Kumbhaghonam Edition in Gujarati Script
7. દ્રોણપર્વ
દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 001
॥ શ્રીઃ ॥
7.1. અધ્યાયઃ 001
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
ધૃતરાષ્ટ્રેણ સઞ્જયંપ્રતિ ભીપ્મપાતાનન્તરીયકદુર્યોધનાદિવૃત્તાન્તપ્રશ્નઃ॥ 1 ॥ સઞ્જયેન યોધાનાં શરણત્વેન કર્ણાહ્વાને કથિતે ધૃતરાષ્ટ્રસ્ય કર્ણવૃત્તાન્તપ્રશ્નઃ॥ 2 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-1-0 (44647)
શ્રીવેદવ્યાસાય નમઃ। 7-1-0x (4256)
નારાયણં નમસ્કૃત્ય નરં ચૈવ નરોત્તમમ્।
દેવીં સરસ્વતીં વ્યાસં તતો જયમુદીરયેત્॥ 7-1-1 (44648)
જનમેજય ઉવાચ। 7-1-1x (4257)
તમપ્રતિમસત્વૌજોબલવીર્યપરાક્રમમ્।
હતં દેવવ્રતં શ્રુત્વા પાઞ્ચાલ્યેન શિખણ્ડિના॥ 7-1-1 (44649)
ધૃતરાષ્ટ્રસ્તતો રાજા શોકવ્યાકૂલલોચનઃ।
કિમચેષ્ટત વિપ્રર્ષે હતે પિતાx વીર્યવાન્॥ 7-1-2 (44650)
તસ્ય પુત્રો હિ ભગવાન્ભીષ્ભદ્રોણમુખૈ રથૈઃ।
પમજિત્ય મહેષ્વાસાન્પાણ્ડવ રાજ્યમિચ્છતિ॥ 7-1-3 (44651)
તસ્મિન્હા તુ ભગવન્કતૌ સર્વધનુષ્મતામ્।
યદચેષ્ટત કૌરવસ્તન્મે બ્રૂહિ તપૌધન॥ 7-1-4 (44652)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ। 7-1-5x (4258)
નિહતં પિતરં શ્રુત્વા ધૃતરાષ્ટ્રો જનાધિપઃ।
લેભે ન શાન્તિં કૌરવ્યશ્ચિન્તાશૌકપરાયણઃ॥ 7-1-5 (44653)
તત્વ ચિન્તયતો દુઃખમનિશં પાર્થિવસ્ય તત્।
આજગામ વિશુદ્ધાત્મા પુનર્ગાવલ્ગણિસ્તદા॥ 7-1-6 (44654)
`વ્યાસપ્રસાદાદ્વિજ્ઞાય સર્વં વૃત્તાન્તમુત્તમમ્।
સૈનિકાનાં ચ સર્વેષાં સેનયોરુભયોસ્તદા'॥ 7-1-7 (44655)
શિબિરાત્સઞ્જયં પ્રાપ્તં નિશિ નાગાહ્વયં પુરમ્।
આભ્વિકેયો માહારજ ધૃતરાષ્ટ્રોઽન્વપૃચ્છત॥ 7-1-8 (44656)
શ્રુત્વા ભીષ્મસ્ય નિધનમપ્રહૃષ્ટમના ભૃશમ્।
પુત્રાણાં જયમાકાઙ્ક્ષન્વિલલાપાતુરો યથા॥ 7-1-9 (44657)
ધૃતરાષ્ટ્ર ઉવાચ। 7-1-10x (4259)
સંશોચ્ય તુ મહાત્માનં ભીષ્મં ભીમપરાક્રમમ્।
કિમકાર્ષુઃપરં તાત કુરવઃ કાલચોદિતાઃ॥ 7-1-10 (44658)
તસ્મિન્વિનિહતે શૂરે દુરાધર્ષે મહાત્મનિ।
કિં નુ સ્વિત્કુરવોઽકાર્ષુર્નિમગ્નાઃ શોકસાગરે॥ 7-1-11 (44659)
તદુદીર્ણં મહત્સૈન્યં ત્રૈલોક્યસ્યાપિ સઞ્જય।
ભયમુત્પાદયેત્તીવ્રં પાણ્ડવાનાં મહાત્મનામ્॥ 7-1-12 (44660)
કો હિ દૌર્યોધને સૈન્યે પુમાનાસીન્મહારથઃ।
યં પ્રાપ્ય સમરે વીરા ન ત્રસ્યન્તિ મહાભયે॥ 7-1-13 (44661)
દેવવ્રતે તુ નિહતે કુરૂણામૃષભે તદા।
કિમકાર્ષુર્નૃપતયસ્તન્મમાચક્ષ્વ સઞ્જયા॥ 7-1-14 (44662)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-1-15x (4260)
શૃણુ રાજન્નેકમના વચનં બ્રુવતો મમ।
યત્તે પુત્રાસ્તદાકાર્ષુર્હતે દેવવ્રતે મૃધે॥ 7-1-15 (44663)
નિહતે તુ તદા ભીષ્મે રાજન્સત્યપરાક્રમે।
તાવકાઃ પાણ્ડવેયાશ્ચ પ્રાધ્યાયન્ત પૃથક્પૃથક્॥ 7-1-16 (44664)
વિસ્મિતાશ્ચ પ્રહૃષ્ટાશ્ચ ક્ષત્રધર્મં નિશામ્ય તે।
સ્વધર્મં નિન્દમાનાસ્તે પ્રમિપત્ય મહાત્મને॥ 7-1-17 (44665)
શયનં કલ્પયામાસુર્ભીષ્માયામિતકર્મણે।
સોપધાનં નરવ્યાઘ્ર શરૈઃ સન્નતપર્વભિઃ॥ 7-1-18 (44666)
વિધાય રક્ષાં ભીષ્માય સમાભાષ્ય પરસ્પરમ્।
અનુમાન્ય ચ ગાઙ્ગેયં કૃત્વા ચાપિ પ્રદક્ષિણમ્॥ 7-1-19 (44667)
ક્રોધસંરક્તનયનાઃ સમવેત્ય પરસ્પરમ્।
પુનર્યુદ્ધાય નિર્જગ્મુઃ ક્ષત્રિયાઃ કાલચોદિતાઃ॥ 7-1-20 (44668)
તતસ્તૂર્યનિનાદૈશ્ચ ભેરીણાં નિનદેન ચ।
તાવકાનામનીકાનિ પરેષાં ચ વિનિર્યયુઃ॥ 7-1-21 (44669)
વ્યાવૃત્તેઽર્યમ્ણિ રાજેન્દ્ર પતિતે જાહ્નવીસુતે।
અમર્પવશમાપન્નાઃ કાલોપહતચેતસઃ॥ 7-1-22 (44670)
અનાદૃત્ય વચઃ પથ્યં ગાઙ્ગેયસ્ય મહાત્મનઃ।
નિર્યયુર્ભરતશ્રેષ્ટાઃ શસ્ત્રાણ્યાદાય સત્વરાઃ॥ 7-1-23 (44671)
મોહાત્તવ સપુત્રસ્ય વધાચ્છાન્તનવસ્ય ચ।
કૌરવા મ્નૃત્યુનાઽઽહૂતાઃ સહિતાઃ સર્વરાજભિઃ॥ 7-1-24 (44672)
અજાવય ઇવાગોપા વને શ્વાપદસંકુલે।
`કર્ણકર્ણેતિ ચાક્રન્દઞ્છેષા ભારત પાર્થિવાઃ'।
ભૃશમુદ્વિગ્નમનસો હીના દેવવ્રતેન તે॥ 7-1-25 (44673)
પતિતે ભરતશ્રેષ્ઠે બભૂવ કુરુવાહિની।
દ્યૌરિવાપેતનક્ષત્રા હીનં ખમિવ વાયુના॥ 7-1-26 (44674)
વિપન્નસસ્યેવ મહી વાક્ચૈવાસંસ્કૃતા યથા।
આસુરીવ યથા સેના નિગૃહીતે નૃપે વલૌ॥ 7-1-27 (44675)
વિધવેવ વારારોહા શુષ્કતોયેવ નિમ્નગા।
વૃકૈરિવ વને રુદ્ધા પૃપતી હતયૂથપા॥ 7-1-28 (44676)
શરભાઽઽહતસિંહેવ મહતી ગિરિકન્દરા।
સા સેના ભરતશ્રેષ્ઠે પતિતે જાહ્નવીસુતે॥ 7-1-29 (44677)
વિષ્વગ્વાતાહતિશુબ્ધા નૌરિવાસીન્મહાર્ણવે।
વલિભિઃ પાણ્ડવૈર્વીરૈર્લબ્ધલક્ષૈર્ભૃશાર્દિતા॥ 7-1-30 (44678)
સા તદાસીદ્ભૃશં સેના વ્યાકુલાશ્વરથદ્વિપા।
વિપન્નભૂયિષ્ઠનરા કૃપણા ધ્વસ્તમાનસા॥ 7-1-31 (44679)
તસ્યાં ત્રસ્તા નૃપતયઃ સૈનિકાશ્ચ પૃથગ્વિધાઃ।
પાતાલ ઇવ મજ્જન્તો હીના દેવવ્રતેન તે। 7-1-32 (44680)
કર્ણસ્ય કુરવોઽસ્માર્ષુઃ સ હિ દેવવ્રતોપમઃ।
સર્વશસ્ત્રભૃતાં શ્રેષ્ઠં રોચમાનમિવાતિથિમ્॥ 7-1-33 (44681)
બન્ધુમાપદ્ગતસ્યેવ તમેવોપાગમન્મનઃ।
ચુક્રુશુઃ કર્મકર્ણેતિ તત્ર ભારત પાર્થિવાઃ॥ 7-1-34 (44682)
રાધેયં હિતમસ્માકં સૂતપુત્રં તનુત્યજમ્।
સ હિ નાબુધ્યત તદા દશાહાનિ મહાયશાઃ॥ 7-1-35 (44683)
સામાત્યબન્ધુઃ કર્ણો વૈ તમાનયત માચિરમ્।
ભીષ્ણેણ હિ મહાબાહુઃ સર્વક્ષત્રસ્ય પશ્યતઃ॥ 7-1-36 (44684)
રથેષુ ગણ્યમાનેષુ બલવિક્રમશાલિષુ।
શઙ્ખ્યાતોઽર્ધરથઃ કર્ણો દ્વિગુણઃ સન્નરર્ષભઃ॥ 7-1-37 (44685)
રથાતિરક્ષસઙ્ખ્યાયાં યોઽગ્રણીઃ શૂરસમ્ભતઃ।
સાસુરાનપિ દેવેશાન્રણે યો યોદ્ધુમૃત્સહેત્॥ 7-1-38 (44686)
સ તુ તેનૈવ કોપેન રાજન્ગાઙ્ગેયમુક્તવાન્।
ત્વયિ જીકતે કૌરવ્ય નાહં યોત્સ્યે કદાચન। 7-1-39 (44687)
ત્વયા તુ પાણ્ડવેયેષુ નિહતેષુ મહામૃધે।
દુર્યોધનમનુજ્ઞાપ્ય વનં યાસ્યામિ કૌરવ॥ 7-1-40 (44688)
હતે વા ત્વયિ પાર્થૈસ્તુ યુધિ સ્વર્ગમુપેયુષિ।
હન્તાસ્મ્યેકરથેનૈવ કૃત્સ્નાન્વાન્મન્યસે રથા॥ 7-1-41 (44689)
એવમુક્ત્વા મહાબાહુર્દશાહાન્યેક એવ સ।
નાયુધ્યત તતઃ કર્ણઃ પુત્રસ્ય તવ સંયતે॥ 7-1-42 (44690)
ભીષ્મઃ સમરવિક્રાન્તઃ પાણ્ડવેયસ્ય ભારત।
જઘાન સમરે યોધાનસઙ્ખ્યેયપરાક્રમઃ॥ 7-1-43 (44691)
તસ્મિંસ્તુ નિહતે શૂરે સત્યસન્ધે મહૌજસિ।
ત્વત્સુતાઃ વર્ણમસ્માર્પુસ્તર્તુકામા ઇવ પ્લવમ્॥ 7-1-44 (44692)
તાવકાસ્તવ પુત્રાશ્ચ સહિતાઃ સર્વરાજભિઃ।
હા કર્ણ ઇતિ ચાક્રન્દન્કાલોઽયમિતિ અબ્રવન્॥ 7-1-45 (44693)
એવં તે સ્મ હિ રાધેયં સૂતપુત્રં નતxxxx
ચુક્રુશુઃ સહિતા યોધાxxxxxxxxxxx॥ 7-1-46 (44694)
જામદગ્ન્યાભ્યનુજ્ઞાતમસ્ત્રે દુર્વારપૌરુષમ્।
અગમન્નો મનઃ કર્ણં બન્ધુમાત્યયિકેષ્વિવ॥ 7-1-47 (44695)
સ હિ શક્તો રણે રાજઞ્સ્ત્રાતુમસ્માન્મહાભયાત્॥
ત્રિદશાનિવ ગોવિન્દઃ સતતં સુમહાભયાત્॥ 7-1-48 (44696)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ। 7-1-49x (4261)
તથા તુ સઞ્જયં કર્ણં કીર્તયન્તં પુનઃ પુનઃ।
આશીવિષવદુચ્છ્વસ્ય ધૃતરાષ્ટ્રોઽબ્રવીદિદમ્॥ 7-1-49 (44697)
ધૃતરાષ્ટ્ર ઉવાચ। 7-1-50x (4262)
યત્તદ્વૈકર્તનં કર્ણમગમદ્વો મનસ્તદા।
ઉપ્યરક્ષત્સ રાધેયઃ સૂતપુત્રસ્તનુત્યજઃ॥ 7-1-50 (44698)
અપિ તન્ન મૃષાકાર્ષીત્કચ્ચિત્સત્યપરાક્રમઃ।
સમ્ભાન્તાનાં તદાર્તાનાં ત્રસ્તાનાં ત્રાણમિચ્છતાં॥ 7-1-51 (44699)
અપિ તત્પૂરયાંચક્રે ધનુર્ધરવરો યુધિ।
યત્તદ્વિનિહતે ભીષ્મે કૌરવાણામપાકૃતમ્॥ 7-1-52 (44700)
તત્ખણ્ડં પૂરયન્કર્ણઃ પરેષામાદધદ્ભયમ્।
સ હિ વૈ પુરુષવ્યાઘ્રો લોકે સઞ્જય કથ્યતે॥ 7-1-53 (44701)
7-1-54 (44702)
આર્તાનાં બાન્ધવાનાં ચ ક્રન્દતાં ચ વિશેષતઃ।
પરિત્યજ્ય રણે પ્રાણાંસ્તત્ત્રાણાર્થં ચ શર્મ ચ।
કૃતવાન્મમ પુત્રાણાં જયાશાં સફલામપિ॥
દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 002
॥ શ્રીઃ ॥
7.2. અધ્યાયઃ 002
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
કર્ણેન પાણ્ડવોચ્છેદનપૂર્વકં દુર્યોધનાય રાજ્યદાનં પ્રતિજ્ઞાય યુદ્ધાયાભિયાનમ્॥ 1 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-2-0 (44703)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-2-0x (4263)
હતં ભીષ્મમથાધિરથિર્વિદિત્વા
ભિન્નાં નાવં વારિધાવત્યગાધે।
સોદર્યવદ્વ્યસનાત્સૂતપુત્રઃ
સંતારયિષ્યંસ્તવ પુત્રસ્ય સેનામ્॥ 7-2-1 (44704)
શ્રુત્વા તુ કર્ણઃ પુરુષેન્દ્રમચ્યુતં
નિપાતિતં શાન્તનવં મહારથમ્।
અથોપયાયાત્સહસારિકર્ષણો
ધનુર્ધરાણાં પ્રવરસ્તદા નૃપ॥ 7-2-2 (44705)
હતે તુ રથસત્તમે પરૈર્નિમજ્જતીં નાવમિવાર્ણવે કુરૂન્।
પિતેવ પુત્રાંસ્ત્વરિતોઽભ્યયાત્તતઃ સન્તારયિષ્યંસ્તવ પુત્રસ્ય સેનામ્॥ 7-2-3 (44706)
સમ્મૃજ્ય દિવ્યં ધનુરાતતજ્યં સ રામદત્તં રિપુસઙ્ઘહન્તા।
બાણાંશ્ચ કાલાનલવાયુકલ્પાનુલ્લાલયન્વાક્યમિદં બભાષે। 7-2-4 (44707)
કર્ણ ઉવાચ।
યસ્મિન્ધૃતિર્બુદ્ધિપરાક્રમૌજઃ સત્યં સ્મૃતિર્વીરગુણાશ્ચ સર્વે।
અસ્ત્રાણિ દિવ્યાન્યથ સંનતિહ્રીઃ પ્રિયા ચ વાગનસૂયા ચ ભીષ્મે॥ 7-2-4x (4264)
સદા કૃતજ્ઞે દ્વિજશત્રુઘાતકે સનાતનં ચન્દ્રમસીવ લક્ષ્મીઃ।
સ ચેત્પ્રશાન્તઃ પરવીરહન્તા મન્યે હતાનેવ ચ સર્વવીરાન્॥ 7-2-5 (44708)
નેહ ધ્રુવં કિઙ્ચન જાતુ વિદ્યતે। લોકે હ્યસ્મિન્કર્મણોઽનિત્યયોગાત્।
સૂર્યોદયે કો હિ વિમુક્તસઙ્શયો ભાવં કુર્વીતાર્યમહાવ્રતે હતે॥ 7-2-6 (44709)
વસુપ્રભાવે વસુવીર્યસંભવે ગતે વસૂનેવ વસુંધરાધિપે।
વસૂનિ પુત્રાંશ્ચ વસુંધરાં તથા કુરૂંશ્ચ શોચધ્વમિમાં ચ વાહિનીમ્॥ 7-2-7 (44710)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-1-8x (4265)
મહાપ્રભાવે વરદે નિપાતિતે લોકેશ્વરે શાસ્તરિ ચામિતૌજસિ।
પરાજિતેષુ ભરતેષુ દુર્મનાઃ કર્ણો ભૃશં ન્યશ્વસદશ્રુ વર્તયન્॥ 7-2-8 (44711)
ઇદં ચ રાધેયવચો નિશમ્ય સુતાશ્ચ રાજંસ્તવ સૈનિકાશ્ચ હ।
પરસ્પરં ચુક્રુશુરાર્તિજં મુહુસ્તદાશ્રુ નેત્રૈર્મુમુચુશ્ચ શબ્દવત્॥ 7-2-9 (44712)
પ્રવર્તમાને તુ પુનર્મહાહવે વિગાહ્યમાનાસુ ચમૂષુ પાર્થિવૈઃ।
અથાબ્રવીદ્ધર્ષકરં તદા વચો રથર્પભાન્સર્વમહારથર્ષભઃ॥ 7-2-10 (44713)
જગત્યનિત્યે સતતં પ્રધાવતિ પ્રચિન્તયન્નસ્થિરમદ્ય લક્ષયે।
ભવત્સુ તિષ્ઠત્સ્વિહ પાતિતો મૃધે નિરિપ્રકાશઃ કુરુપુઙ્ગવઃ કથમ્॥ 7-2-11 (44714)
નિપાતિતે શાન્તનવે મહારથે દિવાકરે ભૂતલમાસ્થિતે યથા।
ન પાર્થિવાઃ સોઢુમલં ધનંજયં ગિરિપ્રવોઢારમિવાનિલં દ્રુમાઃ॥ 7-2-12 (44715)
હતપ્રધાનં ત્વિદમાર્તરૂપં પરૈર્હતોત્સાહમનાથમદ્ય વૈ।
મર્યા કુખ્ણાં પરિપાલ્યમાહવે બલં યથા તેન મહાત્મના તથા॥ 7-2-13 (44716)
સમાહિતે ચાત્મનિ ભારમીદૃશં જગત્તથાઽનિત્યમિદં ચ લક્ષયે।
નિપાતિતં ચાહવશૌણ્ડમાહખે કથં નુ કુર્યામહમીદૃશે ભયમ્॥ 7-2-14 (44717)
અહં તુ તાન્કુરુવૃષભાનજિહ્મગૈઃ પ્રવેશયન્યમસદનં ચરન્રણે।
યશઃ પરં જગતિ વિભાવ્ય વર્તિતા પરૈર્હતો ભુવિ શયિતાથવા પુનઃ॥ 7-2-15 (44718)
યુધિષ્ઠિરો ધૃતિમતિસત્યસત્વવાન્ વૃકોદરો ગજશતતુલ્યવિક્રમઃ।
તથાર્જુનસ્ત્રિદશવરાત્મજો યુવા ન તદ્બલં સુજયમિહામરૈરપિ॥ 7-2-16 (44719)
યમૌ રણે યત્ર યમોપમૌ બલે સસાત્યકિર્યત્ર ચ દેવકીસુતઃ।
ન તદ્બલં કાપુરુષોઽભ્યુપેયિવાન્નિવર્તતે ભૃત્યુમુખાદિવાસુભૃત્॥ 7-2-17 (44720)
તપોઽભ્યુદીર્ણં તપસૈવ બાધ્યતે બલં બલેનૈવ તથા મનસ્વિભિઃ।
મનશ્ચ મે શત્રુનિવારણે ધ્રું સ્વરક્ષણે ચાચલવદ્વ્યવસ્થિતમ્॥ 7-2-18 (44721)
એવં ચૈષાં બાધમાનઃ પ્રભાવં ગત્વૈવાહં તાઞ્જયામ્યદ્ય સૂત।
મિત્રદ્રોહો મર્ષણીયો ન મેઽયં ભગ્ને સૈન્યે યઃ સમેયાત્સ મિત્રમ્॥ 7-2-19 (44722)
કર્તાસ્મ્યેતત્સત્પુરુષાર્યકર્મ ત્યક્ત્વા પ્રાણાનનુયાસ્યામિ ભીષ્મમ્।
સર્વાન્સઙ્ખ્યે શત્રુશઙ્ઘાન્હનિષ્યે હતસ્તૈર્વા વીરલોકં પ્રપત્સ્યે॥ 7-2-20 (44723)
સંપ્રાક્રુષ્ટે રુદિતસ્ત્રીકુમારે પરાહતે પૌરુષે ધાર્તરાષ્ટ્રે।
મયા કૃત્યમિતિ જાનામિ સૂત તસ્માદ્રાજ્ઞસ્ત્વદ્ય શત્રૂન્વિજેષ્યે॥ 7-2-21 (44724)
કુરૂન્રક્ષન્પાણ્ડુપુત્રાઞ્જિઘાંસંસ્ત્યક્ત્વા પ્રાણાન્ઘોરરૂપે રણેઽસ્મિન્।
સર્વાન્સઙ્ખ્યે શત્રુસઙ્ઘાન્નિહત્ય દાસ્યામ્યહં ધર્મxxxxxxxx 7-2-22 (44725)
નિબધ્યતાં મે કવચં વિચિત્રં હૈમં શુભ્રં મણિરત્નાવભાસિ।
શિરસ્ત્રાણં ચાર્કસમાનભાસં ધનુઃ શરાંશ્ચાગ્નિવિપાહિકલ્પાન્॥ 7-2-23 (44726)
ઉપાસઙ્ગાન્પોડશ યોજયન્તુ ધનૂમ્પિ દિવ્યાનિ તથાઽઽહરન્તુ।
અસીંશ્ચ શક્તીશ્ચ ગદાશ્ચ ગુર્વીઃ શઙ્ખં ચ જામ્બૂનદચિત્રનાલમ્॥ 7-2-24 (44727)
ઇમાં રૌક્મીં નાગકક્ષ્યાં વિચિત્રાં ધ્વજં જૈત્રં દિવ્યમિન્દીવરાઙ્કમ્।
શ્લક્ષ્ણૈર્વસ્ત્રૈર્વિપ્રમૃજ્યાનયન્તુ ચિત્રાં માલાં ચારુબદ્ધાં સલાજામ્॥ 7-2-25 (44728)
અશ્વાનગ્ર્યાન્પાણ્ડુરાભ્રપ્રકાશાન્ પુષ્ટાન્સ્નાતાન્મન્ત્રપૂતાભિરદ્ભિઃ।
તપ્તૈર્ભાણ્ડૈઃ કાઞ્ચનૈરભ્યુપેતાન્ શીઘ્રાઞ્શીઘ્રં સૂતપુત્રાનયસ્વ॥ 7-2-26 (44729)
રથં ચાગ્ર્યં હેમમાલાવનદ્ધં રત્નૈશ્ચિત્રં સૂર્યચન્દ્રપ્રકાશૈઃ।
દ્રવ્યૈર્યુક્તં સમ્પ્રહારોપપન્નૈર્બાહૈર્યુક્તં તૂર્ણમાવર્તયસ્વ॥ 7-2-27 (44730)
ચિત્રાણિ ચાપાનિ ચ વેગવન્તિ જ્યાશ્ચોત્તમાઃ સન્નહનોપપન્નાઃ।
તૂણાંશ્ચ પૂર્ણાન્મહતઃ શરાણામાસાદ્ય ગાત્રાવરણાનિ ચૈવ॥ 7-2-28 (44731)
પ્રાયાત્રિકં ચાનયતાશુ સર્વં પૂર્ણં કાન્ત્યા વીરકાંસ્યાં ચ હૈમમ્।
આનીય માલામવબધ્ય ચાઙ્ગે પ્રવાદયન્ત્વાશુ જયાય ભેરીઃ॥ 7-2-29 (44732)
પ્રયાહિ મૂતાશુ યતઃ કિરીટી વૃકોદરો ધર્મસુતો યમૌ ચ।
તાન્વા હનિષ્યામિ સમેત્ય સઙ્ખ્યે ભીષ્મો યથૈષ્યામિ હતો દ્વિષદ્ભિઃ॥ 7-2-30 (44733)
યસ્મિન્રાજા સત્યધૃતિર્યુધિષ્ઠિરઃ સમાસ્થિતો ભીમસેનાર્જુનૌ ચ।
વાસુદેવઃ સાત્યકિઃ સૃંજયાશ્ચ મન્યે બલં તદજય્યં મહીપૈઃ॥ 7-2-31 (44734)
તં ચેન્મૃત્યુઃ સર્વહરોઽભિરક્ષેત્સદાઽપ્રમત્તઃ સમરે કિરીટિનમ્।
તથાપિ હન્તાસ્મિ સમેત્ય સઙ્ખ્યે યાસ્યામિ વા ભીષ્મમુખો યમાય॥ 7-2-32 (44735)
ન ત્વેવાહં ન ગમિષ્યામિ તેષાં મધ્યે શરાણાં તત્ર ચાહં બ્રવીમિ।
મિત્રદ્રુહો દુર્બલભક્તયો યે પાપાત્માનો ન મમૈતે સહાયાઃ॥ 7-2-33 (44736)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-2-34x (4266)
સમૃદ્ધિમન્તં રથમુત્તમં દૃઢં સકૂબરં હેમપરિષ્કૃતં શુભમ્।
પતાકિનં વાતજવૈર્હયોત્તમૈર્યુક્તં સમાસ્થાય યયૌ જયાય॥ 7-2-34 (44737)
સમ્પૂજ્યમાનઃ કુરુભિર્મહાત્મા રથર્ષભો દેવગણૈર્યથેન્દ્રઃ।
યયૌ તદાયોધનમુગ્રધન્વા યત્રાવસાનં ભરતર્ષભસ્ય॥ 7-2-35 (44738)
વરૂથિના મહતા સધ્વજેન સુવર્ણમુક્તામણિરત્નમાલિના।
સદશ્વયુક્તેન રથેન કર્ણો મેઘસ્વનેનાર્ક ઇવામિતૌજાઃ॥ 7-2-36 (44739)
હુતાશનાભઃ સ હુતાશનપ્રભે શુભઃ શુભે વૈ સ્વરથે ધનુર્ધરઃ।
સ્થિતો રરાજાધિરથિર્મહારથઃ સ્વયં વિમાને સુરરાડિવાસ્થિતઃ॥ ॥ 7-2-37 (44740)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ દ્રોણાભિષેકપર્વણિ દ્વિતીયોઽધ્યાયઃ॥ 2 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-2-1 5-2- 5-2- 5-2- 5-2- 5-2- 5-2- 5-2- 5-2- 5-2- 5-2- 5-2-દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 003
॥ શ્રીઃ ॥
7.3. અધ્યાયઃ 003
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
કર્ણેન ભીષ્મમેત્ય યુદ્ધાનજ્ઞાયાચનમ્॥ 1 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-1-0 (44741)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-1-0x (4267)
શરવલ્પે મહાત્માનં શયાનમમિતૌજસમ્।
મહાશતસમૂંહન સમુદ્રમિવ શોષિતમ્॥ 7-1-1 (44742)
દૃષ્ટ્વા પિતામહં ભીષ્મં સર્વક્ષત્રાન્તકં ગુરુમ્।
દિવ્યૈરસ્ત્રૈર્મહેષ્વાસં પાતિતં સવ્યસાચિના।
જયાણા તવ પુત્રાણાં સંભગ્ના શર્મ વર્મ ચ॥ 7-1-2 (44743)
અપાxણામિવ દ્વીપમગાધે ગાધમિચ્છતામ્।
સ્તોતમા યામુનેનેવ શરૌઘેણ પરિપ્લુતમ્॥ 7-1-3 (44744)
મહાન્તમિવ મૈનાકમહાર્યં ભુવિ પાતિતમ્।
તxxxયુતમિવાદિત્યં શક્રસ્યેવામૃતં હૃતમ્॥ 7-1-4 (44745)
શતક્રતુભિવાચિન્ત્યં પુરા વૃત્રેણા નિર્જિતમ્।
મહોનં સર્વસૈન્યસ્ય યુધિ ભીષ્મં નિપાતિતમ્॥ 7-1-5 (44746)
કકુદં સર્વસૈન્યાનાં લક્ષ્મ સર્વધનુષ્મતામ્।
ધનન્તયશરૈર્વ્યાપ્તં પિતરં તે મહાવ્રતમ્। 7-1-6 (44747)
તં વીરશયને વીરં શયાનં પુરુષર્પભમ્।
ભીષ્મમાધિરથિર્દૃષ્ટ્વા ભરતાનાં પિતામહમ્॥ 7-1-7 (44748)
પ્રસ્કન્દ્ય સ રથાત્તૂર્ણં શોકમોહપરિપ્લુતઃ।
`પદ્ય્ભામેવ જગામાર્તો બાષ્પવ્યાકુલલોચનઃ'॥
અભિવાદ્યાઞ્જલિં બદ્ધ્વા વન્દમાનોઽભ્યભાષત॥ 7-1-8 (44749)
કર્ણોઽહમસ્મિ ભદ્રં તે વદ મામભિ ભારત।
પુણ્યયા ક્ષેમયા વાચા ચક્ષુષા ચાવલોકય॥ 7-1-9 (44750)
ન નૂનં સુકૃતસ્યેહ ફલં કશ્ચિત્સમશ્નુતે।
યત્ર ધર્મપરો વૃદ્ધઃ શેતે ભુવિ ભવાનિહ॥ 7-1-10 (44751)
કોશસઞ્ચયને મન્ત્રે વ્યૂહે પ્રહરણેષુ ચ।
નાહમન્યં પ્રપશ્યામિ કુરૂણાં કુરુપુઙ્ગવ॥ 7-1-11 (44752)
બુદ્ધ્યા વિશુદ્ધયા યુક્તો યઃ કુરૂંસ્તારયેદ્ભયાત્।
યોધાંસ્ત્વમપ્લુવે હિત્વા પિતુલોકં ગમિષ્યસિ॥ 7-1-12 (44753)
અદ્યપ્રભૃતિ સઙ્ક્રુદ્ધા વ્યાઘ્રા ઇવ મૃગક્ષયમ્।
પાણ્ડવા ભરતશ્રેષ્ઠ કરિષ્યન્તિ કુરુક્ષયમ્॥ 7-1-13 (44754)
અદ્ય ગાણ્ડીવધોપેણ વીર્યજ્ઞાઃ સવ્યસાચિનઃ।
કુરવઃ સન્ત્રસિષ્યન્તિ વજ્રઘોષાદિવાસુરાઃ॥ 7-1-14 (44755)
અદ્ય ગાણ્ડીવમુક્તાનામશનીનામિવ xxxઃ।
ત્રાસયિષ્યતિ બાણાનાં કુરૂનન્યાંશ્ચ પથિxx 7-1-15 (44756)
સમિદ્ધોઽગ્નિર્યથા વીર મહાજ્વાલો દ્રુમાન્દxxxત્।
ધાર્તરાષ્ટ્રાઃ ઇધક્ષ્યન્તિ તથા બાણાઃ કિરીટિxx 7-1-16 (44757)
યેન યેન પ્રસરતો વાય્વગ્ની સહિતૌ વને।
તેન તેન પ્રદહતો ભૂરિગુલ્મતૃણદ્રુમાન્॥ 7-1-17 (44758)
યાદૃશોઽગ્નિઃ સમુદ્ભૂતસ્તાદૃક્પાર્થો ન સંશયઃ।
યથા વાયુર્નરવ્યાઘ્ર તથા કૃષ્ણો સંશયઃ॥ 7-1-18 (44759)
xxદતઃ પાઞ્ચજન્યસ્ય રસતો ગાણ્ડિવસ્ય ચ।
શ્રુત્વા સર્વાણિ સૈન્યાનિ ત્રાસં યાસ્યન્તિ ભારત। 7-1-19 (44760)
કપિધ્વજસ્યોત્પતતો રથસ્યામિત્રકર્શિનઃ।
શબ્દં સોઢું ન શક્ષ્યન્તિ ત્વામૃતે વીર પાર્થિવાઃ॥ 7-1-20 (44761)
કો હ્યર્જુનં યોધયિતું ત્વદન્યઃ પાર્થિવોઽર્હતિ।
યસ્ય દિવ્યાનિ કર્માણિ પ્રવદન્તિ મનીષિણઃ। 7-1-21 (44762)
અમાનુષૈશ્ચ સંગ્રામં ત્ર્યમ્બકેણ મહાત્મના।
તસ્માચ્ચૈવ વરં પ્રાપ્તો દુષ્પ્રાપશ્ચાકૃતાત્મભિઃ॥ 7-1-22 (44763)
કોઽન્યઃ શક્તો રણે જેતું પૂર્વં યો ન જિતસ્ત્વયા।
જિતો યેન રણે રામો ભવતા વીર્યશાલિના। 7-1-23 (44764)
ક્ષત્રિયાન્તકરો ઘોરો દેવદાનવદર્પહા।
`સોપ્યદ્યાભિહતઃ શેતે શરૈઃ પ્રોતઃ શિખણ્ડિના॥ 7-1-24 (44765)
તમદ્યાહં પાણ્ડવં યુદ્ધશૌણ્ડમમૃષ્યમાણો ભવતા ચાનુશિષ્ટઃ।
આશીવિષં હષ્ટિહરં સુઘોરં શૂરં શક્ષ્યામ્યસ્ત્રબલાન્નિહન્તુમ્॥ ॥ 7-1-25 (44766)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ દ્રોણાભિષેકપર્વણિ તૃતીયોઽધ્યાયઃ॥ 3 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-1-6 કકુદં શ્રેષ્ઠમ્ 5-1-19 xxxતઃ શબ્દં કુર્વતઃ॥ 5-1-22 અમાનુષૈર્નિવાતકવચાદિભિઃ॥ 5-1-3 તૃતીયોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 004
॥ શ્રીઃ ॥
7.4. અધ્યાયઃ 004
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
ભીષ્માનુજ્ઞાતસ્ય કર્ણસ્ય યુદ્ધાયાઽઽગમનમ્॥ 1 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-1-0 (44767)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-1-0x (4268)
તસ્ય લાલપ્યમાનસ્ય કુરુવૃદ્ધઃ પિતામહઃ।
દેશકાલોચિતં વાક્યમબ્રવીત્પ્રીતમાનસઃ॥ 7-1-1 (44768)
ભીષ્મ ઉવાચ। 7-1-2x (4269)
સમુદ્ર ઇવ સિન્ધૂનાં જ્યોતિષામિવ ભાસ્કરઃ।
સત્યસ્ય ચ યથા સન્તો બીજાનામિવ ચોર્વરા॥ 7-1-2 (44769)
પર્જન્ય ઇવ ભૂતાનાં પ્રતિષ્ઠા સુહૃદાં ભવાન્।
બાન્ધવાસ્ત્વાઽનુજીવન્તુ સ્વાદુવૃક્ષમિવાણ઼્ડજાઃ॥ 7-1-3 (44770)
માનહા ભવ શત્રૂણાં મિત્રાણાં નન્દિવર્ધનઃ।
કૌરવાણાં ભવ ગતિર્યથા વિષ્ણુર્દિવૌકસામ્॥ 7-1-4 (44771)
સ્વબાહુબલવીર્યેણ ધાર્તરાષ્ટ્રપ્રિયૈષિણા।
કર્ણ રાજપુરં ગત્વા કામ્ભોજા નિર્જિતાસ્ત્વયા॥ 7-1-5 (44772)
ગિરિવ્રજગતાશ્ચાપિ નગ્નજિત્પ્રમુખા નૃપાઃ।
અમ્બષ્ઠાશ્ચ વિદેહાશ્ચ ગાન્ધારાશ્ચ જિતાસ્ત્વયા॥ 7-1-6 (44773)
હિમવદ્દુર્ગનિલયાઃ કિરાતા રણકર્કશાઃ।
દુર્યોધનસ્ય વશગાસ્ત્વયા કર્ણ પુરા કૃતાઃ॥ 7-1-7 (44774)
ઉત્કલા મેકલાઃ પૌણ્ડ્રાઃ કલિઙ્ગાન્ધ્રાશ્ચ સંયુગે।
નિષાદાશ્ચ ત્રિગર્તાશ્ચ બાહ્લીકાશ્ચ જિતાસ્ત્વયા 7-1-8 (44775)
તત્રતત્ર ચ સંગ્રામે દુર્યોધનહિતૈષિણા।
બહવશ્ચ જિતાઃ કર્ણ ત્વયા વીરા મહૌજસા॥ 7-1-9 (44776)
યથા દુર્યોધનસ્યાતઃ સજ્ઞાતિકુલબાન્ધવઃ।
તથા ત્વમપિ સર્વેષાં કૌરવાણાં ગતિર્ભવ॥ 7-1-10 (44777)
શિવેશનાભિવદામિ ત્વાં ગચ્છ યુધ્યસ્વ શત્રુભિઃ।
અનુશાસ્ય કુરૂન્સર્વાન્ધત્સ્વ દુર્યોધને જયમ્॥ 7-1-11 (44778)
ભવાન્પૌત્રસમોઽસ્માકં યથા દુર્યોધનસ્તથા।
તવાપિ ધર્મતઃ સર્વે યથા તસ્ય વયં તથા॥ 7-1-12 (44779)
યૌનાત્સમ્બન્ધકાલ્લોકે વિશિષ્ટં સઙ્ગતં સતામ્।
સદ્ભિઃ સઙ્ગમમિચ્છન્તિ તસ્માત્પ્રાજ્ઞાઃ પરૈરપિ॥ 7-1-13 (44780)
સ સત્યસઙ્ગરો ભૂત્વા મમેદમિતિ નિશ્ચિતઃ।
કુરૂણાં પાલય બલં યથા દુર્યોધનસ્તથા॥ 7-1-14 (44781)
`યથા ચ કુરવો યુદ્ધે યોધયન્તિ સ્મ પાણ્ડવાન્।
તથા કર્ણ ત્વયા કાર્યં દુર્યોધનહિતૈષિણા'॥ 7-1-15 (44782)
નિશમ્ય વચનં તસ્ય ચરણાવભિવાદ્ય ચ।
યયૌ વૈકર્તનઃ કર્ણસ્તૂર્ણમાયોધનં પ્રતિ॥ 7-1-16 (44783)
સોઽભિવીક્ષ્ય નરૌઘાણાં સ્થાનમપ્રતિમં મહત્।
વ્યૂઢપ્રહરણોરસ્કં સૈન્યં તત્સમબૃંહયત્॥ 7-1-17 (44784)
હૃષિતાઃ કુરવઃ સર્વે દુર્યોધનપુરોગમાઃ।
ઉપાગતં મહાબાહું સર્વાનીકપુરઃસરમ્॥ 7-1-18 (44785)
7-1-19 (44786)
કર્ણં દૃષ્ટ્વા મહાત્માનં યુદ્ધાય સમુપસ્થિતમ્।
ક્ષ્વેડિતાસ્ફોટિતરવૈઃ સિંહનાદરવૈરપિ।
ધનુઃશબ્દૈશ્ચ વિવિધૈઃ કુરવઃ સમપૂજયન્॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-1-3 અર્થપતિઃ પ્રધાનસ્વામી॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 005
॥ શ્રીઃ ॥
7.5. અધ્યાયઃ 005
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
દુર્યોધનપૃષ્ટેન કર્ણેન તમ્પ્રતિ દ્રોણસ્ય સૈનાપત્યકરણવિધાનમ્॥ 1 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-1-0 (44787)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-1-0x (4270)
રથસ્થં પુરુષવ્યાઘ્રં દૃષ્ટા કર્ણમવસ્થિતમ્।
હૃષ્ટો દુર્યોધનો રાજન્નિદં વચનમબ્રવીત્॥ 7-1-1 (44788)
સનાથમિવ મન્યેઽહં ભવતા પાલિતં બલમ્।
અત્ર કિં નુ સમર્થં યદ્ધિતં તત્સમ્પ્રધાર્યતામ્॥ 7-1-2 (44789)
કર્ણ ઉવાચ। 7-1-3x (4271)
બ્રૂહિ નઃ પુરુષવ્યાઘ્ર ત્વં હિ પ્રાજ્ઞતમો નૃષુ।
યથા ચાર્થપતિઃ કૃત્યં પશ્યતે ન તથેતરઃ॥ 7-1-3 (44790)
તે સ્મ સર્વે તવ વચઃ શ્રોતુકામા નરેશ્વર।
નાન્યાય્યં હિ ભવાન્વાક્યં બ્રૂયાદિતિ મતિર્મમ॥ 7-1-4 (44791)
દુર્યોધન ઉવાચ। 7-1-5x (4272)
ભીષ્મઃ સેનાપ્રણેતાઽઽસીદ્વયસા વિક્રમેણ ચ।
શ્રુતેન ચોપસમ્પન્નઃ સર્વૈર્યોધગણૈસ્તથા॥ 7-1-5 (44792)
તેનાતિયશસા કર્ણ ઘ્નતા શત્રુગણાન્મમ।
સુયુદ્ધેન દશાહાનિ પાલિતાઃ સ્મો મહાત્મના॥ 7-1-6 (44793)
તસ્મિન્નસુકરં કર્મ કૃતવત્યાસ્થિતે દિવમ્।
કં તુ સેનાપ્રણેતારં મન્યસે તદનન્તરમ્॥ 7-1-7 (44794)
ન વિના નાયકં સેના મુહૂર્તમપિ તિષ્ઠતિ।
`આહવેષુ વિશેષેણ ભ્રષ્ટનેત્રેષ્વિવાઞ્જનમ્।'
આહવેષ્વાહવશ્રેષ્ઠ નેતૃહીનેવ નૌર્જલે॥ 7-1-8 (44795)
યથા હ્યકર્ણધારા નૌ રથશ્ચાસારથિર્યથા।
દ્રવેદ્યથેષ્ટં તદ્વત્સ્યાદૃતે સેનાપતિં બલમ્॥ 7-1-9 (44796)
અદેશિકો યથા સાર્થઃ સર્વઃ કૃચ્છ્રં સમૃચ્છતિ।
અનાયકા તથા સેના સર્વાન્દોષાન્સમર્ચ્છતિ॥ 7-1-10 (44797)
સ ભાવન્વીક્ષ્ય સર્વેષુ મામકેષુ મહાત્મસુ।
પશ્ય સેનાપતિં યુક્તમનુ શાન્તનવાદિહ॥ 7-1-11 (44798)
યં હિ સેનાપ્રમેતારં ભવાન્વક્ષ્યતિ સંયુગે।
તં વયં સહિતાઃ સર્વે કરિષ્યામો ન સંશયઃ। 7-1-12 (44799)
કર્ણ ઉવાચ। 7-1-13x (4273)
સર્વ એવ મહાત્માન ઇમે પુરુષસત્તમાઃ।
સેનાપતિત્વમર્હન્તિ નાત્ર કાર્યા વિચારણા॥ 7-1-13 (44800)
કુલસંહનનજ્ઞાનૈર્બલવિક્રમબુદ્ધિભિઃ।
યુક્તાઃ શ્રુતજ્ઞા ધીમન્ત આહવેષ્વનિવર્તિનઃ॥ 7-1-14 (44801)
યુગપન્ન તુ તે શક્યાઃ કર્તું સર્વે પુરઃસરાઃ।
એક એવ તુ કર્તવ્યો યસ્મિન્વૈશેષિકા ગુણાઃ॥ 7-1-15 (44802)
અન્યોન્યસ્પર્ધિનાં હ્યેષાં યદ્યેકં ત્વં કરિષ્યસિ।
શેષા વિમનસો વ્યક્તં ન યોત્સ્યન્તિ હિતાસ્તવ॥ 7-1-16 (44803)
અયં ચ સર્વયોધાનામાચાર્યઃ સ્થિવરો ગુરુઃ।
યુક્તઃ સેનાપતિઃ કર્તું દ્રોણઃ શસ્ત્રભૃતાં વરઃ॥ 7-1-17 (44804)
કો હિ તિષ્ઠતિ દુર્ધર્ષે દ્રોણે શસ્ત્રભૃતાં વરે।
સેનાપતિઃસ્યાદન્યોસ્માચ્છુક્રાઙ્ગિરસદર્શનાત્॥ 7-1-18 (44805)
ન ચ સોઽપ્યસ્તિ તે યોધઃ સર્વરાજસુ ભારત।
દ્રોણં યઃ સમરે યાન્તમનુયાસ્યતિ સંયુગે॥ 7-1-19 (44806)
એષ સેનાપ્રણેતૄણામેષ શસ્ત્રભૃતામપિ।
એષ બુદ્ધિમતાં ચૈવ શ્રેષ્ઠો રાજન્ગુરુસ્તવ॥ 7-1-20 (44807)
એવં દુર્યોધનાચાર્યમાશુ સેનાપતિં કુરુ।
જિગીષન્તો સુરાન્સઙ્ખ્યે કાર્તિકેયમિવામરાઃ॥ ॥ 7-1-21 (44808)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ દ્રોણાભિષેકપર્વણિ પઞ્ચમોઽધ્યાયઃ॥ 5 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-1-8 નેતા કર્ણધારઃ॥ 5-1-10 અદેશિકોઽગ્રેસરરહિતઃ। 5-1-14 સંહનનં શરીરમ્॥ 5-1-18 શુક્રાઙ્ગિરસદર્શનાચ્છુક્રબૃહસ્પતિતુલ્યાત્। 5-1-5 પઞ્ચમોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 006
॥ શ્રીઃ ॥
7.6. અધ્યાયઃ 006
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
દુર્યોધનેન દ્રોણમ્પ્રતિ સૈનાપત્યસ્વીકારપ્રાર્થના॥ 1 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-1-0 (44809)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-1-0x (4274)
કર્ણસ્ય વચનં શ્રુત્વા રાજા દુર્યોધનસ્તદા।
સેનામધ્યગતં દ્રોણમિદં વચનમબ્રવીત્॥ 7-1-1 (44810)
દુર્યોધન ઉવાચ। 7-1-2x (4275)
વર્ણશ્રૈષ્ઠ્યાત્કુલોત્પત્ત્યા શ્રુતેન વયસા ધિયા।
વીર્યાદ્દાક્ષ્યાદધૃષ્યત્વાદર્થજ્ઞાનાન્નયાજ્જયાત્॥ 7-1-2 (44811)
તપસા ચ કૃતજ્ઞત્વાદ્વૃદ્ધઃ સર્વગુણૈરપિ।
યુક્તો ભવત્સશ્રો ગોપ્તા રાજ્ઞામન્યો ન વિદ્યતે॥ 7-1-3 (44812)
સ ભવાન્પાતુ નઃ સર્વાન્દેવાનિવ શતક્રતુઃ।
ભવન્નેત્રાઃ પરાઞ્જેતુમિચ્છામો દ્વિજસત્તમ॥ 7-1-4 (44813)
રુદ્રાણામિવ કાપાલિર્વસૂનામિવ પાવકઃ।
કુબેર ઇવ યક્ષાણાં મરુતામિવ વાસવઃ॥ 7-1-5 (44814)
વસિષ્ઠ ઇવ વિપ્રાણાં તેજસામિવ ભાસ્કરઃ।
પિતૄણામિવ ધર્મેન્દ્રો યાદસામિવ ચામ્બુરાટ્॥ 7-1-6 (44815)
નક્ષત્રાણામિવ શશી દિતિજાનામિવોશનાઃ।
`સર્વેષામિવ લોકાનાં વિશ્વસ્ય ચ યથા ક્ષયઃ'॥ 7-1-7 (44816)
વિશ્વોત્પત્તિસ્થિતિલયે શ્રેષ્ઠો નારાયણઃ પ્રભુઃ।
એવં સેનાપ્રણેતૄણાં મમ સેનાપતિર્ભવ॥ 7-1-8 (44817)
અક્ષૌહિણ્યો દશૈકા ચ વશગાઃ સન્તુ તેઽનઘ।
તાભિઃ શત્રૂન્પ્રતિવ્યૂહ્ય જહીન્દ્રો દાનવાનિવ॥ 7-1-9 (44818)
પ્રયાતુ નો ભવાનગ્રે દેવાનામિવ પાવકિઃ।
અનુયાસ્યામહે ત્વાઽઽજૌ સૌરભેયા ઇવર્ષભમ્॥ 7-1-10 (44819)
ઉગ્રધન્વા મહેષ્વાસો દિવ્યં વિષ્ફારયન્ધનુઃ।
દૃષ્ટ્વા ભવન્તં સઙ્ગ્રામે નાર્જુનઃ પ્રહરિષ્યતિ॥ 7-1-11 (44820)
ધ્રુવં યુધિષ્ઠિરં સઙ્ખ્યે સાનુબન્ધં સબાન્ધવમ્।
જેષ્યામિ પુરુષવ્યાઘ્ર ભવાન્સેનાપતિર્યદિ॥ 7-1-12 (44821)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-1-13x (4276)
એવમુક્તે તતો દ્રોણં જયેત્યૂચુર્નરાધિપાઃ।
સિંહનાદેન મહતા હર્ષયન્તસ્તવાત્મજમ્॥ 7-1-13 (44822)
સૈનિકાશ્ચ મુદા યુક્તા વર્ધયન્તિ દ્વિજોત્તમમ્।
દુર્યોધનં પુરસ્કૃત્ય પ્રાર્થયન્તો મહદ્યશઃ।
દુર્યોધનં તતો રાજન્દ્રોણો વચનમબ્રવીત્॥ ॥ 7-1-14 (44823)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ દ્રોણાભિષેકપર્વણિ ષષ્ઠોઽધ્યાયઃ॥ 6 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-1-4 ભવાન્નેસ્રં તેના યેષાં તે॥ 5-1-6 ધર્મેન્દ્રો યમઃ। અમ્બુરાટ્ વરુણઃ॥ 5-1-10 પાવકિઃ સ્કન્દઃ॥ 5-1-6 ષષ્ટોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 007
॥ શ્રીઃ ॥
7.7. અધ્યાયઃ 007
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
દુર્યોધનેન દ્રોણસ્ય સૈનાપત્યેઽભિષેચનમ્॥ 1 ॥ દ્રોણયુદ્ધવર્ણનમ્॥ 2 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-1-0 (44824)
દ્રોણ ઉવાચ। 7-1-0x (4277)
વેદં ષડઙ્ગં વેદાહમર્થવિદ્યાં ચ માનવીમ્।
ત્રૈય્યમ્બકમથેષ્વસ્ત્રં શસ્ત્રાણિ વિવિધાનિ ચ॥ 7-1-1 (44825)
યે ચાપ્યુક્તા મયિ ગુણા ભવદ્ભિર્જયકાઙ્ક્ષિભિઃ।
ચિકીર્ષુસ્તાનહં સર્વાન્યોધયિષ્યામિ પાણ્ડવાન્॥ 7-1-2 (44826)
પાર્ષતં તુ રણે રાજન્ન હનિષ્યે કથઞ્ચન।
સ હિ સૃષ્ટો વધાર્થાય મમૈવ પુરુષર્ષભઃ॥ 7-1-3 (44827)
યોધયિષ્યામિ સૈન્યાનિ નાશયન્સર્વસોમકાન્।
ન ચ માં પાણ્ડવા યુદ્ધે યોધયિષ્યન્તિ હર્ષિતાઃ॥ 7-1-4 (44828)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-1-5x (4278)
સ એવમભ્યનુજ્ઞાતશ્ચક્રે સેનાપતિં તતઃ।
દ્રોણં તવ સુતો રાજન્વિધિદૃષ્ટેન કર્મણા॥ 7-1-5 (44829)
અથાભિષિષિચુર્દ્રોણં દુર્યોધનમુખા નૃપાઃ।
`સ્વસ્તિવાદરવૈશ્ચાન્યૈઃ શ્લક્ષ્ણૈશ્ચાન્યૈર્મનોરમૈઃ'।
સૈનાપત્યે યથા સ્કન્દં પુરા શક્રમુખાઃ સુરાઃ॥ 7-1-6 (44830)
તતો વાદિત્રઘોષેણ શઙ્ખાનાં ચ મહાસ્વનૈઃ।
પ્રાદુરાસીત્કૃતે દ્રોણે હર્ષઃ સેનાપતૌ તદા॥ 7-1-7 (44831)
તતઃ પુણ્યાહઘોષેણ સાશીર્વાદસ્વનેન ચ।
સંસ્તવૈર્ગીતશબ્દૈશ્ચ સૂતમાગધબન્દિનામ્॥ 7-1-8 (44832)
જયશબ્દૈર્દ્વિજાગ્ર્યાણાં સુભગાનર્તિતૈસ્તથા।
સત્કૃત્ય વિધિના દ્રોણં મેનિરે પાણ્ડવાઞ્જિતાન્॥ 7-1-9 (44833)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-1-10x (4279)
સૈનાપત્યં તુ સંપ્રાપ્ય ભારદ્વાજો મહારથઃ।
યુયુત્સુર્વ્યૂહ્ય સૈન્યાનિ પ્રાયાત્તવ સુતૈઃ સહ॥ 7-1-10 (44834)
સૈન્ધવશ્ચ કલિઙ્ગશ્ચ વિકર્ણશ્ચ તવાત્મજઃ।
દક્ષિણં પાર્શ્વમાસ્થાય સમતિષ્ઠન્ત દંશિતાઃ॥ 7-1-11 (44835)
પ્રપક્ષઃ શકુનિસ્તેષાં પ્રવરૈર્હયસાદિભિઃ।
યયૌ ગાન્ધારકૈઃ સાર્ધં વિમલપ્રાસયોધિભિઃ॥ 7-1-12 (44836)
કૃપશ્ચ કૃતવર્મા ચ ચિત્રસેનો વિવિંશતિઃ।
દુઃશાસનમુખા યત્તાઃ સવ્યં પક્ષમપાલયન્॥ 7-1-13 (44837)
તેષાં પ્રપક્ષાઃ કામ્ભોજાઃ સુદક્ષિણપુસ્સરાઃ।
યયુરશ્ચૈર્મહાવેગૈઃ શકાશ્ચ યવનૈઃ સહ॥ 7-1-14 (44838)
મદ્રાસ્ત્રિગર્તાઃ સામ્બષ્ઠાઃ પ્રતીચ્યોદીચ્યમાલવાઃ।
શિબયઃ શૂરસેનાશ્ચ શૂદ્રાશ્ચ મલદૈઃ સહ॥ 7-1-15 (44839)
સૌવીરાઃ કિતવાઃ પ્રાચ્યા દાક્ષિણાત્યાશ્ચ સર્વશઃ।
નવાત્મજં પુરસ્કૃત્ય સૂતપુત્રસ્ય પૃષ્ઠતઃ॥ 7-1-16 (44840)
હર્ષયન્તઃ સ્વસૈન્યાનિ યયુસ્તવ સુતૈઃ સહ।
પ્રવરઃ સર્વયોધાનાં બલેષુ બલમાદધમ્॥ 7-1-17 (44841)
યયૌ વૈકર્તનઃ કર્ણઃ પ્રમુખે સર્વધન્વિનામ્।
તસ્ય દીપ્તો મહાકાયઃ સ્વાન્યનીકાનિહર્ષયન્॥ 7-1-18 (44842)
હસ્તિકક્ષ્યો ગહાકેતુર્બભૌ સૂર્યસમદ્યુતિઃ।
ન ભીષ્મવ્યસનં કશ્ચિદૃષ્ટ્વા કર્ણમમન્યત॥ 7-1-19 (44843)
વિશોકાશ્ચાભવન્સર્વે રાજાનઃ કુરુભિઃ સહ।
હૃષ્ટાશ્ચ બહવો યોધાસ્તત્રાજલ્પન્ત વેગતઃ॥ 7-1-20 (44844)
ન હિ કર્ણં રણે દૃષ્ટ્વા યુધિ સ્થાસ્યન્તિ પાણ્ડવાઃ।
કર્ણો હિ સમરે શક્તો જેતું દેવાન્સવાસવાન્॥ 7-1-21 (44845)
કિમુ પાણ્ડુસુતાન્યુદ્ધે હીનવીર્યપરાક્રમાન્।
ભીષ્મેણ તુ રણે પાર્થાઃ પાલિતા બાહુશાલિના॥ 7-1-22 (44846)
તાંસ્તુ કર્ણઃ શરૈસ્તીક્ષ્ણૈર્નાશયિષ્યતિ સંયુગે।
એવં બ્રુવન્તસ્તેઽન્યોન્યં હૃષ્ટરૂપા વિશાંપતે॥ 7-1-23 (44847)
રાધેયં પૂજયન્તશ્ચ પ્રશંસન્તશ્ચ નિર્યયુઃ।
અસ્માકં શકટવ્યૂહોં દ્રોણેન વિહિતોઽભવત્॥ 7-1-24 (44848)
પરેષાં ક્રૌઞ્ચ એવાસીદ્વ્યૂહો રાજન્મહાત્મનામ્।
પ્રીયમાણેન વિહિતો ધર્મરાજેન ભારત॥ 7-1-25 (44849)
વ્યૂહપ્રમુખતસ્તેષાં તસ્થતુઃ પુરુષર્ષભૌ।
વાનરધ્વજમુચ્છ્રિત્ય વિષ્વક્સેનધનંજયૌ॥ 7-1-26 (44850)
કકુદં સર્વસૈન્યાનાં ધામ સર્વધનુષ્મતામ્।
આદિત્યપથગઃ કેતુઃ પાર્થસ્યામિતતેજસઃ॥ 7-1-27 (44851)
દીપયામાસ તત્સૈન્યં પાણ્ડવસ્ય મહાત્મનઃ।
યથા પ્રજ્વલિતઃ સૂર્યો યુગાન્તે વૈ વસુંધરામ્॥ 7-1-28 (44852)
દીપ્યન્દૃશ્યેત હિ તથા કેતુઃ સર્વત્ર ધીમતઃ।
યોધાનામર્જુનઃ શ્રેષ્ઠો ગાણ્ડીવં ધનુષાં વરમ્॥ 7-1-29 (44853)
વાસુદેવશ્ચ ભૂતાનાં ચક્રાણાં ચ સુદર્શનમ્।
ચત્વાર્યેતાનિ તેજાઞ્સિ વહઞ્શ્વેતહયો રથઃ॥ 7-1-30 (44854)
પરેષામગ્રતસ્તસ્થૌ કાલચક્રમિવોદ્યતમ્।
એવં તૌ સુમહાત્માનૌ બલસેનાગ્રગાવુભૌ॥ 7-1-31 (44855)
તાવકાનાં મુખે કર્ણઃ પરેષાં ચ ધનંજયઃ।
તતો જયાભિસંરબ્ધૌ પરસ્પરવધૈષિણૌ॥ 7-1-32 (44856)
અવેક્ષેતાં તદાન્યોન્યં સમરે કર્ણપાણ્ડવૌ।
તતઃ પ્રયાતે સહસા ભારદ્વાજે મહારથે॥ 7-1-33 (44857)
સિંહનાદેન ઘોરેણ વસુધા સમકમ્પત।
તતસ્તુમુલમાકાશમાવૃણોત્સદિવાકરમ્॥ 7-1-34 (44858)
વાતોદ્ભૂતં રજસ્તીવ્રં કૌશેયનિકરોપમમ્।
વવર્ષ દ્યૌરનભ્રાઽપિ માંસાસ્થિરુધિરાણ્યુત॥ 7-1-35 (44859)
ગૃધ્રાઃ શ્યેના બકાઃ કઙ્કા વાયસાશ્ચ સહસ્રશઃ।
ઉપર્યુપરિ સેનાં તે તદા પર્યપતન્નૃપ॥ 7-1-36 (44860)
ગોમાયવશ્ચ પ્રાક્રોશન્ભયદાન્દારુણાન્રવાન્।
અકાર્ષુરપસવ્યં ચ બહુશઃ પૃતનાં તવ॥ 7-1-37 (44861)
ચિખાદિષન્તો માંસાનિ પિપાસન્તશ્ચ શોણિતમ્।
અપતદ્દીપ્યમાના ચ સનિર્ઘાતા સકમ્પના॥ 7-1-38 (44862)
ઉલ્કા જ્વલન્તી સઙ્ગ્રામે પુચ્છેનાવૃત્ય સર્વશઃ।
પરિવેષો મહાંશ્ચાપિ સવિદ્યુત્સ્તનયિત્નુમાન્॥ 7-1-39 (44863)
ભાસ્કરસ્યાભવદ્રાજન્પ્રયાતે વાહિનીપતૌ।
એતે ચાન્યે ચ બહવઃ પ્રાદુરાસન્સુદારુણાઃ।
ઉત્પાતા યુધિ વીરાણાં જીવિતક્ષયકારિણઃ॥ 7-1-40 (44864)
તતઃ પ્રવવૃતે યુદ્ધં પરસ્પરવધૈષિણામ્।
કુરુપાણ્ડવસૈન્યાનાં શબ્દેનાપૂરયજ્જગત્॥ 7-1-41 (44865)
તે ત્વન્યોન્યં સુસંરબ્ધાઃ પાણ્ડવાઃ કૌરવૈઃ સહ।
અભ્યઘ્નન્નિશિતૈઃ શસ્ત્રૈર્જયગૃદ્ધાઃ પ્રહારિણઃ॥ 7-1-42 (44866)
સ પાણ્ડવાનાં મહતીં મહેષ્વાસો મહાદ્યુતિઃ।
વેગેનાભ્યદ્રવત્સેનાં કિરઞ્શરશતૈઃ શિતૈઃ॥ 7-1-43 (44867)
દ્રોણમભ્યુદ્યતં દૃષ્ટ્વા પાણ્ડવાઃ સહસૃઞ્જયૈઃ।
પ્રત્યગૃહ્ણંસ્તદા રાજઞ્છરવર્ષૈઃ પૃથક્પૃથક્॥ 7-1-44 (44868)
વિક્ષોભ્યમાણઆ દ્રોણેન ભિદ્યમાના મહાચમૂઃ।
વ્યશીર્યત સપાઞ્ચાલા વાતેનેવ વલાહકાઃ॥ 7-1-45 (44869)
બહૂનીહ વિકુર્વાણો દિવ્યાન્યસ્ત્રાણિ સંયુગે।
અપીડયત્ક્ષણેનૈવ દ્રોણઃ પાણ્ડવસૃઞ્જયાન્॥ 7-1-46 (44870)
તે વધ્યમાના દ્રોણેન વાસવેનેવ દાનવાઃ।
પાઞ્ચાલાઃ સમકમ્પન્ત ધૃષ્ટદ્યુમ્નપુરોગમાઃ॥ 7-1-47 (44871)
તતો દિવ્યાસ્ત્રવિચ્છૂરો યાજ્ઞસેનિર્મહારથઃ।
અભિનચ્છરવર્ષેણ દ્રોણાનીકમનેકધા॥ 7-1-48 (44872)
દ્રોણસ્ય શરવર્ષાણિ શરવર્ષેણ પાર્ષતઃ।
સન્નિવાર્ય તતઃ સર્વાન્કુરૂનપ્યવધીદ્બલી॥ 7-1-49 (44873)
સંયમ્ય તુ તતો દ્રોણઃ સમવસ્થાપ્ય ચાહવે।
સ્વમનીકં મહેષ્વાસઃ પાર્ષતં સમુપાદ્રવત્॥ 7-1-50 (44874)
સ બાણવર્ષં સુમહદસૃજત્પાર્ષતં પ્રતિ।
મઘવાન્સમભિક્રુદ્ધઃ સહસા દાનવાનિવ॥ 7-1-51 (44875)
તે કમ્પ્યમાના દ્રોણેન બાણૈઃ પાણ્ડવસૃઞ્જયાઃ।
પુનઃપુનરભજ્યન્ત સિંહેનૈવેતરે મૃગાઃ॥ 7-1-52 (44876)
તથા પર્યપતદ્રોણઃ પાણ્ડવાનાં બલે બલી।
અલાતચક્રવદ્રાજંસ્તદદ્ભુતમિવાભવત્॥ 7-1-53 (44877)
ખચરનગરકલ્પં કલ્પિતં શાસ્ત્રદૃષ્ટ્યા ચલદનિલપતાકં હ્લાદનં વલ્ગિતાશ્વમ્।
સ્ફટિકવિમલકેતું ત્રાસનં શાત્રવાણાં રથવરમધિરૂઢઃ સઞ્જહારારિસેનામ્॥ ॥ 7-1-54 (44878)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ દ્રોણાભિષેકપર્વણિ
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-1-9 સુભગાનર્તિતૈઃ સૌભાગ્યવતીનૃત્તૈઃ॥ 5-1-27 આદિત્યપથગઃ આકાશગઃ॥ 5-1-54 હ્લાદનં યોદ્ભુરાનન્દજનનમ્॥ 5-1-7 સપ્તમોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 008
॥ શ્રીઃ ॥
7.8. અધ્યાયઃ 008
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
સઞ્જયેન ધૃતરાષ્ટ્રં પ્રતિ દ્રોણપરાક્રમવર્ણનપૂર્વકં તન્નિધનકથનમ્॥ 1 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-1-0 (44879)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-1-0x (4280)
તથા દ્રોણમભિઘ્નન્તં સાશ્વસૂતરથદ્વિપાન્।
વ્યથિતાઃ પાણ્ડવા દૃષ્ટ્વા ન ચૈનં પર્યવારયન્॥ 7-1-1 (44880)
તતો યુધિષ્ઠિરો રાજા ધૃષ્ટદ્યુમ્નધનઞ્જયૌ।
અબ્રવીત્સર્વતો યત્તૈઃ કુમ્ભયોનિર્નિવાર્યતામ્॥ 7-1-2 (44881)
તત્રૈનમર્જુનશ્ચૈવ ધૃષ્ટદ્યુમ્નશ્ચ પાર્ષતઃ।
`યે ચાન્યે પાર્થિવા રાજન્પાણ્ડવસ્યાનુસૈનિકાઃ।
પ્રત્યગૃહ્ણંસ્તતસ્તત્ર સમાગચ્છન્મહારથાઃ॥ 7-1-3 (44882)
કેકયા ભીમસેનશ્ચ સૌભદ્રોઽથ ઘટોત્કચઃ।
યુધિષ્ઠિરો યમૌ માત્સ્યો દ્રુદશ્ચાત્મજૈઃ સહ॥ 7-1-4 (44883)
દ્રૌપદેયાશ્ચ સંહૃષ્ટા ધૃષ્ટકેતુઃ સસાત્યકિઃ।
ચેકિતાનશ્ચ સઙ્ક્રુદ્ધો યુયુત્સુશ્ચ મહારથઃ॥ 7-1-5 (44884)
યે ચાન્યે પાર્થિવા રાજન્પાણ્ડવસ્યાનુયાયિનઃ।
કુલવીર્યાનુરૂપાણિ ચક્રુઃ કર્માણ્યનેકશઃ॥ 7-1-6 (44885)
સંભિદ્યમાનાં તાં દૃષ્ટ્વા પાણ્ડવૈર્વાહિનીં રણે।
વ્યાવૃત્ય ચક્ષુષી કોપાદ્ભારદ્વાજોઽન્વવૈક્ષત॥ 7-1-7 (44886)
સ તીવ્રં કોપમાસ્થાય રથે સમરદુર્જયઃ।
વ્યધમત્પાણ્ડવાનીકં મહાભ્રાણીવ મારુતઃ॥ 7-1-8 (44887)
રથાનશ્વાન્નરાન્નાગાનભિધાવન્નિતસ્તતઃ।
ચચારોન્મત્તવદ્દ્રોણો વૃદ્ધોઽપિ તરુણો યથા॥ 7-1-9 (44888)
તસ્ય શોણિતદિગ્ધાઙ્ગાઃ શોણાસ્તે વાતરંહસઃ।
આજાનેયા હયા રાજન્નવિશ્રાન્તાઃ સુખં યયુઃ॥ 7-1-10 (44889)
તમન્તકમિવ ક્રુદ્ધમાપતન્તં યતવ્રતમ્।
દૃષ્ટ્વા સમ્પ્રાદ્રવન્યોધાઃ પાણ્ડવસ્ય તતસ્તતઃ॥ 7-1-11 (44890)
તેષાં પ્રાદ્રવતાં ભીમઃ પુનરાવર્તતામપિ॥
પશ્યતાં તિષ્ઠતાં ચાસીચ્છબ્દઃ પરમદારુણઃ॥ 7-1-12 (44891)
શૂરાણાં હર્ષજનનો ભીરૂણાં ભયવર્ધનઃ।
દ્યાવાપૃથિવ્યોર્વિવરં પૂરયામાસ સર્વતઃ॥ 7-1-13 (44892)
તતઃ પુનરપિ દ્રોણો નામ વિશ્રાવયન્યુધિ।
અકરોદ્રૌદ્રમાત્માનં કિરઞ્છરશતૈઃ પરાન્॥ 7-1-14 (44893)
સ તથા તેષ્વનીકેષુ પાણ્ડુપુત્રસ્ય મારિષ।
કાલવદ્વ્યચરદ્દ્રોણો યુવેવ સ્થવિરો બલી॥ 7-1-15 (44894)
ઉત્કૃત્ય ચ શિરાંસ્યુગ્રો બાહૂનપિ સુભૂષણાન્।
કૃત્વા શૂન્યાન્રથોપસ્થાનુદક્રોશન્મહારવાન્॥ 7-1-16 (44895)
તસ્ય હર્ષપ્રણાદેન બાણવર્ષેણ ચ પ્રભો।
પ્રાકમ્પન્ત રણે યોધા ગાવઃ શીતાર્દિતા ઇવ॥ 7-1-17 (44896)
દ્રોણસ્ય રથઘોષેણ મૌર્વીનિષ્પેષણેન ચ।
ધનુઃશબ્દેન ચાકાશે શબ્દઃ સમભવન્મહાન્॥ 7-1-18 (44897)
અથાસ્ય ધનુષો બાણા નિસ્સરન્તઃ સહસ્રશઃ।
વ્યાપ્ય સર્વા દિશઃ પેતુર્નાગાશ્વરથપત્તિષુ। 7-1-19 (44898)
તં કાર્મુકમહાવેગમસ્ત્રજ્વલિતપાવકમ્।
દ્રોણમાસાદયાઞ્ચક્રુઃ પાઞ્ચાલાઃ પાણ્ડવૈઃ સહ॥ 7-1-20 (44899)
સનાગરથપત્ત્યશ્વાન્પ્રાહિણોદ્યમસાદનમ્।
અચિરાદકરોદ્દોણો મહીં શોણિતકર્દમામ્॥ 7-1-21 (44900)
તન્વતા પરમાસ્ત્રાણિ શરાન્સતતમસ્યતા।
દ્રોણેન વિહિતં દિક્ષુ શરજાલમદૃશ્યત॥ 7-1-22 (44901)
પદાતિષુ રથાશ્વેષુ વારણેષુ ચ સર્વશઃ।
તસ્ય વિદ્યુદિવાભ્રેષુ ચરન્કેતુરદૃશ્યત॥ 7-1-23 (44902)
સકેકયાનાં પ્રવરાંશ્ચ પઞ્ચ પાઞ્ચાલરાજં ચ શરૈઃ પ્રમથ્ય।
યુધિષ્ઠિરાનીકમદીનસત્વો દ્રોણોઽભ્યયાત્કાર્મુકબાણપાણિઃ॥ 7-1-24 (44903)
તં ભીમસેનશ્ચ ધનઞ્જયશ્ચ શિનેશ્ચ નપ્તા દ્રુપદાત્મજશ્ચ।
શૈબ્યાત્મજઃ કાશિપતિઃ શિબિશ્ચ દૃષ્ટ્વા નદન્તો વ્યકિરઞ્છરૌઘૈઃ॥ 7-1-25 (44904)
`તેષાં શરા દ્રોણશરૈર્નિકૃત્તા ભૂમાવદૃશ્યન્ત વિવર્તમાનાઃ।
શ્રેણીકૃતાઃ સંયતિ મોઘવેગા દ્વીપે નદીનામિવ કાશરોહાઃ'॥ 7-1-26 (44905)
તે દ્રોણબાણાસનવિપ્રમુક્તાઃ પતત્રિણઃ કાઞ્ચનચિત્રપુઙ્ખાઃ।
ભિત્ત્વા શરીરાણિ ગજાશ્વયૂનાં જગ્મુર્મહીં શોણિતદિગ્ધવાજાઃ॥ 7-1-27 (44906)
સા યોધસઙ્ઘૈશ્ચ રથૈશ્ચ ભૂમિઃ શરૈર્વિભિન્નૈર્ગજવાજિભિશ્ચ।
પ્રચ્છાદ્યમાના પતિતૈર્બભૂવ સમાવૃતા દ્યૌરિવ કાલમેઘૈઃ॥ 7-1-28 (44907)
શૈનેયભીમાર્જુનવાહિનીશં સૌભ્રદ્રપાઞ્ચાલસકાશિરાજમ્।
અન્યાંશ્ચ વીરાન્સમરે મમર્દ દ્રોણઃ સુતાનાં તવ ભૂતિકામઃ॥ 7-1-29 (44908)
એતાનિ ચાન્યાનિ ચ કૌરવેન્દ્ર કર્માણિ કૃત્વા સમરે મહાત્મા।
પ્રતાપ્ય લોકાનિવ કાલસૂર્યો દ્રોણો ગતઃ સ્વર્ગમિતો હિ રાજન્॥ 7-1-30 (44909)
એવં રુક્મરથઃ શૂરો હત્વા શતસહસ્રશઃ।
પાણ઼્ડવાનાં રણે યોધાન્પાર્ષતેન નિપાતિતઃ॥ 7-1-31 (44910)
અક્ષૌહિણીમભ્યધિકાં શૂરાણામનિવર્તિનામ્।
નિહત્ય પશ્ચાદ્ધૃતિમાનગચ્છત્પરમાં ગતિમ્॥ 7-1-32 (44911)
પાણ્ડવૈઃ સહપાઞ્ચાલૈરશિવૈઃ ક્રૂરકર્મભિઃ।
હતો રુક્મરથો રાજન્કૃત્વા કર્મ સુદુષ્કરમ્॥ 7-1-33 (44912)
તતો નિનાદો ભૂતાનામાકાશે સમજાયત।
સૈન્યાનાં ચ તતો રાજન્નાચાર્યે નિહતે યુધિ॥ 7-1-34 (44913)
દ્યાં ધરાં ખં દિશો વાપિ પ્રદિશર્શ્ચાનુનાદયન્।
અહો ધિગિતિ ભૂતાનાં શબ્દઃ સમભાવદ્ભૃશમ્॥ 7-1-35 (44914)
દેવતાઃ પિતરશ્ચૈવ પૂર્વે યે ચાસ્ય બાન્ધવાઃ।
દદૃશુર્નિહતં તત્ર ભારદ્વાજં મહારથમ્॥ 7-1-36 (44915)
પાણ્ડવાસ્તુ જયં લબ્ધ્વા સિંહનાદાન્પ્રચક્રિરે।
સિંહનાદેન મહતા સમકમ્પત મેદિની॥ 7-1-37 (44916)
`વિચિત્રજામ્બૂનદભૂષિતધ્વજં મહારથં રુક્મરથં નિપાતિતમ્। ॥ 7-1-38 (44917)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ દ્રોણાભિષેકપર્વણિ અષ્ટમોઽધ્યાયઃ॥ 8 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-1-12 ભીમઃ શબ્દ ઇતિ સમ્બન્ધઃ॥ 5-1-8 અષ્ટમોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 009
॥ શ્રીઃ ॥
7.9. અધ્યાયઃ 009
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
દ્રોણમરણશ્રાવિણો ધૃતરાષ્ટ્રસ્ય તદ્ગુણાનુવર્ણનપૂર્વકં શોચનમ્॥ 1 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-1-0 (44918)
ધૃતરાષ્ટ્ર ઉવાચ। 7-1-0x (4281)
કિં કુર્વાણં રણે દ્રોણં જઘ્રુઃ પાણ્ડવસૃઞ્જયાઃ।
તથા નિપુણમસ્ત્રેષુ સર્વશસ્ત્રભૃતામપિ॥ 7-1-1 (44919)
રથઃ પર્યપતદ્વાઽસ્ય ધનુર્વાઽશીર્યતાસ્યતઃ।
પ્રમત્તો વાઽભવદ્દોણો યથા મૃત્યુમુપેયિવાન્॥ 7-1-2 (44920)
કથં નુ પાર્ષતસ્તાત શત્રુભિર્દુષ્પ્રધર્ષણમ્।
કિરન્તમિષુસઙ્ઘાતાન્રુક્મપુઙ્ખાનનેકશઃ॥ 7-1-3 (44921)
ક્ષિપ્રહસ્તં દ્વિજશ્રેષ્ઠં કૃતિનં ચિત્રયોધિનમ્।
દૂરેષુપાતિનં દાન્તમસ્ત્રયુદ્ધેષુ પારગમ્॥ 7-1-4 (44922)
પાઞ્ચાલપુત્રો ન્યવધીદ્દિવ્યાસ્ત્રધરમચ્યુતમ્।
કુર્વાણં દારુણં કર્મ રણે યત્તં મહારથમ્॥ 7-1-5 (44923)
વ્યક્તં હિ દૈવં બલવત્પૌરુષાદિતિ મે મતિઃ।
યદ્દ્રોણો નિહતઃ શૂરઃ પાર્ષતેન મહાત્મના॥ 7-1-6 (44924)
અસ્ત્રં ચતુર્વિધં વીરે યસ્મિન્નાસીત્પ્રતિષ્ઠિતમ્।
તમિષ્વસ્ત્રધરાચાર્યં દ્રોણં શંસસિ મે હતમ્॥ 7-1-7 (44925)
શ્રુત્વા હતં રુક્મરથં વૈયાઘ્રપરિવારણમ્।
જાતરૂપપરિષ્કારં નાદ્ય શોકમપાનુદે॥ 7-1-8 (44926)
ન નૂનં પરદુઃખેન મ્રિયતે કોઽપિ સઞ્જય।
યત્ર દ્રોણમહં શ્રુત્વા હતં જીવામિ મન્દધીઃ।
દૈવમેવ પરં મન્યે નન્વનર્થં હિ પૌરુષમ્॥ 7-1-9 (44927)
અશ્મસારમયં નૂર્ન હૃદયં સુદૃઢં મમ।
યચ્છ્રુત્વા નિહતં દ્રોણં શતધા ન વિદીર્યતે॥ 7-1-10 (44928)
બ્રાહ્મે દૈવે તથેષ્વસ્ત્રે યમુપાસન્ગુણાર્થિનઃ।
બ્રાહ્મણા રાજપુત્રાશ્ચ સ કથં મૃત્યુના હૃતઃ॥ 7-1-11 (44929)
શોષણં સાગરસ્યેવ મેરોરિવ વિસર્પણમ્।
પતનં ભાસ્કરસ્યેવ ન મૃષ્યે દ્રોણપાતનમ્॥ 7-1-12 (44930)
દુષ્ટાનાં પ્રતિષેદ્ધાસીદ્ધાર્મિકાણાં ચ રક્ષિતા।
યોઽહાસીત્કૃપણસ્યાર્થે પ્રાણાનપિ પરન્તપઃ॥ 7-1-13 (44931)
મન્દાનાં મમ પુત્રાણાં જયાશા યસ્ય વિક્રમે।
બૃહસ્પત્યુશનસ્તુલ્યો બુદ્ધ્યા સ નિહતઃ કથમ્॥ 7-1-14 (44932)
`ગુણાનાં સર્વયોધાનાં સ્થિતિરાસીન્મહાદ્યુતિઃ।
યં મૃત્યુર્વશગસ્તિષ્ઠેત્સ કથં મૃત્યુના હતઃ'॥ 7-1-15 (44933)
તે ચ શોણા બૃહન્તોઽશ્વાશ્છન્ના જાલૈર્હિરણ્મયૈઃ।
રથે વાતજવા યુક્તાઃ સર્વશસ્ત્રાતિગા રણે॥ 7-1-16 (44934)
બલિનો હેષિણો દાન્તાઃ સૈન્ધવાઃ સાધુવાહિનઃ।
દૃઢાઃ સઙ્ગ્રામમધ્યેષુ કચ્ચિદાસન્ન વિહ્વલાઃ॥ 7-1-17 (44935)
કરિણાં બૃંહતાં યુદ્ધે શઙ્ખદુન્દુભિનિઃસ્વનૈઃ।
જ્યાક્ષેપશરવર્ષાણાં શસ્ત્રાણાં ચ સહિષ્ણવઃ॥ 7-1-18 (44936)
આશંસન્તઃ પરાઞ્જેતું જિતશ્વાસા જિતવ્યથાઃ।
હયાઃ પરાજિતાઃ શીઘ્રા ભારદ્વાજરથોદ્વહાઃ॥ 7-1-19 (44937)
તે સ્મ રુક્મરથે યુક્તા નરવીરસમાસ્થિતાઃ।
કથં નાભ્યતરંસ્તાત પાણ્ડવાનામનીકિનીમ્॥ 7-1-20 (44938)
જાતરૂપપરિષ્કરામાસ્થાય રથમુત્તમમ્।
ભારદ્વાજઃ કિમકરોદ્યુધિ સત્યપરાક્રમઃ॥ 7-1-21 (44939)
વિદ્યાં યસ્યોપજીવન્તિ સર્વલોકધનુર્ધરાઃ।
સ સત્યસન્ધો બલવાન્દ્રોણઃ કિમકરોદ્યુધિ॥ 7-1-22 (44940)
દિવિ શક્રમિવ શ્રેષ્ઠં મહામાત્રં ધનુર્ભૃતામ્।
કે નુ તં રૌદ્રકર્માણં યુદ્ધે પ્રત્યુદ્યયૂ રથાઃ॥ 7-1-23 (44941)
નનુ રુક્મરથં દૃષ્ટ્વા પ્રાદ્રવન્તિ સ્મ પાણ્ડવાઃ।
દિવ્યમસ્ત્રં વિકુર્વાણં રણે તસ્મિન્મહાબલમ્॥ 7-1-24 (44942)
ઉતાહો સર્વસૈન્યેન ધર્મરાજઃ સહાનુજઃ।
પાઞ્ચાલપ્રગ્રહો દ્રોણં સર્વતઃ સમવારયત્॥ 7-1-25 (44943)
નૂનમાવારયત્પાર્થો રથિનોઽન્યાનજિહ્મગૈઃ।
તતો દ્રોણં સમહરત્પાર્ષતઃ પાપકર્મકૃત્॥ 7-1-26 (44944)
નહ્યહં પરિપશ્યામિ વધે કઞ્ચન શુષ્મિણઃ।
ધૃષ્ટદ્યુમ્નાદૃતે રૌદ્રાત્પાલ્યમાનાત્કિરીટિના॥ 7-1-27 (44945)
`ઉતાહો સર્વસૈન્યેન ધર્મરાજઃ સહાનુજઃ।
ઉત્સૃજ્ય સર્વસૈન્યાનિ દ્રોણં તમભિદુદ્રુવે'॥ 7-1-28 (44946)
તૈર્વૃતઃ સર્વતઃ ક્ષુદ્રૈઃ પાઞ્ચાલાપશદૈસ્તતઃ।
કેકયૈશ્ચેદિકારૂશૈર્મત્સ્યૈરન્યૈશ્ચ ભૂમિપૈઃ॥ 7-1-29 (44947)
વ્યાકુલીકૃતમાચાર્યં પિપીલૈરુરગં યથા।
કર્મણ્યસુકરે સક્તં જઘાનેતિ મતિર્મમ॥ 7-1-30 (44948)
યોઽધીત્ય ચતુરો વેદાન્સાઙ્ગાનાખ્યાનપઞ્ચમાન્।
બ્રાહ્મણાનાં પ્રતિષ્ઠાસીત્સ્રોતસામિવ સાગરઃ॥ 7-1-31 (44949)
ક્ષત્રં ચ બ્રહ્મ ચૈવેહ યોઽભ્યતિષ્ઠત્પરન્તપઃ।
`દૃપ્તાનાં પ્રતિષેદ્ધા ચ ચક્ષુરાસીદચક્ષુષામ્॥ 7-1-32 (44950)
અમર્ષી ચાવલિપ્તેષુ ધાર્મિકેષુ ચ ધાર્મિકઃ'।
સ કથં બ્રાહ્મણો વૃદ્ધઃ શસ્ત્રેણ વધમાપ્તવાન્॥ 7-1-33 (44951)
અમર્ષિણા મર્ષિતવાન્ક્લિશ્યમાનાન્સદા મયા।
અનર્હમાણાન્કૌન્તેયાન્કર્મણસ્તસ્ય તત્ફલમ્॥ 7-1-34 (44952)
યસ્ય કર્માનુજીવન્તિ લોકે સર્વધનુર્ભૃતઃ।
સ સત્યસન્ધઃ સુકૃતી શ્રીકામૈર્નિહતઃ કથમ્॥ 7-1-35 (44953)
દિવિ શક્ર ઇવ શ્રેષ્ઠો મહાસત્વો મહાબલઃ।
સ કથં નિહતઃ પાર્થૈઃ ક્ષુદ્રમત્સ્યૈર્યથા તિમિઃ॥ 7-1-36 (44954)
ક્ષિપ્રહસ્તશ્ચ બલવાન્દૃઢઘન્વારિમર્દનઃ।
ન યસ્ય વિજયાકાઙ્ક્ષી વિષયં પ્રાપ્ય જીવતિ॥ 7-1-37 (44955)
યં દ્વૌ ન જહતઃ શબ્દૌ જીવમાનં કદાચન।
બ્રાહ્મશ્ચ વેદકામાનાં જ્યાઘોષશ્ચ ધનુષ્મતામ્॥ 7-1-38 (44956)
અદીનં પુરુષવ્યાઘ્રં હીમન્તમપરાજિતમ્।
તમિષ્વાસવરાચાર્યે દ્રોણં જઘ્નુઃ કથં રથાઃ॥ 7-1-39 (44957)
`નાહં મન્યે હતં દ્રોણં સ હિ લોકમયોત્સ્યત।
કો હિ શક્તો રણે જેતુમનાધૃષ્યયશોબલમ્॥ 7-1-40 (44958)
બ્રહ્મકલ્પો ભવેદ્બ્રાહ્મે ક્ષાત્રે નારાયણોપમઃ।
બ્રહ્મક્ષત્રે ચ યસ્યાસ્તાં વશે સ્થાણોરિવાખિલે॥ 7-1-41 (44959)
સર્વાન્હિ મામકાન્વીરાન્સહાશ્વરથકુઞ્જરાન્।
યુધિષ્ઠિરસ્ય તપસા હતાન્મન્યામહે કુરૂન્'॥ 7-1-42 (44960)
કથં સઞ્જય દુર્ધર્ષમનાધૃષ્યયશોબલમ્।
પશ્યતાં પુરુષેન્દ્રાણાં સમરે પાર્ષતોઽવધીત્॥ 7-1-43 (44961)
કે પુરસ્તાદયુધ્યન્ત રક્ષન્તો દ્રોણમન્તિકાત્।
કે નુ પશ્ચાદવર્તન્ત ગચ્છતો દુર્ગમાં ગતિમ્॥ 7-1-44 (44962)
કેઽરક્ષન્દક્ષિણં ચક્રં સવ્યં કે ચ મહાત્મનઃ।
પુરસ્તાત્કે ચ વીરસ્ય યુધ્યમાનસ્ય સંયુગે॥ 7-1-45 (44963)
કે ચ તસ્મિંસ્તનૂસ્ત્યક્ત્વા પ્રતીપં મૃત્યુમાવ્રજન્।
દ્રોણસ્ય સમરે વીરાઃ કેઽકુર્વન્ત પરાં ધૃતિમ્॥ 7-1-46 (44964)
કચ્ચિન્નૈનં ભયાન્મન્દાઃ ક્ષત્રિયા વ્યજહન્રણે।
રક્ષિતારસ્તતઃ શૂન્યે કચ્ચિત્તૈર્ન હતઃ પરૈઃ॥ 7-1-47 (44965)
ન સ પૃષ્ઠમરેસ્ત્રાસાદ્રણે શૌર્યાત્પ્રદર્શયેત્।
પરામપ્યાપદં પ્રાપ્ય સ કથં નિહતઃ પરૈઃ॥ 7-1-48 (44966)
એતદાર્યેણ કર્તવ્યં કૃચ્છ્રાસ્વાપત્સુ સઞ્જય।
પરાક્રમેદ્યથા શક્ત્યા તચ્ચ તસ્મિન્પ્રતિષ્ઠિતમ્।
`યો યથાશક્તિ યુદ્ધ્યેત દ્વિષદ્ભિઃસ્વાંશ્ચ પાલયન્॥ 7-1-49 (44967)
કચ્ચિન્નૈનં ભયાત્ક્ષુદ્રાઃ પાર્થેભ્યઃ પ્રદદૂ રણે।
ગોપ્તૃભિસ્તૈઃ સમુત્સૃષ્ટઃ કચ્ચિન્નૈષ પરૈર્હતઃ॥ 7-1-50 (44968)
ધૃષ્ટદ્યુમ્નં પ્રપશ્યામિ નિઘ્નન્તમિવ બ્રાહ્મણમ્।
વાર્યમાણં રણે તાત દ્રૌણિનાઽમિતતેજસા'॥ 7-1-51 (44969)
મુહ્યતે મે મનસ્તાત કથા તાવન્નિવાર્યતામ્।
ભૂયસ્તુ લબ્ધસંજ્ઞસ્ત્વાં પરિપૃચ્છામિ સઞ્જય॥ ॥ 7-1-52 (44970)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ દ્રોણાભિષેકપર્વણિ નવમોઽધ્યાયઃ॥ 9 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-1-2 અસ્યતઃ શરાનિતિ શેષઃ॥ 5-1-17 બલિનસ્તેજસ્વિનઃ॥ 5-1-23 મહામાત્રં પ્રધાનમ્॥ 5-1-25 પાઞ્ચાલમ્પ્રગ્રહઃ પાઞ્જાલઃ પ્રગ્રહો બન્ધરજુર્યસ્ય 5-1-27 શુષ્મિણસ્તેજસ્વિનઃ॥ 5-1-29 અપશદોઽધમઃ॥ 5-1-31 આખ્યાનં પુરાણભારતાદિ॥ 5-1-9 નવમોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 010
॥ શ્રીઃ ॥
7.10. અધ્યાયઃ 010
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
દ્રોણમરણશ્રવણેન મૂર્છિતસ્ય ધૃતરાષ્ટ્રસ્ય પિરચારિકાભિર્જલસેચનાદિના સમુદ્બોધનમ્॥ 1 ॥ ધૃતરાષ્ટ્રેણ સઞ્જયમ્પ્રતિ યુદ્ધકથનચોદના॥ 2 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-10-0 (44971)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ। 7-10-0x (4282)
એવં પૃષ્ટ્વા સૂતપુત્રં હૃચ્છોકેનાર્દિતો ભૃશમ્।
જયે નિરાશઃ પુત્રાણાં ધૃતરાષ્ટ્રોઽપતત્ક્ષિતૌ॥ 7-10-1 (44972)
તં વિસંજ્ઞં નિપતિન્ત સિષિચુઃ પરિચારિકાઃ।
જલેનાત્યર્થશીતેન જીવન્ત્યઃ પુણ્યગન્ધિના॥ 7-10-2 (44973)
પતિતં ચૈનમાલોક્ય સમસ્તા ભરતસ્ત્રિયઃ।
પરિવવ્રુર્મહારાજમસ્પૃશંશ્ચૈવ પાણિભિઃ॥ 7-10-3 (44974)
ઉત્થાપ્ય ચૈનં શનકૈ રાજાનં પૃથિવીતલાત્।
આસનં પ્રાપયામાસુર્બાષ્પકણ્ઠ્યો વરાનનાઃ॥ 7-10-4 (44975)
આસનં પ્રાપ્ય રાજા તુ મૂર્ચ્છયાઽભિપરિપ્લુતઃ।
નિશ્ચેષ્ટોઽતિષ્ઠત તદા વીજ્યમાનઃ સમન્તતઃ॥ 7-10-5 (44976)
સ લબ્ધ્વા શનકૈઃ સંજ્ઞાં વેપમાનો મહીપતિઃ।
પુનર્ગાવલ્ગણિં સૂતં પર્યપૃચ્છદ્યથાતથમ્॥ 7-10-6 (44977)
ધૃતરાષ્ટ્ર ઉવાચ। 7-10-7x (4283)
યઃ સ ઉદ્યન્નિવાદિત્યો જ્યોતિષા પ્રણુદંસ્તમઃ।
અજાતશત્રુમાયાન્તં કસ્તં દ્રોણાદવારયત્॥ 7-10-7 (44978)
પ્રભિન્નમિવ માતઙ્ગં યથા ક્રુદ્ધં તરસ્વિનમ્।
પ્રસન્નવદનં દૃષ્ટ્વા પ્રતિદ્વિરદગામિનમ્॥ 7-10-8 (44979)
વાસિતાસઙ્ગમે યદ્વદજય્યં પ્રતિયૂથપૈઃ।
નિજઘાન રણે વીરાન્વીરઃ પુરુષસત્તમઃ॥ 7-10-9 (44980)
યો હ્યેકો હિ મહાવીર્યો નિર્દહેદ્ધોરચક્ષુષા।
કૃત્સ્નં દુર્યોધનબલં ધૃતિમાન્સત્યસઙ્ગરઃ॥ 7-10-10 (44981)
ચક્ષુર્હણં જયે સક્તમિષ્વાસધરમચ્યુતમ્।
દાન્તં બહુમતં લોકે કે શૂરાઃ પર્યવારયન્॥ 7-10-11 (44982)
કે દુષ્પ્રધર્ષં રાજાનમિષ્વાસધરમચ્યુતમ્।
સમાસેદુર્નરવ્યાઘ્રં કૌન્તેયં તત્ર મામકાઃ॥ 7-10-12 (44983)
તરસૈવાભિપદ્યાથ યો વૈ દ્રોણમુપાદ્રવત્।
યઃ કરોતિ મહત્કર્મ શત્રૂણાં વૈ મહાબલઃ॥ 7-10-13 (44984)
મહાકાયો મહોત્સાહો નાગાયુતસમો બલે।
તં ભીમસેનમાયાન્તં કે શૂરાઃ પર્યવારયન્॥ 7-10-14 (44985)
યદાયાજ્જલદપ્રખ્યો રથઃ પરમવીર્યવાન્।
પર્જન્ય ઇવ બીભત્સુસ્તુમુલામશનીં સૃજન્॥ 7-10-15 (44986)
વિસૃજઞ્છરજાલાનિ વર્ષાણિ મઘવાનિવ।
અવસ્ફૂર્જન્દિશઃ સર્વાસ્તલનેમિસ્વનેન ચ॥ 7-10-16 (44987)
ચાપવિદ્યુત્પ્રભો ઘોરો રથગુલ્મવલાહકઃ।
સનેમિઘોષસ્તનિતઃ શરશબ્દાતિબન્ધુરઃ॥ 7-10-17 (44988)
રોષનિર્જિતજીમૂતો મનોભિપ્રાયશીઘ્રગઃ।
મર્માતિગો બાણધરસ્તુમુલઃ શોણિતોદકૈઃ॥ 7-10-18 (44989)
સમ્પ્લાવયન્દિશઃ સર્વા માનવૈરાસ્તરન્મહીમ્।
ભીમનિઃસ્વનિતો રૌદ્રો દુર્યોધનપુરોગમાન્॥ 7-10-19 (44990)
યુદ્ધેઽભ્યષિઞ્ચદ્વિજયો ગાર્ધ્રપત્રૈઃ શિલાશિતૈઃ।
ગાણ્ડીવં ધારયન્ધીમાન્કીદૃશં વો મનસ્તદા॥ 7-10-20 (44991)
ઇષુસમ્બાધમાકાશં કુર્વન્કપિવરધ્વજઃ।
યદાયાત્કથમાસીત્તુ તદા પાર્થં સમીક્ષતામ્॥ 7-10-21 (44992)
કચ્ચિદ્ગાણ્ડીવશબ્દેન ન પ્રણશ્યતિ વૈ બલમ્।
યદ્વઃ સભૈરવં કુર્વન્નર્જુનો ભૃશમન્વયાત્॥ 7-10-22 (44993)
કચ્ચિન્નાપાનુદત્પ્રામાનિષુભિર્વો ધનઞ્જયઃ।
વાતો વેગાદિવાવિધ્યન્મેઘાઞ્શરગણૈર્નૃપાન્॥ 7-10-23 (44994)
કો હિ ગાણ્ડીવધન્વાનં રણે સોઢું નરોઽર્હતિ।
યમુષશ્ચુત્ય સેનાગ્રે જનઃ સર્વો વિદીર્યતે॥ 7-10-24 (44995)
યત્સેનાઃ સમકમ્પન્ત યદ્વીરાનસ્પૃશદ્ભયમ્।
કે તત્ર નાજહુર્દ્રોણં કે ક્ષુદ્રાઃ પ્રાદ્રવન્ભયાત્॥ 7-10-25 (44996)
કે વા તત્ર તનૂસ્ત્યક્ત્વા પ્રતીપં મૃત્યુમાવ્રજન્।
અમાનુષાણાં જેતારં યુદ્ધેષ્વપિ ધનઞ્જયમ્॥ 7-10-26 (44997)
ન ચ વેગં સિતાશ્વસ્ય વિસહિષ્યન્તિ મામકાઃ।
ગાણ્ડીવસ્ય ચ નિર્ઘોષં પ્રાવૃડ્જલદનિઃસ્વનમ્॥ 7-10-27 (44998)
વિષ્વક્સેનો યસ્ય યન્તા યસ્ય યોદ્ધા ધનઞ્ચયઃ।
અશક્યઃ સ રથો જેતું મન્યે દેવાસુરૈરપિ॥ 7-10-28 (44999)
સુકુમારો યુવા શૂરો દર્શનીયશ્ચ પાણ્ડવઃ।
મેધાવી નિપુણો ધીમાન્યુધિ સત્યપરાક્રમઃ॥ 7-10-29 (45000)
આરાવં વિપુલં કુર્વન્વ્યથયન્સર્વસૈનિકાન્।
યદાયાન્નકુલો દ્રોણં કે શૂરાઃ પર્યવારયન્॥ 7-10-30 (45001)
આશીવિષ ઇવ ક્રુદ્ધઃ સહદેવો યદાઽભ્યયાત્।
કદનં કરિષ્યઞ્શત્રૂણાં તેજસા દુર્જયો યુધિ॥ 7-10-31 (45002)
આર્યવ્રતમમોઘેષું હીમન્તમપરાજિતમ્।
સહદેવં તમાયાન્તં કે શૂરાઃ પર્યવારયન્॥ 7-10-32 (45003)
યસ્તુ સૌવીરરાજસ્ય પ્રમથ્ય મહતીં ચમૂમ્।
આદત્ત મહિષીં ભોજાં કામ્યાં સર્વાઙ્ગશોભનામ્॥ 7-10-33 (45004)
સત્યં ધૃતિશ્ચ શૌર્યં ચ બ્રહ્મચર્યં ચ કેવલમ્।
સર્વાણિ યુયુધાનેઽસ્મિન્નિત્યાનિ પુરુષર્ષભે॥ 7-10-34 (45005)
બલિનં સત્યકર્માણમદીનમપરાજિતમ્।
વાસુદેવસમં યુદ્ધે વાસુદેવાદનન્તરમ્॥ 7-10-35 (45006)
ધનઞ્જયોપદેશેન શ્રેષ્ઠમિષ્વસ્ત્રકર્મણિ।
પાર્થેન સમમસ્ત્રેષુ કસ્તં દ્રોણાદવારયત્॥ 7-10-36 (45007)
વૃષ્ણીનાં પ્રવરં વીરં શૂરં સર્વધનુષ્મતામ્।
રામેણ સમમસ્ત્રેષુ યશસા વિક્રમેણ ચ॥ 7-10-37 (45008)
સત્યં ધૃતિર્મતિઃ શૌર્યં બ્રાહ્મં ચાસ્ત્રમનુત્તમમ્।
સાત્વતે તાનિ સર્વાણિ ત્રૈલોક્યમિવ કેશવે॥ 7-10-38 (45009)
તમેવઙ્ગુણસમ્પન્નં દુર્વારમપિ દૈવતૈઃ।
સમાસાદ્ય મહેષ્વાસં કે શૂરાઃ પર્યવારયન્॥ 7-10-39 (45010)
પાઞ્ચાલેષૂત્તમં વીરમુત્તમાભિજનપ્રિયમ્।
નિત્યમુત્તમકર્માણમુત્તમૌજસમાહવે॥ 7-10-40 (45011)
યુક્તં ધનઞ્જયહિતે મમાનર્થાર્થમુત્થિતમ્।
યમવૈશ્રવણાદિત્યમહેન્દ્રવરુણોપમમ્॥ 7-10-41 (45012)
મહારથં સમાખ્યાતં દ્રોણાયોદ્યતમાહવે।
ત્યજન્તં તુમુલે પ્રાણાન્કે શૂરાઃ સમવારયન્॥ 7-10-42 (45013)
એકોપસૃત્ય ચેદિભ્યઃ પાણ્ડવાન્યઃ સમાશ્રિતઃ।
ધૃષ્ટકેતું સમાયાન્તં દ્રોણં કસ્તં ન્યવારયત્॥ 7-10-43 (45014)
યોઽવધીત્કેતુમાન્વીરો રાજપુત્રં દુરાસદમ્।
અપરાન્તગિરિદ્વારે દ્રોણાત્કસ્તં ન્યવારયત્॥ 7-10-44 (45015)
સ્ત્રીમ્પુસયોર્નરવ્યાઘ્રો યઃ સ વેદ ગુણાગુણાન્।
શિખણ્ડિનં યાજ્ઞસેનિમમ્લાનમનસં યુધિ॥ 7-10-45 (45016)
દેવવ્રતસ્ય સમરે હેતું મૃત્યોર્મહાત્મનઃ।
દ્રોણાયાભિમુખં યાન્તં કે શૂરાઃ પર્યવારયન્॥ 7-10-46 (45017)
યસ્મિન્નભ્યધિકા વીરે ગુણાઃ સર્વે ધનઞ્જયાત્।
યસ્મિન્નસ્ત્રાણિ સત્યં ચ બ્રહ્મચર્યં ચ સર્વદા॥ 7-10-47 (45018)
વાસુદેવસમં વીર્યે ધનઞ્જયસમં બલે।
તેજસાઽઽદિત્યસદૃશં બૃહસ્પતિસમં મતૌ॥ 7-10-48 (45019)
અભિમન્યું મહાત્માનં વ્યાત્તાનનમિવાન્તકમ્।
દ્રોણાયાભિમુખં યાન્તં કે શૂરાઃ સમવારયન્॥ 7-10-49 (45020)
તરુણસ્તરુણપ્રજ્ઞઃ સૌભદ્રઃ પરવીરહા।
યદાભ્યધાવદ્વૈ દ્રોણં તદાઽઽસીદ્વો મનઃ કથં॥ 7-10-50 (45021)
દ્રૌપદેયા નરવ્યાઘ્રાઃ સમુદ્રમિવ સિન્ધવઃ।
યદ્રોણમાદ્રવન્સઙ્ખ્યે કે શૂરાસ્તાન્ન્યવારયન્॥ 7-10-51 (45022)
એતે દ્વાદશ વર્ષાણિ ક્રીડામુત્સૃજ્ય બાલકાઃ।
અસ્ત્રાર્થમવસન્ભીષ્મે બિભ્રતો વ્રતમુત્તમમ્॥ 7-10-52 (45023)
ક્ષત્રઞ્જયઃ ક્ષત્રદેવઃ ક્ષત્રવર્મા ચ માનદઃ।
ધૃષ્ટદ્યુમ્નાત્મજા વીરાઃ કે તાન્દ્રોણાદવારયન્॥ 7-10-53 (45024)
શતાદ્વિશિષ્ટં યં યુદ્ધે સમમન્યન્ત વૃષ્ણયઃ।
ચેકિતાનં મહેષ્વાસં કસ્તં દ્રોણાદવારયત્॥ 7-10-54 (45025)
વાર્ધક્ષેમિઃ કલિઙ્ગાનાં યઃ કન્યામાહરદ્યુધિ।
અનાધૃષ્ટિરદીનાત્મા કસ્તં દ્રોણાદવારયત્॥ 7-10-55 (45026)
ભ્રાતરઃ પઞ્ચ કૈકેયા ધાર્મિકાઃ સત્યવિક્રમાઃ।
ઇન્દ્રગોપકસઙ્કાશા રક્તવર્માયુધધ્વજાઃ॥ 7-10-56 (45027)
માતૃષ્વસુઃ સુતા વીરાઃ પાણ્ડવાનાં જયાર્થિનઃ।
તાન્દ્રોણં હન્તુમાયાતાન્કે વીરાઃ પર્યવારયન્॥ 7-10-57 (45028)
યં યોધયન્તો રાજાનો નાજયન્વારણાવતે।
ષણ્માસાનપિ સંરબ્ધા જિઘાંસન્તો યુધાં પતિં॥ 7-10-58 (45029)
ધનુષ્મતાં વરં શૂરં સત્યસન્ધં મહાબલમ્।
દ્રોણાત્કસ્તં નરવ્યાઘ્રં યુયુત્સું પર્યવારયત્॥ 7-10-59 (45030)
યઃ પુત્રં કાશિરાજસ્ય વારાણસ્યાં મહારથમ્।
સમરે સ્ત્રીષુ ગૃધ્યન્તં ભલ્લેનાપાહરદ્રથાત્॥ 7-10-60 (45031)
ધૃષ્ટદ્યુમ્નં મહેષ્વાસં પાર્થાનાં મન્ત્રધારિણમ્।
યુક્તં દુર્યોધનાનર્થે સૃષ્ટં દ્રોણવધાય ચ॥ 7-10-61 (45032)
નિર્દહન્તં રણે યોધાન્દારયન્તં ચ સર્વતઃ।
દ્રોણાભિમુખમાયાન્તં કે શૂરાઃ પર્યવારયન્॥ 7-10-62 (45033)
ઉત્સઙ્ગ ઇવ સમ્વૃદ્ધં દ્રુપદસ્યાસ્ત્રવિત્તમમ્।
શૈખણ્ડિનં શસ્ત્રગુપ્તં કે દ્રોણાદવારયન્॥ 7-10-63 (45034)
ય ઇમાં પૃથિવીં કૃત્સ્નાં ચર્મવત્સમવેષ્ટયત્।
મહતા રથઘોષેણ મુખ્યારિઘ્નો મહારથઃ॥ 7-10-64 (45035)
દશાશ્વમેધાનાજહે સ્વન્નપાનાપ્તદક્ષિણાન્।
નિરર્ગલાન્સર્વમેધાન્પુત્રવત્પાલયન્પ્રજાઃ॥ 7-10-65 (45036)
વિસૃષ્ટા દક્ષિણા યસ્ય ગઙ્ગાજલમવારયત્।
ગઙ્ગાસ્રોતસિ યાવત્યઃ સિકતા અપ્યશેષતઃ।
તાવતીર્ગા દદૌ વીર ઉશીનરસુતોઽધ્વરે॥ 7-10-66 (45037)
ન પૂર્વે નાપરે ચક્રુરિદં કેચન માનવાઃ।
ઇતીદં ચુક્રુશુર્દેવાઃ કૃતે કર્મણિ દુષ્કરે॥ 7-10-67 (45038)
પશ્યામસ્ત્રિષુ લોકેષુ ન તં સંસ્થાસ્નુચારિષુ।
જાતં ચાપિ જનિષ્યન્તં દ્વિતીયં ચાપિ સામ્પ્રતમ્॥ 7-10-68 (45039)
અન્યમૌશીનરાચ્છેબ્યાદ્ધુરો વોઢારમિત્યુત।
ગતિં યસ્ય ન યાસ્યન્તિ માનુષા લોકવાસિનઃ॥ 7-10-69 (45040)
તસ્ય નપ્તારમાયાન્તં શૈબ્યં કઃ સમવારયત્।
દ્રોણાયાભિમુખં યત્તં વ્યાત્તાનનમિવાન્તકમ્॥ 7-10-70 (45041)
વિરાટસ્ય રથાનીકં મત્સ્યસ્યામિત્રઘાતિનઃ।
પ્રેપ્સન્તં સમરે દ્રોણં કે વીરાઃ પર્યવારયન્॥ 7-10-71 (45042)
સદ્યો વૃકોદરાજ્જાતો મહાબલપરાક્રમઃ।
માયાવી રાક્ષસો વીરો યસ્માન્મમ મહદ્ભયમ્॥ 7-10-72 (45043)
પાર્થાનાં જયકામં તં તં પુત્રાણાં મમ કણ્ટકમ્।
ઘટોત્કચં મહાત્માનં કસ્તં દ્રોણાદવારયત્॥ 7-10-73 (45044)
એતે ચાન્યે ચ બહવો યેષામજિતં યુધિ।
ત્યક્તારઃ સંયુગે પ્રાણાન્કિં તેષામજિતં યુધિ॥ 7-10-74 (45045)
યેષાં ચ પુરુષવ્યાઘ્રઃ શાર્ઙ્ગધન્વા વ્યપાશ્રયઃ॥
લોકાનાં ગુરુરત્યર્થં લોકનાથઃ સનાતનઃ। 7-10-75 (45046)
નારાયણોરણે નાથો દિવ્યો દિવ્યાત્મકઃ પ્રભુઃ॥
યસ્ય દિવ્યાનિ કર્માણિ પ્રવદન્તિ મનીષિણઃ। 7-10-76 (45047)
તાન્યહં કીર્તયિષ્યામિ ભક્ત્યા સ્થૈર્યાર્થમાત્મનઃ॥ ॥ 7-10-77 (45048)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ દ્રોણાભિષેકપર્વણિ દશમોઽધ્યાયઃ॥ 10 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-10-8 સઃ પ્રસિદ્ધઃ। તમજાતશત્રુમ્ આયાન્તં દૃષ્ટ્વા દ્રોણાત્કઃ અવારયદિત્યન્વયઃ॥ 5-10-15 યદા અયાત્ યદા ચ દુર્યોધનપુરોગમાન્ગાર્ધ્રપત્રૈરભ્યષિઞ્ચત્તદા વો મનઃ ક્રીદૃશમભૂદિતિ ષષ્ઠેનાન્વયઃ॥ 5-10-34 યુયુધાને સાત્યકૌ॥ 5-10-38 સાત્વતે સાત્યકૌ॥ 5-10-68 સ્થાસ્રુચારિષુ સ્થાવરજઙ્ગમાત્મકેષુ। સ્નમિત્યસ્ય વ્યવહિતેન પશ્યામ ઇત્યનેન સમ્બન્ધઃ॥ 5-10-10 દશમોઽધ્યાયઃ॥ 10 ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 011
॥ શ્રીઃ ॥
7.11. અધ્યાયઃ 011
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
ધૃતરાષ્ટ્રેણ પ્રસઙ્ગાદ્ભક્ત્યુદ્રેકેણ--શ્રીકૃષ્ણચરિત્રાનુકીર્તનમ્॥ 1 ॥ ધૃતરાષ્ટ્રેણ બહુધા વિચિન્ત્ય સઞ્જયમ્પ્રતિ યુદ્ધકથનચોદના॥ 2 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-11-0 (45049)
ધૃતરાષ્ટ્ર ઉવાચ। 7-11-0x (4284)
શૃણુ દિવ્યાનિ કર્માણિ વાસુદેવસ્ય સઞ્જય।
કૃતવાન્યાનિ ગોવિન્દો યથા નાન્યાઃપુમાન્ક્વચિત્॥ 7-11-1 (45050)
સંવર્ધતા ગોપકુલે બાલેનૈવ મહાત્મના।
વિખ્યાપિતં બલં બાહ્વોસ્ત્રિષુ લોકેષુ સઞ્જય॥ 7-11-2 (45051)
પૂતનાં શકટં હત્વા કેશિનં ચૈવ વાજિનમ્।
ઋષભં ધેનુકં ચૈવ અરિષ્ટં ચ મહાબલમ્॥ 7-11-3 (45052)
દાવાન્મુક્ત્વા મહાબાહુર્ધૃત્વા ગોવર્ધનં નિગિમ્।
ચાણૂરં મુષ્ટિકં ચૈવ રઙ્ગમધ્યે નિહત્ય ચ॥ 7-11-4 (45053)
પ્રલમ્બં નરકં જમ્ભં પીઠં ચાપિ મહાસુરમ્।
મુરું ચાન્તકસઙ્કાશમવધીત્પુષ્કરેક્ષણઃ॥ 7-11-5 (45054)
તથા કંસો મહાતેજા જરાસન્ધેન પાલિતઃ।
વિક્રમેણૈવ કૃષ્ણેન સગણઃ પાતિતો રણે॥ 7-11-6 (45055)
સુનામા રણવિક્રાન્તઃ સમગ્રાક્ષૌહિણીપતિઃ।
ભોજરાજસ્ય મધ્યસ્થો ભ્રાતા કંસસ્ય વીર્યવાન્॥ 7-11-7 (45056)
બલદેવદ્વિતીયેન કૃષ્ણેનામિત્રઘાતિના।
તરસ્વી સમરે દગ્ધઃ સસૈન્યઃ શૂરસેનરાટ્॥ 7-11-8 (45057)
દુર્વાસા નામ વિપ્રર્ષિસ્તથા પરમકોપનઃ।
આરાધિતઃ સદારેણ સ ચાસ્મૈ પ્રદદૌ વરાન્॥ 7-11-9 (45058)
તથા ગાન્ધારરાજસ્ય સુતાં વીરઃ સ્વયંવરે।
નિર્જિત્ય પૃથિવીપાલાનાવહત્પુષ્કરેક્ષણઃ॥ 7-11-10 (45059)
અમૃષ્યમાણા રાજાનો યસ્ય જાત્યા હયા ઇવ।
રથે વૈવાહિકે યુક્તાઃ પ્રતોદેન કૃતવ્રણાઃ॥ 7-11-11 (45060)
જરાસન્ધં મહાબાહુમુપાયેન જનાર્દનઃ।
પરેણ ઘાતયામાસ સમગ્રાક્ષૌહિણીપતિમ્॥ 7-11-12 (45061)
ચેદિરાજં ચ વિક્રાન્તં રાજસેનાપતિં બલી।
અર્ઘે વિવદમાનં ચ જઘાન પશુવત્તદા॥ 7-11-13 (45062)
સૌભં દૈત્યપુરં ખસ્થં શાલ્વગુપ્તં દુરાસદમ્।
સમુદ્રકુક્ષૌ વિક્રમ્ય પાતયામાસ માધવઃ॥ 7-11-14 (45063)
અઙ્ગાન્વઙ્ગાન્કલિઙ્ગંશ્ચ માગધાન્કાશિકોસલાન્।
વાત્સ્યગાર્ગ્યકરૂષાંશ્ચ પૌણ્ડ્રાંશ્ચાપ્યજયદ્રણે॥ 7-11-15 (45064)
આવન્ત્યાન્દાક્ષિણાત્યાંશ્ચ પાર્વતીયાન્દશેરકાન્।
કાશ્મીરકાનૌરસિકાન્પિશાચાંશ્ચ સમુદ્ગલાન્॥ 7-11-16 (45065)
કામ્ભોજાન્વાટધાનાંશ્ચ ચોલાન્પાણ્ડ્યાંશ્ચ સઞ્જય।
ત્રિગર્તાન્માલવાંશ્ચૈવ દરદાંશ્ચ સુદુર્જયાન્॥ 7-11-17 (45066)
નાનાદિગ્ભ્યશ્ચ સમ્પ્રાપ્તાન્ખશાંશ્ચૈવ શકાંસ્તથા।
જિતવાન્પુણ્ડરીકાક્ષો યવનં ચ સહાનુગમ્॥ 7-11-18 (45067)
પ્રવિશ્ય મકરાવાસં યાદોગણનિષેવિતમ્।
જિગાય વરુણં સઙ્ખ્યે સલિલાન્તર્ગતં પુરા॥ 7-11-19 (45068)
યુધિ પઞ્ચજનં હત્વા દૈત્યં પાતાલવાસિનમ્।
પાઞ્ચજન્યં હૃષીકેશો દિવ્યં શઙ્ખમવાપ્તવાન્॥ 7-11-20 (45069)
ખાણ્ડવે પાર્થસહિતસ્તોષયિત્વા હુતાશનમ્।
આગ્નેયમસ્ત્રં દુર્ધર્ષં ચક્રં લેભે મહાબલઃ॥ 7-11-21 (45070)
વૈનતેયં સમારુહ્ય ત્રાસયિત્વાઽમરાવતીમ્।
મહેન્દ્રભવનાદ્વીરઃ પારિજાતમુપાનયત્॥ 7-11-22 (45071)
તચ્ચ મર્ષિતવાઞ્શક્રો જાનંસ્તસ્ય પરાક્રમમ્।
રાજ્ઞાં ચાપ્યજિતં કંચિત્કૃષ્ણેનેહ ન શુશ્રુમ॥ 7-11-23 (45072)
યચ્ચ તન્મહદાશ્ચર્યં સભાયાં મમ સઞ્જય।
કૃતવાન્પુણ્ડરીકાક્ષઃ કસ્તદન્ય ઇહાર્હતિ॥ 7-11-24 (45073)
યચ્ચ ભક્ત્યા પ્રસન્નોઽહમદ્રાક્ષં કૃષ્ણમીશ્વરમ્।
તન્મે સુવિદિતં સર્વં પ્રત્યક્ષમિવ ચાગમમ્॥ 7-11-25 (45074)
નાન્તો વિક્રમયુક્તસ્ય બુદ્ધ્યા યુક્તસ્ય વા પુનઃ।
કર્મણાં શક્યતે ગન્તું હૃષીકેશસ્ય સઞ્જય॥ 7-11-26 (45075)
તથા ગદશ્ચ સામ્બશ્ચ પ્રદ્યુમ્નોઽથ વિદૂરથઃ।
અગાવહોઽનિરુદ્ધશ્ચ ચારુદેષ્ણઃ સસારણઃ॥ 7-11-27 (45076)
ઉલ્મુકો નિશઠશ્ચૈવ ઝિલ્લી બભ્રુશ્ચ વીર્યવાન્।
પૃથુશ્ચ વિપૃથુશ્ચૈવ શમીઙ્કોઽથારિમેજયઃ॥ 7-11-28 (45077)
એતેઽન્યે બલવન્તશ્ચ વૃષ્ણિવીરાઃ પ્રહારિણઃ।
કથંચિત્પાણ્જવાનીકં શ્રયેયુઃ સમરે સ્થિતાઃ॥ 7-11-29 (45078)
આહૂતા વૃષ્ણિવીરેણ કેશવેન મહાત્મના।
તતઃ સંશયિતં સર્વે ભવેદિતિ મતિર્મમ॥ 7-11-30 (45079)
નાગાયુતબલો વીરઃ કૈલાસશિખરોપમઃ।
વનમાલી હલી રામસ્તત્ર યત્ર જનાર્દનઃ॥ 7-11-31 (45080)
યમાહુઃ સર્વપિતરં વાસુદેવં દ્વિજાતયઃ।
અપિ વા હ્યેષ પાણ્ડૂનાં યોત્સ્યતેઽર્થાય સઞ્જય॥ 7-11-32 (45081)
સ યદા તાત સન્નહ્યેત્પાણ્ડવાર્થાય સઞ્જય।
ન તદા પ્રતિસંયોદ્ધા ભવિતા તત્ર કશ્ચન॥ 7-11-33 (45082)
યદિ સ્મ કુરવઃ સર્વે જયેયુર્નામ પાણ્ડવાન્।
વાર્ષ્ણેયોઽર્થાય તેષાં વૈ ગૃહ્ણીયાચ્છસ્ત્રમુત્તમમ્॥ 7-11-34 (45083)
તતઃ સર્વાન્નરવ્યાઘ્રો હત્વા નરપતીન્રણે।
કૌરવાંશ્ચ મહાબાહુઃકુન્ત્યૈ દદ્યાત્સ મેદિનીમ્॥ 7-11-35 (45084)
યસ્ય યન્તા હૃષીકેશો યોદ્ધા યસ્ય ધનઞ્જયઃ।
રથસ્ય તસ્ય કઃ સઙ્ખ્યે પ્રત્યનીકો ભવેદ્રથઃ॥ 7-11-36 (45085)
ન કેનચિદુપાયેન કુરૂણાં દૃશ્યતે જયઃ।
તસ્માન્મે સર્વમાચક્ષ્વ યથા યુદ્ધમવર્તત॥ 7-11-37 (45086)
અર્જુનઃ કેશવસ્યાત્મા કૃષ્ણોઽપ્યાત્મા કિરીટિનઃ।
અર્જુને વિજયો નિત્યં કૃષ્ણે કીર્તિશ્ચ શાશ્વતી॥ 7-11-38 (45087)
સર્વેષ્વપિ ચ લોકેષુ બીભત્સુરપરાજિતઃ।
પ્રાધાન્યેનૈવ ભૂયિષ્ઠમમેયાઃ કેશવે ગુણાઃ॥ 7-11-39 (45088)
મોહાદ્દુર્યોધનઃ કૃષ્ણં યો ન વેત્તીહ કેશવમ્।
મોહિતો દૈવયોગેન મૃત્યુપાશપુરસ્કૃતઃ। 7-11-40 (45089)
ન વેદ કૃષ્ણં દાશાર્હમર્જુનં ચૈવ પાણ્ડવમ્।
પૂર્વદેવૌ મહાત્માનૌ નરનારાયણાવુભૌ॥ 7-11-41 (45090)
એકાત્માનૌ દ્વિધાભૂતૌ દૃશ્યેતે માનવૈર્ભુવિ।
મનસાપિ હિ દુર્ધર્ષૌ સેનામેતાં યશસ્વિનૌ॥ 7-11-42 (45091)
નાશયેતામિહેચ્છન્તૌ માનુષત્વાચ્ચ નેચ્છતઃ।
યુગસ્યેવ વિપર્યાસો લોકાનામિવ મોહનમ્॥ 7-11-43 (45092)
ભીષ્મસ્ય ચ વધસ્તાત દ્રોણસ્ય ચ મહાત્મનઃ।
ન હ્યેવ બ્રહ્મચર્યેણ ન વેદાધ્યયનેન ચ॥ 7-11-44 (45093)
ન ક્રિયાભિર્ન ચાસ્ત્રેણ મૃત્યોઃ કશ્ચિન્નિર્વાયતે।
લોકસમ્ભાવિતૌ વીરૌ કૃતાસ્ત્રૌ યુદ્ધદુર્મદૌ॥ 7-11-45 (45094)
ભીષ્મદ્રોણૌ હતૌ શ્રુત્વા કિન્નુ જીવામિ સઞ્જય।
યાં તાં શ્રિયમસૂયામઃ પુરા દૃષ્ટ્વા યુધિષ્ઠિરે॥ 7-11-46 (45095)
અદ્ય તામનુજાનીમો ભીષ્મદ્રોણવધેન હ।
મત્કૃતે ચાપ્યનુપ્રાપ્તઃ કુરૂણામેષ સઙ્ક્ષયઃ॥ 7-11-47 (45096)
પક્વાનાં હિ વધે સૂત વજ્રાયન્તે તૃણાન્યુત।
અનન્તમિદમૈશ્વર્યં લોકે પ્રાપ્તો યુધિષ્ઠિરઃ॥ 7-11-48 (45097)
યસ્ય કોપાન્મહાત્માનૌ ભીષ્મદ્રોણૌ નિપાતિતૌ।
પ્રાપ્તઃ પ્રકૃતિતો ધર્મો ન ધર્મો મામકાન્પ્રતિ॥ 7-11-49 (45098)
ક્રૂરઃ સર્વવિનાશાય કાલોઽસૌ નાતિવર્તતે।
અન્યથા ચિન્તિતા હ્યર્થા નરૈસ્તાત મનસ્વિભિઃ।
અન્યથૈવ પ્રપદ્યન્તે દૈવાદિતિ મતિર્મમ॥ 7-11-50 (45099)
તસ્માદપરિહાર્યેઽર્થે સમ્પ્રાપ્તે કૃચ્છ્ર ઉત્તમે।
અપારણીયે દુશ્ચિન્ત્યે યથાભૂતં પ્રચક્ષ્વ મે॥ ॥ 7-11-51 (45100)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ દ્રોણાભિષેકપર્વણિ એકાદશોઽધ્યાયઃ॥ 11 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-11-6 વિક્રમેણૈવ અસ્ત્રં ચિના॥ 5-11-12 પરેણ ભીમેન॥ 5-11-11 એકાદશોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 012
॥ શ્રીઃ ॥
7.12. અધ્યાયઃ 012
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
દ્રોણચોદિતેન દુર્યોધનેન યુધિષ્ઠિરસ્ય જીવગ્રાહં ગ્રહણવરણમ્॥ 1 ॥ દ્રોણેન અર્જુનાસન્નિધાને તદ્વ્રહણે પ્રતિજ્ઞાતે દુર્યો ધનેન તદુદ્ધોષણમ્॥ 2 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-12-0 (45101)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-12-0x (4285)
`શુશ્રૂષસ્વ સ્થિરો ભૂત્વાં શંસતો મમ ભારત'।
હન્ત તે કથયિષ્યામિ સર્વં પ્રત્યક્ષદર્શિવાન્।
યથા સત્યપરો દ્રોણઃ સાદિતાઃ પાણ્ડુસૃઞ્જયૈઃ॥ 7-12-1 (45102)
સેનાપતિત્વં સમ્પ્રાપ્ય ભારદ્વાજો મહારથઃ।
મધ્યે સર્વસ્ય સૈન્યસ્ય પુત્રં તે વાક્યમબ્રવીત્॥ 7-12-2 (45103)
યત્કૌરવાણામૃષભાદાપગેયાદનન્તરમ્।
સૈનાપત્યે ત્વયા રાજન્નદ્ય સત્કૃતવાનહમ્॥ 7-12-3 (45104)
સદૃશં કર્મણસ્તસ્ય ફલં પ્રાપ્નુહિ ભારત।
કરોમિ કામં કં તેઽદ્ય પ્રવૃણીષ્વ યમિચ્છસિ॥ 7-12-4 (45105)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-12-5x (4286)
તતો દુર્યોધનો રાજા કર્ણદુઃશાસનાદિભિઃ।
સમ્મન્ત્ર્યોવાચ દુર્ધર્ષમાચાર્યં જયતાં વરમ્॥ 7-12-5 (45106)
દદાસિ ચેદ્વરં મહ્યં જીવગ્રાહં યુધિષ્ઠિરમ્।
ગૃહીત્વા રયિનાં શ્રેષ્ઠં મત્સમીપમિહાનય॥ 7-12-6 (45107)
`ઇચ્છેયં વૈ મહાત્માનં ધર્માત્માનં યુધિષ્ઠિરમ્।
ભ્રાતૃણાં પશ્યતામેવ જીવગ્રાહેણ મે દ્વિજ॥ 7-12-7 (45108)
ગૃહીત્વા રથિનાં શ્રેષ્ઠં મત્સકાશમિહાનય।
પ્રીણામ્યનેન કાર્યેણ સસુહૃજ્જનબાન્ધવઃ॥ 7-12-8 (45109)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-12-9x (4287)
તતઃ કુરૂણામાચાર્યઃ શ્રુત્વા પુત્રસ્ય તે વચઃ।
સેનાં પ્રહર્ષયન્સર્વામિદં વચનમબ્રવીત્॥ 7-12-9 (45110)
ધન્યઃ કુન્તીસુતો રાજન્યસ્ય ગ્રહણમિચ્છસિ।
ન વધં તસ્ય દુર્ધર્ષ વરમદ્ય પ્રયાચસે॥ 7-12-10 (45111)
કિમર્થં ચ નરવ્યાઘ્ર ન વધં તસ્ય કાઙ્ક્ષસે।
નાશંસસિ ક્રિયામેતાં મત્તો દુર્યોધન ધ્રુવમ્॥ 7-12-11 (45112)
આહોસ્વિદ્ધર્મરાજસ્ય દ્વેષ્ટા કશ્ચિન્ન વિદ્યતે।
યદીચ્છસિ ત્વં જીવન્તં કુલં રક્ષસિ ચાત્મનઃ॥ 7-12-12 (45113)
અથવા ભરતશ્રેષ્ઠ નિર્જિત્ય યુધિ પાણ્ડવાન્।
રાજ્યાંશં પ્રતિ દત્ત્વા ચ સૌભ્રાત્રં કર્તુમિચ્છસિ॥ 7-12-13 (45114)
ધન્યઃ કુન્તીસુતો રાજા સુજાતં ચાસ્ય ધીમતઃ।
અજાતશત્રુતા સત્યા તસ્ય યત્સ્નિહ્યતે ભવાન્॥ 7-12-14 (45115)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-12-15x (4288)
દ્રોણેન ચૈવમુક્તસ્ય તવ પુત્રસ્ય ભારત।
સહસા નિઃસૃતો ભાવો યોસ્ય નિત્યં હૃદિ સ્થિતઃ॥ 7-12-15 (45116)
નાકારો ગૂહિતું શક્યો બૃહસ્પતિસમૈરપિ।
તસ્માત્તવ સુતો રાજન્પ્રહૃષ્ટો વાક્યમબ્રવીત્॥ 7-12-16 (45117)
વધે કુન્તીસુતસ્યાજૌ નાચાર્ય વિજયો મમ।
હતે યુધિષ્ઠિરે પાર્થા હન્યુઃસર્વાન્હિ નો ધ્રુવમ્॥ 7-12-17 (45118)
નૈવ શક્યા રણે સર્વે નિહન્તુમમરૈરપિ।
`યદિ સર્વે હનિષ્યન્તે પાણ્ડવાઃ સસુતા મૃધે॥ 7-12-18 (45119)
તતઃ કૃત્સ્નં વશે કૃત્વા નિઃશેષં નૃપમણ્ડલમ્।
સસાગરવનાં સ્ફીતાં વિજિત્ય વસુધામિમામ્॥ 7-12-19 (45120)
વિષ્ણુર્દાસ્યતિ કૃષ્ણાયૈ કુન્ત્યૈ વા પુરુષોત્તમઃ'।
યદ્યેષ ચૈષાં શેષઃસ્યાત્સ એવાસ્માન્ન શેષયેત્॥ 7-12-20 (45121)
સત્યપ્રતિજ્ઞે ત્વાનીતે પુનર્દ્યૂતેન નિર્જિતે।
`તસ્મિઞ્જીવતિ ચાયાતે હ્યુપાયૈર્બહુભિઃ કૃતૈઃ'।
પુનર્યાસ્યન્ત્યરણ્યાય પાણ્ડવાસ્તમનુવ્રતાઃ॥ 7-12-21 (45122)
સોઽયં મમ જયો વ્યક્તં દીર્ઘકાલં ભવિષ્યતિ।
અતો ન વધમિચ્છામિ ધર્મરાજસ્ય કર્હિચિત્॥ 7-12-22 (45123)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-12-23x (4289)
તસ્ય જિહ્મમભિપ્રાયં જ્ઞાત્વા દ્રોણોઽર્થતત્ત્વવિત્।
તં વરં સાન્તરં તસ્મૈ દદૌ સંચિન્ત્ય બુદ્ધિમાન્॥ 7-12-23 (45124)
દ્રોણ ઉવાચ। 7-12-24x (4290)
ન ચેદ્યુધિષ્ઠિરં વીરઃ પાલયેદર્જુનો યુધિ।
મન્યસ્વ પાણ્ડવશ્રેષ્ઠમાનીતં વશમાત્મનઃ॥ 7-12-24 (45125)
ન હિ શક્યો રણે પાર્થઃ સેન્દ્રૈર્દેવાસુરૈરપિ।
પ્રત્યુદ્યાતુમતસ્તાત ન તસ્માદ્ધર્ષયામ્યહમ્॥ 7-12-25 (45126)
અસંશયં સ મે શિષ્યો મત્પૂર્વશ્ચાસ્ત્રકર્મણિ।
તરુણઃ સુકૃતી યુક્ત એકાયનગતશ્ચ સઃ॥ 7-12-26 (45127)
અસ્ત્રાણીન્દ્રાચ્ચ રુદ્રાચ્ચ ભૂયાંસિ સમવાપ્તવાન્।
અમર્ષિતશ્ચ તે રાજંસ્તતો નામર્ષયામ્યહમ્॥ 7-12-27 (45128)
સ ચાપક્રમ્યતાં યુદ્ધાદ્યેનોપાયેન શક્યતે।
અપનીતે તતઃ પાર્થે ધર્મરાજો જિતસ્ત્વયા॥ 7-12-28 (45129)
ગ્રહણે હિ જયસ્તસ્ય ન વધે પુરુષર્ષભ।
`ગ્રહણં હિ વધાત્તસ્ય ધર્મરાજસ્ય મન્યસે'।
અનેનૈવાભ્યુપાયેન ગ્રહણં સમુપૈષ્યસિ॥ 7-12-29 (45130)
અહં ગૃહીત્વા રાજાનં સત્યધર્મપરાયણમ્।
આનયિષ્યામિ તે રાજન્વશમદ્ય ન સંશયઃ॥ 7-12-30 (45131)
યદિ સ્યાસ્યતિ સઙ્ગ્રામે મુહૂર્તમપિ મેઽગ્રતઃ।
અપનીતે નરવ્યાઘ્રે કુન્તીપુત્રે ધનઞ્જયે॥ 7-12-31 (45132)
ફલ્ગુનસ્ય સમીપે તુ ન હિ શક્યો યુધિષ્ઠિરઃ।
ગ્રહીતું સમરે રાજન્સેન્દ્રૈરપિ સુરાસુરૈઃ॥ 7-12-32 (45133)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-12-33x (4291)
`એવમુક્તે તદા તસ્મિન્યુદ્ધે દેવાસુરોપમે'।
સાન્તરં તુ પ્રતિજ્ઞાતે રાજ્ઞો દ્રોણેન નિગ્રહે।
ગૃહીતં તમમન્યન્ત તવ પુત્રાઃ સુબાલિશાઃ॥ 7-12-33 (45134)
તતો દુર્યોધનેનાપિ ગ્રહણં પાણ્ડવસ્ય તત્।
`સ્કન્ધાવારેષુ સર્વેષુ યથાસ્થાનેષુ મારિષ'।
સૈન્યસ્થાનેષુ સર્વેષુ સુઘોષિતમરિન્દમ॥ 7-12-34 (45135)
પાણ્ડવેયેષુ સાપેક્ષં દ્રોણં જાનાતિ તે સુતઃ।
તતઃ પ્રતિજ્ઞાસ્થૈર્યાર્થં સ મન્ત્રો બહુલીકૃતઃ॥ ॥ 7-12-35 (45136)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ દ્રોણાભિષેકપર્વણિ દ્વાદશોઽધ્યાયઃ॥ 12 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-12-11 એતાં વધરૂપાં ક્રિયાં મત્તો નાશંસસિ ન સમ્ભાવયસિ॥ 5-12-12 તદિચ્છસિ ત્વં ઇતિ ક.ખ.પાઠઃ॥ 5-12-14 સુજાતં શોભનં જન્મ 5-12-22 વ્યક્તં નિયતમ્॥ 5-12-26 મત્પૂર્વઃ અહં પૂર્વો ગુરુર્યસ્ય એકાયનગતઃ જયમરણાન્યતરનિશ્ચયવાન્॥ 5-12-35 બહુલીકૃતઃ પ્રતિજ્ઞાં ન ત્યજેદિતિ બહુષુ પ્રકાશિતઃ॥ 5-12-12 દ્વાદશોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 013
॥ શ્રીઃ ॥
7.13. અધ્યાયઃ 013
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
અર્જુનેન દ્રોણપ્રતિજ્ઞાભીતસ્ય યુધિષ્ઠિરસ્ય સમાશ્વાસનમ્॥ 1 ॥ યુદ્ધારમ્ભો દ્રોણપરાક્રમશ્ચ॥ 2 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-13-0 (45137)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-13-0x (4292)
સાન્તરે તુ પ્રતિજ્ઞાને રાજ્ઞો દ્રોણેન નિગ્રહે।
તતસ્તે સૈનિકાઃ શ્રુત્વા તં યુધિષ્ઠિરનિગ્રહમ્।
સિંહનાદરવાંશ્ચક્રુર્બાહુશબ્દાંશ્ચ કૃત્સ્નશઃ॥ 7-13-1 (45138)
તચ્ચ સર્વં યથાન્યાયં ધર્મરાજેન ભારત।
આપ્તૈશ્ચારૈઃ પરિજ્ઞાતં ભારદ્વાજચિકીર્ષિતમ્॥ 7-13-2 (45139)
તતઃ સર્વાન્સમાનાય્ય ભ્રાતૃનન્યાંશ્ચ સર્વશઃ।
અવ્રવીદ્ધર્મરાજસ્તુ ધનઞ્જયમિદં વચઃ॥ 7-13-3 (45140)
શ્રુતં તે પુરુષવ્યાઘ્ર દ્રોણસ્યાદ્ય ચિકીર્ષિતમ્।
યથા તન્ન ભવેત્સત્યં તથા નીતિર્વિધીયતામ્॥ 7-13-4 (45141)
સાન્તરં હિ પ્રતિજ્ઞાતં દ્રોણેનામિત્રઘાતિના।
તચ્ચાન્તરમમોઘેષૌ ત્વયિ તેન સમાહિતમ્॥ 7-13-5 (45142)
તત્ત્વમદ્ય મહાબાહો યુધ્યસ્વ મદનન્તરમ્।
યથા દુર્યોધનઃ કામં નેમં દ્રોણાદવાપ્નુયાત્॥ 7-13-6 (45143)
અર્જુન ઉવાચ। 7-13-7x (4293)
યથા મે ન વધઃ કાર્ય આચાર્યસ્ય કથઞ્ચન।
તથા તવ પરિત્યાગો ન મે રાજંશ્ચિકીર્ષિતઃ॥ 7-13-7 (45144)
અપ્યેવં પાણ્ડવ પ્રાણાનુત્સૃજેયમહં યુધિ।
પ્રતિયાતાઽહમાચાર્યં ત્વાં ન જહ્યાં કથઞ્ચન॥ 7-13-8 (45145)
ત્વાં નિગૃહ્યાહવે રાજન્ધાર્તરાષ્ટ્રો યમિચ્છતિ।
ન સ તં જીવલોકેઽસ્મિન્કામં પ્રાપ્તા કથઞ્ચન॥ 7-13-9 (45146)
પ્રપતેદ્દ્યૌઃ સનક્ષત્રા પૃથિવી શકલી ભવેત્।
ન ત્વાં દ્રોણો નિગૃહ્ણીયાજ્જીવમાને મયિ ધ્રુવમ્॥ 7-13-10 (45147)
યદિ તસ્ય રણે સાહ્યં કુરુતે વજ્રભૃત્સ્વયમ્।
વિષ્ણુર્વા સહિતો દેવૈર્ન ત્વાં પ્રાપ્સ્યત્યસૌ મૃધે॥ 7-13-11 (45148)
મયિ જીવતિ રાજેન્દ્ર ન ભયં કર્તુમર્હસિ।
દ્રોણાદસ્ત્રભૃતાં શ્રેષ્ઠાત્સર્વશસ્ત્રભૃતામપિ॥ 7-13-12 (45149)
અન્યચ્ચ બ્રૂયાં રાજેન્દ્ર પ્રતિજ્ઞાં મમ નિશ્ચલામ્॥ 7-13-13 (45150)
ન સ્મરામ્યનૃતં તાવન્ન સ્મરામિ પરાજયમ્।
ન સ્મરામિ પ્રતિશ્રુત્ય વિસ્મૃત્ય મનસ્વઽકૃતમ્॥ 7-13-14 (45151)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-13-15x (4294)
તતઃ શઙ્ખાશ્ચ ભેર્યશ્ચ મૃદઙ્ગાશ્ચાનકૈઃ સહ।
પ્રાવાદ્યન્ત મહારાજ પાણ્ડવાનાં નિવેશને॥ 7-13-15 (45152)
સિંહનાદશ્ચ સંજજ્ઞે પાણ્ડવાનાં મહાત્મનામ્॥
ધનુર્જ્યાતલશબ્દશ્ચ ગગનસ્પૃક્સુભૈરવઃ॥ 7-13-16 (45153)
શ્રુત્વા શઙ્ખસ્ય નિર્ઘોષં પાણ્ડવસ્ય મહૌજસઃ।
ત્વદીયેષ્વપ્યનીકેષુ વાદિત્રાણ્યભિજઘ્નિરે॥ 7-13-17 (45154)
તતો વ્યૂઢાન્યનીકાનિ તવ તેષાં ચ ભારત।
શનૈરુપેયુરન્યોન્યં યોત્સ્યમાનાનિ સંયુગે॥ 7-13-18 (45155)
તતઃ પ્રવવૃતે યુદ્ધં તુમુલં રોમહર્ષણમ્।
પાણ્ડવાનાં કુરૂણાં ચ દ્રોણપાઞ્ચાલ્યયોરપિ॥ 7-13-19 (45156)
યતમાનાઃ પ્રયતેન દ્રોણાનીકવિશાતને।
ન શેકુઃ સૃઞ્જયા યુદ્ધે તદ્ધિ દ્રોણેન પાલિતમ્॥ 7-13-20 (45157)
તથૈવ તવ પુત્રસ્ય રથોદારાઃ પ્રહારિણઃ।
ન શેકુઃ પાણ્ડવીં સેનાં પાલ્યમાનાં કિરીટીના॥ 7-13-21 (45158)
આસ્તાં તે સ્તિમિતે સેને રક્ષ્યમાણે પરસ્પરમ્।
સમ્પ્રસુપ્તે યથા નક્તં વનરાજ્યૌ સુપુષ્પિતે॥ 7-13-22 (45159)
તતો રુક્મરથો રાજન્નર્કેણેવ વિરાજતા।
વરૂથિના વિનિષ્પત્ય વ્યચરત્પૃતનામુખે॥ 7-13-23 (45160)
તમુદ્યન્તં રથેનૈકમાશુકારિણમાહવે।
અનેકમિવ સન્ત્રસાન્મેનિરે પાણ્ડુસૃઞ્જયાઃ॥ 7-13-24 (45161)
તેન મુક્તાઃ શરા ઘોરા વિચેરુઃ સર્વતોદિશમ્।
ત્રાસયન્તો મહારાજ પાણ્ડવેયસ્ય વાહિનીમ્॥ 7-13-25 (45162)
મધ્યન્દિનમનુપ્રાપ્તો ગભસ્તિશતસંવૃતઃ।
યથા દૃશ્યેત ઘર્મોશુસ્તથા દ્રોણોઽપ્યદૃશ્યત॥ 7-13-26 (45163)
ન ચૈનં પાણ્ડવેયાનાં કશ્ચિચ્છક્નોતિ ભારત।
વીક્ષિતું સમરે ક્રુદ્ધં મહેન્દ્રમિવ દાનવાઃ॥ 7-13-27 (45164)
મોહયિત્વા તતઃ સૈન્યં ભારદ્વાજઃ પ્રતાપવાન્।
ધૃષ્ટદ્યુમ્નબલં તૂર્ણં વ્યધમન્નિશિતૈઃ શરૈઃ॥ 7-13-28 (45165)
સ દિશઃ સર્વતો રુદ્ધ્વા સંવૃત્ય ખમજિહ્મગૈઃ।
પાર્ષતો યત્ર તત્રૈનામભિનત્પાણ્ડુવાહિનીમ્॥ ॥ 7-13-29 (45166)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ દ્રોણાભિષેકપર્વણિ એકાદશદિવસયુદ્ધે ત્રયોદશોઽધ્યાયઃ॥ 13 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-13-22 સમ્પ્રસુપ્તે કૃતપત્રસઙ્કોચે॥ 5-13-23 વરૂથિના રથેન॥ 5-13-13 ત્રયોદશોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 014
॥ શ્રીઃ ॥
7.14. અધ્યાયઃ 014
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
દ્રોણયુદ્ધં દ્વૈરથયુદ્ધમભિમન્યુપરાક્રમશ્ચ॥ 1 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-14-0 (45167)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-14-0x (4295)
તતઃ સ પાણ્ડવાનીકે જનયન્સુમહદ્ભયમ્।
વ્યચરત્પૃતનાં દ્રોણો દહન્કક્ષમિવાનલઃ॥ 7-14-1 (45168)
નિર્દહન્તમનીકાનિ સાક્ષાદગ્નિમિવોત્થિતમ્।
દૃષ્ટ્વા રુક્મરથં ક્રુદ્ધં સમકમ્પન્ત સૃઞ્જયાઃ॥ 7-14-2 (45169)
સતતં કૃષ્યતઃ સઙ્ખ્યે ધનુષોઽસ્યાશુકારિણઃ।
જ્યાઘોષઃ શુશ્રુવેઽત્યર્થં વિસ્ફૂર્જિતમિવાશનેઃ॥ 7-14-3 (45170)
રથિનઃ સાદિનશ્ચૈવ નાગાનશ્વાન્પદાતિનઃ।
રૌદ્રા હસ્તવતા મુક્તાઃ સમ્મૃદ્ગન્તિ સ્સ સાયકાઃ॥ 7-14-4 (45171)
નાનદ્યમાનઃ પર્જન્યઃ પ્રવૃદ્ધઃ શુચિસઙ્ક્ષયે।
અશ્મવર્ષમિવાવર્ષત્પરેષામાવહદ્ભયમ્॥ 7-14-5 (45172)
વિચરન્સ દિશઃ સર્વાઃ સેનાં સઙ્ક્ષોભયન્પ્રભુઃ।
વર્ધયામાસ સન્ત્રાસં શાત્રવાણામમાનુષમ્॥ 7-14-6 (45173)
તસ્ય વિદ્યુદિવાભ્રેષુ ચાપં હેમપરિષ્કૃતમ્।
ભ્રાજમાનં રથે તસ્મિન્દૃશ્યતે સ્મ મહાભયમ્॥ 7-14-7 (45174)
સ વીરઃ સત્યવાન્પ્રાજ્ઞો ધર્મનિત્યઃ સદા પુનઃ।
યુગાન્તકાલવદ્ધોરાં રૌદ્રાં પ્રાવર્તયન્નદીમ્॥ 7-14-8 (45175)
અમર્ષવેગપ્રભવાં ક્રવ્યાદગણસઙ્કુલામ્।
બલૌઘૈઃ સર્વતઃ પૂર્ણાં ધ્વજવૃક્ષાપહારિણીમ્॥ 7-14-9 (45176)
શોણિતોદાં રથાવર્તાં હસ્ત્યશ્વકૃતરોધસમ્।
કવચોડુપસંયુક્તાં માંસપઙ્કસમાકુલામ્॥ 7-14-10 (45177)
મેદોમજ્જાસ્થિસિકતામુષ્મીષચયફેનિલામ્॥
સઙ્ગ્રામજલદાપૂર્ણાં પ્રાસમત્સ્યસમાકુલામ્॥ 7-14-11 (45178)
નરનાગાશ્વકલિલાં શરવેગૌઘવાહિનીમ્।
શરીરદારુસઙ્ઘાટાં રથકચ્છપસઙ્કુલામ્॥ 7-14-12 (45179)
ઉત્તમાઙ્ગૈઃ પઙ્કજિનીં નિસ્ત્રિંશઝષસઙ્કુલામ્।
રથનાગહૂદોપેતાં નાનાભારણભૂષિતામ્॥ 7-14-13 (45180)
મહારથશતાવર્તાં ભૂમિરેણૂર્મિમાલિનીમ્।
મહાવીર્યવતાં સઙ્ખ્યે સુતરાં ભીરુદુસ્તરામ્॥ 7-14-14 (45181)
શરીરશતસમ્બાધાં ગૃધ્રકઙ્કનિષેવિતામ્।
મહારથસહસ્રાણિ નયન્તીં યમસાદનમ્॥ 7-14-15 (45182)
શૂલવ્યાલસમાકીર્ણાં પ્રાણિવાજિનિષેવિતામ્।
છિન્નક્ષત્રમહાહંસાં મુકુટાણ્ડજસેવિતામ્॥ 7-14-16 (45183)
ચક્રકૂર્માઙ્ગદાનક્રાં શરક્ષુદ્રઝષાકુલામ્।
બકગૃધ્રસૃગાલાનાં ઘોરસઙ્ઘૈર્નિષેવિતામ્॥ 7-14-17 (45184)
નિહતાન્પ્રાણિનઃ સઙ્ખ્યે દ્રોણેન બલિના રણે।
વહન્તીં પિતૃલોકાય શતશો રાજસત્તમ॥ 7-14-18 (45185)
શર઼ીરશતસમ્બાધાં કેશશૈવલશાદ્વલામ્।
નદીં પ્રાવર્તયદ્રાજન્ભીરૂપણાં ભયવર્ધિનીમ્॥ 7-14-19 (45186)
તર્જયન્તમનીકાનિ તાનિ તાનિ મહારથમ્।
સર્વતોઽભ્યદ્રવન્દ્રોણં યુધિષ્ઠિરપુરોગમાઃ॥ 7-14-20 (45187)
તાનભિદ્રવતઃ શૂરાંસ્તાવકા દૃઢવિક્રમાઃ।
સર્વતઃ પ્રત્યગૃહ્ણન્ત તદભૂદ્રોમહર્ષણમ્॥ 7-14-21 (45188)
શતમાયસ્તુ શકુનિઃ સહદેવં સમાદ્રવત્।
સનિયન્તૃધ્વજરથં વિવ્યાઘ નિશિતૈઃ શરૈઃ॥ 7-14-22 (45189)
તસ્ય માદ્રીસુતઃ કેતું ધનુઃ સૂતં હયાનપિ।
નાતિક્રુદ્ધઃ શરૈશ્છિત્ત્વા ષષ્ઠ્યા વિવ્યાધ સૌબલમ્।
`ભિત્ત્વા ચ શરવર્ષેણ શકુનિં પ્રત્યવારયત્'॥ 7-14-23 (45190)
ગદાં ગૃહીત્વા શકુનિઃ પ્રચસ્કન્દ રથોત્તમાત્।
સ તસ્ય ગદયા રાજન્રથાત્સૂતમપાતયત્॥ 7-14-24 (45191)
તતસ્તૌ વિરથૌ રાજન્ગદાહસ્તૌ મહાબલૌ।
ચિક્રીડતૂ રણે શૂરૌ સશૃઙ્ગાવિવ પર્વતૌ॥ 7-14-25 (45192)
દ્રોણઃ પાઞ્ચાલદાયાદં વિવ્યાધ નિશિતૈઃ શરૈઃ।
તયોસ્તત્ર મહારાજ બાણવર્ષૈઃ પ્રકાશિતમ્।
ખદ્યોતૈરિવ ચાકાશં પ્રદોષે પુરુષર્ષભ॥ 7-14-26 (45193)
વિવિંશતિં ભીમસેનો વિંશત્યા નિશિતૈઃ શરૈઃ।
વિદ્ધ્વા નાકમ્પયદ્વીરસ્તદદ્ભુતમિવાભવત્॥ 7-14-27 (45194)
વિવિંશતિસ્તુ સહસા વ્યશ્વકેતુશરાસનમ્।
ભીમં ચક્રે મહારાજ તતઃ સૈન્યાન્યપૂજયન્॥ 7-14-28 (45195)
સ તન્ન મમૃષે વીરઃ શત્રોર્વિક્રમમાહવે।
તતોઽસ્ય ગદયા દાન્તાન્હયાત્સર્વાનપાતયત્॥ 7-14-29 (45196)
હતાશ્વાત્સ રથાદ્રાજન્ગૃહ્ય ચર્મ મહાબલઃ।
અભ્યયાદ્ભીમસેનં તુ મત્તો મત્તમિવ દ્વિપમ્॥ 7-14-30 (45197)
શલ્યસ્તુ નકુલં વીરઃ સ્વસ્રીયં પ્રિયમાત્મનઃ।
વિવ્યાધ પ્રહસન્બાણૈર્લાલયન્કોપયન્નિવ॥ 7-14-31 (45198)
તસ્યાશ્વાનાતપત્રં ચ ધ્વજં સૂતમથો ધનુઃ।
નિપાત્ય નકુલઃ સઙ્ખ્યે શઙ્ખં દધ્મૌ પ્રતાપવાન્॥ 7-14-32 (45199)
ધૃષ્ટકેતુઃ કૃપેણાસ્તાઞ્છિત્ત્વા બહુવિધાઞ્છરાન્।
કૃપં વિવ્યાધ સપ્તત્યા ધ્વજં ચાસ્ય ત્રિભિઃ શરૈઃ॥ 7-14-33 (45200)
તં કૃપઃ શરવર્ષેણ મહતા સમવારયત્।
વિવ્યાધ ચ રણે વિપ્રો ધૃષ્ટકેતુમમર્ષણમ્॥ 7-14-34 (45201)
સાત્યકિઃ કૃતવર્માણં નારાચેન સ્તનાન્તરે।
વિદ્ધ્વા વિવ્યાધ સપ્તત્યા પુનરન્યૈઃ સ્મયન્નિવ॥ 7-14-35 (45202)
તં ભોજઃ સપ્તસપ્તત્યા વિદ્ધ્વાઽઽશુ નિશિતૈઃ શરૈઃ।
નાકમ્પયત શૈનેયં શીઘ્રો વાયુરિવાચલમ્॥ 7-14-36 (45203)
સેનાપતિઃ સુશર્માણં ભૃશં મર્મસ્વતાડયત્।
સ ચાપિ તં તોમરેણ જત્રુદેશેઽભ્યતાડયત્॥ 7-14-37 (45204)
વૈકર્તનં તુ સમરે વિરાટઃ પ્રત્યવારયત્।
સહ મત્સ્યૈર્મહાવીર્યૈસ્તદદ્ભુતમિવાભવત્॥ 7-14-38 (45205)
તત્પૌરુષમભૂત્તત્ર સૂતપુત્રસ્ય દારુણમ્।
યત્સૈન્યં વારયામાસ શરૈઃ સન્નતપર્વભિઃ॥ 7-14-39 (45206)
દ્રુપદસ્તુ સ્વયં રાજા ભગદત્તેન સઙ્ગતઃ।
તયોર્યુદ્ધં મહારાજ ચિત્રરૂપમિવાભવત્॥ 7-14-40 (45207)
ભગદત્તસ્તુ રાજાનં દ્રુપદં નતપર્વભિઃ।
સનિયન્તૃધ્વજરથં વિવ્યાધ પુરુષર્ષભઃ॥ 7-14-41 (45208)
દ્રુપદસ્તુ તતઃ ક્રુદ્ધો ભગદત્તં મહારથમ્।
આજઘાનોરસિ ક્ષિપ્રં શરેણાનતપર્વણા॥ 7-14-42 (45209)
યુદ્ધં યોધવરૌ લોકે સૌમદત્તિશિખણ્ડિનૌ।
ભૂતાનાં ત્રાસજનનં ચક્રાતેઽસ્ત્રવિશારદૌ॥ 7-14-43 (45210)
ભૂરિશ્રવા રણે રાજન્યાજ્ઞસેનિં મહારથમ્।
મહતા સાયકૌઘેન ચ્છાદયામાસ વીર્યવાન્॥ 7-14-44 (45211)
શિખણ્ડી તુ તતઃ ક્રુદ્ધઃ સૌમદત્તિં વિશામ્પતે।
નવત્યા સાયકાનાં તુ કમ્પયામાસ ભારત॥ 7-14-45 (45212)
રાક્ષસૌ રૌદ્રકર્માણૌ હેડિમ્બાલમ્બુસાવુભૌ।
ચક્રાતેઽત્યુદ્ભુતં યુદ્ધં પરસ્પરજયૈષિણૌ॥ 7-14-46 (45213)
માયાશતસૃજૌ દૃપ્તૌ માયાભિરિતરેતરમ્।
અન્તર્હિતૌ ચેરતુસ્તૌ ભૃશં વિસ્મયકારિણૌ॥ 7-14-47 (45214)
ચેકિતાનોઽનુવિન્દેન યુયુધે ચાતિભૈરવમ્।
યથા દેવાસુરે યુદ્ધે બલશક્રૌ મહાબલૌ॥ 7-14-48 (45215)
લક્ષ્મણઃ ક્ષત્રદેવેન વિમર્દમકરોદ્ભૃશમ્।
યથા વિષ્ણુઃ પુરા રાજન્હિરણ્યાક્ષેણ સંયુગે॥ 7-14-49 (45216)
તતઃ પ્રચલિતાશ્વેન વિધિવત્કલ્પિતેન ચ।
રથેનાભ્યપતદ્રાજન્સૌભદ્રં પૌરવો પૌરવો નદન્॥ 7-14-50 (45217)
તતોઽભ્યયાત્સ ત્વરિતો યુદ્ધાકાઙ્ક્ષી મહાબલઃ।
તેન ચક્રે મહદ્યુદ્ધમભિમન્યુરરિન્દમઃ॥ 7-14-51 (45218)
પૌરવસ્ત્વથ સૌભદ્રં શરવ્રાતૈરવાકિરત્।
તસ્યાર્જુનિર્ધ્વજં છત્રં ધનુશ્ચોર્વ્યામપાતયત્॥ 7-14-52 (45219)
સૌભદ્રઃ પૌરવં ત્વન્યૈર્વિદ્ધ્વા સપ્તભિરાશુગૈઃ।
પઞ્ચભિસ્તસ્ય વિવ્યાધ હયાન્સૂનં ચ સાયકૈઃ॥ 7-14-53 (45220)
તતઃ પ્રહર્ષયન્સેનાં સિંહવદ્વિનદન્મુહુઃ।
સમાદત્તાર્જુનિસ્તૂર્ણં પૌરવાન્તકરં શરમ્॥ 7-14-54 (45221)
તં તુ સન્ધિતમાજ્ઞાય સાયકં ઘોરદર્શનમ્।
દ્વાભ્યાં શરાભ્યાં હાર્દિક્યશ્ચિચ્છેદ સશરં ધનુઃ॥ 7-14-55 (45222)
તદુત્સૃજ્ય ધનુશ્છિન્નં સૌભદ્રઃ પરવીરહા।
ઉદ્બબર્હ સિતં ખઙ્ગમાદદનાઃ શરાવરમ્॥ 7-14-56 (45223)
સ તેનાનેકતારેણ ચર્મણા કૃતહસ્તવત્।
ભ્રાન્તાસિના ચરન્માર્ગાન્દર્શયન્વીર્યમાત્મનઃ॥ 7-14-57 (45224)
ભ્રામિતં પુનરુદ્ધાન્તમાધૂતં પુનરુત્થિતમ્।
ચર્મનિસ્ત્રિંશયો રાજન્નિર્વિશેષમદૃશ્યત॥ 7-14-58 (45225)
સ પૌરવરથસ્યેષામાપ્લુત્ય સહસા નદન્।
પૌરવં રથમાસ્થાય કેશપક્ષે પરામૃશત્॥ 7-14-59 (45226)
જઘાનાસ્ય પદા સૂતમસિના પાતયદ્ધૃજમ્।
વિક્ષોભ્યામ્ભોનિધિં તાર્ક્ષ્યસ્તં નાગમિવ ચાક્ષિપત્॥ 7-14-60 (45227)
તમાગલિતકેશાન્તં દદૃશુઃ સર્વપાર્થિવાઃ।
ઉક્ષાણમિવ સિંહેન પાત્યમાનમચેતસમ્॥ 7-14-61 (45228)
તમાર્જુનિવશં પ્રાપ્તં કૃષ્યમાણમનાથવત્।
પૌરવં પાતિતં દૃષ્ટ્વા નામૃષ્યત જયદ્રૂથઃ॥ 7-14-62 (45229)
સ બર્હિબર્હાવતતં કિઙ્કિણીશતજાલવત્।
ચર્મ ચાદાય ખઙ્ગં ચ નદન્પર્યપતદ્રથાત્॥ 7-14-63 (45230)
તતઃ સૈન્ધવમાલોક્ય કાર્ષ્ણિરુત્સૃજ્ય પૌરવમ્।
ઉત્પપાત રથાત્તૂર્ણં શ્યેનવન્નિપપાત ચ। 7-14-64 (45231)
પ્રાસપટ્ટિશનિસ્ત્રિંશાઞ્છત્રુભિઃ સમ્પ્રચોદિતાન્।
ચિચ્છેદ ચાસિના કાર્ષ્ણિશ્ચર્મણા સંરુરોધ ચ॥ 7-14-65 (45232)
સ દર્શયિત્વા સૈન્યાનાં સ્વબાહુબલમાત્મનઃ।
તમુદ્યમ્ય મહાખઙ્ગં ચર્મ ચાથ પુનર્બલી॥ 7-14-66 (45233)
વૃદ્ધક્ષત્રસ્ય દાયાદં પિતુરત્યન્તવૈરિણમ્।
સસારાભિમુખઃ શૂરઃ શાર્દૂલ ઇવ કુઞ્જરમ્॥ 7-14-67 (45234)
તૌ પરસ્પરમાસાદ્ય ખહ્ગદન્તનખાયુધૌ।
હૃષ્ટવત્સમ્પ્રજહાતે વ્યાઘ્રકેસરિણાવિવ॥ 7-14-68 (45235)
સમ્પાતેષ્વભિઘાતેષુ નિપાતેષ્વસિચર્મણોઃ।
ન તયોરન્તરં કશ્ચિદ્દદર્શ નરસિંહયોઃ॥ 7-14-69 (45236)
અવક્ષેપોઽસિનિર્હાદઃ શસ્ત્રાન્તરનિદર્શનમ્।
બાહ્યાન્તરનિપાતશ્ચ નિર્વિશેમદૃશ્યત॥ 7-14-70 (45237)
બાહ્યમાભ્યન્તરં ચૈવ ચરન્તૌ માર્ગમુત્તમમ્।
દદૃશાતે મહાત્માનૌ સપક્ષાવિવ પર્વતૌ॥ 7-14-71 (45238)
તતો વિક્ષિપતઃ ખઙ્ગં સૌભદ્રસ્ય યશસ્વિનઃ।
શરાવરણપક્ષાન્તે પ્રજહાર જયદ્રથઃ॥ 7-14-72 (45239)
રુક્મપત્રાન્તરે સક્તસ્તસ્મિંશ્ચર્મણિ ભાસ્વરે।
સિન્ધુરાજબલોદ્ધૂતઃ સોઽભજ્યત મહાનસિઃ॥ 7-14-73 (45240)
ભગ્નમાજ્ઞાય નિસ્ત્રિંશમવપ્લુત્ય પદાનિ ષટ્।
અદૃશ્યત નિમેષેણ સ્વરથં પુનરાસ્થિતઃ॥ 7-14-74 (45241)
તં કાર્ષ્ણિં સમરાન્મુક્તમાસ્થિતં રથમુત્તમમ્।
સહિતાઃ સર્વરાજાનઃ પરિવવ્રુઃ સમન્તતઃ॥ 7-14-75 (45242)
તતશ્ચર્મ ચ ખઙ્ગં ચ સમુત્ક્ષિપ્ય મહાબલઃ।
નનાદાર્જુનદાયાદઃ પ્રેક્ષમાણો જયદ્રથમ્॥ 7-14-76 (45243)
સિન્ધુરાજં પરિત્યજ્ય સૌભદ્રઃ પરવીરહા।
તાપયામાસ તત્સૈન્યં ભુવનં ભાસ્કરો યથા॥ 7-14-77 (45244)
તસ્ય સર્વાયસીં શક્તિં શલ્યઃ કનકભૂષણામ્।
ચિક્ષેપ સમરે ઘોરાં દીપ્તામગ્નિશિખામિવ॥ 7-14-78 (45245)
તામવપ્લુત્ય જગ્રાહ વિકોશં ચાકરોદસિમ્।
વૈનતેયો યથા કાર્ષ્ણિઃ પતન્તમુરગોત્તમમ્॥ 7-14-79 (45246)
તસ્ય લાષવમાજ્ઞાય સત્વં ચામિતતેજસઃ।
સહિતાઃ સર્વરાજાનઃ સિંહનાદમથાનદન્॥ 7-14-80 (45247)
તતસ્તામેવ શલ્યસ્ય સૌભદ્રઃ પરવીરહા।
મુમોચ ભુજવીર્યેણ વૈદૂર્યવિકૃતાં શિતામ્॥ 7-14-81 (45248)
સા તસ્ય રથમાસાદ્ય નિર્મુક્તભુજગોપમા।
જઘાન સૂતં શલ્યસ્ય રથાચ્ચૈનમપાતયત્॥ 7-14-82 (45249)
તતો વિરાટદ્રુપદૌ ધૃષ્ટકેતુર્યુધિષ્ઠિરઃ।
સાત્યકિઃ કેકયા ભીમો ધૃષ્ટદ્યુમ્નશિખણ્ડિનૌ॥ 7-14-83 (45250)
યમૌ ચ દ્રૌપદેયાશ્ચ સાધુસાધ્વિતિ ચુક્રુશુઃ।
બાણશબ્દાશ્ચ વિવિધાઃ સિંહનાદાશ્ચ પુષ્કલાઃ॥ 7-14-84 (45251)
પ્રાદુરાસન્હર્ષયન્તઃ સૌભદ્રમપલાયિનમ્।
તન્નામૃષ્યન્ત પુત્રાસ્તે શત્રોર્વિજયલક્ષણમ્॥ 7-14-85 (45252)
અથૈનં સહસા સર્વે સમન્તાન્નિશિતૈઃ શરૈઃ।
અભ્યાકિરન્મહારાજ જલદા ઇવ પર્વતમ્॥ 7-14-86 (45253)
તેષાં ચ પ્રિયમન્વિચ્છન્સૂતસ્ય ચ પરાભવમ્।
આર્તાયનિરમિત્રઘ્નઃ ક્રુદ્ધઃ સૌભદ્રમભ્યયાત્॥ ॥ 7-14-87 (45254)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ દ્રોણાભિષેકપર્વણિ એકાદશદિવસયુદ્ધે ચતુર્દશોઽધ્યાયઃ॥ 14 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-14-5 શુચિસઙ્ક્ષયે ગ્રીષ્માન્તે॥ 5-14-16 પ્રાણિન એવ વાજિનઃ પક્ષિણઃ॥ 5-14-87 પરાભવં પ્રેક્ષ્યેતિ શેષઃ॥ 5-14-14 ચતુર્દશોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 015
॥ શ્રીઃ ॥
7.15. અધ્યાયઃ 015
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-15-0 (45255)
॥ 7-15-50 (45306)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ દ્રોણાભિષેકપર્વણિ
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-15-1 5-15- 5-15- 5-15- 5-15- 5-15- 5-15- 5-15- 5-15- 5-15- 5-15- 5-15-દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 016
॥ શ્રીઃ ॥
7.16. અધ્યાયઃ 016
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
દ્રોણેન યુધિષ્ઠિરગ્રહણોદ્યમે અર્જુમેન તદ્ભઙ્ગઃ॥ 1 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-16-0 (45307)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-16-0x (4297)
તદ્બલં સુમહદ્દીર્ણં ત્વદીયં પ્રેક્ષ્ય વીર્યવાન્।
દધારૈકો રણે પાણ્ડૂન્વૃષસેનોઽસ્ત્રમાયયા॥ 7-16-1 (45308)
શરા દશ દિશો મુક્તા વૃષસેનેન સંયુગે।
વિચેરુસ્તે વિનિર્ભિદ્ય નરવાજિરથદ્વિપાન્॥ 7-16-2 (45309)
તસ્ય દીપ્તા મહાબાણા વિવિશ્ચેરુઃ સહસ્રશઃ।
ભાનોરિવ મહારાજ ઘર્મકાલે મરીચયઃ॥ 7-16-3 (45310)
તેનાર્દિતા મહારાજ રથિનઃ સાદિનસ્તથા।
નિપેતુરુર્વ્યાં સહસા વાતભગ્ના ઇવ દ્રુમાઃ॥ 7-16-4 (45311)
હયૌઘાંશ્ચ રથૌઘાંશ્ચ ગજૌઘાંશ્ચ મહારથઃ।
અપાતયદ્રણે રાજઞ્શતશોઽથ સહસ્રશઃ॥ 7-16-5 (45312)
દૃષ્ટ્વા તમેકં સમરે વિચરન્તમભીતવત્।
સહિતાઃ સર્વરાજાનઃ પરિવવ્રુઃ સમન્તતઃ॥ 7-16-6 (45313)
નાકુલિસ્તુ શતાનીકો વૃષસેનં સમભ્યયાત્।
વિવ્યાધ ચૈનં દશભિર્નારાચૈર્મર્મભેદિભિઃ॥ 7-16-7 (45314)
તસ્ય કર્ણાત્મજશ્ચાપં છિત્ત્વા કેતુમપાતયત્।
તં ભ્રાતરં પરીપ્સન્તો દ્રૌપદેયાઃ સમભ્યયુઃ॥ 7-16-8 (45315)
કર્ણાત્મજં શરવ્રાતૈરદૃશ્યં ચક્રુરઞ્જસા।
તાન્નદન્તોઽભ્યધાવન્ત દ્રોણપુત્રમુખા રથાઃ॥ 7-16-9 (45316)
છાદયન્તો મહારાજ દ્રૌપદેયાન્મહારથાન્।
શરૈર્નાનાવિધૈસ્તૂર્ણં પર્વતાઞ્જલદા ઇવ॥ 7-16-10 (45317)
તાન્પાણ્ડવાઃ પ્રત્યગૃહ્ણંસ્ત્વરિતાઃ પુત્રગૃદ્ધિનઃ।
પાઞ્ચાલાઃ કેકયા મત્સ્યાઃ સૃઞ્જયાશ્ચોદ્યતાયુધાઃ॥ 7-16-11 (45318)
તદ્યુદ્ધમભવદ્ધોરં સુમહદ્રોમહર્ષણમ્।
ત્વદીયૈઃ પાણ્ડુપુત્રાણાં દેવાનામિવ દાનવૈઃ॥ 7-16-12 (45319)
એવં યુયુધિરે વીરાઃ સંરબ્ધાઃ કુરુપાણ્ડવાઃ।
પરસ્પરમુદીક્ષન્તઃ પરસ્પરકૃતાગસઃ॥ 7-16-13 (45320)
તેષાં દદૃશિરે કોપાદ્વપૂમ્ષ્યમિતતેજસામ્।
યુયુત્સૂનામિવાકાશે પતત્ત્રિવરભોગિનામ્॥ 7-16-14 (45321)
ભીમકર્ણકૃપદ્રોણદ્રૌણિપાર્ષતસાત્યકૈઃ।
બભાસે સ રણોદ્દેશઃ કાલસૂર્યૈરિવોદિતૈઃ॥ 7-16-15 (45322)
`પ્રજાનાં સંક્ષયે ઘોરે યથા સૂર્યોદયો ભવેત્।
શૂરાણામુદયસ્તદ્વદાસીત્પુરુષસત્તમ'॥ 7-16-16 (45323)
તદાસીત્તુમુલં યુદ્ધં નિઘ્નતામિતરેતરમ્।
મહાબલાનાં બલિભિર્દાનવાનાં યથા સુરૈઃ॥ 7-16-17 (45324)
તતો યુધિષ્ઠિરાનીકમુદ્ધૂતાર્ણવનિઃસ્વનમ્।
ત્વદીયમવધીત્સૈન્યં સંપ્રદ્રુતમહારથમ્॥ 7-16-18 (45325)
તત્પ્રભગ્નં બલં દૃષ્ટ્વા શત્રુભિર્ભૃશમર્દિતમ્।
અલં દ્રુતેન વઃ શૂરા ઇતિ દ્રોણોઽભ્યભાષત॥ 7-16-19 (45326)
`ભારદ્વાજમમર્ષશ્ચ વિક્રમશ્ચ સમાવિશત્।
સમુદ્ધૃત્ય નિષઙ્ગાચ્ચ ધનુર્જ્યામવમૃજ્ય ચ।
મહાશરધનુષ્પાણિર્યન્તારમિદમબ્રવીત્॥ 7-16-20 (45327)
સારથે યાહિ યત્રૈષ પાણ્ડરેણ વિરાજતા।
ધ્રિયમાણેન ચ્છેણ રાજા તિષ્ઠતિ ધર્મરાટ્॥ 7-16-21 (45328)
તદેતદ્દીર્યતે સૈન્યં ધાર્તરાષ્ટ્રમનેકધા।
એતત્સંસ્તમ્ભયિષ્યામિ પ્રતિવાર્ય યુધિષ્ઠિરમ્॥ 7-16-22 (45329)
ન હિ મામભિવર્ષન્તં સંયુગે તાત પાણ્ડવાઃ।
માત્સ્યપાઞ્ચાલરાજાનઃ સર્વે ચ સહસોમકાઃ॥ 7-16-23 (45330)
અર્જુનો મત્પ્રસાદાદ્ધિ મહાસ્ત્રાણિ સમાપ્તવાન્।
ન મામુત્સહતે તાત ન ભીમો ન ચ સાત્યકિઃ॥ 7-16-24 (45331)
મત્પ્રસાદાદ્ધિ બીભત્સુઃ પરમેષ્વાસતાં ગતઃ।
મમૈવાસ્ત્રં વિજાનાતિ ધૃષ્ટદ્યુમ્નોઽપિ પાર્ષતઃ॥ 7-16-25 (45332)
નાયં સંરક્ષિતું કાલઃ પ્રાણાંસ્તાત જયૈષિણા।
યાહિ સર્ગં પુરસ્કૃત્ય યશસે ચ જયાય ચ॥ 7-16-26 (45333)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-16-27x (4298)
એવં સઞ્ચોદિતો યન્તા દ્રોણમભ્યવહત્તતઃ॥ 7-16-27 (45334)
તદાઽશ્વહૃદયેનાશ્વાનભિમન્ત્ર્યાશુ હર્ષયન્।
રથેન સવરૂથેન ભાસ્વરેણ વિરાજતા॥ 7-16-28 (45335)
તં કરૂશાશ્ચ માત્સ્યાશ્ચ ચેદયશ્ચ સસાત્વતાઃ।
પાણ્ડવાશ્ચ સપાઞ્ચાલાઃ સહિતાઃ પર્યવારયન્'॥ 7-16-29 (45336)
તતઃ શોણહયઃ ક્રુદ્ધશ્ચતુર્દન્ત ઇવ દ્વિપઃ।
પ્રવિશ્ય પાણ્ડવાનીકં યુધિષ્ઠિરમુપાદ્રવત્॥ 7-16-30 (45337)
તમાવિધ્યચ્છિતૈર્બાણૈઃ કઙ્કપત્રૈર્યુધિષ્ઠિરઃ।
તસ્ય દ્રોણો ધનુશ્છિત્વા તં દ્રુતં સમુપાદ્રવત્॥ 7-16-31 (45338)
ચક્રરક્ષઃ કુમારસ્તુ પાઞ્ચાલાનાં યશસ્કરઃ।
દધાર દ્રોણમાયાન્તં વેલેવ સરિતાં પતિમ્॥ 7-16-32 (45339)
દ્રોણં નિવારિતં દૃષ્ટ્વા કુમારેણ દ્વિજર્ષભમ્।
સિંહનાદરવો હ્યાસીત્સાધુસાધ્વિતિ ભાષિતમ્॥ 7-16-33 (45340)
કુમારસ્તુ તતો દ્રોણં સાયકેન મહાહવે।
વિવ્યાધોરસિ સઙ્ક્રુદ્ધઃ સિંહવચ્ચ નદન્મુહુઃ॥ 7-16-34 (45341)
સંવાર્ય ચ રણે દ્રોણં કુમારસ્તુ મહાબલઃ।
શરૈરનેકસાહસ્રૈઃ કૃતહસ્તો જિતશ્રમઃ॥ 7-16-35 (45342)
તં શૂરમાર્યવ્રતિનં મન્ત્રાસ્ત્રેષુ કૃતશ્ચમમ્।
ચક્રરક્ષતં પરામૃદ્રાત્કુમારં દ્વિજપુઙ્ગવઃ॥ 7-16-36 (45343)
સ મધ્યં પ્રાપ્ય સૈન્યાનાં સર્વાઃ પ્રવિચરન્દિશઃ।
તવ સૈન્યસ્ય ગોપ્તાસીદ્ભારદ્વાજો દ્વિજર્ષભઃ॥ 7-16-37 (45344)
શિખણ્ડિનં દ્વાદશભિર્વિંશત્યા ચોત્તમૌજસમ્।
નકુલં પઞ્ચભિર્વિદ્ધ્વા સહદેવં ચ સપ્તભિઃ॥ 7-16-38 (45345)
યુધિષ્ઠિરં દ્વાદશભિર્દ્રૌપદેયાંસ્ત્રિભિસ્ત્રિભિઃ।
સાત્યકિં પઞ્ચભિર્વિદ્ધ્વા મત્સ્યં ચ દશભિઃ શરૈઃ॥ 7-16-39 (45346)
વ્યક્ષોભયદ્રણે યોધાન્યથામુખ્યમભિદ્રવન્।
અભ્યવર્તતં સમ્પ્રેપ્સુઃ કુન્તીપુત્રં યુધિષ્ઠિરમ્॥ 7-16-40 (45347)
યુગન્ધરસ્તતો રાજન્ભારદ્વાજં મહારથમ્।
વારયામાસ સઙ્ક્રુદ્વં વાતોદ્ધતમિવાર્ણવમ્॥ 7-16-41 (45348)
યુધિષ્ઠિરં સ વિદ્ધ્વા તુ શરૈઃ સન્નતપર્વભિઃ।
યુગન્ધરં તુ ભલ્લને રથનીડાદપાતયત્॥ 7-16-42 (45349)
`તં વિજિત્ય મહાતેજા ભારદ્વાજો મહામનાઃ।
અભ્યવર્તત સમ્પ્રેપ્સુઃ કુન્તીપુત્રં યુધિષ્ઠિરમ્'॥ 7-16-43 (45350)
તતો વિરાટદ્રુપદૌ કેકયાઃ સાત્યકિઃ શિબિઃ।
વ્યાઘ્રદત્તશ્ચ પાઞ્ચલ્યઃ સિંહસેનશ્ચ વીર્યવાન્॥ 7-16-44 (45351)
એતે ચાન્યે ચ બહવઃ પરીપ્સન્તો યુધિષ્ઠિરમ્।
આવવ્રુસ્તસ્ય પન્થાનં કિરન્તઃ સાયકાન્બહૂન્॥ 7-16-45 (45352)
વ્યાઘ્રદત્તસ્તુ પાઞ્ચાલ્યો દ્રોણં વિવ્યાધ માર્ગણૈઃ।
પઞ્ચાશતા શિતૈ રાજંસ્તત ઉચ્ચુક્રુશુર્જનાઃ॥ 7-16-46 (45353)
ત્વરિતં સિંહસેનસ્તુ દ્રોણં વિદ્ધ્વા મહારથમ્।
પ્રાહસત્સહસા હૃષ્ટસ્ત્રાસયન્વૈ મહારથાન્॥ 7-16-47 (45354)
તતો વિષ્ફાર્ય નયને ધનુર્જ્યામવમૃજ્ય ચ।
તલશબ્દં મહત્કૃત્વા દ્રોણસ્તં સમુપાદ્રવત્॥ 7-16-48 (45355)
તતસ્તુ સિંહસેનસ્ય શિરઃ કાયાત્સકુણ્ડલમ્।
વ્યાઘ્રદત્તસ્ય ચાક્રમ્ય ભલ્લાભ્યામાહરદ્બલી॥ 7-16-49 (45356)
તાન્પ્રમૃજ્ય શરવ્રાતૈઃ પાણ્ડવાનાં મહારથાન્।
યુધિષ્ઠિરરથાભ્યાશે તસ્થૌ મૃત્યુરિવાન્તકઃ॥ 7-16-50 (45357)
તતોઽભવન્મહાશબ્દો રાજન્યૌધિષ્ઠિરે બલે।
હૃતો રાજેતિ યોધાનાં સમીપસ્થે યતવ્રતે॥ 7-16-51 (45358)
અબ્રુવન્સૈનિકાસ્તત્ર દૃષ્ટ્વા દ્રોણસ્ય વિક્રમમ્।
અદ્ય રાજા ધાર્તરાષ્ટ્રઃ કૃતાર્થો વૈ ભવિષ્યતિ॥ 7-16-52 (45359)
અસ્મિન્મહૂર્તે દ્રોણસ્તુ પાણ્ડવં ગૃહ્ય હર્ષિતઃ।
આગમિષ્યતિ નો નૂનં ધાર્તરાષ્ટ્રસ્ય સંયુગે॥ 7-16-53 (45360)
એવં સઞ્જલ્પતાં તેષાં તાવકાનાં મહારથઃ।
આયાજ્જવેન કૌન્તેયો રથઘોષેણ નાદયન્॥ 7-16-54 (45361)
શોણિતોદાં રથાવર્તાં કૃત્વા વિશસને નદીમ્।
શૂરાસ્થિચયસઙ્કીર્ણાં પ્રેતકૂલાપહારિણીમ્॥ 7-16-55 (45362)
તાં શરૌઘમહાફેનાં પ્રાસમત્સ્યસમાકુલામ્।
નદીમુત્તીર્ય વેગેન કુરૂન્વિદ્રાવ્ય પાણ્ડવઃ॥ 7-16-56 (45363)
તતઃ કિરીટિ સહસા દ્રોણાનીકમુપાદ્રવત્।
છાદયન્નિષુજાલેન મહતા મોહયન્નિવ॥ 7-16-57 (45364)
શીઘ્રમભ્યસ્યતો બાણાન્સન્દધાનસ્ય ચાનિશમ્।
નાન્તરં દદૃશે કશ્ચિત્કૌન્તેયસ્ય યશસ્વિનઃ॥ 7-16-58 (45365)
ન દિશો નાન્તરિક્ષં ચ ન દ્યૌર્નૈવ ચ મેદિની।
અદૃશ્યન્ત મહારાજ બાણભૂતા ઇવાભવન્॥ 7-16-59 (45366)
નાદૃશ્યત તદા રાજંસ્તત્ર કિઞ્ચન સંયુગે।
બાણાન્ધકારે મહતિ કૃતે ગાણ્ડીવધન્વના॥ 7-16-60 (45367)
સૂર્યે ચાસ્તમનુપ્રાપ્તે તમસા ચાભિસંવૃતે।
નાજ્ઞાયત તદા શત્રુર્ન સુહૃન્ન ચ કશ્ચન। 7-16-61 (45368)
તતોઽવહારં ચક્રુસ્તે દ્રોણદુર્યોધનાદયઃ।
તાન્વિદિત્વા પુનસ્ત્રસ્તા ન યુદ્ધમનસઃ પરાન્॥ 7-16-62 (45369)
સ્વાન્યનીકાનિ બીભત્સુઃ શનકૈરવહારયત્।
તતોઽભિતુષ્ટુવુઃ પાર્થં પ્રહૃષ્ટાઃ પાણ્ડુસૃઞ્જયાઃ॥ 7-16-63 (45370)
પાઞ્ચાલાશ્ચ મનોજ્ઞાભિર્વાગ્ભિઃ સૂર્યમિવર્ષયઃ।
એં સ્વશિબિરં પ્રાયાજ્જિત્વા શત્રૂન્ધનઞ્જયઃ॥ 7-16-64 (45371)
પૃષ્ઠતઃ સર્વસૈન્યાનાં મુદિતો વૈ સકેશવઃ॥
મસારગલ્વર્કમુવર્ણરૂપૈર્વજ્રપ્રવાલસ્ફટિકૈશ્ચ મુખ્યૈઃ। 7-16-65 (45372)
ચિત્રે રથે પાણ્ડુસુતો બભાસે નક્ષત્રચિત્રે વિયતીવ ચન્દ્રઃ॥ ॥ 7-16-66 (45373)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ દ્રોણાભિષેકપર્વણિ એકાદશદિવસયુદ્ધે ષોડશોઽધ્યાયઃ॥ 16 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-16-1 અસ્ત્રમાયયા અસ્ત્રકૌશલેન॥ 5-16-14 પતત્ત્રિવરભોગિનામિવ પતત્ત્રિવરો ગરુડઃ। ભોગિનઃ સર્પાઃ॥ 5-16-19 દ્રુતેન પલાયિતેન॥ 5-16-55 વિશસને યુદ્ધે॥ 5-16-66 મસારઃ ઇન્દ્રનીલઃ। ગલ્વર્કઃ પદ્મરાગઃ॥ 5-16-16 ષોડશોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 017
॥ શ્રીઃ ॥
7.17. અધ્યાયઃ 017
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
સંશપ્તકૈરાહૂતસ્યાર્જુનસ્ય યુધિષ્ઠિરરક્ષણે સત્યજિતં નિયોજ્ય તાન્પ્રતિ યુદ્ધાય ગમનમ્॥ 1 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-17-0 (45374)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-17-0x (4299)
તે સેને શિબિરં ગત્વા ન્યવિશેતાં વિશામ્પતે।
યથાભાગં યથાન્યાયં યથાગુલ્મં ચ સર્વશઃ॥ 7-17-1 (45375)
કૃત્વાઽવહારં સૈન્યાનાં દ્રોણઃ પરમદુર્મનાઃ।
દુર્યોધનમભિપ્રેક્ષ્ય સવ્રીડમિદમબ્રવીત્॥ 7-17-2 (45376)
ઉક્તમેતન્મયા પૂર્વં ન તિષ્ઠતિ ધન્જયે।
શક્યો ગ્રહીતું સઙ્ગ્રામે દેવૈરપિ યુધિષ્ઠિરઃ॥ 7-17-3 (45377)
ઇતિ તદ્વઃ પ્રયતતાં કૃતં પાર્થેન સંયુગે।
મા વિશઙ્કીર્વચો મહ્યમજેયૌ કૃષ્ણપાણ્ડવૌ॥ 7-17-4 (45378)
અપનીતે તુ યોગેન કેનચિચ્છ્વેતવાહને।
તત એષ્યતિ તે રાજન્વશમેષ યુધિષ્ઠિરઃ॥ 7-17-5 (45379)
કશ્ચિદાહૂય તં સઙ્ખ્યે દેશમન્યં પ્રકર્ષતુ।
તમજિત્વા ન કૌન્તેયો નિવર્તેત કથઞ્ચન॥ 7-17-6 (45380)
એતસ્મિન્નન્તરે શૂન્યેધર્મરાજમહં નૃપ।
ગ્રહીષ્યામિ ચમૂં ભિત્ત્વા ધૃષ્ટદ્યુમ્નસ્ય પશ્યતઃ॥ 7-17-7 (45381)
અર્જુનેન પરિત્યક્તો ન ચેત્ત્રાસાત્પલાયતે।
મામુપાયાન્તમાલોક્ય ગૃહીતં વિદ્ધિ પાણ્ડવમ્॥ 7-17-8 (45382)
એવં તેઽહં મહારાજ ધર્મપુત્રં યુધિષ્ઠિરમ્।
સમાનેષ્યામિ સગણં વશમદ્ય ન સંશયઃ॥ 7-17-9 (45383)
યદિ તિષ્ઠતિ સઙ્ગ્રામે મુહૂર્તમપિ પાણ્ડવઃ।
અથાપયાતિ સઙ્ગ્રામાદ્વિજયાત્તદ્વિશિષ્યતે॥ 7-17-10 (45384)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-17-11x (4300)
દ્રોણસ્ય તદ્વચઃ શ્રુત્વા ત્રિગર્તાધિપતિસ્તદા।
ભ્રાતૃભિઃ સહિતો રાજન્નિદં વચનમબ્રવીત્॥ 7-17-11 (45385)
વયં વિનિકૃતા રાજન્સદા ગાણ્ડીવધન્વના।
અનાગઃસ્વપિ ચાગસ્તત્કૃતમસ્માસુ તેન વૈ॥ 7-17-12 (45386)
તે વયં સ્મરમાણાસ્તાન્વિનિકારાન્પૃથગ્વિધાન્।
ક્રોધાગ્નિના દહ્યમાના હ્યશેમહિ સદા નિશિ॥ 7-17-13 (45387)
સ નો દિષ્ટ્યાઽસ્ત્રસમ્પન્નશ્ચક્ષુર્વિષયમાગતઃ।
કર્તારઃ સ્મરયં કર્મ યચ્ચિકીર્ષામ હૃદ્ગતમ્॥ 7-17-14 (45388)
ભવતશ્ચ પ્રિયં યત્સ્યાદસ્માકં ચ યશસ્કરમ્।
વયમેનં હનિષ્યામો નિકૃષ્યાયોધનાદ્બહિઃ॥ 7-17-15 (45389)
અદ્યાસ્ત્વનર્જુના ભૂમિરત્રિગર્તાઽવા પુનઃ।
સત્યં તે પ્રતિજાનીમો નૈતન્મિથ્યા ભવિષ્યતિ॥ 7-17-16 (45390)
એવં સત્યરથશ્ચોક્ત્વા સત્યવર્મા ચ ભારત।
સત્યવ્રતશ્ચ સત્યેષુઃ સત્યકર્મા તથૈવ ચ॥ 7-17-17 (45391)
સહિતા ભ્રાતરઃ પઞ્ચ રથાનામયુતેન ચ।
ન્યવર્તન્ત મહારાજ કૃત્વા શપથમાહવે॥ 7-17-18 (45392)
માલવાસ્તુણ્ડિકેરાશ્ચ રથાનામયુતૈસ્ત્રિભિઃ।
સુશર્મા ચ નરવ્યાઘ્રસ્ત્રિગર્તઃ પ્રસ્થલાધિપઃ॥ 7-17-19 (45393)
માવેલ્લકૈર્લલિત્થૈશ્ચ સહિતો મદ્રકૈરપિ।
રથાનામયુતેનૈવ સોઽગમદ્ધાતૃભિઃ સહ॥ 7-17-20 (45394)
નાનાજનપદેભ્યશ્ચ રથાનામયુતં પુનઃ।
સમુત્થિતં વિશિષ્ટાનાં શપથાર્થમુપાગમત્॥ 7-17-21 (45395)
તતો જ્વલનમાનર્ચ્ય હુત્વા સર્વે પૃથક્પૃથક્।
જગૃહુઃ કુશચીરાણિ ચિત્રાણિ કવચાનિ ચ॥ 7-17-22 (45396)
તે ચ બદ્ધતનુત્રાણા ઘૃતાક્તાઃ કુશચીરિણઃ।
મૌર્વીમેખલિનો વીરાઃ સહસ્રશતદક્ષિણાઃ॥ 7-17-23 (45397)
યજ્વાનઃ પુત્રિણો લોક્યાઃ કૃતકૃત્યાસ્તનુત્યજઃ।
યોક્ષ્યમાણાસ્તદાઽઽત્માનં યશસા વિજયેન ચ॥ 7-17-24 (45398)
બ્રહ્મચર્યુશ્રુતિમુખૈઃ ક્રતુભિશ્ચાપ્તદક્ષિણૈઃ।
પ્રાપ્યાઁલ્લોકાન્સુયુદ્ધેન ક્ષિપ્રમેવ યિયાસવઃ॥ 7-17-25 (45399)
બ્રાહ્મમાંસ્તર્પયિત્વા ચ નિષ્કાન્દત્વા પૃથક્પૃથક્।
ગાશ્ચ વાસાંસિ ચ પુનઃ સમાભાષ્ય પરસ્પરમ્॥ 7-17-26 (45400)
`દ્વિજમુખ્યૈઃ સમુદિતૈઃ કૃતસ્વસ્ત્યયનાશિષઃ।
મુદિતાશ્ચ પ્રહૃષ્ટાશ્ચ જલં સંસ્પૃશ્ય નિર્મલમ્'॥ 7-17-27 (45401)
પ્રજ્વાલ્ય કૃષ્ણવર્ત્માનમુપાગમ્ય રણવ્રતમ્।
તસ્મિન્નગ્નૌ તદા ચક્રુઃ પ્રતિજ્ઞાં દૃઢનિશ્ચયાઃ॥ 7-17-28 (45402)
શૃણ્વતાં સર્વભૂતાનામુચ્ચૈર્વાચો બભાષિરે।
સર્વે ધનઞ્જયવધે પ્રતિજ્ઞાં ચાપિ ચક્રિરે। 7-17-29 (45403)
યે વૈ લોકાશ્ચાવ્રતિનાં યે ચૈવ બ્રહ્મઘાતિનામ્।
મદ્યપસ્ય ચ યે લોકા ગુરુદારરતસ્ય ચ॥ 7-17-30 (45404)
બ્રહ્મસ્વહારિણશ્ચૈવ રાજપિણ્ડાપહારિણઃ।
શરણાગતં ચ ત્યજતો યાચમાનં તથા ઘ્નતઃ॥ 7-17-31 (45405)
અગારદાહિનાં ચૈવ યે ચ ગાં નિઘ્નતામપિ।
અપકારિણાં ચ યે લોકા યે ચ બ્રહ્મદ્વિષામપિ॥ 7-17-32 (45406)
સ્વભાર્યામૃતુકાલેષુ મોહાદ્વૈ નાભિગચ્છતામ્।
શ્રાદ્ધમૈથુનિકાનાં ચ યે ચાપ્યાત્માપહારિણામ્॥ 7-17-33 (45407)
ન્યાસાપહારિણાં યે ચ શ્રુતં નાશયતાં ચ યે।
ક્લીબને યુધ્યમાનાનાં યે ચ નીચાનુસારિણામ્॥ 7-17-34 (45408)
નાસ્તિકાનાં ચ યે લોકા યેઽગ્નિમાતૃપિતૃત્યજામ્।
તાનાપ્નુયામહે લોકાન્યે ચ પાપકૃતામપિ॥ 7-17-35 (45409)
યદ્યહત્વા વયં યુદ્ધે નિવર્તેમ ધનઞ્જયમ્।
તેન ચાભ્યર્દિતાસ્ત્રાસાદ્ભવેમહિ પરાઙ્મુખાઃ॥ 7-17-36 (45410)
યદિ ત્વસુકરં લોકે કર્મ કુર્યામ સંયુગે।
ઇષ્ટાઁલ્લોકાન્પ્રાપ્નુયામો વયમદ્ય ન સંશયઃ॥ 7-17-37 (45411)
એવમુક્ત્વા તદા રાજંસ્તેઽભ્યવર્તન્ત સંયુગે।
આહ્વયન્તોઽર્જુનં વીરાઃ પિતૃજુષ્ટાં દિશં પ્રતિ॥ 7-17-38 (45412)
આહૂતસ્તૈર્નરવ્યાઘ્રૈઃ પાર્થઃ પરપુરઞ્ચયઃ।
ધર્મરાજમિદં વાક્યમપદાન્તરમબ્રવીત્॥ 7-17-39 (45413)
આહૂતો ન નિવર્તેયમિતિ મે વ્રતમાહિતમ્।
સંશપ્તકાશ્ચ માં રાજન્નાહ્વયન્તિ મહામૃધે॥ 7-17-40 (45414)
એષ ચ ભ્રાતૃભિઃ સાર્ધં સુશર્માઽઽહ્વયતે રણે।
વધાય સગણસ્યાસ્ય મામનુજ્ઞાતુમર્હસિ॥ 7-17-41 (45415)
નૈતચ્છક્નોમિ સંસોઢુમાહ્વાનં પુરુષર્ષભ।
સત્યં તે પ્રતિજાનામિ હતાન્વિદ્ધિ પરાન્યુધિ॥ 7-17-42 (45416)
યુધિષ્ઠિર ઉવાચ। 7-17-42x (4301)
શ્રુતં તે તત્ત્વતસ્તાત યદ્દ્રોણસ્ય ચિકીર્ષિતમ્।
યથા તદનૃતં તસ્ય ભવેતત્ત્વં સમાચર॥ 7-17-43 (45417)
દ્રોણો હિ બલવાઞ્શૂરઃ કૃતાસ્ત્રશ્ચ જિતશ્રમઃ।
પ્રતિજ્ઞાતં ચ તેનૈતદ્ગ્રહણં મે મહારથ॥ 7-17-44 (45418)
અર્જુન ઉવાચ। 7-17-45x (4302)
અયં વૈ સત્યજિદ્રાજન્નદ્ય ત્વાં રક્ષિતા યુધિ।
ધ્રિયમાણે ચ પાઞ્ચાલ્યે નાચાર્યઃ કામમાપ્સ્યતિ॥ 7-17-45 (45419)
હતે તુ પુરુષવ્યાઘ્રે રણે સત્યજિતિ પ્રભો।
સર્વૈરપિ સમેતૈર્વા ન સ્થાતવ્યં કથંચન॥ 7-17-46 (45420)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-17-47x (4303)
અનુજ્ઞાતસ્તતો રાજ્ઞા પરિષ્વક્તશ્ચ ફલ્ગુનઃ।
પ્રેમ્ણા દૃષ્ટશ્ચ બહુધા હ્યાશિષશ્ચાસ્ય યોજિતાઃ॥ 7-17-47 (45421)
વિહાયૈનં તતઃ પાર્થસ્ત્રિગર્તાન્પ્રત્યયાદ્બલી।
ક્ષુધિતઃ ક્ષુદ્વિઘાતાર્થં સિંહો મૃગગણાનિવ॥ 7-17-48 (45422)
તતો દૌર્યોધનં સૈન્યં મુદા પરમયા યુતમ્।
ઋતેઽર્જુનં ભૃશં ક્રુદ્ધં ધર્મરાજસ્ય નિગ્રહે॥ 7-17-49 (45423)
તતોઽન્યોન્યેન તે સૈન્યે સમાજગ્મતુરોજસા।
ગઙ્ગાસરય્વૌ વેગેન પ્રાવૃષીવોલ્બણોદકે॥ ॥ 7-17-50 (45424)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ દ્રોણાભિષેકપર્વણિ સપ્તદશોઽધ્યાયઃ॥ 17 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-17-5 યોગેન ઉપાયેન॥ 5-17-24 લોક્યાઃ પુણ્યલોકાર્હાઃ॥ 5-17-25 બ્રહ્મચર્યં વેદવ્રતાચરણમ્। શ્રુતિર્વેદાધ્યયનં તે એવ મુખં પ્રધાનં યેષુ તૈઃ। કર્મભિરિતિ શેષઃ॥ 5-17-33 આત્માપહારિણાં સ્વજાતિગોપકાનામ્॥ 5-17-34 શ્રુતં પ્રતિજ્ઞાતમ્॥ 5-17-39 અપદાન્તરમવ્યવહિતમ્॥ 5-17-17 સપ્તદશોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 018
॥ શ્રીઃ ॥
7.18. અધ્યાયઃ 018
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
અર્જુનસ્ય સંશપ્તકૈઃ સહ યુદ્ધમ્॥ 1 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-18-0 (45425)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-18-0x (4304)
તતઃ સંશપ્તકા રાજન્સમે દેશે વ્યવસ્થિતાઃ।
વ્યૂઢાનીકૈ રથૈરેવ ચન્દ્રાર્ધાખ્યૈર્મુદા યુતાઃ॥ 7-18-1 (45426)
તે કિરીટિનમાયાન્તં દૃષ્ટ્વા હર્ષેણ મારિષ।
`અતીવ સમ્પ્રહૃષ્ટાસ્તે હ્યુપલક્ષ્ય ધનઞ્જયમ્'।
ઉદક્રોશન્નરવ્યાઘ્રાઃ શબ્દેન મહતા તદા॥ 7-18-2 (45427)
સ દિશઃ પ્રદિશઃ સર્વા નભશ્ચૈવ સમાવૃણોત્।
આવૃતત્વાચ લોકસ્ય નાસીત્તત્ર પ્રતિસ્વનઃ॥ 7-18-3 (45428)
સોઽતીવ સંપ્રહૃષ્ટાંસ્તાનુપલભ્ય ધનઞ્જયઃ।
કિઞ્ચિદભ્યુત્સ્મયન્કૃષ્ણમિદં વચનમબ્રવીત્॥ 7-18-4 (45429)
દેવકીપુત્ર પશ્યેમાન્મુમૂર્ષૂનદ્ય સંયુગે।
ભ્રાતૄંસ્ત્રૈગર્તકાનેતાન્રોદિતવ્યે પ્રહર્ષિતાન્॥ 7-18-5 (45430)
અથવા હર્ષકાલોઽયં ત્રૈગર્તાનામસંશયમ્।
કુનરૈર્દુરવાપાન્હિ લોકાન્પ્રાપ્સ્યન્તિ સંયુગે।
`મયા હતા હિં સઙ્ગ્રામે લોકાન્પ્રાપ્સ્યન્તિ પુષ્કલાન્'
એવમુક્ત્વા મહાબાહુર્હૃષીકેશં તતોઽર્જુનઃ।
આસસાદ રણે વ્યૂઢાં ત્રિગર્તાનામનીકિનીમ્॥ 7-18-6 (45431)
સ દેવદત્તમાદાય શઙ્ખં હેમપરિષ્કૃતમ્।
દધ્મૌ વેગેન મહતા ઘોષેણાપૂરયન્દિશઃ॥ 7-18-8 (45432)
તેન શબ્દેન વિત્રસ્તા સંશપ્તકવરૂથિની।
વિચેષ્ટાઽવસ્થિતા સઙ્ખ્યે હ્યશ્મસારમયી યથા॥ 7-18-9 (45433)
`સા સેના ભરતશ્રેષ્ઠ નિશ્ચેષ્ટા શુશુભે તદા।
ચિત્રે પટે યથા ન્યસ્તા કુશલૈઃ શિલ્પિભિર્નરૈઃ॥ 7-18-10 (45434)
સ્વનેન તેન સૈન્યાનાં દિવમાવૃણ્વતા તદા।
સસ્વના પૃથિવી સર્વા તથૈવ ચ મહોદધિઃ।
સ્વનેન તેન સૈન્યાનાં કર્ણાસ્તુ બધિરીકૃતાઃ'॥ 7-18-11 (45435)
વાહાસ્તેષાં વિવૃત્તાક્ષાઃ સ્તબ્ધકર્ણશિરોધરાઃ।
વિષ્ટબ્ધચરણા મૂત્રં રુધિરં ચ પ્રસુસ્રુવુઃ।
`તતો વ્યુપારમચ્છબ્દઃ પ્રહૃષ્ટાસ્તે તતોઽભવન્'॥ 7-18-12 (45436)
ઉપલભ્ય તતઃ સંજ્ઞામવસ્થાપ્ય ચ વાહિનીમ્।
યુગપત્પાણ્ડુપુત્રાય ચિક્ષિપુઃ કઙ્કપત્રિણઃ॥ 7-18-13 (45437)
તાનર્જુનઃ સહસ્રાણિ દશપઞ્ચભિરાશુગૈઃ।
અનાગતાનેવ શરૈશ્ચિચ્છેદાશુ પરાક્રમી॥ 7-18-14 (45438)
તતો઼ર્જુનં શિતૈર્બાણૈર્દશભિર્દશભિઃ પુનઃ।
પ્રાવિધ્યન્ત તતઃ પાર્થસ્તાનવિધ્યત્ત્રિભિસ્ત્રિભિઃ॥ 7-18-15 (45439)
એકૈકસ્તુ તતઃ પાર્થં રાજન્વિવ્યાધ પઞ્ચભિઃ।
સ ચ તાન્પ્રતિવિવ્યાધ દ્વાભ્યાં દ્વાભ્યાં પરાક્રમી॥ 7-18-16 (45440)
ભૂય એવ તુ સઙ્ક્રુદ્ધાસ્ત્વર્જુનં સહકેશવમ્।
આપૂરયઞ્શરૈસ્તીક્ષ્ણૈસ્તટાકમિવ વૃષ્ટિભિઃ॥ 7-18-17 (45441)
તતઃ શરસહસ્રાણિ પ્રાપતન્નર્જુનં પ્રતિ।
ભ્રમરાણામિવ વ્રાતાઃ ફુલ્લં દ્રુમગણં વને॥ 7-18-18 (45442)
તતઃ સુબાહુસ્ત્રિંશદ્ભિરદ્રિસારમયૈઃ શરૈઃ।
અવિધ્યદિષુભિર્ગાઢં કિરીટે સવ્યસાચિનમ્॥ 7-18-19 (45443)
તૈઃ કિરીટિ કિરીટસ્થૈર્હેમપુઙ્ખૈરજિહ્મગૈઃ।
શાતકુમ્ભમયાપીડો બભૌ યૂપ ઇવોચ્છ્રિતઃ॥ 7-18-20 (45444)
હસ્તાવાપં સુબાહોસ્તુ ભલ્લેન યુધિ પાણ્ડવઃ।
ચિચ્છેદ તં ચૈવ પુનઃ શરવર્ષૈરવાકિરત્॥ 7-18-21 (45445)
તતઃ સુશર્મા દશભિઃ સુરથસ્તુ કિરીટિનમ્।
સુધર્મા સુધનુશ્ચૈવ સુબાહુશ્ચ સમાર્પયત્॥ 7-18-22 (45446)
તાંસ્તુ સર્વાન્પૃથગ્બાણૈર્વાનરપ્રવરધ્વજઃ।
પ્રત્યવિધ્યદ્ધ્વજાંશ્ચૈષાં ભલ્લૈશ્ચિચ્છેદ સાયકાન્॥ 7-18-23 (45447)
સુધન્વનો ધનુશ્છિત્ત્વા હયાંશ્ચાસ્યાવધીચ્છરૈઃ।
અથાસ્ય સશિરસ્ત્રાણં શિરઃ કાયાદપાતયત્॥ 7-18-24 (45448)
`જહાર પાર્થઃ સૈન્યેષુ સહસ્રે દ્વે ચ યોધિનામ્'।
તસ્મિન્નિપતિતે વીરે ત્રસ્તાસ્તસ્ય પદાનુગાઃ॥ 7-18-25 (45449)
`ભૂયિષ્ઠં પ્રતિરુદ્ધા યે હતૈર્યોધૈર્યશસ્વિનઃ'।
વ્યદ્રવન્ત ભયાદ્ભીતા યત્ર દૌર્યોધનં બલમ્॥ 7-18-26 (45450)
તતો જઘાનં સઙ્ક્રુદ્ધો વાસવિસ્તાં મહાચમૂમ્।
શરજાલૈરવિચ્છિન્નૈસ્તમઃ સૂર્ય ઇવાંશુભિઃ॥ 7-18-27 (45451)
તતો ભગ્ને બલે તસ્મિન્વિપ્રલીને સમન્તતઃ।
સવ્યસાચિનિ સઙ્ક્રુદ્વે ત્રૈગર્તાન્ભયમાવિશત્॥ 7-18-28 (45452)
તે વધ્યમાનાઃ પાર્થેન શરૈઃ સન્નતપર્વભિઃ।
અમુહ્યંસ્તત્રતત્રૈવ ત્રસ્તા મૃગગણા ઇવ॥ 7-18-29 (45453)
તતસ્ત્રિગર્તરાટ્ ક્રુદ્ધસ્તાનુવાચ મહારથાન્।
અલં દ્રુતેન વઃ શૂરા ન ભયં કર્તુમર્હથ॥ 7-18-30 (45454)
શપ્ત્વાઽથ શપથાન્ઘોરાન્સર્વસૈન્યસ્ય પશ્યતઃ।
ગત્વા દૌર્યોધનં સૈન્યં કિં વૈ વક્ષ્યથ મુખ્યશઃ। 7-18-31 (45455)
નાવહાસ્યાઃ કથં લોકે કર્મણાઽનેન સંયુગે।
ભવેમ સહિતાઃ સર્વે નિવર્તધ્વં યથાબલમ્॥ 7-18-32 (45456)
એવમુક્તાસ્તુ તે રાજન્નુદક્રોશન્મુહુર્મુહુઃ।
શઙ્ખાંશ્ચ દધ્મિરે વીરા હર્ષયન્તઃ પરસ્પરમ્॥ 7-18-33 (45457)
તતસ્તે સન્ન્યવર્તન્તં સંશપ્તકગણાઃ પુનઃ।
નારાયણાશ્ચ ગોપાલા મૃત્યું કૃત્વાઽનિવર્તનમ્॥ ॥ 7-18-34 (45458)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ દ્રોણાભિષેકપર્વણિ અષ્ટાદશોઽધ્યાયઃ॥ 18 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-18-1 વ્યુહ્યાનીકં રથૈરેવ ચન્દ્રાકારં મુદા યુતાઃ ઇતિ ઝ પાઠઃ॥ 5-18-18 અષ્ટાદશોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 019
॥ શ્રીઃ ॥
7.19. અધ્યાયઃ 019
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
અર્જુનસ્ય સંશપ્તકૈઃ સહ યુદ્ધમ્॥ 1 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-19-0 (45459)
સઞ્ચ ઉવાચ। 7-19-0x (4305)
દૃષ્ટા તુ સન્નિવૃત્તાંસ્તાન્સંશપ્તકગણાન્પુનઃ।
વાસુદેવં મહાત્માનમર્જુનઃ સમભાષત॥ 7-19-1 (45460)
ચોદયાશ્વાન્હૃષીકેશ સંશપ્તકગણાન્પ્રતિ।
નૈતે હાસ્યન્તિ સઙ્ગ્રામં જીવન્ત ઇતિ મે મતિઃ॥ 7-19-2 (45461)
પશ્ય મેઽસ્ત્રબલં ઘોરં બાહ્વોરિષ્વસનસ્ય ચ।
અદ્યૈતાન્પાતયિષ્યામિ ક્રુદ્ધો રુદ્રઃ પશૂનિવ॥ 7-19-3 (45462)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-19-4x (4306)
તતઃ કૃષ્ણઃ સ્મિતં કૃત્વા પ્રતિનન્દ્ય શિવેન તમ્।
પ્રાવેશયત દુર્ધર્ષો યત્રયત્રૈચ્છદર્જુનઃ॥ 7-19-4 (45463)
સ રથો ભ્રાજતેઽત્યર્થમુહ્યમાનો રણે તદા।
ઉહ્યમાનમિવાકાશે વિમાનં પાણ્ડુરૈર્હયૈઃ॥ 7-19-5 (45464)
મણ્ડલાનિ તતશ્ચક્રે ગતપ્રત્યાગતાનિ ચે।
યથા શક્રરથો રાજન્યુદ્ધે દેવાસુરે પુરા॥ 7-19-6 (45465)
અથ નારાયણાઃ ક્રુદ્ધા વિવિધાયુધપાણયઃ।
છાદયન્તઃ શરવ્રાતૈઃ પરિવવ્રુર્ધનઞ્જયમ્॥ 7-19-7 (45466)
અદૃશ્યં ચ મુહૂર્તેન ચક્રુસ્તે ભરતર્ષભ।
કૃષ્ણેન સહિતં યુદ્ધે કુન્તીપુત્રં ધનઞ્જયમ્॥ 7-19-8 (45467)
ક્રુદ્ધસ્તુ ફલ્ગુનઃ સઙ્ખ્યે દ્વિગુણીકૃતવિક્રમઃ।
ગાણ્ડીવં ધનુરામૃજ્ય તૂર્ણં જગ્રાહ સંયુગે॥ 7-19-9 (45468)
બદ્ધ્વા ચ ભ્રુકુટિં વક્ત્રે ક્રોધસ્ય પ્રતિલક્ષણમ્।
દેવદત્તં મહાશઙ્ખં પૂરયામાસ પાણ્ડવઃ॥ 7-19-10 (45469)
અથાસ્ત્રમરિસઙ્ઘઘ્નં ત્વાષ્ટ્રમભ્યસ્યદર્જુનઃ।
તતો રૂપસહસ્રાણિ પ્રાદુરાસન્પૃથક્પૃથક્॥ 7-19-11 (45470)
અર્જુનપ્રતિરૂપૈસ્તૈર્નાનારૂપૈર્વિમોહિતાઃ।
અન્યોન્યેનાર્જુનં મત્વા સ્વમાત્માનં ચ જઘ્નિરે॥ 7-19-12 (45471)
અયમર્જુનોઽયં ગોવિન્દ ઇમૌ પાણ્ડવયાદવૌ।
ઇતિ બ્રુવાણાઃ સંમૂઢા જઘ્નુરન્યોન્યમાહવે॥ 7-19-13 (45472)
`અન્યોન્યં સમરે જઘ્નુસ્તાવકા ભરતર્ષભ'।
મોહિતાઃ પરમાસ્ત્રેણ ક્ષયં જગ્મુઃ પરસ્પરમ્॥ 7-19-14 (45473)
`રુધિરોક્ષિતગાત્રાસ્તે પ્રેક્ષમાણઃ પરસ્પરમ્'।
અશોભન્ત રણે યોધાઃ પુષ્પિતા ઇવ કિંશુકાઃ॥ 7-19-15 (45474)
`રુધિરોત્પીડનાસ્તે તુ રુધિરેણ સમુક્ષિતાઃ।
ચન્દનસ્ય રસેનેવ વ્યભ્રાજન્ત રણાજિરે॥ 7-19-16 (45475)
તતઃ પ્રસહ્ય બીભત્સુર્વ્યાક્ષિપદ્ગાણ્ડિવં ધનુઃ।
ન્યહનત્તાઞ્છરૈસ્તીક્ષ્ણૈસ્તમઃ સૂર્ય ઇવાંશુભિઃ॥ 7-19-17 (45476)
હતાવશિષ્ટાસ્તે ભૂયઃ પરિવાર્ય ધનઞ્જયમ્।
સાશ્વધ્વજરથં ચક્રુરદૃશ્યં શરવૃષ્ટિભિઃ'॥ 7-19-18 (45477)
તતઃ શરસહસ્રાણિ તૈર્વિમુક્તાનિ ભસ્મસાત્।
કૃત્વા તદસ્ત્રં તાન્વીરાનનયદ્યમસાદનમ્॥ 7-19-19 (45478)
અથ પ્રહસ્ય બીભત્સુર્લલિત્થાન્માલવાનપિ।
માવેલ્લકાંસ્ત્રિગર્તાંશ્ચ યૌધેયાંશ્ચાર્દયચ્છરૈઃ॥ 7-19-20 (45479)
તે હન્યમાના વીરેણ ક્ષત્રિયાઃ કાલચોદિતાઃ।
વ્યસૃજઞ્છરજાલાનિ પાર્થે નાનાવિધાનિ ચ॥ 7-19-21 (45480)
ન ધ્વજો નાર્જુનસ્તત્ર ન રથો ન ચ કેશવઃ।
પ્રત્યદૃશ્યત ઘોરેણ શરવર્ષેણ સંવૃતઃ॥ 7-19-22 (45481)
તતસ્તે લબ્ધલક્ષત્વાદન્યોન્યમભિચુક્રુશુઃ।
હતૌ કૃષ્ણાવિતિ પ્રીત્યા વાસાંસ્યાદુધુવુસ્તદા॥ 7-19-23 (45482)
ભેરીમૃદઙ્ગશઙ્ખાંશ્ચ દધ્મુર્વીરાઃ સહસ્રશઃ।
સિંહનાદરવાંશ્ચોગ્રાંશ્ચક્રિરે તત્ર મારિષ॥ 7-19-24 (45483)
તતઃ પ્રસિષ્વિદે કૃષ્ણઃ ખિન્નશ્ચાર્જુનમબ્રવીત્।
ક્વાસિ પાર્થ ન પશ્યામિ કચ્ચિજ્જીવસિ શત્રુહન્॥ 7-19-25 (45484)
તસ્ય તદ્ભાષિતં શ્રુત્વા ત્વરમાણો ધનઞ્જયઃ।
વાયવ્યાસ્ત્રેણ તૈરસ્તાં શરવૃષ્ટિમપાહરત્॥ 7-19-26 (45485)
તતઃ સંશપ્તકવ્રાતાન્સાશ્વદ્વિપરથાયુધાન્।
ઉવાહ ભગવાન્વાયુઃ શુષ્કપર્મચયાનિવ॥ 7-19-27 (45486)
ઉહ્યમાનાસ્તુ તે રાજન્બહ્વશોભન્ત વાયુના।
પ્રડીનાઃ પક્ષિણઃ કાલે વૃક્ષેભ્ય ઇવ મારિષ॥ 7-19-28 (45487)
તાંસ્તથા વ્યાકુલીકૃત્ય ત્વરમાણો ધનઞ્જયઃ।
જઘાન નિશિતૈર્બાણૈઃ સહસ્રાણિ શતાનિ ચ॥ 7-19-29 (45488)
શિરાંસિ ભલ્લૈરહરદ્બાહૂનપિ ચ સાયુધાન્।
હસ્તિહસ્તોપમાંશ્ચોરૂઞ્શરૈરુર્વ્યામપાતયત્॥ 7-19-30 (45489)
પૃષ્ઠચ્છિન્નાન્વિચરણાન્વિમસ્તકદૃગઙ્ગુલીન્।
નાનાઙ્ગાવયવૈર્હીનાંશ્ચકારારીન્ધનઞ્જયઃ॥ 7-19-31 (45490)
ગન્ધર્વનગરાકારાન્વિધિવત્કલ્પિતાન્રથાન્।
શરૈર્વિશકલીકુર્વંશ્ચક્રે વ્યશ્વરથદ્વિપાન્॥ 7-19-32 (45491)
મુણ્ડતાલવનાનીવ તત્રતત્ર ચકાશિરે।
છિન્ના રથધ્વજવ્રાતાઃ કેચિત્તત્ર ક્વચિત્ક્વચિત્॥ 7-19-33 (45492)
સોત્તરાયુધિનો નાગાઃ સપતાકાઙ્કુશધ્વજાઃ।
પેતુઃ શક્રાશનિહતા દ્રુમવન્ત ઇવાચલાઃ॥ 7-19-34 (45493)
ચામરાપીડકવચાઃ સ્રસ્તાન્ત્રનયનાસ્તથા।
સારોહાસ્તુરગાઃ પેતુઃ પાર્તબાણહતાઃ ક્ષિતૌ॥ 7-19-35 (45494)
વિપ્રવિદ્ધાસિનારાચાશ્છિન્નવર્મર્ષ્ટિશક્તયઃ।
પત્તયશ્ચિન્નવર્માણઃ કૃપણાઃ શેરતે હતાઃ॥ 7-19-36 (45495)
તૈર્હતૈર્હન્યમાનૈશ્ચ પતદ્ભિઃ પતિતૈરપિ।
ભ્રમદ્ભિર્નિષ્ટનદ્ભિશ્ચ ક્રૂરમાયોધનં બભૌ॥ 7-19-37 (45496)
રજશ્ચ ચાપ્યભવદ્દુર્ગા કબન્ધશતસઙ્કુલા॥
તદ્બભૌ રૌદ્રબીભત્સં બીભત્સોર્યાનમાહવે। 7-19-38 (45497)
આક્રીડમિવ રુદ્રસ્ય ઘ્નતઃ કાલાત્યયે પશૂન્॥
કતે વધ્યમાનાઃ પાર્થેન વ્યાકુલાશ્વરથદ્વિપાઃ। 7-19-39 (45498)
તમેવાભિમુખાઃ ક્ષીણાઃ શક્રસ્યાતિથિતાં ગતાઃ॥
સા ભૂમીર્ભરતશ્રેષ્ઠ નિહતૈસ્તૈર્મહારથૈઃ। 7-19-40 (45499)
આસ્તીર્ણા સમ્બભૌ સર્વા પ્રેતીભૂતૈઃ સમન્તતઃ॥
એતસ્મિન્નન્તરે ચૈવ પ્રમત્તે સવ્યસાચિનિ। 7-19-41 (45500)
વ્યૂઢાનીકસ્તતો દ્રોણો યુધિષ્ઠિરમુપાદ્રવત્॥
તં પ્રત્યગૃહ્ણંસ્ત્વરિતા વ્યૂઢાનીકાઃ પ્રહારિણઃ। 7-19-42 (45501)
યુધિષ્ઠિરં પરીપ્સન્તસ્તદાસીત્તુમુલં મહત્॥ ॥ 7-19-43 (45502)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ સંશપ્તકવધપર્વણિ દ્વાદશદિવસયુદ્ધે એકોનવિંશોઽધ્યાયઃ॥ 19 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-19-34 સોત્તરાયુધિનઃ ઉપરિગતૈર્યોધૈઃ સહિતાઃ॥ 5-19-19 એકોનવિંશોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 020
॥ શ્રીઃ ॥
7.20. અધ્યાયઃ 020
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
સઙ્કુલયુદ્ધવર્ણનમ્॥ 1 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-20-0 (45503)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-20-0x (4307)
પરિણામ્ય નિશાં તાં તુ ભારદ્વાજો મહારથઃ।
ઉક્ત્વા સુબહુ રાજેન્દ્ર વચનં વૈ સુયોધનમ્॥ 7-20-1 (45504)
વિધાય ગોપ્તૄન્પાર્થસ્ય સંશપ્તકગણૈઃ સહ।
નિષ્ક્રાન્તે ચ તદા પાર્થે સંશપ્તકવધં પ્રતિ॥ 7-20-2 (45505)
વ્યૂઢાનીકસ્તતો દ્રોણઃ પાણ્ડવાનાં મહાચમૂમ્।
અભ્યયાદ્ભરતશ્રેષ્ઠ ધર્મરાજજિઘૃક્ષયા॥ 7-20-3 (45506)
વ્યૂઢાં દૃષ્ટ્વા સુપર્ણેન ભારદ્વાજસ્ય તાં ચમૂમ્।
વ્યૂહેન મણ્ડલાર્ધેન પ્રત્યવ્યૂહદ્યુધિષ્ઠિરઃ॥ 7-20-4 (45507)
મુખં ત્વાસીત્સુપર્ણસ્ય ભારદ્વાજો મહારથઃ।
શિરો દુર્યોધનો રાજા સોદર્યૈઃ સાનુગૈર્વૃતઃ॥ 7-20-5 (45508)
ચક્ષુષી કૃતવર્માઽઽસીદ્ગૌતમશ્ચાસ્યતાં વરઃ॥ 7-20-6 (45509)
ભૂતશર્મા ક્ષેમશર્મા કરકાક્ષશ્ચ વીર્યવાન્।
કલિઙ્ગાઃ સિંહલાઃ પ્રાચ્યાઃ શૂરા ભીરા દશેરકાઃ॥ 7-20-7 (45510)
શકા યવનકામ્ભોજાસ્તથા હંસપથાશ્ચ યે।
ગ્રીવાયાં શૂરસેનાશ્ચ દરન્દા મદ્રકેકયાઃ।
ગજાશ્વરથપત્ત્યોઘાસ્તસ્થુઃ પરમદંશિતાઃ॥ 7-20-8 (45511)
ભૂરિશ્રવાસ્તથા શલ્યઃ સોમદત્તશ્ચ બાહ્લિકઃ।
અક્ષૌહિણ્યા વૃતા વીરા દક્ષિણં પાર્શ્વમાસ્થિતાઃ॥ 7-20-9 (45512)
વિન્દાનુવિન્દાવાવન્ત્યૌ કામ્ભોજશ્ચ સુદક્ષિણઃ।
વામં પાર્શ્વં સમાશ્રિત્ય દ્રોણપુત્રાગ્રતઃ સ્થિતાઃ॥ 7-20-10 (45513)
પૃષ્ઠે કલિઙ્ગાઃ સામ્બષ્ઠા માગધાઃ પૌણ્ડ્રમદ્રકાઃ।
ગાન્ધારાઃ શકુનાઃ પ્રાચ્યાઃ પાર્વતીયા વસાતયઃ॥ 7-20-11 (45514)
પુચ્છે વૈકર્તનઃ કર્ણઃ સપુત્રજ્ઞાતિબાન્ધવઃ।
મહત્યા સેનયા તસ્થૌ નાનાજનપદોત્થયા॥ 7-20-12 (45515)
જયદ્રથો ભીમરથઃ સમ્પાતિર્ઋષભો જયઃ।
ભૂમિઞ્જયો વૃષક્રાથો નૈષધશ્ચ મહાબલઃ॥ 7-20-13 (45516)
વૃતા બલેન મહતા બ્રહ્મલોકપરિષ્કૃતાઃ।
વ્યૂહસ્યોરસિ તે રાજન્સ્થિતા યુદ્ધવિશારદાઃ॥ 7-20-14 (45517)
દ્રોણેન વિહિતો વ્યૂહઃ પદાત્યશ્વરથદ્વિપૈઃ।
વાતોદ્ધૂતાર્ણવાકારઃ પ્રનૃત્ત ઇવ લક્ષ્યતે॥ 7-20-15 (45518)
તસ્ય પક્ષપ્રપક્ષેભ્યો નિષ્પતન્તિ યુયુત્સવઃ।
સવિદ્યુત્સ્તનિતા મેઘાઃ સર્વદિગ્ભ્યઃ ઇવોષ્ણગે॥ 7-20-16 (45519)
તસ્ય પ્રાગ્જ્યોતિષો મધ્યે વિધિવત્કલ્પિતં ગજમ્।
આસ્થિતઃ શુશુભે રાજન્નંશુમાનુદયે યથા॥ 7-20-17 (45520)
માલ્યદામવતા રાજઞ્શ્વેતચ્છત્રેણ ધાર્યતા।
કૃત્તિકાયોગયુક્તેન પૌર્ણમાસ્યામિવેન્દુના॥ 7-20-18 (45521)
નીલાઞ્જનચયપ્રખ્યો મદાન્ધો દ્વિરદો બભૌ।
અતિવૃષ્ટો મહામેઘૈર્યથા સ્યાત્પર્વતો મહાન્॥ 7-20-19 (45522)
નાનાનૃપતિભિર્વીરૈ ર્વિવિધાયુધભૂષણૈઃ।
સમન્વિતઃ પાર્વતીયૈઃ શક્રો દેવગણૈરિવ॥ 7-20-20 (45523)
તતો યુધિષ્ઠિરઃ પ્રેક્ષ્ય વ્યૂહં તમતિમાનુષમ્।
અજય્યમરિભિઃ સઙ્ખ્યે પાર્ષતં વાક્યમબ્રવીત્॥ 7-20-21 (45524)
બ્રાહ્મણસ્ય વશં નાહમિયામદ્ય યથા પ્રભો।
પારાવતસવર્ણાશ્વ તથા નીતિર્વિધીયતામ્॥ 7-20-22 (45525)
ધૃષ્ટદ્યુમ્ન ઉવાચ। 7-20-23x (4308)
દ્રોણસ્ય યતમાનસ્ય વશં નૈષ્યસિ સુવ્રત।
અહમાવારયિષ્યામિ દ્રોણમદ્ય સહાનુગમ્॥ 7-20-23 (45526)
મયિ જીવતિ કૌરવ્ય નોદ્વેગં કર્તુમર્હસિ।
ન હિ શક્તો રણે દ્રોણો વિજેતું માં કથઞ્ચન॥ 7-20-24 (45527)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-20-25x (4309)
એવમુક્ત્વા કિરન્બાણાન્દ્રુપદસ્ય સુતો બલી।
પારાવતસવર્ણાશ્વઃ સ્વયં દ્રોણમુપાદ્રવત્॥ 7-20-25 (45528)
અનિષ્ટદર્શનં દૃષ્ટ્વા ધૃષ્ટદ્યુમ્નમવસ્થિતમ્।
ક્ષણેનૈવાભવદ્દ્રોણો નાતિહૃષ્ટમના ઇવ॥ 7-20-26 (45529)
`સ હિ જાતો મહારાજ દ્રોણસ્ય નિધનં પ્રતિ॥ 7-20-27 (45530)
મર્ત્યધર્મતયા તસ્માદ્ભારદ્વાજો વ્યમુહ્યત।
નાશકત્તત્ર તત્કિઞ્ચિદનીકં પ્રતિવીક્ષિતુમ્॥ 7-20-28 (45531)
તતઃ કિરન્નિષૂંસ્તીક્ષ્ણાન્દ્રુપદસ્ય વરૂથિનીમ્।
ભરાદ્વાજો યયૌ તૂર્ણં પાર્ષતં વર્જયન્યુધિ।
દ્રુપદસ્ય મહત્સૈન્યં દારયામાસ બ્રાહ્મણઃ'॥ 7-20-29 (45532)
તં તુ સમ્પ્રેક્ષ્ય પુત્રસ્તે દુર્મુખઃ શત્રુકર્ષણઃ।
પ્રિયં ચિકીર્ષુર્દ્રોણસ્ય ધૃષ્ટદ્યુમ્નમવારયત્॥ 7-20-30 (45533)
સ સમ્પ્રહારસ્તુમુલઃ સુઘોરઃ સમપદ્યત।
પાર્ષતસ્ય ચ શૂરસ્ય દુર્મુખસ્ય ચ ભારત॥ 7-20-31 (45534)
પાર્ષતઃ શરજાલેન ક્ષિપ્રં પ્રચ્છાદ્ય દુર્મુખમ્।
ભારદ્વાજં શરૌઘેણ મહતા સમવારયત્॥ 7-20-32 (45535)
દ્રોણાવારિતં દૃષ્ટ્વા ભૃશાયસ્તસ્તવાત્મજઃ।
નાનાલિઙ્ગૈઃ શરવ્રાતૈઃ પાર્ષતં સમમોહયત્॥ 7-20-33 (45536)
તયોર્વિષક્તયોઃ સઙ્ખ્યે પાઞ્ચાલ્યકુરુમુખ્યયોઃ।
દ્રોણો યૌધિષ્ઠિરં સૈન્યં બહુધા વ્યધમચ્છરૈઃ॥ 7-20-34 (45537)
અનિલેન યથાઽભ્રાણિ વિચ્છિન્નાનિ સમન્તતઃ।
તથા પાર્થસ્ય સૈન્યાનિ વિચ્છિન્નાનિ ક્વચિત્ક્વચિત્॥ 7-20-35 (45538)
મુહૂર્તમિવ તદ્યુદ્ધમાસીન્મધુરદર્શનમ્।
તત ઉન્મત્તવદ્રાજન્નિર્મર્યાદમવર્તત॥ 7-20-36 (45539)
`નૈવ ખં ન દિશો ભૂમિર્બભાસે ન ચ ભાસ્કરઃ'।
નૈવ સ્વે ન પરે રાજન્નાજ્ઞાયન્ત પરસ્પરમ્।
અનુમાનેન સંજ્ઞાભિર્યુદ્ધં તત્સમવર્તત॥ 7-20-37 (45540)
ચૂડામણિષુ નિષ્કેષુ ભૂષણેષ્વપિ વર્મસુ।
તેષામાદિત્યવર્ણાભા રશ્મયઃ પ્રચકાશિરે॥ 7-20-38 (45541)
તત્પ્રકીર્ણપતાકાનાં રથવારણવાજિનામ્।
બલાકાશબલાભ્રામં દદૃશે રૂપમાહવે॥ 7-20-39 (45542)
નરાનેવ નરા જઘ્નરુદગ્રાશ્ચ હયા હયાન્।
રથાંશ્ચ રથિનો જઘ્નુર્વારણા વરવારણાન્॥ 7-20-40 (45543)
સમુચ્છ્રિતપતાકાનાં ગજાનાં પરમદ્વિપૈઃ।
ક્ષણેન તુમુલો ઘોરઃ સઙ્ગ્રામઃ સમપદ્યત॥ 7-20-41 (45544)
તેષાં સંસક્તગાત્રાણાં કર્ષતામિતરેતરમ્।
દન્તસઙ્ઘાતસઙ્ઘર્ષાત્સધૂમોઽગ્નિરજાયત॥ 7-20-42 (45545)
વિપ્રકીર્ણપતાકાસ્તે વિષાણજનિતાગ્નયઃ।
બભૂવુઃ ખં સમાસાદ્ય સવિદ્યુત ઇવામ્બુદાઃ॥ 7-20-43 (45546)
વિક્ષિપદ્ભિર્નદદ્ભિશ્ચ નિપતદ્ભિશ્ચ વારણૈઃ।
સમ્બભૂવ મહી કીર્ણા મેઘૈર્દ્યૌરિવ વાર્ષિકી॥ 7-20-44 (45547)
તેષામાહન્યમાનાનાં બાણતોમરઋષ્ટિભિઃ।
વારણાનાં રવો જજ્ઞે મેઘાનામિવ સમ્પુવે॥ 7-20-45 (45548)
તોમરાભિહતાઃ કેચિદ્બાણૈશ્ચ પરમદ્વિપાઃ।
વિત્રેસુઃ સર્વનાગાનાં શબ્દમેવાપરેઽસૃજન્॥ 7-20-46 (45549)
વિષાણાભિહતાશ્ચાપિ કેચિત્તત્ર ગજા ગજૈઃ।
ચક્રુરાર્તસ્વનં ઘોરમુત્પાતજલદા ઇવ॥ 7-20-47 (45550)
પ્રતીપાઃ ક્રિયમાણાશ્ચ વારણા વરવારણૈઃ।
ઉન્મથ્ય પુનરાજગ્મુઃ પ્રેરિતાઃ પરમાઙ્કુશૈઃ॥ 7-20-48 (45551)
મહામાત્રૈર્મહામાત્રાસ્તાડિતાઃ શરતોમરૈઃ।
ગજેભ્યઃ પૃથિવીં જગ્મુર્મુક્તપ્રહરણાઙ્કુશાઃ॥ 7-20-49 (45552)
નિર્મનુષ્યાશ્ચ માતઙ્ગા વિનદન્તસ્તતસ્તતઃ।
છિન્નાભ્રાણીવ સમ્પેતુઃ સમ્પ્રવિશ્ય પરસ્પરમ્॥ 7-20-50 (45553)
હતાન્પરિવહન્તશ્ચ પતિતાન્પતિતાયુધાન્।
દિશો જગ્મુર્મહાનાગાઃ કેચિદેકચરા ઇવ॥ 7-20-51 (45554)
તાડિતાસ્તાડ્યમાનાશ્ચ તોમરર્ષ્ટિપરશ્વથૈઃ।
પેતુરાર્તસ્વનં કૃત્વા તદા વિશસને ગજાઃ॥ 7-20-52 (45555)
તેષાં શૈલોપમૈઃ કાયૈર્નિપતદ્ભિઃ સમન્તતઃ।
આહતા સહસા ભૂમિશ્ચકમ્પે ચ નનાદ ચ॥ 7-20-53 (45556)
સાદિતૈઃ સગજારોહૈઃ સપતાકૈઃ સમન્તતઃ।
માતઙ્ગૈઃ શુશુભે ભૂમિર્વિકીર્ણૈરિવ પર્વતૈઃ॥ 7-20-54 (45557)
ગજસ્થાશ્ચ મહામાત્રા નિર્ભિન્નહૃદયા રણે।
રથિભિઃ પાતિતા ભલ્લૈર્વિકીર્ણાઙ્કુશતોમરાઃ॥ 7-20-55 (45558)
ક્રૌઞ્ચવદ્વિનદન્તોઽન્યે નારાચાભિહતા ગજાઃ।
પરાન્સ્વાંશ્ચાપિ મૃદ્ગન્તઃ પરિપેતુર્દિશો દશ॥ 7-20-56 (45559)
ગજાશ્વરથયોધાનાં શરીરૌઘસમાવૃતા।
બભૂવ પૃથિવી રાજન્માંસશોણિતકર્દમા॥ 7-20-57 (45560)
પ્રમથ્ય ચ વિષાણાગ્રૈઃ સમુત્ક્ષિપ્તાશ્ચ વારણૈઃ।
સચક્રાશ્ચ વિચક્રાશ્ચ રથૈરેવ મહારથાઃ॥ 7-20-58 (45561)
રથાશ્ચ રથિભિર્હીના નિર્મનુષ્યાશ્ચ વાજિનઃ।
હતારોહાશ્ચ માતઙ્ગા દિશો જગ્મુર્ભયાતુરાઃ॥ 7-20-59 (45562)
જઘાનાત્ર પિતા પુત્રં પુત્રશ્ચ પિતરં તથા।
ઇત્યાસીત્તુમુલં યુદ્ધં ન પ્રાજ્ઞાયત કિઞ્ચન॥ 7-20-60 (45563)
આગુલ્ફેભ્યોઽવસીદન્તે નરા લોહિતકર્દમૈઃ।
દીપ્યમાનૈઃ પરિક્ષિપ્તા દાવૈરિવ મહાદ્રુમાઃ॥ 7-20-61 (45564)
શોણિતૈઃ સિચ્યમાનાનિ વસ્ત્રાણિ કવચાનિ ચ।
છત્રાણિ ચ પતાકાશ્ચ સર્વં રક્તમદૃશ્યત॥ 7-20-62 (45565)
હયૌઘાશ્ચ રથૌઘાશ્ચ નરૌઘાશ્ચ નિપાતિતાઃ।
સંક્ષુણ્ણાઃ પુનરાવૃત્ય બહુધા રથનેમિભિઃ॥ 7-20-63 (45566)
સગજૌઘમહાવેગઃ પરાસુનરશૈવલઃ।
રથૌઘતુમુલાવર્તઃ પ્રબભૌ સૈન્યસાગરઃ॥ 7-20-64 (45567)
તં વાહનમહાનૌભિર્યોધા જયધનૈષિણઃ।
અવગાહ્યાથ મજ્જન્તો નૈવ મોહં પ્રચક્રિરે॥ 7-20-65 (45568)
શરવર્ષાભિવૃષ્ટેષુ યોધેષ્વઞ્ચિતલક્ષ્મસુ।
ન તેષ્વચિત્તતાં લેભે કશ્ચિદાહતલક્ષણઃ॥ 7-20-66 (45569)
વર્તમાને તથા યુદ્ધે ઘોરરૂપે ભયઙ્કરે।
મોહયિત્વા પરાન્દ્રોણો યુધિષ્ઠિરમુપાદ્રવત્॥ ॥ 7-20-67 (45570)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ સંશપ્તકવધપર્વણિ દ્વાદશદિવસયુદ્ધે વિંશોઽધ્યાયઃ॥ 20 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-20-16 ઉષ્ણગે ઘર્માત્યયે॥ 5-20-18 પૌર્ણમાસ્યાં કૃત્તિકાયોગયુક્તેન ઇન્દુના। શારદપૂર્ણચન્દ્રેણેત્યર્થઃ॥ 5-20-26 અનિષ્ટદર્શનં સ્વમૃત્યુહેતુત્વાત્॥ 5-20-33 ભૃશાયસ્તોઽતિપ્રયત્નવાન્॥ 5-20-51 એકચરાઃ દ્વિપાન્તરદર્શનાસહાઃ॥ 5-20-66 અચિત્તતાં મોહમ્॥ 5-20-20 વિંશોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 021
॥ શ્રીઃ ॥
7.21. અધ્યાયઃ 021
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
યુધિષ્ઠિરં જિઘૃક્ષતો દ્રોણસ્ય સત્યજિતા નિરાધઃ॥ 1 ॥ દ્રોણેન સત્યજિતિ નિહતે ભયાદ્યુધિષ્ઠિરસ્યાપયાનમ્॥ 2 ॥ પુનર્યુધિષ્ઠિરં જિઘૃક્ષુણા દ્રોણેન પાઞ્ચાલ્યાદીનાં હનનમ્॥ 3 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-21-0 (45571)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-21-0x (4310)
તતો યુધિષ્ઠિરો દ્રોણં દૃષ્ટ્વાન્તિકમુપાગતમ્।
મહતા શરવર્ષેણ પ્રત્યગૃહ્ણાદભીતવત્॥ 7-21-1 (45572)
તતો હલહલાશબ્દ આસીદ્યૌધિષ્ઠિરે બલે।
જિઘૃક્ષતિ મહાસિંહે ગજાનામિવ યૂથપમ્॥ 7-21-2 (45573)
દૃષ્ટ્વા દ્રોણં તતઃ શૂરઃ સત્યજિત્સત્યવિક્રમઃ।
યુધિષ્ઠિરમભિપ્રેપ્સુરાચાર્યં સમુપાદ્રવત્॥ 7-21-3 (45574)
તત આચાર્યપાઞ્ચાલ્યૌ યુયુધાતે મહાબલૌ।
વિક્ષોભયન્તૌ તત્સૈન્યમિન્દ્રવૈરોચનાવિવ॥ 7-21-4 (45575)
તતો દ્રોણં મહેષ્વાસઃ સત્યજિત્સત્યવિક્રમઃ।
અવિધ્યન્નિશિતાગ્રેણ પરમાસ્ત્રં વિદર્શયન્॥ 7-21-5 (45576)
તથાસ્ય સારથેઃ પઞ્ચ શરાન્સર્પવિષોપમાન્।
અમુઞ્ચદન્તકપ્રખ્યાન્સંમુમોહાસ્ય સારથિઃ॥ 7-21-6 (45577)
અથાસ્ય સહસાઽવિધ્યદ્ધયાન્દશભિરાશુગૈઃ।
દશભિર્દશભિઃ ક્રુદ્ધ ઉભૌ ચ પાર્ષ્ણિસારથી॥ 7-21-7 (45578)
મણ્ડલં તુ સમાવૃત્ય વિચરન્પૃતનામુખે।
ધ્વજં ચિચ્છેદ ચ ક્રુદ્ધો દ્રોણસ્યામિત્રકર્ષણઃ॥ 7-21-8 (45579)
દ્રોણસ્તુ તત્સમાલોક્ય ચરિતં તસ્ય સંયુગે।
મનસા ચિન્તયામાસ પ્રાપ્તકાલમરિન્દમઃ॥ 7-21-9 (45580)
તતઃ સત્યજિતં તીક્ષ્ણૈર્દશભિર્મર્મભેદભિઃ।
અવિધ્યચ્છીઘ્રમાચાર્યશ્છિત્ત્વાઽસ્ય સશરં ધનુઃ॥ 7-21-10 (45581)
સ શીઘ્રતરમાદાય ધનુરન્યત્પ્રતાપવાન્।
દ્રોણમબ્યહનદ્રાજંસ્ત્રિંશતા કઙ્કપત્રિભિઃ॥ 7-21-11 (45582)
દૃષ્ટ્વા સત્યજિતા દ્રોણં ગ્રસ્યમાનમિવાહવે।
વૃકઃ શરશતૈસ્તીક્ષ્ણૈઃ પાઞ્ચાલ્યો દ્રોણમાર્દયત્॥ 7-21-12 (45583)
સઞ્છાદ્યમાનં સમરે દ્રોણં દૃષ્ટ્વા મહારથમ્।
ચુક્રુશુઃ પાણ્ડવા રાજન્વસ્ત્રાણિ દુધુવુશ્ચ હ॥ 7-21-13 (45584)
વૃકસ્તુ પરમક્રુદ્ધો દ્રોણં ષષ્ટ્યા સ્તનાન્તરે।
વિવ્યાધ બલવાન્રાજંસ્તદદ્ભુતમિવાભવત્॥ 7-21-14 (45585)
દ્રોણસ્તુ શરવર્ષેણ ચ્છાદ્યમાનો મહારથઃ।
વેગં ચક્રે મહાવેગઃ ક્રોધાદુદ્વૃત્ય ચક્ષુષી॥ 7-21-15 (45586)
તતઃ સત્યજિતશ્ચાપં છિત્ત્વા દ્રોણો વૃકસ્ય ચ।
ષડ્ભિઃ સસૂતં સહયં શરૈર્દ્રોણોઽવધીદ્વૃકમ્॥ 7-21-16 (45587)
અથાન્યદ્ધનુરાદાય સત્યજિદ્વેગવત્તરમ્।
સાશ્વં સસૂતં વિશિખૈર્દ્રોણં વિવ્યાધ સધ્વજમ્॥ 7-21-17 (45588)
સ તન્ન મમૃષે દ્રોણઃ પાઞ્ચાલ્યેનાર્દિતો મૃધે।
તતસ્તસ્ય વિનાશાય સત્વરં વ્યસૃજચ્છરાન્॥ 7-21-18 (45589)
હયાન્ધ્વજં ધનુર્મુષ્ટિમુભૌ ચ પાર્ષ્ણિસારથી।
અવાકિરત્તતો દ્રોણઃ શરવર્ષૈઃ સહસ્રશઃ॥ 7-21-19 (45590)
તથા સઞ્છિદ્યમાનેષુ કાર્મુકેષુ પુનઃપુનઃ।
પાઞ્ચાલ્યઃ પરમાસ્ત્રજ્ઞઃ શોણાશ્વં સમયોધયત્॥ 7-21-20 (45591)
સ સત્યજિતમાલોક્ય તથોદીર્ણં મહાહવે।
અર્ધચન્દ્રેણ ચિચ્છેદ શિરસ્તસ્ય મહાત્મનઃ॥ 7-21-21 (45592)
તસ્મિન્હતે મહામાત્રે પાઞ્ચાલાનાં મહારથે।
અપાયાજ્જવનૈરશ્વૈર્દ્રોણાત્ત્રસ્તો યુધિષ્ઠિરઃ॥ 7-21-22 (45593)
પાઞ્ચાલાઃ કેકયા માત્સ્યાશ્ચેદિકારૂશકોસલાઃ।
યુધિષ્ઠિરમભીપ્સન્તો દૃષ્ટ્વા દ્રોણમુપાદ્રવન્॥ 7-21-23 (45594)
તતો યુધિષ્ઠિરં પ્રેપ્સુરાચાર્યઃ શત્રુપૂગહા।
વ્યધમત્તાન્યનીકાનિ તૂલરાશિમિવાનલઃ॥ 7-21-24 (45595)
નિર્દહન્તમનીકાનિ તાનિ તાનિ પુનઃપુનઃ।
દ્રોણં મત્સ્યાદવરજઃ શતાનીકોઽભ્યવર્તત॥ 7-21-25 (45596)
સૂર્યરશ્મિપ્રતીકાશૈઃ કર્મારપરિમાર્જિતૈઃ।
ષડ્ભિઃ સસૂતં સહયં દ્રોણં વિદ્ધ્વાઽનદદ્ભૃશમ્॥ 7-21-26 (45597)
ક્રૂરાય કર્મણે યુક્તશ્ચિકીર્ષુઃ કર્મ દુષ્કરમ્।
અવાકિરચ્છરશતૈર્ભારદ્વાજં મહારથમ્॥ 7-21-27 (45598)
તસ્ય નાનદતો દ્રોણઃ શિરઃ કાયાત્સકુણ્ડલમ્।
ક્ષુરેણાપાહરત્તુર્ણં તતો મત્સ્યાઃ પ્રદુદ્રુવુઃ॥ 7-21-28 (45599)
મત્સ્યાઞ્જિત્વાઽજયચ્ચેદીન્કરૂશાન્કેકયાનપિ।
પાઞ્ચાલાન્સૃઞ્જયાન્પાણ્ડૂન્ભારદ્વાજઃ પુનઃપુનઃ॥ 7-21-29 (45600)
તં દહન્તમનીકાનિ ક્રુદ્ધમગ્નિં યથા વનમ્।
દૃષ્ટ્વા રુક્મરથં વીરં સમકમ્પન્ત સૃઞ્જયાઃ॥ 7-21-30 (45601)
ઉભાભ્યાં સન્દધાનસ્ય ધનુરસ્યાશુકારિણઃ।
જ્યાઘોષો નિઘ્નતોઽમિત્રાન્દિક્ષુસર્વાસુ શુશ્રુવે॥ 7-21-31 (45602)
નાગાનશ્વાન્પદાતીંશ્ચ રથિનો ગજસાદિનઃ।
રૌદ્રા હસ્તવતા મુક્તાઃ પ્રમથ્નન્તિ સ્મ સાયકાઃ॥ 7-21-32 (45603)
નાનદ્યમાનઃ પર્જન્યો મિશ્રવાતો હિમાત્યયે।
અશ્મવર્ષમિવાવર્ષન્પરેષાં ભયમાદધત્॥ 7-21-33 (45604)
સર્વા દિશઃ સમચરત્સૈન્યં વિક્ષોભયન્નિવ।
બલી શૂરો મહેષ્વાસો મિત્રાણામભયઙ્કરઃ॥ 7-21-34 (45605)
તસ્ય વિદ્યુદિવાભ્રેષુ ચાપં હેમપરિષ્કૃતમ્।
દિક્ષુ સર્વાસુ પશ્યામો દ્રોણસ્યામિતતેજસઃ॥ 7-21-35 (45606)
શોભમાનાં ધ્વજે ચાસ્ય વેદીમદ્રાક્ષ્ય ભારત।
હિમવચ્છિખરાકારં ચરતઃ સંયુગે ભૃશમ્॥ 7-21-36 (45607)
દ્રોણસ્તુ પાણ્ડવાનીકે ચકાર કદનં મહત્।
યથા દૈત્યગણે વિષ્ણુઃ સુરાસુરનમસ્કૃતઃ॥ 7-21-37 (45608)
સ શૂરઃ સત્યવાક્પ્રાજ્ઞો બલવાન્સત્યવિક્રમઃ।
મહાનુભાવઃ કલ્પાન્તે રૌદ્રાં ભીરુવિભીષણામ્॥ 7-21-38 (45609)
કવચોર્મિધ્વજાવર્તાં મર્ત્યકૂલાપહારિણીમ્॥
ગજવાજિમહાગ્રાહામસિમીનાં દુરાસદામ્॥ 7-21-39 (45610)
વીરાસ્યિશર્કરાં રૌદ્રાં ભેરીમુરજકચ્છપામ્।
ચર્મવર્મપ્લવાં ઘોરાં કેશશૈવલશાદ્વલામ્॥ 7-21-40 (45611)
શરૌઘિણીં ધનુઃસ્રોતાં બાહુપન્નગસઙ્કુલામ્।
રણભૂમિવહાં તીવ્રાં કુરુસૃઞ્જયવાહિનીમ્॥ 7-21-41 (45612)
મનુષ્યશીર્ષપાષાણાં શક્તિમીનાં ગદોડુપામ્।
ઉષ્ણીષફેનવસનાં વિકીર્ણાન્ત્રસરીસૃપામ્॥ 7-21-42 (45613)
વીરાપહારિણીમુગ્રાં માંસશોમિતકર્દમામ્।
હસ્તિગ્રાહાં કેતુવૃક્ષાં ક્ષત્રિયાણાં નિમજ્જનીમ્॥ 7-21-43 (45614)
ક્રૂરાં શરીરસઙ્ઘાટાં સાદિનક્રાં દુરત્યયામ્।
દ્રોણઃ પ્રાવર્તયત્તત્ર નદીમન્તકગામિનીમ્॥ 7-21-44 (45615)
ક્રવ્યાદગણસઞ્જુષ્ટાં શ્વશૃગાલગણાયુતામ્।
નિષેવિતાં મહારૌદ્રૈઃ પિશિતાશૈઃ સમન્તતઃ॥ 7-21-45 (45616)
તં દહન્તમનીકાનિ રથોદારં કૃતાન્તવત્।
સર્વતોઽભ્યદ્રવન્દ્રોણં કુન્તીપુત્રપુરોગમાઃ॥ 7-21-46 (45617)
તે દ્રોણં સહિતાઃ શૂરાઃ સર્વતઃ પ્રત્યવારયન્।
ગભસ્તિભિરિવાદિત્યં તપન્તં ભુવનં યથા॥ 7-21-47 (45618)
તં તુ શૂરં મહેષ્વાસં તાવકાઽભ્યુદ્યતાયુધાઃ।
રાજાનો રાજપુત્રાશ્ચ સમન્તાત્પર્યવારયન્॥ 7-21-48 (45619)
શિખણ્ડી તુ તતો દ્રોણં પઞ્ચભિર્નતપર્વભિઃ।
ક્ષત્રવર્મા ચ વિંશત્યા વસુદાનશ્ચ પઞ્ચભિઃ॥ 7-21-49 (45620)
ઉત્તમૌજાસ્ત્રિભિર્બાણૈઃ ક્ષત્રદેવશ્ચ સપ્તભિઃ।
સાત્યકિશ્ચ શતેનાજૌ યુધામન્યુસ્તથાઽષ્ટભિઃ॥ 7-21-50 (45621)
યુધિષ્ઠિરો દ્વાદશભિર્દ્રોણં વિવ્યાધ સાયકૈઃ।
ધૃષ્ટદ્યુમ્નશ્ચ દશભિશ્ચેકિતાનસ્ત્રિભિઃ શરૈઃ॥ 7-21-51 (45622)
તતો દ્રોણઃ સત્યસન્ધઃ પ્રભિન્ન ઇવ કુઞ્જરઃ।
અભ્યતીત્ય સ્થાનીકં દૃઢસેનમપાતયત્॥ 7-21-52 (45623)
તતો રાજાનમાસાદ્ય પ્રહરન્તમભીતવત્।
અવિધ્યન્નવભિઃ ક્ષેમં સ હતઃપ્રાપતદ્રથાત્॥ 7-21-53 (45624)
સ મધ્યં પ્રાપ્ય સૈન્યાનાં સર્વાઃ પ્રવિચરન્દિશઃ।
ત્રાતા હ્યભવદન્યેષાં ન ત્રાતવ્યઃ કથંચન॥ 7-21-54 (45625)
શિખણ્ડિનં દ્વાદશભિર્વિંશત્યા ચોત્તમૌજસમ્।
વસુદાનં ચ ભલ્લેન પ્રૈષયદ્યમસાદનમ્॥ 7-21-55 (45626)
અશીત્યા ક્ષત્રવર્માણં ષડ્વિંશત્યા સુદક્ષિણમ્।
ક્ષત્રદેવં તુ ભલ્લેન રથનીડાડપાતયત્॥ 7-21-56 (45627)
યુધામન્યું ચતુઃષષ્ટ્યા ત્રિંશતા ચૈવ સાત્યકિમ્।
વિદ્ધ્વા રુક્મરથસ્તૂર્ણં યુધિષ્ઠિરમુપાદ્રવત્॥ 7-21-57 (45628)
તતો યુધિષ્ઠિરઃ ક્ષિપ્રં ગુરુતો રાજસત્તમઃ।
અપાયાઞ્જવનૈરશ્વૈઃ પાઞ્ચાલ્યો દ્રોણમભ્યયાત્॥ 7-21-58 (45629)
તં દ્રોણઃ સધનુષ્કં તુ સાશ્વયન્તારમાક્ષિણોત્।
સ હતઃ પ્રાપતદ્ભૂમૌ રથાજ્જ્યોતિરિવામ્બરાત્।
`હત્વા તં વિબભૌ દ્રોણઃ કુરુભિઃ પરિવારિતઃ॥ 7-21-59 (45630)
વાર્ધક્ષેમિસ્તુ વાર્ષ્ણેયો દ્રોણં વિદ્ધ્વા શરોત્તમૈઃ।
નવભિશ્ચ મહીપાલઃ પુનર્વિવ્યાધ પઞ્ચભિઃ॥ 7-21-60 (45631)
સ સાત્યકિશ્ચતુષ્ષષ્ટ્યા રાજન્વિવ્યાધ સાયકૈઃ।
સુચિત્રો દશભિર્બાણૈર્દ્રોણં વિદ્વ્વાઽનદદ્બલી॥ 7-21-61 (45632)
તં દ્રોણઃ સમરે રાજઞ્શરવર્ષૈરવાકિરત્।
અપાતયત્તયો દ્રોણઃ સુચિત્રં સહસારથિમ્॥ 7-21-62 (45633)
સાશ્વં ચ સમરે રાજન્હતો વૈ પ્રાપતત્ક્ષિતૌ।
પાત્યમાનો મહારાજ બભૌ જ્યોતિરિવામ્બરાત્॥ 7-21-63 (45634)
તસ્મિન્હતે રાજપુત્રે પાઞ્ચાલાનાં યશસ્કરે।
હત દ્રોણં હત દ્રોણમિત્યાસીન્નિઃસ્વનો મહાન્॥ 7-21-64 (45635)
તાંસ્તથા ભૃશસંરબ્ધાન્પાઞ્ચાલાન્મત્સ્યકેકયાન્।
સૃઞ્જયાન્પાણ્ડવાંશ્ચૈવ દ્રોણો વ્યક્ષોભયદ્બલી॥ 7-21-65 (45636)
સાત્યકિં ચેકિતાનં ચ ધૃષ્ટદ્યુમ્નશિખણ઼્ડિનૌ।
વાર્ધક્ષેમિં ચૈત્રસેનિં સેનાબિન્દું સુવર્ચસમ્॥ 7-21-66 (45637)
એતાંશ્ચાન્યાંશ્ચ સુબહૂન્નાનાજનપદેશ્વરાન્।
સર્વાન્દ્રોણોઽજયદ્યુદ્ધે કુરુભિઃ પરિવારિતઃ॥ 7-21-67 (45638)
તાવકાશ્ચ મહારાજ જયં લબ્ધ્વા મહાહવે।
પાણ્ડવેયાન્રણે જઘ્નુર્દ્રવમાણાન્સમન્તતઃ॥ 7-21-68 (45639)
તે દાનવા ઇવેન્દ્રેણ વધ્યમાના મહાત્મના।
પાઞ્ચાલાઃ કેકયા માત્સ્યાઃ સમકમ્પન્ત ભારત॥ ॥ 7-21-69 (45640)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ સંશપ્તકવધપર્વણિ દ્વાદશદિવસયુદ્ધે એકવિંશોઽધ્યાયઃ॥ 21 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-21-55 ઉભયત્ર વિદ્વ્વેતિ શેષઃ॥ 5-21-58 પાઞ્ચાલ્યો નામ્ના॥ 5-21-21 એકવિંશોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 022
॥ શ્રીઃ ॥
7.22. અધ્યાયઃ 022
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
દ્રોણપરાક્રમહૃષ્ટેન દુર્યોધનેન કર્ણં સમ્બોધ્ય ભીમસેનાદ્યવજ્ઞાને કૃતે કર્ણેન ભીમાદીનાં પ્રશંસનપૂર્વકમનવજ્ઞેયત્વકથનમ્॥ 1 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-22-0 (45641)
ધૃતરાષ્ટ્ર ઉવાચ। 7-22-0x (4311)
ભારદ્વાજેન ભગ્નેષુ પાણ્ડવેષુ મહામૃધે।
પાઞ્ચાલેષુ ચ સર્વેષુ કશ્ચિદન્યોઽભ્યવર્તત॥ 7-22-1 (45642)
આર્યાં યુદ્ધે મતિં કૃત્વા ક્ષત્રિયાણાં યશસ્કરીમ્।
અસેવિતાં કાપુરુષૈઃ સેવિતાં પુરુષર્ષભૈઃ॥ 7-22-2 (45643)
સ હિ વીરોન્નતઃ શૂરો યો ભગ્નેષુ નિવર્તતે।
અહો નાસીત્પુમાન્કશ્ચિદ્દૃષ્ટ્વા દ્રોણં વ્યવસ્થિતમ્॥ 7-22-3 (45644)
જૃમ્ભમાણમિવ વ્યાઘ્રં પ્રભિન્નમિવ કુઞ્જરમ્।
ત્યજન્તમાહવે પ્રાણાન્સન્નદ્ધં ચિત્રયોધિનમ્॥ 7-22-4 (45645)
મહેષ્વાસં નરવ્યાઘ્રં દ્વિષતાં ભયવર્ધનમ્।
કૃતજ્ઞં સત્યનિરતં દુર્યોધનહિતૈષિણમ્॥ 7-22-5 (45646)
ભારદ્વાજં તથાઽનીકે દૃષ્ટ્વા શૂરમવસ્થિતમ્।
કે શૂરાઃ સન્ન્યવર્તન્ત તન્મમાચક્ષ્વ સઞ્જય॥ 7-22-6 (45647)
સઞ્ચય ઉવાચ। 7-22-7x (4312)
તાન્દૃષ્ટ્વા ચલિતાન્સઙ્ખ્યે પ્રણુન્નાન્દ્રોણસાયકૈઃ।
પાઞ્ચાલાન્પાણ્વાન્માત્સ્યાન્સૃઞ્જયાંશ્ચેદિકેકયાન્॥ 7-22-7 (45648)
દ્રોણચાપવિમુક્તેન શરૌઘેણાશુ હારિણા।
સિન્ધોરિવ મહૌધેન હિયમાણાન્યથા પ્લવાન્॥ 7-22-8 (45649)
કૌરવાઃ સિંહનાદેન નાનાવાદ્યસ્વનેન ચ।
રથદ્વિપનરાંશ્ચૈવ સર્વતઃ સમવારયન્॥ 7-22-9 (45650)
તાન્પશ્યન્સૈન્યમધ્યસ્થો રાજા સ્વજનસમ્વૃતઃ।
દુર્યોધનોઽબ્રવીત્કર્ણં પ્રહૃષ્ટઃ પ્રહસન્નિવ॥ 7-22-10 (45651)
દુર્યોધન ઉવાચ। 7-22-11x (4313)
પશ્ય રાધેય પાઞ્ચાલાન્પ્રણુન્નાન્દ્રોણસાયકૈઃ।
સિંહેનેવ મૃગાન્વન્યાંસ્ત્રાસિતાન્દૃઢધન્વના॥ 7-22-11 (45652)
નૈતે જાતુ પુનર્યુદ્ધમીહેયુરિતિ મે મતિઃ।
યથા તુ ભગ્ના દ્રોણેન વાતેનેવ મહાદ્રુમાઃ॥ 7-22-12 (45653)
અર્દ્યમાનાઃ શરૈરેતે રુક્મપુઙ્ખૈર્મહાત્મના।
પથા નૈકેન ગચ્છન્તિ ઘૂર્ણમાનાસ્તતસ્તતઃ॥ 7-22-13 (45654)
સન્નિરુદ્ધાશ્ચ કૌરવ્યૈર્દ્રોણેન ચ મહાત્મના।
એતેઽન્યે મણ્ડલીભૂતાઃ પાવકેનેવ કુઞ્જરાઃ॥ 7-22-14 (45655)
ભ્રમરૈરિવ ચાવિષ્ટા દ્રોણસ્ય નિશિતૈઃ શરૈઃ।
અન્યોન્યં સમલીયન્ત પલાયનપરાયણાઃ॥ 7-22-15 (45656)
એષ ભીમો મહાક્રોધી હીનઃ પાણ્ડવસૃઞ્જયૈઃ।
મદીયૈરાવૃતો યોધૈઃ કર્ણ નન્દયતીવ મામ્॥ 7-22-16 (45657)
વ્યક્તં દ્રોણમયં લોકમદ્ય પશ્યતિ દુર્મતિઃ।
નિરાશો જીવિતાન્નૂનમદ્ય રાજ્યાચ્ચ પાણ્ડવઃ॥ 7-22-17 (45658)
કર્ણ ઉવાચ। 7-22-18x (4314)
નૈષ જાતુ મહાબાહુર્જીવન્નાહવમુત્સૃજેત્।
ન ચેમાન્પુરુષવ્યાઘ્ર સિંહનાદાન્સહિષ્યતિ॥ 7-22-18 (45659)
ન ચાપિ પાણ્ડવા યુદ્ધે ભજ્યેરન્નિતિ મે મતિઃ।
શૂરાશ્ચ બલવન્તશ્ચ કૃતાસ્ત્રા યુદ્ધદુર્મદાઃ॥ 7-22-19 (45660)
વિષાગ્નિદ્યૂતસઙ્ક્લેશાન્વનવાસં ચ પાણ્ડવાઃ।
સ્મરમાણા ન હાસ્યન્તિ સઙ્ગ્રામમિતિ મે મતિઃ॥ 7-22-20 (45661)
નિવૃત્તો હિ મહાબાહુરમિતૌજા વૃકોદરઃ।
વરાન્વરાન્હિ કૌન્તેયો રથોદારાન્હનિષ્યતિ॥ 7-22-21 (45662)
અસિના ધનુષા શક્યા હયૈર્નાગૈર્નરૈ સ્થૈઃ।
આયસેન ચ દણ્ડેન વ્રાતાન્વ્રાતાન્હનિષ્યતિ॥ 7-22-22 (45663)
તમેનમનુવર્તન્તે સાત્યકિપ્રમુખા રથાઃ।
પાઞ્ચાલાઃ કેકયા માસ્ત્યાઃ પાશ્ડવાશ્ચ વિશેષતઃ॥ 7-22-23 (45664)
શૂરાશ્ચ બલવન્તશ્ચ વિક્રાન્તાશ્ચ મહારથાઃ।
વિનિઘ્નન્તશ્ચ ભીમેન સંરબ્ધેનાભિચોદિતાઃ॥ 7-22-24 (45665)
તે દ્રોણમભિવર્તન્તે સર્વતઃ કુરુપુઙ્ગવાઃ।
વૃકોદરં પરીપ્સન્તઃ સૂર્યમભ્રગણા ઇવ॥ 7-22-25 (45666)
`સમરેષુ તુ નિર્દિષ્ટાઃ પાણ્ડવાઃ કૃષ્ણબાન્ધવાઃ।
પાઞ્ચાલાઃ કેકયા માત્સ્યાઃ પાણ્ડવેયાશ્ચ સર્વશઃ॥ 7-22-26 (45667)
શૂરાશ્ચ બલવન્તશ્ચ વિક્રાન્તાશ્ચ મહારથાઃ।
હીમન્તઃ શત્રુમરણે નિપુણાઃ પુણ્યલક્ષણાઃ॥ 7-22-27 (45668)
બહવઃ પાર્થિવા રાજંસ્તેષાં વશગતા રણે।
માવમંસ્થાઃ પાણ્ડવાંસ્ત્વં નારાયણપુરોગમાન્॥ 7-22-28 (45669)
એકાયનગતા હ્યેતે પીડયેયુર્યતવ્રતમ્।
અરક્ષમાણં શલભા યથા દીપં મુમૂર્ષવઃ॥ 7-22-29 (45670)
અસંશયં કૃતાસ્ત્રાશ્ચ પર્યાપ્તાશ્ચાપિ વારણે।
અતિભારમહં મન્યે ભારદ્વાજે સમાહિતમ્॥ 7-22-30 (45671)
તે શીઘ્રમનુગચ્છામો યત્ર દ્રોણો વ્યવસ્થિતઃ।
કોકા ઇવ મહાનાગં મા વૈ હન્યુર્યતવ્રતમ્॥ 7-22-31 (45672)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-22-32x (4315)
રાધેયસ્ય વચઃ શ્રુત્વા રાજા દુર્યોધનસ્તતઃ।
ભ્રાતૃભિઃ સહિતો રાજન્પ્રાયાદ્દ્રોણરથં પ્રતિ॥ 7-22-32 (45673)
તત્રારાવો મહાનાસીદેકં દ્રોણં જિઘાંસતામ્।
પાણ્ડવાનાં નિવૃત્તાનાં નાનાવર્ણૈર્હયોત્તમૈઃ॥ ॥ 7-22-33 (45674)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ સંશપ્તકવધપર્વણિ દ્વાદશદિવસયુદ્ધે દ્વાવિંશોઽધ્યાયઃ॥ 22 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-22-1 અભ્યવર્તત કિમ્॥ 5-22-31 કોકો વૃકઃ॥ 5-22-22 દ્વાવિંશોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 023
॥ શ્રીઃ ॥
7.23. અધ્યાયઃ 023
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-23-0 (45675)
ધૃતરાષ્ટ્ર ઉવાચ। 7-23-0x (4316)
સર્વેષામેવ મે બ્રૂહિ રથચિહ્વાનિ સઞ્જય।
યે દ્રોણમભ્યવર્તન્ત ક્રુદ્ધા ભીમપુરોગમાઃ।
`તાન્યહં શ્રોતુમિચ્છામિ વિસ્તરેણ પૃથક્પૃથક્॥ 7-23-1 (45676)
દૂયતે મે મનસ્તાત દ્રોણં પ્રતિ પરન્તપમ્।
શ્રુત્વા ભીષ્મસ્ય નિધનં તદ્વદેતદ્ભવિષ્યતિ'॥ 7-23-2 (45677)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-23-3x (4317)
ઋક્ષવર્ણૈર્હયૈર્દૃષ્ટ્વા વ્યાયચ્છન્તં વૃકોદરમ્।
રજતાશ્વસ્તતઃ શૂરઃ શૈનેયઃ સન્ન્યવર્તત॥ 7-23-3 (45678)
સારઙ્ગાશ્વો યુધામન્યુઃ સ્વયં પ્રત્વરયન્હયાન્।
પર્યવર્તત દુર્ધર્ષઃ ક્રુદ્ધો દ્રોણરથં પ્રતિ॥ 7-23-4 (45679)
પારાવતસવર્ણૈસ્તુ હેમભાણ્ડૈર્મહાજવૈઃ।
પાઞ્ચાલરાજસ્ય સુતો ધૃષ્ટદ્યુમ્નો ન્યવર્તત॥ 7-23-5 (45680)
પિતરં તુ પરિપ્રેપ્સુઃ ક્ષત્રધર્મા યતવ્રતઃ।
સિદ્ધિં ચાસ્ય પરાં કાઙ્ક્ષઞ્શોણાશ્વઃ સન્ન્યવર્તત॥ 7-23-6 (45681)
પદ્મપત્રનિભાંશ્ચાશ્વાન્મલ્લિકાક્ષાન્સ્વલઙ્કૃતાન્।
શૈખણ઼્ડિઃ ક્ષત્રદેવસ્તુ સ્વયં પ્રત્વરયન્યયૌ॥ 7-23-7 (45682)
દર્શનીયાસ્તુ કામ્ભોજાઃ શુકપત્રપરિચ્છદાઃ।
વહન્તો નકુલં શીઘ્રં તાવકાનાભિદુદ્રુવુઃ॥ 7-23-8 (45683)
કૃષ્ણાસ્તુ મેઘસઙ્કાશા અવહન્નુત્તમૌજસમ્।
દુર્ધર્ષાયાભિસન્ધાય ક્રુદ્ધં યુદ્ધાય ભારત॥ 7-23-9 (45684)
તથા તિત્તિરિકલ્માષા હયા વાતસમા જવે।
અવહંસ્તુમુલે યુદ્ધે સહદેવમુદાયુધમ્॥ 7-23-10 (45685)
દન્તવર્ણાસ્તુ રાજાનં કાલવાલા યુધિષ્ઠિરમ્।
ભીમવેગા નરવ્યાઘ્રમવહન્વાતરંહસઃ॥ 7-23-11 (45686)
હેમોત્તમપ્રતિચ્છન્નૈર્હયૈર્વાતસમૈર્જવે।
અભ્યવર્તન્ત સૈન્યાનિ સર્વાણ્યેવ યુધિષ્ઠિરમ્॥ 7-23-12 (45687)
રાજ્ઞસ્ત્વનન્તરો રાજા પાઞ્ચાલ્યો દ્રુપદોઽભવત્।
જાતરૂપમયચ્છત્રઃ સર્વૈસ્તૈરભિરક્ષિતઃ॥ 7-23-13 (45688)
લલામૈર્હરિભિર્યુક્તઃ સર્વશબ્દક્ષમૈર્યુધિ।
રાજ્ઞં મધ્યે મહેષ્વાસઃ શાન્તભીરભ્યવર્તત॥ 7-23-14 (45689)
તં વિરાટોઽન્વયાચ્છીઘ્રં સહ સર્વૈર્મહારથૈઃ।
કેકયાશ્ચ સિખણ્ડી ચ ધૃષ્ટકેતુસ્તથૈવ ચ।
સ્વૈઃ સ્વૈઃ સૈન્યૈઃ પરિવૃતા માત્સ્યરાજાનમન્વયુઃ॥ 7-23-15 (45690)
તં તુ પાટલિપુષ્પાણાં સમવર્ણા હયોત્તમાઃ।
વહમાના વ્યરાજન્ત માસ્ત્યસ્યામિત્રઘાતિનઃ॥ 7-23-16 (45691)
હરિદ્રાસમવર્ણાસ્તુ જવના હેમમાલિનઃ।
પુત્રં વિરાટરાજસ્ય સત્વરં સમુદાવહન્॥ 7-23-17 (45692)
ઇન્દ્રગોપકવર્ણૈશ્ચ ભ્રાતરઃ પઞ્ચ કેકયાઃ।
જાતરૂપસમાભાસાઃ સર્વે લોહિતકધ્વજાઃ॥ 7-23-18 (45693)
તે હેમમાલિનઃ શૂરાઃ સર્વે યુદ્ધવિશારદાઃ।
વર્ષન્ત ઇવ જીમૂતાઃ પ્રત્યદૃશ્યન્ત દંશિતાઃ॥ 7-23-19 (45694)
આમપાત્રનિકાશાસ્તુ પાઞ્ચાલ્યમમિતૌજસમ્।
દત્તાસ્તુમ્બુરુણા દિવ્યાઃ શિખણ્ડિનમુદાવહન્॥ 7-23-20 (45695)
તથા દ્વાદશસાહસ્રાઃ પાઞ્ચાલાનાં મહારથાઃ।
તેષાં તુ ષટ્સહસ્રાણિ યે શિખણ્ડિનમન્વયુઃ॥ 7-23-21 (45696)
પુત્રં તુ શિશુપાલસ્ય નરસિંહસ્ય મારિષ।
આક્રીડન્તો વહન્તિ સ્મ સારઙ્ગશબલા હયાઃ॥ 7-23-22 (45697)
ધૃષ્ટકેતુસ્તુ ચેદીનામૃષભોઽતિબલોદિતઃ।
કામ્ભોજૈઃ શબલૈરશ્વૈરભ્યવર્તત દુર્જયઃ॥ 7-23-23 (45698)
બૃહત્ક્ષત્રં તુ કૈકેયં સુકુમારં હયોત્તમાઃ।
પલાલધૂમસઙ્કાશાઃ સૈન્ધવાઃ શીઘ્રમાવહન્॥ 7-23-24 (45699)
મલ્લિકાક્ષાઃ પદ્મવર્ણા બાહ્લિજાતાઃ સ્વલઙ્કૃતાઃ।
શૂરં શિખણ્ડિનઃ પુત્રમૃક્ષદેવમુદાવહન્॥ 7-23-25 (45700)
રુક્મભાણ્ડપ્રતિચ્છન્નાઃ કૌશેયસદૃશા હયાઃ।
ક્ષમાવન્તોઽવહન્સઙ્ખ્યે સેનાબિન્દુમરિન્દમમ્॥ 7-23-26 (45701)
યુવાનમવહન્યુદ્ધે ક્રૌઞ્ચવર્ણા હયોત્તમાઃ।
કાશ્યસ્યાભિભુવઃ પુત્રં સુકુમારં મહારથમ્॥ 7-23-27 (45702)
શ્વેતાસ્તુ પ્રતિવિન્ધ્યન્તં કૃષ્ણગ્રીવા મનોજવાઃ।
યન્તુઃ પ્રેષ્યકરા રાજન્રાજપુત્રમુદાવહન્॥ 7-23-28 (45703)
સુતસોમં તુ યોધાગ્ર્યં ભીમપુત્રં મહાબલમ્।
માષપુષ્પસવર્ણાસ્તમવહન્વાજિનો રણે॥ 7-23-29 (45704)
સહસ્રસોમપ્રતિમો બભૂવ પુરે કુરૂણામુદયેન્દુનામ્નિ।
તસ્મિઞ્જાતઃ સોમસંક્રન્દમધ્યે યસ્માત્તસ્માત્સુતસોમોઽભવત્સઃ॥ 7-23-30 (45705)
નાકુલિં તુ શતાનીકં શાલપુષ્પનિભા હયાઃ।
આદિત્યતરુણપ્રખ્યાઃ શ્લાઘનીયમુદાવહન્॥ 7-23-31 (45706)
કાઞ્ચનાપિહિતૈર્યોક્ત્રૈર્મયૂરગ્રીવસન્નિભાઃ।
દ્રૌપદેયં નરવ્યાઘ્રં શ્રુતકર્માણમાહવે॥ 7-23-32 (45707)
શ્રુતકીર્તિં શ્રુતનિધિં દ્રૌપદેયં હયોત્તમાઃ।
ઊહુઃ પાર્થસમં યુદ્ધે ચાષપત્રનિભા હયાઃ॥ 7-23-33 (45708)
યમાહુરધ્યર્ધગુણં કૃષ્ણાત્પાર્થાચ્ચ સંયુગે।
અભિમન્યું પિશઙ્ગાસ્તં કુમારમવહન્રણે॥ 7-23-34 (45709)
એકસ્તુ ધાર્તરાષ્ટ્રેભ્યઃ પાણ્ડવાન્યઃ સમાશ્રિતઃ।
તં બૃહન્તો મહાકાયા યુયુત્સુમવહન્રણે।
`યે તુ પુષ્કરસારસ્ય તુલ્યવર્ણા હયોત્તમાઃ'॥ 7-23-35 (45710)
પલાલકાણ્ડવર્ણાસ્તુ વાર્ધક્ષેમિં તરસ્વિનમ્।
ઊહુઃ સુતુમુલે યુદ્ધે હયા હૃષ્ટાઃ સ્વલઙ્કૃતાઃ॥ 7-23-36 (45711)
કુમારં શિતિપાદાસ્તુ રુક્મચિત્રૈરુરશ્છદૈઃ।
સૌચિત્તિમવહદ્યુદ્ધે યન્તુઃ પ્રેષ્યકરા હયાઃ॥ 7-23-37 (45712)
રુક્મપીઠાવકીર્ણાસ્તુ કૌશેયસદૃશા હયાઃ।
સુવર્ણમાલિનઃ ક્ષાન્તાઃ શ્રેણિમન્તમુદાવહન્॥ 7-23-38 (45713)
રુક્મમાલાધરાઃ શૂરા હેમપૃષ્ઠાઃ સ્વલઙ્કૃતાઃ।
કાશિરાજં નરશ્રેષ્ઠં શ્લાઘનીયમુદાવહન્॥ 7-23-39 (45714)
અસ્ત્રાણાં ચ ધનુર્વેદે બ્રાહ્મે વેદે ચ પારગમ્।
તં સત્યધૃતિમાયાન્તમરૂણાઃ સમુપાવહન્॥ 7-23-40 (45715)
યઃ સ પાઞ્ચાલસેનાનીદ્રોણમંશમકલ્પયત્।
પારાવતસવર્ણાસ્તં ધૃષ્ટદ્યુમ્નમુદાવહન્॥ 7-23-41 (45716)
તમન્વયાત્સત્યધૃતિઃ સૌચિત્તિર્યુદ્ધદુર્મદઃ।
શ્રેણિમાન્વસુદાનશ્ચ પુત્રઃ કાશ્યસ્ય ચાભિભૂઃ॥ 7-23-42 (45717)
યુક્તૈઃ પરમકામ્ભોજૈર્જવનૈર્હેમમાલિભિઃ।
ભીષયન્તો દ્વિષત્સૈન્યં યમવૈશ્રવણોપમાઃ॥ 7-23-43 (45718)
પ્રભદ્રકાસ્તુ કામ્ભોજાઃ ષટ્સહસ્રાણ્યુદાયુધાઃ।
નાનાવર્ણૈર્હયૈઃ શ્રેષ્ઠૈર્હેમવર્ણરથધ્વજાઃ॥ 7-23-44 (45719)
શરવ્રાતૈર્વિધુન્વન્તઃ શત્રૂન્વિતતકાર્મુકાઃ।
સમાનમૃત્યવો ભૂત્વા ધૃષ્ટદ્યુમ્નં સમન્વયુઃ॥ 7-23-45 (45720)
બભ્રુકૌશેયવર્ણાસ્તુ સુવર્ણવરમાલિનઃ।
ઊહુરમ્લાનમનસશ્ચેકિતાનં હયોત્તમાઃ॥ 7-23-46 (45721)
ઇન્દ્રાયુધસવર્ણૈસ્તુ કુન્તિભોજો હયોત્તમૈઃ।
આયાત્સદશ્વૈઃ પુરુજિન્માતુલઃ સવ્યસાચિનઃ॥ 7-23-47 (45722)
અન્તરિક્ષસવર્ણાસ્તુ તારકાચિત્રિતા ઇવ।
રાજાનં રોચમાનં તે હયાઃ સઙ્ખ્યે સમાવહન્॥ 7-23-48 (45723)
કર્બુરાઃ શિતિપાદાસ્તુ સ્વર્ણજાલપરિચ્છદાઃ।
જારાસન્ધિં હયાઃ શ્રેષ્ઠાઃ સહદેવમુદાવહન્॥ 7-23-49 (45724)
યે તુ પુષ્કરનાલસ્ય સમવર્ણા હયોત્તમાઃ।
જવે શ્યેનસમાશ્ચિત્રાઃ સુદામાનમુદાવહન્॥ 7-23-50 (45725)
શશલોહિતવર્ણાસ્તુ પાણ્ડુરોદ્ગતરાજયઃ।
પાઞ્ચાલ્યં ગોપતેઃ પુત્રં સિંહસેનમુદાવહન્॥ 7-23-51 (45726)
પાઞ્ચાલાનાં નરવ્યાઘ્રો યઃ ખ્યાતો જનમેજયઃ।
તસ્ય સર્ષપપુષ્પાણાં તુલ્યવર્ણા હયોત્તમાઃ॥ 7-23-52 (45727)
માષવર્ણાશ્ચ જવના બૃહન્તો હેમમાલિનઃ।
દધિપૃષ્ઠાશ્ચિત્રમુખાઃ પાઞ્ચાલ્યમવહન્દ્રુતમ્॥ 7-23-53 (45728)
શૂરાશ્ચ ભદ્રકાશ્ચૈવ શરકાણ્ડનિભા હયાઃ।
પદ્મકિઞ્જલ્કવર્ણાભા દણ્ડધારમુદાવહન્॥ 7-23-54 (45729)
રાસભારુણવર્ણાભાઃ પૃષ્ઠતો મૂષિકપ્રભાઃ।
વલ્ગન્ત ઇવ સંયત્તા વ્યાઘ્રદત્તમુદાવહન્॥ 7-23-55 (45730)
હરયઃ કાલકાશ્ચિત્રાશ્ચિત્રમાલ્યવિભૂષિતાઃ।
સુધન્વાનં નરવ્યાઘ્રં પાઞ્ચાલ્યં સમુદાવહન્॥ 7-23-56 (45731)
ઇન્દ્રાશનિસમસ્પર્શા ઇન્દ્રગોપકસન્નિભાઃ।
કાયે ચિત્રાન્તરાશ્ચિત્રાશ્ચિત્રાયુધમુદાવહન્॥ 7-23-57 (45732)
બિભ્રતો હેપમાલાસ્તુ ચક્રવાકોદરા હયાઃ।
કોસલાધિપતેઃ પુત્રં સુક્ષત્રં વાજિનોઽવહન્॥ 7-23-58 (45733)
શબલાસ્તુ બૃહન્તોઽશ્વા દાન્તા જામ્બૂનદસ્રજઃ।
યુદ્ધે સત્યધૃતિં ક્ષેમિમવહન્પ્રાંશવઃ શુભાઃ॥ 7-23-59 (45734)
એકવર્ણેન સર્વેણ ધ્વજેન કવચેન ચ।
અશ્વૈશ્ચ ધનુષા ચૈવ શુક્લૈઃ શુક્લો ન્યવર્તત॥ 7-23-60 (45735)
સમુદ્રસેનપુત્રં તુ સામુદ્રા રુદ્રતેજસમ્।
અશ્વાઃ શશાઙ્કસદૃશાશ્ચન્દ્રસેનમુદાવહન્॥ 7-23-61 (45736)
નીલોત્પલસવર્ણાસ્તુ તપનીયવિભૂષિતાઃ।
શૈબ્યં ચિત્રરથં સઙ્ખ્યે ચિત્રમાલ્યાઽવહન્હયાઃ॥ 7-23-62 (45737)
કલાયપુષ્પવર્ણાસ્તુ શ્વેતલોહિતરાજયઃ।
રથસેનં હયશ્રેષ્ઠાઃ સમૂહુર્યુદ્ધદુર્મદમ્॥ 7-23-63 (45738)
યં તુ સર્વમનુષ્યેભ્યઃ પ્રાહુઃ શૂરતરં નૃપમ્।
તં પટચ્ચરહન્તારં શુકવર્ણાઽવહન્હયાઃ॥ 7-23-64 (45739)
ચિત્રાયુધં ચિત્રમાલ્યં ચિત્રવર્માયુધધ્વજમ્।
ઊહુઃ કિંશુકપુષ્પાણાં સમવર્ણા હયોત્તમાઃ॥ 7-23-65 (45740)
એકવર્ણેન સર્વેણ ધ્વજેન કવચેન ચ।
ધનુષા રથવાહૈશ્ચ નીલૈર્નીલોઽભ્યવર્તત॥ 7-23-66 (45741)
નાનારૂપૈ રત્નચિહ્નૈર્વરૂથરથકાર્મુકૈઃ।
વાજિધ્વજપતાકાભિશ્ચિત્રૈશ્ચિત્રોઽભ્યવર્તત॥ 7-23-67 (45742)
યે તુ પુષ્કરવર્ણસ્ય તુલ્યવર્ણા હયોત્તમાઃ।
તે રોચમાનસ્ય સુતં હેમવર્ણમુદાવહન્॥ 7-23-68 (45743)
યોધાશ્ચ ભદ્રકારાશ્ચ શરદણ્ડાનુદણ્ડયઃ।
શ્વેતાણ્ડાઃ કુક્કુટાણ્ડાભા દણ્ડકેતું હયાઽવહન્॥ 7-23-69 (45744)
કેશવે ન હતે સઙ્ખ્યે પિતર્યથ નરાધિપે।
ભિન્ને કપાટે પાણ઼્ડાનાં વિદ્રુતેષુ ચ બન્ધુષુ॥ 7-23-70 (45745)
ભીષ્માદવાપ્ય ચાસ્ત્રાણિ દ્રોણાદ્રામાત્કૃપાત્તથા।
અસ્ત્રૈઃ સમત્વં સમ્પ્રાપ્ય રુક્મિકર્ણાર્જુનાચ્યુતૈઃ॥ 7-23-71 (45746)
ઇયેષ દ્વારકાં હન્તું કૃત્સ્નાં જેતું ચ મેદિનીમ્।
નિવારિતસ્તતઃ પ્રાજ્ઞૈઃ સુહૃદ્ભિર્હિતકામ્યયા॥ 7-23-72 (45747)
વૈરાનુબન્ધમુત્સજ્ય સ્વરાજ્યમનુશાસ્તિ યઃ।
સ સાગરધ્વજઃ પાણ્ડ્યશ્ચન્દ્રરશ્મિનિભૈર્હયૈઃ॥ 7-23-73 (45748)
વૈડૂર્યજાલસઞ્છન્નૈર્વીર્યદ્રવિણમાશ્રિતઃ।
દિવ્યં વિસ્ફારયંશ્ચાપં દ્રોણમભ્યદ્રવદ્બલી॥ 7-23-74 (45749)
આરકૂટકવર્ણાશ્ચ હયાઃ પાણ્ડ્યાનુયાયિનામ્।
અવહન્રથમુખ્યાનામયુતાનિ ચતુર્દશ॥ 7-23-75 (45750)
નાનાવર્ણેન રૂપેણ નાનાકૃતિમુખા હયાઃ।
રથચક્રધ્વજં વીરં ઘટોત્કચમુદાવહન્॥ 7-23-76 (45751)
ભારતાનાં સમેતાનામુત્સૃજ્યૈકો મતાનિ યઃ।
ગતો યુધિષ્ઠિરં ભક્ત્યા ત્યક્ત્વા સર્વમભીપ્સિતમ્॥ 7-23-77 (45752)
લોહિતાક્ષં મહાબાહું યુયુત્સું મકરધ્વજમ્।
મહાસત્વા મહાકાયાઃ સૌવર્ણસ્યન્દને સ્થિતમ્॥ 7-23-78 (45753)
સુવર્ણવર્ણા ધર્મજ્ઞમનીકસ્થં યુધિષ્ઠિરમ્।
રાજશ્રેષ્ઠં હયશ્રેષ્ઠાઃ સર્વતઃ પૃષ્ઠતોઽન્વયુઃ॥ 7-23-79 (45754)
વર્ણૈરુચ્ચાવચૈરન્યૈઃ સદશ્વાનાં પ્રભદ્રકાઃ।
સન્ન્યવર્તન્ત યુદ્ધાય બહવો દેવરૂપિણઃ॥ 7-23-80 (45755)
તે યત્તા ભીમસેનેન સહિતાઃ કાઞ્ચનધ્વજાઃ।
પ્રત્યદૃશ્યન્ત રાજેન્દ્ર સેન્દ્રા ઇવ દિવૌકસઃ॥ 7-23-81 (45756)
અત્યરોચત તાન્સર્વાન્ધૃષ્ઠદ્યુમ્નઃ સમાગતાન્।
સર્વાણ્યતિ ચ સૈન્યાનિ ભારદ્વાજો વ્યરોચત॥ 7-23-82 (45757)
અતીવ શુશુભે તસ્ય ધ્વજઃ કૃષ્ણાજિનોત્તરઃ।
કમણ્ડલુર્મહારાજ જાતરૂપમયઃ શુભઃ॥ 7-23-83 (45758)
ધ્વજં તુ ભીમસેનસ્ય વૈ2ડૂર્યમણિલોચનમ્।
ભ્રાજમાનં મહાસિંહં રાજન્તં દૃષ્ટવાનહમ્॥ 7-23-84 (45759)
ધ્વજં તુ કુરુરાજસ્ય પાણ્ડવસ્ય મહૌજસઃ।
દૃષ્ટવાનસ્મિ સૌવર્ણં સોમં ગ્રહગણાન્વિતમ્॥ 7-23-85 (45760)
મૃદઙ્ગૌ ચાત્ર વિપુલૌ દિવ્યૌ નન્દોપનન્દકૌ।
યન્ત્રેણાહન્યમાનૌ ચ સુસ્વનૌ હર્ષવર્ધનૌ॥ 7-23-86 (45761)
શરભં પૃષ્ઠસૌવર્ણં નકુલસ્ય મહાધ્વજમ્।
અપશ્યામ રથેત્યુગ્રં ભીષયાણમવસ્થિતમ્॥ 7-23-87 (45762)
હંસસ્તુ રાજતઃ શ્રીમાન્ધ્વજે ઘણ્ટાપતાકવાન્।
સહદેવસ્ય દુર્ધર્ષો દ્વિષતાં શોકવર્ધનઃ॥ 7-23-88 (45763)
પઞ્ચાનાં દ્રૌપદેયાનાં પ્રતિમાધ્વજભૂષણમ્।
ધર્મમારુતશક્રાણામશ્વિનોશ્ચ મહાત્મનોઃ॥ 7-23-89 (45764)
અભિમન્યોઃ કુમારસ્ય શાર્ઙ્ગપક્ષી હિરણ્મયઃ।
રથે ધ્વજવરો રાજંસ્તપ્તચામીકરોજ્જ્વલઃ॥ 7-23-90 (45765)
ઘટોત્કચસ્ય રાજેન્દ્ર ધ્વજે ગૃધ્રો વ્યરોચત।
અશ્વાશ્ચ કામગાસ્તસ્ય રાવણસ્ય પુરા યથા॥ 7-23-91 (45766)
માહેન્દ્રં ચ ધનુર્દિવ્યં ધર્મરાજે યુધિષ્ઠિરે।
વાયવ્યં ભીમસેનસ્ય ધનુર્દિવ્યમભૂન્નૃપ॥ 7-23-92 (45767)
ત્રૈલોક્યરક્ષણાર્થાય બ્રહ્મણા સૃષ્ટમાયુધમ્।
તદ્દિવ્યમજરં ચૈવ ફાલ્ગુનાર્થાય વૈ ધનુઃ॥ 7-23-93 (45768)
વૈષ્ણવં નકુલાયાથ સહદેવાય ચાશ્ચિજમ્।
ઘટોત્કચાય પૌલસ્ત્યં ધનુર્દિવ્યં ભયામકમ્॥ 7-23-94 (45769)
રૌદ્રમાગ્નેયકૌબેરં યામ્યં ગિરિશમેવ ચ।
પઞ્ચાનાં દ્રૌપદેયાનાં ધનૂરત્નાનિ ભારત॥ 7-23-95 (45770)
રૌદ્રં ધનુર્વરં શ્રેષ્ઠં લેભે યદ્રોહિણીસુતઃ।
તત્તુષ્ટઃ પ્રદદૌ રામઃ સૌભદ્રાય મહાત્મને॥ 7-23-96 (45771)
એતે ચાન્યે ચ બહવો ધ્વજા હેમવિભૂષિતાઃ।
તત્રાદૃશ્યન્ત શૂરાણાં દ્વિષતાં શોકવર્ધનાઃ॥ 7-23-97 (45772)
તદભૂદ્ધ્વજસમ્બાધમકાપુરુષસેવિતમ્।
દ્રોણાનીકં મહારાજ પટે ચિત્રમિવાર્પિતમ્॥ 7-23-98 (45773)
શુશ્રુવુનાર્મગોત્રાણિ વીરાણાં સંયુગે તદા।
દ્રોણમાદ્રવતાં રાજન્સ્વયંવર ઇવાહવે॥ ॥ 7-23-99 (45774)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ સંશપ્તકવધપર્વણિ દ્વાદશદિવસયુદ્ધે ત્રયોવિંશોઽધ્યાયઃ॥ 23 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-23-1 રથચિહ્નાનિ હયાન્ ધ્વજાંશ્ચેત્યર્થઃ॥ 5-23-3 વ્યાયચ્છન્તં નિવર્તમાનમ્॥ 5-23-4 સિતનીલારુણો વર્ણઃ સારઙ્ગસદૃશશ્ચ સઃ॥ 5-23-5 પારાવતકપોતાભઃ સિતનીલસમન્વયાત્॥ 5-23-6 શોણઃ કોકનદચ્છવિઃ॥ 5-23-7 મલ્લિકાક્ષાન્નિર્મલેક્ષણાન્॥ 5-23-8 મહાલલાટજધનસ્કન્ધવક્ષોજવા હયાઃ। દીર્ઘગ્રીવાયતા હસ્વમુષ્કાઃ કામ્ભોજકાઃ સ્મૃતાઃ। શુકપત્રપરિચ્છદાઃ શુકપત્રાભરોમાણઃ॥ 5-23-11 દન્તવર્ણઃ ગજદન્તગૌરાઃ॥ 5-23-14 શ્વેતં લલાટમધ્યશ્થં તારારૂપં હયસ્ય યત્। લલામં ચાપિ તત્પ્રાહુર્લલામોઽશ્વસ્તદન્વિતઃ। સકેસરાણિ રોમાણિ સુવર્ણભાનિ યસ્ય તુ। હરિઃસ સ વર્ણતોઽશ્વસ્તુ પીતકૌશેયસન્નિભઃ॥ 5-23-16 પાટલિપુષ્પાણાં સમવર્ણાઃ શ્વેતરક્તાઃ॥ 5-23-17 વિરાટરાજસ્ય પુત્ર ઉત્તરમ્॥ 5-23-20 આમપાત્રનિકાશાઃ મલિનશ્વેતાઃ॥ 5-23-26 ક્ષમાવન્તો વિનીતાઃ॥ 5-23-28 પ્રેષ્યકરાઃ ઇચ્છાનુવિધાયિનઃ॥ 5-23-30 સહસ્રસોમપ્રતિમઃ સોમસહસ્રસમઃ સૌમ્યતમ ઇત્યર્થઃ। તસ્મિન્ ઉદયેન્દુનામ્નિ ઉદયેન્દુપર્યાયે પુરે શક્રપ્રસ્થ એવ સોમસઙ્ક્રન્દઃ સોમાભિષવણં તસ્ય મધ્યે। તમધિકૃત્ય તત્ફેનેનેત્યર્થસ્તસ્માદ્ધોતોઃ॥ 5-23-31 શાલપુષ્પનિભાઃ રક્તપીતાઃ॥ 5-23-32 યોક્ત્રૈરાબન્ધૈઃ। મયૂરગ્રીવો મરકતવિશેષઃ॥ 5-23-34 પિશઙ્ગાઃ કપિલાઃ॥ 5-23-36 પલાલકાણ્ડો નિષ્ફલવ્રીહિદણ્ડસ્તદ્વર્ણાઃ॥ 5-23-37 રુક્મપીઠેન રુક્મવર્ણેન પીઠેન પૃષ્ઠેનાવકીર્ણા વ્યાપ્તાઃ॥ 5-23-40 અરુણા અવ્યક્તરાગાઃ॥ 5-23-41 ધૃષ્ટદ્યુમ્નસ્ય પુનર્વચનં દ્રોણહન્તૃત્વદૃઢીકરણાર્થમ્॥ 5-23-46 બભ્રુકૌશેયવર્ણાઃ પિઙ્ગગૌરાઃ ॥ 5-23-47 ઇન્દ્રાયુધસવર્ણૈંસ્ત્રિવર્ણૈઃ॥ 5-23-48 અન્તરિક્ષસવર્ણા નીલાઃ ॥ 5-23-49 કર્બુરાશ્ચિત્રાઃ॥ 5-23-53 માષવર્ણાઃ મલિનશ્યામાઃ॥ 5-23-54 ભદ્રકાઃ શોભનશિરસઃ। શરકાણ્ડનિભાઃ સિતગૌરાઃ॥ 5-23-55 રાસભારુણવર્ણાભા અરુણમલિનાઃ। મૂષિકપ્રભાઃ મલિનશ્વેતાઃ॥ 5-23-56 કાલકાઃ કૃષ્ણમસ્તકાઃ॥ 5-23-57 ચિત્રાન્તરા વિચિત્રાવકાશાઃ। ચિત્રા અદ્ભુતદર્શનાઃ॥ 5-23-58 ચક્રવાકોદરા ઈષચ્છ્વેતાઃ॥ 5-23-63 કલાયપુષ્પવર્ણાઃ મિશ્રશ્યામાઃ॥ 5-23-64 પટચ્ચરાણામસુરવિશેષાણાં હન્તારં સમુદ્રાધિપમ્॥ 5-23-69 યોધા યુદ્ધક્ષમાઃ। ભદ્રકારાઃ શોભનક્રિયાઃ। શરદણ્ડઃ શરપ્રકાણ્ડ ઇવ અનુદણ્ડિઃ પૃષ્ઠવંશો યેષામ્। સિતગૌરપૃષ્ઠા ઇત્યર્થઃ॥ 5-23-70 કપાટે નગરવિશેષે॥ 5-23-75 આટરૂષકવર્ણાભાઃ ઇતિ ઝ પાઠઃ। તત્ર આટરૂષકસ્ય વાસકસ્ય કુસુમં તદ્વર્ણસદૃશવર્ણા ઇત્યર્થઃ॥ 5-23-78 હયા અવહન્ ઇતિ પૂર્વસ્માદનુકૃષ્યતે॥ 5-23-79 સુવર્ણવર્ણા ઇતિ પૂર્વોત્તરાન્વયિ॥ 5-23-86 નન્દોપનન્દકૌ નામ્ના॥ 5-23-23 ત્રયોવિંશોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 024
॥ શ્રીઃ ॥
7.24. અધ્યાયઃ 024
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
ધૃતરાષ્ટ્રેણ પુત્રાન્પ્રતિ શોચનપૂર્વકં સઞ્જયમ્પ્રતિ યુદ્ધકથનચોદના॥ 1 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-24-0 (45775)
ધૃતરાષ્ટ્ર ઉવાચ। 7-24-0x (4318)
વ્યથયેયુરિમે સેનાં દેવાનામપિ સઞ્જય।
આહવે યે ન્યવર્તન્ત વૃકોદરમુખા નૃપાઃ॥ 7-24-1 (45776)
સમ્પ્રયુક્તઃ કિલૈવાયં દિષ્ટૈર્ભવતિ પૂરુષઃ।
તસ્મિન્નેવ ચ સર્વાર્થાઃ પ્રદૃશ્યન્તે પૃથગ્વિધાઃ॥ 7-24-2 (45777)
દીર્ઘં વિપ્રોષિતઃ કાલમરણ્યે જટિલોઽજિની।
અજ્ઞાતશ્ચૈવ લોકસ્ય વિજહાર યુધિષ્ઠિરઃ॥ 7-24-3 (45778)
સ એવ મહતીં સેનાં સમાવર્તયદાહવે।
કિમન્યદ્દૈવસંયોગાન્મમ પુત્રાભવાય ચ॥ 7-24-4 (45779)
યુક્ત એવ હિ ભાગ્યેન ધ્રુવમુત્પદ્યતે નરઃ।
સ તથાઽઽકૃષ્યતે તેન ન યથા સ્વયમિચ્છતિ॥ 7-24-5 (45780)
દ્યૂતવ્યસનમાસાદ્ય ક્લેશિતો હિ યુધિષ્ઠિરઃ।
સ પુનર્ભાગધેયેન સહાયાનુપલબ્ધવાન્॥ 7-24-6 (45781)
અર્થે મે કેકયા લબ્ધાઃ કાશિકા કોસલાશ્ચયે।
ચેદીનાં ચાર્ધમપરે મામે વ સમુપાશ્રિતાઃ॥ 7-24-7 (45782)
પૃથિવી ભૂયસી તાત મમ પાર્થસ્ય નો તથા।
ઇતિ મામબ્રવીત્સૂત મન્દો દુર્યોધનઃ પુરા॥ 7-24-8 (45783)
તસ્ય સેનાસમૂહસ્ય મધ્યે દ્રોણઃ સુરક્ષિતઃ।
નિહતઃ પાર્ષતેનાજૌ કિમન્યદ્ભાગધેયતઃ॥ 7-24-9 (45784)
મધ્યે રાજ્ઞાં મહાબાહું સદા યુદ્ધાભિનન્દિનમ્।
સર્વાસ્ત્રપારગં દ્રોણં કથં મૃત્યુરુપેયિવાન્॥ 7-24-10 (45785)
સમનુપ્રાપ્તકૃચ્છ્રોઽહં મોહં પરમમાગતઃ।
ભીષ્મદ્રોણૌ હતૌ શ્રુત્વા નાહં જીવિતુમુત્સહે॥ 7-24-11 (45786)
યન્માં ક્ષત્તાઽબ્રવીત્તાત પ્રપશ્યન્પુત્રગૃદ્ધિનમ્।
દુર્યોધનેન તત્સર્વં પ્રાપ્તં સૂત મયા સહ॥ 7-24-12 (45787)
નૃશંસં તુ પરં તાત ત્યક્ત્વા દુર્યોધનં યદિ।
પુત્રશેષં ચિકીર્ષેયં કૃત્સ્નં ન મરણં વ્રજેત્॥ 7-24-13 (45788)
યો હિ ધર્મં પરિત્યજ્ય ભવત્યર્થપરો નરઃ।
સોઽસ્માચ્ચ હીયતે લોકાત્ક્ષુદ્રભાવં ચ ગચ્છતિ॥ 7-24-14 (45789)
અદ્ય ચાપ્યસ્ય રાષ્ટ્રસ્ય કૃતોચ્છેદસ્ય સઞ્જય।
અવશેષં ન પશ્યામિ કકુદે મૃદિતે સતિ॥ 7-24-15 (45790)
કથં સ્યાદવશેષો હિ ધુર્યયોરભ્યતીતયોઃ।
યૌ નિત્યમુપજીવામઃ ક્ષમિણૌ પુરુષર્ષભૌ॥ 7-24-16 (45791)
વ્યક્તમેવ ચ મે શંસ યથા યુદ્ધમવર્તત।
કેઽયુધ્યન્કે વ્યપાકુર્વન્કે ક્ષુદ્રાઃ પ્રાદ્રવન્ભયાત્॥ 7-24-17 (45792)
ધનુઞ્જયં ચ મે શંસ યદ્યચ્ચક્રે રથર્ષભઃ।
તસ્માદ્ભયં નો ભૂયિષ્ઠં ભ્રાતૃવ્યાચ્ચ વૃકોદરાત્॥ 7-24-18 (45793)
યથાઽસીચ્ચ નિવૃત્તેષુ પાણ્ડવેયેષુ સઞ્જય।
મમ સૈન્યાવશેષસ્ય સન્નિપાતઃ સુદારુણઃ॥ 7-24-19 (45794)
કથં ચ વો મનસ્તાત નિવૃત્તેષ્વભવત્તદા।
મામકાનાં ચ યે શૂરાઃ કે કાંસ્તત્ર ન્યવારયન્॥ ॥ 7-24-20 (45795)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ સંશપ્તકવધપર્વણિ ચતુર્વિંશોઽધ્યાયઃ॥ 24 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-24-2 સંપ્રયુક્તઃ સમ્બદ્ધઃ। ભવતિ ઉત્પદ્યતે। તસ્મિન્ દિષ્ટ એવ॥ 5-24-18 ભ્રાતૃવ્યાદમિત્રાત્॥ 5-24-24 ચતુર્વિશોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 025
॥ શ્રીઃ ॥
7.25. અધ્યાયઃ 025
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
દ્વન્દ્વયુદ્ધવર્ણનમ્॥ 1 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-25-0 (45796)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-25-0x (4319)
મહદ્ભૈરવમાસીન્નઃ સન્નિવૃત્તેષુ પાણ્ડુષુ।
દૃષ્ટ્વા દ્રોણં છાદ્યમાનં તૈર્ભાસ્કરમિવામ્બુદૈઃ॥ 7-25-1 (45797)
તૈશ્ચોદ્ભૂતં રજસ્તીવ્રમવચક્રે ચમૂં તવ।
તતો હતમમંસ્યામ દ્રોણં દૃષ્ટિપથે હતે॥ 7-25-2 (45798)
તાંસ્તુ શૂરાન્મહેષ્વાસાન્ક્રૂરં કર્મ ચિકીર્ષતઃ।
દૃષ્ટ્વા દુર્યોધનસ્તૂર્ણં સ્વસૈન્યં સમચૂચુદત્॥ 7-25-3 (45799)
યથાશક્તિ યથોત્સાહં યથાસત્વં નરાધિપાઃ।
વારયધ્વં યથાયોગં પાણ્ડવાનામનીકિનીમ્॥ 7-25-4 (45800)
તતો દુર્મર્ષણો ભીમમભ્યગચ્છત્સુતસ્તવ।
આરાદ્દૃષ્ટ્વા કિરન્બાણૈરિચ્છન્દોણસ્ય જીવિતમ્॥ 7-25-5 (45801)
તં બાણેરવતસ્તાર ક્રુદ્ધો મૃત્યુરિવાહવે।
તં ચ ભીમોઽતુદદ્બાણૈસ્તદાઽઽસીત્તુમુલં મહત્॥ 7-25-6 (45802)
ત ઈશ્વરસમાદિષ્ટાઃ પ્રાજ્ઞાઃ શૂરાઃ પ્રહારિણઃ।
રાજ્યં મૃત્યુભયં ત્યક્ત્વા પ્રત્યતિષ્ઠન્પરાન્યુધિ॥ 7-25-7 (45803)
કૃતવર્મા શિનેઃ પૌત્રં દ્રોણં પ્રેપ્સું વિશામ્પતે।
પર્યવારયદાયાન્તં શૂરં સમરશોભિનમ્॥ 7-25-8 (45804)
તં શૈનેયઃ શરવ્રાતૈઃ ક્રુદ્ધઃ ક્રુદ્ધમવારયત્।
કૃતવર્મા ચ શૈનેયં મત્તો મત્તમિવ દ્વિપમ્॥ 7-25-9 (45805)
સૈન્ધવઃ ક્ષત્રવર્માણમાયાન્તં નિશિતૈઃ શરૈઃ।
ઉગ્રધન્વા મહેષ્વાસં યત્તતો દ્રોણાદવારયત્॥ 7-25-10 (45806)
ક્ષત્રવર્મા સિન્ધુપતેશ્છિત્ત્વા કેતતનકાર્મુકે।
નારાચૈર્દશભિઃ ક્રુદ્ધઃ સર્વમર્મસ્વતાડયત્॥ 7-25-11 (45807)
અથાન્યદ્ધનુરાદાય સૈન્ધવઃ કૃતહસ્તવત્।
વિવ્યાધ ક્ષત્રવર્માણં રણે સર્વાયસૈઃ શરૈઃ॥ 7-25-12 (45808)
યુયુત્સું પાણ્ડવાર્થાય યતમાનં મહારથમ્।
સુબાહુર્ભારતં શૂરં યત્તો દ્રોણાદવારયત્॥ 7-25-13 (45809)
સુબાહોઃ સધનુર્બાણાવસ્યતઃ પરિઘોપમૌ।
યુયુત્સુઃ શિતપીતાભ્યાં ક્ષુરાભ્યામચ્છિનદ્ભુજૌ॥ 7-25-14 (45810)
રાજાનં પાણ્ડવશ્રેષ્ઠં ધર્માત્માનં યુધિષ્ઠિરમ્।
વેલેવ સાગરં ક્ષુબ્ધં મદ્રરાટ્ સમવારયત્॥ 7-25-15 (45811)
તં ધર્મરાજો બહુભિર્મર્મભિદ્ભિરવાકિરત્।
મદ્રેશસ્તં ચતુઃષષ્ટ્યા શરૈર્વિદ્ધ્વાઽનદદ્ભૃશમ્॥ 7-25-16 (45812)
તસ્ય નાનદતઃ કેતુમુચ્ચકર્ત ચ કાર્મુકમ્।
ક્ષુરાભ્યાં પાણ્ડવો જ્યેષ્ઠસ્તત ઉચ્ચુક્રુશુર્જનાઃ॥ 7-25-17 (45813)
તથૈવ રાજા બાહ્લીકો રાજાનં દ્રુપદં શરૈઃ।
આદ્રવન્તં સહાનીકઃ સહાનીકં ન્યવારયત્॥ 7-25-18 (45814)
તદ્યુદ્ધમભવદ્ધોરં વૃદ્ધયોઃ સહસેનયોઃ।
યથા મહાયૂથપયોર્દ્વિપયોઃ સમ્પ્રભિન્નયોઃ॥ 7-25-19 (45815)
વિન્દાનુવિન્દાવાવન્ત્યૌ વિરાટં મત્સ્યમાર્ચ્છતામ્।
સહસૈન્યૌ સહાનીકં યથેન્દ્રાગ્ની પુરા બલિમ્॥ 7-25-20 (45816)
તદુત્પિઞ્જલકં યુદ્ધમાસીદ્દેવાસુરોપમમ્।
મત્સ્યાનાં કેકયૈઃ સાર્ધમભીતાશ્વરથદ્વિપમ્॥ 7-25-21 (45817)
નાકુલિં તુ શતાનીકં ભૂતકર્મા સભાપતિઃ।
અસ્યન્તમિષુજાલાનિ યાન્તં દ્રોણાદવારયત્॥ 7-25-22 (45818)
તતો નકુલદાયાદસ્ત્રિભિર્ભલ્લૈઃ સુસંશિતૈઃ।
ચક્રે વિબાહુશિરસં ભૂતકર્માણમાહવે॥ 7-25-23 (45819)
સુતસોમં તુ વિક્રાન્તમાયાન્તં તં શરૌઘિણમ્।
દ્રોણાયાભિમુખં વીરં સાલ્વો બાણૈરવારયત્॥ 7-25-24 (45820)
સ તુ ભીમરથઃ સાલ્વમાશુગૈરાયસૈઃ શિતૈઃ।
ષડ્ભિઃ સાશ્વનિયન્તારમનયદ્યમસાદનમ્॥ 7-25-25 (45821)
શ્રુતકીર્તિં સમાયાન્તં મયૂરસદૃશૈર્હયૈઃ।
ચિત્રસેનો મહારાજ તવ પૌત્રં ન્યવારયત્॥ 7-25-26 (45822)
તમાર્જુનિઃ શરૈશ્ચક્રે પિતૃવ્યં જર્ઝરચ્છવિમ્।
શરૈશ્ચ દ્રૌપદીપુત્રં ચિત્રસેનઃ સમાવૃણોત્॥ 7-25-27 (45823)
કિરન્તં શરજાલાનિ પ્રભિન્નમિવ કુઞ્જરમ્।
શ્રુતકર્માણમાયાન્તં દૌશ્શાસનિરવારયત્॥ 7-25-28 (45824)
તૌ પૌત્રૌ તવ દુર્ધર્ષૌ પરસ્પરવધૈષિણૌ।
પિતૄણામર્થસિદ્ધ્યર્થં ચક્રતુર્યુદ્ધમુત્તમમ્॥ 7-25-29 (45825)
તિષ્ઠન્તમગ્રે તં દૃષ્ટ્વા પ્રતિવિન્ધ્યં મહાહવે।
દ્રૌણિર્માનં પિતુઃ કુર્વન્માર્ગણૈઃ સમવારયત્॥ 7-25-30 (45826)
તં ક્રુદ્ધં પ્રતિવિવ્યાધ પ્રતિવિન્ધ્યઃ શિતૈઃ શરૈઃ।
સિંહલાઙ્ગૂલલક્ષ્માણં પિતુરર્થે વ્યવસ્થિતમ્॥ 7-25-31 (45827)
પ્રવપન્નિવ બીજાનિ બીજકાલે કૃષીવલઃ।
દ્રૌણાયનિર્દ્રૌપદેયં શરવર્ષૈરવાકિરત્॥ 7-25-32 (45828)
યસ્તુ શૂરતમો રાજન્નુભયોઃ સેનયોર્મતઃ।
તં પટચ્ચરહન્તારં લક્ષ્મણઃ સમવારયત્॥ 7-25-33 (45829)
સ લક્ષ્મણસ્યેષ્વસનં છિત્ત્વા લક્ષ્મ ચ ભારત।
લક્ષ્મણે શરજાલાનિ વિસૃજન્બહ્વશોભત॥ 7-25-34 (45830)
તતોઽભિમન્યુઃ કર્માણિ કુર્વન્તં ચિત્રયોધિનમ્।
આર્જુનિઃ કૃતિનં શૂરં લક્ષ્મણં સમયોધયત્॥ 7-25-35 (45831)
સ સમ્પ્રહારસ્તુમુલસ્તયોરાસીન્મહાત્મનોઃ।
શ્રોતૄણામીક્ષિતૄણાં ચ ભૃશં પ્રીતિવિવર્ધનઃ॥ 7-25-36 (45832)
વિકર્ણસ્તુ મહાપ્રાજ્ઞો યાજ્ઞસેનિં શિખણ્ડિનમ્।
પર્યવારયદાયાન્તં યુવાનં સમરે યુવા॥ 7-25-37 (45833)
તતસ્તમિષુજાલેન યાજ્ઞસેનિઃ સમાવૃણોત્।
વિધૂય તદ્બાણજાલં બભૌ તવ સુતો બલી॥ 7-25-38 (45834)
અઙ્ગદોઽભિમુખં વીરમુત્તમૌજસમાહવે।
દ્રોણાયાભિમુખં યાન્તં શરૌઘેણ ન્યવારયત્॥ 7-25-39 (45835)
સ સમ્પ્રહારસ્તુમુલસ્તયોઃ પુરુષસિંહયોઃ।
સૈનિકાનાં ચ સર્વેષાં તયોશ્ચ પ્રીતિવર્ધનઃ॥ 7-25-40 (45836)
દુર્મુખસ્તુ મહેષ્વાસો વીરં પુરુજિતં બલી।
દ્રોણાયાભિમુખં યાન્તં વત્સદન્તૈરવારયત્॥ 7-25-41 (45837)
સ દુર્મુખં ભ્રુવોર્મધ્યે નારાચેનાભ્યતાડયત્।
તસ્ય તદ્ધિ બભૌ વક્ત્રં સનાલમિવ પઙ્કજમ્॥ 7-25-42 (45838)
કર્ણસ્તુ કેકયાન્ભ્રાતૄન્પઞ્ચ લોહિતકધ્વજાન્।
દ્રોણાયાભિમુખં યાતાઞ્શરવર્ષૈરવારયત્॥ 7-25-43 (45839)
તે ચૈનં ભૃશસન્તપ્તાઃ શરવર્ષૈરવાકિરન્।
સ ચ તાંશ્છાદયામાસ શરજાલૈઃ પુનઃ પુનઃ॥ 7-25-44 (45840)
નૈવ કર્ણો ન તે પઞ્ચ દદૃશર્બાણસંવૃતાઃ।
સાશ્વસૂતધ્વજરથાઃ પરસ્પરશરાચિતાઃ॥ 7-25-45 (45841)
પુત્રાસ્તે દુર્જયશ્ચૈવ જયશ્ચ વિજયશ્ચ હ।
નીલકાશ્યજયત્સેનાંસ્ત્રયસ્ત્રીન્પ્રત્યવારયન્॥ 7-25-46 (45842)
તદ્યુદ્ધમભવદ્ધોરમીક્ષિતૃપ્રીતિવર્ધનમ્।
સિંહવ્યાઘ્રતરક્ષૂણાં યથર્ક્ષમહિષર્ષભૈઃ॥ 7-25-47 (45843)
ક્ષેમધૂર્તિબૃહન્તૌ તુ ભ્રાતરૌ સાત્વતં યુધિ।
દ્રોણાયાભિમુખં યાન્તં શરૈસ્તીક્ષ્ણૈસ્તતક્ષતુઃ॥ 7-25-48 (45844)
તયોસ્તસ્ય ચ તદ્યુદ્ધમત્યદ્ભુતમિવાભવત્।
સિંહસ્ય દ્વિપમુખ્યાભ્યાં પ્રભિન્નાભ્યાં યથા વને। 7-25-49 (45845)
રાજાનં તુ તથામ્બષ્ઠમેકં યુદ્ધાભિનન્દિનમ્।
ચેદિરાજઃ શરાનસ્યન્ક્રુદ્ધો દ્રોણાદવારયત્॥ 7-25-50 (45846)
તતોઽમ્બષ્ઠોઽસ્થિભેદિન્યા નિરભિદ્યચ્છલાકયા।
સ ત્યક્ત્વા સશરં ચાપં રથાદ્ભૂમિમુપાગમત્॥ 7-25-51 (45847)
વાર્ધક્ષેમિં તુ વાર્ષ્ણેયં કૃપઃ શારદ્વતઃ શરૈઃ।
અક્ષુદ્રઃ ક્ષુદ્રકૈર્બાણૈઃ ક્રુદ્ધરૂપમવારયત્॥ 7-25-52 (45848)
યુધ્યન્તૌ કૃપવાર્ષ્ણેયૌ યેઽપશ્યંશ્ચિત્રયોધિનૌ।
તે યુદ્ધાસક્તમનસો નાન્યં બુબુધિરે ક્રિયામ્॥ 7-25-53 (45849)
સૌમદત્તિસ્તુ રાજાનં મણિમન્તમતન્દ્રિતમ્।
પર્યવારયદાયાન્તં યશો દ્રોણસ્ય વર્ઘયન્॥ 7-25-54 (45850)
સ સૌમદત્તેસ્ત્વરિતશ્ચિત્રેષ્વસનકેતને।
પુનઃ પતાકાં સૂતં ચચ્છત્રં ચાપાતયદ્રથાત્॥ 7-25-55 (45851)
અથાપ્લુત્ય રથાત્તૂર્ણં યૂપકેતુરમિત્રહા।
સાશ્વસૂતધ્વજરથં તં ચકર્ત વરાસિના॥ 7-25-56 (45852)
રથં ચ સ્વં સમાસ્થાય ધનુરાદાય ચાપરમ્।
સ્વયં યચ્છન્હયાન્રાજન્વ્યધમત્પાણ્ડવીં ચમૂમ્॥ 7-25-57 (45853)
પાણ્ડ્યમિન્દ્રમિવાયાન્તમસુરાન્પ્રતિ દુર્જયમ્।
સમર્થઃ સાયકૌઘેન વૃષસેનો ન્યવારયત્॥ 7-25-58 (45854)
`અથાજગામ હૈડિમ્બો મહામાયો મહાબલઃ।
પિતૄણાં હિતમન્વિચ્છન્દહન્કૌરવવાહિનીમ્'॥ 7-25-59 (45855)
ગદાપરિઘનિસ્ત્રિંશપટ્ટસાયોઘનોપલૈઃ।
કડઙ્ગરૈર્ભુશુણ્ડીભિઃ પ્રાસૈસ્તોમરસાયકૈઃ॥ 7-25-60 (45856)
મુસલૈર્મુદ્ગરૈશ્ચક્રૈર્ન્ભિણ્ડિપાલપરશ્વથૈઃ।
પાંસુવાતાગ્નિસલિલૈર્ભસ્મલોષ્ઠતૃણદ્રુમૈઃ॥ 7-25-61 (45857)
આતુદન્પ્રરુજન્ભઞ્જન્નિઘ્નન્વિદ્રાવયન્ક્ષિપન્।
સેનાં વિભીષયન્નાયાદ્દોણપ્રેપ્સુર્ઘટોત્કચઃ॥ 7-25-62 (45858)
તં તુ નાનાપ્રહરણૈર્નાનાયુદ્ધવિશેષણૈઃ।
રાક્ષસં રાક્ષસઃ ક્રુદ્ધઃ સમાજઘ્ને હ્યલમ્બુસઃ॥ 7-25-63 (45859)
તયોસ્તદભવદ્યુદ્ધં રક્ષોગ્રામણિમુખ્યયોઃ।
તાદૃગ્યાદૃક્પુરાવૃત્તં શમ્બરામરરાજયોઃ॥ 7-25-64 (45860)
એવં દ્વન્દ્વશતાન્યાસન્રથવારણવાજિનામ્।
પદાતીનાં ચ ભદ્રં તે તવ તેષાં ચ સઙ્કુલે॥ 7-25-65 (45861)
નૈતાદૃશો દૃષ્ટપૂર્વઃ સઙ્ગ્રામો નૈવ ચ શ્રુતઃ।
દ્રોણસ્યાભાવભાવે તુ પ્રસક્તાનાં પરસ્પરમ્॥ 7-25-66 (45862)
ઇદં ઘોરમિદં ચિત્રમિદં રૌદ્રમિતિ પ્રભો।
તત્ર યુદ્ધાન્યદૃશ્યન્ત પ્રતતાનિ બહૂનિ ચ॥ ॥ 7-25-67 (45863)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ સંશપ્તકવધપર્વણિ દ્વાદશદિવસયુદ્ધે પઞ્ચવિંશોઽધ્યાયઃ॥ 25 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-25-1 ભીરોર્ભાવો ભૈરવં ભયમિતિ યાવત્॥ 5-25-2 દૃષ્ટિપથે ગતે ઇતિ ઙ પાઠઃ॥ 5-25-7 બાહ્યં મૃત્યુભયં ઇતિ ક.ઙ.પાઠઃ॥ 5-25-21 ઉત્પિઞ્જલકમત્યન્તાકુલમ્। તદદ્ભુતતમં યુદ્ધં ઇતિ ક.ઙ.પાઠઃ॥ 5-25-22 ભૂતકર્મા સભાપતિરિતિ દ્વિનામા॥ 5-25-25 ભીમરથો રાજભ્રાતા॥ 5-25-45 દદૃશુઃ દદૃશિરે॥ 5-25-51 શલાકયા શઙ્કુના॥ 5-25-60 અયોઘાના કડઙ્ગરૈર્દણ્ડૈઃ॥ 5-25-62 આતુદન્ વ્યથયન્। પ્રરુજન્વિધ્યન્। ભઞ્જન્ આમર્દયન્। નિઘ્નન્ મારયન્। વિદ્રાવયન્પલાયયન્। ક્ષિપન્પ્રેરયન્॥ 5-25-66 આભાવભાવે મારણે રક્ષણે ચ॥ 5-25-25 પઞ્ચવિંશોઽધ્યાયઃ॥ 25 ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 026
॥ શ્રીઃ ॥
7.26. અધ્યાયઃ 026
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
ભગદત્તપરાક્રમવર્ણનમ્॥ 1 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-26-0 (45864)
ધૃતરાષ્ટ્ર ઉવાચ। 7-26-0x (4320)
તેષ્વેવં સન્નિવૃત્તેષુ પ્રત્યુદ્યાતેષુ ભાગશઃ।
કથં યુયુધિરે પાર્થા મામકાશ્ચ તરસ્વિનઃ॥ 7-26-1 (45865)
કિમર્જુનશ્ચાપ્યકરોત્સંશપ્તકબલં પ્રતિ।
સંશપ્તકા વા પાર્થસ્ય કિમકુર્વત સઞ્જય॥ 7-26-2 (45866)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-26-3x (4321)
તથા તેષુ નિવૃત્તેષુ પ્રત્યુદ્યાતેષુ ભાગશઃ।
સ્વયમભ્યદ્રવદ્ભીમં નાગાનીકેન તે સુતઃ॥ 7-26-3 (45867)
સ નાગ ઇવ નાગેન ગોવૃષેણેવ ગોવૃષઃ।
સમાહૂતઃ સ્વયં રાજ્ઞા નાગાનીકમુપાદ્રવત્॥ 7-26-4 (45868)
સ યુદ્ધકુશલઃ પાર્થો બાહુવીર્યેણ ચાન્વિતઃ।
અભિનત્કુઞ્જરાનીકમચિરેણૈવ મારિષ॥ 7-26-5 (45869)
તે ગજા ગિરિસઙ્કાશાઃ ક્ષરન્તઃ સર્વતો મદમ્।
ભીમસેનસ્ય નારાચૈર્વિમુખા વિમદીકૃતાઃ॥ 7-26-6 (45870)
વિધમેદભ્રજાલાનિ યથા વાયુઃ સમુદ્ધતઃ।
વ્યધમત્તાન્યનીકાનિ તથૈવ પવનાત્મજઃ॥ 7-26-7 (45871)
સ તેષુ વિસૃજન્બાણાન્ભીમો નાગેષ્વશોભત।
ભુવનેષ્વિવ સર્વેષુ ગભસ્તીનુદિતો રવિઃ॥ 7-26-8 (45872)
તે ભીમબાણાભિહતાઃ સંસ્યૂતા વિબભુર્ગજાઃ।
ગભસ્તિભિરિવાર્કસ્ય વ્યોમ્નિ નાનાબલાહકાઃ॥ 7-26-9 (45873)
તથા ગજાનાં કદનં કુર્વાણમનિલાત્મજમ્।
ક્રુદ્ધો દુર્યોધનોઽભ્યેત્ય પ્રત્યવિધ્યચ્છિતૈઃ શરૈઃ॥ 7-26-10 (45874)
તતઃ ક્ષણેન ક્ષિતિપં ક્ષતજપ્રતિમેક્ષણઃ।
ક્ષયં નિનીષુર્નિશિતૈર્ભીમો વિવ્યાધ પત્રિભિઃ॥ 7-26-11 (45875)
સ શરાચિતસર્વાઙ્ગઃ ક્રુદ્ધો વિવ્યાધ પાણ્ડવમ્।
નારાચૈરર્કરશ્મ્યાભૈર્ભીમસેનં સ્મયન્નિવ॥ 7-26-12 (45876)
તસ્ય નાગં મણિમયં રત્નચિત્રધ્વજે સ્થિતમ્।
ભલ્લાભ્યાં કાર્મુકં ચૈવ ક્ષિપ્રં ચિચ્છેદ પાણ્ડવઃ॥ 7-26-13 (45877)
દુર્યોધનં પીડ્યમાનં દૃષ્ટ્વા ભીમેન મારિષ।
ચુક્ષોભયિષુરભ્યાગાદઙ્ગો માતઙ્ગમાસ્થિતઃ॥ 7-26-14 (45878)
તમાપતન્તં નાગેન્દ્રમમ્બુદપ્રતિમસ્વનમ્।
કુમ્ભાન્તરે ભીમસેનો નારાચૈરાર્દયદ્ભૃશમ્॥ 7-26-15 (45879)
તસ્ય કાયં વિનિર્ભિદ્ય ન્યમજ્જદ્ધરણીતલે।
તતઃ પપાત દ્વિરદો વજ્રાહત ઇવાચલઃ॥ 7-26-16 (45880)
તસ્વાવર્જિતનાગસ્ય મ્લેચ્છસ્યાધઃ પતિષ્યતઃ।
શિરશ્ચિચ્છેદ ભલ્લેન ક્ષિપ્રકારી વૃકોદરઃ॥ 7-26-17 (45881)
તસ્મિન્નિપતિતે વીરે સમ્પ્રાદ્રવત સા ચમૂઃ।
સમ્ભ્રાન્તાશ્વદ્વિપરથા પદાતીનવમૃદ્ગતી॥ 7-26-18 (45882)
તેષ્વનીકેષુ ભગ્નેષુ વિદ્રવત્સુ સમન્તતઃ।
પ્રાગ્જ્યોતિષસ્તતો ભીમં કુઞ્જરેણ સમાદ્રવત્॥ 7-26-19 (45883)
યેન નાગેન મઘવાનજયદ્દૈત્યદાનવાન્।
તદન્વયેન નાગેન ભીમસેનમુપાદ્રવત્॥ 7-26-20 (45884)
સ નાગપ્રવરો ભીમં સહસા સમુપાદ્રવત્।
શ્રવણાભ્યામથો દ્વાભ્યાં સંહતેન કરેણ ચ॥ 7-26-21 (45885)
વ્યાવૃત્તનયનઃ ક્રુદ્વઃ પ્રમથન્નિવ પાણ્ડવમ્।
વૃકોદરરથં સાશ્વમવિશેષમચૂર્ણયત્॥ 7-26-22 (45886)
પદ્ભ્યાં ભીમોઽપ્યથો ધાવંસ્તસ્ય ગાત્રેષ્વલીયત।
જાનન્નઞ્જલિકાવેધં નાપાક્રામત પાણ્ડવઃ॥ 7-26-23 (45887)
ગાત્રાભ્યન્તરગો ભૂત્વા કરેણાતાડયન્મુહુઃ।
લાલયામાસ તં નાગં વધાકાઙ્ક્ષિણમવ્યયમ્॥ 7-26-24 (45888)
કુલાલચક્રવન્નાગસ્તદા તૂર્ણમથાભ્રમત્।
નાગાયુતબલઃ શ્રીમાન્કાલયાનો વૃકોદરમ્॥ 7-26-25 (45889)
ભીમોઽપિ નિષ્ક્રમ્ય તતઃ સુપ્રતીકાગ્રતોઽભવત્।
ભીમં કરેણાવનમ્ય જાનુભ્યામભ્યતાડયત્॥ 7-26-26 (45890)
ગ્રીવાયાં વેષ્ટયિત્વૈનં સ ગજો હન્તુમૈહત।
કરવેષ્ટં ભીમસેનો ભ્રમં દત્ત્વા વ્યમોચયત્॥ 7-26-27 (45891)
પુનર્ગાત્રાણિ નાગસ્ય પ્રવિવેશ વૃકોદરઃ।
યાવત્પ્રતિગજાયાતં સ્વબલં પ્રત્યવૈક્ષત।
ભીમોપિ નાગગાત્રેભ્યો વિનિઃસૃત્યાપયાજ્જવાત્॥ 7-26-28 (45892)
તતઃ સર્વસ્ય સૈન્યસ્ય નાદઃ સમભવન્મહાન્।
અહો ધિઙ્ગિહતો ભીમઃ કુજ્જરેણેતિ મારિષ॥ 7-26-29 (45893)
તેન નાગેન સન્ત્રસ્તા પાણ્ડવાનામનીકિની।
સહસાઽભ્યદ્રવદ્રાજન્યત્ર તસ્યૌ વૃકોદરઃ॥ 7-26-30 (45894)
તતો યુધિષ્ઠિરો રાજા હતં મત્વા વૃકોદરમ્।
ભગદત્તં સપાઞ્ચાલ્યઃ સર્વતઃ સમવારયત્॥ 7-26-31 (45895)
તં રથં રથિનાં શ્રેષ્ઠાઃ પરિવાર્ય પરન્તપાઃ।
અવાકિરઞ્શરૈસ્તીક્ષ્ણૈઃ શતશોઽથ સહસ્રશઃ॥ 7-26-32 (45896)
સ વિઘાતં પૃષત્કાનામઙ્કુશેન સમાહરન્।
ક્ષણેન પાણ્ડુપાઞ્જાલાન્વ્યધમત્પર્વતેશ્વરઃ॥ 7-26-33 (45897)
તદદ્ભુતમપશ્યામ ભગદત્તસ્ય સંયુગે।
તથા વૃદ્ધસ્ય ચરિતં કુઞ્જરેણ વિશામ્પતે॥ 7-26-34 (45898)
તતો રાજા દશાર્ણાનાં પ્રાગ્જ્યોતિષમુપાદ્રવત્।
તિર્યગ્યાતેન નાગેન સમદેનાશુગામિના॥ 7-26-35 (45899)
તયોર્યુદ્ધં સમભવન્નાગયોર્ભીમરૂપયોઃ।
સપક્ષયોઃ પર્વતયોર્યથા સદ્રુમયોઃ પુરા॥ 7-26-36 (45900)
પ્રાગ્જ્યોતિષપતેર્નાગઃ સન્નિવૃત્ત્યાપસૃત્ય ચ।
પાર્શ્વે દશાર્ણાધિપતેર્ભિત્ત્વા નાગમપાતયત્॥ 7-26-37 (45901)
તોમરૈઃ સૂર્યરશ્મ્યાભૈર્ભગદત્તોઽથ સપ્તભિઃ।
જઘાન દ્વિરદસ્થં તં શત્રું પ્રચલિતાસનમ્॥ 7-26-38 (45902)
વ્યવચ્છિદ્ય તુ રાજાનં ભગદત્તં યુધિષ્ઠિરઃ।
રથાનીકેન મહતા સર્વતઃ પર્યવારયત્॥ 7-26-39 (45903)
સ કુઞ્જરસ્થો રથિભિઃ શુશુભે સર્વતો વૃતઃ।
પર્વતે વનમધ્યસ્થો જ્વલન્નિવ હુતાશનઃ॥ 7-26-40 (45904)
મણ્ડલં સર્વતઃ શ્લિષ્ટં રથિનામુગ્રધન્વિનામ્।
કિરતાં શરવર્ષાણિ સ નાગઃ પર્યવર્તત॥ 7-26-41 (45905)
તતઃ પ્રાગ્જ્યોતિષો રાજા પરિગૃહ્ય મહાગજમ્।
પ્રેષયામાસ સહસા યુયુધાનરથં પ્રતિ॥ 7-26-42 (45906)
`આપતન્તં ચ સમ્પ્રેક્ષ્ય નાગં સાત્વતપુઙ્ગવઃ।
અવિધ્યત્પઞ્ચભિર્બાણૈઃ શિતૈરાશીવિષોપમૈઃ'॥ 7-26-43 (45907)
શિનેઃ પૌત્રસ્ય તુ રથં પરિગૃહ્ય મહાદ્વિપઃ।
અભિચિક્ષેપ વેગેન યુયુધાનસ્ત્વપાક્રમત્॥ 7-26-44 (45908)
બૃહતઃ સૈન્ધવાનશ્વાન્સમુત્થાપ્યથ સારથિઃ।
તસ્થૌ સાત્યકિમાસાદ્ય સમ્પ્લુતસ્તં રથં પ્રતિ॥ 7-26-45 (45909)
સ તુ લબ્ધ્વાન્તરં નાગસ્ત્વરિતો રથમણ્ડલાત્।
નિષ્પતન્સતતં સર્વાન્પરિચિક્ષેપ પાર્થિવાન્॥ 7-26-46 (45910)
તે ત્વાશુગતિના તેન ત્રાસ્યમાના નરર્ષભાઃ।
તમેકં દ્વિરદં સઙ્ખ્યે મેનિરે શતશો દ્વિપાન્॥ 7-26-47 (45911)
તે ગજસ્થેન કાલ્યન્તે ભગદત્તેન પાર્થિવાઃ।
ઐરાવતસ્થેન યથા દેવરાજેન દાનવાઃ॥ 7-26-48 (45912)
તેષાં પ્રદ્રવતાં ભીમઃ પાઞ્ચાલાનામિતસ્તતઃ।
ગજવાજિકૃતઃ શબ્દઃ સુમહાન્સમજાયત॥ 7-26-49 (45913)
ભગદત્તેન સમરે કાલ્યમાનેષુ પાણ્ડુષુ।
પ્રાગ્જ્યોતિષમભિક્રુદ્ધઃ પુનર્ભીમઃ સમભ્યયાત્॥ 7-26-50 (45914)
તસ્યાભિદ્રવતો વાહાન્હસ્તમુક્તેન વારિણા।
સિક્ત્વા વ્યત્રાસયન્નાગસ્તે પાર્થસહરંસ્તતઃ॥ 7-26-51 (45915)
તતસ્તમભ્યયાત્તૂર્ણં રુચિપર્વા કૃતીસુતઃ।
સમઘ્નઞ્છરવર્ષેણ રથસ્યોઽન્તકસન્નિભઃ॥ 7-26-52 (45916)
તતઃ સ રુચિપર્વાણં શરેણાનતપર્વણા।
સુપર્વા પર્વતપતિર્નિન્યે વૈવસ્વતક્ષયમ્॥ 7-26-53 (45917)
તસ્મિન્નિપતિતે વીરે સૌભદ્રો દ્રૌપદીસુતઃ।
ચેકિતાનો ધૃષ્ટકેતુર્યયુત્સુશ્ચાર્દયન્દ્વિપમ્॥ 7-26-54 (45918)
ત એનં શરધારાભિર્ધારાભિરિવ તોયદાઃ।
સિષિચુર્ભૈરવાન્નાદાન્વિનદન્તો જિઘાંસવઃ॥ 7-26-55 (45919)
તતઃ પાર્ષ્ણ્યઙ્કુશાઙ્ગુષ્ઠૈઃ કૃતિના ચોદિતો દ્વિપઃ।
પ્રસારિતકરઃ પ્રાયાત્સ્તબ્ધકર્ણેક્ષણો દ્રુતમ્॥ 7-26-56 (45920)
સોઽધિષ્ઠાય પદા વાહાન્યુયુત્સોઃ સૂતમારુજત્।
યુયુત્સુસ્તુ રથાદ્રાજન્નપાક્રામત્ત્વરાન્વિતઃ॥ 7-26-57 (45921)
તતઃ પાણ્ડવયોધાસ્તે નાગરાજં શરૈર્દ્રુતમ્।
સિષિચુર્ભૈરવાન્નાદાન્વિનદન્તો જિઘાંસવઃ॥ 7-26-58 (45922)
પુત્રસ્તુ તવ સમ્ભ્રાન્તઃ સૌભદ્રસ્યાપ્લુતો રથમ્।
સ કુઞ્જરસ્થો વિસૃજન્નિષૂનરિષુ પાર્થિવઃ।
બભૌ રશ્મીનિવાદિત્યો ભુવનેષુ સમુત્સૃજન્॥ 7-26-59 (45923)
તમાર્જુનિર્દ્વાદશભિર્યુયુત્સુર્દશભિઃ શરૈઃ।
ત્રિભિસ્ત્રિભિર્દ્રૌપદેયા ધૃષ્ટકેતુશ્ચ વિવ્યધુઃ॥ 7-26-60 (45924)
`ચેકિતાનઃ ચતુઃષષ્ટ્યા સોત્તરાયુધિકં પુનઃ।
પ્રત્યવિધ્યત્તતઃ સર્વાન્ભગદત્તસ્ત્રિભિસ્ત્રિભિઃ'॥ 7-26-61 (45925)
સોઽતિયત્નાર્પિતૈર્બાણૈરાચિતો દ્વિરદો બભૌ।
સંસ્યૂત ઇવ સૂર્યસ્ય રશ્મિભિર્જલદો મહાન્॥ 7-26-62 (45926)
નિયન્તુઃ શિલ્પયત્નાભ્યાં પ્રેરિતોઽરિશરાર્દિતઃ।
પરિચિક્ષેપ તાન્નાગઃ સ રિપૂન્સવ્યદક્ષિણમ્॥ 7-26-63 (45927)
ગોપાલ ઇવ દણ્ડેન યથા પશુગણાન્વને।
સઙ્કાલયતિ તાં સેનાં ભગદત્તસ્તથા મુહુઃ॥ 7-26-64 (45928)
ક્ષિપ્રં શ્યેનાભિપ્રન્નાનાં વાયસાનામિવ સ્વનઃ।
બભૂવ પાણ્ડવેયાનાં ભૃશં વિદ્રવતાં સ્વનઃ॥ 7-26-65 (45929)
સ નાગરાજઃ પ્રવરાઙ્કુશાહતઃ
પુરા સપક્ષોઽદ્રિવરો યથા નૃપ।
ભયં તદા રિપુષુ સમાદધદ્ભૃશં
વણિગ્જનાનાં ક્ષુભિતો યથાઽર્ણવઃ॥ 7-26-66 (45930)
તતો ધ્વનિર્દ્વિરદરથાશ્વપાર્થિવૈ
ર્ભયાદ્રવદ્ભિર્જનિતોઽતિભૈરવઃ।
ક્ષિતિં વિયદ્ દ્યાં વિદિશો દિશસ્તથા
સમાવૃણોત્પાર્થિવસંયુગે તતઃ॥ 7-26-67 (45931)
સ તેન નાગપ્રવરેણ પાર્થિવો
ભૃશં જગાહે દ્વિષતામનીકિનીમ્।
પુરા સુગુપ્તાં વિબુધૈરિવાહવે
વિરોચનો દેવવરૂતિનીમિવ॥ 7-26-68 (45932)
ભૃશં વવૌ જ્વલનસખો વિયદ્રજઃ
સમાવૃણોન્મુહુરપિ ચૈવ સૈનિકાન્।
તમેકનાગં ગણશો યથા ગજાન્
સમન્તતો દ્રુતમથ મેનિરે જનાઃ॥ ॥ 7-26-69 (45933)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ સંશપ્તકવધપર્વણિ દ્વાદશદિવસયુદ્ધે ષડ્વિંશોઽધ્યાયઃ॥ 26 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-26-17 આવર્જિતઃ પતનપ્રવણો નાગો યસ્ય॥ 5-26-21 સંહતેન સઙ્કુચિતેન ॥ 5-26-35 તિર્યગ્યાતેન પાર્શ્વતોગામિના॥ 5-26-39 વ્યવચ્છિદ્ય વિદ્ધ્વા॥ 5-26-41 પર્યવર્તત ભ્રાન્તવાન્॥ 5-26-45 સમુત્થાપ્ય સ્થિરીકૃત્ય॥ 5-26-52 સુપર્વા પાર્વતીસુતઃ ઇતિ ક.ઙ.પાઠઃ॥ 5-26-53 સુપર્વા શોભનાઙ્ગસંધિઃ॥ 5-26-67 વિયદાકાશમ્। દ્યાં સ્વર્ગમ્॥ 5-26-26 ષડ્વિંશોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 027
॥ શ્રીઃ ॥
7.27. અધ્યાયઃ 027
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
અર્જુનેન સંશપ્તકાનાં હનનમ્॥ 1 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-27-0 (45934)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-27-0x (4322)
યન્માં પાર્થસ્ય સઙ્ગ્રામે કર્માણિ પરિપૃચ્છસિ।
તૃચ્છૃણુષ્વ મહાબાહો પાર્થો યદકરોદ્રણે॥ 7-27-1 (45935)
રજો દૃષ્ટ્વા સમુદ્ભૂતં શ્રુત્વા ચ ગજનિઃસ્વનમ્।
ભગદત્તે વિકુર્વાણે કૌન્તેયઃ કૃષ્ણમબ્રવીત્॥ 7-27-2 (45936)
યથા પ્રાગ્જ્યોતિષો રાજા ગજેન મધુસૂદન।
ત્વરમાણોઽભિનિષ્ક્રાન્તો ધ્રુવં તસ્યૈષ નિઃસ્વનઃ॥ 7-27-3 (45937)
ઇન્દ્રાદનવરઃ સઙ્ખ્યે ગજયાનવિશારદઃ।
પ્રથમો ગજઘોધાનાં પૃથિવ્યામિતિ મે મતિઃ॥ 7-27-4 (45938)
સ ચાપિ દ્વિરદશ્રેષ્ઠઃ સદાઽપ્રતિગજો યુધિ।
સર્વશસ્ત્રાતિગઃ સઙ્ખ્યે કૃતકર્મા જિતક્લમઃ॥ 7-27-5 (45939)
સહઃ સસ્ત્રનિપાતાનામગ્નિસ્પર્શસ્ય ચાનઘ।
સ પાણ઼્ડવબલં સર્વમદ્યૈકો નાશયિષ્યતિ॥ 7-27-6 (45940)
`સિંહનાદં મહત્કૃત્વા ધનુર્બાણરવૈઃ સહ।
વિદ્રાવ્યમાણં સમ્પશ્ય હતભૂયિષ્ઠનાયકમ્।
દૃષ્ટ્વા વિનદ્ય સહસા મમ સેનાં પ્રમૃદ્ગતિ'॥ 7-27-7 (45941)
ન ચાવાભ્યામૃતેઽન્યોઽસ્તિ શક્તસ્તં પ્રતિબાધિતુમ્।
ત્વરમાણસ્તતો યાહિ યતઃ પ્રાગ્જ્યોતિષાધિપઃ॥ 7-27-8 (45942)
દૃપ્તં સઙ્ખ્યે દ્વિપબલાદ્વયસા ચાપિ વિસ્મિતમ્।
અદ્યૈનં પ્રેષયિષ્યામિ બલહન્તુઃ પ્રિયાતિથિમ્॥ 7-27-9 (45943)
વચનાદથ કૃષ્ણસ્તુ પ્રયયૌ સવ્યસાચિનઃ।
