુશ્રુતઃ।
ન સ જાનાતિ શાસ્ત્રાર્થં દર્વી સૂપરસાનિવ॥ 2-81-1 (14586)
જાનન્વૈ મોહયતિ માં નાવિ નૌરિવ સંયતા।
સ્વાર્થે કિં નાવધાનં તે ઉતાહો દ્વેષ્ટિ માં ભવાન્॥ 2-81-2 (14587)
ન સન્તીમે ધાર્તરાષ્ટ્રા યેષાં ત્વમનુશાસિતા।
ભવિષ્યમર્થમાખ્યાસિ સર્વદા કૃત્યમાત્મનઃ॥ 2-81-3 (14588)
પરનેયોઽગ્રણીર્યસ્ય સ માર્ગાન્પ્રતિમુહ્યતિ।
પન્થાનમનુગચ્છેયુઃ કથં તસ્ય પદાનુગાઃ॥ 2-81-4 (14589)
રાજન્પરિણતપ્રજ્ઞો વૃદ્ધસેવી જિતેન્દ્રિયઃ।
પ્રતિપન્નાન્સ્વકાર્યેષુ સંમોહયસિ નો ભૃશમ્॥ 2-81-5 (14590)
લોકવૃત્તાદ્રાજવૃત્તમન્યદાહ બૃહસ્પતિઃ।
તસ્માદ્રાજ્ઞાઽપ્રમત્તેન સ્વાર્થશ્ચિન્ત્યઃ સદૈવ હિ॥ 2-81-6 (14591)
ક્ષત્રિયસ્ય મહારાજ જયે વૃત્તિઃ સમાહિતા।
સ વૈ ધર્મસ્ત્વધર્મો વા સ્વવૃત્તૌ કા પરીક્ષણા॥ 2-81-7 (14592)
પ્રકાલયેદ્દિશઃ સર્વાઃ પ્રતોદેનેવ સારથિઃ।
પ્રત્યમિત્રશ્રિયં દીપ્તાં જિઘૃક્ષુર્ભરતર્ષભ॥ 2-81-8 (14593)
પ્રચ્છન્નો વા પ્રકાશો વા યોગો યોઽરિં પ્રબાધતે।
તદ્વૈ શસ્ત્રં શસ્ત્રવિદાં ન શસ્ત્રં છેદનં સ્મૃતમ્॥ 2-81-9 (14594)
શત્રુશ્ચૈવ હિ મિત્રં ચ ન લેખ્યં ન ચ માતૃકા।
યો વૈ સન્તાપયતિ યં સ શત્રુઃ પ્રોચ્યતે નૃપ॥ 2-81-10 (14595)
અસન્તોષઃ શ્રિયો મૂલં તસ્માત્તં કામયામ્યહમ્।
સમુચ્છ્રયે યો યતતે સ રાજન્પરમો નયઃ॥ 2-81-11 (14596)
મમત્વં હિ ન કર્તવ્યમૈશ્વર્યે વા ધનેઽપિ વા।
પૂર્વાવાપ્તં હરન્ત્યન્યે રાજધ્રમં હિ તં વિદુઃ॥ 2-81-12 (14597)
અદ્રોહસમંય કૃત્વા ચિચ્છેદ નમુચેઃ શિરઃ।
શક્રઃ સાઽભિમતા તસ્ય રિપૌ વૃત્તિઃ સનાતની॥ 2-81-13 (14598)
દ્વાવેતૌ ગ્રસતે ભૂમિઃ સર્પો બિલશયાનિવ।
રાજાનં ચાવિરોદ્ધારં બ્રાહ્મણં ચાપ્રવાસિનમ્॥ 2-81-14 (14599)
નાસ્તિ વૈ જાતિતઃ શત્રુઃ પુરુષસ્ય વિશામ્પતે।
યેન સાધારણી વૃત્તિઃ સ શત્રુર્નેતરો જનઃ॥ 2-81-15 (14600)
શત્રુપક્ષં સમૃધ્યન્તં યો મોહાત્સમુપેક્ષતે।
વ્યાધિરાપ્યાયિત ઇવ તસ્ય મૂલં છિનત્તિ સઃ॥ 2-81-16 (14601)
અલ્પોઽપિ હ્યરિરત્યર્થં વર્ધમાનઃ પરાક્રમૈઃ।
વલ્મીકો મૂલજ ઇવ ગ્રસતે વૃક્ષમન્તિકાત્॥ 2-81-17 (14602)
આજમીઢ રિપોર્લક્ષ્મીર્મા તે રોચિષ્ટ ભારત।
એષ ભારઃ સત્વવતાં ન યઃ શિરસિ ધિષ્ઠિતઃ॥ 2-81-18 (14603)
જન્મવૃદ્ધિમિવાર્થાનાં યો વૃદ્ધિમાભિકાઙ્ક્ષતે।
એધતે જ્ઞાતિષુ સ વૈ સદ્યો વૃદ્ધિર્હિ વિક્રમઃ॥ 2-81-19 (14604)
નાપ્રાપ્ય પાણ્ડવૈશ્વર્યં સંશયો મે ભવિષ્યતિ।
અવાપ્સ્યે વા શ્રિયં તાં હિ શયિષ્યે વા હતો યુધિ॥ 2-81-20 (14605)
એતાદૃશસ્ય કિં મેઽદ્ય જીવિતેન વિશામ્પતે।
વર્ધન્તે પાણ્ડવા નિત્યં વયં સ્વસ્થિરવૃદ્ધયઃ॥ ॥ 2-81-21 (14606)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે સભાપર્વણિ દ્યૂતપર્વણિ એકાશીતિતમોઽધ્યાયઃ॥81 ॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-81-3 કૃત્યં ઇદાનીં કર્તવ્યમ્॥ 2-81-14 અપ્રવાસિનં તીર્થાટનાદિરહિતમ્॥ 2-81-15 સાધારણી તુલ્યા વૃત્તિર્જીવિકા। એકામિષત્વમિત્યર્થઃ॥સભાપર્વ - અધ્યાય 082
॥ શ્રીઃ ॥
2.82. અધ્યાયઃ 082
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
દુર્યોધનમ્પ્રતિ શકુનિના દ્યૂતાય પ્રોત્સાહનમ્॥ 1॥ ધૃતરાષ્ટ્રાજ્ઞયા શિલ્પિભિઃ સભાનિર્માણમ્॥ 2॥ ધૃતરાષ્ટ્રેણ પાણ્ડવાનયનાય વિદુરપ્રેષણમ્॥ 3॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
શકુનિરુવાચ॥
યાં ત્વમેતાં શ્રિયં પાણ્ડુપુત્રે યુધિષ્ઠિરે।
તપ્યસે તાં હરિષ્યામિ દ્યૂતેન જયતાં વર॥ 2-82-1 (14607)
આહૂયતાં પરં રાજન્કુન્તીપુત્રો યુધિષ્ઠિરઃ।
અગત્વા સંશયમહમયુદ્ધ્વા ચ ચમૂમુખે॥ 2-82-2 (14608)
અક્ષાન્ક્ષિપન્નક્ષતઃ સન્વિદ્વાનવિદુષો જયે।
ગ્લહાન્ધનૂંષિ મે વિદ્ધિ શરાનક્ષાંશ્ચ ભારત॥ 2-82-3 (14609)
અક્ષાણાં હૃદયં મે જ્યાં રથં વિદ્ધિ મમાસ્ફુરમ્॥ 2-82-4 (14610)
દુર્યોધન ઉવાચ। 2-82-5x (1533)
અયમુત્સહતે રાજચ્છ્રિયમાહર્તુમક્ષવિત્।
દ્યૂતેન પાણ્ડુપુત્રેભ્યસ્તદનુજ્ઞાતુમર્હસિ॥ 2-82-5 (14611)
ધૃતરાષ્ટ્ર ઉવાચ। 2-82-6x (1534)
સ્થિતોઽસ્મિ શાસને ભ્રાતુર્વિદુરસ્ય મહાત્મનઃ।
તેન સઙ્ગમ્ય વેત્સ્યામિ કાર્યસ્યાસ્ય વિનિશ્ચયમ્॥ 2-82-6 (14612)
દુર્યોધન ઉવાચ॥ 2-82-7x (1535)
`કૃષ્ણાદભ્યાધિકઃ સોઽપિ ક્ષત્તા બોદ્ધા વિશામ્પતે।
કેવલં ધર્મમેવાહ ન તદ્વિજયસાધકમ્॥ 2-82-7 (14613)
જયશ્ચ ધર્મતોપેતસ્તથૈવ ભરતર્ષભ।
તસ્માદ્વિનયતો જેતા તાવુભૌ ચ વિરોધિનૌ'॥ 2-82-8 (14614)
વ્યપનેષ્યતિ તે બુદ્ધિં વિદુરો મુક્તસંશયઃ।
પાણ્ડવાનાં હિતે યુક્તો ન તથા મમ કૌરવ॥ 2-82-9 (14615)
નારભેતાન્યસામર્થ્યાત્પુરુષઃ કાર્યમાત્મનઃ।
મતિસામ્યં દ્વયોર્નાસ્તિ કાર્યેષુ કુરુનન્દન॥ 2-82-10 (14616)
ભયં પરિહરન્મત્ત આત્માનં પરિપાલયન્।
વર્ષાસુ ક્લિન્નવટવત્તિષ્ઠન્નૈવાવસીદતિ॥ 2-82-11 (14617)
ન વ્યાધયો નાપિ યમઃ પ્રાપ્તું શ્રેયઃ પ્રતીક્ષતે।
યાવદેવ ભવેત્કલ્પસ્તાવચ્છ્રેયઃ સમાચરેત્॥ 2-82-12 (14618)
ધૃતરાષ્ટ્ર ઉવાચ॥ 2-82-13x (1536)
સર્વથા પુત્ર બલિભિર્વિગ્રહો મે રોચતે।
વૈરં વિકારં સૃજતિ તદ્વૈ શસ્ત્રમનાયસમ્॥ 2-82-13 (14619)
અનર્થમર્થં મન્યસે રાજપુત્ર
સઙ્ગ્રન્થનં કલહસ્યાતિયાતિ।
તદ્વૈ પ્રવૃત્તં તુ યથાકથઞ્ચિત્
સૃજેદસીન્નિશિતાન્સાયકાંશ્ચ॥ 2-82-14 (14620)
દુર્યોધન ઉવાચ॥ 2-82-15x (1537)
દ્યૂતે પુરાણૈર્વ્યવહારઃ પ્રણીત-
સ્તત્રાત્યયો નાસ્તિ ન સમ્પ્રહારઃ।
તદ્રોચતાં શકુનેર્વાક્યમદ્ય
સભાં ક્ષિપ્રં ત્વમિહાજ્ઞાપયસ્વ॥ 2-82-15 (14621)
સ્વર્ગદ્વારં દીવ્યતાં નો વિશિષ્ટં
તદ્વર્તિનાં ચાપિ તથૈવ યુક્તમ્।
ભવેદેવં હ્યાત્મના તુલ્યમેવ
દુરોદરં પાણ્ડવૈસ્ત્વં કુરુષ્વ॥ 2-82-16 (14622)
ધૃતરાષ્ટ્ર ઉવાચ। 2-82-17x (1538)
વાક્યં ન મે રોચતે યત્ત્વયોક્તં
યત્તે પ્રિયં તત્ક્રિયતાં નરેન્દ્ર।
પશ્ચાત્તપ્સ્યસે તદુપાક્રમ્ય વાક્યં
ન હીદૃશં ભાવિ વચો હિ ધર્મ્યમ્॥ 2-82-17 (14623)
દૃષ્ટં હ્યેતદ્વિદુરેણૈ સર્વં
વિપશ્ચિતા બુદ્ધિવિદ્યાનુગેન।
તદેવૈતદવશસ્યાભ્યુપૈતિ
મહદ્ભયં ક્ષત્રિયજીવઘાતિ॥ 2-82-18 (14624)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ॥ 2-82-19x (1539)
એવમુક્ત્વા ધૃતરાષ્ટ્રો મનીષી
દૈવં મત્વા પરમં દુસ્તરં ચ।
શશાસોચ્ચૈઃ પુરુષાન્પુત્રવાક્યે
સ્થિતો રાજા દૈવસંમૂઢચેતાઃ॥ 2-82-19 (14625)
સહસ્રસ્તમ્ભાં હેમવૈદૂર્યચિત્રાં
શતદ્વારાં તોરણસ્ફાટિકાઢ્યામ્।
સભામગ્ર્યાં ક્રોશમાત્રાયતાં મે
તદ્વિસ્તારામાશુ કુર્વન્તુ યુક્તાઃ॥ 2-82-20 (14626)
શ્રુત્વા તસ્ય ત્વરિતા નિર્વિશઙ્કાઃ
પ્રાજ્ઞા દક્ષાસ્તાં તદા ચક્રુરાશુ।
સર્વદ્રવ્યાણ્યુપજહ્રુઃ સભાયાં
સહસ્રશઃ શિલ્પિનશ્ચૈવ યુક્તાઃ॥ 2-82-21 (14627)
કાલેનાલ્પેનાથ નિષ્ઠાં ગતાં તાં
સભાં રમ્યાં બહુરત્નાં વિચિત્રામ્।
ચિત્રૈર્હૈમૈરાસનૈરભ્યુપેતા-
માચખ્યુસ્તે તસ્ય રાજ્ઞઃ પ્રતીતાઃ॥ 2-82-22 (14628)
તતો વિદ્વાન્વિદુરં મન્ત્રિમુખ્ય-
મુવાચેદં ધૃતરાષ્ટ્રો નરેન્દ્રઃ।
યુધિષ્ઠિરં રાજપુત્રં ચ ગત્વા
મદ્વાક્યેન ક્ષિપ્રમિહાનયસ્વ॥ 2-82-23 (14629)
સભેયં મે બહુરત્ના વિચિત્રા
શય્યાસનૈરુપપન્ના મહાર્હૈઃ।
સા દૃશ્યતાં ભ્રાતૃભિઃ સાર્ધમેત્ય
મુહૃદ્દ્યૂતં વર્તતામત્ર ચેતિ॥ 2-82-24 (14630)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ॥ 2-82-25x (1540)
મતમાજ્ઞાય પુત્રસ્ય ધૃતરાષ્ટ્રો નરાધિપઃ।
મત્વા ચ દુસ્તરં દૈવમેતદ્રાજંશ્ચકાર હ॥ 2-82-25 (14631)
અન્યાયેન તથોક્તસ્તુ વિદુરો વિદુષાં વરઃ।
નાભ્યનન્દદ્વચો ભ્રાતુર્વચનં ચેદમબ્રવીત્॥ 2-82-26 (14632)
વિદુર ઉવાચ॥ 2-82-27x (1541)
નાભિનન્દે નૃપતે પ્રૈષમેતં
મૈવં કૃથાઃ કુલનાશાદ્બિભેમિ।
પુત્રૈર્ભિન્નઃ કલહસ્તે ધ્રુવં સ્યા-
દેતચ્છઙ્કે દ્યૂતકૃતે નરેન્દ્ર॥ 2-82-27 (14633)
ધૃતરાષ્ટ્ર ઉવાચ। 2-82-28x (1542)
નેહ ક્ષત્તઃ કલહસ્તપ્સ્યતે માં
ન ચેદ્દૈવં પ્રતિલોમં ભવિષ્યત્।
છાત્રા તુ દિષ્ટસ્ય વશે કિલેદં
સર્વં જગચ્ચેષ્ટતિ ન સ્વતન્ત્રમ્॥ 2-82-28 (14634)
તદદ્ય વિદુર પ્રાપ્ય રાજાનં મમ શાસનાત્।
ક્ષિપ્રમાનય દુર્ધર્ષં કુન્તીપુત્રં યુધિષ્ઠિરમ્॥ ॥ 2-82-29 (14635)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે સભાપર્વણિ દ્યૂતપર્વણિ દ્વ્યશીતિતમોઽધ્યાયઃ॥ 82 ॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-82-3 ગ્લહાન્ પણાન્॥ 2-82-4 આસ્ફુરમક્ષવિન્યાસપાતનાદિસ્થાનમ્ ॥ 2-82-8 વિનયતઃ અનયાત્॥ 2-82-16 દુરોદરં દ્યૂતમ્॥સભાપર્વ - અધ્યાય 083
॥ શ્રીઃ ॥
2.83. અધ્યાયઃ 083
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
વિદુરસ્ય ઇન્દ્રપ્રસ્થગમનમ્॥ 1॥ પાણ્ડવાનાં દ્યૂતસભાપ્રવેશઃ॥ 2॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
વૈશમ્પાયન ઉવાચ॥
તતઃ પ્રાયાદ્વિદુરોઽશ્વૈરુદારૈ-
ર્મહાજવૈર્બલિભિઃ સાધુ દાન્તૈઃ।
બલાન્નિયુક્તો ધૃતરાષ્ટ્રેણ રાજ્ઞા
મનીષિણાં પાણ્ડવાનાં સકાશે॥ 2-83-1 (14636)
સોઽભિપત્ય તદધ્વાનમાસાદ્ય નૃપતેઃ પુરમ્।
પ્રવિવેશ મહાબુદ્ધિઃ પૂજ્યમાનો દ્વિજાતિભિઃ॥ 2-83-2 (14637)
સ રાજગૃહમાસાદ્ય કુબેરભવનોપમમ્।
અભ્યાગચ્છત ધર્માત્મા ધર્મપુત્રં યુધિષ્ઠિરમ્॥ 2-83-3 (14638)
તં વૈ રાજા સત્યધૃતિર્મહાત્મા
અજાતશત્રુર્વિદુરં યથાવત્।
પૂજાપૂર્વં પ્રતિગૃહ્યાજમીઢ-
સ્તતોઽપૃચ્છદ્ધૃતરાષ્ટ્રં સપુત્રમ્॥ 2-83-4 (14639)
યુધિષ્ઠિર ઉવાચ॥ 2-83-5x (1543)
વિજ્ઞાયતે તે મનસોઽપ્રહર્ષઃ
કચ્ચિત્ક્ષત્તઃ કુશલેનાગતોઽસિ।
કચ્ચિત્પુત્રાઃ સ્થવિરસ્યાનુલોમા
વશાનુગાશ્ચાપિ વિશોઽથ કચ્ચિત્॥ 2-83-5 (14640)
વિદુર ઉવાચ॥ 2-83-6x (1544)
રાજા મહાત્મા કુશલી સપુત્ર
આસ્તે વૃતો જ્ઞાતિભિરિન્દ્રકલ્પઃ।
પ્રીતો રાજન્પુત્રગુણૈર્વિનીતો
વિશોક એવાત્મરતિર્મહાત્મા॥ 2-83-6 (14641)
ઇદં તુ ત્વાં કુરુરાજોઽભ્યુવાચ
પૂર્વં પૃષ્ટ્વા કુશલં ચાવ્યયં ચ।
ઇયં સભા ત્વત્સભાતુલ્યરૂપા
ભ્રાતૄણાં તે દૃસ્યતામેત્ય પુત્ર॥ 2-83-7 (14642)
સમાગમ્ય ભ્રાતૃભિઃ પાર્થ તસ્યાં
સુહૃદ્દ્યૂતં ક્રિયતાં રમ્યતાં ચ।
પ્રીયામહે ભવતાં સઙ્ગમેન
સમાગતાઃ કુરવશ્ચાપિ સર્વે॥ 2-83-8 (14643)
દુરોદરા વિહિતા યે તુ તત્ર
મહાત્મના ધૃતરાષ્ટ્રેણ રાજ્ઞા।
તાન્દ્રક્ષ્યસે કિતવાન્સન્નિવિષ્ટા-
નિત્યાગતોઽહં નૃપતે તજ્જુષસ્વ॥ 2-83-9 (14644)
યુધિષ્ઠર ઉવાચ॥ 2-83-10x (1545)
દ્યૂતે ક્ષત્તઃ કલહો વિદ્યતે નઃ
કો વૈ રોચતને બુધ્યમાનઃ।
કિં વા ભવાન્મન્યતે યુક્તરૂપં
ભવદ્વાક્યે સર્વ એવ સ્થિતાઃ સ્મઃ॥ 2-83-10 (14645)
વિદુર ઉવાચ॥ 2-83-11x (1546)
જાનામ્યહં દ્યૂતમનર્થમૂલં
કૃતશ્ચ યત્નોઽસ્ય મયા નિવારણે।
રાજા ચ માં પ્રાહિમોત્ત્વત્સકાશં
શ્રુત્વા વિદ્વઞ્શ્રેય ઇહાચરસ્વ॥ 2-83-11 (14646)
યુધિષ્ઠિર ઉવાચ॥ 2-83-12x (1547)
કે તત્રાન્યે કિતવા દીવ્યમાના
વિના રાજ્ઞો ધૃતરાષ્ટ્રસ્ય પુત્રૈઃ।
પૃચ્છામિ ત્વાં વિદુર બ્રૂહિ નસ્તાન્
યૈર્દીવ્યામઃ શતશઃ સન્નિપત્ય॥ 2-83-12 (14647)
વિદુર ઉવાચ॥ 2-83-13x (1548)
ગન્ધારરાજઃ શકુનિર્વિશામ્પતે
રાજાઽતિદેવી કૃતહસ્તો મતાક્ષઃ।
વિનિંશતિશ્ચિત્રસેનશ્ચ રાજા
સત્યવ્રતઃ પુરુમિત્રો જયશ્ચ॥ 2-83-13 (14648)
યુધિષ્ઠિર ઉવાચ॥ 2-83-14x (1549)
મહાભયાઃ કિતવાઃ સન્નિવિષ્ટા
માયોપધા દેવિતારોઽત્ર સન્તિ।
ધાત્રા તુ દિષ્ટસ્ય વશે કિલેદં
સર્વં જગત્તિષ્ઠતિ ન સ્વતન્ત્રમ્॥ 2-83-14 (14649)
નાહં રાજ્ઞો ધૃતરાષ્ટ્રસ્ય શાસના-
ન્ન ગન્તુમિચ્છામિ કવે દુરોદરમ્।
ઇષ્ટો હિ પુત્રસ્ય પિતા સદૈવ
તદસ્મિ કર્તા વિદુરાત્થ માં યથા॥ 2-83-15 (14650)
ન ચાકામઃ શકુનિના દેવિતાહં
ન ચેન્માં જિષ્ણુરાહ્વયિતા સભાયામ્।
આહૂતોઽહં ન નિવર્તે કદાચિત્
તદાહિતં શાશ્વતં વૈ વ્રતં મે॥ 2-83-16 (14651)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ॥ 2-83-17x (1550)
એવમુક્ત્વા વિદુરં ધર્મરાજઃ
પ્રાયાત્રિકં સર્વમાજ્ઞાપ્ય તૂર્ણમ્।
પ્રાયાચ્છ્વોભૂતે સગણઃ સાનુયાત્રઃ
સહ સ્ત્રીભિર્દૌપદામાદિ કૃત્વા॥ 2-83-17 (14652)
દૈવં હિ પ્રજ્ઞાં મુષ્ણાતિ ચક્ષુસ્તેજ ઇવાપતત્।
ધાતુશ્ચ વશમન્વેતિ પાશૈરિવ નરઃ સિતઃ॥ 2-83-18 (14653)
ઇત્યુક્ત્વા પ્રયયૌ રાજા સહ ક્ષત્ર્રા યુધિષ્ઠિરઃ।
અમૃષ્યમાણસ્તસ્યાથ સમાહ્વાનમરિન્દમઃ॥ 2-83-19 (14654)
બાહ્લિકેન રથં યત્તમાસ્થાય પરવીરહા।
પરિચ્છન્નો યયૌ પાર્થો ભ્રાતૃભિઃ સહ પાણ્ડવઃ।
રાજશ્રિયા દીપ્યમાનો યયૌ બ્રહ્મપુરઃ સરઃ॥ 2-83-20 (14655)
`સન્દિદેશ તતઃ પ્રેષ્યાનાગતાન્નગરં પ્રતિ।
તતસ્તે નૃપશાર્દૂલ ચક્રુર્વૈ નૃપશાસનમ્॥ 2-83-21 (14656)
તતો રાજા મહાતેજાઃ સંયમ્ય સપરિચ્છદમ્।
બ્રાહ્મણૈઃ સ્વસ્તિ વાચ્યાથ પ્રયયૌ મન્દિરાદ્બહિઃ 2-83-22 (14657)
બ્રાહ્મણેભ્યો ધનં દત્ત્વા ગત્યર્થં સ યથાવિધિ।
અન્યેભ્યઃ સ તુ દત્ત્વા ચ ગન્તુમેવોપચક્રમે॥ 2-83-23 (14658)
સર્વલક્ષણસમ્પન્નં રાજહંસપરિચ્છદમ્।
તમારુહ્ય મહારાજો ગજેન્દ્રં ષષ્ટિહાયનમ્॥ 2-83-24 (14659)
હારી કિરીટી હેમાભઃ સર્વાભરણભૂષિતઃ।
રરાજ રાજન્પાર્થો વૈ પરયા નૃપશોભયા॥ 2-83-25 (14660)
રુક્મવેદિગતઃ પ્રાજ્યો જ્વલન્નિવ હુતાશનઃ।
તતો જગામ રાજા સ પ્રહૃષ્ટનરવાહનઃ॥ 2-83-26 (14661)
રથઘોષેણ મહતા પૂરયન્વૈ નભઃ સ્થલમ્।
સંસ્તૂયમાનઃ સ્તુતિભિઃ સૂતમાગધબન્દિભિઃ॥ 2-83-27 (14662)
મહાસૈન્યેન સહિતો યથાદિત્યઃ સ્વરશ્મિભિઃ।
પાણ્ડુરેણાતપત્રેણ ધ્રિયમાણેન મૂર્ધનિ॥ 2-83-28 (14663)
બભૌ યુધિષ્ઠિરો રાજા પૌર્ણમાસ્યામિવોડુરાટ્।
ચામરૈર્હેમદણ્ડૈશ્ચ ધૂયમાનઃ સમન્તતઃ॥ 2-83-29 (14664)
જયાશિષઃ પ્રહૃષ્ટાનાં નરાણાં પથિ પાણ્ડવઃ।
પ્રત્યગૃહ્ણાદ્યથાન્યાયં યથઆવદ્ભરતર્ષભઃ॥ 2-83-30 (14665)
તથૈવ સૈનિકા રાજન્રાજાનમનુયાન્તિ યે।
તેષાં હલહલાશબ્દો દિવં સ્તબ્ધઃ પ્રતિષ્ઠિતઃ॥ 2-83-31 (14666)
નૃપસ્યાગ્ને યયૌ રાજન્ભીમસેનો રથી બલી।
ઉભૌ પાર્શ્વગતૌ રાજ્ઞઃ સતલ્પૌ વૈ સુકલ્પિતૌ॥ 2-83-32 (14667)
અધિરૂઢૌ યમૌ ચાપિ જગ્મતુર્ભરતર્ષભ।
શોભયન્તૌ મહાસૈન્યં તાવુભૌ રૂપશાલિનૌ॥ 2-83-33 (14668)
પૃષ્ઠતોઽનુયયૌ જિષ્ણુર્વીરઃ શસ્ત્રભૃતાં વરઃ।
શ્વેતાશ્વો ગાણ્ડિવં ગૃહ્ય અગ્નિદત્તં રથં ગતઃ॥ 2-83-34 (14669)
સૈન્યમધ્યે યયૌ રાજન્કુરુરાજો યુધિષ્ઠિરઃ।
દ્રૌપદીપ્રમુખા નાર્યઃ સાનુગાઃ સપરિચ્છદાઃ॥ 2-83-35 (14670)
આરુહ્ય તા વિચિત્રાઙ્ગ્યો યાનાનિ વિવિધાનિ ચ।
મહત્યા સેનયા રાજન્નગ્રે યાનાનિ વિવિધાનિ ચ। 2-83-36 (14671)
સમૃદ્ધનરનાગાશ્વં સપતાકરથધ્વજમ્।
સંનદ્ધવરનિસ્ત્રિંશં પથિ નિર્ઘોષનિઃ સ્વનમ્॥ 2-83-37 (14672)
શઙ્ખદુન્દુભિતાલાનાં વેણુવીણાનુવનાદિતમ્।
શુશુભે પાણ્ડવં સૈન્યં પ્રયાસ્યત્તત્તદા નૃપ॥ 2-83-38 (14673)
યથા કુબેરો લઙ્કાયાં પુરા ચાત્યન્તશોભયા।
મહત્યા સેનયા સાર્ધં ગુરુમિન્દ્રં સ ગચ્છતિ॥ 2-83-39 (14674)
તથા યયૌ સ પાર્થોઽપિ અસઙ્ખ્યેયવિભૂતિના।
સુસમૃદ્ધેન સૈન્યેન યથા વૈશ્રવણસ્તથા॥ 2-83-40 (14675)
સ સરાંસિ નદીશ્ચૈવ વનાન્યુપવનાનિ ચ।
અત્યક્રામન્મહારાજ પુરીં ચાભ્યવપદ્યત॥ 2-83-41 (14676)
સ હાસ્તિનસમીપે તુ કુરુરાજો યુધિષ્ઠિરઃ।
ચક્રે નિવેશનં તત્ર તતઃ સ સહસૈનિકાઃ॥ 2-83-42 (14677)
શિવે દેશે સમે ચૈવ ન્યવસત્પાણ્ડવસ્તદા।
તતોરાજન્સમાહૂય શોકવિહ્વલયા ગિરા॥ 2-83-43 (14678)
એતદ્વાક્યં ચ સર્વસ્વં ધૃતરાષ્ટ્રચિકીર્ષિતમ્।
આચચક્ષે યથાવૃત્તં વિદુરોઽથ નૃપસ્ય હ॥ 2-83-44 (14679)
તચ્છ્રુત્વા ભાષિતં તેન ધર્મરાજોઽબ્રવીદિદમ્।
ન મર્ષયામ્યહં ક્ષત્તઃ સમાહ્વાનં વ્રતં હિ મે।
સ્વસ્ત્યસ્તુ લોકે વિપ્રાણાં પ્રજાનાં ચૈવ સર્વદા॥ 2-83-45 (14680)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ॥ 2-83-46x (1551)
પ્રવિવેશ તતો રાજા નગરં નાગસાહ્વયમ્।
ધૃતરાષ્ટ્રેણ ચાહૂતઃ કાલસ્ય સમયેન ચ'॥ 2-83-46 (14681)
સ હાસ્તિનપુરં ગત્વા ધૃતરાષ્ટ્રગૃહં યયૌ।
સમિયાય ચ ધર્માત્મા ધૃતરાષ્ટ્રેણ પાણ્ડવઃ॥ 2-83-47 (14682)
તથા ભીષ્મેણ દ્રોણેન કર્ણેન ચ કૃપેણ ચ।
સમિયાય યથાન્યાયં દ્રૌણિના ચ વિભુઃ સહ 2-83-48 (14683)
સમેત્ય ચ મહાબાહુઃ સોમદત્તેન ચૈવ હ।
દૂર્યોધનેન સભ્રાત્રા સૌબલેન ચ વીર્યવાન્॥ 2-83-49 (14684)
યે ચાન્યે તત્ર રાજાનઃ પૂર્વમેવ સમાગતાઃ।
દુઃશાસનેન વીરેણ સર્વૈર્ભ્રાતૃભિરેવ ચ॥ 2-83-50 (14685)
જયદ્રથેન ચ તથા કુરુભિશ્ચાપિ સર્વશઃ।
તતઃ સર્વૈર્મહાબાહુર્ભ્રાતૃભિઃ પિરવારિતઃ॥ 2-83-51 (14686)
પ્રવિવેશ ગૃહં રાજ્ઞો ધૃતરાષ્ટ્રસ્ય ધીમતઃ।
દદર્શ તત્ર ગાન્ધારીં દેવીં પતિમનુવ્રતામ્॥ 2-83-52 (14687)
સ્નુષાભિઃ સંવૃતાં શશ્વત્તારાભિરિવ રોહિણીમ્।
અભિવાદ્ય સ ગાન્ધારીં તયા ચ પ્રતિનન્દિતઃ॥ 2-83-53 (14688)
દદર્શ પિતરં વૃદ્ધં પ્રજ્ઞાચક્ષુષમીશ્વરમ્॥ 2-83-54 (14689)
રાજ્ઞા મૂર્ધન્યુપાઘ્રાતાસ્તે ચ કૌરવનન્દનાઃ।
ચત્વારઃ પાણ્ડવા રાજન્ભીમસેનપુરોગમાઃ॥ 2-83-55 (14690)
તતો હર્ષઃ સમભવત્કૌરવાણાં વિશામ્પતે।
તાન્દૃષ્ટ્વા પુરુષવ્યાઘ્રાન્પાણ્ડવાન્પ્રિયદર્શનાન્॥ 2-83-56 (14691)
વિવિશુસ્તેઽભ્યનુજ્ઞાતા રત્નવન્તિ ગૃહાણિ ચ।
દદૃશુશ્ચોપયાતારો દ્રોપદીપ્રમુખાઃ સ્ત્રિયઃ॥ 2-83-57 (14692)
યાજ્ઞસેન્યાઃ પરામૃદ્ધિં દૃષ્ટ્વા પ્રજ્વલિતામિવ।
સ્નુષાસ્તા ધૃતરાષ્ટ્રસ્ય નાતિપ્રમનસોઽભવન્॥ 2-83-58 (14693)
તતસ્તે પુરુષવ્યાઘ્રા ગ્તવા સ્ત્રીભિસ્તુ સંવિદમ્।
કૃત્વા વ્યાયામપૂર્વાણિ કૃત્યાનિ પ્રતિકર્મ ચ॥ 2-83-59 (14694)
તતઃ કૃતાહ્નિકાઃ સર્વે દિવ્યચન્દનભૂષિતાઃ।
કલ્યાણમનસશ્ચૈવ બ્રાહ્મણાન્સ્વસ્તિ વાચ્ય ચ॥ 2-83-60 (14695)
મનોજ્ઞમશનં ભુક્ત્વા વિવિશુઃ શરણાન્યથ।
ઉપગીયમાના નારીભિરસ્વપન્કુરુપુઙ્ગવાઃ॥ 2-83-61 (14696)
જગામ તેષાં સા રાત્રિઃ પુણ્યા રતિવિહારિણામ્।
સ્તૂયમાનાશ્ચ વિશ્રાન્તાઃ કાલે નિદ્રામથાત્યજન્॥ 2-83-62 (14697)
મુખોષિતાસ્તે રજનીં પ્રાતઃ સર્વે કૃતાહ્નિકાઃ।
સભાં રમ્યાં પ્રવિવિશુઃ કિતવૈરભિનન્દિતાઃ॥ ॥ 2-83-63 (14698)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે સભાપર્વણિ દ્યૂતપર્વણિ વ્યશીતિતમોઽધ્યાયઃ॥83 ॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-83-2 દ્વિજાતિભિસ્ત્રૈવર્ણિકૈઃ॥ 2-83-6 આત્મરતિઃ આત્મનઃ સ્વસ્યોત્કર્ષ એવ રતિર્યસ્ય નતુ ધર્મમન્વીક્ષતે ઇતિ ભાવઃ॥ 2-83-7 અવ્યયં ધનાદેરવિનાશમ્॥ 2-83-9 દુરોદરા દ્યૂતકરાઃ॥ 2-83-17 આદિ અવિભક્તિકનિર્દેશઃ॥ 2-83-57 યાતારઃ યાતરઃ॥ 2-83-59 સંવિદં મિથઃ કથામ્। વ્યાયામઃ શ્રમાનોદનવ્યાપારઃ પૂર્વો યેષાં તાનિ। પ્રતિકર ્મ કેશપ્રસાધનાદિપરિષ્કારમ્॥સભાપર્વ - અધ્યાય 084
॥ શ્રીઃ ॥
2.84. અધ્યાયઃ 084
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
શકુનિયુધિષ્ઠિરયોઃ સંવાદઃ॥ 1॥ દ્યૂતનિર્ધારણમ્॥2॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
વૈશમ્પાયન ઉવાચ॥
પ્રવિશ્ય તાં સભાં પાર્થા યુધિષ્ઠિરપુરોગમાઃ।
સમેત્ય પાર્થિવાન્સર્વાન્પૂજાર્હાનભિપૂજ્ય ચ॥ 2-84-1 (14699)
યથાવયઃ સમેયાના ઉપવિષ્ટા યથાર્હતઃ।
આસનેષુ વિચિત્રેષુ સ્પર્દ્ધ્યાસ્તરણવત્સુ ચ॥ 2-84-2 (14700)
તેષુ તત્રોપવિષ્ટેષુ સર્વેષ્વથ નૃપેષુ ચ।
શકુનિઃ સૌબલસ્તત્ર યુધિષ્ઠિરમભાષત॥ 2-84-3 (14701)
શકુનિરુવાચ॥ 2-84-4x (1552)
ઉપસ્તીર્ણા સભા રાજન્સર્વે ત્વયિ કૃતક્ષણાઃ।
અક્ષાનુપ્ત્વા દેવનસ્ય સમયોઽસ્તુ યુધિષ્ઠિર॥ 2-84-4 (14702)
યુધિષ્ઠિર ઉવાચ। 2-84-5x (1553)
નિતિર્દેવનં પાપં ન ક્ષાત્રોઽત્ર પરાક્રમઃ।
ન ચ નીતિર્ધ્રુવા રાજન્કિં ત્વં દ્યૂતં પ્રશંસસિ॥ 2-84-5 (14703)
ન હિ માનં પ્રશંસન્તિ નિકૃતૌ કિતવસ્ય હિ।
શકુને મૈવં નોઽજૈષીરમાર્ગેણ નૃશંસવત્॥ 2-84-6 (14704)
શકુનિરુવાચ। 2-84-7x (1554)
યો વેત્તિ સઙ્ખ્યા નિકૃતૌ વિધિજ્ઞ-
શ્ચેષ્ટાસ્વખિન્નઃ કિતવોઽક્ષજાસુ।
મહામતિર્યશ્ચ જાનાતિ દ્યૂતં
સ વૈ સર્વં સહતે પ્રક્રિયાસુ॥ 2-84-7 (14705)
અક્ષગ્લહઃ સોઽભિભવેત્પરં ન-
સ્તેનૈવ દોષો ભવતીહ પાર્થ।
દીવ્યામહે પાર્થિવ મા વિશઙ્કાં
કુરુષ્વ પાણં ચ ચિરં ચ મા કૃથાઃ॥ 2-84-8 (14706)
યુધિષ્ઠિર ઉવાચ। 2-84-9x (1555)
એવમાહાયમસિતો દેવલો મુનિસત્તમઃ।
ઇમાનિ લોકદ્વારાણિ યો વૈ ભ્રામ્યતિ સર્વદા॥ 2-84-9 (14707)
ઇદં વૈ દેવનં પાપં નિકૃત્યા કિતવૈઃ સહ।
ધર્મેણ તુ જયો યુદ્ધે તત્પરં ન તુ દેવનમ્॥ 2-84-10 (14708)
નાર્યા મ્લેચ્છન્તિ ભાષાભિર્માયયા ન ચરન્ત્યુત।
અજિહ્યમશઠં યુદ્ધમેતત્સત્પુરુષવ્રતમ્॥ 2-84-11 (14709)
શક્તિતો બ્રાહ્મણાર્થાય શિક્ષિતું પ્રયતામહે।
તદ્વૈ વિત્તં માતિદેવીર્માજૈષીઃ શકુને પરાન્॥ 2-84-12 (14710)
નિકૃત્યા કામયે નાહં સુખાન્યુત ધનાનિ વા।
કિતવસ્યેહ કૃતિનો વૃત્તમેતન્ન પૂજ્યતે॥ 2-84-13 (14711)
શકુનિરુવાચ। 2-84-14x (1556)
શ્રોત્રિયઃ શ્રોત્રિયાનેતિ નિકૃત્યૈવ યુધિષ્ઠિર।
વિદ્વાનવિદુષોઽભ્યેતિ નાહુસ્તાં નિકૃતિં જનાઃ॥ 2-84-14 (14712)
અક્ષૈર્હિ શિક્ષિતોઽભ્યેતિ નિકૃત્યૈવ યુધિષ્ઠિર।
વિદ્વાનવિદુષોઽભ્યેતિ નાહુસ્તાં નિકૃતિં જનાઃ॥ 2-84-15 (14713)