દીર્યતે ભગદત્તેન યત્ર પાણ્ડવવાહિની॥ 7-27-10 (45944)
તં પ્રયાન્તં તતઃ પશ્ચાદાહ્વયન્તો મહારથાઃ।
સંશપ્તકાઃ સમારોહન્સહસ્રાણિ ચતુર્દશ॥ 7-27-11 (45945)
દશૈવ તુ સહસ્રાણિ ત્રિગર્તાનાં મહારથાઃ।
ચત્વારિ ચ સહસ્રાણિ વાસુદેવસ્ય ચાનુગાઃ॥ 7-27-12 (45946)
દીર્યમાણાં ચમૂં દૃષ્ટ્વા ભગદત્તેન માનિષ।
આહૂયમાનસ્ય ચ તૈરભવદ્ધૃદયં દ્વિધા॥ 7-27-13 (45947)
કિન્નુ શ્રેયસ્કરં કર્મ ભવેદદ્યેત્યચિન્તયત્।
ઇહ વા વિનિવર્તેયં ગચ્છેયં વા યુધિષ્ઠિરમ્॥ 7-27-14 (45948)
તસ્ય બુદ્ધ્યા વિચાર્યૈવમર્જુનસ્ય કુરૂદ્વહ।
અભવદ્ભૂયસી બુદ્ધિઃ સંશપ્તકવધે સ્થિરા॥ 7-27-15 (45949)
સ સન્નિવૃત્તઃ સહસા કપિપ્રવરકેતનઃ।
એકો રથસહસ્રાણિ નિહન્તું વાસવી રણે॥ 7-27-16 (45950)
સા હિ દુર્યોધનસ્યાસીન્મતિઃ કર્ણસ્ય ચોભયોઃ।
અર્જુનસ્ય વધોપાયે યા વૈ દ્વૈધમકલ્પયત્॥ 7-27-17 (45951)
સ તુ દોલાયમાનોઽબૂદ્દ્વૈધીભાવેન પાણ્ડવઃ।
વધેન તુ નરાગ્ર્યાણામકરોત્તાં મૃષા તદા॥ 7-27-18 (45952)
તતઃ શતસહસ્રાણિ શરાણાં નતપર્વણામ્।
અસૃજન્નર્જુને રાજન્સંશપ્તકમહારથાઃ॥ 7-27-19 (45953)
નૈવ કુન્તીસુતઃ પાર્થો નૈવ કૃષ્ણો જનાર્દનઃ।
ન હયા ન રથો રાજન્દૃશ્યન્તે સ્મ શરૈશ્ચિતાઃ॥ 7-27-20 (45954)
તદા મોહમનુપ્રાપ્તઃ સિષ્વિદે હિ જનાર્દનઃ।
તતસ્તાન્પ્રાયશઃ પાર્થો બ્રહ્માસ્ત્રેણ નિજઘ્નિવાન્॥ 7-27-21 (45955)
શતશઃ પાણયશ્છિન્નાઃ સેષુજ્યાતલકાર્મુકાઃ।
કેતવો વાજિનઃ સૂતા રથિનશ્ચાપતન્ક્ષિતૌ॥ 7-27-22 (45956)
દ્રુમાચલાગ્રામ્બુધરૈઃ સમકાયાઃ સુકલ્પિતાઃ।
હતારોહાઃ ક્ષિતૌ પેતુર્દ્વિપાઃ પાર્થશરાહતાઃ॥ 7-27-23 (45957)
વિપ્રવિદ્ધકુથા નાગાશ્છિન્નભાણ્ડાઃ પરાસવઃ।
સારોહાસ્તુ રણે પેતુર્મથિતા માર્ગણૈર્ભૃશમ્॥ 7-27-24 (45958)
સર્ષ્ટિપ્રાસાસિનખરાઃ સમુદ્ગરપરશ્વથાઃ।
વિચ્છિન્ના બાહવઃ પેતુર્નૃણાં ભલ્લૈઃ કિરીટિના॥ 7-27-25 (45959)
બાલાદિત્યામ્બુજેન્દૂનાં તુલ્યરૂપાણિ મારિષ।
સંચ્છિન્નાન્યર્જુનશરૈઃ શિરાંસ્યુર્વી પ્રપેદિરે॥ 7-27-26 (45960)
જજ્વાલાલઙ્કૃતા સેના પત્રિભિઃ પ્રાણિભોજનૈઃ।
નાનારૂપૈસ્તદાઽમિત્રાન્ક્રુદ્ધેનિઘ્નતિ ફલ્ગુને॥ 7-27-27 (45961)
ક્ષોભયન્તં તદા સેનાં દ્વિરદં નલિનીમિવ।
ધનઞ્જયં ભૂતગણાઃ સાધુસાધ્વિત્યપૂજયન્॥ 7-27-28 (45962)
દૃષ્ટ્વા તત્કર્મ પાર્થસ્ય વાસવસ્યેવ માધવઃ।
વિસ્મયં પરમં ગત્વા પ્રાઞ્જલિસ્તમુવાચ હ॥ 7-27-29 (45963)
કર્મૈતત્પાર્થ શક્રેણ યમેન ધનદેન ચ।
દુષ્કરં સમરે યત્તે કૃતમદ્યેતિ મે મતિઃ॥ 7-27-30 (45964)
યુગપચ્ચૈવ સઙ્ગ્રામે શતશોઽથ સહસ્રશઃ।
પતિતા એવ મે દૃષ્ટાઃ સંશપ્તકમહારથાઃ॥ 7-27-31 (45965)
સંશપ્તકાંસ્તતો હત્વા ભૂયિષ્ઠા યે વ્યવસ્થિતાઃ।
ભગદત્તાય યાહીતિ કૃષ્ણં પાર્થોઽભ્યનોદયત્॥ ॥ 7-27-32 (45966)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ સંશપ્તકવધપર્વણિ દ્વાદશદિવસયુદ્ધે સપ્તવિંશોઽધ્યાયઃ॥ 27 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-27-2 વિકુર્વાણે વિવિધાઃ ક્રિયાઃ કુર્વાણે॥ 5-27-6 સહઃ સોઢા। પચાદ્યચ॥ 5-27-9 વિસ્મિતં રૂઢાહઙ્કારમ્॥ 5-27-11 સમારોહન્સંવૃતવન્તઃ॥ 5-27-27 સપ્તવિંશોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 028
॥ શ્રીઃ ॥
7.28. અધ્યાયઃ 028
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
ભગદત્તાર્જુનસમાગમઃ॥ 1 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-28-0 (45967)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-28-0x (4323)
યિયાસતસ્તતઃ કૃષ્ણઃ પાર્થસ્યાશ્વાન્મનોજવાન્।
સમ્પ્રૈષીદ્ધેમસઞ્છન્નાન્દ્રોણાનીકાય સન્ત્વરન્॥ 7-28-1 (45968)
તં પ્રયાન્તં કુરુશ્રેષ્ઠં સ્વાંસ્ત્રાતું દ્રોણતાપિતાન્।
સુશર્મા ભ્રાતૃભિઃ સાર્ધં યુદ્ધાર્થી પૃષ્ઠતોઽન્વયાત્॥ 7-28-2 (45969)
તતઃ શ્વેતહયઃ કૃષ્ણમબ્રવીદજિતઞ્જયઃ।
એષ માં ભ્રાતૃભિઃ સાર્ધં સુશર્માઽઽહ્વયતેઽચ્યુત॥ 7-28-3 (45970)
દીર્યતે ચોત્તરેણૈવ તત્સૈન્યં મધુસૂદન।
દ્વૈધીભૂતં મનો મેઽદ્ય કૃતં સંશપ્તકૈરિદમ્॥ 7-28-4 (45971)
કિન્નુ સંશપ્તકાન્હન્મિ સ્વાન્રક્ષામ્યહિતાર્દિતાન્।
ઇતિ મે ત્વં મતં વેત્સિ તત્ર કિં સુકૃતં ભવેત્॥ 7-28-5 (45972)
એવમુક્તસ્તુ દાશાર્હઃ સ્યન્દનં પ્રત્યવર્તયત્।
યેન ત્રિગર્તાધિપતિઃ પાણ્ડવં સમુપાહ્વયત્॥ 7-28-6 (45973)
તતોઽર્જુનઃ સુશર્માણં વિદ્ધ્વા સપ્તભિરાશુગૈઃ।
ધ્વજં ધનુશ્ચાસ્ય તથા ક્ષુરાભ્યાં સમકૃન્તત॥ 7-28-7 (45974)
ત્રિગર્તાધિપતેશ્ચાપિ ભ્રાતરં ષઙ્ભિરાશુગૈઃ।
સાશ્વં સસૂતં ત્વરિતઃ પાર્થઃ પ્રૈષીદ્યમક્ષયમ્॥ 7-28-8 (45975)
તતો ભુજગસઙ્કાશાં સુશર્મા શક્તિમાયસીમ્।
ચિક્ષેપાર્જુનમાદિશ્ય વાસુદેવાય તોમરમ્॥ 7-28-9 (45976)
શક્તિં ત્રિભિઃ શરૈશ્છિત્ત્વા તોમરં ત્રિભિરર્જુનઃ।
સુશર્માણં શરવ્રાતૈર્મોહયિત્વા ન્યવર્તયત્॥ 7-28-10 (45977)
તં વાસવમિવાયાન્તં ભૂરિવર્ષં શરૌઘિણમ્।
રાજંસ્તાવકસૈન્યાનાં નોગ્રં કશ્ચિદવારયત્॥ 7-28-11 (45978)
તતો ધનઞ્જયો બાણૈઃ સર્વાનેવ મહારથાન્।
આયાદ્વિનિઘ્નન્કૌરવ્યાન્દહન્કક્ષમિવાનલઃ॥ 7-28-12 (45979)
તસ્ય વેગમસહ્યં તં કુન્તીપુત્રસ્ય ધીમતઃ।
નાશક્નુવંસ્તે સંસોઢું સ્પર્શમગ્નેરિવ પ્રજાઃ॥ 7-28-13 (45980)
સંવેષ્ટયન્નનીકાનિ શરવર્ષેણ પાણ્ડવઃ।
સુપર્ણ ઇવ નાગેન્દ્રં પ્રાયાત્પ્રાગ્જ્યોતિષં પ્રતિ॥ 7-28-14 (45981)
યત્તદાનામયજ્જિષ્ણુર્ભરતાનામપાપિનામ્।
ધનુઃ ક્ષેમકરં સઙ્ખ્યે દ્વિષતામશ્રુવર્ધનમ્॥ 7-28-15 (45982)
તદેવ તવ પુત્રસ્ય રાજન્દુર્દ્યૂતદેવિનઃ।
કૃતે ક્ષત્રવિનાશાય ધનુરાયચ્છદર્જુનઃ॥ 7-28-16 (45983)
તથા વિક્ષોભ્યમાણા સા પાર્થેન તવ વાહિની।
વ્યશીર્યત મહારાજ નૌરિવાસાદ્ય પર્વતમ્॥ 7-28-17 (45984)
તતો દશસહસ્રાણિ ન્યવર્તન્ત ધનુષ્મતામ્।
મતિં કૃત્વા રણે ક્રૂરાં વીરા જયપરાજયે॥ 7-28-18 (45985)
વ્યપેતહૃદયત્રાસા આવવ્રુસ્તં મહારથાઃ।
આર્ચ્છત્પાર્થો ગુરું ભારં સર્વભારસહો યુધિ॥ 7-28-19 (45986)
યથા નલવનં ક્રુદ્ધઃ પ્રભિન્નઃ ષષ્ટિહાયનઃ।
મૃદ્ગીયાત્તદ્વદાયસ્તઃ પાર્થોઽમૃદ્ગાચ્ચમૂં તવ॥ 7-28-20 (45987)
તસ્મિન્પ્રમથિતે સૈન્યે ભગદત્તો નરાધિપઃ।
તેન નાગેન સહસા ધનઞ્જયમુપાદ્રવત્॥ 7-28-21 (45988)
તં રથેન નરવ્યાઘ્રઃ પ્રત્યગૃહ્ણાદ્ધનઞ્જયઃ।
સ સન્નિપાતસ્તુમુલો બભૂવ નરનાગયોઃ॥ 7-28-22 (45989)
કલ્પિતાભ્યાં યથાશાસ્ત્રં રથેન ચ ગજેન ચ।
સઙ્ગ્રામે ચેરતુર્વીરૌ ભગદત્તધનઞ્જયૌ॥ 7-28-23 (45990)
તતો જીમૂતસઙ્કાશાન્નાગાદિન્દ્ર ઇવ પ્રભુઃ।
અભ્યવર્ષચ્છરૌઘેણ ભગદત્તો ધનઞ્જયમ્॥ 7-28-24 (45991)
સ ચાપિ શરવર્ષં તં શરવર્ષેણ વાસિવઃ।
અપ્રાપ્તમેવ ચિચ્છેદ ભગદત્તસ્ય વીર્યવાન્॥ 7-28-25 (45992)
તતઃ પ્રાગ્જ્યોતિષો રાજા શરવર્ષે નિવારિતે।
સંરક્તનયનો રોષાત્પાર્થં પુનરવાકિરત્॥ 7-28-26 (45993)
સ તથા શરવર્ષેણ પાર્થં સમભિહત્ય વૈ।
ચોદયામાસ તં નાગં વધાયાચ્યુતપાર્થયોઃ॥ 7-28-27 (45994)
તમાપતન્તં દ્વિરદં દૃષ્ટ્વા ક્રુદ્ધમિવાન્તકમ્।
ચક્રેઽપસવ્યં ત્વરિતઃ સ્યન્દનેન જનાર્દનઃ॥ 7-28-28 (45995)
સમ્પ્રાપ્તમપિ નેયેષ પરાવૃત્તં મહાદ્વિપમ્।
સારોહં મૃત્યુસાત્કર્તું સ્મરન્ધર્મં ધનઞ્જયઃ॥ 7-28-29 (45996)
સ તુ નાગો દ્વિપરથાન્હયાંશ્ચામૃદ્ય મારિષ।
પ્રાહિણોન્મૃત્યુલોકાય તતઃ ક્રુદ્ધો ધનઞ્જયઃ॥ ॥ 7-28-30 (45997)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ સંશપ્તકવધપર્વણિ દ્વાદશદિવસયુદ્ધે અષ્ટાવિંશોઽધ્યાયઃ॥ 28 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-28-16 આયચ્છદ્ગૃહીતવાન્। યદેવાર્જુનસ્ય ધનુર્ભરતાનાં ક્ષેમકરમાસીત્તદેવ ત્વત્પુત્રનિમિત્તં ક્ષત્રક્ષયકરમભવદિતિ વાક્યાર્થઃ 5-28-28 અષ્ટાવિંશોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 029
॥ શ્રીઃ ॥
7.29. અધ્યાયઃ 029
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
અર્જુનેન સગજસ્ય ભગદત્તસ્ય વધઃ॥ 1 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-29-0 (45998)
ધૃતરાષ્ટ્ર ઉવાચ। 7-29-0x (4324)
તથા ક્રુદ્ધઃ કિમકરોદ્ભગદત્તસ્ય પાણ્ડવઃ।
પ્રાગ્જ્યોતિષો વા પાર્થસ્ય તન્મે શંસ યથાતથમ્॥ 7-29-1 (45999)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-29-2x (4325)
પ્રાગ્જ્યોતિષેણ સંસક્તાવુભૌ દાશાર્હપાણ્ડવૌ।
મૃત્યુદંષ્ટ્રાન્તિકં પ્રાપ્તૌ સર્વભૂતાનિ મેનિરે॥ 7-29-2 (46000)
તથા તુ શરવર્ષાણિ પાતયત્યનિશં પ્રભો।
ગજસ્કન્ધાન્મહારાજ કૃષ્ણયોઃ સ્યન્દનસ્થયોઃ॥ 7-29-3 (46001)
અથ કાર્ષ્ણાયસૈર્બાણૈઃ પૂર્ણકાર્મુકનિઃસૃતૈઃ।
અવિધ્યદ્દેવકીપુત્રં હેમપુઙ્ખૈઃ શિલાશિતૈઃ॥ 7-29-4 (46002)
અગ્નિસ્પર્શસમાસ્તીક્ષ્ણા ભગદત્તેન ચોદિતાઃ।
નિર્ભિદ્ય દેવકીપુત્રં ક્ષિતિં જગ્મુઃ સુવાસસઃ॥ 7-29-5 (46003)
તસ્ય પાર્થો ધનુશ્છિત્ત્વા પરિવારં નિહત્ય ચ।
લાલયન્નિવ રાજાનં ભગદત્તમયોધયત્॥ 7-29-6 (46004)
સોઽર્કરશ્મિનિભાંસ્તીક્ષ્ણાંસ્તોમરાન્વૈ ચતુર્દશ।
અપ્રેષયત્સવ્યસાચી દ્વિધૈકૈકમથાચ્છિનત્॥ 7-29-7 (46005)
તતો નાગસ્ય તદ્વર્મ વ્યધમત્પાકશાસનિઃ।
શરજાલેન મહતા તદ્વ્યશીર્યત ભૂતલે॥ 7-29-8 (46006)
શીર્ણવર્મા સ તુ ગજઃ શરૈઃ સુભૃશમર્દિતઃ।
બભૌ ધારાનિપાતાક્તો વ્યભ્રઃ પર્વતરાડિવ॥ 7-29-9 (46007)
તતઃ પ્રાગ્જ્યોતિષઃ શક્તિં હેમદણ્ડામયસ્મયીમ્।
વ્યસૃજદ્વાસુદેવાય દ્વિધા તામર્જુનોઽચ્છિનત્॥ 7-29-10 (46008)
તતશ્છત્રં ધ્વજં ચૈવ ચ્છિત્ત્વા રાજ્ઞોઽર્જુનઃ શરૈઃ।
વિવ્યાધ દશભિસ્તૂર્ણમુત્સ્મયન્પર્વતેશ્વરમ્॥ 7-29-11 (46009)
સોઽતિવિદ્ધોઽર્જુનશરૈઃ સુપુઙ્ખૈઃ કઙ્કપત્રિભિઃ।
ભગદત્તસ્તતઃ ક્રુદ્ધઃ પાણ્ડવસ્ય જનાધિપઃ॥ 7-29-12 (46010)
વ્યસૃજત્તોમરાન્મૂર્ધ્નિ શ્વેતાશ્વસ્યોન્નાદ ચ।
તૈરર્જુનસ્ય સમરે કિરીટં પરિવર્તિતમ્॥ 7-29-13 (46011)
પરિવૃત્તં કિરીટં તદ્યમયન્નેવ પાણ્ડવઃ।
સુદૃષ્ટઃ ક્રિયતાં લોક ઇતિ રાજાનમબ્રવીત્॥ 7-29-14 (46012)
એવમુક્તસ્તુ સઙ્ક્રુદ્ધઃ શરવર્ષેણ પાણ્ડવમ્।
અભ્યવર્ષત્સ ગોવિન્દં ધનુરાદાય ભાસ્વરમ્॥ 7-29-15 (46013)
તસ્ય પાર્થો ધનુશ્છિત્ત્વા તૂણીરાન્સન્નિકૃત્ય ચ।
ત્વરમાણો દ્વિસપ્તત્યા સર્વમર્મસ્વતાડયત્॥ 7-29-16 (46014)
વિદ્ધસ્તતોઽતિવ્યથિતો વૈષ્ણવાસ્ત્રમુદીરયન્।
અભિમન્ત્ર્યાઙ્કુશં ક્રુદ્ધો વ્યસૃજત્પાણ્ડવોરસિ॥ 7-29-17 (46015)
વિસૃષ્ટં ભગદત્તેન તદસ્ત્રં સર્વઘાતિ વૈ।
ઉરસા પ્રતિજગ્રાહ પાર્થં સઞ્છાદ્ય કેશવઃ॥ 7-29-18 (46016)
વૈજયન્ત્યભવન્માલા તદસ્ત્રં કેશવોરસિ।
પદ્મકોશવિચિત્રા સા સર્વર્તુકુસુમોત્કરા॥ 7-29-19 (46017)
જ્વલનાર્કેન્દુવર્ણાભા પાવકોજ્જ્વલપલ્લવા।
તયા પદ્મપલાશિન્યા વાતકમ્પિતપત્રયા॥ 7-29-20 (46018)
શુશુભેઽભ્યધિકં શૌરિરતસીપુષ્પસન્નિભઃ।
તતોઽર્જુનઃ ક્લાન્તમનાઃ કેશવં પ્રત્યભાષત॥ 7-29-21 (46019)
અયુધ્યમાનસ્તુરગાન્સંયન્તાસ્મિ જનાર્દન।
ઇત્યુક્ત્વા પુણ્ડરીકાક્ષ પ્રતિજ્ઞાં સ્વાં ન રક્ષસિ॥ 7-29-22 (46020)
યદ્યહં વ્યસની વા સ્યામશક્તો વા નિવારણે।
તતસ્ત્વયૈવં કાર્યં સ્યાન્ન તુ કાર્યં મયિ સ્થિતે॥ 7-29-23 (46021)
સબાણઃ સધનુશ્ચાહં સસુહાસુરમાનુષાન્।
શક્તો લોકાનિમાઞ્જેતું તચ્ચાપિ વિદિતં તવ॥ 7-29-24 (46022)
તતોઽર્જુનં વાસુદેવઃ પ્રત્યુવાચાર્યવદ્વચઃ।
શૃણુ ગુહ્યમિદં પાર્થ પુરાવૃત્તં યથાઽનઘ॥ 7-29-25 (46023)
`યેયં ભૂતધરા દેવી સર્વભૂતધરા ધરા।
સકામા લોકકર્તારં નારાયણમુપસ્થિતા॥ 7-29-26 (46024)
સ સઙ્ગત્ય તયા સાર્ધં પ્રીતસ્તસ્યા વરં દદૌ।
સા વવ્રે વિષ્ણુસદૃશં પુત્રમસ્ત્રં ચ વૈષ્ણવમ્॥ 7-29-27 (46025)
બભૂવ ચ સુતસ્તસ્યા નરકો નામ વિશ્રુતઃ।
અસ્ત્રં ચ વૈષ્ણવં તસ્મૈ દદૌ નારાયણઃ સ્વયમ્॥ 7-29-28 (46026)
તદેવં નરકસ્યાસીદસ્ત્રં સર્વાહિતાન્તકમ્।
તસ્માત્પ્રાગ્જ્યોતિષં પ્રાપ્તં સર્વશસ્ત્રવિઘાતનમ્॥ 7-29-29 (46027)
નાસ્યાવધ્યોઽસ્તિ લોકેઽસ્મિન્મદન્યઃ કશ્ચિદર્જુન।
તસ્માન્મયા કૃતં હ્યેતન્મા ભૂત્તે બુદ્ધિરન્યથા॥ 7-29-30 (46028)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-29-31x (4326)
અનુનીય તુ દાશાર્હઃ પાણ્ડવં ત્વરિતોઽબ્રવીત્।
જહિ પ્રાગ્જ્યોતિષં ક્ષિપ્રં વાક્યશેષં ચ મે શૃણુ'॥ 7-29-31 (46029)
ચતુર્મૂર્તિરહં શશ્વલ્લોકત્રાણાર્થમુદ્યતઃ।
આત્માનં પ્રવિભજ્યેહ લોકાનાં હિતમાદધે॥ 7-29-32 (46030)
એકા મૂર્તિસ્તપશ્ચર્યાં કુરુતે મે ભુવિ સ્થિતા।
અપરા પશ્યતિ જગત્કુર્વાણં સાધ્વસાધુની॥ 7-29-33 (46031)
અપરા કુરુતે કર્મ માનુષં લોકમાશ્રિતા।
શેતે ચતુર્થીં ત્વપરા નિદ્રાં વર્ષસહસ્રિકીમ્॥ 7-29-34 (46032)
યાઽસૌ વર્ષસહસ્રાન્તે મૂર્તિરુત્તિષ્ઠતે મમ।
વરાર્હેભ્યો વરાઞ્શ્રેષ્ઠાંસ્તસ્મિન્કાલે દદાતિ સા॥ 7-29-35 (46033)
તં તુ કાલમનુપ્રાપ્તં વિદિત્વા પૃથિવી તદા।
અયાચત વરં યન્માં નરકાર્થાય તચ્છૃણુ॥ 7-29-36 (46034)
દેવાનાં દાનવાનાં ચ અવધ્યસ્તનયોઽસ્તુ મે।
ઉપેતો વૈષ્ણવાસ્ત્રેણ તન્મે ત્વં દાતુમર્હસિ॥ 7-29-37 (46035)
એવં વરમહં શ્રુત્વા જગત્યાસ્તનયે તદા।
અમોઘમસ્ત્રં પ્રાયચ્છં વૈષ્ણવં પરમં પુરા॥ 7-29-38 (46036)
અવોચં ચૈતદસ્ત્રં વૈ હ્યમોઘં ભવતુ ક્ષમે।
નરકસ્યાભિરક્ષાર્થં નૈનં કશ્ચિદ્વધિષ્યતિ॥ 7-29-39 (46037)
અનેનાસ્ત્રેણ તે ગુપ્તઃ સુતઃ પરબલાર્દનઃ।
ભવિષ્યતિ દુરાધર્ષઃ સર્વલોકેષુ સર્વદા॥ 7-29-40 (46038)
તથેત્યુક્ત્વા ગતા દેવી કૃતકામા મનસ્વિની।
સ ચાપ્યાસીદ્દુરાધર્ષો નરકઃ શત્રુતાપનઃ॥ 7-29-41 (46039)
તસ્માત્પ્રાગ્જ્યોતિષં પ્રાપ્તં તદસ્ત્રં પાર્થ મામકમ્।
નાસ્યાવધ્યોઽસ્તિ લોકેષુ સેન્દ્રરુદ્રેષુ મારિષ॥ 7-29-42 (46040)
તન્મયા ત્વત્કૃતે ચૈતદન્યથૈવોપનિર્મિતમ્।
વિયુક્તં પરમાસ્ત્રેણ જહિ પાર્થ મહાસુરમ્॥ 7-29-43 (46041)
`અવધ્યોઽયં મહાસ્ત્રેણ ભગદત્તઃ સુરાસુરૈઃ'।
વૈરિણં જહિ દુર્ધર્ષં ભગદત્તં સુરદ્વિષમ્।
યથાઽહં જઘ્નિવાન્પૂર્વં હિતાર્થં નરકં તથા॥ 7-29-44 (46042)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-29-45x (4327)
એવમુક્તસ્તદા પાર્થઃ કેશવેન મહાત્મના।
ભગદત્તં શિતૈર્બાણૈઃ સહસા સમવાકિરત્॥ 7-29-45 (46043)
તતઃ પાર્થો મહાબાહુરસમ્ભ્રાન્તો મહામનાઃ।
કુમ્ભયોરન્તરે નાગં નારાચેન સમાર્પયત્॥ 7-29-46 (46044)
સ સમાસાદ્ય તં નાગં બાણો વજ્ર ઇવાચલમ્।
અભ્યગાત્સહ પુઙ્ખેન વલ્મીકમિવ પન્નગઃ॥ 7-29-47 (46045)
સ કરી ભગદત્તેન પ્રેર્યમાણો મુહુર્મુહુઃ।
ન કરોતિ વચસ્તસ્ય દરિદ્રસ્યેવ યોષિતા॥ 7-29-48 (46046)
સ તુ વિષ્ટભ્ય ગાત્રાણિ દન્તાભ્યામવનિં યયૌ।
નદન્નાર્તસ્વનં પ્રાણાનુત્સસર્જ મહાદ્વિપઃ॥ 7-29-49 (46047)
તતો ગાણ્ડીવધન્વાનમભ્યભાષત કેશવઃ।
અયં મહત્તરઃ પાર્થ પલિતેન સમાવૃતઃ॥ 7-29-50 (46048)
વલીસઞ્છન્નનયનઃ શૂરઃ પરમદ્રુર્જયઃ।
અક્ષ્ણોરુન્મીલનાર્થાય બદ્ધપટ્ટો હ્યસૌ નૃપઃ॥ 7-29-51 (46049)
દેવવાક્યાત્પ્રચિચ્છેદ શરેણ ભૃશમર્જુનઃ।
છિન્નમાત્રેંઽશુકે તસ્મિન્રુદ્ધનેત્રો બભૂવ સઃ॥ 7-29-52 (46050)
તમોમયં જગન્મેને ભગદત્તઃ પ્રતાપવાન્।
તતશ્ચન્દ્રાર્ધબિમ્બેન બાણેન નતપર્વણા॥ 7-29-53 (46051)
બિભેદ હૃદયં રાજ્ઞો ભગદત્તસ્ય પાણ્ડવઃ।
સ ભિન્નહૃદયો રાજા ભગદત્તઃ કિરીટિના॥ 7-29-54 (46052)
શરાસનં શરાંશ્ચૈવ ગતાસુઃ પ્રમુમોચ હ।
શિરસસ્તસ્ય વિભ્રષ્ટં પપાત ચ વરાંશુકમ્।
નાલતાડનવિભ્રષ્ટં પલાશં નલિનાદિવ॥ 7-29-55 (46053)
સ હેમમાલી તપનીયભાણ્ડા
ત્પપાત નાગાદ્ગિરિસન્નિકાશાત્।
સુપુષ્પિતો મારુતવેગભગ્નો
મહીધરાગ્રાદિવ કર્ણિકારઃ॥ 7-29-56 (46054)
નિહત્ય તં નરપતિમિન્દ્રવિક્રમં
સસ્વાયમિન્દ્રસ્ય તદૈન્દ્રિરાહવે।
તતોઽપરાંસ્તવ જયકાઙ્ક્ષિણો નરાન્
બભઞ્જ વાયુર્બલવાન્દ્રુમાનિવ॥ ॥ 7-29-57 (46055)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ સંશપ્તકવધપર્વણિ દ્વાદશદિવસયુદ્ધે એકોનત્રિંશોઽધ્યાયઃ॥ 29 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-29-33 એકા મૂર્તિર્બદરિકાશ્રમે નારાયણરૂપા। અષરા પરમાત્મરૂપા ॥ 5-29-34 અપરા રામકૃષ્ણાદિરૂપા। અપરા જલશાયિની॥ 5-29-48 યોષિતા ભાગુરિમતે ટાપ્॥ 5-29-29 એકોનત્રિંશોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 030
॥ શ્રીઃ ॥
7.30. અધ્યાયઃ 030
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
અર્જુનયુદ્ધવર્ણનમ્॥ 1 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-30-0 (46056)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-30-0x (4328)
પ્રિયમિન્દ્રસ્ય સતતં સખાયમમિતૌજસમ્।
હત્વા પ્રાગ્જ્યોતિષં પાર્થઃ પ્રદક્ષિણમવર્તત॥ 7-30-1 (46057)
તતો ગાન્ધારરાજસ્ય સુતૌ પરપુરઞ્જયૌ।
અર્દેતામર્જુનં સઙ્ખ્યે ભ્રાતરૌ વૃષકાચલૌ॥ 7-30-2 (46058)
તૌ સમેત્યાર્જુનં વીરૌ પુરઃ પશ્ચાચ્ચ ધન્વિતૌ।
અવિધ્યેતાં મહાવેગૈર્નિશિતૈરાશુગૈર્ભૃશમ્॥ 7-30-3 (46059)
વૃષકસ્ય હયાન્સૂતં ધનુશ્છત્રં રથં ધ્વજમ્।
તિલશો વ્યધમત્પાર્થઃ સૌબલસ્ય શિતૈઃ શરૈઃ॥ 7-30-4 (46060)
તતોઽર્જુનઃ શરવ્રાતૈર્જાનાપ્રહરણૈરપિ।
ગાન્ધારાનાકુલાંશ્ચક્રે સૌબલપ્રમુખાન્પુનઃ॥ 7-30-5 (46061)
તતઃ પઞ્ચશતાન્વીરાન્ગાન્ધારાનુદ્યતાયુધાન્।
પ્રાહિણોન્મૃત્યુલોકાય ક્રુદ્ધો બાણૈર્ધનઞ્જયઃ॥ 7-30-6 (46062)
હતાશ્વાત્તુ રથાત્તૂર્ણમવતીર્ય મહાભુજઃ।
આરુરોહ રથં ભ્રાતુરન્યશ્ચ ધનુરાદદે॥ 7-30-7 (46063)
તાવેકરથમારૂઢૌ ભ્રાતરૌ વૃષકાચલૌ।
શરવર્ષેણ બીભત્સુમવિધ્યેતાં મુહુર્મુહુઃ॥ 7-30-8 (46064)
સ્યાલૌ તવ મહાત્માનૌ રાજાનૌ વૃષકાચલૌ।
ભૃશં વિજઘ્નતુઃ પાર્થમિન્દ્રં વૃત્રબલાવિવ॥ 7-30-9 (46065)
લબ્ધલક્ષૌ તુ ગાન્ધારાવહતાં પાણ્ડવં પુનઃ।
નૈદાઘવાર્ષિકૌ માસૌ લોકં ઘર્માંશુભિર્યથા॥ 7-30-10 (46066)
તૌ રથસ્થૌ નરવ્યાઘ્રૌ રાજાનૌ વૃષકાચલૌ।
સંશ્ચિષ્ટાઙ્ગૌ સ્થિતૌ રાજઞ્જઘાનૈકેષુણાઽર્જુનઃ॥ 7-30-11 (46067)
તૌ રથાત્સિંહસંકાશૌ લોહિતાક્ષૌ મહાભુજૌ।
રાજન્સમ્પેતતુર્વીરૌ સોદર્યાવેકલક્ષણૌ॥ 7-30-12 (46068)
તયોર્ભૂમિં ગતૌ દેહૌ રથાદ્બન્ધુજનપ્રિયૌ।
યશો દશઃ દિશઃ પુણ્યં ગમયિત્વા વ્યવસ્થિતૌ॥ 7-30-13 (46069)
દૃષ્ટ્વા વિનિહતૌ સઙ્ખ્યે માતુલાવપલાયિનૌ।
ભૃશં મુમુચુરશ્રૂણિ પુત્રાસ્તવ વિશાંપતે॥ 7-30-14 (46070)
નિહતૌ ભ્રાતરૌ દૃષ્ટ્વા માયાશતવિશારદઃ।
કૃષ્ણૌ સમ્મોહન્માયાં વિદધે શકુનિસ્તતઃ॥ 7-30-15 (46071)
લગુડાયોગુડાશ્માનઃ શતઘ્ન્યશ્ચ સશક્તયઃ।
ગદાપરિઘનિસ્ત્રિંશશૂલમુદ્ગરપટ્ટસાઃ॥ 7-30-16 (46072)
સકમ્પનર્ષ્ટિનખરા મુસલાનિ પરશ્વથાઃ।
ક્ષુરાઃ ક્ષુરપ્રનાલીકા વત્સદન્તાસ્થિસન્ધયઃ॥ 7-30-17 (46073)
ચક્રાણિ વિશિખાઃ પ્રાસા વિવિધાન્યાયુધાનિ ચ।
પ્રપેતુઃ શતશો દિગ્ભ્યઃ પ્રદિગ્ભ્યશ્ચાર્જુનં પ્રતિ॥ 7-30-18 (46074)
ખરોષ્ટ્રમહિષાઃ સિંહા વ્યાઘ્રાઃ સૃમરચિત્રકાઃ।
ઋક્ષાઃ સાલાવૃકા ગૃધ્રાઃ કપયશ્ચ સરીસૃપાઃ॥ 7-30-19 (46075)
વિવિધાનિ ચ રક્ષાંસિ ક્ષુધિતાન્યર્જુનં પ્રતિ।
સઙ્ક્રુદ્ધાન્યભ્યધાવન્ત વિવિધાનિ વયાંસિ ચ॥ 7-30-20 (46076)
તતો દિવ્યાસ્ત્રવિચ્છૂરઃ કુન્તીપુત્રો ધનઞ્જયઃ।
વિસૃજન્નિષુજાલાનિ સહસા તાન્યતાડયત્॥ 7-30-21 (46077)
તે હન્યમાનાઃ શૂરેણ પ્રવરૈઃ સાયકૈર્દૃઢૈઃ।
વિરુવન્તો મહારાવાન્વિનેશુઃ સર્વતો હતાઃ॥ 7-30-22 (46078)
તતસ્તમઃ પ્રાદુરભૂદર્જુનસ્ય રથં પ્રતિ।
તસ્માચ્ચ તમસો વચાઃ ક્રૂરાઃ પાર્થમભર્ત્સયન્॥ 7-30-23 (46079)
તત્તમો ભૈરવં ઘોરં ભયકર્તૃ મહાહવે।
ઉત્તમાસ્ત્રેણ મહતા જ્યૌતિષેણાર્જુનોઽવધીત્॥ 7-30-24 (46080)
હતે તસ્મિઞ્જલૌઘાસ્તુ પ્રાદુરાસન્ભયાનકાઃ।
અમ્ભસસ્તસ્ય નાશાર્થમાદિત્યાસ્ત્રમથાર્જુનઃ।
પ્રાયુઙ્ક્તામ્ભસ્તતસ્તેન પ્રાયશોઽસ્ત્રેણ શોષિતમ્॥ 7-30-25 (46081)
એવં બહુવિધા માયાઃ સૌબલસ્ય કૃતાઃ કૃતાઃ।
જઘાનાસ્ત્રબલેનાશુ પ્રહસન્નર્જુનોઽબ્રવીત્॥ 7-30-26 (46082)
`દુર્દ્યૂતદેવિન્ગાન્ધારે નાક્ષાન્ક્ષિપતિ ગાણ્ડિવમ્।
જ્વલિતાન્નિશિતાંસ્તીક્ષ્ણાઞ્શરાન્ક્ષિપતિગાણ્ડિવં'॥ 7-30-27 (46083)
તદા હતાસુ માયાસુ ત્રસ્તોઽર્જુનશરાહતઃ।
અપાયાઞ્જવનૈરશ્વૈઃ શકુનિઃ પ્રાકૃતો યથા॥ 7-30-28 (46084)
તતોઽર્જુનોઽસ્ત્રવિચ્છૈઘ્ર્યં દર્શયન્નાત્મનોઽરિષુ।
અભ્યવર્ષચ્છરૌધેણ કૌરવાણામનીકિનીમ્॥ 7-30-29 (46085)
સા હન્યમાના પાર્થેન તવ પુત્રસ્ય વાહિની।
દ્વૈધીભૂતા મહારાજ ગઙ્ગેવાસાદ્ય પર્વતમ્॥ 7-30-30 (46086)
દ્રોણમેવાન્વપદ્યન્ત કેચિત્તત્ર નરર્ષભાઃ।
કેચિદ્દુર્યોધનં રાજન્નર્દ્યમાનાઃ કિરીટિના॥ 7-30-31 (46087)
નાપશ્યામ તતસ્ત્વેનં સૈન્યે વૈ રજસાવૃતે।
ગાણ્ડીવસ્ય ચ નિર્ઘોષઃ શ્રુતો દક્ષિણતો મયા॥ 7-30-32 (46088)
શઙ્ખદુન્દુભિનિર્ઘોષં વાદિત્રાણાં ચ નિઃસ્વનમ્।
ગાણ્ડીવસ્ય તુ નિર્ઘોષો વ્યતિક્રમ્યાસ્પૃશદ્દિવમ્॥ 7-30-33 (46089)
તતઃ પુનર્દક્ષિણતઃ સઙ્ગ્રામશ્ચિત્રયોધિનામ્।
સુયુદ્ધં ચાર્જુનસ્યાસીદહં દ્રોણમન્વિયામ્॥ 7-30-34 (46090)
યૌધિષ્ઠિરાભ્યનીકાનિ પ્રહરન્તિ તતસ્તતઃ।
નાનાવિધાન્યનીકાનિ પુત્રાણાં તવ ભારત।
અર્જુનો વ્યધમત્કાલે દિવીવાભ્રાણિ મારુતઃ॥ 7-30-35 (46091)
તં વાસવમિવાયાન્તં ભૂરિવર્ષં શરૌઘિણમ્।
મહેષ્વાસા નરવ્યાઘ્રા નોગ્રં કેચિદવારયન્॥ 7-30-36 (46092)
તે હન્યમાનાઃ પાર્થેન ત્વદીયા વ્યથિતા ભૃશમ્।
સ્વાનેવ બહવો જઘ્નુર્વિદ્રવન્તસ્તતસ્તતઃ॥ 7-30-37 (46093)
તેઽર્જુનેન શરા મુક્તાઃ કઙ્કપત્રાસ્તનુચ્છિદઃ।
શલભા ઇવ સમ્પેતુઃ સંવૃણ્વાના દિશો દશ॥ 7-30-38 (46094)
તુરગં રથિનં નાગં પદાતિમપિ મારિષ।
વિનિર્ભિદ્ય ક્ષિતિં જગ્મુર્વલ્મીકમિવ પન્નગાઃ॥ 7-30-39 (46095)
ન ચ દ્વિતીયં વ્યસૃજત્કુઞ્જરાશ્વનરેષુ સઃ।
પૃથગેકશરારુગ્ણા નિપેતુસ્તે ગતાસવઃ॥ 7-30-40 (46096)
હતૈર્મનુષ્યૌર્દ્વિરદૈશ્ચ સર્વતઃ
શરાભિસૃષ્ટૈશ્ચ હયૈર્નિપાતિતૈઃ।
તદાઽશ્વગોમાયુબલાભિનાદિતં
વિચિત્રમાયોધશિરો બભૂવ તત્॥ 7-30-41 (46097)
પિતા સુતં ત્યજતિ સુહૃદ્વરં સુહૃત્
તથૈવ પુત્રઃ પિતરં શરાતુરઃ।
સ્વરક્ષણે કૃતમતયસ્તદા જના
સત્યજન્તિ વાહાનપિ પાર્થપીડિતાઃ॥ ॥ 7-30-42 (46098)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ દ્રોણાભિષેકપર્વણિ
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-30-10 વર્ષશબ્દોઽયમૃતુવચનઃ। નિદાઘર્તુસમ્બન્ધિનાવિત્યર્થઃ। ઘર્માંશુભિસ્તીક્ષ્ણકિરણૈઃ। લોકં ઘર્મોમ્બુભિર્યથા ઇતિ ક.ઙ.પાઠઃ॥ 5-30-17 કમ્પનયષ્ટ્યઃ। ક્ષુરા ક્ષુરાકૃતિફલકાઃ। ક્ષુરપ્રાસ્તૂગ્રમધ્યફલકાઃ। નાલીકા નલિકયા ક્ષેપ્યાઃ। વત્સદન્તા ગોપોતકદન્તાકારફલકાઃ। અસ્થિસન્ધયોઽસ્થિમયફલકાઃ॥ 5-30-18 વિશિખાઃ ફણિત્રાકારફલકાઃ॥ 5-30-19 સૂમરા ગવયાઃ। ચિત્રકો વ્યાઘ્રભેદઃ। સાલાવૃકાઃ શ્વાનઃ॥ 5-30-32 એનમર્જુનમ્॥ 5-30-41 શરાભિસૃષ્ટૈર્બાણાભિહતૈઃ। આયોધશિરો રણાઙ્ગણમ્॥ 5-30-30 ત્રિંશોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 031
॥ શ્રીઃ ॥
7.31. અધ્યાયઃ 031
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
અશ્વત્થામ્ના નીલસ્ય વધઃ॥ 1 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-31-0 (46099)
ધૃતરાષ્ટ્ર ઉવાચ। 7-31-0x (4329)
તેષ્વનીકેષુ ભગ્નેષુ પાણ્ડુપુત્રેણ સઞ્જય। 5-31-1bચલિતાનાં દ્રુતાનાં ચ કથમાસીન્મનાંસિ વઃ॥ 7-31-1 (46100)
આનીકાનાં પ્રભગ્નાનામવસ્થાનમપશ્યતામ્।
દુષ્કરં પ્રતિસન્ધાનં તન્મમાચક્ષ્વ સઞ્જય॥ 7-31-2 (46101)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-31-3x (4330)
તથાપિ તવ પુત્રસ્ય પ્રિયકામા વિશામ્પતે।
યશઃ પ્રવીરા લોકેષુ રક્ષન્તો દ્રોણમન્વયુઃ॥ 7-31-3 (46102)
સમુદ્યતેષુ ચાસ્ત્રેષુ સમ્પ્રાપ્તે ચ યુધિષ્ઠિરે।
અકુર્વન્નાર્યકર્માણિ ભૈરવે સત્યભીતવત્॥ 7-31-4 (46103)
અન્તરં ભીમસેનસ્ય પ્રાપતન્નમિતૌજસઃ।
સાત્યકેશ્ચૈવ વીરસ્ય ધૃષ્ટદ્યુમ્નસ્ય વા વિભો॥ 7-31-5 (46104)
દ્રોણં દ્રોણમિતિ ક્રૂરાઃ પાઞ્ચાલાઃ સમચોદયન્।
મા દ્રોણમિતિ પુત્રાસ્તે કુરૂન્સર્વાનચોદયન્॥ 7-31-6 (46105)
દ્રોણં દ્રોણમિતિ હ્યેકે મા દ્રોણમિતિ ચાપરે।
કુરૂણાં પાણ્ડવાનાં ચ દ્રોણદ્યૂતમવતેત॥ 7-31-7 (46106)
યંયં પ્રમથતે દ્રોણઃ પાઞ્ચાલાનાં રથવ્રજમ્।
તત્રતત્ર તુ પાઞ્ચાલ્યો ધૃષ્ટદ્યુમ્નોઽભ્યવર્તત॥ 7-31-8 (46107)
તેષાં ભાગ્યવિપર્યાસૈઃ સઙ્ગ્રામે ભૈરવે સતિ।
વીરાઃ સમાસદન્વીરાન્કુર્વન્તો ભૈરવં રવમ્॥ 7-31-9 (46108)
અકમ્પનીયાઃ શત્રૂણાં બભૂવુસ્તત્ર પાણ્ડવાઃ।
અકમ્પયન્નનીકાનિ સ્મરન્તઃ ક્લેશમાત્મનઃ॥ 7-31-10 (46109)
તે ત્વમર્ષવશં પ્રાપ્તા હીમન્તઃ સત્વચોદિતાઃ।
ત્યક્ત્વા પ્રાણાન્ન્યવર્તન્ત ઘ્નન્તો દ્રોણં મહાહવે॥ 7-31-11 (46110)
અયાસમિવ સમ્પાતઃ શિલાનામિવ ચાભવત્।
દીવ્યતાં તુમુલે યુદ્ધે પ્રાણૈરમિતતેજસામ્॥ 7-31-12 (46111)
નાનુસ્મરન્તિ સઙ્ગ્રામમપિ વૃદ્ધાસ્તથાવિધમ્।
યે પૂર્વદેવૈર્દેવાનામપશ્યન્યુદ્ધમદ્ભુતમ્॥ 7-31-13 (46112)
પ્રાકમ્પતેવ પૃથિવી તસ્મિન્વીરાવસાદને।
નિવર્તતા બલૌઘેન મહતા ભારપીડિતા॥ 7-31-14 (46113)
ઘૂર્ણતોઽપિ બલૌઘસ્ય દિવં સ્તબ્ધ્વેવ નિઃસ્વનઃ।
અજાતશત્રોસ્તત્સૈન્યમાવિવેશ સુભૈરવઃ॥ 7-31-15 (46114)
સમાસાદ્ય તુ પાણ્ડૂનામનીકાનિ સહસ્રશઃ।
દ્રોણેન ચરતા સઙ્ખ્યે પ્રભગ્નાનિ શિતૈઃ શરૈઃ॥ 7-31-16 (46115)
તેષુ પ્રમથ્યમાનેષુ દ્રોણેનાદ્ભુતકર્મણા।
પર્યવરાયદાસાદ્ય દ્રોણં સેનાપતિઃ સ્વયમ્॥ 7-31-17 (46116)
તદદ્ભુતમભૂદ્યુદ્ધં દ્રોણપાઞ્ચાલયોસ્તથા।
નૈવ તસ્યોપમા કાચિદિતિ મે નિશ્ચિતા મતિઃ॥ 7-31-18 (46117)
તતો નીલોઽનલપ્રખ્યો દદાહ કુરુવાહિનીમ્।
શરસ્કુલિઙ્ગશ્ચાપાર્ચિર્દિહન્કક્ષમિવાનલઃ॥ 7-31-19 (46118)
તં દહન્તમનીકાનિ દ્રોણપુત્રઃ પ્રતાપવાન્।
પૂર્વાભિભાષી સુશ્લક્ષ્ણં સ્મયમાનોઽભ્યભાષત॥ 7-31-20 (46119)
નીલ કિં બહુભિર્દગ્ધૈસ્તવ યોધૈઃ સરાર્ચિષા।
મયૈકેન હિ યુધ્યસ્વ ક્રુદ્ધઃ પ્રહર ચાશુ મામ્॥ 7-31-21 (46120)
તં પદ્મનિકરાકારં પદ્મપત્રનિભેક્ષણમ્।
વ્યાકોશપદ્માભમુખો નીલો વિવ્યાધ સાયકૈઃ॥ 7-31-22 (46121)
તેનાપિ વિદ્ધઃ સહસા દ્રૌણિર્ભલ્લૈઃ શિતૈસ્ત્રિભિઃ।
ધનુર્ધ્વજં ચ ચ્છત્રં ચ દ્વિષતઃ સન્ન્યકૃન્તત॥ 7-31-23 (46122)
સ પ્લુતઃ સ્યન્દનાત્તસ્માન્નીલશ્ચર્મવરાસિભૃત્।
દ્રૌણાયનેઃ શિરઃ કાયાદ્ધર્તુમૈચ્છત્પતત્ત્રિવત્॥ 7-31-24 (46123)
તસ્યોદ્યતાસેઃ સુનસં શિરઃ કાયાત્સકુણ્ડલમ્।
ભલ્લેનાપાહરદ્દ્રૌણિઃ સ્મયમાન ઇવાનઘ॥ 7-31-25 (46124)
સમ્પૂર્ણચન્દ્રાભમુખઃ પદ્મપત્રનિભેક્ષણઃ।
પ્રાંશુરુત્પલપત્રાભો નિહતો ન્યપતદ્ભુવિ॥ 7-31-26 (46125)
તતઃ પ્રવિવ્યથે સેના પાણ્ડવી ભૃશમાકુલા।
આચાર્યપુત્રેણ હતે નીલે જ્વલિતતેજસિ॥ 7-31-27 (46126)
અચિન્તયંશ્ચ તે સર્વે પાણ્ડવાનાં મહારથાઃ।
કથં નો વાસવિસ્ત્રાયાચ્છત્રુભ્ય ઇતિ મારિષ॥ 7-31-28 (46127)
દક્ષિણેન તુ સેનાયાઃ કુરુતે કદનં બલી।
સંશપ્તકાવશેષસ્ય નારાયણબલસ્ય ચ॥ ॥ 7-31-29 (46128)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ સંશપ્તકવધપર્વણિ દ્વાદશદિવસયુદ્ધે એકત્રિંશોઽધ્યાયઃ॥ 31 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-31-5 અન્તરં છિદ્રમ્। પ્રાપતન્સૃતવન્તઃ॥ 5-31-7 પાણ્ડવાન્યામ ઇત્યેવ મા દ્રોણમિતિ ચાપરે ઇતિ કઃ પાઠઃ॥ 5-31-9 સમાસદન્પ્રતિગતવન્તઃ॥ 5-31-11 ન્યવર્તન્ત ભયેભ્યો નિવૃત્તાઃ। સત્યચોદિતાઃ ઇતિ ક.ઘ.ઙ. પાઠઃ॥ 5-31-31 એકત્રિંશોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 032
॥ શ્રીઃ ॥
7.32. અધ્યાયઃ 032
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
સઙ્કુલયુદ્ધવર્ણનમ્॥ 1 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-32-0 (46129)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-32-0x (4331)
પ્રતિઘાતં તુ સૈન્યસ્ય નામૃષ્યત વૃકોદરઃ।
સોઽભ્યાહનદ્ગુરું ષષ્ટ્યા કર્ણં ચ દશભિઃ શરૈઃ॥ 7-32-1 (46130)
તસ્ય દ્રોણઃ શિતૈર્બાણૈસ્તીક્ષ્ણધારૈરજિહ્મગૈઃ।
જીવિતાન્તમભિપ્રેપ્સુર્મર્મણ્યાશુ જઘાન હ॥ 7-32-2 (46131)
આનન્તર્યમભિપ્રેપ્સુઃ ષડ્વિંશત્યા શમાર્પયત્।
કર્ણો દ્વાદશભિર્બાણૈરશ્વત્થામા ચ સપ્તભિઃ॥ 7-32-3 (46132)
ષઙ્ભિર્દુર્યોધનો રાજા તત એનમથાકિરત્।
ભીમસેનોઽપિ તાન્સર્વાન્પ્રત્યવિધ્યન્મહાબલઃ॥ 7-32-4 (46133)
દ્રોણં પઞ્ચાશતેષૂણાં કર્ણં ચ દશભિઃ શરૈઃ।
દર્યોધનં દ્વાદશભિર્દૌણિમષ્ટાભિરાશુગૈઃ॥ 7-32-5 (46134)
આરાવં તુમુલં કુર્વન્નભ્યવર્તત તાન્રણે।
તસ્મિન્સન્ત્યતિ પ્રામાન્મૃત્યુસાધારણીકૃતે॥ 7-32-6 (46135)
અજાતશત્રુસ્તાન્યોધાન્ભીમં ત્રાતેત્યચોદયત્।
તે યયુર્ભીમસેનસ્ય સમીપમમિતૌજસઃ॥ 7-32-7 (46136)
યુયુધાનપ્રભૃતયો માદ્રીપુત્રૌ ચ પાણ્ડવૌ।
તે સમેત્ય સુસંરબ્ધાઃ સહિતાઃ પુરુષર્ષભાઃ॥ 7-32-8 (46137)
મહેષ્વાસવરૈર્ગુપ્તા દ્રોણાનીકં બિભિત્સવઃ।
સમાપેતુર્મહાવીર્યા ભીમપ્રભૃતયો રથાઃ॥ 7-32-9 (46138)
તાન્પ્રત્યગૃહ્ણાદવ્યગ્રો દ્રોણોઽપિ રથિનાં વરઃ।
મહારથાનતિબલાન્વીરાન્સમરયોધિનઃ॥ 7-32-10 (46139)
બાહ્યં મૃત્યુભયં કૃત્વા તાવકાન્પાણ્ડવા યયુઃ।
સાદિનઃ સાદિનોઽબ્યઘ્નંસ્તથૈવ રથિનો રથાન્॥ 7-32-11 (46140)
અસિશક્ત્યૃષ્ટિસઙ્ઘાતૈર્યુદ્ધમાસીત્પરશ્વથૈઃ।
પ્રકૃષ્ટમસિયુદ્ધં ચ બભૂવ કટુકોદયમ્॥ 7-32-12 (46141)
કુઞ્જરાણાં ચ સમ્પાતે યુદ્ધમાસીત્સુદારુણમ્।
અપતત્કુઞ્જરાદન્યો હયાદન્યસ્ત્વવાક્શિરાઃ॥ 7-32-13 (46142)
નરો બાણવિનિર્ભિન્નો રથાદન્યશ્ચ મારિષ।
તત્રાન્યસ્ય ચ સમ્પર્દે પતિતસ્ય વિવર્મણઃ॥ 7-32-14 (46143)
શિરઃ પ્રધ્વંસયામાસ વક્ષસ્યાક્રમ્ય કુઞ્જરઃ।
અપરાંશ્ચાપરેઽમૃદ્રન્વારણાઃ પતિતાન્નરાન્॥ 7-32-15 (46144)
વિષાણૈશ્ચાવનિં ગત્વા વ્યભિન્દન્રથિનો બહૂન્।
નરાન્ત્રૈઃ કેચિદપરે વિષાણાલગ્નસંશ્રયૈઃ॥ 7-32-16 (46145)
બભ્રમુઃ સમરે નાગા મૃદ્રન્તઃ શતશો નરાન્।
કાર્ષ્ણાયસતનુત્રાણાન્નરાશ્વરથકુઞ્જરાન્॥ 7-32-17 (46146)
પતિતાન્પોથયાઞ્ચક્રુર્દ્વિપાઃ સ્થૂલનલાનિવ।
ગૃધ્રપત્રાધિવાસાંસિ શયનાનિ નારધિપાઃ॥ 7-32-18 (46147)
હીમન્તઃ કાલસમ્પર્કાત્સુદુઃસ્વાન્યનુશેરતે।
હન્તિ સ્માત્ર પિતા પુત્રં રથેનાભ્યેત્ય સંયુગે॥ 7-32-19 (46148)
પુત્રશ્ચ પિતરં મોહાન્નિર્મર્યાદમવર્તત।
રથો ભગ્નો ધ્વજશ્છિન્નશ્છત્રમુર્વ્યોં નિપાતિતમ્॥ 7-32-20 (46149)
યુગાર્ધં ચ્છિન્નમાદાય પ્રદુદ્રાવ તથા હયઃ।
સાસિર્બાહુર્નિપતિતઃ શિરશ્છિન્નં સકુણ્ડલમ્॥ 7-32-21 (46150)
ગજેનાક્ષિપ્ય બલિના રથઃ સઞ્ચૂર્ણિતઃ ક્ષિતૌ।
રથિના તાડિતો નાગો નારાચેનાપતત્ક્ષિતૌ॥ 7-32-22 (46151)
સારોહશ્ચાપતદ્વાજી ગેજેનાભ્યાહતો ભૃશમ્।
નિર્મર્યાદં મહદ્યુદ્ધમવર્તત સુદારુણમ્॥ 7-32-23 (46152)
હા તાત હા પુત્ર સખે ક્વાસિ તિષ્ઠ ક્વ ધાવસિ।
પ્રહરાહર જહ્મેનં સ્મિતશ્વેડિતગર્જિતૈઃ।
ઇત્યેવમુચ્ચૈરત્યર્થં શ્રૂયન્તે વિવિધા ગિરઃ॥ 7-32-24 (46153)
નરસ્યાશ્વસ્ય નાગ્સ્ય સમસઞ્જત શોણિતમ્।
ઉપાશામ્યદ્રજો ભૌમં ભીરૂન્કશ્મલમાવિશત્॥ 7-32-25 (46154)
ચક્રેણ ચક્રમાસાદ્ય વીરો વીરસ્ય સંયુગે।
અતીતેષુપથે કાલે જહાર ગદયા સિરઃ॥ 7-32-26 (46155)
અસીત્કેશપરામર્શો મુષ્ટિયુદ્ધં ચ દારુણમ્।
નખૈર્દન્તૈશ્ચ સૂરાણામદ્વીપે દ્વીપમિચ્છતામ્॥ 7-32-27 (46156)
તત્રાચ્છિદ્યત શૂરસ્ય સખઙ્ગો બાહુરુદ્યતઃ।
સધુનશ્ચાપરસ્યાપિ સશરઃ સાઙ્કુશસ્તથા॥ 7-32-28 (46157)
આક્રોશદન્યમન્યોઽત્ર તથાઽન્યો વિમુખોઽદ્રવત્।
અન્યઃ પ્રાપ્તસ્ય ચાન્યસ્ય શિરઃ કાયાદપાહરત્॥ 7-32-29 (46158)
સશબ્દમદ્રવચ્ચાન્યઃ શબ્દાદન્યોઽત્રસદ્ભૃશમ્।
સ્વાનન્યોઽથ પરાનન્યો જઘાન નિશિતૈઃ શરૈઃ॥ 7-32-30 (46159)
ગિરિશૃઙ્ગોપમશ્ચાત્ર નારાચેન નિપાતિતઃ।
માતઙ્ગો ન્યપતદ્ભૂમૌ નદીરોધ ઇવોષ્ણગે॥ 7-32-31 (46160)
તથૈવ રથિનં નાગઃ ક્ષરન્ગિરિરિવારુજન્।
અભ્યતિષ્ઠત્પદા ભૂમૌ સહાશ્વં સહસારથિમ્॥ 7-32-32 (46161)
શૂરાન્પ્રહરતો દૃષ્ટ્વા કૃતાશ્સ્ત્રાન્રુધિરોક્ષિતાન્।
બહૂનપ્યાવિશન્મોહો ભીરૂન્હૃદયદુર્બલાન્॥ 7-32-33 (46162)
સર્વમાવિગ્નમભવન્ન પ્રાજ્ઞાયત કિઞ્ચન।
સૈન્યેન રજસા ધ્વસ્તં નિર્મર્યાદમવર્તત॥ 7-32-34 (46163)
તતઃ સેનાપતિઃ શીઘ્રમયં ક્રાલ ઇતિ બ્રુવન્।
નિત્યાભિત્વરિતાનેવ ત્વરયામાસ પાણ્ડવાન્॥ 7-32-35 (46164)
કુર્વન્તઃ શાસનં તસ્ય પાણ્ડવા બાહુશાલિનઃ।
સરો હંસા ઇવાપેતુર્ઘ્નન્તો દ્રોણરથં પ્રતિ॥ 7-32-36 (46165)
ગૃહ્ણીતાદ્રવતાન્યોન્યં વિભીતા વિનિકૃન્તત।
ઇત્યાસીત્તુમુલઃ શબ્દો દુર્ધર્ષસ્ય રથં પ્રતિ॥ 7-32-37 (46166)
તતો દ્રોણઃ કૃપઃ કર્ણો દ્રૌણી રાજા જયદ્રથઃ।
વિન્દાનુવિન્દાવાવન્ત્યૌ શલ્યશ્ચૈતાન્ન્યવારયન્॥ 7-32-38 (46167)
તે ત્વાર્યધર્મસંરબ્ધા દુર્નિવારા દુરાસદાઃ।
શરાર્તા ન જહુર્દ્રોણં પાઞ્ચાલાઃ પાણ્ડવૈ સહ॥ 7-32-39 (46168)
તતો દ્રોણોઽતિસંક્રુદ્ધો વિસૃજઞ્શતશઃ શરાન્।
ચેદિપાઞ્ચાલપાણ્ડૂનામકરોત્કદનં મહત્॥ 7-32-40 (46169)
તસ્ય જ્યાતલનિર્ઘોષઃ શુશ્રુવે દિક્ષં મારિષ।
વજ્રસંહ્રાદસઙ્કાશસ્ત્રાસયન્માનવાન્બહૂન્॥ 7-32-41 (46170)
એતસ્મિન્નન્તરે જિષ્ણુર્જિત્વા સંશપ્તકાન્બહૂન્।
અભ્યયાત્તત્ર યત્રાસૌ દ્રોણઃ પાણ્ડૂન્પ્રમર્દતિ॥ 7-32-42 (46171)
તાઞ્શરૌઘાન્મહાવર્તાઞ્શોણિતોદાન્મહાહદાન્।
તીર્ણઃ સંશપ્તકાન્હત્વા પ્રત્યદૃશ્યત ફલ્ગુનઃ॥ 7-32-43 (46172)
તસ્ય કીર્તિમતો લક્ષ્મ સૂર્યપ્રતિમતેજસઃ।
દીપ્યમાનમપશ્યામ તેજસા વાનરધ્વજમ્॥ 7-32-44 (46173)
સંશપ્તકસમુદ્રં તમુચ્છોષ્યાસ્ત્રગભસ્તિભિઃ।
સ પાણ્ડવયુગાન્તાર્કઃ કુરૂનપ્યભ્યતીતપત્॥ 7-32-45 (46174)
પ્રદદાહ કુરૂન્સર્વાનર્જુનઃ શસ્ત્રતેજસા।
યુગાન્તે સર્વભૂતાનિ ધૂમકેતુરિવોત્થિતઃ॥ 7-32-46 (46175)
તેન બાણસહસ્રૌધૈર્ગજાશ્વરથયોધિનઃ।
તાડ્યમાનાઃ ક્ષિતિં જગ્મુર્મુક્તકેશાઃશરાર્દિતાઃ॥ 7-32-47 (46176)
કેચિદાર્તસ્વનં ચક્રુર્વિનેશુરપરે પુનઃ।
પાર્થબાણહતાઃ કેચિન્નિપેતુર્વિગતાસવઃ॥ 7-32-48 (46177)
તેષામુત્પતિતાન્કાંશ્ચિત્પતિતાંશ્ચ પરાઙ્મુખાન્।
ન જઘાનાર્જુનો યોધાન્યોધવ્રતમનુસ્મરન્॥ 7-32-49 (46178)
તે વિકીર્ણરથાશ્ચિત્રાઃ પ્રાયશશ્ચ પરાઙ્મુખઃ।
કુરવઃ કર્ણકર્ણેતિ હાહેતિ ચ વિચુક્રુશુઃ॥ 7-32-50 (46179)
તમાધિરથિરાક્રન્દં વિજ્ઞાય શરણૈષિણામ્।
મા ભૈષ્ટેતિ પ્રતિશ્રુત્ય યયાવભિમુખોઽર્જુનમ્॥ 7-32-51 (46180)
સ ભારતરથશ્રેષ્ઠઃ સર્વભારતહર્ષણઃ।
પ્રાદુશ્ચક્રે તદાગ્નેયમસ્ત્રમસ્ત્રવિદાં વારઃ॥ 7-32-52 (46181)
તસ્ય દીપ્તશરૌઘસ્ય દીપ્તચાપધરસ્ય ચ।
`વારુણેન તદસ્ત્રેણ વિધૂયાથ ધનઞ્જયઃ'।
શરૌઘાઞ્શરજાલેન વિદુધાવ ધનઞ્જયઃ॥ 7-32-53 (46182)
તથૈવાધિરથિસ્તસ્ય બાણાજ્જ્વલિતતેજસઃ।
અસ્ત્રમસ્ત્રેણ સંવાર્ય પ્રાણદદ્વિસૃજઞ્શરાન્॥ 7-32-54 (46183)
ધૃષ્ટદ્યુમ્નશ્ચ ભીમશ્ચ સાત્યકિશ્ચ મહારથઃ।
વિવ્યધુઃ કર્ણમાસાદ્ય ત્રિભિસ્ત્રિભિરજિહ્મગૈઃ॥ 7-32-55 (46184)
અર્જુનાસ્ત્રં તુ રાધેયઃ સંવાર્ય શરવૃષ્ટિભિઃ।
તેષાં ત્રયાણાં ચાપાનિ ચિચ્છેદ વિશિખૈસ્ત્રિભિઃ॥ 7-32-56 (46185)
તે નિકૃત્તાયુઘાઃ શૂરા નિર્વિષા ભુજગા ઇવ।
રથશક્તીઃ સમુત્ક્ષિપ્ય ભૃશં સિંહા ઇવાનદન્॥ 7-32-57 (46186)
તા ભુજાગ્રૈર્મહાવેગા નિસૃષ્ટા ભુજગોપમાઃ।
દીપ્યમાના મહાશક્ત્યો જગ્મુરાધિરથિં પ્રતિ॥ 7-32-58 (46187)
તા નિકૃત્ય શરવ્રાતૈસ્ત્રિભિસ્ત્રિભિરજિહ્મગૈઃ।
નનાદ બલવાન્કર્ણઃ પાર્થાય વિસૃજઞ્શરાન્॥ 7-32-59 (46188)
અર્જુનશ્ચાપિ રાધેયં વિદ્ધ્વા સપ્તભિરાશુગૈઃ।
કર્ણાદવરજં બાણૈર્જઘાન નિશિતૈઃ શરૈઃ॥ 7-32-60 (46189)
તતઃ શત્રુંજયં હત્વા પાર્થઃ ષઙ્ભિરજિહ્મગૈઃ।
જહાર સદ્યો ભલ્લેન વિપાટસ્ય શિરો રથાત્॥ 7-32-61 (46190)
પશ્યતાં ધાર્તરાષ્ટ્રાણામેકેનૈવ કિરીટિના।
પ્રમુખે સૂતપુત્રસ્ય સોદર્યા નિહતાસ્ત્રયઃ॥ 7-32-62 (46191)
તતો ભીમઃ સમુત્પત્ય સ્વરથાદ્વૈનતેયવત્।
વરાસિના કર્ણપક્ષાઞ્જધાન દશ પઞ્ચ ચ॥ 7-32-63 (46192)
પુનસ્તુ રથમાસ્થાય ધનુરાદાય ચાપરમ્।
વિવ્યાધ દશભિઃ કર્ણં સૂતમશ્વાંશ્ચ પઞ્ચભિઃ॥ 7-32-64 (46193)
ધૃષ્ટદ્યુમ્નોઽપ્યસિવરં ચર્મ ચાદાય ભાસ્વરમ્।
જઘાન ચન્દ્રવર્માણં બૃહત્ક્ષત્રં ચ નૈષધમ્॥ 7-32-65 (46194)
તતઃ સ્વરથમાસ્થાય પાઞ્ચાલ્યોઽન્યચ્ચ કાર્મુકમ્।
આદાય કર્ણં વિવ્યાધ ત્રિસપ્તત્યા નદન્રણે॥ 7-32-66 (46195)
શૈનેયોઽપ્યન્યદાદાય ધનુરિન્દુસમદ્યુતિઃ।
સૂતપુત્રં ચતુઃષષ્ટ્યા વિદ્ધ્વા સિંહ ઇવાનદત્॥ 7-32-67 (46196)
ભલ્લાભ્યાં સાધુ મુક્તાભ્યાં છિત્ત્વા કર્ણસ્ય કાર્મુકમ્।
પુનઃ કર્ણં ત્રિભિર્બાણૈર્બાહ્વોરુરસિ ચાર્પયત્॥ 7-32-68 (46197)
તતો દુર્યોધનો દ્રોણો રાજા ચૈવ જયદ્રથઃ।
નિમ઼જ્જમાનં રાધેયમુજ્જહ્રુઃ સાત્યકાર્ણવાત્॥ 7-32-69 (46198)
પત્ત્યશ્વરથમાતઙ્ગાસ્ત્વદીયાઃ શતશોઽપરે।
કર્ણમેવાભ્યધાવન્ત ત્રાસ્યમાનાઃ પ્રહારિણઃ॥ 7-32-70 (46199)
ધૃષ્ટદ્યુમ્નશ્ચ ભીમશ્ચ સૌભદ્રોઽર્જુન એવ ચ।
નકુલઃ સહદેવશ્ચ સાત્યકિં જુગુપૂ રણે॥ 7-32-71 (46200)
એવમેષ મહારૌદ્રઃ ક્ષયાર્થં સર્વધન્વિનામ્।
તાવકાનાં પરેષાં ચ ત્યક્ત્વા પ્રાણાનભૂદ્રણઃ॥
પદાતિરથનાગાશ્વા ગજાશ્વરથપત્તિભિઃ।
રથિનો નાગપત્ત્યશ્વૈરથ પત્તીરથ દ્વિપૈઃ॥ 7-32-72 (46201)
અશ્વૈરશ્વા ગજૈર્નાગા રથિનો રથિભિઃ સહ।
સંયુક્તાઃ સમદૃશ્યન્ત પત્તયશ્ચાપિ પત્તિભિઃ॥
એવં સુકલિલં યુદ્ધમાસીત્ક્રવ્યાદહર્ષણમ્।
મહદ્ભિસ્તૈરભીતાનાં યમરાષ્ટ્રવિવર્ધનમ્॥ 7-32-74 (46202)
તતો હતા નરરથવાજિકુઞ્જરૈ
રનેકશો દ્વિપરથપત્તિવાજિનઃ।
ગજૈર્ગજા રથિભિરુદાયુધા રથા।
હયૈર્હયાઃ પત્તિગણૈશ્ચ પત્તયઃ॥ 7-32-76 (46203)
રથૈર્દ્વિપા દ્વિરદવરૈર્મહાહયા
હયૈર્નરા વરરથિભિશ્ચ વાજિનઃ।
નિરસ્તજિહ્વાદશનેક્ષણાઃ ક્ષિતૌ
ક્ષયં ગતાઃ પ્રમથિતવર્મભૂષણાઃ॥ 7-32-77 (46204)
તથા પરૈર્બહુકરણૈર્વરાયુધૈ-
ર્હતા ગતાઃ પ્રતિભયદર્શનાઃ ક્ષિતિમ્।
વિપોથિતા હયગજપાદતાડિતા
ભૃશાકુલા રથમુખનેમિભિઃ ક્ષતાઃ॥ 7-32-78 (46205)
પ્રમોદને શ્વાપદપક્ષિરક્ષસાં
જનક્ષયે વર્તતિ તત્ર દારુણે।
મહાબલાસ્તે કુપિતાઃ પરસ્પરં
નિષૂદયન્તઃ પ્રવિચેરુરોજસા॥ 7-32-79 (46206)
તતો બલે ભૃશલુલિતે પરસ્પરં
નિરીક્ષમાણે રુધિરૌઘસમ્પ્લુતે।
દિવાકરેઽસ્તંગિરિમાસ્થિતે શનૈ
રુભે પ્રયાતે શિબિરાય ભારત॥ ॥ 7-32-80 (46207)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ સંશપ્તકવધપર્વણિ દ્વાદશદિવસયુદ્ધાવહારે દ્વાત્રિંશોઽધ્યાયઃ॥ 32 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-32-6 મૃત્યુસાધારણીકૃતે મરણતુલ્યાવસ્થાં ગમિતે॥ 5-32-12 કટુકસ્ય પરુષસ્યોદયો યત્ર॥ 5-32-16 અવિનં ગત્વા અભિત્ય। વિષાણાલગ્નસંશ્રયૈઃ દન્તલગ્નૈકદેશૈઃ॥ 5-32-18 ગૃધ્રપક્ષાધિવાસાંસિ ગૃધ્રપક્ષાસ્તરણાનિ॥ 5-32-25 સમસજ્જત ઘનતામગમત્॥ 5-32-26 અતીતઃ ઇષુપથઃ શરાવકાશો યત્ર॥ 5-32-27 દ્વીપમાશ્રયમ્॥ 5-32-29 આક્રોશત્ આહૂતવાન્॥ 5-32-32 ક્ષરન્મદમિતિ શેષઃ। રથિનં તથૈવ સહસારથિં અર્થાદ્રથં ચ પદા આરુજન્ ભૂમૌ અભ્યતિષ્ઠદિત્યન્વયઃ॥ 5-32-37 વિભીતા અભીતાઃ। દુર્ધર્ષસ્ય દ્રોણસ્ય॥ 5-32-39 આર્યધર્મેણ સંરબ્ધાઃ સોદ્યમાઃ॥ 5-32-53 વિદુધાવ ખણ્ડિતવાન્॥ 5-32-61 વિઘાતસ્ય શિર ઇતિ ક.પાઠઃ॥ 5-32-72 પ્રાણાંસ્ત્યક્ત્વા યુધ્યતામિતિ શેષઃ॥ 5-32-75 અભીતાનામભિમુખાગતાનાં ભયહીનાનાં વા॥ 5-32-78 બહુકરણૈરનેકપ્રક્રિયૈઃ। રથમુખાનાં રથમુખ્યાનાં નેમિભિશ્ચક્રાન્તૈઃ॥ 5-32-32 દ્વાત્રિંશોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 033
॥ શ્રીઃ ॥
7.33. અધ્યાયઃ 033
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
યુધિષ્ઠિરસ્યાગ્રહણાત્ દુર્મનાયમાનં દુર્યોધનં પ્રતિ દ્રોણેન કસ્યચિન્મહારથસ્ય હનનપ્રતિજ્ઞા॥ 1 ॥ સઞ્જયેન ધૃતરાષ્ટ્રં પ્રતિ સઙ્ક્ષેપતોઽભિમન્યુવધકથનમ્॥ 2 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-33-0 (46208)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-33-0x (4332)
પૂર્વમસ્માસુ ભગ્નેષુ ફલ્ગુગેનામિતૌજસા।
દ્રોણે ચ મોઘસઙ્કલ્પે રક્ષિતે ચ યુધિષ્ઠિરે॥ 7-33-1 (46209)
સર્વે વિધ્વસ્તકવચાસ્તાવકા યુધિ નિર્જિતાઃ।
રજસ્વલા ભૃશોદ્વિગ્ના વીક્ષમાણા દિશો દશ॥ 7-33-2 (46210)
અવહારં તતઃ કૃત્વા ભારદ્વાજસ્ય સમ્મતે।
લબ્ધલક્ષૈઃ શરૈર્ભિન્ના ભૃશાવહસિતા રણે॥ 7-33-3 (46211)
શ્લાઘમાનેષુ ભૂતેષુ ફલ્ગુનસ્યામિતાન્ગુણાન્।
કેશવસ્ય ચ સૌહાર્દે કીર્ત્યમાનેઽર્જુનં પ્રતિ॥ 7-33-4 (46212)
અભિશસ્તા ઇવાભૂવન્ધ્યાનમૂકત્વમાસ્થિતાઃ।
તતઃ પ્રભાતસમયે દ્રોણં દ્રુયોધનોઽબ્રવીત્॥ 7-33-5 (46213)
પ્રણયાદભિમાનાચ્ચ દ્વિષદ્વૃદ્ધ્યા ચ દુર્મનાઃ।
શૃણ્વતાં સર્વયોધાનાં સંરબ્ધો વાક્યકોવિદઃ॥ 7-33-6 (46214)
નૂનં વયં વધ્યપક્ષે ભવતો દ્વિજસત્તમ।
તથાહિ નાગ્રહીઃ પ્રાપ્તં સમીપેઽદ્ય યુધિષ્ઠિરમ્॥ 7-33-7 (46215)
ઇચ્છતસ્તે ન મુચ્યેત ચક્ષુઃપ્રાપ્તો રણે રિપુઃ।
જિઘૃક્ષતો રક્ષ્યમાણઃ સામરૈરપિ પાણ્ડવૈઃ॥ 7-33-8 (46216)
વરં દત્ત્વા મમ પ્રીતઃ પશ્ચાદ્વિકૃતવાનસિ।
આશાભઙ્ગં ન કુર્વન્તિ ભક્તસ્યાર્યાઃ કથઞ્ચન॥ 7-33-9 (46217)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-33-10x (4333)
તતોઽપ્રીતસ્તથોક્તઃ સન્ભારદ્વાજોઽબ્રવીન્નૃપમ્।
નાર્હસે માં તથા જ્ઞાતું ઘટમાનં તવ પ્રિયે॥ 7-33-10 (46218)
સસુરાસુરગન્ધર્વાઃ સયક્ષોરગરાક્ષસાઃ।
નાલં લોકા રણે જેતું પાલ્યમાનં કિરીટિના॥ 7-33-11 (46219)
વિશ્વસૃગ્યત્ર ગોવિન્દઃ પૃતનાનીસ્તથાઽર્જુનઃ।
તત્ર કસ્ય બલં ક્રામેદન્યત્ર ત્ર્યમ્બકાત્પ્રભોઃ॥ 7-33-12 (46220)
સત્યં તાત બ્રવીમ્યદ્ય નૈતજ્જાત્વન્યથા ભવેત્।
અદ્યૈકં પ્રવરં કઞ્ચિત્પાતયિષ્યે મહારથમ્॥ 7-33-13 (46221)
ચક્રબ્યૂહં વિધાસ્યામિ યોઽભેદ્યસ્ત્રિદશૈરપિ।
યોગેન કેનચિદ્રાજન્નર્જુનસ્ત્વપનીયતામ્॥ 7-33-14 (46222)
ન હ્યજ્ઞાતમસાધ્યં વા તસ્ય સઙ્ખ્યેઽસ્તિ કિઞ્ચન।
તેન હ્યુપાત્તં સકલં સર્વજ્ઞાનમિતસ્તતઃ॥ 7-33-15 (46223)
દ્રોણેન વ્યાહૃતે ત્વેવં સંશપ્તકગણાઃ પુનઃ।
આહ્વયન્નર્જુનં સઙ્ખ્યે દક્ષિણામભિતો દિશમ્॥ 7-33-16 (46224)
તતોઽર્જુનસ્યાથ પરૈઃ સાર્ધં સમભવદ્રણઃ।
તાદૃશો યાદૃશો નાન્યઃ શ્રુતો દૃષ્ટોપિ વા ક્વચિત્। 7-33-17 (46225)
તત્ર દ્રોણેન વિહિતો વ્યૂહો રાજન્વ્યરોચત।
ચરન્મધ્યન્દિને સૂર્યઃ પ્રતપન્નિવ દુર્દૃશઃ॥ 7-33-18 (46226)
તં ચાભિમન્યુર્વચનાત્પિતુર્જ્યેષ્ઠસ્ય ભારત।
બિભેદ દુર્ભિદં સઙ્ખ્યે ચક્રવ્યૂહમનેકધા॥ 7-33-19 (46227)
સ કૃત્વા દુષ્કરં કર્મ હત્વા વીરાન્સહસ્રશઃ।
રાજપુત્રશતં હત્વા કૌસલ્યં ચ બૃહદ્બલમ્॥ 7-33-20 (46228)
મહારથં શલ્યપુત્રં પૌત્રં તે લક્ષ્મણં તથા।
ષટ્સુ વીરેષુ સંસક્તો દૌઃશાસનિવશં ગતઃ।
સૌભદ્રઃ પૃથિવીપાલ જહૌ પ્રાણાન્પરન્તપ॥ 7-33-21 (46229)
વયં પરમસંહૃષ્ટાઃ પાણ્ડવાઃ શોકકર્શિતાઃ।
સૌભદ્રે નિહતે રાજન્નવહારમકુર્મહિ॥ 7-33-22 (46230)
`જનમેજય ઉવાચ। 7-33-23x (4334)
સમરોદ્યુક્તકર્માણઃ કર્મભિર્વ્યઞ્જિતશ્રમાઃ।
સકૃષ્ણાઃ પાણ્ડવાઃ પઞ્ચ દેવૈરપિ દુરાસદાઃ॥ 7-33-23 (46231)
શશ્વત્કર્માન્વયૈર્બુદ્ધ્યા પ્રકૃત્યા યશસા શ્રિયા।
ન ભૂતો ભવિતા વાપિ કૃષ્ણસ્ય સદૃશઃ પુમાન્॥ 7-33-24 (46232)
સત્યધર્મતપોદાનૈર્દ્વિજપૂજાદિભિર્ગુણૈઃ।
સદેહસ્ત્રિદિવં પ્રાપ્તો રાજા કિલ યુધિષ્ઠિરઃ॥ 7-33-25 (46233)
યુગાન્તે ચાન્તકશ્ચૈવ જામદગ્ન્યશ્ચ કીર્તિમાન્।
રણસ્થો ભીમસેનશ્ચ કથ્યન્તે સદૃશાસ્ત્રયઃ॥ 7-33-26 (46234)
પ્રતિજ્ઞાકર્મદક્ષસ્ય રણે ગાણ્ડીવધન્વનઃ।
ઉપમાં નાધિગચ્છામિ પાર્થસ્ય સદૃશીં ક્ષિતૌ॥ 7-33-27 (46235)
ગુરુવાત્સલ્યમત્યન્તં નૈભૃત્યં વિનયો દમઃ।
નકુલે ત્વાભિરૂપ્યં ચ શૌર્યં ચ નિયતાનિ ષટ્॥ 7-33-28 (46236)
શ્રુતમાધુર્યગામ્ભીર્યસત્ત્વરૂપપરાક્રમૈઃ।
સદૃશો દેવયોર્વીરઃ સહદેવઃ કિલાશ્વિનોઃ॥ 7-33-29 (46237)
યે ચ કૃષ્ણે ગુણાઃ સ્ફીતાઃ પાણ્ડવેષુ ચ યે ગુણાઃ।
અભિમન્યૌ કિલૈકસ્થા દૃશ્યન્તે તે ગુણાઃ શુભાઃ॥ 7-33-30 (46238)
યુધિષ્ઠિરસ્ય શૌર્યેણ કૃષ્ણસ્ય ચરિતેન ચ।
કર્મણા ભીમસેનસ્ય સદૃશં ભીમકર્મણઃ॥ 7-33-31 (46239)
ધનઞ્જયસ્ય રૂપેણ વિક્રમેણ શુભેન ચ।
વિનયે સહદેવસ્ય સદૃશં નકુલસ્ય ચ॥ 7-33-32 (46240)
અભિમન્યું દ્વિજશ્રેષ્ઠ સૌભદ્રમપરાજિતમ્।
શ્રોતુમિચ્છામિ કાર્ત્સ્ન્યેન કથમાયોધને હતઃ॥ 7-33-33 (46241)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ। 7-33-34x (4335)
અભિમન્યું હતં શ્રુત્વા ધૃતરાષ્ટ્રો જનાધિપઃ।
વિસ્તરેણ મહારાજ પર્યપૃચ્છત્સ સઞ્જયમ્'॥ 7-33-34 (46242)
ધૃતરાષ્ટ્ર ઉવાચ। 7-33-35x (4336)
પુત્રં પુરુષસિંહસ્ય સઞ્જયાપ્રાપ્તયૌવનમ્।
રણે વિનિહતં શ્રુત્વા ભૃશં મે દીર્યતે મનઃ॥ 7-33-35 (46243)
દારુણઃ ક્ષત્રધર્મોઽયં વિહિતો ધર્મકર્તૃભિઃ।
યત્ર રાજ્યેપ્સવઃ શૂરા બાલે શસ્ત્રમપાતયન્॥ 7-33-36 (46244)
બાલમત્યન્તસુખિનં વિચરન્તમભીતવત્।
કૃતાસ્ત્રા બહવો જઘ્નુર્બ્રૂહિ ગાવલ્ગણે કથમ્॥ 7-33-37 (46245)
બિબિત્સતા રથાનીકં સૌભદ્રેણામિતૌજસા।
વિક્રીડિતં યથા સઙ્ખ્યે તન્મમાચક્ષ્વ સઞ્જય॥ 7-33-38 (46246)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-33-39x (4337)
યન્માં પૃચ્છસિ રાજેન્દ્ર સૌભદ્રસ્ય નિપાતનમ્।
તત્તે કાર્ત્સ્ન્યેન વક્ષ્યામિ શૃણુ રાજન્સમાહિતઃ॥ 7-33-39 (46247)
વિક્રીડિતં કુમારેણ યથાનીકં બિભિત્સતા।
આરુગ્ણાશ્ચ યથા વીરા દુઃસાધ્યાશ્ચાપિ વિપ્લુવે॥ 7-33-40 (46248)
દાવાગ્ન્યભિપરીતાનાં ભૂરિગુલ્મતૃણદ્રુમે।
વનૌકસામિવારણ્યે ત્વદીયાનામભૂદ્ભયમ્॥ ॥ 7-33-41 (46249)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ અભિમન્યુવધપર્વણિ ત્રયસ્ત્રિંશોઽધ્યાયઃ॥ 33 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-33-2 રજસ્વલા ધૂલિવ્યાપ્તાઃ॥ 5-33-9 વિકૃતવાનન્યથા કૃતવાન્॥ 5-33-15 કલાભિઃ સહિતં સકલમ્। ઇતોઽસ્મત્તઃ। તતોઽન્યતઃ॥ 5-33-21 ષટ્સુ દ્રોણદ્રૌણિકૃપકર્ણભોજશલ્યેષુ॥ 5-33-28 નૈભૃત્યં કૃતકર્તવ્યાપ્રકાશનમ્॥ 5-33-36 ધર્મકર્તૃભિર્મન્વાદિભિઃ॥ 5-33-33 ત્રયસ્ત્રિંશોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 034
॥ શ્રીઃ ॥
7.34. અધ્યાયઃ 034
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
દ્રોણેન પદ્મવ્યૂહરચના॥ 1 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-34-0 (46250)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-34-0x (4338)
સ્થિરો ભવ મહારાજ શોકં ધારય દુર્ધરમ્।
મહાન્તં બન્ધુનાશં તે કથયિષ્યામિ તચ્છૃશુ॥ 7-34-1 (46251)
પદ્મવ્યૂહો મહારાજ આચાર્યેણાભિકલ્પિતઃ।
તત્ર પદ્મોપમાઃ સર્વે રાજાનો વિનિવેશિતાઃ॥ 7-34-2 (46252)
કુમારા રાજલોકસ્ય નિક્ષિપ્તાઃ કેસરોપામાઃ।
કર્ણિકાસ્થો મહારાજ તસ્ય દુર્યોધનોઽભવત્॥ 7-34-3 (46253)
કૃતાભિસમયાઃ સર્વે સુવર્ણવિકૃતધ્વજાઃ।
રક્તામ્બરધરાઃ સર્વે સર્વે રક્તવિભૂષણાઃ॥ 7-34-4 (46254)
સર્વે રક્તપતાકાશ્ચ સર્વે વૈ હેમમાલિનઃ।
ચન્દનાગુરુદિગ્ધાઙ્ગાઃ સ્રગ્વિણઃ સૂક્ષ્મવાસસઃ॥ 7-34-5 (46255)
સહિતાઃ પર્યધાવન્ત કાર્ષ્ણિ પ્રતિયુયુત્સવઃ।
તેષાં દશસહસ્રાણિ બભૂવુર્દૃઢધન્વિનામ્॥ 7-34-6 (46256)
પૌત્રં તવ પુરસ્કૃત્ય લક્ષ્મણં પ્રિયદર્શનમ્।
અન્યોન્યસમદુઃખાસ્તે અન્યોન્યસમસાહસાઃ॥ 7-34-7 (46257)
અન્યોન્યં સ્પર્ધમાનાશ્ચ અન્યોન્યસ્ય હિતે રતાઃ।
દુર્યોધનસ્તુ રાજેન્દ્ર સૈન્યમધ્યે વ્યવસ્થિતઃ॥ 7-34-8 (46258)
કર્ણદુઃશાસનકૃપૈર્વૃતો રાજા મહારથૈઃ।
દેવરાજોપમઃ શ્રીમાઞ્શ્વેતચ્છત્રાભિસંવૃતઃ॥ 7-34-9 (46259)
ચામરવ્યજનાક્ષેપૈરુદયન્નિવ ભાસ્કરઃ।
પ્રમુખે તસ્ય સૈન્યસ્ય દ્રોણોઽવસ્થિત નાયકઃ॥ 7-34-10 (46260)
સિન્ધુરાજસ્તથાઽતિષ્ઠચ્છ્રીમાન્મેરુરિવાચલઃ।
સિન્ધુરાજસ્ય પાર્શ્વસ્થા અશ્વત્થામપુરોગમાઃ॥ 7-34-11 (46261)
સુતાસ્તવ મહારાજ ત્રિંશત્ત્રિદશસન્નિભાઃ।
ગાન્ધારરાજઃ કિતવઃ શલ્યો ભૂરિશ્રવાસ્તથા॥ 7-34-12 (46262)
પાર્શ્વતઃ સિન્ધુરાજસ્ય વ્યરાજન્ત મહારથાઃ।
તતઃ પ્રવવૃતે યુદ્ધં તુમુલં લોમહર્ષણમ્।
તાવકાનાં પરેષાં ચ મૃત્યું કૃત્વા નિવર્તનમ્॥ ॥ 7-34-13 (46263)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ અભિમન્યુવધપર્વણિ ત્રયોદશદિવસયુદ્ધે ચતુસ્ત્રિંશોઽધ્યાયઃ॥ 34 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-34-2 ચક્રવ્યૂહ ઇતિ ઝ.પાઠઃ॥ 5-34-10 પ્રમુખેઽગ્રે। સૈન્યસ્ય નાયકો દ્રોણઃ। અવસ્થિતેતિચ્છન્દોનુરોધાદ્વિસર્ગલોપઃ॥ 5-34-34 ચતુસ્ત્રિંશોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 035
॥ શ્રીઃ ॥
7.35. અધ્યાયઃ 035
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
યુધિષ્ઠિરેણાભિમન્યુમ્પ્રતિ પદ્મવ્યૂહભેદનચોદના॥ 1 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-35-0 (46264)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-35-0x (4339)
તદનીકમનાધૃષ્ટં ભારદ્વાજેન રક્ષિતમ્।
પાર્થાઃ સમભ્યવર્તન્ત ભીમસેનપુરોગમાઃ॥ 7-35-1 (46265)
સાત્યકિશ્ચેકિતાનશ્ચ ધૃષ્ટદ્યુમ્નશ્ચ પાર્ષતઃ।
કુન્તિભોજશ્ચ વિક્રાન્તો દ્રુપદશ્ચ મહારથઃ॥ 7-35-2 (46266)
આર્જુનિઃ ક્ષત્રધર્મા ચ બૃહત્ક્ષત્રશ્ચ વીર્યવાન્।
ચેદિપો ધૃષ્ટકેતુશ્ચ માદ્રીપુત્રૌ ઘટોત્કચઃ॥ 7-35-3 (46267)
યુધામન્યુશ્ચ વિક્રાન્તઃ શિખણ્ડી ચાપરાજિતઃ।
ઉતક્તમૌજાશ્ચ દુર્ધર્ષો વિરાટશ્ચ મહારથઃ॥ 7-35-4 (46268)
દ્રૌપદેયાશ્ચ સંરબ્ધાઃ શૈશુપાલિશ્ચ વીર્યવાન્।
કેકયાશ્ચ મહાવીર્યાઃ સૃઞ્જયાશ્ચ સહસ્રશઃ॥ 7-35-5 (46269)
એતે ચાન્યે ચ સગણાઃ કૃતાસ્ત્રા યુદ્ધદુર્મદાઃ।
સમભ્યધાવન્સહસા ભારદ્વાજં યુયુત્સવઃ॥ 7-35-6 (46270)
સમીપે વર્તમાનાંસ્તાન્ભારદ્વાજોઽતિવીર્યવાન્।
અસમ્ભ્રાન્તઃ શરૌઘેણ મહતા સમવારયત્॥ 7-35-7 (46271)
મહૌઘઃ સલિલસ્યેવ ગિરિમાસાદ્ય દુર્ભિદમ્।
દ્રોણં તે નાભ્યવર્તન્ત વેલામિવ જલાશયાઃ॥ 7-35-8 (46272)
પીડ્યમાનાઃ શરૈ રાજન્દ્રોણચાપવિનિઃસૃતૈઃ।
ન શેકુઃ પ્રમુખે સ્થાતું ભારદ્વાજસ્ય પાણ્ડવાઃ॥ 7-35-9 (46273)
તદદ્ભુતમપશ્યામ દ્રોણસ્ય ભુજયોર્બલમ્।
યદેનં નાભ્યવર્તન્ત પાઞ્ચાલાઃ સૃઞ્જયૈઃ સહ॥ 7-35-10 (46274)
તમાયાન્તમભિક્રુદ્ધં દ્રોણં દૃષ્ટ્વા યુધિષ્ઠિરઃ।
બહુધા ચિન્તયામાસ દ્રોણસ્ય પ્રતિવારણમ્॥ 7-35-11 (46275)
અશક્યં તુ તમન્યેન દ્રોણં મત્ત્વા યુધિષ્ઠિરઃ।
અવિષહ્યં ગુર ભારં સૌભદ્રે સમવાસૃજત્॥ 7-35-12 (46276)
વાસુદેવાદનવરં ફલ્ગુનાચ્ચામિતૌજસમ્।
અબ્રવીત્પરવીરઘ્નમભિમન્યુમિદં વચઃ॥ 7-35-13 (46277)
યુધિષ્ઠિર ઉવાચ। 7-35-14x (4340)
એત્ય નો નાર્જુનો ગર્હેદ્યથા તાત તથા કુરુ।
દ્રોણાનીકસ્ય ન વયં વિદ્મો ભેદં કથઞ્ચન॥ 7-35-14 (46278)
ત્વં વાઽર્જુનો વા કૃષ્ણો વા ભિન્દ્યાત્પ્રદ્યુમ્ન એવ વા।
દ્રોણાનીકં મહાબાહો પઞ્ચમો નોપપદ્યતે॥ 7-35-15 (46279)
અભિમન્યો વરં તાત યાચે ત્વાં દાતુમર્હસિ।
પિતૄણાં માતુલાનાં ચ સૈન્યાનાં ચૈવ સર્વશઃ॥ 7-35-16 (46280)
ધનઞ્જયો હિ નસ્તાત ગર્હયેદેત્ય સંયુગાત્।
ક્ષિપ્રમસ્ત્રં સમાદાય દ્રોણાનીકં વિશાતય॥ 7-35-17 (46281)
અભિમન્યુરુવાચ। 7-35-18x (4341)
દ્રોણસ્ય દૃઢમત્યુગ્રમનીકપ્રવરં યુધિ।
પિતૄણાં જયમાકાઙ્ક્ષન્નવગાહેઽવિલમ્બિતમ્॥ 7-35-18 (46282)
ઉપદિષ્ટો હિ મે પિત્રા યોગોઽનીકવિશાતને।
નોત્સહે હિ વિનિર્ગન્તુમહં કસ્યાઞ્ચિદાપદિ॥ 7-35-19 (46283)
યુધિષ્ઠિર ઉવાચ। 7-35-20x (4342)
ભિન્ધ્યનીકં યુધાંશ્ચેષ્ઠ દ્વારં સઞ્જનયસ્વ નઃ।
વયં ત્વાઽનુગમિષ્યામો યેન ત્વં તાત યાસ્યસિ॥ 7-35-20 (46284)
ધનઞ્જયસમં યુદ્ધે ત્વાં વયં તાત સંયુતે।
પ્રણિધાયાનુયાસ્યામો રક્ષન્તઃ સર્વતોમુખાઃ॥ 7-35-21 (46285)
ભીમ ઉવાચ। 7-35-22x (4343)
અહં ત્વાઽનુગમિષ્યામિ ધૃષ્ટદ્યુમ્નોઽથ સાત્યકિઃ।
પાઞ્ચલાઃ કેકયા માત્સ્યાસ્તથા સર્વે પ્રભદ્રકાઃ॥ 7-35-22 (46286)
સકૃદ્ભિન્નં ત્વયા વ્યૂહં તત્ર તત્ર પુનઃ પુનઃ।
વયં પ્રધ્વંસયિષ્યામો નિઘ્નામાના વરાન્વરાન્॥ 7-35-23 (46287)
અભિમન્યુરુવાચ। 7-35-24x (4344)
અહમેતત્પ્રવેક્ષ્યામિ દ્રોણાનીકં દુરાસદમ્।
પતઙ્ગ ઇવ સઙ્ક્રુદ્ધો જ્વલિતં જાતવેદસમ્॥ 7-35-24 (46288)
તત્કર્માદ્ય કરિષ્યામિ હિતં યદ્વંશયોર્દ્વયોઃ।
માતુલસ્ય ચ યત્પ્રીતિં કરિષ્યતિ પિતુશ્ચ મે॥ 7-35-25 (46289)
શિશુનૈકેન સઙ્ગ્રમે કાલ્યમાનાનિ સઙ્ઘશઃ।
દ્રક્ષ્યન્તિ સર્વભૂતાનિ દ્વિષત્સૈન્યાનિ વૈ મયા॥ 7-35-26 (46290)
નાહં પાર્થેન જાતઃ સ્યાં ન ચ જાતઃ સુભદ્રયા।
યદિ મે સંયુગે કશ્ચિજ્જીવિતો નાદ્ય મુચ્યતે॥ 7-35-27 (46291)
યદિ ચૈકરથેનાહં સમગ્રં ક્ષત્રમણ્ડલમ્।
ન કરોમ્યષ્ટધા યુદ્ધે ન ભવામ્યર્જુનાત્મજઃ॥ 7-35-28 (46292)
યુધિષ્ઠિર ઉવાચ। 7-35-29x (4345)
એવં તે ભાષમાણસ્ય બલં સૌભદ્ર વર્ધતામ્।
યત્સમુત્સહસે ભેત્તું દ્રોણાનીકં દુરાસદમ્॥ 7-35-29 (46293)
રક્ષિતં પુરુષવ્યાઘ્રૈર્મહેષ્વાસૈર્મહાબલૈ।
સાધ્યરુદ્રમરુત્તુલ્યૈર્વસ્વગ્ન્યાદિત્યવિક્રમૈઃ॥ 7-35-30 (46294)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-35-31x (4346)
તસ્ય તદ્વચનં શ્રુત્વા સ યન્તારમચોદયત્॥ 7-35-31 (46295)
સુમિત્રાશ્વાન્રણે ક્ષિપ્રં દ્રોણાનીકાય ચોદય॥ ॥ 7-35-32 (46296)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ અભિમન્યુવધપર્વણિ ત્રયોધશદિવસયુદ્ધે પઞ્ચત્રિંશોઽધ્યાયઃ॥ 35 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-35-16 માતુલાનાં સાત્યકિપ્રભૃતીનામ્॥ 5-35-19 યોગ ઉપાયો યુક્તિર્વા ॥ 5-35-21 પ્રણિધાય પ્રવિશ્ય॥ 5-35-35 પઞ્ચત્રિંશોઃઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 036
॥ શ્રીઃ ॥
7.36. અધ્યાયઃ 036
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
અભિમન્યુયુદ્ધવર્ણનમ્॥ 1 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-36-0 (46297)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-36-0x (4347)
સૌભદ્રસ્તદ્વચઃ શ્રુત્વા ધર્મરાજસ્ય ધીમતઃ।
અચોદયત યન્તારં દ્રોણાનીકાય ભારત॥ 7-36-1 (46298)
તેન સઞ્ચોદ્યમાનસ્તુ યાહિયાહીતિ સારથિઃ।
પ્રત્યુવાચ તતો રાજન્નભિમન્યુમિદં વચઃ॥ 7-36-2 (46299)
અતિભારોઽયમાયુષ્મન્નાહિતસ્ત્વયિ પાણ્ડવૈઃ।
સમ્પ્રધાર્ય ક્ષણં બુદ્ધ્યા તતસ્ત્વં યોદ્ધુમર્હસિ॥ 7-36-3 (46300)
આચાર્યો હિ કૃતી દ્રોણઃ પરમાસ્ત્રે કૃતશ્રમઃ।
ત્વં તુ બાલઃ સ બલવાન્સઙ્ગ્રામાણામકોવિદઃ॥ 7-36-4 (46301)
તતોઽભિમન્યુઃ પ્રહસન્સારથિં વાક્યમબ્રવીત્।
સારથે કોન્વયં દ્રોણઃ સમગ્રં ક્ષત્રમેવ વા॥ 7-36-5 (46302)
`વ્યવસાયો હિ મે યોદ્ધું રણોત્સવસમુદ્યતઃ'।
ઐરાવતગતં શક્રં સહામરગણૈરહમ્॥ 7-36-6 (46303)
અથવા રુદ્રમીશાનં સર્વભૂતગણાર્ચિતમ્।
યોધયેયં રણમુખે ન મે ક્ષત્રેઽદ્ય વિસ્મયઃ॥ 7-36-7 (46304)
`યચ્ચૈતત્પશ્યસે સૂત સયોધાશ્વરથદ્વિપમ્'।
તન્મમાદ્ય દ્વિષત્સૈન્યં કલામર્હતિ ષોડશીમ્॥ 7-36-8 (46305)
અપિ વિશ્વજિતં વિષ્ણું માતુલં પ્રાપ્ય સૂતજ।
પિતરં ચાર્જુનં યુદ્ધે ન ભીર્મામુપયાસ્યતિ॥ 7-36-9 (46306)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-36-10x (4348)
એવમપ્યુચ્યમાનઃ સ સારથિસ્તં પુનઃ પુનઃ।
વીર તે તેન મા યુદ્ધમિતિ સૌભદ્રમબ્રવીત્'॥ 7-36-10 (46307)
અભિમન્યુશ્ચ તાં વાચં કદર્થીકૃત્ય સારથેઃ।
યાહીત્યેવાબ્રવીદેનં દ્રોણાનીકાય માચિરમ્॥ 7-36-11 (46308)
તતઃ સન્નોદયામાસ હયાનાશુ ત્રિહાયનાન્।
નાતિહૃષ્ટમનાઃ સૂતો હેમભાણ્ડપરિચ્છદાન્॥ 7-36-12 (46309)
તે પ્રેષિતાઃ સુમિત્રેણ દ્રોણાનીકાય વાજિનઃ।
દ્રોણમભ્યદ્રવન્રાજન્મહાવેગા મહાબલાઃ॥ 7-36-13 (46310)
તમુદીક્ષ્ય તથાયાન્તં સર્વે દ્રોણપુરોગમાઃ।
અભ્યવર્તન્ત કૌરવ્યાઃ પાણ્ડવાશ્ચ તમન્વયુઃ॥ 7-36-14 (46311)
સકર્ણિકારપ્રવરોચ્છ્રિતધ્વજઃ
સુવર્ણવર્માઽઽર્જુનિરર્જુનાદ્વરઃ।
યુયુત્સયા દ્રોણમુખાન્મહારથાન્
સમાસદત્સિંહશિશુર્યથા દ્વિપાન્॥ 7-36-15 (46312)
તે વિંશતિપદે યત્તાઃ સમ્પ્રહારં પ્રચક્રિરે।
આસીદ્ગાઙ્ગ ઇવાવર્તો મુહૂર્તમુદધાવિવ॥ 7-36-16 (46313)
શૂરાણાં યુધ્યમાનાનાં નિઘ્નતામિતરેતરમ્।
સઙ્ગ્રામસ્તુમુલો રાજન્પ્રાવર્તત સુદારુણઃ॥ 7-36-17 (46314)
પ્રવર્તમાને સઙ્ગ્રામે તસ્મિન્નતિભયઙ્કરે।
દ્રોણસ્ય મિષતો વ્યૂહં ભિત્ત્વા વ્યચરદાર્જુનિઃ॥ 7-36-18 (46315)
`તદભેદ્યમનાધૃષ્યં દ્રોણાનીકં સુદુર્જયમ્।
ભિત્ત્વાર્જુનિરસમ્ભ્રાન્તો વિવેશાચિન્ત્યવિક્રમઃ'॥ 7-36-19 (46316)
તં પ્રવિષ્ટં વિનિઘ્નન્તં શત્રુસઙ્ઘાન્મહાબલમ્।
હસ્ત્યશ્વરથપત્ત્યૌઘાઃ પરિવવ્રુરુદાયુધાઃ॥ 7-36-20 (46317)
નાનાવાદિત્રનિનદૈઃ ક્ષ્વેડિતોત્ક્રુષ્ટગર્જિતૈઃ।
હુઙ્કારૈઃ સિંહનાદૈશ્ચ તિષ્ઠ તિષ્ઠેતિ નિઃસ્વનૈઃ॥ 7-36-21 (46318)
ઘોરૈર્હલહલાશબ્દૈર્માગાસ્તિષ્ઠૈહિ મામિતિ।
અસાવહમમિત્રેતિ પ્રવદન્તો મુહુર્મુહુઃ॥ 7-36-22 (46319)
બૃંહિતૈઃ શિઞ્જિતૈર્હાસૈઃ કરનેમિસ્વનૈરપિ।
સન્નાદયન્તો વસુધામભિદુદ્રુવુરાર્જુનિમ્॥ 7-36-23 (46320)
તેષામાપતતાં વીરઃ શીઘ્રયોધી મહાબલઃ।
ક્ષિપ્રાસ્ત્રો ન્યવધીદ્રાજન્મર્મજ્ઞો મર્મભેદિભિઃ॥ 7-36-24 (46321)
તે હન્યમાના વિવશા નાનાલિઙ્ગૈઃ શિતૈઃ શરૈઃ।
અભિપેતુઃ સુબહુશઃ શલભા ઇવ પાવકમ્॥ 7-36-25 (46322)
તતસ્તેષાં શરીરૈશ્ચ શરીરાવયવૈશ્ચ સઃ।
સન્તંસ્તાર ક્ષિતિં ક્ષિપ્રં કુશૈર્વેદિમિવાધ્વરે॥ 7-36-26 (46323)
બદ્ધગોધાઙ્ગુલિત્રાણાન્સશરાસનસાયકાન્।
સાસિચર્માઙ્કુશાભીષૂન્સતોમરપરશ્વથાન્॥ 7-36-27 (46324)
સગદાયોગુડપ્રાસાન્સર્ષ્ટિતોમરપટ્ટસાન્।
સભિણ્ડિપાલપરિઘાન્યશક્તિવરકમ્પનાન્॥ 7-36-28 (46325)
સપ્રતોદમહાશઙ્ખાન્સકુન્તાન્સકચગ્રહાન્।
સમુદ્ગરક્ષેપણીયાન્સપાશપરિઘોપલાન્॥ 7-36-29 (46326)
સકેયૂરાઙ્ગદાન્બાહૂન્હૃદ્યગન્ધાનુલેપનાન્।
સ઼ઞ્ચિચ્છેદાર્જુનિર્વૃત્તાંસ્ત્વદીયાનાં સહસ્રશઃ॥ 7-36-30 (46327)
તૈઃ સ્ફુરદ્ભિર્મહારાજ શુશુભે ભૂઃ સુલોહિતૈઃ।
પઞ્ચાસ્યૈઃ પન્નગૈશ્છિન્નૈર્ગરુડેનેવ મારિષ॥ 7-36-31 (46328)
સુનાસાનનકેશાન્તૈરવ્રણૈશ્ચારુકુણ્ડલૈઃ।
સન્દષ્ટૌષ્ઠપુટૈઃ ક્રોધાત્ક્ષરદ્ભિઃ શોણિતં બહુ॥ 7-36-32 (46329)
સચારુમુકુટોષ્ણીષૈર્મણિરત્નવિભૂષિતૈઃ।
વિનાલનલિનાકારૈર્દિવાકરશશિપ્રભૈઃ॥ 7-36-33 (46330)
હિતપ્રિયંવદૈઃ કાલે બહુભિઃ પુણ્યગન્ધિભિઃ।
દ્વિષચ્છિરોભિઃ પૃથિવીં સ વૈ તસ્તાર ફાલ્ગુનિઃ॥ 7-36-34 (46331)
ગન્ધર્વનગરાકારાન્વિધિવત્કલ્પિતાન્રથાન્।
વીષામુખાન્વિત્રિવેણૂન્ન્યસ્તદણ્ડકબન્ધુરાન્॥ 7-36-35 (46332)
વિજઙ્ઘાકૂબરાંસ્તત્ર વિનેમીંશ્ર વ્યરાનપિ।
વિચક્રોપસ્કરોપસ્થાન્ભગ્નોપકરણાનપિ॥ 7-36-36 (46333)
`સમાસ્થિતાન્યોધવરૈર્દાન્તાશ્વાન્સાધુસારથીન્।
વિપતાકાધ્વજચ્છત્રાન્વિતૂણીરાયુધાનપિ॥ 7-36-37 (46334)
પ્રપાતિતોપસ્તરણાન્હતયોધાન્સહસ્રશઃ।
શરૈર્વિશકલીકુર્વન્દિક્ષુ સર્વાસ્વદૃશ્યત॥ 7-36-38 (46335)
પુનર્દ્વિપાન્દ્વિપારોહાન્વૈજયન્ત્યઙ્કુશધ્વજાન્।
તૂણાન્વર્માણ્યથો કક્ષ્યા ગ્રૈવેયાંશ્ચ સકમ્બલાન્॥ 7-36-39 (46336)
ઘણ્ટાઃ શુણ્ડાવિષાણાગ્રાઞ્છત્રમાલાઃ પદાનુગાન્।
શરૈર્નિશિતધારાગ્રૈઃ શાત્રવાણામશાતયત્॥ 7-36-40 (46337)
વનાયુજાન્પાર્વતીયાન્કામ્ભોજાનથ બાહ્લિકાન્।
સ્થિરવાલધિકર્ણાક્ષાઞ્જવનાન્સાધુવાહિનઃ॥ 7-36-41 (46338)
આરૂઢાઞ્શિક્ષિતૈર્યોધૈઃ શક્ત્યૃષ્ટિપ્રાસયોધિભિઃ।
વિધ્વસ્તચામરમુખાન્વિપ્રવિદ્ધપ્રકીર્ણકાન્॥ 7-36-42 (46339)
નિરસ્તજિહ્વાનયનાન્નિષ્કીર્ણાન્ત્રયકૃદ્ધનાન્।
હતારોહાંશ્છિન્નઘણ્ટાન્ક્રવ્યાદગણમોદકાન્॥ 7-36-43 (46340)
નિકૃત્તચર્મકવચાઞ્શકૃન્મૂત્રાસૃગાપ્લુતાન્।
નિપાતયન્નશ્વવરાંસ્તાવકાન્સ વ્યરોચત।
એકો વિષ્ણુરિવાચિન્ત્યં કૃત્વા કર્મ સુદુષ્કરમ્॥ 7-36-44 (46341)
તથા નિર્માથિતં તેન ચતુરઙ્ગબલં મહત્।
યથાઽસુરબલં ઘોરં ત્ર્યમ્બકેન મહૌજસા॥ 7-36-45 (46342)
કૃત્વા કર્મ રણેઽસહ્યં પરૈરાર્જુનિરાહવે।
અભિનચ્ચ પદાત્યોઘાંસ્ત્વદીયાનેવ સર્વશઃ॥ 7-36-46 (46343)
એવમેકેન તાં સેનાં સૌભદ્રેણ સિતૈઃ શરૈઃ।
ભૃશં વિપ્રહતાં દૃષ્ટ્વા સ્કન્દેનેવાસુરીં ચમૂમ્॥ 7-36-47 (46344)
ત્વદીયાસ્તવ પુત્રાશ્ચ વીક્ષમાણા દિશો દશ।
સંશુષ્કાસ્યાશ્ચલન્નેત્રાઃ પ્રસ્વિન્ના રોમહર્ષિણઃ॥ 7-36-48 (46345)
પલાયનકૃતોત્સાહા નિરુત્સાહા દ્વિષજ્જયે।
ગોત્રનામભિરન્યોન્યં ક્રન્દન્તો જીવિતૈષિણઃ॥ 7-36-49 (46346)
હતાન્પુત્રાન્પિતૄન્ભ્રાતૄન્બન્ધૂન્સમ્બન્ધિનસ્તથા।
પ્રાતિષ્ઠન્ત સમુત્સૃજ્ય ત્વરયન્તો હયદ્વિપાન્॥ ॥ 7-36-50 (46347)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ અભિમન્યુવધપર્વણિ ત્રયોદશદિવસયુદ્ધે ષટ્ત્રિંશોઽધ્યાયઃ॥ 36 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-36-16 વિંશતિરિતિ વ્યૂહપર્યાયઃ। તદુક્તં। વિંશત્યઙ્ગતયા વ્યૂહો વિંશતિર્વ્યપદિશ્યતે ઇતિ। વિંશતેઃ પદે રક્ષણે। પદં વ્યવસિતત્રાણસ્થાનલક્ષ્માઙ્ગ્રિવસ્તુષ્વિત્યમરઃ। તં વિશન્તં તતો યત્તા ઇતિ ક। પાઠઃ। તે વિશન્તં મુદા યુક્તા ઇતિ ઘ.ઙ. પાઠઃ॥ 5-36-21 ક્ષ્વેડિતં ધ્વનિવિશેષઃ। ઉત્ક્રુષ્ટમાહ્વાનમ્। ગાર્જિતં હન્યન્તાં હન્યન્તામિતિ વચઃ॥ 5-36-29 કચગ્રહોઽઙ્કુશઃ॥ 5-36-36 ઉપસ્થો રથક્રોડઃ॥ 5-36-43 યકૃત્કાલખણ્ડમ્॥ 5-36-45 વ્યઙ્ગં તવ વલં મહત્ ઇતિ ઝ.પાઠઃ॥ 5-36-36 ષટ્ત્રિંશોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 037
॥ શ્રીઃ ॥
7.37. અધ્યાયઃ 037
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
અભિમન્યુપરાક્રમવર્ણનમ્॥ 1 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-37-0 (46348)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-37-0x (4349)
તાં પ્રભાગ્નાં ચમૂં દૃષ્ટ્વા સૌભદ્રેણામિતૌજસા।
દુર્યોધનો ભૃશં ક્રુદ્ધઃ સ્વયં સૌભદ્રમભ્યયાત્॥ 7-37-1 (46349)
તતો રાજાનમાવૃત્તં સૌભદ્રં પ્રતિ સંયુગે।
દૃષ્ટ્વા દ્રોણોઽબ્રવીદ્યોધાન્પરીપ્સધ્વં નરાધિપમ્॥ 7-37-2 (46350)
પુરાઽભિમન્યુર્લક્ષં નઃ પશ્યતાં હન્તિ વીર્યવાન્।
તમાદ્રવત માભૈષ્ટ ક્ષિપ્રં રક્ષત કૌરવમ્। 7-37-3 (46351)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-37-4x (4350)
`એવમુક્તાસ્તતસ્તેન ભારદ્વાજેન ધીમતા'।
કૃતજ્ઞાનબલોત્સેધાઃ સુહૃદો જિતકાશિનઃ।
ત્રાસ્યમાના ભયાદ્વીરં પરિવવ્રુસ્તવાત્મજમ્॥ 7-37-4 (46352)
દ્રોણો દ્રૌણિઃ કૃપઃ કર્ણઃ કૃતવર્મા ચ સૌબલઃ।
બૃહદ્બલો મદ્રરાજો ભૂરિર્ભૂરિશ્રવાઃ શલઃ॥ 7-37-5 (46353)
પૌરવો વૃષસેનશ્ચ વિસૃજન્તઃ શિતાઞ્શરાન્।
સૌભદ્રં શરવર્ષેણ મહતા સમવાકિરન્॥ 7-37-6 (46354)
સમ્મોહયિત્વા તમથ દુર્યોધનમમોચયન્।
આસ્યાદ્ગ્રાસમિવાક્ષિપ્તં મમૃષે નાર્જુનાત્મજઃ॥ 7-37-7 (46355)
તાઞ્શરૌઘેણ મહતા સાશ્વસૂતાન્મહારથાન્।
વિમુખીકૃત્ય સૌભદ્રઃ સિંહનાદમથાનદત્॥ 7-37-8 (46356)
તસ્ય નાદં તતઃ શ્રુત્વા સિંહસ્યેવામિષૈષિણઃ।
નામૃષ્યન્ત સુસંરબ્ધાઃ પુનર્દ્રોણમુખા રથાઃ॥ 7-37-9 (46357)
ત એનં કોષ્ઠકીકૃત્ય રથવંશેન મારિષ।
વ્યસૃજન્નિષુજાલાનિ નાનાલિઙ્ગાનિ સઙ્ઘશઃ॥ 7-37-10 (46358)
તાન્યન્તરિક્ષે ચિચ્છેદ પૌત્રસ્તે નિશિતૈઃ શરૈઃ।
તાંશ્ચૈવ પ્રતિવિવ્યાધ તદદ્ભુતમિવાભવત્॥ 7-37-11 (46359)
`તતો રથપદાત્યોઘાઃ કુઞ્જરાઃ સાદિનશ્ચ હ'।
કોપિતાસ્તેન શૂરેણ શરૈરાશીવિષોપમૈઃ।
પરિવબ્રુર્જિઘાંસન્તઃ સૌભદ્રમપરાજિતમ્॥ 7-37-12 (46360)
સમુદ્રમિવ પર્યસ્તં ત્વદીયં તં બલાર્ણવમ્।
દધારૈકોઽર્જુનિર્બાણૈર્વેલેવોદ્વૃત્તમર્ણવમ્॥ 7-37-13 (46361)
શૂરાણાં યુધ્યમાનાનાં નિઘ્નતામિતરેતરમ્।
અભિમન્યોઃ પરેષાં ચ નાસીત્કશ્ચિત્પરાઙ્મુખઃ॥ 7-37-14 (46362)
તસ્મિંસ્તુ ઘોરે સઙ્ગ્રામે વર્તમાને ભયઙ્કરે।
દુઃસહો નવભિર્બાણૈરભિમન્યુમવિધ્યત॥ 7-37-15 (46363)
દુઃશાનો દ્વાદશભિઃ કૃપઃ શારદ્વતસ્ત્રિભિઃ।
દ્રોણસ્તુ સપ્તદશભિઃ શરૈરાશીવિષોપમૈઃ॥ 7-37-16 (46364)
વિવિંશતિસ્તુ સપ્તત્યા કૃતવર્મા ચ સપ્તભિઃ।
બૃહદ્બલસ્તથાઽષ્ટાભિરશ્વત્થામા ચ સપ્તભિઃ॥ 7-37-17 (46365)
ભૂરિશ્રવાસ્ત્રિભિર્બાણૈર્મદ્રેશઃ ષઙ્ભિરાશુગૈઃ।
દ્વાભ્યાં શરાભ્યાં શકુનિસ્ત્રિભિર્દુર્યોધનો નૃપઃ॥ 7-37-18 (46366)
સ તુ તાન્પ્રતિવિવ્યાધ ત્રિભિસ્ત્રિભિરજિહ્મગૈઃ। 7-37-19 (46367)
નૃત્યન્નિવ મહારાજ ચાપહસ્તઃ પ્રતાપવાન્॥ 7-37-19 (46368)
તતોઽભિમન્યુઃ સઙ્ક્રુદ્ધસ્ત્રાસ્યમાનસ્તવાત્મજૈઃ।
વિદર્શયન્વૈ સુમહચ્છિક્ષૌરસકૃતં બલમ્॥ 7-37-20 (46369)
ગરુડાનિલરંહોભિર્યન્તુર્વાક્યકરૈર્હયૈઃ।
અભ્યદ્રવત તં કાર્ષ્ણિમશ્મકેન્દ્રઃ કૃતત્વરઃ॥ 7-37-21 (46370)
અશ્વાશ્ચાશ્મકમાદાય ત્વરમાણાઽભ્યહારયન્।
વિવ્યાધ દશભિર્બાણૈસ્તિષ્ઠતિષ્ઠેતિ ચાબ્રવીત્॥ 7-37-22 (46371)
તસ્યાભિમન્યુર્દશભિર્હયાન્સૂતં ધ્વજં શરૈઃ।
બાહૂ ધનુઃ શિરશ્ચોર્વ્યાં સ્મયમાનોઽભ્યપાતયત્॥ 7-37-23 (46372)
તતસ્તસ્મિન્હતે વીરે સૌભદ્રેણાશ્મકેશ્વરે।
સઞ્ચચાલ બલં સર્વં પલાયનપરાયણમ્॥ 7-37-24 (46373)
તતઃ કર્ણઃ કૃપો દ્રોણો દ્રૌણિર્ગાન્ધારરાટ્ શલઃ।
શલ્યો ભૂરિશ્રવાઃ ક્રાથઃ સોમદત્તો વિવિંશતિઃ।
વૃષસેનઃ સુષેણશ્ચ કુણ્ડભેદી પ્રતર્દનઃ॥ 7-37-25 (46374)
બૃન્દારકો લલિત્થશ્ચ પ્રબાહુર્દીર્ઘલોચનઃ।
દુર્યોધનશ્ચ સઙ્ક્રુદ્ધઃ શરવર્ષૈરવાકિરન્॥ 7-37-26 (46375)
સોઽતિવિદ્ધો મહેષ્વાસૈરભિમન્યુરજિહ્મગૈઃ।
શરમાદત્ત કર્ણાય વર્મકાયાવભેદિનમ્॥ 7-37-27 (46376)
તસ્ય ભિત્ત્વા તનુત્રાણં દેહં નિર્ભિદ્ય ચાશુગઃ।
પ્રાવિશદ્ધરણીં વેગાદ્વલ્મી કમિવ પન્નગઃ॥ 7-37-28 (46377)
સ તેનાતિપ્રહારેણ વ્યથિતો વિહ્વલન્નિવ।
સઞ્ચચાલ રણે કર્ણઃ ક્ષિતિકમ્પે યથાઽચલઃ॥ 7-37-29 (46378)
તથાન્યૈર્નિશિતૈર્બાણૈઃ સુષેણં દીર્ઘલોચનમ્।
કુણ્ડભેદિં ચ સઙ્ક્રુદ્ધસ્ત્રિભિસ્ત્રીનવધીદ્બલી॥ 7-37-30 (46379)
કર્ણસ્તં પઞ્ચવિંશત્યા નારાચાનાં સમાર્પયત્।
અશ્વત્થામા ચ વિંશત્યા કૃતવર્મા ચ સપ્તભિઃ॥ 7-37-31 (46380)
સ શરાચિતસર્વાઙ્ગઃ ક્રુદ્ધઃ શક્રાત્મજાત્મજઃ।
વિચરન્દદૃશે સૈન્યે પાશહસ્ત ઇવાન્તકઃ॥ 7-37-32 (46381)
શલ્યં ચ શરવર્ષેણ સમીપસ્થામવાકિરત્।
ઉદક્રોશન્મહાબાહુસ્તવ સૈન્યાનિ ભીષયન્॥ 7-37-33 (46382)
તતઃ સ વિદ્ધોઽસ્ત્રવિદા મર્મભિદ્ભિરજિહ્મગૈઃ।
શલ્યો રાજન્રથોપસ્થે નિષસાદ મુમોહ ચ॥ 7-37-34 (46383)
તં હિ દૃષ્ટ્વા તથા વિદ્ધં સૌભદ્રેણ યશાસ્વિના।
સમ્પ્રાદ્રવચ્ચમૂઃ સર્વા ભારદ્વાજસ્ય પશ્યતઃ॥ 7-37-35 (46384)
સમ્પ્રેક્ષ્ય તં મહાબાહું રુક્મપુઙ્ખૈઃ સમાવૃતમ્।
ત્વદીયાઃ પ્રપલાયન્તે મૃગાઃ સિંહાર્દિતા ઇવ॥ 7-37-36 (46385)
`સૌભદ્રશરનિર્ભગ્નાઃ સમરેઽમરવિક્રમાઃ।
એવં શલ્યો વિમૃદિતસ્તવ પૌત્રેણ ભારત'॥ 7-37-37 (46386)
સ તુ રણયશસાઽભિપૂજ્યમાનઃ
પિતૃસુરચારણસિદ્ધયક્ષસઙ્ગૈઃ
અવનિતલગતૈશ્ચ ભૂતસઙ્ઘૈ--
રતિવિબભૌ હુતભુગ્યથાઽઽજ્યસિક્તઃ॥ ॥ 7-37-38 (46387)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ અભિમન્યુવધપર્વણિ ત્રયોદશદિવસયુદ્ધે સપ્તત્રિંશોઽધ્યાયઃ॥ 37 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-37- ત્રાસ્યમાનાઃ પાલયિષ્યન્તઃ॥ 5-37- પર્યસ્તં ઉત્ક્રાન્તમર્યાદમ્॥ 5-37- શિક્ષૌરસકૃતં અભ્યાસકૃતં નિસર્ગભવં ચ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 038
॥ શ્રીઃ ॥
7.38. અધ્યાયઃ 038
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
અભિમન્યુપરાક્રમવર્ણનમ્॥ 1 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-38-0 (46388)
ધૃતરાષ્ટ્ર ઉવાચ। 7-38-0x (4351)
તથા પ્રમથમાનં તં મહેષ્વાસાનજિહ્મગૈઃ।
આર્જુનિં મામકાઃ સઙ્ખ્યે કે ત્વેનં સમવારયન્॥ 7-38-1 (46389)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-38-2x (4352)
શૃણુ રાજન્કુમારસ્ય રણે વિક્રીડિતં મહત્।
બિભિત્સતો રથાનીકં ભારદ્વાજેન રક્ષિતમ્॥ 7-38-2 (46390)
મદ્રેશં સાદિતં દૃષ્ટ્વા સૌભદ્રેણાશુગૈ રણે।
શલ્યાદવરજઃ ક્રુદ્ધ ક્રિન્બાણાન્સમભ્યયાત્॥ 7-38-3 (46391)
સ વિદ્ધ્વા દશભિર્બાણૈઃ સાશ્વયન્તારમાર્જુનિમ્।
ઉદક્રોશન્મહાશબ્દં તિષ્ઠતિષ્ઠેતિ ચાબ્રવીત્॥ 7-38-4 (46392)
તસ્યાર્જુનિઃ શિરોગ્રીવં પાણિપાદં ધનુર્હયાન્।
છત્રં ધ્વજં નિયન્તારં ત્રિવેણું ચાપ્યુપસ્કરમ્॥ 7-38-5 (46393)
ચક્રં યુગં ચ તૂણીરં હ્યનુકર્ષં સાયકૈઃ।
પતાકાં ચક્રગોપ્તારૌ સર્વોપકરણાનિ ચ॥ 7-38-6 (46394)
લઘુહસ્તઃ પ્રચિચ્છેદ દદૃશે તં ન કશ્ચન।
સ પપાત ક્ષિતૌ ક્ષીણઃ પ્રવિદ્ધાભરણામ્બરઃ॥ 7-38-7 (46395)
વાયુનેવ મહાચૈત્યઃ સમૂલં ચિત્રવેદિકઃ।
અનુગાસ્તસ્ય વિત્રસ્તાઃ પ્રાદ્રવન્સર્વતો દિશઃ॥ 7-38-8 (46396)
આર્જુનેઃ કર્મ તદ્દૃષ્ટ્વા સમ્પ્રણેદુઃ સમન્તતઃ।
નાદેન સર્વભૂતાનિ સાધુસાધ્વિતિ ભારત॥ 7-38-9 (46397)
શલ્યભ્રાતર્યથારુગ્ણે બહુશસ્તસ્ય સૈનિકાઃ।
કુલાધિવાસનામાનિ શ્રાવયન્તોઽર્જુનાત્મજમ્॥ 7-38-10 (46398)
અભ્યધાવન્ત સઙ્ક્રુદ્ધા વિવિધાયુધપાણયઃ।
રથૈરશ્વૈર્ગજૈશ્ચાન્યે પદ્ભિશ્ચાન્યે બલોત્કટાઃ॥ 7-38-11 (46399)
બાણશબ્દેન મહતા રથનેમિસ્વનેન ચ।
હુંકારૈઃ ક્ષ્વેડિતોત્કૃષ્ટૈઃ સિંહનાદૈઃ સગર્જિતૈઃ॥ 7-38-12 (46400)
જ્યાતલત્રસ્વનૈરન્યે ગર્જન્તોઽર્જુનનન્દનમ્।
બ્રુવન્તશ્ચ ન નો જીવન્મોક્ષ્યસે જીવિતાદિતિ॥ 7-38-13 (46401)
તાંસ્તથા બ્રુવતો દૃષ્ટ્વા સૌભદ્રઃ પ્રહસન્નિવ।
યો યોસ્મૈ પ્રાહરત્પૂર્વં તં તં વિવ્યાધ પત્રિભિઃ॥ 7-38-14 (46402)
સન્દર્શયિષ્યન્નસ્ત્રાણિ વિચિત્રાણિ લઘૂનિ ચ।
આર્જુનિઃ સમરે શૂરો મૃદુપૂર્વમયુધ્યત॥ 7-38-15 (46403)
વાસુદેવાદુપાત્તં યદસ્ત્રં યચ્ચ ધનઞ્જયાત્।
અદર્શયત તત્કાર્ષ્ણિઃ કૃષ્ણાભ્યામવિશેષવત્॥ 7-38-16 (46404)
દૂરમસ્ય ગુરું ભારં સાધ્વસં ચ પુનઃ પુનઃ।
સન્દધદ્વિસૃજંશ્ચેષૂન્નિર્વિશેષમદૃશ્યત॥ 7-38-17 (46405)
ચાપમણ્ડલમેવાસ્ય વિસ્ફુરદ્દિક્ષ્વદૃશ્યત।
સુદીપ્તસ્ય શરત્કાલે સવિતુર્મણ્ડલં યથા॥ 7-38-18 (46406)
જ્યાશબ્દઃ શુશ્રુવે તસ્ય તલશબ્દશ્ચ દારુણઃ।
મહાશનિમુચઃ કાલે પયોદસ્યેવ નિઃસ્વનઃ॥ 7-38-19 (46407)
હીમાનમર્ષી સૌભદ્રો માનકૃત્પ્રિયદર્શનઃ।
સમ્મિમાનયિષુર્વીરાનિષ્વસ્ત્રૈશ્ચાપ્યયુધ્યત॥ 7-38-20 (46408)
મૃદુર્ભૂત્વા મહારાજ દારુણઃ સમપદ્યત।
વર્ષાભ્યતીતો ભગવાઞ્શરદીવ દિવાકરઃ॥ 7-38-21 (46409)
શરાન્વિચિત્રાન્સુબહૂન્રુક્મપુઙ્ખાઞ્શિલાશિતાન્।
મુમોચ શતશઃ ક્રુદ્ધો ગભસ્તીનિવ ભાસ્કરઃ॥ 7-38-22 (46410)
ક્ષુરપ્રૈર્વત્સદન્તૈશ્ચ વિપાઠેશ્ચ મહાયશાઃ।
નારાચૈરર્ધચન્દ્રાભૈર્ભલ્લૈરઞ્જલિકૈરપિ॥ 7-38-23 (46411)
અવાકિરદ્રથાનીકં ભારદ્વાજસ્ય પશ્યતઃ।
તતસ્તત્સૈન્યમભવદ્વિમુખં શરપીડિતમ્॥ ॥ 7-38-24 (46412)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ અભિમન્યુવધપર્વણિ ત્રયોદશદિવસયુદ્ધે અષ્ટત્રિંશોઽધ્યાયઃ॥ 38 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-38-5 તલ્પં ઇતિ પાઠે રથગતશય્યામ્॥ 5-38-10 અધિવાસો નિવાસઃ॥ 5-38-16 અવિશેષવત્તુલ્યમિત્યર્થઃ॥ 5-38-17 અસ્ય નિરસ્ય॥ 5-38-38 અષ્ટત્રિંશોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 039
॥ શ્રીઃ ॥
7.39. અધ્યાયઃ 039
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
દુશ્શાસનાભિમન્યુસમાગમઃ॥ 1 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-39-0 (46413)
ધૃતરાષ્ટ્ર ઉવાચ। 7-39-0x (4353)
દ્વૈધીભવતિ મે ચિત્તં શુચા તુષ્ટ્યા ચ સઞ્જય।
મમ પુત્રસ્ય યત્નૈન્યં સૌભદ્રઃ સમવારયત્॥ 7-39-1 (46414)
વિસ્તરેણૈવ મે શંસ સર્વં ગાવલ્ગણે પુનઃ।
વિક્રીડિતં કુમારસ્ય સ્કન્દસ્યેવાસુરૈઃ સહ॥ 7-39-2 (46415)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-39-3x (4354)
હન્ત તે સમ્પ્રવક્ષ્યામિ વિમર્દમતિદારુણમ્।
એકસ્ય ચ બહૂનાં ચ યથાસીત્તુમુલો રણઃ॥ 7-39-3 (46416)
અભિમન્યુઃ કૃતોત્સાહઃ કૃતોત્સાહાનરિન્દમાન્।
રથસ્થો રથિનઃ સર્વાંસ્તાવકાનભ્યવર્ષયત્॥ 7-39-4 (46417)
દ્રોણં કર્ણં કૃપં શલ્યં દ્રૌણિં ભોજં બૃહદ્બલમ્॥
દુર્યોધનં સૌમદત્તિં શકુનિં ચ મહાબલમ્॥ 7-39-5 (46418)
નાનાનૃપાન્નૃપસુતાન્સૈન્યાનિ વિવિધાનિ ચ।
અલાતચક્રવત્સર્વાંશ્ચરન્બાણૈઃ સમાર્પયત્॥ 7-39-6 (46419)
નિઘ્નન્નમિત્રાન્સૌભદ્રઃ પરમાસ્ત્રૈઃ પ્રતાપવાન્।
અદર્શયત તેજસ્વી દિક્ષુ સર્વાસુ ભારત॥ 7-39-7 (46420)
તદ્દૃષ્ટ્વા ચરિતં તસ્ય સૌભદ્રસ્યામિતૌજસઃ।
સમકમ્પન્ત સૈન્યાનિ ત્વદીયાનિ સહસ્રશઃ॥ 7-39-8 (46421)
અથાબ્રવીન્મહાપ્રાજ્ઞો ભારદ્વાજઃ પ્રતાપવાન્।
હર્ષેણોત્ફુલ્લનયનઃ કૃપમાભાષ્ય સત્વરમ્॥ 7-39-9 (46422)
ઘટયન્નિવ મર્માણિ પુત્રસ્ય તવ ભારત।
અભિમન્યું રણે દૃષ્ટ્વા તદા રણવિશારદમ્॥ 7-39-10 (46423)
દ્રોણ ઉવાચ। 7-39-11x (4355)
એષ ગચ્છતિ સૌભદ્રઃ પાર્થાનાં પ્રથિતો યુવા।
નન્દયન્સુહૃદઃ સર્વાન્રાજાનં ચ યુધિષ્ઠિરમ્॥ 7-39-11 (46424)
નકુલં સહદેવં ચ ભીમસેનં ચ પાણ્ડવમ્।
બન્ધૂન્સમ્બન્ધિનશ્ચાન્યાન્મધ્યસ્થાન્સુહૃદસ્તથા॥ 7-39-12 (46425)
નાસ્ય યુદ્ધે સમં મન્યે કઞ્ચિદન્યં ધનુર્ધરમ્।
ઇચ્છન્હન્યાદિમાં સેનાં કિમર્થમપિ નેચ્છતિ॥ 7-39-13 (46426)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-39-14x (4356)
દ્રોણસ્ય પ્રીતિસંયુક્તં શ્રુત્વા વાક્યં તવાત્મજઃ।
આર્જુનિં પ્રતિ સઙ્ક્રુદ્ધો દ્રોણં દૃષ્ટ્વા સ્મયન્નિવ॥ 7-39-14 (46427)
અથ દુર્યોધનઃ કર્ણમબ્રવીદ્બાહ્લિકં નૃપઃ।
દુઃશાસનં મદ્રરાજં તાંસ્તથાઽન્યાન્મહારથાન્॥ 7-39-15 (46428)
સર્વભૂર્ધાભિષિક્તાનામાચાર્યો બ્રહ્મવિત્તમઃ।
અર્જુનસ્ય સુતં મૂઢં નાયં હન્તુમિહેચ્છતિ॥ 7-39-16 (46429)
ન હ્યસ્ય સમરે યુદ્ધ્યેદન્તકોઽપ્યાતતાયિનઃ।
કિમઙ્ગ પુનરેવાન્યો મર્ત્યઃ સત્યં બ્રવીમિ વઃ॥ 7-39-17 (46430)
અર્જુનસ્ય સુતં ત્વેષ શિષ્યત્વાદભિરક્ષતિ।
શિષ્યાઃ પુત્રાશ્ચ દયિતાસ્તદપત્યં ચ ધર્મિણામ્॥ 7-39-18 (46431)
સંરક્ષ્યમાણો દ્રોણેન મન્યતે વીર્યમાત્મનઃ।
આત્મસમ્ભાવિતો મૂઢસ્તં પ્રમથ્નીત માચિરમ્॥ 7-39-19 (46432)
એવમુક્તાસ્તુ તે રાજ્ઞા સાત્વતીપુત્રમભ્યયુઃ।
સંરબ્ધાસ્તે જિઘાંસન્તો ભારદ્વાજસ્ય પશ્યતઃ॥ 7-39-20 (46433)
દુઃશાસનસ્તુ તચ્છ્રુત્વા દુર્યોધનવચસ્તદા।
અબ્રવીત્કુરુશાર્દૂલ દુર્યોધનમિદં વચઃ॥ 7-39-21 (46434)
અહમેનં હનિષ્યામિ મહારાજ બ્રવીમિ તે।
મિષતાં પાણ્ડુ પુત્રાણાં પાઞ્ચાલાનાં ચ પશ્યતામ્॥ 7-39-22 (46435)
ગ્રસિષ્યામ્યદ્ય સૌભદ્રં યથા રાહુર્દિવાકરમ્।
ઉત્ક્રુશ્ય ચાબ્રવીદ્વાક્યં કુરુરાજમિદં પુનઃ॥ 7-39-23 (46436)
શ્રુત્વા કૃષ્ણૌ મયા ગ્રસ્તં સૌભદ્રમતિમાનિનૌ।
ગમિષ્યતઃ પ્રેતલોકં જીવલોકાન્ન સંશયઃ॥ 7-39-24 (46437)
તૌ ચ શ્રુત્વા મૃતૌ વ્યક્તં પાણ્ડોઃ ક્ષેત્રોદ્ભવાઃ સુતાઃ।
એકાહ્વા સસુહૃદ્વર્ગાઃ ક્લૈબ્યાદ્ધાસ્યન્તિ જીવિતમ્॥ 7-39-25 (46438)
તસ્માદસ્મિન્હતે શત્રૌ હતાઃ સર્વેઽહિતાસ્તવ।
શિવેન માં ધ્યાહિ રાજન્નેષ હન્મિ રિપૂંસ્તવ॥ 7-39-26 (46439)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-39-27x (4357)
એવમુક્ત્વાઽનદદ્રાજન્પુત્રો દુઃશાસનસ્તવ।
સૌભદ્રમભ્યયાત્ક્રુદ્ધઃ શરવર્ષૈરવાકિરન્॥ 7-39-27 (46440)
તમતિક્રુદ્ધમાયાન્તં તવ પુત્રમરિંદમઃ।
અભિમન્યુઃ શરૈસ્તીક્ષ્ણૈઃ ષડ્વિંશત્યા સમાર્પયત્॥ 7-39-28 (46441)
દુઃશાસનસ્તુ સઙ્ક્રુદ્ધઃ પ્રભિન્ન ઇવ કુઞ્જરઃ।
અયોધયત સૌભદ્રમભિમન્યુશ્ચ તં રણે॥ 7-39-29 (46442)
તૌ મણ્ડલાનિ ચિત્રાણિ રથાભ્યાં સવ્યદક્ષિણમ્।
ચરમાણાવયુધ્યેતાં રથશિક્ષાવિશારદૌ॥ 7-39-30 (46443)
અથ પણવમૃદઙ્ગદુન્દુભીનાં
ક્રકચમહાનકભેરિઝર્ઝરાણમ્।
નિનદમતિભૃશં નરાઃ પ્રચક્રુ--
ર્લવણજલોદ્ભવસિંહનાદમિશ્રમ્॥ ॥ 7-39-31 (46444)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ અભિમન્યુવધપર્વણિ ત્રયોદશદિવસયુદ્ધે એકોનચત્વારિંશોઽધ્યાયઃ॥ 39 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-39-17 અઙ્ગેત્યસૂયાયામ્॥ 5-39-18 ધર્મિણામિતિ સોલ્લુણ્ઠમ્॥ 5-39-19 આત્મસંભાવિતઃ અહમેવેતિ સમ્ભાવનામારૂઢઃ॥ 5-39-31 લવણજલોદ્ભવઃ શઙ્ખઃ॥ 5-39-39 એકોનચત્વારિંશોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 040
॥ શ્રીઃ ॥
7.40. અધ્યાયઃ 040
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
અભિમન્યુના કર્ણદુઃશાસનપરાજયઃ॥ 1 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-40-0 (46445)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-40-0x (4358)
`તતઃ સમભવદ્યુદ્ધં તયોઃ પુરુષસિંહયોઃ।
તસ્મિન્કાલે મહાબાહુઃ સૌભદ્રઃ પરવીરહા॥ 7-40-1 (46446)
સશરં કાર્મુકં છિત્ત્વા લાઘવેન વ્યપાતયત્।
દુઃશાસનં શરૈસ્તીક્ષ્ણૈઃ સંતતક્ષ સમન્તતઃ'॥ 7-40-2 (46447)
શરવિક્ષતગાત્રં તુ પ્રત્યમિત્રમવસ્થિતમ્।
અભિમન્યુઃ સ્મયન્ધીમાન્દુઃશાસનમથાબ્રવીત્॥ 7-40-3 (46448)
દિષ્ટ્યા પશ્યામિ સઙ્ગ્રમે માનિનં શૂરમાગતમ્।
નિષ્ઠુરં ત્યક્તધર્માણમાક્રોશનપરાયણમ્॥ 7-40-4 (46449)
યત્સભાયાં ત્વયા રાજ્ઞો ધૃતરાષ્ટ્રસ્ય શૃણ્વતઃ।
કોપિતઃ પરુષૈર્વાક્યૈર્ધર્મરાજો યુધિષ્ઠિરઃ॥ 7-40-5 (46450)
જયોન્મત્તેન ભીમશ્ચ બહ્વબદ્ધં પ્રભાષિતઃ।
અક્ષકૂટં સમાશ્રિત્ય સૌબલસ્યાત્મનો બલમ્॥ 7-40-6 (46451)
તત્ત્વયેદમનુપ્રાપ્તં તસ્ય કોપાન્મહાત્મનઃ।
પરવિત્તાપહારસ્ય કોધસ્યાપ્રશમસ્ય ચ॥ 7-40-7 (46452)
લોભસ્ય જ્ઞાનનાશસ્ય દ્રોહસ્યાત્યાહિતસ્ય ચ।
પિતૄણાં મમ રાજ્યસ્ય હરણસ્યોગ્રધન્વિનામ્॥ 7-40-8 (46453)
તત્ત્વયેદમનુપ્રાપ્તં પ્રકોપાદ્વૈ મહાત્મનામ્।
સ તસ્યોગ્રમધર્મસ્ય ફલં પ્રાપ્નુહિ દુર્મતે॥ 7-40-9 (46454)
શાસિતાઽસ્મ્યદ્ય તે બાણૈઃ સર્વસૈન્યસ્ય પશ્યતઃ।
અદ્યાહમનૃણસ્તસ્ય કોપસ્ય ભવિતા રણે॥ 7-40-10 (46455)
અમર્ષિતાયાઃ કૃષ્ણાયાઃ કાઙ્ક્ષિતસ્ય ચ મે પિતુઃ।
અદ્ય કૌરવ્ય ભીમસ્ય ભવિતાસ્મ્યનૃણો યુધિ।
ન હિ મે મોક્ષ્યસે જીવન્યદિ નોત્સૃજસે રણં॥ 7-40-11 (46456)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-40-12x (4359)
એવમુક્ત્વા મહાબાહુર્બાણં દુઃશાસનાન્તકમ્।
સંદધે પરવીરઘ્નઃ કાલાગ્ન્યનિલવર્ચસમ્॥ 7-40-12 (46457)
તસ્યોરસ્તૂર્ણમાસાદ્ય જત્રુદેશે વિભિદ્ય તમ્।
જગામ સહ પુઙ્ખેન વલ્મીકમિવ પન્નગઃ।
અથૈનં પઞ્ચવિંશત્યા પુનરેવ સમાર્પયત્॥ 7-40-13 (46458)
શરૈરગ્નિસમસ્પર્શૈરાકર્ણસમચોદિતૈઃ।
સ ગાઢવિદ્ધો વ્યથિતો રથોપસ્થ ઉપાવિશત્।
દુઃશાસનો મહારાજ કશ્મલં ચાવિશન્મહત્॥
સારથિસ્ત્વરમાણસ્તુ દુઃશાસનમચેતનમ્।
રણમધ્યાદપોવાહ સૌભદ્રશરપીડિતમ્॥ 7-40-14 (46459)
પાણ્ડવા દ્રૌપદેયાશ્ચ વિરાટશ્ચ સમીક્ષ્ય તમ્।
પાઞ્ચાલાઃ કેકયાશ્ચૈવ સિંહનાદમથાનદન્॥ 7-40-16 (46460)
વાદિત્રાણિ ચ સર્વાણિ નાનાલિઙ્ગાનિ સર્વશઃ।
પ્રાવાદયન્ત સંહૃષ્ટાઃ પાણ્ડૂનાં તત્ર સૈનિકાઃ॥ 7-40-17 (46461)
અપશ્યન્સ્મયમાનાશ્ચ સૌભદ્રસ્ય વિચેષ્ટિતમ્।
અત્યન્તવૈરિણં દૃપ્તં દૃષ્ટ્વા શત્રું પરાજિતમ્॥ 7-40-18 (46462)
ધર્મમારુતશક્રાણામશ્વિનોઃ પ્રતિમાસ્તથા।
ધારયન્તો ધ્વજાગ્રેષુ દ્રૌપદેયા મહારથાઃ॥ 7-40-19 (46463)
સાત્યકિશ્ચેકિતાનશ્ચ ધૃષ્ટદ્યુમ્નશિખણ્ડિનૌ।
કેકયા ધૃષ્ટકેતુશ્ચ માત્સ્યાઃ પાઞ્ચાલસૃઞ્જયાઃ॥ 7-40-20 (46464)
પાણ્ડવાશ્ચ મુદા યુક્તા યુધિષ્ઠિરપુરોગમાઃ।
અભ્યદ્રવન્ત ત્વરિતા દ્રોણાનીકં બિભિત્સવઃ॥ 7-40-21 (46465)
તતોઽભવન્મહાયુદ્ધં ત્વદીયાનાં પરૈઃ સહ।
જયમાકાઙ્ક્ષમાણાનાં શૂરાણામનિવર્તિનામ્॥ 7-40-22 (46466)
તથા તુ વર્તમાને વૈ સઙ્ગ્રામેઽતિભયંકરે।
દુર્યોધનો મહારાજ રાધેયમિદમબ્રવીત્॥ 7-40-23 (46467)
પશ્ય દુઃશાસનં વીરમભિમન્યુવશંગતમ્।
પ્રતપન્તમિવાદિત્યં નિઘ્નન્તં શાત્રવાન્રણે। 7-40-24 (46468)
અથ ચૈતે સુસંરબ્ધાઃ સિંહા ઇવ બલોત્કટાઃ।
સૌભદ્રમુદ્યતાસ્ત્રાતુમભ્યધાવન્ત પાણ્ડવાઃ॥ 7-40-25 (46469)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-40-26x (4360)
તતઃ કર્ણઃ શરૈસ્તીક્ષ્ણૈરભિમન્યું દુરાસદમ્।
અભ્યવર્ષત સઙ્ક્રુદ્ધઃ પુત્રસ્ય હિતકૃત્તવ॥ 7-40-26 (46470)
તસ્ય ચાનુચરાંસ્તીક્ષ્ણૈર્વિવ્યાઘ પરમેષુભિઃ।
અવજ્ઞાપૂર્વકં શૂરઃ સૌભદ્રસ્ય પરણાજિરે॥ 7-40-27 (46471)
અભિમન્યુસ્તુ રાધેયં ત્રિસપ્તત્યા શિલીમુખૈઃ।
અવિધ્યત્ત્વરિતો રાજન્દ્રોણં પ્રેપ્સુર્મહામનાઃ॥ 7-40-28 (46472)
તં તથા નાશકત્કશ્ચિદ્દોણાદ્વારયિતું રથી।
આરુજન્તં રથવ્રાતાન્વજ્રહસ્તાત્મજાત્મજમ્॥ 7-40-29 (46473)
તતઃ કર્ણો જયપ્રેપ્સુર્માની સર્વધનુષ્મતામ્।
સૌભદ્રં શતશોઽવિધ્યદુત્તમાસ્ત્રાણિ દર્શયન્॥ 7-40-30 (46474)
સોઽસ્ત્રૈરસ્ત્રવિદાં શ્રેષ્ઠો રામશિષ્યઃ પ્રતાપવાન્।
સમરે શત્રુદુર્ધર્ષમભિમન્યુમપીડયત્॥ 7-40-31 (46475)
સ તથા પીડ્યમાનસ્તુ રાધેયેનાસ્ત્રવૃષ્ટિભિઃ।
સમરેઽમરસઙ્કાશઃ સૌભદ્રો ન વ્યશીર્યત॥ 7-40-32 (46476)
તતઃ શિલાશિતૈસ્તીક્ષ્ણૈર્ભલ્લૈરાનતપર્વભિઃ।
છિત્ત્વા ધનૂંષિ શૂરાણામાર્જુનિઃ કર્ણમાર્દયત્॥ 7-40-33 (46477)
ધનુર્મણ્ડલનિર્મુક્તૈઃ શરૈરાશીવિષોપમૈઃ।
સચ્છત્રધ્વજયન્તારં સાશ્વમાશુ સ્મયન્નિવ॥ 7-40-34 (46478)
કર્ણોઽપિ ચાસ્ય ચિક્ષેપ બાણાન્સન્નતપર્વણઃ।
અસમ્બ્રાન્તશ્ચ તાન્સર્વાનગૃહ્ણાત્ફલ્ગુનાત્મજઃ॥ 7-40-35 (46479)
તતો મુહૂર્તાત્કર્ણસ્ય બાણેનૈકેન વીર્યવાન્।
સધ્વજં કાર્મુકં વીરશ્છિત્ત્વા ભૂમાવપાતયત્॥ 7-40-36 (46480)
તતઃ કૃચ્છ્રગતં કર્ણં દૃષ્ટ્વા કર્ણાદનન્તરઃ।
સૌભદ્રમભ્યયાત્તૂર્ણં દૃઢમુદ્યમ્ય કાર્મુકમ્॥ 7-40-37 (46481)
તત ઉચ્ચુક્રુશુઃ પાર્થાસ્તેષાં ચાનુચરા જનાઃ।
વાદિત્રાણિ ચ સઞ્જઘ્નઃ સૌભદ્રં ચાપિ તુષ્ટુવુઃ॥ ॥ 7-40-38 (46482)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ અભિમન્યુવધપર્વણિ ત્રયોદશદિવસયુદ્ધે ચત્વારિંશોઽધ્યાયઃ॥ 40 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-40-8 અત્યાહિતસ્ય જીવાનપેક્ષકર્મણઃ। સાહસસ્યેતિયાવત્॥ 5-40-40 ચત્વારિંશોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 041
॥ શ્રીઃ ॥
7.41. અધ્યાયઃ 041
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
અભિમન્યુપરાક્રમવર્ણનમ્॥ 1 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-41-0 (46483)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-41-0x (4361)
સોઽભ્યગચ્છદ્ધનુષ્પાણિર્જ્યાં વિકર્ષન્પુનઃ પુનઃ।
સચ્છત્રધ્વજયન્તારં સાશ્વમાશુ સ્મયન્નિવ॥ 7-41-1 (46484)
સોઽપિધ્યદ્દશભિર્બાણૈરભિમન્યું દુરાસદમ્।
સચ્છત્રધ્વજયન્તારં સાશ્વમાશુ સ્મયન્નિવ॥ 7-41-2 (46485)
પિતૃપૈતામહં કર્મ કુર્વાણમતિમાનુષમ્।
દૃષ્ટ્વાર્દિતં શરૈઃ કાર્ષ્મિં ત્વદીયા હૃષિતાઽભવન્॥ 7-41-3 (46486)
તસ્યાભિમન્યુરાયમ્ય સ્મયન્નેકેન પત્રિણા।
શિરઃ પ્રચ્યાવયામાસ તદ્રથાત્પ્રાપતદ્ભુવિ॥ 7-41-4 (46487)
કર્ણિકારમિવાધૂતં વાતેનાપતિતં નગાત્।
`કર્ણાનુજં ચ સમ્પ્રેક્ષ્ય તાવકા વ્યથિતાઽભવન્'।
ભ્રાતરં નિહતં દૃષ્ટ્વા કર્ણશ્ચાસીત્પરાઙ્મુખઃ॥ 7-41-5 (46488)
વિમુખીકૃત્ય કર્ણં તુ સૌભદ્રઃ કઙ્કપત્રિભિઃ।
અન્યાનપિ મહેષ્વાસાંસ્તૂર્ણમેવાભિદુદ્રુવે॥ 7-41-6 (46489)
તતસ્તદ્વિતતં સેન્યં હસ્ત્યશ્વરથપત્તિમત્।
ક્રદ્ધોઽભિમન્યુરભિનત્તિગ્મતેજા મહારથઃ॥ 7-41-7 (46490)
કર્ણસ્તુ બહુભિર્બાણૈરર્દ્યમાનોઽભિમન્યુના।
અપાયાજ્જવનૈરશ્વૈસ્તતોઽનીકમભિદ્રવત્॥ 7-41-8 (46491)
`તિંષ્ઠ કર્ણ મહેષ્વાસ કૃપ દુર્યોધનેતિ ચ।
દ્રોણસ્ય ક્રોશતો રાજંસ્તદનીકમભજ્યત'॥ 7-41-9 (46492)
શલભૈરિવ ચાકાશં ધારાભિરિવ પર્વતઃ।
અભિમન્યો શરૈશ્છન્નં ન પ્રાજ્ઞાયત કિઞ્ચન॥ 7-41-10 (46493)
તાવકાનાં તુ યોધાનાં વધ્યતાં નિશિતૈઃ શરૈઃ।
અન્યત્ર સૈન્ધવાદ્રાજન્ન સ્મ કશ્ચિદતિષ્ઠત॥ 7-41-11 (46494)
સૌભદ્રસ્તુ તતઃ શઙ્ખં પ્રધ્માય પુરુષર્ષભઃ॥
શીઘ્રમભ્યપતત્સેનાં ભારતીં ભરતર્ષભ॥ 7-41-12 (46495)
સ કક્ષેઽગ્નિરિવોત્સૃષ્ટો નિર્દહંસ્તરસા રિપૂન્।
મધ્યે ભારતસૈન્યાનામાર્જુનિઃ પર્યવર્તત॥ 7-41-13 (46496)
રથનાગાશ્વમનુજાનર્દયન્નિશિતૈઃ શરૈઃ।
સમ્પ્રવિશ્યાકરોદ્ભૂમિં કબન્ધગણસઙ્કુલામ્॥ 7-41-14 (46497)
સૌભદ્રચાપપ્રભવૈર્નિકૃત્તાઃ પરમેષુભિઃ।
સ્વાનેવાભિમુખાન્ધ્નન્તઃ પ્રાદ્રવઞ્જીવિતાર્થિનઃ॥ 7-41-15 (46498)
તે ઘોરા રૌદ્રકર્માણો વિપાઠા બહવઃ શિતાઃ।
નિઘ્ન્તો રથનાગાશ્વાઞ્જગ્મુરાશુ વસુન્ધરામ્॥ 7-41-16 (46499)
સાયુધાઃ સાઙ્ગુલિત્રાણાઃ સગદાઃ સાઙ્ગદા રણે।
દૃશ્યન્તે બાહવશ્ચિન્ના હેમાભારણભૂષિતાઃ॥ 7-41-17 (46500)
શરાશ્ચાપાનિ ખઙ્ગાશ્ચ શરીરાણિ શિરાંસિ ચ।
સકુણ્ડલાનિ સ્રગ્વીણિ ભૂમાવાસન્સહસ્રશઃ॥ 7-41-18 (46501)
સોપસ્કરૈરધિષ્ઠાનૈરીષાદણ્ડકબન્ધુરૈઃ।
અક્ષૈર્વિમથિતૈશ્ચક્રૈર્બહુધા પતિતૈર્યુગૈઃ॥ 7-41-19 (46502)
શક્તિચાપાસિભિશ્ચૈવ પતિતૈશ્ચ મહાધ્વજૈઃ।
ચર્મચાપશરૈશ્ચૈવ વ્યવકીર્ણૈઃ સમન્તતતઃ॥ 7-41-20 (46503)
નિહતૈઃ ક્ષત્રિયૈરશ્વૈર્વારણૈશ્ચ વિશામ્પતે।
અગમ્યરૂપા પૃથિવી ક્ષણેનાસીત્સુદારુણા॥ 7-41-21 (46504)
વધ્યતાં રાજપુત્રાણાં ક્રન્દતામિતરેતરમ્।
પ્રાદુરાસીન્મહાશબ્દો ભીરૂણાં ભયવર્ધનઃ॥ 7-41-22 (46505)
સ શબ્દો ભરતશ્ચેષ્ઠ દિશઃ સર્વા વ્યનાદયત્॥
સૌભદ્રશ્ચાદ્રવત્સેનાં ઘ્નન્વરાશ્વરથદ્વિપાન્॥ 7-41-23 (46506)
કક્ષમગ્નિરિવોત્સૃષ્ટો નિર્દહંસ્તરસા રિપૂન્।
મધ્યે ભારતસૈન્યાનામાર્જુનિઃ પ્રત્યદૃશ્યત॥ 7-41-24 (46507)
વિચરન્તં દિશઃ સર્વાઃ પ્રદિશશ્ચાપિ ભારત।
તં તદા નાનુપશ્યામઃ સૈન્યે ચ રજસાઽઽવૃતે॥ 7-41-25 (46508)
આદદાનં ગજાશ્વાનાં ણાં ચાયુંષિ ભારત।
ક્ષમેન ભૂયઃ પશ્યામઃ સૂર્યં મધ્યંદિને યથા॥ 7-41-26 (46509)
અભિમન્યું મહારાજ પ્રતપન્તં દ્વિષદ્ગણાન્।
સ વાસવસમઃ સઙ્ખ્યે વાસવસ્યાત્મજાત્મજઃ॥ 7-41-27 (46510)
અભિમન્યુર્મહારાજ સૈન્યમધ્યે વ્યરોચત।
`યથા પુરા વહ્નિસુતઃ સુરસૈન્યેષુ વીર્યવાન્'॥ ॥ 7-41-28 (46511)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ અભિમન્યુવધપર્વણિ ત્રયોદશદિવસયુદ્ધે એકચત્વારિંશોઽધ્યાયઃ॥ 41 ॥
દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 042
॥ શ્રીઃ ॥
7.42. અધ્યાયઃ 042
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
સ઼ઞ્જયેન ધૃતરાષ્ટ્રં પ્રતિ અભિમન્યુમનુગતાનાં જયદ્ગથેન નિરોધકથનમ્॥ 1 ॥ તથા જયદ્ગથસ્ય રુદ્રાત્ પાણ્ડવનિરોધરૂપવરલાભકથનમ્॥ 2 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-42-0 (46512)
ધૃતરાષ્ટ્ર ઉવાચ। 7-42-0x (4362)
બાલમત્યન્તસુખિનં સ્વબાહુબલદર્પિતમ્।
યુદ્ધેષ્વકુશલં વીરં કુલપુત્રં તનુત્યજમ્॥ 7-42-1 (46513)
ગાહમાનમનીકાનિ સદશ્વૈશ્ચ ત્રિહાયનૈઃ।
અપિ યૌધિષ્ઠિરાત્સૈન્યાત્કશ્ચિદન્વપતદ્બલી॥ 7-42-2 (46514)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-42-3x (4363)
યુધિષ્ઠિરો ભીમસેનઃ શિખણ્ડી સાત્યકિર્યમૌ।
ધૃષ્ટદ્યુમ્નો વિરાટશ્ચ દ્રુપદશ્ચ સઙ્કેકયઃ॥ 7-42-3 (46515)
ધૃષ્ટકેતુશ્ચ સંરબ્ધો માત્સ્યાશ્ચાભ્યપતન્રણે।
તેનૈવ તુ પથા યાન્તઃ પિતરો માતુલૈઃ સહ॥ 7-42-4 (46516)
અભ્યદ્રવન્પરીપ્સન્તો વ્યૂઢાનીકાઃ પ્રહારિણઃ।
તાન્દૃષ્ટ્વા દ્રવતઃ શૂરાંસ્ત્વદીયા વિમુખાઽભવન્॥ 7-42-5 (46517)
તતસ્તદ્વિમુખં દૃષ્ટ્વા તવ સૂનોર્મહદ્બલમ્।
જામાતા તવ તેજસ્વી સંસ્તમ્ભયિષુરાદ્રવત્॥ 7-42-6 (46518)
સૈન્ધવસ્ય મહારાજ પુત્રો રાજા જયદ્રથઃ।
સ પુત્રગૃદ્ધિનઃ પાર્થાન્સહસૈન્યાનવારયત્॥ 7-42-7 (46519)
ઉગ્રધન્વા મહેષ્વાસો દિવ્યમસ્ત્રમુદીરયન્।
વાર્ધક્ષત્રિરુપાસેધત્પ્રવણાદિવ કુઞ્જરઃ॥ 7-42-8 (46520)
ધૃતરાષ્ટ્ર ઉવાચ। 7-42-9x (4364)
કતિભારમહં મન્યે સૈન્ધવે સઞ્જયાહિતમ્।
યદેકઃ પાણ્ડવાન્ક્રુદ્ધાન્પુપ્રેપ્સૂનવારયત્॥ 7-42-9 (46521)
અત્યદ્ભુતમહં મન્યે બલં શૌર્યં ચ સૈન્ધવે।
તસ્ય પ્રબ્રૂહિ મે વીર્યં કર્મ ચાગ્ર્યં મહાત્મનઃ॥ 7-42-10 (46522)
કિં જપ્તં હુતમિષ્ટં વા કિં સુતપ્તમથો તપઃ।
`દમો વા બ્રહ્મચર્યં વા સૂત યચ્ચાસ્ય સત્તમ॥ 7-42-11 (46523)
દેવં કતમમારાધ્ય વિષ્ણુમીશાનમબ્જજમ્।
સિન્ધુરાટ્ તનયે સક્તાન્ક્રુદ્ધાન્પાર્થાનવારયત્॥ 7-42-12 (46524)
નૈવં કૃતં મહત્કર્મ ભીષ્મેણાજ્ઞાસિષં તથા'।
સિન્ધુરાજો હિ યેનૈકઃ પાણ્ડવાન્સમવારયત્॥ 7-42-13 (46525)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-42-14x (4365)
દ્વીપદીહરણે યત્તદ્ભીમસેનેન નિર્જિતઃ।
માનાત્સ તપ્તવાન્રાજા વરાર્થી સુમહત્તપઃ॥ 7-42-14 (46526)
ઇન્દ્રિયાણીન્દ્રિયાર્થેભ્યઃ પ્રિયેભ્યઃ સન્નિવર્ત્ય સઃ।
ક્ષુત્પિપાસાતકપસહઃ કૃશો ધમનિસન્તતઃ॥ 7-42-15 (46527)
દેવમારાધયચ્છર્વં ગૃણન્બ્રહ્મ સનાતનમ્।
ભક્તાનુકમ્પી ભગવાંસ્તસ્ય ચક્રે તતો દયામ્॥ 7-42-16 (46528)
સ્વપ્નાન્તેઽપ્યથ ચૈવાહ હરઃ સિન્ધુપતેઃ સુતમ્।
વરં વૃણીષ્વ પ્રીતોઽસ્મિ જયદ્રથ કિમિચ્છસિ॥ 7-42-17 (46529)
એવમુક્તસ્તુ શર્વેણ સિન્ધુરાજો જયદ્રથઃ।
ઉવાચ પ્રણતો રુદ્રં પ્રાઞ્જલિર્નિયતાત્મવાન્॥ 7-42-18 (46530)
પાણ્ડવેયાનહં સઙ્ખ્યે ભીમવીર્યપરાક્રમાન્।
વારયેયં રથેનૈકઃ સમસ્તાનિતિ ભારત॥ 7-42-19 (46531)
એવમુક્તસ્તુ દેવેશો જયદ્રથમથાબ્રવીત્।
દદામિ તે વરં સૌમ્ય વિના પાર્થં ધનઞ્જયમ્।
વારયિષ્યસિ સઙ્ગ્રામે ચતુરઃ પાણ્ડુનન્દનાન્॥ 7-42-20 (46532)
`એકાહમિતિ રાજેન્દ્ર તત્રૈવાન્તરધીયત'।
એવમસ્ત્વિતિ દેવેશમુક્ત્વાબુદ્ધ્યત પાર્થિવઃ॥ 7-42-21 (46533)
સ તેન વરદાનેન દિવ્યેનાસ્ત્બલેન ચ।
એકઃ સંવારયામાસ પાણ્ડવાનામનીકિનીમ્॥ 7-42-22 (46534)
તસ્ય જ્યાતલઘોષેણ ક્ષત્રિયાન્ભયમાવિશત્।
પરાંસ્તુ તવ સૈન્યસ્ય હર્ષઃ પરમકોઽભવત્॥ 7-42-23 (46535)
દૃષ્ટ્વા તુ ક્ષત્રિયા ભારં સૈન્ધવે સર્વમાહિતમ્।
ઉત્ક્રુશ્યાભ્યદ્રવન્રાજન્યેન યૌધિષ્ઠિરં બલમ્॥ ॥ 7-42-24 (46536)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ અભિમન્યુવધપર્વણિ ત્રયોદશદિવસયુદ્ધે દ્વિચત્વારિંશોઽધ્યાયઃ॥ 42 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-42-8 પ્રવણાન્નિમ્નપ્રદેશં પ્નાપ્ય॥ 5-42-10 બલં સામર્થ્યમ્। શૌર્યમુત્સાહઃ વીર્યં પ્રભાવમ્॥ 5-42-42 દ્વિચત્વારિંશોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 043
॥ શ્રીઃ ॥
7.43. અધ્યાયઃ 043
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
જયદ્રથેન રુદ્રવરાત્ વ્યૂહપથં પિધાય પાણ્ડવાદિનિરોધઃ॥ 1 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-43-0 (46537)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-43-0x (4366)
યન્માં પૃચ્છસિ રાજેન્દ્ર સિન્ધુરાજસ્ય વિક્રમમ્।
શૃણુ તત્સર્વમાખ્યાસ્યે યથા પાણ્ડૂનયોધયત્॥ 7-43-1 (46538)
તમૂહુર્વાજિનો વશ્યાઃ સૈન્ધવાઃ સાધુવાહિનઃ।
વિકુર્વાણા બૃહન્તોઽશ્વાઃ શ્વસનોપરંહસઃ॥ 7-43-2 (46539)
ગન્ધર્વનગરાકારં વિધિવત્કલ્પિતં રથમ્।
તસ્યાભ્યશોભયત્કેતુર્વારાહો રાજતો મહાન્॥ 7-43-3 (46540)
શ્વેતશ્ચત્રપતાકાભિશ્ચામરવ્યજનેન ચ।
સ બભૌ રાજલિઙ્ગૈસ્તૈસ્તારાપતિરિવામ્બરે॥ 7-43-4 (46541)
મુક્તાવજ્રમણિસ્વર્ણૈર્ભૂષિતં તદયસ્મયમ્।
વરૂથં વિબભૌ તસ્ય જ્યોતિર્ભિઃ ખમિવાવૃતમ્॥ 7-43-5 (46542)
સ વિષ્ફાર્ય મહચ્ચાપં કિરન્નિષુગણાન્બહૂન।
તત્કણ્ડં પૂરયામાસ યદાર્જુનિરદારયત્॥ 7-43-6 (46543)
સ સાત્યકિં ત્રિભિર્બાણૈરષ્ટભિશ્ચ વૃકોદરમ્।
ધૃષ્ટદ્યુમ્નં તથા ષષ્ટ્યા વિરાટં દશભિઃ શરૈઃ॥ 7-43-7 (46544)
દ્રુપદં પઞ્ચભિસ્તીક્ષ્ણૈઃ સપ્તભિશ્ચ શિખણ્ડિનમ્।
કેકયાન્પઞ્ચવિંશત્યા દ્રૌપદેયાંસ્ત્રિભિસ્ત્રિભિઃ॥ 7-43-8 (46545)
યુધિષ્ઠિરં તુ સપ્તત્યા તતઃ શેષાનપાનુદત્।
ઇષુજાલેન મહતા તદદ્ભુતમિવાભવત્॥ 7-43-9 (46546)
અથાસ્ય શિતપીતેન ભલ્લેનાદિશ્ય કાર્મુકમ્।
ચિચ્છેદ પ્રહસન્રાજા ધર્મપુત્રઃ પ્રતાપવાન્॥ 7-43-10 (46547)
અક્ષ્ણોર્નિમેષમાત્રેણ સોઽન્યદાદાય કાર્મુકમ્।
વિવ્યાધ દશભિઃ પાર્થં તાંશ્ચૈવાન્યાંસ્ત્રિભિસ્ત્રિભિઃ॥ 7-43-11 (46548)
તત્તસ્ય લાઘવં જ્ઞાત્વા ભીમો ભલ્લૈસ્ત્રિભિસ્ત્રિભિઃ।
ધનુર્ધ્વજં ચ ચ્છત્રં ચ ક્ષિતૌ ક્ષિપ્રમપાતયત્॥ 7-43-12 (46549)
સોઽન્યદાદાય બલવાન્સજ્જં કૃત્વા ચ કાર્મુકમ્।
ભીમસ્યાપાતયત્કેતું ધનુરશ્વાંશ્ચ મારિષ॥ 7-43-13 (46550)
સ હતાશ્વાદવપ્લુત્ય ચ્છિન્નધન્વા રથોત્તમાત્।
સોત્યકેરાપ્લુતો યાનં ગિર્યગ્રમિવ કેસરી॥ 7-43-14 (46551)
તતસ્ત્વદીયાઃ સંહૃષ્ટાઃ સાધુસાધ્વિતિ વાદિનઃ।
સિન્ધુરાજસ્ય તત્કર્મ પ્રેક્ષ્યાશ્રદ્ધેયમદ્ભુતમ્॥ 7-43-15 (46552)
સઙ્ક્રુદ્ધાન્પાણ્ડવાનેકો યદ્દધારાસ્ત્રતેજસા।
તત્તસ્ય કર્મ ભૂતાનિ સર્વાણ્યેવાભ્યપૂજયન્॥ 7-43-16 (46553)
સૌભદ્રેણ હતૈઃ પૂર્વં સોત્તરાયોધિભિર્દ્વિપૈઃ।
પાણ્ડૂનાં દર્શિતઃ પન્થાઃ સૈન્ધવેન નિવારિતઃ॥ 7-43-17 (46554)
યતમાનાસ્તુ તે વીરા માત્સ્યપાઞ્ચાલકેકયાઃ।
પાણ્ડવાશ્ચાન્વપદ્યન્ત પ્રતિશેકુર્ન સૈન્ધવમ્॥ 7-43-18 (46555)
યો યો હિ યતતે ભેત્તું દ્રોણાનીકં તવાહિતઃ।
તત્તમેવ વરં પ્રાપ્ય સૈન્ધવઃ પ્રત્યવારયત્॥ ॥ 7-43-19 (46556)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ અભમન્યુવધપર્વણિ ત્રયોદશદિવસયુદ્ધે ત્રિચત્વારિંશોઽધ્યાયઃ॥ 43 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-43-5 વરૂથં રથવેષ્ટનમ્॥ 5-43-10 આદિશ્ય એષ ચ્છિનદ્મીત્યુદ્દિશ્ય॥ 5-43-43 ત્રિચત્વારિંશોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 044
॥ શ્રીઃ ॥
7.44. અધ્યાયઃ 044
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
અભિમન્યુપરાક્રમવર્ણનમ્॥ 1 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-44-0 (46557)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-44-0x (4367)
સૈન્ધવેન નિરુદ્ધેષુ જયગૃદ્ધિષુ પાણ઼્ડુષુ।
સુઘોરમભવદ્યુદ્ધં ત્વદીયાનાં પરૈઃ સહ॥ 7-44-1 (46558)
પ્રવિશ્યાથાર્જુનિઃ સેનાં સત્યસન્ધો દુરાસદઃ।
વ્યક્ષોભયત તેજસ્વી મકરઃ સાગરં યથા॥ 7-44-2 (46559)
તં તથા શરવર્ષેણ છાદયન્તમરિંદમમ્।
યથા પ્રધાનાઃ સૌભદ્રમભ્યયુઃ કુરુસત્તમાઃ॥ 7-44-3 (46560)
તેષાં તસ્ય ચ સમ્મર્દો દારુણઃ સમપદ્યત।
સૃજતાં શરવર્ષાણિ પ્રસક્તમમિતૌજસામ્॥ 7-44-4 (46561)
રથવ્રજેન સંરુદ્ધસ્તૈરમિત્રૈસ્તથાઽઽર્જુનિઃ।
વૃષસેનસ્ય યન્તારં હત્વા ચિચ્છેદ કાર્મુકમ્॥ 7-44-5 (46562)
તં ચ વિવ્યાધ બલવાંસ્તસ્ય ચાશ્વાનજિહ્મગૈઃ।
વાતાયમાનૈસ્તૈરશ્વૈર્વિસંજ્ઞોઽપહૃતો રણાત્॥ 7-44-6 (46563)
તેનાન્તરેણાભિમન્યોર્યન્તાપાસારયદ્રથમ્।
રથવ્રજાસ્તતો હૃષ્ટાઃ સાધુસાધ્વિતિ ચુક્રુશુઃ॥ 7-44-7 (46564)
તં સિંહમિવ સઙ્ક્રુદ્ધં પ્રમથ્નન્તં શરૈરરીન્।
આરાદાયાન્તમભ્યેત્ય વસાતીયોઽભ્યયાદ્દ્રુતમ્॥ 7-44-8 (46565)
સોઽભિમન્યું શરૈઃ ષષ્ટ્યા રુક્મપુઙ્કૈરવાકિરત્।
અબ્રવીચ્ચ ન મે જીવઞ્જીવતો યુધિ મોક્ષ્યસે॥ 7-44-9 (46566)
તમયસ્મયવર્માણમિષુણા દૂરપાતિના।
વિવ્યાધ હૃદિ સૌભદ્રઃ સ પપાત વ્યસુઃ ક્ષિતૌ॥ 7-44-10 (46567)
વસાતીયં હતં દૃષ્ટ્વા ક્રુદ્ધાઃ ક્ષત્રિયપુઙ્ગવાઃ।
પરિવવ્રુસ્તદા રાજંસ્તવ પૌત્રં જિઘાંસવઃ॥ 7-44-11 (46568)
વિષ્ફારયન્તશ્ચાપાનિ નાનારૂપાણ્યનેકશઃ।
તદ્યુદ્ધમભવદ્રૌદ્રં સૌભદ્રસ્યારિભિઃ સહ॥ 7-44-12 (46569)
તેષાં શરાન્સેષ્વસનાઞ્શરીરાણિ શિરાંસિ ચ।
સકુણ્ડલાનિ સ્રગ્વીણિ ક્રુદ્ધશ્ચિચ્છેદ ફાલ્ગુનિઃ॥ 7-44-13 (46570)
સખઙ્ગાઃ સાઙ્ગુલિત્રાણાઃ સપટ્ટસપરશ્વથાઃ।
અદૃશ્યન્ત ભુજાશ્છિન્ના હેમાભરણભૂષિતાઃ॥ 7-44-14 (46571)
સ્રગ્ભિરાભરણૈર્વસ્ત્રૈઃ પતિતૈર્વિવિધૈર્ધ્વજૈઃ।
વર્મભિશ્ચર્મભિર્હારૈર્મુકુટૈશ્છત્રચામરૈઃ॥ 7-44-15 (46572)
ઉપસ્કરૈરધિષ્ઠાનૈરીષાદણ્ડકબન્ધુરૈઃ।
અક્ષૈર્વિમથિતૈશ્ચક્રૈર્ભગ્નૈશ્ચ બહુધા યુગૈઃ॥ 7-44-16 (46573)
અનુકર્ષૈઃ પતાકાભિસ્તથા સારથિવાજિભિઃ।
રથૈશ્ચ ભગ્નૈર્નાગૈશ્ચ હતૈઃ કીર્ણાભવન્મહી॥ 7-44-17 (46574)
નિહતૈઃ ક્ષત્રિયૈઃ શૂરૈર્નાનાજનપદેશ્વરૈઃ।
જયગૃદ્ધૈર્વૃતા ભૂમિર્દારુણા સમપદ્યત॥ 7-44-18 (46575)
દિશો વિચરતસ્તસ્ય સર્વાશ્ચ પ્રદિશસ્તથા।
રણેઽભિમન્યોઃ ક્રુદ્ધસ્ય રૂપમન્તરધીયત॥ 7-44-19 (46576)
કાઞ્ચનં યદ્યદસ્યાસીદ્વર્મ ચાભરણાનિ ચ।
ધનુષશ્ચ શરાણાં ચ તદપશ્યામ કેવલમ્॥ 7-44-20 (46577)
તં તદા નાશકત્કશ્ચિચ્ચક્ષુર્ભ્યામભિવીક્ષિતુમ્।
આદદાનં શરૈર્યોધાન્મધ્યે સૂર્યમિવ સ્થિતમ્॥ ॥ 7-44-21 (46578)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ અભિમન્યુવધપર્વણિ ત્રયોદશદિવસયુદ્ધે ચતુશ્ચત્વારિંશોઽધ્યાયઃ॥ 44 ॥
દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 045
॥ શ્રીઃ ॥
7.45. અધ્યાયઃ 045
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
અભિમન્યોઃ પરાક્રમઃ તેન દુર્યોધનપરાજયઃ॥ 1 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-45-0 (46579)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-45-0x (4368)
આદદાનસ્તુ શૂરાણામાયુંષ્યભવદાર્જુનિઃ।
અન્તકઃ સર્વભૂતાનાં પ્રાણાન્કાલ ઇવાગતે॥ 7-45-1 (46580)
સ શક્ર ઇવ વિક્રાન્તઃ શક્રસૂનોઃ સુતો બલી।
અભિમન્યુસ્તદાનીકં લોડયન્સમદૃશ્યત॥ 7-45-2 (46581)
પ્રવિશ્યૈવ તુ રાજેન્દ્ર ક્ષત્રિયેન્દ્રાન્તકોપમઃ।
સત્યશ્રવસમાદત્ત વ્યાઘ્રો મૃગમિવોલ્બણઃ॥ 7-45-3 (46582)
સત્યશ્રવસિ ચાક્ષિપ્તે ત્વરમાણા મહારથાઃ।
પ્રગૃહ્ય વિપુલં શસ્ત્રમભિમન્યુમુપાદ્રવન્॥ 7-45-4 (46583)
અહંપૂર્વમહંપૂર્વમિતિ ક્ષત્રિયપુઙ્ગવાઃ।
સ્પર્ધમાનાઃ સમાજગ્મુર્જિઘાંસન્તોઽર્જુનાત્મજમ્॥ 7-45-5 (46584)
ક્ષત્રિયાણામનીકાનિ પ્રદ્રુતાન્યભિધાવતામ્।
જગ્રાહ તિમિરાસાદ્ય ક્ષુદ્રમત્સ્યાનિવાર્ણિવે॥ 7-45-6 (46585)
યે કેચન ગતાસ્તસ્ય સમીપમપલાયિનઃ।
ન તે પ્રતિન્યવર્તન્ત સમુદ્રાદિવ સિન્ધવઃ॥ 7-45-7 (46586)
મહાગ્રહગૃહીતેવ વાતવેગભયાર્દિતા।
સમકમ્પત સા સેના વિભ્રષ્ટા નૌરિવાર્ણવે॥ 7-45-8 (46587)
અથ રુક્મરથો નામ મદ્રેશ્વરસુતો બલી।
ત્રસ્તામાશ્વાસયન્સેનામત્રસ્તો વાક્યમબ્રવીત્॥ 7-45-9 (46588)
અલં ત્રાસેન વઃ શૂરા નૈષ કશ્ચિન્મયિ સ્થિતે।
અહમેનં ગ્રીહષ્યામિ જીવગ્રાહં ન સંશયઃ॥ 7-45-10 (46589)
એવમુક્ત્વા તુ સૌભદ્રમભિદુદ્રાવ વીર્યવાન્।
સુકલ્પિતેનોહ્યમાનઃ સ્યન્દનેન વિરાજતા॥ 7-45-11 (46590)
સોઽભિમન્યું ત્રિભિર્બાણૈર્વિદ્ધ્વા વક્ષસ્યથાનદત્।
ત્રિભિશ્ચ દક્ષિણે બાહૌ સવ્યે ચ નિશિતૈસ્ત્રિભિઃ॥ 7-45-12 (46591)
સ તસ્યેષ્વસનં છિત્ત્વા ફાલ્ગુનિઃ સવ્યદક્ષિણૌ।
ભુજૌ શિરશ્ચ સ્વક્ષિભ્રુ ક્ષિતૌ ક્ષિપ્રમપાતયત્॥ 7-45-13 (46592)
દૃષ્ટ્વા રુક્મરથં રુગ્ણં પુત્રં શલ્યસ્ય માનિનમ્।
જીવગ્રાહં જિઘૃક્ષન્તં સૌભદ્રેણ યશસ્વિના॥ 7-45-14 (46593)
સઙ્ગ્રામદુર્મદા રાજન્રાજપુત્રાઃ પ્રહારિણઃ।
વયસ્યાઃ શલ્યપુત્રસ્ય સુવર્ણવિકૃતધ્વજાઃ॥ 7-45-15 (46594)
તાલમાત્રાણિ ચાપાનિ વિકર્ષન્તો મહાબલાઃ।
આર્જુનિં શરવર્ષેણ સમન્તાત્પર્યવારયન્॥ 7-45-16 (46595)
શૂરૈઃ નિક્ષાબલોપેતૈસ્તરુણૈરત્યમર્ષણૈઃ।
દૃષ્ટ્વૈકં સમરે શૂરં સૌભદ્રમપરાજિતમ્॥ 7-45-17 (46596)
છાદ્યમાનં શરવ્રાતૈર્હૃષ્ટો દુર્યોધનોઽભવત્।
વૈવસ્વતસ્ય ભવનં ગતં હ્યેમમન્યત॥ 7-45-18 (46597)
સુવર્ણપુઙ્ખૈરિષુભિર્નાનાલિઙ્ગૈઃ સુતેજનૈઃ।
અદૃશ્યમાર્જુનિં ચક્રુર્નિમેષાત્તે નૃપાત્મજાઃ॥ 7-45-19 (46598)
સસૂતાશ્વધ્વજં તસ્ય સ્યન્દનં તં ચ મારિષ।
આચિતં સમપશ્યામ શ્વાવિધં શલલૈરિવ॥ 7-45-20 (46599)
સ ગાઢવિદ્ધઃ ક્રુદ્ધશ્ચ તોત્રૈર્ગજ ઇવાર્દિતઃ।
ગાન્ધર્વમસ્ત્રમાયચ્છદ્રથમાયાં ચ ભારત॥ 7-45-21 (46600)
અર્જુનો તપસ્તપ્ત્વા ગન્ધર્વેભ્યો યદાહૃતમ્।
તુમ્બુરુપ્રમુખેભ્યો વૈ તેનામોહયતાહિતાન્॥ 7-45-22 (46601)
એકધા શતધા રાજન્દૃશ્યતે સ્મ સહસ્રધા।
અલાતચક્રવત્સઙ્ખ્યે ક્ષિપ્રમસ્ત્રાણિ દર્શયન્॥ 7-45-23 (46602)
રથચર્યાસ્ત્રમાયાભિર્મોહયિત્વા પરન્તપઃ।
બિભેદ શતધા રાજઞ્શરીરાણિ મહીક્ષિતામ્॥ 7-45-24 (46603)
પ્રાણાઃ પ્રાણભૃતાં સઙ્ખ્યે પ્રેષિતા નિશિતૈઃ શરૈઃ।
રાજન્પ્રાપુરસું લોકં શરીરાણ્યવનિં યયુઃ॥ 7-45-25 (46604)
ધનૂંષ્યશ્વાન્નિયન્તૄંશ્ચ ધ્વજાન્બાહૂંશ્ચ સાઙ્ગદાન્।
સિરાંસિ ચ શિતૈર્બાણૈસ્તેષાં ચિચ્છેદ ફાલ્ગુનિઃ॥ 7-45-26 (46605)
ચૂતારામો યથા ભગ્નઃ પઞ્ચવર્ષઃ ફલોપગઃ।
રાજપુત્રશતં તદ્વત્સૌભદ્રેણ નિપાતિતમ્॥ 7-45-27 (46606)
ક્રુદ્ધાશીવિષસઙ્કાશાન્સુકુમારાન્સુખોચિતાન્।
એકેન નિહતાન્દૃષ્ટ્વા ભીતો દુર્યોધનોઽભવત્॥ 7-45-28 (46607)
રથિનઃ કુઞ્જરાનશ્વાન્પદાતીંશ્ચાવમર્દિતાન્।
દૃષ્ટ્વા દુર્યોધનઃ ક્ષિપ્રમુપાયાત્તમમર્ષિતઃ॥ 7-45-29 (46608)
તયોઃ ક્ષણમિવાપૂર્વઃ સઙ્ગ્રામઃ સમપદ્યત।
અથાભવત્તે વિમુખઃ પુત્રઃ શરશતાહતઃ॥ ॥ 7-45-30 (46609)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ અભિમન્યુવધપર્વણિ ત્રયોદશદિસયુદ્ધે પઞ્ચત્વારિંશોઽધ્યાયઃ॥ 45 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-45- આયચ્છત્પ્રયુક્તવાન્। રથમાયાં દુર્લક્ષ્યાં રથશિક્ષામ્॥ 5-45- ફલોપગઃ ફલોન્મુખઃ॥ 5-45- પઞ્ચચત્વારિંશોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 046
॥ શ્રીઃ ॥
7.46. અધ્યાયઃ 046
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
અભિમન્યુના દુર્યોધનસૂનોર્લક્ષ્મણસ્ય વધઃ॥ 1 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-46-0 (46610)
ધૃતરાષ્ટ્ર ઉવાચ। 7-46-0x (4369)
યથા વદસિ મે સૂત એકસ્ય બહુભિઃ સહ।
સઙ્ગ્રામં તુમુલં ઘોરં જયં ચૈવ મહાત્મનઃ॥ 7-46-1 (46611)
અશ્રદ્ધેયમિવાશ્ચર્યં સૌભદ્રસ્યાથ વિક્રમમ્।
કિન્તુ નાત્યદ્ભુતં તેષાં યેષાં ધર્મો વ્યપાશ્રયઃ॥ 7-46-2 (46612)
દુર્યોધને ચ વિમુખે રાજપુત્રશતે હતે।
સૌભદ્રે પ્રતિપત્તિં કાં પ્રત્યપદ્યન્ત મામકાઃ॥ 7-46-3 (46613)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-46-4x (4370)
સંશુષ્કાસ્યાશ્ચલન્નેત્રાઃ પ્રસ્વિન્ના રોમહર્ષણાઃ।
પાલયનકૃતોત્સાહા નિરુત્સાહા દ્વિષ઼જ્જયે॥ 7-46-4 (46614)
હતાન્ભ્રાતૄન્પિતૄન્પુત્રાન્સુહૃત્સમ્બન્ધિબાન્ધવાન્।
ઉત્સૃજ્યોત્સૃજ્ય સઞ્જગ્મુસ્ત્વરયન્તો હયદ્વિપાન્॥ 7-46-5 (46615)
તાન્પ્રભગ્નાંસ્તથા દૃષ્ટ્વા દ્રોણો દ્રૌણિર્બૃહદ્બલઃ।
કૃપો દુર્યોધનઃ કર્ણઃ કૃતવર્માથ સૌબલઃ॥ 7-46-6 (46616)
અભ્યધાવન્સુસઙ્ક્રુદ્ધાઃ સૌભદ્રમપરાજિતમ્।
તે તુ પૌત્રેણ તે રાજન્પ્રાયશો વિમુખીકૃતાઃ।
`સૌભદ્રેણ મહારાજ શક્રપ્રતિમતેજસા'॥ 7-46-7 (46617)
એકસ્તુ સુખસંવૃદ્ધો બાલ્યાદ્દર્પાચ્ચ નિર્ભયઃ।
ઇષ્વસ્ત્રવિન્મહાતેજા લક્ષ્મણોઽર્જુનિમભ્યયાત્॥ 7-46-8 (46618)
તમન્વગેવાસ્ય પિતા પુત્રગૃદ્ધી ન્યવર્તત।
અનુદુર્યોધનં ચાન્યે ન્યવર્તન્ત મહારથાઃ॥ 7-46-9 (46619)
તં તેઽભિષિષિચુર્બાણૈર્મેઘા ગિરિમિવામ્બુભિઃ।
સ તુ તાન્પ્રમમાથૈકો વિષ્વગ્વાતો યથામ્બુદાન્॥ 7-46-10 (46620)
પૌત્રં તવ ચ દુર્ધર્ષં લક્ષ્મણં પ્રિયદર્શનમ્।
પિતુઃ સમીપે તિષ્ઠન્તં શૂરમુદ્યતકાર્મુકમ્॥ 7-46-11 (46621)
અત્યન્તસુખસંવૃદ્ધં ધનેશ્વરસુતોપમમ્।
આસસાદ રણે કાર્ષ્ણિર્મત્તો મત્તમિવ દ્વિપમ્।
`સિંહશાબો વને શશ્વત્પુણ્ડરીકશિશું યથા'॥ 7-46-12 (46622)
લક્ષ્મણેન તુ સઙ્ગમ્ય સૌભદ્રઃ પરવીરહા।
શરૈઃ સુનિશિતૈસ્તીક્ષ્ણૈર્બાહ્વોરુરસિ ચાર્પયત્॥ 7-46-13 (46623)
સઙ્ક્રુદ્ધૌ વૈ મહારાજ દણ્ડાહત ઇવોરગઃ।
પૌત્રસ્તવ મહારાજ તવ પૌત્રમભાષત॥ 7-46-14 (46624)
સુદૃષ્ટઃ ક્રિયતાં લોકો હ્યમું લોકં ગમિષ્યસિ।
પશ્યતાં બાન્ધવાનાં ત્વાં નયામિ યમસાદનમ્॥ 7-46-15 (46625)
એવમુક્ત્વા તતો ભલ્લં સૌભદ્રઃ પરવીરહા।
ઉદ્બબર્હ મહાબાહુર્નિર્મુક્તોરગસન્નિભમ્॥ 7-46-16 (46626)
સ તસ્ય ભુજનિર્મુક્તો લક્ષ્મણસ્ય સુદર્શનમ્।
સુનસં સુભ્રુ કેશાન્તં શિરોઽહાર્ષીત્સકુણ્ડલમ્॥ 7-46-17 (46627)
`પૌત્રસ્તુ તવ દુર્ધર્ષં લક્ષ્મણં પ્રિયદર્શનમ્।
પિતુઃ સમીપે તિષ્ઠન્તં પ્રાહિણોદ્યમસાદનમ્॥ 7-46-18 (46628)
અત્યન્તસુખસંવૃદ્ધં ધનેશ્વરસુતોપમમ્'।
લક્ષ્મણાં નિહતં દૃષ્ટ્વા હાહેત્યુચ્ચુક્રુશુર્જનાઃ॥ 7-46-19 (46629)
તતો દુર્યોધનઃ ક્રુદ્ધઃ પ્રિયે પુત્રે નિપાતિતે।
હતૈનમિતિ ચુક્રોશ ક્ષત્રિયાન્ક્ષત્રિયર્ષભઃ॥ 7-46-20 (46630)
તતો દ્રોણઃ કૃપઃ કર્ણો દ્રોણપુત્રો બૃહદ્બલઃ।
કૃતવર્મા ચ હાર્દિક્યઃ ષડ્રથાઃ પર્યવારયન્॥ 7-46-21 (46631)
તાંસ્તુ વિદ્ધા શિતૈર્બાણૈર્વિમુખીકૃત્ય ચાર્જુનિઃ।
વેગેનાભ્યપતત્ક્રુદ્ધઃ સૈન્ધવસ્ય મહદ્બલમ્॥ 7-46-22 (46632)
આવવ્રુસ્તસ્ય પન્થાનં ગજાનીકેન દંશિતાઃ।
કલિઙ્ગાશ્ચ નિષાદાશ્ચ ક્રાથપુત્રશ્ચ વીર્યવાન્।
તત્પ્રસક્તમિવાત્યર્થં યુદ્ધમાસીદ્વિશામ્પતે॥ 7-46-23 (46633)
તતસ્તત્કુઞ્જરાનીકં વ્યધમદ્ધૃષ્ટમાર્જુનિઃ।
યથા વાયુર્નિત્યગતિર્જલદાઞ્શતશોઽમ્બરે॥ 7-46-24 (46634)
તતઃ ક્રુદ્ધાઃ શરવ્રાતૈ રાજાનઃ સમવારયન્।
અથેતરે સન્નિવૃત્તાઃ પુનર્દ્રોણમુખા રથાઃ।
પરમાસ્ત્રાણિ ધુન્વાનાઃ સૌભદ્રમભિદુદ્રુવુઃ॥ 7-46-25 (46635)
તાન્નિવાર્યાર્જુનિર્બાણૈઃ ક્રાથપુત્રમયોધયત્।
શરૌઘેણાપ્રમેયેણ ત્વરમાણો જિઘૌસયા॥ 7-46-26 (46636)
સધનુર્બાણકેયૂરૌ બાહૂ સમુકુટં શિરઃ।
સચ્છત્રધ્વજયન્તારં રથં ચાશ્વાન્ન્યપાતયત્॥ 7-46-27 (46637)
કુલશીલશ્રુતિબલૈઃ કીર્ત્યા ચાસ્ત્રબલેન ચ।
યુક્તે તસ્મિન્હતે વીરાઃ પ્રાયશો વિમુખાઽભવન્॥ ॥ 7-46-28 (46638)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ અભિમન્યુવધપર્વણિ ત્રયોદશદિવસયુદ્ધે ષટ્ચત્વારિંશોઽધ્યાયઃ॥ 46 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-46-3 પ્રતિપત્તિં પ્રતિવિધાનમ્॥ 5-46-10 વિષ્વગ્વાતોઽશેષદિગ્વાતઃ॥ 5-46-17 કેશાન્તં કેશૈર્મનોહરમ્। અન્તઃ પ્રાન્તેઽન્તિકે મધ્યે સ્વરૂપે ચ મનોહરે ઇત્યભિધાનાત્॥ 5-46-23 ધૃષ્ટં પ્રગલ્ભમ્॥ 5-46-46 ષટ્ચત્વારિંશોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 047
॥ શ્રીઃ ॥
7.47. અધ્યાયઃ 047
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
અભિમન્યુપરાક્રમવર્ણનમ્॥ 1 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-47-0 (46639)
ધૃતરાષ્ટ્ર ઉવાચ। 7-47-0x (4371)
તથા પ્રવિષ્ટં તરુણં સૌભદ્રમપરાજિતમ્।
કુલાનુરૂપં કુર્વાણં સઙ્ગ્રામેષ્વપરાજિતમ્॥ 7-47-1 (46640)
આજાનેયૈઃ સુબલિભિર્યાન્તમશ્વૈસ્ત્રિહાયનૈઃ।
પ્લવમાનમિવાકાશે કે શૂરાઃ સમવારયન્॥ 7-47-2 (46641)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-47-3x (4372)
અભિમન્યુઃ પ્રવિશ્યૈતાંસ્તાવકાન્નિશિતૈઃ શરૈઃ।
અકરોત્પાર્થિવાન્સર્વાન્વિમુખાન્પાણ્ડુનન્દનઃ॥ 7-47-3 (46642)
તં તુ દ્રોણઃ કૃપઃ કર્ણો દ્રૌણિશ્ચ સબૃહદ્બલઃ।
કૃતવર્મા ચ હાર્દિક્યઃ ષડ્રથાઃ પર્યવારયન્॥ 7-47-4 (46643)
દૃષ્ટ્વા તુ સૈન્ધવે ભારમતિમાત્રં સમાહિતમ્।
સૈન્યં તવ મહારાજ યુધિષ્ઠિરમુપાદ્રવત્॥ 7-47-5 (46644)
સૌભદ્રમિતરે વીરમભ્યવર્ષઞ્શરામ્બુભિઃ।
તાલમાત્રાણિ ચાપાનિ વિકર્ષન્તો મહાબલાઃ॥ 7-47-6 (46645)
તાંસ્તુ સર્વાન્મહેષ્વાસાન્સર્વવિદ્યાસુ નિષ્ઠિતાન્।
વ્યદૃષ્ટમ્ભયદ્રણે બાણૈઃ સૌભદ્રઃ પરવીરહા॥ 7-47-7 (46646)
દ્રોણં પઞ્ચાશતાવિધ્યદ્વિંશત્યા ચ બૃહદ્બલમ્।
અશીત્યા કૃતવર્માણં કૃપં ષષ્ટ્યા શિલીમુખૈઃ॥ 7-47-8 (46647)
રુક્મપુઙ્ખૈર્મહાવેગૈરાકર્ણસમચોદિતૈઃ।
અવિધ્યદ્દશભિર્બાણૈરશ્વત્થામાનમાર્જુનિઃ॥ 7-47-9 (46648)
કર્ણં ચ કર્ણિના કર્ણે પીતેન ચ શિતેન ચ।
ફાલ્ગુનિર્દ્વિષતાં મધ્યે વિવ્યાધ પરમેષુણા॥ 7-47-10 (46649)
પાતયિત્વા કૃપસ્યાશ્વાંસ્તથોભૌ પાર્ષ્ણિસારથી।
અથૈનં દશભિર્બાણૈઃ પ્રત્યવિધ્યત્સ્તનાન્તરે॥ 7-47-11 (46650)
તતો બૃન્દારકં વીરં કુરૂણાં કીર્તિવર્ધનમ્।
પુત્રાણાં તવ વીરાણાં પશ્યતામવધીદ્બલી॥ 7-47-12 (46651)
તં દ્રૌણિઃ પઞ્ચવિંશત્યા ક્ષુદ્રકાણાં સમાર્પયત્।
વરંવરમમિત્રાણામારુજન્તમભીતવત્॥ 7-47-13 (46652)
સ તુ બાણૈઃ શિતૈસ્તૂર્ણં પ્રત્યવિધ્યત મારિષ।
પશ્યતાં ધાર્તરાષ્ટ્રાણામશ્વત્થામાનમાર્જુનિઃ॥ 7-47-14 (46653)
ષષ્ટ્યા શરાણાં તં દ્રૌણિસ્તિગ્મધારૈઃ સુતેજનૈઃ।
ઉગ્રૈર્નાકમ્પયદ્વિદ્ધ્વા મૈનાકમિવ પર્વતમ્॥ 7-47-15 (46654)
સ તુ દ્રૌણિં ત્રિસપ્તત્યા હેમપુઙ્ઘૈરજિહ્મગૈઃ।
પ્રત્યવિધ્યન્મહાતેજા બલવાનપકારિણમ્॥ 7-47-16 (46655)
તસ્મિન્દ્રોણો બાણશતં પુત્રગૃદ્ધી ન્યપાતયત્।
અશ્વત્થામા તથાઽષ્ટૌ ચ પરીપ્સન્પિતરં રણે॥ 7-47-17 (46656)
કર્ણો દ્વાવિંશતિં ભલ્લાન્કૃતવર્મા ચ વિંશતિમ્।
બૃહદ્બલસ્તુ પઞ્ચાશત્કૃપઃ શારદ્વતો દશ॥ 7-47-18 (46657)
તાંસ્તુ પ્રત્યવધીત્સર્વાન્દશભિર્દશભિઃ શરૈઃ।
તૈરર્દ્યમાનઃ સૌભદ્રઃ સર્વતો નિશિતૈઃ શરૈઃ॥ 7-47-19 (46658)
તં કોસલાનામધિપઃ કર્ણિનાઽતાડયદ્ધૃદિ।
સ તસ્યાશ્વાન્ધ્વજં ચાપં સૂતં ચાપાતયત્ક્ષિતૌ॥ 7-47-20 (46659)
અથ કોસલરાજસ્તુ વિરથઃ ખઙ્ગ્રચર્મધૃત્।
ઇયેષ ફાલ્ગુનેઃ કાયાચ્છિરો હર્તું સકુણ્ડલમ્॥ 7-47-21 (46660)
સ કોસલાનામધિપં રાજપુત્રં બૃહદ્બલમ્।
હૃદિ વિવ્યાધ વાણેન સ ભિન્નહૃદયોઽપતત્॥ 7-47-22 (46661)
બભઞ્જ ચ સહસ્રાણિ દશ રાજ્ઞાં મહાત્મનામ્।
સૃજતામશિવા વાચઃ ખઙ્ગકાર્મુકધારિણામ્॥ 7-47-23 (46662)
તથા બૃહદ્બલં હત્વા સૌભદ્રો વ્યચરદ્રણે।
વ્યષ્ટમ્ભયન્મહેષ્વાસો યોધાંસ્તવ શરામ્બુભિઃ॥ ॥ 7-47-24 (46663)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ અભિમન્યુવધપર્વણિ ત્રોયદશદિવસયુદ્ધે સપ્તચત્વારિંશોઽધ્યાયઃ॥ 47 ॥
દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 048
॥ શ્રીઃ ॥
7.48. અધ્યાયઃ 048
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
દ્રોણાદિભિઃ ષડ્ભિરભિમન્યોર્વિરથીકરણમ્॥ 1 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-48-0 (46664)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-48-0x (4373)
સ કર્ણં કર્ણિના કર્ણે પુનર્વિવ્યાધ ફાલ્ગુનિઃ।
શરૈઃ પઞ્ચાશતા ચૈનમવિધ્યત્કોપયન્ભૃશમ્॥ 7-48-1 (46665)
પ્રતિવિવ્યાધ રાધેયસ્તાવદ્ભિરથ તં પુનઃ।
શરૈરાચિતસર્વાઙ્ગો બહ્વશોભત ભારત॥ 7-48-2 (46666)
કર્ણં ચાપ્યકરોત્ક્રુદ્ધો રુધિરોત્પીડવાહિનમ્।
કર્ણોઽપિ વિબભૌ શૂરઃ શરૈશ્છિન્નોઽસૃગાતપ્લુઃ।
`સન્ધાનુગતપર્યન્તઃ શરદીવ દિવાકરઃ'॥ 7-48-3 (46667)
તાવુભૌ શરચિત્રાઙ્ગૌ રુધિરેણ સમુક્ષિતૌ।
બભૂવતુર્મહાત્માનૌ પુષ્પિતાવિવ કિંશુકૌ॥ 7-48-4 (46668)
અથ કર્ણસ્ય સચિવાન્ષટ્ શૂરાંશ્ચિત્રયોધિનઃ।
સાશ્વસૂતધ્વજરથાન્સૌભદ્રો નિજઘાન હ॥ 7-48-5 (46669)
તથેતરાન્મહેષ્વાસાન્દશભિર્દશભિઃ શરૈઃ।
પ્રત્યવિધ્યદસમ્ભ્રાન્તસ્તદદ્ભુતમિવાભવત્॥ 7-48-6 (46670)
માગધસ્ય તથા પુત્રં હત્વા ષડ્ભિરજિહ્મગૈઃ।
સાશ્વં સસૂતં તરુણમશ્વકેતુમપાતયત્॥ 7-48-7 (46671)
માર્તિકાવતકં ભોજં તતઃ કુઞ્જરકેતનમ્।
ક્ષુરપ્રેણ સમુન્મથ્ય નનાદ વિસૃજન્શરાન્॥ 7-48-8 (46672)
તસ્ય દૌઃશાસનિર્વિદ્ધ્વા ચતુર્ભિશ્ચતુરો હયાન્।
સૂતમેકેન વિવ્યાધ દશભિશ્ચાર્જુનાત્મજમ્॥ 7-48-9 (46673)
તતો દૌઃશાસનિં કાર્ષ્ણિર્વિદ્ધ્વા સપ્તભિરાશુગૈઃ।
સંરમ્ભાદ્રક્તનયનો વાક્યમુચ્ચૈરથાબ્રવીત્॥ 7-48-10 (46674)
પિતા તવાહવં ત્યક્ત્વા ગતઃ કાપુરુષો યથા।
દિષ્ટ્યા ત્વમપિ જાનીષે યોદ્ધું ન ત્વદ્ય મોક્ષ્યસે॥ 7-48-11 (46675)
એતાવદુક્ત્વા વચનં કર્મારપરિમાર્જિતમ્।
નારાચં વિસસર્જાસ્મૈ તં દ્રૌણિસ્ત્રિભિરાચ્છિનત્॥ 7-48-12 (46676)
તસ્યાર્જુનિર્ધ્વજં છિત્ત્વા શલ્યં ત્રિભિરતાડયત્।
તં શલ્યો નવભિર્બાણૈર્ગાર્ધ્રપત્રૈરતાડયત્॥ 7-48-13 (46677)
હૃદ્યસમ્ભ્રાન્તવદ્રાજંસ્તદદ્ભુતમિવાભવત્।
તસ્યાર્જુનિર્ધ્વજં છિત્ત્વા હત્વોભૌ પાર્ષ્ણિસારથી॥ 7-48-14 (46678)
તં વિવ્યાધાયસૈઃ ષડ્ભિઃ સોપાક્રામદ્રથાન્તરમ્।
શત્રુઞ્જયં ચન્દ્રકેતું મેઘવેગં સુવર્ચસમ્॥ 7-48-15 (46679)
સૂર્યભાસં ચ પઞ્ચૈતાન્હત્વા વિવ્યાધ સૌબલમ્।
તં સૌબલસ્ત્રિભિર્વિદ્ધ્વા દુર્યોધનમથાબ્રવીત્॥ 7-48-16 (46680)
સર્વ એનં વિમથ્નીમઃ પુરૈકૈકં હિનસ્તિ નઃ।
અથાબ્રવીત્પુનર્દ્રોણં કર્ણો વૈકર્તનો રણે॥ 7-48-17 (46681)
પુરા સર્વાન્પ્રમથ્નાતિ બ્રૂહ્યસ્ય વધમ્માશુ નઃ।
તતો દ્રોણો મહેષ્વાસઃ સર્વાંસ્તાન્પ્રત્યભાષત॥ 7-48-18 (46682)
અસ્તિ વાઽસ્યાન્તરં કિઞ્ચિત્કુમારસ્યાથ પશ્યત।
અન્વસ્ય પિતરં ચાદ્ય ચરતઃ સર્વતો દિશમ્॥ 7-48-19 (46683)
શીઘ્રતાં નરસિંહસ્ય પાણ્ડવેયસ્ય પશ્યત।
ધનુર્મણ્ડલમેવાસ્ય રથમાર્ગેષુ દૃશ્યતે॥ 7-48-20 (46684)
સંદધાનસ્ય વિશિખાઞ્શીઘ્રં ચૈવ વિમુઞ્ચતઃ।
આરુજન્નપિ મે પ્રાણાન્મોહયન્નપિ સાયકૈઃ॥ 7-48-21 (46685)
પ્રહર્ષયતિ માં ભૂયઃ સૌભદ્રઃ પરવીરહા।
અતિમાનં દધાત્યેષ સૌભદ્રો વિચરન્રણે॥ 7-48-22 (46686)
અન્તરં યસ્ય સંરબ્ધા ન પશ્યન્તિ મહારથાઃ।
અસ્યતો લઘુહસ્તસ્ય દિશઃ સર્વા મહેષુભિઃ।
ન વિશેષં પ્રપશ્યામિ રણે ગાણ્ડીવધન્વનઃ॥ 7-48-23 (46687)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-48-24x (4374)
અથ કર્ણઃ પુનર્દ્રોણમાહાર્જુનિશરાહતઃ।
સ્થાતવ્યમિતિ તિષ્ઠામિ પીડ્યમાનોઽભિમન્યુના॥ 7-48-24 (46688)
તેજસ્વિનઃ કુમારસ્ય શરાઃ પરમદારુણાઃ।
ક્ષિણ્વન્તિ હૃદયં મેઽદ્ય ઘોરાઃ પાવકતેજસઃ॥ 7-48-25 (46689)
તમાચાર્યોઽબ્રવીત્કર્ણં શનકૈઃ પ્રહસન્નિવ।
અભેદ્યમસ્ય કવચં યુવા ચાશુપરાક્રમઃ॥ 7-48-26 (46690)
ઉપદિષ્ટા મયા ચાસ્ય પિતુઃ કવચધારણા।
તામેષ નિખિલાં વેત્તિ ધ્રુવં પરપુરઞ્જયઃ॥ 7-48-27 (46691)
શક્યં ત્વસ્ય ધનુશ્છેત્તું જ્યાં ચ બાણૈઃ સમાહિતૈઃ।
અભીષૂંશ્ચ હયાંશ્ચૈવ તથોભૌ પાર્ષ્ણિસારથી॥ 7-48-28 (46692)
એતત્કુરુ મહેષ્વાસ રાધેય યદિ શક્યતે।
અથૈનં વિમુખીકૃત્ય પશ્ચાત્પ્રહરણં કુરુ॥ 7-48-29 (46693)
સધનુષ્કો ન શક્યોઽયમપિ જેતું સુરાસુરૈઃ।
વિરથં વિધનુષ્કં ચ કુરુષ્વૈનં યદીચ્છસિ॥
`પુનઃ સ્થિતેન કેનાપિ દુઃશકો જેતુમાર્જુનિઃ'॥ 7-48-30 (46694)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-48-31x (4375)
તદાચાર્યવચઃ શ્રુત્વા કર્ણો વૈકર્તનસ્ત્વરન્।
અસ્યતો લઘુહસ્તસ્ય પૃષ્ઠતો ધનુરાચ્છિનત્॥ 7-48-31 (46695)
અશ્વાનસ્યાવધીદ્દોણો ગૌતમઃ પાર્ષ્ણિસારથી।
શેષાસ્તુ ચ્છિન્નધન્વાનં શરવર્ષૈરવાકિરન્॥ 7-48-32 (46696)
ત્વરમાણાસ્ત્વરાકાલે વિરથં ષણ્મહારથાઃ।
શરવર્ષૈરકરુણા બાલમેકમવાકિરન્॥ 7-48-33 (46697)
સ ચ્છિન્નધન્વા વિરથઃ સ્વધર્મમનુપાલયન્।
ખઙ્ગચર્મધરઃ શ્રીમાનુત્પપાત વિહાયસા॥ 7-48-34 (46698)
માર્ગૈઃ સકૌશિકાદ્યૈશ્ચ લાઘવેન બલેન ચ।
આર્જુનિર્વ્યચરદ્ય્વોમ્નિ ભૃશં વૈ પક્ષિરાડિવ॥ 7-48-35 (46699)
મય્યેવ નિપતત્યેષ સાસિરિત્યૂર્ધ્વદૃષ્ટયઃ।
વિવ્યધુસ્તં મહેષ્વાસં સમરે છિદ્રદર્સિનઃ॥ 7-48-36 (46700)
ક્ષુરપ્રેણ મહાતેજાસ્ત્વરમાણઃ સપત્નજિત્॥ 7-48-37 (46701)
રાધેયો નિશિતૈર્બાણૈર્વ્યધમચ્ચર્મ ચોત્તમમ્॥ 7-48-38 (46702)
વ્યસિચર્મેષુપૂર્ણાઙ્ગઃ સોઽન્તરિક્ષાત્પુનઃ ક્ષિતિમ્।
આસ્થિતશ્ચક્રમુદ્યમ્ય દ્રોણં ક્રુદ્ધોઽભ્યધાવત॥ 7-48-39 (46703)
સ ચક્રરેણૂકજ્જ્વલશોભિતાઙ્ગો
બભાવતીવોજ્જ્વલચક્રપાણિઃ।
રણેઽભિમન્યુઃ ક્ષણમાસ રૌદ્રઃ
સ વાસુદેવાનુકૃતિં પ્રકુર્વન્॥ 7-48-40 (46704)
સ્રુતરુધિરકૃતૈકરાગવસ્ત્રો
ભ્રુકુટિપુટાકુલિતોઽતિસિંહનાદઃ।
પ્રભુરમિતબલો રણેઽભિમન્યુ--
ર્નૃપવરમધ્યગતો ભૃશં વ્યરાજત્॥ ॥ 7-48-41 (46705)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ અભિમન્યુવધપર્વણિ ત્રયોદશદિવસયુદ્ધે અષ્ટચત્વારિંશોઽધ્યાયઃ॥ 48 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-48-18 વધં વધોપાયમ્॥ 5-48-19 અણ્વપ્યસ્યાન્તરં હ્યદ્ય ઇતિ ઝ.પાઠઃ॥ 5-48-35 કૌશિકં સર્વતોભદ્રમ્॥ 5-48-48 અષ્ટચત્વારિંશોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 049
॥ શ્રીઃ ॥
7.49. અધ્યાયઃ 049
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
અભિમન્યુવધઃ॥ 1 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-49-0 (46706)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-49-0x (4376)
વિષ્ણોઃ સ્વસુર્નન્દકરઃ સ વિષ્ણ્વાયુધભૂષણઃ।
રરાજાતિરથઃ સઙ્ખ્યે જનાર્દન ઇવાપરઃ॥ 7-49-1 (46707)
મારુતોદ્ધૂતકેશાન્તમુદ્યતારિવરાયુધમ્।
વપુઃ સમીક્ષ્ય પૃથ્વીશા દુઃસમીક્ષ્યં સુરૈરપિ॥ 7-49-2 (46708)
`યદિ પાણિતલાદેતચ્ચક્રં મુઞ્ચેત ફાલ્ગુનિઃ।
વરદાનાન્માતુલસ્ય વિષ્ણોશ્ચક્રમિવાપતેત્'॥ 7-49-3 (46709)
તચ્ચક્રં ભૃશમુદ્વિગ્નાઃ સંચિચ્છિદુરનેકધા।
મહારથસ્તતઃ કાર્ષ્મિઃ સ જગ્રાહ મહાગદામ્॥ 7-49-4 (46710)
વિધનુઃસ્યન્દનાસિસ્તૈર્વિચક્રશ્ચારિભિઃ કૃતઃ।
અભિમન્યુર્ગદાપાણિરશ્વત્થામાનમાર્દયત્॥ 7-49-5 (46711)
સ ગદામુદ્યતાં દૃષ્ટ્વા જ્વલન્તીમશનીમિવ।
અપાક્રામદ્રથોપસ્થાદ્વિક્રમાંસ્ત્રીન્નરર્ષભઃ॥ 7-49-6 (46712)
તસ્યાશ્વાન્ગદયા હત્વા તથોભૌ પાર્ષ્ણિસારથી।
શરાચિતાઙ્ગઃ સૌભદ્રઃ શ્વાવિદ્વત્સમદૃશ્યત॥ 7-49-7 (46713)
તતઃ સુબલદાયાદં કાલિકેયમપોથયત્।
જઘાન ચાસ્યાનુચરાન્ગાન્ધારાન્સપ્તસપ્તતિમ્॥ 7-49-8 (46714)
પુનશ્ચૈવ વસાતીયાઞ્જઘાન રથિનો દશ।
કેકયાનાં રથાન્સપ્ત હત્વા ચ દશ કુઞ્જરાન્।
દૌઃશાસનિરથં સાશ્વં ગદયા સમપોથયત્॥ 7-49-9 (46715)
તતો દૌઃશસનિઃ ક્રુદ્ધો ગદામુદ્યમ્ય મારિષ।
અભિદુદ્રાવ સૌભદ્રં તિષ્ઠતિષ્ઠેતિ ચાબ્રવીત્॥ 7-49-10 (46716)
તાવુદ્યતગદૌ વીરાવન્યોન્યવધકાઙ્ક્ષિણૌ।
ભ્રાતૃવ્યૌ સમ્પ્રજહાતે પુરેવ ત્ર્યમ્બકાન્ધકૌ॥ 7-49-11 (46717)
તાવન્યોન્યં ગદાગ્રાભ્યામાહત્ય પતિતૌ ક્ષિતૌ।
ઇન્દ્રધ્વજાવિવોત્સૃષ્ટૌ રણમધ્યે પરંતપૌ॥ 7-49-12 (46718)
દૌઃશાસનિરથોત્થાય કુરૂણાં કીર્તિવર્ધનઃ।
ઉત્તિષ્ઠમાનં સૌભદ્રં ગદયા મૂર્ધ્ન્યતાડયત્॥ 7-49-13 (46719)
ગદાવેગેન મહતા વ્યાયામેન ચ મોહિતઃ।
વિચેતા ન્યપતદ્ભૂમૌ સૌભદ્રઃ પરવીરહા॥ 7-49-14 (46720)
એવં વિનિહતો રાજન્નેકો બહુભિરાહવે।
ક્ષોભયિત્વા ચમૂં સર્વાં નલિનીમિવ કુઞ્જરઃ॥ 7-49-15 (46721)
અશોભત હતો વીરો વ્યાધૈર્વનગજો યથા।
તં તથા પતિતં શૂરં તાવકાઃ પર્યવારયન્॥ 7-49-16 (46722)
દાવં દગ્ધ્વા યથા શાન્તં પાવકં શિશિરાત્યયે।
વિમૃદ્વ્ય નગશૃઙ્ગાણિ સન્નિવૃત્તમિવાનિલમ્॥ 7-49-17 (46723)
અસ્તિં ગતમિવાદિત્યં તપ્ત્વા ભારત વાહિનીમ્।
ઉપપ્લુતં યથા સોમં સંશુષ્કમિવ સાગસ્મ્॥ 7-49-18 (46724)
પૂર્ણચન્દ્રાભવદનં કાકપક્ષવૃતાલિકમ્।
તં ભૂમૌ પતિતં દૃષ્ટ્વા તાવકાસ્તે મહારથાઃ।
મુદા પરમયા યુક્તાશ્ચુક્રુશુઃ સિંહવન્મુહુઃ॥ 7-49-19 (46725)
આસીત્પરમકો હર્ષસ્તાવકાનાં વિશામ્પતે।
ઇતરેષાં તુ વીરાણાં નેત્રેભ્યઃ પ્રાપતજ્જલમ્॥ 7-49-20 (46726)
અન્તરિક્ષે ચ ભૂતાનિ પ્રાક્રોશન્ત વિશામ્પતે।
દૃષ્ટ્વા નિપતિતં વીરં ચ્યુતં ચન્દ્રમિવામ્બરાત્॥ 7-49-21 (46727)
દ્રોણકર્ણમુખૈઃ ષડ્ભિર્ધાર્તરાષ્ટ્રૈર્મહારથૈઃ।
એકોઽયં નિહતઃ શેતે નૈષ ધર્મો મતો હિ નઃ॥ 7-49-22 (46728)
તસ્મિન્વિનિહતે વીરે બહ્વશોભત મેદિની।
દ્યૌર્યથા પૂર્ણચન્દ્રેણ નક્ષત્રગણમાલિની॥ 7-49-23 (46729)
રુક્મપુઙ્ખૈશ્ચ સમ્પૂર્ણા રુધિરૌઘપરિપ્લુતા।
ઉત્તમાઙ્ગૈશ્ચ શૂરાણાં ભ્રાજમાનૈઃ સકુણ્ડલૈઃ॥ 7-49-24 (46730)
વિચિત્રૈશ્ચ પરિસ્તોમૈઃ પતાકાભિશ્ચ સંવૃતા।
ચામરૈશ્ચ કુથાભિશ્ચ પ્રવિદ્ધૈશ્ચામ્બરોત્તમૈઃ॥ 7-49-25 (46731)
રથાશ્વનરનાગાનામલઙ્કારૈશ્ચ સુપ્રભૈઃ।
ખઙ્ગૈઃ સુનિશિતૈઃ પીતૈર્નિર્મુક્તૈર્ભુજગૈરિવ॥ 7-49-26 (46732)
ચાપૈશ્ચ વિવિધૈશ્છિન્નૈઃ શક્ત્યૃષ્ટિપ્રાસકમ્પનૈઃ।
વિવિધૈશ્ચાયુધૈશ્ચાન્યૈઃ સંવૃતા ભૂરશોભત॥ 7-49-27 (46733)
`નિષ્ટનદ્ભિરતીવાન્યૈરુદ્વહદ્રુધિરસ્રવૈઃ।
નરૈઃ પતદ્ભિઃ પતિતૈરવની સ્વધિકં બભૌ॥ 7-49-28 (46734)
વાજિભિશ્ચાપિ નિર્જીવૈઃ શ્વસદ્ભિઃ શોણિતોક્ષિતૈઃ।
સારોહૈર્વિષમા ભૂમિઃ સૌભદ્રેણ નિપાતિતૈઃ॥ 7-49-29 (46735)
સાઙ્કુશૈઃ સમહામાત્રૈઃ સર્વમાયુધકેતુભિઃ।
પર્વતૈરિવ વિધ્વસ્તૈર્વિશિખૈર્મથિતૈર્ગજૈઃ॥ 7-49-30 (46736)
પૃથિવ્યાનુકીર્ણૈશ્ચ અશ્વસારથિયોધિભિઃ।
હદૈરિવ પ્રક્ષુભિતૈર્હૃતનાગૈ રથોત્તમૈઃ॥ 7-49-31 (46737)
પદાતિસઙ્ઘૈશ્ચ હતૈર્વિવિધાયુધભૂષણૈઃ।
ભીરૂણાં ત્રાસજનની ઘોરરૂપાઽભવન્મહી॥ 7-49-32 (46738)
તં દૃષ્ટ્વા પતિતં ભૂમૌ ચન્દ્રાર્કસદૃશદ્યુતિમ્।
તાવકાનાં પરા પ્રીતિઃ પાણ્ડૂનાં ચાભવદ્વ્યથા॥ 7-49-33 (46739)
અભિમન્યૌ હતે રાજઞ્શિશુકેઽપ્રાપ્તયૌવને।
સમ્પ્રાદ્રવચ્ચમૂઃ સર્વા ધર્મરાજસ્ય પશ્યતઃ॥ 7-49-34 (46740)
દીર્યમાણં બલં દૃષ્ટ્વા સૌભદ્રે વિનિપાતિતે।
અજાતશત્રુસ્તાન્વીરાનિદં વચનમબ્રવીત્॥ 7-49-35 (46741)
સ્વર્ગમેષ ગતઃ શૂરો યો હતો ન પરાઙ્મુખઃ।
સંસ્તમ્ભયત માભૈષ્ટ વિજેષ્યામો રણે રિપૂન્॥ 7-49-36 (46742)
ઇત્યેવં સ મહાતેજા દુઃખિતેભ્યો મહાદ્યુતિઃ।
ધર્મરાજો યુધાં શ્રેષ્ઠો બ્રુવન્દુઃખમપાનુદત્॥ 7-49-37 (46743)
યુદ્ધે હ્યાશીવિષાકારાન્રાજપુત્રાન્રણે રિપૂન્।
પૂર્વં નિહત્ય સઙ્ગ્રામે પશ્ચાદાર્જુનિરભ્યયાત્॥ 7-49-38 (46744)
હત્વા દશસહસ્રાણિ કૌસલ્યં ચ મહારથમ્।
કૃષ્ણાર્જુનસમઃ કાર્ષ્ણિઃ શક્રલોકં ગતો ધ્રુવમ્॥ 7-49-39 (46745)
રથાશ્વનરમાતઙ્ગાન્વિનિહત્ય સહસ્રશઃ।
અવિતૃપ્તઃ સ સઙ્ગ્રામાદશોચ્યઃ પુણ્યકર્મકૃત્। 7-49-40 (46746)
ગતઃ પુણ્યકૃતાં લોકાઞ્શાશ્વતાન્પુણ્યનિર્જિતાન્॥ ॥ 7-49-41 (46747)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ અભિમન્યુવધપર્વણિ ત્રયોદશદિવસયુદ્ધે એકોનપઞ્ચાશત્તમોઽધ્યાયઃ॥ 49 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-49-18 ઉપપ્લુતં રાહુગ્રસ્તમ્॥ 5-49-19 કાકપક્ષાવૃતાક્ષિકં ઇતિ ઝ પાઠઃ॥ 5-49-30 વિશાખોન્મથિતૈર્ગજૈઃ ઇતિ ક.પાઠઃ॥ 5-49-31 વ્યશ્વસારથિયોધિભિઃ ઇતિ ક.પાઠઃ॥ 5-49-49 એકોનપઞ્ચાશત્તમોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 050
॥ શ્રીઃ ॥
7.50. અધ્યાયઃ 050
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
યુદ્ધભૂમિવર્ણનમ્॥ 1 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-50-0 (46748)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-50-0x (4377)
વયં તુ પ્રવરં હત્વા તેષાં તૈઃ શરપીડિતાઃ।
નિવેશાયાભ્યુપાયામઃ સાયાહ્ને રુધિરોક્ષિતાઃ॥ 7-50-1 (46749)
નિરીક્ષમાણાસ્તુ વયં પરે ચાયોધનં શનૈઃ।
અપયાતા મહારાજ ગ્લાનિં પ્રાપ્તા વિચેતસઃ॥ 7-50-2 (46750)
તતો નિશાયા દિવસસ્ય ચાશિવઃ
શિવારુતૈઃ સન્ધિરવર્તતાદ્ભુતઃ।
કુશેશયાપીડનિભે દિવાકરે
વિલમ્બમાનેઽસ્તમુપેત્ય પર્વતમ્॥ 7-50-3 (46751)
વરાસિશક્ત્યૃષ્ટિવરૂથચર્મણાં
વિભૂષણાનાં ચ સમાક્ષિપન્પ્રભાઃ।
દિવં ચ ભૂમિં ચ સમાનયન્નિવ
પ્રિયાં તનું ભાનુરુપૈતિ પાવકમ્॥ 7-50-4 (46752)
મહાભ્રકૂટાચલશૃઙ્ગસન્નિભૈ--
ર્ગજૈરનેકૈરિવ વજ્રપાતિતૈઃ।
સવૈજયન્ત્યઙ્કુશવર્મયન્તૃભિ--
ર્નિપાતિતૈર્નષ્ટગતિશ્ચિતા ક્ષિતિઃ॥ 7-50-5 (46753)
હતેશ્વરૈશ્ચૂર્ણિતચક્રકૂબરૈ--
ર્હતાશ્વસૂતૈર્વિપતાકકેતુભિઃ।
મહારથૈર્ભૂઃ શુશુભે વિચૂર્ણિતૈઃ
પુરૈરિવામિત્રહતૈર્નરાધિપ॥ 7-50-6 (46754)
રથાશ્વબૃન્દૈઃ સહસાદિભિર્હતૈઃ
પ્રવિદ્ધભાણ્ડાભરણૈઃ પૃથગ્વિધૈઃ।
નિરસ્તજિહ્વાદશનાન્ત્રલોચનૈ--
ર્ધરા બભૌ ઘોરવિરૂપદર્શના॥ 7-50-7 (46755)
પ્રવિદ્ધવર્માભણામ્બરાયુધા
વિપન્નહસ્ત્યશ્વરથાનુગા નરાઃ।
મહાર્હશય્યાસ્તરણોચિતાસ્તદા
ક્ષિતાવનાથા ઇવ શેરતે હતાઃ॥ 7-50-8 (46756)
અતીવ હૃષ્ટાઃ શ્વશૃગાલવાયસા
બકાઃ સુપર્ણાશ્ચ વૃકાસ્તરક્ષવઃ।
વયાંસ્યસૃક્પાન્યથ રક્ષસાં ગણાઃ
પિશાચસઙ્ઘાશ્ચ સુદારુણા રણે॥ 7-50-9 (46757)
ત્વચો વિનિર્ભિદ્ય પિબન્વસામસૃક્
તથૈવ મજ્જાઃ પિશિતાનિ ચાશ્નુવન્।
વપાં વિલુમ્પન્તિ હસન્તિ ગાન્તિ ચ
પ્રકર્ષમાણાઃ કુણપાન્યનેકશઃ॥ 7-50-10 (46758)
શરીરસઙ્ઘાટવહા હ્યસૃગ્જલા
રથોડુપા કુઞ્જરશૈલસઙ્કટા।
મનુષ્યશીર્ષોપલમાંસકર્દમા
પ્રવિદ્ધનાનાવિધશસ્ત્રમાલિની॥ 7-50-11 (46759)
ભયાવહા વૈતરણીવ દુસ્તરા
પ્રવર્તિતા યોધવરૈસ્તદા નદી।
ઉવાહ મધ્યેન રણાજિરે ભૃશં
ભયાવહા દીનમૃતપ્રવાહિની॥ 7-50-12 (46760)
પિબન્તિ ચ સ્નાન્તિ ચ યત્ર દુર્દૃશાઃ
પિશાચસઙ્ઘાસ્તુ નદન્તિ ભૈરવાઃ।
સુનન્દિતાઃ પ્રણભૃતાં ક્ષયંકરાઃ
સમાનભક્ષાઃ શ્વસૃગાલપક્ષિણઃ॥ 7-50-13 (46761)
તથા તદાયોધનમુગ્રદર્શનં
નિશામુખે પિતૃપતિરાષ્ટ્રવર્ધનમ્।
નિરીક્ષમાણઃ શનકૈર્જહુર્નરાઃ
સમુત્થિતા નૃત્તકબન્ધસઙ્કુલમ્॥ 7-50-14 (46762)
અપેતવિધ્વસ્તમહાર્હભૂષણં
નિપાતિતં શક્રસમં મહાબલમ્।
રણેઽભિમન્યું દદૃશુસ્તદા જના
વ્યપોઢહવ્યં સદસીવ પાવકમ્॥ ॥ 7-50-15 (46763)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ અભિમન્યુવધપર્વણિ ત્રયોદશદિવસયુદ્ધાવહારે પઞ્ચાશત્તમોઽધ્યાયઃ॥ 50 ॥
દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 051
॥ શ્રીઃ ॥
7.51. અધ્યાયઃ 051
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
યુધિષ્ઠિરસ્યાભિમન્યુમનુશોચ્ય વિલાપઃ॥ 1 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-51-0 (46764)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-51-0x (4378)
હતે તસ્મિન્મહાવીર્યે સૌભદ્રે રથયૂથપે।
વિમુક્તરથસન્નાહાઃ સર્વે નિક્ષિપ્તકાર્મુકાઃ॥ 7-51-1 (46765)
ઉપોપવિષ્ટા રાજાનં પરિવાર્ય યુધિષ્ઠિરમ્।
તદેવ યુદ્ધં ધ્યાયન્તઃ સૌભદ્રગતમાનસાઃ॥ 7-51-2 (46766)
તતો યુધિષ્ઠિરો રાજા વિલલાપ સુદુઃખિતઃ।
તતો યુધિષ્ઠિરો રાજા વિલલાપ સુદુઃખિતઃ। 7-51-3 (46767)
અભિમન્યૌ હતે વીરે ભ્રાતુઃ પુત્રે મહારથે॥ 7-51-4 (46768)
યુધિષ્ઠિર ઉવાચ। 7-51-4x (4379)
એનં જિત્વા કૃપં શલ્યં રાજાનં ચ સુયોધનમ્।
દ્રોઁણં દ્રૌણિં મહેષ્વાસં તથૈવાન્યાન્મહારથાન્॥ 7-51-4 (46769)
દ્રોણાનીકમસમ્બાધં મમ પ્રિયચિકીર્ષયા।
`હત્વા શત્રુગણાન્વીરાનેષ શેતે મહારથઃ॥ 7-51-5 (46770)
કૃતાસ્ત્રયુ દ્ધકુશલાન્મહેષ્વાસાન્મહાબલાન્।
કુલશઃ પૂણૈર્યુક્તાઞ્છૂરાન્વિખ્યાતપૌરુષાન્॥ 7-51-6 (46771)
દ્રોણેન ર્પ્રાહેતં વ્યૂહમભેદ્યમમરૈરપિ।
અદૃષ્ટપૂર્વમસ્માભિઃ પદ્મં ચક્રાયુધપ્રિયઃ'॥ 7-51-7 (46772)
ભિત્ત્વા મધ્યં પ્રવિષ્ટોઽસૌ ગોમધ્યમિવ કેસરી।
`વિક્રીડિતં રણે તેન નિઘ્નતા વૈ પરાન્વરાન્'॥ 7-51-8 (46773)
યસ્ય શૂરા મહેષ્વાસાઃ પ્રત્યનીકગતા રણે।
પ્રભગ્ના વિનિવર્તન્તે કૃતાસ્ત્રા યુદ્ધદુર્મદાઃ॥ 7-51-9 (46774)
અત્યન્તશત્રુરસ્માકં યેન દુઃશાસનઃ શરૈઃ।
ક્ષિપ્રં હ્યભિમુખઃ સઙ્ખ્યે વિસંજ્ઞો વિમુખીકૃતઃ॥ 7-51-10 (46775)
સ તીર્ત્વા દુસ્તરં વીરો દ્રોણાનીકમહાર્ણવમ્।
પ્રાપ્ય દૌઃશાસનિં કાર્ષ્ણિઃ પ્રાપ્તો વૈવસ્વતક્ષયમ્॥ 7-51-11 (46776)
કથં દ્રક્ષ્યામિ કૌન્તેયં સૌભદ્રે નિહતેઽર્જુનમ્।
સુભદ્રાં વા મહાભાગાં પ્રિયં પુત્રમપશ્યતીમ્॥ 7-51-12 (46777)
`હતવત્સાં યથા ધેનું તદ્દૃર્શનકૃતોન્મુખીમ્'।
કિંસ્વિદ્વક્ષ્યામ્યપેતાર્થમક્લિષ્ટમસમઞ્જસમ્।
તાવુભૌ પ્રતિવક્ષ્યામિ હૃષીકેશધનઞ્જયૌ॥ 7-51-13 (46778)
અહમેવ સુભદ્રાયાઃ કેશવાર્જુનયોરપિ।
પ્રિયકામો જયાકાઙ્ક્ષી કૃતવાનિદમપ્રિયમ્॥ 7-51-14 (46779)
ન લુબ્ધો બુધ્યતે દોષાઁલ્લોભાન્મોહાત્પ્રવર્તતે।
મધુલિપ્સુર્હિ નાપશ્યં પ્રપાતમહમીદૃશમ્॥ 7-51-15 (46780)
યો હિ ભોજ્યે પુરસ્કાર્યો યાનેષુ શયનેષુ ચ।
ભૂષણેષુ ચ સોઽસ્માભિર્બાલો યુધિ પુરસ્કૃતઃ॥ 7-51-16 (46781)
કથં હિ બાલસ્તરુણો યુદ્ધાનામવિશારદઃ।
સદશ્વ ઇવ સમ્બાધે વિષમે ક્ષેમમર્હતિ॥ 7-51-17 (46782)
નો ચેદ્ધિ વયમપ્યેનં મહીમનુશયીમહિ।
બીભત્સોઃ કોપદીપ્તસ્ય દગ્ધાઃ કૃપણચક્ષુષા॥ 7-51-18 (46783)
અલુબ્ધો મિતમાન્હીમાન્ક્ષમાવાન્રૂપવાન્બલી।
વપુષ્માન્માનકૃદ્વીરઃ પ્રિયઃ સત્યપરાક્રમઃ॥ 7-51-19 (46784)
યસ્ય શ્લાઘન્તિ વિબુધાઃ કર્માણ્યૂર્જિતકર્મણઃ।
નિવાતકવચાઞ્જઘ્ને કાલકેયાંશ્ચ વીર્યવાન્॥ 7-51-20 (46785)
મહેન્દ્રશત્રવો યેન હિરણ્યપુરવાસિનઃ।
અક્ષ્ણોર્નિમેષમાત્રેણ પૌલોભાઃ સગણા હતાઃ॥ 7-51-21 (46786)
પરેભ્યોઽપ્યભયાર્થિભ્યો યો દદાત્યભયં વિભુઃ।
તસ્યાસ્માભિર્ન શકિતસ્ત્રાતુમપ્યાત્મજો બલી॥ 7-51-22 (46787)
ભયં તુ સુમહત્પ્રાપ્તં ધાર્તરાષ્ટ્રાન્મહાબલાન્।
પાર્થઃ પુત્રવધાત્ક્રુદ્ધઃ કૌરવાઞ્શોષયિષ્યતિ॥ 7-51-23 (46788)
ક્ષુદ્રઃ ક્ષુદ્રસહાયશ્ચ સ્વપક્ષક્ષયકારકઃ।
વ્યક્તં દુર્યોધનો દૃષ્ટ્વા શોચન્હાસ્યતિ જીવિતં॥ 7-51-24 (46789)
ન મે જયઃ પ્રીતિકરો ન રાજ્યં
ન ચામરત્વં ન સુરૈઃ સલોકતા।
ઇમં સમીક્ષ્યાપ્રતિવીર્યપૌરુષં
નિપાતિતં દેવવરાત્મજાત્મજમ્॥ ॥ 7-51-25 (46790)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ અભિમન્યુવધપર્વણિ એકપઞ્ચાશત્તમોઽધ્યાયઃ॥ 51 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-51-5 અસંબાધં અપ્રતીઘાતમ્॥ 5-51-13 અસમઞ્જસમયુક્તરૂપમ્॥ 5-51-17 સમ્બાધે ગહને॥ 5-51-19 એનં અભિમન્યું અનુચેન્ન મહીં શયીમહિ તદા ક્રોધદીપ્તસ્ય બીભત્સોઃ કૃપણેનાવસન્નેન ચક્ષુષા દગ્ધા ભવેમહીત્યન્વયઃ॥ 5-51-19 વપુષ્માંસ્તેજસ્વી॥ 5-51-51 એકપઞ્ચાશત્તમોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 052
॥ શ્રીઃ ॥
7.52. અધ્યાયઃ 052
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
યુધિષ્ઠિરાશ્વાસનાય વ્યાસેન તમ્પ્રતિ અકમ્પનોપાખ્યાનકથનોપક્રમઃ॥ 1 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-52-0 (46791)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-52-0x (4380)
એવં વિલપમાને તુ કુન્તીપુત્રે યુધિષ્ઠિરે।
કૃષ્ણદ્વૈપાયનસ્તત્ર આજગામ મહાનૃષિઃ॥ 7-52-1 (46792)
અથ દૃષ્ટ્વા મહાત્માનં પાણ્ડુપુત્રો યુધિષ્ઠિરઃ।
યુક્તાસનો દીનમનાઃ પૂજાં ચક્રે મહાત્મનઃ॥ 7-52-2 (46793)
અર્ચયિત્વા યથાન્યાયમુપવિષ્ટં યુધિષ્ઠિરઃ।
અબ્રવીચ્છોકસન્તપ્તો ભ્રાતુઃ પુત્રવધેન ચ॥ 7-52-3 (46794)
અધર્મયુક્તૈર્બહુભિઃ પરિવાર્ય મહારથૈઃ।
યુધ્યમાનો મહેષ્વાસૈઃ સૌભદ્રો નિહતો રણે॥ 7-52-4 (46795)
બાલશ્ચ બાલબુદ્ધિશ્ચ વીરશ્ચ પરવીરહા।
અનુપાયેન સઙ્ગ્રામે યુધ્યમાનો વિનાશિતઃ॥ 7-52-5 (46796)
મયા પ્રોક્તઃ સ સઙ્ગ્રામે દ્વારં સઞ્જનયસ્વ નઃ।
પ્રવિષ્ટેઽભ્યન્તરે તસ્મિન્સૈન્ધવેન નિવારિતાઃ॥ 7-52-6 (46797)
નનુ નામ સમં યુદ્ધમેષ્ટવ્યં યુદ્ધજીવિભિઃ।
ઇદં ચૈવાસમં યુદ્ધમીદૃશં યત્કૃતં પરૈઃ॥ 7-52-7 (46798)
તેનાસ્મિ ભૃશસન્તપ્તઃ શોકબાષ્પસમાકુલઃ।
શમં નૈવાધિગચ્છામિ ચિન્તયાનઃ પુનઃ પુનઃ॥ 7-52-8 (46799)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-52-9x (4381)
તં તથા વિલપન્તં વૈ શોકવ્યાકુલમાનસમ્।
ઉવાચ સાન્ત્વયન્વ્યાસો યુધિષ્ઠિરમિદં વચઃ॥ 7-52-9 (46800)
વ્યાસ ઉવાચ। 7-52-10x (4382)
યુધિષ્ઠિર મહાપ્રાજ્ઞ સર્વશાસ્ત્રવિશારદ।
વ્યસનેષુ ન મુહ્યન્તિ ત્વાદૃશા ભરતર્ષભ॥ 7-52-10 (46801)
સ્વર્ગમેષ ગતઃ શૂરઃ શત્રૂન્હત્વા બહૂન્રણે।
અબાલસદૃશં કર્મ કૃત્વા વૈ પુરુષોત્તમઃ॥ 7-52-11 (46802)
અનતિક્રમણીયો વૈ વિધિરેષ યુધિષ્ઠિર।
દેવદાનવગન્ધર્વાન્મૂત્યુર્હરતિ ભારત॥ 7-52-12 (46803)
યુધિષ્ઠિર ઉવાચ। 7-52-13x (4383)
ઇમે વૈ પૃથિવીપાલાઃ શેરતે પૃથિવીતલે।
નિહતાઃ પૃતનામધ્યે મૃતસંજ્ઞા મહાબલાઃ॥ 7-52-13 (46804)
નાગાયુતબલાશ્ચાન્યે વાયુવેગબલાસ્તથા।
ત એતે નિહતાઃ સઙ્ખ્યે તુલ્યરૂપા નરૈર્નરાઃ॥ 7-52-14 (46805)
નૈષાં પશ્યામિ હન્તારં પ્રાણિનાં સંયુગે ક્વચિત્।
વિક્રમેણોપસમ્પન્નાસ્તપોબલસમન્વિતાઃ॥ 7-52-15 (46806)
જેતવ્યમિતિ ચાન્યોન્યં યેષાં નિત્યં હૃદિ સ્થિતમ્।
અથ ચેમે હતાઃ પ્રાજ્ઞાઃ શેરતે વિગતાયુષઃ॥ 7-52-16 (46807)
મૃતા ઇતિ ચ શબ્દોયં વર્તતે ચ તતોઽર્થવત્।
ઇમે મૃતા મહીપાલાઃ પ્રાયશો ભીમવિક્રમાઃ॥ 7-52-17 (46808)
નિશ્ચેષ્ટા નિરભીમાનાઃ શૂરાઃ શત્રુવશંગતાઃ।
રાજપુત્રાશ્ચ સંરબ્ધા વૈશ્વાનરમુખં ગતાઃ॥ 7-52-18 (46809)
અત્ર મે સંશયઃ પ્રાપ્તઃ કુતઃ સંજ્ઞા મૃતા ઇતિ।
કસ્ય મૃત્યુઃ કુતો મૃત્યુઃ કેન મૃત્યુરિમાઃ પ્રજાઃ।
હરત્યમરસઙ્કાશ તન્મે બ્રૂહિ પિતામહ॥ 7-52-19 (46810)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-52-20x (4384)
તં તથા પરિપૃચ્છન્તં કુન્તીપુત્રં યુધિષ્ઠિરમ્।
આશ્વાસનમિદં વાક્યમુવાચ ભગવાનૃષિઃ॥ 7-52-20 (46811)
વ્યાસ ઉવાચ। 7-52-21x (4385)
અત્રાપ્યુદાહરન્તીમમિતિહાસં પુરાતનમ્।
અકમ્પનસ્ય કથિતં નારદેન પુરા નૃપ॥ 7-52-21 (46812)
સ ચાપિ રાજા રાજેન્દ્ર પુત્રવ્યસનમુત્તમમ્।
અપ્રસહ્યતમં લોકે પ્રાપ્તવાનિતિ નઃ શ્રુતમ્॥ 7-52-22 (46813)
તદહં સમ્પ્રવક્ષ્યામિ મૃત્યોઃ પ્રભવમુત્તમમ્।
તતસ્ત્વં મોક્ષ્યસે દુઃખાત્સ્નેહબન્ધનસંશ્રયાત્॥ 7-52-23 (46814)
સમસ્તપાપરાશિઘ્નં શૃણુ કીર્તયતો મમ।
ધન્યમાખ્યાનમાયુષ્યં શોકઘ્નં પુષ્ટિવર્ધનમ્॥ 7-52-24 (46815)
પવિત્રમરિસઙ્ઘઘ્નં પઙ્ગલાનાં ચ મઙ્ગલમ્।
યથૈવ વેદાધ્યયનમુપાખ્યાનમિદં તથા॥ 7-52-25 (46816)
શ્રવણીયં મહારાજ પ્રાતર્નિત્યં નૃપોત્તમૈઃ।
પુત્રાનાયુષ્મતો રાજ્યમીહમાનૈઃ શ્રિયં તથા॥ 7-52-26 (46817)
પુરા કૃતયુગે તાત આસીદ્રાજા હ્યકમ્પનઃ।
સ શત્રુવશમાપન્નો મધ્યે સઙ્ગ્રામમૂર્ધનિ।
`યોધયામાસ બલવાન્બદ્ધશ્ચાસીદકમ્પનઃ'॥ 7-52-27 (46818)
તસ્ય પુત્રો હરિર્નામ નારાયણસમો બલે।
શ્રીમાન્કૃતાસ્ત્રો મેધાવી યુધિ શક્રોપમો બલી॥ 7-52-28 (46819)
`સ દૃષ્ટ્વા પિતરં યુદ્ધે તદવસ્થં મહાદ્યુતિઃ।
અચિન્તયિત્વા મરણં શત્રુમધ્યં તતોઽવિશત્॥ 7-52-29 (46820)
સ શત્રુભિઃ પરિવૃતો બહુધા રણમૂર્ધનિ।
યોધયામાસ તાન્સર્વાન્સર્વાસ્ત્રકુશલો બલી॥ 7-52-30 (46821)
વર્ષન્બાણસહસ્રાણિ શત્રુષ્વમિતવિક્રમઃ।
પદાતિરથનાગાશ્વાન્પ્રમમાથ મહાબલઃ॥ 7-52-31 (46822)
સ શરૈરાચિતશ્ચક્રૈર્ગદાભિર્મુસલૈરપિ।
મૃદ્ગન્રથસહસ્રાણિ પદાતીન્વાજિવારણાન્॥ 7-52-32 (46823)
પરાનીકં વિભિદ્યાજૌ મોક્ષયિત્વા ચ તં નૃપમ્।
પુનરેવાકરોદ્યુદ્ધં શત્રુમધ્યગતો બલી॥ 7-52-33 (46824)
તતસ્તે રથિનઃ સર્વે સમેત્ય પુનરાહવે।
જઘ્નુસ્તં પરિવાર્યૈકં તોમરૈરિવ કુઞ્જરમ્'॥ 7-52-34 (46825)
સ કર્મ દુષ્કરં કૃત્વા સઙ્ગ્રામે શત્રુતાપનઃ।
શત્રુભિર્નિહતઃ સઙ્ખ્યે પૃતાનાયાં યુધિષ્ઠિર॥ 7-52-35 (46826)
દ્વિષદ્ભિર્નિહતં દૃષ્ટ્વા પ્રિયં પુત્રમકમ્પનઃ।
અમર્ષજનિતક્રોધ આહવાત્સહસાઽઽગતઃ॥ 7-52-36 (46827)
સ રાજા પ્રેતકૃત્યાનિ તસ્ય કૃત્વા શુચાન્વિતઃ।
શોચન્નહનિ રાત્રૌ ચ નાલભત્સુખમાત્મનઃ॥ 7-52-37 (46828)
તસ્ય શોકં વિદિત્વા તુ પુત્રવ્યસનસમ્ભવમ્।
આજગામાથ દેવર્ષિર્નારદોઽસ્ય સમીપતઃ॥ 7-52-38 (46829)
સ તુ રાજા મહાભાગો દૃષ્ટ્વા દેવર્ષિસત્તમમ્।
પૂજયિત્વા યથાન્યાયં કથામકથયત્તદા॥ 7-52-39 (46830)
તસ્ય સર્વં સમાચષ્ટ યથાવૃત્તં યુધિષ્ઠિર।
શત્રુભિર્વિજયં સઙ્ખ્યે પુત્રસ્ય ચ વધં તથા॥ 7-52-40 (46831)
અકમ્પન ઉવાચ। 7-52-41x (4386)
મમ પુત્રો મહાવીર્ય ઇન્દ્રવિષ્ણુસમદ્યુતિઃ।
શત્રુભિર્બહુભિઃ સઙ્ખ્યે પરાક્રમ્ય હતો બલી॥ 7-52-41 (46832)
શૃણુ મે પ્રાણિનાં ચાપિ મૃત્યુઃ પ્રભવતે કિલ।
ક એષ મૃત્યુર્ભગવન્કિંવીર્યબલપૌરુષઃ।
એતદિચ્છામિ તત્ત્વેન શ્રોતું મતિમતાં વર॥ 7-52-42 (46833)
વ્યાસ ઉવાચ। 7-52-43x (4387)
તસ્ય તદ્વચનં શ્રુત્વા નારદો વરદઃ પ્રભુઃ।
આખ્યાનમિદમાચષ્ટ પુત્રશોકાપહં મહત્॥ 7-52-43 (46834)
નારદ ઉવાચ। 7-52-44x (4388)
શૃણુ રાજન્મહાબાહો આખ્યાનં બહુવિસ્તરમ્।
યથાવૃત્તં શ્રુતં ચૈવ મયાઽપિ વસુધાધિપ॥ 7-52-44 (46835)
પ્રજાઃ સૃષ્ટા તદા બ્રહ્મા આદિસર્ગે પિતામહઃ।
અસંહૃતં મહાતેજા દૃષ્ટ્વા જગદિદં પ્રભુઃ॥ 7-52-45 (46836)
તસ્ય ચિન્તા સમુત્પન્ના સંહારં પ્રતિ પાર્થિવ।
ચિન્તયન્ન હ્યસૌ દેવ સંહારં વસુધાધિપ॥ 7-52-46 (46837)
તસ્ય રોષાન્મહારાજ મુખેભ્યોઽગ્નિરજાયત।
તેન સર્વા દિશો વ્યાપ્તાઃ સાન્તર્દેશા દિધક્ષતા॥ 7-52-47 (46838)
તતો દિવં ભુવં ચૈવ જ્વાલામાલાસમાકુલમ્।
ચારચરં જગત્સર્વં દદાહ ભગવાન્પ્રભુઃ॥ 7-52-48 (46839)
તતો હતાનિ ભૂતાનિ ચરાણિ સ્થાવરાણિ ચ।
મહતા ક્રોધવેગેન ત્રાસયન્નિવ વીર્યવાન્। 7-52-49 (46840)
તતો રુદ્રો જટી સ્યાણુર્નિશાચરપતિર્હરઃ।
જગામ શરણં દેવં બ્રહ્માણં પરમેષ્ઠિનમ્॥ 7-52-50 (46841)
તસ્મિન્નાપતિતે સ્થાણૌ પ્રજાનાં હિતકામ્યયા।
અબ્રવીત્પરમો દેવો જ્વલન્નિવ મહામુનિઃ॥ 7-52-51 (46842)
કિં કર્મ કામં કામાર્હ કામાજ્જાતોઽસિ પુત્રક।
કરિષ્યામિ પ્રિયં સર્વં બ્રૂહિ સ્થાણો યદિચ્છસિ॥ ॥ 7-52-52 (46843)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ અભિમન્યુવધપર્વણિ દ્વિપઞ્ચાશત્તમોઽધ્યાયઃ॥ 52 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-52-6 દ્વારં સઞ્જનયસ્વેતિ મયા ઉક્ત ઇતિ સમ્બન્ધઃ। નિવારિતઃ તમનુપ્રવિશન્ત ઇતિ શેષઃ॥ 5-52-19 કસ્ય મૃત્યુઃ ક ઇતિ શેષઃ॥ 5-52-47 ખેભ્ય ઇતિ પાઠે શ્રોત્રાદિચ્છિદ્રેભ્યઃ॥ 5-52-52 દ્વિપઞ્ચાશત્તમોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 053
॥ શ્રીઃ ॥
7.53. અધ્યાયઃ 053
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
બ્રહ્મરુદ્રસંવાદઃ॥ 1 ॥ બ્રહ્મણા પ્રજાસંહારાય મૃત્યુદેવીસર્જનમ્॥ 2 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-53-0 (46844)
સ્થાણુરુવાચ। 7-53-0x (4389)
પ્રજાસર્ગનિમિત્તં હિ કૃતો યત્નસ્ત્વયા વિભો।
ત્વયા સૃષ્ટાશ્ચ વૃદ્ધાશ્ચ ભૂતગ્રામાઃ પૃથગ્વિધાઃ॥ 7-53-1 (46845)
તાસ્તવેહ પુનઃ ક્રોધાત્પ્રજા નશ્યન્તિ સર્વશઃ।
તા દૃષ્ટ્વા મમ કારુણ્યં પ્રસીદ ભગવન્પ્રભો॥ 7-53-2 (46846)
બ્રહ્મોવાચ। 7-53-3x (4390)
સંહર્તું ન ચ મે કામ એતદેવં ભવેદિતિ।
પૃથિવ્યા હિતકામં તુ તતો માં મન્યુરાવિશત્॥ 7-53-3 (46847)
ઇયં સન્ના તદા દેવી ભારાર્તા સમચૂચુદત્।
સંહારાર્થં મહાદેવ ભારેણાભિહતા સતી॥ 7-53-4 (46848)
તતોઽહં નાધિગચ્છામિ બુદ્ધ્યા બહુ વિચારયન્।
સંહારમપ્રમેયસ્ય તતો માં મન્યુરાવિશત્॥ 7-53-5 (46849)
રુદ્ર ઉવાચ। 7-53-6x (4391)
સંહારાર્થં પ્રસીદસ્વ મારુષો વસુધાધિપ।
મા પ્રજાઃ સ્થાવરાશ્ચૈવ જઙ્ગમાશ્ચ વ્યનીનશઃ॥ 7-53-6 (46850)
તવ પ્રસાદાદ્ભગવન્નિદં વર્તેત્ત્રિધા જગત્।
અનાગતમતીતં ચ યચ્ચ સમ્પ્રતિ વર્તતે॥ 7-53-7 (46851)
ભગવન્ક્રોધસન્દીપ્તઃ ક્રોધાદગ્નિમવાસૃજત્।
સ દહત્યશ્મકૂટાનિ દ્રુમાંશ્ચ સરિતસ્તથા॥ 7-53-8 (46852)
પલ્વલાનિ ચ સર્વાણિ સર્વૈ ચૈવ તૃણોલપાઃ।
સ્થાવરં જઙ્ગમં ચૈવ નિઃશેષં કુરુતે જગત્॥ 7-53-9 (46853)
તદેતદ્ભસ્મસાદ્ભૂતં જગત્સ્થાવરજઙ્ગમમ્।
પ્રસીદ ભગવન્સ ત્વં રોષો ન સ્યાદ્વરો મમ॥ 7-53-10 (46854)
સર્વે હિ સૃષ્ટા નશ્યન્તિ તવ દેવ કથંચન।
તસ્માન્નિવર્તતાં તેજસ્ત્વય્યેવેદં પ્રલીયતામ્॥ 7-53-11 (46855)
ઉપાયમન્યં સમ્પશ્ય પ્રજાનાં હિતકામ્યયા।
યથેમે પ્રાણિનઃ સર્વે નિર્વર્તેરંસ્તથા કુરુ॥ 7-53-12 (46856)
અભાવં નેહ ગચ્છેયુરુત્સન્નજનનાઃ પ્રજાઃ।
ભવતા હિ નિયુક્તોઽહં પ્રાનાં પાલને વિભા।
દયા તે ન સમુત્પન્ના પ્રજાસુ વિબુધેશ્વર॥ 7-53-13 (46857)
મા વિનશ્યેજ્જગન્નાથ જગત્સ્થાવરજઙ્ગમમ્।
પ્રસાદાભિમુખં દેવં તસ્માદેવં બ્રવીમ્યહમ્॥ 7-53-14 (46858)
નારદ ઉવાચ। 7-53-15x (4392)
શ્રુત્વા હિ વચનં દેવઃ પ્રજાનાં હિતકારણે।
તેજઃ સન્ધારયામાસ પુનરેવાન્તરાત્મનિ॥ 7-53-15 (46859)
તતોઽગ્નિમુપસંહૃત્ય ભગવાઁલ્લોકસત્કૃતઃ।
પ્રવૃત્તં ચ નિવૃત્તં ચ કલ્પયામાસ વૈ પ્રભુઃ॥ 7-53-16 (46860)
ઉપસંહરતસ્તસ્ય તમગ્નિં રોષજં તથા।
પ્રાદુર્બભૂવ વિશ્વેભ્યો ગોભ્યોનારી મહાત્મનઃ॥ 7-53-17 (46861)
કૃષ્ણરક્તા તથા પિઙ્ગા રક્તજિહ્વાસ્યલોચના।
કુણ્ડલાભ્યાં ચ રાજેન્દ્ર તપ્તાભ્યાં તપ્તભૂષણા॥ 7-53-18 (46862)
સા નિઃસૃત્ય તથા ખેભ્યો દક્ષિણાં દિશમાશ્રિતા।
સ્મયમાના ચ સાઽવેક્ષ્ય દેવૌ વિશ્વેશ્વરાવુભૌ॥ 7-53-19 (46863)
`તાં તુ તત્ર તદા દેવીં બ્રહ્મા લોકપિતામહઃ।
ઉક્તવાન્મધુરં વાક્યં સાન્ત્વયિત્વા પુનઃ પુનઃ'।
મૃત્યો ઇતિ મહીપાલ જહિ ચેમાઃ પ્રજા ઇતિ॥ 7-53-20 (46864)
ત્વં હિ સંહારબુદ્ધ્યાઽથ પ્રાદુર્ભૂતા રુષો મમ।
તસ્માત્સંહર સર્વાસ્ત્વં પ્રજાઃ સજડપણ્ડિતાઃ॥ 7-53-21 (46865)
અવિશેષેણ ચૈવ ત્વં પ્રજાઃ સંહર ભામિનિ।
મમ ત્વં હિ નિયોગેન તતઃ શ્રેયો હ્યવાપ્સ્યાસિ॥ 7-53-22 (46866)
નારદ ઉવાચ। 7-53-23x (4393)
એવમુક્તા તુ સા તેન મૃત્યુઃ કમલલોચના।
પ્રારુદદ્ભૃશસંવિગ્ના પ્રાપતન્નશ્રુબિન્દવઃ॥ 7-53-23 (46867)
પાણિભ્યાં પ્રતિજગ્રાહ તાન્યશ્રૂણિ પિતામહઃ।
સર્વભૂતહિતાર્થાય તાં ચાપ્યનુનયત્તદા॥ ॥ 7-53-24 (46868)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ અભિમન્યુવધપર્વણિ ત્રિપઞ્ચાશત્તમોઽધ્યાયઃ॥ 53 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-53-2 કારુણ્યં જાતમિતિ શેષઃ॥ 5-53-5 અપ્રમેયસ્યાનન્તસ્ય જગત ઇતિ શેષઃ। અહિંસ્યસ્યેતિવાર્થઃ॥ 5-53-6 સંહારાર્થં મારુષઃ રોષં માકાર્ષીઃ કિન્તુ પ્રસીદસ્વ॥ 5-53-10 તવ રોષો ન સ્યાદિતિ મમ મહ્યં વરોઽસ્ત્વિતિ યોજના॥ 5-53-13 ઉત્સન્નજનનાઃ પ્રક્ષીણસન્તાનાઃ॥ 5-53-16 પ્રવૃત્તં કર્મ સૃષ્ટિહેતુમ્। નિવૃત્તં કર્મ મોક્ષહેતુમ્॥ 5-53-17 ગોભ્ય ઇન્દ્રિયચ્છિદ્રેભ્યઃ॥ 5-53-19 દેવૌ બ્રહ્મરુદ્રૌ॥ 5-53-20 મરુણં મૃત્પ્રાણવિયોગસ્તમન્યસ્યેચ્છતીતિ મૃત્યુરિત્મર્થઃ। ઇતિ આહેતિ શેષઃ॥ 5-53-21 રુષો રોષાત્॥ 5-53-53 ત્રિપઞ્ચાશત્તમોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 054
॥ શ્રીઃ ॥
7.54. અધ્યાયઃ 054
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
નારદેન મૃત્યુબ્રહ્મસંવાદકથનેન અકમ્પનસ્ય શોકપરિહરણમ્॥ 1 ॥ વ્યાસેનાકમ્પનોપાખ્યાનકથનાત્ યુધિષ્ઠિરસ્ય શોકાપનોદનમ્॥ 2 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-54-0 (46869)
નારદ ઉવાચ। 7-54-0x (4394)
વિનીય દુઃકમબલા આત્મન્યેવ પ્રજાપતિમ્।
ઉવાચ પ્રાઞ્જલિર્ભૂત્વા લતેવાવર્જિતા પુનઃ॥ 7-54-1 (46870)
મૃત્યુરુવાચ। 7-54-2x (4395)
ત્વયા સૃષ્ટા કથં નારી ઈદૃશી વદતાં વર।
ક્રૂરં કર્માહિતં કુર્યાં મૂઢેવ પરિજાનતી॥ 7-54-2 (46871)
બિભેમ્યહમધર્માદ્ધિ પ્રસીદ ભગવન્પ્રભો।
પ્રિયાન્પુત્રાન્વયસ્યાંશ્ચ ભાતૃન્માતૄઃ પિતૄન્પતીન્॥ 7-54-3 (46872)
અપધ્યાસ્યન્તિ યે દેવ મૃતાંસ્તેભ્યો બિભેમ્યહમ્।
કૃપણાનાં હિ રુદતાં યે પતન્ત્યશ્રુબિન્દવઃ॥ 7-54-4 (46873)
તેભ્યોઽહં ભગવન્ભીતા શરણં ત્વાઽહમાગતા।
યમસ્ય ભવનં દેવ ગચ્છેયં ન સુરોત્તમ॥ 7-54-5 (46874)
કાયેન વિનયોપેતા મૂર્ધ્નોદગ્રનખેન ચ।
એતદિચ્છામ્યહં કામં ત્વત્તો લોકપિતામહ॥ 7-54-6 (46875)
ઇચ્છેયં ત્વત્પ્રસાદાદ્ધિ તપસ્તપ્તું પ્રજેશ્વર।
પ્રદિશેમં વરં દેવ ત્વં મહ્યં ભગવન્પ્રભો॥ 7-54-7 (46876)
ત્વયા હ્યુક્તા ગમિષ્યામિ ધેનુકાશ્રમમુત્તમમ્।
તત્ર તપ્સ્યે તપસ્તીત્રં તવૈવારાધને રતા॥ 7-54-8 (46877)
ન હિ શક્ષ્યામિ દેવેશ પ્રાણાન્પ્રાણભૃતાં પ્રિયાન્।
હર્તું વિલપમાનાનામધર્માદભિરક્ષ મામ્॥ 7-54-9 (46878)
બ્રહ્મોવાચ। 7-54-10x (4396)
મૃત્યો સઙ્કલ્પિતાઽસિ ત્વં પ્રજાસંહારહેતુના।
ગચ્છ સંહર સર્વાસ્ત્વં પ્રજા મા તે વિચારણા॥ 7-54-10 (46879)
ભવિતા ત્વેતદેવં હિ નૈતજ્જાત્વન્યથા ભવેત્।
ભવ ત્વનિન્દિતા લોકે કુરુષ્વ વચનં મમ॥ 7-54-11 (46880)
નારદ ઉવાચ। 7-54-12x (4397)
એવમુક્તા ભગવતા પ્રાઞ્જલિશ્ચાપ્યવાઙ્મુખી।
સંહારે નાકરોદ્બુદ્ધિં પ્રજાનાં હિતકામ્યયા॥ 7-54-12 (46881)
તૂષ્ણીમાસીત્તદા દેવઃ પ્રજાનામીશ્વરેશ્વરઃ।
પ્રસાદં ચાગમત્ક્ષિપ્રમાત્મનૈવ પ્રજાપતિઃ॥ 7-54-13 (46882)
સ્મયમાનશ્ચ દેવેશો લોકાન્સર્વાનવેક્ષ્ય ચ।
લોકાસ્ત્વાસન્યથાપૂર્વં દૃષ્ટાસ્તેનાપમન્યુના॥ 7-54-14 (46883)
નિવૃત્તરોષે તસ્મિંસ્તુ ભગવત્યપરાજિતે।
સા કન્યાઽપિ જગામાઽથ સમીપાત્તસ્ય ધીમતઃ॥ 7-54-15 (46884)
અપમૃત્યાપ્રતિશ્રુત્ય પ્રજાસંહરણં તદા।
ત્વરમાણા ચ રાજેન્દ્ર મૃત્યુર્ધેનુકમભ્યગાત્॥ 7-54-16 (46885)
સા તત્ર પરમં તીવ્રં ચચાર વ્રતમુત્તમમ્।
સા તદ હ્યેકપાદેન તસ્થૌ પદ્માનિ ષોડશ॥ 7-54-17 (46886)
પઞ્ચ ચાબ્દાનિ કારુણ્યાત્પ્રજાનાં તુ હિતૈષિણી।
ઇન્દ્રિયાણીન્દ્રિયાર્થેભ્યઃ પ્રિયેભ્યઃ સન્નિવર્ત્ય સા॥ 7-54-18 (46887)
તતસ્ત્વેકેન પાદેન પુનરન્યાનિ સપ્ત વૈ।
તસ્થૌ પદ્માનિ ષટ્ ચૈવ સપ્ત ચૈકં ચ પાર્થિવા॥ 7-54-19 (46888)
તતઃ પદ્માયુતં તાત મૃગૈઃ સહ ચચાર સા।
પુનર્ગત્વા તતો નન્દાં પુણ્યાં શીતામલોદકામ્॥ 7-54-20 (46889)
અપ્સુ વર્ષસહસ્રાણિ સપ્ત ચૈકં ચ સાઽનયત્।
ધારયિત્વા તુ નિયમં નન્દાયાં વીતકલ્મષા॥ 7-54-21 (46890)
સા પૂર્વં કૌશિકીં પુણ્યાં જગામ નિયમૈધિતા।
તત્ર વાયુજલાહારા ચચાર નિયમં પુનઃ॥ 7-54-22 (46891)
સપ્તગઙ્ગાસુ સા પુણ્યા કન્યા વેતસકેષુ ચ।
તપોવિશેષૈર્બહુભિઃ કર્ષયદ્દેહમાત્મનઃ॥ 7-54-23 (46892)
તતો ગત્વા તુ સા ગઙ્ગાં મહામેરું ચ કેવલમ્।
તસ્થૌ ચાશ્મેવ નિશ્ચેષ્ટા પ્રાણાયામપરાયણા॥ 7-54-24 (46893)
પુનર્હિમવતો મૂર્ધ્નિ યત્ર દેવાઃ પુરાઽયજન્।
તત્રાઙ્ગુષ્ઠેન સા તસ્થૌ નિખર્વંલ પરમા શુભા॥ 7-54-25 (46894)
પુષ્કરેષ્વથ ગોકર્ણે નૈમિષે મલયે તથા।
અકર્શયત્સ્વકં દેહં નિયમૈર્માનસપ્રિયૈઃ॥ 7-54-26 (46895)
અનન્યદેવતા નિત્યં દૃઢભક્તા પિતામહે।
તસ્થૌ પિતામહં ચૈવ તોષયામાસ ધર્મતઃ॥ 7-54-27 (46896)
તતસ્તામબ્રવીત્પ્રીતો લોકાનાં પ્રભવોઽવ્યયઃ।
સૌમ્યેન મનસા રાજન્પ્રીતઃ પ્રીતમનાસ્તદા॥ 7-54-28 (46897)
મૃત્યો કિમિદમત્યન્તં તપાંસિ ચરસીતિ હ।
તતોઽબ્રવીત્પુનર્મૃત્યુર્ભગવન્તં પિતામહમ્॥ 7-54-29 (46898)
નાઽહં હન્યાં પ્રજા દેવ સ્વસ્થાશ્ચાક્રોશતીસ્તથા।
એતદિચ્છામિ સર્વેશ ત્વત્તો વરમહં પ્રભો॥ 7-54-30 (46899)
અધર્મભયભીતાઽસ્મિ તતોઽહં તપ આસ્થિતા।
ભીતાયાસ્તુ મહાભાગ પ્રયચ્છાભયમવ્યય॥ 7-54-31 (46900)
આર્તા ચાનાગસી નારી યાચામિ ભવ મે ગતિઃ।
તામબ્રવીત્તતો દેવો ભૂતભવ્યભવિષ્યવિત્॥ 7-54-32 (46901)
અધર્મો નાસ્તિ તે મૃત્યો સંહરન્ત્યા ઇમાઃ પ્રજાઃ।
મયા ચોક્તં મૃષા ભદ્રે ભવિતા ન કથઞ્ચન॥ 7-54-33 (46902)
તસ્માત્સંહર કલ્યાણિ પ્રજાઃ સર્વાશ્ચતુર્વિધાઃ।
ધર્મઃ સનાતનશ્ચ ત્વાં સર્વથા પાવયિષ્યતિ॥ 7-54-34 (46903)
લોકપાલો યમશ્ચૈવ સહાયા વ્યાધયશ્ચ તે।
અહં ચ વિબુધાશ્ચૈવ પુનર્દાસ્યામ તે વરમ્॥ 7-54-35 (46904)
યથા ત્વમેનસા મુક્તા વિરજાઃ ખ્યાતિમેષ્યસિ। 7-54-36 (46905)
નારદ ઉવાચ।
સૈવમુક્તા મહારાજ કૃતાઞ્જલિરિદં વિભુમ્। 7-54-36x (4398)
પુનરેવાબ્રવીદ્વાક્યં પ્રસાદ્ય શિરસા તદા।
યદ્યેવમેતત્કર્તવ્યં ધર્મતો નાસ્ત્યતો ભયમ્॥ 7-54-37 (46906)
તવાજ્ઞા મૂર્ધ્નિ મે ન્યસ્તા યત્તે વક્ષ્યામિ તચ્છૃણુ।
લોભઃ ક્રોધોઽભ્યસૂયેર્ષ્યા દ્રોહો મોહશ્ચ દેહિનાં॥ 7-54-38 (46907)
અહૂશ્ચાન્યોન્યપરુષા દેહં ભિન્દ્યુઃ પૃથિગ્વધાઃ। 7-54-39 (46908)
બ્રહ્મોવાચ। 7-54-39x (4399)
તથા ભવિષ્યતે મૃત્યો સાધુ સંહર ભોઃ પ્રજાઃ।
અધર્મસ્તે ન ભવિતા નાપધ્યાસ્યામ્યહં શુભે॥ 7-54-39 (46909)
યાન્યશ્રુબિન્દૂનિ કરે મમાસં--
સ્તે વ્યાધયઃ પ્રાણિનામાત્મજાતાઃ।
તે મારયિષ્યન્તિ નરાન્ગતાસૂ--
ન્નાધર્મસ્તે ભવિતા મા સ્મ ભૈષીઃ॥ 7-54-40 (46910)
નાધર્મસ્તે ભવિતા પ્રાણિનાં વૈ
ત્વં વૈ ધર્મસ્ત્વં હિ ધર્મસ્ય ચેશા।
ધર્મ્યા ભૂત્વા ધર્મનિત્યા ધરિત્રી
તસ્માત્પ્રાણાન્સર્વથેમાન્નિયચ્છ॥ 7-54-41 (46911)
`પ્રાપ્તા તથા નો ભવિતા કદાચિ--
દેવં મયાદ્યૈવ નિયોજ્યસે ત્વમ્'।
સર્વેષાં વૈ પ્રાણિનાં કામરોષૌ
સન્ત્યજ્ય ત્વં સંહરસ્વેહ જીવાન્।
યેષાં ધર્માસ્તે ભવિષ્યન્ત્યનન્તા
મિથ્યાવૃત્તં મારયિષ્યત્યધર્મઃ॥ 7-54-42 (46912)
તેનાત્માનં પાવયસ્વાત્મના ત્વં
પાપેઽઽત્માનં મજ્જયિષ્યન્ત્યસત્યાત્।
તસ્માત્કામં રોષમપ્યાગતં ત્વં
સન્ત્યજ્યાન્તઃ સંહરસ્વેતિ જીવાન્॥ 7-54-43 (46913)
નારદ ઉવાચ। 7-54-44x (4400)
સા વૈ ભીમા મૃત્યુસંજ્ઞોપદેશા--
ચ્છાપાદ્ભીતા બાઢમિત્યબ્રવીત્તમ્।
સા ચ પ્રાણં પ્રાણિનામન્તકાલે
કામક્રોધૌ ત્યજ્ય હરત્યસક્તા॥ 7-54-44 (46914)
મૃત્યુસ્ત્વેષાં વ્યાધયસ્તત્પ્રસૂતા
વ્યાધી રોગો રુજ્યતે યેન જન્તુઃ।
સર્વેષાં ચ પ્રાણિનાં પ્રાયણાન્તે
તસ્માચ્છોકં માકૃથા નિષ્ફલં ત્વમ્॥ 7-54-45 (46915)
સર્વે દેવાઃ પ્રાણિભિઃ પ્રાયણાન્તે
ગત્વા વૃત્તાઃ સન્નિવૃત્તાસ્તથૈવ।
એવં સર્વે પ્રાણિનસ્તત્ર ગત્વા
વૃત્તા દેવા મર્ત્યવદ્રાજસિંહ॥ 7-54-46 (46916)
વાયુર્ભીમો ભીમનાદો મહૌજા
ભેત્તા દેહાન્પ્રાણિનાં સર્વગોઽસૌ।
નો વા વૃત્તિં કદાચિ--
ત્પ્રાપ્નોત્યુગ્રોઽનન્તતેજોવિશિષ્ટઃ॥ 7-54-47 (46917)
સર્વે દેવા મર્ત્યસંજ્ઞાવિશિષ્ટા--
સ્તસ્માત્પુત્રં માશુચો રાજસિંહ।
સ્વર્ગં પ્રાપ્તો મોદતે તે તનૂજો
નિત્યં રમ્યાન્વીરલોકાનવાપ્ય॥ 7-54-48 (46918)
ત્યક્ત્વા દુઃખં સઙ્ગતઃ પુણ્યકૃદ્ભિ--
રેષા મૃત્યુર્દેવદિષ્ટા પ્રજાનામ્।
પ્રાપ્તે કાલે સંહરન્તી યથાવ--
ત્સ્વયં કૃતા પ્રાણહરા પ્રજાનામ્॥ 7-54-49 (46919)
આત્માનં વૈ પ્રાણિનો ઘ્નન્તિ સર્વે
નૈતાન્મૃત્યુર્દણ્ડપાણિર્હિનસ્તિ।
તસ્માન્મૃતાન્નાનુશોચન્તિ ધીરા
મૃત્યું જ્ઞાત્વા નિશ્ચયં બ્રહ્મસૃષ્ટમ્।
ઇત્થં સૃષ્ટિં દેવક્લૃપ્તાં વિદિત્વા
પુત્રાન્નષ્ટાચ્છોકમાશુ ત્યજસ્વ॥ 7-54-50 (46920)
દ્વૈપાયન ઉવાચ। 7-54-51x (4401)
એતચ્છ્રુત્વાર્થવદ્વાક્યં નારદેન પ્રકાશિતમ્।
ઉવાચાકમ્પનો રાજા સખાયં નારદં તથા॥ 7-54-51 (46921)
વ્યપેતશોકઃ પ્રીતોઽસ્મિ ભગવન્નૃષિસત્તમ।
શ્રુત્વેતિહાસં ત્વત્તસ્તુ કૃતાર્થોઽસ્મ્યભિવાદયે॥ 7-54-52 (46922)
તથોક્તો નારદસ્તેન રાજ્ઞા દેવર્ષિસત્તમઃ।
જગામ નન્દનં શીઘ્રમશોકવનમાત્મનઃ॥ 7-54-53 (46923)
પુણ્યં યશસ્યં સ્વર્ગ્યં ચ ધન્યમાયુષ્યમેવ ચ।
અસ્યેતિહાસસ્ય સદા શ્રવણં શ્રાવણં તથા॥ 7-54-54 (46924)
એતદર્થપદં શ્રુત્વા તદા રાજા યુધિષ્ઠિર।
ક્ષત્રધર્મં ચ વિજ્ઞાય શૂરાણાં ચ પરાં ગતિમ્।
સમ્પ્રાપ્તોઽસૌ મહાવીર્યઃ સ્વર્ગલોકં મહારથઃ॥ 7-54-55 (46925)
અભિમન્યુઃ પરાન્હત્વા પ્રમુખે સર્વધન્વિનામ્।
યુધ્યમાનો મહેષ્વાસો હતઃ સોઽભિમુખો રણે॥ 7-54-56 (46926)
અસિના ગદયા શક્ત્યા ધનુષા ચ મહારથઃ।
વિરજાઃ સોમસૂનુઃ સ પુનસ્તત્ર પ્રલીયતે॥ 7-54-57 (46927)
તસ્માત્પરાં ધૃતિં કૃત્વા ભ્રાતૃભિઃ સહ પાણ્ડવ।
અપ્રમત્તઃ સુસન્નદ્ધઃ શીઘ્રં યોદ્ધુમુપાક્રમ॥ ॥ 7-54-58 (46928)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ અભિમન્યુવધપર્વણિ ચતુઃપઞ્ચાશોઽધ્યાયઃ॥ 54 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-54-6 ઉદગ્રનખેન અઞ્જલિના। વિનયોપેતા શરણાગતાસ્મીત્યર્થઃ॥ 5-54-14 અપમન્યુના ગતામર્ષેણેત્યર્થઃ॥ 5-54-16 અપ્રતિશ્રુત્યાનઙ્ગીકૃત્ય॥ 5-54-17 પદ્મં શતં કોઠ્યો વર્ષાણિ તાનિ ષોડશ પઞ્ચ ચ॥ 5-54-39 અન્યોન્યપરુષા વાગિતિ શેષઃ॥ 5-54-45 પ્રાયણાન્તે આયુષ્યકર્મણોઽવસાને॥ 5-54-46 સર્વે ઇતિ। દેવા ઇન્દ્રિયાણિ। પ્રાણિભિઃ જીવૈઃ) સહ। ગત્વા તત્રૈવ પરલોકે। વૃત્તા વૃત્તવન્તઃ। પુનર્ભૂત્વા સન્નિવૃત્તા ભવન્તિ। મર્ત્યભાવાર્થા એવ દેવા ઇન્દ્રાદયઃ મર્ત્યવદેવ ગત્વા વૃત્તા ભવન્તિ નતુ નિવૃત્તા ભવન્તિ મર્ત્યભાવાય। કર્મદેવા એવ નિવર્તન્તે નત્વાજાનદેવાસ્તેષાં ક્રમમુક્તિયોગ્યત્વાદિતિ ભાવઃ॥ 5-54-48 સર્વેદેવા ઇતિ। મર્ત્યત્વં મરણધર્મત્વં બ્રહ્માદીનામપિ સ્વાભાવિકમસ્ત્યતોઽનર્થકઃ શોક ઇત્યર્થઃ॥ 5-54-49 સ્વયમેવ સ્વસ્ય મૃત્યુઃ અથાપિ જનાનાં પ્રાણહરા મૃત્યુર્જનાદન્યેતિ કલ્પના કૃતા અનભિજ્ઞૈરિતિ શેષઃ॥ 5-54-50 નષ્ટાત જાતમિતિ શેષઃ॥ 5-54-53 ચતુઃપઞ્ચાશત્તમોઽધ્યાયઃ॥ 54 ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 055
॥ શ્રીઃ ॥
7.55. અધ્યાયઃ 055
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
વ્યાસેન યુધિષ્ઠિરં પ્રતિ ષોડશરાજકીયાખ્યાનકથનપ્રારમ્ભઃ॥ 1 ॥ નારદેન સૃઞ્જયમ્પ્રતિ મરુત્તરાજચરિતકથનમ્॥ 2 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-55-0 (46929)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-55-0x (4402)
શ્રુત્વા મૃત્યુસમુત્પત્તિં કર્માણ્યનુપમાનિ ચ।
ધર્મરાજઃ પુનર્વાક્યં પ્રસાદ્યૈનમથાબ્રવીત્॥ 7-55-1 (46930)
યુધિષ્ઠિર ઉવાચ। 7-55-2x (4403)
ગુરવઃ પુણ્યકર્માણઃ શક્રપ્રતિમવિક્રમાઃ।
પૂર્વં રાજર્ષયો બ્રહ્મન્કિયન્તો મૃત્યુના હતાઃ॥ 7-55-2 (46931)
ભૂય એવ તુ માં તથ્યૈર્વચોભિરભિબૃંહય।
રાજર્ષીણાં પુરાણાનાં સમાશ્વાસય કર્મભિઃ॥ 7-55-3 (46932)
કિયન્ત્યો દક્ષિણા દત્તાઃ કાશ્ચ દત્તા મહાત્મભિઃ।
રાજર્ષિભિઃ પુણ્યકૃદ્ભિસ્તદ્ભવાન્પ્રબ્રવીતુ મે॥ 7-55-4 (46933)
`વ્યાસ ઉવાચ। 7-55-5x (4404)
અન્યેપિ યજ્વનાં લોકા અન્યે ચાપિ તપસ્વિનામ્।
ક્ષમાવતાં ચ ત્રીંલ્લોકાઞ્શૂરા ગચ્છન્તિ ભારત॥ 7-55-5 (46934)
ક્ષત્રિયસ્ય તું સઙ્ગ્રામે શત્રૂન્હત્વા હતસ્ય વા।
ફલમત્યન્તમિત્યાહુર્ધર્મશાસ્ત્રવિદો જનાઃ॥ 7-55-6 (46935)
વેદવિદ્યાવ્રતસ્નાતા યજ્વાનઃ પુત્રિણશ્ચ યે।
તેભ્યઃ પરાર્થ્યા યજ્વાનો યજ્વભ્યશ્ચ તનુત્યજઃ॥ 7-55-7 (46936)
સ વીરો યજ્વનો નિત્યં ક્ષત્રિયાનાર્જુનિર્ગતઃ।
લોકાન્પુણ્યતમાનિષ્ટાનિતિ વિદ્ધિ વિશામ્પતે॥ 7-55-8 (46937)
સર્વેષાં નૃપસિંહાનાં શૃણુ યજ્ઞાન્નૃપોત્તમ।
તાનતિક્રમ્ય ગચ્છન્તિ સ્વર્ગકામાસ્તનુત્યજઃ॥ 7-55-9 (46938)
યુધિષ્ઠિર ઉવાચ। 7-55-10x (4405)
સર્વેષાં યજ્વનાં યજ્ઞં શ્રોતુમિચ્છામિ સુવ્રત।
દક્ષિણાશ્ચાનુરૂપેભ્યો દત્તા રાજર્ષિસત્તમૈઃ'॥ 7-55-10 (46939)
વ્યાસ ઉવાચ। 7-55-11x (4406)
શૈબ્યસ્ય નૃપતેઃ પુનઃ સૃઞ્જયો નામ નામતઃ।
સખાયૌ તસ્ય ચેવોભૌ ઋષી પર્વતનારદૌ॥ 7-55-11 (46940)
તૌ કદાચિદ્ગૃહં તસ્ય પ્રવિષ્ટૌ તદ્દિદૃક્ષયા।
વિધિવચ્ચાર્ચિતૌ તેન પ્રીતૌ તત્રોષતુઃ સુખમ્॥ 7-55-12 (46941)
તં કદાચિત્સુખાસીનં તાભ્યાં સહ શુચિસ્મિતા।
દુહિતાઽભ્યાગમત્કન્યા સૃઞ્જયં વરવર્ણિની॥ 7-55-13 (46942)
તયાઽભિવાદિતઃ કન્યામભ્યનન્દદ્યથાવિધિ।
તત્સલિઙ્ગાભિરાશીર્ભિરિષ્ટાભિરભિતઃ સ્થિતામ્॥ 7-55-14 (46943)
તાં નિરીક્ષ્યાબ્રવીદ્વાક્યં પર્વતઃ પ્રહસન્નિવ।
કસ્યેયં ચઞ્ચલાપાઙ્ગી સર્વલક્ષણસમ્મતા॥ 7-55-15 (46944)
ઉષા સ્વિદ્ભાઃ સ્વિદર્કસ્ય જ્વલનસ્ય શિખાપિ વા।
શ્રીર્દ્દ્રિઃ કીર્તિંર્ધૃતિઃ ષુષ્ટિઃ સિદ્ધિશ્ચન્દ્રમસઃ પ્રભા॥ 7-55-16 (46945)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-55-17x (4407)
એવં બ્રુવાણં દેવર્ષિં નૃપતિઃ સૃઞ્જયોઽબ્રવીત્।
મમેયં ભગવન્કન્યા વર્યા વરમભીપ્સતિ॥ 7-55-17 (46946)
નારદસ્ત્વબ્રવીદેનં દેહિ મહ્યમિમાં નૃપ।
ભાર્યાર્થં સુમહચ્છ્રેયઃ પ્રાપ્તું ચેદિચ્છસે નૃપ॥ 7-55-18 (46947)
દદાનીત્યેવં સંહૃષ્ટઃ સૃઞ્જયઃ પ્રાહ નારદમ્। 7-55-19 (46948)
વ્યાસ ઉવાચ।
`એવમુક્તે નૃપતિના ક્રોધપર્યાકુલેક્ષણઃ'।
પર્વતસ્તુ સુસઙ્ક્રુદ્ધો નારદં વાક્યમબ્રવીત્॥ 7-55-19x (4408)
પૂર્વં મમૈવ મનસા વિદ્ધિ ભાર્યાં વૃતામૃષે।
યસ્માદપાચરસ્તસ્માત્સ્વર્ગં ન ગચ્છસિ॥ 7-55-20 (46949)
એવમુક્તો નારદસ્તં પ્રત્યુવાચોત્તરં વચઃ।
મનોવાગ્બુદ્ધિસમ્ભાષા સત્યં તોયમથાગ્નયઃ॥ 7-55-21 (46950)
પાણિગ્રહમમન્ત્રાશ્ચ પ્રથિતં દારલક્ષણમ્।
ન ત્વેષાં નિશ્ચિતા નિષ્ઠા ત્વયા સા મનસા સ્મૃતા॥ 7-55-22 (46951)
`એવં વિદ્વાંસ્તુ માં યસ્માદનુવ્યાહૃતવાનસિ'।
તસ્માત્ત્વમપિ ન સ્વર્ગં ગમિષ્યસિ મયા વિના।
અન્યોન્યમેવં શપ્ત્વા વૈ તસ્થતુસ્તત્ર તૌ તદા॥ 7-55-23 (46952)
અથ સોઽપિ નૃપો વિપ્રાન્પાનાચ્છાદનભોજનૈઃ।
પુત્રકામઃ પરં શક્ત્યા યત્નાચ્ચોપાચરચ્છુચિઃ॥ 7-55-24 (46953)
તસ્ય પ્રસન્ના વિપ્રેન્દ્રાઃ કદાચિત્પુત્રદર્શિનઃ।
તપઃસ્વાધ્યાયનિરતા વેદવેદાઙ્ગપારગાઃ॥ 7-55-25 (46954)
સહિતા નારદં પ્રાહુર્દેહ્યસ્મૈ પુત્રમીપ્સિતમ્।
તથેત્યુક્ત્વા દ્વિજૈરુક્તઃ સૃઞ્જયં નારદોઽબ્રવીત્॥ 7-55-26 (46955)
તુભ્યં પ્રસન્ના રાજર્ષે પુત્રમીપ્સન્તિ બ્રાહ્મણાઃ।
વરં વૃણીષ્વ ભદ્રં તે યાદૃશં પુત્રમીપ્સિતમ્॥ 7-55-27 (46956)
તથોક્તઃ પ્રાઞ્જલી રાજા પુત્રં વવ્રે ગુણાન્વિતમ્।
યશસ્વિનં કીર્તિમન્તં તેજસ્વિનમરિન્દમમ્॥ 7-55-28 (46957)
યસ્ય મૂત્રં પુરીષં ચ ક્લેદઃ સ્વેદશ્ચ કાઞ્ચનમ્।
`સર્વં ભવેત્પ્રસાદાદ્વૈ તાદૃશં તનયં વૃણે॥ 7-55-29 (46958)
વ્યાસ ઉવાચ। 7-55-30x (4409)
તથા ભવિષ્યતીત્યુક્તે જજ્ઞે તસ્યોપ્સિતઃ સુતઃ।
કાઞ્ચનસ્યાકરઃ શ્રીમાન્પ્રસાદાદ્વૈ સુકાઙ્ક્ષિતઃ॥ 7-55-30 (46959)
રુદિતસ્ય ચ નેત્રાભ્યામપતત્તસ્ય નેત્રજમ્।
મૂત્રં પુરીષં સ્વેદશ્ચ સર્વં ભવતિ કાઞ્ચનમ્'।
સુવર્ણષ્ઠીવિરિત્યેવ તસ્ય નામાભવત્કૃતમ્॥ 7-55-31 (46960)
તસ્મિન્વરપ્રદાનેન વર્ધયત્યમિતં ધનમ્।
કારયામાસ નૃપતિઃ સૌવર્ણં સર્વમીપ્સિતમ્॥ 7-55-32 (46961)
ગૃહપ્રાકારદુર્ગાણિ બ્રાહ્મણાવસથાન્યપિ।
શય્યાસનાનિ યાનાનિ સ્થાલીપિઠરભાજનમ્॥ 7-55-33 (46962)
તસ્ય રાજ્ઞોઽપિ યદ્વેશ્મ બાહ્યાશ્ચોપસ્કરાશ્ચ યે।
સર્વં તત્કાઞ્ચનમયં કાલેન પરિવર્ધિતમ્॥ 7-55-34 (46963)
અથ દસ્યુગણાઃ શ્રુત્વા દૃષ્ટ્વા ચૈનં તથાવિધમ્।
સમ્ભૂય તસ્ય નૃપતેઃ સમારબ્ધાશ્ચિકીર્ષિતુમ્॥ 7-55-35 (46964)
કેચિત્તત્રાબ્રુવન્રાજ્ઞઃ પુત્રં ગૃહ્ણીમ વૈ સ્વયમ્।
સોઽસ્યાકરઃ કાઞ્ચનસ્ય તસ્ય યત્નં ચરામહે॥ 7-55-36 (46965)
તતસ્તે દસ્યવો લુબ્ધાઃ પ્રવિશ્ય નૃપતેર્ગૃહમ્।
રાજપુત્રં તથાઽઽજહ્રુઃ સુવર્ણષ્ઠીવિનં બલાત્॥ 7-55-37 (46966)
ગૃહ્યૈનમનુપાયજ્ઞા નીત્વાઽરણ્યમચેતસઃ।
હત્વા વિશસ્ય ચાપશ્યઁ લ્લુબ્ધા વસુ ન કિઞ્ચન॥ 7-55-38 (46967)
તસ્ય પ્રાણૈર્વિમુક્તસ્ય નષ્ટં તત્કાઞ્ચનં વરમ્।
દસ્યવશ્ચ તદાઽન્યોન્યં જઘ્નુર્મૂર્ખા વિચેતસઃ॥ 7-55-39 (46968)
હત્વા પરસ્પરં નષ્ટાઃ કુમારં ચાદ્ભુતં ભુવિ।
અસમ્ભાવ્યં ગતા ઘોરં નરકં દુષ્ટકારિણઃ॥ 7-55-40 (46969)
તં દૃષ્ટ્વા નિહતં પુત્રં વરદત્તં મહાતપાઃ।
વિલલાપ સુદુઃખાર્તો બહુધા કરુણં નૃપઃ॥ 7-55-41 (46970)
વિલપન્તં નિશમ્યાથ પુત્રશોકહતં નૃપમ્।
પ્રત્યદૃશ્યત દેવર્ષિર્નારદસ્તસ્ય સન્નિધૌ॥ 7-55-42 (46971)
ઉવાચ ચૈનં દુઃખાર્તં વિલપન્તમચેતસમ્।
સૃઞ્જયં નારદો યદ્યત્તન્નિબોધ યુધિષ્ઠિર॥ 7-55-43 (46972)
નારદ ઉવાચ। 7-55-44x (4410)
`ત્યજ શોકં મહારાજ વૈક્લબ્યં ત્યજ બુદ્ધિમન્।
ન મૃતઃ શોચતો જીવેન્મુહ્યતો વા નરાધિપ॥ 7-55-44 (46973)
ત્યજ શોકં નૃપશ્રેષ્ઠ ન શોચન્તિ ભવદ્વિધાઃ।
વીરો ભવાન્મહારાજ જ્ઞાનવૃદ્ધોઽપિ મે મતઃ'।
કામાનામવિતૃપ્તસ્ત્વં સૃઞ્જયેહ મરિષ્યસિ॥ 7-55-45 (46974)
યસ્ય ચૈતે વયં ગેહે ઉષિતા બ્રહ્મવાદિનઃ।
આવિક્ષિતં મરુત્તં ચ મૃતં સૃઞ્જય શુશ્રુમ॥ 7-55-46 (46975)
સંવર્તો યાજયામાસ સ્પર્ધયા વૈ બૃહસ્પતેઃ।
યસ્મૈ રાજર્ષયે પ્રાદાદ્ધનં સ ભગવાન્પ્રભુઃ।
હૈમં હિમવતઃ પાદં યિયક્ષોર્વિવિધૈઃ સવૈઃ॥ 7-55-47 (46976)
યસ્ય સેન્દ્રામરગણા બૃહસ્પતિપુરોગમાઃ।
દેવા વિશ્વસૃજઃ સર્વે યજનાન્તે સમાસતે।
યજ્ઞવાટસ્ય સૌવર્ણાઃ સર્વે ચાસન્પરિચ્છદાઃ॥ 7-55-48 (46977)
યસ્ય સર્વં તદા હ્યન્નં મનોભિપ્રાયગં શુચિ।
કામતો બુભુજુર્વિપ્રાઃ સર્વે ચાન્નાર્થિનો દ્વિજાઃ।
પયો દધિ ઘૃતં ક્ષૌદ્રં ભક્ષ્યં ભોજ્યં ચ શોભનમ્॥ 7-55-49 (46978)
યસ્ય યજ્ઞેષુ સર્વેષુ વાસાંસ્યાભરણાનિ ચ।
ઈપ્સિતાન્યુપતિષ્ઠન્તે પ્રહૃષ્ટાન્વેદપારગાન્॥ 7-55-50 (46979)
મરુતઃ પરિવેષ્ટારો મરુત્તસ્યાભવન્ગૃહે।
આવિક્ષિતસ્ય રાજર્ષેર્વિશ્વેદેવાઃ સભાસદઃ॥ 7-55-51 (46980)
યસ્ય વીર્યવતો રાજ્ઞઃ સુવૃષ્ટ્યા સસ્યસમ્પદઃ।
હવિર્ભિસ્તર્પિતા યેન સમ્યક્ક્લૃપ્તૈર્દિવૌકસઃ॥ 7-55-52 (46981)
ઋષીણાં ચ પિતૄણાં ચ દેવાનાં સુખજીવિનમ્।
બ્રહ્મચર્યશ્રુતિમુખૈઃ સર્વૈર્દાનૈશ્ચ સર્વદા॥ 7-55-53 (46982)
શયનાસનપાનાનિ સ્વર્ણરાશીશ્ચ દુસ્ત્યજાઃ।
તત્સર્વમમિતં વિત્તં દત્તં વિપ્રેભ્ય ઇચ્છયા॥ 7-55-54 (46983)
સોનુધ્યાતસ્તુ શક્રેણ પ્રજાઃ કૃત્વા નિરામયાઃ।
શ્રદ્દધાનો જિતાઁલ્લોકાન્ગતઃ પુણ્યદુહોઽક્ષયાન્॥ 7-55-55 (46984)
સપ્રજઃ સનૃપામાત્યઃ સદારાપત્યબાન્ધવઃ।
યૌવનેન સહસ્રાબ્દં મરુત્તો રાજ્યમન્વશાત્॥ 7-55-56 (46985)
સ ચેન્મમાર સૃઞ્જય ચતુર્ભદ્રતરસ્ત્વયા।
પુત્રાત્પુણ્યતરસ્તુભ્યં મા પુત્રમનુતપ્યથાઃ।
અયજ્વાનમદક્ષિણ્યમભિ શ્વૈત્યેત્યુદાહરત્॥ ॥ 7-55-57 (46986)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ અભિમન્યુવધપર્વણિ ષોડશરાજકીયે પઞ્ચપઞ્ચાશત્તમોઽધ્યાયઃ॥ 55 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-55-14 તત્સલિઙ્ગાભિસ્તસ્યાનુરૂપાભિઃ। અભિતઃ પાર્શ્વતઃ॥ 5-55-22 નત્વેષા નિશ્ચિતા નિષ્ઠા મૈત્રી સપ્તપદી સતાં ઇતિ ઙ. પાઠઃ। નિષ્ઠા સપ્તમદી સતાં ઇતિ ઘ. પાઠઃ। સપ્તપદી સ્મૃતા ઇતિ ઝ. પાઠઃ॥ 5-55-23 શપ્ત્વાવૈ તત્ર વત્સરમૂષતુઃ ઇતિ ક.પાઠઃ॥ 5-55-25 પુત્રમીપ્સવઃ ઇતિ ઘ.ઙ.ઝ.પાઠઃ॥ 5-55-26 દ્વિજૈરુક્તતો નારદસ્તથેત્યુક્ત્વા સૃઞ્જયમબ્રવીદિત્યન્વયઃ॥ 5-55-29 ક્લેદઃ શ્લેષ્માદિઃ॥ 5-55-31 સુવર્ણષ્ઠીવિરિત્યનેન ગણ્ડૂષાદિકમપિ કાઞ્ચનં ભવતીતિ સૂચિતમ્॥ 5-55-35 ચિકીર્ષિતુમપકારં કર્તુમ્। કૄહિંસાયામિત્યસ્ય રૂપમ્॥ 5-55-47 સવૈઃ યજ્ઞૈઃ॥ 5-55-57 ચતુર્ભદ્રતરઃ ધર્મજ્ઞાનવૈરાગ્યૈશ્વર્યાણિ ચત્વારિ ભદ્રાણિ। ધર્માર્થકામબલાનીત્યન્યે તુભ્યં તવ। અયજ્વાનમદક્ષિણ્યં પુત્રં અભિલક્ષ્ય માનુતપ્યથાઃ હે શ્વૈત્ય શ્વિત્યપુત્ર ઇતિ ઉદાહરન્નારદઃ સૃઞ્જયં પ્રતીતિ વ્યાસવાક્યમ્। અદાક્ષિણ્યં ઇતિ ઝ.પાઠઃ॥ 5-55-55 પઞ્ચપઞ્ચાશત્તમોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 056
॥ શ્રીઃ ॥
7.56. અધ્યાયઃ 056
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
નારદેન સૃઞ્જયમ્પ્રતિ સુહોત્રચરિત્રકીર્તનમ્॥ 1 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-56-0 (46987)
નારદ ઉવાચ। 7-56-0x (4411)
સુહોત્રં નામ રાજાનં મૃતં સૃઞ્જય શુશ્રુમ।
એકવીરમશક્યં તમમરૈરભિવીક્ષિતુમ્॥ 7-56-1 (46988)
યઃ પ્રાપ્ય રાજ્યં ધર્મેણ ઋત્વિઙ્મન્ત્રિપુરોહિતાન્।
સમ્માન્ય ચાત્મનઃ શ્રેયઃ પૃષ્ટ્વા તેષાં મતે સ્થિતઃ॥ 7-56-2 (46989)
પ્રજાનાં પાલનં ધર્મો દાનમિજ્યા દ્વિષજ્જયઃ।
એતત્સુહોત્રો વિજ્ઞાય ધર્મ્યમૈચ્છદ્ધનાગમમ્॥ 7-56-3 (46990)
ધર્મેણારાધયન્દેવાન્બાણૈઃ શત્રૂઞ્જયંસ્તથા।
સર્વાણ્યપિ ચ ભૂતાનિ સ્વગુણૈરન્વરઞ્જયત્॥ 7-56-4 (46991)
યો ભુક્ત્વેમાં વસુમતીં મ્લેચ્છાટવિકવર્જિતામ્।
યસ્મૈ વવર્ષ પર્જન્યો હિરણ્યં પરિવત્સરાન્॥ 7-56-5 (46992)
હૈરણ્યાસ્તત્ર વાહિન્યઃ સ્વૈરિણ્યો વ્યવહન્પુરા।
ગ્રાહાન્કર્કટકાંશ્ચૈવ મત્સ્યાંશ્ચ વિવિધાન્બહૂન્॥ 7-56-6 (46993)
કામાન્વર્ષતિ પર્જન્યો રૂપ્યાણિ વિવિધાનિ ચ।
સૌવર્ણાન્યપ્રમેયાણિ વાપ્યશ્ચ ક્રોશસમ્મિતાઃ॥ 7-56-7 (46994)
સહસ્રં વામનાન્કુબ્જાન્નક્રાન્મકરકચ્છપાન્।
સૌવર્ણાન્વિહિતાન્દૃષ્ટ્વા તતોઽસ્મયત વૈ તદા॥ 7-56-8 (46995)
તત્સુવર્ણમપર્યન્તં રાજર્ષિઃ કુરુજાઙ્ગલે।
ઈજાનો વિતતે યજ્ઞે બ્રાહ્મણેભ્યો હ્યમન્યત॥ 7-56-9 (46996)
સોઽશ્વમેધસહસ્રેણ રાજસૂયશતેન ચ।
પુણ્યૈઃ ક્ષત્રિયયજ્ઞૈશ્ચ પ્રભૂતવરદક્ષિણૈઃ॥ 7-56-10 (46997)
કામ્યનૈમિત્તિકાજસ્રૈરિષ્ટ્વેષ્ટાં ગતિમાપ્તવાન્।
સ ચેન્મમાર સૃઞ્જય ચતુર્ભદ્રતરસ્ત્વયા॥ 7-56-11 (46998)
પુત્રાત્પુણ્યતરસ્તુભ્યં મા પુત્રમનુતપ્યથાઃ।
અયજ્વાનમદક્ષિણ્યમભિ શ્વૈત્યેત્યુદાહરત્॥ ॥ 7-56-12 (46999)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ અભિમન્યુવધપર્વણિ ષોડશરાજકીયે ષટ્પઞ્ચાશત્તમોઽધ્યાયઃ॥ 56 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-56-6 હૈરણ્યા હિરણ્મયાઃ ગ્રાહાદયોઽપિ। વાહિન્યો નદ્યઃ। સ્વૈરિણ્યઃ સર્વજનોપભોગ્યાઃ॥ 5-56-56 ષટ્પઞ્ચાશત્તમોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 057
॥ શ્રીઃ ॥
7.57. અધ્યાયઃ 057
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
નારદેન સૃઞ્જયમ્પ્રતિ અઙ્ગરાજગુણવર્ણનમ્॥ 1 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-57-0 (47000)
નારદ ઉવાચ। 7-57-0x (4412)
અઙ્ગં ચ પૌરવં વીરં મૃતં સૃઞ્જય શુશ્રુમ।
સહસ્રં યઃ સહસ્રાણાં શ્વેતાનશ્વાનવાસૃજત્॥ 7-57-1 (47001)
તસ્યાશ્વમેધે રાજર્ષેર્દેશાદ્દેશાત્સમીયુષામ્।
શિક્ષાક્ષરવિધિજ્ઞાનાં નાસીત્સઙ્ખ્યા વિપશ્ચિતામ્॥ 7-57-2 (47002)
વેદવિદ્યાવ્રતસ્નાતા વદાન્યાઃ પ્રિયદર્શનાઃ।
સુભિક્ષાચ્છાદનગૃહાઃ સુશય્યાસનભોજનાઃ॥ 7-57-3 (47003)
નટનર્તકગન્ધર્વૈઃ પૂર્ણકૈર્વર્ધમાનકૈઃ।
નિત્યોદ્યોગૈશ્ચ ક્રીડદ્ભિસ્તત્ર સ્મ પરિહર્ષિતાઃ॥ 7-57-4 (47004)
યજ્ઞે યજ્ઞે યથાકાલં દક્ષિણાઃ સોઽત્યકાલયત્।
દ્વિપાન્દશસહસ્રાખ્યાનદાત્કાઞ્ચનસંવૃતાન્॥ 7-57-5 (47005)
યઃ સહસ્રં સહસ્રાણિ કન્યા હેમવિભૂષિતાઃ॥
ધૂર્યુજાશ્વગજારૂઢાઃ સગૃહક્ષેત્રગોશતાઃ। 7-57-6 (47006)
શતં શતસહસ્રાણિ સ્વર્ણમાલાનથર્ષભાન્॥
ગવાં સહસ્રાનુચરાન્દક્ષિણામત્યકાલયત્। 7-57-7 (47007)
હેમશૃઙ્ગ્યો રૌપ્યખુરાઃ સવત્સાઃ કાંસ્યદોહનાઃ॥
દાસીદાસખરોષ્ટ્રાંશ્ચ પ્રાદાદાજાવિકં બહુ। 7-57-8 (47008)
રત્નાનાં વિવિધાનાં ચ વિવિધાંશ્ચાન્નપર્વતાન્॥
તસ્મિન્સંવિતતે યજ્ઞે દક્ષિણામત્યકાલયત્। 7-57-9 (47009)
તત્રાસ્ય ગાથા ગાયન્તિ યે પુરાણવિદો જનાઃ॥
`અઙ્ગસ્ય યજમાનસ્ય અપિ વિષ્ણુપદે વયમ્। 7-57-10 (47010)
અમાદ્યદિન્દ્રુઃ સોમેન દક્ષિણાભિર્દ્વિજાતયઃ।
દેવમાનુષગન્ધર્વાંશ્ચાત્યરોચન્ત દક્ષિણાઃ'॥ 7-57-11 (47011)
અઙ્ગસ્ય યજમાનસ્ય સ્વધર્માધિગતાઃ શુભાઃ।
ગુણોત્તરાસ્તુ ક્રતવસ્તસ્યાસન્સાર્વકામિકાઃ॥ 7-57-12 (47012)
સ ચેન્મમાર સૃઞ્જય ચતુર્ભદ્રતસ્ત્વયા।
પુત્રાત્પુણ્યતરસ્તુભ્યં મા પુત્રમનુતપ્યથાઃ।
અયજ્વાનમદક્ષિણ્યમભિ શ્વૈત્યેત્યુદાહરત્॥ ॥ 7-57-13 (47013)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ અભિમન્યુવધપર્વણિ ષોડશરાજકીયે સપ્તપઞ્ચાશત્તમોઽધ્યાયઃ॥ 57 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-57-2 રાજર્ષેઃ સર્વે દેવાઃ સમાયયુઃ ઇતિ ઢ.પાઠઃ॥ 5-57-4 પૂર્ણકૈઃ સ્વર્ણચૂડૈઃ। વર્ધમાનકૈઃ આરાર્તિકહસ્તૈઃ॥ 5-57-7 ધૂર્યુજા રથાઃ॥ 5-57-57 સપ્તપઞ્ચાશત્તમોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 058
॥ શ્રીઃ ॥
7.58. અધ્યાયઃ 058
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
નારદેન સૃઞ્જયમ્પ્રતિ શિબિવૈભવશંસનમ્॥ 1 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-58-0 (47014)
નારદ ઉવાચ। 7-58-0x (4413)
શિબિમૌશીનરં ચાપિ મૃતં સૃઞ્જય શુશ્રુમ।
ય ઇમાં પૃથિવીં સર્વાં ચર્મવત્પર્યવેષ્ટયત્॥ 7-58-1 (47015)
સાદ્રિદ્વીપાર્ણવવનાં રથઘોષેણ નાદયન્।
સ શિબિર્યષ્ટુમન્વિચ્છન્મુખ્યઃ સર્વસપત્નજિત્॥ 7-58-2 (47016)
તેન યજ્ઞૈર્બહુવિધૈરિષ્ટં પર્યાપ્તદક્ષિણૈઃ।
અવિહિંસ્ય જનાનન્યાનવાપ વસુ પુષ્કલમ્॥ 7-58-3 (47017)
સર્વમૂર્ધાભિષિક્તાનાં સમ્મતઃ સોઽભવદ્યુધિ।
અજયચ્ચાશ્વમેધૈર્યો વિજિત્ય પૃથિવીમિમામ્॥ 7-58-4 (47018)
નિરર્ગલૈર્બહુફલૈર્નિષ્કકોટિસહસ્રદઃ।
`બિભર્તિ દક્ષિણા યસ્ય ગઙ્ગાયાઃ સ્રોત આવૃણોત્'॥ 7-58-5 (47019)
હસ્ત્યશ્વપશુભિર્ધાન્યૈર્મૃગૈર્ગોજાવિભિસ્તથા।
વિવિધૈઃ પૃથિવીં પુણ્યાં શિબિર્બ્રાહ્મણસાત્કરોત્॥ 7-58-6 (47020)
યાવત્યો વર્ષતો ધારા યાવત્યો દિવિ તારકાઃ।
યાવત્યઃ સિકતા ગાઙ્ગ્યો યાવન્મેરોર્મહોપલાઃ॥ 7-58-7 (47021)
ઉદન્વતિ ચ યાવન્તિ રત્નાનિ પ્રાણિનોઽપિ ચ।
તાવતીરદદદ્ગા વૈ શિબિરૌશીનરોઽધ્વરે॥ 7-58-8 (47022)
નોદ્યન્તારં ધુરસ્તસ્ય કઞ્ચિદન્યં પ્રજાપતિઃ।
ભૂતં ભવ્યં ભવન્તં વા નાધ્યગચ્છન્નરોત્તમમ્॥ 7-58-9 (47023)
તસ્યાસન્વિવિધા યજ્ઞાઃ સર્વકામૈઃ સમન્વિતાઃ।
હેમયૂપાસનગૃહા હેમપ્રાકારતોરણાઃ॥ 7-58-10 (47024)
શુચિસ્વાદ્વન્નપાનં ચ બ્રાહ્મણાઃ પ્રયુતાયુતાઃ।
નાનાભક્ષ્યૈઃ પ્રિયકથાઃ પયોદધિમહાહદાઃ॥ 7-58-11 (47025)
તસ્યાસન્યજ્ઞવાટેષુ નદ્યઃ શુભ્રાન્નપર્વતાઃ।
પિબત સ્નાત ખાદધ્વમિતિ યત્રોચ્યતે જનૈઃ॥ 7-58-12 (47026)
યસ્મૈ પ્રાદાદ્વરં રુદ્રસ્તુષ્ટઃ પુણ્યેન કર્મણા।
અક્ષયં દદતો વિત્તં શ્રદ્ધા કીર્તિસ્તથા ક્રિયાઃ॥ 7-58-13 (47027)
યથોક્તમેવ ભૂતાનાં પ્રિયત્વં સ્વર્ગમુત્તમમ્।
એતાઁલ્લબ્ધ્વા વરાનિષ્ટાઞ્શિબિઃ કાલે દિવં ગતઃ॥ 7-58-14 (47028)
સ ચેન્મમાર સૃઞ્જય ચતુર્ભદ્રતરસ્ત્વયા।
પુત્રાત્પુણ્યતરસ્તુભ્યં મા પુત્રમનુતપ્યથાઃ।
અયજ્વાનમદક્ષિણ્યમભિ શ્વૈત્યેત્યુદાહરત્॥ ॥ 7-58-15 (47029)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ અભિમન્યુવધપર્વણિ ષોડશરાજકીયે અષ્ટપઞ્ચાશત્તમોઽધ્યાયઃ॥ 58 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-58-1 પર્યવેષ્ટયત્ સ્વાધીનામકરોત્॥ 5-58-5 કોટિસહસ્રશઃ ઇતિ ક.ઘ.ઙ.પાઠઃ॥ 5-58-9 તસ્ય શિબેર્ધુરઃ કાર્યભારસ્ય ઉયન્તારં વોઢારં પ્રજ્ઞાપતિઃ સ્રષ્ટા સ્વસૃષ્ટૌ નાધ્યગચ્છત્॥ 5-58-13 દદતો રાજ્ઞો વિત્તાદિકમક્ષયમસ્ત્વિતિ રુદ્રો વરં દદાવિતિ સમ્બન્ધઃ॥ 5-58-58 અષ્ટપઞ્ચાશત્તમોઽધ્યાયઃ॥ 58 ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 059
॥ શ્રીઃ ॥
7.59. અધ્યાયઃ 059
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
સૃઞ્જયમ્પ્રતિ નારદેન રામમઙિમાનુવર્ણનમ્॥ 1 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-59-0 (47030)
નારદ ઉવાચ। 7-59-0x (4414)
રામં દાશરથિં ચૈવ મૃતં સૃઞ્જય શુશ્રુમ।
યં પ્રજા અન્વમોદન્ત પિતા પુત્રમિવૌરસમ્।
અસઙ્ખ્યેયા ગુણા યસ્મિન્નાસન્નમિતતેજસિ॥ 7-59-1 (47031)
યશ્ચતુર્દશવર્ષાણિ નિદેશાત્પિતુરચ્યુતઃ।
વને વનિતયા સાર્ધમવસલ્લક્ષ્મણાગ્રજઃ॥ 7-59-2 (47032)
જઘાન ચ જનસ્થાને રાક્ષસાન્મનુજર્ષભઃ।
તપસ્વિનાં રક્ષણાર્થં સહસ્રાણિ ચતુર્દશ॥ 7-59-3 (47033)
તત્રૈવ વસતસ્તસ્ય રાવણો નામ રાક્ષસઃ।
જહાર ભાર્યાં વૈદેહીં સમ્મોહ્યૈનં સહાનુજમ્॥ 7-59-4 (47034)
`રામો હૃતાં રાક્ષસેન ભાર્યાં શ્રુત્વા જટાયુષઃ।
આતુરઃ શોકસન્તપ્તો રામોઽગચ્છદ્ધરીશ્વરમ્॥ 7-59-5 (47035)
તેન રામઃ સુસઙ્ગમ્ય વાનરૈશ્ચ મહાબલૈઃ।
આજગામોદધેઃ પારં સેતું કૃત્વા મહાર્ણવે॥ 7-59-6 (47036)
તત્ર હત્વા તુ પૌલસ્ત્યાન્સસુહૃદ્ગણબાન્ધવાન્।
માયાવિનં મહાઘોરં રાવણં લોકકણ્ટકમ્'॥ 7-59-7 (47037)
સુરાસુરૈરવધ્યં તં દેવબ્રાહ્મણકણ્ટકમ્।
જઘાન સ મહાબાહુઃ પૌલસ્ત્યં સગણં રણે॥ 7-59-8 (47038)
`હત્વા તત્ર રિપું સઙ્ખ્યે ભાર્યયા સહ સઙ્ગતઃ।
સ ચ લઙ્કેશ્વરં ચક્રે ધર્માત્માનં વિભીષણમ્॥ 7-59-9 (47039)
ભાર્યયા સહ સંયુક્તસ્તતો વાનરસેનયા।
અયોધ્યામાગતો વીરઃ પુષ્પકેણ વિરાજતા॥ 7-59-10 (47040)
તત્ર રાજન્પ્રવિષ્ટઃ સન્નયોધ્યાયાં મહાયશાઃ।
માતૄર્વયસ્યાન્સચિવાનૃત્વિજઃ સપુરોહિતાન્॥ 7-59-11 (47041)
શુશ્રૂષમાણઃ સતતં મન્ત્રિભિશ્ચાભિષેચિતઃ।
વિસૃજ્ય હરિરાજાનં હનુમન્તં સહાઙ્ગદમ્॥ 7-59-12 (47042)
ભ્રાતરં ભરતં વીરં શત્રુઘ્નં ચૈવ લક્ષ્મણમ્।
પૂજયન્પરયા પ્રીત્યા વૈદેહ્યા ચાભિપૂજિતઃ॥ 7-59-13 (47043)
દશવર્ષસહસ્રાણિ દશવર્ષશતાનિ ચ।
ચતુઃસગારપર્યન્તાં પૃથિવીમન્વશાસત॥ 7-59-14 (47044)
અશ્વમેધશતૈરીજં ક્રતુભિર્ભૂરિદક્ષિણૈઃ।
યશ્ચ વિપ્રપ્રસાદેન સર્વકામાનવાપ્ય ચ'॥ 7-59-15 (47045)
સમ્પ્રાપ્ય વિધિવદ્રાજ્યં સર્વભૂતાનુકમ્પનઃ।
`સર્વદ્વીપાનવષ્ટભ્ય પ્રજા ધર્મેણ પાલયન્'॥ 7-59-16 (47046)
સ નિર્ગલં મુખ્યતમમશ્વમેધશતં પ્રભુઃ।
આજહાર સુરેશસ્ય હવિષા મુદમાહરન્।
અન્યૈશ્ચ વિવિધૈર્યજ્ઞૈરીજે બહુગુણૈર્નૃપઃ॥ 7-59-17 (47047)
ક્ષુત્પિપાસેઽજયદ્રામઃ સર્વરોગાંશ્ચ દેહિનામ્।
સતતં ગુણસમ્પન્નો દીપ્યમાનઃ સ્વતેજસા॥ 7-59-18 (47048)
અતિસર્વાણિ ભૂતાનિ રામો દાશરથિર્બભૌ।
ઋષીણાં દેવતાનાં ચ માનુષાણાં ચ સર્વશઃ।
પૃથિવ્યાં સહ વાસોઽભૂદ્રામે રાજ્યં પ્રશાસતિ॥ 7-59-19 (47049)
નાહીયત તદા પ્રામઃ પ્રાણિનાં ન તદા વ્યથા।
પ્રાણાપાનૌ સમાવાસ્તાં રામે રાજ્યં પ્રશાસતિ॥ 7-59-20 (47050)
પર્યદીપ્યન્ત તેજાંસિ તદાઽનર્થાશ્ચ નાભવન્।
દીર્ઘાયુષઃ પ્રજાઃ સર્વા યુવા ન મ્રિયતે તદા॥ 7-59-21 (47051)
વેદૈશ્ચતુર્ભિઃ સુપ્રીતાઃ પ્રાપ્નુવન્તિ દિવૌકસઃ।
હવ્યં કવ્યં ચ વિવિધં નિષ્પૂર્તં હુતમેવ ચ॥ 7-59-22 (47052)
અદંશમશકા દેશા નષ્ટવ્યાલસરીસૃપાઃ।
નાપ્યુ પ્રાણભૃતાં મૃત્યુર્નાકાલે જ્વલનોઽદહત્॥ 7-59-23 (47053)
અધર્મરુચયો લુબ્ધા મૂર્ખા વા નાભવંસ્તદા।
શિષ્ટેષ્ટપ્રાજ્ઞકર્માણઃ સર્વે વર્ણાસ્તદાઽભવન્॥ 7-59-24 (47054)
સ્વધાં પૂજાં ચ રક્ષોભિર્જનસ્થાને પ્રણાશિતામ્।
પ્રાદાન્નિહત્ય રક્ષાંસિ પિતૃદેવેભ્ય ઈશ્વરઃ॥ 7-59-25 (47055)
સહસ્રપુત્રાઃ પુરુષા દશવર્ષશતાયુષઃ।
ન ચ જ્યેષ્ઠાઃ કનિષ્ઠેભ્યસ્તદા શ્રાદ્ધાનિ કુર્વતે॥ 7-59-26 (47056)
શ્યામો યુવા લોહિતાક્ષો મત્તમાતઙ્ગવિક્રમઃ।
આજાનુબાહુઃ સુભુજઃ સિંહસ્કન્ધો મહાબલઃ॥ 7-59-27 (47057)
દશવર્ષસહસ્રાણિ દશવર્ષશતાનિ ચ।
સર્વભૂતમનઃકાન્તો રામો રાજ્યમકારયત્॥ 7-59-28 (47058)
રામો રામો રામ ઇતિ પ્રજાનામભવત્કથા।
રામભૂતં જગદભૂદ્રામે રાજ્યં પ્રશાસતિ॥ 7-59-29 (47059)
ચતુર્વિધાઃ પ્રજા રામઃ સ્વર્ગં નીત્વા દિવં ગતઃ।
આત્મેચ્છયા પ્રતિષ્ઠાપ્ય રાજવંશમિહાષ્ટધા॥ 7-59-30 (47060)
સ ચેન્મમાર સૃઞ્જય ચતુર્ભદ્રતરસ્ત્વયા।
પુત્રાત્પુણ્યતરસ્તુભ્યં મા પુત્રમનુતપ્યથાઃ।
અયજ્વાનમદક્ષિણ્યમભિ શ્વૈત્યેત્યુદાહરત્॥ ॥ 7-59-31 (47061)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ અભિમન્યુવધપર્વણિ ષોડશરાજકીયે એકોનષષ્ટિતમોઽધ્યાયઃ॥ 59 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-59-17 સ નિરર્ગલજાન્મુખ્યાનશ્વમેધાઞ્શતં પ્રભુઃ ઇતિ ઙ. પાઠઃ। આજહાર મહાજજ્ઞં પ્રજા ધર્મેણ પાલયન્। નિરર્ગલં સજારૂથ્યમશ્વમેધં ચ તં વિભુઃ ઇતિ ઝ. પાઠઃ। આજહાર રમેશસ્ય ઇતિ ઙ. પાઠઃ॥ 5-59-19 પૃથિવ્યાં માનુષાણાં પ્રત્યક્ષા દેવાદયો વિચરન્તિ પુણ્યાતિશયાત્॥ 5-59-20 પ્રાણો બલમ્॥ 5-59-22 નિષ્પૂર્તં જઠીકારામાદિ। હુતમિષ્ઠમ્। સુપ્રીતા બ્રાહ્મણાઃ શાખપારગાઃ ઇતિ ઙ. પાઠઃ॥ 5-59-29 રામાદ્રામં જગદભૂત્ ઇતિ ઘ.ઝ.પાઠઃ। તત્ર રામં અભિરામમ્॥ 5-59-59 એકોનષષ્ટિતમોઽધ્યાયઃ॥ 59 ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 060
॥ શ્રીઃ ॥
7.60. અધ્યાયઃ 060
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
નારદેન સૃઞ્જયમ્પ્રતિ ભગીરથચરિત્રકથનમ્॥ 1 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-60-0 (47062)
નારદ ઉવાચ। 7-60-0x (4415)
ભગીરથં ચ રાજાનં મૃતં સૃઞ્જય શુશ્રુમ।
`પરિત્રાણાય પૂર્વેષાં યેન ગઙ્ગાઽવતારિતા॥ 7-60-1 (47063)
યસ્યેન્દ્રો બાહુવીર્યેણ પ્રીતો રાજ્ઞો મહાત્મનઃ।
સોઽશ્વમેધશતૈરીજે સમાપ્તવરદક્ષિણૈઃ॥ 7-60-2 (47064)
હવિર્મન્ત્રાન્નસમ્પન્નૈર્દેવાનામાદધૌ મુદમ્'।
યેન ભાગીરથી ગઙ્ગા ચયનૈઃ કાઞ્ચનૈશ્ચિતા॥ 7-60-3 (47065)
યઃ સહસ્રં સહસ્રાણાં કન્યા હેમવિભૂષિતાઃ।
રાજ્ઞશ્ચ રાજપુત્રાંશ્ચ બ્રાહ્મણેભ્યો હ્યમન્યત॥ 7-60-4 (47066)
સર્વા રથગતાઃ કન્યા રથાઃ સર્વે ચતુર્યુજઃ।
રથેરથે શતં નાગાઃ સર્વે વૈ હેમમાલિનઃ॥ 7-60-5 (47067)
સહસ્રમશ્વાશ્ચૈકૈકં ગજાનાં પૃષ્ઠતોઽન્વયુઃ।
અશ્વેઅશ્વે શતં ગાવો ગવાં પશ્ચાદજાવિકમ્॥ 7-60-6 (47068)
તેનાક્રાન્તા જનૌઘેન દક્ષિણા ભૂયસીર્દદત્।
ઉપહ્વરેઽતિવ્યથિતા તસ્યાઙ્કે નિષસાદ હ॥ 7-60-7 (47069)
તથા માગીરથી ગઙ્ગા હ્યૂર્ધ્વગા હ્યભવત્પુરા।
દુહિતૃત્વં ગતા રાજ્ઞઃ પુત્રત્વમગમત્તદા॥ 7-60-8 (47070)
તાં તુ ગાથા જગુઃ પ્રીતા ગન્ધર્વાઃ સૂર્યવર્ચસઃ।
પિતૃદેવમનુષ્યાણાં શૃણ્વતાં વલ્ગુવાદિનઃ॥ 7-60-9 (47071)
ભગીરથં યજમાનમૈક્ષ્વાકું ભૂરિદક્ષિણમ્।
ગઙ્ગા સમુદ્રગા દેવી વવ્રે પિતરમીશ્વરમ્॥ 7-60-10 (47072)
તસ્ય સેન્દ્રૈઃ સુરગણૈર્દેવૈર્યજ્ઞઃ સ્વલઙ્કૃતઃ।
સમ્યક્પરિગૃહીતશ્ચ શાન્તવિઘ્નો નિરામયઃ॥ 7-60-11 (47073)
યો ય ઇચ્છેત વિપ્રો વૈ યત્રયત્રાત્મનઃ પ્રિયમ્।
ભગીરથસ્તદા પ્રીતસ્તત્રતત્રાદદદ્વશી॥ 7-60-12 (47074)
નાદેયં બ્રાહ્મણસ્યાસીદ્યસ્ય યત્સ્યાત્પ્રિયં ધનમ્।
સોઽપિ વિપ્રપ્રસાદેન બ્રહ્મલોકં ગતો નૃપઃ॥ 7-60-13 (47075)
યેન યાતૌ મખમુખૌ દિશાશાવિહ પાદપાઃ।
તેનાવસ્થાતુમિચ્છન્તિ તં ગત્વા રાજમીશ્વરમ્॥ 7-60-14 (47076)
સ ચેન્મમાર સૃઞ્જય ચતુર્ભદ્રતરસ્ત્વયા।
પુત્રાત્પુણ્યતરસ્તુભ્યં મા પુત્રમનુતપ્યથાઃ।
અયજ્વાનમદક્ષિણ્યમભિ શ્વૈત્યેત્યુદાહરત્॥ ॥ 7-60-15 (47077)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ અભિમન્યુવધપર્વણિ ષોડશરાજકીયે ષષ્ટિતમોઽધ્યાયઃ॥ 60 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-60-3 ચયનૈઃ કાઞ્ચનૈશ્ચિતા સ્વર્ણેષ્ટકમયૈઃ ક્રત્વર્થસ્યણ્ડિલૈર્વ્યાપ્તા ચયનૈરિષ્ટકાસોપાનૈર્વા કૂલદ્વયે ઉદ્ગમાત્સંગમપર્યન્તં નિચિતેતિ વાર્થઃ॥ 5-60-4 રાજ્ઞશ્ચ રાજપુત્રાંશ્ચાતિક્રમ્યેતિ શેષઃ। બ્રાહ્મણેભ્યઃ અમન્યત દત્તવાન્॥ 5-60-7 યેન હેતુના ઉપહ્વરે સમીપે ભૂયસીર્દક્ષિણા દદત્ રાજા આસ્તે તેન હેતુના ગઙ્ગા જનૌઘભારેણ આક્રાન્તા વેત્રયષ્ટિવત્તીરપ્રદેશે નતિં પ્રાપ્તા સતી અતિવ્યથિતાઽતસ્તસ્યાઙ્કે નિષસાદહ। દક્ષિણાભારેણ તીરપ્રદેશેઽવનતે પ્રવાહામ્બુ રાજ્ઞોઽઙ્કપર્યન્તમાગતમિત્યર્થઃ॥ 5-60-8 પુત્રત્વં નરકાત્ત્રાણકર્તૃત્વમ્॥ 5-60-12 વશી યોગી યોગપ્રભાવાત્। યો યત્ર દેશે યત્ ઇચ્છેત્સ તત્ર પ્રાપ્નુ યાદિત્યર્થઃ॥ 5-60-14 યેઽનુયાતા અભિમુખા દિંશમદ્યાપિ પાદપાઃ। આનતાસ્તસ્થુરિચ્છન્તસ્તમન્વાગન્તુમીશ્વરમ્ ઇતિ ક.પાઠઃ। અનેત્રાસ્તસ્થુઃ ઇતિ ક. ઙ. પાઠઃ॥ 5-60-60 ષષ્ટિતમોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 061
॥ શ્રીઃ ॥
7.61. અધ્યાયઃ 061
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
નારદેન સઞ્જયમ્પ્રતિ દિલીપપ્રભાવવર્ણનમ્॥ 1 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-61-0 (47078)
નારદ ઉવાચ। 7-61-0x (4416)
દિલીપં ચાપિ રાજેન્દ્ર મૃતાં સૃઞ્જય શુશ્રુમ।
યસ્ય યજ્ઞશતેષ્વાસન્પ્રયુતાયુતશો દ્વિજાઃ॥ 7-61-1 (47079)
તન્ત્રજ્ઞાનાર્થસમ્પન્ના યજ્વાનઃ પુત્રપૌત્રિણઃ।
`સ્વચ્છન્દાઃ પુણ્યગન્ધાશ્ચ સુભક્ષા હેમમાલિનઃ।
યસ્ય કર્માણિ ભૂરિણિ કથયન્તિ મનીષિણઃ'॥ 7-61-2 (47080)
ય ઇમાં વસુસમ્પૂર્ણાં વસુધાં વસુધાધિપઃ।
ઈજાનો વિતતે યજ્ઞે બ્રાહ્મણેભ્યો હ્યમન્યત॥ 7-61-3 (47081)
`રાજાનો વિતતે યજ્ઞે ઉપહારાનુપાહરન્'।
દિલીપસ્ય તુ યજ્ઞેષુ કૃતઃ પન્થા હિરણ્મયઃ।
તં ધર્મ ઇવ કુર્વાણાઃ સેન્દ્રા દેવાઃ સમાગમન્॥ 7-61-4 (47082)
સહસ્રં યત્ર માતઙ્ગા અગચ્છન્પર્વતોપમાઃ।
સૌવર્ણં ચાભવત્સર્વં સદઃ પરમભાસ્વરમ્॥ 7-61-5 (47083)
રસાનાં ચાભવન્કુલ્યા ભક્ષ્યાણાં ચાપિ પર્વતાઃ।
સહસ્રવ્યામા નૃપતે યૂપાશ્ચાસન્હિરણ્મયાઃ॥ 7-61-6 (47084)
ચષાલપ્રચષાલૌ ચ યસ્ય યૂપે હિરણ્મયૌ।
નૃત્યન્ત્યપ્સરસો યત્ર ષટ્સહસ્રાણિ સપ્ત ચ॥ 7-61-7 (47085)
યત્ર વીણાં વાદયતિ પ્રીત્યા વિશ્વાવસુઃ સ્વયમ્।
સર્વભૂતાન્યમન્યન્ત મમ વાદયતીતિ તમ્॥ 7-61-8 (47086)
રાગખાણ્ડવભોજ્યૈશ્ચ મત્તાઃ પતિષુ શેરતે॥ 7-61-9 (47087)
તદેતદદ્ભુતં મન્યે અન્યૈર્ન સદૃશં નૃપૈઃ।
યદપ્સુ યુધ્યમાનસ્ય ચક્રે ન પરિપેતતુઃ॥ 7-61-10 (47088)
રાજાનં દૃઢધન્વાનં દિલીપં સત્યવાદિનમ્।
યેઽપશ્યન્ભૂરિદક્ષિણ્યં તેઽપિ સ્વર્ગજિતો નરાઃ॥ 7-61-11 (47089)
પઞ્ચ શબ્દા ન જીર્યન્તિ દિલીપસ્ય નિવેશને।
સ્વાધ્યાયઘોષો જ્યાઘોષઃ પિબતાશ્નીત ખાદત॥ 7-61-12 (47090)
સ ચેન્મમાર સૃઞ્જય ચતુર્ભદ્રતરસ્ત્વયા।
પુત્રાત્પુણ્યતરસ્તુભ્યં મા પુત્રમનુતપ્યથાઃ।
અયજ્વાનમદક્ષિણ્યમભિ શ્વૈત્યેત્યુદાહરત્॥ ॥ 7-61-13 (47091)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ અભિમન્યુવધપર્વણિ ષોડશરાજકીયે એકષષ્ટિતમોઽધ્યાયઃ॥ 61 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-61-2 તન્ત્ર ક્રિયા॥ 5-61-4 પન્થા હિરણ્મયઃ। હિરણ્મય્યઃ સ્રુચો ભવન્તીતિ વિધિમાર્ગસ્તત આરભ્ય પ્રવૃત્ત ઇત્યર્થઃ॥ 5-61-9 રાગખણ્ડવં ગુડોદનમ્। પર્પટિકેતિ વૈદર્ભાઃ। યદ્યોષા હેમસચ્છન્ના મત્તાઃ પથિષુ શેરતે ઇતિ ઙ.ડ.પાઠઃ। પથિ સુશેરતે ઇતિ ક. પાઠઃ। રાગસ્વાણ્ડવભોજ્યૈશ્ચ મત્તાઃ પથિષુ શેરતે ઇતિ ઘ.પાઠઃ॥ 5-61-10 અપ્સુ ન પરિપેતતુઃ ન મમજ્જતુઃ। યસ્યાપ્યયુધ્યમાનસ્ય ચક્રે ન પરિમર્દનમ્ ઇતિ ક. પાઠઃ॥ 5-61-61 એકષષ્ટિતમોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 062
॥ શ્રીઃ ॥
7.62. અધ્યાયઃ 062
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
નારદેન સૃઞ્જયમ્પ્રતિ માન્ધાતૃચરિતાભિધાનમ્॥ 1 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-62-0 (47092)
નારદ ઉવાચ। 7-62-0x (4417)
માન્ધતારં યૌવનાશ્વં મૃતં સૃઞ્જય શુશ્રુમ।
યં દેવાવશ્વિનૌ ગર્ભે પિતુઃ પાર્શ્વે ચકર્ષતુઃ॥ 7-62-1 (47093)
મૃગયાં વિચરન્રાજા તૃષિતઃ ક્લાન્તવાહનઃ।
ધૂમં દૃષ્ટ્વાઽગમત્સત્રં પૃષદાજ્યમવાપ સઃ॥ 7-62-2 (47094)
તં દૃષ્ટ્વા યુવનાશ્વસ્ય જઠરે રવિસન્નિભમ્।
ગર્ભં નિરૂહતુર્દેવાવશ્વિનૌ ભિષજાં વરૌ॥ 7-62-3 (47095)
તં દૃષ્ટ્વા પિતુરુત્સઙ્ગે શયાનં દેવવર્ચસમ્।
અન્યોન્યમબ્રુવન્દેવાઃ કમયં ધાસ્યતીતિ વૈ॥ 7-62-4 (47096)
મામેવાયં ધયત્વઙ્ગ ઇતિ હ સ્માહ વાસવઃ।
તતોઙ્ગુલિભ્યો હીન્દ્રસ્ય પ્રાદુરાસીત્પયોઽમૃતમ્॥ 7-62-5 (47097)
માં ધાસ્યતીતિ કારણ્યાદ્યદિન્દ્રો હ્યન્વકમ્પયત્।
તસ્માત્તુ માન્ધાતેત્યેવં નામ તસ્યાદ્ભુતં કૃતમ્॥ 7-62-6 (47098)
તતસ્તુ ધારાં પયસો ઘૃતસ્ય ચ મહાત્મનઃ।
તસ્યાસ્યે યૌવનાશ્વસ્ય પાણિરિન્દ્રસ્ય ચાસ્રવત્॥ 7-62-7 (47099)
અપિબત્પાણિમિન્દ્રસ્ય સ ચાપ્યહ્ગાઽભ્યવર્ધત।
સોઽભવદ્દ્વાદશસમો દ્વાદશાહેન વીર્યવાન્॥ 7-62-8 (47100)
ઇમાં ચ પૃથિવીં કૃત્સ્નામેકાહ્ના સ વ્યજીજયત્।
ધર્માત્મા ધૃતિમાન્વીરઃ સત્યસન્ધો જિતેન્દ્રિયઃ॥ 7-62-9 (47101)
જનમેજયં સુધન્વાનં ગયં પૂરું બૃહદ્રથમ્।
અસિતં ચ નૃગં ચૈવ માન્ધાતા માનવોઽજયત્॥ 7-62-10 (47102)
ઉદેતિ ચ યતઃ સૂર્યો યત્ર ચ પ્રતિતિષ્ઠતિ।
તત્સર્વં યૌવનાશ્વસ્ય માન્ધાતુઃ ક્ષેત્રમુચ્યતે॥ 7-62-11 (47103)
સોઽશ્વમેધશતૈરિષ્ટ્વા રાજસૂયશતેન ચ।
અદદદ્રોહિતાન્મત્સ્યાન્બ્રાહ્મણેભ્યો વિશામ્પતે॥ 7-62-12 (47104)
હૈરણ્યાન્યોજનોત્સેધાનાયતાઞ્શતયોજનમ્।
બહુપ્રકારાન્સુસ્વાદૂન્ભક્ષ્યભોજ્યાન્નપર્વતાન્॥ 7-62-13 (47105)
અતિરિક્તં બ્રાહ્મણેભ્યો ભુઞ્જાનો હીયતે જનઃ॥ 7-62-14 (47106)
ભક્ષ્યાન્નપાનનિચયાઃ શુશુભુસ્ત્વન્નપર્વતાઃ।
ઘૃતહદાઃ સૂપપઙ્કા દધિફેનાં ગુડોદકાઃ॥ 7-62-15 (47107)
રુરુધુઃ પર્વતાન્નદ્યો મધુક્ષીરવહાઃ શુભાઃ।
દેવાસુરા નરા યક્ષા ગન્ધર્વોરગપક્ષિણઃ॥ 7-62-16 (47108)
વિપ્રાસ્તત્રાગતાશ્ચાસન્વેદવેદાઙ્ગપારગાઃ।
બ્રાહ્મણા ઋષયશ્ચાપિ નાસંસ્તત્રાવિપશ્ચિતઃ॥ 7-62-17 (47109)
સમુદ્રાન્તાં વસુમતીં વસુપૂર્ણાં તુ સર્વતઃ।
સ તાં બ્રાહ્મણસાત્કૃત્વા જગામ સ્વાન્ગૃહાન્પ્રતિ॥ 7-62-18 (47110)
`રાજાઽપિ વિવિધૈરિષ્ટ્વા યજ્ઞૈર્વિવિધદક્ષિણૈઃ'।
ગતઃ પુણ્યકૃતાં લોકાન્વ્યાપ્ય સ્વયશસા દિશઃ॥ 7-62-19 (47111)