અકૃતાસ્ત્રં કૃતાસ્રશ્ચ દુર્બલં બલવત્તરઃ।
એવં કર્મસુ સર્વેષુ નિકૃત્યૈવ યુધિષ્ઠિરઃ।
વિદ્વાનવિદુષોભ્યેતિ નાહુસ્તાં નિકૃતિં જનાઃ॥ 2-84-16 (14714)
એવં ત્વં મામિહાભ્યેત્ય નિકૃતિં યદિ મન્યસે।
દેવનાદ્વિનિવર્તસ્વ યદિ તે વિદ્યતે ભયમ્॥ 2-84-17 (14715)
યુધિષ્ઠિર ઉવાચ॥ 2-84-18x (1557)
આહૂતો ન નિવર્તેયમિતિ મે વ્રતમાહિતમ્।
વિધિશ્ચ બલવાન્રાજન્દિષ્ટસ્યાસ્મિ વશે સ્થિતઃ॥ 2-84-18 (14716)
અસ્મિન્સમાગમે કેન દેવનં મે ભવિષ્યતિ।
પ્રતિપાણશ્ચ કોઽન્યોસ્તિ તતો દ્યૂતં પ્રવર્તતામ્॥ 2-84-19 (14717)
દુર્યોધન ઉવાચ। 2-84-20x (1558)
અહં દાતાસ્મિ રત્નાનાં ધનાનાં ચ વિશામ્પતે।
મદર્થે દેવિતા ચાયં શકુનિર્માતુલો મમ॥ 2-84-20 (14718)
યુધિષ્ઠિર ઉવાચ॥ 2-84-21x (1559)
અન્યેનાન્યસ્ય વૈ દ્યૂતં વિષમં પ્રતિભાતિ મે।
એતદ્વિદ્વિન્નુપાદત્સ્વ કામમેવં પ્રવર્તતમ્॥ ॥ 2-84-21 (14719)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે સભાપર્વણિ દ્યૂતપર્વણિ ચતુરશીતિતમોઽધ્યાયઃ॥84 ॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-84-5 પાપં પાપહેતુઃ॥ 2-84-8 પાણં પણનીયદ્રવ્યમ્॥સભાપર્વ - અધ્યાય 085
॥ શ્રીઃ ॥
2.85. અધ્યાયઃ 085
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
ભીષમદ્રોણાદીનાં દ્યૂતસભાપ્રવેશઃ॥ 1॥ દ્યૂતીપક્રમઃ॥ 2॥ યુધિષ્ઠિરેણ પણીકૃતાનાં સર્વવસ્તૂનાં શકુનિના અપહારઃ॥ 3॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
વૈશમ્પાયન ઉવાચ॥
ઉપોહ્યમાને દ્યૂતે તુ રાજાનઃ સર્વ એવ તે।
ધૃતરાષ્ટ્રં પુરસ્કૃત્ય વિવિશુસ્તાં સભાં તતઃ॥ 2-85-1 (14720)
ભીષ્મો દ્રોણઃ કૃપશ્ચૈવ વિદુરશ્ચ મહામતિઃ।
નાતિપ્રીતેન મનસા તેઽન્વવર્તન્ત ભારત॥ 2-85-2 (14721)
તે દ્વન્દ્વશઃ પૃથચ્કૈવ સિંહગ્રીવા મહૌજસઃ।
સિંહાસનાનિ ભૂરિણી વિચિત્રાણિ ચ ભેજિરે॥ 2-85-3 (14722)
શુશુભે સા સભા રાજન્રાજભિસ્તૈઃ સમાગતૈઃ।
દેવૈરિવ મહાભાગૈઃ સમવેતૈસ્ત્રિવિષ્ટપમ્॥ 2-85-4 (14723)
સર્વે વેદવિદઃ શૂરાઃ સર્વે ભાસ્વરમૂર્તયઃ।
પ્રવર્તત મહારાજ સુહૃદ્દ્યૂતમનન્તરમ્॥ 2-85-5 (14724)
યુધિષ્ઠિર ઉવાચ॥ 2-85-6x (1560)
અયં બુહધનો રાજન્સાગરાવર્તસમ્ભવઃ।
મણિર્હારોત્તરઃ શ્રીમાન્કનકોત્તમભૂષણઃ॥ 2-85-6 (14725)
એતદ્રાજન્મમ ધનં પ્રતિપાણોઽસ્તિ કસ્તવ।
યેન માં ત્વં મહારાજ ધનેન પ્રતિદીવ્યસે॥ 2-85-7 (14726)
દુર્યોધન ઉવાચ॥ 2-85-8x (1561)
સન્તિ મે મણયશ્ચૈવ ધનાનિ સુબહૂનિ ચ।
મત્સરશ્ચ ન મેઽર્થેષુ જયસ્વૈનં દુરોદરમ્॥ 2-85-8 (14727)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ॥ 2-85-9x (1562)
તતો જગ્રાહ શકુનિસ્તાનક્ષાનક્ષતત્ત્વવિત્।
જિતમિત્યેવ શકુનિર્યુધિષ્ઠિરમભાષત॥ 2-85-9 (14728)
યુધિષ્ઠિર ઉવાચ॥ 2-85-10x (1563)
મત્ત કૈતકેનૈવ યજ્જિતોઽસ્મિ દુરોદરે।
શકુને હન્ત દીવ્યામો ગ્લહમાનાઃ પરસ્પરમ્॥ 2-85-10 (14729)
સન્તિ નિષ્કસહસ્રસ્ય ભાણ્ડિન્યો ભરિતાઃ શુભાઃ।
કોશો હિરણ્યમક્ષય્યં જાતરૂપમનેકશઃ।
એતદ્રાજન્મમ ધનં તેન દીવ્યામ્યહં ત્વયા॥ 2-85-11 (14730)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ॥ 2-85-12x (1564)
કૌરવાણાં કુલકરં જ્યેષ્ઠં પાણ્ડવમચ્યુતમ્।
ઇત્યુક્તઃ શકુનિઃ પ્રાહ જિતમિત્યેવ તં નૃપમ્॥ 2-85-12 (14731)
યુધિષ્ઠિર ઉવાચ॥ 2-85-13x (1565)
અયં સહસ્રસમિતો વૈયાઘ્રઃ સુપ્રતિષ્ઠિતઃ।
સુચક્રોપસ્કરઃ શ્રીમાન્કિઙ્કિણીજાલમણ્ડિતઃ॥ 2-85-13 (14732)
સંહ્રાદનો રાજરથો ય ઇહાસ્માનુપાવહત્।
જૌત્રો રથવરઃ પુણ્યો મેઘસાગરનિઃ સ્વનઃ॥ 2-85-14 (14733)
અષ્ટૌ યં કુરરચ્છાયાઃ સદશ્વા રાષ્ટ્રસંમતાઃ।
વહન્તિ નૈષાં મુચ્યેત પદાદ્ભૂમિમુપસ્પૃશન્।
એતદ્રાજન્ધનં મહ્યં તેન દીવ્યામ્યહં ત્વયા॥ 2-85-15 (14734)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ॥ 2-85-16x (1566)
એવં શ્રુત્વા વ્યવસિતો નિકૃતિં સમુપાશ્રિતઃ।
જિતમિત્યેવ શકુનિર્યુધિષ્ઠિરમભાષત॥ 2-85-16 (14735)
યુધિષ્ઠિર ઉવાચ॥ 2-85-17x (1567)
શતં દાસીસહસ્રાણિ તરુણ્યો હેમભદ્રિકાઃ।
કમ્બુકેયૂરધારિણ્યો નિષ્કકણ્ઠ્યઃ સ્વલઙ્કૃતાઃ॥ 2-85-17 (14736)
મહાર્હમાલ્યાભરણાઃ સુવસ્ત્રાશ્ચન્દનોક્ષિતાઃ।
મણીન્હેમ ચ બિભ્રત્યશ્ચતુઃષષ્ટિવિશારદાઃ॥ 2-85-18 (14737)
અનુસેવાં ચરન્તીમાઃ કુશલા નૃત્તસામસુ।
સ્નાતકાનામમાત્યાનાં રાજ્ઞાં ચ મમ શાસનાત્।
એતદ્રાજન્મમ ધનં તેન દીવ્યામ્યહં ત્વયા॥ 2-85-19 (14738)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ॥ 2-85-20x (1568)
એતચ્છુત્વા વ્યવસિતો નિકૃતિં સમુપાશ્રિતઃ।
જિતમિત્યેવ શકુનિર્યુધિષ્ઠિરમભાષત॥ 2-85-20 (14739)
યુધિષ્ઠિર ઉવાચ। 2-85-21x (1569)
એતાવન્તિ ચ દાસાનાં સહસ્રાણ્યુત સન્તિ મે।
પ્રદક્ષિણાનુલોમાશ્ચ પ્રાવારવસનાઃ સદા॥ 2-85-21 (14740)
પ્રાજ્ઞા મેધાવિનો દાન્તા યુવાનો મૃષ્ટકુણ્ડલાઃ।
પાત્રીહસ્તા દિવારાત્રમતિથીન્ભોજયન્ત્યુત।
એતદ્રાજન્મમ ધનં તેન દીવ્યામ્યહં ત્વયા॥ 2-85-22 (14741)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ॥ 2-85-23x (1570)
એતચ્છ્રુત્વા વ્યવસિતો નિકૃતિં સમુપાશ્રિતઃ।
જિતમિત્યેવ શકુનિર્યુધિષ્ઠિરભાષત॥ 2-85-23 (14742)
યુધિષ્ઠિર ઉવાચ॥ 2-85-24x (1571)
સહસ્રસઙ્ખ્યા નગા મે મત્તાસ્તિષ્ઠન્તિ સૌબલ।
હેમકક્ષાઃ કૃતાપીડાઃ પદ્મિનો હેમમાલિનઃ॥ 2-85-24 (14743)
સુદાન્તા રાજવહનાઃ સર્વશબ્દક્ષમા યુધિ।
ઈષાદન્તા મહાકાયાઃ સર્વે ચાષ્ટકરેણવઃ॥ 2-85-25 (14744)
સર્વે ચ પુરભેત્તારો નવમેઘનિભા ગજાઃ।
એતદ્રાજન્મમ ધનં તેન દીવ્યામ્યહં ત્વયા॥ 2-85-26 (14745)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ॥ 2-85-27x (1572)
ઇત્યેવંવાદિનં પાર્થં પ્રહસન્નિવ સૌબલઃ।
જિતમિત્યેવ શકુનિર્યુધિષ્ઠિરમભાષત॥ 2-85-27 (14746)
યુધિષ્ઠિર ઉવાચ॥ 2-85-28x (1573)
રથાસ્તાવન્ત એવેમે હેમદણ્ડાઃ પતાકિનઃ।
હયૈર્વિનીતૈઃ સમ્પન્ના રથિભિશ્ચિત્રયોધિભિઃ॥ 2-85-28 (14747)
એકૈકો હ્યત્ર લભતે સહસ્રપરમાં ભૃતિમ્।
યુધ્યતોઽયુધ્યતો વાપિ વેતનં માસકાલિકમ્।
એતદ્રાજન્મ ધનં તેન દીવ્યામ્યહં ત્વયા॥ 2-85-29 (14748)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ॥ 2-85-30x (1574)
ઇત્યેવમુક્તે વચને કૃતવૈરો દુરાત્મવાન્।
જિતમિત્યેવ શકુનિર્યુધિષ્ઠિરમભાષત॥ 2-85-30 (14749)
યુધિષ્ઠિર ઉવાચ॥ 2-85-31x (1575)
અશ્વાંસ્તિત્તિરિકલ્માષાન્ગાન્ધર્વાન્હેમમાલિનઃ।
દદૌ ચિત્રરથસ્તુષ્ટો યાંસ્તાન્ગાણ્ડીવધન્વને॥ 2-85-31 (14750)
યુદ્ધે જિતઃ પરાભૂતઃ પ્રીતિપૂર્વમરિન્દમઃ।
એતદ્રાજન્મમ ધનં તેન દીવ્યામ્યહં ત્વયા॥ 2-85-32 (14751)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ॥ 2-85-33x (1576)
એતચ્છ્રુત્વા વ્યવસિતો નિકૃતિં સમુપાશ્રિતઃ।
જિતમિત્યેવ શકુનિર્યુધિષ્ઠિરમભાષત॥ 2-85-33 (14752)
યુધિષ્ઠિર ઉવાચ॥ 2-85-34x (1577)
રથાનાં શકટાનાં ચ શ્રેષ્ઠાનાં ચાયુતાનિ મે।
યુક્તાન્યેવ હિ તિષ્ઠન્તિ વાહૈરુચ્ચાવચૈસ્તથા॥ 2-85-34 (14753)
એવં વર્ણસ્ય વર્ણસ્ય સમુચ્ચીય સહસ્રશઃ।
યથા સમુદિતા વીરાઃ સર્વે વીરપરાક્રમાઃ॥ 2-85-35 (14754)
ક્ષીરં પિબન્તસ્તિષ્ઠન્તિ ભુઞ્જાનાઃ શાલિતણ્ડુલાન્।
ષષ્ટિસ્તાનિ સહસ્રાણિ સર્વે વિપુલવક્ષસઃ।
એતદ્રાજન્મમ ધનં તેન દીવ્યામ્યહં ત્વયા॥ 2-85-36 (14755)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ॥ 2-85-37x (1578)
એતચ્છ્રત્વા વ્યવસિતો નિકૃતિ સમુપાશ્રિતઃ।
જિતમિત્યેવ શકુનિર્યુધિષ્ઠિરમભાષત॥ 2-85-37 (14756)
યુધિષ્ઠિર ઉવાચ। 2-85-38x (1579)
તામ્રલોહૈઃ પરિવૃતા નિધયો યે ચતુઃ શતાઃ।
પઞ્ચદ્રૌણિક એકૈકઃ સુવર્ણસ્યાહતસ્ય વૈ॥ 2-85-38 (14757)
જાતરૂપસ્ય મુખ્યસ્ય નાર્ઘો યસ્ય હિ ભારત।
એતદ્રાજન્મમ ધનં તેન દીવ્યામ્યહં ત્વયા॥ 2-85-39 (14758)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ॥ 2-85-40x (1580)
એતચ્છ્રુત્વા વ્યવસિતો નિકૃતિં સમુપાશ્રિતઃ।
જિતમિત્યેવ શકુનિર્યુધિષ્ઠિરમભાપતઃ॥ ॥ 2-85-40 (14759)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે સભાપર્વણિ દ્યૂતપર્વણિ પઞ્ચાશીતિતમોઽધ્યાયઃ॥85 ॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-85-8 દુરોદરં પણમ્॥ 2-85-11 ભાણ્ડિન્યો મઞ્જષાઃ॥ 2-85-17 કમ્બવઃ શઙ્ખવલયાનિ। નિષ્પો વક્ષોભૂષણમ્॥ 2-85-18 ચતુષ્ષષ્ટિકલાસુ વિશારદાઃ॥ 2-85-19 નૃત્તસામસુ નર્તને ગીતિવિશેષેષુ ચ॥ 2-85-24 કૃતપીડાઃ કૃતભૂષણાઃ॥ 2-85-25 ઈષા લાઙ્ગલદણ્ડઃ। અષ્ટકરેણવઃ, અષ્ટહસ્તિનીકાઃ॥સભાપર્વ - અધ્યાય 086
॥ શ્રીઃ ॥
2.86. અધ્યાયઃ 086
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
વિદુરેણ ધૃતરાષ્ટ્રં પ્રતિ દુર્યોધનનિન્દાપૂર્વકં દ્યૂતોપરમચોદનમ્॥1॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
વૈશમ્પાયન ઉવાચ॥
એવં પ્રવર્તિતે દ્યૂતે ઘોરે સર્વાપહારિણિ।
સર્વસંશયનિર્મોક્તા વિદુરો વાક્યમબ્રવીત્॥ 2-86-1 (14760)
મહારાજ વિજાનીહિ યત્ત્વાં વક્ષ્યામિ ભારત।
મુમૂર્ષોરૌષધમિવ ન રોચેતાપિ તે શ્રુતમ્॥ 2-86-2 (14761)
યદ્વૈ પુરા જાતમાત્રો રુરાવ
ગોમાયુવદ્વિસ્વરં પાપચેતાઃ।
દુર્યોધનો ભારતાનાં કુલઘ્નઃ
સોઽયં યુક્તો ભવતાં કાલહેતુઃ॥ 2-86-3 (14762)
ગૃહે વસન્તં ગોમાયું ત્વં વૈ મોહાન્ન બુધ્યસે।
દુર્યોધનસ્ય રૂપેણ શૃણુ કાવ્યાં ગિરં મમ॥ 2-86-4 (14763)
મધુ વૈ માધ્વિકો લબ્ધ્વા પ્રપાતં નૈવ બુધ્યતે।
આરુહ્ય તં મજ્જતિ વા પતનં ચાધિગચ્છતિ॥ 2-86-5 (14764)
સોઽયં મત્તોઽક્ષદ્યૂતેન મધુવન્ન પીરક્ષતે।
પ્રપાતં બુધ્યતે નૈવ વૈરં કૃત્વા મહારથૈઃ॥ 2-86-6 (14765)
વિદિતં મે મહાપ્રાજ્ઞ ભોજેષ્વેવાસમઞ્જસમ્।
પુત્રં સંત્યક્તવાન્પૂર્વં પૌરાણાં હિતકામ્યયા॥ 2-86-7 (14766)
અન્ધકા યાદવા ભોજાઃ સમેતાઃ કંસમત્યજન્।
નિયોગાત્તુ હતે તસ્મિન્કૃષ્ણેનામિત્રઘાતિના॥ 2-86-8 (14767)
એવં તે જ્ઞાતયઃ સર્વે મોદમાનાઃ શતં સમાઃ।
ત્વન્નિયુક્તઃ સવ્યસાચી નિગૃહ્ણાતુ સુયોધનમ્॥ 2-86-9 (14768)
નિગ્રહાદસ્ય પાદસ્ય મોદન્તાં કુરવઃ સુખમ્।
કાકેનેમાંશ્ચિત્રવર્હાઞ્શાર્દૂલાન્ક્રોષ્ટુકેન ચ।
ક્રીણીષ્વ પાણ્ડવાન્રાજન્મા મજ્જીઃ શોકસાગરે॥ 2-86-10 (14769)
ત્યજેત્કુલાર્થે પુરુષં ગ્રામસ્યાર્થે કુલં ત્યજેત્।
ગ્રામં જનપદસ્યાર્થે આત્માર્થે પૃથિવીં ત્યજેત્॥ 2-86-11 (14770)
સર્વજ્ઞઃ સર્વભાવજ્ઞઃ સર્વશત્રુભયઙ્કરઃ।
ઇતિ સ્મ ભાષતે કાવ્યો જમ્ભત્યાગે મહાઽસુરાન્॥ 2-86-12 (14771)
હિરણ્યષ્ઠીવિનઃ કાંશ્ચિત્પક્ષિણો વનગોચરાન્।
ગૃહે કિલ કૃતાવાસાઁલ્લોભાદ્રાજા ન્યપીડયત્।
સ ચોપભોગલોભાન્ધો હિરણ્યાર્થી પરન્તપ॥ 2-86-13 (14772)
આયતિં ચ તદાત્વં ચ ઉભે સદ્યો વ્યનાશયત્।
તદર્થકામસ્તદ્વત્ત્વં માદ્રુહઃ પાણ્ડવાન્નૃપ॥ 2-86-14 (14773)
મોહાત્મા તપ્સ્યસે પશ્ચાત્પત્રિહા પુરુષો યથા।
જાતઞ્જાતં પાણ્ડવેભ્યઃ પુષ્પમાદત્સ્વ ભારત॥ 2-86-15 (14774)
માલાકાર ઇવારામે સ્નેહં કુર્વન્પુનઃ પુનઃ।
વૃક્ષાનઙ્ગારકારીવ મૈનાદ્યાક્ષીઃ સમૂલકાન્।
મા ગમઃ સમુતામાત્યઃ સબલશ્ચ યમક્ષયમ્॥ 2-86-16 (14775)
સમવેતાન્હિ કઃ પાર્થાન્પ્રતિયુધ્યેત ભારત।
મરુદ્ભિઃ સહિતો રાજન્નપિ સાક્ષાન્મરુત્પતિઃ॥ 2-86-17 (14776)
દ્યૂતં મૂલં કલહસ્યાભ્યુપૈતિ
મિથો ભેદં મહતે દારુણાય।
તદા સ્થિતોઽયં ધૃતરાષ્ટ્રસ્ય પુત્રો
દુર્યોધનઃ સૃજતે વૈરમુગ્રમ્॥ 2-86-18 (14777)
પ્રાતિપેયાઃ શાન્તનવા ભીમસેનાઃ સબાહ્નિકાઃ।
દુર્યોધનાપરાધેન કૃચ્છ્રં પ્રાપ્સ્યન્તિ સર્વશઃ॥ 2-86-19 (14778)
દુર્યોધનો મદેનૈવ ક્ષેમં વ્યપોહતિ।
વિષાણં ગૌરિવ મદાત્સ્વયમારુજતેત્મનઃ॥ 2-86-20 (14779)
યશ્ચિત્તમન્વેતિ પરસ્ય રાજન્
વીરઃ કવિઃ સ્વામવમત્ય દૃષ્ટિમ્।
નાવં સમુદ્ર ઇવ બાલનેત્રા-
મારુહ્ય ઘોરે વ્યસને નિમજ્જેત્॥ 2-86-21 (14780)
દુર્યોધનો ગ્લહતે પાણ્ડવેન
પ્રીયાયસે ત્વં જયતીતિ તચ્ચ।
અતિનર્મા જાયતે સંપ્રહારો
યતો વિનાશઃ સમુપૈતિ પુંસામ્॥ 2-86-22 (14781)
આકર્ષસ્તેઽવાક્ફલઃ સુપ્રણીતો
હૃદિ પ્રૌઢો મન્ત્રપદઃ સમાધિઃ।
યુધિષ્ઠિરેણ કલહસ્તવાય-
મચિન્તિતોઽભિમતઃ સ્વબન્ધુના॥ 2-86-23 (14782)
પ્રાતિપેયાઃ શાન્તનવાઃ શૃણુધ્વં
કાવ્યાં વાચં સંસદિ કૌરવાણામ્।
વૈશ્વાનરં પ્રજ્વલિતં સુઘોરં
મા યાસ્યધ્વં મન્દમનુપ્રપન્નઃ॥ 2-86-24 (14783)
યદા મન્યું પાણ્ડવોઽજાતશત્રુ-
ર્ન સંયચ્છેદક્ષમદાભિભૂતઃ।
વૃકોદરઃ સવ્યસાચી યમૌ ચ
કોઽત્ર દ્વીપઃ સ્યાત્તુમુલે વસ્તદાનીમ્॥ 2-86-25 (14784)
મહારાજ પ્રભવસ્ત્વં ધનાનાં
પુરા દ્યૂતાન્મનસા યાવદિચ્છેઃ।
બહુવિત્તાન્પાણ્ડવાંશ્ચેજ્જયસ્ત્વં
કિં તે તત્સ્યાદ્વસુ વિન્દેહ પાર્થાન્॥ 2-86-26 (14785)
જાનીમહે દેવિતં સૌબલસ્ય
વેદ દ્યૂતે નિકૃતિં પાર્વતીયઃ।
યતઃ પ્રાપ્તઃ શકુનિસ્તત્ર યાતુ
મા યૂયુધો ભારત પાણ્ડવેયાન્॥ ॥ 2-86-27 (14786)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે સભાપર્વણિ દ્યૂતપર્વણિ ષડશીતિતમોઽધ્યાયઃ॥ 86॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-86-4 કાવ્યં કવિના શુક્રેણોક્તાં નીતિગિરમ્॥ 2-86-5 માધ્વિકો મધુપણ્યવાન્। પ્રપાતં ભૃગુમ્ ॥ 2-86-8 નિયોગાદ્દૈવયોગાત્॥ 2-86-10 ચિત્રવર્હાન્ મયૂરાન્॥ 2-86-14 આયતિમુત્તરકાલમ્। તદાત્વં સાંપ્રતમ્। તત્તસ્માત્। અર્થકામો ધનકામઃ॥ 2-86-15 પત્રિહા પક્ષિહા ॥ 2-86-21 બાલનેત્રામવ્યુત્પન્નનેતૃકામ્॥ 2-86-22 ગ્લહતે પણં કરોતિ। પ્રીયાયસે અતિશયેન પ્રીયસે॥ 2-86-23 આકર્ષો દ્યૂતમ્ ॥ 2-86-26 જયઃ અજયઃ॥સભાપર્વ - અધ્યાય 087
॥ શ્રીઃ ॥
2.87. અધ્યાયઃ 087
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
દુર્યોધનેન વિદુરોપાલમ્ભઃ॥ 1॥ વિદુરેણ ધૃતરાષ્ટ્રસ્ય હિતોપદેશઃ॥ 2॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
દુર્યોધન ઉવાચ॥
પરેષામેવ યશસા શ્લોઘસે ત્વં
સદા ક્ષત્તઃ કુત્સયન્ધાર્તરાષ્ટ્રાન્।
જાનીમહે વિદુર યત્પ્રિયસ્ત્વં
બાલાનિવાસ્માનવમન્યસે નિત્યમેવ॥ 2-87-1 (14787)
સ વિજ્ઞેયઃ પુરુષોઽન્યત્રકામો
નિન્દાપ્રશંસે હિ તથા યુનક્તિ।
જિહ્વાઽઽત્મનો હૃદયસ્થં વ્યનક્તિ
જાનીમહે ત્વન્મનસઃ પ્રાતિકૂલ્યમ્॥ 2-87-2 (14788)
ઉત્સઙ્ગે ચ વ્યાલ ઇવાહિતોઽસિ
માર્જરવત્પોષકં ચોપહંસિ।
ભર્તૃઘ્નં ત્વાં ન હિ પાપીય આહુ-
સ્તસ્માત્ક્ષત્તઃ કિં ન બિભેષિ પાપાત્॥ 2-87-3 (14789)
જિત્વા શત્રૂન્ફલમાપ્તં મહદ્વૈ
માઽસ્માન્ક્ષત્તઃ પરુષામીહ વોચઃ।
દ્વિષદ્ભિસ્ત્વં સમ્પ્રયોગાભિનન્દી
મુહુર્દેષં યાસિ નઃ સમ્પ્રયોગાત્॥ 2-87-4 (14790)
અમિત્રતાં યાતિ નરોઽક્ષમં બ્રુવ-
ન્નિગૂહતે ગુહ્યમમિત્રસંસ્તવે।
તદાશ્રિતોઽપત્રપ કિં નુ બાધસે
યદિચ્છસિ ત્વં તદિહાભિભાષતસે॥ 2-87-5 (14791)
મા નોઽવમંસ્થા વિદ્ય માનસ્તવેદં
શિક્ષસ્વ બુદ્ધિં સ્થવિરાણાં સકાશાત્।
યશો રક્ષસ્વ વિદુર સમ્પ્રણીતં
મા વ્યાપૃતઃ પરકાર્યેશુ ભૂસ્ત્વમ્॥ 2-87-6 (14792)
અહં કર્તેતિ વિદૂર મા ચ મંસ્થા
મા નો નિત્યં પરુષાણીહ વોચઃ।
ન ત્વાં પૃચ્છામિ વિદુર યદ્ધિતં મે
સ્વસ્તિ ક્ષત્તર્મા તિતિક્ષૂન્ ક્ષિણ્ ત્વમ્॥ 2-87-7 (14793)
એકઃ શાસ્તા ન દ્વિતીયોઽસ્તિ શાસ્તા
ગર્ભે શયાનં પુરુષં શાસ્તિ શાસ્તા।
તેનાનુશિષ્ટઃ પ્રવણાદિવામ્ભો
યથા નિયુક્તોઽસ્તિ તથા ભવામિ॥ 2-87-8 (14794)
ભિનત્તિ શિરસા શૈલમહિં ભોજયતે ચ યઃ।
ધીરેવ કુરુતે તસ્ય કાર્યાણામનુશાસનમ્।
યો બલાદનુશાસ્તીહ સોઽમિત્રં તેન વિન્દતિ॥ 2-87-9 (14795)
મિત્રતામનુવૃત્તં તુ સમુપેક્ષત્યપણ્ડિતઃ।
દીપ્ય યઃ પ્રદીપ્તાગ્નિં પ્રાચ્કિરં નાભિધાવતિ।
ભસ્માપિ ન સ વિન્દેત શિષ્ટં ક્વચન ભારત॥ 2-87-10 (14796)
ન વાસયેત્પારવર્ગ્યં દ્વિષન્તં
વિશેષતઃ ક્ષત્તરહિતં મનુપ્યમ્।
સ યત્રેચ્છસિ વિદુર તત્ર ગચ્છ
સુસાન્ત્વિતા હ્યસતી સ્ત્રી જહાતિ॥ 2-87-11 (14797)
વિદુર ઉવાચ॥ 2-87-12x (1581)
એતાવતા પુરુષં યે ત્યજન્તિ
તેષાં સખ્યમન્તવદ્બ્રૂહિ રાજન્।
રાજ્ઞાં હિ ચિત્તાનિ પરિપ્લુતાનિ
સાન્ત્વં દત્વા મુસલૈર્ઘાતયન્તિ॥ 2-87-12 (14798)
અબાલત્વં મન્યસે રાજપુત્ર
બાલોઽહમિત્યેવ સુમન્દબુદ્ધે।
યઃ સૌહૃદે પુરુષં સ્થાપયિત્વા
પશ્ચાદેનં દૂષયતે સ બાલઃ॥ 2-87-13 (14799)
ન શ્રેયસે નીયતે મન્દબુદ્ધિઃ
સ્ત્રી શ્રોત્રિયસ્યેવ ગૃહે પ્રદુષ્ટા।
ધ્રુવં ન રોચેદ્ભરતર્ષભસ્ય
પતિઃ કુમાર્યા ઇવ ષષ્ટિવર્ષઃ॥ 2-87-14 (14800)
અતઃ પ્રિયં ચેદનુકાઙ્ક્ષસે ત્વં
સર્વેષુ કાર્યેષુ હિતાહિતેષુ
સ્ત્રિયશ્ચ રાજઞ્જડપઙ્ગુકાંશ્ચ
પૃચ્છ ત્વં વૈ તાદૃશાંશ્ચૈવ સર્વાન્॥ 2-87-15 (14801)
લભ્યતે ખલુ પાપીયાન્નરોઽનુ પ્રિયવાગિહ।
અપ્રિયસ્ય હિ પથ્યસ્ય વક્તા શ્રોતા ચ દુર્લભઃ 2-87-16 (14802)
યસ્તુ ધર્મપરશ્ચ સ્યાદ્ધિત્વા ભર્તુઃ પ્રિયાપ્રિયે।
અપ્રિયાણ્યાહ પથ્યાનિ તેન રાજા સહાયવાન્॥ 2-87-17 (14803)
અવ્યાધઇજં કટુજં તીક્ષ્ણમુષ્ણં
યશોમુષં પરુષં પૂતિગન્ધિમ્।
સતાં પેયં યન્ન પિબન્ત્યસન્તો
મન્યું મહારાજ પિબ પ્રશામ્ય ॥ 2-87-18 (14804)
વૈચિત્રવીર્યસ્ય યશો ધનં ચ
વાઞ્છામ્યહં સહપુત્રસ્ય શશ્વત્।
યથા તથા તેઽસ્તુ નમશ્ચતેઽસ્તુ
મમાપિ ચ સ્વસ્તિ દિશન્તુ વિપ્રાઃ॥ 2-87-19 (14805)
આશીવિષાન્નેત્રવિષાન્કોપયેન્ન ચ પણ્ડિતઃ।
એવં તેઽહં વદામીદં પ્રયતઃ કુરુનન્દન॥ ॥ 2-87-20 (14806)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે સભાપર્વણિ દ્યૂતપર્વણિ સપ્તાશીતિતમોઽધ્યાયઃ॥ 87 ॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-87-3 પાપીયઃ પાપીયાંસમ્॥ 2-87-11 પારવર્ગ્યં શત્રુપક્ષજાતમ્॥સભાપર્વ - અધ્યાય 088
॥ શ્રીઃ ॥
2.88. અધ્યાયઃ 088
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
સપત્નીભ્રાતૃકસ્ય યુધિષ્ઠિરસ્ય શકુનિના પરાજયઃ॥ 1॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
શકુનિરુવાચ॥
બહુવિત્તં પરાજૈષીઃ પાણ્ડવાનાં યુધિષ્ઠિર।
આચક્ષ્વ વિત્તં કૌન્તેય યદિ તેઽસ્ત્યપરાજિતમ્॥ 2-88-1 (14807)
યુધિષ્ઠિર ઉવાચ॥ 2-88-2x (1582)
મમ વિત્તમસઙ્ખ્યેયં યદહં વેદ સૌબલ।
અથ ત્વં શકુને કસ્માદ્વિત્તં સમનુપૃચ્છસિ॥ 2-88-2 (14808)
અયુતં પ્રયુતં ચૈવ શઙ્કું પદ્મં તથાર્બુદમ્।
ખર્વં શઙ્ખં નિખર્વં ચ મહાપદ્મં ચ કોટયઃ॥ 2-88-3 (14809)
મધ્યં ચૈવ પરાર્ધં ચ સપરં ચાત્ર પણ્યતામ્।
એતન્મમ ધનં રાજંસ્તેન દીવ્યામ્યહં ત્વયા॥ 2-88-4 (14810)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ॥ 2-88-5x (1583)
એતચ્છુત્વા વ્યવસિતો નિકૃતિં સમુપાશ્રિતઃ।
જિતમિત્યેવ શકુનિર્યુધિષ્ઠિરમભાષત॥ 2-88-5 (14811)
યુધિષ્ઠિર ઉવાચ॥ 2-88-6x (1584)
ગવાશ્વં બહુધેનૂકમસઙ્ખ્યેયમજાવિકમ્।
યત્કિઞ્ચિદનુ પર્ણાશાં પ્રાક્ સિન્ધોરપિ સૌબલ।
એતન્મમ ધનં સર્વં તેન દીવ્યામ્યહં ત્વયા॥ 2-88-6 (14812)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ॥ 2-88-7x (1585)
એતચ્છુત્વા વ્યવસિતો નિકૃતિં સમુપાશ્રિતઃ।
જિતમિત્યેવ શકુનિર્યુધિષ્ઠિરમભાષત॥ 2-88-7 (14813)
યુધિષ્ઠિર ઉવાચ॥ 2-88-8x (1586)
પુરં જનપદો ભૂમિરબ્રાહ્મણધનૈઃ સહ।
અબ્રાહ્મણાશ્ચ પુરુષા રાજઞ્શિષ્ટં ધનં મમ।
એતદ્રાજન્મમ ધનં તેન દીવ્યામ્યહં ત્વયા॥ 2-88-8 (14814)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ॥ 2-88-9x (1587)
એતચ્છ્રુત્વા વ્યવસિતો નિકૃતિં સમુપાશ્રિતઃ।
જિતમિત્યેવ શકુનિર્યુધિષ્ઠિરમભાષત॥ 2-88-9 (14815)
યુધિષ્ઠિર ઉવાચ॥ 2-88-10x (1588)
રાજપુત્રા ઇમે રાજઞ્છોમન્તે યૈર્વિભૂષિતાઃ।
કુમ્ડલાનિ ચ નિષ્કાશ્ચ સર્વં રાજવિભૂષણમ્।
એતન્મમ ધનં રાજંસ્તેન દીવ્યામ્યહં ત્વયા॥ 2-88-10 (14816)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ॥ 2-88-11x (1589)
એતચ્છ્રુત્વા વ્યવસિતો નિકૃતિં સમુપાશ્રિતઃ।
જિતમિત્યેવ શકુનિર્યુધિષ્ઠિરમભાષત॥ 2-88-11 (14817)
યુધિષ્ઠિર ઉવાચ॥ 2-88-12x (1590)
શ્યામો યુવા લોહિતાક્ષઃ સિંહસ્કન્ધો મહાભુજઃ।
નકુલો ગ્લહ એવૈકી વિદ્ધ્યેતન્મમ તદ્ધનમ્॥ 2-88-12 (14818)
શકુનિરુવાચ। 2-88-13x (1591)
પ્રિયસ્તે નકુલો રાજન્રાજપુત્રો યુધિષ્ઠિર।
અસ્માકં વશતાં પ્રાપ્તો ભૂયઃ કેનેહ દીવ્યસે॥ 2-88-13 (14819)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ॥ 2-88-14x (1592)
એવમુક્ત્વા તુ તાનક્ષાઞ્શકુનિઃ પ્રત્યદીવ્યત।
જિતમિત્યેવ શકુનિર્યુધિષ્ઠિરમભાષત॥ 2-88-14 (14820)
યુધિષ્ઠિર ઉવાચ॥ 2-88-15x (1593)
અયં ધર્માન્સહદેવોઽનુશાસ્તિ
લોકે હ્યસ્મિન્પણ્ડિતાખ્યાં ગતશ્ચ।
અનર્હતા રાજપુત્રેણ તેન
દીવ્યામ્યહં ચાપ્રિયવત્પ્રિયેણ॥ 2-88-15 (14821)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ॥ 2-88-16x (1594)
એતચ્છ્રુત્વા વ્યવસિતો નિકૃતિં સમુપાશ્રિતઃ।
જિતમિત્યેવ શકુનિર્યુધિષ્ઠિરમભાષત॥ 2-88-16 (14822)
શકુનિરુવાચ॥ 2-88-17x (1595)
માદ્રીપુત્રૌ પ્રિયૌ રાજંસ્તવેમૌ વિજિતૌ મયા।