સ ચેન્મમાર સૃઞ્જય ચતુર્ભદ્રતરસ્ત્વયા।
પુત્રાત્પુણ્યતરસ્તુભ્યં મા પુત્રમનુતપ્યથાઃ।
અયજ્વાનમદક્ષિણ્યમભિ શ્વૈત્યેત્યુદાહરત્॥ ॥ 7-62-20 (47112)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ અભિમન્યુવધપર્વણિ ષોડશરાજકીયે દ્વિષષ્ટિતમોઽધ્યાયઃ॥ 62 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-62-6 તસ્માન્માન્ધાતરિત્યેવં ઇતિ ક.પાઠઃ॥ 5-62-8 દ્વાદશસમો દ્વાદશવાર્ષિકઃ। શય ઇતિ પાઠે દ્વાદશહસ્તઃ। વ્યજીજયદ્વિજિતવાન્॥ 5-62-13 રોહિતાન્ લોહિતભૂપ્રદેશાન્પદ્મરાગખનિમતો વા મત્સ્યાન્દેશવિશેષાન્। હૈરણ્યાન્ સ્વર્ણાકરયુક્તાન્। જનોત્સેધાન્ જનેષુ ઉત્સેધ ઉચ્છ્રાયો યેષાં તાન્। મત્સ્યદેશોત્પન્ને હિ નદ્યાવદ્યાપિ પરમ્પરયા પૂર્વાપરૌ સમુદ્રૌ ગચ્છત ઇતિ તેષામુચ્છ્રિતત્વં પ્રસિદ્ધમ્। રોહિતાનશ્વાન્ ઇતિ ક.ઙ.પાઠઃ॥ 5-62-14 અતિરિક્તમવશિષ્ટં ભુઞ્જાનો જન એવ હીયતે તત્વન્નમિત્યર્થઃ॥ 5-62-62 દ્વિષષ્ટિતમોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 063
॥ શ્રીઃ ॥
7.63. અધ્યાયઃ 063
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
નારદ ઉવાચ।Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-63-0 (47113)
નારદ ઉવાચ। 7-63-0x (4418)
યયાતિં નાહુષં ચૈવ મૃતં સૃઞ્જય શુશ્રુમ।
`ય ઇમાં પૃથિવીં જિત્વા સસમુદ્રાં સપર્વતામ્॥ 7-63-1 (47114)
શમ્યાપ્રાસેન નિર્માય વેદીઃ સન્નતદક્ષિણાઃ।
ઈજાનઃ ક્રતુભિઃ પુણ્યૈઃ પર્યગચ્છત્પ્રદક્ષિણમ્'॥ 7-63-2 (47115)
રાજસૂયશતૈરિષ્ટ્વા સોઽશ્વમેધશતેન ચ।
પુણ્ડરીકસહસ્રેણ વાજપેયશતૈસ્તથા॥ 7-63-3 (47116)
અતિરાત્રસહસ્રેણ ચાતુર્માસ્યૈશ્ચ કામતઃ।
અગ્નિષ્ટોમૈશ્ચ વિવિધૈઃ સત્રૈશ્ચ પ્રાજ્યદક્ષિણૈઃ॥ 7-63-4 (47117)
અબ્રાહ્મણાનાં યદ્વિત્તં પૃથિવ્યામસ્તિ કિઞ્ચન।
તત્સર્વં પરિસઙ્ખ્યાય તતો બ્રાહ્મણસાત્કરોત્॥ 7-63-5 (47118)
સરસ્વતી પુણ્યતમા નદીનાં
તથા સમુદ્રાઃ સરિતઃ સાદ્રયશ્ચ।
ઈજાનાય પુણ્યતમાય રાજ્ઞે
ઘૃતં પયો દુદુહુર્નાહુષાય॥ 7-63-6 (47119)
વ્યૂઢે દેવાસુરે યુદ્ધે કૃત્વા દેવસહાયતામ્।
ચતુર્ધા વ્યભજત્સર્વાં ચતુર્ભ્યઃ પૃથિવીમિમામ્॥ 7-63-7 (47120)
યજ્ઞૈર્નાનાવિધૈરિષ્ટ્વા પ્રજામુત્પાદ્ય ચોત્તમામ્।
દેવયાન્યાં ચૌશનસ્યાં શર્મિષ્ઠાયાં ચ ધર્મતઃ॥ 7-63-8 (47121)
દેવારણ્યેષુ સર્વેષુ વિજહારામરોપમઃ।
આત્મનઃ કામચારેણ દ્વિતીય ઇવ વારાવઃ॥ 7-63-9 (47122)
યદા નાભ્યગમચ્છાન્તિં કામાનાં સર્વવેદવિત્।
તતો ગાથામિમાં ગીત્વા સદારઃ પ્રાવિશદ્વનમ્॥ 7-63-10 (47123)
યત્પૃથિવ્યાં વ્રીહિયવં હિરણ્યં પશવઃ સ્ત્રિયઃ।
નાલમેકસ્ય તત્સર્વમિતિ મત્વા શમં વ્રજેત્॥ 7-63-11 (47124)
એવં કામાન્પરિત્યજ્ય યયાતિર્ધૃતિમેત્ય ચ।
પૂરું રાજ્યે પ્રતિષ્ઠાપ્ય પ્રયાતો વનમીશ્વરઃ॥ 7-63-12 (47125)
સ ચેન્મમાર સૃઞ્જય ચતુર્ભદ્રતરસ્ત્વયા।
પુત્રાત્પુણ્યતરસ્તુભ્યં મા પુત્રમનુતપ્યથાઃ।
અયજ્વાનમદક્ષિણ્યમભિ શ્વૈત્યેત્યુદાહરત્॥ ॥ 7-63-13 (47126)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ અભિમન્યુવધપર્વણિ ષોડશરાજકીયે ત્રિષષ્ટિતમોઽધ્યાયઃ॥ 63 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-63-4 પ્રાજ્યદક્ષિણૈઃ બહુદક્ષિણૈઃ॥ 5-63-5 અબ્રાહ્મણાનાં બ્રાહ્મણદ્વેષિણામ્। મ્લેચ્છાનામિતિ યાવત્। પરિસઙ્ક્યાય અપહૃત્ય॥ 5-63-7 ચતુર્ભ્યઃ ઋત્વિગ્ભ્યઃ। પ્રાચીદિગ્ઘોતુર્દક્ષિણાધ્વર્યોરિત્યાદિશ્રુતેઃ॥ 5-63-63 ત્રિષષ્ટિતમોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 064
॥ શ્રીઃ ॥
7.64. અધ્યાયઃ 064
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
નારદેન સૃઞ્જયમ્પ્રત્યમ્બરીષવિભવાભિધાનમ્॥ 1 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-64-0 (47127)
નારદ ઉવાચ। 7-64-0x (4419)
નાભાગમમ્બરીષં ચ મૃતં સૃઞ્જય શુશ્રુમ।
યઃ સહસ્રં સહસ્રાણાં રાજ્ઞાં ચૈકસ્ત્વયોધયત્॥ 7-64-1 (47128)
જિગીષમાણાઃ સઙ્ગ્રામે સમન્તાદ્વૈરિણોઽભ્યયુઃ।
અસ્ત્રયુદ્ધવિદો ઘોરાઃ સૃજન્તશ્ચાશિવા ગિરઃ॥ 7-64-2 (47129)
બલલાઘવશિક્ષાભિસ્તેષાં સોઽસ્ત્રબલેન ચ।
છત્રાયુધધ્વજરથાંશ્છિત્ત્વા પ્રાસાન્ગતવ્યથઃ॥ 7-64-3 (47130)
ત એનં મુક્તસન્નાહાઃ પ્રાર્થયઞ્જીવિતૈષિણઃ।
શરણ્યમીયુઃ શરણં તવ સ્મ ઇતિ વાદિનઃ॥ 7-64-4 (47131)
સ તુ તાન્વશગાન્કૃત્વા જિત્વા ચેમાં વસુન્ધરામ્।
ઈજે યજ્ઞશતૈરિષ્ટૈર્યથા શક્રસ્તથાઽનઘઃ॥ 7-64-5 (47132)
બુભુજુઃ સર્વસમ્પન્નમન્નમન્યે જનાઃ સદા।
તસ્મિન્યજ્ઞે તુ વિપ્રેન્દ્રાઃ સન્તૃપ્તાઃ પરમાર્ચિતાઃ॥ 7-64-6 (47133)
મોદકાન્પૂરિકાપૂપાન્સ્વાદુપૂર્ણાશ્ચ શષ્કુલીઃ।
કરમ્ભાન્પૃથુમૃદ્વીકા અન્નાનિ સુકૃતાનિ ચ॥ 7-64-7 (47134)
સૂપાન્મૈરેયકાપૂપાન્રાગષાડવપાનકાન્।
મૃષ્ટાન્નાનિ સુયુક્તાનિ મૃદૂનિ સુરભીણિ ચ॥ 7-64-8 (47135)
ઘૃતં મધુ પયસ્તોયં દધીનિ રસવન્તિ ચ।
ફલં મૂલં સુસ્વાદુ દ્વિજાસ્તત્રોપભુઞ્જતે॥ 7-64-9 (47136)
મદનીયાનિ પાપાનિ વિદિત્વા ચાત્મનઃ સુખમ્।
અપિબન્ત યથાકામં પાનપા ગીતવાદિતૈઃ॥ 7-64-10 (47137)
તત્ર સ્મ ગાથા ગાયન્તિ ક્ષીબા હૃષ્ટાઃ પઠન્તિ ચ।
નાભાગસ્તુતિસંયુક્તા નનૃતુશ્ચ સહસ્રશઃ॥ 7-64-11 (47138)
તેષુ યજ્ઞેષ્વમ્બરીષો દક્ષિણામત્યકાલયત્।
રાજ્ઞાં શતસહસ્રાણિ દશપ્રયુતયાજિનામ્॥ 7-64-12 (47139)
હિરણ્યકવચાન્સર્વાઞ્શ્વેતચ્છત્રપ્રકીર્ણકાન્।
હિરણ્યસ્યન્દનારૂઢાન્સાનુયાત્રપરિચ્છાદાન્॥ 7-64-13 (47140)
ઈજાનો વિતતે યજ્ઞે દક્ષિણામત્યકાલયત્।
મૂર્ધાભિષિક્તાંશ્ચ નૃપાન્રાજપુત્રશતાનિ ચ॥ 7-64-14 (47141)
સ દણ્ડકોશનિચયાન્બ્રાહ્મણેભ્યો હ્યમન્યત।
નૈવં પૂર્વે જનાશ્ચક્રુર્ન કરિષ્યન્તિ ચાપરે॥ 7-64-15 (47142)
યદમ્બરીષો નૃપતિઃ કરોત્યમિતદક્ષિણઃ।
ઇત્યેવમનુમોદન્તે પ્રીતા યસ્ય મહર્ષયઃ॥ 7-64-16 (47143)
સ ચેન્મમાર સૃઞ્જય ચતુર્ભદ્રતરસ્ત્વયા।
પુત્રાત્પુણ્યતરસ્તુભ્યં મા પુત્રમનુતપ્યથાઃ।
અયજ્વાનમદક્ષિણ્યમભિ શ્વૈત્યેત્યુદાહરત્॥ ॥ 7-64-17 (47144)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ અભિમન્યુવધપર્વણિ ષોડશરાજકીયે ચતુઃષષ્ટિતમોઽધ્યાયઃ॥ 64 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-64-8 સૂપાદ્યોરણ્ડકાન્યૂષાન્ ઇતિ ક.ઙ.પાઠઃ॥ 5-64-10 માદનીયાનિ મદકરાણિ સુરાદીનિ। પાપાનિ પાપહેતૂનીતિ જ્ઞાત્વાપિ સુખલિપ્સવઃ પિબન્તીત્યર્થઃ। મદનીયાનિ પાનાનિ વિદંશાનાત્મનઃ પ્રિયાન્। પપુસ્તત્ર યથાકામં પાનપા(કા) ગીતકાઃ પરમ્ ઇતિ ક.પાઠઃ)॥ 5-64-12 અત્યકાલયદ્દાતું નિષ્કાસિતવાન્। જિતા રાજાન્ એવ સોપસ્કરદક્ષિણાત્વેન દત્તાઃ। તેષાં રાજ્યાનિ તે રાજાનશ્ચ બ્રાહ્મણસાત્કૃતા ઇત્યર્થઃ॥ 5-64-64 ચતુઃષષ્ઠિતમોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 065
॥ શ્રીઃ ॥
7.65. અધ્યાયઃ 065
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
નારદેન સૃઞ્જયમ્પ્રતિ શશિબિન્દુયશોનુવર્ણનમ્॥ 1 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-65-0 (47145)
નારદ ઉવાચ। 7-65-0x (4420)
શશિબિન્દું ચ રાજાનં મૃતં સૃઞ્જય શુશ્રુમ।
ય ઈજે વિવિધૈર્યજ્ઞૈઃ શ્રીમાન્સત્યપરાક્રમઃ॥ 7-65-1 (47146)
તસ્ય ભાર્યાસહસ્રાણાં શતમાસીન્મહાત્મનઃ।
એકૈકસ્યાં ચ ભાર્યાયાં સહસ્રં તનયાભવન્॥ 7-65-2 (47147)
તે કુમારાઃ પરાક્રાન્તાઃ સર્વે નિયુતયાજિનઃ।
રાજાનઃ ક્રતુભિર્મુખ્યૈરીજાના વેદપારગાઃ॥ 7-65-3 (47148)
હિરણ્યકવચાઃ સર્વે સર્વે ચોત્તમધન્વિનઃ।
સર્વેઽશ્વમેધૈરીજાનાઃ કુમારાઃ શાશિબિન્દવાઃ॥ 7-65-4 (47149)
તાનશ્વમેધે રાજેન્દ્રો બ્રાહ્મણેભ્યોદદત્પિતા।
શતંશતં રથગજા એકૈકં પૃષ્ઠતોઽન્વયુઃ॥ 7-65-5 (47150)
રાજપુત્રં તદા કન્યાસ્તપનીયસ્વલઙ્કૃતાઃ।
કન્યાઙ્કન્યાં શતં નાગા નાગેનાગે શતં રથાઃ॥ 7-65-6 (47151)
રથેરથે શતં ચાશ્વા બલિનો હેમમાલિનઃ।
અશ્વેઅશ્વે ગોસહસ્રં ગવાં પઞ્ચાશદાવિકાઃ॥ 7-65-7 (47152)
એતદ્ધનમપર્યાપ્તમશ્વમેધે મહામસ્વે।
શશિબિન્દુર્મહાભાગો બ્રાહ્મણેભ્યો હ્યમન્યત॥ 7-65-8 (47153)
વાર્ક્ષાશ્ચ યૂપા યાવન્ત અશ્વમેધે મહામખે।
તે તથૈવ પુનશ્ચાન્યે તાવન્તઃ કાઞ્ચનાભવન્॥ 7-65-9 (47154)
ભક્ષ્યાન્નપાનનિચયાઃ પર્વતાઃ ક્રોશમુચ્છ્રિતાઃ।
તસ્યાશ્વમેધે નિર્વૃત્તે રાજ્ઞઃ શિષ્ટાસ્ત્રયોદશ॥ 7-65-10 (47155)
તુષ્ટપુષ્ટજનાકીર્ણાં શાન્તવિઘ્નામનામયામ્। 7-65-11 (47156)
શશિબિન્દુરિમાં ભૂમિં ચિરં ભુક્ત્વા દિવં ગતઃ॥ 7-65-11 (47157)
સ ચેન્મમાર સૃઞ્જય ચતુર્ભદ્રતરસ્ત્વયા।
પુત્રાત્પુણ્યતરસ્તુભ્યં મા પુત્રમનુતપ્યથાઃ।
અયજ્વાનમદક્ષિણ્યમભિ શ્વૈત્યેત્યુદાહરત્॥ ॥ 7-65-12 (47158)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ અભિમન્યુવધપર્વણિ ષોડશરાજકીયે પઞ્ચષષ્ટિતમોઽધ્યાયઃ॥ 65 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-65- ત્રયોદશાસ્ત્ર નિચયાઃ શિષ્ટાઃ॥ 5-65- પઞ્ચષષ્ટિતમોઽધ્યાયઃ॥ 65 ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 066
॥ શ્રીઃ ॥
7.66. અધ્યાયઃ 066
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
નારદેન સૃઞ્જયમ્પ્રતિ ગયગુણાનુવર્ણનમ્॥ 1 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-66-0 (47159)
નારદ ઉવાચ। 7-66-0x (4421)
ગયં ચાધૂર્તરજસં મૃતં સૃઞ્જય શુશ્રુમ।
યે વૈ વર્ષશત રાજા હુતશિષ્ટાશનોઽભવત્॥ 7-66-1 (47160)
તસ્મૈ હ્યગ્નિર્વરં પ્રાદાત્તતો વવ્રે વરં ગયઃ।
તપસા બ્રહ્મચર્યેણ વ્રતેન નિયમેન ચ॥ 7-66-2 (47161)
ગુરૂણાં ચ પ્રસાદેન વેદાનિચ્છામિ વેદિતુમ્।
સ્વધર્મેણાવિહિંસ્યાન્યાન્ધનમિચ્છામિ ચાક્ષયમ્॥ 7-66-3 (47162)
વિપ્રેષુ દદતશ્ચૈવ શ્રદ્ધા ભવતુ નિત્યશઃ।
કન્યાસુ ચ સવર્ણાસુ સુપ્રજસ્ત્વં ચ મે ભવેત્॥ 7-66-4 (47163)
અન્નમોજો મહો મહ્યં ધર્મે મે રમતાં મનઃ।
અવિઘ્નં ચાસ્તુ મે નિત્યં ધર્મકાર્યેષુ પાવક॥ 7-66-5 (47164)
તથા ભિષ્યતીત્યુક્ત્વા તત્રૈવાન્તરધીયત।
ગયો હ્યવાપ્ય તત્સર્વં ધર્મેણારાધયઞ્જગત્॥ 7-66-6 (47165)
સ દર્શપૂર્ણમાસાભ્યાં કાલેષ્વાગ્રયણેન ચ।
ચાતુર્માસ્યૈશ્ચ વિવિધૈર્યજ્ઞૈશ્ચાવાપ્તદક્ષિણૈઃ॥ 7-66-7 (47166)
અયજચ્છ્રદ્ધયા રાજા પરિસંવત્સરાઞ્શતમ્।
ગવાં શતસહસ્રાણિ શતમશ્વશતાનિ ચ॥ 7-66-8 (47167)
શતં નિષ્કસહસ્રાણિ ગવાં ચાપ્યયુતાનિ ષટ્।
ઉત્થાયોત્થાય સમ્પ્રાદાત્પરિસંવત્સરાઞ્શતમ્॥ 7-66-9 (47168)
નક્ષત્રેષુ ચ સર્વેષુ દદન્નક્ષત્રદક્ષિણાઃ।
ઈજે ચ વિવિધૈર્યજ્ઞૈર્યથા સોમોઽઙ્ગિરા યથા॥ 7-66-10 (47169)
સૌવર્ણાં પૃથિવીં કૃત્વા ય ઇમાં પ્રમિશર્કરામ્।
વિપ્રેભ્યઃ પ્રાદદદ્રાજા સોઽશ્વમેધે મહામખે॥ 7-66-11 (47170)
જામ્બૂનદમયા યૂપાઃ સર્વે રત્નપરિચ્છદાઃ।
ગયસ્યાસન્સમૃદ્ધાસ્તુ સર્વભૂતમનોહરાઃ॥ 7-66-12 (47171)
સર્વકામસમૃદ્ધં ચ પ્રાદાદન્નં ગયસ્તદા।
બ્રાહ્મમેભ્યઃ પ્રહૃષ્ટેભ્યઃ સર્વભૂતેભ્ય એવ ચ॥ 7-66-13 (47172)
સસમુદ્રવનદ્વીપનદીનદવનેષુ ચ।
નગરેષુ ચ રાષ્ટ્રેષુ દિવિ વ્યોમ્નિ ચ યેઽવસન્॥ 7-66-14 (47173)
ભૂતગ્રામાશ્ચ વિવિધાઃ સન્તૃપ્તા યજ્ઞસમ્પદા।
ગયસ્ય સદૃશો યજ્ઞો નાસ્ત્યન્ય ઇતિ તેઽબ્રુવન્॥ 7-66-15 (47174)
ષટ્ત્રિંશદ્યોજનાયામા ત્રિંશદ્યોજનમાયતા।
પશ્ચાત્પુરશ્ચતુર્વિંશદ્વેદી હ્યાસીદ્ધિરણ્મયી॥ 7-66-16 (47175)
ગયસ્ય યજમાનસ્ય મુક્તાવજ્રમણિસ્તૃતા।
પ્રાદાત્સ બ્રાહ્મણેભ્યોઽથ વાસાંસ્યાભરણાનિ ચ॥ 7-66-17 (47176)
યથોક્તા દક્ષિણાશ્ચાન્યા વિપ્રેભ્યો ભૂરિદક્ષિણઃ।
યત્ર ભોજનશિષ્ટસ્ય પર્વતાઃ પઞ્ચવિંશતિઃ॥ 7-66-18 (47177)
કુલ્યાશ્ચ ક્ષીરવાહિન્યો રસાનાં ચાપભવંસ્તદા।
વસ્ત્રાભરણગન્ધાનાં શારયશ્ચ પૃથગ્વિધાઃ॥ 7-66-19 (47178)
યસ્ય પ્રભાવાચ્ચ ગયસ્ત્રિષુ લોકેષુ વિશ્રુતઃ।
વટશ્ચાક્ષય્યકરણઃ પુણ્યં બ્રહ્મસરશ્ચ તત્॥ 7-66-20 (47179)
સ ચેન્મમાર સ઼ઞ્જય ચતુર્ભદ્રતરસ્ત્વયા।
પુત્રાત્પુણ્યતરસ્તુભ્યં મા પુત્રમનુતપ્યથાઃ।
અયજ્વાનમદક્ષિણ્યમભિ શ્વૈત્યેત્યુદાહરત્॥ ॥ 7-66-21 (47180)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ અભિમન્યુવધપર્વણિ ષોડશરાજકીયે ષટ્ષષ્ટિતમોઽધ્યાયઃ॥ 66 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-66-1 ગયં ચામૂર્તરયસં ઇતિ ઘ. ઝ.પાઠઃ॥ 5-66-4 પાત્રેષુ દદતઃ સામે શ્રદ્ધા ભવતુ ઇતિ ક.ઙ.ડ.પાઠઃ॥ 5-66-7 પૌર્ણમાસાભ્ય ઇતિ ઘ. પાઠઃ॥ 5-66-10 નક્ષત્રવિહિતા દક્ષિણાઃ॥ 5-66-20 યસ્ય પ્રસાદાદ્રાયત્રી ત્રિષુ લોકેષુ વિશ્રુતા ઇતિ ક.પાઠઃ॥ 5-66-66 ષટ્ષષ્ટિતમોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 067
॥ શ્રીઃ ॥
7.67. અધ્યાયઃ 067
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
નારદેન સૃઞ્જયમ્પ્રતિ રન્તિદેવચરિત્રકીર્તનમ્॥ 1 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-67-0 (47181)
નારદ ઉવાચ। 7-67-0x (4422)
સાઙ્કૃતિં રન્તિદેવં ચ મૃતં સૃઞ્જય શુશ્રુમ।
યસ્ય દ્વિશતસાહસ્રા આસન્સૂદા મહાત્મનઃ॥ 7-67-1 (47182)
ગૃહાનભ્યાગતાન્વિપ્રાનતિથીન્પરિવેષકાઃ।
પક્વંપક્વં દિવારાત્રં વરાન્નમમૃતોપમમ્॥ 7-67-2 (47183)
ન્યાયેનાધિગતં વિત્તં બ્રાહ્મણેભ્યો હ્યમન્યત।
વેદાનધીત્ય ધર્મેણ યશ્ચક્રે દ્વિષતો વશે॥ 7-67-3 (47184)
ઉપસ્થિતાશ્ચ પશવઃ સ્વયં યં શંસિતવ્રતમ્।
બહવઃ સ્વર્ગમિચ્છન્તો વિધિવત્સત્રયાજિનમ્॥ 7-67-4 (47185)
નદી મહાનસાદ્યસ્ય પ્રવૃતક્તા ચર્મરાશિતઃ।
તસ્માચ્ચર્મણ્વતી નામ ખ્યાતા પુણ્યા સરિદ્વરા॥ 7-67-5 (47186)
બ્રાહ્મણેભ્યો દદન્નિષ્કાન્સૌવર્ણાન્સ પ્રભાવતઃ।
તુભ્યં નિષ્કં તુભ્યં નિષ્કમિતિ હ સ્મ પ્રભાષતે॥ 7-67-6 (47187)
તુભ્યન્તુભ્યમિતિ પ્રાદાન્નિષ્કાન્નિષ્કાન્સહસ્રશઃ।
તત પુનઃ સમાશ્વાસ્ય નિષ્કાનેવ પ્રયચ્છતિ॥ 7-67-7 (47188)
અલ્પં દત્તં મયાઽદ્યેતિ નિષ્કકોટિં સહસ્રશઃ।
એકાહ્ના તામ્યતિ તતઃ ક્વાદ્ય વિપ્રા ઇતિ બ્રુવન્॥ 7-67-8 (47189)
દ્વિજપાણિવિયોગેન દુઃખં મે શાશ્વતં મહત્।
ભવિષ્યતિ ન સન્દેહ એવં રાજાઽદદદ્વસુ॥ 7-67-9 (47190)
સહસ્રશશ્ચ સૌવર્ણાન્વૃષભાન્ગોશતાનુગાન્।
સાષ્ટં શતં સુવર્ણાનાં નિષ્કમાહુર્ધનં તથા॥ 7-67-10 (47191)
અધ્યર્ધમાસમદદદ્બ્રાહ્મણેભ્યઃ શતં સમાઃ।
અગ્નિહોત્રોપકરણં યજ્ઞોપકરણં ચ યત્॥ 7-67-11 (47192)
ઋષિભ્યઃ કરકાન્કુમ્ભાન્સ્થાલીઃ પિઠરમેવ ચ।
શયનાસનાયાનાનિ પ્રાસાદાંશ્ચ ગૃહાણિ ચ॥ 7-67-12 (47193)
વૃક્ષાંશ્ચ વિવિધાન્દદ્યાદન્નાનિ ચ ધનાનિ ચ।
સર્વં સૌવર્ણમેવાસીદ્રન્તિદેવસ્ય ધીમતઃ॥ 7-67-13 (47194)
તત્રાસ્ય ગાથા ગાયન્તિ યે પુરાણવિદો જનાઃ।
રન્તિદેવસ્ય તાં દૃષ્ટ્વા સમૃદ્ધિમતિમાનુષીમ્॥ 7-67-14 (47195)
નૈતાદૃશં દૃષ્ટપૂર્વં કુબેરસદનેષ્વપિ।
ધનં ચ પૂર્યમાણં નઃ કિં પુનર્મનુજેષ્વિતિ॥ 7-67-15 (47196)
વ્યક્તં વસ્વોકસારેયમિત્યુચુસ્તત્ર વિસ્મિતાઃ।
સાઙ્કૃતે રન્તિદેવસ્ય યાં રાત્રિમતિથિર્વસેત્॥ 7-67-16 (47197)
આલભ્યન્ત તદા ગાવઃ સહસ્રાણ્યેકવિંશતિઃ।
તત્ર સ્મ સૂદાઃ ક્રોશન્તિ સુમૃષ્ટમણિકુણ્ડલાઃ॥ 7-67-17 (47198)
સૂપં ભૂયિષ્ઠમશ્નીધ્વં નાદ્ય માંસં યથા પુરા।
રન્તિદેવસ્ય યત્કિઞ્ચિત્સૌવર્ણમભવત્તદા॥ 7-67-18 (47199)
તત્સર્વં વિતતે યજ્ઞે બ્રાહ્મણેભ્યો હ્યમન્યત।
પ્રત્યક્ષં તસ્ય હવ્યાનિ પ્રતિગૃહ્ણન્તિ દેવતાઃ॥ 7-67-19 (47200)
કવ્યાનિ પિતરઃ કાલે સર્વકામાન્દ્વિજોત્તમાઃ।
સ ચેન્મમાર સૃઞ્જય ચતુર્ભદ્રતરસ્ત્વયા॥ 7-67-20 (47201)
પુત્રાત્પુણ્ડતરસ્તુભ્યં મા પુત્રમનુતપ્યથાઃ।
અયજ્વાનમદક્ષિણ્યમભિ શ્વૈત્યેત્યુદાહરત્॥ ॥ 7-67-21 (47202)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ અભિમન્યુવધપર્વણિ ષોડશરાજકીયે સપ્તષષ્ટિતમોઽધ્યાયઃ॥ 67 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-67-3 ન્યાયેનાધિગતં વિત્તં યેનાક્ષય્યં ઇતિ ક.ઙ. પાઠઃ॥ 5-67-8 એકાન્હા દાસ્યતિ પુનઃ કોઽન્યસ્તત્સમ્પ્રદાસ્યતિ ઇતિ ઘ.ઝ.પાઠઃ॥ 5-67-10 પારિભાષિકં નિષ્કમાહ સહસ્રશ ઇતિ॥ 5-67-11 અધ્યર્ધમાસં પક્ષે પક્ષે ઇત્યર્થઃ। શતં સમા ઇતિ વાક્યશેષાત્॥ 5-67-15 ધનં ચ પૂર્ણમાસાદ્ય ઇતિ ઘ.ઙ.પાઠઃ॥ 5-67-16 વસ્વોકસારા સલોપ આર્ષઃ। કનકમયાનિ ઓકાંસિ સારો યસ્યાઃ સા તથા॥ 5-67-18 નાદ્યાશ્નીત યથા પુરા ઇતિ ક. પાઠઃ॥ 5-67-67 સપ્તષષ્ટિતમોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 068
॥ શ્રીઃ ॥
7.68. અધ્યાયઃ 068
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
નારદેન સૃઞ્જયમ્પ્રતિ ભરતચરિતકથનમ્॥ 1 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-68-0 (47203)
નારદ ઉવાચ। 7-68-0x (4423)
દૌષ્યન્તિ ભરતં ચાપિ મૃતં સૃઞ્જય શુશ્રુમ।
કર્માણ્યસુકરાણ્યન્યૈઃ કૃતવાન્યઃ શિશુર્વને॥ 7-68-1 (47204)
હિમાવદાતાન્યઃ સિંહાન્નખદંષ્ટ્રાયુધાન્બલી।
નિર્વીર્યાંસ્તરસા કૃત્વા વિચકર્ષ બબન્ધ ચ॥ 7-68-2 (47205)
ક્રૂરાંશ્ચોગ્રતરાન્વ્યાઘ્રાન્દમિત્વા ચાકરોદ્વશે।
મનઃશિલા ઇવ શિલાઃ સંયુક્તા જતુરાશિભિઃ॥ 7-68-3 (47206)
ત્રાયલાદીંશ્ચાતિબલવાન્સુપ્રતીકાન્ગજાનપિ।
દંષ્ટ્રાસુ ગૃહ્ય વિમુખાઞ્શુષ્કાસ્યાનકરોદ્વશે॥ 7-68-4 (47207)
મહિષાનપ્યતિબલો બલિનો વિચકર્ષ હ।
સિંહાનાં ચ સુદૃપ્તાનાં શતાન્યાકર્ષયદ્બલાત્॥ 7-68-5 (47208)
બલિનઃ સૃમરાન્ખઙ્ગાન્નાનાસત્ત્વાનિ ચાપ્યુત।
કૃચ્છ્રપ્રાણાન્વને બદ્ધ્વા દમયિત્વાપ્યવાસૃજત્॥ 7-68-6 (47209)
તં સર્વદમનેત્યાહુર્દ્વિજાસ્તેનાસ્ય કર્મણા।
તં પ્રત્યષેધજ્જનની મા સત્વાનિ વ્યનીનશઃ॥ 7-68-7 (47210)
સોઽશ્વમેધશતેનેજે યમુનામનુ વીર્યવાન્।
ત્રિશતૈશ્ચ સરસ્વત્યાં ગઙ્ગામનુ ચતુઃશતૈઃ॥ 7-68-8 (47211)
સૌઽશ્વમેધસહસ્રેણ રાજસૂયશતેન ચ।
પુનરીજે મહાયજ્ઞૈઃ સમાપ્તવરદક્ષિણૈઃ॥ 7-68-9 (47212)
અગ્નિષ્ટોમાતિરાત્રાણામુક્થ્યવિશ્વજિતાં ચ સઃ।
વાજપેયસહસ્રામાં સહસ્રૈશ્ચ સુસંવૃતૈઃ॥ 7-68-10 (47213)
ઇષ્ટ્વા શાકુન્તલો રાજા તર્પયિત્વા દ્વિજાન્ધનૈઃ।
સહસ્રં યત્ર પદ્માનાં કણ્વાય ભરતો દદૌ।
જામ્બૂનદસ્ય શુદ્ધસ્ય કનકસ્ય મહાયશાઃ॥ 7-68-11 (47214)
યસ્ય યૂપાઃ સતવ્યામાઃ પરિણાહેન કાઞ્ચનાઃ।
સમાગમ્ય દ્વિજૈઃ સાર્ધે સેન્દ્રૈર્દેવૈઃ સમુચ્છ્રિતાઃ॥ 7-68-12 (47215)
અલઙ્કૃતાન્રાજમાનાન્સર્વરત્નૈર્મનોહરૈઃ।
હૈરણ્યાન્દ્વિરદાનશ્વાન્રથાનુષ્ટ્રાનજાવિકાન્॥ 7-68-13 (47216)
દાસી દાસં ધનં ધાન્યં ગાઃ સવત્સાઃ પયસ્વિનીઃ।
ગ્રામાન્ગૃહાંશ્ચ ક્ષેત્રાણિ વિવિધાંશ્ચ પરિચ્છદાન્॥ 7-68-14 (47217)
કોટીશતાયુતાંશ્ચૈવ બ્રાહ્મણેભ્યો હ્યમન્યત।
ચક્રવર્તી હ્યદીનાત્મા જિતારિર્હ્યજિતઃ પરૈઃ॥ 7-68-15 (47218)
સ ચેન્મમાર સૃઞ્જય ચતુર્ભદ્રતરસ્ત્વયા।
પુત્રાત્પુણ્યતરસ્તુભ્યં મા પુત્રમનુતપ્યથાઃ।
અયજ્વાનમદક્ષિણ્યમભિ શ્વૈત્યેત્યુદાહરત્॥ ॥ 7-68-16 (47219)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ અભિમન્યુવધપર્વણિ ષોડશરાજકીયે અષ્ટષષ્ટિતમોઽધ્યાયઃ॥ 68 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-68-1 શુચિર્વને ઇતિ ક.ઙ.પાઠઃ॥ 5-68-3 ક્રુરાનિતિ। યથા મનઃશિલામયાઃ શિલાઃ જતુરાશિભિર્લાભાપુજ્જૈર્યુક્તાસ્તત્સદૃશાન્ રક્તબિન્દુયુક્તાન્ રક્તપીતવર્ણાન્ વ્યાઘ્રવિશેષાન્ વશેઽકરોદિત્યર્થઃ। શિલાઃ પ્રભુત્વાજ્જનકાશિનઃ ઇતિ ક. પાઠઃ॥ 5-68-12 વ્યામો હસ્તચતુષ્ટયમ્। પરિણાહેન દૈર્ઘ્યેણ ॥ 5-68-68 અષ્ટષષ્ટિતમોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 069
॥ શ્રીઃ ॥
7.69. અધ્યાયઃ 069
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
નારદેન સૃઞ્જયમ્પ્રતિ પૃથુચરિબ્રકથનમ્॥ 1 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-69-0 (47220)
નારદ ઉવાચ। 7-69-0x (4424)
પુથું વૈન્યં ચ રાજાનં મૃતં સૃઞ્જય શુશ્રુમ।
યમબ્યષિઞ્ચત્સમ્મન્ત્ર્ય રાજસૂયે મહર્ષયઃ॥ 7-69-1 (47221)
અયં નઃ પ્રથયિષ્યેત સર્વાનિત્યભવત્પૃથુઃ।
ક્ષતાન્નસ્ત્રાસ્યતે સર્વાનત્યેવં ક્ષત્રિયોઽભવત્॥ 7-69-2 (47222)
પૃથું વૈન્યં પ્રજા દૃષ્ટ્વા રક્તાઃ સ્મેતિ યદબ્રુવન્।
તતો રાજેતિ નામાસ્ય અનુરાગાદજાયત॥ 7-69-3 (47223)
અકૃષ્ટપચ્યા પૃથિવી આસીદ્વૈન્યસ્ય કામધુક્।
સર્વાઃ સમાદુઘા ગાવઃ પુટકેપુટકે મધુ॥ 7-69-4 (47224)
આસન્હિરણ્મયા વૃક્ષાઃ સુખસ્પર્શાઃ સુખાવહાઃ।
તેષાં ચીરxx સંવીતાઃ પ્રજાસ્તેષ્વેવ શેરતે॥ 7-69-5 (47225)
ફલાન્યમૃતકલ્પાનિ સ્વાદૂનિ ચ મધૂનિ ચ।
તેષામાસીત્તદાઽઽહારો નિરાહારાશ્ચ નાભવન્॥ 7-69-6 (47226)
અરોગાઃ સર્વસિદ્ધાર્થા મનુષ્યા હ્યકુતોભયાઃ।
ન્યવસન્ત યથાકામં વૃક્ષેષુ ચ ગુહાસુ ચ॥ 7-69-7 (47227)
પ્રવિભાગો ન રાષ્ટ્રાણાં પુરાણાં ચાભવત્તદા।
યથાસુખં યથાકામં તથૈતા મુદિતાઃ પ્રજાઃ॥ 7-69-8 (47228)
તસ્ય સંસ્તમ્ભિતા હ્યાપઃ સમુદ્રમભિયાસ્યતઃ।
પર્વતાશ્ચ દદુર્માર્ગં ધ્વજભઙ્ગશ્ચ નાભવત્॥ 7-69-9 (47229)
તં વનસ્પતયઃ શૈલા દેવાસુરનરોરગાઃ।
સપ્તર્ષયઃ પુણ્યજના ગન્ધર્વાપ્સરસોઽપિ ચ।
પિતરશ્ચ સુખાસીનમભિગમ્યેદમબ્રુવન્॥ 7-69-10 (47230)
સમ્રાડસિ ક્ષત્રિયોઽસિ રાજા ગોપ્તા પિતાઽસિ નઃ।
દેહ્યસ્મભ્યં મહારાજ પ્રભુઃ સન્નીપ્સિતાન્વરાન્।
યૈર્વયં શાશ્વતં તૃપ્તા વર્તયિષ્યામહે સુખમ્॥ 7-69-11 (47231)
`વિજ્ઞાપિતઃ પ્રજાભિસ્તુ પ્રજાનાં હિતકામ્યયા।
ધનુર્ગૃહ્ય પૃષત્કાંશ્ચ વસુધામાદ્રવદ્બલી॥ 7-69-12 (47232)
તતો વૈન્યભયાદ્રાજન્ગૌર્ભૂત્વા પ્રાદ્રવન્મહી।
તાં પૃથુર્ધનુરાદાય દ્રવન્તીમન્વસારયત્॥ 7-69-13 (47233)
સા લોકાન્બ્રહ્મલોકાદીન્ગત્વા વૈન્યભયાર્દિતા।
સા દદર્શાગ્રતો વૈન્યં કાર્મુકોદ્યતપાણિકમ્॥ 7-69-14 (47234)
જ્વલદ્ભિર્વિશિખૈર્બાણૈર્દીપ્તતેજઃસમદ્યુતિમ્।
મહાયોગં મહાત્માનં દુર્ધર્ષમમરૈરપિ॥ 7-69-15 (47235)
અલભન્તી પરિત્રાણં વૈન્યમેવાભ્યપદ્યત।
કૃતાઞ્જલિપુટા રાજન્પૂજ્યં લોકૈસ્ત્રિભિસ્તદા॥ 7-69-16 (47236)
ઉવાચ ચૈનં નાધર્મ્યં સ્ત્રીવધં કર્તુમર્હસિ।
કથં ધારયિતા ચાસિ પ્રજા રાજન્મયા વિના॥ 7-69-17 (47237)
પૃથુરુવાચ। 7-69-18x (4425)
એકસ્યાર્થાય યો હન્યાદાત્મનો વા પરસ્ય વા।
એકં પ્રાણાન્બહૂન્વાપિ પ્રાણિનાં નાસ્તિ પાતકં॥ 7-69-18 (47238)
યસ્મિંસ્તુ નિહતે ભદ્રે બહવઃ સુખમેધતે।
તસ્મિન્હતે ત્વધં નાસ્તિ પાતકં નોપભુજ્યતે॥ 7-69-19 (47239)
સોઽહં પાલનિમિત્તં ત્વાં બધિષ્યામિ વસુંધરે।
યદિ ચેદ્વચનાદદ્ય ન કરિષ્યસિ મે પ્રિયમ્॥ 7-69-20 (47240)
ત્વાં નિહત્ય તુ બાણેન મચ્છાસનપરાઙ્મુખીમ્।
આત્માનં પ્રથયિત્વાઽહં પ્રજા ધારયિતા સ્વયં॥ 7-69-21 (47241)
સુખં વચનમાસ્થાય મમ ધર્મભૃતાં વરે।
સ઼ઞ્જીવય પ્રજા નિત્યં શક્તા હ્યસિ વસુન્ધરે॥ 7-69-22 (47242)
દુહિતૃત્વં ચ મે ગચ્છ એવમેતન્મહાશરમ્।
નિયચ્છેયં ત્વદર્થાય ઉદ્યતં ઘોરદર્શનમ્॥ 7-69-23 (47243)
ભૂમિરુવાચ। 7-69-24x (4426)
સર્વમેતન્મહારાજ વિધાસ્યાસિ પરન્તપ।
વત્સં ત્વં પશ્ય રાજન્વૈ ક્ષરેયં યેન વત્સલા॥ 7-69-24 (47244)
સમાં તુ કુરુ સર્વજ્ઞ માં તુ ધર્મભૃતાં વર।
યથા વિષ્યન્દમાનં વૈ ક્ષીરં સર્વત્ર ભાવયે॥ 7-69-25 (47245)
નારદ ઉવાચ। 7-69-26x (4427)
તત ઉત્સારયામાસ શિલાજાલાનિ સર્વશઃ।
પૃથુર્વૈન્યસ્તદા રાજા તેન શૈલા વિવર્ધિતાઃ॥ 7-69-26 (47246)
ન હિ પૂર્વનિસર્ગે વૈ વિષમે વસુધાતલે।
પ્રવિભાગઃ પુરાણાં વા ગ્રામાણાં વા મહીપતે॥ 7-69-27 (47247)
ન સસ્યાનિ ન ગોરક્ષ્યં ન કૃષિર્ન વણિક્પથઃ।
વૈન્યાત્પ્રભૃતિ રાજેન્દર સર્વસ્યૈતસ્ય સમ્ભવઃ॥ 7-69-28 (47248)
યત્રયત્ર ચ સામ્યં તુ ભૂમાવાસીત્કિલાનઘ।
તત્રતત્ર પ્રજાસ્તાત નિવાસમભિરોચયન્।
કૃચ્છ્રેણ ચ મહારાજ ઇત્યેવમનુશુશ્રુમ॥ 7-69-29 (47249)
તથેત્યુક્ત્વા પુનર્વૈન્યો ગૃહીત્વાઽઽજગવં ધનુઃ।
શરાંશ્ચાપ્રતિમાન્ઘોરાંશ્ચિન્તયિત્વાઽબ્રવીન્મહીમ્॥ 7-69-30 (47250)
પૃથુરુવાચ। 7-69-31x (4428)
એહ્યેહિ વસુધે ક્ષિપ્રં ક્ષરૈભ્યઃ કાઙ્ક્ષિતં પયઃ।
મચ્છસનાતિગાં વૈ ત્વાં પ્રમથિષ્યામ્યહં શરૈઃ॥ 7-69-31 (47251)
નારદ ઉવાચ। 7-69-32x (4429)
તથોક્તા સાઽત્મનઃ શ્રેયશ્ચિન્તયિત્વાઽબ્રવીત્પૃથુમ્। 7-69-32 (47252)
ભૂમિરુવાચ।
વત્સં પાત્રાણિ દોગ્ધૄંશ્ચ ક્ષીરાણિ ચ સમાદિશ॥ 7-69-32x (4430)
તતો દાસ્યામ્યહં ભદ્ર સર્વં યસ્ય યથેપ્સિતમ્।
દુહિતૃત્વે ચ માં વીર સઙ્કલ્પયિતુમર્હસિ॥ 7-69-33 (47253)
નારદ ઉવાચ।' 7-69-34x (4431)
તથેત્યુક્ત્વા પૃથુઃ સર્વં વિધાનમકરોદ્વશી।
તતો ભૂતનિકાયાસ્તાં વસુધાં દુદુહુસ્તદા॥ 7-69-34 (47254)
તાં વનસ્પતયઃ પૂર્વં સમુત્તસ્થુર્દુધુક્ષવઃ।
સાઽતિષ્ઠદ્વત્સલા વત્સં દોગ્ધૃપાત્રાણિ ચેચ્છતી॥ 7-69-35 (47255)
વત્સોઽભૂત્પુષ્પિતઃ સાલઃ પ્લક્ષો દોગ્ધાઽભવત્તદા।
છિન્નપ્રરોહણં દુગ્ધં પાત્રમૌદુમ્બરં શુભમ્॥ 7-69-36 (47256)
ઉદયઃ પર્વતો વત્સો મેરુર્દોગ્ધા મહાગિરિઃ।
રત્નાન્યોષધયો દુગ્ધં પાત્રમસ્તમયં તથા॥ 7-69-37 (47257)
`દેવાનાં વત્સ ઇન્દ્રોઽભૂત્પાત્રં દારુમયં તથા'।
દોગ્ધા ચ સવિતા દેવો દુગ્ધમૂર્જસ્કરં પ્રિયમ્॥ 7-69-38 (47258)
અસુરા દુદુહુર્માયામયઃપાત્રે તુ તાં તદા।
દોગ્ધા દ્વિમૂર્ધા તત્રાસીદ્વત્સશ્ચાસીદ્વિરોચનઃ॥ 7-69-39 (47259)
કૃષિં ચ સસ્યં ચ નરા દુદુહુઃ પૃથિવીતલે।
સ્વાયંભુવો મનુર્વત્સસ્તેષાં દોગ્ધાઽભવત્પૃથુઃ॥ 7-69-40 (47260)
અલાબુપાત્રે ચ તથા વિષં દુગ્ધા વસુન્ધરા।
ધૃતરાષ્ટ્રોઽભવદ્દોગ્ધા તેષાં વત્સસ્તુ તક્ષકઃ॥ 7-69-41 (47261)
સપ્તર્ષિભિર્બ્રહ્મ દુગ્ધા તથા ચાક્લિષ્ટકર્મભિઃ।
દોગ્ધા બૃહસ્પતિઃ પાત્રં છન્દો વત્સશ્ચ સોમરાટ્॥ 7-69-42 (47262)
અન્તર્ધાનં ચામપાત્રે દુગ્ધા પુણ્યજનૈર્વિરાટ્।
દોગ્ધા વૈશ્રવણસ્તેષાં વત્સશ્ચાસીદ્વૃષધ્વજઃ॥ 7-69-43 (47263)
પુણ્યગન્ધાન્પદ્મપાત્રે ગન્ધર્વાપ્સરસોઽદુહન્।
વત્સશ્ચિત્રરથસ્તેષાં દોગ્ધા વિશ્વરુચિઃ પ્રભુઃ॥ 7-69-44 (47264)
સ્વધાં રજતપાત્રેષુ દુદુહુઃ પિતરશ્ચ તામ્।
વત્સો વૈવસ્વતસ્તેષાં યમો દોગ્ધાન્તકસ્તદા॥ 7-69-45 (47265)
એવં નિકાયૈસ્તૈર્દુગ્ધા પયોઽભીષ્ટં હિ સા વિરાટ્।
યૈર્વર્તયન્તિ તે હ્યદ્ય પાત્રૈર્વત્સૈશ્ચ નિત્યશઃ॥ 7-69-46 (47266)
યજ્ઞૈશ્ચ વિવિધૈરિષ્ટ્વા પૃથુર્વૈન્યઃ પ્રતાપવાન્।
સન્તર્પયિત્વા ભૂતાનિ સર્વૈઃ કામૈર્મનઃપ્રિયૈઃ॥ 7-69-47 (47267)
હૈરણ્યાનકરોદ્રાજા યે કેચિત્પાર્થિવા ભુવિ।
તાન્બ્રાહ્મણેભ્યઃ પ્રાયચ્છદશ્વમેધે મહામખે॥ 7-69-48 (47268)
સ ષષ્ટિં ગોસહસ્રાણિ ષષ્ટિં નાગશતાનિ ચ।
સૌવર્ણાનકરોદ્રાજા બ્રાહ્મણેભ્યશ્ચ તાન્દદૌ॥ 7-69-49 (47269)
ઇમાં ચ પૃથિવીં સર્વાં મણિરત્નવિભૂષિતામ્।
સૌવર્ણીમકરોદ્રાજા બ્રાહ્મણેભ્યશ્ચ તાં દદૌ॥ 7-69-50 (47270)
સ ચેન્મમાર સૃઞ્જય ચતુર્ભદ્રતરસ્ત્વયા।
પુત્રાત્પુણ્યતરસ્તુભ્યં મા પુત્રમનુતપ્યથાઃ।
અયજ્વાનમદક્ષિણ્યમભિ શ્વૈત્યેત્યુદાહરત્॥ ॥ 7-69-51 (47271)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ અભિમન્યુવધપર્વણિ ષોડશરાજકીયે એકોનસપ્તતિતમોઽધ્યાયઃ॥ 69 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-69-1 ધ્વજભઙ્ગસ્તોરણાદિના॥ 5-69-39 દ્વિમૂર્ધા શુક્રોઽભૂત્ ઇતિ ક.ઙ.ડ.પાઠઃ॥ 5-69-43 વિરાટ્ પૃથિવી। વત્સશ્ચાસીત્કુવેરકઃ ઇતિ.પાઠઃ॥ 5-69-44 દોગ્ધા વસુરપિ પ્રભુઃ ઇતિ ક.ઙ.ડ.પાઠઃ॥ 5-69-45 વત્સોઽત્ર વત્સરસ્તેષાં ક.ઙ.પાઠઃ॥ 5-69-46 નિવર્તયન્તિ તે રુદ્રાદિષ્ટે વૈન્યેન સર્વશઃ ઇતિ ક. પાઠઃ। યૈર્વર્તયન્તિ તે તૃપ્તાદિષ્ટે વૈન્યેન સર્વશઃ ઇતિ ઙ. પાઠઃ। યે વર્ષયન્તિ તે પાત્રૈઃ વત્સૈર્દોગ્ધૈશ્ચ નિત્યશઃ ઇતિ ઙ. પાઠઃ॥ 5-69-48 પાર્થિવાઃ પૃથ્વીસંવન્ધિપદાર્થાઃ॥ 5-69-69 એકોનસપ્તતિતમોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 070
॥ શ્રીઃ ॥
7.70. અધ્યાયઃ 070
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
સૃઞ્જયમ્પ્રતિ નારદેન પરશુરામપ્રભાવવર્ણનમ્॥ 1 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-70-0 (47272)
નારદ ઉવાચ। 7-70-0x (4432)
રામો મહાતપાઃ શૂરો વીરો લોકનમસ્કૃતઃ।
જામદગ્ન્યોઽપ્યતિયશા અવિતૃપ્તો મરિષ્યતિ॥ 7-70-1 (47273)
યશ્ચાસ્ત્રમનુપર્યેતિ ભૂમિં કુર્વન્વિપાંસુલામ્।
નચાસીદ્વિક્રિયા યસ્ય પ્રાપ્ય શ્રિયમનુત્તમામ્॥ 7-70-2 (47274)
`જામદગ્ન્યો ન તે રાજન્કચ્ચિચ્છ્રોત્રમુપાગતઃ।
યેનૈકેન પુરા રાજન્ક્રુદ્ધેન હતબન્ધુના॥ 7-70-3 (47275)
ભૃગુભિસ્તામ્ભમાનેન ત્રાહિ રામેતિ વિસ્વરમ્।
ત્રિઃસપ્તકૃત્વો ભૂમિર્યત્કૃતા નિઃક્ષત્રિયા પુરા'॥ 7-70-4 (47276)
યઃ ક્ષત્રિયૈઃ પરામૃષ્ટે વત્સે પિતરિ ચાબ્રુવન્।
તતોઽવધીત્કાર્તવીર્યમજિતં સમરે પરૈઃ॥ 7-70-5 (47277)
ક્ષત્રિયાણાં ચતુઃષષ્ટિમયુતાનિ સહસ્રશઃ।
તદા મૃત્યોઃ સમેતાનિ એકેન ધનુષાઽજયત્॥ 7-70-6 (47278)
બ્રહ્મદ્વિષાં ચાથ તસ્મિન્હસ્રાણિ ચતુર્દશ।
પુનરન્યાન્નિજગ્રાહ દન્તકૂરે જઘાન હ॥ 7-70-7 (47279)
સહસ્રં મુસલેનાહન્સહસ્રમસિનાઽવધીત્।
ઉદ્બન્ધનાત્સહસ્રં ચ સહસ્રમુદકે કૃતમ્॥ 7-70-8 (47280)
દન્તાન્ભઙ્ક્ત્વા સહસ્રસ્ય ભિન્નકર્ણાંસ્તથાઽકરોત્।
તતઃ સપ્તસહસ્રાણાં કુટુધૃપમપાયયત્॥ 7-70-9 (47281)
શિષ્ટાન્વધ્વા ચ હત્વા વૈ તેષાં મૃર્ધ્નિ વિભિદ્ય ચ।
ગુણાવતીમુત્તરેણ ખાણ્ડવાદ્દક્ષિણેન ચ।
ગિર્યન્તે શતસાહસ્રા હૈહયાઃ સમરે હતાઃ॥ 7-70-10 (47282)
સરથાશ્વગજા વીરા નિહતાસ્તત્ર શેરતે।
પિતુર્વધામર્ષિતેન જામદગ્ન્યેન ધીમતા॥ 7-70-11 (47283)
નિજઘ્ને દશસાહસ્રાન્રામઃ પરશુના તદા।
ન હ્યમૃષ્યત તા વાચો યાસ્તૈર્ભૃશમુદીરિતાઃ॥ 7-70-12 (47284)
ભૃગૌ રામાભિધાવેતિ યદાક્રન્દન્દ્વિજોત્તમાઃ।
તતઃ કાશ્મીરદરદાન્કુન્તિક્ષુદ્રકમાલવાન્॥ 7-70-13 (47285)
અઙ્ગવઙ્ગકલિઙ્ગાંશ્ચ વિદેહાંસ્તામ્રલિપ્તકાન્।
રક્ષોવાહાન્વીતિહોત્રાંસ્ત્રિગર્તાન્માર્તિકાવતાન્॥ 7-70-14 (47286)
શિબીનન્યાંશ્ચ રાજન્યાન્દેશાન્દેશાન્સહસ્રશઃ।
નિજઘાન શિતૈર્બાણૈર્જામદગ્ન્યઃ પ્રતાપવાન્॥ 7-70-15 (47287)
કોટીશતસહસ્રાણિ ક્ષત્રિયાણાં સહસ્રશઃ।
ઇન્દ્રગોપકવર્ણસ્ય બન્ધુજીવનિભસ્ય ચ॥ 7-70-16 (47288)
રુધિરસ્ય પરીવાહૈઃ પૂરયિત્વા સરાંસિ ચ।
સર્વાનષ્ટાદશ દ્વીપાન્વશમાનીય ભાર્ગવઃ॥ 7-70-17 (47289)
ઈજે ક્રતુશતૈઃ પુણ્યૈઃ સમાપ્તવરદક્ષિણૈઃ।
વેદીમષ્ટનલોત્સેધાં સૌવર્ણાં વિધિનિર્મિતામ્॥ 7-70-18 (47290)
સર્વરત્નશતૈઃ પૂર્ણાં પતાકાશતમાલિનીમ્।
ગ્રામ્યારણ્યૈઃ પશુગણૈઃ સમ્પૂર્ણાં ચ મહીમિમામ્॥ 7-70-19 (47291)
રામસ્ય જામદગ્ન્યસ્ય પ્રતિજગ્રાહ કશ્યપઃ।
તતઃ શતસહસ્રાણિ દ્વિપેન્દ્રાન્હેમભૂષણાન્॥ 7-70-20 (47292)
નિર્દસ્યું પૃથિવીં કૃત્વા શિષ્ટેષ્ટજનસઙ્કુલામ્।
કશ્યપાય દદૌ રામો હયમેધે મહામખે॥ 7-70-21 (47293)
ત્રિઃસપ્તકૃત્વઃ પૃથિવીં કૃત્વા નિઃક્ષત્રિયાં પ્રભુઃ।
ઇષ્ટ્વા ક્રતુશતૈર્વીરો બ્રાહ્મણેભ્યો હ્યમન્યત॥ 7-70-22 (47294)
સપ્તદ્વીપાં વસુમતીં મારીચોઽગૃહ્ણત દ્વિજઃ।
રામં પ્રોવાચ નિર્ગચ્છ વસુધાતો મમાજ્ઞયા॥ 7-70-23 (47295)
સ કશ્યપસ્ય વચનાત્પ્રોત્સાર્ય સરિતામ્પતિમ્।
ઇષુપાતે યુધાં શ્રેષ્ઠઃ કુર્વન્બ્રાહ્મણશાસનમ્॥ 7-70-24 (47296)
અધ્યાવસદ્ગિરિશ્રેષ્ઠં મહેન્દ્રં પર્વતોત્તમમ્।
એવં ગુણશતૈર્યુક્તો ભૃગૂણાં કીર્તિવર્ધનઃ॥ 7-70-25 (47297)
જામદગ્ન્યો હ્યતિયશા મરિષ્યતિ મહાદ્યુતિઃ।
ત્વયા ચતુર્ભદ્રતરઃ પુણ્યાત્પુણ્યતરસ્તવ॥ 7-70-26 (47298)
અયજ્વાનમદક્ષિણ્યં મા પુત્રમનુતપ્યથાઃ।
એતે ચતુર્ભદ્રતરાસ્ત્વયા ભદ્રશતાધિકાઃ।
મૃતા નરવરશ્રેષ્ઠ મરિષ્યન્તિ ચ સૃઞ્જય॥ ॥ 7-70-27 (47299)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ અભિમન્યુવધપર્વણિ ષોડશરાજકીયે સપ્તતિતમોઽધ્યાયઃ॥ 70 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-70-1 યે મૃતાસ્તેઽતીતા યે વર્તમાનાસ્તેઽપિ। મરિષ્યન્ત્યેવેત્યાહ રામ ઇતિ॥ 5-70-5 ક્ષત્રિયૈઃ કાર્તવીર્યપુત્રૈઃ। અબ્રુવન્નવિકત્થયન્॥ 5-70-6 મૃત્યોર્મૃત્યુમવધીકૃત્ય॥ 5-70-7 તસ્મિંસ્તન્મધ્યે એવ। દન્તક્રૂરમિતિ પાઠે તદ્દેશાધિપતિમ્॥ 5-70-8 ઉદ્બન્ધનાદ્વૃક્ષશાખાવલમ્બનાત્॥ 5-70-9 કણધૂમમપાયયત્ ઇતિ ક.ઙ.પાઠઃ॥ 5-70-12 તૈરાશ્રમવાસિભિઃ॥ 5-70-18 અષ્ટનલેત્યત્ર નલશબ્દશ્ચતુર્હસ્તવચનઃ॥ 5-70-70 સપ્તતિતમોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 071
॥ શ્રીઃ ॥
7.71. અધ્યાયઃ 071
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
યુધિષ્ઠિરં સમાશ્વાસ્ય સ્વાશ્રમગમનમ્॥ 1 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-71-0 (47300)
વ્યાસ ઉવાચ। 7-71-0x (4433)
પુણ્યમાખ્યાનમાયુષ્યં શ્રુત્વા ષોડશરાજકમ્।
અવ્યાહરન્નરપતિસ્તૂષ્ણીમાસીત્સ સૃઞ્જયઃ॥ 7-71-1 (47301)
તમબ્રવીત્તદા દીનં નારદો ભગવાનૃષિઃ।
કચ્ચિન્મયા વ્યાહૃતં યદ્ધૃદયે તત્સ્થિતં તવ॥ 7-71-2 (47302)
આહોસ્વિદન્તતો નષ્ટં શ્રાદ્ધં શૂદ્રીપતાવિવ।
સ એવમુક્તઃ પ્રત્યાહ પ્રાઞ્જલિઃ સૃઞ્જયસ્તદા॥ 7-71-3 (47303)
પુત્રશોકાપહં શ્રુત્વા ધન્યમાખ્યાનમુત્તમમ્।
રાજર્ષીણાં પુરાણાનાં યજ્વનાં દક્ષિણાવતામ્॥ 7-71-4 (47304)
વિસ્મયેન હૃતે શોકે તમસીવાર્કતેજસા।
વિપાપ્માઽસ્મ્યવ્યથોપેતો બ્રૂહિ કિં કરવાણ્યહમ્॥ 7-71-5 (47305)
નારદ ઉવાચ। 7-71-6x (4434)
દિષ્ટ્યાપહતશોકસ્ત્વં વૃણીષ્વેહ યદિચ્છસિ।
તત્તે સમ્પત્સ્યતે સર્વં ન મૃષાવાદિનો વયમ્॥ 7-71-6 (47306)
સૃઞ્જય ઉવાચ। 7-71-7x (4435)
પાવિતોઽહમનેનૈવ પ્રસન્નો યદ્ભવાન્મમ્।
પ્રસન્નો યસ્ય ભગવાન્ન તસ્યાસ્તીહ દુર્લભમ્॥ 7-71-7 (47307)
નારદ ઉવાચ। 7-71-8x (4436)
પુનર્દદામિ તે પુત્રં દસ્યુભિર્નિહતં વૃથા।
ઉદ્ધૃત્ય નરકાત્કષ્ટાત્પશુવત્પ્રોક્ષિતં યથા॥ 7-71-8 (47308)
વ્યાસ ઉવાચ। 7-71-9x (4437)
પ્રાદુરાસીત્તતઃ પુત્રઃ સૃઞ્જયસ્યાદ્ભુતપ્રભઃ।
પ્રસન્નેનર્ષિણા દત્તઃ કુબેરતનયોપમઃ॥ 7-71-9 (47309)
તતઃ સઙ્ગમ્ય પુત્રેણ પ્રીતિમાનભવન્નૃપઃ।
ઈજે ચ ક્રતુભિઃ પુણ્યૈઃ સમાપ્તવરદક્ષિણૈઃ॥ 7-71-10 (47310)
અકૃતાર્થશ્ચ ભીતશ્ચ ન ચ સન્નાહકોવિદઃ।
અયજ્વાચાનપત્યશ્ચ તતોઽસૌ જીવિતઃ પુનઃ॥ 7-71-11 (47311)
શૂરો વીરઃ કૃતાર્થશ્ચ પ્રમથ્યારીન્સહસ્રશઃ।
અભિમન્યુર્ગતઃ સ્વર્ગં સઙ્ગ્રામેઽભિમુખાહતઃ॥ 7-71-12 (47312)
બ્રહ્મચર્યેણ યાઁલ્લોકાન્પ્રજયા ચ શ્રુતેન ચ।
ઇષ્ટૈશ્ચ ક્રતુભિર્યાન્તિ તાંસ્તે પુત્રોઽક્ષયાન્ગતઃ॥ 7-71-13 (47313)
વિદ્વાંસઃ કર્મભિઃ પુણ્યૈઃ સ્વર્ગમીહન્તિ નિત્યશઃ।
ન તુ સ્વર્ગાદયં લોકઃ કામ્યતે સ્વર્ગવાસિભિઃ॥ 7-71-14 (47314)
તસ્માત્સ્વર્ગગતં પુત્રમર્જુનસ્ય હતં રણે।
ન ચેહાનયિતું શક્યં કિઞ્ચિદપ્રાપ્યમીહિતમ્॥ 7-71-15 (47315)
યાં યોગિનો ધ્યાનવિવિક્તદર્શનાઃ
પ્રયાન્તિ યાં ચોત્તમયજ્વિનો જનાઃ।
તપોભિરિદ્ધૈરનુયાન્તિ યાં તથા
તામક્ષયાં તે તનયો ગતો ગતિમ્॥ 7-71-16 (47316)
અન્તાત્પુનર્ભાવગતો વિરાજતે
રાજેવ વીરો હ્યમૃતાત્મરશ્મિભિઃ।
તામૈન્દવીમાત્મતનું દ્વિજોચિતાં
ગતોઽભિમન્યુર્ન સ શોકમર્હતિ॥ 7-71-17 (47317)
એવં જ્ઞાત્વા સ્થિરો ભૂત્વા મા શુચો ધૈર્યમાપ્નુહિ।
જીવન્હિ પુરુષઃ શોચ્યો ન તુ સ્વર્ગગતોઽનઘ॥ 7-71-18 (47318)
શોચતો હિ મહારાજ અઘમેવાભિવર્ધતે।
તસ્માચ્છોકં પરિત્યજ્ય શ્રેયસે પ્રયતેદ્બુધઃ॥ 7-71-19 (47319)
પ્રહર્ષં પ્રીતિમાનન્દં પ્રિયમુત્સિક્તચિત્તતામ્।
એતદાહુર્બુધાઃ શૌચમશૌચં શોક ઉચ્યતે॥ 7-71-20 (47320)
એવં વિદ્વન્સમુત્તિષ્ઠ પ્રયતો ભવ મા શુચઃ।
શ્રુતસ્તે સમ્ભવો મૃત્યોસ્તપાંસ્યનુપમાનિ ચ॥ 7-71-21 (47321)
સર્વભૂતસમત્વં ચ બ્રહ્મણા ચાપિ ચોદિતમ્।
સૃઞ્જયસ્ય તુ પુત્રોઽસૌ મૃતઃ સઞ્જીવિતઃ શ્રુતઃ॥ 7-71-22 (47322)
એવં વિદ્વન્મહારાજ મા શુચઃ સાધયામ્યહમ્।
એતાવદુક્ત્વા ભગવાંસ્તત્રૈવાન્તરધીયત॥ 7-71-23 (47323)
વાગીશાને ભગવતિ વ્યાસે વ્યભ્રનભઃપ્રભે।
ગતે મતિમતાં શ્રેષ્ઠે સમાશ્વાસ્ય યુધિષ્ઠિરમ્॥ 7-71-24 (47324)
પૂર્વેષાં પાર્થિવેન્દ્રાણઆં મહેન્દ્રપ્રતિમૌજસામ્।
ન્યાયાધિગતવિત્તાનાં તાં શ્રુત્વા યજ્ઞસમ્પદમ્॥ 7-71-25 (47325)
સમ્પૂજ્ય મનસા વિદ્વાન્વિશોકોઽભૂદ્યુધિષ્ઠિરઃ।
પુનશ્ચાચિન્તયદ્દીનઃ કિંસ્વિદ્વક્ષ્યે ધનઞ્જયમ્॥ ॥ 7-71-26 (47326)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ અભિમન્યુવધપર્વણિ એકસપ્તતિતમોઽધ્યાયઃ॥ 71 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-71-5 વિસ્મયેન પુણ્યાખ્યાનશ્રવણજનિતચિત્તવિસ્તારેણ॥ 5-71-15 નેહાનિયતિના હ્યસ્ય કિં ચિદવ્યાપ્તમીહતે ઇતિ ક.પાઠઃ। ન ચેહાનયિતું શક્યં કિં ચિરં પ્રાપ્યમીહતા ઇતિ ઙ. પાઠઃ। નેહાનેયતિના હ્યસ્ય કિઞ્ચિદપ્રાપ્યમીશિતુઃ ઇતિ ડ.પાઠઃ॥ 5-71-17 અન્તાન્મરણાત્। ભાવગતઃ સમ્પત્પ્રાપ્તઃ। દ્વિજોચિતાં દ્વિજૈરભિમતામ્॥ 5-71-19 અધં દુઃખમ્॥ 5-71-71 એકસપ્તતિતમોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 072
॥ શ્રીઃ ॥
7.72. અધ્યાયઃ 072
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
અભિમન્યુમનુશોચ્યાર્જુનસ્ય વિલાપઃ॥ 1 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-72-0 (47327)
ધૃતરાષ્ટ્ર ઉવાચ। 7-72-0x (4438)
અથ સંશપ્તકૈઃ સાર્ધં યુધ્યમાને ધનઞ્જયે।
અભિમન્યૌ હતે ચાપિ બાલે બલવતાં વરે॥ 7-72-1 (47328)
મહર્ષિસત્તમે યાતે વ્યાસે સ તુ યુધિષ્ઠિરઃ।
પાણ્ડવાઃ કિમથાઽકાર્ષુઃ શોકોપહતચેતસઃ॥ 7-72-2 (47329)
કથં સંશપ્તકેભ્યો વા નિવૃત્તો વાનરધ્વજઃ।
કેન વા કથિતસ્તસ્ય પ્રશાન્તઃ સુતપાવકઃ।
એતન્મે શંસ તત્ત્વેન સર્વમેવેહ સઞ્જય॥ 7-72-3 (47330)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-72-4x (4439)
શૃણુ રાજન્યથા તેભ્યો નિવૃત્તઃ કૃષ્ણસારથિઃ।
તતઃ સર્વાણિ સૈન્યાનિ દહન્કૃષ્ણગતિર્યથા॥ 7-72-4 (47331)
સમ્પ્રયાતેઽસ્તમાદિત્યે સંધ્યાકાલ ઉપસ્થિતે।
અયાતસ્યાત્મશિબિરં નિમિત્તૈરઘશંસિભિઃ॥ 7-72-5 (47332)
યચ્ચાસીન્માનસં તસ્ય યચ્ચ કૃષ્ણેન ભાષિતમ્।
યથા ચ કથિતસ્તસ્ય નિહતઃ સુતપાવકઃ।
વિસ્તરેણૈવ મે સર્વં બ્રુવતઃ શૃણુ મારિષ'॥ 7-72-6 (47333)
તસ્મિન્નહનિ નિર્વૃત્તે ઘોરે પ્રાણભૃતાં ક્ષયે।
આદિત્યેઽસ્તઙ્ગતે શ્રીમાન્સન્ધ્યાકાલ ઉપસ્થિતે॥ 7-72-7 (47334)
વ્યપયાતેષુ વાસાય સર્વેષુ ભરતર્ષભ।
હત્વા સંશપ્તકવ્રાતાન્દિવ્યૈરસ્ત્રૈઃ કપિધ્વજઃ॥ 7-72-8 (47335)
પ્રાયાત્સ્વશિબિરં જિષ્ણુર્જૈત્રમાસ્થાય તં રથમ્।
ગચ્છન્નેવ ચ ગોવિન્દં સાશ્રુકણ્ઠોઽભ્યભાષત॥ 7-72-9 (47336)
કિં તુ મે હૃદયં ત્રસ્તં વાક્વ સજ્જતિ કેશવ।
સ્યન્દને નાવતિષ્ઠામિ ગાત્રૈઃ સીદામિ ચાચ્યુત॥ 7-72-10 (47337)
અનિષ્ટં ચૈવ મે શ્લિષ્ટં હૃદયાન્નાપસર્પતિ।
ભુવિયે દિક્ષુ ચાત્યુગ્રા ઉત્પાતાસ્ત્રાસયન્તિ મામ્॥ 7-72-11 (47338)
બહુપ્રકારા દૃશ્યન્તે સર્વ એવાઘશંસિનઃ।
અપિ સ્વસ્તિ ભવેદ્રાજ્ઞઃ સામાત્યસ્ય ગુરોર્મમ॥ 7-72-12 (47339)
વાસુદેવ ઉવાચ। 7-72-13x (4440)
વ્યક્તં શિવં સહભ્રાતુર્ધર્મરાજસ્ય પાણ્ડવ।
મા શુચઃકિઞ્ચિદેવાન્યત્તત્રાનિષ્ટં ભવિષ્યતિ॥ 7-72-13 (47340)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-72-14x (4441)
તતઃ સન્ધ્યામુપાસ્યૈવ વીરૌ વીરાવસાદને।
કથયન્તૌ રણે વૃત્તં પ્રયાતૌ રથમાસ્થિતૌ॥ 7-72-14 (47341)
તતઃ સ્વશિબિરં પ્રાપ્તૌ હતામિત્રૌ હતદ્વિષૌ।
વાસુદેવોઽર્જુનશ્ચૈવ કૃત્વા કર્મ સુદુષ્કરમ્॥ 7-72-15 (47342)
ધ્વસ્તાકારમિવાલેખ્યં સંવીક્ષ્ય શિબિરં સ્વકમ્।
બીભત્સુરબ્રવીત્કૃષ્ણમસ્વસ્થહૃદયસ્તતઃ॥ 7-72-16 (47343)
નદન્તિ નાદ્ય તૂર્યાણિ મઙ્ગલ્યાનિ જનાર્દન।
મિશ્રા દુન્દુભિનિર્ધોષૈઃ શઙ્ખાશ્ચાડમ્બરૈઃ સહ॥ 7-72-17 (47344)
વીણા નૈવાદ્ય વાદ્યન્તે શમ્યાતાલસ્વનૈઃ સહ।
મઙ્ગલ્યાનિ ચ ગીતાનિ ન ગાયન્તિ પઠન્તિ ચ॥ 7-72-18 (47345)
સ્તુતિયુક્તાનિ રમ્યાણિ મમાનીકેષુ બન્દિનઃ।
યોધાશ્ચાપિ હિ માં દૃષ્ટ્વા નિવર્તન્તે હ્યધોમુખાઃ॥ 7-72-19 (47346)
કર્માણિ ચ યથાપૂર્વં કૃત્વા નાભિવદન્તિ મામ્।
અપિ સ્વસ્તિ ભવેદદ્ય ભ્રાતૃભ્યો મમ માધવ॥ 7-72-20 (47347)
ન હિ શુદ્ધ્યતિ મે ભાવો દૃષ્ટ્વા સ્વજનમાકુલમ્।
અપિ પાઞ્ચાલરાજસ્ય વિરાટસ્ય ચ માનદ॥ 7-72-21 (47348)
સર્વેષાં ચૈવ યોધાનાં સામગ્ર્યં સ્યાન્મમાચ્યુત।
ન ચ મામદ્ય સૌભદ્રઃ પ્રહૃષ્ટો ભ્રાતૃભિઃ સહ।
રણાદાયાન્તમુચિતં પ્રત્યુદ્યાતિ હસન્નિવ॥ 7-72-22 (47349)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-72-23x (4442)
એવં સઙ્કથયન્તૌ તૌ પ્રવિષ્ટૌ શિબિરં સ્વકમ્।
દદૃશાતે ભૃશાસ્વસ્થાન્પાણ્ડવાન્નષ્ટચેતસઃ॥ 7-72-23 (47350)
દૃષ્ટ્વા ભ્રાતૃંશ્ચ પુત્રાંશ્ચ વિમના વાનરધ્વજઃ।
અપશ્યંશ્ચૈવ સૌભદ્રમિદં વચનમબ્રવીત્॥ 7-72-24 (47351)
મુખવર્ણોઽપ્રસન્નો વઃ સર્વેષામેવ લક્ષ્યતે।
ન ચાભિમન્યું પશ્યામિ ન ચ માં પ્રતિનન્દથ॥ 7-72-25 (47352)
મયા શ્રુતશ્ચ દ્રોણેન પદ્મવ્યૂહો વિનિર્મિતઃ।
ન ચ વસ્તસ્ય ભેત્તાઽસ્તિ વિના સૌભદ્રમર્ભકમ્॥ 7-72-26 (47353)
ન ચોપદિષ્ટસ્તસ્યાસીન્મયાનીકાદ્વિનિર્ગમઃ।
કચ્ચિન્ન બાલો યુષ્માભિઃ પરાનીકં પ્રવેશિતઃ॥ 7-72-27 (47354)
ભિત્ત્વાઽનીકં મહેષ્વાસઃ પરેષાં બહુભિર્યુધિ।
કચ્ચિન્ન નિહતઃ સઙ્ખ્યે સૌભદ્રઃ પરવીરહા॥ 7-72-28 (47355)
લોહિતાક્ષં મહાબાહું જાતં સિંહમિવાદ્રિષુ।
ઉપેન્દ્રસદૃશં બ્રૂત કથમાયોધને હતઃ॥ 7-72-29 (47356)
સુકુમારં મહેષ્વાસં વાસવસ્યાત્મજાત્મજમ્।
સદા મમ પ્રિયં બ્રૂત કથમાયોધને હતઃ॥ 7-72-30 (47357)
સુભદ્રાયાઃ પ્રિયં પુત્રં દ્રૌપદ્યાઃ કેશવસ્ય ચ।
અમ્બાયાશ્ચ પ્રિયં નિત્યં કોવધીત્કાલમોહિતઃ॥ 7-72-31 (47358)
સદૃશો વૃષ્ણિવીરસ્ય કેશવસ્ય મહાત્મનઃ।
વિક્રમશ્રુતમાહાત્મ્યૈઃ કથમાયોધને હતઃ॥ 7-72-32 (47359)
વાર્ષ્ણેયીદયિતં શૂરં મયા સતતલાલિતમ્।
યદિ પુત્રં ન પશ્યામિ યાસ્યામિ યમસાદનમ્॥ 7-72-33 (47360)
મૃદુકુઞ્ચિતકેશાન્તં બાલં બાલમૃગેક્ષણમ્।
મત્તદ્વિરદવિક્રાન્તં સિંહપોતમિવોદ્ગતમ્॥ 7-72-34 (47361)
સ્મિતાભિભાષિણં દાન્તં ગુરુવાક્યકરં સદા।
બાલ્યેઽપ્યતુલકર્માણં પ્રિયવાક્યમમત્સરમ્॥ 7-72-35 (47362)
મહોત્સાહં મહાબાહું દીર્ઘરાજીવલોચનમ્।
ભક્તાનુકમ્પિનં દાન્તં ન ચ નીચાનુસારિણમ્॥ 7-72-36 (47363)
કૃતજ્ઞં જ્ઞાનસમ્પન્નં કૃતાસ્ત્રભનિવર્તિનમ્।
યુદ્ધાભિનન્દિનં નિત્યં દ્વિષતાં ભયવર્ધનમ્॥ 7-72-37 (47364)
સ્વેષાં પ્રિયહિતે યુક્તં પિતૄણાં જયગૃદ્ધિનમ્।
ન ચ પૂર્વં પ્રહર્તારં સમ્પ્રમે નષ્ટસમ્ભ્રમમ્।
યદિ પુત્રં ન પશ્યામિ યાસ્યામિ યમસાદનમ્॥ 7-72-38 (47365)
રથેષુ ગણ્યમાનેષુ ગણિતં તં મહારથમ્।
મયાઽધ્યર્ધગુણં સઙ્ખ્યે તરુણં બાહુશાલિનમ્॥ 7-72-39 (47366)
પ્રદ્યુમ્નસ્ય પ્રિયં નિત્યં કેશવસ્ય મમૈવ ચ।
યદિ પુત્રં ન પશ્યામિ યાસ્યામિ યમસાદનમ્॥ 7-72-40 (47367)
સુનસં સુલલાટાન્તં સ્વક્ષિભ્રૂદશનચ્છદમ્।
અપશ્યતસ્તદ્વદનં કા શાન્તિર્હૃદયસ્ય મે॥ 7-72-41 (47368)
તન્ત્રીસ્વનસુખં રમ્યં પુંસ્કોકિલસમધ્વનિમ્।
અશૃણ્વતઃ સ્વનં તસ્ય કા શાન્તિર્હૃદયસ્ય મે॥ 7-72-42 (47369)
રૂપં ચાપ્રતિમં તસ્ય ત્રિદશૈશ્ચાપિ દુર્લભમ્।
અપશ્યતો હિ વીરસ્ય કા શાન્તિર્હૃદયસ્ય મે॥ 7-72-43 (47370)
અભિવાદનદક્ષં તં પિતૄણાં વચને રતમ્।
નાદ્યાહં યદિ પશ્યામિ કા શાન્તિર્હૃદયસ્ય મે॥ 7-72-44 (47371)
સુકુમારઃ સદા વીરો મહાર્હશયનોચિતઃ।
ભૂમાવનાથવચ્છેતે નૂનં નાથવતાં વરઃ॥ 7-72-45 (47372)
શયાનં સમુપાસન્તિ યં પુરા પરમસ્ત્રિયઃ।
તમદ્ય વિપ્રવિદ્ધાઙ્ગમુપાસન્ત્યશિવાઃ શિવાઃ॥ 7-72-46 (47373)
યઃ પુરા બોધ્યતે સુપ્તઃ સૂતમાગધબન્દિભિઃ।
બોધયન્ત્યદ્ય તં નૂનં શ્વાપદા વિકૃતૈઃ સ્વનૈઃ॥ 7-72-47 (47374)
છત્રચ્છાયાસમુચિતં તસ્ય તદ્વદનં શુભમ્।
નૂનમદ્ય રજોધ્વસ્તં રણરેણુઃ કરિષ્યતિ॥ 7-72-48 (47375)
હા પુત્રકાવિતૃપ્તસ્ય સતતં પુત્રદર્શને।
ભાગ્યહીનસ્ય કાલેન યથા મે નીયસે બલાત્॥ 7-72-49 (47376)
સા ચ સંયમની નૂનં સદા સુકૃતિનાં ગતિઃ।
સ્વભાભિર્મોહિતા રમ્યા ત્વયાઽત્યર્થં વિરાજતે॥ 7-72-50 (47377)
નૂનં વૈવસ્વતશ્ચ ત્વાં વરુણશ્ચ પ્રિયાતિથિમ્।
શતક્રતુર્ધનેશશ્ચ પ્રાપ્તમર્ચન્ત્યભીરુકમ્॥ 7-72-51 (47378)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-72-52x (4443)
એવં વિલપ્ય બહુધા ભિન્નપોતો વગિગ્યથા।
દુઃખેન મહતાઽવિષ્ટો યુધિષ્ઠિરમપૃચ્છત॥ 7-72-52 (47379)
`કથં ત્વયિ ચ ભીમે ચ ધૃષ્ટદ્યુમ્ને ચ જીવતિ।
સાત્યકે શક્રવિક્રાન્તે સૌભદ્રો નિહતઃ પરૈઃ'॥ 7-72-53 (47380)
કચ્ચિત્સ કદનં કૃત્વા પરેષાં કુરુનન્દન।
સ્વર્ગતોઽભિમુખઃ સઙ્ખ્યે યુધ્યમાનો નરર્ષભૈઃ॥ 7-72-54 (47381)
સ નૂનં બહુભિર્યત્તૈર્યુધ્યમાનો નરર્ષભૈઃ।
અસહાયઃ સહાયાર્થી મામનુધ્યાતવાન્ધ્રુવમ્॥ 7-72-55 (47382)
પીડ્યમાનઃ શરૈર્બાલસ્તાત સાધ્વભિધાવ મામ્।
ઇતિ વિપ્રલપન્મન્યે નૃશંસૈર્ભુવિ પાતિતઃ॥ 7-72-56 (47383)
અથવા મત્પ્રસૂતઃ સ સ્વસ્રીયો માધવસ્ય ચ।
સુભદ્રાયાં ચ સમ્ભૂતો ન ચૈવં વક્તુમર્હતિ॥ 7-72-57 (47384)
વજ્રસારમયં નૂનં હૃદયં સુદૃઢં મમ।
અપશ્યતો દીર્ઘબાહું રક્તાક્ષં યન્ન દીર્યતે॥ 7-72-58 (47385)
કથં બાલે મહેષ્વાસા નૃશંસા મર્મભેદિનઃ।
સ્વસ્રીયે વાસુદેવસ્ય મમ પુત્રેઽક્ષિપઞ્શરાન્॥ 7-72-59 (47386)
યો માં નિત્યમદીનાત્મા પ્રત્યુદ્ગમ્યાભિનન્દતિ।
ઉપયાન્તં રિપૂન્હત્વા સોઽદ્ય માં કિં ન પશ્યતિ॥ 7-72-60 (47387)
નૂનં સ પાતિતઃ શેતે ધરણ્યાં રુધિરોક્ષિતઃ।
શોભયન્મેદિનીં ગાત્રૈરાદિત્ય ઇવ પાતિતઃ॥ 7-72-61 (47388)
સુભદ્રામનુશોચામિ યા પુત્રમપલાયિનમ્।
રણે વિનિહતં શ્રુત્વા શોકાર્તા વૈ વિનઙ્ક્ષતિ॥ 7-72-62 (47389)
સુભદ્રા વક્ષ્યતે કિં મામબિમન્યુમપશ્યતી।
દ્રૌપદીં ચૈવ દુઃખાર્તાં કિં વા વક્ષ્યામિ તામહમ્॥ 7-72-63 (47390)
વજ્રસારમયં નૂનં હૃદયં યન્ન યાસ્યતિ।
સહસ્રધા વધૂં દૃષ્ટ્વા રુદતીં શોકકર્શિતામ્॥ 7-72-64 (47391)
હૃષ્ટાનાં ધાર્તરાષ્ટ્રાણાં સિંહનાદો મયા શ્રુતઃ।
યુયુત્સુશ્ચાપિ કૃષ્ણેન શ્રુતો વીરાનુપાલભન્॥ 7-72-65 (47392)
અશક્નુવન્તઃ પાર્થસ્ય બાલં હત્વા મહાબલમ્।
કિં ન લજ્જન્ત્યધર્મજ્ઞાઃ પાર્થિવા દૃશ્યતાં બલમ્॥ 7-72-66 (47393)
કિં તયોર્વિપ્રિયં કૃત્વા કેશવાર્જુનયોર્મૃધે।
સિંહવન્નદથ પ્રીતાઃ શોકકાલ ઉપસ્થિતે॥ 7-72-67 (47394)
આગમિષ્યતિ વઃ ક્ષિપ્રં ફલં પાપસ્ય કર્મણઃ।
અધર્મો હિ કૃતસ્તીવ્રઃ કથં સ્યાદફલશ્ચિરમ્॥ 7-72-68 (47395)
ઇતિ તાન્પરિભાષન્વૈ વૈશ્યાપુત્રો મહામતિઃ।
અપાયાચ્છસ્ત્રમુત્સૃજ્ય કોપદુઃખસમન્વિતઃ॥ 7-72-69 (47396)
કિમર્થમેતન્નાખ્યાતં ત્વયા કૃષ્ણ રણે મમ।
અધક્ષ્યં તાનહં ક્રૂરાંસ્તદા સર્વાન્મહારથાન્॥ 7-72-70 (47397)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-72-71x (4444)
પુત્રશોકાર્દિતં પાર્થં ધ્યાયન્તં સાશ્રુલોચનમ્।
નિગૃહ્ય વાસુદેવસ્તં પુત્રાધિભિરભિપ્લુતમ્।
મૈવમિત્યબ્રવીત્કૃષ્ણસ્તીવ્રશોકસમન્વિતમ્॥ 7-72-71 (47398)
સર્વેષામેષ વૈ પન્થાઃ શૂરાણામનિવર્તિનામ્।
ક્ષત્રિયાણાં વિશેષેણ યેષાં નઃ શસ્ત્રજીવિકા॥ 7-72-72 (47399)
એષા વૈ યુધ્યમાનાનાં શૂરાણામનિવર્તિનામ્।
વિહિતા સર્વશાસ્ત્રજ્ઞૈર્ગતિર્મતિમતાં વર॥ 7-72-73 (47400)
ધ્રુવં હિ યુદ્ધે મરણં શૂરામામનિવર્તિનામ્।
ગતઃ પુણ્યકૃતાં લોકાનભિમન્યુર્ન સંશયઃ॥ 7-72-74 (47401)
એતચ્ચ સર્વવીરાણાં કાઙ્ક્ષિતં ભરતર્ષભ।
સઙ્ગ્રામેઽભિમુખા મૃત્યું પ્રાપ્નુયામેતિ માનદ॥ 7-72-75 (47402)
સ ચ વીરાન્રણે હત્વા રાજપુત્રાન્મહાબલાન્।
વીરૈરાકાઙ્ક્ષિતં મૃત્યું સમ્પ્રાપ્તોઽભિમુખં રણે॥ 7-72-76 (47403)
મા શુચઃ પુરુષવ્યાઘ્ર પૂર્વૈરેષ સનાતનઃ।
ધર્મકૃદ્ભિઃ કૃતો ધર્મઃ ક્ષત્રિયાણાં રણે ક્ષયઃ॥ 7-72-77 (47404)
ઇમે તે ભ્રાતરઃ સર્વે દીના ભરતસત્તમ।
ત્વયિ શોકસમાવિષ્ટે નૃપાશ્ચ સુહૃદસ્તવ॥ 7-72-78 (47405)
એતાંશ્ચ વચસા સામ્ના સમાશ્વાસય માનદ।
વિદિતં વેદિતવ્યં તે ન શોકં કર્તુમર્હસિ॥ 7-72-79 (47406)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-72-80x (4445)
એવમાશ્વાસિતઃ પાર્થઃ કૃષ્ણેનાદ્ભુતકર્મણા।
તતોઽબ્રવીત્તદા ભ્રાતૄન્સર્વાન્પાર્થઃ સગદ્ગદમ્॥ 7-72-80 (47407)
સ દીર્ઘબાહુઃ પૃથ્વંસો દીર્ઘરાજીવલોચનઃ।
અભિમન્યુર્યથા વૃત્તઃ શ્રોતુમિચ્છામ્યહં તથા॥ 7-72-81 (47408)
સનાગસ્યન્દનહયાન્સઙ્ગ્રામે નિહતાન્મયા।
ક્ષિપ્રં દ્રક્ષ્યન્તિ તે નૂનં મમ પુત્રં નિહત્ય વૈ॥ 7-72-82 (47409)
કથં ચ વઃ કૃતાસ્ત્રાણાં સર્વેષાં શસ્ત્રપાણિનામ્।
સૌભદ્રો નિધનં ગચ્છેદ્વજ્રિણાપિ સમાગતઃ॥ 7-72-83 (47410)
યદ્યેવમહમજ્ઞાસ્યમશક્તાન્રક્ષણે મમ।
સૂનોઃ પાણ્ડવપાઞ્ચાલાનગોપ્સ્યં તં મહારણે॥ 7-72-84 (47411)
કથં ચ વો રથસ્યાનાં શરવર્ષાણિ મુઞ્ચતામ્।
નીતોઽભિમન્યુર્નિધનં કદર્થીકૃત્ય વઃ પરૈઃ॥ 7-72-85 (47412)
અહો વઃ પૌરુષં નાસ્તિ ન ચ વોઽસ્તિ પરાક્રમઃ।
યત્રાભિમન્યુઃ સમરે પશ્યતાં વો નિપાતિતઃ॥ 7-72-86 (47413)
આત્માનમેવ ગર્હેયં યદહં વૈ સુદુર્બલાન્।
યુષ્માનાજ્ઞાય નિર્યાતો ભીરૂનકૃતનિશ્ચયાન્॥ 7-72-87 (47414)
આહોસ્વિદ્ભૂષણાર્થાય વર્મશસ્ત્રાયુધાનિ વઃ।
વાચસ્તુ વક્તું સંસત્સુ મમ પુત્રમરક્ષતામ્॥ 7-72-88 (47415)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-72-89x (4446)
એવમુક્ત્વા તતો વાક્યમતિષ્ઠદ્વૈ વરાસિમાન્।
ન સ્માશક્યત બીભત્સુઃ કેનચિત્પ્રસમીક્ષિતુમ્॥ 7-72-89 (47416)
તમન્તકમિવ ક્રુદ્ધં નિઃશ્વસન્તં મુહુર્મુહુઃ।
`મહેન્દ્રમિવ તિષ્ઠન્તં વજ્રોદ્યતમહાભુજમ્'।
પુત્રશોકાભિસન્તપ્તમશ્રુપૂર્ણમુખં તદા॥ 7-72-90 (47417)
ન ભાષિતું શક્નુવન્તિ દ્રષ્ટું વા સુહૃદોઽર્જુનમ્।
અન્યત્ર વાસુદેવાદ્વા જ્યેષ્ઠાદ્વા પાણ્ડુનન્દનાત્॥ 7-72-91 (47418)
સર્વાસ્વવસ્થાસુ હિતાવર્જુનસ્ય મનોનુગૌ।
બહુમાનાત્પ્રિયત્વાચ્ચ તાવેનં વક્તમર્હતઃ॥ 7-72-92 (47419)
તતસ્તં પુત્રશોકેન ભૃશં પીડિતમાનસમ્।
રાજીવલોચનં ક્રુદ્ધં રાજા વચનમબ્રવીત્॥ ॥ 7-72-93 (47420)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ પ્રતિજ્ઞાપર્વણિ દ્વિસપ્તતિતમોઽધ્યાયઃ॥ 72 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-72-11 શ્લિષ્ટમનુબદ્ધમ્॥ 5-72-17 આડમ્બરૈસ્તૂર્યરવૈઃ॥ 5-72-49 યથેતિ કથમર્થે॥ 5-72-70 વાસુદેવ ઉવાચ। કિમર્થમેતન્નાખ્યાતં ત્વયા પાર્થ રણે મમ ઇતિ ટ.પાઠઃ॥ 5-72-72 દ્વિસપ્તતિતમોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 073
॥ શ્રીઃ ॥
7.73. અધ્યાયઃ 073
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
યુધિષ્ઠિરેણાર્જુનમ્પ્રત્યભિમન્યુનિધનપ્રકારકથનમ્॥ 1 ॥ અર્જુનેન સશપથં જયદ્રથવધપ્રતિજ્ઞા॥ 2 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-73-0 (47421)
યુધિષ્ઠિર ઉવાચ। 7-73-0x (4447)
ત્વયિ યાતે મહાબાહો સંશપ્તકબલં પ્રતિ।
પ્રયત્નમકરોત્તીવ્રમાચાર્યો પ્રહણે મમ॥ 7-73-1 (47422)
વ્યૂઢાનીકં તતો દ્રોણં યતમાનં મહામૃધે।
પ્રતિવ્યૂહ્ય સહાનીકાઃ પ્રત્યરુધ્મ વયં બલાત્॥ 7-73-2 (47423)
સ વાર્યમાણો રથિભિર્મયિ ચાપિ સુરક્ષિતે।
અસ્માનભિજગામાશુ પીડયન્નિશિતૈઃ શરૈઃ॥ 7-73-3 (47424)
તે પીડ્યમાના દ્રોણેન દ્રોણાનીકં ન શક્નુમઃ।
પ્રતિવીક્ષિતુમપ્યાજૌ ભેત્તું તત્કુત એવ તુ॥ 7-73-4 (47425)
તતસ્તમપ્રતિરથમહં સૌભદ્રમબ્રવમ્।
દ્રોણાનીકમિદં ભિન્દ્ધિ દ્વારં સઞ્જનયસ્વ નઃ॥ 7-73-5 (47426)
સ તથા ચોદિતોઽસ્માભિઃ સદશ્વ ઇવ વીર્યવાન્।
અસહ્યમપિ તં ભારં વોઢુમેવોપચક્રમે॥ 7-73-6 (47427)
સ તવાસ્ત્રોપદેશેન વીર્યેણ ચ સમન્વિતઃ।
પ્રાવિશત્તદ્બલં બાલઃ સુપર્ણ ઇવ સાગરમ્॥ 7-73-7 (47428)
તેઽનુયાતા વયં વીરં સાત્વતીપુત્રમાહવે।
પ્રવેષ્ટુકામાસ્તેનૈવ યેન સ પ્રાવિશચ્ચમૂમ્॥ 7-73-8 (47429)
તતઃ સૈન્ધવકો રાજા ક્ષુદ્રસ્તાત જયદ્રથઃ।
વરદાનેન રુદ્રસ્ય સર્વાન્નઃ સમવારયત્॥ 7-73-9 (47430)
તતો દ્રોણઃ કૃપઃ કર્ણો દ્રૌણિઃ કૌસલ્ય એવ ચ।
કૃતવર્મા ચ સૌભદ્રં ષડ્રથાઃ પર્યવારયન્॥ 7-73-10 (47431)
પરિવાર્ય તુ તૈઃ સર્વૈર્યુધિ બાલો મહારથૈઃ।
યતમાનઃ પરં શક્ત્યા બહુભિર્વિરથીકૃતઃ॥ 7-73-11 (47432)
તતો દૌઃશાસનિઃ ક્ષિપ્રં તથા તૈર્વિરથીકૃતમ્।
`સંશયં પરમં પ્રાપ્તં પદાતિનમવસ્થિતમ્।
ગદાહસ્તોઽભ્યયાત્તૂર્ણં જિઘાંસુરપરાજિતમ્॥ 7-73-12 (47433)
ગદિનં ત્વથ તં દૃષ્ટ્વા વાસવસ્યાત્મજાત્મજઃ।
સ જગ્રાહ ગદાં વીરો ગદાયુદ્ધવિશારદઃ॥ 7-73-13 (47434)
ગદામણ્ડલમાર્ગસ્થૌ સર્વક્ષત્રસ્ય પશ્યતઃ।
તૌ સમ્પ્રજગ્મતુર્વીરાવન્યોન્યસ્યાન્તરૈષણૌ॥ 7-73-14 (47435)
તાવન્યોન્યં ગદાગ્રાભ્યાં તાડિતૌ યુદ્ધદુર્મદૌ।
ઇન્દ્રધ્વજાવિવોત્સૃષ્ટૌ ગતસત્વૌ મહીંગતૌ॥ 7-73-15 (47436)
દૌઃશાસનિરથોત્થાય કુરૂણાં કીર્તિવર્ધનઃ।
ઉત્તિષ્ઠમાનં સૌભદ્રં ગદયા મૂર્ધ્ન્યતાડયત્॥ 7-73-16 (47437)
ગદાવેગેન મહતા વ્યાયામેન ચ મોહિતઃ।
વિમના ન્યપતદ્ભૂમૌ સૌભદ્રઃ પરવીરહા॥ 7-73-17 (47438)
સ તુ હત્વા સહસ્રાણિ દ્વિપાશ્વરથપત્તિનામ્'।
રાજપુત્રશતં ચાગ્ર્યં વીરાંશ્ચાલક્ષિતાન્બહૂન્॥ 7-73-18 (47439)
બૃહદ્બલં ચ રાજાનં સ્વર્ગેણ સમયોજયત્।
`ગતઃ સુકૃતિનાં લોકાન્યે ચ સ્વર્ગજિતાં શુભાઃ॥ 7-73-19 (47440)
અદીનસ્ત્રાસયઞ્છત્રૂન્નન્દયિત્વા ચ બાન્ધવાન્।
અસકૃન્નામ વિશ્રાવ્ય પિતૄણાં માતુલસ્ય ચ'॥ 7-73-20 (47441)
વીરો દિષ્ટાન્તમાપન્નઃ શોચયન્વાન્ધવાન્બહૂન્।
`તતઃ સ્મ શોકસન્તપ્તા ભવતાઽદ્ય સમેયુષઃ'॥ 7-73-21 (47442)
એતાવદેવ નિર્વૃત્તમસ્માકં શોકવર્ધનમ્।
સ ચૈવં પુરુષવ્યાઘ્રઃ સ્વર્ગલોકમવાપ્તવાન્॥ 7-73-22 (47443)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-73-23x (4448)
તતોઽર્જુનો વચઃ શ્રુત્વા ધર્મરાજેન ભાષિતમ્।
હા પુત્ર ઇતિ નિઃશ્વસ્ય વ્યથિતો ન્યપતદ્ભુવિ॥ 7-73-23 (47444)
વિષણ્ણવદનાઃ સર્વે પરિવાર્ય ધનઞ્જયમ્।
નેત્રૈરનિમિષૈર્દીનાઃ પ્રત્યવૈક્ષન્પરસ્પરમ્॥ 7-73-24 (47445)
પ્રતિલભ્ય તતઃ સંજ્ઞાં વાસવિઃ ક્રોધમૂર્ચ્છિતઃ।
કમ્પમાનો જ્વરેણેવ નિઃશ્વસંશ્ચ મુહુર્મુહુઃ॥ 7-73-25 (47446)
પાણિં પાણૌ વિનિષ્પિષ્ય દન્તાન્કટકટાય્ય ચ।
`ત્રિશિખાં ભ્રુકુટીં કૃત્વા ક્રોધસંરક્તલોચનઃ'।
ઉન્મત્ત ઇવ વિપ્રેક્ષન્નિદં વચનમબ્રવીત્॥ 7-73-26 (47447)
અર્જુન ઉવાચ। 7-73-27x (4449)
સત્યં વઃ પ્રતિજાનામિ શ્વોઽસ્મિ હન્તાઽજયદ્રથમ્।
ન ચેદ્વધભયાદ્ભીતો ધાર્તરાષ્ટ્રાન્પ્રહાસ્યતિ॥ 7-73-27 (47448)
ન ચાસ્માઞ્શરણં ગચ્છેત્કૃષ્ણં વા પુરુષોત્તમમ્।
ભવન્તં વા મહારાજ શ્વોઽસ્મિ હન્તા જયદ્રથમ્॥ 7-73-28 (47449)
ધાર્તરાષ્ટ્રપ્રિયકરં મયિ વિસ્મૃતસૌહૃદમ્।
પાપં બાલવધે હેતું શ્વોઽસ્મિ હન્તા જયદ્રથમ્॥ 7-73-29 (47450)
રક્ષમાણાશ્ચ તં સઙ્ખ્યે યે માં યોત્સ્યન્તિ કેચન।
અપિ દ્રોણકૃપૌ રાજઞ્છાદયિષ્યામિ તાઞ્છરૈઃ॥ 7-73-30 (47451)
યદ્યેતદેવં સઙ્ગ્રામે ન કુર્યાં પુરુષર્ષભાઃ।
મા સ્મ પુણ્યકૃતાં લોકાન્પ્રાપ્નુયાં શૂરસમ્મતાન્॥ 7-73-31 (47452)
યે લોકા માતૃહન્તૄણાં યે ચાપિ પિતૃઘાતિનામ્।
ગુરુદારગતાનાં યે પિશુનાનાં ચ યે સદા॥ 7-73-32 (47453)
સાધૂનસૂયતાં યે ચ યે ચાપિ પરિવાદિનામ્।
યે ચ નિક્ષેપહન્તૄણાં યે ચ વિશ્વાસઘાતિનામ્॥ 7-73-33 (47454)
ભુક્તપૂર્વાં સ્ત્રિયં યે ચ નિન્દતામઘશંસિનામ્।
બ્રહ્મઘ્નાનાં ચ યે લોકા યે ચ ગોઘાતિનામપિ॥ 7-73-34 (47455)
પાયસં વા યવાન્નં વા શાકં કૃસરમેવ વા।
સંયાવાપૂપમાંસાનિ યે ચ લોકા વૃથાશ્નતામ્।
તાનન્હાયાધિગચ્છેયં ન ચેદ્ધન્યાં જયદ્રથમ્॥ 7-73-35 (47456)
વેદાધ્યાયિનમત્યર્થં સંશિતં વા દ્વિજોત્તમમ્।
અવમન્યમાનો યાન્યાતિ વૃદ્ધાન્સાધૂન્ગુરૂંસ્તથા॥ 7-73-36 (47457)
સ્પૃશતો બ્રાહ્મણં ગાં ચ પાદેનાગ્નિં ચ યા ભવેત્।
યાઽપ્સુ શ્લેષ્મ પુરીષં ચ મૂત્રં વા મુઞ્ચતાં ગતિઃ।
તાં ગચ્છેયં ગતિં કષ્ટાં ન ચેદ્ધન્યાં જયદ્રથમ્॥ 7-73-37 (47458)
નગ્નસ્ય સ્નાયમાનસ્ય યા ચ વન્ધ્યાઽતિથેર્ગતિઃ।
ઉત્કોચિનાં મૃષોક્તીનાં વઞ્ચકાનાં ચ યા ગતિઃ॥ 7-73-38 (47459)
આત્માપહારિણાં યા ચ યા ચ મિથ્યાભિશંસિનામ્।
ભૃત્યૈઃ સન્દૃશ્યમાનાનાં પુત્રદારાશ્રિતૈસ્તથા॥ 7-73-39 (47460)
અસંવિભજ્ય ક્ષુદ્રાણાં યા ગતિર્મિષ્ટમશ્નતામ્।
તાં ગચ્છેયં ગતિં ઘોરાં ન ચેદ્ધન્યાં જયદ્રથમ્॥ 7-73-40 (47461)
સંશ્રિતં ચાપિ યસ્ત્યક્ત્વા સાધું તદ્વચને રતમ્।
ન બિભર્તિ નૃસંસાત્મા નિન્દતે ચોપકારિણમ્॥ 7-73-41 (47462)
અર્હતે પ્રાતિવેશ્યાય શ્રાદ્ધં યો ન દદાતિ ચ।
અનર્હેભ્યશ્ચ યો દદ્યાદ્વૃષલીપતયે તથા॥ 7-73-42 (47463)
મદ્યપો ભિન્નમર્યાદઃ કૃતઘ્નો ભર્તૃનિન્દકઃ।
તેષાં ગતિમિયાં ક્ષિપ્રં ન ચેદ્ધાન્યાં જયદ્રથમ્॥ 7-73-43 (47464)
ભુઞ્જાનાનાં તુ સવ્યેન ઉત્સઙ્ગે ચાપિ ખાદતામ્।
પાલાશમાસનં ચૈવ તિન્દુકૈર્દન્તધાવનમ્॥ 7-73-44 (47465)
યે ચાવર્જયતાં લોકાઃ સ્વપતાં ચ તથોષસિ।
શીતભીતાશ્ચ યે વિપ્રા રણભીતાશ્ચ ક્ષત્રિયાઃ॥ 7-73-45 (47466)
એકકૂપોદકગ્રામે વેદધ્વનિવિવર્જિતે।
ષણ્માસં તત્ર વસતાં તથા શાસ્ત્રં વિનિન્દતામ્॥ 7-73-46 (47467)
દિવામૈથુનિનાં ચાપિ દિવસેષુ ચ શેરતે।
અગારદાહિનાં ચૈવ ગરદાનાં ચ યે મતાઃ॥ 7-73-47 (47468)
અગ્ન્યાતિથ્યવિહીનાશ્ચ ગોપાનેષુ ચ વિઘ્નદાઃ।
રજસ્વલાં સેવયન્તઃ કન્યાં શુલ્કેન દાયિનઃ॥ 7-73-48 (47469)
યા ચ વૈ બહુયાજિનાં બ્રાહ્મણાનાં શ્વવૃત્તિનામ્।
આસ્યમૈથુનિકાનાં ચ યે દિવામૈથુને રતાઃ॥ 7-73-49 (47470)
બ્રાહ્મણસ્ય પ્રતિશ્રુત્ય યો વૈ લોભાદ્દદાતિ ન।
તેષાં ગતિં ગમિષ્યામિ શ્વો ન હન્યાં જયદ્રથમ્॥ 7-73-50 (47471)
ધર્માદપેતા યે ચાન્યે મયા નાત્રાનુકીર્તિતાઃ।
યે ચાનુકીર્તિતાસ્તેષાં ગતિં ક્ષિપ્રમવાપ્નુયામ્॥ 7-73-51 (47472)
યદિ વ્યુષ્ટામિમાં રાત્રિં શ્વો ન હન્યાં જયદ્રથમ્।
ઇમાં ચાપ્યપરાં ભૂયઃ પ્રતિજ્ઞાં મે નિબોધત॥ 7-73-52 (47473)
યદ્યસ્મિન્ન હત્તે પાપે સૂર્યોઽસ્તમુપયાસ્યતિ।
ઇહૈવ સમ્પ્રવેષ્ટાઽહં જ્વલિતં જાતવેદસમ્॥ 7-73-53 (47474)
અસુરસુરમનુષ્યાઃ પક્ષિણો વોરગા વા
પિતૃરજનિચરા વા બ્રહ્મદેવર્ષયો વા।
ચરમચરમપીદં યત્પરં ચાપિ તસ્મા--
ત્તદપિ મમ રિપું તં રક્ષિતું નૈવ શક્તાઃ॥ 7-73-54 (47475)
યદિ વિશતિ રસાતલં તદગ્ર્યં
વિયદપિ દેવપુરં દિતેઃ પુરં વા।
તદપિ શરશતૈરહં પ્રભાતે
ભૃશમભિમન્યુરિપોઃ શિરોઽભિહર્તા॥ 7-73-55 (47476)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-73-56x (4450)
એવમુક્ત્વા વિચિક્ષેપ ગાણ્ડીવં સવ્યદક્ષિણમ્।
તસ્ય સર્વમતિક્રમ્ય ધનુઃશબ્દોઽસ્પૃશદ્દિવમ્॥ 7-73-56 (47477)
અર્જુનેન પ્રતિજ્ઞાતે પાઞ્ચજન્યં જનાર્દનઃ।
પ્રદધ્મૌ તત્ર સઙ્ક્રુદ્ધો દેવદત્તં ચ ફલ્ગુનઃ॥ 7-73-57 (47478)
સ પાઞ્ચજન્યોઽચ્યુતવક્ત્રવાયુના
ભૃશં સુપૂર્ણોદરનિઃસૃતધ્વનિઃ।
જગત્સપાતાલવિયદ્દિગીશ્વરં
પ્રકમ્પયામાસ યુગાત્યયે યથા॥ 7-73-58 (47479)
તતો વાદિત્રઘોષાશ્ચ પ્રાદુરાસન્સહસ્રશઃ।
સિંહનાદશ્ચ પાણ્ડૂનાં પ્રતિજ્ઞાતે મહાત્મના॥ 7-73-59 (47480)
`પ્રાનૃત્યદિવ ગાણ્ડીવં શરાસ્તૂણીગતા મુદા।
નિરાક્રામન્નિવ તદા સ્વયમેવ મૃધૈષિણઃ॥ 7-73-60 (47481)
ભીમસેનઃ સુસંહૃષ્ટઃ પ્રત્યભાષત ભારત।
ધનઞ્જયમભિપ્રેક્ષ્ય હર્ષગદ્ગદયા ગિરા॥ 7-73-61 (47482)
પ્રતિજ્ઞોદ્ભવશબ્દેન કૃષ્ણશઙ્ખસ્વનેન ચ।
નિહતો ધાર્તરાષ્ટ્રોઽયં સાનુબન્ધઃ સુયોધનઃ॥ 7-73-62 (47483)
અથ મૃદિતતમાગ્ર્યદામમાલ્યં
તવ સુતશોકમયં ચ રોષજાતમ્।
વ્યપનુદતિ મહાપ્રભાવસેન--
ન્નરવર વાક્યમિદં મહાર્થમિષ્ટમ્॥ 7-73-63 (47484)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-73-64x (4451)
અથ શઙ્ખ્યૈશ્ચ ભેરીભિઃ પણવૈઃ સૈનિકાસ્તથા।
સસૂતમાગધા જિષ્ણું સ્તુતિભિઃ સમપૂજયન્॥ 7-73-64 (47485)
તદા ભીમં બલં સર્વે તેન નાદેન મોહિતમ્।
તાવકં તન્મહારાજ વિષણ્ણં સમપદ્યત'॥ ॥ 7-73-65 (47486)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ પ્રતિજ્ઞાપર્વણિ ત્રિસપ્તતિતમોઽધ્યાયઃ॥ 73 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-73-38 વન્ધ્યાપતેઃ ઇતિ ઙ. પાઠઃ। ઉત્ક્રોશકાનૃતાનાં ચ ઇતિ ક. પાઠઃ। ઉત્કોટિકાનૃતાનાં ચ ઇતિ ટ.ઙ.પાઠઃ॥ 5-73-39 આત્માપહારિણાં આત્માનમન્યથા પ્રકાશયતામ્॥ 5-73-42 વૃષલી શૂદ્રા કન્યાભાવે રજસ્વલા વા॥ 5-73-55 દિતેરિતિ। કાર્યે કારણોપચારાદ્દૈત્યાનામિત્યર્થઃ॥ 5-73-73 ત્રિસપ્તતિતમોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 074
॥ શ્રીઃ ॥
7.74. અધ્યાયઃ 074
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
અર્જુનપ્રતિજ્ઞાશ્રવણચકિતસ્ય જયદ્રથસ્ય દ્રોણતુર્યોધનાશ્યાસનમ્॥ 1 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-74-0 (47487)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-74-0x (4452)
શ્રુત્વા તુ તં મહાશબ્દં પાણ્ડૂનાં પુત્રગૃદ્ધિનામ્।
ચારૈઃ પ્રવેદિતસ્ત્રસ્તઃ સમુત્થાય જયદ્રથઃ॥ 7-74-1 (47488)
શોકસમ્મૂઢહૃદયો દુઃખેનાભ્યાહતો ભૃશમ્।
મજ્જમાન ઇવાગાધે વિપુલે શોકસાગરે।
જગામ સમિતિં રાજ્ઞાં સૈન્ધવો વિમૃશન્બહુ॥ 7-74-2 (47489)
સ તેષાં નરદેવાનાં સકાશે પર્યદેવયત્।
અભિમન્યુપિતુર્ભીતઃ સવ્રીડો વાક્યમબ્રવીત્॥ 7-74-3 (47490)
યોઽસૌ પાણ્ડોઃ કિલ ક્ષેત્રે જાતઃ શક્રેણ કામિના।
સ નિનીષતિ દુર્બુદ્ધિર્માં કિલૈકં યમક્ષયમ્॥ 7-74-4 (47491)
સ્વસ્તિ વોઽસ્તુ ગમિષ્યામિ સ્વગૃહં જીવિતેપ્સયા। 7-74-5 (47492)
અથવાસ્ત્રપ્રતિબલાસ્ત્રાત માં ક્ષત્રિયર્ષભાઃ।
પાર્થેન પ્રાર્થિતં વીરાસ્તે સન્દત્ત મમાભયમ્॥ 7-74-6 (47493)
દ્રોણદુર્યોધનકૃપાઃ કર્ણમદ્રેશબાહ્લિકાઃ।
દુઃશાસનાદયઃ શક્તાસ્ત્રાતુમપ્યન્તકાર્દિતમ્॥ 7-74-7 (47494)
કિમઙ્ગ પુનરેકેન ફલ્ગુનેન જિઘાંસતા।
ન ત્રાસ્યન્તિ ભવન્તો માં સમસ્તાઃ પતયઃ ક્ષિતેઃ॥ 7-74-8 (47495)
પ્રતિજ્ઞાં પાણ્ડવેયાનાં શ્રુત્વા મમ મહદ્ભયમ્।
સીદન્તિ મમ ગાત્રાણિ મુમૂર્ષોરિવ પાર્થિવાઃ॥ 7-74-9 (47496)
વધો નૂનં પ્રતિજ્ઞાતો મમ ગાણ્ડીવધન્વના।
તથાહિ હૃષ્ટાઃ ક્રોશન્તિ શોકકાલેઽપિ પાણ્ડવાઃ॥ 7-74-10 (47497)
તન્ન દેવા ન ગન્ધર્વા નાસુરોરગરાક્ષસાઃ।
ઉત્સહન્તેઽન્યથા કર્તું કુત એવ નરાધિપાઃ॥ 7-74-11 (47498)
તસ્માન્મામનુજાનીત ભદ્રં વોઽસ્તુ નરર્ષભાઃ।
અદર્શનં ગમિષ્યામિ ન માં દ્રક્ષ્યન્તિ પાણ્ડવાઃ॥ 7-74-12 (47499)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-74-13x (4453)
એવં વિલપમાનં તં ભયાદ્વ્યાકુલચેતસમ્।
આત્મકાર્યગરીયસ્ત્વાદ્રાજા દુર્યોધનોઽબ્રવીત્॥ 7-74-13 (47500)
ન ભેતવ્યં નરવ્યાઘ્ર કો હિ ત્વાં પુરુષર્ષભ।
મધ્યે ક્ષત્રિયવીરાણાં તિષ્ઠન્તં પ્રાર્થયેદ્યુધિ॥ 7-74-14 (47501)
`એતેષાં નરદેવાનાં મત્તમાતઙ્ગગામિનામ્।
સઙ્ઘાતમુપયાતાનામપિ વિભ્યેત્પુરન્દરઃ'॥ 7-74-15 (47502)
અહં વૈકર્તનઃ કર્ણશ્ચિત્રસેનો વિવિંશતિઃ।
ભૂરિશ્રવાઃ શલઃ શલ્યો વૃષસેનો દુરાસદઃ॥ 7-74-16 (47503)
પુરુમિત્રો જયો ભોજઃ કામ્ભોજશ્ચ સુદક્ષિણઃ।
સત્યવ્રતો મહાબાહુર્વિકર્ણો દુર્મુખશ્ચ હ॥ 7-74-17 (47504)
દુઃશાસનઃ સુબાહુશ્ચ કાલિઙ્ગશ્ચાપ્યુદાયુધઃ।
વિન્દાનુવિન્દાવાવન્ત્યૌ દ્રોણો દ્રૌણિશ્ચ સૌબલઃ॥ 7-74-18 (47505)
`માયાવી બલવાઞ્છૂરો રાક્ષસશ્ચાપ્યલમ્બુસઃ'।
એતે ચાન્યે ચ બહવો નાનાજનપદેશ્વરાઃ।
સસૈન્યાસ્ત્વાભિગોપ્સ્યન્તિ વ્યેતુ તે માનસો જ્વરઃ॥ 7-74-19 (47506)
ત્વં ચાપિ રથિનાં શ્રેષ્ઠઃ સ્વયં શૂરોઽમિતદ્યુતે।
સ કથં પાણ્ડવેયેભ્યો ભયં પશ્યસિ વૈન્ધવ॥ 7-74-20 (47507)
અક્ષૌહિણ્યો મહાવીર્ય મદીયાસ્તવ રક્ષણે।
યત્તા યોત્સ્યન્તિ માભૈસ્ત્વં સૈન્ધવ વ્યેતુ તે ભયમ્॥ 7-74-21 (47508)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-74-22x (4454)
એવમાશ્વાસિતો રાજન્પુત્રેણ તવ સૈન્ધવઃ।
દુર્યોધનેન સહિતો દ્રોણં રાત્રાવુપાગમત્॥ 7-74-22 (47509)
ઉપસઙ્ગૃહ્ય ચરણૌ દ્રોણાય સ વિશામ્પતિઃ।
ઉપોપવિશ્ય પ્રણતઃ પર્યપૃચ્છદિદં વચઃ॥ 7-74-23 (47510)
નિમિત્તે દૂરપાતિત્વે લઘુત્વે દૃઢવેધને।
મમ બ્રવીતુ ભગવાન્વિશેષં ફલ્ગુનસ્ય ચ॥ 7-74-24 (47511)
વિદ્યાવિશેષમિચ્છામિ જ્ઞાતુમાચાર્ય તત્ત્વતઃ।
અર્જુનસ્યાત્મનશ્ચૈવ યાથાતથ્યં પ્રચક્ષ્વ મે॥ 7-74-25 (47512)
દ્રોણ ઉવાચ। 7-74-26x (4455)
સમમાચાર્યકં તાત તવ ચૈવાર્જુનસ્ય ચ।
યોગાદ્દુઃખોષિતત્વાચ્ચ તસ્માત્ત્વત્તોઽધિકોઽર્જુનઃ॥ 7-74-26 (47513)
ન તુ તે યુધિ સન્ત્રાસઃ કાર્યઃ પાર્થાત્કથઞ્ચન।
અહં હિ રક્ષિતા તાત ભયાત્ત્વાં નાત્ર સંશયઃ॥ 7-74-27 (47514)
ન હિ મદ્બાહુગુપ્તસ્ય પ્રભવન્ત્યમરા અપિ।
વ્યૂહયિષ્યામિ તં વ્યૂહં યં પાર્થો ન તરિષ્યતિ॥ 7-74-28 (47515)
તસ્માદ્યુધ્યસ્વ માભૈસ્ત્વં સ્વધર્મમનુપાલય।
પિતૃપૈતામહં માર્ગમનુયાહિ મહારથ॥ 7-74-29 (47516)
અધીતા વિધિવદ્વેદા અગ્નયઃ સુહુતાસ્ત્વયા।
ઇષ્ટં ચ બહુભિર્યજ્ઞૈર્ન તે મૃત્યુર્ભયઙ્કરઃ॥ 7-74-30 (47517)
દુર્લભં માનુષૈર્મન્દૈર્મહાભાગ્યમવાપ્ય તુ।
ભુજવીર્યાર્જિતાઁલ્લોકાન્દિવ્યાન્પ્રાપ્સ્યસ્યનુત્તમાન્॥ 7-74-31 (47518)
કુરવઃ પાણ્ડવાશ્ચૈવ વૃષ્ણયોઽન્યે ચ માનવાઃ।
અહં ચ સહપુત્રેણ અધ્રુવા ઇતિ ચિન્ત્યતામ્॥ 7-74-32 (47519)
પર્યાયેણ વયં સર્વે કાલેન બલિના હતાઃ।
પરલોકં ગમિષ્યામઃ સ્વૈઃસ્વૈઃ કર્મભિરન્વિતાઃ॥ 7-74-33 (47520)
તપસ્તપ્ત્વા તુ યાઁલ્લોકાન્પ્રાપ્નુવન્તિ તપસ્વિનઃ।
ક્ષત્રધર્માશ્રિતાઃ વીરાઃ ક્ષત્રિયાઃ પ્રાપ્નુવન્તિ તાન્॥ 7-74-34 (47521)
એવમાશ્વાસિતો રાજા ભારદ્વાજેન સૈન્ધવઃ।
અપાનુદદ્ભયં પાર્થાદ્યુદ્ધાય ચ મનો દધે॥ 7-74-35 (47522)
તતઃ પ્રહર્ષઃ સૈન્યાનાં તસ્ય ચાસીદ્વિશામ્પતે।
વાદિત્રાણાં ધ્વનિશ્ચોગ્રઃ સિંહનાદરવૈઃ સહ॥ ॥ 7-74-36 (47523)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ પ્રતિજ્ઞાપર્વણિ ચતુઃસપ્તતિતમોઽધ્યાયઃ॥ 74 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-74-4 કિલેત્યરુચૌ॥ 5-74-5 સ્વગૃહાજ્જીવિતેપ્સયા ઇતિ ઙ. પાઠઃ॥ 5-74-6 પાર્થેન પાર્થિવા વીરાસ્તંદ્દદધ્વં મમાભયમ્ ઇતિ ક.ટ.પાઠઃ॥ 5-74-24 નિમિત્તે લક્ષ્યભેદને॥ 5-74-26 યોગાદભ્યાસાત્। દુઃખોચિતત્વાચ્ચ ઇતિ ક.ટ.ઙ.પાઠઃ॥ 5-74-30 મૃત્યુભવં ભયમ્ ઇતિ ક.પાઠઃ॥ 5-74-74 ચતુઃસપ્તતિતમોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 075
॥ શ્રીઃ ॥
7.75. અધ્યાયઃ 075
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
શ્રીકૃષ્ણેનાર્જુનમ્પ્રતિ દ્રોણાદિભિર્જયદ્રથરક્ષણપ્રતિજ્ઞાદિકથનમ્॥ 1 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-75-0 (47524)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-75-0x (4456)
પ્રતિજ્ઞાતે તુ પાર્થેન સિન્ધુરાજવધે તદા।
વાસુદેવો મહાબાહુર્ધનઞ્જયમભાષત॥ 7-75-1 (47525)
ભ્રાતૄણાં મતમજ્ઞાય ત્વયા વાચા પ્રતિશ્રુતમ્।
સૈન્ધવં ચાસ્મિ હન્તેતિ તત્સાહસમિદં કૃતમ્॥ 7-75-2 (47526)
અસમ્મન્ત્ર્ય મયા સાર્ધમતિભારોઽયમુદ્યતઃ।
કથં તુ સર્વલોકસ્ય નાવહાસ્યા ભવેમહિ॥ 7-75-3 (47527)
ધાર્તરાષ્ટ્રસ્ય શિબિરે યે તુ પ્રણિહિતાશ્ચરાઃ।
ત ઇમે શીઘ્રમાગમ્ય પ્રવૃત્તિં વેદયન્તિ નઃ॥ 7-75-4 (47528)
ત્વયા વૈ સમ્પ્રતિજ્ઞાતે સિન્ધુરાજવધે પ્રભો।
સિંહનાદઃ સવાદિત્રઃ સુમહાનિહ તૈઃ શ્રુતઃ॥ 7-75-5 (47529)
તેન શબ્દેન વિત્રસ્તા ધાર્તરાષ્ટ્રાઃ સસૈન્ધવાઃ।
નાકસ્માત્સિંહનાદોઽયમિતિ મત્વા વ્યવસ્થિતાઃ॥ 7-75-6 (47530)
સુમહાઞ્શબ્દસમ્પાતઃ કૌરવાણાં મહાભુજ।
આસીન્નાગાશ્વપત્તીનાં રથઘોષશ્ચ ભૈરવઃ॥ 7-75-7 (47531)
અભિમન્યોર્વધં શ્રુત્વા ધ્રુવમાર્તો ધનઞ્જયઃ।
રાત્રૌ નિર્યાસ્યતિ ક્રોધાતિતિ મત્ત્વા વ્યવસ્થિતાઃ॥ 7-75-8 (47532)
તૈશ્ચારેભ્ય ઇયં કૃત્સ્ના શ્રુતા સત્યવતસ્તવ।
પ્રતિજ્ઞા સિન્ધુરાજસ્ય વધે રાજીવલોચન॥ 7-75-9 (47533)
તતો વિમનસઃ સર્વે ત્રસ્તાઃ ક્ષુદ્રમૃગા ઇવ।
આસન્સુયોધનામાત્યાઃ સ ચ રાજા જયદ્રથઃ॥ 7-75-10 (47534)
અથોત્થાય સહામાત્યૈર્દીનઃ સ્વશિવિરાત્કિલ।
અયાત્સૌવીરસિન્ધૂનામીશ્વરો રાજસંસદમ્॥ 7-75-11 (47535)
સ મન્ત્રકાલે સંમન્ત્ર્ય સર્વાં નૈશ્રેયસીં ક્રિયામ્।
સુયોધનમિદં વાક્યમબ્રવીદ્રાજસંસદિ॥ 7-75-12 (47536)
મામસૌ પુત્રહન્તેતિ શ્વોઽભિયાતા ધનઞ્જયઃ।
પ્રતિજ્ઞાતો હિ સેનાયા મધ્યે તેન વધો મમ॥ 7-75-13 (47537)
તાં ન દેવા ન ગન્ધર્વા નાસુરોરગરાક્ષસાઃ।
ઉત્સહન્તેઽન્યથા કર્તું પ્રતિજ્ઞાં સવ્યસાચિનઃ॥ 7-75-14 (47538)
તે માં રક્ષત સઙ્ગ્રામે મા વો મૂર્ધ્નિ ધનઞ્જયઃ।
પદં કૃત્વાઽઽપ્નુયાલ્લક્ષ્યં યુક્તં પ્રતિવિધીયતામ્॥ 7-75-15 (47539)
અથ રક્ષા ન મે સમ્યક્ક્રિયતે કુરુનન્દન।
અનુજાનીહિ માં રાજન્ગમિષ્યામિ ગૃહાન્પ્રતિ॥ 7-75-16 (47540)
એવમુક્તસ્ત્વવાક્શીર્ષો વિમનાઃ સસુયોધનઃ।
શ્રુત્વા તં સમયં તસ્ય ધ્યાનમેવાન્વપદ્યત॥ 7-75-17 (47541)
તમાર્તમભિસમ્પ્રેક્ષ્ય રાજા કિલ સ સૈન્ધવઃ।
મૃદુ ચાત્મહિતં ચૈવ સાપેક્ષમિદમુક્તવાન્॥ 7-75-18 (47542)
નેહ પશ્યામિ ભવતાં તથાવીર્યં ધનુર્ધરમ્।
યોઽર્જુનસ્યાસ્ત્રમસ્ત્રેણ પ્રતિહન્યાન્મહાહવે॥ 7-75-19 (47543)
વાસુદેવસહાયસ્ય ગાણ્ડીવં ધુન્વતો ધનુઃ।
કોઽર્જુનસ્યાગ્રતસ્તિષ્ઠેત્સાક્ષાદપિ શતક્રતુઃ॥ 7-75-20 (47544)
મહેશ્વરોઽપિ પાર્થેન શ્રૂયતે યોધિનઃ પુરા।
પદાતિના મહાવીર્યો ગિરૌ હિમવતિ પ્રભુઃ॥ 7-75-21 (47545)
દાનવાનાં સહસ્રાણિ હિરણ્યપુરવાસિનામ્।
જઘાનૈકરથેનૈવ દેવરાજપ્રચોદિતઃ॥ 7-75-22 (47546)
સમાયુક્તો હિ કૌન્તેયો બાસુદેવેન ધીમતા।
સામરાનપિ લોકાંસ્ત્રીન્હન્યાદિતિ મતિર્મમ॥ 7-75-23 (47547)
સોઽહમિચ્છામ્યનુજ્ઞાતું રક્ષિતું વા મહાત્મના।
દ્રોણેન સહપુત્રેણ વીરેણ યદિ મન્યસે॥ 7-75-24 (47548)
શ્રીભગવાનુવાચ। 7-75-25x (4457)
સ રાજ્ઞા સ્વયમાચાર્યો ભૃશમત્રાર્થિતોઽર્જુન।
સંવિધાનં ચ વિહિતં રથાશ્ચ કિલ સજ્જિતાઃ॥ 7-75-25 (47549)
કર્ણો ભૂરિશ્રવા દ્રૌણિર્વૃષસેનશ્ચ દુર્જયઃ।
કૃપશ્ચ મદ્રરાજશ્ચ ષડેતેઽસ્ય પુરોગમાઃ॥ 7-75-26 (47550)
શકટઃ પદ્મકશ્ચાર્ધો વ્યૂહો દ્રોણેન નિર્મિતઃ।
પદ્મકર્ણિકમધ્યસ્થઃ સૂચી પાર્શ્વે જયદ્રથઃ॥ 7-75-27 (47551)
સ્થાસ્યતે રક્ષિતે વીરૈઃ સિન્ધુરાટ્ સ સુદુર્મદઃ।
ધનુષ્યસ્ત્રે ચ વીર્યે ચ પ્રાણે ચૈવ તથૌરસે॥ 7-75-28 (47552)
અવિષહ્યતમા હ્યેતે નિશ્ચિતાઃ પાર્થ ષડ્રથાઃ।
એતાનજિત્વા સગણાન્નૈવ પ્રાપ્યો જયદ્રથઃ॥ 7-75-29 (47553)
તેષામેકૈકશો વીર્યં ષણ્ણાં ત્વમનુચિન્તય।
સહિતા હિ નરવ્યાઘ્ર ન શક્યા જેતુમઞ્જસા॥ 7-75-30 (47554)
ભૂયસ્તુ મન્ત્રયિષ્યામિ નીતિમાત્મહિતાય વૈ।
મન્ત્રજ્ઞૈઃ સચિવૈઃ સાર્ધં સુહૃદ્ભિઃ કાર્યસિદ્ધયે॥ ॥ 7-75-31 (47555)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ પ્રતિજ્ઞાપર્વણિ પઞ્ચસપ્તતિતમોઽધ્યાયઃ॥ 75 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-75-2 અશબ્દો નિષેધે। અજ્ઞાત્વેત્યર્થઃ॥ 5-75-25 સંવિધાનં પ્રતિવિધાનમ્॥ 5-75-27 પદ્મવ્યૂહઃ પશ્ચાર્ધે પશ્ચાદ્ભાગે યસ્ય। સૂચી સૂચીમુખો વ્યૂહઃ॥ 5-75-75 પઞ્ચસપ્તતિતમોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 076
॥ શ્રીઃ ॥
7.76. અધ્યાયઃ 076
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
અર્જુનેન શ્રીકૃષ્ણમ્પ્રતિ સ્વસામર્થ્યકથનમ્॥ 1 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-76-0 (47556)
અર્જુન ઉવાચ। 7-76-0x (4458)
ષડ્રથાન્ધાર્તરાષ્ટ્રસ્ય મન્યસે યાન્બલાધિકાન્।
તેષાં વીર્યં મમાર્ધેન ન તુલ્યમિતિ મે મતિઃ॥ 7-76-1 (47557)
અસ્ત્રમસ્ત્રેણ સર્વેષામેતેષાં મધુસૂદન।
મયા દ્રક્ષ્યસિ નિર્ભિન્નં જયદ્રથવધૈષિણા॥ 7-76-2 (47558)
દ્રોણસ્ય મિષતશ્ચાહં સગણસ્ય વિપશ્ચિતઃ।
મૂર્ધાનં સિન્ધુરાજસ્ય પાતયિષ્યામિ ભૂતલે॥ 7-76-3 (47559)
યદિ સાધ્યાશ્ચ રુદ્રાશ્ચ વસવશ્ચ સહાશ્વિનઃ।
મરુતશ્ચ સહેન્દ્રેણ વિશ્વેદેવાઃ સહેશ્વરાઃ॥ 7-76-4 (47560)
પિતરઃ સહગન્ધર્વાઃ સુપર્ણાઃ સાગરાદ્રયઃ।
દ્યૌર્વિયત્પૃથિવી ચેયં દિશશ્ચ સદિગીશ્વરાઃ॥ 7-76-5 (47561)
ગ્રામ્યારણ્યાનિ ભૂતાનિ સ્થાવરાણિ ચરાણિ ચ।
ત્રાતારઃ સિન્ધુરાજસ્ય ભવન્તિ મધુસૂદન॥ 7-76-6 (47562)
તથાપિ બાણૈર્નિહતં શ્વો દ્રષ્ટાસિ રણે મયા।
સત્યેન ચ શપે કૃષ્ણ તથૈવાયુધમાલભે॥ 7-76-7 (47563)
યસ્ય ગોપ્તા મહેષ્વાસો દ્રોણઃ પાપસ્ય દુર્મતેઃ।
તમેવ પ્રથમં દ્રોણમભિયાસ્યામિ કેશવ॥ 7-76-8 (47564)
તસ્મિન્યુદ્ધમિદં બદ્ધં મન્યતે સ સુયોધનઃ।
તસ્માત્તસ્યૈવ સેનાગ્રં ભિત્ત્વા યાસ્યામિ સૈન્ધવમ્॥ 7-76-9 (47565)
દ્રષ્ટાસિ શ્વો મહેષ્વાસાન્નારાચૈસ્તિગ્મતેજિતૈઃ।
શૃઙ્ગાણીવ ગિરેર્વજ્રૈર્દાર્યમાણાન્મયા યુધિ॥ 7-76-10 (47566)
નરનાગાશ્વદેહેભ્યો વિસ્રવિષ્યતિ શોણિતમ્।
પતદ્ધ્યઃ પતિતેભ્યશ્ચ વિભિન્નેભ્યઃ શિતૈઃ શરૈઃ॥ 7-76-11 (47567)
ગાણ્ડીવપ્રેષિતા બાણા મનોઽનિલસમા જવે।
નૃનાગાશ્વાન્વિદેહાસૂન્કર્તારશ્ચ સહસ્રશઃ॥ 7-76-12 (47568)
શક્રાદ્ભીષ્માત્કૃપાદ્દ્રોણાદ્દેવાદ્રુદ્રાચ્ચ યન્મયા।
ઉપાત્તમસ્ત્રં ઘોરં તદ્દષ્ટારોઽત્ર નરા યુધિ॥ 7-76-13 (47569)
બ્રાહ્મેણાસ્ત્રેણ ચાસ્ત્રાણિ હન્યમાનાનિ સંયુગે।
મયા દ્રષ્ટાઽસિ સર્વેષાં સૈન્ધવસ્યાભિરક્ષિણામ્॥ 7-76-14 (47570)
શરવેગસમુત્કૃત્તૈ રાજ્ઞાં કેશવ મૂર્ધભિઃ।
આસ્તીર્યમાણાં પૃથિવીં દ્રષ્ટાઽસિ શ્વો મયા યુધિ॥ 7-76-15 (47571)
ક્રવ્યાદાંસ્તર્પયિષ્યામિ દ્રાવયિષ્યામિ શાત્રવાન્।
સુહૃદો નન્દયિષ્યામિ પ્રમથિષ્યામિ સૈન્ધવમ્॥ 7-76-16 (47572)
બહ્વાગસ્કૃત્કુસંબન્ધી પાપદેશસમુદ્ભવઃ।
મયા સૈન્ધવકો રાજા હતઃ સ્વાઞ્શોચયિષ્યતિ॥ 7-76-17 (47573)
સર્વે ક્ષીરાન્નભોક્તારઃ પાપાચારા રણાજિરે।
મયા સરાજકા બાણૈર્હતા નશ્યન્તિ સૈન્ધવાઃ॥ 7-76-18 (47574)
તથા પ્રભાતે કર્તાઽસ્મિ યથા કૃષ્ણ સુયોધનઃ।
નાન્યં ધનુર્ધરં લોકે મંસ્યતે મત્સમં યુધિ॥ 7-76-19 (47575)
`ગાણ્ડીવં ચ ધનુર્દિવ્યં યોદ્ધારં ચ ધનઞ્જમ્।
યન્તારં ચ હૃષીકેશં કોઽતિવર્તેત સંયુગે'॥ 7-76-20 (47576)
તવ પ્રસાદાદ્ભગવન્કિંનાવાપ્તં રણે મમ।
અવિષહ્યં હૃષીકેશ કિં જાનન્માં વિગર્હસે॥ 7-76-21 (47577)
યથા લક્ષ્મ સ્થિરં ચન્દ્રે સમુદ્રે ચ યથા જલમ્।
એવમેતાં પ્રતિજ્ઞાં મે સત્યાં વિદ્ધિ જનાર્દન॥ 7-76-22 (47578)
માવમંસ્થા મમાસ્ત્રાણિ માવમંસ્થાશ્ચ ગાણ્ડિવમ્।
માવમંસ્થા બલં બાહ્વોર્માવમંસ્થા ધનઞ્જયમ્॥ 7-76-23 (47579)
ગાણ્ડીવં ચ ધનુર્દિવ્યં યોદ્ધા ચાહં નરર્ષભ।
ત્વં ચ યન્તા હૃષીકેશ કિન્નુ સ્યાદજિતં મયા॥ 7-76-24 (47580)
યથાભિયાય સઙ્ગ્રમં ન જિતો વૈ જયામિ ચ।
તેન સત્યેન સઙ્ગ્રામે હતં વિદ્ધિ જયદ્રથમ્॥ 7-76-25 (47581)
`ત્વં ચ માધવ સર્વં તત્તથા પ્રતિવિધાસ્યસિ।
યથા રિપૂણાં મિષતાં પ્રમથિષ્યામિ સૈન્ધવમ્'॥ 7-76-26 (47582)
ધ્રુવં વૈ બ્રાહ્મણે સત્યં ધ્રુવા સાધુષુ સન્નતિઃ।
શ્રીર્ધ્રુવાઽપિ ચ દક્ષેષુ ધ્રુવો નારાયણે જયઃ॥ 7-76-27 (47583)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-76-28x (4459)
એવમુક્ત્વા હૃષીકેશં સ્વયમાત્માનમાત્મના।
સન્દિદેશાર્જુનો નર્દન્વાસવિઃ કેશવં પ્રભુમ્॥ 7-76-28 (47584)
યથા પ્રભાતાં રજનીં કલ્પિતઃ સ્યાદ્રથોત્તમઃ।
તથા કાર્યં ત્વયા કૃષ્ણ પ્રતિજ્ઞા સ્યાદ્યથા ધ્રુવા॥ ॥ 7-76-29 (47585)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ પ્રતિજ્ઞાપર્વણિ ષટ્સપ્તતિતમોઽધ્યાયઃ॥ 76 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-76-9 તસ્મિન્ દ્રોણે। યુદ્ધં બદ્ધમિવ બદ્ધં એકાન્તજયેન સ્થિરીકૃતમ્ ॥ 5-76-76 ષટ્સપ્તતિતમોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 077
॥ શ્રીઃ ॥
7.77. અધ્યાયઃ 077
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
શ્રીકૃષ્ણેન સુભદ્રાસમાશ્વાસનમ્॥ 1 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-77-0 (47586)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-77-0x (4460)
તાં નિશાં દુઃખશોકાર્તૌ નિઃશ્વસન્તાવિવોરગૌ।
નિદ્રાં નૈવોપલેભાતે વાસુદેવધનઞ્જયૌ॥ 7-77-1 (47587)
નરનારાયણૌ ક્રુદ્ધૌ જ્ઞાત્વા દેવાઃ સવાસવાઃ।
વ્યથિતાશ્ચિન્તયામાસુઃ કિંસ્વિદેતદ્ભવિષ્યતિ॥ 7-77-2 (47588)
વવુશ્ચ દારુણા વાતા રૂક્ષા ઘોરાભિશંસિનઃ।
સકબન્ધસ્તથાઽઽદિત્યે પરિઘઃ સમદૃશ્યત॥ 7-77-3 (47589)
શુષ્કાશન્યશ્ચ નિષ્પેતુઃ સનિર્ઘાતાઃ સવિદ્યુતઃ।
ચચાલ ચાપિ પૃથિવી સશૈલવનકાનના॥ 7-77-4 (47590)
ચુક્ષુભુશ્ચ મહારાજ સાગારા મકરાલયાઃ।
પ્રતિસ્રોતઃપ્રવૃત્તાશ્ચ તથા ગન્તું સમુદ્રગાઃ॥ 7-77-5 (47591)
રથાશ્વનરનાગાનાં પ્રવૃત્તમધરોત્તરમ્।
ક્રવ્યાદાનાં પ્રમોદાર્થં યમરાષ્ટ્રવિવૃદ્ધયે॥ 7-77-6 (47592)
વાહનાનિ શકૃન્મૂત્રે મુમુચૂ રુરુદુશ્ચ હ।
તાન્દૃષ્ટ્વા દારુણાન્સર્વાનુત્પાતાઁલ્લોમહર્ષણાન્॥ 7-77-7 (47593)
સર્વે તે વ્યથિતાઃ સૈન્યાસ્ત્વદીયા ભરતર્ષભા।
શ્રુત્વા મહાબલસ્યોગ્રાં પ્રતિજ્ઞાં સવ્યસાચિનઃ॥ 7-77-8 (47594)
અથ કૃષ્ણં મહાબાહુરબ્રવીત્પાકશાસનિઃ।
આશ્વાસય સુભદ્રાં ત્વં ભગિનીં સ્નુષયા સહ॥ 7-77-9 (47595)
સ્નુષાં ચાસ્યા વયસ્યાશ્ચ વિશોકાઃ કુરુ માધવ।
સામ્ના સત્યેન યુક્તેન વચસાઽઽશ્વાસય પ્રભો॥ 7-77-10 (47596)
તતોઽર્જુનગૃહં ગત્વા વાસુદેવઃ સુદુર્મનાઃ।
ભગિનીં પુત્રશોકાર્તામાશ્વાસયત દુઃખિતામ્॥ 7-77-11 (47597)
વાસુદેવ ઉવાચ। 7-77-12x (4461)
મા શોકં કુરુ વાર્ષ્ણેયિ કુમારં પ્રતિ સસ્નુષા।
સર્વેષાં પ્રાણિનાં ભીરુ નિષ્ઠૈષા કાલનિર્મિતા॥ 7-77-12 (47598)
કુલે જાતસ્ય વીરસ્ય ક્ષત્રિયસ્ય વિશેષતઃ।
સદૃશં મરણં હ્યેતત્તવ પુત્રસ્ય મા શુચઃ॥ 7-77-13 (47599)
દિષ્ટ્યા મહારથો ધીરઃ પિતુસ્તુલ્યપરાક્રમઃ।
ક્ષાત્રેણ વિધિના પ્રાપ્તો વીરાભિલષિતાં ગતિમ્॥ 7-77-14 (47600)
જિત્વા સુબહુશઃ શત્રૂન્પ્રેષયિત્વા ચ મૃત્યવે।
ગતઃ પુણ્યકૃતાં લોકાન્સર્વકામદુહોઽક્ષયાન્॥ 7-77-15 (47601)
તપસા બ્રહ્મચર્યેણ શ્રુતેન પ્રજ્ઞયાપિ ચ।
સન્તો યાં ગતિમિચ્છન્તિ તાં પ્રાપ્તસ્તવ પુત્રકઃ॥ 7-77-16 (47602)
વીરસૂર્વીરપત્ની ત્વં વીરજા વીરબાન્ધવા।
મા શુચસ્તનયં ભદ્રે ગતઃસ પરમાં ગતિમ્॥ 7-77-17 (47603)
`સ્વાધ્યાયયુક્તં બ્રાહ્મમી યાચિતારં
`સ્વાધ્યાયયુક્તં બ્રાહ્મણી યાચિતારં
ગૌર્બોઢારં ક્ષિપ્રગન્તારમશ્વા।
દાસં શૂદ્રા કર્મકારં તુ વૈશ્યા
શૂરં સૂતે ત્વદ્વિધા રાજપુત્રી'॥ 7-77-18 (47604)
પ્રાપ્સ્યતે ચાપ્યસૌ પાપઃ સૈન્ધવો બાલઘાતકઃ।
અધર્મસ્યાસ્ય તુ ફલં સસુહૃદ્ગણબાન્ધવઃ॥ 7-77-19 (47605)
વ્યુષ્ટાયાં તુ વરારોહે રજન્યાં પાપકર્મકૃત્।
ન હિ મોક્ષ્યતિ પાર્થાત્સ પ્રવિષ્ટોઽપ્યમરાવતીમ્॥ 7-77-20 (47606)
શ્વઃ શિરઃ પાદમૂલં તે સૈન્ધવસ્યાહૃતં ધ્રુવમ્।
પદ્ધ્યાં પ્રમથિતાસિ ત્વં વિશોકા ભવ મા રુદઃ॥ 7-77-21 (47607)
ક્ષત્રધર્મં પુરસ્કૃત્ય ગતઃ શૂરઃ સતાં ગતિમ્।
વયં ચ પ્રાપ્નુયામેહ યે ચાન્યે શસ્ત્રજીવિનઃ॥ 7-77-22 (47608)
વ્યૂઢોરસ્કો મહાબાહુરનિવર્તી રિપુવ્રજાત્।
ગતસ્તવ વરારોહે પુત્રઃ સ્વર્ગં જ્વરં જહિ॥ 7-77-23 (47609)
અનુયાતશ્ચ પિતરં માતૃપક્ષં ચ વીર્યવાન્।
સહસ્રશો રિપૂન્હત્વા હતઃ શૂરો મહારથઃ॥ 7-77-24 (47610)
આશ્વાસય સ્નુષાં રાજ્ઞિ મા શુચઃ ક્ષત્રિયે ભૃશમ્।
શ્વઃ પ્રિયં સુમહચ્છ્રુત્વા વિશોકા ભવ નન્દિનિ॥ 7-77-25 (47611)
યત્પાર્થેન પ્રતિજ્ઞાતં તત્તથા ન તદન્યથા।
ચિકીર્ષિતં હિ તે ભર્તુર્ન ભવેજ્જાતુ નિષ્ફલમ્॥ 7-77-26 (47612)
યદિ ચ મનુજપન્નગાઃ પિશાચા
રજનિચચારાઃ પતગાઃ સુરાસુરાશ્ચ।
રણગતમભિયાન્તિ સિન્ધુરાજં
ન સ ભવિતા સહ તૈરપિ પ્રભાતે॥ ॥ 7-77-27 (47613)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ પ્રતિજ્ઞાપર્વણિ સપ્તસપ્તતિતમોઽધ્યાયઃ॥ 77 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-77-27 અભિયાન્તિ રક્ષિષ્યન્તિ॥ 5-77-77 સપ્તસપ્તતિતમોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 078
॥ શ્રીઃ ॥
7.78. અધ્યાયઃ 078
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
અભિમન્યુમનુશોચ્ય વિલપન્ત્યાઃ સુભદ્રાયાઃ કૃષ્ણેનાશ્વાસનમ્॥ 1 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-78-0 (47614)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-78-0x (4462)
એતચ્છ્રુત્વા વચસ્તસ્ય કેશવસ્ય મહાત્મનઃ।
સુભદ્રા પુત્રશોકાર્તા વિલલાપ સુદુઃખિતા॥ 7-78-1 (47615)
હા પુત્રા મમ મન્દાયાઃ કથમેત્યાસિ સંયુગમ્।
નિધનં પ્રાપ્તવાંસ્તાત પિતુસ્તુલ્યપરાક્રમઃ॥ 7-78-2 (47616)
કથમિન્દીવરશ્યામં સુદંષ્ટ્રં ચારુલોચનમ્।
મુખં તે દૃશ્યતે વત્સ ગુણ્ઠિતં રણરેણુના॥ 7-78-3 (47617)
નૂનં શૂરં નિપતિતં ત્વાં પશ્યન્ત્યનિવર્તિનમ્।
સુશિરોગ્રીવબાહ્વંસં વ્યૂઢોરસ્કં નતોદરમ્॥ 7-78-4 (47618)
ચારૂપચિતસર્વાઙ્ગં સ્વક્ષં શસ્ત્રક્ષતાચિતમ્।
ભૂતાનિ ત્વાં નિરીક્ષન્તે ભૂમૌ ચન્દ્રમિવોદિતમ્॥ 7-78-5 (47619)
શયનીયં પુરાઽધ્યુષ્ય સ્પર્ધ્યાસ્તરણસંવૃતમ્।
ભૂમાવદ્ય કથં શેષે વિપ્રવિદ્ધઃ સુખોચિતઃ॥ 7-78-6 (47620)
યોઽન્વાસ્યત પુરા વીરો વરસ્ત્રીભિર્મહાભુજઃ।
કથમન્વાસ્યતે સોઽદ્ય શિવાભિઃ પતિતો મૃધે॥ 7-78-7 (47621)
યોઽસ્તૂયત પુરા હૃષ્ટૈઃ સૂતમાગધબન્દિભિઃ।
સોઽદ્ય ક્રવ્યાદ્ગણૈર્ઘોરૈર્વિનદદ્ભિરુપાસ્યેત॥ 7-78-8 (47622)
પાણ્ડવેષુ ચ નાથેષુ વૃષ્ણિવીરેષુ વા વિભો।
પાઞ્ચાલેષુ ચ વીરેષુ હતઃ કેનાસ્યનાથવત્॥ 7-78-9 (47623)
`યત્ર ત્વં કેશવે નાથે સત્યનાથો યથા હતઃ'।
અતૃપ્તદર્શના પુત્ર દર્શનસ્ય તવાનઘ।
મન્દભાગ્યા ગમિષ્યામિ વ્યક્તમદ્ય યમક્ષયમ્॥ 7-78-10 (47624)
વિશાલાક્ષં સુકેશાન્તં ચારુવાક્યં સુગન્ધિ ચ।
તવ પુત્ર કદા ભૂયો મુખં દ્રક્ષ્યામિ નિર્વ્રણમ્॥ 7-78-11 (47625)
ધિગ્બલં ભીમસેનસ્ય ધિક્પાર્થસ્ય ધનુષ્મતામ્।
ધિગ્વીર્યં વૃષ્ણિવીરાણાં ચાઞ્ચાલાનાં ચ ધિગ્બલં॥ 7-78-12 (47626)
ધિક્કેકયાંસ્તથા ચેદીન્મત્સ્યાંશ્ચૈવાથ સૃઞ્જયાન્।
યે ત્વાં રણગતં વીરં ન શેકુરભિરક્ષિતુમ્॥ 7-78-13 (47627)
અદ્ય પશ્યામિ પૃથિવીં શૂન્યામિવ હતત્વિષમ્।
અભિમન્યુમપશ્યન્તી શોકવ્યાકુલલોચના॥ 7-78-14 (47628)
સ્વસ્રીયં વાસુદેવસ્ય પુત્રં ગાણ્ડવીધન્વનઃ।
કથં ત્વાઽતિરથં વીરં દ્રક્ષ્યામ્યદ્ય નિપાતિતમ્॥ 7-78-15 (47629)
એહ્યેહિ તૃષિતો વત્સ સ્તનૌ પૂર્ણૌ પિબાશુ મે।
અઙ્કમારુહ્ય મન્દાયા હ્યતૃપ્તાયાશ્ચ દર્શને॥ 7-78-16 (47630)
હા વીર દૃષ્ટો નષ્ટશ્ચ ધનં સ્વપ્ન ઇવાસિ મે।
અહો હ્યનિત્યં માનુષ્યં જલબુદ્બુદચઞ્ચલમ્॥ 7-78-17 (47631)
ઇમાં તે તરુણીં ભાર્યાં તવાધિભિરભિપ્લુતામ્।
`ઉત્તરામુત્તમાં જાત્યા સુશીલાં પ્રિય ભાષિણીમ્॥ 7-78-18 (47632)
શનકૈઃ પરિરભ્યૈનાં સ્નુષાં મમ યશસ્વિનીમ્।
સુકુમારીં વિશાલાક્ષીં પૂર્ણચન્દ્રનિભાનનામ્॥ 7-78-19 (47633)
બાલપલ્લવતન્વઙ્ગીં મત્તમાતઙ્ગગામિનીમ્।
બિમ્બાધરોષ્ઠીમબલામભિમન્યો પ્રહર્ષય॥ 7-78-20 (47634)
ત્વયા વિના કથં પુત્ર જીર્ણાં પતિતમાનસામ્'।
ઇમાં સન્ધારયિષ્યામિ વૃષભાદિવ ધેનુકામ્॥ 7-78-21 (47635)
અહો હ્યકાલે પ્રસ્થાનં કૃતવાનસિ પુત્રક।
વિહાય ફલકાલે માં સુગૃદ્ધાં તવ દર્શને॥ 7-78-22 (47636)
નૂનં ગતિઃ કૃતાન્તસ્ય પ્રાજ્ઞૈરપિ સુદુર્વિદા।
યત્ર ત્વં કેશવે નાથે સઙ્ગ્રામેઽનાથવદ્ધતઃ॥ 7-78-23 (47637)
યજ્વનાં દાનશીલાનાં બ્રાહ્મણાનાં કૃતાત્મનામ્।
ચરિતબ્રહ્મચર્યાણાં પુણ્યતીર્થાવગાહિનામ્॥ 7-78-24 (47638)
કૃતજ્ઞાનાં વદાન્યાનાં ગુરુશુશ્રૂષિણામપિ।
સહસ્રદક્ષિણાનાં ચ યા ગતિસ્તામવાપ્નુહિ॥ 7-78-25 (47639)
યા ગતિર્યુધ્યમાનાનાં શૂરાણામનિવર્તિનામ્।
હત્વારીન્નિહતાનાં ચ સઙ્ગ્રામે તાં ગતિ વ્રજ॥ 7-78-26 (47640)
ગોસહસ્રપ્રદાતૄણાં ક્રતુદાનાં ચ યા ગતિઃ।
નૈવેશિકં ચાભિમતં દદતાં યા ગતિઃ શુભા॥ 7-78-27 (47641)
બ્રાહ્મણેભ્યઃ શરણ્યેભ્યો નિધિં નિદધતાં ચ યા।
યા ચાપિ ન્યસ્તદણ્ડાનાં તાં ગતિં વ્રજ પુત્રક॥ 7-78-28 (47642)
બ્રહ્મચર્યેણ યાં યાન્તિ મુનયઃ સંશિતવ્રતાઃ।
એકપત્ન્યશ્ચ યાં યાન્તિ તાં ગતિં વ્રજ પુત્રક॥ 7-78-29 (47643)
રાજ્ઞા સુચરિતૈર્યા ચ ગતિર્ભવતિ શાશ્વતી।
ચરમાશ્રમિણાં પુણ્યૈઃ સેવિતાનાં પુરઃ સ્થિતૈઃ॥ 7-78-30 (47644)
દીનાનુકમ્પિનાં યા ચ સતતં સંવિભાગિનામ્।
પૈશુન્યાચ્ચ નિવૃત્તાનાં તાં ગતિં વ્રજ પુત્રક॥ 7-78-31 (47645)
વ્રતિનાં ધર્મશીલાનાં ગુરુશુશ્રૂષિણામપિ।
અમોઘાતિથિનાં યા ચ તાં ગતિં વ્રજ પુત્રક॥ 7-78-32 (47646)
કૃચ્છ્રેષુ યા ધારયતામાત્માનં વ્યસનેષુ ચ।
ગતિઃ શોકાગ્નિદગ્ધાનાં તાં ગતિં વ્રજ પુત્રક॥ 7-78-33 (47647)
માતાપિત્રોશ્ચ શુશ્રૂષાં કલ્પયન્તીહ યે સદા।
સ્વદારનિરતાનાં ચ યા ગતિસ્તામવાપ્નુહિ॥ 7-78-34 (47648)
ઋતુકાલે સ્વકાં ભાર્યાં ગચ્છતાં યા મનીષિણામ્।
પરસ્ત્રીભ્યો નિવૃત્તાનાં તાં ગતિં વ્રજ પુત્રક॥ 7-78-35 (47649)
સામ્ના યે સર્વભૂતાનિ પશ્યન્તિ ગતમત્સરાઃ।
નારુન્તુદાનાં ક્ષમિણાં યા ગતિસ્તામવાપ્નુહિ॥ 7-78-36 (47650)
મધુમાંસાન્નિવૃત્તાનાં મદાદ્દૃમ્ભાત્તથાઽનૃતાત્।
પરોપતાપાદન્યાયાત્તાં ગતિં વ્રજ પુત્રક॥ 7-78-37 (47651)
હીમન્તઃ સર્વશાસ્ત્રજ્ઞા જ્ઞાનતૃપ્તા જિતેન્દ્રિયાઃ।
યાં ગતિં સાધવો યાન્તિ તાં ગતિં વ્રજ પુત્રક॥ 7-78-38 (47652)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-78-39x (4463)
એવં વિલપતીં દીનાં સુભદ્રાં શોકકર્શિતામ્।
અન્વપદ્યત પાઞ્ચાલી વૈરાટિસહિતાં તદા॥ 7-78-39 (47653)
સા પ્રકામં રુદિત્વા ચ વિલપ્ય ચ સુદુઃખિતા।
ઉન્મત્તવત્તદા રાજન્વિસંજ્ઞા પતિતા ક્ષિતૌ॥ 7-78-40 (47654)
સોપચારસ્તુ કૃષ્ણસ્તાં દુઃખિતાં ભૃશદુઃખિતઃ।
સિક્ત્વામ્ભસા સમાશ્વાસ્ય તત્તદુક્ત્વા હિતં વચઃ॥ 7-78-41 (47655)
વિસંજ્ઞકલ્પાં રુદતીમપવિદ્ધાં પ્રવેપતીમ્।
ભગિનીં પુણ્ડરીકાક્ષ ઇદં વચનમબ્રવીત્॥ 7-78-42 (47656)
સુભદ્રે મા શુચઃ પુત્રં પાઞ્ચાલ્યાશ્વાસયોત્તરામ્।
ગતોઽભિમન્યુઃ પ્રથિતાં ગતિં ક્ષત્રિયપુઙ્ગવઃ॥ 7-78-43 (47657)
યે ચાન્યેઽપિ કુલે સન્તિ પુરુષા નો વરાનને।
સર્વે ન તે ગતિં યાન્તિ યાઽભિમન્યોર્યશસ્વિનઃ॥ 7-78-44 (47658)
કુર્યામ તદ્વયં કર્મ કુર્યુર્યુત્સુહૃદશ્ચ નઃ।
કૃતવાન્યાદૃગદ્યૈકસ્તવ પુત્રો મહારથઃ॥ 7-78-45 (47659)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-78-46x (4464)
એવમાશ્વાસ્ય ભગિનીં દ્રૌપદીમપિ ચોત્તરામ્।
પાર્થસ્યૈવ મહાબાહુઃ પાર્શ્વમાગાદરિન્દમઃ॥ 7-78-46 (47660)
તતોઽભ્યનુજ્ઞાય નૃપાન્કૃષ્ણો બન્ધૂંસ્તથાઽર્જુનમ્।
વિવેશાન્તઃ પુરે રાજંસ્તે ચ જગ્મુઃ સ્વમાલયમ્॥ ॥ 7-78-47 (47661)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ પ્રતિજ્ઞાપર્વણિ અષ્ટસપ્તતિતમોઽધ્યાયઃ॥ 78 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-78-27 નૈવેશિકં સોપકરણં ગૃહમ્। નૈવેશિકાયેતિ પાઠે ગૃહાશ્રમોન્મુખાય વિદ્યાવ્રતસ્નાતાય। અભિમતં વિવાહોપયુક્તમ્॥ 5-78-28 ન્યસ્તદણ્ડાનાં નિરસ્તાભિમાનાનામ્। દણ્ડો સ્ત્રી લગુડે પુમાનિત્યુ પક્રમ્ય દમે યમેઽબિમાનેચેતિ મેદિની॥ 5-78-29 એકપત્ન્યઃ પતિવ્રતાઃ॥ 5-78-78 અષ્ટસપ્તતિતમોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 079
॥ શ્રીઃ ॥
7.79. અધ્યાયઃ 079
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
શ્રીકૃષ્ણેન રાત્રાવર્જુનેન ત્ર્યમ્બકાય બલિપ્રદાપનમ્॥ 1 ॥ કૃષ્ણદારુકસમ્ભાષણમ્॥ 2 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-79-0 (47662)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-79-0x (4465)
તતોઽર્જુનસ્ય ભવનં પ્રવિશ્યાપ્રતિમં વિભુઃ।
સ્પૃષ્ટ્વામ્ભઃ પુણ્ડરીકાક્ષઃ સ્થણ્ડિલે શુભલક્ષણે।
સન્તસ્તાર શુભાં શય્યાં દર્ભૈર્વૈદૂર્યસન્નિભૈઃ॥ 7-79-1 (47663)
તતો માલ્યેન વિધિવલ્લાજૈર્ગન્ધૈઃ સુમઙ્ગલૈઃ।
અલઞ્ચકાર તાં શય્યાં પરિવાર્યાયુધોત્તમૈઃ॥ 7-79-2 (47664)
તતઃ સ્પૃષ્ટોદકં પાર્થં વિનીતપરિચારકમ્।
નૈત્યકં દર્શયાઞ્ચક્રે નૈશં ત્રૈયમ્બકં બલિમ્॥ 7-79-3 (47665)
તતઃ પ્રીતમનાઃ પાર્થો ગન્ધમાલ્યૈશ્ચ માધવમ્।
અલઙ્કૃત્યોપહારં તં નૈશં તસ્મૈ ન્યવેદયત્॥ 7-79-4 (47666)
સાધુસાધ્વિતિ ગોવિન્દઃ ફલ્ગુનં પ્રત્યભાષત॥ 7-79-5 (47667)
સુપ્યતાં પાર્થ ભદ્રં તે કલ્યાણાય વ્રજામ્યહમ્।
સ્થાપયિત્વા તતો દ્વાસ્થાન્ગોપ્તૄંશ્ચાત્તાયુધાન્નરાન્॥ 7-79-6 (47668)
દારુકાનુગતઃ શ્રીમાન્વિવેશ શિબિરં સ્વકમ્।
શિશ્યે ચ શયને શુભ્રે બહુકૃત્ય વિચિન્તયન્॥ 7-79-7 (47669)
પાર્થાય સર્વં ભગવાઞ્શોકદુઃખાપહં વિધિમ્।
વ્યદધાત્પુણ્ડરીકાક્ષસ્તેજોદ્યુતિવિવર્ધનમ્॥ 7-79-8 (47670)
યોગમાસ્થાય યુક્તાત્મા સર્વેષામીશ્વરેશ્વરઃ।
શ્રેયસ્કામઃ પૃથુયશા વિષ્ણુર્જિષ્ણુપ્રિયઙ્કરઃ॥ 7-79-9 (47671)
ન પાણ્ડવાનાં શિબિરે કશ્ચિત્સુષ્વાપ તાં નિશામ્।
પ્રજાગરઃ સર્વજનં હ્યાવિવેશ વિશામ્પતે॥ 7-79-10 (47672)
પુત્રશોકાભિતપ્તેન પ્રતિજ્ઞાતો મહાત્મના।
શ્વઃ સિન્ધુરાજસ્ય વધઃ કાર્યો ગાણ્ડીવધન્વના॥ 7-79-11 (47673)
તત્કથં નુ મહાબાહુર્વાસવિઃ પરવીરહા।
પ્રતિજ્ઞાં સફલાં કુર્યાદિતિ તે સમચિન્તયન્॥ 7-79-12 (47674)
કષ્ટં હીદં વ્યવસિતં પાણ્ડવેન મહાત્મના।
પુત્રશોકાભિભૂતેન પ્રતિજ્ઞા મહતી કૃતા॥ 7-79-13 (47675)
ભ્રાતરશ્ચાપિ વિક્રાન્તા બહુલાનિ બલાનિ ચ।
ધૃતરાષ્ટ્રસ્ય પુત્રેણ સર્વતઃ સન્નિવેશિતાઃ॥ 7-79-14 (47676)
સ હત્વા સૈન્ધવં સઙ્ખ્યે પુનરેતુ જયી સુખી।
`હત્વા રિપુગણં સર્વં પારયિત્વા મહાવ્રતમ્॥ 7-79-15 (47677)
યદ્યસ્તિ સુકૃતં કિઞ્ચિદસ્માકં હન્તુ સૈન્ધવમ્।
જિત્વા સર્વાન્રિપૂન્પાર્થસ્ત્રાતુ નોઽસ્માન્મહાભયાત્॥ 7-79-16 (47678)
એવમાશંસમાનાસ્તે કેચિત્તસ્થુરુપશ્રુતિમ્।
શ્રુત્વા ચેષ્ટં સુમનસો વ્યક્તમાશંસિરે જયમ્॥ 7-79-17 (47679)
ભવિતા નુ કથં કૃત્યમિદમિત્યબ્રુવઞ્જનાઃ'।
શ્વોઽહત્વા સિન્ધુરાજં વૈ ધૂમકેતું પ્રવેક્ષ્યતિ॥ 7-79-18 (47680)
ન શક્યમનૃતાં કર્તું પ્રતિજ્ઞાં વિજયેન હિ।
`મહદ્ધિ સાહસં પાર્થઃ કૃતવાચ્છોકમોહિતઃ'॥ 7-79-19 (47681)
ધર્મપુત્રઃ કથં રાજા ભવિષ્યતિ મૃતેઽર્જુને।
તસ્મિન્હિ વિજયઃ કૃત્સ્નઃ પાણ્ડવેન સમાહિતઃ॥ 7-79-20 (47682)
યદિ નોઽસ્તિ કૃતં કિઞ્ચિદ્યદિ દત્તં હુતં યદિ।
ફલેન તસ્ય સર્વસ્ય સવ્યસાચી જયત્વરીન્॥ 7-79-21 (47683)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-79-22x (4466)
એવં કથયતાં તેષાં જયમાશંસતાં પ્રભો।
કૃચ્છ્રેણ મહતા રાજન્રજની વ્યત્યવર્તત॥ 7-79-22 (47684)
તસ્યા રજન્યા મધ્યે તુ પ્રતિબુદ્ધો જનાર્દનઃ।
સ્મૃત્વા પ્રતિજ્ઞાં પાર્થસ્ય દારુકં પ્રત્યભાષત॥ 7-79-23 (47685)
અર્જુનેન પ્રતિજ્ઞાતમાર્તેન હતબન્ધુના।
જયદ્રથં વધિષ્યામિ શ્વોભૂત ઇતિ દારુક॥ 7-79-24 (47686)
તત્તુ દુર્યોધનઃ શ્રુત્વા મન્ત્રિભિર્મન્ત્રયિષ્યતિ।
યથા જયદ્રથં પાર્થો ન હન્યાદિતિ સંયુગે॥ 7-79-25 (47687)
અક્ષૌહિણ્યો હિ તાઃ સર્વા રક્ષિષ્યન્તિ જયદ્રથમ્।
દ્રોણશ્ચ સહપુત્રેણ સર્વાસ્ત્રવિધિપારગઃ॥ 7-79-26 (47688)
એકો વીરઃ સહસ્રાક્ષો દૈત્યદાનવદર્પહા।
સોઽપિ તં નોત્સહેતાજૌ હન્તું દ્રોણેન રક્ષિતમ્॥ 7-79-27 (47689)
સોઽહં શ્વસ્તત્કરિષ્યામિ યથા કુન્તીસુતોઽર્જુનઃ।
અપ્રાપ્તેઽસ્તં દિનકરે હનિષ્યતિ જયદ્રથમ્॥ 7-79-28 (47690)
ન હિ દારા ન મિત્રાણિ જ્ઞાતયો ન ચ બાન્ધવાઃ।
કશ્ચિદન્યઃ પ્રિયતરઃ કુન્તીપુત્રાન્મમાર્જુનાત્॥ 7-79-29 (47691)
અનર્જુનમિમં લોકં મુહૂર્તમપિ દારુક।
ઉદીક્ષિતું ન શક્તોઽહં ભવિતા ન ચ તત્તથા॥ 7-79-30 (47692)
અહં વિજિત્ય તાન્સર્વાન્સહસા સહયદ્વિપાન્।
અર્જુનાર્થે હનિષ્યામિ સકર્ણાન્સસુયોધનાન્॥ 7-79-31 (47693)
શ્વો નિરીક્ષન્તુ મે વીર્યં ત્રયો લોકા મહાહવે।
ધનઞ્જયાર્થે સમરે પરાક્રાન્તસ્ય દારુક॥ 7-79-32 (47694)
શ્વો નરેન્દ્રસહસ્રાણિ રાજપુત્રશતાનિ ચ।
સાશ્વદ્વિપરથાન્યાજૌ વિદ્રવિષ્યામિ દારુક॥ 7-79-33 (47695)
શ્વસ્તાં ચક્રપ્રમથિતાં દ્રક્ષ્યસે નૃપવાહિનીમ્।
મયા ક્રુદ્ધેન સમરે પાણ્ડવાર્થે નિપાતિતામ્॥ 7-79-34 (47696)
શ્વઃ સદેવાઃ સગન્ધર્વાઃ પિશાચોરગરાક્ષસાઃ।
જ્ઞાસ્યન્તિ લોકાઃ સર્વે માં સુહૃદં સવ્યસાચિનઃ॥ 7-79-35 (47697)
યસ્તં દ્વેષ્ટિ સ માં દ્વેષ્ટિ યસ્તં ચાનુ સ મામનુ।
ઇતિ સઙ્કલ્પ્યતાં બુદ્ધ્યા શરીરાર્ધં મમાર્જુનઃ॥ 7-79-36 (47698)
યથા ત્વં મે પ્રભાતાયામસ્યાં નિશિ રથોત્તમમ્।
કલ્પયિત્વા યથાશાસ્ત્રમાદાય વ્રજ સંયતઃ॥ 7-79-37 (47699)
ગદાં કૌમોદકીં દિવ્યાં શક્તિં ચક્રં ધનુઃ શરાન્।
આરોપ્ય વૈ રથે સૂત સર્વોપકરણાનિ ચ॥ 7-79-38 (47700)
સ્થાનં ચ કલ્પયિત્વાઽથ રથોપસ્થે ધ્વજસ્ય મે।
વૈનતેયસ્ય વીરસ્ય સમરે રથશોભિનઃ॥ 7-79-39 (47701)
છત્રં જામ્બૂનદૈર્જાલૈરર્કજ્વલનસપ્રભૈઃ॥
વિશ્વકર્મકૃતૈર્દિવ્યૈરશ્વાનપિ વિભૂષય॥ 7-79-40 (47702)
બલાહકં મેઘપુષ્પં શૈબ્યં સુગ્રીવમેવ ચ।
યુક્ત્વા વાજિવરાંસ્તત્ર કવચી તિષ્ઠ દારુક॥ 7-79-41 (47703)
પાઞ્ચજન્યસ્ય નિર્ઘોષં પર્જન્યનિનદોપમમ્।
શ્રુત્વા ચ ભૈરવં નાદમુપેયાસ્ત્વં જવેન મામ્॥ 7-79-42 (47704)
એકાહ્નાઽહમમર્ષં ચ સર્વદુઃખાનિ ચૈવ હ।
ભ્રાતુઃ પૈતૃષ્વસેયસ્ય વ્યપનેષ્યામિ દારુક॥ 7-79-43 (47705)
સર્વોપાયૈર્યતિષ્યામિ યથા બીભત્સુરાહવે।
પશ્યતાં ધાર્તરાષ્ટ્રાણાં હનિષ્યતિ જયદ્રથમ્॥ 7-79-44 (47706)
યસ્યયસ્ય ચ બીભત્સુર્વધે યત્નં કરિષ્યતિ।
આશંસેઽહં રણે તન્તં તત્રતત્ર હનિષ્યતિ॥ 7-79-45 (47707)
દારુક ઉવાચ। 7-79-46x (4467)
જય એવ ધ્રુવસ્તસ્ય કુત એવ પરાજયઃ।
યસ્ય ત્વં પુરુષવ્યાઘ્ર સારથ્યમુપજગ્મિવાન્॥ 7-79-46 (47708)
એવં ચૈતત્કરિષ્યામિ યથા મામનુભાષસે।
સુપ્રભાતામિમાં રાત્રિં જયાય વિજયસ્ય હિ॥ ॥ 7-79-47 (47709)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ પ્રતિજ્ઞાપર્વણિ એકોનાશીતિતમોઽધ્યાયઃ॥ 79 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-79-3 લાજૈરક્ષતૈઃ॥ 5-79-4 તસ્મૈ ત્ર્યમ્બકાય॥ 5-79-8 પાર્થાય તાદર્થ્યે ચતુર્થી। તેજઃ પ્રતાપઃ॥ 5-79-13 મહાત્મના ઇત્યસ્યાનન્તરં સ ચ રાજા મહાવીર્યઃ પારયત્વર્જુનઃ સ તામ્ ઇત્યેકમર્ધ ઙ. ચ.ઝ.ઞ. પુસ્તકેષુ અધિકં વર્તતે॥ 5-79-31 સહસા બલેન॥ 5-79-36 અનુ અનુગતઃ॥ 5-79-79 એકોનાશીતિતમોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 080
॥ શ્રીઃ ॥
7.80. અધ્યાયઃ 080
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
અર્જુનસ્ય સ્વપ્ને કૃષ્ણેન સહ કૈલાસગમનમ્॥ 1 ॥ તથા સ્તુત્યા રુદ્રપ્રસાદનમ્॥ 2 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-80-0 (47710)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-80-0x (4468)
ધાર્તરાષ્ટ્રસ્ય તં મન્ત્રં સ્મરન્નેવ ધનઞ્જયઃ।
પ્રતિજ્ઞામાત્મનો રક્ષન્મુમોહાચિન્ત્યવિક્રમઃ॥ 7-80-1 (47711)
તં તુ શોકેન સન્તપ્તં સ્વપ્ને કપિવરધ્વજમ્।
આસસાદ મહાતેજા ધ્યાયન્તં ગરુડધ્વજઃ॥ 7-80-2 (47712)
પ્રત્યુત્થાનં ચ કૃષ્ણસ્ય સર્વાવસ્થાસુ ફલ્ગુનઃ।
ન લોપયતિ ધર્માત્મા ભક્ત્યા પ્રેમ્ણા ચ સર્વદા॥ 7-80-3 (47713)
પ્રત્યુત્થાય ચ ગોવિન્દં સ્વં તસ્મૈ ચાસનં દદૌ।
ન ચાસને સ્વયં બુદ્ધિં બીભત્સુર્વ્યદધાત્તદા॥ 7-80-4 (47714)
તતઃ કૃષ્ણો મહાતેજા જાનઁલ્લોકસ્ય નિશ્ચયમ્।
કુન્તીપુત્રમિદં વાક્યમાસીનઃ સ્થિતમબ્રવીત્॥ 7-80-5 (47715)
મા વિષાદે મનઃ પાર્થ કૃથાઃ કાલો હિ દુર્જયઃ।
કાલઃ સર્વાણિ ભૂતાનિ નિયચ્છતિ ભવાભવે॥ 7-80-6 (47716)
કિમર્થં ચ વિષાદસ્તે તદ્બ્રૂહિ દ્વિપદાં વર।
ન શોચ્યં વિદુષાં શ્રેષ્ઠ શોકઃ કાર્યવિનાશનઃ॥ 7-80-7 (47717)
યત્તુ કાર્યં ભવેત્કાર્યં કર્મણા તત્સમાચર।
હીનચેષ્ટસ્ય યઃ શોકઃ સ હિ શત્રુર્ધનઞ્જય॥ 7-80-8 (47718)
શોચન્નન્દયતે શત્રૂન્કર્શયત્યપિ બાન્ધવાન્।
ક્ષીયતે ચ નરસ્તસ્માન્ન ત્વં શોચિતુમર્હસિ॥ 7-80-9 (47719)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-80-10x (4469)
ઇત્યુક્તો વાસુદેવેન બીભત્સુરપરાજિતઃ।
આબભાષે તદા વિદ્વાનિદં વચનમર્થવત્॥ 7-80-10 (47720)
મયા પ્રતિજ્ઞા મહતી જયદ્રથવધે કૃતા।
શ્વોઽસ્મિ હન્તા દુરાત્માનં પુત્રઘ્નમિતિ કેશવ॥ 7-80-11 (47721)
મત્પ્રતિજ્ઞાવિઘાતાર્થં ધાર્તરાષ્ટ્રૈઃ કિલાચ્યુત।
પૃષ્ઠતઃ સૈન્ધવઃ કાર્યઃ સર્વૈર્ગુપ્તો મહારથૈઃ॥ 7-80-12 (47722)
દશ ચૈકા ચ તાઃ કૃષ્ણ અક્ષૌહિણ્યઃ સુદુર્જયાઃ।
હતાવશેષાસ્તત્રેમા હન્ત માધવ સઙ્ખ્યયા॥ 7-80-13 (47723)
તાભિઃ પરિવૃતઃ સઙ્ખ્યે સર્વૈશ્ચૈવ મહારથૈઃ।
કથં શક્યેત સન્દ્રષ્ટું દુરાત્મા કૃષ્ણ સૈન્ધવઃ॥ 7-80-14 (47724)
પ્રતિજ્ઞાપારણં ચાપિ ન ભવિષ્યતિ કેશવ।
પ્રતિજ્ઞાયાં ચ હીનાયાં કથં જીવતિ મદ્વિધઃ॥ 7-80-15 (47725)
દુઃખાપાયસ્ય મે વીર વિકાઙ્ક્ષા પરિવર્તતે।
દ્રુતં ચ યાતિ સવિતા તત એતદ્બ્રવીમ્યહમ્॥ 7-80-16 (47726)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-80-17x (4470)
શોકસ્થાનં તુ તચ્છ્રુત્વા પાર્થસ્ય દ્વિજકેતનઃ।
સંસ્પૃશ્યામ્ભસ્તતઃ કૃષ્ણઃ પ્રાઙ્મુખઃ સમવસ્થિતઃ॥ 7-80-17 (47727)
ઇદં વાક્યં મહાતેજા બભાષે પુષ્કરેક્ષણઃ।
હિતાર્થં પાણ્ડુપુત્રસ્ય સૈન્ધવસ્ય વધે કૃતી॥ 7-80-18 (47728)
શ્રીભગવાનુવાચ। 7-80-19x (4471)
પાર્થ પાશુપતં નામ પરમાસ્ત્રં સનાતનમ્।
યેન સર્વાન્મૃધે દેત્યાઞ્જઘ્ને દેવો મહેશ્વરઃ॥ 7-80-19 (47729)
યદિ તદ્વિદિતં તેઽદ્ય શ્વો હન્તાઽસિ જયદ્રથમ્।
અથ જ્ઞાતં પ્રપદ્યસ્ય મનસા વૃષભધ્વજમ્॥ 7-80-20 (47730)
તં દેવં મનસા ધ્યાત્વા જોષમાસ્સ્વ ધનઞ્જય।
તતસ્તસ્ય પ્રસાદાત્ત્વં ભક્ત્યા પ્રાપ્સ્યસિ તન્મહત્॥ 7-80-21 (47731)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-80-22x (4472)
તતઃ કૃષ્ણવચઃ શ્રુત્વા સંસ્પૃશ્યામ્ભો ધનઞ્જયઃ।
ભૂમાવાસીન એકાગ્રો જગામ મનસા ભવમ્॥ 7-80-22 (47732)
તતઃ પ્રણિહિતો બ્રાહ્મે મુહૂર્તે શુભલક્ષણે।
આત્માનમર્જુનોઽપશ્યદ્ગને સહકેશવમ્॥ 7-80-23 (47733)
પુણ્યં હિમવતઃ પાદં મણિમન્તં ચ પર્વતમ્।
જ્યોતિર્ભિશ્ચ સમાકીર્ણં સિદ્ધચારણસેવિતમ્॥ 7-80-24 (47734)
વાયુવેગગતિઃ પાર્થઃ ખં ભેજે સહકેશવઃ।
કેશવેન ગૃહીતઃ સ દક્ષિણે વિભુના ભુજે॥ 7-80-25 (47735)
પ્રેક્ષમાણો બહૂન્ભાવાઞ્જગામાદ્ભુતદર્શનાન્।
ઉદીચ્યાં દિશિ ધર્માત્મા સોપશ્યચ્છ્વેતપર્વતમ્॥ 7-80-26 (47736)
કુબેરસ્ય વિરાહે ચ નલિનીં પદ્મભૂષિતામ્।
સરિચ્છ્રેષ્ઠાં ચ તાં ગઙ્ગાં વીક્ષમાણો બહૂદકામ્॥ 7-80-27 (47737)
સદા પુષ્પફલૈર્વૃક્ષૈરુપેતાં સ્ફટિકોપલામ્।
સિંહવ્યાઘ્રસમાકીર્ણાં નાનામૃગસમાકુલામ્॥ 7-80-28 (47738)
પુણ્યાશ્રમવતીં રમ્યાં મનોજ્ઞાણ્ડજસેવિતામ્।
મન્દરસ્ય પ્રદેશાંશ્ચ કિન્નરોદ્ગીતનાદિતાન્॥ 7-80-29 (47739)
હેમરૂપ્યમયૈઃ શૃઙ્ગૈર્નાનૌષધિવિદીપિતાન્।
તથા મન્દારવૃક્ષૈશ્ચ પુષ્પિતૈરુપશોભિતાન્। 7-80-30 (47740)
સ્નિગ્ધાઞ્જનચયાકારં સમ્પ્રાપ્તઃ કાલપર્વતમ્।
બ્રહ્મતુઙ્ગં નદીશ્ચાન્યાસ્તથા જનપદાનપિ॥ 7-80-31 (47741)
સ તુઙ્ગં શતશૃઙ્ગં ચ શર્યાતિવનમેવ ચ।
પુણ્યમશ્વશિરસ્થાનં સ્થાનમાથર્વણસ્ય ચ॥ 7-80-32 (47742)
વૃષદંશં ચ શૈલેન્દ્રં મહામન્દરમેવ ચ।
અપ્સરોભિઃ સમાકીર્ણં કિન્નરૈશ્ચોપશોભિતમ્॥ 7-80-33 (47743)
તસ્મિઞ્શૈલે વ્રજન્પાર્થઃ સકૃષ્ણઃ સમવૈક્ષત।
શુભૈઃ પ્રસ્રવણૈર્જુષ્ટાં હેમધાતુવિભૂષિતામ્॥ 7-80-34 (47744)
ચન્દ્રરશ્મિપ્રકાશાઙ્ગીં પૃથિવીં પુરમાલિનીમ્।
સમુદ્રાંશ્ચાદ્ભુતાકારાનપશ્યદ્બહુલાકરાન્॥ 7-80-35 (47745)
વિયદ્દ્યાં પૃથિવીં ચૈવ તથા વિષ્ણુપદં વ્રજન્।
વિસ્મિતઃ સહ કૃષ્ણેન ક્ષિપ્તો બાણ ઇવાભ્યગાત્॥ 7-80-36 (47746)
ગ્રહનક્ષત્રસોમાનાં સૂર્યાગ્ન્યોશ્ચ સમત્વિષમ્।
અપશ્યત તદા પાર્થો જ્વલન્તમિવ પર્વતમ્॥ 7-80-37 (47747)
સમાસાદ્ય તુ તં શૈલં શૈલાગ્રે સમવસ્થિતમ્।
તપોનિત્યં મહાત્માનમપશ્યદ્વૄષભધ્વજમ્। 7-80-38 (47748)
સહસ્રમિવ સૂર્યાણાં દીપ્યમાનં સ્વતેજસા।
શૂલિનં જટિલં ગૌરં વલ્કલાજિનવાસસમ્॥ 7-80-39 (47749)
નયનાનાં સહસ્રૈશ્ચ વિચિત્રાઙ્ગં મહૌજસમ્।
પાર્વત્યા સહિતં દેવં ભૂતસઙ્ઘૈશ્ચ ભાસ્વરૈઃ॥ 7-80-40 (47750)
ગીતવાદિત્રસન્નાદૈર્હાસ્યલાસ્યસમન્વિતમ્।
વગ્લિતાસ્ફોટિતોત્ક્રુષ્ટૈઃ પુણ્યૈર્ગન્ધૈશ્ચ સેવિતમ્॥ 7-80-41 (47751)
સ્તૂયમાનં સ્તવૈર્દિવ્યૈર્ઋષિભિર્બ્રહ્મવાદિભિઃ।
ગોપ્તારં સર્વભૂતાનામીશાનં વરદં શિવમ્॥ 7-80-42 (47752)
વાસુદેવસ્તુ તં દૃષ્ટ્વા જગામ શિરસા ક્ષિતિમ્।
પાર્થેન સહ ધર્માત્મા ગૃણન્બ્રહ્મ સનાતનમ્॥ 7-80-43 (47753)
લોકાદિં વિશ્વકર્માણમજમીશાનમવ્યયમ્।
મનસઃ પરમં યોનિં ખં વાયું જ્યોતિષાં નિધિમ્॥ 7-80-44 (47754)
સ્રષ્ટારં વારિધારાણાં ભુવશ્ચ પ્રકૃતિં પરામ્।
દેવદાનવયક્ષાણાં માનવાનાં ચ શાસકમ્॥ 7-80-45 (47755)
યોગાનાં ચ પરં ધામ દૃષ્ટં બ્રહ્મવિદાં નિધિમ્।
ચારચરસ્ય સ્રષ્ટારં પ્રતિહર્તારમેવ ચ॥ 7-80-46 (47756)
કાલકોપં મહાત્માનં શક્રસૂર્યગુણોદયમ્।
વવન્દતુસ્તદા કૃષ્ણૌ વાઙ્મનોબુદ્ધિકર્મભિઃ॥ 7-80-47 (47757)
યં પ્રપદ્યન્તિ વિદ્વાંસઃ સૂક્ષ્માધ્યાત્મપદૈષિણઃ।
તમજં કારમાત્માનં જગ્મતુઃ શરણં ભવમ્॥ 7-80-48 (47758)
અર્જુનશ્ચાપિ તં દેવં ભૂયો ભૂયોઽપ્યવન્દત।
જ્ઞાત્વા તં સર્વભૂતાદિં ભૂતભવ્યભવોદ્ભવમ્॥ 7-80-49 (47759)
`શરણ્યં શરણં દેવમીશાનં પરમેશ્વરમ્।
જગામ જગતાં નાથમર્જુનઃ સજનાર્દનઃ'॥ 7-80-50 (47760)
તતસ્તાવાગતૌ દૃષ્ટ્વા નરનારાયણાવુભૌ।
સુપ્રસન્નમનાઃ શર્વઃ પ્રોવાચ પ્રહસન્નિવ॥ 7-80-51 (47761)
સ્વાગતં વાં નરશ્ચેષ્ઠાવુત્તિષ્ઠેતાં ગતક્લમૌ।
કિઞ્ચ વામીપ્સિતં વીરૌ મનસઃ ક્ષિપ્રમુચ્યતામ્॥ 7-80-52 (47762)
યેન કાર્યેણ સમ્પ્રાપ્તૌ યુવાં તત્સાધયામિ કિમ્।
વ્રિયતામાત્મનઃ શ્રેયસ્તત્સર્વં પ્રદદાનિ વામ્॥ 7-80-53 (47763)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-80-54x (4473)
તતસ્તદ્વચનં શ્રુત્વા પ્રત્યુત્થાય કૃતાઞ્જલી।
વાસુદેવાર્જુનૌ શર્વં તુષ્ટુવાતે મહામતી।
ભક્ત્યાસ્તવેન દિવ્યેન મહાત્માનાવનિન્દિતૌ॥ 7-80-54 (47764)
કૃષ્ણાર્જુનાવૂચતુઃ। 7-80-55x (4474)
નમો ભવાય શર્વાય રુદ્રાય વરદાય ચ।
પશૂનાં પતયે નિત્યમુગ્રાય ચ કપર્દિને॥ 7-80-55 (47765)
મહાદેવાય ભીમાય ત્ર્યમ્બકાય ચ શાન્તયે।
ઈશાનાય મખઘ્નાય નમોઽસ્ત્વન્ધકઘાતિને॥ 7-80-56 (47766)
કુમારગુરવે તુભ્યં નીલગ્રીવાય વેધસે।
પિનાકિને હવિષ્યાય સત્યાય વિભવે સદા॥ 7-80-57 (47767)
વિલોહિતાય ધ્રૂમ્રાય વ્યાધાયાનપરાજિતે।
નિત્યં નીલશિખણ્ડાય શૂલિને દિવ્યચક્ષુષે॥ 7-80-58 (47768)
હોત્રે પોત્રે ત્રિનેત્રાય વ્યાધાય વસુરેતસે।
અચિન્ત્યાયામ્બિકાભર્ત્રે સર્વદેવસ્તુતાય ચ॥ 7-80-59 (47769)
વૃષધ્વજાય મુણ્ડાય જટિને બ્રહ્મચારિણે।
તપ્યમાનાય સલિલે બ્રહ્મણ્યાયાજિતાય ચ॥ 7-80-60 (47770)
વિશ્વાત્મને વિશ્વસૃજે વિશ્વમાવૃત્ય તિષ્ઠતે।
નમોનમસ્તે સેવ્યાય ભૂતાનાં પ્રભવે સદા॥ 7-80-61 (47771)
બ્રહ્મવક્ત્રાય સર્વાય શંકરાય શિવાય ચ।
નમોસ્તુ વાચસ્પતયે પ્રજાનાં પતયે નમઃ॥ 7-80-62 (47772)
`અભિગમ્યાય કામ્યાય સ્તુત્યાયાર્યાય સર્વદા।
નમોઽસ્તુ દેવદેવાય મહાભૂતધરાય ચ।
નમો વિશ્વસ્ય પતયે પત્તીનાં પતયે નમઃ'॥ 7-80-63 (47773)
નમો વિશ્વસ્ય પતયે મહતાં પતયે નમઃ।
નમઃ સહસ્રશિરસે સહસ્રભુજમૃત્યવે॥
સહસ્રનેત્રપાદાય નમોઽસઙ્ખ્યેયકર્મણે। 7-80-64 (47774)
નમો હિરણ્યવર્ણાય હિરણ્યકવચાય ચ।
ભક્તાનુકમ્પિને નિત્યં સિધ્યતાં નો વરઃ પ્રભો॥ 7-80-65 (47775)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-80-66x (4475)
એવં સ્તુત્વા મહાદેવં વાસુદેવઃ સહાર્જુનઃ।
પ્રસાદયામાસ ભવં તદા હ્યસ્ત્રોપલબ્ધયે॥ ॥ 7-80-66 (47776)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ પ્રતિજ્ઞાપર્વણિ અશીતિતમોઽધ્યાયઃ॥ 80 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-80-7 ન શોચ્યં શોકો નાચરણીયઃ॥ 5-80-8 કાર્યે કૃત્યં કાર્યં કરણીયં ભવેદિત્યન્વયઃ॥ 5-80-23 પ્રણિહિતઃ સમાતિxxxx॥ 5-80-32 અથર્વણસ્ય મુનેઃ॥ 5-80-36 તથા ચ વ્રજન્વિષ્ણુપદમાકાશમભ્યગાદિત્યન્વયઃ॥ 5-80-41 લાસ્યં નૃત્તમ્। વલ્ગિતમિતસ્તતઃ પ્રચારઃ। આસ્ફોટિતં ભુજાડમ્બરઃ। ઉક્ત્રુષ્ટમુચ્ચૈઃ સ્વનિતમ્॥ 5-80-44 વિશ્વં જગત્કર્મ પ્રાપ્યં યસ્ય। ઈશાનમપ્રતિહતેચ્છમ્। અવ્યયમવિકારમ્। મનસઃ પરમં પ્રવૃત્તિનિવૃત્તિકારણમ્। યોનિમુત્પત્તિસ્થાનં ચ। જ્યોતિષાં તેજસાં નિધિમધિષ્ઠાનમ્॥ 5-80-46 યોગાનાં યોગદર્શિનાં પરં ધામ પરમાશ્રયમ્। દૃષ્ટં સાક્ષાદ્ભૂતં બ્રહ્મતત્ત્વં તદ્વિદાં નિર્ધિ રહસ્યમ્॥ 5-80-47 કાલઇવ કોપો યસ્ય। શક્રસ્ય ગુણા ઐશ્વર્યાદયઃ સૂર્યસ્ય ગુણાઃ પ્રતાપાદયઃ તેષામુદયો યસ્માત્। કાલકેશં ઇતિ ક. પાઠઃ॥ 5-80-48 કારણાત્માનં કારણૈકસ્વભાવમ્॥ 5-80-55 ભાવઃ સર્વપ્રભુત્વાત્। શર્વઃ સંહરણાત્॥ 5-80-56 શાન્તિઃ શમપ્રધાનત્વાત્॥ 5-80-57 હવિષ્યઃ હવિષ્યયોગ્યત્વાત્। વિભુર્વ્યાપકત્વાત્॥ 5-80-58 વ્યાધાય મૃગહનનાત્। દ્વિરુક્તિર્દ્વિસ્તથાકરણાત્। અનાત્પ્રાણિનઃ પરાજયતીતિ અનપરાજિત્સર્વભૂતોત્તમત્વાત્। નીલશિખણ્ડો નીલકેશત્વાત્॥ 5-80-59 હોતા દીક્ષિતઃ ભાવેન હવનશીલત્વાત્। વસુરેતા અગ્નૌ રેતઃ ક્ષેપણાત્॥ 5-80-60 મુણ્ડો દીક્ષિતત્વાત્। બ્રહ્મચારી રેતોવિધારણાત્॥ 5-80-61 ભૂતાનાં પ્રાણિનાં પ્રમથાદીનામ્॥ 5-80-62 બ્રહ્મવક્રો વેદપૂર્ણમુખત્વાત્। શિવો મોક્ષહેતુત્વાત્। વાચસ્પતિર્વાઙ્યયપ્રવર્તનાત્॥ 5-80-80 અશીતિતમોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 081
॥ શ્રીઃ ॥
7.81. અધ્યાયઃ 081
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
અર્જુનેન સ્વપ્ને શંકરાત્પાશુપતાસ્ત્રમુપલક્ષ્ય કૃષ્ણેનસહ પુનઃ શિબિરં પ્રત્યાગમનમ્॥ 1 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-81-0 (47777)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-81-0x (4476)
તતઃ પાર્થઃ પ્રસન્નાત્મા પ્રાઞ્જલિર્વૃષભધ્વજમ્।
દદર્શોત્ફુલ્લનયનઃ સમસ્તં તેજસાં નિધિમ્॥ 7-81-1 (47778)
તં ચોપહારં સુકૃતં નૈશં નૈત્યકમાત્મના।
દદર્શ ત્ર્યમ્બકાભ્યાશે વાસુદેવનિવેદિતમ્॥ 7-81-2 (47779)
તતોઽભિપૂજ્ય મનસા કૃષ્ણં શર્વં ચ પાણ્ડવઃ।
ઇચ્છામ્યહં દિવ્યમસ્ત્રમિત્યભાષત શઙ્કરમ્॥ 7-81-3 (47780)
તતઃ પાર્થસ્ય વિજ્ઞાય વરાર્થે વચનં તદા।
વાસુદેવાર્જુનૌ દેવઃ સ્મયમાનોઽભ્યભાષત॥ 7-81-4 (47781)
સ્વાગતં વાં નરશ્રેષ્ઠૌ વિજ્ઞાતં મનસેપ્સિતમ્।
યેન કામેન સમ્પ્રાપ્તૌ ભવદ્ધ્યાં તં દદામ્યહમ્॥ 7-81-5 (47782)
સરોઽમૃતમયં દિવ્યમભ્યાશે શત્રુસૂદનૌ।
તત્ર મે તદ્ધનુર્દિવ્યં શરશ્ચ નિહિતઃ પુરા॥ 7-81-6 (47783)
યેન દેવારયઃ સર્વે મયા યુધિ નિપાતિતાઃ।
તત આનીયતાં કૃષ્ણૌ સશરં ધનુરુત્તમમ્॥ 7-81-7 (47784)
તથેત્યુક્ત્વા તુ તૌ વીરૌ સર્વપારિષદૈઃ સહ।
પ્રસ્થિતૌ તત્સરો દિવ્યં દિવ્યૈશ્વર્યશતૈર્યુતમ્॥ 7-81-8 (47785)
નિર્દિષ્ટં યદ્વૃષાઙ્કેણ પુણ્યં સર્વાર્થસાધકમ્।
તૌ જગ્મતુરસમ્ભ્રાન્તૌ નરનારાયણાવૃષી॥ 7-81-9 (47786)
તતસ્તૌ તત્સરો ગત્વા સૂર્યમણ્ડલસન્નિભમ્।
નાગમન્તર્જલે ઘોરં દદૃશાતેઽર્જુનાચ્યુતૌ॥ 7-81-10 (47787)
દ્વિતીયં ચાપરં નાગં સહસ્રશિરસં વરમ્।
વમન્તં વિપુલા જ્વાલા દદૃશાતેઽગ્નિવર્ચસમ્॥ 7-81-11 (47788)
તતઃ કૃષ્ણશ્ચ પાર્થશ્ચ સંસ્પૃશ્યામ્ભઃ કૃતાઞ્જલી।
તૌ નાગાવુપતસ્થાતે નમસ્યન્તૌ વૃષધ્વજમ્॥ 7-81-12 (47789)
ગૃણન્તૌ વેદવિદ્વાંસૌ તદ્બ્રહ્મ શતરુદ્રિયમ્।
અપ્રમેયપ્રમાણં તૌ ગત્વા સર્વાત્મના ભવમ્॥ 7-81-13 (47790)
તતસ્તૌ રુદ્રમાહાત્મ્યાદ્ધિત્વા રૂપં મહોરગૌ।
ધનુર્બાણશ્ચ શત્રુઘ્નં તદ્દ્વન્દ્વં સમપદ્યત॥ 7-81-14 (47791)
તૌ તજ્જગૃહતુઃ પ્રીતૌ ધનુર્બાણં ચ સુપ્રભમ્।
આજહૂતુર્મહાત્માનૌ દદતુશ્ચ મહાત્મને॥ 7-81-15 (47792)
તતઃ પાશ્વાદ્વૄષાઙ્કસ્ય બ્રહ્મચારી ન્યવર્તત।
પિઙ્ગાક્ષસ્તપસઃ ક્ષેત્રં બલવાન્નીલલોહિતઃ। 7-81-16 (47793)
સ તદ્ગૃહ્ય ધનુઃશ્રેષ્ઠં તસ્થૌ સ્થાનં સમાહિતઃ।
વિચકર્ષાથ વિધિવત્સશરં ધનુરુત્તમમ્॥ 7-81-17 (47794)
તસ્ય મૌર્વી ચ મુષ્ટિં ચ સ્થાનં ચાલક્ષ્ય પાણ્ડવઃ।
શ્રુત્વા મન્ત્રં ભવપ્રોક્તં જગ્રાહાચિન્ત્યવિક્રમઃ॥ 7-81-18 (47795)
સ સરસ્યેવ તં બાણં મુમોચાતિબલઃ પ્રભુઃ।
ચિક્ષેપ ચ પુનર્વીરસ્તસ્મિન્સરસિ તદ્ધનુઃ॥ 7-81-19 (47796)
તતઃ પ્રીતં ભવં જ્ઞાત્વા સ્મૃતિમાનર્જુનસ્તદા।
વરમારણ્યકે દત્તં દર્શનં શઙ્કરસ્ય ચ।
મનસા ચિન્તયામાસ તન્મે સમ્પદ્યતાં ભવ॥ 7-81-20 (47797)
તસ્ય તન્મતમાજ્ઞાય પ્રીતઃ પ્રાદાદ્વરં ભવઃ।
તચ્ચ પાશુપતં ઘોરં પ્રતિજ્ઞાયાશ્ચ પારણમ્॥ 7-81-21 (47798)
તતઃ પાશુપતં દિવ્યમવાપ્ય પુનરીશ્વરાત્।
સંહૃષ્ટરોમા દુર્ધર્ષઃ કૃતં કાર્યમમન્યત॥ 7-81-22 (47799)
`તતોઽર્જુનહૃષીકૈશૌ પુનઃ પુનરરિંદમૌ'।
વવન્દતુશ્ચ સંહૃષ્ટૌ શિરોભ્યાં તં મહેશ્વરમ્॥ 7-81-23 (47800)
અનુજ્ઞાતૌ ક્ષણે તસ્મિન્ભવેનાર્જુનકેશવૌ।
પ્રાપ્તૌ સ્વશિબિરં વીરૌ મુદા પરમયા યુતૌ॥ 7-81-24 (47801)
તથા ભવેનાનુમતૌ મહાસુરનિઘાતિના।
ઇદ્રાવીષ્ણૂ યથા પ્રીતૌ જમ્ભસ્ય વધકાઙ્ક્ષિણૌ॥ ॥ 7-81-25 (47802)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ પ્રતિજ્ઞાપર્વણિ એકાશીતિતમોઽધ્યાયઃ॥ 81 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-81-2 આત્મના સુકૃતં સૂપકલ્પિતમ્॥ 5-81-14 દ્વન્દ્વં યુગલમ્॥ 5-81-16 નીલલોહિતઃ ભગવતોઽપરા તનુઃ॥ 5-81-17 સ્થાનં સ્થાપનકમ્ 5-81-18 જગ્રાહ મનસિ કૃતવાન્॥ 5-81-81 એકાશીતિતમોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 082
॥ શ્રીઃ ॥
7.82. અધ્યાયઃ 082
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
શ્રીકૃષ્ણસ્ય કૃતાહ્નિકં યુધિષ્ઠિરં પ્રત્યાગમનમ્॥ 1 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-82-0 (47803)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-82-0x (4477)
તયોઃ સંવદતોરેવ કૃષ્ણદારુકયોસ્તથા।
સાઽત્યગાદ્રજની રાજન્નથ રાજા સ્મ બોધ્યતે॥ 7-82-1 (47804)
પઠન્તિ પાણિધ્વનિકા માગધાઃ સ્તવગાયકાઃ।
વૈતાલિકાશ્ચ સૂતાશ્ચ તુષ્ટુવુઃ પુરુષર્ષભમ્॥ 7-82-2 (47805)
નર્તકાશ્ચાપ્યનૃત્યન્ત જગુર્ગીતાનિ ગાયકાઃ।
કુરુવંશસ્તવાર્થાનિ મધુરં રક્તકણ્ઠિનઃ॥ 7-82-3 (47806)
મૃદઙ્ગા ઝર્ઝરા ભેર્યઃ પણવાનકગોમુખાઃ।
આડમ્બરાશ્ચ શઙ્ખાશ્ચ દુન્દુભ્યશ્ચ મહાસ્વનાઃ॥ 7-82-4 (47807)
એવમેતાનિ સર્વાણિ તથાન્યાન્યપિ ભારત।
વાદયન્તિ સ્મ સંહૃષ્ટાઃ કુશલાઃ સાધુશિક્ષિતાઃ॥ 7-82-5 (47808)
સ મેઘસમનિર્ઘોષો મહાઞ્શબ્દોઽસ્પૃશદ્દિવમ્।
પાર્થિવપ્રવરં સુપ્તં યુધિષ્ઠિરમબોધયત્॥ 7-82-6 (47809)
પ્રતિબુદ્ધઃ સુખં સુપ્તો મહાર્હે શયનોત્તમે।
ઉત્થાયાવશ્યકાર્યાર્થં યયૌ સ્નાનગૃહં નૃપઃ॥ 7-82-7 (47810)
તતઃ શુક્લામ્બરાઃ સ્નાતાસ્તરુણાઃ શતમષ્ટ ચ।
સ્નાપકાઃ કાઞ્ચનૈઃ કુમ્ભૈઃ પૂર્ણૈઃ સમુપતસ્થિરે॥ 7-82-8 (47811)
ભદ્રાસને સૂપવિષ્ટઃ પરિધાયામ્બરં લઘુ।
સસ્નૌ ચન્દનસંયુક્તૈઃ પાનીયૈરભિમન્ત્રિતૈઃ॥ 7-82-9 (47812)
ઉત્સાદિતઃ કષાયેણ બલવદ્ભિઃ સુશિક્ષિતૈઃ।
આપ્લુતઃ સાધિવાસેન જલેન સસુગન્ધિના॥ 7-82-10 (47813)
રાજહંસનિભં પ્રાપ્ય ઉષ્ણીષં શિથિલાર્પિતમ્।
જલક્ષયનિમિત્તં વૈ વેષ્ટયામાસ મૂર્ધનિ॥ 7-82-11 (47814)
હરિણા ચન્દનેનાઙ્ગમુપલિપ્ય મહાભુજઃ।
સ્રગ્વી ચાક્લિષ્ટવસનઃ પ્રાઙ્મુખઃ પ્રાઞ્જલિઃ સ્થિતઃ॥ 7-82-12 (47815)
`કૃત્વેન્દ્રિયાણામૈકાગ્ર્યં મનસશ્ચ મહામનાઃ'।
જજાપ જપ્યં કૌન્તેયઃ સતાં માર્ગમનુષ્ઠિતઃ।
તત્રાગ્નિશરણં દીપ્તં પ્રવિવેશ વિનીતવત્॥ 7-82-13 (47816)
સમિદ્ભિઃ સ પવિત્રાભિરગ્નિમાહુતિભિસ્તથા।
મન્ત્રપૂતાભિરર્ચિત્વા નિશ્ચક્રામ ગૃહાત્તતઃ॥ 7-82-14 (47817)
દ્વિતીયાં પુરુષવ્યાઘ્રઃ કક્ષ્યાં નિર્ગમ્ય પાર્થિવઃ।
તતો વેદવિદો વૃદ્ધાનપશ્યદ્બ્રાહ્મણર્ષભાન્॥ 7-82-15 (47818)
દાન્તાન્વેદવ્રતસ્નાતાન્સ્નાતાનવભૃથેષુ ચ।
સહસ્રાનુચરાન્સૌરાન્સહસ્રં ચાષ્ટ ચાપરાન્॥ 7-82-16 (47819)
અક્ષતૈઃ સુમનોભિશ્ચ વાચયિત્વા મહાભુજઃ।
તાન્દ્વિજાન્મધુસર્પિર્ભ્યાં ફલૈઃ શ્રેષ્ઠૈઃ સુમઙ્ગલૈઃ॥ 7-82-17 (47820)
પ્રાદાત્કાઞ્ચનમેકૈકં નિષ્કં વિપ્રાય પાણ્ડવઃ।
અલઙ્કૃતં ચાશ્વશતં વાસાંસીષ્ટાશ્ચ દક્ષિણાઃ॥ 7-82-18 (47821)
તથા ગાઃ કપિલા દોગ્ધ્રીઃ સવત્સાઃ પાણ્ડુનન્દનઃ।
હેમશૃઙ્ગા રૌપ્યખુરા દત્ત્વા તેભ્યઃ પ્રદક્ષિણમ્॥ 7-82-19 (47822)
સ્વસ્તિકાન્વર્ધમાનાંશ્ચ નન્દ્યાવર્તાંશ્ચ કાઞ્ચનાન્।
માલ્યં ચ જલકુમ્ભાંશ્ચ જ્વલિતં ચ હુતાશનમ્॥ 7-82-20 (47823)
પૂર્ણાન્યક્ષતપાત્રાણિ રુચકં રોચનાસ્તથા।
સ્વલઙ્કૃતાઃ શુભાઃ કન્યા દધિસર્પિર્મધૂદકમ્॥ 7-82-21 (47824)
મઙ્ગલ્યાન્પક્ષિણશ્ચૈવ યચ્ચાન્યદપિ પૂજિતમ્।
દૃષ્ટ્વા સ્પૃષ્ટ્વા ચ કૌન્તેયો બાહ્યાં કક્ષ્યાં તતોઽગમત્॥ 7-82-22 (47825)
તતસ્તસ્યાં નહાબાહોસ્તિષ્ઠતઃ પરિચારકાઃ।
સૌવર્ણં સર્વતોભદ્રં મુક્તાવૈદૂર્યમણ્ડિતમ્॥ 7-82-23 (47826)
પરાર્ધ્યાસ્તરણાસ્તીર્ણં સોત્તરચ્છદમૃદ્ધિમત્।
વિશ્વકર્મકૃતં દિવ્યમુપજહ્રુર્વરાસનમ્॥ 7-82-24 (47827)
તત્ર તસ્યોપવિષ્ટસ્ય ભૂષણાનિ મહાત્મનઃ।
ઉપાજહ્રુર્મહાર્હાણિ પ્રેપ્યાઃ શુભ્રાણિ સર્વશઃ॥ 7-82-25 (47828)
યુક્તાભરણવેષસ્ય કૌન્તેયસ્ય મહાત્મનઃ।
રૂપમાસીન્મહારાજ દ્વિષતાં શોકવર્ધનમ્॥ 7-82-26 (47829)
ચામરૈશ્ચન્દ્રરશ્મ્યાભૈર્હેમદણ્ડૈઃ સુશોભનૈઃ।
દોધૂયમાનૈઃ શુશુભે વિદ્યુદ્ભિરિવ તોયદઃ॥ 7-82-27 (47830)
સંસ્તૂયમાનઃ સૂત્રૈશ્ચ વન્દ્યમાનશ્ચ વન્દિભિઃ।
ઉપગીયમાનો ગન્ધર્વૈરાસ્તે સ્મ કુરુનન્દનઃ॥ 7-82-28 (47831)
તતો મુહૂર્તમાસીચ્ચ વન્દિનાં નિનદો મહાન્।
રથાનાં નેમિઘોષશ્ચ ખુરઘોષશ્ચ વાજિનામ્॥ 7-82-29 (47832)
હાદેન ગજઘણ્ટાનાં શઙ્ખાનાં નિનદેન ચ।
નરાણાં પદશબ્દૈશ્ચ કમ્પતીવ સ્મ મેદિની॥ 7-82-30 (47833)
તતઃ શુદ્ધાન્તમાસાદ્ય જાનુભ્યાં ભૂતલે સ્થિતઃ।
શિરસા વન્દનીયં તમભિવાદ્ય જનેશ્વરમ્॥ 7-82-31 (47834)
કુણ્ડલી બદ્ધનિસ્ત્રિંશઃ સન્નદ્ધકવચો યુવા।
અભિપ્રણમ્ય શિરસા દ્વાસ્થો ધર્માત્મજાય વૈ॥ 7-82-32 (47835)
ન્યવેદયદ્ધૃષીકેશમુપયાન્તં મહાત્મને।
સોઽબ્રવીત્પુરુષવ્યાઘ્રઃ સ્વાગતેનૈવ માધવઃ॥ 7-82-33 (47836)
`પ્રવેશ્યતાં સમીપં મે કિમર્થં પ્રવિલમ્બસે'।
આસનં ચ મધુઘ્નાય દીયતાં પરમાર્ચિતમ્।
તતઃ પ્રવેશ્ય વાર્ષ્ણેયમુપવેશ્ય વરાસને॥ 7-82-34 (47837)
સત્કૃત્ય સત્કૃતસ્તેન પર્યપૃચ્છદ્યુધિષ્ઠિરઃ॥ ॥ 7-82-35 (47838)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ પ્રતિજ્ઞાપર્વણિ દ્વ્યશીતિતમોઽધ્યાયઃ॥ 82 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-82-2 પાણિધ્વનિકા હસ્તેન તાલસ્વનં કુર્વતે॥ 5-82-3 રક્તકણ્ઠિનો રઞ્જકસ્વરાઃ॥ 5-82-4 ઝર્ઝરા ઝિલ્લિકાઃ। ભેર્યો બૃહઢ્ઢક્કાઃ। પણવા મુરજાઃ। આનકાઃ પટહાઃ। ગોમુખાઃ ત્રાગડાઃ। આડમ્બરાશ્ચ ક્ષુદ્રપટહાઃ। દુન્દુભ્યો ઢક્કાઃ॥ 5-82-9 ભદ્રાસને ચતુઃસમાસને॥ 5-82-10 કષાયેણ સર્વૌષધ્યાદિકલ્કેન॥ 5-82-12 અક્લિષ્ટમનુપહતં વસનં યસ્ય॥ 5-82-13 દીપ્તં જ્વલદગ્નિમ્॥ 5-82-16 સૌરાન્સૂર્યોપાસકાન્॥ 5-82-19 પ્રદક્ષિણં કૃત્વેતિ શેષઃ॥ 5-82-20 સ્વસ્તિકાનાલિઙ્ગનાનિ। વર્ધમાનાન્ શરાવાન્। નન્દ્યાવર્તાન્સમ્પુટિતાદ્યર્ઘપાત્રાણિ॥ 5-82-21 રુચકં માતુલુઙ્ગકમ્॥ 5-82-24 વિશ્વકર્મકૃતં વિશ્વકર્મપ્રણીતેન વિધિના નિર્મિતમ્॥ 5-82-28 વન્દ્યમાનઃ સ્તૂયમાનઃ। સ્તુત્યર્થસ્ય વદે રૂપમ્॥ 5-82-31 શુદ્ધાન્તં કક્ષ્યાભ્યન્તરમ્॥ 5-82-82 દ્વ્યશીતિતતમોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 083
॥ શ્રીઃ ॥
7.83. અધ્યાયઃ 083
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
જયદ્રથવધસ્ય દુષ્કરત્વાશઙ્કિનો યુધિષ્ઠિરસ્ય કૃષ્ણેન સમાશ્વાસનમ્॥ 1 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-83-0 (47839)
યુધિષ્ઠિર ઉવાચ। 7-83-0x (4478)
સુખેન રજની વ્યુષ્ટા કચ્ચિત્તે મધુસૂદન।
કચ્ચિજ્જ્ઞાનાનિ સર્વાણિ પ્રસન્નાનિ તવાચ્યુત॥ 7-83-1 (47840)
સઞ્જાય ઉવાચ। 7-83-2x (4479)
વાસુદેવોઽપિ તદ્યુક્તં પ્રત્યુવાચ યુધિષ્ઠિરમ્।
દર્શનાદેવ તે સૌમ્ય ન કિઞ્ચિદશુભં મમ॥ 7-83-2 (47841)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-83-3x (4480)
તતશ્ચ પ્રકૃતીઃ ક્ષત્તા ન્યવેદયદુપસ્થિતાઃ।
અનુજ્ઞાતશ્ચ રાજ્ઞા સ પ્રાવેશયત તં જનમ્॥ 7-83-3 (47842)
વિરાટં ભીમસેનં ચ ધૃષ્ટદ્યુમ્નં ચ સાત્યકિમ્।
ચેદિપં ધૃષ્ટકેતું ચ દ્રુપદં ચ મહારથમ્॥ 7-83-4 (47843)
શિખણ઼્ડિનં યમૌ ચૈવ ચેકિતાનં સકેકયમ્।
યુયુપ્સું ચૈવ કૌરવ્યં પાઞ્ચાલ્યં ચોત્તમૌજસમ્॥ 7-83-5 (47844)
યુધામન્યુ સુબાહું ચ દ્રૌપદેયાંશ્ચ સર્વશઃ।
એતાંશ્ચ સુહૃદશ્ચાન્યાન્દર્શયામાસ પાણ્ડવમ્॥ 7-83-6 (47845)
અનુજ્ઞાતાશ્ચ પાર્થેન સ્વાસીના આસનેષુ તે।
સર્વેષ્વથ પરાર્ધ્યેષુ યથાર્હં વન્દ્ય પાણ્ડવમ્॥ 7-83-7 (47846)
એકસ્મિન્નાસને વીરાવુપવિષ્ટૌ મહાબલૌ।
કૃષ્ણશ્ચ યુયુધાનશ્ચ વેદ્યામિવ હુતાશનૌ॥ 7-83-8 (47847)
તતો યુધિષ્ઠિરસ્તેષાં શૃણ્વતાં મધુસૂદનમ્।
અબ્રવીત્પુણ્ડરીકાક્ષમાભાષ્ય મધુરં વચઃ॥ 7-83-9 (47848)
એકં ત્વાં વયમાશ્રિત્ય સહસ્રાક્ષમિવામરાઃ।
પ્રાર્થયામો જયં યુદ્ધે શાશ્વતાનિ સુખાનિ ચ॥ 7-83-10 (47849)
ત્વં હિ રાજ્યવિનાશં ચ દ્વિષદ્ભિશ્ચ નિરાક્રિયામ્।
ક્લેશાંશ્ચ વિવિધાન્કૃષ્ણ સર્વાંસ્તાનપિ વેત્થ નઃ॥ 7-83-11 (47850)
ત્વયિ સર્વેશ સર્વેષામસ્માકં ભક્તવત્સલ।
સુખમાયત્તમત્યર્થં યાત્રા ચ મધુસૂદન॥ 7-83-12 (47851)
સ તથા કુરુ વાર્ષ્ણેય યથા ત્વયિ મનો મમ।
અર્જુનસ્ય યથા સત્યા પ્રતિજ્ઞા સ્યાચ્ચિકીર્ષિતા॥ 7-83-13 (47852)
સ ભવાંસ્તારયત્વસ્માદ્દુઃખામર્ષમહાર્ણવાત્।
પરાં તિતીર્ષતામદ્ય પ્લુવો નો ભવ માધવ॥ 7-83-14 (47853)
નહિ તત્કુરુતે યોધઃ કાર્તવીર્યસમોઽપિ યઃ।
યુધિ યત્કુરુષે કૃષ્ણ સારથ્યં ત્વં સમાસ્થિતઃ॥ 7-83-15 (47854)
યથૈવ સર્વાસ્વાપત્સુ પાસિ વૃષ્ણીઞ્જનાર્દન।
તથૈવાસ્માન્મહાબાહો વૃજિનાત્ત્રાતુમર્હસિ॥ 7-83-16 (47855)
ત્વમગાધેઽપ્લવે મગ્નાન્પાણ્ડવાન્કુરુસાગરે।
સમુદ્ધર પ્લુવો ભૂત્વા શઙ્ખચક્રગદાધર॥ 7-83-17 (47856)
નમસ્તે દેવદેવેશ સનાતન વિશાતન।
વિષ્ણો જિષ્ણો હરે કૃષ્ણ વૈકુણ્ઠ પુરુષોત્તમ॥ 7-83-18 (47857)
નારદસ્ત્વાં સમાચખ્યૌ પુરાણમૃષિસત્તમમ્।
વરદં શાર્ઙ્ગિણં શ્રેષ્ઠં તત્સત્યં કુરુ માધવ॥ 7-83-19 (47858)
ઇત્યુક્તઃ પુણ્ડરીકાક્ષો ધર્મરાજેન સંસદિ।
તોયમેઘસ્વનો વાગ્મી પ્રત્યુવાચ યુધિષ્ઠિરમ્॥ 7-83-20 (47859)
વાસુદેવ ઉવાચ। 7-83-21x (4481)
સામરેષ્વપિ લોકેષુ સર્વેષુ ન તથાવિધઃ।
શરાસનધરઃ કશ્ચિદ્યથા પાર્થો ધનઞ્જયઃ॥ 7-83-21 (47860)
વીર્યવાનસ્ત્રસમ્પન્નઃ પરાક્રાન્તો મહાબલઃ।
યુદ્ધશૌણ્ડઃ સદામર્ષી તેજસા પરમો નૃણામ્॥ 7-83-22 (47861)
સ યુવા વૃષભસ્કન્ધો દીર્ઘબાહુર્મહાબલઃ।
સિંહર્ષભગતિઃ શ્રીમાન્દ્વિષતસ્તે હનિષ્યતિ॥ 7-83-23 (47862)
અહં ચ તત્કરિષ્યામિ તથા કુન્તીસુતોઽર્જુનઃ।
ધાર્તરાષ્ટ્રસ્ય સૈન્યાનિ ધક્ષ્યત્યગ્નિરિવેન્ધનમ્॥ 7-83-24 (47863)
અદ્ય તં પાપકર્માણં ક્ષુદ્રં સૌભદ્રઘાતિનમ્।
અપુનર્દર્શનં માર્ગમિષુભિઃ ક્ષેપ્સ્યતેઽર્જુનઃ॥ 7-83-25 (47864)
તસ્યાદ્ય ગૃધ્રાઃ શ્યેનાશ્ચ ચણ્ડગોમાયવસ્તથા।
ભક્ષયિષ્યન્તિ માંસાનિ યે ચાન્યે પુરુષાદકાઃ॥ 7-83-26 (47865)
યદ્યસ્ય દેવા ગોપ્તારઃ સેન્દ્રાઃ સર્વે તથાઽપ્યસૌ।
રાજધાનીં યમસ્યાદ્ય હતઃ પ્રાપ્સ્યતિ દુર્મતિઃ॥ 7-83-27 (47866)
નિહત્ય સૈન્ધવં જિષ્ણુરદ્ય ત્વામુપયાસ્યતિ।
વિશોકો વિજ્વરો રાજન્ભવ શાન્તિ પુરસ્કૃતઃ॥ ॥ 7-83-28 (47867)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ પ્રતિજ્ઞાપર્વણિ ત્ર્યશીતિતમોઽધ્યાયઃ॥ 83 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-83-11 નિરાક્રિયામપસારણમ્॥ 5-83-12 યાત્રા સ્થિતિઃ॥ 5-83-16 વૃજિનાત્ વ્યસનાત્॥ 5-83-18 સનાતન અનાદિનિધન। વિશા તન સંહર્તઃ। કૃષ્ણ સંસારકર્ષક। પુરુષોત્તમ પરમાત્મન્ ॥ 5-83-22 યુદ્ધશૌણ્ડઃ યુદ્ધપ્રવીણઃ॥ 5-83-83 ત્ર્યશીતિતમોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 084
॥ શ્રીઃ ॥
7.84. અધ્યાયઃ 084
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
જયદ્રથમ્પ્રતિ ગચ્છતાઽર્જુનેન યુધિષ્ઠિરરક્ષણાય સાત્યકિમ્પ્રતિ ચોદના॥ 1 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-84-0 (47868)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-84-0x (4482)
તથા તુ વદતાં તેષાં પ્રાદુરાસીદ્ધનઞ્જયઃ।
દિદૃક્ષુર્ભરતશ્રેષ્ઠં રાજાનં સસુહૃદ્ગણમ્॥ 7-84-1 (47869)
તં પ્રવિષ્ટં શુભાં કક્ષ્યામભિવન્દ્યાગ્રતઃ સ્યિતમ્।
તમુત્થાયાર્જુનં પ્રેમ્ણા સસ્વજે પાણ્ડવર્ષભઃ॥ 7-84-2 (47870)
મૂર્ધ્નિ ચૈનમુપાઘ્રાય પરિષ્વજ્ય ચ બાહુના।
આશિષઃ પરમાઃ પ્રોચ્ય સ્મયમાનોઽભ્યભાષત॥ 7-84-3 (47871)
વ્યક્તમર્જુન સઙ્ગ્રામે ધ્રુવસ્તે વિજયો મહાન્।
તાદૃગ્રૂપા ચ તે ચ્છાયા પ્રસન્નશ્ચ જનાર્દનઃ॥ 7-84-4 (47872)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-84-5x (4483)
તમબ્રવીત્તતો જિષ્ણુર્મહદાશ્ચર્યમુત્તમમ્।
દૃષ્ટવાનસ્મિ ભદ્રં તે કેશવસ્ય પ્રસાદજમ્॥ 7-84-5 (47873)
તતસ્તત્કથયામાસ યથાદૃષ્ટં ધનઞ્જયઃ।
આશ્વાસનાર્થં સુહૃદાં ત્ર્યમ્બકેણ સમાગમમ્॥ 7-84-6 (47874)
તતઃ શિરોભિરવનિં સ્પૃષ્ટ્વા સર્વે ચ વિસ્મિતાઃ।
નમસ્કૃત્ય વૃષાઙ્કાય સાધુસાધ્વિત્યથાબ્રુવન્॥ 7-84-7 (47875)
અનુજ્ઞાતાસ્તતઃ સર્વે સુહૃદો ધર્મસૂનુના।
ત્વરમાણાઃ સુસન્નદ્ધા હૃષ્ટા યુદ્ધાય નિર્યયુઃ॥ 7-84-8 (47876)
અભિવાદ્ય તુ રાજાનં યુયુધાનાચ્યુતાર્જુનાઃ।
હૃષ્ટા વિનિર્યયુસ્તે વૈ યુધિષ્ઠિરનિવેશનાત્॥ 7-84-9 (47877)
રથેનૈકેન દુર્ધર્ષૌ યુયુધાનજનાર્દનૌ।
જગ્મતુઃ સહિતૌ વીરાવર્જુનસ્ય નિવેશનમ્॥ 7-84-10 (47878)
તત્ર ગત્વા હૃષીકેશઃ કલ્પયામાસ શાસ્ત્રવિત્।
રથં રથવરસ્યાજૌ વાનરર્ષભલક્ષણમ્॥ 7-84-11 (47879)
સ મેઘસમનિર્ઘોષસ્તપ્તકાઞ્ચનસપ્રભઃ।
બભૌ રથવરઃ ક્લૃપ્તઃ શિશુર્દિવસકૃદ્યથા॥ 7-84-12 (47880)
તતઃ પુરુષશાર્દૂલઃ સજ્જં સર્વં ન્યવેદયત્।
રથં પુરુષસિંહસ્ય સધ્વજં સુપતાકિનમ્॥ 7-84-13 (47881)
સ તુ લોકવરઃ પુંસાં કિરીટી હેમવર્મભૃત્।
ચાપબાણધરો વાહં પ્રદક્ષિણમવર્તત॥ 7-84-14 (47882)
તપોવિદ્યાવયોવૃદ્ધૈઃ ક્રિયાવદ્ભિર્જિતેન્દ્રિયૈઃ।
સ્તૂયમાનો જયાશીર્ભિરારુરોહ મહારથમ્॥ 7-84-15 (47883)
જૈત્રૈઃ સાઙ્ગ્રામિકૈર્મન્ત્રૈઃ પૂર્વમેવ રથોત્તમમ્।
અભિમન્ત્રિતમર્ચિષ્માનુદયં ભાસ્કરો યથા॥ 7-84-16 (47884)
સ રથે રથિનાં શ્રેષ્ઠઃ કાઞ્ચને કાઞ્ચનાવૃતઃ।
વિબભૌ વિમલોઽર્ચિષ્માન્મેરાવિવ દિવાકરઃ। 7-84-17 (47885)
અન્વારુરુહતુઃ પાર્થં યુયુધાનજનાર્દનૌ।
શર્યાતેર્યજ્ઞમાયાન્તં યથેન્દ્રં દેવમશ્વિનૌ॥ 7-84-18 (47886)
અથ જગ્રાહ ગોવિન્દો રશ્મીન્રશ્મિવિદાંવરઃ।
માતલિર્વાસવસ્યેવ વૃત્રં હન્તું પ્રયાસ્યતઃ॥ 7-84-19 (47887)
સ તાભ્યાં સહિતઃ પાર્થો રથપ્રવરમાસ્થિતઃ।
સહિતો બુધશુક્રાભ્યાં તમો નિઘ્નન્યથા શશી॥ 7-84-20 (47888)
સૈન્ધવસ્ય વધપ્રેપ્સુઃ પ્રયાતઃ શત્રુપૂગહા।
સહામ્બુપતિમિત્રાભ્યાં યથેન્દ્રસ્તારકામયે॥ 7-84-21 (47889)
તતો વાદિત્રનિર્ઘોષૈર્માઙ્ગલ્યૈશ્ચ સ્તવૈઃ શુભૈઃ।
પ્રયાન્તમર્જુનં વીરં માગધાશ્ચૈવ તુષ્ટુવુઃ॥ 7-84-22 (47890)
સજયાશીઃ સપુણ્યાહઃ સૂતમાગધનિઃસ્વનઃ।
યુક્તો વાદિત્રઘોષેણ તેષાં રતિકરોઽભવત્॥ 7-84-23 (47891)
તમનુપ્રવણો વાયુઃ પુણ્યગન્ધવહઃ શુભઃ।
વવૌ સંહર્ષયન્પાર્થં દ્વિષતશ્ચાપિ શોષયન્॥ 7-84-24 (47892)
તતસ્તસ્મિન્ક્ષણે રાજન્વિવિધાનિ શુભાનિ ચ।
પ્રાદુરાસન્નિમિત્તાનિ વિજયાય બહૂનિ ચ॥ 7-84-25 (47893)
પાણ્ડવાનાં ત્વદીયાનાં વિપરીતાનિ મારિષ।
દૃષ્ટ્વાઽર્જુનો નિમિત્તાનિ વિજયાય પ્રદક્ષિણમ્।
યુયુધાનં મહેષ્વાસમિદં વચનમબ્રવીત્॥ 7-84-26 (47894)
યુયુધાનાદ્ય યુદ્ધે મે દૃશ્યતે વિજયો ધ્રુવઃ।
યથાહીમાનિ લિઙ્ગાનિ દૃશ્યન્તે શિનિપુઙ્ગવ॥ 7-84-27 (47895)
સોઽહં તત્ર ગમિષ્યામિ યત્ર સૈન્ધવકો નૃપઃ।
યિયાસુર્યમલોકાય મમ વીર્યં પ્રતીક્ષતે॥ 7-84-28 (47896)
યથા પરમકં કૃત્યં સૈન્ધવસ્ય વધો મમ।
તથૈવ સુમહત્કૃત્યં ધર્મરાજસ્ય રક્ષણમ્॥ 7-84-29 (47897)
સ ત્વમદ્ય મહાબાહો રાજાનં પરિપાલય।
યથૈવ હિ મયા ગુપ્તસ્ત્વયા ગુપ્તો ભવેત્તથા॥ 7-84-30 (47898)
ન પશ્યામિ ચ તં લોકે યસ્ત્વાં યુદ્ધે પરાજયેત્।
વાસુદેવસમં યુદ્ધે સ્વયમપ્યમરેશ્વરઃ॥ 7-84-31 (47899)
ત્વયિ ચાહં પરાશ્વસ્તઃ પ્રદ્યુમ્ને વા મહારથે।
શક્નુયાં સૈન્ધવં હન્તુમનપેક્ષો નરર્ષભ॥ 7-84-32 (47900)
મય્યપેક્ષા ન કર્તવ્યા ગોપ્તાઽયં મમ કેશવઃ।
રાજ્ઞ એવ પરા ગુપ્તિઃ કાર્યા સર્વાત્મના ત્વયા॥ 7-84-33 (47901)
ન હિ યત્ર મહાબાહુર્વાસુદેવો વ્યવસ્થિતઃ।
કિઞ્ચિદ્વ્યાપદ્યતે તત્ર યત્રાહમપિ ચ ધ્રુવમ્॥ 7-84-34 (47902)
એવમુક્તસ્તુ પાર્થેન સાત્યકિઃ પરવીરહા।
તથેત્યુક્ત્વાઽગમત્તત્ર યત્ર રાજા યુધિષ્ઠિરઃ॥ ॥ 7-84-35 (47903)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ પ્રતિજ્ઞાપર્વણિ ચતુરશીતિતમોઽધ્યાયઃ॥ 84 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-84-12 શિશુર્દિવસકૃત્ બાલઃ સૂર્યઃ॥ 5-84-18 યથા ચ્યવનમશ્વિનૌ ઇતિ ક.ટ.ડ.પાઠઃ॥ 5-84-26 પ્રદક્ષિણં છન્દોનુવર્તિનમ્॥ 5-84-33 અપેક્ષા અનુરોધઃ॥ 5-84-84 ચતુરશીતિતમોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 085
॥ શ્રીઃ ॥
7.85. અધ્યાયઃ 085
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
ધૃતરાષ્ટ્રેણ પુત્રાન્પ્રતિ શોચનપૂર્વકં સઞ્જયમ્પ્રત્યભિમન્યુનિધનાનન્તરીયકયુદ્ધકથનચોદના॥ 1 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-85-0 (47904)
ધૃતરાષ્ટ્ર ઉવાચ। 7-85-0x (4484)
શ્વોભૂતે કિમકાર્ષુસ્તે દુઃખશોકસમન્વિતાઃ।
અભિમન્યૌ હતે તત્ર કૈર્વાઽયુધ્યન્ત પાણ્ડવાઃ॥ 7-85-1 (47905)
જાનન્તસ્તસ્ય કર્માણિ કુરવઃ સવ્યસાચિનઃ।
કથં તત્કિલ્બિષં કૃત્વા નિર્ભયા બ્રૂહિ મામકાઃ॥ 7-85-2 (47906)
પુત્રશોકાભિસન્તપ્તં ક્રુદ્ધં મૃત્યુમિવાન્તકમ્।
આયાન્તં પુરુષવ્યાઘ્રં કથં દદૃશુરાહવે॥ 7-85-3 (47907)
કપિરાજધ્વનં સઙ્ખ્યે વિધુન્વાનં મહદ્ધનુઃ।
દૃષ્ટ્વા પુત્રપરિદ્યૂનં કિમકુર્વત મામકાઃ॥ 7-85-4 (47908)
કિન્તુ સઞ્જય સઙ્ગ્રમે વૃત્તં દુર્યોધનં પ્રતિ।
પરિદેવો મહાનદ્ય શ્રૂયતે હિ ગૃહેગૃહે॥ 7-85-5 (47909)
ભૂયાઞ્શબ્દાનતીત્યાન્યાઞ્શબ્દઃ સૈન્ધવવેશ્મનિ।
પૌરાણિકાનાં તૂર્યાણાં શઙ્ખદુન્દુભિઘોષવાન્॥ 7-85-6 (47910)
સૂતમાગધબન્દીનાં નર્તકાનાં ચ નિઃસ્વનઃ।
સોઽદ્ય ન શ્રૂયતે શબ્દઃ સૂત પુત્ર યથા પુરા॥ 7-85-7 (47911)
શબ્દો નાનાવિધોઽભીષ્ટમભવદ્યત્ર મે શ્રુતઃ।
દીનાનામદ્ય તં શબ્દં ન શૃણોમિ સમીરિતમ્॥ 7-85-8 (47912)
નિવેશને સત્યધૃતેઃ સોમદત્તસ્ય સઞ્જય।
આસીનોઽહં પુરા તાત શબ્દમશ્રૌષમુત્તમમ્॥ 7-85-9 (47913)
તદદ્ય પુણ્યહીનોઽહમાર્તસ્વરનિનાદિતમ્।
નિવેશનં ગતોત્સાહં વિકૃતં તાત લક્ષયે॥ 7-85-10 (47914)
વિવિંશતેર્દુર્મુખસ્ય ચિત્રસેનવિકર્ણયોઃ।
અન્યેષાં ચ સુતાનાં મે ન તથા શ્રૂયતે ધ્વનિઃ॥ 7-85-11 (47915)
બ્રાહ્મણઆઃ ક્ષત્રિયા વૈશ્યા યં શિષ્યાઃ પર્યુપાસતે।
દ્રોણપુત્રં મહેષ્વાસં પુત્રાણાં મે પરાયણમ્॥ 7-85-12 (47916)
વિતણ્ડાલાપસંલાપૈર્દ્રુતવાદિત્રવાદિતૈઃ।
ગીતૈશ્ચ વિવિધૈરિષ્ટૈ રમતે યો દિવાનિશમ્॥ 7-85-13 (47917)
ઉપાસ્યમાનો બહુભિઃ કુરુપાણ્ડવસાત્વતૈઃ।
શ્લક્ષ્ણસ્તસ્ય ગૃહે શબ્દો નાદ્ય દ્રૌણેર્યથા પુરા॥ 7-85-14 (47918)
દ્રોણપુત્રં મહેષ્વાસં ગાયના નર્તકાશ્ચ યે।
અત્યર્થમુપતિષ્ઠન્તિ તેષાં ન શ્રૂયતે ધ્વનિઃ॥ 7-85-15 (47919)
વિન્દાનુવિન્દયોઃ સાયં શિબિરે યો મહાધ્વનિઃ।
શ્રૂયતે સોઽદ્ય ન તથા કેકયાનાં ચ વેશ્મસુ॥ 7-85-16 (47920)
નિત્યં પ્રમુદિતાનાં ચ તાલગીતસ્વનો મહાન્।
નૃત્યતાં શ્રૂયતે તાત ગણાનાં સોઽદ્ય ન સ્વનઃ॥ 7-85-17 (47921)
સપ્તતન્તૂન્વિતન્વાના યાજકા યમુપાસતે।
સૌમદત્તિં શ્રુતનિધિં તેષાં ન શ્રૂયતે ધ્વનિઃ॥ 7-85-18 (47922)
જ્યાઘોષો બ્રહ્મઘોષશ્ચ તોમરાસિરથધ્વનિઃ।
દ્રોણસ્યાસીદવિરતો ગૃહે તં ન શૃણોમ્યહમ્॥ 7-85-19 (47923)
નાનાદેશસમુત્થાનાં ગીતાનાં યોઽભવત્સ્વનઃ।
વાદિત્રનાદિતાનાં ચ સોઽદ્ય ન શ્રૂયતે મહાન્॥ 7-85-20 (47924)
યદાપ્રભૃત્યુપપ્લુવ્યાચ્છાન્તિમિચ્છઞ્જનાર્દનઃ।
આગતઃ સર્વભૂતાનામનુકમ્પાર્થમચ્યુતઃ॥ 7-85-21 (47925)
તતોઽહમબ્રુવં સૂત મન્દં દુર્યોધનં તદા।
વાસુદેવેન તીર્થેન પુત્ર સંશામ્ય પાણ્ડવૈઃ॥ 7-85-22 (47926)
કાલપ્રાપ્તમહં મન્યે મા ત્વં દુર્યોધનાતિગાઃ।
`સંશામ્ય ભ્રાતૃભિસ્તૈસ્તુ ક્ષત્રિયાનભિપાલય'॥ 7-85-23 (47927)
શમં ચેદ્યાચમાનં ત્વં પ્રત્યાખ્યાસ્યસિ કેશવમ્।
હિતાર્થમભિજલ્પન્તં ન તવાસ્તિ રણે જયઃ॥ 7-85-24 (47928)
પ્રત્યાચષ્ટ સ દાશાર્હમૃષભં સર્વધન્વિનામ્।
અનુનેયાનિ જલ્પન્તમનયાન્નાન્વપદ્યત॥ 7-85-25 (47929)
`કર્ણદુઃશાસનમતઃ સૌબલસ્ય ચ દુર્મતેઃ।
પ્રત્યાખ્યાતો મહાબાહુઃકુલાન્તકરણેન વૈ'॥ 7-85-26 (47930)
તતો દુઃશાસનસ્યૈવ કર્ણસ્ય ચ મતં દ્વયોઃ।
અન્વવર્તત માં હિત્વા કૃષ્ટઃ કાલેન દુર્મતિઃ॥ 7-85-27 (47931)
ન હ્યહં યુદ્ધમિચ્છામિ વિદુરો દ્રોણ એવ વા।
બાહ્લીકઃ સોમદત્તો વા ભીષ્મો દ્રૌણાયનિસ્તથા॥ 7-85-28 (47932)
શલો ભૂરિશ્રવાશ્ચૈવ પુરુમિત્રો વિવિંશતિઃ।
જયઃ કૃપો વા ધર્માત્મા યે ચાન્યે મમ બાન્ધવાઃ॥ 7-85-29 (47933)
એતેષાં મતમાસ્થાય યદિ વત્સ્યતિ પુત્રકઃ।
એતેભ્યશ્ચ મદૂર્ધ્વં ચ અભોક્ષ્યદ્વસુધામિમામ્॥ 7-85-30 (47934)
શ્લક્ષ્ણા મધુરસમ્ભાષા જ્ઞાતિમધ્યે પ્રિયંવદાઃ।
કુલીનાઃ સમ્મતાઃ પ્રાજ્ઞાઃ સુખં જીવન્તિ માનવાઃ। 7-85-31 (47935)
ધર્માપેક્ષી નરો નિત્યં સર્વત્ર લભતે સુખમ્।
પ્રેત્યભાવે ચ કલ્યાણં પ્રસાદં પ્રતિપદ્યતે॥ 7-85-32 (47936)
અર્હાસ્તે પૃથિવીં ભોક્તું સમર્થાઃ સાધનેઽપિ ચ।
તેષામપિ સમુદ્રાન્તા પિતૃપૈતામહી મહી॥ 7-85-33 (47937)
`ન ચ ત્વાઽભિભવિષ્યન્તિ હિત્વા ધર્મં પૃથાત્મજાઃ।
નિયુજ્યમાનાઃ સ્થાસ્યન્તિ પાણ્ડવા ધર્મવર્ત્મનિ॥ 7-85-34 (47938)
સન્તિ મે જ્ઞાતયસ્તાત યેષાં શ્રોષ્યન્તિ પાણ્ડવાઃ।
શલ્યસ્ય સોમદત્તસ્ય ભીષ્મસ્ય ચ મહાત્મનઃ॥ 7-85-35 (47939)
દ્રોણસ્યાથ વિકર્ણસ્ય બાહ્લીકસ્ય કૃપસ્ય ચ।
અન્યેષાં ચૈવ વૃદ્ધાનાં ભરતાનાં મહાત્મનામ્।
ત્વદર્થમબ્રવં તાત ન જહુર્વચનાનિ તે॥ 7-85-36 (47940)
કં વા ત્વં મન્યસે તેષાં યસ્ત્વાં બ્રૂયાદતોઽન્યથા।
કૃષ્ણો ન ધર્મં સઞ્જહ્યાત્સર્વે તે હિ તદન્વયાઃ॥ 7-85-37 (47941)
મયાઽપિ ચોક્તાસ્તે વીરા વચનં ધર્મસંહિતમ્।
નાન્યથા પ્રકરિષ્યન્તિ ધર્માત્માનો હિ પાણ્ડવાઃ॥ 7-85-38 (47942)
ઇત્યહં વિલપન્સૂત બહુશઃ પુત્રમુક્તવાન્।
ન ચ મે શ્રુતવાન્મૂઢો મન્યે કાલસ્ય પર્યયમ્॥ 7-85-39 (47943)
વૃકોદરાર્જુનૌ યત્ર વૃષ્ણિવીરશ્ચ સાત્યકિઃ।
ઉત્તમૌજાશ્ચ પાઞ્ચાલ્યો યુધામન્યુશ્ચ દુર્જયઃ॥ 7-85-40 (47944)
ધૃષ્ટદ્યુમ્નશ્ચ દુર્ધર્ષઃ શિખણ્ડી ચાપરાજિતઃ।
અશ્મકાઃ કેકયાશ્ચૈવ ક્ષત્રધર્મા ચ સૌમકિઃ॥ 7-85-41 (47945)
ચૈદ્યશ્ચ ચેકિતાનશ્ચ પુત્રઃ કાશ્યસ્ય ચાભિભૂઃ।
દ્રૌપદેયા વિરાટશ્ચ દ્રુપદશ્ચ મહારથઃ॥ 7-85-42 (47946)
યમૌ ચ પુરુષવ્યાઘ્રૌ મન્ત્રી ચ મધુસૂદનઃ।
ક એતાઞ્જાતુ યુધ્યેત લોકેઽસ્મિન્વૈ જિજીવિષુઃ॥ 7-85-43 (47947)
દિવ્યમસ્ત્રં વિકુર્વાણાન્પ્રસહેદ્વા પરાન્મમ।
અન્યો દુર્યોધનાત્કાર્ણાચ્છકુનેશ્ચાપિ સૌબલાત્।
દુઃશાસનચતુર્થાનાં નાન્યં પશ્યામિ પઞ્ચમમ્॥ 7-85-44 (47948)
યેષાં વચનકૃત્સ સ્યાદ્વિષ્વક્સેનો રથે સ્થિતઃ।
સન્નદ્ધશ્ચાર્જુનો યોદ્ધા તેષાં નાસ્તિ પરાજયઃ॥ 7-85-45 (47949)
તથા મમ વિલાપાનાં નાયં દુર્યોધનઃ સ્મરેત્।
હતૌ હિ પુરુષવ્યાઘ્રૌ ભીષ્મદ્રોણૌ ત્વમાત્થ વૈ॥ 7-85-46 (47950)
તેષાં વિદુરવાક્યાનામુક્તાનાં દીર્ઘદર્શનાત્।
દૃષ્ટ્વેમાં ફલનિર્વૃત્તિં મન્યે શોચન્તિ પુત્રકાઃ॥ 7-85-47 (47951)
સેનાં દૃષ્ટ્વાઽભિભૂતાં મે શૈનેયેનાર્જુનેન ચ।
શૂન્યાન્દૃષ્ટ્વા રથોપસ્થાન્મન્યે શોચન્તિ પુત્રકાઃ॥ 7-85-48 (47952)
હિમાત્યયે યથા કક્ષં શુષ્કં વાતેરિતો મહાન્।
અગ્નિર્દહેત્તથા સેનાં મામિકાં સ ધનઞ્જયઃ॥ 7-85-49 (47953)
આચક્ષ્વ મમ તત્સર્વં કુશલો હ્યસિ સઞ્જય।
યદોપયાતાઃ સાયાહ્ને કૃત્વા પાર્થસ્ય કિલ્બિષં॥ 7-85-50 (47954)
અભિમન્યૌ હતે તાત કથમાસીન્મનો હિ વઃ॥ 7-85-51 (47955)
ન જાતુ તસ્ય કર્માણિ યુધિ ગાણ્ડીવધન્વનઃ।
અપકૃત્ય મહત્તાત સોઢું શક્ષ્યન્તિ મામકાઃ॥ 7-85-52 (47956)
કિન્નુઃ દુર્યોધનઃ કૃત્યં કર્ણઃ કૃત્યં કિમબ્રવીત્।
દુઃશાસનઃ સૌબલશ્ચ તેષામેવં ગતે સતિ॥ 7-85-53 (47957)
સર્વેષાં સમવેતાનાં પુત્રાણાં મમ સઞ્જય।
યદ્વૃત્તં તાત સઙ્ગ્રામે મન્દસ્યાપનયૈર્ભૃશમ્॥ 7-85-54 (47958)
લોભાનુગસ્ય દુર્બુદ્ધેઃ ક્રોધેન વિકૃતાત્મનઃ।
રાજ્યકામસ્ય મૂઢસ્ય રાગોપહતચેતસઃ।
દુર્નીતં વા સુનીતં વા તન્મમાચક્ષ્વ સઞ્જય॥ ॥ 7-85-55 (47959)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ જયદ્રથવધપર્વણિ પઞ્ચાશીતિતમોઽધ્યાયઃ॥ 85 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-85-4 પુત્રપરિદ્યૂનં પુત્રવધદુઃખિતમ્॥ 5-85-13 સ્વપક્ષસ્થાપનહીનઃ પ્રતિપક્ષે પ્રતિક્ષેપો વિતણ્ડા। અલાપો ભાષણમ્। સંલાપો મેથો ભાષણમ્॥ 5-85-17 ગણાનાં સઙ્ઘાનામ્॥ 5-85-22 તીર્થેન નિદાનેન ઉપાયેન વા॥ 5-85-23 કાલપ્રાપ્તં સમયોચિતમ્॥ 5-85-25 અનુનેયનિ અનુકૂલાનિ॥ 5-85-31 શ્લક્ષ્ણ ઋજવઃ॥ 5-85-33 સાધને સ્વીકરણે॥ 5-85-44 દિવ્યમસ્ત્રં વિકુર્વાણાઃ સંહરેયુરરિંદમાઃ ઇતિ ક.ટ.પાઠઃ॥ 5-85-47 દીર્ઘદર્શનાદનાગતાનુસન્ધાનાત્॥ 5-85-52 મહદત્યર્થમ્॥ 5-85-53 તેષાં મધ્યે॥ 5-85-55 રાગો માત્સર્થં રાગસ્તુ માત્સર્યે ઇતિ મેદિની॥ 5-85-85 પઞ્ચાશીતિતમોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 086
॥ શ્રીઃ ॥
7.86. અધ્યાયઃ 086
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
સઞ્જયેન ધૃતરાષ્ટ્રોપાલમ્ભપૂર્વકં યુદ્ધકથનોપક્રમઃ॥ 1 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-86-0 (47960)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-86-0x (4485)
હન્ત તે સમ્પ્રવક્ષ્યામિ સર્વં પ્રત્યક્ષદર્શિવાન્।
શુશ્રૂષસ્વ સ્થિરો ભૂત્વા તવ હ્યપનયો મહાન્॥ 7-86-1 (47961)
ગતોદકે સેતુબન્ધો યાદૃક્તાદૃગયં તવ।
વિલાપો નિષ્ફલો રાજન્મા શુચો ભરતર્ષભ॥ 7-86-2 (47962)
અનતિક્રમણીયોઽયં કૃતાન્તસ્યાદ્ભુતો વિધિઃ।
મા શુચો ભરતશ્રેષ્ઠ દિષ્ટમેતત્પુરાતનમ્॥ 7-86-3 (47963)
યદિ ત્વં હિ પુરા દ્યૂતાત્કુન્તીપુત્રં યુધિષ્ઠિરમ્।
નિવર્તયેથાઃ પુત્રાંશ્ચ ન ત્વાં વ્યસનમાવ્રજેત્॥ 7-86-4 (47964)
યુદ્ધકાલે પુનઃ પ્રાપ્તે તદૈવ ભવતા યદિ।
નિવર્તિતાઃ સ્યુઃ સંરબ્ધા ન ત્વાં વ્યસનમાવ્રજેત્॥ 7-86-5 (47965)
દુર્યોધનં ચાવિધેયં બધ્નીયાસ્ત્વં પુરા યદિ।
અવેક્ષ્ય કૌરવાન્રાજન્પ્રાપ્સ્યસે ત્વં મહદ્યશઃ॥ 7-86-6 (47966)
તત્તે બુદ્ધિવ્યતીચારમુપલપ્સ્યન્તિ તજ્જનાઃ।
પાઞ્ચાલા વૃષ્ણયઃ સર્વે યે ચાન્યેઽપિ નરાધિપાઃ॥ 7-86-7 (47967)
સ કૃત્વા પિતૃકર્મ ત્વં પુત્રં સંસ્થાપ્ય સત્પથે।
વર્તેથા યદિ ધર્મેણ ન ત્વાં વ્યસનમાવ્રજેત્॥ 7-86-8 (47968)
ત્વં તુ પ્રાજ્ઞતમો લોકે હિત્વા ધર્મં સનાતનમ્।
દુર્યોધનસ્ય કર્ણસ્ય શકુનેશ્ચાન્વગા મતમ્॥ 7-86-9 (47969)
તત્તે વિલપિતં સર્વં મયા રાજન્નિશામિતમ્।
અર્થે નિવિશમાનસ્ય વિષમિશ્રં યથા મધુ॥ 7-86-10 (47970)
ન તથા મન્યતે કૃષ્ણો ન ચ રાજા યુધિષ્ઠિરઃ।
ન ભીષ્મો નૈવ ચ દ્રોણો યથા ત્વં મન્યસે નૃપ॥ 7-86-11 (47971)
વ્યજાનીત યદા તુ ત્વાં લુબ્ધં ધર્મપ્રવાદિનમ્।
તદાપ્રભૃતિ કૃષ્મસ્ત્વાં ન તથા બહુમન્યતે॥ 7-86-12 (47972)
પરુષાણ્યુચ્યમાનાંશ્ચ યથા પાર્થાનુપેક્ષસે।
તસ્યાનુબન્ધઃ પ્રાપ્તસ્ત્વાં પુત્રામાં રાજ્યકામુક॥ 7-86-13 (47973)
પિતૃપૈતામહં રાજ્યમપાવૃત્તં ત્વયાઽનઘ।
અથ પાર્થૈર્જિતાં કૃત્સ્નાં પૃથિવીં પ્રત્યપદ્યથાઃ॥ 7-86-14 (47974)
પાણ્ડુના નિર્જિતં રાજ્યં કૌરવાણાં યશસ્તથા।
એતચ્ચાપ્યધિકં ભૂયઃ પાણ્ડવૈર્ધર્મચાખિભિઃ॥ 7-86-15 (47975)
તેષાં તત્તાદૃશં કર્મ ત્વામાસાદ્ય સુનિષ્ફલમ્।
યત્પિત્ર્યાદ્ધંશિતા રાજ્યાત્ત્વયેહામિષગૃદ્ધિના॥ 7-86-16 (47976)
યત્પુનર્યુદ્ધકાલે ત્વં પુત્રાન્ગર્હયસે નૃપ।
બહુધા વ્યાહરન્દોષાન્ન તદદ્યોપપદ્યતે॥ 7-86-17 (47977)
ન હિ રક્ષન્તિ રાજાનો યુધ્યન્તો જીવિતં રણે।
ચમૂં વિગાહ્ય પાર્થાનાં યુધ્યન્તે ક્ષત્રિયર્ષભાઃ॥ 7-86-18 (47978)
યાં તુ કૃષ્ણાર્જુનૌ સેનાં યાં સાત્યકિવૃકોદરૌ।
રક્ષેરન્કો નુ તાં યુધ્યેચ્ચમૂમન્યત્ર કૌરવાત્॥ 7-86-19 (47979)
યેષાં યોદ્ધા ગુડાકેશો યેષાં મન્ત્રી જનાર્દનઃ।
યેષાં ચ સાત્યકિર્યોદ્ધા યેષાં યોદ્ધા વૃકોદરઃ॥ 7-86-20 (47980)
કો હિ તાન્વિષહેદ્યોદ્ધું મર્ત્યધર્મા ધનુર્ધરઃ।
અન્યત્ર કૌરવેયેભ્યો યે વા તેષાં પદાનુગાઃ॥ 7-86-21 (47981)
યાવત્તુ શક્યતે કર્તુમન્તરજ્ઞૈર્જનાધિપૈઃ।
ક્ષત્રધર્મરતૈઃ શૂરૈસ્તાવત્કુર્વન્તિ કૌરવાઃ॥ 7-86-22 (47982)
યથા તુ પુરુષવ્યાઘ્રૈર્યુદ્ધં પરમસઙ્કટમ્।
કુરૂણાં પાણ્ડવૈઃ સાર્ધં તત્સર્વં શૃણુ તત્ત્વતઃ॥ ॥ 7-86-23 (47983)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ જયદ્રથવધપર્વણિ ષ઼ડશીતિતમોઽધ્યાયઃ॥ 86 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-86-17 તે તવ બુદ્ધેર્વ્યતિચારં વૈષમ્યમુપલપ્સ્યન્ત્યનુભવિષ્યન્તિ॥ 5-86-13 અર્થે નિવિશમાનાનાં યથા પાર્થાનુપેક્ષસે ઇતિ ક.ટ. પાઠઃ॥ 5-86-22 અન્તરજ્ઞૈરવસરવેદિભિઃ॥ 5-86-86 ષડશીતિતમોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 087
॥ શ્રીઃ ॥
7.87. અધ્યાયઃ 087
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
દ્રોણેન શકટવ્યૂહનિર્માણમ્॥ 1 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-87-0 (47984)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-87-0x (4486)
તસ્યાં નિશાયાં વ્યુષ્ટાયાં દ્રોણઃ શસ્ત્રભૃતાં વરઃ।
સ્વાન્યનીકાનિ સર્વાણિ પ્રાક્રામદ્વ્યૂહિતું તતઃ॥ 7-87-1 (47985)
શૂરાણાં ગર્જતાં રાજન્સઙ્ક્રુદ્ધાનામમર્ષિણામ્।
શ્રૂયન્તે સ્મ ગિરશ્ચિત્રાઃ પરસ્પરવધૈષિણામ્॥ 7-87-2 (47986)
વિષ્ફાર્ય ચ ધનૂંષ્યન્યે જ્યાઃ પરે પરિમૃજ્ય ચ।
વિનિઃશ્વસન્તઃ પ્રાક્રોશન્ક્વેદાનીં સ ધનઞ્જયઃ॥ 7-87-3 (47987)
વિકોશાન્સુત્સરૂનન્યે કૃતધારાન્સમાહિતાન્।
પીતાનાકાશસઙ્કાશાનસીન્કેચિચ્ચ ચિક્ષિપુઃ॥ 7-87-4 (47988)
ચરન્તસ્ત્વસિમાર્ગાંશ્ચ ધનુર્માર્ગાંશ્ચ શિક્ષિતાઃ।
સઙ્ગ્રામમનસઃ શૂરા દૃશ્યન્તે સ્મ સહસ્રશઃ॥ 7-87-5 (47989)
સઘણ્ટાશ્ચન્દનાદિગ્ધાઃ સ્વર્ણવજ્રવિભૂષિતાઃ।
સમુત્ક્ષિપ્ય ગદાશ્ચાન્યે પર્યપૃચ્છન્ત પાણ્ડવમ્। 7-87-6 (47990)
અન્યે બલમદોન્મત્તાઃ પરિઘૈર્બાહુશાલિનઃ।
ચક્રુઃ સમ્બાધમાકાશમુચ્છ્રિતેન્દ્રધ્વજોપમૈઃ॥ 7-87-7 (47991)
નાનાપ્રહરણૈશ્ચાન્યે વિચિત્રસ્રગલઙ્કૃતાઃ।
સઙ્ગ્રામમનસઃ શૂરાસ્તત્રતત્ર વ્યવસ્થિતાઃ॥ 7-87-8 (47992)
ક્વાર્જુનઃ ક્વ સ ગોવિન્દઃ ક્વ ચ માની વૃકોદરઃ।
ક્વ ચ તે સુહૃદસ્તેષામાહ્વયન્તે રણે તદા॥ 7-87-9 (47993)
તતઃ શઙ્ખમુપાધ્માય ત્વરયન્વાજિનઃ સ્વયમ્।
ઇતસ્તતસ્તાન્રચયન્દ્રોણશ્ચરતિ વેગિતઃ॥ 7-87-10 (47994)
તેષ્વનીકેષુ સર્વેષુ સ્થિતેષ્વાહવનન્દિષુ।
ભારદ્વાજો મહારાજ જયદ્રથમથાબ્રવીત્॥ 7-87-11 (47995)
ત્વં ચૈવ સૌમદત્તિશ્ચ કર્ણશ્ચૈવ મહારથઃ।
અશ્વત્થામા ચ શલ્યશ્ચ વૃષસેનઃ કૃપસ્તથા॥ 7-87-12 (47996)
શતં ચાશ્વસહસ્રાણાં રથાનામયુતાનિ ષટ્।
દ્વિરદાનાં પ્રભિન્નાનાં સહસ્રાણિ ચતુર્દશ॥ 7-87-13 (47997)
પદાતીનાં સહસ્રાણિ દંશિતાન્યેકવિંશતિઃ।
ગવ્યૂતિષુ ત્રિમાત્રાસુ મામનાસાદ્ય તિષ્ઠત॥ 7-87-14 (47998)
તત્રસ્થં ત્વાં ન સંસોઢું શક્તા દેવાઃ સવાસવાઃ।
કિં પુનઃ પાણ્ડવાઃ સર્વે સમાશ્વસિહિ સૈન્ધવ॥ 7-87-15 (47999)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-87-16x (4487)
એવમુક્તઃ સમાશ્વસ્તઃ સિન્ધુરાજો જયદ્રથઃ।
સમ્પ્રાયાત્સહગાન્ધારૈર્વૃતસ્તૈશ્ચ મહારથૈઃ।
વર્મિભિઃ સાદિભિર્યત્તૈઃ પ્રાસપાણિહયસ્થિતૈઃ॥ 7-87-16 (48000)
ચામરાપીડિનઃ સર્વે જામ્બૂનદવિભૂષિતાઃ।
જયદ્રથસ્ય રાજેન્દ્ર હયાઃ સાધુપ્રવાહિનઃ॥ 7-87-17 (48001)
તે ચૈકસપ્તસાહસ્રાસ્ત્રિસાહસ્રાશ્ચ સૈન્ધવાઃ॥ 7-87-18 (48002)
મત્તાનાં સુવિરૂઢાનાં હસ્ત્યારોહૈર્વિશારદૈઃ।
હસ્તિનાં ભીમરૂપાણાં વર્મિણાં રૌદ્રકર્મિણામ્॥ 7-87-19 (48003)
અધ્યર્ધેન સહસ્રેણ પુત્રો દુર્મર્ષણસ્તવ।
અગ્રતઃ સર્વસૈન્યાનાં યોત્સ્યમાનો વ્યવસ્થિતઃ॥ 7-87-20 (48004)
તતો દુઃશાસનશ્ચૈવ વિકર્ણશ્ચ તવાત્મજૌ।
સિન્ધુરાજાર્થસિદ્ધ્યર્થમગ્રાનીકે વ્યવસ્થિતૌ॥ 7-87-21 (48005)
દીર્ઘો દ્વાદશગવ્યૂતિઃ પશ્ચાર્ધે પઞ્ચવિસ્તૃતઃ।
વ્યૂહસ્તુ ચક્રશકટો ભારદ્વાજેન નિર્મિતઃ॥ 7-87-22 (48006)
નાનાનૃપતિભિર્વીરૈસ્તત્રતત્ર વ્યવસ્થિતૈઃ।
રથાશ્વગજપત્ત્યોઘૈર્દ્રોણેન વિહિતઃ સ્વયમ્॥ 7-87-23 (48007)
પશ્ચાર્ધે તસ્ય પદ્મસ્તુ ગર્ભવ્યૂહઃ પુનઃ કૃતઃ।
સૂચીપદ્મસ્ય ગર્ભસ્થો ગૂઢો વ્યૂહઃ કૃતઃ પુનઃ॥ 7-87-24 (48008)
એવમેતં મહાવ્યૂહં વ્યૂહ્ય દ્રોણો વ્યવસ્થિતઃ।
સૂચીમુખે મહેષ્વાસઃ કૃતવર્મા વ્યવસ્થિતઃ॥ 7-87-25 (48009)
અનન્તરં ચ કામ્ભોજો જલસન્ધશ્ચ મારિષ।
દુર્યોધનશ્ચ કર્ણશ્ચ તદનન્તરમેવ ચ॥ 7-87-26 (48010)
તતઃ શતસહસ્રાણિ યોદાનાનમનિવર્તિનામ્।
વ્યવસ્થિતાનિ સર્વાણિ શકટે મુખરક્ષિણામ્॥ 7-87-27 (48011)
તેષાં ચ પૃષ્ઠતો રાજા બલેન મહતા વૃતઃ।
જયદ્રથસ્તતો રાજા સૂચીપાર્શ્વે વ્યવસ્થિતઃ॥ 7-87-28 (48012)
શકટસ્ય તુ રાજેન્દ્ર ભારદ્વાજો મુખે સ્થિતઃ।
નાત્ર તસ્યાભવદ્ભોદો જુગોપૈનં તતઃ સ્વયમ્॥ 7-87-29 (48013)
શ્વેતવર્મામ્બરોષ્ણીષો વ્યૂઢોરસ્કો મહાભુજઃ।
ધનુર્વિસ્ફારયન્દ્રોણસ્તસ્થૌ ક્રુદ્ધ ઇવાન્તકઃ।
`તસ્ય સૈન્યસ્ય સર્વસ્ય નેતા ગોપ્તા ચ વીર્યવાન્'॥ 7-87-30 (48014)
તાકિનં શોણહયં વેદીકૃષ્ણાજિનધ્વજમ્।
દ્રોણસ્ય રથમાલોક્ય પ્રહૃષ્ટાઃ કુરવોઽભવન્॥ 7-87-31 (48015)
સિદ્ધચારણસઙ્ઘાનાં વિસ્મયઃ સુમહાનભૂત્।
દ્રોણેન વિહિતં દૃષ્ટ્વા વ્યૂહં ક્ષુબ્ધાર્ણવોપમમ્॥ 7-87-32 (48016)
સશૈલસાગરવનાં નાનાજનપદાકુલામ્।
ગ્રસેદ્વ્યૂહઃ ક્ષિતિં સર્વામિતિ ભૂતાનિ મેનિરે॥ 7-87-33 (48017)
બહુરથમનુજાશ્વપત્તિનાગં
પ્રતિભયનિઃસ્વનમદ્ભુતાનુરૂપમ્।
અહિતહૃદયભેદનં મહદ્વૈ
શકટમવેક્ષ્ય કૃતં નનન્દ રાજા॥ ॥ 7-87-34 (48018)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ જયદ્રથવધપર્વણિ ચતુર્દશદિસયુદ્ધે સપ્તાશીતિતમોઽધ્યાયઃ॥ 87 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-87-4 પીતાન્ પાયિતોદકાન્॥ 5-87-9 ક્વચેતિ ચકાર ઇત્યર્થે। ઇત્યાહ્વયન્ત ઇત્યન્વયઃ॥ 5-87-14 ત્રિમાત્રાસુ ત્રિસખ્યાસુ તિસૃષ્વિત્યર્થઃ॥ 5-87-22 પશ્ચાર્ધે પશ્ચાદ્ભાગે પઞ્ચગવ્યૂતિઃ। ચક્રશકટઃ ચક્રગર્ભઃ શકટઃ॥ 5-87-34 અદ્ભુતાનુરૂપમાશ્ચર્યરૂપં એતત્સમયયોગ્યં ચ॥ 5-87-87 સપ્તાશીતિતમોઽધ્યાયઃ॥ 87 ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 088
॥ શ્રીઃ ॥
7.88. અધ્યાયઃ 088
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
અર્જુનસ્ય રણાઙ્ગણપ્રવેશઃ॥ 1 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-88-0 (48019)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-88-0x (4488)
વ્યૂઢેષુ તવ સૈન્યેષુ સમુત્ક્રુષ્ટેષુ મારિષ।
તાડ્યમાનાસુ ભેરીષુ મૃદઙ્ગેષ્વાનકેષુ ચ॥ 7-88-1 (48020)
અનીકાનાં ચ સંહ્રાદે વાદિત્રાણાં ચ નિઃસ્વને।
પ્રધ્માપિતેષુ શઙ્ખેષુ સન્નાદે રોમહર્ષણે॥ 7-88-2 (48021)
પ્રગૃહીતેષુ શસ્ત્રેષુ ભારતેષુ યુયુત્સુષુ।
રૌદ્રે મુહૂર્તે સમ્પ્રાપ્તે સવ્યસાચી વ્યદૃશ્યત॥ 7-88-3 (48022)
બલાનાં વાયસાનાં ચ પુરસ્તાત્સવ્યસાચિનઃ।
પિશિતાસૃગ્ભુજાં સઙ્ઘાઃ પ્રલીયન્તે સહસ્રશઃ॥ 7-88-4 (48023)
મૃગાશ્ચ ઘોરસન્નાદઃ શિવાશ્ચાશિવદર્શનાઃ॥
દક્ષિણેન પ્રયાતાનામસ્માકં નેદુરધ્વનિ॥ 7-88-5 (48024)
`લોકક્ષયે મહારાજ યાદૃશાસ્તાદૃશા હિ તે।
અશિવા ધાર્તરાષ્ટ્રાણાં શિવાઃ પાર્થસ્ય સંયુગે'॥ 7-88-6 (48025)
સનિર્ઘાતા જ્વલન્ત્યશ્ચ પેતુરુલ્કાઃ સહસ્રશઃ।
ચચાલ ચ મહી કૃત્સ્ના ભયે ઘોરે સમુત્થિતે॥ 7-88-7 (48026)
વિષ્વગ્વાતાઃ સનીહારા રૂક્ષાઃ શર્કરકર્ષિણઃ।
વવુરાયાતિ કૌન્તેયે સઙ્ગ્રામે સમુપસ્થિતે॥ 7-88-8 (48027)
નાકુલિશ્ચ શતાનીકો ધૃષ્ટદ્યુમ્નશ્ચ પાર્ષતઃ।
પાણ્ડવાનામનીકાનિ પ્રાજ્ઞૌ તૌ વ્યૂહતુસ્તદા॥ 7-88-9 (48028)
તતો રથસહસ્રેણ દ્વિરદાનાં શતેન ચ।
ત્રિભિરશ્વસહસ્રૈશ્ચ પદાતીનાં શતૈઃ શતૈઃ॥ 7-88-10 (48029)
અધ્યર્ધમાત્રે ધનુષાં સહસ્રે તનયસ્તવ।
અગ્રતઃ સર્વસૈન્યાનાં સ્થિત્વા દુર્મર્ષણોઽબ્રવીત્॥ 7-88-11 (48030)
અદ્ય ગાણ્ડીવધન્વાનં તપન્તં યુદ્ધદુર્મદમ્।
અહમાવારયિષ્યામિ વેલેવ મકરાલયમ્॥ 7-88-12 (48031)
અદ્ય પશ્યન્તુ સઙ્ગ્રામે ધનઞ્જયમમર્ષણમ્।
વિષક્તં મયિ દુર્ધર્ષં ભિન્નં કુમ્ભમિવાશ્મનિ॥ 7-88-13 (48032)
તિષ્ઠધ્વં રથિનો યૂયં સઙ્ગ્રામમભિકાઙ્ક્ષિણઃ।
યુધ્યામિ સંહતાનેતાન્યશો માનં ચ વર્ધયન્॥ 7-88-14 (48033)
એવં બ્રુવન્મહારાજ મહાત્મા સ મહીપતિઃ।
મહેષ્વાસૈર્વૃતો રાજન્મહેષ્વાસો વ્યવસ્થિતઃ॥ 7-88-15 (48034)
તતોઽર્જુનો મહારાજ મહાત્મા મહતાં પતિઃ।
મહારથસમાખ્યાતો મહેષ્વાસો વ્યવસ્થિતઃ॥ 7-88-16 (48035)
કક્ષાગ્નિરિવ દુઃસ્પર્શઃ સવજ્ર ઇવ વાસવઃ।
દણ્ડપાણિરિવાસહ્યો મૃત્યુઃ કાલેન ચોદિતઃ॥ 7-88-17 (48036)
શૂલપાણિરિવાક્ષોભ્યો વરુણઃ પાશવાનિવ।
યુગાન્તાગ્નિરિવાર્ચિષ્માન્દિધક્ષુઃ સ્થાસ્નુજઙ્ગમમ્॥ 7-88-18 (48037)
ક્રોધામર્ષબલોદ્ધૂતો નિવાતકવચાન્તકઃ।
યુદ્ધે જેતા સ્થિતઃ સત્યે પારયિષ્યન્મહાવ્રતમ્॥ 7-88-19 (48038)
આમુક્તકવચઃ ખઙ્ગી જામ્બૂનદકિરીટભૃત્।
શુભ્રમાલ્યામ્બરધરઃ સ્વઙ્ગદશ્ચારુકુણ઼્ડલઃ॥ 7-88-20 (48039)
રથપ્રવરમાસ્થાય નરો નારાયણાનુગઃ।
વિધુન્વન્ગાણ્ડિવં સઙ્ખ્યે બભૌ સૂર્ય ઇવોદિતઃ॥ 7-88-21 (48040)
અગ્રાનીકસ્ય સોઽધ્યર્ધ ઇષુપાતે ધનઞ્જયઃ।
વ્યવસ્થાપ્ય રથં રાજઞ્શઙ્ખં દધ્મૌ પ્રતાપવાન્॥ 7-88-22 (48041)
અથ કૃષ્ણોઽપ્યસમ્ભ્રાન્તઃ પાર્થેન સહ મારિષ।
પ્રાધ્માપયત્પાઞ્ચજન્યં શઙ્ખપ્રવરમોજસા॥ 7-88-23 (48042)
તયોઃ શઙ્ખપ્રણાદેન તવ સૈન્યે વિશામ્પતે।
આસન્સંહૃષ્ટરોમાણઃ કમ્પિતા ગતચેતસઃ॥ 7-88-24 (48043)
યથા ત્રસ્યન્તિ ભૂતાનિ સર્વાણ્યશનિનિઃસ્વનાત્।
તથા શઙ્ખપ્રણાદેન વિત્રેસુસ્તવ સૈનિકાઃ॥ 7-88-25 (48044)
પ્રસુસ્રુવુઃ શકૃન્મૂત્રં વાહનાનિ ચ સર્વશઃ।
એવં સવાહનં સર્વમાવિગ્નમભવદ્બલમ્॥ 7-88-26 (48045)
સીદન્તિ સ્મ નરા રાજઞ્શઙ્ખશબ્દેન મારિષ।
વિસંજ્ઞાશ્ચાભવન્કેચિત્કેચિદ્રાજન્વિતત્રસુઃ॥ 7-88-27 (48046)
તતઃ કપિર્મહાનાદં સહભૂતૈર્ધ્વજાલયૈઃ।
અકરોદ્વ્યાદિતાસ્યશ્ચ ભીષયંસ્તવ સૈનિકાન્॥ 7-88-28 (48047)
તતઃ શઙ્ખાશ્ચ ભેર્યશ્ચ મૃદઙ્ગાશ્ચાનકૈઃ સહ।
પુનરેવાભ્યહન્યન્ત તવ સૈન્યપ્રહર્ષણાઃ॥ 7-88-29 (48048)
નાનાવાદિત્રસંહાદૈઃ ક્ષ્વેડિતાસ્ફોટિતાકુલૈઃ।
સિંહનાદૈઃ સમુત્ક્રુષ્ટૈઃ સમાધૂતૈર્મહારથૈઃ॥ 7-88-30 (48049)
તસ્મિંસ્તુ તુમુલે શબ્દે ભીરૂણાં ભયવર્ધને।
અતીવ હૃષ્ટો દાશાર્હમબ્રવીત્પાકશાસનિઃ॥ ॥ 7-88-31 (48050)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ જયદ્રથવધપર્વણિ ચતુર્દશદિવસયુદ્ધે અષ્ટાંશીતિતમોઽધ્યાયઃ॥ 88 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-88-10 શતૈઃ શતૈર્દશસહસ્રૈઃ॥ 5-88-30 સમાધૂતૈઃ સઞ્ચાલિતૈઃ॥ 5-88-88 અષ્ટાશીતિતમોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 089
॥ શ્રીઃ ॥
7.89. અધ્યાયઃ 089
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
અર્જુનયુદ્ધવર્ણનમ્॥ 1 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-89-0 (48051)
અર્જુન ઉવાચ 7-89-0x (4489)
ચોદયાશ્વાન્હૃષીકેશ યત્ર દુર્મર્ષણઃ સ્થિતઃ।
એતદ્ભિત્ત્વા ગજાનીકં પ્રવેક્ષ્યામ્યરિવાહિનીમ્॥ 7-89-1 (48052)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-89-2x (4490)
એવમુક્તો મહાબાહુઃ કેશવઃ સવ્યસાચિના।
અચોદયદ્ધયાંસ્તત્ર યત્ર દુર્મર્ષણઃ સ્થિતઃ॥ 7-89-2 (48053)
સ સમ્પ્રહારસ્તુમુલઃ સમ્પ્રવૃત્તઃ સુદારુણઃ।
એકસ્ય ચ બહૂનાં ચ રથનાગનરક્ષયઃ॥ 7-89-3 (48054)
તતઃ સાયકવર્ષેણ પર્જન્ય ઇવ વૃષ્ટિમાન્।
પરાનવાકિરત્પાર્થઃ પર્વતાનિવ નીરદઃ॥ 7-89-4 (48055)
તે ચાપિ રથિનઃ સર્વે ત્વરિતાઃ કૃતહસ્તવત્।
અવાકિરન્બાણજાલૈસ્તત્ર કૃષ્ણધનઞ્જયૌ॥ 7-89-5 (48056)
તતઃ ક્રુદ્ધો મહાબાહુર્વાર્યમાણઃ પરૈર્યુધિ।
શિરાંસિ રથિનાં પાર્થઃ કાયેભ્યોઽપાહરચ્છરૈઃ॥ 7-89-6 (48057)
ઉદ્ધાન્તનયનૈર્વક્રૈઃ સન્દષ્ટૌષ્ઠપુટૈઃ શુભૈઃ।
સકુણ્ડલશિરસ્ત્રાણૈર્વસુધા સમકીર્યત॥ 7-89-7 (48058)
પુણ્ડરીકવનાનીવ વિધ્વસ્તાનિ સમન્તતઃ।
વિનિકીર્ણાનિ યોધાનાં વદનાનિ ચકાશિરે॥ 7-89-8 (48059)
સુવર્ણચિત્રાભરણાઃ સંસિક્તા રુધિરેણ ચ।
સંસક્તા ઇવ દૃશ્યન્તે મેઘસઙ્ઘાઃ સવિદ્યુતઃ॥ 7-89-9 (48060)
શિરસાં પતતાં રાજઞ્શબ્દોઽભૂદ્વસુધાતલે।
કાલેન પરિપક્વાનાં તાલાનાં પતતામિવ॥ 7-89-10 (48061)
કબન્ધ ઉત્થિતઃ કશ્ચિદ્વિષ્ફાર્ય સશરં ધનુઃ।
કિઞ્ચિત્ખઙ્ગં વિનિષ્કૃષ્ય ભુજેનોદ્યમ્ય તિષ્ઠતિ।
`ગૃહીત્વાઽન્યસ્ય કેશેષુ શિરો નૃત્યતિ ચાપરઃ'॥ 7-89-11 (48062)
પતિતાનિ ન જાનન્તિ શિરાંસિ પુરુષર્ષભાઃ।
અમૃષ્યમાણાઃ સઙ્ગ્રામે કૌન્તેયં જયગૃદ્ધિનઃ॥ 7-89-12 (48063)
હયાનામુત્તમાઙ્ગૈશ્ચ હસ્તિહસ્તૈશ્ચ મેદિની।
બાહુભિશ્ચ શિરોભિશ્ચ વીરાણાં સમકીર્યત॥ 7-89-13 (48064)
અયં પાર્થઃ કુતઃ પાર્થઃ પાર્થોઽયમિતિ સર્વશઃ।
`તિષ્ઠ પાર્થેહિ માં પાર્થ ક્વ યાસીતિ ચ જલ્પતામ્'।
તવ સૈન્યેષુ યોધાનાં પાર્થભૂતમિવાભવત્॥ 7-89-14 (48065)
અન્યોન્યમપિ ચાજઘ્નુરાત્માનમપિ ચાપરે।
પાર્થભૂતમમન્યન્ત જનાઃ કાલેન મોહિતાઃ॥ 7-89-15 (48066)
નિષ્ટનન્તઃ સરુધિરા વિસંજ્ઞા ગાઢવેદનાઃ।
શયાના બહવો વીરાઃ કીર્તયન્તઃ સ્વબાન્ધવાન્॥ 7-89-16 (48067)
સભિણ્ડિપાલાઃ સપ્રાસાઃ સશક્ત્યૃષ્ટિપરશ્વથાઃ।
સનિર્વ્યૂહાઃ સનિસ્ત્રિંશાઃ સશરાસનતોમરાઃ॥ 7-89-17 (48068)
સબાણવર્માભરણાઃ સગદાઃ સાઙ્ગદા રણે।
મહાભુજગસઙ્કાશા બાહવઃ પરિઘોપમાઃ॥ 7-89-18 (48069)
ઉદ્વેષ્ટન્તિ વિચેષ્ટન્તિ સઞ્ચેષ્ટન્તિ ચ સર્વશઃ।
વેગં કુર્વન્તિ સંરબ્ધા નિકૃત્તાઃ પરમેષુભિઃ॥ 7-89-19 (48070)
યો યઃ સ્મ સમરે પાર્થં પ્રતિસઞ્ચરતે નરઃ।
તસ્યતસ્યાન્તકો બાણઃ શરીરમુપસર્પતિ॥ 7-89-20 (48071)
નૃત્યતો રથમાર્ગેષુ ધનુર્વ્યાયચ્છતસ્તથા।
ન કશ્ચિત્તત્ર પાર્થશ્ચ દદૃશેઽન્તરમણ્વપિ॥ 7-89-21 (48072)
યત્તસ્ય ઘટમાનસ્ય ક્ષિપ્રં વિક્ષિપતઃ શરાન્।
લાઘવાત્પાણ્ડુપુત્રસ્ય વ્યસ્મયન્ત પરે જનાઃ॥ 7-89-22 (48073)
હસ્તિનં હસ્તિયન્તારમશ્વમાશ્વિકમેવ ચ।
અભિનત્ફલ્ગુનો બાણૈ રથિનં ચ સસારથિમ્॥ 7-89-23 (48074)
આવર્તમાનમાવૃત્તં યુધ્યમાનં ચ પાણ્ડવઃ।
પ્રમુખે તિષ્ઠમાનં ચ ન કઞ્ચિન્ન નિહન્તિ સઃ॥ 7-89-24 (48075)
યથોદયન્વૈ ગગને સૂર્યો હન્તિ મહત્તમઃ।
તથાઽર્જુનો ગજાનીકમવધીત્કઙ્કપત્રિભિઃ॥ 7-89-25 (48076)
હસ્તિભિઃ પતિતૈર્ભિન્નૈસ્તવ સૈન્યમદૃશ્યત।
અન્તકાલે યથા ભૂમિર્વ્યવકીર્ણા મહીધરૈઃ॥ 7-89-26 (48077)
યથા મધ્યંદિને સૂર્યો દુષ્પ્રેક્ષ્યઃ પ્રાણિભિઃ સદા।
તથા ધનઞ્જયઃ ક્રુદ્ધો દુષ્પ્રેક્ષ્યો યુધિ શત્રુભિઃ॥ 7-89-27 (48078)
તત્તથા તવ પુત્રસ્ય સૈન્યં યુધિ પરન્તપ।
પ્રભગ્નં દ્રુતમાવિગ્નમતીવ શરપીડિતમ્॥ 7-89-28 (48079)
મારુતેનેવ મહતા મેઘાનીકં વ્યદીર્યત।
પ્રકાલ્યમાનં તત્સૈન્યં નાશકત્પ્રતિવીક્ષિતુમ્॥ 7-89-29 (48080)
પ્રતોદૈશ્ચાપકોટીભિર્હુંકારૈઃ સાધુવાહિતૈઃ।
કશાપાર્ષ્ણ્યભિઘાતૈશ્ચ વાગ્ભિરુગ્રાભિરેવ ચ॥ 7-89-30 (48081)
ચોદયન્તો હયાંસ્તૂર્ણં પલાયન્તે સ્મ તાવકાઃ।
સાદિનો રથિનશ્ચૈવ પત્તયશ્ચાર્જુનાર્દિતાઃ॥ 7-89-31 (48082)
પાર્ષ્ણ્યઙ્ગુષ્ઠાઙ્કુશૈર્નાગં ચોદયન્તસ્તથાઽપરે।
શરૈઃ સમ્મોહિતાશ્ચાન્યે તમેવાભિમુખા યયુઃ॥ 7-89-32 (48083)
તવ યોઘ હતોત્સાહા વિભ્રાન્તમનસસ્તદા॥ ॥ 7-89-33 (48084)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ જયદ્રથવધપર્વણિ ચતુર્દશદિવસયુદ્ધે એકોનનવતિતમોઽધ્યાયઃ॥ 89 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-89-17 નિર્વ્યૂહ આયુધવિશેષઃ॥ 5-89-20 પ્રતિસઞ્ચરતે પ્રત્યુદ્રચ્છતિ॥ 5-89-22 યત્તસ્યાવહિતસ્ય॥ 5-89-28 દ્રુતં વિદ્રુતમ્। આવિગ્નં ભીતમ્॥ 5-89-30 સાધુવાહિતૈઃ સુષ્ઠુ વ્યાપારીતૈઃ॥ 5-89-89 એકોનનવતિતમોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 090
॥ શ્રીઃ ॥
7.90. અધ્યાયઃ 090
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
અર્જુનેન દુઃશાસનપરાજયઃ॥ 1 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-90-0 (48085)
ધૃતરાષ્ટ્ર ઉવાચ। 7-90-0x (4491)
તસ્મિન્પ્રભગ્ને સૈન્યાગ્રે વધ્યમાને કિરીટિના।
કેતુ તત્ર રણે વીરાઃ પ્રત્યુદીયુર્ધનઞ્જયમ્॥ 7-90-1 (48086)
આહોસ્વિચ્છકટવ્યૂહં પ્રવિષ્ટા મોઘનિશ્ચયાઃ॥
દ્રોણમાશ્રિત્ય તિષ્ઠન્તિ પ્રાકારમકુતોભયાઃ॥ 7-90-2 (48087)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-90-3x (4492)
તથાઽર્જુનેન સમ્ભગ્ને તસ્મિંસ્તવ બલેઽનઘ।
હતવીરે હતોત્સાહે પલાયનકૃતક્ષણે॥ 7-90-3 (48088)
પાકશાસનિનાઽભીક્ષ્ણં વધ્યમાને શરોત્તમૈઃ।
ન તત્ર કશ્ચિત્સઙ્ગ્રામે શશાકાર્જુનમીક્ષિતુમ્॥ 7-90-4 (48089)
તતસ્તવ સુતો રાજન્દૃષ્ટ્વા સૈન્યં તથાગતમ્।
દુઃશાસનો ભૃશં ક્રુદ્ધો યુદ્ધાયાર્જુનમભ્યગાત્॥ 7-90-5 (48090)
સકાઞ્ચનવિચિત્રેણ કવચેન સમાવૃતઃ।
જામ્બૂનદશિરસ્ત્રાણઃ શૂરસ્તીવ્રપરાક્રમઃ॥ 7-90-6 (48091)
નાગાનીકેન મહતા ગ્રસન્નિવ મહીમિમામ્।
દુઃશાસનો મહારાજ સવ્યસાચિનમાવૃણોત્॥ 7-90-7 (48092)
હાદેન ગજઘણ્ટાનાં શઙ્ખાનાં નિનદેન ચ।
જ્યાક્ષેપનિનદૈશ્ચૈવ વિરાવેણ ચ દન્તિનામ્॥ 7-90-8 (48093)
ભૂર્દિશશ્ચાન્તરિક્ષં ચ શબ્દેનાસીત્સમાવૃતમ્।
`યુવરાજો બલશ્લાઘી પિઙ્ગલઃ પ્રિયદર્શનઃ'।
સ મુહૂર્તં પ્રતિભયો દારુણઃ સમપદ્યત॥ 7-90-9 (48094)
તાન્દૃષ્ટ્વા પતતસ્તૂર્ણમઙ્કુશૈરભિચોદિતાન્।
વ્યાલમ્બહસ્તાન્સંરબ્ધાન્સપક્ષાનિવ પર્વતાન્॥ 7-90-10 (48095)
સિંહનાદેન મહતા નરસિંહો ધનઞ્જયઃ।
`તદાચલઘનપ્રખ્યં પતાકાશતસઙ્કુલમ્'।
ગજાનીકમમિત્રાણામભિતો વ્યધમચ્છરૈઃ॥ 7-90-11 (48096)
મહોર્મિણમિવોદ્ધૂતં શ્વસનેન મહાર્ણવમ્।
કિરીટી તદ્ગજાનીકં પ્રાવિશન્મકરો યથા॥ 7-90-12 (48097)
ખમાશ્રિત ઇવાદિત્યઃ પ્રતપન્સ યુગક્ષયે।
દદૃશે દિક્ષુ સર્વાસુ પાર્થઃ પરપુરઞ્જનઃ॥ 7-90-13 (48098)
ખુરશબ્દેન ચાશ્વાનાં નેમિઘોષેણ તેન ચ।
તેન ચોત્ક્રુષ્ટશબ્દેન જ્યાનિનાદેન તેન ચ॥ 7-90-14 (48099)
નાનાવાદિત્રશબ્દેન પાઞ્ચજન્યસ્વનેન ચ।
દેવદત્તસ્ય ઘોષેણ ગાણ્ડીવનિનદેન ચ।
મન્દવેગા નરા નાગા બભૂવુસ્તે વિચેતસઃ॥ 7-90-15 (48100)
શરૈરાશીવિષસ્પર્શૈર્નિર્ભિન્નાઃ સવ્યસાચિના।
તે ગજાઃ સમસીદન્ત મગ્નાઃ પઙ્કાર્ણવેષ્વિવ॥ 7-90-16 (48101)
યુગપચ્ચ સમાવિષ્ટૈઃ શરૈર્ગાણ્ડીવધન્વનઃ।
અનેકશતસાહસ્રૈર્દ્રુમા મધુકરૈરિવ।
`પુઙ્ખાવશિષ્ટૈર્બહુભિઃ શોણિતોત્પીડવાહિભિઃ'॥ 7-90-17 (48102)
આરાવં પરમં કૃત્વા વધ્યમાનાઃ કિરીટિના।
નિપેતુરનિશં ભૂમૌ છિન્નપક્ષા ઇવાદ્રયઃ॥ 7-90-18 (48103)
અપરે દન્તવેષ્ટેષુ કુમ્ભેષુ ચ કટેષુ ચ।
શરૈઃ સમર્પિતા નાગાઃ ક્રૌઞ્ચવદ્વ્યનદન્મુહુઃ॥ 7-90-19 (48104)
ગજસ્કન્ધગતાનાં ચ પુરુષાણાં કિરીટિના।
છિદ્યન્તે ચોત્તમાઙ્ગાનિ ભુલ્લૈઃ સન્નતપર્વભિઃ॥ 7-90-20 (48105)
સકુણ્ડલાનાં પતતાં શિરસાં ધરણીતલે।
પદ્માનામિવ સઙ્ઘાતૈઃ પાર્થશ્ચક્રે નિવેદનમ્॥ 7-90-21 (48106)
યન્ત્રબદ્ધા વિકવચા વ્રણાર્તા રુધિરોક્ષિતાઃ।
ભ્રમત્સુ યુધિ નાગેષુ મનુષ્યા વિલલમ્બિરે॥ 7-90-22 (48107)
કેચિદેકેન બાણેન સુયુક્તેન સુપત્રિણા।
દ્વૌ ત્રયશ્ચ વિનિર્ભિન્ના નિપેતુર્ધરણીતલે॥ 7-90-23 (48108)
અપરે મદસંરબ્ધા માતઙ્ગાઃ પર્વતોપમાઃ।
સારોહા ન્યપતન્ભૂમૌ દ્રુમવન્ત ઇવાચલાઃ॥ 7-90-24 (48109)
મૌર્વી ધ્વજં ધનુશ્ચૈવ યુગમીષાં તથૈવ ચ।
રથિનાં કુટ્ટયામાસ ભલ્લૈઃ સન્નતપર્વભિઃ॥ 7-90-25 (48110)
ન સન્દધન્ન ચાકર્ષન્ન વિમુઞ્ચન્ન ચોદ્વહન્।
મણ્ડલેનૈવ ધનુષા નૃત્યન્પાર્થઃ સ્મ દૃશ્યતે॥ 7-90-26 (48111)
અતિવિદ્ધાશ્ચ નારાચૈર્વમન્તો રુધિરં મુખૈઃ।
મુહૂર્તાન્ન્યપતન્નન્યે વારણા વસુધાતલે॥ 7-90-27 (48112)
ઉત્થિતાન્યગણેયાનિ કબન્ધાનિ સમન્તતઃ।
અદૃશ્યન્ત મહારાજ તસ્મિન્પરમસઙ્કુલે॥ 7-90-28 (48113)
સચાપાઃ સાઙ્ગુલિત્રાણાઃ સખઙ્ગાઃ સાઙ્ગદા રણે।
અદૃશ્યન્ત ભુજાશ્છિન્ના હેમાભરણભૂષિતાઃ॥ 7-90-29 (48114)
સૂપસ્કરૈરધિષ્ઠાનૈરીષાદણ્ડકબન્ધુરૈઃ।
ચક્રૈર્વિમથિતૈરક્ષૈર્ભગ્નૈશ્ચ બહુધા યુગૈઃ॥ 7-90-30 (48115)
ચર્મચાપધરૈશ્ચૈવ વ્યવકીર્ણૈસ્તતસ્તતઃ।
સ્રગ્ભિરાભરણૈર્વસ્ત્રૈઃ પતિતૈશ્ચ મહાધ્વજૈઃ॥ 7-90-31 (48116)
નિહતૈર્વારણૈરશ્વૈઃ ક્ષત્રિયૈશ્ચ નિપાતિતૈઃ।
અદૃશ્યત મહી તત્ર દારુણપ્રતિદર્શના॥ 7-90-32 (48117)
એવં દુઃશાસનબલં વધ્યમાનં કિરીટિના।
સમ્પ્રાદ્રવન્મહારાજ વ્યથિતં સહનાયકમ્॥ 7-90-33 (48118)
`એવં બલે દ્રુતે યાતે રાજપુત્રં મહારથમ્।
વિવ્યાધ દશભિર્બાણૈસ્તિષ્ઠતિષ્ઠેતિ ચાબ્રવીત્॥ 7-90-34 (48119)
જીવિતેન કથં ગન્તા દુરુક્તં યાવદદ્ય તે।
તદ્વાક્યસદૃશં કર્મ કુરુ ત્વં યદિ મન્યસે॥ 7-90-35 (48120)
એવમુક્ત્વા તતો રાજા પાર્થઃ પાર્થિવમર્દનઃ।
ભૃશં ક્રુદ્ધો મહારાજ અવિધ્યત્તનયં તવ'॥ 7-90-36 (48121)
તતો દુઃશાસનસ્ત્રસ્તઃ સહાનીકઃ શરાર્દિતઃ।
દ્રોણં ત્રાતારમાકાઙ્ક્ષઞ્શકટવ્યૂહમભ્યગાત્॥ ॥ 7-90-37 (48122)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ જયદ્રથવધપર્વણિ ચતુર્દશદિવસયુદ્ધે નવતિતમોઽધ્યાયઃ॥ 90 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-90-3 પલાયને કૃતઃ ક્ષણોઽવસરો યેન॥ 5-90-9 પ્રતિભયો ભયઙ્કરઃ। દારુણઃ ક્રૂરઃ॥ 5-90-19 દન્તવેષ્ટેષુ દન્તમૂલેષુ। કટેષુ કટિષુ॥ 5-90-21 નિવેદનમુપાહારમ્॥ 5-90-22 યન્ત્રબદ્ધા યન્ત્રૈરાલિખિતાઃ॥ 5-90-90 નવતિતમોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 091
॥ શ્રીઃ ॥
7.91. અધ્યાયઃ 091
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
અર્જુનસ્ય વ્યૂહમુખસ્થેન દ્રોણેન કઞ્ચિત્કાલં યુદ્ધ્વા તમપહાય વ્યૂહપ્રવેશઃ॥ 1 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-91-0 (48123)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-91-0x (4493)
દુઃશસનબલં હત્વા સવ્યસાચી મહારથઃ।
સિન્ધુરાજં પરીપ્સન્વૈ દ્રોણાનીકમુપાદ્રવત્॥ 7-91-1 (48124)
સ તુ દ્રોણં સમાસાદ્ય વ્યૂહસ્ય પ્રમુખે સ્થિતમ્।
કૃતાઞ્જલિરિદં વાક્યં કૃષ્ણસ્યાનુમતેઽબ્રવીત્॥ 7-91-2 (48125)
શિવેન ધ્યાહિ માં બ્રહ્મન્સ્વસ્તિ ચૈવ વદસ્વ મે।
ભવત્પ્રસાદાદિચ્છામિ પ્રવેષ્ટં દુર્ભિદાં ચમૂમ્॥ 7-91-3 (48126)
ભવાન્પિતૃસમો મહ્યં ધર્મરાજસમોઽપિ ચ।
ધૌમ્યકૃષ્ણસમશ્ચૈવ સત્યમેતદ્બ્રવીમિ તે॥ 7-91-4 (48127)
અશ્વત્થામા યથા તાત રક્ષણીયસ્ત્વયાઽનઘ।
તથાઽહમપિ તે રક્ષ્યઃ સદૈવ દ્વિજસત્તમ॥ 7-91-5 (48128)
તવ પ્રસાદાદિચ્છેયં સિન્ધુરાજાનમાહવે।
નિહન્તું દ્વિપદાં શ્રેષ્ઠ પ્રતિજ્ઞાં રક્ષ મે પ્રભો॥ 7-91-6 (48129)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-91-7x (4494)
એવમુક્તસ્તદાઽઽચાર્યઃ પ્રત્યુવાચ સ્મયન્નિવ।
મામજિત્વા ન બીભત્સો શક્યો જેતું જયદ્રથઃ॥ 7-91-7 (48130)
એતાવદુક્ત્વા તં દ્રોણઃ શરવ્રાતૈરવાકિરત્।
સરથાશ્વધ્વજં તીક્ષ્ણૈઃ પ્રહસન્વૈ સસારથિમ્॥ 7-91-8 (48131)
તતોઽર્જુનઃ શરવ્રાતાન્દ્રોણસ્યાવાર્ય સાયકૈઃ।
દ્રોણમભ્યર્દયદ્બાણૈર્ઘોરરૂપૈર્હત્તરૈઃ॥ 7-91-9 (48132)
વિવ્યાધ ચ રણે દ્રોણમનુમાન્ય વિશામ્પતે।
ક્ષત્રધર્મં સમાસ્થાય નવભિઃ સાયકૈઃ પુનઃ॥ 7-91-10 (48133)
તસ્યેષૂનિષુભિશ્છિત્ત્વા દ્રોણો વિવ્યાધ તાવુભૌ।
વિષાગ્નિજ્વલિતપ્રખ્યૈરિષુભિઃ કૃષ્ણપાણ્ડવૌ॥ 7-91-11 (48134)
ઇયેપ પાણ્ડવસ્તસ્ય બાણૈશ્છેત્તું શરાસનમ્।
તસ્ય ચિન્તયતસ્ત્વેવ ફલ્ગુનસ્ય મહાત્મનઃ॥ 7-91-12 (48135)
દ્રોણઃ શરૈરસમ્ભ્રાન્તો જ્યાં ચિચ્છેદાશુ વીર્યવાન્।
વિવ્યાધ ચ હયાનસ્ય ધ્વજં સારથિમેવ ચ॥ 7-91-13 (48136)
અર્જુનં ચ શરૈર્વીરઃ સ્મયમાનોઽભ્યવાકિરત્।
એતસ્મિન્નન્તરે પાર્થઃ સજ્યં કૃત્વા મહદ્ધનુઃ॥ 7-91-14 (48137)
વિશેષયિષ્યન્નાચાર્યં સર્વાસ્ત્રવિદુષાં વરઃ।
મુમોચ ષટ્શતાન્બાણાન્ગૃહીત્વૈકમિવ દ્રુતમ્॥ 7-91-15 (48138)
પુનઃ સપ્તશતાનન્યાન્સહસ્રં ચાનિવર્તિનઃ।
ચિક્ષેપાયુતશશ્ચાન્યાંસ્તેઽઘ્નન્દ્રોણસ્ય તાં ચમૂમ્॥ 7-91-16 (48139)
તૈઃ સમ્યગસ્તૈર્બલિના કૃતિના ચિત્રયોધિના।
મનુષ્યવાજિમાતઙ્ગા વિદ્ધાઃ પેતુર્ગતાસવઃ॥ 7-91-17 (48140)
વિસૂતાશ્વધ્વજાઃ પેતુઃ સઞ્છિન્નાયુધજીવિતાઃ।
રથિનો રથમુખ્યેભ્યઃ સહસા શરપીડિતાઃ॥ 7-91-18 (48141)
ચૂર્ણિતાક્ષિપ્તદગ્ધાનાં વજ્રાનિલહુતાશનૈઃ।
તુલ્યરૂપા ગજાઃ પેતુર્ગિર્યગ્રામ્બુદવેશ્મનામ્॥ 7-91-19 (48142)
પેતુરશ્વસહસ્રાણિ પ્રહતાન્યર્જુનેષુભિઃ।
હંસા હિમવતઃ પૃષ્ઠે વારિવિપ્રહતા ઇવ॥ 7-91-20 (48143)
રથાશ્વદ્વિપપત્ત્યોઘાઃ સલિલૌઘા ઇવાદ્ભુતાઃ।
યુગાન્તાદિત્યરશ્મ્યાભૈઃ પાણ્ડવાસ્ત્રશરૈર્હતાઃ॥ 7-91-21 (48144)
તં પાણ્ડવાદિત્યશરાંશુજાલં
કુરુપ્રવીરાન્યુધિ નિષ્ટપન્તમ્।
સ દ્રોણમેઘઃ શરવૃષ્ટિવેગૈઃ
પ્રાચ્છાદયન્મેઘ ઇવાર્કરશ્મીન્॥ 7-91-22 (48145)
અથાત્યર્થં વિસૃષ્ટેન દ્વિષતામસુભોજિના।
આજઘ્ને વક્ષસિ દ્રોણો નારાચેન ધનઞ્જયમ્॥ 7-91-23 (48146)
સ વિહ્વલિતસર્વાઙ્ગઃ ક્ષિતિકમ્પે યથાઽચલઃ।
ધૈર્યમાલમ્બ્ય બીભત્સુર્દ્રોણં વિવ્યાધ પત્રિભિઃ॥ 7-91-24 (48147)
દ્રોણસ્તુ પઞ્ચભિર્બાણૈર્વાસુદેવમતાડયત્।
અર્જુનં ચ ત્રિસપ્તત્યા ધ્વજં ચાસ્ય ત્રિભિઃ શરૈઃ॥ 7-91-25 (48148)
વિશેષયિષ્યઞ્શિષ્યં ચ દ્રોણો રાજન્પરાક્રમી।
અદૃશ્યમર્જુનં ચક્રે નિમેષાચ્છરવૃષ્ટિભિઃ॥ 7-91-26 (48149)
પ્રસક્તાન્પતતોઽદ્રાક્ષ્મ ભારદ્વાજસ્ય સાયકાન્।
મણ્ડલીકૃતમેવાસ્ય ધનુશ્ચાદૃશ્યતાદ્ભુતમ્॥ 7-91-27 (48150)
તેઽભ્યયુઃ સમરે રાજન્વાસુદેવધનઞ્જયૌ।
દ્રોણસૃષ્ટાઃ સુબહવઃ કઙ્કપત્રપરિચ્છદાઃ॥ 7-91-28 (48151)
તત્રાદ્ભુતમપશ્યામ શિલાનામિવ સર્પણમ્।
યદ્દ્રોણં તરસા પાર્થો વૃદ્ધં બાલોઽપિ નાતરત્॥ 7-91-29 (48152)
ચિન્તયામાસ વાર્ષ્ણેયો દૃષ્ટ્વા દ્રોણસ્ય વિક્રમમ્।
નાતિવર્તિષ્યતે હ્યોનં વેલામિવ મહાર્ણવઃ॥ 7-91-30 (48153)
તતઃ પાર્થં સમુદ્વિગ્નં લક્ષ્ય ચિન્તયતેઽચ્યુતઃ।
દ્રોણસ્ય ચાપિ વિક્રાન્તં દૃષ્ટ્વા મધુનિષૂદનઃ।
ઇત્યબ્રવીદ્વાસુદેવો ધનઞ્જયમુદારધીઃ॥ 7-91-31 (48154)
પાર્થપાર્થ મહાબાહો ન નઃ કાલાત્યયો ભવેત્।
દ્રોણમુત્સૃજ્ય ગચ્છામો બ્રાહ્મણોઽસૌ ગતક્લમઃ॥ 7-91-32 (48155)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-91-33x (4495)
પાર્થશ્ચાપ્યબ્રવીત્કૃષ્ણં યથેષ્ટમિતિ કેશવમ્॥ 7-91-33 (48156)
તતઃ પ્રદક્ષિણં કૃત્વા દ્રોણં પ્રાયાન્મહાભુજમ્।
પરિવૃત્તશ્ચ બીભત્સુરગચ્છદ્વિસૃજઞ્શરાન્॥ 7-91-34 (48157)
તતોઽબ્રવીત્સ્વયં દ્રોણઃ ક્વેદં પાણ્ડવ ગમ્યતે।
નનુ નામ રણે શત્રુમજિત્વા ન નિવર્તસે॥ 7-91-35 (48158)
અર્જુન ઉવાચ। 7-91-36x (4496)
ગુરુર્ભવાન્ન મે શત્રુઃ શિષ્યઃ પુત્રસમોઽસ્મિ તે।
ન ચાસ્તિ સ પુમાઁલ્લોકે યસ્ત્વાં યુધિ પરાજયેત્॥ 7-91-36 (48159)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-91-37x (4497)
એવં બ્રુવાણો બીભત્સુર્જયદ્રથવધોત્સુકઃ।
ત્વરાયુક્તો મહાબાહુસ્ત્વત્સૈન્યં સમુપાદ્રવત્॥ 7-91-37 (48160)
તં ચક્રરક્ષૌ પાઞ્ચાલ્યૌ યુધામન્યૂત્તમૌજસૌ।
અન્વયાતાં મહાત્માનૌ વિશન્તં તાવકં બલમ્॥ 7-91-38 (48161)
તતો જયો મહારાજ કૃતવર્મા ચ સાત્વતઃ।
કામ્ભોજશ્ચ શ્રુતાયુશ્ચ ધનઞ્જયમવારયન્॥ 7-91-39 (48162)
તેષાં દશસહસ્રાણિ રથાનામનુયાયિનામ્।
અભીષાહાઃ શૂરસેનાઃ શિબયોઽથ વસાતયઃ॥ 7-91-40 (48163)
માવેલ્લકા લલિત્થાશ્ચ કેકયા મદ્રકાસ્તથા।
નારાયણાશ્ચ ગોપાલાઃ કામ્ભોજાનાં ચ યે ગણાઃ॥ 7-91-41 (48164)
કર્ણેન વિજિતાઃ પૂર્વં સઙ્ગ્રામે શૂરસમ્મતાઃ।
ભારદ્વાજં પુરસ્કૃત્ય હૃષ્ટાત્માનોઽર્જુનં પ્રતિ॥ 7-91-42 (48165)
પુત્રશોકાભિસન્તપ્તં ક્રુદ્ધં મૃત્યુમિવાન્તકમ્।
ત્યજન્તં તુમુલે પ્રાણાન્સન્નદ્ધં ચિત્રયોધિનમ્॥ 7-91-43 (48166)
ગાહમાનમનીકાનિ માતઙ્ગમિવ યૂથપમ્।
મહેષ્વાસં પરાક્રાન્તં નરવ્યાઘ્રમવારયન્॥ 7-91-44 (48167)
તતઃ પ્રવવૃતે યુદ્ધં તુમુલં રોમહર્ષણમ્।
અન્યોન્યં વૈ પ્રાર્થયતાં યોધાનામર્જુનસ્ય ચ॥ 7-91-45 (48168)
જયદ્રથવધપ્રેપ્સુમાયાન્તં પુરુષર્ષભમ્।
ન્યવારયન્ત સહિતાઃ ક્રિયા વ્યાધિમિવોત્થિતં॥ ॥ 7-91-46 (48169)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ જયદ્રથવધપર્વણિ ચતુર્દશોદિસયુદ્ધે એકનવતિતતમોઽધ્યાયઃ॥ 91 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-91-19 ગિર્યગ્રામ્બુદવેશ્મનાં વજ્રાનિલહુતાશનૈઃ ચૂર્ણિતાક્ષિપ્તદગ્ધાનાં ઇતિ યથાસઙ્ખ્યેનાન્વયઃ॥ 5-91-91 એકનવતિતમોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 092
॥ શ્રીઃ ॥
7.92. અધ્યાયઃ 092
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
અર્જુનેન શ્રુતાયુધસુદક્ષિણયોર્વધઃ॥ 1 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-92-0 (48170)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-92-0x (4498)
સન્નિરુદ્ધસ્તુ તૈઃ પાર્થો મહાબલપરાક્રમઃ।
દ્રુતં સમનુયાતશ્ચ દ્રોણેન રથિનાં વરઃ॥ 7-92-1 (48171)
કિરન્નિષુગણાંસ્તીક્ષ્ણાન્સ રશ્મીનિવ ભાસ્કરઃ।
તાપયામાસ તત્સૈન્યં દેહં વ્યાધિગણો યથા॥ 7-92-2 (48172)
અશ્વો વિદ્ધો રથશ્છિન્નઃ સારોહઃ પાતિતો ગજઃ।
છત્રાણિ ચાપવિદ્ધાનિ રથાશ્ચક્રૈર્વિના કૃતાઃ॥ 7-92-3 (48173)
વિદ્રુતાનિ ચ સૈન્યાનિ શરાર્તાનિ સમન્તતઃ।
ઇત્યાસીત્તુમુલં યુદ્ધં ન પ્રાજ્ઞાયત કિઞ્ચન॥ 7-92-4 (48174)
તેષાં સંયચ્છતાં સઙ્ખ્યે પરસ્પરમજિહ્મગૈઃ।
અર્જુનો ધ્વજિનીં રાજન્નભીક્ષ્ણં સમકમ્પયત્॥ 7-92-5 (48175)
સત્યાં ચિકીર્ષમાણસ્તુ પ્રતિજ્ઞાં સત્યસઙ્ગરઃ।
અભ્યદ્રવદ્રથશ્રેષ્ઠં શોણાશ્વં શ્વેતવાહનઃ॥ 7-92-6 (48176)
તં દ્રોણઃ પઞ્ચવિંશત્યા મર્મભિદ્ભિરજિહ્મગૈઃ।
અન્તેવાસિનમાચાર્યો મહેષ્વાસં સમાર્પયત્॥ 7-92-7 (48177)
તં તૂર્ણમિવ બીભત્સુઃ સર્વશસ્ત્રભૃતાં વરઃ।
અભ્યધાવદિષૂનસ્યન્નિષુવેગવિઘાતકાન્॥ 7-92-8 (48178)
તસ્યાશુ ક્ષિપતો ભલ્લાન્ભલ્લૈઃ સન્નતપર્વભિઃ।
પ્રત્યવિધ્યદમેયાત્મા બ્રહ્માસ્ત્રં સમુદીરયન્॥ 7-92-9 (48179)
તદદ્ભુતમપશ્યામ દ્રોણસ્યાચાર્યકં યુધિ।
યતમાનો યુવા નૈનં પ્રત્યવિધ્યદ્યદર્જુનઃ॥ 7-92-10 (48180)
ક્ષરન્નિવ મહામેઘો વારિધારાઃ સહસ્રશઃ।
દ્રોણમેઘઃ પાર્થશૈલં વવર્ષ શરવૃષ્ટિભિઃ॥ 7-92-11 (48181)
અર્જુનઃ શરવર્ષં તચ્છરવર્ષેણ વીર્યવાન્।
અવારયદસમ્ભ્રાન્તો ન ત્વાચાર્યમપીડયત્॥ 7-92-12 (48182)
દ્રોણસ્તુ પઞ્ચવિંશત્યા શ્વેતવાહનમાર્દયત્।
વાસુદેવં ચ સપ્તત્યા બાહ્વોરુરસિ ચાશુગૈઃ॥ 7-92-13 (48183)
પાર્થસ્તુ પ્રહસન્ધીમાનાચાર્યં સ શરૌઘિણમ્।
વિસૃજન્તં શિતાન્બાણાનવારયત તં યુધિ॥ 7-92-14 (48184)
અથ તૌ વધ્યમાનૌ તુ દ્રોણેન રથસત્તમૌ।
અવર્જયેતાં દુર્ધર્ષં યુગાન્તાગ્નિમિવોત્થિતમ્॥ 7-92-15 (48185)
વર્જયન્નિશિતાન્બાણાન્દ્રોણચાપવિનિઃ સૃતાન્।
કિરીટમાલી કૌન્તેયો ભોજાનીકમથાવિશત્॥ 7-92-16 (48186)
સોઽન્તરા કૃતવર્માણં કામ્ભોજં ચ સુદક્ષિણમ્।
અભ્યયાદ્વર્જયન્દ્રોણં મૈનાકમિવ પર્વતમ્॥ 7-92-17 (48187)
તતો ભોજો નરવ્યાઘ્રો દુર્ધર્ષં કુરુસત્તમમ્।
અવિધ્યત્તૂર્ણમવ્યગ્રો દશભિઃ કઙ્કપત્રિભિઃ॥ 7-92-18 (48188)
તમર્જુનઃ શતેનાજૌ રાજન્વિવ્યાધ પત્રિણામ્।
પુનશ્ચાન્યૈસ્ત્રિભિર્બાણૈર્મોહયન્નિવ સાત્વતમ્॥ 7-92-19 (48189)
ભોજસ્તુ પ્રહસન્પાર્થં વાસુદેવં ચ માધવમ્।
એકૈકં પઞ્ચવિંશત્યા સાયકાનાં સમાર્પયત્॥ 7-92-20 (48190)
તસ્યાર્જુનો ધનુશ્છિત્ત્વા વિયાધૈનં ત્રિસપ્તભિઃ।
શરૈરગ્નિશિખાકારૈઃ ક્રુદ્ધાશીવિષસન્નિભૈઃ॥ 7-92-21 (48191)
અથાન્યદ્ધનુરાદાય કૃતવર્મા મહારથઃ।
પઞ્ચભિઃ સાયકૈસ્તૂર્ણં વિવ્યાધોરસિ ભારત॥ 7-92-22 (48192)
પુનશ્ચ નિશિતૈર્બાણૈઃ પાર્થં વિવ્યાધ પઞ્ચભિઃ।
તં પાર્થો નવભિર્બાણૈરાજઘાન સ્તનાન્તરે॥ 7-92-23 (48193)
દૃષ્ટ્વા વિષક્તં કૌન્તેયં કૃતવર્મરથં પ્રતિ।
ચિન્તયામાસ વાર્ષ્ણેયો ન નઃ કાલાત્યયો ભવેત્॥ 7-92-24 (48194)
તતઃ કૃષ્ણોઽબ્રવીત્પાર્થં કૃતવર્મણિ મા દયામ્।
કુરુ સમ્બન્ધકં હિત્વા પ્રમથ્યૈનં વિશાતય॥ 7-92-25 (48195)
તતઃ સ કૃતવર્માણં મહોયિત્વાઽર્જુનઃ શરૈઃ।
અભ્યગાજ્જવનૈરશ્વૈઃ કામ્ભોજાનામનીકિનીમ્॥ 7-92-26 (48196)
અમર્ષિતસ્તુ હાર્દિક્યઃ પ્રવિષ્ટે શ્વેતવાહને।
વિધુન્વન્સશરં ચાપં પાઞ્ચાલ્યાભ્યાં સમાગતઃ॥ 7-92-27 (48197)
ચક્રરક્ષૌ તુ પાઞ્ચાલ્યાવર્જુનસ્ય પદાનુગૌ।
પર્યવારયદાયાન્તૌ કૃતવર્મા રથેષુભિઃ॥ 7-92-28 (48198)
તાવવિધ્યત્તતો ભોજઃ કૃતવર્મા શિતૈઃ શરૈઃ।
ત્રિભિરેવ યુધામન્યું ચતુર્ભિશ્ચોત્તમૌજસમ્॥ 7-92-29 (48199)
તાવપ્યેનં વિવિધતુર્દશભિર્દશભિઃ શરૈઃ।
ત્રિભિરેવ યુધામન્યુરુત્તગૌજાસ્ત્રિભિસ્તથા।
સઞ્ચિચ્છિદતુરપ્યસ્ય ધ્વજં કાર્મુકમેવ ચ॥ 7-92-30 (48200)
અથાન્યદ્ધનુરાદાય હાર્દિક્યઃ ક્રોધમૂર્ચ્છિતઃ।
કૃત્વા વિધનુષૌ વીરૌ શરવર્ષૈરવાકિરત્॥ 7-92-31 (48201)
તાવન્યે ધનુષી સજ્યે કૃત્વા ભોજં વિજઘ્નતુઃ।
તેનાન્તરેષુ બીભત્સુર્વિવેશામિત્રવાહિનીમ્॥ 7-92-32 (48202)
ન લેભાતે તુ તૌ દ્વારં વારિતૌ કૃતવર્મણા।
ધાર્તરાષ્ટ્રેષ્વનીકેષુ યતમાનૌ નરર્ષભૌ॥ 7-92-33 (48203)
અનીકાન્યર્દયન્યુદ્ધે ત્વરિતઃ શ્વેતવાહનઃ।
નાવધીત્કૃતવર્માણં પ્રાપ્તમપ્યરિસૂદનઃ॥ 7-92-34 (48204)
તં દૃષ્ટ્વા તુ તથાઽઽયાન્તંશૂરો રાજા શ્રુતાયુધઃ।
અભ્યદ્રવત્સુસઙ્ક્રુદ્ધો વિધુન્વાનો મહદ્ધનુઃ॥ 7-92-35 (48205)
સ પાર્થં ત્રિભિરાનર્ચ્છત્સપ્તત્યા ચ જનાર્દનમ્।
ક્ષુરપ્રેણ સુતીક્ષ્ણેન પાર્થકેતુમતાડયત્॥ 7-92-36 (48206)
તતોઽર્જુનો નવત્યા તુ શરાણાં નતપર્વણામ્।
આજઘાન ભૃશં ક્રુદ્ધસ્તોત્રૈરિવ મહાદ્વિપમ્॥ 7-92-37 (48207)
સ તન્ન મમૃષે રાજન્પાણ્ડવેયસ્ય વિક્રમમ્।
અથૈનં સપ્તસપ્તત્યા નારાચાનાં સમાર્પયત્॥ 7-92-38 (48208)
તસ્યાર્જુનો ધનુશ્છિત્ત્વા શરાવાપં નિકૃત્ય ચ।
આજઘાનોરસિ ક્રુદ્ધઃ સપ્તભિર્નતપર્વભિઃ॥ 7-92-39 (48209)
અથાન્યદ્ધનુરાદાય સ રાજા ક્રોધમૂર્ચ્છિતઃ।
વાસવિં નવભિર્બાણૈર્બાહ્વોરુરસિ ચાર્પયત્॥ 7-92-40 (48210)
તતોઽર્જુનઃ સ્મયન્નેવ શ્રુતાયુધમરિન્દમઃ।
શરૈરનેકસાહસ્રૈઃ પીડયામાસ ભારત॥ 7-92-41 (48211)
અશ્વાંશ્ચાસ્યાવધીત્તૂર્ણં સારથિં ચ મહારથઃ।
વિવ્યાધ ચૈનં સપ્તત્યા નારાચાનાં મહાબલઃ॥ 7-92-42 (48212)
હતાશ્વં રથમુત્સૃજ્ય સ તુ રાજા શ્રુતાયુધઃ।
અભ્યદ્રુવદ્રુણે પાર્થં ગદામુદ્યમ્ય વીર્યવાન્॥ 7-92-43 (48213)
વરુણસ્યત્મજો વીરઃ સ તુ રાજા શ્રુતાયુધઃ।
પર્ણાશાજનની યસ્ય શીતતોયા મહાનદી॥ 7-92-44 (48214)
તસ્ય માતાઽબ્રવીદ્રાજન્વરુણં પુત્રકારણાત્।
અવધ્યોઽયં ભવેલ્લોકે શત્રૂણાં તનયો મમ॥ 7-92-45 (48215)
વરુણસ્ત્વબ્રવીત્પ્રીતો દદામ્યસ્મૈ વરં હિતમ્।
દિવ્યમસ્ત્રં સુતસ્તેઽયં યેનાવધ્યો ભવિષ્યતિ॥ 7-92-46 (48216)
નાસ્તિ ચાપ્યમરત્વં વૈ મનુષ્યસ્ય કથઞ્ચન।
સર્વેણાવશ્યમર્તવ્યં જાતેન સરિતાં વરે॥ 7-92-47 (48217)
દુર્ધર્ષસ્ત્વેષ શત્રૂણાં રણેષુ ભવિતા સદા।
અસ્ત્રસ્યાસ્ય પ્રભાવાદ્વૈ વ્યેતુ તે માનસો જ્વરઃ॥ 7-92-48 (48218)
ઇત્યુક્ત્વા વરુણઃ પ્રાદાદ્ગદાં મન્ત્રપુરસ્કૃતામ્।
યામાસાદ્ય દુરાધર્ષઃ સર્વલોકે શ્રુતાયુધઃ॥ 7-92-49 (48219)
ઉવાચ ચૈનં ભગવાન્પુનરેવ જલેશ્વરઃ।
અયુધ્યતિ ન મોક્તવ્યા સા ત્વય્યેવ પતેદિતિ॥ 7-92-50 (48220)
હન્યાદેષા પ્રતીપં હિ પ્રયોક્તારમપિ પ્રભો।
ન ચાકરોત્સ તદ્વાક્યં પ્રાપ્તે કાલે શ્રુતાયુધઃ॥ 7-92-51 (48221)
સ તયા વીરઘાતિન્યા જનાર્દનમતાડયત્।
પ્રતિજગ્રાહ તાં કૃષ્ણઃ પીનેનાંસેન વીર્યવાન્।
નાકમ્પયત શૌરિં સા વિન્ધ્યં ગિરિમિવાનિલઃ॥ 7-92-52 (48222)
`તતોઽર્જુનઃ ક્ષુરપ્રાભ્યાં ભુજૌ પરિઘસન્નિભૌ।
ચિચ્છેદ પાણ઼્ડવઃ શીઘ્રં જલેશ્વરસુતસ્ય વૈ॥ 7-92-53 (48223)
સ જ્વલન્તી મહોલ્કેવ સમાસાદ્ય જનાર્દનમ્'।
પ્રત્યાગતા મહાવેગા કૃત્યેવ દુરધિષ્ઠિતા॥ 7-92-54 (48224)
જઘાન ચાસ્થિતં વીરં શ્રુતાયુધમમર્ષણમ્।
`સ પપાત હતો ભૂમૌ વિશિરા વિભુજો બલી।
સમ્ભગ્ન ઇવ વાતેન બહુશાખો વનસ્પતિઃ॥ 7-92-55 (48225)
સા વિસ્ફુરન્તી જ્વલિતા વજ્રવેગસમા ગદા'।
હત્વા શ્રુતાયુધં વીરં ધરણીમન્વપદ્યત॥ 7-92-56 (48226)
ગદાં નિવર્તિતાં દૃષ્ટ્વા નિહતં ચ શ્રુતાયુધમ્।
હાહાકારો મહાંસ્તત્ર સૈન્યાનાં સમજાયત।
સ્વેનાસ્ત્રેણ હતં દૃષ્ટ્વા શ્રુતાયુધમરિન્દમમ્॥ 7-92-57 (48227)
અયુધ્યમાનાય તતઃ કેશવાય નરાધિપ।
ક્ષિપ્તા શ્રુતાયુધેનાથ તસ્માત્તમવધીદ્ગદા॥ 7-92-58 (48228)
યથોક્તં વરુણેનાજૌ તથા સ નિધનં ગતઃ।
વ્યસુશ્ચાપ્યપતદ્ભૂમૌ પ્રેક્ષતાં સર્વધન્વિનામ્॥ 7-92-59 (48229)
પતમાનસ્તુ સ બભૌ પર્ણાશાયાઃ પ્રિયઃ સુતઃ।
સમ્ભગ્ન ઇવ વાતેન બહુશાખો વનસ્પતિઃ॥ 7-92-60 (48230)
તતઃ સર્વાણિ સૈન્યાનિ સેનામુખ્યાશ્ચ સર્વશઃ।
પ્રાદ્રવન્ત હતં દૃષ્ટ્વા શ્રુતાયુધમરિન્દમમ્॥ 7-92-61 (48231)
તતઃ કામ્ભોજરાજસ્ય પુત્રઃ શૂરઃ સુદક્ષિણઃ।
અભ્યયાજ્જવનૈરશ્વૈઃ ફલ્ગુનં શત્રુસૂદનમ્॥ 7-92-62 (48232)
તસ્ય પાર્થઃ શરાન્સપ્ત પ્રેષયામાસ ભારત।
તે તં શૂરં વિનિર્ભિદ્ય પ્રાવિશન્ધરણીતલમ્॥ 7-92-63 (48233)
સોઽતિવિદ્ધઃ શરૈસ્તીક્ષ્ણૈર્ગાણ્ડીવપ્રેષિતૈર્મૃધે।
અર્જુનં પ્રતિવિવ્યાધ દશભિઃ કઙ્કપત્રિભિઃ॥ 7-92-64 (48234)
વાસુદેવં ત્રિભિર્વિદ્ધ્વા પુનઃ પાર્થં ચ પઞ્ચભિઃ।
તસ્ય પાર્થો ધનુશ્છિત્ત્વા કેતું ચિચ્છેદ મારિષ॥ 7-92-65 (48235)
ભલ્લાભ્યાં ભૃશતીક્ષ્ણાભ્યાં તં ચ વિવ્યાધ પાણ્ડવઃ।
સ તુ પાર્થં ત્રિભિર્વિદ્ધ્વા સિંહનાદમથાનદત્॥ 7-92-66 (48236)
સર્વપારશવીં ચૈવ શક્તિં શૂરઃ સુદક્ષિણઃ।
સઘણ્ટાં પ્રાહિણોદ્ધોરાં ક્રુદ્ધો ગાણ્ડીવધન્વને॥ 7-92-67 (48237)
સા જ્વલન્તી મહોલ્કેવ તમાસાદ્ય મહારથમ્।
સવિસ્ફુલિઙ્ગા નિર્ભિદ્ય નિપપાત મહીતલે॥ 7-92-68 (48238)
શક્યા ત્વભિહતો ગાઢં મૂર્ચ્છયાઽભિપરિપ્લુતઃ।
સમાશ્વાસ્ય મહાતેજાઃ સૃક્વિણી પરિલેલિહન્॥ 7-92-69 (48239)
તં ચતુર્દશભિઃ પાર્થો નારાચૈઃ કઙ્કપત્રિભિઃ।
સાશ્વધ્વજધનુઃસૂતં વિવ્યાધાચિન્ત્યવિક્રમઃ॥ 7-92-70 (48240)
રથં ચાન્યૈઃ સુબહુભિશ્ચક્રે વિશકલં શરૈઃ।
સુદક્ષિણં તં કામ્ભોજં મોઘસઙ્કલ્પવિક્રમમ્।
બિભેદ હૃદિ બાણેન પૃથુધારેણ પાણ્ડવઃ॥ 7-92-71 (48241)
સ ભિન્નવર્મા સ્રસ્તાઙ્ગઃ પ્રભ્રષ્ટમુકુટાઙ્ગદઃ।
પપાતાભિમુખઃ શૂરો યન્ત્રમુક્ત ઇવ ધ્વજઃ॥ 7-92-72 (48242)
ગિરેઃ શિખરજઃ શ્રીમાન્સુશાખઃ સુપ્રતિષ્ઠિતઃ।
નિર્ભગ્ન ઇવ વાતેન કર્ણિકારો હિમાત્યયે।
વિશીર્ણઃ પતિતો રાજા પ્રસાર્ય વિપુલૌ ભુજૌ॥ 7-92-73 (48243)
શેતે સ્મ નિહતો ભૂમૌ કામ્ભોજાસ્તરણોચિતઃ।
મહાર્હાભરણોપેતઃ સાનુમાનિવ પર્વતઃ॥ 7-92-74 (48244)
સુદર્શનીયસ્તામ્રાક્ષઃ કર્ણિના સ સુદક્ષિણઃ।
પુત્રઃ કામ્ભોજરાજસ્ય પાર્થેન વિનિપાતિતઃ॥ 7-92-75 (48245)
ધારયન્નગ્નિસઙ્કાશાં શિરસા કાઞ્ચનીં સ્રજમ્।
અશોભત મહાબાહુર્વ્યસુર્ભૂમૌ નિપાતિતઃ॥ 7-92-76 (48246)
તતઃ સર્વાણિ સૈન્યાનિ વ્યદ્રવન્ત સુતસ્ય તે।
હતં શ્રુતાયુધં દૃષ્ટ્વા કામ્ભોજં ચ સુદક્ષિણમ્॥ ॥ 7-92-77 (48247)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ જયદ્રથવધપર્વણિ ચતુર્દશદિવસયુદ્ધે દ્વિનવતિતમોઽધ્યાયઃ॥ 92 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-92-15 તેષાં સંયચ્છતાં વિધારયતામ્॥ 5-92-10 આચાર્યકં શિક્ષામ્॥ 5-92-28 રથેષુભિઃ અદૂરસ્થાયિભિર્બાણૈઃ॥ 5-92-54 કૃત્યા અભિચારદેવતા॥ 5-92-72 ધ્વજઃ શક્રધ્વજઃ॥ 5-92-92 દ્વિનવતિતમોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 093
॥ શ્રીઃ ॥
7.93. અધ્યાયઃ 093
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
અર્જુનેન શ્રુતાયુઃપ્રભૃતીનાં વધઃ॥ 1 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-93-0 (48248)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-93-0x (4499)
હતે સુદક્ષિણે રાજન્વીરે ચૈવ શ્રુતાયુધે।
જવેનાભ્યદ્રવન્પાર્થં કુપિતાઃ સૈનિકાસ્તવ॥ 7-93-1 (48249)
અભીષાહાઃ શૂરસેનાઃ શિબયોઽથ વસાતયઃ।
અભ્યવર્ષંસ્તતો રાજઞ્શરવર્ષૈર્ધનઞ્જયમ્॥ 7-93-2 (48250)
તેષાં ષષ્ટિશતાનન્યાન્પ્રામથ્નાત્પાણ્ડવઃ શરૈઃ।
તે સ્મ ભીતાઃ પલાયન્તે વ્યાઘ્રાત્ક્ષુદ્રમૃગા ઇવ॥ 7-93-3 (48251)
તે નિવૃત્તાઃ પુનઃ પાર્થં સર્વતઃ પર્યવારયન્।
રણે સપત્નાન્નિઘ્નન્તં જિગીષન્તં પરાન્યુધિ॥ 7-93-4 (48252)
તેષામાપતતાં તૂર્ણં ગાણ્ડીવપ્રેષિતૈઃ શરૈઃ।
શિરાંસિ પાતયામાસ બાહૂંશ્ચાપિ ધનઞ્જયઃ॥ 7-93-5 (48253)
શિરોભિઃ પાતિતૈસ્તત્ર ભૂમિરાસીન્નિરન્તરા।
અભ્રચ્છાયેવ ચૈવાસીદ્ધ્વાઙ્ક્ષગૃધ્રબલૈર્યુધિ॥ 7-93-6 (48254)
તેષુ તૂત્સાદ્યમાનેષુ ક્રોધામર્ષસમન્વિતૌ।
સ્રુતાયુશ્ચાશ્રુતાયુશ્ચ ધનઞ્જયમયુધ્યતામ્॥ 7-93-7 (48255)
બલિનૌ સ્પર્ધિનૌ વીરૌ કુલજૌ બાહુશાલિનૌ।
તાવેનં શરવર્ષાણિ સવ્યદક્ષિણમસ્યતામ્॥ 7-93-8 (48256)
ત્વરાયુક્તૌ મહરાજ પ્રાર્થયાનૌ મહદ્યશઃ।
અર્જુનસ્ય વધપ્રેપ્સૂ પુત્રાર્થે તવ ધન્વિનૌ॥ 7-93-9 (48257)
તાવર્જુનં સહસ્રેણ પત્રિણાં નતપર્વણામ્।
પૂરયામાસતુઃ ક્રુદ્ધૌ તટાકં જલદૌ યથા॥ 7-93-10 (48258)
શ્રુતાયુશ્ચ તતઃ ક્રુદ્ધસ્તોમરેણ ધનઞ્જયમ્।
આજઘાન રથશ્રેષ્ઠઃ પીતેન નિશિતેન ચ॥ 7-93-11 (48259)
સોઽતિવિદ્ધો બલવતા શત્રુણા શત્રુકર્શનઃ।
જગામ પરમં મોહં મોહયન્કેશવં રણે॥ 7-93-12 (48260)
એતસ્મિન્નેવ કાલે તુ સોઽશ્રુતાયુર્મહારથઃ।
શૂલેન ભૃશતીક્ષ્ણેન તાડયામાસ પાણ્ડવમ્॥ 7-93-13 (48261)
ક્ષતે ક્ષારં સ હિ દદૌ પાણ્ડવસ્ય મહાત્મનઃ।
પાર્થોઽપિ ભૃશસંવિદ્ધો ધ્વજયષ્ટિં સમાશ્રિતઃ॥ 7-93-14 (48262)
તતઃ સર્વસ્ય સૈન્યસ્ય તાવકસ્ય વિશામ્પતે।
સિંહનાદો મહાનાસીદ્ધતં મત્વા ધનઞ્જયમ્॥ 7-93-15 (48263)
કૃષ્ણશ્ચ ભૃશસન્તપ્તો દૃષ્ટ્વા પાર્થં વિચેતનમ્।
આશ્વાસયત્સુહૃદ્યાભિર્વાગ્ભિસ્તત્ર ધનઞ્જયમ્॥ 7-93-16 (48264)
તતસ્તૌ રથિનાં શ્રેષ્ઠૌ લબ્ધલક્ષૌ ધનઞ્જયમ્।
વાસુદેવં ચ વાર્ષ્ણેયં શરવર્ષૈઃ સમન્તતઃ॥ 7-93-17 (48265)
સચક્રકૂબરરથં સાશ્વધ્વજપતાકિનમ્।
અદૃશ્યં ચક્રતુર્યુદ્ધે તદદ્ભુતમિવાભવત્॥ 7-93-18 (48266)
પ્રત્યાશ્વસ્તસ્તુ બીભત્સુઃ શનકૈરિવ ભારત।
પ્રેતરાજપુરં પ્રાપ્ય પુનઃ પ્રત્યાગતો યથા॥ 7-93-19 (48267)
સઞ્છન્નં શરજાલેન રથં દૃષ્ટ્વા સકેશવમ્।
શત્રૂ ચાભિમુખૌ દૃષ્ટ્વા દીપ્યમાનાવિવાનલૌ॥ 7-93-20 (48268)
પ્રાદુશ્ચક્રે તતઃ પાર્થઃ શાક્રમસ્ત્રં મહારથઃ।
તસ્માદાસન્સહસ્રાણિ શરાણાં નતપર્વણામ્॥ 7-93-21 (48269)
તે જઘ્નુસ્તૌ મહેષ્વાસૌ તાભ્યાં મુક્તાંશ્ચ સાયકાન્।
વિચેરુરાકાશગતાઃ પાર્થચાપવિનિઃસૃતાઃ॥ 7-93-22 (48270)
પ્રતિહત્ય સરાંસ્તૂર્ણં શરવેગેન પાણ્ડવઃ।
પ્રતસ્થે તત્રતત્રૈવ યોધયન્વૈ મહારથાન્॥ 7-93-23 (48271)
તૌ ચ ફલ્ગુનબાણૌઘૈર્વિબાહુશિરસૌ કૃતૌ।
વસુધામન્વપદ્યેતાં વાતનુન્નાવિવ દ્રુમૌ॥ 7-93-24 (48272)
શ્રુતાયુષશ્ચ નિધનં વધશ્ચેવાશ્રુતાયુષઃ।
લોકવિસ્માપનમભૂત્સમુદ્રસ્યેવ શોષણમ્॥ 7-93-25 (48273)
તયોઃ પદાનુગાન્હત્વા પુનઃ પઞ્ચશતં રથાન્।
પ્રત્યગાદ્ભારતીં સેનાં નિઘ્નન્પાર્થો વરાન્વરાન્॥ 7-93-26 (48274)
શ્રુતાયુષં ચ નિહતં પ્રેક્ષ્ય ચૈવાશ્રુતાયુષમ્।
નિયતાયુશ્ચ સઙ્ક્રુદ્ધો દીર્ઘાયુશ્ચૈવ ભારત॥ 7-93-27 (48275)
પુત્રૌ તયોર્નરશ્રેષ્ઠૌ કૌન્તેયં પ્રતિ જગ્મતુઃ।
કિરન્તૌ વિવિધાન્બાણાન્પિતૃવ્યસનકર્શિતૌ॥ 7-93-28 (48276)
તાવર્જુનો મુહૂર્તેન શરૈઃ સન્નતપર્વભિઃ।
પ્રૈષયત્પરમક્રુદ્ધો યમસ્ય સદનં પ્રતિ॥ 7-93-29 (48277)
લોડયન્તમનીકાનિ દ્વિપં પદ્મસરો યથા।
નાશક્નુવન્વારયિતું પાર્થં ક્ષત્રિયપુઙ્ગવાઃ॥ 7-93-30 (48278)
અઙ્ગાસ્તુ ગજસઙ્ઘૈશ્ચ પાણ્ડવં પર્યવારયન્।
ક્રુદ્ધાઃ સહસ્રશો રાજઞ્શિક્ષિતા હસ્તિસાદિનઃ॥ 7-93-31 (48279)
દુર્યોધનસમાદિષ્ટાઃ કુઞ્જરૈઃ પર્વતોપમૈઃ।
પ્રાચ્યાશ્ચ દાક્ષિણાત્યાશ્ચ કલિઙ્ગપ્રમુખા નૃપાઃ॥ 7-93-32 (48280)
તેષામાપતતાં શીઘ્રં ગાણ્ડીવપ્રેષિતૈઃ શરૈઃ।
નિચકર્ત શિરાંસ્યુગ્રો બાહૂનપિ સુભૂષણાન્॥ 7-93-33 (48281)
તૈઃ શિરોભિર્મહી કીર્ણા બાહુભિશ્ચ સહાઙ્ગદૈઃ।
બભૌ કનકપાષાણા ભુજગૈરિવ સંવૃતા॥ 7-93-34 (48282)
બાહવો વિશિખૈશ્છિન્નાઃ શિરાંસ્યુન્મથિતાનિ ચ।
પતમાનાન્યદૃશ્યન્ત દ્રુમેભ્ય ઇવ પક્ષિણઃ॥ 7-93-35 (48283)
શરૈઃ સહસ્રશો વિદ્ધા દ્વિપાઃ પ્રસૃતશોણિતાઃ।
અદૃશ્યન્તાદ્રયઃ કાલે ગૈરિકામ્બુસ્રવા ઇવ॥ 7-93-36 (48284)
નિહતાઃ શેરતે સ્માન્યે બીભત્સોર્નિશિતૈઃ શરૈઃ।
ગજપૃષ્ઠગતા મ્લેચ્છા નાનાવિકૃતદર્શનાઃ॥ 7-93-37 (48285)
નાનાવેષધરા રાજન્નાનાશસ્ત્રૌઘસંવૃતાઃ।
રુધિરેણાનુલિપ્તાઙ્ગા ભાન્તિ ચિત્રૈઃ શરૈર્હતાઃ॥ 7-93-38 (48286)
શોણિતં નિર્વમન્તિ સ્મ દ્વિપાઃ પાર્થશરાહતાઃ।
સહસ્રશશ્છિન્નગાત્રાઃ સારોહાઃ સપદાનુગાઃ॥ 7-93-39 (48287)
ચુક્રુશુશ્ચ નિપેતુશ્ચ બભ્રમુશ્ચાપરે દિશઃ।
ભૃશં ત્રસ્તાશ્ચ બહવઃ સ્વાનેવ મમૃદુર્ગજાઃ॥ 7-93-40 (48288)
સોત્તરાયુધિનશ્ચૈવ દ્વિપાસ્તીક્ષ્ણવિષોપમાઃ।
વિદન્ત્યસુરમાયાં યે સુઘોરા ઘોરચક્ષુષઃ॥ 7-93-41 (48289)
યવનાઃ પારદાશ્ચૈવ શકાશ્ચ સહ બાહ્લિકૈઃ।
કાકવર્ણા દુરાચારાઃ સ્ત્રીલોલાઃ કલહપ્રિયાઃ॥ 7-93-42 (48290)
દ્રાવિડાસ્તત્ર યુધ્યન્તે મત્તમાતઙ્ગવિક્રમાઃ।
ગોયોનિપ્રભવા મ્લેચ્છાઃ કાલકલ્પાઃ પ્રહારિણઃ॥ 7-93-43 (48291)
દાર્વાતિસારા દરદાઃ પુણ્ડ્રાશ્ચૈવ સહસ્રશઃ।
તે ન શક્યાઃ સ્મ સઙ્ખ્યાતું વ્રાતાઃ શતસહસ્રશઃ॥ 7-93-44 (48292)
અભ્યવર્ષન્ત તે સર્વે પાણ્ડવં નિશિતૈઃ શરૈઃ।
અવાકિરંશ્ચ તે મ્લેચ્છા નાનાયુદ્ધવિશારદાઃ॥ 7-93-45 (48293)
તેષામપિ સસર્જાશુ શરવૃષ્ટિં ધનઞ્જયઃ।
સૃષ્ટિસ્તથાવિધા હ્યાસીચ્છલભાનામિવાયતિઃ॥ 7-93-46 (48294)
અભ્રચ્છાયામિવ શરૈઃ સૈન્યે કૃત્વા ધનઞ્જયઃ।
મુણ્ડાર્ધમુણ્ડાઞ્જટિલાનશુચીઞ્જટિલાનનાન્।
મ્લેચ્છાનશાતયત્સર્વાન્સમેતાનસ્ત્રતેજસા॥ 7-93-47 (48295)