ગરીયાંસૌ તુ મન્યે ભીમસેનધનઞ્જયૌ॥ 2-88-17 (14823)
યુધિષ્ઠિર ઉવાચ। 2-88-18x (1596)
અધર્મં ચરસે નૂનં યો નાવેક્ષસિ વૈ નયમ્।
યો નઃ સુમનસાં મૂઢ વિભેદં કર્તુમિચ્છસિ॥ 2-88-18 (14824)
શકુનિરુવાચ॥ 2-88-19x (1597)
ગર્તે મત્તઃ પ્રપતતે પ્રમત્તઃ સ્થાણુમૃચ્છતિ।
જ્યેષ્ઠો રાજન્વ્રરિષ્ઠોઽસિ નમસ્તે ભરતર્ષભ॥ 2-88-19 (14825)
સ્વપ્ને તાનિ ન દૃશ્યન્તે જાગ્રતો વા યુધિષ્ઠિર।
કિતવા યાનિ દીવ્યન્તઃ પ્રલપન્ત્યુત્કટા ઇવ॥ 2-88-20 (14826)
યુધિષ્ઠિર ઉવાચ॥ 2-88-21x (1598)
યો નઃ સઙ્ખ્યે નૌરિવ પારનેતા
જેતા રિપૂણાં રાજપુત્રસ્તરસ્વી।
અનર્હતા લોકવીરેણ તેન
દીવ્યામ્યહં શકુને ફાલ્ગુનેન॥ 2-88-21 (14827)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ॥ 2-88-22x (1599)
એતચ્છ્રુત્વા વ્યવસિતો નિકૃતિં સમુપાશ્રિતઃ।
જિતમિત્યેવ શકુનિર્યુધિષ્ઠિરમભાષત॥ 2-88-22 (14828)
શકુનિરુવાચ। 2-88-23x (1600)
અયં મયા પાણ્ડવાનાં ધનિર્ધરઃ
પરાજિતઃ પાણ્ડવઃ સવ્યસાચી।
ભીમેન રાજન્દયિતેન દીવ્ય
યત્કૈતવં પાણ્ડવ તેઽવશિષ્ટમ્॥ 2-88-23 (14829)
યુધિષ્ઠિર ઉવાચ॥ 2-88-24x (1601)
યો નો નેતા યો યુધિ નઃ પ્રણેતા
યથા વજ્રી દાનવશત્રુરેકઃ।
તિર્યક્પ્રેક્ષી સન્નતભ્રૂર્મહાત્મા
સિંહસ્કન્ધો યશ્ચ સદાઽત્યમર્ષી॥ 2-88-24 (14830)
બલેન તુલ્યો યસ્યપ પુમાન્ન વિદ્યતે
ગદાભૃતામગ્ર્ય ઇહારિમર્દનઃ।
અનર્હતા રાજપુત્રેણ તેન
દીવ્યામ્યહં ભીમસેનેન રાજન્॥ 2-88-25 (14831)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ॥ 2-88-26x (1602)
એતચ્છ્રુત્વા વ્યવસિતો નિકૃતિં સમુપાશ્રિતઃ।
જિતમિત્યેવ શકુનિર્યુધિષ્ઠિરમભાષત॥ 2-88-26 (14832)
શકુનિરુવાચ। 2-88-27x (1603)
બહુવિત્તં પરાજૈષીર્ભ્રાતૄંશ્ચ સહયદ્વિપાન્।
આચક્ષ્વ વિત્તં કૌન્તેય યદિ તેઽસ્ત્યપરાજિતમ્॥ 2-88-27 (14833)
યુધિષ્ઠિર ઉવાચ॥ 2-88-28x (1604)
અહં વિશિષ્ટઃ સર્વેષાં ભ્રાતૄણાં દયિતસ્તથા।
કુર્યામહં જિતઃ કર્મ સ્વયમાત્મન્યુપલ્પુતે॥ 2-88-28 (14834)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ॥ 2-88-29x (1605)
એતચ્છ્રુત્વા વ્યવસિતો નિકૃતિં સમુપાશ્રિતઃ।
જિતમિત્યેવ શકુનિર્યુધિષ્ઠિરમભાષત॥ 2-88-29 (14835)
શકુનિરુવાચ। 2-88-30x (1606)
એતત્પાપિષ્ઠમકરોર્યદાત્માનં પરાજયેઃ।
શિષ્ટે સતિ ધને રાજન્પાપ આત્મપરાજયઃ॥ 2-88-30 (14836)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ॥ 2-88-31x (1607)
એવમુક્ત્વા મતાક્ષસ્તાન્ ગ્લહે સર્વાનવસ્થિતાન્।
પરાજયલ્લોકવીરાનુક્ત્વા રાજ્ઞાં પૃથક્ પૃથક્॥ 2-88-31 (14837)
શકુનિરુવાચ॥ 2-88-32x (1608)
અસ્તિ તે વૈ પ્રિયા રાજન્ ગ્લહ એકોઽપરાજિતઃ।
પણસ્વ કૃષ્ણાં પાઞ્ચાલીં તયાત્માનં પુનર્જય॥ 2-88-32 (14838)
યુધિષ્ઠિર ઉવાચ॥ 2-88-33x (1609)
નૈવ હ્રસ્વા ન મહતી ન કૃશા નાતિરોહિણી।
નીલકુઞ્ચિતકશી ચ તયા દીવ્યામ્યહં ત્વયા॥ 2-88-33 (14839)
શારદોત્પલપત્રાક્ષ્યા શારદોત્પલગન્ધયા।
શારદોત્પલસેવિન્યા રૂપેણ શ્રીસમાનયા॥ 2-88-34 (14840)
તથૈવ સ્યાદાનુશંસ્યાત્તથ સ્યાદ્રૂપસમ્પદા।
તથા સ્યાચ્છીલસમ્પત્ત્યા યામિચ્છેત્પુરુષઃ સ્ત્રિયમ્॥ 2-88-35 (14841)
સર્વૈર્ગુણૈર્હિ સમ્પન્નામનુકૂલાં પ્રિયંવદામ્।
યાદૃશીં ધર્મકામાર્થસિદ્ધિમિચ્છેન્નરઃ સ્ત્રિયમ્॥ 2-88-36 (14842)
ચરમં સંવિશતિ યા પ્રથમં પ્રતિબુધ્યતે।
આગોપાલાવિપાલેભ્યઃ સર્વં વેદ કૃતાકૃતમ્॥ 2-88-37 (14843)
આભાતિ પદ્મવદ્વક્ત્રં સસ્વેદં મલ્લિકેવ ચ।
વેદીમધ્યા દીર્ઘકેશી તામ્રાસ્યા નાતિલોમશા॥ 2-88-38 (14844)
તયૈવંવિધયા રાજન્પાઞ્ચાલ્યાહં સુમધ્યમા।
ગ્લહં દીવ્યામિ ચાર્વઙ્ગ્યા દ્રૌપદ્યા હન્ત સૌબલ॥ 2-88-39 (14845)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ॥ 2-88-40x (1610)
એવમુક્તે તુ વચને ધર્મરાજેન ધીમતા।
ધિગ્ધિગિત્યેવ વૃદ્ધાનાં સભ્યાનાં નિઃ સૃતા ગિરઃ॥ 2-88-40 (14846)
ચુક્ષુભે સા સભા રાજન્રાજ્ઞાં સઞ્જત્રિરે શુચઃ।
ભીષ્મદ્રોણકૃપાદીનાં સ્વેદશ્ચ સમજાયત॥ 2-88-41 (14847)
શિરો ગૃહીત્વા વિદુરો ગતસત્વ ઇવાભવત્।
આસ્તે ધ્યાયન્નધોવક્ત્રો નિઃ શ્વસન્નિવ પન્નગઃ॥ 2-88-42 (14848)
`બાહ્લીકઃ સોમદત્તશ્ચ પ્રાતિપેયશ્ચ સઞ્જયઃ।
દ્રૌણિર્ભૂરિશ્રવાશ્ચૈવ યુયુત્સુર્ધૃતરાષ્ટ્રજઃ।
આસુર્વીક્ષ્ય ત્વધોવક્ત્રા નિશ્વસન્ત ઇવોરગાઃ'॥ 2-88-43 (14849)
ધૃતરાષ્ટ્રસ્તુ સંહૃષ્ટઃ પર્યપૃચ્છત્પુનઃ પુનઃ।
કિં જિતં કિં જિતમિતિ હ્યાકારં નાભ્યરક્ષત॥ 2-88-44 (14850)
જહર્ષ કર્ણોઽતિભૃશં સહ દુઃશાસનાદિભિઃ।
ઇતરેષાં તુ સભ્યાનાં નેત્રેભ્યઃ પ્રાપતઞ્જલમ્॥ 2-88-45 (14851)
સૌબલસ્ત્વભિઘાયૈવ જિતકાશી મદોત્કટઃ।
જિતમિત્યેવ તાનક્ષાન્પુરરેવાન્વપદ્યત॥ ॥ 2-88-46 (14852)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે સભાપર્વણિ દ્યૂતપર્વણિ અષ્ટાશીતિતમોઽધ્યાયઃ॥88॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-88-6 પર્ણાશા નદી॥ 2-88-23 કૈતવ કિતવેભ્ય આહર્તવ્યં ધનમ્॥ 2-88-46 જિતકાશી જયશોભી॥સભાપર્વ - અધ્યાય 089
॥ શ્રીઃ ॥
2.89. અધ્યાયઃ 089
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
દુશ્શાસનેન દ્રૌપદ્યાઃ સભાં પ્રત્યાનયનમ્॥ 1॥ દ્રૌપદ્યા સભ્યાન્પ્રતિ પ્રશ્નઃ॥ 2॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
દુર્યોધન ઉવાચ॥
એહિ ક્ષત્તર્દ્રૌપદીમાનસ્વ
પ્રિયાં ભાર્યાં સંમતાં પાણ્ડવાનામ્।
સંમાર્જતાં વેશ્મ પરૈતુ શીઘ્રં
તત્રાસ્તુ દાસીભિરપુણ્યશીલા॥ 2-89-1 (14853)
વિદુર ઉવાચ॥ 2-89-2x (1611)
દર્વિભાષં ભાષિતં ત્વાદૃશેન
ન મન્દ સમ્બુદ્ધ્યસિ પાશબદ્ધઃ।
પ્રપાતે ત્વં લમ્બમાનો ન વેત્સિ
વ્યાઘ્રાન્મૃગઃ કોપયસેઽતિવેલમ્॥ 2-89-2 (14854)
આશીવિષાસ્તે શિરસિ પૂર્ણકોપા મહાવિષાઃ।
મા કોપિષ્ઠાઃ સુમન્દાત્મન્મા ગમસ્ત્વં યમક્ષયમ્॥ 2-89-3 (14855)
ન હિ દાસીત્વમાપન્ના કૃષ્ણા ભવિતુમર્હતિ।
જનીશેન હિ રાજ્ઞૈષા પણે ન્યસ્તેતિ મે મતિઃ॥ 2-89-4 (14856)
અયં દત્તે વેણુરિવાત્મઘાતી
ફલં રાજા ધૃતરાષ્ટ્રસ્ય પુત્રઃ।
દ્યૂતં હિ વૈરાય મહાભયાય
મત્તો ન બુધ્યત્યયમન્તકાલમ્॥ 2-89-5 (14857)
નારુન્તુદઃ સ્યાન્ન નૃશંસવાદી
ન હીનતાઃ પરમભ્યાદદીત।
યયાસ્ય વાચા પર ઉદ્વિજેત
ન તાં વદેદુશતી પાપલોક્યામ્॥ 2-89-6 (14858)
સમુચ્ચરન્ત્યતિવાદાશ્ચ વક્ત્રા-
ધ્યૌરાહતઃ શૌચતિ રાત્ર્યહાનિ।
પરસ્ય નામર્મસુ તે પતન્તિ
તાન્પણ્ડિતો નાવસૃજેત્પરેષુ॥ 2-89-7 (14859)
અજો હિ શસ્ત્રમગિલત્કિલૈકઃ
શસ્ત્રે વિપન્ને શિરસાસ્ય ભૂમૌ।
નિકૃન્તનં સ્વસ્ય કણ્ઠસ્ય ઘોરં
તદ્વદ્વેરં મા કૃથાઃ પાણ્ડુપુત્રૈઃ॥ 2-89-8 (14860)
ન કિઞ્ચિદિત્થં પ્રવદન્તિ પાર્થા
વનેચરં વા ગૃહમેધિનં વા।
તપસ્વિનં વા પરિપૂર્ણવિદ્યં
ભષન્તિ હૈવં શ્વનરાઃ સદૈવ॥ 2-89-9 (14861)
દ્વારં સુઘોરં નરકસ્ય જિહ્યં
ન બુધ્યતે ધૃતરાષ્ટ્રસ્ય પુત્રઃ।
તમન્વેતારો બહવઃ કુરૂણાં
દ્યૂતોદયે સહ દુઃશાસનેન॥ 2-89-10 (14862)
મજ્જન્ત્યલાબૂનિ શિલાઃ પ્લવન્તે
મુહ્યન્તિ નાવોમ્ભસિ શશ્વદેવ।
મૂઢો રાજા ધૃતરાષ્ટ્રસ્ય પુત્રો
ન મે વાચઃ પથ્યરૂપાઃ શૃણોતિ॥ 2-89-11 (14863)
અન્તો નૂં ભવિતાયં કરૂણાં
સુદારુણઃ સર્વહરો વિનાશઃ।
વાચઃ કાવ્યાઃ સુહૃદાં પથ્યરૂપા
ન શ્રૂયન્તે વર્ધતે લોભ એવ॥ 2-89-12 (14864)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ॥ 2-89-13x (1612)
ધિગસ્તુ ક્ષત્તારમિતિ બ્રુવાણો
દર્પેણ મત્તો ધૃતરાષ્ટ્રસ્ય પુત્રઃ।
અવૈક્ષત પ્રાતિકામીં સભાયા-
મુવાચ ચૈનં પરમાર્યમધ્યે॥ 2-89-13 (14865)
દુર્યોધન ઉવાચ॥ 2-89-14x (1613)
ત્વં પ્રાતિકામિન્દ્રૌપદીમાનયસ્વ
ન તે ભયં વિદ્યતે પાણ્ડવેભ્યઃ।
ક્ષત્તા હ્યયં વિવદત્યેવ ભીતો
ન ચાસ્માકં વૃદ્ધિકામઃ સદૈવ॥ 2-89-14 (14866)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ॥ 2-89-15x (1614)
એવમુક્તઃ પ્રાતિકામી સ સૂતઃ
પ્રાયાચ્છીઘ્રં રાજવચો નિશમ્ય।
પ્રવિશ્ય ચ શ્વેવ હિ સિંહગેષ્ઠં
સમાસદન્મહિષીં પાણ્ડવાનામ્॥ 2-89-15 (14867)
પ્રાતિકામ્યુવાચ। 2-89-16x (1615)
યુધિષ્ઠિરો દ્યૂતમદેન મત્તો
દુર્યોધનો દ્રૌપદિ ત્વામજૈષીત્।
સા ત્વં પ્રપદ્યસ્વ ધૃતરાષ્ટ્રસ્ય વેશ્મ
નયામિ ત્વાં કર્મણિ યાજ્ઞસેનિ॥ 2-89-16 (14868)
દ્રૌપદ્યુવાચ॥ 2-89-17x (1616)
કથં ત્વેવં વદસિ પ્રાતિકામિ-
કો હિ દીવ્યેદ્ભાર્યયા રાજપુત્રઃ।
મૂડો રાજા દ્યૂતમદેન મત્તો
હ્યભૂન્નાન્યત્કૈતવમસ્ય કિઞ્ચિત્॥ 2-89-17 (14869)
પ્રાતિકામ્યુવાચ॥ 2-89-18x (1617)
યદા નાભૂત્કૈતવમન્યદસ્ય
તદાઽદેવીત્પાણ્ડવોઽજાતશત્રુઃ।
ન્યસ્તાઃ પૂર્વં ભ્રાતરસ્તેન રાજ્ઞા
સ્વયં ચાત્મા ત્વમથો રાજપુત્રિ॥ 2-89-18 (14870)
દ્રૌપદ્યુવાચ॥ 2-89-19x (1618)
ગચ્છ ત્વં કિતવં ગત્વા સભાયાં પૃચ્છ સૂતજ।
કિં તુ પૂર્વં પરાજૈષીરાત્માનમથવા નુ મામ્॥ 2-89-19 (14871)
એતજ્જ્ઞાત્વા સમાગચ્છ તતો માં નયં સૂતજ।
જ્ઞાત્વા ચિકીર્ષિતમહં રાજ્ઞો યાસ્યામિ દુઃખિતા॥ 2-89-20 (14872)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ॥ 2-89-21x (1619)
સભાં ગત્વા સ ચોવાચ દ્રૌપદ્યસ્તદ્વચસ્તદા।
યુધિષ્ઠિરં નરેનદ્રાણાં મધ્યે સ્થિતમિદં વચઃ॥ 2-89-21 (14873)
કસ્યેશો નઃ પરાજૈષીરિતિ ત્વામાહ દ્રૌપદી।
કિં નુ પૂર્વં પરાજૈષીરાત્માનમથવાપિ મામ્॥ 2-89-22 (14874)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ॥ 2-89-23x (1620)
યુધિષ્ઠિરસ્તુ નિશ્ચેતા ગતસત્વ ઇવાભવત્।
ન તં સૂતં પ્રત્યુવાચ વચનં સાધ્વસાધુ વા॥ 2-89-23 (14875)
દુર્યોધન ઉવાચ॥ 2-89-24x (1621)
ઇહૈવાગત્ય પાઞ્ચાલી પ્રશ્નમેનં પ્રભાષતામ્।
ઇહૈવ સર્વે શૃણ્વન્તુ તસ્યાશ્ચૈતસ્ય યદ્વચઃ॥ 2-89-24 (14876)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ॥ 2-89-25x (1622)
સ ગત્વા રાજભવનં દુર્યોધનવશાનુગઃ।
ઉવાચ દ્રૌપદીં સૂતઃ પ્રાતિકામી વ્યથન્નિવ॥ 2-89-25 (14877)
સભ્યાસ્ત્વમી રાજપુત્ર્યાહ્વયન્તિ
મન્યે પ્રાપ્તઃ સંશયઃ કૌરવાણામ્।
ન વૈ સમૃદ્દિં પાલયતે લઘીયાન્
યસ્ત્વાં સભાં નેષ્યતિ રાજપુત્રિ॥ 2-89-26 (14878)
દ્રૌપદ્યુવાચ॥ 2-89-27x (1623)
એવં નૂનં વ્યદધાત્સંવિધાતા
સ્પર્શાવુભૌ સ્પૃશતો વૃદ્ધબાલૌ।
ધર્મં ત્વેકં પરમં પ્રાહ લોકે
સ નઃ શમં ધાસ્યતિ ગોપ્યમાનઃ॥ 2-89-27 (14879)
સોઽયં ધર્મો મા ત્યગાત્કૌરવાન્વૈ
સભ્યાન્ગત્વા પૃચ્છ ધર્મ્યં વચો મે।
તે માં બ્રૂયુર્નિશ્ચિતં તત્કરિષ્યે
ધર્માત્માનો નીતિમન્તો વરિષ્ઠાઃ॥ 2-89-28 (14880)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ॥ 2-89-29x (1624)
શ્રુત્વા સૂતસ્તદ્વચો યાજ્ઞસેન્યાઃ
સભાં ગત્વા પ્રાહ વાક્યં તદાનીમ્।
અધોમુખાસ્તે ન ચ કિઞ્ચિદૂચુ-
ર્નિર્બન્ધં તં ધાર્તરાષ્ટ્રસ્ય બુદ્ધ્વા॥ 2-89-29 (14881)
યુધિષ્ઠિરસ્તુ તચ્છ્રુત્વા દુર્યોધનચિકીર્ષિતમ્।
દ્રૌપદ્યાઃ સંમતં દૂતં પ્રાહિણોદ્ભરતર્ષભ॥ 2-89-30 (14882)
એકવસ્ત્ર ત્વધોનીવો રોદમાના રજસ્વલા।
સભામાગમ્ય પાઞ્ચાલિ શ્વશુરસ્યાગ્રતો ભવ॥ 2-89-31 (14883)
અથ ત્વામાગતાં દૃષ્ટ્વા રાજપુત્રીં સભાં તદા।
સભ્યાઃ સર્વે વિનિન્દેરન્મનોર્ભિર્ધૃતરાષ્ટ્રજમ્॥ 2-89-32 (14884)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ॥ 2-89-33x (1625)
સ ગત્વા ત્વરિતં દૂતઃ કૃષ્ણાયા ભવનં નૃપ।
ન્યવેદયન્મતં ધીમાન્ધર્મરાજસ્ય નિશ્ચિતમ્॥ 2-89-33 (14885)
પાણ્ડવાશ્ચ મહાત્માનો દીના દુઃખસમન્વિતાઃ।
સત્યેનાતિપરીતાઙ્ગા નોદીક્ષન્તે સ્મ કિઞ્ચન॥ 2-89-34 (14886)
તતસ્ત્વેષાં મુખમાલોક્ય રાજા
દુર્યોધનઃ સૂતમુવાચ હૃષ્ટઃ।
ઇહૈવૈતામાનય પ્રાતિકામિન્
પ્રત્યક્ષમસ્યાઃ કુરવો બ્રુવન્તઃ॥ 2-89-35 (14887)
તતઃ સૂતસ્તસ્ય વશાનુગામી
ભીતશ્ચ કોપાદ્દ્રુપદાત્મજાયાઃ।
વિહાય માનં પુનરેવ સભ્યા-
નુવાચ કૃષ્ણાં કિમહં બ્રવીમિ॥ 2-89-36 (14888)
દૂર્યોધન ઉવાચ। 2-89-37x (1626)
દુઃશાસનૈષ મમ સૂતપુત્રો
વૃકોદરાદુદ્વિજતેઽલ્પચેતાઃ।
સ્વયં પ્રગૃહ્યાનય યાજ્ઞસેનીં
કિં તે કરિષ્યન્ત્યવશાઃ સપત્નાઃ॥ 2-89-37 (14889)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ॥ 2-89-38x (1627)
તતઃ સમુત્થાય સ રાજપુત્રઃ
શ્રુત્વા ભ્રાતુઃ શાસનં રક્તદૃષ્ટિઃ।
પ્રવિશ્ય તદ્વેશ્મ મહારથાના-
મિત્યબ્રવીદ્દ્રૌપદીં રાજપુત્રીમ્॥ 2-89-38 (14890)
એહ્યેહિ પાઞ્ચાલિ રાજપુત્રીમ્।
દુર્યોધનં પશ્ય વિમુક્તલજ્જા।
કુરૂન્ભજસ્વાયતપત્રનેત્રે
ધર્મેણ લબ્ધાઽસિ સભાં પરૈહિ॥ 2-89-39 (14891)
તતઃ સમુત્થાય સુદૂર્મનાઃ સા
વિવર્ણમામૃજ્ય મુખં કરેણ।
આર્તા પ્રદુદ્રાવ યતઃ સ્ત્રિયસ્તા
વૃદ્ધસ્ય રાજ્ઞઃ કુરુપુઙ્ગવસ્ય॥ 2-89-40 (14892)
તતો જવેનાભિસસાર રોષા-
દ્દુઃશાસનસ્તામભિગર્જમાનઃ।
દીર્ઘેષુ નીલેષ્વથ ચોર્મિમત્સુ
જગ્રાહ કેશેષુ નરેન્દ્રપત્નીમ્॥ 2-89-41 (14893)
યે રાજસૂયાવભૃથે જલેન
મહાક્રતૌ મન્ત્રપૂતેન સિક્તાઃ।
તે પાણ્ડવાનાં પરિભૂય વીર્યં
બલાત્પ્રમૃષ્ટા ધૃતરાષ્ટ્રજેન ॥ 2-89-42 (14894)
સ તાં પરાકૃષ્ય સભાસમીપ-
માનીય કૃષ્ણામતિદીર્ઘકેશીમ્।
દુઃશાસનો નાથવતીમનાથવ-
ચ્ચકર્ષ વાયુઃ કદલીમિવાર્તામ્॥ 2-89-43 (14895)
સા કૃષ્ણમાણા નમિતાઙ્ગયષ્ટિઃ
શનૈરુવાચાથ રજસ્વલાઽસ્મિ।
એકં ચ વાસો મમ મન્દબુદ્ધે
સભાં નેતું નાર્હસિ મામનાર્ય॥ 2-89-44 (14896)
તતોઽબ્રવીત્તાં પ્રસભં નિગૃહ્ય
કેશેશુ કૃષ્ણેષુ તદા સ કૃષ્ણામ્।
કૃષ્ણં ચ જિષ્ણું ચ હરિં નરં ચ
ત્રાયાય વિક્રોશતિ યાજ્ઞસેનિ॥ 2-89-45 (14897)
રજસ્વલા વા ભવ યાજ્ઞસેનિ
એકામ્બરા વાપ્યથવા વિવસ્ત્રા।
દ્યૂતે જિતા ચાસિ કૃતાઽસિ દાસી
દાસીષુ વાસશ્ચ યથોપજોષમ્॥ 2-89-46 (14898)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ। 2-89-47x (1628)
પ્રકીર્ણકેશી પતિતાર્ધવસ્ત્રા
દુઃશાસનેન વ્યવધૂયમાના।
હીમત્યમર્ષેણ ચ દહ્યમાના
શનૈરિદં વાક્યમુવાચ કૃષ્ણા॥ 2-89-47 (14899)
દ્રૌપદ્યુવાચ। 2-89-48x (1629)
ઇમે સમાયામુપનીતશાસ્ત્રાઃ
ક્રિયાવન્તઃ સર્વ એવેન્દ્રકલ્પાઃ।
ગુરુસ્થાના ગુરવશ્ચૈવ સર્વે
તેષામગ્રે નોત્સહે સ્થાતુમેવમ્॥ 2-89-48 (14900)
નશંસકર્મંસ્ત્વમનાર્યવૃત
મા મા વિવસ્ત્રાં કુરુ મા વિકાર્ષીઃ।
ન મર્ષયેયુસ્તવ રાજપુત્રાઃ
સેન્દ્રાપિ દેવા યદિ તે સહાયાઃ॥ 2-89-49 (14901)
ધર્મે સ્થિતો ધર્મસુતો મહાત્મા
ધર્મશ્ચ સૂક્ષ્મો નિપુણોપલક્ષ્યઃ।
વાચાપિ ભર્તુઃ પરમાણુમાત્ર-
મિચ્છામિ દોષં ન ગુણાન્વિસૃજ્ય॥ 2-89-50 (14902)
ઇદં ત્વકાર્યં કુરુવીરમધ્યે
રજસ્વલાં યત્પરિકર્ષસે મામ્।
ન ચાપિ કશ્ચિત્કુરુતેઽત્ર કુત્સાં
ધ્રુવં તવેદં મતમભ્યુપેતઃ॥ 2-89-51 (14903)
ધિગસ્તુ નષ્ટઃ ખલુ ભારતાનાં
ધર્મસ્તથા ક્ષત્રવિદાં ચ વૃત્તમ્।
યત્ર હ્યતીતાં કુરુધર્મવેલાં
પ્રેક્ષન્તિ સર્વે કુરવઃ સભાયામ્॥ 2-89-52 (14904)
દ્રોણસ્ય ભીષ્મસ્ય ચ નાસ્તિ સત્ત્વં
ક્ષત્તુસ્તથૈવાસ્ય ચનાસ્તિ સત્ત્વં
ક્ષત્તુસ્તથૈવાસ્ય મહાત્મનોપિ।
ન લક્ષયન્તિ કુરુવૃદ્ધમુખ્યાઃ॥ 2-89-53 (14905)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ॥ 2-89-54x (1630)
તથા બ્રુવન્તી કરુણં સુમધ્યમા
ભર્તૄન્કટાક્ષૈઃ કુપિતાનપશ્યત્।
સા પાણ્ડવાન્કોપપરીતદેહા-
ન્સન્દીપયામાસ કટાક્ષપાતૈઃ॥ 2-89-54 (14906)
હૃતેન રાજ્યેન તથા ધનેન
રત્નૈશ્ચ મુખ્યૈર્ન તથા બભૂવ।
યથા ત્રપાકોપસમીરિતેન
કૃષ્ણાકટાક્ષેણ બભૂવ દુઃખમ્॥ 2-89-55 (14907)
દુઃશાસનશ્ચાપિ સમીક્ષ્ય કૃષ્ણા-
મવેક્ષમાણાં કૃપણાન્પતીંસ્તાન્।
આધૂય વેગેન વિસઞ્જ્ઞકલ્પા-
મુવાચ દાસીતિ હસન્સશબ્દમ્॥ 2-89-56 (14908)
કર્ણસ્તુ તદ્વાક્યમતીવ હૃષ્ટઃ
સમ્પૂજયામાસ હસન્સશબ્દમ્।
ગાન્ધારરાજઃ સુબલસ્ય પુત્ર-
સ્તથૈવ દુઃશાસનમભ્યનન્દત્॥ 2-89-57 (14909)
સભ્યાસ્તુ યે તત્ર બભૂવુરન્યે
તાભ્યામૃતે ધાર્તરાષ્ટ્રેણ ચૈવ।
તેષામભૂદ્દુઃ ખમતીવ કૃષ્ણાં
દૃષ્ટ્વા સભાયાં પરિકૃષ્યમાણામ્॥ 2-89-58 (14910)
ભીષ્મ ઉવાચ। 2-89-59x (1631)
ન ધર્મસૌક્ષ્મ્યાત્સુભગે વિવેક્તું
શક્રોમિ તે પ્રશ્નમિમં યથાવત્।
અસ્વામ્યશક્તઃ પણિતું પરસ્વં
સ્ત્રિયાશ્ચ ભર્તુર્વશતાં સમીક્ષ્ય॥ 2-89-59 (14911)
ત્યજેત સર્વાં પૃથિવીં સમૃદ્ધાં
યુધિષ્ઠિરો ધર્મમથો ન જહ્યાત્।
ઉક્તં જિતોઽસ્મીતિ ચ પાણ્ડવેન
તસ્માન્ન શક્નોમિ વિવેક્તુમેતત્॥ 2-89-60 (14912)
દ્વ્યૂતેઽદ્વિતીયઃ શકુનિર્નરેષુ
કુન્તીસુતસ્તેન નિસૃષ્ટકામઃ।
ન મન્યતે તાં નિકૃતિં યુધિષ્ઠિર-
સ્તસ્માન્ તે પ્રશ્નમિમં બ્રવીમિ॥ 2-89-61 (14913)
દ્રૌપદ્યુવાચ। 2-89-61x (1632)
આહૂય રાજા કુશલૈરનાર્યૈ-
ર્દુષ્ટાત્મભિર્નૈકૃતિકૈઃ સભાયામ્।
દ્યૂતપ્રિયૈર્નાતિકૃતપ્રયત્નઃ
કસ્માદયં નામ નિસૃષ્ટકામઃ॥ 2-89-62 (14914)
અશુદ્ધભાવૈર્નિકૃતિપ્રવૃત્તૈ-
રબુધ્યમાનઃ કુરુપાણ્ડવાગ્ર્યઃ।
સમ્ભૂય સર્વૈશ્ચ જિતોઽપિ યસ્મા-
ત્પશ્ચાદયં કૈતવમભ્યુપેતઃ॥ 2-89-63 (14915)
તિષ્ઠન્તિ ચેમે કુરવઃ સભાયા-
મીશાઃ સુતાનાં ચ તથા સ્નુપાણામ્।
સમીક્ષ્ય સર્વે મમ ચાપિ વાક્યં
વિબ્રૂત મે પ્રશ્નમિમં યથાવત્॥ 2-89-64 (14916)
ન સા સભા યત્ર ન સન્તિ વૃદ્ધા
ન તે વૃદ્ધા યે ન વદન્તિ ધર્મમ્।
નાસૌ ધર્મો યત્ર ન સત્યમસ્તિ
ન તત્સત્યં યચ્છલેનાનુવિદ્ધમ્॥ 2-89-65 (14917)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ॥ 2-89-66x (1633)
તથા બ્રુવન્તીં કરુણં રુદન્તી-
મવેક્ષમાણાં કૃપણાન્પતીંસ્તાન્।
દુઃશાસનઃ પરુષાણ્યપ્રિયાણિ
વાક્યાન્યુવાચામધુરાણિ ચૈવ॥ 2-89-66 (14918)
તાં કૃષ્યમાણાં ચ રજસ્વલાં ચ
સ્રસ્તોત્તરીયામતદર્હમાણામ્।
વૃકોદરઃ પ્રેક્ષ્ય યુધિષ્ઠિરં ચ
ચકાર કોપં પરમાર્તરૂપઃ॥ ॥ 2-89-67 (14919)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે સભાપર્વણિ દ્યૂતપર્વણિ એકોનનવતિતમોઽધ્યાયઃ॥ 89॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-89-17 કૈતવં કિતવેભ્યો દેયં ધનમ્॥ 2-89-27 સ્પર્શો સુખદુઃખે વૃદ્ધબાલૌ સ્પૃશતઃ પ્રાપ્નુતઃ । શમં સ્વાસ્થ્યમ્॥ 2-89-41 ઊર્મિમત્સુ પ્રવહન્નદીજલવન્નિમ્નોન્નતેષુ ॥ 2-89-49 સેન્દ્રપિ સેન્દ્રા અપિ॥ 2-89-64 વિબ્રૂત વિસ્પષ્ટ બ્રૂત નતુ ભઈષ્મવત્સન્દિગ્ધમિતિ ભાવઃ॥સભાપર્વ - અધ્યાય 090
॥ શ્રીઃ ॥
2.90. અધ્યાયઃ 090
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
ભૌમવચનમ્॥ 1॥ વિકર્ણવચનમ્॥ 2॥ દુઃશાસનેન દ્રૌપદીવસ્ત્રાપહારઃ॥3॥ શ્રીકૃષ્ણપ્રસાદાત્ દ્રૌપદ્યઃ વસ્ત્રરાશિપ્રાદુર્ભાવઃ॥ 4॥ વિદુરવચનમ્॥ 5॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
ભીમ ઉવાચ।
ભવન્તિ ગેહે બન્ધક્યઃ કિતવાનાં યુધિષ્ઠિર।
ભવન્તિ દીવ્યન્તિ દયા ચૈવાસ્તિ તાવસ્વપિ॥ 2-90-1 (14920)
કાશ્યો યદ્ધનમાહાર્ષીદ્દ્રવ્યં યચ્ચાન્યદુત્તમમ્।
તથાઽન્યે પૃથિવીપાલા યાનિ રત્નાન્યુપાહરન્॥ 2-90-2 (14921)
વાહનાનિ ધનં ચૈવ કવચાન્યાયુધાનિ ચ।
રાજ્યમાત્મા વયં ચૈવ કૈતવેન હૃતં પરૈઃ॥ 2-90-3 (14922)
ન ચ મે તત્ર કોપોઽભૂત્સર્વસ્યેશો હિ નો ભવાન્।
ઇમં ત્વતિક્રમં મન્યો દ્રૌપદી યત્ર પણ્યતે॥ 2-90-4 (14923)
એષા હ્યનર્હતી બાલા પાણ્ડવાન્પ્રાપ્ય કૌરવૈઃ।
ત્વત્કૃતે ક્લિશ્યતે ક્ષુદ્રૈર્નૃશંસૈરકૃતાત્મભિઃ॥ 2-90-5 (14924)
અસ્યાઃ કૃતે મન્યુરયં ત્વયિ રાજન્નિપાત્યતે।
બાહૂ તે સમ્પ્રધક્ષ્યામિ સહદેવાગ્નિમાનયઃ॥ 2-90-6 (14925)
અર્જુન ઉવાચ। 2-90-7x (1634)
ન પુરા ભીમસેન ત્વમીદૃશીર્વદિતા ગિરઃ।
પરૈસ્તે નાશિતં નૂનં નૃશંસૈર્ધર્મગૌરવમ્॥ 2-90-7 (14926)
ન સકામાઃ પરો કાર્યા ધર્મમેવાચરોત્તમમ્।
ભ્રાતરં ધાર્મિકં જ્યેષ્ઠં કોઽતિવર્તિતુમર્હતિ॥ 2-90-8 (14927)
આહૂતો હિ પરૈ રાજા ક્ષાત્રં વ્રતમનુસ્મરન્।
દીવ્યતે પરકામેન તન્નઃ કીર્તિકરં મહત્॥ 2-90-9 (14928)
ભીમસેન ઉવાચ॥ 2-90-10x (1635)
એવમસ્મિન્કૃતં વિદ્યાં યદિ નાહં ધનઞ્જય।
દીપ્તેઽગ્નૌ સહિતૌ બાહૂ નિર્દહેયં બલાદિવ॥ 2-90-10 (14929)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ॥ 2-90-11x (1636)
તથા તાન્દુઃ ખિતાન્દૃષ્ટ્વા પાણ્ડવાન્ધૃતરાષ્ટ્રજઃ।
કૃષ્યમાણાં ચ પાઞ્ચાલીં વિકર્ણ ઇદમબ્રવીત્॥ 2-90-11 (14930)
યાજ્ઞસેન્યા યદુક્તં તદ્વાક્યં વિબ્રૂત પાર્થિવાઃ।
અવિવેકેન વાક્યસ્ય નરકઃ સદ્ય એવ નઃ॥ 2-90-12 (14931)
ભીષ્મશ્ચ ધૃતરાષ્ટ્રશ્ચ કુરુવૃદ્ધતમાવુભૌ।
સમેત્ય નાહતુઃ કિઞ્ચિદ્વિદુરશ્ચ મહામતિઃ॥ 2-90-13 (14932)
ભારદ્વાજશ્ચ સર્વેષામાચાર્યઃ કૃપ એવ ચ।
કુત એતાવપિ પ્રશ્નં નાહતુર્દ્વિજસત્તમૌ॥ 2-90-14 (14933)
યે ત્વન્યે પૃથિવીપાલાઃ સમેતાઃ સર્વતોદિશમ્।
કામક્રોધૌ સમુત્સૃજ્ય તે બ્રુવન્તુ યથામતિ॥ 2-90-15 (14934)
યદિતં દ્રૌપદી વાક્યમુક્તવત્યસકૃચ્છુભા।
વિમૃશ્ય કસ્ય કઃ પક્ષઃ પાર્થિવા વદતોત્તરમ્॥ 2-90-16 (14935)
વાશમ્પાયન ઉવાચ॥ 2-90-17x (1637)
એવં સ બહુશઃ સર્વાનુક્તવાંસ્તાન્સભાસદઃ।
ન ચ તે પૃથિવીપાલાસ્તમૂચુઃ સાધ્વસાધુ વા॥ 2-90-17 (14936)
ઉક્ત્વાઽસકૃત્તથા સર્વાન્વિકર્ણઃ પૃથિવીપતીન્।
પાણૌ પાણિં વિનિષ્પિષ્ય નિઃશ્વસન્નિદમબ્રવીત્॥ 2-90-18 (14937)