શરૈશ્ચ શતશો વિદ્ધાસ્તે સઙ્ઘા ગિરિચારિણઃ।
પ્રાદ્રવન્ત રણે ભીતા ગિરિગહ્વરવાસિનઃ॥ 7-93-48 (48296)
ગજાશ્વસાદિમ્લેચ્છાનાં પતિતાનાં શિતૈઃ શરૈઃ।
બકાઃ કઙ્કા વૃકા ભૂમાવપિબન્રુધિરં મુદા॥ 7-93-49 (48297)
પત્ત્યશ્વરથનાગૈશ્ચ પ્રચ્છન્નકૃતસઙ્ક્રમામ્।
શરવર્ષપ્લવાં ઘોરાં કેશશૈવલશાદ્વલામ્।
પ્રાવર્તયન્નદીમુગ્રાં શોણિતૌઘતરઙ્ગિણીમ્॥ 7-93-50 (48298)
છિન્નાઙ્ગુલીક્ષુદ્રમત્સ્યાં યુગાન્તે કાલસન્નિભામ્।
પ્રાકરોદ્ગજસમ્બાધાં નદીમુત્તરશોણિતામ્॥ 7-93-51 (48299)
દેહેભ્યો રાજપુત્રાણાં નાગાશ્વરથસાદિનામ્।
યથા સ્થલં ચ નિમ્નં ચ ન સ્યાદ્વર્ષતિ વાસવે।
તથાઽઽસીત્પૃથિવી સર્વા શોણિતેન પરિપ્લુતા॥ 7-93-52 (48300)
ષટ્સહસ્રાન્હયાન્વીરાન્પુનર્દશશતાન્વરાન્।
પ્રાહિણોન્મૃત્યુલોકાય ક્ષત્રિયાન્ક્ષત્રિયર્ષભઃ॥ 7-93-53 (48301)
શરૈઃ સહસ્રશો વિદ્ધા વિધિવત્કલ્પિતા દ્વિપાઃ।
શેરતે ભૂમિમાસાદ્ય શૈલા વજ્રહતા ઇવ॥ 7-93-54 (48302)
સ વાજિરથમાતઙ્ગાન્નિઘ્નન્વ્યચરદર્જુનઃ।
પ્રભિન્ન ઇવ માતઙ્ગો મૃદ્ગન્નલવનં યથા॥ 7-93-55 (48303)
ભુરિદ્રુમલતાગુલ્મં શુષ્કેન્ધનતૃણોલપમ્।
નિર્દહેદનલોઽરણ્યં યથા વાયુસમીરિતઃ॥ 7-93-56 (48304)
સેનારણ્યં તવ તથા કૃષ્ણાનિલસમીરિતઃ।
શરાર્ચિરદહત્ક્રુદ્ધઃ પાણ્ડવોઽગ્નિર્ધનઞ્જયઃ॥ 7-93-57 (48305)
શૂન્યાન્કુર્વન્રથોપસ્થાન્માનવૈઃ સંસ્તરન્મહીમ્।
પ્રાનૃત્યદિવ સમ્બાધે ચાપહસ્તો ધનઞ્જયઃ।
વજ્રકલ્પૈઃ શરૈર્ભૂમિં કુર્વન્નુત્તરશોણિતામ્॥ 7-93-58 (48306)
`તતઃ પ્રાવર્તત નદી શોણિતૌઘતરઙ્ગિણી।
નરાશ્વદ્વિપકાયેભ્યઃ પર્વતેભ્ય ઇવાપગા॥ 7-93-59 (48307)
અસ્થિશર્કરસમ્બાધા ધ્વજવૃક્ષા રથહદા।
સઞ્છિન્નશીર્ષપાણાણા હસ્તિહસ્તમહાગ્રહા॥ 7-93-60 (48308)
માંસમજ્જાસ્થિપઙ્કાઢ્યાં હતાશ્વમકરાકુલા।
ઉષ્ણીષફેનસઞ્છન્ના શરઘોરઝષાકુલા॥ 7-93-61 (48309)
રુદ્રસ્યાક્રીડસદૃશીં ભૂમિં કુર્વન્વિભીષણામ્'।
પ્રાવિશદ્ભારતીં સેનાં સઙ્ક્રુદ્ધો વૈ ધનઞ્જયઃ॥ 7-93-62 (48310)
તં શ્રુતાયુસ્તથામ્બષ્ઠો વ્રજમાનં ન્યવારયત્॥ 7-93-63 (48311)
તસ્યાર્જુનઃ શરૈસ્તીક્ષ્ણૈઃ કઙ્કપત્રપરિચ્છદૈઃ।
ન્યપાતયદ્ધયાઞ્શીઘ્રં યતમાનસ્ય મારિષ।
ધનુશ્ચાસ્યાપરૈશ્છિત્ત્વા શરૈઃ પાર્થો વિચક્રમે॥ 7-93-64 (48312)
અમ્બષ્ઠસ્તુ ગદાં ગૃહ્ય ક્રોધપર્યાકુલેક્ષણઃ।
આસસાદ રણે પાર્થં કેશવં ચ મહારથમ્॥ 7-93-65 (48313)
તતઃ સમ્પ્રહરન્વીરો ગદામુદ્યમ્ય ભારત।
રથમાવાર્ય ગદયા કેશવં સમતાડયત્॥ 7-93-66 (48314)
ગદયા તાડિતં દૃષ્ટ્વા કેશવં પરવીરહા।
અર્જુનોઽથ ભૃશં ક્રુદ્ધઃ સોઽમ્બષ્ઠં પ્રતિ ભારત॥ 7-93-67 (48315)
તતઃ શરૈર્હેમપુઙ્ખૈઃ સગદં રથિનાં વરમ્।
છાદયામાસ સમરે મેઘઃ સૂર્યમિવોદિતમ્॥ 7-93-68 (48316)
અથાપરૈઃ શરૈશ્ચાપિ ગદાં તસ્ય મહાત્મનઃ।
અચૂર્ણયત્તદા પાર્થસ્તિદદ્ભુતમિવાભવત્॥ 7-93-69 (48317)
અથ તાં પતિતાં દૃષ્ટ્વા ગૃહ્યાન્યાં ચ મહાગદામ્।
અર્જુનં વાસુદેવં ચ પુનઃ પુનરતાડયત્॥ 7-93-70 (48318)
તસ્યાર્જુનઃ ક્ષુરપ્રાભ્યાં સગદાવુદ્યતૌ ભુજૌ।
ચિચ્છેદેન્દ્રધ્વજાકારૌ શિરશ્ચાન્યેન પત્રિણા॥ 7-93-71 (48319)
સ પપાત હતો રાજન્વસુધામનુનાદયન્।
ઇન્દ્રધ્વજ ઇવોત્સૃષ્ટો યન્ત્રનિર્મુક્તબન્ધનઃ॥ 7-93-72 (48320)
અમ્બષ્ઠે તુ તદા ભગ્ને તવ સૈન્યમભજ્યત॥ 7-93-73 (48321)
રથાનીકાવગાઢશ્ચ વારણાશ્વશતૈર્વૃતઃ।
અદૃશ્યત પદા પાર્થો ઘનૈઃ સૂર્ય ઇવાવૃતઃ॥ 7-93-74 (48322)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ જયદ્રથવધપર્વણિ ચતુર્ધશદિવસયુદ્ધે ત્રિનવતિતમોઽધ્યાયઃ॥ 93 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-93-43 ગોયોનિપ્રભવા નન્દિન્યાં જાતાઃ॥ 5-93-46 સૃષ્ટિઃ સંસૃષ્ટિઃ॥ 5-93-47 જટિલાનનાન્ જટિલાનિ રૂઢશ્મશ્રૂણ્યાનનાનિ યેષામ્॥ 5-93-50 પ્રચ્છન્નેન પ્રચ્છાદનેન કૃતો રચિતઃ સઙ્કમો યસ્યામ્॥ 5-93-51 ઉત્તરશોણિત્તાં શોણિતપ્રધાનામ્॥ 5-93-53 હયાન્ અશ્વારોહાન્॥ 5-93-93 ત્રિનવતિતમોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 094
॥ શ્રીઃ ॥
7.94. અધ્યાયઃ 094
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
અર્જુનાદ્ભીતેન દુર્યોધનેન દ્રોણમેત્ય તદુપાલમ્ભપૂર્વકં જયદ્રથમ્પ્રતિ શોચનમ્॥ 1 ॥ દ્રોણેન દુર્યોધનસ્ય મન્ત્રોચ્ચારણપૂર્વકં કવચમાબધ્યાર્જુનેન સહ યુદ્ધાય પ્રેષણમ્॥ 2 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-94-0 (48323)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-94-0x (4500)
તતઃ પ્રવિષ્ટે કૌન્તેયે સિન્ધુરાજજિઘાંસયા।
દ્રોણાનીકં વિનિર્ભિદ્ય ભોજાનીકં ચ દુસ્તરમ્॥ 7-94-1 (48324)
કામ્ભોજસ્ય ચ દાયાદે હતે રાજન્સુદક્ષિણે।
શ્રુતાયુષિ ચ વિક્રાન્તે નિહતે સવ્યસાચિના॥ 7-94-2 (48325)
વિપ્રદ્રુતેષ્વનીકેષુ વિધ્વસ્તેષુ સમન્તતઃ।
પ્રભગ્નં સ્વબલં દૃષ્ટ્વા પુત્રસ્તે દ્રોણમભ્યયાત્॥ 7-94-3 (48326)
ત્વરન્નેકરથેનૈવ સમેત્ય દ્રોણમબ્રવીત્।
ગતઃ સ પુરુષવ્યાઘ્રઃ પ્રમથ્યૈતાં મહાચમૂમ્॥ 7-94-4 (48327)
અથ બુદ્ધ્યા સમીક્ષસ્વ કિન્નુ કાર્યમનન્તરમ્।
અર્જુનસ્ય વિઘાતાય દારુણેઽસ્મિઞ્જનક્ષયે॥ 7-94-5 (48328)
યથા સ પુરુષવ્યાઘ્રો ન હન્યેત જયદ્રથઃ।
તથા વિધત્સ્વ ભદ્રં તે ત્વં હિ નઃ પરમા ગતિઃ॥ 7-94-6 (48329)
અસૌ ધનઞ્જયાગ્નિર્હિ કોપમારુતચોદિતઃ।
સેનાકક્ષં દહતિ મે વહ્નિઃ કક્ષમિવોત્થિતઃ॥ 7-94-7 (48330)
અતિક્રાન્તે હિ કૌન્તેયે ભિત્ત્વા સૈન્યં પરન્તપ।
જયદ્રથસ્ય ગોપ્તારઃ સંશયં પરમં ગતાઃ॥ 7-94-8 (48331)
સ્થિરા બુદ્ધિર્નરેન્દ્રાણમાસીદ્બ્રહ્મવિદાં વર।
નાતિક્રમિષ્યતિ દ્રોણં જાતુ જીવન્ધનઞ્જયઃ॥ 7-94-9 (48332)
યોઽસૌ પાથો વ્યતિક્રાન્તો મિષતસ્તે મહાદ્યુતે।
સર્વં હ્યદ્યાતુરં મન્યે નેદમસ્તિ બલં મમ॥ 7-94-10 (48333)
જાનામિ ત્વાં મહાભાગ પાણ્ડવાનાં હિતે રતમ્।
તતો મુહ્યામિ ચ બ્રહ્મન્કાર્યવત્તાં વિચિન્તયન્॥ 7-94-11 (48334)
યથાશક્તિ ચ તે બ્રહ્મન્વર્ધયન્વૃત્તિમુત્તમામ્।
પ્રીણામિ ચ યથાશક્તિ તચ્ચ ત્વં નાવબુધ્યસે॥ 7-94-12 (48335)
અસ્માન્ન ત્વં સદા ભક્તાનિચ્છસ્યમિતવિક્રમ।
પાણ્ડવાન્સતતં પ્રીણાસ્યાસ્માકં વિપ્રિયે રતાન્॥ 7-94-13 (48336)
અસ્માનેવોપજીવંસ્ત્વમસ્માકં વિપ્રિયે રતઃ।
ન હ્યહં ત્વાં વિજાનામિ મધુદિગ્ધમિવ ક્ષુરમ્॥ 7-94-14 (48337)
`નહ્યહં ત્વાં વિજાનામિ સર્વં મણ્ડૂકરાવિણમ્'।
નાદાસ્યચ્ચેદ્વરં મહ્યં ભવાન્પાણ્ડવનિગ્રહે।
નાવારયિષ્યં ગચ્છન્તમહં સિન્ધુપતિં ગૃહાન્॥ 7-94-15 (48338)
મયા ત્વાશંસમાનેન ત્વત્તસ્ત્રાણમબુદ્ધિના।
આશ્વાસિતઃ સિન્ધુપતિર્મોહાદ્દત્તશ્ચ મૃત્યવે॥ 7-94-16 (48339)
યમદંષ્ટ્રાન્તરં પ્રાપ્તો મુચ્યેતાપિ હિ માનવઃ।
નાર્જુનસ્ય વશં પ્રાપ્તો મુચ્યેતાજૌ જયદ્રથઃ॥ 7-94-17 (48340)
સ તથા કુરુ શોણશ્વ યથા મુચ્યેત સૈન્ધવઃ।
મમ ચાર્તપ્રલાપાનાં માક્રુધઃ પાહિ સૈન્ધવમ્॥ 7-94-18 (48341)
દ્રોણ ઉવાચ। 7-94-19x (4501)
નાભ્યસૂયામિ તે વાક્યમશ્વત્થામ્નાઽસિ મે સમઃ।
સત્યં તુ તે પ્રવક્ષ્યામિ તજ્જુષસ્વ વિશામ્પતે॥ 7-94-19 (48342)
સારથિઃ પ્રવરઃ કૃષ્ણઃ શીઘ્રાશ્ચાસ્ય હયોત્તમાઃ।
અલ્પં ચ વિવરં કૃત્વા પૂર્ણં યાતિ ધનઞ્જયઃ॥ 7-94-20 (48343)
કિં ન પશ્યસિ બાણૌઘાન્ક્રોશમાત્રે કિરીટિનઃ।
પશ્ચાદ્રથસ્ય પતિતાન્ક્ષિપ્તાઞ્શીઘ્રં હિ ગચ્છતઃ॥ 7-94-21 (48344)
ન તાબં શીઘ્રયાનેઽદ્ય સમર્થો વયસાન્વિતઃ।
સેનામુખે ચ પાર્થાનામેતદ્બલમુપસ્થિતમ્॥ 7-94-22 (48345)
યુધિષ્ઠિરશ્ચ મે ગ્રાહ્યો મિષતાં સર્વધન્વિનામ્।
એવં મયા પ્રતિજ્ઞાતં ક્ષત્રમધ્યે મહાભુજ॥ 7-94-23 (48346)
ધનઞ્જયેન ચોત્સૃષ્ટો વર્તતે પ્રમુખે નૃપ।
તસ્માદ્વ્યૂહમુખં હિત્વા નાહં યાસ્યામિ ફલ્ગુનમ્॥ 7-94-24 (48347)
તુલ્યાભિજનકર્માણં શત્રુમેકં સહાયવાન્।
ગત્વા યોધય મા ભૈસ્ત્વં ત્વં હ્યસ્ય જગતઃ પતિઃ॥ 7-94-25 (48348)
રાજા શૂરઃ કૃતી દક્ષો વૈરમુત્પાદ્ય પાણ્ડવૈઃ।
વીરઃ સ્વયં પ્રયાહ્યાશુ યત્ર પાર્થો ધનઞ્જયઃ॥ 7-94-26 (48349)
દુર્યોધન ઉવાચ। 7-94-27x (4502)
કથં ત્વામપ્યતિક્રાન્તઃ સર્વશસ્ત્રભૃતાં વરમ્।
ધનઞ્જયો મયા શક્ય આચાર્ય પ્રતિબાધિતુમ્॥ 7-94-27 (48350)
અપિ શક્યો રણે જેતું વજ્રહસ્તઃ પુરન્દરઃ।
નાર્જુનઃ સમરે શક્યો જેતું પરપુરઞ્જયઃ॥ 7-94-28 (48351)
યેન ભોજશ્ચ હાર્દિક્યો ભવાંશ્ચ ત્રિદશોપમઃ।
અસ્ત્રપ્રતાપેન જિતૌ શ્રુતાયુશ્ચ નિબર્હિતઃ॥ 7-94-29 (48352)
સુદક્ષિણશ્ચ નિહતઃ સ ચ રાજા શ્રુતાયુધઃ।
શ્રુતાયુશ્ચાશ્રુતાયુશ્ચ ભ્લેચ્છાશ્ચાયુતશો હતાઃ॥ 7-94-30 (48353)
તં કથં પાણ્ડવં યુદ્ધે દહન્તમિવ પાવકમ્।
પ્રતિયોત્સ્યામિ દુર્ધર્ષં તન્મમાચક્ષ્વ સત્તમ્। 7-94-31 (48354)
ક્ષમં ચેન્મન્યસે યુદ્ધં મમ તેનાદ્ય શાધિ મામ્।
પરવાનસ્મિ ભવતઃ પ્રેષ્યવદ્રક્ષ મે યશઃ॥ 7-94-32 (48355)
દ્રોણ ઉવાચ। 7-94-33x (4503)
સત્યં વદસિ કૌરવ્ય દુરાધર્ષો ધનઞ્જયઃ।
અહં તુ તત્કરિષ્યામિ યથૈનં પ્રસહિષ્યસિ॥ 7-94-33 (48356)
અદ્ભુતં ચાદ્ય પશ્યન્તુ લોકે સર્વધનુર્ધરાઃ।
વિષક્તં ત્વયિ કૌન્તેયં વાસુદેવસ્ય પશ્યતઃ॥ 7-94-34 (48357)
એષ તે કવચં રાજંસ્તથા બધ્નામિ કાઞ્ચનમ્।
યથા ન બાણા નાસ્ત્રાણિ પ્રહરિષ્યન્તિ તે રણે॥ 7-94-35 (48358)
યદિ ત્વાં સાસુરસુરાઃ સયક્ષોરગરાક્ષસાઃ।
યોધયન્તિ ત્રયો લોકાઃ સનરા નાસ્તિ તે ભયમ્॥ 7-94-36 (48359)
ન કૃષ્ણો ન ચ કૌન્તેયો ન ચાન્યઃ શસ્ત્રભૃદ્રણે।
શરાનર્પયિતું કશ્ચિત્કવચે તવ શક્ષ્યતિ॥ 7-94-37 (48360)
સ ત્વં કવચમાસ્થાય ક્રુદ્ધમદ્ય રણેઽર્જુનમ્।
ત્વરમાણઃ સ્વયં યાહિ ન ત્વાઽસૌ વિષહિષ્યતિ॥ 7-94-38 (48361)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-94-39x (4504)
એવમુક્ત્વા ત્વરન્દ્રોણઃ સ્પૃષ્ટ્વામ્ભો વર્મ ભાસ્વરમ્।
આબબન્ધાદ્ભુતતમં જપન્મન્ત્રં યથાવિધિ॥ 7-94-39 (48362)
રણે તસ્મિન્સુમહતિ વિજયસ્ય સુતસ્ય તે।
વિસિષ્માપયિષુર્લોકાન્વિદ્યયા બ્રહ્મવિત્તમઃ॥ 7-94-40 (48363)
દ્રોણ ઉવાચ। 7-94-41x (4505)
કરોતુ સ્વસ્તિ તે બ્રહ્મા સ્વસ્તિ કુર્વન્તુ બ્રાહ્મણાઃ।
સરીસૃપાશ્ચ યે શ્રેષ્ઠાસ્તેભ્યસ્તે સ્વસ્તિ ભારત॥ 7-94-41 (48364)
યયાતિર્નહુષશ્ચૈવ ધુન્ધુમારો ભગીરથઃ।
તુભ્યં રાજર્ષયઃ સર્વે સ્વસ્તિ કુર્વન્તુ તે સદા॥ 7-94-42 (48365)
સ્વસ્તિ તેઽસ્ત્વેકપાદેભ્યો બહુપાદેભ્ય એવ ચ।
સ્વસ્ત્યસ્ત્વપાદકેભ્યશ્ચ નિત્યં તવ મહારણે॥ 7-94-43 (48366)
સ્વાહા સ્વધા શચી ચૈવ સ્વસ્તિ કુર્વન્તુ તે સદા।
લક્ષ્મીરરુન્ધતી ચૈવ કુરુતાં સ્વસ્તિ તેઽનઘ॥ 7-94-44 (48367)
અમિતો દેવલશ્ચૈવ વિશ્વામિત્રસ્તથાઙ્ગિરાઃ।
વસિષ્ઠઃ કશ્યપશ્ચૈવ સ્વસ્તિ કુર્વન્તુ તે નૃપ॥ 7-94-45 (48368)
ધાતા વિધાતા લોકેશો દિશશ્ચ સદિગીશ્વરાઃ।
સ્વસ્તિ તેઽદ્ય પ્રયચ્છન્તુ કાર્તિકેયશ્ચ ષણ્મુખઃ॥ 7-94-46 (48369)
`યેન દેવાઃ સકૃદ્ભગ્નાઃ સઙ્ગ્રમે તારકામયે।
ધૃતાઃ સ ચ હતઃ શૂરો હ્યવધ્યો દેવતાગણૈઃ॥ 7-94-47 (48370)
વિવસ્વાન્કુરુતાં સ્વસ્તિ તથા વૈવસ્વતો યમઃ।
પાર્ષિદા વશગા યસ્ય સ્વસ્તિ તુભ્યં પ્રયચ્છતુ'॥ 7-94-48 (48371)
દિગ્ગજાશ્ચૈવ ચત્વારઃ ક્ષિતિશ્ચ ગગનં ગ્રહાઃ।
`દિશશ્ચ વિદિશશ્ચૈવ સિદ્ધા લોકહિતે રતાઃ।
સ્વસ્તિ કુર્વન્તુ તે નિત્યં મન્ત્રેણાનેન રસ્તુતાઃ'॥ 7-94-49 (48372)
અધસ્તાદ્ધરણીં યોઽસૌ સદા ધારયતે નૃપ।
શેષશ્ચ પન્નગશ્રેષ્ઠઃ સ્વસ્તિ તુભ્યં પ્રયચ્છતુ॥ 7-94-50 (48373)
ગાન્ધારે યુધિ વિક્રમ્ય નિર્જિતે પાકશાસનેઃ।
પુરા વૃત્રેણ દૈત્યેન ભિન્નદેહાઃ સહસ્રશઃ॥ 7-94-51 (48374)
હૃતતેજોબલાઃ સ્રવે તદા સેન્દ્રા દિવૌકસઃ।
બ્રહ્માણં શરણં જગ્મુર્વૃત્રાદ્ભીતાં મહાસુરાત્॥ 7-94-52 (48375)
દેવા ઊચુઃ। 7-94-53x (4506)
પ્રમાર્દિતાનાં વૃત્રેણ દેવાનાં દેવસત્તમ।
ગતિર્ભવ સુરશ્રેષ્ઠ ત્રાહિ નો મહતો ભયાત્॥ 7-94-53 (48376)
અથ પાર્શ્વે સ્થિતં વિષ્ણું શક્રાદીંશ્ચ સુરોત્તમાન્।
પ્રાહ પથ્યમિદં વાક્યં વિષણ્ણાન્સુરસત્તમાન્॥ 7-94-54 (48377)
રક્ષ્યા મે સતતં દેવાઃ સહેન્દ્રાઃ સદ્વિજાતયઃ।
ત્વષ્ટુઃ સુદુર્ધરં તેજો યેન વૃત્રો વિનિર્મિતઃ॥ 7-94-55 (48378)
ત્વષ્ટ્રા પુરા તપસ્તપ્ત્વા વર્ષાયુતશતં તદા।
વૃત્રો વિનિર્મિતો દેવાઃ પ્રાપ્યાનુજ્ઞાં મહેશ્વરાત્॥ 7-94-56 (48379)
શંકરસ્ય પ્રસાદાદ્વૈ હન્યાદ્દેવરિપુર્બલી।
નાગત્વા શંકરસ્થાનં ભગવાન્દૃશ્યતે હરઃ॥ 7-94-57 (48380)
દૃષ્ટ્વા જેષ્યથ વૃત્રં તં ક્ષિપ્રં ગચ્છત મન્દરમ્।
યત્રાસ્તે તપસાં યોનિર્દક્ષયજ્ઞવિનાશનઃ॥ 7-94-58 (48381)
પિનાકી સર્વભૂતેશો ભગનેત્રનિપાતનઃ।
તે ગત્વા સહિતા દેવા બ્રહ્મણા સહ મન્દરમ્॥ 7-94-59 (48382)
અપશ્યંસ્તેજસાં રાશિં સૂર્યકોટિસમપ્રભમ્।
સોઽબ્રવીત્સ્વાગતં દેવા બ્રૂત કિં કરવાણ્યહમ્॥ 7-94-60 (48383)
અમોઘં દર્શનં મહ્યં કામપ્રાપ્તિરતોઽસ્તુ વઃ।
એવમુક્તાસ્તુ તે સર્વે પ્રત્યુચૂસ્તં દિવૌકસઃ॥ 7-94-61 (48384)
હૃતૌજસાં નો વૃત્રેણ ગતિર્ભવ દિવૌકસામ્।
મૂર્તીરીક્ષસ્વ નો દેવ પ્રહારૈર્જર્જરીકૃતાઃ।
શરણં ત્વાં પ્રપન્નાઃ સ્મ ગતિર્ભવ મહેશ્વર॥ 7-94-62 (48385)
શર્વે ઉવાચ।
વિદિતં વો યથા દેવાઃ કૃત્યેયં સુમહાબલા। 7-94-63 (48386)
ત્વષ્ટુસ્તેજોભવા ઘોરા દુર્નિવાર્યાઽકૃતાત્મભિઃ॥
અવશ્યં તુ મયા કાર્યં સાહ્યં સર્વદિવૌકસામ્। 7-94-64 (48387)
મમેદં ગાત્રજં શક્ર કવચં ગૃહ્ય ભાસ્વરમ્॥
બધાનાનેન મન્ત્રેણ માનસેન સુરેશ્વર। 7-94-65 (48388)
વધાયાસુરમુખ્યસ્ય વૃત્રસ્ય સુરઘાતિનઃ॥ 7-94-66 (48389)
દ્રોણ ઉવાચ। 7-94-66x (4507)
ઇત્યુક્ત્વા વરદઃ પ્રાદાદ્વર્મ તન્મન્ત્રમેવ ચ।
સ તેન વર્મણા ગુપ્તઃ પ્રાયાદ્વૃત્રચમૂં પ્રતિ॥ 7-94-66 (48390)
નાનાવિધૈશ્ચ શસ્ત્રૌઘૈઃ પાત્યમાનૈર્મહારણે।
ન સન્ધિઃ શક્યતે ભેત્તું વર્મબન્ધસ્ય તસ્ય તુ॥ 7-94-67 (48391)
સ તેન વર્મણા ગુપ્તો વૃત્રં દેવરિપું તદા।
જઘાન સમરેઽભીતઃ શક્રો દેવાગ્રણીસ્તદા॥ 7-94-68 (48392)
તં ચ મન્ત્રમયં બન્ધં વર્મ ચાઙ્ગિરસે દદૌ।
અઙ્ગિરાઃ પ્રાહ પુત્રસ્ય મન્ત્રજ્ઞસ્ય બૃહસ્પતેઃ।
બૃહસ્પતિરથોવાચ અગ્નિવેશ્યાય ધીમતે॥ 7-94-69 (48393)
અગ્નિવેશ્યો મમ પ્રાદાત્તેન બધ્નામિ વર્મ તે।
તવાહ્ય દેહરક્ષાર્થં મન્ત્રેણ નૃપસત્તમ॥ 7-94-70 (48394)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-94-71x (4508)
એવમુક્ત્વા તતો દ્રોણસ્તવ પુત્રં મહાદ્યુતિમ્।
પુનરે વચઃ પ્રાહ શનૈરાચાર્યપુઙ્ગવઃ॥ 7-94-71 (48395)
બ્રહ્મસૂત્રેણ બધ્નામિ કથચં તવ ભારત।
હિરણ્યગર્ભેણ યથા બદ્ધં વિષ્ણોઃ પુરા રણે॥ 7-94-72 (48396)
યથા ચ બ્રહ્મણા બદ્ધં સઙ્ગ્રામે તારકામયે।
શક્રસ્ય કવચં દિવ્યં તથા બધ્નામ્યહં તવ॥ 7-94-73 (48397)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-94-74x (4509)
બદ્ધા તુ કવચં તસ્ય મન્ત્રેણ વિધિપૂર્વકમ્।
પ્રેષયામાસ રાજાનં યુદ્ધાય મહતે દ્વિજઃ॥ 7-94-74 (48398)
સ સન્નદ્ધો મહાબાહુરાચાર્યેણ મહાત્મના।
`પ્રસ્થિતઃ સહસા રાજન્યત્ર યાતો ધનઞ્જયઃ'॥ 7-94-75 (48399)
રથાનાં ચ સહસ્રેણ ત્રિગર્તાનાં પ્રહારિણામ્।
તથા દન્તિસહસ્રેણ મત્તાનાં વીર્યશાલિનામ્॥ 7-94-76 (48400)
અશ્વાનાં નિયુતેનૈવ તથાઽન્યૈશ્ચ મહારથૈઃ।
વૃતઃ પ્રાયાન્મહાબાહુરર્જુનસ્ય રથં પ્રતિ॥ 7-94-77 (48401)
નાનાવાદિત્રઘોષેણ યથા વૈરોચનિસ્તથા॥ 7-94-78 (48402)
તતઃ શબ્દો મહાનાસીત્સૈન્યાનાં તવ ભારત।
અગાધં પ્રસ્થિતં દૃષ્ટ્વા સમુદ્રમિવ કૌરવમ્॥ ॥ 7-94-79 (48403)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ જયદ્રથવધપર્વણિ ચતુર્દશદિવસયુદ્ધે ચતુર્નવતિતમોઽધ્યાયઃ॥ 94 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-94-10 આતુરમનવસ્પિતમ્॥ 5-94-12 નાવબુધ્યસે ન સ્મરસિ॥ 5-94-13 નેચ્છસિ નાનુરુધ્યતે॥ 5-94-14 વચસા લલિતં સદા। હૃદયેન ભૃશં તીક્ષ્ણં ઇતિ ક. પાઠઃ॥ 5-94-35 તે ત્વામ્॥ 5-94-49 ચત્વાર ઐરાવતવામનાઞ્જનસાર્વભૌમાઃ॥ 5-94-56 અનુજ્ઞાં વરમ્॥ 5-94-57 હન્યાદ્ધન્તુમર્હતિ॥ 5-94-65 માનસેન મનસોચ્ચારણીયેન॥ 5-94-72 બ્રહ્મસૂત્રેણ બ્રહ્મણા સૂચિતેનો પદેશેન॥ 5-94-94 ચતુર્નવતિતમોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 095
॥ શ્રીઃ ॥
7.95. અધ્યાયઃ 095
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
રાજ્ઞાં દ્વન્દ્વીભૂય યુદ્ધાય સમાગમઃ॥ 1 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-95-0 (48404)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-95-0x (4510)
પ્રવિષ્ટયોર્મહારાજ પાર્થવાર્ષ્ણેયયો રણે।
દુર્યોધને પ્રયાતે ચ પૃષ્ઠતઃ પુરુષર્ષભે॥ 7-95-1 (48405)
જવેનાભ્યદ્રવન્દ્રોણં મહતા નિઃસ્વનેન ચ।
પાણ્ડવાઃ સોમકૈઃ સાર્ધં તતો યુદ્ધમવર્તત॥ 7-95-2 (48406)
તદ્યુદ્ધમભવત્તીવ્રં તુમુલં રોમહર્ષણમ્।
કુરૂણાં પાણ્ડવાનાં ચ વ્યૂહસ્ય પુરતોઽદ્ભુતમ્॥ 7-95-3 (48407)
રાજન્કદાચિન્નાસ્માભિર્દૃષ્ટં તાદૃઙ્ક ચ શ્રુતમ્।
યાદૃઙ્મધ્યગતે સૂર્યે યુદ્ધમાસીદ્વિશામ્પતે॥ 7-95-4 (48408)
ધૃષ્ટદ્યુમ્નમુખાઃ પાર્થા વ્યૂઢાનીકાઃ પ્રહારિણઃ।
દ્રોણસ્ય સૈન્યં તે સર્વે શરવર્ષૈરવાકિરન્॥ 7-95-5 (48409)
વયં દ્રોણં પુરસ્કૃત્ય સર્વશસ્ત્રભૃતાં વરમ્।
પાર્ષતપ્રમુખાન્પાર્થાનભ્યવર્ષામ સાયકૈઃ॥ 7-95-6 (48410)
મહામેઘાવિવોદીર્ણૌ મિશ્રવાતૌ હિમાત્યયે।
સેનાગ્રે પ્રચકાશેતે રુચિરે રથભૂષિતે॥ 7-95-7 (48411)
સમેત્ય તુ મહાસેને ચક્રતુર્વેગમુત્તમમ્।
જાહ્નવીયમુને નદ્યૌ પ્રાવૃષીવોલ્બણોદકે॥ 7-95-8 (48412)
નાનાશસ્ત્રપુરોવાતો દ્વિપાશ્વરથસંવૃતઃ।
ગદાવિદ્યુન્મહારૌદ્રઃ સઙ્ગ્રામજલદો મહાન્॥ 7-95-9 (48413)
ભારદ્વાજાનિલોદ્ભૂતઃ શરધારાસહસ્રવાન્।
અભ્યવર્ષન્મહારૌદ્રં પાણ્ડુસેનાગ્નિમુદ્ધતમ્॥ 7-95-10 (48414)
સમુદ્રમિવ ઘર્માન્તે વિશન્ઘોરો મહાનિલઃ।
વ્યક્ષોભયદનીકાનિ પાણ્ડવાનાં દ્વિજોત્તમઃ॥ 7-95-11 (48415)
તેઽપિ સર્વપ્રયત્નેન દ્રોણમેવ સમાદ્રવન્।
બિભિત્સન્તો મહાસેતું વાર્યોઘાઃ પ્રબલા ઇવ॥ 7-95-12 (48416)
વારયામાસ તાન્દ્રોણો જલૌઘમચલો યથા।
પાણ્ડવાન્સમરે ક્રુદ્ધાન્પાઞ્ચાલાંશ્ચ સકેકયાન્॥ 7-95-13 (48417)
અથાપરે ચ રાજાનઃ પરિવૃત્ય સમન્તતઃ।
મહાબલા રણે શૂરાઃ પાઞ્ચાલાનન્વવારયન્॥ 7-95-14 (48418)
તતો રણે નરવ્યાઘ્રઃ પાર્ષતઃ પાણ્ડવૈઃ સહ।
સઞ્જઘાનાસકૃદ્દ્રોણં બિભિત્સુરરિવાહિનીમ્॥ 7-95-15 (48419)
યથૈવ શરવર્ષાણિ દ્રોણો વર્ષતિ પાર્ષતે।
તથૈવ શરવર્ષાણિ ધૃષ્ટદ્યુમ્નોઽપ્યવર્ષત॥ 7-95-16 (48420)
સનિસ્ત્રિંશપુરોવાતઃ શક્તિપ્રાસર્ષ્ટિસંવૃતઃ।
જ્યાવિદ્યુચ્ચાપસંહાદો ધૃષ્ટદ્યુમ્નબલાહકઃ॥ 7-95-17 (48421)
શરધારાશ્મવર્ષાણિ વ્યસૃજત્સર્વતો દિશમ્।
નિઘ્નન્રથવરાશ્વૌઘાન્પ્લાવયામાસ વાહિનીમ્॥ 7-95-18 (48422)
યંયમાર્ચ્છચ્છરૈર્દ્રોણઃ પાણ્ડવાનાં રથવ્રજમ્।
તતસ્તતઃ શરૈર્દ્રોણમપાકર્ષત પાર્ષતઃ॥ 7-95-19 (48423)
તથા તુ યતમાનસ્ય દ્રોણસ્ય યુધિ ભારત।
ધૃષ્ટદ્યુમ્નં સમાસાદ્ય ત્રિધા સૈન્યમભિદ્યત॥ 7-95-20 (48424)
ભોજમેકેઽભ્યવર્તન્ત જલસન્ધં તથાઽપરે।
પાણ્ડવૈર્હન્યમાનાશ્ચ દ્રોણમેવાપરે યયુઃ॥ 7-95-21 (48425)
સઙ્ઘટ્ટયતિ સૈન્યાનિ દ્રોણસ્તુ રથિનાં વરઃ।
વ્યધમચ્ચાપિ તાન્યસ્ય ધૃષ્ટદ્યુમ્નો મહારથઃ॥ 7-95-22 (48426)
ધાર્તરાષ્ટ્રાસ્તથા ભૂતા વધ્યન્તે પાણ્ડુસૃઞ્જયૈઃ।
અગોપાઃ પશવોઽરણ્યે બહુભિઃ શ્વાપદૈરિવ॥ 7-95-23 (48427)
કાલઃ સ્મ ગ્રસતે યોધાન્ધૃષ્ટદ્યુમ્નેન મોહિતાન્।
સઙ્ગ્રામે તુમુલે તસ્મિન્નિતિ સમ્મેનિરે જનાઃ॥ 7-95-24 (48428)
કુનૃપસ્ય યથા રાષ્ટ્રં દુર્ભિક્ષવ્યાધિતસ્કરૈઃ।
દ્રાવ્યતે તદ્વદાપન્ના પાણ્ડવૈસ્તવ વાહિની॥ 7-95-25 (48429)
અર્કરશ્મિવિમિશ્રેષુ શસ્ત્રેષુ કવચેષુ ચ।
ચક્ષૂંષિ પ્રત્યહન્યન્ત સૈન્યેન રજસા તથા॥ 7-95-26 (48430)
ત્રિધા ભૂતેષુ સૈન્યેષુ વધ્યમાનેષુ પાણ્ડવૈઃ।
અમર્ષિતસ્તતો દ્રોણઃ પાઞ્ચાલાન્વ્યધમચ્છરૈઃ॥ 7-95-27 (48431)
મૃદ્ગતસ્તાન્યનીકાનિ નિઘ્નતશ્ચાપિ સાયકૈઃ।
બભૂવ રૂપં દ્રોણસ્ય કાલાગ્નેરિવ દીપ્યતઃ॥ 7-95-28 (48432)
રથં નાગં હયં ચાપિ પત્તિનશ્ચ વિશામ્પતે।
એકૈકેનેષુણા સઙ્ખ્યે નિર્બિભેદ મહારથઃ॥ 7-95-29 (48433)
પાણ઼્ડવાનાં તુ સૈન્યેષુ નાસ્તિ કશ્ચિત્સ ભારત।
દધાર યો રણે બાણાન્દ્રોણચાપચ્યુતાન્પ્રભો॥ 7-95-30 (48434)
તત્પચ્યમાનમર્કેણ દ્રોણસાયકતાપિતમ્।
બભ્રામ પાર્ષતં સૈન્યં તત્રતત્રૈવ ભારત॥ 7-95-31 (48435)
`હન્યમાનં તુ તત્સૈન્યં ભારદ્વાજેન સર્વતઃ।
શરૈરગ્નિશિખાકારૈર્દહ્યતે ભરતર્ષભ'॥ 7-95-32 (48436)
તથૈવ પાર્ષતેનાપિ કાલ્યમાનં બલં તવ।
અભવત્સર્વતો દીપ્તં શુષ્કં વનમિવાગ્નિના॥ 7-95-33 (48437)
બાધ્યમાનેષુ સૈન્યેષુ દ્રોણપાર્ષતસાયકૈઃ।
ત્યક્ત્વા પ્રાણાન્પરં શક્ત્યા યુધ્યન્તે સ્વર્ગલિપ્સવઃ॥ 7-95-34 (48438)
તાવકાનાં પરેષાં ચ યુધ્યતાં ભરતર્ષભ।
નાસીત્કશ્ચિન્મહારાજ યોઽત્યાક્ષીત્સંયુગં ભયાત્॥ 7-95-35 (48439)
ભીમસેનં તુ કૌન્તેયં સોદર્યાઃ પર્યવારયન્।
વિવિંશતિશ્ચિત્રસેનો વિકર્ણશ્ચ મહારથઃ॥ 7-95-36 (48440)
વિન્દાનુવિન્દાવાવન્ત્યૌ ક્ષેમધૂર્તિશ્ચ વીર્યવાન્।
ત્રયાણાં તવ પુત્રાણાં ત્રય એવાનુયાયિનઃ॥ 7-95-37 (48441)
બાહ્લીકરાજસ્તેજસ્વી કુલપુત્રો મહારથઃ।
સહસેનઃ સહામાત્યો દ્રૌપદેયાનવારયત્॥ 7-95-38 (48442)
શૈબ્યો ગોવાસનો રાજા યોધૈર્દશશતાવરૈઃ।
કાશ્યસ્યાભિભુવઃ પુત્રં પરાક્રાન્તમવારયત્॥ 7-95-39 (48443)
અજાતશત્રું કૌન્તેયં જ્વલન્તમિવ પાવકમ્।
મદ્રાણામીશ્વરઃ શલ્યો રાજા રાજાનમાવૃણોત્। 7-95-40 (48444)
દુઃશાસનસ્ત્વવસ્થાપ્ય સ્વમનીકમમર્ષણઃ।
સાત્યકિં પ્રયયૌ ક્રુદ્ધઃ શૂરો રથવરં યુધિ॥ 7-95-41 (48445)
સ્વકેનાહમનીકેન સન્નદ્ધઃ કવચાવૃતઃ।
ચતુઃશતૈર્મહેષ્વાસૈશ્ચેકિતાનમવારયમ્॥ 7-95-42 (48446)
શકુનિસ્તુ સહાનીકો માદ્રીપુત્રાવવારયત્।
ગાન્ધારકૈઃ સપ્તશતૈશ્ચાપશક્ત્યસિપાણિભિઃ॥ 7-95-43 (48447)
વિન્દાનુવિન્દાવાવન્ત્યૌ વિરાટં મત્સ્યમાર્ચ્છતામ્।
પ્રાણાંસ્તક્ત્વા મહેષ્વાસૌ મિત્રાર્થેઽભ્યુદ્યતાયુધૌ॥ 7-95-44 (48448)
શિખણ્ડિનં યાજ્ઞસેનિં રુન્ધાનમપરાજિતમ્।
બાહ્લીકઃ પ્રતિસંયત્તઃ પરાક્રાન્તમવારયત્॥ 7-95-45 (48449)
ધૃષ્ટદ્યુમ્નં તુ પાઞ્ચાલ્યં ક્રૂરૈઃ સાર્ધં પ્રભદ્રકૈઃ।
આવન્ત્યઃ સહસૌવીરૈઃ ક્રુદ્ધરૂપમવારયત્॥ 7-95-46 (48450)
ઘટોત્કચં તથા શૂરં રાક્ષસં ક્રૂરકર્મિણમ્।
અલામુધોઽદ્રવત્તૂર્ણં ક્રુદ્ધમાયાન્તમાહવે॥ 7-95-47 (48451)
અલમ્બુસં રાક્ષસેન્દ્રં કુન્તિભોજો મહારથઃ।
સૈન્યેન મહતા યુક્તઃ ક્રુદ્ધરૂપમવારયત્॥ 7-95-48 (48452)
સૈન્ધવઃ પૃષ્ઠતસ્ત્વાસીત્સર્વસૈન્યસ્ય ભારત।
રક્ષિતઃ પરમેષ્વાસૈઃ કૃપપ્રભૃતિભી રથૈઃ॥ 7-95-49 (48453)
તસ્યાસ્તાં ચક્રરક્ષૌ દ્વૌ સૈન્ધવસ્ય બૃહત્તમૌ।
દ્રૌણિર્દક્ષિણતો રાજન્સૂતપુત્રશ્ચ વામતઃ॥ 7-95-50 (48454)
પૃષ્ઠગોપાસ્તુ તસ્યાસન્સૌમદત્તિપુરોગમાઃ।
કૃપશ્ચ વૃષસેનશ્ચ શલઃ શલ્યશ્ચ દુર્જયઃ॥ 7-95-51 (48455)
નીતિમન્તો મહેષ્વાસાઃ સર્વે યુદ્ધવિશારદાઃ।
સૈન્ધવસ્ય વિધાયૈવં રક્ષાં યુયુધિરે તતઃ॥ ॥ 7-95-52 (48456)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ જયદ્રથવધપર્વણિ ચતુર્દશદિવસયુદ્ધે પઞ્ચનવતિતમોઽધ્યાયઃ॥ 95 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-95-7 હિમાત્યયે શિશિરે। સેનાગ્રે પ્રધાને સેને॥ 5-95-18 પ્લાવયામાસ વિદ્રાવિતવાન્॥ 5-95-19 અપાકર્ષત વ્યાવર્તિતવાન્॥ 5-95-22 સઙ્ઘટ્ટયતિ સમ્મેલયતિ॥ 5-95-39 કાશ્યસ્ય કાશિરાજસ્ય॥ 5-95-46 આવન્ત્યોઽન્યઃ॥ 5-95-95 પઞ્ચનવતિતમોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 096
॥ શ્રીઃ ॥
7.96. અધ્યાયઃ 096
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
રાજ્ઞાં દ્વન્દ્વયુદ્ધવર્ણનમ્॥ 1 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-96-0 (48457)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-96-0x (4511)
રાજન્સઙ્ગ્રામમાશ્ચર્યં શૃણુ કીર્તયતો મમ।
કુરૂણાં પાણ્ડવાનાં ચ યથા યુદ્ધમવર્તત॥ 7-96-1 (48458)
ભારદ્વાજં સમાસાદ્ય વ્યૂહસ્ય પ્રમુખે સ્થિતમ્।
અયોધયન્રણે પાર્થા દ્રોણાનીકં બિભિત્સવઃ॥ 7-96-2 (48459)
રક્ષમાણઃ સ્વથં વ્યૂહં દ્રોણોઽપિ સહ સૈનિકૈઃ।
અયોધયદ્રણે પાર્થાન્પ્રાર્થયાનો મહદ્યશઃ॥ 7-96-3 (48460)
વિન્દાનુવિન્દાવાવન્ત્યૌ વિરાટં દશભિઃ શરૈઃ।
અયોધયદ્રણે પાર્થાન્પ્રાર્થયાનો મહદ્યશઃ॥ 7-96-4 (48461)
વિન્દાનુવિન્દાવાવન્ત્યૌ વિરાટં દશભિઃ શરૈઃ।
પરાક્રાન્તૌ પરાક્રમ્ય યોધયામાસ સાનુગૌ॥ 7-96-5 (48462)
તેષાં યુદ્ધં સમભવદ્દારુણં શોણિતોદકમ્।
સિંહસ્ય દ્વિપમુખ્યાભ્યાં પ્રભિન્નાભ્યાં યથા વને॥ 7-96-6 (48463)
બાહ્લીકં રભસં યુદ્ધે યાજ્ઞસેનિર્મહાબલઃ।
આજઘ્ને વિશિખૈસ્તીક્ષ્ણૈર્ઘોરૈર્મર્માસ્થિભેદિભિઃ॥ 7-96-7 (48464)
બાહ્લીકો યાજ્ઞસેનિં તુ હેમપુઙ્ખૈઃ શિલાશિતૈઃ।
આજઘાન ભૃશં ક્રુદ્ધો નવભિર્નતપર્વભિઃ॥ 7-96-8 (48465)
તદ્યુદ્ધમભવદ્ધોરં શરશક્તિસમાકુલમ્।
ભીરૂણાં ત્રાસજનનં શૂરાણાં હર્ષવર્ધનમ્॥ 7-96-9 (48466)
તાભ્યાં તત્ર શરૈર્મુક્તૈરન્તરિક્ષં દિશસ્તથા।
અભવત્સંવૃતં સર્વં ન પ્રાજ્ઞાયત કિઞ્ચન॥ 7-96-10 (48467)
શૈબ્યો ગોવાસનો યુદ્ધે કાશ્યપુત્રં મહારથમ્।
સસૈન્યો યોધયામાસ ગજઃ પ્રતિગજં યથા॥ 7-96-11 (48468)
બાહ્લીકરાજઃ સઙ્ક્રુદ્ધો દ્રૌપદેયાન્મહારથાન્।
મનઃ પઞ્ચેન્દ્રિયાણીવ શુશુભે યોધયન્રણે॥ 7-96-12 (48469)
અયોધયંસ્તે સુભૃશં તં શરૌઘૈઃ સમન્તતઃ।
ઇન્દ્રિયાણિ યથા દેહં શશ્વદ્દેહવતાં વર॥ 7-96-13 (48470)
વાર્ષ્ણેયં સાત્યકિં યુદ્ધે પુત્રો દુઃશાસનસ્તવ।
આજઘ્ને સાયકૈસ્તીક્ષ્ણૈર્નવભિર્નતપર્વભિઃ॥ 7-96-14 (48471)
સોઽતિવિદ્ધો બલવતા મહેષ્વાસેન ધન્વિના।
ઈષન્મૂર્ચ્છાં જગામાશુ સાત્યકિઃ સત્યવિક્રમઃ॥ 7-96-15 (48472)
સમાશ્વસ્તસ્તુ વાર્ષ્ણેયસ્તવ પુત્રં મહારથમ્।
વિવ્યાધ દશભિસ્તૂર્ણં સાયકૈઃ કઙ્કપત્રિભિઃ॥ 7-96-16 (48473)
તાવન્યોન્યં દૃઢં વિદ્ધાવન્યોન્યશરપીડિતૌ।
રજેતુઃ સમરે રાજન્પુષ્પિતાવિવ કિંશુકૌ॥ 7-96-17 (48474)
અલમ્બુસસ્તુ સઙ્ક્રુદ્ધઃ કૃન્તિભોજશરાર્દિતઃ।
અશોભત ભૃશં લક્ષ્મ્યા પુષ્પાઢ્ય ઇવ કિંશુકઃ॥ 7-96-18 (48475)
કુન્તિભોજં તતો રક્ષો વિદ્ધ્વા બહુભિરાયસૈઃ।
અનદદ્ભૈરવં નાદં વાહિન્યાઃ પ્રમુખે તવ॥ 7-96-19 (48476)
તતસ્તૌ સમરે શૂરૌ યોધયન્તૌ પરસ્પરમ્।
દદૃશુઃ સર્વસૈન્યાનિ શક્રજમ્ભૌ યથા પુરા॥ 7-96-20 (48477)
શકુનિં રભસં યુદ્ધે કૃતવૈરં ચ ભારત।
માદ્રીપુત્રૌ ચ સંરબ્ધૌ શરૈશ્ચાર્દયતાં ભૃશમ્॥ 7-96-21 (48478)
તુમુલઃ સ મહાન્રાજન્પ્રાવર્તત જનક્ષયઃ।
ત્વયા સઞ્જનિતોઽત્યર્થં કર્ણેન ચ વિવર્ધિતઃ॥ 7-96-22 (48479)
રક્ષિતસ્તવ પુત્રૈશ્ચ ક્રોધમૂલો હુતાશનઃ।
ય ઇમાં પૃથિવીં રાજન્દગ્ધું સર્વાં સમુદ્યતઃ॥ 7-96-23 (48480)
શકુનિઃ પાણ્ડુપુત્રાભ્યાં કૃતઃ સ વિમુખઃ શરૈઃ।
ન સ્મ જાનાતિ કર્તવ્યં યુદ્ધે કિઞ્ચિત્પરાક્રમમ્॥ 7-96-24 (48481)
વિમુખં ચૈનમાલોક્ય માદ્રીપુત્રૌ મહારથૌ।
વવર્ષતુઃ પુનર્બાણૈર્યથા મેઘૌ મહાગિરિમ્॥ 7-96-25 (48482)
સ વધ્યમાનો બહુભિઃ શરૈઃ સન્નતપર્વભિઃ।
સમ્પ્રાયાજ્જવનૈરશ્વૈર્દ્રોણાનીકાય સૌબલઃ॥ 7-96-26 (48483)
ઘટોત્કચસ્તથા શૂરં રાક્ષસં તમલામુધમ્।
અભ્યયાદ્રભસં યુદ્ધે વેગમાસ્થાય મધ્યમમ્॥ 7-96-27 (48484)
તયોર્યુદ્ધં મહારાજ ચિત્રરૂપમિવાભવત્।
યાદૃશં હિ પુરાવૃત્તં રામરાવણયોર્મૃધે॥ 7-96-28 (48485)
તતો યુધિષ્ઠિરો રાજા મદ્રરાજાનમાહવે।
વિદ્ધ્વા પઞ્ચાશતા બાણૈઃ પુનર્વિવ્યાધ સપ્તભિઃ॥ 7-96-29 (48486)
તતઃ પ્રવવૃતે યુદ્ધં તયોરત્યદ્ભુતં નૃપ।
યથા પૂર્વં મહદ્યુદ્ધં શમ્બરામરરાજયોઃ॥ 7-96-30 (48487)
વિવિંશતિશ્ચિત્રસેનો વિકર્ણશ્ચ તવાત્મજઃ।
અયોધયન્ભીમસેનં મહત્યા સેનયા વૃતાઃ॥ ॥ 7-96-31 (48488)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ જયદ્રથવધપર્વણિ ચતુર્દશદિવસયુદ્ધે ષણ્ણવતિતમોઽધ્યાયઃ॥ 96 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-96-23 હુતાશનઃ પ્રાવર્તતેત્યનુષજ્યતે॥ 5-96-96 ષણ્ણવતિતમોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 097
॥ શ્રીઃ ॥
7.97. અધ્યાયઃ 097
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
દ્રોણધૃષ્ટદ્યુમ્નયોર્યુદ્ધમ્॥ 1 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-97-0 (48489)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-97-0x (4512)
તથા તસ્મિન્પ્રવૃત્તે તુ સઙ્ગ્રમે રોમહર્ષણે।
કૌરવેયાંસ્ત્રિધાભૂતાન્પાણ્ડવાઃ સમુપાદ્રવન્॥ 7-97-1 (48490)
જલસન્ધં મહાબાહું ભીમસેનોઽભ્યવર્તત।
યુધિષ્ઠિરઃ સહાનીકઃ કૃતવર્માણમાહવે॥ 7-97-2 (48491)
કિરંસ્તુ શરવર્ષાણિ રોચમાન ઇવાંશુમાન્।
ધૃષ્ટદ્યુમ્નો મહારાજ દ્રોણમભ્યદ્રવદ્રણે॥ 7-97-3 (48492)
તતઃ પ્રવવૃતે યુદ્ધં ત્વરતાં સર્વધન્વિનામ્।
કુરૂણાં પાણ્ડવાનાં ચ સઙ્ક્રુદ્ધાનાં પરસ્પરમ્॥ 7-97-4 (48493)
સઙ્ક્ષયે તુ તથાભૂતે વર્તમાને મહાભયે।
દ્વન્દવીભૂતેષુ સૈન્યેષુ યુધ્યમાનેષ્વભીતવત્॥ 7-97-5 (48494)
દ્રોણઃ પાઞ્ચાલપુત્રેણ બલી બલવતા સહ।
યદક્ષિપત્પૃષત્કૌઘાંસ્તદદ્ભુતમિવાભવત્॥ 7-97-6 (48495)
પુણ્ડરીકવનાનીવ વિધ્વસ્તાનિ સમન્તતઃ।
ચક્રાતે દ્રોણપાઞ્ચાલ્યૌ નૃણાં શીર્ષાણ્યનેકશઃ॥ 7-97-7 (48496)
વિનિકીર્ણાનિ વીરાણામનીકેષુ સમન્તતઃ।
વસ્ત્રાભરણશસ્ત્રાણિ ધ્વજવર્માયુધાનિ ચ॥ 7-97-8 (48497)
તપનીયતનુત્રાણાઃ સંસિક્તા રુધિરેણ ચ।
કોવિદારા ઇવાભાન્તિ પુષ્પિતાસ્તત્ર ભારત।
તાવકાઃ સમરે યોધાઃ પાણ્ડવેયાશ્ચ વિક્ષતાઃ॥ 7-97-9 (48498)
કુઞ્જરાશ્વનરાન્યે પાતયન્તિ સ્મ પત્રિભિઃ।
તાલમાત્રાણિ ચાપાનિ વિકર્ષન્તો મહારથાઃ॥ 7-97-10 (48499)
અસિચર્માણિ ચાપાનિ શિરાંશિ કવચાનિ ચ।
વિપ્રકીર્યન્ત શૂરાણાં સમ્પ્રહારે મહાત્મનામ્॥ 7-97-11 (48500)
ઉત્થિતાન્યગણેયાનિ કબન્ધાનિ સમન્તતઃ।
અદૃશ્યન્ત મહારાજ તસ્મિન્પરમસઙ્કુલે॥ 7-97-12 (48501)
ગૃધ્રાઃ કઙ્કા બકાઃ શ્યેના વાયસા જમ્બુકાસ્તથા।
બહુશઃ પિશિતાશાશ્ચ તત્રાદૃશ્યન્ત મારિષ॥ 7-97-13 (48502)
ભક્ષયન્તશ્ચ માંસાનિ પિબન્તશ્ચાપિ શોણિતમ્।
વિલુમ્પમાનાઃ કેશાંશ્ચ મજ્જાશ્ચ બહુધા નૃપ॥ 7-97-14 (48503)
આકર્ષન્તઃ શરીરાણિ શરીરાવયવાંસ્તથા।
નરાશ્વગજસઙ્ઘાનાં શિરાંશિ ચ તતસ્તતઃ॥ 7-97-15 (48504)
કૃતાસ્ત્રા રણશિક્ષાભિર્દીક્ષિતા રણશાલિનઃ।
રણે જયં પ્રાર્થયાના ભૃશં યુયુધિરે તદા॥ 7-97-16 (48505)
અસિમાર્ગાન્બહુવિધાન્વિચેરુઃ સૈનિકા રણે।
ઋષ્ટિભિઃ શક્તિભિઃ પ્રાસૈઃ શૂલતોમરપટ્ટસૈઃ॥ 7-97-17 (48506)
ગદાભિઃ પરિઘૈશ્ચાન્યૈરાયુધૈશ્ચ ભુજૈરપિ।
અન્યોન્યં જઘ્નિરે ક્રુદ્ધા યુદ્ધરઙ્ગતા નરાઃ॥ 7-97-18 (48507)
રથિનો રથિભિઃ સાર્ધમશ્વારોહાશ્ચ સાદિભિઃ।
માતઙ્ગા વરમાતઙ્ગૈઃ પદાતાશ્ચ પદાતિભિઃ॥ 7-97-19 (48508)
ક્ષીબા ઇવાન્યે ચોન્મત્તા રઙ્ગેષ્વિવ ચ વારણાઃ।
ઉચ્ચુક્રુશુરથાન્યોન્યં જઘ્નુરન્યોન્યમેવ ચ॥ 7-97-20 (48509)
વર્તમાને તથા યુદ્ધે નિર્મર્યાદે વિશામ્પતે।
ધૃષ્ટદ્યુમ્નો હયાનશ્ચૈર્દ્રોણસ્ય વ્યત્યમિશ્રયત્॥ 7-97-21 (48510)
તે હયાઃ સાધ્વશોભન્ત મિશ્રિતા વાતરંહસઃ।
પારાવતસવર્ણાશ્ચ રક્તશોણાશ્ચ સંયુગે॥ 7-97-22 (48511)
પારાવતસવર્ણાસ્તે રક્તશોણવિમિશ્રિતાઃ।
હયાઃ શુશુભિરે રાજન્મેઘા ઇવ સવિદ્યુતઃ॥ 7-97-23 (48512)
ધૃષ્ટદ્યુમ્નસ્તુ સમ્પ્રેક્ષ્ય દ્રોણમભ્યાશમાગતમ્।
અસિચર્માદદે વીરો ધનુરુત્સૃજ્ય ભારત॥ 7-97-24 (48513)
ચિકીર્ષુર્દુષ્કરં કર્મ પાર્ષતઃ પરવીરહા।
ઈષાયાઃ સમતિક્રમ્ય દ્રોણસ્ય રથમાવિશત્॥ 7-97-25 (48514)
અતિષ્ઠદ્યુગમધ્યે સ યુગસન્નહનેષુ ચ।
જઘનાર્ધેષુ ચાશ્વાનાં તત્સૈન્યાન્યભ્યપૂજયન્॥ 7-97-26 (48515)
ખઙ્ગેન ચરતસ્તસ્ય શોણાશ્વાનધિતિષ્ઠતઃ।
ન દદાર્શાન્તરં દ્રોણસ્તદદ્ભુતમિવાભવત્॥ 7-97-27 (48516)
યથા શ્યેનસ્ય પતનં વનેષ્વામિષગૃદ્ધિનઃ।
તથૈવાસીદભીસારસ્તસ્ય દ્રોણં જિઘાંસતઃ॥ 7-97-28 (48517)
તતઃ શરશતેનાસ્ય શતચન્દ્રં સમાક્ષિપત્।
દ્રોણો દ્રુપદ પુત્રસ્ય ખઙ્ગં ચ દશભિઃ શરૈઃ॥ 7-97-29 (48518)
હયાંશ્ચૈવ ચતુઃષષ્ટ્યા શરાણાં જઘ્નિવાન્બલી।
ધ્વજં છત્રં ચ ભલ્લાભ્યાં તથા તૌ પાર્ષ્ણિસારથી॥ 7-97-30 (48519)
અથાસ્મૈ ત્વરિતો બાણમપરં જીવિતાન્તકમ્।
ધૃષ્ટદ્યુમ્નાય ચિક્ષેપ વજ્રં વજ્રધરો યથા॥ 7-97-31 (48520)
તં ચતુર્દશભિસ્તીક્ષ્ણૈર્બાણૈશ્ચિચ્છેદ સાત્યકિઃ।
ગ્રસ્તમાચાર્યમુખ્યેન ધૃષ્ટદ્યુમ્નં વ્યમોચયત્॥ 7-97-32 (48521)
સિંહેનેવ મૃગં ગ્રસ્તં નરસિંહેન મારિષ।
દ્રોણાદ્વૈ મોચયામાસ પાઞ્ચાલ્યં શિનિપુઙ્ગવઃ॥ 7-97-33 (48522)
સાત્યકિં પ્રેક્ષ્ય ગોપ્તારં પાઞ્ચાલ્યં ચ મહાહવે।
શરાણાં ત્વરિતો દ્રોણઃ ષડ્વિંશત્યા સમાર્પયત્॥ 7-97-34 (48523)
તતો દ્રોણં શિનેઃ પૌત્રો ગ્રસન્તમપિ સૃઞ્જયાન્।
પ્રત્યવિધ્યચ્છિતૈર્બાણૈઃ ષડ્વિંશત્યા સ્તનાન્તરે॥ 7-97-35 (48524)
તતઃ સર્વે રથાસ્તૂર્ણં પાઞ્ચાલ્યા જયગૃદ્ધિનઃ।
સાત્વતાભિસૃતે દ્રોણે ધૃષ્ટદ્યુમ્નમવાક્ષિપન્॥ ॥ 7-97-36 (48525)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ જયદ્રથવધપર્વણિ ચતુર્દશદિવસયુદ્ધે સપ્તનવતિતમોઽધ્યાયઃ॥ 97 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-97-26 યુગસન્નહનેષુ યુગબન્ધેષુ॥ 5-97-36 અવાક્ષિત્ અપનીતવન્તઃ॥ 5-97-97 સપ્તનવતિતમોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 098
॥ શ્રીઃ ॥
7.98. અધ્યાયઃ 098
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
દ્રોણસાત્યક્યોર્યુદ્ધમ્॥ 1 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-98-0 (48526)
ધૃતરાષ્ટ્ર ઉવાચ। 7-98-0x (4513)
બાણે તસ્મિન્નિકૃત્તે તુ ધૃષ્ટદ્યુમ્ને ચ મોક્ષિતે।
તેન વૃષ્ણિપ્રવીરેણ યુયુધાનેન સઞ્જય॥ 7-98-1 (48527)
અમર્ષિતો મહેષ્વાસઃ સર્વશસ્ત્રભૃતાં વરઃ।
નરવ્યાઘ્રં શિનેઃ પૌત્રં દ્રોણઃ કિમકરોદ્યુધિ॥ 7-98-2 (48528)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-98-3x (4514)
સમ્પ્રસ્રુતક્રોધવિષો વ્યાદિતાસ્યશરાસનઃ।
તીક્ષ્ણધારેષુદશનઃ સિતનારાચદંષ્ટ્રવાન્॥ 7-98-3 (48529)
સંરમ્ભામર્ષતામ્રાક્ષો મહોરગ ઇવ શ્વસન્।
નરવીરઃ પ્રમુદિતઃ શોણૈરશ્વૈર્મહાજવૈઃ॥ 7-98-4 (48530)
ઉત્પતદ્ભિરિવાકાશે ક્રામદ્ભિરિવ પર્વતમ્।
રુક્મપુઙ્ખાઞ્શરાનસ્યન્યુયુધાનમુપાદ્રવત્॥ 7-98-5 (48531)
શરપાતમહાવર્ષં રથઘોષબલાહકમ્।
કાર્મુકૈરાવૃતં રાજન્નારાચબહુવિદ્યુતમ્॥ 7-98-6 (48532)
શક્તિખઙ્ગાશનિધરં ક્રોધવેગસમુત્થિતમ્।
દ્રોણમેઘમનાવાર્યં હયમારુતચોદિતમ્॥ 7-98-7 (48533)
દૃષ્ટ્વૈવાભિપતન્તં તં શૂરઃ પરપુરઞ્જયઃ।
ઉવાચ સૂતં શૈનેયઃ પ્રહસન્યુદ્ધદુર્મદઃ॥ 7-98-8 (48534)
એનં વૈ બ્રાહ્મણં શૂરં સ્વકર્મણ્યનવસ્થિતમ્।
આશ્રયં ધાર્તરાષ્ટ્રસ્ય ધર્મરાજભયાવહમ્॥ 7-98-9 (48535)
શીઘ્રં પ્રજવિતૈરશ્વૈઃ પ્રત્યુદ્યાહિ પ્રહૃષ્ટવત્।
આચાર્યં રાજપુત્રાણાં સતતં શૂરમાનિનમ્॥ 7-98-10 (48536)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-98-11x (4515)
`એવમુક્તસ્તતઃ સૂતઃ સાત્યકસ્યાવહદ્રથમ્'।
તતો રજતસઙ્કાશા માધવસ્ય હયોત્તમાઃ।
દ્રોણસ્યાભિમુખાઃ શીઘ્રમગચ્છન્વાતરંહસઃ॥ 7-98-11 (48537)
તતસ્તૌ દ્રોણશૈનેયૌ યુયુધાતે પરન્તપૌ।
શરૈરનેકસાહસ્રૈસ્તાડયન્તૌ પરસ્પરમ્॥ 7-98-12 (48538)
ઇષુજાલાવૃતં વ્યોમ ચક્રતુઃ પુરુષર્ષભૌ।
પૂરયામાસતુર્વીરાવુભૌ દશ દિશઃ શરૈઃ।
મેઘાવિવાતપાપાયે ધારાભિરિતરેતરમ્॥ 7-98-13 (48539)
ન સ્મ સૂર્યસ્તદા ભાતિ ન વવૌ ચ સમીરણઃ।
હષુજાલાવૃતં ઘોરમન્ધકારં સમન્તતઃ॥ 7-98-14 (48540)
અનાધૃષ્યમિવાન્યેષાં શૂરાણામભવત્તદા।
અન્ધકારીકૃતે લોકે દ્રોણશૈનેયયોઃ શરૈઃ॥ 7-98-15 (48541)
તયોઃ શીઘ્રાસ્ત્રવિદુષોર્દ્રોણસાત્વતયોસ્તદા।
નાન્તરં શરવૃષ્ટીનાં દદૃશે નરસિંહયોઃ॥ 7-98-16 (48542)
ઇષૂણાં સન્નિપાતેન શબ્દો ધારાભિઘાતજઃ।
શુશ્રુવે શક્રમુક્તાનામશનીનામિવ સ્વનઃ॥ 7-98-17 (48543)
નારાચૈર્વ્યતિવિદ્ધાનાં શરાણાં રૂપમાબભૌ।
આશીવિષવિદષ્ટાનાં સર્પાણામિવ ભારત॥ 7-98-18 (48544)
તયોર્જ્યાતલનિર્ઘોષઃ શુશ્રુવે યુદ્ધશૌણ્ડયોઃ।
અજસ્રં શૈલશૃઙ્ગાણાં વજ્રેણાહન્યતામિવ॥ 7-98-19 (48545)
ઉભયોસ્તૌ રથૌ રાજંસ્તે ચાશ્વાસ્તૌ ચ સારથી।
રુક્મપુઙ્ખૈઃ શરૈછન્નાશ્ચિત્રરૂપા બભુસ્તદા॥ 7-98-20 (48546)
નિર્મલાનામજિહ્માનાં નારાચાનાં વિશામ્પતે।
નિર્મુક્તાશીવિપાભાનાં સમ્પાતોઽભૂત્સુદારુણઃ॥ 7-98-21 (48547)
ઉભયોઃ પતિતે છત્રે તથૈવ પતિતૌ ધ્વજૌ।
`નિકૃન્તતોઃ શરૈસ્તીક્ષ્ણૈર્દ્રોણસાત્યકયો રણે'॥ 7-98-22 (48548)
ઉભૌ રુધિરસિક્તાઙ્ગાવુભૌ ચ વિજયૈષિણૌ।
સ્રવદ્ભિઃ શોણિતં ગાત્રૈઃ પ્રસ્રુતાવિવ વારણૌ।
અન્યોન્યમભ્યવિધ્યેતાં જીવિતાન્તકરૈઃ શરૈઃ॥ 7-98-23 (48549)
ગર્જિતોત્કૃષ્ટસન્નાદાઃ શઙ્ખદુન્દુભિનિઃસ્વનાઃ।
ઉપારમન્મહારાજ વ્યાજહાર ન કશ્ચન॥ 7-98-24 (48550)
તુષ્ણીંભૂતાન્યનૌકાનિ યોધા યુદ્ધાદુપારમન્।
દદર્શ દ્વૈરથં તાભ્યાં જાતકૌતૂહલો જનઃ॥ 7-98-25 (48551)
રથિનો હસ્તિયન્તારો હયારોહાઃ પદાતયઃ।
અવૈક્ષન્તાચલૈર્નેત્રૈઃ પરિવાર્ય નરર્ષભૌ॥ 7-98-26 (48552)
હસ્ત્યનીકાન્યતિષ્ઠન્ત તથાનીકાનિ વાજિનામ્।
તથૈવ રથવાહિન્યઃ પ્રતિવ્યૂહ્ય વ્યવસ્થિતાઃ॥ 7-98-27 (48553)
મુક્તાવિદ્રુમચિત્રૈશ્ચ મણિકાઞ્ચનભૂષિતૈઃ।
ધ્વજૈરાભરણૈશ્ચિત્રૈઃ કવચૈશ્ચ હિરણ્મયૈઃ॥ 7-98-28 (48554)
વૈજયન્તીપતાકાભિઃ પરિસ્તોમાઙ્ગકમ્બલૈઃ।
વિમલૈર્નિશિતૈઃ શસ્ત્રૈર્હયાનાં ચ પ્રકીર્ણકૈઃ॥ 7-98-29 (48555)
જાતરૂપમયીભિશ્ચ રાજતીભિશ્ચ મૂર્ધસુ।
ગજાનાં કુમ્ભમાલાભિર્દન્તવેષ્ટૈશ્ચ ભારત॥ 7-98-30 (48556)
સબલાકાઃ સખદ્યોતાઃ સૈરાવતશતહદાઃ।
અદૃશ્યન્તોષ્ણપર્યાયે મેઘાનામિવ વાગુરાઃ॥ 7-98-31 (48557)
અપશ્યન્નસ્મદીયાશ્ચ તે ચ યૌધિષ્ઠિરાઃ સ્થિતાઃ।
તદ્યુદ્ધં યુયુધાનસ્ય દ્રોણસ્ય ચ મહાત્મનઃ॥ 7-98-32 (48558)
વિમાનાગ્રગતા દેવા બ્રહ્મસોમપુરોગમાઃ।
સિદ્ધચારણસઙ્ખાશ્ચ વિદ્યાધરમહોરગાઃ॥ 7-98-33 (48559)
`ગન્ધર્વા દાનવા યક્ષા રાક્ષસાપ્સરસઃ ખગાઃ'।
ગતપ્રત્યાગતાક્ષેપૈશ્ચિતૈરસ્ત્રવિઘાતિભિઃ।
વિવિધૈર્વિસ્મયં જગ્મુસ્તયોઃ પુરુષસિંહયોઃ॥ 7-98-34 (48560)
હસ્તલાઘવમસ્ત્રેષુ દર્શયન્તૌ મહાબલૌ।
અન્યોન્યમભિવિધ્યેતાં શરૈસ્તૌ દ્રોણસાત્યકી॥ 7-98-35 (48561)
તતો દ્રોણસ્ય દાશાર્હઃ શરાંશ્ચિચ્છેદ સંયુગે।
પત્રિભિઃ સુદૃઢૈરાશુ ધનુશ્ચૈવ મહાદ્યુતેઃ॥ 7-98-36 (48562)
નિમેષાન્તરમાત્રેણ ભારદ્વાજોઽપરં ધનુઃ।
સજ્યં ચકાર તદપિ ચિચ્છેદાસ્ય સ સાત્યકિઃ॥ 7-98-37 (48563)
તતસ્ત્વરન્પુનર્દ્રોણો ધનુર્હસ્તો વ્યતિષ્ઠત।
સજ્યં સજ્યં ધનુશ્ચાસ્ય ચિચ્છેદ નિશિથૈઃ શરૈઃ॥ 7-98-38 (48564)
એવમેકશતં છિન્નં ધનુષાં દૃઢધન્વિના।
ન ચાન્તરં તયોર્દૃષ્ટં સન્ધાને ચ્છેદનેઽપિ ચ॥ 7-98-39 (48565)
તતોઽસ્ય સંયુગે દ્રોણો દૃષ્ટ્વા કર્માતિમાનુષમ્।
યુયુધાનસ્ય રાજેન્દ્ર મનસૈતદચિન્તયત્॥ 7-98-40 (48566)
એતદસ્ત્રબલં રામે કાર્તવીર્યે ધનઞ્જયે।
ભીષ્મે ચ પુરુષવ્યાઘ્રે યદિદં સાત્વતાં વરે॥ 7-98-41 (48567)
તં ચાસ્ય મનસા દ્રોણઃ પૂજયામાસ વિક્રમમ્।
લાઘવં વાસવસ્યેવ સમ્પ્રેક્ષ્ય દ્વિજસત્તમઃ॥ 7-98-42 (48568)
તુતોષાસ્ત્રવિદાં શ્રેષ્ઠસ્તથા દેવાઃ સવાસવાઃ।
ન તામાલક્ષયામાસુર્લઘુતાં શીઘ્રચારિણઃ॥ 7-98-43 (48569)
દેવાશ્ચ યુયુધાનસ્ય ગન્ધર્વાશ્ચ વિશામ્પતે।
સિદ્ધચારણસઙ્ઘાશ્ચ વિદુર્દ્રોણસ્ય કર્મ તત્॥ 7-98-44 (48570)
તતોઽન્યદ્ધનુરાદાય દ્રોણઃ ક્ષત્રિયમર્દનઃ।
અસ્ત્રૈરસ્ત્રવિદાં શ્રેષ્ઠો યોધયામાસ ભારત॥ 7-98-45 (48571)
તસ્યાસ્ત્રાણ્યસ્ત્રમાયાભિઃ પ્રતિહત્ય સ સાત્યકિઃ।
જઘાન નિશિતૈર્બાણૈસ્તદદ્ભુતમિવાભવત્॥ 7-98-46 (48572)
તસ્યાતિમાનુષં કર્મ દૃષ્ટ્વાઽન્યૈરસમં રણે।
યુક્તં યોગેન યોગજ્ઞાસ્તાવકાઃ સમપૂજયન્॥ 7-98-47 (48573)
યદસ્ત્રમસ્યતિ દ્રોણસ્તદેવાસ્યતિ સાત્યકિઃ।
તમાચાર્યોઽથ સમ્ભ્રાન્તોઽયોધયચ્છત્રુતાપનઃ॥ 7-98-48 (48574)
તતઃ ક્રુદ્ધો મહારાજ ધનુર્વેદસ્ય પારગઃ।
વધાય યુયુધાનસ્ય દિવ્યમસ્ત્રમુદૈરયત્॥ 7-98-49 (48575)
તદાગ્નેયં મહાઘોરં રિપુઘ્નમુપલક્ષ્ય સઃ।
દિવ્યમસ્ત્રં મહેષ્વાસો વારુણં સમુદૈરયત્॥ 7-98-50 (48576)
હાહાકારો મહાનાસીદ્દૃષ્ટ્વા દિવ્યાસ્ત્રધારિણૌ।
ન વિચેરુસ્તદાઽઽકાશે ભૂતાન્યાકાશગાન્યપિ॥ 7-98-51 (48577)
અસ્ત્રે તે વારુણાગ્નેયે યદા બાણૈઃ સમાહિતે।
ન યાવદભ્યપદ્યેતાં વ્યાવર્તદથ ભાસ્કરઃ॥ 7-98-52 (48578)
તતો યુધિષ્ઠિરો રાજા ભીમસેનશ્ચ પાણ્ડવઃ।
નકુલઃ સહદેવશ્ચ પર્યરક્ષન્ત સાત્યકિમ્॥ 7-98-53 (48579)
ધૃષ્ટદ્યુમ્નમુખૈઃ સાર્ધં વિરાટશ્ચ સકેકયઃ।
મત્સ્યાઃ સાલ્વેયસેનાશ્ચ દ્રોણમાજગ્મુરઞ્જસા॥ 7-98-54 (48580)
દુઃશાસનં પુરસ્કૃત્ય રાજપુત્રાઃ સહસ્રશઃ।
દ્રોણમભ્યુપપદ્યન્ત સપત્નૈઃ પરિવારિતમ્॥ 7-98-55 (48581)
રજસા સંવૃતે લોકે શરજાલસમાવૃતે॥
સર્વમાવિગ્નમભવન્ન પ્રાજ્ઞાયત કિઞ્ચન। 7-98-56 (48582)
સૈન્યેન રજસા ધ્વસ્તે નિર્મર્યાદમવર્તત॥
`તેનાન્તરેણ પાર્થસ્તુ રણે જિત્વા મહારિપૂન્। 7-98-57 (48583)
અતિક્રાન્તસ્તદા યુદ્ધં કૃત્વા પર્યવતસ્થિવાન્'॥
॥ 7-98-58 (48584)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ જયદ્રથવધપર્વણિ ચતુર્દશદિવસયુદ્ધે અષ્ટનવતિતમોઽધ્યાયઃ॥ 98 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-98-16 અન્તરમવચ્છેદઃ॥ 5-98-27 રથવાહિન્યો રથસેનાઃ॥ 5-98-29 વૈજયન્તી વિલક્ષણાભિઃ પતાકાભિઃ। પરિસ્તોમૈર્વર્ણકમ્બલૈઃ। અઙ્ગકમ્બલૈઃ સૂક્ષ્મકમ્બલૈઃ॥ 5-98-31 ઐરાવતમિન્દ્રધનુઃ। ઐરાવતોભ્રમાતઙ્ગૈ ઇત્યુપક્રમ્ય નપુંસકં મહેન્દ્રસ્ય ઋજુદીર્ઘશરાસને ઇતિ મેદિની॥ ઉષ્ણસ્ય પર્યાયે અપગમે વાગુરાઃ જાલાનિ સમૂહા ઇતિયાવત્॥ 5-98-34 પ્રત્યાગતં નિવર્તનમ્। આક્ષેપઃ પ્રહરણમ્॥ 5-98-43 આલક્ષયામાસુર્લક્ષિતવન્તઃ॥ 5-98-44 વિદુર્નેત્યનુષજ્યતે॥ 5-98-47 યોગેન યુક્ત્યા॥ 5-98-52 ન યાવદભ્યપદ્યેતાં યાવદેવ ન પરાભૂતે। વ્યાવર્તત્ મધ્યાહ્નતઃ પરાવૃત્તોઽભૂત્॥ 5-98-98 અષ્ટનવતિતમોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 099
॥ શ્રીઃ ॥
7.99. અધ્યાયઃ 099
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
અર્જુનેન રણાઙ્કણે હયાપ્યાયનાય શરૈઃ સરોનિર્માણમ્॥ 1 ॥ તથા શરમયવેશ્મનિર્માણમ્॥ 2 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-99-0 (48585)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-99-0x (4516)
`વર્તમાને તદા યુદ્ધે દ્રોણસ્ય સહ પાણ્ડુભિઃ'।
પરિવર્તમાન આદિત્યે તત્ર સૂર્યે ચ રશ્મિભિઃ।
રજસા કીર્યમાણાશ્ચ મન્દીભૂતાશ્ચ કૌરવાઃ॥ 7-99-1 (48586)
તિષ્ઠતાં યુધ્યમાનાનાં પુનરાવર્તતામપિ।
ભજ્યતાં જયતાં ચૈવ જગામ તદહઃ શનૈઃ॥ 7-99-2 (48587)
તથા તેષુ વિષક્તેષુ સૈન્યેષુ જયગૃદ્ધિષુ।
અર્જુનો વાસુદેવશ્ચ સૈન્ધવાયૈવ જગ્મતુઃ॥ 7-99-3 (48588)
રથમાર્ગપ્રમાણં તુ કૌન્તેયો નિશિતૈઃ શરૈઃ।
ચકાર યં ચ પન્થાનં યયૌ તેન જનાર્દનઃ॥ 7-99-4 (48589)
યત્રયત્ર રથો યાતિ પાણ્ડવસ્ય મહાત્મનઃ।
તત્રતત્રૈવ દીર્યન્તે સેનાસ્તવ વિશામ્પતે॥ 7-99-5 (48590)
રથશિક્ષાં તુ દાશાર્હો દર્શયામાસ વીર્યવાન્।
ઉત્તમાધમમધ્યાનિ મણ્ડલાનિ વિદર્શયન્॥ 7-99-6 (48591)
તે તુ નામાઙ્કિતા બાણાઃ કાલજ્વલનસન્નિભાઃ।
સ્નાયુનદ્ધાઃ સુપર્વાણઃ પૃથવો દીર્ઘગામિનઃ॥ 7-99-7 (48592)
વૈણવાશ્ચાયસાશ્ચોગ્રા ગ્રસન્તો વિવિધાનરીન્।
રુધિરં પતગૈઃ સાર્ધં પ્રાણિનાં પપુરાહવે॥ 7-99-8 (48593)
રથસ્થિતોઽગ્રતઃ ક્રોશં યાનસ્યત્યર્જુનઃ શરાન્।
રથે ક્રોશમતિક્રાન્તે તસ્ય તે ઘ્નન્તિ શાત્રવાન્॥ 7-99-9 (48594)
તાર્ક્ષ્યમારુતરંહોભિર્વાજિભિઃ સાધુવાહિભિઃ।
યથાઽગચ્છદ્ધૃષીકેશઃ કૃત્સ્નં વિસ્માપયઞ્જગત્॥ 7-99-10 (48595)
ન તથા ગચ્છતિ રથસ્તપનસ્ય વિશામ્પતે।
નેન્દ્રસ્ય ન તુ રુદ્રસ્ય નાપિ વૈશ્રવણસ્ય ચ॥ 7-99-11 (48596)
નાન્યસ્ય સમરે રાજન્ગતપૂર્વસ્તથા રથઃ।
યથા યયાવર્જુનસ્ય મનોભિપ્રાયશીઘ્રગઃ॥ 7-99-12 (48597)
પ્રવિશ્ય તુ રણે રાજન્કેશવઃ પરવીરહા।
સેનામધ્યે હયાંસ્તૂર્ણં ચોદયામાસ ભારત॥ 7-99-13 (48598)
તતસ્તસ્ય રથૌઘસ્ય મધ્યં પ્રાપ્ય હયોત્તમાઃ।
કૃચ્છ્રેણરથમૂહુસ્તં ક્ષુત્પિપાસાસમન્વિતાઃ॥ 7-99-14 (48599)
ક્ષતાશ્ચ બહુભિઃ શસ્ત્રૈર્યુદ્ધશૌણ્ડૈરનેકશઃ।
મણ્ડલાનિ વિચિત્રાણિ વિચેરુસ્તે મુહુર્મુહુઃ॥ 7-99-15 (48600)
હતાનાં વાજિનાગાનાં રથાનાં ચ નરૈઃ સહ।
ઉપરિષ્ટાદતિક્રાન્તાઃ શૈલાભાનાં સહસ્રશઃ॥ 7-99-16 (48601)
`શ્રમેણ મહતા યુક્તાસ્તે હયા વાતરંહસઃ।
મન્દવેગગતા રાજન્સંવૃત્તાસ્તત્ર સંયુગે'॥ 7-99-17 (48602)
એતસ્મિન્નન્તરે વીરાવાવન્ત્યૌ ભ્રાતરૌ નૃપ।
સહસેનૌ સમાર્ચ્છેતાં પાણ્ડવં ક્લાન્તવાહનમ્॥ 7-99-18 (48603)
તાવર્જુનં ચતુઃષષ્ટ્યા સપ્તત્યા ચ જનાર્દનમ્।
શરાણાં ચ શતૈરશ્વાનવિધ્યેતાં મુદાન્વિતૌ॥ 7-99-19 (48604)
તાવર્જુનો મહારાજ નવભિર્નતપર્વભિઃ।
આજઘાન રણે ક્રુદ્ધો મર્મજ્ઞો મર્મભેદિભિઃ॥ 7-99-20 (48605)
તતસ્તૌ તુ શરૌઘેણ બીભત્સું સહકેશવમ્।
આચ્છાદયેતાં સંરબ્ધૌ સિંહનાદં ચ ચક્રતુઃ॥ 7-99-21 (48606)
તયોસ્તુ ધનુષી મુષ્ટૌ ભલ્લાભ્યાં શ્વેતવાહનઃ।
ચિચ્છેદ સમરે તૂર્ણં ભૂય એવ ધનઞ્જયઃ।
અથાન્યૈર્વિશિખૈસ્તૂર્ણં ધ્વજૌ ચ કનકોજ્જ્વલૌ॥ 7-99-22 (48607)
અથાન્યે ધનુષી રાજન્પ્રગૃહ્ય સમરે તદા।
પાણ્ડવં ભૃશસઙ્ક્રુદ્ધાવર્દયામાસતુઃ શરૈઃ॥ 7-99-23 (48608)
તયોસ્તુ ભૃશસઙ્ક્રુદ્ધઃ શરાભ્યાં પાણ્ડુનન્દનઃ।
ધનુષી ચિચ્છિદે તૂર્ણં ભૂય એવ ધનઞ્જયઃ॥ 7-99-24 (48609)
તથાન્યૈર્વિશિખૈસ્તૂર્ણં રુક્મપુઙ્ખૈઃ શિલાશિતૈઃ।
જઘાનાશ્વાંસ્તથા સૂતૌ પાર્ષ્ણી ચ સપદાનુગૌ॥ 7-99-25 (48610)
જ્યેષ્ઠસ્ય ચ શિરઃ કાયાત્ક્ષુરપ્રેણ ન્યકૃન્તત।
સ પપાત હતઃ પૃથ્વ્યાં વાતરુગ્ણ ઇવ દ્રુમઃ॥ 7-99-26 (48611)
વિન્દં તુ નિહતં દૃષ્ટ્વા હ્યનુવિન્દઃ પ્રતાપવાન્।
હતાશ્વં રથમુત્સૃજ્ય ગદાં ગૃહ્ય મહાબલઃ॥ 7-99-27 (48612)
અભ્યવર્તત સઙ્ગ્રામે ભ્રાતુર્વધમનુસ્મરન્।
ગદયા રથિનાં શ્રેષ્ઠો નૃત્યન્નિવ મહારથઃ॥ 7-99-28 (48613)
અનુવિન્દસ્તુ ગદયા લલાટે મધુસૂદનમ્।
સ્પષ્ટ્વા નાકમ્પયત્ક્રુદ્ધો મૈનાકમિવ પર્વતમ્॥ 7-99-29 (48614)
તસ્યાર્જુનઃ શરૈઃ ષડ્ભિર્ગ્રીવાં પાદૌ ભુજૌ શિરઃ।
નિચકર્ત સ સઞ્છન્નઃ પપાતાદ્રિચયો યથા॥ 7-99-30 (48615)
તતસ્તૌ નિહતૌ દૃષ્ટ્વા તયો રાજન્પદાનુગાઃ।
અભ્યદ્રુવન્ત સઙ્ક્રુદ્ધાઃ કિરન્તઃ શતશઃ શરાન્॥ 7-99-31 (48616)
તાનર્જુનઃ શરૈસ્તૂર્ણં નિહત્ય ભરતર્ષભ।
વ્યરોચત યથા વહ્નિર્દાવં દગ્ધ્વા હિમાત્યયે॥ 7-99-32 (48617)
તયોઃ સેનામતિક્રમ્ય કૃચ્છ્રાદિવ ધનઞ્જયઃ।
વિબભૌ જલદં હિત્વા દિવાકર ઇવોદિતઃ॥ 7-99-33 (48618)
તં દૃષ્ટ્વા કુરવસ્ત્રસ્તાઃ પ્રહૃષ્ટાશ્ચાભવન્પુનઃ।
અભ્યવર્તન્ત પાર્થં ચ સમન્તાદ્ભરતર્ષભ॥ 7-99-34 (48619)
શ્રાન્તં ચૈનં સમાલક્ષ્ય જ્ઞાત્વા દૂરે ચ સૈન્ધવમ્।
સિંહનાદેન મહતા સર્વતઃ પર્યવારયન્॥ 7-99-35 (48620)
તાંસ્તુ દૃષ્ટ્વા સુસંરબ્ધાનુત્સ્મયન્પુરુષર્ભઃ।
શનકૈરિવ દાશાર્હમર્જુનો વાક્યમબ્રવીત્॥ 7-99-36 (48621)
શરાર્દિતાશ્ચ ગ્લાનાશ્ચ હયા દૂરે ચ સૈન્ધવઃ।
કિમિહાનન્તરં કાર્યં સાધિષ્ઠં તવ રોચતે॥ 7-99-37 (48622)
બ્રૂહિ કૃષ્ણ યથાતત્ત્વં ત્વં હિ પ્રાજ્ઞતમઃ સદા।
ભવન્નેત્રા રણે શત્રૂન્વિજેષ્યન્તીહ પાણ્ડવાઃ॥ 7-99-38 (48623)
મમ ત્વનન્તરં કૃત્યં યદ્વૈ તત્ત્વં નિબોધ મે।
હયાન્વિમુચ્ય હિ સુખં વિશલ્યાન્કુરુ માધવ॥ 7-99-39 (48624)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-99-40x (4517)
એવમુક્તસ્તુ પાર્થેન કેશવઃ પ્રત્યુવાચ તમ્।
મમાપ્યેતન્મતં પાર્થ યદિતં તે પ્રભાષિતમ્॥ 7-99-40 (48625)
અર્જુન ઉવાચ। 7-99-41x (4518)
અહમાવારયિષ્યામિ સર્વસૈન્યાનિ કેશવ।
ત્વમપ્યત્ર યથાન્યાયં કુરુ કાર્યમનન્તરમ્॥ 7-99-41 (48626)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-99-42x (4519)
સોઽવતીર્ય રથોપસ્થાદસમ્ભ્રાન્તો ધનઞ્જયઃ।
ગાણ્ડીવં ધનુરાદાય તસ્થૌ ગિરિવિવાચલઃ)॥ 7-99-42 (48627)
તમભ્યધાવન્ક્રોશન્તઃ ક્ષત્રિયા જયકાઙ્ક્ષિણઃ।
ઇદં છિદ્રમિતિ જ્ઞાત્વા ધરણીસ્થં ધનઞ્જયમ્॥ 7-99-43 (48628)
તમેકં રથવંશેન મહતા પર્યવારયન્।
વિકર્ષન્તશ્ચ ચાપાનિ વિસૃજન્તશ્ચ સાયકાન્॥ 7-99-44 (48629)
શસ્ત્રાણિ ચ વિચિત્રાણિ ક્રુદ્ધાસ્તત્ર વ્યદર્શયન્।
છાદયન્તઃ શરૈઃ પાર્થં મેઘા ઇવ દિવાકરમ્॥ 7-99-45 (48630)
અભ્યદ્રવન્ત વેગેન ક્ષત્રિયાઃ ક્ષત્રિયર્ષભમ્।
નરસિંહં રથોદારાઃ સિંહં મત્તા ઇવ દ્વિપાઃ॥ 7-99-46 (48631)
તત્ર પાર્થસ્ય ભુજયોર્મહદ્બલમદૃશ્યત।
યત્ક્રુદ્ધો બહુલાઃ સેનાઃ સર્વતઃ સમવારયત્॥ 7-99-47 (48632)
અસ્ત્રૈરસ્ત્રાણિ સંવાર્ય દ્વિષતાં સર્વતો વિભુઃ।
ઇષુભિર્બુભિસ્તૂર્ણં સર્વાનેવ સમાવૃણોત્॥ 7-99-48 (48633)
તત્રાન્તરિક્ષે બાણાનાં પ્રગાઢાનાં વિશામ્પતે।
સઙ્ઘર્ષેણ મહાર્ચિષ્માન્પાવકઃ સમજાયત॥ 7-99-49 (48634)
તત્રતત્ર મહેષ્વાસૈઃ શ્વસદ્ભિઃ શોણિતોક્ષિતૈઃ।
હયૈર્નાગૈશ્ચ સમ્ભિન્નૈર્નદદ્ભિશ્ચારિકર્શન॥ 7-99-50 (48635)
સંરબ્ધૈશ્ચારિભિર્વીરૈઃ પ્રાર્થયદ્ભિર્જયં મૃધે।
એકસ્થૈર્બહુભિઃ ક્રુદ્ધૈરૂષ્મેવ સમજાયત॥ 7-99-51 (48636)
શરોર્મિણં ધ્વજાવર્તં નાગનક્રં દુરત્યયમ્।
પદાતિમત્સ્યકલિલં શઙ્ખદુન્દુભિનિઃસ્વનમ્॥ 7-99-52 (48637)
અસઙ્ખ્યેયમપારં ચ રજો નીરમતીવ ચ।
ઉષ્ણીષકમઠં છત્રપતાકાફેનમાલિનમ્॥ 7-99-53 (48638)
રથસાગરમક્ષોભ્યં માતઙ્ગાઙ્ગશિલાચિતમ્।
વેલાભૂતસ્તદા પાર્થઃ પત્રિભિઃ સમવારયત્॥ 7-99-54 (48639)
[ધૃતરાષ્ટ્ર ઉવાચ। 7-99-55x (4520)
અર્જુને ધરણીં પ્રાપ્તે હયહસ્તે ચ કેશવે।
એતદન્તરમાસાદ્ય કથં પાર્થો ન ઘાતિતઃ॥ 7-99-55 (48640)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-99-56x (4521)
સદ્યઃ પાર્થિવ પાર્થેન નિરુદ્ધાઃ સર્વપાર્થિવાઃ।
રથસ્થા ધરણીસ્થેન વાક્યમચ્છાન્દસં યથા॥ 7-99-56 (48641)
સ પાર્થઃ પાર્થિવાન્સર્વાન્ભૂમિસ્થોપિ રથસ્થિતાન્।
એકો નિવારયામાસ લોભઃ સર્વગુણાનિવ॥] 7-99-57 (48642)
તતો જનાર્દનઃ સઙ્ખ્યે પ્રિયં પુરુષસત્તમમ્।
અસમ્ભ્રાન્તો મહાબાહુરર્જુનં વાક્યમબ્રવીત્॥ 7-99-58 (48643)
ઉદપાનમિહાશ્વાનાં નાલમસ્તિ રણેઽર્જુન।
પરીપ્સન્તે જલં ચેમે પેયં ન ત્વવગાહનમ્॥ 7-99-59 (48644)
ઇદમસ્તીત્યસમ્ભ્રાન્તો બ્રુવન્નસ્ત્રેણ મેદિનીમ્।
અભિહત્યાર્જુનશ્ચક્રે વાજિપાનં સરઃ શુભમ્॥ 7-99-60 (48645)
[હંસકારણ્ડવાકીર્ણં ચક્રવાકોપશોભિતમ્।
સુવિસ્તીર્ણં પ્રસન્નામ્ભઃ પ્રફુલ્લવરપઙ્કજમ્॥ 7-99-61 (48646)
કૂર્મમત્સ્યગણાકીર્ણમગાધમૃષિસેવિતમ્।
આગચ્છન્નારદમુનિર્દર્શનાર્થં કૃતં ક્ષણાત્॥] 7-99-62 (48647)
શરવંશં શરસ્થૂણં શરાચ્છાદનમદ્ભુતમ્।
શરવેશ્માકરોત્પાર્થસ્ત્વષ્ટેવાદ્ભુતકર્મકૃત્॥ 7-99-63 (48648)
તતઃ પ્રહસ્ય ગોવિન્દઃ સાધુસાધ્વિત્યથાબ્રવીત્।
શરવેશ્મનિ પાર્થેન કૃતે તસ્મિન્મહાત્મના॥ ॥ 7-99-64 (48649)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ જયદ્રથવધપર્વણિ ચતુર્દશદિવસયુદ્ધે એકોનશતતમોઽધ્યાયઃ॥ 99 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-99-17 સ્નાયુનદ્ધાઃ સૂક્ષ્મચર્માગ્રગ્રથિતાઃ॥ 5-99-9 ક્રોશં કોશમુદ્દિશ્ય॥ 5-99-25 સૂતૌ સારથી। પાષ્ણીં પૃષ્ઠરક્ષૌ॥ 5-99-30 અદ્રિચયો નિરિશૃઙ્ગમ્॥ 5-99-49 પ્રગાઢાનાં વ્યવગાઢાનામ્॥ 5-99-54 વેલાભૂતો મર્યાદારૂપઃ॥ 5-99-55 કુણ્ડલિતાસ્ત્રયઃ શ્લોકાઃ ઝ. પાઠે એવ વર્તન્તે॥ 5-99-59 અલં પર્યાપ્તમ્॥ 5-99-60 અભિહત્ય ખાત્વા। દાજિપાનં અશ્વપાનીયમ્॥ 5-99-61 હંસકારણ્ડવાકીર્ણમિત્યાદિયોગ્યતયા વર્ણનમ્॥ કુણ્ડલિતૌ દ્વૌ શ્લોકૌ ઘ.ઝ.પાઠયોરેવ॥ 5-99-63 વંશઃ શાલાધારકાષ્ઠમ્। સ્થૂણા મધ્યસ્તમ્ભઃ॥ 5-99-99 એકોનશતતમોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 100
॥ શ્રીઃ ॥
7.100. અધ્યાયઃ 100
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
શ્રીકૃષ્ણેનાર્જુનનિર્મિતસરસિ સ્નાપનાદિનાઽઽપ્યાયિતાનાં તુરગાણાં પુના રથે યોજનમ્॥ 1 ॥ પુના રથમારૂઢયોઃ કૃષ્ણઃ ર્જુનયોર્જયદ્રથમ્પ્રતિ ગમનમ્॥ 3 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-100-0 (48650)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-100-0x (4522)
સલિલે જનિતે તસ્મિન્કૌન્તેયેન મહાત્મના।
નિસ્તારિતે દ્વિષત્સૈન્યે કૃતે ચ શરવેશ્મનિ॥ 7-100-1 (48651)
વાસુદેવો રથાત્તૂર્ણમવતીર્ય મહાદ્યુતિઃ।
મોચયામાસ તુરગાન્વિનુન્નાન્કઙ્કપત્રિભિઃ॥ 7-100-2 (48652)
અદૃષ્ટપૂર્વં તદ્દૃષ્ટ્વા સાધુવાદો મહાનભૂત્।
સિદ્ધચારણસઙ્ઘાનાં સૈનિકાનાં ચ સર્વશઃ॥ 7-100-3 (48653)
પદાતિનં તુ કૌન્તેયં યુધ્યમાનં મહારથાઃ।
નાશક્નુવન્વારયિતું તદદ્ભુતમિવાભવત્॥ 7-100-4 (48654)
આપતત્સુ રથૌઘેષુ પ્રભૂતગજવાજિષુ।
નાસમ્ભ્રમત્તદા પાર્થસ્તદસ્ય પુરુષાનતિ॥ 7-100-5 (48655)
વ્યસૃજન્ત શરૌઘાંસ્તે પાણ્ડવં પ્રતિ પાર્થિવાઃ।
ન ચાવ્યથત ધર્માત્મા વાસવિઃ પરવીરહા॥ 7-100-6 (48656)
શતાનિ શરજાલાનિ ગદાઃ પ્રાસાંશ્ચ વીર્યવાન્।
આગતાનગ્રસત્પાર્થઃ સરિતઃ સાગરો યથા॥ 7-100-7 (48657)
અસ્ત્રવેગેન મહતા પાર્થો બાહુબલેન ચ।
સર્વેષાં પાર્થિવેન્દ્રાણામગ્રસત્તાઞ્શરોત્તમાન્॥ 7-100-8 (48658)
તત્તુ પાર્થસ્ય વિક્રાન્તં વાસુદેવસ્ય ચોભયોઃ।
અપૂજયન્મહારાજ કૌરવા મહદદ્ભુતમ્॥ 7-100-9 (48659)
કૌરવા ઊચુઃ। 7-100-10x (4523)
કિમદ્ભુતતમં લોકે ભવિતાઽપ્યથવા હ્યભૂત્।
યદશ્વાન્પાર્થ ગોવિન્દૌ પાયયામાસતૂ રણે॥ 7-100-10 (48660)
ભયં વિપુલમસ્માસુ તાવધત્તાં નરોત્તમૌ।
તેજો વિદધતુશ્ચોગ્રં યત્સૈન્યં તાવકં વિભો।
`દધારૈકો રણે પાર્થો વેલેવોદ્વૃત્તમર્ણવમ્॥ 7-100-11 (48661)
પાર્થસ્ય શરસઞ્છન્ને તસ્મિન્સદ્મનિ ભારત।
આકાશમિવ સમ્પ્રાપ્ય વિચેરુસ્તત્ર પક્ષિણઃ॥ 7-100-12 (48662)
ન ચૈનં યુધિ તિષ્ઠન્તં સૈન્યેષુ તવ મારિષ।
અભ્યદ્રવત્સુસઙ્ક્રુદ્ધઃ પુમાન્કશ્ચિત્તુ તાવકઃ॥ 7-100-13 (48663)
સર્વે વિમનસોઽભૂવંસ્તવ યોધા વિશામ્પતે।
સમ્પ્રેક્ષ્ય તત્ર ગોવિન્દં પાણ્ડવં ચ ધનઞ્જયમ્'॥ 7-100-14 (48664)
અથ સ્મયન્હૃષીકેશઃ સ્ત્રીમધ્ય ઇવ ભારત।
અર્જુનેન કૃતે સઙ્ખ્યે શરગર્ભગૃહે તદા॥ 7-100-15 (48665)
ઉપાવર્તયદવ્યગ્રસ્તાનશ્વાન્પુષ્કરેક્ષણઃ।
મિષતાં સર્વસૈન્યાનાં ત્વદીયાનાં વિશામ્પતે॥ 7-100-16 (48666)
`ઉપાવૃત્ત્યોત્થિતાનશ્વાન્પાણિભ્યાં પુષ્કરેક્ષણઃ।
સમ્માર્જયન્રણે રાજન્પશ્યતાં સર્વયોધિનામ્'॥ 7-100-17 (48667)
તેષાં શ્રમં ચ ગ્લાનિં ચ વમથું વેપથું વ્રણાન્।
સર્વં વ્યપાનુદત્કૃષ્ણઃ કુશલો હ્યશ્વકર્મણિ॥ 7-100-18 (48668)
શલ્યાનુદ્ધૃત્ય પાણિભ્યાં પરિમૃજ્ય ચ તાન્હયાન્।
ઉપાવર્ત્ય યથાન્યાયં પાયયામાસ વારિ સઃ॥ 7-100-19 (48669)
સ તાઁલ્લબ્ધોદકાન્સ્નાતાઞ્જગ્ધાન્નાન્વિગતક્લમાન્।
યોજયામાસ સંહૃષ્ટઃ પુનરેવ રથોત્તમે॥ 7-100-20 (48670)
સ તં રથવરં શૌરિઃ સર્વશસ્ત્રભૃતાં વરઃ।
સમાસ્થાય મહાતેજાઃ સાર્જુનઃ પ્રયયૌ દ્રુતમ્॥ 7-100-21 (48671)
`યોજયિત્વા હયાંસ્તસ્ય વિધિદૃષ્ટેન કર્મણા।
રણે ચચાર ગોવિન્દસ્તૃણીકૃત્ય મહારથાન્'॥ 7-100-22 (48672)
રથં રથવરસ્યાજૌ યુક્તં લબ્ધોદકૈર્હયૈઃ।
દૃષ્ટ્વા કુરુબલશ્રેષ્ઠાઃ પુનર્વિમનસોઽભવન્॥ 7-100-23 (48673)
વિનિઃસ્વસન્તસ્તે રાજન્ભગ્નદંષ્ટ્રા ઇવોરગાઃ।
ઘિગહોઽતિગતઃ પાર્થઃ કૃષ્ણશ્ચેત્યબ્રુવન્પૃથક્॥ 7-100-24 (48674)
તત્સૈન્યં સર્વતો દૃષ્ટ્વા રોમહર્ષણમદ્ભુતમ્।
ત્વરધ્વમિતિ ચાક્રન્દન્નૈતદસ્તીતિ ચાવુવન્॥ 7-100-25 (48675)
સર્વક્ષત્રસ્ય મિષતો રથેનૈકેન દંશિતૌ।
બાલઃ ક્રીડનકેનેવ કદર્થીકૃત્ય નો બલમ્॥ 7-100-26 (48676)
ક્રોશતાં યતમાનાનામસંસક્તૌ પરન્તપૌ।
દર્શયિત્વાઽત્મનો વીર્યં પ્રયાતૌ સર્વરાજસુ॥ 7-100-27 (48677)
`યથા દેવાસુરે યુદ્ધે તૃણીકૃત્ય ચ દાનવાન્।
ઇન્દ્રાવિષ્ણૂ પુરા રાજઞ્જમ્ભસ્ય વધકાઙ્ક્ષિણૌ'॥ 7-100-28 (48678)
તૌ પ્રયાતૌ પુનર્દૃષ્ટ્વા તદાઽન્યે સૈનિકાબ્રુવન્।
ત્વરધ્વં કુરવઃ સર્વે વધે કૃષ્ણકિરીટિનોઃ॥ 7-100-29 (48679)
રથં યુઙ્ક્ત્વા હિ દાશાર્હો મિષતાં સર્વધન્વિનામ્।
જયદ્રથાય યાત્યેષ કદર્થીકૃત્ય નો રણે॥ 7-100-30 (48680)
તત્ર કેચિન્મિથો રાજન્સમભાષન્ત ભૂમિપાઃ।
અદૃષ્ટપૂર્વં સઙ્ગ્રામે તદૃષ્ટ્વા મહદદ્ભુતમ્॥ 7-100-31 (48681)
સર્વસૈન્યાનિ રાજા ચ ધૃતરાષ્ટ્રોઽત્યયં ગતઃ।
દુર્યોધનાપરાઘેન ક્ષત્રં કૃત્સ્ના ચ મેદિની॥ 7-100-32 (48682)
વિલયં સમનુપ્રાપ્તા તચ્ચ રાજા ન બુધ્યતે।
ઇત્યેવં ક્ષત્રિયાસ્તત્ર બ્રુવન્ત્યન્યે ચ ભારત॥ 7-100-33 (48683)
સિન્ધુરાજસ્ય યત્કૃત્યં ગતસ્ય યમસાદનમ્।
તત્કરોતુ વૃથાદૃષ્ટિર્ધાર્તરાષ્ટ્રોઽનુપાયવિત્॥ 7-100-34 (48684)
તતઃ શીઘ્રતરં પ્રાયાત્પાણ્ડવઃ સૈન્ધવં પ્રતિ।
વિવર્તમાને તિગ્માંશૌ હૃષ્ટૈઃ પીતોદકૈર્હયૈઃ॥ 7-100-35 (48685)
તં પ્રયાન્તં મહાબાહું સર્વશસ્ત્રભૃતાં વરમ્।
નાશક્નુવન્વારયિતું યોધાઃ ક્રુદ્ધમિવાન્તકમ્॥ 7-100-36 (48686)
વિદ્રાવ્ય તુ તતઃ સૈન્યં પાણ્ડવઃ શત્રુતાપનઃ।
યથા મૃગગણાન્સિંહઃ સૈન્ધવાર્થે વ્યલોડયત્॥ 7-100-37 (48687)
ગાહમાનસ્ત્વનીકાનિ તૂર્ણમશ્વાનચોદયત્।
બલાકાભં તુ દાશાર્હઃ પાઞ્ચજન્યં વ્યનાદયત્॥ 7-100-38 (48688)
કૌન્તેયેનાગ્રતઃ સૃષ્ટા ન્યપતન્પૃષ્ઠતઃ શરાઃ।
તૂર્ણાત્તૂર્ણતરં હ્યશ્વાઃ પ્રાવહન્વાતરંહસઃ॥ 7-100-39 (48689)
તતો નૃપતયઃ ક્રુદ્ધાઃ પરિવવ્રુર્ધનઞ્જયમ્।
ક્ષત્રિયા બહવશ્ચાન્યે જયદ્રથવધૈષિણમ્॥ 7-100-40 (48690)
સૈન્યેષુ વિપ્રયાતેષુ ધિષ્ઠિતં પુરુષર્ષભમ્।
દુર્યોધનોઽત્વયાત્પાર્થં ત્વરમાણો મહાહવે॥ 7-100-41 (48691)
વાતોદ્ધૂતપતાકં તં રથં જલદનિઃસ્વનમ્।
ઘોરં કપિધ્વજં દૃષ્ટ્વા વિષણ્ણા રથિનોઽભવન્॥ 7-100-42 (48692)
દિવાકરેઽથ રજસા સર્વતઃ સંવૃતે ભૃશમ્।
શરાર્તાશ્ચરણે યોધાઃ શેકુઃ કૃષ્ણૌ ન વીક્ષિતુમ્॥ ॥ 7-100-43 (48693)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ જયદ્રથવધપર્વણિ ચતુર્દશદિવસયુદ્ધે શતતમોઽધ્યાયઃ॥ 100 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-100-5 પુરુષાનતિ પુરુષેભ્યોઽતિશયઃ। અસમ્ભ્રમત્। ઉપસર્ગાત્પૂર્વમાર્ષોઽટ્॥ 5-100-11 વિદધતુર્દર્શિતવન્તૌ॥ 5-100-16 ઉપાવર્તયત્પરિલોડિતવાન્॥ 5-100-18 શ્રમં મનઃકાયખેદમ્। ગ્લાનિ બલાપચયમ્। વમથું ફેનોદ્રમમ્॥ 5-100-39 પ્રાવહન્ અત્યક્રામન્॥ 5-100-49 ધિષ્ઠિતં કિઞ્ચિદવસ્થિતમ્॥ 5-100-100 શતતમોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 101
॥ શ્રીઃ ॥
7.101. અધ્યાયઃ 101
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
જયદ્રથં યિયાસોરર્જુનસ્ય દુર્યોધનેન નિરોધઃ॥ 1 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-101-0 (48694)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-101-0x (4524)
સ્રંસન્ત ઇવ મજ્જાનસ્તાવકાનાં ભયાન્નૃપ।
તૌ દૃષ્ટ્વા સમતિક્રાન્તૌ વાસુદેવધનઞ્જયૌ॥ 7-101-1 (48695)
સર્વે તુ પ્રતિસંરબ્ધા હીમન્તઃ સત્વચોદિતાઃ।
સ્થિરીભૂતા મહાત્માનઃ પ્રત્યગચ્છન્ધનઞ્જયમ્॥ 7-101-2 (48696)
યે ગતાઃ પાણ્ડવં યુદ્ધે રોષામર્ષસમન્વિતાઃ।
તેઽદ્યાપિ ન નિવર્તન્તે સિન્ધવઃ સાગરાદિવ॥ 7-101-3 (48697)
અસન્તસ્તુ ન્યવર્તન્ત વેદેભ્ય ઇવ નાસ્તિકાઃ।
નરકં ભજમાનાસ્તે પ્રત્યપદ્યન્ત કિલ્બિષમ્॥ 7-101-4 (48698)
તાવતીત્ય રથાનીકં વિમુક્તૌ પુરુષર્ષભૌ।
દદૃશાતે યથા રાહોરાસ્યાન્મુક્તૌ પ્રભાકરૌ॥ 7-101-5 (48699)
મત્સ્યાવિવ મહાજાલં વિદાર્ય વિગતક્લમૌ।
તથા કૃષ્ણાવદૃશ્યેતાં સેનાજાલં વિદાર્ય તત્॥ 7-101-6 (48700)
વિમુક્તૌ શસ્ત્રસમ્બાધાદ્રોણાનીકાત્સુદુર્ભિદાત્।
અદૃશ્યેતાં મહાત્માનૌ કાલસૂર્યાવિવોદિતૌ॥ 7-101-7 (48701)
અસ્ત્રસમ્બાધનિર્મુક્તૌ વિમુક્તૌ શસ્ત્રસઙ્કટાત્।
અદૃશ્યેતાં મહાત્માનૌ શત્રુસમ્બાધકારિણૌ॥ 7-101-8 (48702)
વિમુક્તૌ જ્વલનસ્પર્શાન્મકરાસ્યાજ્ઝષાવિવ।
અક્ષોભયેતાં સેનાં તૌ સમુદ્રં મકરાવિવ॥ 7-101-9 (48703)
તાવકાસ્તવ પુત્રાશ્ચ દ્રોણાનીકસ્થયોસ્તયોઃ।
નૈતૌ તરિષ્યતો દ્રોણમિતિ ચક્રુસ્તદા મતિમ્॥ 7-101-10 (48704)
તૌ તુ દૃષ્ટ્વા વ્યતિક્રાન્તૌ દ્રોણાનીકં મહાદ્યુતી।
નાશશંસુર્મહારાજ સિન્ધુરાજસ્ય જીવિતમ્॥ 7-101-11 (48705)
આશા બલવતી રાજન્સિન્ધુરાજસ્ય જીવિતે।
દ્રોણહાર્દિક્યયોઃ કૃષ્ણૌ ન મોક્ષ્યેતે ઇતિ પ્રભો॥ 7-101-12 (48706)
તામાશાં વિફલીકૃત્ય સન્તીર્ણૌ તૌ પરન્તપૌ।
દ્રોણાનીકં મહારાજ ભોજાનીકં ચ દુસ્તરમ્॥ 7-101-13 (48707)
અથ દૃષ્ટ્વા વ્યતિક્રાન્તૌ જ્વલિતાવિવ પાવકૌ।
નિરાશાઃ સિન્ધુરાજસ્ય જીવિતં ન શશંસિરે॥ 7-101-14 (48708)
મિથશ્ચ સમભાષેતામભીતૌ ભયવર્ધનૌ।
જયદ્રથવધે વાચસ્તાસ્તાઃ કૃષ્ણધનઞ્જયૌ॥ 7-101-15 (48709)
અસૌ મધ્યે કૃતઃ ષઙ્ભિર્ધાર્તરાષ્ટ્રૈર્મહારથૈઃ।
ચક્ષુર્વિષયસમ્પ્રાપ્તો ન મે મોક્ષ્યતિ સૈન્ધવઃ॥ 7-101-16 (48710)
યદ્યસ્ય સમરે ગોપ્તા શક્રો દેવગણૈઃ સહ।
તથાપ્યેનં નિહંસ્યાવ ઇતિ કૃષ્ણાવભાષતામ્॥ 7-101-17 (48711)
ઇતિ કૃષ્ણૌ મહાબાહૂ મિથઃ કથયતાં તદા।
સિન્ધુરાજમવેક્ષન્તૌ ત્વત્પુત્રા બહુ ચુક્રુશુઃ॥ 7-101-18 (48712)
અતીત્ય મરુધન્વાનં પ્રયાન્તૌ તૃષિતૌ ગજૌ।
પીત્વા વારિ સમાશ્વસ્તૌ તથૈવાસ્તામરિન્દમૌ॥ 7-101-19 (48713)
વ્યાઘ્રસિંહગજાકીર્ણાનતિક્રમ્ય ચ પર્વતાન્।
વણિજાવિવ દૃશ્યેતાં હીનમૃત્યૂ જરાતિગૌ॥ 7-101-20 (48714)
તથાહિ મુખવર્ણોઽયમનયોરિતિ મેનિરે।
તાવકા વીક્ષ્ય મુક્તૌ તૌ વિક્રોશન્તિ સ્મ સર્વશઃ॥ 7-101-21 (48715)
દ્રોણાદાશીવિષાકારાજ્જ્વલિતાદિવ પાવકાત્।
અન્યેભ્યઃ પાર્થિવેભ્યશ્ચ ભાસ્વન્તાવિવ ભાસ્કરૌ॥ 7-101-22 (48716)
વિમુક્તૌ સાગરપ્રખ્યાદ્રોણાનીકાદર્રિદમૌ।
અદૃશ્યેતાં મુદા યુક્તૌ સમુત્તીર્યાર્ણવં યથા॥ 7-101-23 (48717)
અસ્ત્રૌઘાન્મહતો મુક્તૌ દ્રોણહાર્દિક્યરક્ષિતાત્।
રોચમાનાવદૃશ્યેતામિન્દ્રાગ્ન્યોઃ સદૃશૌ રણે॥ 7-101-24 (48718)
ઉદ્ભિન્નરુધિરૌ કૃષ્ણૌ ભારદ્વાજસ્ય સાયકૈઃ।
શિતૈશ્ચિતૌ વ્યરોચેતાં કર્ણિકારૈરિવાચલૌ॥ 7-101-25 (48719)
દ્રોણગ્રાહહૂદાન્મુક્તૌ શક્ત્યાશીવિષસઙ્કટાત્।
અયઃશરોગ્રમકરાત્ક્ષત્રિયપ્રવરામ્ભસઃ॥ 7-101-26 (48720)
જ્યાઘોષતલનિર્હાદાદ્ગદાનિસ્ત્રિંશવિદ્યુતઃ।
દ્રોણાસ્ત્રમેઘાન્નિર્મુક્તૌ સૂર્યેન્દૂ તિમિરાદિવ॥ 7-101-27 (48721)
બાહુભ્યામિવ સન્તીર્ણૌ સિન્ધુષષ્ઠાઃ સમુદ્રગાઃ।
તપાન્તે સરિતઃ પૂર્ણા મહાગ્રાહસમાકુલાઃ॥ 7-101-28 (48722)
`મહાશૈલોચ્ચયાં ઘોરાં લઙ્ઘયિત્વા મહાનદીમ્।
નિસ્તીર્ણાવધ્વગૌ યદ્વત્તદ્વત્તૌ તારિતૌ રણે'॥ 7-101-29 (48723)
ઇતિ કૃષ્ણૌ મહેષ્વાસૌ પ્રશસ્તૌ લોકવિશ્રુતૌ।
સર્વભૂતાન્યમન્યન્ત દ્રોણાસ્ત્રબલવારણાત્॥ 7-101-30 (48724)
જયદ્રથં સમીપસ્થમવેક્ષન્તૌ જિઘાંસયા।
રુરું વનાન્તે લિપ્સન્તૌ વ્યાઘ્રવત્તાવતિષ્ઠતામ્॥ 7-101-31 (48725)
યથા હિ મુખવર્ણોઽયમનયોરિતિ મેનિરે।
તવ યોધા મહારાજ હતમેવ જયદ્રથમ્॥ 7-101-32 (48726)
લોહિતાક્ષૌ મહાબાહૂ સંયુક્તૌ કૃષ્ણપાણ્ડવૌ।
સિન્ધુરાજમભિપ્રેક્ષ્ય હૃષ્ટૌ વ્યનદતાં મુહુઃ॥ 7-101-33 (48727)
શૌરેરભીષુહસ્તસ્ય પાર્થસ્ય ચ ધનુષ્મતઃ।
તયોરાસીત્પ્રભા રાજન્સૂર્યપાવકયોરિવ॥ 7-101-34 (48728)
હર્ષ એવ તયોરાસીદ્દ્રોણાનીકપ્રમુક્તયોઃ।
સમીપે સૈન્ધવં દૃષ્ટ્વા શ્યેનયોરામિષં યથા॥ 7-101-35 (48729)
તૌ તુ સૈન્ધવમાલોક્ય વર્તમાનમિવાન્તિકે।
સહસા પેતતુઃક્રુદ્ધૌ ક્ષિપ્રં શ્યેનાવિવામિપમ્॥ 7-101-36 (48730)
તૌ દૃષ્ટ્વા તુ વ્યતિક્રાન્તૌ હૃષીકેશધનઞ્જયૌ।
સિન્ધુરાજસ્ય રક્ષાર્થં પરાક્રાન્તઃ સુતસ્તવ॥ 7-101-37 (48731)
દ્રોણેનાબદ્ધકવચો રાજા દુર્યોધનસ્તતઃ।
યયાવેકરથેનાજૌ હયસંસ્કરાવિત્પ્રભો॥ 7-101-38 (48732)
કૃષ્ણપાર્થૌ મહેષ્વાસૌ વ્યતિક્રમ્યાથ તે સુતઃ।
અગ્રતઃ પુણ્ડરીકાક્ષં પ્રતીયાય નરાધિપ॥ 7-101-39 (48733)
તતઃ સર્વેષુ સૈન્યેષુ વાદિત્રાણિ પ્રહૃષ્ટવત્।
પ્રાવાદ્યન્ત વ્યતિક્રાન્તે તવ પુત્રે ધનઞ્જયમ્॥ 7-101-40 (48734)
સિંહનાદરવાશ્ચાસઞ્શઙ્ખશબ્દવિમિશ્રિતાઃ।
દૃષ્ટ્વા દુર્યોધનં તત્ર કૃષ્ણયોઃ પ્રમુખે સ્થિતમ્॥ 7-101-41 (48735)
યે ચ તે સિન્ધુરાજસ્ય ગોપ્તારઃ પાવકોપમાઃ।
તે પ્રાહૃષ્યન્ત સમરે દૃષ્ટ્વા પુત્રં તવ પ્રભો॥ 7-101-42 (48736)
દૃષ્ટ્વા દુર્યોધનં કૃષ્ણો વ્યતિક્રાન્તં સહાનુગમ્।
અબ્રવીદર્જુનં રાજન્પ્રાપ્તકાલમિદં વચઃ॥ ॥ 7-101-43 (48737)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ જયદ્રથવધપર્વણિ ચતુર્દશદિવસયુદ્ધે એકાધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥ 101 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-101-3 અમર્ષશ્ચિરાનુંવદ્ધઃ કોપઃ॥ 5-101-5 પ્રભાકરૌ ચન્દ્રાદિત્યૌ॥ 5-101-19 મરુધન્વાનં મરુસ્થલમ્॥ 5-101-28 સિન્ધુઃ ષષ્ઠી યાસામ્। તાશ્ચ શતદ્રુવિપાશેરાવતીચન્દ્રભાગાવિતસ્તાઃ। એતાહિ નિતાન્તદુસ્તરાઃ॥ 5-101-31 રુરું નિપાને ઇતિ ટ. પાઠઃ। રૂરુન્નિપાતે ઇતિ ક. પાઠઃ॥ 5-101-39 અગ્રતઃ પ્રમુખે॥ 5-101-101 એકાધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 102
॥ શ્રીઃ ॥
7.102. અધ્યાયઃ 102
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
દુર્યોધને નિરુન્ધાને કૃષ્ણેન તદ્દુષ્કૃતાનુસ્મારણપૂર્વકમર્જુનમ્પ્રતિ તદ્વધચોદના॥ 1 ॥ અર્જુનમ્પ્રતિ દુર્યોધનસ્ય વીરવાદઃ॥ 2 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-102-0 (48738)
વાસુદેવ ઉવાચ। 7-102-0x (4525)
દુર્યોધનમતિક્રાન્તમેતં પશ્ય ધનઞ્જય।
આપદ્ગતમિમં મન્યે નાસ્ત્યસ્ય સદૃશો રથઃ॥ 7-102-1 (48739)
દૂરપાતી મહેષ્વાસઃ કૃતાસ્ત્રો યુદ્ધદુર્મદઃ।
દૃઢહસ્તશ્ચિત્રયોધી ધાર્તરાષ્ટ્રો મહાબલઃ॥ 7-102-2 (48740)
અત્યન્તસુખસંવૃદ્ધો માનિતશ્ચ મહારથૈઃ।
કૃતી ચ સતતં પાર્થ નિત્યં દ્વેષ્ટિ ચ પાણ્ડવાન્॥ 7-102-3 (48741)
તેન યુદ્ધમહં મન્યે પ્રાપ્તકાલં તવાનઘ।
અત્ર નો દ્યૂતમાયત્તં વિજયાયેતરાય વા॥ 7-102-4 (48742)
અત્ર ક્રોધવિષં પાર્થ વિમુઞ્ચ ચિરસમ્ભૃતમ્॥
એષ મૂલમનર્થાનાં પાણ઼્વાનાં મહાત્મનામ્॥ 7-102-5 (48743)
સોઽયં પ્રાપ્તસ્તવાક્ષેપં પશ્ય સાફલ્યમાત્મનઃ।
કથં હિ રાજા રાજ્યાર્થી ત્વયા ગચ્છેત સંયુગમ્॥ 7-102-6 (48744)
દિષ્ટ્યા ત્વિદાનીં સમ્પ્રાપ્ત એષ તે બાણગોચરમ્।
યથાઽયં જીવિતં જહ્યાત્તથા કુરુ ધનઞ્જય॥ 7-102-7 (48745)
ઐશ્વર્યમદસમ્મૂઢો નૈષ દુઃખમુપેયિવાન્।
ન ચ તે સંયુગે વીર્યં જાનાતિ પુરુષર્ષભ॥ 7-102-8 (48746)
ત્વાં હિ લોકાસ્ત્રયઃ પાર્થ સસુરાસુરમાનવાઃ।
નોત્સહન્તે રણે જેતું કિમુતૈકઃ સુયોધનઃ॥ 7-102-9 (48747)
સ દિષ્ટ્યા સમનુપ્રાપ્તસ્તવ પાર્થ રથાન્તિકમ્।
જહ્યેનં ત્વં મહાબાહો યથા વૃત્રં પુરન્દરઃ॥ 7-102-10 (48748)
એષ હ્યનર્થે સતતં પરાક્રાન્તસ્તવાનઘ।
નિકૃત્યા ધર્મરાજં ચ દ્યૂતે વઞ્ચિતવાનયમ્॥ 7-102-11 (48749)
બહૂનિ સુનૃશંસાનિ કૃતાન્યેતેન માનદ।
યુષ્માસુ પાપમતિના અપાપેષ્વપિ નિત્યદા॥ 7-102-12 (48750)
તમનાર્યં સદા ક્રુદ્ધં પુરુષં કામરૂપિણમ્।
આર્યાં યુદ્ધે મતિં કૃત્વા જહિ પાર્થાવિચારયન્॥ 7-102-13 (48751)
નિકૃત્યા રાજ્યહરણં વનવાસં ચ પાણ્ડવ।
પરિક્લેશં ચ કૃષ્ણાયા હૃદિ કૃત્વા પરાક્રમ॥ 7-102-14 (48752)
દિષ્ટ્યૈષ તવ બાણાનાં ગોચરે પરિવર્તતે।
પ્રતિઘાતાય કાર્યસ્ય દિષ્ટ્યા ચ યતતેઽગ્રતઃ॥ 7-102-15 (48753)
દિષ્ટ્યા જાનાતિ સઙ્ગ્રામે યોદ્ધવ્યં હિ ત્વયા સહ।
દિષ્ટ્યા ચ સફલાઃ પાર્થ સર્વે કામા હ્યકામિતાઃ॥ 7-102-16 (48754)
તસ્માજ્જહિ રણે પાર્થ ધાર્તરાષ્ટ્રં કુલાધમમ્।
યથેન્દ્રેણ હતઃ પૂર્વં જમ્ભો દેવાસુરે મૃધે॥ 7-102-17 (48755)
અસ્મિન્હતે ત્વયા સૈન્યમનાથં ભિદ્યતામિદમ્।
વૈરસ્ય દિષ્ટ્યા સહજં મૂલં છિન્ધિ દુરાત્મનામ્॥ 7-102-18 (48756)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-102-19x (4526)
તં તથેત્યબ્રવીત્પાર્થઃ કૃત્યરૂપમિદં મમ।
સર્વમન્યદનાદૃત્ય ગચ્છ યત્ર સુયોધનઃ॥ 7-102-19 (48757)
યેનૈતદ્દીર્ઘકાલં નો ભુક્તં રાજ્યમકણ્ટકમ્।
અપ્યસ્ય યુધિ વિક્રમ્ય ચ્છિન્દ્યાં મૂર્ધાનમાહવે॥ 7-102-20 (48758)
અપિ તસ્ય હ્યનર્હાયાઃ પરિક્લેશસ્ય માધવ।
કૃષ્ણાયાઃ શક્નુયાં ગન્તું પદં કેશપ્રધર્ષણે॥ 7-102-21 (48759)
`અપ્યહં તાનિ દુઃખાનિ પૂર્વવૃત્તાનિ માધવ।
દુર્યોધનં રણે હત્વા પ્રતિમોક્ષ્યે કથઞ્ચન'॥ 7-102-22 (48760)
ઇત્યેવંવાદિનૌ કૃષ્ણૌ હૃષ્ટૌ શ્વેતાન્હયોત્તમાન્।
પ્રેષયામાસતુઃ સઙ્ખ્યે પ્રેપ્સન્તૌ તં નરાધિપમ્॥ 7-102-23 (48761)
તયોઃ સમીપં સમ્પ્રાપ્ય પુત્રસ્તે ભરતર્ષભ।
ન ચકાર ભયં પ્રાપ્તે ભયે મહતિ મારિષ॥ 7-102-24 (48762)
તદસ્ય ક્ષત્રિયાઃ કર્મ સર્વ એવાભ્યપૂજયન્।
યદર્જુનહૃષીકેશૌ પ્રત્યુદ્યાતૌ ન્યવારયત્॥ 7-102-25 (48763)
તતઃ સર્વસ્ય સૈન્યસ્ય તાવકસ્ય વિશામ્પતે।
મહાનાદો હ્યભૂત્તત્ર દૃષ્ટ્વા રાજાનમાહવે॥ 7-102-26 (48764)
તસ્મિઞ્જનસમુન્નાદે પ્રવૃત્તે ભૈરવે સતિ।
કદર્થીકૃત્ય તે પુત્રઃ પ્રત્યમિત્રમવારયત્॥ 7-102-27 (48765)
આવારિતસ્તુ કૌન્તેયસ્તવ પુત્રેણ ધન્વિના।
સંરમ્ભમગમદ્ભૂયઃ સ ચ તસ્મિન્પરન્તપઃ॥ 7-102-28 (48766)
તૌ દૃષ્ટ્વા પ્રતિસંરબ્ધૌ દુર્યોધનધનઞ્જયૌ।
અભ્યવૈક્ષન્ત રાજાનો ભીમરૂપાઃ સમન્તતઃ॥ 7-102-29 (48767)
દૃષ્ટ્વા તુ પાર્થં સંરબ્ધં વાસુદેવં ચ મારિષ।
પ્રહસન્નેવ પુત્રસ્તે યોદ્ધુકામઃ સમાહ્વયત્॥ 7-102-30 (48768)
તતઃ પ્રહૃષ્ટો દાશાર્હઃ પાણ્ડવશ્ચ ધનઞ્જયઃ।
વ્યક્રોશેતાં મહાનાદં દધ્મતુશ્ચામ્બુજોત્તમૌ॥ 7-102-31 (48769)
તૌ હૃષ્ટરૂપૌ સમ્પ્રેક્ષ્ય કૌરવેયાસ્તુ સર્વશઃ।
નિરાશાઃ સમપદ્યન્ત પુત્રસ્ય તવ જીવિતે॥ 7-102-32 (48770)
શોકમાપુઃ પરં ચૈવ કુરવઃ સર્વ એવ તે।
અમન્યન્ત ચ પુત્રં તે વૈશ્વાનરમુખે હુતમ્॥ 7-102-33 (48771)
તથા તુ દૃષ્ટ્વા યોધાસ્તે પ્રહૃષ્ટૌ કૃષ્ણપાણ્ડવૌ।
હતો રાજા હતો રાજેત્યૂચિરે ચ ભયાર્દિતાઃ॥ 7-102-34 (48772)
જનસ્ય સન્નિનાદં તુ શ્રુત્વા દુર્યોધનોઽબ્રવીત્।
વ્યેતુ વો ભીરહં કૃષ્ણૌ પ્રેષયિષ્યામિ મૃત્યવે॥ 7-102-35 (48773)
ઇત્યુક્ત્વા સૈનિકાન્સર્વાઞ્જયાપેક્ષી નરાધિપઃ।
પાર્થમાભાષ્ય સંરમ્ભાદિદં વચનમબ્રવીત્॥ 7-102-36 (48774)
પાર્થ યચ્છિક્ષિતં તેઽસ્ત્રં દિવ્યં પાર્થિવમેવ ચ।
તદ્દર્શય મયિ ક્ષિપ્રં યદિ જાતોઽસિ પાણ઼્ડુના॥ 7-102-37 (48775)
યદ્બલં તવ વીર્યં ચ કેશવસ્ય તથૈવ ચ।
તત્કુરુષ્વ મયિ ક્ષિપ્રં પશ્યામસ્તવ પૌરુષમ્॥ 7-102-38 (48776)
અસ્મત્પરોક્ષં કર્માણિ કૃતાનિ પ્રવદન્તિ તે।
સ્વામિસત્કારયુક્તાનિ યાનિ તાનીહ દર્શય॥ ॥ 7-102-39 (48777)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ જયદ્રથવધપર્વણિ ચતુર્દશદિવસયુદ્ધે દ્વ્યદિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥ 102 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-102-1 નાસ્તીત્યર્જુનોત્તેજનમ્॥ 5-102-6 આક્ષેપં શરગોચરમ્॥ 5-102-15 કાર્યસ્ય જયદ્રથવધરૂપસ્ય॥ 5-102-19 કૃત્યરૂપમત્યન્તકરણીયમ્॥ 5-102-29 પદં પ્રતિપદમ્। ગન્તું પદવીં કલહસ્ય ચ ઇતિ ક. પાઠઃ॥ 5-102-39 સ્વામિસત્કારો વીરપ્રધાનોઽયમિતિ યદન્યૈઃ સત્કરણં તેન યુક્તાનિ યોગ્યતાં ગતાનિ॥ 5-102-102 દ્વ્યધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 103
॥ શ્રીઃ ॥
7.103. અધ્યાયઃ 103
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
અર્જુનેન દુર્યોધનપરાજયઃ॥ 1 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-103-0 (48778)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-103-0x (4527)
એવમુક્ત્વાઽર્જુનં રાજા ત્રિભિર્મર્માતિગૈઃ શરૈઃ।
અભ્યવિધ્યન્મહાવેગૈશ્ચતુર્ભિશ્ચતુરો હયાન્॥ 7-103-1 (48779)
વાસુદેવં ચ દશભિઃ પ્રત્યવિધ્યત્સ્તનાન્તરે।
પ્રતોદં ચાસ્ય ભલ્લેન ચ્છિત્ત્વા ભૂમાવપાતયત્॥ 7-103-2 (48780)
તં ચતુર્દશભિઃ પાર્થશ્ચિત્રપુઙ્ખૈઃ શિલાશિતૈઃ।
અવિધ્યત્તૂર્ણમવ્યગ્રસ્તે ચાભ્રશ્યન્ત વર્મણિ॥ 7-103-3 (48781)
તેષાં નૈષ્ફલ્યમાલોક્ય પુનર્નવ ચ પઞ્ચ ચ।
પ્રાહિણોન્નિશિતાન્બાણાંસ્તે ચાભ્રશ્યન્ત વર્મણઃ॥ 7-103-4 (48782)
અષ્ટાવિંશાંસ્તુ તાન્બાણાનસ્તાન્વિપ્રેક્ષ્ય નિષ્ફલાન્।
અબ્રવીત્પરવીરઘ્નઃ કૃષ્ણોઽર્જુનમિદં વચઃ॥ 7-103-5 (48783)
અદૃષ્ટપૂર્વં પશ્યામિ શિલાનામિવ સર્પણમ્।
ત્વયા સમ્પ્રેષિતાઃ પાર્થ નાર્થં કુર્વન્તિ પત્રિણઃ॥ 7-103-6 (48784)
કચ્ચિદ્ગાણ્ડીવજઃ પ્રાણસ્તથૈવ ભરતર્ષભ।
મુષ્ટિશ્ચ તે યથા પૂર્વં ભુજયોશ્ચ બલં તવ॥ 7-103-7 (48785)
ન વા કચ્ચિદયં કાલઃ પ્રાપ્તઃ સ્યાદદ્ય પશ્ચિમઃ।
તવ ચૈવાસ્ય શત્રોશ્ચ તન્મમાચક્ષ્વ પૃચ્છતઃ॥ 7-103-8 (48786)
વિસ્મયો મે મહાન્પાર્થ તવ દૃષ્ટ્વા શરાનિમાન્।
વ્યર્થાન્નિપતિતાન્સઙ્ખે દુર્યોધનરથં પ્રતિ॥ 7-103-9 (48787)
વજ્રાશનિસમા ઘોરાઃ પરકાયાવભેદિનઃ।
શરાઃ કુર્વન્તિ તે નાર્થં પાર્થ કાઽદ્ય વિડમ્બના॥ 7-103-10 (48788)
અર્જુન ઉવાચ। 7-103-11x (4528)
દ્રોણેન નિયતં કૃષ્ણ ધાર્તરાષ્ટ્રે નિદર્શિતમ્।
અન્તે વિહિતમસ્ત્રાણામેતત્કવચધારણમ્॥ 7-103-11 (48789)
અસ્મિન્નન્તર્હિતં કૃષ્ણ ત્રૈલોક્યમપિ વર્મણિ।
એકો દ્રોણો હિ વૈદૈતદહં તસ્માચ્ચ સત્તમાત્॥ 7-103-12 (48790)
ન શક્યમેતત્કવચં બાણૈર્ભેત્તું કથઞ્ચન।
અપિ વજ્રેણ ગોવિન્દ સ્વયં મઘવતા યુધિ॥ 7-103-13 (48791)
જાનંસ્ત્વમપિ વૈ કૃષ્ણ માં વિમોહયસે કથમ્।
યદ્વૃત્તં ત્રિષુ લોકેષુ યચ્ચ કેશવ વર્તતે॥ 7-103-14 (48792)
યથા ભવિષ્યદ્યચ્ચૈવ તત્સર્વં વિદિતં તવ।
ન ત્વિદં વેદ વૈ કશ્ચિદ્યથા ત્વં મધુસૂદન॥ 7-103-15 (48793)
એષ દુર્યોધનઃ કૃષ્ણ દ્રોણેન વિહિતામિમામ્।
તિષ્ઠત્યભીતવત્સઙ્ખ્યે બિભ્રત્કવચધારણામ્॥ 7-103-16 (48794)
યત્ત્વત્ર વિહિતં કાર્યં નૈષ તદ્વેત્તિ માધવ।
સ્ત્રીવદેષ બિભર્ત્યેતાં યુક્તાં કવચધારણામ્॥ 7-103-17 (48795)
પશ્ય બાહ્વોશ્ચ મે વીર્યં ધનુષશ્ચ જનાર્દન।
પરાજયિષ્યે કૌરવ્યં કવચેનાપિ રક્ષિતમ્॥ 7-103-18 (48796)
ઇદમઙ્ગિરસે પ્રાદાદ્દેવેશો વર્મ ભાસ્વરમ્।
તસ્માદ્વૃહસ્પતિઃ પ્રાપ તતઃ પ્રાપ પુરન્દરઃ॥ 7-103-19 (48797)
પુનર્દદૌ સુરપતિર્મહ્યં વર્મ સસઙ્ગ્રહમ્।
દૈવં યદ્યસ્ય વર્મૈતદ્બ્રહ્મણા વા સ્વયં કૃતમ્।
નૈનં ગોપ્સ્યતિ દુર્બુદ્ધિમદ્ય બાણહતં મયા॥ 7-103-20 (48798)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-103-21x (4529)
એવમુક્ત્વાઽર્જુનો બાણાનભિમન્ત્ર્ય વ્યકર્ષયત્।
માનવાસ્ત્રેણ માનાર્હસ્તીક્ષ્ણાવરણભેદિના॥ 7-103-21 (48799)
વિકૃષ્યમાણાંસ્તેનૈવ ધનુર્મધ્યગતાઞ્છરાન્।
તાનસ્યાસ્ત્રેણ ચિચ્છેદ દ્રૌણિઃ સર્વાસ્ત્રઘાતિના॥ 7-103-22 (48800)
તાન્નિકૃત્તાનિષૂન્દૃષ્ટ્વા દૂરતો બ્રહ્મવાદિના।
ન્યવેદયત્કેશવાય વિસ્મિતઃ શ્વેતવાહનઃ॥ 7-103-23 (48801)
નૈતદસ્ત્રં મયા શક્યં દ્વિઃ પ્રયોક્તું જનાર્દન।
અસ્ત્રં મામેવ હન્યાદ્ધિ હન્યાચ્ચાપિ બલં મમ॥ 7-103-24 (48802)
તતો દુર્યોધનઃ કૃષ્ણૌ નવભિર્નવભિઃ શરૈઃ।
અવિધ્યત રણે રાજઞ્શરૈરાશીવિષોપમૈઃ॥ 7-103-25 (48803)
ભૂય એવાભ્યવર્ષચ્ચ સમરે કૃષ્ણપાણ્ડવૌ।
શરવર્ષેણ મહતા તતોઽહૃષ્યન્ત તાવકાઃ।
ચક્રુર્વાદિત્રનિનદાન્સિંહનાદરવાંસ્તથા॥ 7-103-26 (48804)
તતઃ ક્રુદ્ધો રણે પાર્થઃ સૃક્વિણી પરિસંલિહન્।
નાપશ્યચ્ચ તતોઽસ્યાઙ્ગં યન્ન સ્યાદ્વર્મરક્ષિતમ્॥ 7-103-27 (48805)
તતોઽસ્ય નિશિતૈર્બાણૈઃ સુમુક્તૈરન્તકોપમૈઃ।
હયાંશ્ચકાર નિર્દેહાનુભૌ ચ પાર્ષ્ણિસારથી॥ 7-103-28 (48806)
ધનુરસ્યાચ્છિનત્તૂર્ણં હસ્તાવાપં ચ વીર્યવાન્।
રથં ચ શકલીકર્તું સવ્યસાચી પ્રચક્રમે॥ 7-103-29 (48807)
દુર્યોધનં ચ બાણાભ્યાં તીક્ષ્ણાભ્યાં વિરથીકૃતમ્।
આવિદ્ધ્યદ્ધસ્તતલયોરુભયોરર્જુનસ્તદા॥ 7-103-30 (48808)
[પ્રયત્નજ્ઞો હિ કૌન્તયો નખમાંસાન્તરેષુભિઃ।
સ વેદનાભિરાવિગ્નઃ પલાયનપરાયણઃ॥] 7-103-31 (48809)
તં કૃચ્છ્રામાપદં પ્રાપ્તં દૃષ્ટ્વા પરમધન્વિનઃ।
સમાપેતુઃ પરીપ્સન્તો ધનઞ્જયશરાર્દિતમ્॥ 7-103-32 (48810)
તં રથૈર્બહુસાહસ્રૈઃ કલ્પિતૈઃ કુઞ્જરૈર્હયૈઃ।
પદાત્યોઘૈશ્ચ સંરબ્ધૈઃ પરિવવ્રુર્ધનઞ્જયમ્॥ 7-103-33 (48811)
અથ નાર્જુનગોવિન્દૌ ન રથો વા વ્યદૃશ્યત।
અસ્ત્રવર્ષેણ મહતા શરૌઘૈશ્ચાપિ સંવૃતૌ॥ 7-103-34 (48812)
તતોઽર્જુનોઽસ્ત્રવીર્યેણ નિજઘ્ને તાં વરૂથિનીમ્।
તત્ર વ્યઙ્ગી કૃતાઃ પેતુઃ શતશોઽથ રથદ્વિપાઃ॥ 7-103-35 (48813)
તે હતા હન્યમાનાશ્ચ ન્યગૃહ્ણંસ્તં રથોત્તમમ્।
સ રથઃ સ્તમ્ભિતસ્તસ્થૌ ક્રોશમાત્રે સમન્તતઃ॥ 7-103-36 (48814)
તતોઽર્જુનં વૃષ્ણિવીરસ્ત્વરિતો વાક્યમબ્રવીત્।
ધનુર્વિષ્ફારયાત્યર્થમહં ધ્માસ્યામિ ચામ્બુજમ્॥ 7-103-37 (48815)
તતો વિષ્ફાર્ય બલવદ્ગાણ્ડીવં જઘ્નિવાન્રિપૂન્।
મહતા શરવર્ષેણ તલશબ્દેન ચાર્જુનઃ॥ 7-103-38 (48816)
પાઞ્ચજન્યં ચ બલવાન્દધ્મૌ તારેણ કેશવઃ।
રજસા ધ્વસ્તપક્ષ્માન્તઃ પ્રસ્વિન્નવદનો ભૃશમ્॥ 7-103-39 (48817)
`તેનાચ્યુતોષ્ઠપુટપૂરિતમારુતેન
શઙ્ખાન્તરોદરવિવૃદ્ધવિનિઃસૃતેન।
નાદેન સાસુરવિયત્સુરલોકપાલ--
મુદ્વિગ્નમીશ્વર જગત્સ્ફુટતીવ સર્વમ્'॥ 7-103-40 (48818)
તસ્ય શઙ્ખસ્ય નાદેન ધનુષો નિઃસ્વનેન ચ।
નિઃસત્વાશ્ચ સસત્વાશ્ચ ક્ષિતૌ પેતુસ્તદા જનાઃ॥ 7-103-41 (48819)
તૈર્વિમુક્તો રથો રેજે વાય્વીરિત ઇવામ્બુદઃ।
જયદ્રથસ્ય ગોપ્તારસ્તતઃ ક્ષુબ્ધાઃ સહાનુગાઃ॥ 7-103-42 (48820)
તે દૃષ્ટ્વા સહસા પાર્થં ગોપ્તારઃ સૈન્ધવસ્ય તુ।
ચક્રુર્નાદાન્મહેષ્વાસાઃ કમ્પયન્તો વસુન્ધરામ્॥ 7-103-43 (48821)
બાણશબ્દરવાંશ્ચોગ્રાન્વિમિશ્રાઞ્શઙ્ખનિઃસ્વનૈઃ।
પ્રાદુશ્ચક્રુર્મહાત્માનઃ સિંહનાદરવાનપિ॥ 7-103-44 (48822)
તં શ્રુત્વા નિનદં ઘોરં તાવકાનાં સમુત્થિતમ્।
પ્રદધ્મતુઃ શઙ્ખવરૌ વાસુદેવધનઞ્જયૌ॥ 7-103-45 (48823)
તેન શબ્દેન મહતા પૂરિતેયં વસુન્ધરા।
સશૈલા સાર્ણવદ્વીપા સપાતાલા વિશામ્પતે॥ 7-103-46 (48824)
સ શબ્દો ભરતશ્રેષ્ઠ વ્યાપ્ય સર્વા દિશો દશ।
પ્રતિસસ્વાન તત્રૈવ કુરુપાણ્ડવયોર્બલે॥ 7-103-47 (48825)
તાવકા રથિનસ્તત્ર દૃષ્ટ્વા કૃષ્ણધનઞ્જયૌ।
સમ્ભ્રમં પરમં પ્રાપ્તાસ્ત્વરમાણા મહારથાઃ॥ 7-103-48 (48826)
અથ કૃષ્ણૌ મહાભાગૌ તાવકા વીક્ષ્ય દંશિતૌ।
અભ્યદ્રવન્ત સઙ્ક્રુદ્ધાસ્તદદ્ભુતમિવાભવત્॥ ॥ 7-103-49 (48827)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ જયદ્રથવધપર્વણિ ચતુર્દશદિવસયુદ્ધે ત્ર્યધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥ 103 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-103-7 ગાણ્ડીવતો બાણાઃ ઇતિ ડ.પાઠઃ। ગણ્ડીવતઃ પ્રાણા ઇતિ ક.ટ.પાઠઃ॥ 5-103-17 યુક્તાં અન્યપ્રયુક્તામ્॥ 5-103-20 સસઙ્ગ્રહં સોપદેશમ્। દૈવં દૈવઃ કૃતમ્॥ 5-103-28 નિર્દેહાન્ નિકૃત્તાવયવાન્॥ 5-103-31 નખમાંસાન્તરે ઇષુભિરાવિદ્ધ્યદિતિ પૂર્વેણાન્વયઃ। સન્ધિરાર્ષઃ। અયં શ્લોકઃ ઝ.પાઠ એવાસ્તિ॥ 5-103-36 ક્રોશમાત્રે સૈંધવતોર્થાત્॥ 5-103-103 ત્ર્યધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 104
॥ શ્રીઃ ॥
7.104. અધ્યાયઃ 104
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
અર્જુનસ્ય ભૂરિશ્રવઃપ્રભૃતિભિરષ્ટભિર્યુદ્ધમ્॥ 1 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-104-0 (48828)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-104-0x (4530)
તાવકાસ્ત્વભિસમ્પ્રેક્ષ્ય વૃષ્ણ્યન્ધકરૂદ્વહૌ।
સત્વરાસ્તૌ જિઘાંસન્તસ્તથૈવ વિજયઃ પરાન્॥ 7-104-1 (48829)
સુવર્ણચિત્રૈર્વૈયાઘ્રૈઃ સ્વનવદ્ભિર્મહારથૈઃ।
દીપયન્તો દિશઃ સર્વા જ્વલદ્ભિરિવ પાવકૈઃ॥ 7-104-2 (48830)
રુક્મપુઙ્ખૈશ્ચ દુષ્પ્રેક્ષ્યૈઃ કાર્મુકૈઃ પૃથિવીપતે।
કૂજદ્ભિરતુલાન્નાદન્રોષિતૈરુરગૈરિવ॥ 7-104-3 (48831)
ભૂરિશ્રવાઃ શલઃ કર્ણો વૃષસેનો જયદ્રથઃ।
કૃપશ્ચ મદ્રરાજશ્ચ દ્રોણિશ્ચ રથિનાં વરઃ॥ 7-104-4 (48832)
તે પિબન્ત ઇવાકાશમશ્વૈરષ્ટૌ મહારથાઃ।
વ્યરાજયન્દશ દિશો વૈયાર્ઘ્રૈર્હેમચન્દ્રકૈઃ॥ 7-104-5 (48833)
તે દંશિતાઃ સુસંરબ્ધા રથૈર્મેઘૌઘનિઃસ્વનૈઃ।
સમાવૃણ્વન્દશ દિશઃ પાર્થસ્ય નિશિતૈઃ શરૈઃ॥ 7-104-6 (48834)
કૌલૂતકા હયાશ્ચિત્રા વહન્તસ્તાન્મહારથાન્।
વ્યશોભન્ત તદા શીઘ્રા દીપયન્તો દિશો દશ॥ 7-104-7 (48835)
આજાનેયૈર્મહાવેગૈર્નાનાદેશસમુત્થિતૈઃ।
પાર્વતીયૈર્નદીજૈશ્ચ સૈન્ધવૈશ્ચ હયોત્તમૈઃ॥ 7-104-8 (48836)
કુરુયોધવરા રાજંસ્તવ પુત્રં પરીપ્સવઃ।
ધનઞ્જયરથં શીઘ્રં સર્વતઃ સમુપાદ્રવન્॥ 7-104-9 (48837)
તે પ્રગૃહ્ય મહાશઙ્ખાન્દધ્મુઃ પુરુષસત્તમાઃ।
પૂરયન્તો દિવં રાજન્પૃથિવીં ચ સસાગરામ્॥ 7-104-10 (48838)
તથૈવ દધ્મતુઃ શઙ્ખૌ વાસુદેવધનઞ્જયૌ।
પ્રવરૌ સર્વદેવાનાં સર્વશઙ્ખવરૌ ભુવિ॥ 7-104-11 (48839)
દેવદત્તં ચ કૌન્તેયઃ પાઞ્ચજન્યં ચ કેશવઃ।
શબ્દસ્તુ દેવદત્તસ્ય ધનઞ્જયસમીરિતઃ॥ 7-104-12 (48840)
પૃથિવીં ચાન્તરિક્ષં ચ દિશશ્ચૈવ સમાવૃણોત્।
તથૈવ પાઞ્ચજન્યોઽપિ વાસુદેવસમીરિતઃ॥ 7-104-13 (48841)
સર્વશબ્દાનતિક્રમ્ય પૂરયામાસ રોદસી।
તસ્મિંસ્તથા વર્તમાને દારુણે નાદસઙ્કુલે॥ 7-104-14 (48842)
ભીરૂણાં ત્રાસજનને શૂરાણાં હર્ષવર્ધને।
પ્રવાદિતાસુ ભેરીષુ ઝર્ઝરેષ્વાનકેષુ ચ॥ 7-104-15 (48843)
મૃદઙ્ગેષ્વપિ રાજેન્દ્ર વાદ્યમાનેષ્વેનકશઃ।
મહારથસમાખ્યાતા દુર્યોધનહિતૈષિણઃ॥ 7-104-16 (48844)
અમૃષ્યમાણાસ્તં શબ્દં ક્રુદ્ધાઃ પરમધન્વિનઃ।
કર્ણાદયો મહેષ્વાસાસ્ત્વત્સૈન્યપરિરક્ષિણઃ॥ 7-104-17 (48845)
અમર્ષિતા મહાશઙ્ખાન્દધ્મુર્વીરા મહારથાઃ।
કૃતે પ્રતિકરિષ્યન્તઃ કેશવસ્યાર્જુનસ્ય ચ॥ 7-104-18 (48846)
બભૂવ તવ તત્સૈન્યં શઙ્ખશબ્દે સમીરિતે।
ઉદ્વિગ્નરથનાગાશ્વમસ્વસ્થમિવ ચાભિભોં॥ 7-104-19 (48847)
તત્પ્રહૃષ્ટજનાબાધં ભેરીશઙ્ખનિનાદિતમ્।
બભૂવ ભૃશમુદ્વિગ્નં નિર્ઘાતૈરિવ સંવૃતમ્॥ 7-104-20 (48848)
સ શબ્દઃ સુમહાન્રાજન્દિશઃ સર્વા વ્યનાદયત્।
ત્રાસયામાસ તત્સૈન્યં યુગાન્ત ઇવ સમ્ભૃતઃ॥ 7-104-21 (48849)
તતો દુર્યોધનોઽષ્ટૌ ચ રાજાનસ્તે મહારથાઃ।
જયદ્રથસ્ય રક્ષાર્થં પાણ્ડવં પર્યવારયન્॥ 7-104-22 (48850)
તતો દ્રૌણિસ્ત્રિસપ્તત્યા વાસુદેવમતાડયત્।
અર્જુનં ચ ત્રિભિર્ભલ્લૈર્ધ્વજમશ્વાંશ્ચ પઞ્ચભિઃ॥ 7-104-23 (48851)
તમર્જુનઃ પૃષત્કાનાં શતૈઃ ષઙ્ભિરતાડયત્।
અત્યર્થમિવ સઙ્ક્રુદ્ધઃ પ્રતિવિદ્ધે જનાર્દને॥ 7-104-24 (48852)
કર્ણં ચ દશભિર્વિદ્ધ્વા વૃષસેનં ત્રિભિસ્તથા।
શલ્યસ્ય સશરં ચાપં મુષ્ટૌ ચિચ્છેદ વીર્યવાન્॥ 7-104-25 (48853)
ગૃહીત્વા ધનુરન્યત્તુ શલ્યો વિવ્યાધ પાણ્ડવમ્।
ભૂરિશ્રવાસ્ત્રિભિર્બાણૈર્હેમપુઙ્ખૈઃ શિલાશિતૈઃ॥ 7-104-26 (48854)
કર્ણો દ્વાત્રિંશતા ચૈવ વૃષસેનશ્ચ સપ્તભિઃ।
જયદ્રથસ્ત્રિસપ્તત્યા કૃપશ્ચ દશભિઃ શરૈઃ।
મદ્રાજશ્ચ દશભિર્વિવ્યધુઃ ફલ્ગુનં રણે॥ 7-104-27 (48855)
તતઃ શરાણાં ષષ્ટ્યા તુ દ્રૌણિઃ પાર્થમવાકિરત્।
વાસુદેવં ચ વિંશત્યા પુનઃ પાર્થં ચ પઞ્ચભિઃ॥ 7-104-28 (48856)
પ્રહસંસ્તુ નરવ્યાઘ્રઃ શ્વેતાશ્વઃ કૃષ્ણસારથિઃ।
પ્રત્યવિધ્યત્સ તાન્સર્વાન્દર્શયન્પાણિલાઘવમ્॥ 7-104-29 (48857)
કર્ણં દ્વાદશભિર્વિદ્વ્વા વૃષસેનં ત્રિભિઃ શરૈઃ।
શલ્યસ્ય સશરં ચાપં મુષ્ટિદેશે વ્યકૃન્તત॥ 7-104-30 (48858)
સૌમદત્તિં ત્રિભિર્વિદ્વ્વા શલ્યં ચ દશભિઃ શરૈઃ।
શિતૈરગ્નિશિખાકારૈર્દ્રૌણિં વિવ્યાધ ચાષ્ટભિઃ॥ 7-104-31 (48859)
ગૌતમં પઞ્ચવિંશત્યા સૈન્ધવં ચ શતેન હ।
પુનર્દ્રૌણિં ચ સપ્તત્યા શરાણાં સોઽભ્યતાડયત્॥ 7-104-32 (48860)
ભૂરિશ્રવાસ્તુ સઙ્ક્રુદ્ધઃ પ્રતોદં ચિચ્છિદે હરેઃ।
અર્જુનં ચ ત્રિસપ્તત્યા બાણાનામાજઘાન હ॥ 7-104-33 (48861)
તતઃ શરશતૈસ્તીક્ષ્ણૈસ્તાનરીન્શ્વેતવાહનઃ।
પ્રત્યષેધદ્દ્રુતં ક્રુદ્ધો મહાવાતો ઘનાનિવ॥ ॥ 7-104-34 (48862)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ જયદ્રથવધપર્વણિ ચતુર્દશદિવસયુદ્ધે ચતુરધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥ 104 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-104-2 વૈયાઘ્રૈર્વ્યાઘ્રચર્મચિત્રૈઃ॥ 5-104-7 કૌલતકાઃ કુલૂતદેશજાઃ પાર્વતીયસમાનલક્ષણાઃ॥ 5-104-8 આજાનેયૈઃ કુલીનૈઃ। નદીજૈર્નદીતીરજૈઃ॥ 5-104-104 ચતુરધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 105
॥ શ્રીઃ ॥
7.105. અધ્યાયઃ 105
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
સઞ્જયેન રથાનાં ધ્વજવર્ણનમ્॥ 1 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-105-0 (48863)
ધૃતરાષ્ટ્ર ઉવાચ। 7-105-0x (4531)
ધ્વજાન્બહુવિધાકારાન્ભ્રાજમાનાનતિશ્રિયા।
પાર્થાનાં મામકાનાં ચ તાન્મમાચક્ષ્વ સઞ્જય॥ 7-105-1 (48864)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-105-2x (4532)
ધ્વજાન્બહુવિધાકારાઞ્શૃણુ તેષાં મહાત્મનામ્।
રૂપતો વર્ણતશ્ચૈવ નામતશ્ચ નિબોધ મે॥ 7-105-2 (48865)
તેષાં તુ રથમુખ્યાનાં રથેષુ વિવિધા ધ્વજાઃ।
પ્રત્યદૃશ્યન્ત રાજેન્દ્ર જ્વલિતા ઇવ પાવકાઃ॥ 7-105-3 (48866)
કાઞ્ચનાઃ કાઞ્ચનાપીડાઃ કાઞ્ચનસ્રગલઙ્કૃતાઃ।
કાઞ્ચનાનીવ શૃઙ્ગાણિ કાઞ્ચનસ્ય મહાગિરેઃ॥ 7-105-4 (48867)
અનેકવર્ણા વિવિધા ધ્વજાઃ પરમશોભનાઃ।
તે ધ્વજાઃ સંવૃતાસ્તેષાં પતાકાભિઃ સમન્તતઃ।
નાનાવર્ણવિરાણાભિઃ શુશુભુઃ સર્વતો વૃતાઃ॥ 7-105-5 (48868)
પતાકાશ્ચ તતસ્તાસ્તુ શ્વસનેન સમીરિતાઃ।
નૃત્યમાના વ્યદૃશ્યન્ત રઙ્ગમધ્યે વિલાસિકાઃ॥ 7-105-6 (48869)
ઇન્દ્રાયુધસવર્ણાભાઃ પતાકા ભરતર્ષભ।
દોધૂયમાના રથિનાં શોભયન્તિ મહારથાન્॥ 7-105-7 (48870)
સિંહલાઙ્ગૂલ ઉગ્રાસ્યો ધ્વજો વાનરલક્ષણઃ।
ધનઞ્જયસ્ય સઙ્ગ્રામે પ્રત્યદૃશ્યત ભારત॥ 7-105-8 (48871)
સ વાનરધ્વજો રાજન્પતાકાભિરલઙ્કૃતઃ।
ત્રાસયામાસ તત્સૈન્યં ધ્વજો ગાણ્ડીવધન્વનઃ॥ 7-105-9 (48872)
તથૈવ સિંહલાઙ્ગૂલં દ્રોણપુત્રસ્ય ભારત।
ધ્વજાઘ્રં સમપશ્યામ બાલસૂર્યસમપ્રભમ્॥ 7-105-10 (48873)
કાઞ્ચનં પવનોદ્ધૂતં શક્રધ્વજસમપ્રભમ્।
નન્દનં કૌરવેન્દ્રાણાં દ્રૌણેર્લક્ષ્મ સમુચ્છ્રિતમ્॥ 7-105-11 (48874)
હસ્તિકક્ષ્યા પુનર્હૈમી બભૂવાધિરથેર્ધ્વજઃ।
આહવે ખં મહારાજ દદૃશે પૂરયન્નિવ॥ 7-105-12 (48875)
પતાકી કાઞ્ચનઃ સ્રગ્વી ધ્વજઃ કર્ણસ્ય સંયુગે।
નૃત્યતીવ રથોપસ્થે શ્વસનેન સમીરિતઃ॥ 7-105-13 (48876)
આચાર્યસ્ય તુ પાણ્ડૂનાં બ્રાહ્મણસ્ય તપસ્વિનઃ।
ગોવૃષો ગૌતમસ્યાસીત્કૃપસ્ય સુપરિષ્કૃતઃ॥ 7-105-14 (48877)
સ તેન ભ્રાજતે રાજન્ગોવૃષેણ મહારથઃ।
ત્રિપુરઘ્નરથો યદ્વદ્ગોવૃષેણ વિરાજતા॥ 7-105-15 (48878)
મયૂરો વૃષસેનસ્ય કાઞ્ચનો મણિરત્નવાન્।
વ્યાહરિષ્યન્નિવાતિષ્ઠત્સેનાગ્રમુપશોભયન્॥ 7-105-16 (48879)
તેન તસ્ય રથો ભાતિ મયૂરેણ મહાત્મનઃ।
યથા સ્કન્દસ્ય રાજેન્દ્ર મયૂરેણ વિરાજતા॥ 7-105-17 (48880)
મદ્રરાજસ્ય શલ્યસ્ય ધ્વજાગ્રેઽગ્નિશિખામિવ।
સૌવર્ણીં પ્રતિપશ્યામ સીતામપ્રતિમાં શુભામ્॥ 7-105-18 (48881)
સા સીતા ભ્રાજતે તસ્ય રથમાસ્થાય મારિષ।
સર્વબીજવિરૂઢેવ યથા સીતા શ્રિયા વૃતા॥ 7-105-19 (48882)
વરાહઃ સિન્ધુરાજસ્ય રાજતોઽભિવિરાજતે।
ધ્વજાગ્રે લોહિતાઙ્ગાભો હેમજાલપરિષ્કૃતઃ॥ 7-105-20 (48883)
શુશુભે કેતુના તેન રાજતેન જયદ્રથઃ।
યથા દેવાસુરે યુદ્ધે પુરા પૂષા સ્મ શોભતે॥ 7-105-21 (48884)
સૌમદત્તેઃ પુનર્યૂપો યજ્ઞશીલસ્ય ધીમતઃ।
ધ્વજઃ સૂર્ય ઇવાભાતિ સોમશ્ચાત્ર પ્રદૃશ્યતે॥ 7-105-22 (48885)
સ યૂપઃ કાઞ્ચનો રાજન્સૌમદત્તેર્વિરાજતે।
રાજસૂયે મખશ્રેષ્ઠે યથા યૂપઃ સમુચ્છ્રિતઃ॥ 7-105-23 (48886)
શલસ્ય તુ મહારાજ રાજતો દ્વિરદો મહાન્।
કેતુઃ કાઞ્ચનચિત્રાઙ્ગૈર્મયૂરૈરુપશોભિતઃ॥ 7-105-24 (48887)
સ કેતુઃ શોભયામાસ સૈન્યં તે ભરતર્ષભ।
યથા શ્વેતો મહાનાગો દેવરાજચમૂં તથા॥ 7-105-25 (48888)
નાગો મણિમયો રાજ્ઞો ધ્વજઃ કનકસંવૃતઃ।
કિઙ્કિણીશતસંહાદો ભ્રાજંશ્ચિત્રો રથોત્તમે॥ 7-105-26 (48889)
વ્યભ્રાજત ભૃશં રાજન્પુત્રસ્તવ વિશામ્પતે।
ધ્વજેન મહતા સઙ્ખ્યે કુરૂણામૃષભસ્તદા॥ 7-105-27 (48890)
નવૈતે તવ વાહિન્યામુચ્છ્રિતાઃ પરમધ્વજાઃ।
વ્યદીપયંસ્તે પૃતનાં યુગાન્તાદિત્યસન્નિભાઃ॥ 7-105-28 (48891)
દશમસ્ત્વર્જુનસ્યાસીદેક એવ મહાકપિઃ।
અદીપ્યતાર્જુનો યેન હિમવાનિવ શમ્ભુના॥ 7-105-29 (48892)
તતશ્ચિત્રાણિ શુભ્રાણિ સુમહાન્તિ મહારથાઃ।
કાર્મુકાણ્યાદદુસ્તૂર્ણમર્જુનાર્થે પરન્તપાઃ॥ 7-105-30 (48893)
તથૈવ ધનુરાયચ્છત્પાર્થઃ શત્રુવિનાશનઃ।
ગાણ્ડીવં દિવ્યકર્મા તદ્રાજન્દુર્મન્ત્રિતે તવ॥ 7-105-31 (48894)
તવાપરાધાદ્રાજાનો નિહતા બહુશો યુધિ।
નાનાદિગ્ભ્યઃ સમાહૂતાઃ સહયાઃ સરથદ્વિપાઃ॥ 7-105-32 (48895)
તેષામાસીદ્વ્યાતિક્ષેપો ગજર્તામિતરેતરમ્।
દુર્યોધનમુખાનાં ચ પાણ્ડૂનામૃષભસ્ય ચ॥ 7-105-33 (48896)
તત્રાદ્ભુતં પરં ચક્રે કૌન્તેયઃ કૃષ્ણસારથિઃ।
યદેકો બહુભિઃ સાર્ઘં સમાગચ્છદભીતવત્॥ 7-105-34 (48897)
અશોભત મહાબાહુર્ગાણ્ડીવં વિક્ષિપન્ધનુઃ।
જિગીષુસ્તાન્નરવ્યાઘ્રો જિઘાંસુશ્ચ જયદ્રથમ્॥ 7-105-35 (48898)
તત્રાર્જુનો નરવ્યાઘ્રઃ શરૈર્મુક્તૈઃ સહસ્રશઃ।
અદૃશ્યાંસ્તાવકાન્યોધાન્પ્રચક્રે શત્રુતાપનઃ॥ 7-105-36 (48899)
તતસ્તેઽપિ નરવ્યાઘ્રાઃ પાર્થં સર્વે મહારથાઃ।
અદૃશ્યં સમરે ચક્રુઃ સાયકૌઘૈઃ સમન્તતઃ॥ 7-105-37 (48900)
સંવૃતે નરસિંહૈસ્તુ કૂરૂણામૃષભેઽર્જુને।
મહાનાસીત્સમુદ્ભૂતસ્તસ્ય સૈન્યસ્ય નિઃસ્વનઃ॥ ॥ 7-105-38 (48901)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ જયદ્રથવધપર્વણિ ચતુર્દશદિવસયુદ્ધે પઞ્ચાધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥ 105 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-105-2 રૂપમાકારઃ॥ 5-105-10 ધ્વજાગ્રં ધ્વજમુખ્યમ્॥ 5-105-11 કાઞ્ચનમ્ કાઞ્ચનમયમ્॥ 5-105-16 વ્યાહરિષ્યન્વદિષ્યન્॥ 5-105-33 વ્યતિક્ષેપઃ અન્યોન્યાભિઘાતઃ॥ 5-105-105 પઞ્ચાધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 106
॥ શ્રીઃ ॥
7.106. અધ્યાયઃ 106
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
દ્રોણયુધિષ્ઠિરયોર્યુદ્ધમ્॥ 1 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-106-0 (48902)
ધૃતરાષ્ટ્ર ઉવાચ। 7-106-0x (4533)
અર્જુને સૈન્ધવં પ્રાપ્તે ભારદ્વાજેન સંવૃતાઃ।
પાઞ્ચાલાઃ કુરુભિઃ સાર્ધં કિમકુર્વત સ઼ઞ્જય॥ 7-106-1 (48903)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-106-2x (4534)
અપરાહ્ણે મહારાજ સઙ્ગ્રમે રોમહર્ષણે।
પાઞ્ચાલાનાં કુરૂણાં ચ દ્રોણદ્યૂતમવર્તત॥ 7-106-2 (48904)
પાઞ્ચાલા હિ જિઘાંસન્તો દ્રોણં સંહૃષ્ટચેતસઃ।
અભ્યમુઞ્ચન્ત ગર્જન્તઃ શરવર્ષાણિ મારિષ॥ 7-106-3 (48905)
તતસ્તુલ તુમુલસ્તેષાં સઙ્ગ્રામોઽવર્તતાદ્ભુતઃ।
પાઞ્ચાલાનાં કુરૂણાં ચ ઘોરો દેવાસુરોપમઃ॥ 7-106-4 (48906)
સર્વે દ્રોણરથં પ્રાપ્ય પાઞ્ચાલાઃ પાણ્ડવૈઃ સહ।
તદનીકં બિભિત્સન્તો મહાસ્ત્રાણિ વ્યદર્શયન્॥ 7-106-5 (48907)
દ્રોણસ્ય રથપર્યન્તં રથિનો રથમાસ્થિતાઃ।
કમ્પયન્તોઽભ્યવર્તન્ત વેગમાસ્થાય મધ્યમમ્॥ 7-106-6 (48908)
તમભ્યયાદ્બૃહત્ક્ષત્રઃ કેકયાનાં મહારથઃ।
વિમુઞ્ચન્નિશિતાન્બાણાન્મહેન્દ્રાશનિસન્નિભાન્॥ 7-106-7 (48909)
તં તુ પ્રત્યુદ્યયૌ શીઘ્રં ક્ષેમધૂર્તિર્મહાયશાઃ।
વિમુઞ્ચન્નિશિતાન્બાણાઞ્શતશોઽથ સહસ્રશઃ॥ 7-106-8 (48910)
ધૃષ્ટકેતુશ્ચ ચેદીનામૃષભોઽતિબલોદિતઃ।
ત્વરિતોઽભ્યદ્રવદ્દ્રોણં મહેન્દ્રમિવ શમ્બરઃ॥ 7-106-9 (48911)
તમાપતન્તં સહસા વ્યાદિતાસ્યમિવાન્તકમ્।
વીરધન્વા મહેષ્વાસસ્ત્વરમાણઃ સમભ્યયાત્॥ 7-106-10 (48912)
યુધિષ્ઠિરં મહારાજં જિગીષું સમવસ્થિતમ્।
સહાનીકં તતો દ્રોણો ન્યવારયત વીર્યવાન્॥ 7-106-11 (48913)
નકુલં કુશલં યુદ્ધે પરાક્રન્તં પરાક્રમી।
અભ્યગચ્છત્સમાયાન્તં વિકર્ણસ્તે સુતઃ પ્રભો॥ 7-106-12 (48914)
સહદેવં તથાઽઽયાન્તં દુર્મુખઃ શત્રુકર્શનઃ।
શૈરરનેકસાહસ્રૈઃ સમવાકિરદાશુગૈઃ॥ 7-106-13 (48915)
સાત્યકિં તુ નરવ્યાઘ્રં વ્યાઘ્રદત્તસ્ત્વવારયત્।
શરૈઃ સુનિશિતૈસ્તીક્ષ્ણૈઃ કમ્પયન્વૈ મુહુર્મુહુઃ॥ 7-106-14 (48916)
દ્રૌપદેયાન્નરવ્યાઘ્રાન્મુઞ્ચતઃ સાયકોત્તમાન્।
સંરબ્ધાન્રથિનઃ શ્રેષ્ઠાન્સૌમદત્તિરવારયત્॥ 7-106-15 (48917)
ભીમસેનં તદા ક્રુદ્ધં ભીમરૂપો ભયાનકઃ।
પ્રત્યવારયદાયાન્તમાર્શ્યશૃઙ્ગિર્મહાબલઃ॥ 7-106-16 (48918)
તયોઃ સમભવદ્યુદ્ધં નરરાક્ષસયોર્મૃધે।
યાદૃગેવ પુરાવૃત્તં રામરાવણયોર્નૃપ॥ 7-106-17 (48919)
તતો યુધિષ્ઠિરો દ્રોણં નવત્યા નતપર્વણામ્।
આજઘ્ને ભરતશ્રેષ્ઠઃ સર્વમર્મસુ ભારત॥ 7-106-18 (48920)
તં દ્રોણઃ પઞ્ચવિંશત્યા નિજઘાન સ્તનાન્તરે।
રોષિતો ભરતશ્રેષ્ઠ કૌન્તેયેન યશસ્વિના॥ 7-106-19 (48921)
અદૃશ્યં સમરે ચક્રે રાજાનં સાયકોત્તમૈઃ।
સાશ્વસૂતધ્વજં દ્રોણઃ પશ્યતાં સર્વધન્વિનામ્॥ 7-106-20 (48922)
તાઞ્શરાન્દ્રોણમુક્તાંસ્તુ શરવર્ષેણ પાણ્ડવઃ।
અવારયત ધર્માત્મા દર્શયન્પાણિલાઘવમ્॥ 7-106-21 (48923)
તતો દ્રોણો ભૃશં ક્રુદ્ધો દર્મરાજસ્ય સંયુગે।
ચિચ્છેદ સમરે ધન્વી ધનુસ્તસ્ય મહાત્મનઃ॥ 7-106-22 (48924)
અથૈનં છિન્નધન્વાનં ત્વરમાણો મહારથઃ।
શરૈરનેકસાહસ્રૈઃ પૂરયામાસ સર્વતઃ॥ 7-106-23 (48925)
અદૃશ્યં વીક્ષ્ય રાજાનં ભારદ્વાજસ્ય સાયકૈઃ।
સર્વભૂતાન્યમન્યન્ત હતમેવ યુધિષ્ઠિરમ્॥ 7-106-24 (48926)
કેચિચ્ચૈનમમન્યન્ત તથૈવ વિમુખીકૃતમ્।
હૃતો રાજેતિ રાજેન્દ્ર બ્રાહ્મણેન મહાત્મના॥ 7-106-25 (48927)
સ કૃચ્છ્રં પરમં પ્રાપ્તો ધર્મરાજો યુધિષ્ઠિરઃ।
ત્યક્ત્વા તત્કાર્મુકં છિન્નં ભારદ્વાજેન સંયુગે।
આદદેઽન્યદ્ધનુર્દિવ્યં ભારઘ્નં વેગવત્તરમ્॥ 7-106-26 (48928)
તતસ્તાન્સાયકાંસ્તત્ર દોણનુન્નાન્સહસ્રશઃ।
ચિચ્છેદ સમરે વીરસ્તદદ્ભુતમિવાભવત્॥ 7-106-27 (48929)
છિત્ત્વા તુ તાઞ્શરાન્રાજક્રોધસંરક્તલોચનઃ।
શક્તં જગ્રાહ સમરે ગિરીણામપિ દારિણીમ્।
સ્વર્ણદણ્ડાં મહાઘોરામષ્ટઘણ્ટાં ભયાવહામ્॥ 7-106-28 (48930)
સમુત્ક્ષિપ્ય ચ તાં હૃષ્ટો નનાદ બલવદ્બલી।
નાદેન સર્વભૂતાનિ ત્રાસયન્નિવ ભારત॥ 7-106-29 (48931)
શક્તિં સમુદ્યતાં દૃષ્ટ્વા ધર્મરાજેન સંયુગે।
સ્વસ્તિ દ્રોણાય સહસા સર્વભૂતાન્યથાબ્રુવન્॥ 7-106-30 (48932)
સા રાજભુજનિર્મુક્તા નિર્મુક્તોરગસન્નિભા।
પ્રજ્વાલયન્તી ગગનં દિશઃ સપ્રદિશસ્તથા।
દ્રોણાન્તિકમનુપ્રાપ્તા દીપ્તાસ્યા પન્નગી યથા॥ 7-106-31 (48933)
તામાપતન્તીં સહસા દૃષ્ટ્વા દ્રોણો વિશામ્પતે।
પ્રાદુશ્ચક્રૈ તતો બ્રાહ્મમસ્ત્રમસ્ત્રવિદાં વરઃ॥ 7-106-32 (48934)
તદસ્ત્રં ભસ્મસાત્કૃત્વા તાં શક્તિં ઘોરદર્શનામ્।
જગામ સ્યન્દનં તૂર્ણં પાણ્ડવસ્ય યશસ્વિનઃ॥ 7-106-33 (48935)
તતો યુધિષ્ઠિરો રાજા દ્રોણાસ્ત્રં તત્સમુદ્યતમ્।
અશામયન્મહાપ્રાજ્ઞો બ્રહ્માસ્ત્રેણૈવ મારિષ॥ 7-106-34 (48936)
વિદ્વ્વા તં ચ રણે દ્રોણં પઞ્ચભિર્નતપર્વભિઃ।
ક્ષુરપ્રેણ સુતીક્ષ્ણેન ચિચ્છેદાસ્ય મહદ્ધનુઃ॥ 7-106-35 (48937)
તદપાસ્ય ધનુશ્છિન્નં દ્રોણઃ ક્ષત્રિયમર્દનઃ।
ગદાં ચિક્ષેપ સહસા ધર્મપુત્રાય મારિષ॥ 7-106-36 (48938)
તામાપતન્તીં સહસા ગદાં દૃષ્ટ્વા યુધિષ્ઠિરઃ।
ગદામેવાગ્રહીત્ક્રુદ્ધશ્ચિક્ષેપ ચ પરન્તપ॥ 7-106-37 (48939)
તે ગદે સહસા મુક્તે સમાસાદ્ય પરસ્પરમ્।
સઙ્ઘર્ષાત્પાવકં મુક્ત્વા સમેયાતાં મહીતલે॥ 7-106-38 (48940)
તતો દ્રોણો ભૃશં ક્રુદ્ધો ધર્મરાજસ્ય મારિષ।
ચતુર્ભિર્નિશિતૈસ્તીક્ષ્ણૈર્હયાઞ્જઘ્ને શરોત્તમૈઃ॥ 7-106-39 (48941)
ચિચ્છેદૈકેન ભલ્લેન ધનુશ્ચેન્દ્રધ્વજોપમમ્।
કેતુમેકેન ચિચ્છેદ પાણ્ડવં ચાર્દયત્ત્રિભિઃ॥ 7-106-40 (48942)
હતાશ્વાત્તુલ રથાત્તૂર્ણમવપ્લુત્ય યુધિષ્ઠિરઃ।
તસ્થાવૂર્ધ્વભુજો રાજા વ્યાયુધો ભરતર્ષભ॥ 7-106-41 (48943)
વિરથં તં સમાલોક્ય વ્યાયુધં ચ વિશેષતઃ।
દ્રોણો વ્યમોહયચ્છત્રૂન્સર્વસૈન્યાનિ ચાભિભો॥ 7-106-42 (48944)
મુઞ્ચંશ્ચેષુગણાંસ્તીક્ષ્ણાઁલ્લઘુહસ્તો દૃઢવ્રતઃ।
અભિદુદ્રાવ રાજાનં સિંહો મૃગમિવોલ્બણઃ॥ 7-106-43 (48945)
તમભિદ્રુતમાલોક્ય દ્રોણેનામિત્રઘાતિના।
હાહેતિ સુમહાઞ્શબ્દઃ પાણ્ડૂનાં સમજાયત॥ 7-106-44 (48946)
હૃતો રાજા હૃતો રાજા ભારદ્વાજેન મારિષ।
ઇત્યાંસીત્સુમહાઞ્શબ્દઃ પાણ્ડૂસૈન્યસ્ય સર્વતઃ॥ 7-106-45 (48947)
તતસ્ત્વરિતમારુહ્ય સહદેવરથં નૃપઃ।
અપાયાજ્જવનૈરશ્વૈઃ કુન્તીપુત્રો યુધિષ્ઠિરઃ॥ ॥ 7-106-46 (48948)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ જયદ્રથવધપર્વણિ ચતુર્દશદિવસયુદ્ધે ષડધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥ 106 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-106-2 દ્રોણે યુદ્ધમવર્તત ક. ઙ. પાઠઃ। ઘોરં યુદ્ધમવર્તત ઇતિ ટ.પાઠઃ॥ 5-106-6 કમ્પયન્તો ભુવમિતિ શેષઃ॥ 5-106-15 સૌમદત્તિઃ શલઃ॥ 5-106-25 ઇતો રાજેતિ અમન્યન્તેત્યનુષઙ્ગઃ॥ 5-106-106 ષ઼ડધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 107
॥ શ્રીઃ ॥
7.107. અધ્યાયઃ 107
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
સઙ્કુલયુદ્ધવર્ણનમ્॥ 1 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-107-0 (48949)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-107-0x (4535)
બૃહત્ક્ષત્રમથાયાન્તં કેકયં દૃઢવિક્રમમ્।
ક્ષેમધૂર્તિર્મહારાજ વિવ્યાધોરસિ માર્ગણૈઃ॥ 7-107-1 (48950)
બૃહત્ક્ષત્રસ્તુ તં રાજા નવત્યા નતપર્વણામ્।
આજઘ્ને ત્વરિતો રાજન્દ્રોણાનીકબિભિત્સયા॥ 7-107-2 (48951)
ક્ષેમધૂર્તિસ્તુ સઙ્ક્રુદ્ધઃ કેકયસ્ય મહાત્મનઃ।
ધનુશ્ચિચ્છેદ ભલ્લેન પીતેન નિશિતેન હ॥ 7-107-3 (48952)
અથૈનં છિન્નધન્વાનં શરેણાનતપર્વણા।
વિવ્યાધ સમરે તૂર્ણં પ્રવરં સર્વધન્વિનામ્॥ 7-107-4 (48953)
અથાન્યદ્ધનુરાદાય બૃહત્ક્ષત્રો હસન્નિવ।
વ્યશ્વસૂતરથં ચક્રે ક્ષમદૂર્તિં મહારથમ્॥ 7-107-5 (48954)
તતોઽપરેણ ભલ્લેન પીતેન નિશિતેન ચ।
જહાર નૃપતેઃ કાયાચ્છિરોઽજ્વલિતકુણ઼્ડલમ્॥ 7-107-6 (48955)
તચ્છિન્નં સહસા તસ્ય શિરઃ કુઞ્ચિતમૂર્ધજમ્।
સકિરીટં મહીં પ્રાપ્ય બભૌ જ્યોતિરિવામ્બરાત્॥ 7-107-7 (48956)
તં નિહત્ય રણે હૃષ્ટો બૃહત્ક્ષત્રો મહારથઃ।
સહસાઽભ્યપતત્સૈન્યં તાવકં પાર્થકારણાત્॥ 7-107-8 (48957)
ધૃષ્ટકેતું તથાઽઽયાન્તં દ્રોણહેતોઃ પરાક્રમી।
વીરધન્વા મહેષ્વાસો વારયામાસ ભારત॥ 7-107-9 (48958)
તૌ પરસ્પરમાસાદ્ય શરદંષ્ટ્રૌ તરસ્વિનૌ।
શરૈરનેકસાહસ્રેરન્યોન્યમભિજઘ્નતુઃ॥ 7-107-10 (48959)
તાવુભૌ નરશાર્દૂલૌ યુયુધાતે પરસ્પરમ્।
મહાવને તીવ્રમદૌ વારણાવિવ યૂથપૌ॥ 7-107-11 (48960)
ગિરિગહ્વરમાસાદ્ય શાર્દૂલાવિવ રોષિતૌ।
યુયુધાતે મહાવીર્યૌ પરસ્પરજિઘાંસયા॥ 7-107-12 (48961)
તદ્યુદ્ધમાસીત્તુમુલં પ્રેક્ષણીયં વિશામ્પતે।
સિદ્ધચારણસઙ્ઘાનાં વિસ્મયાદ્ભુતદર્શનમ્॥ 7-107-13 (48962)
વીરધન્વા તતઃ ક્રુદ્ધો ધૃષ્ટકેતોઃ શરાસનમ્।
દ્વિધા ચિચ્છેદ ભલ્લેન પ્રહસન્નિવ ભારત॥ 7-107-14 (48963)
તદુત્સૃજ્ય ધનુચ્છિન્નં ચેદિરાજો મહારથઃ।
શક્તિં જગ્રાહ વિપુલાં હેમદણ્ડામયસ્મયીમ્॥ 7-107-15 (48964)
તાં તુ શક્તિં મહાવીર્યાં દોર્ભ્યામાયસ્ય ભારત।
ચિક્ષેપ સહસા યત્તો વીરધન્વરથં પ્રતિ॥ 7-107-16 (48965)
તયા તુ વીરઘાતિન્યા શક્ત્યા ત્વભિહતો ભૃશમ્।
નિર્ભિન્નહૃદયસ્તૂર્ણં નિપપાત રથાન્મહીમ્॥ 7-107-17 (48966)
તસ્મિન્વિનિહતે વીરે ત્રૈગર્તાનાં મહારથે।
બલં તેઽભજ્યત વિભો પાણ્ડવેયૈઃ સમન્તતઃ॥ 7-107-18 (48967)
સહદેવે તતઃ ષષ્ટિં સાયકાન્દુર્મુખોઽક્ષિપત્।
નનાદ ચ મહાનાદં તર્જયન્પાણ્ડવં રણે॥ 7-107-19 (48968)
માદ્રેયસ્તુ તતઃ ક્રુદ્ધો દુર્મુખં ચ શિતૈઃ શરૈઃ।
ભ્રાતા ભ્રાતરમાયત્તો વિવ્યાધ પ્રહસન્નિવ॥ 7-107-20 (48969)
તં રણે રભસં દૃષ્ટ્વા સહદેવં મહાબલમ્।
દુર્મુખો નવભિર્બાણૈસ્તાડયામાસ ભારત॥ 7-107-21 (48970)
દુર્મુખસ્ય તુ ભલ્લેન ચ્છિત્ત્વા કેતું મહાબલઃ।
જઘાન ચતુરો વાહાંશ્ચતુર્ભિર્નિશિતૈઃ શરૈઃ॥ 7-107-22 (48971)
અથાપરેણ ભલ્લેન પીતેન નિશિતેન હ।
ચિચ્છેદ સારથેઃ કાયાચ્છિરો જ્વલિતકુણ્ડલમ્॥ 7-107-23 (48972)
ક્ષુરપ્રેણ ચ તીક્ષ્ણેન કૌરવ્યસ્ય મહદ્ધનુઃ।
સહદેવો રણે છિત્ત્વા તં ચ વિવ્યાધ પઞ્ચભિઃ॥ 7-107-24 (48973)
હતાશ્વં તુ રથં ત્યક્ત્વા દુર્મુખો વિમનાસ્તદા।
આરુરોહ રથં રાજન્નિરમિત્રસ્ય ભારત॥ 7-107-25 (48974)
સહદેવસ્તતઃ ક્રુદ્ધો નિરમિત્રં મહાહવે।
જઘાન પૃથુધારેણ ભલ્લેન પરવીરહા॥ 7-107-26 (48975)
સ પપાત રથોપસ્થાન્નિરમિત્રો જનેશ્વરઃ।
ત્રિગર્તરાજસ્ય સુતો વ્યથયંસ્તવ વાહિનીમ્॥ 7-107-27 (48976)
તં તુ હત્વા મહાબાહુઃ સહદેવો વ્યરોચત।
યથા દાશરથી રામઃ ખરં હત્વા મહાબલમ્॥ 7-107-28 (48977)
હાહાકારો મહાનાસીત્ત્રિગર્તાનાં જનેશ્વર।
રાજપુત્રં હતં દૃષ્ટ્વા નિરમિત્રં મહારથમ્॥ 7-107-29 (48978)
નકુલસ્તે સુતં રાજન્વિકર્ણં પૃથુલોચનમ્।
મુહૂર્તાજ્જિતવાઁલ્લોકે તદદ્ભુતમિવાભવત્॥ 7-107-30 (48979)
સાત્યકિં વ્યાઘ્રદત્તસ્તુ શરૈઃ સન્નતપર્વભિઃ।
ચક્રેઽદૃશ્યં સાશ્વસૂતં સધ્વજં પૃતનાન્તરે॥ 7-107-31 (48980)
તાન્નિવાર્ય શરાઞ્શૂરઃ શૈનેયઃ કૃતહસ્તવત્।
સાશ્વસૂતધ્વજં બાણૈર્વ્યાઘ્રદત્તમપાતયત્॥ 7-107-32 (48981)
કુમારે નિહતે તસ્મિન્માગધસ્ય સુતે પ્રભો।
માગધાઃ સર્વતો યત્તા યુયુધાનમુપાદ્રવન્॥ 7-107-33 (48982)
વિસૃજન્તઃ શરાંશ્ચૈવ તોમરાંશ્ચ સહસ્રશઃ।
મિણ્ડિપાલાંસ્તથા પ્રાસાન્મુદ્રાન્મુસલાનપિ॥
અયોધયન્રણે શૂરાઃ સાત્વતં યુદ્ધદુર્મદમ્॥ 7-107-34 (48983)
તાંસ્તુ સર્વાન્સ બલવાન્સાત્યકિર્યુદ્ધદુર્મદઃ।
નાતિકૃચ્છ્રાદ્ધસન્નેવ વિજિગ્યે પુરુષર્ષભઃ॥ 7-107-35 (48984)
માગધાન્દ્રવતો દૃષ્ટ્વા હતશેષાન્સમન્તતઃ।
બલં તેઽભજ્યત વિભો યુયુધાનશરાર્દિતમ્॥ 7-107-36 (48985)
નાશયિત્વા રણે સૈન્યં ત્વદીયં તુ સમન્તતઃ।
વિધુન્વાનો ધનુઃશ્રેષ્ઠં વ્યભ્રાજત મહાયશાઃ॥ 7-107-37 (48986)
ભજ્યમાનં બલં રાજન્સાત્વતેન મહાત્મના।
નાભ્યવર્તત યુદ્ધાય ત્રાસિતં દીર્ઘબાહુના॥ 7-107-38 (48987)
તતો દ્રોણો ભૃશં ક્રુદ્ધઃ સહસોદ્વૃત્ય ચક્ષુષી।
સાત્યકિં સત્યકર્માણં સ્વયમેવાભિદુદ્રુવે॥ ॥ 7-107-39 (48988)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ જયદ્રથવધપર્વણિ ચતુર્દશદિવસયુદ્ધે સપ્તાધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥ 107 ॥
દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 108
॥ શ્રીઃ ॥
7.108. અધ્યાયઃ 108
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
દ્રૌપદેયૈઃ શલવધઃ॥ 1 ॥ ભીમસેનેનાલમ્બુસપરાજયઃ॥ 2 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-108-0 (48989)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-108-0x (4536)
દ્રૌપદેયાન્મહેષ્વાસાન્સૌમદત્તિર્મહાયશાઃ।
એકૈકં પઞ્ચભિર્વિદ્વ્વા પુનર્વિવ્યાધ સપ્તભિઃ॥ 7-108-1 (48990)
તે પીડિતા ભૃશં તેન રૌદ્રેણ સહસા વિભો।
પ્રમૂઢા નૈવ વિવિદુર્મૃધે કૃત્યં સ્મ કિંચન॥ 7-108-2 (48991)
નાકુલિશ્ચ શતાનીકઃ સૌમદત્તિં નરર્ષભમ્।
દ્વાભ્યાં વિદ્વ્વાઽનદદ્વૃષ્ટઃ શરાભ્યાં શત્રુકર્શનઃ॥ 7-108-3 (48992)
તથેતરે રણે યત્તાસ્ત્રિભિસ્ત્રિભિરજિહ્મગૈઃ।
વિવ્યધુઃ સમરે તૂર્ણં સૌમદત્તિમમર્ષણમ્॥ 7-108-4 (48993)
સ તાન્પ્રતિ મહારાજ પઞ્ચ ચિક્ષેપ સાયકાન્।
એકૈકં હૃદિ ચાજઘ્ને એકૈકેન મહાયશાઃ॥ 7-108-5 (48994)
તતસ્તે ભ્રાતરઃ પઞ્ચ શરૈર્વિદ્ધા મહાત્મના।
પરિવાર્ય રણે વીરં વિવ્યધુઃ સાયકૈર્ભૃશમ્॥ 7-108-6 (48995)
અર્જુનિસ્તુ હયાંસ્તસ્ય ચતુર્ભિર્નિશિતૈઃ શરૈઃ।
પ્રેષયામાસ સઙ્ક્રુદ્ધો યમસ્ય સદનં પ્રતિ॥ 7-108-7 (48996)
ભૈમસેનિર્ધનુશ્છિત્ત્વા સૌમદત્તેર્મહાત્મનઃ।
નનાદ બલવન્નાદં વિવ્યાધ ચ શિતૈઃ શરૈઃ॥ 7-108-8 (48997)
યૌધિષ્ઠિરિર્ધ્વજં તસ્ય ચ્છિત્ત્વા ભૂમાવપાતયત્।
નાકુલિશ્ચાથ યન્તારં રથનીડાદપાહરત્॥ 7-108-9 (48998)
સાહદેવિસ્તુ તં જ્ઞાત્વા ભ્રાતૃભિર્વિમુખીકૃતમ્।
ક્ષુરપ્રેણ શિરો રાજન્નિચકર્ત મહાત્મનઃ॥ 7-108-10 (48999)
તચ્છિરો ન્યપતદ્ભૂતૌ તપનીયવિભૂષિતમ્।
અભાસયદ્રુણોદ્દેશં બાલસૂર્યસમપ્રભમ્॥ 7-108-11 (49000)
સૌમદત્તેઃ શિરો દૃષ્ટ્વા નિપતત્તન્મહાત્મનઃ।
વિત્રસ્તાસ્તાવકા રાજન્પ્રદુદ્રુવુરનેકધા॥ 7-108-12 (49001)
અલમ્બુસસ્તુ સમરે ભીમસેનં મહાબલમ્।
યોધયામસ સઙ્ક્રુદ્ધો લક્ષ્મણં રાવણિર્યથા॥ 7-108-13 (49002)
સમ્પ્રયુદ્ધૌ રમે દૃષ્ટ્વા તાવુભૌ નરરાક્ષસૌ।
વિસ્મયઃ સર્વભૂતાનાં ભયં ચાસીત્સુદારુણમ્॥ 7-108-14 (49003)
આર્શ્યશૃઙ્ગિં તતો ભીમો નવભિર્નિશિતૈઃ શરૈઃ।
વિવ્યાધ પ્રહસન્રાજન્રાક્ષસેન્દ્રમમર્ષણમ્॥ 7-108-15 (49004)
તદ્રક્ષઃ સમરે વિદ્ધં કૃત્વા નાદં ભયાવહમ્।
અભ્યદ્રવત્તતો ભીમં યે ચ તસ્ય પદાનુગાઃ॥ 7-108-16 (49005)
સ ભીમં પઞ્છભિર્વિદ્વ્વા શરૈઃ સન્નતપર્વભિઃ।
ભૈમાન્પરિજઘાનાશુ રથાંસ્ત્રિશતમાહવે।
પુનશ્ચતુઃશતાન્હત્વા ભીમં વિવ્યાધ પત્રિણા॥ 7-108-17 (49006)
સોઽતિવિદ્ધસ્તથા ભીમો રાક્ષસેન મહાબલઃ।
નિષસાદ રથોપસ્થે મૂર્ચ્છયાઽભિપરિપ્લુતઃ॥ 7-108-18 (49007)
પ્રતિલભ્ય તતઃ સંજ્ઞાં મારુતિઃ ક્રોધમૂર્ચ્છિતઃ।
વિકૃષ્ય કાર્મુકં ઘોરં ભારસાધનમુત્તમમ્।
અલમ્બુસં શરૈસ્તીક્ષ્ણૈરર્દયામાસ સર્વતઃ॥ 7-108-19 (49008)
સ વિદ્ધો બહુભિર્બાણૈર્નીલાઞ્જનચયોપમઃ।
શુશુભે સર્વતો રાજન્પ્રફુલ્લ ઇવ કિંશુકઃ॥ 7-108-20 (49009)
સ વધ્યમાનઃ સમરે ભીમચાપચ્યુતૈઃ શરૈઃ।
સ્મરન્ભ્રાતૃવધં ચૈવ પાણ્ડવેન મહાત્મના।
ઘોરં રૂપમથો કૃત્વા ભીમસેનમભાષત॥ 7-108-21 (49010)
તિષ્ઠેદાનીં રણે પાર્થ પશ્ય મેઽદ્ય પરાક્રમમ્॥
બાકો નામ સુદુર્બુદ્ધે રાક્ષસપ્રવરો બલી। 7-108-22 (49011)
પરોક્ષં મમ તદ્વૃત્તં યદ્ધાતા મે હતસ્ત્વયા॥ 7-108-23 (49012)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-108-24x (4537)
એવમુક્ત્વા તતો ભીમમન્તર્ધાનં ગતસ્તદા।
મહતા શરવર્ષેણ ભૃશં તં સમવાકિરત્॥ 7-108-24 (49013)
ભીમસ્તુ સમરે રાજન્નદૃશ્યે રાક્ષસે તદા।
આકાશં પૂરયામાસ શરૈઃ સન્નતપર્વભિઃ॥ 7-108-25 (49014)
સ વધ્યમાનો ભીમેન નિમેષાદ્રથમાસ્થિતઃ।
જગામ ધરણીં ચૈવ ક્ષુદ્રઃ ખં સહસાઽગમત્॥ 7-108-26 (49015)
ઉચ્ચાવચાનિ રૂપાણિ ચકાર સુબહૂનિ ચ।
અણુર્બૃહત્પુનઃ સ્થૂલો નાદાન્મુઞ્ચન્નિવામ્બુદઃ॥ 7-108-27 (49016)
[નિપેતુર્ગગનાચત્ચૈવ શરધારાઃ સહસ્રશઃ।
શક્તયઃ કણપાઃ પ્રાસાઃ શૂલપટ્ટસતોમરાઃ॥ 7-108-28 (49017)
શતઘ્ન્યઃ પરિઘાશ્ચૈવ ભિણ઼્ડિપાલાઃ પરશ્વથાઃ।
શિલાઃ ખઙ્ઘા ગુડાશ્ચૈવ ઋષ્ટીર્વજ્રાણિ ચૈવ હ॥ 7-108-29 (49018)
સા રાક્ષસવિસૃષ્ટા તુ શસ્ત્રવૃષ્ટિઃ સુદારુણા।
જઘાન પાણ્ડુપુત્રસ્ય સૈનિકાન્રણમૂર્ધનિ॥] 7-108-30 (49019)
ઉચ્ચાવચાસ્તથા વાચો વ્યાજહાર સમન્તતઃ।
તેન પાણ્ડવસૈન્યાનાં સૂદિતા યુધિ વારણાઃ॥ 7-108-31 (49020)
હયાશ્ચ બહવો રાજન્પત્તયશ્ચ તથા પુનઃ।
રથેભ્યો રથિનઃ પેતુસ્તસ્ય નુન્નાઃ સ્મ સાયકૈઃ॥ 7-108-32 (49021)
શોણિતોદાં રથાવર્તાં હસ્તિગ્રાહસમાકુલામ્।
છત્રહંસાં કર્દમિનીં બાહુપન્નગસઙ્કુલામ્॥ 7-108-33 (49022)
નદીં પ્રવર્તયામાસ રક્ષોગણસમાકુલામ્।
વહન્તીં બહુધા રાજંશ્ચેદિપાઞ્ચાલસૃઞ્જયાન્॥ 7-108-34 (49023)
તં તથા સમરે રાજન્વિચરન્તમભીતવત્।
પાણ્ડવા ભૃશસંવિગ્નાઃ પ્રાપશ્યંસ્તસ્ય વિક્રમમ્॥ 7-108-35 (49024)
તાવકાનાં તુ સૈન્યાનાં પ્રહર્ષઃ સમજાયત।
વાદિત્રનિનદશ્ચોગ્રઃ સુમહાન્રોમહર્ષણઃ॥ 7-108-36 (49025)
તં શ્રુત્વા નિનદં ઘોરં તવ સૈન્યસ્ય પાણ્ડવઃ।
નામૃષ્યત યથા નાગસ્તલશબ્દં સમીરિતમ્॥ 7-108-37 (49026)
તતઃ ક્રોધાભિતામ્રાક્ષો નિર્દહન્નિવ પાવકઃ।
સન્દધે ત્વાષ્ટ્રમસ્ત્રં સ સ્વયં ત્વષ્ટેવ મારુતિઃ॥ 7-108-38 (49027)
તતઃ શરસહસ્રાણિ પ્રાદુરાસન્સમન્તતઃ।
તૈઃ શરૈસ્તવ સૈન્યસ્ય વિદ્રવઃ સુમહાનભૂત્॥ 7-108-39 (49028)
તદસ્ત્રં પ્રેરિતં તેન ભીમસેનેન સંયુગે।
રાક્ષસસ્ય મહામાયાં હત્વા રાક્ષસમાર્દયત્॥ 7-108-40 (49029)
સ વધ્યમાનો બહુધા ભીમસેનેન રાક્ષસઃ।
સન્ત્યજ્ય સમરે ભીમં દ્રોણાનીકમુપાદ્રવત્॥ 7-108-41 (49030)
તસ્મિંસ્તુ નિર્જિતે રાજન્રાક્ષસેન્દ્રે મહાત્મના।
અનાદયન્સિંહનાદૈઃ પાણ્ડવાઃ સર્વતો દિશમ્॥ 7-108-42 (49031)
અપૂજયન્મારુતિં ચ સંહૃષ્ટાસ્તે મહાબલમ્।
પ્રહાદમિવ દૈતેયા યથા શક્રં મરુદ્ગણાઃ॥ ॥ 7-108-43 (49032)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ જયદ્રથવધપર્વણિ ચતુર્દશદિવસયુદ્ધે અષ્ટાધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥ 108 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-108-12 સૌમદત્તેઃ શલસ્ય॥ 5-108-27 બૃહત્ બૃહન્॥ 5-108-28 કુણ્ડલિતઃ પાઠો ઙ. ઝ.ઞ. પુસ્તકેષુ દૃશ્યતે॥ 5-108-29 ઋષ્ટીઃ ઋષ્ટયઃ॥ 5-108-108 અષ્ટાધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 109
॥ શ્રીઃ ॥
7.109. અધ્યાયઃ 109
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
ઘટોત્કચેનાલમ્બુસવધઃ॥ 1 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-109-0 (49033)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-109-0x (4538)
`કિરન્તં શરવર્ષાણિ રોષાદ્દોણં મહાહવે।
વિત્રાસયન્તં તાં સેનાં કૌન્તેયાનાં મહીપતે॥ 7-109-1 (49034)
દૃષ્ટ્વા તતો મહેષ્વાસો નિઘ્નન્તં ચ રથાન્ભૃશમ્।
ઘટોત્કચો મહાબાહૂ રણાયાભિજગામ હ॥ 7-109-2 (49035)
પિશાચવદનૈર્યુક્તં રથં કાઞ્ચનભૂષિતમ્।
સમાસ્થાય મહારાજ નાનાપ્રહરણૈર્યુતઃ॥ 7-109-3 (49036)
દંશિતસ્તપનીયેન કવચેન સુવર્ચસા।
ભૂષણૈરાચિતાઙ્ગશ્ચ નદન્નિવ ચ તોયદઃ॥ 7-109-4 (49037)
હૈડિમ્બેયઃ સુસઙ્ક્રુદ્ધો દ્રોણમભ્યદ્રવદ્બલી।
તમભ્યધાવદાયાન્તં ક્રદ્ધરૂપલમ્બુસઃ॥ 7-109-5 (49038)
ઋક્ષચર્મપરિક્ષિપ્તં રથમાસ્થાય દંશિતઃ।
રક્તોષ્ઠઃ સધનુષ્પાણિઃ પ્રાંશુઃ કલ્પ ઇવ સ્થિતઃ॥ 7-109-6 (49039)
ક્ષિપઞ્છતઘ્નીર્વિપુલા મુસલોપમતોમરાન્।
મુસણ્ઠીર્બહુલાશ્ચૈવ ત્રિશૂલાનપિ પટ્ટસાન્॥ 7-109-7 (49040)
કર્પરાઞ્છતધારાંશ્ચ પિનાકાન્વિવિધાંસ્તથા।
ચક્રાણિ ચ ક્ષુરપ્રાણિ ક્ષેપણીશ્ચ કટઙ્કટાન્॥ 7-109-8 (49041)
નારાયાન્વિવિધાનસ્યન્સકઙ્કોલૂકવાયસાન્।
ચિક્ષેપ ધનુરાદાય નિનદન્ભૈરવાન્રવાન્॥ 7-109-9 (49042)
તં રૌદ્રં ક્રૂરમાયાન્તં દૃષ્ટ્વા કાલમિવાગતમ્।
પ્રાદ્રવદ્ભયસંવિગ્ના રાજન્પાણ્ડવવાહિની॥ 7-109-10 (49043)
સાત્યકિસ્તુ રથવ્યાઘ્રો દૃષ્ટ્વા તં રાક્ષસં યુધિ।
અભ્યયાદમરપ્રખ્યો ભ્રામયિત્વા મહદ્ધનુઃ॥ 7-109-11 (49044)
અભ્યદ્રવચ્ચ તદ્રક્ષસ્તિષ્ઠતિષ્ઠેતિ ચાબ્રવીત્।
અલમ્બુસં રાક્ષસેન્દરં સોઽસ્ત્રવર્ષૈરવાકિરત્॥ 7-109-12 (49045)
તતઃ પાણ્ડવસૈન્યાનિ વિદ્રુતાન્યથ ભારત।
નિરીક્ષ્યાભ્યદ્રવત્તૂર્ણં ત્વરમાણો ઘટોત્કચઃ॥ 7-109-13 (49046)
ચિક્ષેપ ચ ગદાશક્તીસ્તોમરાનથ પટ્ટસાન્।
હેમચિત્રત્સરૂનુગ્રાન્ખઙ્ગાનાકાશસપ્રભાન્॥ 7-109-14 (49047)
અન્યોન્યમરાદાલોક્ય રાક્ષસૌ તૌ મહાબલૌ।
ભૈરવં નદતુર્નાદાન્સતોયાવિવ તોયદૌ॥ 7-109-15 (49048)
તતઃ પ્રવવૃતે યુદ્ધં ઘોરં રાક્ષસસિંહયોઃ।
યાદૃગેવ પુરા વૃત્તં રામરાવણયોર્મૃધે॥ 7-109-16 (49049)
સ શક્તીશ્ચ પિનાકાંશ્ચ વજ્રાન્ખઙ્ગાન્પરશ્વથાન્।
અન્યોન્યમભિસઙ્ક્રુદ્ધૌ તદા વ્યસૃજતામુભૌ॥ 7-109-17 (49050)
આકૃષ્યમાણે ધનુષિ તયોર્બાહુબલેન ચ।
યન્ત્રેણેવ તદા રાજન્ભૃશં નાદાન્પ્રચક્રતુઃ॥ 7-109-18 (49051)
અલમ્બુસસ્તતશ્ચક્રં કૃતાન્તજ્વલનપ્રભમ્।
ઘટોત્કચાય ચિક્ષેપ યત્નમાસ્થાય વીર્યવાન્॥ 7-109-19 (49052)
તદ્ભૈમસેનિઃ સમ્પ્રેક્ષ્ય ચક્રં વેગવદન્તરે।
ગદયા તાડયામાસ તદ્દીર્ણં શતધાઽભવત્॥ 7-109-20 (49053)
તતોઽગ્નિચૂર્ણૈઃ સહસા ચક્રઘાતવિનિઃસૃતૈઃ।
દંશકૈરિવ સા સેના પતદ્ભિર્ભૃશસંકુલા॥ 7-109-21 (49054)
તતઃ પ્રતિહતે ચક્રે સ વીરો રોષસંકુલઃ।
પ્રાહિણોત્તરસા શૂલં શક્તીર્દશશતં તદા॥। 7-109-22 (49055)
જ્વલન્તીશ્ચ કિરન્તીશ્ચ જ્વાલામાલાઃ સમન્તતઃ।
યુગાન્તોલ્કાનિભાસ્તીક્ષ્ણા હેમદણ્ડા મહાસ્વનાઃ॥ 7-109-23 (49056)
તાશ્ચાપતન્તીઃ સમ્પ્રેક્ષ્ય રાક્ષસસ્ય ઘટોત્કચઃ।
અર્ધચન્દ્રૈઃ પ્રચિચ્છેદ નારાચૈઃ કઙ્કપત્રિભિઃ॥ 7-109-24 (49057)
તતો રોષપરીતાઙ્ગઃ પ્રમુમોચ સ રાક્ષસઃ।
શરવર્ષં મહાઘોરં ઘટોત્કચરથં પ્રતિ'॥ 7-109-25 (49058)
તયોઃ પ્રતિભયં યુદ્ધમાસીદ્રાક્ષસસિંહયોઃ।
કુર્વતોર્વિવિધા માયાઃ શક્રશમ્બરયોરિવ॥ 7-109-26 (49059)
અલમ્બુસો ભૃશં ક્રુદ્ધો ઘટોત્કચમતાડયત્॥ 7-109-27 (49060)
તયોર્યુદ્ધં સમભવદ્રક્ષોગ્રામણિમુખ્યયોઃ।
યાદૃગેવ પુરા વૃત્તં રામરાવણયોઃ પ્રભો॥ 7-109-28 (49061)
ઘટોત્કચસ્તુ વિંશત્યા નારાચાનાં સ્તનાન્તરે।
અલમ્બુસમથો વિદ્ધા સિંહવદ્વ્યનદન્મુહુઃ॥ 7-109-29 (49062)
તથૈવાલમ્બુસો રાજન્હૈડિમ્બિં યુદ્ધદુર્મદમ્।
વિદ્વ્વા વિદ્વૃઽનદદ્વૃષ્ટઃ પૂરયન્ખં સમન્તતઃ॥ 7-109-30 (49063)
તથા તૌ ભૃશસઙ્ક્રુદ્ધૌ રાક્ષસેન્દ્રૌ મહાબલૌ।
નિર્વિશેષમયુધ્યેતાં માયાભિરિતરેતરમ્॥ 7-109-31 (49064)
માયાશતસૃજૌ નિત્યં મોહયન્તૌ પરસ્પરમ્।
માયાયુદ્ધેષુ કુશલૌ માયાયુદ્ધમયુધ્યતામ્॥ 7-109-32 (49065)
યાંયાં ઘટોત્કચો યુદ્ધે માયાં દર્શયતે નૃપ।
તાં તામલમ્બુસો રાજન્માયયૈવ નિજઘ્નિવાન્॥ 7-109-33 (49066)
તં તથા યુધ્યમાનં તુ માયાયુદ્ધવિશારદમ્।
અલમ્બુસં રાક્ષસેન્દ્રં દૃષ્ટ્વાઽક્રુધ્યન્ત પાણ્ડવાઃ॥ 7-109-34 (49067)
ત એનં ભૃશસંવિગ્નાઃ સર્વતઃ પ્રવરા રથૈઃ।
અભ્યદ્રવન્ત સઙ્કુદ્ધા ભીમસેનાદયો નૃપ॥ 7-109-35 (49068)
ત એનં કોષ્ઠકીકૃત્ય રથવંશેન મારિષ।
સર્વતો વ્યકિરન્બાણૈરુલ્કાભિરિવ કુઞ્જરમ્॥ 7-109-36 (49069)
સ તેષામસ્ત્રવેગં તં પ્રતિહત્યાસ્ત્રમાયયા।
તસ્માદ્રથવ્રજાન્મુક્તો વનદાહાદિવ દ્વિપઃ॥ 7-109-37 (49070)
સ વિષ્ફાર્ય અનુર્ધોરમિન્દ્રાશનિસમસ્વનમ્।
મારુતિં પઞ્ચવિંશત્યા ભૈમસેનિં ચ પઞ્ચભિઃ॥ 7-109-38 (49071)
યુધિષ્ઠિરં ત્રિભિર્વિદ્ધા સહદેવં ચ સપ્તભિઃ।
નકુલં ચ ત્રિસપ્તત્યા દ્રોપદેયાંશ્ચ મારિષ।
પઞ્ચભિઃપઞ્ચભિર્વિદ્ધ્વા ઘોરં નાદં નનાદ હ॥ 7-109-39 (49072)
તં ભીમસેનો નવભિઃ સહદેવસ્તુ પઞ્ચભિઃ।
યુધિષ્ઠિરઃ શતેનૈવ રાક્ષસં પ્રત્યવિધ્યત।
નકુલસ્તુ ચતુઃષષ્ટ્યા દ્રૌપદેયાસ્ત્રિભિસ્ત્રિભિઃ॥ 7-109-40 (49073)
હૈડિમ્બો રાક્ષસં વિદ્ધ્વા યુદ્ધે પઞ્ચાશતા શરૈઃ।
પુનર્વિવ્યાધ સપ્તત્યા નનાદ ચ મહાબલઃ॥ 7-109-41 (49074)
તસ્ય નાદેન મહતા કમ્પિતેયં વસુન્ધરા।
સપર્વતવના રાજન્સપાદપજલાશયા॥ 7-109-42 (49075)
સોઽતિવિદ્ધો મહેષ્વાસૈઃ સર્વતસ્તૈર્મહારથૈઃ।
પ્રતિવિવ્યાધ તાન્સર્વાન્પઞ્ચભિઃ પઞ્ચભિઃ શરૈઃ॥ 7-109-43 (49076)
તં ક્રુદ્ધં રાક્ષસં યુદ્ધે પ્રતિક્રુદ્ધસ્તુ રાક્ષસઃ।
હૈડિમ્બો ભરતશ્રેષ્ઠ શરૈર્વિવ્યાધ સપ્તભિઃ॥ 7-109-44 (49077)
સોઽતિવિદ્ધો બલવતા રાક્ષસેન્દ્રો મહાબલઃ।
વ્યસૃજત્સાયકાંસ્તૂર્ણં રુક્મપુઙ્ખાઞ્શિલાશિતાન્॥ 7-109-45 (49078)
તે શર઼ા નતપર્વાણો ભૈમસેનિવિનિર્ભિદઃ।
રુષિતાઃ પન્નગા યદ્વદ્યોધમુખ્યાનુપાગમન્॥ 7-109-46 (49079)
તતસ્તે પાણ્ડવા રાજન્સમન્તાન્નિશિતાઞ્શરાન્।
પ્રેષયામાસુરુદ્વિગ્ના હૈડિમ્બશ્ચ ઘટોત્કચઃ॥ 7-109-47 (49080)
સ વિધ્યમાનઃ સમરે પાણ્ડવૈર્જિતકાશિભિઃ।
`*નાભ્યપદ્યત કર્તવ્યમાર્શ્યશૃઙ્ગિર્મહાબલઃ॥ 7-109-48 (49081)
ઘટોત્કચં મહારાજ શરવર્ષૈરવાકિરત્।
દગ્ધાદ્રિકૂટસદૃશં તમઞ્જનચયોપરમમ્॥ 7-109-49 (49082)
ઘટોત્કચોઽપ્યસમ્ભ્રાન્તઃ શરવર્ષં મહત્તરમ્।
અલમ્બુસવધપ્રેપ્સુર્મુમોચાગ્નિરિવ જ્વલન્॥ 7-109-50 (49083)
અલમ્બુસવધાચ્ચોગ્રાદ્ધટોત્કચવધાદપિ।
શરાઃ પ્રાદુર્ભવન્તિ સ્મ દ્વિરેફા ઇવ શાખિનઃ॥ 7-109-51 (49084)
અભ્રચ્છાયેવ રચિતા બાણૈસ્તત્ર નરેશ્વર।
ન સ્મ વિજ્ઞાયતે કિઞ્ચિદન્ધકારે કૃતે શરૈઃ॥ 7-109-52 (49085)
તત આકર્ણમુક્તેન ભલ્લેન ચ ઘટોત્કચઃ।
અલમ્બુસસ્ય ચિચ્છેદ શિરો યન્તુર્મહાબલઃ॥ 7-109-53 (49086)
તતોઽપરૈર્વેગવદ્ભિઃ ક્ષુરૈસ્તસ્ય ઘટોત્કચઃ।
અક્ષમીષાં યુગં ચૈવ ચિચ્છેદ યુધિ તાડયન્॥ 7-109-54 (49087)
અવસ્કન્દ્ય રથાત્તૂર્ણં કૈર્મીરઃ ક્રોધમૂર્ચ્છિતઃ।
તસ્મિન્માયામયં ઘોરમસ્ત્રવર્ષં વવર્ષ હ॥ 7-109-55 (49088)
ઘટોત્કચોઽપ્યાશુ રથાત્પ્રસ્કન્દ્ય સ તમેવ ચ।
માયાસ્ત્રેણૈવ માયાસ્ત્રં વ્યધમત્સમરે રિપોઃ॥ 7-109-56 (49089)
હૈડિમ્બેનાર્દ્યમાનસ્તુ યુધિ સોઽલમ્બુસોઽદ્રવત્।
અન્તર્હિતો મહારાજ ઘટોત્કચમયોધયત્॥ 7-109-57 (49090)
અન્તર્ધાનગતં દૃષ્ટ્વા તત્રતત્ર ઘટોત્કચઃ।
ગદયા તાડયામાસ વેગવત્યા મહાબલઃ॥ 7-109-58 (49091)
ઉત્પપાત તતો વ્યોમ્નિ પ્રહારપરિપીડિતઃ।
અલમ્બુસો રાક્ષસેન્દ્રઃ સહસા પક્ષિરાડિવ॥ 7-109-59 (49092)
ઘટોત્કચોઽપ્યસમ્ભ્રાન્તઃ ખઙ્ગપાણિરથોત્પતત્।
તતો વેગેન મહતા વિવર્ષિષુરિવામ્બુદઃ॥ 7-109-60 (49093)
તમાપતન્તં સમ્પ્રેક્ષ્ય કૈર્મીરી રાક્ષસોત્તમઃ।
અભિદુદ્રાવ વેગેન સિંહઃ સિંહમિવ સ્થિતમ્॥ 7-109-61 (49094)
દક્ષિણેનાસિમુદ્યમ્ય વક્ષઃ પ્રચ્છાદ્ય વર્મણા।
અભિદુદ્રાવ વેગેન વેગવન્તં ઘટોત્કચઃ॥ 7-109-62 (49095)
તાવુભૌ વેગસંરબ્ધાવલમ્બુસઘટોત્કચૌ।
અન્યોન્યસ્ય તથૈવોરૂ સમાજઘ્નતુરઞ્જસા॥ 7-109-63 (49096)
અન્યોન્યસ્યાભિઘાતેન તયો રાક્ષસસિંહયોઃ।
શૈલેનાભિહતસ્યેવ શૈલસ્યાભૂન્મહાસ્વનઃ॥ 7-109-64 (49097)
તતોઽપસૃત્ય સહસા પુનરાપેતતુર્ભૃશમ્।
ચરન્તાવસિમાર્ગાંસ્તાન્વિવિધાન્રાક્ષસોત્તમૌ॥ 7-109-65 (49098)
તયોર્ગાત્રેષુ પતિતાવસી ભિન્નૌ નિપેતતુઃ।
વેગોત્સૃષ્ટે મઘવતા વજ્રે શૈલતટેષ્વિવ॥ 7-109-66 (49099)
તતઃ સૈન્યાનિ દદૃશુસ્તદ્યુદ્ધમતિદારુણમ્।
યુદ્ધં તયો રાક્ષસયોરામિષે શ્યેનયોરિવ॥ 7-109-67 (49100)
તતો લોહિતરક્તાક્ષાવુભૌ તૌ રાક્ષસોત્તમૌ।
તથૈક્ષ્યેતાં તુ શાર્દૂલૌ સન્ધ્યારક્તાવિવામ્બુદૌ॥ 7-109-68 (49101)
ચક્રાતે શ્યેનવચ્ચૈવ મણ્ડલાનિ સહસ્રશઃ।
ઉભૌ નિસ્ત્રિંશહસ્તૌ તૌ સપક્ષાવિવ પક્ષિણૌ॥ 7-109-69 (49102)
ભ્રામયિત્વા તુ તં ખઙ્ગં પાણ્ડોઃ કિર્મીરનન્દનઃ।
ચિક્ષેપાસ્ય શિરો હર્તું સ ચ તસ્ય ઘટોત્કચઃ॥ 7-109-70 (49103)
તાવસી યુગપદ્દીપ્તૌ સમેત્ય વિપુલૌ ભુવિ।
પતિતૌ તૌ તુ બાહુભ્યાં રાક્ષસૌ સમસજ્જતામ્॥ 7-109-71 (49104)
શીર્ષાઘાતાંસધાતૈશ્ચ પરસ્પરમથાહતૌ।
પુનર્વિમિશ્રિતૌ વીરૌ વ્યાયુધ્યેતે મુહુર્મુહુઃ॥ 7-109-72 (49105)
ભૈમસેનિરથોત્ક્ષિપ્ય સમાવિધ્ય પુનઃ પુનઃ।
નિષ્પિપેષ ક્ષિતૌ ક્ષિપ્રં પૂર્ણકુમ્ભમિવાશ્મનિ॥ 7-109-73 (49106)
બલલાઘવસમ્પન્નઃ સમ્પન્નો વિક્રમેણ ચ।
ભૈમસેનિરથ ક્રુદ્ધઃ સર્વસૈન્યસ્ય પશ્યતઃ॥ 7-109-74 (49107)
અસૃક્ક્ષરિતસર્વાઙ્ગશ્ચૂર્ણિતાસ્થિવિભૂષણઃ।
ઘટોત્કચેન નિષ્પિષ્ટો હતઃ સાલકટઙ્કટઃ॥ 7-109-75 (49108)
પાણ્ડવાનાં તતઃ સેના તં દૃષ્ટ્વા વિનિપાતિતમ્।
નનાદ સુમહાનાદં હર્ષવેગસમાપ્લુતા॥ 7-109-76 (49109)
તતસ્તુ નિપપાતાશુ ગતાસુર્ભુવિ રાક્ષસઃ।
શિખરં પર્વતસ્યેવ વજ્રવેગેન પાતિતમ્॥ 7-109-77 (49110)
પતતા તેન મહતા રથિનાં દન્તિનાં દશ।
તવ સૈન્યે મહારાજ નિહતાઃ સુબૃહત્તયા॥ 7-109-78 (49111)
તતો ઘટોત્કચો હત્વા તદ્રક્ષો વૃત્રસન્નિભમ્।
પુનઃ સ રથમાસ્થાય વિજિગીષુર્નનાદહ'॥ 7-109-79 (49112)
તતઃ સુમનસઃ પાર્થા હતે તસ્મિન્નિશાચરે।
ચુક્રુશુઃ સિંહનાદાંશ્ચ વાસાંસ્યાદુધુવુશ્ચ હ॥ 7-109-80 (49113)
તાવકાશ્ચ હતં દૃષ્ટ્વા રાક્ષસેન્દ્રં મહાબલમ્।
અલમ્બુસં તથા શૂરા વિશીર્ણમિવ પર્વતમ્।
હાહાકારમકાર્ષુશ્ચ સૈન્યાનિ ભરતર્ષભ॥ 7-109-81 (49114)
જનાશ્ચ તદ્દદૃશિરે રક્ષઃ કૌતૂહલાન્વિતાઃ।
યદૃચ્છયા નિપતિતં ભૂમાવઙ્ગારકં યથા॥ 7-109-82 (49115)
ઘટોત્કચસ્તુ તદ્ધત્વા રક્ષો બલવતાં વરમ્।
મુમોચ બલવન્નાદં બલં હત્વેવ વાસવઃ॥ 7-109-83 (49116)
સ પૂજ્યમાનઃ પિતૃભિઃ સબાન્ધવૈ--
ર્ઘટોત્કચઃ કર્મણિ દુષ્કરે કૃતે।
રિપું નિહત્યાભિનનન્દ વૈ તદા
હ્યલમ્બુસં પક્વમલમ્બુષં યથા॥ 7-109-84 (49117)
તતો નિનાદઃ સુમહાન્સમુત્થિતઃ
સશઙ્ખનાનાવિધબાણઘોષવાન્।
નિશમ્ય તં પ્રત્યનદંસ્તુ પાણ્ડવા--
સ્તતો ધ્વનિર્ભુવનમથાઽસ્પૃશદ્ભૃશમ્॥ 7-109-85 (49118)
`તતોઽભિગમ્ય રાજાનં ધર્મપુત્રં યુધિષ્ઠિરમ્।
સ્વકર્માવેદયન્મૂર્ધ્ના પ્રાઞ્જલિર્નિપપાત હ॥ 7-109-86 (49119)
મૂર્ધ્ન્યુપાઘ્રાય તં જ્યેષ્ઠઃ પરિષ્વજ્ય ચ પાણ્ડવઃ।
પ્રિતોઽસ્મીત્યબ્રવીદ્રાજન્હર્ષાદુત્ફુલ્લલોચનઃ॥ 7-109-87 (49120)
ઘટોત્કચેન નિષ્પિષ્ટે હતે સાલકટઙ્કટે।
બભૂવુર્મુદિતાઃ સર્વે હતે તસ્મિન્નિશાચરે'॥ ॥ 7-109-88 (49121)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ જયદ્રથવધપર્વણિ ચતુર્દશદિવસયુદ્ધે નવાધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥ 109 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-109-1 રક્ષોગ્રામણિમુખ્યયોઃ રક્ષઃપતિપ્રઘાનયોઃ॥ 5-109-* નાભ્યપદ્યતેત્યારભ્ય વિજિગીષુર્નનાદહેતિ 79 તમશ્લોકપર્યન્તં વિદ્યમાનાનાં શ્લોકાનાં સ્થાને અધોલિખિતાઃ સાર્ધષટ્શ્લોકા એવ ઝ.પુસ્તકે સન્તિ। મર્ત્યધર્મમનુપ્રાપ્તઃ કર્તવ્યં નાન્વપદ્યત। તતઃસમરશૌણ્ડો વૈ ભૈમસેનિર્મહાબલઃ॥ સમીક્ષ્ય તદવસ્થં તં વધાયાસ્ય મનો દધે। વેગં ચક્રે મહાન્તં ચ રાક્ષસેન્દ્રથં પ્રતિ॥ દગ્ધાદ્રિકૂટશૃઙ્ગાભં ભિન્નાઞ઼્જનચયોપમમ્। રથાદ્રથમભિદ્રુત્ય ક્રુદ્ધો હૈડિમ્બિરાક્ષિપત્॥ ઉદ્વબર્હ રથાચ્ચાપિ પન્નાગં ગરુડો યથા। સમુત્ક્ષિપ્ય ચ બાહુભ્યામાવિદ્વ્ય ચ પુનઃ પુનઃ॥ નિષ્પિપેષ ક્ષિતૌ ક્ષિપ્રં પૂર્ણકુમ્ભમિવાશ્મનિ। બલલાઘવસમ્પન્નઃ સમ્પન્નો વિક્રમેણ ચ॥ ભૈમસેની રણે ક્રુદ્ધઃ સર્વસૈન્યાન્યભીષયત્। સ વિષ્ફારિતસર્વાઙ્ગશ્ચૂર્ણિતાસ્થિર્વિભીષણઃ॥ ઘટોત્કચેન વીરેણ હતઃ સાલકટઙ્કટઃ। 5-109-15 ભુવનં સ્વર્લોકમ્॥ 5-109-109 નવાધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 110
॥ શ્રીઃ ॥
7.110. અધ્યાયઃ 110
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
રણાઙ્કણો પાઞ્ચજન્યસ્વને શ્રુતે અશ્રુતેચ ગાણ્ડીવઘોષે અર્જુનસ્ય વિપદમાશઙ્કમાનેન યુધિષ્ઠિરેણ સાત્યકિમ્પ્રતિ અર્જુનવૃત્તાન્તપરિજ્ઞાનાય ગમનચોદના॥ 1 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-110-0 (49122)
ધૃતરાષ્ટ્ર ઉવાચ। 7-110-0x (4539)
ભારદ્વાજં કથં યુદ્ધે યુયુધાનો ન્યવારયત્।
સઞ્જયાચક્ષ્વ તત્ત્વેન પરં કૌતૂહલં હિ મે॥ 7-110-1 (49123)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-110-2x (4540)
શૃણુ રાજન્મહાપ્રાજ્ઞ સઙ્ગ્રામં રોમહર્ષણમ્।
દ્રોણસ્ય પાણ્ડવૈઃ સાર્ધં યુયુધાનપુરોગમૈઃ॥ 7-110-2 (49124)
વધ્યમાનં બલં દૃષ્ટ્વા યુયુધાનેન મારિષ।
અભ્યદ્રવત્સ્વયં દ્રોણઃ સાત્યકિં સત્યવિક્રમમ્॥ 7-110-3 (49125)
તમાપતન્તં સહસા ભારદ્વાજં મહારથમ્।
સાત્યકિઃ પઞ્ચવિંશત્યા ક્ષુદ્રકાણાં સમાર્પયત્॥ 7-110-4 (49126)
દ્રોણોઽપિ યુધિ વિક્રાન્તો યુયુધાનં સમાહિતઃ।
અવિધ્યત્પઞ્ચભિસ્તૂર્ણં હેમપુઙ્ખૈઃ શરૈઃ શિતૈઃ॥ 7-110-5 (49127)
તે વર્મ ભિત્ત્વા સુદૃઢં દ્વિષત્પિશિતભોજનાઃ।
અભ્યયુર્ધરણીં રાજન્વલ્મીકમિવ પન્નગાઃ॥ 7-110-6 (49128)
દીર્ઘબાહુરભિક્રુદ્ધસ્તોત્રાર્દિત ઇવ દ્વિપઃ।
દ્રોણં પઞ્ચાશતાઽવિધ્યન્નારાચૈરગ્નિસન્નિભૈઃ॥ 7-110-7 (49129)
ભારદ્વાજો રણે વિદ્ધો યુયુધાનેન સત્વરમ્।
સાત્યકિં બહુભિર્બાણૈર્યતમાનમવિધ્યત॥ 7-110-8 (49130)
તતઃ ક્રુદ્ધો મહેષ્વાસો ભૂય એવ મહાબલઃ।
સાત્વતં પીડયામાસ વ્રાતેન નતપર્વણામ્॥ 7-110-9 (49131)
સ વધ્યમાનઃ સમરે ભારદ્વાજેન સાત્યકિઃ।
નાન્વપદ્યત કર્તવ્યં કિઞ્ચિદેવ વિશામ્પતે॥ 7-110-10 (49132)
વિષણ્ણવદનશ્ચાપિ યુયુધાનોઽભવન્નૃપ।
ભારદ્વાજં રણે દૃષ્ટ્વા વિસૃજન્તં શિતાઞ્શરાન્॥ 7-110-11 (49133)
તં તુ સમ્પ્રેક્ષ્ય તે પુત્રાઃ સૈનિકાશ્ચ વિશામ્પતે।
પ્રહૃષ્ટમનસો ભૂત્વા સિંહવદ્વ્યનદન્મુહુઃ॥ 7-110-12 (49134)
તં શ્રુત્વા નિનદં ઘોરં પીડ્યમાનં ચ માધવમ્।
યુધિષ્ઠિરોઽબ્રવીદ્રાજા સર્વસૈન્યાનિ ભારત॥ 7-110-13 (49135)
એષ વૃષ્ણિવરો વીરઃ સાત્યકિઃ સત્યવિક્રમઃ।
ગ્રસ્યતે યુધિ વીરેણ ભાનુમાનિવ રાહુણા।
અભિદ્રવત ગચ્છધ્વં સાત્યકિર્યત્ર યુધ્યતે॥ 7-110-14 (49136)
અભિદ્રવત ગચ્છદ્વં સાત્યકિર્યત્ર યુધ્યતે॥
ધૃષ્ટદ્યુમ્નં ચ પાઞ્ચાલ્યમિદમાહ જનાધિપઃ।
`દ્રોણં વારય સુક્ષિત્રં સાત્યકિં માવધીદ્દ્વિજઃ'॥ 7-110-15 (49137)
અભિદ્રવ દ્રુતં દ્રોણં કિમુ તિષ્ઠસિ પાર્પત।
ન પશ્યસિ ભયં દ્રોણાદ્ધોરં નઃ સમુપસ્થિતમ્॥ 7-110-16 (49138)
અસૌ દ્રોણો મહેષ્વાસો યુયુધાનેન સંયુગે।
ક્રીડતે સૂત્રબદ્ધેન પક્ષિણા બાલકો યથા॥ 7-110-17 (49139)
તત્રૈવ સર્વે ગચ્છન્તુ ભીમસેનપુરોગમાઃ।
ત્વયૈવ સહિતાઃ સર્વે યુયુધાનરથં પ્રતિ॥ 7-110-18 (49140)
પૃષ્ઠતોઽનુગમિષ્યામિ ત્વામહં સહસૈનિકઃ।
સાત્યકિં મોક્ષયસ્વાદ્ય યમદંષ્ટ્રાન્તરં ગતમ્॥ 7-110-19 (49141)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-110-20x (4541)
એવમુક્ત્વા તતો રાજા સર્વસૈન્યેન ભારત।
અભ્યદ્રવદ્રણે દ્રોણં યુયુધાનસ્ય કારણાત્॥ 7-110-20 (49142)
તત્રારાવો મહાનાસીદ્દ્રોણમેકં યુયુત્સતામ્।
પાણ્ડવાનાં ચ ભદ્રં તે સૃઞ્જયાનાં ચ સર્વશઃ॥ 7-110-21 (49143)
તે સમેત્ય નરવ્યાઘ્રા ભારદ્વાજં મહારથમ્।
અભ્યવર્ષઞ્શરૈસ્તીક્ષ્ણૈઃ કઙ્કબર્હિણવાજિતૈઃ॥ 7-110-22 (49144)
સ્મયન્નેવ તુ તાન્વીરાન્દ્રોણઃ પ્રત્યગ્રહીત્સ્વયમ્।
અતિથીનાગતાન્યદ્વત્સલિલેનાસનેન ચ॥ 7-110-23 (49145)
તર્પિતાસ્તે શરૈસ્તસ્ય ભારદ્વાજસ્ય ધન્વિનઃ।
આતિથેયં ગૃહં પ્રાપ્ય તર્પ્યન્તેઽતિથયો યથા॥ 7-110-24 (49146)
ભારદ્વાજં ચ તે સર્વે ન શેકુઃ પ્રતિવીક્ષિતુમ્।
મધ્યન્દિનમનુપ્રાપ્તં સહસ્રાંશુમિવ પ્રભો॥ 7-110-25 (49147)
તાંસ્તુ સર્વાન્મહેષ્વાસાન્દ્રોણઃ શસ્ત્રભૃતાં વરઃ।
અતાપયચ્છરવ્રાતૈર્ગભસ્તિભિરિવાંશુમાન્॥ 7-110-26 (49148)
વધ્યમાના મહારાજ પાણ્ડવાઃ સૃઞ્જયાસ્તથા।
ત્રાતારં નાધ્યગચ્છન્ત પઙ્કમગ્ના ઇવ દ્વિપાઃ॥ 7-110-27 (49149)
દ્રોણસ્ય ચ વ્યદૃશ્યન્ત વિસર્પન્તો મહાશરાઃ।
ગભસ્તય ઇવાર્કસ્ય પ્રતપન્તઃ સમન્તતઃ॥ 7-110-28 (49150)
તસ્મિન્દ્રોણેન નિહતાઃ પાઞ્ચાલાઃ પઞ્ચવિંશતિઃ।
મહારથાઃ સમાખ્યાતા ધૃષ્ટદ્યુમ્નસ્ય સમ્મતાઃ॥ 7-110-29 (49151)
પાણ્ડૂનાં સર્વસૈન્યેષુ પાઞ્ચાલાનાં તથૈવ ચ।
દ્રોણં સ્મ દદૃશુઃ શૂરં વિનિઘ્નન્તં વરાન્વરાન્॥ 7-110-30 (49152)
કેકયાનાં શતં હત્વા વિદ્રાવ્ય ચ સમન્તતઃ।
દ્રોણસ્તસ્થૌ મહારાજ વ્યાદિતાસ્ય ઇવાન્તકઃ॥ 7-110-31 (49153)
પાઞ્ચાલાન્સૃઞ્જયાન્મત્સ્યાન્કેકયાંશ્ચ નરાધિપ।
દ્રોણોઽજયન્મહાબાહુઃ શતશોઽથ સહસ્રશઃ॥ 7-110-32 (49154)
તેષાં સમભવચ્છબ્દો વિદ્ધાનાં દ્રોણસાયકૈઃ।
વનૌકસામિવારણ્યે વ્યાપ્તાનાં ધૃમકેતુના॥ 7-110-33 (49155)
તત્ર દેવાઃ સગન્ધર્વાઃ પિતરશ્ચાબ્રુવન્નૃપ।
એતે દ્રવન્તિ પાઞ્ચાલાઃ પાણ્ડવાશ્ચ સસૈનિકાઃ॥ 7-110-34 (49156)
તં તથા સમરે દ્રોણં નિઘ્નન્તં સૌમકાન્રણે।
ન ચાપ્યભિયયુઃ કેચિદપરે નૈવ વિવ્યધુઃ॥ 7-110-35 (49157)
વર્તમાને તથા રૌદ્રે તસ્મિન્વીરવરક્ષયે।
અશૃણોત્સહસા પાર્થઃ પાઞ્ચજન્યસ્ય નિઃસ્વનમ્॥ 7-110-36 (49158)
પૂરિતે વાસુદેવેન શઙ્ખરાજે મહાત્મના।
યુધ્યમાનેષુ વીરેષુ સૈન્ધવસ્યાભિરક્ષિષુ॥ 7-110-37 (49159)
નદત્સુ ધાર્તરાષ્ટ્રેષુ વિજયસ્ય રથં પ્રતિ।
ગાણ્ડીવસ્ય ચ નિર્ઘોષે વિપ્રનષ્ટે સમન્તતઃ॥ 7-110-38 (49160)
કશ્મલાભિહતો રાજા ચિન્તયામાસ પાણ્ડવઃ।
ન નૂનં સ્વસ્તિ પાર્થાય યથા નદતિ શઙ્ખરાટ્॥ 7-110-39 (49161)
કૌરવાશ્ચ યથા હૃષ્ટા વિનદન્તિ મુહુર્મુહુઃ।
`વ્યક્તમદ્ય વિનશ્યન્તિ સર્વલોકમહારથાઃ'॥ 7-110-40 (49162)
એવં સઞ્ચિન્તયિત્વા તુ વ્યાકુલેનાન્તરાત્મના।
અજતાશત્રુઃ કૌન્તેયઃ સાત્વતં પ્રત્યભાષત॥ 7-110-41 (49163)
બાષ્પગદ્ગદયા વાચા મુહ્યમાનો મુહુર્મુહુઃ।
કૃત્યસ્યાનન્તરાપેક્ષી શૈનેયં શિનિપુઙ્ગવમ્॥ 7-110-42 (49164)
યુધિષ્ઠિર ઉવાચ। 7-110-43x (4542)
યઃ સ ધર્મઃ પુરા દૃષ્ટઃ સદ્ભિઃ શૈનેય શાશ્વતઃ।
સામ્પરાયે સુહૃત્કૃત્યે તસ્ય કાલોઽયમાગતઃ॥ 7-110-43 (49165)
સર્વેષ્વપિ ચ યોધેષુ ચિન્તયઞ્શિનિપુઙ્ગવ।
ત્વત્તઃ સુહૃત્તમં કઞ્ચિન્નાભિજાનામિ સાત્યકે॥ 7-110-44 (49166)
યો હિ પ્રીતમના નિત્યં યશ્ચ નિત્યમનુવ્રતઃ।
સ કાર્યે સામ્પરાયે તુ નિયોજ્ય ઇતિ મે મતિઃ॥ 7-110-45 (49167)
યથા ચ કેશવો નિત્યં પાણ્ડવાનાનં પરાયણમ્।
તથા ત્વમપિ વાર્ષ્ણેય કૃષ્ણતુલ્યપરાક્રમઃ॥ 7-110-46 (49168)
સોઽહં ભારં સમાધાસ્યે ત્વયિ તં વોઢુમર્હસિ।
અભિપ્રાયં ચ મે નિત્યં ન વૃથા કર્તુમર્હસિ॥ 7-110-47 (49169)
સ ત્વં ભ્રાતુર્વયસ્યસ્ય ગુરોરપિ ચ સંયુગે।
કુરુ કૃચ્છ્રે સહાયાર્થમર્જુનસ્ય નરર્ષભ॥ 7-110-48 (49170)
ત્વં હિ સત્યવ્રતઃ શૂરો મિત્રાણામભયઙ્કરઃ।
લોકે વિખ્યાયસે વીર કર્મભિઃ સત્યવાગિતિ॥ 7-110-49 (49171)
યો હિ શૈનેય મિત્રાર્થે યુધ્યમાનસ્ત્યજેત્તનુમ્।
પૃથિવીં ચ દ્વિજાતિભ્યો યો દદ્યાત્સ સમો ભવેત્॥ 7-110-50 (49172)
શ્રુતાશ્ચ બહવોઽસ્માભી રાજાનો યે દિવં ગતાઃ।
દત્ત્વેમાં પૃથિવીં કૃત્સ્નાં બ્રાહ્મણેભ્યો યથાવિધિ॥ 7-110-51 (49173)
`દીયમાના ચ બહુભિર્દાસ્યતે ચ મુહુર્મહી।
ન હિ કશ્ચિદ્રણે પ્રાણાન્મિત્રાર્થે ત્યક્તવાનિહ'॥ 7-110-52 (49174)
એવં ત્વામપિ ધર્માત્મન્પ્રયાચેઽહં કૃતાઞ્જલિઃ।
પૃથિવીદાનતુલ્યં સ્યાદધિકં વા ફલં વિભો॥ 7-110-53 (49175)
એક એવ સદા કૃષ્ણો મિત્રાણામભયઙ્કરઃ।
રણે સન્તજતિ પ્રાણાન્દ્વિતીયસ્ત્વં ચ સાત્યકે॥ 7-110-54 (49176)
વિક્રાન્તસ્ય ચ વીરસ્ય યુદ્ધે પ્રાર્થયતો યશઃ।
શૂર એવ સહાયઃ સ્યાન્નેતરઃ પ્રાકૃતો જનઃ॥ 7-110-55 (49177)
ઈદૃશે તુ પરામર્દે વર્તમાનસ્ય માધવ।
ત્વદન્યો હિ રણે ગોપ્તા વિજયસ્ય ન વિદ્યતે॥ 7-110-56 (49178)
શ્લાઘન્નેવ હિ કર્માણિ શતશસ્તવ પાણ્ડવઃ।
મમ સઞ્ચનયન્હર્ષં પુનઃ પુનરકીર્તયત્॥ 7-110-57 (49179)
લઘુહસ્તશ્ચિત્રયોધી તથા લઘુપરાક્રમઃ।
પ્રાજ્ઞઃ સર્વાસ્ત્રવિચ્છૂરો મુહ્યતે ન ચ સંયુગે॥ 7-110-58 (49180)
મહાસ્કન્ધો મહોરસ્કો મહાબાહુર્મહાહનુઃ।
મહાબલો મહાવીર્યઃ સ મહાત્મા મહારથઃ॥ 7-110-59 (49181)
શિષ્યો મમ સખા ચૈવ પ્રિયોઽસ્યાહં પ્રિયશ્ચ મે।
યુયુધાનઃ સહાયો મે પ્રમથિષ્યતિ કૌરવાન્॥ 7-110-60 (49182)
અસ્મદર્થં ચ રાજેન્દ્ર સન્નહ્યેદ્યદિ કેશવઃ।
રામો વાપ્યનિરુદ્ધો વા પ્રદ્યુમ્નો વા મહારથઃ॥ 7-110-61 (49183)
ગદો વા મારણો વાપિ સામ્વો વા સહ વૃષ્ણિભિઃ।
સહાયાર્થં મહારાજ સઙ્ગ્રામોત્તમમૂર્ધનિ॥ 7-110-62 (49184)
તથાપ્યહં નરવ્યાઘ્રં શૈનેયં સત્યવિક્રમમ્।
સાહાય્યે વિનિયોક્ષ્યામિ નાસ્તિ મેઽન્યોહિ તત્સમઃ॥ 7-110-63 (49185)
ઇતિ દ્વૈતવને તાત મામુવાચ ધનઞ્જયઃ।
પરોક્ષે ત્વદ્ગુણાંસ્તથ્યાન્કથયન્નાર્યસંસદિ॥ 7-110-64 (49186)
તસ્ય ત્વમેવં સઙ્કલ્પં ન વૃથા કર્તુમર્હસિ।
ધનઞ્જયસ્ય વાર્ષ્ણેય મમ ભીમસ્ય ચોભયોઃ॥ 7-110-65 (49187)
યચ્ચાપિ તીર્થાનિ ચરન્નગચ્છં દ્વારકાં પ્રતિ।
તત્રાહમપિ તે ભક્તિમર્જુનં પ્રતિ દૃષ્ટવાન્॥ 7-110-66 (49188)
ન તન્સૌહૃદનન્યેપુ મયા શૈનેય લક્ષિતમ્।
યથા ત્વમસ્માન્ભજસે વર્તમાનાનુપપ્લવે॥ 7-110-67 (49189)
સોઽભિજાત્યા ચ ભક્ત્યા ચ સખ્યસ્યાચાર્યકસ્ય ચ।
સૌહૃદસ્ય ચ વીર્યસ્ય કુલીનત્વસ્ય માધવ॥ 7-110-68 (49190)
સત્યસ્ય ચ મહાવાહો અનુકમ્પાર્થમેવ ચ।
અનુરૂપં મહેપ્વાસ કર્મ ત્વં કર્તુમર્હસિ॥ 7-110-69 (49191)
સુયોધનો હિ સહસા ગતો દ્રોણેન દંશિતઃ।
પૂર્વમેવાનુયાતાસ્તે કૌરવાણાં મહારથાઃ॥ 7-110-70 (49192)
સુમહાન્નિનદશ્ચૈવ શ્રૂયતે વિજયં પ્રતિ।
સ શૈનેય જવેનાશુ ગન્તુમર્હસિ માનદ॥ 7-110-71 (49193)
ભીમસેનો વયં ચૈવ સંયત્તાઃ સહસૈનિકાઃ।
દ્રોણમાવારયિષ્યામો યદિ ત્વાં પ્રતિયોત્સ્યતે॥ 7-110-72 (49194)
પશ્ય શૈનેય સૈન્યાનિ દ્રવમાણાનિ સંયુગે।
મહાન્તં ચરણે શબ્દં દીર્યમાણાં ચ ભારતીમ્॥ 7-110-73 (49195)
મહામારુતવેગેન સમુદ્રમિવ પર્વસુ।
ધાર્તરાષ્ટબલં તાત વિક્ષિપ્તં સવ્યસાચિના॥ 7-110-74 (49196)
રથૈર્વિપરિધાવદ્ભિર્મનુષ્યૈશ્ચ હયૈશ્ચ હ।
સૈન્યં રજઃસમુદ્ભૂતમેતત્સમ્પરિવર્તતે॥ 7-110-75 (49197)
સંવૃતઃ સિન્ધુસૌવીરૈર્નખરપ્રાસયોધિભિઃ।
અત્યન્તોપચિતૈઃ શૂરૈઃ ફલ્ગુનઃ પરવીરહા॥ 7-110-76 (49198)
નૈતદ્બલમસંવાર્યં શક્યો જેતું જયદ્રથઃ।
એતે હિ સૈન્ધવસ્યાર્થે સર્વે સન્ત્યક્તજીવિતાઃ॥ 7-110-77 (49199)
શરશક્તિધ્વજવરં હયનાગસમાકુલમ્।
પશ્યૈતદ્ધાર્તરાષ્ટ્રાણામનીકં સુદુરાસદમ્॥ 7-110-78 (49200)
શૃણુ દુન્દુભિનિર્ઘોષં શઙ્ખશબ્દાંશ્ચ પુષ્કલાન્।
સિંહનાદરવાંશ્ચૈવ રથનેમિસ્વનાંસ્તથા॥ 7-110-79 (49201)
નાગાનાં શૃણુ શબ્દં ચ પત્તીનાં ચ સહસ્રશઃ।
સાદિનાં દ્રવતાં ચૈવ શૃણુ કમ્પયતાં મહીમ્॥ 7-110-80 (49202)
પુરસ્તાત્સૈન્ધવાનીકં દ્રોણાનીકં ચ પૃષ્ઠતઃ।
બહુત્વાદ્ધિ નરવ્યાઘ્ર દેવેન્દ્રમપિ પીડયેત્॥ 7-110-81 (49203)
અપર્યન્તે બલે મગ્નો જહ્યાદપિ ચ જીવિતમ્।
તસ્મિંશ્ચ નિહતે યુદ્ધે કથં જીવેત માદૃશઃ॥ 7-110-82 (49204)
સર્વથા સમનુપ્રાપ્તઃ સુકૃચ્છ્રં ત્વયિ જીવતિ।
શ્યામો યુવા ગુડાકેશો દર્શનીયશ્ચ પાણ્ડવઃ॥ 7-110-83 (49205)
લઘ્વસ્ત્રશ્ચિત્રયોધી ચ પ્રવિષ્ટસ્યાત ભારતીમ્।
સૂર્યોદયે મહાબાહુર્દિવસશ્ચાતિવર્તતે॥ 7-110-84 (49206)
તન્ન જાનામિ વાર્ષ્ણેય યદિ જીવતિ વા ન વા।
કુરૂણાં ચાપિ તત્સૈન્યં સાગરપ્રતિમં મહત્॥ 7-110-85 (49207)
એક એવ ચ બીભત્સુઃ પ્રવિષ્ટસ્તાત ભારતીમ્।
અવિપહ્યાં મહાબાહુઃ સુરૈરપિ મહાહવે॥ 7-110-86 (49208)
ન હિ મે વર્તતે બુદ્ધિરદ્ય યુદ્ધે કથઞ્ચન।
દ્રોણોઽપિ રભસો યુદ્ધે મમ પીડયતે બલમ્॥ 7-110-87 (49209)
પ્રત્યક્ષં તે મહાબાહો યથાઽસૌ ચરતિ દ્વિજઃ।
યુગપચ્ચ સમેતાનાં કાર્યાણાં ત્વં વિચક્ષણઃ।
મહાર્થં લઘુસંયુક્તં કર્તુમર્હસિ માનદ॥ 7-110-88 (49210)
તસ્ય મે સર્વકાર્યેષુ કાર્યમેતન્મતં મહત્।
અર્જુનસ્ય પરિત્રાણાં કર્તવ્યમિતિ સંયુગે॥ 7-110-89 (49211)
નાહં શોચામિ દાશાર્હં ગોપ્તારં જગતઃ પતિમ્।
સ હિ શક્તો રણે તાત ત્રીઁલ્લોકાનપિ સઙ્ગતાન્॥ 7-110-90 (49212)
વિજેતું પુરુષવ્યાઘ્રઃ સત્યમેતદ્બ્રવીમિ તે।
કિમ્પુનર્ધાર્તરાષ્ટ્રસ્ય બલમેતત્સુદુર્બલમ્॥ 7-110-91 (49213)
અર્જુનસ્ત્વેષ વાર્ષ્ણેય પીડિતો બહુભિર્યુધિ।
પ્રજહ્યાત્સમરે પ્રાણાંસ્તસ્માદ્વિન્દામિ કશ્મલમ્॥ 7-110-92 (49214)
તસ્ય ત્વં પદવીં ગચ્છ ગચ્છેયુસ્ત્વાદૃશા યથા।
તાદૃશસ્યેદૃશે કાલે માદૃશેનાભિનોદિતઃ॥ 7-110-93 (49215)
રણે વૃષ્ણિપ્રવીરાણાં દ્વાવેવાતિરથૌ સ્મૃતૌ।
પ્રદ્યુમ્નશ્ચ મહાબાહુસ્ત્વં ચ સાત્વત વિશ્રુતઃ॥ 7-110-94 (49216)
અસ્ત્રે નારાયણસમઃ સઙ્કર્ષણસમો બલે।
વીરતાયાં નરવ્યાઘ્ર ધનઞ્જયસમો હ્યસિ॥ 7-110-95 (49217)
ભીષ્મદ્રોણાવતિક્રમ્ય સર્વયુદ્ધવિશારદમ્।
ત્વામેવ પુરુષવ્યાઘ્રં લોકે સન્તઃ પ્રચક્ષતે॥ 7-110-96 (49218)
`સદેવાસુરગન્ધર્વાન્સકિન્નરમહોરગાન્।
યોધયેચ્ચ જગત્સર્વં વિજયેત રિપૂન્બહૂન્॥ 7-110-97 (49219)
ઇતિ બ્રુવન્તિ લોકેષુ જનાસ્તવ ગુણાંસ્તથા।
સમાગમેષુ સર્વેષુ પૃથગેવ ચ સર્વદા'।
નાશક્યં વિદ્યતે લોકે સાત્યકેરિતિ માધવ॥ 7-110-98 (49220)
તત્ત્વાં યદભિવક્ષ્યામિ તત્કુરુષ્વ મહાબલ॥ 7-110-99 (49221)
સમ્ભાવના હિ લોકસ્ય મમ પાર્થસ્ય ચોભયોઃ।
નાન્યથા તાં મહાબાહો સમ્પ્રકર્તુમિહાર્હસિ॥ 7-110-100 (49222)
પરિત્યજ્ય પ્રિયાન્પ્રાણાન્રણે ચર વિભીતવત્।
ન હિ શૈનેય દાશાર્હા રણે રક્ષન્તિ જીવિતમ્॥ 7-110-101 (49223)
અયુદ્ધમનવસ્થાનં સઙ્ગ્રામે ચ પલાયનમ્।
ભીરૂણામસતાં માર્ગે નૈષ દાશાર્હસેવિતઃ॥ 7-110-102 (49224)
તવાર્જુનો ગુરુસ્તાત ધર્માત્મા શિનિપુઙ્ગચ।
વાસુદેવો ગુરુશ્ચાપિ તવ પાર્થસ્ય ધીમતઃ॥ 7-110-103 (49225)
કારણદ્વયમેતદ્ધિ જાનંસ્ત્વામહમબ્રુવમ્।
માવમંસ્થા વચો મહ્યં ગુરુસ્તવ ગુરોર્હ્યહમ્॥ 7-110-104 (49226)
વાસુદેવમતં ચૈવ મમ ચૈવાર્જુનસ્ય ચ।
સત્યમેતન્મયોક્તં તે યાહિ યત્ર ધનઞ્જયઃ॥ 7-110-105 (49227)
એતદ્વચનમાજ્ઞાય મમ સત્યપરાક્રમ।
પ્રવિશૈતદ્બલં તાત ધાર્તરાષ્ટ્રસ્ય દુર્મતેઃ॥ 7-110-106 (49228)
પ્રવિશ્ય ચ યથાન્યાયં સઙ્ગમ્ય ચ મહારથૈઃ।
યથાર્હમાત્મનઃ કર્મ રણે સાત્વત દર્શય॥ ॥ 7-110-107 (49229)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ જયદ્રથવધપર્વણિ ચતુર્દશદિવસયુદ્ધે દશાધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥ 110 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-110-29 તસ્મિન્નવસરે॥ 5-110-42 કૃત્યસ્ય જયદ્રથવધસ્યાનન્તરાપેક્ષી અવિઘ્નાકાઙ્ક્ષી॥ 5-110-43 યઃ સ ધર્મો મૈત્રીલક્ષણઃ। સામ્પરાયે આપત્કાલે॥ 5-110-47 વયસ્યસ્ય સ્રિગ્ધસ્ય। સહાયાર્થં સહાયરૂપપ્રયોજનમ્॥ 5-110-67 ઉપપ્લુવે વિમર્દે॥ 5-110-68 સખ્યાદેરનુરૂપમિત્યનેનાન્વયઃ॥ 5-110-69 સત્યસ્યાઙ્ગીકારસ્ય। અનુકમ્પાર્થમર્જુનાનુપાલનનિમિત્તમ્॥ 5-110-79 શ્રૂયતે હિ રણં પ્રતિ ઇતિ ક.પાઠઃ॥ 5-110-88 મહાર્થં મહાન્તમર્થમ્। લઘુસંયુક્તમવિલમ્બસમ્પન્નમ્॥ 5-110-101 વિભીતવદભીતઃ॥ 5-110-102 અનબસ્થાનમસ્થૈર્યમ્॥ 5-110-110 દશાધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 111
॥ શ્રીઃ ॥
7.111. અધ્યાયઃ 111
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
અર્જુનમ્પ્રતિ ગચ્છેતિ યુધિષ્ઠિરચોદિતેન સાત્યકિના તમ્પ્રતિ સ્વસ્યાર્જુનેન તદ્રક્ષણાય નિયોગાભિધાનપૂર્વકં સ્વેન તસ્યાપરિત્યાજ્યત્વકથનમ્॥ 1 ॥ યુધિષ્ઠિરેણ ભીમાદિભિઃ સ્વસ્ય રક્ષણકથનપૂર્વકં પુનઃ સાત્યકેરર્જુનમ્પ્રતિ ગમને નિયોજનમ્॥ 2 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-111-0 (49230)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-111-0x (4543)
પ્રીતિયુક્તં ચ હૃદ્યં ચ માનનીયં ચ સર્વશઃ।
કાલયુક્તં ચ ચિત્રં ચ સ્વધિયા ચાભિભાષિતમ્॥ 7-111-1 (49231)
ધર્મરાજસ્ય તદ્વાક્યં નિશ્યમ્ય શિનિપુઙ્ગવઃ।
સાત્યકિર્ભરતશ્રેષ્ઠ પ્રત્યુવાચ યુધિષ્ઠિરમ્॥ 7-111-2 (49232)
શ્રુતં તે ગદતો વાક્યં સર્વમેતન્મયાઽચ્યુત।
ન્યાયયુક્તં ચ સત્યં ચ ફલ્ગુનાર્થે યશસ્કરમ્॥ 7-111-3 (49233)
એવંવિધે તથા કાલે માદૃશં પ્રેક્ષ્ય સત્તમ।
વક્તુમર્હસિ રાજેન્દ્ર યથા પાર્થં તથૈવ મામ્॥ 7-111-4 (49234)
ન મે ધનઞ્જયસ્યાર્થે પ્રાણા રક્ષ્યાઃ કથઞ્ચન।
ત્વત્પ્રયુક્તઃ પુનરહં કિં નકુર્યાં મહાહવે॥ 7-111-5 (49235)
લોકત્રયં યોધયેયં સદેવાસુરમાનુષમ્।
ત્વત્પ્રયુક્તો નરેન્દ્રેન્દ્ર કિમ્પુનસ્તાન્સુદુર્બલાન્॥ 7-111-6 (49236)
સુયોધનબલં ત્વદ્ય યોધયિષ્યે સમન્તતઃ।
વિજેષ્યે ચ રણે રાજન્સત્યમેતદ્બ્રવીમિ તે॥ 7-111-7 (49237)
કુશલ્યહં કુંશલિનં સમાસાદ્ય ધનઞ્જયમ્।
હતે જયદ્રથે રાજન્પુનરેષ્યામિ તેઽન્તિકમ્॥ 7-111-8 (49238)
અવશ્યં તુ મયા સર્વં વિજ્ઞાપ્યસ્ત્વં નરાધિપ।
વાસુદેવસ્ય યદ્વાક્યં ફલ્ગુનસ્ય ચ ધીમતઃ॥ 7-111-9 (49239)
દૃઢં ત્વભિહિતશ્ચાહમર્જુનેન પુનઃપુનઃ।
મધ્યે સર્વસ્ય સૈન્યસ્ય વાસુદેવસ્ય શૃણ્વતઃ॥ 7-111-10 (49240)
અદ્ય માધવ રાજાનમપ્રમત્તોઽનુપાલય।
આર્યાં યુદ્ધે મતિં કૃત્વા યાવદ્ધન્મિ જયદ્રથમ્॥ 7-111-11 (49241)
ત્વયિ ચાહં મહાબાહો પ્રદ્યુમ્ને વા મહારથે।
નૃપં નિક્ષિપ્ય ગચ્છેયં નિરપેક્ષો જયદ્રથમ્॥ 7-111-12 (49242)
જાનીષે હિ રણે દ્રોણં કુરુષુ શ્રેષ્ઠસમ્મતમ્।
પ્રતિજ્ઞા ચાપિ તે નિત્યં શ્રુતા દ્રોણસ્ય માધવ॥ 7-111-13 (49243)
ગ્રહમે ધર્મરાજસ્ય ભારદ્વાજોઽપિ ગૃધ્યતિ।
શક્તશ્ચાપિ રણે દ્રોણો નિગ્રહીતું યુધિષ્ઠિરમ્॥ 7-111-14 (49244)
એવં ત્વયિ સમાઘાય ધર્મરાજં નરોત્તમમ્।
અહમદ્ય ગમિષ્યામિ સૈન્ધવસ્ય વધાય હિ॥ 7-111-15 (49245)
`સ ત્વમદ્ય રણે યત્તો રક્ષ માધવ પાણ્ડવમ્।
રક્ષેણે ધર્મરાજસ્ય ધ્રુવો હિ વિજયો મમ'॥ 7-111-16 (49246)
જયદ્રથં ચ હત્વાઽહં દ્રુતમેષ્યામિ માધવ।
ધર્મરાજં ન ચેદ્દ્રોણો નિગૃહ્ણીયાદ્રણે બલાત્॥ 7-111-17 (49247)
નિગૃહીતે નરશ્રેષ્ઠે ભારદ્વાજેન માધવ।
સૈન્ધવસ્ય વધો ન સ્યાન્મમાપ્રીતિસ્તથા ભવેત્॥ 7-111-18 (49248)
એવઙ્ગતે નરશ્રેષ્ઠે પાણ્ડવે સત્યવાદિતિ।
અસ્માકં ગમનં વ્યક્તં વનં પ્રતિ ભવેત્પુનઃ॥ 7-111-19 (49249)
સોઽયં મમ જયો વ્યક્તં વ્યર્થ એવ ભવિષ્યતિ।
યદિ દ્રોણો રણે ક્રુદ્ધો નિગૃહ્ણીયાદ્યુધિષ્ઠિરમ્॥ 7-111-20 (49250)
સ ત્વમદ્ય મહાબાહો પ્રિયાર્થં મમ માધવ।
જયાર્થં ચ યશોર્થં ચ રક્ષ રાજાનમાહવે॥ 7-111-21 (49251)
સ ભવાન્મયિ નિક્ષેપો નિક્ષિપ્તઃ સવ્યસાચિના।
ભારદ્વાજાદ્ભયં નિત્યં મન્યમાનેન વૈ પ્રભો॥ 7-111-22 (49252)
તસ્યાપિ ચ મહાબાહો નિત્યં પશ્યામિ સંયુગે।
નાન્યં હિ પ્રતિયોદ્ધારં રૌક્મિણેયાદૃતે પ્રભો॥ 7-111-23 (49253)
માં ચાપિ મન્યતે યુદ્ધે ભારદ્વાજસ્ય ધીમતઃ।
સોઽહં સંભાવનાનં ચૈતામાચાર્યવચનં ચ તત્।
પૃષ્ઠતો નોત્સહે કર્તું ત્વાં વા ત્યક્તું મહીપતે॥ 7-111-24 (49254)
આચાર્યો લઘુહસ્તત્વાદભેદ્યકવચાવૃતઃ।
ઉપલભ્ય રણે ક્રીડેદ્યથા શકુનિના શિશુઃ॥ 7-111-25 (49255)
યદિ કાર્ષ્ણિર્ધનુષ્પાણિરિહ સ્યાન્મકરધ્વજઃ।
તસ્મૈ ત્વાં વિસૃજેયં વૈ સ ત્વાં રક્ષેદ્યથાઽર્જુનઃ॥ 7-111-26 (49256)
કુરુ ત્વમાત્મનો ગુપ્તિં કસ્તે ગોપ્તા ગતે મયિ।
યઃ પ્રતીયાદ્રમે દ્રોણં યાવદ્ગચ્છામિ પાણ્ડવમ્॥ 7-111-27 (49257)
મા ચ તે ભયમદ્યાસ્તુ રાજન્નર્જુનસમ્ભવમ્।
ન સ જાતુ મહાબાહુર્ભારમુદ્યમ્ય સીદતિ॥ 7-111-28 (49258)
યે ચ સૌવીરકા યોધાસ્તથા સૈન્ધવપૌરવાઃ।
ઉદીચ્યા દાક્ષિણાત્યાશ્ચ યે ચાન્યેઽપિ મહારથાઃ॥ 7-111-29 (49259)
યે ચ કર્ણમુખા રાજન્રથોદારાઃ પ્રકીર્તિતઃ।
એતેઽર્જુનસ્ય ક્રુદ્ધસ્ય કલાં નાર્હન્તિ ષોડશીમ્॥ 7-111-30 (49260)
ઉદ્યુક્તાઃ પૃથિવીપાલ સસુરાસુરમાનુષાઃ।
સરાક્ષસગણા રાજન્સકિન્નરમહોરગાઃ॥ 7-111-31 (49261)
જઙ્ગમસ્થાવરૈઃ સાર્ધં નાલં પાર્થસ્ય સંયુગે।
એવં જ્ઞાત્વા મહારાજ વ્યેતુ તે ભીર્ધનઞ્જયે॥ 7-111-32 (49262)
એવં વીરૌ મહેષ્વાસૌ કૃષ્ણૌ સત્યપરાક્રમૌ।
ન તત્ર કર્મણો વ્યાપત્કથંચિદપિ વિદ્યતે। 7-111-33 (49263)
દૈવં કૃતાસ્ત્રતાં યોગમમર્ષં શૌર્યમાહવે।
કૃતજ્ઞતાં દયાં ચૈવ ભ્રાતુસ્ત્વમનુચિન્તય॥ 7-111-34 (49264)
મયિ ચાપિ સહાયે તે ગચ્છમાનેઽર્જુનં પ્રતિ।
દ્રોણે ચિત્રાસ્ત્રતાં સહ્ખ્યે રાજંસ્ત્વમનુચિન્તય॥ 7-111-35 (49265)
આચાર્યો હિ ભૃશં રાજન્નિગ્રહે તવ ગૃધ્યતિ।
પ્રતિજ્ઞામાત્મનો રક્ષન્સત્યાં કર્તું ચ ભારત॥ 7-111-36 (49266)
કુરુષ્વાદ્યાત્મનો ગુપ્તિં કસ્તે ગોપ્તા ગતે મયિ।
યસ્યાહં પ્રત્યયાત્પાર્થં ગચ્છેયં ફલ્ગુનં પ્રતિ॥ 7-111-37 (49267)
ન હ્યહં ત્વાં મહારાજ અનિક્ષિપ્ય મહાહવે।
ક્વચિદ્યાસ્યામિ કૌરવ્ય સત્યમેતદ્બ્રવીમિ તે॥ 7-111-38 (49268)
`ન પશ્યામિ રથં કઞ્ચિદ્યસ્તે ગોપ્તા ભવેદિહ।
શક્તં યં મન્યસે રાજન્ગોપ્તારં પ્રતિ પાણ્ડવ'॥ 7-111-39 (49269)
એતદ્વિચાર્ય બહુશો બુદ્ધ્યા બુદ્ધિમતાં વર।
દૃષ્ટ્વા શ્રેયઃ પરં બુદ્ધ્યા તતો રાજન્પ્રશાધિ મામ્॥ 7-111-40 (49270)
યુધિષ્ઠિર ઉવાચ। 7-111-41x (4544)
એવમેતન્મહાબાહો યથા વદસિ માધવ।
ન તુ મે શુદ્ધ્યતે ભાવઃ શ્વેતાશ્વં પ્રતિ મારિષ॥ 7-111-41 (49271)
કરિષ્યે પરમં યત્નમાત્મનો રક્ષણે હ્યહમ્।
ગચ્છ ત્વં સમનુજ્ઞાતો યત્ર યાતો ધનઞ્જયઃ॥ 7-111-42 (49272)
આત્મસંરક્ષણં સઙ્ખ્યે ગમનં ચાર્જુનં પ્રતિ।
વિચાર્યૈતત્સ્વયં બુદ્ધ્યા ગમનં તત્ર રોચયે॥ 7-111-43 (49273)
સ ત્વમાતિષ્ઠ યાનાય યત્ર યાતો ધનઞ્જયઃ।
મમાપિ રક્ષણં ભીમઃ કરિષ્યતિ મહાબલઃ॥ 7-111-44 (49274)
પાર્ષતશ્ચ સસોદર્યઃ પાર્થિવાશ્ચ મબાહલાઃ।
દ્રૌપદેયાશ્ચ માં તાત રક્ષિષ્યન્તિ ન સંશયઃ॥ 7-111-45 (49275)
કેકયા ભ્રાતરઃ પઞ્ચ રાક્ષસશ્ચ ઘટોત્કચઃ।
વિરાટો દ્રુપદશ્ચૈવ શિખણ્ડી ચ મહારથઃ॥ 7-111-46 (49276)
ધૃષ્ટકેતુશ્ચ બલવાન્કુન્તિભોજશ્ચ માતુલઃ।
નકુલઃ સહદેવશ્ચ પાઞ્ચાલાઃ સૃઞ્જયાસ્તથા।
એતે સમાહિતાસ્તાત રક્ષિષ્યન્તિ ન સંશયઃ॥ 7-111-47 (49277)
ન દ્રોણઃ સહ સૈન્યેન કૃતવર્મા ચ સંયુગે।
સમાસાદયિતું શક્તો ન ચ માં ધર્ષયિષ્યતિ॥ 7-111-48 (49278)
ધૃષ્ટદ્યુમ્નશ્ચ સમરે દ્રોણં ક્રુદ્ધં પરન્તપઃ।
વારયિષ્યતિ વિક્રમ્ય વેલેવ મકરાલયમ્॥ 7-111-49 (49279)
યત્ર સ્થાસ્યતિ સઙ્ગ્રામે પાર્ષતઃ પરવીરહા।
ન દ્રોણસ્ય બલં તાત ક્રમેત્તત્ર કથઞ્ચન॥ 7-111-50 (49280)
એષ દ્રોણવિનાશાય સમુત્પન્નો હુતાશનાત્।
કવચી સ શરી ખઙ્ગી ધન્વી ચ વરભૂષણઃ॥ 7-111-51 (49281)
`એષ દ્રોણં રણે ક્રુદ્ધં વારયેત સ વૈ પ્રભો।
પાઞ્ચાલઃ સહિતૈઃ સર્વૈઃ પાણ્ડવાનાં ચ ધન્વિભિઃ'॥ 7-111-52 (49282)
વિક્રુધં ગચ્છ શૈનેય મા કાર્ષીર્મયિ સમ્ભ્રમમ્।
ધૃષ્ટદ્યુમ્નો રણે ક્રુદ્ધં દ્રોણમાવારયિષ્યતિ॥ ॥ 7-111-53 (49283)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ જયદ્રથવધપર્વણિ ચતુર્દશદિવસયુદ્ધે એકાદશાધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥ 111 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-111-15 એવમીદૃશ્યામપિ કાર્યગતૌ। સમાધાય નિક્ષિપ્ય॥ 5-111-19 એવઙ્ગતે ગ્રહણં પ્રાપ્તે। અસ્માકં ચિન્તિતં વ્યક્તં વ્યર્થમેવ ભવેદ્યુધિ ઇતિ. ક.ખ.ઙ.પાઠઃ॥ 5-111-27 યાવદ્રચ્છામિ ગમિષ્યામિ॥ 5-111-28 અર્જુનસમ્ભવમર્જુનવિષયમ્॥ 5-111-34 દૈવમમાનુષતામ્। યોગમભિજ્ઞાનમ્॥ 5-111-38 ક્વચિત્કસ્મિંશ્ચિત્ અનિક્ષિપ્યેત્યન્વયઃ॥ 5-111-40 દૃષ્ટ્વા નિશ્ચિત્ય॥ 5-111-44 આતિષ્ઠ પ્રક્રમસ્વ॥ 5-111-47 માતુલઃ પુરુજિત્॥ 5-111-53 મયિ મામધિકૃત્ય। સમ્ભ્રમમુદ્વેગમ્॥ 5-111-111 એકાદશાધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 112
॥ શ્રીઃ ॥
7.112. અધ્યાયઃ 112
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
સાત્યકેઃ યુધિષ્ઠિરરક્ષણે ભીમં નિયોજ્યાર્જુનદર્શનાય પ્રસ્થાનમ્॥ 1 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-112-0 (49284)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-112-0x (4545)
ધર્મરાજસ્ય તદ્વાક્યં નિશમ્ય શિનિપુઙ્ગવઃ।
સ પાર્થાદ્ભયમાશંસન્પરિત્યાગાન્મહીપતેઃ॥ 7-112-1 (49285)
અપવાદં હ્યાત્મનશ્ચ લોકાદ્રક્ષન્વિશેષતઃ।
ન માં ભીતમિતિ બ્રૂયાત્પ્રયાન્તં ફલ્ગુનં પ્રતિ॥ 7-112-2 (49286)
નિશ્ચિત્ય બહુધૈવં સ સાત્યકિર્યુદ્ધદુર્મદઃ।
નાતિવ્યક્તમિવાભાષ્ય ધર્મરાજં મહાયશાઃ॥ 7-112-3 (49287)
શોકગદ્ગદયા વાચા શોકોપહતચેતનઃ।
યથેદાનીમિતિ ધ્યાત્વા ધર્મરાજમથાબ્રવીત્॥ 7-112-4 (49288)
કૃતાં ચેન્મન્યસે રક્ષાં સ્વસ્તિ તેઽસ્તુ વિશામ્પતે।
અનુયાસ્યામિ બીભત્સું કરિષ્યે વચનં તવ॥ 7-112-5 (49289)
ન હિ મે પાણ્ડવાત્કશ્ચિત્ત્રિષુ લોકેષુ વિદ્યતે।
યો મે પ્રિયતરો રાજન્સત્યમેતદ્બ્રવીમિ તે॥ 7-112-6 (49290)
તસ્યાહં પદવીં યાસ્યે સન્દેશાત્તવ માનદ।
ત્વત્કૃતે ન ચ મે કિઞ્ચિદકર્તવ્યં કથઞ્ચન॥ 7-112-7 (49291)
યથા હિ મે ગુરોર્વાક્યં વિશિષ્ટં દ્વિપદાં વર।
તથા તવાપિ વચનં વિશિષ્ટતરમેવ મે॥ 7-112-8 (49292)
પ્રિયે હિ તવ વર્તેતે ભ્રાતરૌ કૃષ્ણપાણ્ડવૌ।
તયોઃ પ્રિયે સ્થિતં ચૈવ વિદ્ધિ માં રાજપુઙ્ગવ॥ 7-112-9 (49293)
તવાજ્ઞાં શિરસા ગૃહ્ય પાણ્ડવાર્થમહં પ્રભો।
ભિત્ત્વેદં દુર્ભિદં સૈન્યં પ્રયાસ્યે નરપુઙ્ગવ॥ 7-112-10 (49294)
દ્રણાનીકં વિશામ્યેષ ક્રુદ્ધો ઝષ ઇવાર્ણવમ્।
તત્ર યાસ્યામિ યત્રાસૌ રાજન્રાજા જયદ્રથઃ॥ 7-112-11 (49295)
યત્ર સેનાન્તમાશ્રિત્ય ભીતસ્તિષ્ઠતિ પાણ્ડવાત્।
ગુપ્તો રથવરશ્રેષ્ઠૈર્દ્રૌણિકર્ણકૃપાદિભિઃ॥ 7-112-12 (49296)
ઇતિસ્ત્રિયોજનં મન્યે તમધ્વાનં વિશામ્પતે।
યત્ર તિષ્ઠતિ પાર્થોઽસૌ જયદ્રથવધોદ્યતઃ॥ 7-112-13 (49297)
ત્રિયોજનગતસ્યાપિ તસ્ય યાસ્યાભ્યહં પદમ્।
આસૈન્ધવવધાદ્રાજન્સુદૃઢેનાન્તરાત્મના॥ 7-112-14 (49298)
અનાદિષ્ટસ્તુ ગુરુણા કો નુ યુધ્યેત માનવઃ।
આદિષ્ટસ્તુ યથા રાજન્કો ન યુધ્યેત માદૃશઃ॥ 7-112-15 (49299)
અભિજાનામિ તં દેશમિતઃ પૂર્ણં ત્રિયોજનમ્।
યત્ર તિષ્ઠતિ રાજાઽસૌ સૈન્ધવો બાલઘાતકઃ॥ 7-112-16 (49300)
સાગરપ્રતિમં સૈન્યં ગર્જન્તમિવ સાગરમ્।
હલશક્તિગદાપ્રાસચર્મખઙ્ગર્ષ્ટિતોમરમ્।
ઇષ્વસ્ત્રવરસમ્બાધં ક્ષોભયિત્વા વ્રજામ્યહમ્॥ 7-112-17 (49301)
યદેતત્કુઞ્જરાનીકં સહસ્રમનુપશ્યસિ।
કુલમાઞ્જનકં નામ યત્રૈતે વીર્યશાલિનઃ॥ 7-112-18 (49302)
આસ્થિતા બહુભિર્મ્લેચ્છૈર્યુદ્ધશૌણ્ડૈઃ પ્રહારિભિઃ।
નાગા નગનિભા રાજન્ક્ષરન્ત ઇવ તોયદાઃ॥ 7-112-19 (49303)
નૈતે જાતુ નિવર્તેરન્પ્રેષિતા હસ્તિસાદિભિઃ।
અન્યત્ર હિ વધાદેષાં નાસ્તિ રાજન્પરાજયઃ॥ 7-112-20 (49304)
અથ યાન્રથિનો રાજન્સહસ્રમનુપશ્યસિ।
એતે રુક્મરથા નામ રાજપુત્રા મહારથાઃ॥ 7-112-21 (49305)
રથેષ્વસ્ત્રેષુ નિપુણા નાગેષુ ચ વિશામ્પતે।
ધનુર્વેદે ગતાઃ પારં મુષ્ટિયુદ્ધે ચ કોવિદાઃ॥ 7-112-22 (49306)
ગદાયુદ્ધવિશેષજ્ઞા નિયુદ્ધકુશલાસ્તથા।
ખઙ્ગપ્રહરણે યુક્તાઃ સમ્પાતે ચાસિચર્મણોઃ॥ 7-112-23 (49307)
શૂરાશ્ચ કૃતવિદ્યાશ્ચ સ્પર્ધન્તે ચ પરસ્પરમ્।
નિત્યં હિ સમરે રાજન્વિજિગીષન્તિ માનવાન્॥ 7-112-24 (49308)
કર્ણેન વિહિતા રાજન્દુઃશાસનમનુવ્રતાઃ।
એતાંસ્તુ વાસુદેવોઽપિ રથોદારાન્પ્રશંસતિ॥ 7-112-25 (49309)
સતતં પ્રિયકામાશ્ચ કર્ણસ્યૈતે વશે સ્થિતાઃ।
તસ્યૈવ વચનાદ્રાજન્નિવૃત્તાઃ શ્વેતવાહનાત્॥ 7-112-26 (49310)
તે ન ક્લાન્તા ન ચ શ્રાન્તા દૃઢાવરણકાર્મુકાઃ।
મદર્થેઽધિષ્ઠિતા નૂનં ધાર્તરાષ્ટ્રસ્ય શાસનાત્॥ 7-112-27 (49311)
એતાન્પ્રમથ્ય સઙ્ગ્રામે પ્રિયાર્થં તવ કૌરવ।
પ્રયાસ્યામિ તતઃ પશ્ચાત્પદવીં સવ્યસાચિનઃ॥ 7-112-28 (49312)
યાંસ્ત્વેતાનપરાન્રાજન્નાગાન્સપ્તશતાનિમાન્।
પ્રેક્ષસે વર્મસઞ્છન્નાન્કિરાતૈઃ સમધિષ્ઠિતાન્॥ 7-112-29 (49313)
કિરાતરાજો યાન્પ્રાદાદ્ગૃહીતઃ સવ્યસાચિના।
સ્વલઙ્કૃતાંસ્તદા પ્રેષ્યાનિચ્છઞ્જીવિતમાત્મનઃ॥ 7-112-30 (49314)
આસન્નેતે પુરા રાજંસ્તવ કર્મકરા દૃઢમ્।
ત્વામેવાદ્ય યુયુત્સન્તે પશ્ય કાલસ્ય પર્યયમ્॥ 7-112-31 (49315)
એષામેતે મહામાત્રાઃ કિરાતા યુદ્ધદુર્મદાઃ।
હસ્તિશિક્ષાવિદશ્ચૈવ સર્વે ચૈવાગ્નિયોનયઃ॥ 7-112-32 (49316)
એતે વિનિર્જિતાઃ સઙ્ખ્યે સઙ્ગ્રામે સવ્યસાચિના।
મદર્થમદ્ય સંયત્તા દુર્યોધનવશાનુગાઃ॥ 7-112-33 (49317)
એતાન્હત્વા શરૈ રાજન્કિરાતાન્યુદ્ધદુર્મદાન્।
સૈન્ધવસ્ય વધે યત્તમનુયાસ્યામિ પાણ્ડવમ્॥ 7-112-34 (49318)
યે ત્વેતે સુમહાનાગ અઞ્જનસ્ય કુલોદ્ભવાઃ।
કર્કશાશ્ચ વિનીતાશ્ચ પ્રભિન્નકરટામુખાઃ॥ 7-112-35 (49319)
જામ્બૂનદમયૈઃ સર્વૈર્વર્મભિઃ સુવિભૂષિતાઃ।
લબ્ધલક્ષા રણે રાજન્નૈરાવણસમા યુધિ॥ 7-112-36 (49320)
આસ્થિતા દસ્યુભિસ્તીક્ષ્ણૈઃ શૂરૈરુત્તમપાર્વતૈઃ।
કર્કશૈઃ પ્રવરૈર્યોધૈઃ કાષ્ણાર્યસતનુચ્છદૈઃ॥ 7-112-37 (49321)
સન્તિ ગોયોનયશ્ચાત્ર સન્તિ વાનરયોનયઃ।
અનેકયોનયશ્ચાન્યે તથા માનુષયોનયઃ॥ 7-112-38 (49322)
અનીકમસતામેતદ્ભૂમ્રવર્ણમુદીર્યતે।
મ્લેચ્છાનાં પાપકર્તૄણાં હિમદુર્ગનિવાસિનામ્॥ 7-112-39 (49323)
એતદ્દુર્યોધનો લબ્ધ્વા સમગ્રં રાજમણ્ડલમ્।
કૃપં ચ સૌમદત્તિં ચ દ્રોણં ચ રથિનાં વરમ્॥ 7-112-40 (49324)
સિન્ધુરાજં તથા કર્ણમવમન્યત પાણ્ડવાન્।
કૃતાર્થમથ ચાત્માનં મન્યતે કાલચોદિતઃ॥ 7-112-41 (49325)
તે તુ સર્વેઽદ્ય સમ્પ્રાપ્તા મમ નારાચગોચરમ્।
નભવિષ્યન્તિ કૌન્તેય યદ્યપિ સ્યુર્મનોજવાઃ॥ 7-112-42 (49326)
તેન સંભાવિતા નિત્યં પરવીર્યોપજીવિના।
વિનાશમુપયાસ્યન્તિ મચ્છરૌઘનિપીડિતાઃ॥ 7-112-43 (49327)
યે ત્વેતે રથિનો રાજન્દૃશ્યન્તે કાઞ્ચનધ્વજાઃ।
એતે દુર્વારણા નામ કામ્ભોજા યદિ તે શ્રુતાઃ॥ 7-112-44 (49328)
શૂરાશ્ચ કૃતવિદ્યાશ્ચ ધનુર્વેદે ચ નિષ્ઠિતાઃ।
સંહતાશ્ચ ભૃશં હ્યેતે અન્યોન્યસ્ય હિતૈષિણઃ॥ 7-112-45 (49329)
અક્ષૌહિણ્યશ્ચ સંરબ્ધા ધાર્તરાષ્ટ્રસ્ય ભારત।
યત્તા મદર્થે તિષ્ઠન્તિ કુરુવીરાભિરક્ષિતાઃ॥ 7-112-46 (49330)
અપ્રમત્તા મહારાજ મામેવ પ્રત્યુપસ્થિતાઃ।
તાનહં પ્રમથિષ્યામિ તૃણાનીવ હુતાશનઃ॥ 7-112-47 (49331)
તસ્માત્સર્વાનુપાસઙ્ગાન્સર્વોપકરણાનિ ચ।
રથે કુર્વન્તુ મે રાજન્યથાવદ્રથકલ્પકાઃ॥ 7-112-48 (49332)
અસ્મિંસ્તુ કિલ સમ્મર્દે ગ્રાહ્યં વિવિધમાયુધમ્।
યથોપદિષ્ટમાચાર્યૈઃ કાર્યઃ પઞ્ચગુણો રથઃ॥ 7-112-49 (49333)
કામ્ભોજૈર્હિ સમેષ્યામિ તીક્ષ્ણૈરાશીવિષોપમૈઃ।
નાનાશસ્ત્રસમાવાયૈર્વિવિધાયુધયોધિભિઃ॥ 7-112-50 (49334)
કિરાતૈશ્ચ સમેષ્યામિ વિષકલ્પૈઃ પ્રહારિભિઃ।
લાલિતૈઃ સતતં રાજ્ઞા દુર્યોધનહિતૈષિભિઃ॥ 7-112-51 (49335)
શકૈશ્ચાપિ સમેષ્યામિ શક્રતુલ્યપરાક્રમૈઃ।
અગ્નિકલ્પૈર્યુરાધર્ષૈઃ પ્રદીપ્તૈરિવ પાવકૈઃ॥ 7-112-52 (49336)
તથાઽન્યૈર્વિવિધૈર્યોધૈઃ કાલકલ્પૈર્દુરાસદૈઃ।
સમેષ્યામિ રણે રાજન્બહુભિર્યુદ્ધદુર્મદૈઃ॥ 7-112-53 (49337)
`ત્રિયોજનગતસ્યાપિ પદવીં સવ્યસાચિનઃ।
યાસ્યામિ રથિનાં શ્રેષ્ઠં પ્રવરં ચ ધનુષ્મતામ્॥ 7-112-54 (49338)
સૂર્યોદયગતસ્યાહં પાણ્ડવસ્ય ગતિં ચરન્।
અપરાહ્ણગતે સૂર્યે ગમિષ્યામિ ન સંશયઃ'॥ 7-112-55 (49339)
તસ્માદ્વૈ વાજિનો મુખ્યાન્વિશ્રુતાઞ્શુભલક્ષણૈઃ।
ઉપાવૃત્તાંશ્ચ પીતાંશ્ચ પુનર્યુઞ્જન્તુ મે રથે॥ 7-112-56 (49340)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-112-57x (4546)
તસ્ય સર્વાનુપાસઙ્ગાન્સર્વોપકરણાનિ ચ।
રથે ચાસ્થાપયદ્રાજા શસ્ત્રાણિ વિવિધાનિ ચ॥ 7-112-57 (49341)
તતસ્તાન્સર્વતોમુક્તાન્સદશ્વાંશ્ચતુરો જનાઃ।
રસવત્પાયયામાસુઃ પાનં મદસમીરણમ્॥ 7-112-58 (49342)
પીતોપવૃત્તાન્સ્નાતાંશ્ચ જગ્ધાન્નાન્સમલઙ્કૃતાન્।
વિનીતશલ્યાંસ્તુરગાંશ્ચતુરો હેમમાલિનઃ॥ 7-112-59 (49343)
તાન્યુક્તાન્રુક્મવર્ણાભાન્વિનીતાઞ્શીઘ્રગામિનઃ।
સંહૃષ્ટમનસો વ્યગ્રાન્વિધિવત્કલ્પિતાન્રથે॥ 7-112-60 (49344)
મહાધ્વજેન સિંહેન હેમકેસરમાલિના।
સંવૃતે કેતકૈર્હૈર્મૈર્મણિવિદ્રુમચિત્રિતૈઃ॥ 7-112-61 (49345)
પાણ્ડુરાભ્રપ્રકાશાભિઃ પતાકાભિરલઙ્કૃતે।
હેમદણ્ડોચ્છ્રિતચ્છત્રે બહુશસ્ત્રપરિચ્છદે।
યોજયામાસ વિધિવદ્ધેમભાણ્ડવિભૂષિતાન્॥ 7-112-62 (49346)
દારુકસ્યાનુજો ભ્રાતા સૂતસ્તસ્ય પ્રિયઃ સખા।
ન્યવેદયદ્રથં યુક્તં વાસવસ્યેવ માતલિઃ॥ 7-112-63 (49347)
તતઃ સ્નાતઃ શુચિર્ભૂત્વા કૃતકૌતુકમઙ્ગલઃ।
સ્નાતકાનાં સહસ્રસ્ય સ્વર્ણનિષ્કાનથો દદૌ॥ 7-112-64 (49348)
આશીર્વાદૈઃ પરિષ્વક્તઃ સાત્યકિઃ શ્રીમતાં વરઃ।
તતઃ સમધુપર્કામ્ભઃ પીત્વા કૈરાતકં મધુ॥ 7-112-65 (49349)
લોહિતાક્ષો બભૌ તત્ર મદવિહ્વલલોચનઃ।
આલભ્ય વીરકાંસ્યં ચ હર્ષેણ મહતાઽન્વિતઃ॥ 7-112-66 (49350)
દ્વિગુણીકૃતતેજોભિઃ પ્રજ્વલન્નિવ પાવકઃ।
ઉત્સઙ્ગે ધનુરાદાય સશરં રથિનાં વરઃ॥ 7-112-67 (49351)
`આશીર્વાદૈઃ પરિષ્વક્તઃ સાત્યકિઃ શ્રીમતાં વરઃ'।
કૃતસ્વસ્ત્યયનો વિપ્રૈઃ કવચી સમલઙ્કૃતઃ॥ 7-112-68 (49352)
લાજૈર્ગન્ધૈસ્તથા માલ્યૈઃ કન્યાભિશ્ચાભિનન્દિતઃ।
યુધિષ્ઠિરસ્ય ચરણાવભિવાદ્ય કૃતાઞ્જલિઃ॥ 7-112-69 (49353)
તેન મૂર્ધન્યુપાઘ્રાતઃ કૃતસ્વસ્યયનોઽપિ ચ।
આશિષો વિવિધાઃ શ્રુત્વા ધર્મરાજમુખેરિતાઃ।
હર્ષેણ મહતા યુક્ત આરુરોહ મહારથમ્॥ 7-112-70 (49354)
તતસ્તે વાજિનો હૃષ્ટાઃ સુપુષ્ટા વાતરંહસઃ।
અજય્યા જૈત્રમૂહુસ્તં વિકુર્વાણાઃ સ્મ સૈન્ધવાઃ।
યથા શક્રરથં રાજન્નૂહુસ્તે હરયઃ પુરા॥ 7-112-71 (49355)
તથૈવ ભીમસેનોઽપિ ધર્મરાજેન પૂજિતઃ।
પ્રાયાત્સાત્યકિના સાર્ધમભિવાદ્ય યુધિષ્ઠિરમ્॥ 7-112-72 (49356)
તૌ દૃષ્ટ્વા પ્રવિવિક્ષન્તૌ તવ સેનામરિંદમૌ।
સંયત્તાસ્તાવકાઃ સર્વે તસ્થુર્દ્રોણપુરોગમાઃ॥ 7-112-73 (49357)
સન્નદ્ધમનુગચ્છન્તં દૃષ્ટ્વા ભીમં સ સાત્યકિઃ।
અભિનન્દ્યાબ્રવીદ્વીરસ્તદા હર્ષકરં વચઃ॥ 7-112-74 (49358)
ત્વં ભીમ રક્ષ રાજાનમેતત્કાર્યતમં હિ તે।
અહં ભિત્ત્વા પ્રવેક્ષ્યામિ કાલપક્વમિદં બલમ્॥ 7-112-75 (49359)
આયત્યાં ચ તદાત્વે ચ શ્રેયો રાજ્ઞોઽભિરક્ષણમ્।
જાનીષે મમ વીર્યં ત્વં તવ ચાહમરિન્દમ।
તસ્માદ્ભીમ નિવર્તસ્વ મમ ચેદિચ્છસિ પ્રિયમ્॥ 7-112-76 (49360)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-112-77x (4547)
તથોક્તઃ સાત્યકિં પ્રાહ વ્રજ ત્વં કાર્યસિદ્ધયે।
અહં રાજ્ઞઃ કરિષ્યામિ રક્ષાં પુરુષસત્તમ॥ 7-112-77 (49361)
એવમુક્તઃ પ્રત્યુવાચ ભીમસેનં સ માધવઃ।
ગચ્છ ગચ્છ ધ્રુવં પાર્થ ધ્રુવો હિ વિજયો મમ॥ 7-112-78 (49362)
યન્મે સ્નિગ્ધોઽનુરક્તશ્ચ ત્વમદ્ય વશમાસ્થિતઃ।
નિમિત્તાનિ ચ ધન્યાનિ યથા ભીમ વદન્તિ માં॥ 7-112-79 (49363)
નિહતે સૈન્ધવે પાપે પાણ્ડવેન મહાત્મના।
પરિષ્વજિષ્યે રાજાનં ધર્માત્માનં યુધિષ્ઠિરમ્।
`અપ્રમાદશ્ચ તે કાર્યો દ્રોણં પ્રતિ મહારથમ્'॥ 7-112-80 (49364)
સઞ્ચય ઉવાચ। 7-112-81x (4548)
એતાવદુક્ત્વા ભીમં તુ વિસૃજ્ય ચ મહાયશાઃ।
સમ્પ્રૈક્ષત્તાવકં સૈન્યં વ્યાઘ્રો મૃગગણાનિવ॥ 7-112-81 (49365)
તં દૃષ્ટ્વા પ્રવિવિક્ષન્તં સૈન્યં તવ જનાધિપ।
ભૂય એવાભવન્મૂઢં સુભૃશં ચાપ્યકમ્પત॥ 7-112-82 (49366)
તતઃ પ્રયાતઃ સહસા તવ સૈન્યં સ સાત્યકિઃ।
દિદૃક્ષુરર્જુનં રાજન્ધર્મરાજસ્ય શાસનાત્ ॥ ॥ 7-112-83 (49367)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ જયદ્રથવધપર્વણિ ચતુર્દશદિવસયુદ્ધે દ્વાદશાધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥ 112 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-112-2 તે માં ભીતમિતિ બ્રૂયુરયાન્તં ઇતિ ઝ. પાઠઃ॥ 5-112-14 આસૈન્ધવવધાત્ સૈન્ધવવધાત્પ્રાગેવ॥ 5-112-17 હલાદિતોમરાન્તમાર્શ આદ્યજન્તમ્॥ 5-112-23 સમ્પાતે વિહરણે॥ 5-112-30 તદા દિગ્વિજયે॥ 5-112-35 અઞ્જનસ્ય વરુણોપવાહ્યસ્ય॥ 5-112-35 તેન દુર્યોધનેન। 5-112-43 સમ્ભાવિતઃ સમ્વર્ધિતાઃ॥ 5-112-49 પઞ્ચગુણઃ પઞ્ચગુણસ્નમગ્રીકઃ॥ 5-112-50 નાનાશસ્ત્રાણાં સમાવાયઃ સમૂહો યેષુ॥ 5-112-56 પીતાઃ પાયિતપેયાઃ॥ 5-112-61 કેતકૈઃ કુન્દઘટિતશલાકાભિઃ॥ 5-112-64 સ્વર્ણનિષ્કાન્ દીનારાન્॥ 5-112-65 તતઃ સમધુપર્કાર્હઃ પીત્વા કૈલાતકં મધુ ઇતિ ઝ.ઞ.પાઠઃ। કૈલાવતં મધુ ઇતિ ઙ.પાઠઃ॥ 5-112-76 આયત્યામુત્તરકાલે। તદાત્વે તત્ક્ષણે॥ 5-112-112 દ્વાદશાધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 113
॥ શ્રીઃ ॥
7.113. અધ્યાયઃ 113
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
અર્જુનં ગચ્છતઃ સાત્યકેઃ કૃતવર્મણાસહ યુદ્ધમ્॥ 1 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-113-0 (49368)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-113-0x (4549)
પ્રયાતે તવ સૈન્યં તુ યુયુધાને યુયુત્સયા।
ધર્મરાજો મહારાજ સ્વેનાનીકેન સંવૃતઃ।
પ્રાયાદ્દ્રોણરથં પ્રેપ્સુર્યુયુધાનસ્ય પૃષ્ઠતઃ॥ 7-113-1 (49369)
તતઃ પાઞ્ચાલરાજસ્ય પુત્રઃ સમરદુર્મદઃ।
`પ્રયાતે માધવે રાજન્નિદં વચનમબ્રવીત્'॥ 7-113-2 (49370)
પ્રાક્રોશત્પાણ્ડવાનીકે વસુદાનશ્ચ પાર્થિવઃ।
આગચ્છત પ્રહરત દ્રુતં વિપરિધાવત॥ 7-113-3 (49371)
યથા સુખેન ગચ્છેત સાત્યકિર્યુદ્ધદુર્મદઃ।
મહારથા હિ બહવો યતિષ્યન્તેઽસ્ય નિર્જયે॥ 7-113-4 (49372)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-113-5x (4550)
`સેનાપતિવચઃ શ્રુત્વા પાણ્ડવેયાઃ સમન્તતઃ।
અભ્યુદ્યયુર્મહારાજ તવ સૈન્યં સમન્તતઃ॥ 7-113-5 (49373)
જહિ પ્રહર ગૃહ્ણીહિ વિધ્ય વિદ્રવ ચાદ્રવ'।
ઇતિ બ્રુવન્તૌ વેગેન નિપેતુસ્તે મહારથાઃ॥ 7-113-6 (49374)
વયં પ્રતિજિગીષન્તસ્તત્ર તાન્સમભિદ્રુતાઃ।
`બાણશઙ્ખરવાન્કૃત્વા વિમિશ્રાન્વાદ્યનિસ્વનૈઃ॥ 7-113-7 (49375)
યુયુધાનરથં દૃષ્ટ્વા તાવકા અભિદુદ્રુવુઃ'।
તતઃ શબ્દો મહાનાસીદ્યુયુધાનરથં પ્રતિ॥ 7-113-8 (49376)
આકીર્યમાણા ધાવન્તી તવ પુત્રસ્ય વાહિની।
સાત્વતેન મહારાજ શતધાઽભિવ્યશીર્યત॥ 7-113-9 (49377)
તસ્યાં વિદીર્યમાણાયાં શિનેઃ પુત્રો મહારથઃ।
સપ્તવીરાન્મહેષ્વાસાનગ્રાનીકેષ્વપોથયત્॥ 7-113-10 (49378)
અથાન્યાનપિ રાજેન્દ્ર નાનાજનપદેશ્વરાન્।
શરૈરનલસઙ્કાશૈર્નિન્યે વીરાન્યમક્ષયમ્॥ 7-113-11 (49379)
શતમેકેન વિવ્યાધ શતેનૈકં ચ પત્રિણામ્।
દ્વિપારોહાન્દ્વિપાંશ્ચૈવ હયારોહાન્હયાંસ્તથા।
રથિનઃ સાશ્વસૂતાંશ્ચ જઘાનેશઃ પશૂનિવ॥ 7-113-12 (49380)
તં તથાઽદ્ભુતકર્માણં શરસમ્પાતવર્ષિણમ્।
ન કેચનાભ્યધાવન્વૈ સાત્યકિં તવ સૈનિકાઃ॥ 7-113-13 (49381)
તે ભીતા મૃદ્યમાનાશ્ચ પ્રમૃષ્ટા દીર્ઘબાહુના।
આયોધનં જહુર્વીરા દૃષ્ટા તમતિમાનિનમ્॥ 7-113-14 (49382)
તમેકં બહુધા પશ્યન્મોહિતાસ્તસ્ય તેજસા॥ 7-113-15 (49383)
રથૈર્વિમથિતૈશ્ચૈવ ભગ્નનીડૈશ્ચ મારિષ।
ચક્રૈર્વિમથિતૈશ્છત્રૈર્ધ્વજૈશ્ચ વિનિપાતિતૈઃ॥ 7-113-16 (49384)
અનુકર્ષૈઃ પતાકાભિઃ શિરસ્ત્રાણૈઃ સકાઞ્ચનૈઃ।
બાહુભિશ્ચન્દનાદિગ્ધૈઃ સાઙ્ગદૈશ્ચ વિશામ્પતે॥ 7-113-17 (49385)
હસ્તિહસ્તોપમૈશ્ચાપિ ભુજઙ્ગાભોગસન્નિભૈઃ।
ઊરુભિઃ પૃથિવી ચ્છન્ના મનુજાનાં નરાધિપ॥ 7-113-18 (49386)
શશાઙ્કુસન્નિભૈશ્ચૈવ વદનૈશ્ચારુકુણ્ડલૈઃ।
પતિતૈર્ઋષભાક્ષાણાં બભૌ ભારત મેદિની॥ 7-113-19 (49387)
ગજૈશ્ચ બહુધા છિન્નૈઃ શયાનૈઃ પર્વતોપમૈઃ।
રરાજાતિભૃશં ભૂમિર્વિકીર્ણૈરિવ પર્વતૈઃ॥ 7-113-20 (49388)
તપનીયમયૈર્યોક્ત્રૈર્મુક્તાજાલવિભૂષિતૈઃ।
ઉરશ્છદૈર્વિચિત્રૈશ્ચ વ્યશોભન્ત તુરઙ્ગમાઃ।
ગતસત્વા મહીં પ્રાપ્ય પ્રમૃષ્ટા દીર્ઘબાહુના॥ 7-113-21 (49389)
નાનાવિધાનિ સૈન્યાનિ તવ હત્વા તુ સાત્વતઃ।
પ્રવિષ્ટસ્તાવકં સૈન્યં દ્રાવયિત્વા ચમૂં ભૃશમ્॥ 7-113-22 (49390)
તતસ્તેનૈવ માર્ગેણ યેન યાતો ધનઞ્જયઃ।
ઇયેષ સાત્યકિર્ગન્તું તતો દ્રોણેન વારિતઃ॥ 7-113-23 (49391)
ભારદ્વાજં સમાસાદ્ય યુયુધાનશ્ચ સાત્યકિઃ।
ન ન્યવર્તત સઙ્ક્રુદ્ધો વેલામિવ જલાશયઃ॥ 7-113-24 (49392)
નિવાર્ય તુ રણે દ્રોણો યુયુધાનં મહારથમ્।
વિવ્યાધ નિશિતૈર્બાણૈઃ પઞ્ચભિર્મર્મભેદિભિઃ॥ 7-113-25 (49393)
સાત્યકિસ્તુ રણે દ્રોણં રાજન્વિવ્યાધ સપ્તભિઃ।
હેમપુઙ્ઘૈઃ શિલાધૌતૈઃ કઙ્કબર્હિણવાજિતૈઃ॥ 7-113-26 (49394)
ષં ષડ્ભિઃ સાયકૈર્દ્રોણઃ સાશ્વયન્તારમાર્દયત્।
સ તં ન મમૃષે દ્રોણં યુયુધાનો મહારથઃ॥ 7-113-27 (49395)
સિંહનાદં તતઃ કૃત્વા દ્રોણં વિવ્યાધ સાત્યકિઃ।
દશભિઃ સાયકૈશ્ચાન્યૈઃ ષડ્ભિરષ્ટાભિરેવ ચ॥ 7-113-28 (49396)
યુયુધાનઃ પુનર્દ્રોણં વિવ્યાધ દશભિઃ શરૈઃ।
એકેન સારથિં ચાસ્ય ચતુર્ભિશ્ચતુરો હયાન્।
ધ્વજમેકેન બાણેન વિવ્યાધ યુધિ મારિષ॥ 7-113-29 (49397)
તં દ્રોણઃ સાશ્વયન્તારં સરથધ્વજમાશુગૈઃ।
ત્વરન્પ્રાચ્છાદયદ્બાણૈઃ શલભાનામિવ વ્રજૈઃ॥ 7-113-30 (49398)
તથૈવ યુયુધાનોઽપિ દ્રોણં બહુભિરાશુગૈઃ।
`પ્રાચ્છાદયદસમ્ભ્રાન્તસ્ત્વરમાણો મહારથઃ॥ 7-113-31 (49399)
દ્રોણસ્તુ પરમક્રુદ્ધઃ સાત્યકિં પરવીરહા।
અવાક્રિચ્છિતૈર્બાણૈર્વાસુદેવપરાક્રમમ્॥ 7-113-32 (49400)
તં તથા શરજાલેન પ્રચ્છાદ્ય મહતા પુનઃ।
દ્રોણઃ પ્રહસ્ય શૈનેયમિદં વચનમબ્રવીત્'॥ 7-113-33 (49401)
તવાચાર્યો રણં હિત્વા ગતઃ કાપુરુષો યથા।
યુધ્યમાનં ચ માં હિત્વા પ્રદક્ષિણમવર્તત॥ 7-113-34 (49402)
ત્વં હિ મે યુધ્યતો નાદ્ય જીવન્યાસ્યસિ માધવ।
યદિ માં ત્વં રણે હિત્વા ન યાસ્યાચાર્યવદ્દ્રુતમ્॥ 7-113-35 (49403)
સાત્યકિરુવાચ। 7-113-36x (4551)
ધનઞ્જયસ્ય પદવીં ધર્મરાજસ્ય શાસનાત્।
ગચ્છામિ સ્વસ્તિ તે બ્રહ્મન્ન મે કાલાત્યયો ભવેત્॥ 7-113-36 (49404)
આચાર્યાનુગતો માર્ગઃ શિષ્યૈરન્વાસ્યતે સદા।
તસ્માદેવ વ્રજામ્યાશુ યથા મે સ ગુરુર્ગતઃ॥ 7-113-37 (49405)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-113-38x (4552)
એતાવદુક્ત્વા શૈનેય આચાર્યં પરિવર્જયન્।
પ્રયાતઃ સહસા રાજન્સારથિં ચેદમબ્રવીત્॥ 7-113-38 (49406)
દ્રોણઃ કરિષ્યતે યત્નં સર્વથા મમ વારણે।
યત્તો યાહિ રણે સૂત શૃણુ ચેદં વચઃ પરમ્॥ 7-113-39 (49407)
એતદાલોક્યતે સૈન્યમાવન્ત્યાનાં મહાપ્રભમ્।
અસ્યાનન્તરતસ્ત્વેતદ્દાક્ષિણાત્યં મહદ્બલમ્॥ 7-113-40 (49408)
તદનન્તરમેતચ્ચ બાહ્લિકાનાં મહદ્બલમ્।
બાહ્લિકાભ્યાશતો યુક્તં કર્ણસ્ય ચ મહદ્બલમ્॥ 7-113-41 (49409)
અન્યોન્યેન હિ સૈન્યાનિ ભિન્નાન્યેતાનિ સારથે।
અન્યોન્યં સમુપાશ્રિત્ય ન ત્યક્ષ્યન્તિ રણાજિરમ્॥ 7-113-42 (49410)
એતદન્તરમાસાદ્ય ચોદયાશ્વાન્પ્રહૃષ્ટવત્।
મધ્યમં જવમાસ્થાય વહ મામત્ર સારથે॥ 7-113-43 (49411)
બાહ્લિકા યત્ર દૃશ્યન્તે નાનાપ્રહરણોદ્યતાઃ।
દાક્ષિણાત્યાશ્ચ બહવઃ સૂતપુત્રપુરોગમાઃ॥ 7-113-44 (49412)
હસ્ત્યશ્વરથસમ્બાધં યચ્ચાનીકં વિલોક્યતે।
નાનાદેશસમુત્થૈશ્ચ પદાતિભિરધિષ્ઠિતમ્॥ 7-113-45 (49413)
`*તતઃ શક્યો મહાવ્યૂહો ભેત્તું સ સહસા રણે।
તં દેશં ત્વરિતા યામો મૃદ્ગ્રન્તો યુધિ શાત્રવાન્॥ 7-113-46 (49414)
તત્રૈતે સમ્પ્રહૃષ્ટત્વાન્નાસ્માન્પ્રતિ યુયુત્સવઃ॥ 7-113-47 (49415)
અયુધ્યમાનો બહુભિરેકં પ્રાપ્ય સુદુર્બલમ્।
બલં પ્રમથ્ય ગચ્છામિ મિષતાં સર્વધન્વિનામ્॥ 7-113-48 (49416)
મધ્યતો યાહિ યત્રોગ્રં કર્ણસ્ય સુમહદ્બલમ્।
યત્રૈતે પરમક્રુદ્ધા દાક્ષિણાત્યા મહારથાઃ।
એતાન્વિજિત્ય સઙ્ગ્રામે તતો યામો ધનઞ્જયમ્॥ 7-113-49 (49417)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-113-50x (4553)
યુયુધાનવચઃ શ્રુત્વા યુયુધાનસ્ય સારથિઃ।
યથોક્તમગમદ્રાજન્વર્જયન્દ્રોણમાહવે'॥ 7-113-50 (49418)
તં દ્રોણોઽનુયયૌ ક્રુદ્ધો વિકિરન્વિશિખાન્બહૂન્।
યુયુધાનં મહાભાગં ગચ્છન્તમનિવર્તિનમ્॥ 7-113-51 (49419)
સ ચ સૈન્યં મહદ્ભિત્ત્વા દાક્ષિણાત્યબલં ચ તત્।
કર્ણસ્ય સૈન્યં સુમહદભિહત્ય શિતૈઃ શરૈઃ॥ 7-113-52 (49420)
પ્રાવિશદ્ભારતીં સેનામપર્યન્તાં સ સાત્યકિઃ।
સાત્યકો હિ તતઃ સૈન્યં દ્રાવયન્સ સમન્તતઃ॥ 7-113-53 (49421)
પ્રવિષ્ટે યુયુધાને તુ સૈનિકેષુ દ્રુતેષુ ચ।
અમર્ષી કૃતવર્મા તુ સાત્યકિં પર્યવારયત્॥ 7-113-54 (49422)
તમાપતન્તં વિશિખૈઃ ષડ્ભિરાહત્ય સાત્યકિઃ।
ચતુર્ભિશ્ચતુરોઽસ્યાશ્વાનાજઘાનાશુ વીર્યવાન્॥ 7-113-55 (49423)
તતઃ પુનઃ ષોડશભિર્નતપર્વભિરાશુગૈઃ।
સાત્યકિઃ કૃતવર્માણં પ્રત્યવિધ્યત્સ્તનાન્તરે॥ 7-113-56 (49424)
સ તાડ્યમાનો વિશિખૈર્બહુભિસ્તિગ્મતેજનૈઃ।
સાત્વતેન મહારાજ કૃતવર્મા ન ચક્ષમે॥ 7-113-57 (49425)
સ વત્સન્દતં સન્ધાય તિગ્માંશ્વનલસપ્રભમ્।
આકૃષ્ય રાજન્નાકર્ણાદ્વિવ્યાધોરસિ સાત્યકિમ્॥ 7-113-58 (49426)
સ તસ્ય દેહાવરણં ભિત્ત્વા દેહં ચ સાયકઃ।
સપુઙ્ખપત્રઃ પૃથિવીં વિવેશ રુધિરોક્ષિતઃ॥ 7-113-59 (49427)
અથાસ્ય બહુભિર્બાણૈરચ્છિનત્પરમાસ્ત્રવિત્।
સ માર્ગણગણં રાજન્કૃતવર્મા શરાસનમ્॥ 7-113-60 (49428)
વિવ્યાધ ચ રણે રાજન્સાત્યકિં સત્યવિક્રમમ્।
દશભિર્વિશિખૈસ્તીક્ષ્ણૈરભિક્રુદ્ધઃ સ્તનાન્તરે॥ 7-113-61 (49429)
તતઃ પ્રશીર્ણે ધનુષિ શક્ત્યા શક્તિમતાં વરઃ।
જઘાન દક્ષિણં બહું સાત્યકિઃ કૃતવર્મણઃ॥ 7-113-62 (49430)
તતોઽન્યત્સુદૃઢં ચાપં પૂર્ણમાયમ્ય સાત્યકિઃ।
વ્યસૃજદ્વિશિખાંસ્તૂર્ણં શતશોઽથ સહસ્રશઃ॥ 7-113-63 (49431)
સરથં કૃતવર્માણં સમન્તાત્પર્યવારયત્।
છાદયિત્વા રણે રાજન્હાર્દિક્યં સ તુ સાત્યકિઃ।
અથાસ્ય ભલ્લેન શિરઃ સારથેઃ સમકૃન્તત॥ 7-113-64 (49432)
સ પપાત હતઃ સૂતો હાર્દિક્યસ્ય મહારથાત્।
તતસ્તે યન્તૃરહિતાઃ પ્રાદ્રવંસ્તુરગા ભૃશમ્॥ 7-113-65 (49433)
અથ ભોજસ્તુ સમ્ભ્રાન્તો નિગૃહ્ય તુરગામન્સ્વયમ્।
તસ્થૌ વીરો ધનુષ્પાણિસ્તત્સૈન્યાન્યભ્યપૂજયન્॥ 7-113-66 (49434)
સ મુહૂર્તમિવાશ્વાસ્ય સદશ્વાન્સમનોદયત્।
વ્યપેત ભીરમિત્રાણામાવહત્સુમહદ્ભયમ્॥ 7-113-67 (49435)
સાત્યકિશ્ચાત્યગાત્તસ્માત્સ તુ ભીમમુપાદ્રવત્॥ 7-113-68 (49436)
યુયુધાનોઽપિ રાજેન્દ્ર ભોજાનીકાદ્વિનિઃસૃતઃ।
પ્રયયૌ ત્વરિતસ્તૂર્ણં કામ્ભોજાનાં મહાચમૂમ્॥ 7-113-69 (49437)
સ તત્ર બહુભિઃ શૂરૈઃ સન્નિરુદ્ધો મહારથૈઃ।
ન ચચાલ તદા રાજન્સાત્યકિઃ સત્યવિક્રમઃ॥ 7-113-70 (49438)
સન્ધાય ચ ચમૂં દ્રોણો ભોજે ભારં નિવેશ્ય ચ।
અભ્યધાવદ્રણે યત્તો યુયુધાનં યુયુત્સયા॥ 7-113-71 (49439)
તથા તમનુધાવન્તં યુયુધાનસ્ય પૃષ્ઠતઃ।
ન્યવારયન્ત સંહૃષ્ટાઃ પાણ્ડુસૈન્યે બ્રૃહત્તમાઃ।
સમાસાદ્ય તુ હાર્દિક્યં રથાનાં પ્રવરં રથમ્॥ 7-113-72 (49440)
પાઞ્ચાલા વિગતોત્સાહા ભીમસેનપુરોગમાઃ।
વિક્રમ્ય વારિતા રાજન્વીરેણ કૃતવર્મણા॥ 7-113-73 (49441)
યતમાનાંશ્ચ તાન્સર્વાનીષદ્વિગતચેતસઃ।
અભિતસ્તાઞ્શરૌઘેણ ક્લાન્તવાહાનકારયત્॥ 7-113-74 (49442)
નિગૃહીતાસ્તુ ભોજેન ભોજાનીકેપ્સવો રણે।
અતિષ્ઠન્નાર્યવદ્વીરાઃ પ્રાર્થયન્તો મહદ્યશઃ।
`હાર્દિક્યં સમરે યત્તા ન શેકુઃ પ્રતિવીક્ષિતુમ્'॥ ॥ 7-113-75 (49443)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ જયદ્રથવધપર્વણિ ચતુર્દશદિવસયુદ્ધે ત્રયોધશાધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥ 2 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-113-12 ઈશો રુદ્રઃ॥ 5-113-19 ઋષોભસ્યેવાક્ષીણિ યેષામ્॥ 5-113-35 ત્વંહિ ત્વમપિ॥ 5-113-42 ભિન્નાનિ પૃથગ્ભૂતાનિ॥ 5-113-* એતદાદિ પઞ્ચશ્લોકાનાં સ્થાને અધો લિખિત એકએવ શ્લોકઃ ઝ. પુસ્તકેઽસ્તિ। એતાવદુક્ત્વા યન્તારં બ્રાહ્મણં પરિવર્જયન્। મધ્યતો યાહિ યચ્ચોગ્રં કર્ણસ્ય ચ મહદ્વલમ્॥ 5-113-58 જિહ્માગાનિલસન્નિભમ્ ઇતિ। ઝ. પાઠઃ॥ 5-113-71 સન્ધાય યથાસ્થાનમાનીય॥ 5-113-75 આર્યવત્કુલીનવત્। કુલીનત્વાદિતિયાવત્॥ 5-113-113 ત્રયોદશાધિકરશથતમોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 114
॥ શ્રીઃ ॥
7.114. અધ્યાયઃ 114
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
ધૃતરાષ્ટ્રસ્ય સ્વસૈન્યપરાજયશ્રવણેન શોચનમ્॥ 1 ॥ સઞ્જયેન તદુપાલમ્ભપૂર્વકં કૃતવર્મપરાક્રમકથનમ્॥ 2 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-114-0 (49444)
ધૃતરાષ્ટ્ર ઉવાચ। 7-114-0x (4554)
એવં બહુગુણં સૈન્યમેવં પ્રવિચિતં બલમ્।
વ્યૂઢમેવં યથાન્યાયમેવં બહુ ચ સઞ્જય॥ 7-114-1 (49445)
નિત્યં પૂજિતમસ્માભિરભિકામં ચ નઃ સદા।
પ્રૌઢમત્યદ્ભુતાકારં પુરસ્તાદ્દૃષ્ટવિક્રમમ્॥ 7-114-2 (49446)
નાતિવૃદ્વમબાલં ચ નાકૃશં નાતિપીવરમ્।
લઘુવૃત્તાયતપ્રાયં સારગાત્રમનામયમ્॥ 7-114-3 (49447)
આત્તસન્નાહસઞ્છન્નં બહુશસ્ત્રપરિચ્છદમ્।
શસ્ત્રગ્રહણવિદ્યાસુ બહ્વીષુ પરિનિષ્ઠિતમ્॥ 7-114-4 (49448)
આરોહે પર્યવસ્કન્દે સરણે સાન્તરપ્લુતે।
સમ્યક્પ્રહરણે યાને વ્યપયાને ચ કોવિદમ્॥ 7-114-5 (49449)
નાગેષ્વશ્વેષુ બહુશો રથેષુ ચ પરીક્ષિતમ્।
`ચર્મનિસ્ત્રિંશયુદ્ધે ચ નિયુદ્ધે ચ વિશારદમ્'।
પરીક્ષ્ય ચ યથાન્યાયં વેતનેનોપપાદિતમ્॥ 7-114-6 (49450)
ન ગોષ્ઠ્યા નોપકારેણ ન સમ્બન્ધનિમિત્તતઃ।
નાનાહૂતં નાપ્યભૃતં મમ સૈન્યં બભૂવ હ॥ 7-114-7 (49451)
કુલીનાર્યજનોપેતં તુષ્ટપુષ્ટમનુદ્ધતમ્।
કૃતમાનોપચારં ચ યશસ્વિ ચ મનસ્વિ ચ॥ 7-114-8 (49452)
સચિવૈશ્ચાપરૈર્મુખ્યૈર્બહુભિઃ પુણ્યકર્મભિઃ।
લોકપાલોપમૈસ્તાત પાલિતં નરસત્તમૈઃ॥ 7-114-9 (49453)
બહુભિઃ પાર્થિવૈર્ગુપ્તમસ્મત્પ્રિયચિકીર્ષુભિઃ।
અસ્માનભિસૃતૈઃ કામાત્સબલૈઃ સપદાનુગૈઃ॥ 7-114-10 (49454)
મહોદધિમિવાપૂર્ણમાપગાભિઃ સમન્તતઃ।
અપક્ષૈઃ પક્ષિસઙ્કાશૈ રથૈરશ્વૈશ્ચ સંવૃતમ્॥ 7-114-11 (49455)
પ્રભિન્નકરટૈશ્ચૈવ દ્વિરદૈરાવૃતં મહત્।
યદહન્યત મે સૈન્યં કિમન્યદ્ભાગધેયતઃ॥ 7-114-12 (49456)
યોધાક્ષય્યજલં ભીમં વાહનોર્મિતરઙ્ગિણમ્।
ક્ષેપણ્યસિગદાશક્તિશરપ્રાસઝષાકુલમ્॥ 7-114-13 (49457)
ધ્વજભૂષણસમ્બાધરત્નોપલસુસઞ્ચિતમ્।
વાહનૈરભિધાવદ્ભિર્વાયુવેગવિકમ્પિતમ્॥ 7-114-14 (49458)
દ્રોણગમ્ભીરપાતાલં કૃતવર્મમહાહદમ્।
જલસન્ધમહાગ્રાહં કર્મચન્દ્રોદયોદ્ધતમ્॥ 7-114-15 (49459)
ગતે સૈન્યાર્ણવં ભિત્ત્વા તરસા પાણ્ડવર્ષભે।
સઞ્જયૈકરથેનૈવ યુયુધાને ચ મામકમ્॥ 7-114-16 (49460)
તત્ર શેષં ન પશ્યામિ પ્રવિષ્ટે સવ્યસાચિનિ।
સાત્વતે ચ રથોદારે મમ સૈન્યસ્ય સઞ્જય॥ 7-114-17 (49461)
તૌ તત્ર સમતિક્રાન્તૌ દૃષ્ટ્વાઽતીવ તરસ્વિનૌ।
સિન્ધુરાજં તુ સમ્પ્રેક્ષ્ય ગાણ્ડીવસ્ય ચ ગોચરમ્॥ 7-114-18 (49462)
કિં નુ વા કુરવઃ કૃત્યં વિદધુઃ કાલચોદિતાઃ।
દારુણૈકાયનેઽકાલે કથં વા પ્રતિપેદિરે॥ 7-114-19 (49463)
ગ્રસ્તાન્હિ કૌરવાન્મન્યે મૃત્યુના તાત સઙ્ગતાન્।
વિક્રમોઽપિ રણે તેષાં ન તથા દૃશ્યતે હિ વૈ॥ 7-114-20 (49464)
અક્ષતૌ સંયુગે તત્ર પ્રવિષ્ટૌ કૃષ્ણપાણ્ડવૌ।
ન ચ વારયિતા કશ્ચિત્તયોરસ્તીહ સઞ્જય॥ 7-114-21 (49465)
ભૃતાશ્ચ બહવો યોધાઃ પરીક્ષ્યૈવ મહારથાઃ।
વેતનેન યથાયોગં પ્રિયવાદેન ચાપરે॥ 7-114-22 (49466)
અસત્કારભૃતસ્તાત મમ સૈન્યે ન વિદ્યતે।
કર્મણા હ્યનુરૂપેણ લભ્યતે ભક્તવેતનમ્॥ 7-114-23 (49467)
ન ચ યોધોઽભવત્કશ્ચિન્મમ સૈન્યે તુ સઞ્જય।
અલ્પદાનભૃતસ્તાત તથા ચાભૃતકો નરઃ॥ 7-114-24 (49468)
પૂજિતો હિ યથાશક્ત્યા દાનમાનાસનૈર્મયા।
તથા પુત્રૈશ્ચ મે તાત જ્ઞાતિભિશ્ચ સબાન્ધવૈઃ॥ 7-114-25 (49469)
તે ચ પ્રાપ્યૈવ સઙ્ગ્રામે નિર્જિતાઃ સવ્યસાચિના।
શૈનેયેન પરામૃષ્ટાઃ કિમન્યદ્ભાગધેયતઃ॥ 7-114-26 (49470)
રક્ષ્યતે યશ્ચ સઙ્ગ્રામે યે ચ સઞ્જય રક્ષિણઃ।
એકઃ સાધારણઃ પન્થાર રક્ષ્યસ્ય સહ રક્ષિભિઃ॥ 7-114-27 (49471)
અર્જુનં સમરે દૃષ્ટ્વા સૈન્ધવસ્યાગ્રતઃ સ્થિતમ્।
પુત્રો મમ ભૃશં મૂઢઃ કિં કાર્યં પ્રત્યપદ્યત॥ 7-114-28 (49472)
સાત્યકિં ચ રણે દૃષ્ટ્વા પ્રવિશન્તમભીતવત્।
કિં નુ દુર્યોધનઃ કૃત્યં પ્રાપ્તકાલમમન્યત॥ 7-114-29 (49473)
સર્વશસ્ત્રાતિગૌ સેનાં પ્રવિષ્ટૌ રથિસત્તમૌ।
દૃષ્ટ્વા કાં વૈ ધૃતિં યુદ્ધે પ્રત્યપદ્યન્ત મામકાઃ॥ 7-114-30 (49474)
દૃષ્ટ્વા કૃષ્ણં તુ દાશાર્હમર્જુનાર્થે વ્યવસ્થિતમ્।
શિનીનામૃષભં ચૈવ મન્યે શોચન્તિ પુત્રકાઃ॥ 7-114-31 (49475)
દૃષ્ટા સેનાં વ્યતિક્રાન્તાં સાત્વતેનાર્જુનેન ચ।
પલાયમાનાંશ્ચ કુરૂન્મન્યે શોચન્તિ પુત્રકાઃ॥ 7-114-32 (49476)
વિદ્રુતાન્રથિનો દૃષ્ટ્વા નિરુત્સાહાન્દ્વિષજ્જયે।
પલાયનકૃતોત્સાહાન્મન્યે શોચન્તિ પુત્રકાઃ॥ 7-114-33 (49477)
શૂન્યાન્કૃતાન્રથોપસ્થાન્સાત્વતેનાર્જુનેન ચ।
હતાંશ્ચ યોધાન્સંદૃશ્ય મન્યે શોચન્તિ પુત્રકાઃ॥ 7-114-34 (49478)
વ્યશ્વનાગરથાન્દૃષ્ટ્વા તત્ર વીરાન્સહૃસ્રશઃ।
ધાવમાનાન્રણે વ્યગ્રામન્યન્યે શોચન્તિ પુત્રકાઃ॥ 7-114-35 (49479)
મહાનાગાન્વિદ્રવતો દૃષ્ટ્વાઽર્જુનશરાહતાન્।
પતિતાન્પતતશ્ચાન્યાન્મન્યે શોચન્તિ પુત્રકાઃ॥ 7-114-36 (49480)
વિહીનાંશ્ચ કૃતાનશ્વાન્વિરથાંશ્ચ કૃતાન્નરાન્।
તત્ર સાત્યકિપાર્થાભ્યાં મન્યે શોચન્તિ પુત્રકાઃ॥ 7-114-37 (49481)
હયૌઘાન્નિહતાન્દૃષ્ટ્વા દ્રવમાણાંસ્તતસ્તતઃ।
રણે માધવપાર્થાભ્યાં મન્યે શોચન્તિ પુત્રકાઃ॥ 7-114-38 (49482)
પત્તિસઙ્ઘાન્રણે દૃષ્ટ્વા ધાવમાનાંશ્ચ સર્વશઃ।
નિરાશા વિજયે સર્વે મન્યે શોચન્તિ પુત્રકાઃ॥ 7-114-39 (49483)
દ્રોણસ્ય સમતિક્રાન્તાવનીકમપરાજિતૌ।
ક્ષણેન દૃષ્ટ્વા તૌ વીરૌ મન્યે શોચન્તિ પુત્રકાઃ॥ 7-114-40 (49484)
સમ્મૂઢોઽસ્મિ ભૃશં તાત શ્રુત્વા કૃષ્ણધનઞ્જયૌ।
પ્રવિષ્ટૌ મામકં સૈન્યં સાત્વતેન સહાચ્યુતૌ॥ 7-114-41 (49485)
તસ્મિન્પ્રવિષ્ટે પૃતનાં શિનીનાં પ્રવરે રથે।
ભોજાનીકં વ્યતિક્રાન્તે કિમકુર્વત કૌરવાઃ॥ 7-114-42 (49486)
તથા દ્રોણેન સમરે નિગૃહીતેષુ પાણ્ડુષુ।
કથં યુદ્ધમભૂત્તત્ર તન્મમાચક્ષ્વ સઞ્જય॥ 7-114-43 (49487)
દ્રોણો હિ બલવાન્શ્રેષ્ઠઃ કૃતાસ્ત્રો યુદ્ધદુર્મદઃ।
પાઞ્ચાલાસ્તં મહેષ્વાસં પ્રત્યયુધ્યન્કથં રણે॥ 7-114-44 (49488)
બદ્ધવૈરાસ્તતો દ્રોણે ધનઞ્જયજયૈષિણઃ।
ભારદ્વાજસુતસ્તેષુ દૃઢવૈરો મહારથઃ॥ 7-114-45 (49489)
અર્જુનશ્ચાપિ યચ્ચક્રે સિન્ધુરાજવધં પ્રતિ।
તન્મે સર્વં સમાચક્ષ્વ કુશલો હ્યસિ સઞ્જય॥ 7-114-46 (49490)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-114-47x (4555)
આત્માપરાધાત્સમ્ભૂતં વ્યસનં ભરતર્ષભ।
પ્રાપ્ય પ્રાકૃતવદ્વીર ન ત્વં શોચિતુમર્હસિ॥ 7-114-47 (49491)
પુરા યદુચ્યસે પ્રાજ્ઞૈઃ સુહૃદ્ભિર્વિદુરાદિભિઃ।
મા હાર્ષીઃ પાણ્ડવાન્રાજન્નિતિ તન્ન ત્વયા શ્રુતમ્॥ 7-114-48 (49492)
સુહૃદાં હિતકામાનાં વાક્યં યો ન શૃણોતિ હ।
સ મહદ્વ્યસનં પ્રાપ્ય શોચતે વૈ યથા ભવાન્॥ 7-114-49 (49493)
યાચિતોઽસિ પુરા રાજન્દાશાર્હેણ શમં પ્રતિ।
ન ચ તં લબ્ધવાન્કામં ત્વત્તઃ કૃષ્ણો મહાયશાઃ॥ 7-114-50 (49494)
તવ નિર્ગુણતાં જ્ઞાત્વા પક્ષપાતં સુતેષુ ચ।
દ્વૈધીભાવં તથા ધર્મે પાણ્ડવેષુ ચ મત્સરમ્॥ 5-114-52 તવ જિહ્મમભિપ્રાયં વિદિત્વા પાણ્ડવાન્પ્રતિ।
આર્તપ્રલાપાંશ્ચ બહૂન્મનુજાધિપ સત્તમ॥ 7-114-51 (49495)
સર્વલોકસ્ય તત્ત્વજ્ઞઃ સર્વલોકેશ્વરઃ પ્રભુઃ।
વાસુદેવસ્તતો યુદ્ધં કુરૂણામકરોન્મહત્॥ 7-114-53 (49496)
આત્માપરાધાત્સુમહાન્પ્રાપ્તસ્તે વિપુલઃ ક્ષયઃ।
નૈનં દુર્યોધને દોષં કર્તુમર્હસિ માનદ॥ 7-114-54 (49497)
ન હિ તૈ સુકૃતં કિઞ્ચિદાદૌ મધ્યે ચ ભારત।
દૃશ્યતે પૃષ્ઠતશ્ચૈવ ત્વન્મૂલો હિ પરાજયઃ॥ 7-114-55 (49498)
તસ્માદદ્ય સ્થિરો ભૂત્વા જ્ઞાત્વા લોકસ્ય નિર્ણયમ્।
શૃણુ યુદ્ધં યથાવૃત્તં ઘોરં દેવાસુરોપમમ્॥ 7-114-56 (49499)
પ્રવિષ્ટે તવ સૈન્યં તુ શૈનેયે સત્યવિક્રમે।
ભીમસેનમુખાઃ પાર્થાઃ પ્રતીયુર્વાહિનીં તવ॥ 7-114-57 (49500)
આગચ્છતસ્તાન્સહસા ક્રુદ્ધરૂપાન્સહાનુગાન્।
દધારૈકો રણે પાણ્ડૂન્કૃતવર્મા મહારથઃ॥ 7-114-58 (49501)
યથોદ્વૃત્તં વારયતે વેલા વૈ સલિલાર્ણવમ્।
પાણ્ડુસૈન્યં તથા સઙ્ખ્યે હાર્દિક્યઃ સમવારયત્॥ 7-114-59 (49502)
તત્રાદ્ભુતમપશ્યામ હાર્દિક્યસ્ય પરાક્રમમ્।
યદેનં સહિતાઃ પાર્થા નાતિચક્રમુરાહવે॥ 7-114-60 (49503)
તતો ભીમસ્ત્રિભિર્વિદ્ધ્વા કૃતવર્માણમાશુગૈઃ।
શઙ્ખં દધ્મૌ મહાબાહુર્હર્ષુયન્સર્વપાણ્ડવાન્॥ 7-114-61 (49504)
સહદેવસ્તુ વિંશત્યા ધર્મરાજશ્ચ પઞ્ચભિઃ।
શતેન નકુલશ્ચાપિ હાર્દિક્યં સમવિધ્યત॥ 7-114-62 (49505)
દ્રૌપદેયાસ્ત્રિસપ્તત્યા સપ્તભિશ્ચ ઘટોત્કચઃ।
ધૃષ્ટદ્યુમ્નસ્ત્રિભિશ્ચાપિ કૃતવર્માણમાર્દયત્॥ 7-114-63 (49506)
વિરાટો દ્રુપદશ્ચૈવ યાજ્ઞસેનિશ્ચ પઞ્ચભિઃ।
શિખણ્ડી ચૈવ હાર્દિક્યં વિદ્ધ્વા પઞ્ચભિરાશુગૈઃ॥ 7-114-64 (49507)
પુનર્વિવ્યાધ વિંશત્યા સાયકાનાં હસન્નિવ।
કૃતવર્મા તતો રાજન્સર્વતસ્તાન્મહારથાન્॥ 7-114-65 (49508)
એકૈકં પઞ્ચભિર્વિદ્ધ્વા ભીમં વિવ્યાધ સપ્તભિઃ।
ધનુર્ધ્વજં ચાસ્ય તદા રથાદ્ભૂમાવપાતયત્॥ 7-114-66 (49509)
અથૈનં છિન્નધન્વાનં ત્વરમાણો મહારથઃ।
આજઘાનોરસિ ક્રુદ્ધઃ સપ્તત્યા નિશિતૈઃ શરૈઃ॥ 7-114-67 (49510)
સ ગાઢવિદ્ધો બલવાન્હાર્દિક્યસ્ય શરોત્તમૈઃ।
ચચાલ રથમધ્યસ્થઃ ક્ષિતિકમ્પે યથાઽચલઃ॥ 7-114-68 (49511)
ભીમસેનં તથા દૃષ્ટ્વા ધર્મરાજપુરોગમાઃ।
વિસૃજન્તઃ શરાન્રાજન્કૃતવર્માણમાર્દયન્॥ 7-114-69 (49512)
તં તથા કોષ્ઠકીકૃત્ય રથવંશેન મારિષ।
વિવ્યધુઃ સાયકૈર્હૃષ્ટા રક્ષાર્થં મારુતેર્મૃધે॥ 7-114-70 (49513)
પ્રતિલભ્ય તતઃ સંજ્ઞાં ભીમસેનો મહાબલઃ।
શક્તિં જગ્રાહ સમરે હેમદણ્ડામયસ્માયીમ્॥ 7-114-71 (49514)
ચિક્ષેપ ચ રથાત્તૂર્ણં કૃતવર્મરથં પ્રતિ।
સા ભીમભુજનિર્મુક્તા નિર્મુક્તોરગસન્નિભા॥ 7-114-72 (49515)
કૃતવર્માણમભિતઃ પ્રજજ્વાલ સુદારુણા।
તામાપતન્તીં સહસા યુગાન્તાગ્નિસમપ્રભામ્॥ 7-114-73 (49516)
દ્વાભ્યાં શરાભ્યાં હાર્દિક્યો નિજઘાન દ્વિધા તદા।
સા છિન્ના પતિતા ભૂમૌ શક્તિઃ કનકભૂષણા॥ 7-114-74 (49517)
દ્યોતયન્તી દિશો રાજન્મહોલ્કેવ નભશ્ચ્યુતા।
શક્તિં વિનિહતાં દૃષ્ટ્વા ભીમશ્ચુક્રોધ વૈ ભૃશમ્॥ 7-114-75 (49518)
તતોઽન્યદ્ધનુરાદાય વેગવત્સુમહાસ્વનમ્।
ભીમસેનો રણે ક્રુદ્ધો હાર્દિક્યં સમવારયત્॥ 7-114-76 (49519)
અથૈનં પઞ્ચભિર્બાણૈરાજઘાન સ્તનાન્તરે।
ભીમો ભીમબલો રાજંસ્તવ દુર્મન્ત્રિતેન ચ॥ 7-114-77 (49520)
ભોજસ્તુ ક્ષતસર્વાઙ્ગો ભીમસેનેન મારિષ।
રક્તાશોક ઇવોત્ફુલ્લો વ્યભ્રાજત રણાજિરે॥ 7-114-78 (49521)
તતઃ ક્રુદ્ધસ્ત્રિભિર્બાણૈર્ભીમસેનં હસન્નિવ।
અભિહત્ય દૃઢં યુદ્ધે તાન્સર્વાન્પ્રત્યવિધ્યત॥ 7-114-79 (49522)
ત્રિભિસ્ત્રિભિર્મહેષ્વાસો યતમાનાન્મહારથાન્।
તેઽપિ તં પ્રત્યવિધ્યન્ત સપ્તભિઃ સપ્તભિઃ શરૈઃ॥ 7-114-80 (49523)
શિખણ્ડિનસ્તતઃ ક્રુદ્ધઃ ક્ષુરપ્રેણ મહારથઃ।
ધનુશ્ચિચ્છેદ સામરે પ્રહસન્નિવ સાત્વતઃ॥ 7-114-81 (49524)
શિખણ્ડી તુ તતઃ ક્રુદ્ધશ્છિન્ને ધનુષિ સત્વરઃ।
અસિં જગ્રાહ સમરે શતચન્દ્રં ચ ભાસ્વરમ્॥ 7-114-82 (49525)
ભ્રામયિત્વા મહચ્ચર્મ ચામીકરવિભૂષિતમ્।
તમસિં પ્રેષયામાત કૃતવર્મરથં પ્રતિ॥ 7-114-83 (49526)
સ તસ્ય સશરં ચાપં છિત્ત્વા રાજન્મહાનસિઃ।
અભ્યગાદ્ધરણીં રાજંશ્ચ્યુતં જ્યોતિરિવામ્બરાત્॥ 7-114-84 (49527)
એતસ્મિન્નેવ કાલે તુ ત્વરમાણં મહારથાઃ।
વિવ્યધુઃ સાયકૈર્ગાઢં કૃતવર્માણમાહવે॥ 7-114-85 (49528)
અથાન્યદ્ધનુરાદાય ત્યક્ત્વા તચ્ચ મહદ્ધનુઃ।
વિશીર્ણં ભરતશ્રેષ્ઠ હાર્દિક્યઃ પરવીરહા॥ 7-114-86 (49529)
વિવ્યાધ પાણ્ડવાન્યુદ્ધે ત્રિભિસ્ત્રિભિરજિહ્મગૈઃ।
શિખણ્ડિનં ચ વિવ્યાધ ત્રિભિઃ પઞ્ચભિરેવ ચ॥ 7-114-87 (49530)
ધનુરન્યત્સમાદાય શિખણ્ડી તુ મહાયશાઃ।
અવારયત્કૂર્મનખૈરાશુગૈર્હૃદિકાત્મજમ્॥ 7-114-88 (49531)
તતઃ ક્રુદ્ધો રણે રાજન્હૃદિકસ્યાત્મસમ્ભવઃ।
અભિદુદ્રાવ વેગેન યાજ્ઞસેનિં મહારથમ્॥ 7-114-89 (49532)
ભીષ્મસ્ય સમરે રાજન્મૃત્યોર્હેતું મહાત્મનઃ।
વિદર્શયન્બલં શૂરઃ શાર્દૂલ ઇવ કુઞ્જરમ્॥ 7-114-90 (49533)
તૌ દિશાગજસઙ્કાશૌ જ્વલિતાવિવ પાવકૌ।
સમાપેતતુરન્યોન્યં શરસઙ્ઘૈરરિન્દમૌ॥ 7-114-91 (49534)
વિધુન્વાનૌ ધનુઃશ્રેષ્ઠે સન્દધાનૌ ચ સાયકાન્।
વિસૃજન્તૌ ચ શતશો ગભસ્તીનિવ ભાસ્કરૌ॥ 7-114-92 (49535)
તાપયન્તૌ શરૈસ્તીક્ષ્ણૈરન્યોન્યં તૌ મહારથૌ।
યુગાન્તપ્રતિમૌ વીરૌ રેજતુર્ભાસ્કરાવિવ॥ 7-114-93 (49536)
કૃતવર્મા ચ સમરે યાજ્ઞસેનિં મહારથમ્।
વિદ્ધ્વેષુભિસ્ત્રિસપ્તત્યા પુનર્વિવ્યાધ સપ્તભિઃ॥ 7-114-94 (49537)
સ ગાઢવિદ્ધો વ્યથિતો રથોપસ્થ ઉપાવિશત્।
વિસૃજ્ય સશરં ચાપં મૂર્ચ્છયાઽભિપરિપ્લુતઃ॥ 7-114-95 (49538)
તં વિષણ્ણં રણે દૃષ્ટ્વા તાવકાઃ પુરુષર્ષભ।
હાર્દિક્યં પૂજયામાસુર્વાસાંસ્યાદુધુવુશ્ચ હ॥ 7-114-96 (49539)
શિખણ્ડિનં તથા જ્ઞાત્વા હાર્દિક્યશરપીડિતમ્।
અપોવાહ રણાદ્યન્તા ત્વરમાણો મહારથમ્॥ 7-114-97 (49540)
સાદિતં તુ રથોપસ્થે દૃષ્ટ્વા પાર્થાઃ શિખણ્ડિનમ્।
પરિવવ્રૂ રથૈસ્તૂર્ણં કૃતવર્માણમાહવે॥ 7-114-98 (49541)
તત્રાદ્ભુતં પરં ચક્રે કૃતવર્મા મહારથઃ।
યદેકઃ સમરે પાર્થાન્વારયામાસ સાનુગાન્॥ 7-114-99 (49542)
પાર્થાઞ્જિત્વાઽજયચ્ચેદીન્પાઞ્ચાલાન્સૃઞ્જયાનપિ।
કેકયાંશ્ચ મહાવીર્યાન્કૃતવર્મા મહારથઃ॥ 7-114-100 (49543)
તે વધ્યમાનાઃ સમરે હાર્દિક્યેન સ્મ પાણ્ડવાઃ।
ઇતશ્ચેતશ્ચ ધાવન્તો નૈવ ચક્રુર્ધૃતિં રણે॥ 7-114-101 (49544)
જિત્વા પાણ્ડુસુતાન્યુદ્ધે ભીમસેનપુરોગમાન્।
હાર્દિક્યઃ સમરેઽતિષ્ઠદ્વિધૂમ ઇવ પાવકઃ॥ 7-114-102 (49545)
તે દ્રાવ્યમાણાઃ સમરે હાર્દિક્યેન મહારથાઃ।
વિમુખાઃ સમપદ્યન્ત શરવૃષ્ટિભિરાર્દિતાઃ॥ ॥ 7-114-103 (49546)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ જયદ્રથવધપર્વણિ ચતુર્દશદિવસયુદ્ધે ચતુર્દશાધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥ 114 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-114-1 બહુગુણં બહવો ગુણાઃ શૌર્યાદયઃ સંધ્યાદયો વા યસ્મિન્। બલં પ્રબલમ્॥ 5-114-2 નઃ અભિકામમનુરક્તમ્॥ 5-114-3 લઘુનો મનોજ્ઞસ્ય વૃત્તસ્યાયતનમાયાસઃ પ્રાયઃ પ્રચુરં યત્ર। સારગાત્રં નિબિડાવયવમ્॥ 5-114-5 પર્યવસ્કન્દે અવરોહણે। સરણે પ્રસરણે। સાન્તરપ્લુતે પ્લુવનાન્તરીતાયાં ગતૌ। વ્યપયાનેઽપસરણે॥ 5-114-6 વેતનેન દિનમાસવર્ષદેયેન ધનેન॥ 5-114-7 ગોષ્ઠ્યા સંલાપમાત્રેણ॥ 5-114-13 વાહનાન્યેવોર્મિતરઙ્ગપરમ્પરા વિદ્યતે યત્ર। ક્ષેપણ્યો યન્ત્રાણિ॥ 5-114-14 રત્નૈરુપલૈશ્ચ સુસઞ્ચિતં સુષ્ઠુસઞ્છાદિતમ્। વાહનાભિધાવનાન્યેવ વાયુવેગતયા રૂપિતાનિ॥ 5-114-17 મમ સૈન્યસ્ય સેષમિત્યન્વયઃ॥ 5-114-19 દારુણૈકાયને અતિભીષણેઽનન્યગતિકે। અકાલે અતીતે સમયે॥ 5-114-23 લભ્યતે સૈન્યેનાર્થાત્॥ 5-114-30 ધૃતિં ધારણામ્॥ 5-114-35 વ્યગ્રાનનેકાગ્રાન્। અવ્યગ્રાન્ પલાયનૈકમનસ ઇતિ વા॥ 5-114-51 નિર્ગુણતાં ગુણવૈષમ્યમ્। દ્વૈધીભાવમનિશ્ચયમ્॥ 5-114-54 સુમહાન્ વિપુલ ઇતિ પર્યાયાભ્યાં મહત્ત્વોદ્રેકઃ॥ 5-114-56 નિર્ણયં નિયતસ્વભાવમ્॥ 5-114-65 સર્વતઃ સર્વાન્॥ 5-114-74 દ્વિધા સ્થાનદ્વયે॥ 5-114-88 કૂર્મનખૈઃ કૂર્મનખાકૃતિફલકૈઃ॥ 5-114-114 ચતુર્દશાધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 115
॥ શ્રીઃ ॥
7.115. અધ્યાયઃ 115
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
સાત્યકિના જલસન્ધસ્ય વધઃ॥ 1 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-115-0 (49547)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-115-0x (4556)
શૃણુષ્વૈકમના રાજન્યન્માં ત્વં પરિપૃચ્છસિ।
દ્રાવ્યમાણે બલે તસ્મિન્હાર્દિક્યેન મહાત્મના॥ 7-115-1 (49548)
લજ્જયાવનતે ચાપિ પરિહૃષ્ટે ચ તાવકે।
દ્વીપો ય આસીત્પાણ્ડૂનામગાધે ગાધમિચ્છતામ્॥ 7-115-2 (49549)
શ્રુત્વા સ નિનદં ભીમં તાવકાનાં મહાહવે।
શૈનેયસ્ત્વરિતો રાજન્કૃતવર્માણમભ્યયાત્॥ 7-115-3 (49550)
ઉવાચ સારથિં તત્ર ક્રોધામર્ષસમન્વિતઃ।
હાર્દિક્યાભિમુખં સૂત કુરુ મે રથમુત્તમમ્॥ 7-115-4 (49551)
કુરુતે કદનં પશ્ય પાણ્ડુસૈન્યે હ્યમર્ષિતઃ।
એનં જિત્વા પુનઃ સૂત યાસ્યામિ વિજયં પ્રતિ॥ 7-115-5 (49552)
એવમુક્તે તુ વચને સૂતસ્તસ્ય મહામતે।
નિમેષાન્તરમાત્રેણ કૃતવર્માણમભ્યયાત્॥ 7-115-6 (49553)
કૃતવર્મા તુ હાર્દિક્યઃ શૈનેયં નિશિતૈઃ શરૈઃ।
અવાકિરત્સુસંક્રુદ્ધસ્તતોઽક્રુદ્ધ્યત્સ સાત્યકિઃ॥ 7-115-7 (49554)
અથાશુ નિશિતં ભલ્લું શૈનેયઃ કૃતવર્મણઃ।
પ્રેષયામાસ સમરે શરાંશ્ચ ચતુરોઽપરાન્॥ 7-115-8 (49555)
તે તસ્ય જઘ્નિરે વાહાન્ભલ્લેનાસ્યાચ્છિનદ્ધનુઃ।
પૃષ્ઠરક્ષં તથા સૂતમવિધ્યન્નિશિતૈઃ શરૈઃ॥ 7-115-9 (49556)
તતસ્તં વિરથં કૃત્વા સાત્યકિઃ સત્યવિક્રમઃ।
સેનામસ્યાર્દયામાસ શરૈઃ સન્નતપર્વભિઃ॥ 7-115-10 (49557)
અભજ્યતાથ પૃતના શૈનેયશરપીડિતા।
`પલાયનકૃતોત્સાહા ભ્રમન્તી તત્રતત્ર હ'।
તતઃ પ્રાયાત્સ ત્વરિતઃ સાત્યકિઃ સત્યવિક્રમઃ॥ 7-115-11 (49558)
શૃણુ રાજન્યદકરોત્તવ સૈન્યેષુ વીર્યવાન્।
અતીત્ય સ મહારાજ દ્રોણાનીકમહાર્ણવમ્॥ 7-115-12 (49559)
પરાજિત્ય તુ સંહૃષ્ટઃ કૃતવર્માણમાહવે।
યન્તારમબ્રવીચ્છૂરઃ શનૈર્યાહીત્યસમ્ભ્રમમ્॥ 7-115-13 (49560)
દૃષ્ટ્વા તુ તવ તત્સૈન્યં રથાશ્વદ્વિ પસઙ્કુલમ્।
પદાતિજનસમ્પૂર્ણમબ્રવીત્સારથિં પુનઃ॥ 7-115-14 (49561)
યદેતન્મેઘસઙ્કાશં દ્રોણાનીકસ્ય સવ્યતઃ।
સુમહત્કુઞ્જરાનીકં યસ્ય રુક્મરથો મુખમ્॥ 7-115-15 (49562)
એતે હિ બહવઃ સૂત દુર્નિવાર્યાશ્ચ સંયુગે।
દુર્યોધનસમાદિષ્ટા મદર્થે ત્યક્તજીવિતાઃ॥ 7-115-16 (49563)
રાજપુત્રા મહેષ્વાસાઃ સર્વે વિક્રાન્તયોધિનઃ।
`ન ચાજિત્વા રણે હ્યેતાઞ્શક્યઃ પ્રાપ્તું જયદ્રથઃ॥ 7-115-17 (49564)
નાપિ સૂત મયા પાર્થઃ શક્યઃ પ્રાપ્તું કથઞ્ચન।
એતે તિષ્ઠન્તિ સહિતાઃ સર્વવિદ્યાસુ નિષ્ઠિતાઃ'॥ 7-115-18 (49565)
ત્રિગર્તાનાં રથોદારાઃ સુવર્ણવિકૃતધ્વજાઃ।
મામેવાભિમુખા વીરા યોત્સ્યમાના વ્યવસ્થિતાઃ॥ 7-115-19 (49566)
અત્ર માં પ્રાપય ક્ષિપ્રમશ્વાંશ્ચોદય સારથે।
ત્રિગર્તૈઃ સહ યોત્સ્યામિ ભારદ્વાજસ્ય પશ્યતઃ॥ 7-115-20 (49567)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-115-21x (4557)
તતઃ પ્રાયાચ્છનૈઃ સૂતઃ સાત્વતસ્ય મતે સ્થિતઃ।
રથેનાદિત્યવર્ણેન ભાસ્વરેણ પતાકિના॥ 7-115-21 (49568)
તમૂહુઃ સારથેર્વશ્યા વલ્ગમાના હયોત્તમાઃ।
વાયુવેગસમાઃ સઙ્ખ્યે કુન્દેન્દુરજતપ્રભાઃ॥ 7-115-22 (49569)
આપતન્તં રણે તં તુ શઙ્ખવર્ણૈર્હયોત્તમૈઃ।
પરિવવુસ્તતઃ શૂરા ગજાનીકેન સર્વતઃ।
કિરન્તો વિવિધાંસ્તીક્ષ્ણાન્સાયકાઁલ્લઘુવેધિનઃ॥ 7-115-23 (49570)
સાત્વતોઽપિ શિતૈર્બાણૈર્ગજાનીકમયોધયત્।
પર્વતાનિવ વર્ષેણ તપાન્તે જલદો મહાન્॥ 7-115-24 (49571)
વજ્રાશનિસમસ્પર્શૈર્વધ્યમાનાઃ શરૈર્ગજાઃ।
પ્રાદ્રવન્રણમુત્સૃજ્ય શિનિવીરસમીરિતૈઃ॥ 7-115-25 (49572)
શીર્ણદન્તા વિરુધિરા ભિન્નમસ્તકપિણ્ડિકાઃ।
વિશીર્ણકર્ણાસ્યકરા વિનિયન્તૃપતાકિનઃ॥ 7-115-26 (49573)
સમ્ભિન્નવર્મઘણ્ટાશ્ચ વિનિકૃત્તમહાધ્વજાઃ।
હતારોહા દિશો રાજન્ભેજિરે ભ્રષ્ટકમ્બલાઃ॥ 7-115-27 (49574)
રુવન્તો વિવિધાન્નાદાઞ્જલદોપમનિઃસ્વનાઃ।
નારચૈર્વત્સદન્તૈશ્ચ ભલ્લૈરઞ્જલિકૈસ્તથા॥ 7-115-28 (49575)
ક્ષુરપ્રૈરર્ધચન્દ્રૈશ્ચ સાત્વતેન વિદારિતાઃ।
ક્ષરન્તોઽસૃક્તથા મૂત્રં પુરીષં ચ પ્રદુદ્રુવુઃ।
બભ્રુમુશ્ચસ્ખલુશ્ચાન્યે પેતુર્મમ્લુસ્તથાઽપરે॥ 7-115-29 (49576)
એવં તત્કુઞ્જરાનીકં યુયુધાનેન પીડિતમ્।
શરૈરગ્ન્યર્કસઙ્કાશૈઃ પ્રદુદ્રાવ સમન્તતઃ॥ 7-115-30 (49577)
તસ્મિન્હતે ગજાનીકે જલસન્ધો મહાબલઃ।
યત્તઃ સમ્પ્રાપયન્નાગં રજતાશ્વરથં પ્રતિ॥ 7-115-31 (49578)
રુક્મવર્મધરઃ શૂરસ્તપનીયાઙ્ગદઃ શુચિઃ।
કુણ્ડલી મકુટી ખઙ્ગી રક્તચન્દનરૂષિતઃ॥ 7-115-32 (49579)
શિરસા ધારયન્દીપ્તાં તપનીયમયીં સ્રજમ્।
ઉરસા ધારયન્નિષ્કં કણ્ઠસૂત્રં ચ ભાસ્વરમ્॥ 7-115-33 (49580)
ચાપં ચ રુક્મવિકૃતં વિધુન્વન્ગજમૂર્ધનિ।
અશોભત મહારાજ સવિદ્યુદિવ તોયદઃ॥ 7-115-34 (49581)
તમાપતન્તં સહસા માગધસ્ય ગજોત્તમમ્।
સાત્યકિર્વારયામાસ વેલેવ મકરાલયમ્॥ 7-115-35 (49582)
નાગં નિવારિતં દૃષ્ટ્વા શૈનેયસ્ય શરોત્તમૈઃ।
અક્રુધ્યત રણે રાજઞ્જલસન્ધો મહાબલઃ॥ 7-115-36 (49583)
તતઃ ક્રુદ્ધો મહારાજ માર્ગણૈર્ભારસાધનૈઃ।
અવિધ્યત શિનેઃ પૌત્રં જલસન્ધો મહોરસિ॥ 7-115-37 (49584)
તતોઽપરેણ ભલ્લેન પીતેન નિશિતેન ચ।
અસ્યતો વૃષ્ણિવીરસ્ય નિચકર્ત શરાસનમ્॥ 7-115-38 (49585)
સાત્યકિં છિન્નધન્વાનાં પ્રહસન્નિવ ભારત।
અવિધ્યન્માગધો વીરઃ પઞ્ચભિર્નિશિતૈઃ શરૈઃ॥ 7-115-39 (49586)
સ વિદ્ધો બહુભિર્બાણૈર્જલસન્ધેન વીર્યવાન્।
નાકમ્પત મહાબાહુસ્તદદ્ભુતમિવાભવત્॥ 7-115-40 (49587)
અચિન્તયન્વૈ સ શરાન્નાત્યર્થં સમ્ભ્રમાદ્બલી।
ધનુરન્યત્સમાદાય તિષ્ઠતિષ્ઠેત્યુવાચ હ॥ 7-115-41 (49588)
એતાવદુક્ત્વા શૈનેયો જલસન્ધં મહોરસિ।
વિવ્યાધ ષષ્ટ્યા સુભૃશં શરાણાં પ્રહસન્નિવ॥ 7-115-42 (49589)
ક્ષુરપ્રેણ સુતીક્ષ્ણેન મુષ્ટિદેશે મહદ્ધનુઃ।
જલસન્ધસ્ય ચિચ્છેદ વિવ્યાધ ચ ત્રિભિઃ શરૈઃ॥ 7-115-43 (49590)
જલસન્ધસ્તુ તત્ત્યક્ત્વા સશરં વૈ શરાસનમ્।
તોમરં વ્યસૃજત્તૂર્ણં સાત્યકિં પ્રતિ મારિષ॥ 7-115-44 (49591)
સ નિર્ભિદ્ય ભુજં સવ્યં માધવસ્ય મહારણે।
અભ્યગાદ્ધરણીં ઘોરઃ શ્વસન્નિવ મહોરગઃ॥ 7-115-45 (49592)
નિર્ભિન્ને તુ ભુજે સવ્યે સાત્યકિઃ સત્યવિક્રમઃ।
ત્રિંશદ્ભિર્વિશિખૈસ્તીક્ષ્ણૈર્જલસન્ધમતાડયત્॥ 7-115-46 (49593)
પ્રગૃહ્ય તુ તતઃ ખઙ્ગં જલસન્ધો મહાબલઃ।
આર્ષભં ચર્મ ચ મહચ્છતચન્દ્રકસઙ્કુલમ્।
આવિધ્ય ચ તતઃ ખઙ્ગં સાત્વતાયોત્સસર્જ હ॥ 7-115-47 (49594)
શૈનેયસ્ય ધનુશ્છિત્ત્વા સ ખઙ્ગો ન્યપતન્મહીમ્।
અલાતચક્રવચ્ચૈવ વ્યરોચત મહીં ગતઃ॥ 7-115-48 (49595)
અથાન્યદ્ધનુરાદાય સર્વકાયાવદારણમ્।
`જલસન્ધમભિપ્રેક્ષ્ય ઉત્સ્મયિત્વા ચ માધવઃ'॥ 7-115-49 (49596)
શાલસ્કન્ધપ્રતીકાશમિન્દ્રાશનિસમસ્વનમ્।
વિષ્ફાર્ય વિવ્યધે ક્રુદ્ધો જલસન્ધં શરેણ હ॥ 7-115-50 (49597)
તતઃ સાભરણૌ બાહૂ ક્ષુરાભ્યાં માધવોત્તમઃ।
સાઙ્ગદૌ જલસન્ધસ્ય ચિચ્છેદ પ્રહસન્નિવ॥ 7-115-51 (49598)
તૌ બાહૂ પરિઘપ્રખ્યૌ પેતતુર્ગજસત્તમાત્।
વસુન્ધરાધરાદ્ધષ્ટૌ પઞ્ચશીર્ષાવિવોરગૌ॥ 7-115-52 (49599)
તતઃ સુદંષ્ટ્રં સુહનુ ચારુકુણ્ડલમણ્ડિતમ્।
ક્ષુરેણાસ્ય તૃતીયેન શિરશ્ચિચ્છેદ સાત્યકિઃ॥ 7-115-53 (49600)
તત્પાતિતશિરોબાહુકબન્ધં ભીમદર્શનમ્।
દ્વિરદં જલસન્ધસ્ય રુધિરેણાભ્યષિઞ્ચત॥ 7-115-54 (49601)
જલસન્ધં નિહત્યાજૌ ત્વરમાણસ્તુ સાત્વતઃ।
વિમાનં પાતયામાસ ગજસ્કન્ધાદ્વિશાંપતે॥ 7-115-55 (49602)
રુધિરેણાવસિક્તાઙ્ગૌ જલસન્ધસ્ય કુઞ્જરઃ।
વિલમ્બમાનમવહત્સંશ્લિષ્ટં પરમાસનમ્॥ 7-115-56 (49603)
શરાર્દિતઃ સાત્વતેન મર્દમાનઃ સ્વવાહિનીમ્।
ઘોરમાર્તસ્વરં કૃત્વા વિદુદ્રાવ મહાગજઃ॥ 7-115-57 (49604)
હાહાકારો મહાનાસીત્તવ સૈન્યસ્ય મારિષ।
જલસન્ધં હતં દૃષ્ટ્વા વૃષ્ણીનામૃપભેણ તુ॥ 7-115-58 (49605)
વિમુખાશ્ચાભ્યધાવન્ત તવ યોધાઃ સમન્તતઃ।
પલાયનકૃતોત્સાહા નિરુત્સાહા દ્વિષઞ્જયે॥ 7-115-59 (49606)
એતસ્મિન્નન્તરે રાજન્દ્રોણઃ શસ્ત્રભૃતાં વરઃ।
`સન્ન્યસ્ય ભારં સુમહત્કૃતવર્મણિ ભારત॥ 7-115-60 (49607)
અભ્યયાજ્જવનૈરશ્વૈર્યુયુધાનં મહારથમ્।
સ હિ પાર્થાન્રણે યત્તાન્દધારૈકો મહાબલઃ'॥ 7-115-61 (49608)
તમુદીર્ણં તથા દૃષ્ટ્વા શૈનેયં કુરુપુઙ્ગવાઃ।
દ્રોણેનૈવ સહ ક્રુદ્ધા સાત્યકિં સમુપાદ્રવન્॥ 7-115-62 (49609)
તતઃ પ્રવવૃતે યુદ્ધં કુરૂણાં સાત્વતસ્ય ચ।
દ્રોણસ્ય ચ રણે રાજન્ઘોરં દેવાસુરોપમમ્॥ ॥ 7-115-63 (49610)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ જયદ્રથવધપર્વણિ ચતુર્દશદિવસયુદ્ધે પઞ્ચદશાધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥ 115 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-115-23 દ્રોણo 5-115-26 પિણ્ડિક્રા ગણ્ડઃ॥ 5-115-33 કણ્ઠસૂત્રં હારમ્॥ 5-115-47 તતો ગ્રહણાનન્તરમ્। આવિધ્ય ભ્રામયિત્વા॥ 5-115-52 વસુન્ધરાધરાત્ પર્વતામ્॥ 5-115-115 પઞ્ચદશાધિકશતતમોઽધ્યાય॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 116
॥ શ્રીઃ ॥
7.116. અધ્યાયઃ 116
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
સાત્યકિના દુર્યોધનકૃતવર્મણોઃ પરાજયઃ॥ 1 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-116-0 (49611)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-116-0x (4558)
`સાત્વતસ્ય રણે કર્મ દૃષ્ટ્વા યોદ્ધું મહારથાઃ।
અમૃષ્યમાણાઃ સંયત્તાઃ શૈનેયં સમુપાદ્રવન્'॥ 7-116-1 (49612)
તે કિરન્તઃ શરવ્રાતાન્સર્વે યત્તાઃ પ્રહારિણઃ।
ત્વરમાણા મહારાજ યુયુધાનમયોધયન્॥ 7-116-2 (49613)
તં દ્રોણઃ સપ્તસપ્ત્યા જઘાન નિશિતૈઃ શરૈઃ।
દુર્મર્ષણો દ્વાદશભિર્દુઃસહો દશભિઃ શરૈઃ॥ 7-116-3 (49614)
વિકર્ણશ્ચાપિ નિશિતૈસ્ત્રિંશદ્ભિઃ કઙ્કપત્રિભિઃ।
વિવ્યાધ માર્ગણૈસ્તૂર્ણં વામપાર્શ્વે સ્તનાન્તરે॥ 7-116-4 (49615)
દુર્મુખો દશભિર્બાણૈસ્તથા દુઃશાસનોઽષ્ટભિઃ।
ચિત્રસેનશ્ચ શૈનેયં દ્વાભ્યાં વિવ્યાધ મારિષ॥ 7-116-5 (49616)
દુર્યોધનશ્ચ મહતા શરવર્ષેણ માધવમ્।
અપીડયદ્રમે રાજઞ્શૂરાશ્ચાન્યે મહારથાઃ॥ 7-116-6 (49617)
સર્વતઃ પ્રતિવિદ્ધસ્તુ તવ પુત્રૈર્મહારથૈઃ।
`સ તુદ્યમાનશ્ચ તદા સર્વતઃ કુરુપુઙ્ગવૈઃ'॥ 7-116-7 (49618)
તાન્પ્રત્યવિધ્યદ્વાર્ષ્ણેયઃ પૃથક્પૃથગજિહ્મગૈઃ।
`સાત્યકિઃ પુણ્ડરીકાક્ષો હ્યસ્ત્રેષુ પરિનિષ્ઠિતઃ'॥ 7-116-8 (49619)
ભારદ્વાજં ત્રિભિર્બાણૈર્દુઃસહં નવભિઃ શરૈઃ।
વિકર્ણં પઞ્ચવિંશત્યા ચિત્રસેનં ચ સપ્તભિઃ॥ 7-116-9 (49620)
દુર્મર્ષણં દ્વાદશભિરષ્ટાભિશ્ચ વિવિંશતિમ્।
સત્યવ્રતં ચ નવભિર્વિજયં દશભિઃ શરૈઃ॥ 7-116-10 (49621)
`દુર્યોધનં ત્રિભિર્વિદ્ધ્વા સુપુઙ્ખૈસ્તિગ્મતેજનૈઃ'।
તતો રુક્માઙ્ગદં ચાપં વિધુન્વાનો મહારથઃ।
અભ્યયાત્સાત્યકિસ્તૂર્ણં પુત્રં તવ મહારથમ્॥ 7-116-11 (49622)
રાજાનં સર્વલોકસ્ય સર્વલોકમહારથમ્।
શરૈરભ્યહનદ્ગાઢં તતો યુદ્ધમભૂત્તયોઃ॥ 7-116-12 (49623)
વિમુઞ્ચતૌ શરાંસ્તીક્ષ્ણાન્સન્દધાનૌ ચ સાયકાન્।
અદૃશ્યં સમરેઽન્યોન્યં ચક્રતુસ્તૌ મહારથૌ॥ 7-116-13 (49624)
સાત્યકિઃ કુરુરાજેન નિર્વિદ્ધો બહ્વશોભત।
અસ્રવદ્રુધિરં ભૂરિ સ્વરસં ચન્દનો યથા॥ 7-116-14 (49625)
સાત્વતેન ચ બાણૌધૈર્નિર્વિદ્ધસ્તનયસ્તવ।
શાતકુમ્ભમયાપીડો બભૌ યૂપ ઇવોચ્છ્રિતઃ॥ 7-116-15 (49626)
માધવસ્તુ રમે રાજન્કુરુરાજસ્ય ધન્વિનઃ।
ધનુશ્ચિચ્છેદ સમરે ક્ષુરપ્રેણ હસન્નિવ॥ 7-116-16 (49627)
અથૈનં છિન્નધન્વાનં શરૈર્બહુભિરાચિનોત્।
નિર્ભિન્નશ્ચ શરૈસ્તેન દ્વિષતા ક્ષિપ્રકારિણા।
નામૃષ્યત રણે રાજા શત્રોર્વિજયલક્ષણમ્॥ 7-116-17 (49628)
અથાન્યદ્ધનુરાદાય હેમપૃષ્ઠં દુરાસદમ્।
વિવ્યાધ સાત્યકિં તૂર્ણં સાયકાનાં શતેન હ॥ 7-116-18 (49629)
સોઽતિવિદ્ધો બલવતા તવ પુત્રેણ ધન્વિના।
અમર્ષવશમાપન્નસ્તવ પુત્રમપીડયત્॥ 7-116-19 (49630)
પીડિતં નૃપતિં દૃષ્ટ્વા તવ પુત્રં મહારથાઃ।
સાત્યકિં શરવર્ષેણ છાદયામાસુરોજસા॥ 7-116-20 (49631)
સ ચ્છાદ્યમાનો બહુભિસ્તવ પુત્રૈર્મહારથૈઃ।
એકૈકં પઞ્ચભિર્વિદ્ધ્વા પુનર્વિવ્યાધ સપ્તભિઃ।
દુર્યોધનં વ ત્વરિતો વિવ્યાધાષ્ટભિરાશુગૈઃ॥ 7-116-21 (49632)
પ્રહસંશ્ચાસ્ય ચિચ્છેદ કાર્મુકં રિપુભીષણમ્।
નાગં મણિમયં ચૈવ શરૈર્ધ્વજમપાતયત્॥ 7-116-22 (49633)
હત્વા તુ ચતુરો વાહાંશ્ચતુર્ભિર્નિશિતૈઃ શરૈઃ।
સારથિં પાતયામાસ ક્ષુરપ્રેણ મહાયશાઃ॥ 7-116-23 (49634)
એતસ્મિન્નન્તરે ચૈવ કુરુરાજં મહારથમ્।
અવારિકચ્છરૈર્હૃષ્ટો બહુભિર્મર્મભેદિભિઃ॥ 7-116-24 (49635)
સ વિધ્યમાનઃ સમરે શૈનેયસ્ય શરોત્તમૈઃ।
પ્રાદ્રવત્સહસા રાજન્પુત્રો દુર્યોધનસ્તવ।
આપ્લુતશ્ચ તતો યાનં ચિત્રસેનસ્ય ધન્વિનઃ॥ 7-116-25 (49636)
હાહાભૂતં જગચ્ચાસીદ્દૃષ્ટ્વા રાજાનમાહવે।
ગ્રસ્યમાનં સાત્યકિના ખે મોમમિવ રાહુણા॥ 7-116-26 (49637)
તં તુ શબ્દમથ શ્રુત્વા કૃતવાર્મા મહારથઃ।
અભ્યયાત્સહસા તત્ર યત્રાસ્તે માધવઃ પ્રભુઃ॥ 7-116-27 (49638)
વિધુન્વાનો ધનુઃ શ્રેષ્ઠં ચોદયંશ્ચૈવ વાજિનઃ।
ભર્ત્સયન્સારથિં ચાગ્રે યાહિયાહીતિ સત્વરમ્॥ 7-116-28 (49639)
તમાપતન્તં સમ્પ્રેક્ષ્ય વ્યાદિતાસ્યમિવાન્તકમ્।
યુયુધાનો મહારાજ યન્તારમિદમબ્રવીત્॥ 7-116-29 (49640)
કૃતવર્મા રથેનૈષ દ્રુતમાપતતે શરી।
પ્રત્યુદ્યાહિ રથેનૈનં પ્રવરં સર્વધન્વિનામ્॥ 7-116-30 (49641)
`પ્રયાહિ સત્વરં સૂત રથેન રથસત્તમમ્।
નિહનિષ્યામિ તં સઙ્ખ્યે વૃષ્ણિવીરમરિન્દમમ્'॥ 7-116-31 (49642)
તતઃ પ્રજવિતાશ્વેન રથેન રથિનાંવરઃ।
આસસાદ રણે ભોજં પ્રતિમાનં ધનુષ્મતામ્॥ 7-116-32 (49643)
તતો ગભસ્તિમત્પ્રખ્યૌ જ્વલિતાવિવ પાવકૌ।
સમેયાતાં નરવ્યાઘ્રૌ વ્યાઘ્રાવિવ તરસ્વિનૌ॥ 7-116-33 (49644)
કૃતવર્મા તુ શૈનેયં ષડ્વિંશત્યા સમાર્પયત્।
નિશિતૈઃ સાયકૈસ્તીક્ષ્ણૈર્યન્તારં ચાસ્ય પઞ્ચભિઃ॥ 7-116-34 (49645)
ચતુરશ્ચતુરો વાહાંશ્ચતુર્ભિઃ પરમેષુભિઃ।
અવિધ્યત્સાધુદાન્તાન્વૈ સૈન્ધવાન્સાત્વતસ્ય હિ॥ 7-116-35 (49646)
રુક્મધ્વજો રુક્મપૃષ્ઠં મહદ્વિષ્ફાર્ય કાર્મુકમ્।
રુક્માઙ્ગદી રુક્મવર્મા રુક્મપુઙ્ખૈરવારયત્॥ 7-116-36 (49647)
તતોઽશીતિં શિનેઃ પૌત્રઃ સાયકાન્કૃતવર્મણે।
પ્રાહિણોત્ત્વરયા યુક્તો દ્રષ્ટુકામો ધનઞ્જયમ્॥ 7-116-37 (49648)
સોઽતિવિદ્ધો બલવતા શત્રુણા શત્રુતાપનઃ।
સમકમ્પતઃ દુર્ધર્ષઃ ક્ષિતિકમ્પે યથાઽચલઃ॥ 7-116-38 (49649)
ત્રિષષ્ટ્યા ચતુરોઽસ્યાશ્વાન્સપ્તભિઃ સારથિં તથા।
વિવ્યાધ નિશિતૈસ્તૂર્ણં સાત્યકિઃ સત્યવિક્રમઃ॥ 7-116-39 (49650)
`હતાશ્વસૂતે તુ રથે સ્થિતાય શિનિપુઙ્ગવઃ'।
સુવર્ણપુઙ્ખં વિશિખં સમાદાય ચ સાત્યકિઃ।
વ્યસૃજત્તં મહાજ્વાલં સઙ્ક્રુદ્ધમિવ પન્નગમ્॥ 7-116-40 (49651)
સોઽવિધ્યત્કૃતવર્માણં યમદણ્ડોપમઃ શરઃ।
જામ્બૂનદવિચિત્રં ચ વર્મ નિર્ભિદ્ય ભાનુમત્।
અભ્યગાદ્ધરણીમુગ્રો રુધિરેણ સમુક્ષિતઃ॥ 7-116-41 (49652)
સઞ્જાતરુધિરશ્ચાજૌ સાત્વતેષુભિરર્દિતઃ।
સશરં ધનુરુત્સૃજ્ય ન્યપતત્સ્યન્દનોત્તમાત્॥ 7-116-42 (49653)
સ સિંહદંષ્ટ્રો જાનુભ્યાં પતિતોઽમિતવિક્રમઃ।
શરાર્દિતઃ સાત્યકિના રથોપસ્થે નરર્ષભઃ॥ 7-116-43 (49654)
સહસ્રબાહુસદૃશમક્ષોભ્યમિવ સાગરમ્।
નિવાર્ય કૃતવર્માણં સાત્યકિઃ પ્રયયૌ તતઃ॥ 7-116-44 (49655)
`ન હિ તસ્ય શરોઽપાર્થઃ કથઞ્ચિદપિ પાર્થિવ।
દિદૃક્ષુઃ સ હિ વેગેન પ્રાયાદ્યત્ર ધનઞ્જયઃ॥ 7-116-45 (49656)
સ શક્ત્યા ક્ષત્રિયૈસ્તત્ર નિરુદ્ધો બલવત્તરઃ।
યુયુધે સાત્વતો રાજન્દિદૃક્ષુઃ પાણ્ડુનન્દનમ્'॥ 7-116-46 (49657)
ખઙ્ગશક્તિધનુઃકીર્ણાં ગજાશ્વરથસઙ્કુલામ્।
પ્રવર્તિતોગ્રરુધિરાં શતશઃ ક્ષત્રિયર્ષભૈઃ॥ 7-116-47 (49658)
પ્રેક્ષતાં સર્વસૈન્યાનાં મધ્યેન શિનિપુઙ્ગવઃ।
અભ્યગાદ્વાહિનીં હિત્વા વૃત્રહેવાસુરીં ચમૂમ્॥ 7-116-48 (49659)
સમાશ્વસ્ય ચ હાર્દિક્યો ગૃહ્ય ચાન્યન્મહદ્ધનુઃ।
તસ્થૌ સ તત્ર બલવાન્વારયન્યુધિ પાણ્ડવાન્॥ ॥ 7-116-49 (49660)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ જયદ્રથવધપર્વણિ ચતુર્દશદિવસયુદ્ધે પોડશાધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥ 116 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-116-11 રુક્માઙ્ગદં ચાપિ ઇતિ ઙ.પાઠઃ॥ 5-116-14 ચન્દનો રક્તચન્દનઃ॥ 5-116-43 દંષ્ટ્રાશ્ચતસ્રો યસ્ય સ્યુર્દશનેભ્યઃ સમુચ્છ્રિતાઃ। સિંહદંષ્ટ્રઃ સ ગદિતશ્ચતુર્દંષ્ટ્રશ્ચ સૂરિભિઃ॥ 5-116-116 ષોડશાધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 117
॥ શ્રીઃ ॥
7.117. અધ્યાયઃ 117
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
સાત્યકિપરાક્રમવર્ણનમ્॥ 1 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-117-0 (49661)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-117-0x (4559)
કાલ્યમાનેષુ સૈન્યેષુ શૈનેયેન તતસ્તતઃ।
ભારદ્વાજઃ શરવ્રાતૈર્મર્મભિદ્ભિરવાકિરત્॥ 7-117-1 (49662)
સ સમ્પ્રહારસ્તુમુલો દ્રોણસાત્વતયોરભૂત્।
પશ્યતાં સર્વસૈન્યાનાં બલિવાસવયોરિવ॥ 7-117-2 (49663)
તતો દ્રોણઃ શિનેઃ પૌત્રં ચિત્રૈઃ સર્વાયસૈઃ શરૈઃ।
ત્રિભિરાશીવિપાકારૈર્લલાટે સમવિધ્યત॥ 7-117-3 (49664)
તૈર્લલાટાર્પિતૈર્બાણૈર્યુયુધાનસ્ત્વજિહ્મગૈઃ।
વ્યરોચત મહારાજ ત્રિશૃઙ્ગ ઇવ પર્વતઃ॥ 7-117-4 (49665)
તતોઽસ્ય બાણાનપરાનિન્દ્રાશનિસમસ્વનાન્।
ભારદ્વાજોઽન્તરપ્રેક્ષી પ્રેષયામાસ સંયુગે॥ 7-117-5 (49666)
તાન્દ્રોણચાપનિર્મુક્તાન્દાશાર્હઃ પતતઃ શરાન્।
દ્વાભ્યાંદ્વાભ્યાં સુપુઙ્ખાભ્યાં ચિચ્છેદ પરમાસ્ત્રવિત્॥ 7-117-6 (49667)
તામસ્ય લઘુતાં દ્રોણઃ સમવેક્ષ્ય વિશામ્પતે।
પ્રહસ્ય સહસાઽવિધ્યત્ત્રિંશતાં શિનિપુઙ્ગવમ્॥ 7-117-7 (49668)
પુનઃ પઞ્ચશતેષૂણાં શિતેન ચ સમાર્પયત્।
લઘુતાં યુયુધાનસ્ય લાઘવેન વિશેષયન્॥ 7-117-8 (49669)
સમુત્પતન્તિ વલ્મીકાદ્યથા ક્રુદ્ધા મહોરગાઃ।
તથા દ્રોણરથાદ્રાજન્નાપતન્તિ તનુચ્છિદઃ॥ 7-117-9 (49670)
તથૈવ યુયુધાનેન સૃષ્ટાઃ સતસહસ્રશઃ।
અવાકિરન્દ્રોણરથં શરા રુધિરભોજનાઃ॥ 7-117-10 (49671)
લાઘવાદ્દિજમુખ્યસ્ય સાત્વતસ્ય ચ મારિષ।
વિશેષં નાધ્યગચ્છામ સમાવાસ્તાં નરર્ષભૌ॥ 7-117-11 (49672)
સાત્યકિસ્તુ તતો દ્રોણં નવભિર્નતપર્વભિઃ।
આજઘાન ભૃશં ક્રુદ્ધો ધ્વજં ચ નિશિતૈઃ શરૈઃ॥ 7-117-12 (49673)
સારથિં ચ શતેનૈવ ભારદ્વાજસ્ય પશ્યતઃ।
લાઘવં યુયુધાનસ્ય દૃષ્ટ્વા દ્રોણો મહારથઃ॥ 7-117-13 (49674)
સપ્તત્યા સારથિં વિદ્વ્વા તુરઙ્ગાંશ્ચ ત્રિભિસ્ત્રિભિઃ।
ધ્વજમેકેન ચિચ્છેદ માધવસ્ય રથે સ્થિતમ્॥ 7-117-14 (49675)
અથાપરેણ ભલ્લેન હેમપુઙ્ખેન પત્રિણા।
ધનુશ્ચિચ્છેદ સમરે માધવસ્ય મહાત્મનઃ॥ 7-117-15 (49676)
સાત્યકિસ્તુ તતઃ ક્રુદ્ધો ધનુસ્ત્યક્ત્વા મહારથઃ।
ગદાં જગ્રાહ મહતીં ભારદ્વાજાય ચાક્ષિપત્॥ 7-117-16 (49677)
તામાપતન્તીં સહસા પટ્ટબદ્ધામયસ્મયીમ્।
ન્યવારયચ્છરૈર્દ્રોણો બહુભિર્બહુરૂપિભિઃ॥ 7-117-17 (49678)
અથાન્યદ્ધનુરાદાય સાત્યકિઃ સત્યવિક્રમઃ।
વિવ્યાધ બહુભિર્વીરં ભારદ્વાજં શિલાશિતૈઃ॥ 7-117-18 (49679)
સ વિદ્વા સમરે દ્રોણં સિંહનાદમમુઞ્ચત।
તં વૈ ન મૃમષે દ્રોણઃ સિંહનાદં મહાત્મનઃ॥ 7-117-19 (49680)
તતઃ શક્તિં રણે દ્રોણો રુક્મદણ્ડામયસ્મયીમ્।
તરસા પ્રેષયામાસ માધવસ્ય રથં પ્રતિ॥ 7-117-20 (49681)
અનાસાદ્ય તુ શૈનેયં સા શક્તિઃ કાલસન્નિભા।
ભિત્ત્વા રથં જગામોગ્ના ધરણીં દારુણસ્વના॥ 7-117-21 (49682)
તતો દ્રોણં શિનેઃ પૌત્રો રાજન્વિવ્યાધ પત્રિણા।
દક્ષિણં ભુજમાસાદ્ય પીડયન્ભરતર્ષભ॥ 7-117-22 (49683)
દ્રોણોઽપિ સમરે રાજન્માધવસ્ય મહદ્ધનુઃ।
અર્ધચન્દ્રેણ ચિચ્છેદ રથશક્ત્યા ચ સારથિમ્॥ 7-117-23 (49684)
મુમોહ સારથિસ્તસ્ય રથશક્ત્યા સમાહતઃ।
સ રથોપસ્થમાસાદ્ય મુહૂર્તં સન્ન્યષીદત॥ 7-117-24 (49685)
ચકાર સાત્યકી રાજંસ્તત્ર કર્માતિમાનુષમ્।
અયોધયચ્ચ યદ્દ્રોણં રશ્મીઞ્જગ્રાહ ચ સ્વયમ્॥ 7-117-25 (49686)
તતઃ શરશતેનૈવ યુયુધાનો મહારથઃ।
અવિધ્યદ્બ્રાહ્મણં સઙ્ખ્યે હૃષ્ટરૂપો વિશામ્પતે॥ 7-117-26 (49687)
તસ્ય દ્રોણઃ શરાન્પઞ્ચ પ્રેષયામાસ ભારત।
તે ઘોરાઃ કવચં ભિત્ત્વા પપુઃ શોણિતમાહવે॥ 7-117-27 (49688)
નિર્વિદ્ધસ્તુ શરૈર્ઘોરૈરક્રુદ્ધ્યત્સાત્યકિર્ભૃશમ્।
સાયકાન્વ્યસૃજચ્ચાપિ વીરો રુક્મરથં પ્રતિ॥ 7-117-28 (49689)
તતો દ્રોણસ્ય યન્તારં નિપાત્યૈકેષુણા ભુવિ।
અશ્વાન્વ્યદ્રાવયદ્બાણૈર્હતસૂતાંસ્તતસ્તતઃ॥ 7-117-29 (49690)
સ રથઃ પ્રદ્રુતઃ સઙ્ખ્યે મણ્ડલાનિ સહસ્રશઃ।
ચકાર રાજતો રાજન્ભ્રાજમાન ઇવાંશુમાન્॥ 7-117-30 (49691)
અભિદ્રવત ગૃહ્ણીત હયાન્દ્રોણસ્ય ધાવત।
ઇતિ સ્મ ચુક્રુશુઃ સર્વે રાજપુત્રાઃ સરાજકાઃ॥ 7-117-31 (49692)
તે સાત્યકિમપાસ્યાશુ રાજન્યુધિ મહારથાઃ।
યતો દ્રોણસ્તતઃ સર્વે સહસા સમુપાદ્રવન્॥ 7-117-32 (49693)
તાન્દૃષ્ટ્વા પ્રદ્રુતાન્સઙ્ખ્યે સાત્વતેન શરાર્દિતાન્।
પ્રભગ્નં પુનરેવાસીત્તવ સૈન્યં સમાકુલમ્॥ 7-117-33 (49694)
વ્યૂહસ્યૈવ પુનર્દ્વારં ગત્વા દ્રોણો વ્યવસ્થિતઃ।
વાતાયમાનૈસ્તૈરશ્વૈર્નીતો વૃષ્ણિશરાર્દિતૈઃ॥ 7-117-34 (49695)
પાણ્ડુપાઞ્ચાલસમ્ભિન્નં વ્યૂહમાલોક્ય વીર્યવાન્।
શૈનેયે નાકરોદ્યત્નં વ્યૂહમેવાભ્યરક્ષત॥ 7-117-35 (49696)
નિવાર્ય પાણ઼્ડુપાઞ્ચાલાન્દ્રોણાગ્નિઃ પ્રદહન્નિવ।
તસ્થૌ ક્રોધેધ્મસન્દીપ્તઃ કાલસૂર્ય ઇવોદ્યતઃ॥ ॥ 7-117-36 (49697)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ જયદ્રથવધપર્વણિ ચતુર્દશદિવસયુદ્ધે સપ્તદશાધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥ 117 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-117-23 રથશક્ત્યા કેતકપત્રાકારમુખયા શક્ત્યા॥ 5-117-117 સપ્તદશાધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 118
॥ શ્રીઃ ॥
7.118. અધ્યાયઃ 118
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
સાત્યકિના સુદર્શનનામ્નો રાજ્ઞો વધઃ॥ 1 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-118-0 (49698)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-118-0x (4560)
દ્રોણં સ જિત્વા પુરુષપ્રવીર--
સ્તથૈવ હાર્દિક્યમુખાંસ્ત્વદીયાન્।
પ્રહસ્ય સૂતં વચનં બભાષે
શિનિપ્રવીરઃ કુરુપુઙ્ગવાગ્ર્ય॥ 7-118-1 (49699)
નિમિત્તમાત્રં વયમદ્ય સૂત
દગ્ધા રથાઃ કેશવફલ્ગુનાભ્યામ્।
હતાન્નિહન્મેહ નરર્ષભેણ
વયં સુરેશાત્મસમુદ્ભવેત॥ 7-118-2 (49700)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-118-3x (4561)
તમેવમુક્ત્વા શિનિપુઙ્ગવસ્તદા
મહામૃધે સોઽગ્ર્યધનુર્ધરોઽરિહા।
કિરન્સમન્તાત્સહસા શરાન્બલી
સમાપતચ્છયેન ઇવામિષાશયા॥ 7-118-3 (49701)
તં યાન્તમશ્વૈઃ શશિશઙ્ખવર્ણૈ--
ર્વિગાહ્ય સૈન્યં પુરુષપ્રવીરમ્।
નાશક્નુવન્વારયિતું સમન્તા--
દાદિત્યરશ્મિપ્રતિમં રથાગ્ર્યમ્॥ 7-118-4 (49702)
અસહ્યવિક્રાન્તમદીનસત્વં
સર્વે ગણા ભારત યે ત્વદીયાઃ।
સહસ્રનેત્રપ્રતિમપ્રભાવં
દિવીવ સૂર્યં જલદવ્યપાયે॥ 7-118-5 (49703)
અમર્ષપૂર્ણસ્ત્વતિચિત્રયોધી
શરાસની કાઞ્ચનવર્મધારી।
સુદર્શનઃ સાત્યકિમાપતન્તં
ન્યવારયદ્રાજવરઃ પ્રસહ્ય॥ 7-118-6 (49704)
તયોરભૂદ્ભારતસમ્પ્રહારઃ
સુદારુણસ્તં સમતિપ્રશંસન્।
યોધાસ્ત્વદીયાશ્ચ હિ સોમકાશ્ચ
વૃત્રેન્દ્રયોર્યુદ્ધમિવામરૌઘાઃ॥ 7-118-7 (49705)
શરૈઃ સુતીક્ષ્ણૈઃ શતશોઽભ્યવિધ્ય--
ત્સુદર્શનઃ સાત્વતમુખ્યમાજૌ।
અનાગતાનેવ તુ તાન્પૃષત્કાં--
શ્ચિચ્છેદ રાજઞ્શિનિપુઙ્ગવોઽપિ॥ 7-118-8 (49706)
તથૈવ શક્રપ્રતિમોઽપિ સાત્યકિઃ
સુદર્શને યાન્ક્ષિપતિ સ્મ સાયકાન્।
દ્વિધા ત્રિધા તાનકરોત્સુદર્શનઃ
શરોત્તમૈઃ સ્યન્દનવર્યમાસ્થિતઃ॥ 7-118-9 (49707)
તાન્વીક્ષ્ય બાણાન્નિહતાંસ્તદાનીં
સુદર્શનઃ સાત્યકિબાણવેગૈઃ।
ક્રોધાદ્દિધક્ષન્નિવ તિગ્મતેજાઃ
શરાનમુઞ્ચત્તપનીયચિત્રાન્॥ 7-118-10 (49708)
પુનઃ સ બાણૈસ્ત્રિભિરગ્નિકલ્પૈ--
રાકર્ણપૂર્ણૈર્નિશિતૈઃ સુપુઙ્ખૈઃ।
વિવ્યાધ દેહાવરણં વિભિદ્ય
તે સાત્યકેરાવિવિશુઃ શરીરમ્॥ 7-118-11 (49709)
તથૈવ તસ્યાવનિપાલપુત્રઃ
સન્ધાય બાણૈરપરૈર્જ્વલદ્ભિઃ।
આજઘ્નિવાંસ્તાન્રજતપ્રકાશાં--
શ્ચતુર્ભિરશ્વાંશ્ચતુરઃ પ્રસહ્ય॥ 7-118-12 (49710)
તથા તુ તેમાભિહતસ્તરસ્વી
નપ્તા શિનેરિન્દ્રસમાનવીર્યઃ।
સુદર્શનસ્યેષુગણૈઃ સુતીક્ષ્ણૈ--
ર્હયાન્નિહત્યાશુ નનાદ નાદમ્॥ 7-118-13 (49711)
અથાસ્ય સૂતસ્ય શિરો નિકૃત્ય
ભલ્લેન શક્રાશનિસન્નિભેન।
સુદર્શનસ્યાપિ શિનિપ્રવીરઃ
ક્ષુરેણ કાલાનલસન્નિભેન॥ 7-118-14 (49712)
સકુણ્ડલં પૂર્ણશશિપ્રકાશં
ભ્રાજિષ્ણુ વક્ત્રં વિચકર્ત દેહાત્।
યથા પુરા વજ્રધરઃ પ્રસહ્ય
બલસ્ય સઙ્ખ્યેઽતિબલસ્ય રાજન્॥ 7-118-15 (49713)
નિહત્ય તં પાર્થિવપુત્રપૌત્રં
રણે યદૂનામૃષભસ્તરસ્વી।
મુદા સમેતઃ પરયા મહાત્મા
રરાજ રાજન્સુરરાજકલ્પઃ॥ 7-118-16 (49714)
તતો યયાવર્જુનમેવ વીરો
નિવાર્ય સૈન્યં તવ માર્ગણૌઘૈઃ।
સદશ્વયુક્તેન રથેન રાજઁ--
લ્લોકં વિસિસ્માપયિષુર્નૃવીરઃ॥ 7-118-17 (49715)
તત્તસ્ય વિસ્માપયનીયમગ્ર્ય--
મપૂજયન્યોધવરાઃ સમેતાઃ।
પ્રવર્તમાનાનિષુગોચરેઽરી--
ન્દદાહ બાણૈર્હુતભુગ્યથૈવ॥ ॥ 7-118-18 (49716)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ જયદ્રથવધપર્વણિ ચતુર્દશદિવસયુદ્ધે અષ્ટાદશાધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥ 118 ॥
દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 119
॥ શ્રીઃ ॥
7.119. અધ્યાયઃ 119
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
સાત્યકિપરાક્રમવર્ણનમ્॥ 1 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-119-0 (49717)
`સઞ્જય ઉવાચ। 7-119-0x (4562)
નિર્જિત્ય કૃતવર્માણં ભારદ્વાજં ચ સંયુગે।
સ સાત્યકિઃ સત્યધૃતિર્મહાત્મા શિનિપુઙ્ગવઃ॥ 7-119-1 (49718)
*દુર્યોધનં ચ નિર્જિત્ય શૂરં ચૈવ સુયોધનમ્।
જલસન્ધં નિહત્યાજૌ શૂરસેનં ચ પાર્થિવમ્॥ 7-119-2 (49719)
મ્લેચ્છાંશ્ચ બહુધા રાજન્કાશ્યપુત્રં ચ સંયુગે।
નિષાદાંસ્તઙ્કણાંશ્ચૈવ કલિઙ્ગાન્મગધાનપિ॥ 7-119-3 (49720)
કેકયાઞ્છૂરસેનાંશ્ચ તથા પર્વતવાસિનઃ।
કામ્ભોજાન્યવનાંશ્ચૈવ વસાતીંશ્ચ શિબીનપિ॥ 7-119-4 (49721)
કોસલાન્મગધાંશ્ચૈવ યાતુધાનાન્સતિત્તિરાન્।
એતાંશ્ચાન્યાન્રણે હત્વાઽગચ્છદ્યુદ્ધે સ સાત્યકિઃ॥ 7-119-5 (49722)
રુધિરૌઘનદીં ઘોરાં કેશશૈવાલશાદ્વલામ્।
શક્તિગ્રાહસમાકીર્ણાં છત્રહંસોપશોભિતામ્॥ 7-119-6 (49723)
દુસ્તરાં ભીરુભિર્નિત્યં શૂરલોકપ્રવાહિનીમ્।
પ્રવર્ત્ય હૃષિતો રાજન્પુનર્યન્તારમબ્રવીત્॥ 7-119-7 (49724)
ધ્વજનાગાશ્વકલિલં શરશક્ત્યૂર્મિમાલિનમ્'।
ખઙ્કમત્સ્યં ગદાગ્રાહં શૂરાયુધમહાસ્વનમ્॥ 7-119-8 (49725)
પ્રાણાપહારિણં રૌદ્રં વાદિત્રોદ્ધુષ્ટનાદિતમ્।
શૂરાણાં સુખસંસ્પર્શમસ્પૃશ્યમથ ભીરુણામ્।
તીર્ણાઃ સ્મ દુસ્તરં તાત દ્રોણાનીકમહાર્ણવમ્॥ 7-119-9 (49726)
જલસન્ધબલેનાજૌ પુરુષાદૈરિવાવૃતમ્।
અતોઽન્યત્પૃતનાશેષં મન્યે કુનદિકામિવ॥ 7-119-10 (49727)
તર્તવ્યામલ્પસલિલાં ચોદયાશ્વાનસમ્ભ્રમમ્।
હસ્તપ્રાપ્તમહં મન્યે સામ્પ્રતં સવ્યસાચિનમ્॥ 7-119-11 (49728)
નિર્જિત્ય દુર્ધરં દ્રોણં સપદાનુગમાહવે।
હાર્દિક્યં યોધવર્યં ચ મન્યે પ્રાપ્તં ધનઞ્જયમ્॥ 7-119-12 (49729)
ન હિ મે જાયતે ત્રાસો દૃષ્ટ્વા સૈન્યાન્યનેકશઃ।
વહ્નેરિવ પ્રદીપ્તસ્ય વને શુષ્કતૃણાલયમ્॥ 7-119-13 (49730)
પશ્ય પાણ્ડવમુખ્યેન યાતાં ભૂમિં કિરીટિના।
પત્ત્યશ્વરથનાગૌઘૈઃ પતિતૈર્વિષમીકૃતામ્॥ 7-119-14 (49731)
દ્રવતે તદ્યથા સૈન્યં તેન ભગ્નં મહાત્મના।
રથૈર્વિપરિધાવદ્ભિર્ગજૈરશ્વૈશ્ચ સારથે।
કૌશેયારુણસંકાશમેતદુદ્વૂયતે રજઃ॥ 7-119-15 (49732)
અભ્યાશસ્થમહં મન્યે શ્વેતાશ્વં કૃષ્ણસારથિમ્॥ 7-119-16 (49733)
શ્રૂયતે હ્યેષ નિર્ઘોષો જલદસ્યેવ ગર્જતઃ।
વિષ્ફાર્યમાણસ્ય રણે ગાણ્ડીવસ્યામિતૌજસઃ॥ 7-119-17 (49734)
અભ્યાશસ્થમહં મન્યે સૈન્ધવસ્ય કિરીટિનમ્।
તાદૃશઃ શ્રૂયતે શબ્દઃ સૈન્યાનાં સાગરોપમઃ॥ 7-119-18 (49735)
યાદૃશાનિ નિમિત્તાનિ મમ પ્રાદુર્ભવન્તિ વૈ।
અનસ્તંગત આદિત્યે હન્તા સૈન્ધવમર્જુનઃ॥ 7-119-19 (49736)
શનૈર્વિસ્રમ્ભયન્નશ્વાન્યાહિ યત્રારિવાહિની॥ 7-119-20 (49737)
યત્રૈતે સતલત્રામાઃ સુયોધનપુરોગમાઃ।
દંશિતાઃ ક્રૂરકર્માણઃ કામ્ભોજા યુદ્ધદુર્મદાઃ॥ 7-119-21 (49738)
શરબાણાસનધરા યવનાશ્ચ પ્રહારિણઃ।
શકાઃ કિરાતા દરદા બર્બરાસ્તામ્રલિપ્તકાઃ॥ 7-119-22 (49739)
અન્યે ચ બહવો મ્લેચ્છા વિવિધાયુધપાણયઃ।
મામેવાભિમુખાઃ સર્વે તિષ્ઠન્તિ સમરાર્થિનઃ॥ 7-119-23 (49740)
એતાન્સરથનાગાશ્વાન્નિહત્યાજૌ સપત્તિનઃ।
ઇદં દુર્ગં મહાઘોરં તીર્ણમેવોપધારય॥ 7-119-24 (49741)
સૂત ઉવાચ। 7-119-25x (4563)
ન સમ્ભ્રમો મે વાર્ષ્ણેય વિદ્યતે સત્યવિક્રમ।
યદ્યપિ સ્યાત્તવ ક્રુદ્ધો જામદગ્ન્યોઽગ્રતઃ સ્થિતઃ॥ 7-119-25 (49742)
દ્રોણો વા રથિનાં શ્રેષ્ઠઃ કૃપો મદ્રેશ્વરોઽપિ વા।
તથાપિ સમ્ભ્રામો ન સ્યાત્ત્વામાશ્રિત્ય મહાભુજ॥ 7-119-26 (49743)
ત્વયા સુબહવો યુદ્ધે નિર્જિતાઃ શત્રુસૂદન।
દંશિતાઃક્રૂરકર્માણઃ કામ્ભોજા યુદ્ધદુર્મદાઃ॥ 7-119-27 (49744)
શરવાણાસનધરા યવનાશ્ચ પ્રહારિણઃ।
શકાઃ કિરાતા દરદા બર્બરાસ્તામ્રલિપ્તકાઃ।
અન્યે ચ બહવો મ્લેચ્છા વિવિધાયુધપાણયઃ॥ 7-119-28 (49745)
ન ચ મે સમ્ભ્રમઃ કશ્ચિદ્ભૂતપૂર્વઃ કથઞ્ચન।
કિમુતૈતત્સમાસાદ્ય ધીરં સંયુગગોષ્પદમ્॥ 7-119-29 (49746)
આયુષ્મન્કતરેણ ત્વાં પ્રાપયામિ ધનઞ્જયમ્।
કેભ્યઃ ક્રુદ્ધોઽસિ વાર્ષ્ણેય કાન્સ્વિન્મૃત્યુરુપસ્થિતઃ॥ 7-119-30 (49747)
કેષાં સઙ્ઘમનીકસ્ય હન્તુમુત્સહતે મનઃ।
કેત્વાં યુધિ પરાક્રાન્તં કાલાન્તકયમોપમમ્॥ 7-119-31 (49748)
દૃષ્ટ્વા વિક્રમસમ્પન્નં વિદ્રવિષ્યન્તિ સંયુગે।
કેષાં વૈવસ્વતો રાજા સ્મરતેઽદ્ય મહાભુજ॥ 7-119-32 (49749)
સાત્યકિરુવાચ। 7-119-33x (4564)
મુણ્ડાનેતાન્હનિષ્યામિ દાનવાનિવ વાસવઃ।
પ્રતિજ્ઞાં પારયિષ્યામિ કામ્ભોજાનેવ માં વહ॥ 7-119-33 (49750)
xxxxxકદનં કૃત્વા ક્ષિપ્રં યાસ્યામિ પાણ્ડવમ્॥ 7-119-34 (49751)
xxxxxયન્તિ મે વીર્યં કૌરવાઃ સસુયોધનાઃ।
xxxxxxનાકે હતે સૂત સર્વસૈન્યેષુ ચાસકૃત્॥ 7-119-35 (49752)
અદ્ય કૌરવસૈન્યસ્ય દીર્ઘમાણસ્ય સંયુગે।
શ્રુત્વા વિરાવં બહુધા સન્તપ્સ્યતિ સુયોધનઃ॥ 7-119-36 (49753)
અદ્ય પાણ્ડવમુખ્યસ્ય શ્વેતાશ્વસ્ય મહાત્મનઃ।
આચાર્યકકૃતં માર્ગં દર્શયિષ્યામિ સંયુગે॥ 7-119-37 (49754)
અદ્ય મદ્બાણનિહતાન્યોધમુખ્યાન્સહસ્રશઃ।
દૃષ્ટ્વા દુર્યોધનો રાજા પશ્ચાત્તાપં ગમિષ્યતિ॥ 7-119-38 (49755)
અદ્ય મે ક્ષિપ્રહસ્તસ્ય ક્ષિપતઃ સાયકોત્તમાન્।
અલાતચક્રપ્રતિમં ધનુર્દ્રક્ષ્યન્તિ કૌરવાઃ॥ 7-119-39 (49756)
મત્સાયકચિતાઙ્ગાનાં રુધિરં સ્રવતાં મુહુઃ।
સૈનિકાનાં વધં દૃષ્ટ્વા સન્તપ્સ્યતિ સુયોધનઃ॥ 7-119-40 (49757)
અદ્ય મે ક્રુદ્ધરૂપસ્ય નિઘ્નતશ્ચ વરાન્વરાન્।
દ્વિફલ્ગુનામિમં લોકં મંસ્યતેઽદ્ય સુયોધનઃ॥ 7-119-41 (49758)
અદ્ય રાજસહસ્રાણિ નિહતાનિ મયા રણે।
દૃષ્ટ્વા દુર્યોધનો રાજા સન્તપ્સ્યતિ મહામૃધે॥ 7-119-42 (49759)
અદ્ય સ્નેહં ચ ભક્તિં ચ પાણ્ડવેષુ મહાત્મસુ।
હત્વા રાજસહસ્રાણિ દર્શયિષ્યામિ રાજસુ॥ 7-119-43 (49760)
બલં વીર્યં કૃતજ્ઞત્વં મમ જ્ઞાસ્યન્તિ કૌરવાઃ॥ 7-119-44 (49761)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-119-45x (4565)
એવમુક્તસ્તદા સૂતઃ શિક્ષિતાન્સાધુવાહિનઃ।
શશાઙ્કસન્નિકાશાન્વૈ વાજિનો વ્યનુદદ્ભૃશમ્॥ 7-119-45 (49762)
તે પિબન્ત ઇવાકાશં યુયુધાનં હયોત્તમાઃ।
પ્રાપયન્યવનાઞ્શનીઘ્રં મનઃ પવનરંહસઃ॥ 7-119-46 (49763)
સાત્યકિં તે સમાસાદ્ય પૃતનાસ્વનિવર્તિનમ્।
બહવો લઘુહસ્તાશ્ચ શરવર્ષૈરવાકિરન્॥ 7-119-47 (49764)
તેષામિષૂનથાસ્ત્રાણિ વેગવાન્નતપર્વભિઃ।
અચ્છિનત્સાત્યકી રાજન્નૈનં તે પ્રાપ્નુવઞ્શરાઃ॥ 7-119-48 (49765)
રુક્મપુઙ્ખૈઃ સુનિશિતૈર્ગાર્ધ્રપત્રૈરજિહ્મગૈઃ।
ઉચ્ચકર્ત શિરાંસ્યુગ્રો યવનાનાં ભુજાનપિ॥ 7-119-49 (49766)
શૈક્યાયસાનિ વર્માણિ કાંસ્યાનિ ચ સમન્તતઃ।
ભિત્ત્વા દેહાંસ્તથા તેષાં શરા જગ્મુર્મહીતલમ્॥ 7-119-50 (49767)
તે હન્યમાના વીરેણ મ્લેચ્છાઃ સાત્યકિના રણે।
શતશોઽભ્યપતંસ્તત્ર વ્યસવો વસુધાતલે॥ 7-119-51 (49768)
સુપૂર્ણાયતમુક્તૈસ્તાનવ્યવચ્છિન્નપિણ્ડિતૈઃ।
પઞ્ચ ષટ્ સપ્ત ચાષ્ટૌ ચ ભિભેદ યવનાઞ્શરૈઃ॥ 7-119-52 (49769)
કામ્ભોજાનાં સહસ્રૈશ્ચ શકાનાં ચ વિશામ્પતે।
શબરાણાં કિરાતાનાં બર્બરાણાં તથૈવ ચ॥ 7-119-53 (49770)
અગમ્યરૂપાં પૃથિવીં માંસશોણિતકર્દમામ્।
કૃતવાંસ્તત્ર શૈનેયઃ ક્ષપયંસ્તાવકં બલમ્॥ 7-119-54 (49771)
દસ્યૂનાં સશિરસ્ત્રાણૈઃ શિરોભિર્લૂનમૂર્ધદૌઃ।
દીર્ઘકૂર્ચૈર્મહી કીર્ણા વિબર્હૈરણ્ડજૈરિવ॥ 7-119-55 (49772)
રુધિરોક્ષિતસર્વાઙ્ગૈસ્તૈસ્તદાયોધનં બભૌ।
કબન્ધૈઃ સંવૃતં સર્વં તામ્રાભ્રૈઃ ખમિવાવૃતમ્॥ 7-119-56 (49773)
વજ્રાશનિસમસ્પર્શૈઃ સુપર્વભિરજિહ્મગૈઃ।
તે સાત્વતેન નિહતાઃ સમાવવ્રુર્વસુન્ધરામ્॥ 7-119-57 (49774)
`તેષામસ્ત્રાણિ બાણાંશ્ચ શૈનેયો નતપર્વભિઃ।
નિચકર્ત મહારાજ યવનાનાં શિરોધરાઃ॥ 7-119-58 (49775)
તે શરા નતપર્વાણો યુયુધાનપ્રચોદિતાઃ।
હિત્વા દેહાંસ્તથા તેષાં પતન્તિ સ્મ મહીતલે॥ 7-119-59 (49776)
તે હન્યમાના વીરાસ્તુ વૃષ્ણિવીરેણ સંયુગે।
શસ્ત્રાહતાઃ પતન્ત્યુર્વ્યાં કામ્ભોજાઃ સપદાનુગાઃ॥ 7-119-60 (49777)
કામ્ભોજાનાં ભુજૈશ્છિન્નૈર્યવનાનાં ચ ભારત।
તત્રતત્ર મહી ભાતિ પઞ્ચાસ્યૈરિવ પન્નગૈઃ'॥ 7-119-61 (49778)
અલ્પાવશિષ્ટાઃ સમ્ભગ્નાઃ કૃચ્છ્રપ્રાણા વિચેતસઃ।
જિતાઃ સઙ્ખ્યે મહારાજ યુયુધાનેન દંશિતાઃ॥ 7-119-62 (49779)
પાર્ષ્ણિભિશ્ચ કશાભિશ્ચ તાડયન્તસ્તુરઙ્ગમાન્।
જવમુત્તમમાસ્થાય સર્વતઃ પ્રાદ્રવન્ભયાત્॥ 7-119-63 (49780)
કામ્ભોજસૈન્યં વિદ્રાવ્ય દુર્જયં યુધિ ભારત।
યવનાનાં ચ તત્સૈન્યં શકાનાં ચ મહદ્બલમ્॥ 7-119-64 (49781)
તતઃ સ પુરુષવ્યાઘ્રઃ સાત્યકિઃ સત્યવિક્રમઃ।
પ્રહૃષ્ટસ્તાવકાઞ્જિત્વા સૂતં યાહીત્યચોદયત્॥ 7-119-65 (49782)
તત્તસ્ય સમરે કર્મ દૃષ્ટ્વાઽન્યૈરકૃતં પુરા।
ચારણાઃ સહગન્ધર્વાઃ પૂજયાઞ્ચક્રિરે ભૃશમ્॥ 7-119-66 (49783)
તં યાન્તં પૃષ્ઠગોપ્તારમર્જુનસ્ય વિશામ્પતે।
ચારણાઃ પ્રેક્ષ્ય સંહૃષ્ટાસ્ત્વદીયાશ્ચાભ્યપૂજયન્॥ ॥ 7-119-67 (49784)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ જયદ્રથવધપર્વણિ ચતુર્દશદિવસયુદ્ધે એકોનવિંશત્યધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥ 119 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-119-* એતદાદિસાર્ધસપ્તશ્લોકસ્થાને વક્ષ્યમાણઃ સાર્ધએવ શ્લોકઃ ઝ.પુસ્તકેઽસ્તિ। સઞ્જય ઉવાચ। તતઃ સ સાત્યકિર્ધામીન્મહાત્મા વૃષ્ણિપુઙ્ગવઃ। સુદર્શનં નિહત્યાજૌ યન્તારં પુનરબ્રવીત્॥ રથાશ્વનાગકલિલં શરશત્તયૂર્મિમાલિનમ્। 5-119-20 વિસ્રમ્ભયન્ આશ્વાસયન્॥ 5-119-33 પારયિષ્યામિ સમાપયિષ્યામિ॥ 5-119-50 વૈક્યાયસાનિ શોણિતાયોમયાનિ॥ 5-119-52 સુપૂર્ણયતમુક્તૈરાકર્ણજ્યોત્સૃષ્ટૈઃ। અવ્યવચ્છિન્નપિણ્ડિતૈરનવચ્છિન્નસંહતૈઃ॥ 5-119-119 એકોનવિંશત્યધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 120
॥ શ્રીઃ ॥
7.120. અધ્યાયઃ 120
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
સાત્યકિયુદ્ધવર્ણનમ્॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-120-0 (49785)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-120-0x (4566)
જિત્વા યવનકામ્ભોજાન્યુયુધાનસ્તતોઽર્જુનમ્।
જગામ તવ સૈન્યસ્ય મધ્યેન રથિનાં વરઃ॥ 7-120-1 (49786)
શરદંષ્ટ્રો નરવ્યાઘ્રો વિચિત્રકવચચ્છવિઃ।
મૃગં વ્યાઘ્ર ઇવાજિઘ્રંસ્તવ સૈન્યમભીષયત્॥ 7-120-2 (49787)
સ રથેન ચરન્માર્ગાન્ધનુરુદ્ધામયદ્ભૃશમ્।
રુક્મપૃષ્ઠં મહાવેગં રુક્મચન્દ્રકસઙ્કુલમ્॥ 7-120-3 (49788)
રુક્માઙ્ગદશિરસ્ત્રાણો રુક્મવર્મસમાવૃતઃ।
રુક્મધ્વજધનુઃ શૂરો મેરુશૃઙ્ગમિવાબભૌ॥ 7-120-4 (49789)
સધનુર્મણ્ડલઃ સઙ્ખ્યે તેજોભાસુરરશ્મિવાન્।
શરદીવોદિતઃ સૂર્યો નૃસૂર્યો વિરરાજ હ॥ 7-120-5 (49790)
વૃષભસ્કન્ધવિક્રાન્તો વૃષભાક્ષો નરર્ષભઃ।
તાવકાનાં બભૌ મધ્યે ગવાં મધ્યે યથા વૃષઃ॥ 7-120-6 (49791)
મત્તદ્વિરદસઙ્કાશં મત્તદ્વિરદગામિનમ્।
પ્રભિન્નમિવ માતઙ્ગં યૂથમધ્યે વ્યવસ્થિતમ્॥ 7-120-7 (49792)
વ્યાધા ઇવ જિઘાંસન્તસ્ત્વદીયાઃ સમુપાદ્રવન્।
`સાત્યકિં સમરે રાજન્પરિવવ્રુસ્તવાત્મજાઃ'॥ 7-120-8 (49793)
દ્રોણાનીકમતિક્રાન્તં ભોજાનીકં ચ દુસ્તરમ્।
જલસન્ધાર્ણવં તીર્ત્વા કામ્ભોજાનાં ચ વાહિનીમ્॥ 7-120-9 (49794)
હાર્દિક્યમકરાન્મુક્તં તીર્ણં વૈ સૈન્યસાગરમ્।
પરિવવ્રુઃ સુસઙ્ક્રુદ્વાસ્ત્વદીયાઃ સાત્યકિં રથાઃ॥ 7-120-10 (49795)
દુર્યોધનશ્ચિત્રસેનો દુઃશાસનવિવિંશતી।
શકુનિર્દુઃસહશ્ચૈવ યુવા દુર્ધર્ષણઃ ક્રથઃ॥ 7-120-11 (49796)
અન્યે ચ બહવઃ શૂરાઃ શસ્ત્રવન્તો દુરાસદાઃ।
પૃષ્ઠતઃ સાત્યકિં યાન્તમન્વધાવન્નમર્ષિણઃ॥ 7-120-12 (49797)
અથ શબ્દો મહાનાસીત્તવ સૈન્યસ્ય મારિષ।
મારુતોદ્ધૂતવેગસ્ય સાગરસ્યેવ પર્વણિ॥ 7-120-13 (49798)
તાનભિદ્રવતઃ સર્વાન્સમીક્ષ્ય શિનિપુઙ્ગવઃ।
શનૈર્યાહીતિ યન્તારમબ્રવીત્પ્રહસન્નિવ॥ 7-120-14 (49799)
ઇદમેતિ સમુદ્ધૂતં ધાર્તરાષ્ટ્રબલં મહત્।
મામેવાભિમુખં તૂર્ણં ગજાશ્વરથપત્તિમત્।
નાદયદ્વૈ દિશઃ સર્વા રથઘોષેણ સારથે॥ 7-120-15 (49800)
પૃથિવીં ચાન્તરિક્ષં ચ કમ્પયન્સાગરાનપિ।
એતદ્બલાર્ણવં સૂત વારયિષ્યે મહારણે।
પૌર્ણમાસ્યામિવોદ્ધૂતં વેલેવ મકરાલયમ્॥ 7-120-16 (49801)
પશ્ય મે સૂત વિક્રાન્તમિન્દ્રસ્યેવ મહામૃધે।
એષ સૈન્યાનિ શત્રૂણાં વિધમામિ શિતૈઃ શરૈઃ॥ 7-120-17 (49802)
નિહતાનાહવે પશ્ય પદાત્યશ્વરથદ્વિપાન્।
મચ્છરૈરગ્નિસઙ્કાશૈર્વિદ્ધદેહાન્સહસ્રશઃ॥ 7-120-18 (49803)
ઇત્યેવં બ્રુવતસ્તસ્ય સાત્યકેરમિતૌજસઃ।
સમીપે સૈનિકાસ્તે તુ શીઘ્રમીયુર્યુયુત્સવઃ।
જહ્યાદ્રવસ્વ તિષ્ઠેતિ પશ્યપશ્યેતિ વાદિનઃ॥ 7-120-19 (49804)
તાનેવં બ્રુવતો વીરાન્સાત્યકિર્નિશિતૈઃ શરૈઃ।
જઘાનં ત્રિશતાનશ્વાન્કુઞ્જરાંશ્ચ ચતુઃશતાન્।
`લધ્વસ્ત્રશ્ચિત્રયોધી ચ પ્રહરઞ્શિનિપુઙ્ગવઃ'॥ 7-120-20 (49805)
સ સમ્પ્રહારસ્તુમુલસ્તસ્ય તેષાં ચ ધન્વિનામ્।
દેવાસુરરણપ્રખ્યઃ પ્રાવર્તત જનક્ષયઃ॥ 7-120-21 (49806)
મેઘજાલનિભં સૈન્યં તવ પુત્રસ્ય મારિષ।
પ્રત્યગૃહ્ણાચ્છિનેઃ પૌત્રઃ શરૈરાશીવિષોપમૈઃ॥ 7-120-22 (49807)
પ્રચ્છાદ્યમાનઃ સમરે શરજાલૈઃ સ વીર્યવાન્।
અસમ્ભ્રમન્મહારાજ તાવકાનવધીદ્બહૂન્॥ 7-120-23 (49808)
આશ્ચર્યં તત્ર રાજેન્દ્ર સુમહદ્દૃષ્ટવાનહમ્।
ન મોઘઃ સાયકઃ કશ્ચિત્સાત્યકેરભવત્પ્રભો॥ 7-120-24 (49809)
રથનાગાશ્વકલિલઃ પદાત્યૂર્મિસમાકુલઃ।
શૈનેયવેલામાસાદ્ય સ્થિતઃ સૈન્યમહાર્ણવઃ॥ 7-120-25 (49810)
સમ્ભ્રાન્તનરનાગાશ્વમાવર્તત મુહુર્મુહુઃ।
તત્સૈન્યમિષુભિસ્તેન વધ્યમાનં સમન્તતઃ।
બભ્રામ તત્રતત્રૈવ ગાવઃ શીતાર્દિતા ઇવ॥ 7-120-26 (49811)
પદાતિનં રથં નાગં સાદિનં તુરગં તથા।
અવિદ્વં તત્ર નાદ્રાક્ષં યુયુધાનસ્ય સાયકૈઃ॥ 7-120-27 (49812)
ન તાદૃક્કદનં રાજન્કૃતવાંસ્તત્ર ફલ્ગુનઃ।
યાદૃક્ક્ષયમનીકાનામકરોત્સાત્યકિર્નૃપ॥ 7-120-28 (49813)
અત્યર્જુનં શિનેઃ પૌત્રો યુધ્યતે પુરુષર્ષભઃ।
વીતભીર્લાઘવોપેતઃ કૃતિત્વં સમ્પ્રદર્શયન્॥ 7-120-29 (49814)
તતો દુર્યોધનો રાજા સાત્વતસ્ય ત્રિભિઃ શરૈઃ।
વિવ્યાધ સૂતં નિશિતૈશ્ચતુર્ભિશ્ચતુરો હયાન્॥ 7-120-30 (49815)
સાત્યકિં ચ ત્રિભિર્વિદ્વ્વા પુનરષ્ટાભિરેવ ચ।
દુઃશાસનઃ ષોડશભિર્વિવ્યાધ શિનિપુઙ્ગવમ્॥ 7-120-31 (49816)
શકુનિઃ પઞ્ચવિંશત્યા ચિત્રસેનશ્ચ પઞ્ચભિઃ।
દુઃસહઃ પઞ્ચદશભિર્વિવ્યાધોરસિ સાત્યકિમ્॥ 7-120-32 (49817)
ઉત્સ્મયન્વૃષ્ણિશાર્દૂલસ્તથા બાણૈઃ સમાહતઃ।
તાનવિધ્યન્મહારાજ સર્વાનેવ ત્રિભિસ્ત્રિભિઃ॥ 7-120-33 (49818)
ગાઢવિદ્ધાનરીન્કૃત્વા માર્ગણૈઃ સોઽતિતેજનૈઃ।
શૈનેયઃ શ્યેનવત્સઙ્ખ્યે વ્યચરલ્લઘુવિક્રમઃ॥ 7-120-34 (49819)
સૌબલસ્ય ધનુશ્છિત્ત્વા હસ્તાવાપં નિકૃત્ય ચ।
દુર્યોધનં ત્રિભિર્બાણૈરભ્યવિધ્યત્સ્તનાન્તરે॥ 7-120-35 (49820)
ચિત્રસેનં શતેનૈવ દશભિર્દુઃસહં તથા।
દુઃશાસનં તુ વિંશત્યા વિવ્યાધ શિનિપુઙ્ગવઃ॥ 7-120-36 (49821)
અથાન્યદ્ધનુરાદાય શ્યાલસ્તવ વિશામ્પતે।
અષ્ટાભિઃ સાત્યકિં વિદ્વ્વા પુનર્વિવ્યાધ પઞ્ચભિઃ॥ 7-120-37 (49822)
દુઃશાસનશ્ચ દશભિર્દુઃસહશ્ચ ત્રિભિઃ શરૈઃ।
દુર્મુખશ્ચ દ્વાદશભી રાજન્વિવ્યાધ સાત્યકિમ્॥ 7-120-38 (49823)
દુર્યોધનસ્ત્રિસપ્તત્યા કિદ્વ્વા ભારત માધવમ્।
તતોસ્ય નિશિતૈર્બાણૈસ્ત્રિભિર્વિવ્યાધ સારથિમ્॥ 7-120-39 (49824)
તાન્સર્વાન્સહિતાઞ્શૂરાન્યતમાનાન્મહારથાન્।
પઞ્ચભિઃ પઞ્ચભિર્બાણૈઃ પુનર્વિવ્યાધ સાત્યકિઃ॥ 7-120-40 (49825)
તતઃ સ રથિનાં શ્રેષ્ઠસ્તવ પુત્રસ્ય સારથિમ્।
આજઘાનાશુ ભલ્લેન સ હતો ન્યપતદ્ભુવિ॥ 7-120-41 (49826)
પતિતે સારથૌ તસ્મિંસ્તવ પુત્રરથઃ પ્રભો।
વાતાયમાનૈસ્તૈરશ્વૈરપાનીયત સઙ્ગરાત્॥ 7-120-42 (49827)
તતસ્તવ સુતો રાજન્સૈનિકાશ્ચ વિશામ્પતે।
રાજ્ઞો રથમભિપ્રેક્ષ્ય વિદ્રુતાઃ શતશોઽભવન્॥ 7-120-43 (49828)
વિદ્રુતં તત્ર તત્સૈન્યં દૃષ્ટ્વા ભારત સાત્યકિઃ।
અવાકિરચ્છરૈસ્તીક્ષ્ણૈ રુક્મપુઙ્ખૈઃ શિલાશિતૈઃ॥ 7-120-44 (49829)
વિદ્રાવ્ય સર્વસૈન્યાનિ તાવકાનિ સહસ્રશઃ।
પ્રયયૌ સાત્યકી રાજઞ્શ્વેતાશ્વસ્ય રથં પ્રતિ॥ 7-120-45 (49830)
`તં પ્રયાન્તં મહાબાહું તાવકાઃ પ્રેક્ષ્ય મારિષ।
દૃષ્ટં ચાદૃષ્ટવત્કૃત્વા ક્રિયામન્યામયોજયન્'॥ 7-120-46 (49831)
તં શરાનાદદાનં ચ રક્ષમાણં ચ સારથિમ્।
આત્માનં પાલયાનં ચ તાવકાઃ સમપૂજયન્॥ ॥ 7-120-47 (49832)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ જયદ્રથવધપર્વણિ ચતુર્દશદિવસયુદ્ધે વિંશત્યધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥ 120 ॥
દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 121
॥ શ્રીઃ ॥
7.121. અધ્યાયઃ 121
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
સાત્યકિયુદ્ધવર્ણનમ્॥ 1 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-121-0 (49833)
ધૃતરાષ્ટ્ર ઉવાચ। 7-121-0x (4567)
સમ્પ્રદ્ય મહત્સૈન્યં યાન્તં શૈનેયમર્જુનમ્।
નિર્હીકા મમ તે પુત્રાઃ કિમકુર્વત સઞ્જય॥ 7-121-1 (49834)
કથં વૈષાં તદા યુદ્ધે ધૃતિરાસીન્મુમૂર્ષતામ્।
શૈનેયચરિતં દૃષ્ટ્વા યાદૃશં સવ્યસાચિનઃ॥ 7-121-2 (49835)
કિં નુ વક્ષ્યન્તિ તે ક્ષાત્રં સૈન્યમધ્યે પરાજિતાઃ।
કથં નુ સાત્યકિર્યુદ્ધે વ્યતિક્રાન્તો મહાયશાઃ॥ 7-121-3 (49836)
કથં ચ મમ પુત્રાણાં જીવતાં તત્ર સઞ્જય।
શૈનેયોઽભિયયૌ યુદ્ધે તન્મમાચક્ષ્વ સઞ્જય॥ 7-121-4 (49837)
અત્યદ્ભુતમિદં તાત ત્વત્સકાશાચ્છૃણોમ્યહમ્।
એકસ્ય બહુભિઃ સાર્ધં શત્રુભિસ્તૈર્મહારથૈઃ॥ 7-121-5 (49838)
વિપરીતમહં મન્યે મન્દભાગ્યં સુતં પ્રતિ।
યત્રાવધ્યન્ત સમરે સાત્વતેન મહારથાઃ॥ 7-121-6 (49839)
એકસ્ય હિ ન પર્યાપ્તં યત્સૈન્યં તસ્ય સઞ્જય।
ક્રુદ્ધસ્ય યુયુધાનસ્ય સર્વે તિષ્ઠન્તુ પાણ઼્ડવાઃ॥ 7-121-7 (49840)
નિર્જિત્ય સમરે દ્રોણં કૃતિનં ચિત્રયોધિનમ્।
યથા પશુગણાન્સિંહસ્તદ્વદ્ધન્તા સુતાન્મમ॥ 7-121-8 (49841)
કૃતવર્માદિભિઃ શૂરૈર્યત્તૈર્બહુભિરાહવે।
યુયુધાનો ન શકિતો હન્તું યત્પુરુષર્ષભઃ॥ 7-121-9 (49842)
નૈતદીદૃશકં યુદ્ધં કૃતવાંસ્તત્ર ફલ્ગુનઃ।
યાદૃશં કૃતવાન્યુદ્ધં શિનેર્નપ્તા મહાયશાઃ॥ 7-121-10 (49843)
સ઼ઞ્જય ઉવાચ। 7-121-11x (4568)
તવ દુર્મન્ત્રિતે રાજન્દુર્યોધનકૃતેન ચ।
શૃણુષ્વાવહિતો ભૂત્વા યત્તે વક્ષ્યામિ ભારત॥ 7-121-11 (49844)
તે પુનઃ સન્ન્યવર્તન્ત કૃત્વા સંશપથાન્મિથઃ।
પરાં યુદ્ધે મતિં ક્રૂરાં તવ પુત્રસ્ય શાસનાત્॥ 7-121-12 (49845)
ત્રીણિ સાદિસહસ્રાણિ દુર્યોધનપુરોગમાઃ।
શકકામ્ભોજબાલહ્લીકા યવનાઃ પારદાસ્તથા॥ 7-121-13 (49846)
કુલિન્દાસ્તઙ્કણામ્બષ્ઠાઃ પૈશાચાશ્ચ સબર્બરાઃ।
પાર્વતીયાશ્ચ રાજેન્દ્ર ક્રુદ્ધાઃ પાષાણપાણયઃ।
અભ્યદ્રવન્ત શૈનેયં શલભાઃ પાવકં યથા॥ 7-121-14 (49847)
યુક્તાશ્ચ પાર્વતીયાનાં રથાઃ પાષાણયોધિનામ્।
શૂરાઃ પઞ્ચશતં રાજઞ્શૈનેયં સમુપાદ્રવન્॥ 7-121-15 (49848)
તતો રથસહસ્રેણ મહારથશતેન ચ।
દ્વિરદાનાં સહસ્રેણ દ્વિસાહસ્રૈશ્ચ વાજિભિઃ॥ 7-121-16 (49849)
શરવર્ષાણિ મુઞ્ચન્તો વિવિધાનિ મહારથાઃ।
અભ્યદ્રવન્ત શૈનેયમસઙ્ખ્યેયાશ્ચ પત્તયઃ॥ 7-121-17 (49850)
તાંશ્ચ સઞ્ચોદયન્સર્વાન્ઘ્નતૈનમિતિ ભારત।
દુઃશાસનો મહારાજ સાત્યકિં પર્યવારયત્॥ 7-121-18 (49851)
તત્રાદ્ભુતમપશ્યામ શૈનેયચરિતં મહત્।
યદેકો બહુભિઃ સાર્ધમસમ્ભ્રાન્તમયુધ્યત॥ 7-121-19 (49852)
અવધીચ્ચ રથાનીકં દ્વિરદાનાં ચ તદ્બલમ્।
સાદિનશ્ચૈવ તાન્સર્વાન્દસ્યૂનપિ ચ સર્વશઃ॥ 7-121-20 (49853)
તત્ર ચક્રૈર્વિમથિતૈર્ભગ્નૈશ્ચ પરમાયુધૈઃ।
અક્ષૈશ્ચ બહુધા ભગ્નૈરીષાદણ્ડકબન્ધુરૈઃ॥ 7-121-21 (49854)
કુઞ્જરૈર્મથિતૈશ્ચાપિ ધ્વજૈશ્ચ વિનિપાતિતૈઃ।
વર્મભિશ્ચ તથાઽનીકૈર્વ્યવકીર્ણા વસુન્ધરા॥ 7-121-22 (49855)
સ્રગ્ભિરાભરણૈર્વસ્ત્રૈરનુકર્ષૈશ્ચ મારિષ।
સઞ્છન્ના વસુધા તત્ર દ્યૌર્ગ્રહૈરિવ ભારત॥ 7-121-23 (49856)
ગિરિરૂપધરૈશ્ચાપિ પતિતૈશ્ચ મહાગજૈઃ।
`મ્લેચ્છસ્થિતૈર્મહારાજ ભિન્નાઞ્જનચયોપમૈઃ॥ 7-121-24 (49857)
મૃગૈર્મન્દ્રૈશ્ચ ભદ્રૈશ્ચ મૃગમન્દ્રૈસ્તથાઽપરૈઃ।
ભદ્રૈર્મન્દ્રમૃગૈશ્ચૈવ મૃગભદ્રૈસ્તથૈવ ચ॥ 7-121-25 (49858)
ભદ્રમન્દ્રૈશ્ચૈવ તથા તથા ભદ્રમૃગૈરપિ।
તત્રતત્ર ધરા કીર્ણા શયાનૈઃ પર્વતોપમૈઃ'॥ 7-121-26 (49859)
અઞ્જનસ્ય કુલે જાતા વામનસ્ય ચ ભારત।
સુપ્રતીકકુલે જાતા મહાપદ્મકુલે તથા॥ 7-121-27 (49860)
ઐરાવતકુલે ચૈવ તથાઽન્યેષુ કુલેષુ ચ।
જાતા દન્તિવરા રાજઞ્શેરતે બહવો હતાઃ॥ 7-121-28 (49861)
વનાયુજાન્પાર્વતીયાન્કામ્ભોજાન્બાહ્લિકાનપિ।
તથા હયવરાન્રાજન્નિજઘ્ને તત્ર સાત્યકિઃ॥ 7-121-29 (49862)
નાનાદેશસમુત્થાંશ્ચ નાનાજાતીંશ્ચ દન્તિનઃ।
નિજઘ્ને તત્ર શૈનેયઃ શતશોઽથ સહસ્રશઃ॥ 7-121-30 (49863)
તેષુ પ્રકાલ્યમાનેષુ દસ્યૂન્દુઃશાસનોઽબ્રવીત્।
નિવર્તધ્વમધર્મજ્ઞા યુધ્યધ્વં કિં સૃતેન વઃ॥ 7-121-31 (49864)
તાંશ્ચાતિભગ્નાસન્સમ્પ્રેક્ષ્ય પુત્રો દુઃશાસનસ્તવ।
પાષાણયોધિનઃ શૂરાન્પાર્વતીયાનચોદયત્॥ 7-121-32 (49865)
અશ્મયુદ્ધેષુ કુશલા નૈતઞ્જાનાપિ સાત્યકિઃ।
અશ્મયુદ્ધમજાનન્તં હતૈનં યુદ્ધકામુકમ્॥ 7-121-33 (49866)
તથૈવ કુરવઃ સર્વે નાશ્મયુદ્ધવિશારદાઃ।
અભિદ્રવત માભૈષ્ટ ન વઃ પ્રાપ્સ્યતિ સાત્યકિઃ॥ 7-121-34 (49867)
તે પાર્વતીયા રાજાનઃ સર્વે પાષાણયોધિનઃ।
અભ્યદ્રવન્ત શૈનેયં રાજાનમિવ મન્ત્રિણઃ॥ 7-121-35 (49868)
તતો ગજશિરઃપ્રખ્યૈરુપલૈઃ શૈલવાસિનઃ।
ઉદ્યતૈર્યુયુધાનસ્ય પુરતસ્તસ્થુરાહવે॥ 7-121-36 (49869)
ક્ષેરણીયૈસ્તથાપ્યન્યે સાત્વતસ્ય વધૈષિણઃ।
ચોદિતાસ્તવ પુત્રેણ સર્વતો રુરુધુર્દિશઃ॥ 7-121-37 (49870)
તેષામાપતતામેવ શિલાયુદ્ધં ચિકીર્ષતામ્।
સાત્યકિઃ પ્રતિસન્ધાય નિશિતાન્પ્રાહિણોચ્છરાન્॥ 7-121-38 (49871)
તામશ્મવૃષ્ટિં તુમુલાં પાર્વતીયૈઃ સમીરિતામ્।
ચિચ્છેદોરગસંકાશૈર્નારાચૈઃ શિનિપુઙ્ગવઃ॥ 7-121-39 (49872)
તૈરશ્મચૂર્ણૈર્દીપ્યદ્ભિઃ ખદ્યોતાનામિવ વ્રજૈઃ।
પ્રાયઃ સૈન્યાન્યહન્યન્ત હાહાભૂતાનિ મારિષ॥ 7-121-40 (49873)
તતઃ પઞ્ચશતં શૂરાઃ સમુદ્યતમહાશિલાઃ।
નિકૃત્તબાહવો રાજન્નિપેતુર્ધરણીતલે॥ 7-121-41 (49874)
સાત્વતસ્ય ચ ભલ્લેન નિષ્પિષ્ટૈસ્તૈસ્તથાઽદ્રિભિઃ।
ન્યપતન્નિહતા મ્લેચ્છાસ્તત્રતત્ર ગતાસવઃ॥ 7-121-42 (49875)
તે હન્યમાનાઃ સમરે સાત્વતેન મહાત્મના।
અશ્મવૃષ્ટિં મહાઘોરાં પાતયન્તિ સ્મ સાત્વતે॥ 7-121-43 (49876)
પાષાણયોધિનઃ શૂરાન્યતમાનાનવસ્થિતાન્।
ન્યવધીદ્બહુસાહસ્રાંસ્તદદ્ભુતમિવાભવત્॥ 7-121-44 (49877)
તતઃ પુનર્બસ્તમુખૈરશ્મવૃષ્ટીઃ સમન્તતઃ।
અધોબસ્તૈઃ સ્થૂલબસ્તૈર્દરદૈઃ ખસતઙ્કણૈઃ॥ 7-121-45 (49878)
લમ્બકૈશ્ચ કુણિન્દૈશ્ચ ક્ષિપ્તાઃ ક્ષિપ્તાશ્ચ સાત્યકિઃ।
નારાચૈઃ પ્રતિચિચ્છેદ પ્રતિપત્તિવિશારદઃ॥ 7-121-46 (49879)
અદ્રીણાં ભિદ્યમાનાનામન્તરિક્ષે શિતૈઃ શરૈઃ।
શબ્દેન પ્રાદ્રવન્સઙ્ખ્યે રથાશ્વગજપત્તયઃ॥ 7-121-47 (49880)
અશ્મચૂર્ણૈરવાકીર્ણા મનુષ્યગજવાજિનઃ।
નાશક્નુવન્નવસ્થાતું ભ્રમરૈરિવ દંશિતાઃ॥ 7-121-48 (49881)
હતશિષ્ટાઃ સરુધિરા ભિન્નમસ્તકપિણ઼્ડિકાઃ।
`વિભિન્નશિરસો રાજન્દન્તૈશ્છિન્નૈશ્ચ દન્તિનઃ।
નિર્ધૂતૈશ્ચ કરૈર્નાગા વ્યઙ્ગાશ્ચ શતશઃ કૃતાઃ॥ 7-121-49 (49882)
હત્વા પઞ્ચશતં યોધાંસ્તત્ક્ષણેનૈવ મારિષ।
વ્યચરત્પૃતનામધ્યે શૈનેયઃ કૃતહસ્તવત્॥ 7-121-50 (49883)
કુઞ્જરાઃ સન્ન્યવર્તન્ત યુયુધાનેન મોહિતાઃ॥ 7-121-51 (49884)
અશ્મનાં ભિદ્યમાનાનાં સાયકૈઃ શ્રૂયતે ધ્વનિઃ।
પદ્મપત્રેષુધારાણાં પતન્તીનામિવ ધ્વનિઃ'॥ 7-121-52 (49885)
તતઃ શબ્દઃ સમભવત્તવ સૈન્યસ્ય મારિષ।
માધવેનાર્દ્યમાનસ્ય સાગરસ્યેવ પર્વણિ॥ 7-121-53 (49886)
તં શબ્દં તુમુલં શ્રુત્વા દ્રોણો યન્તારમબ્રવીત્।
એષ સૂત રણે ક્રુદ્ધઃ સાત્વતાનાં મહારથઃ॥ 7-121-54 (49887)
દારયન્બહુધા સૈન્યં રણે ચરતિ કાલવત્।
યત્રૈષ શબ્દસ્તુમુલસ્તત્ર સૂત રથં નય॥ 7-121-55 (49888)
પાષાણયોધિભિર્નૂનં યુયુધાનઃ સમાગતઃ।
તથાહિ રથિનઃ સર્વે હિયન્તે વિદ્રુતૈર્હયૈઃ॥ 7-121-56 (49889)
વિશસ્ત્રકવચા રુગ્ણાસ્તત્રતત્ર પતન્તિ ચ।
ન શક્નુવન્તિ યન્તારઃ સંયન્તું તુમુલે હયાન્॥ 7-121-57 (49890)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-121-58x (4569)
ઇત્યેતદ્વચનં શ્રુત્વા ભારદ્વાજસ્ય સારથિઃ।
પ્રત્યુવાચ તતો દ્રોણં સર્વશસ્ત્રભૃતાં વરમ્॥ 7-121-58 (49891)
સૈન્યં દ્રવતિ ચાયુષ્મન્કૌરવેયં સમન્તતઃ।
પશ્ય યોધાન્રણે ભગ્નાન્ધાવતો વૈ તતસ્તતઃ॥ 7-121-59 (49892)
ઇમે ચ સંહતાઃ શૂરાઃ પાઞ્ચાલાઃ પાણ્ડવૈઃ સહ।
ત્વામેવ હિ જિઘાંસન્ત આદ્રવન્તિ સમન્તતઃ॥ 7-121-60 (49893)
અત્ર કાર્યં સમાધત્સ્વ પ્રાપ્તકાલમરિન્દમ।
સ્વાને વા ગમને વાપિ દૂરં યાતશ્ચ સાત્યકિઃ॥ 7-121-61 (49894)
સઞ્ચય ઉવાચ। 7-121-62x (4570)
તથૈવં વદતસ્તસ્ય ભારદ્વાજસ્ય સારથેઃ।
પ્રત્યદૃશ્યત શૈનેયો નિઘ્નન્બહુવિધાન્રથાન્॥ 7-121-62 (49895)
તે વધ્યમાનાઃ સમરે યુયુધાનેન તાવકાઃ।
યુયુધાનરથં ત્યક્ત્વા દ્રોણાનીકાય દુદ્રુવુઃ॥ 7-121-63 (49896)
યૈસ્તુ દુઃશાસનઃ સાર્ધં રથૈઃ પૂર્વં ન્યવર્તત।
તે ભીતાસ્ત્વભ્યધાવન્ત સર્વે દ્રોણરથં પ્રતિ॥ ॥ 7-121-64 (49897)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ જયદ્રથવધપર્વણિ ચતુર્દશદિવસયુદ્ધે એકવિંશત્યધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥ 121 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-121-11 દુર્યોધનસ્ય કૃતેન કર્મણા॥ 5-121-12 મતિં કૃત્વેત્યન્વયઃ॥ 5-121-25 મૃગમન્દ્રાદયો ગજવિશેષાઃ॥ 5-121-27 વામનસ્ય યમોપવાહ્યસ્ય। સુપ્રતીકસ્ય ઈશોપવાહ્યસ્ય। મહાપદ્મસ્ય કુમુદસ્ય કુલે॥ 5-121-28 અન્યેષુ કુલેષુ પુણ્ડરીકપુષ્પદન્તસાર્વભૌમીયેષુ॥ 5-121-37 ક્ષેપણીયૈઃ શસ્ત્રૈઃ॥ 5-121-45 તતઃ પુનર્વ્યાત્તમુખાસ્તેઽશ્મવૃષ્ટીઃ સમન્તતઃ। અયોહસ્તાઃ શૂલહસ્તા દરદાસ્તઙ્કણાઃ ખસાઃ। લમ્પકાશ્ચ કુલિન્દાશ્ચ ચિક્ષિપુસ્તાંશ્ચ સાત્યકિઃ। ઇતિ ઝ.ઞ.ઘ.પાઠઃ॥ 5-121-47 અદ્રીણાં પ્રસ્તરાણામ્॥ 5-121-121 એકવિંશત્યધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 122
॥ શ્રીઃ ॥
7.122. અધ્યાયઃ 122
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
સાત્યકિભયાત્પલાયમાનસ્ય દુશ્શાસનસ્ય દ્રોણેનોપાલમ્ભઃ॥ 1 ॥ દ્રોણધૃષ્ટદ્યુમ્નયોર્યુદ્ધમ્॥ 2 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-122-0 (49898)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-122-0x (4571)
દુઃશાસનરથં દૃષ્ટ્વા સમીપે પર્યવસ્થિતમ્।
ભારદ્વાજસ્તતો વાક્યં દુઃશાસનમથાબ્રવીત્॥ 7-122-1 (49899)
દુઃશાસન રથાઃ સર્વે કસ્માચ્ચૈતે પ્રવિદ્રુતાઃ।
કચ્ચિત્ક્ષેમં તુ નૃપતેઃ કચ્ચિજ્જીવતિ સૈન્ધવઃ॥ 7-122-2 (49900)
રાજપુત્રો ભવાનત્ર રાજભ્રાતા મહારથઃ।
કિમર્થં દ્રવતે યુદ્ધે યૌવરાજ્યમવાપ્ય ચ॥ 7-122-3 (49901)
દાસી જિતાઽસિ દ્યૂતે ત્વં યથા કામચરી ભવ।
વાસસાં વાહિકા રાજ્ઞો ભ્રાતુર્જ્યેષ્ઠસ્ય મે ભવ॥ 7-122-4 (49902)
ન સન્તિ પતયઃ સર્વે તેઽદ્ય ષણ્ઢતિલૈઃ સમાઃ।
દુઃશાસનૈવં કસ્માત્ત્વં પૂર્વમુક્ત્વા પલાયસે॥ 7-122-5 (49903)
સ્વયં વૈરં મહત્કૃત્વા પાઞ્ચાલૈઃ પાણ્ડવૈઃ સહ।
એકં સાત્યકિમાસાદ્ય કથં ભીતોઽસિ સંયુગે॥ 7-122-6 (49904)
ન જાનીષે પુરા ત્વં તુ ગૃહ્ણન્નક્ષાન્દુરોદરે।
શરા હ્યેતે ભવિષ્યન્તિ દારુણાશીવિષોપમાઃ॥ 7-122-7 (49905)
અપ્રિયાણાં હિ વચનં પાણ્ડવસ્ય વિશેષતઃ।
દ્રૌપદ્યાશ્ચ પરિક્લેશસ્ત્વન્મૂલો હ્યભવત્પુરા॥ 7-122-8 (49906)
ક્વ તે માનશ્ચ દર્પશ્ચ ક્વ તે વીર્યં ક્વ ગર્જિતમ્।
આશીવિષસમાન્પાર્થાન્કોપયિત્વા ક્વ યાસ્યસિ॥ 7-122-9 (49907)
શોચ્યેયં ભારતી સેના રાજ્યં ચૈવ સુયોધનઃ।
યસ્ય ત્વં કર્કશો ભ્રાતા પલાયનપરાયણઃ॥ 7-122-10 (49908)
નનુ નામ ત્વયા વીર દાર્યમાણા ભયાર્દિતા।
સ્વબાહુબલમાસ્થાય રક્ષિતવ્યા હ્યનીકિની॥ 7-122-11 (49909)
સ ત્વમદ્ય રણં હિત્વા ભીતો હર્ષયસે પરાન્।
વિદ્રુતે ત્વયિ સૈન્યસ્ય નાયકે શત્રુમૂદન।
કોઽન્યઃ સ્થાસ્યતિ સઙ્ગ્રામે ભીતો ભીતે વ્યપાશ્રયે॥ 7-122-12 (49910)
એકેન સાત્વતેનાદ્ય યુધ્યમાનસ્ય તેન વૈ।
પલાયને તવ મતિઃ સઙ્ગ્રામાદ્ધિ પ્રવર્તતે॥ 7-122-13 (49911)
યદા ગાણ્ડીવધન્વાનં ભીમસેનં ચ કૌરવ।
યમૌ ચ દ્રક્ષ્યસિ રણે તદા વૈ કિં કરિષ્યસિ॥ 7-122-14 (49912)
યુધિ ફલ્ગુનબાણાનાં મૂર્યાગ્નિસમવર્ચસામ્।
ન તુલ્યાઃ સાત્યકિશરા યેભ્યો ભીતઃ પલાયસે॥ 7-122-15 (49913)
ત્વરિતો વીર ગચ્છ ત્વં ગાન્ધાર્યુદરમાવિશ।
પૃથિવ્યાં ધાવમાનસ્ય નાન્યત્પશ્યામિ જીવનમ્॥ 7-122-16 (49914)
યદિ તાવત્કૃતા બુદ્ધિઃ પલાયનપરાયણા।
પૃથિવી ધર્મરાજાય શમેનૈવ પ્રદીયતામ્॥ 7-122-17 (49915)
યાવત્ફલ્ગુનનારાચા નિર્મુક્તોરગસન્નિભાઃ।
નાવિશન્તિ શરીરં તે તાવત્સંશામ્ય પાણ્ડવૈઃ॥ 7-122-18 (49916)
યાવત્તે પૃથિવીં પાર્થા હત્વા ભ્રાતૃશતં રણે।
નાક્ષિપન્તિ મહાત્માનસ્તાવત્સંશામ્ય પાણ્ડવૈઃ॥ 7-122-19 (49917)
યાવન્ન ક્રુધ્યતે રાજા ધર્મપુત્રો યુધિષ્ઠિરઃ।
કૃષ્ણશ્ચ સમરશ્લાઘી તાવત્સંશામ્ય પાણ્ડવૈઃ॥ 7-122-20 (49918)
યાવદ્ભીમો મહાબાહુર્વિગાહ્ય મહતીં ચમૂમ્।
સોદરાંસ્તે ન મૃદ્રાતિ તાવત્સંશામ્ય પાણ્ડવૈઃ॥ 7-122-21 (49919)
પૂર્વમુક્તશ્ચ તે ભ્રાતા ભીષ્મેણાસૌ સુયોધનઃ।
અજેયાઃ પાણ્ડવાઃ સઙ્ખ્યે સૌમ્ય સંશામ્ય તૈઃ સહ॥ 7-122-22 (49920)
`મયા શમવતા ચોક્તો રક્ષ શેષં સુયોધન।
સંશામ્ય પાર્થૈસ્ત્વં રક્ષ વીર સર્વાન્મહીક્ષિતઃ'॥ 7-122-23 (49921)
ન ચ તત્કૃતવાન્મન્દસ્તવ ભ્રાતાં સુયોધનઃ।
સ યુદ્ધે ધૃતિમાસ્થાય યત્તો યુધ્યસ્વ પાણ્ડવૈઃ॥ 7-122-24 (49922)
તવાપિ શોણિતં ભીમઃ પાસ્યતીતિ મયા શ્રુતમ્।
તચ્ચાપ્યવિતથં તસ્ય તત્તથૈવ ભવિષ્યતિ॥ 7-122-25 (49923)
કિં ભીમસ્ય ન જાનાસિ વિક્રમં ત્વં સુબાલિશ।
યત્ત્વયા વૈરમારબ્ધં સંયુગે પ્રપલાયિના॥ 7-122-26 (49924)
ગચ્છ તૂર્ણં રથેનૈવ યત્ર તિષ્ઠતિ સાત્યકિઃ।
ત્વયા હીનં બલં હ્યેતદ્વિદ્રવિષ્યતિ ભારત॥
આત્માર્થં યોધય રણે સાત્યકિં સત્યવિક્રમમ્॥ 7-122-27 (49925)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-122-28x (4572)
એવમુક્તસ્તવ સુતો નાબ્રવીત્કિઞ્ચિદપ્યસૌ।
શ્રુતં ચાશ્રુતવત્કૃત્વા પ્રાયાદ્યેન સ સાત્યકિઃ॥ 7-122-28 (49926)
સૈન્યેન મહતા યુક્તો મ્લેચ્છાનામનિવર્તિનામ્।
આસાદ્ય ચ રણે યત્તો યુયુધાનમયોધયત્॥ 7-122-29 (49927)
દ્રોણોઽપિ રથિનાં શ્રેષ્ઠઃ પાઞ્ચાલાન્પાણ્ડવાંસ્તથા।
અભ્યદ્રવત સઙ્ક્રુદ્ધૌ જવમાસ્થાય મધ્યમમ્॥ 7-122-30 (49928)
પ્રવિશ્ય ચ રણે દ્રોણઃ પાણ્ડવાનાં વરૂથિનીમ્।
દ્રાવયામાસ યોધાન્વૈ શતશોઽથ સહસ્રશઃ॥ 7-122-31 (49929)
તતો દ્રોણો મહારાજ નામ વિશ્રાવ્ય સંયુગે।
પાણ્ડુપાઞ્ચાલમત્સ્યાનાં પ્રચક્રે કદનં મહત્॥ 7-122-32 (49930)
તં જયન્તમનીકાનિ ભારદ્વાજં તતસ્તતઃ।
પાઞ્ચાલપુત્રો દ્યુતિમાન્વીરકેતુઃ સમભ્યયાત્॥ 7-122-33 (49931)
સ દ્રોણં પઞ્ચભિર્વિદ્વ્વા શરૈઃ સન્નતપર્વભિઃ।
ધ્વજમેકેન વિવ્યાધ સારથિં ચાસ્ય સપ્તભિઃ॥ 7-122-34 (49932)
તત્રાદ્ભુતં મહારાજ દૃષ્ટ્વાનસ્મિ સંયુગે।
યદ્દ્રોણો રભસં યુદ્ધે પાઞ્ચાલ્યં નાત્યવર્તત॥ 7-122-35 (49933)
સન્નિરુદ્ધં રમે દ્રોણં પાઞ્ચલા વીક્ષ્ય મારિષ।
આવવ્રુઃ સર્વતો રાજન્ધર્મપુત્રજયૈષિણઃ॥ 7-122-36 (49934)
તે શરૈરગ્નિસંકાશૈસ્તોમરૈશ્ચ મહાધનૈઃ।
શસ્ત્રૈશ્ચ વિવિધૈ રાજન્દ્રોણમેકમવાકિરન્॥ 7-122-37 (49935)
નિવાર્ય તાન્બાણગણાન્દ્રોણો રાજન્સમન્તતઃ।
મહાજલધરાન્વ્યોમ્નિ માતરિશ્વેવ ચાબભૌ॥ 7-122-38 (49936)
તતઃ શરં મહાઘોરં મૂર્યપાવકસન્નિભમ્।
સન્દધે પરવીરઘ્નો વીરકેતો રથં પ્રતિ॥ 7-122-39 (49937)
સ ભિત્ત્વા તુ શરો રાજન્પાઞ્ચાલકુલનન્દનમ્।
અભ્યગાદ્ધરણીં તૂર્ણં લોહિતાર્દ્રો જ્વલન્નિવ॥ 7-122-40 (49938)
તતોઽપતદ્રથાત્તૂર્ણં પાઞ્ચાલકુલનન્દનઃ।
પર્વતાગ્રાદિવ મહાંશ્ચમ્પકો વાયુપીડિતઃ॥ 7-122-41 (49939)
તસ્મિન્હતે મહેષ્વાસે રાજપુત્રે મહાબલે।
પાઞ્ચાલાસ્ત્વરિતા દ્રોણં સમન્તાત્પર્યવારયન્॥ 7-122-42 (49940)
ચિત્રકેતુઃ સુધન્વા ચ ચિત્રવર્મા ચ ભારત।
તથા ચિત્રરથશ્ચૈવ ભ્રાતૃવ્યસનકર્શિતાઃ॥ 7-122-43 (49941)
અભ્યદ્રવન્ત સહિતા ભારદ્વાજં યુયુત્સવઃ।
મુઞ્ચન્તઃ શરવર્ષાણિ તપાન્તે જલદા ઇવ॥
`અદૃશ્યં સમરે ચક્રુર્ભારદ્વાજં સુધન્વિનઃ'॥ 7-122-44 (49942)
સ વધ્યમાનો બહુધા રાજપુત્રૈર્મહારથૈઃ।
ક્રોધમાહારયત્તેષામભાવાય દ્વિજર્ષભઃ॥ 7-122-45 (49943)
તતઃ શરમયં જાલં દ્રોણસ્તેષામવાસૃજત્।
તે હન્યમાના દ્રોણસ્ય શરૈરાકર્ણચોદિતૈઃ।
કર્તવ્યં નાભ્યજાનન્વૈ કુમારા રાજસત્તમ॥ 7-122-46 (49944)
તાન્વિમૂઢાન્રણે દ્રોણઃ પ્રહસન્નિવ ભારત।
વ્યશ્વસૂતરથાંશ્ચક્રે કુમારાન્કુપિતો રણે॥ 7-122-47 (49945)
અથાપરૈઃ સુનિશિતૈર્ભલ્લૈસ્તેષાં મહાયશાઃ।
પુષ્પાણીવ વિવાન્વાયુઃ સોત્તમાઙ્ગાન્યપાતયત્॥ 7-122-48 (49946)
તે રથેભ્યો હતાઃ પેતુઃ ક્ષિતૌ રાજન્સુવર્ચસઃ।
દેવાસુરે પુરા યુદ્ધે યથા દૈતેયદાનવાઃ॥ 7-122-49 (49947)
તાન્નિહત્ય રણે રાજન્ભારદ્વાજઃ પ્રતાપવાન્।
કાર્મુકં ભ્રામયામાસ હેમપૃષ્ઠં દુરાસદમ્॥ 7-122-50 (49948)
`તદસ્ય ભ્રાજતે રાજન્મેઘમધ્યે તડિદ્યથા'॥ 7-122-51 (49949)
પાઞ્ચાલાન્નિહતાન્દૃષ્ટ્વા દેવકલ્પાન્મહારથાન્।
ધૃષ્ટદ્યુમ્નો ભૃશોદ્વિગ્નો નેત્રાભ્યાં પાતયઞ્જલમ્।
અભ્યવર્તત સઙ્ગારમે ક્રુદ્ધો દ્રોણરથં પ્રતિ॥ 7-122-52 (49950)
તતો હાહેતિ સહસા નાદઃ સમભવન્નૃપ।
પાઞ્ચાલ્યેન રણે દૃષ્ટ્વા દ્રોણમાવારિતં શરૈઃ॥ 7-122-53 (49951)
સે ચ્છાદ્યમાનો બહુધા પાર્ષતેન મહાત્મના।
ન વિવ્યથે તતો દ્રોણઃ સ્મયન્નેવાન્વયુધ્યત॥ 7-122-54 (49952)
તતો દ્રોણં મહારાજ પાઞ્ચાલ્યઃ ક્રોધમૂર્ચ્છિતઃ।
આજઘાનોરસિ ક્રુદ્ધો નવત્યા નતપર્વણામ્॥ 7-122-55 (49953)
સ ગાઢવિદ્ધો બલિના ભારદ્વાજો મહાયશાઃ।
નિષસાદ રથોપસ્થે કશ્મલં ચ જગામ હ॥ 7-122-56 (49954)
તં વૈ તથાગતં દૃષ્ટ્વા ધૃષ્ટદ્યુમ્નઃ પરાક્રમી।
ચાપમુત્સૃજ્ય શીઘ્રં તુ અસિં જગ્રાહ વીર્યવાન્॥ 7-122-57 (49955)
અવપ્લુત્ય રથાચ્ચાપિ ત્વરિતઃ સ મહારથઃ।
આરુરોહ રથં તૂર્ણં ભારદ્વાજસ્ય મારિષ।
હર્તુમિચ્છઞ્શિરઃ કાયાત્ક્રોધસંરક્રલોચનઃ॥ 7-122-58 (49956)
પ્રત્યાશ્વસ્તસ્તતો દ્રોણો ધનુર્ગૃહ્ય મહારવમ્।
આસન્નમાગતં દૃષ્ટ્વા ધૃષ્ટદ્યુમ્નં જિઘાંસયા॥ 7-122-59 (49957)
શરૈર્વૈતસ્તિકૈ રાજન્વિવ્યાધાસન્નવેધિભિઃ।
યોધયામાસ સમરે ધૃષ્ટદ્યુમ્નં મહારથમ્॥ 7-122-60 (49958)
તે હિ વૈતસ્તિકા નામ શરા આમન્નયોધિનઃ।
દ્રોણસ્ય વિહિતા રાજન્યૈર્ધૃષ્ટદ્યુમ્નમાક્ષિણોત્॥ 7-122-61 (49959)
સ વધ્યમાનો બહુભિઃ સાયકૈસ્તૈર્મહાબલઃ।
અવપ્લુત્ય રથાત્તૂર્ણં ભગ્નવેગઃ પરાક્રમી॥ 7-122-62 (49960)
આરુહ્ય સ્વરથં વીરઃ પ્રગૃહ્ય ચ મહદ્ધનુઃ।
વિવ્યાધ સમરે દ્રોણં ધૃષ્ટદ્યુમ્નો મહારથઃ॥ 7-122-63 (49961)
દ્રોણશ્ચાપિ મહારાજ શરૈર્વિવ્યાધ પાર્ષતમ્॥ 7-122-64 (49962)
તદદ્ભુતમભૂદ્યુદ્ધં દ્રોણપાઞ્ચાલયોસ્તદા।
ત્રૈલોક્યકાઙ્ક્ષિણોરાસીચ્છક્રપ્રહ્લાદયોરિવ॥ 7-122-65 (49963)
મણ્ડલાનિ વિચિત્રાણિ યમકાનીતરાણિ ચ।
ચરન્તૌ યુદ્ધમાર્ગજ્ઞૌ તતક્ષતુરથેષુભિઃ॥ 7-122-66 (49964)
મોહયન્તૌ મનાંસ્યાજૌ યોધાનાં દ્રોણપાર્ષતૌ।
સૃજન્તૌ શરવર્ષાણિ વર્ષાસ્વિવ બલાહકૌ।
છાદયન્તૌ મહાત્માનૌ શરૈર્વ્યોમ દિશો મહીમ્॥ 7-122-67 (49965)
તદદ્ભુતં તયોર્યુદ્ધં ભૂતસઙ્ઘા હ્યપૂજયન્।
ક્ષત્રિયાશ્ચ મહારાજ યે ચાન્યે તવ સૈનિકાઃ॥ 7-122-68 (49966)
અવશ્યં સમરે દ્રોણો દૃષ્ટદ્યુમ્નેન સઙ્ગતઃ।
વશમેષ્યતિ નો રાજન્પાઞ્ચાલા ઇતિ ચુક્રુશુઃ॥ 7-122-69 (49967)
દ્રોણસ્તુ ત્વરિતો યુદ્ધે ધૃષ્ટદ્યુમ્નસ્ય સારથેઃ।
શિરઃ પ્રચ્યાવયામાસ ફલં પક્વં તરોરિવ॥ 7-122-70 (49968)
તતસ્તુ પ્રદ્રુતા વાહા રાજંસ્તસ્ય મહાત્મનઃ॥ 7-122-71 (49969)
તેષુ પ્રદ્રવમાણેષુ પાઞ્ચાલાન્સૃઞ્જયાંસ્તથા।
અયોધયદ્રણે દ્રોણસ્તત્રતત્ર પરાક્રમી॥ 7-122-72 (49970)
વિજિત્ય પાણ્ડુપાઞ્ચાલાન્ભારદ્વાજઃ પ્રતાપવાન્।
સ્વં વ્યૂહં પુનરાસ્થાય સ્થિતોઽભવદરિન્દમઃ।
ન ચૈનં પાણ઼્ડવા યુદ્ધે જેતુમુત્સેહિરે પ્રભો॥ ॥ 7-122-73 (49971)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ જયદ્રથવધપર્વણિ ચતુર્દશદિવસયુદ્ધે દ્વાવિંશત્યધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥ 122 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-122-48 વિશેષેણ વાતીતિ વિવાન્। પુષ્પાણીવ વનાદ્વાયુઃ ઇતિ ટ.પાઠઃ। પુષ્પાણીવ વિચન્વન્હિ ઇતિ ઝ.ઞ. પાઠઃ॥ 5-122-61 દ્રોણસ્ય વિવિધા રાજન્ ઇતિ ટ. પાઠઃ। દ્રોણસ્ય વિદિતા ઇતિ ક. પાઠઃ॥ 5-122-122 દ્વાવિંશત્યધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥ 122 ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 123
॥ શ્રીઃ ॥
7.123. અધ્યાયઃ 123
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
સાત્યકિના દુઃશાસનપરાજયઃ॥ 1 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-123-0 (49972)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-123-0x (4573)
તતો દુઃશાસનો રાજઞ્શૈનેયં સમુપાદ્રવત્।
કિરઞ્શરસહસ્રાણિ પર્જન્ય ઇવ વૃષ્ટિમાન્॥ 7-123-1 (49973)
સ વિદ્વ્વા સાત્યકિં ષષ્ટ્યા તથા ષોડશભિઃ શરૈઃ।
નાકમ્પયત્સ્થિતં યુદ્ધે મૈનાકમિવ પર્વતમ્॥ 7-123-2 (49974)
તં તુ દુઃશાસનઃ શૂરઃ સાયકૈરાવૃણોદ્ભૃશમ્।
રથવ્રાતેન મહતા નાનાદેશોદ્ભવેન ચ॥ 7-123-3 (49975)
સર્વતો ભરતશ્રેષ્ઠ વિસૃજન્સાયકાન્બહૂન્।
પર્જન્ય ઇવ ઘોષેણ નાદયન્વૈ દિશો દશ॥ 7-123-4 (49976)
તમાપતન્તમાલોક્ય સાત્યકિઃ કૌરવં રણે।
અભિદ્રુત્ય મહાબાહુશ્છાદયામાસ સાયકૈઃ॥ 7-123-5 (49977)
તે છાદ્યમાના બાણૌઘૈર્દુઃશાસનપુરોગમાઃ।
પ્રાદ્રવન્સમરે ભીતાસ્તવ સૈન્યસ્ય પશ્યતઃ॥ 7-123-6 (49978)
તેષુ દ્રવત્સુ રાજેન્દ્ર પુત્રો દુઃશાનસ્તવ।
તસ્થૌ વ્યપેતભી રાજન્સાત્યકિં ચાર્દયચ્છરૈઃ॥ 7-123-7 (49979)
ચતુર્ભિર્વાજિનસ્તસ્ય સારથિં ચ ત્રિભિઃ શરૈઃ।
સાત્યકિં ચ શતેનાજૌ વિદ્ધ્વા નાદં મુમોચ સઃ॥ 7-123-8 (49980)
તતઃ ક્રુદ્ધો મહારાજ માધવસ્તસ્ય સંયુગે।
રથં સૂતં ધ્વજં તં ચ ચક્રેઽદૃશ્યમજિહ્મગૈઃ॥ 7-123-9 (49981)
સ તુ દુઃશાસનં શૂરં સાયકૈરાવૃણોદ્ભૃશમ્।
મશકં સમનુપ્રાપ્તમૂર્ણનાભિરિવોર્ણયા॥ 7-123-10 (49982)
ત્વરન્સમાવૃણોદ્બાણૈર્દુઃશાસનમમિત્રજિત્॥
દૃષ્ટ્વા દુઃશાસનં રાજા તથા શરશતાચિતમ્। 7-123-11 (49983)
ત્રિગર્તાંશ્ચોદયામાસ યુયુધાનરથં પ્રતિ॥ 7-123-12 (49984)
તેઽગચ્છન્યુયુધાનસ્ય સમીપં ક્રુરકર્મણઃ।
ત્રિગર્તાનાં ત્રિસાહસ્રા રથા યુદ્ધવિશારદાઃ॥ 7-123-13 (49985)
તે તુ તં રથવંશેન મહતા પર્યવારયન્।
સ્થિરાં કૃત્વા મતિં યુદ્ધે ભૂત્વા સંશપ્તકા મિથઃ॥ 7-123-14 (49986)
તેષાં પ્રયતમાનાનાં શરવર્ષાણિ મુઞ્ચતામ્।
યોધાન્પઞ્ચશતાન્મુખ્યાનગ્ર્યાનીકે વ્યપોથયત્॥ 7-123-15 (49987)
તેઽપતન્નિહતાસ્તૂર્ણં શિનિપ્રવરસાયકૈઃ।
મહામારુતવેગેન ભગ્ના ઇવ નગાદ્દ્રુમાઃ॥ 7-123-16 (49988)
નાગૈશ્ચ બહુધા ચ્છિન્નૈર્ધ્વજૈશ્ચૈવ વિશામ્પતે।
હયૈશ્ચ કનકાપીડૈઃ પતિતૈસ્તત્ર મેદિની॥ 7-123-17 (49989)
શૈનેયશરસઙ્કૃત્તૈઃ શોણિતૌઘપરિપ્લુતૈઃ।
અશોભત મહારાજ કિંશુકૈરિવ પુષ્પિતૈઃ॥ 7-123-18 (49990)
તે વધ્યમાનાઃ સમરે યુયુધાનેન તાવકાઃ।
ત્રાતારં નાધ્યગચ્છન્ત પઙ્કમગ્ના ઇવ દ્વિપાઃ॥ 7-123-19 (49991)
તતસ્તે પર્યવર્તન્ત સર્વે દ્રોણરથં પ્રતિ।
ભયાત્પતગરાજસ્ય ગર્તાનીવ મહોરગાઃ॥ 7-123-20 (49992)
હત્વા પઞ્ચશતાન્યોધાઞ્છરૈરાશીવિષોપમૈઃ।
પ્રાયાત્સ શનકૈર્વીરો ધનઞ્જયરથં પ્રતિ॥ 7-123-21 (49993)
તં પ્રયાન્તં નરશ્રેષ્ઠં પુત્રો દુઃશાસનસ્તવ।
વિવ્યાધ નવભિસ્તૂર્ણં શરૈઃ સન્નતપર્વભિઃ॥ 7-123-22 (49994)
સ તુ તં પ્રતિવિવ્યાધ પઞ્ચભિર્નિશિતૈઃ શરૈઃ।
રુક્મપુઙ્ખૈર્મહેષ્વાસો ગાર્ધ્રપત્રૈરજિહ્મગૈઃ॥ 7-123-23 (49995)
સાત્યકિં તુ મહારાજ પ્રહસન્નિવ ભારત।
દુઃશાસનસ્ત્રિભિર્વિદ્ધ્વા પુનર્વિવ્યાધ પઞ્ચભિઃ॥ 7-123-24 (49996)
શૈનેયસ્તવ પુત્રં તુ હત્વા પઞ્ચભિરાશુગૈઃ।
ધનુશ્ચાસ્ય રણે છિત્ત્વા વિસ્મયન્નર્જુનં યયૌ॥ 7-123-25 (49997)
તતો દુઃશાસનઃ ક્રુદ્ધો વૃષ્ણિવીરાય ગચ્છતે।
સર્વપારશવીં શક્તિં વિસસર્જ જિઘાંસયા॥ 7-123-26 (49998)
તાં તુ શક્તિં તદા ઘોરાં તવ પુત્રસ્ય સાત્યકિઃ।
ચિચ્છેદ શતધા રાજન્નિશિતૈઃ કઙ્કપત્રિભિઃ॥ 7-123-27 (49999)
અથાન્યદ્ધનુરાદાય પુત્રસ્તવ જનેશ્વર।
સાત્યકિં ચ શરૈર્વિદ્ધ્વા સિંહનાદં નનાદ ચ॥ 7-123-28 (50000)
સાત્યકિસ્તુ રણે ક્રુદ્ધો મોહયિત્વા સુતં તવ।
શરૈરગ્નિશિખાકારૈરાજઘાન સ્તનાન્તરે॥ 7-123-29 (50001)
ત્રિભિરેવ મહાભાગઃ શરૈઃ સન્નતપર્વભિઃ।
સર્વાયસૈસ્તીક્ષ્ણવક્ત્રૈઃ પુનર્વિવ્યાધ ચાષ્ટભિઃ॥ 7-123-30 (50002)
દુઃશાસનસ્તુ વિંશત્યા સાત્યકિં પ્રત્યવિધ્યત।
સાત્વતોઽપિ મહારાજ તં વિવ્યાધ સ્તનાન્તરે॥ 7-123-31 (50003)
ત્રિભિરેવ મહાભાગઃ શરૈઃ સન્નતપર્વભિઃ।
તતોઽસ્ય વાહાન્નિશિતૈઃ શરૈર્જઘ્ને મહારથઃ॥ 7-123-32 (50004)
સારથિં ચ સુરાઙ્ક્રુદ્ધઃ શરૈઃ સન્નતપર્વભિઃ।
ધનુરેકેન ભલ્લેન હસ્તાવાપં ચ પઞ્ચભિઃ॥ 7-123-33 (50005)
ધ્વજં ચ રથશક્તિં ચ ભલ્લાભ્યાં પરમસ્ત્રિવિત્।
ચિચ્છેદ વિશિખૈસ્તીક્ષ્ણૈસ્તથોભૌ પાર્ષ્ણિસારથી॥ 7-123-34 (50006)
સ ચ્છિન્નધન્વા વિરથો હતાશ્વો હતસારથિઃ।
ત્રિગર્તસેનાપતિના સ્વરથેનાપવાહિતઃ॥ 7-123-35 (50007)
તમભિદ્રુત્ય શૈનેયો મુહૂર્તમિવ ભારત।
ન જઘાન મહાબાહુર્ભીમસેનવચઃ સ્મરન્॥ 7-123-36 (50008)
ભીમસેનેન તુ વધઃ સુતાનાં તવ ભારત।
પ્રતિજ્ઞાતઃ સભામધ્યે સર્વેષામેવ સંયુગે॥ 7-123-37 (50009)
તતો દુઃશાસનં જિત્વા સાત્યકિઃ સંયુગે પ્રભો।
જગામ ત્વરિતો રાજન્યેન યાતો ધનઞ્જયઃ॥ ॥ 7-123-38 (50010)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ જયદ્રથવધપર્વણિ ચતુર્દશદિવસયુદ્ધે ત્રયોવિંશત્યધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥ 123 ॥
દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 124
॥ શ્રીઃ ॥
7.124. અધ્યાયઃ 124
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
સઙ્કુલયુદ્ધવર્ણનમ્॥ 1 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-124-0 (50011)
ધૃતરાષ્ટ્ર ઉવાચ। 7-124-0x (4574)
કિં તસ્યાં મમ સેનાયાં નાસન્કેચિન્મહારથાઃ।
યે તથા સાત્યકિં યાન્તં નૈવાઘ્નન્નાપ્યવારયન્॥ 7-124-1 (50012)
એકો હિ સમરે કર્મ કૃતવાન્સત્યવિક્રમઃ।
શક્રતુલ્યબલો યુદ્ધે મહેન્દ્રો દાનવેષ્વિવ॥ 7-124-2 (50013)
અથવા શૂન્યમાસીત્તદ્યેન યાતઃ સ સાત્યકિઃ।
હતભૂયિષ્ઠમથવા યેન યાતઃ સ સાત્યકિઃ॥ 7-124-3 (50014)
યત્કૃતં વૃષ્ણિવીરેણ કર્મ શંસસિ મે રણે।
નૈતદુત્સહતે કર્તું કર્મ શક્રોઽપિ સઞ્જય॥ 7-124-4 (50015)
અશ્રદ્ધેયમચિન્ત્યં ચ કર્મ તસ્ય મહાત્મનઃ।
વૃષ્ણ્યન્ધકપ્રવીરસ્ય શ્રુત્વા મે વ્યથિતં મનઃ॥ 7-124-5 (50016)
ન સન્તિ તસ્માત્પુત્રા મે યથા સઞ્જય ભાષસે।
એકો વૈ બહુલાઃ સેનાઃ પ્રામૃદ્ગાત્સત્યવિક્રમઃ॥ 7-124-6 (50017)
કથં ચ યુધ્યમાનાનામપક્રાન્તી મહાત્મનામ્।
એકો બહૂનાં શૈનેયસ્તન્મમાચક્ષ્વ સઞ્જય॥ 7-124-7 (50018)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-124-8x (4575)
રાજન્સેનાસમુદ્યોગો રથનાગાશ્વપત્તિમાન્।
અતુલ્યસ્તવ સેનાયાં યુગાન્તસદૃશોઽભવત્॥ 7-124-8 (50019)
આહૂતેષુ સમૂહેષુ તવ સૈન્યસ્ય માનદ।
નાસ્તિ લોકે સમઃ કશ્ચિત્સમૂહ ઇતિ મે મતિઃ॥ 7-124-9 (50020)
તત્રવ દેવાસ્ત્વભાષન્ત ચારણાશ્ચ સમાગતાઃ।
એતદન્તાઃ સમૂહા વૈ ભવિષ્યન્તિ મહીતલે॥ 7-124-10 (50021)
ન ચ વૈ તાદૃશો વ્યૂહ આસીત્કશ્ચિદ્વિશામ્પતે।
યાદૃગ્જયદ્રથવધે દ્રોણેન વિહિતોઽભવત્॥ 7-124-11 (50022)
`ઉદ્ધૃતા પૃથિવી નૂનં યુદ્ધહેતોઃ સમાગતૈઃ।
ઇતિ તત્ર જનાશ્ચાહુર્દૃષ્ટા તાં જનસંસદમ્'॥ 7-124-12 (50023)
ચણ્ડવાતવિભિન્નાનાં સમુદ્રાણામિવ સ્વનઃ।
રણેઽભવદ્બલૌઘાનામન્યોન્યમભિધાવતામ્॥ 7-124-13 (50024)
પાર્થિવાનાં સમેતાનાં બહૂન્યાસન્નરોત્તમ।
ત્વદ્બલે પ્રાણ્ડવાનાં ચ સહસ્રાણિ શતાનિ ચ॥ 7-124-14 (50025)
સંરબ્ધાનાં પ્રવીરાણાં સમરે દૃઢકર્મણામ્।
તત્રાસીત્સુમહાશબ્દસ્તુમુલો રોમહર્ષણઃ॥ 7-124-15 (50026)
`પાણ઼્ડવાનાં કુરૂણાં ચ ગર્જતામિતરેતરમ્।
ક્ષ્વેલાઃ કિલકિલાશબ્દાસ્તત્રાસન્વૈ સહસ્રશઃ॥ 7-124-16 (50027)
ભેરીશબ્દાશ્ચ તુમુલા બાણશબ્દાશ્ચ ભારત।
અન્યોન્યં નિઘ્નતાં ચૈવ નરાણાં શુશ્રુવે સ્વનઃ'॥ 7-124-17 (50028)
અથાક્રન્દન્ભીસમેનો ધૃષ્ટદ્યુમ્નશ્ચ મારિષ।
નકુલઃ સહદેવશ્ચ ધર્મરાજશ્ચ પાણ્ડવઃ॥ 7-124-18 (50029)
આગચ્છત પ્રહરત દ્રુતં વિપરિધાવત।
પ્રવિષ્ટાવરિસેનાં હિ વીરૌ માધવપાણ્ડવૌ॥ 7-124-19 (50030)
યથા સુખેન ગચ્છેતાં જયદ્રથવધં પ્રતિ।
તથા પ્રકુરુત ક્ષિપ્રમિતિ સૈન્યાન્યચોદયન્॥ 7-124-20 (50031)
તયોરભાવે કુરવઃ કૃતાર્થાઃ સ્યુર્વયં જિતાઃ॥ 7-124-21 (50032)
`યત્ર યાતૌ મહાત્માનૌ તૂર્ણં પરપુરઞ્જયૌ'।
તે યૂયં સહિતા ભૂત્વા તૂર્ણમેવ બલાર્ણવમ્।
ક્ષોભયધ્વં મહાવેગાઃ પવનઃ સાગરં યથા॥ 7-124-22 (50033)
ભીમસેનેન તે રાજન્પાઞ્ચાલ્યેન ચ નોદિતાઃ।
આજઘ્નુઃ કૌરવાન્સઙ્ખ્યે ત્યક્ત્વાઽસૂનાત્મનઃ પ્રિયાન્॥ 7-124-23 (50034)
ઇચ્છન્તો નિધનં યુદ્ધે શસ્ત્રૈરુત્તમતેજસઃ।
સ્વર્ગેપ્સવો મિત્રકાર્યે નાભ્યનન્દન્ત જીવિતમ્॥ 7-124-24 (50035)
તથૈવ તાવકા રાજન્પ્રાર્થયન્તો મહદ્યશઃ।
આર્યાં યુદ્ધે મતિં કૃત્વા યુદ્ધાયૈવાવતસ્થિરે॥ 7-124-25 (50036)
તસ્મિન્સુતુમુલે યુદ્ધે વર્તમાને ભયાવહે।
જિત્વા સર્વાણિ સૈન્યાનિ પ્રાયાત્સાત્યકિરર્જુનં ॥ 7-124-26 (50037)
કવચાનાં પ્રભાસ્તત્ર સૂર્યરશ્મિવિરાજિતાઃ।
દૃષ્ટીઃ સઙ્ખ્યે સૈનિકાનાં પ્રતિજઘ્નુઃ સમન્તતઃ।
`ધ્વજશસ્ત્રપ્રતિહતા લોકાન્સમવદીપયન્॥ 7-124-27 (50038)
ચણ્ડવાતોદ્ધતાન્મેઘાન્વિકિરન્રશ્મિમાનિવ।
તથા તવ મહત્સૈન્યં તદ્વ્યરોચત તાપયન્॥ 7-124-28 (50039)
સમ્પ્રહૃષ્ટઃ સ સહસા તવ સૈન્યાર્ણવં પ્રતિ।
લોલયન્સર્વતો ગત્વા સમુદ્રં મકરો યથા॥ 7-124-29 (50040)
તત્ર રાજન્મહાનાસીત્સઙ્ગ્રામો ભીતિવર્ધનઃ।
પાણ્ડવસ્ય મહાબાહો તાવકાનાં ચ દારુણઃ॥ 7-124-30 (50041)
રુદ્રસ્યાક્રીડસઙ્કાશઃ સંહારઃ સર્વદેહિનામ્।
તતઃ શબ્દો મહાનાસીત્પ્રાયાદ્યત્ર ધનઞ્ચયઃ॥ 7-124-31 (50042)
તત્ર સ્મ કદનં ઘોરં વર્તતે પાણ્ડુપૂર્વજ।
અર્જુનસ્ય મહાબાહોસ્તાવકાનાં ચ ધન્વિનામ્॥ 7-124-32 (50043)
મધ્યે ભારતસૈન્યસ્ય માધવસ્ય મહારણે।
દ્રોણસ્યાપિ પરૈઃ સાર્ધં વ્યૂહદ્વારે સુદારુણમ્॥ 7-124-33 (50044)
એવમેષ ક્ષયો વૃત્તઃ પૃથિવ્યાં પૃથિવીપતે।
ક્રુદ્ધેઽર્જુને તથા દ્રોણે સાત્વતે ચ મહારથે'॥ 7-124-34 (50045)
તથા પ્રયતમાનાનાં પાણ્ડવાનાં મહાત્મનામ્।
દુર્યોધનો મહારાજન્વ્યગાહત મહદ્બલમ્॥ 7-124-35 (50046)
સ સન્નિપાતસ્તુમુલસ્તેષાં તસ્ય ચ ભારત।
અભવત્સર્વભૂતાનામભાવકરણો મહાન્॥ 7-124-36 (50047)
ધૃતરાષ્ટ્ર ઉવાચ। 7-124-37x (4576)
તથા યાતેષુ સૈન્યેષુ તથા કૃચ્છ્રગતઃ સ્વયમ્।
કચ્ચિદ્દુર્યોધનઃ સૂત નાકાર્ષીત્પૃષ્ઠતો રણમ્॥ 7-124-37 (50048)
એકસ્ય ચ બહૂનાં ચ સન્નિપાતો મહાહવે।
વિશેષતો નરપતેર્વિષમઃ પ્રતિભાતિ મે॥ 7-124-38 (50049)
સોઽત્યન્તસુખસંવૃદ્ધો લક્ષ્મ્યા લોકસ્ય ચેશ્વરઃ।
એકો બહૂન્સમાસાદ્ય કચ્ચિન્નાસીત્પરાઙ્મુખઃ॥ 7-124-39 (50050)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-124-40x (4577)
રાજન્સઙ્ગ્રામમાશ્ચર્યં તવ પુત્રસ્ય ભારત।
એકસ્ય બહુભિઃ સાર્ધં શૃણુષ્વ ગદતો મમ॥ 7-124-40 (50051)
દુર્યોધનેન સમરે પૃતના પાણ્ડવી રણે।
નલિની દ્વરિદેનેવ સમન્તાત્પ્રતિલોડિતા॥ 7-124-41 (50052)
તતસ્તાં પ્રહતાં સેનાં દૃષ્ટ્વા પુત્રેણ તે નૃપ।
ભીમસેનપુરોગાસ્તં પાઞ્ચાલાઃ સમુપાદ્રુવન્॥ 7-124-42 (50053)
સ ભીમસેનં દશભિઃ શરૈર્વિવ્યાધ પાણ્ડવમ્।
ત્રિભિસ્ત્રિભિર્યમૌ વીરૌ ધર્મરાજં ચ સપ્તભિઃ॥ 7-124-43 (50054)
વિરાટદ્રુપદૌ ષદ્ભિઃ શતેન ચ શિખણ્ડિનમ્।
ધૃષ્ટદ્યુમ્નં ચ વિંશત્યા દ્રૌપદેયાંસ્ત્રિભિસ્ત્રિભિઃ॥ 7-124-44 (50055)
શતશશ્ચાપરાન્યોધાન્સદ્વિપાંશ્ચ રથાન્રણે।
શરૈરવચકર્તોગ્રૈઃ ક્રુદ્ધોઽન્તક ઇવ પ્રજાઃ॥ 7-124-45 (50056)
ન સન્દધદ્વિમુઞ્ચન્વા મણ્ડલીકૃતકાર્મુકઃ।
અદૃશ્યત રિપૂન્નિઘ્નઞ્છિક્ષયાઽસ્તબલેન ચ॥ 7-124-46 (50057)
તસ્ય તાન્નિઘ્નતઃ શત્રૂન્હેમપૃષ્ઠં મહદ્ધનુઃ।
અજસ્રં મણ્ડલીભૂતં દદૃશુઃ સમરે જનાઃ॥ 7-124-47 (50058)
તતો યુધિષ્ઠિરો રાજા ભલ્લાભ્યામચ્છિનદ્ધનુઃ।
તવ પુત્રસ્ય કૌરવ્ય યતમાનસ્ય સંયુગે॥ 7-124-48 (50059)
વિવ્યાધ ચૈનં દશભિઃ સમ્યગસ્તૈઃ શરોત્તમૈઃ।
વર્મ ચાશુ સમાસાદ્ય તે ભિત્ત્વા ક્ષિતિમાવિશન્॥ 7-124-49 (50060)
તતઃ પ્રમુદિતાઃ પાર્થાઃ પરિવવ્રુર્યુધિષ્ઠિરમ્।
યથા વૃત્રવધે દેવાઃ પુરા શક્રં મહર્ષયઃ॥ 7-124-50 (50061)
તતોઽન્યદ્ધનુરાદાય તવ પુત્રઃ પ્રતાપવાન્।
તિષ્ઠેતિષ્ઠેતિ રાજાનં બ્રુવન્પાણ્ડવમભ્યયાત્॥ 7-124-51 (50062)
તમાયાન્તમભિપ્રેક્ષ્ય તવ પુત્રં મહામૃધે।
પ્રત્યુદ્યયુઃ સમુદિતાઃ પાઞ્ચાલા જયગૃદ્ધિનઃ॥ 7-124-52 (50063)
તાન્દ્રોણઃ પ્રતિજગ્રાહ પરીપ્સન્યુધિ પાણ્ડવમ્।
ચણ્ડવાતોદ્ધુતાન્મેઘાન્ગિરિરમ્બુમુચો યથા॥ 7-124-53 (50064)
તત્ર રાજન્મહાનાસીત્સઙ્ગ્રામો રોમહર્ષણઃ।
પાણ્ડવાનાં મહાબાહો તાવકાનાં ચ સંયુગે॥ 7-124-54 (50065)
રુદ્રસ્યાક્રીડસદૃશઃ સંહારઃ સર્વદેહિનામ્॥ 7-124-55 (50066)
તતઃ શબ્દો મહાનાસીદ્યાતો યેન ધનઞ્જયઃ।
અતીવ સર્વશબ્દેભ્યો રોમહર્ષકરઃ પ્રભો॥ 7-124-56 (50067)
અર્જુનસ્ય મહાબાહો તાવકાનાં ચ ધન્વિનામ્।
મધ્યે ભારતસૈન્યસ્ય માધવસ્ય મહારણે।
દ્રોણસ્યાપિ પરૈઃ સાર્ધં વ્યૂહદ્વારે મહારણે॥ 7-124-57 (50068)
એવમેષ ક્ષયો વૃત્તઃ પૃથિવ્યાં પૃથિવીપતે।
ક્રુદ્ધેઽર્જુને તથા દ્રોણે સાત્વતે ચ મહારથે॥ ॥ 7-124-58 (50069)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ જયદ્રથવધપર્વણિ ચતુર્દશદિવસયુદ્ધે ચતુર્વિંશત્યધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥ 124 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-124-9 અનીકેષુ સમૂહેષુ ઇતિ ક.ખ.પાઠઃ॥ 5-124-39 લક્ષ્મ્યેતિ વિશેષણે તૃતીયા॥ 5-124-125 ચતુર્વિંશત્યધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 125
॥ શ્રીઃ ॥
7.125. અધ્યાયઃ 125
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
દ્રોણપરાક્રમવર્ણનમ્॥ 1 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-125-0 (50070)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-125-0x (4578)
અપરાહ્ણે મહારાજ સઙ્ગ્રામઃ સુમહાનભૂત્।
પર્જન્યસમનિર્ઘોષઃ પુનર્દ્રોણસ્ય સોમકૈઃ॥ 7-125-1 (50071)
શોણાશ્વં રથમાસ્થાય નરવીરઃ સમાહિતઃ।
સમરેઽભ્યદ્રવત્પાણ્ડૂઞ્જવમાસ્થાય મધ્યમમ્॥ 7-125-2 (50072)
તવ પ્રિયહિતે યુક્તો મહેષ્વાસો મહાબલઃ।
ચિત્રપુઙ્ખૈઃ શિતૈર્બાણૈઃ કલશોત્તમસમ્ભવઃ।
`જઘાન સોમકાન્રાજન્સૃઞ્જયાન્કેકયાનપિ'॥ 7-125-3 (50073)
વરાન્વરાન્હિ યોધાનાં વિચિન્વન્નિવ ભારત।
આક્રીડત રમે રાજન્ભારદ્વાજઃ પ્રતાપવાન્॥ 7-125-4 (50074)
તમભ્યયાદ્બૃહત્ક્ષત્રઃ કેકયાનાં મહારથઃ।
ભાતૄણાં નૃપ પઞ્ચાનાં શ્રેષ્ઠઃ સમરકર્કશઃ॥ 7-125-5 (50075)
વિમુઞ્ચન્વિશિખાંસ્તીક્ષ્ણાનાચાર્યં ભૃશમાર્દયત્।
મહામેઘો યથા વર્ષં વિમુઞ્ચન્ગન્ધમાદને॥ 7-125-6 (50076)
તસ્ય દ્રોણો મહારાજ સ્વર્ણપુઙ્ખાઞ્શિલાશિતાન્।
પ્રેષયામાસ સઙ્ક્રુદ્ધ- સાયકાન્દશ પઞ્ચ ચ॥ 7-125-7 (50077)
તાંસ્તુ દ્રોણવિનિર્મુક્તાન્ક્રુંદ્ધાશીવિષસન્નિભાન્।
એકૈકં પઞ્ચભિર્બાણૈર્યુધિ ચિચ્છેદ હૃષ્ટવત્॥ 7-125-8 (50078)
તદસ્ય લાઘવં દૃષ્ટ્વા પ્રહસ્ય દ્વિજપુઙ્ગવઃ।
પ્રેષયામાસ વિશિખાનષ્ટૌ સન્નતપર્વણઃ॥ 7-125-9 (50079)
તાન્દૃષ્ટ્વા પતતસ્તૂર્ણં દ્રોણચાપચ્યુતાઞ્શરાન્।
અવારયચ્છરૈરેવ તાવદ્ભિર્નિશિતૈર્મૃધે॥ 7-125-10 (50080)
તતોઽભવન્મહારાજ તવ સૈન્યસ્ય વિસ્મયઃ।
બૃહત્ક્ષત્રેણ તત્કર્મ કૃતં દૃષ્ટ્વા સુદુષ્કરમ્॥ 7-125-11 (50081)
તતો દ્રોણો મહારાજ બૃહત્ક્ષત્રં વિશેષયન્।
પ્રાદુશ્ચક્રે રણે દિવ્યં બ્રાહ્મમસ્ત્રં સુદુર્જયમ્॥ 7-125-12 (50082)
કૈકેયોઽસ્ત્રં સમાલોક્ય મુક્તં દ્રોણેન સંયુગે।
બ્રહ્માસ્ત્રેણૈવ રાજેન્દ્ર બ્રાહ્મમસ્ત્રમશાતયત્॥ 7-125-13 (50083)
તતોઽસ્ત્રે નિહતે બ્રાહ્મે બૃહત્ક્ષત્રસ્તુ ભારત।
વિવ્યાધ બ્રાહ્મણં ષષ્ટ્યા સ્વર્ણપુઙ્ખૈઃ શિલાશિતૈઃ॥ 7-125-14 (50084)
તં દ્રોણો દ્વિપદાં શ્રેષ્ઠો નારાચેન સમાર્પયત્।
સ તસ્ય કવચં ભિત્ત્વા પ્રાવિશદ્ધરણીતલમ્॥ 7-125-15 (50085)
કૃષ્ણસર્પો યથા મુક્તો વલ્મીકં નૃપસત્તમ।
તથાઽત્યગાન્મહીં બાણો ભિત્ત્વા કૈકેયમાહવે॥ 7-125-16 (50086)
સોઽતિવિદ્ધો મહારાજ કૈકેયો દ્રોણસાયકૈઃ।
ક્રોધેન મહતાઽઽવિષ્ટો વ્યાવૃત્ય નયને શુભે॥ 7-125-17 (50087)
દ્રોણં વિવ્યાધ સપ્તત્યા સ્વર્ણપુઙ્ખૈઃ શિલાશિતૈઃ।
સારથિં ચાસ્ય બાણેન ભૃશં મર્મસ્વતાડયત્॥ 7-125-18 (50088)
દ્રોણસ્તુ બહુભિર્વિદ્ધો બૃહત્ક્ષત્રેણ મારિષ।
અસૃજદ્વિશિખાંસ્તીક્ષ્ણાન્કૈકેયસ્ય રથં પ્રતિ॥ 7-125-19 (50089)
વ્યાકુલીકૃત્ય તં દ્રોણો બૃહત્ક્ષત્રં મહારથમ્।
અશ્વાંશ્ચતુર્ભિરન્યવધીચ્ચતુરોઽસ્ય પતત્ત્રિભિઃ॥ 7-125-20 (50090)
સૂતં ચૈકેન બાણેન રથનીડાદપાતયત્।
દ્વાભ્યાં ધ્વજં ચ ચ્છત્રં ચ ચ્છિત્ત્વા ભૂમાવપાતયત્॥ 7-125-21 (50091)
તતઃ સાધુવિસૃષ્ટેન નારાચેન દ્વિજર્ષભઃ।
હૃદ્યવિધ્યદ્બૃહત્ક્ષત્રં સ ચ્છિન્નહૃદયોઽપતત્॥ 7-125-22 (50092)
બૃહત્ક્ષત્રે હતે રાજન્કેકયાનાં મહારથે।
શૈશુપાલિરભિક્રુદ્ધો યન્તારમિદમબ્રવીત્॥ 7-125-23 (50093)
સારથે યાહિ યત્રૈષ દ્રોણસ્તિષ્ઠતિ દંશિતઃ।
વિનિઘ્નન્કેકયાન્સર્વાન્પાઞ્ચાલાનાં ચ વાહિનીં॥ 7-125-24 (50094)
તસ્ય તદ્વચનં શ્રુત્વા સારથી રથિનાં વરમ્।
દ્રોણાય પ્રાપયામાસ કામ્ભોજૈર્જવનૈર્હયૈઃ॥ 7-125-25 (50095)
ધૃષ્ટકેતુશ્ચ ચેદીનામૃષભોઽતિબલોદિતઃ।
વધાયાભ્યદ્રવદ્દ્રોણં પતઙ્ગ ઇવ પાવકમ્॥ 7-125-26 (50096)
સોઽવિધ્યત તદા દ્રોણં ષષ્ટ્યા સાશ્વરથધ્વજમ્।
પુનશ્ચાન્યૈઃ સર઼ૈસ્તીક્ષ્ણૈઃ સુપ્તં વ્યાઘ્રં તુદન્નિવ॥ 7-125-27 (50097)
તસ્ય દ્રોણો ધનુર્મધ્યે ક્ષુરપ્રેણ શિતેન ચ॥
ચકર્ત ગાર્ધ્રપત્રેણ યતમાનસ્ય શુષ્મિણઃ॥ 7-125-28 (50098)
અથાન્યદ્ધનુરાદાય શૈશુપાલિર્મહારથઃ।
વિવ્યાધ સાયકૈર્દ્રોણં કઙ્કબર્હિણવાજિતૈઃ॥ 7-125-29 (50099)
તસ્ય દ્રોણો હયાન્હત્વા ચતુર્ભિશ્ચતુરઃ શરૈઃ।
સારથેશ્ચ શિરઃ કાયાચ્ચકર્ત પ્રહસન્નિવ॥ 7-125-30 (50100)
અથૈનં પઞ્ચવિંશત્યા સાયકાનાં સમાર્પયત્॥ 7-125-31 (50101)
અવપ્લુત્ય રથાચ્ચૈદ્યો ગદામાદાય સત્વરઃ।
ભારદ્વાજાય ચિક્ષેપ રુપિતામિવ પન્નગીમ્॥ 7-125-32 (50102)
તામાપતન્તીમાલોક્ય કાલરાત્રિમિવોદ્યતામ્।
અશ્મસારમયીં ગુર્વીં તપનીયવિભૂષિતામ્।
શરૈરનેકસાહસ્રૈર્ભાદ્વાજોઽચ્છિનચ્છિતૈઃ॥ 7-125-33 (50103)
સા છિન્ના બહુભિર્બાણૈભારદ્વાજેન મારિષ।
ગદા પપાત કૌરવ્ય નાદયન્તી ધરાતલમ્॥ 7-125-34 (50104)
ગદાં વિનિહતાં દૃષ્ટ્વા ધૃષ્ટકેતુરમર્ષણઃ।
તોમરં વ્યસૃજદ્વીરઃ શક્તિં ચ કન કોજ્જ્વલામ્॥ 7-125-35 (50105)
તોમરં પઞ્ચભિર્ભિત્ત્વા શક્તિં ચિચ્છેદ પઞ્ચભિઃ।
તૌ જગ્મતુર્મહીં છિન્નૌ સર્પાવિવ ગરુત્મતા॥ 7-125-36 (50106)
તતોઽસ્ય વિશિખં તીક્ષ્ણં વધાય વધકાઙ્ક્ષિણઃ।
પ્રેષયામાસ સમરે ભારદ્વાજઃ પ્રતાપવાન્॥ 7-125-37 (50107)
સ તસ્ય કવચં ભિત્ત્વા હૃદયં ચામિતૌજસઃ।
અભ્યગાદ્ધરણીં બાણો હંસઃ પદ્મવનં યથા॥ 7-125-38 (50108)
પતઙ્ગં હિ ગ્રસેચ્ચાષો યથા ક્ષુદ્રં બુભુક્ષિતઃ।
તથા દ્રોણોઽગ્રસચ્છૂરો ધૃષ્ટકેતું મહાહવે॥ 7-125-39 (50109)
નિહતે ચેદિરાજે તુ તત્ખણ્ડં પિત્ર્યમાવિશત્।
અમર્ષવશમાપન્નઃ પુત્રોઽસ્ય પરમાસ્ત્રવિત્॥ 7-125-40 (50110)
તમપિ પ્રહસન્દ્રોણઃ શરૈર્નિત્યે યમક્ષયમ્।
મહાવ્યાઘ્રો મહારણ્યે મૃગશાવં યથા બલી॥ 7-125-41 (50111)
તેષુ પ્રક્ષીયમાણેષુ પાણ્ડવેયેષુ ભારત।
જરાસન્ધસુતો વીરઃ સ્વયં દ્રોણમુપાદ્રવત્॥ 7-125-42 (50112)
સ તુ દ્રોણં મહાબાહુઃ શરધારાભિરાહવે।
અદૃશ્યમકરોત્તૂર્ણં જલદો ભાસ્કરં યથા॥ 7-125-43 (50113)
તસ્ય તલ્લાઘવં દૃષ્ટ્વા દ્રોણઃ ક્ષત્રિયમર્દનઃ।
વ્યસૃજત્સાયકાંસ્તૂર્ણં શતશોઽથ સહસ્રશઃ॥ 7-125-44 (50114)
છાદયિત્વા રમે દ્રોણં રથસ્થં રથિનાં વરમ્।
જારાસન્ધિં જઘાનાશુ મિષતાં સર્વધન્વિનામ્॥ 7-125-45 (50115)
યોયો વિધીયતે ખણ્ડસ્તંતં દ્રોણોઽન્તકોપમઃ।
આદત્ત સર્વભૂતાનિ પ્રાપ્તે કાલે યથાન્તકઃ॥ 7-125-46 (50116)
તતો દ્રોણો મહારાજ નામ વિશ્રાવ્ય સંયુગે।
શરૈરનેકસાહસ્રૈઃ પાણ્ડવેયાન્સમાવૃણોત્॥ 7-125-47 (50117)
તે તુ નામાઙ્કિતા બાણા દ્રોણેનાસ્તાઃ શિલાશિતાઃ।
નરાન્નાગાન્હયાંશ્ચૈવ નિજઘ્નુઃ શતશો મૃધે॥ 7-125-48 (50118)
તે વધ્યમાના દ્રોણેન શક્રેણેવ મહાસુરાઃ।
સમકમ્પન્ત પાઞ્ચાલા ગાવઃ શીતાર્દિતા ઇવ॥ 7-125-49 (50119)
તતો નિષ્ટાનકો ઘોરઃ પાણ્ડવાનામજાયત।
દ્રોણેન વધ્યમાનેષુ સૈન્યેષુ ભરતર્ષભ॥ 7-125-50 (50120)
પ્રતાપ્યમાનાઃ સૂર્યેણ હન્યમાનાશ્ચ સાયકૈઃ।
અન્વપદ્યન્ત પાઞ્ચાલાસ્તદા સન્ત્રસ્તચેતસઃ॥ 7-125-51 (50121)
મોહિતા બાણજાલેન ભારદ્વાજેન સંયુગે।
ઊરુગ્રાહગૃહીતાનાં પાઞ્ચાલાનાં મહારથાઃ॥ 7-125-52 (50122)
ચેદયશ્ચ મહારાજ સૃઞ્જયાઃ કાશિકોસલાઃ।
અભ્યદ્રવન્ત સંહૃષ્ટા ભારદ્વાજં યુયુત્સયા॥ 7-125-53 (50123)
બ્રુવન્તશ્ચ રણેઽન્યોન્યં ચેદિપાઞ્ચાલસૃઞ્જયાઃ।
હત દ્રોણં હત દ્રોણમિતિ તે દ્રોણમભ્યયુઃ॥ 7-125-54 (50124)
યતન્તઃ પુરુપવ્યાઘ્રાઃ સર્વશક્ત્યા મહાદ્યુતિમ્।
નિનીપવો રણે દ્રોણં યમસ્ય સદનં પ્રતિ॥ 7-125-55 (50125)
યતમાનાંસ્તુ તાન્વીરાન્ભારદ્વાજઃ શિલીમુખૈઃ।
યમાય પ્રેપયામાસ ચેદિમુખ્યાન્વિશેપતઃ॥ 7-125-56 (50126)
તેષુ પ્રક્ષીયમાણેષુ ચેદિમુખ્યેષુ સર્વશઃ।
પાઞ્ચલાઃ સમકમ્પન્ત દ્રોણસાયકપીડિતાઃ॥ 7-125-57 (50127)
પ્રાક્રોશન્ભીમસેનં તે ધૃષ્ટદ્યુમ્નં ચ ભારત।
દૃષ્ટ્વા દ્રોણસ્ય કર્માણિ તથારૂપાણિ મારિષ॥ 7-125-58 (50128)
ભીમ ઉવાચ। 7-125-59x (4579)
બ્રાહ્મણેન તપો નૂનં ચરિતં દુશ્ચરં મહત્।
તથા હિ યુધિ સઙ્ક્રુદ્ધો દહતિ ક્ષત્રિયર્પભાન્॥ 7-125-59 (50129)
ધર્મો યુદ્ધં ક્ષત્રિયસ્ય બ્રાહ્મણસ્ય પરં તપઃ।
તપસ્વી કૃતવિદ્યશ્ચ પ્રેક્ષિતેનાપિ નિર્દહેત્॥ 7-125-60 (50130)
દ્રોણાગ્નિમસ્ત્રસંસ્પર્શં પ્રવિષ્ટાઃ ક્ષત્રિયર્પભાઃ।
બહવો દુસ્તરં ઘોરં યત્રાદહ્યન્ત ભારત॥ 7-125-61 (50131)
યથાબલં યથોત્સાહં યથાસત્વં મહાદ્યુતિઃ।
મોહયન્સર્વભૂતાનિ દ્રોણો હન્તિ બલાનિ નઃ॥ 7-125-62 (50132)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-125-63x (4580)
તસ્ય તદ્વચનં શ્રુત્વા ક્ષત્રધર્મા વ્યવસ્થિતઃ।
અર્ધચન્દ્રેણ ચિચ્છેદ દ્રોણસ્ય સશરં ધનુઃ॥ 7-125-63 (50133)
સ સંરબ્ધતરો ભૂત્વા દ્રોણઃ ક્ષત્રિયમર્દનઃ॥ 7-125-64 (50134)
અન્યત્કાર્મુકમાદાય ભાસ્વરં વેગવત્તરમ્।
તત્રાધાય શરં તીક્ષ્ણં પરાનીકવિશાતનમ્॥ 7-125-65 (50135)
આકર્ણપૂર્ણમાચાર્યો બલવાનભ્યવાસૃજત્।
સ હત્વા ક્ષત્રધર્માણં જગામ ધરણીતલમ્॥ 7-125-66 (50136)
સ ભિન્નહૃદયો વાહાન્ન્યપતન્મેદિનીતલે।
તતઃ સૈન્યાન્યકમ્પન્ત ધૃષ્ટદ્યુમ્નસુતે હતે॥ 7-125-67 (50137)
અથ દ્રોણં સમારોહચ્ચેકિતાનો મહાબલઃ।
સ દ્રોણં દશભિર્વિદ્ધ્વા પ્રત્યવિદ્ધ્યત્સ્તનાન્તરે॥ 7-125-68 (50138)
ચતુર્ભિઃ સારથિં ચાસ્ય ચતુર્ભિશ્ચતુરો હયાન્।
તમાચાર્યસ્ત્રિભિર્બાણૈર્બાહ્વોરુરસિ ચાર્દયત્॥ 7-125-69 (50139)
ધ્વજં સપ્તભિરુન્મથ્ય યન્તારમવધીત્ત્રિભિઃ।
તસ્ય સૂતે હતે તેઽશ્વા રથમાદાય વિદ્રુતાઃ॥ 7-125-70 (50140)
સમરે શરસંવીતા ભારદ્વાજેન મારિષ।
ચેકિતાનરથં દૃષ્ટ્વા હતાશ્વં હતસારથિમ્॥ 7-125-71 (50141)
તાન્સમેતાન્રણે શૂરાંશ્ચેદિપાઞ્ચાલસૃઞ્જયાન્।
સમન્તાદ્દ્રાવયન્દ્રોણો બહ્વશોભત મારિષ॥ 7-125-72 (50142)
આકર્ણપલિતઃ શ્યામો વયસાઽશીતિપઞ્ચકઃ।
રણે પર્યચરદ્દ્રોણો વૃદ્ધઃ ષોડશવર્ષવત્॥ 7-125-73 (50143)
અથ દ્રોણં મહારાજ વિચરન્તમભીતવત્।
વજ્રહસ્તમમન્યન્ત શત્રવઃ શત્રુસૂદનમ્॥ 7-125-74 (50144)
તતોઽબ્રવીન્મહાબાહુર્દ્રુપદો બુદ્ધિમાન્નૃપ।
લુબ્ધોઽયં ક્ષત્રિયાન્હન્તિ વ્યાઘ્રઃ ક્ષુદ્રમૃગાનિવ॥ 7-125-75 (50145)
કૃચ્છ્રાન્દુર્યોધનો લોકાન્પાપઃ પ્રાપ્સ્યતિ દુર્મતિઃ।
યસ્ય લોભાદ્વિનિહતાઃ સમરે ક્ષત્રિયર્ષભાઃ॥ 7-125-76 (50146)
શતશઃ શેરતે ભૂમૌ નિકૃત્તા ગોવૃષા ઇવ।
રુધિરેણ પરીતાઙ્ગાઃ શ્વશૃગાલાદનીકૃતાઃ॥ 7-125-77 (50147)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-125-78x (4581)
એવમુક્ત્વા મહારાજ દ્રુપદોઽક્ષૌહિણીપતિઃ।
પુરસ્કૃત્ય રણે પાર્થાન્દ્રોણમભ્યદ્રવદ્દ્રુતમ્॥ ॥ 7-125-78 (50148)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ જયદ્રથવધપર્વમિ ચતુર્દશદિવસયુદ્ધે પઞ્ચવિંશત્યધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥ 125 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-125-50 નિષ્ટાનકઃ કષ્ટસ્વનઃ॥ 5-125-52 ઊરુગ્રાહઃ ઊરુસ્તમ્ભઃ॥ 5-125-73 આકર્ણમુપાગતં પલિતં કેશાદેઃ શૌક્લ્યં યસ્ય। વયસા કાલપિણ્ડસંયોગેન। અશીતિપઞ્ચકઃ ચતુઃશતાબ્દઃ॥ 5-125-125 પઞ્ચવિંશત્યધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 126
॥ શ્રીઃ ॥
7.126. અધ્યાયઃ 126
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
અર્જુનવૃત્તાન્તપરિજ્ઞાનાય સાત્યકિં પ્રેષિતવતા યુધિષ્ઠિરેણ પુનસ્તયોર્વૃત્તાન્તપરિજ્ઞાનાય ભીમસેનસ્ય તત્ર ગમનચોદના॥ 1 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-126-0 (50149)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-126-0x (4582)
વ્યૂહેષ્વાલોડ્યમાનેષુ પાણ્ડવાનાં તતસ્તતઃ।
સુદૂરમન્વયુઃ પાર્થાઃ પાઞ્ચાલાઃ સહ સોમકૈઃ॥ 7-126-1 (50150)
વર્તમાને તથા રૌદ્રે સઙ્ગ્રામે રોમહર્ષણે।
સઙ્ક્ષયે જગતસ્તીવ્રે યુગાન્ત ઇવ ભારત॥ 7-126-2 (50151)
દ્રોણે યુધિ પરાક્રાન્તે નર્દમાને મુહુર્મુહુઃ।
પાઞ્ચાલેષુ ચ ક્ષીણેષુ વધ્યમાનેષુ પાણ્ડુષુ॥ 7-126-3 (50152)
નાપશ્યચ્છરણં કઞ્ચિદ્વર્મરાજો યુધિષ્ઠિરઃ।
ચિન્તયામાસ રાજેન્દ્ર કથમેતદ્ભવિષ્યતિ॥ 7-126-4 (50153)
તતો વિક્ષ્ય દિશઃ સર્વાઃ સવ્યસાચિદિદૃક્ષયા।
યુધિષ્ઠિરો દદર્શાથ નૈવ પાર્થં ન માધવમ્॥ 7-126-5 (50154)
સોઽપશ્યન્નરશાર્દૂલં વાનરર્ષભલક્ષણમ્।
ગાણ઼્ડીવસ્ય ચ નિર્ઘોષમશૃણ્વન્વ્યથિતેન્દ્રિયઃ॥ 7-126-6 (50155)
અપશ્યન્સાત્યકિં ચાપિ વૃષ્ણીનાં પ્રવરં રથમ્।
ચિન્તયાભિપરીતાઙ્ગો ધર્મરાજો યુધિષ્ઠિરઃ।
નાધ્યગચ્છત્તદા શાન્તિ તાવપશ્યન્નરોત્તમૌ॥ 7-126-7 (50156)
લોકોપક્રોશભીરુત્વાદ્વર્મરાજો મહામનાઃ।
અચિન્તયન્મહાબાહુઃ શૈનેયસ્ય રથં પ્રતિ॥ 7-126-8 (50157)
પદવીં પ્રેષિતશ્ચૈવ ફલ્ગુનસ્ય મયા રણે।
શૈનેયઃ સાત્યકિઃ સત્યો મિત્રાણામભયઙ્કરઃ॥ 7-126-9 (50158)
તદિદં હ્યેકમેવાસીદ્દ્દ્વિધા જાતં મમાઽદ્ય વૈ।
સાત્યકિશ્ચ હિ વિજ્ઞેયઃ પાણ્ડવશ્ચ ધનઞ્જયઃ॥ 7-126-10 (50159)
સાત્યકિં પ્રેષયિત્વા તુ પાણ્ડવસ્ય પદાનુગમ્।
સાત્વતસ્યાપિ કં યુદ્ધે પ્રેષયિષ્યે પદાનુગમ્॥ 7-126-11 (50160)
પરિષ્યામિ પ્રયત્નેન ભ્રાતુરન્વેષણં યદિ।
યુયુધાનમનન્વિષ્ય લોકો માં ગર્હયિષ્યતિ॥ 7-126-12 (50161)
ભ્રાતુરન્વેષણં કૃત્વા ધર્મપુત્રો યુધિષ્ઠિરઃ।
પરિત્યજતિ વાર્ષ્ણેયં સાત્યકિં સત્યવિક્રમમ્॥ 7-126-13 (50162)
લોકાપવાદભીરુત્વાત્સોઽહં પાર્થં વૃકોદરમ્।
પદવીં પ્રેષયિષ્યામિ માધવસ્ય મહાત્મનઃ॥ 7-126-14 (50163)
યથૈવ ચ મમ પ્રીતિરર્જુને શત્રુમૂદને।
તથૈવ વૃષ્ણિવીરેઽપિ સાત્વતે યુદ્ધદુર્મદે॥ 7-126-15 (50164)
અતિભારે નિયુક્તશ્ચ મયા શૈનેયનન્દનઃ।
સ તુ મિત્રોપરોધેન ગૌરવાત્તુ મહાબલઃ।
પ્રવિષ્ટો ભારતીં સેનાં મકરઃ સાગરં યથા॥ 7-126-16 (50165)
અસૌ હિ શ્રૂયતે શબ્દઃ શૂરાણામનિવર્તિનામ્।
મિથઃ સંયુધ્યમાનાનં વૃષ્ણિવીરેણ ધીમતા॥ 7-126-17 (50166)
પ્રાપ્તકાલં સુબલવન્નિશ્ચિતં બહુધા હિ મે।
તત્રૈવ પાણ્ડવેયસ્ય ભીમસેનસ્ય ધન્વિનઃ।
ગમનં રોચતે મહ્યં યત્ર યાતૌ મહારથૌ॥ 7-126-18 (50167)
ન ચાપ્યસહ્યં ભીમસ્ય વિદ્યતે ભુવિ કિઞ્ચિન॥ 7-126-19 (50168)
શક્તો હ્યેષ રણે યત્તઃ પૃથિવ્યાં સર્વધન્વિનામ્।
સ્વબાહુબલમાસ્થાય પ્રતિવ્યૂહિતુમઞ્જસા॥ 7-126-20 (50169)
યસ્ય બાહુબલં સર્વે સમાશ્રિત્ય મહાત્મનઃ।
વનવાસાન્નિવૃત્તાઃ સ્મ ન ચ યુદ્ધેષુ નિર્જિતાઃ॥ 7-126-21 (50170)
ઇતો ગતે ભીમસેને સાત્વતં પ્રતિ પાણ઼્ડવે।
સનાથૌ ભવિતારૌ હિ યુધિ સાત્વતફલ્ગુનૌ॥ 7-126-22 (50171)
કામં ત્વશોચનીયૌ તૌ રણે સાત્વતફલ્ગુનૌ।
રક્ષિતૌ વાસુદેવેન સ્વયં શસ્ત્રવિશારદૌ॥ 7-126-23 (50172)
અવશ્યં તુ મયા કાર્યમાત્મનઃ શોકનાશનમ્।
તસ્માદ્ભીમં નિયોક્ષ્યામિ સાત્વતસ્ય પદાનુગમ્॥ 7-126-24 (50173)
તતઃ પ્રતિકૃતં મન્યે વિધાનં સાત્યકિં પ્રતિ॥
એવં નિશ્ચિત્ય મનસા ધર્મપુત્રો યુધિષ્ઠિરઃ। 7-126-25 (50174)
યન્તારમબ્રવીદ્રાજા ભીમં પ્રતિ નયસ્વ મામ્॥ 7-126-26 (50175)
ધર્મરાજવચઃ શ્રુત્વા સારથિર્હયકોવિદઃ।
રથં હેમપરિષ્કારં ભીમાન્તિકમુપાનયત્॥ 7-126-27 (50176)
ભીમસેનમનુજ્ઞાપ્ય પ્રાપ્તકાલમચિન્તયત્।
કશ્મલં પ્રાવિશદ્રાજા બહુ તત્ર સમાદિશત્॥ 7-126-28 (50177)
સ કશ્મલસમાવિષ્ટો ભીમમાહૂય પાર્થિવઃ।
અબ્રવીદ્વચનં રાજન્કુન્તીપુત્રો યુધિષ્ઠિરઃ। 7-126-29 (50178)
અબ્રવીદ્વચનં રાજન્કુન્તીપુત્રો યુધિષ્ઠિરઃ॥
યઃ સદેવાન્સગન્ધર્વાન્દૈત્યાંશ્ચૈકરથોઽજયત્। 7-126-30 (50179)
તસ્ય લક્ષ્મ ન પશ્યામિ ભીમસેનાનુજસ્ય તે॥ 7-126-31 (50180)
સઞ્જય ઉવાચ।
તતોઽબ્રવીદ્ધર્મરાજં ભીમસેનસ્તથાગતમ્।
નૈવાદ્રાક્ષં નચાશ્રૌષં તવ કશ્મલમીદૃશમ્॥ 7-126-31x (4583)
પુરાતિદુઃખદીર્ણાનાં ભવાન્ગતિરભૂદ્ધિ નઃ।
ઉત્તિષ્ઠોત્તિષ્ઠ રાજેન્દ્ર શાધિ કિં કરવાણિ તે॥ 7-126-32 (50181)
ન હ્યસાધ્યમકાર્યં વા વિદ્યતે મમ માનદ।
આજ્ઞાપય કુરુશ્રેષ્ઠ મા ચ શોકે મનઃ કૃથાઃ॥ 7-126-33 (50182)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-126-34x (4584)
તમબ્રવીદશ્રુપૂર્ણઃ કૃષ્ણસર્પ ઇવ શ્વસન્।
ભીમસેનમિદં વાક્યં પ્રમ્લાનવદનો નૃપઃ॥ 7-126-34 (50183)
શ્રૂયતે પાઞ્ચજન્યસ્ય યથા શઙ્ખસ્ય નિસ્વનઃ।
પૂરિતો વાસુદેવેન સંરબ્ધેન યશસ્વિના॥ 7-126-35 (50184)
નૂનમદ્ય હતઃ શેતે તવ ભ્રાતા ધનઞ્જયઃ।
તસ્મિન્વિનિહતે નૂનં યુધ્યતેઽસૌ જનાર્દનઃ॥ 7-126-36 (50185)
યસ્ય સત્વવતો વીર્યં હ્યુપજીવન્તિ પાણ્ડવાઃ।
યં ભયેષ્વભિગચ્છન્તિ સહસ્રાક્ષમિવામરાઃ॥ 7-126-37 (50186)
સ શૂરઃ સૈન્ધવપ્રેપ્સુરન્વયાદ્ભારતીં ચમૂમ્।
તસ્ય વૈ ગમનં વિદ્મો ભીમ નાવર્તનં પુનઃ॥ 7-126-38 (50187)
શ્યામો યુવા ગુડાકેશો દર્શનીયો મહારથઃ।
વ્યૂઢોરસ્કો મહાબાહુર્મત્તદ્વિરદવિક્રમઃ॥ 7-126-39 (50188)
ચકોરનેત્રસ્તામ્રાસ્યો દ્વિષતાં ભયવર્ધનઃ।
`મમ પ્રિયહિતાર્થં ચ શક્રલોકાદિહાગતઃ॥ 7-126-40 (50189)
વૃદ્ધોપસેવી ધૃતિમાન્કૃતજ્ઞઃ સત્યસઙ્ગરઃ।
પ્રવિષ્ટો મહતીં સેનામપર્યન્તાં ધનઞ્જયઃ॥ 7-126-41 (50190)
પ્રવિષ્ટે ચ ચમૂં ઘોરામર્જુને શત્રુનાશને।
પ્રેષિતઃ સાત્વતો વીરઃ ફલ્ગુનસ્ય પદાનુગઃ॥ 7-126-42 (50191)
તસ્યાભિગમનં જાને ભીમ નાવર્તનં પુનઃ'।
તદિદં મમ ભદ્રં તે શોકસ્થાનમરિન્દમ॥ 7-126-43 (50192)
અર્જુનાર્થે મહાબાહો સાત્વતસ્ય ચ કારણાત્।
વર્ધતે હવિષેવાગ્નિરિધ્યમાનઃ પુનઃ પુનઃ॥ 7-126-44 (50193)
તસ્ય લક્ષ્મ ન પશ્યામિ તેન વિન્દામિ કશ્મલમ્।
તં વિદ્ધિ પુરુષવ્યાઘ્રં સાત્વતં ચ મહારથમ્॥ 7-126-45 (50194)
સ તં મહારથં પશ્ચાદનુયાતસ્તવાનુજમ્।
તમપશ્યન્મહાબાહુમદં વિન્દામિ કશ્મલમ્॥ 7-126-46 (50195)
`અથૈનં પુનરાચક્ષ્વ લોહિતાક્ષં સકેશવમ્।
દૃષ્ટ્વા કુશલિનં પાર્થં સૈન્ધવાન્તે સસાત્યકિમ્॥ 7-126-47 (50196)
સંવિદં મમ કુર્યાસ્ત્વં સિંહનાદેન પાણ્ડવ॥ 7-126-48 (50197)
નૂનં વિનિહતઃ શૂરઃ સવ્યાસાચી પરન્તપ'।
પાર્થે તસ્મિન્હતે ચૈવ યુધ્યતે ગરુડધ્વજઃ॥ 7-126-49 (50198)
સહયો નાસ્ય વૈ કશ્ચિત્તેન વિન્દામિ કશ્મલમ્।
તસ્માત્કૃષ્ણો રણે નૂનં યુધ્યતે યુદ્ધકોવિદઃ॥ 7-126-50 (50199)
ન હિ મે શુધ્યતે ભાવસ્તયોરેવ પરન્તપ।
સ તત્ર ગચ્છ કૌન્તેય યત્ર યાતો ધનઞ્જયઃ॥ 7-126-51 (50200)
સાત્યકિશ્ચ મહાવીર્યઃ કર્તવ્યં યદિ મન્યસે।
વચનં મમ ધર્મજ્ઞ ભ્રાતા જ્યેષ્ઠો ભવામિ તે॥ 7-126-52 (50201)
ન મેઽર્જુનસ્તથા જ્ઞેયો જ્ઞાતવ્યઃ સાત્યકિર્યથા॥ 7-126-53 (50202)
ચિકીર્ષુર્મત્પ્રિયં પાર્થ સ યાતઃ સવ્યસાચિનઃ।
પદવીં દુર્ગમાં ઘોરામગમ્યામકૃતાત્મભિઃ॥ 7-126-54 (50203)
દૃષ્ટ્વા કુશલિનૌ કૃષ્ણૌ સાત્વતં ચૈવ સાત્યકિમ્।
સંવિદં ચૈવ કુર્યાસ્ત્વં સિંહનાદેન પાણ઼્ડવ॥ ॥ 7-126-55 (50204)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ જયદ્રથવધપર્વણિ ચતુર્દશદિવસયુદ્ધે ષડ્વિંશત્યધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥ 126 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-126-6 વાનરર્ષભલક્ષણં વાનરપ્રધાનધ્વજમ્। વરવાનરકેતનમિતિ પાઠો વા॥ 5-126-9 સત્યો દૃઢપ્રતિજ્ઞઃ॥ 5-126-25 સાત્યકિમ્પ્રતિ પ્રતિવિધાનં કૃતમિત્યન્વયઃ॥ 5-126-40 ચકોરનેત્રો રક્તાન્તાયતનયનઃ। તામ્રાસ્યો રક્તગૌરમુખઃ॥ 5-126-126 ષડ્વિંશત્યધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥ 126 ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 127
॥ શ્રીઃ ॥
7.127. અધ્યાયઃ 127
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
કતિચન ધાર્તરાષ્ટ્રાન્નિહત્ય નિર્ગચ્છતા ભીમેન સ્વપથં નિરુન્ધાનસ્ય દ્રોણસ્ય રથભઞ્જનમ્॥ 1 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-127-0 (50205)
ભીમસેન ઉવાચ। 7-127-0x (4585)
બ્રહ્મેશાનેન્દ્રવરુણાનવહદ્યઃ પુરા રથઃ।
તમાસ્થાય ગતૌ કૃષ્ણૌ ન તયોર્વિદ્યતે ભયમ્॥ 7-127-1 (50206)
તવાજ્ઞાં શિરસા બિભ્રદેષ ગચ્છામિ મા શુચઃ।
સમેત્ય તાન્નરવ્યાઘ્રાસ્તવ દાસ્યામિ સંવિદમ્॥ 7-127-2 (50207)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-127-3x (4586)
એતાવદુક્ત્વા પ્રયયૌ પરિદાય યુધિષ્ઠિરમ્।
ધૃષ્ટદ્યુમ્નાય બલવાન્સુહૃદ્ભ્યશ્ચ પુનઃપુનઃ।
ધૃષ્ટદ્યુમ્નં ચેદમાહ ભીમસેનો મહાબલઃ॥ 7-127-3 (50208)
વિદિતં તે મહાબાહો યથા દ્રોણો મહારથઃ।
ગ્રહણે ધર્મરાજસ્ય સર્વોપાયેન વર્તતે॥ 7-127-4 (50209)
ન ચ મે ગમને કૃત્યં તાદૃક્પાર્ષત વિદ્યતે।
યાદૃશં રક્ષણે રાજ્ઞઃ કાર્યમાત્યયિકં હિ નઃ॥ 7-127-5 (50210)
એવમુક્તોઽસ્મિ પાર્થેન પ્રતિવક્તું ન ચોત્સહે।
પ્રયાસ્યે તત્ર યત્રાસૌ મુમૂર્ષુઃ સૈન્ધવઃ સ્થિતઃ॥ 7-127-6 (50211)
ધર્મરાજસ્ય વચને સ્થાતવ્યમવિશઙ્કયા।
યાસ્યામિ પદવીં ભ્રાતુઃ સાત્વતસ્ય ચ ધીમતઃ॥ 7-127-7 (50212)
સોઽદ્ય યત્તો રણે રાર્થં પરિરક્ષ યુધિષ્ઠિરમ્।
એતદ્ધિ સર્વકાર્યાણાં પરમં કૃત્સમાહવે॥ 7-127-8 (50213)
તમબ્રવીન્મહારાજ ધૃષ્ટદ્યુમ્નો વૃકોદરમ્।
ઈપ્સિતં તે કરિષ્યામિ ગચ્છ પાર્થાવિચારયન્॥ 7-127-9 (50214)
નાહત્વા સમરે દ્રોણો ધૃષ્ટદ્યુમ્નં કથઞ્ચન।
નિગ્રહં ધર્મરાજસ્ય પ્રકરિષ્યતિ સંયુગે॥ 7-127-10 (50215)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-127-11x (4587)
તતો નિક્ષિપ્ય રાજાનં ધૃષ્ટદ્યુમ્ને ચ પાણ્ડવમ્।
અભિવાદ્ય ગુરું જ્યેષ્ઠં પ્રયયૌ યેન ફલ્ગુનઃ॥ 7-127-11 (50216)
પરિષ્વક્તશ્ચ કૌન્તેયો ધર્મરાજેન મારુતિઃ।
આઘ્રાતશ્ચ તથા મૂર્ધ્નિ શ્રાવિતશ્ચાશિષઃ શુભાઃ॥ 7-127-12 (50217)
[કૃત્વા પ્રદક્ષિણાન્વિપ્રાનર્ચિતાંસ્તુષ્ટમાનસાન્।
આલભ્ય મઙ્ગલાન્યષ્ટૌ પીત્વા કૈરાતકં મધુ॥ 7-127-13 (50218)
દ્વિગુણદ્રવિણો વીરો મદરક્તાન્તલોચનઃ।
વિપ્રૈઃ કૃતસ્વસ્ત્યયનો વિજયોત્પાદસૂચિતઃ॥ 7-127-14 (50219)
પશ્યન્નેવાત્મનો બુદ્ધિં વિજયાનન્દકારિણીમ્।
અનુલોમાનિલૈશ્ચાશુ પ્રદર્શિતજયોદયઃ॥ 7-127-15 (50220)
ભીમસેનો મહાબાહુઃ કવચી શુભકુણ્ડલી।
સગદઃ સતલત્રાણઃ સશરી રથિનાં વરઃ।
રથમારુહ્ય નિર્યુક્તં સર્વોપકરણાન્વિતમ્'॥ 7-127-16 (50221)
તસ્ય કાર્ષ્ણાયસં વર્મ હેમચિત્રં મહર્દ્ધિમત્।
વિબભૌ સર્વતઃ શ્લિષ્ટં સવિદ્યુદિવ તોયદઃ॥ 7-127-17 (50222)
પીતરક્તાસિતસિતૈર્વાસૌભિશ્ચ સુવેષ્ટિતઃ।
કણ્ઠસૂત્રેણ વિબભૌ સેન્દ્રાયુધ ઇવામ્બુદઃ॥ 7-127-18 (50223)
પ્રયાતે ભીમસેને તુ તવ સૈન્યં યુયુત્સયા।
પાઞ્ચજન્યરવો ઘોરઃ પુનરાસીદ્વિશામ્પતે॥ 7-127-19 (50224)
તં શ્રુત્વા નિનદં ઘોરં ત્રૈલોક્યત્રાસનં મહત્।
પુનર્ભીમં મહાબાહું ધર્મપુત્રોઽભ્યભાષત॥ 7-127-20 (50225)
એષ વૃષ્ણિપ્રવીરેણ ધ્માતઃ સલિલજો ભૃશમ્।
પૃથિવીં ચાન્તરિક્ષં ચ વિનાદયતિ શઙ્ખરાટ્॥ 7-127-21 (50226)
નૂનં વ્યસનમાપન્ને સુમહત્સવ્યસાચિનિ।
કુરુભિર્યુધ્યતે સાર્ધં સર્વૈશ્ચક્રગદાધરઃ॥ 7-127-22 (50227)
નૂનમાર્યા મહત્કુન્તી પાપં વ્યસનમીદૃશમ્।
દ્રૌપદી ચ સુભદ્રા ચ પશ્યન્તિ સહ બન્ધુભિઃ।
તદ્ભીમ ત્વરયા યુક્તો યાહિ યત્ર ધનઞ્જયઃ॥ 7-127-23 (50228)
મુહ્યતીવ હિ મે ચિત્તં ધનઞ્જયદિદૃક્ષયા।
દિશશ્ચ પ્રદિશઃ પાર્થ સાત્વતસ્ય ચ કારણાત્॥ 7-127-24 (50229)
ગચ્છગચ્છેતિ ગુરુણા સોઽનુજ્ઞાતો વૃકોદરઃ।
તતઃ પાણ્ડુસુતો રાજન્ભીમસેનઃ પ્રતાપવાન્॥ 7-127-25 (50230)
બદ્ધગોધાઙ્ગુલિત્રાણઃ પ્રગૃહીતશરાસનઃ।
જ્યેષ્ઠેન પ્રહિતો ભ્રાત્રા ભ્રાતા ભ્રાતુઃ પ્રિયઙ્કરઃ॥ 7-127-26 (50231)
આહત્ય દુન્દુભિં ભીમઃ શઙ્ખં પ્રધ્માપ્ય ચાસકૃત્।
વિનદ્ય સિંહનાદેન જ્યાં વિકર્ષન્પુનઃપુનઃ॥ 7-127-27 (50232)
તેન શબ્દેન વીરાણાં પાતયિત્વા મનાંસ્યુત।
દર્શયન્ઘોરમાત્માનમમિત્રાન્સહસાઽભ્યયાત્॥ 7-127-28 (50233)
તમૂહુર્જવના દાન્તા વિરુવન્તો હયોત્તમાઃ।
વિશોકેન સુસંયત્તા મનોમારુતરંહસઃ॥ 7-127-29 (50234)
આરુજન્વિરુજન્પાર્થો જ્યાં વિકર્ષંશ્ચ પાણિના।
સમ્પ્રકર્ષન્વિકર્ષંશ્ચ સેનાગ્રં સમલોડયત્॥ 7-127-30 (50235)
તં પ્રયાન્તં મહાબાહું પાઞ્ચાલાઃ સહસોમકાઃ।
પૃષ્ઠતોઽનુયયુઃ શૂરા મઘવન્તમિવામરાઃ॥ 7-127-31 (50236)
તં સમેત્ય મહારાજ તાવકાઃ પર્યવારયન્।
દુઃશાસનશ્ચિત્રસેનઃ કુણ્ડભેદી વિવિંશતિઃ॥ 7-127-32 (50237)
દુર્મુખો દુઃસહશ્ચૈવ વિકર્ણશ્ચ શલસ્તથા।
વિન્દાનુવિન્દૌ સુમુખો દીર્ઘબાહુઃ સુદર્શનઃ॥ 7-127-33 (50238)
વૃન્દારકઃ સુહસ્તશ્ચ સુષેણો દીર્ઘલોચનઃ।
અભયો રૌદ્રકર્ણા ચ સુવર્મા દુર્વિમોચનઃ॥ 7-127-34 (50239)
શોભન્તો રથિનાં શ્રેષ્ઠાઃ સહસૈન્યપદાનુગાઃ।
સંયત્તાઃ સમરે વીરા ભીમસેનમુપાદ્રવન્॥ 7-127-35 (50240)
તૈઃ સમન્તાદ્વૃતઃ શૂરૈઃ સમરેષુ મહારથઃ।
તાન્સમીક્ષ્ય તુ કૌન્તેયો ભીમસેનઃ પરાક્રમી।
અભ્યવર્તત વેગેન સિંહઃ ક્ષુદ્રમૃગાનિવ॥ 7-127-36 (50241)
તે મહાસ્ત્રાણિ દિવ્યાનિ તત્ર વીરા અદર્શયન્।
છાદયન્તઃ શરૈર્ભીમં મેઘાઃ સૂર્યમિવોદિતમ્॥ 7-127-37 (50242)
તતઃ ક્રુદ્ધો મહારાજ ભીમસેનઃ પરાક્રમી।
અગ્રતઃ સ્યન્દનાનીકં શરવર્ષૈરવાકિરત્॥ 7-127-38 (50243)
તે વધ્યમાનાઃ સમરે તવ પુત્રા મહારથાઃ।
ભીમં ભીમબલા યુદ્ધે યોધયન્તિ જયૈષિણઃ॥ 7-127-39 (50244)
તતો દુઃશાસનઃ ક્રુદ્ધો રથશક્તિં સમાક્ષિપત્।
સર્વપારસવીં તીક્ષ્ણાં જિઘાંસુઃ પાણ્ડુનન્દનમ્॥ 7-127-40 (50245)
આપતન્તીં મહાશક્તિં તવ પુત્રપ્રણોદિતામ્।
દ્વિધા ચિચ્છેદ તાં ભીમસ્તદદ્ભુતમિવાભવત્॥ 7-127-41 (50246)
અથાન્યૈર્વિશિખૈસ્તીક્ષ્ણૈઃ સઙ્ક્રુદ્ધઃ કુણ્ડભેદિનમ્।
સુષેણં દીર્ઘનેત્રં ચ ત્રિભિસ્ત્રીનવધીદ્બલી॥ 7-127-42 (50247)
તતો વૃન્દારકં વીરં કુરૂણાં કીર્તિવર્ધનમ્।
પુત્રાણાં તવ વીરાણાં યુધ્યતામવધીત્પુનઃ॥ 7-127-43 (50248)
અભયં રૌદ્રકર્માણં દુર્વિમોચનમેવ ચ।
ત્રિભિસ્ત્રીનવધીદ્ભીમઃ પુનરેવ સુતાંસ્તવ॥ 7-127-44 (50249)
વધ્યમાના મહારાજ પુત્રાસ્તવ બલીયસા।
ભીમં પ્રહરતાં શ્રેષ્ઠં સમન્તાત્પર્યવારયન્॥ 7-127-45 (50250)
તે શરૈર્ભીમકર્માણં વવર્ષુઃ પાણ્ડવં યુધિ।
મેઘા ઇવાતપાપાયે ધારાભિર્ધરણીધરમ્॥ 7-127-46 (50251)
સ તદ્બાણમયં વર્ષમશ્મવર્ષમિવાચલઃ।
પ્રતીચ્છન્પાણ્ડુદાયાદો ન પ્રાવ્યથત શત્રુહા॥ 7-127-47 (50252)
વિન્દાનુવિન્દૌ સહિતૌ સુવર્માણં ચ તે સુતમ્।
પ્રહસન્નેવ કૌન્તેયઃ શરૈર્નિન્યં યમક્ષયમ્॥ 7-127-48 (50253)
તતઃ સુદર્શનં વીરં પુત્રં તે ભરતર્ષભ।
વિવ્યાધ સમરે તૂર્ણં સ પપાત મમાર ચ॥ 7-127-49 (50254)
સોઽચિરેણૈવ કાલેન તદ્રથાનીકમાશુગૈઃ।
દિશઃ સર્વાઃ સમાલોક્ય વ્યધમત્પાણ્ડુનન્દનઃ॥ 7-127-50 (50255)
તતો વૈ રથઘોષેણ ગર્જિતેન મૃગા ઇવ।
ભજ્યમાનાશ્ચ સમરે તવ પુત્રા વિશામ્પતે।
પ્રાદ્રવન્સહસા સર્વે ભીમસેનભયર્દિતાઃ॥ 7-127-51 (50256)
અનુયાયાચ્ચ કૌન્તેયઃ પુત્રાણાં તે મહદ્બલમ્।
વિવ્યાધ સમરે રાજન્કૌરવેયાન્સમન્તતઃ॥ 7-127-52 (50257)
વધ્યમાના મહારાજ ભીમસેનેન તાવકાઃ।
ત્યક્ત્વા ભીમં રણાજ્જગ્મુશ્ચોદયન્તો હયોત્તમાન્। 7-127-53 (50258)
તાંસ્તુ નિર્જિત્ય સમરે ભીમસેનો મહાબલઃ।
સિંહનાદરવં ચક્રે બાહુશબ્દં ચ પાણ્ડવઃ॥ 7-127-54 (50259)
*મહાન્તં તલશબ્દં ચ કૃત્વા દ્રોણાન્તિકં યયૌ।
તમાવારયદાચાર્યો વેલેવોદ્વૃત્તમર્ણવમ્॥ 7-127-55 (50260)
તસ્ય દ્રોણો રથં રાજઞ્છાદયામાસ સંયુગે।
સાશ્વસૂતધ્વજં તૂર્ણં તદદ્ભુતમિવાભવત્॥ 7-127-56 (50261)
લલાટેઽતાડયચ્ચૈનં નારાચેન સ્મયન્નિવ।
ઊર્ધ્વરશ્મિરિવાદિત્યો વિબભૌ તત્ર પાણ્ડવઃ॥ 7-127-57 (50262)
સ મન્યમાનસ્ત્વાચાર્યો મમાયં ફલ્ગુનો યથા।
ભીમઃ કરિષ્યતે પૂજામિત્યુવાચ વૃકોદરમ્॥ 7-127-58 (50263)
ભીમસેન ન તે શક્યં પ્રવેષ્ટુમરિવાહિનીમ્।
મામનિર્જિત્ય સમરે શત્રુમદ્ય મહાબલ॥ 7-127-59 (50264)
યદિ તે સાનુજઃ કૃષ્ણઃ પ્રવિષ્ટોઽનુમતે મમ।
અનીકં ન તુ શક્યં મે પ્રવેષ્ટુમિહ વૈ ત્વયા॥ 7-127-60 (50265)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-127-61x (4588)
અથ ભીમસ્તુ તચ્છ્રુત્વા ગુરોર્વાક્યમશેષતઃ।
ક્રુદ્ધઃ પ્રોવાચ વૈ દ્રોણં રક્તતામ્રેક્ષણઃ શ્વસન્॥ 7-127-61 (50266)
તવાર્જુનો નાનુમતે બ્રહ્બન્ધો રમાજિરમ્।
પ્રવિષ્ટઃ સ હિ દુર્ધર્ષઃ શક્રસ્યાપિ વિશેદ્બલમ્॥ 7-127-62 (50267)
યેન ત્વં પરમાં પૂજાં કુર્વતા માનિતો હ્યસિ।
નાર્જુનોઽહં ઘૃણી વિપ્ર ભીમસેનોઽસ્મિ તે રિપુઃ॥ 7-127-63 (50268)
પિતા નસ્ત્વં ગુરુર્બન્ધુસ્તદા પુત્રા હિ ર્તે વયમ્।
ઇતિ મન્યામહે સર્વે ભવન્તં પ્રણતાઃ સ્થિતાઃ॥ 7-127-64 (50269)
તદદ્ય વિપરીતં તે વદતોઽસ્માસુ દૃશ્યતે।
યદિ શત્રું ત્વમાત્માનં મન્યસે તત્તથાઽસ્ત્વિહ।
એષ તે સદૃશં કર્મ શત્રોર્ભીમઃ કરિષ્યતિ॥ 7-127-65 (50270)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-127-66x (4589)
અથોદ્ધામ્ય ગદાં વીરઃ કાલદણ્ડમિવાન્તકઃ।
દ્રોણાયાવાસૃજદ્રાજન્સ રથાદવપુપ્લુવે॥ 7-127-66 (50271)
સાશ્વસૂતધ્વજં યાનં દ્રોણસ્યાપોથયત્તદા।
તદદ્ભુતમપશ્યામ પાણ્ડવેયસ્ય વિક્રમમ્॥ 7-127-67 (50272)
દ્રોણં તુ વિરથં કૃત્વા ભીમસેનો મહાબલઃ।
અભ્યવર્તત સૈન્યાનિ તાવકાનિ સમન્તતઃ॥ 7-127-68 (50273)
સ મૃદ્રંસ્તરસા યોધાન્વાયુર્વૃક્ષાનિવૌજસા।
વિચચાર રણે રાજન્વાયુતુલ્યપરાક્રમઃ॥ 7-127-69 (50274)
નિર્જિતસ્તુ તદા તેન પાણ્ડવેન મહાત્મના।
અન્યં તુ રથમાતિષ્ઠદ્દ્રોણઃ પ્રહરતાં વરઃ॥ ॥ 7-127-70 (50275)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ જયદ્રથવધપર્વણિ ચતુર્દશદિવસયુદ્ધે સપ્તવિંશત્યધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥ 127 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-127-1 સંવિદં જ્ઞાપનમ્॥ 5-127- આત્યયિકં અતિશયિતમ્॥ 5-127- ઇદં શ્લોકત્રયં ઝ. પુસ્તક એવ વર્તતે। અનલો ગોહિરણ્યં ચ દૂર્વાગોરોચનામૃતમ્। અક્ષતં દધિ ચેત્યષ્ટૌ મઙ્ગલાનિ પ્રચક્ષતે॥ 5-127- વિજયોત્પાદસૂચિતઃ સૂચિતવિજયોત્પાદઃ॥ 5-127- રથમારુહ્ય પ્રયયાવિતિ પૂર્વેણાન્વયઃ॥ 5-127- આહ કુન્તી નૂનમાર્યા પાપમદ્ય નિદર્શનમ્। દ્રોપદ્રી ચ સુભદ્રા ચ પશ્યન્ત્યૌ સહ બન્ધુભિઃ। ઇતિ ઝ. પાઠઃ॥ 5-127- આરુજન્ કૃન્તન્। વિરુજન્વિષ્યન્। વિકર્ષન્ અત્યર્થં કર્ષન્। સમ્પ્રકર્ષન્ સમ્યક્પ્રકર્ષેણ વિલિખન્। વિકર્ષન્ વિક્ષિપન્॥ 5-127-* ઇયં કથા ઝ. પાઠે પૂર્વાધ્યાયે 37 તમશ્લોકાદનન્તરં કથિતાસ્તિ।દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 128
॥ શ્રીઃ ॥
7.128. અધ્યાયઃ 128
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
પુનર્દ્રોણરથાન્ભઙ્ક્ત્વા ગચ્છતો ભીમસ્યાર્જુનદર્શનેન સિંહનાદઃ॥ 1 ॥ તચ્છ્રવણેન યુધિષ્ઠિરસ્ય હર્ષોદયઃ॥ 2 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-128-0 (50276)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-128-0x (4590)
સમુત્તીર્ણં રથાનીકં પાણ્ડવં વિહસન્રણે।
વિવારયિષુરાચાર્યઃ શરવર્ષૈરવાકિરત્॥ 7-128-1 (50277)
પિબન્નિવ શરૌઘાંસ્તાન્દ્રોણચાપપરિચ્યુતાન્।
સોઽભ્યદ્રવત સોદર્યાન્મોહયન્બલમાયયા॥ 7-128-2 (50278)
તં મૃધે વેગમાસ્થાય પરં પરમધન્વિનઃ।
ચોદિતાસ્તવ પુત્રૈશ્ચ સર્વતઃ પર્યવારયન્॥ 7-128-3 (50279)
સ તૈસ્તુ સંવૃતો ભીમઃ ક્રોધેન પ્રદહન્નિવ।
ઉદ્યચ્છન્સ ગદાં તેભ્યઃ સુઘોરાં સિંહવન્નદન્।
અવાસૃજચ્ચ વેગેન શત્રુપક્ષવિનાશિનીમ્॥ 7-128-4 (50280)
ઇન્દ્રાશનિરિવેન્દ્રેણ પ્રવિદ્ધા સંહતાત્મના।
પ્રામથ્નાત્સા મહારાજ સૈનિકાંસ્તવ સંયુગે॥ 7-128-5 (50281)
ઘોષેણ મહતા રાજન્પૂરયન્તીવ મેદિનીમ્।
જ્વલન્તી તેજસા ભીમા ત્રાસયામાસ તે સુતાન્॥ 7-128-6 (50282)
તાં પતન્તીં મહાવેગાં દૃષ્ટ્વા તેજોભિસંવૃતામ્।
પ્રાદ્રવંસ્તાવકાઃ સર્વે નદન્તો બૈરવાન્રવાન્॥ 7-128-7 (50283)
સિંહનાદમસહ્યં હિ શ્રુત્વા ભીમસ્ય સંયુગે।
પ્રાપતન્મુનુજાસ્ત્રસ્તા રથેભ્યો રથિનસ્તદા॥ 7-128-8 (50284)
તે હન્યમાના ભીમેન ગદાહસ્તેન તાવકાઃ।
પ્રાદ્રવન્ત રણે ભીતા વ્યાઘ્રઘ્રાતા મૃગા ઇવ॥ 7-128-9 (50285)
સ તાન્વિદ્રાવ્ય કૌન્તેયઃ સઙ્ખ્યેઽમિત્રાન્દુરાસદાન્।
સુપર્ણ ઇવ વેગેન પક્ષિરાડત્યગાચ્ચમૂમ્॥ 7-128-10 (50286)
તથા તુ વિપ્રકુર્વાણં રથયૂથપયૂથપમ્।
ભારદ્વાજો મહારાજ ભીમસેનં સમભ્યયાત્॥ 7-128-11 (50287)
ભીમં તુ સમરે દ્રોણો વારયિત્વા શરોર્મિભિઃ।
અકરોત્સહસા નાદં ષાણ્ડૂનાં ભયમાદધત્॥ 7-128-12 (50288)
તદ્યુદ્ધમાસીત્સુમહદ્ધોરં દેવાસુરોપમમ્।
દ્રોણસ્ય ચ મહારાજ ભીમસ્ય ચ મહાત્મનઃ॥ 7-128-13 (50289)
યદા તુ વિશિખૈસ્તીક્ષ્ણૈર્દ્રોણચાપવિનિઃસૃતૈઃ।
વધ્યન્તે સમરે વીરાઃ શતશોઽથ સહસ્રશઃ॥ 7-128-14 (50290)
તતો રથાદવપ્લુત્ય વેગમાસ્થાય પાણ્ડવઃ।
નિમીલ્ય નયને રાજન્પદાતિર્દ્રોણમભ્યયાત્॥ 7-128-15 (50291)
અંસે શિરો ભીમસેનઃ કરૌ કૃત્વોરસિ સ્થિરૌ।
વેગમાસ્થાય બલવાન્મનોનિલગરુત્મતામ્॥ 7-128-16 (50292)
યથા હિ ગોવૃષો વર્ષં પ્રતિગૃહ્ણાતિ લીલયા।
તથા ભીમો નરવ્યાઘ્રઃ શરવર્ષં સમગ્રહીત્॥ 7-128-17 (50293)
સ વધ્યમાનઃ સમરે રથં દ્રોણસ્ય મારિષ।
ઈષાયાં પાણિના ગૃહ્ય પ્રચિક્ષેપ મહાબલઃ॥ 7-128-18 (50294)
દ્રોણસ્તુ સત્વરો રાજન્ક્ષિપ્તો ભીમેન સંયુગે।
`દદૃશે તાવકૈર્યોધૈર્વિસ્મયોત્ફુલ્લલોચનૈઃ।
પરિહૃત્ય રથં દ્રોણશ્ચૂર્ણિતં તં મહીતલે'॥ 7-128-19 (50295)
રથમન્યં સમારુહ્ય વ્યૂહદ્વારં યયૌ પુનઃ।
તમાયાન્તં તથા દૃષ્ટ્વા ભગ્નોત્સાહં ગુરું તદા॥ 7-128-20 (50296)
ગત્વા વેગાત્પુનર્ભીમો ધુરં ગૃહ્ય રથસ્ય તુ।
તમપ્યતિરથં ભીમશ્ચિક્ષેપ ભૃશરોષિતઃ॥ 7-128-21 (50297)
એવમષ્ટૌ રથાઃ ક્ષિપ્તા ભીમસેનેન લીલયા॥ 7-128-22 (50298)
વ્યદૃશ્યત નિમેષેણ પુનઃ સ્વરથમાસ્થિતઃ।
દૃશ્યતે તાવકૈર્યોધૈર્વિસ્મયોત્ફુલ્લલોચનૈઃ॥ 7-128-23 (50299)
તસ્મિન્ક્ષણે તસ્ય યન્તા તૂર્ણમશ્વાનચોદયત્।
ભીમસેનસ્ય કૌરવ્ય તદદ્ભુતમિવાભવત્॥ 7-128-24 (50300)
તતઃ સ્વરથમાસ્થાય ભીમસેનો મહાબલઃ।
અભ્યદ્રવત વેગેન તવ પુત્રસ્ય વાહિનીમ્॥ 7-128-25 (50301)
સ મૃદ્ગન્ક્ષત્રિયાનાજૌ વાતો વૃક્ષાનિવોદ્ધતઃ।
અગચ્છદ્દારયન્સેનાં સિન્ધુવેગો નગાનિવ॥ 7-128-26 (50302)
ભોજાનીકં સમાસાદ્ય હાર્દિક્યેનાભિરક્ષિતમ્।
પ્રમથ્ય તરસા વીરસ્તદપ્યતિબલોઽભ્યયાત્॥ 7-128-27 (50303)
સન્ત્રાસયન્નનીકાનિ તલશબ્દેન પાણ્ડવઃ।
અજયત્સર્વસૈન્યાનિ શાર્દૂલ ઇવ ગોવૃષાન્॥ 7-128-28 (50304)
ભોજાનીકમતિક્રમ્ય દરદાનાં ચ વાહિનીમ્।
તથા મ્લેચ્છગણાનન્યાન્બહૂન્યુદ્ધવિશારદાન્॥ 7-128-29 (50305)
સાત્યકિં ચૈવ સમ્પ્રેક્ષ્ય યુધ્યમાનં મહારથમ્।
રથેન યત્તઃ કૌન્તેયો વેગેન પ્રયયૌ તદા॥ 7-128-30 (50306)
ભીમસેનો મહારાજ દ્રષ્ટુકામો ધનઞ્જયમ્।
અતીત્ય સમરે યોધાંસ્તાવકાન્પાણ્ડુનન્દનઃ॥ 7-128-31 (50307)
સોઽપશ્યદર્જુનં તત્ર યુધ્યમાનં મહારથમ્।
સૈન્ધવસ્ય વધાર્થં હિ પરાક્રાન્તં પરાક્રમી॥ 7-128-32 (50308)
તં દૃષ્ટ્વા પુરુષવ્યાઘ્રશ્ચુક્રોશ મહતો રવાન્।
પ્રાવૃટ્કાલે મહારાજ નર્દન્નિવ બલાહકઃ॥ 7-128-33 (50309)
તં તસ્ય નિનદં ઘોરં પાર્થઃ શુશ્રાવ નર્દતઃ।
વાસુદેવશ્ચ કૌરવ્ય ભીમસેનસ્ય સંયુગે॥ 7-128-34 (50310)
તૌ શ્રુત્વા યુગપદ્વીરૌ નિનદં તસ્ય શુષ્મિણઃ।
પુનઃ પુનઃ પ્રાણદતાં દિદૃક્ષન્તૌ વૃકોદરમ્॥ 7-128-35 (50311)
તતઃ પાર્થો મહાનાદં મુઞ્ચન્વૈ માધવશ્ચ હ।
અભ્યયાતાં મહારાજ નર્દન્તૌ ગોવૃષાવિવ॥ 7-128-36 (50312)
ભીમસેનરવં શ્રુત્વા ફલ્ગુનસ્ય ચ ધન્વિનઃ।
અપ્રીયત મહારાજ ધર્મપુત્રો યુધિષ્ઠિરઃ॥ 7-128-37 (50313)
વિશોકશ્ચાભવદ્રાજા શ્રુત્વા તં નિનદં તયોઃ।
ધનઞ્જયસ્ય સમરે જયમાશાસ્તવાન્વિભિઃ॥ 7-128-38 (50314)
તથા તુ નર્દમાને વૈ ભીમસેને મદોત્કટે।
સ્મિતં કૃત્વા મહાબાહુર્ધર્મપુત્રો યુધિષ્ઠિરઃ॥ 7-128-39 (50315)
હૃદ્ગતં મનસા પ્રાહ ધ્યાત્વા ધર્મભૃતાં વરઃ।
દત્તા ભીમ ત્વયા સંવિત્કૃતં ગુરુવચસ્તથા॥ 7-128-40 (50316)
ન હિ તેષાં જયો યુદ્ધે યેષાં દ્વેષ્ટાઽસિ પાણ્ડવ।
દિષ્ટ્યા જીવતિ સઙ્ગ્રમે સવ્યસાચી ધનઞ્જયઃ॥ 7-128-41 (50317)
દિષ્ટ્યા ચ કુશલી વીરઃ સાત્યકિઃ સત્યવિક્રમઃ।
દિષ્ટ્યા શૃણોમિ ગર્જન્તૌ વાસુદેવધનઞ્જયૌ॥ 7-128-42 (50318)
યેન શક્રં રણે જિત્વા તર્પિતો હવ્યવાહનઃ।
સ હન્તા દ્વિષતાં સઙ્ખ્યે દિષ્ટ્યા જીવતિ ફલ્ગુનઃ॥ 7-128-43 (50319)
યસ્ય બાહુબલં સર્વે વયમાશ્રિત્ય જીવિતાઃ।
સ હન્તા રિ પુસૈન્યાનાં દિષ્ટ્યા જીવતિ ફલ્ગુનઃ॥ 7-128-44 (50320)
નિવાતકવચા યેન દેવૈરપિ સુદુર્જયાઃ।
નિર્જિતા ધનુષૈકેન દિષ્ટ્યા પાર્થઃ સ જીવતિ॥ 7-128-45 (50321)
કૌરવાન્સહિતાન્સર્વાન્ગોગ્રહાર્થે સમાગતાન્।
યોઽજયન્મત્સ્યનગરે દિષ્ટ્યા પાર્થઃ સ જીવતિ॥ 7-128-46 (50322)
કાલકેયસહસ્રાણિ ચતુર્દશ મહારણે।
યોઽવધીદ્ભુજવીર્યેણ દિષ્ટ્યા પાર્થઃ સ જીવતિ॥ 7-128-47 (50323)
ગન્ધર્વરાજં બલિનં દુર્યોધનકૃતે ચ વૈ।
જિતવાન્યોઽસ્ત્રવીર્યેણ દિષ્ટ્યા પાર્થઃ સ જીવતિ॥ 7-128-48 (50324)
કિરીટમાલી બલવાઞ્છેતાશ્વઃ કૃષ્ણસારથિઃ।
મમ પ્રિયશ્ચ સતતં દિષ્ટ્યા પાર્થઃ સ જીવતિ॥ 7-128-49 (50325)
પુત્રશોકાભિસન્તપ્તશ્ચિકીર્ષન્કર્મ દુષ્કરમ્।
જયદ્રથવધાન્વેષી પ્રતિજ્ઞાં કૃતવાન્હિ યઃ।
કચ્ચિત્સ સૈન્ધવં સઙ્ખ્યે હનિષ્યતિ ધનઞ્જયઃ॥ 7-128-50 (50326)
કચ્ચિત્તીર્ણપ્રતિજ્ઞં હિ વાસુદેવેન રક્ષિતમ્।
અનસ્તમિત આદિત્યે સમેષ્યામ્યહમર્જુનમ્॥ 7-128-51 (50327)
કચ્ચિત્સૈન્ધવકો રાજા દુર્યોધનહિતે રતઃ।
નન્દયિષ્યત્યમિત્રાન્હિ ફલ્ગુનેન નિપાતિતઃ॥ 7-128-52 (50328)
કચ્ચિદ્દુર્યોધનો રાજા ફલ્ગુનેન નિપાતિતમ્।
દૃષ્ટ્વા સૈન્ધવકં સઙ્ખ્યે શમમસ્માસુ ધાસ્યતિ॥ 7-128-53 (50329)
દૃષ્ટ્વા વિનિહતાન્ભ્રાતૄન્ભીમસેનેન સંયુગે।
કચ્ચિદ્દુર્યોધનો મન્દઃ શમમસ્માસુ યાસ્યતિ॥ 7-128-54 (50330)
દૃષ્ટ્વા ચાન્યાન્મહાયોધાન્પાતિતાન્ધરણીતલે।
કચ્ચિદ્દુર્યોધનો મન્દઃ પશ્ચાત્તાપં ગમિષ્યતિ॥ 7-128-55 (50331)
શેષસ્ય રક્ષણાર્થં ચ સન્ધાસ્યતિ સુયોધનઃ॥
એવં બહુવિધં તસ્ય રાજ્ઞશ્ચિન્તયતસ્તદા। 7-128-56 (50332)
કૃપયાઽભિપરીતસ્ય ઘોરં યુદ્ધમવર્તત॥ ॥ 7-128-57 (50333)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ જયદ્રથવધપર્વણિ ચતુર્દશદિવસયુદ્ધે અષ્ટાવિંશત્યધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥ 128 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-128-24 ભીમસેનસ્ય કમેન્તિ શેષઃ॥ 5-128-128 અષ્ટાવિંશત્યધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 129
॥ શ્રીઃ ॥
7.129. અધ્યાયઃ 129
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
ભીમેન કર્ણપરાજયો દુઃશલવધશ્ચ॥ 1 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-129-0 (50334)
ધૃતરાષ્ટ્ર ઉવાચ। 7-129-0x (4591)
નિનદન્તં તથા તં તુ ભીમસેનં મહાબલમ્।
મેઘસ્તનિતનિર્ઘોષં કે વીરાઃ પર્યવારયન્॥ 7-129-1 (50335)
ન હિ પશ્યામ્યહં તં વૈ ત્રિષુ લોકેષુ કઞ્ચન।
ક્રુદ્ધસ્ય ભીમસેનસ્ય યસ્તિષ્ઠેદગ્રતો રણે॥ 7-129-2 (50336)
ગદાં યુયુત્સમાનસ્ય કાલસ્યેવેહ સઞ્ચય।
ન હિ પશ્યામ્યહં યુદ્ધે યસ્તિષ્ઠેદગ્રતઃ પુમાન્॥ 7-129-3 (50337)
રથં રથેન યો હન્યાત્કુઞ્જરં કુઞ્ચરેણ ચ।
કસ્તસ્ય સમરે સ્થાતા સાક્ષાદપિ પુરન્દરઃ॥ 7-129-4 (50338)
ક્રુદ્ધસ્ય ભીમસેનસ્ય મમ પુત્રાઞ્જિઘાંસતઃ।
દુર્યોધનહિતે યુક્તાઃ સમતિષ્ઠન્ત કેઽગ્રતઃ॥ 7-129-5 (50339)
ભીમસેનદવાગ્નેસ્તુ મમ પુત્રાંસ્તૃણોલપમ્।
પ્રધક્ષ્યતો રણમુખે કેઽતિષ્ઠન્નગ્રતો નરાઃ॥ 7-129-6 (50340)
કાલ્યમાનાંસ્તુ પુત્રાન્મે દૃષ્ટ્વા ભીમસ્ય સંયુગે।
કાલેનેવ પ્રજાઃ સર્વાઃ કે ભીમં પર્યવારયન્॥ 7-129-7 (50341)
ન મેઽર્જુનાદ્ભયં તાદૃક્કૃષ્ણાન્નાપિ ચ સાત્વતાત્।
હુતભુગ્જન્મનો નૈવ યાદૃગ્ભીમાદ્ભયં મમ॥ 7-129-8 (50342)
ભીમવહ્નેઃ પ્રદીપ્તસ્ય મમ પુત્રાન્દિધક્ષતઃ।
કે શૂરાઃ પર્યવર્તન્ત તન્મમાચક્ષ્વ સઞ્જય॥ 7-129-9 (50343)
સઞ્ચય ઉવાચ। 7-129-10x (4592)
તથા તુ નર્દમાનં તં ભીમસેનં મહાબલમ્।
તુમુલેનૈવ શબ્દેન કર્ણોઽપ્યભ્યદ્રવદ્બલી॥ 7-129-10 (50344)
વ્યાક્ષિપન્સુમહચ્ચાપમતિમાત્રમમર્ષણઃ।
કર્ણઃ સુયુદ્ધમાકાઙ્ક્ષન્દર્શયિષ્યન્બલં મૃધે॥ 7-129-11 (50345)
રુરોધ માર્ગં ભીમસ્ય વાતસ્યેવ મહીરુહઃ।
ભીમોઽપિ દૃષ્ટ્વા સાવેગં પુરો વૈકર્તનં સ્થિતમ્॥ 7-129-12 (50346)
ચુકોપ બલવદ્વીરશ્ચિક્ષેપાસ્ય શિલાશિતાન્।
તાન્પ્રત્યગૃહ્ણાત્કર્ણોઽપિ પ્રતીપં પ્રાપયચ્છરાન્॥ 7-129-13 (50347)
તતસ્તુ સર્વયોધાનાં યતનાં પ્રેક્ષતાં તદા।
પ્રાવેપન્નિવ ગાત્રાણિ કર્ણભીમસમાગમે॥ 7-129-14 (50348)
રથિનાં સાદિનાં ચૈવ તયોઃ શ્રુત્વા તલસ્વનમ્।
ભીમસેનસ્ય નિનદં શ્રુત્વા ઘોરં રણાજિરે॥ 7-129-15 (50349)
ખં ચ ભૂમિં ચ સંરુદ્ધાં મેનિરે ક્ષત્રિયર્ષભાઃ।
પુનર્ઘોરેણ નાદેન પાણ્ડવસ્ય મહાત્મનઃ॥ 7-129-16 (50350)
સમરે સર્વયોધાનાં ધનૂંષ્યભ્યપતન્ક્ષિતૌ।
શસ્ત્રાણિ ન્યપતન્દોર્ભ્યઃ કેષાઞ્ચિચ્ચાસવોઽદ્રવન્॥ 7-129-17 (50351)
વિત્રસ્તાનિ ચ સર્વાણિ શકૃન્મૂત્રં પ્રસુસ્રુવુઃ।
વાહનાનિ ચ સર્વાણિ બભૂવુર્વિમનાંસિ ચ॥ 7-129-18 (50352)
પ્રાદુરાસન્નિમિત્તાનિ ઘોરાણિ સુબહૂન્યુત।
ગૃધ્રકઙ્કબલૈશ્ચાસીદન્તરિક્ષં સમાવૃતમ્॥ 7-129-19 (50353)
તસ્મિન્સુતુમુલે રાજન્કર્ણભીમસમાગમે।
તતઃ કર્ણસ્તુ વિંશત્યા શરાણાં ભીમમાર્દયત્॥ 7-129-20 (50354)
વિવ્યાધ ચાસ્ય ત્વરિતઃ સૂતં પઞ્ચભિરાશુગૈઃ।
પ્રહસ્ય ભીમસેનોઽપિ કર્ણં પ્રત્યાદ્રવદ્રણે॥ 7-129-21 (50355)
સાયકાનાં ચતુઃ ષષ્ટ્યા ક્ષિપ્રકારી મહાયશાઃ।
તસ્ય કર્ણો મહેષ્વાસઃ સાયકાંશ્ચતુરોઽક્ષિપત્॥ 7-129-22 (50356)
અસમ્પ્રાપ્તાંશ્ચ તાન્ભીમઃ સાયકૈર્નતપર્વભિઃ।
ચિચ્છેદ બહુધા રાજન્દર્શયન્પાણિલાઘવમ્॥ 7-129-23 (50357)
તં કર્ણશ્ચાદયામાસ શરવ્રાતૈરનેકશઃ।
સઞ્છાદ્યમાનઃ કર્ણેન બહુધા પાણ઼્ડુનન્દનઃ॥ 7-129-24 (50358)
ચિચ્છેદ ચાપં કર્ણસ્ય મુષ્ટિદેશે મહારથઃ।
વિવ્યાધ ચૈનં બહુભિઃ સાયકૈર્નતપર્વભિઃ॥ 7-129-25 (50359)
અથાન્યદ્ધનુરાદાય સઞ્યં કૃત્વા ચ સૂતજઃ।
વિવ્યાધ સમરે ભીમં ભીમકર્મા મહારથઃ॥ 7-129-26 (50360)
તસ્ય બીમો ભૃશં ક્રુદ્ધસ્ત્રીઞ્શરાન્નતપર્વણઃ।
નિચખાનોરસિ ક્રુદ્ધઃ સૂતપુત્રસ્ય વેગતઃ॥ 7-129-27 (50361)
તૈઃ કર્ણોઽરાજત શરૈરુરોમધ્યગતૈઃ સદા।
મહીધર ઇવોદગ્રસ્ત્રિશૃઙ્ગો ભરતર્ષભ॥ 7-129-28 (50362)
સુસ્રાવ ચાસ્ય રુધિરં વિદ્ધસ્ય પરમેષુભિઃ।
ધાતુપ્રસ્યન્દિનઃ શૈલાદ્યથા ગૈરિકધાતવઃ॥ 7-129-29 (50363)
કિઞ્ચિદ્વિચલિતઃ કર્ણઃ સુપ્રહારાભિપીડિતઃ।
આકર્ણપૂર્ણમાકૃષ્ય ભીમં વિવ્યાધ સાયકૈઃ॥ 7-129-30 (50364)
ચિક્ષેપ ચ પુનર્બાણાઞ્શતશોઽથ સહસ્રશઃ।
સ શરૈરર્દિતસ્તેન કર્ણેન દૃઢધન્વિના।
ધનુર્જ્યામચ્છિનત્તૂર્ણં ભીમસ્તસ્ય ક્ષુરેણ હ॥ 7-129-31 (50365)
સારથિં ચાસ્ય ભલ્લેન રથનીડાદપાતયત્।
વાહાંશ્ચ ચતુરસ્તસ્ય વ્યસૂંશ્ચક્રે મહારથઃ॥ 7-129-32 (50366)
હતાશ્વાત્તુ રથાત્કર્ણઃ સમાપ્લુત્ય વિશામ્પતે।
સ્યન્દનં વૃષસેનસ્ય તૂર્ણમાપુપ્લુવે ભયાત્॥ 7-129-33 (50367)
નિર્જિત્ય તુ રણે કર્ણં ભીમસેનઃ પ્રતાપવાન્।
નનાદ બલવાન્નાદં પર્જન્યનિનદોપમમ્॥ 7-129-34 (50368)
તસ્ય તં નિનદં શ્રુત્વા પ્રહૃષ્ટોઽભૂદ્યુધિષ્ઠિરઃ।
કર્ણં પરાજિતં મત્વા ભીમસેનેન સંયુગે॥ 7-129-35 (50369)
સમન્તાચ્છઙ્ખનિનદં પાણ્ડુસેનાઽકરોત્તદા।
શત્રુસેનાધ્વનિં શ્રુત્વા તાવકા હ્યનદન્ભૃશમ્॥ 7-129-36 (50370)
સ શઙ્ખબાણનિનદૈર્હર્ષાદ્રાજા સ્વવાહિનીમ્।
ચક્રે યુધિષ્ઠિરઃ સઙ્ખ્યે હર્ષનાદૈશ્ચ સઙ્કુલામ્॥
ગાણ્ડીવં વ્યાક્ષિપત્પાર્થઃ કૃષ્ણોઽપ્યબ્જમવાદયત્ 7-129-37 (50371)
તમન્તર્ધાય નિનદં ભીમસ્ય નદતો ધ્વનિઃ।
અશ્રૂયત તદા રાજન્સર્વસૈન્યેષુ દારુણઃ॥ 7-129-38 (50372)
તતો વ્યાયચ્છતામસ્ત્રૈઃ પૃથક્પૃથગજિહ્મગૈઃ।
મૃદુપૂર્વં તુ રાધેયો દૃઢપૂર્વં તુ પાણ્ડવઃ॥ 7-129-39 (50373)
`ભીમોઽપિ ચ મહારાજ વૈકર્તનમુપાદ્રવત્।
આસુરે તુ મહાસૈન્યે તારકં પાવકિર્યથા॥ 7-129-40 (50374)
તયોરેવં મહદ્યુદ્ધમભવદ્ભીમકર્ણયોઃ।
તં ભીમસેનો મહતા શરવર્ષેણ વારયન્॥ 7-129-41 (50375)
વિવ્યાધ સારથિં ચાસ્ય હયાંશ્ચ ચતુરઃ શરૈઃ।
ધ્વજં ચાસ્ય પતાકાં ચ ભલ્લૈઃ સન્નતપર્વભિઃ।
રથં ચ ચક્રરક્ષૌ ચ ભીમશ્ચિચ્છેદ મારિષ॥ 7-129-42 (50376)
કર્ણોઽપિ રથિનાં શ્રેષ્ઠો ભીમસેનેન કમ્પિતઃ।
ખઙ્ગચર્મધરો રાજન્ભીમમભ્યદ્રવદ્બલી॥ 7-129-43 (50377)
ભીમશ્ચિચ્છેદ ખઙ્ગં ચ ચર્મણા સહ મારિષ॥ 7-129-44 (50378)
દૃષ્ટ્વા કર્ણં ચ પાર્થેન બાધિતં બહુભિઃ શરૈઃ।
દુર્યોધનો મહારાજ દુશ્શલં પ્રત્યભાષત।
કર્ણં કૃચ્છ્રગતં પશ્ય શીઘ્રં યાનં પ્રયચ્છહ॥ 7-129-45 (50379)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-129-46x (4593)
એવમુક્તસ્તતો રાજ્ઞા દુશ્શલઃ સમુપાદ્રવત્।
દુશ્શલસ્ય રથં કર્ણશ્ચારુરોહ મહારથઃ॥ 7-129-46 (50380)
તૌ પાર્થઃ સહસા ગત્વા વિવ્યાધ દશભિઃ શરૈઃ।
પુનશ્ચ કર્ણં વિદ્ધ્વાઽપિ દુશ્શલસ્ય શિરોઽહરત્॥ 7-129-47 (50381)
દુશ્શલં નિહતં દૃષ્ટ્વા ભીમસેનેન મારિષ।
તસ્યૈવ ધનુરાદાય કર્ણો વિવ્યાધ પાણ્ડવમ્॥ 7-129-48 (50382)
અન્યોન્યં સમરે વીરૌ યુયુધાતે મહાબલૌ।
શત્રુઘ્નૌ શત્રુમધ્યે તુ બલવજ્રભૃતાવિવ॥ 7-129-49 (50383)
ભીમો વિદ્ધા હયાંશ્ચૈવ સારથિં ચ પુનઃ પુનઃ।
કર્ણમભ્યદ્રવત્પાર્થઃ પ્રહસંશ્ચ મહાબલઃ॥ 7-129-50 (50384)
તતો વ્યાયચ્છમાનસ્ય ભીમસેનસ્ય સંયુગે।
તત્સૈન્યં કલિલીભૂતં ન પ્રાજ્ઞાયત કિઞ્ચન॥ ॥ 7-129-51 (50385)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ જયદ્રથવધપર્વણિ ચતુર્દશદિવસયુદ્ધે એકોનત્રિંશદધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥ 129 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-129-1 યુયુત્સમાનસ્ય વ્યાપારયતઃ॥ 5-129- સાવેગં સત્વરમ્॥ 5-129- સંરુદ્ધામેકતામાપન્નામ્॥ 5-129- વ્યાયચ્છતાં પ્રહરતામ્॥ 5-129- એકોનત્રિંશદધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥ 129 ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 130
॥ શ્રીઃ ॥
7.130. અધ્યાયઃ 130
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
દ્રોણદુર્યોધનસંવાદો દુર્યોધનયુદ્ધં ચ॥ 1 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-130-0 (50386)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-130-0x (4594)
તસ્મિન્વિલુલિતે સૈન્યે સૈન્ધવાયાર્જુને ગતે।
સાત્વતે ભીમસેને ચ પુત્રસ્તે દ્રોણમભ્યયાત્।
ત્વરન્નેકરથેનૈવ બહુ કૃત્યં વિચિન્તયન્॥ 7-130-1 (50387)
સ રથસ્તવ પુત્રસ્ય ત્વરયા પરયા યુતઃ।
તૂર્ણમભ્યદ્રવદ્દ્રોણં મનોમારુતવેગવાન્॥ 7-130-2 (50388)
`ઇહ દૃષ્ટ ઇતો નષ્ટઃ સરથઃ પ્રાદ્રવન્નૃપઃ।
મુહૂર્તાદિવ પુત્રસ્તે દ્રોણમાસાદ્ય મારિષ'।
સસમ્ભ્રમામિદં વાક્યમબ્રવીત્કુરનન્દનઃ॥ 7-130-3 (50389)
અર્જુનો ભીમસેનશ્ચ સાત્યકિશ્ચાપરાજિતઃ।
વિજિત્ય સર્વસૈન્યાનિ સુમહાન્તિ મહારથાઃ॥ 7-130-4 (50390)
સમ્પ્રાપ્તાઃ સિન્ધુરાજસ્ય સમીપમનિવારિતાઃ।
વ્યાયચ્છન્તિ ચ તત્રાપિ સર્વ એવાપરાજિતાઃ॥ 7-130-5 (50391)
યદિ તાવદ્રણે પાર્થો વ્યતિક્રાન્તો મહારથઃ।
કથં સાત્યકિભીમાભ્યાં વ્યતિક્રાન્તોઽસિ માનદ॥ 7-130-6 (50392)
આશ્ચર્યભૂતો લોકેઽસ્મિન્સમુદ્રસ્યેવ શોષણમ્।
નિર્જયસ્તવ વિપ્રાગ્ર્ય સાત્વતેનાર્જુનેન ચ।
તથૈવ ભીમસેનેન લોકઃ સંવદતે ભૃશમ્॥ 7-130-7 (50393)
કથં દ્રોણો જિતઃ સઙ્ખ્યે ધનુર્વેદસ્ય પારગઃ।
ઇત્યેવં બ્રુવતે યોધા અશ્રદ્ધેયમિદં તવ॥ 7-130-8 (50394)
નાશ એવ તુ મે નૂનં મન્દભાગ્યસ્ય સંયુગે।
યત્ર ત્વાં પુરુષવ્યાઘ્રં વ્યતિક્રાન્તાસ્ત્રયો રથાઃ॥ 7-130-9 (50395)
દ્રોણ ઉવાચ। 7-130-10x (4595)
એવં ગતે તુ કૃત્યેઽસ્મિન્બ્રૂહિ યત્તે વિવક્ષિતમ્।
યદ્ગતં ગતમેવેદં શેષં ચિન્તય માનદ॥ 7-130-10 (50396)
દુર્યોધન ઉવાચ। 7-130-11x (4596)
યત્કૃત્યં સિન્ધુરાજસ્ય પ્રાપ્તકાલમનન્તરમ્।
તત્સંવિધીયતાં ક્ષિપ્રં સાધુ સઞ્ચિન્ત્ય નો દ્વિજ॥ 7-130-11 (50397)
દ્રોણ ઉવાચ। 7-130-12x (4597)
ચિન્ત્યં બહુવિધં તાત યત્કૃત્યં તચ્છૃણુષ્વ મે।
ત્રયો હિ સમતિક્રાન્તાઃ પાણ્ડવાનાં મહારથાઃ॥ 7-130-12 (50398)
યાવત્તેષાં ભયં પશ્ચાત્તાવદેષાં પુરઃસરમ્।
તદ્ગરીયસ્તરં મન્યે યત્ર કૃષ્ણધનઞ્જયૌ॥ 7-130-13 (50399)
સા પુરસ્તાચ્ચ પશ્ચાચ્ચ ગૃહીતા ભારતી ચમૂઃ।
તત્ર કૃત્યમહં મન્યે સૈન્ધવસ્યાભિરક્ષણમ્॥ 7-130-14 (50400)
સ નો રક્ષ્યતમસ્તાત ક્રુદ્ધાદ્ભીતો ધનઞ્જયાત્।
ગતૌ ચ સૈન્ધવં ભીમૌ યુયુધાનવૃકોદરૌ॥ 7-130-15 (50401)
સમ્પ્રાપ્તં તદિદં દ્યૂતં યત્તચ્છકુનિબુદ્ધિજમ્।
ન સભાયાં જયો વૃત્તો નાપિ તત્ર પરાજયઃ।
ઇહ નો ગ્લહમાનાનામદ્ય તાવજ્જયાજયૌ॥ 7-130-16 (50402)
યાન્સ્મ તાન્ગ્લહતે ઘોરાઞ્છકુનિઃ કુરુસંસદિ।
અક્ષાન્સ મન્યમાનઃ પ્રાક્શરાસ્તે હિ દુરાસદાઃ॥ 7-130-17 (50403)
યત્ર તે બહવસ્તાત કૌરવેયા વ્યવસ્થિતાઃ।
સેન્નાં દુરોદરં વિદ્ધિ શરાનક્ષાન્વિશામ્પતે।
ગ્લહં ચ સૈન્ધવં રાજંસ્તત્ર દ્યૂતસ્ય નિશ્ચયઃ॥ 7-130-18 (50404)
સૈન્ધવે તુ મહદ્દ્યૂંત સમાસક્તં પરૈઃ સહ।
અત્ર તે ધ્રુવમાયત્તો જયો વાઽજય એવ વા॥ 7-130-19 (50405)
અત્ર સર્વે મહારાજ ત્યક્ત્વા જીવિતમાત્મનઃ।
સૈન્ધવસ્ય રણે રક્ષાં વિધિવત્કર્તુમર્હથ।
તત્ર નો ગ્લહમાનાનાં ધ્રુવૌ જયપરાજયૌ॥ 7-130-20 (50406)
યત્ર તે પરમેષ્વાસા યત્તા રક્ષન્તિ સૈન્ધવમ્।
તત્ર ગચ્છ સ્વયં શીઘ્રં તાંશ્ચ રક્ષસ્વ રક્ષિણઃ॥ 7-130-21 (50407)
ઇહૈવ ત્વહમાસિષ્યે પ્રેષયિષ્યામિ ચાપરાન્।
નિરોત્સ્યામિ ચ પાઞ્ચાલાન્સહિતાન્પાણ્ડુસૃઞ્જયૈઃ॥ 7-130-22 (50408)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-130-23x (4598)
તતો દુર્યોધનોઽગચ્છત્તૂર્ણમાચાર્યશાસનાત્।
ઉદ્યમ્યાત્માનમુગ્રાય કર્મણે સ પદાનુગઃ॥ 7-130-23 (50409)
ચક્રરક્ષૌ તુ પાઞ્ચાલ્યૌ યુધામન્યૂત્તમૌજસૌ।
બાહ્યેન સેનામભ્યેત્ય જગ્મતુઃ સવ્યસાચિનમ્॥ 7-130-24 (50410)
યૌ તુ પૂર્વં મહારાજ વારિતૌ કૃતવર્મણા।
પ્રવિષ્ટે ત્વર્જુને રાજંસ્તવ સૈન્યં યુયુત્સયા॥ 7-130-25 (50411)
પાર્શ્વે ભિત્ત્વા ચમૂં વીરૌ પ્રવિષ્ટૌ તવ વાહિનીમ્।
પાર્શ્વેન સૈન્યમાયાન્તૌ કુરુરાજો દદર્શ હ॥ 7-130-26 (50412)
તાભ્યાં દુર્યોધનઃ સાર્ધમકરોત્સઙ્ખ્યમુત્તમમ્।
ત્વરિતસ્ત્વરમાણાભ્યાં ભ્રાતૃભ્યાં ભારતો બલી॥ 7-130-27 (50413)
તાવેનમભ્યદ્રવતામુભાવુદ્યતકાર્મુકૌ।
મહારથસમાખ્યાતૌ ક્ષત્રિયપ્રવરૌ યુધિ॥ 7-130-28 (50414)
તમવિધ્યદ્યુધામન્યુસ્ત્રિંશતા કઙ્કપત્રિભિઃ।
વિંશત્યા સારથિં ચાસ્ય ચતુર્ભિશ્ચતુરો હયાન્॥ 7-130-29 (50415)
દુર્યોધનો યુધામન્યોર્ધ્વજમેકેષુણાઽચ્છિનત્।
એકેન કાર્મુકં ચાસ્ય ચકર્ત તનયસ્તવ॥ 7-130-30 (50416)
સારથિં ચાસ્ય ભલ્લેન રથનીડાદપાહરત્।
તતોઽવિધ્યચ્છરૈસ્તીક્ષ્ણૈશ્ચતુર્ભિશ્ચતુરો હયાન્॥ 7-130-31 (50417)
યુધામન્યુશ્ચ સઙ્ક્રુદ્ધઃ સરાંસ્ત્રિંશતમાહવે।
વ્યસૃજત્તવ પુત્રસ્ય ત્વરમાણઃ સ્તનાન્તરે॥ 7-130-32 (50418)
તથોત્તમૌજાઃ સઙ્ક્રુદ્ધઃ શરૈર્હેમવિભૂષિતૈઃ।
અવિધ્યત્સારથિં ચાસ્ય પ્રાહિણોદ્યમસાદનમ્॥ 7-130-33 (50419)
દુર્યોધનોઽપિ રાજેન્દ્ર પાઞ્ચાલ્યસ્યૌત્તમૌજસઃ।
જઘાન ચતુરોઽસ્યાશ્ચાનુભૌ તૌ પાર્ષ્ણિસારથી॥ 7-130-34 (50420)
ઉત્તમૌજા હતાશ્વસ્તુ હતસૂતશ્ચ સંયુગે।
આરુરોહ રથં ભ્રાતુર્યુધામન્યોરભિત્વરન્॥ 7-130-35 (50421)
સ રથં પ્રાપ્ય તં ભ્રાતુર્દુર્યોધનહયાઞ્શરૈઃ।
બહુભિસ્તાડયામાસ તે હતાઃ પ્રાપતન્ભુવિ॥ 7-130-36 (50422)
હયેષુ પતિતેષ્વસ્ય ચિચ્છેદ પરમેષુણા।
યુધામન્યુર્ધનુઃ શીઘ્રં શરાવાપં ચ સંયુગે।
`અવિધ્યત્સારથિં ચાસ્ય પ્રાહિણોદ્યમસાદનમ્'॥ 7-130-37 (50423)
હતાશ્વસૂતાત્સરથાદવતીર્ય નરાધિપઃ।
ગદામાદાય તે પુત્રઃ પાઞ્ચલ્યાવભ્યધાવત॥ 7-130-38 (50424)
તમાપતન્તં સમ્પ્રેક્ષ્ય ક્રુદ્ધં કુરુપતિં તદા।
અવપ્લુતૌ રથોપસ્થાદ્યુધામન્યૂત્તમૌજસૌ॥ 7-130-39 (50425)
તતઃ સ હેમચિત્રં તં ગદયા સ્યન્દનં ગતી।
સઙ્ક્રુદ્ધઃ પોથયામાસ સાશ્વસૂતધ્વજં નૃપ॥ 7-130-40 (50426)
`એતદીદૃશકં પુત્રસ્તવાકાર્ષીજ્જનાધિપ।
ગદયા ગદિનાં શ્રેષ્ઠઃ સર્વલોકમહારથઃ'॥ 7-130-41 (50427)
ભઙ્ક્ત્વા રથં સ પુત્રસ્તે હતાશ્વો હતસારથિઃ।
મદ્રરાજરથં તૂર્ણમારુરોહ પરન્તપઃ॥ 7-130-42 (50428)
પાઞ્ચાલાનાં તતો મુખ્યૌ રાજપુત્રૌ મહારથૌ।
રથાવન્યૌ સમારુહ્ય બીભત્સુમભિજગ્મુતઃ॥ ॥ 7-130-43 (50429)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ જયદ્રથવધપર્વણિ ચતુર્દશદિવસયુદ્ધે ત્રિંશદધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥ 130 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-130-17 તાન્પ્રસિદ્ધાન્ યાનક્ષાન્। અક્ષાન્ મન્યમાનઃ પ્રાગ્ ગ્લહતેસ્મ ઇત્યન્વયઃ॥ 5-130-18 યત્ર સભાયામ। દૂરોદરં દ્યૂતકારિણમ્॥ 5-130-20 જયપરાજયૌ જયઃ પરાજયો વેત્યર્થઃ॥ 5-130-130 ત્રિંશદધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 131
॥ શ્રીઃ ॥
7.131. અધ્યાયઃ 131
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
ભીમેન કર્ણસ્ય પરાજયઃ॥ 1 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-131-0 (50430)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-131-0x (4599)
વર્તમાને મહારાજ સઙ્ગ્રામે રોમહર્ષણે।
વ્યાકુલેષુ ચ સર્વેષુ પીડ્યમાનેષુ સર્વશઃ॥ 7-131-1 (50431)
રાધેયો ભીમમાનર્ચ્છ યુદ્ધાય ભરતર્ષભ।
યથા નાગો વને નાગં મત્તો મત્તમભિદ્રવેત્॥ 7-131-2 (50432)
`તતો વ્યાયચ્છતામસ્ત્રૈઃ પૃથક્પૃથગરિન્દમૌ।
મૃદુપૂર્વં ચ રાધેયો દૃઢપૂર્વં ચ પાણ્ડવઃ'॥ 7-131-3 (50433)
ધૃતરાષ્ટ્ર ઉવાચ। 7-131-4x (4600)
યૌ તૌ કર્ણશ્ચ ભીમશ્ચ સમ્પ્રયુદ્ધૌ મહાબલૌ।
અર્જુનસ્ય રથોપાન્તે કીદૃશઃ સોઽભવદ્રણઃ॥ 7-131-4 (50434)
પૂર્વં હિ નિર્જિતઃ કર્ણો ભીમસેનેન સંયુગે।
કથં ભૂયઃ સ રાધેયો ભીમમાગાન્મહારથઃ॥ 7-131-5 (50435)
ભીમો વા સૂતતનયં પ્રત્યુદ્યાતઃ કથં રણે।
મહારથસમાખ્યાતં પૃથિવ્યાં પ્રવરં રથમ્॥ 7-131-6 (50436)
ભીષ્મદ્રોણાવતિક્રમ્ય ધર્મરાજો યુધિષ્ઠિરઃ।
નાન્યતો ભયમાદત્ત વિના કર્ણાન્મહારથાત્॥ 7-131-7 (50437)
ભયાદ્યસ્ય મહાબાહો ન શેતે બહુલાઃ સમાઃ।
ચિન્તયન્નિત્યશો વીર્યં રાધેયસ્ય મહાત્મનઃ।
તં કથં સૂતપુત્રં તુ ભીમોઽયોધયતાહવે॥ 7-131-8 (50438)
બ્રહ્મણ્યં વીર્યસમ્પન્નં સમરેષ્વનિવર્તિનમ્।
કથં કર્ણં યુધાં શ્રેષ્ઠં યોધયામાસ પાણ્ડવઃ॥ 7-131-9 (50439)
યૌ તૌ સમીયતુર્વીરૌ વૈકર્તનવૃકોદરૌ।
કથં તાવત્ર યુધ્યેતાં મહાબલપરાક્રમૌ॥ 7-131-10 (50440)
ભ્રાતૃત્વં દર્શિતં પૂર્વં ઘૃણી ચાપિ સ સૂતજઃ।
કથં ભીમેન યુયુધે કુન્ત્યા વાક્યમનુસ્મરન્॥ 7-131-11 (50441)
ભીમો વા સૂતપુત્રેણ સ્મરન્વૈરં પુરા કૃતમ્।
અયુધ્યત કથં શૂરઃ કર્ણેન સહ સંયુગે॥ 7-131-12 (50442)
આશાસ્તે ચ સદા સૂતપુત્રે દુર્યોધનો મમ।
કર્ણો જેષ્યતિ સઙ્ગ્રામે સમસ્તાન્પાણ્ડવાનિતિ॥ 7-131-13 (50443)
જયાશા યત્ર પુત્રસ્ય મમ મન્દસ્ય સંયુગે।
સ કથં ભીમકર્માણં ભીમસેનમયોધયત્॥ 7-131-14 (50444)
યં સમાસાદ્ય પુત્રૈર્મે કૃતં વૈરં મહારથૈઃ।
તં સૂતતનયં તાત કથં ભીમો હ્યયોધયત્॥ 7-131-15 (50445)
અનેકાન્વિપ્રકારાંશ્ચ સૂતપુત્રસમુદ્ભવાન્।
સ્મરમાણઃ કથં ભીમો યુયુધે સૂતસૂનુના॥ 7-131-16 (50446)
યોઽજયત્પૃથિવીં સર્વાં રથેનૈકેન વીર્યવાન્।
તં સૂતતનયં યુદ્ધે કથં ભીમો હ્યયોધયત્॥ 7-131-17 (50447)
યો જાતઃ કુણ્ડલાભ્યાં ચ કવચેન સહૈવ ચ।
તં સૂતપુત્રં સમરે ભીમઃ કથમયોધયત્॥ 7-131-18 (50448)
`અસ્ત્રહેતોઃ પુરા તાત ભાર્ગવં સમપૂજયત્।
તસ્ય પ્રસાદાદ્બ્રહ્માસ્ત્રં લબ્ધવાંશ્ચ ભૃગૂત્તમાત્'॥ 7-131-19 (50449)
યથા તયોર્યુદ્ધમભૂદ્યશ્ચાસીદ્વિજયી તયોઃ।
તન્મમાચક્ષ્વ તત્ત્વેન કુશલો હ્યસિ સઞ્જય॥ 7-131-20 (50450)
સઞ્ચય ઉવાચ। 7-131-21x (4601)
ભીમસેનસ્તુ રાધેયમુત્સૃજ્ય રથિનાં વરમ્।
ઇયેષ ગન્તું યત્રાસ્તાં વીરૌ કૃષ્ણધનઞ્ચયૌ॥ 7-131-21 (50451)
તં પ્રયાન્તમભિદ્રુત્ય રાધેયઃ કઙ્કપત્રિભિઃ।
અભ્યવર્ષન્મહારાજ મેઘો વૃષ્ટ્યેવ પર્વતમ્॥ 7-131-22 (50452)
ફુલ્લતા પઙ્કજેનેવ વક્ત્રેણ વિહસન્બલી।
આજુહાવ રણે યાન્તં ભીમમાધિરથિસ્તદા॥ 7-131-23 (50453)
કર્ણ ઉવાચ।
ભીમાહિતૈસ્તવ રણઃ સ્વપ્નેઽપિ ન વિભાવિતઃ। 7-131-24 (50454)
તદ્દર્શયસિ કસ્માન્મે પૃષ્ઠં પાર્થદિદૃક્ષયા॥
કુન્ત્યાઃ પુત્રસ્ય સદૃશં નેદં પાણ્ડવનન્દન। 7-131-25 (50455)
તેન મામભિતઃ સ્થિત્વા શરવર્ષૈરવાકિર॥ 7-131-26 (50456)
સઞ્જય ઉવાચ।
ભીમસેનસ્તદાહ્વાનં કર્ણાન્નામર્ષયદ્યુધિ।
અર્ધમણ્ડલમાવૃત્ય સૂતપુત્રમયોધયત્॥ 7-131-26x (4602)
અવક્રગામિભિર્બાણૈરભ્યવર્ષન્મહાયશાઃ।
દંશિતં દ્વૈરથે યત્તં સર્વશસ્ત્રવિશારદમ્॥ 7-131-27 (50457)
વિધિત્સુઃ કલહસ્યાન્તં જિઘાંસુઃ કર્ણમક્ષિણોત્॥ 7-131-28 (50458)
હત્વા તસ્યાનુગાંસ્તં ચ હન્તુકામો મહાબલઃ।
તસ્મૈ વ્યસૃજદુગ્રાણિ વિવિધાનિ પરન્તપઃ।
અમર્ષાત્પાણ્ડવઃ ક્રુદ્ધઃ શરવર્ષાણિ મારિષ॥ 7-131-29 (50459)
તસ્ય તાનીષુવર્ષાણિ મત્તદ્વિરદગામિનઃ।
સૂતપુત્રોઽસ્ત્રમાયાભિરગ્રસત્પરમાસ્ત્રવિત્॥ 7-131-30 (50460)
સ યથાવન્મહાબાહુર્વિદ્યયા વૈ સુપૂજિતઃ।
આચાર્યવન્મહેષ્વાસઃ કર્ણઃ પર્યચરદ્બલી॥ 7-131-31 (50461)
યુધ્યમાનં તુ સંરમ્ભાદ્ભીમસેનં હસન્નિવ।
અભ્યપદ્યત કૌન્તેયં કર્ણો રાજન્વૃકોદરમ્॥ 7-131-32 (50462)
તન્નામૃષ્યત કૌન્તેયઃ કર્ણસ્ય સ્મિતમાહવે।
યુધ્યમાનેષુ વીરેષુ પશ્યત્સુ ચ સમન્તતઃ॥ 7-131-33 (50463)
તં ભીમસેનઃ સઙ્ગ્રાપ્તં વત્સદન્તૈઃ સ્તનાન્તરે।
વિવ્યાધ બલવાન્ક્રુદ્ધસ્તોત્રૈરિવ મહાદ્વિપમ્॥ 7-131-34 (50464)
પુનશ્ચ સૂતપુત્રં તુ સ્વર્ણપુઙ્ખૈઃ શિલાશિતૈઃ।
સુમુક્તૈશ્ચિત્રવર્માણં નિર્બિભેદ ત્રિસપ્તભિઃ॥ 7-131-35 (50465)
કર્ણો જામ્બૂનદૈર્જાલૈઃ સઞ્છન્નાન્વાતરંહસઃ।
હયાન્વિવ્યાધ ભીમસ્ય પઞ્ચભિઃ પઞ્ચભિઃ શરૈઃ॥ 7-131-36 (50466)
તતો બાણમયં જલં ભીમસેનરથં પ્રતિ।
કર્ણેન વિહિતં રાજન્નિમેષાર્ધાદદૃશ્યત॥ 7-131-37 (50467)
સરથઃ સધ્વજસ્તત્ર સસૂતઃ પાણ્ડવસ્તદા।
પ્રાચ્છાદ્યત મહારાજ કર્ણચાપચ્યુતૈઃ શરૈઃ॥ 7-131-38 (50468)
તસ્ય કર્ણશ્ચતુઃષષ્ટ્યા વ્યધમત્કવચં દૃઢમ્।
ક્રુદ્ધશ્ચાપ્યહનત્પાર્થં નારાચૈર્મર્મભેદિભિઃ॥ 7-131-39 (50469)
તતોઽચિન્ત્ય મહાબાહુઃ કર્ણકાર્મુકનિઃસૃતાન્।
સમાશ્લિષ્યદસમ્ભ્રાન્તઃ સૂતપુત્રં વૃકોદરઃ॥ 7-131-40 (50470)
સ કર્ણચાપપ્રભવાનિષૂનાશીવિષોપમાન્।
બિભ્રદ્ભીમો મહારાજ ન જગામ વ્યથાં રણે॥ 7-131-41 (50471)
તતો દ્વાત્રિંશતા ભલ્લૈર્નિશિતૈસ્તિગ્મતેજનૈઃ।
વિવ્યાધ સમરે કર્ણં ભીમસેનઃ પ્રતાપવાન્॥ 7-131-42 (50472)
અયત્નેનૈવ તં કર્ણઃ શરૈર્ભૃશમવાકિરત્।
ભીમસેનં મહાબાહું સૈન્ધવસ્ય વધૈષિણમ્॥ 7-131-43 (50473)
મૃદુપૂર્વં તુ રાધેયો ભીમમાજાવયોધયત્।
ક્રોધપૂર્વં તથા ભીમઃ પૂર્વવૈરમનુસ્મરન્॥ 7-131-44 (50474)
તં ભીમસેનો નામૃષ્યદવમાનમમર્ષણઃ।
સ તસ્મૈ વ્યસૃજત્તૂર્ણં શરવર્ષમમિત્રહા॥ 7-131-45 (50475)
તે શરાઃ પ્રેષિતાસ્તેન ભીમસેનેન સંયુગે।
નિપેતુઃ સર્વતો વીરે કૂજન્ત ઇવ પક્ષિણઃ॥ 7-131-46 (50476)
હેમપુઙ્ખા મહાવેગા ભીમસેનધનુશ્ચ્યુતાઃ।
પ્રાચ્છાદયંસ્તે રાધેયં શલભા ઇવ પાવકમ્॥ 7-131-47 (50477)
કર્ણસ્તુ રથિનાં શ્રેષ્ઠશ્છાદ્યમાનઃ સમન્તતઃ।
રાજન્વ્યસૃજદુગ્રાણિ શરવર્ષાણિ ભારત॥ 7-131-48 (50478)
તસ્ય તાનશનિપ્રખ્યાનિષૂન્સમરશોભિનઃ।
ચિચ્છેદ બહુભિર્ભલ્લૈરસમ્પ્રાપ્તાન્વૃકોદરઃ॥ 7-131-49 (50479)
પુનશ્ચ શરવર્ષેણ ચ્છાદયામાસ ભારત।
કર્ણો વૈકર્તનો યુદ્ધે ભીમસેનમરિન્દમઃ॥ 7-131-50 (50480)
તત્ર ભારત ભીમં તુ દૃષ્ટવન્તઃ સ્મ સાયકૈઃ।
સમાચિતતનું સઙ્ખ્યે શ્વાવિધં શલલૈરિવ॥ 7-131-51 (50481)
હેમપુઙ્ખાઞ્છિલાધૌતાન્કર્ણચાપચ્યુતાઞ્છરાન્।
દધાર સમરે વીરઃ સ્વરશ્મીનિવ રશ્મિમાન્'॥ 7-131-52 (50482)
રુધિરોક્ષિતસર્વાઙ્ગો ભીમસેનો વ્યરાજત।
સમૃદ્ધકુસુમાપીડો વસન્તેઽશોકવૃક્ષવત્॥ 7-131-53 (50483)
તત્તુ ભીમો મહાબાહોઃ કર્ણસ્ય ચરિતં રણે।
નામૃષ્યત મહાબાહુઃ ક્રોધાદુદ્વૃત્તલોચનઃ॥ 7-131-54 (50484)
સ કર્ણં પઞ્ચવિંશત્યા નારાચાનાં સમાર્પયત્।
મહીધરમિવ શ્વેતં ગૂઢપાદૈર્વિષોલ્બણૈઃ॥ 7-131-55 (50485)
પુનરેવ ચ વિવ્યાધ ષઙ્ભિરષ્ટાભિરેવ ચ।
મર્મસ્વમરવિક્રાન્તઃ સૂતપુત્રં તનુત્યજમ્॥ 7-131-56 (50486)
પુનરન્યેન બાણેન ભીમસેનઃ પ્રતાપવાન્।
ચિચ્છેદ કાર્મુકં તૂર્ણં કર્ણસ્ય પ્રહસન્નિવ॥ 7-131-57 (50487)
જઘાન ચતુરશ્ચાશ્વાન્સૂતં ચ ત્વરિતઃ શરૈઃ।
નારાચૈરર્કરશ્મ્યાભૈઃ કર્ણં વિવ્યાધ ચોરસિ॥ 7-131-58 (50488)
તે જગ્મુર્ધરણીમાશુ કર્ણં નિર્ભિદ્ય પત્રિણઃ।
યથા જલધરં ભિત્ત્વા દિવાકરમરીચયઃ॥ 7-131-59 (50489)
સ વૈક્લવ્યં મહત્પ્રાપ્ય ચ્છિન્નધન્વા શરાહતઃ।
તથા પુરુષમાની સ લજ્જામુત્સૃજ્ય ભારત।
ભીમસેનભયાત્કર્ણઃ પ્રત્યપાયાદ્રથાન્તરમ્॥ ॥ 7-131-60 (50490)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ જયદ્રથવધપર્વણિ ચતુર્દશદિવસયુદ્ધે એકત્રિંશદધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥ 131 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-131-11 પૂર્વમુદ્યોગે દર્શિતમુદ્ભાવિવં ભ્રાતૂત્વં કુન્ત્યા વાક્યં ચ ચતુર્ણમવધ્યત્વલક્ષણં ચાનુસ્મરન્નિત્યન્વયઃ॥ 5-131-25 અભિતઃ સમ્મુખે॥ 5-131-131 એકત્રિંશદધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 132
॥ શ્રીઃ ॥
7.132. અધ્યાયઃ 132
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
ભીમકર્ણયોર્યુદ્ધમ્॥ 1 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-132-0 (50491)
ધૃતરાષ્ટ્ર ઉવાચ। 7-132-0x (4603)
[સ્વયં શિષ્યો મહેશસ્ય ભૃગૂત્તમધનુર્ધરઃ।
શિષ્યત્વં પ્રાપ્તવાન્કર્ણસ્તસ્ય તુલ્યોઽસ્ત્રવિદ્યયા॥ 7-132-1 (50492)
તદ્વિશિષ્ટોઽપિ વા કર્ણઃ શિષ્યઃ શિષ્યગુણૈર્યુતઃ।
કુન્તીપુત્રેણ ભીમેન નિર્જિતઃ સ તુ લીલયા॥] 7-132-2 (50493)
યસ્મિઞ્જયાશા મહતી પુત્રાણાં મમ સઞ્જય।
તં ભીમાદ્વિમુખં દૃષ્ટ્વા કિન્નુ દુર્યોધનોઽબ્રવીત્॥ 7-132-3 (50494)
કથં ચ યુયુધે ભીમો વીર્યશ્લાઘી મહાબલઃ॥ 7-132-4 (50495)
કર્ણો વા સમરે તાત કિમકાર્ષીદતઃ પરમ્।
ભીમસેનં રણે દૃષ્ટ્વા જ્વલન્તમિવ પાવકમ્॥ 7-132-5 (50496)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-132-6x (4604)
રથમન્યં સમાસ્થાય વિધિવત્કલ્પિતં પુનઃ।
અભ્યયાત્પાણ્ડવં કર્ણો વાતોદ્ધૂત ઇવાર્ણવઃ॥ 7-132-6 (50497)
ક્રુદ્ધમાધિરથિં દૃષ્ટ્વા પુત્રાસ્તવ વિશામ્પતે।
ભીમસેનમમન્યન્ત વૈશ્વાનરમુખે હુતમ્॥ 7-132-7 (50498)
ચાપશબ્દં તતઃ કૃત્વા તલશબ્દં ચ ભૈરવમ્।
અભ્યદ્રવત રાધેયો ભીમસેનરથં પ્રતિ॥ 7-132-8 (50499)
પુનરેવ તયો રાજન્ઘોર આસીત્સમાગમઃ।
વૈકર્તનસ્ય શૂરસ્ય ભીમસ્ય ચ મહાત્મનઃ॥ 7-132-9 (50500)
સંરબ્ધૌ હિ મહાબાહૂ પરસ્પરવધૈષિણૌ।
અન્યોન્યભીક્ષાઞ્ચક્રાતે દહન્તાવિવ લોચનૈઃ॥ 7-132-10 (50501)
ક્રોધરક્રેક્ષણૌ તીવ્રૌ નિઃશ્વસન્તાવિવોરગૌ।
શૂરાવન્યોન્યમાસાદ્ય તતક્ષતુરરિન્દમૌ॥ 7-132-11 (50502)
વ્યાઘ્રાવિવ સુસંરબ્ધૌ શ્યેનાવિવ ચ શીઘ્રગૌ।
શરભાવિવ સઙ્ક્રુદ્ધૌ યુયુધાતે પરસ્પરમ્॥ 7-132-12 (50503)
તતો ભીમઃ સ્મરન્ક્લેશાનક્ષદ્યૂતે વનેઽપિ ચ।
વિરાટનગરે ચૈવ દુઃખં પ્રાપ્તમરિન્દમઃ॥ 7-132-13 (50504)
રાષ્ટ્રાણાં સ્ફીતરત્નાનાં હરણં ચ તવાત્મજૈઃ।
સતતં ચ પરિક્લેશાન્સપુત્રેણ ત્વયા કૃતાન્॥ 7-132-14 (50505)
દગ્ધુમૈચ્છશ્ચ યઃ કુન્તીં સપુત્રાં ત્વમનાગસમ્।
કૃષ્ણાયાશ્ચ પરિક્લેશં સભામધ્યે દુરાત્મભિઃ॥ 7-132-15 (50506)
કેશપક્ષગ્રહં ચૈવ દુઃશાસનકૃતં તથા।
પરુષાણિ ચ વાક્યાનિ કર્ણોનોક્તાનિ ભારત॥ 7-132-16 (50507)
પતિમન્યં પરીપ્સસ્વ ન સન્તિ પતયસ્તવ।
પતિતા નરકે પાર્થાઃ સર્વે ષણ્ડતિલોપમાઃ॥ 7-132-17 (50508)
સમક્ષં તવ કૌરવ્ય યદૂચુઃ કૌરવાસ્તદા।
દાસીભાવેન કૃષ્ણાં ચ ભોક્તુકામાઃ સુતાસ્તવ॥ 7-132-18 (50509)
યચ્ચાપિ તાન્પ્રવ્રજતઃ કૃષ્ણાજિનનિવાસિનઃ।
પરુષાણ્યુક્તવાન્કર્ણઃ સભાયાં સન્નિધૌ તવ॥ 7-132-19 (50510)
તૃણીકૃત્ય ચ યત્પાર્થાંસ્તવ પુત્રો વવલ્ગ હ।
વિષમસ્થાન્સમસ્થો હિ સંરબ્ધો ગતચેતનઃ॥ 7-132-20 (50511)
બાલ્યાત્પ્રભૃતિ ચારિઘ્નઃ સ્વાનિ દુઃખાનિ ચિન્તયન્।
નિરવિદ્યત ધર્માત્મા જીવિતેન વૃકોદરઃ॥ 7-132-21 (50512)
તતો વિષ્ફાર્ય સુમહદ્ધેમપૃષ્ઠં દુરાસદમ્।
ચાપં ભરતશાર્દૂલસ્ત્યક્તાત્મા કર્ણમભ્યયાત્॥ 7-132-22 (50513)
સ સાયકયૈર્જાલૈર્ભીમઃ કર્ણરથં પ્રતિ।
ભાનુમદ્ભિઃ શિલાધૌતૈર્ભાનોઃ પ્રાચ્છાદયત્પ્રભાં 7-132-23 (50514)
તતઃ પ્રહસ્યાધિરથિસ્તૂર્ણમસ્યઞ્શિતાઞ્શરાન્।
વ્યધમદ્ભીમસેનસ્ય શરજાલાનિ પત્રિભિઃ॥ 7-132-24 (50515)
મહારથો મહાબાહુર્મહાબાણૈર્મહાબલઃ।
વિવ્યાધાધિરથિર્ભીમં નવભિર્નિશિતૈસ્તદા॥ 7-132-25 (50516)
સ તોત્રૈરિવ માતઙ્ગો વાર્યમાણઃ પતત્ત્રિભઃ।
અભ્યધાવદસમ્ભ્રાન્તઃ સૂતપુત્રં વૃકોદરઃ॥ 7-132-26 (50517)
તમાપતન્તં વેગેન રભસં પાણ્ડવર્ષભમ્।
કર્ણઃ પ્રત્યુદ્યયૌ યુદ્ધે મત્તો મત્તમિવ દ્વિપમ્॥ 7-132-27 (50518)
તતઃ પ્રધ્યાપ્ય જલજં ભેરીશતસમસ્વનમ્।
અક્ષુભ્યત બલં હર્ષાદુદ્ધૂત ઇવ સાગરઃ॥ 7-132-28 (50519)
તદુદ્ધૂતં બલં દૃષ્ટ્વા નાગાશ્વરથપત્તિમત્।
ભીમઃ કર્ણં સમાસાદ્ય ચ્છાદયામાસ સાયકૈઃ॥ 7-132-29 (50520)
અશ્વાનૃક્ષસવર્ણાંશ્ચ હંસવર્ણૈર્હયોત્તમૈઃ।
વ્યામિશ્રયદ્રણે કર્ણઃ પાણ્ડવં છાદયઞ્છરૈઃ॥ 7-132-30 (50521)
ઋક્ષવર્ણાન્હયાન્કર્કૈર્મિશ્રાન્મારુતરંહસઃ।
નિરીક્ષ્ય તવ પુત્રાણાં હાહાકૃતમભૂદ્બલમ્॥ 7-132-31 (50522)
તે હયા બહ્વશોભન્ત મિશ્રિતા વાતરંહસઃ।
સિતાસિતા મહારાજ યથા વ્યોમ્નિ વલાહકાઃ॥ 7-132-32 (50523)
સંરબ્ધૌ ક્રોધતામ્રાક્ષૌ પ્રેક્ષ્ય કર્ણવૃકોદરૌ।
સન્ત્રસ્તાઃ સમકમ્પન્ત ત્વદીયાનાં મહારથાઃ॥ 7-132-33 (50524)
યમરાષ્ટ્રોપમં ઘોરમાસીદાયોધનં તયોઃ।
દુર્દર્શં ભરતશ્રેષ્ઠ પ્રેતરાજપુત્રં યથા॥ 7-132-34 (50525)
સમાજમિવ તચ્ચિત્રં પ્રેક્ષમાણા મહારથાઃ।
નાલક્ષયઞ્જયં વ્યક્તમેકસ્યૈવ મહારણે॥ 7-132-35 (50526)
તયોઃ પ્રૈક્ષન્ત સમ્મર્દં સન્નિકૃષ્ટં મહાસ્ત્રયોઃ।
તવ દુર્મન્ત્રિતે રાજન્સપુત્રસ્ય વિશામ્પતે॥ 7-132-36 (50527)
છાદયન્તૌ હિ શત્રુઘ્નાવન્યોન્યં સાયકૈઃ શિતૈઃ।
શરજાલાવૃતં વ્યોમ ચક્રાતેઽદ્ભુતવિક્રમૌ॥ 7-132-37 (50528)
તાવન્યોન્યં જિઘાંસન્તૌ શરૈસ્તીક્ષ્ણૈર્મહારથૌ।
પ્રેક્ષણીયતરાવાસ્તાં વૃષ્ટિમન્તાવિવામ્બુદૌ॥ 7-132-38 (50529)
સુવર્ણવિકૃતાન્વાણાન્વિમુઞ્ચન્તાવરિન્દમૌ।
ભાસ્વરં વ્યોમ ચક્રાતે મહોલ્કાભિરિવ પ્રભો॥ 7-132-39 (50530)
તાભ્યાં મુક્તાઃ શરા રાજન્ગાર્ધ્રપત્રાશ્ચકાશિરે।
શ્રેણ્યઃ શરદિ મત્તાનાં સારસનામિવામ્બરે॥ 7-132-40 (50531)
સંસક્તં સૂતપુત્રેણ દૃષ્ટ્વા ભીમમરિન્દમમ્।
અતિભારમમન્યેતાં ભીમે કૃષ્ણધનઞ્જયૌ॥ 7-132-41 (50532)
તત્રાધિરથિભીમાભ્યાં શરૈર્મુક્તૈર્દૃઢં હતાઃ।
ઇષુપાતમતિક્રમ્ય પેતુરશ્વનરદ્વિપાઃ॥ 7-132-42 (50533)
પતદ્ભિઃ પતિતૈશ્ચાન્યૈર્ગતાસુભિરનેકશઃ।
કૃતો રાજન્મહારાજ પુત્રાણાં તે જનક્ષયઃ॥ 7-132-43 (50534)
મનુપ્યાશ્વગજાનાં ચ શરીરૈર્ગતજીવિતૈઃ।
ક્ષણેન ભૂમિઃ સઞ્જજ્ઞે સંવૃતા ભરતર્ષભ॥ ॥ 7-132-44 (50535)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ જયદ્રથવધપર્વણિ ચતુર્દશદિવસયુદ્ધે દ્વાત્રિંશદધિકરશતતમોઽધ્યાયઃ॥ 132 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-132-1 કુણ્ડલિતૌ દ્વૌ શ્લોકૌ ઝ. પુસ્તકે એવ વર્તેતે। ભૃગૂત્તમધનુર્ધરો રામઃ॥ 5-132-31 કર્કૈઃ શ્વેતૈરશ્વૈઃ॥ 5-132-35 સમાજં રઙ્ગં। એકસ્યૈવ કસ્યચિત્ નાન્યસ્ય॥ 5-132-132 દ્વાત્રિંશદધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 133
॥ શ્રીઃ ॥
7.133. અધ્યાયઃ 133
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
ભીમેન કર્ણસહકારિણો દુર્જયસ્ય વધઃ॥ 1 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-133-0 (50536)
ધૃતરાષ્ટ્ર ઉવાચ। 7-133-0x (4605)
અત્યદ્ભુતમહં મન્યે ભીમસેનસ્ય વિક્રમમ્।
યત્કર્ણં યોધયામાસ સમરે લઘુવિક્રમઃ॥ 7-133-1 (50537)
ત્રિદશાનપિ વા યુક્તાન્સર્વશસ્ત્રધરાન્યુધિ।
વારયેદ્યો રણે કર્ણઃ સયક્ષાસુરમાનુષાન્॥ 7-133-2 (50538)
સ કથં પાણ્ડવં યુદ્ધે ભ્રાજમાનમિવ શ્રિયા।
નાતરત્સંયુગે તાત તન્મમાચક્ષ્વ સઞ્જય॥ 7-133-3 (50539)
કથં ચ યુદ્ધં સમ્ભૂતં તયોઃ પ્રાણદુરોદરે।
અત્ર મન્યે સમાયત્તો જયો વાઽજય એવ ચ॥ 7-133-4 (50540)
કર્ણં પ્રાપ્ય રણે સૂત મમ પુત્રઃ સુયોધનઃ।
જેતુમુત્સહતે પાર્થાન્સગોવિન્દાન્સસાત્વતાન્॥ 7-133-5 (50541)
શ્રુત્વા તુ નિર્જિતં કર્ણમસકૃદ્ભીમકર્મણા।
ભીમસેનેન સમરે મોહ આવિશતીવ મામ્॥ 7-133-6 (50542)
વિનષ્ટાન્કૌરવાન્મન્યે મમ પુત્રસ્ય દુર્નયૈઃ।
નહિ કર્ણો મહેષ્વાસાન્પાર્થાઞ્જેષ્યતિ સઞ્જય॥ 7-133-7 (50543)
કૃતવાન્યાનિ યુદ્ધાનિ કર્ણઃ પાણ્ડુસુતૈઃ સહ।
સર્વત્ર પાણ્ડવાઃ કર્ણમજયંસ્તે રણાજિરે॥ 7-133-8 (50544)
અજેયાઃ પાણ્ડવાસ્તાત દેવૈરપિ સવાસવૈઃ।
ન ચ તદ્બુધ્યતે મન્દઃ પુત્રો દુર્યોધનો મમ॥ 7-133-9 (50545)
ધનં ધનેશ્વરસ્યેવ હૃત્વા પાર્થસ્ય મે સુતઃ।
મધુપ્રેપ્સુરિવાબુદ્ધિઃ પ્રપાતં નાવબુધ્યતે॥ 7-133-10 (50546)
નિકૃત્યા નિકૃતિપ્રજ્ઞો રાજ્યં હૃત્વા મહાત્મનામ્।
જિતમિત્યેવ મન્વાનઃ પાણ્ડવાનવમન્યતે॥ 7-133-11 (50547)
પુત્રસ્નેહાભિભૂતેન મયા ચાપ્યકૃતાત્મના।
ધર્મે સ્થિતા મહાત્માનો નિકૃતાઃ પાણ્ડુનન્દનાઃ॥ 7-133-12 (50548)
શમકામઃ સસોદર્યો દીર્ઘપ્રેક્ષી યુધિષ્ઠિરઃ।
અશક્ત ઇતિ મત્વા તુ મમ પુત્રૈર્નિરાકૃતઃ॥ 7-133-13 (50549)
તાનિ દુઃખાન્યનેકાનિ વિપ્રકારાંશ્ચ સર્વશઃ।
હૃદિ કૃત્વા મહાબાહુર્ભીમોઽયુધ્યત સૂતજમ્॥ 7-133-14 (50550)
તસ્માન્મે સઞ્જય બ્રૂહિ કર્ણભીમૌ યથા રણે।
અયુધ્યેતાં યુધાંશ્રેષ્ઠૌ પરસ્પરવધૈષિણૌ॥ 7-133-15 (50551)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-133-16x (4606)
શૃણુ રાજન્યથાવૃત્તં સઙ્ગ્રામં કર્ણભીમયોઃ।
પરસ્પરવધપ્રેપ્સ્વોર્વનકુઞ્જરયોરિવ॥ 7-133-16 (50552)
રાજન્વૈકર્તનો ભીમં ક્રુદ્ધઃ ક્રુદ્ધમરિન્દમમ્।
પરાક્રાન્તં પરાક્રમ્ય વિવ્યાધ ત્રિંશતા શરૈઃ॥ 7-133-17 (50553)
મહાવેગૈઃ પ્રસન્નાગ્રૈઃ શાતકુમ્ભપરિષ્કૃતૈઃ।
નાતરદ્ભરતશ્રેષ્ઠ ભીમં વૈકર્તનઃ શરૈઃ॥ 7-133-18 (50554)
તસ્યાસ્યતો ધનુર્ભીમશ્ચકર્ત વિશિખૈસ્ત્રિભિઃ।
રથનીડાચ્ચ યન્તારં ભલ્લેનાપાતયત્ક્ષિતૌ॥ 7-133-19 (50555)
સ કાઙ્ક્ષન્ભીમસેનસ્ય વધં વૈકર્તનો ભૃશમ્।
શક્તિં કનકવૈદૂર્યચિત્રદણ્ડાં પરામૃશત્॥ 7-133-20 (50556)
પ્રગૃહ્ય ચ મહાશક્તિં કાલરાત્રિમિવાપરામ્।
સમુત્ક્ષિપ્ય ચ રાધેયઃ સન્ધાય ચ મહાબલઃ।
ચિક્ષેપ ભીમસેનાય જીવિતાન્તકરીમિવ॥ 7-133-21 (50557)
શક્તિં વિસૃજ્ય રાધેયઃ પુરન્દર ઇવાશનિમ્।
નનાદ સુમહાનાદં બલવાન્સૂતનન્દનઃ॥ 7-133-22 (50558)
તં ચ નાદં તતઃ શ્રુત્વા પુત્રાસ્તે હર્ષિતાઽભવન્॥ 7-133-23 (50559)
શક્તિં વિયતિ ચિચ્છેદ ભીમઃ સપ્તભિરાશુગૈઃ॥ 7-133-24 (50560)
છિત્ત્વા શક્તિં તતો ભીમો નિર્મુક્તોરગસન્નિભામ્।
માર્ગમાણામિવ પ્રાણાન્સૂતપુત્રસ્ય મારિષ॥ 7-133-25 (50561)
પ્રાહિણોત્કૃતસંરમ્ભઃ શરાન્બર્હિણવાસસઃ।
સ્વર્ણપુઙ્ખાઞ્શિલાધૌતાન્યમદણ્ડોપમાન્મૃધે॥ 7-133-26 (50562)
કર્ણોઽપ્યન્યદ્ધનુર્ગૃહ્ય હેમપૃષ્ઠં દુરાસદમ્।
વિકૃષ્ય તન્મહચ્ચાપં વ્યસૃજત્સાયકાંસ્તદા॥ 7-133-27 (50563)
તાન્પાણ્ડુપુત્રશ્ચિચ્છેદ નવભિર્નતપર્વભિઃ।
વસુષેણેન નિર્મુક્તાન્નવ રાજન્મહાશરાન્।
છિત્ત્વા ભીમો મહારાજ નાદં સિંહ ઇવાનદત્॥ 7-133-28 (50564)
તૌ વૃષાવિવ નર્દન્તૌ બલિનૌ વાસિતાન્તરે।
શાર્દૂલાવિવ ચાન્યોન્યમામિષાર્થેઽભ્યગર્જતામ્॥ 7-133-29 (50565)
અન્યોન્યં પ્રજિહીર્ષન્તાવન્યોન્યસ્યાન્તરૈષિણૌ।
અન્યોન્યમભિવીક્ષન્તૌ ગોષ્ઠેષ્વિવ મહર્ષભૌ॥ 7-133-30 (50566)
મહાગજાવિવસાદ્ય વિષાણાગ્રૈઃ પરસ્પરમ્।
શરૈઃ પૂર્ણાયતોત્સૃષ્ટૈરન્યોન્યમભિજઘ્નતુઃ॥ 7-133-31 (50567)
નિર્દહન્તૌ મહારાજ શસ્ત્રવૃષ્ટ્યા પરસ્પરમ્।
અન્યોન્યમભિવીક્ષન્તૌ કોપાદ્વિવૃતલોચનૌ॥ 7-133-32 (50568)
પ્રહસન્તૌ તથાઽન્યોન્યં ભર્ત્સયન્તૌ મુહુર્મુહુઃ।
શઙ્ખશબ્દં ચ કુર્વાણૌ યુયુધાતે પરસ્પરમ્॥ 7-133-33 (50569)
તસ્ય ભીમઃ પુનશ્ચાપં મુષ્ટૌ ચિચ્છેદ મારિષ।
શઙ્ખવર્ણાંશ્ચ તાનશ્વાન્બાણૈર્નિન્યે યમક્ષયમ્।
સારથિં ચ તથાપ્યસ્ય રથનીડાદપાતયત્॥ 7-133-34 (50570)
તતો વૈકર્તનઃ કર્ણશ્ચિન્તાં પ્રાપ દુરત્યયામ્।
સ ચ્છાદ્યમાનઃ સમરે હતાશ્વો હતસારથિઃ।
મોહિતઃ શરજાલેન કર્તવ્યં નાભ્યપદ્યત॥ 7-133-35 (50571)
તથા કૃચ્છ્રગતં દૃષ્ટ્વા કર્ણં દુર્યોધનો નૃપઃ।
વેપમાન ઇવ ક્રોધાદ્વ્યાદિદેશાથ દુર્જયમ્॥ 7-133-36 (50572)
ગચ્છ દુર્જય રાધેયં પુરા ગ્રસતિ પાણ્ડવઃ।
જહિ તૂબરકં ક્ષિપ્રં કર્ણસ્ય બલમાદધત્॥ 7-133-37 (50573)
એવમુક્તસ્તથેત્યુક્ત્વા તવ પુત્રં તવાત્મજઃ।
અભ્યદ્રવદ્ભીમસેનં વ્યાસક્તં વિકિરઞ્છરૈઃ॥ 7-133-38 (50574)
સ ભીમં નવભિર્બાણૈરશ્વાનષ્ટભિરાર્દયત્।
ષઙ્ભિઃ સૂતં ત્રિભિઃ કેતં પુનસ્તં ચાપિ સપ્તભિઃ॥ 7-133-39 (50575)
ભીમસેનોઽપિ સઙ્ક્રુદ્ધઃ સાશ્વયન્તારમાશુગૈઃ।
દુર્જયં ભિન્નમર્માણમનયદ્યમસાદનમ્॥ 7-133-40 (50576)
બાઢં હતં ક્ષિતૌ ક્ષુણ્ણં વેષ્ટમાનં યથોરગમ્।
રુદન્નાર્તસ્તવ સુતં કર્ણશ્ચક્રે પ્રદક્ષિણમ્॥ 7-133-41 (50577)
સ તુ તં વિરથં કૃત્વા સ્મયન્નત્યન્તવૈરિણમ્।
સમાચિનોદ્બાણગણૈઃ શતઘ્નીભિશ્ચ શઙ્કુભિઃ॥ 7-133-42 (50578)
તથાપ્યતિરથઃ કર્ણો ભિદ્યમાનોઽસ્ય સાયકૈઃ।
ન જહૌ સમરે ભીમં ક્રુદ્ધરૂપં પરન્તપઃ॥ ॥ 7-133-43 (50579)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ જયદ્રથવધપર્વણિ ચતુર્દશદિવસયુદ્ધે ત્રયસ્ત્રિંશદધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥ 133 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-133-4 પ્રાણદુરોદરે પ્રાણદ્યુતે॥ 5-133-133 ત્રયસ્ત્રિંશદધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 134
॥ શ્રીઃ ॥
7.134. અધ્યાયઃ 134
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
ભીમેન પરાજિતસ્ય કર્ણસ્ય પલાયનમ્॥ 1 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-134-0 (50580)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-134-0x (4607)
સર્વથા વિરથઃ કર્ણઃ પુનર્ભીમેન નિર્જિતઃ।
રથમન્યં સમાસ્થાય પુનર્વિવ્યાધ પાણ્ડવમ્॥ 7-134-1 (50581)
મહાગજાવિવાસાદ્ય વિષાણાગ્રૈઃ પરસ્પરમ્।
શરૈઃ પૂર્ણાયતોત્સૃષ્ટૈરન્યોન્યમભિજઘ્નતુઃ॥ 7-134-2 (50582)
અથ કર્ણઃ શરવ્રાતૈર્ભીમસેનં સમાર્પયત્।
નનાદ ચ મહાનાદં પુનર્વિવ્યાધ ચોરસિ॥ 7-134-3 (50583)
તં ભીમો દશભિર્બાણૈઃ પ્રત્યવિધ્યદજિહ્મગૈઃ।
પુનર્વિવ્યાધ સપ્તત્યા શરાણાં નતપર્વણામ્॥ 7-134-4 (50584)
કર્ણસ્તુ નવભિર્ભીમં ભિત્ત્વા રાજંસ્તનાન્તરે।
ધ્વજમેકેન વિવ્યાધ વિશોકં ચ ત્રિભિઃ શરૈઃ॥ 7-134-5 (50585)
સાયકાનાં તતઃ પાર્થસ્ત્રિષષ્ટ્યા પ્રત્યવિધ્યત।
તોત્રૈરિવ મહાનાગં કશાભિરિવ વાજિનમ્॥ 7-134-6 (50586)
સોઽતિવિદ્ધો મહારાજ પાણ્ડવેન યશસ્વિના।
સૃક્વિણી લેલિહન્વીરઃ ક્રોધરક્તાન્તલોચનઃ॥ 7-134-7 (50587)
તતઃ શરં મહારાજ સર્વકાયાવદારણમ્।
પ્રાહિણોદ્ભીમસેનાય બલાયેન્દ્ર ઇવાશનિમ્॥ 7-134-8 (50588)
સ નિર્ભિદ્ય રણે પાર્થં સૂતપુત્રધનુશ્ચ્યુતઃ।
અગચ્છદ્દારયન્ભૂમિં ચિત્રપુઙ્ખઃ શિલીમુખઃ॥ 7-134-9 (50589)
તતો ભીમો મહાબાહુઃ ક્રોધસંરક્તલોચનઃ।
વજ્રકલ્પાં ચતુષ્કિષ્કું ગુર્વી રુક્માઙ્ગદાં ગદામ્।
પ્રાહિણોત્મૂતપુત્રાય ષડસ્રામવિચારયન્॥ 7-134-10 (50590)
તયા જઘાનાધિરથેઃ સદશ્વાન્સાધુવાહિનઃ।
ગદયા ભારતઃ ક્રુદ્ધો વજ્રેણેન્દ્ર ઇવાસુરાન્॥ 7-134-11 (50591)
તતો ભીમો મહાબાહુઃ ક્ષુરાભ્યાં ભરતર્ષભ।
ધ્વજમાઘિરથેશ્છિત્ત્વા સૂતમભ્યહનચ્છરૈઃ॥ 7-134-12 (50592)
હતાશ્વસૂતમુત્સૃજ્ય સ રથં પતિતધ્વજમ્।
વિષ્ફારયન્ધનુઃ કર્ણસ્તસ્થૌ ભારત દુર્મનાઃ॥ 7-134-13 (50593)
તત્રાદ્ભુતમપશ્યામ રાધેયસ્ય પરાક્રમમ્।
વિરથો રથિનાં શ્રેષ્ઠો વારયામાસ યદ્રિપુમ્॥ 7-134-14 (50594)
વિરથં તં નરશ્રેષ્ઠં દૃષ્ટ્વાઽઽધિરથિમાહવે।
દુર્યોધનસ્તતો રાજન્નભ્યભાષત દુર્મુખમ્॥ 7-134-15 (50595)
એષ દુર્મુખ રાધેયો ભીમેન વિરથીકૃતઃ।
તં રથેન નરશ્રેષ્ઠ સમ્પાદય મહારથમ્॥ 7-134-16 (50596)
તતો દુર્યોધનવચઃ શ્રુત્વા ભારત દુર્મુખઃ।
ત્વરમાણોઽભ્યયાત્કર્ણં ભીમં ચાવારયચ્છરૈઃ॥ 7-134-17 (50597)
દુર્મુખં પ્રેક્ષ્ય સઙ્ગ્રામે સૂતપુત્રપદાનુગમ્।
વાયુપુત્રઃ પ્રહૃષ્ટોઽભૂત્સૃક્વિણી પરિસંલિહન્॥ 7-134-18 (50598)
તતઃ કર્ણં મહારાજ વારયિત્વા શિલીમુખૈઃ।
દુર્મુખાય રથં તૂર્ણં પ્રેષયામાસ પાણ્ડવઃ॥ 7-134-19 (50599)
તસ્મિન્ક્ષણે મહારાજ નવભિર્નતપર્વભિઃ।
સુમુખૈર્દુર્મુખં ભીમઃ શરૈર્નિન્યે યમક્ષયમ્॥ 7-134-20 (50600)
તતસ્તમેવાધિરથિઃ સ્યન્દનં દુર્મુખે હતે।
આસ્થિતઃ પ્રબભૌ રાજન્દીપ્યમાન ઇવાંશુમાન્॥ 7-134-21 (50601)
શયાનં ભિન્નમર્માણં દુર્મુખં શોણિતોક્ષિતમ્।
દૃષ્ટ્વા કર્ણોઽશ્રુપૂર્ણાક્ષો મુહૂર્તં નાભ્યવર્તત॥ 7-134-22 (50602)
તં ગતાસુમતિક્રમ્ય કૃત્વા કર્ણઃ પ્રદક્ષિણમ્।
દીર્ઘમુષ્ણં શ્વસન્વીરો ન કિઞ્ચિત્પ્રત્યપદ્યત॥ 7-134-23 (50603)
તસ્મિંસ્તુ વિવરે રાજન્નારાચાન્ગાર્ધવાસસઃ।
પ્રાહિણોત્સૂતપુત્રાય ભીમસેનશ્ચતુર્દશ॥ 7-134-24 (50604)
તે તસ્ય કવચં ભિત્ત્વા સ્વર્ણચિત્રં મહોજસઃ।
હેમપુઙ્ખા મહારાજ વ્યશોભન્ત દિશો દશ॥ 7-134-25 (50605)
અપિબન્સૂત પુત્રસ્ય શોણિતં રક્તભોજનાઃ।
ક્રુદ્ધા ઇવ મનુષ્યેન્દ્ર ભુજઙ્ગાઃ કાલચોદિતાઃ॥ 7-134-26 (50606)
પ્રસર્પમાણા મેદિન્યાં તે વ્યરોચન્ત માર્ગણાઃ।
અર્ધપ્રવિષ્ટાઃ સંરબ્ધા બિલાનીવ મહોરગાઃ॥ 7-134-27 (50607)
તં પ્રત્યવિધ્યદ્રાધેયો જામ્બૂનદવિભૂષિતૈઃ।
ચતુર્દશભિરત્યુગ્રૈર્નારાચૈરવિચારયન્॥ 7-134-28 (50608)
તે ભીમસેનસ્ય ભુજં સવ્યં નિર્ભિદ્ય પત્રિણઃ।
પ્રાવિશન્મેદિનીં ભીમાઃ ક્રૌઞ્ચં પત્રરથા ઇવ॥ 7-134-29 (50609)
તે વ્યરોચન્ત નારાચાઃ પ્રવિશન્તો વસુન્ધરામ્।
ગચ્છત્યસ્તં દિનકરે દીપ્યમાના ઇવાંશવઃ॥ 7-134-30 (50610)
સ નિર્ભિન્નો રણે ભીમો નારાચૈર્મર્મભેદિભિઃ।
સુસ્રાવ રુધિરં ભૂરિ પર્વતઃ સલિલં યથા॥ 7-134-31 (50611)
સ ભીમસ્ત્રિભિરાયસ્તઃ સૂતપુત્રં પતત્રિભિઃ।
સુપર્ણવેગૈર્વિવ્યાધ સારથિં ચાસ્ય સપ્તભિઃ॥ 7-134-32 (50612)
સ વિહ્વલો મહારાજ કર્ણો ભીમશરાહતઃ।
પ્રાદ્રવજ્જવનૈરશ્વૈ રણં હિત્વા મહાભયાત્॥ 7-134-33 (50613)
ભીમસેનસ્તુ વિષ્ફાર્ય ચાપં હેમપરિષ્કૃતમ્।
આહવેઽતિરથોઽતિષ્ઠજ્જ્વલન્નિવ હુતાશનઃ॥ ॥ 7-134-34 (50614)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ જયદ્રથવધપર્વણિ ચતુર્દશદિવસયુદ્ધે ચતુસ્ત્રિંશદધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥ 134 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-134-10 તતઃ શૈક્યાં ચતુષ્કિષ્કું ઇતિ ક.ખ.ઙ.પાઠઃ॥ 5-134-32 સુષ્ઠુ પર્ણાનાં પત્રાણાં વેગો યેષામ્॥ 32 ॥ 5-134-134 ચતુસ્ત્રિંશદધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 135
॥ શ્રીઃ ॥
7.135. અધ્યાયઃ 135
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
ભીમેન દુર્મર્ષણાદિદુર્યોધનાનુજાનાં પઞ્ચાનાં હનનમ્॥ 1 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-135-0 (50615)
ધૃતરાષ્ટ્ર ઉવાચ। 7-135-0x (4608)
દૈવમેવ પરં મન્યે ધિક્પૌરુષમનર્થકમ્।
યત્રાધિરથિરાયત્તૌ નાતરત્પાણ્ડવં રણે॥ 7-135-1 (50616)
કર્ણઃ પાર્થાન્સગોવિન્દાઞ્જેતુમુત્સહતે રણે।
ન ચ કર્ણસમં લોકે પશ્યામિ કઞ્ચન।
ઇતિ દુર્યોધનસ્યાહમશ્રૌષં જલ્પતો મુહુઃ॥ 7-135-2 (50617)
કર્ણો હિ બલવાઞ્છૂરો દૃઢધન્વા જિતક્લમઃ।
ઇતિ મામબ્રવીત્સૂત મન્દો દુર્યોધનઃ પુરા॥ 7-135-3 (50618)
વસુષેણસહાયં માં નાલં દેવાઽપિ સંયુગે।
કિં નુ પાણ્ડુસુતા રાજન્ગતસત્વા વિચેતસઃ॥ 7-135-4 (50619)
તત્ર તં નિર્જિતં દૃષ્ટ્વા ભુજઙ્ગમિવ નિર્વિષમ્।
યુદ્ધાત્કર્ણમપક્રાન્તં કિંસ્વિદ્દુર્યોધનોઽબ્રવીત્॥ 7-135-5 (50620)
અહો દુર્મુખમેવૈકં યુદ્ધાનામવિશારદમ્।
પ્રાવેશયદ્ધુતવહં પતઙ્ગમિવ મોહિતઃ॥ 7-135-6 (50621)
અશ્વત્થામા મદ્રરાજઃ કૃપઃ કર્ણશ્ચ સઙ્ગતાઃ।
ન શક્ત્યાઃ પ્રમુખે સ્થાતું નૂનં ભીમસ્ય સઞ્જય॥ 7-135-7 (50622)
તેઽપિ ચાસ્ય મહાઘોરં બલં નાગાયુતોપમમ્।
જાનન્તો વ્યવસાયં ચ ક્રૂરં મારુતતેજસઃ॥ 7-135-8 (50623)
કિમર્થં ક્રૂરકર્માણં યમકાલાન્તકોપમમ્।
બલસંરમ્ભવીર્યજ્ઞાઃ કોપયિષ્યન્તિ સંયુગે॥ 7-135-9 (50624)
કર્ણસ્ત્વેકો મહાબાહુઃ સ્વબાહુબલદર્પિતમ્।
ભીમસેનમનાદૃત્ય રણેઽયુધ્યત સૂતજઃ॥ 7-135-10 (50625)
યોઽજયત્સમરે કર્ણં પુરન્દર ઇવાસુરમ્।
ન સ પાણ્ડુસુતો જેતું શક્યઃ કેનચિદાહવે॥ 7-135-11 (50626)
દ્રોણં યઃ સમ્પ્રમથ્યૈકઃ પ્રવિષ્ટો મમ વાહિનીમ્।
ભીમો ધનઞ્જયાન્વેષી કસ્તમાર્ચ્છેજ્જિજીવિષુ॥ 7-135-12 (50627)
કો હિ સઞ્જય ભીમસ્ય સ્થાતુમુત્સહતેઽગ્રતઃ।
ઉદ્યતાશનિહસ્તસ્ય મહેન્દ્રસ્યેવ દાનવઃ॥ 7-135-13 (50628)
પ્રેતરાજપુરં પ્રાપ્ય નિવર્તેતાપિ માનવઃ।
ન ભીમસેનં સમ્પ્રાપ્ય નિવર્તેત કદાચન॥ 7-135-14 (50629)
પતઙ્ગા ઇવ વહ્નિં તે પ્રાવિશન્નલ્પચેતસઃ।
યે ભીમસેનં સઙ્ક્રુદ્ધમન્વધાવન્વિમોહિતાઃ॥ 7-135-15 (50630)
યત્તત્સભાયાં ભીમેન મમ પુત્રવધાશ્રયમ્।
ઉક્તં સંરમ્ભિણોગ્રેણ કુરૂણાં શૃણ્વતાં તદા॥ 7-135-16 (50631)
તન્નૂનમભિસઞ્ચિન્ત્ય દૃષ્ટ્વા કર્ણં ચ નિર્જિતમ્।
દુઃશાસનઃ સહ ભ્રાત્રા ભયાદ્ભીમાદુપારમત્॥ 7-135-17 (50632)
યશ્ચ સઞ્જય દુર્બુદ્ધિરબ્રવીત્સમિતૌ મુહુઃ।
કર્ણો દુઃશાસનોઽહં ચ જેષ્યામો યુધિ પાણ્ડવાન્॥ 7-135-18 (50633)
સ નૂનં વિરથં દૃષ્ટ્વા કર્ણં ભીમેન નિર્જિતમ્।
પ્રત્યાખ્યાનાચ્ચ કૃષ્ણસ્ય ભૃશં તપ્યતિ પુત્રકઃ॥ 7-135-19 (50634)
દૃષ્ટ્વા ભ્રાતૄન્હતાન્સઙ્ખ્યે ભીમસેનેન દંશિતાન્।
આત્માપરાધાત્સમ્મૂઢો નૂનં તપ્યતિ પુત્રકઃ॥ 7-135-20 (50635)
કો હિ જીવિતમન્વિચ્છન્પ્રતીપં પાણ્ડવં વ્રજેત્।
ભીમં ભીમાયુધં ક્રુદ્ધં સાક્ષાત્કાલમિવ સ્થિતમ્॥ 7-135-21 (50636)
બડબામુખમધ્યસ્થો મુચ્યેતાપિ હિ માનવઃ।
ન ભીમમુખસમ્પ્રાપ્તો મુચ્યેદિતિ મતિર્મમ॥ 7-135-22 (50637)
ન પાર્થા ન ચ પઞ્ચાલા ન ચ કેશવસાત્યકી।
જાનતે યુધિ સંરબ્ધા જીવિતં પરિરક્ષિતુમ્॥ 7-135-23 (50638)
અહો મમ સુતાનાં હિ વિપન્નં સૂત જીવિતમ્॥ 7-135-24 (50639)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-135-25x (4609)
યસ્ત્વં શોચસિ કૌરવ્ય વર્તમાને મહાભયે।
ત્વમસ્ય જગતો મૂલં વિનાશસ્ય ન સંશયઃ॥ 7-135-25 (50640)
સ્વયં વૈરં મહત્કૃત્વા પુત્રાણાં વચને સ્થિતઃ।
ઉચ્યમાનો ન ગૃહ્ણીષે મર્ત્યઃ પથ્યમિવૌષધમ્॥ 7-135-26 (50641)
સ્વયં પીત્વા મહારાજ કાલકૂટં સુદુર્જરમ્।
તસ્યેદાનીં ફલં કૃત્સ્નમવાપ્નુહિ નરોત્તમ॥ 7-135-27 (50642)
યત્તુ કુત્સયસે યોધાન્યુધ્યમાનાન્મહાબલાન્।
તત્ર તે વર્તયિષ્યામિ યથા યુદ્ધમવર્તત॥ 7-135-28 (50643)
દૃષ્ટ્વા કર્ણં તુ પુત્રાસ્તે ભીમસેનપરાજિતમ્।
નામૃષ્યન્ત મહેષ્વાસાઃ સોદર્યાઃ પઞ્ચ ભારત॥ 7-135-29 (50644)
દુર્મર્ષણો દુઃસહશ્ચ દુર્મદો દુર્ધરો જયઃ।
પાણ્ડવં ચિત્રસન્નાહાસ્તં પ્રતીપમુપાદ્રવન્॥ 7-135-30 (50645)
તે સમન્તાન્મહાબાહું પરિવાર્ય વૃકોદરમ્।
દિશઃ શરૈઃ સમાવૃણ્વઞ્શલભાનામિવ વ્રજૈઃ॥ 7-135-31 (50646)
આગચ્છતસ્તાન્સહસા કુમારાન્દેવરૂપિણઃ।
પ્રતિજગ્રાહ સમરે ભીમસેનો હસન્નિવ॥ 7-135-32 (50647)
તવ દૃષ્ટ્વા તુ તનયાન્દુર્મર્ષણપુરોગમાન્।
અભ્યવર્તત રાધેયો ભીમસેનં મહાબલમ્॥ 7-135-33 (50648)
વિસૃજન્વિશિખાંસ્તીક્ષ્ણાન્સ્વર્ણપુઙ્ખાંઞ્છિલાશિતાન્।
તં તુ ભીમોઽભ્યયાત્તૂર્ણં વાર્યમાણઃ સુતૈસ્તવ॥ 7-135-34 (50649)
કુરવસ્તુ તતઃ કર્ણં પરિવાર્ય સમન્તતઃ।
અવાકિરન્ભીમસેનં શરૈઃ સન્નતપર્વભિઃ॥ 7-135-35 (50650)
તાન્બાણૈઃ પઞ્ચવિંશત્યા સાશ્વાન્રાજન્નરર્ષભાન્।
સસૂતાન્ભીમધનુષો ભીમો નિન્યે યમક્ષયમ્॥ 7-135-36 (50651)
પ્રાપતન્સ્યન્દનેભ્યસ્તે સાર્ધં સૂતૈર્ગતાસવઃ।
ચિત્રપુષ્પધરા ભગ્ના વાતેનેવ મહાદ્રુમાઃ॥ 7-135-37 (50652)
તત્રાદ્ભુતમપશ્યામ ભીમસેનસ્ય વિક્રમમ્।
સંવાર્યાધિરથિં બાણૈર્યજ્જઘાન તવાત્મજાન્॥ 7-135-38 (50653)
સ વાર્યમાણો ભીમેન શિતૈર્બાણૈઃ સમન્તતઃ।
સૂતપુત્રો મહારાજ ભીમસેનમવૈક્ષત॥ 7-135-39 (50654)
તં ભીસસેનઃ સંરમ્ભાત્ક્રોધસંરક્તલોચનઃ।
વિષ્ફાર્ય સુમહચ્ચાપં મુહુઃ કર્ણમવૈક્ષત॥ ॥ 7-135-40 (50655)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ જયદ્રથવધપર્વણિ ચતુર્દશદિવસયુદ્ધે પઞ્ચત્રિંશદધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥ 135 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-135-9 યમઃ સંયમનવ્યાપારઃ કાલઃ કલનવ્યાપરઃ અન્તકો મારણવ્યાપારઃ તદુપમમ્॥ 5-135-135 પઞ્ચત્રિંશદધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 136
॥ શ્રીઃ ॥
7.136. અધ્યાયઃ 136
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
ભીમેન ચિત્રોપચિત્રાદિદુર્યોધનાનુજવધઃ॥ 1 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-136-0 (50656)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-136-0x (4610)
તવાત્મજાંસ્તુ પતિતાન્દૃષ્ટ્વા કર્ણઃ પ્રતાપવાન્।
ક્રોધેન મહતાઽઽવિષ્ટો નિર્વિણ્ણોઽભૂત્સ જીવિતો॥ 7-136-1 (50657)
આગસ્કૃતમિવાત્માનં મેને ચાધિરથિસ્તદા।
યત્પ્રત્યક્ષં તવ સુતા ભીમેન નિહતા રણે॥ 7-136-2 (50658)
ભીમસેનસ્તતઃ ક્રુદ્ધઃ કર્ણસ્ય નિશિતાઞ્શરાન્।
નિચખાન્ સ સમ્ભ્રાન્તઃ પૂર્વવૈરમનુસ્મરન્॥ 7-136-3 (50659)
સ ભીમં પઞ્ચભિર્વિદ્ધ્વા રાધેયઃ પ્રહસન્નિવ।
પુનર્વિવ્યાધ સપ્તત્યા સ્વર્ણપુઙ્ખૈઃ શિલાશિતૈઃ॥ 7-136-4 (50660)
અવિચિન્ત્યાથ તાન્બાણાન્કર્ણેનાસ્તાન્વૃકોદરઃ।
રણે વિવ્યાધ રાધેયં શરેણાનતપર્વણા॥ 7-136-5 (50661)
પુનશ્ચ વિશિખૈસ્તીક્ષ્ણૈર્વિદ્ધ્વા મર્મસુ પઞ્ચભિઃ।
ધનુશ્ચિચ્છેદ ભલ્લેન સૂત પુત્રસ્ય મારિષ॥ 7-136-6 (50662)
અથાન્યદ્ધનુરાદાય કર્ણો ભારત દુર્મનાઃ।
ઇષુભિશ્છાદયામાસ મીમસેનં પરન્તપઃ॥ 7-136-7 (50663)
તસ્ય ભીમો હયાન્હત્વા વિનિહત્ય ચ સારથિમ્।
પ્રજહાસ મહાહાસં કૃતપ્રતિકૃતં મહત્॥ 7-136-8 (50664)
ઇષુભિઃ કાર્મુકં ચાસ્ય ચકર્ત પુરુષર્ષભઃ।
તત્પપાત મહારાજ સ્વર્ણપૃષ્ઠં મહાસ્વનમ્॥ 7-136-9 (50665)
અવારોહદ્રથાત્તસ્માદથ કર્ણો મહારથઃ।
ગદાં ગૃહીત્વા સમરે ભીમાય પ્રાહિણોદ્રુષા॥ 7-136-10 (50666)
તામાપતન્તીમાલક્ષ્ય ભીમસેનો મહાગદામ્।
શરૈરવારયદ્રાજન્સર્વસૈન્યસ્ય પશ્યતઃ॥ 7-136-11 (50667)
તતો બાણસહસ્રાણિ પ્રેષયામાસ પાણ્ડવઃ।
સૂતપુત્રવધાકાઙ્ક્ષી ત્વરમાણઃ પરાક્રમી॥ 7-136-12 (50668)
તાનિષૂનિષુભિઃ કર્ણો વારયિત્વા મહામૃધે।
કવચં ભીમસેનસ્ય પાટયામાસ સાયકૈઃ॥ 7-136-13 (50669)
અથૈનં પઞ્ચવિંશત્યા નારાચાનાં સમાર્પયત્।
પશ્યતાં સર્વસૈન્યાનાં તદદ્ભુતમિવાભવત્॥ 7-136-14 (50670)
તતો ભીમો મહાબાહુર્નવભિર્નતપર્વભિઃ।
પ્રેષયામાસ સઙ્ક્રુદ્ધઃ સૂતપુત્રસ્ય મારિષ॥ 7-136-15 (50671)
તે તસ્ય કવચં ભિત્ત્વા તથા બાહું ચ દક્ષિણમ્।
અભ્યયુર્ધરણીં તીક્ષ્ણા વલ્મીકમિવ પન્નગાઃ॥ 7-136-16 (50672)
સ ચ્છાદ્યમાનો બાણૌધૈર્ભીમસેનધનુશ્ચ્યુતૈઃ।
પુનરેવાભવત્કર્ણો ભીમસેનાત્પરાઙ્મુખઃ॥ 7-136-17 (50673)
તં પરાઙ્મુખમાલોક્ય પદાતિં સૂતનન્દનમ્।
કૌન્તેયશરસઞ્છન્નં રાજા દુર્યોધનોઽબ્રવીત્॥ 7-136-18 (50674)
ત્વરધ્વં સર્વતો યત્તા રાધેયસ્ય રથં પ્રતિ।
તતસ્તવ સુતા રાજઞ્શ્રુત્વા ભ્રાતુર્વચો દ્રુતમ્॥ 7-136-19 (50675)
અભ્યયુઃ પાણ્ડવં યુદ્ધે વિસૃજન્તઃ શિલીમુખાન્।
ચિત્રોપચિત્રશ્ચિત્રાક્ષશ્ચારુચિત્રઃ શરાસનઃ॥ 7-136-20 (50676)
ચિત્રાયુધશ્ચિત્રવર્મા સમરે ચિત્રયોધિનઃ।
તાનાપતત એવાશુ ભીમસેનો મહારથઃ॥ 7-136-21 (50677)
એકૈકેન શરેણાજૌ પાતયામાસ તે સુતાન્।
તે હતા ન્યપતન્ભૂમૌ વાતરૂગ્ણા ઇવ દ્રુમાઃ॥ 7-136-22 (50678)
દૃષ્ટ્વા વિનિહતાન્પુત્રાંસ્તવ રાજન્મહારથાન્।
અશ્રુપૂર્ણમુખઃ કર્ણઃ ક્ષત્તુઃ સસ્માર તદ્વચઃ॥ 7-136-23 (50679)
રથં ચાન્યં સમાસ્થાય વિધિવત્કલ્પિતં પુનઃ।
અભ્યયાત્પાણ્ડવં યુદ્ધે ત્વરમાણઃ પરાક્રમી॥ 7-136-24 (50680)
તાવન્યોન્યં શરૈર્ભિત્ત્વા સ્વર્ણપુઙ્ખૈઃ શિલાશિતૈઃ।
વ્યભ્રાજેતાં યથા મેઘૌ સંસ્યૂતૌ સૂર્યરશ્મિભિઃ॥ 7-136-25 (50681)
ષટ્ત્રિંશદ્ભિસ્તતો ભલ્લૈર્નિશિતૈસ્તિગ્મતેજનૈઃ।
વ્યધમત્કવનં ક્રુદ્ધઃ સૂતપુત્રસ્ય પાણ્ડવઃ॥ 7-136-26 (50682)
સૂતપુત્રોઽપિ કૌન્તેયં શરૈઃ સન્નતપર્વભિઃ।
પઞ્ચાશતા મહાબાહુર્વિવ્યાધ ભરતર્ષભ॥ 7-136-27 (50683)
રક્તચન્દનદિગ્ધાઙ્ગૌ શરૈઃ કૃતમહાવ્રણૌ।
શોણિતાક્તૌ વ્યરાજેતાં કાલસૂર્યાવિવોદિતૌ॥ 7-136-28 (50684)
તૌ શોણિતોક્ષિતૈર્ગાત્રૈઃ શરૈશ્છિન્નતનુચ્છદૌ।
વિવૃતાઙ્ગૌ વ્યરાજેતાં નિર્મુક્તાવિવ પન્નગૌ॥ 7-136-29 (50685)
`ક્રોધાગ્નિતેજસા દિપ્તૌ સંરમ્ભાદ્રક્તલોચનૌ।
વ્યભ્રાજેતાં મહારાજ વિધૂમાવિવ પાવકૌ'॥ 7-136-30 (50686)
વ્યાઘ્રાવિવ નરવ્યાઘ્રૌ દંષ્ટ્રાભિરિતરેતરમ્।
શરધારાસૃજૌ વીરૌ મેઘાવિવ વવર્ષતુઃ॥ 7-136-31 (50687)
વારણાવિવ ચાન્યોન્યં વિષાણાભ્યામરિન્દમૌ।
નિર્ભિન્દન્તૌ સ્વગાત્રાણિ સાયકૈશ્ચારુ રેજતુઃ॥ 7-136-32 (50688)
નાદયન્તૌ પ્રહર્ષન્તૌ વિક્રીડન્તૌ પરસ્પરમ્।
મણ્ડલાનિ વિકુર્વાણૌ રથાભ્યાં રથિષૂત્તમૌ॥ 7-136-33 (50689)
વૃષાવિવાથ નર્દન્તૌ બલિનૌ વાસિતાન્તરે।
સિંહાવિવ પરાક્રાન્તૌ નરસિંહૌ મહાબલૌ॥ 7-136-34 (50690)
પરસ્પરં વીક્ષમાણૌ ક્રોધસંરક્તલોચનૌ।
યુયુધાતે મહાવીર્યૌ શક્રવૈરોચની યથા॥ 7-136-35 (50691)
તતો ભીમો મહાબાહુર્બાહુભ્યાં વિક્ષિપન્ધનુઃ।
વ્યરાજત રણે રાજન્સવિદ્યુદિવ તોયદઃ॥ 7-136-36 (50692)
સનેમિઘોષસ્તનિતશ્ચાપવિદ્યુચ્છરામ્બુભિઃ।
ભીમસેનમહામેઘઃ કર્ણપર્વતમાવૃણોત્॥ 7-136-37 (50693)
તતઃ શરસહસ્રેણ સમ્યગસ્તેન ભારત।
પાણ્ડવો વ્યકિરત્કર્ણં ભીમો ભીમપરાક્રમઃ॥ 7-136-38 (50694)
તત્રાપશ્યંસ્તવ સુતા ભીમસેનસ્ય વિક્રમમ્।
સુપુઙ્ખૈઃ કઙ્કવાસોભિર્યત્કર્ણં છાદયઞ્શરૈઃ॥ 7-136-39 (50695)
સ નન્દયન્રણે પાર્થં કેશવં ચ યશસ્વિનમ્।
સાત્યકિં ચક્રરક્ષૌ ચ ભીમઃ કર્ણમયોધયત્॥ 7-136-40 (50696)
વિક્રમં ભુજયોર્વીર્યં ધૈર્યં ચ વિદિતાત્મનઃ।
પુત્રાસ્તવ મહારાજ દૃષ્ટ્વા વિમનસોઽભવન્॥ ॥ 7-136-41 (50697)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ જયદ્રથવધપર્વણિ ચતુર્દશદિવસયુદ્ધે ષટ્ત્રિંશદધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥ 136 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-136-10 અવારોહદવાતરત્॥ 5-136-20 ચિત્રોપચિત્રઃ ચિત્રશ્ચાસાવુપચિત્રશ્ચેતિ ચિત્રોપચિત્રઃ॥ 5-136-136 ષટ્ત્રિંશદધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 137
॥ શ્રીઃ ॥
7.137. અધ્યાયઃ 137
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-137-0 (50698)
॥ 7-137-53 (50751)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ દ્રોણાભિષેકપર્વણિ
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-137-1 5-137- 5-137- 5-137- 5-137- 5-137- 5-137- 5-137- 5-137- 5-137- 5-137- 5-137-દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 138
॥ શ્રીઃ ॥
7.138. અધ્યાયઃ 138
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-16-0 (50752)
॥ 7-16-29 (50781)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ દ્રોણાભિષેકપર્વણિ
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-16-1 5-16- 5-16- 5-16- 5-16- 5-16- 5-16- 5-16- 5-16- 5-16- 5-16- 5-16-દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 139
॥ શ્રીઃ ॥
7.139. અધ્યાયઃ 139
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
ભીમકર્ણયુદ્ધવર્ણનમ્॥ 1 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-139-0 (50782)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-139-0x (4613)
તતઃ કર્ણો મહારાજ ભીમં વિદ્ધા ત્રિભિઃ શૂરૈઃ।
`પુનશ્ચ ષડ્ભિસ્તીક્ષ્ણાગ્રૈરવિધ્યત્કઙ્કપત્રિભિઃ'।
મુમોચ શરવર્ષાણિ વિચિત્રાણિ બહૂનિ ચ॥ 7-139-1 (50783)
વધ્યમાનો મહાબાહુઃ સૂતપુત્રેણ પાણ્ડવઃ।
ન વિવ્યથે ભીમસેનો ભિદ્યમાન ઇવાચલઃ॥ 7-139-2 (50784)
સ કર્ણં કર્ણિના કર્ણે પીતેન નિશિતેન ચ।
વિવ્યાધ સુભૃશં સઙ્ખ્યે તૈલધૌતેન મારિષ॥ 7-139-3 (50785)
સ કુણ્ડલં મહચ્ચારુ કર્ણસ્યાપાતયદ્ભુવિ।
તપનીયં મહારાજ દીપ્તં જ્યોતિરિવામ્બરાત્॥ 7-139-4 (50786)
અથાપરેણ ભલ્લેન સૂતપુત્રં સ્તનાન્તરે।
આજઘાન ભૃશં ક્રુદ્ધો હસન્નિવ વૃકોદરઃ॥ 7-139-5 (50787)
પુનરસ્ય ત્વરન્ભીપો નારાચાન્દશ ભારત।
રણે પ્રૈષીન્મહાબાહુર્નિર્મુક્તાશીવિષોપમાન્॥ 7-139-6 (50788)
તે લલાટં વિનિર્ભિદ્ય સૂતપુત્રસ્ય ભારત।
વિવિશુશ્ચોદિતાસ્તેન વલ્મીકમિવ પન્નગાઃ॥ 7-139-7 (50789)
લલાટસ્થૈસ્તતો બાણૈઃ સૂતપુત્રો વ્યરોચત।
નીલોત્પલમયીં માલાં ધારયન્વૈ યથા પુરા॥ 7-139-8 (50790)
સોઽતિવિદ્ધો ભૃશં કર્ણઃ પાણ્ડવેન તરસ્વિના।
રથકૂબરમાલમ્બ્ય ન્યમીલયત લોચને॥ 7-139-9 (50791)
સ મુહૂર્તાત્પુનઃ સંજ્ઞાં લેભે કર્ણઃ પરન્તપઃ।
રુધિરોક્ષિતસર્વાઙ્ગઃ ક્રોધમાહારયત્પરમ્॥ 7-139-10 (50792)
તતઃ ક્રુદ્ધો રણે કર્ણઃ પીડિતો દૃઢધન્વના।
વેગં ચક્રે મહાવેગો ભીમસેનરથં પ્રતિ॥ 7-139-11 (50793)
તસ્મૈ કર્ણઃ શતં રાજન્નિષૂણાં ગાર્ધ્રવાસસામ્।
અમર્ષી બલવાન્ક્રુદ્ધઃ પ્રેષયામાસ ભારત॥ 7-139-12 (50794)
તતઃ પ્રાસૃજદુગ્રાણિ શરવર્ષાણિ પાણ્ડવઃ।
સમરે તમનાદૃત્ય તસ્ય વીર્યમચિન્તયન્॥ 7-139-13 (50795)
કર્ણસ્તતો મહારાજ પાણ્ડવં નવભિઃ શરૈઃ।
આજઘાનોઽસિ ક્રુદ્ધઃ ક્રુદ્ધરૂપં પરન્તપ॥ 7-139-14 (50796)
તાવુભૌ નરશાર્દૂલૌ શાર્દૂલાવિવ દંષ્ટ્રિણૌ।
`શરદંષ્ટ્રૌ સમાસાદ્ય તતક્ષતુરરિન્દમૌ'।
જિમૂતાવિવ ચાન્યોન્યં પ્રવવર્ષતુરાહવે॥ 7-139-15 (50797)
તલશબ્દરવૈશ્ચૈવ ત્રાસયેતાં પરસ્પરમ્।
શરજાલૈશ્ચ વિવિધૈસ્ત્રાસયામાસતુર્મૃધે॥ 7-139-16 (50798)
અન્યોન્યં સમરે ક્રુદ્ધૌ કૃતપ્રતિકૃતૈષિણૌ।
તતો ભીમો મહાબાહુઃ સૂતપુત્રસ્ય ભારત॥ 7-139-17 (50799)
ક્ષુરપ્રેણ ધનુશ્છિત્ત્વા નનાદ પરવીરહા।
તદપાસ્ય ધનુશ્છિન્નં સૂતપુત્રો મહારથઃ॥ 7-139-18 (50800)
અન્યત્કાર્મુકમાદત્ત ભારઘ્નં વેગવત્તરમ્।
તદપ્યથ નિમેષાર્ધાચ્ચિચ્છેદાસ્ય વૃકોદરઃ॥ 7-139-19 (50801)
તૃતીયં ચ ચતુર્થં ચ પઞ્ચમં ષષ્ઠમેવ હિ।
સપ્તમં ચાષ્ટમં ચૈવ નવમં દશમં તથા॥ 7-139-20 (50802)
એકાદશં દ્વાદશં ચ ત્રયોધશમથાપિ ચ।
ચતુર્દશં પઞ્ચદશં ષોડશં ચ વૃકોદરઃ॥ 7-139-21 (50803)
તથા સપ્તદશં વેગાદષ્ટાદશમથાપિ વા।
બહૂનિ ભીમશ્ચિચ્છેદ કર્ણસ્યૈવં ધનૂંષિ હિ।
નિમેષાર્ધાત્તતઃ કર્ણો ધનુર્હસ્તો વ્યતિષ્ઠત॥ 7-139-22 (50804)
દૃષ્ટ્વા સ કુરુસૌવીરસિન્ધુવીરબલક્ષયમ્।
સ વર્મધ્વજશસ્ત્રૈશ્ચ પતિતૈઃ સંવૃતાં મહીમ્॥ 7-139-23 (50805)
`રથૈર્વિમથિતૈર્ભલ્લૈરશ્વૈશ્ચાન્યૈઃ પ્રવલ્ગિતૈઃ।
ભ્રષ્ટશ્રીકૈર્નરવરૈઃ પાંસુકુણ્ઠિતમૂર્ધજૈઃ'॥ 7-139-24 (50806)
હસ્ત્યશ્વરથદેહાંશ્ચ ગતાસૂન્પ્રેક્ષ્ય સર્વશઃ।
સૂતપુત્રસ્ય સંરમ્ભાદ્દીપ્તં વપુરજાયત॥ 7-139-25 (50807)
સ વિષ્ફાર્ય મહચ્ચાપં કાર્તસ્વરવિભૂષિતમ્।
ભીમં પ્રૈક્ષત રાધેયો ઘોરં ઘોરેણ ચક્ષુષા॥ 7-139-26 (50808)
તતઃ ક્રુદ્ધઃ શરાનસ્યન્સૂતપુત્રો વ્યરો ચત।
મધ્યન્દિનગતોઽર્ચિષ્માઞ્શરદીવ દિવાકરઃ॥ 7-139-27 (50809)
મરીચિવિકચસ્યેવ રાજન્ભાનુમતો વપુઃ।
આસીદાધિરથેર્ઘોરં વપુઃ શરશતાચિતમ્॥ 7-139-28 (50810)
કરાભ્યામાદદાનસ્ય સન્દધાનસ્ય ચાશુગાન્।
કર્ષતો મુઞ્ચતો બાણાન્નાન્તરં દદૃશે રણે॥ 7-139-29 (50811)
અગ્નિચક્રોપમં ઘોરં મણ્ડલીકૃતમાયુધમ્।
કર્ણસ્યાસીન્મહીપાલ સવ્યં દક્ષિણમસ્યતઃ॥ 7-139-30 (50812)
સ્વર્ણપુઙ્ખાઃ સુનિશિતાઃ કર્મચાપચ્યુતાઃ શરાઃ।
પ્રાચ્છાદયન્મહારાજ દિશઃ સૂર્ય ઇવાંશુભિઃ॥ 7-139-31 (50813)
તતઃ કનકપુઙ્ખાનાં શરાણાં નતપર્વણામ્।
ધનુશ્ચ્યુતાનાં વિયતિ દદૃશે બહુધા વ્રજઃ॥ 7-139-32 (50814)
બાણાસનાદાધિરથેઃ પ્રભવન્તિ સ્મ સાયકાઃ।
શ્રેણીકૃતા વ્યરોચન્ત રાજન્ક્રૌઞ્ચા ઇવામ્બરે॥ 7-139-33 (50815)
ગાર્ધ્રપત્રાઞ્શિલાધૌતાન્કાર્તસ્વરવિભૂષિતાન્।
મહાવેગાન્પ્રદીપ્તાગ્રાન્મુમોચાધિરથિઃ શરાન્॥ 7-139-34 (50816)
તે તુ ચાપબલોદ્ધૂતાઃ શાતકુમ્ભવિભૂષિતાઃ।
અજસ્રમપતન્બાણા ભીમસેનરથં પ્રતિ॥ 7-139-35 (50817)
તે વ્યોમ્નિ રુક્મવિકૃતા વ્યકાશન્ત સહસ્રશઃ।
શલભાનામિવ વ્રાતાઃ શરાઃ કર્ણસમીરિતાઃ॥ 7-139-36 (50818)
ચાપાદાધિરથેર્મુક્તાઃ પ્રપતન્તશ્ચકાશિરે।
એકો દીર્ઘ ઇવાત્યર્થમાકાશે સંસ્થિતઃ શરઃ॥ 7-139-37 (50819)
પર્વતં વારિધારાભિચ્છાદયન્નિવ તોયદઃ।
કર્ણઃ પ્રાચ્છાદયત્ક્રુદ્ધો ભીમં સાયકવૃષ્ટિભિઃ॥ 7-139-38 (50820)
તત્ર ભારત ભીમસ્ય બલં વીર્યં પરાક્રમમ્।
વ્યવસાયં ચ પુત્રાસ્તે દદૃશુઃ સહસૈનિકાઃ॥ 7-139-39 (50821)
તાં સમુદ્રમિવોદ્ભૂતાં શરવૃષ્ટિં સમુત્થિતામ્।
અચિન્તયિત્વા ભીમસ્તુ ક્રુદ્ધઃ કર્ણમુપાદ્રવત્॥ 7-139-40 (50822)
રુક્મપૃષ્ઠં મહચ્ચાપં ભીમસ્યાસીદ્વિશામ્પતે।
આકર્ષાન્મણ્ડલીભૂતં શક્રચાપમિવાપરમ્।
તસ્માચ્છરાઃ પ્રાદુરાસન્પૂરયન્ત ઇવામ્બરમ્॥ 7-139-41 (50823)
સુવર્ણપુઙ્ખૈર્ભીમેન સાયકૈર્નતપર્વભિઃ।
ગગને રચિતા માલા કાઞ્ચનીવ વ્યરોચતં॥ 7-139-42 (50824)
તતો વ્યોમ્નિ વિષક્તાનિ શરજાલાનિ ભાગશઃ।
આહતાનિ વ્યશીર્યન્ત ભીમસેનસ્ય પત્રિભિઃ॥ 7-139-43 (50825)
કર્ણસ્ય શરજાલૌઘૈર્ભીમસેનસ્ય ચોભયોઃ।
અગ્નિસ્ફુલિઙ્ગસંસ્પર્શૈરઞ્જોગતિભિરાહવે।
તૈસ્તૈઃ કનકપુઙ્ખાનાં દ્યૌરાસીત્સંવૃતા વ્રજૈઃ॥ 7-139-44 (50826)
ન સ્મ સૂર્યસ્તદા ભાતિ ન સ્મ વાતિ સમીરણઃ।
શરજાલાવૃતે વ્યોમ્નિ ન પ્રાજ્ઞાયત કિઞ્ચન॥ 7-139-45 (50827)
સ ભિમં છાદયન્બાણૈઃ સૂતપુત્રઃ પૃથગ્વિધૈઃ।
ઉપારોહદનાદૃત્ય તસ્ય વીર્યં મહાત્મનઃ॥ 7-139-46 (50828)
તયોર્વિસૃજતોસ્તત્ર શરજાલાનિ મારિષ।
વાયુભૂતાન્યદૃશ્યન્ત સંસક્તાનીતરેતરમ્॥ 7-139-47 (50829)
અન્યોન્યશરસંસમ્પર્શાત્તયોર્મનુજસિંહયોઃ।
આકાશે ભરતશ્રેષ્ઠ પાવકઃ સમજાયત॥ 7-139-48 (50830)
તથા કર્ણઃ શિતાન્બાણાન્કર્મારપરિમાર્જિતાન્।
સુવર્ણવિકૃતાન્ક્રુદ્ધઃ પ્રાહિણોદ્વધકાઙ્ક્ષયા॥ 7-139-49 (50831)
તાનન્તરિક્ષે વિશિખૈસ્ત્રિધૈકૈકમશાતયત્।
વિશેષયન્સૂતપુત્રં ભીમસ્તિષ્ઠેતિ ચાબ્રવીત્॥ 7-139-50 (50832)
પુનશ્ચાસૃજદુગ્રાણિ શરવર્ષાણિ પાણ્ડવઃ।
અમર્ષી બલવાન્ક્રુદ્ધૌ દિધક્ષન્નિવ પાવકઃ॥ 7-139-51 (50833)
તતશ્ચટચટાશબ્દો ગોધાઘાતાદભૂત્તયોઃ॥ 7-139-52 (50834)
તલશબ્દશ્ચ સુભહાન્સિંહનાદશ્ચ ભૈરવઃ।
રથનેમિનિનાદશ્ચ જ્યાશબ્દશ્ચૈવ દારુણઃ॥ 7-139-53 (50835)
યોધા વ્યુપારમન્યુદ્ધાદ્દિદૃક્ષન્તઃ પરાક્રમમ્।
કર્ણપાણ્ડવયો રાજન્પરસ્પરવધૈષિણોઃ॥ 7-139-54 (50836)
દેવર્ષિસિદ્ધગન્ધર્વાઃ સાધુસાધ્વિત્યપૂજયન્।
મુમુચુઃ પુષ્પવર્ષં ચ વિદ્યાધરગણાસ્તથા॥ 7-139-55 (50837)
તતો ભીમો મહાબાહુઃ સંરમ્ભી દૃઢવિક્રમઃ।
અસ્ત્રૈરસ્ત્રાણિ સંવાર્ય શરૈર્વિવ્યાધ સૂતજમ્॥ 7-139-56 (50838)
કર્ણોઽપિ ભીમસેનસ્ય નિવાર્યેષૂન્મહાબલઃ।
પ્રાહિણોન્નવ નારાચાનાશીવિષસમાન્રણે॥ 7-139-57 (50839)
તાવદ્ભિરથ તાન્ભીમો વ્યોમ્નિ ચિચ્છેદ પત્રિભિઃ।
નારાચાન્સૂત પુત્રસ્ય તિષ્ઠતિષ્ઠેતિ ચાબ્રવીત્॥ 7-139-58 (50840)
તતો ભીમો મહાબાહુઃ શરં ક્રુદ્ધાન્તકોપમમ્।
મુમોચાધિરથેર્વીરો યમદણ્ડમિવાપરમ્॥ 7-139-59 (50841)
તમાપતન્તં ચિચ્છેદ રાધેયઃ પ્રહસન્નિવ।
ત્રિભિઃ શરૈઃ શરં રાજન્પાણ્ડવસ્ય પ્રતાપવાન્॥ 7-139-60 (50842)
પુનશ્ચાસૃજદુગ્રાણિ શરવર્ષાણિ પાણ્ડવઃ।
તસ્ય તાન્યાદદે કર્ણઃ સર્વાણ્યસ્ત્રાણ્યભીતવત્।
યુધ્યમાનસ્ય ભીમસ્ય સૂતપુત્રોઽસ્ત્રમાયયા॥ 7-139-61 (50843)
તસ્યેષુધી ધનુર્જ્યાં ચ બાણૈઃ સન્નતપર્વભિઃ।
રશ્મીન્યોક્ત્રાણિ ચાશ્વાનાં ક્રુદ્ધઃ કર્ણોઽચ્છિનન્મૃધે। 7-139-62 (50844)
તસ્યાશ્વાંશ્ચ પુનર્હત્વા સૂતં વિવ્યાધ પઞ્ચભિઃ।
સોપસૃત્ય દ્રુતં સૂતો યુધામન્યો રથં યયૌ॥ 7-139-63 (50845)
વિહસન્નિવ ભીમસ્ય ક્રુદ્ધઃ કાલાનલદ્યુતિઃ।
ધ્વજં ચિચ્છેદ રાધેયઃ પતાકાં ચ વ્યપાતયત્॥ 7-139-64 (50846)
સ વિધન્વા મહાબાહુરથ શક્તિં પરામૃશત્।
તાં વ્યવાસૃજદાવિધ્ય ક્રુદ્ધઃ કર્ણરથં પ્રતિ॥ 7-139-65 (50847)
તામાધિરથિરાયસ્તઃ શક્તિં કાઞ્ચનભૂષણામ્।
આપતન્તીં મહોલ્કાભાં ચિચ્છેદ દશભિઃ શરૈઃ॥ 7-139-66 (50848)
સાઽપતદ્દૃશધા છિન્ના કર્ણસ્ય નિશિતૈઃ શરૈઃ।
અસ્યતઃ સૂતપુત્રસ્ય મિત્રાર્થે ચિત્રયોધિનઃ॥ 7-139-67 (50849)
સ ચર્માદત્ત કૌન્તેયો જાતરૂપપરિષ્કૃતમ્।
ખઙ્ગં ચાન્યતરપ્રેપ્સુર્જયં મરણમેવ વા॥ 7-139-68 (50850)
તદસ્ય તરસા ક્રુદ્ધો વ્યધમચ્ચર્મ સુપ્રભમ્।
શરૈર્બહુભિરત્યુગ્રૈઃ પ્રહસન્નિવ ભારત॥ 7-139-69 (50851)
સ વિચર્મા મહારાજ વિરથઃ ક્રોધમૂર્ચ્છિતઃ।
અસિં પ્રાસૃજદાવિધ્ય ત્વરન્કર્ણરથં પ્રતિ॥ 7-139-70 (50852)
સ ધનુઃ સૂતપુત્રસ્ય સજ્યં છિત્ત્વા મહાનસિઃ।
પપાત ભુવિ રાજેન્દ્ર ક્રુદ્ધઃ સર્પ ઇવામ્બરાત્॥ 7-139-71 (50853)
તતઃ પ્રહસ્યાધિરથિરન્યદાદાય કાર્મુકમ્।
શત્રુઘ્નં સમરે ક્રુદ્ધો દૃઢજ્યં વેગવત્તરમ્॥ 7-139-72 (50854)
વ્યાયચ્છત્સ શરાન્કર્ણઃ કુન્તીપુત્રજિઘાંસયા।
સહસ્રશો મહારાજ રુક્મપુઙ્ખાન્સુતેજનાન્॥ 7-139-73 (50855)
સ વધ્યમાનો બલવાન્કર્ણચાપચ્યુતૈઃ શરૈઃ।
વૈહાયસં પ્રાક્રમદ્ધૈ કર્ણસ્ય રથમાવિશત્॥ 7-139-74 (50856)
સ તસ્ય ચરિતં દૃષ્ટ્વા સઙ્ગ્રામે વિજયૈષિણઃ।
ધ્વજાલયસ્થો રાધેયો ભીમસેનમવઞ્ચયત્॥ 7-139-75 (50857)
તમદૃષ્ટ્વા રથોપસ્થે નિલીનં વ્યથિતેન્દ્રિયમ્।
ધ્વજમસ્ય સમારુહ્ય તસ્મૈ ભીમો મહીતલે॥ 7-139-76 (50858)
તદસ્ય કુરવઃ સર્વે ચાણાશ્ચાભ્યપૂજયન્।
યદિયેષ રથાત્કર્ણં હર્તું તાર્ક્ષ્ય ઇવોરગમ્॥ 7-139-77 (50859)
સ ચ્છિન્નધન્વા વિરથઃ સ્વધર્મમનુપાલયન્।
સ્વરથં પૃષ્ઠતઃ કૃત્વા યુદ્ધાયૈવ વ્યવસ્થિતઃ॥ 7-139-78 (50860)
તદ્વિચિન્ત્ય સ રાધેયસ્તત એનં સમભ્યયાત્।
સંરમ્ભાત્પાણ્ડવં સઙ્ખ્યે યુદ્ધાય સમુપસ્થિતમ્॥ 7-139-79 (50861)
તૌ સમેતૌ મહારાજ સ્પર્ધમાનૌ મહાબલૌ।
જીમૂતાવિવ ઘર્માન્તે ગર્જમાનૌ નરર્ષભૌ॥ 7-139-80 (50862)
તયોરાસીત્સંપ્રહારઃ ક્રુદ્ધયોર્નરસિંહયોઃ।
અમૃષ્યમાણયોઃ સઙ્ખ્યે દેવદાનવયોરિવ॥ 7-139-81 (50863)
ક્ષીણશસ્ત્રસ્તુ કૌન્તેયઃ કર્ણેન સમભિદ્રુતઃ।
દૃષ્ટ્વાઽર્જુનહતાન્નાગાન્પતિતાન્પર્વતોપમાન્।
રથમાર્ગવિઘાતાર્થં વ્યાયુધઃ પ્રવિવેશ હ॥ 7-139-82 (50864)
હસ્તિનાં વ્રજમાસાદ્ય રથદુર્ગં પ્રવિશ્ય ચ।
પાણ્ડવો જીવિતાકાઙ્ક્ષી રાધેયં નાભ્યવર્તત॥ 7-139-83 (50865)
વ્યવસ્થાનમથાકાઙ્ક્ષન્ધનઞ્જયશરૈર્હતમ્।
ઉદ્યમ્ય કુઞ્જરં પાર્થસ્તસ્થૌ પરપુરઞ્જયઃ॥ 7-139-84 (50866)
મહૌષધિસમાયુક્તં હનૂમાનિવ પર્વતમ્।
તમસ્ય વિશિખૈઃ કર્ણો વ્યધમત્કુઞ્જરં પુનઃ॥ 7-139-85 (50867)
હસ્ત્યઙ્ગાન્યથ કર્ણાય પ્રાહિણોત્પાણ્ડુનન્દનઃ।
ચક્રાણ્યશ્ચાંસ્તથા ચાન્યદ્યદ્યત્પશ્યતિ ભૂતલે॥ 7-139-86 (50868)
તત્તદાદાય ચિક્ષેપ ક્રુદ્ધઃ કર્ણાય પાણ્ડવઃ।
તદસ્ય સર્વં ચિચ્છેદ ક્ષિપ્તંક્ષિપ્તં શિતૈઃ શરૈઃ॥ 7-139-87 (50869)
ભીમોઽપિ મુષ્ટિમુદ્યમ્ય વજ્રગર્ભં સુદારુણમ્।
હન્તુમૈચ્છત્સૂતપુત્રં સંસ્પરન્નર્જુનં ક્ષણાત્॥ 7-139-88 (50870)
શક્તોઽપિ નાવધીત્કર્ણં સમર્થઃ પાણ્ડુનન્દનઃ।
રક્ષમાણઃ પ્રતિજ્ઞાં તાં યા કૃતા સવ્યસાચિના॥ 7-139-89 (50871)
તમેવં વ્યાકુલં ભીમં ભૂયોભૂયઃ શિતૈઃ શરૈઃ।
મૂર્ચ્છયાભિપરીતાઙ્ગમકરોત્સૂતનન્દનઃ॥ 7-139-90 (50872)
વ્યાયુધં નાવધીચ્ચૈનં કર્ણઃ કુન્ત્યા વચઃ સ્મરન્।
ધનુષોગ્રેણ તં કર્ણઃ સોઽભિદ્રુત્ય પરામૃશત્॥ 7-139-91 (50873)
ધનુષા સ્પૃષ્ટમાત્રેણ ક્રુદ્ધઃ સર્પ ઇવ શ્વસન્।
આચ્છિદ્ય સ ધનુસ્તસ્ય કર્ણં મૂર્ધન્યતાડયત્॥ 7-139-92 (50874)
તાડિતો ભીમસેનેન ક્રોધાદારક્તલોચનઃ।
વિહસન્નિવ રાધેયો વાક્યમેતદુવાચ હ॥ 7-139-93 (50875)
પુનઃ પુનસ્તૂબરક મૂઢ ઔદરિકેતિ ચ।
અકૃતાસ્ત્રક મા યોત્સીર્બાલ સઙ્ગ્રામકાતર॥ 7-139-94 (50876)
યત્ર ભોજ્યં બહુવિધં ભક્ષ્યં પેયં ચ પાણ્ડવ।
તત્ર ત્વં દુર્મતે યોગ્યો ન યુદ્ધેષુ કદાચન॥ 7-139-95 (50877)
મૂલપુષ્પફલાહારો વ્રતેષુ નિયમેષુ ચ।
ઉચિતસ્ત્વં વને ભીમ ન ત્વં યુદ્ધવિશારદઃ॥ 7-139-96 (50878)
ક્વ યુદ્વં ક્વ મુનિત્વં ચ વનં ગચ્છ વૃકોદર।
ન ત્વં યુદ્ધોચિતસ્તાત વનવાસરતિર્ભવાન્॥ 7-139-97 (50879)
સૂદાન્ભૃત્યજનાન્દાસાંસ્ત્વં ગૃહે ત્વરયન્ભૃશમ્।
યોગ્યસ્તાડયિતું ક્રોધાદ્ભોજનાર્થં વૃકોદર॥ 7-139-98 (50880)