વિબ્રૂત પૃથિવીપાલા વાક્યં મા વા કથઞ્ચનિ।
મન્યે ન્યાય્યં યદત્રાહં તદ્વિ વક્ષ્યામિ કૌરવાઃ॥ 2-90-19 (14938)
ચત્વાર્યાહુર્નશ્રેષ્ઠા વ્યસનાનિ મહીક્ષિતામ્।
મૃગયાં પાનમક્ષાંશ્ચ ગ્રામ્યે ચૈવાતિરક્તતામ્॥ 2-90-20 (14939)
એતેષુ હિ નરઃ સક્તો ધર્મમુત્સૃજ્ય વર્તતે।
યથાઽયુક્તેન ચ કૃતાં ક્રિયાં લોકો ન મન્યતે॥ 2-90-21 (14940)
તથેયં પાણ્ડુપુત્રેણ વ્યસને વર્તતા ભૃશમ્।
સમાહૂતેન કિતવૈરાસ્થિતો દ્રૌપદીપણઃ॥ 2-90-22 (14941)
સાધારણી ચ સર્વેષાં પાણ્ડવાનામનિન્દિતા।
જિતેન પૂર્વં ચાનેન પાણ્ડવેન કૃતઃ પણઃ॥ 2-90-23 (14942)
ઇયં ચ કીર્તિતા કૃષ્ણા સૌબલેન પણાર્થિના।
એતત્સર્વં વિચાર્યાહં મન્યે ન વિજિતામિમામ્॥ 2-90-24 (14943)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ॥ 2-90-25x (1638)
એતચ્છ્રુત્વા મહાન્નાદઃ સભ્યાનામુદતિષ્ઠત।
વિકર્ણં શંસમાનાનાં સૌબલં ચાપિ નિન્દતામ્॥ 2-90-25 (14944)
તસ્મિન્નુપરતે શબ્દે રાધેયઃ ક્રોધમૂર્છિતઃ।
પ્રગૃહ્ય રુચિરં બાહુમિદં વચનમબ્રવીત્॥ 2-90-26 (14945)
કર્ણ ઉવાચ॥ 2-90-27x (1639)
દૃશ્યન્તે વૈ વિકર્ણેહ વૈકૃતાનિ બહૂન્યપિ।
તજ્જાતસ્તદ્વિનાશાય યથાઽગ્નિરરણિપ્રજઃ॥ 2-90-27 (14946)
એતે ન કિઞ્ચિદપ્યાહુશ્ચોદિતા હ્યપિ કૃષ્ણયા।
ધર્મેણ વિજિતામેતાં મન્યન્તે દ્રપદાત્મજામ્॥ 2-90-28 (14947)
ત્વં તુ કેવલબાલ્યેન ધાર્તરાષ્ટ્ર વિદીર્યસે।
યદ્બ્રવીષિ સભામ્ધ્યે બાલઃ સ્થવિરભાષિતમ્॥ 2-90-29 (14948)
ન ચ ધર્મ યથાવત્ત્વં કૃષ્ણાં ચ જિતેતિ સુમન્દધીઃ।
યદ્બ્રવીષિ જિતાં કૃષ્ણાં ન જિતેતિ સુમન્દધીઃ॥ 2-90-30 (14949)
કથં હ્યવિજિતાં કૃષ્ણાં મન્યસે ધૃતરાષ્ટ્રજ।
યદા સભાયાં સર્વસ્વં ન્યસ્તવાન્પાણ્ડવાગ્રજઃ॥ 2-90-31 (14950)
અભ્યન્તર ચ સર્વસ્વે દ્રૌપદી ભરતર્ષભ।
એવં ધર્મજિતાં કૃષ્ણાં મન્યસે ન જિતાં કથમ્॥ 2-90-32 (14951)
કીર્તિતા દ્રૌપદી વાચા અનુજ્ઞાતા ચ પાણ્ડવૈઃ।
ભવત્યવિજિતા કેન હેતુનૈષા મતા તવ॥ 2-90-33 (14952)
મન્યસે વા સભામેતામાનીતામેકવાસસમ્।
અધર્મેણેતિ તત્રાપિ શૃણુ મે વાક્યમુત્તમમ્॥ 2-90-34 (14953)
એકો ભર્તા સ્ત્રિયા દેવૈર્વિહિતઃ કુરુનન્દન।
ઇયં ત્વનેકવશગા બન્ધકીતિ વિનિશ્ચિતા॥ 2-90-35 (14954)
અસ્યાઃ સભામાનયનં ન ચિત્રમિતિ મે મતિઃ।
એકામ્બરધરત્વં વાઽપ્યથવાઽપિ વિવસ્ત્રતા॥ 2-90-36 (14955)
યચ્ચૈષાં દ્રવિણં કિઞ્ચિદ્ય ચૈષા યે ચ પાણ્ડવાઃ।
સૌબલેનેહ તત્સર્વં ધર્મેણ વિજિતં વસુ॥ 2-90-37 (14956)
દુઃશાસન સુબાલોઽયં વિકર્ણઃ પ્રાજ્ઞવાદિકઃ।
પાણ્ડવાનાં ચ વાસાંસિ દ્રૌપદ્યાશ્ચાપ્યુપાહર॥ 2-90-38 (14957)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ॥ 2-90-39x (1640)
તચ્છ્રુત્વા પાણ્ડવાઃ સર્વે સ્વાનિ વાસાંસિ ભારત।
અવકીર્યોત્તરીયાણિ સભાયાં સમુપાવિશન્॥ 2-90-39 (14958)
તતો દુઃશાસનો રાજન્દ્રૌપદ્યા વસનં બલાત્।
સભામધ્યે સભાક્ષિપ્ય વ્યપાક્રષ્ટું પ્રચક્રમે॥ 2-90-40 (14959)
`આકૃષ્યમાણે વસને વિલલાપ સુદુઃખિતા।
જ્ઞાતં મયા વિસિષ્ઠેન પુરા ગીતં મહાત્મના॥ 2-90-41 (14960)
મહત્યાપદિ સમ્પ્રાપ્તે સ્મર્તવ્યો ભગવાન્હરિઃ।
ઇતિ નિશ્ચિત્ય મનસા શરણાગતવત્સલમ્।
આકૃષ્યમાણે વસને દ્રૌપદી કૃષ્ણમસ્તરત્॥ 2-90-42 (14961)
શઙ્ખચક્રગદાપાણે દ્વારકાનિલયાચ્યુત।
ગોવિન્દ પુણ્ડરીકાક્ષ રક્ષ માં શરણાગતામ્॥ 2-90-43 (14962)
હા કૃષ્ણ દ્વારકાવાસિન્ક્વાસિ યાદવન્દન।
ઇમામવસ્થાં સમ્પ્રાપ્તામનાથાં કિમુપેક્ષસે॥ 2-90-44 (14963)
ગોવિન્દ દ્વારકાવાસિન્કૃષ્ણ ગોપીજનપ્રિય।
કૌરવૈઃ પરિભૂતાં માં કિં ન જાનાસિ કેશવ'॥ 2-90-45 (14964)
હે નાથ હે રમાનાથ વ્રજનાથાર્તિનાશન।
કૌરવાર્ણવગ્નાં મામુદ્ધરસ્વ જનાર્દન॥ 2-90-46 (14965)
કૃષ્ણકૃષ્ણ મહાયોગિન્વિશ્વાત્મન્વિશ્વ્ભાવન।
પ્રપન્નાં પાહિ ગોવિન્દ કુરમધ્યેઽવસીદતીમ્॥ 2-90-47 (14966)
ઇત્યનુસ્મૃત્ય કૃષ્ણં સા હરિં ત્રિભુવનેશ્વરમ્।
પ્રારુદદ્દુઃ ખિતા રાજન્મુખમાચ્છાદ્ય ભામિની॥ 2-90-48 (14967)
તસ્ય પ્રસાદ્દ્રૌપદ્યાઃ કૃષ્ણમાણેઽમ્બરે તદા।
તદ્રૂપમપરે વસ્ત્રં પ્રાદુરાસીદનેકશઃ॥ 2-90-49 (14968)
નાનારાગવિરાગાણિ વસનાન્યથ વૈ પ્રભો।
પ્રાદુર્ભવન્તિ શતશો ધર્મસ્ય પરિપાલનાત્॥ 2-90-50 (14969)
તતો હલહલાશબ્દસ્તત્રાસીદ્ઘોરદર્શનઃ।
તદદ્ભુતતમં લોકે વીક્ષ્ય સર્વે મહીભૃતઃ॥ 2-90-51 (14970)
શશંસુર્દ્રૌપદીં તત્ર કુત્સન્તો ધૃતરાષ્ટ્રજમ્।
`ધિગ્ધિગિત્યશિવાં વાચમુત્સૃજન્કૌરવાન્પ્રતિ'॥ 2-90-52 (14971)
યદા તુ વાસસાં રાશિઃ સભામધ્યે સમાચિતઃ'।
તદા દુઃશાસનઃ શ્રાન્તો વ્રીડિતઃ સમુપાવિશત્ 2-90-53 (14972)
શશાપ તત્ર ભીમસ્તુ રાજમધ્યે બૃહત્સ્વનઃ।
ક્રોધાદ્વિસ્ફુરમાણૌષ્ઠો વિનિષ્પિષ્ય કરે કરમ્॥ 2-90-54 (14973)
ભીમ ઉવાચ॥ 2-90-55x (1641)
ઇદં મે વાક્યમાદધ્વં ક્ષત્રિયા લોકવાસિનઃ।
નોક્તપૂર્વં નરૈરન્યૈર્ન ચાન્યો યદ્વદિષ્યતિ॥ 2-90-55 (14974)
યદ્યેતદેવમુક્ત્વાઽહં ન કુર્યાં પૃથિવીશ્વરાઃ।
પિતામહાનાં પૂર્વેષાં નાહં ગતિમવાપ્નુયામ્॥ 2-90-56 (14975)
અસ્ય પાપસ્ય દુર્બુદ્ધેર્ભારતાપસદસ્ય ચ।
ન પિબેયં બલાદ્વક્ષો ભિત્ત્વા ચેદ્રુધિરં યુધિ॥ 2-90-57 (14976)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ॥ 2-90-58x (1642)
તસ્ય તે તદ્વચઃ શ્રુત્વા રૌદ્રં લોમપ્રહર્ષણમ્॥
પ્રચક્રુર્બહુલાં પૂજાં કુસન્તો ધૃતરાષ્ટ્રજમ્॥ 2-90-58 (14977)
ન વિબ્રુવન્તિ કૌરવ્યાઃ પ્રશ્નમેતમિતિ સ્મ હ।
સુજનઃ ક્રોશતિ સ્માત્ર ધૃતરાષ્ટ્રં વિગર્હયન્॥ 2-90-59 (14978)
વિદુર ઉવાચ।
દ્રૌપદી પ્રશ્નમુક્ત્વૈવં રોરવીતિ ત્વનાથવત્। 2-90-60 (14979)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ॥ 2-90-61x (1643)
તસ્ય તે તદ્વચઃ શ્રુત્વા રૌદ્રં લોમપ્રહર્ષણમ્।
ન ચ વિબ્રૂત તં પ્રશ્નં સભ્યા ધર્મોઽત્ર પીડ્યતે॥ 2-90-61 (14980)
સભાં પ્રપદ્યતે પ્રશ્નઃ પ્રજ્વલન્નિવ હવ્યવાદ્।
તં વૈ સત્યેન ધર્મેણ સભ્યાઃ પ્રશમયન્ત્યુત॥ 2-90-62 (14981)
ધર્મ્યં પ્રશ્નમતો બ્રૂયાદાર્યઃ સત્યેન માનવઃ।
વિબ્રૂયુસ્તત્ર તં પ્રશ્નં કામક્રોધબલાતિગાઃ॥ 2-90-63 (14982)
વિકર્ણેન યથાપ્રજ્ઞમુક્તઃ પ્રશ્નો નરાધિપાઃ।
ભવન્તોઽપિ હિ તં પ્રશ્નં વિબ્રુવન્તુ યથામતિ॥ 2-90-64 (14983)
યો હિ પ્રશ્નં ન વિબ્રૂયાદ્ધર્મદર્શી સભાં ગતઃ।
અનૃતે યા ફલાવાપ્તિસ્તસ્યાઃ સોઽર્ધં સમશ્નુતે॥ 2-90-65 (14984)
યઃ પુનર્વિતથં બ્રૂયાદ્ધર્મદશીં સભાં ગતઃ।
અનૃતસ્ય ફલં કૃત્સ્નં સ પ્રાપ્નોતીતિ નિશ્ચયઃ॥ 2-90-66 (14985)
અત્રાપ્યુદાહરન્તીમમિતિહાસં પુરાતનમ્।
પ્રહ્લાદસ્ય ચ સંવાદં મુનેરાઙ્ગિરસસ્ય ચ॥ 2-90-67 (14986)
પ્રહ્લાદો નામ દૈત્યેન્દ્રસ્તસ્ય પુત્રો વિરોચનઃ।
કન્યાહેતોરાઙ્ગિરસં સુધન્વાનમુપાદ્રવત્॥ 2-90-68 (14987)
અહં જ્યાયાનહં જ્યાયાનિતિ કન્યેપ્સયા તદા।
તયોર્દેવનમત્રાસીત્પ્રાણયોરિતિ નઃ શ્રુતમ્॥ 2-90-69 (14988)
તયોઃ પ્રશ્નવિવાદોઽભૂત્પ્રહ્લાદં તાવપૃચ્છતામ્।
જ્યાયાન્ક આવયોરેકઃ પ્રશ્નં પ્રબ્રૂહિ મા મૃષા॥ 2-90-70 (14989)
સ વૈ વિવદનાદ્ભીતઃ સુધન્વાનં વિલોકયન્।
તં સુધન્વાબ્રવીત્ક્રુદ્ધો બ્રહ્મદમ્ડ ઇવ જ્વલન્॥ 2-90-71 (14990)
યદિ વૈ વક્ષ્યસિ મૃષા પ્રહ્લાદાથ ન વક્ષ્યસિ॥
શતઘા તે શિરો વજ્રી વજ્રેણ પ્રહરિષ્યતિ॥ 2-90-72 (14991)
સુધન્વના તથોક્તઃ સન્વ્યથિતોઽશ્વત્થપર્ણવત્।
જગામ કશ્યપં દૈત્યઃ પરિપ્રષ્ટું મહૌજસમ્॥ 2-90-73 (14992)
પ્રહ્લાદ ઉવાચ॥ 2-90-74x (1644)
ત્વં વૈ ધર્મસ્ય વિજ્ઞાતા દૈવસ્યેહાસુરસ્ય ચ।
બ્રાહ્મણસ્ય મહાભાગ ધર્મકૃચ્છ્રમિદં શૃણુ॥ 2-90-74 (14993)
યો વૈ પ્રશ્નં ન વિબ્રૂયાદ્વિતથં ચૈવ નિર્દિશેત્।
કે વૈ તસ્ય પરે લોકાસ્તન્મમાચક્ષ્વ પૃચ્છતઃ॥ 2-90-75 (14994)
કશ્યપ ઉવાચ॥ 2-90-76x (1645)
જાનન્નવિબ્રુવન્પ્રશ્નાન્કામાત્ક્રોધાદ્ભયાત્તથા।
સહસ્રં વારુણાન્પાશાનાત્મનિ પ્રતિમુઞ્ચતિ॥ 2-90-76 (14995)
સાક્ષી વા વિબ્રુવન્સાક્ષ્યં ગોકર્ણશિથિલશ્વરન્।
સહસ્રં વારુણાન્પાશાનાત્મનિ પ્રતિમુઞ્જતિ॥ 2-90-77 (14996)
તસ્ય સંવત્સરે પૂર્ણે પાશ એકઃ પ્રમુચ્યતે।
તસ્માત્સત્યં તુ વક્તવ્યં જાનતા સત્યમુઞ્જસા॥ 2-90-78 (14997)
વિદ્ધો ધર્મો હ્યધર્મેણ સભાં યત્રોપપદ્યતે।
ન ચાસ્ય શલ્યં કૃન્તન્તિ વિદ્ધાસ્તત્ર સભાસદઃ॥ 2-90-79 (14998)
અર્ધં હરતિ વૈ શ્રેષ્ઠઃ પાદો ભવતિ કર્તૃષુ।
પાદશ્ચૈવ સભાસત્સુ યે ન નિન્દન્તિ નિન્દિતમ્॥ 2-90-80 (14999)
અનેના ભવતિ શ્રેષ્ઠો મુચ્યન્તે ચ સભાસદઃ।
એનો ગચ્છતિ કર્તારં નિન્દાર્હો યત્ર નિન્દ્યતે॥ 2-90-81 (15000)
વિતથં તુ વદેયુર્યે ધર્મં પ્રહ્લાદ પૃચ્છતે।
ઇષ્ટાપૂર્તં ચ તે ઘ્ન્તિ સપ્તસપ્ત પરાવરાન્॥ 2-90-82 (15001)
હૃતસ્વસ્ય હિ યદ્દુઃખં હતપુત્રસ્ય ચૈવ યત્।
ઋણિનઃ પ્રતિ યચ્ચૈવ સ્વાર્થાદ્ધષ્ટસ્ય ચૈવ યત્॥ 2-90-83 (15002)
સ્ત્રિયાઃ પત્યા વિહીનાયા રાજ્ઞા ગ્રસ્તસ્ય ચૈવ યત્।
અપુત્રાયાશ્ચ યદ્દુઃખં વ્યાઘ્રાઘ્રાતસ્ય ચૈવ યત્॥ 2-90-84 (15003)
અધ્યૂઢાયાશ્ચ યદ્દુઃખં વ્યાઘ્રાઘ્રાતસ્ય ચૈવ યત્॥
એતાનિ વૈ સમાન્યાહુર્દુઃખાનિ ત્રિદિવેશ્વરાઃ॥ 2-90-85 (15004)
તાનિ સર્વાણિ દુઃખાનિ પ્રાપ્નોતિ વિતથં બ્રુવન્।
સમક્ષદર્શનાત્સાક્ષી શ્રવણાચ્ચેતિ ધારણાત્॥ 2-90-86 (15005)
તસ્માત્સત્યં બ્રુવત્સાક્ષી ધર્માર્થાભ્યાં ન હીયતે।
કશ્યપસ્ય વચઃ શ્રુત્વા પ્રહ્લાદઃ પુત્રમબ્રવીત્॥ 2-90-87 (15006)
શ્રેયાન્સુધન્વા ત્વત્તો વૈ મત્તઃ શ્રેયાંસ્તથાઙ્ગિરાઃ।
માતા સુધન્વાઽયં પ્રાણાનામીશ્વરસ્તવ॥
વિરોચન સુધન્વાઽયં પ્રાણાનામીશ્વરસ્તવ॥ 2-90-88 (15007)
સુધન્વોવાચ। 2-90-89x (1646)
પુત્રસ્નેહં પિરત્યજ્ય યસ્ત્વં ધર્મે વ્યવસ્થિતઃ।
અનુજાનામિ તે પુત્રં જીવત્વેવ શતં સમાઃ॥ 2-90-89 (15008)
વિદુર ઉવાચ। 2-90-90x (1647)
એવં વૈ પરમં ધર્મં શ્રુત્વા સર્વે સભાસદઃ।
યથાપ્રશ્નં તુ કૃષ્ણાયા મન્યધ્વં તત્ર કિં પરમ્॥ 2-90-90 (15009)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ॥ 2-90-91x (1648)
વિદુરસ્ય વચઃ શ્રુત્વા નોચુઃ કિઞ્ચન પાર્થિવાઃ।
કર્ણો દુઃશાસનં ત્વાહ કૃષ્ણં દાસીં ગૃહાન્નય॥ 2-90-91 (15010)
તાં વેપમાનાં સવ્રીડાં પ્રલપન્તીં સ્મ પાણ્ડવાન્।
દુઃશાસનઃ સભામધ્યે વિચકર્ષ તપસ્વિનીમ્॥ ॥ 2-90-92 (15011)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે સભાપર્વણિ દ્યૂતપર્વણિ નવતિતમોઽધ્યાયઃ॥ 90॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-90-20 ગ્રામ્યે સ્ત્રીભોગી॥ 2-90-41 આકૃષ્યમાણે વસને દ્રૌપદ્યા ચિન્તિતો હરિઃ। ગોવિન્દ દ્વારકાન્વાસિન્કૃષ્ણ ગો પીજનપ્રિય। કૌરવૈઃ પરિભૂતાં માં કિં જ જાનાસિ કેશવ। ઇતિ ઝ.પાઠઃ॥ 2-90-77 ગોકર્ણશિથિલ ઉભયક્ષસ્પર્શી॥સભાપર્વ - અધ્યાય 091
॥ શ્રીઃ ॥
2.91. અધ્યાયઃ 091
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
દ્રૌપદીવચનમ્॥ 1॥ યુધિષ્ઠિરેણૈવ દ્રૌપદીપ્રશ્નસ્યોત્તરં વક્તવ્યમિતિ ભીષ્મવચનમ્॥ 2॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
દ્રૌપદ્યુવાચ॥
પુરસ્તાત્કરણીયં મે ન કૃતં કાર્યમુત્તરમ્।
વિહ્વલાઽસ્મિ કૃતાઽનેન કર્ષતા બલિના બલાત્॥ 2-91-1 (15012)
અભિવાદં કરોમ્યેષાં કુરૂણાં કુરુસંસદિ।
ન મે સ્યાદપરાધોઽયં તદિદં ન કૃતં મયા॥
વૈશમ્પાયન ઉવાચ॥ 2-91-2 (15013)
સા તેન ચ સમાધૂતા દુઃખેન ચ તપસ્વિની।
પતિતા વિલલાપેદં સભાયામતથોચિતા॥ 2-91-3 (15014)
દ્રૌપદ્યુવાચ। 2-91-4x (1649)
સ્વયંવરે યાસ્મિ નૃપૈદૃષ્ટા રઙ્ગે સમાગતૈઃ।
ન દૃષ્ટપૂર્વા ચાન્યત્ર સાઽહમદ્ય સભાં ગતા॥ 2-91-4 (15015)
યાં ન વાયુર્ન ચાદિત્યો દૃષ્ટવન્તૌ પુરા ગૃહે।
સાઽહમદ્ય સભામધ્યે દૃષ્ટાસ્મિ જનસંસદિ॥ 2-91-5 (15016)
યાં ન મૃષ્યન્તિ વાતેન સ્પૃશ્યમાનાં ગૃહે પુરા।
સ્પૃશ્યમાનાં સહન્તેઽદ્ય પાણ્ડવાસ્તાં દૂરાત્મના॥ 2-91-6 (15017)
મૃષ્યન્તિ કુરવશ્ચેમે મન્યે કાલસ્ય પર્યયમ્।
સ્નુષાં દુહિતરં ચૈવ ક્લિશ્યમાનામનર્હતીમ્॥ 2-91-7 (15018)
કિંન્વતઃ કૃપણં ભૂયો યદહં સ્ત્રી સતી શુભા।
સભામધ્યં વિગાહેઽદ્ય ક્વ નુ ધર્મો મહીક્ષિતામ્॥ 2-91-8 (15019)
ધર્મ્યં સ્ત્રિયં સભાં પૂર્વે ન નયન્તીતિ નઃ શ્રુતમ્।
સ નષ્ટઃ કૌરવેયેષુ પૂર્વો ધર્મઃ સનાતનઃ॥ 2-91-9 (15020)
કથં હિ ભાર્યા પાણ્ડુનાં પાર્ષતસ્ય સ્વસા સતી।
વાસુદેવસ્ય ચ સખી પાર્થિવાનાં સભામિયામ્॥ 2-91-10 (15021)
તામિમાં ધર્મરાજસ્ય ભાર્યાં સદૃશવર્ણજામ્।
બ્રૂત દાસીમદાસીં વા તત્કરિષ્યામિ કૌરવાઃ। 2-91-11 (15022)
અયં માં સુદૃઢં ક્ષુદ્રઃ કૌરવાણાં યશોહરઃ.
ક્લિશ્નાતિ નાહં તત્સોઢું ક્ષુદ્રઃ કૌરવાણાં યશોહરઃ। 2-91-12 (15023)
જિતાં વાઽપ્યજિતાં વાપિ મન્યધ્વં માં યથા નૃપાઃ।
તથા પ્રત્યુક્તમિચ્છામિ તત્કરિષ્યામિ કૌરવાઃ॥ 2-91-13 (15024)
ભીષ્મ ઉવાચ॥ 2-91-14x (1650)
ઉક્તવાનસ્મિ કલ્યાણિ ધર્મસ્ય પરમા ગતિઃ।
લોકે ન શક્યતે જ્ઞાતુમપિ વિજ્ઞૈર્મહાત્મભિઃ॥ 2-91-14 (15025)
બલવાંશ્ચ યથા ધર્મં લોકે પશ્યતિ પુરુષઃ॥
સ ધર્મો ધર્મવેલાયાં ભવત્યભિહતઃ પરઃ॥ 2-91-15 (15026)
ન વિવેક્તું ચ તે પ્રશ્નમિમં શક્નોમિ નિશ્ચયાત્।
સૂક્ષ્મત્વાદ્ગહનત્વાચ્ચ કાર્યસ્યાસ્ય ચ ગૌરવાત્॥ 2-91-16 (15027)
નૂનમન્તઃ કુલસ્યાસ્ય ભવિતા ન ચિરાદિવ।
તથા હિ કુરવઃ સર્વે લોભમોહપરાયણાઃ॥ 2-91-17 (15028)
કુલેષુ જાતાઃ કલ્યાણિ વ્યસનૈરાહતા ભૃશમ્।
ધર્મ્યાન્માર્ગાન્ન ચ્યવન્તે યેષાં નસ્ત્વં બધૂઃ સ્થિતા॥ 2-91-18 (15029)
ઉપપન્નં ચ પાઞ્ચાલિ તવેદં વૃત્તમીદૃશમ્।
યત્કૃચ્છ્રમપિ સમ્પ્રાપ્તા ધર્મમેવાન્વવેક્ષસે॥ 2-91-19 (15030)
એતે દ્રોણાદયશ્ચૈવ વૃદ્ધા ધર્મવિદો જનાઃ।
શૂન્યૈઃ શરીરૈસ્તિષ્ઠન્તિ ગતાસવ ઇવાનતાઃ॥ 2-91-20 (15031)
યુધિષ્ઠિરસ્તુ પ્રશ્નોઽસ્મિન્પ્રમાણમિતિ મે મતિઃ।
અજિતાં વા જિતાં વેતિ સ્વયં વ્યાખ્યાતુમર્હતિ॥ ॥ 2-91-21 (15032)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે સભાપર્વણિ દ્યૂતપર્વણિ એકનવતિતમોઽધ્યાયઃ॥91 ॥
સભાપર્વ - અધ્યાય 092
॥ શ્રીઃ ॥
2.92. અધ્યાયઃ 092
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
દુર્યોધનવચનમ્॥ 1॥ દુર્યોધનેન દ્રૌપદીં પ્રતિ નિજોરૌ પ્રદર્શિતે ભીમેન તદ્ભેદનપ્રતિજ્ઞા॥2॥ અર્જુનાદિભિઃ કર્ણાદિહનનપ્રતિજ્ઞા॥ 3॥ દ્રૌપદ્યા દુર્યોધનાદીનાં શાપદાનસમયે અન્તરિક્ષાત્પુષ્પવૃષ્ટિઃ॥ 4॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
વૈશમ્પાયન ઉવાચ॥
તથા તુ દૃષ્ટ્વા બહુ તત્ર દેવીં
રોરૂયમાણાં કુરરીમિવાર્તામ્।
નોચુર્વચઃ સાધ્વથવાઽપ્યસાધુ
મહીક્ષિતો ધાર્તરાષ્ટ્રસ્ય ભીતાઃ॥ 2-92-1 (15033)
દૃષ્ટ્વા તથા પાર્થિવપુત્રપૌત્રાં-
સ્તૂષ્ણીંભૂતાન્ધૃતરાષ્ટ્રસ્ય પુત્રઃ।
સ્મયન્નિવેદં વચનં બભાષે
પાઞ્ચાલરાજસ્ય સુતાં તદાનીમ્॥ 2-92-2 (15034)
દુર્યોધન ઉવાચ॥ 2-92-3x (1651)
તિષ્ઠત્વયં પ્રશ્ન ઉદારસત્વે
ભીમેઽર્જુને સહદેવે તથૈવ।
પત્યૌ ચ તે નકુલે યાજ્ઞસેનિ
વદન્ત્વેતે વચનં ત્વત્પ્રસૂતમ્॥ 2-92-3 (15035)
અનીશ્વરં વિબ્રુવન્ત્વાર્યમધ્યે
યુધિષ્ઠિરં તવ પાઞ્ચાલિ હેતોઃ।
કુર્વન્તુ સર્વે ચાનૃતં ધર્મરાજં
પાઞ્ચાલિ ત્વં મોક્ષ્યસે દાસભાવાત્॥ 2-92-4 (15036)
ધર્મે સ્થિતો ધર્મસુતો મહાત્મા
સ્વયં ચેદં કથયત્વિન્દ્રકલ્પઃ।
ઈશો વા તે હ્યનીશોઽથવૈષ
વાક્યાદસ્ય ક્ષિપ્રમેકં ભજસ્વ॥ 2-92-5 (15037)
સર્વે હીમે કૌરવેયાઃ સભાયાં
દુઃખાન્તરે વર્તમાનાસ્તવૈવ।
ન વિબ્રુવન્ત્યાર્યસત્વા યથાવ-
ત્પતીંશ્ચ તે સમવેક્ષ્યાલ્પભાગ્યાન્॥ 2-92-6 (15038)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ॥ 2-92-7x (1652)
તતઃ સભ્યાઃ કુરુરાજસ્ય તસ્ય
વાક્યં સર્વે પ્રશશંસુસ્તથોચ્ચૈઃ।
ચેલાવેધાંશ્ચાપિ ચક્રુર્નદન્તો
હાહેત્યાસીદપિ ચૈવાર્તનાદઃ॥ 2-92-7 (15039)
શ્રુત્વા તું તદ્વાક્યમનોહરં ત-
દ્ધર્ષશ્ચાસીત્કૌરવાણાં સભાયામ્।
સર્વે ચાસન્પાર્થિવાઃ પ્રીતિમન્તઃ
કુરુશ્રેષ્ઠં ધાર્મિકં પૂજયન્તઃ॥ 2-92-8 (15040)
યુધિષ્ઠિરં ચ તે સર્વે સમુદૈક્ષન્ત પાર્થિવાઃ।
કિં નુ વક્ષ્યતિ ધર્મજ્ઞ ઇતિ સાચીકૃતાનનાઃ॥ 2-92-9 (15041)
કિં નુ વક્ષ્યતિ બીભત્સુરજિતો યુધિ પાણ્ડવઃ।
ભીમસેનો યમૌ ચોભૌ ભૃશં કૌતૂહલાન્વિતાઃ॥ 2-92-10 (15042)
તસ્મિન્નુપરતે શબ્દે ભીમસેનોઽબ્રવીદિદમ્।
પ્રગૃહ્ય રુચિરં દિવ્યં ભુજં ચન્દનચર્ચિતમ્॥ 2-92-11 (15043)
યદ્યેષ ગુરુરસ્માકં ધર્મરાજો મહામનાઃ।
ન પ્રભુઃ સ્યાત્કુલસ્યાસ્ય ન વયં મર્ષયેમહિ॥ 2-92-12 (15044)
ઈશો નઃ પુણ્યતપસાં પ્રાણાનામપિ ચેશ્વરઃ।
મન્યતે જિતમાત્માનં યદ્યેષ વિજિતા વયમ્॥ 2-92-13 (15045)
ન હિ મુચ્યેત મે જીવન્પદા ભૂમિમુપસ્પૃશન્।
મર્ત્યધર્મા પરામૃશ્ય પાઞ્ચાલ્યા મૂર્ધજાનિમાન્॥ 2-92-14 (15046)
પશ્યધ્વં હ્યાયતૌ વૃત્તૌ ભુજૌ મે પરિઘાવિવ।
નૈતયોરન્તરં પ્રાપ્ય મુચ્યેતાપિ શતક્રતુઃ॥ 2-92-15 (15047)
ધર્મપાશસિતસ્ત્વેવમધિગચ્છામિ સઙ્કટમ્।
ગૌરવેણ નિરુદ્ધશ્ચ નિગ્રહાદર્જુનસ્ય ચ॥ 2-92-16 (15048)
ધર્મરાજનિસૃષ્ટસ્તુ સિંહઃ ક્ષુદ્રમૃગાનિવ।
ધાર્તરાષ્ટારાનિમાન્પાપાન્નિષ્પષેયં તલાસિભિઃ॥ 2-92-17 (15049)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ॥ 2-92-18x (1653)
તમુવાચ તદા ભીષ્મો દ્રોણો વિદુર એવ ચ।
ક્ષમ્યતામિદમિત્યેવં સર્વં સમ્ભાવ્યતે ત્વયિ॥ 2-92-18 (15050)
કર્ણ ઉવાચ॥ 2-92-19x (1654)
ત્રયઃ કિલેમે હ્યધના ભવન્તિ।
દાસઃ પુત્રશ્ચાસ્વતન્ત્રા ચ નારી।
દાસસ્ય પત્ની ત્વધનસ્ય ભદ્રે
હીનશ્વરા દાસધનં ચ સર્વમ્॥ 2-92-19 (15051)
પ્રવિશ્ય રાજ્ઞઃ પરિવારં ભજસ્વ
તત્તે કાર્યં શિષ્ટમાદિશ્યતેઽત્ર।
ઈશાસ્તુ સર્વે તવ રાજપુત્રિ
ભવન્તિ વૈ ધાર્તરાષ્ટ્રા ન પાર્થાઃ॥ 2-92-20 (15052)
અન્યં વૃણીષ્વ પતિમાશુ ભામિનિ
યસ્માદ્દાસ્યં ન લભસિ દેવનેન।
અવાચ્યા વૈ પતિષુ કામવૃત્તિ-
ર્નિત્યં દાસ્યે વિદિતં તત્તવાસ્તુ॥ 2-92-21 (15053)
પરાજિતો નકુલો ભીમસેનો
યુધિષ્ઠરઃ સહદેવાર્જુનૌ ચ।
દાસીભૂતા ત્વં હિ વૈ યાજ્ઞસેનિ
પરાજિતાસ્તે પતયો નૈવ સન્તિ॥ 2-92-22 (15054)
પ્રયોજનં જન્મનિ કિં ન મન્યતે
પરાક્રમં પૌરુષં ચૈવ પાર્થટઃ।
પાઞ્ચાલ્યસ્ય દ્રુપદસ્યાત્મજામિમાં
સભામધ્યે યો વ્યદેવીદ્ગ્લહેષુ॥ 2-92-23 (15055)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ॥ 2-92-24x (1655)
તદ્વૈ શ્રુત્વા ભીમસેનોઽત્યમર્ષી
ભૃશં નિશશ્વાસ તદાઽર્તરૂપઃ।
રાજાનુગો ધર્મપાશાનુબદ્ધો
દહન્નિવૈનં ક્રોધસંરક્તદૃષ્ટિઃ॥ 2-92-24 (15056)
ભીમ ઉવાચ॥ 2-92-25x (1656)
નાહં કુપ્યે સૂતપુત્રસ્ય રાજ-
ન્નેષ સત્યં દાસધર્મઃ પ્રદિષ્ટઃ।
કિં વિદ્વિષો વૈ મામેવં વ્યાહરેયુ-
ર્નાદેવીસ્ત્વં યદ્યનયા નરેન્દ્ર॥ 2-92-25 (15057)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ॥ 2-92-26x (1657)
ભીમસેનવચઃ શ્રુત્વા રાજા દુર્યોધનસ્તદા।
યુધિષ્ઠિરમુવાચેદં તૂષ્ણીમ્ભૂતમચેતનમ્॥ 2-92-26 (15058)
ભીમાર્જુનૌ યમૌ ચૈવ સ્થિતૌ તે નૃપ શાસને।
પ્રશ્નં બ્રૂહિ ચ કૃષ્ણાં ત્વમજિતાં યદિ મન્યસે॥ 2-92-27 (15059)
એવમુક્ત્વા તુ કૌન્યેયમપોહ્ય વસનં સ્વકમ્।
સ્મયન્નિવેક્ષ્ય પાઞ્ચાલીમૈશ્વર્યમદમોહિતઃ॥ 2-92-28 (15060)
કદલીદણ્ડસદૃશં સર્વલક્ષણસંયુતમ્।
ગજહસ્તપ્રતીકાશં વજ્રપ્રતિમગૌરવમ્॥ 2-92-29 (15061)
અભ્યુત્સ્મયિત્વા રાધેયં ભીમમાધર્ષયન્નિવ।
દ્રૌપદ્યાઃ પ્રેક્ષમાણાયાઃ સવ્યમૂરુમદર્શયત્॥ 2-92-30 (15062)
ભીમસેનસ્તમાલોક્ય નેત્રે ઉત્ફાલ્ય લોહિતે।
પ્રોવાચ રાજમધ્યે તં સભાં વિશ્રાવયન્નિવ॥ 2-92-31 (15063)
પિતૃભિઃ સહ સાલોક્યં મા સ્મ ગચ્છેદ્વૃકોદરઃ।
યદ્યેતમૂરું ગદયા ન ભિન્દ્યાં તે મહાહવે॥ 2-92-32 (15064)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ॥ 2-92-33x (1658)
ક્રુદ્ધસ્ય તસ્ય સર્વેભ્યઃ સ્રોતોભ્યઃ પાવકાર્ચિષઃ।
વૃક્ષસ્યેવ વિનિશ્વેરુઃ કોટરેભ્યઃ પ્રદહ્યતઃ॥ 2-92-33 (15065)
વિદુર ઉવાચ॥ 2-92-34x (1659)
પરં ભયં પશ્યત ભીમસેના-
ત્તદ્બુધ્યધ્વં પાર્થિવાઃ પ્રાતિપેયાઃ।
દૈવેરિતો નૂનમયં પુરસ્તા-
ત્પરોઽનયો ભરતેષૂદપાદિ॥ 2-92-34 (15066)
અતિદ્યૂતં કૃતમિદં ધાર્તરાષ્ટ્ર
યસ્માત્સ્ત્રિયં વિવદધ્વં સભાયામ્।
યોગક્ષેમૌ નશ્યતો વઃ સમગ્રૌ
પાપાન્મન્ત્રાન્કુરવો મન્ત્રયન્તિ॥ 2-92-35 (15067)
ઇમં ધર્મં કુરવો જાનતાશુ
ધ્વસ્તે ધર્મે પરિષત્સમ્પ્રદુષ્યેત્।
ઇમાં ચેત્પૂર્વં કિતવોઽગ્લહિષ્ય-
દીશોઽભવિષ્યદપરાજિતાત્મા॥ 2-92-36 (15068)
સ્વપ્ને યથૈતદ્વિજિતં ધનં સ્યા-
દેવં મન્યે યસ્ય દીવ્યત્યનીશઃ।
ગાન્ધારરાજસ્ય વચો નિશમ્ય
ધર્માદસ્માત્કુરવો માઽપયાત॥ 2-92-37 (15069)
દુર્યોધન ઉવાચ॥ 2-92-38x (1660)
ભીમસ્ય વાક્યે તદ્વદેવાર્જુનસ્ય
સ્થિતોઽહં વૈ યમયોશ્ચૈવમેવ।
યુધિષ્ઠિરં તે પ્રવદન્ત્વનીશ-
મથો દાસ્યાન્મોક્ષસે યાજ્ઞસેનિ॥ 2-92-38 (15070)
અર્જુન ઉવાચ॥ 2-92-39x (1661)
ઈશો રાજા પૂર્વમાસીદ્ગ્લહે નઃ