મુનિર્ભૂત્વાઽથવા ભીમ ફલાન્યાદત્સ્વ દુર્મતે।
વનાય વ્રજ કૌન્તેય ન ત્વં યુદ્ધવિશારદઃ॥ 7-139-99 (50881)
ફલમૂલાશને શક્તસ્ત્વં તથાઽતિથિપૂજને।
ન ત્વાં શસ્ત્રસમુદ્યોગે યોગ્યં મન્યે વૃકોદર॥ 7-139-100 (50882)
`સઞ્જય ઉવાચ। 7-139-101x (4614)
એવં તં વિરથં દૃષ્ટ્વા સ્મૃત્વા કર્ણોઽબ્રવીદ્વચઃ'॥ 7-139-101 (50883)
કૌમારે યાનિ વૃત્તાનિ વિપ્રિયાણિ વિશામ્પતે।
તાનિ સર્વાણિ ચાપ્યેવ રૂક્ષાણ્યશ્રાવયદ્ભૃશમ્॥ 7-139-102 (50884)
અથૈનં તત્ર સંલીનમસ્પૃશદ્ધનુષા પુનઃ।
પ્રહસંશ્ચ પુનર્વાક્યં ભીમમાહ વૃષસ્તદા॥ 7-139-103 (50885)
યોદ્ધવ્યં મારિષાન્યત્ર ન યોદ્ધવ્યં ચ માદૃશૈઃ।
માદૃશૈર્યુધ્યમાનાનામેતચ્ચાન્યચ્ચ વિદ્યતે॥ 7-139-104 (50886)
ગચ્છ વા યત્ર તૌ કૃષ્ણૌ તૌ ત્વાં રક્ષિષ્યતો રણે।
ગૃહં વા ગચ્છ કૌન્તેય કિં તે યુદ્ધેન બાલક॥ 7-139-105 (50887)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-139-106x (4615)
કર્ણસ્ય વચનં શ્રુત્વા ભીમસેનોઽતિદારુણમ્।
ઉવાચ કર્ણં પ્રહસન્સર્વેષાં શૃણ્વતાં વચઃ॥ 7-139-106 (50888)
જિતસ્ત્વમસકૃદ્દુષ્ટ કત્થસે કિં વૃથાત્મના।
જયાજયૌ મહેન્દ્રસ્ય લોકે દૃષ્ટૌ પુરાતનૈઃ॥ 7-139-107 (50889)
મલ્લયુદ્ધં મયા સાર્ધં કુરુ દુષ્કુલસમ્ભવ।
મહાબલો મહાભોગી કીચકો નિહતો યથા।
તથા ત્વાં ઘાતયિષ્યામિ પશ્યત્સુ સર્વરાજસુ॥ 7-139-108 (50890)
ભીમસ્ય મતમાજ્ઞાય કર્ણો બુદ્ધિમતાં વરઃ।
વિરરામ રણાત્તસ્માત્પશ્યતાં સર્વધન્વિનામ્॥ 7-139-109 (50891)
એવં તં વિરથં કૃત્વા કર્ણો રાજન્વ્યકત્થયત્।
પ્રસુખે વૃષ્ણિસિંહસ્ય પાર્થસ્ય ચ મહાત્મનઃ॥ 7-139-110 (50892)
તં બ્રુવાણં તુ ભીમઃ સ કાઙ્ક્ષન્ભીમપરાક્રમઃ।
ન ચાકાર્ષીન્મૃતં સ્મૃત્વા હ્યર્જુનસ્ય મહાબલમ્॥ 7-139-111 (50893)
તસ્ય કાર્મુકમારુજ્ય બભઞ્જાશુપરાક્રમી॥ 7-139-112 (50894)
તતો દૃષ્ટ્વા મહારાજ વાસુદેવો મહાદ્યુતિઃ।
અર્જુનાર્જુન પશ્યેમં ભીમં કર્ણેન બાધિતમ્॥ 7-139-113 (50895)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-139-114x (4616)
એવમુક્તસ્તદા પાર્થઃ કેશવેન મહાત્મના।
ભીમસેનં તથાભૂતં ક્રોધસંરક્તલોચનઃ।
અમર્ષવશમાપન્નો નિર્દહન્નિવ ચક્ષુષા'॥ 7-139-114 (50896)
તતો રાજઞ્શિલાધૌતાઞ્શરાઞ્શાખામૃગધ્વજઃ।
પ્રાહિણોત્સૂતપુત્રાય કેશવેન પ્રચોદિતઃ॥ 7-139-115 (50897)
તતઃ પાર્થભુજોત્સૃષ્ટાઃ શરાઃ કનકભૂષણાઃ।
ગાણ્ડીવપ્રભવાઃ કર્ણં હંસાઃ ક્રૌઞ્ચમિવાવિશન્॥ 7-139-116 (50898)
સ ભુજઙ્ગૈરિવાવિષ્ટૈર્ગાણ્ડીવપ્રેષિતૈઃ શરૈઃ।
ભીમસેનાદપાસેધત્સૂતપુત્રં ધનઞ્જયઃ॥ 7-139-117 (50899)
સ ચ્છિન્નધન્વા ભીમેન ધનઞ્જયશરાહતઃ।
કર્ણો ભીમાદપાયાસીદ્રથેન મહતા દ્રુતમ્॥ 7-139-118 (50900)
ભીમોઽપિ સાત્યકેર્વાહં સમારુહ્ય નરર્ષભઃ।
અન્વયાદ્ધાતરં સઙ્ખ્યે પાણ્ડવં સવ્યસાચિનમ્॥ 7-139-119 (50901)
તતઃ કર્ણં સમુદ્દિશ્ય ત્વરમાણો ધનઞ્ચયઃ।
નારાચં ક્રોધતામ્રાક્ષઃ પ્રૈષીન્મૃત્યુમિવાન્તકઃ॥ 7-139-120 (50902)
સ ગરુત્માનિવાકશે પ્રાર્થયન્ભુજગોત્તમમ્।
નારાચોઽભ્યપતત્કર્ણં તૂર્ણં ગાણ્ડીવચોદિતઃ॥ 7-139-121 (50903)
તમન્તરિક્ષે નારાચં દ્રૌણિશ્ચિચ્છેદ પત્રિણા।
ધનઞ્જયભયાત્કર્ણમુજ્જિહીર્ષન્મહારથઃ॥ 7-139-122 (50904)
તતો દ્રૌણિં ચતુઃષષ્ટ્યા વિવ્યાધ કુપિતોઽર્જુનઃ।
શિલીમુખૈર્મહારાજ માગાસ્તિષ્ઠેતિ ચાબ્રવીત્॥ 7-139-123 (50905)
સ તુ મત્તગજાકીર્ણમનીકં રથસઙ્કુલમ્।
તૂર્ણમભ્યાવિશદ્દ્રૌણિર્ધનઞ્જયશરાર્દિતઃ॥ 7-139-124 (50906)
તતઃ સુવર્ણપૃષ્ઠાનાં ચાપાનાં કૂજતાં રણે।
શબ્દં ગાણ્ડીવઘોષેણ કૌન્તેયોઽભ્યભવદ્બલી॥ 7-139-125 (50907)
ધનઞ્જયસ્તથાઽઽયાન્તં પૃષ્ઠતો દ્રૌણિમભ્યગાત્।
નાતિદીર્ઘમિવાધ્વાનં શરૈઃ સન્ત્રાસયન્બલમ્॥ 7-139-126 (50908)
વિદાર્ય દેહાન્નારાચૈર્નરવારણવાજિનામ્।
કઙ્કબર્હિણવાસોભિર્બલં વ્યધમદર્જુનઃ॥ 7-139-127 (50909)
તદ્બલં ભરતશ્રેષ્ઠ સવાજિદ્વિપમાનવમ્।
પાકશાસનિરાયત્તઃ પાર્થઃ સ નિજઘાન હ॥ ॥ 7-139-128 (50910)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ જયદ્રથવધપર્વણિ ચતુર્દશદિવસયુદ્ધે એકોનચત્વારિંશદધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥ 139 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-139-46 ઉપારોહત્સન્નિકર્ષમગાત્॥ 5-139-47 વાયુભૂતાનિ વાતોદ્ભૂતાન્યતિવેગવન્તિ વા॥ 5-139-74 વૈહાયસમાકાશમ્॥ 5-139-75 લયમઙ્ગસઙ્કોચમ્॥ 5-139-87 તદ્રથાદિસાધનમ્॥ 5-139-88 વજ્રગર્ભમન્તર્વિહિતાઙ્ગુષ્ઠમ્॥ 5-139-89 સમર્થઃ સમીચીનાર્થો ધર્માપેક્ષીતિ યાવત્॥ 5-139-94 તૂબરકઃ પુંશ્ચિહ્નરહિતઃ ષણ્ડ ઇતિયાવત્। તૂબરોઽશ્મશ્રુપુરુષે ઇત્યુપક્રમ્ય પુરુષવ્યઞ્જનત્યક્તો ઇતિ મેદિની। ઔદરિકો બહ્વાશી॥ 5-139-96 વ્રતેષુ નિયમેષુ આગન્તુકેષુ॥ 5-139-103 સંલીનં સઙ્કુચિતાઙ્ગમ્॥ 5-139-110 વ્યકત્થયત્ ભર્ત્સિતવાન્॥ 5-139-139 એકોનચત્વારિંશદધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 140
॥ શ્રીઃ ॥
7.140. અધ્યાયઃ 140
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
સાત્યકિના અલમ્બુસદધઃ॥ 1 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-140-0 (50911)
ધૃતરાષ્ટ્ર ઉવાચ। 7-140-0x (4617)
`દાતવ્યમદ્ય મન્યેઽહં પાણ્ડવાનાં સ્વકં પુનઃ।
ન વિગ્રહો હિ બલિના શ્રેયસે સ્યાદ્યથાતથા॥ 7-140-1 (50912)
પાદયોઃ પ્રણતેનાપિ ભુક્ત્વાઽપ્યુચ્છિષ્ટમપ્યરેઃ।
અતોઽન્યદ્વાપિ કૃત્વૈવ જીવ્યં લોકે નરેણ વૈ॥ 7-140-2 (50913)
જીવતૈવ પરો લોકઃ સાધ્યતે ચૈવ સર્વથા।
અજીવતસ્તથૈવાસીન્ન સુખં ન પરા ગતિઃ॥ 7-140-3 (50914)
વિનાશે સર્વથોત્પન્ને ન બાલો બુધ્યતે ક્રિયામ્।
મિથ્યાભિમાનદગ્ધો હિ ન બુદ્ધ્યેત કૃતાકૃતે'॥ 7-140-4 (50915)
અહન્યહનિ મે દીપ્તં યશઃ પતતિ સઞ્જય।
હતા મે બહવો યોધા મન્યે કાલસ્ય પર્યયમ્॥ 7-140-5 (50916)
ધનઞ્જયઃ સુસઙ્ક્રદ્ધઃ પ્રવિષ્ટો મામકં બલમ્।
રક્ષિતં દ્રૌણિકર્ણાભ્યામપ્રવેશ્યં સુરૈરપિ॥ 7-140-6 (50917)
તાભ્યામૂર્જિતવીર્યાભ્યામાપ્યાયિતપરાક્રમઃ।
સહિતઃ કૃષ્ણભીમાભ્યાં શિનીનામૃષભેણ ચ॥ 7-140-7 (50918)
તદાપ્રભૃતિ માં શોકો દહત્યગ્નિરિવાશયમ્।
ગ્રસ્તાનિવ પ્રપશ્યામિ ભૂમિપાલાન્સસૈન્ધવાન્॥ 7-140-8 (50919)
અપ્રિયં સુમહત્કૃત્વા સિન્ધુરાજઃ કિરીટિનઃ।
`ક્રુદ્ધસ્ય દેવરાજસ્ય શક્રસ્યેવ મહાદ્યુતેઃ'।
ચક્ષુર્વિષયમાપન્નઃ કથં જીવિતમાપ્નુયાત્॥ 7-140-9 (50920)
અનુમાનાચ્ચ પશ્યામિ નાસ્તિ સઞ્જય સૈન્ધવઃ।
યુદ્ધં તુ તદ્યથાવૃત્તં તન્મમાચક્ષ્વ તત્ત્વતઃ॥ 7-140-10 (50921)
યચ્ચ વિક્ષોભ્ય મહતીં સેનામાલોડ્ય ચાસકૃત્।
એકઃ પ્રવિષ્ટઃ સઙ્ક્રુદ્ધો નલિનીમિવ કુઞ્જરઃ॥ 7-140-11 (50922)
તસ્ય મે વૃષ્ણિવીરસ્ય બ્રૂહિ યુદ્ધં યથાતથમ્।
ધનઞ્જયાર્થે યત્તસ્ય કુશલો હ્યસિ સઞ્જય ॥ 7-140-12 (50923)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-140-13x (4618)
તથા તુ વૈકર્ત નપીડિતં તં
ભીમં પ્રયાન્તં પુરુષપ્રવીરમ્।
સમીક્ષ્ય રાજન્નરવીરમધ્યે
શિનિપ્રવીરોઽનુયયૌ રથેન॥ 7-140-13 (50924)
નદન્યથા વજ્રધરસ્તપાન્તે
જ્વલન્યથા જલદાન્તે ચ સૂર્યઃ।
નિઘ્નન્નમિત્રાન્ધનુષા દૃઢેન
સ કમ્પયંસ્તવ પુત્રસ્ય સેનામ્॥ 7-140-14 (50925)
તં યાન્તમશ્વૈ રજતપ્રકાશૈ--
રાયોધને વીરતરં નદન્તમ્।
નાશક્નુવન્વારયિતું ત્વદીયાઃ
સર્વે રથા ભારત માધવાગ્ર્યમ્॥ 7-140-15 (50926)
અમર્ષપૂર્ણસ્ત્વનિવૃત્તયોધી
શરાસની કાઞ્ચનવર્મધારી।
અલમ્બુસઃ સાત્યકિં માધવાગ્ર્ય--
મવારયદ્રાજવરોઽભિપત્ય॥ 7-140-16 (50927)
તયોરભૂદ્ભારત સમ્પ્રહારો
યથાવિધો નૈવ બભૂવ કશ્ચિત્।
પ્રેક્ષન્ત એવાહવશોભિનૌ તૌ
યોધાસ્ત્વદીયાશ્ચ પરે ચ સર્વે॥ 7-140-17 (50928)
આવિધ્યદેનં દશભિઃ પૃષત્કૈ--
રલમ્બુસો રાજવરઃ પ્રસહ્ય।
અનાગતાનેવ તુ તાન્પૃષત્કાં--
શ્ચિચ્છેદ બાણૈઃ શિનિપુઙ્ગવોઽપિ॥ 7-140-18 (50929)
પુનઃ સ બાણૈસ્ત્રિભિરગ્નિકલ્પૈ--
રાકર્ણપૂર્ણૈર્નિશિતૈઃ સપુઙ્ખૈઃ।
વિવ્યાધ દેહાવરણં વિદાર્ય
તે સાત્યકેરાવિવિશુઃ શરીરમ્॥ 7-140-19 (50930)
તૈઃ કાયમસ્યાગ્ન્યનિલપ્રભાવૈ--
ર્વિદાર્ય બાણૈર્નિશિતૈર્જ્વલદ્ભિઃ।
આજઘ્નિવાંસ્તાન્રજતપ્રકાશા--
નશ્વાંશ્ચતુર્ભિશ્ચતુરઃ પ્રસહ્ય॥ 7-140-20 (50931)
તથા તુ તેનાભિહતસ્તરસ્વી
નપ્તા શિનેશ્ચક્રધરપ્રભાવઃ।
અલમ્બુસસ્યોત્તમવેગવદ્ભિ--
રશ્વાંશઅચતુર્ભિર્નિજઘાન બાણૈઃ॥ 7-140-21 (50932)
અથાસ્ય સૂતસ્ય શિરો નિકૃત્ય
ભલ્લેન કાલાનલસન્નિભેન।
સકુણ્ડલં પૂર્મશશિપ્રકાશં
ભ્રાજિષ્ણુ વક્ત્રં નિચકર્ત દેહાત્॥ 7-140-22 (50933)
નિહત્ય તં પાર્થિવપુત્રપૌત્રં
સઙ્ખ્યે યદૂનામૃષભઃ પ્રમાથી।
તતોઽન્વયાદર્જુનમેવ વીરઃ
સૈન્યાનિ રાજંસ્તવ સન્નિવાર્ય॥ 7-140-23 (50934)
અન્વાગતં વૃષ્ણિવીરં સમીક્ષ્ય
તથારિમધ્યે પરિવર્તમાનમ્।
ઘ્નન્તં કુરૂણામિષુભિર્બલાનિ
પુનઃપુનર્વાયુમિવાભ્રપૂગાન્॥ 7-140-24 (50935)
તતોઽવહન્સૈન્ધવાઃ સાધુદાન્તા
ગોક્ષીરકુન્દેન્દુહિમપ્રકાશાઃ।
સુવર્ણજાલાવતતાઃ સદશ્વા
યતોયતઃ કામયતે નૃસિંહઃ॥ 7-140-25 (50936)
અથાત્મજાસ્તે સહિતાઽભિપેતુ--
રન્યે ચ યોધાસ્ત્વરિતાસ્ત્વદીયાઃ।
કૃત્વા મુખં ભારતયોધમુખ્યં
દુઃશાસનં ત્વત્સુતમાજમીઢ॥ 7-140-26 (50937)
તે સર્વતઃ સમ્પરિવાર્ય સઙ્ખ્યે
શૈનેયમાજઘ્નુરનીકસાહાઃ।
સ ચાપિ તાન્પ્રવરઃ સાત્વતાનાં
ન્યવારયદ્બાણજાલેન વીરઃ॥ 7-140-27 (50938)
નિવાર્ય તાંસ્તૂર્ણમમિત્રઘાતી
નપ્તા શિનેઃ પત્રિભિરગ્નિકલ્પૈઃ।
દુઃશાસનસ્યાભિજઘાન વાહા--
ઞ્જવીયસસ્તન્મનસોઽપિ બાણૈઃ॥ 7-140-28 (50939)
તતોઽર્જુનો હર્ષમવાપ સઙ્ખ્યે
કૃષ્ણશ્ચ દૃષ્ટ્વા પુરુષપ્રવીરમ્॥ ॥ 7-140-29 (50940)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ જયદ્રથવધપર્વણિ ચતુર્દશદિવસયુદ્ધે ચત્વારિંશદધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥ 140 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-140-17 પ્રેક્ષન્તઃ પ્રેક્ષકાઃ। બભૂવેત્યેતત્ બહુવચનતયા પરિણતમનુષજ્યતે॥ 5-140-18 પ્રસહ્ય અનાદૃત્ય॥ 5-140-140 ચત્વારિંશદધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 141
॥ શ્રીઃ ॥
7.141. અધ્યાયઃ 141
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
સાત્યકેરર્જુનદર્શનં ભૂરિશ્રવસા સમાગમશ્ચ॥ 1 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-141-0 (50941)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-141-0x (4619)
તમુદ્યતં મહાબાહું દુઃશાસનરથં પ્રતિ।
ત્વરિતં ત્વરણીયેષુ ધનઞ્જયજયૈષિણમ્॥ 7-141-1 (50942)
ત્રિગર્તાનાં મહેષ્વાસાઃ સુવર્ણવિકૃતધ્વજાઃ।
સેનાસમુદ્રમાવિષ્ટમનન્તં પર્યવારયન્॥ 7-141-2 (50943)
અથૈનં રથવંશેન સર્વતઃ સન્નિવાર્ય તે।
અવાકિરઞ્છરવ્રાતૈઃ ક્રુદ્ધાઃ પરમધન્વિનઃ॥ 7-141-3 (50944)
અજયદ્રાજપુત્રાંસ્તાન્ભ્રાજમાનાન્મહારણે।
એકઃ પઞ્ચાશતં શત્રૂન્સાત્યકિઃ સત્યવિક્રમઃ॥ 7-141-4 (50945)
સમ્પ્રાપ્ય ભારતીમધ્યં તલઘોષસમાકુલમ્।
અસિશક્તિગદાપૂર્ણમપ્લુવં સાગરં યથા॥ 7-141-5 (50946)
`અથૈનમનુવૃત્તાસ્તુ ત્રિગર્તાઃ સહિતાઃ પુનઃ।
તીવ્રેણ રથવંશેન મહતા પર્યવારયન્।
વિકર્ષન્તોઽતિમાત્રાણિ ચાપાનિ ભરતર્ષભ'॥ 7-141-6 (50947)
તત્રાદ્ભુતમપશ્યામ શૈનેયચરિતં રણે।
પ્રતીચ્યાં દિશિ તં દૃષ્ટ્વા પ્રાચ્યાં પશ્યામિ લાઘવાત્॥ 7-141-7 (50948)
ઉદીચીં દક્ષિણાં પ્રાચીં પ્રતીચીં વિદિશસ્તથા।
પુનર્મધ્યગતો વીર આહવે યુદ્ધદુર્મદઃ॥ 7-141-8 (50949)
એકઃ પર્યચરન્રઙ્ગે બહુધા સ મહાબલઃ।
નૃત્યન્નિવાચરચ્છૂરો યથા રથશતં તથા॥ 7-141-9 (50950)
તદ્દૃષ્ટ્વા ચરિતં તસ્ય સિંહવિક્રાન્તગામિનઃ।
ત્રિગર્તાઃ સન્ન્યવર્તન્ત સન્તપ્તાઃ સ્વજનં પ્રતિ॥ 7-141-10 (50951)
તમન્યે શૂરસેનાનાં શૂરાઃ સઙ્ખ્યે ન્યવારયન્।
નિયચ્છન્તઃ શરવ્રાતૈર્મત્તં દ્વિપમિવાઙ્કુશૈઃ॥ 7-141-11 (50952)
તૈર્વ્યવાહરદાર્યાત્મા મુહૂર્તાદેવ સાત્યકિઃ।
તતઃ કલિઙ્ગૈર્યુયુધે સોઽચિન્ત્યબલવિક્રમઃ॥ 7-141-12 (50953)
તાં ચ સેનામતિક્રમ્ય કલિઙ્ગાનાં દુરત્યયામ્।
અથ પાર્થં મહાબાહુર્ધનઞ્જયમુપાસદત્॥ 7-141-13 (50954)
તરન્નિવ જલે શ્રાન્તો યથા સ્થલમુપેયિવાન્।
તં દૃષ્ટ્વા પુરુષવ્યાઘ્રં યુયુધાનઃ સમાશ્વસત્॥ 7-141-14 (50955)
તમાયાન્તમભિપ્રેક્ષ્ય કેશવઃ પાર્થમબ્રવીત્।
અસાવાયાતિ શૈનેયસ્તવ પાર્થ પદાનુગઃ॥ 7-141-15 (50956)
એષ શિષ્યઃ સખા ચૈવ તવ સત્યપરાક્રમઃ।
સર્વાન્યોધાંસ્તૃણીકૃત્ય વિજિગ્યે પુરુષર્ષભઃ॥ 7-141-16 (50957)
એષ કૌરવયોધાનાં કૃત્વા ઘોરમુપદ્રવમ્।
તવ પ્રાણૈઃ પ્રિયતમઃ કિરીટિન્નેતિ સાત્યકિઃ॥ 7-141-17 (50958)
એષ દ્રોણં તથા ભોજં કૃતવર્માણમેવ ચ।
કદર્થીકૃત્ય વિશિખૈઃ ફલ્ગુનાભ્યેતિ સાત્યકિઃ॥ 7-141-18 (50959)
ધર્મરાજપ્રિયાન્વેષી હત્વા યોધાન્વરાન્વરાન્।
શૂરશ્ચૈવ કૃતાસ્ત્રશ્ચ ફલ્ગુનાભ્યેતિ સાત્યકિઃ॥ 7-141-19 (50960)
કૃત્વા સુદુષ્કરં કર્મ સૈન્યમધ્યે મહાબલઃ।
તવ દર્શનમન્વિચ્છન્પાણ્ડવાભ્યેતિ સાત્યકિઃ॥ 7-141-20 (50961)
બહૂનેકરથેનાજૌ યોધયિત્વા મહારથાન્।
આચાર્યપ્રમુખાન્પાર્થ પ્રયાત્યેષ સ સાત્યકિઃ॥ 7-141-21 (50962)
સ્વબાહુબલમાશ્રિત્ય વિદાર્ય ચ વરૂથિનીમ્।
પ્રેષિતો ધર્મરાજેન પાર્થૈષોઽભ્યેતિ સાત્યકિઃ॥ 7-141-22 (50963)
પ્રિયઃ શિષ્યશ્ચ તે પાર્થ ત્વયા તુલ્યપરાક્રમઃ।
વિદ્રાવ્યં મહતીં સેનામેષ હ્યાયાતિ સાત્યકિઃ॥ 7-141-23 (50964)
યસ્ય નાસ્તિ સમો યોધઃ કૌરવેષુ કથઞ્ચન।
સોઽયમાયાતિ કૌન્તેય સાત્યકિર્યુદ્ધદુર્મદઃ॥ 7-141-24 (50965)
કુરુસૈન્યાદ્વિમુક્તો વૈ સિંહો મધ્યાદ્ગવામિવ।
નિહત્ય બહુલાઃ સેનાઃ પાર્થૈષોઽબ્યેતિ સાત્યકિઃ॥ 7-141-25 (50966)
એષ રાજસહસ્રાણાં વક્ત્રૈઃ પઙ્કજસન્નિભૈઃ।
આસ્તીર્ય વસુધાં પાર્થ ક્ષિપ્રમાયાતિ સાત્યકિઃ॥ 7-141-26 (50967)
એષ દુર્યોધનં જિત્વા ભ્રાતૃભિઃ સહિતં રણે।
નિહત્ય જલસન્ધં ચ ક્ષિપ્રમાયાતિ સાત્યકિઃ॥ 7-141-27 (50968)
રુધિરૌઘવતીં કૃત્વા નદીં શોણિતકર્દમામ્।
તૃણવદ્વ્યસ્ય કૌરવ્યાનેષ હ્યાયાતિ સાત્યકિઃ॥ 7-141-28 (50969)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-141-29x (4620)
તતઃ પ્રહૃષ્ટઃ કૌન્તેયઃ કેશવં વાક્યમબ્રવીત્।
ન મે પ્રિયં મહાબાહો યન્મામભ્યેતિ સાત્યકિઃ॥ 7-141-29 (50970)
ન હિ જાનામિ વૃત્તાન્તં ધર્મરાજસ્ય કેશવ।
સાત્વતેન વિહીનઃ સ યદિ જીવતિ વા ન વા॥ 7-141-30 (50971)
એતેન હિ મહાબાહો રક્ષિતવ્યઃ સ પાર્થિવઃ।
તમેષ કથમુત્સૃજ્ય મમ કૃષ્ણ પદાનુગઃ॥ 7-141-31 (50972)
રાજા દ્રોણાય ચોત્સૃષ્ટઃ સૈન્ધવશ્ચાનિપાતિતઃ।
પ્રત્યુદ્યાતિ ચ શૈનેયમેષ ભૂરિશ્રવા રણે॥ 7-141-32 (50973)
સોઽયં ગુરુતરો ભારઃ સૈન્ધવાર્થે સમાહિતઃ।
જ્ઞાતવ્યશ્ચ હિ મે રાજા રક્ષિતવ્યશ્ચ સાત્યકિઃ॥ 7-141-33 (50974)
જયદ્રથશ્ચ હન્તવ્યો લમ્બતે ચ દિવાકરઃ।
શ્રાન્તશ્ચૈષ મહાબાહુરલ્પપ્રાણશ્ચ સામ્પ્રતમ્॥ 7-141-34 (50975)
પરિશ્રાન્તા હયાશ્ચાસ્ય હયયન્તા ચ માધવ।
ન ચ ભૂરિશ્રવાઃ શ્રાન્તઃ સસહાયશ્ચ કેશવ॥ 7-141-35 (50976)
અપીદાનીં ભવેદસ્ય ક્ષેમમસ્મિન્સમાગમે।
કચ્ચિન્ન સાગરં તીર્ત્વા સાત્યકિઃ સત્યવિક્રમઃ।
ગોષ્પદં પ્રાપ્ય સીદેત મહૌજાઃ શિનિપુઙ્ગવઃ॥ 7-141-36 (50977)
અપિ કૌરવમુખ્યેન કૃતાસ્ત્રેણ મહાત્મના।
સમેત્ય ભૂરિશ્રવસા સ્વસ્તિમાન્સાત્યકિર્ભવેત્॥ 7-141-37 (50978)
વ્યતિક્રમમિમં મન્યે ધર્મરાજસ્ય કેશવ।
આચાર્યાદ્ભયમુત્સૃજ્ય યઃ પ્રૈષયત સાત્યકિમ્॥ 7-141-38 (50979)
ગ્રહણં ધર્મરાજસ્ય ખગઃ શ્યેન ઇવામિષમ્।
નિત્યમાશંસતે દ્રોણઃ કચ્ચિત્સ્યાત્કુશલી નૃપઃ॥ ॥ 7-141-39 (50980)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ જયદ્રથવધપર્વણિ ચતુર્દશદિવસયુદ્ધે એકચત્વારિંશદધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥ 141 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-141-1 તુરણીયેષુ કૃત્યેષુ॥ 5-141-141 એકચત્વારિંશદધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 142
॥ શ્રીઃ ॥
7.142. અધ્યાયઃ 142
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
સાત્યકિભૂરિશ્રવસોર્યુદ્ધમ્॥ 1 ॥ સાત્યકિશિરચ્છેદાયોન્નમિતસ્ય સ્વઙ્ગભૃતો ભૂરિશ્રવોભુજસ્યાર્જુનેન સઞ્છેદઃ॥ 2 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-142-0 (50981)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-142-0x (4621)
તમાપતન્તં સમ્પ્રેક્ષ્ય સાત્વતં યુદ્ધદુર્મદમ્।
ક્રોધાદ્ભૂરિશ્રવા રાજન્સહસા સમુપાદ્રવત્॥ 7-142-1 (50982)
તમબ્રવીન્મહારાજ કૌરવ્યઃ શિનિપુઙ્ગવમ્।
અદ્ય પ્રાપ્તોઽપિ દિષ્ટ્યા મે ચક્ષુર્વિષયમિત્યુત॥ 7-142-2 (50983)
ચિરાભિલષિતં કામમહં પ્રાપ્સ્યામિ સંયુગે।
ન હિ મે મોક્ષ્યસે જીવન્યદિ નોત્સૃજસે રણમ્॥ 7-142-3 (50984)
અદ્ય ત્વાં સમરે હત્વા નિત્યં શૂરાભિમાનિનમ્।
નન્દયિષ્યામિ દાશાર્હ કુરુરાજં સુયોધનમ્॥ 7-142-4 (50985)
અદ્ય મદ્બાણનિર્દગ્ધં પતિતં ધરણીતલે।
દ્રક્ષ્યતસ્ત્વાં રણે વીરૌ સહિતૌ કેશવાર્જુનૌ॥ 7-142-5 (50986)
અદ્ય ધર્મસુતો રાજા શ્રુત્વા ત્વાં નિહતં મયા।
સવ્રીડો ભવિતા સદ્યો યેનાસીહ પ્રવેશિતઃ॥ 7-142-6 (50987)
અદ્ય મે વિક્રમં પાર્થો વિજ્ઞાસ્યતિ ધનઞ્જયઃ।
ત્વયિ ભૂમૌ વિનિહતે શયાને રુધિરોક્ષિતે॥ 7-142-7 (50988)
ચિરાભિલષિતો હ્યેષ ત્વયા સહ સમાગમઃ।
પુરા દેવાસુરે યુદ્ધે શક્રસ્ય બલિના યથા॥ 7-142-8 (50989)
અદ્ય યુદ્ધં મહાઘોરં તવ દાસ્યામિ સાત્વત।
તતો જ્ઞાસ્યસિ તત્ત્વેન મદ્વીર્યબલપૌરુષમ્॥ 7-142-9 (50990)
અદ્ય સંયમનીં યાતા મયા ત્વં નિહતો રણે।
યથા રામાનુજેનાજૌ રાવણિર્લક્ષ્મણેન હ॥ 7-142-10 (50991)
અદ્ય કૃષ્ણશ્ચ પાર્થશ્ચ ધર્મરાજશ્ચ માધવ।
હતે ત્વયિ નિરુત્સાહારણં ત્યક્ષ્યન્ત્યસંશયમ્॥ 7-142-11 (50992)
અદ્ય તેઽપચિતિં કૃત્વા શિતૈર્માધવ સાયકૈઃ।
તત્સ્ત્રિયો નન્દયિષ્યામિ યે ત્વયા નિહતા રણે॥ 7-142-12 (50993)
મચ્ચક્ષુર્વિષયે પ્રાપ્તો ન ત્વં માધવ મોક્ષ્યસે।
સિંહસ્ય વિષયં પ્રાપ્તો યથા ક્ષુદ્રમૃગસ્તથા॥ 7-142-13 (50994)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-142-14x (4622)
યુયુધાનસ્તુ તં રાજન્પ્રત્યુવાચ હસન્નિવ।
કૌરવેય ન સન્ત્રાસો વિદ્યતે મમ સંયુગે॥ 7-142-14 (50995)
નાહં ભીષયિતું શક્યો વાઙ્માત્રેણ તુ કેવલમ્।
સ માં નિહન્યાત્સઙ્ગ્રામે યો માં કુર્યાન્નિરાયુધમ્॥ 7-142-15 (50996)
સમાસ્તુ શાશ્વતીર્હન્યાદ્યો માં હન્યાદ્ધિ સંયુગે।
કિં વૃથોક્તેન બહુના કર્મણા તત્સમાચર॥ 7-142-16 (50997)
શારદસ્યેવ મેઘસ્ય ગર્જિતં નિષ્ફલં હિતે।
શ્રુત્વા ત્વદ્ગર્જિતં વીર હાસ્યં હિ મમ જાયતે॥ 7-142-17 (50998)
ચિરકાલેપ્સિતં લોકે યુદ્ધમદ્યાસ્તુ કૌરવ।
ત્વરતે મે મતિસ્તાત તવ યુદ્ધાભિકાઙ્ક્ષિણી।
નાહત્વાઽહં નિવર્તિષ્યે ત્વામદ્ય પુરુષાધમ॥ 7-142-18 (50999)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-142-19x (4623)
અન્યોન્યં તૌ તથા વાગ્ભિસ્તક્ષન્તૌ નરપુઙ્ગવૌ।
જિઘાંસૂ પરમક્રુદ્ધભિજઘ્નતુરાહવે॥ 7-142-19 (51000)
સમેતૌ તૌ મહેષ્વાસૌ શુષ્મિણૌ સ્પર્ધિનૌ રણે।
દ્વિરદાવિવ સઙ્ક્રુદ્ધૌ વાસિતાર્થે મદોત્કટૌ॥ 7-142-20 (51001)
ભૂરિશ્રવાઃ સાત્યકિશ્ચ વવર્ષતુરરિન્દમૌ।
શરવર્ષાણિ ઘોરાણિ મેઘાવિવ પરસ્પરમ્॥ 7-142-21 (51002)
સૌમદત્તિસ્તુ શૈનેયં પ્રચ્છાદ્યેષુભિરાશુગૈઃ।
જિઘાંસુર્ભરતશ્રેષ્ઠ વિવ્યાધ નિશિતૈઃ શરૈઃ॥ 7-142-22 (51003)
દશભિઃ સાત્યકિં વિદ્ધ્વા સૌમદત્તિરથાપરાન્।
મુમોચ નિશિતાન્બાણાઞ્જિઘાંસુઃ શિનિપુઙ્ગવં॥ 7-142-23 (51004)
તાનસ્ય વિશિખાંસ્તીક્ષ્ણાનન્તરિક્ષે વિશામ્પતે।
અપ્રાપ્તાનસ્ત્રમાયાભિરગ્રસત્સાત્યકિઃ પ્રભો॥ 7-142-24 (51005)
તૌ પૃથક્શસ્ત્રવર્ષાભ્યામવર્ષેતાં પરસ્પરમ્।
ઉત્તમાભિજનૌ વીરૌ કુરુવૃષ્મિયશસ્કરૌ॥ 7-142-25 (51006)
તૌ નખૈરિવ શાર્દૂલૌ દન્તૈરિવ મહાદ્વિપૌ।
રથશક્તિભિરન્યોન્યં વિશિખૈશ્ચાપ્યકૃન્તતામ્॥ 7-142-26 (51007)
નિર્ભિદન્તૌ હિ ગાત્રાણિ વિક્ષરન્તૌ ચ શોણિતમ્।
વ્યષ્ટમ્ભયેતામન્યોન્યં પ્રાણદ્યૂતાભિદેવિનૌ॥ 7-142-27 (51008)
એવમુત્તમકર્માણૌ કુરુવૃષ્ણિયશસ્કરૌ।
પરસ્પરમયુધ્યેતાં વારણાવિવ યૂથપૌ॥ 7-142-28 (51009)
તાવદીર્ઘેણ કાલેન બ્રહ્મલોકપુરસ્કૃતૌ।
યિયાસન્તૌ પરં સ્થાનમન્યોન્યં સઞ્જગર્જતુઃ॥ 7-142-29 (51010)
સાત્યકિઃ સૌમદત્તિશ્ચ શરવૃષ્ટ્યા પરસ્પરમ્।
હૃષ્ટવદ્ધાર્તરાષ્ટ્રાણાં પશ્યતામભ્યવર્ષતામ્॥ 7-142-30 (51011)
સમ્પ્રૈક્ષન્ત જનાસ્તૌ તુ યુધ્યમાનૌ યુધામ્પતી।
યૂથપૌ વાસિતાહેતોઃ પ્રયુદ્ધાવિવ કુઞ્જરૌ॥ 7-142-31 (51012)
`ભૂયોભૂયઃ શરૈ રાજંસ્તક્ષન્તૌ ક્રોધમૂર્ચ્છિતૌ।
અયુધ્યેતાં મહારઙ્ગે વને કેસરિણાવિવ॥ 7-142-32 (51013)
મર્મજ્ઞાવિવ સઙ્ક્રુદ્ધૌ જિઘાંસન્તૌ જગર્જતુઃ।
વિમર્દન્તાવથાન્યોન્યં બલવજ્રધરાવિવ॥ 7-142-33 (51014)
અથાન્યોન્યં પતાકાશ્ચ રથોપકરણાનિ ચ।
સઞ્ચિચ્છિદતુરાયાન્તૌ બાણૈઃ સન્નતપર્વભિઃ॥ 7-142-34 (51015)
પુનશ્ચ શરવર્ષાભ્યામન્યોન્યમભિવર્ષતામ્।
ઉભૌ તુ જઘ્નતુસ્તૂર્ણમિતરેતરસારથી'॥ 7-142-35 (51016)
અન્યોન્યસ્ય હયાન્હત્વા ધનુષી વિનિકૃત્ય ચ।
વિરથાવસિયુદ્ધાય સમેયાતાં મહારણે॥ 7-142-36 (51017)
આર્ષભે ચર્મણી ચિત્રે પ્રગૃહ્ય વિપુલે શુભે।
વિકોશૌ ચાપ્યસી કૃત્વા સમરે તૌ વિચેરતુઃ॥ 7-142-37 (51018)
ચરન્તૌ વિવિધાન્માર્ગાન્મણ્ડલાનિ ચ ભાગશઃ।
મુહુરાજઘ્નતુઃ ક્રુદ્ધાવન્યોન્યમરિમર્દનૌ।
સખઙ્ગૌ ચિત્રવર્માણૌ સનિષ્કાઙ્ગદભૂષણૌ॥ 7-142-38 (51019)
ભ્રાન્તમુદ્ધાન્તમાવિદ્ધમાપ્લુતં વિપ્લુતં સૃતમ્।
સમ્પાતં સમુદીર્ણં ચ દર્શયન્તૌ યશસ્વિનૌ॥ 7-142-39 (51020)
અસિભ્યાં સમ્પ્રજહાતે પરસ્પરમરિન્દમૌ।
ઉભૌ છિદ્રૈષિણૌ વીરાવુભૌ ચિત્રં વવલ્ગતુઃ॥ 7-142-40 (51021)
દર્શયન્તાવુભૌ શિક્ષાં લાઘવં સૌષ્ઠવં તથા।
રણે રણકૃતાં શ્રેષ્ઠાવન્યોન્યં પર્યકર્ષતામ્॥ 7-142-41 (51022)
મુહૂર્તમિવ રાજેન્દ્ર સમાહત્ય પરસ્પરમ્।
પશ્યતાં સર્વસૈન્યાનાં વીરાવાશ્વસતાં પુનઃ॥ 7-142-42 (51023)
અસિભ્યાં ચર્મણી ચિત્રે શતચન્દ્રે નરાધિપ।
નિકૃત્ય પુરુષવ્યાઘ્રૌ બાહુયુદ્ધં પ્રચક્રતુઃ॥ 7-142-43 (51024)
વ્યૂઢોરસ્કૌ દીર્ઘભુજૌ નિયુદ્ધકુશલાવુભૌ।
બાહુભિઃ સમસજ્જેતામાયસૈઃ પરિધૈરિવ॥ 7-142-44 (51025)
તયો રાજન્ભુજાઘાતનિગ્રહપ્રગ્રહાસ્તથા।
શિક્ષાબલસમુદ્ભૂતાઃ સર્વયોધપ્રહર્ષણાઃ॥ 7-142-45 (51026)
તયોર્નૃવરયો રાજન્સમરે યુધ્યમાનયોઃ।
ભીમોઽભવન્મહાશબ્દો વજ્રપર્વતયોરિવ॥ 7-142-46 (51027)
દ્વિપાવિવ વિષાણાગ્રૈઃ શૃઙ્ગૈરિવ મહર્ષભૌ।
ભુજયોક્રાવબન્ધૈશ્ચ શિરોભ્યાં ચાવઘાતનૈઃ॥ 7-142-47 (51028)
પાદાવકર્ષસન્ધાનૈસ્તોમરાઙ્કશલાસનૈઃ।
પાદોદરવિબન્ધૈશ્ચ ભૂમાવુદ્ધમણૈસ્તથા॥ 7-142-48 (51029)
ગતપ્રત્યાગતાક્ષેપૈઃ પાતનોત્થાનસમ્પુતૈઃ।
યુયુધાતે મહાત્માનૌ કુરુસાત્વતપુઙ્ગવૌ॥ 7-142-49 (51030)
દ્વાત્રિંશત્કારણાનિ સ્યુર્યાનિ યુદ્ધાનિ ભારત।
તાન્યદર્શયતાં તત્ર યુધ્યમાનૌ મહાબલૌ॥ 7-142-50 (51031)
ક્ષીણાયુધે સાત્વતે યુધ્યમાને
તતોઽબ્રવીદર્જુનં વાસુદેવઃ।
પશ્યસ્વૈનં વિરથં યુધ્યમાનં
રણે વરં સર્વધનુર્ધરાણામ્॥ 7-142-51 (51032)
`સિન્ધુરાજવધે સક્તં પાર્થં કૃષ્ણોઽબ્રવીત્પુનઃ।
સીદન્તં સાત્યકિં પશ્ય પાર્થૈનં પરિરક્ષ ચ'॥ 7-142-52 (51033)
પ્રવિષ્ટો ભારતીં ભિત્ત્વા તવ પાણ્ડવ પૃષ્ઠતઃ।
યોધિતશ્ચ મહાવીર્યૈઃ સર્વૈર્ભારત ભારતૈઃ॥ 7-142-53 (51034)
ધાર્તરાષ્ટ્રાશ્ચ યે મુખ્યા યે ચ મુખ્યા મહારથાઃ।
નિહતા વૃષ્ણિવીરેણ શતશોઽથ સહસ્રશઃ॥ 7-142-54 (51035)
પરિશ્રાન્તં યુધાં શ્રેષ્ઠં સમ્પ્રાપ્તો ભૂરિદક્ષિણઃ।
યુદ્ધાકાઙ્ક્ષી સમાયાન્તં નૈતત્સમમિવાર્જુન॥ 7-142-55 (51036)
તતો ભૂરિશ્રવાઃ ક્રુદ્ધઃ સાત્યકિં યુદ્ધદુર્મદઃ।
ઉદ્યમ્યાભ્યાહનદ્રાજન્મત્તો મત્તમિવ દ્વિપમ્॥ 7-142-56 (51037)
તતો જલદનિર્ઘોષઃ સમીપે નૃપસત્તમ।
હાહાકારો મહાનાસીત્સૈન્યાનાં ભરતર્ષભ।
યદુદ્યમ્ય મહાબાહુઃ સાત્યકિં ન્યહનદ્ભુવિ॥ 7-142-57 (51038)
રથસ્થયોર્દ્વયોર્યુદ્ધે ક્રુદ્ધયોર્યોધમુખ્યયોઃ।
કેશવાર્યુનયો રાજન્સમરે પ્રેક્ષમાણયોઃ॥ 7-142-58 (51039)
અથ કૃષ્ણો મહાબાહુરર્જુનં પ્રત્યભાષત।
પશ્ય વૃષ્ણ્યન્ધકવ્યાઘ્રં સૌમદત્તિવશં ગતમ્॥ 7-142-59 (51040)
પરિશ્રાન્તં ગતં ભૂમૌ કૃત્વા કર્મ સુદુષ્કરમ્।
તવાન્તેવાસિનં વીરં પાલયાર્જુન સાત્યકિમ્॥ 7-142-60 (51041)
ન વશં યજ્ઞશીલસ્ય ગચ્છેદેષ વરોઽર્જુન।
ત્વત્કૃતે પુરુષવ્યાઘ્ર તદાઽઽશુ ક્રિયતાં વિભો॥ 7-142-61 (51042)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-142-62x (4624)
સ સિંહ ઇવ માતઙ્ગં વિકર્ષન્ભૂરિદક્ષિણઃ।
વ્યરોચત કુરુશ્રેષ્ઠઃ સાત્વતપ્રવરં યુધિ॥ 7-142-62 (51043)
અથાબ્રવીદ્ધૃષ્ટમના વાસુદેવં ધનઞ્જયઃ।
પશ્ય વૃષ્ણિપ્રવીરેણ ક્રીડન્તં કુરુપુઙ્ગવમ્।
મહાદ્વિપેનેવ વને મત્તેન હરિયૂથપમ્॥ 7-142-63 (51044)
`મામેવ ચ મહાબાહો પરિયાન્તિ મહારથાઃ।
યથાશક્તિ યતન્તો માં યોધયન્તો જનાર્દન॥ 7-142-64 (51045)
ધ્રુવં ચ યોધયામ્યેતાઞ્છિદ્રાન્વેષણતત્પરાન્।
રક્ષામિ સાત્યકિં ચૈવ સૌમદત્તિવશં ગતમ્॥ 7-142-65 (51046)
અપ્રાપ્તોઽયં મયા કૃષ્મ હન્તું ભૂરિશ્રવા રણે।
અન્યેન તુ સમાસક્તં મમ નોત્સહતે મનઃ॥ 7-142-66 (51047)
અવશ્યં ચ મયા કૃષ્ણ વૃષ્ણિવીરસ્ય રક્ષણમ્।
મદર્થં યુધ્યમાનસ્ય કાર્યં પ્રાણૈરપિ પ્રભો॥ 7-142-67 (51048)
અધર્મો વાઽસ્તુ ધર્મો વા મમ માધવ માધવઃ।
પરેણ નિહતો મા સ્મ પ્રાણાન્હાસીન્મહારથઃ॥ 7-142-68 (51049)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-142-69x (4625)
એવમુક્ત્વાઽર્જુનઃ કૃષ્ણં પરાનાશુ શિતૈઃ શરૈઃ।
છાદયામાસ સઙ્ક્રુદ્ધઃ પરે ચાપિ ધનઞ્જયમ્॥ 7-142-69 (51050)
એવં સ્મ યુધ્યતે વીરઃ સાત્યકિં ચ મુહુર્મુહુઃ।
પ્રેક્ષતે સ્મ નરવ્યાઘ્રો ભૂરિશ્રવસમેવ ચ'॥ 7-142-70 (51051)
તથા તુ કૃષ્યમાણં તં દૃષ્ટ્વા સાત્યકિમાહવે।
વાસુદેવસ્તદા વાક્યં ભૂયોઽપ્યર્જુનમબ્રવીત્॥ 7-142-71 (51052)
પશ્ય વૃષ્ણ્યન્ધકવ્યાઘ્રં સૌમદત્તિવંશં ગતમ્।
તવ શિષ્યં મહાબાહો ધનુષ્યનવમં ત્વયા॥ 7-142-72 (51053)
અનિત્યો વિક્રમઃ પાર્થ યત્ર ભૂરિશ્રવા રણે।
વિશેષયતિ વાર્ષ્ણેયં સાત્યકિં સત્યવિક્રમમ્॥ 7-142-73 (51054)
`બહુભિર્મહારથૈરેષ પરાક્રાન્તૈર્યુયુત્સુભિઃ।
યુદ્ધ્વા ભૃશં પરિશ્રાન્તઃ ક્ષીણાયુધરપરિચ્છદઃ'॥ 7-142-74 (51055)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-142-75x (4626)
એવમુક્તો મહારાજ વાસુદેવેન પાણ્ડવઃ।
મનસા પૂજયામાસ ભૂરિશ્રવસમાહવે॥ 7-142-75 (51056)
વિકર્ષન્સાત્વતાં શ્રેષ્ઠં ક્રીડમાન ઇવાહવે।
સ હર્ષયતિ માં ભૂયઃ કુરૂણાં નન્દિવર્ધનઃ॥ 7-142-76 (51057)
પ્રવરં વૃષ્ણિવીરાણાં યન્નિહન્ત્યેષ સાત્યકિમ્।
મહાદ્વિપમિવારણ્યે કર્ષન્નિવ હરિર્ભૃશમ્॥ 7-142-77 (51058)
એવં તુ મનસા રાજન્પાર્થઃ સમ્પૂજ્ય કૌરવમ્।
`અયુધ્યતારિભિર્વીરસ્તં ચ સમ્પ્રેક્ષતે મુહુઃ'॥ 7-142-78 (51059)
અથ કોશાદ્વિનિષ્કૃષ્ય ખઙ્ગં ભૂરિશ્રવાઃ શિતમ્।
મૂર્ધજેષુ ચ જગ્રાહ પદા ચોરસ્યાતાડયત્।
`આક્રમ્ય ચાપ્યથોદ્યમ્ય સહાસિં સુભુજો ભુજમ્॥ 7-142-79 (51060)
શુશુભે સ ભુજસ્તસ્ય તપનીયવિભૂષણઃ।
મધ્યે રથસમૂહસ્ય ઇન્દ્રધ્વજ ઇવોચ્છ્રિતઃ॥ 7-142-80 (51061)
હાહાકૃતમભૂત્સર્વં પાણ્ડવાનાં મહદ્બલમ્।
તાવકાશ્ચ મુદા યુક્તાઃ સિંહનાદં વિચુક્રુશુઃ॥ 7-142-81 (51062)
નિમીલિતાક્ષાસ્ત્વભવઞ્જનાઃ સઙ્ગ્રામભીરવઃ।
તથા ભૂરિશ્રવોગ્રસ્તે સાત્વતે નષ્ટવિક્રમે॥ 7-142-82 (51063)
વાસુદેવં મહાબાહુરર્જુનઃ પ્રત્યભાષત।
સૈન્ધવે સક્તદૃષ્ટિત્વાન્ન તં પશ્યામિ માધવમ્॥ 7-142-83 (51064)
એષ ત્વસુકરં કર્મ યાદવાર્થે કરોમ્યહમ્।
મમ શિષ્યો મમાર્થાય યુધ્યતે મમ શત્રુભિઃ।
તં કૃષ્ણ મોક્ષયિષ્યામિ દાવાત્સિંહશિશું યથા'॥ 7-142-84 (51065)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-142-85x (4627)
ઇત્યુક્ત્વા વચનં કુર્વન્વાસુદેવસ્ય પાણ્ડવઃ।
તતઃ ક્ષુરપ્રં નિશિતં ગાણ્ડીવે સમયોજયત્॥ 7-142-85 (51066)
પાર્થબાહુવિસૃષ્ટઃ સ મહોલ્કેવ નભશ્ચ્યુતા।
સખઙ્ગં યજ્ઞશીલસ્ય બાહું દક્ષિણમચ્છિનત્॥ ॥ 7-142-86 (51067)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ જયદ્રથવધપર્વણિ ચતુર્દશદિવસયુદ્ધે દ્વિચત્વારિંશદધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥ 142 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-142-2 ઉતાત્યર્થમ્॥ 5-142-16 શાશ્વતીઃ સમાઃ સર્વકાલમ્। તુરવધારણે। નિત્યમેવ અસૌ હન્યાત્। જય એવ તસ્યેત્યર્થઃ॥ 5-142-29 બ્રહ્મલોકપુરસ્કૃતૌ બ્રાહ્મણસમૂહ સત્કૃતૌ॥ 5-142-45 ભુજાઘાતો ભુજસ્ફોટઃ। નિગ્રહો હસ્તધારણમ્। પ્રગ્રહો ગલહસ્તકઃ॥ 5-142-47 ભુજયોક્ત્રાવબન્ધૈર્બાહુપાશવેષ્ટનૈઃ। અવઘાતનૈસ્તાડનૈઃ॥ 5-142-48 પાદશબ્દઃ પ્રત્યેકં સમ્બધ્યતે। પાદાવકર્ષૈશ્ચરણાવકર્ષણૈઃ। પાદસન્ધાનૈશ્ચરણચ્છન્દિતકૈઃ। તોમરૈરતિસ્ફોટનૈઃ। અઙ્કુશૈરવલુઞ્ચનૈઃ। પાદોદરવિબન્ધૈઃ પાદાભ્યામુદરક્રોડીકરણૈઃ। ઉદ્ભ્રમણૈઃ પરિવર્તનૈઃ॥ 5-142-49 ગતૈર્ગમનૈઃ પ્રત્યાગતૈરાવર્તનૈઃ। આક્ષેપૈરાસ્ફાલનૈઃ। પાતનૈર્ભૂમિપ્રાપણૈઃ ઉત્થાનૈઃ ઉત્પતનૈઃ। સમ્પ્લુતૈઃ વિષ્ફારાનુબન્ધૈઃ॥ 5-142-55 સમર નુરૂપમ્॥ 5-142-56 અભ્યાહનદાસ્ફાલિતવાન્॥ 5-142-142 દ્વિચત્વારિશદધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 143
॥ શ્રીઃ ॥
7.143. અધ્યાયઃ 143
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
અર્જુનચ્છિન્નભુજસ્ય ભૂરિશ્રવસઃ તદુપાલમ્ભપૂર્વકં પ્રાયોપવેશઃ॥ 1 ॥ સાત્યકિના ભૂરિશ્રવશ્શિરશ્છેદઃ॥ 2 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-143-0 (51068)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-143-0x (4628)
સ બાહુર્ન્યપતદ્ભૂમૌ સખઙ્ગઃ સશુભાઙ્ગદઃ।
આદધજ્જીવલોકસ્ય દુઃખમદ્ભુતમુત્તમઃ।
`યન્ત્રમુક્તો મહેન્દ્રસ્ય ધ્વજો વૃત્તોત્સવો યથા'॥ 7-143-1 (51069)
પ્રહરિષ્યન્હૃતો બાહુરદૃશ્યતે કિરીટિના।
વેગેન ન્યપતદ્ભૂમૌ પઞ્ચાસ્ય ઇવ પન્નગઃ॥ 7-143-2 (51070)
સ મોઘં કૃતમાત્માનં દૃષ્ટ્વા પાર્થેન કૌરવઃ।
ઉત્સૃજ્ય સાત્યકિં ક્રોધાદ્ગ્રર્હયામાસ પાણ્ડવમ્॥ 7-143-3 (51071)
`સ વિબાહુર્મહારાજ એકપક્ષ ઇવાણ્ડજઃ।
એકચક્રો રથો યદ્વદ્ધરણીમાસ્થિતો નૃપઃ।
ઉવાચ પાણ્ડવં ચૈવ સર્વક્ષત્રસ્ય પશ્યતઃ॥ 7-143-4 (51072)
ભૂરિશ્રવા ઉવાચ। 7-143-5x (4629)
નૃશંસં બત કૌન્તેય કર્મેદં કૃતવાનસિ।
અપશ્યતો વિષક્તસ્ય યન્મે ત્વં બાહુમચ્છિનઃ॥ 7-143-5 (51073)
યેષુ યેષુ નરઃ પાર્થ વર્તતે સુસમાહિતઃ।
આશુ તચ્છીલતામેતિ તદિદં દૃશ્યતે ત્વયિ॥ 7-143-6 (51074)
કિં નુ વક્ષ્યસિ રાજાનં ધર્મપુત્રં યુધિષ્ઠિરમ્
કિં કુર્વાણો મયા સઙ્ખ્યે હતો ભૂરિશ્રવા ઇતિ॥ 7-143-7 (51075)
ઇદમિન્દ્રેણ તે સાક્ષાદુપદિષ્ટં મહાત્મના।
અસ્ત્રં રુદ્રેણ વા પાર્થ દ્રોણેનાથ કૃપેણ વા॥ 7-143-8 (51076)
નનુ નામાસ્ત્રધર્મજ્ઞસ્ત્વં લોકેઽભ્યધિકઃ પરૈઃ।
સોઽયુધ્યમાનસ્ય કથં રણે પ્રહૃતવાનસિ॥ 7-143-9 (51077)
ન પ્રમત્તાય ભીતાય વિરથાય પ્રયાચતે।
વ્યસને વર્તમાનાય પ્રહરન્તિ મનીષિણઃ॥ 7-143-10 (51078)
ઇદં તુ નીચાચરિતમસત્પુરુષસેવિતમ્।
કથમાચરિતં પાર્થ પાપકર્મ સુદુષ્કરમ્॥ 7-143-11 (51079)
આર્યેણ સુકરં ત્વાહુરાર્યકર્મ ધનઞ્જય।
અનાર્યકર્મ ત્વાર્યેણ સુદુષ્કરતમં ભુવિ॥ 7-143-12 (51080)
કથં હિ રાજવંશ્યસ્ત્વં કૌરવેયો વિશેષતઃ।
ક્ષત્રધર્માદપક્રાન્તઃ સુવૃત્તશ્ચારિતવ્રતઃ॥ 7-143-13 (51081)
`અલ્પસ્તવાપરાધોઽત્ર ન ત્વાં તાત વિગર્હયે।
વાર્ષ્ણેયાપશદં પ્રાપ્ય ક્ષુદ્રં કૃતમિદં ત્વયા'॥ 7-143-14 (51082)
ઇદં તુ યદતિક્ષુદ્રં વાર્ષ્ણેયાર્થે કૃતં ત્વયા।
વાસુદેવમતં નૂનં નૈતત્ત્વય્યુપપદ્યતે॥ 7-143-15 (51083)
કો હિ નામ પ્રમત્તાય પરેણ સહ યુધ્યતે।
ઈદૃશં વ્યસનં દદ્યાદ્યો ન કૃષ્ણસખો ભવેત્॥ 7-143-16 (51084)
વ્રાત્યાઃ સઙ્ક્લિષ્ટકર્માણઃ પ્રકૃત્યૈવ ચ ગર્હિતાઃ।
વૃષ્ણ્યન્ધકાઃ કથં પાર્થ પ્રમાણં ભવતા કૃતાઃ॥ 7-143-17 (51085)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-143-18x (4630)
એવમુક્તો રણે પાર્થો ભૂરિશ્રવસમબ્રવીત્।
વ્યક્તં હિ જીર્યમાણોઽપિ બુદ્ધિં જરયતે નરઃ।
અનર્થકમિદં સર્વં યત્ત્વયા વ્યાહૃતં પ્રભો॥ 7-143-18 (51086)
જાનન્નેવ હૃષીકેશં ગર્હસે માં ચ પાણ્ડવમ્।
સઙ્ગામાણાં હિ ધર્મજ્ઞઃ સર્વશાસ્ત્રાર્થપારગઃ॥ 7-143-19 (51087)
ન ચાધર્મમહં કુર્યાં જાનંશ્ચૈવ હિ મુહ્યસે॥ 7-143-20 (51088)
યુધ્યન્તે ક્ષત્રિયાઃ શત્રૂન્સ્વૈઃસ્વૈઃ પરિવૃતા નરાઃ।
ભ્રાતૃભિઃ પિતૃભિઃ પુત્રૈસ્તથા સમ્બન્ધિબાન્ધવૈઃ।
વયસ્યૈરથ મિત્રૈશ્ચ સ્વબાહુબલમાશ્રિતાઃ॥ 7-143-21 (51089)
સ કથં સાત્યકિં શિષ્યં સુખસમ્બન્ધિમેવ ચ।
અસ્મદર્થે ચ યુધ્યન્તં ત્યક્ત્વા પ્રાણાન્સુદુસ્ત્યજાન્॥ 7-143-22 (51090)
મમ બાહું રણે રાજન્દક્ષિણં યુદ્ધદુર્મદમ્।
*ત્વયા નિકૃષ્યમાણં ચ દૃષ્ટવાનસ્મિ નિષ્ક્રિયમ્॥ 7-143-23 (51091)
ન ચ ત્વં રક્ષિતવ્યો હિ એકો રણગતેન હિ।
યો યસ્ય યુધ્યતેઽર્થાય સંરક્ષ્યો નરાધિપ।
તૈ રક્ષ્યમાણૈઃ સ નૃપો રક્ષિતવ્યો મહામૃધે॥ 7-143-24 (51092)
યદ્યહં સાત્યકિં દૃષ્ટ્વા તૂષ્ણીમાસિષ્ય આહવે।
તતસ્તેન વિયોગશ્ચ પ્રાપ્યં નરકમેવ ચ॥ 7-143-25 (51093)
રક્ષિતવ્યો મયા યસ્માત્તસ્માલ્લબ્ધો મયા સ ચ।
યશશ્ચૈવ સ્વપક્ષેભ્યઃ ફલં મિત્રસ્ય રક્ષણાત્॥ 7-143-26 (51094)
યચ્ચ માં ગર્હસે રાજન્કૃષ્ણેન સહ સઙ્ગતમ્।
કસ્તેન સઙ્ગમં નેચ્છેત્તત્ર તે બુદ્ધિવિભ્રમઃ॥ 7-143-27 (51095)
આબદ્ધકવચસ્યેહ રથમારુહ્ય તિષ્ઠતઃ।
સર્વાયુધૈરુપેતસ્ય પ્રતિયોદ્ધૃપ્રતીક્ષિણઃ॥ 7-143-28 (51096)
અસ્મિન્રથગજાનીકે હયપત્તિસમાકુલે।
સિંહનાદોદ્ધતરવે ગમ્ભીરે સૈન્યસાગરે॥ 7-143-29 (51097)
સ્વૈશ્ચાપિ સમુપેતસ્ય વિક્રાન્તસ્ય તથા રણે।
સાત્યકેન કથં યોગ્યઃ સઙ્ગ્રામસ્તે ભવિષ્યતિ॥ 7-143-30 (51098)
બહુભિઃ સહ સઙ્ગમ્ય નિર્જિત્ય ચ મહારથાન્।
શ્રાન્તશ્ચ શ્રાન્તવાહશ્ચ ક્ષીણસર્વાયુધસ્ત્વયા।
સમેતઃ સાત્યકિઃ સઙ્ખ્યે નિર્જિતશ્ચ મહારથઃ॥ 7-143-31 (51099)
ઈદૃશં સાત્યકિં સઙ્ખ્યે નિર્જિત્ય ચ મહારથમ્।
અધિકત્વં વિજાનીપે સ્વવીર્યવશમાગતમ્॥ 7-143-32 (51100)
ઇચ્છસિ ત્વં શિરસ્તસ્ય અસિના હર્તુમાહવે।
તથા કૃચ્છ્રગતં દૃષ્ટ્વા સાત્યકિં કઃ ક્ષમિષ્યતિ।
એકસ્યૈકેન હિ કથં સઙ્ગ્રામઃ સમ્ભવિષ્યતિ॥ 7-143-33 (51101)
ત્વં તુ ગર્હય ચાત્માનં સ્વધર્મં યો ન રક્ષસિ।
કથં રક્ષિષ્યસે વીર યે વૈ ત્વાં સંશ્રિતા જનાઃ॥ 7-143-34 (51102)
આત્તશસ્ત્રસ્ય હિ રણે વૃષ્ણિપુત્રં જિઘાંસતઃ।
છિન્નવાન્યદહં બાહું નૈતલ્લોકવિગર્હિતમ્॥ 7-143-35 (51103)
ન્યસ્તશસ્ત્રસ્ય હિ પુનર્વિકલસ્ય વિવર્મણઃ।
અભિમન્યોર્વધં તાત ધાર્મિકઃ કો નુ પૂજયેત્॥ 7-143-36 (51104)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-143-37x (4631)
એવમુક્તો મહાર્બાહુર્યૂપકેતુર્મહાયશાઃ।
યુયુધાનં સમુત્સૃજ્ય રણે પ્રાયમુપાવિશત્॥ 7-143-37 (51105)
શરાનાસ્તીર્ય સવ્યેન પાણિના પુણ્યલક્ષણઃ।
યિયાસુર્બ્રહ્મલોકાય પ્રાણાન્પ્રાણેષ્વથાજુહોત્॥ 7-143-38 (51106)
સૂર્યે ચક્ષુઃ સમાધાય પ્રસન્નં સલિલે મનઃ।
ધ્યાયન્મહોપનિષદં યોગયુક્તોઽભવન્મુનિઃ॥ 7-143-39 (51107)
તતસ્તે સર્વસેનાસુ જનાઃ કૃષ્ણધનઞ્જયૌ।
ગર્હયામાસુરપ્યેતૌ શશંસુર્ભૂરિદક્ષિણમ્॥ 7-143-40 (51108)
નિન્દ્યમાનૌ તથા કૃષ્ણૌ નોચતુઃ કિઞ્ચિદપ્રિયમ્।
તતઃ પ્રશસ્યમાનશ્ચ નાહૃષ્યદ્યૂપકેતનઃ॥ 7-143-41 (51109)
તાંસ્તથાવાદિનો રાજન્પુત્રાંસ્તવ ધનઞ્જયઃ।
અમૂષ્યમાણો મનસા તેષાં તસ્ય ચ ભાષિતમ્॥ 7-143-42 (51110)
અસઙ્ક્રુદ્ધમના વાચઃ સ્મારયન્નિવ ભારત।
ઉવાચ પાણ્ડુતનયઃ સાક્ષેપમિવ ફલ્ગુનઃ॥ 7-143-43 (51111)
મમ સર્વેઽપિ રાજાનો જાનન્ત્યેતન્મહાવ્રતમ્।
ન શક્યો મામકો હન્તું યો મે સ્યાદ્બાણગોચરે॥ 7-143-44 (51112)
યૂપકેતું સમીક્ષ્યૈતન્ન માં ગર્હિતુમર્હથ।
ન હિ ધર્મમવિજ્ઞાય યુક્તં ગર્હયિતું પરમ્॥ 7-143-45 (51113)
ન્યસ્તશસ્ત્રસ્ય બાલસ્ય વિરથસ્ય વિવર્મણઃ।
`નાભિમન્યોર્વધં યૂયં ગર્હયધ્વં કુતસ્તદા॥ 7-143-46 (51114)
દુર્યોધનસ્ય ક્ષુદ્રસ્ય અપ્રમાણે ચ તિષ્ઠતઃ।
સૌમદત્તેરથં સાધુઃ સર્વસાહાય્યકારિણઃ॥ 7-143-47 (51115)
અસ્મદીયા મયા રક્ષ્યાઃ પ્રાણબાધ ઉપસ્થિતે।
યે મે પ્રત્યક્ષતો વીરા હન્યેરન્નિતિ મે મતિઃ॥ 7-143-48 (51116)
સાત્યકશ્ચ વશં નીતઃ કૌરવેણ મહાત્મના।
તતો મયૈતચ્ચરિતં પ્રતિજ્ઞારક્ષણં પ્રતિ॥ 7-143-49 (51117)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-143-50x (4632)
પુનશ્ચ કૃપયાઽઽવિષ્ટો બહુ તત્તદ્વિચિન્તયન્।
ઉવાચ ચૈનં કૌરવ્યમર્જુનઃ શોકપીડિતઃ॥ 7-143-50 (51118)
ધિગસ્તુ ક્ષત્રધર્મં તુ યત્ર ત્વં પુરુષેશ્વરઃ।
અવસ્થામીદૃશીં પ્રાપ્તઃ શરણ્યઃ શરણપ્રદઃ॥ 7-143-51 (51119)
નાતિભારઃ કૃતાન્તસ્ય વિદ્યતે કુરુનન્દન।
યત્ર ત્વં પુરુષવ્યાઘ્રઃ પ્રાપ્તઃ પાપામિમાં દશામ્॥ 7-143-52 (51120)
નાત્મનઃ સુકૃતસ્યાસ્ય ફલં વૈ નૃપસત્તમ।
યત્ર ત્વં કુરુશાર્દૂલ પ્રાપ્તઃ પાપામિમાં દશામ્॥ 7-143-53 (51121)
રૌરવં નરકં ભીમં ગમિષ્યતિ સુયોધનઃ।
યત્કૃતે નરશાર્દૂલઃ પ્રાપ્તઃ પાપામિમાં દશામ્॥ 7-143-54 (51122)
કો હિ નામ પુમાઁલ્લોકે માદૃશઃ પુરુષોત્તમ।
પ્રહરેત્ત્વદ્વિધે ત્વદ્ય પ્રતિજ્ઞા યદિ નો ભવેત્'॥ 7-143-55 (51123)
એવમુક્તઃ સ પાર્થેન શિરસા ભૂમિમસ્પૃશત્।
પાણિના ચૈવ સવ્યેન પ્રાહિણોદસ્ય દક્ષિણમ્॥ 7-143-56 (51124)
એતત્પાર્થસ્ય તુ વચસ્તતઃ શ્રુત્વા મહાદ્યુતિઃ।
યુપકેતુર્મહારાજ તૂષ્ણીમાસીદવાઙ્મુખઃ॥ 7-143-57 (51125)
અર્જુન ઉવાચ। 7-143-58x (4633)
યા પ્રીતિર્ધર્મરાજે મે ભીમે ચ બલિનાં વરે।
નકુલે સહદેવે ચ સા મે ત્વયિ શલાગ્રજ॥ 7-143-58 (51126)
મયા ત્વં સમનુજ્ઞાતઃ કૃષ્ણેન ચ મહાત્મના।
ગચ્છ પુણ્યકૃતાં લોકાઞ્છિબિરૌશીનરો યથા॥ 7-143-59 (51127)
વાસુદેવ ઉવાચ। 7-143-60x (4634)
યે લોકા મમ વિમલાઃ સકૃદ્વિભાતા
બ્રહ્માદ્યૈઃ સુરવૃષભૈરપીષ્યમાણાઃ।
તાન્ક્ષિપ્રં વ્રજ સતતાગ્નિહોત્રયાજિ--
ન્મત્તુલ્યો ભવ ગરુડોત્તમાઙ્ગયાનઃ॥ 7-143-60 (51128)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-143-61x (4635)
`ધનઞ્જયે બ્રુવત્યેવં ઘૃણયા ચ પરિપ્લુતે।
અવાઙ્મુખા બભૂવુશ્ચ સૈનિકાઃ સર્વ એવ તે॥ 7-143-61 (51129)
મુહૂર્તાદિવ વિશ્રમ્ય સાત્યકિઃ ક્રોધમૂર્ચ્છિતઃ।
અમર્ષવશમાપન્નઃ સૌમદત્તિનિરાકૃતઃ'॥ 7-143-62 (51130)
ઉત્થિતઃ સ તુ શૈનેયો વિમુક્તઃ સૌમદત્તિના।
સઙ્ગમાદાય ચિચ્છિત્સુઃ શિરસ્તસ્ય મહાત્મનઃ॥ 7-143-63 (51131)
નિહતં પાણ્ડુપુત્રેણ પ્રસક્તં ભૂરિદક્ષિણમ્।
ઇયેષ સાત્યકિર્હન્તું શલાગ્રજમકલ્મષમ્॥ 7-143-64 (51132)
નિકૃત્તભુજમાસીનં છિન્નહસ્તમિવ દ્વિપમ્।
ક્રોશતાં સર્વસૈન્યાનાં નિન્દ્યમાનઃ સુદુર્મનાઃ॥ 7-143-65 (51133)
વાર્યમાણઃ સ કૃષ્ણેન પાર્થેન ચ મહાત્મના।
ભીમેન ચક્રક્ષાભ્યામશ્વત્થામ્ના કૃપેણ ચ॥ 7-143-66 (51134)
કર્ણેન વૃષસેનેન સૈન્ધવેન તથૈવ ચ।
વિક્રોશતાં ચ સૈન્યાનામવધીત્તં ધૃતવ્રતમ્॥ 7-143-67 (51135)
પ્રાયોપવિષ્ટસ્ય રણે પાર્થેન ચ્છિન્નબાહુનઃ।
સાત્યકિઃ કૌરવેયસ્ય ખઙ્ગેનાપાહરચ્છિરઃ॥ 7-143-68 (51136)
નાભ્યનન્દન્ત તં સૈન્યાઃ સાત્યકિં તેન કર્મણા।
અર્જુનેન હતં પૂર્વં યજ્જઘાન કુરૂદ્વહમ્॥ 7-143-69 (51137)
સહસ્રાક્ષસમં ચૈવ સિદ્ધચારણમાનવાઃ।
ભૂરિશ્રવસમાલોક્ય યુદ્ધે પ્રાયગતં હતમ્॥ 7-143-70 (51138)
અપૂજયન્ત તં દેવા વિસ્મિતાસ્તેઽસ્ય કર્મભિઃ।
પક્ષવાદાંશ્ચ સુબહૂન્પ્રાવદંસ્તવ સૈનિકાઃ॥ 7-143-71 (51139)
ન વાર્ષ્ણેયસ્યાપરાધો ભવિતવ્યં હિ તત્તથા।
તસ્માન્મન્યુર્ન વઃ કાર્યઃ ક્રોધો દુઃખતરો નૃણામ્॥ 7-143-72 (51140)
હન્તવ્યશ્ચૈષ વીરેણ નાત્ર કાર્યા વિચારણા।
વિહિતો હ્યસ્ય ધાત્રૈવ મૃત્યુઃ સાત્યકિરાહવે॥ 7-143-73 (51141)
`મર્તવ્યમેવ સર્વેણ ચરમં પૂર્વમેવ વા।
મન્યધ્વં મૃત ઇત્યેષ માભૂદ્વો બુદ્ધિલાઘવમ્॥ 7-143-74 (51142)
તસ્મિન્હતે મહાબાહૌ યૂપકેતૌ મહાત્મનિ।
ધિગેનમિતિ ચાક્રન્દન્ક્ષત્રિયાઃ ક્રોધમૂર્ચ્છિતાઃ॥ 7-143-75 (51143)
અન્યે ન યુક્તમિત્યેવ ભવિતવ્યં તથેતિ ચ।
કેચિદાસન્વિમનસઃ કેચિદ્દુઃખસમન્વિતાઃ'॥ 7-143-76 (51144)
સાત્યકિરુવાચ। 7-143-77x (4636)
ન હન્તવ્યો ન હન્તવ્ય ઇતિ મન્દાઃ પ્રભાષત।
ધર્મવાદૈરધર્મિષ્ઠા ધર્મકઞ્ચુકમાસ્થિતાઃ॥ 7-143-77 (51145)
યદા બાલઃ સુભદ્રાયાઃ સુતઃ શસ્ત્રનિનાકૃતઃ।
યુષ્માભિર્નિહતો યુદ્ધે તદા ધર્મઃ ક્વ વો ગતઃ॥ 7-143-78 (51146)
મયા ત્વેતત્પ્રતિજ્ઞાતં ક્ષેપે કસ્મિંશ્ચિદેવ હિ।
`શ્રુત્વા તત્સર્વભાવેન ગર્હયધ્વં ન ચાર્જુનમ્।
શૃણુધ્વં સર્વમેવેહ શ્રુત્વા ગર્હથ માનવાઃ'॥ 7-143-79 (51147)
યો માં નિષ્પિષ્ય સઙ્ગ્રમે જીવન્હન્યાત્પદા રુષા।
સ મે વધ્યો ભવેચ્છત્રુર્યદ્યપિ સ્યાન્મુનિવ્રતઃ॥ 7-143-80 (51148)
ચેષ્ટમાનં પ્રતીઘાતે સભુજં માં સચક્ષુષઃ।
મન્યધ્વં મૃત ઇત્યેવમેતદ્વો બુદ્ધિલાઘવમ્॥ 7-143-81 (51149)
યુક્તો હ્યસ્ય પ્રતીઘાતઃ કૃતો મે કુરુપુઙ્ગવાઃ॥ 7-143-82 (51150)
યત્તુ પાર્થેન માં દૃષ્ટ્વા પ્રતિજ્ઞામભિરક્ષતા।
સખઙ્ગોઽસ્ય હૃતો બાહુરેતેનૈવાસ્મિ વઞ્ચિતઃ॥ 7-143-83 (51151)
ભવિતવ્યં હિ યદ્ભાવિ દૈવં ચેષ્ટયતે હિ તત્।
સોયં હતો વિમર્દેઽસ્મિન્કિમત્રાધર્મચેષ્ટિતમ્॥ 7-143-84 (51152)
અપિ ચાપં પુરા ગીતઃ શ્લોકો વાલ્મીકિના ભુવિ।
ન હન્તવ્યાઃ સ્ત્રિય ઇતિ યદ્બ્રવીષિ પ્લવઙ્ગમ॥ 7-143-85 (51153)
સર્વકાલં મનુષ્યેણ વ્યવસાયવતા સદા।
પીડાકરમમિત્રાણાં યત્સ્યાત્કર્તવ્યમેવ તત્।
અનુષ્ઠિતં મયા તચ્ચ કસ્માદ્ગર્હથ મૂઢવત્॥ 7-143-86 (51154)
સઞ્ચય ઉવાચ। 7-143-87x (4637)
એવમુક્તે મહારાજ સર્વે કૌરવપુઙ્ગવાઃ।
ન સ્મ કિંચિદભાષન્ત મનસા સમપૂજયન્॥ 7-143-87 (51155)
મન્ત્રભિપૂતસ્ય મહાધ્વરેષુ
યશસ્વિનો ભૂરિસહસ્રદસ્ય।
મુનેરિવારણ્યગતસ્ય તસ્ય
ન તત્ર કશ્ચિદ્વધમભ્યનન્દત્॥ 7-143-88 (51156)
સુનીલકેશં વરદસ્ય તસ્ય
સૂરસ્ય પારાવતલોહિતાક્ષમ્।
અશ્વસ્ય મેધ્યસ્ય શિરો નિકૃત્તં
ન્યસ્તં હવિર્ધાનમિવાન્તરેણ॥ 7-143-89 (51157)
સ તેજસા શસ્ત્રકૃતેન પૂતો
મહાહવે દેહવરં વિસૃજ્ય।
આક્રામદૂર્ધ્વં વરદો વરાર્હો
વ્યાવૃત્ત્ય ધર્મેણ પરેમ રોદસી॥ ॥ 7-143-90 (51158)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ જયદ્રથવધપર્વણિ ચતુર્દશદિવસયુદ્ધે ત્રિચત્વારિંશદધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥ 143 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-143-5 વિષક્તસ્યાન્યાસક્તસ્ય॥ 5-143-6 યેષુયેષુ સત્સ્વસત્સુ વા॥ 5-143-* એતદાદિ 35 ત્તમશ્લોકપર્યન્તં વિદ્યમાનાનાં શ્લોકાનાં સ્થાને અધોલિખિતાઃ શ્લોકાઃ ઝ. પુસ્તકે સન્તિ। નચાત્મા રક્ષિતવ્યો વૈ રાજન્રણગતેન હિ। યો યસ્ય યુજ્યતેઽર્થેષુ સ વૈ રક્ષ્યો નરાધિપ॥ 1 ॥ તૈ રક્ષ્યમાણૈઃ સ નૃપો રક્ષિતવ્યો મહામૃધે। યદ્યહં સાત્યકિં પશ્યે વધ્યમાનં મહારણે॥ 2 ॥ તતસ્તસ્ય વિયોગેન પાપં મેઽનર્થતો ભવેત્। રક્ષિતશ્ચ મયા યસ્માત્તસ્માત્ક્રુધ્યસિ કિં મયિ॥ 3 ॥ યચ્ચ મે ગર્હસે રાજન્નન્યેન સહ સઙ્ગતમ્। અહં ત્વયા વિનિકૃતસ્તત્ર મે બુદ્ધિવિભ્રમઃ॥ 4 ॥ કવચં ધુન્વતસ્તુભ્યં રથં ચારોહતઃ સ્વયમ્। ધનુર્જ્યાં કર્ષતશ્ચૈવ યુધ્યતઃ સહ શત્રુભિઃ॥ 5 ॥ એવં રથગજાકીર્ણે હયપત્તિસમાકુલે। સિંહનાદોદ્ભતરવે ગમ્ભીરે સૈન્યસાગરે॥ 6 ॥ સ્વૈઃ પરૈશ્ચ સમેતેભ્યઃ સાત્વતેન ચ સઙ્ગમે। એકસ્યૈકેન હિ કથં સઙ્ગ્રમઃ સમ્ભવિષ્યતિ॥ 7 ॥ બહુભિઃ સહ સઙ્ગમ્ય નિર્જિત્ય ચ મહારથાન્। શ્રાન્તશ્ચ શ્રાન્તવાહશ્ચ વિમનાઃ શસ્ત્રપીડિતઃ॥ 8 ॥ ઈદૃશં સાત્યકિં સંખ્યે નિર્જિત્ય ચ મહારથમ્। અધિકત્વં વિજાનીષે સ્વવીર્યવશમાગતમ્॥ 9 ॥ યદિચ્છસિ શિરશ્ચાસ્ય અસિના હન્તુમાહવે। તથા કૃચ્છ્રગતં ચૈવ સાત્યકિં કઃ ક્ષમિષ્યતિ॥ 10 ॥ ત્વં વૈ વિગર્હયાત્માનમાત્માનં યો ન રક્ષસિ। કથં કરિષ્યસે વીર યો વા ત્વાં સંશ્રયેજ્જનઃ॥ 11 ॥ 5-143-23 દક્ષિણં બાહું તત્સ્થનીયમ્॥ 5-143-37 પ્રાયં આમરણાનશનં પ્રારબ્ધવાન્॥ 5-143-38 પ્રાણાનસૂન્ પ્રાણેષુવાયુષુ અજુહોદાહિતવાન્॥ 5-143-39 પ્રસન્નમકલ્પમષમ્॥ 5-143-49 સ કથં ચ વધં નીતઃ ઇતિ ઙ. પાઠઃ। સઃ સાત્યકિઃ વધસુદ્દિસ્યેતિ શેષઃ॥ 5-143-52 નાતિહારઃ કૃતાન્તસ્યેતિ ઠ.પાઠઃ। અતિહારઃ પરિહારઃ॥ 5-143-56 દક્ષિણં કૃત્તમાત્મનઃ પાણિં અસ્યાર્જુનસ્ય સમીપે પ્રાહિણોત્ પ્રહિતવાન્॥ 5-143-60 યે લોકા ઇતિ શ્લોકઃ ઝ.ઘ.ઞ. પુસ્તકેષ્વેવાસ્તિ। સકૃદ્વિભાતાઃ સહપ્રકાશાઃ। ગરુડસ્યોત્તમાઙ્ગેન પૃષ્ઠેન યાનં યસ્ય॥ 5-143-64 પ્રસક્તમન્યાસક્તમ્॥ 5-143-79 ક્ષેપે નિન્દામામ્। જીવન્નિતિ દ્વિતીયાર્થે પ્રથમા॥ 5-143-85 ન હન્તવ્યા ઇત્યર્થં ઘ.ઙ.ઝ.ઞ. પાઠેષ્વેવાસ્તિ॥ 5-143-89 વરદસ્યાર્થિતાર્થપ્રદાતુઃ। હવિર્ધાનમન્તરેણ હવિર્ગૃહસ્ય મધ્યે॥ 5-143-143 ત્રિચત્વારિંશદધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 144
॥ શ્રીઃ ॥
7.144. અધ્યાયઃ 144
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
સઞ્જયેન ધૃતરાષ્ટ્રમ્પ્રતિ સાત્યકેઃ ભૂરિશ્રવસા પરાભવકારણકથનમ્॥ 1 ॥ તથા યાદવાનાં પ્રશંસનમ્॥ 2 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-144-0 (51159)
ધૃતરાષ્ટ્ર ઉવાચ। 7-144-0x (4638)
અજિતો દ્રોણરાધેયવિકર્ણકૃતવર્મભિઃ।
`યશ્ચૈવોત્સહતે વેતું સમસ્તં મામકં બલમ'।
તીર્ણઃ સૈન્યાર્ણવં વીરઃ પ્રતિશ્રુત્ય યુધિષ્ઠિરે॥ 7-144-1 (51160)
સ કથં કૌરવેયેણ સમરેષ્વનિવારિતઃ।
નિગૃહ્ય ભૂરિશ્રવસા બલાદ્ભુવિ નિપાતિતઃ॥ 7-144-2 (51161)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-144-3x (4639)
શૃણુ રાજન્નિહોત્પત્તિં શૈનેયસ્ય યથા પુરા।
યથા ચ ભૂરિશ્રવસો યત્ર તે સંશયો નૃપ॥ 7-144-3 (51162)
`બ્રહ્મણસ્ત્વભવત્પુત્રો માનસોઽત્રિર્મહાતપાઃ'।
અત્રેઃ પુત્રોઽભવત્સોમઃ સોમસ્ય તુ બુધઃ સ્મૃતઃ॥ 7-144-4 (51163)
બુધસ્યૈલો મહાબાહુઃ પુત્ર આસીત્પુરૂરવાઃ।
પુરૂરવસ આયુસ્તુ આયુષો નહુષઃ સુતઃ॥ 7-144-5 (51164)
નહુષસ્ય યયાતિસ્તુ રાજા દેવર્ષિસમ્મતઃ।
યયાતેર્દેવયાન્યાં તુ યદુર્જ્યેષ્ઠોઽભવત્સુતઃ॥ 7-144-6 (51165)
યદોરભૂદન્વવાયે આજમીઢ ઇતિ સ્મૃતઃ।
યાદવસ્તસ્ય તુ સુતઃ શૂરસ્ત્રૈલોક્યસમ્મતઃ॥ 7-144-7 (51166)
શૂરસ્ય શૌરિર્નૃવરો વસુદેવો મહાયશાઃ।
ધનુષ્યનવરઃ શૂરઃ કાર્તવીર્યસમો યુધિ।
ધનુષ્યનવરઃ શૂરઃ કાર્તવીર્યસમો યુધિ।
તદ્વાર્યશ્ચાપિ તત્રૈવ કુલે શિનિરભૂન્નૃપ॥ 7-144-8 (51167)
એતસ્મિન્નેવ કાલે તુ દેવકસ્ય મહાત્મનઃ।
દુહિતઃ સ્વયંવરે રાજન્સર્વક્ષત્રસમાગમે॥ 7-144-9 (51168)
તત્ર વૈ દેવકીં દેવીં વસુદેવાર્થમાશુ વૈ।
નિર્જિત્વ પાર્થિવાન્સર્વાન્રથમારોપયચ્છિનિઃ॥ 7-144-10 (51169)
તાં દૃષ્ટ્વા દેવકીં શૂરો રથસ્થાં પુરુષર્ષભઃ।
નામૃષ્યત મહાતેજાઃ સોમદત્તઃ શિનેર્નૃપ॥ 7-144-11 (51170)
તયોર્યુદ્ધમભૂદ્રાજન્દિનાર્ધં ચિત્રમુદ્ભતમ્।
બાહુયુદ્ધં સુબલિનોઃ પ્રસક્તં પુરુષર્ષભઃ॥ 7-144-12 (51171)
શિનિના સોમદત્તસ્તુ પ્રસહ્ય ભુવિ પાતિતઃ।
અસિમુદ્યમ્ય કેશેષુ પ્રગૃહ્ય ચ પદા હતઃ॥ 7-144-13 (51172)
મધ્યે રાજસહસ્રાણાં પ્રેક્ષકાણાં સમન્તતઃ।
કૃપયા ચ પુનસ્તેન સ જીવેતિ વિસર્જિતઃ॥ 7-144-14 (51173)
તદવસ્થઃ કૃતસ્તેન સોમદત્તોઽથ મારિષ।
પ્રાસાદયન્મહાદેવમમર્ષવશમાસ્થિતઃ॥ 7-144-15 (51174)
તસ્ય તુષ્ટો મહાદેવો વરાણાં વરદઃ પ્રભુઃ।
વરેણ ચ્છન્દયામાસ સ તુ વવ્રે વરં નૃપઃ॥ 7-144-16 (51175)
પુત્રમિચ્છામિ ભગવન્યો નિપાત્ય શિનેઃ સુતમ્।
મધ્યે રાજસહસ્રાણાં પદા હન્યાચ્ચ સંયુગે॥ 7-144-17 (51176)
તસ્ય તદ્વચનં શ્રુત્વા સોમદત્તસ્ય પાર્થિવ।
એવમસ્ત્વિતિ તત્રોક્ત્વા સ દેવોઽન્તરધીયત।
સ તેન વરદાનેન લબ્ધવાન્ભૂરિદક્ષિણમ્॥ 7-144-18 (51177)
અપાતયચ્ચ સમરે સૌમદત્તિઃ શિનેઃ સુતમ્।
પશ્યતાં સર્વસૈન્યાનાં પદા ચૈનમતાડયત્॥ 7-144-19 (51178)
એતત્તે કથિતં રાજન્યન્માં ત્વં પરિપૃચ્છસિ।
ન હિ શક્યો રણે જેતું સાત્વતો મનુજર્ષભૈઃ॥ 7-144-20 (51179)
લબ્ધલક્ષ્યાશ્ચ સઙ્ગ્રામે બહુશશ્ચિત્રયોધિનઃ।
દેવદાનવગન્ધર્વાન્વિજેતારો હ્યવિસ્મિતાઃ।
સ્વવીર્યવિજયે યુક્તા નૈતે પરપરિગ્રહાઃ॥ 7-144-21 (51180)
ન તુલ્યં વૃષ્ણિભિરિહ દૃશ્યતે કિઞ્ચન પ્રભો।
ભૂતં ભવ્યં ભવિષ્યચ્ચ બલેન ભરતર્ષભ॥ 7-144-22 (51181)
ન જ્ઞાતિમવમન્યન્તે વૃદ્ધાનાં શાસને રતાઃ॥ 7-144-23 (51182)
ન દેવાસુરગન્ધર્વા ન યક્ષોરગરાક્ષસાઃ।
જેતારો વૃષ્ણિવીરાણાં કિં પુનર્માનવા રણે॥ 7-144-24 (51183)
બ્રહ્મદ્રવ્યે ગુરુદ્રવ્યે જ્ઞાતિસ્વે ચાપ્યહિંસકાઃ।
એતેષાં રક્ષિતારશ્ચ યે સ્યુઃ કસ્યાઞ્ચિદાપદિ॥ 7-144-25 (51184)
અર્થવન્તો ન ચોત્સિક્તા બ્રહ્મણ્યાઃ સત્યવાદિનઃ।
સમર્થાન્નાવમન્યન્તે દીનાનભ્યુદ્વરન્તિ ચ॥ 7-144-26 (51185)
નિત્યં દેવપરા દાન્તાસ્ત્રાતારશ્ચાવિકત્થનાઃ।
તેન વૃષ્ણિપ્રવીરાણાં ચક્રં ન પ્રતિહન્યતે॥ 7-144-27 (51186)
અપિ મેરું વહેત્કશ્ચિત્તરેદ્વા મકરાલયમ્।
ન તુ વૃષ્ણિપ્રવીરાણાં સમેત્યાન્તં વ્રજેન્નૃપ॥ 7-144-28 (51187)
એતત્તે સર્વમાખ્યાતં યત્ર તે સંશયઃ પ્રભો।
કુરુરાજ નરશ્રેષ્ઠ તવ વ્યપનયો મહાન્॥ ॥ 7-144-29 (51188)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ જયદ્રથવધપર્વણિ ચતુર્દશદિવસયુદ્ધે ચતુશ્ચત્વારિંશદધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥ 144 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-144-21 પરપગ્રહાઃ રિપરાધીનાઃ॥ 21 ॥ 5-144-27 ચક્રં પ્રતાપઃ॥ 5-144-144 ચતુશ્ચત્વારિંશદધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 145
॥ શ્રીઃ ॥
7.145. અધ્યાયઃ 145
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
કૃષ્ણાર્જુનયોઃ સંવાદઃ કર્ણસાત્યક્યોર્યુદ્ધં ચ॥ 1 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-145-0 (51189)
ધૃતરાષ્ટ્ર ઉવાચ। 7-145-0x (4640)
તદવસ્થે હે તસ્મિન્ભૂરિશ્રવસિ કૌરવે।
યથા ભૂયોઽભવદ્યુદ્ધં તન્મમાચક્ષ્વ સઞ્જય॥ 7-145-1 (51190)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-145-2x (4641)
ભૂરિશ્રવસિ સઙ્ક્રાન્તે પરલોકાય ભારત।
વાસુદેવં મહાબાહુરર્જુનઃ સમચૂચુદત્॥ 7-145-2 (51191)
અર્જુન ઉવાચ। 7-145-3x (4642)
ચોદયાશ્વાન્ભૃશં કૃષ્ણ યતો રાજા જયદ્રથઃ।
[શ્રૂયતે પુણ્ડરીકાક્ષ ત્રિષુ ધર્મેષુ વર્તતે।]
પ્રતિજ્ઞાં સફલાં ચાપિ કર્તુમર્હસિ મેઽનઘ॥ 7-145-3 (51192)
અસ્તમેતિ મહાબાહો ત્વરમાણો દિવાકરઃ॥ 7-145-4 (51193)
એતદ્ધિ પુરુષવ્યાઘ્ર મહદબ્યુદ્યતં મયા।
કાર્યં સંરક્ષ્યતે ચૈષ કુરુસેનામહારથૈઃ॥ 7-145-5 (51194)
યથા નાભ્યેતિ સૂર્યોઽસ્તં યથા સત્યં ભવેદ્વચઃ।
ચોદયાશ્વાંસ્તથા કૃષ્ણ યથા હન્યાં જયદ્રથમ્॥ 7-145-6 (51195)
`તતઃ કૃષ્ણો મહાબાહુરશ્વાન્રજતસન્નિભાન્।
હયજ્ઞશ્ચોદયામાસ જયદ્રથવધં પ્રતિ॥ 7-145-7 (51196)
તં પ્રયાન્તમમોઘેષુમુત્પતદ્ભિરિવાશુગૈઃ।
ત્વરમાણા મહારાજ સેનામુખ્યાઃ સમાદ્રવન્॥ 7-145-8 (51197)
દુર્યોધનશ્ચ કર્ણશ્ચ વૃષસેનોઽથ મદ્રરાટ્।
અશ્વત્થામા કૃપશ્ચૈવ સ્વયમેવ ચ સૈન્ધવઃ॥ 7-145-9 (51198)
સમાસાદ્ય ચ બીભત્સુઃ સૈન્ધવં સમુપસ્થિતમ્।
નેત્રાભ્યાં ક્રોધદીપ્તાભ્યાં સમ્પ્રૈક્ષન્નિર્દહન્નિવ'॥ 7-145-10 (51199)
યથાગ્નિરિન્ધનેદ્ધૌ વૈ ક્રોધેન્ધનસમીરિતઃ।
સૈન્ધવસ્ય મુખં ત્યક્ત્વા કર્ણઃ સાત્વતમભ્યયાત્॥ 7-145-11 (51200)
ઉપાયાન્તં* તુ રાધેયં દૃષ્ટ્વા પાર્થો મહારથઃ।
પ્રહસન્દેવકીપુત્રમિદં વચનમબ્રવીત્॥ 7-145-12 (51201)
એષ પ્રયાત્યાધિરથિઃ સાત્યકેઃ સ્યન્દનં પ્રતિ।
ન મૃષ્યતિ હતં નૂનં ભૂરિશ્રવસમાહવે॥ 7-145-13 (51202)
યત્ર યાત્યેષ તત્ર ત્વં ચોદયાશ્વાઞ્જનાર્દન।
ન સૌમદત્તિપદવીં ગમયેત્સાત્યકિં વૃષઃ॥ 7-145-14 (51203)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-145-15x (4643)
એવમુક્તો મહાબાહુઃ કેશવઃ સવ્યસાચિના।
પ્રત્યુવાચ મહાતેજાઃ કાલયુક્તમિદં વચઃ॥ 7-145-15 (51204)
અલમેષ મહાબાહુઃ કર્ણાયૈકોઽપિ પાણ્ડવ।
કિં પુનર્દ્રૌપદેયાભ્યાં સહિતઃ સાત્વતર્ષભઃ॥ 7-145-16 (51205)
ન ચ તાવત્ક્ષમઃ પાર્થ તવ કર્ણેન સઙ્ગરઃ।
પ્રજ્વલન્તી મહોલ્કેવ તિષ્ઠત્યસ્મિન્હિ વાસવી।
ત્વદર્થં પૂજ્યમાનૈષા રક્ષ્યતે પરવીરહન્॥ 7-145-17 (51206)
`ન કર્ણં પ્રાકૃતં મન્યે તેન યોદ્ધું ન સામ્પ્રતમ્।
યઃ કર્ણો બલવાનેષ શક્તોઽસ્માઞ્જેતુમોજસા॥ 7-145-18 (51207)
કર્ણસ્યૈષ મહાન્દોષો યદ્દૂયેન પદેપદે।
પ્રમાદાચ્ચ ઘૃણિત્વાચ્ચ તેન શોચિતિ મે મનઃ'॥ 7-145-19 (51208)
અતઃ કર્ણઃ પ્રયાત્વત્ર સાત્વતસ્ય યથા તથા।
અહં જ્ઞાસ્યામિ કૌન્તેય કાલમસ્ય દુરાત્મનઃ॥ 7-145-20 (51209)
યત્રૈનં વિશિખૈસ્તીક્ષ્ણૈઃ પાતયિષ્યસિ ભૂતલે।
તદા ગન્તાસિ પાર્થ ત્વં તેન યોદ્ધું દુરાત્મના॥ 7-145-21 (51210)
ધૃતરાષ્ટ્ર ઉવાચ। 7-145-22x (4644)
યોઽસૌ કર્ણેન વીરસ્ય વાર્ષ્ણેયસ્ય સમાગમઃ।
હતે તુ ભૂરિશ્રવસિ તદ્યુદ્ધમભવત્કથમ્॥ 7-145-22 (51211)
સાત્યકિશ્ચાપિ વિરથઃ કં સમારૂઢવાન્રથમ્।
ચક્રરક્ષૌ ચ પાઞ્ચાલ્યૌ તન્મમાચક્ષ્વ સઞ્જય॥ 7-145-23 (51212)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-145-24x (4645)
હન્ત તે કથયિષ્યામિ યથાવૃત્તં મહારણે।
પશ્યતાં સર્વસૈન્યાનાં કેશવાર્યુનયોરપિ।
શુશ્રૂષસ્વ સ્થિરો ભૂત્વા દુરાચરિતમાત્મનઃ॥ 7-145-24 (51213)
xxમેવ હિ કૃષ્ણસ્ય મનોગતમિદં પ્રભો।
વિજેતવ્યો યથા વીરઃ સાત્યકિઃ સૌમદત્તિના॥ 7-145-25 (51214)
અતીતાનાગતે રાજન્સ હિ વેત્તિ જનાર્દનઃ।
તતઃ સૂતં સમાહૂય દારુકં સંદિદેશ હ। 7-145-26 (51215)
રથો મે યુજ્યતાં કલ્યમિતિ રાજન્મહાબાલઃ॥
ન હિ દેવા ન ગન્ધર્વા ન યક્ષોરગરાક્ષસાઃ।
માનવા વાઽપિ જેતારઃ કૃષ્ણયોઃ સન્તિ કેચન। 7-145-27 (51216)
પિતામહપુરોગાશ્ચ દેવાઃ સિદ્ધાશ્ચ તં વિદુઃ।
તયોઃ પ્રભાવમતુલં શૃણુ યુદ્ધં તુ તત્તથા॥ 7-145-28 (51217)
સાત્યકિં વિરથં દૃષ્ટ્વા કર્ણં ચાભ્યુદ્યતં રણે।
દધ્મૌ શઙ્ખં મહાનાદમાર્ષભેણાથ માધવઃ॥ 7-145-29 (51218)
દારુકોઽવેત્ય સન્દેશં શ્રુત્વા શઙ્ખસ્ય ચ સ્વનમ્।
રથમન્વાનયત્તસ્મૈ સુપર્ણોચ્છ્રિતકેતનમ્॥ 7-145-30 (51219)
સ કેશવસ્યાનુમતે રથં દારુકસંયુતમ્।
આરુરોહ શિનેઃ પૌત્રો જ્વલનાદિત્યસન્નિભમ્॥ 7-145-31 (51220)
કામગૈઃ શૈવ્યસુગ્રીવમેઘપુષ્પવલાહકૈઃ।
હયોદગ્રૈર્મહાવેગૈર્હેમભાણ્ડવિભૂષિતૈઃ॥ 7-145-32 (51221)
યુક્તં સમારુહ્ય ચ તં વિમાનપ્રતિમં રથમ્।
અભ્યદ્રવત રાધેયં પ્રવપન્સાયકાન્બહૂન્॥ 7-145-33 (51222)
ચક્રરક્ષાવપિ તદા યુધામન્યૂત્તમૌજસૌ।
ધનઞ્જયરથં હિત્વા રાધેયં પ્રત્યુદીયતુઃ॥ 7-145-34 (51223)
રાધેયોઽપિ મહારાજ શરવર્ષં સમુત્સૃજન્।
અભ્યદ્રવત્સુસઙ્ક્રુદ્ધો રણે શૈનેયમચ્યુતમ્॥ 7-145-35 (51224)
નૈવ દૈવં ન ગાન્ધર્વં નાસુરં ન ચ રાક્ષસમ્।
તાદૃશં ભુવિ નો યુદ્ધં દિવિ વા શ્રુતમિત્યુત।
ઉપારસત તત્સૈન્યં સરથાશ્વનરદ્વિપમ્॥ 7-145-36 (51225)
તયોર્દૃષ્ટ્વા મહારાજ કર્મ સમ્મૂઢચેતસઃ।
સર્વે ચ સમપશ્યન્ત તદ્યુદ્ધમતિમાનુષમ્॥ 7-145-37 (51226)
તયોર્નૃવરયો રાજન્સારથ્યં દારુકસ્ય ચ॥ 7-145-38 (51227)
ગતપ્રત્યાગતાવૃત્તૈર્મણ્ડલૈઃ સન્નિવર્તનૈઃ।
સારથેસ્તુ રથસ્થસ્ય કાશ્યપેયસ્ય વિસ્મિતાઃ॥ 7-145-39 (51228)
નભસ્તલગતાશ્ચૈવ દેવગાન્ધર્વદાનવાઃ।
અતીવાવહિતા દ્રષ્ટું કર્ણશૈનેયયો રણમ્॥ 7-145-40 (51229)
મિત્રાર્થે તૌ પરાક્રાન્તૌ શુષ્મિણૌ સ્પર્ધિનૌ રમે॥ 7-145-41 (51230)
કર્ણશ્ચામરસઙ્કાશો યુયુધાનશ્ચ સાત્યકિઃ।
અન્યોન્યં તૌ મહારાજ શરવર્ષૈરવર્ષતામ્॥ 7-145-42 (51231)
પ્રમમાથ શિનેઃ પૌત્રં કર્ણઃ સાયકવૃષ્ટિભિઃ।
અમૃષ્યમાણો નિધનં કૌરવ્યજલસન્ધયોઃ॥ 7-145-43 (51232)
કર્ણઃ શોકસમાવિષ્ટો મહોરગ ઇવ શ્વસન્।
સ શૈનેયં રણે ક્રુદ્ધઃ પ્રદહન્નિવ ચક્ષુષા।
અભ્યધાવત વેગેન પુનઃપુનરરિન્દમ॥ 7-145-44 (51233)
તં તુ સક્રોધમાલોક્ય સાત્યકિઃ પ્રત્યયુધ્યત।
મહતા શરવર્ષેણ ગજં પ્રતિગજો યથા॥ 7-145-45 (51234)
તૌ સમેતૌ નરવ્યાઘ્રૌ વ્યાઘ્રાવિવ તરસ્વિનૌ।
અન્યોન્યં સન્તતક્ષાતે રણેઽનુપમવિક્રમૌ॥ 7-145-46 (51235)
તતઃ કર્ણં શિનેઃ પૌત્રઃ સર્વપારસવૈઃ શરૈઃ।
બિભેદ સર્વગાત્રેષુ પુનઃપુનરરિન્દમ॥ 7-145-47 (51236)
સારથિં ચાસ્ય ભલ્લેન રથનીડાદપાતયત્।
અશ્વાંશ્ચ ચતુરઃ શ્વેતાન્નિજઘાન શિતૈઃ શરૈઃ॥ 7-145-48 (51237)
છિત્ત્વા ધ્વજં રથં ચૈવ શતધા પુનર્ષર્ષભ।
ચકાર વિરથં કર્ણં તવ પુત્રસ્ય પશ્યતઃ॥ 7-145-49 (51238)
તતો વિમનસો રાજંસ્તાવકાસ્તે મહારથાઃ।
વૃષસેનઃ કર્ણસુતઃ શલ્યો મદ્રાધિપસ્તથા। 7-145-50 (51239)
દ્રોણપુત્રશ્ચ શૈનેયં સર્વતઃ પર્યવારયન્॥
તતઃ પર્યાકુલં સર્વં ન પ્રાજ્ઞાયત કિંચન॥ 7-145-51 (51240)
તથા સાત્યકિના વીરે વિરથે સૂતજે કૃતે।
હાહાકારસ્તતો રાજન્સર્વસૈન્યેષ્વભૂન્મહાન્॥ 7-145-52 (51241)
કર્ણોઽપિ વિરથો રાજન્સાત્વતેન કૃતઃ શરૈઃ।
દુર્યોધનરથં તૂર્ણમારુરોહ વિનિઃશ્વસન્॥ 7-145-53 (51242)
માનયંસ્તવ પુત્રસ્ય બાલ્યાત્પ્રભૃતિ સૌહૃદમ્।
કૃતાં રાજ્યપ્રદાનેન પ્રતિજ્ઞાં પરિપાલયન્॥ 7-145-54 (51243)
તથા તુ વિરથં કર્ણં પુત્રાંશ્ચ પરિપાલયન્॥
દુઃશાસનમુખાન્વીરાન્નાવધીત્સાત્યકિર્વશી॥ 7-145-55 (51244)
રક્ષન્પ્રતિજ્ઞાં ભીમેન પાર્થેન ચ પુરાકૃતામ્।
વિરથાન્વિહ્વલાંશ્ચક્રે ન તુ પ્રાણૈર્વ્યયોજયત્॥ 7-145-56 (51245)
ભીમસેનેન તુ વદઃ પુત્રાણાં તે પ્રતિશ્રુતઃ।
અનુદ્યૂતે ચ પાર્થેન વધઃ કર્ણસ્ય સંશ્રુતઃ॥ 7-145-57 (51246)
વધે ત્વકુર્વન્યત્નં તે તસ્ય કર્ણમુખાસ્તદા।
નાશક્નુવંસ્તતો હન્તું સાત્યકિં પ્રવરા રથાઃ॥ 7-145-58 (51247)
દ્રૌણિશ્ચ કૃતવર્મા ચ તથૈવાન્યે મહારથાઃ।
નિર્જિતા ધનુષૈકેન શતશઃ ક્ષત્રિયર્ષભાઃ।
કાઙ્ક્ષતા પરલોકં ચ ધર્મરાજસ્ય ચ પ્રિયમ્॥ 7-145-59 (51248)
કૃષ્ણયોઃ સદૃશો વીર્યે સાત્યકિઃ શત્રુતાપનઃ।
જિતવાન્સર્વસૈન્યાનિ તાવકાનિ હસન્નિવ॥ 7-145-60 (51249)
કૃષ્ણો વાઽપિ ભવેલ્લોકે પાર્થો બાઽપિ ધનુર્ધરઃ।
શૈનેયો વા નરવ્યાઘ્ર ચતુર્થસ્તુ ન વિદ્યતે॥ 7-145-61 (51250)
ધૃતરાષ્ટ્ર ઉવાચ। 7-145-62x (4646)
અજય્યં વાસુદેવસ્ય રથમાસ્થાય સાત્યકિઃ।
વિરથં કૃતવાન્કર્ણં વાસુદેવસમો યુધિ।
દારુકેણ સમાયુક્તઃ સ્વબાહુબલદર્પિતઃ॥ 7-145-62 (51251)
કચ્ચિદન્યં સમારૂઢઃ સાત્યકિઃ શત્રુતાપનઃ।
એતદિચ્છામ્યહં શ્રોતું કુશલો હ્યસિ ભાષિતુમ્।
અસહ્યં તમહં મન્યે તન્મમાચક્ષ્વ સઞ્જય॥ 7-145-63 (51252)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-145-64x (4647)
શૃણુ રાજન્યથાવૃત્તં રથમન્યં મહામતિઃ।
દારુકસ્યાનુજસ્તૂર્ણં કલ્પનાવિદિકલ્પિતમ્॥ 7-145-64 (51253)
આયસૈઃ કાઞ્ચનૈશ્ચાપિ પટ્ટૈઃ સન્નદ્ધકૂબરમ્।
તારાસહસ્રખચિતં સિંહધ્વજપતાકિનમ્॥ 7-145-65 (51254)
અશ્વૈર્વાતજવૈર્યુક્તં હેમભાણ્ડપરિચ્છદૈઃ।
સૈન્ધવૈરિન્દુસઙ્કાશૈઃ સર્વશબ્દાતિગૈર્દૃઢૈઃ॥ 7-145-66 (51255)
ચિત્રકાઞ્ચનસન્નાહૈર્વાજિમુખ્યૈર્વિશામ્પતે।
ઘણ્ટાજાલાકુલરવં શક્તિતોમરવિદ્યુતમ્॥ 7-145-67 (51256)
યુક્તં સાઙ્ગ્રામિકૈર્દ્રવ્યૈર્બહુશસ્ત્રપરિચ્છદૈઃ।
રથં સમ્પાદયામાસ મેઘગમ્ભીરનિઃસ્વનમ્॥ 7-145-68 (51257)
તં સમારુહ્ય શૈનેયસ્તવ સૈન્યમુપાદ્રવત્।
દારુકોઽપિ યથાકામં પ્રયયૌ કેશવાન્તિકમ્॥ 7-145-69 (51258)
કર્ણસ્યાપિ રથં રાજઞ્શઙ્ખગોક્ષીરપાણ્ડુરૈઃ।
ચિત્રકાઞ્ચનસન્નાહૈઃ સદશ્વૈર્વેગવત્તરૈઃ॥ 7-145-70 (51259)
હેમકક્ષ્યાધ્વજોપેતં ક્લૃપ્તયન્ત્રપતાકિનમ્।
અગ્ર્યં રથં સુયન્તારં બહુશસ્ત્રપરિચ્છદમ્।
ઉપાજહ્રુસ્તમાસ્થાય કર્ણોઽપ્યભ્યદ્રવદ્રિપૂન્॥ 7-145-71 (51260)
એતત્તે સર્વમાખ્યાતં યન્માં ત્વં પરિપૃચ્છસિ।
ભૂયશ્ચાપિ નિબોધેમં તવાપન્નયજં ક્ષયમ્॥ 7-145-72 (51261)
એકત્રિંશત્તવ સુતા ભીમસેનેન પાતિતાઃ।
દુર્મુખં પ્રમુખે કૃત્વા સતતં ચિત્રયોધિનમ્॥ 7-145-73 (51262)
શતશો નિહતાઃ શૂરાઃ સાત્વતેનાર્જુનેન ચ।
ભીષ્મં પ્રમુખતઃ કૃત્વા ભગદત્તં ચ ભારત।
એવમેષ ક્ષયો વૃત્તો રાજન્દુર્મન્ત્રિતે તવ॥ ॥ 7-145-74 (51263)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ જયદ્રથવધપર્વણિ ચતુર્દશદિવસયુદ્ધે પઞ્ચત્વારિંશદધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥ 145 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-145-3 હેપુણ્ડરીકાક્ષ સ જયદ્રથસ્ત્રિષુ ધર્મેષુ વર્તતે ઇતિ શ્રૂયતે કે પુનસ્તે ત્રયો ધર્માઃ। અત્રોચ્યતે। યદિ યુધ્યમાનો હન્યતે તદા તૂર્ણં સ્વર્ગપ્રાપ્તિરેવ તસ્ય ધર્મઃ। અથ પલાયમાનો હન્યતે તદા નરકપ્રાપ્તિરેવ તસ્ય ધર્મઃ। અથ મદ્ભયાત્સ્વદેશં ગચ્છતિ તદા યશઃશરીરનાશ એવ તસ્ય ધર્મઃ। યાવદસૌ યુદ્ધાભિમુખઃ પ્રથમધર્મે તિષ્ઠતિ તાવદેવ હન્તુમુચિતઃ અતઃ શીઘ્રમશ્વાંશ્ચોદયેતિ। કુણ્ડલિતોઽયં શ્લોકાર્ધઃ ઝ.પુસ્તક એવ દૃશ્યતે॥ 5-145-7 હયજ્ઞઃ હયહૃદયજ્ઞઃ॥ 5-145-8 આશુગૈઃ મારુતૈઃ॥ 5-145-14 વૃષઃ કર્ણઃ॥ 5-145-* ઇત આરભ્ય ઉત્તરાધ્યાયસ્થ--મન્દરશ્મિઃ સહસ્રાંશુરસ્તઙ્ગિરિમુપાદ્રવત્ ઇતિ 25 તમશ્લોકપર્યન્તં વિદ્યમાનાઃ શ્લોકઃ ઝ. પુસ્તકે જયદ્રથવધાદનન્તરં વર્તન્તે। 5-145-17 વાસવી શક્તિરિતિ શેષઃ॥ 5-145-20 યથા પ્રયાતિ તથા પ્રયાત્વિતિ યોજ્યમ્। જ્ઞાસ્યમિ જ્ઞાપયિષ્યામિ॥ 5-145-21 યત્ર કાલે॥ 5-145-25 પૂર્વં પૂર્વેદ્યુઃ॥ 5-145-26 કલ્યં પ્રાતઃ॥ 5-145-29 આર્ષભેણ સ્વાર્થે તદ્વિતઃ। ઋષભસ્વરેણ॥ 5-145-39 કાશ્યપેયસ્ય દારુકસ્ય॥ 5-145-57 અનુદ્યૂતે પુનર્દ્યૂતે॥ 5-145-145 પઞ્ચચત્વારિંશદધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 146
॥ શ્રીઃ ॥
7.146. અધ્યાયઃ 146
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
અર્જુનેન કર્ણેંપ્રતિ તત્કુતભીમગર્હણાતિતિક્ષયા તદ્ગર્હણપૂર્વકં તત્સુતવધપ્રતિજ્ઞા॥ 1 ॥ કર્ણદુર્યોધનસંવાદઃ સઙ્કુલયુદ્ધં ચ॥ 2 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-146-0 (51264)
ધૃતરાષ્ટ્ર ઉવાચ। 7-146-0x (4648)
તથા ગતેષુ શૂરેષુ તેષાં મમ ચ સઞ્જય।
કિંસ્વિદ્ભીમાર્જુનૌ ચૈવ સાત્યકિશ્ચાકરોત્તદા॥ 7-146-1 (51265)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-146-2x (4649)
વિરથો ભીમસેનો વૈ કર્ણવાક્શલ્યપીડિતઃ।
અમર્ષવશમાપન્નઃ ફલ્ગુનં વાક્યમબ્રવીત્॥ 7-146-2 (51266)
પુનઃપુનસ્તૂબરક મૂઢ ઔદરિકેતિ ચ।
અકૃતાસ્ત્રક મા યોત્સીર્બાલ સઙ્ગ્રામકાતર॥ 7-146-3 (51267)
ઇતિ મામબ્રવીત્કર્ણઃ પશ્યતસ્તે ધનઞ્જય।
એવં વક્તા ચ મે વધ્યસ્તેન ચોક્તસ્તથા હ્યહમ્॥ 7-146-4 (51268)
એતદ્વ્રતં મહાબાહો ત્વયા સહ કૃતં મયા।
તથૈતન્મમ કૌન્તેય યથા તવ ન સંશયઃ॥ 7-146-5 (51269)
તદ્વધાય નરશ્રેષ્ઠ સ્મરૈતદ્વચનં મમ।
યથા ભવતિ તત્સત્યં તથા કુરુ ધનઞ્જય॥ 7-146-6 (51270)
તચ્છ્રુત્વા વચનં તસ્ય ભીમસ્યામિતવિક્રમઃ।
તતોઽર્જુનોઽબ્રવીત્કર્ણં કિઞ્ચિદભ્યેત્ય સંયુગે॥ 7-146-7 (51271)
કર્ણકર્ણ વૃથાદૃષ્ટે સૂતપુત્રાત્મસંસ્તુત।
અધર્મબુદ્ધે શૃણુ મે યત્ત્વાં વક્ષ્યામિ સામ્પ્રતમ્॥ 7-146-8 (51272)
દ્વાવેવં કર્ણ શૂરાણાં રણે દૃષ્ટૌ જયાજયૌ।
તૌ ચાપ્યનિત્યૌ રાધેય વાસવસ્યાપિ યુધ્યતઃ॥ 7-146-9 (51273)
`રણમુત્સૃજ્ય નિર્લજ્જ ગચ્છસે ચ પુનઃ પુનઃ।
માહાત્મ્યં પશ્ય ભીમસ્ય કર્મ જન્મ કુલે તથા।
નોક્તવાન્પરુષં યત્ત્વાં પલાયનપરાયણમ્॥ 7-146-10 (51274)
ભૂયસ્ત્વમપિ સઙ્ગમ્યં સકૃદેવ યદૃચ્છયા।
વિરથં કૃતવાન્વીરં પાણ્ડવં સૂતદાયદ॥ 7-146-11 (51275)
કુલસ્ય સદૃશં ચાપિ રાધેય કૃતવાનસિ।
નૈકાન્તસિદ્ધિઃ સઙ્ગ્રામે વાસવસ્યાપિ વિદ્યતે'॥ 7-146-12 (51276)
મુમૂર્ષુર્યુયુધાનેન વિરથો વિકલેન્દ્રિયઃ।
મદ્વધ્યસ્ત્વમિતિ જ્ઞાત્વા જિત્વા જીવન્વિસર્જિતઃ॥ 7-146-13 (51277)
યદૃચ્છયા રણે ભીમં યુધ્યમાનં મહાબલમ્।
કથઞ્ચિદ્વિરથં કૃત્વા યત્ત્વં રૂક્ષમભાષથાઃ।
અધર્મસ્ત્વેષ સુમહાનનાર્યચરિતં ચ તત્॥ 7-146-14 (51278)
નારિં જિત્વાઽતિકત્થન્તે ન ચ જલ્પન્તિ દુર્વચઃ।
ન ચ કઞ્ચન નિન્દન્તિ સન્તઃ શૂરા નરર્ષભાઃ॥ 7-146-15 (51279)
ત્વં તુ પ્રાકૃતવિજ્ઞાનસ્તત્તદ્વદસિ સૂતજ।
બહ્વબદ્ધમકર્ણ્યં ચ ચાપલાદપરીક્ષિતમ્॥ 7-146-16 (51280)
યુધ્યમાનં પરાક્રાન્તં શૂરમાર્યવ્રતે રતમ્।
યદવોચોઽપ્રિયં ભીમં નૈતત્સત્યં વચસ્તવ।
પશ્યતાં સર્વસૈન્યાનાં કેશવસ્ય મમૈવ ચ॥ 7-146-17 (51281)
વિરથો ભીમસેનેન કૃતોઽસિ બહુશો રણે।
ન ચ ત્વાં પરુષં કિઞ્ચિદુક્તવાન્પાણ્ડુનન્દનઃ॥ 7-146-18 (51282)
યસ્માત્તુ બહુ રૂક્ષં ચ શ્રાવિતસ્તે વૃકોદરઃ।
પરોક્ષં યચ્ચ સૌભદ્રો યુષ્માભિર્બહુભિર્હતઃ।
તસ્માદસ્યાવલેપસ્ય સદ્યઃ ફલમવાપ્નુહિ॥ 7-146-19 (51283)
ત્વયા તસ્ય ધનુશ્છિન્નમાત્મનાશાય દુર્મતે।
તસ્માદ્વધ્યોઽસિ મે મૂઢ સભૃત્યસુતબાન્ધવઃ॥ 7-146-20 (51284)
કુરુ ત્વં સર્વકૃત્યાનિ મહત્તે ભયમાગતમ્।
હન્તાઽસ્મિ વૃષસેનં તે પ્રેક્ષમાણસ્ય સંયુગે॥ 7-146-21 (51285)
યે ચાન્યેઽપ્યુપયાસ્યન્તિ બુદ્ધિમોહેન માં નૃપાઃ।
તાંશ્ચ સર્વાન્હનિષ્યામિ સત્યેનાયુધમાલભે॥ 7-146-22 (51286)
ત્વાં ચ મૂઢાકૃતપ્રજ્ઞમતિમાનિનમાહવે।
દૃષ્ટ્વા દુર્યોધનો મન્દો ભૃશં તપ્સ્યતિ પાતિતમ્॥ 7-146-23 (51287)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-146-24x (4650)
અર્જુનેન પ્રતિજ્ઞાતે વધે કર્ણસુતસ્ય તુ।
મહાન્સુતુમુલઃ શબ્દો બભૂવ રથિનાં તદા॥ 7-146-24 (51288)
તસ્મિન્નાકુલસઙ્ગ્રામે વર્તમાને મહાભયે।
મન્દરશ્મિઃ સહસ્રાંશુરસ્તઙ્ગિરિમુપાદ્રવત્॥ 7-146-25 (51289)
તતો દુર્યોધનો રાજા રાધેયં ત્વરિતોઽબ્રવીત્।
અર્જુનં પ્રેક્ષ્ય સંયાતં જયદ્રથવધં પ્રતિ॥ 7-146-26 (51290)
`અમાનુષાણિ કર્માણિ કુર્વન્તૌ ભરતર્ષભ।
સાત્યકિં ભીમસેનં ચ યત્તૌ તૌ દર્શયન્નિવ॥ 7-146-27 (51291)
અયં સ વૈકર્તન યુદ્ધકાલો
વિદર્શયસ્વાત્મબલં મહાત્મન્।
યથા ન વધ્યેત રણેઽર્જુનેન
જયદ્રથઃ કર્ણ તથા કુરુષ્વ॥ 7-146-28 (51292)
અલ્પાવશેષો દિવસો હિ સામ્પ્રતં
નિવારયેહાદ્ય રિપું શરૌઘૈઃ।
દિનક્ષયં પ્રાપ્ય નરપ્રવીર
ધ્રુવો હિ નઃ કર્ણ જયો ભવિષ્યતિ॥ 7-146-29 (51293)
સૈન્ધવે રક્ષ્યમાણે તુ સૂર્યસ્યાસ્તમનં પ્રતિ।
મિથ્યાપ્રતિજ્ઞઃ કૌન્તેયઃ પ્રવેક્ષ્યતિ હુતાશનમ્॥ 7-146-30 (51294)
અનર્જુનાયાં ચ ભુવિ મુહૂર્તમપિ માનદ।
જીવિતું નોત્સહેરન્વૈ ભ્રાતરોઽસ્ય સહાનુગાઃ॥ 7-146-31 (51295)
પાણ્ડવેષુ વિનષ્ટેષુ સશૈલવનકાનનામ્।
વસુન્ધરામિમાં કર્ણ ભોક્ષ્યામો મહતકણ્ટકામ્॥ 7-146-32 (51296)
દૈવેનોપહતઃ પાર્થો વિપરીતશ્ચ માનદ।
કાર્યાકાર્યમજાનાનઃ પ્રતિજ્ઞાં કૃતવાન્રણે॥ 7-146-33 (51297)
નૂનમાત્મવિનાશાય પાણ્ડવેન કિરીટિના।
મિથ્યાપ્રતિજ્ઞૈવ કૃતા જયદ્રથવધં પ્રતિ॥ 7-146-34 (51298)
કથં જીવતિ દુર્ધર્ષે ત્વપિ રાધેય ફલ્ગુનઃ।
અનસ્તઙ્ગત આદિત્યે હન્યાત્સૈન્ધવકં નૃપમ્॥ 7-146-35 (51299)
રક્ષિતં મદ્રરાજેન કૃપેણ ચ મહાત્મના।
જયદ્રથં રણમુખે કથં હન્યાદ્ધનઞ્જયઃ॥ 7-146-36 (51300)
દ્રૌણિના રક્ષ્યમાણં ચ મયા દુઃશાસનેન ચ।
કથં પ્રાપ્સ્યતિ બીભત્સુઃ સૈન્ધવં કાલચોદિતઃ॥ 7-146-37 (51301)
યુધ્યન્તે બહવઃ શૂરા લમ્બતે ચ દિવાકરઃ।
શઙ્કે જયદ્રથં પાર્થો નૈવ પ્રાપ્સ્યતિ માનદ॥ 7-146-38 (51302)
સ ત્વં કર્ણ મયા સાર્ધં શૂરૈશ્ચાન્યૈર્મહારથૈઃ।
દ્રૌણિના ત્વં હિ સહિતો મદ્રેશેન કૃપેણ ચ।
યુધ્યસ્વ યત્નમાસ્થાય પરં પાર્થેન સંયુગે॥ 7-146-39 (51303)
એવમુક્તસ્તુ રાધેયસ્તવ પુત્રેણ મારિષ।
દુર્યોધનમિદં વાક્યં પ્રત્યુવાચ કુરૂત્તમમ્॥ 7-146-40 (51304)
દૃઢલક્ષ્યેણ વીરેણ ભીમસેનેન ધન્વિના।
ભૃશં ભિન્નતનુઃ સઙ્ખ્યે શરજાલૈરનેકશઃ॥ 7-146-41 (51305)
સ્થાતવ્યમિતિ તિષ્ઠામિ રણે સમ્પ્રતિ માનદ।
નાઙ્ગમિઙ્ગતિ કિઞ્ચિન્મે સન્તપ્તસ્ય મહેષુભિઃ।
યોત્સ્યામિ તુ યથાશક્ત્યા ત્વદર્થં જીવિતં મમ॥ 7-146-42 (51306)
`તત્તથા પ્રયતિષ્યેઽહં પરં શક્ત્યાxxxxસુયોધન'।
યથા પાણ્ડવમુખ્યોઽસૌ ન હનિષ્યાતિ સૈન્ધવમ્॥ 7-146-43 (51307)
ન હિ મે યુધ્યમાનસ્ય સાયકાનસ્યતઃ શિતાન્।
સૈન્ધવં પ્રાપ્સ્યતે વીરઃ સવ્યસાચી ધનઞ્જયઃ॥ 7-146-44 (51308)
યત્તુ ભક્તિમતા કાર્યં સતતં હિતકાઙ્ક્ષિણા।
તત્કરિષ્યામિ કૌરવ્ય જયો દૈવે પ્રતિષ્ઠિતઃ॥ 7-146-45 (51309)
સૈન્ધવાર્થે પરં યત્નં કરિષ્યામ્યદ્ય સંયુગે।
ત્વત્પ્રિયાર્થં મહારાજ જયો દૈવે પ્રતિષ્ઠિતઃ॥ 7-146-46 (51310)
અદ્ય યોત્સ્યેઽર્જુમહં પૌરુષં સ્વં વ્યપાશ્રિતઃ।
ત્વદર્થે પુરુષવ્યાઘ્ર જયો દૈવે પ્રતિષ્ઠિતઃ॥ 7-146-47 (51311)
અદ્ય યુદ્ધં કુરુશ્રેષ્ઠ મમ પાર્થસ્ય ચોભયોઃ।
પશ્યન્તુ સર્વસૈન્યાનિ દારુણં રોમહર્ષણમ્॥ 7-146-48 (51312)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-146-49x (4651)
કર્ણકૌરવયોરેવં રણે સંભાષમાણયોઃ।
અર્જુનો નિશિતૈર્બાણૈર્જઘાન તવ વાહિનીમ્॥ 7-146-49 (51313)
ચિચ્છેદ નિશિતૈર્બાણૈઃ શૂરાણામનિવર્તિનામ્॥ 7-146-50 (51314)
ભુજાન્પરિઘસઙ્કાશાન્હસ્તિહસ્તોપમાન્રણે।
શિરાંસિ ચ મહાબાહુશ્ચિચ્છેદ નિશિતૈઃ શરૈઃ॥ 7-146-51 (51315)
હસ્તિહસ્તાન્દ્વિપસ્કન્ધાન્રથાક્ષાંશ્ચ સમન્તતઃ।
શોણિતાક્તાન્હયારોહાન્ગૃહીતપ્રાસતોમરાન્॥ 7-146-52 (51316)
ક્ષુરૈશ્ચિચ્છેદ બીભત્સુર્દ્વિધૈકૈકં ત્રિધૈવ ચ।
હયાન્વારણમુખ્યાંશ્ચ પદાતીંશ્ચ સમન્તતઃ।
ધ્વજાંશ્છત્રાણિ ચાપાનિ ચામરાણિ શિરાંસિ ચ॥ 7-146-53 (51317)
કક્ષમગ્નિરિવોદ્ધૂતઃ પ્રાદહત્તવ વાહિનીમ્।
અચિરેણ મહીં પાર્થશ્ચકાર રુધિરોત્તરામ્॥ 7-146-54 (51318)
હતભૂયિષ્ઠયોધં તત્કૃત્વા તવ બલં બલી।
આસસાદ દુરાધર્ષઃ સૈન્ધવં સત્યવિક્રમઃ॥ 7-146-55 (51319)
બીભત્સુર્ભીમસેનેન સાત્વતેન ચ રક્ષિતઃ।
પ્રબભૌ ભરતશ્રેષ્ઠ જ્વલન્નિવ હુતાશનઃ॥ 7-146-56 (51320)
તં તથાઽવસ્થિતં દૃષ્ટ્વા ત્વદીયા વીરસંમતાઃ।
નામૃષ્યન્ત મહેષ્વાસાઃ પાણ્ડવં પુરુષર્ષભાઃ॥ 7-146-57 (51321)
દુર્યોધનશ્ચ કર્ણશ્ચ વૃષસેનોઽથ મદ્રરાટ્।
અશ્વત્થામા કૃપશ્ચૈવ સ્વયમેવ ચ સૈન્ધવઃ॥ 7-146-58 (51322)
સન્નદ્ધાઃ સૈન્ધવસ્યાર્થે સમાવૃણ્વન્કિરીટિનમ્।
નૃત્યન્તં રથમાર્ગેષુ ધનુર્જ્યાતલનિઃસ્વનૈઃ॥ 7-146-59 (51323)
સઙ્ગ્રામકોવિદં પાર્થં સર્વે યુદ્ધવિશારદાઃ।
અભીતાઃ પર્યવર્તન્ત વ્યાદિતાસ્યમિવાન્તકમ્॥ 7-146-60 (51324)
સૈન્ધવં પૃષ્ઠતઃ કૃત્વા જિઘાંસન્તોઽચ્યુતાર્જુનૌ।
સૂર્યાસ્તમનમિચ્છન્તો લોહિતાયતિ ભાસ્કરે॥ 7-146-61 (51325)
તે ભુજૈર્ભોગિભોગાભૈર્ધનૂંષ્યાનમ્ય સાયકાન્।
મુમુચુઃસૂર્યરશ્મ્યાભાઞ્છતશઃ ફલ્ગુનં પ્રતિ॥ 7-146-62 (51326)
તતસ્તાનસ્યમાનાંશ્ચ કિરીટી યુદ્ધદુર્મદઃ।
દ્વિધા ત્રિધાઽષ્ટધૈકૈકં છિત્ત્વા વિવ્યાધ તાન્રથાન્॥ 7-146-63 (51327)
સિંહલાઙ્ગૂલકેતુસ્તુ દર્શયન્વીર્યમાત્મનઃ।
શારદ્વતીસુતો રાજન્નર્જુનં પ્રત્યવારયન્॥ 7-146-64 (51328)
સ વિદ્વા દશભિઃ પાર્થં વાસુદેવં ચ સપ્તભિઃ।
અતિષ્ઠદ્રથમાર્ગેષુ સૈન્ધવં પ્રતિપાલયન્॥ 7-146-65 (51329)
અથૈનં કૌરવશ્રેષ્ઠાઃ સર્વ એવ મહારથાઃ।
મહતા રથવંશેન સર્વતઃ પ્રત્યવારયન્॥ 7-146-66 (51330)
વિષ્ફારયન્તશ્ચાપાનિ વિસૃજન્તશ્ચ સાયકાન્।
સૈન્ધવં પર્યરક્ષન્ત શાસનાત્તનયસ્ય તે॥ 7-146-67 (51331)
તતઃ પાર્થસ્ય શૂરસ્ય બાહ્વોર્બલમદૃશ્યત।
ઇષૂણામક્ષયત્વં ચ ધનુષો ગાણ્ડિવસ્ય ચ॥ 7-146-68 (51332)
અસ્ત્રૈરસ્ત્રાણિ સંવાર્ય દ્રૌણેઃ શારદ્વતસ્ય ચ।
એકૈકં દશભિર્બાણૈઃ સર્વાનેવ સમાર્પયત્॥ 7-146-69 (51333)
તં દ્રૌણિઃ પઞ્ચવિંશત્યા વૃષસેનશ્ચ સપ્તભિઃ।
દુર્યોધનશ્ચ વિંશત્યા કર્ણશલ્યૌ ત્રિભિસ્ત્રિભિઃ॥ 7-146-70 (51334)
ત એનમભિગર્જન્તો વિધ્યન્તશ્ચ પુનઃપુનઃ।
વિધુન્વન્તશ્ચ ચાપાનિ સર્વતઃ પ્રત્યવારયન્॥ 7-146-71 (51335)
શ્લિષ્ટં ચ સર્વતશ્ચક્રૂ રથમણ્ડલમાશુ તે।
સૂર્યાસ્તમનમિચ્છન્તસ્ત્વરમાણા મહારથાઃ॥ 7-146-72 (51336)
ત એનમભિનર્દન્તૌ વિધુન્વાના ધનૂંષિ ચ।
સિષિચુર્માર્ગણૈસ્તીક્ષ્ણૈર્ગિરિં મેઘા ઇવામ્બુભિઃ॥ 7-146-73 (51337)
તે મહાસ્ત્રાણિ દિવ્યાનિ તત્ર રાજન્વ્યદર્શયન્।
ધનઞ્જયસ્ય ગાત્રે તુ શૂરાઃ પરિઘબાહવઃ॥ 7-146-74 (51338)
`નિવાર્ય તાઞ્શરવ્રાતૈર્દિવ્યાન્યસ્ત્રાણિ દર્શયન્'।
હતભૂયિષ્ઠયોધં તત્કૃત્વા તવ બલં બલી।
આસસાદ દુરાધર્ષઃ સૈન્ધવં સત્યવિક્રમઃ॥ 7-146-75 (51339)
તં કર્ણઃ સંયુગે રાજન્પ્રત્યવારયદાશુગૈઃ।
મિષતો ભીમસેનસ્ય સાત્વતસ્ય ચ ભારત॥ 7-146-76 (51340)
તં પાર્થો દશભિર્બાણૈઃ પ્રત્યવિધ્યદ્રાણાજિરે।
સૂતપૂત્રં મહાબાહુઃ સર્વસૈન્યસ્ય પશ્યતઃ॥ 7-146-77 (51341)
સાત્વતશ્ચ ત્રિભિર્બાણૈઃ કર્ણં વિવ્યાધ મારિષ।
ભીમસેનસ્ત્રિભિશ્ચૈવ પુનઃ પાર્થશ્ચ સપ્તભિઃ॥ 7-146-78 (51342)
તાન્કર્ણઃ પ્રતિવિવ્યાધ ષષ્ટ્યાષષ્ટ્યા મહારથઃ।
તદ્યુદ્ધમભવદ્રાજન્કર્ણસ્ય બહુભિઃ સહ॥ 7-146-79 (51343)
તત્રાદ્ભૂતમપશ્યામ સૂતપુત્રસ્ય મારિષ।
યદેકઃ સમરે ક્રુદ્ધસ્ત્રીન્રથાન્પર્થવારયત્॥ 7-146-80 (51344)
ફલ્ગુનસ્તુ મહાબાહુઃ કર્ણં વૈકર્તનં રણે।
સાયકાનાં શતેનૈવ સર્વમર્મસ્વતાડયત્॥ 7-146-81 (51345)
રુધિરોક્ષિતસર્વાઙ્ગઃ સૂતપુત્રઃ પ્રતાપવાન્।
શરૈઃ પઞ્ચાશતા વીરઃ ફલ્ગુનં પ્રત્યવિધ્યત॥ 7-146-82 (51346)
તસ્ય તલ્લાઘવં દૃષ્ટ્વા નામૃષ્યત રણેઽર્જુનઃ।
તસ્ય પાર્થો ધનુશ્છિત્ત્વા વિવ્યાધૈનં સ્તનાન્તરે।
સાયકૈર્નવભિર્વીરસ્ત્વરમાણો ધનઞ્જયઃ॥ 7-146-83 (51347)
અથાન્યદ્ધનુરાદાય સૂતપુત્રઃ પ્રતાપવાન્।
સાયકૈરષ્ટસાહસ્રૈશ્છાદયામાસ પાણ્ડવમ્॥ 7-146-84 (51348)
તાં બાણવૃષ્ટિમતુલાં કર્ણચાપસમુત્થિતામ્।
વ્યધમત્સાયકૈઃ પાર્થઃ શલભાનિવ મારુતઃ॥ 7-146-85 (51349)
છાદયામાસ ચ તદા સાયકૈરર્જુનો રણે।
પશ્યતાં સર્પયોધાનાં દર્શયન્પાણિલાઘવમ્॥ 7-146-86 (51350)
વધાર્થં ચાસ્ય સમરે સાયકં સૂર્યવર્ચસમ્।
ચિક્ષેપ ત્વરયા યુક્તસ્ત્વરાકાલે ધનઞ્જયઃ॥ 7-146-87 (51351)
તમાપતન્તં વેગેન દ્રૌણિશ્ચિચ્છેદ સાયકમ્।
અર્ધચન્દ્રેણ તીક્ષ્ણેન સ ચ્છિન્નઃ પ્રાપતદ્ભૂવિ॥ 7-146-88 (51352)
કર્ણોઽપિ દ્વિષતાં હન્તા છાદયામાસ ફલ્ગુનમ્।
સાયકૈર્બહુસાહસ્રૈઃ કૃતપ્રતિકૃતેપ્સયા॥ 7-146-89 (51353)
તૌ વૃષાવિવ નર્દન્તૌ નરસિંહૌ મહારથૌ।
સાયકૈસ્તુ પ્રતિચ્છન્નં ચક્રતુઃ ખમજિહ્મગૈઃ॥ 7-146-90 (51354)
અદૃશ્યૌ ચ શરૌથૈસ્તૌ નિઘ્ન્તાવિતરેતરમ્।
કર્ણ પાર્થોઽસ્તિ તિષ્ઠત્વં કર્ણોઽહં તિષ્ઠ ફલ્ગુન્ન॥ 7-146-91 (51355)
ઇત્યેવં તર્જયન્તૌ તૌ વાક્શલ્યૈસ્તુ પરસ્પરમ્।
વિધ્યેતાં સમરે વીરૌ ચિત્રં લઘુ ચ સુષ્ઠુ ચ॥ 7-146-92 (51356)
પ્રેક્ષણીયૌ ચાભવતાં સર્વયોધસમાગમે।
પ્રશસ્યામાનૌ સમરે સિદ્ધચારણપન્નગૈઃ॥ 7-146-93 (51357)
અયુધ્યેતાં મહારાજ પરસ્પરવધૈષિણૌ।
તતો દુર્યોધનો રાજંસ્તાવકાનભ્યભાષત॥ 7-146-94 (51358)
યત્નાદ્રક્ષત રાધેયં નાહત્વા સમરેઽર્જુનમ્।
નિવર્તિષ્યતિ રાધેયો ન વાઽજિત્વાઽદ્ય ફલ્ગુનં॥ 7-146-95 (51359)
એતસ્મિન્ન્તરે રાજન્દૃષ્ટ્વા કર્ણસ્ય વિક્રમમ્।
આકર્ણમુક્તૈરિષુભિઃ કર્ણસ્ય ચતુરો હયાન્।
અનયત્પ્રેતલોકાય ચતુર્ભિઃ શ્વેતવાહનઃ॥ 7-146-96 (51360)
સારથિં ચાસ્ય ભલ્લેન રથનીડાદપાતયત્।
છાદયામાસ સ શરૈસ્તવ પુત્રસ્ય પશ્યતઃ॥ 7-146-97 (51361)
સઞ્છાદ્યમાનઃ સમરે હતાશ્વો હતસારથિઃ।
મોહિતઃ શરજાલેન કર્તવ્યં નાભ્યપદ્યત॥ 7-146-98 (51362)
તં તથા વિરથં દૃષ્ટ્વા રથમારોપ્ય તં તદા।
અશ્વત્થામા મહારાજ ભૂયોઽર્જુનમયોધયત્॥ 7-146-99 (51363)
મદ્રરાજશ્ચ કૌન્તેયમવિધ્યત્ત્રિંશતા શરૈઃ।
`આવવ્રેઽર્જુનમાર્ગં ચ શરજાલેન ભારત'॥ 7-146-100 (51364)
શારદ્વતસ્તુ વિંશત્યં વાસુદેવં સમાર્પયત્।
ધનઞ્જયં દ્વાદશભિરાજઘાન શિલીમુખૈઃ॥
ચતુર્ભિઃ સિન્ધુરાજશ્ચ વૃષસેનશ્ચ સપ્તભિઃ।
પૃથક્પૃથઙ્મહારાજ વિવ્યધુઃ કૃષ્ણપાણ્ડવૌ॥ 7-146-101 (51365)
તથૈવ તાન્પ્રત્યવિધ્યત્કુન્તીપુત્રો ધનઞ્જયઃ।
દ્રોણપુત્રં ચતુઃષષ્ટ્યા મદ્રરાજં શતેન ચ॥
સૈન્ધવં દશભિર્બાણૈર્વૃષસેનં ત્રિભિઃ શરૈઃ।
શારદ્વતં ચ વિંશત્યા વિદ્વ્વા પાર્થો નનાદ હ॥ 7-146-102 (51366)
તે પ્રતિજ્ઞાપ્રતીઘાતમિચ્છન્તઃ સવ્યસાચિનઃ।
સહિતાસ્તાવકાસ્તૂર્ણમભિપેતુર્ધનઞ્જયમ્॥ 7-146-103 (51367)
અથાર્જુનઃ સર્વતો વારુણાસ્ત્રં
પ્રાદુશ્ચક્રે ત્રાસયન્ધાર્તરાષ્ટ્રાન્।
તં પ્રત્યુદીયઃ કુરુવઃ પાણ્ડુપુત્રં
રથૈર્મહાર્હૈઃ શરવર્ષં સૃજન્તઃ॥ 7-146-104 (51368)
તતસ્તુ તસ્મિંસ્તુમલે સમુત્થિતે
સુદારુણે ભારતમોહનીયે।
નો મુહ્યત પ્રાપ્ય સ રાજપુત્રઃ
કિરીટમાલી વ્યસૃજચ્છરૌઘાન્॥ 7-146-105 (51369)
વધપ્રેપ્સુઃ સવ્યસાચી કુરૂણાં
સ્મરન્ક્લેશાન્દ્વાદશવર્ષવૃત્તાન્।
ગાણ્ડીવમુક્તૈરિષુભિર્મહાત્મા
સર્વા દિશો વ્યાવૃણોદપ્રમેયઃ॥ 7-146-106 (51370)
પ્રદીપ્તોલ્કમભવચ્ચાન્તરિક્ષં
મૃતેષુ દેહેષ્વપતન્વયાંસિ।
યત્પિઙ્ગલજ્યેન કિરીટમાલી
ક્રુદ્ધો રિપૂનાજગવેન હન્તિ॥ 7-146-107 (51371)
તતઃ કિરીટિ મહતા મહાયશાઃ
શરાસનેનાસ્ય શરાનનીકજિત્।
હયપ્રવેકોત્તમનાગઘૂર્ણિતા--
ન્કુરુપ્રવીરાનિષુભિર્વ્યાપાતયત્॥ 7-146-108 (51372)
ગદાશ્ચ ગુર્વીઃ પરિઘાનયસ્મયા--
નસીંશ્ચ શક્તીશ્ચ રણે નરાધિપાઃ।
મહાન્તિ શસ્ત્રાણિ ચ ભીમદર્શનાઃ
પ્રગૃહ્ય પાર્થં સહસાઽભિદુદ્રુવુઃ॥ 7-146-111 (51373)
તતો યુગાન્તાભ્રસમસ્વનં મહ--
ન્મહેન્દ્રચાપપ્રતિમં ચ ગાણ્ડિવમ્।
ચકર્ષ દોર્ભ્યોં વિહસન્ભૃશં યયૌ
દહંસ્ત્વહીયાન્યમરાષ્ટ્રવર્ધનઃ॥ 7-146-112 (51374)
સ તાનુદીર્ણાન્સરથાન્સવારણા--
ન્પદાતિસઙ્ઘાંશ્ચ મહાધનુર્ધરઃ।
વિપન્નસર્વાયુધજીવિતાન્રણે
ચકાર વીરો યમરાષ્ટ્રવર્ધનાન્॥ ॥ 7-146-113 (51375)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ જયદ્રથવધપર્વણિ ચતુર્દશદિવસયુદ્ધે ષટ્ચત્વારિંશદધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥ 146 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-146-33 ઉપહતો મોહિતઃ। વિપરીતોઽન્યથાભૂતપ્રકૃતિઃ॥ 5-146-41 દૃઢલક્ષ્યેણ દૃઢપ્રહારેણ॥ 5-146-45 પ્રતિષ્ઠિતઃ અધીનઃ॥ 5-146-106 સર્વર્તોદારમસ્ત્રં ઇતિ। ક.ખ.ટ.પાઠઃ। સર્વતઃ સારમસ્ત્રં ઇતિ ઙ. પાઠઃ॥ 5-146-107 પ્રાપ્ય યુદ્ધમિતિ શેષઃ॥ 5-146-110 આસ્ય સમન્તતઃ ક્ષિપ્ત્વા॥ 5-146-146 ષટ્ચત્વારિંશદધિકચતતમોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 147
॥ શ્રીઃ ॥
7.147. અધ્યાયઃ 147
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
અલ્પશેષે દિવસે તિરોહિતે ચ જયદ્રથે કૃષ્ણેનાન્ધકારસર્જનેન સૂર્યબિમ્બપિધાનમ્॥ 1 ॥ અદૃશ્યમાને ભાનૌ જયદ્રથે ચ નિઃશઙ્કમાત્માનમાવિષ્કુર્વતિ અર્જુનેન કૃષ્ણચોદનયા તચ્છિરશ્છેદઃ॥ 2 ॥ કૃષ્ણેનાર્જુનમ્પ્રતિ જયદ્રથશિરઃ બૂતલે ન નિપાતનીયમિત્યુક્તે તેન તમ્પ્રતિ તત્કારણકથનપ્રાર્થના॥ 3 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-147-0 (51376)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-147-0x (4652)
શ્રુત્વા નિનાદં ધનુષશ્ચ તસ્ય
વિસ્પષૃમુત્કષ્ટમિવાન્તકસ્ય।
શક્રાશનિસ્ફોટસમં સુઘોરં
વિકૃષ્યમાણસ્ય ધનઞ્જયેન॥ 7-147-1 (51377)
ત્રાસોદ્વિગ્નં તથોદ્ધાન્તં ત્વદીયં તદ્બલં નૃપ।
યુગાન્તવાતસઙ્ક્ષુબ્ધં ચલદ્વીચિતરઙ્ગિતમ્।
પ્રલીનમીનમકરં સાગરામ્ભ ઇવાભવત્॥ 7-147-2 (51378)
`મધ્યન્દિનગતં સૂર્યમાપતન્તમિવામ્બરે।
ન શેકુઃ સર્વભૂતાનિ પાણ્ડવં પ્રતિવીક્ષિતુમ્'॥ 7-147-3 (51379)
સ રણે વ્યચરત્પાર્થઃ પ્રેક્ષ્યમાણો ધનઞ્જયઃ।
યુગપદ્દિક્ષુ સર્વાસુ સર્વાણ્યસ્ત્રાણિ દર્શયન્॥ 7-147-4 (51380)
આદદાનં મહારાજ સન્દધાનં ચ પાણ્ડવમ્।
ઉત્કર્ષન્તં સૃજન્તં ચ ન સ્મ પશ્યામ લાઘવાત્॥ 7-147-5 (51381)
[તતઃ ક્રુદ્ધો મહાબાહુરૈન્દ્રમસ્ત્રં દુરાસદમ્।
પ્રાદુશ્ચક્રે મહારાજ ત્રાસયન્સર્વભારતાન્॥ 7-147-6 (51382)
તતઃ શરાઃ પ્રાદુરાસન્દિવ્યાસ્ત્રપ્રતિમન્ત્રિતાઃ।
પ્રદીપાશ્ચ શિખિમુખાઃ શતશોઽથ સહસ્રશઃ॥ 7-147-7 (51383)
આકર્ણપૂર્ણનિર્મુક્તૈરગ્ન્યર્કાંશુનિભૈઃ શરૈઃ।
નભોઽભવત્તદ્દુષ્પ્રેક્ષ્યમુલ્કાભિરિવ સંવૃતમ્॥ 7-147-8 (51384)
તતઃ શસ્ત્રાન્ધકારં તત્કૌરવૈઃ સમુદીરિતમ્।
અશક્યં મનસાઽપ્યન્યૈઃ પાણ્ડવઃ સમ્ભ્રમન્નિવ॥ 7-147-9 (51385)
નાશયામાસ વિક્રમ્ય શરૈર્દિવ્યાસ્ત્રમન્ત્રિતૈઃ।
નૈશં તમોંશુભિઃ ક્ષિપ્રં દિનાદાવિવ ભાસ્કરઃ॥ 7-147-10 (51386)
તતસ્તુ તાવકં સૈન્યં દીપ્તૈઃ શરગભસ્તિભિઃ।
આક્ષિપત્પલ્વલામ્બૂનિ નિદાઘાર્ક ઇવ પ્રભુઃ॥ 7-147-11 (51387)
તતો દિવ્યાસ્ત્રવિદુષા પ્રહિતાઃ સાયકાંશવઃ।
સમાપ્લવન્દ્વિષત્સૈન્યં લોકં ભાગોરિવાંશવઃ॥ 7-147-12 (51388)
અથાપરે સમુત્સૃષ્ટા વિશિખાસ્તિગ્મતેજસઃ।
હૃદયાન્યાશુ વીરાણાં વિવિશુઃ પ્રિયબન્ધુવત્॥ 7-147-13 (51389)
ય એનમીયુઃ સમરે ત્વદ્યોધાઃ શૂરમાનિનઃ।
શલભા ઇવ તે દીપ્તમગ્નિં પ્રાપ્ય યયુઃ ક્ષયમ્॥ 7-147-14 (51390)
એવં સ મૃદ્રઞ્શત્રૂણાં જીવિતાનિ યશાંસિ ચ।
પાર્થશ્ચચાર સઙ્ગ્રામે મૃત્યુર્વિગ્રહવાનિવ॥ 7-147-15 (51391)
સ કિરીટાનિ વસ્ત્રાણિ સાઙ્ગદાન્વિપુલાન્ભુજાન્।
સકુણ્ડલયુગાન્કર્ણાન્કેષાઞ્ચિદહરચ્છરૈઃ॥ 7-147-16 (51392)
સતોમરાન્ગજસ્થાનાં સપ્રાસાન્હયસાદિનામ્।
સચર્મણઃ પદાતીનાં રથિનાં ચ સધન્વનઃ।
સપ્રતોદાન્નિયન્તૄણાં બાહૂંશ્ચિચ્છેદ પાણ્ડવઃ॥ 7-147-17 (51393)
પ્રદીપ્તોગ્રશરાર્જિષ્માન્બભૌ તત્ર ધનઞ્જયઃ।
સવિસ્ફુલિઙ્ગાગ્રશિખો જ્વલન્નિવ હુતાશનઃ॥ 7-147-18 (51394)
તં દેવરાજપ્રતિમં સર્વશસ્ત્રભૃતાં વરમ્।
યુગપદ્દિક્ષુ સર્વાસુ રથસ્થં પુરુષર્ષભમ્॥ 7-147-19 (51395)
નિક્ષિપન્તં મહાસ્ત્રાણિ પ્રેક્ષણીયં ધનઞ્જયમ્।
નૃત્યન્તં રથમાર્ગેષુ ધનુર્જ્યાતલનાદિનમ્॥ 7-147-20 (51396)
નિરીક્ષિતું ન શેકુસ્તે યત્નવન્તોઽપિ પાર્થિવાઃ।
મધ્યન્દિનગતં સૂર્યં પ્રતપન્તમિવામ્બરે॥ 7-147-21 (51397)
દીપ્તોગ્રસમ્ભૃતશરઃ કિરીટી વિરરાજ હ।
વર્ષાસ્વિવોદીર્ણજલઃ સેન્દ્રધન્વામ્બુદો મહાન્॥ 7-147-22 (51398)
મહાસ્ત્રસંપ્લુવે તસ્મિઞ્જિષ્ણુના સમ્પ્રવર્તિતે।
સુદુસ્તરે મહાઘોરે મમજ્જુર્યોધપુઙ્ગવાઃ॥ 7-147-23 (51399)
ઉત્કૃત્તવદનૈર્દેહૈઃ શરીરૈઃ કૃત્તબાહુભિઃ।
ભુજૈશ્ચ પાણિનિર્મુક્તૈઃ પાણિભિર્વ્યઙ્ગુલીકૃતૈઃ॥ 7-147-24 (51400)
કૃત્તાગ્રહસ્તૈઃ કરિભિઃ કૃત્તદન્તૈર્મદોત્કટૈઃ।
હયૈશ્ચ વિધુરગ્રીવૈ રથૈશ્ચ શકલીકૃતૈઃ॥ 7-147-25 (51401)
નિકૃત્તાન્ત્રૈઃ કૃત્તપાદૈસ્તથાઽન્યૈઃ કૃત્તસન્ધિભિઃ।
નિશ્ચેષ્ટૈર્વિસ્ફુરદ્ભિશ્ચ શતશોઽથ સહસ્રશઃ॥ 7-147-26 (51402)
મૃત્યોરાઘાતલલિતં તત્પાર્થાયોધનં મહત્।
અપશ્યામ મહીપાલ ભીરૂણાં ભયવર્ધનમ્॥ 7-147-27 (51403)
આક્રીડમિવ રુદ્રસ્ય પુરાભ્યર્દયતઃ પશૂન્।
ગજાનાં ક્ષુરનિર્મુક્તૈઃ કરૈઃ સભુજગેવ ભૂઃ॥ 7-147-28 (51404)
ક્વજિદ્બભૌ સ્રગ્વિણીવ વક્ત્રપદ્મૈઃ સમાચિતા।
વિચિત્રોષ્ણીષમુકુટૈઃ કેયૂરાઙ્ગદકુણ્ડલૈઃ॥ 7-147-29 (51405)
સ્વર્ણચિત્રતનુત્રૈશ્ચ ભાણ્ડૈશ્ચ ગજવાજિનામ્।
કિરીટશતસઙ્ગીર્ણા તત્ર તત્ર સમાચિતા।
વિરાજ ભૃશં ચિત્રા મહી નવવધૂરિવ॥ 7-147-30 (51406)
મજ્જામેદઃકર્દમિનીં શોણિતૌઘતરઙ્ગિણીમ્।
મર્માસ્થિભિરગાધાં ચ કેશશૈવલશાદ્વલામ્॥ 7-147-31 (51407)
શિરોબાહૂપલતટાં રુગ્ણક્રોડાસ્થિસઙ્કટામ્।
ચિત્રધ્વજપતાકાઢ્યાં છત્રાચાપોર્મિમાલિનીમ્॥ 7-147-32 (51408)
વિગતાસુમહાકાયાં ગજદેહાભિસઙ્કુલામ્।
રથોડુપશતાકીર્ણાં હયસઙ્ઘાતરોધસમ્॥ 7-147-33 (51409)
રથચક્રયુગેષાક્ષકૂબરૈરતિદુર્ગમામ્।
પ્રાસાસિશક્તિપરશુવિશિખાહિદુરાસદામ્॥ 7-147-34 (51410)
બલકઙ્કુમહાનક્રાં ગોમાયુમકરોત્કટામ્।
ગૃઘ્રોદગ્રમહાગ્રાહાં શિવાવિરુતભૈરવામ્॥ 7-147-35 (51411)
નૃત્યત્પ્રેતપિશાચાદ્યૈર્ભૂતાકીર્ણાં સહસ્રશઃ।
ગતાસુયોધનિશ્ચેષ્ટશરીરશતવાહિનીમ્॥ 7-147-36 (51412)
મહાપ્રતિભયાં રૌદ્રાં ઘોરાં વૈતરણીમિવ।
નદીં પ્રવર્તયામાસ ભીરૂણાં ભયવર્ધિનીમ્॥ 7-147-37 (51413)
તં દૃષ્ટ્વા તસ્ય વિક્રાન્તમન્તકસ્યેવ રૂપિણઃ।
અભૂતપૂર્વં કુરુષુ ભયમાગાદ્રણાજિરે॥ 7-147-38 (51414)
તત આદાય વીરાણામસ્ત્રૈરસ્ત્રાણિ પાણ્ડવઃ।
આત્માનં રૌદ્રમાચષ્ટ રૌદ્રકર્મણ્યધિષ્ઠિતઃ॥ 7-147-39 (51415)
તતો રથવરાન્રાજન્નત્યતિક્રામદર્જુનઃ॥] 7-147-40 (51416)
મધ્યન્દિનગતં સૂર્યં પ્રતપન્તમિવામ્બરે।
ન શેકુઃ સર્વભૂતાનિ પાણ્ડવં પ્રતિવીક્ષિતુમ્॥ 7-147-41 (51417)
પ્રસૃતાંસ્તસ્ય ગાણ્ડીવાચ્છરવ્રાતાન્મહાત્મનઃ।
સઙ્ગ્રામે સમ્પ્રપશ્યામો હંસપઙ્ક્તિરિવામ્બરે॥ 7-147-42 (51418)
વિનિવાર્ય સ વીરાણામસ્ત્રૈરસ્ત્રાણિ સર્વતઃ।
દર્શયન્રૌદ્રમાત્માનમુગ્રે કર્મણિ ધિષ્ઠિતઃ॥ 7-147-43 (51419)
સ તાન્રથવરાન્રાજન્નત્યાક્રામત્તદાઽર્જુનઃ।
મોહયન્નિવ નારાચૈર્જયદ્રથવધેપ્સયા॥ 7-147-44 (51420)
વિસૃજન્દિક્ષુ સર્વાસુ શરાનચ્યુતસારથિઃ।
સરથો વ્યચરત્તૂર્ણં પ્રેક્ષણીયો ધનઞ્જયઃ॥ 7-147-45 (51421)
ભ્રમન્ત ઇવ શૂરસ્ય શરવ્રાતાઃ મહાત્મનઃ।
અદૃશ્યન્તાન્તરિક્ષસ્થાઃ શતશોઽથ સહસ્રશઃ॥ 7-147-46 (51422)
આદદાનં મહેષ્વાસં સન્દધાનં ચ સાયકમ્।
વિસૃજન્તં ચ કૌન્તેયં નાનુપશ્યામ વૈ તદા॥ 7-147-47 (51423)
તથા સર્વા દિશો રાજન્સર્વાંશ્ચ રથિનો રણે।
આકુલીકૃત્ય કૌન્તેયો જયદ્રથમુપાદ્રવત્।
વિવ્યાધ ચ ચતુઃષષ્ટ્યા શરાણાં નતપર્વણામ્॥ 7-147-48 (51424)
[સૈન્ધવાભિમુખં યાન્તં યોધાઃ સમ્પ્રેક્ષ્ય પાણ્ડવમ્।
ન્યવર્તન્ત રણાદ્વીરા નિરાશાસ્તસ્ય જીવિતે॥ 7-147-49 (51425)
યો યોઽભ્યધાવદાક્રન્દે તાવકઃ પાણ્ડવં રણે।
તસ્યતસ્યાન્તગા બાણાઃ શરીરે ન્યપતન્પ્રભો॥ 7-147-50 (51426)
કબન્ધસઙ્કુલં ચક્રે તવ સૈન્યં મહારથઃ।
અર્જુનો જયતાં શ્રેષ્ઠઃ શરૈરગ્ન્યંશુસન્નિભૈઃ॥ 7-147-51 (51427)
એવં તત્તવ રાજેન્દ્ર ચતુરઙ્ગબલં તદા।
વ્યાકુલીકૃત્ય કૌન્તેયો જયદ્રથમુપાદ્રવત્॥ 7-147-52 (51428)
દ્રૌણિં પઞ્ચાશતાઽવિધ્યદ્વૃષસેનં ત્રિભિઃ શરૈઃ।
કૃપાયમાણઃ કૌન્તેયઃ કૃપં નવભિરાર્દયત્॥ 7-147-53 (51429)
શલ્યં ષોડશભિર્બાણૈઃ કર્ણં દ્વાત્રિંશતા શરૈઃ।
સૈન્ધવં તુ ચતુઃષષ્ટ્યા વિદ્વ્વા સિંહ ઇવાનદત્॥] 7-147-54 (51430)
સૈન્ધવસ્તુ તથા વિદ્ધઃ શરૈર્ગાણ્ડીવધન્વના।
ન ચક્ષમે સુસઙ્ક્રુદ્ધસ્તોત્રાર્દિત ઇવ દ્વિપઃ॥ 7-147-55 (51431)
સ વરાહધ્વજસ્તૂર્ણં ગાર્ધ્રપત્રાનજિહ્મગાન્।
ક્રુદ્ધાશીવિષસઙ્કાશાન્કર્મારપરિમાર્જિતાન્॥ 7-147-56 (51432)
આકર્ણપૂર્ણાંશ્ચિક્ષેપ ફલ્ગુનસ્ય રથં પ્રતિ।
ત્રિભિસ્તુ વિદ્વા ગોવિન્દં નારાચૈઃ ષડ્ભિરર્જુનમ્॥ 7-147-57 (51433)
અષ્ટભિર્વાજિનોઽવિધ્યદ્ધ્વજં ચૈકેન પત્રિણા।
`ભૂયશ્ચૈવાર્જુનં સઙ્ખ્યે શરવર્ષૈરવાકિરત્'॥ 7-147-58 (51434)
સ વિક્ષિપ્યાર્જુનસ્તૂર્ણં સૈન્ધવપ્રહિતાઞ્શરાન્।
યુગપત્તસ્ય ચિચ્છેદ શરાભ્યાં સૈન્ધવસ્ય હ।
સારથેશ્ચ શિરઃ કાયાદ્વ્વજં ચ સમલઙ્કૃતમ્॥ 7-147-59 (51435)
સ ચ્છિન્નયષ્ટિઃ સુમહાન્ધનઞ્જયશરાહતઃ।
વરાહઃ સિન્ધુરાજસ્ય પપાતેન્દુસમપ્રભઃ॥ 7-147-60 (51436)
આદિત્યં પ્રેક્ષમાણસ્તુ બીભત્સુઃ સૃક્વિણી લિહન્।
અપશ્યન્નાન્તરં તસ્ય રક્ષિભિઃ સંવૃતસ્ય વૈ॥ 7-147-61 (51437)
અભવક્ત્રોધરક્તાક્ષો વ્યાત્તાનન ઇવાન્તકઃ।
અથાબ્રવીદ્વાસુદેવઃ કુન્તીપુત્રં ધનઞ્જયમ્॥ 7-147-62 (51438)
નૈવ શક્યસ્ત્વયા હન્તું નિર્વ્યાજં ભરતર્ષભ।
સ્રક્ષ્યામ્યહમુપાયં તમાદિત્યસ્યાપવારણે।
તતોઽસ્તં ગતમાદિત્યં મંસ્યતે સિન્ધુરાડિહ॥ 7-147-63 (51439)
તતોઽસ્ય વિસ્મયઃ પાર્થ હર્ષશ્ચૈવ ભવિષ્યતિ।
આત્મજીવિતલાભાચ્ચ પ્રતિજ્ઞાયાશ્ચ નાશનાત્॥ 7-147-64 (51440)
અસ્તઙ્ગતમિવાદિત્યં દૃષ્ટ્વા મોહેન બાલિશઃ।
ન હિ શક્ષ્યત્યથાઽઽત્માનં રક્ષિતું હર્ષસમ્ભવાત્॥ 7-147-65 (51441)
એતસ્મિન્નેવ કાલે તુ પ્રહર્તવ્યં ધનઞ્જય।
જયદ્રથસ્ય ક્ષુદ્રસ્ય સવિદુર્દર્શનાર્થિનઃ॥ 7-147-66 (51442)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-147-67x (4653)
એવમુક્ત્વા તતઃ પાર્થં ક્ષિપ્રમેવાહરત્પ્રભામ્।
જનાર્દનેન સૃષ્ટં વૈ તમ આદિત્યનાશનમ્॥ 7-147-67 (51443)
પાર્થસ્ય બલમજ્ઞાનાત્તમો દૃષ્ટ્વા સુદુઃખિતમ્।
અભવંસ્તાવકા યોધા હર્ષસઙ્કુલચેતસઃ॥ 7-147-68 (51444)
તે પ્રહૃષ્ટા રણે રાજન્નપશ્યન્સૈનિકા રવિમ્।
ઉન્નામ્ય વક્ત્રાણિ તદા સ ચ રાજા જયદ્રથઃ॥ 7-147-69 (51445)
વીક્ષમાણે તતસ્તસ્મિન્સિન્ધુરાજે દિવાકરમ્।
ઉન્નમય્ય શિરોગ્રીવાં વીક્ષતે સૂર્યમણ્ડલમ્।
તસ્ય શીઘ્રં પૃષત્કેન કાયાચ્છીર્ષમપાહર॥ 7-147-70 (51446)
કેશવેનૈવમુક્તઃ સન્નમર્ષાદ્રક્તલોચનઃ।
ઉદ્બબર્હ શરં તીક્ષ્ણમમરૈરપિ દુઃસહમ્॥ 7-147-71 (51447)
એવં તૂણીશયં ઘોરમિન્દ્રાશનિસમપ્રભમ્।
વર્મભેદિનમત્યર્થં ગન્ધમાલ્યાર્ચિતં સદા।
વિસસર્જ તતસ્તૂર્ણં સૈન્ધવસ્ય રથં પ્રતિ॥ 7-147-72 (51448)
સ તુ ગાણ્ડીવનિર્મુક્તઃ શરઃ શ્યેન ઇવાશુનઃ।
શકુન્તમિવ વૃક્ષાગ્રાત્સૈન્ધવસ્યાહરચ્છિરઃ॥ 7-147-73 (51449)
પ્રપતિષ્યતિ શીર્ષે તુ કૃષ્ણોઽર્જુનમથાબ્રવીત્।
પાર્થ પાર્થ શિરો હ્યેતદ્યથા નેયાન્મહીતલમ્।
તથા કુરુ કુરુશ્રેષ્ઠ વક્ષ્યે તસ્યાપિ કારણમ્॥ 7-147-74 (51450)
શ્રુત્વા તુ વચનં તસ્ય ત્વરમાણોઽસ્ત્રમાયયા।
તથાઽહરચ્છિરસ્તસ્ય શરૈરૂર્ધ્વં ધનઞ્જયઃ।
દુર્હૃદામપહર્ષાય સુહૃદાં હર્ષણાય ચ॥ 7-147-75 (51451)
તિર્યગૂર્ધ્વમધશ્ચૈવ પુનરૂર્ધ્વમથાપિ ચ।
દીર્ઘકાલમવાક્વૈવ સમ્પ્રક્રીડન્નિવાર્જુનઃ॥ 7-147-76 (51452)
તત્સૈન્યં સર્વતોપશ્યન્મહદાશ્ચર્યમદ્ભુતમ્।
પ્રાપયત્સ શિરો યસ્માદ્યોધયન્નેવ પાર્થિવાન્॥ 7-147-77 (51453)
શરૈઃ કન્દુકવત્કૃત્વા તસ્યાલોકાય પાણ્ડવઃ।
સ્યમન્તપઞ્ચકાદ્બાહ્યે શિરસ્તદહરચ્છરૈઃ॥ 7-147-78 (51454)
જયદ્રથસ્યાર્જુનબાણનાલં
મુખારવિન્દં રુધિરામ્બુસિક્તમ્।
દૃષ્ટં નરૈશ્ચોપરિવર્તમાનં
વિદ્યાધરોત્સૃષ્ટમિવૈકપદ્મમ્॥ 7-147-79 (51455)
સ દેવશત્રૂનિવ દેવરાજઃ
કિરીટમાલી વ્યધમત્સપત્નાન્।
યથા તમાંસ્યભ્યુદિતસ્તમોઘ્નઃ
પૂર્ણાં પ્રતિજ્ઞાં સ સમાપ્ય વીરઃ॥ 7-147-80 (51456)
અથાબ્રવીત્કેશવં પાણ્ડવેયઃ
કિયન્તમધ્યવાનમિદં હરામિ।
કિમર્થમેતન્ન નિપાત્યમુર્વ્યાં
ક્વ ચ પ્રયાતવ્યમિદં ચ શંસ।
શક્નોમ્યહં યત્ર ભવાન્બ્રવીતિ 7-147-81 (51457)
7-147-81f"
તં ભૂમિદેશં ચ શિરો વિનેતુમ્॥ ॥
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ જયદ્રથવધપર્વણિ ચતુર્દશદિવસયુદ્ધે સપ્તચત્વારિંશદધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥ 147 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-147-6 કુણ઼્ડલિતઃ પાઠો ઝ. પુસ્તક એવાસ્તિ॥ 5-147-49 કુણ્ડલિતઃ પાઠઃ ઝ.પુસ્તક એવ વિદ્યતે॥ 5-147-67 ઉક્તા સૃષ્ટં તમઃ કર્તૃ પ્રભામહરદિત્યન્વયઃ॥ 5-147-68 બલં સૈન્યં કર્તૃ॥ 5-147-147 સપ્તચત્વારિંશદધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥ 5-147-* અથાબ્રવીદિત્યાદીનાં વીક્ષતે સૂર્યમણ્ડલં ઇત્યન્તાનાં શ્લોકાનાં સ્થાને અધોલિખિતાઃ શ્લોકાઃ ઙ.પુસ્તકે વર્તન્તે। અનસ્તમિત આદિત્યે અતાન્નિર્જિત્ય સૈન્ધવઃ। ન શક્યોહન્તુમિત્યેવં મન્યમાનો જનાર્દનઃ॥ 1 ॥ સસ્માર ચક્રં દૈત્યારિર્હરિશ્ચક્રં સુદર્શનમ્। તદાદિદેશ ભગવાન્સ્મૃતમાત્રમુપસ્થિતમ્॥ 2 ॥ અસ્તં ગતમિવાદિત્યં તમસા ચ્છાદયેતિ ચ। તત્તથોક્તં ભગવતા તમો ભૂત્વા વિશામ્પતે॥ 3 ॥ અન્ધં તમ ઇવાજ્ઞાનામાદિત્યસ્યાહરત્પ્રભામ્। ઉન્નમય્ય શિરોગ્રીવામપશ્યત્સૈન્ધવો રવિમ્॥ 4 ॥ અથાર્જુનં હૃષીકેશઃ શોકપૂર્ણમથાધ્રવીત્। પશ્ય કૌન્તેય સિન્ધૂનામધિપં પાપકારિણમ્॥ 5 ॥ એષ તિષ્ઠતિ મધ્યે વૈ સ્યન્દનસ્ય ધનઞ્જય।દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 148
॥ શ્રીઃ ॥
7.148. અધ્યાયઃ 148
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
કૃષ્ણેનાર્જુનં પ્રતિ સૈન્ધવમૂર્ધ્નો ધરણ્યામનિપાતનીયત્વે કારણાભિધાનમ્॥ 1 ॥ કૃષ્ણાજ્ઞયાઽર્જુનેન સ્યમન્તપઞ્ચકે સન્ધ્ય મુપાસમાનસ્ય વૃદ્ધક્ષત્રસ્યોત્સઙ્ગે જયદ્રથશિરસો નિપાતનમ્॥ 2 ॥ ઉત્તિષ્ઠમાનસ્ય તસ્યોત્સઙ્ગાચ્છિરસિ ધરણૌ પતિતે વૃદ્ધ ક્ષત્રમૂર્ધ્નો વિદારણમ્॥ 3 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-148-0 (51458)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-148-0x (4654)
એવસ્મિન્નેવ કાલે તુ ત્વરમાણે દિવાકરે।
અબ્રવીત્પાણ્ડવં તત્ર ત્વરમાણો જનાર્દનઃ॥ 7-148-1 (51459)
પાર્થ પાર્થ શિરો હ્યેનદ્યત્કૃતે ન પતેદ્ભુવિ।
શ્રૂયતાં તદ્યથાવૃત્તં કારણં સૈન્ધવં *પ્રતિ॥ 7-148-2 (51460)
વૃદ્ધક્ષત્રઃ સૈન્ધવસ્ય પિતા જગતિ વિશ્રુતઃ।
સ ચ ઘોરેણ તપસા દૈન્ધવં પ્રાપ્તવાન્સુતમ્॥ 7-148-3 (51461)
જયદ્રથમમિત્રઘ્નં વાગુવાચાશરીરિણી।
નૃપમન્તર્હિતા વાણી મેઘદુન્દુભિનિઃસ્વના॥ 7-148-4 (51462)
તવાત્મજો મનુષ્યેન્દ્ર કુલશીલદમાદિભિઃ।
ગુણૈર્ભવિષ્યતિ વિભો સદૃશો વંશયોર્દ્વયોઃ।
ક્ષત્રિયપ્રવરો લોકે નિત્યં શૂરાભિસત્કૃતઃ॥ 7-148-5 (51463)
શિરશ્છેત્સ્યતિ સઙ્ક્રુદ્ધઃ શત્રુશ્ચાલક્ષિતો ભુવિ॥ 7-148-6 (51464)
એતચ્છ્રુત્વા સિન્ધુરાજો ધ્યાત્વા ચિરમરિન્દમઃ।
જ્ઞાતીન્સર્વાનુવાચેદં પુત્રસ્નેહાભિચોદિતઃ॥ 7-148-7 (51465)
સઙ્ગ્રામે યુધ્યમાનસ્ય વહતો મહતીં ધુરમ્।
ધરણ્યાં મમ પુત્રસ્ય પાતયિષ્યતિ યઃ શિરઃ॥ 7-148-8 (51466)
તસ્યાપિ શતધા મૂર્ધા ફલિષ્યતિ ન સંશયઃ।
`યદિ ચેદસ્તિ મે લાભસ્તપસો વા દમસ્ય વા'॥ 7-148-9 (51467)
એવમુક્ત્વા તતો રાજ્યે સ્થાપયિત્વા જયદ્રથમ્।
વૃદ્ધક્ષત્રો વનં યાતસ્તપશ્ચોગ્રં સમાસ્થિતઃ॥ 7-148-10 (51468)
સોઽયં તપ્યતિ તેજસ્વી તપો ઘોરં દુરાસદમ્।
સ્યમન્તપઞ્ચકાદસ્માદ્બહિર્વાનરકેતન॥ 7-148-11 (51469)
તસ્માજ્જયદ્રથસ્ય ત્વં શિરશ્છિત્ત્વા મહામૃધે।
દિવ્યેનાસ્ત્રેણ રિપુહન્ઘોરેણાદ્ભુતકર્મણા॥ 7-148-12 (51470)
સકુણ્ડલં સિન્ધુપતેઃ પ્રભઞ્જનસુતાનુજ।
ઉત્સઙ્ગે પાતયસ્વાસ્ય વૃદ્ધક્ષત્રસ્ય ભારત॥ 7-148-13 (51471)
અથ ત્વમસ્ય મૂર્ધાનં પાતયિષ્યસિ ભૂતલે।
તવાપિ શતધા મૂર્ધા ફલિષ્યતિ ન સંશયઃ॥ 7-148-14 (51472)
યથા ચેદં ન જાનીયાત્સ રાજા તપસિ સ્થિતઃ।
તથા કુરુ કુરુશ્રેષ્ઠ દિવ્યમસ્ત્રમુપાશ્રિતઃ॥ 7-148-15 (51473)
ન હ્યસાધ્યમકાર્યં વા વિદ્યતે તવ કિઞ્ચન।
સમસ્તેષ્વપિ લોકેષુ ત્રિષુ વાસવનન્દન॥ 7-148-16 (51474)
`યથૈતત્સૈન્ધવશિરઃ શરૈરેવ ધનઞ્જય।
વૃદ્ધક્ષત્રે પતત્યેવ તથા નીતિર્વિધીયતામ્'॥ 7-148-17 (51475)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-148-18x (4655)
તતઃ સુમહદાશ્ચર્યં તત્રાપશ્યામ ભારત।
સ્યમન્તપઞ્ચકાદ્બાહ્યં શિરો યદ્વ્યહરત્તતઃ॥ 7-148-18 (51476)
એતસ્મિન્નેવ કાલે તુ વૃદ્ધક્ષત્રો મહીપતિઃ।
સન્ધ્યામુપાસ્તે તેજસ્વી સમ્બન્ધી તવ મારિષ॥ 7-148-19 (51477)
ઉપાસીનસ્ય તસ્યાથ કૃષ્ણકેશં સકુણ્ડલમ્।
સિન્ધુરાજસ્ય મૂર્ધાનમુત્સઙ્ગે સમપાતયત્॥ 7-148-20 (51478)
તસ્યોત્સઙ્ગે નિપતિતં શિરસ્તચ્ચારુકુણ્ડલમ્।
વૃદ્ધક્ષત્રસ્ય નૃપતેરલક્ષિતમરિન્દમ॥ 7-148-21 (51479)
કૃતજપ્યસ્ય તસ્યાથ વૃદ્ધક્ષત્રસ્ય ભારત।
પ્રોત્તિષ્ઠતસ્તત્સહસા શિરોઽગચ્છદ્વરાતલમ્॥ 7-148-22 (51480)
તતસ્તસ્ય નરેન્દ્રસ્ય પુત્રમૂર્ધનિ ભૂતલે।
ગતે તસ્યાપિ શતધા મૂર્ધાઽગચ્છદરિન્દમ॥ 7-148-23 (51481)
તતઃ સર્વાણિ સૈન્યાનિ વિસ્મયં જગ્મુરુત્તમમ્।
વાસુદેવશ્ચ બીભત્સું પ્રશશંસ મહારથમ્॥ 7-148-24 (51482)
`તતો દૃષ્ટ્વા વિનિહતં સિન્ધુરાજં જયદ્રથમ્।
કર્મણા તેન પાર્થસ્ય વિસ્મિતાઃ સર્વદેવતાઃ॥ 7-148-25 (51483)
સર્વદા સમરે યસ્ય ગોપ્તા નિત્યં જનાર્દનઃ।
કથં તસ્ય જયો ન સ્યાદિતિ ભૂતાનિ મેનિરે॥ 7-148-26 (51484)
એતદર્થં શિરસ્તસ્ય વ્યાપયામાસ પાણ્ડવઃ।
સ્યમન્તપઞ્ચકાદ્બાહ્યં શરૈરેવ યથાક્રમમ્॥ 7-148-27 (51485)
કૃત્વા તચ્ચ મહત્કર્મ નિહત્ય ચ જયદ્રથમ્।
અસ્ત્રં પાશુપતં પાર્થઃ સંહર્તુમુપચક્રમે॥ 7-148-28 (51486)
સંહરત્યપિ કૌન્તેયે તદસ્ત્રં તત્ર ભારત।
વવૌ શીતઃ સુગન્ધશ્ચ પવનો હ્લાદયન્નિવ॥ 7-148-29 (51487)
સંહારં ચ પ્રમોક્ષં ચ દૃષ્ટ્વા તત્ર દિવૌકસઃ।
વિસ્મયં પરમં જગ્મુઃ પ્રશશંસુશ્ચ પાણ્ડવમ્॥ 7-148-30 (51488)
એવમસ્ત્રેણ તાન્વીરો યોધયિત્વા ધનઞ્જયઃ।
જયદ્રથશિરઃ પશ્ચાદ્વ્યાપયામાસ પાણ્ડવઃ॥ 7-148-31 (51489)
તચ્છિરશ્ચ્યાવમાનં તુ દદૃશુસ્તાવકા યુધિ।
શલ્યકર્ણકૃપા રાજન્મોહિતાઃ સવ્યસાચિના॥ 7-148-32 (51490)
શિરસિ ચ્યાવિતે તસ્ય શરૈરાશીવિષોપમૈઃ।
પશ્ચાત્કાયોઽપતદ્ભૂમિં શોચયન્સર્વપાર્થિવાન્॥ 7-148-33 (51491)
દૃષ્ટ્વા તુ નિહતં સઙ્ખ્યે સિન્ધુરાજં મહારથમ્।
પુત્રાણાં તવ નેત્રેભ્યો દુઃખાદાસ્રં પ્રવર્તત'॥ 7-148-34 (51492)
તતો વિનિહતે રાજન્સિન્ધુરાજે કિરીટિના।
તમસ્તદ્વાસુદેવેન સંહૃતં ભરતર્ષભ॥ 7-148-35 (51493)
પશ્ચાજ્જ્ઞાતં મહીપાલ તવ પુત્રૈઃ સહાનુગૈઃ।
વાસુદેવપ્રયુક્તેયં માયેતિ નૃપસત્તમ॥ 7-148-36 (51494)
એવં સ નિહતો રાજન્પાર્થેનામિતતેજસા।
અક્ષૌહિણીરષ્ટ હત્વા જામાતા તવ સૈન્ધવઃ॥ 7-148-37 (51495)
હતં જયદ્રથં દૃષ્ટ્વા તવ પુત્રા નરાધિપ।
દુઃખાદશ્રૂણિ મુમુચુર્નિરાશાશ્ચાભવઞ્જયે॥ 7-148-38 (51496)
તતો જયદ્રથે રાજન્હતે પાર્થેન કેશવઃ।
દધ્મૌ શઙ્ખં મહાબાહુરર્જુનશ્ચ પરન્તપઃ॥ 7-148-39 (51497)
ભીમશ્ચ વૃષ્ણિસિંહશ્ચ યુધામન્યુશ્ચ ભારત।
ઉત્તમૌજાશ્ચ વિક્રાન્તઃ શઙ્ખાન્દધ્મુઃ પૃથક્પૃથક્॥ 7-148-40 (51498)
શ્રુત્વા મહાન્તં તં શબ્દં ધર્મરાજો યુધિષ્ઠિરઃ।
સૈન્ધનં નિહતં મેને ફલ્ગુનેન મહાત્મના॥ 7-148-41 (51499)
તતો વાદિત્રઘોષેણ સ્વાન્યોધાન્પર્યહર્ષયત્।
અભ્યવર્તત સઙ્ગ્રામે ભારદ્વાજં યુયુત્સયા॥ 7-148-42 (51500)
તતઃ પ્રવવૃતે રાજન્નસ્તં ગચ્છતિ ભાસ્કરે।
દ્રોણસ્ય સોમકૈઃ સાર્ધં સઙ્ગ્રામો રોમહર્ષણઃ॥ 7-148-43 (51501)
તે તુ સર્વે પ્રયત્નેન ભારદ્વાજં જિઘાંસવઃ।
સૈન્ધવે નિહતે રાજન્નયુધ્યન્ત મહારથાઃ॥ 7-148-44 (51502)
પાણ્ડવાસ્તુ જયં લબ્ધ્વા સૈન્ધવં વિનિહત્ય ચ।
અયોધયંસ્તુ તે દ્રોણં જયોઽન્મત્તાસ્તતસ્તતઃ॥ 7-148-45 (51503)
અર્જુનોઽપિ તતો યોધાંસ્તાવકાન્રથસત્તમાન્।
અયોધયન્મહાબાહુર્હત્વા સૈન્ધવકં નૃપમ્॥ ॥ 7-148-46 (51504)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ જયદ્રથવધપર્વણિ ચતુર્દશદિસયુદ્ધે અષ્ટચત્વારિંશદધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥ 148 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-148-* 147 તમાધ્યાયે આદિત્યં પ્રેક્ષમાણસ્તુ ઇત્યાદિ 61 તમશ્લોકમારભ્ય 148 તમાધ્યાયે શ્રૂયતાં તદ્યથાવૃત્તં કારણં સૈન્ધવં પ્રતીતિ 2 તીયશ્લોકપર્યન્તં વિદ્યમાનાનાં 23 વિંશતિશ્લોકાનાં સ્થાને ગ.ઘ.ઙ.ઝ.પુસ્તકેષુ અધોલિખિતાઃ 45 શ્લોકા દૃશ્યન્તે। એતસ્મિન્નેવ કાલે તુ દ્રુતં ગચ્છતિ ભાસ્કરે। અબ્રવીત્પાણ્ડવં રાજંસ્ત્વરમાણો જનાર્દનઃ॥ 1 ॥ એષ મધ્યે કૃતઃ ષડ્ભિઃ પાર્થ વીરૈર્મહારથૈઃ। જીવિતેપ્સુર્મહાબાહો ભીતસ્તિષ્ઠતિ સૈન્ધવઃ॥ 2 ॥ એતાનનિર્જિત્ય રણે ષડ્રથાન્પુરુષર્ષભ। ન શક્યઃ શૈન્ધવો હન્તું યતો નિર્વ્યાજમર્જુન॥ 3 ॥ યોગમત્ર વિધાસ્યામિ સૂર્યસ્યાવરણં પ્રતિ। અસ્તં ગત ઇતિ વ્યક્તં દ્રક્ષ્યત્યેકઃ સ સિન્ધુરાટ્॥ 4 ॥ હર્ષેણ જીવિતાકાઙ્ક્ષી વિનાશાર્થં તવ પ્રભો। ન ગોપ્સ્યતિ દુરાચારઃ સ આત્માનં કથઞ્ચન॥ 5 ॥ તત્ર ચ્છિદ્રે પ્રહર્તવ્યં ત્વયાસ્ત કુરુસત્તમ। વ્યપેક્ષા નૈવ કર્તવ્યા ગતોઽસ્તમિતિ ભાસ્કરઃ॥ 6 ॥ એવમસ્ત્વિતિ બીભત્સુઃ કેશવં પ્રત્યભાષત। તતોઽસૃજત્તમઃ કૃષ્ણઃ સૂર્યસ્યાવરણં પ્રતિ॥ 7 ॥ યોગી યોગેન સંયુક્તો યોગિનામીશ્વરો હરિઃ॥ 8 ॥ સૃષ્ટે તમસિ કૃષ્ણેન ગતોઽસ્તમિતિ ભાસ્કરઃ। ત્વદીયા જહૃષુર્યોધાઃ પાર્થનાશાન્નરાધિપ॥ 9 ॥ તે પ્રહૃષ્ટા રણે રાજન્નાપશ્યન્સૈનિકા રવિમ્। ઉન્નામ્ય વક્ત્રાણિ તદા સ ચ રાજા જયદ્રથઃ॥ 10 ॥ વીક્ષમાણે તતસ્તસ્મિન્સિન્ધુરાજે દિવાકરમ્। પુનરેવાબ્રવીત્કૃષ્ણો ધનઞ્જયમિદં વચઃ॥ 11 ॥ પશ્ય સિન્ધુપતિં વીરં પ્રેક્ષમાણં દિવાકરમ્। ભયં હિ વિપ્રમુચ્યૈતત્ત્વત્તો ભરતસત્તમ॥ 12 ॥ અયં કાલો મહાબાહો વધાયાસ્ય દુરાત્મનઃ। છિન્ધિ મૂર્ધાનમસ્યાશુ કુરુ સાફલ્યમાત્મનઃ॥ 13 ॥ ઇત્યેવં કેશવોનોક્તઃ પાણ્ડુપુત્રઃ પ્રતાપવાન્। ન્યવધીત્તાવકં સૈન્યં શરૈરર્કાગ્નિસન્નિભૈઃ॥ 14 ॥ કૃપં વિવ્યાધ વિંશત્યા કર્ણં પઞ્ચાશતા શરૈઃ। શલ્યં દુર્યોધનં ચૈવ ષડ્ભિઃ ષડ્ભિરતાડયત્॥ 15 ॥ વૃષસેનં તથાષ્ટાભિઃ ષષ્ટ્યા સૈન્ધવમેવ ચ। તથૈવ સ મહાબાહુસ્ત્વદીયાન્પાણ્ડુનન્દનઃ। ગાઢં વિદ્ધ્વા શરૈ રાજઞ્જયદ્રથમુપાદ્રવત્॥ 16 ॥ તં સમીપસ્થિતં દૃષ્ટ્વા લેલિહાનમિવાનલમ્। જયદ્રથસ્ય ગોપ્તારઃ સંશયં પરમં ગતાઃ॥ 17 તતઃ સર્વે મહારાજ તવ યોધા જયૈષિણઃ। સિષિચુઃ શરધારાભિઃ પાકશાસનિમાહવે॥ 18 સઞ્છાદ્યમાનઃ કૌન્તેયઃ શરજાલૈરનેકશઃ। અક્રુધ્યત્સ મહાબાહુરજિતઃ કુરુનન્દનઃ॥ 19 ॥ તતઃ શરમયં જાલં તુમુલં પાકશાસનિઃ। વ્યસૃજત્પુરુષવ્યાઘ્રસ્તવ સૈન્યજિઘાંસયા॥ 20 ॥ તે હન્યમાના વીરણે યોધા રાજન્રણે તવ। પ્રજહુઃ સૈન્ધવં ભીતા દ્વૌ સમં નાપ્યધાવતામ્॥ 21 ॥ તત્રાદ્ભુતમપશ્યામ કુન્તીપુત્રસ્ય વિક્રમમ્। તાદૃઙ્ગ ભાવી ભૂતો વા યચ્ચકાર મહાયશાઃ॥ 22 ॥ દ્વિપાન્દ્વિપગતાંશ્ચૈવ હયાન્હયગતાનપિ। તથા સ રથિનશ્ચૈવ ન્યહન્રુદ્રઃ પશૂનિવ॥ 23 ॥ ન તત્ર સમરે કશ્ચિન્મયા દૃષ્ટો નરાધિપ। ગજો વાજી નરો વાપિ યો ન પાર્થશરાહતઃ॥ 24 ॥ રજસા તમસા ચૈવ યોધાઃ સઞ્છન્નચક્ષુષઃ। કશ્મલં પ્રાવિશન્ઘોરં નાન્વજાનન્પરસ્પરમ્॥ 25 ॥ તે શરૈર્ભિન્નમર્માણઃ સૈનિકાઃ પાર્થચોદિતૈઃ। વભ્રમુશ્ચસ્ખલુઃ પેતુઃ સેદુર્મમ્લુશ્ચ ભારત॥ 26 ॥ તસ્મિંન્મહાભીષણકે પ્રજાનામિવ સઙ્ક્ષયે। રણે મહતિ દુષ્પારે વર્તમાને સુદારુણે॥ 27 ॥ શોણિતસ્ય પ્રસેકેન શીઘ્રત્વાદનિલસ્ય ચ। અશામ્યત્તદ્રજો ભૌમમસૃક્સિક્તે ધરાતલે॥ 28 ॥ આનાભિ નિરમજ્જંશ્ચ રથચક્રાણિ શોણિતે। મત્તા વેગવતા રાજંસ્તાવકાનાં રણાઙ્ગણે॥ 29 ॥ હસ્તિનશ્ચ હતારોહા દારિતાઙ્ગાઃ સહસ્રશઃ। સ્વાન્યનીકાનિ મૃદ્ગન્ત આર્તનાદાઃ પ્રદુદ્રુવુઃ॥ 30 ॥ હયાશ્ચ પતિતારોહાઃ પત્તયશ્ચ નરાધિપ। પ્રદુદ્રુવુર્ભયાદ્રાજન્ધનઞ્જયશરાહતાઃ॥ 31 ॥ મુક્તકેશા વિકવચાઃ ક્ષરન્તઃ ક્ષતજં ક્ષતૈઃ। પ્રાપલાયન્ત સન્ત્રસ્તાસ્ત્યક્ત્વા રણશિરો જનાઃ॥ 32 ॥ ઊરુગ્રાહગૃહીતાશ્ચ કેચિત્તત્રાભવન્ભૂવિ। હતાનાં ચાપરે મધ્યે દ્વિરદાનાં નિલિલ્યિરે॥ 33 ॥ એવં તવ બલં રાજન્દ્રાવયિત્વા ધનઞ્જયઃ। ન્યવધીત્સાયકૈર્ઘોરૈઃ સિન્ધુરાજસ્ય રક્ષિણઃ॥ 34 ॥ દ્રૌણિં કૃપં કર્ણશલ્યૌ વૃષસેનં સુયોધનમ્। છાદયામાસ તીવ્રેણ શરજાલેન પાણ્ડવઃ॥ 35 ॥ ન ગૃહ્ણન્નક્ષિપરન્રાજન્મુઞ્ચન્નાપિ ચ સન્દધત્। અદૃશ્યતાર્જુનઃ સઙ્ખ્યે શીઘ્રાસ્ત્રત્વાત્કથઞ્ચન॥ 36 ॥ ધનુર્મણ્ડલમેવાસ્ય દૃશ્યતે સ્માસ્યતઃ સદા। સાયકાશ્ચ વ્યદૃશ્યન્ત નિશ્ચરન્તઃ સમન્તતઃ॥ 37 ॥ કર્ણસ્ય તુ ધનુશ્છિત્ત્વા વૃષસેનસ્ય ચૈવ હ। શલ્યસ્ય સૂતં ભલ્લેન રથનીડાદપાતયત્॥ 38 ॥ ગાઢવિદ્ધાવુભૌ કૃત્વા શરૈઃ સ્વસ્રીયમાતુલૌ। અર્જુનો જયતાં શ્રેષ્ઠો દ્રૌણિશારદ્વતૌ રણે॥ 39 ॥ એવં તાન્વ્યાકુલીકૃત્ય ત્વદીયાનાં મહારથાન્। ઉજ્જહાર શરં ઘોરં પાણ્ડવોઽનલસન્નિભમ્॥ 40 ॥ ઇન્દ્રાશનિસમપ્રખ્યં દિવ્યમસ્ત્રાભિમન્ત્રિતમ્। સર્વભારસહં શશ્વદ્ગ્રન્ધમાલ્યાર્ચિતં મહત્॥ 41 ॥ વજ્રેણાસ્ત્રેણ સંયોજ્ય વિધિવત્કુરુનન્દનઃ। સમાદધન્મહાબાહુર્ગાણ્ડીવે ક્ષિપ્રમર્જુનઃ॥ 42 ॥ તસ્મિન્સન્ધીયમાને તુ શરે જ્વલનતેજસિ। અન્તરિક્ષે મહાનાદો ભૂતાનામભવન્નૃપ॥ 43 ॥ અબ્રવીચ્ચ પુનસ્તત્ર ત્વરમાણો જનાર્દનઃ। ધનઞ્જય શિરશ્છિન્ધિ સૈન્ધવસ્ય દુરાત્મનઃ॥ 44 ॥ અસ્તં મહીધરશ્રેષ્ઠં યિયાસતિ દિવાકરઃ। શૃણુષ્વૈતચ્ચ વાક્યં મે જયદ્રથવધં પર્તિ॥ 45 ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 149
॥ શ્રીઃ ॥
7.149. અધ્યાયઃ 149
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
અર્જુનેન નિજશરાહતિમોહિતં કૃપમ્પ્રતિ શોચનમ્॥ 1 ॥ સાર્જુનેન કૃષ્ણેન યુધિષ્ઠિરમેત્ય જયદ્રથવધકથનમ્॥ 2 ॥ ભીમાદીનાં યુધિષ્ઠિરસમીપસમાગમનમ્॥ 3 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-149-0 (51505)
ધૃતરાષ્ટ્ર ઉવાચ। 7-149-0x (4656)
તસ્મિન્વિનિહતે વીરે સૈન્ધવે સવ્યસાચિના।
મામકા યદકુર્વન્ત તન્મમાચક્ષ્વ સઞ્જય॥ 7-149-1 (51506)
`પશ્યતાં સર્વસૈન્યાનાં મામકાનાં મહારણે।
અહન્યત કથં યુદ્ધે સૈન્ધવઃ સવ્યસાચિના॥ 7-149-2 (51507)
કથં દ્રૌણિકૃપૈર્ગુપ્તઃ કર્ણેન ચ મહારણે।
ફલ્ગુનાગ્નિમુખં ઘોરં પ્રવિષ્ટઃ સાધુ સૈન્ધવઃ॥ 7-149-3 (51508)
તસ્મિન્હતે મહેષ્વાસે મન્દાત્મા સ સુયોધનઃ।
ભ્રાતૃબિઃ સહિતઃ સૂત કિમકાર્ષીદનન્તરમ્'॥ 7-149-4 (51509)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-149-5x (4657)
સૈન્ધવં નિહતં દૃષ્ટ્વા રણે પાર્થેન ભારત।
અમર્ષવશમાપન્નઃ કૃપઃ શારદ્વતસ્તતઃ॥ 7-149-5 (51510)
મહતા શરવર્ષેણ પાણ્ડવં સમવાકિરત્।
દ્રૌણિશ્ચાભ્યદ્રવદ્રાજન્રથમાસ્થાય ફલ્ગુનમ્॥ 7-149-6 (51511)
તાવેતૌ રથિનાં શ્રેષ્ઠૌ રથાભ્યાં રથસત્તમૌ।
ઉભાવુભયતસ્તીક્ષ્ણૈર્વિશિખૈરભ્યવર્ષતામ્॥ 7-149-7 (51512)
સ તથા શરવર્ષાભ્યાં સુમહદ્ધ્યાં મહાભુજઃ।
પીડ્યમાનઃ પરામાર્તિમગમદ્રથિનાં વરઃ॥ 7-149-8 (51513)
સોઽજિઘાંસુર્ગુરું સઙ્ખ્યે ગુરોસ્તનયમેવ ચ।
ચકારાચાર્યકં તત્ર કુન્તીપુત્રો ધનઞ્જયઃ॥ 7-149-9 (51514)
અસ્ત્રૈરસ્ત્રાણિ સંવાર્ય દ્રૌણેઃ શારદ્વતસ્ય ચ।
મન્દવેગાનિષૂંસ્તાભ્યામજિઘાંસુરવાસૃજત્॥ 7-149-10 (51515)
તેન નાતિભૃશં ત્રસ્તૌ વિશિખૈર્ભૃશપીડિતૌ।
બહુત્વાત્તુ પરામાર્તિં શરાણાં તાવગચ્છતામ્॥ 7-149-11 (51516)
અથ શારદ્વતો રાજન્કૌન્તેયશરપીડિતઃ।
અવાસીદદ્રથોપસ્થે મૂર્ચ્છામભિજગામ હ॥ 7-149-12 (51517)
વિહ્વલં તમભિજ્ઞાય ભર્તારં શરપીડિતમ્।
હતોઽયમિતિ ચ જ્ઞાત્વા સારથિસ્તમપાવહત્॥ 7-149-13 (51518)
તસ્મિન્ભગ્ને મહારાજ કૃપે શારદ્વતે યુધિ।
અશ્વત્થામાપ્યપાયાસીત્પાણ્ડવેયાદ્રથાન્તરમ્॥ 7-149-14 (51519)
દૃષ્ટ્વા શારદ્વતં પાર્થો મૂર્ચ્છિતં શરપીડિતમ્।
ધિગ્ધિઙ્મામિતિ ચૈવોક્ત્વા કૃપણં પર્યદેવયત્।
અશ્રુપૂર્ણમુખો દીનો વચનં ચેદમબ્રવીત્॥ 7-149-15 (51520)
પશ્યન્નિદં મહાપ્રાજ્ઞઃ ક્ષત્તા રાજાનમુક્તવાન્।
કુલાન્તકરણે પાપે જાતમાત્રે સુયોધને॥ 7-149-16 (51521)
નીયતાં પરલોકાય સાધ્વયં કુલપાંસનઃ।
અસ્માદ્ધિ કુરુમુખ્યાનાં મહદુત્પત્સ્યતે ભયમ્॥ 7-149-17 (51522)
તદિદં સમનુપ્રાપ્તં વચનં સત્યવાદિનઃ।
તત્કૃતે હ્યદ્ય પશ્યામિ શરતલ્પગતં ગુરુમ્॥ 7-149-18 (51523)
ધિગસ્તુ ક્ષાત્રમાચારં ધિગસ્તુ બલપૌરુષમ્।
કો હિ બ્રાહ્મણમાચાર્યમભિદ્રુહ્યેત માદૃશઃ॥ 7-149-19 (51524)
ઋષિપુત્રો મમાચાર્યો દ્રોણસ્ય પરમઃ સખા।
એષ શેતે રથોપસ્થે કૃપો મદ્બાણપીડિતઃ॥ 7-149-20 (51525)
અકામયાનેન મયા વિશિખૈરર્દિતો ભૃશમ્।
અવસીદન્રથોપસ્થે પ્રાણાન્પીડયતીવ મે॥ 7-149-21 (51526)
પુત્રશોકાભિતપ્તેન શરૈરભ્યર્દિતેન ચ।
અભ્યસ્તો બહુભિર્બાણૈર્દશધર્મગતેન વૈ॥ 7-149-22 (51527)
`શરાર્દિતઃ સ હિ મયા પ્રેક્ષમાણો મહાદ્યુતિઃ'।
શોચયત્યેષ નિયતં ભૂયઃ પુત્રવધાદ્ધિ મામ્।
કૃપણં સ્વરથે સન્નં પશ્ય કૃષ્ણ યથાગતમ્॥ 7-149-23 (51528)
ઉપાકૃત્ય તુ વૈ વિદ્યામાચાર્યેભ્યો નરર્ષભાઃ।
પ્રયચ્છન્તીહ યે કામાન્દેવત્વમુપયાન્તિ તે॥ 7-149-24 (51529)
યે ચ વિદ્યામુપાદાય ગુરુભ્યઃ પુરુષાધમાઃ। 7-149-25 (51530)
ઘ્નન્તિ તાનેવ દુર્વૃત્તાસ્તે વૈ નિરયગામિનઃ॥ 7-149-25 (51531)
તદિદં નરકાયાદ્ય કૃતં કર્મ મયા ધ્રુવમ્।
આચાર્યં શરવર્ષેણ રથે સાદયતા કૃપમ્॥ 7-149-26 (51532)
યત્તત્પૂર્વમુપાકુર્વન્નસ્ત્રં મામબ્રવીત્કૃપઃ।
ન કથઞ્ચન કૌરવ્ય પ્રહર્તવ્યં ગુરાવિતિ॥ 7-149-27 (51533)
તદિદં વચનં સાધોરાચાર્યસ્ય મહાત્મનઃ।
નાનુષ્ઠિતં તમેવાજૌ વિશિખૈરભિવર્ષતા॥ 7-149-28 (51534)
નમસ્તસ્મૈ સુપૂજ્યાય ગૌતમાયાપલાયિને।
ધિગસ્તુ મમ વાર્ષ્ણેય યદસ્મૈ પ્રહરામ્યહમ્॥ 7-149-29 (51535)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-149-30x (4658)
તથા વિલપમાને તુ સવ્યસાચિનિ તં પ્રતિ।
*તતો રાજન્હૃષ્ટીકેશઃ સંઙ્ગામશિરસિ સ્થિતમ્।
તીર્ણપ્રતિજ્ઞં બીભત્સું પરિષ્વજ્યૈનમબ્રવીત્॥ 7-149-30 (51536)
દિષ્ઠ્યા સમ્પાદિતા જિષ્ણો પ્રતિજ્ઞા મહતી ત્વયા।
દિષ્ટ્યા વિનિહતઃ પાપો વૃદ્ધક્ષત્રઃ સહાત્મજઃ॥ 7-149-31 (51537)
ધાર્તરાષ્ટ્રબલં પ્રાપ્ય દેવસેનાપિ ભારત।
સીદેત સમરે જિષ્ણો નાત્ર કાર્યા વિચારણા॥ 7-149-32 (51538)
ન તં પશ્યામિ લોકેષુ ચિન્તયન્પુરુષં ક્વચિત્।
ત્વદૃતે પુરુષવ્યાઘ્ર ય એતદ્યોધયેદ્બલમ્॥ 7-149-33 (51539)
મહાપ્રભાવા બહવસ્ત્વયા તુલ્યાધિકાપિ વા।
સમેતાઃ પૃથિવીપાલા ધાર્તરાષ્ટ્રસ્ય કારણાત્॥ 7-149-34 (51540)
તે ત્વાં પ્રાપ્ય રણે ક્રુદ્ધા નાભ્યવર્તન્ત દંશિતાઃ।
તવ વીર્યં બલં ચૈવ રુદ્રશક્રાન્તકોપમમ્॥ 7-149-35 (51541)
નેદૃશં શક્નુયાત્કશ્ચિદ્રમે કર્તું પરાક્રમમ્।
યાદૃશં કૃતવાનદ્ય ત્વમેકઃ શત્રુતાપનઃ॥ 7-149-36 (51542)
એવમેવ હતે કર્ણે સાનુબન્ધે દુરાત્મનિ।
વર્ધયિષ્યામિ ભૂયસ્ત્વાં વિજિતારિં હતદ્વિષમ્॥ 7-149-37 (51543)
તમર્જુનઃ પ્રત્યુવાચ પ્રસાદાત્તવ માધવ।
પ્રતિજ્ઞેયં મયા તીર્ણા વિબુધૈરપિ દુસ્તરા॥ 7-149-38 (51544)
અનાશ્ચાર્યો જયસ્તેષાં યેષાં નાથોઽસિ કેશવ।
ત્વત્પ્રસાદાન્મહીં કૃત્સ્નાં સંપ્રાપ્સ્યતિ યુધિષ્ઠિરઃ॥ 7-149-39 (51545)
તવૈષ ભારો ધાર્ષ્ણેય તવૈવ વિજયઃ પ્રભો।
વર્ધનીયાસ્તવ વયં પ્રેષ્યાશ્ચ મધુસૂદન॥ 7-149-40 (51546)
એવમુક્તસ્તતઃ કૃષ્ણઃ શનકૈર્વાહયન્હયાન્।
દર્શયામાસ પાર્થાય ક્રૂરમાયોધનં મહત્॥ 7-149-41 (51547)
શ્રીકૃષ્ણ ઉવાચ। 7-149-42x (4659)
પ્રાર્થયન્તો જયે યુદ્ધે પ્રથિતં ચ મહદ્યશઃ।
પૃથિવ્યાં શેરતે શૂરાઃ પાર્થિવાસ્ત્વચ્છરૈર્હતાઃ॥ 7-149-42 (51548)
વિકીર્ણશસ્ત્રાભરણા વિપન્નાશ્વરથદ્વિપાઃ।
સઞ્છિન્નભિન્નમર્માણો વૈક્લવ્યં પરમં ગતાઃ॥ 7-149-43 (51549)
સસત્વા ગતસત્વાશ્ચ પ્રભયા પરયા યુતાઃ।
સજીવા ઇવ લક્ષ્યન્તે ગતસત્વા નરાધિપાઃ॥ 7-149-44 (51550)
તેષાં શરૈઃ સ્વર્ણપુઙ્ખૈઃ શસ્ત્રૈશ્ચ વિવિધૈઃ શિતૈઃ।
વાહનૈરાયુધૈશ્ચૈવ સમ્પૂર્ણાં પશ્ય મેદિનીમ્॥ 7-149-45 (51551)
વર્મભિશ્ચર્મભિર્હારૈઃ શિરોભિશ્ચ સકુણ્ડલૈઃ।
ઉષ્ણીષૈર્મકુટૈઃ સ્રગ્ભિશ્ચૂડામણિભિરમ્બરૈઃ॥ 7-149-46 (51552)
કણ્ઠસૂત્રૈરઙ્ગદૈશ્ચ નિષ્કૈરપિ ચ સપ્રભૈઃ।
અન્યૈશ્ચાભરણૈશ્ચિત્રૈર્ભાતિ ભારત મેદિની॥ 7-149-47 (51553)
[અનુકર્ષૈરુપાસઙ્ગૈઃ પતાકાભિર્ધ્વજૈસ્તથા।
ઉપસ્કરૈરધિષ્ઠાનૈરીષાદણ્ડકબન્ધુરૈઃ॥ 7-149-48 (51554)
ચક્રૈઃ પ્રમથિતૈશ્ચિત્રૈરક્ષૈશ્ચ બહુધા રણે।
યુગૈર્યોક્ત્રૈઃ કલાપૈશ્ચ ધનુર્ભિઃ સાયકૈસ્તથા॥ 7-149-49 (51555)
પરિસ્તોમૈઃ કુથાભિશ્ચ પરિઘૈરઙ્કુશૈસ્તથા।
શક્તિભિર્ભિણ્ડિપાલૈશ્ચ તૂણૈઃ શૂલૈઃ પરશ્વથૈઃ॥ 7-149-50 (51556)
પ્રાસૈશ્ચ તોમરૈશ્ચૈવ કુન્તૈર્યષ્ટિભિરેવ ચ।
શતઘ્નીભિર્ભુશુણ્ડીભિઃ ખઙ્ગૈઃ પરશુભિસ્તથા॥ 7-149-51 (51557)
મુસલૈર્મુદ્ગરૈશ્ચૈવ ગદાભિઃ કુણપૈસ્તથા।
સુવર્ણવિકૃતાભિશ્ચ કશાભિર્ભરતર્ષભ॥ 7-149-52 (51558)
ઘણ્ટાભિશ્ચ ગજેન્દ્રાણાં ભાણ્ડૈશ્ચ વિવિધૈરપિ।
સ્રગ્ભિશ્ચ નાનાભરણૈર્બસ્ત્રૈશ્ચૈવ મહાધનૈઃ।
અપવિદ્ધૈર્બભૌ ભૂમિર્ગ્રહૈર્દ્યૌરિવ શારદી॥ 7-149-53 (51559)
પૃથિવ્યાં પૃથિવીહેતોઃ પૃથિવીપતયો હતાઃ।
પૃથિવીમુપગુહ્યાઙ્ગૈઃ સુપ્તાઃ કાન્તામિવ પ્રિયામ્॥ 7-149-54 (51560)
ઇમાંશ્ચ ગિરિકૂટાભાન્નાગાનૈરાવતોપમાન્।
ક્ષરતઃ શોણિતં ભૂરિ શસ્ત્રચ્છેદદરીમુખૈઃ।
દરીમુખૈરિવ ગિરીન્ગૈરિકામ્બુપરિસ્રવાન્॥ 7-149-55 (51561)
તાંશ્ચ બાણહતાન્વીર પશ્ય નિષ્ટનતઃ ક્ષિતૌ।
હયાંશ્ચ પતિતાન્પશ્ય સ્વર્ણભાણ્ડવિભૂષિતાન્॥ 7-149-56 (51562)
ગન્ધર્વનગરાકારાન્રથાંશ્ચ નિહતેશ્વરાન્।
છિન્નધ્વજપતાકાક્ષાન્વિચક્રાન્હતસારથીન્॥ 7-149-57 (51563)
નિકૃત્તકૂબરયુગાન્ભગ્નેષાન્બન્ધુરાન્પ્રભો।
પશ્ય પાર્થ હયાન્ભૂમૌ વિમાનોપમદર્શનાન્॥ 7-149-58 (51564)
પત્તીંશ્ચ નિહતાન્વીર શતશોઽથ સહસ્રશઃ।
ધનુર્ભૃતશ્ચર્મભૃતઃ શયાનાન્રુધિરોક્ષિતાન્॥ 7-149-59 (51565)
મહીમાલિઙ્ગ્ય સર્વાઙ્ગૈઃ પાંસુધ્વસ્તશિરોરુહાન્।
પશ્ય યોધાન્મહાબાહો ત્વચ્છરૈર્ભિન્નવિગ્રહાન્॥ 7-149-60 (51566)
નિપાતિતદ્વિપરથાજિસઙ્કુલ--
મસૃગ્વસાપિશિતસમૃદ્ધકર્દમમ્।
નિશાચરશ્વવૃકપિશાચમોદનં
મહીતલં નરવર પશ્ય દુર્દૃશમ્॥ 7-149-61 (51567)
ઇદંમહત્ત્વય્યુપપદ્યતે પ્રભો
રણાજિરે કર્મ યશોઽભિવર્ધનમ્।
શતક્રતૌ ચાપિ ચ દેવસત્તમે
મહાહવે જઘ્નુષિ દૈત્યદાનવાન્॥] 7-149-62 (51568)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-149-63x (4660)
એવં સન્દર્શયન્કૃષ્ણો રણભૂમિં કિરીટિને।
સ્વૈઃ સમેતઃ સમુદિતૈઃ પાઞ્ચજન્યં વ્યનાદયત્॥ 7-149-63 (51569)
`સાત્યકિઃ પાર્થમભ્યાયાદ્ભીમસેનશ્ચ પાણ્ડવઃ।
યુધામન્યૂત્તમૌજૌ ચ પાઞ્ચાલસ્યાત્મજાવુભૌ॥ 7-149-64 (51570)
તે નિવાર્ય શરૈર્દ્રૌણિં કર્ણં ચ સહ ભૂમિપૈઃ।
આગચ્છન્રથિનશ્ચૈવ યત્ર રાજા યુધિષ્ઠિરઃ'॥ 7-149-65 (51571)
સ દર્શયન્નેવ કિરીટિનેઽરિહા
જનાર્દનસ્તામરિભૂમિમઞ્જસા।
અજાતશત્રું સમુપેત્ય પાણ્ડવં
નિવેદયામાસ હતં જયદ્રથમ્॥ ॥ 7-149-66 (51572)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ જયદ્રથવધપર્વણિ ચતુર્દશદિવસયુદ્ધે એકોનપઞ્ચાશદધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥ 149 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-149-9 અજિઘાંસુર્હન્તમનિચ્છન્। આચાર્યકં ગુરોઃ સમ્માનમ્॥ 5-149-12 અવાસીદદવસન્નઃ॥ 5-149-16 ઇદં કુલક્ષયગુરુદ્રોહાદિકમ્॥ 5-149-18 શરતલ્પગતં શરપઞ્જરગતમ્॥ 5-149-22 અભ્યસ્તોઽસકૃન્નિહતઃ। દશધર્મગતેન દુરવસ્થાગતેન॥ 5-149-23 શોચયતિ શોકં કારયતિ। એષ દ્રોણઃ। ભૂયોઽધિકં પુત્રવધાત્॥ 5-149-24 ઉપાકૃત્ય અધીત્ય॥ 5-149-27 ઉપાકુર્વન્ આધ્યાપયન્॥ 5-149-* તતો રાજન્હૃષીકેશ ઇત્યાદિ મહાપ્રભાવા બહવસ્ત્વયા તુલ્યાધિકાપિ વા ઇત્યન્તાઃ સાર્ધચત્વારઃ શ્લોકાઃ ઝ. પુસ્તકે 146 તમાધ્યાયસ્ય 25 તમશ્લોકાદુપરિ વિદ્યન્તે। 5-149-48 કુણ્ડલિતાઃ શ્લોકાઃ ઝ.પુસ્તક એવ દૃશ્યન્તે॥ 5-149-149 એકોનપઞ્ચાશદધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 150
॥ શ્રીઃ ॥
7.150. અધ્યાયઃ 150
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
યુધિષ્ઠિરેણ સ્વાભિવાદકાનાં કૃષ્ણભીમાર્જુનસાત્યકીનામાલિઙ્ગનાદિના સત્કારઃ॥ 1 ॥ કૃષ્ણયુધિષ્ઠિરયોઃ સંલાપઃ॥ 2 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-150-0 (51573)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-150-0x (4661)
તતો રાજાનમભ્યેત્ય ધર્મપુત્રં યુધિષ્ઠિરમ્।
વવન્દે સમ્પ્રહૃષ્ટાત્મા હતે પાર્થેન સૈન્ધવે॥ 7-150-1 (51574)
દિષ્ટ્યા વર્ધસિ રાજેન્દ્ર હતશત્રુર્નરોત્તમ।
દિષ્ટ્યા નિસ્તીર્ણવાંશૈવ પ્રતિજ્ઞામનુજસ્તવ॥ 7-150-2 (51575)
સ ત્વેવમુક્તઃ કૃષ્ણેન હૃષ્ટઃ પરપુરઞ્જયઃ।
તતો યુધિષ્ઠિરો રાજા રથાદાપ્લુત્ય ભારત।
પર્યષ્વજત્તદા કૃષ્ણાવાનન્દાશ્રુપરિપ્લુતઃ॥ 7-150-3 (51576)
પ્રમૃજ્ય વદનં શુભ્રં પુણ્ડરીકસમપ્રભમ્।
અબ્રવીદ્વાસુદેવં ચ પાણ્ડવં ચ ધનઞ્જયમ્॥ 7-150-4 (51577)
પ્રિયમેતદુપશ્રુત્ય ત્વત્તઃ પુષ્કરલોચન।
નાન્તં ગચ્છામિ હર્ષસ્ય તિતીર્ષુરુદધેરિવ॥ 7-150-5 (51578)
અત્યદ્ભુતમિદં કૃષ્ણ કૃતં પાર્થેન ધીમતા।
દિષ્ટ્યા પશ્યામિ સઙ્ગ્રામે તીર્ણભારૌ મહારથૌ॥ 7-150-6 (51579)
દિષ્ટ્યા ચ નિહતઃ પાપઃ સૈન્ધવઃ પુરુષાધમઃ।
`દિષ્ટ્યા શત્રુગણાશ્ચૈવ નિમગ્નાઃ શોકસાગરે'॥ 7-150-7 (51580)
કૃષ્ણ દિષ્ટ્યા મમ પ્રીતિર્મહતી પ્રતિપાદિતા।
ત્વયા ગુપ્તેન ગોવિન્દ ઘ્નતા પાપં જયદ્રથમ્॥ 7-150-8 (51581)
કિન્તુ નાત્યદ્ભુતં તેષાં યેષાં નસ્ત્વં સમાશ્રયઃ।
ન તેષાં દુષ્કૃતં કિઞ્ચિત્ત્રિષુ લોકેષુ વિદ્યતે।
સર્વલોકગુરુર્યેષાં ત્વં નાથો મધુસૂદન॥ 7-150-9 (51582)
ત્વત્પ્રસાદાદ્ધિ ગોવિન્દ વયં જેષ્યામહે રિપૂન્।
`યથા પુરા પ્રસાદાત્તે દાનવાન્પાકશાસનઃ॥ 7-150-10 (51583)
પૃથિવ્યા વિજયો વાપિ ત્રૈલોક્યવિજયોઽપિ વા।
ધ્રુવો હિ તેષાં વાર્ષ્ણેય યેષાં તુષ્ટોઽસિ માનદ॥ 7-150-11 (51584)
ન તેષાં વિદ્યતે પાપં સઙ્ગ્રામે વા પરાજયઃ।
ત્રિદશેશ્વર નાથસ્ત્વં યેષાં તુષ્ટોઽસિ માધવ॥ 7-150-12 (51585)
ત્વત્પ્રસાદાદ્ધૃષીકેશ શક્રઃ સુરગણેશ્વરઃ।
ત્રૈલોક્યવિજયં શ્રીમાન્પ્રાપ્તવાન્રણમૂર્ધનિ॥ 7-150-13 (51586)
તવ ચૈવ પ્રસાદેન ત્રિદશાસ્ત્રિદશેશ્વરાઃ।
અમરત્વં ગતાઃ કૃષ્ણ લોકાંશ્ચાશ્નુવતેઽક્ષયાન્'॥ 7-150-14 (51587)
સ્થિતઃ સર્વાત્મના નિત્યં પ્રિયેષુ ચ હિતેષુ ચ।
ત્વાં ચૈવાસ્માભિરાશ્રિત્ય કૃતઃ શસ્ત્રસમુદ્યમઃ।
સુરૈરિવાસુરવધે શક્રં શક્રાનુજાહવે॥ 7-150-15 (51588)
અસંભાવ્યમિદં કર્મ દેવૈરપિ જનાર્દન।
ત્વદ્બુદ્ધિબલવીર્યેણ કૃતવાનેષ ફલ્ગુનઃ॥ 7-150-16 (51589)
બાલ્યાત્પ્રભૃતિ તે કૃષ્ણ કર્માણિ શ્રુતવાનહમ્।
અમાનુષાણિ દિવ્યાનિ મહાન્તિ ચ બહૂનિ ચ।
તદૈવાજ્ઞાસિષં શત્રૂન્હતાન્પ્રાપ્તાં ચ મેદિનીમ્॥ 7-150-17 (51590)
ત્વત્પ્રસાદસમુત્થેન વિક્રમેણારિસૂદન।
સુરેશત્વં ગતઃ શક્રો હત્વા દૈત્યાન્સહસ્રશઃ॥ 7-150-18 (51591)
ત્વત્પ્રસાદાદ્વૃષીકેશ જગત્સ્થાવરજઙ્ગમમ્।
સ્વવર્ત્મનિ સ્થિતં વીર જપરહોમેષુ વર્તતે॥ 7-150-19 (51592)
એકાર્ણવમિદં પૂર્વં સર્વમાસીત્તમોમયમ્।
ત્વત્પ્રસાદાન્માહાબાહો જગત્પ્રાપ્તં નરોત્તમ॥ 7-150-20 (51593)
સ્રષ્ટારં સર્વલોકાનાં પરમાત્માનમવ્યયમ્।
યે પશ્યન્તિ હૃષીકેશ ન તે મુહ્યન્તિ કર્હિચિત્॥ 7-150-21 (51594)
પુરાણં પરમં દેવં દેવદેવં સનાતનમ્।
યે પ્રપન્નાઃ સુરગુરું ન તે મુહ્યન્તિ કર્હિચિત્॥ 7-150-22 (51595)
અનાદિનિધનં દેવં લોકકર્તારમવ્યયમ્।
યે ભક્તાસ્ત્વાં હૃષીકેશ દુર્ગાણ્યતિતરન્તિ તે॥ 7-150-23 (51596)
પરં પુરાણં પુરુષં પરાણાં પરમં ચ યત્।
પ્રપદ્યતસ્તત્પરમં પરા ભૂતિર્વિધીયતે॥ 7-150-24 (51597)
ગાયન્તિ ચતુરો વેદા યશ્ચ દેવેષુ ગીયતે।
તં પ્રપદ્ય મહાત્માનં ભૂતિમશ્નામ્યનુત્તમામ્॥ 7-150-25 (51598)
પરમેશ પરેશેશ તિર્યગીશ નરેશ્વર।
સર્વેશ્વરેશ્વરેશેન નમસ્તે પુરુષોત્તમ॥ 7-150-26 (51599)
ત્વમીશેશેશ્વરેશાન પ્રભો વર્ધસ્વ માધવ।
પ્રભવાપ્યય સર્વસ્ય સર્વાત્મન્પૃથુલોચન॥ 7-150-27 (51600)
ધનઞ્જયસખા યશ્ચ ધનઞ્જયહિતશ્ચ યઃ।
ધનઞ્જયસ્ય ગોપ્તા તં પ્રપદ્ય સુખમેધતે॥ 7-150-28 (51601)
[માર્કણ્ડેયઃ પુરાણર્ષિશ્ચરિતજ્ઞસ્તવાનઘ।
માહાત્મ્યમનુભાવં પુરા ફીર્તિતવાન્મુનિઃ॥ 7-150-29 (51602)
અસિતો દેવલશ્ચૈવ નારદશ્ચ મહાતપાઃ।
પિતામહશ્ચ મે વ્યાસસ્ત્વામાહુર્વિધિમુત્તમમ્॥ 7-150-30 (51603)
ત્વં તેજસ્ત્વં પરં બ્રહ્મ ત્વં સત્યં ત્વં મહત્તપઃ।
ત્વં શ્રેયસ્ત્વં યશશ્ચાગ્ર્યં કારણં જગતસ્તથા॥ 7-150-31 (51604)
ત્વયા સૃષ્ટમિદં સર્વં જગત્સ્થાવરજઙ્ગમમ્।
પ્રલયે સમનુપ્રાપ્તે ત્વાં વૈ નિવિશતે પુનઃ॥ 7-150-32 (51605)
અનાદિનિધનં દેવં વિશ્વસ્યેશં જગત્પતે।
ધાતારમજમવ્યક્તમાહુર્વેદવિદો જનાઃ॥ 7-150-33 (51606)
ભૂતાત્માનં મહાત્માનમનન્તં વિશ્વતોમુખમ્।
અપિ દેવા ન જાનન્તિ ગુહ્યમાદ્યં જગત્પતિમ્।
નારાયણં પરં દેવં પરમાત્માનમીશ્વરમ્॥ 7-150-34 (51607)
જ્ઞાનયોનિં હરિં વિષ્ણું મુમુક્ષૂણાં પરાયણમ્।
પરં પુરાણં પુરુષં પુરાણાનાં પરં ચ યત્॥ 7-150-35 (51608)
એવમાદિગુણાનાં તે કર્મણાં દિવિ ચેહ ચ।
અતીતભૂતભવ્યાનાં સઙ્ખ્યાતાઽત્ર ન વિદ્યતે॥ 7-150-36 (51609)
સર્વતો રક્ષણીયાઃ સ્મ શક્રેણેવ દિવૌકસઃ।
યૈસ્ત્વં સર્વગુણોપેતઃ સુહૃન્ન ઉપપાદિતઃ॥ 7-150-37 (51610)
ઇત્યેવં ધર્મરાજેન હરિરુક્તો મહાયશાઃ।
અનુરૂપમિદં વાક્યં પ્રત્યુવાચ જનાર્દનઃ॥ 7-150-38 (51611)
ભવતા તપસોગ્રેણ ધર્મેણ પરમેણ ચ।
સાધુત્વાદાર્જવાચ્ચૈવ હતઃ પાપો જયદ્રથઃ॥ 7-150-39 (51612)
અયં ચ પુરુષવ્યાઘ્ર ત્વદનુધ્યાનસંવૃતઃ।
હત્વા યોધસહસ્રાણિ ન્યહઞ્જિષ્ણુર્જયદ્રથમ્॥ 7-150-40 (51613)
કૃતિત્વે બાહુવીર્યે ચ તથૈવાસમ્ભ્રમેઽપિ ચ।
શીઘ્રતામોધબુદ્ધિત્વે નાસ્તિ પાર્થસમઃ ક્વચિત્॥ 7-150-41 (51614)
તદયં ભરતશ્રેષ્ઠ ભ્રાતા તેઽદ્ય યદર્જુનઃ।
સૈન્યક્ષયં રણે કૃત્વા સિન્ધુરાજશિરોઽહરત્॥ 7-150-42 (51615)
તતો ધર્મસુતો જિષ્ણું પરિષ્વજ્ય વિશામ્પતે।
પ્રમૃજ્ય વદનં તસ્ય પર્યાશ્વાસયત પ્રભુઃ॥ 7-150-43 (51616)
અતીવ સુમહત્કર્મ કૃતવાનસિ ફલ્ગુન।
અસહ્યં ચાવિષહ્યં ચ દેવૈરપિ સવાસવૈઃ॥ 7-150-44 (51617)
દિષ્ટા નિસ્તીર્ણભારોઽસિ હતારિશ્ચાસિ શત્રુહન્।
દિષ્ટ્યા સત્યા પ્રતિજ્ઞેયં કૃતા હત્વા જયદ્રથમ્॥ 7-150-45 (51618)
એવમુક્ત્વા ગુડાકેશં ધર્મરાજો મહાયશાઃ।
પસ્પર્શ પુણ્યગન્ધેન પૃષ્ઠે હસ્તેન પાર્થિવાઃ॥] 7-150-46 (51619)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-150-47x (4662)
એવમુક્તૌ મહાત્માનાવુભૌ કેશવપાણ્ડવૌ।
તાવબ્રૂતાં તદા કૃષ્ણૌ રાજાનં પૃથિવીપતિમ્॥ 7-150-47 (51620)
તવ કોપાગ્નિના દગ્ધઃ પાપો રાજઞ્જયદ્રથઃ।
ઉત્તીર્ણં ચાપિ સુમહદ્ધાર્તરાષ્ટ્રબલં રણે॥ 7-150-48 (51621)
યુધિષ્ઠિર ઉવાચ। 7-150-49x (4663)
હન્યન્તે નિહતાશ્ચૈવ વિનઙ્ક્ષ્યન્તિ ચ કેશવ।
તવ ક્રોધહતા હ્યેતે કૌરવાઃ શત્રુસૂદન॥ 7-150-49 (51622)
ત્વાં હિ ચક્ષુર્હણં વીર કોપયિત્વા સુયોધનઃ।
સમિત્રબન્ધુઃ સમરે પ્રાણાંસ્ત્યક્ષ્યતિ દુર્મતિઃ॥ 7-150-50 (51623)
તવ ક્રોધહતઃ પૂર્વં દેવૈરપિ સુદુર્જયઃ।
શરતલ્પગતઃ શેતે ભીષ્મઃ કુરુપિતામહઃ॥ 7-150-51 (51624)
દુર્લભો વિજયસ્તેષાં સમ્પ્રામે રિપુઘાતિનામ્।
યાતા મૃત્યુવશં તે વૈ યેષાં ક્રુદ્ધોઽપિ માધવ॥ 7-150-52 (51625)
રાજ્યં પ્રાણાઃ શ્રિયઃ પુત્રાઃ સૌખ્યાનિ વિવિધાનિ ચ।
અચિરાત્તસ્ય નશ્યન્તિ યેષાં ક્રુદ્ધોઽસિ માનદ॥ 7-150-53 (51626)
ભગવાનુવાચ। 7-150-54x (4664)
વિનષ્ટાન્કૌરવાન્મન્યે સપુત્રપશુબાન્ધવાન્।
રાજધર્મપરે નિત્યં ત્વયિ ક્રુદ્ધે પરન્તપ॥ 7-150-54 (51627)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-150-55x (4665)
તતો ભીમો મહાબાહુઃ સાત્યકિશ્ચ મહારથઃ।
અભિવાદ્ય ગુરું જ્યેષ્ઠં માર્ગણૈઃ ક્ષતવિક્ષતૌ।
ક્ષિતાવાસ્તાં મહેષ્વાસૌ પાઞ્ચાલ્યપરિવારિતૌ॥ 7-150-55 (51628)
તૌ દૃષ્ટ્વા મુદિતો વીરૌ પ્રાઞ્જલી ચાગ્રતઃ સ્થિતૌ।
અભ્યનન્દત કૌન્તેયસ્તાવુભૌ ભીમસાત્યકી॥ 7-150-56 (51629)
દિષ્ટ્યા પશ્યામિ વા શૂરૌ વિમુક્તૌ સૈન્યસાગરાત્।
દ્રોણગ્રાહદુરાધર્ષાદ્ધાર્દિક્યમકરાલયાત્॥ 7-150-57 (51630)
દિષ્ટ્યા વિનિર્જિતાઃ સઙ્ખ્યે પૃથિવ્યાં સર્વપાર્થિવાઃ।
યુવાં વિજયિનૌ ચાપિ દિષ્ટ્યા પશ્યામિ સંયુગે॥ 7-150-58 (51631)
દિષ્ટ્યા દ્રોણો જિતઃ સઙ્ખ્યે હાર્દિક્યશ્ચ મહાબલઃ।
દિષ્ટ્યા વિકર્ણિભિઃ કર્ણોરણે નીતઃ પરાભવમ્॥ 7-150-59 (51632)
વિમુખશ્ચ કૃતઃ શલ્યો યુવાભ્યાં પુરુષર્ષભૌ।
દિષ્ટ્યા યુવાં કુશલિનૌ સઙ્ગ્રામાત્પુનરાગતૌ।
પશ્યામિ રથિનાં શ્રેષ્ઠાવુભૌ યુદ્ધવિશારદૌ॥ 7-150-60 (51633)
મમ વાક્યકરૌ વીરૌ મમ ગૌરવયન્ત્રિતૌ।
સૈન્યાર્ણવં સમુત્તીર્ણૌ દિષ્ટ્યા પશ્યામિ વામહમ્॥ 7-150-61 (51634)
સમરશ્લાઘિનૌ વીરૌ સમરેષ્વપરાજિતૌ।
મમ વાક્યસમૌ ચૈવ દિષ્ટ્યા પશ્યામિ વામહમ્॥ 7-150-62 (51635)
ઇત્યુક્ત્વા પાણ્ડવો રાજન્યુયુધાનવૃકોદરૌ।
સસ્વજે પુરુષવ્યાઘ્રૌ હર્ષાદ્બાષ્પં મુપોચ હ॥ 7-150-63 (51636)
તતઃ પ્રમુદિતં સર્વં બલમાસીદ્વિશામ્પતે।
પાણ્ડવાનાં રણે હૃષ્ટં યુદ્ધાય તુ મનો દધે॥ ॥ 7-150-64 (51637)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ જયદ્રથવધપર્વણિ ચતુર્દશદિવસયુદ્ધે પ઼ઞ્ચાશદધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥ 150 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-150-8 ગુપ્તેન અર્જુનેનેતિ શેષઃ॥ 8 ॥ 5-150-15 શક્રાનુજેતિ કૃષ્ણં પ્રતિ સમ્બોધનમ્॥ 5-150-25 ચતુરશ્ચત્વારઃ॥ 5-150-27 ત્વમિતિ। હેઈશેશ રુદ્રાદ્યારાધ્ય। ઈશ્વરા રાજાનસ્તેષામપીશાનો ધર્મઃ। તદેતત્ક્ષત્રસ્ય ક્ષત્રં યદ્ધર્મ ઇતિ શ્રુતેસ્તસ્યાપિ પ્રભો। ધર્મસ્ય પ્રભુરચ્યુત ઇતિ સ્મૃતેઃ॥ 5-150-28 સખા વયસ્યઃ। હિતઃ પ્રિયકૃત્। ગોપ્તા દુઃખનિવારકઃ॥ 5-150-29 કુણ્ડલિતઃ પાઠઃ ઝ. પુસ્તક એવ દૃશ્યતે॥ 5-150-48 ઉત્તીર્ણં લઙ્ઘિતમ્॥ 5-150-50 ચક્ષુર્હણં ક્રોધદૃષ્ટિમાત્રેણ હન્તારમ્॥ 5-150-150 પઞ્ચાશદધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 151
॥ શ્રીઃ ॥
7.151. અધ્યાયઃ 151
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
સૈન્ધવવધદુઃખિતેન દુર્યોધનેન દ્રોણમેત્ય આત્મોપાલમ્ભપૂર્વકં પરિશોચનમ્॥ 1 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-151-0 (51638)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-151-0x (4666)
સૈન્ધવે નિહતે રાજન્પુત્રસ્તવ સુયોધનઃ।
[અશ્રુપૂર્ણમુખો દીનો નિરુત્સાહો દ્વિષજ્જયે॥ 7-151-1 (51639)
દુર્મના નિઃશ્વસન્દુષ્ટો ભગ્નદંષ્ટ્ર ઇવોરગઃ।
આગસ્કૃત્સર્વલોકસ્ય પુત્રસ્તેઽર્તિં પરામગાત્॥ 7-151-2 (51640)
દૃષ્ટ્વા તત્કદનં ઘોરં સ્વબલસ્ય કૃતં મહત્।
જિષ્ણુના ભીમસેનેન સાત્વતેન ચ સંયુગે॥ 7-151-3 (51641)
સ વિવર્ણઃ કૃશો દીનો બાષ્પવિપ્લુતલોચનઃ।]
અમન્યતાર્જુનસમો ન યોદ્ધા ભુવિ વિદ્યતે॥ 7-151-4 (51642)
ન દ્રોણો ન ચ રાધેયો નાશ્વત્થામા કૃપો ન ચ।
પાર્થસ્ય સમ્મખે સ્થાતું પર્યાપ્તા ઇતિ મારિષ॥ 7-151-5 (51643)
નિર્જિત્ય હિ રણે પાર્થઃ સર્વાન્મમ મહારથાન્।
અવધીત્સૈન્ધવં સઙ્ખ્યે ન ચ કશ્ચિદવારયત્॥ 7-151-6 (51644)
સર્વથા હતમેવેદં કૌરવાણાં મહદ્બલમ્।
ન હ્યસ્ય વિદ્યતે ત્રાતા સાક્ષાદપિ પુરન્દરઃ॥ 7-151-7 (51645)
યમુપાશ્રિત્ય સઙ્ગ્રામે કૃતઃ શસ્ત્રસમુદ્યમઃ।
સ કર્ણો નિર્જિતઃ સઙ્ખ્યે હતશ્ચૈવ જયદ્રથઃ॥ 7-151-8 (51646)
`પરુષાણિ સભામધ્યે પ્રોક્તવાન્યો હિ પાણ્ડવાન્।
સ કર્ણો નિર્જિતઃ સઙ્ખ્યે સૈન્ધવશ્ચ નિપાતિતઃ॥ 7-151-9 (51647)
યસ્ય વીર્યં સમાશ્રિત્ય શમં યાચન્તમચ્યુતમ્।
તૃણવત્તમહં મન્યે સ કર્ણો નિર્જિતો યુધિ॥ 7-151-10 (51648)
એવં ક્લાન્તમના રાજન્નુપાયાદ્રોણમીક્ષિતુમ્।
આગસ્કૃત્સર્વલોકસ્ય પુત્રસ્તે ભરતર્ષભ॥ 7-151-11 (51649)
તતસ્તત્સર્વમાચખ્યૌ કુરૂણાં વૈશસં મહત્।
પરાન્વિજયતશ્ચાપિ ધાર્તરાષ્ટ્રાન્નિમજ્જતઃ॥ 7-151-12 (51650)
દુર્યોધન ઉવાચ। 7-151-13x (4667)
પશ્ય મૂર્ધાભિષિક્તાનામાચાર્ય કદનં મહત્।
કૃત્વા પ્રમુખતઃ શૂરં ભીષ્મં મમ પિતામહમ્॥ 7-151-13 (51651)
તં નિહત્ય પ્રલુબ્ધોઽયં શિખણ્ડી પૂર્ણમાનસઃ।
પાઞ્ચાલ્યૈઃ સહિતઃ સર્વૈઃ સેનાગ્રમભિવર્તતે॥ 7-151-14 (51652)
અપરશ્ચાપિ દુર્ધર્ષઃ શિષ્યસ્તે સવ્યસાચિના।
અક્ષૌહિણીઃ સપ્ત હત્વા હતો રાજા જયદ્રથઃ॥ 7-151-15 (51653)
અસ્મદ્વિજયકામાનાં સુહૃદામુપકારિણામ્।
ગન્તાઽસ્મિ કથમાનૃણ્યં ગતાનાં યમસાદનમ્॥ 7-151-16 (51654)
યે મદર્થં પરીપ્સન્તે વસુધાં વસુધાધિપાઃ।
તે હિત્વા વસુધૈશ્વર્યં વસુધામધિશેરતે॥ 7-151-17 (51655)
સોઽહં કાપુરુષઃ ક-ત્વા મિત્રાણાં ક્ષયમીદૃશમ્।
અશ્વમેધસહસ્રેણ પાવિતું ન સમુત્સહે॥ 7-151-18 (51656)
મમ લુબ્ધસ્ય પાપસ્ય તથા ધર્માપચાયિનઃ।
વ્યાયામેન જિગીષન્તઃ પ્રાપ્તા વૈવસ્વતક્ષયમ્॥ 7-151-19 (51657)
કથં પતિતવૃત્તસ્ય પૃથિવી સુહૃદાં દ્રુહઃ।
વિવરં નાશકદ્દાતું મમ પાર્થિવસંસદિ॥ 7-151-20 (51658)
યોઽહં રુધિરસિક્તાઙ્ગં રાજ્ઞાં મધ્યે પિતામહમ્।
શયાનં નાશકં ત્રાતું ભીષ્મમાયોધને હતમ્॥ 7-151-21 (51659)
તં મામનાર્યપુરુષં મિત્રદ્રુહમધાર્મિકમ્।
કિં વક્ષ્યતિ હિ દુર્ધર્ષઃ સમેત્ય પરલોકજિત્॥ 7-151-22 (51660)
જલસન્ધં મહેષ્વાસં પશ્ય સાત્યકિના હતમ્।
મદર્થમુદ્યતં શૂરં પ્રાણાંસ્ત્યક્ત્વા મહારથમ્॥ 7-151-23 (51661)
કામ્ભોજં નિહતં દૃષ્ટ્વા તથાલમ્બુસમેવ ચ।
અન્યાન્બહૂંશ્ચ સુહૃદો જીવિતાર્થોઽદ્ય કો મમ॥ 7-151-24 (51662)
વ્યાયચ્છન્તો હતાઃ શૂરા મદર્થે યે પરાઙ્મુખાઃ।
યતમાનાઃ પરં શક્ત્યા વિજેતુમહિતાન્મમ॥ 7-151-25 (51663)
તેષાં ગત્વાઽહમાનૃણ્યમદ્ય શક્ત્યા પરન્તપ।
તર્પયિષ્યામિ તાનેવ જલેન યમુનામનુ॥ 7-151-26 (51664)
સત્યં તે પ્રતિજાનામિ સર્વશસ્ત્રભૃતાં વર।
ઇષ્ટાપૂર્તેન ચ શપે વીર્યેણ ચ સુતૈરપિ॥ 7-151-27 (51665)
નિહત્ય તાન્રમે સર્વાન્પાઞ્ચાલાન્પાણ્ડવૈઃ સહ।
સાન્તિં લબ્ધાઽસ્મિ તેષાં વા રણે ગન્તા સલોકતામ્ 7-151-28 (51666)
સોઽહં તત્ર ગમિષ્યામિ યત્ર તે પુરુષર્ષભાઃ।
હતા મદર્થે સઙ્ગ્રામે યુધ્યમાનાઃ કિરીટિના॥ 5-151-30 ન હીદાનીં સહાયા મે પરીપ્સન્ત્યનુપસ્કૃતાઃ।
શ્રેયો હિ પાણ્ડૂન્મન્યન્તે ન તથાસ્માન્મહાભુજ॥ 7-151-29 (51667)
સ્વયં હિ મૃત્યુર્વિહિતઃ સત્યસન્ધેન સંયુગે।
ભવાનુપેક્ષાં કુરુતે શિષ્યત્વાદર્જુનસ્ય હિ॥ 7-151-31 (51668)
અતો વિનિહતાઃ સર્વે યેઽસ્મજ્જયચિકીર્ષવઃ।
કર્ણમેવ તુ પશ્યામિ સમ્પ્રત્યસ્મજ્જયૈષિણમ્॥ 7-151-32 (51669)
યો હિ મિત્રમવિજ્ઞાય યાથાતથ્યેન મન્દધીઃ।
મિત્રાર્થે યોજયત્યેનં તસ્ય સોઽર્થોઽવસીદતિ॥ 7-151-33 (51670)
તાદૃગ્રૂપં કૃતમિદં મમ કાર્યં સુહૃત્તમૈઃ।
મોહાલ્લુબ્ધસ્ય પાપસ્ય જિહ્મસ્ય ધનમીહતઃ॥ 7-151-34 (51671)
યૌ મે યુદ્ધસ્ય કૃત્યસ્ય જિહ્માચારૈઃ સમીયતુઃ।
હતો જયદ્રથશ્ચૈવ સૌમદત્તિશ્ચ વિર્યવાન્।
અભીષાહાઃ શૂરસેનાઃ શિબયોઽથ વસાતયઃ॥ 7-151-35 (51672)
સોઽહમદ્ય ગમિષ્યામિ યત્ર તે પુરુષર્ષભાઃ।
હતા મદર્થે સઙ્ગ્રામે યુધ્યમાનાઃ કિરીટિના॥ 7-151-36 (51673)
ન હિ મે જીવિતેનાર્થસ્તાનૃતે પુરુષર્ષભાન્।
આચાર્યઃ પાણ્ડુપુત્રાણામનુજાનાતુ નો ભવાન્॥ ॥ 7-151-37 (51674)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ જયદ્રથવધપર્વણિ ચતુર્દશદિવસયુદ્ધે એકપઞ્ચાશદધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥ 151 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-151-1 આર્તિમિતિ ચ્છેદઃ॥ 5-151- પ્રલુબ્ધઃ પ્રકૃષ્ટો લુબ્ધકસ્તદ્વદ્વઞ્ચકત્વાત્॥ 5-151- ધર્માપચાયિનઃ ધર્મક્ષેપકસ્ય॥ 5-151- આચાર્યઃ પાણ્ડુપુત્રાણામિત્યપાલમ્ભઃ॥ 5-151- એકપઞ્ચાશદધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥ 151 ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 152
॥ શ્રીઃ ॥
7.152. અધ્યાયઃ 152
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
દ્રોણેન સોપાલમ્ભં દુર્યોધનાશ્વાસનપૂર્વકં રણાય નિર્યાણમ્॥ 1 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-152-0 (51675)
ધૃતરાષ્ટ્ર ઉવાચ। 7-152-0x (4668)
સિન્ધુરાજે હતે તાત સમરે સવ્યસાચિના।
તથૈવ ભૂરિશ્રવસિ કિમાસીદ્વો મનસ્તદા॥ 7-152-1 (51676)
દુર્યોધનેન ચ દ્રોણસ્તથોક્તઃ કુરસંસદિ।
કિમુક્તવાન્પરં તસ્માત્તન્મમાચક્ષ્વ સઞ્જય॥ 7-152-2 (51677)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-152-3x (4669)
નિષ્ટાનકો મહાનાસીત્સૈન્યાનાં તવ ભારત।
સૈન્ધવં નિહતં દૃષ્ટ્વા ભૂરિશ્રવસમેવ ચ॥ 7-152-3 (51678)
મન્ત્રિતં તવ પુત્રસ્ય તે સર્વમવમેનિરે।
યેન મન્ત્રૈણ નિહતાઃ શતશઃ ક્ષત્રિયર્ષભાઃ॥ 7-152-4 (51679)
દ્રોણસ્તુ તદ્વચઃ શ્રુત્વા પુત્રસ્ય તવ દુર્મનાઃ।
મુહૂર્તમિવ ચ ધ્યાત્વા ભૃશમાર્તોઽભ્યભાષત॥ 7-152-5 (51680)
દ્રોણ ઉવાચ। 7-152-6x (4670)
દુર્યોધન કિમેવં માં વાક્શરૈરુપકૃન્તસિ।
અજય્યં સતતં સઙ્ખ્યે બ્રુવાણં સવ્યસાચિનમ્॥ 7-152-6 (51681)
એતેનવાર્જુનં જ્ઞાતુમલં કૌરવ સંયુગે।
યચ્છિખણ્ડ્યવધીદ્ભીષ્મં પાલ્યમાનઃ કિરીટિના॥ 7-152-7 (51682)
અવધ્યં નિહતં દૃષ્ટ્વા સંયુગે દેવદાનવૈઃ।
તદૈવાજ્ઞાસિષમહં નેયમસ્તીતિ ભારતી॥ 7-152-8 (51683)
યં પુંસાં ત્રિષુ લોકેષુ સર્વશૂરમમંસ્મ હિ।
તસ્મિન્નિપતિતે ભીષ્મે કં શેષં પર્યુપાસ્મહે॥ 7-152-9 (51684)
યાન્સ્મ તાન્ગ્લહતે તાત શકુનિઃ કુરુસંસદિ।
અક્ષાન્ન તેઽક્ષા નિશિતા બાણાસ્તે શત્રુતાપનાઃ। 7-152-10 (51685)
`અક્ષાંસ્તુ મન્યસે બાણાઞ્છોભમાનાઞ્છિતાઞ્શરાન્'
ત એતે ઘ્નન્તિ નસ્તાત વિશિખાઃ પાર્થચોદિતાઃ।
તાંસ્તદાઽઽખ્યાયમાનસ્ત્વં વિદુરેણ ન બુદ્ધવાન્॥ 7-152-11 (51686)
યાસ્તા વિલપતશ્ચાપિ વિદુરસ્ય મહાત્મનઃ।
ધીરસ્ય વાચો નાશ્રૌષીઃ ક્ષેમાય વદતઃ શિવાઃ॥ 7-152-12 (51687)
તદિદં વર્તતે ઘોરમાગતં વૈશસં મહત્।
તસ્યાવમાનાદ્વાક્યસ્ય દુઃશાસનકૃતેન ચ॥ 7-152-13 (51688)
યોઽવમન્ય વચઃ પથ્યં સુહૃદામાપ્તકારિણામ્।
સ્વમતં કુરુતે મૂઢઃ સ શોચ્યો નચિરાદિવ॥ 7-152-14 (51689)
યચ્ચ નઃ પ્રેક્ષમાણાનાં કૃષ્ણામાનાય્ય તત્સભામ્।
અનર્હન્તીં કુલે જાતાં સર્વધર્માનુચારિણીમ્॥ 7-152-15 (51690)
તસ્યાધર્મસ્ય ગાન્ધારે ફલં પ્રાપ્તમિદં મહત્।
નોચેત્પાપં પરે લોકે ત્વમૃચ્છેથાસ્તતોઽધિકમ્॥ 7-152-16 (51691)
યચ્ચ તાન્પાણ્ડવાન્દ્યૂતે વિષમેણ વિજિત્ય હ।
પ્રાવ્રાજયસ્તદાઽરણ્યે રૌરવાજિનવાસસઃ॥ 7-152-17 (51692)
પુત્રાણામિવ ચૈતેષાં ધર્મમાચરતાં સદા।
દ્રુહ્યેત્કો નુ નરો લોકે મદન્યો બ્રાહ્મણબ્રુવઃ॥ 7-152-18 (51693)
પાણ્ડવાનામયં કોપસ્ત્વયા શકુનિના સહ।
આહૃતો ધૃતરાષ્ટ્રસ્ય સમ્મતે કુરુ સંસદિ॥ 7-152-19 (51694)
દુઃશાસનેન સંયુક્તઃ કર્ણેન પરિવર્ધિતઃ।
ક્ષત્તુર્વાક્યમનાદૃત્ય ત્વયાઽબ્યસ્તઃ પુનઃ પુનઃ॥ 7-152-20 (51695)
`સ હિ નઃ ક્રોધવૃક્ષશ્ચ કૃતમૂલો મહાત્મનામ્।
તસ્ય પુષ્પફલે રાજન્નુપભુઙ્ક્ષ્વ મહાબલ'॥ 7-152-21 (51696)
યત્તાઃ સર્વે પરાભૂતાઃ પર્યવારયતાર્જુનમ્।
સિન્ધુરાજાનમાશ્રિત્ય સ વો મધ્યે કથં હતઃ॥ 7-152-22 (51697)
કથં ત્વયિ ચ કર્ણે ચ કૃપે શલ્યે ચ જીવતિ।
અશ્વત્થામ્નિ ચ કૌરવ્ય નિધનં સૈન્ધવોઽગમત્॥ 7-152-23 (51698)
યુધ્યન્તઃ સર્વરાજાનસ્તેજસ્વિન ઉપાસતે।
સિન્ધુરાજં પરિત્રાતું વો મધ્યે કથં હતઃ॥ 7-152-24 (51699)
મય્યેવ હિ વિશેષેણ તથા દુર્યોધન ત્વયિ।
આશંસત પરિત્રાણમર્જુનાત્સ મહીપતિઃ॥ 7-152-25 (51700)
તતસ્તસ્મિન્પરિત્રાણમલબ્ધવતિ ફલ્ગુનાત્।
ન કિઞ્ચિદનુપશ્યામિ જીવિતસ્થાનમાત્મનઃ॥ 7-152-26 (51701)
મજ્જન્તમિવ ચાત્માનં ધૃષ્ટદ્યુમ્નસ્ય સંયુગે।
પશ્યામ્યહત્વા પાઞ્ચાલાન્સહ તેન શિખણ્ડિના॥ 7-152-27 (51702)
તન્માં કિમભિતપ્યન્તં વાક્શરૈરેવ કૃન્તસિ।
અશક્તઃ સિન્ધુરાજસ્ય ભૂત્વા ત્રાણાય ભારત॥ 7-152-28 (51703)
સૌવર્ણં સત્યસન્ધસ્ય ધ્વજમક્લિષ્ટકર્મણઃ।
અપશ્યન્યુધિ ભીષ્મસ્ય કથમાશંસસે જયમ્॥ 7-152-29 (51704)
મધ્યે મહારથાનાં કિં શેષં તત્ર મન્યસે।
હતો ભૂરિશ્રવાશ્ચૈવ કિં શેષં તત્ર મન્યસે॥ 7-152-30 (51705)
કૃપ એવ ચ દુર્ધર્ષો યદિ જીવતિ પાર્થિવ।
યો નાગાત્સિન્ધુરાજસ્ય વર્ત્મ તં પૂજયામ્યહમ્॥ 7-152-31 (51706)
યત્રાપશ્યં હતં ભીષ્મં પશ્યતસ્તેઽનુજસ્ય વૈ।
દુઃશાસનસ્ય કૌરવ્ય કુર્વાણં કર્મ દુષ્કરમ્॥ 7-152-32 (51707)
અવધ્યકલ્પં સઙ્ગ્રામે દેવૈરપિ સવાસવૈઃ।
ન તે વસુન્ધરાઽસ્તીતિ તદાહં ચિન્તયે નૃપ॥ 7-152-33 (51708)
ઇમાનિ પાણ્ડવાનાં ચ સૃજ્જયાનાં ચ ભારત।
અનીકાન્યાદ્રવન્તે માં સહિતાન્યદ્ય ભારત॥ 7-152-34 (51709)
નાહત્વા સર્વપાઞ્ચલાન્કવચસ્ય વિમોક્ષણમ્।
કર્તાઽસ્મિ સમરે કર્મ ધાર્તરાષ્ટ્ર હિતં તવ॥ 7-152-35 (51710)
રાજન્બ્રૂયાઃ સુતં મે ત્વમશ્વત્થામાનમાહવે।
ન સોમકાઃ પ્રમોક્તવ્યા જીવિતં પરિરક્ષતા॥ 7-152-36 (51711)
યચ્ચ પિત્રાઽનુશિષ્ટોઽસિ તદ્વચઃ પરિપાલય।
આનૃશંસ્યે દમે સત્યે ચાર્જવે ચ સ્થિરો ભવ॥ 7-152-37 (51712)
ધર્માર્થકામકુશલો ધર્માર્થાવપ્યપીડયન્।
ધર્મપ્રધાનકાર્યાણિ કુર્યાશ્ચેતિ પુનઃ પુનઃ॥ 7-152-38 (51713)
ચક્ષુર્મનોભ્યાં સન્તોષ્યા વિપ્રાઃ પૂજ્યાશ્ચ શક્તિતઃ।
ન ચૈષાં વિપ્રિયં કાર્યં તે હિ વહ્નિશિખોપમાઃ॥ 7-152-39 (51714)
એષ ત્વહમનીકાનિ પ્રવિશામ્યરિસૂદન।
રણાય મહતે રાજંસ્ત્વયા વાક્શરપીડિતઃ॥ 7-152-40 (51715)
ત્વં ચ દુર્યોધન બલં યદિ શક્તોઽસિ પાલય।
રાત્રાવપિ ચ યોદ્ધવ્યાઃ સંરબ્ધાઃ કુરુસૃઞ્જયાઃ॥ 7-152-41 (51716)
એવમુક્ત્વા તતઃ પ્રાયાદ્દ્રોણઃ પાણ્વસૃઞ્જયાન્।
મુષ્ણન્ક્ષત્રિયતેજાંસિ નક્ષત્રાણામિવાંશુમાન્॥ ॥ 7-152-42 (51717)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ જયદ્રથવધપર્વણિ ચતુર્દશદિવસયુદ્ધે દ્વિપઞ્ચાશદધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥ 152 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-152-3 નિષ્ટાનકઃ સવ્યથઃ શબ્દઃ॥ 5-152-8 ઇયં સેના નાસ્તીત્યસ્ય નષ્ટેત્યર્થઃ॥ 5-152-10 ગ્લહતે પાતયતિ॥ 5-152-16 નોચેદિતિ। પરેલોકેઽધિકઃ પાપિનાં ક્લેશ ઇહત્વલ્પેનૈવ ભોગેન નિસ્તાર ઇતિ ભાવઃ॥ નેહ ચેત્પરલોકે યત્પાપમિચ્છેત્તતોઽધિકમ્ ઇતિ ક. પાઠઃ। ન ભવેત્પરલોકે યત્તપ્તમિચ્છેત્તતોઽધિકમ્। ઇતિ ખ. પાઠઃ। નોચેત્પાપં પરં લોકે ત્વં મન્યેથાસ્તતોઽધિકમ્ ઇતિ ઙ.પાઠઃ। નેહ વૈ પરલોકાય પાપમિચ્છેત પાર્થિવઃ ઇતિ ટ.ઙ.પાઠઃ॥ 5-152-20 અભ્યસ્ત આવર્તિતઃ॥ 5-152-22 યસ્તુ શર્વાદ્વરં લબ્ધ્વા પર્યવારયદર્જુનમ્। સિન્ધુરાજઃ સમાશ્રિત્ય સ વો મધ્યે કથં હતઃ ઇતિ ક.ખ.પાઠઃ। યત્તાઃ સર્વે પુરા ભૂત્વા અર્જુનં પર્યવારયન્। સિન્ધુરાજાઃ સમાશ્રિત્ય સ વો મધ્યે કથં હતઃ ઇતિ ટ.પાઠઃ। યત્તત્સર્વે પરં ભૂત્વા પર્યવારયતાર્જુનમ્। સિન્ધુરાજાનમાશ્રિત્ય સ વો મધ્યે કથં હતઃ ઇતિ ઙ. પાઠઃ। યત્તત્સર્વે પરાભૂય પર્યવારયતાર્જુનિમ્। સિન્ધુરાજાનમાશ્રિત્ય સ વો મધ્યે કથં હતઃ ઇતિ ઙ. પાઠઃ॥ 5-152-27 પશ્યામ્યહં વૈ પાઞ્ચાલાન્સહ તેન શિખણ્ડિના ઇતિ ક.ટ.ઙ.પાઠઃ। ધૃષ્ટદ્યુમ્નસ્ય કિલ્પિષે ઇતિ ઝ.પાઠઃ॥ 5-152-152 દ્વિપઞ્ચાશદધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 153
॥ શ્રીઃ ॥
7.153. અધ્યાયઃ 153
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
દુર્યોધનેન કર્ણંપ્રતિ જયદ્રથવધે દ્રોણસ્ય પાર્થપક્ષપાતાદૌદાસીન્યસ્ય હેતુત્વેઽભિહિતે કર્ણેન તન્નિરાકરણપૂર્વકં દૈવસ્યૈવ તત્ર હેતુત્વકથનમ્॥ 1 ॥ રાત્રિયુદ્ધારમ્ભઃ॥ 2 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-153-0 (51718)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-153-0x (4671)
તતો દુર્યોધનો રાજા દ્રોણેનૈવં પ્રચોદિતઃ।
અમર્ષવશમાપન્નો યુદ્ધાયૈવ મનો દધે।
અબ્રવીચ્ચ તદા કર્ણં પુત્રો દુર્યોધનસ્તવ॥ 7-153-1 (51719)
પશ્ય કૃષ્ણસહાયેન પાણ્ડવેન કિરીટિના।
આચાર્યવિહિતં વ્યૂહં ભિત્ત્વા દેવૈઃ સુદુર્ભિદમ્॥ 7-153-2 (51720)
તવ વ્યાયચ્છમાનસ્ય દ્રોણસ્ય ચ મહાત્મનઃ।
મિષતાં યોધમુખ્યાનાં સૈન્ધવો વિનિપાતિતઃ॥ 7-153-3 (51721)
પશ્ય રાધેય પૃથ્વીશાઃ પૃથિવ્યાં પ્રવરા યુધિ।
પાર્થેનૈકેન નિહતાઃ સિંહેનેવેતરે મૃગાઃ॥ 7-153-4 (51722)
મમ વ્યાયચ્છમાનસ્ય સમરે શત્રુસૂદન।
અલ્પાવશેષં સૈન્યં મે કૃતં શક્રાત્મજેન હ॥ 7-153-5 (51723)
કથં વૈ યુધ્યમાનસ્ય દ્રોણસ્ય યુધિ ફલ્ગુનઃ।
ભિન્દ્યાત્સુદુર્ભિદં વ્યૂહં યતમાનોઽપિ સંયુગે॥ 7-153-6 (51724)
પ્રતિજ્ઞાયા ગતઃ પારં હત્વા સૈન્ધવમર્જુનઃ॥ 7-153-7 (51725)
પશ્ય રાધેય પૃથ્વીશાન્પૃથિવ્યાં પાતિતાન્બહૂન્।
પાર્થેન નિહતાન્સઙ્ખ્યે મહેન્દ્રોપમવિક્રમાન્॥ 7-153-8 (51726)
અનિચ્છતઃ કથં વીર દ્રોણસ્ય યુધિ પાણ્ડવઃ।
ભિન્દ્યાત્સુદુર્ભિદં વ્યૃહં યતમાનસ્ય શુપ્મિણઃ॥ 7-153-9 (51727)
દયિતઃ ફલ્ગુનો નિત્યમાચાર્યસ્ય મહાત્મનઃ।
તતોઽસ્ય દત્તવાન્દ્વારમયુદ્ધેનૈવ શત્રુહન્॥ 7-153-10 (51728)
અભયં સિન્ધુરાજાય દત્ત્વા દ્રોણઃ પરન્તપઃ।
પ્રાદાત્કિરીટિને દ્વારં પશ્યન્નિર્ગુણતાં મયિ॥ 7-153-11 (51729)
યદ્યદાસ્યદનુજ્ઞાં વૈ પૂર્વમેવ ગૃહાન્પ્રતિ।
પ્રમ્થાતું સિન્ધુરાજસ્ય ન ભવેજ્જીવિતક્ષયઃ॥ 7-153-12 (51730)
જયદ્રથો જીવિતાર્થી ગચ્છમાનો ગૃહાન્પ્રતિ।
મયાઽનાર્યેણ સંરુદ્ધો દ્રોણાત્પ્રાપ્યાભયં રણે॥ 7-153-13 (51731)
`રક્ષામિ સૈન્ધવં યુદ્ધે નૈનં પ્રાપ્સ્યતિ ફલ્ગુનઃ।
મમ સૈન્યવિનાશાય રુદ્ધો વિપ્રેણ સૈન્ધવઃ॥ 7-153-14 (51732)
તસ્ય મે મન્દભાગ્યસ્ય યતમાનસ્ય સંયુગે।
હતાનિ સર્વસૈન્યાનિ હતો રાજા જયદ્રથઃ॥ 7-153-15 (51733)
પશ્ય યોધવરાન્કર્ણ શતશોઽથ સહસ્રશઃ।
પાર્થનામાઙ્કિતૈર્વાણૈઃ સર્વે નીતા યમક્ષયમ્॥ 7-153-16 (51734)
કથમેકરથેનાજૌ બહૂનાં નઃ પ્રપશ્યતામ્।
વિપન્નઃ સૈન્ધવો રાજા યોધાશ્ચૈવ સહસ્રશઃ'॥ 7-153-17 (51735)
અદ્ય મે ભ્રાતરઃ ક્ષીણાશ્ચિત્રસેનાદયો રણે।
ભામસનં સમાસાદ્ય પશ્યતાં નોદુરાત્મનામ્॥ 7-153-18 (51736)
કર્ણ ઉવાચ। 7-153-19x (4672)
આચાર્યં મા વિગર્હસ્વ શક્ત્યાઽસૌ યુધ્યતે દ્વિજઃ।
યથાબલં યથોત્સાહં ત્યક્ત્વા જીવિતમાત્મનઃ॥ 7-153-19 (51737)
યદ્યેનં સમતિક્રમ્ય પ્રવિષ્ટઃ શ્વેતવાહનઃ।
નાત્ર સૂક્ષ્મોઽપિ દોષઃસ્યાદાચાર્યસ્ય કથઞ્ચન॥ 7-153-20 (51738)
કૃતી દક્ષો યુવા શૂરઃ કૃતાસ્ત્રો લઘુવિક્રમઃ।
દિવ્યાસ્ત્રયુક્તમાસ્થાય રથં વાનરલક્ષણમ્॥ 7-153-21 (51739)
કૃષ્ણેન ચ ગૃહીતાશ્વમભેદ્યકચાવૃતઃ।
ગાણ્ડીવમજરં દિવ્યં ધનુરાદાય વીર્યવાન્॥ 7-153-22 (51740)
પ્રવર્ષન્નિશિતાન્બાણાન્બાહુદ્રવિણદર્પિતઃ।
યદર્જુનોઽભ્યયાદ્દ્રોણમુપપન્નં હિ તસ્ય તત્॥ 7-153-23 (51741)
આચાર્યઃ સ્થવિરો રાજઞ્શીઘ્રયાને તથાઽક્ષમઃ।
બાહુવ્યાયામચેષ્ટાયામશક્તસ્તુ નરાધિપ॥ 7-153-24 (51742)
તેનૈવમભ્યતિક્રાન્તઃ શ્વેતાશ્વઃ કૃષ્ણસારથિઃ।
તસ્ય દોષં ન પશ્યામિ દ્રોણસ્યાનેન હેતુના॥ 7-153-25 (51743)
અજય્યાન્પાણ્ડવાન્મન્યે દ્રોણોનાસ્ત્રવિદા મૃધે।
તથા હ્યેનમતિક્રમ્ય પ્રવિષ્ટઃ શ્વેતવાહનઃ॥ 7-153-26 (51744)
સતતં ચેષ્ટમાનાનાં નિકૃત્યા વિક્રમેણ ચ।
દૈવાદિષ્ટોઽન્યથાભાવો ન મન્યે વિદ્યતે ક્વચિત્॥ 7-153-27 (51745)
યતો નો યુધ્યમાનાનાં પરં શક્ત્યા સુયોધન।
સૈન્ધવો નિહતો યુદ્ધે દૈવમત્ર પરં સ્મૃતમ્॥ 7-153-28 (51746)
પરં યત્નં કુર્વતાં ચ ત્વયા સાર્ધં રણાજિરે।
હત્વાઽસ્માકં પૌરુષં વૈ દૈવં પશ્ચાત્કરોતિ નઃ॥ 7-153-29 (51747)
દૈવોપસૃષ્ટપુરુષો યત્કર્મ કુરુતે ક્વચિત્।
કૃતં કૃતં હિ તત્તસ્યટ દૈવેન વિનિપાત્યતે॥ 7-153-30 (51748)
યત્કર્તવ્યં મનુષ્યેણ વ્યવસાયવતા સદા।
તત્કાર્યમવિશઙ્કેન સિદ્ધિર્દૈવે પ્રતિષ્ઠિતા॥ 7-153-31 (51749)
નિકૃત્યા વઞ્ચિતાઃ પાર્થા વિષયોગૈશ્ચ ભારત।
દગ્ધા જતુગૃહે ચાપિ દ્યૂતેન ચ પરાજિતાઃ॥ 7-153-32 (51750)
રાજનીતિં સમાશ્રિત્ય પ્રહિતાશ્ચૈવ કાનનમ્।
યત્નેન ચ કૃતં તત્તદ્દૈવેન વિનિપાતિતમ્॥ 7-153-33 (51751)
યુધ્યસ્વ યત્નમાસ્થય દૈવં કૃત્વા નિરર્થકમ્।
યતતસ્તવ તેષાં ચ દૈવં માર્ગેણ યાસ્યતિ॥ 7-153-34 (51752)
ન તેષાં મતિપૂર્વં હિ સુકૃતં દૃશ્યતે ક્વચિત્।
દુષ્કૃતં તવ વા વીર બુદ્ધ્યા હીનં કુરૂદ્વહ॥ 7-153-35 (51753)
દૈવં પ્રમાણં સર્વસ્ય સુકૃતસ્યેતરસ્ય વા।
અનન્યકર્મ દૈવં હિ જાગર્તિ સ્વપતામપિ।
`તેન યુક્તો હિ પુરુષઃ કાર્યાકાર્યે નિયુજ્યતે'॥ 7-153-36 (51754)
બહૂનિ તવ સૈન્યાનિ યોધાશ્ચ બહવસ્તવ।
ન તથા પાણ્ડુપુત્રાણામેવં યુદ્ધમવર્તત॥ 7-153-37 (51755)
તૈરલ્પૈર્બહવો યૂયં ક્ષયં નીતાઃ પ્રહારિણઃ।
શઙ્કે દૈવસ્ય તત્કર્મ પૌરુષં યેન નાશિતમ્॥ 7-153-38 (51756)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-153-39x (4673)
એવં સંભાષમાણાનાં બહુ તત્તજ્જનાધિપ।
પાણ્ડવાનામનીકાનિ સમદૃશ્યન્ત સંયુગે॥ 7-153-39 (51757)
તતઃ પ્રવવૃતે યુદ્ધં વ્યતિષક્તરથદ્વિપમ્।
તાવકાનાં પરૈઃ સાર્ધં રાજન્દુર્મન્ત્રિતે તવ॥ ॥ 7-153-40 (51758)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ જયદ્રથવધપર્વણિ ચતુર્દશદિવસયુદ્ધે ત્રિપઞ્ચાશદધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥ 153 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-153-12 યદ્યદાસ્યત્ દદ્યાચ્ચેદિત્યર્થઃ। સિન્ધુરાજસ્ય નાભવિધ્યજ્જનક્ષય ઇતિ ઝ. પાઠઃ॥ 5-153-27 અન્યથાભાવઃ પરાજયો દૈવાદિષ્ટઃ। નતુ દ્રોણાપરાધજ ઇતિ ભાવઃ॥ દૈવદૃષ્ટ્યાઽન્યથાભાવો ન મન્યુર્વિદ્યતે ક્વચિત્ ઇતિ ક. પાઠઃ। દૈવદિષ્ટાન્યથાભાવો ન મન્યુર્વિદ્યતે ક્વચિત્ ઇતિ ખ.પાઠઃ॥ 5-153-30 દૈવોપસૃષ્ટો દુર્દૈવપ્રસ્તઃ॥ 5-153-35 તેષાં જયહેતુઃ સુકૃતં તવ વા પરાજયહેતુઃ દુષ્કૃતં નાસ્તીત્યાહ। ન તેષામિતિ॥ 5-153-153 ત્રિષઞ્ચાશદધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 154
॥ શ્રીઃ ॥
7.154. અધ્યાયઃ 154
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
યુધિષ્ઠિરેણ દુર્યોધનપરાજયઃ॥ 1 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-154-0 (51759)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-154-0x (4674)
તદુદીર્ણં રથાશ્વૌઘં બલં તવ જનાધિપ।
પાણ્ડુસેનામતિક્રમ્ય યોધયામાસ સર્વતઃ॥ 7-154-1 (51760)
પાઞ્ચાલાઃ કુરવશ્ચૈવ યોધયન્તઃ પરસ્પરમ્।
યમરાષ્ટ્રાય મહતે પરલોકાય દીક્ષિતાઃ॥ 7-154-2 (51761)
શૂરાઃ શૂરૈઃ સમાગમ્ય શરતોમરશક્તિભિઃ।
વિવ્યધુઃ સમરેઽન્યોન્યં નિન્યુશ્ચૈવ યમક્ષયમ્॥ 7-154-3 (51762)
રથિનાં રથિભિઃ સાર્ધં રુધિરસ્રાવદારુણમ્।
પ્રાવર્તત મહદ્યુદ્ધં નિઘ્નતામિતરેતરમ્॥ 7-154-4 (51763)
વારણાશ્ચ મહારાજ સમાસાદ્ય પરસ્પરમ્।
વિષાણૈર્દારયામાસુઃ સુસઙ્ક્રુદ્ધા મદોત્કટાઃ॥ 7-154-5 (51764)
હયારોહાન્હયારોહાઃ પ્રાસશક્તિપરશ્વથૈઃ।
બિભિદુસ્તુમુલે યુદ્ધે પ્રાર્થયન્તો મહદ્યશઃ॥ 7-154-6 (51765)
પત્તયશ્ચ મહાબાહો શતશઃ શસ્ત્રપાણયઃ।
અન્યોન્યમાર્દયન્રાજન્નિત્યં યત્તાઃ પરાક્રમે॥ 7-154-7 (51766)
ગોત્રાણાં નામધેયાનાં કુલાનાં ચૈવ મારિષ।
શ્રવણાદ્ધિ વિજાનીમઃ પાઞ્ચાલાન્કુરુભિઃ સહ॥ 7-154-8 (51767)
તેઽન્યોન્યં સમરે યોધાઃ શરશક્તિપરશ્વથૈઃ।
પ્રૈષયન્પરલોકાય વિચરન્તો હ્યભીતવત્॥ 7-154-9 (51768)
શરૈર્દશ દિશો રાજંસ્તેષાં મુક્તૈઃ સહસ્રશઃ।
ન ભ્રાજન્તે યથા પૂર્વં ભાસ્કરસ્ય ચ નાશનાત્॥ 7-154-10 (51769)
તથા પ્રયુધ્યમાનેષુ પાણ્ડવેયેષુ ભારત।
દુર્યોધનો મહારાજ વ્યવાગાહત તદ્બલમ્॥ 7-154-11 (51770)
સૈન્ધવસ્ય વધેનૈવ ભૃશં દુઃખસમન્વિતઃ।
મર્તવ્યમિતિ સંચિન્ત્ય પ્રાવિશચ્ચ દ્વિષદ્બલમ્॥ 7-154-12 (51771)
નાદયન્રથઘોષેણ કમ્પયન્નિવ મેદિનીમ્।
અભ્યવર્તત પુત્રસ્તે પાણ્ડવાનામનીકિનીમ્॥ 7-154-13 (51772)
સ સન્નિપાતસ્તુમુલસ્તસ્ય તેષાં ચ ભારત।
અભવત્સર્વસૈન્યાનામભાવકરમો મહાન્॥ 7-154-14 (51773)
`ધૃતરાષ્ટ્ર ઉવાચ। 7-154-15x (4675)
તથા હતેષુ સૈન્યેષુ તથા કૃચ્છ્રગતઃ સ્વયમ્।
કચ્ચિદ્દુર્યોધનઃ સૂત નાકાર્ષીત્પૃષ્ઠતો રણમ્॥ 7-154-15 (51774)
એકસ્ય ચ બહુનાં ચ સન્નિપાતો મહાનભૂત્।
વિશેષતો હિ નૃપતેર્વિષમં પ્રતિભાતિ મે॥ 7-154-16 (51775)
સોઽત્યન્તસુખસંવૃદ્ધો રક્ષ્યો લોકસ્ય ચેશ્વરઃ।
એકો બહૂન્સમાસાદ્ય કચ્ચિન્નાસીત્પરાઙ્મુખઃ॥ 7-154-17 (51776)
દ્રોણઃ કર્ણઃ કૃપશ્ચૈવ કૃતવર્મા ચ સાત્વતઃ।
નાવારયન્કથં યુદ્ધે રાજાનં રાજ્યકાઙ્ક્ષિણઃ॥ 7-154-18 (51777)
સર્વોપાયૈર્હિ યુદ્ધેષુ રક્ષિતવ્યો મહીપતિઃ।
એષા નીતિઃ પરા યુદ્ધે દૃષ્ટા તત્ર મનીષિભિઃ॥ 7-154-19 (51778)
પ્રવિષ્ટે વૈ મમ સુતે પરેષાં વૈ મહદ્બલમ્।
મામકા રથિનાં શ્રેષ્ઠાઃ કિમકુર્વત સ઼ઞ્જય॥ 7-154-20 (51779)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-154-21x (4676)
રાજન્સઙ્ગ્રામમાશ્ચર્યં પુત્રસ્ય તવ ભારત।
એકસ્ય ચ બહૂનાં ચ શૃણુ મે બ્રુવતો ધ્રુવમ્॥ 7-154-21 (51780)
દ્રોણેન વાર્યમાણોઽસૌ કર્ણેન ચ કૃપેણ ચ।
પ્રાવિશત્પાણ્ડવીં સેનાં મકરઃ સાગરં યથા॥ 7-154-22 (51781)
કિરન્નિષુસહસ્રાણિ તત્રતત્ર તથાતથા।
પાઞ્ચાલાન્પાણ્ડવાંશ્ચૈવ વિવ્યાધ નિશિતૈઃ શરૈઃ॥ 7-154-23 (51782)
યથોદયગતઃ સૂર્યો રશ્મિભિર્નાશયેત્તમઃ।
તથા પુત્રસ્તવ બલં નાશયત્તન્મહાબલઃ'॥ 7-154-24 (51783)
યથા મધ્યન્દિને સૂર્યં પ્રતપન્તં ગભસ્તિભિઃ।
તથા તવ સુતં મધ્યે પ્રતપન્તં શરાર્ચિભિઃ।
ન શેકુર્ભારતં યુદ્ધે પાણ્ડવાઃ સમુદીક્ષિતુમ્॥ 7-154-25 (51784)
પલાયનકૃતોત્સાહા નિરુત્સાહા દ્વિષજ્જયે।
પર્યધાવન્ત પાઞ્ચાલા વધ્યમાના મહાત્મના॥ 7-154-26 (51785)
રુક્મપુઙ્ખૈઃ પ્રસન્નાગ્રૈસ્તવ પુત્રેણ ધન્વિના।
અર્દ્યમાનાઃ શરૈસ્તૂર્ણં ન્યપતન્પાણ્ડુસૈનિકાઃ॥ 7-154-27 (51786)
`વ્યદ્રવંશ્ચ ભયાદ્યોધા દૃષ્ટ્વા તં પરમાહવે।
વ્યાત્તાનનમિવ પ્રાપ્તમન્તકં પ્રાણહારિણમ્'॥ 7-154-28 (51787)
ન તાદૃશં રમે કર્મ કૃતવન્તસ્તુ તાવકાઃ।
યાદૃશં કૃતવાન્રાજા પુત્રસ્તવ વિશામ્પતે॥ 7-154-29 (51788)
પુત્રેણ તવ સા સેના પાણ્ડવી મથિતા રણે।
નલિની દ્વિરદેનેવ સમન્તાત્ફુલ્લપઙ્કજા॥ 7-154-30 (51789)
ક્ષીણતોયાનિલાર્કાભ્યાં હતત્વિડિવ પદ્મિની।
બભૂવ પાણ્ડવી સેના તવ પુત્રસ્ય તેજસા॥ 7-154-31 (51790)
પાણ્ડુસેનાં હતાં દૃષ્ટ્વા તવ પુત્રેણ ભારત।
ભીમસેનપુરોગાસ્તુ પાઞ્ચાલાઃ સમુપાદ્રવન્॥ 7-154-32 (51791)
સ ભીમસેનં દશભિર્માદ્રીપુત્રૌ ત્રિભિસ્ત્રિભિઃ।
વિરાટદ્રુપદૌ ષડ્ભિઃ શતેન ચ શિખણ્ડિનમ્॥ 7-154-33 (51792)
ધૃષ્ટદ્યુમ્નં ચ સપ્તત્યા ધર્મપુત્રં ચ સપ્તભિઃ।
કેકયાંશ્ચૈવ ચેદીંશ્ચ બહુભિર્નિશિતૈઃ શરૈઃ॥ 7-154-34 (51793)
સાત્વતં પઞ્ચભિર્વિદ્ધા દ્રૌપદેયાંસ્ત્રિભિસ્ત્રિભિઃ।
ઘટોત્કચં ચ સમરે વિદ્ધ્વા સિંહ ઇવાનદત્॥ 7-154-35 (51794)
શતશશ્ચાપરાન્યોધાન્સદ્વિપાંશ્ચ મહારણે।
શરૈરવચકર્તોગ્રૈઃ ક્રુદ્ધોઽન્તક ઇવ પ્રજાઃ॥ 7-154-36 (51795)
સા તેન પાણ્ડવી સેના વધ્યમાના શિલીમુખૈઃ।
તવ પુત્રેણ સઙ્ગ્રામે વિદુદ્રાવ નરાધિપ॥ 7-154-37 (51796)
તં તપન્તમિવાદિત્યં કુરુરાજં મહાહવે।
નાશકન્વીક્ષિતું રાજન્પાણ્ડુપુત્રસ્ય સૈનિકાઃ॥ 7-154-38 (51797)
તતો યુધિષ્ઠિરો રાજા કુપિતો રાજસત્તમ।
અભ્યધાવત્કુરુપતિં તવ પુત્રં જિઘાંસયા॥ 7-154-39 (51798)
તાવુભૌ યુધિ કૌરવ્યૌ સમીયતુરરિન્દમૌ।
સ્વાર્થહેતોઃ પરાક્રાન્તૌ દુર્યોધનયુધિષ્ઠિરૌ॥ 7-154-40 (51799)
તતો દુર્યોધનઃ ક્રુદ્ધઃ શરૈઃ સન્નતપર્વભિઃ।
વિવ્યાધ દશભિસ્તૂર્ણં ધ્વજં ચિચ્છેદ ચેષુણા॥ 7-154-41 (51800)
ઇન્દ્રસેનં ત્રિભિશ્ચૈવ લલાટે જઘ્નિવાન્નૃપ।
સારથિં દયિતં રાજ્ઞઃ પાણ્ડવસ્ય મહાત્મનઃ॥ 7-154-42 (51801)
ધનુશ્ચ પુનરન્યેન ચકર્તાસ્ય મહારથઃ।
ચતુર્ભિશ્ચતુરશ્ચૈવ બાણૈર્વિવ્યાધ વાજિનાઃ॥ 7-154-43 (51802)
તતો યુધિષ્ઠિરઃ ક્રુદ્ધો નિમેષાદિવ કાર્મુકમ્।
અન્યદાદાય વેગેન કૌરવં પ્રત્યવારયત્॥ 7-154-44 (51803)
તસ્ય તાન્નિઘ્નતઃ શત્રૂન્રુક્મપૃષ્ઠં મહદ્ધનુઃ।
ભલ્લાભ્યાં પણ્ડવો જ્યેષ્ઠસ્ત્રિધા ચિચ્છેદ મારિષ॥ 7-154-45 (51804)
વિવ્યાધ ચૈનં દશભિઃ સમ્યગસ્તૈઃ શિતૈઃ શરૈઃ।
મર્મ ભિત્ત્વા તુ તે સર્વે સંલગ્નાઃ ક્ષિતિમાવિશન્॥ 7-154-46 (51805)
તતઃ પરિવૃતા યોધાઃ પરિવવ્રુર્યુધિષ્ઠિરમ્।
વૃત્રેણ સહ યુધ્યન્તં યદ્વદ્દેવાઃ શતક્રતુમ્॥ 7-154-47 (51806)
તતો યુધિષ્ઠિરો રાજા તવ પુત્રસ્ય મારિષ।
શરં ચ સૂર્યરશ્મ્યાભમત્યુગ્રમનિવારણમ્।
હા હતોઽસીતિ રાજાનમુક્ત્વાઽમુઞ્ચદ્યુધિષ્ઠિરઃ॥ 7-154-48 (51807)
સ તેનાકર્ણમુક્તેન વિદ્ધો બાણેન કૌરવઃ।
નિષસાદ રથોપસ્થે ભૃશં સમ્મૂઢચેતનઃ॥ 7-154-49 (51808)
તતઃ પાઞ્ચાલ્યસેનાનાં ભૃશમાસીદ્રવો મહાન્।
હતો રાજેતિ રાજેન્દ્ર મુદિતાનાં સમન્તતઃ॥ 7-154-50 (51809)
બાણશબ્દરવશ્ચોગ્રઃ શુશ્રુવે તત્ર મારિષ।
અથ દ્રોણો દ્રુતં તત્ર પ્રત્યદૃશ્યત સંયુગે॥ 7-154-51 (51810)
હૃષ્ટો દુર્યોધનશ્ચાપિ દૃઢમાદાય કાર્મુકમ્।
તિષ્ઠતિષ્ઠેતિ રાજાનં બ્રુવન્પાણ્ડવમભ્યયાત્॥ 7-154-52 (51811)
પ્રત્યુદ્યયુસ્તં ત્વરિતાઃ પાઞ્ચાલા જયગૃદ્ધિનઃ।
તાન્દ્રોણઃ પ્રતિજગ્રાહ પરીપ્સન્કુરુસત્તમમ્।
ચણ્ડવાતઃ સમુદ્વૂતો મેઘાનમ્બુમુચો યથા॥ 7-154-53 (51812)
તતો રાજન્મહાનાસીત્સઙ્ગ્રામો ભૂરિવર્ધનઃ।
તાવકાનાં પરેષાં ચ સમેતાનાં યુયુત્સયા॥ ॥ 7-154-54 (51813)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ ઘટોત્કચવધપર્વણિ ચતુર્દશરાત્રિયુદ્ધે ચતુઃપઞ્ચાશદધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥ 154 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-154-8 ગોત્રં પિત્રાદિ નામ શૈનેય સાત્યકે ઇત્યાદિ। કુલં પાણ્ડ્યપાઞ્ચાલ્યેત્યાદિ॥ 5-154-46 સમ્યગસ્તૈઃ દૃઢં પ્રક્ષિપ્તૈઃ॥ 5-154-51 બાણશબ્દરવો બાણશબ્દસહિતો રવઃ પ્રાણિશબ્દઃ॥ 5-154-54 ભૂરિવર્ધનો બહુચ્છેદનઃ॥ 5-154-154 ચતુઃપઞ્ચાશદધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 155
॥ શ્રીઃ ॥
7.155. અધ્યાયઃ 155
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
દ્રોણયુદ્ધવર્ણનમ્॥ 1 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-155-0 (51814)
ધૃતરાષ્ટ્ર ઉવાચ। 7-155-0x (4677)
યત્તદા પ્રાવિશત્પાણ્ડૂનાચાર્યઃ કુપિતો બલી।
ઉક્તા દુર્યોધનં મન્દં મમ શાસ્ત્રાતિગં સુતમ્॥ 7-155-1 (51815)
પ્રવિશ્ય વિચરન્તં ચ રથે શૂરમવસ્થિતમ્।
કથં દ્રોણં મહેષ્વાસં પાણ્ડવાઃ પર્યવારયન્॥ 7-155-2 (51816)
કેઽરક્ષન્દક્ષિણં ચક્રમાચાર્યસ્ય મહાહવે।
કે ચોત્તરમરક્ષન્ત નિઘ્નતઃ શાસ્ત્રવાન્બહૂન્॥ 7-155-3 (51817)
કે ચાસ્ય પૃષ્ઠતોઽન્વાસન્વીરા વીરસ્ય યોધિનઃ।
કે પુરસ્તાદવર્તન્ત રથિનસ્તસ્ય શત્રવઃ॥ 7-155-4 (51818)
મન્યે તાનસ્પૃશચ્છીતમતિવેલમનાર્તવમ્।
મન્યે તે સમવેપન્ત ગાવો વૈ શિશિરે યથા॥ 7-155-5 (51819)
યત્પ્રાવિશન્મહેષ્વાસઃ પાઞ્ચાલાનપરાજિતઃ।
નૃત્યન્સ રથમાર્ગેષુ સર્વશસ્ત્રભૃતાં વરઃ॥ 7-155-6 (51820)
નિર્દહન્સર્વસૈન્યાનિ પાઞ્ચાલાનાં રથર્ષભઃ।
ધૂમકેતુરિવ ક્રુદ્ધઃ કથં મૃત્યુમુપેયિવાન્॥ 7-155-7 (51821)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-155-8x (4678)
સાયાહ્ને સૈન્ધવં હત્વા રાજ્ઞા પાર્થઃ સમેત્ય ચ।
સાત્યકિશ્ચ મહેષ્વાસો દ્રોણમેવાભ્યધાવતામ્॥ 7-155-8 (51822)
તથા યુધિષ્ઠિરસ્તૂર્ણં ભીમસેનશ્ચ પાણ્ડવઃ।
પૃથક્ચમૂભ્યાં સંયત્તૌ દ્રોણમેવાભ્યધાવતામ્॥ 7-155-9 (51823)
તથૈવ નકુલો ધીમાન્સહદેવશ્ચ દુર્જયઃ।
ધૃષ્ટદ્યુમ્નઃ શતાનીકો વિરાટશ્ચ સકેકયઃ।
માત્સ્યાઃ સાલ્વાઃ સસેનાશ્ચ દ્રોણમેવ યયુર્યુધિ॥ 7-155-10 (51824)
દ્રુપદશ્ચ તથા રાજા પાઞ્ચાલૈરભિરક્ષિતઃ।
ધૃષ્ટદ્યુમ્નપિતા રાજન્દ્રોણમેવાભ્યવર્તત॥ 7-155-11 (51825)
દ્રૌપદેયા મહેષ્વાસા રાક્ષસશ્ચ ઘટોત્કચઃ।
સસૈન્યાસ્તે ન્યવર્તન્ત દ્રોણમેવ મહાદ્યુતિમ્॥ 7-155-12 (51826)
પ્રભદ્રકાશ્ચ પાઞ્ચાલાઃ ષટ્સહસ્રાઃ પ્રહારિણઃ।
દ્રોણમેવાભ્યવર્તન્ત પુરસ્કૃત્ય શિખણ્ડિનમ્॥ 7-155-13 (51827)
તથેતરે નરવ્યાઘ્રાઃ પાણ્ડવાનાં મહારથાઃ।
સહિતાઃ સન્ન્યવર્તન્ત દ્રોણમેવ દ્વિજર્ષભમ્॥ 7-155-14 (51828)
તેષુ શૂરેષુ યુદ્ધાય ગતેષુ ભરતર્ષભ।
બભૂવ રજની ઘોરા ભીરૂણાં ભયવર્ધિની॥ 7-155-15 (51829)
યોધાનામશિવા રૌદ્રા રાજન્નન્તકગામિની।
કુઞ્જરાશ્વમનુષ્યાણાં પ્રાણાન્તકરણી તદા॥ 7-155-16 (51830)
તસ્યાં રજન્યાં ઘોરાયાં નદન્ત્યઃ સર્વતઃ શિવાઃ।
ન્યવેદયન્ભયં ઘોરં સજ્વાલકબલૈર્મુખૈઃ॥ 7-155-17 (51831)
ઉલૂકાશ્ચાપ્યદૃશ્યન્ત શંસન્તો વિપુલં ભયમ્।
વિશેષતઃ કૌરવાણાં ધ્વજિન્યામતિદારુણાઃ॥ 7-155-18 (51832)
તતઃ સૈન્યેષુ રાજેન્દ્ર શબ્દઃ સમભવન્મહાન્।
ભેરીશબ્દેન મહતા મૃદઙ્ગાનાં સ્વનેન ચ॥ 7-155-19 (51833)
ગજાનાં બૃંહિતૈશ્ચાપિ તુરઙ્ગાણાં ચ હેષિતૈઃ।
ખુરશબ્દનિપાતૈશ્ચ તુમુલઃ સર્વતોઽભવત્॥ 7-155-20 (51834)
તતઃ સમભવદ્યુદ્ધં સન્ધ્યાયામતિદારુણમ્।
દ્રોણસ્ય ચ મહારાજ સૃઞ્જયાનાં ચ સર્વશઃ॥ 7-155-21 (51835)
તમસા ચાવૃતે લોકે ન પ્રાજ્ઞાયત કિઞ્ચન।
સૈન્યેન રજસા ચૈવ સમન્તાદુત્થિતેન હ॥ 7-155-22 (51836)
નરસ્યાશ્વસ્ય નાગસ્ય સમસજ્જત શોણિતમ્।
નાપશ્યામ રજો ભૌમં કશ્મલેનાભિસંવૃતાઃ॥ 7-155-23 (51837)
રાત્રૌ વંશવનસ્યેવ દહ્યમાનસ્ય પર્વતે।
ઘોરશ્ચટચટાશબ્દઃ શસ્ત્રાણાં પતતામભૂત્॥ 7-155-24 (51838)
મૃદઙ્ગાનકનિર્હ્રાદૈર્ઝર્ઝરૈઃ પટહૈસ્તથા।
ફેત્કારૈર્હેષિતૈઃ શબ્દૈઃ સર્વમૈવાકુલં બભૌ॥ 7-155-25 (51839)
નૈવ સ્વે ન પરે રાજન્પ્રાજ્ઞાયન્ત તમોવૃતે।
ઉન્મત્તમિવ તત્સર્વં બભૂવ રજનીમુખે॥ 7-155-26 (51840)
ભૌમં રજોઽથ રાજેન્દ્ર શોણિતેન પ્રણાશિતમ્।
શાતકૌમ્ભૈશ્ચ કવચૈર્ભૂષણૈશ્ચ તમોઽનશત્॥ 7-155-27 (51841)
તતઃ સા ભારતી સેના મણિહેમવિભૂષિતા।
દ્યૌરિવાસીત્સનક્ષત્રા રજન્યાં ભરતર્ષભ॥ 7-155-28 (51842)
ગોમાયુબલસઙ્ઘુષ્ટા શક્તિધ્વજસમાકુલા।
વારણાભિરુતા ઘોરા ક્ષ્વેડિતોત્ક્રુષ્ટનાદિતા॥ 7-155-29 (51843)
તત્રાભવન્મહાશબ્દસ્તુમુલો રોમહર્ષણઃ।
સમાવૃણ્વન્દિશઃ સર્વા મહેન્દ્રાશનિનિઃસ્વનઃ॥ 7-155-30 (51844)
સા નિશીથે મહારાજ સેનાઽદૃશ્યત ભારતી।
અઙ્ગદૈઃ કુણ્ડલૈર્નિષ્કૈઃ શસ્ત્રૈશ્ચૈવાવભાસિતા॥ 7-155-31 (51845)
તત્ર નાગા રથાશ્ચૈવ જામ્બૂનદવિભૂષિતાઃ।
નિશાયાં પ્રત્યદૃશ્યન્ત મેઘા ઇવ સવિદ્યુતઃ॥ 7-155-32 (51846)
ઋષ્ટિશક્તિગદાબાણમુસલપ્રાસપટ્ટસાઃ।
સમ્પતન્તો વ્યદૃશ્યન્ત ભ્રાજમાના ઇવાગ્નયઃ॥ 7-155-33 (51847)
દુર્યોધનપુરોવાતાં રથનાગવલાહકામ્।
વાદિત્રઘોષસ્તનિતાં ચાપવિદ્યુદ્વ્વજૈર્વૃતામ્॥ 7-155-34 (51848)
દ્રોણપાણ્ડવપર્જન્યાં ખઙ્ગશક્તિગદાશનિમ્।
શરધારાસ્ત્રપવનાં શસ્ત્રપાતોષ્મસઙ્કુલામ્॥ 7-155-35 (51849)
ઘોરાં વિસ્માપનીમુગ્રાં જીવિતચ્છિદમપ્લુવામ્।
તાં પ્રાવિશન્નતિભયાં નદીં યુદ્ધચિકીર્ષવઃ॥ 7-155-36 (51850)
તસ્મિન્રાત્રિમુખે ઘોરે મહાશબ્દનિનાદિતે।
ભીરૂણાં ત્રાસજનને શૂરાણાં હર્ષવર્ધને॥ 7-155-37 (51851)
રાત્રિયુદ્ધે મહાઘોરે વર્તમાને સુદારુણે।
દ્રોણમભ્યદ્રુવન્ક્રુદ્ધાઃ સહિતાઃ પાણ્ડુસૃઞ્જયાઃ॥ 7-155-38 (51852)
યે યે પ્રમુખતો રાજન્નાવર્તન્ત મહારથાઃ।
તાન્સર્વાન્વિમુખાંશ્ચક્રે કાંશ્ચિન્નિન્યે યમક્ષયમ્॥ 7-155-39 (51853)
તાનિ નાગસહસ્રાણિ રથાનામયુતાનિ ચ।
પદાતિહયસઙ્ઘાનાં પ્રયુતાન્યર્બુદાનિ ચ।
દ્રોણેનૈકેન નારાચૈર્નિર્ભિન્નાનિ નિશામુખે॥ ॥ 7-155-40 (51854)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ ઘટોત્કચવધપર્વણિ ચતુર્દશરાત્રિયુદ્ધે પઞ્ચપઞ્ચાશદધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥ 155 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-155-1 શાસ્ત્રાતિગં શાસ્ત્રમાજ્ઞા॥ 5-155-7 ધૂમકેતુરગ્નિઃ ॥ 5-155-14 સન્ન્યવર્તન્ત સમ્મુખં નિતરામવર્તન્ત॥ 5-155-155 પઞ્ચપઞ્ચાશદધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 156
॥ શ્રીઃ ॥
7.156. અધ્યાયઃ 156
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
ભીમેન દુર્મદદુષ્કર્ણાદિવધઃ॥ 1 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-156-0 (51855)
ધૃતરાષ્ટ્ર ઉવાચ। 7-156-0x (4679)
તસ્મિન્પ્રવિષ્ટે દુર્ધર્ષે સૃઞ્જયાનમિતૌજસિ।
અમૃષ્યમાણે સંરબ્ધે કા વોઽભૂદ્વૈ મતિસ્તદા॥ 7-156-1 (51856)
દુર્યોધનં તથા પુત્રમુક્ત્વા શાસ્ત્રાતિગં મમ।
યત્પ્રાવિશદમેયાત્મા કિં પાર્થઃ પ્રત્યપદ્યત॥ 7-156-2 (51857)
નિહતે સૈન્ધવે વીરે ભૂરિશ્રવસિ ચૈવ હ।
યદાઽભ્યગાન્મહાતેજાઃ પાઞ્ચાલાનપરાજિતઃ॥ 7-156-3 (51858)
કિમમન્યત દુર્ધર્ષે પ્રવિષ્ટે શત્રુતાપને।
દુર્યોધનસ્તુ કિં કૃત્યં પ્રાપ્તકાલમમન્યત॥ 7-156-4 (51859)
કે ચ તં વરદં વીરમન્વયુર્દ્વિજસત્તમમ્।
કે ચાસ્ય પૃષ્ઠતોઽગચ્છન્વીરાઃ શૂરસ્ય યુધ્યતઃ।
કે પુરસ્તાદવર્તન્ત નિઘ્નન્તઃ શાસ્ત્રવાન્રણે॥ 7-156-5 (51860)
મન્યેઽહં પાણ્ડવાન્સર્વાન્ભારદ્વાજશરાર્દિતાન્।
શિશિરે કમ્પમાના વૈ કૃશા ગાવ ઇવ પ્રભો॥ 7-156-6 (51861)
પ્રવિશ્ય સ મહેષ્વાસઃ પાઞ્ચાલાનરિમર્દનઃ।
કથં નુ પુરુષવ્યાઘ્રઃ પઞ્ચત્વમુપજગ્મિવાન્॥ 7-156-7 (51862)
સર્વેષુ યોધેષુ ચ સઙ્ગતેષુ
રાત્રૌ સમેતેષુ મહારથેષુ।
સંલોડ્યમાનેષુ પૃથગ્બલેષુ
કે વસ્તદાનીં મતિમન્ત આસન્॥ 7-156-8 (51863)
હતાંશ્ચૈવ વિષક્તાંશ્ચ પરાભૂતાંશ્ચ શંસસિ।
રથિનો વિરથાંશ્ચૈવ કૃતાન્યુદ્ધેષુ મામકાન્॥ 5-156-10 તેષાં સંલોડ્યમાનાનાં પાણ્ડવૈર્હતચેતસામ્।
અન્ધે તમસિ મગ્નાનામભવત્કા મતિસ્તદા॥ 7-156-9 (51864)
પ્રહૃષ્ટાંશ્ચાપ્યુદગ્રાંશ્ચ સન્તુષ્ટાંશ્ચૈવ પાણ્ડવાન્।
શંસસીહાપ્રહૃષ્ટાંશ્ચ વિભ્રષ્ટાંશ્ચૈવ મામકાન્॥ 7-156-11 (51865)
કથમેષાં તદા તત્ર પાર્થાનામપલાયિનામ્।
પ્રકાશમભવદ્રાત્રૌ કથં કુરુષુ સઞ્જય॥ 7-156-12 (51866)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-156-13x (4680)
રાત્રિયુદ્ધે તદા રાજન્વર્તમાને સુદારુણે।
દ્રોણમભ્યદ્રવન્સર્વે પાણ્ડવાઃ સહ સોમકૈઃ॥ 7-156-13 (51867)
તતો દ્રોણઃ કેકયાંશ્ચ ધૃષ્ટદ્યુમ્નસ્ય ચાત્મજાન્।
સમ્પ્રૈષયત્પ્રેતલોકં સર્વાનિષુભિરાશુગૈઃ॥ 7-156-14 (51868)
તસ્ય પ્રમુખતો રાજન્યેઽવર્તન્ત મહારથાઃ।
તાન્સર્વાન્પ્રેષયામાસ પિતૃલોકં સ ભારત॥ 7-156-15 (51869)
પ્રમથ્નન્તં તદા વીરાન્ભારદ્વાજં મહારથમ્।
અભ્યવર્તત સઙ્ક્રુદ્ધઃ શિબી રાજા પ્રતાપવાન્॥ 7-156-16 (51870)
તમાપતન્તં સમ્પ્રેક્ષ્ય પાણ્ડવાનાં મહારથમ્।
વિવ્યાધ દશભિર્દ્રોણઃ સર્વપારશવૈઃ શિતૈઃ॥ 7-156-17 (51871)
તં શિબિઃ પ્રતિવિવ્યાધ ત્રિંશતા નિશિતૈઃ શરૈઃ।
સારથિં ચાસ્ય ભુલ્લેન સ્મયમાનો ન્યપાતયત્॥ 7-156-18 (51872)
તસ્ય દ્રોણો હયાન્હત્વા સારથિં ચ મહાત્મનઃ।
અથાઽસ્ય સશિરસ્ત્રાણં શિરઃ કાયાદપાહરત્॥ 7-156-19 (51873)
તતોઽસ્ય સારથિં ક્ષિપ્રમન્યં દુર્યોધનોઽદિશત્।
સ તેન સઙ્ગૃહીતાશ્વઃ પુનરભ્યદ્રવદ્રિપૂન્॥ 7-156-20 (51874)
કલિઙ્ગાનામનીકેન કાલિઙ્ગસ્ય સુતો રણે।
પૂર્વં પિતૃવધાત્ક્રુદ્ધૌ ભીમસેનમુપાદ્રવત્॥ 7-156-21 (51875)
સ ભીમં પઞ્ચભિર્વિદ્ધ્વા પુનર્વિવ્યાધ સપ્તભિઃ।
વિશોકં ત્રિભિરાનર્ચ્છદ્વજમેકેન પત્રિણા॥ 7-156-22 (51876)
કલિઙ્ગાનાં તુ તં શૂરં ક્રુદ્ધં ક્રુદ્ધો વૃકોદરઃ।
રથાદ્રથમભિદ્રુત્ય મુષ્ટિનાઽભિજઘાન હ॥ 7-156-23 (51877)
તસ્ય મુષ્ટિહતસ્યાજૌ પાણ્ડવેન બલીયસા।
સર્વાણ્યસ્થીનિ સહસા પ્રાપતન્વૈ પૃથક્પૃથક્॥ 7-156-24 (51878)
`તસ્મિન્હતે તદા તેન સિંહનાદો મહાનભૂત્।
પાઞ્ચાલાનાં મહારાજ સાધુસાધ્વિતિ પાણ્ડવમ્'॥ 7-156-25 (51879)
તં કર્ણો ભ્રાતરશ્ચાસ્ય નામૃષ્યન્ત પરન્તપ।
તે ભીમસેનં નારાચૈર્જઘ્નુરાશીવિષોપમૈઃ॥ 7-156-26 (51880)
તતઃ શત્રુરથં ત્યક્ત્વા ભીમો દ્રુમરથં ગતઃ।
દ્રુમં ચાસ્યન્તમનિશં મુષ્ટિના સમપોથયત્॥ 7-156-27 (51881)
`યથા કાચમણિર્ન્યસ્તો મુષ્ટિનૈકેન લીલયા।
સ હતઃ સર્વથા ચૂર્ણો રક્તમેવોદપદ્યત॥ 7-156-28 (51882)
તથા ચૂર્ણમભૂત્તત્ર કર્ણભ્રાતા દ્રુમસ્તથા'।
સ તદા પાણ઼્ડુપુત્રેણ બલિનાઽભિહતોઽપતત્॥ 7-156-29 (51883)
તં નિહત્ય મહારાજ ભીમસેનો મહાબલઃ।
જયરાતરથં પ્રાપ્ય મુહુઃ સિંહ ઇવાનદત્॥ 7-156-30 (51884)
જયરાતં તુ ચરણે ગૃહ્ય ભીમો મહાબલઃ।
સૂતં ચાસ્ય મહાબાહુર્ગૃહ્ય રાજંસ્તથૈવ ચ॥ 7-156-31 (51885)
પાદયોર્ગૃહ્ય તૌ વીરૌ ભીમઃ કર્ણસ્ય પશ્યતઃ।
ભૂમાવાવિદ્ધ્ય જઘ્ને સ તૌ ચ પ્રાણૈર્વ્યયુજ્યતામ્॥ 7-156-32 (51886)
કર્ણસ્તુ પાણ્ડવે શક્તિં કાઞ્ચનીં સમવાસૃજત્।
તતસ્તામેવ જગ્રાહ પ્રહસન્પાણ્ડુનન્દનઃ॥ 7-156-33 (51887)
કર્ણાયૈવ ચ દુર્ધર્ષશ્ચિક્ષેપાજૌ વૃકોદરઃ।
તામાપતન્તીં ચિચ્છેદ શકુનિસ્તૈલપાયિના॥ 7-156-34 (51888)
એતત્કૃત્વા મહત્કર્મ રણેઽદ્ભુતપરાક્રમઃ।
પુનઃ સ્વરથમાસ્થાય દુદ્રાવ તવ વાહિનીમ્॥ 7-156-35 (51889)
તમાયાન્તં જિઘાંસન્તં ભીમં ક્રુદ્ધમિવાન્તકમ્।
ન્યવારયન્મહાબાહું તવ પુત્રા વિશામ્પતે।
મહતા શરવર્ષેણ ચ્છાદયન્તો મહારથાઃ॥ 7-156-36 (51890)
દુર્મદસ્ય તતો ભીમઃ પ્રહસન્નિવ સંયુગે।
સારથિં ચ હયાંશ્ચૈવ શરૈર્નિન્યે યમક્ષયમ્॥ 7-156-37 (51891)
દુર્મદસ્તુ તતો યાનં દુષ્કર્ણસ્યાવચક્રમે।
તાવેકરથમારૂઢૌ ભ્રાતરૌ પરતાપનૌ। 7-156-38 (51892)
સઙ્ગ્રામશિરસો મધ્યે ભીમં દ્વાવપ્યધાવતામ્।
યથામ્બુપતિમિત્રૌ હિ તારકં દૈત્યસત્તમમ્॥ 7-156-39 (51893)
તતસ્તુ દુર્મદશ્ચૈવ દુષ્કર્ણશ્ચ તવાત્મજૌ।
રથમેકં સમારુહ્ય ભીમં બાણૈરવિધ્યતામ્॥ 7-156-40 (51894)
તતઃ કર્ણસ્ય મિષતો દ્રૌણેર્દુર્યોધનસ્ય ચ।
કૃપસ્ય સોમદત્તસ્ય બાહ્લીકસ્ય ચ પાણ્ડવઃ॥ 7-156-41 (51895)
દુર્મદસ્ય ચ વીરસ્ય દુષ્કર્ણસ્ય ચ તં રથમ્।
પાદપ્રહારેણ ધરાં પ્રાવેશયદરિન્દમઃ॥ 7-156-42 (51896)
તતઃ સુતૌ તે બલિનૌ શૂરૌ દુષ્કર્ણદુર્મદૌ।
મુષ્ટિનાઽઽહત્ય સઙ્ક્રુદ્ધૌ મમર્દ ચરણેન હ॥ 7-156-43 (51897)
તતો હાહાકૃતે સૈન્યે દૃષ્ટ્વા ભીમં નૃપાઽબ્રુવન્।
રુદ્રોઽયં ભીમરૂપેણ ધાર્તરાષ્ટ્રેષુ યુધ્યતિ॥ 7-156-44 (51898)
એવમુક્ત્વા પલાયન્તે સર્વે ભારત પાર્થિવાઃ।
વિસંજ્ઞા વાહયન્વાહાન્ન ચ દ્વૌ સહ ધાવતઃ॥ 7-156-45 (51899)
તતો બલે ભૃશલુલિતે નિશામુખે
સુપૂજિતો નૃપવૃષભૈર્વૃકોદરઃ।
મહાબલઃ કમલવિબુદ્ધલોચનો
યુધિષ્ઠિરં નૃપતિમપૂજયદ્બલી॥ 7-156-46 (51900)
તતો યમૌ દ્રુપદવિરાટકેકયા
યુધિષ્ઠિરશ્ચાપિ પરાં મુદં યયુઃ।
વૃકોદરં ભૃશમનુપૂજયંશ્ચ તે
યથાન્ધકે પ્રતિનિહતે હરં સુરાઃ॥ 7-156-47 (51901)
તતઃ સુતાસ્તે વરુણાત્મજોપમા
રુપાન્વિતાઃ સહ ગુરુણા મહાત્મના।
વૃકોદરં સરથપદાતિકુઞ્જરા
યુયુત્સવો ભૃશમભિપર્યવારયન્॥ 7-156-48 (51902)
`તતો યમૌ દ્રુપદસુતાઃ સસૈનિકા
યુધિષ્ઠિરદ્રુપદવિરાટસાત્વતાઃ।
ઘટોત્કચો જયવિજયૌ દ્રુમો વૃકઃ
સસૃઞ્જયાસ્તવ તનયાનવારયન્'॥ 7-156-49 (51903)
તતોઽભવત્તિમિરઘનૈરિવાવૃતે
મહાભયે ભયદમતીવ દારુણમ્।
નિશામુખે વૃકબલગૃધ્રમોદનં
મહાત્મના નૃપવર યુદ્ધમદ્ભુતમ્॥ ॥ 7-156-50 (51904)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ ઘટોત્કચવધપર્વણિ ચતુર્દશરાત્રિયુદ્ધે ષટ્પઞ્ચાશદધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥ 156 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-156-1 ગાવઃ ગાઃ॥ 5-156- કમલવિબુદ્ધલોચનો વિલસત્પદ્મનેત્રઃ॥ 5-156- ગુરુણા દ્રોણેન॥ 5-156- તિમિરાણ્યેવ ઘનાસ્તૈઃ॥ 5-156- ષટ્પઞ્ચાશદધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥ 156 ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 157
॥ શ્રીઃ ॥
7.157. અધ્યાયઃ 157
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
સાત્યકિના સોમદત્તપરાજયઃ॥ 1 ॥ અશ્વત્થામઘટોત્કચયુદ્ધમશ્વત્થામપરાક્રમશ્ચ॥ 2 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-157-0 (51905)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-157-0x (4681)
પ્રાયોપવિષ્ટે તુ હતે પુત્રે સાત્યકિના તદા।
સોમદત્તો ભૃશં ક્રુદ્ધઃ સાત્યકિં વાક્યમબ્રવીત્॥ 7-157-1 (51906)
ક્ષત્રધર્મઃ પરો દૃષ્ટો યસ્તુ દેવૈર્મહાત્મભિઃ।
તં ત્વં સાત્વત સન્તજ્ય દસ્યુધર્મે કથં રતઃ॥ 7-157-2 (51907)
પરાઙ્મુખાય દીનાય ન્યસ્તશસ્ત્રાય યાચતે।
ક્ષત્રધર્મરતઃ પ્રાજ્ઞઃ કથં નુ પ્રહરેદ્રણે॥ 7-157-3 (51908)
દ્વાવેવ કિલ વૃષ્ણીનાં તત્ર ખ્યાતૌ મહારથૌ।
પ્રદ્યુમ્નશ્ચ મહાબાહુસ્ત્વં ચૈવ યુધિ સાત્વત॥ 7-157-4 (51909)
કથં પ્રાયોપવિષ્ટાય પાર્થેન ચ્છિન્નબાહવે।
નૃશંસં બત દીનં ચ તાદૃશં કૃતવાનસિ॥ 7-157-5 (51910)
કર્મમસ્તસ્ય દુર્વૃત્ત ફલં પ્રાપ્નુહિ સંયુગે।
અદ્ય છેત્સ્યામિ તે મૂઢ શિરો વિક્રમ્ય પત્રિણા॥ 7-157-6 (51911)
શપે સાત્વત પુત્રાભ્યામિષ્ટેન સુકૃતેન ચ।
અનતીતામિમાં રાત્રિં યદિ ત્વાં વીરમાનિનમ્॥ 7-157-7 (51912)
અરક્ષ્યમાણં પાર્થેન જિષ્ણુના સસુતાનુજમ્।
ન હન્યાં નરકે ઘોરે પતેયં વૃષ્ણિપાંસન॥ 7-157-8 (51913)
એવમુક્ત્વા સુસઙ્ક્રુદ્ધઃ સોમદત્તો મહાબલઃ।
દધ્મૌ શઙ્ખં ચ તારેણ સિંહનાદં નનાદ ચ॥ 7-157-9 (51914)
તતઃ કમલપત્રાક્ષઃ સિંહદંષ્ટ્રો દુરાસદઃ।
સાત્યકિર્ભૃશસઙ્ક્રુદ્ધઃ સોમદત્તમથાબ્રવીત્॥ 7-157-10 (51915)
કૌરવેય ન મે ત્રાસઃ કથઞ્ચિદપિ વિદ્યતે।
ત્વયા સાર્ધમથાન્યૈશ્ચ યુધ્યતો હૃદિ કશ્ચન॥ 7-157-11 (51916)
યદિ સર્વેણ સૈન્યેન ગુપ્તો માં યોધયિષ્યસિ।
તથાપિ ન વ્યથા કાચિત્ત્વયિ સ્યાન્મમ કૌરવ॥ 7-157-12 (51917)
યુદ્ધસારેણ વાક્યેન અસતાં સમ્મતેન ચ।
નાહં ભીષયિતું શક્યઃ ક્ષત્રવૃત્તે સ્થિતસ્ત્વયા॥ 7-157-13 (51918)
યદિ તેઽસ્તિ યુયુત્સાઽદ્ય મયા સહ નરાધિપ।
નિર્દયો નિશિતૈર્બાણૈઃ પ્રહર પ્રહરામિ તે॥ 7-157-14 (51919)
હતો ભૂરિશ્રવા વીરસ્તવ પુત્રો મહારથઃ।
શલશ્ચૈવ મહારાજ ભ્રાતૃવ્યસનકર્ષિતઃ॥ 7-157-15 (51920)
ત્વાં ચાપ્યદ્ય વધિષ્યામિ સહપુત્રં સબાન્ધવમ્।
તિષ્ઠેદાનીં રણે યત્તઃ કૌરવોઽસિ મહારથઃ॥ 7-157-16 (51921)
યસ્મિન્દાનં દમઃ શૌચમહિંસા હીર્ધૃતિઃ ક્ષમા।
અનપાયાનિ સર્વાણિ નિત્યં રાજ્ઞિ યુધિષ્ઠિરે॥ 7-157-17 (51922)
મૃદઙ્ગકેતોસ્તસ્ય ત્વં તેજસા નિહતઃ પુરા।
સકર્ણસૌબલઃ સઙ્ખ્યે વિનાશમુપયાસ્યસિ॥ 7-157-18 (51923)
શપેઽહં કૃષ્ણચરણૈરિષ્ટાપૂર્તેન ચૈવ હ।
યદિ ત્વાં સસુતં પાપં ન હન્યાં યુધિ રોષિતઃ॥ 7-157-19 (51924)
અપયાસ્યસિ ચોત્ત્યક્ત્વા રણં મુક્તો ભવિષ્યસિ॥ 7-157-20 (51925)
એવમાભાષ્ય ચાન્યોન્યં ક્રોધસંરક્તલોચનૌ।
પ્રવૃત્તૌ શરસમ્પાતં કર્તું પુરુષસત્તમૌ॥ 7-157-21 (51926)
તતો રથસહસ્રેણ નાગાનામયુતેન ચ।
દુર્યોધનઃ સોમદત્તં પરિવાર્ય વ્યવસ્થિતઃ॥ 7-157-22 (51927)
શકુનિશ્ચ સુસઙ્ક્રુદ્ધઃ સર્વશસ્ત્રભૃતાં વરઃ।
પુત્રપૌત્રૈઃ પરિવૃતો ભ્રાતૃભિશ્ચેન્દ્રવિક્રમૈઃ।
શ્યાલસ્તવ મહાબાહુર્વજ્રસંહનનો યુવા॥ 7-157-23 (51928)
સાગ્રં શતસહસ્રં તુ હયાનાં તસ્ય ધીમતઃ।
સોમદત્તં મહેષ્વાસં સમન્તાત્પર્યરક્ષત॥ 7-157-24 (51929)
રક્ષ્યમાણશ્ચ બલિભિશ્છાદયામાસ સાત્યકિમ્।
તં છાદ્યમાનં વિશિખૈર્દૃષ્ટ્વા સન્નતપર્વભિઃ॥ 7-157-25 (51930)
ધૃષ્ટદ્યુમ્નોઽભ્યયાત્ક્રુદ્ધઃ પ્રગૃહ્ય મહતીં ચમૂમ્।
`અભ્યરક્ષન્મહાબાહુઃ સાત્વતં સત્યવિક્રમમ્'॥ 7-157-26 (51931)
ચણ્ડવાતાભિસૃષ્ટાનામુદધીનામિવ સ્વનઃ।
આસીદ્રાજન્બલૌઘાનામન્યોન્યમભિનિઘ્નતામ્॥ 7-157-27 (51932)
વિવ્યાધ સોમદત્તસ્તુ સાત્વતં નવભિઃ શરૈઃ।
સાત્યકિર્નવભિશ્ચૈનમવધીત્કુરુપુઙ્ગવમ્॥ 7-157-28 (51933)
સોઽતિવિદ્ધો બલવતા સમરે દૃઢધન્વિના।
રથોપસ્થં સમાસાદ્ય મુમોહ ગતચેતનઃ॥ 7-157-29 (51934)
તં વિમૂઢં સમાલક્ષ્ય સારથિસ્ત્વરયાઽન્વિતઃ।
અપોવાહ રણાદ્વીરં સોમદત્તં મહારથમ્॥ 7-157-30 (51935)
તં વિસંજ્ઞં સમાલક્ષ્ય યુયુધાનશરાર્દિતમ્।
અભ્યદ્રવત્તતો દ્રોણો યદુવીરજિઘાંસયા॥ 7-157-31 (51936)
તમાયાન્તમભિપ્રેક્ષ્ય યુધિષ્ઠિરપુરોગમાઃ।
પરિવવ્રુર્મહાત્માનં પરીપ્સન્તો યદૂત્તમમ્॥ 7-157-32 (51937)
તતઃ પ્રવવૃતે યુદ્ધં દ્રોણસ્ય સહ પાણ્ડવૈઃ।
બલેરિવ સુરૈઃ પૂર્વં ત્રૈલોક્યજયકાઙ્ક્ષયા॥ 7-157-33 (51938)
તતઃ સાયકજાલેન પાણ્ડવાનીકમાવૃણોત્।
ભારદ્વાજો મહાતેજા વિવ્યાધ ચ યુધિષ્ઠિરમ્॥ 7-157-34 (51939)
સાત્યકિં દશભિર્બાણૈર્વિંશત્યા પાર્ષતં શરૈઃ।
ભીમસેનં ચ નવભિર્નકુલં પઞ્ચભિસ્તથા॥ 7-157-35 (51940)
સહદેવં તથાઽષ્ટાભિઃ શતેન ચ શિખણ્ડિનમ્।
દ્રૌપદેયાન્મહાબાહુઃ પઞ્ચભિઃ પઞ્જભિઃ શરૈઃ॥ 7-157-36 (51941)
વિરાટં મત્સ્યમષ્ટાભિર્દ્રુપદં દશભિઃ શરૈઃ।
યુધામન્યું ત્રિભિઃ ષડ્ભિરુત્તમૌજસમાહવે।
અન્યાંશ્ચ સૈનિકાન્વિદ્વ્વા યુધિષ્ઠિરમુપાદ્રવત્॥ 7-157-37 (51942)
તે વધ્યમાના દ્રોણેન પાણ્ડુપુત્રસ્ય સૈનિકાઃ।
પ્રાદ્રવન્વૈ ભયાદ્રાજન્સાર્તનાદા દિશો દશ॥ 7-157-38 (51943)
કાલ્યમાનં તુ તત્સૈન્યં દૃષ્ટ્વા દ્રોણેન ફલ્ગુનઃ।
કિઞ્ચિદાગતસંરમ્ભો ગુરું પાર્થોઽભ્યયાદ્દ્રુતમ્॥ 7-157-39 (51944)
દૃષ્ટ્વા દ્રોણં તુ બીભત્સુમભિધાવન્તમાહવે।
સન્ન્યવર્તત તત્સૈન્યં પુનર્યૌધિષ્ઠિરં બલમ્॥ 7-157-40 (51945)
તતો યુદ્ધમભૂદ્ભૂયો ભારદ્વાજસ્ય પાણ્ડવૈઃ॥ 7-157-41 (51946)
દ્રોણસ્તવ સુતૈ રાજન્સર્વતઃ પરિવારિતઃ।
વ્યધમત્પાણ્ડુસૈન્યાનિ તૂલરાશિમિવાનલઃ॥ 7-157-42 (51947)
તં જ્વલન્તમિવાદિત્યં દીપ્તાનલસમદ્યુતિમ્।
રાજન્નનિશમત્યન્તં દૃષ્ટ્વા દ્રોણં શરાર્ચિષમ્॥ 7-157-43 (51948)
મણ્ડલીકૃતધન્વાનં તપન્તમિવ ભાસ્કરમ્।
દહન્તમહિતાન્સૈન્યે નૈનં કશ્ચિદવારયત્॥ 7-157-44 (51949)
યોયો હિ પ્રમુખે તસ્ય તસ્થૌ દ્રોણસ્ય પુરૂષઃ।
તસ્યતસ્ય શિરશ્છિત્ત્વા યયુર્દ્રોણશરાઃ ક્ષિતિમ્॥ 7-157-45 (51950)
એવં સા પાણ્ડવી સેના વધ્યમાના મહાત્મના।
પ્રદુદ્રાવ પુનર્ભીતા પશ્યતઃ સવ્યસાચિનઃ॥ 7-157-46 (51951)
સમ્પ્રભગ્નં બલં દૃષ્ટ્વા દ્રોણેન નિશિ ભારત।
ગોવિન્દમબ્રવીજ્જિષ્ણુર્ગચ્છ દ્રોણરથં પ્રતિ॥ 7-157-47 (51952)
તતો રજતગોક્ષીરકુન્દેન્દુસદૃશપ્રભાન્।
ચોદયામાસ દાશાર્હો હયાન્દ્રોણરથં પ્રતિ॥ 7-157-48 (51953)
ભીમસેનોઽપિ તં દૃષ્ટ્વા યાન્તં દ્રોણાય ફલ્ગુનમ્।
સ્વસારથિમુવાચેદં દ્રોણાનીકાય માં વહ॥ 7-157-49 (51954)
સોઽપિ તસ્ય વચઃ શ્રુત્વા વિશોકોઽવહયદ્વયાન્।
પૃષ્ઠતઃ સત્યસન્ધસ્ય જિષ્ણોર્ભરતસત્તમ॥ 7-157-50 (51955)
તૌ દૃષ્ટ્વા ભ્રાતરૌ યત્તૌ દ્રોણાનીકમભિદ્રુતૌ।
પાઞ્ચાલાઃ સૃઞ્જયા માત્સ્યાશ્ચેદિકારૂશકોસલાઃ।
અન્વગચ્છન્મહારાજ કેકયાશ્ચ મહારથાઃ॥ 7-157-51 (51956)
તતો રાજન્નભૂદ્વોરઃ સઙ્ગ્રામો રોમહર્ષણઃ॥ 7-157-52 (51957)
બીભત્સુર્દક્ષિણં પાર્શ્વમુત્તરં ચ વૃકોદરઃ।
મહદ્ભ્યાં રથબૃન્દાભ્યાં બલં જગૃહતુસ્તવ॥ 7-157-53 (51958)
તૌ દૃષ્ટ્વા પુરુષવ્યાઘ્રૌ ભીમસેનધનઞ્જયૌ।
ધૃષ્ટદ્યુમ્નોઽભ્યયાદ્રાજન્સાત્યકિશ્ચ મહાબલઃ॥ 7-157-54 (51959)
ચણ્ડવાતાભિપન્નાનામુદધીનામિવ સ્વનઃ।
આસીદ્રાજન્બલૌઘાનાં તદાઽન્યોન્યમભિઘ્નતાં 7-157-55 (51960)
સૌમદત્તિવધાત્ક્રુદ્ધો દૃષ્ટ્વા સાત્યકિમાહવે।
દ્રૌણિરભ્યદ્રવદ્રાજન્વધાય કૃતનિશ્ચયઃ॥ 7-157-56 (51961)
તમાપતન્તં સમ્પ્રેક્ષ્ય શૈનેયસ્ય રથં પ્રતિ।
ભૈમસેનિઃ સુસઙ્ક્રુદ્ધઃ પ્રત્યમિત્રમવારયત્॥ 7-157-57 (51962)
કાર્ષ્ણાયસં મહાઘોરમૃક્ષચર્મપરિચ્છદમ્।
મહાન્તં રથમાસ્થાય ત્રિંશન્નલ્વાન્તરાન્તરમ્॥ 7-157-58 (51963)
વિક્ષિપ્તયન્ત્રસન્નાહં મહામેઘૌઘનિઃસ્વનમ્।
યુક્તં ગજનિભૈર્વાહૈર્ન હયૈર્નાપિ વારણૈઃ॥ 7-157-59 (51964)
વિક્ષિપ્તપક્ષચરણવિવૃતાક્ષેણ કૂજતા।
ધ્વજેનોચ્છ્રિતદણ્ડેન ગૃધ્રરાજેન રાજિતમ્॥ 7-157-60 (51965)
લોહિતાર્દ્રપતાકં તુ આન્ત્રમાલાવિભૂષિતમ્।
અષ્ટચક્રસમાયુક્તમાસ્થાય વિપુલં રથમ્॥ 7-157-61 (51966)
શૂલમુદ્ગરધારિણ્યા શૈલપાદપહસ્તયા।
રક્ષસાં ઘોરરૂપાણામક્ષૌહિણ્યા સમાવૃતઃ॥ 7-157-62 (51967)
તમુદ્યતમહાચાપં નિશામ્ય વ્યથિતા નૃપાઃ।
યુગાન્તકાલસમયે દણ્ડહસ્તમિવાન્તકમ્॥ 7-157-63 (51968)
તતસ્તં ગિરિશૃઙ્ગાભં ભીમરૂપં ભયાવહમ્।
દંષ્ટ્રાકરાલોગ્રમુખં શઙ્કુકર્ણં મહાહનુમ્॥ 7-157-64 (51969)
ઊર્ધ્વકેશં વિરૂપાક્ષં દીપ્તાસ્યં નિમ્નિતોદરમ્।
મહાશ્વભ્રગલદ્વારં કિરીટચ્છન્નમૂર્ધજમ્॥ 7-157-65 (51970)
ત્રાસનં સર્વભૂતાનાં વ્યાત્તાનનભિવાન્તકમ્।
વીક્ષ્ય દીપ્તમિવાયાન્તં રિપુવિક્ષોભકારિણમ્॥ 7-157-66 (51971)
તમુદ્યતમહાચાપં રાક્ષસેન્દ્રં ઘટોત્કચમ્।
ભયાર્દિતા પ્રચુક્ષોભ પુત્રસ્ય તવ વાહિની।
વાયુના ક્ષોભિતાવર્તા ગઙ્ગેવોર્ધ્વતરઙ્ગિણી॥ 7-157-67 (51972)
ઘટોત્કચપ્રયુક્તેન સિંહનાદેન ભીષિતાઃ।
પ્રસુસ્રુવુર્ગજા મૂત્રં વિવ્યથુશ્ચ નરા ભૃશમ્॥ 7-157-68 (51973)
તતોઽશ્મવૃષ્ટિરત્યર્થમાસીત્તત્ર સમન્તતઃ।
સન્ધ્યાકાલાધિકબલૈઃ પ્રયુક્તા રાક્ષસૈઃ ક્ષિતૌ॥ 7-157-69 (51974)
આયસાનિ ચ ચક્રાણિ ભુશુણ્ડ્યઃ પ્રાસતોમરાઃ।
પતન્ત્યવિરતાઃ શૂલાઃ શતઘ્ન્યઃ પટ્ટસાસ્તથા॥ 7-157-70 (51975)
તદુગ્રમતિરૌદ્રં ચ દૃષ્ટ્વા યુદ્ધં નરાધિપાઃ।
તનયાસ્તવ કર્ણશ્ચ વ્યથિતાઃ પ્રાદ્રવન્દિશઃ॥ 7-157-71 (51976)
તત્રૈકોઽસ્ત્રબલશ્લાઘી દ્રૌણિર્માની ન વિવ્યથે।
વ્યધમચ્ચ શરૈર્માયાં ઘટોત્કચવિનિર્ભિતામ્॥ 7-157-72 (51977)
વિહતાયાં તુ માયાયામમર્ષી સ ઘટોત્કચઃ।
વિસસર્જ શરાન્ઘોરાંસ્તેઽશ્વત્થામાનમાવિશન્।
ભુજઙ્ગા ઇવ વેગેન વલ્મીકં ક્રોધમૂર્ચ્છિતાઃ॥ 7-157-73 (51978)
તે શરા રુધિરાક્તાઙ્ગા ભિત્ત્વા શારદ્વતીસુતમ્।
વિવિશુર્ધરણીં શીઘ્રા રુક્મપુઙ્ખાઃ શિલાશિતાઃ॥ 7-157-74 (51979)
અશ્વત્થામા તુ સઙ્ક્રુદ્ધો લઘુહસ્તઃ પ્રતાપવાન્।
ઘટોત્કચમભિક્રુદ્ધં બિભેદ દશભિઃ શરૈઃ॥ 7-157-75 (51980)
ઘટોત્કચોઽતિવિદ્ધસ્તુ દ્રોણપુત્રેણ મર્મસુ।
ચક્રં શતસહસ્રારમગૃહ્ણાદ્વ્યથિતો ભૃશમ્॥ 7-157-76 (51981)
ક્ષુરાન્તં બાલસૂર્યાભં મણિવજ્રવિભૂષિતમ્।
અશ્વત્થામ્નિ સ ચિક્ષેપ ભૈમસેનિર્જિઘાંસયા॥ 7-157-77 (51982)
વેગેન મહતા ગચ્છદ્વિક્ષિપ્તં દ્રૌણિના શરૈઃ।
અભાગ્યસ્યેવ સઙ્કલ્પસ્તન્મોઘમપતદ્ભુવિ॥ 7-157-78 (51983)
ઘટોત્કચસ્તતસ્તૂર્ણં દૃષ્ટ્વા ચક્રં નિપાતિતમ્।
દ્રૌણિં પ્રાચ્છાદયદ્બાણૈઃ સ્વર્ભાનુરિવ ભાસ્કરમ્॥ 7-157-79 (51984)
ઘટોત્કચસુતઃ શ્રીમાન્ભિન્નાઞ્જનચયોપમઃ।
રુરોધ દ્રૌણિમાયાન્તં પ્રભઞ્જનમિવાદ્રિરાટ્॥ 7-157-80 (51985)
પૌત્રેણ ભીમસેનસ્ય શરૈરઞ્જનપર્વણા।
બભૌ મેઘેન ધારાભિર્ગિરિર્મેરુરિવાવૃતઃ॥ 7-157-81 (51986)
અશ્વત્થામા ત્વસમ્ભ્રાન્તો રુદ્રોપેન્દ્રેન્દ્રવિક્રમઃ।
ધ્વજમેકેન બાણેન ચિચ્છેદાઞ્જનપર્વણઃ॥ 7-157-82 (51987)
દ્વાભ્યાં તુ રથયન્તારૌ ત્રિભિશ્ચાસ્ય ત્રિવેણુકમ્।
ધનુરેકેન ચિચ્છેદ ચતુર્ભિશ્ચતુરો હયાન્॥ 7-157-83 (51988)
વિરથસ્યોદ્યતં હસ્તાદ્ધેમબિન્દુભિરાચિતમ્।
વિશિખેન સતીક્ષ્ણેન ખઙ્ગમસ્ય દ્વિધાઽકરોત્॥ 7-157-84 (51989)
ગદા હેમાઙ્ગદા રાજંસ્તૂર્ણં હૈડિમ્બિસૂનુના।
ભ્રામ્યોત્ક્ષિપ્તાશરૈઃસાપિ દ્રૌણિનાભ્યાહતાઽપતત્॥ 7-157-85 (51990)
તતોઽન્તરિક્ષમુત્પ્લુત્ય કાલમેઘ ઇવોન્નદન્।
વવર્ષાઞ્જનપર્વા સ દ્રુમવર્ષં નભસ્તલાત્॥ 7-157-86 (51991)
તતો માયાધરં દ્રૌણિર્ઘટોત્કચસુતં દિવિ।
માર્ગણૈરભિવિવ્યાધ ધનં સૂર્ય ઇવાંશુભિઃ॥ 7-157-87 (51992)
સોઽવતીર્ય પુરસ્તસ્થૌ રથે હેમવિભૂષિતે।
મહીગત ઇવાત્યુગ્રઃ શ્રીમાનઞ્જનપર્વતઃ॥ 7-157-88 (51993)
તમયસ્મયવર્માણં દ્રૌણિર્ભીમાત્મજાત્મજમ્।
જઘાનાઞ્જનપર્વાણં મહેશ્વર ઇવાન્ધકમ્॥ 7-157-89 (51994)
અથ દૃષ્ટ્વા હતં પુત્રમશ્વત્થામ્ના મહાબલમ્।
દ્રૌણેઃ સકાશમભ્યેત્ય રોષાત્પ્રસ્ફુરિતાધરઃ॥ 7-157-90 (51995)
પ્રાહ વાક્યમસમ્ભ્રાન્તો વીરં શારદ્વતીસુતમ્।
દહન્તં પાણ્ડવાનીકં વનમગ્નિમિવોચ્છ્રિતમ્॥ 7-157-91 (51996)
ઘટોત્કચ ઉવાચ। 7-157-92x (4682)
તિષ્ઠતિષ્ઠ ન મે જીવન્દ્રોણપુત્ર ગમિષ્યસિ।
ત્વામદ્ય નિહનિષ્યામિ ક્રૌઞ્ચમગ્નિસુતો યથા॥ 7-157-92 (51997)
અશ્વત્થામોવાચ। 7-157-93x (4683)
ગચ્છ વત્સ સહાન્યૈસ્ત્વં યુધ્યસ્વામરવિક્રમ।
ન હિ પુત્રેણ હૈડિમ્બ પિતા ન્યાય્યઃ પ્રબાધિતુમ્॥ 7-157-93 (51998)
કામં ખલુ ન રોષો મે હૈડિમ્બે વિદ્યતે ત્વયિ।
કિં તુ રોષાન્વિતો જન્તુર્હન્યાદાત્માનમપ્યુત॥ 7-157-94 (51999)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-157-95x (4684)
શ્રુત્વૈતત્ક્રોધતામ્રાક્ષઃ પુત્રશોકસમન્વિતઃ।
અશ્વત્થામાનમાયસ્તો ભૈમસેનિરભાષત॥ 7-157-95 (52000)
કિમહં કાતરો દ્રૌણે પૃથગ્જન ઇવાહવે॥
યન્માં ભીષયસે વાગ્ભિરસદેતદ્વચસ્તવ॥ 7-157-96 (52001)
ભીમાત્ખલુ સમુત્પન્નઃ કુરૂણાં વિપુલે કુલે।
પાણ્ડવાનામહં પુત્રઃ સમરેષ્વનિવર્તિનામ્॥ 7-157-97 (52002)
રક્ષસામધિરાજોઽહં દશગ્રીવસમો બલે।
તિષ્ઠતિષ્ઠ ન મે જીવન્દ્રોણપુત્ર ગમિષ્યસિ॥ 7-157-98 (52003)
યુદ્ધશ્રદ્ધામહં તેઽદ્ય વિનેષ્યામિ રણાજિરે॥ 7-157-99 (52004)
ઇત્યુક્ત્વા ક્રોધતામ્રાક્ષો રાક્ષસઃ સુમહાબલઃ।
દ્રૌણિમભ્યદ્રવત્ક્રુદ્ધો ગજેન્દ્રમિવ કેસરી॥ 7-157-100 (52005)
રથાક્ષમાત્રૈરિષુભિરભ્યવર્ષદ્ધટોત્કચઃ।
રથિનામૃષભં દ્રૌણિં ધારાભિરિવ તોયદઃ॥ 7-157-101 (52006)
શરવૃષ્ટિં શરૈર્દ્રૌણિરપ્રાપ્તાં તાં વ્યશાતયત્।
તતોન્તરિક્ષે બાણાનાં સઙ્ગ્રામોઽન્ય ઇવાભવત્॥ 7-157-102 (52007)
અથાસ્ત્રસમ્મર્દકૃતૈર્વિસ્ફુલિઙ્ગૈસ્તદા બભૌ।
વિભાવરીમુખે વ્યોમ ખદ્યોતૈરિવ ચિત્રિતમ્॥ 7-157-103 (52008)
નિશામ્ય નિહતાં માયાં દ્રૌણિના રણમાનિના।
ઘટોત્કચસ્તતો માયાં સસર્જાન્તર્હિતઃ પુનઃ॥ 7-157-104 (52009)
સોઽભવદ્ગિરિરત્યુચ્ચઃ શિખરૈસ્તરુસઙ્કટૈઃ।
શૂલપ્રાસાસિમુસલજલપ્રસ્રવણો મહાન્॥ 7-157-105 (52010)
તમઞ્જનગિરિપ્રખ્યં દ્રૌણિર્દૃષ્ટ્વા મહીધરમ્।
પ્રપતદ્ભિશ્ચ બહુભિઃ શસ્ત્રસઙ્ઘૈર્ન વિવ્યથે॥ 7-157-106 (52011)
તતો હસન્નિવ દ્રૌણિર્વજ્રમસ્ત્રમુદૈરયત્।
સ તે નાસ્ત્રૈણ શૈલેન્દ્રઃ ક્ષિપ્તઃ ક્ષિપ્રં વ્યનશ્યત॥ 7-157-107 (52012)
તતઃ સ તોયદો ભૂત્વા નીલઃ સેન્દ્રાયુધો દિવિ।
અશ્મવૃષ્ટિભિરત્યુગ્રો દ્રૌણિમાચ્છાદયદ્રણે॥ 7-157-108 (52013)
અથ સન્ધાય વાયવ્યમસ્ત્રમસ્ત્રવિદાં વરઃ।
વ્યધમદ્દ્રોણતનયો નીલમેઘં સમુત્થિતમ્॥ 7-157-109 (52014)
સ માર્ગણગણૈર્દ્રૌણિર્દિશઃ પ્રચ્છાદ્ય સર્વશઃ।
શતં રથસહસ્રાણાં જઘાન દ્વિપદાં વરઃ॥ 7-157-110 (52015)
સ દૃષ્ટ્વા પુનરાયાન્તં રથેનાયતકાર્મુકમ્।
ઘટોત્કચમસમ્ભ્રાન્તં રાક્ષસૈર્બહુભિર્વૃતમ્॥ 7-157-111 (52016)
સિંહશાર્દૂલસદૃશૈર્મત્તદ્વિરદવિક્રમૈઃ।
ગજસ્થૈશ્ચ રથસ્થૈશ્ચ વાજિપૃષ્ઠગતૈરપિ॥ 7-157-112 (52017)
વિકૃતાસ્યશિરોગ્રીવૈર્હિડિમ્બાનુચરૈઃ સહ।
પૌલસ્ત્યૈર્યાતુધાનૈશ્ચ તામસૈશ્ચેન્દ્રવિક્રમૈઃ॥ 7-157-113 (52018)
નાનાશસ્ત્રધરૈર્વીરૈર્નાનાકવચભૂષણૈઃ।
મહાબલૈર્ભીમરવૈઃ સંરમ્ભોદ્વૃત્તલોચનૈઃ॥ 7-157-114 (52019)
ઉપસ્થિતૈસ્તતો યુદ્ધે રાક્ષસૈર્યુદ્ધદુર્મદૈઃ।
વિષણ્ણમભિસમ્પ્રેક્ષ્ય પુત્રં તે દ્રૌણિરબ્રવીત્॥ 7-157-115 (52020)
તિષ્ઠ દુર્યોધનાદ્ય ત્વં ન કાર્યઃ સમ્ભ્રમસ્ત્વયા।
સહૈભિર્ભ્રાતૃભિર્વીરૈઃ પાર્થિવૈશ્ચેન્દ્રવિક્રમૈઃ॥ 7-157-116 (52021)
નિહનિષ્યામ્યમિત્રાંસ્ત ન તવાસ્તિ પરાજયઃ।
સત્યં તે પ્રતિજાનામિ પર્યાશ્વાસય વાહિનીમ્॥ 7-157-117 (52022)
દુર્યોધન ઉવાચ 7-157-118x (4685)
ન ત્વેતદદ્ભુતં મન્યે યત્તે મહદિદં મનઃ।
અસ્માસુ ચ પરા ભક્તિસ્તવ ગૌતમિનન્દન॥ 7-157-118 (52023)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-157-119x (4686)
અશ્વત્થામાનમુક્ત્વૈવં તતઃ સૌબલમબ્રવીત્।
વૃતં રથસહસ્રેણ હયાનાં રણશોભિનામ્॥ 7-157-119 (52024)
ષષ્ટ્યા રથસહસ્રૈશ્ચ પ્રયાહિ ત્વં ધનઞ્જયમ્।
કર્ણશ્ચ વૃષસેનશ્ચ કૃપો નીલસ્તથૈવ ચ॥ 7-157-120 (52025)
ઉદીચ્યાઃ કૃતવર્મા ચ પુરુમિત્રઃ સુતાપનઃ।
દુઃશાસનો નિકુમ્ભશ્ચ કુણ્ડભેદી પરાક્રમઃ॥ 7-157-121 (52026)
પૂરઞ્જયો દૃઢરથઃ પતાકી હેમકમ્પનઃ।
શલ્યારુણીન્દ્રસેનાશ્ચ સઞ્જયો વિજયો જયઃ॥ 7-157-122 (52027)
કમલાક્ષઃ પરક્રાથી જયવર્મા સુદર્શનઃ।
એતે ત્વામનુયાસ્યન્તિ પત્તીનામયુતાનિ ષટ્॥ 7-157-123 (52028)
જહિ ભીમં યમૌ ચોભૌ ધર્મરાજં ચ માતુલ।
અસુરાનિવ દેવેન્દ્રો જયાશા મે ત્વયિ સ્થિતા॥ 7-157-124 (52029)
દારિતાન્દ્રૌણિના બાણૈર્ભૃશં વિક્ષતવિગ્રહાન્।
જહિ માતુલ કૌન્તેયાનસુરાનિવ પાવકિઃ॥ 7-157-125 (52030)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-157-126x (4687)
એવમુક્તો યયૌ શીઘ્રં પુત્રેણ તવ સૌબલઃ।
પિપ્રીષુસ્તે સુતાન્રાજન્દિધક્ષુશ્ચૈવ પાણ્ડવાન્॥ 7-157-126 (52031)
અથ પ્રવવૃતે યુદ્ધં દ્રૌણિરાક્ષસયોર્મૃધે।
વિભાવર્યાં સુતુમુલં શક્રપ્રહ્લાદયોરિવ॥ 7-157-127 (52032)
તતો ઘટોત્કચો બાણૈર્દશભિર્ગૌતમીસુતમ્।
જઘાનોરસિ સઙ્ક્રુદ્ધૌ વિષાગ્નિપ્રતિમૈર્દૃઢૈઃ॥ 7-157-128 (52033)
સ તૈરભ્યાહતો ગાઢં શરૈર્ભીમસુતેરિતૈઃ।
ચચાલ રથમધ્યસ્થો વાતોદ્ધૂત ઇવ દ્રુમઃ॥ 7-157-129 (52034)
ભૂયશ્ચાઞ્જલિકેનાથ માર્ગણેન મહાપ્રભમ્।
દ્રૌણિહસ્તસ્થિતં ચાપં ચિચ્છેદાશુ ઘટોત્કચઃ॥ 7-157-130 (52035)
તતોઽન્યદ્દ્રૌણિરાદય ધનુર્ભારસહં મહત્।
વવર્ષ વિશિખાંસ્તીક્ષ્ણાન્વારિધારા ઇવામ્બુદઃ॥ 7-157-131 (52036)
તતઃ શારદ્વતીપુત્રઃ પ્રેષયામાસ ભારત।
સુવર્ણપુઙ્ખાઞ્છત્રુઘ્નાન્ખચરાન્ખચરં પ્રતિ॥ 7-157-132 (52037)
તદ્બાણૈરર્દિતં યૂથં રક્ષસાં પીનવક્ષસામ્।
સિંહૈરિવ બભૌ મત્તં ગજાનામાકુલં કુલમ્॥ 7-157-133 (52038)
વિધમ્ય રાક્ષસાન્બાણૈઃ સાશ્વસૂતરથદ્વિપાન્।
દદાહ ભગવાન્વહ્નિર્ભૂતાનીવ યુગક્ષયે॥ 7-157-134 (52039)
સ દગ્ધ્વાઽક્ષૌહિણીં બામૈર્નૈર્ઋતીં રુરુચે નૃપ।
પુરેવ ત્રિપુરં દગ્ધ્વા દિવિ દેવો મહેશ્વરઃ॥ 7-157-135 (52040)
યુગાન્તે સર્વભૂતાનિ દગ્ધ્વેવ વસુરુલ્બણઃ।
રરાજ જયતાં શ્રેષ્ઠો દ્રોણપુત્રસ્તવાહિતાન્॥ 7-157-136 (52041)
તતો ઘટોત્કચઃ ક્રુદ્ધો રક્ષસાં ભીમકર્મણામ્।
દ્રૌણિં હતેતિ મહતીં ચોદયામાસ તાં ચમૂમ્॥ 7-157-137 (52042)
ઘટોત્કચસ્ય તામાજ્ઞાં પ્રતિગૃહ્યાથ રાક્ષસાઃ।
દંષ્ટ્રોજ્જ્વલા મહાવક્ત્રા ઘોરરૂપા ભયાનકાઃ॥ 7-157-138 (52043)
વ્યાત્તાનના ઘોરજિહ્વાઃ ક્રોધતામ્રેક્ષણા ભૃશમ્।
સિંહનાદેન મહતા નાદયન્તો વસુન્ધરામ્॥ 7-157-139 (52044)
હન્તુમભ્યદ્રવન્દ્રૌણિં નાનાપ્રહરણાયુધાઃ।
શક્તીઃ શતઘ્નીઃ પરિઘાનશનીઃ શૂલપટ્ટશાન્॥ 7-157-140 (52045)
ખઙ્ગાન્ગદાભિણ્ડિપાલાન્મુસલાનિ પરશ્વથાન્।
પ્રાસાનસીંસ્તોમરાંશ્ચ કણપાન્કમ્પનાઞ્છિતાન્॥ 7-157-141 (52046)
સ્થૂલાન્ભુશુણ્ડ્યશ્મગદાસ્થૂણાન્કાર્ષ્ણ્યાયસાંસ્તથા।
મુદ્ગરાઁશ્ચ મહાઘોરાન્સમરે શત્રુદારણાન્॥ 7-157-142 (52047)
દ્રૌણિમૂર્ધન્યસન્ત્રસ્તા રાક્ષસા ભીમવિક્રમાઃ।
ચિક્ષિપુઃ ક્રોધતામ્રાક્ષાઃ શતશોઽથ સહસ્રશઃ॥ 7-157-143 (52048)
તચ્છસ્ત્રવર્ષં સુમહદ્દ્રોણપુત્રસ્ય મૂર્ધનિ।
પતમાનં સમીક્ષ્યાઽથ યોધાસ્તે વ્યથિતાઽભવન્॥ 7-157-144 (52049)
દ્રોણપુત્રસ્તુ વિક્રાન્તસ્તદ્વર્ષં ઘોરમુચ્છ્રિતમ્।
શરૈર્વિધ્વંસયામાસ વજ્રકલ્પૈઃ શિલાશિતૈઃ॥ 7-157-145 (52050)
તતોઽન્યૈર્વિશિખૈસ્તૂર્ણં સ્વર્ણપુઙ્ખૈર્મહામનાઃ।
નિજઘ્ને રાક્ષસાન્દ્રૌણિર્દિવ્યાસ્ત્રપ્રતિમન્ત્રિતૈઃ॥ 7-157-146 (52051)
તદ્બાણૈરર્દિતં યૂથં રક્ષસાં પીનવક્ષસામ્।
સિંહૈરિવ બભૌ મત્તં ગજાનામાકુલં કુલમ્॥ 7-157-147 (52052)
તે રાક્ષસાઃ સુસઙ્ક્રુદ્ધા દ્રોણપુત્રેણ તાડિતાઃ।
ક્રુદ્ધાઃ સ્મ પ્રાદ્રવન્દ્રૌણિં જિઘાંસન્તો મહાબલઃ॥ 7-157-148 (52053)
તત્રાદ્ભુતમિમં દ્રૌણિર્દર્શયામાસ વિક્રમમ્।
અશક્યં કર્તુમન્યેન સર્વભૂતેષુ ભારત॥ 7-157-149 (52054)
યદેકો રાક્ષસીં સેનાં ક્ષણાદ્દ્રૌણિર્મહાસ્ત્રવિત્।
દદાહ જ્વલિતૈર્બાણૈ રાક્ષસેન્દ્રસ્ય પશ્યતઃ॥ 7-157-150 (52055)
સ હત્વા રાક્ષસાનીકં રરાજ દ્રૌણિરાહવે।
યુગાન્તે સર્વભૂતાનિ સંવર્તક ઇવાનલઃ॥ 7-157-151 (52056)
તં દહન્તમનીકાનિ શરૈરાશીવિષોપમૈઃ।
તેષુ રાજસહસ્રેષુ પાણ્ડવેયેષુ ભારત॥ 7-157-152 (52057)
નૈનં નિરીક્ષિતું કશ્ચિદશક્નોદ્દ્રૌણિમાહવે।
ઋતે ઘટોત્કચાદ્વીરાદ્રાક્ષસેન્દ્રાન્મહાબલાત્॥ 7-157-153 (52058)
સ પુનર્ભરતશ્રેષ્ઠ ક્રોધાદુદ્ધાન્તલોચનઃ।
તલં તલેન સંહત્ય સન્દશ્ય દશનચ્છદમ્॥ 7-157-154 (52059)
સ્વ સૂતમબ્રવીત્ક્રુદ્ધો દ્રોણપુત્રાય માં વહ।
સ યયૌ ઘોરરૂપેણ સુપતાકેન ભાસ્વતા॥ 7-157-155 (52060)
દ્વૈરથં દ્રોણપુત્રેણ પુનરપ્યરિસૂદનઃ।
સ વિનદ્ય મહાનાદં સિંહવદ્ભીમવિક્રમઃ॥ 7-157-156 (52061)
ચિક્ષેપાવિદ્ધ્ય સઙ્ગ્રામે દ્રોણપુત્રાય રાક્ષસઃ।
અષ્ટઘણ્ટાં મહાઘોરામશનિં દેવનિર્મિતામ્॥ 7-157-157 (52062)
તામવપ્લુત્ય જગ્રાહ દ્રૌણિર્ન્યસ્ય રથે ધનુઃ।
ચિક્ષેપ ચૈનાં તસ્યૈવ સ્યન્દનાત્સોઽવપ્લુપ્લુવે॥ 7-157-158 (52063)
સાશ્વસૂતધ્વજં યાનં ભસ્મ કૃત્વા મહાપ્રભા।
વિવેશ વસુધાં ભિત્ત્વા સાઽશનિર્ભૃશદારુણા॥ 7-157-159 (52064)
દ્રૌણેસ્તત્કર્મ દૃષ્ટ્વા તુ સર્વભૂતાન્યપૂજયન્।
યદપ્લુત્ય જગ્રાહ ઘોરાં શઙ્કરનિર્મિતામ્॥ 7-157-160 (52065)
ધૃષ્ટદ્યુમ્નરથં ગત્વા ભૈમસેનિસ્તતો નૃપ।
ધનુર્ઘોરં સમાદાય મહદિન્દ્રાયુધોપમમ્।
મુમોચ નિશિતાન્બાણાન્પુનર્દ્રૌણેર્મહોરસિ॥ 7-157-161 (52066)
ધૃષ્ટદ્યુમ્નસ્ત્વસમ્ભ્રાન્તો મુમોચાશીવિષોપમાન્।
સુવર્ણપુઙ્ખાન્વિશિખાન્દ્રોણપુત્રસ્ય વક્ષસિ॥ 7-157-162 (52067)
તતો મુમોચ નારાચાન્દ્રૌણિસ્તાંશ્ચ સહસ્રશઃ।
તાવપ્યગ્નિશિખપ્રખ્યૈર્જુઘ્નતુસ્તસ્ય માર્ગણાન્॥ 7-157-163 (52068)
અતિતીવ્રં મહદ્યુદ્ધં તયોઃ પુરુષસિંહયોઃ।
યોધાનં પ્રીતિજનનં દ્રૌણેશ્ચ ભરતર્ષભ॥ 7-157-164 (52069)
તતો રથસહસ્રેણ દ્વિરદાનાં શતૈસ્ત્રિભિઃ।
ષડ્ભિર્વાજિસહસ્રૈશ્ચ ભીમસ્તં દેશમાગમત્॥ 7-157-165 (52070)
તતો ભીમાત્મજં રક્ષો ધૃષ્ટદ્યુમ્નં ચ સાનુગમ્।
અયોધયત ધર્માત્મા દ્રૌણિરક્લિષ્ટવિક્રમઃ॥ 7-157-166 (52071)
તત્રાદ્ભુતતમં દ્રૌણિર્દર્શયામાસ વિક્રમમ્।
અશક્યં કર્તુમન્યેન સર્વભૂતેષુ ભારત॥ 7-157-167 (52072)
નિમેષાન્તરમાત્રેણ સાશ્વસૂતરથદ્વિપામ્।
અક્ષૌહિણીં રાક્ષસાનાં શિતૈર્બાણૈરશાતયત્॥ 7-157-168 (52073)
મિષતો ભીમસેનસ્ય હૈડિમ્બેઃ પાર્ષતસ્ય ચ।
યમયોર્ધર્મપુત્રસ્ય વિજયસ્યાચ્યુતસ્ય ચ॥ 7-157-169 (52074)
પ્રગાઢમઞ્જોગતિભિર્નારાચૈરભિતાડિતાઃ।
નિપેતુર્દ્વિરદા ભૂમૌ સશૃઙ્ગા ઇવ પર્વતાઃ॥ 7-157-170 (52075)
નિકૃત્તૈર્હસ્તિહસ્તૈશ્ચ વિચલદ્ભિરિતસ્તતઃ।
રરાજ વસુધા કીર્ણા વિસર્પદ્ભિરિવોરગૈઃ॥ 7-157-171 (52076)
ક્ષિપ્તૈઃ કાઞ્ચનદણ્ડૈશ્ચ નૃપચ્છત્રૈઃ ક્ષિતિર્બભૌ।
દ્યૌરિવોદિતચન્દ્રાર્કા ગ્રહાકીર્ણા યુગક્ષયે॥ 7-157-172 (52077)
પ્રવૃદ્ધધ્વજમણ્ડૂકાં ભેરીવિસ્તીર્ણકચ્છપામ્॥
છત્રહંસાવલીજુષ્ટાં ફેનચામરમાલિનીમ્॥ 7-157-173 (52078)
કઙ્કગૃઘ્રમહાગ્રાહાં નૈકાયુધઝષાકુલામ્।
વિસ્તીર્ણગજપાષાણાં હતાશ્વમકરાકુલામ્॥ 7-157-174 (52079)
રથક્ષિપ્તમહાવપ્રાં પતાકારુચિરદ્રુમામ્।
શરમીનાં મહારૌદ્રાં પ્રાસશક્ત્યૃષ્ટિડુણ્ડુભામ્॥ 7-157-175 (52080)
મજ્જામાંસમહાપઙ્કાં કબન્ધાવર્જિતોડુપામ્।
કેશશૈવલકલ્માષાં ભીરૂણાં કશ્મલાવહામ્॥ 7-157-176 (52081)
નાગેન્દ્રહયયોધાનાં શરીરવ્યયસમ્ભવામ્।
શોણિતૌઘમહાઘોરાં દ્રૌણિઃ પ્રાવર્તયન્નદીમ્॥ 7-157-177 (52082)
યોધાર્તરવનિર્ઘોષાં ક્ષતજોર્મિસમાકુલામ્।
પ્રયાન્તીં સુમહાઘોરાં યમરાષ્ટ્રમહોદધિમ્॥ 7-157-178 (52083)
નિહત્ય રાક્ષસાન્બાણૈર્દ્રૌણિર્હૈડિમ્બિમાર્દયત્।
પુનરપ્યતિસઙ્ક્રુદ્ધઃ સવૃકોદરપાર્ષતાન્॥ 7-157-179 (52084)
સ નારાચગણૈઃ પાર્થાન્દ્રૌણિર્વિદ્ધા મહાબલઃ।
જઘાન સુરથં નામ દ્રુપદસ્ય સુતં વિભુઃ॥ 7-157-180 (52085)
પુનઃ શત્રુઞ્જયં નામ દ્રુપદસ્યાત્મજં રણે।
બલાનીકં જયાનીકં જયાશ્વં ચાભિજઘ્નિવાન્॥ 7-157-181 (52086)
શ્રુતાહ્વયં ચ રાજાનં દ્રૌણિર્નિન્યે યમક્ષયમ્।
ત્રિભિશ્ચાન્યૈઃ શરૈસ્તીક્ષ્ણૈઃ સુપુઙ્ખૈર્હેમમાલિનમ્॥ 7-157-182 (52087)
જઘાન સ પૃષધ્રં ચ ચન્દ્રસેનં ચ મારિષ।
કુન્તિભોજસુતાંશ્ચાસૌ દશભિર્દશ જઘ્નિવાન્॥ 7-157-183 (52088)
અસ્વત્થામા સુસઙ્ક્રુદ્ધઃ સન્ધાયોગ્રમજિહ્મગમ્।
મુમોચાકર્ણપૂર્ણેન ધનુષા શરમુત્તમમ્।
યમદણ્ડોપમં ઘોરમુદ્દિશ્યાશુ ઘટોત્કચમ્॥ 7-157-184 (52089)
સ ભિત્ત્વા હૃદયં તસ્ય રાક્ષસસ્ય મહાશરઃ।
વિવેશ વસુધાં શીઘ્રં સપુઙ્ખઃ પૃથિવીપતે॥ 7-157-185 (52090)
તં હતં પતિતં જ્ઞાત્વા ધૃષ્ટદ્યુમ્નો મહારથઃ।
દ્રૌણેઃ સકાશાદ્રાજેન્દ્ર વ્યપનિન્યે રથોત્તમમ્॥ 7-157-186 (52091)
તતઃ પરાઙ્મુખનૃપં સૈન્યં યૌધિષ્ઠિરં નૃપ।
પરાજિત્ય રણે વીરો દ્રોણપુત્રો નનાદ હ।
પૂજિતઃ સર્વભૂતેષુ તવ પુત્રૈશ્ચ ભારત॥ 7-157-187 (52092)
અથ શરશતભિન્નકૃત્તદેહૈ--
ર્હતપતિતૈઃ ક્ષણદાચરૈઃ સમન્તાત્।
નિધનમુપગતૈર્મહી કૃતાઽભૂ--
દ્ગિરિશિખરૈરિવ દુર્ગમાઽતિરૌદ્રા॥ 7-157-188 (52093)
તં સિદ્ધગન્ધર્વપિશાચસઙ્ઘા
નાગાઃ સુપર્ણાઃ પિતરો વયાંસિ।
રક્ષોગણા ભૂતગણાશ્ચ દ્રૌણિ--
મપૂજયન્નપ્સરસઃ સુરાશ્ચ॥ ॥ 7-157-189 (52094)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ ઘટોત્કચવધપર્વણિ ચતુર્દશરાત્રિયુદ્ધે સપ્તપઞ્ચાશદધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥ 157 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-157-9 તારેણોચ્ચસ્વરેણ॥ 5-157-19 કૃષ્ણચરણૈઃ કૃષ્ણયોશ્ચરણૈઃ॥ 5-157-40 દ્રોણમભિધાવન્તં બીભત્સું દૃષ્ટ્વા યૌધિષ્ઠિરં બલં તત્સૈન્યં દ્રોણસૈન્યમ્પ્રતિ પુનઃ સન્ન્યવર્તતેતિ સમ્બન્ધઃ॥ 5-157-58 કાર્ષ્ણાયસં તીક્ષ્ણલોહમયમ્॥ 5-157-59 ન હયૈર્નાપિ વારણૈર્ગજૈઃ કિન્તુ પિશાચૈઃ॥ 5-157-93 ગચ્છ વત્સેતિ પુત્રેણેતિ ચ ભીમસેનસમ્બન્ધાત્। પ્રબાધિતું મનઃ--ખેદમુત્પાદયિતુમ્॥ 5-157-94 આત્માનમપિ હન્યાત્કિમુ પુત્રમતો જીવનાર્થી ત્વં નિવર્તસ્વેતિ ભાવઃ॥ 5-157-95 આયસ્તઃ કોપિતઃ॥ 5-157-132 શારદ્વતી કૃપી। કચરાન્બાણાન્। ખચરં રાક્ષસમ્॥ 5-157-136 વસુરુલ્બણઃ અગ્નિઃ પ્રલયકાલિકઃ॥ 5-157-157 સપ્તપઞ્ચાશદધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 158
॥ શ્રીઃ ॥
7.158. અધ્યાયઃ 158
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
ભીમેનઃ બાહ્લીકવધઃ॥ 1 ॥ તથા દુર્યોધનાનુજદશકસ્ય શકુનિભ્રાતૃપઞ્ચકસ્ય ચ વધઃ॥ 2 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-158-0 (52095)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-158-0x (4688)
દ્રુપદસ્યાત્મજાન્દૃષ્ટ્વા કુન્તિભોજસુતાંસ્તથા।
દ્રોણપુત્રેણ નિહતાન્રાક્ષસાંશ્ચ સહસ્રશઃ॥ 7-158-1 (52096)
યુધિષ્ઠિરો ભીમસેનો ધૃષ્ટદ્યુમ્નશ્ચ પાર્ષતઃ।
યુયુધાનશ્ચ સંયત્તા યુદ્ધાયૈવ મનો દધુઃ॥ 7-158-2 (52097)
સોમદત્તઃ પુનઃ ક્રુદ્ધો દૃષ્ટ્વા સાત્યકિમાહવે।
મહતા શરવર્ષેણ ચ્છાદયામાસ ભારત॥ 7-158-3 (52098)
તતઃ સમભવદ્યુદ્ધમતીવ ભયવર્ધનમ્।
ત્વદીયાનાં પરેષાં ચ ઘોરં વિજયકાઙ્ક્ષિણામ્॥ 7-158-4 (52099)
તં દૃષ્ટ્વા સમુપાયાન્તં રુક્મપુઙ્ખૈઃ શિલાશિતૈઃ।
દશભિઃ સાત્વતસ્યાર્થે ભીમો વિવ્યાધ સાયકૈઃ॥ 7-158-5 (52100)
સોમદત્તોઽપિ તં વીરં શતેન પ્રત્યવિધ્યત।
સાત્વતસ્ત્વભિસંક્રુદ્ધઃ પુત્રાધિભિરભિપ્લુતમ્॥ 7-158-6 (52101)
વૃદ્ધં વૃદ્ધગુણૈર્યુક્તં યયાતિમિવ નાહુષમ્।
વિવ્યાધ દશભિસ્તીક્ષ્ણૈઃ શરૈર્વજ્રનિપાતનૈઃ।
શક્ત્યા ચૈનં વિનિર્ભિદ્ય પુનર્વિવ્યાધ સપ્તભિઃ॥ 7-158-7 (52102)
તતસ્તુ સાત્યકેરર્થે ભીમસેનો નવં દૃઢમ્।
મુમોચ પરિઘં ઘોરં સોમદત્તસ્ય મૂર્ધનિ॥ 7-158-8 (52103)
સાત્વતોઽપ્યગ્નિસઙ્કાશં મુમોચ શરમુત્તમમ્।
સોમદત્તોરસિ ક્રુદ્ધઃ સુપત્રં નિશિતં યુધિ॥ 7-158-9 (52104)
યુગપત્પેતતુર્વીર ઘોરૌ પરિઘમાર્ગણૌ।
શરીરે સોમદત્તસ્ય સ પપાત મહારથઃ॥ 7-158-10 (52105)
વ્યામોહિતે તુનયે બાહ્લીકસ્તમુપાદ્રવત્।
વિસૃજઞ્છરવર્ષાણિ કાલવર્ષીવ તોયદઃ॥ 7-158-11 (52106)
ભીમોઽથ સાત્વતસ્યાર્થે બાહ્લીકં નવભિઃ શરૈઃ।
પ્રાતિપેયં મહાત્માનં વિવ્યાધ રણમૂર્ધનિ॥ 7-158-12 (52107)
પ્રાતિપેયસ્તુ સઙ્ક્રુદ્ધઃ શક્તિં ભીમસ્ય વક્ષસિ।
નિચખાન મહાબાહુઃ પુરન્દર ઇવાશનિમ્॥ 7-158-13 (52108)
સ તથાઽભિહતો ભીમશ્ચકમ્પે ચ મુમોહ ચ।
પ્રાપ્ય ચેતશ્ચ બલવાન્ગદામસ્મૈ સસર્જ હ॥ 7-158-14 (52109)
સા પાણ્ડવેન પ્રહિતા બાહ્લીકસ્ય શિરોઽહરત્।
સ પપાત હતઃ પૃથ્વ્યાં વજ્રાહત ઇવાદ્રિરાટ્॥ 7-158-15 (52110)
તસ્મિન્વિનિહતે વીરે બાહ્લીકે પુરુષર્ષભ।
પુત્રાસ્તેઽભ્યર્દયન્ભીમં દશ દાશરથેઃ સમાઃ॥ 7-158-16 (52111)
નાગદત્તો દૃઢરથો મહાબાહુરયોભુજઃ।
દૃઢઃ સુહસ્તો વિરજાઃ પ્રમાથ્યુગ્રોઽનુયાય્યપિ॥ 7-158-17 (52112)
તાન્દૃષ્ટ્વા ચુક્રુધે ભીમો જગૃહે ભારસાધનાન્।
એકમેકં સમુદ્દિશ્ય પાતયામાસ મર્મસુ॥ 7-158-18 (52113)
તે વિદ્ધા વ્યસવઃ પેતુઃ સ્યન્દનેભ્યો હતૌજસઃ।
ચણ્ડવાતપ્રભગ્નાસ્તુ પર્વતાગ્રાન્મહીરુહાઃ॥ 7-158-19 (52114)
નારાચૈર્દશભિર્ભીમસ્તાન્નિહત્ય તવાત્મજાન્।
કર્ણસ્ય દયિતં પુત્રં વૃષસેનમવાકિરત્॥ 7-158-20 (52115)
તતો વૃકરથો નામ ભ્રાતા કર્ણસ્ય વિશ્રુતઃ।
જઘાન ભીમં નારાચૈસ્તમપ્યભ્યદ્રવદ્બલી॥ 7-158-21 (52116)
તતઃ સપ્તરથાન્વીરઃ શ્યાલાનાં તવ ભારત।
નિહત્ય ભીમો નારાચૈઃ શતચન્દ્રમપોથયત્॥ 7-158-22 (52117)
અમર્ષયન્તો નિહતં શતચન્દ્રં મહારથમ્।
શકુનેર્ભ્રાતરો વીરા ગવાક્ષઃ શરભો વિભુઃ॥ 7-158-23 (52118)
સુભગો ભાનુદત્તશ્ચ શૂરાઃ પઞ્ચ મહારથાઃ।
અભિદ્રુત્ય શરૈસ્તીક્ષ્ણૈર્ભીમસેનમતાડયન્॥ 7-158-24 (52119)
સ તાડ્યમાનો નારાચૈર્વૃષ્ટિવેગૈરિવાચલઃ।
જઘાન પઞ્ચભિર્બાણૈઃ પઞ્ચૈવાતિરથાન્બલી॥ 7-158-25 (52120)
તાન્દૃષ્ટ્વા નિહતાન્વીરાન્વિચેલુર્નૃપસત્તમાઃ॥ 7-158-26 (52121)
તતો યુધિષ્ઠિરઃ ક્રુદ્ધસ્તવાનીકમશાતયત્॥
મિષતઃ કુમ્ભયોનેસ્તુ પુત્રાણાં તવ ચાનઘ॥ 7-158-27 (52122)
અમ્બષ્ઠાન્માલવાઞ્છૂરાંસ્ત્રિગર્તાન્સશિબીનપિ।
પ્રાહિણોન્મૃત્યુલોકાય ક્રુદ્ધો યુદ્ધે યુધિષ્ઠિરઃ॥ 7-158-28 (52123)
અભીષાહાઞ્છૂરસેનાન્બાહ્લીકાન્સવસાતિકાન્।
નિહત્ય પૃથિવીં રાજા ચક્રે શોણિતકર્દમામ્॥ 7-158-29 (52124)
યૌધેયાન્માલવાન્રાજન્મદ્રકાણાં ગણાન્યુધિ।
પ્રાહિણોન્મૃત્યુલોકાય શૂરાન્બાણૈર્યુધિષ્ઠિરઃ॥ 7-158-30 (52125)
હતાહરત ગૃહ્ણીત વિધ્યત વ્યવકૃન્તત।
ઇત્યાસીત્તુમુલઃ શબ્દો યુધિષ્ઠિરરથં પ્રતિ॥ 7-158-31 (52126)
સૈન્યાનિ દ્રાવયન્તં તં દ્રોણો દૃષ્ટ્વા યુધિષ્ઠિરમ્।
ચોદિતસ્તવ પુત્રેણ સાયકૈરભ્યવાકિરત્॥ 7-158-32 (52127)
દ્રોણસ્તુ પરમક્રુદ્ધો વાયવ્યાસ્ત્રેણ પાર્થિવમ્।
વિવ્યાધ સોઽપિ તદ્દિવ્યમસ્ત્રમસ્ત્રેણ જઘ્નિવાન્॥ 7-158-33 (52128)
તસ્મિન્વિનિહતે ચાસ્ત્રે ભારદ્વાજો યુધિષ્ઠિરે।
વારુણં યામ્યમાગ્નેયં ત્વાષ્ટ્રં સાવિત્રમેવ ચ।
ચિક્ષેપ પરમક્રુદ્ધો જિઘાંસુઃ પાણ્ડુનન્દનમ્॥ 7-158-34 (52129)
ક્ષિપ્તાનિ ક્ષિપ્યમાણાનિ તાનિ ચાસ્ત્રાણિ ધર્મજઃ।
જઘાનાસ્ત્રૈર્મહાબાહુઃ કુમ્ભયોનેરવિત્રસન્॥ 7-158-35 (52130)
સત્યાં ચિકીર્ષમાણસ્તુ પ્રતિજ્ઞાં કુમ્ભસમ્ભવઃ॥ 7-158-36 (52131)
પ્રાદુશ્ચક્રેઽસ્ત્રમૈન્દ્રં વૈ પ્રાજાપત્યં ચ ભારત।
જિઘાંસુર્ધર્મતનયં તવ પુત્રહિતે રતઃ॥ 7-158-37 (52132)
પતિઃ કુરૂણાં ગજસિંહગામી
વિશાલવક્ષાઃ પૃથુલોહિતાક્ષઃ।
પ્રાદુશ્ચકારાસ્ત્રમહીનતેજા
માહેન્દ્રમસ્ત્રં સ જઘાન તેન॥ 7-158-38 (52133)
વિહન્યમાનેષ્વસ્ત્રેષુ દ્રોણઃ ક્રોધસમન્વિતઃ।
યુધિષ્ઠિરવધં પ્રેપ્સુર્બ્રાહ્મમસ્ત્રમુદૈરયત્॥ 7-158-39 (52134)
તતો નાજ્ઞાસિષં કિઞ્ચિદ્ધોરેણ તમસાઽઽવૃતે।
સર્વભૂતાનિ ચ પરં ત્રાસં જગ્મુર્મહીપતે॥ 7-158-40 (52135)
બ્રહ્માસ્ત્રમુદ્યતં દૃષ્ટ્વા કુન્તીપુત્રો યુધિષ્ઠિરઃ।
બ્રહ્માસ્ત્રેણૈવ રાજેન્દ્ર તદસ્ત્રં પ્રત્યવારયત્॥ 7-158-41 (52136)
તતઃ સૈનિકમુખ્યાસ્તે પ્રશશંસુર્નરર્ષભૌ।
દ્રોણપાર્થૌ મહેષ્વાસૌ સર્વયુદ્ધવિશારદૌ॥ 7-158-42 (52137)
તતઃ પ્રમુચ્ય કૌન્તેયં દ્રોણો દ્રુપદવાહિનીમ્।
વ્યધમત્ક્રોધતામ્રાક્ષો વાયવ્યાસ્ત્રેણ ભારત॥ 7-158-43 (52138)
તે હન્યમાના દ્રોણેન પાઞ્ચાલાઃ પ્રાદ્રવન્ભયાત્।
પશ્યતો ભીમસેનસ્ય પાર્થસ્ય ચ મહાત્મનઃ॥ 7-158-44 (52139)
તતઃ કિરીટી ભીમશ્ચ સહસા સન્ન્યવર્તતામ્।
મહદ્ધ્યાં રથવંશાભ્યાં પરિગૃહ્ય બલં તદા॥ 7-158-45 (52140)
બીભત્સુર્દક્ષિણં પાર્શ્વમુત્તરં ચ વૃકોદરઃ।
ભારદ્વાજં શરૌઘાભ્યાં મહદ્ભ્યામભ્યવર્ષતામ્॥ 7-158-46 (52141)
કેકયાઃ સૃઞ્જયાશ્ચૈવ પાઞ્ચાલાશ્ચ મહૌજસઃ।
અન્વગચ્છન્મહારાજ માત્સ્યાશ્ચ સહ સાત્વતૈઃ॥ 7-158-47 (52142)
તતઃ સા ભારતી સેના વધ્યમાના કિરીટિના।
તમસા નિદ્રયા ચૈવ પુનરેવ વ્યદીર્યત॥ 7-158-48 (52143)
દ્રોણેન વાર્યમાણાસ્તે સ્વયં તવ સુતેન ચ।
નાશક્યન્ત મહારાજ યોધા વારયિતું તદા॥ ॥ 7-158-49 (52144)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ ઘટોત્કચવધપર્વણિ ચતુર્દશરાત્રિયુદ્ધે અષ્ટપઞ્ચાશદધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥ 158 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-158-12 પ્રાતિપેયં પ્રતીપપુત્રમ્॥ 5-158-38 પતિઃ કુરૂણાં યુધિષ્ઠિરઃ। માહેન્દ્રમન્યત્સ જઘાનેતિ ઝ.પાઠઃ॥ 5-158-158 અષ્ટપઞ્ચાશદધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 159
॥ શ્રીઃ ॥
7.159. અધ્યાયઃ 159
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
કર્ણેન પાણ્ડવહનનં પ્રતિજાનાનમાત્માનમધિક્ષિપતઃ કૃપસ્ય જિહ્વાચ્છેદપ્રતિજ્ઞાનમ્॥ 1 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-159-0 (52145)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-159-0x (4689)
ઉદીર્યમાણં તદ્દૃષ્ટ્વા પાણ્ડવાનાં મહદ્બલમ્।
અવિષહ્યં ચ મન્વાનઃ કર્ણં દુર્યોધનોઽબ્રવીત્॥ 7-159-1 (52146)
અયં સ કાલઃ સમ્પ્રાપ્તો મિત્રાણાં મિત્રવત્સલ।
ત્રાયસ્વ સમરે કર્ણ સર્વાન્યોધાન્મહારથાન્॥ 7-159-2 (52147)
પાઞ્ચાલૈર્મત્સ્યકૈકેયૈઃ પાણ્ડવૈશ્ચ મહારથૈઃ।
વૃતાન્સમન્તાત્સહ્ક્રુદ્ધૈર્નિઃ શ્વસદ્ભિરિવોરગૈઃ॥ 7-159-3 (52148)
એતે નદન્તિ સંહૃષ્ટાઃ પાણ્ડવા જિતકાશિનઃ।
શક્રોપમાશ્ચ બહવઃ પાઞ્ચાલાનાં રથવ્રજાઃ॥ 7-159-4 (52149)
કર્ણ ઉવાચ। 7-159-5x (4690)
પરિત્રાતુમિહ પ્રાપ્તો યદિ પાર્થં પુરન્દરઃ।
તમપ્યાશુ પરાજિત્ય તતો હન્તાઽસ્મિ પાણ્ડવમ્॥ 7-159-5 (52150)
સત્યં તે પ્રતિજાનામિ સમાશ્વસિહિ ભારત।
હન્તાસ્મિ પાણ્ડુતનયાન્પાઞ્ચાલાંશ્ચ સમાગતાન્॥ 7-159-6 (52151)
જયં તે પ્રતિદાસ્યામિ વાસવસ્યેવ પાવકિઃ।
પ્રિયં તવ મયા કાર્યમિતિ જીવામિ પાર્થિવ॥ 7-159-7 (52152)
સર્વેષામેવ પાર્થાનાં ફલ્ગુનો બલવત્તરઃ।
તસ્યામોઘાં વિમોક્ષ્યામિશક્તિં શક્રવિનિર્મિતાં॥ 7-159-8 (52153)
તસ્મિન્હતે મહેષ્વાસે ભ્રાતરસ્તસ્ય માનદ।
તવ વશ્યા ભવિષ્યન્તિ વનં યાસ્યન્તિ વા પુનઃ॥ 7-159-9 (52154)
મયિ જીવતિ કૌરવ્ય વિષાદં મા કૃથાઃ ક્વચિત્।
અહં જેષ્યામિ સમરે સહિતાન્સર્વપાણ્ડવાન્॥ 7-159-10 (52155)
પાઞ્ચાલાન્કેકયાંશ્ચૈવ વૃષ્ણીંશ્ચાપિ સમાગતાન્।
બાણૌઘૈઃ શકલીકૃત્ય તવ દાસ્યામિ મેદિનીમ્॥ 7-159-11 (52156)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-159-12x (4691)
એવં બ્રુવાણં કર્ણં તુ કૃપઃ શારદ્વતોઽબ્રવીત્।
સ્મયન્નિવ મહાબાહુઃ સૂતપુત્રમિદં વચઃ॥ 7-159-12 (52157)
શોભનં શોભનં કર્ણ સનાથઃ કુરુપુઙ્ગવઃ।
ત્વયા નાથેન રાધેય વચસા યદિ સિધ્યતિ॥ 7-159-13 (52158)
બહુશઃ કત્થસે કર્ણ કૌરવસ્ય સમીપતઃ।
ન તુ તે વિક્રમઃ કશ્ચિદ્દૃશ્યતે ફલમેવ વા॥ 7-159-14 (52159)
સમાગમઃ પાણ્ડુસુતૈર્દૃષ્ટસ્તે બહુશો યુધિ।
સર્વત્ર નિર્જિતશ્ચાસિ પાણ્ડવૈઃ સૂતનન્દન॥ 7-159-15 (52160)
હિયમાણે તદા કર્ણ ગન્ધર્વૈર્ધૃતરાષ્ટ્રજે।
તદાઽયુધ્યન્ત સૈન્યાનિ ત્વમેકોઽગ્રેઽપલાયિથાઃ॥ 7-159-16 (52161)
વિરાટનગરે ચાપિ સમેતાઃ સર્વકૌરવાઃ।
પાર્થેન નિર્જિતા યુદ્ધે ત્વં ચ કર્ણ સહાનુજઃ॥ 7-159-17 (52162)
એકસ્યાપ્યસમર્થસ્ત્વં ફલ્ગુનસ્ય રણાજિરે।
કથમુત્સહસે જેતું સકૃષ્ણાન્સર્વપાણ્ડવાન્॥ 7-159-18 (52163)
અબ્રુવન્કર્ણ યુધ્યસ્વ કત્થસે બહુ સૂતજ।
અનુક્ત્વા વિક્રમેદ્યસ્તુ તદ્વૈ સત્પુરુષવ્રતમ્॥ 7-159-19 (52164)
ગર્જિત્વા સૂતપુત્ર ત્વં શારદાભ્ર ઇવાજલઃ।
નિષ્ફલો દૃશ્યસે કર્ણ તચ્ચ રાજા ન બુધ્યતે॥ 7-159-20 (52165)
તાવદ્ગર્જસ્વ રાધેય યાવત્પાર્થં ન પશ્યસિ।
આરાત્પાર્થં હિ તે દૃષ્ટ્વા દુર્લભં ગર્જિતં પુનઃ॥ 7-159-21 (52166)
ત્વમનાસાદ્ય તાન્બાણાન્ફલ્ગુનસ્ય વિગર્જસિ।
પાર્થસાયકવિંદ્ધસ્ય દુર્લભં ગર્જિતં તવ॥ 7-159-22 (52167)
બાહુભિઃ ક્ષત્રિયાઃ શૂરા વાગ્ભિઃ શૂરા દ્વિજાતયઃ।
ધનુષા ફલ્ગુનઃ શૂરઃ કર્ણઃ શૂરો મનોરથૈઃ।
તોષિતો યેન રુદ્રોઽપિ કઃ પાર્થં પ્રતિઘાતયેત્॥ 7-159-23 (52168)
એવં સંરુષિતસ્તેન તદા શારદ્વતેન હ।
કર્ણઃ પ્રહરતાં શ્રેષ્ઠઃ કૃપં વાક્યમથાબ્રવીત્॥ 7-159-24 (52169)
શૂરા ગર્જન્તિ સતતં પ્રાવૃષીવ વલાહકાઃ।
ફલં ચાશુ પ્રયચ્છન્તિ બીજમુપ્તમનૂષરે॥ 7-159-25 (52170)
દોષમત્ર ન પશ્યામિ શૂરાણાં રણમૂર્ધનિ।
તત્તદ્વિકત્થમાનાનાં ભારં ચોદ્વહતાં મૃધે॥ 7-159-26 (52171)
યં ભારં પુરુષો વોઢું મનસા હિ વ્યવસ્યતિ।
દૈવમસ્ય ધ્રુવં તત્ર સાહાય્યાયોપપદ્યતે॥ 7-159-27 (52172)
વ્યવસાયદ્વિતીયોઽહં મનસા ભારમુદ્વહન્।
હત્વા પાણ્ડુસુતાનાજૌ સકૃષ્ણાન્સહસાત્વતાન્।
ગર્જામિ યદ્યહં વિપ્ર તવ કિં તત્ર નશ્યતિ॥ 7-159-28 (52173)
વૃથા શૂરા ન ગર્જન્તિ સજલા ઇવ તોયદાઃ।
સામર્થ્યમાત્મનો જ્ઞાત્વા તતો ગર્જન્તિ પણ્ડિતાઃ॥ 7-159-29 (52174)
સોઽહમદ્ય રણે યત્તૌ સહિતૌ કૃષ્મપાણ્ડવૌ।
ઉત્સહામિ રણે જેતું તતો ગર્જામિ ગૌતમ॥ 7-159-30 (52175)
પશ્ય ત્વં ગર્જિતસ્યાસ્ય ફલં મે વિપ્ર સાનુગાન્।
હત્વા પાણ્ડુસુતાનાજૌ સહકૃષ્ણાન્સસાત્વતાન્।
દુર્યોધનાય દાસ્યામિ પૃથિવીં હતકણ્ટકામ્॥ 7-159-31 (52176)
કૃપ ઉવાચ। 7-159-32x (4692)
મનોરથપ્રલાપા મે ન ગ્રાહ્યાસ્તવ સૂતજ॥ 7-159-32 (52177)
સદા ક્ષિપસિ વૈ કૃષ્ણૌ ધર્મરાજં ચ પાણ્ડવમ્।
ધ્રુવસ્તત્ર જયઃ કર્ણ યત્ર યુદ્ધવિશારદૌ॥ 7-159-33 (52178)
દેવગન્ધર્વયક્ષાણાં મનુષ્યોરગરક્ષસામ્।
દંશિતાનામપિ રણે અજેયૌ કૃષ્ણપાણ્ડવૌ॥ 7-159-34 (52179)
બ્રહ્મણ્યઃ સત્યવાગ્દાન્તો ગુરુદૈવતપૂજકઃ।
નિત્યં ધર્મરતશ્ચૈવ કૃતાસ્ત્રશ્ચ વિશેષતઃ॥ 7-159-35 (52180)
ધૃતિમાંશ્ચ કૃતજ્ઞશ્ચ ધર્મપુત્રો યુધિષ્ઠિરઃ।
ભ્રાતરશ્ચાસ્ય બલિનઃ સર્વાસ્ત્રેષુ કૃતશ્રમાઃ॥ 7-159-36 (52181)
ગુરુવૃત્તિરતાઃ પ્રાજ્ઞા ધર્મનિત્યા યશસ્વિનઃ।
સમ્બન્ધિનશ્ચેન્દ્રવીર્યાઃ સ્વનુર્તાઃ પ્રહારિણઃ॥ 7-159-37 (52182)
ધૃષ્ટદ્યુમ્નઃ શિખણ્ડી ચ દૌર્મુખિર્જનમેજયઃ।
ચન્દ્રસેનો રુદ્રસેનઃ કીર્તિધર્મા ધ્રુવો ધરઃ॥ 7-159-38 (52183)
વસુચન્દ્રો દામચન્દ્રઃ સિંહચન્દ્રઃ સુતેજનઃ।
દ્રુપદસ્ય તથા પુત્રા દ્રુપદશ્ચ મહાસ્ત્રવિત્॥ 7-159-39 (52184)
યેષામર્થાય સંયત્તો મત્સ્યરાજઃ સહાનુજઃ।
શતાનીકઃ સૂર્યદત્તઃ શ્રુતાનીકઃ શ્રુતધ્વજઃ॥ 7-159-40 (52185)
બલાનીકો જયાનીકો જયાશ્વો રથવાહનઃ।
ચન્દ્રોદયઃ સમરથો વિરાટભ્રાતરઃ શુભાઃ॥ 7-159-41 (52186)
યમૌ ચ દ્રૌપદેયાશ્ચ રાક્ષસશ્ચ ઘટોત્કચઃ।
યેષામર્થાય યુધ્યન્તે ન તેષાં વિદ્યતે ક્ષયઃ॥ 7-159-42 (52187)
એતે ચાન્યે ચ બહવો ગણાઃ પાણ્ડુસુતસ્ય વૈ॥ 7-159-43 (52188)
કામં ખલુ જગત્સર્વં સદેવાસુરમાનુષમ્।
સયક્ષરાક્ષસગણં સભૂતભુજગદ્વિપમ્।
નિઃશેષમસ્ત્રવીર્યેણ કુર્વાતે ભીમફલ્ગુનૌ॥ 7-159-44 (52189)
યુધિષ્ઠિરશ્ચ પૃથિવીં નિર્દહેદ્ધોરચક્ષુષા॥ 7-159-45 (52190)
અપ્રમેયબલઃ શૌરિર્યેષામર્થે ચ દંશિતઃ।
કથં તાન્સંયુગે કર્ણ જેતુમુત્સહસે પરાન્॥ 7-159-46 (52191)
મહાનપનયસ્ત્વેષ નિત્યં હિ તવ સૂતજ।
યસ્ત્વમુત્સહસે યોદ્ધું સમરે શૌરિણા સહ॥ 7-159-47 (52192)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-159-48x (4693)
એવમુક્તસ્તુ રાધેયઃ પ્રહસન્ભરતર્ષભ।
અબ્રવીચ્ચ તદા કર્ણો ગુરં શારદ્વતં કૃપમ્॥ 7-159-48 (52193)
સત્યમુક્તં ત્વયા બ્રહ્મન્પાણ્ડવાન્પ્રતિ યદ્વચઃ।
એતે ચાન્યે ચ બહવો ગુણાઃ પાણ્ડુસુતેષુ વૈ॥ 7-159-49 (52194)
અજય્યાશ્ચ રણે પાર્થા દેવૈરપિ સવાસવૈઃ।
સદૈત્યયક્ષગન્ધર્વૈઃ પિશાચોરગરાક્ષસૈઃ॥ 7-159-50 (52195)
તથાપિ પાર્થાઞ્જેષ્યામિ શક્ત્યા વાસવદત્તયા।
મમ હ્યમોઘા દત્તેયં શક્તિઃ શક્રેણ વૈ દ્વિજ।
એતયા નિહનિષ્યામિ સવ્યસાચિનમાહવે॥ 7-159-51 (52196)
હતે તુ પાણ્ડવે કૃષ્ણે ભ્રાતરશ્ચાસ્ય સોદરાઃ।
અનર્જુના ન શક્ષ્યન્તિ મહીં ભોક્તું કથઞ્ચન॥ 7-159-52 (52197)
તેષુ નષ્ટેષુ સર્વેષુ પૃથિવીયં સસાગરા।
અયત્નાત્કૌરવેન્દ્રસ્ય વશે સ્થાસ્યતિ ગૌતમ્॥ 7-159-53 (52198)
સુનીતૈરિહ સર્વાર્થાઃ સિધ્યન્તે નાત્ર સંશયઃ।
એતમર્થમહં જ્ઞાત્વા તતો ગર્જામિ ગૌતમ॥ 7-159-54 (52199)
ત્વં તુ વિપ્રશ્ચ વૃદ્ધશ્ચ અશક્તશ્ચાપિ સંયુગે।
કૃતસ્નેહશ્ચ પાર્થેષુ મોહાન્મામવમન્યસે॥ 7-159-55 (52200)
યદ્યેવં વક્ષ્યસે ભૂયો મમાપ્રિયમિહ દ્વિજ।
તતસ્તે ખઙ્ગમુદ્યમ્ય જિહ્વાં છેત્સ્યામિ દુર્મતે॥ 7-159-56 (52201)
યચ્ચાપિ પાણ્ડવાન્વિપ્ર સ્તોતુમિચ્છસિ સંયુગે।
ભીષયન્સર્વસૈન્યાનિ કૌરવેયાંશ્ચ દુર્મતે॥ 7-159-57 (52202)
અત્રાપિ શૃણુ મે વાક્યં યથાવદ્બ્રુવતો દ્વિજ।
દુર્યોધનશ્ચ દ્રોણશ્ચ શકુનિર્દુર્મુખો જયઃ॥ 7-159-58 (52203)
દુઃશાસનો વૃષસેનો મદ્રાજસ્ત્વમેવ ચ।
સોમદત્તશ્ચ ભૂરિશ્ચ તથા દ્રૌણિર્વિવિંશતિઃ॥ 7-159-59 (52204)
તિષ્ઠેયુર્દંશિતા યત્રા સર્વે યુદ્ધવિશારદાઃ।
જયેદેતાન્નરઃ કો નુ શક્રતુલ્યબલોઽપ્યરિઃ॥ 7-159-60 (52205)
શૂરાશ્ચ હિ કૃતાસ્ત્રાશ્ચ બલિનઃ સ્વર્ગલિપ્સવઃ।
ધર્મજ્ઞા યુદ્ધકુશલા હન્યુર્યુદ્ધે સુરાનપિ॥ 7-159-61 (52206)
એતે સ્થાસ્યન્તિ સઙ્ગ્રામે પાણ્ડવાનાં વધાર્થિનઃ।
જયમાકાઙ્ક્ષમાણા હિ કૌરવેયસ્ય દંશિતાઃ॥ 7-159-62 (52207)
દૈવાયત્તમહં મન્યે જયં સુબલિનામપિ।
યત્ર ભીષ્મો મહાબાહુઃ શેતે શરશતાચિતઃ॥ 7-159-63 (52208)
વિકર્ણશ્ચિત્રસેનશ્ચ બાહ્લીકોઽથ જયદ્રથઃ।
ભૂરિશ્રવા જયશ્ચૈવ જલસન્ધઃ સુદક્ષિણઃ॥ 7-159-64 (52209)
શલશ્ચ રથિનાં શ્રેષ્ઠો ભગદત્તશ્ચ વીર્યવાન્।
એતે ચાન્યે ચ રાજાનો દેવૈરપિ સુદુર્જયાઃ॥ 7-159-65 (52210)
નિહતાઃ સમરે શૂરાઃ પાણ્ડવૈર્બલવત્તરાઃ।
કિમન્યદ્દૈવસંયોગાન્મન્યસે પુરુષાધમ॥ 7-159-66 (52211)
યાંશ્ચ તાંસ્તૌષિ સતતં દુર્યોધનરિપૂન્દ્વિજ।
તેષામપિ હતાઃ શૂરાઃ શતશોઽથ સહસ્રશઃ॥ 7-159-67 (52212)
ક્ષીયન્તે સર્વસૈન્યાનિ કુરૂણાં પાણ્ડવૈઃ સહ।
પ્રભાવં નાત્ર પાશ્યામિ પાણ્ડવાનાં કથઞ્ચન॥ 7-159-68 (52213)
યસ્તાન્બલવતો નિત્યં મન્યસે ત્વં દ્વિજાધમ।
યતિષ્યેઽહં યથાશક્તિ યોદ્ધું તૈઃ સહ સંયુગે।
દુર્યોધનહિતાર્થાય જયો દૈવે પ્રતિષ્ઠિતઃ॥ ॥ 7-159-69 (52214)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ ઘટોત્કચવધપર્વણિ ચતુર્દશરાત્રિયુદ્ધે એકોનષષ્ટ્યધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥ 159 ॥
દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 160
॥ શ્રીઃ ॥
7.160. અધ્યાયઃ 160
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
કૃપગર્હણાતિતિક્ષયા કર્ણવધાયાક્ષ્યુત્તિષ્ઠતોઽશ્વત્થામ્નઃ કૃપદુર્યોધનાક્ષ્યાં નિવારણમ્॥ 1 ॥ અર્જુનેન કર્ણપરાજયો દુર્યોધનેન રણાય દ્રૌણિચોદના ચ॥ 2 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-160-0 (52215)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-160-0x (4694)
તથા પરુષિતં દૃષ્ટ્વા સૂતપુત્રેણ માતુલમ્।
ખઙ્ગમુદ્યમ્ય વેગેન દ્રૌણિરભ્યપતદ્દ્રુતમ્॥ 7-160-1 (52216)
તતઃ પરમસઙ્ક્રુદ્ધઃ સિંહો મત્તમિવ દ્વિપમ્।
પ્રેક્ષતઃ કુરુરાજસ્ય દ્રૌણિઃ કર્ણં સમભ્યયાત્॥ 7-160-2 (52217)
અશ્વત્થામોવાચ। 7-160-3x (4695)
યદર્યુનગુણાંસ્તથ્યાન્કીર્તયાનં નરાધમ।
શૂરં દ્વેષાત્સુદુર્બુદ્ધે ત્વં ભર્ત્સયસિ માતુલમ્॥ 7-160-3 (52218)
વિકત્થમાનઃ શૌર્યેણ સર્વલોકધનુર્ધરમ્॥
દર્પોત્સેધગૃહીતોઽદ્ય ન કઞ્ચિદ્ગણયન્મૃધે॥ 7-160-4 (52219)
ક્વ તે વીર્યં ક્વ ચાસ્ત્રાણિ યં ત્વાં નિર્જિત્ય સંયુગે।
ગાણ્ડીવધન્વા હતવાન્પ્રેક્ષતસ્તે જયદ્રથમ્॥ 7-160-5 (52220)
યેન સાક્ષાન્મહાદેવો યોધિતઃ સમરે પુરા।
તમિચ્છસિ વૃથા જેતું સૂતાધમ મનોરથૈઃ॥ 7-160-6 (52221)
યં હિ કૃષ્ણેન સહિતં સર્વશસ્ત્રભૃતાં વરમ્।
જેતું ન શક્તાઃ સહિતાઃ સેન્દ્રા અપિ સુરાસુરાઃ॥ 7-160-7 (52222)
લોકૈકવીરમજિતમર્જુનં સૂત સંયુગે।
કિં પુનસ્ત્વં સુદુર્બુદ્ધે સહૈભિર્વસુધાધિપૈઃ॥ 7-160-8 (52223)
કર્ણ પશ્ય સુદુર્બુદ્ધે તિષ્ઠેદાનીં નરાધમ।
એષ તેઽદ્ય શિરઃ કાયાદુદ્ધરામિ સુદુર્મતે॥
સઞ્જય ઉવાચ। 7-160-9 (52224)
તમુદ્યતં તુ વેગેન રાજા દુર્યોધનઃ સ્વયમ્।
ન્યવારયન્મહાતેજાઃ કૃપશ્ચ દ્વિપદાં વરઃ॥ 7-160-10 (52225)
કર્ણ ઉવાચ। 7-160-11x (4696)
શૂરોઽયં સમરશ્લાઘી દુર્મતિશ્ચ દ્વિજાધમઃ।
આસાદયતુ મદ્વીર્યં મુઞ્ચેમં કુરુસત્તમ॥ 7-160-11 (52226)
અશ્વત્થામોવાચ। 7-160-12x (4697)
તૈવતત્ક્ષમ્યતેઽસ્માભિઃ સૂતાત્મજ સુદુર્મતે।
દર્પમુત્સિક્તમેતત્તે ફલ્ગુનો નાશયિષ્યતિ॥ 7-160-12 (52227)
દુર્યોધન ઉવાચ। 7-160-13x (4698)
અશ્વત્થામન્પ્રસીદસ્વ ક્ષન્તુમર્હસિ માનદ।
કોપઃ ખલુ ન કર્તવ્યઃ સૂતપુત્રં કથઞ્ચન॥ 7-160-13 (52228)
ત્વયિ કર્ણે કૃપે દ્રોણે મદ્રરાજેઽથ સૌબલે।
મહત્કાર્યં સમાસક્તં પ્રસીદ દ્વિજસત્તમ॥ 7-160-14 (52229)
એતે હ્યભિમુખાઃ સર્વે રાધેયેન યુયુત્સવઃ।
આયાન્તિ પાણ્ડવા બ્રહ્મન્નાહ્વયન્તઃ સમન્તતઃ॥ 7-160-15 (52230)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-160-16x (4699)
પ્રસાદ્યમાનસ્તુ તતો રાજ્ઞા દ્રૌણિર્મહામનાઃ।
પ્રસસાદ મહારાજ ક્રોધવેગસમન્વિતઃ॥ 7-160-16 (52231)
તતઃ કૃપોઽપ્યુવાચેદમાચાર્યઃ સુમહામનાઃ।
સૌમ્યસ્વભાવાદ્રાજનેન્દ્ર ક્ષિપ્રમાગતમાર્દવઃ॥ 7-160-17 (52232)
કૃપ ઉવાચ। 7-160-18x (4700)
તવૈતત્ક્ષમ્યતેઽસ્માભિઃ સૂતાત્મજ સુદુર્મતે।
દર્પમુત્સિક્તમેતત્તે ફલ્ગુનો નાશયિષ્યતિ॥ 7-160-18 (52233)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-160-19x (4701)
તતસ્તે પાણ્ડવા રાજન્પાઞ્ચાલાશ્ચ યશસ્વિનઃ।
આજગ્મુઃ સહિતાઃ કર્ણં તર્જયન્તઃ સમન્તતઃ॥ 7-160-19 (52234)
કર્ણોઽપિ રથિનાં શ્રેષ્ઠશ્ચાપમુદ્યમ્ય વીર્યવાન્।
કૌરવાગ્ર્યૈઃ પરિવૃતઃ શક્રો દેવગણૈરિવ।
પર્યતિષ્ઠત તેજસ્વી સ્વબાહુબલમાશ્રિતઃ॥ 7-160-20 (52235)
તતઃ પ્રવવૃતે યુદ્ધં કર્ણસ્ય સહ પાણ્ડવૈઃ।
ભીષણં સુમહારાજ સિંહનાદવિરાજિતમ્॥ 7-160-21 (52236)
તતસ્તે પાણ્ડવા રાજન્પાઞ્ચાલાશ્ચ યશસ્વિનઃ।
દૃષ્ટ્વા કર્ણં મહાબાહુમુચ્ચૈઃ શબ્દમથાનદન્॥ 7-160-22 (52237)
અયં કર્ણઃ કુતઃ કર્ણસ્તિષ્ઠ કર્ણ મહારણે।
યુધ્યસ્વ સહિતોઽસ્માભિર્દુરાત્મન્પુરુષાધમ॥ 7-160-23 (52238)
અન્યે તુ દૃષ્ટ્વા રાધેયં ક્રોધરક્રેક્ષણાઽબ્રુવન્।
હન્યતામયમુત્સિક્તઃ સૂતપુત્રોઽલ્પચેતનઃ।
સર્વૈઃ પાર્થિવશાર્દૂલૈર્નાનેનાર્થોઽસ્તિ જીવતા। 7-160-24 (52239)
અત્યન્તવૈરી પાર્થાનાં સતતં પાપપૂરુષઃ।
એષ મૂલમનર્થાનાં દુર્યોધનમતે સ્થિતઃ॥ 7-160-25 (52240)
ઘ્નતૈનમિતિ જલ્પન્તઃ ક્ષત્રિયાઃ સમુપાદ્રવન્।
મહતા શરવર્ષેણ ચ્છાદયન્તો મહારથાઃ।
વધાર્થં સૂતપુત્રસ્ય પાણ્ડવેયેન ચોદિતાઃ॥ 7-160-26 (52241)
તાંસ્તુ સર્વાંસ્તથા દૃષ્ટ્વા ધાવમાનાન્મહારથાન્।
ન વિવ્યથે સૂતપુત્રો ન ચ ત્રાસમગચ્છત॥ 7-160-27 (52242)
દૃષ્ટ્વા સાગસ્કલ્પં તમુદ્ધૂતં સૈન્યસાગરમ્।
પિપ્રીષુસ્તવ પુત્રાણાં સઙ્ગ્રામેષ્વપરાજિતઃ॥ 7-160-28 (52243)
સાયકૌધેન બલવાન્ક્ષિપ્રકારી મહાબલઃ।
વારયામાસ તત્સૈન્યં સમન્તાદ્ભરતર્પભ॥ 7-160-29 (52244)
તતસ્તુ શરવર્ષેણ પાર્થિવાસ્તમવારયન્।
ધનુમ્પિ તે વિધુન્વાનાઃ શતશોઽથ સહસ્રશઃ।
અયોધયન્ત રાધેયં શક્રં દૈત્યગણા ઇવ॥ 7-160-30 (52245)
શરવર્પં તુ તત્કર્ણઃ પાર્થિવૈઃ સમુદીરિતમ્।
શરવર્ષેણ મહતા સમન્તાદ્વ્યકિરત્પ્રભો॥ 7-160-31 (52246)
તદ્યુદ્ધમભવત્તેષાં કૃતપ્રતિકૃતૈષિણામ્।
યથા દેવાસુરે યુદ્ધે શક્રસ્ય સહ દાનૈવઃ॥ 7-160-32 (52247)
તત્રાદ્ભુતમપશ્યામ સૂતપુત્રસ્ય લાઘવમ્।
યદેનં સર્વતો યત્તા નાપ્નુવન્તિ પરે યુધિ॥ 7-160-33 (52248)
નિવાર્ય ચ શરૌઘાંસ્તાન્પાર્થિવાનાં મહારથઃ।
યુગેષ્વીષાસુ ચ્છત્રેષુ ધ્વજેષુ ચ હયેષુ ચ।
આત્મનામાઙ્કિતાન્ઘોરાન્રાધેયઃ પ્રાહિણોચ્છરાન્॥ 7-160-34 (52249)
તતસ્તે વ્યાકુલીભૂતા રાજાનઃ કર્ણપીડિતાઃ।
બભ્રુમુસ્તત્ર તત્રૈવ ગાવઃ શીતાર્દિતા ઇવ॥ 7-160-35 (52250)
હયાનાં વધ્યમાનાનાં ગજાનાં રથિનાં તથા।
તત્રતત્રાભ્યવેક્ષામ સઙ્ઘાન્કર્ણેન તાડિતાન્॥ 7-160-36 (52251)
શિરોભિઃ પતિતૈ રાજન્બાહુભિશ્ચ સમન્તતઃ।
આસ્તીર્ણા વસુધા સર્વા શૂરાણામનિવર્તિનામ્॥ 7-160-37 (52252)
હતૈશ્ચ હન્યમાનૈશ્ચ નિષ્ટનદ્ભિશ્ચ સર્વશઃ।
બભૂવાયોધનં રૌદ્રં વૈવસ્વતપુરોપમમ્॥ 7-160-38 (52253)
તતો દુર્યોધનો રાજા દૃષ્ટ્વા કર્ણસ્ય વિક્રમમ્।
અશ્વત્થામાનમાસાદ્ય વાક્યમેતદુવાચ હ॥ 7-160-39 (52254)
યુધ્યતેઽસૌ રણે કર્ણો દંશિતઃ સર્વપાર્થિવૈઃ॥ 7-160-40 (52255)
પશ્યૈતાં દ્રવતીં સેનાં કર્ણસાયકપીડિતામ્।
કાર્તિકેયેન વિધ્વસ્તામાસુરીં પૃતનામિવ॥ 7-160-41 (52256)
દૃષ્ટ્વૈતાં નિર્જિતાં સેનાં રણે કર્ણેન ધીમતા।
અભિયાત્યેષ બીભત્સુઃ સૂતપુત્રજિઘાંસયા॥ 7-160-42 (52257)
તદ્યથા પ્રેક્ષમાણાનાં સૂતપુત્રં મહારથમ્।
ન હન્યાત્પાણ્ડવઃ સઙ્ખ્યે તથા નીતિર્વિધીયતાં॥ 7-160-43 (52258)
તતો દ્રૌણિઃ કૃપઃ શલ્યો હાર્દિક્યશ્ચ મહારથઃ।
પ્રત્યુદ્યયુસ્તદા પાર્થં સૂતપુત્રપરીપ્સયા।
આયાન્તં વીક્ષ્ય કૌન્તેયં શક્રં દૈત્યચમૂમિવ॥ 7-160-44 (52259)
બીભત્સુરપિ રાજેન્દ્ર પાઞ્ચાલૈરભિસંવૃતઃ।
પ્રત્યુદ્યયૌ તદા કર્ણં યથા વૃત્રં શતક્રતુઃ॥ 7-160-45 (52260)
ધૃતરાષ્ટ્ર ઉવાચ। 7-160-46x (4702)
સંરબ્ધં ફલ્ગુનં દૃષ્ટ્વા કાલાન્તકયમોપમમ્।
કર્ણો વૈકર્તનઃ સૂત પ્રત્યપદ્યત્કિમુત્તરમ્॥ 7-160-46 (52261)
યો હ્યસ્પર્ધત પાર્થેન નિત્યમેવ મહારથઃ।
આશંસતે ચ બીભત્સું યુદ્ધે જેતું સુદારુણમ્॥ 7-160-47 (52262)
સ તુ તં સહસા પ્રાપ્તં નિત્યમત્યન્તવૈરિણમ્।
કર્ણો વૈકર્તનઃ સૂત કિમુત્તરમપદ્યત॥ 7-160-48 (52263)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-160-49x (4703)
આયાન્તં પાણ્ડવ દૃષ્ટ્વા ગજં પ્રતિગજો યથા।
અસમ્ભ્રાન્તો રણે કર્ણઃ પ્રત્યુદીયાદ્ધનઞ્જયમ્॥ 7-160-49 (52264)
તમાપતન્તં વેગેન વૈકર્તનમજિહ્મગૈઃ।
છાદયામાસ પાર્થોઽથ કર્ણસ્તુ વિજયં શરૈઃ॥ 7-160-50 (52265)
સ કર્ણં શરજાલેન ચ્છાદયામાસ પાણ઼્ડવઃ।
તતઃ કર્ણઃ સુસંરબ્ધઃ શરૈસ્ત્રિભિરવિધ્યત॥ 7-160-51 (52266)
તસ્ય તલ્લાઘવં પાર્થો નામૃષ્યત મહાબલઃ॥ 7-160-52 (52267)
તસ્મૈ બાણાઞ્શિલાધૌતાન્પ્રસન્નાગ્રાનજિહ્મગાન્।
પ્રાહિણોત્સૂતપુત્રાય ત્રિશતં શત્રુતાપનઃ॥ 7-160-53 (52268)
વિવ્યાધ ચૈનં સંરબ્ધો બાણેનૈકેન વીર્યવાન્।
સવ્યે ભુજાગ્રે બલવાન્નારાચેન હસન્નિવ॥ 7-160-54 (52269)
તસ્ય વિદ્ધસ્ય બાણેન કરાચ્ચાપં પપાત હ॥ 7-160-55 (52270)
પુનરાદાય તચ્ચાપં નિમેષાર્ધાન્મહાબલઃ।
છાદયામાસ બાણૌઘૈઃ ફલ્ગુનં કૃતહસ્તવત્॥ 7-160-56 (52271)
શરવૃષ્ટિં તુ તાં મુક્તાં સૂતપુત્રેણ ભારત।
વ્યધમચ્છરવર્ષેણ સ્મયન્નિવ ધનઞ્જયઃ॥ 7-160-57 (52272)
તૌ પરસ્પરમાસાદ્ય શરવર્ષેણ પાર્થિવ।
છાદયેતાં મહેષ્વાસૌ કૃતપ્રતિકૃતૈષિણૌ॥ 7-160-58 (52273)
તદદ્ભુતં મહદ્યુદ્ધં કર્ણપાણ્ડવયોર્મૃધે।
ક્રુદ્ધયોર્વાસિતાહેતોર્વન્યયોર્ગજયોરિવ॥ 7-160-59 (52274)
તતઃ પાર્થો મહેષ્વાસો દૃષ્ટ્વા કર્ણસ્ય વિક્રમમ્।
મુષ્ટિદેશે ધનુસ્તસ્ય ચિચ્છેદ ત્વરયાઽન્વિતઃ॥ 7-160-60 (52275)
અશ્વાંશ્ચ ચતુરો ભલ્લૈરનયદ્યમસાદનમ્।
સારથેશ્ચ શિસઃ કાયાદહરચ્છત્રુતાપનઃ॥ 7-160-61 (52276)
અથૈનં છિન્નધન્વાનં હતાશ્વં હતસારથિમ્।
વિવ્યાધ સાયકૈઃ પાર્થશ્ચતુર્ભિઃ પાણ્ડુનન્દનઃ॥ 7-160-62 (52277)
હતાશ્વાત્તુ રથાત્તૂર્ણમવપ્લુત્ય નરર્ષભઃ।
આરુરોહ રથં તૂર્ણં કૃપસ્ય શરપીડિતઃ॥ 7-160-63 (52278)
સ નુન્નોઽર્જુનબાણૌઘૈરાચિતઃ શલ્યકો યથા।
જીવિતાર્થમભિપ્રેપ્સુઃ કૃપસ્ય રથમારુહત્॥ 7-160-64 (52279)
રાધેયં નિર્જિતં દૃષ્ટ્વા તાવકા ભરતર્ષભ।
ધનઞ્જયશરૈર્નુન્નાઃ પ્રાદ્રવન્ત દિશો દશ॥ 7-160-65 (52280)
દ્રવતસ્તાન્સમાલોક્ય રાજા દુર્યોધનો નૃપ।
નિવર્તયામાસ તદા વાક્યમેતદુવાચ હ॥ 7-160-66 (52281)
અલં દ્રુતેન વઃ શૂરાસ્તિષ્ઠધ્વં ક્ષત્રિયર્ષભાઃ।
એષ પાર્થવધાયાહં સ્વયં ગચ્છામિ સંયુગે।
અહં પાર્થાન્હનિષ્યામિ સપાઞ્ચાલાન્સસોમકાન્॥ 7-160-67 (52282)
અદ્ય મે યુધ્યમાનસ્ય સહ ગાણ્ડીવધન્વના।
દ્રક્ષ્યન્તિ વિક્રમં પાર્થાઃ કાલસ્યેવ યુગક્ષયે॥ 7-160-68 (52283)
અદ્ય મદ્બાણજાલાનિ વિમુક્તાનિ સહસ્રશઃ।
દ્રક્ષ્યન્તિ સમરે યોધાઃ શલભાનામિવાયતીઃ॥ 7-160-69 (52284)
અદ્ય બાણમયં વર્ષં સૃજતો મમ ધન્વિનઃ।
જીમૂતસ્યેવ ઘર્માન્તે દ્રક્ષ્યન્તિ યુધિ સૈનિકાઃ॥ 7-160-70 (52285)
જેષ્યામ્યદ્ય રણે પાર્થં સાયકૈર્નતપર્વભિઃ।
તિષ્ઠધ્વં સમરે શૂરા ભયં ત્યજત ફલ્ગુનાત્॥ 7-160-71 (52286)
ન હિ મદ્વીર્યમાસાદ્ય ફલ્ગુનઃ પ્રસહિષ્યતિ।
યથા વેલાં સમાસાદ્ય સાગરો મકરાલયઃ॥ 7-160-72 (52287)
ઇત્યુક્ત્વા પ્રયયૌ રાજા સૈન્યેન મહતા વૃતઃ।
ફલ્ગુનં પ્રતિદુર્ધર્ષઃ ક્રોધાત્સંરક્તલોચનઃ॥ 7-160-73 (52288)
તં પ્રયાન્તં મહાબાહું દૃષ્ટ્વા શારદ્વતસ્તદા।
અશ્વત્થામાનમાસાદ્ય વાક્યમેતદુવાચ હ॥ 7-160-74 (52289)
એષ રાજા મહાબાહુરમર્ષી ક્રોધમૂર્ચ્છિતઃ।
પતઙ્ગવૃત્તિમાસ્થાય ફલ્ગુનં યોદ્ધુમિચ્છતિ॥ 7-160-75 (52290)
યાવન્નઃ પશ્યમાનાનાં પ્રાણાન્પાર્થેન સંગતઃ।
ન જહ્યાત્પુરુષવ્યાઘ્રસ્તાવદ્વારય કૌરવમ્॥ 7-160-76 (52291)
યાવત્ફલ્ગુનબાણાનાં ગોચરં નાદ્ય ગચ્છતિ।
કૌરવઃ પાર્થિવો વીરસ્તાવદ્વારય સંયુગે॥ 7-160-77 (52292)
યાવત્પાર્થશરૈર્ઘોરૈર્નિર્મુક્તોરગસન્નિભૈઃ।
ન ભસ્મીક્રિયતે રાજા તાવદ્યુદ્ધાન્નિવાર્યતામ્॥ 7-160-78 (52293)
અયુક્તમિવ પશ્યામિ તિષ્ઠત્સ્વસ્માસુ માનદ।
સ્વયં યુદ્ધાય યદ્રાજા પાર્થં યાત્યસહાયવાન્॥ 7-160-79 (52294)
દુર્લભં જીવિતં મન્યે કૌરવ્યસ્ય કિરીટિના।
યુધ્યમાનસ્ય પાર્થેન શાર્દૂલેનેવ હસ્તિનઃ॥ 7-160-80 (52295)
માતુલેનૈવમુક્તસ્તુ દ્રૌણિઃ શસ્ત્રભૃતાં વરઃ।
દુર્યોધનમિદં વાક્યં ત્વરિતઃ સમભાષત॥ 7-160-81 (52296)
મયિ જીવતિ ગાન્ધારે ન યુદ્ધં ગન્તુમર્હસિ।
મામનાદૃત્ય કૌરવ્ય તવ નિત્યં હિતૈષિણમ્॥ 7-160-82 (52297)
ન હિ સમ્ભ્રમઃ કાર્યઃ પાર્થસ્ય વિજયં પ્રતિ।
અહમાવારયિષ્યામિ પાર્થં તિષ્ઠ સુયોધન॥ 7-160-83 (52298)
દુર્યોધન ઉવાચ। 7-160-84x (4704)
આચાર્યઃ પાણ્ડુપુત્રાન્વૈ પુત્રવત્પરિરક્ષતિ।
ત્વમપ્યુપેક્ષાં કુરુષે તેષુ નિત્યં દ્વિજોત્તમ્॥ 7-160-84 (52299)
મમ વા મન્દભાગ્યત્વાન્મન્દસ્તે વિક્રમો યુધિ।
ધર્મરાજપ્નિયાર્થં વા દ્રૌપદ્યા વા ન વિદ્મ તત્॥ 7-160-85 (52300)
ધિગસ્તુ મમ લુબ્ધસ્ય યત્કૃતે સર્વબાન્ધવાઃ।
સુખાર્હાઃ પરમં દુઃખં પ્રાપ્નુવન્ત્યપરાજિતાઃ॥ 7-160-86 (52301)
કો હિ શસ્ત્રવિદાં મુખ્યો મહેશ્વરસમો યુધિ।
શત્રું ન ક્ષપયેચ્છક્તો યો ન સ્યાદ્ગૌતમીસુતઃ॥ 7-160-87 (52302)
અશ્વત્થામન્પ્રસીદસ્વ નાશયૈતાન્મમાહિતાન્।
તવાસ્ત્રગોચરે શક્તાઃ સ્થાતું દેવા ન દાનવાઃ॥ 7-160-88 (52303)
પાઞ્ચાલાન્સોમકાંશ્ચૈવ જહિ દ્રૌણે સહાનુગાન્।
વયં શેષાન્હનિષ્યામસ્ત્વયૈવ પરિરક્ષિતાઃ॥ 7-160-89 (52304)
એતે હિ સોમકા વિપ્ર પાઞ્ચાલાશ્ચ યશસ્વિનઃ।
મમ સૈન્યેષુ સઙ્ક્રુદ્ધા વિચરન્તિ દવાગ્નિવત્॥ 7-160-90 (52305)
તાન્વારય મહાબાહો કેકયાંશ્ચ નરોત્તમ।
પુરા કુર્વન્તિ નિઃશેષં રક્ષ્યમાણાઃ કિરીટિના॥ 7-160-91 (52306)
અશ્વત્થામંસ્ત્વરાયુક્તો યાહિ શીઘ્રમરિન્દમ।
આદૌ વા યદિ વા પશ્ચાત્તવેદં કર્મ મારિષ॥ 7-160-92 (52307)
ત્વમુત્પન્નો મહાબાહો પાઞ્ચાલાનાં વધં પ્રતિ।
કરિષ્યસિ જગત્સર્વમપાઞ્ચાલં કિલોદ્યતઃ॥ 7-160-93 (52308)
એવં સિદ્ધાઽબ્રુવન્વાચો ભવિષ્યતિ ચ તત્તથા।
તસ્માત્ત્વં પુરુષવ્યાઘ્ર પાઞ્ચાલાઞ્જહિ સાનુગાન્॥ 7-160-94 (52309)
ન તેઽસ્ત્રગોચરે શક્તાઃ સ્થાતું દેવાઃ સવાસવાઃ।
કિમુ પાર્થાઃ સપાઞ્ચાલાઃ સત્યમેતદ્બ્રવીમિ તે॥ 7-160-95 (52310)
ન ત્વાં સમર્થાઃ સઙ્ગ્રામે પાણ્ડવાઃ સહ સોમકૈઃ।
બલાદ્યોધયિતું વીર સત્યમેતદ્બ્રવીમિ તે॥ 7-160-96 (52311)
ગચ્છગચ્છ મહાબાહો ન નઃ કાલાત્યયો ભવેત્।
ઇયં હિ દ્રવતે સેના પાર્તસાયકપીડિતા॥ 7-160-97 (52312)
શક્તો હ્યસિ મહાબાહો દિવ્યેન સ્વેન તેજસા।
નિગ્રહે પાણ્ડુપુત્રાણાં પાઞ્ચાલાનાં ચ માનદ॥ ॥ 7-160-98 (52313)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ ઘટોત્કચવધપર્વણિ ચતુર્દશરાત્રિયુદ્ધે ષષ્ટ્યધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥ 160 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-160-4 કઞ્ચિદ્ધનુર્ધરં નગણયન્નિત્યન્વયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 161
॥ શ્રીઃ ॥
7.161. અધ્યાયઃ 161
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
દ્રૌણિધૃષ્ટદ્યુમ્નયોર્યુદ્ધમ્। દ્રૌણિપરાક્રમઃ॥ 1 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-161-0 (52314)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-161-0x (4705)
દુર્યોધનેનૈવમુક્તો દ્રૌણિરાહવદુર્મદઃ।
ચકારારિવધે યત્નમિન્દ્રો દૈત્યવધે યથા।
પ્રત્યુવાચ મહાબાહુસ્તવ પુત્રમિદં વચઃ॥ 7-161-1 (52315)
સત્યમેતન્મહાબાહો યથા વદસિ કૌરવ।
પ્રિયા હિ પાણ્ડવા નિત્યં મમ ચાપિ પિતુશ્ચ મે॥ 7-161-2 (52316)
તથૈવાવાં પ્રિયૌ તેષાં ન તુ યુદ્ધે કુરૂદ્વહ।
શક્તિતસ્તાત યુધ્યામસ્ત્યક્ત્વા પ્રાણાનભીતવત્॥ 7-161-3 (52317)
અહં કર્ણશ્ચ શલ્યશ્ચ કૃપો હાર્દિક્ય એવ ચ।
નિમેષાત્પાણ્ડવીં સેનાં ક્ષપયેમ નૃપોત્તમ॥ 7-161-4 (52318)
તે ચાપિ કૌરવીં સેનાં નિમેષાર્ધાત્કુરૂદ્વહ।
ક્ષપયેયુર્મહાબાહો ન સ્યામ યદિ સંયુગે॥ 7-161-5 (52319)
યુધ્યામ પાણ્ડવાચ્છક્ત્યા તે ચાપ્યસ્માન્યથાબલમ્।
તેજસ્તેજઃ સમાસાદ્ય પ્રશમં યાતુ ભારત॥ 7-161-6 (52320)
અશક્ત્યા તરસા જેતું પાણ્ડવાનામનીકિની।
જીવત્સુ પાણ્ડુપુત્રેષુ તદ્ધિ સત્યં બ્રવીમિ તે॥ 7-161-7 (52321)
આત્માર્થં યુધ્યમાનાસ્તે સમર્થાઃ પાણ્ડુનન્દનાઃ।
કિમર્થં તવ સૈન્યાનિ ન હનિષ્યન્તિ ભારત॥ 7-161-8 (52322)
ત્વં તુ લુબ્ધતમો રાજન્નિકૃતિજ્ઞશ્ચ કૌરવ।
સર્વાભિશઙ્કી માની ચ તતોઽસ્માનભિશઙ્કસે॥ 7-161-9 (52323)
મન્યે ત્વં કુત્સિતો રાજન્પાપાત્મા પાપપૂરુષઃ।
અન્યાનપિ સ નઃ ક્ષુદ્ર શઙ્કસે પાપભાવિતઃ॥ 7-161-10 (52324)
અહં તુ યત્નમાસ્થાય ત્વદર્થે ત્યક્તજીવિતઃ।
એષ ગચ્છામિ સઙ્ગ્રામં ત્વત્કૃતે કુરુનન્દન।
યોત્સ્યેઽહં શત્રુભિઃ સાર્ધં જેષ્યામિ ચ વરાન્વરાન્॥ 7-161-11 (52325)
પાઞ્ચાલૈઃ સહ યોત્સ્યામિ સોમકૈઃ કેકયૈસ્તથા।
પાણ્ડવેયૈશ્ચ સઙ્ગ્રામે ત્વત્પ્રિયાર્થમરિન્દમ॥ 7-161-12 (52326)
અદ્ય મદ્બાણનિર્દગ્ધાઃ પાઞ્ચાલાઃ સોમકાસ્તથા।
સિંહેનેવાર્દિતા ગાવો વિદ્રવિષ્યન્તિ સર્વશઃ॥ 7-161-13 (52327)
અદ્ય ધર્મસુતો રાજા દૃષ્ટ્વા મમ પરાક્રમમ્।
અશ્વત્થામમયં લોકં મંસ્યતે સહ સોમકૈઃ॥ 7-161-14 (52328)
આગમિષ્યતિ નિર્વેદં ધર્મપુત્રો યુધિષ્ઠિરઃ।
દૃષ્ટ્વા વિનિહતાન્સઙ્ખ્યે પાઞ્ચાલાન્સોમકૈઃ સહ॥ 7-161-15 (52329)
યે માં યુદ્ધેઽભિયોત્સ્યન્તિ તાન્હનિષ્યામિ ભારત।
ન હિ તે વીર મોક્ષ્યન્તે મદ્બાહ્વન્તરમાગતાઃ॥ 7-161-16 (52330)
એવમુક્ત્વા મહાબાહુઃ પુત્રં દુર્યોધનં તવ।
અભ્યવર્તત યુદ્ધાય ત્રાસયન્સર્વધન્વિનઃ।
ચિકીર્ષુસ્તવ પુત્રાણાં પ્રિયં પ્રાણભૃતાં વરઃ॥ 7-161-17 (52331)
તતોઽબ્રવીત્સકૈકેયાન્પાઞ્ચાલાન્ગૌતમીસુતઃ॥ 7-161-18 (52332)
પ્રહરધ્વમિતઃ સર્વે મમ ગાત્રે મહારથાઃ।
સ્થિરીભૂતાશ્ચ યુધ્યધ્વં દર્શયન્તોઽસ્ત્રલાઘવમ્॥ 7-161-19 (52333)
એવમુક્તાસ્તુ તે સર્વે શસ્ત્રવૃષીરપાતયન્।
દ્રૌણિં પ્રતિ મહારાજ જલં જલધરા ઇવ॥ 7-161-20 (52334)
તાન્નિહત્ય શરાન્દ્રૌણિર્દશ વીરાનપોથયત્।
પ્રમુખે પાણ્ડુપુત્રાણાં ધૃષ્ટદ્યુમ્નસ્ય ચ પ્રભો॥ 7-161-21 (52335)
તે હન્યમાનાઃ સમરે પાઞ્ચાલાઃ સોમકાસ્તથા।
પરિત્યજ્ય રણે દ્રૌણિં વ્યદ્રવન્ત દિશો દશ॥ 7-161-22 (52336)
તાન્દૃષ્ટ્વા દ્રવતઃ શૂરાન્પાઞ્ચાલાન્સહસોમકાન્।
ધૃષ્ટદ્યુમ્નો મહારાજ દ્રૌણિમભ્યદ્રવદ્રણે॥ 7-161-23 (52337)
તતઃ કાઞ્ચનચિત્રાણાં સજલામ્બુદનાદિનામ્।
વૃતઃ શતેન શૂરાણાં રથાનામનિવર્તિનામ્॥ 7-161-24 (52338)
પુત્રઃ પાઞ્ચાલરાજસ્ય ધૃષ્ટદ્યુમ્નો મહારથઃ।
દ્રૌણિમિત્યબ્રવીદ્વાક્યં દૃષ્ટ્વા યોધાન્નિપાતિતાન્॥ 7-161-25 (52339)
આચાર્યપુત્ર ભદ્રં તે કિમન્યૈર્નિહતૈસ્તવ।
સમાગચ્છ મયા સાર્ધં યદિ શૂરોઽસિ સંયુગે।
અહં ત્વાં નિહનિષ્યામિ તિષ્ઠેદાનીં મમાગ્રતઃ॥ 7-161-26 (52340)
તતસ્તમાચાર્યસુતં ધૃષ્ટદ્યુમ્નઃ પ્રતાપવાન્।
મર્મભિદ્ભિઃ શરૈસ્તીક્ષ્ણૈર્જઘાન ભરતર્ષભ॥ 7-161-27 (52341)
તે તુ પઙ્ક્તીકૃતા દ્રૌણિં શરા વિવિશુરાશુગાઃ।
રુક્મપુઙ્ખાઃ પ્રસન્નાગ્રાઃ સર્વકાયાવદારણાઃ।
મધ્વર્થિન ઇવોદ્દામા ભ્રમરાઃ પુષ્પિતં દ્રુમમ્॥ 7-161-28 (52342)
સોઽતિવિદ્ધો ભૃશં ક્રુદ્ધઃ પદાક્રાન્ત ઇવોરગઃ।
માની દ્રૌણિરસમ્ભ્રાન્તો બાણપાણિરભાષત॥ 7-161-29 (52343)
ધૃષ્ટદ્યુમ્ન સ્થિરો ભૂત્વા મુહૂર્તં પ્રતિપાલય।
યાવત્ત્વાં નિશિતૈર્બાણૈઃ પ્રેષયામિ યમક્ષયમ્॥ 7-161-30 (52344)
દ્રૌણિરેવમથાભાષ્ય પાર્ષતં પરવીરહા।
છાદયામાસ બાણૌઘૈઃ સમન્તાલ્લુઘુહસ્તવત્॥ 7-161-31 (52345)
સ બાધ્યમાનઃ સમરે દ્રૌણિના યુદ્ધદુર્મદઃ।
દ્રૌણિં પાઞ્ચાલતનયો વાગ્ભિરાતર્જયત્તદા॥ 7-161-32 (52346)
ન જાનીષે પ્રતિજ્ઞાં મે વિપ્રોત્પત્તિં તથૈવ ચ।
દ્રોણં હત્વા કિલ મયા હન્તવ્યસ્ત્વં સુદુર્મતે॥ 7-161-33 (52347)
તતસ્ત્વાઽહં ન હન્મ્યદ્ય દ્રોણે જીવતિ સંયુગે॥ 7-161-34 (52348)
ઇમાં તુ રજનીં પ્રાપ્તામપ્રભાતાં સુદુર્મતે।
નિહત્ય પિતરં તેઽદ્ય તતસ્ત્વામપિ સંયુગે।
નેષ્યામિ પ્રેતલોકાય હ્યેતન્મે મનસિ સ્થિતમ્॥ 7-161-35 (52349)
યસ્તે પાર્થેષુ વિદ્વેષો યા ભક્તિઃ કૌરવેષુ ચ।
તાં દર્શય સ્થિરો ભૂત્વા ન મે જીવન્વિમોક્ષ્યસે॥ 7-161-36 (52350)
યો હિ બ્રાહ્મણ્યમુત્સૃજ્ય ક્ષત્રધર્મરતો દ્વિજઃ।
સ વધ્યઃ સર્વલોકસ્ય યથા ત્વં પુરુષાધમઃ॥ 7-161-37 (52351)
ઇત્યુક્તઃ પરુષં વાક્યં પાર્ષતેન દ્વિજોત્તમઃ।
ક્રોધમાહારયત્તીવ્રં તિષ્ઠતિષ્ઠેતિ ચાબ્રવીત્॥ 7-161-38 (52352)
નિર્દહન્નિવ ચક્ષુર્ભ્યાં પાર્ષતં સોઽભ્યવૈક્ષત।
છાદયામાસ ચ શરૈર્નિઃશ્વસન્પન્નગો યથા॥ 7-161-39 (52353)
સ ચ્છાદ્યમાનઃ સમરે દ્રૌણિના રાજસત્તમ।
સર્વપાઞ્ચાલસેનાભિઃ સંવૃતો રથસત્તમઃ॥ 7-161-40 (52354)
નાકમ્પત મહાબાહુઃ સ્વવીર્યં સમુપાશ્રિતઃ।
સાયકાંશ્ચૈવ વિવિધાનશ્વત્થામ્નિ મુમોચ હ॥ 7-161-41 (52355)
તૌ પુનઃ સન્ન્યવર્તેતાં પ્રાણદ્યૂતપણે રણે।
નિપીડયન્તૌ બાણૌઘૈઃ પરસ્પરમમર્ષિણૌ।
ઉત્સૃજન્તૌ મહેષ્વાસૌ શરવૃષ્ટીઃ સમન્તતઃ॥ 7-161-42 (52356)
દ્રૌણિપાર્ષતયોર્યુદ્ધં ઘોરરૂપં ભયાનકમ્।
દૃષ્ટ્વા સમ્પૂજયામાસુઃ સિદ્ધચારણવાદિકાઃ॥ 7-161-43 (52357)
શરૌઘૈઃ પૂરયન્તૌ તાવાકાશં ચ દિશસ્તથા।
અલક્ષ્યૌ સમયુધ્યેતાં મહત્કૃત્વા શરૈસ્તમઃ॥ 7-161-44 (52358)
નૃત્યમાનાવિવ રણે મણ્ડલીકૃતકાર્મુકૌ।
પરસ્પરવધે યત્તૌ સર્વભૂતભયઙ્કરૌ॥ 7-161-45 (52359)
અયુધ્યેતાં મહાબાહૂ ચિત્રં લઘુ ચ સુષ્ઠુ ચ।
સમ્પૂજ્યમાનૌ સમરે યોધમુખ્યૈઃ સહસ્રશઃ॥ 7-161-46 (52360)
તૌ પ્રબુદ્ધૌ રણે દૃષ્ટ્વા વને વન્યૌ ગજાવિવ।
ઉભયોઃ સેનયોર્હર્ષસ્તુમુલઃ સમપદ્યત॥ 7-161-47 (52361)
સિંહનાદરવાશ્ચાસન્દધ્મુઃ શઙ્ખાંશ્ચ સૈનિકાઃ।
વાદિત્રાણ્યભ્યવાદ્યન્ત શતશોઽથ સહસ્રશઃ॥ 7-161-48 (52362)
તસ્મિંસ્તુ તુમુલે યુદ્ધે ભીરુણાં ભયવર્ધને।
મુહૂર્તમપિ તદ્યુદ્ધં સમરૂપં તદાઽભવત્॥ 7-161-49 (52363)
તતો દ્રૌણિર્મહારાજ પાર્ષતસ્ય મહાત્મનઃ।
ધ્વજં ધનુસ્તથા છત્રમુભૌ ચ પાર્ષ્ણિસારથી।
સૂતમશ્વાંશ્ચ ચતુરો નિહત્યાભ્યદ્રવદ્રણે॥ 7-161-50 (52364)
પાઞ્ચાલાંશ્ચૈવ તાન્સર્વાન્બાણૈઃ સન્નતપર્વભિઃ।
વ્યદ્રાવયદમેયાત્મા શતશોઽથ સહસ્રશઃ॥ 7-161-51 (52365)
તતસ્તુ વિવ્યથે સેના પાણ્ડવી ભરતર્ષભ।
દૃષ્ટ્વા દ્રૌણેર્મહત્કર્મ વાસવસ્યેવ સંયુગે॥ 7-161-52 (52366)
શતેન ચ શતં હત્વા પાઞ્ચાલાનાં મહારથઃ।
ત્રિભિશ્ચ નિશિતૈર્બાણૈર્હત્વા ત્રીન્વૈ મહારથાન્॥ 7-161-53 (52367)
દ્રૌણિર્દ્રુપદપુત્રસ્ય ફલ્ગુનસ્ય ચ પશ્યતઃ।
નાશયામાસ પાઞ્ચાલાન્ભૂયિષ્ઠં યે વ્યવસ્થિતાઃ॥ 7-161-54 (52368)
તે વધ્યમાનાઃ પાઞ્ચાલાઃ સમરે સહ સૃઞ્જયૈઃ।
અગચ્છન્દ્રૌણિમુત્સૃજ્ય વિપ્રકીર્ણરથધ્વજાઃ॥ 7-161-55 (52369)
સ જિત્વા સમરે શત્રૂન્દ્રોણપુત્રો મહારથઃ।
નનાદ સુમહાનાદં તપાન્તે જલદો યથા॥ 7-161-56 (52370)
સ નિહત્ય બહૂઞ્છૂરાનશ્વત્થામા વ્યરોચત।
યુગાન્તે સર્વભૂતાનિ ભસ્મ કૃત્વેવ પાવકઃ॥ 7-161-57 (52371)
સમ્પૂજ્યમાનો યુધિ કૌરવેયૈ--
ર્નિર્જિત્ય સઙ્ખ્યેઽરિગણાન્સહસ્રશઃ।
વ્યરોચત દ્રોણસુતઃ પ્રતાપવા--
ન્યથા સુરેન્દ્રોઽરિગણાન્નિહત્ય વૈ॥ ॥ 7-161-58 (52372)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ ઘટોત્કચવધપર્વણિ ચતુર્દશરાત્રિયુદ્ધે એકષષ્ટ્યધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥ 161 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-161-9 નિકૃતિર્વઞ્ચનમ્॥ 5-161-43 વાદિકાઃ વન્દિનઃ॥ 5-161-161 એકષષ્ટ્યધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 162
॥ શ્રીઃ ॥
7.162. અધ્યાયઃ 162
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
સઙ્કુલયુદ્ધવર્ણનમ્॥ 1 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-162-0 (52373)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-162-0x (4706)
તતો યુધિષ્ઠિરશ્ચૈવ ભીમસેનશ્ચ પાણ્ડવઃ।
દ્રોણપુત્રં મહારાજ સમન્તાત્પર્યવારયન્॥ 7-162-1 (52374)
તતો દુર્યોધનો રાજા ભારદ્વાજેન સંવૃતઃ।
અભ્યયાત્પાણ્ડવાન્સઙ્ખ્યે તતો યુદ્ધમવર્તત।
ઘોરરૂપં મહારાજ ભીરૂણાં ભયવર્ધનમ્॥ 7-162-2 (52375)
અમ્બષ્ઠાન્માલવાન્વઙ્ગાઞ્છિબીંસ્ત્રૈગર્તકાનપિ।
પ્રાહિણોન્મૃત્યુલોકાય ગણાન્ક્રુદ્ધો વૃકોદરઃ॥ 7-162-3 (52376)
અભીષાહાઞ્છૂરસેનાન્ક્ષત્રિયાન્યુદ્ધદુર્મદાન્।
નિકૃત્ત્ય પૃથિવીં ચક્રે ભીમઃ શોણિતકર્દમામ્॥ 7-162-4 (52377)
યૌધેયાનદ્રિજાન્રાજન્મદ્રકાન્માલવાનપિ।
પ્રાહિણોન્મૃત્યુલોકાય કિરીટી નિશિતૈઃ શરૈઃ॥ 7-162-5 (52378)
પ્રગાઢમઞ્ચોગતિભિર્નારાચૈરભિતાડિતાઃ।
નિપેતુર્દ્વિરદા ભૂમૌ દ્વિશૃઙ્ગા ઇવ પર્વતાઃ॥ 7-162-6 (52379)
નિકૃત્તૈર્હસ્તિહસ્તૈશ્ચ ચેષ્ટમાનૈરિતસ્તતઃ।
રરાજ વસુધાઽઽકીર્ણા વિસર્પદ્ભિરિવોરગૈઃ॥ 7-162-7 (52380)
ક્ષિપ્તૈઃ કનકચિત્રૈશ્ચ નૃપચ્છત્રૈઃ ક્ષિતિર્બભૌ।
દ્યૌરિવાદિત્યચન્દ્રાદ્યૈર્ગ્રહૈઃ કીર્ણા યુગક્ષયે॥ 7-162-8 (52381)
હત પ્રહરતાભીતા વિધ્યત વ્યવકૃન્તત।
ઇત્યાસીત્તુમુલઃ શબ્દઃ શોણાશ્વસ્ય રથં પ્રતિ॥ 7-162-9 (52382)
દ્રોણસ્તુ પરમક્રુદ્ધો વાયવ્યાસ્ત્રેણ સંયુગે।
વ્યધમત્તાન્મહવાયુર્મેઘાનિવ દુરત્યયઃ॥ 7-162-10 (52383)
તે હન્યમાના દ્રોણેન પાઞ્ચાલાઃ પ્રાદ્રવન્ભયાત્।
પશ્યતો ભીમસેનસ્ય પાર્થસ્ય ચ મહાત્મનઃ॥ 7-162-11 (52384)
તતઃ કિરીટિ ભીમશ્ચ સહસા સન્ન્યવર્તતામ્।
મહતા રથવંશેન પરિગૃહ્ય બલં મહત્॥ 7-162-12 (52385)
બીભત્સુર્દક્ષિણં વાર્શ્વમુત્તરં તુ વૃકોદરઃ।
ભારદ્વાજં શરૌઘાભ્યાં મહદ્ભામભ્યવર્ષતામ્॥ 7-162-13 (52386)
તૌ તથા સૃઞ્જયાશ્ચૈવ પાઞ્ચાલાશ્ચ મહૌજસઃ।
અન્વગચ્છન્મહારાજ માત્સ્યૈશ્ચ સહ સોમકૈઃ॥ 7-162-14 (52387)
તથૈવ તવ પુત્રસ્ય રથોદારાઃ પ્રહારિણઃ।
મહત્યા સેનયા રાજઞ્જગ્મુર્દ્રોણરથં પ્રતિ॥ 7-162-15 (52388)
તતઃ સા ભારતી સેના હન્યમાના કિરીટિના।
તમસા નિદ્રયા ચૈવ પુનરેવ વ્યદીર્યત॥ 7-162-16 (52389)
દ્રોણેન વાર્યમાણાસ્તે સ્વયં તવ સુતેન ચ।
નાશક્યન્ત મહારાજ યોધા વારયિતું તદા॥ 7-162-17 (52390)
સા પાણ્ડુપુત્રસ્ય શરૈર્દીર્યમાણા મહાચમૂઃ।
તમસા સંવૃતે લોકે વ્યદ્રવત્સર્વતોમુખી॥ 7-162-18 (52391)
ઉત્સૃજ્ય શતશો વાહાંસ્તત્ર કેચિન્નરાધિપાઃ।
પ્રાદ્રવન્ત મહારાજ ભયાવિષ્ટાઃ સમન્તતઃ॥ ॥ 7-162-19 (52392)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ ઘટોત્કચવધપર્વણિ ચતુર્દશરાત્રિયુદ્ધે દ્વિષષ્ટ્યધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥ 162 ॥
દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 163
॥ શ્રીઃ ॥
7.163. અધ્યાયઃ 163
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
સાત્યકિના સોમદત્તવધઃ॥ 1 ॥ દ્રોણયુધિષ્ઠિરયુદ્ધમ્॥ 2 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-163-0 (52393)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-163-0x (4707)
સોમદત્તં તુ સમ્પ્રેક્ષ્ય વિધુન્વાનં મહદ્ધનુઃ।
સાત્યકિઃ પ્રાહ યન્તારં સોમદત્તાય માં વહ॥ 7-163-1 (52394)
ન હ્યહત્વા રણે શત્રું સોમદત્તં મહાબલમ્।
નિવર્તિષ્યે રણાત્સૂત સત્યમેતદ્વચો મમ॥ 7-163-2 (52395)
તતઃ સમ્પ્રૈષયદ્યન્તા સૈન્ધવાંસ્તાન્મનોજવાન્।
તુરઙ્ગામાઞ્છઙ્ખવર્ણાન્સર્વશબ્દાતિગાન્રણે॥ 7-163-3 (52396)
તેઽવહન્યુયુધાનં તુ મનોમારુતરંહસઃ।
યથેન્દ્રં હરયો રાજન્પુરા દૈત્યવધોદ્યતમ્॥ 7-163-4 (52397)
તમાપતન્તં સમ્પ્રેક્ષ્ય સાત્વતં રભસં રણે।
સોમદત્તો મહાબાહુરસમ્ભ્રાન્તો ન્યવર્તત॥ 7-163-5 (52398)
વિમુઞ્ચઞ્છરવર્ષાણિ પર્જન્ય ઇવ વૃષ્ટિમાન્।
છાદયામાસ શૈનેયં જલદો ભાસ્કરં યથા॥ 7-163-6 (52399)
અસમ્ભ્રાન્તશ્ચ સમરે સાત્યકિઃ કુરુપુઙ્ગવમ્।
છાદયામાસ બાણૌઘૈઃ સમન્તાદ્ભરતર્ષભ॥ 7-163-7 (52400)
સોમદત્તસ્તુતં ષષ્ટ્યા વિવ્યાધોરસિ માધવમ્।
સાત્યકિશ્ચાપિ તં રાજન્નવિધ્યત્સાયકૈઃ શિતૈઃ॥ 7-163-8 (52401)
તાવન્યોન્યં શરૈઃ કૃત્તૌ વ્યરાજેતાં નરર્ષભૌ।
સુપુષ્પૌ પુષ્પસમયે પુષ્પિતાવિવ કિંશકૌ॥ 7-163-9 (52402)
રુધિરોક્ષિતસર્વાઙ્ગૌ કુરુવૃષ્ણિયશસ્કરૌ।
પરસ્પરમવેક્ષેતાં દહન્તાવિવ લોચનૈઃ॥ 7-163-10 (52403)
રથમણ્ડલમાર્ગેષુ ચરન્તાવરિમર્દનૌ।
ઘોરરૂપૌ હિતાવાસ્તાં વૃષ્ટિમન્તાવિવામ્બુદૌ॥ 7-163-11 (52404)
શરસમ્ભિન્નગાત્રૌ તુ સર્વતઃ શખલીકૃતૌ।
શ્વાવિધાવિવ રાજેન્દ્ર દૃશ્યેતાં શરવિક્ષતૌ॥ 7-163-12 (52405)
સુવર્ણપુઙ્ખૈરિષુભિરાચિતૌ તૌ વ્યરાજતામ્।
ખદ્યોતૈરાવૃતૌ રાજન્પ્રાવૃષીવ વનસ્પતી॥ 7-163-13 (52406)
સમ્પ્રદીપિતસર્વાઙ્ગૌ સાયકૈસ્તૈર્મહારથૌ।
અદૃશ્યેતાં રણે ક્રુદ્ધાવુલ્કાભિરિવ કુઞ્જરૌ॥ 7-163-14 (52407)
તતો યુધિ મહારજ સોમદત્તો મહારથઃ।
અર્ધચન્દ્રેમ ચિચ્છેદ માધવસ્ય મહદ્ધનુઃ॥ 7-163-15 (52408)
અથૈનં પઞ્ચવિંશત્યા સાયકાનાં સમાર્પયત્।
ત્વરમાણસ્ત્વરાકાલે પુનશ્ચ દશભિઃ શરૈઃ॥ 7-163-16 (52409)
અથાન્યદ્ધનુરાદાય સાત્યકિર્વેગવત્તરમ્।
પઞ્ચભિઃ સાયકૈસ્તૂર્ણં સોમદત્તમવિધ્યત॥ 7-163-17 (52410)
તતોઽપરેણ ભલ્લેન ધ્વજં ચિચ્છેદ કાઞ્ચનમ્।
બાહ્લીકસ્ય રણે રાજન્સાત્યકિઃ પ્રહસન્નિવ॥ 7-163-18 (52411)
સોમદત્તસ્ત્વસમ્ભ્રાન્તો દૃષ્ટ્વા કેતું નિપાતિતમ્।
શૈનેયં પઞ્ચવિંશત્યા સાયકાનાં સમાચિનોત્॥ 7-163-19 (52412)
સાત્વતોઽપિ રણે ક્રુદ્ધઃ સોમદત્તસ્ય ધન્વિનઃ।
ધનુશ્છિચ્છેદ ભલ્લેન ક્ષુરપ્રેણ શિતેન હ॥ 7-163-20 (52413)
અથૈનં રુક્મપુઙ્ખાનાં શતેન નતપર્વણામ્।
આચિનોદ્બહુધા રાજન્ભગ્નદંષ્ટ્રમિવ દ્વિપમ્॥ 7-163-21 (52414)
અથાન્યદ્ધનુરાદાય સોમદત્તો મહારથઃ।
સાત્યકિં છાદયામાસ શરવૃષ્ટ્યા મહાબલઃ॥ 7-163-22 (52415)
સોમદત્તં તુ સઙ્ક્રુદ્ધો રણે વિવ્યાધ સાત્યકિઃ।
સાત્યકિં શરજાલેન સોમદત્તોઽપ્યપીડયત્॥ 7-163-23 (52416)
દશભિઃ સાત્વતસ્યાર્થે ભીમોઽહન્બાહ્લિકાત્મજમ્।
સોમદત્તોપ્યસમ્ભ્રાન્તો ભીમમાર્ચ્છચ્છિતૈઃ શરૈઃ॥ 7-163-24 (52417)
તતસ્તુ સાત્વતસ્યાર્થે ભીમસેનો નવં દૃઢમ્।
મુમોચ પરિઘં ઘોરં સોમદત્તસ્ય વક્ષસિ॥ 7-163-25 (52418)
તમાપતન્તં વેગેન પરિઘં ઘોરદર્શનમ્।
દ્વિધા ચિચ્છેદ સમરે પ્રહસન્નિવ કૌરવઃ॥ 7-163-26 (52419)
સ પપાત દ્વિધા ચ્છિન્ન આયસઃ પરિઘો મહાન્।
મહીધરસ્યેવ મહચ્છિખરં વજ્રદારિતમ્॥ 7-163-27 (52420)
તતસ્તુ સાત્યકી રાજન્સોમદત્તસ્ય સંયુગે।
ધનુશ્ચિચ્છેદ ભલ્લેન હસ્તાવાપં ચ પઞ્ચભિઃ॥ 7-163-28 (52421)
તતશ્ચતુર્ભિશ્ચ શરૈસ્તૂર્ણં તાંસ્તુરગોત્તમાન્।
સમીપં પ્રેષયામાસ પ્રેતરાજસ્ય ભારત॥ 7-163-29 (52422)
સારથેશ્ચ શિરઃ કાયાદ્ભલ્લેન નતપર્વણા।
જહાર નરશાર્દૂલઃ પ્રહસઞ્છિનિપુઙ્ગવઃ॥ 7-163-30 (52423)
તતઃ શરં મહાઘોરં જ્વલન્તમિવ પાવકમ્।
મુમોચ સાત્વતો રાજન્સ્વર્ણપુઙ્ગં શિલાશિતમ્॥ 7-163-31 (52424)
સ વિમુક્તો બલવતા શૈનેયેન શરોત્તમઃ।
ઘોરસ્તસ્યોરસિ વિભો નિપપાતાશુ ભારત॥ 7-163-32 (52425)
સોઽતિવિદ્ધો મહારાજ સાત્વતેન મહારથઃ।
સોમદત્તો મહાબાહુર્નિપપાત મમાર ચ॥ 7-163-33 (52426)
તં દૃષ્ટ્વા નિહતં તત્ર સોમદત્તં મહારથાઃ।
મહતા શરવર્ષેણ યુયુધાનમુપાદ્રવન્॥ 7-163-34 (52427)
છાદ્યમાનં શરૈર્દૃષ્ટ્વા યુયુધાનં યુધિષ્ઠિરઃ।
પાણ્ડવાશ્ચ મહારાજ સહ સર્વૈઃ પ્રભદ્રકૈઃ।
મહત્યા સેનયા સાર્ધં દ્રોણાનીકમુપાદ્રવન્॥ 7-163-35 (52428)
તતો યુધિષ્ઠિરઃ ક્રુદ્ધસ્તાવકાનાં મહાબલમ્।
શરૈર્વિદ્રાવયામાસ ભારદ્વાજસ્ય પશ્યતઃ॥ 7-163-36 (52429)
સૈન્યાનિ દ્રાવયન્તં તુ દ્રોણો દૃષ્ટ્વા યુધિષ્ઠિરમ્।
અભિદુદ્રાવ વેગેન ક્રોધસંરક્તલોચનઃ॥ 7-163-37 (52430)
તતઃ સુનિશિતૈર્બાણૈઃ પાર્થં વિવ્યાધ સપ્તભિઃ।
યુધિષ્ઠિરોઽપિ સઙ્ક્રુદ્ધઃ પ્રતિવિવ્યાધ પઞ્ચભિઃ॥ 7-163-38 (52431)
સોઽતિવિદ્ધો મહાબાહુઃ સૃક્વિણી પરિસંલિહન્।
યુધિષ્ઠિરસ્ય ચિચ્છેદ ધ્વજં કાર્મુકમેવ ચ॥ 7-163-39 (52432)
સ ચ્છિન્નધન્વા ત્વરિતસ્ત્વરાકાલે નૃપોત્તમઃ।
અન્યદાદત્ત વેગેન કાર્મુકં સમરે દૃઢમ્॥ 7-163-40 (52433)
તતઃ શરસહસ્રેણ દ્રોણં વિવ્યાધ પાર્થિવઃ।
સાશ્વસૂતધ્વજરથં તદદ્ભુતમિવાભવત્॥ 7-163-41 (52434)
તતો મુહૂર્તં વ્યથિતઃ શરપાતપ્રપીડિતઃ।
નિષસાદ રથોપસ્થે દ્રોણો ભરતસત્તમ॥ 7-163-42 (52435)
પ્રતિલભ્ય તતઃ સંજ્ઞાં મુહૂર્તાદ્દ્વિજસત્તમઃ।
ક્રોધેન મહતાઽઽવિષ્ટો વાયવ્યાસ્ત્રમવાસૃજત્॥ 7-163-43 (52436)
અસમ્ભ્રાન્તસ્તતઃ પાર્થો વાયવ્યેનૈવ વીર્યવાન્।
તદસ્ત્રમસ્ત્રેણ રણે સ્તમ્ભયામાસ ભારત॥ 7-163-44 (52437)
ચિચ્છેદ ચ ધનુર્દીર્ઘં બ્રાહ્મણસ્ય ચ પાણ્ડવઃ।
તતોઽન્યદ્ધનુરાદત્ત દ્રોણઃ ક્ષત્રિયમર્દનઃ।
તદપ્યસ્ય શિતૈર્ભલ્લૈશ્ચિચ્છેદ કુરુપુઙ્ગવઃ॥ 7-163-45 (52438)
તતોઽબ્રવીદ્વાસુદેવઃ કુન્તીપુત્રં યુધિષ્ઠિરમ્॥ 7-163-46 (52439)
યુધિષ્ઠિર મહાબાહો યત્ત્વાં વક્ષ્યામિ તચ્છ્રણુ।
ઉપારમસ્વ યુદ્ધે ત્વં દ્રોણાદ્ભરતસત્તમ॥ 7-163-47 (52440)
યતતે હિ સદા દ્રોણો ગ્રહણે તવ સંયુગે।
નાનુરૂપમહં મન્યે યુદ્ધમસ્ય ત્વયા સહ॥ 7-163-48 (52441)
યોઽસ્ય સૃષ્ટો વિનાશાય સ એવૈનં હનિષ્યતિ।
પરિવર્જ્ય ગુરું યાહિ યત્ર રાજા સુયોધનઃ॥ 7-163-49 (52442)
રાજા રાજ્ઞા હિ યોદ્ધવ્યો નારાજ્ઞા યુદ્ધમિષ્યતે।
તત્ર ત્વં ગચ્છ કૌન્તેય હસ્ત્યશ્વરથસંવૃતઃ॥ 7-163-50 (52443)
યાવન્માત્રેણ ચ મયા સહાયેન ધનઞ્જયઃ।
ભીમશ્ચ રથશાર્દૂલો યુધ્યતે કૌરવૈઃ સહ॥ 7-163-51 (52444)
વાસુદેવવચઃ શ્રુત્વા ધર્મરાજો યુધિષ્ઠિરઃ।
મુહૂર્તં ચિન્તયિત્વા તુ તતો દારુણમાહવમ્॥ 7-163-52 (52445)
પ્રાયાદ્દ્રુતમમિત્રઘ્નો યત્ર ભીમો વ્યવસ્થિતઃ।
વિનિઘ્નંસ્તાવકાન્યોધાન્વ્યાદિતાસ્ય ઇવાન્તકઃ॥ 7-163-53 (52446)
રથઘોષેણ મહતા નાદયન્વસુધાતલમ્।
પર્જન્ય ઇવ ધર્માન્તે નાદયન્વૈ દિશો દશ।
ભીમસ્ય નિઘ્નતઃ શત્રૂન્પાર્ષ્ણિં જાગ્રહ પાણ્ડવઃ॥ 7-163-54 (52447)
દ્રોણોઽપિ પાણ્ડુપાઞ્ચાલાન્વ્યધમદ્રજનીમુખે।
`નાદયંસ્તલઘોષેણ તવ સૈન્યાનિ મારિષ'॥ ॥ 7-163-55 (52448)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ ઘટોત્કચવધપર્વણિ ચતુર્દશરાત્રિયુદ્ધે ત્રિષષ્ટ્યધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥ 163 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-163-18 બાહ્લીકસ્ય સોમદત્તસ્ય॥ 5-163-163 ત્રિષષ્ઠ્યધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 164
॥ શ્રીઃ ॥
7.164. અધ્યાયઃ 164
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
સેનાદ્વયે દીપોદ્યોxxxનમ્॥ 1 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-164-0 (52449)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-164-0x (4708)
વર્તમાને યથા યદ્ધે ઘોરરૂપે ભયાવહે।
તમસા સંવૃતે લોકે રજસા ચ મહીપતે॥ 7-164-1 (52450)
નાપશ્યન્ત રણે યોધાઃ પરસ્પરમવસ્થિતાઃ।
અનુમાનેન સંજ્ઞાભિર્યુદ્ધં તદ્વવૃધે મહત્॥ 7-164-2 (52451)
નરનાગાશ્વમથનં પરમં રોમહર્ષણમ્।
દ્રોણકર્ણકૃપા વીરા ભીમપાર્ષતસાત્યકાઃ।
અન્યોન્યં ક્ષોભયામાસુઃ સૈન્યાનિ નૃપસત્તમ॥ 7-164-3 (52452)
વધ્યમાનાનિ સૈન્યાનિ સમન્તાત્તૈર્મહારથૈઃ।
તમસા સંવૃતે ચૈવ સમન્તાદ્વિપ્રદુદ્રુવુઃ॥ 7-164-4 (52453)
તે સર્વતો વિદ્રવન્તો યોધા વિધ્વસ્તચેતનાઃ।
અહન્યન્ત મહારાજ ધાવમાનાશ્ચ સંયુગે॥ 7-164-5 (52454)
મહારથસહસ્રાણિ જઘ્નુરન્યોન્યમાહવે।
અન્યે તમસિ મૂઢાનિ પુત્રસ્ય તવ મન્ત્રિતે॥ 7-164-6 (52455)
તતઃ સર્વાણિ સૈન્યાનિ સેનાગોપાશ્ચ ભારત।
વ્યમુહ્યન્ત રણે તત્ર તમસા સંવૃતે સતિ॥ 7-164-7 (52456)
ધૃતરાષ્ટ્ર ઉવાચ। 7-164-8x (4709)
તેષાં સંલોડ્યમાનાનાં પાણ્ડવૈર્વિહતૌજસામ્।
અન્ધે તમસિ મગ્નાનામાસીત્કિં વો મનસ્તદા॥ 7-164-8 (52457)
કથં પ્રકાશસ્તેષાં વા મમ સૈન્યસ્ય વા પુનઃ।
બભૂવ લોકે તમસા તથા સઞ્જય સંવૃતે॥ 7-164-9 (52458)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-164-10x (4710)
તતઃ સર્વાણિ સૈન્યાનિ હતશિષ્ટાનિ યાનિ વૈ।
સેનાગોપ્તૄનથાદિશ્ય પુનર્વ્યૂહમકલ્પયત્॥ 7-164-10 (52459)
દ્રોણઃ પુરસ્તાજ્જઘને તુ શલ્ય--
સ્તથા દ્રૌણિઃ કૃતવર્મા સૌબલશ્ચ।
સ્વયં તુ સર્વાણિ બલાનિ રાજ--
ન્રાજાઽભ્યયાદ્ગોપયન્વૈ નિશાયામ્॥ 7-164-11 (52460)
ઉવાચ સર્વાંશ્ચ પદાતિસઙ્ઘા--
ન્દુર્યોધનઃ પાર્થિવસાન્ત્વપૂર્વમ્।
ઉત્સૃજ્ય સર્વે પરમાયુધાનિ
ગૃહ્ણીત હસ્તૈર્જ્વલિતાન્પ્રદીપાન્॥ 7-164-12 (52461)
તે ચોદિતાઃ પાર્થિવસત્તમેન
તતઃ પ્રહૃષ્ટા જગૃહુઃ પ્રદીપાન્॥ 7-164-13 (52462)
દેવર્ષિગન્ધર્વસુરર્ષિસઙ્ઘા
વિદ્યાધરાશ્ચાપ્સરસાં ગણાશ્ચ।
નાગાઃ સયક્ષોરગકિન્નરાશ્ચ
હૃષ્ટા દિવિસ્થા જગૃહુઃ પ્રદીપાન્॥ 7-164-14 (52463)
દિગ્ધૈર્વતેભ્યશ્ચ સમાપતન્તો--
ઽદૃશ્યન્ત દીપાઃ સસુગન્ધિતૈલાઃ।
વિશેષતો નારદપર્વતાભ્યાં
સમ્બોધ્યમાનાઃ કુરુપાણ્ડવાર્થમ્॥ 7-164-15 (52464)
સા ભૂય એવ ધ્વજિની વિભક્તા
વ્યરોચતાગ્નિપ્રભયા નિશાયામ્।
મહાધનૈરાભરણૈશ્ચ દિવ્યૈઃ
શસ્ત્રૈશ્ચ દીપ્તૈરપિ સમ્પતદ્ભિઃ॥ 7-164-16 (52465)
રથેરથે પઞ્ચ વિદીપકાસ્તુ
પ્રદીપકાસ્તત્ર ગજે ત્રયશ્ચ।
પ્રત્યશ્વમેકશ્ચ મહાપ્રદીપઃ
કૃતાસ્તુ તૈઃ પાણ્ડવૈઃ કૌરવેયૈઃ॥ 7-164-17 (52466)
ક્ષણેન સર્વે વિહિતાઃ પ્રદીપા
વ્યાદીપયન્તો ધ્વજિનીં તવાસુ॥ 7-164-18 (52467)
સર્વાસ્તુ સેના વ્યતિસેવ્યમાનાઃ
પદાતિભિઃ પાવકતૈલહસ્તૈઃ।
પ્રકાશ્યમાના દદૃશુર્નિશાયાં
યથાન્તરિક્ષે જલદાસ્તડિદ્ભિઃ॥ 7-164-19 (52468)
પ્રકાશિતાયાં તુ તતો ધ્વજિન્યાં
દ્રોણોઽગ્નિકલ્પઃ પ્રતપન્સપત્નાન્।
રરાજ રાજેન્દર સુવર્ણવર્મા
મધ્યં ગતઃ સૂર્ય ઇવાંશુમાલી॥ 7-164-20 (52469)
જામ્બૂનદેષ્વાભરણેષુ ચૈવ
નિષ્કેષુ શુદ્ધેષુ શરાસનેષુ।
પીતેષુ શસ્ત્રેષુ ચ પાવકસ્ય
પ્રતિપ્રભાસ્તત્ર તદા બભૂવુઃ॥ 7-164-21 (52470)
ગદાશ્ચ શૈક્યાઃ પરિઘાશ્ચ શુભ્રા
રથેષુ શક્ત્યશ્ચ વિવર્તમાનાઃ।
પ્રતિપ્રભારશ્મિભિરાજમીઢ
પુનઃપુનઃ સઞ્જનયન્તિ દીપાન્॥ 7-164-22 (52471)
છત્રાણિ વાલવ્યજનાનિ ખઙ્ગા
દીપ્તા મહોલ્કાશ્ચ તથૈવ રાજન્।
વ્યાઘૂર્ણમાનાશ્ચ સુવર્ણમાલા
વ્યાયચ્છતાં તત્ર તદા વિરેજુઃ॥ 7-164-23 (52472)
શસ્ત્રપ્રભાભિશ્ચ વિરાજમાનં
દીપપ્રભાભિશ્ચ તદા બલં તત્।
પ્રકાશિતં ચાભરણપ્રભાભિ--
ર્ભૃશં પ્રકાશં નૃપતે બભૂવ॥ 7-164-24 (52473)
પીતાનિ શસ્ત્રાણ્યસૃગુક્ષિતાનિ
વીરાવધૂતાનિ તનુચ્છદાનિ।
દીપ્તાં પ્રભાં પ્રાજનયન્ત તત્ર
તપાત્યયે વિદ્યુદિવાન્તરિક્ષે॥ 7-164-25 (52474)
પ્રકમ્પિતાનામભિધાતવેગૈ--
રભિઘ્નતાં ચાપતતાં જવેન।
વક્રાણ્યકાશન્ત તદા નરાણાં
વાય્વીરિતાનીવ મહામ્બુજાનિ॥ 7-164-26 (52475)
મહાવને દારુમયે પ્રદીપ્તે
યથા પ્રભા ભાસ્કરસ્યાપિ નશ્યેત્।
તથા તદાઽઽસીદ્વજિની પ્રદીપ્તા
મહાભયા ભારત ભીમરૂપા॥ 7-164-27 (52476)
તત્સંપ્રદીપ્તાં બલમસ્મદીયં
નિશામ્ય પાર્થાસ્ત્વરિતાસ્તથૈવ।
સર્વેષુ સૈન્યેષુ પદાતિસઙ્ઘા--
નચોદયંસ્તેઽપિ ચક્રુઃ પ્રદીપાન્॥ 7-164-28 (52477)
ગજેગજે સપ્ત કૃપાઃ પ્રદીપા
રથેરથે ચૈવ દશ પ્રદીપાઃ।
દ્વાવશ્વપૃષ્ઠે પરિપાર્શ્વતોઽન્યે
ધ્વજેષુ ચાન્યે જઘનેષુ ચાન્યે॥ 7-164-29 (52478)
સેનાસુ સર્વાસુ ચ પાર્શ્વતોઽન્યે
પશ્ચાત્પુરસ્તાચ્ચ સમન્તતશ્ચ।
મધ્યે તથાઽન્યે જ્વલિતાગ્નિહસ્તા
વ્યદીપયન્પાણ્ડુસુતસ્ય સેનામ્॥ 7-164-30 (52479)
મધ્યે તથાઽન્યે જ્વલિતાગ્નિહસ્તાઃ
સેનાદ્વયેઽપિ સ્મ નરા વિચેરુઃ॥ 7-164-31 (52480)
સર્વેષુ સૈન્યેષુ પદાતિસઙ્ઘા
વિમિશ્રિતા હસ્તિરથાશ્વબૃન્દૈઃ।
વ્યદીપયંસ્તે ધ્વજિનીં પ્રદીપ્તા--
સ્તથા બલં પાણ્ડવેયાભિગુપ્તમ્॥ 7-164-32 (52481)
તેન પ્રદીપ્તેન તથા પ્રદીપ્તં--
બલં તવાસીદ્બલવદ્બલેન।
ભાઃ કુર્વતા ભાનુમતા ગ્રહેણ
દિવાકરેણાગ્નિરિવાભિગુપ્તઃ॥ 7-164-33 (52482)
તયોઃ પ્રભાઃ પૃથિવીમન્તરિક્ષં
સર્વા વ્યતિક્રમ્ય દિશશ્ચ વૃદ્ધાઃ।
તેન પ્રકાશેન ભૃશં પ્રકાશં
બભૂવ તેષાં તવ ચૈવ સૈન્યમ્॥ 7-164-34 (52483)
તેન પ્રકાશેન દિવં ગતેન
સમ્બોધિતા દેવગણાશ્ચ રાજન્।
ગન્ધર્વયક્ષાસુરસિદ્ધસઙ્ઘાઃ
સમાગમન્નપ્સરસશ્ચ સર્વાઃ॥ 7-164-35 (52484)
તદ્દેવગન્ધર્વસમાકુલં ચ
યક્ષાસુરેન્દ્રાપ્સરસાં ગણૈશ્ચ।
હતૈશ્ચ શૂરૈર્દિવમારુહદ્ભિ--
રાયોધનં દિવ્યકલ્પં બભૂવ॥ 7-164-36 (52485)
રથાશ્વનાગાકુલદીપદીપ્તં
સંરબ્ધયોધં હતવિદ્રુતાશ્વમ્।
મહદ્બલં વ્યૂઢરથાશ્વનાગં
સુરાસુરવ્યૂહસમં બભૂવ॥ 7-164-37 (52486)
તચ્છક્તિસઙ્ઘાકુલચણ઼્ડવાતં
મહારથાભ્રં ગજવાજિઘોષમ્।
શસ્ત્રૌગવર્ષં રુધિરામ્બુધારં
નિશિ પ્રવૃત્તં રથદુર્દિનં તત્॥ 7-164-38 (52487)
તસ્મિન્મહાગ્નિપ્રતિમો મહાત્મા
સન્તાપંયન્પાણ્ડવાન્વિપ્રમુખ્યઃ।
ગભસ્તિભિર્મધ્યગતો યથાઽર્કો
વર્ષાત્યયે તદ્વદભૂન્નરેન્દ્ર॥ ॥ 7-164-39 (52488)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ ઘટોત્કચવધપર્વણિ ચતુર્દશરાત્રિયુદ્ધે ચતુઃષષ્ઠ્યધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥ 164 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-164-6 અન્ધે આન્ધ્યહેતૌ॥ 5-164-8 વો યુષ્મત્સમ્બન્ધિનાં મનઃ કિં કિંવિધમ્। કાતરં ધૃષ્ટં વેત્યર્થઃ॥ 5-164-10 તત ઇતિ। દ્રોણ ઇત્યપકૃયતે। તેષાં સૈન્યાનાં વ્યૂહમિધ્યાહૃત્ય યોજ્યમ્॥ 5-164-14 દેવર્ષીતિ। ભુવિ પદાતિભિર્દીપેષુ ગૃહીતેષુ દિવિસ્થા દેવા અપિ દીપાન્ જગૃહુર્યુદ્ધોત્સવપ્રેક્ષકાઃ॥ 5-164-164 ચતુઃષષ્ઠ્યધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 165
॥ શ્રીઃ ॥
7.165. અધ્યાયઃ 165
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
સઙ્કુલયુદ્ધમ્॥ 3 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-165-0 (52489)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-165-0x (4711)
પ્રકાશિતે તદા લોકે રજસા તમસાવૃતે।
સમાજગ્મુરથો વીરાઃ પરસ્પરવધૈષિણઃ॥ 7-165-1 (52490)
તે સમેત્ય રણે રાજઞ્શસ્ત્રપ્રાસાસિધારિણઃ।
પરસ્પરમુદૈક્ષન્ત પરસ્પરકૃતાગસઃ॥ 7-165-2 (52491)
પ્રદીપાનાં સહસ્રૈશ્ચ દીપ્યમાનૈઃ સમન્તતઃ।
રત્નાચિતૈઃ સ્વર્ણદણ્ડૈર્ગન્ધતૈલાવસિઞ્ચિતૈઃ॥ 7-165-3 (52492)
દેવગન્ધર્વદીપાદ્યૈઃ પ્રભાભિરધિકોજ્જ્વલૈઃ।
વિરરાજ તદા ભૂમિર્ગ્રહૈર્દ્યૌરિવ ભારત॥ 7-165-4 (52493)
ઉલ્કાશતૈઃ પ્રજ્વલિતૈ રણભૂમિર્વ્યરાજત।
દહ્યમાનેવ લોકાનામભાવે ચ વસુન્ધરા॥ 7-165-5 (52494)
વ્યદીપ્યન્ત દિશઃ સર્વાઃ પ્રદીપૈસ્તૈઃ સમન્તતઃ।
વર્ષાપ્રદોષે ખદ્યોતૈર્વૃતા વૃક્ષા ઇવાબભુઃ॥ 7-165-6 (52495)
અસજ્જન્ત તતો વીરા વિરેષ્વેવ પૃથક્પૃથક્।
નાગા નાગૈઃ સમાજગ્મુસ્તુરગા હયસાદિભિઃ।
રથા રથવરૈરેવ સમજગ્મુર્મુદા યુતાઃ॥ 7-165-7 (52496)
તસ્મિન્રાત્રિમુખે ઘોરે તવ પુત્રસ્ય શાસનાત્।
ચતુરઙ્ગસ્ય સૈન્યસ્ય સમ્પાતશ્ચ મહારનભૂત્॥ 7-165-8 (52497)
તતોઽર્જુનો મહારાજ કૌરવાણામનીકિનીમ્।
વ્યધમત્ત્વરયા યુક્તઃ ક્ષપયન્સર્વપાર્થિવાન્॥ 7-165-9 (52498)
ધૃતરાષ્ટ્ર ઉવાચ। 7-165-10x (4712)
તસ્મિન્પ્રવિષ્ટે સંરબ્ધે મમ પુત્રસ્ય વાહિનીમ્।
અમૃષ્યમાણે દુર્ધર્ષે કથમાસીન્મનો હિ વઃ॥ 7-165-10 (52499)
કિમકુર્વત સૈન્યાનિ પ્રવિષ્ટે પરષીડને।
દુર્યોધનશ્ચ કિં કૃત્યં પ્રાપ્તકાલમમન્યત॥ 7-165-11 (52500)
કે ચૈનં સમરે વીરં પ્રત્યુદ્યયુરરિન્દમાઃ।
દ્રોણં ચ કે વ્યરક્ષન્ત પ્રવિષ્ટે શ્વેતવાહને॥ 7-165-12 (52501)
કેઽરક્ષન્દક્ષિણં ચક્રં કે ચ દ્રોણસ્ય સવ્યતઃ।
કે પૃષ્ઠતશ્ચાપ્યભવન્વીરા વીરાન્વિનિઘ્નતઃ।
કે પુરસ્તાદગચ્છન્ત નિઘ્નન્તઃ શાસ્ત્રવાન્રણે॥ 7-165-13 (52502)
યત્પ્રાવિશન્મહેષ્વાસઃ પાઞ્ચાલનાપરાજિતાઃ।
નૃત્યન્નિવ નરવ્યાઘ્રો રથમાર્ગેષુ વીર્યવાન્॥ 7-165-14 (52503)
યો દદાહ શરૈર્દ્રોણઃ પાઞ્ચાલાનાં રથવ્રજાન્।
ધૂમકેતુરિવ ક્રુદ્ધઃ કથં મૃત્યુમુપેયિવાન્॥ 7-165-15 (52504)
અવ્યગ્રાનેવ હિ પરાન્કથયસ્યપરાજિતાન્।
હૃષ્ટાનુદીર્ણાન્સઙ્ગ્રામે ન તથા સૂત મામકાન્॥ 7-165-16 (52505)
હતાંશ્ચૈવ વિદીર્ણાંશ્ચ વિપ્રકીર્ણાંશ્ચ શંસસિ।
રથિનો વિરથાંશ્ચૈવ કૃતાન્યુદ્વેષુ મામકાન્॥ 7-165-17 (52506)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-165-18x (4713)
દ્રોણસ્ય મતમાજ્ઞાય યોદ્વુકામસ્ય તાં નિશામ્।
દુર્યોધનો મહારાજ વશ્યાન્ભ્રાતૄનુવાચ હ॥ 7-165-18 (52507)
કર્ણં ચ વૃષસેનં ચ મદ્રરાજં ચ કૌરવ।
દુર્ધર્ષં દીર્ઘબાહું ચ યે ચ તેષાં પદાનુગાઃ॥ 7-165-19 (52508)
દ્રોણં યત્તાઃ પરાક્રાન્તાઃ સર્વે રક્ષન્તુ પૃષ્ઠતઃ।
હાર્દિક્યો દક્ષિણં ચક્રં શલ્યશ્ચૈવોત્તરં તથા॥ 7-165-20 (52509)
ત્રિગર્તાનાં ચ યે શૂરા હતશિષ્ટા મહારથાઃ।
તાંશ્ચૈવ પુરતઃ સર્વાન્પુત્રસ્તે સમચોદયત્॥ 7-165-21 (52510)
દુર્યોધન ઉવાચ। 7-165-22x (4714)
આચાર્યો હિ સુસંયત્તો ભૃશં યત્તાશ્ચ પાણ્ડવાઃ।
તં રક્ષત સુસંયત્તા નિઘ્નન્તં શાસ્ત્રવાન્રણે॥ 7-165-22 (52511)
દ્રોણો હિ બલવાન્યુદ્ધે ક્ષિપ્રહસ્તઃ પ્રતાપવાન્।
નિર્જયેત્ત્રિદશાન્યુદ્ધે કિમુ પાર્થાન્સસોમકાન્॥ 7-165-23 (52512)
તે યૂયં સહિતાઃ સર્વે ભૃશં યત્તા મહારથાઃ।
દ્રોણં રક્ષત પાઞ્ચાલાદ્ધૃષ્ટદ્યુમ્નાન્મહારથાત્॥ 7-165-24 (52513)
પાણ઼્ડવીયેષુ સૈન્યેષુ ન તં પશ્યામ કઞ્ચન।
યો યોધયેદ્રણે દ્રોણં ધૃષ્ટદ્યુમ્નાદૃતે પુમાન્॥ 7-165-25 (52514)
તસ્માત્સર્વાત્મના મન્યે ભારદ્વાજસ્ય રક્ષણમ્।
સુગુપ્તઃ પાણ્ડવાન્હન્યાત્સૃઞ્જયાંશ્ચ સસોમકાન્॥ 7-165-26 (52515)
સૃઞ્જયેષ્વથ સર્વેષુ નિહતેષુ ચમૂમુખે।
ધૃષ્ટદ્યુમ્નં રમે દ્રૌણિર્હનિષ્યતિ ન સંશયઃ॥ 7-165-27 (52516)
તથાઽર્જુનં ચ રાધેયો હનિષ્યતિ મહારથઃ।
ભીમસેનમહં ચાપિ યુદ્ધેજેષ્યામિ દીક્ષિતઃ।
શેષાંશ્ચ પાણ્ડવાન્યોધાઃ પ્રસભં હીનતેજસઃ॥ 7-165-28 (52517)
સોયં મમ જયો વ્યક્તો દીર્ઘકાલં ભવિષ્યતિ।
તસ્માદ્રક્ષત સઙ્ગ્રામે દ્રોણમેવ મહારથમ્॥ 7-165-29 (52518)
ઇત્યુક્ત્વા ભરતશ્રેષ્ઠ પુત્રો દુર્યાધનસ્તવ।
વ્યાદિદેશ તથા સૈન્યં તસ્મિંસ્તમસિ દારુણે॥ 7-165-30 (52519)
તતઃ પ્રવવૃતે યુદ્ધં રાત્રૌ ભરતસત્તમ।
ઉભયોઃ સેનયોર્ઘોરં પરસ્પરજિગીષયા॥ 7-165-31 (52520)
અર્જુનઃ કૌરવં સૈન્યમર્જુનં ચાપિ કૌરવાઃ।
નાનાશસ્ત્રસમાવાયૈરન્યોન્યં સમપીડયન્॥ 7-165-32 (52521)
દ્રૌણિઃ પાઞ્ચાલરાજં ચ ભારદ્વાજશ્ચ સૃઞ્જયાન્।
છાદયાંચક્રિરે સઙ્ખ્યે શરૈઃ સન્નતપર્વભિઃ॥ 7-165-33 (52522)
પાણ્ડુપાઞ્ચાલસૈન્યાનાં કૌરવાણાં ચ ભારત।
આસીન્નિષ્ટાનકો ઘોરો નિઘ્નતામિતરેતરમ્॥ 7-165-34 (52523)
નૈવાસ્માભિસ્તથા પૂર્વૈર્દૃષ્ટપૂર્વં તથાવિધમ્।
યુદ્ધં યાદૃશમેવાસીત્તાં રાત્રિ સુભયાવહમ્॥ ॥ 7-165-35 (52524)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ ઘટોત્કચવધપર્વણિ ચતુર્દશરાત્રિયુદ્ધે પઞ્ચષષ્ટ્યધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥ 165 ॥
દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 166
॥ શ્રીઃ ॥
7.166. અધ્યાયઃ 166
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
કૃતવર્મણા યુધિષ્ઠિરપરાજયઃ॥ 1 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-166-0 (52525)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-166-0x (4715)
વર્તમાને તદા રૌદ્રે રાત્રિયુદ્ધે વિશામ્પતે।
સર્વભૂતક્ષયકરે ધર્મપુત્રો યુધિષ્ઠિરઃ॥ 7-166-1 (52526)
અબ્રવીત્પાણ્ડવાંશ્ચૈવ પાઞ્ચાલાંશ્ચૈવ સોમકાન્।
અભિદ્રવત સંયાત દ્રોણમેવ જિઘાંસયા॥ 7-166-2 (52527)
રાજ્ઞસ્તે વચનાદ્રાજન્પાઞ્ચાલાઃ સૃઞ્જયાસ્તથા।
દ્રોણમેવાભ્યવર્તન્ત નદન્તો ભૈરવાન્રવાન્॥ 7-166-3 (52528)
તાન્વયં પ્રતિગર્જન્તઃ પ્રત્યુદ્યાતાઃ સ્મ હર્ષિતાઃ।
યથાશક્તિ યથોત્સાહં યથાસત્વં ચ સંયુગે॥ 7-166-4 (52529)
કૃતવર્મા તુ હાર્દિક્યો યુધિષ્ઠિરમુપાદ્રવત્।
દ્રોણં પ્રતિ સમાયાન્તં મત્તો મત્તમિવ દ્વિપમ્॥ 7-166-5 (52530)
શૈનેયં શરવર્ષાણિ વિકિરન્તં સમન્તતઃ।
અભ્યયાત્કૌરવો રાજન્ભૂરિઃ સઙ્ગ્રામમૂર્ધનિ॥ 7-166-6 (52531)
સહદેવમથાયાન્તં દ્રોણપ્રેપ્સું મહારથમ્।
કર્ણો વૈકર્તનો રાજન્વારયામાસ પાણ઼્ડવમ્॥ 7-166-7 (52532)
ભીમસેનમથાયાન્તં વ્યાદિતાસ્યામિવાન્તકમ્।
સ્વયં દુર્યોધનો રાજા પ્રતીપં મૃત્યુમાવ્રજત્॥ 7-166-8 (52533)
નકુલં ચ યુધાં શ્રેષ્ઠં સર્વયુદ્ધવિશારદમ્।
શકુનિઃ સૌબલો રાજન્વારયામાસ સત્વરઃ॥ 7-166-9 (52534)
શિખણ્ડિનમથાયાન્તં રથેન રથિનાં વરમ્।
કૃપઃ શારદ્વતો રાજન્વારયામાસ સંયુગે॥ 7-166-10 (52535)
પ્રતિવિન્ધ્યમથાયાન્તં મયૂરસદૃશૈર્હયૈઃ।
દુઃશાસનો મહારાજ યત્તો યત્તમવારયત્॥ 7-166-11 (52536)
ભૈમસેનિમથાયાન્તં માયાશતવિશારદમ્।
અશ્વત્થામા મહારાજ રાક્ષસં પ્રત્યષેધયત્॥ 7-166-12 (52537)
દ્રુપદં વૃષસેનસ્તુ સસૈન્યં સપદાનુગમ્।
વારયામાસ સમરે દ્રોણપ્રેપ્સું મહારથમ્॥ 7-166-13 (52538)
વિરાટં દ્રુતમાયાન્તં દ્રોણસ્ય નિધનં પ્રતિ।
મદ્રરાજઃ સુસઙ્ક્રુદ્ધો વારયામાસ ભારત॥ 7-166-14 (52539)
શતાનીકમથાયાન્તં નાકુલિં રભસં રણે।
ચિત્રસેનો રુરોધાશુ શરૈર્દ્રોણપરીપ્સયા॥ 7-166-15 (52540)
અર્જુનં ચ યુધાંશ્રેષ્ઠં પ્રાદ્રવન્તં મહારથમ્।
અલાયુધો મહારાજ રાક્ષસેન્દ્રો ન્યવારયત્॥ 7-166-16 (52541)
તથા દ્રોણં મહેષ્વાસં નિઘ્નન્તં શાત્રવાન્રણે।
ધૃષ્ટદ્યુમ્નોઽથ પાઞ્ચાલ્યો હૃષ્ટરૂપમવારયત્॥ 7-166-17 (52542)
તથાઽન્યાન્પાણ્ડુપુત્રાણાં સમાયાતાન્મહારથાન્।
તાવકા રથિનો રાજન્વારયામાસુરોજસા॥ 7-166-18 (52543)
ગજારોહા ગજૈસ્તૂર્ણં સન્નિપત્ય મહામૃધે।
યોધયન્તઃ સ્મ દૃશ્યન્તે શતશોઽથ સહસ્રશઃ॥ 7-166-19 (52544)
નિશીથે તુરગા રાજન્દ્રાવયન્તઃ પરસ્પરમ્।
સમદૃશ્યન્ત વેગેન પક્ષવન્તો યથાઽદ્રયઃ॥ 7-166-20 (52545)
સાદિનઃ સાદિભિઃ સાર્ધં પ્રાસશક્ત્યૃષ્ટિપાણયઃ।
સમાગચ્છન્મહારાજ વિનદન્તઃ પૃથક્પૃથક્॥ 7-166-21 (52546)
નરાસ્તુ બહવસ્તત્ર સમાજગ્મુઃ પરસ્પરમ્।
ગાદાભિર્મુસલૈશ્ચૈવ નાનાશસ્ત્રૈશ્ચ સંયુગે॥ 7-166-22 (52547)
કૃતવર્મા તુ હાર્દિક્યો ધર્મપુત્રં યુધિષ્ઠિરમ્।
વારયામાસ સઙ્ક્રુદ્ધો વેલેવોદ્વૃત્તમર્ણવમ્॥ 7-166-23 (52548)
યુધિષ્ઠિરસ્તુ હાર્દિક્યં વિદ્વ્વા પઞ્ચભિરાશુગૈઃ।
પુનર્વિવ્યાધ વિંશત્યા તિષ્ઠતિષ્ઠેતિ ચાબ્રવીત્॥ 7-166-24 (52549)
કૃતવર્મા તુ સઙ્ક્રુદ્ધો ધર્મપુત્રસ્ય મારિષ।
ધનુશ્ચિચ્છેદ ભલ્લેન તં ચ વિવ્યાધ સપ્તભિઃ॥ 7-166-25 (52550)
અથાન્યદ્ધનુરાદાય ધર્મપુત્રો મહારથઃ।
હાર્દિક્યં દશભિર્બાણૈર્બાહ્વોરુરસિ ચાર્પયત્॥ 7-166-26 (52551)
માધવસ્તુ રણે વિદ્ધો ધર્મપુત્રેણ મારિષ।
પ્રાકમ્પત ચ રોષેણ સપ્તભિશ્ચાર્દયચ્છરૈઃ॥ 7-166-27 (52552)
તસ્ય પાર્થો ધનુશ્છિત્ત્વા હસ્તાવાપં નિકૃત્ય ચ।
પ્રાહિણોન્નિશિતાન્બાણાન્પઞ્ચ રાજઞ્છિલાશિતાન્॥ 7-166-28 (52553)
તે તસ્ય કવચં ભિત્ત્વા હેમચિત્રં મહાધનમ્।
પ્રાવિશન્ધરણીં ભિત્ત્વા વલ્મીકમિવ પન્નગાઃ॥ 7-166-29 (52554)
અક્ષ્ણોર્નિમેષમાત્રેણ સોઽન્યદાદાય કાર્મુકમ્।
વિવ્યાધ પાણ્ડવં ષષ્ટ્યા સૂતં ચ નવભિઃ શરૈઃ॥ 7-166-30 (52555)
તસ્ય શક્તિમમેયાત્મા પાણ્ડવો ભુજગોપમામ્।
ચિક્ષેપ ભરશ્રેષ્ઠ રથે ન્યસ્ય મહદ્ધનુઃ॥ 7-166-31 (52556)
સા હેમચિત્રા મહતી પાણ્ડવેયેન પ્રેરિતા।
નિર્ભિદ્ય દક્ષિણં બાહું પ્રાવિશદ્ધરણીતલમ્॥ 7-166-32 (52557)
એતસ્મિન્નેવ કાલે તુ ગૃહ્ય પાર્થઃ પુનર્ધનુઃ।
હાર્દિક્યં છાદયામાસ શરૈઃ સન્નતપર્વભિઃ॥ 7-166-33 (52558)
તતસ્તુ સમરે શૂરો વૃષ્ણીનાં પ્રવરો રથી।
વ્યશ્ચસૂતરથં ચક્રે નિમેષાર્ધાદ્યુધિષ્ઠિરમ્॥ 7-166-34 (52559)
તતસ્તુ પાણ્ડવો જ્યેષ્ઠઃ ખઙ્ગં ચર્મ સમાદદે।
તદસ્ય નિશિતૈર્બાણૈર્વ્યધમન્માધવો રણે॥ 7-166-35 (52560)
તોમરં તુ તતો ગૃહ્ય સ્વર્ણદણ્ડં દુરાસદમ્।
પ્રૈષયત્સમરે તૂર્ણં હાર્દિક્યસ્ય યુધિષ્ઠિરઃ॥ 7-166-36 (52561)
તમાપતન્તં સહસા ધર્મરાજભુજચ્યુતમ્।
દ્વિધા ચિચ્છેદ હાર્દિક્યઃ કૃતહસ્તઃ સ્મયન્નિવ॥ 7-166-37 (52562)
તતઃ શરશતેનાજૌ ધર્મપુત્રમવાકિરત્।
કવચં ચાસ્ય સઙ્ક્રુદ્ધઃ શરૈસ્તીક્ષ્ણૈરદારયત્॥ 7-166-38 (52563)
હાર્દિક્યશરસઞ્છન્નં કવચં તન્મહાધનમ્।
વ્યશીર્યત રણે રાજંસ્તારાજાલમિવામ્બરાત્॥ 7-166-39 (52564)
સ ચ્છિન્નધન્વા વિરથઃ શીર્ણવર્મા શરાર્દિતઃ।
અપાયાસીદ્રણાત્તૂર્ણં ધર્મપુત્રો યુધિષ્ઠિરઃ॥ 7-166-40 (52565)
કૃતવર્મા તુ નિર્જિત્ય ધર્માત્માનં યુધિષ્ઠિરમ્।
પુનર્દ્રોણસ્ય જુગુપે ચક્રમેવ મહાત્મનઃ॥ ॥ 7-166-41 (52566)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ ઘટોત્કચવધપર્વણિ ચતુર્દશરાત્રિયુદ્ધે ષટ્ષષ્ટ્યધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥ 166 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-166-12 ભૈમસેનિં ઘટોત્કચમ્॥ 5-166-27 માધવઃ કૃતવર્મા॥ 5-166-166 ષટ્ષષ્ઠ્યધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 167
॥ શ્રીઃ ॥
7.167. અધ્યાયઃ 167
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
સાત્યકિના ભૂરિનામ્નો રાજ્ઞો વધઃ॥ 1 ॥ દ્રૌણિના ઘટોત્કચપરાજયઃ॥ 2 ॥ ભીમેન દુર્યોધનપરાભવઃ॥ 3 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-167-0 (52567)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-167-0x (4716)
ભૂરિસ્તુ સમરે રાજઞ્શૈનેયં રથિનાં વરમ્।
આપતન્તમપાસેધત્પ્રયાણાદિવ કુઞ્જરમ્॥ 7-167-1 (52568)
અથૈનં સાત્યકિઃ ક્રુદ્ધઃ પઞ્ચભિર્નિશિતૈઃ શરૈઃ।
વિવ્યાધ હૃદયે તસ્ય પ્રાસ્રવત્તસ્ય શોણિતમ્॥ 7-167-2 (52569)
તથૈવ કૌરવો યુદ્ધે શૈનેયં યુદ્ધદુર્મદમ્।
દશિભિર્નિશિતૈસ્તીક્ષ્ણૈરવિધ્યત ભુજાન્તરે॥ 7-167-3 (52570)
તાવન્યોન્યં મહારાજ તતક્ષાતે શરૈર્ભૃશમ્।
ક્રોધસંરક્તનયનૌ ક્રોધાદ્વિષ્ફાર્ય કાર્મુકે॥ 7-167-4 (52571)
તયોરાસીન્મહારાજ શસ્ત્રવૃષ્ટિઃ સુદારુણા।
ક્રુદ્ધયોઃ સાયકમુચોર્યમાન્તકનિકાશયોઃ॥ 7-167-5 (52572)
તાવન્યોન્યં શરૈઃ રાજન્સઞ્છાદ્ય સમવસ્થિતૌ।
મુહૂર્તં ચૈવ તદ્યુદ્ધં સમરૂપમિવાભાવત્॥ 7-167-6 (52573)
તતઃ ક્રુદ્ધો મહારાજ શૈનેયઃ પ્રહસન્નિવ।
ધનુશ્ચિચ્છેદ સમરે કૌરવ્યસ્ય મહાત્મનઃ॥ 7-167-7 (52574)
અથૈનં છિન્નધન્વાનં નવભિર્નિશિતૈઃ શરૈઃ।
વિવ્યાધ હૃદયે તૂર્ણં તિષ્ઠતિષ્ઠેતિ ચાબ્રવીત્॥ 7-167-8 (52575)
સોઽતિવિદ્ધો બલવતા શત્રુણા શત્રુતાપનઃ।
ધનુરન્યત્સમાદાય સાત્વતં પ્રત્યવિધ્યત॥ 7-167-9 (52576)
સ વિદ્ધ્વા સાત્વતં બાણૈસ્ત્રિભિરેવ વિશામ્પતે।
ધનુશ્ચિચ્છેદ ભલ્લેન સુતીક્ષ્ણેન હસન્નિવ॥ 7-167-10 (52577)
છિન્નધન્વા મહારાજ સાત્યકિઃ ક્રોધમૂર્ચ્છિતઃ।
પ્રજહાર મહાવેગાં શક્તિં તસ્ય મહોરસિ॥ 7-167-11 (52578)
સ તુ શક્ત્યા વિભિન્નાઙ્ગો નિપપાત રથોત્તમાત્।
લોહિતાઙ્ગ ઇવાકાશાદ્દીપ્તરશ્મિર્યદૃચ્છયા॥ 7-167-12 (52579)
તં તુ દૃષ્ટ્વા હતં શૂરમશ્વત્થામા મહારથઃ।
અભ્યધાવત વેગેન શૈનેયં પ્રતિ સંયુગે॥ 7-167-13 (52580)
તિષ્ઠતિષ્ઠેતિ ચાભાષ્ય શૈનેયં સ નરાધિપ।
અભ્યવર્ષચ્છરૌઘેણ મેરું વૃષ્ટ્યા યથામ્બુદઃ॥ 7-167-14 (52581)
તમાપતન્તં સંરબ્ધં શૈનેયસ્ય રથં પ્રતિ।
ઘટોત્કચોઽબ્રવીદ્રાજન્નાહં મુક્ત્વા મહારથઃ॥ 7-167-15 (52582)
તિષ્ઠતિષ્ઠ ન મે જીવન્દ્રોણપુત્ર ગમિષ્યસિ।
એષ ત્વાં નિહનિષ્યામિ મહિષં મૃગરાડિવ॥ 7-167-16 (52583)
યુદ્ધશ્રદ્ધામહં તેઽદ્ય વિનેષ્યામિ રણાજિરે।
ઇત્યુક્ત્વા ક્રોધતામ્રાક્ષો રાક્ષસઃ પરવીરહા।
દ્રોણિમભ્યદ્રવત્ક્રુદ્ધો ગજેન્દ્રમિવ કેસરી॥ 7-167-17 (52584)
રથાક્ષમાત્રૈરિષુભિરભ્યવર્ષદ્ધટોત્કચઃ।
રથિનામૃષભં દ્રૌણિં ધારાભિરિવ તોયદઃ॥ 7-167-18 (52585)
શરવૃષ્ટિં તુ તાં પ્રાપ્તાં શરૈરાશીવિષોપમૈઃ।
શાતયામાસ સમરે તરસા દ્રૌણિરુત્સ્મયન્॥ 7-167-19 (52586)
તતઃ શરશતૈસ્તીક્ષ્ણૈર્મર્મભેદિભિરાશુગૈઃ।
સમાચિનોદ્રાક્ષસેન્દ્રં ઘટોત્કચમરિન્દમમ્॥ 7-167-20 (52587)
સ શરૈરાચિતસ્તેન રાક્ષસો રણમૂર્ધનિ।
વ્યકાશત મહારાજ શ્વાવિચ્છલલતો યથા॥ 7-167-21 (52588)
તતઃ ક્રોધસમાવિષ્ટો ભૈમસેનિઃ પ્રતાપવાન્।
શરૈરવચકર્તોગ્રૈર્દ્રૌણિં વજ્રાશનિપ્રભૈઃ॥ 7-167-22 (52589)
ક્ષુરપ્રૈરર્ધચન્દ્રૈશ્ચ નારાચૈઃ સશિલીમુખૈઃ।
વરાહકર્ણૈર્નાલીકૈર્વિકર્ણૈશ્ચાભ્યવીવૃષત્॥ 7-167-23 (52590)
તાં શસ્ત્રવૃષ્ટિમતુલાં વજ્રાશનિસમસ્વનામ્।
પતન્તીમુપરિ ક્રુદ્ધો દ્રૌણિરવ્યથિતેન્દ્રિયઃ॥ 7-167-24 (52591)
સુદુઃસહાં શરૈર્ઘોરૈર્દિવ્યાસ્ત્રપ્રતિમન્ત્રિતૈઃ।
વ્યધમત્સુમહાતેજા મહાભ્રાણીવ મારુતઃ॥ 7-167-25 (52592)
તતોઽન્તરિક્ષે બાણાનાં સઙ્ગ્રામોઽન્ય ઇવાભવત્।
ઘોરરૂપો મહારાજ યોધાનાં હર્ષવર્ધનઃ॥ 7-167-26 (52593)
તતોઽસ્ત્રસન્ધર્ષકૃતૈર્વિસ્ફુલિઙ્ગૈઃ સમન્તતઃ।
વમૌ નિશામુખે વ્યોમ ખદ્યોતૈરિવ સંવૃતમ્॥ 7-167-27 (52594)
સ માર્ગણગણૈર્દ્રૌણિર્દિશઃ પ્રચ્છાદ્ય સર્વતઃ.
પ્રિયાર્થં તવ પુત્રાણાં રાક્ષસં સમવાકિરત્॥ 7-167-28 (52595)
તતઃ પ્રવવૃતે યુદ્ધં દ્રૌણિરાક્ષસયોર્મૃધે।
વિગાઢે રજનીમધ્યે શક્રપ્રહ્લાદયોરિવ॥ 7-167-29 (52596)
તતો ઘટોત્કચો બાણૈર્દશભિર્દ્રૌણિમાહવે।
જઘાનોરસિ સઙ્ક્રુદ્ધઃ કાલજ્વલનસન્નિભૈઃ॥ 7-167-30 (52597)
સ તૈરભ્યાયતૈર્વિદ્ધો રાક્ષસેન મહાબલઃ।
ચચાલ સમરે દ્રૌણિર્વાતનુન્ન ઇવ દ્રુમઃ॥ 7-167-31 (52598)
સ મોહં સમરે પ્રાપ્તો ધ્વજયષ્ટિં સમાશ્રિતઃ॥ 7-167-32 (52599)
તતો હાહાકૃતં સૈન્યં તવ સર્વં જનાધિપ।
હતં સ્મ મેનિરે સર્વે દ્રોણસૂનું જનાધિપાઃ॥ 7-167-33 (52600)
તં તુ દૃષ્ટ્વા તથાવસ્થમશ્વત્થામાનમાહવે।
પાઞ્ચાલાઃ સૃઞ્જયાશ્ચૈવ સિંહનાદં પ્રચક્રિરે॥ 7-167-34 (52601)
પ્રતિલભ્ય તતઃ સંજ્ઞામશ્વત્થામા મહાબલઃ।
ધનુઃ પ્રપીડ્ય વામેન કરેણામિત્રકર્શનઃ॥ 7-167-35 (52602)
મુમોચાકર્ણપૂર્ણેન ધનુષા શરમુત્તમમ્।
યમદણ઼્ડોપમં ઘોરમુદ્દિશ્યાશુ ઘટોત્કચમ્॥ 7-167-36 (52603)
સ ભિત્ત્વા હૃદયં તસ્ય રાક્ષસસ્ય શરોત્તમઃ।
વિવેશ વસુધામુગ્રઃ સપુઙ્ખઃ પૃથિવીપતે॥ 7-167-37 (52604)
સોઽતિવિદ્ધો મહારાજ રથોપસ્થ ઉપાવિશત્।
રાક્ષસેન્દ્રઃ પુબલવાન્દ્રૌણિના રણશાલિના॥ 7-167-38 (52605)
દૃષ્ટ્વા વિમૂઢં હૈડિમ્બં સારથિસ્તુ રણાજિરાત્।
દ્રૌણેઃ સકાશાત્સમ્ભ્રાન્તસ્ત્વપનિન્યેત્વરાન્વિતઃ॥ 7-167-39 (52606)
તથા તુ સમરે વિદ્ધ્વા રાક્ષસેન્દ્રં ઘટોત્કચમ્।
નનાદ સુમહાનાદં દ્રોણપુત્રો મહારથઃ॥ 7-167-40 (52607)
પૂજિતસ્તવ પુત્રૈશ્ચ સર્વયોધૈશ્ચ ભારત।
વપુષાઽતિપ્રજજ્વાલ મધ્યાહ્ન ઇવ ભાસ્કરઃ॥ 7-167-41 (52608)
ભીમસેનં તુ યુધ્યન્તં ભારદ્વાજરથં પ્રતિ।
સ્વયં દુર્યોધનો રાજા પ્રત્યવિધ્યચ્છિતૈઃ શરૈઃ॥ 7-167-42 (52609)
તં ભીમસેનો દશભિઃ શરૈર્વિવ્યાધ મારિષ।
દુર્યોધનોઽપિ વિંશત્યા શરાણાં પ્રત્યવિધ્યત॥ 7-167-43 (52610)
તૌ સાયકૈરવચ્છિન્નાવદૃશ્યેતાં રણાજિરે।
મેઘજાલસમાચ્છન્નૌ નભસીવેન્દુભાસ્કરૌ॥ 7-167-44 (52611)
અથ દુર્યોધનો રાજા ભીમં વિવ્યાધ પત્રિભિઃ।
પઞ્ચભિર્ભરતશ્રેષ્ઠ તિષ્ઠતિષ્ઠેતિ ચાબ્રવીત્॥ 7-167-45 (52612)
તસ્ય ભીમો ધનુશ્છિત્ત્વા ધ્વજં ચ દશભિઃ શરૈઃ।
વિવ્યાધ કૌરવશ્રેષ્ઠં નવત્યા નતપર્વણામ્॥ 7-167-46 (52613)
તતો દુર્યોધનઃ ક્રુદ્ધો ભનુરન્યન્મહત્તરમ્।
ગૃહીત્વા ભરતશ્રેષ્ઠો ભીમસેનં શિતૈઃ શરૈઃ।
અપીડયદ્રણમુખે પશ્યતાં સર્વધન્વિનામ્॥ 7-167-47 (52614)
તાન્નિહત્ય શરાન્ભીમો દુર્યોધનધનુશ્ચ્યુતાન્।
કૌરવં પઞ્ચવિંશત્યા ક્ષુદ્રકાણાં સમાર્પયત્॥ 7-167-48 (52615)
દુર્યોધનસ્તુ સઙ્ક્રુદ્ધો ભીમસેનસ્ય મારિષ।
ક્ષુરપ્રેણ ધનુશ્છિત્ત્વા દશભિઃ પ્રત્યવિધ્યત॥ 7-167-49 (52616)
અથાન્યદ્ધનુરાદાય ભીમસેનો મહાબલઃ।
વિવ્યાધ નૃપતિં તૂર્ણં સપ્તભિર્નિશિતૈઃ શરૈઃ॥ 7-167-50 (52617)
તદપ્યસ્ય ધનુઃ ક્ષિપ્રં ચિચ્છેદ લઘુહસ્તવત્।
દ્વિતીયં ચ તૃતીયં ચ ચતુર્થં પઞ્ચમં તથા॥ 7-167-51 (52618)
આત્તમાત્તં મહારાજ ભીમસ્ય ધનુરાચ્છિનત્।
તવ પુત્રો મહારાજ જિતકાશી મદોત્કટઃ॥ 7-167-52 (52619)
સ તથા ભિદ્યમાનેષુ કાર્મુકેષુ પુનઃ પુનઃ।
શક્તિં ચિક્ષેપ સમરે સર્વપારશવીં શુભામ્॥ 7-167-53 (52620)
મૃત્યોરિવ સ્વસારં હિ દીપ્તાં વહ્નિશિખામિવ।
સીમન્તમિવ કુર્વન્તીં નભસોઽગ્નિસમપ્રભામ્॥ 7-167-54 (52621)
અપ્રાપ્તામેવ તાં શક્તિં ત્રિધા ચિચ્છેદ કૌરવઃ।
પશ્યતઃ સર્વલોકસ્ય ભીમસ્ય ચ મહાત્મનઃ॥ 7-167-55 (52622)
તતો ભીમો મહારાજ ગદાં ગુર્વીં મહાપ્રભામ્।
ચિક્ષેપાવિધ્ય વેગેન દુર્યોધનરથં પ્રતિ॥ 7-167-56 (52623)
તતઃ સા સહસા વાહાંસ્તવ પુત્રસ્ય સંયુગે।
સારથિં ચ ગદા ગુર્વી મમર્દાસ્ય રથં પુનઃ॥ 7-167-57 (52624)
પુત્રસ્તુ તવ રાજેન્દ્ર ભીમાદ્ભીતઃ પ્રણશ્ય ચ।
આરુરોહ રથં ચાન્યં નન્દકસ્ય મહાત્મનઃ॥ 7-167-58 (52625)
તતો ભીમો હતં મત્વા તવ પુત્રં મહારથમ્।
સિંહનાદં મહચ્ચક્રે તર્જયન્નિશિ કૌરવાન્॥ 7-167-59 (52626)
તાવકાઃ સૈનિકાશ્ચાપિ મેનિરે નિહતં નૃપમ્।
તતોઽતિચુક્રુશુઃ સર્વે તે હાહેતિ સમન્તતઃ॥ 7-167-60 (52627)
તેષાં તુ નિનદં શ્રુત્વા ત્રસ્તાનાં સર્વયોધિનામ્।
ભીમસેનસ્ય નાદં ચ શ્રુત્વા રાજન્મહાત્મનઃ॥ 7-167-61 (52628)
તતો યુધિષ્ઠિરો રાજા હતં મત્વા સુયોધનમ્।
અભ્યવર્તત વેગેન યત્ર પાર્થો વૃકોદરઃ॥ 7-167-62 (52629)
પાઞ્ચલાઃ કેકયા માત્સ્યાઃ સૃઞ્જયાશ્ચ વિશામ્પતે।
સર્વોદ્યોગેનાભિજગ્મુદ્રોણમેવ યુયુત્સયા॥ 7-167-63 (52630)
તત્રાસીત્સુમહદ્યુદ્ધં દ્રોણસ્યાથ પરૈઃ સહ।
ઘોરે તમસિ મગ્નાનાં નિઘ્નતામિતરેતરમ્॥ ॥ 7-167-64 (52631)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ ઘટોત્કચવધપર્વણિ ચતુર્દશરાત્રિયુદ્ધે સપ્તષષ્ટ્યધિક શતતમોઽધ્યાયઃ॥ 167 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-167-1 પ્રયાણાદ્યાનસ્થાનાત્। પ્રવણાદિતિ પાઠે પ્રવણં પ્રકૃષ્ટં વનં જલમ્॥ 5-167-2 તસ્ય સાત્યકેઃ। તસ્ય તસ્માદ્ધૃદયાત્॥ 5-167-12 લોહિતાઙ્ગઃ કુજઃ। યદૃચ્છયા દૈવેનેત્યભૂતોપમા॥ 5-167-16 મહિષમસુરમ્। મહિષં ષણ્મુખો યથા ઇતિ ઘ.ઙ.ઝ.પાઠઃ॥ 5-167-21 શ્વાવિચ્છલ્યકઃ। શલલતઃ શલલીભિઃ॥ 5-167-58 પ્રણશ્ય નિલીનો ભૂત્વા॥ 5-167-167 સપ્તષષ્ટ્યધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥ 167 ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 168
॥ શ્રીઃ ॥
7.168. અધ્યાયઃ 168
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
કર્ણેન સહદેવસ્ય પરાજયપૂર્વકમવહેલનમ્॥ 1 ॥ શલ્યેન વિરાટપરાજયઃ॥ 2 ॥ અર્જુનેનાલાયુધપરાજયઃ॥ 3 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-168-0 (52632)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-168-0x (4717)
સહદેવમથાયાન્તં દ્રોણપ્રેપ્તું વિશામ્પતે।
કર્ણો વૈકર્તનો યુદ્ધે વારયામાસ ભારત॥ 7-168-1 (52633)
સહદેવસ્તુ રાધેયં વિદ્ધ્વા નવભિરાશુગૈઃ।
પુનર્વિવ્યાધ દશભિર્વિશિખૈર્નતપર્વભિઃ॥ 7-168-2 (52634)
તં કર્ણઃ પ્રતિવિવ્યાધ શતેન નતપર્વણામ્।
સજ્યં ચાસ્ય ધનુઃ શીઘ્રં ચિચ્છેદ લઘુહસ્તવત્॥ 7-168-3 (52635)
તતોઽન્યદ્ધનુરાદાય માદ્રીપુત્રઃ પ્રતાપવાન।
કર્ણં વિવ્યાધ વિંશત્યા તદદ્ભુતમિવાભવત્॥ 7-168-4 (52636)
તસ્ય કર્ણો હયાન્હત્વા શરૈઃ સન્નતપર્વભિઃ।
સારથિં ચાસ્ય ભલ્લેન દ્રુતં નિન્યે યમક્ષયમ્॥ 7-168-5 (52637)
વિરથઃ સહદેવસ્તુ ખઙ્ગં ચર્મ સમાદદે।
તદપ્યસ્ય શરૈઃ કર્ણો વ્યધમત્પ્રહસન્નિવ॥ 7-168-6 (52638)
અથ ગુર્વીં મહાઘોરાં હેમચિત્રાં મહાગદામ્।
પ્રેષયામાસ સઙ્ક્રુદ્ધો વૈકર્તનરથં પ્રતિ॥ 7-168-7 (52639)
તામાપતન્તીં સહસા સહદેવપ્રચોદિતામ્।
વ્યષ્ટમ્ભયચ્છરૈઃ કર્ણો ભૂમૌ ચૈનામપાતયત્॥ 7-168-8 (52640)
ગદાં વિનિહતાં દૃષ્ટ્વા સહદેવસ્ત્વરાન્વિતઃ।
શક્તિં ચિક્ષેપ કર્ણાય તામપ્યસ્યાચ્છિનચ્છરૈઃ॥ 7-168-9 (52641)
સસમ્ભ્રમં તતસ્તૂર્ણમવપ્લુત્ય રથોત્તમાત્।
સહદેવો મહારાજ દૃષ્ટ્વા કર્ણં વ્યવસ્થિતમ્॥ 7-168-10 (52642)
રથચક્રં પ્રગૃહ્યાજૌ મુમોચાધિરથં પ્રતિ।
તદાપતદ્વૈ સહસા કાલચક્રમિવોદ્યતમ્।
શરૈરનેકસાહસ્રૈરાચ્છિનત્સૂતનન્દનઃ॥ 7-168-11 (52643)
તસ્મિંસ્તુ નિહતે ચક્રે સૂતજેન મહાત્મના।
ઈષાદણ્ડકયોક્રાંશ્ચ યુગાનિ વિવિધાનિ ચ॥ 7-168-12 (52644)
હસ્ત્યઙ્ગાનિ તથાશ્વાંશ્ચ મૃતાંશ્ચ પુરુષાન્બહૂન્।
ચિક્ષેપ કર્ણમુદ્દિશ્ય કર્ણસ્તાન્વ્યધમચ્છરૈઃ॥ 7-168-13 (52645)
સ નિરાયુધમાત્માનં જ્ઞાત્વા માદ્રવતીસુતઃ।
વાર્યમાણસ્તુ વિશિખૈઃ સહદેવો રણં જહૌ॥ 7-168-14 (52646)
તમભિદ્રુત્ય રાધેયો મુહૂર્તાદ્ભરતર્ષભ।
અબ્રવીત્પ્રહસન્વાક્યં સહદેવં વિશામ્પતે॥ 7-168-15 (52647)
મા યુધ્યસ્વ રણેઽધીર વિશિષ્ટૈ રથિભિઃ સહ। 7-168-16 (52648)
સદૃશૈર્યુધ્ય માદ્રેય વચો મે મા વિશઙ્કિથાઃ॥
અથૈનં ધનુષોગ્રેણ તુદન્ભૂયોઽબ્રવીદ્વચઃ॥ 7-168-17 (52649)
એષોઽર્જુનો રણે તૂર્ણં યુધ્યતે કુરુભિઃ સહ।
તત્ર ગચ્છસ્વ માદ્રેય ગૃહં વા યદિ મન્યસે॥ 7-168-18 (52650)
એવમુક્ત્વા તુ તં કર્ણો રથેન રથિનાં વરઃ।
પ્રાયાત્પાઞ્ચાલપાણ્ડૂનાં સૈન્યાનિ પ્રદહન્નિવ॥ 7-168-19 (52651)
વધં પ્રાપ્તં તુ માદ્રેયં નાવધીત્સમરેઽરિહા।
કુન્ત્યાઃસ્મૃત્વા વચો રાજન્સત્યસન્ધો મહાયશાઃ॥ 7-168-20 (52652)
સહદેવસ્તતો રાજન્વિમનાઃ શરપીડિતઃ।
કર્ણવાક્શરતપ્તશ્ચ જીવિતાન્નિરવિદ્યત॥ 7-168-21 (52653)
આરુરોહ રથં ચાપિ પાઞ્ચાલ્યસ્ય મહાત્મનઃ।
જનમેજયસ્ય સમરે ત્વરાયુક્તો મહારથઃ॥ 7-168-22 (52654)
વિરાટં સહસેનં તુ દ્રોણાર્થે દ્રુતમાગતમ્।
મદ્રરાજઃ શરૌઘેણ ચ્છાદયામાસ ધન્વિનમ્॥ 7-168-23 (52655)
તયોઃ સમભવદ્યુદ્ધં સમરે દૃઢધન્વિનોઃ।
યાદૃશં હ્યભવદ્રાજઞ્જમ્ભવાસવયોઃ પુરા॥ 7-168-24 (52656)
મદ્રરાજો મહારાજ વિરાટં વાહિનીપતિમ્।
આજઘ્ને ત્વરિતસ્તૂર્ણં શતેન નતપર્વણામ્॥ 7-168-25 (52657)
પ્રતિવિવ્યાધ તં રાજન્નવભિર્નિશિતૈ શરૈઃ।
પુનશ્ચૈનં ત્રિસપ્તત્યા ભૂયશ્ચૈવ શતેન તુ॥ 7-168-26 (52658)
તસ્ય મદ્રાધિપો હત્વા ચતુરો રથવાજિનઃ।
સૂતં ધ્વજં ચ સમરે શરાભ્યાં સન્ન્યપાતયત્॥ 7-168-27 (52659)
હતાશ્વાત્તું રથાત્તૂર્ણમવપ્લુત્ય મહારથઃ।
તસ્થૌ વિષ્ફારયંશ્ચાપં વિમુઞ્ચંશ્ચ શિતાઞ્છરાન્॥ 7-168-28 (52660)
શતાનીકસ્તતો દૃષ્ટ્વા ભ્રાતરં હતવાહનમ્।
રથેનાભ્યપતત્તૂર્ણં સર્વલોકસ્ય પશ્યતઃ॥ 7-168-29 (52661)
શતાનીકમથાયાન્તં મદ્રારાજો મહામૃધે।
વિશિખૈર્બહુભિર્વિદ્ધ્વા તતો નિન્યે યમક્ષયમ્॥ 7-168-30 (52662)
તસ્મિંસ્તુ નિહતે વીરે વિરાટો રથસત્તમઃ।
આરુરોહ રથં તૂર્ણં તમેવ ધ્વજમાલિનમ્॥ 7-168-31 (52663)
તતો વિષ્ફાર્ય નયને ક્રોધાદ્દ્વિગુણવિક્રમઃ।
મદ્રરાજરથં તૂર્ણં છાદયામાસ પત્રિભિઃ॥ 7-168-32 (52664)
તતો મદ્રાધિપઃ ક્રુદ્ધઃ શરેણાનતપર્વણા।
આજઘાનોરસિ દૃઢં વિરાટં વાહિનીપતિમ્॥ 7-168-33 (52665)
સોઽતિવિદ્ધો મહારાજ રથોપસ્થ ઉપાવિશત્।
કશ્મલં ચાવિશત્તીવ્રં વિરાટો ભરતર્ષભ।
સારથિસ્તમપોવાહ સમરે શરવિક્ષતમ્॥ 7-168-34 (52666)
તતઃ સા મહતી સેના પ્રાદ્રવન્નિશિ ભારત।
વધ્યમાના શરશતૈઃ શલ્યેનાહવશોભિના॥ 7-168-35 (52667)
તાં દૃષ્ટ્વા વિદ્રુતાં સેનાં વાસુદેવધનઞ્જયૌ।
પ્રયાતૌ તત્ર રાજેન્દ્ર યત્ર શલ્યો વ્યવસ્થિતઃ॥ 7-168-36 (52668)
તૌ તુ પ્રત્યુદ્યયૌ રાજન્રાક્ષસેન્દ્રો હ્યલાયુધઃ।
અષ્ટચક્રસમાયુક્તમાસ્થાય પ્રવરં રથમ્॥ 7-168-37 (52669)
તુરઙ્ગમમુખૈર્યુક્તં પિશાચૈર્ઘોરદર્શનૈઃ।
લોહિતાર્દ્રપતાકં તં રક્તમાલ્યવિભૂષિતમ્।
કાર્ષ્ણાયસમયં ઘોરમૃક્ષચર્મસમાવૃતમ્॥ 7-168-38 (52670)
રૌદ્રેણ ચિત્રપક્ષેણ વિવૃતાક્ષેણ કૂજતા।
ધ્વજેનોચ્છ્રિતદણ્ડેન ગૃધ્રરાજેન રાજતા।
સ બભૌ રાક્ષસો રાજન્ભિન્નાઞ્જનચયોપમઃ॥ 7-168-39 (52671)
રુરોધાર્જુનમાયાન્તં પ્રભઞ્જનમિવાદ્રિરાટ્।
કિરન્બાણગણાન્રાજઞ્શતશોઽર્જુનમૂર્ધનિ॥ 7-168-40 (52672)
અતિતીવ્રં મહાદ્યુદ્ધં નરરાક્ષસયોસ્તદા।
દ્રષ્ટૄણાં પ્રીતિજનનં સર્વેષાં તત્ર ભારત।
ગૃધ્રકાકબલોલૂકકઙ્કગોમાયુહર્ષણમ્॥ 7-168-41 (52673)
તમર્જુનઃ શતેનૈવ પત્રિણાં સમતાડયત્।
નવભિશ્ચ શિતૈર્બાણૈર્ધ્વજં ચિચ્છેદ ભારત॥ 7-168-42 (52674)
સારથિં ચ ત્રિભિર્બાણૈસ્ત્રિભિરેવ ત્રિવેણુકમ્।
ધનુરેકેન ચિચ્છેદ ચતુર્ભિશ્ચતુરો હયાન્॥ 7-168-43 (52675)
પુનઃ સજ્યં કૃતં ચાપં તદપ્યસ્ય દ્વિધાઽચ્છિનત્।
વિરથસ્યોદ્યતં ખઙ્ગં શરેણાસ્ય દ્વિધાઽકરોત્॥ 7-168-44 (52676)
અથૈનં નિશિતૈર્બાણૈશ્ચતુર્ભિર્ભરતર્ષભ।
પાર્થોઽવિધ્યદ્રાક્ષસેન્દ્રં સ વિદ્વઃ પ્રાદ્રવદ્ભયાત્॥ 7-168-45 (52677)
તં વિજિત્યાર્જુનસ્તૂર્ણં દ્રોણાન્તિકમુપાયયૌ।
કિર઼ઞ્શરગણાન્રાજન્નરવારણવાજિષુ॥ 7-168-46 (52678)
વધ્યમાના મહારાજ પાણ્ડવેન યશસ્વિના।
સૈનિકા ન્યપતન્નુર્વ્યાં વાતનુન્ના ઇવ દ્રુમાઃ॥ 7-168-47 (52679)
તેષુ તૂત્સાદ્યમાનેષુ ફલ્ગુનેન મહાત્મના।
સમ્પ્રાદ્રવદ્બલં સર્વં પુત્રાણાં તે વિશામ્પતે॥ ॥ 7-168-48 (52680)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ ઘટોત્કચવધપર્વણિ ચતુર્દશરાત્રિયુદ્ધે અષ્ટષષ્ટ્યધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥ 168 ॥
દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 169
॥ શ્રીઃ ॥
7.169. અધ્યાયઃ 169
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
સઙ્કુલયુદ્ધમ્॥ 1 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-169-0 (52681)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-169-0x (4718)
શતાનીકં શરૈસ્તૂર્ણં નિર્દહન્તં ચમૂં તવ।
ચિત્રસેનસ્તવ સુતો વારયામાસ ભારત॥ 7-169-1 (52682)
નાકુલિશ્ચિત્રસેનં તુ વિદ્ધ્વા પઞ્ચભિરાશુગૈઃ।
સ તુ તં પ્રતિવિવ્યાધ દશભિર્નિશિતૈઃ શરૈઃ॥ 7-169-2 (52683)
ચિત્રસેનો મહારાજ શતાનીકં પુનર્યુધિ।
નવભિર્નિશિતૈર્બાણૈરાજઘાન સ્તનાન્તરે॥ 7-169-3 (52684)
નાકુલિસ્તસ્ય વિશિખૈર્વર્મ સન્નતપર્વભિઃ।
ગાત્રાત્સઞ્ચાવયામાસ તદદ્ભુતમિવાભવત્॥ 7-169-4 (52685)
સોપેતવર્મા પુત્રસ્તે વિરરાજ ભૃશં નૃપ।
ઉત્સૃજ્ય કાલે રાજેન્દ્ર નિર્મોકમિવ પન્નગઃ॥ 7-169-5 (52686)
તતોઽસ્ય નિશિતૈર્બાણૈર્ધ્વજં ચિચ્છેદ નાકુલિઃ।
ધનુશ્ચૈવ મહારાજ યતમાનસ્ય સંયુગે॥ 7-169-6 (52687)
સ ચ્છિન્નધન્વા સમરે વિવર્મા ચ મહારથઃ।
ધનુરન્યન્મહારાજ જગ્રાહારિવિદારણમ્॥ 7-169-7 (52688)
તતસ્તૂર્ણં ચિત્રસેનો નાકુલિં નવભિઃ શરૈઃ।
વિવ્યાધ સમરે ક્રુદ્ધો ભરતાનાં મહારથઃ॥ 7-169-8 (52689)
શતાનીકોઽથ સઙ્ક્રુદ્ધશ્ચિત્રસેનસ્ય મારિષ।
જઘાન ચતુરો વાહાન્સારથિં ચ નરોત્તમઃ॥ 7-169-9 (52690)
અવપ્લુત્ય રથાત્તસ્માચ્ચિત્રસેનો મહારથઃ।
નાકુલિં પઞ્ચવિંશત્યા શરાણામાર્દયદ્બલી॥ 7-169-10 (52691)
તસ્ય તત્કુર્વતઃ કર્મ નકુલસ્ય સુતો રણે।
અર્ધચન્દ્રેણ ચિચ્છેદ ચાપં રત્નવિભૂષિતમ્॥ 7-169-11 (52692)
સ ચ્છિન્નધન્વા વિરથો હતાશ્વો હતસારથિઃ।
આરુરોહ રથં તૂર્ણં હાર્દિક્યસ્ય મહાત્મનઃ॥ 7-169-12 (52693)
દ્રુપદં તુ સહાનીકં દ્રોણપ્રેપ્સું મહારથમ્।
વૃષસેનોઽભ્યયાત્તૂર્ણં કિરઞ્શરશતૈસ્તદા॥ 7-169-13 (52694)
યજ્ઞસેનસ્તુ સમરે કર્ણપુત્રં મહારથમ્।
ષષ્ટ્યા શરાણાં વિવ્યાધ બાહ્વોરુરસિ ચાનઘ॥ 7-169-14 (52695)
વૃષસેનસ્તુ સઙ્ક્રુદ્ધો યજ્ઞસેનં રથે સ્થિતમ્।
બહુભિઃ સાયકૈસ્તીક્ષ્ણૈરાજઘાન સ્તનાન્તરે॥ 7-169-15 (52696)
તાવુભૌ શરનુન્નાઙ્ગૌ શરકણ્ટકિતૌ રણે।
વ્યભ્રાજેતાં મહારાજ શ્વાવિધૌ શલલૈરિવ॥ 7-169-16 (52697)
રુક્મપુઙ્ખૈઃ પ્રસન્નાગ્રૈઃ શરૈશ્છિન્નતનુચ્છદૌ।
રુધિરૌઘપરિક્લિન્નૌ વ્યભ્રાજેતાં મહામૃધે॥ 7-169-17 (52698)
તપનીયનિભૌ ચિત્રૌ કલ્પવૃક્ષાવિવાદ્ભુતૌ।
કિંશુકાવિવ ચોત્ફુલ્લૌ વ્યકાશેતાં રણાજિરે॥ 7-169-18 (52699)
વૃષસેનસ્તતો રાજન્દ્રુપદં નવભિઃ શરૈઃ।
વિદ્ધ્વા વિવ્યાધ સપ્તત્યા પુનરન્યૈસ્ત્રિભિસ્ત્રિભિઃ॥ 7-169-19 (52700)
તતઃ શરસહસ્રાણિ વિમુઞ્ચન્વિબભૌ તદા।
કર્ણપુત્રો મહારાજ વર્ષમાણ ઇવામ્બુદઃ॥ 7-169-20 (52701)
[દ્રુપદસ્તુ તતઃ ક્રુદ્ધો વૃષસેનસ્ય કાર્મુકમ્।
દ્વિધા ચિચ્છેદ ભલ્લેન પીતેન નિશિતેન ચ॥ 7-169-21 (52702)
સોઽન્યત્કાર્મુકમાદાય રુક્મબદ્ધં નવં દૃઢમ્।
તૂણાદાકૃષ્ય વિમલં ભલ્લં પીતં શિતં દૃઢમ્॥ 7-169-22 (52703)
કાર્મુકે યોજયિત્વા તં દ્રુપદં સન્નિરીક્ષ્ય ચ।
આકર્ણપૂર્ણં મુમુચે ત્રાસયન્સર્વસોમકાન્॥ 7-169-23 (52704)
હૃદયં તસ્ય ભિત્ત્વા ચ જગામ વસુધાતલમ્।
કશ્મલં પ્રાવિશદ્રાજા વૃષસેનશરાહતઃ॥ 7-169-24 (52705)
સારથિસ્તમપોવાહ સ્મરન્સારથિચેષ્ટિતમ્।
તસ્મિન્પ્રભગ્ને રાજેન્દ્ર પાઞ્ચાલાનાં મહારથે॥] 7-169-25 (52706)
તતસ્તુ દ્રુપદાનીકં શરૈશ્છિન્નતનુચ્છદમ્।
સમ્પ્રાદ્રવદ્રણાદ્રાજન્નિશીથે ભૈરવે સતિ॥ 7-169-26 (52707)
પ્રદીપૈરપરિત્યક્તૈર્જ્વલદ્ભિસ્તૈઃ સમન્તતઃ।
વ્યરાજદ્વસુધા તત્ર વીતાભ્રા દ્યૌરિવ ગ્રહૈઃ॥ 7-169-27 (52708)
તથાઙ્ગદૈર્નિપતિતૈર્વ્યરાજત વસુન્ધરા।
પ્રાવૃટ્કાલે મહારાજ વિદ્યુદ્ભિરિવ તોયદઃ॥ 7-169-28 (52709)
તતઃ કર્ણસુતાત્ત્રસ્તાઃ સોમકા વિપ્રદુદ્રુવુઃ।
યથેન્દ્રભયવિત્રસ્તા દાનવાસ્તારકામયે॥ 7-169-29 (52710)
તેનાર્દ્યમાનાઃ સમરે દ્રવમાણાશ્ચ સોમકાઃ।
વ્યરાજન્ત મહારાજ પ્રદીપૈરવભાસિતાઃ॥ 7-169-30 (52711)
તાંસ્તુ નિર્જિત્ય સમરે કર્ણપુત્રો વ્યરોચત।
મધ્યન્દિનમનુપ્રાપ્તો ઘર્માંશુરિવ ભારત॥ 7-169-31 (52712)
તેષુ રાજસહસ્રેષુ તાવકેષુ પરેષુ ચ।
એક એવ જ્વલંસ્તસ્થૌ વૃષસેનઃ પ્રતાપવાન્॥। 7-169-32 (52713)
સ વિજિત્ય રણે શૂરાન્સોમકાનાં મહારથાન્।
જગામ ત્વરિતસ્તત્ર યત્ર રાજા યુધિષ્ઠિરઃ॥ 7-169-33 (52714)
પ્રતિવિન્ધ્યમથ ક્રુદ્ધં પ્રદહન્તં રણે રિપૂન્।
દુઃશાસનસ્તવ સુતઃ પ્રત્યગચ્છન્મહારથઃ॥ 7-169-34 (52715)
તયોઃ સમાગમો રાજંશ્ચિત્રરૂપો બભૂવ હ।
વ્યપેતજલદે વ્યોમ્નિ બુધભાસ્કરયોરિવ॥ 7-169-35 (52716)
પ્રતિવિન્ધ્યં તુ સમરે કુર્વાણાં કર્મ દુષ્કરમ્।
`અપૂજયન્મહારાજ તવ સૈન્યે મહારથાઃ'।
દુઃશાસનસ્ત્રિભિર્બાણૈર્લલાટે સમવિધ્યત॥ 7-169-36 (52717)
સોઽતિવિદ્ધો બલવતા તવ પુત્રેણ ધન્વિના।
વિરરાજ મહાબાહુઃ સશૃઙ્ગ ઇવ પર્વતઃ॥ 7-169-37 (52718)
દુઃશાસનં તુ સમરે પ્રતિવિન્ધ્યો મહારથઃ।
નવભિઃ સાયકૈર્વિદ્ધા પુનર્વિવ્યાધ સપ્તભિઃ॥ 7-169-38 (52719)
તત્ર ભારત પુત્રસ્તે કૃતવાન્કર્મ દુષ્કરમ્।
પ્રતિવિન્ધ્યહયાનુગ્રૈઃ પાતયામાસ સાયકૈઃ॥ 7-169-39 (52720)
સારથિં ચાસ્ય ભલ્લેન ધ્વજં ચ સમપાતયત્।
રથં ચ તિલશો રાજન્વ્યધમત્તસ્ય ધન્વિનઃ॥ 7-169-40 (52721)
પતાકાશ્ચ સતૂણીરા રશ્મીન્યોક્રાણિ ચ પ્રભો।
ચિચ્છેદ તિલશઃ ક્રુદ્ધઃશરૈઃ સન્નતપર્વભિઃ॥ 7-169-41 (52722)
વિરથઃ સ તુ ધર્માત્મા ધનુષ્પાણિરવસ્થિતઃ।
અયોધયત્તવ સુતં કિરઞ્શરશતાન્બહૂન્॥ 7-169-42 (52723)
ક્ષુરપ્રેણ ધનુસ્તસ્ય ચિચ્છેદ તનયસ્તવ।
અથૈનં દશભિર્બાણેશ્છિન્નધન્વાનમાર્દયત્॥ 7-169-43 (52724)
તં દૃષ્ટ્વા વિરથં તત્ર ભ્રાતરોઽસ્ય મહારથાઃ।
અન્વવર્તન્ત સઙ્ગ્રામે મહત્યા સેનયા સહ॥ 7-169-44 (52725)
આપ્લુતઃ સ તતો યાનં સુતસોમસ્ય ભાસ્વરમ્।
ધનુર્ગૃહ્ય મહારાજ વિવ્યાધ તનયં તવ॥ 7-169-45 (52726)
તતસ્તુ તાવકાઃ સર્વે પરિવાર્ય સુતં તવ।
અભ્યવર્તન્ત વેગેન મહત્યા સેનયા વૃતાઃ॥ 7-169-46 (52727)
તતઃ પ્રવવૃતે યુદ્ધં તવ તેષાં ચ ભારત।
નિશીથે દારુણે કાલે યમરાષ્ટ્રવિવર્ધનમ્॥ ॥ 7-169-47 (52728)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ ઘટોત્કચવધપર્વણિ ચતુર્દશરાત્રિયુદ્ધે એકોનસપ્તત્યધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥ 169 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-169-1 કુણ્ડલિતાઃ પઞ્ચ શ્લોકાઃ ઘ.ઙ.ઝ.પુસ્તકેષ્વેવ સન્તિ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 170
॥ શ્રીઃ ॥
7.170. અધ્યાયઃ 170
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
નકુલકૃપાભ્યાં શકુનિશિખણ્ડિપરાજયઃ॥ 1 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-170-0 (52729)
સઞ્ચય ઉવાચ। 7-170-0x (4719)
નકુલં રભસં યુદ્ધે નિઘ્નન્તં વાહિનીં તવ।
અભ્યયાત્સૌબલઃ ક્રુદ્ધસ્તિષ્ઠતિષ્ઠેતિ ચાબ્રવીત્॥ 7-170-1 (52730)
કૃતવૈરૌ તુ તૌ વીરાવન્યોન્યવધકાઙ્ક્ષિણૌ।
શરૈઃ પૂર્ણાયતોત્સૃષ્ટૈરન્યોન્યમભિજઘ્નતુઃ॥ 7-170-2 (52731)
યથૈવ નકુલો રાજઞ્શરવર્ષાણ્યમુઞ્ચત।
તથૈવ સૌબલશ્ચાપિ શિક્ષાં સન્દર્શયન્યુધિ॥ 7-170-3 (52732)
તાવુભૌ સમરે શૂરૌ શરકણ્ટકિનૌ તદા।
વ્યરાજેતાં મહારાજ શ્વાવિધૌ શલલૈરિવ॥ 7-170-4 (52733)
રુક્મપુઙ્ખૈરજિહ્માગ્રૈઃ શરૈશ્છિન્નતનુચ્છદૌ।
રુધિરૌઘપરિક્લિન્નૌ વ્યભ્રાજેતાં મહામૃધે॥ 7-170-5 (52734)
તપનીયનિભૌ ચિત્રો કલ્પવૃક્ષાવિવ દ્રુમૌ।
કિંશુકાવિવ ચોત્ફુલ્લૌ પ્રકાશેતે રણાજિરે॥ 7-170-6 (52735)
તાવુભૌ સમરે શૂરૌ શરકણ્ટકિનૌ તદા।
વ્યરાજેતાં મહારાન્કણ્ટકૈરિવ શાલ્મલી॥ 7-170-7 (52736)
સુજિહ્મં પ્રેક્ષમાણૌ ચ રાજન્વિવૃતલોચનૌ।
ક્રોધસંરક્તનયનૌ નિર્દહન્તૌ પરસ્પરમ્॥ 7-170-8 (52737)
શ્યાલસ્તુ તવ સઙ્ક્રુદ્ધો માદ્રીપુત્રં હસન્નિવ।
કર્ણિનૈકેન વિવ્યાધ હૃદયે નિશિતેન હ॥ 7-170-9 (52738)
નકુલસ્તુ ભૃશં વિદ્વઃ શ્યાલેન તવ ધન્વિના।
નિષસાદ રથોપસ્થે કશ્મલં ચાવિશન્મહત્॥ 7-170-10 (52739)
અત્યન્તવૈરિણાં દૃપ્તં દૃષ્ટ્વા શત્રું તથાઽઽગતમ્।
નનાદ શકુની રાજંસ્તપાન્તે જલદો યથા॥ 7-170-11 (52740)
પ્રતિલભ્ય તતઃ સંજ્ઞાં નકુલઃ પાણ્ડુનન્દનઃ।
અભ્યયાત્સૌબલં ભૂયો વ્યાત્તાનન ઇવાન્તકઃ॥ 7-170-12 (52741)
સઙ્ક્રુદ્ધઃ શકુનિં ષષ્ટ્યા વિવ્યાધ ભરતર્ષભ।
પુનશ્ચૈનં શતેનૈવ નારાચાનાં સ્તનાન્તરે॥ 7-170-13 (52742)
અથાસ્ય સશરં ચાપં મૃષ્ટિદેશેઽચ્છિનત્તદા।
ધ્વજં ચ ત્વરિતં છિત્ત્વા રથાદ્ભૂમાવપાતયત્॥ 7-170-14 (52743)
વિશિખેન ચ તીક્ષ્ણેન પીતેન નિશિતેન ચ।
ઊરૂ નિર્ભિદ્ય ચૈકેન નકુલઃ પાણ્ડુનન્દનઃ।
શ્યેનં સપક્ષં વ્યાધેન પાતયામાસ તં તદા॥ 7-170-15 (52744)
સોઽતિવિદ્ધો મહારાજ રથોપસ્થ ઉપાવિશત્।
ધ્વજયષ્ટિં પરિક્લિશ્ય કામુકઃ કામિનીં યથા॥ 7-170-16 (52745)
તં વિસંજ્ઞં નિપતિતં દૃષ્ટ્વા શ્યાલં તવાનઘ।
અપોવાહ રથેનાશુ સારથિર્ધ્વજિનીમુખાત્॥ 7-170-17 (52746)
તતઃ સઞ્ચુક્રુશુઃ પાર્થા યે ચ તેષાં પદાનુગાઃ॥ 7-170-18 (52747)
નિર્જિત્ય ચ રણે શત્રું નકુલઃ શત્રુતાપનઃ।
અબ્રવીત્સારથિં ક્રુદ્ધો દ્રોણાનીકાયં માં વહ॥ 7-170-19 (52748)
તસ્ય તદ્વચનં શ્રુત્વા માદ્રીપુત્રસ્ય સારથિઃ।
પ્રાયાત્તેન તદા રાજન્યત્ર દ્રોણો વ્યવસ્થિતઃ॥ 7-170-20 (52749)
શિખણ્ડિનં તુ સમરે દ્રોણપ્રેપ્સું વિશામ્પતે।
કૃપઃ શારદ્વતો યત્તઃ પ્રત્યગચ્છત્સ વેગિતઃ॥ 7-170-21 (52750)
ગૌતમં દ્રુતમાયાન્તં દ્રોણાનીકમરિન્દમમ્।
વિવ્યાધ નવભિર્ભલ્લૈઃ શિખણ્ડી પ્રહસન્નિવ॥ 7-170-22 (52751)
તમાચાર્યો મહારાજ વિદ્ધા પઞ્ચભિરાશુગૈઃ॥
પુનર્વિવ્યાધ વિંશત્યા પુત્રાણાં પ્રિયકૃત્તવ॥ 7-170-23 (52752)
મહદ્યુદ્ધં તયોરાસીદ્ધોરરૂપં ભયાનકમ્॥
યથા દેવાસુરે યુદ્ધે શમ્બરામરરાજયોઃ॥ 7-170-24 (52753)
શરજાલાવૃતં વ્યોમ ચક્રતુસ્તૌ મહારથૌ।
મેઘાવિવ તપાપાયે વીરૌ સમરદુર્મદૌ।
પ્રકૃત્યા ઘોરરૂપં તદાસીદ્ધોરતરં પુનઃ॥ 7-170-25 (52754)
રાત્રિશ્ચ ભરતશ્રેષ્ઠ યોધાનાં યુદ્ધશાલિનામ્।
કાલરાત્રિનિભા હ્યાસીદ્ધોરરૂપા ભયાનકા॥ 7-170-26 (52755)
શિખણ્ડી તુ મહારાજ ગૌતમસ્ય મહદ્ધનુઃ।
અર્ધચન્દ્રેણ ચિચ્છેદ સજ્યં સવિશિખં તદા॥ 7-170-27 (52756)
તસ્ય ક્રુદ્ધઃ કૃપો રાજઞ્શક્તિં ચિક્ષેપ દારુણામ્।
સ્વર્ણદણ્ડામકુણ્ઠાગ્રાં કર્મારપરિમાર્જિતામ્॥ 7-170-28 (52757)
તામાપતન્તીં ચિચ્છેદ શિખણ્ડી બહુભિઃ શરૈઃ।
સાપતન્મેદિનીં કૃત્તા ભાસયન્તી મહાપ્રભા॥ 7-170-29 (52758)
અથાન્યદ્ધનુરાદાય ગૌતમો રથિનાં વારઃ।
પ્રાચ્છાદયચ્છિતૈર્બાણૈર્મહારાજ શિખણ્ડિનમ્॥ 7-170-30 (52759)
સ ચ્છાદ્યમાનઃ સમરે ગૌતમેન યશસ્વિના।
ન્યષીદત રથોપસ્થે શિખણ્ડી રથિનાં વરઃ॥ 7-170-31 (52760)
સીદન્તં ચૈનમાલોક્ય કૃપઃ શારદ્વતો યુધિ।
આજઘ્ને બહુભિર્બાણૈર્જિઘાંસન્નિવ ભારત॥ 7-170-32 (52761)
વિમુખં તુ રણે દૃષ્ટ્વા યાજ્ઞસેનિં મહારથમ્।
પાઞ્ચાલાઃ સોમકાશ્ચૈવ પરિવવ્રુઃ સમન્તતઃ॥ 7-170-33 (52762)
તથૈવ તવ પુત્રાશ્ચ પરિવવ્રુર્દ્વિજોત્તમમ્।
મહત્યા સેનયા સાર્ધં તતો યુદ્ધમવર્તત॥ 7-170-34 (52763)
રથાનાં ચ રણે રાજન્નન્યોન્યમભિધાવતામ્।
બભૂવ તુમુલઃ શબ્દો મેઘાનાં ગર્જતામિવ॥ 7-170-35 (52764)
દ્રવતાં સાદિનાં ચૈવ ગજાનાં ચ વિશામ્પતે।
અન્યોન્યમભિતો રાજન્ક્રૂરમાયોધનં બભૌ॥ 7-170-36 (52765)
પત્તીનાં દ્રવતાં ચૈવ પાદશબ્દેન મેદિની।
અકમ્પત મહારાજ ભયત્રસ્તેવ ચાઙ્ગના॥ 7-170-37 (52766)
રથિનો રથમારુહ્ય પ્રદ્રુતા વેગવત્તરમ્।
અગૃહ્ણન્બહવો રાજઞ્શલભાન્વાયસા ઇવ॥ 7-170-38 (52767)
તથા ગજાન્પ્રભિન્નાંશ્ચ સમ્પ્રભિન્ના મહાગજાઃ।
તસ્મિન્નેવ પદે યત્તા નિગૃહ્ણન્તિ સ્મ ભારત॥ 7-170-39 (52768)
સાદી સાદિનમાસાદ્ય પત્તયશ્ચ પદાતિનમ્।
સમાસાદ્ય રણેઽન્યોન્યં સંરબ્ધા નાતિચક્રમુઃ॥ 7-170-40 (52769)
ધાવતાં દ્રવતાં ચૈવ પુનરાવર્તતામપિ।
બભૂવ તત્ર સૈન્યાનાં શબ્દઃ સુવિપુલો નિશિ॥ 7-170-41 (52770)
દીપ્યમાનાઃ પ્રદીપાશ્ચ રથવારણવાજિષુ।
અદૃશ્યન્ત મહારાજ મહોલ્કા ઇવ ખાચ્ચ્યુતાઃ॥ 7-170-42 (52771)
સા નિશા ભરતશ્રેષ્ઠ પ્રદીપૈરવભાસિતા।
દિવસપ્રતિમા રાજન્બભૂવ રણમૂર્ધનિ॥ 7-170-43 (52772)
આદિત્યેન યથા વ્યાપ્તં તમો લોકે પ્રણશ્યતિ।
તથા નષ્ટં તમો ઘોરં દીપૈર્દીપ્તૈરિતસ્તતઃ॥ 7-170-44 (52773)
દિવં ચ પૃથિવીં ચૈવ દિશશ્ચ પ્રદિશસ્તથા।
રજસા તમસા વ્યાપ્તા દ્યોતિતાઃ પ્રભયા પુનઃ॥ 7-170-45 (52774)
અસ્ત્રાણાં કવચનાનાં ચ મણીનાં ચ મહાત્મનામ્।
અન્તર્દધુઃ પ્રભાઃ સર્વા દીપૈસ્તૈરવભાસિતાઃ॥ 7-170-46 (52775)
તસ્મિન્કોલાહલે યુદ્ધે વર્તમાને નિશામુખે।
ન કિઞ્ચિદ્વિદુરાત્માનમયમસ્મીતિ ભારત॥ 7-170-47 (52776)
અવધીત્સમરે પુત્રં પિતા ભરતસત્તમ।
પુત્રશ્ચ પિતરં મોહાત્સખાયં ચ સખા તથા।
સ્વસ્રીયં માતુલશ્ચાપિ સ્વસ્રીયશ્ચાપિ માતુલમ્॥ 7-170-48 (52777)
સ્વે સ્વાન્પરે પરાંશ્ચાપિ નિજઘ્નુરિતરેતરમ્।
નિર્મર્યાદમભૂદ્યુદ્ધં રાત્રૌ ભીરુભયાનકમ્॥ ॥ 7-170-49 (52778)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ ઘટોત્કચવધપર્વણિ ચતુર્દશરાત્રિયુદ્ધે સપ્તત્યધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥ 170 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-169-15 ઊરૂ ઇતિ। મણ્ડલં ચરતઃ શકુનેર્દ્વાવૂરૂ એકેનૈવ બાણેન બિભેદ યથા ખે શ્યેનાં પક્ષાભ્યાં સહિતં વામદક્ષિણગામિનં પાતયેદેવમિતિ લુપ્તોપમા। વ્યાધેન બાણેન। વિધ્યત્યનેનેતિ વ્યાધો બાણઃ॥ 5-170-16 પરિક્લિશ્ય ક્લેશેન ધ્વજયષ્ટિં શ્રિત ઇતિ શેષઃ॥ 5-170-38 પ્રદુતા રથિનો વેગવત્તરં રથમારુહ્ય તત્પતિમગૃહ્ણન્॥ 5-170-170 સપ્તત્યધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 171
॥ શ્રીઃ ॥
7.171. અધ્યાયઃ 171
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
દ્રોણધૃષ્ટદ્યુમ્નાદીનાં સઙ્કુલયુદ્ધમ્॥ 1 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-171-0 (52779)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-171-0x (4720)
તસ્મિન્સુતુમુલે યુદ્ધે વર્તમાને ભયાવહે।
ધૃષ્ટદ્યુમ્નો મહારાજ દ્રોણમેવાભ્યવર્તત॥ 7-171-1 (52780)
સન્દધાનો ધનુઃશ્રેષ્ઠં જ્યાં વિકુર્ષન્પુનઃ પુનઃ।
અભ્યદ્રવત દ્રોણસ્ય રથં રુક્મવિભૂષિતમ્॥ 7-171-2 (52781)
ધૃષ્ટદ્યુમ્નમથાયાન્તં દ્રોણસ્યાન્તચિકીર્ષયા।
પરિવવ્રુર્મહારાજ પાઞ્ચાલાઃ પાણ્ડવૈઃ સહ॥ 7-171-3 (52782)
તથા પરિવૃતં દૃષ્ટ્વા દ્રોણમાચાર્યસત્તમમ્।
પુત્રાસ્તે સર્વતો યત્તા રરક્ષુર્દ્રોણમાહવે॥ 7-171-4 (52783)
બલાર્ણવૌ તતસ્તૌ તુ સમેયાતાં નિશામુખે।
ગાતોદ્ધૂતૌ ક્ષુબ્ધસત્વૌ ભૈરવૌ સાગરાવિવ॥ 7-171-5 (52784)
તતો દ્રોણં મહારાજ પાઞ્ચાલ્યઃ પઞ્ચભિઃ શરૈઃ।
વિવ્યાધ હૃદયે તૂર્ણં સિંહનાદં નનાદ ચ॥ 7-171-6 (52785)
તં દ્રોણઃ પઞ્ચવિંશત્યા વિદ્ધા ભારત સંયુગે।
ચિચ્છેદાન્યેન ભલ્લેન ધનુરસ્ય મહાસ્વનમ્॥ 7-171-7 (52786)
ધૃષ્ટદ્યુમ્નસ્તુ નિર્વિદ્ધો દ્રોણેન ભરતર્ષભ।
ઉત્સસર્જ ધનુસ્તૂર્ણં સન્દશ્ય દશનચ્છદમ્॥ 7-171-8 (52787)
તતઃ ક્રુદ્ધો મહારાજ ધૃષ્ટદ્યુમ્નઃ પ્રતાપવાન્।
આદદેઽન્યદ્ધનુઃશ્રેષ્ઠં દ્રોણસ્યાન્તચિકીર્ષયા॥ 7-171-9 (52788)
વિકૃષ્ય ચ ધનુશ્ચિત્રમાકર્ણાત્પરવીરહા।
દ્રોણસ્યાનત્કરં ઘોરં વ્યસૃજત્સાયકં તતઃ॥ 7-171-10 (52789)
સ વિસૃષ્ટો બલવતા શરો ઘોરો મહામૃધે।
ભાસયામાસ તત્સૈન્યં દિવાકર ઇવોદિતઃ॥ 7-171-11 (52790)
તં તુ દૃષ્ટ્વા શરં ઘોરં દેવગન્ધર્વમાનવાઃ।
સ્વસ્ત્યસ્તુ સમરે રાજન્દ્રોણાયેત્યબ્રુવન્વચઃ॥ 7-171-12 (52791)
તં તુ સાયકમાયાન્તમાચાર્યસ્ય રથં પ્રતિ।
કર્ણો દ્વાદશધઆ રાજંશ્ચિચ્છેદ કૃતહસ્તવત્॥ 7-171-13 (52792)
સ ચ્છિન્નો બહુધા રાજન્સૂતપુત્રેણ ધન્વિના।
નિપપાત શરસ્તૂર્ણં નિર્વિષો ભુજગો યથા॥ 7-171-14 (52793)
`છિત્ત્વા તુ સમરે બાણં શરૈઃ સન્નતપર્વભિઃ'।
ધૃષ્ટદ્યુમ્નં તતઃ કર્ણો વિવ્યાધ દશભિઃ શરૈઃ॥ 7-171-15 (52794)
પઞ્ચભિર્દ્રોણપુત્રસ્તુ સ્વયં દ્રોણસ્તુ સપ્તભિઃ।
શલ્યશ્ચ દશભિર્બાણૈસ્ત્રિભિર્દુઃશાસનસ્તથા॥ 7-171-16 (52795)
દુર્યોધનસ્તુ વિંશત્યા શકુનિશ્ચાપિ પઞ્ચભિઃ।
પાઞ્ચાલ્યં ત્વરયાઽવિધ્યન્સર્વ એવ મહારથાઃ॥ 7-171-17 (52796)
સ વિદ્ધઃ સપ્તભિર્ઘોરૈર્દ્રોણસ્યાર્થે મહાહવે।
સર્વાનસમ્ભ્રમાદ્રાજ પ્રત્યવિદ્ધ્યત્ત્રિભિસ્ત્રિભિઃ।
દ્રોણં દ્રૌણિં ચ કર્ણં ચ વિવ્યાધ ચ તવાત્મજમ્॥ 7-171-18 (52797)
તે ભિન્ના ધન્વિના તેન ધૃષ્ટદ્યુમ્નં પુનર્મૃધે।
વિવ્યધુઃ પઞ્ચભિસ્તૂર્ણમેકૈકો રથિનાં વરઃ॥ 7-171-19 (52798)
દ્રુમસેનસ્તુ સઙ્ક્રુદ્ધો રાજન્વિવ્યાધ પત્રિણા।
ત્રિભિશ્ચાન્યૈઃ શરૈસ્તૂર્ણં તિષ્ઠ તિષ્ઠેતિ ચાબ્રવીત્॥ 7-171-20 (52799)
સ તુ તં પ્રતિવિવ્યાધ ત્રિભિસ્તીક્ષ્ણૈરજિહ્મગૈઃ।
સ્વર્ણપુઙ્ખૈઃ શિલાધૌતૈઃ પ્રાણાન્તકરમૈર્યુધિ॥ 7-171-21 (52800)
ભલ્લેનાન્યેન તુ પુનઃ સુવર્ણોજ્જ્વલકુણ્ડલમ્।
નિચકર્ત શિરઃ કાયાદ્દ્રુમસેનસ્ય વીર્યવાન્॥ 7-171-22 (52801)
તચ્છિરો ન્યપતદ્ભૂમૌ સન્દષ્ટૌષ્ઠપુટં રણે।
મહાવાતસમુદ્ધૂતં પક્વં તાલફલં યથા॥ 7-171-23 (52802)
તાન્સ વિદ્ધા પુનર્યોધાન્વીરઃ સુનિશિતૈઃ શરૈઃ।
રાધેયસ્યાચ્છિનદ્ભલ્લૈઃ કાર્મુકં ચિત્રયોધિનઃ॥ 7-171-24 (52803)
ન તુ તન્મમૃષે કર્ણો ધનુષશ્છેદનં તથા।
નિકર્તનમિવાત્યુગ્રં લાઙ્ગૂલસ્ય મહાહરિઃ॥ 7-171-25 (52804)
સોઽન્યદ્ધનુઃ સમાદાય ક્રોધરક્તેક્ષણઃ શ્વસન્।
અભ્યદ્રવચ્છરૌઘૈસ્તં ધૃષ્ટદ્યુમ્નં મહાબલમ્॥ 7-171-26 (52805)
દૃષ્ટ્વા કર્ણં તુ સંરબ્ધં તે વીરાઃ ષડ્રથર્ષભાઃ।
પાઞ્ચાલ્યપુત્રં ત્વરિતાઃ પરિવવ્રુર્જિઘાંસયા॥ 7-171-27 (52806)
ષણ્ણાં યોધપ્રવીરાણાં તાવકાનાં પુરસ્કૃતમ્।
મૃત્યોરાસ્યમનુપ્રાપ્તં ધૃષ્ટદ્યુમ્નમમમંસ્મહિ॥ 7-171-28 (52807)
પતસ્મિન્નેવ કાલે તુ દાશાર્હો વિકિરઞ્છરાન્।
ધૃષ્ટદ્યુમ્નં પરાક્રાન્તં સાત્યકિઃ પ્રત્યપદ્યત॥ 7-171-29 (52808)
તમાયાન્તં મહેષ્વાસં સાત્યકિં યુદ્ધદુર્મદમ્।
રાધેયો દશભિર્બાણૈઃ પ્રત્યવિધ્યદજિહ્મગૈઃ॥ 7-171-30 (52809)
તં સાત્યકિર્મહારાજ વિવ્યાધ દશભિઃ શરૈઃ।
પશ્યતાં સર્વવીરાણાં મા ગાસ્તિષ્ઠેતિ ચાબ્રવીત્॥ 7-171-31 (52810)
સ સાત્યકેસ્તુ બલિનઃ કર્ણસ્ય ચ મહાત્મનઃ।
આસીત્સમાગમો રાજન્બલિવાસવયોરિવ॥ 7-171-32 (52811)
ત્રાસયન્રથઘોષેણ ક્ષત્રિયાન્ક્ષત્રિયર્ષભઃ।
રાજીવલોચનં કર્ણં સાત્યકિઃ પ્રત્યવિધ્યત॥ 7-171-33 (52812)
કમ્પયન્નિવ ઘોષેણ ધનુષો વસુધાં બલી।
સૂતપુત્રો મહારાજ સાત્યકિં પ્રત્યયોધયત્॥ 7-171-34 (52813)
વિપાઠકર્ણિનારાચૈર્વત્સદન્તૈઃ ક્ષુરૈરપિ।
કર્ણઃ શરશતૈશ્ચાપિ શૈનેયં પ્રત્યનિદ્વ્યત॥ 7-171-35 (52814)
તથૈવ યુધ્યમાનોઽપિ વૃષ્ણીનાં પ્રવરો યુધિ।
અભ્યવર્ષચ્છરૈઃ કર્ણં તદ્યુદ્ધમભવત્સમમ્॥ 7-171-36 (52815)
તાવકાશ્ચ મહારાજ કર્ણપુત્રશ્ચ દંશિતઃ।
સાત્યકિં વિવ્યધુસ્તૂર્ણ સમન્તાન્નિશિતૈઃ શરૈઃ॥ 7-171-37 (52816)
અસ્ત્રૈરસ્ત્રાણિ સંવાર્ય તેષાં કર્ણસ્ય વા વિભો।
અવિદ્વ્યત્સાત્યકિઃ ક્રુદ્ધો વૃષસેનં સ્તનાન્તરે॥ 7-171-38 (52817)
તેન બાણેન નિર્વિદ્ધો વૃષસેનો વિશામ્પતે।
ન્યપતત્સ રથે મૂઢો ધનુરુત્સૃજ્ય વીર્યવાન્॥ 7-171-39 (52818)
તતઃ કર્ણો હતં મત્વા વૃષસેનં મહારથમ્।
પુત્રશોકાભિસન્તપ્તઃ સાત્યકિં પ્રત્યપીડયત્॥ 7-171-40 (52819)
પીડ્યમાનસ્તુ કર્ણેન યુયુધાનો મહારથઃ।
વિવ્યાધ બહુભિઃ કર્ણં ત્વરમાણઃ પુનઃપુનઃ॥ 7-171-41 (52820)
સ કર્ણં દશભિર્વિદ્ધ્વા વૃષસેનં ચ સપ્તભિઃ।
સ હસ્તાવાપધનુષી તયોશ્ચિચ્છેદ સાત્વતઃ॥ 7-171-42 (52821)
તાવન્યે ધનુષી સજ્જે કૃત્વા શત્રુભયઙ્કરે॥
યુયુધાનમાવિધ્યેતાં સમન્તાન્નિશિતૈઃ શરૈઃ॥ 7-171-43 (52822)
વર્તમાને તુ સઙ્ગ્રમે તસ્મિન્વીરવરક્ષયે।
અતીવ શુશ્રુવે રાજન્ગાણ્ડીવસ્ય મહાસ્વનઃ॥ 7-171-44 (52823)
શ્રુત્વા તુ રથનિર્ઘોષં ગાણ્ડીવસ્ય ચ નિઃસ્વનમ્।
સૂતપુત્રોઽબ્રવીદ્રાજન્દુર્યોધનમિદં વચઃ॥ 7-171-45 (52824)
એષ સર્વાં ચમૂં હત્વા મુખ્યાંશ્ચૈવ નરર્ષભાન્।
પૌરવાંશ્ચ મહેષ્વાસો વિક્ષિપન્નુત્તમં ધનુઃ॥ 7-171-46 (52825)
પાર્થો વિજયતે તત્ર ગાણ્ડીવનિનદો મહાન્।
શ્રૂયતે રથઘોષશ્ચ વાસવસ્યેવ નર્દતઃ॥ 7-171-47 (52826)
કરોતિ પાણ્ડવો વ્યક્તં કર્મૌપયિકમાત્મનઃ।
એષા વિદાર્યતે રાજન્બહુધા ભારતી ચમૂઃ॥ 7-171-48 (52827)
વિપ્રકીર્ણાન્યનીકાનિ ન હિ તિષ્ઠન્તિ કર્હિચિત્।
વાતેનેવ સમુદ્ધૂતમભ્રજાલં વિદીર્યતે॥ 7-171-49 (52828)
સવ્યસાચિનમાસાદ્ય ભિન્ના નૌરિવ સાગરે॥ 7-171-50 (52829)
દ્રવતાં યોધમુખ્યાનાં ગાણ્ડીવપ્રેષિતૈઃ શરૈઃ।
વિદ્ધાનાં શતશો રાજઞ્શ્રૂયતે નિઃસ્વનો મહાન્॥ 7-171-51 (52830)
શૃણુ દુન્દુભિનિર્ઘોષમર્જુનસ્ય રથં પ્રતિ।
નિશીથે રાજશાર્દૂલ સ્તનયિત્નોરિવામ્બરે॥ 7-171-52 (52831)
હાહાકારરવાંશ્ચૈવ સિંહનાદાંશ્ચ પુષ્કલાન્।
શૃણુ શબ્દાન્બહુવિધાનર્જુનસ્ય રથં પ્રતિ॥ 7-171-53 (52832)
અયં મધ્યે સ્થિતોઽસ્માકં સાત્યકિઃ સાત્વતાં વરઃ।
ઇહ ચેલ્લભ્યતે લક્ષ્યં કૃત્સ્નાઞ્જેષ્યામહે પરાન્॥ 7-171-54 (52833)
એષ પાઞ્ચાલરાજસ્ય પુત્રો દ્રોણેન સઙ્ગતઃ।
સર્વતઃ સંવૃતો યોધૈઃ શૂરૈશ્ચ રથસત્તમૈઃ॥ 7-171-55 (52834)
સાત્યકિં યદિ હન્યામ ધૃષ્ટદ્યુમ્નં ચ પાર્ષતમ્।
અસંશયં મહારાજ ધ્રુવો નો વિજયો ભવેત્॥ 7-171-56 (52835)
સૌભદ્રવદિમૌ વીરૌ પરિવાર્ય મહારથૌ।
પ્રયતાયો મહારાજ નિહન્તું વૃષ્ણિપાર્ષતૌ॥ 7-171-57 (52836)
સવ્યસાચી પુરોઽભ્યેતિ દ્રોણાનીકાય ભારત।
સંસક્તં સાત્યકિં જ્ઞાત્વા બહુભિઃ કુરુપુઙ્ગવૈઃ॥ 7-171-58 (52837)
તત્ર ગચ્છન્તુ બહવઃ પ્રવરા રથસત્તમાઃ।
યાવત્પાર્થો ન જાનાતિ સાત્યકિં બહુભિર્વૃતમ્॥ 7-171-59 (52838)
તે ત્વરધ્વં તથા શૂરાઃ શરાણાં મોક્ષણે ભૃશમ્।
યથા ત્વિહ વ્રજત્યેષ પરલોકાય માધવઃ।
તથા કુરુ મહારાજ સુનીત્યા સુપ્રયુક્તયા॥ 7-171-60 (52839)
કર્ણસ્ય મતમાસ્થાય પુત્રસ્તે પ્રાહ સૌબલમ્।
યથેન્દ્રઃ સમરે રાજન્પ્રાહ વિષ્ણું યશસ્વિનમ્॥ 7-171-61 (52840)
વૃતઃ સહસ્રૈર્દશભિર્ગજાનામનિવર્તિનામ્।
રથૈશ્ચ દશસાહસ્રૈસ્તૂર્ણં યાહિ ધનઞ્જયમ્। 7-171-62 (52841)
દુઃશાસનો દુર્વિષહઃ સુબાહુર્દુઃ પ્રધર્ષણઃ।
એતે ત્વામનુયાસ્યન્તિ પત્તિભિર્બહુભિર્વૃતાઃ॥ 7-171-63 (52842)
જહિ કૃષ્ણૌ મહાબાહો ધર્મરાજં ચ માતુલ।
નકુલં સહદેવં ચ ભીમસેનં તથૈવ ચ॥ 7-171-64 (52843)
દેવાનામિવ દેવેન્દ્રે જયાશા ત્વયિ મે સ્થિતા।
જહિ માતુલ કૌન્તેયાનસુરાનિવ પાવકિઃ॥ 7-171-65 (52844)
એવમુક્તો યયૌ પાર્થાન્પુત્રેણ તવ સૌબલઃ।
મહત્યા સેનયા સાર્ધં સહ પુત્રૈશ્ચ તે વિભો॥ 7-171-66 (52845)
પ્રિયાર્થં તવ પુત્રાણાં દિધક્ષુઃ પાણ્ડુનન્દનાન્।
તતઃ પ્રવવૃતે યુદ્ધં તાવકાનાં પરૈઃ સહ॥ 7-171-67 (52846)
પ્રયાતે સૌબલે રાજન્પાણ્ડવાનામનીકિનીમ્।
બલેન મહતા યુક્તાઃ સૂતપુત્રસ્તુ સાત્વતમ્॥ 7-171-68 (52847)
અભ્યયાત્ત્વરિતો યુદ્ધે કિરઞ્શરશતાન્બહૂન્।
તથૈવ પાર્થિવાઃ સર્વે સાત્યકિં પર્યવારયન્॥ 7-171-69 (52848)
ભારદ્વાજસ્તતો ગત્વા ધૃષ્ટદ્યુમ્નરથં પ્રતિ।
મહદ્યુદ્ધં તદાસીત્તું દ્રોણસ્ય નિશિ ભારત।
ધૃષ્ટદ્યુમ્નેન વીરેણ પાઞ્ચાલૈશ્ચ સહાદ્ભુતમ્॥ ॥ 7-171-70 (52849)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ ઘટોત્કચવધપર્વણિ ચતુર્દશરાત્રિયુદ્ધે એકસપ્તત્યધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥ 171 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-171-20 દ્યુમત્સેન ઇતિ પાઠાન્તરમ્॥ 5-171-25 હરિઃ સિંહઃ॥ 5-171-27 ષડ્રથર્ષભાઃ દુર્યોધનદુઃશસાસનદ્રોણકર્ણશલ્યશકુનયઃ॥ 5-171-48 ઔપયિકં યુક્તમ્॥ 5-171-54 ઇહ સાત્યકિરૂપં લક્ષ્યં લભ્યતેચેત્। અયં વશીક્રિયતેચેદિત્યર્થઃ॥ 5-171-60 માધવો મધુવંશજઃ સાત્યકિઃ॥ 5-171-65 પાવિકઃ સ્કન્દઃ॥ 5-171-171 એકસપ્તત્યધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 172
॥ શ્રીઃ ॥
7.172. અધ્યાયઃ 172
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
સઙ્કુલયુદ્ધમ્॥ 1 ॥ ધૃષ્ટદ્યુમ્નાદીનાં હર્ષાત્સિંહનાદઃ॥ 2 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-172-0 (52850)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-172-0x (4721)
તતસ્તે પ્રાદ્રવન્સર્વે ત્વરિતા યુદ્ધદુર્મદાઃ।
અમૃષ્યમાણાઃ સંરબ્ધા યુયુધાનરથં પ્રતિ॥ 7-172-1 (52851)
તે રથૈઃ કલ્પિતૈ રાજન્હેમરૂપ્યવિભૂષિતૈઃ।
સાદિભિશ્ચ ગજૈશ્ચૈવ પરિવવ્રુઃ સમન્તતઃ॥ 7-172-2 (52852)
અથૈનં કોષ્ઠકીકૃત્ય સર્વતસ્તે મહારથાઃ।
સિંહનાદાંસ્તતશ્ચક્રુસ્તર્જયન્તિ સ્મ સાત્યકિમ્॥ 7-172-3 (52853)
તેઽભ્યવર્ષઞ્છરૈસ્તીક્ષ્ણૈઃ સાત્યકિં સત્યવિક્રમમ્।
ત્વરમાણા મહાવીરા માધવસ્ય વધૈષિણઃ॥ 7-172-4 (52854)
તાન્દૃષ્ટ્વા પતતસ્તૂર્ણં શૈનેયઃ પરવીરહા।
પ્રત્યગૃહ્ણાન્મહાબાહુઃ પ્રમુઞ્ચન્વિશિખાન્બહૂન્॥ 7-172-5 (52855)
તત્ર વીરો મહેષ્વાસઃ સાત્યકિર્યુદ્ધદુર્મદઃ।
નિચકર્ત શિરાંસ્યુગ્રૈઃ શરૈઃ સન્નતપર્વભિઃ॥ 7-172-6 (52856)
હસ્તિહસ્તાન્હયગ્રીવા બાહૂનપિ ચ સાયુધાન્।
ક્ષુરપ્રૈઃ શાતયામાસ તાવકાનાં સ માધવઃ॥ 7-172-7 (52857)
પતિતૈશ્ચામરૈશ્ચૈવ શ્વેતચ્છત્રૈશ્ચ ભારત।
બભૂવ ધરણી પૂર્ણા નક્ષત્રૈર્દ્યૌરિવ પ્રભો॥ 7-172-8 (52858)
એતેષાં યુયુધાનેન યુધ્યતાં યુધિ ભારત।
બભૂવ તુમુલઃ શબ્દઃ પ્રેતાનાં ક્રન્દતામિવ॥ 7-172-9 (52859)
તેન શબ્દેન મહતા પૂરિતાઽભૂદ્વસુન્ધરા।
રાત્રિઃ સમભવચ્ચૈવ તીવ્રરૂપા ભયાવહા॥ 7-172-10 (52860)
દીર્યમાણં બલં દૃષ્ટ્વા યુયુધાનશરાહતમ્।
શ્રુત્વા ચ વિપુલં નાદં નિશીથે રોમહર્ષણે॥ 7-172-11 (52861)
સુતસ્તવાબ્રવીદ્રાજન્સારથિંરથિનાં વરઃ।
યત્રૈષ શબ્દસ્તત્રાશ્વાંશ્ચોદયેતિ પુનઃપુનઃ॥ 7-172-12 (52862)
તેન સઞ્ચોદ્યમાનસ્તુ તતસ્તાંસ્તુરગોત્તમાન્।
સૂતઃ સઞ્ચોદયામાસ યુયુધાનરથં પ્રતિ॥ 7-172-13 (52863)
તતો દુર્યોધનઃ ક્રુદ્ધો દૃઢધન્વા જિતક્લમઃ।
શીઘ્રહસ્તશ્ચિત્રયોધી યુયુધાનમુપાદ્રવત્॥ 7-172-14 (52864)
તતઃ પૂર્ણાયતોત્સૃષ્ટૈઃ શરૈઃ શોણિતભોજનૈઃ।
દુર્યોધનં દ્વાદશભિર્માધવઃ પ્રત્યવિધ્યત॥ 7-172-15 (52865)
દુર્યોધનસ્તેન તથા પૂર્વમેવાર્દિતઃ શરૈઃ।
શૈનેયં દશભિર્બાણૈઃ પ્રત્યવિધ્યદમર્ષિતઃ॥ 7-172-16 (52866)
તતઃ સમભવદ્યુદ્ધં તુમુલં ભરતર્ષભ।
પાઞ્ચાલાનાં ચ સર્વેષાં ભરતાનાં ચ દારુણમ્॥ 7-172-17 (52867)
શૈનેયસ્તુ રણે ક્રુદ્ધસ્તવ પુત્રં મહારથમ્।
સાયકાનામશીત્યા તુ વિવ્યાધોરસિ ભારત॥ 7-172-18 (52868)
તતોઽસ્ય વાહાન્સમરે શરૈર્નિન્યે યમક્ષયમ્।
સારથિં ચ રથાત્તૂર્ણં પાતયામાસ પત્રિણા॥ 7-172-19 (52869)
હતાશ્વે તુ રથેઽતિષ્ઠન્પુત્રસ્તવ વિશામ્પતે।
મુમોચ નિશિતાન્બાણાઞ્શૈનેયસ્ય રથં પ્રતિ॥ 7-172-20 (52870)
શરાન્પઞ્છસતાંસ્તસ્મૈ શૈનેયઃ કૃતહસ્તવત્।
ચિચ્છેદ સમરે રાજન્પ્રેષિતાંસ્તનયેન તે॥ 7-172-21 (52871)
અથાપરેણ ભલ્લેન મુષ્ટિદેશે મહદ્ધનુઃ।
ચિચ્છેદ તરસા યુદ્ધે તવ પુત્રસ્ય માધવ॥ 7-172-22 (52872)
વિરથો વિધનુષ્કશ્ચ સર્વલોકેશ્વરઃ પ્રભુઃ।
આરુરોહ રથં તૂર્ણં ભાસ્વરં કૃતવર્મણઃ॥ 7-172-23 (52873)
દુર્યોધને પરાવૃત્તે શૈનેયસ્તવ વાહિનીમ્।
દ્રાવયામાસ વિશિખૈર્નિશામધ્યે વિશામ્પતે॥ 7-172-24 (52874)
શકુનિશ્ચાર્જુનં રાજન્પરિવાર્ય સમન્તતઃ।
રથૈરનેકસાહસ્રૈર્ગજૈશ્ચાપિ સહસ્રશઃ।
તથા હયસહસ્રૈશ્ચ નાનાશસ્ત્રૈરવાકિરત્॥ 7-172-25 (52875)
તે મહાસ્ત્રાણિ સર્વાણિ વિકિરન્તોઽર્જુનં પ્રતિ।
અર્જુનં યોધયન્તિ સ્મ ક્ષત્રિયાઃ કાલચોદિતાઃ॥ 7-172-26 (52876)
તાન્યર્જુનઃ સહસ્રાણિ રથવારણવાજિનામ્।
પ્રત્યવારયદાયસ્તઃ પ્રકુર્વન્વિપુલં ક્ષયમ્॥ 7-172-27 (52877)
તતસ્તુ સમરે શૂરઃ શકુનિઃ સૌબલસ્તદા।
વિવ્યાધ નિશિતૈર્બાણૈરર્જુનં પ્રહસન્નિવ॥ 7-172-28 (52878)
પુનશ્ચૈવ શતેનાસ્ય સંરુરોધ મહારથમ્॥ 7-172-29 (52879)
તમર્જુનસ્તુ વિંશત્યા વિવ્યાધ યુધિ ભારત।
અથેતરાન્મહેષ્વાસાંસ્ત્રિભિસ્ત્રિભિરવિધ્યત॥ 7-172-30 (52880)
નિવાર્ય તાન્બાણગણૈર્યુધિ રાજન્ધનઞ્જયઃ।
જઘાન તાવકાન્યોધાન્વજ્રપાણિરિવાસુરાન્॥ 7-172-31 (52881)
ભુજૈશ્છિન્નૈર્મહીપાલ હસ્તિહસ્તોપમૈર્મૃધે।
સમાકીર્ણા મહી ભાતિ પઞ્ચાસ્યૈરિવ પન્નગૈઃ॥ 7-172-32 (52882)
શિરોભિઃ સકિરીટૈશ્ચ સુનસૈશ્ચારુકુણ્ડલૈઃ।
સન્દષ્ટૌષ્ઠપુટૈઃ ક્રુદ્ધૈસ્તથૈવોદ્વૃત્તલોચનૈઃ॥ 7-172-33 (52883)
નિષ્કચૂડામણિધરૈઃ ક્ષત્રિયાણાં પિયંવદૈઃ।
પઙ્કજૈરિવ વિન્યસ્તૈઃ પર્વતૈર્વિબભૌ મહી॥ 7-172-34 (52884)
કૃત્વા તત્કર્મ બીભત્સુરુગ્રમુગ્રપરાક્રમઃ।
વિવ્યાધ શકુનિં ભૂયઃ પઞ્ચભિર્નતપર્વભિઃ॥ 7-172-35 (52885)
અતાડયદુલૂકં ચ ત્રિભિરેવ તથા શરૈઃ।
ઉલૂકં પુનરાજઘ્ને ત્રિભિરેવ મહાયશાઃ॥ 7-172-36 (52886)
સ તુ તેન સમાવિદ્ધ ક્રોધાદ્દ્વિગુણવિક્રમઃ।
શરૈરનેકસાહસ્રૈઃ સોઽર્જુનં પ્રત્યવિધ્યત॥ 7-172-37 (52887)
તમુલૂકસ્તથા વિદ્ધા વાસુદેવમતાડયત્।
નનાદ ચ મહાનાદં પૂરયન્નિવ મેદિનીમ્॥ 7-172-38 (52888)
અર્જુનઃ શકુનેશ્ચાપં સાયકૈરચ્છિનદ્રણે।
નિન્યે ચ ચતુરો વાહાન્યમસ્ય સદનં પ્રતિ॥ 7-172-39 (52889)
તતો રથાદવપ્લુત્ય સૌબલો ભરતર્ષભ।
ઉલૂકસ્ય રથં તૂર્ણમારુરોહ વિશામ્પતે॥ 7-172-40 (52890)
તાવેકરથમારૂઢૌ પિતાપુત્રૌ મહારથૌ।
પાર્થં સિષિચતુર્બાણૈર્ગિરિં મેઘાવિવામ્બુભિઃ॥ 7-172-41 (52891)
તૌ તુ વિદ્ધા મહારાજ પાણ્ડવો નિશિતૈઃ શરૈઃ।
વિદ્રાવયંસ્તવ ચમૂં શતશો વ્યધમચ્છરૈઃ॥ 7-172-42 (52892)
અનિલેન યથાઽભ્રાણિ વિચ્છિન્નાનિ સમન્તતઃ।
વિચ્છિન્નાનિ તથા રાજન્બલાન્યાસન્વિશામ્પતે॥ 7-172-43 (52893)
તદ્બલં ભરતશ્ચેષ્ઠ વધ્યમાનં તદા નિશિ।
પ્રદુદ્રાવ દિશઃ સર્વા વીક્ષમાણં ભયાર્દિતમ્॥ 7-172-44 (52894)
ઉત્સૃજ્ય વાહાન્સમરે ચોદયન્તસ્તથાઽપરે।
સમ્ભ્રાન્તાઃ પર્યધાવન્ત તસ્મિંસ્તમસિ દારુણે॥ 7-172-45 (52895)
વિજિત્ય સમરે યોધાંસ્તાવકાન્ભરતર્ષભ।
દધ્મતુર્મુદિતૌ શઙ્ખૌ વાસુદેવધનઞ્જયૌ॥ 7-172-46 (52896)
ધૃષ્ટદ્યુમ્નો મહારાજ દ્રોણં વિદ્ધા ત્રિભિઃ શરૈઃ।
ચિચ્છેદ ધનુષસ્તૂર્ણં જ્યાં શરેણ શિતેન હ॥ 7-172-47 (52897)
તન્નિધાય ધનુર્ભૂમૌ દ્રોણઃ ક્ષત્રિયમર્દનઃ।
આદદેઽન્યદ્ધનુઃ શૂરો વેગવત્સારવત્તરમ્॥ 7-172-48 (52898)
ધૃષ્ટદ્યુમ્નં તતો દ્રોણો વિદ્ધા સપ્તભિરાશુગૈઃ।
સારથિં પઞ્ચભિર્બાણૈ રાજન્વિવ્યાધ સંયુગે॥ 7-172-49 (52899)
તં નિવાર્ય શરૈસ્તૂર્ણં ધૃષ્ટદ્યુમ્નો મહારથઃ।
વ્યધમત્કૌરવીં સેનામાસુરીં મઘવાનિવ॥ 7-172-50 (52900)
વધ્યમાને બલે તસ્મિંસ્તવ પુત્રસ્ય મારિષ।
પ્રાવર્તત નદી ઘોરાં શોણિતૌઘતરઙ્ગિણી॥ 7-172-51 (52901)
ઉભયોઃ સેનયોર્મધ્યે નરાધદ્વિપવાહિની।
તથા વૈતરણી રાજન્યતરાજુપુરં પ્રતિ॥ 7-172-52 (52902)
દ્રાવયિત્વા તુ તત્સૈન્યં ધૃષ્ટદ્યુમ્નઃ પ્રતાપવાન્।
અભ્યરાજત તેજસ્વી શક્રો દેવગણેષ્વિવ॥ 7-172-53 (52903)
અથ દધ્મુર્મહાશઙ્ખાન્ધૃષ્ટદ્યુમ્નશિખણ્ડિનૌ।
યમૌ ચ યુયુધાનશ્ચ પાણ્ડક્ય વૃકોદરઃ॥ 7-172-54 (52904)
જિત્વા રથસહસ્રાણિ તાવકાનાં મહારથાઃ।
સિંહનાદરવાંશ્ચક્રુઃ પાણ઼્ડવા જિતકાશિનઃ॥ 7-172-55 (52905)
પશ્યતસ્તવ પુત્રસ્ય કર્ણસ્ય ચ રણોત્કટાઃ।
તથા દ્રોણસ્ય શૂરસ્ય દ્રૌણેશ્ચૈવ વિશામ્પતે॥ ॥ 7-172-56 (52906)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ ઘટોત્કચવધપર્વણિ ચતુર્દશરાત્રિયુદ્ધે દ્વિસપ્તત્યધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥ 172 ॥
દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 173
॥ શ્રીઃ ॥
7.173. અધ્યાયઃ 173
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
દ્રોણકર્ણયોઃ સાત્યકિધૃષ્ટદ્યુમ્નાક્ષ્યાં યુદ્ધમ્॥ 1 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-173-0 (52907)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-173-0x (4722)
વિદ્રુતં સ્વબલં દૃષ્ટ્વા વધ્યમાનં મહાત્મભિઃ।
ક્રોધેન મહતાઽવિષ્ટઃ પુત્રસ્તવ વિશામ્પતે॥ 7-173-1 (52908)
અભ્યેત્ય સહસા કર્ણં દ્રોણં ચ જયતાં વરમ્।
અમર્ષવશમાપન્નો વાક્યજ્ઞો વાક્યમબ્રવીત્॥ 7-173-2 (52909)
ભવદ્ધ્ભામિહ સઙ્ગ્રામઃ ક્રુદ્ધાભ્યાં સમ્પ્રવર્તિતઃ।
આહવે નિહતં દૃષ્ટ્વા સૈન્ધવં સવ્યસાચિના॥ 7-173-3 (52910)
નિહન્યમાનાં પાણ઼્ડૂનાં બલેન મમ વાહિનીમ્।
ભૂત્વા તદ્વિજયે શક્તાવશક્તાવિવ પશ્યતઃ॥ 7-173-4 (52911)
યદ્યહં ભવતોસ્ત્યાજ્યો ન વાચ્યોઽસ્મિ તદૈવ હિ।
આવાં પાણ્ડુસુતાન્સઙ્ખ્યે જેષ્યાવ ઇતિ માનદૌ॥ 7-173-5 (52912)
તદૈવાહં વચઃ શ્રુત્વા ભવદ્ધ્યામનુસમ્પતમ્।
નાકરિષ્યમિદં પાર્થૈર્વૈરં યોધવિનાશનમ્॥ 7-173-6 (52913)
યદિ નાહં પરિત્યાજ્યો ભવદ્ભ્યાં પુરુષર્ષભૌ॥
યુધ્યતામનુરૂપેણ વિક્રમેણ સુવિક્રમૌ॥ 7-173-7 (52914)
વાક્પ્રતોદેન તૌ વીરૌ પ્રણુન્નૌ તનયેન તે।
પ્રાવર્તયેતાં સઙ્ગ્રામં ઘટ્ટિતાવિવ પન્નગૌ॥ 7-173-8 (52915)
તતસ્તૌ રથિનાં શ્રેષ્ઠૌ સર્વલોકધનુર્ધરૌ।
શૈનેયપ્રમુખાન્પાર્થાનભિદુદ્રુવત્ રણે॥ 7-173-9 (52916)
તથૈવ સહિતાઃ પાર્થાઃ સર્વસૈન્યેન સંવૃતાઃ।
અભ્યવર્તન્ત તૌ વીરૌ નર્દમાનૌ મુહુર્મુહુઃ॥ 7-173-10 (52917)
અથ દ્રોણો મહેષ્વાસો દશભિઃ શિનિપુઙ્ગવમ્।
અવિધ્યત્ત્વરિતં ક્રુદ્ધઃ સર્વશસ્ત્રભૃતાં વરઃ॥ 7-173-11 (52918)
કર્ણશ્ચ દશભિર્બાણૈઃ પુત્રશ્ચ તવ સપ્તભિઃ।
દશભિર્વૃષસેનશ્ચ સૌબલશ્ચાપિ સપ્તભિઃ।
એતે કૌરવ સઙ્ક્રન્દે શૈનેયં પર્યવાકિરન્॥ 7-173-12 (52919)
દૃષ્ટ્વા ચ સમરે દ્રોણં નિઘ્નન્તં પાણ્ડવીં ચમૂમ્।
વિવ્યધુઃ સોમકાસ્તૂર્ણં સમન્તાચ્છરવૃષ્ટિભિઃ॥ 7-173-13 (52920)
તત્ર દ્રોણોઽહરત્પ્રાણાન્ક્ષત્રિયાણાં વિશામ્પતે।
રશ્મિભિર્ભાસ્કરો રાજંસ્તમાંસીવ સમન્તતઃ॥ 7-173-14 (52921)
દ્રોણેન વધ્યમાનાનાં પાઞ્ચાલાનાં વિશામ્પતે।
શુશ્રુવે તુમુલઃ શબ્દઃ ક્રોશતામિતરેતરમ્॥ 7-173-15 (52922)
પુત્રાનન્યે પિતૄનન્યે ભ્રાતૄનન્યે ચ માતુલાન્।
ભાગિનેયાન્વયસ્યાંશ્ચ તથા સમ્બન્ધિબાન્ધવાન્।
ઉત્સૃજ્યોત્સૃજ્ય ગચ્છન્તિ ત્વરિતા જીવિતેપ્સવઃ॥ 7-173-16 (52923)
અપરે મોહિતા મોહાત્તમેવાભિમુખા યયુઃ।
પાણ્ડવાનાં રણે યોધાઃ પરલોકં ગતાઃ પરે॥ 7-173-17 (52924)
સા તથા પાણ઼્વી સેના પીડ્યમાના મહાત્મના।
નિશિ સમ્પ્રાદ્રવદ્રાજન્નુત્સૃજ્યોલ્કાઃ સહસ્રશઃ॥ 7-173-18 (52925)
પશ્યતો ભીમસેનસ્ય વિજયસ્યાચ્યુતસ્ય ચ।
યયમોર્ધર્મપુત્રસ્ય પાર્ષતસ્ય ચ પશ્યતઃ॥ 7-173-19 (52926)
તમસા સંવૃતે લોકે ન પ્રાજ્ઞાયત કિઞ્ચન।
કૌરવાણાં પ્રકાશેન દૃશ્યન્તે વિદ્રુતાઃ પરે॥ 7-173-20 (52927)
દ્રવમાણં તુ તત્સૈન્યં દ્રોણકર્ણૌ મહારથૌ।
જઘ્નતુઃ પૃષ્ઠતો રાજન્કિરન્તૌ સાયકાન્બહૂન્॥ 7-173-21 (52928)
પાઞ્ચાલેષુ પ્રભગ્નેષુ ક્ષીયમાણેષુ સર્વતઃ।
જનાર્દનો દીનમાનાઃ પ્રત્યભાષત ફલ્ગુનમ્॥ 7-173-22 (52929)
દ્રોણકર્ણૌ મહેષ્વાસાવેતૌ પાર્ષતસાત્યકી।
પાઞ્ચાલાંશ્ચૈવ સહિતૌ જઘ્નતુઃ સાયકૈર્ભૃશમ્॥ 7-173-23 (52930)
એતયોઃ શરવર્ષેણ પ્રભગ્ના નો મહારથાઃ।
વાર્યમાણાપિ કૌન્તેય પૃતના નાવતિષ્ઠતે॥ 7-173-24 (52931)
તાં તુ વિદ્રવતીં દૃષ્ટ્વા ઊચતુઃ કેશવાર્જુનૌ।
મા વિદ્રવત વિત્રસ્તા ભયં ત્યજત પાણ્ડવાઃ॥ 7-173-25 (52932)
તાવાવાં સર્વસૈન્યૈશ્ચ વ્યૂહૈઃ સમ્યગુદાયુધૈઃ।
દ્રોણં ચ સૂતપુત્રં ચ પ્રયતાવઃ પ્રબાધિતુમ્॥ 7-173-26 (52933)
એતૌ હિ બલિનૌ શૂરૌ કૃતાસ્ત્રૌ જિતકાશિનૌ।
ઉપેક્ષિતૌ બલં તૂર્ણં નાશયેતાં નિશામિમામ્॥ 7-173-27 (52934)
સઞ્જય ઉવાચ।
તયોઃ સંવદતોરેવં ભીમકર્મા મહાબલઃ। 7-173-28 (52935)
આયાદ્વૃકોદરઃ શીઘ્રં પુનરાવર્ત્ય વાહિનીમ્॥
વૃકોદરમથાયાન્તં દૃષ્ટ્વા તત્ર જનાર્દનઃ। 7-173-29 (52936)
પુનરેવાબ્રવીદ્રાજન્હર્ષયન્નિવ પાણ્ડવમ્॥
એષ ભીમો રણશ્લાઘી વૃતઃ સોમકપાણ્ડવૈઃ। 7-173-30 (52937)
અભ્યવર્તત વેગેન દ્રોણકર્ણૌ મહારથૌ॥
એતેન સહિતો યુદ્ધ્ય પાઞ્ચાલૈશ્ચ મહારથૈઃ। 7-173-31 (52938)
આશ્વાસનાર્થં સૈન્યાનાં સર્વેષાં પાણ઼્ડુનન્દન॥
તતસ્તૌ પુરુષવ્યાઘ્રાવુભૌ માધવપાણ્ડવૌ। 7-173-32 (52939)
દ્રોણકર્ણૌ સમાસાદ્ય ધિષ્ઠિતૌ રણમૂર્ધનિ॥ 7-173-33 (52940)
સઞ્જય ઉવાચ।
તતસ્તત્પુનરાવૃત્તં યુધિષ્ઠિરબલં મહત્।
તતો દ્રોણશ્ચ કર્ણશ્ચ પરાન્મમૃદતુર્યુધિ॥ 7-173-33x (4723)
સ સમ્પ્રહારસ્તુમુલો નિશિ પ્રત્યભવન્મહાન્।
યથા સાગરયો રાજંશ્ચન્દ્રોદયવિરુદ્ધયોઃ॥ 7-173-34 (52941)
તત ઉત્સૃજ્ય પાણિભ્યાં પ્રદીપાંસ્તવ વાહિની।
યુયુધે પાણ્ડવૈઃ સાર્ધમુન્મત્તવદસઙ્કુલા॥ 7-173-35 (52942)
રજસા તમસા ચૈવ સંવૃતે ભૃશદારુણે।
કેવલં નામગોત્રેણ પ્રાયુધ્યન્ત જયૈષિણઃ॥ 7-173-36 (52943)
અશ્રૂયન્ત હિ નામાનિ શ્રાવ્યમાણાનિ પાર્થિવૈઃ।
પ્રહરદ્ભિર્મહારાજ સ્વયંવર ઇવાહવે॥ 7-173-37 (52944)
નિઃશબ્દમાસીત્સહસા પુનઃ શબ્દો મહાનભૂત્।
ક્રુદ્ધાનાં યુધ્યમાનાનાં જીયતાં જયતામપિ॥ 7-173-38 (52945)
યત્રયત્ર સ્મ દૃશ્યન્તે પ્રદીપાઃ કુરુસત્તમ।
તત્રતત્ર સ્મ શૂરાસ્તે નિપતન્તિ પતઙ્ગવત્॥ 7-173-39 (52946)
તથા સંયુધ્યમાનાનાં વિગાઢાઽઽસીન્મહાનિશા।
પાણ્ડવાનાં ચ રાજેન્દ્ર કૌરવાણાં ચ સર્વશઃ॥ ॥ 7-173-40 (52947)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ ઘટોત્કચવધપર્વણિ ચતુર્દશરાત્રિયુદ્ધે ત્રિસપ્તત્યધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥ 173 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-173-8 ઘટ્ટિતૌ મર્દિતૌ॥ 5-173-12 સઙ્ક્રન્દે યુદ્ધે॥ 5-173-23 સાત્યકી ઇતિ દ્વિતીયાન્તમ્॥ 5-173-173 ત્રિસપ્તત્યધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 174
॥ શ્રીઃ ॥
7.174. અધ્યાયઃ 174
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
કર્ણં યુયુત્સોરર્જુનસ્ય કૃષ્ણેન સહેતુકથનં તેન યુદ્ધનિષેધઃ॥ 1 ॥ કૃષ્ણાર્જુનચોદનયા ઘટોત્કચસ્ય કર્ણેન સહ રણારમ્ભઃ॥ 2 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-174-0 (52948)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-174-0x (4724)
તતઃ કર્ણો રણે દૃષ્ટ્વા પાર્ષતં પરવીરહા।
આજઘાનરોસિ શરૈર્દશભિર્મર્મભેદિભિઃ॥ 7-174-1 (52949)
પ્રતિવિવ્યાધ તં તૂર્ણં ધૃષ્ટદ્યુમ્નોપિ મારિષ।
દશભિઃ સાયકૈર્હૃષ્ટસ્તિષ્ઠતિષ્ઠેતિ ચાબ્રવીત્॥ 7-174-2 (52950)
તાવન્યોન્યં શરૈઃ સઙ્ખ્યે સઞ્છાદ્ય સુમહારથૈઃ।
પુનઃ પૂર્ણાયતોત્સૃષ્ટૈર્વિવ્યધાતે પરસ્પરમ્॥ 7-174-3 (52951)
તતઃ પાઞ્ચાલમુખ્યસ્ય ધૃષ્ટદ્યુમ્નસ્ય સંયુગે।
સારથિં ચતુરશ્ચાશ્વાન્કર્ણો વિવ્યાધ સાયકૈઃ॥ 7-174-4 (52952)
કાર્મુકપ્રવરં ચાપિ પ્રચિચ્છેદ શિતૈઃ શરૈઃ।
સારથિં ચાસ્ય ભલ્લેન રથનીડાદપાતયત્॥ 7-174-5 (52953)
ધૃષ્ટદ્યુમ્નસ્તુ વિરથો હતાશ્વો હતસારથિઃ।
ગૃહીત્વા પરિઘં ઘોરં કર્ણસ્યાશ્વાનપીડયત્॥ 7-174-6 (52954)
વિદ્ધશ્ચ બહુભિસ્તેન શરૈરાશીવિષોપમૈઃ।
તતો યુધિષ્ઠિરાનીકં પદ્ધ્યામેવાન્વપદ્યત॥ 7-174-7 (52955)
આરુરોહ રથં ચાપિ સહદેવસ્ય મારિષ।
પ્રયાતુકામઃ કર્ણાય વારિતો ધર્મસૂનુના॥ 7-174-8 (52956)
કર્ણસ્તુ સુમહાતેજાઃ સિંહનાદવિમિશ્રિતમ્।
ધનુઃશબ્દં મહચ્ચક્રે દધ્મૌ તારેણ ચામ્બુજમ્॥ 7-174-9 (52957)
દૃષ્ટ્વા વિનિર્જિતં યુદ્ધે પાર્ષતં તે મહારથાઃ।
અમર્ષવશમાપન્નાઃ પાઞ્ચાલાઃ સહસોમકાઃ॥ 7-174-10 (52958)
સૂતપુત્રવધાર્થાય શસ્ત્રાણ્યાદાય સર્વશઃ।
પ્રયયુઃ કર્ણમુદ્દિશ્ય મૃત્યું કૃત્વા નિવર્તનમ્॥ 7-174-11 (52959)
કર્ણસ્યાપિ રથે વાહાનન્યાન્સૂતોઽભ્યયોજયત્।
શઙ્ખવર્ણાન્મહાવેગાન્સૈન્ધવાન્સાધુવાહિનઃ॥ 7-174-12 (52960)
લબ્ધલક્ષસ્તુ રાધેયઃ પઞ્ચાલાનાં મહારથાન્।
અભ્યપીડયદાયસ્તઃ શરૈર્મેઘ ઇવાચલમ્॥ 7-174-13 (52961)
સા પીડ્યમાના કર્ણેન પાઞ્ચાલાનાં મહાચમૂઃ।
સમ્પ્રાદ્રવત્સુસન્ત્રસ્તા સિંહેનેવાર્દિતા મૃગી॥ 7-174-14 (52962)
પતિતાસ્તુરગેભ્યશ્ચ ગજેભ્યશ્ચ મહીતલે।
રથેભ્યશ્ચ નરાસ્તૂર્ણમદૃશ્યન્ત તતસ્તતઃ॥ 7-174-15 (52963)
ધાવમાનસ્ય યોધસ્ય ક્ષુરપ્રૈઃ સ મહામૃધે।
બાહૂ ચિચ્છેદ વૈ કર્ણઃ શિરશ્ચૈવ સકુણ્ડલમ્॥ 7-174-16 (52964)
ઊરૂ ચિચ્છેદ ચાન્યસ્ય ગજસ્થસ્ય વિશામ્પતે।
વાજિપૃષ્ઠગતસ્યાપિ ભૂમિષ્ઠસ્ય ચ મારિષ॥ 7-174-17 (52965)
નાજ્ઞાસિષુર્ધાવમાના બહવશ્ચ મહારથાઃ।
સઞ્છિન્નાન્યાત્મગાત્રાણિ વાહનાનિ ચ સંયુગે॥ 7-174-18 (52966)
તે વધ્યમાનાઃ સમરે પાઞ્ચાલાઃ સૃઞ્જયૈઃ સહ।
તૃણપ્રસ્પન્દનાચ્ચાપિ સૂતપુત્રં સ્મ મેનિરે॥ 7-174-19 (52967)
અપિ સ્વં સમરે યોધં ધાવમાનં વિચેતસમ્।
કર્ણમેવાભ્યમન્યન્ત તતો ભીતા દ્રવન્તિ તે॥ 7-174-20 (52968)
તાન્યનીકાનિ ભગ્નાનિ દ્રવમાણાનિ ભારત।
અભ્યદ્રવદ્દ્રુતં કર્ણઃ પૃષ્ઠતો વિકિરઞ્છરાન્॥ 7-174-21 (52969)
અવેક્ષમાણાસ્ત્વન્યોન્યં સુસમ્મૂઢા વિચેતસઃ।
નાશક્નુવન્નવસ્થાતું કાલ્યમાના મહાત્મના॥ 7-174-22 (52970)
કર્ણેનાભ્યાહતા રાજન્પાઞ્ચાલાઃ પરમેષુભિઃ।
દ્રોણેન ચ દિશઃ સર્વા વીક્ષમાણાઃ પ્રદુદ્રુવુઃ॥ 7-174-23 (52971)
તતો યુધિષ્ઠિરો રાજા સ્વસૈન્યં પ્રેક્ષ્ય વિદ્રુતમ્।
અપયાને મનઃ કૃત્વા ફલ્ગુનં વાક્યમબ્રવીત્॥ 7-174-24 (52972)
પશ્ય કર્ણં મહેષ્વાસં ધનુષ્પાણિમવસ્થિતમ્।
નિશીથે દારુણે કાલે તપન્તમિવ ભાસ્કરમ્॥ 7-174-25 (52973)
કર્ણસાયકનુન્નાનાં ક્રોશતામેષ નિઃસ્વનઃ।
અનિશં શ્રૂયતે પાર્થ ત્વદ્બન્ધૂનામનાથવત્॥ 7-174-26 (52974)
યથા વિસૃજતશ્ચાસ્ય સન્દધાનસ્ય ચાશુગાન્।
પશ્યામિ નાન્તરં પાર્થ ક્ષપયિષ્યતિ નો ધ્રુવમ્॥ 7-174-27 (52975)
યદત્રાનન્તરં કાર્યં પ્રાપ્તકાલ ચ પશ્યસિ।
કર્ણસ્ય વધસંયુક્તં તત્કુરુષ્વ ધનઞ્જય॥ 7-174-28 (52976)
એવમુક્તો મહારાજ પાર્થઃ કૃષ્ણમથાબ્રવીત્।
ભીતઃ કુન્તીસુતો રાજા રાધેયસ્યાદ્ય વિક્રમાત્॥ 7-174-29 (52977)
એવં ગતે પ્રાપ્તકાલં કર્ણાનીકે પુનઃ પુનઃ।
ભવાન્વ્યવસ્યતુ ક્ષિપ્રં દ્રવતે હિ વરૂથિની॥ 7-174-30 (52978)
દ્રોણસાયકનુન્નાનાં ભગ્નાનાં મધુસૂદન।
કર્ણેન ત્રાસ્યમાનાનામવસ્થાનં ન વિદ્યતે॥ 7-174-31 (52979)
પશ્યામિ ચ તથા કર્ણં વિચરન્તમભીતવત્।
દ્રવમાણાન્રથોદારાન્કિરન્તં નિશિતૈઃ શરૈઃ॥ 7-174-32 (52980)
નૈનં શક્ષ્યામિ સંસોઢું ચરન્તં રણમૂર્ધનિ।
પ્રત્યક્ષં વૃષ્ણિશાર્દૂલ પાદસ્પર્શમિવોરગઃ॥ 7-174-33 (52981)
સ સવાંસ્તત્ર યાત્વાશુ યત્ર કર્ણો મહારથઃ।
અહમેનં હનિષ્યામિ માં વૈષ મધુસૂદન॥ 7-174-34 (52982)
શ્રીવાસુદેવ ઉવાચ। 7-174-35x (4725)
પશ્યામિ કર્ણં કૌન્તેય દેવરાજમિવાહવે।
વિચરન્તં નરવ્યાઘ્રમતિમાનુષવિક્રમમ્॥ 7-174-35 (52983)
નૈતસ્યાન્યોઽસ્તિ સઙ્ગ્રામે પ્રત્યુદ્યાતા ધનઞ્જય।
ઋતે ત્વાં પુરુષવ્યાઘ્ર રાક્ષસાદ્વા ઘટોત્કચાત્॥ 7-174-36 (52984)
ન તુ તાવદહં મન્યે પ્રાપ્તકાલં તવાનઘ।
સમાગમં મહાબાહો સૂતપુત્રેણ સંયુગે॥ 7-174-37 (52985)
દીપ્યમાના મહોલ્કેવ તિષ્ઠત્યસ્ય હિ વાસવી।
ત્વદર્થં હિ મહાબાહો સૂતપુત્રેણ સંયુગે॥ 7-174-38 (52986)
રક્ષ્યતે શક્તિરેષા હિ રૌદ્રાં રૂપં બિભર્તિ ચ।
ઘટોત્કચસ્તુ રાધેયં પ્રત્યુદ્યાતુ મહાબલઃ॥ 7-174-39 (52987)
સ હિ ભીમેન બલિના જાતઃ સુરપરાક્રમઃ।
તસ્મિન્નસ્ત્રાણિ દિવ્યાનિ રાક્ષસાન્યાસુરાણિ ચ॥ 7-174-40 (52988)
સતતં ચાનુરક્તો વો હિતૈષી ચ ઘટોત્કચઃ।
વિજેષ્યતિ રણે કર્ણમિતિ મે નાત્ર સંશયઃ॥ 7-174-41 (52989)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-174-42x (4726)
એવમુક્તો મહાબાહુઃ પાર્થઃ પુષ્કરલોચનઃ।
આજુહાવાથ તદ્રક્ષસ્તચ્ચાસીત્પ્રાદુરપ્રતઃ॥ 7-174-42 (52990)
કવચી સશરઃ ખઙ્ગી સધન્વા ચ વિશામ્પતે।
અભિવાદ્ય તતઃ કૃષ્ણં પાણ્ડવં ચ ધનઞ્જયમ્।
અબ્રવીચ્ચ તદા કૃષ્ણમયમસ્મ્યનુશાધિ મામ્॥ 7-174-43 (52991)
તતસ્તં મેઘસઙ્કાશં દીપ્તાસ્યં દીપ્તકુણ્ડલમ્।
અભ્યભાષત હૈડિમ્બિં દાશાર્હઃ પ્રહસન્નિવ॥ 7-174-44 (52992)
વાસુદેવ ઉવાચ। 7-174-45x (4727)
ઘટોત્કચ વિજાનીહિ યત્ત્વાં વક્ષ્યામિ પુત્રક।
પ્રાપ્તો વિક્રમકાલોઽયં તવ નાન્યસ્ય કસ્યાચિત્।
સ ત્વં નિમજ્જતાં યુદ્ધે બન્ધૂનાં બાન્ધવો ભવ॥ 7-174-45 (52993)
યાવન્તિ ચ તવાસ્ત્રાણિ સન્તિ માયાશ્ચ રાક્ષસીઃ।
`અદ્યૈવ સમયસ્તેષાં માયાનાં ચૈવ રાક્ષસ'॥ 7-174-46 (52994)
પશ્ય કર્ણેન હૈડિમ્બે પાણ્ડવાનામનીકિનીમ્।
કાલ્યમાનાં રણે તાત સિંહનેવેતરાન્મૃગાન્॥ 7-174-47 (52995)
એષ કર્ણો મહેષ્વાસો મતિમાન્દૃઢવિક્રમઃ।
પાણ્વાનામનીકેષુ નિહન્તિ ક્ષત્રિયર્ષભાન્॥ 7-174-48 (52996)
કિરન્તઃ શરવર્ષાણિ મહાન્તિ દૃઢધન્વિનઃ।
ન શક્નુવન્ત્યવસ્થાતું પીડ્યમાનાઃ શરાર્ચિષા॥ 7-174-49 (52997)
નિશીથે સૂતપુત્રેણ શરવર્ષેણ પીડિતાઃ।
એતે દ્રવન્તિ પાઞ્ચાલાઃ સિંહેનેવાર્દિતા મૃશાઃ॥ 7-174-50 (52998)
એતસ્યૈવં પ્રવૃદ્ધસ્ય સૂતપુત્રસ્ય સંયુગે।
નિષેદ્ધા વિદ્યતે નાન્યસ્ત્વામૃતે ભીમવિક્રમ॥ 7-174-51 (52999)
સ ત્વં કુરુ મહાબાહો કર્મ યુક્તમિહાત્મનઃ।
માતુલાનાં પિતૄણાં ચ તેસજોઽસ્ત્રબલસ્ય ચ॥ 7-174-52 (53000)
એતદર્થે હિ હૈડિમ્બે પુત્રાનિચ્છન્તિ માનવાઃ।
કથં નસ્તારયેદ્દુઃખાત્સ ત્વં તારય બાન્ધવાન્॥ 7-174-53 (53001)
ઇચ્છન્તિ પિતરઃ પુત્રાન્સ્વાર્થહેતોર્ઘટોત્કચ।
હહલોકાત્પરે લોકે તારયિષ્યન્તિ યે હિતાઃ॥ 7-174-54 (53002)
તવ હ્યત્ર બલં ભીમં માયાશ્ચ તવ દુસ્તરાઃ।
સઙ્ક્રામે યુધ્યમાનસ્ય સતતં ભીમનન્દન॥ 7-174-55 (53003)
પાણ્ડવાનાં પ્રભગ્નાનાં કર્ણેન નિશિ સાયકૈઃ।
મજ્જતાં ધાર્તરાષ્ટ્રેષુ ભવ પારં પરન્તપ॥ 7-174-56 (53004)
રાત્રૌ હિ રાક્ષસા ભૂયો ભવન્ત્યમિતવિક્રમાઃ।
બલવન્તઃ સુદુર્ધર્ષાઃ શૂરા વિક્રાન્તચારિણઃ॥ 7-174-57 (53005)
જહિ કર્ણં હમેષ્વાસં નિશીથે માયયા રણે।
પાર્થા દ્રોણં વધિષ્યન્તિ ધૃષ્ટદ્યુમ્નપુરોગમાઃ॥ 7-174-58 (53006)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-174-59x (4728)
કેશવસ્ય વચઃ શ્રુત્વા બીભત્સુરપિ રાક્ષસમ્।
અભ્યભાષત કૌરવ્ય ઘટોત્કચમરિન્દમમ્॥ 7-174-59 (53007)
ઘટોત્કચ ભવાંશ્ચૈવ દીર્ઘબાહુશ્ચ સાત્યકિઃ।
મતૌ મે સર્વસૈન્યેષુ ભીમસેનશ્ચ પાણ્ડવઃ॥ 7-174-60 (53008)
તદ્ભવાન્યાતુ કર્ણેન દ્વૈરથં યુધ્યતાં નિશિ।
સાત્યકિઃ પૃષ્ઠગોપસ્તે ભવિષ્યતિ મહારથઃ॥ 7-174-61 (53009)
જહિ કર્ણં રણે શૂરં સાત્વતેન સહાયવાન્।
યથેન્દ્રસ્તારકં પૂર્વં સ્કન્દેન સહ જઘ્નિવાન્॥ 7-174-62 (53010)
ઘટોત્કચ ઉવાચ। 7-174-63x (4729)
`એવમેવ મહાબાહો યથા વદસિ માં પ્રભો।
ત્વયા નિયુક્તો ગચ્છામિ કર્ણસ્ય બધકાઙ્ક્ષયા'॥ 7-174-63 (53011)
અલમેવાસ્મિ કર્ણાય દ્રોણાયાલં ચ ભારત।
અન્યેષાં ક્ષત્રિયાણાં ચ કૃતાસ્ત્રાણાં મહાત્મનામ્॥ 7-174-64 (53012)
અદ્ય દાસ્યામિ સઙ્ગ્રામં સૂતપુત્રાય તં નિશિ।
યં જનાઃ સમ્પ્રવક્ષ્યન્તિ યાવદ્ભૂમિર્ધરિષ્યતિ॥ 7-174-65 (53013)
ન ચાત્ર શૂરાન્મોક્ષ્યામિ ન ભીતાન્ન કૃતાઞ્જલીન્।
સર્વાનેવ વધિષ્યામિ રાક્ષસં ધર્મમાસ્થિતઃ॥ 7-174-66 (53014)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-174-67x (4730)
એવમુક્ત્વા મહાબાહુર્હૈડિમ્બિઃ પરવીરહા।
અભ્યયાત્તુમુલે કર્ણં તવ સૈન્યં વિભીષયન્॥ 7-174-67 (53015)
તમાપતન્તં સઙ્ક્રુદ્ધં દીપ્તાસ્યં દીપ્તમૂર્ધજમ્।
પ્રહસન્પુરુષવ્યાઘ્રઃ પ્રતિજગ્રાહ સૂતજઃ॥ 7-174-68 (53016)
તયોઃ સમભવદ્યુદ્ધં કર્ણરાક્ષસયોર્નિશિ।
ગર્જતો રાજશાર્દૂલ શક્રપ્રહ્લાદયોરિવ॥ ॥ 7-174-69 (53017)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ ઘટોત્કચવધપર્વણિ ચતુર્દશરાત્રિયુદ્ધે ચતુઃસપ્તત્યધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥ 174 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-174-13 આયસ્તઃ પ્રયત્નવાન્॥ 5-174-174 ચતુઃસપ્તત્યધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 175
॥ શ્રીઃ ॥
7.175. અધ્યાયઃ 175
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
ઘટોત્કચેન જટાસુરસુતવધઃ॥ 1 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-175-0 (53018)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-175-0x (4731)
દૃષ્ટ્વા ઘટોત્કચં રાજન્સૂતપુત્રરથં પ્રતિ।
આયાન્તં તુ તથાયુક્તં જિઘાંસું કર્ણમાહવે।
અબ્રવીત્તત્ર પુત્રસ્તે દુઃશાસનમિદં વચઃ॥ 7-175-1 (53019)
એતદ્રક્ષો રણે તૂર્ણં દૃષ્ટ્વા કર્ણસ્ય વિક્રમમ્।
અભિયાતિ દ્રુતં કર્ણં તદ્વારય મહારથમ્॥ 7-175-2 (53020)
વૃતઃ સૈન્યેન મહતા યાહિ યત્ર મહાબલઃ।
કર્ણો વૈકર્તનો યુદ્ધે રાક્ષસેન યુયુત્સતિ॥ 7-175-3 (53021)
રક્ષ કર્ણં રણે યત્તો વૃતઃ સૈન્યેન માનદ।
મા કર્ણં રાક્ષસો ઘોરઃ પ્રમાદાન્નાશયિષ્યતિ॥ 7-175-4 (53022)
એતસ્મિન્નન્તરે રાજઞ્જટાસુરસુતો બલી।
દુર્યોધનમુપાગમ્ય પ્રાહ પ્રહરતાં વરઃ॥ 7-175-5 (53023)
દુર્યોધન તવામિત્રાન્પ્રખ્યાતાન્યુદ્ધદુર્મદાન્।
પાણ્ડવાન્હન્તુમિચ્છામિ ત્વયાઽઽજ્ઞપ્તઃ સહાનુગાન્॥ 7-175-6 (53024)
જટાસુરો મમ પિતા રક્ષસાં ગ્રામણીઃ પુરા।
પ્રયુજ્ય કર્મ રક્ષોઘ્નં ક્ષુદ્રૈઃ પાર્થૈર્નિપાતિતઃ॥ 7-175-7 (53025)
તસ્યાપચિતિમિચ્છામિ શત્રુશોણિતપૂજયા।
શત્રુમાંસૈશ્ચ રાજેન્દ્ર મામનુજ્ઞાતુમર્હસિ॥ 7-175-8 (53026)
તમબ્રવીત્તતો રાજા પ્રીયમાણઃ પુનઃપુનઃ।
દ્રોણકર્માદિભિઃ સાર્ધં પર્યાપ્તોઽહં દ્વિષદ્વધે॥ 7-175-9 (53027)
ત્વં તુ ગચ્છ મયાઽઽજ્ઞપ્તો જહિ યુદ્ધે ઘટોત્કચમ્।
રાક્ષસં ક્રૂરકર્માણં રક્ષોમાનુષસમ્ભવમ્॥ 7-175-10 (53028)
પાણ્ડવાનાં હિતં નિત્યં હસ્ત્યશ્વરથઘાતિનમ્।
વૈહાયસગતં યુદ્ધે પ્રેષયેર્યમસાદનમ્॥ 7-175-11 (53029)
તથેત્યુક્ત્વા મહાકાયઃ સમાહૂય ઘટોત્કચમ્।
જાટાસુરિર્ભૈમસેનિં નાનાશસ્ત્રૈરવાકિરત્॥ 7-175-12 (53030)
અલમ્બલં ચ કર્ણં ચ કુરુસૈન્યં ચ દુસ્તરમ્।
હૈડિમ્બિઃ પ્રમમાથૈકો મહાબાતોમ્બુદાનિવ॥ 7-175-13 (53031)
તતો માયાબલં દૃષ્ટ્વા રક્ષસ્તૂર્ણમલમ્બલઃ।
ઘટોત્કચં શરવ્રાતૈર્નાનાલિઙ્ગૈઃ સમાર્પયત્॥ 7-175-14 (53032)
વિદ્ધા ચ બહુભિર્બાણૈર્ભૈમસેનિં મહાબલઃ।
વ્યદ્રાવયચ્છરવ્રાતૈઃ પાણ્ડવાનામનીકિનીમ્॥ 7-175-15 (53033)
તેન વિદ્રાવ્યમાણાનિ પાણ્ડુસૈન્યાનિ ભારત।
નિશીથે વિપ્રકીર્યન્તે વાતનુન્ના ઘના ઇવ॥ 7-175-16 (53034)
ઘટોત્કચશરૈર્નુન્ના તથૈવ તવ વાહિની।
નિશીથે પ્રાદ્રવદ્રાજન્નુત્સૃજ્યોલ્કાઃ સહસ્રશઃ॥ 7-175-17 (53035)
અલમ્બલસ્તતઃ ક્રુદ્ધો ભૈમસેનિં મહામૃધે।
આજઘ્ને દશભિર્બાણૈસ્તોત્રૈરિવ મહાદ્વિપમ્॥ 7-175-18 (53036)
તિxશસ્તસ્ય સંવાહં સૂતં સર્વાયુધાનિ ચ।
ઘટોત્કચઃ પ્રચિચ્છેદ પ્રણદંશ્ચાતિદારુણમ્॥ 7-175-19 (53037)
તતઃ કર્ણં શરવ્રાતૈઃ કુરૂનન્યાન્સહસ્રશઃ।
અલમ્બલં ચાભ્યવર્ષન્મેઘો મેરુમિવાચલમ્॥ 7-175-20 (53038)
તતઃ સઞ્ચુક્ષુભે સૈન્યં કુરૂણાં રાક્ષસાર્દિતમ્।
ઉપર્યુપરિ ચાન્યોન્યં ચતુરઙ્ગં મમર્દ હ॥ 7-175-21 (53039)
જાટાસુરિર્મહારાજ વિરથો હતસારથિઃ।
ઘટોત્કચં રણે ક્રુદ્ધો મુષ્ટિનાઽભ્યહનદ્દૃઢમ્॥ 7-175-22 (53040)
મુષ્ટિનાઽભ્યાહતસ્તેન પ્રચચાલ ઘટોત્કચઃ।
ક્ષિતિકમ્પે યથા શૈલઃ સવૃક્ષસ્તૃણગુલ્મવાન્॥ 7-175-23 (53041)
તતઃ સ પરિઘાભેન દ્વિટ્સઙ્ઘઘ્નેન બાહુના।
જાટાસુરિં ભૈમસેનિરવધીન્મુષ્ટિના ભૃશમ્॥ 7-175-24 (53042)
તં પ્રમથ્ય તતઃ ક્રુદ્ધસ્તૂર્ણં હૈડિમ્બિરાક્ષિપત્।
દોર્ભ્યામિન્દ્રધ્વજાભાભ્યાં નિષ્પિપેષ ચ ભૂતલે॥ 7-175-25 (53043)
જાટાસુરિર્મોક્ષયિત્વા આત્માનં ચ ઘટોત્કચાત્।
પુનરુત્થાય વેગેન ઘટોત્કચમુપાદ્રાવત્॥ 7-175-26 (53044)
અલમ્બલોઽપિ વિક્ષિપ્ય સમુત્ક્ષિપ્ય ચ રાક્ષસમ્।
ઘટોત્કચં રણે રોષાન્નિષ્પિપેષ ચ ભૂતલે॥ 7-175-27 (53045)
તયો સમભવદ્યુદ્ધં ગર્જતોરતિકાયયોઃ।
ઘટોત્કચાલમ્બલયોસ્તુમુલં રોમહર્ષણમ્॥ 7-175-28 (53046)
વિશેષયન્તાવન્યોન્યં માયાભિરતિમાયિનૌ।
યુયુધાતે મહાવીર્યાવિન્દ્રવૈરોચનાવિવ॥ 7-175-29 (53047)
પાવકામ્બુનિધી ભૂત્વા પુનર્ગરુડતક્ષકૌ।
પુનર્મેઘમહાબત્તૌ પુનર્વજ્રમહાચલૌ॥ 7-175-30 (53048)
પુનઃ કુઞ્જરશાર્દૂલૌ પુનઃ સ્વર્ભાનુભાસ્કરૌ।
એવં માયાશતસૃજાવન્યોન્યવધકાઙ્ક્ષિણૌ।
ભૃશં ચિત્રમયુધ્યેતામલમ્બલઘટોત્કચૌ॥ 7-175-31 (53049)
પરિઘૈશ્ચ ગદાભિશ્ચ પ્રાસમુદ્રરપટ્ટસૈઃ।
મુસલૈઃ પર્વતાગ્રૈશ્ચ તાવન્યોન્યં વિજઘ્નતુઃ॥ 7-175-32 (53050)
હયાભ્યાં ચ ગજાભ્યાં ચ રથાભ્યાં ચ પદાતિભિઃ।
યુયુધાતે મહામાયૌ રાક્ષસપ્રવરૌ યુધિ॥ 7-175-33 (53051)
તતો ઘટોત્કચો રાજન્નલમ્બલવધેપ્સયા।
ઉત્પતાત ભૃશં ક્રુદ્ધઃ શ્યેનવન્નિપપાત ચ॥ 7-175-34 (53052)
ગૃહીત્વા ચ મહાકાયં રાક્ષસેન્દ્રમલમ્બલમ્।
ઉદ્યમ્ય ન્યવધીદ્ભૂમૌ મયં વિષ્ણુરિવાહવે॥ 7-175-35 (53053)
તતો ઘટોત્કચઃ ખઙ્ગમુદ્વૃત્યાદ્ભુતદર્શનમ્।
રૌદ્રસ્ય કાયાદ્વિ શિરો ભીમં વિકૃતદર્શનમ્॥ 7-175-36 (53054)
સ્ફુરતસ્તસ્ય સમરે નદતશ્ચાતિભૈરવમ્।
નિચકર્ત મહારાજ શત્રોમિતવિક્રમઃ॥ 7-175-37 (53055)
શિરસ્તચ્ચાપિ સઙ્ગૃહ્ય કેશેષુ રુધિરોક્ષિતમ્।
યયૌ ઘટોત્કચસ્તૂર્ણં દુર્યોધનરથં પ્રતિ॥ 7-175-38 (53056)
`દ્રોણકર્ણકૃપાન્યોધાનતીત્ય સુમહાબલઃ'।
અભ્યેત્ય ચ મહાબાહુઃ સ્મયમાનઃ સ રાક્ષસઃ॥ 7-175-39 (53057)
શિરો રથેઽસ્ય નિક્ષિપ્ય વિકૃતાનનમૂર્ધજમ્।
પ્રાણદદ્ભૈરવં નાદં પ્રાવૃષીવ વલાહકઃ॥ 7-175-40 (53058)
અબ્રવીચ્ચ તતો રાજન્દુર્યોધનમિદં વચઃ॥ 7-175-41 (53059)
એષ તે નિહતો બન્ધુસ્ત્વયા દૃષ્ટોઽસ્ય વિક્રમઃ।
પુનર્દ્રષ્ટાસિ કર્ણસ્ય નિષ્ઠામેતાં તથાઽઽત્મનઃ॥ 7-175-42 (53060)
સ્વધર્મમર્થં કામં ચ ત્રિતયં યોઽભિવાઞ્છતિ।
રિક્તપાણિર્ન પશ્યેત રાજાનં બ્રાહ્મણં સ્ત્રિયમ્।
તિષ્ઠસ્વ તાવત્સુપ્રીતો યાવત્કર્ણં વધામ્યહમ્॥ 7-175-43 (53061)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-175-44x (4732)
એવમુક્ત્વા તતઃ પ્રાયાત્કર્ણં પ્રતિ નરેશ્વરઃ।
કિરઞ્છરગણાંસ્તીક્ષ્ણાન્રુષિતો રણમૂર્ધનિ॥ 7-175-44 (53062)
તતઃ સમભવદ્યુદ્ધં ઘોરરૂપં ભયાનકમ્।
વિસ્માપનં મહારાજ નરરાક્ષસયોર્મૃધે॥ ॥ 7-175-45 (53063)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ ઘટોત્કચવધપર્વણિ ચતુર્દશરાત્રિયુદ્ધે પઞ્ચસપ્તત્યધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥ 175 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-175-8 અપચિનિં નિષ્કૃતિમ્॥ 5-175-42 નિષ્ઠાં નાશમ્॥ 5-175-175 પઞ્ચસપ્તત્યધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 176
॥ શ્રીઃ ॥
7.176. અધ્યાયઃ 176
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
કર્ણઘટોત્કચયોર્યુદ્ધમ્॥ 1 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-176-0 (53064)
ધૃતરાષ્ટ્ર ઉવાચ। 7-176-0x (4733)
યત્તદ્વૈકર્તનઃ કર્ણો રાક્ષસશ્ચ ઘટોત્કચઃ।
નિશીથે સમસજ્જેતાં તદ્યુદ્ધમભવત્કથમ્॥ 7-176-1 (53065)
કીદૃશં ચાભવદ્રૂપં તસ્ય ઘોરસ્ય રક્ષસઃ।
યેન વૈકર્તનઃ કર્ણઃ સઙ્ગ્રામે તેન નિર્જિતઃ॥ 7-176-2 (53066)
રથશ્ચ કીદૃશસ્તસ્ય માયાઃ સર્વાયુધાનિ ચ।
કિમ્પ્રમાણા હયાસ્તસ્ય રથકેતુર્ધનુસ્તથા॥ 7-176-3 (53067)
કીદૃશં વર્મ ચૈવાસ્ય શિરસ્ત્રાણં ચ કીદૃશમ્।
પૃષ્ટસ્ત્વમેતદાચક્ષ્વ કુશલો હ્યસિ સઞ્જય॥ 7-176-4 (53068)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-176-5x (4734)
લોહિતોક્ષો મહાકાયસ્તામ્રાસ્યો નિમ્નિતોદરઃ।
ઊર્ધ્વરોમા હરિશ્મશ્રુઃ શઙ્કુકર્ણો મહાહનુઃ॥ 7-176-5 (53069)
આકર્ણદારિતાસ્યશ્ચ તીક્ષ્ણદંષ્ટ્રઃ કરાલવાન્।
સુદીર્ઘતામ્રજિહ્વોષ્ઠો લમ્બભ્રૂઃ સ્થૂલનાસિકઃ॥ 7-176-6 (53070)
નીલાઙ્ગો લોહિતગ્રીવો ગિરિવર્ષ્મા ભયઙ્કરઃ।
મહાકાયો મહાબાહુર્મહાશીર્ષો મહાબલઃ॥ 7-176-7 (53071)
વિકૃતઃ પરુષસ્પર્શો વિકચોદ્વૃદ્ધપિણ્ડકઃ।
સ્થૂલસ્ફિગ્ગૂઢનાભિશ્ચ શિથિલોપચયો મહાન્॥ 7-176-8 (53072)
તથૈવ હસ્તાભરણી મહામાયોઽઙ્ગદી તથા।
ઉરસાઽધારયન્નિષ્કમગ્નિમાલાં યથાઽચલઃ॥ 7-176-9 (53073)
તસ્ય હેમમયં ચિત્રં બહુરૂપાઙ્ગશભિતમ્।
તોરણપ્રતિમં શુભ્રં કિરીટં મૂર્ધ્ન્યશોભત॥ 7-176-10 (53074)
કુણ્ડલે બાલસૂર્યાભે માલાં હેમમયીં શુભામ્।
ધારયન્વિપુલં કાંસ્યં કવચં ચ મહાપ્રભમ્।
તારાજાલનિભં રાજન્પૂર્ણચન્દ્રસમપ્રભમ્॥ 7-176-11 (53075)
કણ્ઠસૂત્રં મહચ્ચાપિ તપનીયમધારયત્।
સ તેન વિભ્રાજત વૈ સવિદ્યુદિવ તોયદઃ॥ 7-176-12 (53076)
કિઙ્કિણીશતનિર્ઘોપં રક્તધ્વજપતાકિનમ્।
ઋક્ષચર્માવનદ્વાઙ્ગં નલ્વમાત્રં મહારથમ્॥ 7-176-13 (53077)
સર્વાયુધવરોપેતમાસ્થિતં ધ્વજમાલિનમ્।
અષ્ટચક્રસમાયુક્તં મેઘગમ્ભીરનિઃસ્વનમ્॥ 7-176-14 (53078)
મત્તમાતઙ્ગસઙ્કાશા લોહિતાક્ષા વિભીપણાઃ।
કાલવર્ણાસમાયુક્તા બલવન્તઃ શતં હયાઃ॥ 7-176-15 (53079)
વહન્તો રાક્ષસં ઘોરં વાલવન્તો જિતશ્રમાઃ।
વિપુલાભિઃ સટાભિસ્તે હેષમાણા મુહુર્મુહુઃ॥ 7-176-16 (53080)
મુખૈર્નાનાવિધાકારૈર્વગવન્તો હયોત્તમાઃ।
રથેઽસ્ય યુક્તા ગકર્જન્તોઽવહંસ્તે રાક્ષસાધિપમ્॥ 7-176-17 (53081)
રાક્ષસોઽસ્ય વિરૂપાક્ષઃ સૂતો દીપ્તાસ્યકુણ્ડલઃ।
`ઘોરરૂપો મહાકાયઃ કરાલો વિકૃતાનનઃ'।
રશ્મિભિઃ સૂર્યરશ્મ્યાહ્વૈઃ સઞ્જગ્રાહ હયાન્રણે॥ 7-176-18 (53082)
સ તેન સહિતસ્તસ્થાવરુણેન યથા રવિઃ।
સંસક્ત ઇવ ચાભ્રેણ યથાઽદ્રિર્મહતા મહાન્॥ 7-176-19 (53083)
દિવસ્પૃક્સુમહાન્કેતુઃ સ્યન્દનેઽસ્ય સમુચ્છ્રિતઃ।
રક્તોત્તમાઙ્ગઃ ક્રવ્યાદો ગૃધ્રઃ પરમભીષણઃ॥ 7-176-20 (53084)
વાસવાશનિનિર્ઘોષં દૃઢજ્યમતિવિક્ષિપન્।
વ્યક્તં કિષ્કુપરીણાહં દ્વાદશારત્નિ કાર્મુકમ્॥ 7-176-21 (53085)
રથાક્ષમાત્રૈરિપુભિઃ સર્વાઃ પ્રચ્છાદયન્દિશઃ।
તસ્યાં વીરાપહારિણ્યાં નિશાયાં કર્ણમભ્યયાત્॥ 7-176-22 (53086)
તસ્ય વિક્ષિપતશ્ચાપં રથે વિષ્ટભ્ય તિષ્ઠતઃ।
અશ્રૂયત ધનુર્ઘોષો વિસ્ફૂર્જિતમિવાશનેઃ॥ 7-176-23 (53087)
તેન વિત્રાસ્યમાનાનિ તવ સૈન્યાનિ ભારત।
સમકમ્પન્ત સર્વાણિ સિન્ધોરિવ મહોર્મયઃ॥ 7-176-24 (53088)
તમાપતન્તં સમ્પ્રેક્ષ્ય વિરૂપાક્ષં વિભીષણમ્।
ઉત્સ્મયન્નિવ રાધેયસ્ત્વરમાણોઽભ્યવારયત્॥ 7-176-25 (53089)
તતઃ કર્ણોઽભ્યયાદેનમસ્યન્નસ્યન્તમન્તિકાત્।
માતઙ્ગ ઇવ માતઙ્ગં યૂથર્ષભમિવર્ષભઃ॥ 7-176-26 (53090)
સ સન્નિપાતસ્તુમુલસ્તયોરાસીદ્વિશામ્પતે।
કર્ણરાક્ષસયો રાજન્નિન્દ્રશમ્બરયોરિવ॥ 7-176-27 (53091)
તૌ પ્રગૃહ્ય મહાવેગે ધનુષી ભીમનિઃસ્વને।
પ્રાચ્છાદયેતામન્યોન્યં તક્ષમાણૌ મહેષુભિઃ॥ 7-176-28 (53092)
તતઃ પૂર્ણાયતોત્સૃષ્ટૈરિષુભિર્નતપર્વભિઃ।
ન્યવારયેતામન્યોન્યં કાંસ્યે નિર્ભિદ્ય વર્મણી॥ 7-176-29 (53093)
તૌ નખૈરિવ શાર્દૂલૌ દન્તૈરિવ મહાદ્વિપૌ।
રથશક્તિભિરન્યોન્યં વિશિખૈશ્ચ તતક્ષતુઃ॥ 7-176-30 (53094)
સઞ્છિન્દન્તૌ ચ ગાત્રાણિ સન્દધાનૌ ચ સાયકાન્।
દહન્તૌ ચ શરોલ્કાભિર્દુષ્પ્રેક્ષ્યૌ ચ બભૂવતુઃ॥ 7-176-31 (53095)
તૌ તુ વિક્ષતસર્વાઙ્ગૌ રુધિરૌઘપરિપ્લુતૌ।
વિભ્રાજેતાં યથા વારિ સ્રવન્તૌ ગૈરિકાચલૌ॥ 7-176-32 (53096)
તૌ શરાગ્રવિનુન્નાઙ્ગૌ નિર્ભિન્દન્તૌ પરસ્પરમ્।
નાકમ્પયેતામન્યોન્યં યતમાનૌ મહાદ્યુતી॥ 7-176-33 (53097)
તત્પ્રવૃત્તં નિશાયુદ્ધં ચિરં સમમિવાભવત્।
પ્રાણયોર્દીવ્યતો રાજન્કર્ણરાક્ષસયોર્મૃધે॥ 7-176-34 (53098)
તસ્ય સન્દધતસ્તીક્ષ્ણાઞ્છરાંશ્ચાસક્તમસ્યતઃ।
ધનુર્ઘોષેણ વિત્રસ્તાઃ સ્વે પરે ચ તદાઽભવન્॥ 7-176-35 (53099)
ઘટોત્કચં યદા કર્ણો વિશેષયતિ નો નૃપ।
તતઃ પ્રાદુષ્કરોદ્દિવ્યમસ્ત્રમસ્ત્રવિદાં વરઃ॥ 7-176-36 (53100)
કર્ણેન સન્ધિતં દૃષ્ટ્વા દિવ્યમસ્ત્રં ઘટોત્કચઃ।
પ્રાદુશ્ચક્રે મહામાયાં રાક્ષસીં પાણ્ડુનન્દનઃ॥ 7-176-37 (53101)
શૂલમુદ્ગરધારિણ્યા શૈલપાદપહસ્તયા।
રક્ષસાં ઘોરરૂપાણાં મહત્યા સેનયા વૃતઃ॥ 7-176-38 (53102)
તમુદ્યતમહાચાપં દૃષ્ટ્વા તે વ્યથિતા નૃપાઃ।
ભૂતાન્તકમિવાયાન્તં કાલદણ્ડોગ્રધારિણમ્॥ 7-176-39 (53103)
ઘટોત્કચપ્રયુક્તેન સિંહનાદેન ભીષિતાઃ।
પ્રસુસ્રુવુર્ગજા મૂત્રં વિવ્યધુશ્ચ નરા ભૃશમ્॥ 7-176-40 (53104)
તતોઽશ્મવૃષ્ટિરત્યુગ્રા મહત્યાસીત્સમન્તતઃ।
અર્ધરાત્રેઽધિકબલૈર્વિમુક્તા રક્ષસાં બલૈઃ॥ 7-176-41 (53105)
આયસાનિ ચ ચક્રાણિ ભુશુણ઼્ડ્યઃ શક્તિતોમરાઃ।
પતન્ત્યવિરલાઃ શૂલાઃ શતઘ્ન્યઃ પટ્ટસાસ્તથા॥ 7-176-42 (53106)
તદુગ્રમતિરૌદ્રં ચ દૃષ્ટ્વા યુદ્ધં નરાધિપ।
પુત્રાશ્ચ તવ યોધાશ્ચ વ્યથિતા વિપ્રદુદ્રુવુઃ॥ 7-176-43 (53107)
તત્રૈકોઽસ્તબલશ્લાઘી કર્ણો માની ન વિવ્યથે।
વ્યધમચ્ચ શરૈર્માયાં તાં ઘટોત્કચનિર્મિતામ્॥ 7-176-44 (53108)
માયાયાં તુ પ્રહીણાયામમર્ષાચ્ચ ઘટોત્કચઃ।
વિસસર્જ શરાન્ધોરાન્સૂત પુત્રં ત આવિશન્॥ 7-176-45 (53109)
તતસ્તે રુધિરાભ્યક્તા ભિત્ત્વા કર્ણં મહાહવે।
વિવિશુર્ધરણીં બાણાઃ સઙ્ક્રુદ્ધા ઇવ પન્નગાઃ॥ 7-176-46 (53110)
સૂતપુત્રસ્તુ સઙ્ક્રદ્ધો લઘુહસ્તઃ પ્રતાપવાન્।
ઘટોત્કચમતિક્રમ્ય બિભેદ દશભિઃ શરૈઃ॥ 7-176-47 (53111)
ઘટોત્કચો વિનિર્ભિન્નઃ સૂતપુત્રેણ મર્મસુ।
ચક્રં દિવ્યં સહસ્રારમગૃહ્ણાદ્વ્યથિતો ભૃશમ્॥ 7-176-48 (53112)
ક્ષુરાન્તં બાલસૂર્યાભં મણિરત્નવિભૂષિતમ્।
ચિક્ષેપાધિરથેઃ ક્રુદ્ધો ભૈમસેનિર્જિઘાંસયા॥ 7-176-49 (53113)
પ્રવિદ્વમતિવેગેન વિક્ષિપ્તં કર્ણસાયકૈઃ।
અભાગ્યસ્યેવ સઙ્કલ્પસ્તન્મોઘમપતદ્ભુવિ॥ 7-176-50 (53114)
ઘટોત્કચસ્તુ સઙ્ક્રુદ્ધો દૃષ્ટ્વા ચક્રં નિપાતિતમ્।
કર્ણં પ્રાચ્છાદયદ્બાણૈઃ સ્વર્ભાનુરિવ ભાસ્કરમ્॥ 7-176-51 (53115)
સૂતપુત્રસ્ત્વસમ્ભ્રાન્તો રુદ્રોપેન્દ્રેન્દ્રવિક્રમઃ।
ઘટોત્કચરથં તૂર્ણં છાદયામાસ પત્રિભિઃ॥ 7-176-52 (53116)
ઘટોત્કચેન ક્રુદ્ધેન ગદા હેમાઙ્ગદા તદા।
ક્ષિપ્તા ભ્રામ્ય શરૈઃ સાઽપિ કર્ણેનાભ્યાહતાઽપતત્॥ 7-176-53 (53117)
તતોઽન્તરિક્ષમુત્પત્ય કાલમેઘ ઇવોન્નદન્।
પ્રવવર્ષ મહાકાયો દ્રુમવર્ષં નભસ્તલાત્॥ 7-176-54 (53118)
તતો માયાવિનં કર્ણો ભીમસેનસુતં દિવિ।
માર્ગણૈરભિવિવ્યાધ ઘનં સૂર્ય ઇવાંશુભિઃ॥ 7-176-55 (53119)
તસ્ય સર્વાન્હયાન્હત્વા સઞ્છિદ્ય શતધા રથમ્।
અભ્યવર્ષચ્છરૈઃ કર્ણઃ પર્જન્ય ઇવ વૃષ્ટિમાન્॥ 7-176-56 (53120)
ન ચાસ્યાસીદનિર્ભિન્નં ગાત્રે દ્વ્યઙ્ગુલમન્તરમ્।
સોઽદૃશ્યત મુહૂર્તેન શ્વાવિચ્છલલિતો યથા॥ 7-176-57 (53121)
ન હયાન્ન રથં તસ્ય ન ધ્વજં ન ઘટોત્કચમ્।
દૃષ્ટવન્તઃ સ્મ સમરે શરૌઘૈરભિસંવૃતમ્॥ 7-176-58 (53122)
સ તુ કર્ણસ્ય તદ્દિવ્યમસ્ત્રમસ્ત્રેણ શાતયન્।
માયાયુદ્ધેન માયાવી સૂતપુત્રમયોધયત્॥ 7-176-59 (53123)
સોઽયોધયત્તદા કર્ણં માયયા લાઘવેન ચ।
અલક્ષ્યમાણાનિ દિવિ શરજાલાનિ ચાપતન્॥ 7-176-60 (53124)
ભૈમસેનિર્મહામાયો માયયા કુરુસત્તમ।
વિચચાર મહાકાયો મોહયન્નિવ ભારત॥ 7-176-61 (53125)
સ તુ કૃત્વા વિરૂપાણિ વદનાન્યશુભાનિ ચ।
અગ્રસત્સૂતપુત્રસ્ય દિવ્યાન્યસ્ત્રાણિ માયયા॥ 7-176-62 (53126)
પુનશ્ચાપિ મહાકાયઃ સઞ્છિન્નઃ શતધા રણે।
ગતસત્વો નિરુત્સાહઃ પતિતઃ ખાદ્વ્યદૃશ્યત॥ 7-176-63 (53127)
તં હતં મન્યમાનાઃ સ્મ પ્રાણદન્કુરુપુઙ્ગવાઃ।
અથ દેહૈર્નવૈરન્યૈર્દિક્ષુ સર્વાસ્વદૃશ્યત॥ 7-176-64 (53128)
પુનશ્ચાપિ મહાકાયઃ શતશીર્ષઃ શતોદરઃ।
વ્યદૃશ્યત મહાબાહુર્મૈનાક ઇવ પર્વતઃ॥ 7-176-65 (53129)
અઙ્ગુષ્ઠમાત્રો ભૂત્વા ચ પુનરેવ સ રાક્ષસઃ।
સાગરોર્મિરિવોદ્વૂતસ્તિર્યગૂર્ધ્વમવર્તત॥ 7-176-66 (53130)
વસુધાં દારયિત્વા ચ પુનરપ્યુ ન્યમજ્જત।
અદૃશ્યત તદા તત્ર પુનરુન્મજ્જિતોઽન્યતઃ॥ 7-176-67 (53131)
સોઽવતીર્ય પુનસ્તસ્થૌ રથે હેમપરિષ્કૃતે।
ક્ષિતિં ખં ચ દિશશ્ચૈવ માયયાઽભ્યેત્ય દંશિતઃ॥ 7-176-68 (53132)
ગત્વા કર્ણરથાભ્યાશં વ્યચરત્કુણ્ડલાનનઃ।
પ્રાહ વાક્યમસમ્ભ્રાન્તઃ સૂતપુત્રં વિશામ્પતે॥ 7-176-69 (53133)
તિષ્ઠેદાનીં ક્વ મે જીવન્સૂતપુત્ર ગમિષ્યસિ।
યુદ્ધશ્રદ્ધામહં તેઽદ્ય વિનેષ્યામિ રમાજિરે॥ 7-176-70 (53134)
ઇત્યુક્ત્વા રોષતામ્રાક્ષં રક્ષઃ ક્રૂરપરાક્રમમ્।
ઉત્પપાતાન્તરિક્ષં ચ જહાસ ચ સુવિસ્તરમ્।
કર્ણમભ્યહનચ્ચૈવ ગજેન્દ્રમિવ કેસરી॥ 7-176-71 (53135)
રથાક્ષમાત્રેરિષુભિરભ્યવર્ષદ્ધટોત્કચઃ। 7-176-72 (53136)
શરવૃષ્ટિં ચ તાં કર્ણો દૂરાત્પ્રાપ્તામશાતયત્॥ 7-176-73 (53137)
દૃષ્ટ્વા ચ વિહતાં માયાં કર્ણેન ભરતર્ષભ।
ઘટોત્કચસ્તતો માયાં સસર્જાન્તર્હિતઃ પુનઃ॥ 7-176-74 (53138)
સોઽભવદ્ગિરિરત્યુચ્ચઃ શિખરૈસ્તરુસઙ્કટૈઃ।
શૂલપ્રાસાસિમુસલજલપ્રસ્રવણો મહાન્॥ 7-176-75 (53139)
તમઞ્જનચયપ્રખ્યં કર્ણો દૃષ્ટ્વા મહીધરમ્।
પ્રપાતૈરાયુધાન્યુગ્રાણ્યુદ્વહન્તં ન ચુક્ષુભે॥ 7-176-76 (53140)
સ્મયન્નિવ તતઃ કર્ણો દિવ્યમસ્ત્રમુદૈરયત્।
તતઃ સોઽસ્રેણ શૈલેન્દ્રો વિક્ષિપ્તો વૈ વ્યનશ્યત॥ 7-176-77 (53141)
તતઃ સ તોયદો ભૂત્વા નીલઃ સેન્દ્રાયુધો દિવિ।
અશ્મવૃષ્ટિભિરત્યુગ્રઃ સૂતપુત્રમવાકિરત્॥ 7-176-78 (53142)
અથ સન્ધાય વાયવ્યમસ્ત્રમસ્ત્રવિદાં વરઃ।
વ્યધમત્કાલમેઘં તં કર્ણો વૈકર્તનો વૃષઃ॥ 7-176-79 (53143)
સ માર્ગણગણૈઃ કર્ણો દિશઃ પ્રચ્છાદ્ય સર્વશઃ।
જઘાનાસ્ત્રં મહારાજ ઘટોત્કચસમીરિતમ્॥ 7-176-80 (53144)
તતઃ પ્રહસ્ય સમરે ભૈમસેનિર્મહાબલઃ।
પ્રાદુશ્ચક્રે મહામાયાં કર્ણં પ્રતિ મહારથમ્॥ 7-176-81 (53145)
સ દૃષ્ટ્વા પુનરાયાન્તં રથેન રથિનાં વરમ્।
ઘટોત્કચમસમ્ભ્રાન્તં રાક્ષસૈર્બહુભિર્વૃતમ્॥ 7-176-82 (53146)
સિંહશાર્દૂલસદૃશૈર્મત્તમાતઙ્ગવિક્રમૈઃ।
ગજસ્થૈશ્ચ રથસ્થૈશ્ચ વાજિપૃષ્ઠગતૈસ્તથા। 7-176-82 (53147)
નાનાશસ્ત્રધરૈર્ઘોરૈર્નાનાકવચભૂષણૈઃ॥
વૃતં ઘટોત્કચં ક્રૂરૈર્મરુદ્ભિરિવ વાસવમ્। 7-176-83 (53148)
દૃષ્ટ્વા કર્ણો મહેષ્વાસો યોધયામાસ રાક્ષસમ્॥
ઘટોત્કચસ્તતઃ કર્ણં વિદ્ધા પઞ્ચભિરાશુગૈઃ। 7-176-84 (53149)
નનાદ ભૈરવં નાદં ભીષયન્સર્વપાર્થિવાન્॥
ભૂયશ્ચાઞ્જલિકેનાથ સ માર્ગણગણં મહત્। 7-176-85 (53150)
કર્ણહસ્તસ્થિતં ચાપં ચિચ્છેદાશુ ઘટોત્કચઃ॥
અથાન્યદ્ધનુરાદાય દૃઢં ભારસહં મહત્। 7-176-86 (53151)
વિચકર્ષ બલાત્કર્ણ ઇન્દ્રાયુધમિવોચ્છ્રિતમ્॥
તતઃ કર્ણો મહારાજ પ્રેષયામાસ સાયકાન્। 7-176-87 (53152)
સુવર્ણપુઙ્ખાઞ્છત્રુઘ્નાન્ખેચરાન્રાક્ષસાન્પ્રતિ॥
તદ્બાણૈરર્દિતં યૂથં રક્ષસાં પીનવક્ષસામ્। 7-176-88 (53153)
સિંહેનેવાર્દિતં વન્યં ગજાનામાકુલં કુલમ્॥
વિધમ્ય રાક્ષસાન્બાણૈઃ સાશ્વસૂતગજાન્વિભુઃ। 7-176-89 (53154)
દદાહ ભગવાન્વહ્નિર્ભૂતાનીવ યુગક્ષયે॥
સ હત્વા રાક્ષસીં સેનાં શુશુભે સૂતનન્દનઃ। 7-176-90 (53155)
પુરેવ ત્રિપુરં દગ્ધ્વા દિવિ દેવો મહેશ્વરઃ॥
તેષુ રાજસહસ્રેષુ પાણ્ડવેયેષુ મારિષ। 7-176-91 (53156)
નૈનં નિરીક્ષિતુમપિ કશ્ચિચ્છક્નોતિ પાર્થિવ॥
ઋતે ઘટોત્કચાદ્રાજન્રાક્ષસેન્દ્રાન્મહાબલાત્। 7-176-92 (53157)
ભીમવીર્યબલોપેતાત્ક્રુદ્ધ્દ્વૈવસ્વતાદિવ॥
તસ્ય ક્રુદ્ધસ્ય નેત્રાભ્યાં પાવકઃ સમજાયત। 7-176-93 (53158)
મહોલ્કાભ્યાં યથા રાજન્સાર્જિષઃ સ્નેહબિન્દવઃ॥
તલં તલેન સંહત્ય સન્દશ્ય દશનચ્છદમ્। 7-176-94 (53159)
રથમાસ્થાય ચ પુનર્માયયા નિર્મિતં તદા॥
યુક્તં ગજનિભૈર્વાહૈઃ પિશાચવદનૈઃ ખરૈઃ। 7-176-95 (53160)
સ સૂતમબ્રવીત્ક્રુદ્ધઃ સૂતપુત્રાય માં વહ॥ 7-176-96 (53161)
સ યયૌ ઘોરરૂપેણ રથેન રથિનાં વરઃ।
દ્વૈરથં સૂતપુત્રેણ પુનરેવ વિશામ્પતે॥
સ ચિક્ષેપ પુનઃ ક્રુદ્ધઃ સુતપુત્રાય રાક્ષસઃ। 7-176-97 (53162)
અષ્ટચક્રાં મહાઘોરામશનિં રુદ્રનિર્મિતામ્॥ 7-176-98 (53163)
દ્વિયોજનસમુત્સેધાં યોજનાયામવિસ્તરામ્।
આયસીં નિચિતાં શૂલૈઃ કદમ્બમિવ કેશરૈઃ॥ 7-176-99 (53164)
તામવપ્લુત્ય જગ્રાહ કર્ણો ન્યસ્ય મહદ્ધનુઃ।
ચિક્ષેપ ચૈનાં તસ્યૈવ સ્યન્દનાત્સોઽવપુપ્લુવે॥ 7-176-100 (53165)
સાશ્વસૂતધ્વજં યાનં ભસ્મ કૃત્વા મહાપ્રભા।
વિવેશ વસુધાં ભિત્ત્વા સુરાસ્તત્ર વિસિસ્મિયુઃ॥ 7-176-101 (53166)
કર્ણં તુ સર્વભૂતાનિ પૂજયામાસુરઞ્જસા।
યદપ્લુત્ય જગ્રાહ દેવસૃષ્ટાં મહાશનિમ્॥ 7-176-102 (53167)
એવં કૃત્વા રણે કર્ણ આરુરોહ રથં પુનઃ।
તતો મુમોચ નારાચાન્સૂતપુત્રઃ પરન્તપઃ॥ 7-176-103 (53168)
અશક્યં કર્તુમન્યેન સર્વભૂતેષુ માનદ।
યદકાર્ષીત્તદા કર્ણઃ સઙ્ગ્રામે ભીમદર્શને॥ 7-176-104 (53169)
સ હન્યમાનો નારાચૈર્ધારાભિરિવ પર્વતઃ।
ગન્ધર્વનગરાકારઃ પુનરન્તરધીયત॥ 7-176-105 (53170)
એવં સ વૈ મહાકાયો માયયા લાઘવેન ચ।
અસ્ત્રાણિ તાનિ દિવ્યાનિ જઘાન રિપુસૂદનઃ॥ 7-176-106 (53171)
નિહન્યમાનેષ્વસ્ત્રેષુ માયયા તેન રક્ષસા।
અસમ્ભ્રાન્તસ્તદા કર્ણસ્તદ્રક્ષઃ પ્રત્યયુધ્યત॥ 7-176-107 (53172)
તતઃ ક્રુદ્ધો મહારાજ ભૈમસેનિર્મહાબલઃ।
ચકાર બહુધાઽઽત્માનં ભીષયાણો મહારથાન્॥ 7-176-108 (53173)
તતો દિગ્ભ્યઃ સમાપેતુઃ સિંહવ્યાઘ્રતરક્ષવઃ।
અગ્નિજિહ્વાશ્ચ ભુજગા વિહગાશ્ચાપ્યયોમુખાઃ॥ 7-176-109 (53174)
સ કીર્યમાણો વિશિખૈઃ કર્ણચાપચ્યુતૈઃ શરૈઃ।
નાગરાડિવ દુષ્પ્રેક્ષ્યસ્તત્રૈવાન્તરધીયત॥ 7-176-110 (53175)
રાક્ષસાશ્ચ પિશાચાશ્ચ યાતુધાનાસ્તથૈવ ચ।
શાલાવૃકાશ્ચ બહવો વૃકાશ્ચ વિકૃતાનનાઃ॥ 7-176-111 (53176)
તે કર્ણં ક્ષપયિષ્યન્તઃ સર્વતઃ સમુપાદ્રવન્।
અથૈનં વાગ્ભિરુગ્રાભિસ્ત્રાસયાઞ્ચિક્રિરે તદા॥ 7-176-112 (53177)
ઉદ્યતૈર્બહુભિર્ઘોરૈરાયુધૈઃ શોણિતોક્ષિતૈઃ।
તેષામનેકૈરેકૈકં કર્ણો વિવ્યાધ સાયકૈઃ॥ 7-176-113 (53178)
પ્રતિહત્ય તુ તાં માયાં દિવ્યેનાસ્ત્રેણ રાક્ષસીમ્।
આજઘાન હયાનસ્ય શરૈઃ સન્નતપર્વભિઃ॥ 7-176-114 (53179)
તે ભગ્ના વિક્ષતાઙ્ગાશ્ચ ભિન્નપૃષ્ઠાશ્ચ સાયકૈઃ।
વસુધામન્વપદ્યન્ત પશ્યતસ્તસ્ય રક્ષસઃ॥ 7-176-115 (53180)
સ ભગ્નમાયો હૈડિમ્બિઃ કર્ણં વૈકર્તનં તદા।
એષ તે વિદધે મૃત્યુમિત્યુક્ત્વાન્તરધીયત॥ ॥ 7-176-116 (53181)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ ઘટોત્કચવધપર્વણિ ચતુર્દશરાત્રિયુદ્ધે ષટ્સપ્તત્યધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥ 176 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-176-5 નિમ્નિતોદરઃ નિમ્નિતં પૃષ્ઠવંશસંલગ્નમશનહીનસ્યેવોદરં યસ્યેત્યર્થઃ॥ 5-176-6 કરાલવાન્ ઉન્નતદન્તચતુષ્કઃ॥ 5-176-8 વિકચશ્ચાસાવુદ્વૃપિણ્ડો દૃઢાઙ્ગઃ કો મૂર્ધા યસ્ય સ વિકચોદ્વૃદ્ધપિણ્ડકઃ। શિથિલોપચયઃ સ્ફિક્પ્રદેશે એવ શિથિલઃ શ્લથ ઉપચયો વૃદ્ધિર્યસ્ય॥ 5-176-13 નલ્વો હસ્તચતુઃશતમ્॥ 5-176-29 વિષ્કુર્હસ્તસ્તન્મિતઃ પરીણાહો વિસ્તારો યસ્ય। અરત્નિર્નિરષ્ટમાંશઃ કરઃ॥ 5-176-30 રથઃ સ્યન્દનદેહયોરિતિ કોશાદ્દેહાનુકૂલશક્તિમદ્ભિરિતિ વા॥ 5-176-35 તસ્ય ઘટોત્કચસ્યા। આસક્તમન્યોન્યસંસક્તં યથાસ્યાત્તથાશરાનસ્યતઃ॥ 5-176-94 ઉલ્કાભ્યાં સજર્રસમિશ્રોલ્મુકાભ્યામ્। તતો હિ દીપ્તસ્ય સર્જરસસ્ય કણાઃ સસ્નેહત્વાત્સાર્ચિષ એવ પતન્તીતિ પ્રસિદ્ધમ્॥ 5-176-176 ષટ્સપ્તત્યધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 177
॥ શ્રીઃ ॥
7.177. અધ્યાયઃ 177
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
બકાદિબન્ધુવધાદ્ભીમે ચિરવૈરિણા અલાયુધરાક્ષસેન સુયોધનાદાયોધનાક્ષ્યનુજ્ઞામુપલક્ષ્ય ઘટોત્કચં પ્રત્યભિગમનમ્॥ 1 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-177-0 (53182)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-177-0x (4735)
તસ્મિંસ્તથા વર્તમાને કર્ણરાક્ષસયોર્મૃધે।
અલાયુધો રાક્ષસેન્દ્રો વીર્યવાનભ્યવર્તત॥ 7-177-1 (53183)
મહત્યા સેનયા યુક્તો દુર્યોધનમુપાગમત્।
રાક્ષસાનાં વિરૂપાણાં સહસ્રૈઃ પરિવારિતઃ।
નાનારૂપધરૈર્વીરૈઃ પૂર્વવૈરમનુસ્મરન્॥ 7-177-2 (53184)
તસ્ય જ્ઞાતિર્હિ વિક્રાન્તો બ્રાહ્મણાદો બકો હતઃ।
કિર્ણીરશ્ચ મહાતેજા હિડિમ્બશ્ચ સખા તદા॥ 7-177-3 (53185)
સ દીર્ઘકાલાધ્યુપિતં પૂર્વવૈરમનુસ્મરન્।
વિજ્ઞાયૈતન્નિશાયુદ્ધં જિઘાંસુર્ભીમમાહવે॥ 7-177-4 (53186)
સ મત્ત ઇવ માતઙ્ગઃ સઙ્ક્રુદ્વ ઇવ ચોરગઃ।
દુર્યોધનમિદં વાક્યમબ્રવીદ્યુદ્વલાલસઃ॥ 7-177-5 (53187)
વિદિતં તે મહારાજ યથા ભીમેન રાક્ષસાઃ।
હિડિમ્બબકકિર્મીરા નિહતા મમ બાન્ધવાઃ॥ 7-177-6 (53188)
પરામર્શશ્ચ કન્યાયા હિડિમ્બાયાઃ કૃતઃ પુરા।
કિમન્યદ્રાક્ષસાનન્યાનસ્માંશ્ચ પરિભૂય હ॥ 7-177-7 (53189)
તમહં સગણં રાજન્સવાજિરથકુઞ્જરમ્।
હૈડિમ્બિં ચ સહામાત્યં હન્તુમભ્યાગતઃ સ્વયમ્॥ 7-177-8 (53190)
અદ્ય કુન્તીસુતાન્સર્વાન્વાસુદેવપુરોગમાન્।
હત્વા સમ્ભક્ષયિષ્યામિ સર્વૈરનુચરૈઃ સહ॥ 7-177-9 (53191)
નિવારય બલં સર્વં વયં યોત્સ્યામ પાણ્ડવાન્॥ 7-177-10 (53192)
તસ્યૈતદ્વચનં શ્રુત્વા હૃષ્ટો દુર્યોધનસ્તદા।
પ્રતિપૂજ્યાબ્રવીદ્વાક્યં ભ્રાતૃભિઃ પરિવારિતઃ॥ 7-177-11 (53193)
ત્વાં પુરસ્કૃત્ય સગણં વયં યોત્સ્યામહે પરાન્।
ન હિ વૈરાન્તમનસઃ સ્થાસ્યન્તિ મમ સૈનિકાઃ॥ 7-177-12 (53194)
એવમસ્ત્વિતિ રાજાનમુક્ત્વા રાક્ષસપુઙ્ગવઃ।
અભ્યયાત્ત્વરિતો ભૈમિં સહિતઃ પુરુષાદકૈઃ॥ 7-177-13 (53195)
દીપ્યમાનેન વપુષા રથેનાદિત્યવર્ચસા।
તાદૃશેનૈવ રાજેન્દ્ર યાદૃશેન ઘટોત્કચઃ॥ 7-177-14 (53196)
તસ્યાપ્યતુલનિર્ઘોપો બહુતોરણચિત્રિતઃ।
ઋક્ષચર્માવનદ્વાઙ્ગો નલ્વમાત્રો મહારથઃ॥ 7-177-15 (53197)
તસ્યાપિ તુરગાઃ શીઘ્રા હસ્તિકાયાઃ ખરસ્વનાઃ।
શતં યુક્તા મહાકાયા માંસશોણિતભોજનાઃ॥ 7-177-16 (53198)
તસ્યાપિ રથનિર્ઘોપો મહામેઘરવોપમઃ।
સ્યાપિ સુમહચ્ચાપં દૃઢજ્યં કનકોજ્જ્વલમ્॥
તસ્યાપ્યક્ષસમા બાણા રુક્મ પુઙ્ખાઃ શિલાશિતાઃ।
સોઽપિ વીરો મહાબાહુર્યથૈવ સ ઘટોત્કચઃ॥ 7-177-17 (53199)
તસ્યાપિ ગોમાયુબલાભિગુપ્તો
બભૂવ કેતુર્જ્વલનાર્કતુલ્યઃ।
સ ચાપિ રૂપેણ ઘટોત્કચસ્ય
શ્રીમત્તમો હ્યન્તકસન્નિકાશઃ॥ 7-177-19 (53200)
દીપ્તાઙ્ગદો દીપ્તકિરીટમાલી
બદ્ધસ્રગુષ્ણીષનિબદ્ધખઙ્ગઃ।
ગદી ભુશુણ્ડી મુસલી હલી ચ
શરાસની વારણતુલ્યવર્ષ્મા॥ 7-177-20 (53201)
રથેન તેનાનલવર્ચસા તદા
વિદ્રાવયન્પાણ્ડવવાહિનીં તામ્।
રરાજ સહ્ખ્યે પરિવર્તમાનો
વિદ્યુન્માલી મેઘ ઇવાન્તરિક્ષે॥ 7-177-21 (53202)
તે ચાપિ સર્વપ્રવરા નરેન્દ્રા
મહાબલા વર્મિમશ્ચર્મિણશ્ચ।
હર્ષાન્વિતા યુયુધુસ્તસ્ય રાજન્
સમન્તતઃ પાણ્ડવયોધવીરાઃ॥ ॥ 7-177-22 (53203)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ ઘટોત્કચવધપર્વણિ ચતુર્દશરાત્રિયુદ્ધે સપ્તસપ્તત્યધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥ 177 ॥
દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 178
॥ શ્રીઃ ॥
7.178. અધ્યાયઃ 178
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
ભીમાલાયુધયોર્યુદ્ધમ્॥ 1 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-178-0 (53204)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-178-0x (4736)
તમાગતમભિપ્રેક્ષ્ય ભીમકર્માણમાહવે।
હર્ષમાહારયાઞ્ચક્રુઃ કુરવઃ સર્વ એવ તે॥ 7-178-1 (53205)
તથૈવ તવ પુત્રાસ્તે દુર્યોધનપુરોગમાઃ।
અપ્લુવાઃ પ્લવમાસાદ્ય તર્તુકામા ઇવાર્ણવમ્॥ 7-178-2 (53206)
પુનર્જાતમિવાત્માનં મન્વાનાઃ પુરુષર્ષભાઃ।
અલાયુધં રાક્ષસેન્દ્રં સ્વાગતેનાભ્યપૂજયન્॥ 7-178-3 (53207)
તસ્મિંસ્ત્વમાનુષે યુદ્ધે વર્તમાને મહાભયે।
કર્ણરાક્ષસયોર્નક્તં દારુણપ્રતિદર્શને॥ 7-178-4 (53208)
`ન દ્રૌણિર્ન કૃપદ્રોણૌ ન શલ્યો ન ચ માધવઃ।
એક એવ તુ તેનાસીદ્યોદ્ધા કર્ણો રણે વૃષા'॥ 7-178-5 (53209)
ઉપપ્રૈક્ષન્ત પાઞ્ચાલાઃ સ્મયમાનાઃ સરાજકાઃ।
વ્યભ્રમંસ્તાવકાશ્ચાપિ ઘૂર્ણમાનાસ્તતસ્તતઃ॥ 7-178-6 (53210)
ચુક્રુશુર્નેદમસ્તીતિ દ્રોણદ્રૌણિકૃપાદયઃ।
તત્કર્મ દૃષ્ટ્વા સમ્ભ્રાન્તા હૈડિમ્બસ્ય રણાજિરે॥ 7-178-7 (53211)
સર્વમાવિગ્નમભવદ્ધાહાભૂતમચેતનમ્।
તવ સૈન્યં મહારાજ નિરાશં કર્ણજીવિતે॥ 7-178-8 (53212)
દુર્યોધનસ્તુ સમ્પ્રેક્ષ્ય કર્ણમાર્તિં પરાં ગતમ્।
અલાયુધં રાક્ષસેન્દ્રં સમાહૂયેદમબ્રવીત્॥ 7-178-9 (53213)
એષ વૈકર્તનઃ કર્ણો હૈડિમ્બેન સમાગતઃ।
કુરુતે કર્મ સુમહદ્યદસ્યોપયિકં મૃધે॥ 7-178-10 (53214)
પશ્યૈતાન્પાર્થિવાઞ્શૂરાન્નિહતાન્ભૈમસેનિના।
નાનાશસ્ત્રૈરભિહતાન્પાદપાનિવ દન્તિના॥ 7-178-11 (53215)
તવૈષ ભારઃ સમરે જ્ઞાતિમધ્યે મયા કૃતઃ।
તવૈવાનુમતે વીર તં વિક્રમ્ય નિબર્હય॥ 7-178-12 (53216)
પુરા વૈકર્તનં કર્ણમેષ પાપો ઘટોત્કચઃ।
માયાબલં સમાશ્રિત્ય કર્ષયત્યરિકર્શન॥ 7-178-13 (53217)
એવમુક્તઃ સ રાજ્ઞા તુ રાક્ષસો ભીમવિક્રમઃ।
તથેત્યુક્ત્વા મહાબાહુર્ઘટોત્કચમુપાદ્રવત્॥ 7-178-14 (53218)
તતઃ કર્ણં સમુત્સૃજ્ય ભૈમસેનિરપિ પ્રભો।
પ્રત્યમિત્રમુપાયાન્તમર્દયામાસ માર્ગણૈઃ॥ 7-178-15 (53219)
તયોઃ સમભવદ્યુદ્ધં ક્રુદ્ધયો રાક્ષસેન્દ્રયોઃ।
મત્તયોર્વાસિતાહેતોર્દીપયોરિવ કાનને॥ 7-178-16 (53220)
રક્ષસા વિપ્રમુક્તસ્તુ કર્ણોઽપિ રથિનાં વરઃ।
અભ્યદ્રવદ્ભીમસેનં રથેનાદિત્યવર્ચસા॥ 7-178-17 (53221)
તમાયાન્તમનાદૃત્ય દૃષ્ટ્વા ગ્રસ્તં ઘટોત્કચમ્।
અલાયુધેન સમરે સિંહેનેવ ગવાં પતિમ્॥ 7-178-18 (53222)
રથેનાદિત્યવપુષા ભીમઃ પ્રહરતાં વરઃ।
કિરઞ્છરૌઘાન્પ્રયયાવલાયુધરથં પ્રતિ॥ 7-178-19 (53223)
તમાયાન્તમભિપ્રેક્ષ્ય સ તદાઽલાયુધઃ પ્રભો।
ઘટોત્કચં સમુત્સૃજ્ય ભીમસેનં સમાહ્વયત્॥ 7-178-20 (53224)
તં ભીમઃ સહસાઽભ્યેત્ય રાક્ષસાન્તકરઃ પ્રભો।
સગણં રાક્ષસેન્દ્રં તં શરવર્ષૈરવાકિરત્॥ 7-178-21 (53225)
તથૈવાલાયુધો રાજઞ્શિલાધૌતૈરજિહ્મગૈઃ।
અભ્યવર્ષત કૌન્તેયં પુનઃપુનરરિન્દમ॥ 7-178-22 (53226)
તથા તે રાક્ષસાઃ સર્વે ભીમસેનમુપાદ્રવન્।
નાનાપ્રહરણા ભીમાસ્ત્વત્સુતાનાં જયૈષિણઃ॥ 7-178-23 (53227)
સ તાડ્યમાનો બહુભિર્ભીમસેનો મહાબલઃ।
પઞ્ચભિઃ પઞ્ચભિઃ સર્વાંસ્તાનવિધ્યચ્છિતૈઃ શરૈઃ॥ 7-178-24 (53228)
તે વધ્યમાના ભીમેન રાક્ષસાઃ ક્રૂરબુદ્ધયઃ।
વિનેદુસ્તુમુલાન્નાદાન્દુદ્રુવુસ્તે દિશો દશ॥ 7-178-25 (53229)
તાંસ્ત્રાસ્યમાનાન્ભીમેન દૃષ્ટ્વા રક્ષો મબહાલમ્।
અભિદુદ્રાવ વેગેન શરૈશ્ચૈનમવાકિરત્॥ 7-178-26 (53230)
તં ભીમસેનઃ સમરે તીક્ષ્ણાગ્રૈરક્ષિણોચ્છરૈઃ॥ 7-178-27 (53231)
અલાયુધસ્તુ તાનસ્તાન્ભીમેન વિશિખાન્રણે।
ચિચ્છેદ કાંશ્ચિત્સમરે ત્વરયા કાંશ્ચિદગ્રહીત્॥ 7-178-28 (53232)
સ તં દૃષ્ટ્વા રાક્ષસેન્દ્રં ભીમો ભીમપરાક્રમઃ।
ગદાં ચિક્ષેપ વેગેન વજ્રપાતોપમાં તદા॥ 7-178-29 (53233)
તામાપતન્તીં વેગેન ગદાં જ્વાલાકુલાં તતઃ।
ગદયા તાડયામાસ સા ગદા ભીમમાવ્રજત્॥ 7-178-30 (53234)
સ રાક્ષસેન્દ્રં કૌન્તેયઃ શરવર્ષૈરવાકિરત્।
તાનપ્યસ્યાકરોન્મોઘાન્રાક્ષસો નિશિતૈઃ શરૈઃ॥ 7-178-31 (53235)
તે ચાપિ રાક્ષસાઃ સર્વે રજન્યાં ભીમરૂપિણઃ।
શાસનાદ્રાક્ષસેન્દ્રસ્ય નિજઘ્નૂ રથકુઞ્જરાન્॥ 7-178-32 (53236)
પાઞ્ચાલાઃ સૃઞ્જયાશ્ચૈવ વાજિનઃ પરમદ્વિપાઃ।
ન શાન્તિં લેભિરે તત્ર રાક્ષસૈર્ભૃશપીડિતાઃ॥ 7-178-33 (53237)
તં તુ દૃષ્ટ્વા મહાઘોરં વર્તમાનં મહાહવમ્।
અબ્રવીત્પુણ્ડરીકાક્ષો ધનઞ્જયમિદં વચઃ॥ 7-178-34 (53238)
પશ્ય ભીમં મહાબાહું રાક્ષસેન્દ્રવશં ગતમ્।
પદમસ્યાનુગચ્છ ત્વં મા વિચારય પાણ્ડવ॥ 7-178-35 (53239)
ધૃષ્ટદ્યુમ્નઃ શિખણ્ડી ચ યુધામન્યૂત્તમૌજસૌ।
સહિતૌ દ્રૌપદેયાશ્ચ કર્ણં યાન્તુ મહારથાઃ॥ 7-178-36 (53240)
નકુલઃ સહદેવશ્ચ યુયુધાનશ્ચ વીર્યવાન્।
ઇતરાન્રાક્ષસાન્ઘ્નન્તુ શાસનાત્તવ પાણ્ડવ॥ 7-178-37 (53241)
ત્વમપીમાં મહાબાહો ચમૂં દ્રોણપુરસ્કૃતામ્।
મારયસ્વ નરવ્યાઘ્ર મહદ્ધિ ભયમાગતમ્॥ 7-178-38 (53242)
એવમુક્તે તુ કૃષ્ણેન યથોદ્દિષ્ટા મહારથાઃ।
જગ્મુર્વૈકર્તનં કર્ણં રાક્ષસાંશ્ચૈવ તાન્રણે॥ 7-178-39 (53243)
અથ પૂર્ણાયતોત્સૃષ્ટૈઃ શરૈરાશીવિષોપમૈઃ।
ધનુશ્ચિચ્છેદ ભીમસ્ય રાક્ષસેન્દ્રઃ પ્રતાપવાન્॥ 7-178-40 (53244)
હયાંશ્ચાસ્ય શિતૈર્બાણૈઃ સારથિં ચ મહાબલઃ।
જઘાન મિષતઃ સઙ્ખ્યે ભીમસેનસ્ય રાક્ષસઃ॥ 7-178-41 (53245)
સોઽવતીર્ય રથોપસ્થાદ્ધતાશ્વો હતસારથિઃ।
તસ્મૈ ગુર્વીં ગદાં ઘોરાં વિનદન્નુત્સસર્જ હ॥ 7-178-42 (53246)
તતસ્તાં ભીમનિર્ઘોષામાપતન્તીં મહાગદામ્।
ગદયા રાક્ષસો ઘોરો નિજઘાન નનાદ ચ॥ 7-178-43 (53247)
તદ્દૃષ્ટ્વા રાક્ષસેન્દ્રસ્ય ઘોરં કર્મ ભયાવહમ્।
ભીમસેનઃ પ્રહૃષ્ટાત્મા ગદામાશુ પરામૃશત્॥ 7-178-44 (53248)
તયોઃ સમભવદ્યુદ્ધં તુમુલં નરરક્ષસોઃ।
ગદાનિપાતસંહાદૈર્ભુવં કમ્પયતોર્ભૃશમ્॥ 7-178-45 (53249)
ગદાવિમુક્તૌ તૌ ભૂયઃ સમાસાદ્યેતરેતરમ્।
મુષ્ટિભિર્વજ્રસંહાદૈરન્યોન્યમભિજઘ્નતુઃ॥ 7-178-46 (53250)
રથચક્રૈર્યુગૈરક્ષૈરધિષ્ઠાનૈરુપસ્કરૈઃ।
યથાસન્નમુપાદાય નિજઘ્નતુરમર્ષણૌ॥ 7-178-47 (53251)
તૌ વિક્ષરન્તૌ રુધિરં સમાસાદ્યેતરેતરમ્।
મત્તાવિવ મહાનાગૌ ચકૃપાતે પુનઃ પુનઃ॥ 7-178-48 (53252)
તાવપશ્યદ્વૃષીકેશઃ પાણ્ડવાનાં હિતે રતઃ।
સ ભીમસેનરક્ષાર્થં હૈડિમ્બિં પર્યચોદયત્॥ ॥ 7-178-49 (53253)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ ઘટોત્કચવધપર્વણિ ચતુર્દશરાત્રિયુદ્ધે અષ્ટસપ્તત્યધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥ 178 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-178-5 માધવઃ કૃતવર્મા॥ 5-178-7 ઇદમસ્મત્સૈન્યમ્॥ 5-178-178 અષ્ટસપ્તત્યધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 179
॥ શ્રીઃ ॥
7.179. અધ્યાયઃ 179
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
ઘટોત્કચેનાઽલાયુધવધઃ॥ 1 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-179-0 (53254)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-179-0x (4737)
સંદૃશ્ય સમરે ભીમં રક્ષસા ગ્રસ્તમન્તિકાત્।
વાસુદેવોઽવ્રવીદ્રાજન્ઘટોત્કચમિદં વચઃ॥ 7-179-1 (53255)
પશ્ય ભીમં મહાબાહો રક્ષસા ગ્રસ્તમાહવે।
પશ્યતાં સર્વસૈન્યાનાં તવ ચૈવ મહાદ્યુતે॥ 7-179-2 (53256)
સ કર્ણં ત્વં સમુત્સૃજ્ય રાક્ષસેન્દ્રમલાયુધમ્।
જહિ ક્ષિપ્રં મહાબાહો પશ્ચાત્કર્ણં બધિષ્યસિ॥ 7-179-3 (53257)
સ વાર્ષ્ણેયવચઃ શ્રુત્વા કર્ણમુત્સૃજ્ય વીર્યવાન્।
યુયુધે રાક્ષસેન્દ્રેણ બકભ્રાત્રા ઘટોત્કચઃ॥ 7-179-4 (53258)
તયોઃ સુતુમુલં યુદ્ધં બભૂવ નિશિ રક્ષસોઃ।
અલાયુધસ્ય ચૈવોગ્રં હેડિમ્બેશ્ચાપિ ભારત॥ 7-179-5 (53259)
અલાયુધસ્ય યોધાંશ્ચ રાક્ષસાન્ભીમદર્શનાન્।
વેગેનાપતતઃ શૂરાન્પ્રગૃહીતશરાસનાન્॥ 7-179-6 (53260)
આત્તાયુધઃ સુસઙ્ક્રુદ્ધો યુયુધાનો મહારથઃ।
નકુલઃ સહદેવશ્ચ ચિચ્છિદુર્નિશિતૈઃ શરૈઃ॥ 7-179-7 (53261)
સર્વાંશ્ચ સમરે રાજન્કિરીટી ક્ષત્રિયર્ષભાન્।
પરિચિક્ષેપ બીભત્સુઃ સર્વતઃ પ્રકિરઞ્છરાન્॥ 7-179-8 (53262)
કર્ણશ્ચ સમરે રાજન્વ્યદ્રાવયત પાર્થિવાન્।
ધૃષ્ટદ્યુમ્નશિખણ્ડ્યાદીન્પાઞ્ચાલાનાં પહારથાન્॥ 7-179-9 (53263)
તાન્વધ્યમાનાન્દૃષ્ટ્વાઽથ ભીમો ભીમપરાક્રમઃ।
અભ્યયાત્ત્વરિતઃ કર્ણં વિશિખાન્પ્રકિરન્રણે॥ 7-179-10 (53264)
તતસ્તેઽપ્યાયયુર્હત્વા રાક્ષસાન્યત્ર સૂતજઃ।
નકુલઃ સહદેવશ્ચ સાત્યકિશ્ચ મહારથઃ।
તે કર્ણે યોધયામાસુઃ પાઞ્ચાલા દ્રોણમેવ તુ॥ 7-179-11 (53265)
અલાયુધસ્તુ સઙ્ક્રુદ્ધો ઘટોત્કચમરિન્દમમ્।
પરિઘેણાતિકાયેન તાડયામાસ મૂર્ધનિ॥ 7-179-12 (53266)
સ તુ તેન પ્રહારેણ ભૈમસેનિર્મહાબલઃ।
ઈષન્મૂર્છિતમાત્માનમસ્તમ્ભયત વીર્યવાન્॥ 7-179-13 (53267)
તતો દીપ્તાગ્નિસઙ્કાશાં શતઘણ્ટામલઙ્કૃતામ્।
ચિક્ષેપ તસ્મૈ સમરે ગદાં કાઞ્ચનભૂષિતામ્॥ 7-179-14 (53268)
સા હયાંશ્ચ રથં ચાસ્ય સારથિં ચ મહાસ્વના।
ચૂર્ણયામાસ વેગેન વિસૃષ્ટા ભીમકર્મણા॥ 7-179-15 (53269)
સ ભગ્નહયચક્રાક્ષાદ્વિશીર્ણધ્વજકૂબરાત્।
ઉત્પપાત રથાત્તૂર્ણં માયામાસ્થાય રાક્ષસીમ્॥ 7-179-16 (53270)
સ સમાસ્થાય માયાં તુ વવર્ષ રુધિરં બહુ।
વિદ્યુદ્વિભ્રાજિતં ચાસીત્તુમુલાભ્રાકુલં નભઃ॥ 7-179-17 (53271)
તતો વજ્રનિપાતાશ્ચ સાશનિસ્તનયિત્નવઃ।
મહાંશ્ચટચટાશબ્દસ્તત્રાસીચ્ચ મહાહવે॥ 7-179-18 (53272)
તાં પ્રેક્ષ્ય મહતીં માયાં રાક્ષસો રાક્ષસસ્ય ચ।
ઊર્ધ્વમુત્પત્ય હૈડિમ્બિસ્તાં માયાં માયયાઽવધીત્॥ 7-179-19 (53273)
સોઽભિવીક્ષ્ય હતાં માયાં માયાવી માયયૈવ હિ।
અશ્મવર્ષં સુતુમુલં વિસસર્જ ઘટોત્કચે॥ 7-179-20 (53274)
અશ્મવર્ષં સ તં ઘોરં શરવર્ષેણ વીર્યવાન્।
દિક્ષુ વિધ્વંસયામાસ તદદ્ભુતમિવાભવત્॥ 7-179-21 (53275)
તતો નાનાપ્રહરણૈરન્યોન્યમભિવર્ષતામ્।
આયસૈઃ પરિઘૈઃ શૂલૈર્ગદામુસલમુદ્ગરૈઃ॥ 7-179-22 (53276)
પિનાકૈઃ કરવાલૈશ્ચ તોમરપ્રાસકમ્પનૈઃ।
નારાચૈર્નિશિતૈર્ભલ્લૈઃ શરૈશ્ચક્રૈઃ પરશ્વથૈઃ॥ 7-179-23 (53277)
અયોગુડૈર્ભિણ્ડિપાલૈર્ગોશીર્ષોલૂખલૈરપિ।
ઉત્પાટિતૈર્મહાશાખૈર્વિવિધૈર્જગતીરુહૈઃ॥ 7-179-24 (53278)
શમીપીલૂકદમ્બૈશ્ચ ચમ્પકૈશ્ચૈવ ભારત।
ઇઙ્ગુદૈર્બદરીભિશ્ચ કોવિદારૈશ્ચ પુષ્પિતૈઃ॥ 7-179-25 (53279)
પલાશૈશ્ચારિમેદૈશ્ચ પ્લુક્ષન્યગ્રોધપિપ્પલૈઃ।
મહદ્ભિઃ સમરે તસ્મિન્ન્યોન્યમભિજઘ્નતુઃ॥ 7-179-26 (53280)
વિપુલૈઃ પર્વતાગ્રૈશ્ચ નાનાધાતુભિરાચિતૈઃ।
તેષાં શબ્દો મહાનાસીદ્વજ્રાણાં ભિદ્યતામિવ॥ 7-179-27 (53281)
યુદ્ધં સમભવદ્ધોરં ભૈમ્યલાયુધયોર્નૃપ।
હરીન્દ્રયોર્યથા રાજન્વાલિસુગ્રીવયોઃ પુરા॥ 7-179-28 (53282)
તૌ યુદ્ધ્વા વિવિધૈર્ઘોરૈરાયુધૈર્વિશિખૈસ્તથા।
ઉત્સૃજ્ય ચ શિતૌ ખઙ્ખાગવન્યોમભિપેતતુઃ॥ 7-179-29 (53283)
તાવન્યોન્યમભિદ્રુત્ય કેશેષુ સુમહાબલૌ।
ભુજાભ્યાં પર્યગૃહ્ણીતાં મહાકાયૌ મહાબલૌ॥ 7-179-30 (53284)
તૌ સ્વિન્નગાત્રૌ પ્રસ્વેદં સુસ્રુવાતે જનાધિપ।
રુધિરં ચ મહાકાયાવતિવૃષ્ટાવિવામ્બુદૌ॥ 7-179-31 (53285)
અથાભિપત્ય વેગેન સમુદ્ધામ્ય ચ રાક્ષસમ્।
બલેનાક્ષિપ્ય હૈડિમ્બિશ્ચકર્તાસ્ય શિરો મહત્॥ 7-179-32 (53286)
સોઽપહૃત્ય શિરસ્તસ્ય કુણ્ડલાભ્યાં વિભૂપિતમ્।
તદા સુતુમુલં નાદં નનાદ સુમહાબલઃ॥ 7-179-33 (53287)
હતં દૃષ્ટ્વા મહાકાયં બકજ્ઞાતિમરિન્દમમ્।
પાઞ્ચાલાઃ પાણ્ડવાશ્ચૈવ સિંહનાદાન્વિનેદિરે॥ 7-179-34 (53288)
તતો ભેરીસહસ્રાણિ શઙ્ખાનામયુતાનિ ચ।
અવાદયન્પાણ્ડવેયા રાક્ષસે નિહતે યુધિ॥ 7-179-35 (53289)
અતીવ સા નિશા તેષાં બભૂવ વિજયાવહા।
વિદ્યોતમાના વિબભૌ સમન્તાદ્દીપમાલિની॥ 7-179-36 (53290)
અલાયુધસ્ય તુ શિરો ભૈમસેનિર્મહાબલઃ।
દુર્યોધનસ્ય પ્રમુખે ચિક્ષેપ ગતચેતસઃ॥ 7-179-37 (53291)
અથ દુર્યોધનો રાજા દૃષ્ટ્વા હતમલાયુધમ્।
બભૂવ પરમોદ્વિગ્નઃ સહ સૈન્યેન ભારત॥ 7-179-38 (53292)
તેન હ્યસ્ય પ્રતિજ્ઞાતં ભીમસેનમહં યુધિ।
હન્તેતિ સ્વયમાગમ્ય સ્મરતા વૈરમુત્તમમ્॥ 7-179-39 (53293)
ધ્રુવં સ તેન હન્તવ્ય ઇત્યમન્યત પાર્થિવઃ।
જીવિતં ચિરકાલં ભ્રાતૄણાં ચાપ્યમન્યત॥ 7-179-40 (53294)
સ તં દૃષ્ટ્વા વિનિહતં ભીમસેનાત્મજેન વૈ।
પ્રતિજ્ઞાં ભીમસેનસ્ય પૂર્ણામેવાભ્યમન્યત॥ ॥ 7-179-41 (53295)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ ઘટોત્કચવધપર્વણિ ચતુર્દશરાત્રિયુદ્ધે એકોનાશીત્યધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥ 179 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-179-28 હરીન્દ્રયોઃ સિંહમુખ્યયોઃ॥ 5-179-179 એકોનાશીત્યધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 180
॥ શ્રીઃ ॥
7.180. અધ્યાયઃ 180
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
કર્ણેન ઘટોત્કચવધઃ॥ 1 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-180-0 (53296)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-180-0x (4738)
નિહત્યાલાયુધં રક્ષઃ પ્રહૃષ્ટાત્મા ઘટોત્કચઃ।
નનાદ વિવિધાન્નાદાન્વાહિન્યા પ્રમુખે તવ॥ 7-180-1 (53297)
તસ્ય તં તુમુલં શબ્દં શ્રુત્વા હૃદયકમ્પનમ્।
તાવકાનાં મહારાજ ભયમાસીત્સુદારુણમ્॥ 7-180-2 (53298)
અલાયુધવિષક્તં તુ ભૈમસેનિં મહાબલમ્।
દૃષ્ટ્વા કર્ણો મહાબાહુઃ પાઞ્ચાલાન્સમુપાદ્રવત્॥ 7-180-3 (53299)
દશભિર્દશભિર્બાણૈર્ધૃષ્ટદ્યુમ્નશિખણ્ડિનૌ।
દૃઢૈઃ પૂર્ણાયતોત્સૃષ્ટૈર્બિભેદ નતપર્વભિઃ॥ 7-180-4 (53300)
તતઃ પરમનારાચૈર્યુધામન્યૂત્તમૌજસૌ।
સાત્યકિં ચ રથોદારં કમ્પયમાસ માર્ગણૈઃ॥ 7-180-5 (53301)
તેષામપ્યસ્યતાં સઙ્ખ્યે સર્વેષાં સવ્યદક્ષિણમ્।
મણ્ડલાન્યેવ ચાપાનિ વ્યદૃશ્યન્ત જનાધિપ॥ 7-180-6 (53302)
તેષાં જ્યાતલનિર્ઘોષો રથનેમિસ્વનશ્ચ હ।