કુન્તીસુતો ધર્મરાજો મહાત્મા।
ઈશસ્ત્વયં કસ્ય પરાજિતાત્મા
તજ્જાનીધ્વં કુરવઃ સર્વ એવ॥ 2-92-39 (15071)
`કર્ણ ઉવાચ॥ 2-92-40x (1662)
દુશ્શાસન નિબોધેદં વચનં વૈ પ્રભાષિતમ્।
કિમનેન ચિરં વીર નયસ્વ દ્રપદાત્મજામ્।
દાસીભાવેન ભુઙ્ક્ષ્વ ત્વં યથેષ્ટં કુરુનન્દન॥ 2-92-40 (15072)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ॥ 2-92-41x (1663)
તતો ગાન્ધારરાજસ્ય પુત્રઃ શકુનિરબ્રવીત્।
સાધુ કર્ણ મહાબાહો યથેષ્ટં ક્રિયતામિતિ॥ 2-92-41 (15073)
તતો દુશ્શાસનસ્તૂર્ણં દ્રુપદસ્ય સુતાં બલાત્।
પ્રવેશયિતુમારબ્ધઃ સ ચકર્ષ દુરાત્મવાન્॥
તતો વિક્રોશતિ તદા પાઞ્ચાલી વરવર્ણિની॥ 2-92-42 (15074)
દ્રૌપદ્યુવાચ। 2-92-44x (1664)
પરિત્રાયસ્વ માં ભીષ્ણ દ્રોણ દ્રૌણે તથા કૃપ।
પરિત્રાયસ્વ વિદુર ધર્મિષ્ઠો ધર્મવત્સલ॥ 2-92-44 (15075)
ધૃતરાષ્ટ્ર મહારાજ પરિત્રાયસ્વ વૈ સ્નુષામ્।
ગાન્ધારિ ત્વં મહાભાગે સર્વજ્ઞે સર્વદર્શિનિ।
પિરત્રાયસ્વ માં ભીરું સુયોધનભયાર્દિતામ્॥ 2-92-45 (15076)
ત્વમાર્યે વીરજનનિ કિં માં પશ્યસિ યાદવીમ્।
ક્લિશ્યમાનામનાર્યેણ ન ત્રાયસિવ વધૂં સ્વકામ્॥ 2-92-46 (15077)
યદિ લાલપ્યમાનાં માં ન કશ્ચિત્કિઞ્ચિદબ્રવીત્।
હા હતાઽસ્મિ સુમન્દાત્મા સુયોધનવશં ગતા॥ 2-92-47 (15078)
ન વૈ પાણ્ડુર્નરપતિર્ન ધર્મો ન ચ દેવરાટ્।
ન ચાયુર્નાશ્વિનૌ વાઽપિ પરિત્રાયન્તિ વૈ સ્નુષામ્॥
ધિક્કષ્ટં યદિ જીવેયં મન્દભાગ્યા પતિવ્રતા॥ 2-92-48 (15079)
વિદુર ઉવાચ॥ 2-92-50x (1665)
શૃણોમિ વાક્યં તવ રાજપુત્રિ
નેમે પાર્થાઃ કિઞ્ચિદપિ બ્રુવન્તિ।
સા ત્વં પ્રિયાર્થં શૃણુ વાક્યમેત-
દ્યદુચ્યતે પાપમતિઃ કૃતઘ્નઃ॥ 2-92-50 (15080)
સુયોધનઃ સાનુચરઃ સુદુષ્ટઃ
સહૈવ રાજા નિકૃતઃ સૂનુના ચ
યદ્યેષ વાચં મહદુચ્યમાનાં
ન શ્રોષ્યતે પાપમતિઃ સુદુષ્ટઃ॥ 2-92-51 (15081)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ॥ 2-92-52x (1666)
ઇત્યેવમુક્ત્વા દ્રુપદસ્ય પુત્રીં
ક્ષત્તાઽબ્રવીદ્ધૃતરાષ્ટ્રસ્ય પુત્રમ્। 2-92-52 (15082)
મા ક્લિશ્યતાં વૈ દ્રુપદસ્ય પુત્રીં
મા ત્વં ચરીં દ્રક્ષ્યસિ રાજપુત્ર॥ 2-92-53 (15083)
વિદુર ઉવાચ॥ 2-92-54x (1667)
યદ્યેવં ત્વં મહારાજ સઙ્ક્લેશયસિ દ્રૌપદીમ્।
અચિરેણૈવ કાલેન પુત્રસ્તે સહ મન્ત્રિભિઃ।
ગમિષ્યતિ ક્ષયં પાપઃ પાણ્ડવક્ષયકારણાત્॥ 2-92-54 (15084)
ભીમાર્જુનાભ્યાં ક્રુદ્ધાભ્યાં માદ્રીપુત્રદ્વયેન ચ।
તસ્માન્નિવારય સુતં મા વિનાશં વિચિન્તય॥ 2-92-55 (15085)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ॥ 2-92-56x (1668)
એતચ્છુત્વા મન્દબુદ્ધિર્નોત્તરં કિઞ્ચિદબ્રવીત્।
તતો દુર્યોધનસ્તત્ર દૈવમોહબલાત્કૃતઃ॥ 2-92-56 (15086)
અચિન્ત્ય ક્ષત્તુર્વચનં હર્ષેણાયતલોચનઃ।
ઊરૂ દર્શયતે પાપો દ્રૌપદ્યા વૈ મુહુર્મુહુઃ॥ 2-92-57 (15087)
ઊરૌ સન્દર્શ્યમાને તુ નિરીક્ષ્ય તુ સુયોધનમ્।
વૃકોદરસ્તદાલોક્ય નેત્રે ચોલ્ફાલ્ય લોહિતે॥ 2-92-58 (15088)
એતત્સમીક્ષ્યાત્મનિ ચાવમાનં
નિયમ્ય મન્યું બલનાન્સ માની।
રાજાનુજઃ સંસદિ કૌરવાણાં
વિનિષ્ક્રમન્વાક્યમુવાચ ભીમઃ॥ 2-92-59 (15089)
અહં દુર્યોધનં હન્તા કર્ણં હન્તા ધનઞ્જયઃ।
શકુનિં ચાક્ષકિતવં સહદેવો હનિષ્યતિ॥ 2-92-60 (15090)
ઇદં ચ ભૂયો વક્ષ્યામિ સભામધ્યે બૃહદ્વચઃ।
સત્યં દેવાઃ કરિષ્યન્તિ યન્નો યુદ્ધં ભવિષ્યતિ॥ 2-92-61 (15091)
સુયોધનમિમં પાપં હન્તાઽસ્મિ ગદયા યુધિ।
શિરઃ પાદેન ચાસ્યાહમધિષ્ઠાસ્યામિ ભૂતલે॥ 2-92-62 (15092)
વક્ષઃ શૂરસ્ય નિર્વાસ્ય પરુષસ્ય દુરાત્મનઃ।
દુશ્શાસનસ્ય રુધિરં પાસ્યામિ મૃગરાડિવ॥ 2-92-63 (15093)
અર્જુન ઉવાચ॥ 2-92-64x (1669)
ભીમસેન ન તે સન્તિ યેષાં વૈરં ત્વયા સહ।
નન્દા ગૃહેષુ ન બુદ્ધ્યન્તે મહદ્ભયમ્॥ 2-92-64 (15094)
નૈવ વાચા વ્યવસિતં ભીમ વિજ્ઞાયતે સતામ્।
યદિ સ્થાસ્યન્તિ સઙ્ગ્રામે ક્ષત્રધર્મેણ વૈ સહ॥ 2-92-65 (15095)
દુર્યોધનસ્ય કર્ણસ્ય શકુનેશ્ચ દુરાત્મનઃ।
દુશ્શાસનચતુર્થાનાં ભૂમિઃ પાસ્યતિ શોણિતમ્॥ 2-92-66 (15096)
અસૂયિતારં વક્તારં પ્રહૃષ્ટાનાં દુરાત્મનામ્।
ભીમસેન નિયોગાત્તે હન્તાઽહં કર્ણમાહવે॥ 2-92-67 (15097)
કર્ણં કર્ણાનુગાંશ્ચૈવ રણે હન્તાઽસ્મિ પત્રિભિઃ।
યે ચાન્યે વિપ્રયોત્સ્યન્તિ બુદ્ધિમોહેન માં નૃપાઃ।
તાન્સ્મ સર્વઞ્છિતૈર્બાણૈર્નેતાઽસ્મિ યમસાદનમ્॥ 2-92-68 (15098)
ચલેદ્વિ હિમવાન્સ્થાનાન્નિષ્પ્રભઃ સ્યાદ્દિવાકરઃ।
શૈત્યં સોમાત્પ્રણશ્યેત મત્સત્યં વિચલેદ્યદિ॥ 2-92-69 (15099)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ॥ 2-92-70x (1670)
ઉત્યુક્તવતિ પાર્થે તુ શ્રીમાન્માદ્રવતીસુતઃ।
પ્રગૃહ્ય વિપુલં બાહું સહદેવઃ પ્રતાપવાન્॥ 2-92-70 (15100)
સૌબલસ્ય વધપ્રેપ્સુરિદં વચનમબ્રવીત્।
ક્રોધસંરક્તનયનો નિશ્વસ્ય ચ મુહુર્મુહુઃ॥ 2-92-71 (15101)
સહદેવ ઉવાચ॥ 2-92-72x (1671)
યાનક્ષાન્મન્યસે મૂઢ ગાન્ધારાણાં યશોહર।
નૈતે હ્યક્ષાઃ શિતા વાણાસ્ત્વયૈતે સમરે ધૃતાઃ॥ 2-92-72 (15102)
યથા ચૈવોક્તવાન્ભીમસ્ત્વામુદ્દિશ્ય સબાન્ધવમ્।
કર્તાઽહં કર્મણા ચાસ્ય કુરુકાર્યાણિ સર્વશઃ।
યદિ સ્થસ્યાસિ સઙ્ગ્રામે ક્ષત્રધર્મેણ સૌબલ॥ 2-92-73 (15103)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ॥ 2-92-74x (1672)
સહદેવવચઃ શ્રુત્વા નકુલોઽપિ વિશામ્પતે।
દર્શનીયતમો નૄણામિદં વચનમબ્રવીત્॥ 2-92-74 (15104)
નકુલ ઉવાચ॥ 2-92-75x (1673)
સુતેયં યજ્ઞસેનસ્ય દ્યૂતેઽસ્મિન્ધૃતરાષ્ટ્રજૈઃ।
યૈર્વાચઃ શ્રાવિતા રૂક્ષા ધૂર્તૈર્દુર્યોધનપ્રિયૈઃ॥ 2-92-75 (15105)
ધાર્તરાષ્ટ્રાન્સુદુર્વૃત્તાન્મુમૂર્ષૂન્કાલચોદિતાન્।
દર્શયિષ્યામિ ભૂયિષ્ઠમહં વૈવસ્વતક્ષયમ્॥ 2-92-76 (15106)
ઉલૂકં ચ દુરાત્માનં સૌબલસ્ય પ્રિયં સુતમ્।
હન્તાઽહમસ્મિ સમરે મમ શત્રું નરાધમમ્॥ 2-92-77 (15107)
નિદેશાદ્ધર્મરાજસ્ય દ્રૌપદ્યાઃ પદવીં ચરન્।
નર્ધાર્તરાષ્ટાં પૃથિવીં કર્તાસ્મિ નચિરાદિવા॥ 2-92-78 (15108)
દ્રૌપદ્યુવાચ॥ 2-92-79x (1674)
યસ્માચ્ચોરું દર્શયસે યસ્માચ્ચોરું નિરીક્ષસે।
તસ્માત્તવ હ્યધર્મિષ્ઠ ઊરૌ મૃત્યુર્ભવિષ્યતિ॥ 2-92-79 (15109)
યસ્માચ્ચૈવં ક્લેશયતિ ભ્રાતા તે માં દુરાત્મવાન્।
તસ્માદુધિરમેવાસ્ય પાસ્યતે વૈ વૃકોદરઃ॥ 2-92-80 (15110)
ઇમં ચ પાપિષ્ઠમતિં કર્ણં સમુતબાન્ધવમ્।
સામાત્યં સપરીવારં હનિષ્યતિ ધનઞ્જયઃ॥ 2-92-81 (15111)
ક્ષુદ્રધર્મં નૈકૃતિકં શકુનિં પાપચેતસમ્।
સહદેવો રણે ક્રુદ્ધો હનિષ્યતિ સબાન્ધવમ્॥ 2-92-82 (15112)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ॥ 2-92-83x (1675)
એવમુક્તે તુ વચને દ્રૌપદ્યા ધર્મશીલયા।
તતોઽન્તરિક્ષાત્સુમહત્પુષ્પવર્ષમવાપતતમ્॥ 2-92-83 (15113)
તેષાં તુ વચનં શ્રુત્વા નોચુસ્તત્ર સભાસદઃ।
અર્જુનસ્ય ભયાદ્રાજન્નભૂન્નિશ્શબ્દમત્ર વૈ॥ ॥ 2-92-84 (15114)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે સભાપર્વણિ દ્યૂતપર્વણિ દ્વિનવતિતમોઽધ્યાયઃ॥92 ॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-92-13 દ્રૌપદીપણનાત્ પ્રાગિતિ શેષઃ। અતો દ્રૌપદી ન દાસભાવમાપન્નેતિ ભાવઃ॥ 2-92-16 પશ્યસિતઃ પાશબદ્ધઃ॥ 2-92-33 સ્રોતોભ્યઃ રોમકૂપેભ્યઃ॥સભાપર્વ - અધ્યાય 093
॥ શ્રીઃ ॥
2.93. અધ્યાયઃ 093
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
કુપ્યતોઽર્જુનસ્ય યુધિષ્ઠિરેણ પરિસાન્ત્વનમ્॥ 1॥ ધૃતરાષ્ટ્રેણ વરં વરયેતિ દ્રૌપદીમ્પ્રતિ ચોદનમ્॥ 2॥ તત્પ્રાર્થનયા ધૃતરાષ્ટ્રેણ યુધિષ્ઠિરાદીનામદાસત્વવરદાનમ્॥ 3॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
વૈશમ્પાયન ઉવાચ॥
દ્રૌપદ્યા વચનં શ્રુત્વા ચુકોપાથ ધનઞ્જયઃ।
સ તદા ક્રોધતામ્રાક્ષ ઇદં વચનમબ્રવીત્॥ 2-93-1 (15115)
અયં તુ માં વારયતે ધર્મરાજો યુધિષ્ઠિરઃ।
ઇત્યુક્ત્વા ક્રોધતામ્રાક્ષો ધનુરાદાય વીર્યવાન્॥ 2-93-2 (15116)
સવ્યસાચી સમુત્પત્ય તાઞ્છત્રૂન્સમુદૈક્ષત।
ઉદ્યતં ફલ્ગુનં તત્ર દદૃશુઃ સર્વપાર્થિવાઃ॥ 2-93-3 (15117)
યુગાન્તે સર્વલોકાંસ્તુ દહન્તમિવ પાવકમ્।
વીક્ષમાણં ધનુષ્પામિં હન્તુકામં મુહુર્મુહુઃ॥ 2-93-4 (15118)
હન્તુકામં પશૂન્ક્રુદ્ધં રુદ્રં દક્ષક્રતૌ યથા।
તથાભૂતં નરં દૃષ્ટ્વા વિષેદુસ્તત્ર માનવાઃ॥ 2-93-5 (15119)
ધનઞ્જયસ્યવ વીર્યજ્ઞા નિરાશા જીવિતે તદા।
મૃતભૂતા ભવન્સર્વે નેત્રૈરનિમિષૈરિવ॥ 2-93-6 (15120)
અર્જુનં ધર્મપુત્રં ચ સમુદૈક્ષન્ત પાર્થિવાઃ।
ક્રુદ્ધં તદાઽર્જુનં દૃષ્ટ્વા પૃથિવી ચ ચચાલ હ॥ 2-93-7 (15121)
ખેચરાણિ ચ ભૂતાનિ વિત્રેસુર્વૈ ભયાર્દિતાઃ।
નાદિત્યો વિરરાજાથ નાપિ વાન્તિ ચ મારુતાઃ। 2-93-8 (15122)
ન ચન્દ્રો ન ચ નક્ષત્રં દ્યૌર્દિશોન ન વિભાન્તિ હ।
સર્વમાવિદ્ધમભવજ્જગત્સ્થાવરજઙ્ગમમ્॥ 2-93-9 (15123)
ઉત્પતન્સ વભૌ પાર્તો દિવાકર ઇવામ્બરે। 2-93-10 (15124)
પાર્થં દૃષ્ટ્વા ક્રુદ્ધં કાલાન્તકયમોપમમ્।
ભીમસેનો મુદા યુક્તો યુદ્ધાયૈવ મનો દધે॥ 2-93-11 (15125)
પાઞ્ચાલી ચ દદર્શાથ સુસઙ્ક્રુદ્ધં ધનઞ્જયમ્।
હન્તુકામં રિપૂન્મર્વાન્સુપર્ણમિવ પન્નગાન્॥ 2-93-12 (15126)
દુષ્પ્રેક્ષઃ સોઽભવત્ક્રુદ્ધો યુગાન્તાગ્નિરિવ જ્વલન્।
તં દૃષ્ટ્વા તેજસા યુક્તં વિવ્યધુઃ પુરવાસિનઃ॥ 2-93-13 (15127)
ઉત્પતન્તં તુ વેગેન તતો દૃષ્ટ્વા ધનઞ્જયમ્।
જગ્રાહ સ તદા રાજા પુરુહૂતો યથા હરિમ્॥ 2-93-14 (15128)
ઉવાચ સ ઘૃણી જ્યેષ્ઠો ધર્મરાજો યુધિષ્ઠિરઃ।
મા પાર્થ સાહસં કાર્ષીર્મા વિનાશં ગમેદ્યશઃ॥ 2-93-15 (15129)
અહમેતાન્પાપકૃતો દ્યૂતજ્ઞાન્દગ્ધુમુત્સહે।
કન્ત્ત્વસત્યગતિં દૃષ્ટ્વા ક્રોધો નાશમુપૈતિ મે॥ 2-93-16 (15130)
ત્વમિમં જગતોઽર્થે વૈ કોપં સંયચ્છ પાણ્ડવ॥ 2-93-17 (15131)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ॥ 2-93-18x (1676)
એવમુક્તસ્તદા રાજ્ઞા પાણ્ડવોઽથ ધનઞ્જયઃ।
ક્રોધં સંશમયન્પાર્થો ધાર્તરાષ્ટ્રં પ્રતિ સ્થિતઃ॥ 2-93-18 (15132)
તસ્મિન્વીરે પ્રશાન્તે તુ પાણ્ડવે ફલ્ગુને પુનઃ।
સુસમ્પ્રહૃષ્ટમભવજ્જગત્સ્થાવરજઙ્ગમમ્॥ 2-93-19 (15133)
વારિતં ચ તથા દૃષ્ટ્વા ભ્રાત્રા પાર્થં વૃકોદરઃ।
બભૂવ વિમના રાજન્નભૂન્નિશ્શબ્દમત્ર વૈ॥ 2-93-20 (15134)
તતો રાજ્ઞો ધૃતરાષ્ટ્રસ્ય ગેહે
ગોમાયુરુચ્ચૈર્વ્યાહરદગ્નિહોત્રે।
તં રાસભાઃ પ્રત્યભાષન્ત રાજ-
ન્સમન્તતઃ પક્ષિણશ્ચૈવ રૌદ્રાઃ॥ 2-93-21 (15135)
તં વૈ શબ્દં વિદુરસ્તત્ત્વવેદી
શુશ્રાવ ઘોરં સુબલાત્મજા ચ।
ભીષ્મો દ્રોણો ગૌતમશ્ચાપિ વિદ્વાન્
સ્વસ્તિસ્વસ્તીત્યપિ ચૈવાહુરુચ્ચૈઃ॥ 2-93-22 (15136)
તતો ગાન્ધારી વિદુરશ્ચાપિ વિદ્વાં-
સ્તમુત્પાતં ઘોરમાલક્ષ્ય રાજ્ઞે।
નિવેદયામાસતુરાર્તવત્તદા
તતો રાજા વાક્યમિદં બભાષે॥ 2-93-23 (15137)
ધૃતરાષ્ટ્ર ઉવાચ॥ 2-93-24x (1677)
હતોઽસિ દુર્યોધન મન્દબુદ્ધે
યસ્ત્વં સભાયાં કુરુપુઙ્ગવાનામ્।
સ્ત્રિયં સમાભાષસિ દુર્વિનીત
વિશેષતો દ્રૌપદીં ધર્મપત્નીમ્॥ 2-93-24 (15138)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ॥ 2-93-25x (1678)
એવમુક્ત્વા ધૃતરાષ્ટ્રો મનીષી
હિતાન્વેષી બાન્ધવાનામપાયાત્।
કૃષ્ણાં પાઞ્ચાલીમબ્રવીત્સાન્ત્વપૂર્વં 2-93-25 (15139)
વિમૃશ્યૈતત્પ્રજ્ઞયા તત્ત્વબુદ્ધિઃ॥ 2-93-26 (15140)
ધૃતરાષ્ટ ઉવાચ॥
વરં વૃણીષ્વ પાઞ્ચાલિ મત્તો યદભિવાઞ્છસિ। 2-93-26x (1679)
વધૂનાં હિ વિશિષ્ટા મે ત્વં ધર્મપરમા સતી॥ 2-93-27 (15141)
દ્રૌપદ્યુવાચ॥ 2-93-27x (1680)
દદાસિ ચેદ્વરં મહ્યંવૃણોમિ ભરતર્ષભ।
સર્વધર્માનુગઃ શ્રીમાનદાસોઽસ્તુ યુધિષ્ઠિરઃ॥ 2-93-27 (15142)
મનસ્વિનમજાનન્તો મૈવં બ્રૂયુઃ કુમારકાઃ।
એતં વૈ દાસપુત્રેતિ પ્રતિવિન્ધ્યં મમાત્મજમ્॥ 2-93-28 (15143)
રાજપુત્રઃ પુરા ભૂત્વા યથા નાન્યઃ પુમાન્ક્વચિત્।
લાલિતો દાસપુત્રત્વં પશ્યન્નશ્યેદ્ધિ ભારત॥ 2-93-29 (15144)
ધૃતરાષ્ટ્ર ઉવાચ॥ 2-93-30x (1681)
એવં ભવતુ કલ્યાણિ યથા ત્વમભિભાષસે।
દ્વિતીયં તે વરં ભદ્રે દદાનિ વરયસ્વ હ।
મનો હિ મે વિતરતિ નૈકં ત્વં વરમર્હસિ॥ 2-93-30 (15145)
દ્રૌપદ્યુવાચ॥ 2-93-31x (1682)
સરથૌ સઘનુષ્કૌ ન ભીમસેનધનઞ્જયૌ।
યમૌ ચ વરયે રાજન્નદાસાન્સ્વવશાનહમ્॥ 2-93-31 (15146)
ધૃતરાષ્ટ્ર ઉવાચ॥ 2-93-32x (1683)
તથાઽસ્તુ તે મહાભાગે યથા ત્વં નન્દિનીચ્છસિ।
તૃતીયં વરયાસ્મત્તો નાસિ દ્વાભ્યાં સુસંસ્કૃતા। 2-93-32 (15147)
ત્વં હિ સર્વસ્નુષાણાં મે શ્રેયસી ધર્મચારિણી ॥ 2-93-33 (15148)
દ્રૌપદ્યુવાચ। 2-93-33x (1684)
લોભો ધર્મસ્ય નાશાય ભગવન્નાહમુત્સહે।
અનર્હા વરમાદાતું તૃતીયં રાજસત્તમ॥ 2-93-33 (15149)
એકામાહુર્વૈશ્યવરં દ્વૌ તુ ક્ષત્રસ્ત્રિયો વરૌ।
ત્રયસ્તુ રાજ્ઞો રાજેન્દ્ર બ્રાહ્મણસ્ય શતં વરાઃ॥ 2-93-34 (15150)
પાપીયાંસ ઇમે ભૂત્વા સન્તીર્ણાઃ પતયો મમ।
વેત્સ્યન્તિ ચૈવ ભદ્રાણિ રાજન્પુણ્યેન કર્મણા॥ ॥ 2-93-35 (15151)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે સભાપર્વણિ દ્યૂતપર્વણિ ત્રિનવતિતમોઽધ્યાયઃ॥93 ॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-93-21 અગ્નિહોત્રે ગૃહ્યાગ્નિસમીપે॥સભાપર્વ - અધ્યાય 094
॥ શ્રીઃ ॥
2.94. અધ્યાયઃ 094
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
કર્ણપ્રલપિતમ્॥ 1॥ ક્રુદ્ધં ભીમં નિવાર્ય યુધિષ્ઠિરસ્ય ધૃતરાષ્ટ્રસમીપગમનમ્॥ 2॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
કર્ણ ઉવાચ॥
યા નઃ શ્રુતા મનુષ્યેષુ સ્ત્રિયો રૂપેણ સંમતાઃ।
તાસામેતાદૃશં કર્મ ન કસ્યાશ્ચન શુશ્રુમ॥ 2-94-1 (15152)
ક્રોધાવિષ્ટેષુ પાર્થેષુ ધાર્તરાષ્ટ્રેષુ ચાપ્યતિ।
દ્રૌપદી પાણ્ડુપુત્રાણાં કૃષ્ણા શાન્તિરિહાભવત્॥ 2-94-2 (15153)
અપ્લવેઽમ્ભસિ મગ્નાનામપ્રતિષ્ઠે નિમજ્જતામ્।
પાઞ્ચાલી પાણ્ડુપુત્રાણાં નૌરેષાં પારગાઽભવત્॥ 2-94-3 (15154)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ॥ 2-94-4x (1685)
તદ્વૈ શ્રુત્વા ભીમસેનઃ કુરુમધ્યેઽત્યમર્ષણઃ।
સ્ત્રી ગતિઃ પાણ્ડુપુત્રાણામિત્યુવાચ સુદુર્મનાઃ॥ 2-94-4 (15155)
ભીમ ઉવાચ॥ 2-94-5x (1686)
ત્રીણિ જ્યોતીંષિ પુરુષ ઇતિ વૈ દેવલોઽબ્રવીત્।
અપત્યં કર્મ વિદ્યા ચ યતઃ સૃષ્ટાઃ પ્રજાસ્તતઃ॥ 2-94-5 (15156)
અમેધ્યે વૈ ગતપ્રામે શૂન્યે જ્ઞાતિભિરુજ્ઝિતે।
દેહે ત્રિતયમેવૈતત્પુરુષસ્યોપયુજ્યતે॥ 2-94-6 (15157)
તન્નો જ્યોતિરભિહતં દારાણામભિમર્શનાત્।
ધનઞ્જય કથં સ્વિત્સ્યાદપત્યમભિમૃષ્ટજમ્॥ 2-94-7 (15158)
અર્જુન ઉવાચ॥ 2-94-8x (1687)
ન ચૈવોક્તા ન ચાનુક્તા હીનતઃ પરુષા ગિરઃ।
ભારત પ્રતિજલ્પન્તિ સદા તૂત્તમપૂરુષાઃ॥ 2-94-8 (15159)
સ્મરન્તિ સુકૃતાન્યેવ ન વૈરાણિ કૃતાન્યપિ।
સન્તઃ પ્રતિવિજાનન્તો લબ્ધસમ્ભાવનાઃ સ્વયમ્॥ 2-94-9 (15160)
ભીમ ઉવાચ॥ 2-94-10x (1688)
ઇહૈવૈતાનહં સર્વાન્હન્મિ શત્રૂન્સમાગતાન્।
અથ નિષ્ક્રમ્ય રાજેન્દ્ર સમૂલાન્હન્મિ ભારત॥ 2-94-10 (15161)
કિં નો વિવદિતેનેહ કિમુક્તેન ચ ભારત।
અદ્યૈવૈતાન્નિહન્મીહ પ્રશાધિ પૃથિવીમિમામ્॥ 2-94-11 (15162)
ઇત્યુક્ત્વા ભીમસેનસ્તુ કનિષ્ઠૈર્ભ્રાતૃભિઃ સહ।
મૃગમધ્યે યથા સિંહો મુહુર્મુહુરુદૈક્ષત॥ 2-94-12 (15163)
સાન્ત્વ્યમાનો વીક્ષમાણઃ પાર્થેનાક્લિષ્ટકર્મણા।
ખિદ્યત્યેવ મહાબાહુરન્તર્દાહેન વીર્યવાન્॥ 2-94-13 (15164)
ક્રુદ્ધસ્ય તસ્ય સ્રોતોભ્યઃ કર્ણાદિભ્યો નરાધિપ।
સધૂમઃ સસ્ફુલિઙ્ગાર્ચિઃ પાવકઃ સમજાયત॥ 2-94-14 (15165)
ભ્રુકુટીકૃતદુષ્પ્રેક્ષ્યમભવત્તસ્ય તન્મુખમ્।
યુગાન્તકાલે સમ્પ્રાપ્તે કૃતાન્તસ્યેવ રૂપિણઃ॥ 2-94-15 (15166)
યુધિષ્ઠિરસ્તમાવાર્ય બાહુના બાહુશાલિનમ્।
મૈવમિત્યબ્રવીચ્ચૈનં જોષમાસ્વેતિ ભારત॥ 2-94-16 (15167)
નિવાર્ય ચ મહાબાહું કોપસંરક્તલોચનમ્।
પિતરં સમુપાતિષ્ઠદ્ધૃતરાષ્ટ્રં કૃતાઞ્જલિઃ॥ ॥ 2-94-17 (15168)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે સભાપર્વણિ દ્યૂતપર્વણિ ચતુર્નવતિતમોઽધ્યાયઃ॥94 ॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-94-16 જોષં તૂષ્ણીમ્॥સભાપર્વ - અધ્યાય 095
॥ શ્રીઃ ॥
2.95. અધ્યાયઃ 095
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
ધૃતરાષ્ટ્રાનુજ્ઞયા સભ્રાતૃકસ્ય યુધિષ્ઠિરસ્ય ઇન્દ્રપ્રસ્થગમનમ્॥ 1॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
યુધિષ્ઠર ઉવાચ॥
રાજન્કિં કરવામસ્તે પ્રશાધ્યસ્માંસ્ત્વમીશ્વરઃ।
નિત્યં હિ સ્થાતુમિચ્છામસ્તવ ભારત શાસને॥ 2-95-1 (15169)
ધૃતરાષ્ટ્ર ઉવાચ॥ 2-95-2x (1689)
અજાતશત્રો ભદ્રં તે અરિષ્ટં સ્વસ્તિ ગચ્છત।
અનુજ્ઞાતાઃ સહધનાઃ સ્વરાજ્યમનુશાસત॥ 2-95-2 (15170)
ઇદં ચૈવાવબોદ્ધવ્યં વૃદ્ધસ્ય મમ શાસનમ્।
મયા નિગદિતં સર્વં પથ્યં નિઃશ્રેયસં પરમ્॥ 2-95-3 (15171)
વેત્થ ત્વં તાત ધર્માણાં ગતિં સૂક્ષ્માં યુધિષ્ઠિર।
વિનીતોઽસિ મહાપ્રાજ્ઞ વૃદ્ધાનાં પર્યુપાસિતા॥ 2-95-4 (15172)
યતો બુદ્ધિસ્તતઃ શાન્તિઃ પ્રશમં ગચ્છ ભારત।
નાદારુણિ પતેચ્છસ્ત્રં દારુણ્યેતન્નિપાત્યતે॥ 2-95-5 (15173)
ન વૈરાણ્યભિજાનન્તિ ગુણાન્પશ્યન્તિ નાગુણાન્।
વિરોધં નાધિગચ્છન્તિ યે ત ઉત્તમપૂરુષાઃ॥ 2-95-6 (15174)
સ્મરન્તિ સુકૃતાન્યેવ ન વૈરાણિ કૃતાન્યપિ।
સન્તઃ પરાર્થં કુર્વાણા નાવેક્ષન્તિ પ્રતિક્રિયામ્॥ 2-95-7 (15175)
સંવાદે પરુષાણ્યાહુર્યુધિષ્ઠિર નરાધમાઃ।
પ્રત્યાહુર્મધ્યમાસ્ત્વેતેઽનુક્તાઃ નરાધમાઃ। 2-95-8 (15176)
ન ચોક્તા નૈવ ચાનુક્તાસ્ત્વહિતાઃ પરુષા ગિરઃ।
પ્રતિજલ્પન્તિ વૈ ધીરાઃ સદા તૂત્તમપુરુષાઃ॥ 2-95-9 (15177)
સ્મરન્તિ સુકૃતાન્યેવ ન વૈરાણિ કૃતાન્યપિ।
સન્તઃ પ્રતિવિજાનન્તો લબ્ધ્વા પ્રત્યયમાત્મનઃ॥ 2-95-10 (15178)
અસમ્ભિન્નાર્યમર્યાદાઃ સાધવઃ પ્રિયદર્શનાઃ।
તથા ચરિત્તંમાર્યેણ ત્વયાઽસ્મિન્સત્સમાગમે॥ 2-95-11 (15179)
દુર્યોધનસ્ય પારુષ્યં તત્તાત હૃદિ મા કૃથાઃ।
માતરં ચૈવ ગાન્ધારીં માં ચ ત્વં ગુણકાઙ્ક્ષયા॥ 2-95-12 (15180)
ઉપસ્થિતં વૃદ્ધમન્ધં પિતરં પશ્ય ભારત।
પ્રેક્ષાપૂર્વં મયા દ્યૂતમિદમાસીદુપેક્ષિતમ્॥ 2-95-13 (15181)
મિત્રાણિ દ્રષ્ટુકામેન પુત્રાણાં ચ બલાબલમ્।
અશોચ્યાઃ કુરવો રાજન્યેષાં ત્વમનુશાસિતા॥ 2-95-14 (15182)
મન્ત્રી ચ વિદુરો ધીમાન્સર્વશાસ્ત્રવિશારદઃ।
ત્વયિ ધર્મોઽર્જુને ધૈર્યં ભીમસેને પરાક્રમઃ॥ 2-95-15 (15183)
શુદ્ધા ચ ગુરુશુશ્રૂષા યમયોઃ પુરુષાગ્ર્યયોઃ।
અજાતશત્રો ભદ્રં તે ખાણ્ડવપ્રસ્થમાવિશ।
ભ્રાતૃભિસ્તેઽસ્તુ સૌભ્રાત્રં ધર્મે તે ધીયતામ મનઃ॥ 2-95-16 (15184)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ॥ 2-95-17x (1690)
ઇત્યુક્તો ભરતશ્રેષ્ઠ ધર્મરાજો યુધિષ્ઠિરઃ।
કૃત્વાઽઽર્યસમયં સર્વં પ્રતસ્થે ભ્રાતૃભિઃ સહ॥ 2-95-17 (15185)
તે રથાન્મેઘસઙ્કાશાનાસ્થાય સહ કૃષ્ણયા।
પ્રયયુર્હૃષ્ટમનસ ઇન્દ્રપ્રસ્થં પુરોત્તમમ્॥ ॥ 2-95-18 (15186)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે સભાપર્વણિ દ્યૂતપર્વણિ પઞ્ચનવતિતમોઽધ્યાયઃ॥95 ॥
સભાપર્વ - અધ્યાય 096
॥ શ્રીઃ ॥
2.96. અધ્યાયઃ 096
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
દુર્યોધનેન ધૃતરાષ્ટ્રસમીપે કાર્તવીર્યાર્જુનોપાખ્યાનકથનમ્॥ 1॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
જનમેજય ઉવાચ॥
અનુજ્ઞાતાંસ્તાન્વિદિત્વા સરત્નધનસઞ્જયાન્।
પાણ્ડવાન્ધાર્તરાષ્ટ્રાણાં કથમાસીન્મનસ્તદા॥ 2-96-1 (15187)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ॥ 2-96-2x (1691)
અનુજ્ઞાતાંસ્તાન્વિદિત્વા ધૃતરાષ્ટ્રેણ ધીમતા।
રાજન્દુઃ શાસનઃ ક્ષિપ્રં જગામ ભ્રાતરં પ્રતિ॥ 2-96-2 (15188)
દુર્યોધનં સમાસાદ્ય સામાત્યં ભરતર્ષભ।
દુઃખાર્તો ભરતશ્રેષ્ઠ ઇદં વચનમબ્રવીત્॥ 2-96-3 (15189)
દુઃશાસન ઉવાચ॥ 2-96-4x (1692)
દુઃખેનૈતત્સમાનીતં સ્થવિરો નાશયત્યસૌ।
શત્રુસાદ્ગમયદ્દ્રવ્યં તદ્બુધ્યધ્વં મહારથાઃ॥ 2-96-4 (15190)
અથ દુર્યોધનઃ કર્ણઃ શકુનિશ્ચાપિ સૌબલઃ।
મિથઃ સઙ્ગમ્ય સહિતાઃ પાણ્ડવાન્પ્રતિ માનિનઃ॥ 2-96-5 (15191)
વૈચિત્રવીર્યં રાજાનં ધૃતરાષ્ટ્રં મનીષિણમ્।
અભિગમ્ય ત્વરાયુક્તાઃ શ્લક્ષ્ણં વચનમબ્રુવન્॥ 2-96-6 (15192)
દુર્યોધન ઉવાચ॥ 2-96-7x (1693)
ન ત્વયેદં શ્રુતં રાજન્યજ્જગાદ બૃહસ્પતિઃ।
શક્રસ્ય નીતિં પ્રવદન્વિદ્વાન્દેવપુરોહિતઃ॥ 2-96-7 (15193)
સર્વોપાયૈર્નિહન્તવ્યાઃ શત્રવઃ શત્રુસૂદન।
પુરા યુદ્ધાદ્બલાદ્વાપિ પ્રકુર્વન્તિ તવાહિતમ્॥ 2-96-8 (15194)
તે વયં પાણ્ડવધનૈઃ સર્વાન્સમ્પૂજ્ય પાર્થિવાન્।
યદિ તાન્યોધયિષ્યામઃ કિં વૈ નિઃ પરિહાસ્યતિ॥ 2-96-9 (15195)
અહીનાશીવિષાન્ક્રુદ્ધાન્નાશાય સમુપસ્થિતાન્।
કૃત્વા કણ્ઠે ચ પૃષ્ઠે ચ કઃ સમુત્સ્રષ્ટુમર્હતિ॥ 2-96-10 (15196)
આત્તશસ્ત્રા રથગતાઃ કુપિતાસ્તાત પાણ્ડવાઃ।
નિઃશેષાન્નઃ કરિષ્યન્તિ ક્રુદ્ધા હ્યાશીવિષા ઇવ॥ 2-96-11 (15197)
સન્નદ્ધો હ્યર્જુનો યાતિ વિધૃત્ય પરમેષુધી।
ગાણ્ડીવં મુહુરાદત્તે નિઃશ્વસંશ્ચ નિરીક્ષતે॥ 2-96-12 (15198)
ગદાં ગુર્વી સમુદ્યમ્ય ત્વરિતશ્ચ વૃકોદરઃ।
સ્વરથં યોજયિત્વાઽશુ નિર્યાત ઇતિ નઃ શ્રુતમ્॥ 2-96-13 (15199)
નકુલઃ ખહ્ગમાદાય ચર્મ ચાપ્યર્ધચન્દ્રવત્।
સહદેવશ્ચ રાજા ચ ચક્રુરાકારમિઙ્ગિતૈઃ॥ 2-96-14 (15200)
તે ત્વાસ્થાય રથાન્સર્વે બહુશસ્ત્રપરિચ્છદાન્।
અભિઘ્નાન્તો રથવ્રાતાન્સેનાયોગાય નિર્યયુઃ॥ 2-96-15 (15201)
ન ક્ષંસ્યન્તે તથાઽસ્માભિર્જાતુ વિપ્રકૃતા હિ તે।
દ્રૌપદ્યાશ્ચ પરિક્લેશં કસ્તેષાં ક્ષન્તુમર્હતિ॥ 2-96-16 (15202)
` ન પશ્યામિ રણે ક્રદ્ધું બીભત્સું પ્રતિવારણમ્।
ભીષ્મો દ્રોણશ્ચ કર્ણશ્ચ દ્રૌણિશ્ચ રથિનાં વરઃ॥ 2-96-17 (15203)
કૃપશ્ચ વૃષસેનશ્ચ વિકર્ણશ્ચ જયદ્રથઃ।
વાહ્લીકઃ સોમદત્તશ્ચ ભૂરિર્ભૂરિશ્રવાઃ શલઃ॥ 2-96-18 (15204)
શકુનિઃ સસુતશ્ચૈવ નૃપાશ્ચાન્યે ચ કૌરવાઃ।
નૈતે સર્વે રણોદ્યુક્તાઃ પાર્થં સોઢુમશક્નુવન્॥ 2-96-19 (15205)
અર્જુનેન સમો લોકે નાસ્તિ વીર્યે ધનુર્ધરઃ।
યોઽર્જુનેનાર્જુનસ્તુલ્યો દ્વિબાહુર્બહુબાહુના॥ 2-96-20 (15206)
ધૃતરાષ્ટ્ર ઉવાચ॥ 2-96-21x (1694)
કસ્ત્વયોક્તઃ પુમાન્વીરો બીભત્સુસમવિક્રમઃ।
તં યે વ્રૂહિ મહાવીર્યં શ્રોતુમિચ્છામિ પુત્રક॥ 2-96-21 (15207)
દુર્યોધન ઉવાચ॥ 2-96-22x (1695)
કાર્તવીર્યસ્ય ચરિતં શૃણુ રાજન્મહાત્મનઃ।
અવ્યક્તપ્રભવો બ્રહ્મા સર્વલોકપિતામહઃ॥ 2-96-22 (15208)
બ્રહ્મણોઽત્રિઃ સુતો વિદ્વાનત્રેઃ પુત્રો નિશાકરઃ।
સોમસ્ય તદુ બુધઃ પુત્રો બુધસ્ય તુ પુરૂરવાઃ॥ 2-96-23 (15209)
તસ્યાપ્યધ સુતોઽપ્યાયુરાયોસ્તુ નહુષઃ સુતઃ। 2-96-24 (15210)
સ ચાર્જુનોઽથ તેજસ્વી તપઃ પરમદુશ્ચરમ્।
દત્તમારાધયામાસ સોઽર્જુનોઽત્રિસુતં મુનિમ્॥ 2-96-30 (15216)
તસ્ય દત્તો વરાન્પ્રાદાચ્ચતુરઃ પાર્થિવસ્ય વૈ।
પૂર્વં બાહુસહસ્રં તુ પ્રાર્થિતઃ પરમો વરઃ॥ 2-96-31 (15217)
અધર્મે પ્રીયમાણસ્ય સદ્ભિસ્તત્ર નિવારણમ્।
ધર્મેણ પૃથિવીં જિત્વા ધર્મેણૈવ હિ રઞ્જનમ્॥ 2-96-32 (15218)
સઙ્ગ્રામાન્સુબહૂન્કૃત્વા હત્વા ચારીન્સહસ્રશઃ।
સઙ્ગ્રામે યતમાનસ્ય વધશ્ચૈવાધિકાદ્રણૈ॥ 2-96-33 (15219)
તસ્ય બાહુસહસ્રં તુ યુધ્યતઃ કિલ ભારત।
રથો ધ્વજશ્ચ સઞ્જજ્ઞ ઇત્યેવં મે શ્રુતં પરા॥ 2-96-34 (15220)
તથેયં પૃથિવી રાજન્ત્સપ્તદ્વીપા સપત્તના।
સસમુદ્રાકરા તાત વિધિનોગ્રેણ વૈ જિતા॥ 2-96-35 (15221)
ચાર્જુનોઽથ તેજસ્વી સપ્તદ્વીપેશ્વરોઽભવત્।
ચ રાજા મહાયજ્ઞાનાજહાર મહાબલઃ।
પ્રશશાસ મહાબાહુર્મહીં સ ચ સમા બહૂઃ॥ 2-96-36 (15222)
તતોઽર્જુનઃ કદાચિદ્વૈ રાજન્માહિષ્મતીપતિઃ।
નર્મદાં ભરતશ્રેષ્ઠં તાં તુ દારૈર્યયૌ સહ॥ 2-96-37 (15223)
તતસ્તાં સ નદીં ગત્વા પ્રવિશ્યન્તર્જલે તદા।
કર્તું રાજઞ્જલક્રીડાં તતો રાજોપચક્રમે॥ 2-96-38 (15224)
તસ્મિન્નેવ તતઃ કાલે રાવમો રાક્ષસૈઃ સહ।
લઙ્કાયા ઈશ્વરસ્તાત તં દેશં પ્રયયૌ બલી॥ 2-96-39 (15225)
તતસ્તમર્જુનં દૃષ્ટ્વા નર્મદાયાં દશાનનઃ।
નિત્યં ક્રોધપરો ધીરો વરદાનેન મોહિતઃ॥ 2-96-40 (15226)
અભ્યઘાવત્સુસઙ્ક્રુદ્ધો મહેન્દ્રં શમ્બરો યથા।
અર્જુનોઽપ્યથ તં દૃષ્ટ્વા રાવણં પ્રત્યવારયત્॥ 2-96-41 (15227)
તતસ્તૌ ચક્રતુર્યુદ્ધં રાવણશ્ચાર્જુનશ્ચ વૈ।
તતસ્તુ દુર્જયં વીરં વરદાનેન દર્પિતમ્॥ 2-96-42 (15228)
રાક્ષસેન્દ્રં મનુષ્યેન્દ્રો જિત્વા બધ્વા રણે બલાત્।
બધ્વા ધનુર્જ્યયા રાજન્વિવેશાથ પુરીં સ્વકામ્॥ 2-96-43 (15229)
સ તુ તં બન્ધિતં શ્રુત્વા પુલસ્ત્યો રાવણં તદા।
મોક્ષયાણાસ બન્ધાદ્વૈ પુરે દૃષ્ટ્વાઽર્જુનં તદા॥ 2-96-44 (15230)
તતઃ કદાચિત્તેજસ્વી કાર્તવીર્યોર્જુનો બલી।
સમુદ્રતીરં ગત્વાથ વિરચન્દર્પમોહિતઃ॥ 2-96-45 (15231)
અવાકિરચ્છિતશરૈઃ સમુદ્રં સ તુ ભારત।
તં સમુદ્રો નમસ્કૃત્ય કૃતાઞ્જલિરભાષત॥ 2-96-46 (15232)
આશુગાન્વીર મા મુઞ્ચ બ્રૂહિ કિં કરવાણિ તે।
મદાશ્રયાણિ સત્વાનિ ત્વદ્વિસૃષ્ટૈર્મહેષુભિઃ।
બાધ્યન્તે રાજશાર્દૂલ તેભ્યો દેહ્યભયં વિભો॥ 2-96-47 (15233)
અર્જુન ઉવાચ॥ 2-96-48x (1696)
દેહિ સિન્ધુપતે યુદ્ધમદ્યૈવ ત્વરયા મમ।
અથવા પીડયામિ ત્વાં તસ્માત્ત્વં કુરુ માચિરમ્॥ 2-96-48 (15234)
સમુદ્ર ઉવાચ॥ 2-96-49x (1697)
લોકે રાજન્મહાવીર્યા બહવો નિવસન્તિ યે।
તેષામેકેન રાજેન્દ્ર કુરુ યુદ્ધં મહાબલ॥ 2-96-49 (15235)
અર્જુન ઉવાચ॥ 2-96-50x (1698)
મત્સમો યદિ સઙ્ગ્રામે વરાયુધધરઃ ક્વચિત્।
વિદ્યતે તં મમાચક્ષ્વ યઃ સમાસેત મા મૃધે॥ 2-96-50 (15236)
સમુદ્ર ઉવાચ॥ 2-96-51x (1699)
મહર્ષિર્જમદગ્નિસ્તુ યદિ રાજન્પરિશ્રુતઃ।
તસ્ય પુત્રો રણં દાતું યથાવદ્વૈ તવાર્હતિ॥ 2-96-51 (15237)
દુર્યોધન ઉવાચ॥ 2-96-52x (1700)
સમુદ્રસ્ય વચઃ શ્રુત્વા રાજા માહિષ્મતીપતિઃ।
નારદસ્ય ચ વૈ પૂર્વં ક્રોધેન મહતા વૃતઃ॥ 2-96-52 (15238)
તતઃ પ્રતિયયૌ શીઘ્રં ક્રોધેન સહ ભારત।
સ તમાશ્રમમાગત્ય કામમેવાન્વપદ્યત॥ 2-96-53 (15239)
સ કામં પ્રતિકૂલાનિ ચકાર સહ બન્ધુભિઃ।
આયાસં જનયામાસ રામસ્ય સ મહાત્મનઃ॥ 2-96-54 (15240)
તતસ્તેજઃ પ્રજજ્વાલ રામસ્યામિતતેજસઃ।
પ્રદહન્નિવ સૈન્યાનિ રશ્મિમાનિવ તેજસા॥ 2-96-55 (15241)
અથ તૌ ચક્રતુર્યુદ્ધં વૃત્રવાસવયોરિવ॥ 2-96-56 (15242)
તતઃ પરશુમાદાય નૃપં બાહુસહસ્રિણમ્।
ચિચ્છેદ સહસા રામો બહુશાખમિવ દ્રુમમ્॥ 2-96-57 (15243)
તં હતં પતિતં દૃષ્ટ્વા સમેતાસ્તસ્ય બાન્ધવાઃ।
અસીનાદાય શક્તીશ્ચ રામં તે પ્રત્યવારયન્॥ 2-96-58 (15244)
રામોઽપિ રથમાસ્થાય ધનુરાયમ્ય સત્વરઃ।
વિસૃજન્પરમાસ્ત્રાણિ વ્યધમત્પાર્થિવાન્બલી॥ 2-96-59 (15245)
તતસ્તુ ક્ષત્રિયા રાજઞ્જામદગ્ન્યભયાર્દિતાઃ।
વિવિશુર્ગિરિદુર્ગાણિ મૃગાઃ સિંહભયાદિવ॥ 2-96-60 (15246)
તેષાં સ્વવિહિતં કર્મ તદ્ભયાન્નાનુતિષ્ઠતિ।
પ્રજા વૃષલતાં પ્રાપ્તા બ્રાહ્મણાનામદર્શનાત્॥ 2-96-61 (15247)
તથા ચ દ્રવિડાઃ કાચાઃ પુણ્ડાશ્ચ શબરૈઃ સહ।
વૃષલત્વં પરિગતા વિચ્છિન્નાઃ ક્ષત્રધર્મિણઃ॥ 2-96-62 (15248)
તતસ્તુ હતવીરાસુ ક્ષત્રિયાસુ પુનઃ પુનઃ।
દ્વિજૈરભ્યુદિતં ક્ષત્રં તાનિ રામો નિહત્ય ચ॥ 2-96-63 (15249)
તતસ્ત્રિસ્મપ્તમે યાતે રામં વાગશરીરિણી।
દિવ્યા પ્રોવાચ મધુરા સર્વલોકપરિશ્રુતા॥ 2-96-64 (15250)
રામરામ નિવર્તસ્વ સ્વગુણં નાત્ર પશ્યસિ।
ક્ષત્રબન્ધૂનિમાન્પ્રામૈર્વિપ્રયુજ્ય પુનઃ પુનઃ॥ 2-96-65 (15251)
તથૈવ તં મહાત્માનમૃચીકપ્રમુખાસ્તથા।
રામરામ મહાવીર્ય નિવર્તસ્વેત્યથાબ્રુવન્॥ 2-96-66 (15252)
પિતુર્વધમસમૃષ્યંસ્તુ રામઃ પ્રોવાચ તાનૃષીન્।
નાર્હા હન્ત ભવન્તો માં નિવારયિતુમિત્યુત॥ 2-96-67 (15253)
પિતર ઊચુઃ। 2-96-68x (1701)
નાર્હસિ ક્ષત્રબન્ધૂંસ્ત્વં નિહન્તું જયતાં વર।
ન હિ યુક્તં ત્વયા તાત બ્રાહ્મણેનસતા નૃપાન્॥ 2-96-68 (15254)
દુર્યોધન ઉવાચ॥ 2-96-69x (1702)
પિતૄણાં વચનં શ્રુત્વા ક્રોધં ત્યક્ત્વા સ ભાર્ગવઃ।
અશ્વમેધસહસ્રાણિ નરમેધશતાનિ ચ॥ 2-96-69 (15255)
ઇષ્ટ્વા સાગરપર્યન્તાં કાશ્યપાય દદૌ મહીમ્।
તેન રામેણ સઙ્ગ્રામે તુલ્યસ્તાત દયઞ્જયઃ॥ 2-96-70 (15256)
કાર્તવીર્યેણ ચ રણે તુલ્યઃ પાર્થો ન સંશયઃ।
રણે વિક્રમ્ય રાજેન્દ્ર પાર્થં જેતું ન શક્યતે॥ ॥ 2-96-71 (15257)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે સભાપર્વણિ અનુદ્યૂતપર્વણિ ષણ્ણવતિતમોઽધ્યાયઃ॥96 ॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-96-4 ગમયત્ અગમયત્॥ 2-96-9 પરિહાસ્યતિ નઙ્ક્ષ્યતિ॥સભાપર્વ - અધ્યાય 097
॥ શ્રીઃ ॥
2.97. અધ્યાયઃ 097
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
દુર્યોધનેન ધૃતરાષ્ટ્રસમીપે અર્જુનપ્રભાવવર્ણનમ્॥ 1॥ દુર્યોધનદુર્બોધનેન ધૃતરાષ્ટ્રસ્ય પુનર્દ્યૂતાય પાણ્ડવાનયનાભ્યનુજ્ઞા॥ 2॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
દુર્યોધન ઉવાચ॥
શૃણુ રાજન્પુરાઽચિન્ત્યાનર્જુનસ્ય ચ સાહસાન્।
અર્જુનો ધન્વિનાં શ્રેષ્ઠો દુષ્કરં કૃતવાન્પુરા॥ 2-97-1 (15258)
દ્રુપદસ્ય પુરે રાજન્દ્રૌપદ્યાશ્ચ સ્વયંવર॥
આબાલવૃદ્ધસઙ્ક્ષોભે સર્વક્ષત્રસમાગમે।
ક્ષિપ્રકારી જલે મત્સ્યં દુર્નિરીક્ષ્યં સસર્જ હ॥ 2-97-2 (15259)
સર્વૈર્નૃપૈરસાધ્યં તત્કાર્મુકપ્રવરં ચ વૈ।
ક્ષણેન સજ્યમકરોત્સર્વક્ષત્રસ્ય પશ્યતઃ॥ 2-97-3 (15260)
તતો યન્ત્રમયં વિધ્વા વિસારં ફલ્ગુનો બલી।
કૃષ્ણયા હેમમાલ્યેન સ્કન્ધે સ પરિવેષ્ટિતઃ॥ 2-97-4 (15261)
તતસ્તયા વૃતં પાર્થં દૃષ્ટ્વા સર્વે નૃપાસ્તદા।
રોષાત્સર્વાયુધાન્ગૃહ્ય ક્રુદ્ધા વીરા મહૌજસઃ।
વૈકર્તનં પુરસ્કૃત્ય સર્વે પાર્થમુપાદ્રવન્॥ 2-97-5 (15262)
સ સર્વાન્પાર્થિવાન્દૃષ્ટ્વા ક્રુદ્ધાન્પાર્થો મહાબલઃ।
વારયિત્વા શરૈસ્તીક્ષ્ણૈરજયત્તત્ર સ સ્વયમ્॥ 2-97-6 (15263)
જિત્વા તુ તાન્મહીપાલાન્સર્વાન્કર્ણપુરોગમાન્।
લેભે કૃષ્ણાં શુભાં પાર્થો યુધ્વા વીર્યબલાત્તદા॥ 2-97-7 (15264)
સર્વક્ષત્રસમૂહેષુ અમ્બાં ભીષ્મો યથા પુરા।
તતઃ કદાચિદ્બીભત્સુસ્તીર્યયાત્રાં યયૌ સ્વયમ્॥ 2-97-8 (15265)
અથોલૂપીં શુભાં તાત નાગરાજસતાં તદા।
નાગેષ્વાપ વરાગ્ર્યેષુ પ્રાર્થિતોઽથ યથા તથા॥ 2-97-9 (15266)
તતો ગોદાવરીં કૃષ્ણાં કાવેરીં ચાવગાહત।
તત્ર પાણ્ડ્યં સમાસાદ્ય તસ્ય કન્યામવાપ સઃ॥ 2-97-10 (15267)
લબ્ધ્વા જિષ્ણુર્મુદં તત્ર તતો યામ્યાં દિશં યયૌ॥ 2-97-11 (15268)
સ દક્ષિણં સમુદ્રાન્તં ગત્વા ચાપ્સરસાં ચ વૈ।
કુમારતીર્થમાસાદ્ય મોક્ષયામાસ ચાર્જુનઃ॥ 2-97-12 (15269)
ગ્રાહરૂપાશ્ચ તાઃ પઞ્ચ અતિશૌર્યેણ વૈ બલાત્।
કન્યાતીર્થં સમભ્યેત્ય તતો દ્વારવતીં યયૌ॥। 2-97-13 (15270)
તત્ર કૃષ્ણનિદેશાત્સ સુભદ્રાં પ્રાપ્ય ફલ્ગુનઃ।
તામારોપ્ય રથોપસ્થે પ્રયયૌ સ્વપુરીં પ્રતિ॥ 2-97-14 (15271)
અથાદાય ગતે પાર્થે તે શ્રુત્વા સર્વયાદવાઃ।
તમભ્યધાવન્ત્સઙ્ક્રુદ્ધાઃ સિંહવ્યાઘ્રગણા ઇવ॥ 2-97-15 (15272)
પ્રદ્યુમ્નઃ કૃતવર્મા ચ ગદઃ સારણસાત્યકી।
આહુકશ્ચૈવ સામ્બશ્ચ ચારુદેષ્ણો વિદૂરથઃ॥ 2-97-16 (15273)
અન્યે ચ યાદવાઃ સર્વે બલદેવપુરોગમાઃ।
એકમેવ પરે કૃષ્ણં ગજવાજિરથૈર્યુતાઃ॥ 2-97-17 (15274)
અથાસાદ્ય વને યાન્તં પરિવાર્ય ધનઞ્જયમ્।
ચક્રુર્યુદ્ધં સુસઙ્ક્રુદ્ધા બહુકોટ્યશ્ચ યાદવાઃ॥ 2-97-18 (15275)
એક એવ તુ પાર્થસ્તૈર્યુદ્ધં ચક્રે સુદારુણમ્।
તેન તેષાં સમં યુદ્ધં મુહૂર્તં પ્રબભૂવ હ॥ 2-97-19 (15276)
તતઃ પાર્થો રણે સર્વાન્વારયિત્વા શિતૈઃ શરૈઃ।
બલાદ્વિજિત્ય રાજેન્દ્ર વીરસ્તાન્સર્વયાદવાન્।
તાં સુભદ્રામથાદાય શક્રપ્રસ્થં વિવેશ હ॥ 2-97-20 (15277)
ભૂયઃ શૃણુ મહારાજ ફલ્ગુનસ્ય ચ સાહસમ્।
દદૌ સ વહ્નેર્બિભત્સુઃ પ્રાર્થિતં ખાણ્ડવં વનમ્॥ 2-97-21 (15278)
લબ્ધમાત્રે તુ તેનાથ ભગવાન્હવ્યવાહનઃ।
ભક્ષિતું ખાણ્ડવં રાજંસ્તત્રસ્થાનુપચક્રમે॥ 2-97-22 (15279)
તતસ્તં ભક્ષયન્તં વૈ સવ્યસાચી વિભાવસુમ્।
રથા ધન્વી શરાન્ગૃહ્ય સ કલાપયુતઃ પ્રભુઃ।
પાલયામાસ રાજેન્દ્ર સ્વવીર્યેણ મહાબલઃ॥ 2-97-23 (15280)
તતઃ શ્રુત્વા મહેનદ્રસ્તુ મેઘાંસ્તાન્સન્દિદેશ હ।
તેનોક્તા મેઘસઙ્ઘાસ્તે વવર્ષુરતિવૃષ્ટિભિઃ॥ 2-97-24 (15281)
તતો મેઘગાણાન્પાર્થઃ શરવ્રાતૈઃ સમાન્તતઃ।
ખગમૈર્વારયામાસ તદાશ્ચર્યમિવાભવત્॥ 2-97-25 (15282)
વારિતાન્મેઘસઙ્ઘાંશ્ચ શ્રુત્વા ક્રુદ્ધઃ પુરન્દરઃ।
પાણ્ડરં ગજમાસ્થાય સર્વદેવગણૈર્વૃતઃ।
યયૌ પાર્થેન સંયોદ્ધું રક્ષાર્થં ખાણ્ડવસ્ય ચ॥ 2-97-26 (15283)
રુદ્રાશ્ચ મરુતશ્ચૈવ વસવશ્ચાશ્વિનૌ તદા।
આદિત્યાશ્ચૈવ સાધ્યાશ્ચ નિશ્વેદેવાશ્ચ ભારત।
ગન્ધર્વાશ્ચૈવ સહિતા અન્યે દેવગણાશ્ચ યે॥ 2-97-27 (15284)
તે સર્વે શસ્ત્રસમ્પન્ના દીપ્યમાનાઃ સ્વતેજસા।
ધનઞ્જયં જિઘાંસન્તઃ પ્રપેતુર્વિબુધાધિપાઃ॥ 2-97-28 (15285)
યુગાન્તે યાનિ દૃશ્યન્તે નિમિત્તાનિ મહાન્ત્યપિ।
સર્વાણિ તત્ર દૃશ્યન્તે નિમિત્તાનિ મહીપતે॥ 2-97-29 (15286)
તતો દેવગમાઃ સર્વે પાર્થં સમભિદુદ્રુવુઃ।
અસમ્ભ્રાન્તસ્તુ તાન્દૃષ્ટ્વા સ તાં દેવમયીં ચમૂમ્॥ 2-97-30 (15287)
ત્વરિતઃ ફલ્ગુનો ગૃહ્ય તીક્ષ્ણાંસ્તાનાશુગાંસ્તદા।
ઇન્દ્રં દેવાંશ્ચ સમ્પ્રેક્ષ્ય તસ્થૌ કાલ ઇવાત્યયે॥ 2-97-31 (15288)
તતો દેવગણાઃ સર્વે બીભત્સું સપુરન્દરાઃ।
અવાકિરઞ્છરવ્રાતૈર્માનુષં તં મહીપતે॥ 2-97-32 (15289)
તતઃ પાર્થો મહાતેજા ગાણ્ડિવં ગૃહ્ય સત્વરઃ।
વારયામાસ દેવાનાં શરવ્રાતૈઃ શરાંસ્તદા॥ 2-97-33 (15290)
પુનઃ ક્રુદ્ધાઃ સુરાઃ સર્વે મર્ત્યં તં સુભહાબલાઃ।
નાનાશસ્ત્રૈર્વવર્ષુસ્તં સવ્યસાચી મહીપતે॥ 2-97-34 (15291)
તાન્પાર્થઃ શસ્ત્રવર્ષાન્વૈ વિસૃષ્ટાન્વિબુધૈસ્તદા।
દ્વિધા ત્રિધા સ ચિચ્છેદ સ એવ નિશિતૈઃ શરૈઃ॥ 2-97-35 (15292)
પુનશ્ચ પાર્થઃ સઙ્ક્રુદ્ધો મણ્ડલીકૃતકાર્મુકઃ।
દેવસઙ્ઘાઞ્છરૈસ્તીક્ષ્ણૈરર્પયન્વૈ સમન્તતઃ॥ 2-97-36 (15293)
તતો દેવગણાઃ સર્વે યુધ્વા પાર્થેન વૈ મુહુઃ।
રણે જેતુમશક્યં તં જ્ઞાત્વા તે ભરતર્ષભ॥ 2-97-37 (15294)
શાન્તાસ્તે વિબુધાઃ સર્વે પાર્થબાણાભિપીડિતાઃ।
સદ્વિપં વાસવં ત્યક્ત્વા દુદ્રુવુઃ સર્વતો દિશમ્॥ 2-97-38 (15295)
પ્રાચીં રુદ્રાઃ સગન્ધર્વા દક્ષિણાં મરુતો યયુઃ।
દિશં પ્રતીચીં ભીતાસ્તે વસવશ્ચ તથાઽશ્વિનૌ ॥ 2-97-39 (15296)
આદિત્યાશ્ચૈવ વિશ્વે ચ દુદ્રુવુર્વા ઉદઙ્મુખાઃ।
સાધ્યાશ્ચોર્ધ્વમુખા ભીતાશ્ચિન્તયન્તોઽસ્ય સાયકાન્॥ 2-97-40 (15297)
એવં સુરગણાઃ સર્વે પ્રાદ્રવન્ત્સર્વતો દિશમ્।
મુહુર્મુહુઃ પ્રેક્ષમાણાઃ પાર્થમેવ સકાર્મુકમ્॥ 2-97-41 (15298)
વિદ્રુતાન્દેવસઙ્ઘાંસ્તાન્રણે દૃષ્ટ્વા પુરન્દરઃ।
તતઃ ક્રુદ્ધો મહાતેજાઃ પાર્થં બાણૈરવાકિરત્॥ 2-97-42 (15299)
પાર્થોઽપિ શક્રં વિવ્યાથ માનુષો વિબુધાધિપમ્॥ 2-97-43 (15300)
તતઃ સોઽશ્મમયં વર્ષં વ્યસૃજદ્વિબુધાધિપઃ।
તચ્છરૈરર્જુનો વર્ષં પ્રતિજાઘ્નેઽત્યમર્ષણઃ॥ 2-97-44 (15301)
અથ સંવર્ધયામાસ તદ્વર્ષં દેવરાડપિ।
ભૂય એવ મહાવીર્યં જિજ્ઞાસુઃ સવ્યસાચિનઃ॥ 2-97-45 (15302)
સોઽશ્મવર્ષં મહાવેગમિષુભિઃ પાણ્ડવોઽપિ ચ।
વિલયં ગમયામાસ હર્ષયન્પાકશાસનમ્॥ 2-97-46 (15303)
ઉપાદાય તુ પાણિભ્યામઙ્ગદં નામ પર્વતમ્।
સદ્રુમં વ્યસૃજચ્છક્રો જિઘાંસુઃ શ્વેતવાહનમ્॥ 2-97-47 (15304)
તતોઽર્જુનો વેગવદ્ભિર્જ્વલમાનૈરજિહ્યગૈઃ।
બાણૈર્વિધ્વંસયામાસ ગિરિરાજં સહસ્રધા॥ 2-97-48 (15305)
શક્રં ચ પાતયામાસ શરૈઃ પાર્થો મહાન્યુધિ।
તતઃ શક્રો મહારાજ રણે વીરં ધનઞ્જયમ્॥ 2-97-49 (15306)
જ્ઞાત્વા જેતુમશક્યં તં તેજોબલસમન્વિતમ્।
પરાં પ્રીતિ યયૌ તત્ર પુત્રશૌર્યેણ વાસવઃ॥ 2-97-50 (15307)
તદા તત્ર ન તસ્યાસ્તિ દિવિ કશ્ચિન્મહાયશાઃ।
સમર્થો નિર્જયે રાજન્નપિ સાક્ષાત્પ્રજાપતિઃ॥ 2-97-51 (15308)
તતઃ પાર્થઃ શરૈર્હત્વા યક્ષરાક્ષસપન્નગાન્।
દીપ્તે ચાગ્નૌ મહાતેજાઃ પાતયામાસ સન્તતમ્॥ 2-97-52 (15309)
પ્રતિષેધયિતું પાર્થં ન શેકુસ્તત્ર કેચન।
દૃષ્ટ્વા નિવારિતં શક્રં દિવિ દેવગણૈઃ સહ॥ 2-97-53 (15310)
યથા સુપર્ણઃ સોમાર્થં વિબુધાનજયત્પુરા।
તથા જિત્વા સુરાન્પાર્થસ્તર્પયામાસ પાવકમ્॥ 2-97-54 (15311)
તતોઽર્જુનઃ સ્વવીર્યેણ તર્પયિત્વા વિભાવસુમ્।
રથં ધ્વજં ચ સહયં દિવ્યાનસ્ત્રાંશ્ચ પાણ્ડવઃ॥ 2-97-55 (15312)
ગાણ્ડીવં ચ ધનુઃ શ્રેષ્ઠં તૂણી ચાક્ષયસાયકૌ।
એતાન્યપિ ચ બીભત્સુર્લેભે કીર્તિ ચ ભારત॥ 2-97-56 (15313)
ભૂયોઽપિ શૃણુ રાજેન્દ્ર પાર્થો ગત્વોત્તરાં દિશમ્।
વિજિત્ય નવવર્ષાંશ્ચ સપુરાંશ્ચ સપર્વતાન્॥ 2-97-57 (15314)
જમ્બુદ્વીપં વશે કૃત્વા સર્વં તદ્ભરતર્ષભ।
બલાજ્જિત્વા નૃપાન્સર્વાન્કરે ચવિનિવેશ્ય ચ॥ 2-97-58 (15315)
રત્નાન્યાદાય સર્વાણિ ગત્વા ચૈવ પુનઃ પુરીમ્।
તતો જ્યેષ્ઠં મહાત્માનં ધર્મરાજં યુધિષ્ઠિરમ્।
રાજસૂયં ક્રતુશ્રેષ્ઠં કારયામાસ ભારત॥ 2-97-59 (15316)
સ તાન્યન્યાનિ કર્માણિ કૃતવાનર્જુનઃ પુરા।
અર્જુનેન સમો વીર્યે ત્રિષુ લોકેષુ ન ક્વચિત્॥ 2-97-60 (15317)
દેવદાનવયક્ષાશ્ચ પિશાચોરગરાક્ષસાઃ।
ભીષ્મદ્રોણાદયઃ સર્વે કુરવશ્ચ મહારથાઃ॥ 2-97-61 (15318)
લોકે સર્વનૃપાશ્ચૈવ વીરાશ્ચાન્યે ધનુર્ધરાઃ।
એતે પાર્થં રણે યુક્તાઃ પ્રતિયોદ્ધું ન શક્નુયુઃ॥ 2-97-62 (15319)
અહં હિ નિત્યં કૌરવ્ય ફલ્ગુનં હૃદિ સંસ્થિતમ્।
અપશ્યં ચિન્તયિત્વા તં સમુદ્વિગ્નોઽસ્મિ તદ્ભયાત્॥ 2-97-63 (15320)
ગૃહે ગૃહે ચ પશ્યામિ તાત પાર્થમહં સદા।
શરગાણ્ડીવસંયુક્તં પાશહસ્તમિવાન્તકમ્॥ 2-97-64 (15321)
અપિ પાર્થસહસ્રાણિ ભીતઃ પશ્યામિ ભારત।
પાર્થભૂતમિદં સર્વં નગરં પ્રતિભાતિ મે॥ 2-97-65 (15322)
પાર્થમેવ હિ પશ્યામિ રહિતે તાત ભારત।
દૃષ્ટ્વા સ્વપ્નગતં પાર્થમુદ્ધમામિ વિચેતનઃ॥ 2-97-66 (15323)
અકારાદીનિ નામાનિ અર્જુનગ્રસ્તચેતસઃ।
અશ્વાક્ષરામ્બુજાશ્ચૈવ ત્રાસં સઞ્જનયન્તિ મે॥ 2-97-67 (15324)
નાસ્તિ પાર્થાદૃતે તાત પરવીરાદ્ભયં મમ।
પ્રહ્લાદં વા બલિં વાપિ હન્યાદ્ધિ વિજયો રણે॥ 2-97-68 (15325)
તસ્માત્તેન મહારાજ યુદ્ધં નસ્તાત ન ક્ષમમ્।
અહં તસ્ય પ્રભાવજ્ઞો નિત્યં દુઃખં વહામિ ચ॥ 2-97-69 (15326)
પુરા હિ દણ્ડકારણ્યે મારીચસ્ય યથા ભયમ્।
ભવેદ્રામે મહાવીર્યે તથા પાર્થે ભયં મમ॥ 2-97-70 (15327)
ધૃતરાષ્ટ્ર ઉવાચ॥ 2-97-71x (1703)
જાનામ્યેવ મહદ્વીયં જિષ્ણોરેતદ્દુરાસદમ્।
એતદ્વીરસ્ય પાર્થસ્ય કાર્ષીસ્ત્વં તુ વિપ્રિયમ્॥ 2-97-71 (15328)
દ્યૂતં વા શસ્ત્રયુદ્ધં વા દુવાક્યં વા કથઞ્ચન।
એતેષ્વેવં કૃતે તસ્ય વિગ્રહશ્ચૈવ વો ભવેત્॥ 2-97-72 (15329)
તસ્માત્ત્વં પુત્ર પાર્થેન નિત્યં સ્નેહેન વર્તય।
યશ્ચ પાર્થેન સમ્બન્ધો વર્તતે ચેન્નરો ભુવિ॥ 2-97-73 (15330)
તસ્ય નાસ્તિ ભયં કિઞ્ચિત્રિષુ લોકેષુ ભારત।
તસ્માત્ત્વં જિષ્ણુના વત્સ નિત્યં સ્નેહેન વર્તય॥ 2-97-74 (15331)
દુર્યોધન ઉવાચ॥ 2-97-75x (1704)
દ્યૂતે પાર્થસ્ય કૌરવ્ય માયયા નિકૃતિઃ કૃતા।
તસ્માદ્વિ નો જયસ્તાત અન્યોપાયેન નો ભવેત્॥ 2-97-75 (15332)
ધૃતરાષ્ટ્ર ઉવાચ॥ 2-97-76x (1705)
ઉપાયશ્ચ ન કર્તવ્યઃ પાણ્ડવાન્પ્રતિ ભારત।
પાર્થાન્પ્રતિ પુરા વત્સ બહૂપાયાઃ કૃતાસ્ત્વયા॥ 2-97-76 (15333)
તાનુપાયાન્હિ કૌન્તેયા બહુશો વ્યતિચક્રમુઃ।
તસ્માદ્વિતં જીવિતાય નઃ કુલસ્ય જનસ્ય ચ॥ 2-97-77 (15334)
ત્વં ચિકીર્ષસિ ચેદ્વત્સ સમિત્રઃ સહબાન્ધવઃ।
સભ્રાતૃકસ્ત્વં પાર્થેન નિત્યં સ્નેહેન વર્તય॥ 2-97-78 (15335)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ॥ 2-97-79x (1706)
ધૃતરાષ્ટ્રવચઃ શ્રુત્વા રાજા દુર્યોધનસ્તદા।
ચિન્તયિત્વા મુહૂર્તં તુ વિધિના ચોદિતોઽબ્રવીત્'॥ 2-97-79 (15336)
પુનર્દીવ્યામ ભદ્રં તે વનવાસાય પાણ્ડવૈઃ।
એવમેતાન્વશે કર્તું શક્ષ્યામઃ પુરુષર્ષભ॥ષ 2-97-80 (15337)
તે વા દ્વાદશ વર્ષાણિ વયં વા દ્યૂતનિર્જિતાઃ।
પ્રવિશેમ મહારણ્યમજિનૈઃ પ્રતિવાસિતાઃ॥ 2-97-81 (15338)
ત્રયોદશં ચ સ્વજનૈરજ્ઞાતાઃ પરિવત્સરમ્।
જ્ઞાતાશ્ચ પુનરન્યાનિ વને વર્ષાણિ દ્વાદશ॥ 2-97-82 (15339)
નિવસેમ વયં તે વા તથા દ્યૂતં પ્રવર્તતામ્।
અક્ષાનુપ્ત્વા પુનર્દ્યૂતમિદં કુર્વન્તુ પાણ્ડવઃ॥ 2-97-83 (15340)
એતત્કૃત્યતમં રાજન્નસ્માકં ભરતર્ષભ।
અયં હિ શકુનિર્વેદ સવિદ્યામક્ષસમ્પદમ્॥ 2-97-84 (15341)
દૃઢમૂલં વયં રાજ્યે મિત્રાણિ પરિગૃહ્ય ચ।
સારવદ્વિપુલં સૈન્યં સત્કૃત્ય ચ દુરાસદમ્॥ 2-97-85 (15342)
તે ચ ત્રયોદશં વર્ષં પારયિષ્યન્તિ ચેદ્વ્રતમ્।
જેષ્યામસ્તાન્વયં રાજત્રોચતાં તે પરન્તપ॥ 2-97-86 (15343)
ધૃતરાષ્ટ્ર ઉવાચ॥ 2-97-87x (1707)
તૂર્ણં પ્રત્યાનયસ્વૈતાન્કામં વ્યધ્વગતાનપિ।
આગચ્છન્તુ પુનર્દ્યૂતમિદં કુર્વન્તુ પાણ્ડવઃ॥ 2-97-87 (15344)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ॥ 2-97-88x (1708)
તતો દ્રોણઃ સોમદત્તો બાહ્લીકશ્ચૈવ ગૌતમઃ।
વિદુરો દ્રોણપુત્રશ્ચ વૈશ્યાપુત્રશ્ચ વીર્યવાન્॥ 2-97-88 (15345)
ભૂરિશ્રવાઃ શાન્તનવો વિકર્ણશ્ચ મહારથઃ।
મા દ્યૂતમિત્યભાષન્ત શમોઽસ્ત્વિતિ ચ સર્વશઃ॥ 2-97-89 (15346)
અકામાનાં ચ સર્વેષાં સુહૃદામર્થદર્શિનામ્।
અકરોત્પાણ્ડવાહ્વાનં ધૃતરાષ્ટ્રઃ સુતપ્રિયઃ॥ 2-97-90 (15347)
અથાબ્રવીન્મહારાજ ધૃતરાષ્ટ્રં જનેશ્વરમ્।
પુત્રહાર્દાદ્ધર્મયુક્તા ગાન્ધારી શોકકર્શિતા॥ 2-97-91 (15348)
જાતે દુર્યોધને ક્ષત્તા મહામતિરભાષત।
નીયતાં પરલોકાય સાધ્વયં કુલપાંસનઃ॥ 2-97-92 (15349)
વ્યનદજ્જાતમાત્રો હિ ગોમાયુરિવ ભારત।
અન્તો નૂનં કુલસ્યાસ્ય કુરવસ્તન્નિબોધત॥ 2-97-93 (15350)
મા નિમજ્જીઃ સ્વદોષેણ મહાપ્સુ ત્વં હિ ભારત।
મા બાલાનામશિષ્ટાનામભિમંસ્થા મતિં પ્રભો॥ 2-97-94 (15351)
મા કુલસ્ય ક્ષયે ઘોરે કારણં ત્વં ભવિષ્યસિ।
બદ્ધં સેતું કો નુ ભિન્દ્યાદ્ધમેચ્છાન્તં ચ પાવકમ્॥ 2-97-95 (15352)
શમે સ્થિતાન્કો નુ પાર્થાન્કોપયેદ્ભરતર્ષભ।
સ્મરન્તં ત્વામાજમીઢં સ્મારયિષ્યામ્યહં પુનઃ॥ 2-97-96 (15353)
શાસ્ત્રં ન શાસ્તિ દુર્બુદ્ધિં શ્રેયસે ચેતરાય ચ।
ન વૈ વૃદ્ધો બાલમતિર્ભવેદ્રાજન્કથઞ્ચન॥ 2-97-97 (15354)
ત્વન્નેત્રાઃ સન્તુ તે પુત્રા મા ત્વાં દીર્ણાઃ પ્રહાસિષુઃ।
તસ્માદયં મદ્વચનાત્ત્યજ્યતાં કુલપાંસનઃ॥ 2-97-98 (15355)
તથા તે ન કૃતં રાજન્પુત્રસ્નેહાન્નરાધિપ।
તસ્ય પ્રાપ્તં ફલં વિદ્ધિ કુલાન્તકરણાય યત્॥ 2-97-99 (15356)
શમેન ધર્મેણ નયેન યુક્તા
યા તે બુદ્ધિઃ સાઽસ્તુ તે મા પ્રમાદીઃ।
પ્રધ્વંસિની ક્રૂરસમાહિતા શ્રી-
ર્મૃદુપ્રૌઢા ગચ્છતિ પુત્રપૌત્રાન્॥ 2-97-100 (15357)
અથાબ્રવીન્મહારાજો ગાન્ધારીં ધર્મદર્શિનીમ્।
અન્તઃ કામં કુલસ્યાસ્તુ ન શક્નોમિ નિવારિતુમ્॥ 2-97-101 (15358)
યથેચ્છન્તિ તથૈવાસ્તુ પ્રત્યાગચ્છન્તુ પાણ્ડવાઃ।
પુનર્દ્યૂતં ચ કુર્વન્તુ મામકાઃ પાણ્ડવૈઃ સહ॥ ॥ 2-97-102 (15359)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે સભાપર્વણિ અનુદ્યૂતપર્વણિ સપ્તનવતિતમોઽધ્યાયઃ॥97॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-97-90 અકામાનાં દ્યૂતમનિચ્છતાં સતામ્॥ 2-97-98 ત્વન્નેત્રાસ્ત્વમેવ નેતા યેષાં તે ત્વન્નેત્રાઃ। દીર્ણાસ્ત્વત્તો ભિન્નર્મ યાદાઃ॥સભાપર્વ - અધ્યાય 098
॥ શ્રીઃ ॥
2.98. અધ્યાયઃ 098
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
નિજનગરં ગચ્છતો યુધિષ્ઠિરસ્ય મધ્યેમાર્ગં દૂતાહ્વાનેન પુનર્નિવૃત્ત્ય દ્યૂત સભાપ્રવેશઃ॥ 1॥ અનુદ્યૂતેપિ યુધિષ્ઠિરસ્ય શકુનિના પરાજયઃ॥ 2॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
વૈશમ્પાયન ઉવાચ॥
તતો વ્યધ્વગતં પાર્થં પ્રાતિકામી યુધિષ્ઠિરમ્।
ઉવાચ વચનાદ્રાજ્ઞો ધૃતરાષ્ટ્રસ્ય ધીમતઃ॥ 2-98-1 (15360)
ઉપાસ્તીર્ણા સભા રાજન્નક્ષાનુપ્ત્વા યુધિષ્ઠિર।
એહિ પાણ્ડવ દીવ્યેતિ પિતા ત્વાહ નરાધિપઃ॥ 2-98-2 (15361)
યુધિષ્ઠિર ઉવાચ॥ 2-98-3x (1709)
ધાતુર્નિયોગાદ્ભૂતાનિ પ્રાપ્નુવન્તિ શુભાશુભમ્।
ન નિવૃત્તિસ્તયોરસ્તિ દેવતવ્યં પુનર્યદિ॥ 2-98-3 (15362)
અક્ષદ્યૂતે સમાહ્વાનં નિયોગાત્સ્થવિરસ્ય ચ।
જાનન્નપિ ક્ષયકરં નાતિક્રમિતુમુત્સહે॥ 2-98-4 (15363)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ॥ 2-98-5x (1710)
અસમ્ભવો હેમમયસ્ય જન્તો-
સ્તથાપિ રામો લુલુભે મૃગાય।
પ્રાયઃ સમાસન્નપરાભવાણાં
ધિયો વિપર્યસ્તતરા ભવન્તિ॥ 2-98-5 (15364)
ઇતિ બ્રુવન્નિવવૃતે ભ્રાતૃભિઃ સહ પાણ્ડવઃ।
જાનાંશ્ચ શકુનેર્માયાં પાર્થો દ્યૂતમિયાત્પુનઃ॥ 2-98-6 (15365)
વિવિશુસ્તે સભાં તાં તુ પુનરેવ મહારથાઃ।
વ્યથયન્તિ સ્મ ચેતાંસિ મુહૃદાં ભરતર્ષભાઃ॥ 2-98-7 (15366)
યથોપજોષમાસીનાઃ પુનર્દ્યૂતપ્રવૃત્તયે।
સર્વલોકવિનાશાય દૈવેનોપનિપીડિતાઃ॥ 2-98-8 (15367)
શકુનિરુવાચ॥ 2-98-9x (1711)
અમુઞ્ચત્સ્થવિરો યદ્વો ધનં પૂજિતમેવ તત્।
મહાધનં ગ્લહં ત્વેકં શૃણુ ભો ભરતર્ષભ॥ 2-98-9 (15368)
વયં વા દ્વાદશાબ્દાનિ યુષ્માભિર્દ્યૂતનિર્જિતાઃ।
પ્રવિશેમ મહારણ્યં રૌરવાજિનવાસસઃ॥ 2-98-10 (15369)
ત્રયોદશં ચ સ્વજનૈરજ્ઞાતાઃ પરિવત્સરમ્।
જ્ઞાતાશ્ચ પુનરન્યાનિ વને વર્ષાણિ દ્વાદશ॥ 2-98-11 (15370)
અસ્માભિર્નિર્જિતા યૂયં વને દ્વાદશ વત્સરાન્।
વસધ્વં કૃષ્ણયા સાર્ધમજિનૈઃ પ્રતિવાસિતાઃ॥ 2-98-12 (15371)
ત્રયોદશં ચ સ્વજનૈરજ્ઞાતાઃ પિરવત્સરમ્।
જ્ઞાતાશ્ચ પુનરન્યાનિ વને વર્ષાણિ દ્વાદશ॥ 2-98-13 (15372)
ત્રયોદશે ચ નિર્વૃત્તે પુનરેવ યથોચિતમ્।
સ્વરાજ્યં પ્રતિપત્તવ્યમિતરૈરથવેતરૈઃ॥ 2-98-14 (15373)
અનેન વ્યવસાયેન સહાસ્માભિર્યુધિષ્ઠિર।
અક્ષાનુપ્ત્વા પુનર્દ્યૂતમેહિ દીવ્યસ્વ ભારત॥ 2-98-15 (15374)
અથ સભ્યાઃ સભામધ્યે સમુચ્છ્રિતકરાસ્તદા।
ઊચુરુદ્વિગ્નમનસઃ સંવેગાત્સર્વ એવ હિ॥ 2-98-16 (15375)
સભ્યા ઊચુઃ। 2-98-17x (1712)
અહો ધિગ્બાન્ધવા નૈનં બોધયન્તિ મહદ્ભયમ્।
બુદ્ધ્યા બુદ્ધ્યેન્ન વા બુદ્ધ્યેદયં વૈ ભરતર્ષભ॥ 2-98-17 (15376)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ॥ 2-98-18x (1713)
જનપ્રવાદાન્સુબહૂઞ્શૃણ્વન્નપિ નરાધિપઃ।
હ્રિયા ચ ધર્મસંયોગાત્પાર્થો દ્યૂતમિયાત્પુનઃ॥ 2-98-18 (15377)
જાનન્નાપિ મહાબુદ્ધિઃ પુનર્દ્યૂતમવર્તયત્।
અપ્યાસન્નો વિનાશઃ સ્યાત્કુરૂણામિતિચિન્તયન્॥ 2-98-19 (15378)
યુધિષ્ઠિર ઉવાચ॥ 2-98-20x (1714)
કથં વૈ મદ્વિધો રાજા સ્વધર્મમનુપાલયન્।
આહૂતો વિનિવર્તેત દીવ્યામિ શકુને ત્વયા॥ 2-98-20 (15379)
શકુનિરુવાચ॥ 2-98-21x (1715)
ગવાશ્વં બહુધેનુકમપર્યન્તમજાવિકમ્।
ગજાઃ કોશો હિરણ્યં ચ દાસીદાસાશ્ચ સર્વશઃ॥ 2-98-21 (15380)
હિત્વા નો ગ્લહ એવૈકો વનવાસાય પાણ્ડવાઃ।
યૂયં વયં વા વિજિતા વસેમ વનમાશ્રિતાઃ॥ 2-98-22 (15381)
ત્રયોદશં ચ વૈ વર્ણમજ્ઞાતાઃ સ્વજનૈસ્તથા।
અનેન વ્યવસાયેન દીવ્યામ પુરુષર્ષભાઃ। 2-98-23 (15382)
સમુત્ક્ષેપેણ ચૈકેન વનવાસાય ભારત॥ 2-98-24 (15383)
` વૈશમ્પાયન ઉવાચ॥ 2-98-24x (1716)
એવં દૈવબલાવિષ્ટો ધર્મરાજો યુધિષ્ઠિરઃ।
ભીષ્મદ્રોણાઽઽવાર્યમાણો વિદુરેણ ચ ધીમતા॥ 2-98-24 (15384)
યુયુત્સુના કૃપેણાથ સઞ્જયેન ચ ભારત।
ગાન્ધાર્યા પૃથયા ચૈવ ભીમાર્જુનયમૈસ્તથા॥ 2-98-25 (15385)
વિકર્ણેન ચ વીરેણ દ્રૌપદ્યા દ્રૌણિના તથા।
સોમદત્તેન ચ તથા બાહ્લીકેન ચ ધીમતા॥ 2-98-26 (15386)
વાર્યમાણોપિ સતતં ન ચ રાજન્નિયચ્છતિ।
એવં સંવાર્યમાણોપિ કૌન્તેયો હિતકામ્યયા॥ 2-98-27 (15387)
દેવકાર્યાર્થસિદ્ધ્યર્થં મુહૂર્તં કલિમાવિશત્।
અવિષ્ટઃ કલિના રાજઞ્છકુનિં પ્રત્યભાષત॥ 2-98-28 (15388)
એવં ભવત્વિતિ તદા વનવાસાય દીવ્યતિ'।
પ્રતિજગ્રાહ તં પાર્થો ગ્લહં જગ્રાહ સૌબલઃ॥
જિતમિત્યેવ શકુનિર્યુધિષ્ઠિરમભાષત॥ ॥ 2-98-29 (15389)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે સભાપર્વણિ અનુદ્યૂતપર્વણિ અષ્ટનવતિતમોઽધ્યાયઃ॥ 98 ॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-98-16 સંવેગાદતિશયાત્॥સભાપર્વ - અધ્યાય 099
॥ શ્રીઃ ॥
2.99. અધ્યાયઃ 099
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
વનાય પ્રસ્થિતાન્પાણ્ડવાન્પ્રતિ દુશ્શાસનકૃતાપહાસઃ॥1॥ પાણ્ડવાનાં બહુપ્રતિજ્ઞાકરણપૂર્વકં ધૃતરાષ્ટ્રસમીપગમનમ્॥ 2॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
વૈશમ્પાયન ઉવાચ॥
તતઃ પરાજિતાઃ પાર્થા વનાવાસાય દીક્ષિતાઃ।
અજિનાન્યુત્તરીયાણિ જગૃહુશ્ચ યથાક્રમમ્॥ 2-99-1 (15390)
અજિનૈઃ સંવૃતાન્દૃષ્ટ્વા હૃતરાજ્યાનરિન્દમાન્।
પ્રસ્થિતાન્વનવાસાય તતો દુઃશાસનોઽબ્રવીત્॥ 2-99-2 (15391)
પ્રવૃત્તં ધાર્તરાષ્ટ્રસ્ય ચક્રં રાજ્ઞો મહાત્મનઃ।
પરાજિતાઃ પાણ્ડવેયા વિપત્તિં પરમાં ગતાઃ॥ 2-99-3 (15392)
અદ્ય દેવાઃ સમ્પ્રયાતાઃ સમૈર્વર્ત્મભિરસ્થલૈઃ।
ગુણજ્યેષ્ઠાસ્તથા શ્રેષ્ઠાઃ શ્રેયાંસો યદ્વયં પરૈઃ॥ 2-99-4 (15393)
નરકં પાતિતાઃ પાર્થા દીર્ઘકાલમનન્તકમ્।
મુખાચ્ચ હીના રાજ્યાચ્ચ વિનષ્ટાઃ શાશ્વતીઃ સમાઃ॥ 2-99-5 (15394)
ધનેન મત્તા યે તે સ્મ ધાર્તરાષ્ટ્રાન્પ્રહાસિષુઃ।
તે નિર્જિતા હૃતધના વનમેષ્યન્તિ પાણ્ડવઃ॥ 2-99-6 (15395)
ચિત્રાન્સન્નાહાનવમુઞ્ચન્તુ ચૈષાં
વાસાંસિ દિવ્યાનિ ચ ભાનુમન્તિ॥
વિવાસ્યન્તાં રુરુચર્માણિ સર્વે
યથા ગ્લહં સૌબલસ્યાભ્યુપેતાઃ॥ 2-99-7 (15396)
ન સન્તિ લોકેષુ પુમાંસ ઈદૃશા
ઇત્યેવ યે ભાવિતબુદ્ધયઃ સદા।
જ્ઞાસ્યન્તિ તેત્માનમિમેઽદ્ય પાણ્ડવા
વિપર્યયે પાણ્ઢતિલા ઇવાફલાઃ॥ 2-99-8 (15397)
ઇદં હિ વાસો યદિ વેદૃશાનાં
મનસ્વિનાં રૌરવમાહવેષુ॥
આદીક્ષિતાનામજિનાનિ યદ્વ-
દ્વલીયસાં પશ્યત પાણ્ડવાનામ્॥ 2-99-9 (15398)
મહાપ્રાજ્ઞઃ સૌમકિર્યજ્ઞસેનઃ
કન્યાં પાઞ્ચાલીં પાણ્ડવેભ્યઃ પ્રદાય।
અકાર્ષિદ્વૈ સુકૃતં નેહ કિઞ્ચિત્
ક્લીબાઃ પાર્થાઃ પતયો યાજ્ઞસેન્યાઃ॥ 2-99-10 (15399)
સૂક્ષ્મપ્રાવારાનજિનોત્તરીયાન્
દૃષ્ટ્વાઽરણ્યે નિર્ધનાનપ્રતિષ્ઠાન્।
કાં ત્વં પ્રીતિં લપ્સ્યસે યાજ્ઞસેનિ
પતિં વૃણીષ્વેહ યમન્યમિચ્છસિ॥ 2-99-11 (15400)
એતે હિ સર્વે કુરવઃ સમેતાઃ
ક્ષાન્તા દાન્તાઃ સુદ્રવિણોપપન્નાઃ।
એષાં વૃણીષ્વૈકતમં પતિત્વે
ન ત્વાં નયેત્કાલવિપર્યયોઽયમ્॥ 2-99-12 (15401)
યથાઽફલાઃ ષણ્ઢતિલા યથા ચર્મમયા મૃગાઃ।
તથૈવ પાણ્ડવાઃ સર્વે યથા કાકયવા અપિ॥ 2-99-13 (15402)
કિં પાણ્ડવાંસ્તે પતિતાનુપાસ્ય
મોઘઃ શ્રમઃ ષણ્ઢતિલાનુપાસ્ય।
એવં નૃશંસઃ પરુષાણિ પાર્થા-
નશ્રાવયદ્ધૃતરાષ્ટ્રસ્ય પુત્રઃ॥ 2-99-14 (15403)
તદ્વૈ શ્રુત્વા ભીમસેનોઽત્યમર્ષી
નિર્ભર્ત્સ્યોચ્ચૈઃ સન્નિગૃહ્યૈવ રોષાત્।
ઉવાચ ચૈનં સહસૈવોપગમ્ય
સિંહો યથા હૈમવતઃ શૃગાલમ્॥ 2-99-15 (15404)
ભીમસેન ઉવાચ॥ 2-99-16x (1717)
ક્રૂર પાપજનૈર્જુષ્ટમકૃતાર્થં પ્રભાષસે।
ગાન્ધારવિદ્યયા હિ ત્વં રાજમધ્યે વિકત્થસે॥ 2-99-16 (15405)
યથા તુદસિ મર્માણિ વાક્છરૈરિહ નો ભૃશમ્।
તથા સ્મારયિતા તેઽહં કૃન્તન્મર્માણિ સંયુગે॥ 2-99-17 (15406)
યે ચ ત્વામનુવર્તન્તે ક્રોધલોભવશાનુગાઃ।
ગોપ્તારઃ સાનુબન્ધાંસ્તાન્નેતાઽસ્મિ યમસાદનમ્॥ 2-99-18 (15407)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ॥ 2-99-19x (1718)
એવં બ્રુવાણમજિનૈર્વિવાસિતં
દુઃશાસનસ્તં પરિનૃત્યતિ સ્મ।
મધ્યે કુરૂણાં ધર્મનિબદ્ધમાર્ગં
ગૌર્ગૌરિતિ સ્માહ્વયન્મુક્તલજ્જઃ॥ 2-99-19 (15408)
ભીમસેન ઉવાચ॥ 2-99-20x (1719)
નૃશંસ પરુષં વક્તું દુઃશાસન ત્વયા।
નિકૃત્યા હિ ધનં લબ્ધ્વા કો વિકત્થિતુમર્હતિ॥ 2-99-20 (15409)
મૈવ સ્મ સુકૃતાં લોકાન્ગચ્છેત્પાર્થો વૃકોદરઃ।
યદિ વક્ષો હિ તે ભિત્ત્વા ન પિબેચ્છોણિતં રણે॥ 2-99-21 (15410)
ધાર્તરાષ્ટ્રાન્રણે હત્ત્વા મિષતાં સર્વધન્વિનામ્।
શમં ગન્તાઽસ્મિ નચિરાત્સત્યમેતદ્બ્રવીમિ તે॥ 2-99-22 (15411)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ॥ 2-99-23x (1720)
તસ્ય રાજા સિંહગતેઃ સખેલં
દુર્યોધનો ભીમસેનસ્ય હર્ષાત્।
ગતિં સ્વગત્યાઽનુચકાર મન્દો
નિર્ગચ્છતાં પાણ્ડવાનાં સભાયાઃ॥ 2-99-23 (15412)
નૈતાવતા કૃતમિત્યબ્રવીત્તં
વૃકોદરઃ સન્નિવૃત્તાર્ધકાયઃ।
શીઘ્રં હિ ત્વાં નિહતં સાનુબન્ધં
સંસ્માર્યાહં પ્રતિવક્ષ્યામિ મૂઢ॥ 2-99-24 (15413)
એવં સમીક્ષ્યાત્મનિ ચાવમાનં
નિયમ્ય મન્યું બલવાન્સ માની।
રાજાનુગઃ સંસદિ કૌરવાણાં
વિનિષ્કામન્વાક્યમુવાચ ભીમઃ॥ 2-99-25 (15414)
અહં દુર્યોધનં હન્તા કર્ણં હન્તા ધનઞ્જયઃ।
શકુનિં ચાક્ષકિતવં સહદેવો હનિષ્યતિ॥ 2-99-26 (15415)
ઇદં ચ ભૂયો વક્ષ્યામિ સભામધ્યે બૃહદ્વચઃ।
સત્યં દેવાઃ કરિષ્યન્તિ યન્નો યુદ્ધં ભવિષ્યતિ॥ 2-99-27 (15416)
સુયોધનમિમં પાપં હન્તાઽસ્મિ ગદયા યુધિ।
શિરઃ પાદેન ચાસ્યાહમધિષ્ઠાસ્યામિ ભૂતલે॥ 2-99-28 (15417)
વાક્યશૂરસ્ય ચૈવાસ્ય પરુષસ્ય દુરાત્મનઃ।
દુઃશાસનસ્ય રુધિરં પાતાઽસ્મિ મૃગરાડિવ॥ 2-99-29 (15418)
અર્જુન ઉવાચ॥ 2-99-30x (1721)
`ભીમસેન ન તે સન્તિ યેષાં વૈરં ત્વયા ત્વિહ।
મત્તા મૃગેષુ સુખિનો ન બુદ્ધ્યન્તે મહદ્ભયમ્'॥ 2-99-30 (15419)
નૈવં વાચા વ્યવસિતં ભીમ વિજ્ઞાયતે સતામ્।
ઇતશ્ચતુર્દશે વર્ષે દ્રષ્ટારો યદ્ભવિષ્યતિ॥ 2-99-31 (15420)
ભીમસેન ઉવાચ॥ 2-99-32x (1722)
દુર્યોધનસ્ય કર્ણસ્ય શકુનેશ્ચ દુરાત્મનઃ।
દુઃશાસનચતુર્થાનાં ભૂમિઃ પાસ્યતિ શોણિતમ્॥ 2-99-32 (15421)
અર્જુન ઉવાચ॥ 2-99-33x (1723)
અસૂયિતારં દ્રષ્ટારં પ્રવક્તારં વિકત્થનમ્।
ભીમસેન નિયોગાત્તે હન્તાહં કર્ણમાહવે॥ 2-99-33 (15422)
અર્જુનઃ પ્રતિજાનીતે ભીમસ્ય પ્રિયકામ્યયા।
કર્ણં કર્ણાનુગાંશ્ચૈવ રણે હન્તાઽસ્મિ પત્રિભિઃ॥ 2-99-34 (15423)
યે ચાન્યે પ્રતિયોત્સ્યન્તિ બુદ્ધિમોહેન માં નૃપાઃ।
તાંશ્ચ સર્વાનહં બાણૈર્નેતાઽસ્મિ યમસાદનમ્॥ 2-99-35 (15424)
ચલેદ્વિ હિમવાન્સ્થાનાન્નિષ્પ્રભઃ સ્યાદ્દિવાકરઃ।
શૈત્યં સોમાત્પ્રણશ્યેત મત્સત્યં વિચલેદ્યદિ॥ 2-99-36 (15425)
ન પ્રદાસ્યતિ ચેદ્રાજ્યમિતો વર્ષે ચતુર્દશે।
દુર્યોધનોઽભિસત્કૃત્ય સત્યમેતદ્ભવિષ્યતિ॥ 2-99-37 (15426)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ॥ 2-99-38x (1724)
ઇત્યુક્તવતિ પાર્થે તુ શ્રીમાન્માદ્રવતીસુતઃ।
પ્રગૃહ્ય વિપુલં બાહું સહદેવઃ પ્રતાપવાન્॥ 2-99-38 (15427)
સૌબલસ્ય વધં પ્રેપ્સુરિદં વચનમબ્રવીત્।
ક્રોધસંરક્તનયનો નિઃ શ્વસન્નિવ પન્નગઃ॥ 2-99-39 (15428)
સહદેવ ઉવાચ॥ 2-99-40x (1725)
અક્ષાન્યાન્મન્યસે મૂઢ ગાન્ધારાણાં યશોહર।
નૈતેઽક્ષા નિશિતા બાણાસ્ત્વયૈતે સમરે વૃતાઃ॥ 2-99-40 (15429)
યથા ચૈવોક્તવાન્ભીમસ્ત્વામુદ્દિશ્ય સબાન્ધવમ્।
કર્તાહં કર્મણસ્તસ્ય કુરુ કાર્યાણિ સર્વશઃ॥ 2-99-41 (15430)
હન્તાઽસ્મિ તરસા યુદ્ધે ત્વામેવહે સબાન્ધવમ્।
યદિ સ્થાસ્યસિ સઙ્ગ્રામે ક્ષત્રધર્મેણ સૌબલ॥ 2-99-42 (15431)
સહદેવવચઃ શ્રુત્વા નકુલોઽપિ વિશામ્પતે।
દર્શનીયતમો નૄણામિદં વચનમબ્રવીત્॥ 2-99-43 (15432)
સુતેયં યજ્ઞસેનસ્ય દ્યૂતેઽસ્મિન્ધૃતરાષ્ટ્રજૈઃ।
યૈર્વાચઃ શ્રાવિતા રૂક્ષાઃ સ્થિતૈર્દુર્યોધનપ્રિયે॥ 2-99-44 (15433)
તાન્ધાર્તરાષ્ટ્રાન્દુર્વૃત્તાન્મુમૂર્ષૂન્કાલનોદિતાન્।
ગમયિષ્યામિ ભૂયિષ્ઠાનહં વૈવસ્વતક્ષયમ્॥ 2-99-45 (15434)
`ઉલૂકં ચ દુરાત્માનં સૌબલસ્ય સુતં પ્રિયમ્।
ક્રૂરં હન્તાઽસ્મિ સમરે તં વૈ ક્રૂરં નરાધમમ્'॥ 2-99-46 (15435)
નિદેશાદ્ધર્મરાજસ્ય દ્રૌપદ્યાઃ પદવીં ચરન્।
નિર્ધાર્તરાષ્ટ્રાં પૃથિવીં કર્તાઽસ્મિ નચિરાદિવ॥ 2-99-47 (15436)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ॥ 2-99-48x (1726)
એવં તે પુરુષવ્યાઘ્રાઃ સર્વે વ્યાયતબાહવઃ।
પ્રતિજ્ઞા બહુલાઃ કૃત્વા ધૃતરાષ્ટ્રમુપાગમન્॥ ॥ 2-99-48 (15437)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે સભાપર્વણિ અનુદ્યૂતપર્વણિ એકોનશતતમોઽધ્યાયઃ॥ 99 ॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-99-13 કાકયવા નિસ્તણ્ડુલં તૃણધાન્યમ્॥ 2-99-17 સ્મરયિતા સ્મારયિષ્યામિ ॥સભાપર્વ - અધ્યાય 100
॥ શ્રીઃ ॥
2.100. અધ્યાયઃ 100
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
યુધિષ્ઠિરેણ વનગમનાય ભીષ્માદ્યામન્ત્રણમ્॥ 1॥ પાણ્ડવાન્પ્રતિ વિદુરવચનમ્॥ 2॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
યુધિષ્ઠિર ઉવાચ॥
આમન્ત્રયામિ ભરતાંસ્તથા વૃદ્ધં પિતામહમ્॥
રાજાનં સોમદત્તં ચ મહારાજં ચ બાહ્લિકમ્॥ 2-100-1 (15438)
દ્રોણં કૃપં નૃપાંશ્ચાન્યાનશ્વત્થામાનમેવ ચ।
વિદુરં ધૃતરાષ્ટ્રં ચ ધાર્તરાષ્ટ્રાંશ્ચ સર્વશઃ॥ 2-100-3a`સૌમદત્તિં મહાવીર્યં વિકર્ણં ચ મહામતિમ્'।
યુયુત્સું સઞ્જયં ચૈવ તથૈવાન્યાન્સભાસદઃ॥ 2-100-4a`ગાન્ધારીં ચ મહાભાગાં માતરં ચ તથા પૃથામ્'।
સર્વાનામન્ત્ર્ય ગચ્છામિ દ્રષ્ટાઽસ્મિ પુનરેત્ય વઃ॥ 2-100-2 (15439)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ॥ 2-100-5x (1727)
ન ચ કિઞ્ચિદથોચુસ્તં હ્રિયાઽઽસન્ના યુધિષ્ઠિરમ્।
મનોભિરેવ કલ્યાણં દધ્યુસ્તે તસ્ય ધીમતઃ॥ 2-100-5 (15440)
વિદુર ઉવાચ॥ 2-100-6x (1728)
આર્યા પૃથા રાજપુત્રી નારણ્યં ગન્તુમર્હતિ।
સુકુમારી ચ વૃદ્ધા ચ નિત્યં ચૈવ સુખોચિતા॥ 2-100-6 (15441)
ઇહ વત્સ્યતિ કલ્યાણી સત્કૃતા મમ વેશ્મનિ।
ઇતિ પાર્થા વિજાનીધ્વમગદં વોઽસ્તુ સર્વશઃ॥ 2-100-7 (15442)
પાણ્ડવા ઊચુઃ। 2-100-8x (1729)
તથેત્યુક્ત્વાઽબ્રુવન્સર્વે યથા નો વદસેઽનઘ।
ત્વં પિતૃવ્યઃ પિતૃસમો વયં ચ ત્વત્પરાયણાઃ॥ 2-100-8 (15443)
યથાઽઽજ્ઞાપયસે વિદ્વંસ્ત્વં હિ નઃ પરમો ગુરુઃ।
યચ્ચાન્યદપિ કર્તવ્યં તદ્વિધત્સ્વ મહામતે॥ 2-100-9 (15444)
વિદુર ઉવાચ॥ 2-100-10x (1730)
યુધિષ્ઠિર વિજાનીહિ મમેદં ભરતર્ષભ।
નાધર્મેણ જિતઃ કશ્ચિદ્વ્યથતે વૈ પરાજયે॥ 2-100-10 (15445)
ત્વં વૈ ધર્મં વિજાનીષે યુદ્ધે જેતા ધનઞ્જયઃ।
હન્તાઽરીણાં ભીમસેનો નકુલસ્ત્વર્થસઙ્ગ્રહી॥ 2-100-11 (15446)
સંયન્તા સહદેવસ્તુ ધૌમ્યો બ્રહ્મવિદુત્તમઃ।
ધર્માર્થકુશલા ચૈવ દ્રૌપદી ધર્મચારિણી॥ 2-100-12 (15447)
અન્યોન્યસ્ય પ્રિયાઃ સર્વે તથૈવ પ્રિયદર્શનાઃ।
પરૈરભેદ્યાઃ સન્તુષ્ટાઃ કો વોન ન સ્પૃહયેદિહ॥ 2-100-13 (15448)
એષ વૈ સર્વકલ્યાણઃ સમાધિસ્તવ ભારત।
નૈનં શત્રુર્વિષહતે શક્રેણાપિ સમોઽપ્યુત॥ 2-100-14 (15449)
હિમવત્યનુશિષ્ટોઽસિ મેરુસાવર્ણિના પુરા।
દ્વૈપાયનેન કૃષ્ણેન નગરે વારણાવતે॥ 2-100-15 (15450)
ભૃગુતુઙ્ગે ચ રામેણ દૃષ્ટદ્વત્યાં ચ શમ્ભુના।
અશ્રૌષીરસિ તસ્યાપિ મહર્ષેરઞ્જનં પ્રતિ॥ 2-100-16 (15451)
કલ્માષીતીરસંસ્થસ્ય ગતસ્ત્વં શિષ્યતાં ભૃગોઃ।
દ્રષ્ટા સદા નારદસ્તે ધૌમ્યસ્તેઽયં પુરોહિતઃ॥ 2-100-17 (15452)
માહાસીઃ સામ્પરાયે ત્વં બુદ્ધિં તામૃષિપૂજિતામ્।
પુરૂરવસમૈલં ત્વં બુદ્ધ્યા જયસિ પાણ્ડવ॥ 2-100-18 (15453)
શક્ત્યા જયસિ રાજ્ઞોઽન્યાનૃષીન્ધર્ગોપસેવયા।
ઐન્દ્રે જયે ધૃતમના યામ્યે કોપવિધારણે॥ 2-100-19 (15454)
તથા વિસર્ગે કૌબેરે વારુણે કોપવિધારણે॥
આત્મપ્રદાનં સૌમ્યત્વમદ્ભ્યશ્ચૈવોપજીવનમ્॥ 2-100-20 (15455)
ભૂમેઃ ક્ષમા ચ તેજશ્ચ સમગ્રં સૂર્યમણ્ડલાત્।
વાયોર્બલં પ્રાપ્નુહિ ત્વં ભૂતેભ્યશ્ચાત્મસમ્પદમ્॥ 2-100-21 (15456)
અગદં વોઽસ્તુ ભદ્રં વો દ્રષ્ટાઽસ્મિ પુનરાગતાન્।
આપદ્ધર્માર્થકૃચ્છ્રેષુ સર્વકાર્યેષુ વા પુનઃ॥ 2-100-22 (15457)
યથાવત્પ્રતિપદ્યેથાઃ કાલે કાલે યુધિષ્ઠિર।
આપૃષ્ટોઽસીહ કૌન્તેય સ્વસ્તિ પ્રાપ્નુહિ ભારત॥ 2-100-23 (15458)
કૃતાર્થં સ્વસ્મિમન્તં ત્વાં દ્રક્ષ્યામઃ પુનરાગતમ્।
ન હિ વો વૃજિનં કિઞ્ચિદ્વેદ કશ્ચિત્પુરાકૃતમ્॥ 2-100-24 (15459)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ॥ 2-100-25x (1731)
એવમુક્તસ્તથેત્યુક્ત્વા પાણ્ડવઃ સત્યવિક્રમઃ।
ભીષ્મદ્રોણૌ નમસ્કૃત્ય પ્રાતિષ્ઠત યુધિષ્ઠિરઃ॥ ॥ 2-100-25 (15460)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે સભાપર્વણિ અનુદ્યાતપર્વણિ શતતમોઽધ્યાયઃ॥ 100॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-100-14 સમાધિર્મનઃ સ્વાસ્થ્યકરો નિયમઃ॥ 2-100-19 વિધારણે નિયમને ॥ 2-100-20 વિસર્ગે દાને। સંયમે વશીકરણે । ઉપજીવનં જીવનહેતુત્વમ્॥સભાપર્વ - અધ્યાય 101
॥ શ્રીઃ ॥
2.101. અધ્યાયઃ 101
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
પાણ્ડવાનાં વનપ્રસ્થાનેન ખિદ્યતાં પૌરાણાં વચનાનિ॥ 1॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
વૈશમ્પાયન ઉવાચ॥
તતઃ સમ્પ્રસ્થિતે તત્ર ધર્મરાજે તદા નૃપ।
જનાઃ સમન્તાદ્દ્રષ્ટું તં સમારુરુહુરાતુરાઃ॥ 2-101-1 (15461)
તતઃ પ્રાસાદવર્યાણિ વિમાનશિખરાણિ ચ।
ગોપુરાણિ ચ સર્વાણિ વૃક્ષાનન્યાંશ્ચ સર્વશઃ॥ 2-101-2 (15462)
અથાધિરુહ્ય સસ્ત્રીકા ઉદાસીના વ્યલોકયન્।
ન હિ રથ્યાસ્તદા શક્યા ગન્તું તાશ્ચ જનાકુલાઃ॥ 2-101-3 (15463)
આરુહ્ય સ્માનતાસ્તત્ર દીનાઃ પશ્યન્તિ પાણ્ડવાન્।
પદાતિં વર્જિતચ્છત્રં ચેલભૂષણવર્જિતમ્॥ 2-101-4 (15464)
વલ્કલાજિનસંવીતં પાર્થં દૃષ્ટ્વા જનાસ્તદા।
ઊચુર્બહુવિધા વાચો ભૃશોપહતચેતસઃ॥ 2-101-5 (15465)
જના ઊચુઃ। 2-101-6x (1732)
યં યાન્તમનુયાતિ સ્મ ચતુરઙ્ગબલં મહત્।
તમેકં કૃષ્ણયા સાર્ધમનુગચ્છન્તિ પાણ્ડવાઃ॥ 2-101-6 (15466)
ચત્વારો ભ્રાતરશ્ચૈવ ધૌમ્યશ્ચૈવ પુરોહિતઃ।
ભીમાર્જુનૌ વારયિત્વા નિકૃત્યા બદ્ધકાર્મુકૌ॥ 2-101-7 (15467)
ધર્મ એવાસ્થિતો યેન ત્યક્ત્વા રાજ્યં મહાત્મના।
યા ન શક્યા પુરા દ્રષ્ટું ભૂતૈરાકાશગૈરપિ॥ 2-101-8 (15468)
તામદ્ય કૃષ્ણાં પશ્યન્તિ રાજમાર્ગગતા જનાઃ।
અઙ્ગરાગોચિતાં કૃષ્ણાં રક્તચન્દનસેવિનીમ્॥ 2-101-9 (15469)
વર્ષમુષ્ણં ચ શીતં ચ નેષ્યત્યાશુ વિવર્ણતામ્।
અદ્ય નૂનં પૃથા દેવી સત્યમાવિશ્ય ભાષતે॥ 2-101-10 (15470)
પુત્રાન્સ્નુષાં ચ દેવી તુ દ્રષ્ટુમદ્યાથ નાર્હતિ।
નિર્ગુણસ્યાપિ પુત્રસ્ય કથં સ્યાહુઃ સ્વદર્શનમ્॥ 2-101-11 (15471)
કિમ્પુનર્યસ્ય લોકોઽયં જિતો વૃત્તેન કેવલમ્।
આનૃશંસ્યમનુક્રોશો ધૃતિઃ શીલં દમઃ શમઃ॥ 2-101-12 (15472)
પાણ્ડવં શોભયન્ત્યેતે ષડ્ગુણાઃ પુરુષોત્તમમ્।
તસ્માદસ્યોપઘાતેન પ્રજાઃ પરમપીડિતાઃ॥ 2-101-13 (15473)
ઔદકાનીવ સત્વાનિ ગ્રીષ્મે સલિલસઙ્ક્ષયાત્।
પીડયા પીડિતં સર્વં જગદસ્ય જગત્પતેઃ॥ 2-101-14 (15474)
મૂલસ્યૈવોપઘાતેન વૃક્ષઃ પુષ્પફલોપગઃ।
મૂલં હ્યેષ મનુષ્યાણાં ધર્મરાજો મહાદ્યુતિઃ॥ 2-101-15 (15475)
પુષ્પં ફલં ચ પત્રં ચ શાખાસ્તસ્યેતરે જનાઃ।
તે ભ્રાતર ઇવ ક્ષિપ્રં સપુત્રાઃ સહબાન્ધવાઃ॥ 2-101-16 (15476)
ગચ્છન્તમનુગચ્છામો યેન ગચ્છતિ પાણ્ડવઃ।
ઉદ્યાનાનિ પરિત્યજ્ય ક્ષેત્રાણિ ચ ગૃહાણિ ચ॥ 2-101-17 (15477)
એકદુઃખસુખાઃ પાર્થમનુયામ સુધાર્મિકમ્।
સમુચ્છ્રિતપતાકાનિ પરિધ્વસ્તાજિરાણિ ચ॥ 2-101-18 (15478)
ઉપાત્તધનધાન્યાનિ હૃતસારાણિ સર્વશઃ।
રજસાઽપ્યવકીર્ણાનિ પરિત્યક્તાનિ દૈવતૈઃ॥ 2-101-19 (15479)
મૂષકૈઃ પરિધાવદ્ભિરુદ્બલૈરાવૃતાનિ ચ।
અપેતોદકધૂમાનિ હીનસંમાર્જનાનિ ચ॥ 2-101-20 (15480)
પ્રનષ્ટબલિકર્મેજ્યામન્ત્રહોમજપાનિ ચ।
દુષ્કાલેનેવ ભગ્નાનિ ભિન્નભાજનવન્તિ ચ॥ 2-101-21 (15481)
અસ્મત્ત્યક્તાનિ વેશ્માનિ સૌબલઃ પ્રતિપદ્યતામ્।
વનં નગરમેવાસ્તુ યેન ગચ્છન્તિ પાણ્ડવાઃ॥ 2-101-22 (15482)
અસ્માભિશ્ચ પરિત્યક્તં પુરં સમ્પદ્યતાં વનમ્।
બિલાનિ દંષ્ટ્રિણઃ સર્વે વાનિ મૃગપક્ષિણઃ॥ 2-101-23 (15483)
ત્યજન્ત્વસ્મદ્ભયાદ્ભીતા ગજાઃ સિંહા વનાન્યપિ।
અનાક્રાન્તં પ્રપદ્યન્તઃ સેવમાનં ત્યજન્તુ ચ॥ 2-101-24 (15484)
તૃણમાંસફલાદાનાં દેશાંસ્ત્યક્ત્વા મૃગદ્વિજાઃ।
વયં પાર્થૈર્વને સમ્યક્સહ વત્સ્યામ નિર્વૃતાઃ॥ 2-101-25 (15485)
ઇત્યેવં વિવિધા વાચો નાનાજનસમીરિતાઃ।
શુશ્રાવ પાર્થઃ શ્રુત્વા ચ ન વિચક્રેઽસ્ય માનસમ્॥ 2-101-26 (15486)
તતઃ પ્રાસાદસંસ્થાસ્તુ સમન્તાદ્વૈ ગૃહે ગૃહે।
બ્રાહ્મણક્ષત્રિયવિશાં શૂદ્રાણાં ચૈવ યોષિતઃ॥ 2-101-27 (15487)
ગત્વા સ્વગૃહજાલાનિ ઉત્પાટ્યાવરણાનિ ચ।
દદૃશુઃ પાણ્ડવાન્દીનાન્વલ્કલાજિનવાસસઃ॥ 2-101-28 (15488)
કૃષ્ણાં ત્વદૃષ્ટપૂર્વાં તાં વ્રજન્તીં પદ્ભિરેવ ચ।
એકવસ્ત્રાં રુદન્તીં તાં મુક્તકેશીં રજસ્વલામ્॥ 2-101-29 (15489)
દૃષ્ટ્વા તદા સ્ત્રિયઃ સર્વા વિવર્ણવદના ભૃશમ્।
વિલપ્ય બહુધા મોહાદ્દુઃખશોકેન પીડિતાઃ।
હાહા ધિગ્ધિગ્ધિગિત્યુક્ત્વા નેત્રૈરશ્રૂણ્યવર્તયન્॥ 2-101-30 (15490)
જનસ્યાથ વજઃ શ્રુત્વા સ રાજા ભ્રાતૃભિઃ સહ।
ઉદ્દિશ્ય વનાવાસાય પ્રતસ્થે કૃતનિશ્ચયઃ॥ 2-101-31 (15491)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ॥ 2-101-32x (1733)
તસ્મિન્સમ્પ્રસ્થિતે કૃષ્ણા પૃથાં પ્રાપ્ય યશસ્વિનીમ્।
અપૃચ્છદ્ભૃશદુઃખાર્તા યાશ્ચાન્યાસ્તત્ર યોષિતઃ॥ 2-101-32 (15492)
તતો નિનાદઃ સુમહાન્પાણ્ડવાન્તઃ પુરેઽભવત્॥ 2-101-33 (15493)
કુન્તી ચ ભૃશશન્તપ્તા દ્રૌપદીં પ્રેક્ષ્ય ગચ્છતીમ્।
શોકવિહ્વલયા વાચા કૃચ્છ્રાદ્વચનમબ્રવીત્॥ 2-101-34 (15494)
વત્સે શોકો ન તે કાર્યઃ પ્રાપ્યેદં વ્યસનં મહત્।
સ્ત્રીધર્માણામભિજ્ઞાઽસિ શીલાચારવતી તથા॥ 2-101-35 (15495)
ન ત્વાં શન્દેષ્ટુમર્હામિ ભર્તૄન્પ્રતિ શુચિસ્મિતે।
સાધ્વી ગુણસમાપન્ના ભૂષિતં તે કુલદ્વયમ્॥ 2-101-36 (15496)
સભાગ્યાઃ કુરવશ્ચેમે યે ન દગ્ધાસ્ત્વયાઽનઘે।
અરિષ્ટં વ્રજ પન્થાનં મદનુધ્યાનબૃંહિતા॥ 2-101-37 (15497)
ભાવિન્યર્થે હિ સત્સ્ત્રીણાં વૈકૃતં નોપજાયતે।
ગુરુધર્માભિગુપ્તા ચ શ્રેયઃ ક્ષિપ્રમવપ્સ્યસિ॥ 2-101-38 (15498)
સહદેવશ્ચ મે પુત્રઃ સદાઽવેક્ષ્યો વને વસન્।
યથેદં વ્યસનં પ્રાપ્ય નાયં સીદેન્મહામતિઃ॥ 2-101-39 (15499)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ॥ 2-101-40x (1734)
તથેન્યુક્ત્વા તુ સા દેવી સ્રવન્નેત્રજલાવિલા।
શોણિતાક્તૈકવસના મુક્તકેશી વિનિર્યયૌ॥ 2-101-40 (15500)
તાં ક્રોશન્તીં પૃથા દુઃખાદનુવવ્રાજ ગચ્છતીમ્।
અથાપશ્યન્સુતાન્સર્વાન્હૃતાભરણવાસસઃ॥ 2-101-41 (15501)
રુરુચર્માવૃતતનૂન્હ્રિયા કિઞ્ચિદવાહ્મુખાન્।
પરૈઃ પરીતાન્સંહૃષ્ટૈઃ સુહૃદ્ભિશ્ચાનુશોચિતાન્॥ 2-101-42 (15502)
તદવસ્થાન્સુતાન્સર્વાનુપસૃત્યાતિવત્સલા।
સ્વજમાનાઽવદચ્છેકાત્તત્તદ્વિલપતી બહુ॥ 2-101-43 (15503)
કુન્ત્યુવાચ। 2-101-44x (1735)
કથં સદ્ધર્મચારિત્રાન્વૃત્તસ્થિતિવિભૂષિતાન્।
અક્ષુદ્રાન્દૃઢભક્તાંશ્ચ દૈવતેજ્યાપરાન્સદા॥ 2-101-44 (15504)
વ્યસનં વઃ સમભ્યાગાત્કોઽયં વિધિવિપર્યયઃ।
કસ્યાપધ્યાનજં ચેદમાગઃ પશ્યામિ વો ધિયા॥ 2-101-45 (15505)
સ્યાત્તુ મદ્ભાગ્યદોષોઽયં યાઽહં યુષ્માનજીજનમ્।
દુઃખાયાસભુજોઽત્યર્થં યુક્તાનપ્યુત્તમૈર્ગુણૈઃ॥ 2-101-46 (15506)
કથં વત્સ્યથ દુર્ગેષુ વને ઋદ્ધિવિનાકૃતાઃ।
વીર્યસત્વબલોત્સાહતેજોભિરકૃશાઃ કૃશાઃ॥ 2-101-47 (15507)
યદ્યેવમહમજ્ઞાસ્યં વને વાસં હિ વો ધ્રુવમ્।
શતશૃઙ્ગાન્મૃતે પાણ્ડૌ નાગમિષ્યં ગજાહ્વયમ્॥ 2-101-48 (15508)
ધન્યં વઃ પિતરં મન્યે તપોમેધાન્વિતં તથા।
યઃ પુત્રાધિમસમ્પ્રાપ્ય સ્વર્ગેચ્છામકરોત્પ્રિયામ્॥ 2-101-49 (15509)
ધન્યાં ચાતીન્દ્રિયજ્ઞાનામિમાં પ્રાપ્તાં પરાં ગતિમ્।
મન્યે તુ માદ્રીં ધર્મજ્ઞાં કલ્યાણીં સર્વથૈવ તુ॥ 2-101-50 (15510)
રત્યા મત્યા ચ ગત્યા ચ યયાઽહમભિસન્ધિતા।
જીવિતપ્રિયતાં મહ્યં ધિઙ્માં સઙ્ક્લેશભાગિનીમ્॥ 2-101-51 (15511)
પુત્રકા ન વિહાસ્યે વઃ કૃચ્છ્રલબ્ધાન્પ્રિયાન્સતઃ।
સાઽહં યાસ્યામિ હિ વનં હા કૃષ્ણે કિં જહાસિ મામ્। 2-101-52 (15512)
અન્તવત્યસુધર્મેઽસ્મિન્ધાત્રા કિં નુ પ્રમાદતઃ।
મમાન્તો નૈવ વિહિતસ્તેનાયુર્ન જહાતિ મામ્॥ 2-101-53 (15513)
હા કૃષ્ણ દ્વારકાવાસિન્ક્વાસિ સઙ્કર્ષણાનુજ।
કસ્માન્ન ત્રાયસે દુઃખાન્માં ચેમાંશ્ચ નરોત્તમાન્॥ 2-101-54 (15514)
અનાદિનિધનં યે ત્વામનુધ્યાયન્તિ વૈ નરાઃ।
તાંસ્ત્વં પાસીત્યયં વાદઃ સ ગતો વ્યર્થતાં કથમ્॥ 2-101-55 (15515)
ઇમે સદ્ધર્મમાહાત્મ્યયશોવીર્યાનુવર્તિનઃ।
નાર્હન્તિ વ્યસનં ભોક્તું નન્વેષાં ક્રિયતાં દયા॥ 2-101-56 (15516)
સેયં નીત્યર્થવિજ્ઞેષુ કથમાપદુપાગતા॥
સ્થિતેષુ કુલનાથેષુ કથમાપદુપાગતા॥ 2-101-57 (15517)
હા પાણ્ડો હા મહારાજ ક્વાસિ કિં સમુપેક્ષસે।
પુત્રાન્વિવાસ્યતઃ સાધૂનરિભિર્દ્યૂતનિર્જિતાન્॥ 2-101-58 (15518)
સહદેવ નિવર્તસ્વ નનુ ત્વમસિ મે પ્રિયઃ।
શરીરાદપિ માદ્રેય માં મા ત્યાક્ષીઃ કુપુત્રવત્॥ 2-101-59 (15519)
વ્રજન્તુ બ્રાતરસ્તેઽમી યદિ સત્યાભિસન્ધિનઃ।
મત્પરિત્રાણજં ધર્મમિહૈવ ત્વમવાપ્નુહિ॥ 2-101-60 (15520)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ॥ 2-101-61x (1736)
એવં વિપલતીં કુન્તીમભિવાદ્ય પ્રણમ્ય ચ।
પાણ્ડવા વિગતાનન્દા વનાયૈવ પ્રવવ્રજુઃ॥ 2-101-61 (15521)
વિદુરશ્ચાપિ તામાર્તાં કુન્તીમાશ્વાસ્ય હેતુભિઃ।
પ્રાવેશયદ્ગૃહં ક્ષત્તા સ્વયમાર્તતરઃ શનૈઃ॥ 2-101-62 (15522)
ધાર્તરાષ્ટ્રસ્ત્રિસ્તાશ્ચ નિખિલેનોપલભ્ય તત્।
ગમનં પરિકર્ષં ચ કૃષ્ણાયા દ્યૂતમણ્ડલે॥ 2-101-63 (15523)
રુરુદુઃ સુસ્વનં સર્વા વિનિન્દન્ત્યઃ કુરૂન્ભૃશમ્।
દધ્યુશ્ચ સુચિરં કાલં કરાસક્તમુખામ્બુજાઃ॥ 2-101-64 (15524)
રાજા ચ ધૃતરાષ્ટ્રસ્તુ પુત્રાણામનયં તદા।
ધ્યાયન્નુદ્વિગ્નહૃદયો ન શાન્તિમધિજગ્મિવાન્॥ 2-101-65 (15525)
સ ચિન્તયન્નનેકાગ્રઃ શોકવ્યાકુલચેતનઃ।
ક્ષત્તુઃ સમ્પ્રેષયામાસ શીઘ્રમાગમ્યતામિતિ॥ 2-101-66 (15526)
તતો જગામ વિદુરો ધૃતરાષ્ટ્રનિવેશનમ્।
તં પર્યપૃચ્છત્સંવિગ્નો ધૃતરાષ્ટ્રો જનાધિપઃ॥ ॥ 2-101-67 (15527)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે સભાપર્વણિ અનુદ્યૂતપર્વણિ એકોત્તરશતતમોઽધ્યાયઃ॥ 101॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-101-40 શોણિતાક્તૈકવસના રજસ્વલા॥ 2-101-51 મહ્યં મમ ॥ 2-101-53 અસુધર્મે પ્રાણધારણે। અન્તવતિ વિનાશવતિ॥સભાપર્વ - અધ્યાય 102
॥ શ્રીઃ ॥
2.102. અધ્યાયઃ 102
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
ધૃતરાષ્ટ્રેણ વિદુરમ્પ્રતિ પાણ્ડવાનાં વનપ્રસ્થાનસમયે ચેષ્ટવિશેષપ્રશ્ને તત ્તચ્ચેષ્ટાવિશેષકથનપૂર્વકં તત્તદભિપ્રાયાવિષ્કરણમ્ ॥ 1॥ દ્રોણેન દુર્યોધનાય હિતોપદેશઃ॥ 2॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
વૈશમ્પાયન ઉવાચ॥
તમાગતમથો રાજા વિદુરં દીર્ઘદર્શિનમ્।
સાશઙ્ક ઇવ પ્રપચ્છ ધૃતરાષ્ટોઽમ્બિકાસુતઃ॥ 2-102-1 (15528)
કથં ગચ્છતિ કૌન્તેયો ધર્મપુત્રો યુધિષ્ઠિરઃ।
ભીમસેનઃ સવ્યસાચી માદ્રીપુત્રી ચ પાણ્ડવૌ॥ 2-102-2 (15529)
ધૌમ્યશ્ચૈવ કથં ક્ષત્તર્દ્રૌપદી ચ યશસ્વિની।
શ્રોતુમિચ્છામ્યહં સર્વં તેષાં શંસ વિચેષ્ટિતમ્॥ 2-102-3 (15530)
વિદુર ઉવાચ॥ 2-102-4x (1737)
વસ્ત્રેણ સંવૃત્ય મુખં કુન્તીપુત્રો યુધિષ્ઠિરઃ।
બાહૂ વિશાલૌ સમ્પશ્યન્ભીમો ગચ્છતિ પાણ્ડવઃ॥ 2-102-4 (15531)
સિકતા વપન્સવ્યસાચી રાજાનમનુગચ્છતિ।
માદ્રીપુત્રઃ સહદેવો મુખમાલિપ્ય ગચ્છતિ॥ 2-102-5 (15532)
પાંસૂપલિપ્તસર્વાઙ્ગો નકુલશ્ચિત્તવિહ્વલઃ।
દર્શનીયતમો લોકે રાજાનમનુગચ્છતિ॥ 2-102-6 (15533)
કૃષ્ણા તુ કેશૈઃ પ્રચ્છાદ્ય મુખમાયતલોચના।
દર્શનીયા પ્રરુદતી રાજાનમનુગચ્છતિ॥ 2-102-7 (15534)
ધૌમ્યો રૌદ્રાણિ સામાનિ યામ્યાનિ ચ વિશામ્પતે।
ગાયન્ગચ્છતિ માર્ગેષુ કુશાનાદાય પાણિના॥ 2-102-8 (15535)
ધૃતરાષ્ટ્ર ઉવાચ॥ 2-102-9x (1738)
વિવિધાનીહ રૂપાણિ કૃત્વા ગચ્છન્તિ પાણ્ડવાઃ।
તન્મમાચક્ષ્વ વિદુર કસ્માદેવં વ્રજન્તિ તે॥ 2-102-9 (15536)
વિદુર ઉવાચ॥ 2-102-10x (1739)
નિકૃતસ્યાપિ તે પુત્રૈર્હૃતે રાજ્યે ધનેષુ ચ।
ન ધર્માચ્ચલતે બુદ્ધિર્ધર્મરાજસ્ય ધીમતઃ॥ 2-102-10 (15537)
યોઽસૌ રાજા ઘૃણી નિત્યં ધાર્તરાષ્ટ્રેષુ ભારત।
નિકૃત્યા ભ્રંશિતઃ ક્રોધાન્નોન્મીલયતિ લોચને॥ 2-102-11 (15538)
નાહં જનં નિર્દહેયં દૃષ્ટ્વા ઘોરેણ ચક્ષુષા।
સ પિધાય મુખં રાજા તસ્માદ્ગચ્છતિ પાણ્ડવઃ॥ 2-102-12 (15539)
યથા ચ ભીમો વ્રજતિ નિગદતઃ શૃણુ।
બાહ્વોર્બલે નાસ્તિ સમો મમેતિ ભરતર્ષભ॥ 2-102-13 (15540)
બાહૂ વિશાલૌ કૃત્વાઽસૌ તેન ભીમોપિ ગચ્છતિ।
બાહૂ વિદર્શયન્રાજન્બાહુદ્રવિણદર્પિતઃ॥ 2-102-14 (15541)
ચિકીર્ષન્કર્મ શત્રુભ્યો બાહુદ્રવ્યાનુરૂપતઃ।
પ્રદિશઞ્શરસમ્પાતાન્કુન્તીપુત્રોઽર્જુનસ્તદા॥ 2-102-15 (15542)
સિકતા વપન્સવ્યસાચી રાજાનમનુગચ્છતિ।
અસક્તાઃ સિકતાસ્તસ્ય યથા સમ્પ્રતિ ભારત।
અસક્તં શરવર્ષાણિ તથા મોક્ષ્યતિ શત્રુષુ॥ 2-102-16 (15543)
ન મે કશ્ચિદ્વિજાનીયાન્મુખમદ્યેતિ ભારત।
મુખમાલિપ્ય તેનાસૌ સહદેવોઽપિ ગચ્છતિ॥ 2-102-17 (15544)
નાહં મનાંસ્યાદદેયં માર્ગે સ્ત્રીણામિતિ પ્રભો।
પાંસૂપલિપ્તસર્વાઙ્ગો નકુલસ્તેન ગચ્છતિ॥ 2-102-18 (15545)
એકવસ્ત્રા પ્રરુદતી મુક્તકેશી રજસ્વલા।
શોણિતેનાક્તવસના દ્રૌપદી વાક્યમબ્રવીત્॥ 2-102-19 (15546)
યત્કૃતેઽહમિદં પ્રાપ્તા તેષાં વર્ષે ચતુર્દશે।
હતપત્યો હતસુતા હતબન્ધુજનપ્રિયાઃ॥ 2-102-20 (15547)
બન્ધુશોણિતદિગ્ધાઙ્ગ્યો મુક્તકેશ્યો રજસ્વલાઃ।
એવં કૃતોદકા ભાર્યાઃ પ્રવેક્ષ્યન્તિ ગજાહ્વયમ્॥ 2-102-21 (15548)
કૃત્વા તુ નૈર્ઋતાન્દર્ભાન્ધીરો ધૌમ્યઃ પુરોહિતઃ।
સામાનિ ગાયન્યામ્યાનિ પુરતો યાતિ ભારત॥ 2-102-22 (15549)
હતેષુ ભરતેષ્વાજૌ કુરૂણાં ગુરવસ્તદા।
એવં સામાનિ -- ન્તીત્યુક્ત્વા ધૌમ્યોપિ ગચ્છતિ । 2-102-23 (15550)
`પ્રસ્થાપ્ય પાણ્ડવાઞ્શેષાન્નિઃ શેષસ્તે ભવિષ્યતિ।
ઇતિ ધૌમ્યો વ્યવસિતો રૌદ્રસામાનિ ગાયતિ॥ 2-102-24 (15551)
ધૃતરાષ્ટ્ર ઉવાચ॥ 2-102-25x (1740)
કિમબ્રુવન્નૈકૃતિકઃ કિં વા નાગરિકા જનાઃ।
તથ્યેન મે સમાચક્ષ્વ ક્ષત્તઃ સર્વમશેષતઃ ॥ 2-102-25 (15552)
વિદુર ઉવાચ॥ 2-102-26x (1741)
બ્રાહ્મણાઃ ક્ષત્રિયા વૈશ્યાઃ શૂદ્રા યેઽન્યે વદન્ત્યથ।
તચ્છૃણુષ્વ મહારાજ વક્ષ્યતે ચ મયા તવ॥ 2-102-26 (15553)
પ્રકૃતય ઊચુઃ। 2-102-27x (1742)
હાહા ગચ્છન્તિ નો નાથાઃ સમવેક્ષધ્વમીદૃશમ્।
અહો ધિક્કુરુવૃદ્ધાનાં બાલાનામિવ ચેષ્ટિતમ્॥ 2-102-27 (15554)
રાષ્ટ્રેભ્યઃ પાણ્ડુદાયાદાઁલ્લોભાન્નિર્વાસયન્તિ યે।
અનાથાઃ સ્મ વયં સર્વે વિયુક્તાઃ પાણ્ડુનન્દનૈઃ॥ 2-102-28 (15555)
દુર્વિનીતેષુ લુબ્ધેષુ કા પ્રીતિઃ કૌરવેષુ નઃ।
ઇતિ પૌરાઃ સુદુઃ ખાર્તાઃ ક્રોશન્તિ સ્મ પુનઃ પુનઃ॥ 2-102-29 (15556)
એવમાકારલિઙ્ગૈસ્તે વ્યવસાયં મનોગતમ્।
કથયન્તશ્ચ કૌન્તેયા વનં જગ્મુર્મનસ્વિનઃ॥ 2-102-30 (15557)
એવં તેષુ નરાગ્ર્યેષુ નિર્યત્સુ ગજસાહ્વયાત્।
અનભ્રે વિદ્યુતશ્ચાસન્ભૂમિશ્ચ સમકમ્પત॥ 2-102-31 (15558)
રાહુરગ્રસદાદિત્યમપર્વણિ વિશામ્પતે।
ઉલ્કા ચાપ્યપસવ્યેન પુરં કૃત્વા વ્યશીર્યત॥ 2-102-32 (15559)
પ્રત્યાહરન્તિ ક્રવ્યાદા ગૃધ્રગોમાયુવાયસાઃ।
દેવાયતનચૈત્યેષુ પ્રાકારાટ્ટાલકેષુ ચ॥ 2-102-33 (15560)
એવમેતે મહોત્પાતાઃ પ્રાદુરાસન્દુરાસદાઃ।
ભરતાનામભાવાય રાજન્દુર્મન્ત્રિતે તવ॥ 2-102-34 (15561)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ॥ 2-102-35x (1743)
એવં પ્રવદતોરેવ તયોસ્તત્ર વિશામ્પતે।
ધૃતરાષ્ટ્રસ્ય રાજ્ઞશ્ચ વિદુરસ્ય ચ ધીમતઃ॥ 2-102-35 (15562)
નારદશ્ચ સભામધ્યે કુરૂણામગ્રતઃ સ્થિતઃ।
મહર્ષિભિઃ પરિવૃતો રૌદ્રં વાક્યમુવાચ હ॥ 2-102-36 (15563)
ઇતશ્ચતુર્દશે વર્ષે વિઙ્ક્ષ્યન્તીહ કૌરવાઃ।
દુર્યોધનાપરાધેન ભીમાર્જુનબલેન ચ॥ 2-102-37 (15564)
ઇત્યુક્ત્વા દિવમાક્રમ્ય ક્ષિપ્રમન્તરધીયત।
બ્રાહ્મીં શ્રિયં સુવિપુલાં બિભ્રદ્દેવર્ષિસત્તમઃ॥ 2-102-38 (15565)
તતો દુર્યોધનઃ કર્ણઃ શકુનિશ્ચાપિ સૌબલઃ।
દ્રોણં દ્વીપમમન્યન્ત રાજ્યં ચાસ્મૈ ન્યવેદયન્॥ 2-102-39 (15566)
અથાબ્રવીત્તતો દ્રોણો દુર્યોધનમમર્ષણમ્।
દુઃશાસનં ચ કર્ણં ચ સર્વાનેવ ચ ભારતાન્॥ 2-102-40 (15567)
અવધ્યાન્પાણ્ડવાન્પ્રાહુર્દેવપુત્રાન્દ્વિજાતયઃ।
અહં ચૈ શરણં પ્રાપ્તાન્વર્તમાનો યથાબલમ્॥ 2-102-41 (15568)
ગન્તા સર્વાત્મના ભક્ત્યા ધાર્તરાષ્ટ્રાન્સરાજકાન્।
નોત્સહેયં પરિત્યક્તું દૈવં હિ બલવત્તરમ્॥ 2-102-42 (15569)
ધર્મતઃ પાણ્ડુપુત્રા વૈ વનં ગચ્છન્તિ નિર્જિતાઃ।
તે ચ દ્વાદશ વર્ષાણિ વને વત્સ્યન્તિ પાણ્ડવઃ॥ 2-102-43 (15570)
ચરિતબ્રહ્મચર્યાશ્ચ ક્રોધામર્ષવશાનુગાઃ।
વૈરં નિર્યાતયિષ્યન્તિ મહદ્દુઃખાય પાણ્ડવાઃ॥ 2-102-44 (15571)
મયા ચ ભ્રંશિતો રાજન્દ્રુપદઃ સખિવિગ્રહે।
પુત્રાર્થમયજદ્રાજા વધાય મમ ભારત॥ 2-102-45 (15572)
યાજોપયાજતપસા પુત્રં લેભે સ પાવકાત્।
ધૃષ્ટદ્યુમ્નં દ્રૌપદીં ચ વેદીમધ્યાત્સુમધ્યમામ્॥ 2-102-46 (15573)
ધૃષ્ટદ્યુમ્નસ્તુ પાર્થાનાં સ્યાલઃ સમ્બન્ધતો મતઃ।
પાણ્ડવાનાં પ્રિયરતસ્તસ્માન્માં ભયમાવિશત્॥ 2-102-47 (15574)
જ્વાલાવર્ણો દેવદત્તો ધનુષ્માન્કવચી શરી।
મર્ત્યધર્મતયા તસ્માદદ્ય મે સાધ્વસો મહાન્॥ 2-102-48 (15575)
ગતો હિ પક્ષતાં તેષાં પાર્ષતઃ પરવીરહા।
રથાતિરથસઙ્ખ્યાયાં યોઽગ્રણીરર્જુનો યુવા॥ 2-102-49 (15576)
સૃષ્ટપ્રાણો ભૃશતરં તેન ચેત્સઙ્ગમો મમ।
કિમન્યદ્દુઃખમધિકં પરમં ભુવિ કૌરવાઃ॥ 2-102-50 (15577)
ધૃષ્ટદ્યુમ્નો દ્રોણમૃત્યુરિતિ વિપ્રથિતં વચઃ।
મદ્વધાયાશ્રિતોઽપ્યેષ લોકે ચાપ્યતિવિશ્રુતઃ॥ 2-102-51 (15578)
સોઽયં નૂનમનુપ્રાપ્તસ્ત્વત્કૃતે કાલપર્યયઃ।
ત્વરિતં કુરુત શ્રેયો નૈતદેતાવતા કૃતમ્॥ 2-102-52 (15579)
મુહૂર્તં સુખમેવૈતત્તાલચ્છાયેવ હૈમની।
જયધ્વં ચ મહાયજ્ઞૈર્ભોગાનશ્નીત દત્ત ચ॥ 2-102-53 (15580)
ઇતશ્ચતુર્દશે વર્ષે મહત્પ્રાપ્સ્યથ વૈશસમ્।
દુર્યોધન નિશમ્યૈતત્પ્રતિપદ્ય યથેચ્છસિ॥ 2-102-54 (15581)
શમં વા પાણ્ડુપુત્રેણ પ્રયુઙ્ક્ષ્વ યદિ મન્યસે। 2-102-55 (15582)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ॥
દ્રોણસ્ય --ચનં શ્રુત્વા ધૃતરાષ્ટ્રોઽબ્રવીદિદમ્॥ 2-102-55x (1744)
સમ્યગાહ ગુરુઃ ક્ષત્તરુપાવર્તય પાણ્ડવાન્।
યદિ તે ન નિવર્તન્તે સત્કૃતા યાન્તુ પાણ્ડવાઃ। 2-102-56 (15583)
સશસ્ત્રરથપાદાતા ભોગવન્તશ્ચ પુત્રકાઃ॥ ॥ 2-102-57 (15584)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે સભાપર્વણિ અનુદ્યતપર્વણિ દ્વ્યધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥ 102॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-102-16 અસક્તાઃ પરસ્પરમલગ્નાઃ॥ 2-102-39 દ્વીપમાશ્રયમ્॥ 2-102-48 દેવદત્તો દેવૈર્દત્તઃ॥ 2-102-50 સઙ્ગમઃ સઙ્ગ્રામે ઇતિ શેષઃ॥ 2-102-53 હૈમની હેમન્તસમ્બન્ધિની॥ 2-102-54 વૈશસં નાશમ્॥સભાપર્વ - અધ્યાય 103
॥ શ્રીઃ ॥
2.103. અધ્યાયઃ 103
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
ધૃતરાષ્ટ્રસઞ્જયયોઃ સંવાદઃ॥ 1॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
વૈશમ્પાયન ઉવાચ॥
વનં ગતેષુ પાર્થેષુ નિર્જિતેષુ દુરોદરે।
ધૃતરાષ્ટ્રં મહારાજ તદા ચિન્તા સમાવિશત્॥ 2-103-1 (15585)
તં ચિન્તયાનમાસીનં ધૃતરાષ્ટ્રં જનેશ્વરમ્।
નિઃ શ્વસન્તમનેકાગ્રમિતિ હોવાચ સઞ્જયઃ॥ 2-103-2 (15586)
અવાપ્ય વસુસમ્પૂર્ણાં વસુધાં વસુધાધિપ।
પ્રવ્રાજ્ય પાણ્ડવાન્રાજ્યાદ્રાજન્કિમનુશોચસિ॥ 2-103-3 (15587)
ધૃતરાષ્ટ્ર ઉવાચ॥ 2-103-4x (1745)
અશોચ્યત્વં કુતસ્તેષાં યેષાં વૈરં ભવિષ્યતિ।
પાણ્ડવૈર્યુદ્ધશૌણ્ડૈર્હિ બલવદ્ભિર્મહારથૈઃ॥ 2-103-4 (15588)
સઞ્જય ઉવાચ॥ 2-103-5x (1746)
તવેદં સુકૃતં રાજન્મહદ્વૈરમુપસ્થિતમ્।
વિનાશો યેન લોકસ્ય સાનુબન્ધો ભવિષ્યતિ॥ 2-103-5 (15589)
વાર્યમાણો હિ ભીષ્મેણ દ્રોણેન વિદુરેણ ચ।
પાણ્ડવાનાં પ્રિયાં ભાર્યાં દ્રૌપદીં ધર્મચારિણીમ્। 2-103-6 (15590)
પ્રાહિણોદાનયેહેતિ પુત્રો દુર્યોધનસ્તવ।
સૂતપુત્રં સુમન્દાત્મા નિર્લજ્જઃ પ્રાતિકામિનમ્॥ 2-103-7 (15591)
યસ્મૈ દેવાઃ પ્રયચ્છન્તિ પુરુષાય પરાભવમ્।
બુદ્ધિં તસ્યાપકર્ષન્તિ સોઽવાચીનાનિ પશ્યતિ॥ 2-103-8 (15592)
બુદ્ધૌ કલુષભૂતાયાં વિનાશે સમુપસ્થિતે।
અનયો નયસઙ્કાશો હૃદયાન્નાપસર્પતિ॥ 2-103-9 (15593)
અનર્થાશ્ચાર્થરૂપેણ અર્થાશ્ચાનર્થરૂપિણઃ।
ઉત્તિષ્ઠન્તિ વિનાશાય નૂનં તચ્ચાસ્ય રોચતે॥ 2-103-10 (15594)
ન કાલો દણ્ડમુદ્યમ્ય શિરઃ કૃન્તતિ કસ્યચિત્।
કાલસ્ય બલમેતાર્વાદ્વપરીતાર્થદર્શનમ્॥ 2-103-11 (15595)
આસાદિતમિદં ઘોરં તુમુલં રોમહર્ષણમ્।
પાઞ્ચાલીમપકર્ષદ્ભિઃ સભામધ્યે તપસ્વિનીમ્॥ 2-103-12 (15596)
અયોનિજાં રૂપવતીં કુલે જાતાં વિભાવસોઃ।
કો નુ તાં સર્વધર્મજ્ઞાં પરિભૂય યશસ્વિનીમ્॥ 2-103-13 (15597)
પર્યાનયેત્સભામધ્યે વિના દુર્દ્યૂતદેવિનમ્।
સ્ત્રીધર્મિણી વરારોહા શોણિતેન પરિપ્લુતા॥ 2-103-14 (15598)
એકવસ્ત્રાથ પાઞ્ચાલી પાણ્ડવાનભ્યવૈક્ષત।
હૃતસ્વાન્હૃતરાજ્યાંશ્ચ હૃતવસ્ત્રાન્હૃતશ્રિયઃ॥ 2-103-15 (15599)
વિહીનાન્સર્વકામેભ્યો દાસભાવમુપાગતાન્।
ધર્મપાશપરિક્ષિપ્તાનશક્તાનિવ વિક્રમે॥ 2-103-16 (15600)
ક્રુદ્ધાં ચાનર્હતીં કૃષ્ણાં દુઃખિતાં કુરુસંસદિ।
દુર્યોધનશ્ચ કર્ણશ્ચ કટુકાન્યભ્યભાષતામ્॥ 2-103-17 (15601)
ઇતિ સર્વમિદં રાજન્નાકુલં પ્રતિભાતિ મે। 2-103-18 (15602)
ધૃતરાષ્ટ્ર ઉવાચ॥
તસ્યાઃ કૃપણચક્ષુર્ભ્યાં પ્રદહ્યેતાપિ મેદિની॥ 2-103-18x (1747)
અપિ શેષં ભવેદદ્ય પુત્રાણાં મમ સઞ્જય।
ભરતાનાં સ્ત્રિયઃ સર્વા ગાન્ધાર્યા સહ સઙ્ગતાઃ॥ 2-103-19 (15603)
પ્રાકોશન્ભૈરવં તત્ર દૃષ્ટ્વા કૃષ્ણાં સભાગતામ્।
ધર્મિષ્ટાં ધર્મપત્નીં ચ રૂપયૌવનશાલિનીમ્॥ 2-103-20 (15604)
પ્રજાભિઃસહ સઙ્ગમ્ય હ્યનુશોચન્તિ નિત્યશઃ।
અગ્નિહોત્રાણિ સાયાહ્ને ચ ચાહૂયન્ત સર્વશઃ॥ 2-103-21 (15605)
બ્રાહ્મણાઃ કુપિતાશ્ચાસન્દ્રૌપદ્યાઃ પરિકર્ષણે।
આસીન્નિષ્ઠાનકો ઘોરો નિર્ઘાતશ્ચ મહાનભૂત્॥ 2-103-22 (15606)
દિવ ઉલ્કાશ્ચાપતન્ત રાહુશ્ચાર્કમુપાગ્રસત્।
અપર્વણિ મહાઘોરં પ્રજાનાં જયન્ભયમ્॥ 2-103-23 (15607)
તથૈવ રથશાલાસુ પ્રાદુરાસીદ્ધુતાશનઃ।
ધ્વજાશ્ચાપિ વ્યશીર્યન્ત ભરતાનામભૂતયે॥ 2-103-24 (15608)
દુર્યોધનસ્યાગ્નિહોત્રે પ્રાક્રોશન્ભૈરવં શિવાઃ।
તાસ્તદા પ્રત્યભાષન્ત રાસભાઃ સર્વતો દિશઃ॥ 2-103-25 (15609)
પ્રાતિષ્ઠત તતો ભીષ્મો દ્રોણેન સહ સઞ્જય।
કૃપશ્ચ સોમદત્તશ્ચ બાહ્લીકશ્ચ મહામનાઃ॥ 2-103-26 (15610)
તતોઽહમબ્રુવં તત્ર વિદુરેણ પ્રચોદિતઃ।
વરં દદાનિ કૃષ્ણાયૈ કાઙ્ક્ષિતં યદ્યદિચ્છતિ॥ 2-103-27 (15611)
અવૃણોત્તત્ર પાઞ્ચાલી પાણ્ડવાના --સતામ્।
સરથાન્સધનુષ્કાંશ્ચાપ્યનુજ્ઞાસિષમપ્યહમ્॥ 2-103-28 (15612)
અથાબ્રવીન્મહાપ્રાજ્ઞો વિદુરઃ સર્વધર્મવિત્।
એતદન્તાસ્તુ ભરતા યદ્વ-કૃષ્ણા સભાં ગતા॥ 2-103-29 (15613)
યૈષા પાઞ્ચાલરાજસ્ય સુતા સા શ્રીરનુત્તમા।
પાઞ્ચાલી પાણ્ડવાનેતાન્દૈવસૃષ્ટોપસર્પતિ॥ 2-103-30 (15614)
તસ્યાઃ પાર્થાઃ પરિક્લેશં ન ક્ષંસ્યન્તે હ્યમર્ષણાઃ।
વૃષ્ણયો વા મહેષ્વાસાઃ પાઞ્ચાલા વા મહારથાઃ॥ 2-103-31 (15615)
તેન સત્યાભિસન્ધેન વાસુદેવેન રક્ષિતાઃ।
આગમિષ્યતિ બીભત્સુઃ પઞ્ચાલૈઃ પરિવારિતઃ॥ 2-103-32 (15616)
તેષાં મધ્યે મહેષ્વાસો ભીમસેનો મહાબલઃ।
આગમિષ્યતિ ધુન્વાનો ગદાં દણ્ડમિવાન્તકઃ॥ 2-103-33 (15617)
તતો ગાણ્ડીવનિર્ઘોષં શ્રુત્વા પાર્થસ્ય ધીમતઃ।
ગદાવેગં ચ ભીમસ્ય નાલં સોઢું નરાધિપાઃ॥ 2-103-34 (15618)
તત્ર મે રોચતે નિત્યં પાર્થૈઃ સામ ન વિગ્રહઃ।
કુરુભ્યો હિ સદા મન્યે પાણ્ડવાન્બલવત્તરાન્॥ 2-103-35 (15619)
તથા હિ બલવાન્રાજા જરાસન્ધો મહાદ્યુતિઃ।
બાહુપ્રહરણેનૈવ ભીમેન નિહતો યુધિ। 2-103-36 (15620)
તસ્ય તે શમ એવાસ્તુ પાણ્ડવૈર્ભરતર્ષભ।
ઉભયોઃ પક્ષયોર્યુક્તં ક્રિયતામવિશઙ્કયા॥ 2-103-37 (15621)
એવં કૃતે મહારાજ પરં શ્રેયસ્ત્વમાપ્સ્યસિ।
એવં ગાવલ્ગણે ક્ષત્તા ધર્માર્થસહિતં વચઃ॥ 2-103-38 (15622)
ઉક્તવાન્ન ગૃહીતં વૈ મયા પુત્રહિતૈષિણા॥ ॥ 2-103-39 (15623)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે શતસાહસ્રયાં સંહિતાયાં વૈયાસિક્યાં સભાપર્વણિ અનુદ્યૂતપર્વણિ વ્યધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥ 103॥ ॥ સમાપ્તમનુદ્યૂતપર્વ સભાપર્વ ચ॥ ઇતઃ પરં વનપર્વ ભવિષ્યતિ તસ્યાયમાદ્યઃ શ્લોકઃ। જનમેજય ઉવાચ॥ એવં દ્યૂતજિતાઃ પાર્થાઃ કોપિતાશ્ચ દુરાત્મભિઃ। ધાર્તરાષ્ટ્રૈઃ સહામાત્યૈર્નિકૃત્યા દ્વિજસત્તમ॥ 1॥