મેઘાનામિવ ઘર્માન્તે બભૂવ તુમુલો નિશિ॥ 7-180-7 (53303)
જ્યાનેમિઘોષસ્તનયિત્નુમાન્વૈ
ધનુસ્તટિન્મણ્ડલકેતુશૃઙ્ગઃ।
શરૌઘવર્ષાકુલવૃષ્ટિમાંશ્ચ
સઙ્ક્રામમેઘઃ સ બભૂવ રાજન્॥ 7-180-8 (53304)
તદદ્ભુતં શૈલ ઇવાપ્રકમ્પો
વર્ષં મહાશૈલસમાનસારઃ।
વિધ્વંસયામાસ રણે નરેનદ્ર
વૈકર્તનઃ શત્રુગણાવમર્દી॥ 7-180-9 (53305)
તતોઽતુલૈર્વજ્રનિપાતકલ્પૈઃ
શિતૈઃ શરૈઃ કાઞ્ચનચિત્રપુઙ્ખૈઃ।
શત્રૂન્વ્યપોહત્સમરે મહાત્મા
વૈકર્તનઃ પુત્રહિતે રતસ્તે॥ 7-180-10 (53306)
સઞ્છિન્નભિન્નધ્વજિનશ્ચ કેચિ--
ત્કેચિચ્છરૈરર્દિતભિન્નદેહાઃ।
કેચિદ્વિસૂતા વિહયાશ્ચ કેચિ--
દ્વૈકર્તનેનાશુ કૃતા બભૂવુઃ॥ 7-180-11 (53307)
અવિન્દમાનાસ્ત્વથ શર્મ સઙ્ખ્યે
યૌધિષ્ઠિરં તે બલમભ્યપદ્યન્।
તાન્પ્રેક્ષ્ય ભગ્નાન્વિમુખીકૃતાંશ્ચ
ઘટોત્કચો રોષમતીવ ચક્રે॥ 7-180-12 (53308)
આસ્થાય તં કાઞ્ચનરત્નચિત્રં
રથોત્તમં સિંહવત્સન્નનાદ।
વૈકર્તનં કર્ણમુપેત્ય ચાપિ
વિવ્યાધ વજ્રપ્રતિમૈઃ પૃષત્કૈઃ॥ 7-180-13 (53309)
તૌ કર્ણિનારાચશિલીમુખૈશ્ચ
નાલીકદણ્ડાસનવત્સદન્તૈઃ।
વરાહકર્ણૈઃ સવિપાઠશૃઙ્ગૈ-
ક્ષુરપ્રવર્ષૈશ્ચ વિનેદતુઃ ખમ્॥ 7-180-14 (53310)
તદ્બાણધારાવૃતમન્તરિક્ષં
તિર્યગ્ગતાભિઃ સમરે રરાજ।
સુવર્ણપુઙ્ખજ્વલિતપ્રભાભિ--
ર્વિચિત્રપુષ્પાભિરિવ પ્રજાભિઃ॥ 7-180-15 (53311)
સમાહિતાવપ્રતિમપ્રભાવા--
વન્યોન્યમાજઘ્નતુરુત્તમાસ્ત્રૈઃ।
તયોર્હિ વીરોત્તમયોર્ન કશ્ચિ--
દ્દદર્શ તસ્મિન્સમરે વિશેષમ્॥ 7-180-16 (53312)
અતીવ તચ્ચિત્રમતુલ્યરૂપં
બભૂવ યુદ્ધં રવિભીમસૂન્વોઃ।
સમાકુલં શસ્ત્રનિપાતઘોરં
દિવીવ રાહ્વંશુમતોઃ પ્રમત્તમ્॥ 7-180-17 (53313)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-180-18x (4739)
ઘટોત્કચં યદા કર્ણો ન વિશેષયતે નૃપ।
તતઃ પ્રાદુશ્ચકારોગ્રમત્ત્રમસ્ત્રવિદાં વરઃ॥ 7-180-18 (53314)
તેનાસ્ત્રેણાવધીત્તસ્ય રથં સહયસારથિમ્।
વિરથશ્ચાપિ હૈડિમ્બિઃ ક્ષિપ્રમન્તરધીયત॥ 7-180-19 (53315)
ધૃતરાષ્ટ્ર ઉવાચ। 7-180-20x (4740)
તસ્મિન્નન્તર્હિતે તૂર્ણં કુટયોધિનિ રાક્ષસે।
મામકૈઃ પ્રતિપન્નં યત્તન્મમાચક્ષ્વ સઞ્જય॥ 7-180-20 (53316)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-180-21x (4741)
અન્તર્હિતં રાક્ષસેન્દ્રં વિદિત્વા
સમ્પ્રાક્રોશન્કુરવઃ સર્વ એવ।
કથં નાયં રાક્ષસઃ કૂટયોધી
હન્યાત્કર્ણં સમરેઽદૃશ્યમાનઃ॥ 7-180-21 (53317)
તતઃ કર્ણો લઘુચિત્રાસ્ત્રયોધી
સર્વા દિશઃ પ્રાવૃણોદ્બાણજાલૈઃ।
ન વૈ કિઞ્ચિત્પ્રાપતત્તત્ર ભૂતં
તમોભૂતે સાયકૈરન્તરિક્ષે॥ 7-180-22 (53318)
નૈવાદદાનો ન ચ સન્દધાનો
ન ચેષુધીસ્પૃશમાનઃ કારગ્રૈઃ।
અદૃશ્યદ્વૈ લાઘવાત્સૂતપુત્રઃ
સર્વં બાણૈશ્છાદયાનોઽન્તરિક્ષમ્॥ 7-180-23 (53319)
તતો માયાં દારુણામન્તરિક્ષે
ઘોરાં ભીમાં વિહિતાં રાક્ષસેન।
અપશ્યામ લોહિતાભ્રપ્રકાશાં
દેદીપ્યન્તીમગ્નિશિખામિવોગ્રામ્॥ 7-180-24 (53320)
તતસ્તસ્યાં વિદ્યુતઃ પ્રાદુરાસ--
ન્નુલ્કાશ્ચાપિ જ્વલિતાઃ કૌરવેન્દ્ર।
ઘોપશ્ચાસ્યઃ પ્રાદુરાસીત્સુઘોરઃ
સહસ્રશો નદતાં દુન્દુભીનામ્॥ 7-180-25 (53321)
તતઃ શરાઃ પ્રાપતન્રુક્મપુઙ્ખાઃ
શક્ત્યૃષ્ટિપ્રાસમુસલાન્યાયુધાનિ।
પરશ્વથાસ્તૈલધૌતાશ્ચ ખઙ્ગાઃ
પ્રદીપ્તાગ્રાસ્તોમરાઃ પટ્ટસાશ્ચ॥ 7-180-26 (53322)
મયૂખિનઃ પરિઘા લોહબદ્ધા
ગદાશ્ચિત્રાઃ શિતધારાશ્ચ શૂલાઃ।
ગુર્વ્યો ગદા હેમપટ્ટાવનદ્ધાઃ
શતઘ્ન્યશ્ચ પ્રાદુરાસન્સમન્તાત્॥ 7-180-27 (53323)
મહાશિલાશ્ચાપતંસ્તત્રતત્ર
સહસ્રશઃ સાશનયશ્ચ વજ્રાઃ।
ચક્રાણિ ચાનેકશતક્ષુરાણિ
પ્રાદુર્બભૂવુર્જ્વલનપ્રભાણિ॥ 7-180-28 (53324)
તાં શક્તિપાષાણપરશ્વથાનાં
પ્રાસાસિવજ્રાશનિમુદ્ગરાણામ્।
વૃષ્ટિં વિશાલાં જ્વલિતાં પતન્તીં
કર્ણઃ શરૌઘૈર્ન શશાક હન્તુમ્॥ 7-180-29 (53325)
શરાહતાનાં પતતાં હયાનાં
વજ્રાહતાનાં ચ તથા ગજાનામ્।
શિલાહતાનાં ચ મહારથાનાં
મહાન્નિનાદઃ પતતાં બભૂવ॥ 7-180-30 (53326)
સુભીમનાનાવિધશસ્ત્રપાતૈ--
ર્ઘટોત્કચેનાભિહતં સમન્તાત્।
દૌર્યોધનં વૈ બલમાર્તરૂપ--
માવર્તમાનં દદૃશે ભ્રમત્તત્॥ 7-180-31 (53327)
હાહાકૃતં સમ્પરિવર્તમાનં
સંલીયમાનં ચ વિષણ્ણરૂપમ્।
તે ત્વાર્યભાવાત્પુરુષપ્રવીરાઃ
પરાઙ્મુખા નો બભૂવુસ્તદાનીમ્॥ 7-180-32 (53328)
તાં રાક્ષસીં ભીમરૂપાં સુઘોરાં
વૃષ્ટિં મહાશસ્ત્રમયીં પતન્તીમ્।
દૃષ્ટ્વા બલૌઘાંશ્ચ નિપાત્યમાના--
ન્મહદ્ભયં તવ પુત્રાન્વિવેશ॥ 7-180-33 (53329)
શિવાશ્ચ વૈશ્વાનરદીપ્તજિહ્વાઃ
સુભીમનાદાઃ શતશો નદન્તીઃ।
રક્ષોગણાન્નર્દતશ્ચાપિ વીક્ષ્ય
નરેન્દ્ર યોધા વ્યથિતા બભૂવુઃ॥ 7-180-34 (53330)
તે દીપ્તજિહ્વાનલતીક્ષ્ણદંષ્ટ્રા
વિભીષણાઃ શૈલનિકાશકાયાઃ।
નભોગતાઃ શક્તિવિષક્તહસ્તા
મેઘા વ્યમુઞ્ચન્નિવ વૃષ્ટિમુગ્રામ્॥ 7-180-35 (53331)
તૈરાહતાસ્તે શરશક્તિશૂલૈ--
ર્ગદાભિરુગ્રૈઃ પરિઘૈશ્ચ દીપ્તૈઃ।
વજ્રૈઃ પિનાકૈરશનિપ્રહારૈઃ
શતઘ્નિચક્રૈર્ભથિતાશ્ચ પેતુઃ॥ 7-180-36 (53332)
શૂલા ભુશુણ્ડ્યોઽશ્મગુડાઃ શતઘ્ન્યઃ
સ્થૂલાશ્ચ કાર્ષ્ણાયસપટ્ટનદ્વાઃ।
તેઽવાકિરંસ્તવ પુત્રસ્ય સૈન્યં
તતો રૌદ્રં કશ્મલં પ્રાદુરાસીત્॥ 7-180-37 (53333)
વિકીર્ણાન્ત્રા વિહતૈરુત્તમાઙ્ગૈઃ
સમ્ભગ્નાઙ્ગઃ શિશ્યિરે તત્ર શૂરાઃ।
છિન્ના હયાઃ કુઞ્જરાશ્ચાપિ ભગ્ના
ન મુચ્યન્તે યાચમાનાઃ સુભીતાઃ॥ 7-180-38 (53334)
એવં મહચ્છસ્ત્રવર્ષં સૃજન્ત--
સ્તે યાતુધાના ભુવિ ઘોરરૂપાઃ।
માયાઃ સૃષ્ટાસ્તત્ર ઘટોત્કચેન
નામુઞ્ચન્વૈ યાચમાનં ન ભીતમ્॥ 7-180-39 (53335)
તસ્મિન્ઘોરે કુરુવીરાવમર્દે
કાલોત્સૃષ્ટે ક્ષત્રિયાણામભાવે।
તે વૈ ભગ્નાઃ સહસા વ્યદ્રવન્ત
પ્રાક્રોશન્તઃ કૌરવાઃ સર્વ એવ॥ 7-180-40 (53336)
પલાયધ્વં કુરવો નૈતદસ્તિ
સેન્દ્રા દેવા ઘ્નન્તિ નઃ પાણ્ડવાર્થે।
તથા તેષાં મજ્જતાં ભારતાનાં
તસ્મિન્દ્વીપઃ સૂતપુત્રો બભૂવ॥ 7-180-41 (53337)
તસ્મિન્સઙ્ક્રન્દે તુમુલે વર્તમાને
સૈન્યે ભગ્ને લીયમાને કુરૂણામ્।
અન્નીકાનાં પ્રવિભાગે પ્રકાશે
ન જ્ઞાયન્તે કુરવો નેતરે ચ॥ 7-180-42 (53338)
નિર્મર્યાદે વિદ્રવે ઘોરરૂપે
સર્વા દિશઃ પ્રેક્ષમાણાઃ સ્મ શૂન્યાઃ।
તાં શસ્ત્રવૃષ્ટિમુરસા ગાહમાનં
કર્ણં સ્મૈકં તત્ર રાજન્નપશ્યન્॥ 7-180-43 (53339)
તતો બાણૈરાવૃણોદન્તરિક્ષં
દિવ્યાં માયાં યોધયન્રાક્ષસસ્ય।
હીમાન્કુર્વન્દુષ્કરં ચાર્યકર્મ
નૈવામુહ્યત્સંયુગે સૂતપુત્રઃ॥ 7-180-44 (53340)
તતો ભીતાઃ સમુદૈક્ષન્ત કર્ણં
રાજન્સર્વે સૈન્ધવા બાહ્લિકાશ્ચ।
અસમ્મોહં પૂજયન્તોઽસ્ય સઙ્ખ્યે
સમ્પશ્યન્તો વિજયં રાક્ષસસ્ય॥ 7-180-45 (53341)
તેનોત્સૃષ્ટા ચક્રયુક્તા શતઘ્ની
સમં સર્વાંશ્ચતુરોઽશ્વાઞ્જઘાન।
તે જાનુભિર્જગતીમન્વપદ્ય--
ન્ગતાસવો નિર્દશનાક્ષિજિહ્વાઃ॥ 7-180-46 (53342)
તતો હતાશ્વાદવરુહ્ય યાના--
દન્તર્મનાઃ કુરુષુ પ્રાદ્રુવત્સુ।
દિવ્યે ચાસ્ત્રે માયયા વધ્યમાને
નૈવામુહ્યચ્ચિન્તયન્ત્પ્રાપ્તકાલમ્॥ 7-180-47 (53343)
તતોઽબ્રુવન્કુરવઃ સર્વ એવ
કર્ણં દૃષ્ટ્વા ઘોરરૂપાં ચ માયામ્।
શક્ત્યા રક્ષો જહિ કર્ણાદ્ય તૂર્ણં
નશ્યન્ત્યેતે કુરવો ધાર્તરાષ્ટ્રાઃ॥ 7-180-48 (53344)
કરિષ્યતઃ કિઞ્ચ નો ભીમપાર્થૌ
તપન્તમેનં જહિ પાપં નિશીથે।
યો નઃ સઙ્ગ્રામાદ્ધોરરૂપાદ્વિમુચ્યે--
ત્સ નઃ પાર્થાન્સબાલાન્યોધયેત॥ 7-180-49 (53345)
તસ્માદેનં રાક્ષસં ઘોરરૂપં
શક્ત્યા જહિ ત્વં દત્તયા વાસવેન।
મા કૌરવાઃ સર્વ એવેન્દ્રકલ્પા
રાત્રિયુદ્ધે કર્ણ નેશુઃ સયોધાઃ॥ 7-180-50 (53346)
સ વધ્યમાનો રક્ષસા વૈ નિશીથે
દૃષ્ટ્વા રાજંસ્ત્રાસ્યમાનં બલં ચ।
મહચ્છ્રુત્વા નિનદં કૌરવાણાં
મતિં દધ્રે શક્તિમોક્ષાય કર્ણઃ॥ 7-180-51 (53347)
સ વૈ ક્રુદ્ધઃ સિંહ ઇવાત્યમર્ષી
નામર્ષયન્પ્રતિઘાતં રણેઽસૌ।
શક્તિં શ્રેષ્ઠાં વૈજયન્તીમસહ્યાં
સમાદદે તસ્ય વધં ચિકીર્ષન્॥ 7-180-52 (53348)
યાઽસૌ રાજન્નિહિતા વર્ષપૂગા--
ન્વધાયાજૌ સત્કૃતા ફલ્ગુનસ્ય।
યાં વૈ પ્રાદાત્સૂત પુત્રાય શક્રઃ
શક્તિં શ્રેષ્ઠાં કુણ્ડલાભ્યાં નિમાય॥ 7-180-53 (53349)
તાં વૈ શક્તિં લેલિહાનાં પ્રદીપ્તાં
પાશૈર્યુક્તામન્તકસ્યેવ જિહ્વામ્।
મૃત્યોઃ સ્વસારં જ્વલિતામિવોલ્કાં
વૈકર્તનઃ પ્રાહિણોદ્રાક્ષસાય॥ 7-180-54 (53350)
તામુત્તમાં પરકાયાવહન્ત્રીં
દૃષ્ટ્વા શક્તિં બાહુસંસ્થાં જ્વલન્તીમ્।
ભીતં રક્ષો વિપ્રદુદ્રાવ રાજન્
કૃત્વાઽઽત્માનં વિન્ધ્યતુલ્યપ્રમાણમ્॥ 7-180-55 (53351)
દૃષ્ટ્વા શક્તિં કર્ણબાહ્વન્તરસ્થાં
નેદુર્ભૂતાન્યન્તરિક્ષે નરેન્દ્ર।
વવુર્વાતાસ્તુમુલાશ્ચાપિ રાજ--
ન્સનિર્ઘાતા ચાશનિર્ગાં જગામ॥ 7-180-56 (53352)
સા તાં માયાં ભસ્મ કૃત્વા જ્વલન્તી
ભિત્ત્વા ગાઢં હૃદયં રાક્ષસસ્ય।
ઊર્ધ્વં યયૌ દીપ્યમાના નિશાયાં
નક્ષત્રાણામન્તરાણ્યાવિવેશ॥ 7-180-57 (53353)
સ નિર્ભિન્નો વિવિધૈરસ્ત્રપૂગૈ--
ર્દિવ્યૈર્નાગૈર્માનુષૈ રાક્ષસૈશ્ચ।
નદન્નાદાન્વિવિધાન્ભૈરવાંશ્ચ
પ્રાણાનિષ્ટાંસ્ત્યાજિતઃ શક્રશક્ત્યા॥ 7-180-58 (53354)
ઇદં ચાન્યચ્ચિત્રમાશ્ચર્યરૂપં
ચકારાસૌ કર્મ શત્રુક્ષયાય।
તસ્મિન્કાલે શક્તિનિર્ભિન્નમર્મા
બભૌ રાજઞ્શૈલમેઘપ્રકાશઃ॥ 7-180-59 (53355)
તતોઽન્તરિક્ષાદપતદ્ગતાસુઃ
સ રાક્ષસેન્દ્રો ભુવિ ભિન્નદેહઃ।
અવાક્શિરાઃ સ્તબ્ધગાત્રો વિજિહ્વો
ઘટોત્કચો મહદાસ્થાય રૂપમ્॥ 7-180-60 (53356)
સ તદ્રૂપં ભૈરવં ભીમકર્મા
ભીમં કૃત્વા ભૈમસેનિઃ પપાત।
હતોઽપ્યેવં તવ સૈન્યૈકદેશ--
મપોથયત્સ્વેન દેહેન રાજન્॥ 7-180-61 (53357)
પતદ્રક્ષઃ સ્વેન કાયેન તૂર્ણ--
મતિપ્રમાણેન વિવર્ધતા ચ।
પ્રિયં કુર્વન્પાણ્ડવાનાં ગતાસુ--
રક્ષૌહિણીં તવ તૂર્ણં જઘાન॥ 7-180-62 (53358)
તતો મિશ્રાઃ પ્રાણદન્સિંહનાદૈ--
ર્ભેર્યઃ શઙ્ખા મુરજાશ્ચાનકાશ્ચ।
દગ્ધાં માયાં નિહતં રાક્ષસં ચ
દૃષ્ટ્વા હૃષ્ટ્વાઃ પ્રાણદન્કૌરવેયાઃ॥ 7-180-63 (53359)
તતઃ કર્ણઃ કુરુભિઃ પૂજ્યમાનો
યથા શક્રો વૃત્રવધે મરુદ્ભિઃ।
અન્વારૂઢસ્તવ પુત્રસ્ય યાનં
હૃષ્ટશ્ચાપિ પ્રાવિશત્તત્સ્વસૈન્યમ્॥ ॥ 7-180-64 (53360)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ ઘટોત્કચવધપર્વણિ ચતુર્દશરાત્રિયુદ્ધે અશીત્યધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥ 180 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-180-8 કેતુશૃઙ્ગઃ ધ્વજશિખરઃ॥ 5-180-15 તિર્યગ્ગતાભિરિષુપઙ્ક્તિભિરિતિ શેષઃ॥ 5-180-20 પ્રતિપન્નં કર્તવ્યત્વેન જ્ઞાતમનુષ્ઠિતં ચ॥ 5-180-23 અદૃશ્યાત્ અદૃશ્યત॥ 5-180-43 ઉરસા હાર્દબલેન॥ 5-180-180 અશીત્યધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 181
॥ શ્રીઃ ॥
7.181. અધ્યાયઃ 181
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
ઘટોત્કચનિધનાત્સર્વેષુ શોચત્સુ હર્ષાદાત્માનં પરિષ્વજમાનં કૃષ્ણં પ્રત્યર્જુનેન હર્ષઙેતુપ્રશ્નઃ॥ 1 ॥ કૃષ્ણેન તદભિધાનપૂર્વકં કર્ણપ્રભાવપ્રશંસનમ્॥ 2 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-181-0 (53361)
`ધૃતરાષ્ટ્ર ઉવાચ। 7-181-0x (4742)
તસ્મિન્હતે મહામાયે મહાતેજસિ રાક્ષસે।
અમર્ષિતાઃ પાણ્ડવેયાઃ કિમકુર્વન્મહારણે॥ 7-181-1 (53362)
મર્દિતાશ્ચ ભૃશં યુદ્ધે કિમકુર્વન્ત સઞ્જય॥ 7-181-2 (53363)
યે ચ તેઽભ્યદ્રવન્દ્રોણં વ્યૂઢાનીકં પ્રહારિણઃ।
સૃઞ્જયાઃ સહ પાઞ્ચાલૈસ્તેઽરુર્વન્કિં મહારણે॥ 7-181-3 (53364)
સૌમદત્તિવધાદ્દ્રોણમાયત્તં સૈન્ધવસ્ય ચ।
અમર્ષાજ્જીવિતં ત્યક્ત્વા ગાહમાનં વરૂથિનીમ્॥ 7-181-4 (53365)
જૃમ્ભમાણમિવ વ્યાઘ્રં વ્યાત્તાનનમિવાન્તકમ્।
કથં પ્રત્યુદ્યયુર્દ્રોણમજય્યં કુરુસૃઞ્જયાઃ॥ 7-181-5 (53366)
આચાર્યં યે ચ રક્ષન્તિ દુર્યોધનપુરોગમાઃ।
દ્રૌણિકર્ણકૃપાસ્તાત તે હ્યકુર્વન્કિમાહવે॥ 7-181-6 (53367)
ભારદ્વાજં જિઘાંસન્તૌ સવ્યસાચિવૃકોદરૌ।
આર્ચ્છતાં મામકાન્યુદ્ધે કથં સઞ્જય શંસ મે॥ 7-181-7 (53368)
સિન્ધુરાજવધેનેમે ઘટોત્કચવધેન તે।
અમર્ષિતાશ્ચ સઙ્ક્રુદ્ધા રણં ચક્રુઃ કથં યુધિ'॥ 7-181-8 (53369)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-181-9x (4743)
હૈડિમ્બિં નિહતં દૃષ્ટ્વા વિશીર્ણમિવ પર્વતમ્।
બભૂવુઃ પાણ્ડવાઃ સર્વે શોકબાષ્પાકુલેક્ષણાઃ॥ 7-181-9 (53370)
વાસુદેવસ્તુ હર્ષેણ મહતાઽભિપરિપ્લુતઃ।
નનાદ સિંહવન્નાદં વ્યથયન્નિવ ભારત॥ 7-181-10 (53371)
હતં ઘટોત્કચં જ્ઞાત્વા વાસુદેવઃ પ્રતાપવાન્।
વિનદ્ય ચ મહાનાદં પર્યષ્વજત ફલ્ગુનમ્॥ 7-181-11 (53372)
સ વિનદ્ય મહાનાદમભીશૂન્સન્નિયમ્ય ચ।
નનર્ત હર્ષસંવીતો વાતોદ્ધૂત ઇવ દ્રુમઃ॥ 7-181-12 (53373)
તતઃ પરિષ્વજ્ય પુનઃ પાર્થમાસ્ફોટ્ય ચાસકૃત્।
રથોપસ્થગતો ધીમાન્પ્રાણદત્પુનરચ્યુતઃ॥ 7-181-13 (53374)
પ્રહૃષ્ટમનસં જ્ઞાત્વા વાસુદેવં મહાબલઃ।
અર્જુનોઽથાબ્રવીદ્રાજન્નાતિહૃષ્ટમના ઇવ॥ 7-181-14 (53375)
અતિહર્ષોઽયમસ્થાને તવાદ્ય મધુસૂદન।
શોકસ્થાને તુ સમ્પ્રાપ્તે હૈડિમ્બસ્ય વધેન તુ॥ 7-181-15 (53376)
વિમુખાનીહ સૈન્યાનિ હતં દૃષ્ટ્વા ઘટોત્કચમ્।
વયં ચ ભૃશમુદ્વિગ્ના હેડિમ્બેસ્તુ નિપાતનાત્॥ 7-181-16 (53377)
નૈતત્કારણમલ્પં હિ ભવિષ્યતિ જનાર્દન।
તદદ્ય શંસ મે પૃષ્ટઃ સત્યં સત્યવતાં વર॥ 7-181-17 (53378)
યદ્યેતન્ન રહસ્યં તે વક્તુમર્હસ્યરિન્દમ।
ધૈર્યસ્ય વિકૃતિં બ્રૂહિ ત્વમદ્ય મધુસૂદન॥ 7-181-18 (53379)
સમુદ્રસ્યેવ સંશોષં મેરોરિવ વિસર્પણમ્।
તથૈતદદ્ય મન્યેઽહં તવ કર્મ જનાર્દન॥ 7-181-19 (53380)
વાસુદેવ ઉવાચ। 7-181-20x (4744)
અતિહર્ષમિમં પ્રાપ્તં શૃણુ મે ત્વં ધનઞ્જય।
અતીવ મનસઃ સદ્યઃ પ્રસાદકરમુત્તમમ્॥ 7-181-20 (53381)
શક્તિં ઘટોત્કચેનેમાં વ્યંસયિત્વા મહાદ્યુતે।
કર્ણં નિહતમેવાજૌ વિદ્ધિ સદ્યો ધનઞ્જય॥ 7-181-21 (53382)
શક્તિહસ્તં પુનઃ કર્ણં કો લોકેઽસ્તિ પુમાનિહ।
ય એનમભિતસ્તિષ્ઠેત્કાર્તિકેયમિવાહવે॥ 7-181-22 (53383)
દિષ્ટ્યાઽપનીતકવચો દિષ્ટ્યાઽપહૃતકુણ્ડલઃ।
દિષ્ટ્યા સા વ્યંસિતા શક્તિરમોઘાઽસ્ય ઘટોત્કચે॥ 7-181-23 (53384)
યદિ હિ સ્યાત્સકવચસ્તથૈવ સ્યાત્સકુણ્ડલઃ।
સામરાનપિ લોકાંસ્ત્રીનેકઃ કર્ણો જયેદ્રણે॥ 7-181-24 (53385)
વાસવો વા કુબેરો વા વરુણો વા જલેશ્વરઃ।
યમો વા નોત્સહેત્કર્ણં રણે પ્રતિસમાસિતુમ્॥ 7-181-25 (53386)
ગાણ્ડીવમુદ્યમ્ય ભવાંશ્ચક્રં ચાહં સુદર્શનમ્।
ન શક્તૌ સ્વો રણે જેતું તથાયુક્તં નરર્ષભમ્॥ 7-181-26 (53387)
ત્વદ્ધિતાર્થં તુ શક્રેણ માયાપહૃતકુણ્ડલઃ।
વિહીનકવચશ્ચાયં કૃતઃ પરપુરઞ્જયઃ॥ 7-181-27 (53388)
ઉત્કૃત્ય કવચં યસ્માત્કુણ્ડલે વિમલે ચ તે।
પ્રાદાચ્છક્રાય વૈ કર્ણસ્તસ્માદ્વૈકર્તનઃ સ્મૃતઃ॥ 7-181-28 (53389)
આશિવિષ ઇવ ક્રુદ્વઃ સ્તમ્ભિતો મન્ત્રતેજસા।
તથાઽદ્ય ભાતિ કર્ણો મે શાન્તજ્વાલ ઇવાનલઃ॥ 7-181-29 (53390)
યદાપ્રભૃતિ કર્ણાય શક્તિર્દત્તા મહાત્મના।
વાસવેન મહાબાહો ક્ષિપ્તા યાઽસૌ ઘટત્કચે॥ 7-181-30 (53391)
કુણ્ડલાભ્યાં નિમાયાથ દિવ્યેન કવચેન ચ।
તાં પ્રાપ્યામન્યત વૃષા સતતં ત્વાં હતં રણે॥ 7-181-31 (53392)
એવં ગતોઽપિ શક્યોઽયં હતું નાન્યેન કેનચિત્।
ઋતે ત્વાં પુરુષવ્યાઘ્ર શપે સત્યેન ચાનઘ॥ 7-181-32 (53393)
બ્રહ્મણ્યઃ સત્યવાદી ચ સપસ્વી નિયતવ્રતઃ।
રિપુષ્વપિ દયાવાંશ્ચ તસ્માત્કર્ણો વૃષા સ્મૃતઃ॥ 7-181-33 (53394)
યુદ્ધશૌણ્ડો મહાબાહુર્નિત્યોદ્યતશરાસનઃ।
કેસરીવ વને નર્દન્મત્તમાતઙ્ગયૂથપાન્।
વિમર્દન્રથશાર્દૂલાન્રાજતે રણમૂર્ધનિxxx॥ 7-181-34 (53395)
મધ્યંગત ઇવાદિત્યો યો ન શક્યો નિરીક્ષિતુમ્।
ત્વદીયૈઃ પુરુષવ્યાઘ્ર યોધમુખ્યૈર્મહાત્સભિઃ॥ 7-181-35 (53396)
શરજાલસહસ્રાંશુઃ શરદીવ દિxxxx॥ 7-181-36 (53397)
તપાન્તે જલદો યદ્વચ્છરધારાઃ ક્ષરન્મુહુઃ।
દિવ્યાસ્ત્રજલદઃ કર્ણઃ પર્જન્ય ઇવ વૃષ્ટિમાન્॥ 7-181-37 (53398)
ત્રિદશૈરપિ ચાસ્યદ્ભિઃ શરવર્ષં સમન્તતઃ।
અશક્યસ્તદયં જેતું સ્રવદ્ભિર્માંસશોણિતમ્॥ 7-181-38 (53399)
કવચેન વિહીનશ્ચ કુણ્ડલાભ્યાં ચ પાણ્ડવ।
સોઽદ્ય માનુષતાં પ્રાપ્તો વિમુક્તઃ શક્રદત્તયા॥ 7-181-39 (53400)
એકો હિ યોગોઽસ્ય ભવેદ્વધાય
ચ્છિદ્રે હ્યેનં સ્વપ્રમત્તઃ પ્રમત્તમ્।
કૃચ્છ્રં પ્રાપ્તં રથચક્રે વિમગ્ને
હન્યાઃ પૂર્વં ત્વં તુ સંજ્ઞાં વિચાર્ય॥ 7-181-40 (53401)
ન હ્યુદ્યતાસ્ત્રં યુધિ હન્યાદજય્ય--
મપ્યેકવીરો બલભિત્સવજ્રઃ॥ 7-181-41 (53402)
જરાસન્ધશ્ચેદિરાજો મહાત્મા
મહાબાહુશ્ચૈકલવ્યો નિષાદઃ।
એકૈકશો નિહતાઃ સર્વ એતે
યોગૈસ્તૈસ્તૈસ્ત્વદ્ધિતાર્થં મયૈવ॥ 7-181-42 (53403)
અથાપરે નિહતા રાક્ષસેન્દ્રા
હિડિમ્બકિર્મીરબકપ્રધાનાઃ।
અલાયુધઃ પરચક્રાવમર્દી
ઘટોત્કચશ્ચોગ્રકર્મા તરસ્વી॥ ॥ 7-181-43 (53404)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ ઘટોત્કચવધપર્વણિ ચતુર્દશરાત્રિયુદ્ધે એકાશીત્યધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥ 181 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-181-18 ધૈર્યસ્ય વૈકૃતં ઇતિ ઝ. પાઠે અસ્મત્પક્ષક્ષયેણ તવ હર્ષોઽસ્મદ્ધૈર્યવિનાશક ઇત્યર્થખઃ॥ 5-181-31 કુણ્ડલાભ્યાં નિમાય વિનિમયં કૃત્વા॥ 5-181-33 વૃષા ધર્મપ્રધાનઃ॥ 5-181-37 પર્જન્યઇવ વૃષ્ટિમાન્। નેતા નેતૃભિરસ્યદ્ભિઃ શરવર્ષાણિ વર્ષતામ્। સોઽદ્ય માનુષતામિત્યાદિ ક.ટ.ડ.પાઠઃ॥ 5-181-181 એકાશીત્યધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 182
॥ શ્રીઃ ॥
7.182. અધ્યાયઃ 182
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
શ્રીકૃષ્ણેનાર્જુનમ્પ્રતિ જરાસન્ધાદિપરાક્રમકથનપૂર્વકં તેષાં દુર્જયતયા પૂર્વમેવ સ્વેનોપાયૈર્હનનકથનમ્॥ 1 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-182-0 (53405)
અર્જુન ઉવાચ। 7-182-0x (4745)
કથમસ્મદ્ધિતાર્થં તે કૈશ્ચ યોગૈર્જનાર્દન।
જરાસન્ધપ્રભૃતયો ઘાતિતાઃ પૃથિવીશ્વરાઃ॥ 7-182-1 (53406)
વાસુદેવ ઉવાચ। 7-182-2x (4746)
જરાસન્ધશ્ચેદિરાજો નૈષાદિશ્ચ મહાબલઃ।
યદિ સ્યુર્ન હતાઃ પૂર્વમિદાનીં સ્યુર્ભયઙ્કરાઃ॥ 7-182-2 (53407)
દુર્યોધનસ્તાનવશ્યં વૃણુયાદ્રથસત્તમાન્।
તેઽસ્માસુ નિત્યવિદ્વિષ્ટાઃ સંશ્રયેયુશ્ચ કૌરવાન્॥ 7-182-3 (53408)
તે હિ વીરા મહેષ્વાસાઃ કૃતાસ્ત્રા દૃઢયોધિનઃ।
ધાર્તરાષ્ટ્રચમૂં કૃત્સ્નાં રક્ષેયુરમરા ઇવ॥ 7-182-4 (53409)
સૂતપુત્રો જરાસન્ધશ્ચેદિરાજો નિષાદજઃ।
સુયોધનં સમાશ્રિત્ય તપેરન્પૃથિવીમિમામ્॥ 7-182-5 (53410)
યોગૈરભિહતા યૈસ્તે તન્મે શૃણુ ધનઞ્જય।
અજય્યા હિ વિના યોગૈર્મૃધે તે દૈવતૈરપિ॥ 7-182-6 (53411)
એકૈકો હિ પૃથક્ તેષાં સમસ્તાં રિપુવાહિનીમ્।
યોધયેત્સમરે પાર્થ લોકપાલાભિરક્ષિતામ્॥ 7-182-7 (53412)
જરાસન્ધો હિ રુષિતો રૌહિણેયપ્રધર્ષિતઃ।
અસ્મદ્વધાર્થં ચિક્ષેપ ગદાં વૈ સર્વઘાતિનીમ્॥ 7-182-8 (53413)
સીમન્તમિવ કુર્વાણા નભસઃ પાવકપ્રભા।
અદૃશ્યતાપતન્તી સા શક્રુમુક્તા યથાઽશનિઃ॥ 7-182-9 (53414)
તામાપતન્તીં દૃષ્ટ્વૈવ ગદાં રોહિણિનન્દનઃ।
પ્રતિઘાતાર્થમસ્ત્રં વૈ સ્થૂણાકર્ણમવાસૃજત્॥ 7-182-10 (53415)
અસ્ત્રવેગપ્રતિહતા સા ગદા પ્રાપતદ્ભુવિ।
દારયન્તી ધરાં દેવીં કમ્પયન્તીવ પર્વતાન્॥ 7-182-11 (53416)
તત્ર સા રાક્ષસી ઘોરા જરાનામ્ની સુવિક્રમા।
સન્દધે સા હિ સઞ્જાતં જરાસન્ધમરિન્દમમ્॥ 7-182-12 (53417)
દ્વાભ્યાં જાતો હિ માતૃભ્યામર્ધદેહઃ પૃથક્પૃથક્।
જરયા સન્ધિતો યસ્માજ્જરાસન્ધસ્તતોઽભવત્॥ 7-182-13 (53418)
સા તુ ભૂમિં ગતા પાર્થ હતા સસુતબાન્દવા।
ગદયા તેન ચાસ્ત્રેણ સ્થૂણાકર્ણેન રાક્ષસી॥ 7-182-14 (53419)
વિનાભૂતઃ સ ગદયા જરાસન્ધો મહામૃધે।
નિહતો ભીમસેનેન પશ્યતસ્તે ધનઞ્જય॥ 7-182-15 (53420)
યદિ હિ સ્યાદ્ગદાપાણિર્જરાસન્ધઃ પ્રતાપવાન્।
સેન્દ્રા દેવા ન તં હન્તું રણે શક્તા નરોત્તમ॥ 7-182-16 (53421)
ત્વદ્ધિતાર્થં ચ નૈષાદિરઙ્ગુષ્ઠેન વિયોજિતઃ।
દ્રોણેનાચાર્યકં કૃત્વા છદ્મના સત્યવિક્રમઃ॥ 7-182-17 (53422)
સ તુ બદ્ધાઙ્ગુલિત્રાણો નૈષાદિર્દૃઢવિક્રમઃ।
અતિમાની વચનરો બભૌ રામ ઇવાપરઃ॥ 7-182-18 (53423)
એકલવ્યં હિ સાઙ્ગુષ્ઠમશક્તા દેવદાનવાઃ।
સરાક્ષસોરગાઃ પાર્થ વિજેતું યુધિ કર્હિચિત્॥ 7-182-19 (53424)
કિમુ માનુષમાત્રેણ શક્યઃ સ્યાત્પ્રતિવીક્ષિતુમ્।
દૃઢમુષ્ટિઃ કૃતી નિત્યમસ્યમાનો દિવાનિશમ્॥ 7-182-20 (53425)
ત્વદ્ધિતાર્થં તુ સ મયા હતઃ સઙ્ગ્રામમૂર્ધનિ॥ 7-182-21 (53426)
ચેદિરાજશ્ચ વિક્રાન્તઃ પ્રત્યક્ષં નિહતસ્તવ।
સ ચાપ્યશક્યઃ સઙ્ગ્રામે જેતું સર્વસુરાસુરૈઃ॥ 7-182-22 (53427)
વધાર્થં તસ્ય જાતોઽહમન્યેષાં ચ સુરદ્વિષામ્।
ત્વત્સહાયો નરવ્યાઘ્ર લોકાનાં હિતકામ્યયા॥ 7-182-23 (53428)
હિડિમ્બબકકિર્મીરા ભીમસેનેન પાતિતાઃ।
રાવણેન સમપ્રાણા બ્રહ્મયજ્ઞવિનાશનાઃ॥ 7-182-24 (53429)
હતસ્તથૈવ માયાવી હૈડિમ્બેનાપ્યલાયુધઃ।
હૈડિમ્બશ્ચાપ્યુપાયેન શક્ત્યા કર્ણેન ઘાતિતઃ॥ 7-182-25 (53430)
યદિ હ્યેનં નાહનિષ્યત્કર્ણઃ શક્ત્યા મહામૃધે।
મયાં વધ્યોઽભવિષ્યત્સ ભૈમસેનિર્ઘટોત્કચઃ।
મયા ન નિહતઃ પૂર્વમેષ યુષ્મત્પ્રિયેપ્સયા॥ 7-182-26 (53431)
એષ હિ બ્રાહ્મણદ્વેષી યજ્ઞદ્વેષી ચ રાક્ષસઃ।
ધર્મસ્ય લોપ્તા પાપાત્મા તસ્માદેવ નિપાતિતઃ।
વ્યંસિતા ચાપ્યૂપાયેન શક્રદત્તા મયાઽનઘ॥ 7-182-27 (53432)
યેહિ ધર્મસ્ય લોપ્તારો વધ્યાસ્તે મમ પાણ્ડવ।
ધર્મસંસ્થાપનાર્થં હિ પ્રતિજ્ઞૈષા મમાવ્યયા॥ 7-182-28 (53433)
બ્રહ્મ સત્યં દમઃ શૌચં ધર્મો હીઃ શ્રીર્ધૃતિઃ ક્ષમા।
યત્ર તત્ર રમે નિત્યમહં સત્યેન તે શપે॥ 7-182-29 (53434)
ન વિષાદસ્ત્વયા કાર્યઃ કર્ણં વૈકર્તનં પ્રતિ।
ઉપદેક્ષ્યામ્યુપાયં તે યેન તં પ્રસહિષ્યસિ॥ 7-182-30 (53435)
સુયોધનં ચાપિ રણે હનિષ્યતિ વૃકોદરઃ।
તસ્યાપિ ચ વધોપાયં વક્ષ્યામિ તવ પાણ્ડવ॥ 7-182-31 (53436)
વર્ધતે તુમુલસ્ત્વેષ શબ્દઃ પચરમૂં પ્રતિ।
વિદ્રવન્તિ ચ સૈન્યાનિ ત્વદીયાનિ દિશો દશ॥ 7-182-32 (53437)
લબ્ધલક્ષ્યા હિ કૌરવ્યા વિધમન્તિ ચમૂં તવ।
દહત્યેષ ચ વઃ સૈન્યં દ્રોણઃ પ્રહરતાં વરઃ॥ ॥ 7-182-33 (53438)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ ઘટોત્કચવધપર્વણિ ચતુર્દશરાત્રિયુદ્ધે દ્વ્યશીત્યધિકથતતમોઽધ્યાયઃ॥ 182 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-182-1 યોગૈરુપાયૈઃ॥ 5-182- રૌક્મિણેયપ્રધર્ષિતઃ ઇતિ ક.ઙ.પાઠઃ॥ 5-182- વ્યંસિતા વ્યર્થીકૃતા શક્તિરિતિ શેષઃ॥ 5-182-દ્વ્યશીત્યધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥ 182 ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 183
॥ શ્રીઃ ॥
7.183. અધ્યાયઃ 183
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
ધૃતરાષ્ટ્રેણ સઞ્જયમ્પ્રતિ કર્ણેન અર્જુને શક્તેરમોક્ષણકારણપ્રશ્ને સઞ્જયેન સાત્યકિમ્પ્રતિ કૃષ્ણોક્તતદુત્તરકથનમ્॥ 1 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-183-0 (53439)
ધૃતરાષ્ટ્ર ઉવાચ। 7-183-0x (4747)
એકવીરવધે મોઘા શક્તિઃ સૂતાત્મજે યદા।
કસ્માત્સર્વાન્સમુત્સૃજ્ય સ તાં પાર્થે ન મુક્તવાન્॥ 7-183-1 (53440)
તસ્મિન્હતે હતા હિ સ્યુઃ સર્વે પાણ્ડવસૃઞ્જયાઃ।
એકવીરવધે કસ્માદ્યુદ્ધે ન જયમાદધે॥ 7-183-2 (53441)
આહૂતો ન નિવર્તેયમિતિ તસ્ય મહાવ્રતમ્।
સ્વયં માર્ગયિતવ્યઃ સ સૂતપુત્રેણ ફલ્ગુનઃ॥ 7-183-3 (53442)
તતો દ્વૈરથમાનીય ફલ્ગુનં શક્તદત્તયા।
જઘાન ન વૃષા કસ્માત્તન્મમાચક્ષ્વ સઞ્જય॥ 7-183-4 (53443)
નૂનં બુદ્ધિવિહીનશ્ચાપ્યસહાયશ્ચ મે સુતઃ।
શત્રુભિર્વ્યંસિતઃ પાપઃ કથં નુ સ જયેદરીન્॥ 7-183-5 (53444)
યા હ્યસ્ય પરમા શક્તિર્જયસ્ય ચ પરાયણમ્।
સા શખ્તિર્વાસુદેવેન વ્યંસિતા ચ ઘટોત્કચે॥ 7-183-6 (53445)
કુણેર્યથા હસ્તગતં હિયેદ્બિલ્વં બલીયસા।
તથા શક્તિરમોઘા સા મોઘીભૂતા ઘટોત્કચે॥ 7-183-7 (53446)
યથા વરાહસ્ય શુનશ્ચ યુધ્યતો--
સ્તયોરભાવે શ્વપચસ્ય લાભઃ।
મન્યે વિદ્વન્વાસુદેવસ્ય તદ્વ--
દ્યુદ્ધે લાભઃ કર્ણહૈડિમ્બયોર્વૈ॥ 7-183-8 (53447)
ઘટોત્કચો યદિ હન્યાદ્વિ કર્ણં
પરો લાભઃ સ ભવેત્પાણ્ડવાનામ્।
વૈકર્તનો વા યદિ તં નિહન્યા--
ત્તથાપિ કૃત્યં શક્તિનાશાત્કૃતં સ્યાત્॥ 7-183-9 (53448)
ઇતિ પ્રાજ્ઞઃ પ્રજ્ઞયૈતદ્વિચિન્ત્ય
ઘટોત્કચં સૂતપુત્રેણ યુદ્ધે।
અઘાતયદ્વાસુદેવો નૃસિંહઃ
પ્રિયં કુર્વન્પાણ્ડવાનાં હિતં ચ॥ 7-183-10 (53449)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-183-11x (4748)
એતચ્ચિકીર્ષિતં જ્ઞાત્વા કર્ણે મધુનિહા નૃપ।
નિયોજયામાસ તદા દ્વૈરથે રાક્ષસેશ્વરમ્॥ 7-183-11 (53450)
ઘટોત્કચં મહાવીર્યં મહાબુદ્ધિર્જનાર્દનઃ।
અમોઘાયા વિઘાતાર્થં રાજન્દુર્મન્ત્રિતે તવ॥ 7-183-12 (53451)
તદૈવ કૃતકાર્યા હિ વયં સ્યામ કુરૂદ્વહ।
ન રક્ષેદ્યદિ કૃષ્ણસ્તં પાર્થં કર્ણાન્મહારથાત્॥ 7-183-13 (53452)
સાશ્વધ્વજરથઃ સઙ્ક્યે ધૃતરાષ્ટ્ર પતેદ્ભુવિ।
વિના જનાર્દનં પાર્થો યોગાનામીશ્વરં પ્રભુમ્॥ 7-183-14 (53453)
તૈસ્તૈરુપાયૈર્બહુભી રક્ષ્યમાણઃ સ પાર્થિવ।
જયત્યભિમુખઃ શત્રૂન્પાર્થઃ કૃષ્ણેન પાલિતઃ॥ 7-183-15 (53454)
સવિશેષં ત્વમેયાત્મા કૃષ્ણો રક્ષેન્ન ફલ્ગુનમ્।
હન્યાત્ક્ષિપ્રં હિ કૌન્તેયં શક્તિર્વૃક્ષમિવાશનિઃ॥ 7-183-16 (53455)
ધૃતરાષ્ટ્ર ઉવાચ। 7-183-17x (4749)
વિરોધી ચ કુમન્ત્રી ચ પ્રાજ્ઞમાની મમાત્મજઃ।
યસ્યૈષ સમતિક્રાન્તો વધોપાયો જયં પ્રતિ॥ 7-183-17 (53456)
સ વા કર્ણો મહાબુદ્ધિઃ સર્વશસ્ત્રભૃતાં વરઃ।
ન મુક્તવાન્કથં સૂત તામમોઘાં ધનઞ્જયે॥ 7-183-18 (53457)
તવાપિ સમતિક્રાન્તમેતદ્ગાવલ્ગણે કથમ્।
એતમર્થં મહાબુદ્ધે યત્ત્વયા નાવબોધિતઃ॥ 7-183-19 (53458)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-183-20x (4750)
દુર્યોધનસ્ય શકુનેર્મમ દુઃશાસનસ્ય ચ।
રાત્રૌ રાત્રૌ ભવત્યેષા નિત્યમેવ વિકત્થના॥ 7-183-20 (53459)
શ્વઃ સર્વસૈન્યાનુત્સૃજ્ય જહિ કર્ણ ધનઞ્જયમ્।
પ્રેષ્યવત્પાણ્ડુપાઞ્ચાલાનુપભોક્ષ્યામહે તતઃ॥ 7-183-21 (53460)
અથવા નિહતે પાર્થં પાણ્ડવાન્યતમં તતઃ।
સ્થાપયેદ્યદિ વાર્ષ્ણેયસ્તસ્માત્કૃષ્ણો હિ હન્યતામ્॥ 7-183-22 (53461)
કૃષ્ણો હિ મૂલં પાણ્ડૂનાં પાર્થઃ સ્કન્ધ ઇવોદ્ગતઃ।
શાખા ઇવેતરે પાર્થાઃ પાઞ્ચાલાઃ પત્રસંજ્ઞિતાઃ॥ 7-183-23 (53462)
કૃષ્ણાશ્રયાઃ કૃષ્ણબલાઃ કૃષ્ણનાથાશ્ચ પાણ્ડવાઃ।
કૃષ્ણઃ પરાયણં ચૈષાં જ્યોતિષામિવ ચન્દ્રમાઃ॥ 7-183-24 (53463)
તસ્માત્પર્ણાનિ શાખાશ્ચ સ્કન્ધં ચોત્સૃજ્ય સૂતજ।
કૃષ્ણં હિ વિદ્વિ પાણ્ડૂનાં મૂલં સર્વત્ર સર્વદા॥ 7-183-25 (53464)
હન્યાદ્યદિ હિ દાશાર્હં કર્ણો યાદવનન્દનમ્।
કૃત્સ્ના વસુમતી રાજન્વશે તસ્ય ન સંશયઃ॥ 7-183-26 (53465)
યદિ હિ સ નિહતઃ શયીત ભૂમૌ
યદુકુલપાણ્ડવનન્દનો મહાત્મા।
નનુ તવ વસુધા નરેન્દ્ર સર્વા
સગિરિસમુદ્રવના વશં વ્રજેત॥ 7-183-27 (53466)
સા તુ બુદ્ધિઃ કૃતાઽપ્યેવં જાગ્રતિ ત્રિદશેશ્વરે।
અપ્રમેયે હૃષીકેશે યુદ્ધકાલે ત્વમુહ્યત॥ 7-183-28 (53467)
અર્જુનં ચાપિ રાધેયાત્સદા રક્ષતિ કેશવઃ।
ન હ્યેનમૈચ્છત્પ્રમુખે સૌતેઃ સ્થાપયિતું રણે॥ 7-183-29 (53468)
અન્યાંશ્ચાસ્મૈ રથોદારાનુપાસ્થાપયદચ્યુતઃ।
અમોઘાં તાં કથં શક્તિં મોઘાં કુર્યામિતિ પ્રભો॥ 7-183-30 (53469)
યશ્ચૈવં રક્ષતે પાર્થં કર્ણાત્કૃષ્ણો મહામનાઃ।
આત્માનં સ કથં રાજન્ન રક્ષેત્પુરુપોત્તમઃ॥ 7-183-31 (53470)
પરિચિન્ત્ય તુ પશ્યામિ ચક્રાયુધમરિન્દમમ્।
ન સોઽસ્તિ ત્રિષુ લોકેષુ યો જયેત જનાર્દનમ્॥ 7-183-32 (53471)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-183-33x (4751)
તતઃ કૃષ્ણં મહાબાહું સાત્યકિઃ સત્યવિક્રમઃ।
પપ્રચ્છ રથશાર્દૂલઃ કર્ણં પ્રતિ મહારથઃ॥ 7-183-33 (53472)
અયં ચ પ્રત્યયઃ કર્ણે શક્તિશ્ચામિતવિક્રમા।
કિમર્થં સૂતપુત્રેણ ન મુક્તા ફલ્ગુને તુ સા॥ 7-183-34 (53473)
વાસુદેવ ઉવાચ। 7-183-35x (4752)
દુઃશાસનશ્ચ કર્ણશ્ચ શકુનિશ્ચ મસૈન્ધવઃ।
સતતં મન્ત્રયન્તિ સ્મ દુર્યોધનપુરોગમાઃ। 7-183-35 (53474)
કર્ણકર્ણ મહેષ્વાસ રણેઽમિતપરાક્રમ।
નાન્યસ્ય શક્તિરેષા તે મોક્તવ્યા જયતાં વર॥ 7-183-36 (53475)
ઋતે મહારથાત્કર્ણ કુન્તીપુત્રાદ્વનઞ્જયાત્।
સ હિ તેષામતિયશા દેવાનામિવ વાસવઃ॥ 7-183-37 (53476)
તસ્મિન્વિનિહતે પાર્થે પાણ્ડવાઃ સૃઞ્જયૈઃ સહ।
ભવિષ્યન્તિ ગતાત્માનઃ સુરા ઇવ નિરગ્નયઃ॥ 7-183-38 (53477)
તથેતિ ચ પ્રતિજ્ઞાતં કર્ણેન શિનિપુઙ્ગવ।
હૃદિ નિત્યં ચ કર્ણસ્ય વધો ગાણ્ડીવધન્વનઃ॥ 7-183-39 (53478)
અહમેવ તુ રાધેયં મોહયામિ યુધાંવર।
તતો નાવાસૃજચ્છક્તિં પાણ્ડવે શ્વેતવાહને॥ 7-183-40 (53479)
ફલ્ગુનસ્ય હિ સા મૃત્યુરિતિ ચિન્તયતોઽનિશમ્।
ન નિદ્રા ન ચ મે હાર્ષો મનસોઽસ્તિ યુધાંવર॥ 7-183-41 (53480)
ઘટોત્કચે વ્યંસિતાં તુ દૃષ્ટ્વા તાં શિનિપુઙ્ગવ।
મૃત્યોરાસ્યાન્તરાન્મુક્તં પસ્યામ્યદ્ય ધનઞ્જયમ્॥ 7-183-42 (53481)
ન પિતા ન ચ મે માતા ન યૂયં ભ્રાતરસ્તથા।
ન ચ પ્રાણાસ્તથા રક્ષ્યા યથા બીભત્સુરાહવે॥ 7-183-43 (53482)
ત્રૈલોક્યરાજ્યાદ્યત્કિઞ્ચિદ્ભવેદન્યત્સુદુર્લભમ્।
નેચ્છેયં સાત્વતાહં તદ્વિના પાર્થં ધનઞ્જયમ્॥ 7-183-44 (53483)
અતઃ પ્રહર્ષઃ સુમહાન્યુયુધાનાદ્ય મેઽભવત્।
મૃતં પ્રત્યાગતમિવ દૃષ્ટ્વા પાર્થં ધનઞ્જયમ્॥ 7-183-45 (53484)
અતશ્ચ પ્રહિતો યુદ્ધે મયા કર્ણાય રાક્ષસઃ।
ન હ્યન્યઃ સમરે રાત્રૌ શક્તઃ કર્ણં પ્રબાધિતુમ્॥ 7-183-46 (53485)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-183-47x (4753)
ઇતિ સાત્યકયે પ્રાહ તદા દેવકિનન્દનઃ।
ધનઞ્જયહિતે યુક્તસ્તત્પ્રિયે સતતં રતઃ॥ ॥ 7-183-47 (53486)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ ઘટોત્કચવધપર્વણિ ચતુર્દશરાત્રિયુદ્ધે ત્ર્યશીત્યધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥ 183 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-183-7 હિયેત્ હિયેત॥ 5-183-11 એતત્પ્રકૃતશક્ત્યાર્જુનહનનમ્॥ 5-183-17 સવિશેષાત્ત્વમોઘાયાઃ કૃષ્ણોઽરક્ષત પાણ્ડવમ ઇતિ ઝ. પાઠઃ। એષ કૃત્સ્નઃ જયમ્પ્રતિ અર્જુનસ્યેત્યર્થઃ॥ 5-183-38 નિરગ્નયોઽગ્નિંવિના મુખહીના ઇવેત્યર્થઃ॥ 5-183-47 હિતે આમુષ્મિકે શ્રેયસિ। પ્રિયે ઐહિકે કલ્યાણે॥ 5-183-183 વ્યશીત્યધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 184
॥ શ્રીઃ ॥
7.184. અધ્યાયઃ 184
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
કર્ણશક્તેર્ઘટોત્કચવધેન વૈફલ્યાદ્ધૃતરાષ્ટ્રેણ શોચનમ્॥ 1 ॥ યુધિષ્ઠિરેણ કૃષ્ણે ઘટોત્કચકૃતોપકારનિવેદનપૂર્વકં શોચન॥ 2 ॥ વ્યાસેન ક્રોધાત્કર્ણજિઘાંસયા ગચ્છન્તં યુધિષ્ઠિરમેત્ય સમાશ્વાસનેન તં નિવર્ત્ય પુનરન્તર્ધાનમ્॥ 3 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-184-0 (53487)
ધૃતરાષ્ટ્ર ઉવાચ। 7-184-0x (4754)
કર્ણદુર્યોધનાદીનાં શકુનેઃ સૌબલસ્ય ચ।
અપનીતં મહત્તાત તવ ચૈવ વિશેષતઃ॥ 7-184-1 (53488)
યદિ જાનીથ તાં શક્તિમેકઘ્નીં સતતં રણે।
અનિવાર્યામસહ્યાં ચ દેવૈરપિ સવાસવૈઃ॥ 7-184-2 (53489)
સા કિમર્થં તુ કર્ણેન પ્રવૃત્તે સમરે પુરા।
ન દેવકીસુતે મુક્તા ફલ્ગુને વાઽપિ સઞ્જય॥ 7-184-3 (53490)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-184-4x (4755)
સઙ્ગ્રામાદ્વિનિવૃત્તાનાં સર્વેષાં નો વિશામ્પતે।
રાત્રૌ કુરુકુલશ્રેષ્ઠ મન્ત્રોઽયં સમજાયત॥ 7-184-4 (53491)
પ્રભાતમાત્રે શ્વોભૂતે કેશવાયાર્જુનાય વા।
શક્તિરેષા હિ મોક્તવ્યા કર્ણકર્ણેનિ નિત્યશઃ॥ 7-184-5 (53492)
તતઃ પ્રભાતસમયે રાજન્કર્ણસ્ય દૈવતૈઃ।
અન્યેષાં ચૈવ યોધાનાં સા બુદ્ધિર્નાશ્યતે પુનઃ॥ 7-184-6 (53493)
દૈવમેવ પરં મન્યે યત્કર્ણો હસ્તસંસ્થયા।
ન જઘાન રણે પાર્થં કૃષ્ણં વા દેવકીસુતમ્॥ 7-184-7 (53494)
તસ્ય હસ્તસ્થિતા શક્તિઃ કાલરાત્રિરિવોદ્યતા।
દૈવોપહતબુદ્ધિત્વાન્ન તાં કર્ણો વિમુક્તવાન્॥ 7-184-8 (53495)
કૃષ્ણે વા દેવકીપુત્રે મોહિતો દેવમાયયા।
પાર્થે વા શક્રકલ્પે વૈ વધાર્થં વાસવીં પ્રભો॥ 7-184-9 (53496)
ધૃતરાષ્ટ્ર ઉવાચ। 7-184-10x (4756)
દૈવેનોપહતા યૂયં સ્વબુદ્ધ્યા કેશવસ્ય ચ।
ગતા હિ વાસવી હત્વા તૃણભૂતં ઘટોત્કચમ્॥ 7-184-10 (53497)
કર્ણશ્ચ મમ પુત્રાશ્ચ સર્વે ચાન્યે ચ પાર્થિવાઃ।
તેન વૈ દુષ્પ્રણીતેન ગતા વૈવસ્વતક્ષયમ્॥ 7-184-11 (53498)
ભૂય એવ તુ મે શંસ યથા યુદ્ધમવર્તત।
કૃરૂણાં પાણ્ડવાનાં ચ હૈડિમ્બૌ નિહતે તદા॥ 7-184-12 (53499)
યે ચ તેઽભ્યદ્રવન્દ્રોણં વ્યૂઢાનીકાઃ પ્રહારિણઃ।
સૃઞ્જયાઃ સહ પાઞ્ચાલૈસ્તેઽપ્યકુર્વન્કથં રણમ્॥ 7-184-13 (53500)
સૌમદત્તેર્વધાદ્દ્રોણમાયાન્તં સૈન્ધવસ્ય ચ।
અમર્ષાજ્જીવિતં ત્યક્ત્વા ગાહમાનં વરૂથિનીમ્॥ 7-184-14 (53501)
જૃમ્ભમાણમિવ વ્યાઘ્રં વ્યાત્તાનનમિવાન્તકમ્।
કથં પ્રત્યુદ્યયુર્દ્રોણમસ્યન્તં પાણ્ડુસૃઞ્જયાઃ॥ 7-184-15 (53502)
આચાર્યં યે ચ તેઽરક્ષન્દુર્યોધનપુરોગમાઃ।
દ્રૌણિકર્ણકૃપાસ્તાત તે વાઽકુર્વન્કિમાહવે॥ 7-184-16 (53503)
ભારદ્વાજં જિઘાંસન્તૌ સવ્યસાચિવૃકીદરૌ।
સમાર્ચ્છન્મામકા યુદ્ધે કથં સઞ્જય શંસ મે॥ 7-184-17 (53504)
સિન્ધુરાજવધેનેમે ઘટોત્કચવધેન તે।
અમર્પિતાઃ સુસઙ્ક્રુદ્ધા રણં ચક્રુઃ કથં નિશિ॥ 7-184-18 (53505)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-184-19x (4757)
હતે ઘટોત્કચે રાજન્કર્ણેન નિશિ રાક્ષસે।
પ્રણદત્સુ ચ હૃષ્ટેષુ તાવકેષુ યુયુત્સુષુ॥ 7-184-19 (53506)
આપતત્સુ ચ વેગેન વધ્યમાને બલેઽપિ ચ।
વિગાઢાયાં રજન્યાં ચ રાજા દૈન્યં પરં ગતઃ॥ 7-184-20 (53507)
અબ્રવીચ્ચ મહાબાહુર્ભીમસેનમિદં વચઃ।
આવારય મહાબાહો ધાર્તરાષ્ટ્રસ્ય વાહિનીમ્॥ 7-184-21 (53508)
હૈડિમ્બેશ્ચૈવ ઘાતેન મોહો મામાવિશન્મહાન્।
એવં ભીમં સમાદિશ્ય સ્વરથે સમુપાવિશત્॥ 7-184-22 (53509)
અશ્રુપૂર્ણમુખો રાજા નિઃશ્વસંશ્ચ પુનઃપુનઃ।
કશ્મલં પ્રાવિશદ્ધોરં દૃષ્ટ્વા કર્ણસ્ય વિક્રમમ્॥ 7-184-23 (53510)
તં તથા વ્યથિતં દૃષ્ટ્વા કૃષ્ણો વચનમબ્રવીત્॥ 7-184-24 (53511)
મા વ્યથાં કુરુ કૌન્તેય નૈતત્ત્વય્યુપપદ્યતે।
વૈક્લવ્યં ભરતશ્રેષ્ઠ યથા પ્રાકૃતપૂરુષે॥ 7-184-25 (53512)
ઉત્તિષ્ઠ રાજન્યુધ્વસ્વ વહ ગુર્વીં ધુરં વિભો।
ત્વયિ વૈક્લવ્યમાપન્ને સંશયો વિજયે ભવેત્॥ 7-184-26 (53513)
શ્રુત્વા કૃષ્ણસ્ય વચનં ધર્મરાજો યુધિષ્ઠિરઃ।
વિમૃજ્ય નેત્રે પાણિભ્યાં કૃષ્ણં વચનમબ્રવીત્॥ 7-184-27 (53514)
વિદિતા મે મહાબાહો ધર્માણાં પરમા ગતિઃ।
બ્રહ્મહત્યાફલં તસ્ય યઃ કૃતં નાવબુધ્યતે॥ 7-184-28 (53515)
અસ્માકં હિ વનસ્થાનાં હૈડિમ્બેન મહાત્સના।
બાલેનાપિ સતા તેન કૃતં સાહ્યં જનાર્દન॥ 7-184-29 (53516)
અસ્ત્રહેતોર્ગતં જ્ઞાત્વા પાણ્ડવં સ્વેતવાહનમ્।
અસૌ કૃષ્ણ મહેષ્વાસઃ કામ્યકે મામુપસ્થિતઃ॥ 7-184-30 (53517)
ઉષિતશ્ચ સહાસ્માભિર્યાવન્નાસીદ્ધનઞ્જયઃ।
ગન્ધમાદનયાત્રાયાં દુર્ગેભ્યશ્ચ સ્મ તારિતાઃ।
પાઞ્ચાલી ચ પરિશ્રાન્તા પૃષ્ઠેનોઢા મહાત્મના॥ 7-184-31 (53518)
આરમ્ભાંશ્ચૈવ યુદ્ધાનાં યદેષ કૃતવાન્પ્રભો।
મદર્થે દુષ્કરં કર્મ કૃતં તેન મહાહવે॥ 7-184-32 (53519)
સ્વભાવાદ્યા ચ મે પ્રીતિઃ સહદેવે જનાર્દન।
સૈવ મે દ્વિગુણા પ્રીતી રાક્ષસેન્દ્રે ઘટોત્કચે॥ 7-184-33 (53520)
ભક્તશ્ચ મેહાબાહુઃ પ્રિયોઽસ્યાહં પ્રિયશ્ચ મે।
તેન વિન્દામિ વાર્ષ્ણેય કશ્મલં શોકતાપિતાઃ॥ 7-184-34 (53521)
પશ્ય સૈન્યાનિ વાર્ષ્ણેય દ્રાવ્યમાણાનિ કૌરવૈઃ।
દ્રોણકર્ણૌ તુ સંયત્તૌ પશ્ય યુદ્ધે મહારથૌ॥ 7-184-35 (53522)
નિશીથે પાણ્ડવં સૈન્યમાભ્યાં માધવ મર્દિતમ્।
ગજાભ્યામિવ મત્તાભ્યાં યથા નલવનં મહત્॥ 7-184-36 (53523)
અનાદૃત્ય બલં બાહ્વોર્ભીમસેનસ્ય માધવ।
ચિત્રાસ્ત્રતાં ચ પાર્થસ્ય વિક્રમન્તે ચ કૌરવાઃ॥ 7-184-37 (53524)
એષ દ્રોણશ્ચ કર્ણશ્ચ રાજા ચૈવ સુયોધનઃ।
નિહત્ય રાક્ષસં યુદ્ધે હૃષ્ટા નર્દન્તિ સંયુગે॥ 7-184-38 (53525)
કથં વાઽસમાસુ જીવત્સુ ત્વયિ ચૈવ જનાર્દન।
હૈડિમ્બિઃ પ્રાપ્તવાન્મૃત્યં સૂતપુત્રેણ સઙ્ગતઃ॥ 7-184-39 (53526)
કદર્થીકૃત્ય નઃ સર્વાન્પશ્યતઃ સવ્યસાચિનઃ।
નિહતો રાક્ષસઃ કૃષ્ણ ભૈમસેનિર્મહાબલઃ॥ 7-184-40 (53527)
યદાઽભિમન્યુર્નિહતો ધાર્તરાષ્ટ્રૈર્દુરાત્મભિઃ।
નાસીત્તત્ર રણે કૃષ્ણ સવ્યસાચી મહારથઃ॥ 7-184-41 (53528)
નિરુદ્વાશ્ચ વયં સર્વે સૈન્ધવેન દુરાત્મના।
નિમિત્તમભવદ્દ્રોણઃ સપુત્રસ્તત્ર કર્મણિ॥ 7-184-42 (53529)
ઉપદિષ્ટો વધોપાયઃ કર્ણસ્ય ગુરુણા સ્વયમ્।
વ્યાયચ્છતશ્ચ ખઙ્ગેન દ્વિધા ખઙ્ગં ચકાર હ॥ 7-184-43 (53530)
વ્યસને વર્તમાનસ્ય કૃતવર્મા નૃશંસવત્।
અશ્વાઞ્જઘાન સહસા તથોભૌ પાર્ષ્ણિસારથી।
તથેતરે મહેષ્વાસાઃ સૌભદ્રં યુધ્યપાતયન્॥ 7-184-44 (53531)
અલ્પે ચ કારણે કૃષ્ણ હતો ગાણ્ડીવધન્વના।
સૈન્ધવો યાદવશ્રેષ્ઠ તચ્ચ નાતિપ્રિયં મમ॥ 7-184-45 (53532)
યદિ શત્રુવધો ન્યાય્યો ભવેત્કર્તું હિ પાણ્ડવૈઃ।
કર્ણદ્રોણૌ રણે પૂર્વં હન્તવ્યાવિતિ મે મતિઃ॥ 7-184-46 (53533)
એતૌ હિ મૂલં દુઃખાનામસ્માકં પુરુષર્ષભ।
એતૌ રણે સમાસાદ્ય સમાશ્વસ્તઃ સુયોધનઃ॥ 7-184-47 (53534)
યત્ર વધ્યો ભવેદ્દ્રોણઃ સૂતપુત્રશ્ચ સાનુગઃ।
તત્રાવધીન્મહાબાહુઃ સૈન્ધવં દૂરવાસિનમ્॥ 7-184-48 (53535)
અવશ્યં તુ મયા કાર્યઃ સૂતપુત્રસ્ય નિગ્રહઃ।
તતો યાસ્યામ્યહં વીર સ્વયં કર્ણજિઘાંસયા॥ 7-184-49 (53536)
ભીમસેનો મહાબાહુર્દ્રોણાનીકેન સઙ્ગતઃ॥ 7-184-50 (53537)
એવમુક્ત્વા યયૌ તૂર્ણં ત્વરમાણો યુધિષ્ઠિરઃ।
સ વિષ્ફાર્ય મહચ્ચાપં શઙ્ખં પ્રધ્માપ્ય ભૈરવમ્॥ 7-184-51 (53538)
તતો રથસહસ્રેણ ગજાનાં ચ શતૈસ્ત્રિભિઃ।
વાજિભિઃ પઞ્ચસાહસ્રૈઃ પાઞ્ચાલૈઃ સપ્રભદ્રકૈઃ।
વૃતઃ શિખણ્ડી તવરિતો રાજાનં પૃષ્ઠતોઽન્વયાત્॥ 7-184-52 (53539)
તતો ભેરીઃ સમાજઘ્નુઃ પણવાનકગોમુખાન્।
શહ્ખશબ્દરવાંશ્ચૈવ પાણિશબ્દાંશ્ચ દંશિતાઃ।
પાઞ્ચાલાઃ પાણ્ડવાશ્ચૈવ યુધિષ્ઠિરપુરોગમાઃ॥ 7-184-53 (53540)
તતોઽબ્રવીન્મહાબાહુર્વાસુદેવો ધનઞ્જયમ્॥ 7-184-54 (53541)
એષ પ્રયાતિ ત્વરિતઃ ક્રોધાવિષ્ટો યુધિષ્ઠિરઃ।
જિઘાંસુઃ સૂતપુત્રસ્ય તસ્યોપેક્ષા ન યુજ્યતે॥ 7-184-55 (53542)
એવમુક્ત્વા હૃષીકેશઃ શીઘ્રમશ્વાનચોદયત્।
દૂરં પ્રયાન્તં રાજાનમન્વગચ્છજ્જનાર્દનઃ॥ 7-184-56 (53543)
તં દૃષ્ટ્વા સહસા યાન્તં ભૂતપુત્રજિઘાંસયા।
શોકોપહતસઙ્કલ્પં દહ્યમાનમિવાગ્નિના।
અભિગમ્યાબ્રવીદ્વ્યાસો ધર્મપુત્રં યુધિષ્ઠિરમ્॥ 7-184-57 (53544)
વ્યાસ ઉવાચ। 7-184-58x (4758)
કર્ણમાસાદ્ય સઙ્ગ્રામે દિષ્ટ્યા જીવતિ ફલ્ગુનઃ॥ 7-184-58 (53545)
સવ્યસાચિવધાકાઙ્ક્ષી શક્તિં રક્ષિતવાન્હિ સઃ।
ન ચાગાદ્દ્વૈરથં જિષ્ણુર્દિષ્ટ્યા તેન મહારણે॥ 7-184-59 (53546)
સૃજેતાં સ્પર્ધિનાવેતૌ દિવ્યાન્યસ્ત્રાણિ સર્વશઃ।
વધ્માનેષુ ચાસ્ત્રેષુ પીડિતઃ સૂતનન્દનઃ॥ 7-184-60 (53547)
વાસવીં સમરે શક્તિં ધ્રુવં મુઞ્ચેદ્યુધિષ્ઠિર।
તતો ભવેત્તે વ્યસનં ઘોરં ભરતસત્તમ॥ 7-184-61 (53548)
દિષ્ટ્યા રક્ષો હતં યુદ્ધે સૂતપુત્રેણ માનદ।
વાસવીં કારણં કૃત્વા કાલેનોપહતો હ્યસૌ॥ 7-184-62 (53549)
તવૈવ કારણાદ્રક્ષો નિહતં તાત સંયુગે।
મા ક્રુધો ભરતશ્રેષ્ઠ મા ચ શોકે મનઃ કૃથાઃ॥ 7-184-63 (53550)
પ્રાણિનામિહ સર્વેષામેષા નિષ્ઠા યુધિષ્ઠિર।
ભ્રાતૃભિઃ સહિતઃ સર્વૈઃ પાર્થિવૈશ્ચ મહાત્મભિઃ॥ 7-184-64 (53551)
કૌરવાન્સમરે રાજન્પ્રતિયુધ્યસ્વ ભારત।
પઞ્ચમે દિવસે તાત પૃથિવી તે ભવિષ્યતિ॥ 7-184-65 (53552)
નિત્યં ચ પુરુષવ્યાઘ્ર ધર્મમેવાનુચિન્તય।
આનૃશંસ્યં તપો દાનં ક્ષમાં સત્યં ચ પાણ્ડવ॥ 7-184-66 (53553)
સેવેથાઃ પરમપ્રીતો યતો ધર્મસ્તતો જયઃ।
ઇત્યુક્ત્વા પાણ્ડવં વ્યાસસ્તત્રૈવાન્તરધીયત॥ ॥ 7-184-67 (53554)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ ઘટોત્કચવધપર્વણિ ચતુર્દશરાત્રિયુદ્ધે ચતુરશીત્યધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥ 184 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-184-1 મહત્ જયાલમ્બનમમોઘશક્તિરૂપમિતિ શેષઃ। અપનીતં ના શિતમ્। મહદપનીતં અન્યાય ઇતિ વા॥ 5-184-11 દુષ્પ્રણીતેન દુર્ન યેન॥ 5-184-32 અભિજ્ઞશ્ચૈવેતિ ઝ. પાઠઃ॥ 5-184-184 ચતુરશીત્યધિકશતતમોધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 185
॥ શ્રીઃ ॥
7.185. અધ્યાયઃ 185
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
નિદ્રોપદ્રુતાનાં સૈન્યાનામર્જુનાજ્ઞયા સ્વાપેન શ્રાન્તિમપનીય ચન્દ્રોદયાનન્તરં યુદ્ધારમ્ભઃ॥ 1 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-185-0 (53555)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-185-0x (4759)
વ્યાસેનૈવમથોક્તસ્તુ ધર્મરાજો યુધિષ્ઠિરઃ।
સ્વયં કર્ણવધાદ્વીરો નિવૃત્તો ભરતર્ષભ॥ 7-185-1 (53556)
ઘટોત્કચે તુ નિહતે સૂતપુત્રેણ તા નિશામ્।
દુઃખામર્ષવશં પ્રાપ્તો ધર્મરાજો યુધિષ્ઠિરઃ॥ 7-185-2 (53557)
દૃષ્ટ્વા ભીમેન મહતીં વાર્યમાણાં ચમૂં તવ।
ધૃષ્ટદ્યુમ્નમુવાચેદં કુમ્ભયોનિં નિવારય॥ 7-185-3 (53558)
ત્વં હિ દ્રોણવિનાશાય સમુત્પન્નો હુતાશનાત્।
સશરઃ કવચી ખઙ્ગી ધન્વી ચ પરતાપનઃ।
અભિદ્રવ રણે હૃષ્ટો મા ચ તે ભીઃ કથઞ્ચન॥ 7-185-4 (53559)
જનમેજયઃ શિખણ્ડી ચ દૌર્મુખિશ્ચ યશોધરઃ।
અભિદ્રવન્તુ સંહૃષ્ટાઃ કુમ્ભયોનિં સમન્તતઃ॥ 7-185-5 (53560)
નકુલઃ સહદેવશ્ચ દ્રૌપદેયાઃ પ્રભદ્રકાઃ।
દ્રુપદશ્ચ વિરાટશ્ચ પુત્રભાતૃસમન્વિતૌ॥ 7-185-6 (53561)
સાત્યકિઃ કેકયાશ્ચૈવ પાણ્ડવશ્ચ ધનઞ્જયઃ।
અભિદ્રવન્તુ વેગેન કુમ્ભયોનિવધેપ્સયા॥ 7-185-7 (53562)
તથૈવ રથિનઃ સર્વે હસ્ત્યશ્વં યચ્ચ કિઞ્ચન।
પદાતાશ્ચ રણે દ્રોણં પાતયન્તુ મહારથમ્॥ 7-185-8 (53563)
તથાઽઽજ્ઞપ્તાસ્તુ તે સર્વે પાણ્ડવેન મહાત્મના।
અભ્યદ્રવન્ત વેગેન કુમ્ભયોનિવધેપ્સયા॥ 7-185-9 (53564)
આગચ્છતસ્તાન્સહસા સર્વોદ્યોગેન પાણ્ડવાન્।
પ્રતિજગ્રાહ સમરે દ્રોણઃ શસ્ત્રભૃતાં વરઃ॥ 7-185-10 (53565)
તતો દુર્યોધનો રાજા સર્વોદ્યોગેન પાણ્ડવાન્।
અભ્યદ્રવત્સુસઙ્ક્રુદ્ધ ઇચ્છન્દ્રોણસ્ય જીવિતમ્॥ 7-185-11 (53566)
તતઃ પ્રવવૃતે યુદ્ધં શ્રાન્તવાહનસૈનિકમ્।
પાણ્ડવાનાં કુરૂણાં ચ ગર્જતામિતરેતરમ્॥ 7-185-12 (53567)
નિદ્રાન્ધાસ્તે મહારાજ પરિશ્રાન્તાશ્ચ સંયુગે।
નાભ્યપદ્યન્ત સમરે કાઞ્ચિચ્ચેષ્ટાં મહારથાઃ॥ 7-185-13 (53568)
ત્રિયામા રજની ચૈષા ઘોરરૂપા ભયાનકા।
સહસ્રયામપ્રતિમા બભૂવ પ્રાણહારિણી॥ 7-185-14 (53569)
વધ્યતાં ચ તથા તેષાં ક્ષતાનાં ચ વિશેષતઃ।
ઘોરા રાત્રિઃ સમાજજ્ઞે નિદ્રાન્ધાનાં વિશેષતઃ॥ 7-185-15 (53570)
સર્વે હ્યાસન્નિરુત્સાહાઃ ક્ષત્રિયા દીનચેતસઃ।
તવ ચૈવ પરેષાં ચ ગતાસ્ત્રા વિગતેષવઃ॥ 7-185-16 (53571)
તે તદા પારયન્તશ્ચ ભ્રમન્તશ્ચ વિશેષતઃ।
સ્વધર્મમનુપશ્યન્તો ન જહુઃ સ્વામનીકિનીમ્॥ 7-185-17 (53572)
અસ્ત્રાણ્યન્યે સમુત્સૃજ્ય નિદ્રાન્ધાઃ શેરતે જનાઃ।
રથેષ્વન્યે ગજેષ્વન્યે હયેષ્વન્યે ચ ભારત॥ 7-185-18 (53573)
નિદ્રાન્ધા નો બુબુધિરે કાઞ્ચિચ્ચેષ્ટાં નરાધિપ।
તાનન્યે સમરે યોધાઃ પ્રેષયન્તિ યમક્ષયમ્॥ 7-185-19 (53574)
સ્વપ્નાયમાનાંસ્ત્વપરે પરાનતિવિચેતસઃ।
આત્માનં સમરે જઘ્નુઃ સ્વાનેવ ચ પરાનપિ॥ 7-185-20 (53575)
નાનાવાચો વિમુઞ્ચન્તો નિદ્રાન્ધાસ્તે મહારણે॥ 7-185-21 (53576)
અસ્માકં ચ મહારાજ પરેભ્યો બહવો જનાઃ।
યોદ્ધવ્યમિતિ તિષ્ઠન્તો નિદાસંરક્તલોચનાઃ॥ 7-185-22 (53577)
સંસર્પન્તો રણે કેચિન્નિદ્રાન્ધાસ્તે તથાપરાન્।
જઘ્રુઃ શૂરા રણે શૂરાંસ્તસ્મિંસ્તમસિ દારુણે॥ 7-185-23 (53578)
હન્યમાનમથાત્માવનં પરૈશ્ચ બહવો જનાઃ।
નાભ્યજાનન્ત સમરે નિદ્રયા મોહિતા ભૃશમ્॥ 7-185-24 (53579)
તેષામેતાદૃશીં ચેષ્ટાં વિજ્ઞાય પુરુષર્ષભઃ।
ઉવાચ વાક્યં બીભત્સુરુચ્ચૈઃ સન્નાદયન્દિશઃ॥ 7-185-25 (53580)
શ્રાન્તા ભવન્તો નિદ્રાન્ધાઃ સર્વ એવ સવાહનાઃ।
તમસા ચ વૃતે સૈન્યે રજસા બહુલેન ચ॥ 7-185-26 (53581)
તે યૂયં યદિ મન્યધ્વમુપારમત સૈનિકાઃ।
નિમીલયત ચાત્રૈવ રણભૂમૌ મુહૂર્તકમ્॥ 7-185-27 (53582)
તતો વિનિદ્રા વિશ્રાન્તાશ્ચન્દ્રમસ્યુદિતે પુનઃ।
સંસાધયિષ્યથાન્યોન્યં સ્વર્ગાય કુરુપાણ્ડવાઃ॥ 7-185-28 (53583)
તદ્વચઃ સર્વધર્મજ્ઞા ધાર્મિકસ્ય વિશામ્પતે।
અરોચયન્ત સૈન્યાનિ તથા ચાન્યોન્યમબ્રુવન્॥ 7-185-29 (53584)
ચુક્રુશુઃ કર્ણકર્ણેનિ તથા દુર્યોધનેતિ ચ।
ઉપારમત પાણ્ડૂનાં વિરતા હિ વરૂથિની॥ 7-185-30 (53585)
તથા વિક્રોશમાનસ્ય ફલ્ગુનસ્ય તતસ્તતઃ।
ઉપારમત પાણ્ડૂનાં સેના તવ ચ ભારત॥ 7-185-31 (53586)
તામસ્ય વાચં દેવાશ્ચ ઋષયશ્ચ મહાત્મનઃ।
સર્વસૈન્યાનિ ચાક્ષુદ્રાં પ્રહૃષ્ટાઃ પ્રત્યપૂજયન્॥ 7-185-32 (53587)
તત્સમ્પૂજ્ય વચોઽક્રૂરં સર્વસૈન્યાનિ ભારત।
મુહૂર્તમસ્વપન્રાજઞ્શ્રાન્તાનિ ભરતર્ષભ॥ 7-185-33 (53588)
સા તુ સમ્પ્રાપ્ય વિશ્રામં ધ્વજિની તવ ભારત।
સુખમાપ્તવતી વીરમર્જુનં પ્રત્યપૂજયત્॥ 7-185-34 (53589)
ત્વયિ વેદાસ્તથાસ્ત્રાણિ ત્વયિ બુદ્ધિપરાક્રમૌ।
ધર્મસ્ત્વયિ મહાબાહો દયા ભૂતેષુ ચાનઘ॥ 7-185-35 (53590)
યચ્ચાશ્વસ્તાસ્તવેચ્છામઃ શર્મ પાર્થ તદસ્તુ તે।
મનસશ્ચ પ્રિયાનર્થાન્વીર ક્ષિપ્રમવાપ્નુહિ॥ 7-185-36 (53591)
ઇતિ તે તં નરવ્યાઘ્રં પ્રશંસન્તો મહારથાઃ।
નિદ્રયા સમવાક્ષિપ્તાસ્તૂષ્ણીમાસન્વિશામ્પતે॥ 7-185-37 (53592)
`વીરા વારણકુમ્ભેષુ સુષુપુર્યુદ્ધકર્શિતાઃ।
રાત્રૌ રતિપરિશ્રાન્તાઃ કામિનીનાં કુચેષ્વિવ'॥ 7-185-38 (53593)
અશ્વપૃષ્ઠેષુ ચાપ્યન્યે રથનીડેષુ ચાપરે।
ગજસ્કન્ધગતાશ્ચાન્યે શેરતે ચાપરે ક્ષિતૌ॥ 7-185-39 (53594)
સાયુધાઃ સગદાશ્ચૈવ સખઙ્ગાઃ સપરશ્વથાઃ।
સપ્રાસકવચાશ્ચાન્યે નરાઃ સુપ્તાઃ પૃથક્પૃથક્॥ 7-185-40 (53595)
ગજાસ્તે પન્નગાભોગૈર્હસ્તૈર્ભૂરેણુગુણ્ઠિતૈઃ।
નિદ્રાન્ધા વસુધાં ચક્રુર્ઘ્રાણનિઃ શ્વાસશીતલામ્॥ 7-185-41 (53596)
સુપ્તાઃ શુશુભિરે તત્ર નિઃશ્વસન્તો મહીતલે।
વિકીર્ણા ગિરયો યદ્વન્નિઃશ્વસદ્ભિર્મહોરગૈઃ॥ 7-185-42 (53597)
સમાં ચ વિષમાં ચક્રુઃ ખુરાગ્રૈર્વિકૃતાં મહીમ્।
હયાઃ કાઞ્ચનયોક્ત્રાસ્તે કેસરાલમ્બિભિર્યુગૈઃ।
સુષુપુસ્તત્ર રાજેન્દ્ર યુક્તા વાહેષુ સર્વશઃ॥ 7-185-43 (53598)
એવં હયાશ્ચ નાગાશ્ચ યોધાશ્ચ ભરતર્પભ।
યુદ્ધાદ્વિરમ્ય સુષુપુઃ શ્રમેણ મહતાઽન્વિતાઃ॥ 7-185-44 (53599)
તત્તથા નિદ્રયા ભગ્નં તદ્બભૌ નિઃસ્વનં બલમ્।
કુશલૈઃ શિલ્પિભિર્ન્યસ્તં પટે ચિત્રમિવાદ્ભુતમ્॥ 7-185-45 (53600)
તે ક્ષત્રિયાઃ કુણ્ડલિનો યુવાનઃ
પરસ્પરં સાયકવિક્ષતાઙ્ગાઃ।
કુમ્ભેષુ લીનાઃ સુષુપુર્ગજાનાં
કુચેષુ લગ્ના ઇવ કામિનીનામ્॥ 7-185-46 (53601)
તતઃ કુમુદનાથેન કામિનીગણ્ડપાણ્ડુના।
નેત્રાનન્દેન ચન્દ્રેણ માહેન્દ્રી દિગલઙ્કૃતા॥ 7-185-47 (53602)
દશશતાક્ષકકુબ્દરિનિઃસૃતઃ
કિરણકેસરભાસુરપિઞ્જરઃ।
તિમિરવારણવૃથવિદારણઃ
સમુદિયાદુદયાચલકેસરી॥ 7-185-48 (53603)
હરવૃષોત્તમગાત્રસમદ્યુતિઃ
સ્મરશરાસનપૂર્ણસમપ્રભઃ।
નવવધૃસ્મિતચારુમનોહરઃ
પ્રવિસૃતઃ કુમુદાકરબાન્ધવઃ॥ 7-185-49 (53604)
તતો મુહૂર્તાદ્ભગવાન્પુરસ્તાચ્છશલક્ષણઃ।
અરુણં દર્શયામાસ ગ્રસઞ્જ્યોતિઃ પ્રભાં પ્રભુઃ॥ 7-185-50 (53605)
અરુણસ્ય તુ તસ્યાનુ જાતરૂપસમપ્રભમ્।
રશ્મિજાલં મહચ્ચન્દ્રો મન્દં મન્દમવાસૃજત્॥ 7-185-51 (53606)
ઉત્સારયન્તઃ પ્રભયા તમસ્તે ચન્દ્રરશ્મયઃ।
પર્યગચ્છઞ્છનૈઃ સર્વા દિશઃ ખં ચ ક્ષિતિં તથા॥ 7-185-52 (53607)
તતો મુહૂર્તાદ્ભુવનં જ્યોતિર્ભૂતમિવાભવત્।
અપ્રખ્યમપ્રકાશં ચ જગામાશુ તમસ્તથા॥ 7-185-53 (53608)
પ્રતિપ્રકાશિતે લોકે દિવાભૂતે નિશાકરે।
વિચેરુર્ન વિચેરુશ્ચ રાજન્નક્તઞ્ચરાસ્તતઃ॥ 7-185-54 (53609)
બોધ્યમાનં તુ તત્સૈન્યં રાજંશ્ચન્દ્રસ્ય રશ્મિભિઃ।
બુબુધે શતપત્રાણાં વનં સૂર્યાંશુભિર્યથા॥ 7-185-55 (53610)
યથા ચન્દ્રોદયોદ્ધૂતઃ ક્ષુભિતઃ સાગરોઽભવત્।
તથા ચન્દ્રોદયોદ્ધૂતઃ ક્ષુભિતશ્ચ બલાર્ણવઃ॥ 7-185-56 (53611)
તતઃ પ્રવવૃતે યુદ્ધં પુનરેવ વિશામ્પતે।
લોકે લોકવિનાશાય પરં લોકમભીપ્સતામ્॥ ॥ 7-185-57 (53612)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ દ્રોણવધપર્વણિ ચતુર્દશરાત્રિયુદ્ધે પઞ્ચાશીત્યધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥ 185 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-185-28 સઙ્ગ્રામમિતિ ઝ.પાઠઃ॥ 5-185-185 પઞ્ચાશીત્યધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 186
॥ શ્રીઃ ॥
7.186. અધ્યાયઃ 186
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
દુર્યોધનોપાલમ્ભકોપિતેન દ્રોણેન પાર્થદુર્યોધનપ્રશંસાધિક્ષેપપૂર્વકં રણાય નિઃસરણમ્॥ 1 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-186-0 (53613)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-186-0x (4760)
તતો દુર્યોધનો દ્રોમમભિગમ્યાબ્રવીદિદમ્।
અમર્ષવશમાપન્નો જનયન્હર્ષતેજસી॥ 7-186-1 (53614)
દુર્યોધન ઉવાચ। 7-186-2x (4761)
ન મર્ષણીયાઃ સઙ્ગ્રામે વિશ્રમન્તઃ શ્રમાન્વિતાઃ।
સપત્ના ગ્લાનમનસો લબ્ધલક્ષા વિશેષતઃ॥ 7-186-2 (53615)
યત્તુ મર્ષિતમસ્માભિર્ભવતઃ પ્રિયકામ્યયા।
ત એતે પરિવિશ્રાન્તાઃ પાણ્ડવા બલવત્તરાઃ॥ 7-186-3 (53616)
સર્વથા પરિહીનાઃ સ્મ તેજસા ચ બલેન ચ।
ભવતા પાલ્યમાનાસ્તે વિવર્ધન્તે પુનઃપુનઃ॥ 7-186-4 (53617)
દિવ્યાન્યસ્ત્રાણિ સર્વાણિ બ્રાહ્માદીનિ ચ યાનિ હ।
તાનિ સર્વામિ તિષ્ઠન્તિ ભવત્યેવ વિશેષતઃ॥ 7-186-5 (53618)
ન પાણ્ડવેયા ન વયં નાન્યે લોકે ધનુર્ધરાઃ।
યુધ્યમાનસ્ય તે તુલ્યાઃ સત્યમેતદ્બ્રવીમિ તે॥ 7-186-6 (53619)
સસુરાસુરગન્ધર્વાનિમાઁલોકાન્દ્વિજોત્તમ।
સર્વાસ્ત્રવિદ્ભવાન્હન્યાદ્દિવ્યૈરસ્ત્રૈર્ન સંશયઃ॥ 7-186-7 (53620)
સ ભવાન્મર્ષયત્યેનાંસ્તવ તુલ્યાનવેત્ય ચ।
શિષ્યત્વં વા પુરસ્કૃત્ય મમ વા મન્દભાગ્યતામ્॥ 7-186-8 (53621)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-186-9x (4762)
એવમુદ્ધર્ષિતો દ્રોણઃ કોપિતશ્ચ સુતેન તે।
સમન્યુરબ્રવીદ્રાજન્દુર્યોધનમિદં વચઃ॥ 7-186-9 (53622)
સ્થવિરઃ સન્પરં શક્ત્યા ઘટે દુર્યોધનાહવે।
અતઃ પરં મયા કાર્યં ક્ષુદ્રં વિજયગૃદ્ધિના।
અનસ્ત્રવિદયં સર્વો હન્તવ્યોઽસ્ત્રવિદા જનઃ॥ 7-186-10 (53623)
યદ્ભવાન્મન્યતે ચાપિ શુભં વા યદિ વાઽશુભમ્।
તદ્વૈ કર્તાઽસ્મિ કૌરવ્ય વચનાત્તવ નાન્યથા॥ 7-186-11 (53625)
નિહત્ય સર્વપાઞ્ચાલાન્યુદ્ધે કૃત્વા પરાક્રમમ્।
વિમોક્ષ્યે કવચં રાજન્સત્યેનાયુધમાલભે॥ 7-186-12 (53626)
મન્યસે યચ્ચ કૌન્તેયમર્જુનં શ્રાન્તમાહવે।
તસ્ય વીર્યં મહાબાહો શૃણુ સત્યેન કૌરવ॥ 7-186-13 (53627)
તં ન દેવા ન ગન્ધર્વા ન યક્ષા ન ચ રાક્ષસાઃ।
ઉત્સહન્તે રણે જેતું કુપિતં સવ્યસાચિનમ્॥ 7-186-14 (53628)
ખાણ્ડવે યેન ભગવાન્પ્રત્યુદ્યાતઃ સુરેશ્વરઃ।
સાયકૈર્વારિતશ્ચાપિ વર્ષમાણો મહાત્મના॥ 7-186-15 (53629)
યક્ષા નાગાસ્તથા દૈત્યા યે ચાન્યે બલગર્વિતાઃ।
નિહતાઃ પુરુષેન્દ્રેણ તચ્ચાપિ વિદિતં તવ॥ 7-186-16 (53630)
ગન્ધર્વા ઘોષયાત્રાયાં ચિત્રસેનાદયો જિતાઃ।
યૂયં તૈર્હ્રિયમાણાશ્ચ મોક્ષિતા દૃઢધન્વના॥ 7-186-17 (53631)
નિવાતકવચાશ્ચાપિ દેવાનાં શત્રવસ્તથા।
સુરૈરવધ્યાઃ સઙ્ગ્રામે તેન વીરેણ નિર્જિતાઃ॥ 7-186-18 (53632)
દાનવાનાં સહસ્રાણિ હિરણ્યપુરવાસિનામ્।
વિજિગ્યે પુરુષવ્યાઘ્રઃ સ શક્યો માનુષૈઃ કથમ્॥ 7-186-19 (53633)
પ્રત્યક્ષં ચૈવ તે સર્વં યથા બલમિદં તવ।
ક્ષપિતં પાણ્ડુપુત્રેણ ચેષ્ટતાં નો વિશામ્પતે॥ 7-186-20 (53634)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-186-21x (4763)
તં તદાઽભિપ્રશંસન્તમર્જુનં કુપિતસ્તદા।
દ્રોણં તવ સુતો રાજન્પુનરેવેદમબ્રવીત્॥ 7-186-21 (53635)
અહં દુઃશાસનઃ કર્ણઃ શકુનિર્માતુલશ્ચ મે।
હનિષ્યામોઽર્જુનં સઙ્ખ્યે દ્વિધા કૃત્વાઽદ્ય ભારતીમ્।
`તિષ્ઠ સ ત્વં મહાબાહો નિત્યં શિષ્યઃ પ્રિયસ્તવ'॥ 7-186-22 (53636)
તસ્ય તદ્વચનં શ્રુત્વા ભારદ્વાજો હસન્નિવ।
અન્વવર્તત રાજાનં સ્વસ્તિ તેઽસ્ત્વિતિ ચાબ્રવીત્॥ 7-186-23 (53637)
કો હિ ગાણ્ડીવધન્વાનં જ્વલન્તમિવ તેજસા।
અક્ષયં ક્ષપયેત્કશ્ચિત્ક્ષત્રિયઃ ક્ષત્રિયર્ષભમ્॥ 7-186-24 (53638)
તં ન વિત્તપતિર્નેન્દ્રો ન યમો ન જલેશ્વરઃ।
નાસુરોરગરક્ષાંસિ ક્ષપયેયુઃ સહાયુધમ્॥ 7-186-25 (53639)
મૂઢાસ્ત્વેતાનિ ભાષન્તે યાનીમાન્યાત્થ ભારત।
યુદ્ધે હ્યર્જુનમાસાદ્ય સ્વસ્તિમાન્કો વ્રજેદ્ગૃહાન્॥ 7-186-26 (53640)
ત્વં તુ સર્વાભિશઙ્કિત્વાન્નિષ્ઠુરઃ પાપનિશ્ચયઃ।
શ્રેયસસ્ત્વદ્ધિતે યુક્તાંસ્તત્તદ્વક્તુમિહેચ્છસિ॥ 7-186-27 (53641)
ગચ્છ ત્વમપિ કૌન્તેયમાત્માર્થે જહિ માચિરમ્।
ત્વમપ્યાશંસસે યોદ્ધું કુલજઃ ક્ષત્રિયો હ્યસિ॥ 7-186-28 (53642)
ઇમાન્કિં ક્ષત્રિયાન્સર્વાન્ઘાતયિષ્યસ્યનાગસઃ।
ત્વસ્ય મૂલં વૈરસ્ય તસ્માદાસાદયાર્જુનમ્॥ 7-186-29 (53643)
એષ તે માતુલઃ પ્રાજ્ઞઃ ક્ષત્રધર્મમનુવ્રતઃ।
દુર્દ્યુતદેવી ગાન્ધારે પ્રયાત્વર્જુનમાહવે॥ 7-186-30 (53644)
એષોઽક્ષકુશલો જિહ્મો દ્યૂતકૃત્કિતવઃ શઠઃ।
દેવિતા નિકૃતિપ્રજ્ઞો યુધિ જેષ્યતિ પાણ્ડવાન્॥ 7-186-31 (53645)
ત્વયા કથિતમત્યર્થં કર્ણેન સહ હૃષ્ટવત્।
અસકૃચ્છૂન્યવન્મોહાદ્વૃતરાષ્ટ્રસ્ય શૃણ્વતઃ॥ 7-186-32 (53646)
અહં ચ તાત કર્ણશ્ચ ભ્રાતા દુઃશાનશ્ચ મે।
પાણ્ડુપુત્રાન્હનિષ્યામઃ સહિતાઃ સમરે ત્રયઃ॥ 7-186-33 (53647)
ઇતિ તે કત્થમાનસ્ય શ્રુતં સંસદિસંસદિ।
અનુતિષ્ઠ પ્રતિજ્ઞાં તાં સત્યવાગ્ભવ તૈઃ સહ॥ 7-186-34 (53648)
એષ તે પાણ્ડવઃ શત્રુરવિશઙ્કોઽગ્રતઃ સ્થિતઃ।
ક્ષત્રધર્મમવેક્ષસ્વ શ્લાઘ્યસ્તવ વધો જયાત્॥ 7-186-35 (53649)
દત્તં ભુક્તમધીતં ચ પ્રાપ્તમૈશ્વર્યમીપ્સિતમ્।
કૃતકૃત્યોઽનૃણશ્ચાસિ મા ભૈર્યુધ્યસ્વ પાણ્ડવમ્॥ 7-186-36 (53650)
ઇત્યુક્ત્વા સમરે દ્રોણો ન્યવર્તત યતઃ પરે।
દ્વૈધીકૃત્ય તતઃ સેનાં યુદ્ધં સમભવત્તદા॥ ॥ 7-186-37 (53651)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ દ્રોણવધપર્વણિ ચતુર્દશરાત્રિયુદ્ધે ષડશીત્યધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥ 186 ॥
દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 187
॥ શ્રીઃ ॥
7.187. અધ્યાયઃ 187
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
દ્રોણેન દ્રુપદવિરાટાદીનાં વધઃ॥ 1 ॥ ભીમેન નિષ્ઠુરભાષણેન ધૃષ્ટદ્યુમ્નમુદ્યોજ્ય દ્રોણાનીકાભિગમનમ્॥ 2 ॥ ચતુર્દશરાત્રિયુદ્ધસમાપ્તિઃ॥ 3 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-187-0 (53652)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-187-0x (4764)
ત્રિભાગમાત્રેષાયાં રાત્ર્યાં યુદ્ધમવર્તત।
કુરૂણાં પાણ્ડવાનાં ચ સંહૃષ્ટાનાં વિશામ્પતે॥ 7-187-1 (53653)
અથ ચન્દ્રપ્રભાં મુષ્ણન્નાદિત્યસ્ય પુરઃસરઃ।
અરુણોઽભ્યુદયાઞ્ચક્રે તામ્રીકૃર્વન્નિવામ્બરમ્॥ 7-187-2 (53654)
`પ્રકાશમકરોદ્વ્યોમ જગત્સંરઞ્જયન્નિવ'।
પ્રાચ્યાં દિશિ સહસ્રાંશોરરુણેનારુણીકૃતમ્।
તાપનીયં યથા ચક્રં ભ્રાજતે રવિમણ્ડલમ્॥ 7-187-3 (53655)
તતો રથાશ્વાંશ્ચ મનુષ્યયાના--
ન્યુત્સૃજ્ય સર્વે કુરુપાણ્ડુયોધાઃ।
દિવાકરસ્યાભિમુખં જપન્તઃ
સન્ધ્યાગતાઃ પ્રાઞ્જલયો બભૂવુઃ॥ 7-187-4 (53656)
તતો દ્વૈધીકૃતે સૈન્યે દ્રોણઃ સોમકપાણ્ડવાન્।
અભ્યદ્રવત્સપાઞ્ચાલાન્દુર્યોધનપુરોગમઃ॥ 7-187-5 (53657)
દ્વૈધીકૃતાન્કુરૂન્દૃષ્ટ્વા માધવોઽર્જુનમબ્રવીત્।
સપત્નાન્સવ્યતઃ કુર્યાઃ સવ્યસાચિન્નિમાન્કુરૂન્॥ 7-187-6 (53658)
સ માધવમનુજ્ઞાય કુરુષ્વેતિ ધનઞ્જયઃ।
દ્રોણકર્ણૌ મહેષ્વાસૌ સવ્યતઃ પર્યવર્તત॥ 7-187-7 (53659)
અભિપ્રાયં તુ કૃષ્ણસ્ય જ્ઞાત્વા પરપુરઞ્જયઃ।
આજિશીર્ષગતં પાર્થં ભીમસેનોઽભ્યુવાચ હ॥ 7-187-8 (53660)
ભીમસેન ઉવાચ। 7-187-9x (4765)
અર્જુનાર્જુન બીભત્સો શૃણુષ્વૈતદ્વચો મમ।
યદર્થં ક્ષત્રિયા સૂતે તસ્ય કાલોઽયમાગતઃ॥ 7-187-9 (53661)
અસ્મિંશ્ચેદાગતે કાલે શ્રેયો ન પ્રતિપત્સ્યસે।
અસમ્ભાવિતરૂપસ્ત્વં સુનૃશંસં કરિષ્યસિ॥ 7-187-10 (53662)
સત્યશ્રીધર્મયશસાં વીર્યેણાનૃણ્યમાપ્નુહિ।
ભિન્ધ્યનીકં યુધાંશ્રેષ્ઠ પ્રતિજ્ઞાં સફલાં કુરુ॥ 7-187-11 (53663)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-187-12x (4766)
સ સવ્યસાચી ભીમેન ચોદિતઃ કેશવેન ચ।
કર્ણદ્રોણાવતિક્રમ્ય સમન્તાત્પર્યવારયત્॥ 7-187-12 (53664)
તમાજિશીર્ષમાયાન્તં દહન્તં ક્ષત્રિયર્ષભાન્।
પરાક્રાન્તં પરાક્રમ્ય તતઃ ક્ષત્રિયપુઙ્ગવાઃ।
નાશક્નુવન્વારયિતું વર્ધમાનમિવાનલમ્॥ 7-187-13 (53665)
અથ દુર્યોધનઃ કર્ણઃ શકુનિશ્ચાપિ સૌબલઃ।
અભ્યવર્ષઞ્છરવ્રાતૈઃ કુન્તીપુત્રં ધનઞ્જયમ્॥ 7-187-14 (53666)
તેષામસ્ત્રાણિ સર્વેષામુત્તમાસ્ત્રવિદાં વરઃ।
કદર્થીકૃત્ય રાજેન્દ્ર શરવર્ષૈરવાકિરત્॥ 7-187-15 (53667)
અસ્ત્રૈરસ્ત્રાણિ સંવાર્ય લઘુહસ્તો ધનઞ્જયઃ।
સર્વાનવિધ્યન્નિશિતૈર્દશભિર્દશભિઃ શરૈઃ॥ 7-187-16 (53668)
ઉદ્ધૂતા રજસો વૃષ્ટિઃ શરવૃષ્ટિસ્તથૈવ ચ।
તમશ્ચ ઘોરં શબ્દશ્ચ તદા સમભવન્મહાન્॥ 7-187-17 (53669)
ન દ્યૌર્ન ભૂમિર્ન દિશઃ પ્રાજ્ઞાયન્ત તથાગતે।
સૈન્યેન રજસા મૂઢં સર્વમન્ઘમિવાભવત્॥ 7-187-18 (53670)
નૈવ તે ન વયં રાજન્પ્રાજ્ઞાસિષ્મ પરસ્પરમ્।
`શબ્દમાત્રેણ જાનીમો વયં તે ચ પરસ્પરમ્'।
ઉદ્દેશેન હિ તેન સ્મ સમયુધ્યન્ત પાર્થિવાઃ॥ 7-187-19 (53671)
વિરથા રથિનો રાજન્સમાસાદ્ય પરસ્પરમ્।
કેશેષુ સમસજ્જન્ત કવચેષુ ભુજેષુ ચ॥ 7-187-20 (53672)
હતાશ્વા હતસૂતાશ્ચ નિશ્ચેષ્ટા રથિનો હતાઃ।
જીવન્ત ઇવ તત્ર સ્મ વ્યદૃશ્યન્ત ભયાર્દિતાઃ॥ 7-187-21 (53673)
હતાન્ગજાન્સમાશ્લિષ્ય પર્વતાનિવ વાજિનઃ।
ગતસત્વા વ્યદૃશ્યન્ત તથૈવ સહ સાદિભિઃ॥ 7-187-22 (53674)
તતસ્ત્વભ્યવસૃત્યૈવ સઙ્ગ્રામાદુત્તરાં દિશમ્।
આતિષ્ઠદાહવે દ્રોણો વિધૂમોઽગ્નિરિવ જ્વલન્॥ 7-187-23 (53675)
તમાજિશીર્ષાદેકાન્તમપક્રાન્તં નિશમ્ય તુ।
સમકમ્પન્ત સૈન્યાનિ પાણ્ડવાનાં વિશામ્પતે॥ 7-187-24 (53676)
ભ્રાજમાનં શ્રિયા યુક્તં જ્વલન્તમિવ તેજસા।
દ્રોણં દૃષ્ટ્વા પરે ત્રેસુશ્ચેરુર્મમ્લુશ્ચ ભારત॥ 7-187-25 (53677)
આહ્વયન્તં પરાનીકં પ્રભિન્નમિવ વારણમ્।
નૈનમાશંસિરે જેતું દાનવા વાસવં યથા॥ 7-187-26 (53678)
કેચિદાસન્નિરુત્સાહાઃ કેચિત્ક્રુદ્ધા મનસ્વિનઃ।
વિસ્મિતાશ્ચાભવન્કેચિત્કેચિદ્વૃષ્ટાઽભવન્યુધિ॥ 7-187-27 (53679)
હસ્તૈર્હસ્તાગ્રમપરે પ્રત્યપિમ્પન્નરાધિપાઃ।
અપરે દશનૈરોષ્ઠાનદશન્ક્રોધમૂર્ચ્છિતાઃ॥ 7-187-28 (53680)
વ્યાક્ષિપન્નાયુધાન્યન્યે મમૃદુશ્ચાપરે ભુજાન્।
અન્યે ચાન્વપતન્દ્રોણં ત્યક્તાત્માનો મહૌજસઃ॥ 7-187-29 (53681)
પાઞ્ચાલાસ્તુ વિશેષેણ દ્રોણસાયકપીડિતાઃ।
સમસજ્જન્ત રાજેન્દ્ર સમરે ભૃશવેદનાઃ॥ 7-187-30 (53682)
તતો વિરાટદ્રુપદૌ દ્રોણં પ્રતિ યયૂ રણે।
તથા ચરન્તં સઙ્ગ્રામે ભૃશં સમરદુર્જયમ્॥ 7-187-31 (53683)
દ્રુપદસ્ય તતઃ પૌત્રાસ્ત્રય એવ વિશામ્પતે।
ચેદયશ્ચ મહેષ્વાસા દ્રોણમેવાભ્યયુર્યુધિ॥ 7-187-32 (53684)
તેષાં દ્રુપદપૌત્રાણાં ત્રયાણાં નિશિતૈઃ શરૈઃ।
ત્રિભિર્દ્રોણોઽહરત્પ્રાણાંસ્તે હતા ન્યપતન્ભુવિ॥ 7-187-33 (53685)
તતો દ્રોણોઽજયદ્યુદ્ધે ચેદિકૈકેયસૃઞ્જયાન્।
માત્સ્યાંશ્ચૈવાજયત્કૃત્સ્નાન્ભારદ્વાજો મહારથાન્॥ 7-187-34 (53686)
તતસ્તુ દ્રુપદઃ ક્રોધાચ્છરવર્ષમવાસૃજત્।
દ્રોણં પ્રતિ મહારાજ વિરાટશ્ચૈવ સંયુગે॥ 7-187-35 (53687)
તં નિહત્યેષુવર્ષં તુ દ્રોણઃ ક્ષત્રિયમર્દનઃ।
તૌ શરૈશ્છાદયામાસ વિરાટદ્રુપદાવુભૌ॥ 7-187-36 (53688)
દ્રોણેન ચ્છાદ્યમાનૌ તુ ક્રુદ્ધૌ સઙ્ગ્રામમૂર્ધનિ।
દ્રોણં શરૈર્વિવ્યધતુઃ પરમં ક્રોધમાસ્થિતૌ॥ 7-187-37 (53689)
તત દ્રોણો મહારાજ ક્રોધામર્ષસમન્વિતઃ।
ભલ્લાભ્યાં ભૃશતીક્ષ્ણાભ્યાં ચિચ્છેદ ધનુષી તયોઃ॥ 7-187-38 (53690)
તતો વિરાટઃ કુપિતઃ સમરે તોમરાન્દશ।
દશ ચિક્ષેપ ચ શરાન્દ્રોણસ્ય વધકાઙ્ક્ષયા॥ 7-187-39 (53691)
શક્તિં ચ દ્રુપદો ઘોરામાયસીં સ્વર્ણભૂષિતામ્।
ચિક્ષેપ ભુજગેન્દ્રાભાં ક્રુદ્ધો દ્રોણરથં પ્રતિ॥ 7-187-40 (53692)
તતો ભલ્લૈઃ સુનિશિતૈશ્છિત્ત્વા તાંસ્તોમારાન્દશ।
શક્તિં કનકવૈદૂર્યાં દ્રોણશ્ચિચ્છેદ સાયકૈઃ॥ 7-187-41 (53693)
તતો દ્રોણઃ સુપીતાભ્યાં ભલ્લાભ્યામરિમર્દનઃ।
દ્રુપદં ચ વિરાટં ચ પ્રેષયામાસ મૃત્યવે॥ 7-187-42 (53694)
હતે વિરાટે દ્રુપદે કેકયેષુ તથૈવ ચ।
તથૈવ ચેદિમાત્સ્યેષુ પાઞ્ચાલેષુ તથૈવ ચ॥ 7-187-43 (53695)
હતેષુ ત્રિષુ વીરેષુ દ્રુપદસ્ય ચ નપ્તૃષુ।
દ્રોણસ્ય કર્મ તદ્દૃષ્ટ્વા કોપદુઃખસમન્વિતઃ।
શશાપ રથિનાં મધ્યે ધૃષ્ટદ્યુમ્નો મહામનાઃ॥ 7-187-44 (53696)
ઇષ્ટાપૂર્તાત્તથા ક્ષાત્રાદ્બ્રાહ્મણ્યાચ્ચ સ નશ્યતુ।
દ્રોણો યસ્યાદ્ય મુચ્યેત યં વા દ્રોણઃ પરાભવેત્॥ 7-187-45 (53697)
ઇતિ તેષાં પ્રતિશ્રુત્ય મધ્યે સર્વધનુષ્મતામ્।
આયાદ્દ્રોણં સહાનીકાઃ પાઞ્ચાલ્યઋ પરવીરહા॥ 7-187-46 (53698)
પાઞ્ચાલાસ્ત્વેકતો દ્રોણભ્યઘ્નન્પાણ્ડવૈઃ સહ।
દુર્યોધનશ્ચ કર્ણશ્ચ શકુનિશ્ચાપિ સૌબલઃ।
સોદર્યાશ્ચ યથા મુખ્યાસ્તેઽરક્ષન્દ્રોણમાહવે॥ 7-187-47 (53699)
રક્ષ્યમાણં તથા દ્રોણં સર્વૈસ્તૈસ્તુ મહારથૈઃ।
યતમાનાસ્તુ પાઞ્ચાલા ન શેકુઃ પ્રતિવીક્ષિતુમ્॥ 7-187-48 (53700)
તત્રાક્રુધ્યદ્ભીમસેનો ધૃષ્ટદ્યુમ્નસ્ય મારિષ।
સ એનં વાગ્ભિરુગ્રાભિસ્તતક્ષ પુરુષર્ષભઃ॥ 7-187-49 (53701)
ભીમસેન ઉવાચ। 7-187-50x (4767)
દ્રુપદસ્ય કુલે જાતઃ સર્વાસ્ત્રેષ્વસ્ત્રવિત્તમઃ।
કઃ ક્ષત્રિયો મન્યમાનઃ પ્રેક્ષેતારિમવસ્થિતમ્॥ 7-187-50 (53702)
પિતૃપુત્રવધં પ્રાપ્ય પુંસ્ત્વં કો વા પ્રહર્ષયેત્।
વિશેષતસ્તુ શપથં શપિત્વા રાજસંસદિ॥ 7-187-51 (53703)
એષ વૈશ્વાનર ઇવ સમિદ્ધઃ સ્વેન તેજસા।
શરચાપેન્ધનો દ્રોણઃ ક્ષત્રં દહતિ તેજસા॥ 7-187-52 (53704)
પુરા કરોતિ નિઃશેષાં પાણ્ડવાનામનીકિનીમ્।
સ્થિતાઃ પશ્યત મે કર્મ દ્રોણમેવ વ્રજામ્યહમ્॥ 7-187-53 (53705)
ઇત્યુક્ત્વા પ્રાવિશત્ક્રુદ્ધો દ્રોણાનીકં વૃકોદરઃ।
શરૈઃ પૂર્ણાયતોત્સૃષ્ટૌર્દ્રાવયંસ્તવ વાહિનીમ્॥ 7-187-54 (53706)
ધૃષ્ટદ્યુમ્નોઽપિ પાઞ્ચાલ્યઃ પ્રવિશ્ય મહતીં ચમૂમ્।
આસસાદ રણે દ્રોણં તદાસીત્તુમુલં મહત્॥ 7-187-55 (53707)
નૈવ નસ્તાદૃશં યુદ્ધં દૃષ્ટપૂર્વં ન ચ શ્રુતમ્।
યથા સૂર્યોદયે રાજન્સમુત્પિઞ્જોઽભવન્મહાન્॥ 7-187-56 (53708)
સંસક્તાન્યેવ ચાદૃશ્યન્રથવૃન્દાનિ મારિષ।
હતાનિ ચ વિકીર્ણાનિ સરીરાણિ શરીરિણામ્॥ 7-187-57 (53709)
કેચિદન્યત્ર ગચ્છન્તઃ પથિ ચાન્યૈરુપદ્રુતાઃ।
વિમુખાઃ પૃષ્ઠતશ્ચાન્યે તાડ્યન્તે પાર્શ્વતઃ પરે॥ 7-187-58 (53710)
તથા સંસક્તયુદ્ધં તદભવદ્ભૃશદારુણમ્।
અથ સન્ધ્યાગતઃ સૂર્યઃ ક્ષણેન સમપદ્યત॥ ॥ 7-187-59 (53711)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ દ્રોણવધપર્વણિ ચતુર્દશરાત્રિયુદ્ધે સપ્તાશીત્યધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥ 187 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-187-1 ત્રિભાગમાત્રશેષાયાં મુહૂર્તત્રયાવશિષ્ટાયામ્। તત્ર સૂર્યોદયોત્તરં ત્રયોદશ્યાં દ્રોણસ્ય નાશઃ। ત્રયોદશ્યાં શુક્લયિ યુદ્ધારમ્ભસ્ય--હેમન્તે પ્રથમેમાસે શુક્લપક્ષે ત્રયોદશીમ્। પ્રવૃત્તં ભારતં યુદ્ધમિતિ ભારતસાવિત્ર્યામુક્તસ્ય ચોપપત્તિઃ સિધ્યતિ॥ 5-187-44 શશાપ શપથં કૃતવાન્॥ 5-187-45 ઇષ્ટં યાગહોમાદિ। આપૂર્તં ક્ષેત્રારામાદિ। ક્ષાત્રં દ્રુપદકુલોત્પન્નત્વાત્। બ્રાહ્મણ્યં યાજોપયાજયોર્બ્રાહ્મણયેસ્તપસા બ્રાહ્મણરૂપાદગ્નેશ્ચ જાતત્વાત્। એતત્સર્વં તસ્ય નશ્યતુ। યસ્ય શત્રુર્દ્રોણો મુચ્યેત મરણં ન પ્રાપ્નુયાત્। યં વા માં વા. દ્રોણો યદિ પરાભવેદિતિ॥ 5-187-187 સપ્તાશીત્યાધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 188
॥ શ્રીઃ ॥
7.188. અધ્યાયઃ 188
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
પઞ્ચદશદિવસયુદ્ધારમ્ભઃ॥ 1 ॥ સઙ્કુલયુદ્ધમ્। નકુલેન દુર્યોધનપરાજયઃ॥ 2 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-188-0 (53712)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-188-0x (4768)
તે તથૈવ મહારાજ દંશિતા રણમૂર્ધનિ।
સન્ધ્યાગતં સહસ્રાંશુમાદિત્યમુપતસ્થિરે॥ 7-188-1 (53713)
ઉદિતે તુ સહસ્રાંશૌ તપ્તકાઞ્ચનસપ્રભે।
પ્રકાશિતેષુ લોકેષુ પુનર્યુદ્ધમવર્તત॥ 7-188-2 (53714)
દ્વન્દ્વાનિ તત્ર યાન્યાસન્સંસક્તાનિ પુરોદયાત્।
તાન્યેવાભ્યુદિતે સૂર્યે સમસજ્જન્ત ભારત॥ 7-188-3 (53715)
રથૈર્હયા હયૈર્નાગાઃ પાદાતૈશ્ચાપિ કુઞ્જરાઃ।
હયૈર્હયાઃ સમાજગ્મુઃ પાદાતાશ્ચ પદાતિભિઃ॥ 7-188-4 (53716)
રથા રથૈરિભૈર્નાગાસ્તથૈવ ભરતર્ષભ।
સંસક્તાશ્ચ વિયુક્તાશ્ચ યોધાઃ સન્ન્યપતન્રણે॥ 7-188-5 (53717)
તે રાત્રૌ કૃતકર્માણઃ શ્રાન્તાઃ સૂર્યસ્ય તેજસા।
ક્ષુત્પિપાસાપરીતાઙ્ગા વિસંજ્ઞા બહવોઽભવન્॥ 7-188-6 (53718)
શઙ્ખબેરીમૃદઙ્ગાનાં કુઞ્જરાણાં ચ ગર્જતામ્।
વિષ્ફારિતવિકૃષ્ટાનાં કાર્મુકાણાં ચ કૂજતામ્॥ 7-188-7 (53719)
શબ્દઃ સમભવદ્રાજન્દિવિસ્પૃગ્ભરતર્ષભ।
દ્રવતાં ચ પદાતીનાં શસ્ત્રાણાં પતતામપિ॥ 7-188-8 (53720)
હયાનાં હેષતાં ચાપિ રથાનાં ચ નિવર્તતામ્।
ક્રોશતાં ગર્જતાં ચૈવ તદાસીત્તુમુલં મહત્॥ 7-188-9 (53721)
વિવૃદ્ધસ્તુમુલઃ શબ્દો દ્યામગચ્છન્મહાંસ્તદા।
નાનાયુધનિકૃત્તાનાં ચેષ્ટતામાતુરઃ સ્વનઃ॥ 7-188-10 (53722)
ભૂમાવશ્રૂયત મહાંસ્તદાઽઽસીત્કૃપણં મહત્।
પતતાં પાત્યમાનાનાં પત્ત્યશ્વરથદન્તિનામ્॥ 7-188-11 (53723)
તેષુ સર્વેષ્વનીકેષુ વ્યતિષક્તેષ્વનેકશઃ।
સ્વે સ્વાઞ્જઘ્નુઃ પરે સ્વાંશ્ચ સ્વાન્પરેષાં પરે પરાન્। 7-188-12 (53724)
વીરબાહુવિસૃષ્ટાશ્ચ યોધેષુ ચ ગજેષુ ચ।
રાશયઃ પ્રત્યદૃશ્યન્ત વાસસાં નેજનેષ્વિવ॥ 7-188-13 (53725)
ઉદ્યતપ્રતિપિષ્ટાનાં ખઙ્ગાનાં વીરબાહુભિઃ।
સ એવ શબ્દસ્તદ્રૂપો વાસસાં નિજ્યતામિવ॥ 7-188-14 (53726)
અર્ધાસિભિસ્તથા ખઙ્ગૈસ્તોમરૈઃ સપરશ્વથૈઃ।
નિકૃષ્ટયુદ્ધં સંસક્તં મહદાસીત્સુદારુણમ્॥ 7-188-15 (53727)
ગજાશ્વકાયપ્રભવાં નરદેહપ્રવાહિનીમ્।
શસ્ત્રમત્સ્યસુસમ્પૂર્ણાં માંસશોણિતકર્દમામ્॥ 7-188-16 (53728)
આર્તનાદસ્વનવતીં પતાકાશસ્ત્રફેનિલામ્।
નદીં પ્રાવર્તયન્વીરાઃ પરલોકૌઘગામિનીમ્॥ 7-188-17 (53729)
શરશક્ત્યર્દિતા ક્લાન્તા રાત્રિમૂઢાત્પચેતસઃ।
વિષ્ટભ્ય સર્વગાત્રાણિ વ્યતિષ્ઠન્ગજવાજિનઃ॥ 7-188-18 (53730)
સંશુષ્કવદના વીરાઃ શિરોભિશ્ચારુકુણ્ડલૈઃ।
યુદ્ધોપકરણૈશ્ચાન્યૈસ્તત્રતત્ર ચકાશિરે॥ 7-188-19 (53731)
ક્રવ્યાદસઙ્ઘૈરાકીર્ણં મૃતૈરર્ધમૃતૈરપિ।
નાસીદ્રથપથસ્તત્ર સર્વમાયોધનં પ્રતિ॥ 7-188-20 (53732)
મઞ્જત્સુ ચક્રેષુ રથાન્સત્વમાસ્થાય વાજિનઃ।
કથઞ્ચિદવહન્શ્રાન્તા વેપમાનાઃ શરાર્દિતાઃ।
કુલસત્વબલોપેતા વાજિનો વારણોપમાઃ॥ 7-188-21 (53733)
વિહ્વલં તૂર્ણમુદ્ધાન્તં સભયં ભારતાતુરમ્।
બલમાસીત્તદા સર્વમૃતે દ્રોણાર્જુનાવુભૌ॥ 7-188-22 (53734)
તાવેવાસ્તાં નિલયનં તાવાર્તાયનમેવ ચ।
તાવેવાન્યે સમાસાદ્ય જગ્મુર્વૈવસ્વતક્ષયમ્॥ 7-188-23 (53735)
આવિગ્નમભવત્સર્વં કૌરવાણાં મહદ્બલમ્।
પાઞ્ચાલાનાં ચ સંસક્તં ન પ્રાજ્ઞાયત કિઞ્ચન॥ 7-188-24 (53736)
અન્તકાક્રીડસદૃશં ભીરૂણાં ભયવર્ધનમ્।
પૃથિવ્યાં રાજવંશ્યાનામુત્થિતે મહતિ ક્ષયે॥ 7-188-25 (53737)
ન તત્ર કર્ણં દ્રોણં વા નાર્જુનં ન યુધિષ્ઠિરમ્।
ન ભીમસેનં ન યમૌ ન પાઞ્ચાલ્યં ન સાત્યકિમ્॥ 7-188-26 (53738)
ન ચ દુઃશાસનં દ્રૌણિં ન દુર્યોધનસૌબલૌ।
ન કૃપં મદ્રરાજં ચ કૃતવર્માણમેવ ચ॥ 7-188-27 (53739)
ન ચાન્યાન્નૈવ ચાત્માનં ન ક્ષિતિં ન દિશસ્તથા।
પશ્યામ રાજન્સંસક્તાન્સૈન્યેન રજસા ધૃતાન્॥ 7-188-28 (53740)
સમ્ભ્રાન્તે તુમુલે ઘોરે રજોમેઘે સમુત્થિતે।
ત્રિયામામિવ સંપ્રાપ્તામમન્યન્ત નિશાચરાઃ॥ 7-188-29 (53741)
ન જ્ઞાયન્તે કૌરવેયા ન પાઞ્ચાલા ન પાણ્ડવાઃ।
ન દિશો દ્યૌર્ન ચોર્વી ચ ન સમં વિષમં તથા॥ 7-188-30 (53742)
હસ્તસંસ્પર્શમાપન્નાન્પરાનપ્યથવા સ્વકાન્।
ન્યપાતયંસ્તદા યુદ્ધે નરાઃ સ્મ વિજયૈષિણઃ॥ 7-188-31 (53743)
ઉદ્ધૂતત્વાત્તુ રજસઃ પ્રસેકાચ્છોણિતસ્ય ચ।
પ્રાશામ્યત રજો ભૌમં શીઘ્રત્વાદનિલસ્ય ચ॥ 7-188-32 (53744)
તત્ર નાગા હયા યોધા રથિનોઽથ પદાતયઃ।
પારિજાતવનાનીવ વ્યરોચન્રુધિરોક્ષિતાઃ॥ 7-188-33 (53745)
તતો દુર્યોધનઃ કર્ણો દ્રોણો દુઃશાસનસ્તથા।
પાણ્ડવૈઃ સમસજ્જન્ત ચતુર્ભિશ્ચતુરો રથાઃ॥ 7-188-34 (53746)
દુર્યોધનઃ સહ ભ્રાત્રા યમાભ્યાં સમસજ્જત।
વૃકોદરેણ રાધેયો ભારદ્વાજેન ચાર્જુનઃ॥ 7-188-35 (53747)
તદ્ધોરં મહદાશ્ચર્યં યુદ્ધં દૈવાસુરોપમમ્।
રથર્ષભાણામુગ્રાણાં સન્નિપાતમમાનુષમ્॥ 7-188-36 (53748)
રથમાર્ગૈર્વિચિત્રૈસ્તૈર્વિચિત્રરથસઙ્કુલમ્।
અપશ્યન્રથિનો યુદ્ધં વિચિત્રં ચિત્રયોધિનામ્॥ 7-188-37 (53749)
યતમાનાઃ પરાક્રાન્તાઃ પરસ્પરજિગીષવઃ।
જીમૂતા ઇવ ઘર્માન્તે શરવર્ષૈરવાકિરન્॥ 7-188-38 (53750)
તે રથાન્સૂર્યસઙ્કાશાનાસ્થિતાઃ પુરુષર્ષભાઃ।
અશોભન્ત યથા મેઘાઃ શારદાશ્ચલવિદ્યુતઃ॥ 7-188-39 (53751)
યોધાસ્તે તુ મહારાજ ક્રોધામર્ષસમન્વિતાઃ।
સ્પર્ધિનશ્ચ મહેષ્વાસાઃ કૃતયત્ના ધનુર્ધરાઃ।
અભ્યગચ્છંસ્તથાઽન્યોન્યં મત્તા ગજવૃષા ઇવ॥ 7-188-40 (53752)
ન નૂનં દેહભેદોઽસ્તિ કાલે રાજન્નનાગતે।
યત્ર સર્વે ન યુગપદ્વ્યશીર્યન્ત મહારથાઃ॥ 7-188-41 (53753)
બાહુભિશ્ચપરણૈશ્ચિન્નૈઃ શિરોભિશ્ચ સકુણ્ડલૈઃ।
કાર્મુકૈર્વિશિખૈઃ પ્રાસૈઃ ખઙ્ગૈઃ પરશુપટ્ટસૈઃ॥ 7-188-42 (53754)
નાલીકૈઃ ક્ષુદ્રનારાચૈર્નખરૈઃ શક્તિતોમરૈઃ।
અન્યૈશ્ચ વિવિધાકારૈર્ધૌતૈઃ પ્રહરણોત્તમૈઃ॥ 7-188-43 (53755)
વિચિત્રૈર્વિવિધાકારૈઃ શરીરાવરણૈરપિ।
વિચિત્રૈશ્ચ રથૈર્ભગ્નૈર્હતૈશ્ચ ગજવાજિભિઃ॥ 7-188-44 (53756)
શૂન્યૈશ્ચૈવ નગાકારૈર્હતયોધધ્વજૈ રથૈઃ।
અમનુષ્યૈર્હયૈસ્ત્રસ્તૈઃ કૃષ્યમાણૈસ્તતસ્તતઃ॥ 7-188-45 (53757)
વાતાયમાનૈરસકૃદ્ધતવીરૈરલંકૃતૈઃ।
વ્યજનૈઃ કઙ્કટૈશ્ચૈવ ધ્વજૈશ્ચ વિનિપાતિતૈઃ॥ 7-188-46 (53758)
છત્રૈરાભરણૈર્વસ્ત્રૈર્માલ્યૈશ્ચ સસુગન્ધિભિઃ।
હારૈઃ કિરીટૈર્મુકુટૈરુષ્ણીષૈઃ કિઙ્કિણીગણૈઃ॥ 7-188-47 (53759)
ઉરસ્થૈર્મણિભિર્નિષ્કૈશ્ચૂડામણિભિરેવ ચ।
આસીદાયોધનં તત્ર નભસ્તારાગણૈરિવ॥ 7-188-48 (53760)
તતો દુર્યોધનસ્યાસીન્નકુલેન સમાગમઃ।
અમર્ષિતેન ક્રુદ્ધસ્ય ક્રુદ્ધેનામર્ષિતસ્ય ચ॥ 7-188-49 (53761)
અપસવ્યં ચકારાથ માદ્રીપુત્રસ્તવાત્મજમ્।
કિરઞ્છરશતૈર્હૃષ્ટસ્તત્ર નાદો મહાનભૂત્॥ 7-188-50 (53762)
અપસવ્યં કૃતં સઙ્ખ્યે ભ્રાતૃવ્યેનાત્યમર્ષિણા।
નામૃષ્યત તમપ્યાજૌ પ્રતિચક્રે પરન્તપઃ।
પુત્રસ્તવ મહારાજ રાજા દુર્યોધનો દ્રુતમ્॥ 7-188-51 (53763)
તતઃ પ્રતિચિકીર્ષન્તમપસવ્યં તુ તે સુતમ્।
ન્યવારયત તેજસ્વી નકુલશ્ચિત્રમાર્ગવિત્॥ 7-188-52 (53764)
સ સર્વતો નિવાર્યૈનં શરજાલેન પીડયન્।
વિમુખં નકુલશ્ચક્રે તત્સૈન્યાઃ સમપૂજયન્॥ 7-188-53 (53765)
તિષ્ઠતિષ્ઠેતિ નકુલો બભાષે તનયં તવ।
સંસ્મૃત્ય સર્વદુઃખાનિ તવ દુર્મન્ત્રિતં ચ તત્॥ ॥ 7-188-54 (53766)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ દ્રોણવધપર્વણિ ચતુર્દશરાત્રિયુદ્ધે અષ્ટાશીત્યધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥ 188 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-188-12 સ્વે કૌરવાઃ સ્વાન્ સ્વભૃત્યાન્પરે પાણ્ડવાઃ સ્વાન્ સ્વભૃત્યાન્। સ્વે ઇત્યનુવર્તતે। પરેષાં પાણ્ડવાનાં સ્વાન્ સ્વે કૌરવાઃ પરેષાં પાણ્ડવાનાં પરાન્ કૌરવાન્ પરે પાણ્ડવા જઘ્નુરિત્યન્વયઃ। પરેષામિત્યુભયત્ર સમ્બધ્યતે। સ્વપરવિભાગો વક્તુઃ સઞ્જયસ્યાનુરોધાત્॥ 5-188-13 નિજ્યન્તે પ્રક્ષાલ્યન્તે વાસાંસિ યેષુ તે પ્રદેશા નેજનાનિ તેષુ યથા વાસસાં રાશયો ભવન્ત્યેવમુદ્યતાનાં પ્રતિકૂલં પિષ્ટાનાં ચ ખઙ્ગાનાં રાશયઃ પ્રત્યદૃશ્યન્ત। નિજ્યતાં ક્ષાલનૈઃ ઉદ્યમ્યોદ્યમ્ય શિલાયાં સ્ફાલ્યમાનાનામ્। સ્લોકદ્વયમ્॥ 5-188-14 નિજ્યન્તે પ્રક્ષાલ્યન્તે વાસાંસિ યેષુ તે પ્રદેશા નેજનાનિ તેષુ યથા વાસસાં રાશયો ભવન્ત્યેવમુદ્યતાનાં પ્રતિકૂલં પિષ્ટાનાં ચ ખઙ્ગાનાં રાશયઃ પ્રત્યદૃશ્યન્ત। નિજ્યતાં ક્ષાલનૈઃ ઉદ્યમ્યોદ્યમ્ય શિલાયાં સ્ફાલ્યમાનાનામ્। સ્લોકદ્વયમ્॥ 5-188-15 અર્ધાસિભિરેકધારૈઃ॥ 5-188-23 નિલયનમાશ્રયઃ। આર્તાયનં આર્તાનાં ભયવારણં સ્વીયાનામ્। શત્રૂણાં તુ તાવેવ મૃત્યુકરાવિત્યર્થઃ॥ 5-188-34 ચતુરશ્ચત્વારઃ॥ 5-188-35 ભ્રાત્રા દુઃશાસનેન॥ 5-188-188 અષ્ટાશીત્યધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 189
॥ શ્રીઃ ॥
7.189. અધ્યાયઃ 189
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
દ્રોણાર્જુનાદીનાં સઙ્કુલયુદ્ધમ્॥ 1 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-189-0 (53767)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-189-0x (4769)
તતો દુઃશાસનઃ ક્રુદ્ધઃ સહદેવમુપાદ્રવત્।
રથવેગેન તીવ્રેણ કમ્પયન્નિવ મેદિનીમ્॥ 7-189-1 (53768)
તસ્યાપતત એવાશુ ભલ્લેનામિત્રકર્શનઃ।
માદ્રીપુત્રઃ શિરો યન્તુઃ સશિરસ્ત્રાણમચ્છિનત્॥ 7-189-2 (53769)
નૈનં દુઃશાસનઃ સૂતં નાપિ કશ્ચન સૈનિકઃ।
કૃત્તોત્તમાઙ્ગમાશુત્વાત્સહદેવેન બુદ્ધવાન્॥ 7-189-3 (53770)
યદા ત્વસઙ્ગૃહીતત્વાત્પ્રયાન્ત્યશ્વા યથાસુખમ્।
તતો દુઃશાસનઃ સૂતં બુબુધે ગતચેતસમ્॥ 7-189-4 (53771)
સ હયાન્સન્નિગૃહ્યાજૌ સ્વયં હયવિશારદઃ।
યુયુધે રથિનાં શ્રેષ્ઠો લઘુ ચિત્રં ચ સુષ્ઠુ ચ॥ 7-189-5 (53772)
તદસ્યાપૂજયન્કર્મ સ્વે પરે ચાપિ સંયુગે।
હતસૂતરથેનાજૌ વ્યચરદ્યદભીતવત્॥ 7-189-6 (53773)
સહદેવસ્તુ તાનશ્વાંસ્તીક્ષ્ણૈર્બાણૈરવાકિરત્।
પીડ્યમાનાઃ શરૈશ્ચાશુ પ્રાદ્રવંસ્તે તતસ્તતઃ॥ 7-189-7 (53774)
સ રશ્મિષુ વિષક્તત્વાદુત્સર્જ શરાસનમ્।
ધનુષા કર્મ કુર્વંસ્તુ રશ્મીંશ્ચ પુનરુત્સૃજત્॥ 7-189-8 (53775)
છિદ્રેષ્વેતેષુ તં બાણૈર્માદ્રીપુત્રોઽભ્યવાકિરત્।
પરીપ્સંસ્ત્વત્સુતં કર્ણસ્તદન્તરમવાપતત્॥ 7-189-9 (53776)
વૃકોદરસ્તતઃ કર્ણં ત્રિભિર્ભલ્લૈઃ સમાહિતઃ।
આકર્ણપૂર્ણૈરભ્યઘ્નદ્બાહ્વોરુરસિ ચાનદત્॥ 7-189-10 (53777)
સ નિવૃત્તસ્તતઃ કર્ણઃ સઙ્ઘટ્ટિત ઇવોરગઃ।
ભીમમાવારયામાસ વિકિરન્નિશિતાઞ્છરાન્।
તતોઽભૂત્તુમુલં યુદ્ધં ભીમરાધેયયોસ્તદા॥ 7-189-11 (53778)
તૌ વૃષાવિવ નર્દન્તૌ વિવૃત્તનયનાવુભૌ।
વેગેન મહતાઽન્યોન્યં સંરબ્ધાવભિપેતતુઃ॥ 7-189-12 (53779)
અભિસંશ્લિષ્ટયોસ્તત્ર તયોરાહવશૌણ્ડયોઃ।
વિચ્છિન્નશરપાતત્વાદ્ગદાયુદ્ધમવર્તત॥ 7-189-13 (53780)
ગદયા ભીમસેનસ્તુ કર્ણસ્ય રથકૂબરમ્।
બિભેદ શતધા રાજંસ્તદદ્ભુતમિવાભવત્॥ 7-189-14 (53781)
તતો ભીમસ્ય રાધેયો ગદામાવિધ્ય વીર્યવાન્।
અવાસૃજદ્રથે તાં તુ બિભેદ ગદયા ગદામ્॥ 7-189-15 (53782)
તતો ભીમઃ પુનર્ગુર્વીં ચિક્ષેપાધિરથેર્ગદામ્।
તાં ગદાં બહુભિઃ કર્ણઃ સુપુઙ્ખૈઃ સુપ્રવેજિતૈઃ॥ 7-189-16 (53783)
પ્રત્યવિધ્યત્પુનશ્ચાન્યૈઃ સા ભીમં પુનરાવ્રજત્।
વ્યાલીવ મન્ત્રાભિહતા કર્ણબાણૈરભિદ્રુતા॥ 7-189-17 (53784)
તસ્યાઃ પ્રતિનિપાતેન ભીમસ્ય વિપુલો ધ્વજઃ।
પપાત સારથિશ્ચાસ્ય મુમોહ ચ ગદાહતઃ॥ 7-189-18 (53785)
સ કર્ણં સાયકાનષ્ટૌ વ્યસૃજત્ક્રોધમૂર્ચ્છિતઃ।
તૈસ્તસ્ય નિશિતૈસ્તીક્ષ્ણૈર્ભીમસેનો મહાબલઃ॥ 7-189-19 (53786)
ચિચ્છેદ પરવીરઘ્નઃ પ્રહસન્નિવ ભારત।
ધ્વજં શરાસનં ચૈવ શરાવાપં ચ ભારત॥ 7-189-20 (53787)
કર્ણોઽપ્યન્યદ્ધનુર્ગૃહ્ય હેમપૃષ્ઠં દુરાસદમ્।
તતઃ પુનસ્તુ રાધેયો હયાનસ્ય રથેષુભિઃ।
ઋક્ષવર્ણાઞ્જઘાનાશુ તથોભૌ પાર્ષ્ણિસારથી॥ 7-189-21 (53788)
સ વિપન્નરથો ભીમો નકુલસ્યાપ્લુતો રથમ્।
હરિર્યથા ગિરેઃ શૃઙ્ગં સમાક્રમદરિન્દમઃ॥ 7-189-22 (53789)
તથા દ્રોણાર્જુનૌ ચિત્રમયુધ્યેતાં મહારથૌ।
આચાર્યશિષ્યૌ રાજેન્દ્ર કૃતપ્રતિકૃતૌ યુધિ॥ 7-189-23 (53790)
લઘુસન્ધાનયોગાભ્યાં રથયોશ્ચ રણેન ચ।
મોહયન્તૌ મનુષ્યાણાં ચક્ષૂંષિ ચ મનાંસિ ચ॥ 7-189-24 (53791)
ઉપારમન્ત તે સર્વે યોધાઽસ્માકં પરે તથા।
વિચિત્રાન્પૃતનામધ્યે રથમાર્ગાનુદીર્ય તૌ। 7-189-25 (53792)
અન્યોન્યમપસવ્યં ચ કર્તું વીરૌ તદેષતુઃ॥ 7-189-26 (53793)
પરાક્રમં તયોર્યોધા દદૃશુસ્તે સુવિસ્મિતાઃ॥ 7-189-27 (53794)
તયોઃ સમભવદ્યુદ્ધં દ્રોણપાણ્ડવયોર્મહત્।
આમિષાર્થે મહારાજ ગગને શ્યેનયોરિવ॥ 7-189-28 (53795)
યદ્યચ્ચકાર દ્રોણસ્તુ કુન્તીપુત્રજિગીષયા।
તત્તત્પ્રતિજઘાનાશુ પ્રહસંસ્તસ્ય પાણ્ડવઃ॥ 7-189-29 (53796)
યદા દ્રોણો ન શક્નોતિ પાણ્ડવં સ્મ વિશેષિતુમ્।
તતઃ પ્રાદુશ્ચકારાસ્ત્રમસ્ત્રમાર્ગવિશારદઃ॥ 7-189-30 (53797)
ઐન્દ્રં પાશુપતં ત્વાષ્ટ્રં વાયવ્યમથ વારુણમ્।
મુક્તંમુક્તં દ્રોણચાપાત્તજ્જઘાન ધનઞ્જયઃ॥ 7-189-31 (53798)
અસ્ત્રાણ્યસ્ત્રૈર્યદા તસ્ય વિધિવદ્ધન્તિ પાણ્ડવઃ।
તતોઽસ્ત્રૈઃ પરમૈર્દિવ્યૈર્દ્રોણઃ પાર્થમવાકિરત્॥ 7-189-32 (53799)
યદ્યદસ્ત્રં સ પાર્થાય પ્રયુઙ્ક્તે વિજિગીષયા।
તસ્યતસ્ય વિઘાતાય તત્તદ્ધિ કુરુતેઽર્જુનઃ॥ 7-189-33 (53800)
સ વધ્યમાનેષ્વસ્ત્રેષુ દિવ્યેષ્વપિ યથાવિધિ।
અર્જુનેનાર્જુનં દ્રોણો મનસૈવાભ્યપૂજયત્॥ 7-189-34 (53801)
મેને ચાત્માનમધિકં પૃથિવ્યામધિ ભારત।
તેન શિષ્યેણ સર્વેભ્યઃ શસ્ત્રવિદ્ભ્ય પરન્તપઃ॥ 7-189-35 (53802)
વાર્યમાણસ્તુ પાર્થેન તથા મધ્યે મહાત્મનામ્।
યતમાનોઽર્જુનં પ્રીત્યા પ્રીયતે સ્માર્જુનેન સઃ॥ 7-189-36 (53803)
તતોઽન્તરિક્ષે દેવાશ્ચ ગન્ધર્વાશ્ચ સહસ્રશઃ।
ઋષયઃ સિદ્ધસઙ્ઘાશ્ચ વ્યતિષ્ઠન્ત દિદૃક્ષયા॥ 7-189-37 (53804)
તદપ્સરોભિરાકીર્ણં યક્ષગન્ધર્વસઙ્કુલમ્।
શ્રીમદાકાશમભવદ્ભૂયો મેઘાકુલં યથા॥ 7-189-38 (53805)
તત્રાસ્માન્તર્હિતા વાચો વ્યચરન્ત પુનઃ પુનઃ।
દ્રોણપાર્થસ્તવોપેતા વ્યશ્રૂયન્ત નરાધિપ॥ 7-189-39 (53806)
વિસૃજ્યમાનેષ્વસ્ત્રેષુ જ્વાલયસ્તુ દિશો દશ।
અબ્રુવંસ્તત્ર સિદ્ધાશ્ચ ઋષયશ્ચ સમાગતાઃ॥ 7-189-40 (53807)
નૈવેદં માનુષં યુદ્ધં નાસુરં ન ચ રાક્ષસમ્।
ન દૈવં ન ચ ગાન્ધર્વં બ્રાહ્મણં ધ્રુવમિદં પરમ્॥ 7-189-41 (53808)
વિચિત્રમિદમાશ્ચર્યં ન નો દૃષ્ટં ન ચ શ્રુતમ્।
અતિ પાણ્ડવમાચાર્યો દ્રોણં ચાપ્યતિ પાણ્ડવઃ॥ 7-189-42 (53809)
નાનયોરન્તરં શક્યં દ્રષ્ટુમન્યેન કેનચિત્॥ 7-189-43 (53810)
યદિ રુદ્રો દ્વિધાકૃત્ય યુધ્યેતાત્માનમાત્મના।
તત્ર શક્યોપમા કર્તુમન્યત્ર તુ ન વિદ્યતે॥ 7-189-44 (53811)
જ્ઞાનમેકસ્થમાચાર્યે જ્ઞાનં યોગશ્ચ પાણ્ડવે।
શૌર્યમેકસ્થમાચાર્યે બલં શૌર્યં ચ પાણ્ડવે। 7-189-45 (53812)
નેમૌ શક્યૌ મહેષ્વાસૌ યુદ્ધે ક્ષપયિતું પરૈઃ।
ઇચ્છમાનૌ પુનરિમૌ હન્યેતાં સામરં જગત્॥ 7-189-46 (53813)
ઇત્યબ્રુવન્મહારાજ દૃષ્ટ્વા તૌ પુરુષર્ષભૌ।
અન્તર્હિતાનિ ભૂતાનિ પ્રકાશાનિ ચ સર્વશઃ॥ 7-189-47 (53814)
`યદા દ્રોણં મહારાજ વિશેષયતિ પાણ્ડવઃ'।
તતો દ્રોણો બ્રાહ્મમસ્ત્રં પ્રાદુશ્ચક્રે મહામતિઃ॥ 7-189-48 (53815)
`તદસ્ત્રં સંહિતં રાજન્ધોરરૂપં મહાહવે'।
સન્તાપયદ્રણે પાર્થં ભૂતાન્યન્તર્હિતાનિ ચ॥ 7-189-49 (53816)
તતશ્ચચાલ પૃથિવી સપર્વતવનદ્રુમા।
`સરિતશ્ચ પ્રતિસ્રોતઃ પ્રવહુર્વૈ ક્ષણાન્તરમ્'।
વવૌ ચ વિષમો વાયુઃ સાગરાશ્ચાપિ ચુક્ષુભુઃ॥ 7-189-50 (53817)
તતસ્ત્રાસો મહાનાસીત્કુરુપાણ્ડવસેનયોઃ।
સર્વેષાં ચૈવ ભૂતાનામુદ્યતેઽસ્ત્રે મહાત્મના॥ 7-189-51 (53818)
તતઃ પાર્થોઽપ્યસમ્ભ્રાન્તસ્તદસ્ત્રં પ્રતિજઘ્નિવાન્।
બ્રહ્માસ્ત્રેણૈવ રાજેન્દ્ર તતઃ સર્વમશીશમત્॥ 7-189-52 (53819)
યદા ન ગમ્યતે પારં તયોરન્યતરસ્ય વા।
તતઃ સઙ્કુલયુદ્ધેન તદ્યુદ્ધં વ્યાકુલીકૃતમ્॥ 7-189-53 (53820)
નાજ્ઞાયત તતઃ કિઞ્ચિત્પુનરેવ વિશામ્પતે।
પ્રવૃત્તે તુમુલે યુદ્ધે દ્રોણપાણ્ડવયોર્નૃપ॥ 7-189-54 (53821)
`દ્રોણો મુક્ત્વા રણે પાર્થં પાઞ્ચાલાનન્વધાવત।
અર્જુનોપિ રણે દ્રોણં ત્યક્ત્વા પ્રાદ્રવયત્કુરૂન્॥ 7-189-55 (53822)
શરૌઘૈરથ તાભ્યાં તુ છાયાભૂતં મહામૃધે।
તુમલં પ્રબભૌ રાજન્સર્વસ્ય જગતો ભયમ્'॥ 7-189-56 (53823)
શરજાલૈઃ સમાકીર્ણે મેઘજાલૈરિવામ્બરે।
નાપતચ્ચ તતઃ કશ્ચિદન્તરિક્ષચરસ્તદા॥ ॥ 7-189-57 (53824)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ દ્રોણવધપર્વણિ પઞ્ચદશદિસયુદ્ધે એકોનનવત્યધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥ 189 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-189-45 જ્ઞાનમેકસ્થમિતિ આચાર્યો જ્ઞાનસ્ય શૌર્યસ્ય ચાવધિરિત્યર્થઃ। અર્જુનસ્તુ યોગેન બલેન ચાધિકઃ। કૃષ્ણસારથિગાણ્ડીવદિવ્યરથધ્વજબુદ્ભ્યાદિભિર્યૌવનેન ચ યુક્તત્વાત્। તથાચ યોગબલાભ્યાં માર્ચાર્યસામ્યં પ્રાપ્ત ઇત્યર્થઃ॥ 5-189-57 નાપતત્ બાણૈરન્તરિક્ષસ્ય પૂરિતત્વાદિતિ ભાવઃ॥ 5-189-189 એકોનનવત્યધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 190
॥ શ્રીઃ ॥
7.190. અધ્યાયઃ 190
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
સાત્યકિદુર્યોધનાદીનાં સઙ્કુલયુદ્ધવર્ણનમ્॥ 1 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-190-0 (53825)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-190-0x (4770)
તસ્મિંસ્તથા વર્તમાને ગજાશ્વનરસંક્ષયે।
દુઃશાસનો મહારાજ ધૃષ્ટદ્યુમ્નમયોધયત્॥ 7-190-1 (53826)
સ તુ રુક્મરથાસક્તો દુઃશાસનશરાર્દિતઃ।
અમર્ષાત્તવ પુત્રસ્ય શરૈર્વાહાનવાકિરત્॥ 7-190-2 (53827)
ક્ષણેન સ રથસ્તસ્ય સધ્વજઃ સહસારથિઃ।
નાદૃશ્યત મહારાજ પાર્ષતસ્ય શરૈશ્ચિતઃ॥ 7-190-3 (53828)
દુઃશાસનસ્તુ રાજેન્દ્ર પાઞ્ચાલ્યસ્ય મહાત્મનઃ।
નાશકત્પ્રમુખે સ્થાતું શરજાલપ્રપીડિતઃ॥ 7-190-4 (53829)
સ તુ દુઃશાસનં બાણૈર્વિમુખીકૃત્ય પાર્ષતઃ।
કિર઼ઞ્છરસહસ્રાણિ દ્રોણમેવાભ્યયાદ્રણે॥ 7-190-5 (53830)
અભ્યપદ્યત હાર્દિક્યઃ કૃતવર્મા ત્વનન્તરમ્।
સોદર્યાણાં ત્રયશ્ચૈવ ત એનં પર્યવારયન્॥ 7-190-6 (53831)
તં યમૌ પૃષ્ઠતોઽન્વૈતાં રક્ષન્તૌ પુરુષર્ષભૌ।
દ્રોણાયાભિમુખં યાન્તં દીપ્યમાનમિવાનલમ્॥ 7-190-7 (53832)
સમ્પ્રહારમકુર્વંસ્તે સર્વે ચ સુમહારથાઃ।
અમર્ષિતાઃ સત્ત્વવન્તઃ કૃત્વા મરણમગ્રતઃ॥ 7-190-8 (53833)
શુદ્ધાત્માનઃ શુદ્ધવૃત્તા રાજન્સ્વર્ગપુરસ્કૃતાઃ।
આર્યં યુદ્ધમકુર્વન્ત પરસ્પરજિગીષવઃ॥ 7-190-9 (53834)
શુક્લાભિજનકર્માણો મતિમન્તો જનાધિપ।
ધર્મયુદ્ધમયુધ્યન્ત પ્રેપ્સન્તો ગતિમુત્તમામ્॥ 7-190-10 (53835)
ન તત્રાસીદધર્મિષ્ઠમશસ્તં યુદ્ધમેવ ચ।
નાત્ર કર્ણી ન નાલીકો ન લિપ્તો ન ચ બસ્તિકઃ॥ 7-190-11 (53836)
ન સૂચી કપિશો નૈવ ન ગવાસ્થિર્ગજાસ્થિજઃ।
ન ચૂલી બલિશસ્તત્ર ન યમી નાપિ પાચકઃ।
ઇષુરાસીન્ન સંશ્લિષ્ટો ન પૂતિર્ન ચ જિહ્મગઃ॥ 7-190-12 (53837)
ઋજૂન્યેવ વિશુદ્ધાનિ સર્વે શસ્ત્રાણ્યધારયન્।
સુયુદ્ધેન પરાઁલ્લોકાનીપ્સન્તઃ કીર્તિમેવ ચ॥ 7-190-13 (53838)
તદાસીત્તુમુલં યુદ્ધં સર્વદોષવિવર્જિતમ્।
ચતુર્ણાં તવ યોધાનાં તૈસ્ત્રિભિઃ પાણ્ડવૈઃ સહ॥ 7-190-14 (53839)
ધૃષ્ટદ્યુમ્નસ્તુ તાન્દૃષ્ટ્વા તવ રાજન્રથર્ષભાન્।
યમાભ્યાં વારિતાન્વીરાઞ્છીઘ્રાસ્ત્રો દ્રોણમભ્યયાત્॥ 7-190-15 (53840)
નિવારિતાસ્તુ તે વીરાસ્તયોઃ પુરુષસિંહયોઃ।
સમસજ્જન્ત ચત્વારો વાતાઃ પર્વતયોરિવ॥ 7-190-16 (53841)
દ્વાભ્યાં દ્વાભ્યાં યમૌ સાર્ધં રથાભ્યાં રથપુઙ્ગવૌ।
સમાસક્તૌ તતો દ્રોણં ધૃષ્ટદ્યુમ્નોઽભ્યવર્તત॥ 7-190-17 (53842)
દૃષ્ટ્વા દ્રોણાય પાઞ્ચાલ્યં વ્રજન્તં યુદ્ધદુર્મદમ્।
યમાભ્યાં તાંશ્ચ સંસક્તાંસ્તદન્તરમુપાદ્રવત્॥ 7-190-18 (53843)
દુર્યોધનો મહારાજ કિરઞ્છોણિતભોજનાન્।
તં સાત્યકિઃ શીઘ્રતરં પુનરેવાભ્યવર્તત॥ 7-190-19 (53844)
તૌ પરસ્પરમાસાદ્ય સમીપે કુરુમાધવૌ।
હસમાનૌ નૃશાર્દૂલાવભીતૌ સમસજ્જતામ્॥ 7-190-20 (53845)
બાલ્યવૃત્તાનિ સર્વાણિ પ્રીયમાણૌ વિચિન્ત્ય તૌ।
અન્યોન્યં પ્રેક્ષમાણૌ ચ સ્મયમાનૌ પુનઃપુનઃ॥ 7-190-21 (53846)
અથ દુર્યોધનો રાજા સાત્યકિં સમભાષત।
પ્રિયં સખાયં સતતં ગર્હયન્વૃત્તમાત્મનઃ॥ 7-190-22 (53847)
ધિક્ ક્રોધં ધિક્સખે લોભં ધિઙ્મોહં ધિગમર્ષિતમ્।
ધિગસ્તુ ક્ષાત્રમાચારં ધિગસ્તુ બલમૌરસમ્॥ 7-190-23 (53848)
યત્ર મામભિસન્ધત્સે ત્વાં ચાહં શિનિપુઙ્ગવ।
ત્વં હિ પ્રાણૈઃ પ્રિયતરો મમાહં ચ સદા તવ॥ 7-190-24 (53849)
સ્મરામિ તાનિ સર્વાણિ બાલ્યવૃત્તાનિ યાનિ નૌ।
તાનિ સર્વાણિ જીર્ણાનિ સામ્પ્રતં નો રણાજિરે।
કિમન્યત્ક્રોધલોભાભ્યાં યુદ્ધમેવાદ્ય સાત્વત॥ 7-190-25 (53850)
તં તથાવાદિનં તત્ર સાત્યકિઃ પ્રત્યભાષત।
પ્રહસન્વિશિખાંસ્તીક્ષ્ણાનુદ્યમ્ય પરમાસ્ત્રવિત્॥ 7-190-26 (53851)
નેયં સભા રાજપુત્ર નાચાર્યસ્ય નિવેશનમ્।
યત્ર ક્રીડિતમસ્માભિસ્તદા રાજન્સમાગતૈઃ॥ 7-190-27 (53852)
દુર્યોધન ઉવાચ। 7-190-28x (4771)
ક્વ સા ક્રીડા ગતાઽસ્માકં બાલ્યે વૈ શિનિપુઙ્ગવ।
ક્વ ચ યુદ્ધમિદં ભૂયઃ કાલો હિ દુરતિક્રમઃ॥ 7-190-28 (53853)
કિન્તુ નો વિદ્યતે કૃત્યં ધનેન ધનલિપ્સયા।
યત્ર યુધ્યામહે સર્વે ધનલોભાત્સમાગતાઃ॥ 7-190-29 (53854)
સઞ્જય ઉવાય। 7-190-30x (4772)
તં તથાવાદિનં તત્ર રાજાનં માધવોઽબ્રવીત્।
એવં વૃત્તં સદા ક્ષાત્રં યુધ્યન્તીહ ગુરૂનપિ॥ 7-190-30 (53855)
યદિ તેઽહં પ્રિયો રાજઞ્જહિ માં મા ચિરં કૃથાઃ।
ત્વત્કૃતે સુકૃતાંલ્લોકાન્ગચ્છેયં ભરતર્ષભ॥ 7-190-31 (53856)
યા તે શક્તિર્બલં યચ્ચ તત્ક્ષિપ્રં મયિ દર્શય।
નેચ્છામિ તદહં દ્રષ્ટું મિત્રાણાં વ્યસનં મહત્॥ 7-190-32 (53857)
ઇત્યેવં વ્યક્તમાભાષ્ય પ્રતિભાષ્ય ચ સાત્યકિઃ।
અભ્યયાત્તૂર્ણમવ્યગ્રો દયાં નાકુરુતાત્મનિ॥ 7-190-33 (53858)
તમાયાન્તં મહાબાહું પ્રત્યગૃહ્ણાત્તવાત્મજઃ।
શરૈશ્ચાવાકિરદ્રાજઞ્શૈનેયં તનયસ્તવ॥ 7-190-34 (53859)
તતઃ પ્રવવૃતે યુદ્ધં કુરુમાધવસિંહયોઃ।
અન્યોન્યં ક્રુદ્ધયોર્ઘોરં યથા દ્વિરદસિંહયોઃ॥ 7-190-35 (53860)
તતઃ પૂર્ણાયતોત્સૃષ્ટૈઃ સાત્વતં યુદ્ધદુર્મદમ્।
દુર્યોધનઃ પ્રત્યવિધ્યત્કુપિતો દશભિઃ શરૈઃ॥ 7-190-36 (53861)
તં સાત્યકિઃ પ્રત્યવિધ્યત્તથૈવાવાકિરચ્છરૈઃ।
પઞ્ચાશતા પુનશ્ચાજૌ ત્રિંશતા દશભિશ્ચ હ॥ 7-190-37 (53862)
સાત્યકિં તુ રણે રાજન્પ્રહસંસ્તનયસ્તવ।
આકર્ણપૂર્ણૈર્નિશિતૈર્વિવ્યાધ ત્રિંશતા શરૈઃ॥ 7-190-38 (53863)
તતોઽસ્ય સશરં ચાપં ક્ષુરપ્રેણ દ્વિધાઽચ્છિનત્॥ 7-190-39 (53864)
સોઽન્યત્કાર્મુકમાદાય લઘુહસ્તસ્તતો દૃઢમ્।
સાત્યકિર્વ્યસૃજચ્ચાપિ શરશ્રેણીં સુતસ્ય તે॥ 7-190-40 (53865)
તામાપતન્તીં સહસા શરશ્રેણીં જિઘાંસયા।
ચિચ્છેદ બહુધા રાજા તત ઉચ્ચુક્રુશુર્જનાઃ॥ 7-190-41 (53866)
સાત્યકિં ચ ત્રિસપ્તત્યા પીડયામાસ વેગિતઃ।
સ્વર્ણપુઙ્ખૈઃ શિલાધૌતૈરાકર્ણાપૂર્ણનિઃસૃતૈઃ॥ 7-190-42 (53867)
તસ્ય સન્દધતશ્ચેષુ સંહિતેષુ ચ કાર્મુકમ્।
આચ્છિનત્સાત્યકિસ્તૂર્ણં શરૈશ્ચૈવાપ્યવીવિધત્॥ 7-190-43 (53868)
સ ગાઢવિદ્ધો વ્યથિતઃ પ્રત્યપાયાદ્રથાન્તરે।
દુર્યોધનો મહારાજ દાશાર્હશરપીડિતઃ॥ 7-190-44 (53869)
સમાશ્વસ્ય તુ પુત્રસ્તે સાત્યકિં પુનરભ્યયાત્।
વિસૃજન્નિષુજાલાનિ યુયુધાનરથં પ્રતિ॥ 7-190-45 (53870)
તથૈવ સાત્યકિર્બાણાન્દુર્યોધનરથં પ્રતિ।
સતતં વિસૃજન્રાજંસ્તત્સઙ્કુલમવર્તત॥ 7-190-46 (53871)
તત્રેષુભિઃ ક્ષિપ્યમાણૈઃ પતદ્ભિશ્ચ શરીરિષુ।
અગ્નેરિવ મહાકક્ષૈઃ શબ્દઃ સમભવન્મહાન્॥ 7-190-47 (53872)
તયોઃ શરસહસ્રૈશ્ચ સઞ્છન્નં વસુધાતલમ્।
અગમ્યરૂપં ચ શરૈરાકાશં સમપદ્યત॥ 7-190-48 (53873)
તત્રાપ્યધિકમાલક્ષ્ય માધવં રથસત્તમમ્।
ક્ષિપ્રમભ્યપતત્કર્ણઃ પરીપ્સંસ્તનયં તવ॥ 7-190-49 (53874)
ન તુ તં મર્ષયામાસ ભીમસેનો મહાબલઃ।
સોઽભ્યયાત્ત્વરિતઃ કર્ણં વિસૃજન્સાયકાન્બહૂન્॥ 7-190-50 (53875)
તસ્ય કર્ણઃ શિતાન્બાણાન્પ્રતિહન્ય હસન્નિવ।
ધનુઃ શરાંશ્ચ ચિચ્છેદ સૂતં ચાભ્યહનચ્છરૈઃ॥ 7-190-51 (53876)
ભીમસેનસ્તુ સઙ્ક્રુદ્ધો ગદામાદાય પાણ્ડવઃ।
ધ્વજં ધનુશ્ચ સૂતં ચ સમ્મમર્દાહવે રિપોઃ॥ 7-190-52 (53877)
રથચક્રં ચ કર્ણસ્ય બભઞ્જ સ મહાબલઃ।
ભગ્નયક્રે રથેઽતિષ્ઠદકમ્પઃ શૈલરાડિવ॥ 7-190-53 (53878)
એકચક્રં રથં તસ્ય તમૂહુઃ સુચિરં હયાઃ।
એકચક્રમિવાર્કસ્ય રથં સપ્ત હયા યથા॥ 7-190-54 (53879)
અમૃષ્યમાણઃ કર્ણસ્તુ ભીમસેનમયુધ્યત।
વિવિધૈરિષુજાલૈશ્ચ નાનાશસ્ત્રૈશ્ચ સંયુગે॥ 7-190-55 (53880)
ભીમસેનસ્તુ સઙ્ક્રુદ્ધઃ સૂતપુત્રમયોધયત્।
તસ્મિંસ્તથા વર્તમાને ક્રુદ્ધો ધર્મસુતોઽબ્રવીત્।
પાઞ્ચાલાનાં નરવ્યાઘ્રાન્માત્સ્યાંશ્ચ પુરુષર્ષભાન્॥ 7-190-56 (53881)
યે નઃ પ્રાણાઃ શિરો યે ચ યે નો યોધા મહારથાઃ।
ત એતે ધાર્તરાષ્ટ્રેષુ વિષક્તાઃ પુરુષર્ષભાન્॥ 7-190-57 (53882)
યે નઃ પ્રાણાઃ શિરો યે ચ યે નો યોધા મહારથાઃ।
ત એતે ધાર્તરાષ્ટ્રેષુ વિષક્તાઃ પુરુષર્ષભાઃ॥ 7-190-58 (53883)
કિં તિષ્ઠત યથા મૂઢાઃ સર્વે વિગતચેતસઃ।
તત્ર ગચ્છત યત્રૈતે યુધ્યન્તે મામકા રથાઃ॥ 7-190-59 (53884)
ક્ષત્રધર્મં પુરસ્કૃત્ય સર્વ એવ ગતજ્વરાઃ।
જયન્તો વધ્યમાનાશ્ચ ગતિમિષ્ટાં ગમિષ્યથ॥ 7-190-60 (53885)
તે રાજ્ઞા ચોદિતા વીરા યોત્સ્યમાના મહારથાઃ।
ચતુર્ધા વાહિનીં કૃત્વા ત્વરિતા દ્રોણમભ્યયુઃ॥ 7-190-61 (53886)
પાઞ્ચાલાસ્ત્વેકતો દ્રોણમભ્યઘ્નન્નિશિતૈઃ શરૈઃ।
ભીમસેનપુરોગાશ્ચાપ્યેકતઃ પર્યવારયન્॥ 7-190-62 (53887)
આસંસ્તુ પાણ્ડુપુત્રાણાં ત્રયો જિહ્મા મહારથાઃ।
યમૌ ચ ભીમસેનશ્ચ પ્રાક્રોશંસ્તે ધનઞ્જયમ્॥ 7-190-63 (53888)
અભિદ્રવાર્જુન ક્ષિપ્રં કુરૂન્દ્રોણાદપાનુદ।
તત એનં હનિષ્યન્તિ પાઞ્ચાલા હતરક્ષિણમ્॥ 7-190-64 (53889)
કૌરવેયાંસ્તતઃ પાર્થઃ સસા સમુપાદ્રવત્।
પાઞ્ચાલાનેવ તુ દ્રોણો ધૃષ્ટદ્યુમ્નપુરોગમાન્।
મમર્દુસ્તરસા વીરાઃ પઞ્ચમેઽહનિ ભારત॥ ॥ 7-190-65 (53890)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ પઞ્ચદશદિવસયુદ્ધે નવત્યધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥ 190 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-190-6 ત્રયો ધૃષ્ટદ્યુમ્નોઽન્યૌ દ્વૌ ચ॥ 5-190-10 શુક્લઃ શુદ્ધોઽભિજનો વંશો યેષાં તે સ્વયં શોધિતકર્માણશ્ચ॥ 5-190-11 અશસ્તમપ્રશસ્યમ્। પ્રશસ્યત્વમાહ નાત્રેતિ। કર્ણી વિલોમકણ્ટકદ્વયયુક્તઃ। સહિ ઉદ્દ્રિયમાણોઽન્ત્રાણ્યુદ્ધરતિ। નાલીકઃ અલ્પત્વાદ્દેહમગ્રઃ સન્ દુરુદ્ધરઃ। ન લિપ્તો વિષેણેતિ શેષઃ। બસ્તિકઃ શલ્યદણ્ડસન્ધૌ શિથિલસ્તસ્યોદ્ધરણે શલ્યં બસ્તિમધ્યે મજ્જતિ દણ્ડમાત્રં નિઃ--સરતિ। (અન્યે બસ્તક ઇતિ પઠિત્વા શૃઙ્ગઘટિત ઇતિ વ્યાચખ્યુઃ)॥ 5-190-20 હિંસમાનાવિતિ ક.ખ.પાઠઃ॥ 5-190-33 અભ્યયાત્તૂર્ણમવ્યગ્રો નિરપેક્ષો વિશામ્પતે ક.ખ.પાઠઃ॥ 5-190-190 નવત્યધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 191
॥ શ્રીઃ ॥
7.191. અધ્યાયઃ 191
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
કૃષ્ણેન યુધિષ્ઠિરમ્પ્રતિ દ્રોણજયે તસ્ય શસ્ત્રન્યાસસ્ય તત્રચાશ્વત્થામવધશ્રવણસ્ય હેતુત્વકથનમ્॥ 1 ॥ ભીમેનાશ્વત્થામનામ્નિ ગજે નિહતે યુધિષ્ઠિરેણ કૃષ્ણચોદનયા દ્રોણમ્પ્રતિ તદ્વિવક્ષયા અશ્વત્થામા હત ઇતિ કથનમ્॥ 2 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-191-0 (53891)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-191-0x (4773)
પાઞ્ચાલાનાં તતો દ્રોણોઽપ્યકરોત્કદનં મહત્।
યથા ક્રુદ્ધો રણે શક્રો દાનવાનાં ક્ષયં પુરા॥ 7-191-1 (53892)
દ્રોણાસ્ત્રેણ મહારાજ વધ્યમાનાઃ પરે યુધિ।
નાત્રસન્ત રણે દ્રોણત્સત્વવન્તો મહારથાઃ॥ 7-191-2 (53893)
યુધ્યમાના મહારાજ પાઞ્ચાલાઃ સૃઞ્જયાસ્તથા।
દ્રોણમેવાભ્યયુર્યુદ્ધે યોધયન્તો મહારથાઃ॥ 7-191-3 (53894)
તેષાં તુ ચ્છાદ્યમાનાનાં પાઞ્ચાલાનાં સમન્તતઃ।
અભવદ્ભૈરવો નાદો વધ્યતાં શરવૃષ્ટિભિઃ॥ 7-191-4 (53895)
વધ્યમાનેષુ સઙ્ગ્રામે પાઞ્ચાલેષુ મહાત્મના।
ઉદીર્યમાણે દ્રોણાસ્ત્રે પાણ઼્ડવાન્ભયમાવિશત્॥ 7-191-5 (53896)
દૃષ્ટ્વાઽશ્વનરયોધાનાં વિપુલં ચ ક્ષયં યુધિ।
પાણ઼્ડવેયા મહારાજ નાશશંસુર્જયં તદા॥ 7-191-6 (53897)
કચ્ચિદ્દ્રોણો ન નઃ સર્વાન્ક્ષપયેત્પરમાસ્ત્રવિત્।
સમિદ્ધઃ શિશિરાપાયે દહન્કક્ષમિવાનલઃ॥ 7-191-7 (53898)
ન ચૈનં સંયુગે કશ્ચિત્સમર્થઃ પ્રતિવીક્ષિતુમ્।
ન ચૈનમર્જુનો જાતુ પ્રતિયુધ્યેત ધર્મવિત્॥ 7-191-8 (53899)
ત્રસ્તાન્કુન્તીસુતાન્દૃષ્ટ્વા દ્રોણસાયકપીડિતાન્।
મતિમાઞ્શ્રેયસે યુક્તઃ કેશવોઽર્જુનમબ્રવીત્॥ 7-191-9 (53900)
નૈષ યુદ્ધેન સઙ્ગ્રામે જેતું શક્યઃ કથઞ્ચન।
સધનુર્ધન્વિનાં શ્રેષ્ઠો દેવૈરપિ સવાસવૈઃ॥ 7-191-10 (53901)
ન્યસ્તશસ્ત્રસ્તુ સઙ્ગારમે શક્યો હન્તું ભવેન્નૃભિઃ।
આસ્થીયતાં જયે યોગો ધર્મમુત્સૃજ્ય પાણ્ડવાઃ।
યથા ન સંયુગે સર્વાન્નિહન્યાદ્રુક્મવાહનઃ॥ 7-191-11 (53902)
અશ્વત્થામ્નિ હતે નૈષ યુધ્યેદિતિ મતિર્મમ।
તં હતં સંયુગે કશ્ચિદસ્મૈ શંસતુ માનવઃ॥ 7-191-12 (53903)
એતન્નારોચયદ્રાજન્કુન્તીપુત્રો ધનઞ્જયઃ।
અન્યે ત્વરોચયન્સર્વે કૃચ્છ્રેણ તુ યુધિષ્ઠિરઃ॥ 7-191-13 (53904)
તતો ભીમો મહાબાહુરનીકેષુ મહાગજમ્।
જઘાન ગદયા રાજન્નશ્વત્થામાનમિત્યુત।
પરપ્રમથનં ઘોરં માલવસ્યેન્દ્રવર્મણઃ॥ 7-191-14 (53905)
ભીમસેનસ્તુ સવ્રીડમુપેત્ય દ્રોણમાહવે।
અશ્વત્થામા હત ઇતિ શબ્દમુચ્ચૈશ્ચકાર હ॥ 7-191-15 (53906)
અશ્વત્થામેતિ હિ ગજઃ ખ્યાતો નામ્ના હતોઽભવત્।
કૃત્વા મનસિ તં ભીમો મિથ્યા વ્યાહૃતવાંસ્તદા॥ 7-191-16 (53907)
ભીમસેનવચઃ શ્રુત્વા દ્રોણસ્તત્પરમાપ્રિયમ્।
મનસા સન્નાગાત્રોઽભૂદ્યથા સૈકતમમ્ભસિ॥ 7-191-17 (53908)
શઙ્કમાનઃ સ તન્મિથ્યા વીર્યજ્ઞઃ સ્વસુતસ્ય વૈ।
હતઃ સ ઇતિ ચ શ્રુત્વા નૈવ ધૈર્યાદકમ્પત॥ 7-191-18 (53909)
સ લબ્ધ્વા ચેતનાં દ્રોણઃ ક્ષણેનૈવ સમાશ્વસત્।
અનુચિન્ત્યાત્મનઃ પુત્રમવિષહ્યમરાતિભિઃ॥ 7-191-19 (53910)
સ પાર્ષતમભિદ્રુત્ય જિઘાંસુર્મૃત્યુમાત્મનઃ।
અવાકિરત્સહસ્રેણ તીક્ષ્ણાનાં કઙ્કપત્રિણામ્॥ 7-191-20 (53911)
તં વિંશતિસહસ્રાણિ પાઞ્ચાલાનાં નરર્ષભાઃ।
યથા ચરન્તં સઙ્ગ્રામે સર્વતોઽવાકિરઞ્છરૈઃ॥ 7-191-21 (53912)
શરૈસ્તૈરાચિતં દ્રોણં નાપશ્યામ મહારથમ્।
ભાસ્કરં જલદૈ રુદ્ધં વર્ષાસ્વિવ વિશામ્પતે॥ 7-191-22 (53913)
વિધૂય તાન્બાણગણાન્પાઞ્ચાલાનાં મહારથઃ।
પ્રાદુશ્ચક્રે તતો દ્રોણો બ્રાહ્મમસ્ત્રં પરન્તપઃ॥ 7-191-23 (53914)
વધાય તેષાં શૂરાણાં પાઞ્ચાલાનામમર્ષિતઃ।
તતો વ્યરોચત દ્રોણો વિનિઘ્નન્સર્વસૈનિકાન્॥ 7-191-24 (53915)
શિરાંસ્યાપાતયચ્ચાપિ પાઞ્ચાલાનાં મહામૃધે।
તથૈવ પરિઘાકારાન્બાહૂન્કનકભૂષણાન્॥ 7-191-25 (53916)
તે વધ્યમાનાઃ સમરે ભારદ્વાજેન પાર્થિવાઃ।
મેદિન્યામન્વકીર્યન્ત વાતનુન્ના ઇવ દ્રુમાઃ॥ 7-191-26 (53917)
કુઞ્જરાણાં ચ પતતાં હયૌઘાનાં ચ ભારત।
અગમ્યરૂપા પૃથિવી માંસશોણિતકર્દમા॥ 7-191-27 (53918)
હત્વા વિંશતિસાહસ્રાન્પાઞ્ચાલાનાં રથવ્રજાન્।
અતિષ્ઠદાહવે દ્રોણો વિધૂમોઽગ્નિરિવ જ્વલન્॥ 7-191-28 (53919)
તથૈવ ચ પુનઃ ક્રુદ્ધો ભારદ્વાજઃ પ્રતાપવાન્।
વસુદાનસ્ય ભલ્લેન શિરઃ કાયાદપાહરત્॥ 7-191-29 (53920)
પુનઃ પઞ્ચશતાન્માત્સ્યાન્ષટ્સહસ્રાંશ્ચ સૃઞ્જયાન્।
હસ્તિનામયુતં હત્વા જઘાનાશ્વાયુતં પુનઃ॥ 7-191-30 (53921)
ક્ષત્રિયાણામભાવાય દૃષ્ટ્વા દ્રોણમવસ્થિતમ્।
ઋષયોઽભ્યાગતાસ્તૂર્ણં હવ્યવાહપુરોગમાઃ॥ 7-191-31 (53922)
વિશ્વામિત્રો જમદગ્નિર્ભરદ્વાજોઽથ ગૌતમઃ।
વસિષ્ઠઃ કશ્યપોઽત્રિશ્ચ બ્રહ્મલોકં નિનીષવઃ॥ 7-191-32 (53923)
સિકતાઃ પૃશ્નયો ગર્ગા વાલખિલ્યા મરીચિપાઃ।
ભૃગવોઽઙ્ગિરસશ્ચૈવ સૂક્ષ્માશ્ચાન્યે મહર્ષયઃ॥ 7-191-33 (53924)
ત એનમબ્રુવન્સર્વે દ્રોણમાહરવશોભિનમ્।
અધર્મતઃ કૃતં યુદ્ધં સમયો નિધનસ્ય તે॥ 7-191-34 (53925)
ન્યસ્યાયુધં રણે દ્રોણ સમીક્ષાસ્માનવસ્થિતાન્।
નાતઃ ક્રૂરતરં કર્મ પુનઃ કર્તુમિહાર્હસિ॥ 7-191-35 (53926)
વેદવેદાઙ્ગવિદુષઃ સત્યધર્મરતસ્ય તે।
બ્રાહ્મણસ્ય વિશેષેણ તવૈતન્નોપપદ્યતે॥ 7-191-36 (53927)
ત્યજાયુધમમોધેષો તિષ્ઠ વર્ત્મનિ શાશ્વતે।
પરિપૂર્ણશ્ચ કાલસ્તે વસ્તું લોકેઽદ્ય માનુષે॥ 7-191-37 (53928)
બ્રહ્માસ્ત્રેણ ત્વયા દગ્ધા અનસ્ત્રજ્ઞા નરા ભુવિ।
યદેતદીદૃશં વિપ્ર કૃતં કર્મ ન સાધુ તત્॥ 7-191-38 (53929)
ન્યસ્યાયુધં રણે વિપ્ર દ્રોણ મા ત્વં ચિરં કૃથાઃ।
મા પાપિષ્ઠતરં કર્મ કરિષ્યસિ પુનર્દ્વિજ॥ 7-191-39 (53930)
ઇતિ તેષાં વચઃ શ્રુત્વા ભીમસેનવચઃ સ્મરન્।
ધૃષ્ટદ્યુમ્નં ચ સમ્પ્રેક્ષ્ય રણે સ વિમનાઽભવત્॥ 7-191-40 (53931)
સન્દિહ્યમાનો વ્યથિતઃ કુન્તીપુત્રં યુધિષ્ઠિરમ્।
અહતં વા હતં વેતિ પપ્રચ્છ સુતમાત્મનઃ॥ 7-191-41 (53932)
સ્થિરા બુદ્ધિર્હિ દ્રોણસ્ય ન પાર્થો વક્ષ્યતેઽનૃતમ્।
ત્રયાણામપિ લોકાનામૈશ્વર્યાર્થે કથઞ્ચન॥ 7-191-42 (53933)
તસ્માત્તં પરિપપ્રચ્છ નાન્યં કઞ્છિદ્દ્વિજર્ષભઃ।
તસ્મિંસ્તસ્ય હિ સત્યાશા બાલ્યાત્પ્રભૃતિ પાણ્ડવે॥ 7-191-43 (53934)
તતો નિષ્પાણ્ડવામુર્વીં કરિષ્યન્તં યુધામ્પતિમ્।
દ્રોણં જ્ઞાત્વા ધર્મરાજં ગોવિન્દો વ્યથિતોઽબ્રવીત્॥ 7-191-44 (53935)
યદ્યર્ધદિવસં દ્રોણો યુધ્યતે મન્યુમાસ્થિતઃ।
સત્યં બ્રવીમિ તે સેના વિનાશં સમુપૈષ્યતિ॥ 7-191-45 (53936)
સ ભવાંસ્ત્રાતુ નો દ્રોણાત્સત્યાજ્જ્યાયોઽનૃતં વચઃ।
અનૃતં જીવિતસ્યાર્થે વદન્ન સ્પૃશ્યતેઽનૃતૈઃ॥ 7-191-46 (53937)
તયોઃ સંવદતોરેવં ભીમસેનોઽબ્રવીદિદમ્॥ 7-191-47 (53938)
શ્રુત્વૈવં તુ મહારાજ વધોપાયં મહાત્મનઃ।
ગાહમાનસ્ય તે સેનાં માલવસ્યેન્દ્રવર્મણઃ॥ 7-191-48 (53939)
અશ્વત્થામેતિ વિખ્યાતો ગજઃ શક્રગજોપમઃ।
નિહતો યુધિ વિક્રમ્ય તતોઽહં દ્રોણમબ્રુવમ્॥ 7-191-49 (53940)
અશ્વત્થામા હતો બ્રહ્મન્નિવર્તસ્વાહવાદિતિ।
નૂનં નાશ્રદ્દધદ્વાક્યમેષ મે પુરુષર્ષભઃ॥ 7-191-50 (53941)
સ ત્વં ગોવિન્દવાક્યાનિ માનયસ્વ જયૈષિણઃ।
દ્રોણાય નિહતં શંસ રાજઞ્શારદ્વતીસુતમ્॥ 7-191-51 (53942)
ત્વયોક્તે નૈવ યુધ્યેત જાતુ રાજન્દ્વિજર્ષભઃ।
સત્યવાગિતિ લોકેઽસ્મિન્ભવાન્ખ્યાતો જનાધિપ॥ 7-191-52 (53943)
તસ્ય તદ્વચનં શ્રુત્વા કૃષ્ણવાક્યપ્રચોદિતઃ।
ભાવિત્વાચ્ચ મહારાજ વક્તું સમુપચક્રમે॥ 7-191-53 (53944)
તમતથ્યભયે મગ્નો જયે સક્તો યુધિષ્ઠિરઃ।
`અશ્વત્થામા હતિ શબ્દમુચ્ચૈશ્ચકાર હ'।
અવ્યક્તમબ્રવીદ્રાજન્હતઃ કુઞ્જર ઇત્યુત॥ 7-191-54 (53945)
તસ્ય પૂર્વં રથઃ પૃથ્વ્યાશ્ચતુરઙ્ગુલમુચ્છ્રિતઃ।
બભૂવૈવં ચ તેનોક્તે તસ્ય વાહાઃ સ્પૃશન્મહીમ્॥ 7-191-55 (53946)
યુધિષ્ઠિરાત્તુ તદ્વાક્યં શ્રુત્વા દ્રોણો મહારથઃ।
પુત્રવ્યસનસન્તપ્તો નિરાશો જીવિતેઽભવત્॥ 7-191-56 (53947)
આગસ્કૃતમિવાત્માનં પાણ્ડવાનાં મહાત્મનામ્।
ઋષિવાક્યેન મન્વાનઃ શ્રુત્વા ચ નિહતં સુતમ્॥ 7-191-57 (53948)
વિચેતાઃ પરમોદ્વિગ્નો ધૃષ્ટદ્યુમ્નમવેક્ષ્ય ચ।
યોદ્ધું નાશક્નુવદ્રાજન્યથાપૂર્વમરિન્દમઃ॥ ॥ 7-191-58 (53949)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ દ્રોણવધપર્વણિ પઞ્ચદશદિવસયુદ્ધે એકનવત્યધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥ 191 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-191-51 જયૈષિણ ઇત્યસ્ય ગોવિન્દવાક્યાનીત્યત્રૈકદેશે ગોવિન્દેઽન્વયઃ॥ 5-191-191 એકનવત્યધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥ 191 ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 192
॥ શ્રીઃ ॥
7.192. અધ્યાયઃ 192
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
અશ્વત્થામવધશ્રવણનિર્વિણ્ણદ્રોણમારણાય ધૃષ્ટદ્યુમ્નસમુદ્યમઃ॥ 1 ॥ દ્રોણગ્રસ્તસ્ય ધૃષ્ટદ્યુમ્નસ્ય સાત્યકિના વિમોચનમ્॥ 2 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-192-0 (53950)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-192-0x (4774)
તં દૃષ્ટ્વા પરમોદ્વિગ્નં શોકોપહતચેતસમ્।
પાઞ્ચાલરાજસ્ય સુતો ધૃષ્ટદ્યુમ્નઃ સમાદ્રવત્॥ 7-192-1 (53951)
ય ઇષ્ટ્વા મનુજેન્દ્રેણ દ્રુપદેન મહામખે।
લબ્ધો દ્રોણવિનાશાય સમિદ્ધાદ્ધવ્યવાહનાત્॥ 7-192-2 (53952)
સ ધનુર્જૈત્રમાદાય ઘોરં જલદનિઃસ્વનમ્।
દૃઢજ્યમજરં દિવ્યં શરં ચાશીવિષોપમમ્॥ 7-192-3 (53953)
સન્દધે કાર્મુકે તસ્મિંસ્તતસ્તમનલોપમમ્।
દ્રોણં જિઘાંસ્તુઃ પાઞ્ચાલ્યો મહાજ્વાલમિવાનલમ્॥ 7-192-4 (53954)
તસ્ય રૂપં શરસ્યાસીદ્ધનુર્જ્યામણ્ડલાન્તરે।
દ્યોતતો ભાસ્કરસ્યેવ ઘનાન્તે પરિવેષિણઃ॥ 7-192-5 (53955)
પાર્ષતેન પરામૃષ્ટં જ્વલન્તમિવ તદ્ધનુઃ।
અન્તકાલમનુપ્રાપ્તં મેનિરે વીક્ષ્ય સૈનિકાઃ॥ 7-192-6 (53956)
તમિષું સંહતં તેન ભારદ્વાજઃ પ્રતાપવાન્।
દૃષ્ટ્વાઽમન્યત દેહસ્ય કાલપર્યાયમાગતમ્॥ 7-192-7 (53957)
તતઃ પ્રયત્નમાતિષ્ઠદાચાર્યસ્તસ્ય વારમે।
ન ચાસ્યાસ્ત્રાણિ રાજેન્દ્ર પાદુરાસન્મહાત્મનઃ॥ 7-192-8 (53958)
તસ્ય ત્વહાનિ ચત્વારિ ક્ષપા ચૈકાઽસ્યતો ગતા।
તસ્ય ચાહ્નસ્ત્રિભાગેન ક્ષયં જગ્મુઃ પતત્રિણઃ॥ 7-192-9 (53959)
સ શરક્ષયમાસાદ્ય પુત્રશોકેન ચાર્દિતઃ।
વિવિધાનાં ચ દિવ્યામાનમસ્ત્રાણામપ્રસાદતઃ॥ 7-192-10 (53960)
ઉત્સ્રષ્ટુકામઃ શસ્ત્રાણિ ઋષિવાક્યપ્રચોદિતઃ।
તેજસા પૂર્યમાણશ્ચ યુયુધે ન યથા પુરા॥ 7-192-11 (53961)
ભૂયશ્ચાન્યત્સમાદાય દિવ્યમાઙ્ગિરસં ધનુઃ।
શરાંશ્ચ બ્રહ્મદણ્ડાભાન્ધૃષ્ટદ્યુમ્નમયોધયત્॥ 7-192-12 (53962)
તતસ્તં શરવર્ષેણ મહતા સમવાકિરત્।
વ્યશાતયચ્ચ સઙ્ક્રુદ્ધો ધૃષ્ટદ્યુમ્નમમર્ષણમ્॥ 7-192-13 (53963)
શરાંશ્ચ શતધા તસ્ય દ્રોણશ્ચિચ્છેદ સાયકૈઃ।
ધ્વજં ધનુશ્ચ નિશિતૈઃ સારથિં ચાપ્યપાતયત્॥ 7-192-14 (53964)
ધૃષ્ટદ્યુમ્નઃ પ્રહસ્યાન્યત્પુનરાદાય કાર્મુકમ્।
શિતેન ચૈનં બાણેન પ્રત્યવિધ્યત્સ્તનાન્તરે॥ 7-192-15 (53965)
સોઽતિવિદ્ધો મહેષ્વાસોઽસમ્ભ્રાન્ત ઇવ સંયુગે।
ભલ્લેન શિતધારેણ ચિચ્છેદાસ્ય પુનર્ધનુઃ॥ 7-192-16 (53966)
યચ્ચાસ્ય બાણવિકૃતં ધનૂંષિ ચ વિશામ્પતે।
સર્વં ચિચ્છેદ દુર્ધર્ષો ગદાં ખઙ્ગં ચ વર્જયન્॥ 7-192-17 (53967)
ધૃષ્ટદ્યુમ્નં ચ વિવ્યાધ નવભિર્નિશિતૈઃ શરૈઃ।
જીવિતાન્તકરૈઃ ક્રુદ્ધઃ શિલાધૌતૈઃ પરન્તપઃ॥ 7-192-18 (53968)
ધૃષ્ટદ્યુમ્નોઽથ તસ્યાશ્વાન્ખરથાશ્વૈર્મહારથઃ।
વ્યામિશ્રયદમેયાત્મા બ્રાહ્મમસ્ત્રમુદીરયન્॥ 7-192-19 (53969)
તે મિશ્રા બહ્વશોભન્ત જવના વાતરંહસઃ।
પારાવતસવર્ણાશ્ચ શોણાશ્ચ ભરતર્ષભ॥ 7-192-20 (53970)
યથા સવિદ્યુતો મેઘા નદન્તો જલદાગમે।
તથા રેજુર્મહારાજ મિશ્રિતા રણમૂર્ધનિ॥ 7-192-21 (53971)
ઈષાબન્ધં ચક્રબન્ધં રથબન્ધં તથૈવ ચ।
પ્રાણાશયદમેયાત્મા ધૃષ્ટદ્યુમ્નસ્ય સ દ્વિજઃ॥ 7-192-22 (53972)
સ ચ્છિન્નધન્વા પાઞ્ચાલ્યો નિકૃત્તધ્વજસારથિઃ।
ઉત્તમામાપદં પ્રાપ્ય ગદાં વીરઃ પરામૃશત્॥ 7-192-23 (53973)
તામસ્ય વિશિખૈસ્તીક્ષ્ણૈઃ ક્ષિપ્યમાણાં મહારથઃ।
નિજઘાનઃ શરૈર્દ્રોણઃ ક્રુદ્ધઃ સત્યપરાક્રમઃ॥ 7-192-24 (53974)
તાં તુ દૃષ્ટ્વા નરવ્યાઘ્રો દ્રોણેન નિહતાં શરૈઃ।
વિમલં ખઙ્ગમાદત્ત શતચન્દ્રં ચ ભાનુમત્॥ 7-192-25 (53975)
અસંશયં તથાભૂતઃ પાઞ્ચાલ્યઃ સાધ્વમન્યત।
વધમાચાર્યમુખ્યસ્ય પ્રાપ્તકાલં મહાત્મનઃ॥ 7-192-26 (53976)
તતઃ સ રથનીડસ્થં સ્વરથસ્ય રથેપયા।
અગચ્છદસિમુદ્યમ્ય શતચન્દ્રં ચ ભાનુમત્॥ 7-192-27 (53977)
ચિકીર્ષુર્દુષ્કરં કર્મ ધૃષ્ટદ્યુમ્નો મહારથઃ।
ઇયેષ વક્ષો ભેત્તું સ ભારદ્વાજસ્ય સંયુગે॥ 7-192-28 (53978)
સોઽતિષ્ઠદ્યુગમધ્યે વૈ યુગસન્નહનેષુ ચ।
જઘનાર્ધેષુ ચાશ્વાનાં તત્સૈન્યાઃ સમપૂજયન્॥ 7-192-29 (53979)
તિષ્ઠતો યુગપાલીપુ શોણાનપ્યધિતિષ્ઠતઃ।
નાપશ્યદન્તરં દ્રોણસ્તદદ્ભુતમિવાભવત્॥ 7-192-30 (53980)
ક્ષિપ્રં શ્યેનસ્ય ચરતો યથૈવામિષગૃદ્ધિનઃ।
તદ્વદાસીદભીસારો દ્રોમપાર્ષતયો રણે॥ 7-192-31 (53981)
તસ્ય પારાવતાનશ્વાન્રથશક્ત્યા પરાભિનત્।
સર્વાનેકૈકશો દ્રોણો રક્તાનશ્વાન્વિવર્જયન્॥ 7-192-32 (53982)
તે હતા ન્યપતન્ભૂમૌ ધૃષ્ટદ્યુમ્નસ્ય વાજિનઃ।
શોણાસ્તુ પર્યમુચ્યન્ત રથબન્ધાદ્વિશામ્પતે॥ 7-192-33 (53983)
તાન્હયાન્નિહતાન્દૃષ્ટ્વા દ્વિજાગ્ર્યેણ સ પાર્ષતઃ।
નામૃષ્યત યુધાં શ્રેષ્ઠો યાજ્ઞસેનિર્મહારથઃ॥ 7-192-34 (53984)
વિરથઃ સ ગૃહીત્વા તુ ખઙ્ગં ખઙ્ગભૃતાં વરઃ।
દ્રોણમભ્યપતદ્રાજન્વૈનતેય ઇવોરગમ્॥ 7-192-35 (53985)
તસ્ય રૂપં બભૌ રાજન્ભારદ્વાજં જિઘાંસતઃ।
યથા રૂપં પુરા વિષ્ણોર્હિરણ્યકશિપોર્વધે॥ 7-192-36 (53986)
સ તદા વિવિધાન્મર્ગાન્પ્રવરાંશ્ચૈકવિંશતિમ્।
દર્શયામાસ કૌરવ્ય પાર્ષતો વિચરન્રણે॥ 7-192-37 (53987)
ભ્રાન્તુમુદ્ધાન્તમાવિદ્ધમાપ્લુતં પ્રસૃતં સૃતમ્।
પરિવૃત્તં નિવૃત્તં ચ ખઙ્ગં ચર્મ ચ ધારયન્॥ 7-192-38 (53988)
સમ્પાતં સમુદીર્ણં ચ દર્શયામાસ પાર્ષતઃ।
ભારતં કૌશિકં ચૈવ સાત્વતં ચૈવ શિક્ષયા। 7-192-39 (53989)
દર્શયન્વ્યચરદ્યુદ્ધે દ્રોણસ્યાન્તચિકીર્ષયા॥
ચરતસ્તસ્ય તાન્મર્ગાન્વિચિત્રાન્ખઙ્ગચર્મિણઃ।
વ્યસ્મયન્ત રણે યોધા દેવતાશ્ચ સમાગતાઃ॥ 7-192-40 (53990)
તતઃ શરસહસ્રેણ શતચન્દ્રમપાતયત્।
ચર્મ ખઙ્ગં ચ સમ્બાધે ધૃષ્ટદ્યુમ્નસ્ય સ દ્વિજઃ॥ 7-192-41 (53991)
યે તુ વૈતસ્તિકા નામ શરા આસન્નયોધિનઃ।
નિકૃષ્ટયુદ્ધે દ્રોણસ્ય નાન્યેષાં સન્તિ તે શરાઃ॥ 7-192-42 (53992)
ઋતે શારદ્વતાત્પર્થાદ્દ્રૌણેર્વૈકર્તનાત્તથા।
પ્રદ્યુમ્નયુયુધાનાભ્યામભિમન્યોશ્ચ ભારત॥ 7-192-43 (53993)
અથાસ્યેષુ સમાધત્ત દૃઢં પરમસમ્મતમ્।
અન્તેવાસિનમાચાર્યો જિઘાંસુઃ પુત્રસમ્મિતમ્॥ 7-192-44 (53994)
તં શરૈર્દશભિસ્તીક્ષ્ણૈશ્ચિચ્છેદ શિનિપુઙ્ગવઃ।
પશ્યતસ્તવ પુત્રસ્ય કર્ણસ્ય ચ મહાત્મનઃ।
ગ્રસ્તમાચાર્યમુખ્યેન ધૃષ્ટદ્યુમ્નમમોચયત્॥ 7-192-45 (53995)
ચરન્તં રથમાર્ગેષુ સાત્યકિં સત્યવિક્રમમ્।
દ્રોણકર્માન્તરગતં કૃપસ્યાપિ ચ ભારત।
અપશ્યેતાં મહાત્માનૌ વિષ્વક્સેનધનઞ્જયૌ॥ 7-192-46 (53996)
અપૂજયેતાં વાર્ષ્ણેયં બ્રુવાણૌ સાધુસાધ્વિતિ।
દિવ્યાન્યસ્ત્રાણિ સર્વેષાં યુધિ નિઘ્ન્તમચ્યુતમ્॥ 7-192-47 (53997)
ધનઞ્જયસ્તતઃ કૃષ્ણમબ્રવીત્પશ્ય કેશવ।
આચાર્યરથમુખ્યાનાં મધ્યે ક્રીડન્મધૂદ્વહઃ॥ 7-192-48 (53998)
આનન્દયતિ માં ભૂયઃ સાત્યકિઃ પરવીરહા।
માદ્રીપુત્રૌ ચ ભીમં ચ રાજાનં ચ યુધિષ્ઠિરમ્॥ 7-192-49 (53999)
યચ્છિક્ષયાઽનુદ્ધતઃ સન્રણે ચરતિ સાત્યકિઃ।
મહારથાનુપક્રીડન્વૃષ્ણીનાં કીર્તિવર્ધનઃ॥ 7-192-50 (54000)
તમેતે પ્રતિનન્દન્તિ સિદ્ધાઃ સૈન્યાશ્ચ વિસ્મિતાઃ।
અજય્યં સમરે દૃષ્ટ્વા સાધુસાધ્વિતિ સાત્યકિમ્।
યોધાશ્ચોભયતઃ સર્વે કર્મભિઃ સમપૂજયન્॥ ॥ 7-192-51 (54001)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ દ્રોણવધપર્વણિ પઞ્ચદશદિવસયુદ્ધે દ્વિનવત્યધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥ 192 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-192-38 ખઙ્ઘં ચર્મ ચ ધારયન્ભ્રાન્તાદિત્રયોદશવિધં સઞ્ચરણં દર્શયામાસેતિ સમ્બન્ધઃ॥ 5-192-41 સમ્બાધે રણસઙ્કટે॥ 5-192-42 વૈતસ્તિકાઃ વિતસ્તિપ્રમાણાઃ॥ 5-192-192 દ્વિનવત્યધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 193
॥ શ્રીઃ ॥
7.193. અધ્યાયઃ 193
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
દ્રોણધૃષ્ટદ્યુમ્નયોર્યુદ્ધમ્॥ 1 ॥ દ્રોણેન સોપાલમ્ભભીમવચઃ શ્રવણેન શસ્ત્રન્યાસપૂર્વકં યોગેન શીરત્યાગઃ॥ 2 ॥ શરીરાર્ન્નિર્ગચ્છતસ્તેજોરૂપસ્ય દ્રોણસ્ય સઞ્જયાદિભિઃ પઞ્ચભિરેવાવલોકનમ્॥ 3 ॥ ધૃષ્ટદ્યુમ્નેન દ્રોણશિરશ્છેદઃ॥ 4 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-193-0 (54002)
સઞ્ચય ઉવાચ। 7-193-0x (4775)
[સાત્વતસ્ય* તુ તત્કર્મ દૃષ્ટ્વા દુર્યોધનાદયઃ।
શૈનેયં સર્વતઃ ક્રુદ્ધા વારયામાસુરઞ્જસા॥ 7-193-1 (54003)
કૃપકર્ણૌ ચ સમરે પુત્રાશ્ચ તવ મારિષ॥
શૈનેયં ત્વરયાઽભ્યેત્ય વિનિઘ્નન્નિશિતૈઃ શરૈઃ॥ 7-193-2 (54004)
યુધિષ્ઠિરસ્તતો રાજા માદ્રીપુત્રૌ ચ પાણ્ડવૌ।
ભીમસેનશ્ચ બલવાન્સાત્યકિં પર્યવારયન્॥ 7-193-3 (54005)
કર્ણશ્ચ શરવર્ષેણ ગૌતમશ્ચ મહારથઃ।
દુર્યોધનાદયસ્તે ચ શૈનેયં પર્યવારયન્॥ 7-193-4 (54006)
તાં વૃષ્ટિં સહસા રાજન્નુત્થિતાં ઘોરરૂપિણીમ્।
વારયામાસ શૈનેયો યોધયંસ્તાન્મહારથાન્॥ 7-193-5 (54007)
તેષામસ્ત્રાણિ દિવ્યાનિ સંહિતાનિ મહાત્મનામ્।
વારયામાસ વિધિવદ્દિવ્યૈરસ્ત્રૈર્મહામૃધે॥ 7-193-6 (54008)
ક્રૂરમાયોધનં જજ્ઞે તસ્મિન્રાજસમાગમે।
રુદ્રસ્યેવ હિ ક્રુદ્ધસ્ય નિઘ્નતસ્તાન્પશૂન્પુરા॥ 7-193-7 (54009)
હસ્તાનામુત્તમાઙ્ગાનાં કાર્મુકાણાં ચ ભારત।
છત્રાણાં ચાપવિદ્ધાનાં ચામરાણાં ચ સઞ્ચયૈઃ।
રાશયઃ સ્મ વ્યદૃશ્યન્ત તત્રતત્ર રણાજિરે॥ 7-193-8 (54010)
ભગ્નચક્રૈ રથૈશ્ચાપિ પાતિતૈશ્ચ મહાધ્વજૈઃ।
સાદિભિશ્ચ હતૈઃ શૂરૈઃ સઙ્કીર્ણા વસુધાઽભવત્॥ 7-193-9 (54011)
બાણપાતનિકૃત્તાસ્તુ યોધાસ્તે કુરુસત્તમ।
ચેષ્ટન્તો વિવિધાશ્ચેષ્ટા વ્યદૃશ્યન્ત મહાહવે॥ 7-193-10 (54012)
વર્તમાને તથા યુદ્ધે ઘોરે દેવાસુરોપમે।
અબ્રવીત્ક્ષત્રિયાંસ્તત્ર ધર્મરાજો યુધિષ્ઠિરઃ॥ 7-193-11 (54013)
અભિદ્રવત સંયત્તાઃ કુમ્ભયોનિં મહારથાઃ।
એષો હિ પાર્પતો વીરો ભારદ્વાજેન સઙ્ગતઃ॥ 7-193-12 (54014)
ઘટતે ચ યથાશક્તિ ભારદ્વાજસ્ય નાશને।
યાદૃશાનિ હિ રૂપાણિ દૃશ્યન્તેઽસ્ય મહારણે॥ 7-193-13 (54015)
અદ્ય દ્રોણં રણે ક્રુદ્ધો ઘાતયિષ્યતિ પાર્પતઃ।
તે યૂયં સહિતા ભૂત્વા યુધ્યધ્વં કુમ્ભસમ્ભવમ્। 7-193-14 (54016)
યુધિષ્ઠિરસમાજ્ઞપ્તાઃ સૃઞ્જયાનાં મહારથાઃ।
અભ્યદ્રવન્ત સંયત્તા ભારદ્વાજજિઘાંસવઃ॥ 7-193-15 (54017)
તાન્સમાપતતઃ સર્વાન્ભારદ્વાજો મહારથઃ।
અભ્યવર્તત વેગેન મર્તવ્યમિતિ નિશ્ચિતઃ॥ 7-193-16 (54018)
પ્રયાતે સત્યસન્ધે તુ સમકમ્પત મેદિની।
વવુર્વાતાઃ સનિર્ઘાતાસ્ત્રાસયાના વરૂથિનીમ્॥ 7-193-17 (54019)
પપાત મહતી ચોલ્કા આદિત્યાન્નિશ્ચરન્ત્યુત।
દીપયન્તી ઉભે સેને શંસન્તીવ મહદ્ભયમ્॥ 7-193-18 (54020)
જજ્વલુશ્ચૈવ શસ્ત્રાણિ ભારદ્વાજસ્ય મારિષ।
રથાઃ સ્વનન્તિ ચાત્યર્થં હયાશ્ચાશ્રૂણ્યવાસૃજન્॥ 7-193-19 (54021)
હતૌજા ઇવ ચાપ્યાસીદ્ભારદ્વાજો મહારથઃ।
પ્રાસ્ફુરન્નયનં ચાસ્ય વામબાહુસ્તથૈવ ચ॥ 7-193-20 (54022)
વિમનાશ્ચાભવદ્યુદ્ધે દૃષ્ટ્વા પાર્ષતમગ્રતઃ॥ 7-193-21 (54023)
ઋષીણાં બ્રહ્મવાદાનાં સ્વર્ગસ્ય ગમનં પ્રતિ।
સુયુદ્ધેન તતઃ પ્રાણાનુત્સ્રષ્ટુમુપચક્રમે॥] 7-193-22 (54024)
તતશ્ચતુર્દિશં સૈન્યૈર્દ્રુપદસ્યાભિસંવૃતઃ।
નિર્દહન્ક્ષત્રિયવ્રાતાન્દ્રોણઃ પર્યચરદ્રણે॥ 7-193-23 (54025)
હત્વા વિંશતિસાહસ્રાન્ક્ષત્રિયાનરિમર્દનઃ।
દશાયુતાનિ કરિણામવધીદ્વિશિખૈઃ શિતૈઃ॥ 7-193-24 (54026)
સોઽતિષ્ઠદાહવે યત્તો વિધૂમોઽગ્નિરિવ જ્વલન્।
ક્ષત્રિયાણામભાવાય બ્રાહ્મમસ્ત્રં સમાસ્થિતઃ॥ 7-193-25 (54027)
પાઞ્ચાલ્યં વિરથં ભીમો હતસર્વાયુધં બલી।
સુવિપણ્ણં મહાત્માનં ત્વરમાણઃ સમભ્યયાત્॥ 7-193-26 (54028)
તતઃ સ્વરથમારોપ્ય પાઞ્ચાલ્યમરિમર્દનઃ।
અબ્રવીદભિસમ્પ્રેક્ષ્ય દ્રોણમસ્યન્તમન્તિકાત્॥ 7-193-27 (54029)
ન ત્વદન્ય ઇહાચાર્યં યોદ્ધુમુત્સહતે પુમાન્।
ત્વરસ્વ પ્રાગ્વધાયૈવ ત્વયિ ભારઃ સમાહિતઃ॥ 7-193-28 (54030)
સ તથોક્તો મહાબાહુઃ સર્વભારસહં ધનુઃ।
અભિપત્યાદદે ક્ષિપ્રમાયુધપ્રવરં દૃઢમ્॥ 7-193-29 (54031)
સંરબ્ધશ્ચ શરાનસ્યન્દ્રોણં દુર્વારણં રણે।
વિવારયિપુરાચાર્યં શરવર્ષૈરવાકિરત્॥ 7-193-30 (54032)
તૌ ન્યવારયતાં શ્રેષ્ઠૌ સંરબ્ધૌ રણશોભિનૌ।
ઉદીરયેતાં બ્રાહ્માણિ દિવ્યાન્યસ્ત્રાણ્યનેકશઃ॥ 7-193-31 (54033)
સ મહાસ્ત્રૈર્મહારાજ દ્રોણમાચ્છાદયદ્રણે।
નિહત્ય સર્વાણ્યસ્ત્રાણિ ભારદ્વાજસ્ય પાર્ષતઃ॥ 7-193-32 (54034)
સ વસાતીઞ્શિવીંસ્ચૈવ વાહ્લીકાન્કૌરવાનપિ।
રક્ષિષ્યમાણાન્સઙ્ગ્રામે દ્રોણં વ્યધમદચ્યુતઃ॥ 7-193-33 (54035)
ધૃષ્ટદ્યુમ્નસ્તથા રાજન્ગભસ્તિભિરિવાંશુમાન્।
વભૌ પ્રચ્છાદયન્નાશાઃ શરજાલૈઃ સમન્તતઃ॥ 7-193-34 (54036)
તસ્ય દ્રોણો ધનુશ્છિત્ત્વા વિદ્ધ્વા ચૈનં શિલીમુખૈઃ।
મર્માણ્યભ્યહનદ્ભૂયઃ સ વ્યથાં પરમામગાત્॥ 7-193-35 (54037)
તતો ભીમો દૃઢક્રોધો દ્રોણસ્યાશ્લિષ્ય તં રથમ્।
શનકૈરિવ રાજેન્દ્ર દ્રોણં વચનમબ્રવીત્॥ 7-193-36 (54038)
યદિ નામ ન યુધ્યેરઞ્શિક્ષિતા બ્રહ્મબન્ધવઃ।
સ્વકર્મભિરસન્તુષ્ટા ન સ્મ ક્ષત્રં ક્ષયં વ્રજેત્॥ 7-193-37 (54039)
અહિંસાં સર્વભૂતેષુ ધર્મં જ્યાયસ્તરં વિદુઃ।
તસ્ય ચ બ્રાહ્મણો મૂલં ભવાંશ્ચ બ્રહ્મવિત્તમઃ॥ 7-193-38 (54040)
શ્વપાકવન્મ્લેચ્છગણાન્હત્વા ચાન્યાન્પૃથગ્વિધાન્।
`ભરન્તિ હિ સુતાન્દારાંસ્તદ્વદજ્ઞાનમોહિતાઃ'॥ 7-193-39 (54041)
અજ્ઞાનાન્મૂઢવદ્બ્રહ્મન્પુત્રદારધનેપ્સયા।
એકસ્યાર્થે બહૂન્હત્વા પુત્રસ્યાધર્મવિદ્યયા।
સ્વકર્મસ્થાન્વિકર્મસ્થો ન વ્યપત્રપસે કથમ્॥ 7-193-40 (54042)
`આચારહીન નિર્લજ્જ બ્રહ્મવન્ધો વરાયુધ।
ઇદાનીં તિષ્ઠ દુર્બુદ્ધે ન મે જીવન્વિમોક્ષ્યસે॥ 7-193-41 (54043)
યસ્યાર્થે શસ્ત્રમાદાય યમપેક્ષ્ય ચ જીવસિ।
સ ચાદ્ય પતિતઃ શેતે પૃષ્ટેનાવેદિતસ્તવઃ॥ 7-193-42 (54044)
`સ વૈ ચ નિહતઃ શેતે તવ પુત્રઃ સુમન્દધીઃ'।
ધર્મરાજસ્ય તદ્વાક્યં નાભિશઙ્કિતુમર્હસિ॥ 7-193-43 (54045)
એવમુક્તસ્તતો દ્રોણો ભીમેનોત્સૃજ્ય તદ્વનુઃ।
`સન્ન્યાસાય શરીરસ્ય યોક્ષ્યમાણઃ સ વૈ દ્વિજઃ'।
સર્વાણ્યસ્ત્રાણિ ધર્માત્મા હાતુકામોઽભ્યભાપત॥ 7-193-44 (54046)
`કર્ણં દુર્યોધનં રાજંસ્ત્વરમાણઃ પરાક્રમમ્'।
કર્ણકર્ણ મહેષ્વાસ કૃપ દુર્યોધનેતિ ચ॥ 7-193-45 (54047)
સઙ્ગ્રામે ક્રિયતાં યત્નો બ્રવીમ્યેષ પુનઃપુનઃ।
પાણ્ડવેભ્યઃ શિવં વોસ્તુ શસ્ત્રમભ્યુત્સૃજામ્યહમ્।
ઇતિ તત્ર મહારાજ પ્રાક્રોશદ્દ્રૌણિમેવ ચ॥ 7-193-46 (54048)
ઉત્સૃજ્ય ચ રણે શસ્ત્રં રથોપસ્થે નિવિશ્ય ચ।
અભયં સર્વભૂતાનાં પ્રદદૌ યોગમીયિવાન્॥ 7-193-47 (54049)
તસ્ય તચ્છિદ્રનાજ્ઞાય ધૃષ્ટદ્યુમ્નઃ પ્રતાપવાન્।
સશરં તદ્વનુર્ઘોરં સન્ન્યસ્યાથ રથે તતઃ।
ખઙ્ગી રથાદવપ્લુત્ય સહસા દ્રોણમભ્યયાત્॥ 7-193-48 (54050)
`પ્રદ્રુતે ત્વથ દ્રોણાય ધૃષ્ટદ્યુમ્ને મહારથે'।
હાહાકૃતાનિ ભૂતાનિ માનુષાણીતરાણિ ચ॥ 7-193-49 (54051)
દ્રોણં તથાગતં દૃષ્ટ્વા ધૃષ્ટદ્યુમ્નવશં ગતમ્।
હાહાકારં ભૃશં ચક્રુરહો ધિગિતિ ચાબુવન્॥ 7-193-50 (54052)
દ્રોણોઽપિ શસ્ત્રાણ્યુત્સૃજ્ય પરમં સાઙ્ખ્યમાસ્થિતઃ।
તથોક્ત્વા યોગમાસ્થાય જ્યોતિર્ભૂતો મહાતપાઃ॥ 7-193-51 (54053)
પુરાણં પુરુષં વિષ્ણું જગામ મનસા પરમ્।
મુખં કિઞ્ચિત્સમુન્નામ્ય વિષ્ટબ્યોરસ્તથાગ્રતઃ॥ 7-193-52 (54054)
નિમીલિતાક્ષઃ સત્વસ્થો નિક્ષિપ્ય હૃદિ ધારણામ્।
ઓમિત્યેકાક્ષરં બ્રહ્મ જ્યોતિર્ભૂતો મહાતપાઃ॥ 7-193-53 (54055)
સ્મરિત્વા દેવદેવેશમક્ષરં પરમં પ્રભુમ્।
દિવમાક્રામદાચાર્યઃ સાક્ષાત્સદ્ભિર્દુરાક્રમામ્॥ 7-193-54 (54056)
`મૂર્ધાનં તસ્ય નિર્ભિદ્ય જ્યોતી રાજન્મહાત્મનઃ।
જગામ પરમં સ્થાનં દેહં ન્યસ્ય રથોત્તમે'॥ 7-193-55 (54057)
દ્વૌ સૂર્યાવિતિ નો બુદ્ધિરાસીત્તસ્મિંસ્તથાગતે।
એકરૂપમિવાભાસીજ્યોતિર્ભિઃ પૂરિતં નભઃ॥ 7-193-56 (54058)
સમપદ્યત ચોલ્કાભં દ્રોણસ્ય નિધને તદા।
નિમેષમાત્રેણ ચ તજ્જ્યોતિરન્તરધીયત॥ 7-193-57 (54059)
આસીત્કિલકિલાશબ્દઃ પ્રહૃષ્ટાનાં દિવૌકસામ્।
બ્રહ્મલોકગતે દ્રોણે ધૃષ્ટદ્યુમ્ને ચ મોહિતે॥ 7-193-58 (54060)
વયમેવ તદાઽદ્રાક્ષ્મ પઞ્ચ માનુષયોનયઃ।
યોગયુક્તં મહાત્માનં ગચ્છન્તં પરમાં ગતિમ્॥ 7-193-59 (54061)
અહં ધનઞ્જયઃ પાર્થઃ કૃપઃ શારદ્વતો દ્વિજઃ।
વાસુદેવશ્ચ વાર્ષ્ણેયો ધર્મપુત્રશ્ચ પાણ્ડવઃ॥ 7-193-60 (54062)
અન્યે તુ સર્વે નાપશ્યન્ભારદ્વાજસ્ય ધીમતઃ।
મહિમાનં મહારાજ યોગયુક્તસ્ય ગચ્છતઃ।
બ્રહ્મલોકં મહદ્દિવ્યં દેવગુહ્યં હિ તત્પરમ્॥ 7-193-61 (54063)
ગતિં પરમિકાં પ્રાપ્તમજાનન્તો નૃયોનયઃ।
નાપશ્યન્ગચ્છમાનં હિ તં સાર્ધમૃષિપુઙ્ગવૈઃ।
આચાર્યં યોગમાસ્થાય બ્રહ્મલોકમરિન્દમમ્॥ 7-193-62 (54064)
વિતુન્નાઙ્ગં શરવ્રાતૈરન્યસ્તાયુધમસૃક્ક્ષરમ્।
વિકૃષ્ય પાર્ષતઃ ખઙ્ગં ક્રોધામર્ષવશં ગતઃ।
દૃશ્યમાનઃ સર્વભૂતૈઃ કેશપક્ષે પરામૃશત્॥ 7-193-63 (54065)
તસ્ય મૂર્ધાનમાલમ્બ્ય ગતસત્વસ્ય દેહિનઃ।
કિઞ્ચિદબ્રુવતઃ કાયાદ્વિચકર્તાસિના શિરઃ॥ 7-193-64 (54066)
હર્ષેણ મહતા મહતા યુક્તો ભારદ્વાજે નિપાતિતે।
સિંહનાદરવં ચક્રે ભ્રામયન્ખઙ્ગમાહવે॥ 7-193-65 (54067)
આકર્ણપલિતઃ શ્યામો વયસાઽશીતિપઞ્ચકઃ।
ત્વત્કૃતે વ્યચરત્સઙ્ખ્યે સ તુ ષોડશવર્ષવત્॥ 7-193-66 (54068)
ઉક્તવાશ્ચ મહાબાહુઃ કુન્તીપુત્રો ધનઞ્જયઃ।
જીવન્તમાનયાચાર્યં મા વધીર્દ્રુપદાત્મજ॥ 7-193-67 (54069)
ન હન્તવ્યો ન હન્તવ્ય ઇતિ તે સૈનિકાશ્ચ હ।
ઉત્ક્રોશન્નર્જુનશ્ચૈવ સાનુક્રોશસ્તમાવ્રજત્॥ 7-193-68 (54070)
ક્રોશમાનેઽર્જુને ચૈવ પાર્થિવેષુ ચ સર્વશઃ।
ધૃષ્ટદ્યુમ્નોઽવધીદ્દ્રોણં રથતલ્પે નરર્ષભમ્॥ 7-193-69 (54071)
શોણિતેન પરિક્લિન્નો રથાદ્ભૂમિમથાપતત્।
લોહિતાઙ્ગ ઇવાદિત્યો દુર્ધર્ષઃ સમપદ્યત॥ 7-193-70 (54072)
એવં તં નિહતં સઙ્ખ્યે દદૃશે સૈનિકો જનઃ।
ધૃષ્ટદ્યુમ્નસ્તુ તદ્રાજન્ભારદ્વાજશિરોઽહરત્॥ 7-193-71 (54073)
તાવકાનાં મહેષ્વાસઃ પ્રમુખે તત્સમાક્ષિપત્।
તે તુ દૃષ્ટ્વા શિરો રાજન્ભારદ્વાજસ્ય તાવકાઃ॥ 7-193-72 (54074)
પલાયનકૃતોત્સાહા દુદ્રુવઃ સર્વતોદિશમ્।
દ્રોણસ્તુ દિવમાસ્થાય નક્ષત્રપથમાવિશત્॥ 7-193-73 (54075)
અહમેવ તદાઽદ્રાક્ષં દ્રોણસ્ય નિધનં નૃપ।
ઋષેઃ પ્રસાદાત્કૃષ્મસ્ય સત્યવત્યાઃ સુતસ્ય ચ॥ 7-193-74 (54076)
વિધૂમામિહ સંયાન્તીમુલ્કાં પ્રજ્વલિતામિવ।
અપશ્યામ દિવં સ્તબ્ધ્વા ગચ્છન્તં તં મહાદ્યુતિમ્॥ 7-193-75 (54077)
હતે દ્રોણે નિરુત્સાહાઃ કુરુપાણ્ડવસૃઞ્જયાઃ।
અભ્યદ્રવન્મહાવેગાસ્તતઃ સૈન્યં વ્યદીર્યત॥ 7-193-76 (54078)
નિહતા હતભૂયિષ્ઠાઃ સઙ્ગ્રામે નિશિતૈઃ શરૈઃ।
તાવકા નિહતે દ્રોણે ગતાસવ ઇવાભવન્॥ 7-193-77 (54079)
પરાજયમથાવાપ્ય પરત્ર ચ મહદ્ભયમ્।
ઉભયેનૈવ તે હીના વ્યનિન્દન્મતિમાત્મનઃ॥ 7-193-78 (54080)
અન્વિચ્છન્તઃ શરીરં તુ ભારદ્વાજસ્ય પાર્થિવાઃ।
નાન્વગચ્છન્મહારાજ કબન્ધાયુતસઙ્કુલે॥ 7-193-79 (54081)
`પતિતે ત્વથ સંરબ્ધે સેનાયાં તત્ર ભારત।
ઉદિષ્ઠન્કબન્ધાનાં સહસ્રાણ્યેકવિંશતિઃ॥ 7-193-80 (54082)
શોણિતેન પરિક્લિન્ના રણભૂમિશ્ચ ભારત।
લોહિતાર્દ્ર ઇવાદિત્યો દુર્દર્શશ્ચાભવત્તદા'॥ 7-193-81 (54083)
પાણ્ડવાસ્તુ જયં લબ્ધ્વા પરત્ર ચ મહદ્યશઃ।
બાણશઙ્ખરવાંશ્ચક્રુઃ સિંહનાદાંશ્ચ પુષ્કલાન્॥ 7-193-82 (54084)
ભીમસેનસ્તતો રાજન્ધૃષ્ટદ્યુમ્નશ્ચ પાર્ષતઃ।
વરૂથિન્યામનૃત્યેતાં પરિષ્વજ્ય પરસ્પરમ્॥ 7-193-83 (54085)
અબ્રવીચ્ચ તદા ભીમઃ પાર્ષતં શત્રુતાપનમ્।
ભૂયોઽહં ત્વાં પરિષ્વજ્ય પરિવક્ષ્યામિ પાર્ષત।
સૂતપુત્રે હતે પાપે ધાર્તરાષ્ટ્રે ચ સંયુગે॥ 7-193-84 (54086)
એતાવદુક્ત્વા ભીમસ્તુ હર્ષેણ મહતા યુતઃ।
બાહુશબ્દેન પૃથિવીં કમ્પયામાસ પાણ્ડવઃ॥ 7-193-85 (54087)
તસ્ય શબ્દેન વિત્રસ્તાઃ પ્રાદ્રવંસ્તાવકા યુધિ।
ક્ષત્રધર્મં સમુત્સૃજ્ય પલાયનપરાયણાઃ॥ 7-193-86 (54088)
પાણ્ડવાસ્તુ જયં લબ્ધા હૃષ્ટા હ્યાસન્વિશામ્પતે।
અરિક્ષયં ચ સઙ્ગ્રામે તેન તે સુખમાપ્નુવન્॥ ॥ 7-193-87 (54089)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ દ્રોણવધપર્વણિ પઞ્ચદશદિવસયુદ્ધે ત્રિનવત્યધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥ 193 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-193-12 એષો હીતિ સન્ધિરાર્ષઃ॥ 5-193-22 બ્રહ્મવાદાનાં વેદતુલ્યાનાં વચનાનામ્। દ્વિતીયાર્થે ષષ્ઠી। શ્રુત્યેતિ શેષઃ॥ 5-193-* કુણ્ડલિતાઃ 22 શ્લોકાઃ ઝપુસ્તકએવ દૃશ્યન્તે। 5-193-42 પૃષ્ઠેન ત્વયા પૃષ્ઠેન યુધિષ્ઠિરેણ આવેદિતઃ હત ઇતિ નિવેદિતઃ॥ 5-193-78 પરત્ર ચ મહદ્ભયમિતિ પલાયનસ્ય પરલોકવિરુદ્ધત્વાત્। ઉભયેન લોકદ્વયેન હીના રહિતાઃ॥ 5-193-193 ત્રિનવત્યધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 194
॥ શ્રીઃ ॥
7.194. અધ્યાયઃ 194
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
દૃર્યોધનચોદનયા કૃપેણ દ્રોણવધં શ્રાવિતસ્યાશ્વત્થામ્નઃ કોપોદયઃ॥ 1 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-194-0 (54090)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-194-0x (4776)
તતો દ્રોણે હતે રાજન્કુરવઃ શસ્ત્રપીડિતાઃ।
હતપ્રવીરા વિધ્વસ્તા ભૃશં શોકપરાયણાઃ॥ 7-194-1 (54091)
ઉદીર્ણાંશ્ચ પરાન્દૃષ્ટ્વા હર્ષમાણાન્પુનઃ પુનઃ।
અશ્રુપૂર્ણેક્ષણાસ્ત્રસ્તા દીનાસ્ત્વાસન્વિશામ્પતે॥ 7-194-2 (54092)
વિચેતસો હતોત્સાહાઃ કશ્મલાભિહતૌજસઃ।
આર્તસ્વરેણ મહતા પુત્રં તે પર્યવારયન્॥ 7-194-3 (54093)
વેષણ્ણવદના દીના વીક્ષમાણા દિશો દશ।
અશ્રુકણ્ઠા યથા દૈત્યા હિરણ્યાક્ષે પુરા હતે॥ 7-194-4 (54094)
સ તૈઃ પરિવૃતો રાજા ત્રસ્તૈઃ ક્ષુદ્રમૃગૈરિવ।
અશક્નુવન્નવસ્થાતુમપાયાત્તનયસ્તવ॥ 7-194-5 (54095)
ક્ષુત્પિપાસાપરિમ્લાનાસ્તે યોધાસ્તવ ભારત।
આદિત્યેનેવ સન્તપ્તા ભૃશં વિમનસોઽભવન્॥ 7-194-6 (54096)
ભાસ્કરસ્યેવ પતનં સમુદ્રસ્યેવ શોષણમ્।
વિપર્યાસં યથા મેરોર્વાસવસ્યેવ નિર્જયમ્॥ 7-194-7 (54097)
અપ્રેક્ષણીયં તદ્દૃષ્ટ્વા ભારદ્વાજસ્ય પાતનમ્।
ત્રસ્તરૂપતરા રાજન્કૌરવાઃ પ્રાદ્રવન્ભયાત્॥ 7-194-8 (54098)
ગાન્ધારરાજઃ શકુનિસ્ત્રસ્તસ્ત્રસ્તતરૈઃ સહ।
હતં રુક્મરથં શ્રુત્વા પ્રાદ્રવત્સહિતો રથૈઃ॥ 7-194-9 (54099)
વરૂથિનીં વેગવતીં વિદ્રુતાં સપતાકિનીમ્।
પરિગૃહ્ય મહાસેનાં સૂતપુત્રોઽપયાદ્ભયાત્॥ 7-194-10 (54100)
રથનાગાશ્વકલિલાં પુરસ્કૃત્ય તુ વાહિનીમ્।
મદ્રાણામીશ્વરઃ શલ્યો વીક્ષમાણોઽપયાદ્ભયાત્॥ 7-194-11 (54101)
હતપ્રવીરૈર્ભૂયિષ્ઠૈર્ધ્વજૈર્બહુપતાકિભિઃ।
વૃતઃ શારદ્વતોઽગચ્છત્કષ્ટઙ્કષ્ટમિતિ બ્રુવન્॥ 7-194-12 (54102)
ભોજનીકેન શિષ્ટેન કલિઙ્ગારટ્ટબાહ્લિકૈઃ।
કૃતવર્મા વૃતો રાજન્પ્રાયાત્સુજવનૈર્હયૈઃ॥ 7-194-13 (54103)
પદાતિગણસંયુક્તસ્ત્રસ્તો રાજન્ભયાર્દિતઃ।
ઉલૂકઃ પ્રાદ્રવત્તત્ર દૃષ્ટ્વા દ્રોણં નિપાતિતમ્॥ 7-194-14 (54104)
દર્શનીયો યુવા ચૈવ શૌર્યેણ કૃતલક્ષણઃ।
દુઃશાસનો ભૃશોદ્વિગ્નઃ પ્રાદ્રવદ્ગજસંવૃતઃ॥ 7-194-15 (54105)
રથાનામયુતં ગૃહ્ય ત્રિસાહસ્રં ચ દન્તિનામ્।
વૃષસેનો યયૌ તૂર્ણં દૃષ્ટ્વા દ્રોણં નિપાતિતમ્॥ 7-194-16 (54106)
ગજાશ્વરથસંયુક્તો વૃતશ્ચૈવ પદાતિભિઃ।
દુર્યોધનો મહારાજ પ્રાયાત્તત્ર મહારથઃ॥ 7-194-17 (54107)
સંશપ્તકગણાદ્ગૃહ્ય હતશેષાન્કિરીટિના।
સુશર્મા પ્રાદ્રાવદ્રાજન્દૃષ્ટ્વા દ્રોણં નિપાતિતમ્॥ 7-194-18 (54108)
ગજાન્રથાન્સમારુહ્ય વ્યુદસ્ય ચ હયાઞ્જનાઃ।
પ્રાદ્રવન્સર્વતઃ સઙ્ખ્યે દૃષ્ટ્વા રુક્મરથં હતમ્॥ 7-194-19 (54109)
ત્વરયન્તઃ પિતૄનન્યે ભ્રાતૄનન્યેઽથ માતુલાન્।
પુત્રાનન્યે વયસ્યાંશ્ચ પ્રાદ્રવન્કુરવસ્તદા॥ 7-194-20 (54110)
ચોદયન્તશ્ચ સૈન્યાનિ સ્વસ્ત્રીયાંશ્ચ તથાઽપરે।
સમ્બન્ધિનસ્તથાઽન્યે ચ પ્રાદ્રવન્ત દિશો દશ॥ 7-194-21 (54111)
પ્રકીર્ણકેશા વિધ્વસ્તા ન દ્વાવેકત્ર ધાવતઃ।
નેદમસ્તીતિ મન્વાના હતોત્સાહા હતૌજસઃ॥ 7-194-22 (54112)
ઉત્સૃજ્ય કવચાનન્યે પ્રાદ્રવંસ્તાવકા વિભો।
અન્યોન્યં તે સમાક્રોશન્યૈનિકા ભરતર્ષભ॥ 7-194-23 (54113)
તિષ્ઠતિષ્ઠેતિ ન ચ તે સ્વયં તત્રાવતસ્થિરે।
ધુર્યાનુન્મુચ્ય ચ રથાદ્ધતસૂતાત્સ્વલઙ્કૃતાન્।
અધિરુહ્ય હયાન્યોધાઃ ક્ષિપ્રં પદ્ભિરચોદયન્॥ 7-194-24 (54114)
દ્રમાણે તથા સૈન્યે ત્રસ્તરૂપે હતૌજસિ।
પ્રતિસ્રોત ઇવ ગ્રાહો દ્રોણપુત્રઃ પરાનિયાત્॥ 7-194-25 (54115)
તસ્યાસીત્સુમહદ્યુદ્ધં શિખણ્ડિપ્રમુખૈર્ગણૈઃ।
પ્રભદ્રકૈશ્ચ પાઞ્ચાલૈશ્ચેદિભિશ્ચ સકેકયૈઃ॥ 7-194-26 (54116)
હત્વા બહુવિધાઃ સેનાઃ પાણ્ડૂનાં યુદ્ધદુર્મદઃ।
કથઞ્ચિત્સઙ્કટાન્મુક્તો મત્તદ્વિરદવિક્રમઃ॥ 7-194-27 (54117)
દ્રવમાણં બલં દૃષ્ટ્વા પલાયનકૃતક્ષણમ્।
દુર્યોધનં સમાસાદ્ય દ્રોણપુત્રોઽબ્રવીદિદમ્॥ 7-194-28 (54118)
કિમિયં દ્રવતે સેના ત્રસ્તરૂપેવ ભારત।
દ્રવમાણાં ચ રાજેન્દ્ર નાવસ્થાપયસે રણે॥ 7-194-29 (54119)
ત્વં ચાપિ ન યથા પૂર્વં પ્રકૃતિસ્થો નરાધિપ।
કર્ણપ્રભૃતયશ્ચેમે નાવતિષ્ઠન્તિ પાર્થિવ॥ 7-194-30 (54120)
અન્યેષ્વપિ ચ યુદ્ધેષુ નૈવ સેનાઽદ્રવત્તદા।
કચ્ચિત્ક્ષેમં મહાબાહો તવ સૈન્યસ્ય ભારત॥ 7-194-31 (54121)
કસ્પિન્નિદં હતે રાજન્રથસિંહે બલં તવ।
એતામવસ્થાં સંપ્રાપ્તં તન્મમાચક્ષ્વ કૌરવ॥ 7-194-32 (54122)
તત્તુ દુર્યોધનઃ શ્રુત્વા દ્રોણપુત્રસ્ય ભાષિતમ્।
ઘોરમપ્રિયમાખ્યાતું નાશક્નોત્પાર્થિવર્ષભઃ॥ 7-194-33 (54123)
ભિન્ના નૌરિવ તે પુત્રો મગ્નઃ શોકમહાર્ણવે।
બાષ્પેણાપિહિતો દૃષ્ટ્વા દ્રોણપુત્રં રથે સ્થિતમ્॥ 7-194-34 (54124)
તતઃ શારદ્વતં રાજા સવ્રીડમિદમબ્રવીત્।
શંસાત્ર ભદ્રં તે સર્વં યથા સૈન્યમિદં દ્રુતમ્॥ 7-194-35 (54125)
અથ શારદ્વતો રાજન્નાર્તિમાર્ચ્છન્પુનઃપુનઃ।
શશંસ દ્રોણપુત્રાય યથા દ્રોણો નિપાતિતઃ॥ 7-194-36 (54126)
કૃપ ઉવાચ। 7-194-37x (4777)
વયં દ્રોણં પુરસ્કૃત્ય પૃથિવ્યાં પ્રવરં રથમ્।
પ્રાવર્તયામ સઙ્ગ્રામં પાઞ્ચાલૈરેવ કેવલમ્॥ 7-194-37 (54127)
તતઃ પ્રવૃત્તે સઙ્ગ્રમે વિમિશ્રાઃ કુરુસોમકાઃ।
અન્યોન્યમભિગર્જન્તઃ શસ્ત્રૈર્દેહાનપાતયન્॥ 7-194-38 (54128)
વર્તમાને તથા યુદ્ધે ક્ષીયમાણેષુ સંયુગે।
ધાર્તરાષ્ટ્રેષુ સઙ્ક્રુદ્ધઃ પિતા તેઽસ્ત્રમુદૈરયત્॥ 7-194-39 (54129)
તતો દ્રોણો બ્રાહ્મમસ્ત્રં વિકુર્વાણો નરર્ષભઃ।
વ્યહનચ્છાત્રવાન્ભલ્લૈઃ શતશોઽથ સહસ્રશઃ॥ 7-194-40 (54130)
પાણ્ડવાઃ કેકયા માત્સ્યાઃ પાઞ્ચાલાશ્ચ વિશેષતઃ।
સઙ્ખ્યે દ્રોણરથં પ્રાપ્ય વ્યનશન્કાલચોદિતાઃ॥ 7-194-41 (54131)
સહસ્રં નરસિંહાનાં દ્વિસાહસ્રં ચ દન્તિનામ્।
દ્રોણો બ્રહ્માસ્ત્રયોગેન પ્રેષયામાસ મૃત્યવે॥ 7-194-42 (54132)
આકર્ણપલિતશ્યામો વયસાઽશીતિપઞ્ચકઃ।
રણે પર્યચરદ્દ્રોણો વૃદ્ધઃ ષોડશવર્ષવત્॥ 7-194-43 (54133)
ક્લિશ્યમાનેષુ સૈન્યેષુ વધ્યમાનેષુ રાજસુ।
અમર્ષવશમાપન્નાઃ પાઞ્ચાલા વિમુખાઽભવન્॥ 7-194-44 (54134)
તેષુ કિઞ્ચિત્પ્રભગ્નેષુ વિમુખેષુ સપત્નજિત્।
દિવ્યમસ્ત્રં વિકુર્વાણો બભૂવાર્ક ઇવોદિતઃ॥ 7-194-45 (54135)
સ મધ્યં પ્રાપ્ય પાણ્ડૂનાં શરરશ્મિઃ પ્રતાપવાન્।
મધ્યં ગત ઇવાદિત્યો દુષ્પ્રેક્ષ્યસ્તે પિતાઽભવત્॥ 7-194-46 (54136)
તે દહ્યમાના દ્રોણેન સૂર્યેણેવ વિરાજતા।
દગ્ધવીર્યા નિરુત્સાહા બભૂવુર્ગતચેતસાઃ॥ 7-194-47 (54137)
તાન્દૃષ્ટ્વા પીડિતાન્બાણૈર્દ્રોણેન મધુસૂદનઃ।
જયૈષી પાણ્ડુપુત્રાણામિદં વચનમબ્રવીત્॥ 7-194-48 (54138)
નૈષ જાતુ નરૈઃ શક્યો જેતું શસ્ત્રભૃતાં વરઃ।
અપિ વૃત્રહણા સઙ્ખ્યે રથયૂથપયૂથપઃ॥ 7-194-49 (54139)
તે યૂયં ધર્મમુત્સૃજ્ય જયં રક્ષત પાણ્ડવાઃ।
યથા વઃ સંયુગે સર્વાન્ન હન્યાદ્રુક્મવાહનઃ॥ 7-194-50 (54140)
અશ્વત્થામ્નિ હતે નૈષ યુધ્યેદિતિ મતિર્મમ।
હતં તં સંયુગે કશ્ચિદાખ્યાત્વસ્મૈ મૃષા નરઃ॥ 7-194-51 (54141)
એતન્નારોચયદ્વાક્યં કુન્તીપુત્રો ધનઞ્જયઃ।
અરોચયંસ્તુ સર્વેઽન્યે કૃચ્છ્રેણ તુ યુધિષ્ઠિરઃ॥ 7-194-52 (54142)
ભીમસેનસ્તુ સવ્રીડમબ્રવીત્પિતરં તવ।
અશ્વત્થામા હત ઇતિ તં નાબુધ્યત તે પિતા॥ 7-194-53 (54143)
સ શઙ્કમાનસ્તન્મિથ્યા ધર્મરાજમપૃચ્છત।
હતં વાઽપ્યહતં વાઽઽજૌ ત્વાં પિતા પુત્રવત્સલઃ॥ 7-194-54 (54144)
તમતથ્યભયે મગ્નો જયે સક્તો યુધિષ્ઠિરઃ।
અશ્વત્થામાનમાયોધે હતં દૃષ્ટ્વા મહાગજમ્॥ 7-194-55 (54145)
ભીમેન ગિરિવર્ષ્માણં માલવસ્યેન્દ્રવર્મણઃ।
ઉપસૃત્ય તદા દ્રોણમુચ્ચૈરિદમુવાચ હ॥ 7-194-56 (54146)
યસ્યાર્થે શસ્ત્રમાદત્સે યમવેક્ષ્ય ચ જીવસિ।
પુત્રસ્તે દયિતો નિત્યં સોશ્વત્થામા નિપાતિતઃ॥ 7-194-57 (54147)
શેતે વિનિહતો ભૂમૌ વને સિંહશિશુર્યથા॥ 7-194-58 (54148)
જાનન્નપ્યનૃતસ્યાથ દોષાન્સ દ્વિજસત્તમમ્।
અવ્યક્તમબ્રવીદ્રાજા હતઃ કુઞ્જર ઇત્યુત॥ 7-194-59 (54149)
સ ત્વાં નિહતમાક્રન્દે શ્રુત્વા સન્તાપતાપિતઃ।
નિયમ્ય દિવ્યાન્યસ્ત્રાણિ નાયુધ્યત યથા પુરા॥ 7-194-60 (54150)
તં દૃષ્ટ્વા પરમોદ્વિગ્નં શોકાતુરમચેતસમ્।
પાઞ્ચાલરાજસ્ય સુતઃ ક્રુરકર્મા સમાદ્રવત્॥ 7-194-61 (54151)
તં દૃષ્ટ્વા પરમોદ્વિગ્નં શોકાતુરમચેતસમ્।
દિવ્યાન્યસ્ત્રાણ્યથોત્સૃજ્ય રણે પ્રાયમુપાવિશત્॥ 7-194-62 (54152)
તતોઽસ્ય કેશાન્સવ્યેન ગૃહીત્વા પાણિના તદા।
પાર્ષતઃ ક્રોશમાનાનાં વીરાણામચ્છિનચ્છિરઃ॥ 7-194-63 (54153)
ન હન્તવ્યો ન હન્તવ્ય ઇતિ તે સર્વતોઽબ્રુવન્।
તથૈવ ચાર્જુનો વાહાદવરુહ્યૈનમાદ્રવત્॥ 7-194-64 (54154)
ઉદ્યમ્ય ત્વરિતો બાહું બ્રુવાણશ્ચ પુનઃપુનઃ।
જીવન્તમાનયાચાર્યં માવધીરિતિ ધર્મવિત્॥ 7-194-65 (54155)
તથા નિવાર્યમાણેન કૌરવૈરર્જુનેન ચ।
હત એવ નૃશંસેન પિતા તવ નરર્ષભ॥ 7-194-66 (54156)
સૈનિકાશ્ચ તતઃ સર્વે પ્રાદ્રવન્ત ભયાર્દિતાઃ।
વયં ચાપિ નિરુત્સાહા હતે પિતરિ તેઽનઘ॥ 7-194-67 (54157)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-194-68x (4778)
તચ્છ્રુત્વા દ્રોણપુત્રસ્તુ નિધનં પિતુરાહવે।
ક્રોધમાહારયત્તીવ્રં દણ્ડાહત ઇવોરગઃ॥ 7-194-68 (54158)
તતઃ ક્રુદ્ધો રણે દ્રૌણિર્ભૃશં જજ્વાલ મારિષ।
યથેન્ધનં મહત્પ્રાપ્ય પ્રાજ્વલદ્ધવ્યવાહનઃ॥ 7-194-69 (54159)
તલં તલેન નિષ્પિષ્ય દન્તૈર્દન્તાનુપાસ્પૃશત્।
નિઃશ્વસન્નુરગો યદ્વલ્લોહિતાક્ષોઽભવત્તદા॥ ॥ 7-194-70 (54160)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ નારાયણાસ્ત્રમોક્ષપર્વણિ પઞ્ચદશદિવસયુદ્ધે ચતુર્નવત્યધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥ 194 ॥
દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 195
॥ શ્રીઃ ॥
7.195. અધ્યાયઃ 195
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
ધૃતરાષ્ટ્રેણ સઞ્જયમ્પ્રતિ દ્રોણવધશ્રાવિણાશ્વત્થામ્ના કિમુક્તમિતિ પ્રશ્નઃ॥ 1 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-195-0 (54161)
ધૃતરાષ્ટ્ર ઉવાચ। 7-195-0x (4779)
અધર્મેણ હતં શ્રુત્વા ધૃષ્ટદ્યુમ્નેન સઞ્જય।
બ્રાહ્મણં પિતરં વૃદ્ધમશ્વત્થામા કિમબ્રવીત્॥ 7-195-1 (54162)
માનવં વારુણાગ્નેયં બ્રાહ્મમસ્ત્રં ચ વીર્યવાન્।
ઐન્દ્રં નારાયણં ચૈવ યસ્મિન્નિત્યં પ્રતિષ્ઠિતમ્॥ 7-195-2 (54163)
તમધર્મેણ ધર્મિષ્ઠં ધૃષ્ટદ્યુમ્નેન સંયુગે।
શ્રુત્વા નિહતમાચાર્યં સોઽશ્વત્થામા કિમબ્રવીત્॥ 7-195-3 (54164)
યેન રામાદવાપ્યેહ ધનુર્વેદં મહાત્મના।
પ્રોક્તાન્યસ્ત્રાણિ દિવ્યાનિ પુત્રાય ગુણકાઙ્ક્ષિણા॥ 7-195-4 (54165)
એકમેવ હિ લોકેઽસ્મિન્નાત્મતો ગુણવત્તરમ્।
ઇચ્છન્તિ પુરુષાઃ પુત્રં લોકે નાન્યં કથઞ્ચન॥ 7-195-5 (54166)
આચાર્યાણાં ભવન્ત્યેવ રહસ્યાનિ મહાત્મનામ્।
તાનિ પુત્રાય વા દદ્યુઃ શિષ્યાયાનુગતાય વા॥ 7-195-6 (54167)
સ શિષ્યઃ પ્રાપ્ય તત્સર્વં સવિશેષં ચ સઞ્જય।
શૂરઃ શારદ્વતીપુત્રઃ સઙ્ખ્યે દ્રોણાદનન્તરઃ॥ 7-195-7 (54168)
રામસ્ય તુ સમઃ શસ્ત્રે પુરન્દરસમો યુધિ।
કાર્તવીર્યસમો વીર્યે બૃહસ્પતિસમો મતૌ ॥ 7-195-8 (54169)
મહીધરસમઃ સ્થૈર્યે તેજસાઽગ્નિસમો યુવા।
સમુદ્ર ઇવ ગામ્ભીર્યે ક્રોધે ચાશીવિષોપમઃ॥ 7-195-9 (54170)
સ રથી પ્રથમો લોકે દૃઢધન્વા જિતક્લમઃ।
શીઘ્રોઽનિલ ઇવાક્રન્દે ચરન્ક્રુદ્ધ ઇવાન્તકઃ॥ 7-195-10 (54171)
અસ્યતા યેન સઙ્ગ્રામે ધરણ્યભિનિપીડિતા।
`મેઘસ્તનિતનિર્ઘોષં કમ્પતે ભયવિહ્વલાઃ'।
યો ન વ્યથતિ સઙ્ગ્રમે વીરઃ સત્યપરાક્રમઃ॥ 7-195-11 (54172)
વેદસ્નાતો વ્રતસ્નાતો ધનુર્વેદે ચ પારગઃ।
મહોદધિરિવાક્ષોભ્યો રામો દાશરથિર્યથા॥ 7-195-12 (54173)
તમધર્મેણ ધર્મિષ્ઠં ધૃષ્ટદ્યુમ્નેન સંયુગે।
શ્રુત્વા નિહતમાચાર્યમશ્વત્થામા કિમબ્રવીત્॥ 7-195-13 (54174)
ધૃષ્ટદ્યુમ્નસ્ય યો મૃત્યુઃ સૃષ્ટસ્તેન મહાત્મના।
યથા દ્રોણસ્ય પાઞ્ચાલ્યો યજ્ઞસેનસુતોઽભવત્॥ 7-195-14 (54175)
તં નૃશંસેન પાપેન ક્રૂરેણાદીર્ઘદર્શિના।
શ્રુત્વા નિહતમાચાર્યમશ્વત્થામા કિમબ્રવીત્॥ ॥ 7-195-15 (54176)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ નારાયણાસ્ત્રમોક્ષપર્વણિ પઞ્ચદશદિવસયુદ્ધે પઞ્ચનવત્યધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥ 195 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-195-4 પુત્રાય ગુરુકાઙ્ક્ષિણે ઇતિ .ક.ઝ.પાઠઃ॥ 5-195-195 પઞ્ચનવત્યધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 196
॥ શ્રીઃ ॥
7.196. અધ્યાયઃ 196
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
અશ્વત્થામ્ના સક્રોધં યુધિષ્ઠિરાદ્યુપાલભ્યઃ॥ 1 ॥ તથા દ્રોણસ્ય નારાયણાસ્ત્રલાભપ્રકારાદિકથનપૂર્વકં તેન પાણ્ડવાદિવધ પ્રતિજ્ઞાનમ્॥ 2 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-196-0 (54177)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-196-0x (4780)
છદ્મના નિહતં શ્રુત્વા પિતરં પાપકર્મણા।
બાષ્પેણાપૂર્યત દ્રૌણી રોષેણ ચ નરર્ષભ॥ 7-196-1 (54178)
તસ્ય ક્રુદ્ધસ્ય રાજેન્દ્ર વપુર્દીપ્તમદૃશ્યત।
અન્તકસ્યેવ ભૂતાનિ જિહીર્ષોઃ કાલપર્યયે॥ 7-196-2 (54179)
અશ્રૂપુર્ણે તતો નેત્રે વ્યપમૃજ્ય પુનઃ પુનઃ।
ઉવાચ કોપાન્નિઃશ્વસ્ય દુર્યોધનમિદં વચઃ॥ 7-196-3 (54180)
પિતા મમ યથા ક્ષુદ્રૈર્ન્યસ્તશસ્ત્રો નિપાતિતઃ।
ધર્મધ્વજવતા પાપં કૃતં તદ્વિદિતં મમ।
અનાર્યં સુનૃશંસં ચ ધર્મપુત્રસ્ય મે શ્રુતમ્॥ 7-196-4 (54181)
યુદ્ધેષ્વપિ પ્રવૃત્તાનાં ધ્રુવં જયપરાજયૌ।
દ્વયમેતદ્ભવેદ્રાજન્વધસ્તત્ર પ્રશસ્યતે॥ 7-196-5 (54182)
ન્યાયવૃત્તો વધો યસ્તુ સંઙ્ગ્રામે યુધ્યતો ભવેત્।
ન સ દુઃખાય ભવતિ તથા દૃષ્ટો હિ સ દ્વિજૈઃ॥ 7-196-6 (54183)
ગતઃ સ વીરલોકાય પિતા મમ ન સંશયઃ।
ન શોચ્યઃ પુરુષવ્યાઘ્ર યસ્તદા નિધનં ગતઃ॥ 7-196-7 (54184)
યત્તુ ધર્મપ્રવૃતઃ સન્કેશગ્રહણમાપ્તવાન્।
પશ્યતાં સર્વસૈન્યાનાં તન્મે મર્માણિ કૃન્તતિ॥ 7-196-8 (54185)
મયિ જીવતિ યત્તાતઃ કેશગ્રહમવાપ્તવાન્।
કથમન્યે કરિષ્યન્તિ પુત્રેભ્યઃ પુત્રિણઃ સ્પૃહામ્॥ 7-196-9 (54186)
કામાત્ક્રોધાદવિજ્ઞાનાદ્વર્ષાદ્બાલ્યેન વા પુનઃ।
વિધર્મકાણિ કુર્વન્તિ તથા પરિભવન્તિ ચ॥ 7-196-10 (54187)
તદિદં પાર્ષતેનેહ મહદાધર્મિકં કૃતમ્।
અવજ્ઞાય ચ માં નૂનં નૃશંસેન દુરાત્મના॥ 7-196-11 (54188)
તસ્યાનુબન્ધં દ્રષ્ટાઽસૌ ધૃષ્ટદ્યુમ્નઃ સુદારુણમ્।
અકાર્યં પરમં કૃત્વા મિથ્યાવાદી ચ પાણ્ડવઃ॥ 7-196-12 (54189)
યો હ્યસૌ છદ્મનાઽઽચાર્યં શસ્ત્રં સન્ન્યાસયત્તદા।
તસ્યાદ્ય ધર્મરાજસ્ય ભૂમિઃ પાસ્યતિ શોણિતમ્॥ 7-196-13 (54190)
શપે સત્યેન કૌરવ્ય ઇષ્ટાપૂર્તેન ચૈવ હ।
અહત્વા સર્વપાઞ્ચાલાઞ્જીવેયં ન કથઞ્ચન॥ 7-196-14 (54191)
સર્વોપાયૈર્યતિષ્યામિ પાઞ્ચાલાનામહં વધે।
ધૃષ્ટદ્યુમ્નં ચ સમરે હન્તાઽહં પાપકારિણમ્॥ 7-196-15 (54192)
કર્મણા યેન તેનેહ મૃદુના દારુણેન ચ।
પાઞ્ચાલાનાં વધં કૃત્વા શાન્તિં લબ્ધાસ્મિ કૌરવ॥ 7-196-16 (54193)
યદર્થં પુરુષવ્યાઘ્ર પુત્રાનિચ્છન્તિ માનવાઃ।
પ્રેત્ય ચેહ ચ સમ્પ્રાપ્તાત્ત્રાયન્તે મહતો ભયાત્॥ 7-196-17 (54194)
પિત્રા તુ મમ સાઽવસ્થા પ્રાપ્તા નિર્બન્ધુના યથા।
મયિ શૈલપ્રતીકાશે પુત્રે શિષ્યે ચ જીવતિ॥ 7-196-18 (54195)
ધિઙ્મમાસ્ત્રાણિ દિવ્યાનિ ધિગ્બાહૂ ધિક્પરાક્રમમ્।
યં સ્મ દ્રોણઃ સુતં પ્રાપ્ય કેશગ્રહમવાપ્તવાન્॥ 7-196-19 (54196)
સ તથાહં કરિષ્યાસિ યથા ભરતસત્તમ।
પરલોકગતસ્યાપિ ભવિષ્યામ્યનૃણઃ પિતુઃ॥ 7-196-20 (54197)
આર્યેણ હિ ન વક્તવ્યા કદાચિત્સ્તુતિરાત્મનઃ।
પિતુર્વધમમૃષ્યંસ્તુ વક્ષ્યામ્યદ્યેહ પૌરુષમ્॥ 7-196-21 (54198)
અદ્ય પશ્યન્તુ મે વીર્યં પાણ્ડવાઃ સજનાર્દનાઃ।
મૃદ્ગતઃ સર્વસૈન્યાનિ યુગાન્તમિવ કુર્વતઃ॥ 7-196-22 (54199)
ન હિ દેવા ન ગન્ધર્વા નાસુરા ન ચ રાક્ષસાઃ।
અદ્ય શક્તા રણે જેતું રથસ્થં માં નરર્ષભાઃ॥ 7-196-23 (54200)
મદન્યો નાસ્તિ લોકેઽસ્મિન્નર્જુનાદ્વાઽસ્ત્રવિત્ક્વચિત્।
અહં હિ જ્વલતાં મધ્યે મયૂખાનામિવાંશુમાન્।
પ્રયોક્તા દેવસૃષ્ટાનામસ્ત્રાણાં પૃતનાગતઃ॥ 7-196-24 (54201)
ભૃશમિષ્વસનાદદ્ય મત્પ્રયુક્તા મહાહવે।
દર્શયન્તઃ શરા વીર્યં પ્રમથિષ્યન્તિ પાણ્ડવાન્॥ 7-196-25 (54202)
અદ્ય સર્વા દિશો રાજન્ધારાભિરિવ સઙ્કુલાઃ।
આવૃતાઃ પત્રિભિસ્તીક્ષ્ણૈર્દ્રષ્ટારો મામકૈરિહ॥ 7-196-26 (54203)
વિકિરઞ્છરજાલાનિ સર્વતો ભૈરવસ્વનાન્।
શત્રૂન્નિપાતયિષ્યામિ મહાવાત ઇવ દ્રુમાન્॥ 7-196-27 (54204)
ન હિ જાનાતિ બીભત્સુસ્તદસ્ત્રં ન જનાર્દનઃ।
ન ભીમસેનો ન યમૌ ન ચ રાજા યુધિષ્ઠિરઃ॥ 7-196-28 (54205)
ન પાર્ષતો દુરાત્માઽસૌ ન શિખણ્ડી ન સાત્યકિઃ।
યદિદં મયિ કૌરવ્ય સકલ્યં સનિવર્તનમ્॥ 7-196-29 (54206)
નારાયણાય મે પિત્રા પ્રણમ્ય વિધિપૂર્વકમ્।
ઉપહારઃ પુરા દત્તો બ્રહ્મરૂપ ઉપસ્થિતઃ॥ 7-196-30 (54207)
તં સ્વયં પ્રતિગૃહ્યાથ ભગવાન્સ વરં દદૌ।
વવ્રે પિતા મે પરમમસ્ત્રં નારાયણં તતઃ॥ 7-196-31 (54208)
અથૈનમબ્રવીદ્રાજન્ભાગવાન્દેવસત્તમઃ।
ભવિતા ત્વત્સમો નાન્યઃ કશ્ચિદ્યુધિ નરઃ ક્વચિત્॥ 7-196-32 (54209)
ન ત્વિદં સહસા બ્રહ્મન્પ્રયોક્તવ્યં કથઞ્ચન।
ન હ્યેતદસ્ત્રમન્યત્ર વધાચ્છત્રોર્નિવર્તતે॥ 7-196-33 (54210)
ન ચૈતચ્છક્યતે જેતું કો ન વધ્યેત વૈ પ્રભો।
અવધ્યમપિ હન્યાદ્વિ તસ્માન્નૈતત્પ્રયોજયેત્॥ 7-196-34 (54211)
અથ સઙ્ખ્યે રથસ્યૈવ શસ્ત્રાણાં ચ વિસર્જનમ્।
પ્રયાચનં ચ શત્રૂણાં ગમનં શરણસ્ય ચ॥ 7-196-35 (54212)
એતે પ્રશમને યોગા મહાસ્ત્રસ્ય પરન્તપ।
સર્વથા પીડિતો હિંસ્યાદવધ્યાન્પીડયન્રણે॥ 7-196-36 (54213)
તજ્જગ્રાહ પિતા મહ્યમબ્રવીચ્ચૈવ સ પ્રભુઃ।
ત્વં વધિષ્યસિ સર્વાણિ શસ્ત્રવર્ષાણ્યનેકશઃ।
અનેનાસ્ત્રેણ સઙ્ગ્રામે તેજસા ચ જ્વલિષ્યસિ॥ 7-196-37 (54214)
એવમુક્ત્વા સ ભગવાન્દિવમાચક્રમે પ્રભુઃ।
એતન્નારાયણાદસ્ત્રં તત્પ્રાપ્તં પિતૃબન્ધુના॥ 7-196-38 (54215)
તેનાહં પાણ્ડવાંશ્ચૈવ પાઞ્ચાલાન્માત્સ્યકેકયાન્।
વિદ્રાવયિષ્યામિ રણે શચીપતિરિવાસુરાન્॥ 7-196-39 (54216)
યથાયથાઽહમિચ્છેયં તથા ભૂત્વા શરા મમ।
નિપતેયુઃ સપત્નેષુ વિક્રમત્સ્વપિ ભારત॥ 7-196-40 (54217)
યથેષ્ટમશ્મવર્ષેણ પ્રવર્ષિષ્યે રણે સ્થિતઃ।
અયોમુખૈશ્ચ વિહગૈર્દ્રાવયિષ્યે મહારથાન્॥ 7-196-41 (54218)
પરશ્વથાંશ્ચ નિશિતાનુત્સ્રક્ષ્યેઽહમસંશયમ્॥ 7-196-42 (54219)
સોઽહં નારાયણાસ્ત્રેણ મહતા શત્રુતાપનઃ।
શત્રૂન્વિધ્વંસયિષ્યામિ કદર્થીકૃત્ય પાણ્ડવાન્॥ 7-196-43 (54220)
મિત્રબ્રહ્મગુરુદ્રોહી જાલ્મકઃ સુવિગર્હિતઃ।
પાઞ્ચાલાપશદશ્ચાદ્ય ન મે જીવન્વિમોક્ષ્યતે॥ 7-196-44 (54221)
તચ્છ્રુત્વા દ્રોણપુત્રસ્ય પર્યવર્તત વાહિની।
તતઃ સર્વે મહાશઙ્ખાન્દધ્મુઃ પુરુષસત્તમાઃ।
ભેરીશ્ચાભ્યહનન્હૃષ્ટા ડિણ્ડિભાંશ્ચ સહસ્રશઃ॥ 7-196-45 (54222)
તથા નનાદ વસુધા ખુરનેમિપ્રપીડિતા।
સ શબ્દસ્તુમુલઃ ખં દ્યાં પૃથિવીં ચ વ્યનાદયત્॥ 7-196-46 (54223)
તં શબ્દં પાણ્ડવાઃ શ્રુત્વા પર્જન્યનિનદોપમમ્।
સમેત્ય રથિનાં શ્રેષ્ઠાઃ સહિતાશ્ચાપ્યમન્ત્રયન્॥ 7-196-47 (54224)
તથોક્ત્વા દ્રોણપુત્રસ્તુ વાર્યુપસ્પૃશ્ય ભારત।
પ્રાદુશ્ચકાર તદ્દિવ્યમસ્ત્રં નારાયણં તદા॥ ॥ 7-196-48 (54225)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ નારાયણાસ્ત્રમોક્ષપર્વણિ પઞ્ચદશદિવસયુદ્ધે ષણ્ણવત્યધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥ 196 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-196-4 ધર્મધ્વજવતા દામ્ભિકેન। તત્ અનૃતવચનરૂપં પાપમ્। અનાર્યં નીચયોગ્યં કર્મ॥ 5-196-10 બાલ્યેન ચાપકેન। વિધર્મકાણિ ધર્મવિરુદ્ધાનિ॥ 5-196-12 અનુબન્ધં ફલમ્। પાણ્ડવશ્ચ અનુબન્ધં દ્રષ્ટેત્યનુષજ્યતે॥ 5-196-24 મયૂખાનાં મયૂખવતામ્॥ 5-196-29 કલ્યઃ પ્રયોગઃ। નિવર્તનમુપસંહારઃ॥ 5-196-30 બ્રહ્મરૂપો વેદરૂપઃ। વૈદિકૈર્મન્ત્રૈઃ સ્તુતવાનિત્યર્થઃ॥ 5-196-34 શક્યતે જ્ઞાતું કેન વધ્યેદિતિ પ્રભો ઇતિ ઝ. પાઠઃ। તત્ર કેન પ્રત્યસ્ત્રેણ વધ્યેત્ વધ્યેત ઇતિ જ્ઞાતુમિત્યર્થઃ॥ 5-196-35 રથસ્યૈવ વિસર્જનમ્। શસ્ત્રાણામપિ વિસર્જનં ચ। પ્રયાચનં માવધીરિતિ યાચનં। શરણસ્ય ગમનં ત્વમેવ શરણં ન ઇતિ કીર્તનં ચ॥ 5-196-36 પીડિતઃ પીડિતં શસ્ત્રાન્તરેણ બાધિતમ્। પુંસ્ત્વમાર્ષમ્॥ 5-196-38 પિતૃબન્ધુના મયા॥ 5-196-44 જાલ્મકો મૂર્ખ॥ 5-196-196 ષણ્ણવત્યધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 197
॥ શ્રીઃ ॥
7.197. અધ્યાયઃ 197
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
કુરુસેનાહરવશ્રવણભીતેન યુધિષ્ઠિરેણ પલાયિતસેનાપ્રતિનિવર્તકપ્રશ્ને અર્જુનેન તત્કથનપૂર્વકં દ્રોણવધોપેક્ષણાદાત્મોપાલમ્ભઃ॥ 1 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-197-0 (54226)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-197-0x (4781)
પ્રાદુર્ભૂતે તતસ્તસ્મિન્નસ્ત્રે નારાયણે પ્રભો।
પ્રાવાત્સપૃષતો વાયુરનભ્રે સ્તનયિત્નુમાન્॥ 7-197-1 (54227)
ચચાલ પૃથિવી ચાપિ ચુક્ષુભે ચ મહોદધિઃ।
પ્રતિસ્રોતઃ પ્રવૃત્તાશ્ચ ગન્તું તત્ર સમુદ્રગાઃ॥ 7-197-2 (54228)
શિખરાણિ વ્યશીર્યન્ત ગિરીણાં તત્ર ભારત।
અપસવ્યં મૃગાશ્ચૈવ પાણ્ડુસેનાં પ્રચક્રિરે॥ 7-197-3 (54229)
તમસા તાવકીર્યન્ત સૂર્યશ્ચ કલુષોઽભવત્।
સમ્પતન્તિ ચ ભૂતાનિ ક્રવ્યાદાનિ પ્રહૃષ્ટવત્॥ 7-197-4 (54230)
દેવદાનવગન્ધર્વાસ્ત્રસ્તાસ્ત્વાસન્વિશામ્પતે।
કથઙ્ખથાઽભવત્તીવ્રા દૃષ્ટ્વા તદ્વ્યાકુલં મહત્॥ 7-197-5 (54231)
વ્યથિતાઃ સર્વરાજાનસ્ત્રસ્તાશ્ચાસન્વિશામ્પતે।
તદ્દૃષ્ટ્વા ઘોરરૂપં વૈ દ્રૌણેરસ્ત્રં ભયાવહમ્॥ 7-197-6 (54232)
ધૃતરાષ્ટ્ર ઉવાચ। 7-197-7x (4782)
નિવર્તિતેષુ સૈન્યેષુ દ્રોણપુત્રેણ સંયુગે।
ભૃશં શોકાભિતપ્તેન પિતુર્વધમમૃષ્યતા॥ 7-197-7 (54233)
કુરૂનાપતતો દૃષ્ટ્વા ધૃષ્ટદ્મુમ્નસ્ય રક્ષણે।
કો મન્ત્રઃ પાણ્ડવેષ્વાસીત્તન્મમાચક્ષ્વ સઞ્જય॥ 7-197-8 (54234)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-197-9x (4783)
પ્રાગેવ વિદ્રુતાન્દૃષ્ટ્વા ધાર્તરાષ્ટ્રાન્યુધિષ્ઠિરઃ।
પુનશ્ચ તુમુલં શબ્દં શ્રુત્વાઽર્જુનમથાબ્રવીત્॥ 7-197-9 (54235)
યુધિષ્ઠિર ઉવાચ। 7-197-10x (4784)
આચાર્યે નિહતે દ્રોણે ધૃષ્ટદ્યુમ્નેન સંયુગે।
નિહતે વજ્રહસ્તેન યથા વૃત્રે મહાસુરે॥ 7-197-10 (54236)
નાશંસન્તો જયં યુદ્ધે દીનાત્માનો ધનઞ્જય।
આત્મત્રાણે મતિં કૃત્વા પ્રાદ્રવન્કુરવો રણાત્॥ 7-197-11 (54237)
કેચિદ્વાન્તૈ રથૈસ્તૂર્ણં નિહતૈઃ પાષ્ણિયન્તૃભિઃ।
વિપતાકધ્વજચ્છત્રૈઃ પાર્થિવાઃ શીર્ણકૂબરૈઃ॥ 7-197-12 (54238)
ભગ્નનીડૈરાકુલાશ્વૈઃ પ્રારુહ્યાન્યાન્વિચેતસઃ।
ભીતાઃ પાદૈર્હયાન્કેચિત્ત્વરયન્તઃ સ્વયં રથાન્॥ 7-197-13 (54239)
ભગ્નાક્ષયુગચક્રૈશ્ચ વ્યાકૃષ્યન્ત સમન્તતઃ।
રથાન્વિશીર્ણાનુત્સૃજ્ય પદ્ભિઃ કેચિચ્ચ વિદ્રુતાઃ॥ 7-197-14 (54240)
હયપૃષ્ઠગતાશ્ચાન્યે કૃષ્યન્તેઽર્ધચ્યુતાસનાઃ।
ગજસ્કન્ધેષુ સંસ્યૂતા નારાચૈશ્ચલિતાસનાઃ॥ 7-197-15 (54241)
શરાર્તૈર્વિદ્રુતૈર્નાગૈર્હૃતાઃ કેચિદ્દિશો દશ।
વિશસ્ત્રકવચનાશ્ચાન્યે વાહનેભ્યઃ ક્ષિતિં ગતાઃ॥ 7-197-16 (54242)
સઞ્છિન્ના નેમિભિશ્ચૈવ મૃદિતાશ્ચ હયદ્વિપૈઃ।
ક્રોશન્તસ્તાત પુત્રેતિ પલાયન્તે પરે ભયાત્॥ 7-197-17 (54243)
નાભિજાનન્તિ ચાન્યોન્યં કશ્મલાભિહતૌજસઃ।
પુત્રાન્પિતૄન્સખીન્ભ્રાતૄન્સમારોપ્ય દૃઢક્ષતાન્॥ 7-197-18 (54244)
જલેન ક્લેદયન્ત્યન્યે વિમુચ્ય કવચનાન્યપિ।
`પલાયનપરાશ્ચાન્યે યોધાઃ શતસહસ્રશઃ'॥ 7-197-19 (54245)
અવસ્થાં તાદૃશીં પ્રાપ્ય હતે દ્રોણે દ્રુતં બલમ્।
પુનરાવર્તિતં કેન યદિ જાનાસિ શંસ મે॥ 7-197-20 (54246)
હયાનાં હેષતાં શબ્દઃ કુઞ્જરાણાં ચ બૃંહતામ્।
રથનેમિસ્વનૈશ્ચાત્ર વિમિશ્રઃ શ્રૂયતે મહાન્॥ 7-197-21 (54247)
એતે શબ્દા ભૃશં તીવ્રાઃ પ્રવૃત્તાઃ કુરુસાગરે।
મુમુર્મુહુરુદીર્યન્તે કમ્પયન્ત્યપિ મામકાન્॥ 7-197-22 (54248)
ય એષ તુમુલઃ શબ્દઃ શ્રૂયતે રોમહર્ષણઃ।
સેન્દ્રાનપ્યેષ લોકાંસ્ત્રીન્ગ્રસેદિતિ મતિર્મમ॥ 7-197-23 (54249)
મન્યે વજ્રધરસ્યૈષ નિનાદો ભૈરવસ્વનઃ।
દ્રોણે હતે કૌરવાર્યં વ્યક્તમભ્યેતિ વાસવઃ॥ 7-197-24 (54250)
પ્રહૃષ્ટરોમકૂપાઃ સ્મઃ સંવિગ્નરથકુઞ્જરાઃ।
ધનઞ્જય ગુરું શ્રુત્વા તત્ર નાદં સુભીષણમ્॥ 7-197-25 (54251)
ક એષ કૌરવાન્દીર્ણાનવસ્થાપ્ય મહારથઃ।
નિવર્તયતિ યુદ્ધાર્થં મૃધે દેવેશ્વરો યથા॥ 7-197-26 (54252)
અર્જુન ઉવાચ। 7-197-27x (4785)
ઉદ્યમ્યાત્માનમુગ્રાય કર્મણે વીર્યમાસ્થિતાઃ।
ધમન્તિ કૌરવાઃ શઙ્ખાન્યસ્ય વીર્યં સમાશ્રિતાઃ॥ 7-197-27 (54253)
યત્ર તે સંશયો રાજન્ન્યસ્તશસ્ત્રે ગુરૌ હતે।
ધાર્તરાષ્ટ્રાનવસ્થાપ્ય ક એષ નદતીતિ હિ॥ 7-197-28 (54254)
હીમન્તં તં મહાબાહું મત્તદ્વિરદગામિનમ્।
`ઇન્દ્રવિષ્મુસમં વીર્યે કોપેઽન્તકમિવ સ્થિતમ્॥ 7-197-29 (54255)
બૃહસ્પતિસમં બુદ્ધ્યા નીતિમન્તં મહારથમ્'।
આખ્યાસ્યામ્યુગ્રકર્માણં કુરૂણામભયઙ્કરમ્॥ 7-197-30 (54256)
યસ્મિઞ્જાતે દદૌ દ્રોણો ગવાં દશશતં ધનમ્।
બ્રાહ્મણેભ્યો મહાર્હેભ્યઃ સોઽશ્વત્થામૈષ ગર્જતિ॥ 7-197-31 (54257)
જાતમાત્રેણ વીરેણ યેનોચ્ચૈઃ શ્રવસા યથા।
હેષતા કમ્પિતા ભૂમિર્લોકાશ્ચ સકલાસ્ત્રયઃ॥ 7-197-32 (54258)
તચ્છ્રુત્વાન્તર્હિતં ભૂતં નામ તસ્યાકરોત્તદા।
અશ્વત્થામેતિ સોઽદ્યૈષ શૂરો નદતિ પાણ્ડવ॥ 7-197-33 (54259)
યો હ્યનાથ ઇવાક્રમ્ય પાર્ષતેન હતસ્તથા।
કર્મણા સુનૃશંસેન તસ્ય નાથો વ્યવસ્થિતઃ॥ 7-197-34 (54260)
ગુરું મે યત્ર પાઞ્ચાલ્યઃ કેશપક્ષે પરામૃશત્।
તન્ન જાતું ક્ષમેદ્દ્રૌણિર્જાનન્પૌરુષમાત્મનઃ॥
`સ હિ તેનૈવ નઃ સર્વાન્ક્ષપયેદિતિ મે મતિઃ'॥ 7-197-35 (54261)
ઉપચીર્ણો ગુરુર્મિથ્યા ભવતા રાજ્યકારણાત્।
ધર્મજ્ઞેન સતા નામ સોઽધર્મઃ સુમહાન્કૃતઃ॥ 7-197-36 (54262)
ચિરં સ્થાસ્યતિ ચાકીર્તિસ્ત્રૈલોક્યે સચરાચરે।
રામે વાલિવધાદ્યદ્વદેવં દ્રોણે નિપાતિતે॥ 7-197-37 (54263)
સર્વધર્મોપપન્નોઽયં સ મે શિષ્યશ્ચ પાણ્ડવઃ।
નાયં વક્ષ્યતિ મિથ્યેતિ પ્રત્યયં કૃતવાંસ્ત્વયિ॥ 7-197-38 (54264)
સ સત્યકઞ્ચુકં નામ પ્રવિષ્ટેન તતોઽનૃતમ્।
આચાર્ય ઉક્તો ભવતા હતઃ કુઞ્જર ઇત્યુત॥ 7-197-39 (54265)
તતઃ શસ્ત્રં સમુત્સૃજ્ય નિર્મમો ગતચેતનઃ।
આસીત્સુવિહ્વલો રાજન્યથા દૃષ્ટસ્ત્વયા વિભુઃ॥ 7-197-40 (54266)
સ તુ શોકસમાવિષ્ટો વિમુખઃ પુત્રવત્સલઃ।
શાશ્વતં ધર્મમુત્સૃજ્ય ગુરુઃ શિષ્યેણ ઘાતિતઃ॥ 7-197-41 (54267)
ન્યસ્તશસ્ત્રમધર્મેણ ઘાતયિત્વા ગુરું ભવાન્।
રક્ષત્વિદાનીં સામાત્યો યદિ શક્તોસિ પાર્ષતમ્॥ 7-197-42 (54268)
ગ્રસ્તમાચાર્ય પુત્રેણ ક્રુદ્ધેન હતબન્ધુના।
સર્વે વયં પરિત્રાતું ન શક્ષ્યામોઽદ્ય પાર્ષતમ્॥ 7-197-43 (54269)
સૌહાર્દં સર્વભૂતેષુ યઃ કરોત્યતિમાનુષઃ।
સોઽદ્ય કેશગ્રહં શ્રુત્વા પિતુર્ધક્ષ્યતિ નો રણે॥ 7-197-44 (54270)
વિક્રોશમાને હિ મયિ ભૃશમાચાર્યગૃદ્વિનિ।
અપાકીર્ય સ્વયં ધર્મં શિપ્યેણ નિહતો ગુરુઃ॥ 7-197-45 (54271)
યદા ગતં વયો ભૂયઃ શિષ્ટમલ્પતરં ચ નઃ।
તસ્યેદાનીં વિરોધોઽયમધર્મોઽયં કૃતો મહાન્॥ 7-197-46 (54272)
પિતેવ નિત્યં સૌહાર્દાત્પિતેવ હિ ચ ધર્મતઃ।
સોઽલ્પકાલસ્ય રાજ્યસ્ય કારમાદ્વાતિતો ગુરુઃ॥ 7-197-47 (54273)
ધૃતરાષ્ટ્રેણ ભીષ્માય દ્રોણાય ચ વિશામ્પતે।
વિસૃષ્ટા પૃથિવી સર્વા સહ પુત્રૈશ્ચ તત્પરૈઃ॥ 7-197-48 (54274)
સમ્પ્રાપ્ય તાદૃશીં વૃત્તિં સત્કૃતઃ સતતં પરૈઃ।
અબ્રવીત્સતતં પુત્રાન્મામેવાભ્યધિકં ગુરુઃ॥ 7-197-49 (54275)
અવેક્ષમાણસ્ત્વાં માં ચ ન્યસ્તાસ્ત્રશ્ચાહવે હતઃ।
ન ત્વેનં યુધ્યમાનં વૈ હન્યાદપિ શતક્રતુઃ॥ 7-197-50 (54276)
તસ્યાચાર્યસ્ય વૃદ્ધસ્ય દ્રોહો નિત્યોપકારિણઃ।
કૃતો હ્યનાર્યૈરસ્માભીર રાજ્યાર્થે લુબ્ધબુદ્ધિભિઃ॥ 7-197-51 (54277)
અહો બત મહત્પાપં કૃતં કર્મ સુદારુણમ્।
યદ્રાજ્યસુખલોભેન દ્રોણોઽયં સાધુઘાતિતઃ॥ 7-197-52 (54278)
પુત્રાન્ભ્રાતૄન્પિતૄન્દારાઞ્જીવિતં ચૈવ વાસવિઃ।
ત્યજેત્સર્વં મમ પ્રેમ્ણા જાનાત્યેવં હિ મે ગુરુઃ॥ 7-197-53 (54279)
સ મયા રાજ્યકામેન હન્યમાનો હ્યુપેક્ષિતઃ।
તસ્માદર્વાક્શિરા રાજન્પ્રાપ્તોઽસ્મિ નરકં પ્રભો॥ 7-197-54 (54280)
બ્રાહ્મણં વૃદ્ધમાચાર્યં ન્યસ્તશસ્ત્રં મહામુનિમ્।
ઘાતયિત્વાઽદ્ય રાજ્યાર્થે મૃતં શ્રેયો ન જીવિતમ્॥ ॥ 7-197-55 (54281)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ નારાયણાસ્ત્રમોક્ષપર્વણિ પઞ્ચદશદિવસયુદ્ધે સપ્તનવત્યધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥ 197 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-197-1 સપૃષતઃ સજલબિન્દુઃ। અનભ્રે અપ્રાવૃષિકાલે॥ 5-197-5 કથઙ્કથા કથં કર્તવ્યં કથં કર્તવ્યમિત્યેવંશબ્દઃ॥ 5-197-8 રક્ષણે મન્ત્રઃ ક આસીદિતિ સમ્બન્ધઃ॥ 5-197-30 વ્યાઘ્રાસ્યમુગ્રકર્માણમિતિ ઝ.પાઠઃ॥ 5-197-31 યસ્મિન્નિતિ દશશતામેત્યનેન સર્વગોધનં દદાવિતિ જ્ઞેયમ્। અન્યથા એકધેન્વર્થં દ્રુપદં પ્રતિ દ્રોણગમનસ્યાસમ્ભવઃ। યદ્વા ભાવિનીં સમ્પદમભિલક્ષ્યૈતદ્દાનં દ્રષ્ટવ્યમ્। પુત્રોત્પત્તિકાલે તસ્ય નિર્ધનત્વોક્તેઃ॥ 5-197-39 સત્યકઞ્જુકં સત્યાભાસમનૃતમ્॥ 5-197-53 વાસવિરર્જુનઃ॥ 5-197-197 સપ્તનવત્યધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 198
॥ શ્રીઃ ॥
7.198. અધ્યાયઃ 198
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
સાધિક્ષેપમશ્વત્થામતો યુધિષ્ઠિરં ભીષયન્તં પાર્થંપ્રતિ ભીમેન સામર્ષમાત્મબલવર્ણનાદિપૂર્વકં સ્વેનાશ્વત્થામાદિવિજયપ્રતિજ્ઞાનમ્॥ 1 ॥ ધૃષ્ટદ્યુમ્નેનાપ્યર્જુનં પ્રતિ સક્રોધં ક્ષાત્રધર્માદિકથનપૂર્વકં સ્વકૃતદ્ગ્રોણવધસ્ય ધાર્મિકત્વકથનમ્॥ 2 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-198-0 (54282)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-198-0x (4786)
અર્જુનસ્ય વચઃ શ્રુત્વા નોચુસ્તત્ર મહારથાઃ।
અપ્રિયં વા પ્રિયં વાઽપિ મહારાજ ધનઞ્જયમ્॥ 7-198-1 (54283)
તતઃ ક્રુદ્ધો મહાબાહુર્ભીમસેનોઽભ્યભાષત।
કુત્સયન્નિવ કૌન્તેયમર્જુનં ભરતર્ષભ॥ 7-198-2 (54284)
મુનિર્યથાઽરણ્યગતો ભાષતે ધર્મસંહિતમ્।
ન્યસ્તદણ્ડો યથા પાર્થં બ્રાહ્મણઃ સંશિતવ્રતઃ॥ 7-198-3 (54285)
ક્ષતત્રાતા ક્ષતાજ્જીવન્ક્ષન્તા સ્ત્રીષ્વપિ સાધુષુ।
ક્ષત્રિયઃ ક્ષિતિમાપ્નોતિ ક્ષિપ્રં ધર્મં યશઃ શ્રિયઃ॥ 7-198-4 (54286)
સ ભવાન્ક્ષત્રિયગુણૈર્યુક્તઃ સર્વૈઃ કુલોદ્વહઃ।
અવિપશ્ચિદ્યથા વાચં વ્યાહરન્નાદ્ય શોભસે॥ 7-198-5 (54287)
પરાક્રમસ્તે કૌન્તેય શક્રસ્યેવ શચીપતેઃ।
ન ચાતિવર્તસે ધર્મં વેલામિવ મહોદધિઃ॥ 7-198-6 (54288)
ન પૂજયેત્ત્વાં કોન્વદ્ય યત્ત્રયોદશવાર્ષિકમ્।
અમર્ષં પૃષ્ઠતઃ કૃત્વા ધર્મમેવાભિકાઙ્ક્ષસે॥ 7-198-7 (54289)
દિષ્ટ્યા તાત મનસ્તેઽદ્ય સ્વધર્મમનુવર્તતે।
આનૃશંસ્યે ચ તે દિષ્ટ્યા બુદ્ધિઃ સતતમચ્યુત॥ 7-198-8 (54290)
યત્તુ ધર્મપ્રવૃત્તસ્ય હૃતં રાજ્યમધર્મતઃ।
દ્રૌપદી ચ પરામૃષ્ટા સભામાનીય શત્રુભિઃ॥ 7-198-9 (54291)
વનં પ્રવ્રાજિતાશ્ચાસ્મ વલ્કલાજિનવાસસઃ।
અનર્હમાણાસ્તં ભાવં ત્રયોદશ સમાઃ પરૈઃ॥ 7-198-10 (54292)
`બહૂનિ ક્ષામ્ય શત્રૂણાં સત્યધર્મરતા વયમ્।
તથા તન્મર્ષયિત્વા તુ યથા તે ઉત્પથે સ્થિતાઃ'॥ 7-198-11 (54293)
એતાન્યમર્ષસ્થાનાનિ મર્ષિતાનિ ત્વયાઽઘન।
ક્ષત્રધર્મપ્રસક્તેન સર્વમેતદનુષ્ઠિતમ્॥ 7-198-12 (54294)
તમધર્મમપાકૃષ્ટં સ્મૃત્વાઽદ્ય સહિતસ્ત્વયા।
સાનુબન્ધાન્હનિષ્યામિ ક્ષુદ્રાન્રાજ્યહરાનહમ્॥ 7-198-13 (54295)
ત્વયા હિ કથિતં પૂર્વં યુદ્ધાયાભ્યાગતા વયમ્।
ઘટામહે યથાશક્તિ ત્વં તુ નોઽદ્ય જુગુપ્સસે॥ 7-198-14 (54296)
સ્વધર્મં નેચ્છસે જ્ઞાતું વૃથા વચનમેવ તે।
ભયાર્દિતાનામસ્માકં વાચા મર્માણિ કૃન્તસિ॥ 7-198-15 (54297)
વપન્વ્રણે ક્ષારમિવ ક્ષતાનાં શત્રુકર્શન।
વિદીર્યતે મે હૃદયં ત્વયા વાક્શલ્યપીડિતમ્॥ 7-198-16 (54298)
અધર્મમેન વિપુલં ધાર્મિકઃ સન્ન બુધ્યસે।
યત્ત્વમાત્માનમસ્માંશ્ચ પ્રશંસ્યાન્ન પ્રશંસસિ॥ 7-198-17 (54299)
વાસુદેવે સ્થિતે ચાપિ દ્રોણપુત્રં પ્રશંસસિ।
યઃ કલાં ષોડશીં પૂર્ણાં ધનઞ્જય ન તેઽર્હતિ॥ 7-198-18 (54300)
સ્વયમેવાત્મનો દોષાન્બ્રુવાણઃ કિં ન લજ્જસે॥ 7-198-19 (54301)
`મમ નાગાયુતં પાર્થ બલં બાહ્વોર્વિધીયતે'।
દારયેયં મહીં ક્રોધાદ્વિકિરેયં ચ પર્વતાન્॥ 7-198-20 (54302)
આવિધ્યૈતાં ગદાં ગુર્વી ભીમાં કાઞ્ચનમાલિનીમ્।
ગિરિપ્રકાશાન્ક્ષિતિજાન્ભઞ્જેયમનિલો યથા॥ 7-198-21 (54303)
દ્રાવયેયં શરૈશ્ચાપિ સેન્દ્રાન્દેવાન્સમાગતાન્।
સરાક્ષસગણાન્પાર્થ સાસુરોરગમાનવાન્॥ 7-198-22 (54304)
સ ત્વમેવંવિધં જાનન્ભ્રાતરં માં નરર્ષભ।
દ્રોણપુત્રાદ્ભયં કર્તું નાર્હસ્યમિતવિક્રમ॥ 7-198-23 (54305)
અથવા તિષ્ઠ બીભત્સો સહ સર્વૈઃ સહોદરૈઃ।
અહમેનં ગદાપાણિર્જેષ્યામ્યેકો મહાહવે॥ 7-198-24 (54306)
તતઃ પાઞ્ચાલરાજસ્ય પુત્રઃ પાર્થમથાબ્રવીત્।
સઙ્ક્રુદ્ધમિવ નર્દન્તં હિરણ્યકશિપુર્હરિમ્॥ 7-198-25 (54307)
ધૃષ્ટદ્યુમ્ન ઉવાચ। 7-198-26x (4787)
બીભત્સો વિપ્રકર્માણિ વિહિતાનિ મનીષિભિઃ।
યાજનાધ્યાપને દાનં યથા યજ્ઞપ્રતિગ્રહૌ॥ 7-198-26 (54308)
ષષ્ઠમધ્યયનં નામ તેષાં કસ્મિન્પ્રતિષ્ઠિતઃ।
હતો દ્રોણો મયા હ્યેવં કિં માં પાર્થ વિગર્હસે॥ 7-198-27 (54309)
અપક્રાન્તઃ સ્વધર્માચ્ચ ક્ષાત્રધર્મં વ્યપાશ્રિતઃ।
અધર્મેણ હતસ્તસ્માદસ્ત્રેણ ક્ષુદ્રકર્મકૃત્॥ 7-198-28 (54310)
તથા માયાં પ્રયુઞ્જાનમસહ્યં બ્રાહ્મણબ્રુવમ્।
પ્રતિમાયી નિહન્યાદ્યો ન યુક્તં પાર્થ તત્ર કિમ્॥ 7-198-29 (54311)
તસ્મિંસ્તથા મયા શસ્તે યદિ દ્રૌણાયની રુષા।
કુરુતે ભૈરવં નાદં તત્ર કિં મમ હીયતે॥ 7-198-30 (54312)
ન ચાદ્ભુતમિદં મન્યે યદ્દ્રૌણિશ્ચાત્ર ગર્જતિ।
ઘાતયિષ્યતિ કૌરવ્યાન્પરિત્રાતુમશક્નુવન્॥ 7-198-31 (54313)
યચ્ચ માં ધાર્મિકો ભૂત્વા બ્રવીષિ ગુરુઘાતિનમ્।
તદર્થમહમુત્પન્નઃ પાઞ્ચાલ્યસ્ય સુતોઽનલાત્॥ 7-198-32 (54314)
યસ્ય કાર્યમકાર્યં વા યુધ્યતઃ સ્યાત્સમં રણે।
તં કથં બ્રાહ્મણં બ્રૂયાઃ ક્ષત્રિયં વા ધનઞ્જય॥ 7-198-33 (54315)
યો હ્યનસ્ત્રવિદો હન્યાદ્બ્રહ્માસ્ત્રૈઃ ક્રોધમૂર્ચ્છિતઃ।
સર્વોપાયૈર્ન સ કથં વધ્યઃ પુરુષસત્તમ॥ 7-198-34 (54316)
વિશેષાત્પિતૃહન્તા મે ન સ વધ્યઃ કથં મયા।
યોઽયં પાપઃ સુદુર્મેધા બાન્ધવાન્યુધિ જઘ્નિવાન્।
તસ્ય વિપ્રબ્રુવવધે કથં પાપં ભવેન્મમ'॥ 7-198-35 (54317)
વિધર્મિણં ધર્મવિદ્ભિઃ પ્રોક્તં તેષાં વિષોપમમ્।
જાનન્ધર્માર્થતત્ત્વજ્ઞ કિં મામર્જુન ગર્હસે॥ 7-198-36 (54318)
નૃશંસઃ સ મયાઽઽક્રમ્ય રથ એવ નિપાતિતઃ।
તન્મામનિન્દ્યં બીભત્સો કિમર્થં નાભિનન્દસે॥ 7-198-37 (54319)
કાલાનલસમં પાર્થ જ્વલાર્કવિષોપમમ્।
ભીમં દ્રોણશિરશ્છિન્નં ન પ્રશંસસિ મે કથમ્॥ 7-198-38 (54320)
યોઽસૌ મમૈવ નાન્યસ્ય બાન્ધવાન્યુધિ જઘ્નિવાન્।
છિત્ત્વાઽપિ તસ્ય મૂર્ધાનં નૈવાસ્મિ વિગતજ્વરેઃ॥ 7-198-39 (54321)
તચ્ચ મે કૃન્તતે મર્મ યન્ન તસ્ય શિરો મયા।
નિષાદવિષયે ક્ષિપ્તં જયદ્રથશિરો યથા॥ 7-198-40 (54322)
અથાવધશ્ચ શત્રૂણામધર્મઃ શ્રૂયતેઽર્જુન।
ક્ષત્રિયસ્ય હિ ધર્મોઽયં હન્યાદ્ધન્યેત વા પુનઃ॥ 7-198-41 (54323)
સ શત્રુર્નિહતઃ સઙ્ખ્યે મયા ધર્મેણ પાણ્ડવ।
યથા ત્વયા હતઃ શૂરો ભગદત્તઃ પિતુઃ સખા॥ 7-198-42 (54324)
પિતામહં રણે હત્વા મન્યસે ધર્મમાત્મનઃ।
મયા શત્રૌ હતે કસ્માત્પાપે ધર્મં ન મન્યસે॥ 7-198-43 (54325)
સમ્બન્ધાવનતં પાર્થ ન માં ત્વં વક્તુમર્હસિ।
સ્વગાત્રકૃતસોપાનં નિષણ્ણમિવ દન્તિનમ્॥ 7-198-44 (54326)
ક્ષમામિ તે સર્વમેવ વાગ્વ્યતિક્રમમર્જુન।
દ્રૌપદ્યા દ્રૌપદેયાનાં કૃતે નાન્યેન હેતુના॥ 7-198-45 (54327)
કુલક્રમાગતં વૈરં મમાચાર્યેણ વિશ્રુતમ્।
તથા જાનાત્યયં લોકો ન યૂયં પાણ્ડુનન્દનાઃ॥ 7-198-46 (54328)
નાનૃતી પાણ્ડવો જ્યેષ્ઠો નાહં વાઽધાર્મિકોઽર્જુન।
`ન ક્ષત્રિય ઇતિ પ્રાહુર્યો ન હન્તિ રણાજિરે॥ 7-198-47 (54329)
પિતરં વા ગુરું વાઽપિ જિઘાંસુ પુત્રશિષ્યયોઃ।
જિહ્મેન વાઽપ્યજિહ્મેન હન્યાદેવાવિચારયન્॥ 7-198-48 (54330)
ઇત્યુક્તં બ્રહ્મણા પૂર્વં ક્ષત્રિયાણાં દ્વિષદ્વધે।
તસ્માચ્છિષ્યેણ નિહતઃ શત્રુર્મે બ્રાહ્મણબ્રુવઃ॥ 7-198-49 (54331)
યઃ ક્ષત્રિયસુતો હન્યાત્પિતરં વા ગુરું ચ વા।
અનિષ્ટં ક્ષત્રિયો હન્યાત્સ વૈ ક્ષત્રિય ઉચ્યતે'।
શિષ્યદ્રોહી હતઃ પાપો યુધ્યસ્વ વિજયસ્તવ॥ ॥ 7-198-50 (54332)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ નારાયણાસ્ત્રમોક્ષપર્વણિ અષ્ટનવત્યધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥ 198 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-198-25 હિરણ્યકશિપું હરિરિતિ ક.ખ.પાઠઃ॥ 5-198-198 અષ્ટનવત્યધિકશતતમોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 199
॥ શ્રીઃ ॥
7.199. અધ્યાયઃ 199
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
સાત્યકિનિષ્ઠુરભાષણરુષ્ટેન ધૃષ્ટદ્યુમ્નેન સમર્મોદ્ધાટનં તદ્ગર્હણમ્॥ 1 ॥ ધૃષ્ટદ્યુમ્નજિઘાંસયા ગદામુદ્યમ્યાપતતઃ સાત્યકેઃ કૃષ્ણચોદિતેન ભીમેન નિવારણમ્॥ 2 ॥ સર્વેષાં પુનર્યુદ્ધોદ્યમઃ॥ 3 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-199-0 (54333)
ધૃતરાષ્ટ્ર ઉવાચ। 7-199-0x (4788)
સાઙ્ગા વેદા યથાન્યાયં યેનાધીતા મહાત્મના।
યસ્મિન્સાક્ષાદ્ધનુર્વેદો હીનિષેવે પ્રતિષ્ઠિતઃ॥ 7-199-1 (54334)
યસ્ય પ્રસાદાત્કુર્વન્તિ કર્માણિ પુરુષર્ષભાઃ।
અમાનુષાણિ સઙ્ગ્રામે દેવૈરસુકરાણિ ચ॥ 7-199-2 (54335)
તસ્મિન્નાક્રુશ્યતિ દ્રોણે સમક્ષં પાપકર્મણા।
નીચં કર્મ કૃતં તેન ક્ષુદ્રેણ ગુરુઘાતિના॥ 7-199-3 (54336)
નામર્ષં તત્ર કુર્વન્તિ ધિક્ક્ષાત્રં ધિગમર્ષિતામ્॥ 7-199-4 (54337)
પાર્થાઃ સર્વે ચ રાજાનઃ પૃથિવ્યાં યે ધનુર્ધરાઃ।
શ્રુત્વા કિમાહુઃ પાઞ્ચાલ્યં તન્મમાચક્ષ્વ સઞ્જય॥ 7-199-5 (54338)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-199-6x (4789)
શ્રુત્વા દ્રુપદપુત્રસ્ય તા વાચઃ ક્રૂરકર્મણઃ।
તૂષ્ણીં બભૂવૂ રાજાનઃ સર્વ એવ વિશામ્પતે॥ 7-199-6 (54339)
અર્જુનસ્તુ કટાક્ષેણ જિહ્મં વિપ્રેક્ષ્ય પાર્ષતમ્।
સબાષ્પમતિનિઃશ્વસ્ય ધિગ્ધિગિત્યેવ ચાબ્રવીત્॥ 7-199-7 (54340)
યુધિષ્ઠિરશ્ચ ભીમશ્ચ યમૌ કૃષ્ણસ્તથાઽપરે।
આસન્સુવ્રીડિતા રાજન્સાત્યકિસ્ત્વબ્રવીદિદમ્॥ 7-199-8 (54341)
નેહાસ્તિ પુરુષઃ કશ્ચિદ્ય ઇમં પાપપૂરુષમ્।
ભાષમાણમકલ્યાણં શીઘ્રં હન્યાન્નરાધમમ્॥ 7-199-9 (54342)
એતે ત્વાં પાણ્ડવાઃ સર્વે કુત્સયન્તિ વિવિત્સયા।
કર્મણા તેન પાપેન શ્વપાકં બ્રાહ્મણા ઇવ॥ 7-199-10 (54343)
એતત્કૃત્વા મહત્પાપં નિન્દિતઃ સર્વસાધુભિઃ।
ન લજ્જસે કથં વક્તું સમિતિં પ્રાપ્ય શોભનામ્॥ 7-199-11 (54344)
કથં ચ શતધા જિહ્વા ન તે મૂર્ધા ચ દીર્યતે।
ગુરુમાક્રોશતઃ ક્ષુદ્ર ન ચાધર્મેણ પાત્યસે॥ 7-199-12 (54345)
વાચ્યસ્ત્વમસિ પાર્થૈશ્ચ સર્વૈશ્ચાન્ધકવૃષ્ણિભિઃ।
યત્કર્મ કલુષં કૃત્વા શ્લાઘસે જનસંસદિ॥ 7-199-13 (54346)
અકાર્યં તાદૃશં કૃત્વા પુનરેવ ગુરું ક્ષિપન્।
વધ્યસ્ત્વં ન ત્વયાર્થોઽસ્તિ મુહૂર્તમપિ જીવતા॥ 7-199-14 (54347)
કસ્ત્વેતદ્વ્યવસેત્પાયં ત્વદન્યઃ પુરુષાધમ।
નિગૃહ્ય કેશેષુ વધં ગુરોર્ધર્માત્મનઃ સતઃ॥ 7-199-15 (54348)
સપ્તાવરે તથા પૂર્વે બાન્ધવાસ્તે નિમઞ્જિતાઃ।
યશસા ચ પરિત્યક્તાસ્ત્વાં પ્રાપ્ય કુલપાંસનમ્॥ 7-199-16 (54349)
ઉક્તવાંશ્ચાપિ યત્પાર્થે ભીષ્મં પ્રતિ નરર્ષભ।
તથાન્તો વિહિતસ્તેન સ્વયમેવ મહાત્મના॥ 7-199-17 (54350)
તસ્યાપિ તવ સોદર્યો નિહન્તા પાપકૃત્તમઃ।
નાન્યઃ પાઞ્ચાલપુત્રેભ્યો વિદ્યતે ભુવિ પાપકૃત્॥ 7-199-18 (54351)
સ ચાપિ સૃષ્ટઃ પિત્રા તે ભીષ્મસ્યાન્તકરઃ કિલ।
શિખણ્ડી રક્ષિતસ્તેન સ ચ મૃત્યુર્મહાત્મનઃ॥ 7-199-19 (54352)
પાઞ્ચાલાશ્ચલિતા ધર્માત્ક્ષુદ્રા મિત્રગુરુદ્રુહઃ।
ત્વાં પ્રાપ્ય સહસોદર્યં ધિક્કૃતં સર્વસાધુભિઃ॥ 7-199-20 (54353)
પુનશ્ચેદીદૃશીં વાચં મત્સમીપે વદિષ્યસિ।
શિરસ્તે પોથયિષ્યામિ ગદયા વજ્રકલ્પયા॥ 7-199-21 (54354)
ત્વાં ચ બ્રહ્મહણં દૃષ્ટ્વા જનઃ સૂર્યમવેક્ષતે।
બ્રહ્મહત્યા હિ તે પાપં પ્રાયશ્ચિત્તાર્થમાત્મનઃ॥ 7-199-22 (54355)
પાઞ્ચાલક સુદુર્વૃત્ત મમૈવ ગુરુમગ્રતઃ।
ગુરોર્ગુરું ચ ભૂયોઽપિ ક્ષિપન્નૈવ હિ લજ્જસે॥ 7-199-23 (54356)
તિષ્ઠતિષ્ઠ સહસ્વૈકં ગદાપાતમિમં મમ।
તવ ચાપિ સહિષ્યેઽહં ગદાપાતાનનેકશઃ॥ 7-199-24 (54357)
સાત્વતેનૈવમાક્ષિપ્તઃ પાર્ષતઃ પરુષાક્ષરમ્।
સંરબ્ધં સાત્યકિં પ્રાહ સઙ્ક્રુદ્ધઃ પ્રહસન્નિવ॥ 7-199-25 (54358)
ધૃષ્ટદ્યુમ્ન ઉવાચ। 7-199-26x (4790)
શ્રૂયતેશ્રૂયતે ચેતિ ક્ષમ્યતે ચેતિ માધવ।
સદાઽનાર્યોઽશુભઃ સાધું પુરુષં ક્ષેપ્તુમિચ્છતિ॥ 7-199-26 (54359)
ક્ષમા પ્રશસ્યતે લોકે ન તુ પાપોઽર્હતિ ક્ષમામ્।
ક્ષમાવન્તં હિ પાપાત્મા જિતોઽયમિતિ મન્યતે॥ 7-199-27 (54360)
સ ત્વં ક્ષુદ્રસમાચારો નીચાત્મા પાપનિશ્ચયઃ।
આકેશાગ્રાન્નખાગ્રાચ્ચ વક્તવ્યો વક્તુમિચ્છસિ॥ 7-199-28 (54361)
`વરં હિ તે મૃતિઃ પાપ ન ચ તે ચિત્તમીદૃશમ્।
શ્રોતું વક્તવ્યતામૂલં નીચાચારાશ્ચ માનવાઃ।
પરાન્ક્ષિપન્તિ દોષેણ સ્વેષુ દોષેષ્વદૃષ્ટયઃ'॥ 7-199-29 (54362)
યઃ સ ભૂરિશ્રવાશ્છિન્નભુજઃ પ્રાયગતસ્ત્વયા।
વાર્યમાણેન હિ હતસ્તતઃ પાપતરં નુ કિમ્॥ 7-199-30 (54363)
પ્રેષમાણો મયા દ્રોણો દિવ્યેનાસ્ત્રેણ સંયુગે।
વિસૃષ્ટશસ્ત્રો નિહતઃ કિં તત્ર કુર દુષ્કૃતમ્॥ 7-199-31 (54364)
અયુધ્યમાનં યસ્ત્વાજૌ તથા પ્રાયગતં મુનિમ્।
છિન્નબાહું પરૈર્હન્યાત્સાત્યકે સ કથં વદેત્॥ 7-199-32 (54365)
નિહત્ય ત્વાં પદા ભૂમૌ સ વિકર્ષતિ વીર્યવાન્।
કિં તદા ન નિહંસ્યેનં ભૂત્વા પુરુષસત્તમઃ॥ 7-199-33 (54366)
ત્વયા પુનરનાર્યેણ પૂર્વં પાર્થેન નિર્જિતઃ।
યદા તદા હતઃ શૂરઃ સૌમદત્તિઃ પ્રતાપવાન્॥ 7-199-34 (54367)
યત્રયત્ર તુ પાણ્ડૂનાં દ્રોણો દ્રાવયતે ચમૂમ્।
કિરઞ્છરસહસ્રાણિ તત્રતત્ર પ્રયામ્યહમ્॥ 7-199-35 (54368)
સ ત્વમેવંવિધં કૃત્વા કર્મ ચણ્ડાલવત્સ્વયમ્।
વક્તુમર્હસિ વક્તવ્યઃ કસ્માત્ત્વં પરુષાણ્યથ॥ 7-199-36 (54369)
કર્તા ત્વં કર્મણો હ્યસ્ય નાહં વૃષ્ણિકુલાધમ।
પાપાનાં ચ ત્વમાવાસઃ કર્મણાં મા પુનર્વદ॥ 7-199-37 (54370)
જોષમાસ્વ ન માં ભૂયો વક્તુમર્હસ્યતઃ પરમ્।
અધરોત્તરમેતદ્વિ યન્માં ત્વં વક્તુમર્હસિ॥ 7-199-38 (54371)
અથ વક્ષ્યસિ માં મૌર્ખ્યાદ્ભૂયઃ પરુષમીદૃશમ્।
ગમયિષ્યામિ બાણૈસ્ત્વાં યુધિ વૈવસ્વતક્ષયમ્॥ 7-199-39 (54372)
ન ચૈવ મૂર્ખ ધર્મેણ કેવલેનૈવ શક્યતે।
તેષામપિ હ્યધર્મેણ ચેષ્ટિતં શૃણુ યાદૃશમ્॥ 7-199-40 (54373)
વઞ્ચિતઃ પાણ્ડવઃ પૂર્વમધર્મેણ યુધિષ્ઠિરઃ।
દ્રૌપદી ચ પરિક્લિષ્ટા તથાઽધર્મેણ સાત્યકે॥ 7-199-41 (54374)
પ્રવ્રાજિતા વનં સર્વે પાણ્ડવાઃ સહ કૃષ્ણયા।
સર્વસ્વમપકૃષ્ટં ચ તથાઽધર્મેણ બાલિશ॥ 7-199-42 (54375)
અધર્મેણાપકૃષ્ટશ્ચ મદ્રરાજઃ પરૈરિતઃ।
અધર્મેણ તથા બાલઃ સૌભદ્રો વિનિપાતિતઃ॥ 7-199-43 (54376)
ઇતોઽપ્યધર્મેણ હતો ભીષ્મઃ પરપુરઞ્જયઃ।
ભૂરિશ્રવા હ્યધર્મેણ ત્વયા ધર્મવિદા હતઃ॥ 7-199-44 (54377)
એવં પરૈરાચરિતં પાણ્ડવેયૈશ્ચ સંયુગે।
રક્ષમાણૈર્જયં વીરૈર્ધર્મજ્ઞૈરપિ સાત્વત॥ 7-199-45 (54378)
દુર્જ્ઞેયઃ સ પરો ધર્મસ્તથાઽધર્મશ્ચ દુર્વિદઃ।
યુધ્યસ્વ કૌરવૈઃ સાર્ધં મા ગાઃ પિતૃનિવેશનમ્॥ 7-199-46 (54379)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-199-47x (4791)
એવમાદીનિ વાક્યાનિ ક્રૂરાણિ પરુષાણિ ચ।
શ્રાવિતઃ સાત્યકિઃ શ્રીમાનાકમ્પિત ઇવાભવત્॥ 7-199-47 (54380)
તચ્છ્રુત્વા ક્રોધતામ્રાક્ષઃ સાત્યકિસ્ત્વાદદે ગદામ્।
વિનિઃ શ્વસ્ય યથા સર્પઃ પ્રણિધાય રથે ધનુઃ॥ 7-199-48 (54381)
તતોઽભિપત્ય પાઞ્ચાલ્યં સંરમ્ભેણેદમબ્રવીત્।
ન ત્વાં વક્ષ્યામિ પરુષં હનિષ્યે ત્વાં વધક્ષમમ્॥ 7-199-49 (54382)
તમાપતન્તં સહસા મહાબલમમર્ષણમ્।
પાઞ્ચાલ્યાયાભિસઙ્ક્રુદ્ધમન્તકાયાન્તકોપમમ્॥ 7-199-50 (54383)
ચોદિતો વાસુદેવેન ભીમસેનો મહાબલઃ।
અવપ્લુત્ય રથાત્તૂર્ણં બાહુભ્યાં સમવારયત્॥ 7-199-51 (54384)
દ્રવમાણં તથા ક્રુદ્ધં સાત્યકિં પાણ્ડવો બલી।
પ્રસ્પન્દમાનમાદાય જગામ બલિનં બલાત્॥ 7-199-52 (54385)
સ્થિત્વા વિષ્ટભ્ય ચરણૌ ભીમેન શિનિપુઙ્ગવઃ।
નિગૃહીતઃ પદે ષષ્ઠે બલેન બલિનાં વરઃ॥ 7-199-53 (54386)
અવરુહ્ય રથાત્તૂર્ણં ધ્રિયમાણં બલીયસા।
ઉવાચ શ્લક્ષ્ણયા વાચા સહદેવો વિશામ્પતે॥ 7-199-54 (54387)
અસ્માકં પુરુષવ્યાઘ્ર મિત્રમન્યન્ન વિદ્યતે।
પરમન્ધકવૃષ્ણિભ્યઃ પાઞ્ચલેભ્યશ્ચ મારિષ॥ 7-199-55 (54388)
તથૈવાન્ધકવૃષ્ણીનાં તથૈવ ચ વિશેષતઃ।
કૃષ્ણસ્ય ચ તથાઽસ્મત્તો મિત્રમન્યન્ન વિદ્યતે॥ 7-199-56 (54389)
પાઞ્ચાલાનાં ચ વાર્ષ્ણેય સમુદ્રાન્તાં વિચિન્વતામ્।
નાન્યદસ્તિ પરં મિત્રં યથા પાણ્ડવવૃષ્ણયઃ॥ 7-199-57 (54390)
સ ભવાનીદૃશં મિત્રં મન્યતે ચ યથા ભવાન્।
ભવન્તશ્ચ યથાઽસ્માકં ભવતાં ચ તથા વયમ્॥ 7-199-58 (54391)
સ એવં સર્વધર્મજ્ઞ મિત્રધર્મમનુસ્મરન્।
નિયચ્છ મન્યું પાઞ્ચાલ્યાત્પ્રશામ્ય શિનિપુઙ્ગવા॥ 7-199-59 (54392)
પાર્ષતસ્ય ક્ષમ ત્વં વૈ ક્ષમતાં પાર્ષતશ્ચ તે।
વયં ક્ષમયિતારશ્ચ કિમન્યત્ર શમાદ્ભવેત્॥ 7-199-60 (54393)
પ્રશામ્યમાને શૈનેયે સહદેવેન મારિષ।
પાઞ્ચાલરાજસ્ય સુતઃ પ્રહસન્નિદમબ્રવીત્॥ 7-199-61 (54394)
મુઞ્ચમુઞ્ચ શિનેઃ પૌત્રં ભીમ યુદ્ધમદાન્વિતમ્।
આસાદયતુ મામેષ ધરાધરમિવાનિલઃ॥ 7-199-62 (54395)
યાવદસ્ય શિતૈર્બાણૈઃ સંરમ્ભં વિનયામ્યહમ્।
યુદ્ધશ્રુદ્ધાં ચ કૌન્તેય જીવિતં ચાસ્ય સંયુગે॥ 7-199-63 (54396)
કિં નુ શક્યં મયા કર્તું યત્કાર્યમિદમુચ્યતામ્।
સુમહત્પાણ્ડુપુત્રાણામાયાન્ત્યેતે હિ કૌરવાઃ॥ 7-199-64 (54397)
અથવા ફલ્ગુનઃ સર્વાન્વારયિષ્યતિ સંયુગે।
અહમપ્યસ્ય મૂર્ધાનં પાતયિષ્યામિ સાયકૈઃ॥ 7-199-65 (54398)
મન્યતે ચ્છિન્નબાહું માં ભૂરિશ્રવસમાહવે।
ઉત્સૃજૈનમહં ચૈનમેષ વા માં હનિષ્યતિ॥ 7-199-66 (54399)
શૃણ્વન્પાઞ્ચાલવાક્યાનિ સાત્યકિઃ સર્પવચ્છ્વસન્।
ભીમબાહ્વન્તરે સક્તો વિસ્ફુરત્યનિશં બલી॥ 7-199-67 (54400)
તૌ વૃષાવિવ નર્દન્તૌ બલિનૌ બાહુશાલિનૌ।
ત્વરયા વાસુદેવશ્ચ ધર્મરાજશ્ચ મારિષ।
યત્નેન મહતા વીરૌ વારયામાસતુસ્તતઃ॥ 7-199-68 (54401)
નિવાર્ય પરમેષ્વાસૌ કોપસંરક્તલોચનૌ।
યુયુત્સૂનપરાન્સઙ્ખ્યે પ્રતીયુઃ ક્ષત્રિયર્ષભાઃ॥ ॥ 7-199-69 (54402)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ નારાયણાસ્ત્રમોક્ષપર્વણિ પઞ્ચદશદિવસયુદ્ધે એકોનદ્વિશતતમોઽધ્યાયઃ॥ 199 ॥
દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 200
॥ શ્રીઃ ॥
7.200. અધ્યાયઃ 200
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
દ્રોણમારણરુષ્ટેનાશ્વત્થામ્ના વૈરિસેનાયાં નારાયણાસ્ત્રપ્રયોગઃ॥ 1 ॥ અસ્ત્રતેજસા પીડ્યમાનાનાં કૃષ્ણવચનાત્ યાનાવરોહણશસ્ત્રન્યાસાદિના આત્મરક્ષણમ્॥ 2 ॥ ભીમે એકસ્મિન્નેવ શસ્ત્રધારણેન પ્રતિયુધ્યમાને સતિ તન્મસ્તકેઽસ્ત્રસ્ય પ્રજ્વલનમ્॥ 3 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-200-0 (54403)
સઞ્જય ઉવચ। 7-200-0x (4792)
તતઃ સ કદનં ચક્રે રિપૂણાં દ્રોણનન્દનઃ।
યુગાન્તે સર્વભૂતાનાં કાલસૃષ્ટ ઇવાન્તકઃ॥ 7-200-1 (54404)
ધ્વજદ્રુમં શસ્ત્રશૃઙ્ગં હતનાગમહાશિલમ્।
અશ્વકિમ્પુરુષાકીર્ણં શરાસનલતાવૃતમ્॥ 7-200-2 (54405)
ક્રવ્યાદપક્ષિસઙ્ઘુષ્ટં ભૂતયક્ષણાકુલમ્।
નિહત્ય શાત્રવાન્ભલ્લૈઃ સોઽચિનોદ્દેહપર્વતમ્॥ 7-200-3 (54406)
તતો વેગેન મહતા વિનદ્ય સ નરર્ષભઃ।
પ્રતિજ્ઞાં શ્રાવયામાસ પુનરેવ તવાત્મજમ્॥ 7-200-4 (54407)
યદત્ર ચ્છદ્મનાઽઽચાર્યં ધર્મકઞ્ચુકમાસ્થિતઃ।
મુઞ્ચ શસ્ત્રમિતિ પ્રાહ કુન્તીપુત્રો યુધિષ્ઠિરઃ॥ 7-200-5 (54408)
તસ્માત્સમ્પશ્યતસ્તસ્ય દ્રાવયિષ્યાનિ વાહિનીમ્।
વિદ્રાવ્યસર્વાન્હન્તાઽસ્મિ જાલ્મં પાઞ્ચાલ્યમેવ તુ॥ 7-200-6 (54409)
સર્વાનેતાન્હનિષ્યામિ યદિ યોત્સ્યન્તિ માં રણે।
સત્યં તે પ્રતિજાનામિ પરિવર્તય વાહિનીમ્॥ 7-200-7 (54410)
તચ્છ્રુત્વા તવ પુત્રસ્તુ વાહિનીં પર્યવર્તયત્।
સિંહનાદેન મહતા વ્યપોહ્ય સુમહદ્ભયમ્॥ 7-200-8 (54411)
તતઃ સમાગમો રાજન્કુરુપાણ્ડવસેનયોઃ।
પુનરેવાભવત્તીવ્રઃ પૂર્ણસાગરયોરિવ॥ 7-200-9 (54412)
સંરબ્ધા હિ સ્થિરીભૂતા દ્રોણ પુત્રેણ કૌરવાઃ।
ઉદગ્રાઃ પાણ્ડુપાઞ્ચાલા દ્રોણસ્ય નિધનેન ચ॥ 7-200-10 (54413)
તેષાં પરમહૃષ્ટાનાં જયમાત્મનિ પશ્યતામ્।
સંરબ્ધાનાં મહાવેગઃ પ્રાદુરાસીદ્વિશામ્પતે॥ 7-200-11 (54414)
યથા શિલોચ્ચયે શૈલઃ સાગરૈઃ સાગરો યથા।
પ્રતિહન્યેત રાજેન્દ્ર તથાઽસન્કુરુપાણ્ડવાઃ॥ 7-200-12 (54415)
`ચુક્ષુભે પૃથિવી સર્વા દિશશ્ચ પ્રતિસસ્વનુઃ।
સમ્ભ્રાન્તાન્યપિ ભૂતાનિ જલજાન્યપિ મારિષ।
તે ચ સર્વે તદા યોધાઃ સમ્પ્રહૃષ્ટા યુયુત્સવઃ'॥ 7-200-13 (54416)
તતઃ શઙ્ખસહસ્રાણિ ભેરીણામયુતાનિ ચ।
અવાદયન્ત સંહૃષ્ટાઃ કુરુપાણ્ડવસૈનિકાઃ॥ 7-200-14 (54417)
યથા નિર્મથ્યમાનસ્ય સાગરસ્ય તુ નિઃસ્વનઃ।
અભવત્તવ સૈન્યસ્ય સુમહાનદ્ભુતોપમઃ॥ 7-200-15 (54418)
`વર્તમાને તથા શબ્દે રૌદ્રે તસ્મિન્ભયાનકે।
સમ્પતત્સુ રથૌઘેષુ તવ તેષાં ચ ભારત'॥ 7-200-16 (54419)
પ્રાદુશ્ચક્રે તતો દ્રૌણિરસ્ત્રં નારાયણં તદા।
અભિસન્ધાય પાણ્ડૂનાં પાઞ્ચાલાનાં ચ વાહિનીં॥ 7-200-17 (54420)
પ્રાદુરાસંસ્તતો બાણા દીપ્તાગ્રાઃ ખે સહસ્રશઃ।
પાણ્ડવાન્ક્ષપયિષ્યન્તો દીપ્તાસ્યઃ પન્નગા ઇવ॥ 7-200-18 (54421)
તે દિશઃ ખં ચ સૈન્યં ચ સમાવૃણ્વન્મહાહવે।
મુહૂર્તાદ્ભાસ્કરસ્યેવ લોકે રાજન્ગભસ્તયઃ॥ 7-200-19 (54422)
તથાઽપરે દ્યોતમાના જ્યોતીંષીવામલામ્બરે।
પ્રાદુરાસન્મહારાજ કાર્ષ્ણાયસમયા ગુડાઃ॥ 7-200-20 (54423)
ચતુશ્ચક્રા દ્વિચક્રાશ્ચ શતઘ્નો બહુલા ગદાઃ।
ચક્રાણિ ચ ક્ષુરાન્તાનિ મણ્ડલાનીવ ભાસ્વતઃ॥ 7-200-21 (54424)
શસ્ત્રાકૃતિભિરાકીર્ણમતીવ પુરુષર્ષભ।
દૃષ્ટ્વાન્તરિક્ષમાવિગ્નાઃ પાણ્ડુપાઞ્ચાલસૃઞ્જયાઃ॥ 7-200-22 (54425)
યથાયથા હ્યયુધ્યન્ત પાણ્ડવાનાં મહારથાઃ।
તથાતથા તદસ્ત્રં વૈ વ્યવર્ધત જનાધિપ॥ 7-200-23 (54426)
વધ્યમાનાસ્તદાઽસ્ત્રેણ તેન નારાયણેન વૈ।
દહ્યમાનાઽનલેનેવ સર્વતોઽભ્યર્દિતા રણે॥ 7-200-24 (54427)
યથા હિ શિશિરાપાયે દહેત્કક્ષં હુતાશનઃ।
તથા તદસ્ત્રં પાણ્ડૂનાં દદાહ ધ્વજિનીં પ્રભો॥ 7-200-25 (54428)
આપૂર્યમાણેનાસ્ત્રેણ સૈન્યે ક્ષીયતિ ચ પ્રભો।
જગામ પરમં ત્રાસં ધર્મપુત્રો યુધિષ્ઠિરઃ॥ 7-200-26 (54429)
દ્રવમાણં તુ તત્સૈન્યં દૃષ્ટ્વા વિગતચેતનમ્।
મધ્યસ્થતાં ચ પાર્થસ્ય ધર્મપુત્રોઽબ્રવીદિદમ્॥ 7-200-27 (54430)
ધૃષ્ટદ્યુમ્ન પલાયસ્વ સહ પાઞ્ચાલસેનયા।
સાત્યકે ત્વં ચ ગચ્છસ્વ વૃષ્ણ્યન્ધકવૃતો મહાન્॥ 7-200-28 (54431)
વાસુદેવોઽપિ ધર્માત્મા કરિષ્યત્યાત્મનઃ ક્ષમમ્।
શ્રેયો હ્યુપદિશત્યેષ લોકસ્ય કિમુતાત્મનઃ॥ 7-200-29 (54432)
સઙ્ગ્રામસ્તુ ન કર્તવ્યઃ સર્વસૈન્યાન્બ્રવીમિ વઃ।
અહં હિ સહ સોદર્યૈઃ પ્રવેક્ષ્યે હવ્યવાહનમ્॥ 7-200-30 (54433)
ભીષ્મદ્રોણાર્ણવં તીર્ત્વા સઙ્ગ્રામે ભીરુદુસ્તરે।
વિમજ્જિષ્યામિ સલિલે સગણો દ્રૌણિગોષ્પદે॥ 7-200-31 (54434)
કામઃ સમ્પદ્યતામસ્ય બીભત્સોરાશુ માં પ્રતિ।
કલ્યાણવૃત્તિરાચાર્યો મયા યુધિ નિપાતિતઃ॥ 7-200-32 (54435)
યેન બાલઃ સ સૌભદ્રો યુદ્ધાનામવિશારદઃ।
સમર્થૈર્બહુભિઃ ક્રૂરૈર્ઘાતિતો નાભિપાલિતઃ॥ 7-200-33 (54436)
યેન વિબ્રુવતી પ્રશ્નં તથા કૃષ્ણા સભાં ગતા।
ઉપેક્ષિતા સપુત્રેણ દાસીભાવં નિયચ્છતી॥ 7-200-34 (54437)
`રક્ષણે ચ મહાન્યત્નઃ સૈન્ધવસ્ય કૃતો યુધિ।
અર્જુનસ્ય વિઘાતાર્થં પ્રતિજ્ઞા યેન રક્ષિતા॥ 7-200-35 (54438)
વ્યૂહદ્વારિ વયં ચૈવ ધૃતા યેન જિગીષવઃ।
વારિતં ચ મહત્સૈન્યં પ્રવિશત્તદ્યથાબલમ્'॥ 7-200-36 (54439)
જિઘાંસુર્ધાર્તરાષ્ટ્રશ્ચ શ્રાન્તેષ્વન્યેષુ ફલ્ગુનમ્।
કવચેન તથા ગુપ્તો રક્ષાર્થં સૈન્ધવસ્ય ચ॥ 7-200-37 (54440)
યેન બ્રહ્માસ્ત્રવિદુષા પાઞ્ચાલાઃ સત્યજિન્મુખાઃ।
કુર્વાણા મજ્જયે યત્નં સમૂલા વિનિપાતિતાઃ॥ 7-200-38 (54441)
`ગ્રહણે ચ પરો યત્નઃ કૃતસ્તેન યથા મમ।
વિદિતં સર્વમેવૈતદ્ભવતાં સર્વયોધિનામ્'॥ 7-200-39 (54442)
યેન પ્રવ્રાજ્યમાનાશ્ચ રાજ્યાદ્વયમધર્મતઃ।
નિવાર્યમાણેનાસ્માભિરનુગન્તું તદેષિતાઃ॥ 7-200-40 (54443)
`વનવાસાન્નિવૃત્તાનાં સમયે ચ તથા કૃતે।
સ્નેહશ્ચ દર્શિતો નિત્યં પ્રત્યક્ષં વો મહારથાઃ'॥ 7-200-41 (54444)
યોઽસાવત્યન્તમસ્માસુ કુર્વાણઃ સૌહૃદં પરમ્।
હતસ્તદર્થે મરણં ગમિષ્યામિ સબાન્ધવઃ॥ 7-200-42 (54445)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-200-43x (4793)
એવં બ્રુવતિ કૌન્તેયે દાશાર્હસ્ત્વરિતસ્તતઃ।
નિવાર્ય સૈન્યં બાહુભ્યામિદં વચનમબ્રવીત્॥ 7-200-43 (54446)
શીઘ્રં ન્યસ્યત શસ્ત્રાણિ વાહેભ્યશ્ચાવરોહત।
એષ યોગોઽત્ર વિહિતઃ પ્રતિઘાતે મહાત્મનઃ॥ 7-200-44 (54447)
દ્વિપાશ્વસ્યન્દનેભ્યશ્ચ ક્ષિતિં સર્વેઽવરોહત।
એવમેતન્ન વો હન્યાદસ્ત્રં ભૂમૌ નિરાયુધાન્॥ 7-200-45 (54448)
યથાયથા હિ યુધ્યન્તે યોધા હ્યસ્ત્રમિદં પ્રતિ।
તથાતથા ભવન્ત્યેતે કૌરવા બલવત્તરાઃ॥ 7-200-46 (54449)
નિક્ષેપ્સ્યન્તિ ચ શસ્ત્રાણિ વાહનેભ્યોઽવરુહ્ય યે।
યેઽઞ્જલિં કુર્વતે વીર નમસ્તિ ચ વિવાહનાઃ।
તાન્નૈતદસ્ત્રં સઙ્ગ્રામે નિહનિષ્યતિ માનવાન્॥ 7-200-47 (54450)
યે ત્વેતત્પ્રતિયોત્સ્યન્તિ મનસાઽપીહ કેચન।
નિહનિષ્યતિ તાન્સર્વાન્રસાતલગતાનપિ॥ 7-200-48 (54451)
તે વચસ્તસ્ય તચ્છ્રુત્વા વાસુદેવસ્ય ભારત।
ઈષુઃ સર્વે સમુત્સ્રષ્ટું મનોભિઃ કરણેન ચ॥ 7-200-49 (54452)
તત ઉત્સ્રષ્ટુકામાંસ્તાનસ્ત્રાણ્યાલક્ષ્ય પાણ્ડવઃ।
ભીમસેનોઽબ્રવીદ્રાજન્નિદં સંહર્ષયન્વચઃ॥ 7-200-50 (54453)
ન કથઞ્ચન શસ્ત્રાણિ મોક્તવ્યાનીહ કેનચિત્।
અહમાવારયિષ્યામિ દ્રોણપુત્રાસ્ત્રમાશુગૈઃ॥ 7-200-51 (54454)
ગદયાઽપ્યનયા ગુર્વ્યા હેમવિગ્રહયા રણે।
કાલવત્પ્રહરિષ્યામિ દ્રૌણેરસ્ત્રં વિશાતયન્॥ 7-200-52 (54455)
ન હિ મે વિક્રમે તુલ્યઃ કશ્ચિદસ્તિ પુમાનિહ।
યથૈવ સવિતુસ્તુલ્યં જ્યોતિરન્યન્ન વિદ્યતે॥ 7-200-53 (54456)
પશ્યતેમૌ હિ મે બાહૂ નાગરાજકરોપમૌ।
સમર્થૌ પર્વતસ્યાપિ શૈશિરસ્ય નિપાતને॥ 7-200-54 (54457)
નાગાયુતસમપ્રાણો હ્યહમેકો નરેષ્વિહ।
શક્રો યથાઽપ્રતિદ્વન્દ્વો દિવિ દેવેષુ વિશ્રુતઃ॥ 7-200-55 (54458)
અદ્ય પશ્યત મે વીર્યં બાહ્વોઃ પીનાંસયોર્યુધિ।
જ્વલમાનસ્ય દીપ્તસ્ય દ્રૌણેરસ્ત્રસ્ય વારણે॥ 7-200-56 (54459)
યદિ નારાયણાસ્ત્રસ્ય પ્રતિયોદ્વા ન વિદ્યતે।
અદ્યૈતત્પ્રતિયોત્સ્યામિ પશ્યત્સુ કુરુપાણ્ડુપુ॥ 7-200-57 (54460)
અર્જુનાર્જુન બીભત્સો ન ન્યસ્યં ગાણ્ડિવં ત્વયા।
શશાઙ્કસ્યેવ તે પઙ્કો નૈર્મલ્યં પાતયિષ્યતિ॥ 7-200-58 (54461)
અર્જુન ઉવાચ। 7-200-59x (4794)
ભીમ નારાયણાસ્ત્રે મે ગોષુ ચ બ્રાહ્મણેષુ ચ।
એતેષુ ગાણ્ડિવં ન્યસ્યમેતદ્ધિ વ્રતમુત્તમમ્॥ 7-200-59 (54462)
એવમુક્તસ્તતો ભીમો દ્રોણપુત્રમરિન્દમમ્।
અભ્યયાન્મેઘઘોષેણ રથેનાદિત્યવર્ચસા॥ 7-200-60 (54463)
`કમ્પયન્મેદિનીં સર્વાં ત્રાસયંશ્ચ ચમૂં તવ।
શઙ્ખશબ્દં મહત્કૃત્વા ભુજશબ્દં ચ પાણ્ડવઃ॥ 7-200-61 (54464)
તસ્ય શઙ્ખસ્વનં શ્રુત્વા બાહુશબ્દં ચ તાવકાઃ।
સમન્તાત્કોષ્ઠકીકૃત્ય શરવ્રાતૈરવાકિરન્'॥ 7-200-62 (54465)
સ એનમિષુજાલેન લઘુત્વાચ્છીઘ્રવિક્રમઃ।
નિમેષમાત્રેણાસાદ્ય કુન્તીપુત્રોઽભ્યવાકિરત્॥ 7-200-63 (54466)
તતો દ્રૌણિઃ પ્રહસ્યૈનં દ્રવન્તમભિભાષ્ય ચ।
અવાકિરત્પ્રદીપ્તાગ્રૈઃ શરૈસ્તૈરભિમન્ત્રિતૈઃ॥ 7-200-64 (54467)
પન્નગૈરિવ દીપ્તાસ્યૈર્વમદ્ભિર્જ્વલનં રણે।
અવકીર્ણોઽભવત્પાર્થઃ સ્ફુલિઙ્ગૈરિવ કાઞ્ચનૈઃ॥ 7-200-65 (54468)
તસ્ય રૂપમભૂદ્રાજન્ભીમસેનસ્ય સંયુગે।
ખદ્યોતૈરાવૃતસ્યેવ પર્વતસ્ય દિનક્ષયે॥ 7-200-66 (54469)
તદસ્ત્રં દ્રોણપુત્રસ્ય તસ્મિન્પ્રતિસમસ્યતિ।
અવર્ધત મહારાજ યથાઽગ્નિરનિલોદ્ધતઃ॥ 7-200-67 (54470)
વિવર્ધમાનમાલક્ષ્ય તદસ્ત્રં ભીમવિક્રમમ્।
પાણ્ડુસૈન્યમૃતે ભીમં સુમહદ્ભયમાવિશત્॥ 7-200-68 (54471)
તતઃ શસ્ત્રાણિ તે સર્વે સમુત્સૃજ્ય મહીતલે।
અવારોહન્રથેભ્યશ્ચ હસ્ત્યશ્વેભ્યશ્ચ સર્વશઃ॥ 7-200-69 (54472)
તેષુ નિક્ષિપ્તશસ્ત્રેષુ વાહનેભ્યશ્ચ્યુતેષુ ચ।
તદસ્ત્રવીર્યં વિપુલં ભીમમૂર્ધન્યથાપતત્॥ 7-200-70 (54473)
હાહાકૃતાનિ ભૂતાનિ પાણ્ડવાશ્ચ વિશેષતઃ।
ભીમસેનમપશ્યન્ત તેજસા સંવૃતં તથા॥ ॥ 7-200-71 (54474)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ નારાયણાસ્ત્રમોક્ષપર્વણિ પઞ્ચદશદિવસયુદ્ધે દ્વિશતતમોઽધ્યાયઃ॥ 200 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-200-20 ગુડાઃ ગોલાઃ હલા ઇતિ ક. ક. પાઠઃ॥ 5-200-40 અસ્માભિરસ્મદીયૈર્વિદુરાદિભિર્નિવાર્યમાણેન નિષિધ્યમાનેનાપિ તદ્વનમનુગન્તું પ્રવેષ્ટુમેષિતા અનુમતા નતુ પ્રતિષિદ્ધા ઇત્યર્થઃ॥ 5-200-200 દ્વિશતતમોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 201
॥ શ્રીઃ ॥
7.201. અધ્યાયઃ 201
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
નારયણાસ્ત્રેણાવેષ્ટિતે ભીમે કૃષ્ણાર્જુનાશ્યાં હસ્તતઃ શસ્ત્રાપકર્ષણપૂર્વકં રથાદવરોપિતે સત્યસ્ત્રસ્ય પ્રશમનમ્॥ 1 ॥ તતઃ સઙ્કુલયુદ્ધમ્॥ 2 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-201-0 (54475)
સઞ્જય ઉવાય। 7-201-0x (4795)
ભીમસેનં સમાકીર્ણં દૃષ્ટ્વાઽસ્ત્રેણ ધનઞ્જયઃ।
તેજસઃ પ્રતિઘાતાર્થં વારુણેન સમાવૃણોત્॥ 7-201-1 (54476)
નાલક્ષયત તત્કશ્ચિદ્વારુણાસ્ત્રેણ સંવૃતમ્।
અર્જુનસ્ય લઘુત્વાચ્ચ સંવૃતત્વાચ્ચ તેજસઃ॥ 7-201-2 (54477)
સાશ્વસૂતરથો ભીમો દ્રોણપુત્રાસ્ત્રસંવૃતઃ।
અગ્નાવગ્નિરિવ ન્યસ્તો જ્વાલામાલી સુદુર્દૃશઃ॥ 7-201-3 (54478)
યથા રાત્રિક્ષયે રાજઞ્જ્યોતીષ્યસ્તગિરિં પ્રતિ।
સમાપેતુસ્તથા બાણા ભીમસેનરથં પ્રતિ॥ 7-201-4 (54479)
સ હિ ભીમો રથશ્ચાસ્ય હયાઃ સૂતશ્ચ મારિષ।
સંવૃતા દ્રોણપુત્રેણ પાવકાન્તર્ગતાઽભવન્॥ 7-201-5 (54480)
યથા જગ્ધ્વા જગત્કૃત્સ્નં સમયે સચરાચરમ્।
ગચ્છેદ્વહ્નિર્વિભોરાસ્યં તથાઽસ્ત્રં ભીમમાવૃણોત્॥ 7-201-6 (54481)
સૂર્યમગ્નિઃ પ્રવિષ્ટઃ સ્યાદ્યથા ચાગ્નિં દિવાકરઃ।
તથા પ્રવિષ્ટં તત્તેજો ન આજ્ઞાયત પાણ્ડવઃ॥ 7-201-7 (54482)
`તદસ્ત્રં ભીમહુઙ્કારાદપયાતિ પુનઃપુનઃ।
પુનઃ પુનસ્તમાયાતિ હુંકારાત્તં વિમુઞ્ચતિ।
તતો દેવાઃ સગન્ધર્વા ભીમં દૃષ્ટ્વા સુવિસ્મિતાઃ'॥ 7-201-8 (54483)
વિકીર્ણમસ્ત્રં તદ્દૃષ્ટ્વા તથા ભીમરથં પ્રતિ।
ઉદીર્યમાણં દ્રૌણિં ચ નિષ્પ્રતિદ્વન્દ્વમાહવે॥ 7-201-9 (54484)
સર્વસૈન્યં ચ પાણ્ડૂનાં ન્યસ્તશસ્ત્રમચેતનમ્।
યુધિષ્ઠિરપુરોગાંશ્ચ વિમુખાંસ્તાન્મહારથનાન્॥ 7-201-10 (54485)
અર્જુનો વાસુદેવશ્ચ ત્વરમાણૌ મહાદ્યુતી।
અવપ્લુત્ય રથાદ્વીરૌ ભીમમાદ્રવતાં તતઃ॥ 7-201-11 (54486)
તતસ્તદ્દ્રોણપુત્રસ્ય તેજોઽસ્ત્રબલસમ્ભવમ્।
વિગાહ્ય તૌ સુબલિનૌ માયયાઽવિશતાં તથા॥ 7-201-12 (54487)
ન્યસ્તશસ્ત્રૌ તતસ્તૌ તુ નાદહત્સોઽસ્ત્રજોઽનલઃ।
વારુણાસ્ત્રપ્રયોગાચ્ચ વીર્યવત્ત્વાચ્ચ કૃષ્ણયોઃ॥ 7-201-13 (54488)
તતશ્ચકૃષતુર્ભીમં સર્વશસ્ત્રાયુધાનિ ચ।
નારાયણાસ્ત્રશાન્ત્યર્થં નરનારાયણૌ બલાત્॥ 7-201-14 (54489)
આકૃષ્યમાણઃ કૌન્તેયો નદત્યેવ મહારવમ્।
વર્ધતે ચૈવ તદ્વોરં દ્રૌણેરસ્ત્રં સુદુર્જયમ્॥ 7-201-15 (54490)
તમબ્રવીદ્વાસુદેવઃ કિમિદં પાણ્ડુનન્દન।
વાર્યમાણોઽપિ કૌન્તેય યદ્યુદ્વાન્ન નિવર્તસે॥ 7-201-16 (54491)
યદિ યુદ્વેન જેયાઃ સ્યુરિમે કૌરવનન્દનાઃ।
વયમપ્યત્ર યુધ્યેમ તથા ચેમે નરર્ષભાઃ॥ 7-201-17 (54492)
રથેભ્યસ્ત્વવતીર્ણાઃ સ્મ સર્વ એવ હિ તાવકાઃ।
તસ્માત્ત્વમપિ કૌન્તેય રથાત્તૂર્ણમપાક્રમ॥ 7-201-18 (54493)
એવમુક્ત્વા તુ તં કૃષ્ણો રથાદ્ભૂમિમવર્તયત્।
નિઃશ્વસન્તં યથા નાગં ક્રોધસંરક્તલોચનમ્॥ 7-201-19 (54494)
યદાઽપકૃષ્ટઃ સ રથાન્ન્યાસિતશ્ચાયુધં ભુવિ।
તતો નારાયણાસ્ત્રં તત્પ્રશાન્તં શત્રુતાપનમ્॥ 7-201-20 (54495)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-201-21x (4796)
તસ્મિન્પ્રશાન્તે વિધિના તેન તેજસિ દુઃસહે।
બભૂવુર્વિમલાઃ સર્વા દિશઃ પ્રદિશ એવ ચ॥ 7-201-21 (54496)
પ્રવવુશ્ચ શિવા વાતાઃ પ્રશાન્તા મૃગપક્ષિણઃ।
વાહનાનિ ચ હૃષ્ટાનિ પ્રશાન્તેઽસ્ત્રે સુદુર્જયે॥ 7-201-22 (54497)
વ્યપોઢે ચ તતો ઘોરે તસ્મિંસ્તેજસિ ભારત।
બભૌ ભીમો નિશાપાયે ધીમાન્સૂર્ય ઇવોદિતઃ॥ 7-201-23 (54498)
હતશેષં બલં તત્તુ પાણ્ડવાનામતિષ્ઠત।
અસ્ત્રવ્યુપરમાદ્વૃષ્ટં તવ પુત્રજિઘાંસયા॥ 7-201-24 (54499)
વ્યવસ્થિતે બલે તસ્મિન્નેસ્ત્રે પ્રતિહતે તથા।
દુર્યોધનો મહારાજ દ્રોણપુત્રમથાબ્રવીત્॥ 7-201-25 (54500)
અશ્વત્થામન્પુનઃ શીઘ્રમસ્ત્રમેતત્પ્રયોજય।
અવસ્થિતા હિ પાઞ્ચાલાઃ પુનરેતે જયૈષિણઃ॥ 7-201-26 (54501)
અશ્વત્થામા તથોક્તસ્તુ તવ પુત્રેણ મારિષ।
સુદીનમભિનિઃ શ્વસ્ય રાજાનમિદમબ્રવીત્॥ 7-201-27 (54502)
નૈતદાવર્તતે રાજન્નસ્ત્રં દ્વિર્નોપપદ્યતે।
આવૃતં હિ નિવર્તેત પ્રયોક્તારં ન સંશયઃ॥ 7-201-28 (54503)
એષ ચાસ્ત્રપ્રતીઘાતં વાસુદેવઃ પ્રયુક્તવાન્।
`અસ્ય તુ હ્યેષ વૈ દાતા માનુષેષુ ન વિદ્યતે॥ 7-201-29 (54504)
પરાવરજ્ઞો લોકાનાં ન તદસ્તિ ન વેત્તિ યત્।
તદેતદસ્ત્રં પ્રશમં યાતં કૃષ્ણસ્ય મન્ત્રિતૈઃ'॥ 7-201-30 (54505)
દ્વિવિધો વિહિતઃ સઙ્ખ્યે વધઃ શસ્ત્રોર્જનાધિપ।
પરાજયો વા મૃત્યુર્વા શ્રેયાન્મૃત્યુર્ન નિર્જયઃ॥ 7-201-31 (54506)
વિજિતાશ્ચારયો હ્યોતે શસ્ત્રોત્સર્ગાન્મૃતોપમાઃ॥ 7-201-32 (54507)
દુર્યોધન ઉવાચ। 7-201-33x (4797)
આચાર્યપુત્ર યદ્યેતદ્દ્વિરસ્ત્રં ન પ્રયુજ્યતે।
અન્યૈર્ગુરુઘ્ના વધ્યન્તામસ્ત્રૈરસ્ત્રવિદાં વર॥ 7-201-33 (54508)
ત્વયિ શસ્ત્રાણિ દિવ્યાનિ ત્ર્યમ્બકે ચામિતૌજસિ।
`ઘ્નતૈતાન્સુમહાવીર્ય શાત્રવાન્યુદ્વકોવિદઃ'।
ઇચ્છતો ન હિ તે મુચ્યેત્સઙ્ક્રુદ્ધો હિ પુરન્દરઃ॥ 7-201-34 (54509)
ધૃતરાષ્ટ્ર ઉવાચ। 7-201-35x (4798)
તસ્મિન્નસ્ત્રે પ્રતિહતે દ્રોણે ચોપધિના હતે।
તથા દુર્યોધનેનોક્તો દ્રૌણિઃ કિમકરોત્પુનઃ॥ 7-201-35 (54510)
દૃષ્ટ્વા પાર્થાંશ્ચ સઙ્ગ્રામે યુદ્ધાય સમુપસ્થિતાન્।
નારાયણાસ્ત્રનિર્મુક્તાંશ્ચરતઃ પૃતનામુખે॥ 7-201-36 (54511)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-201-37x (4799)
જાનન્પિતુઃ સ નિધનં સિંહલાઙ્ગૂલકેતનઃ।
સક્રોધો ભયમુત્સૃજ્ય સોઽભિદુદ્રાવ પાર્ષતમ્॥ 7-201-37 (54512)
અભિદ્રુત્ય ચ વિંશત્યા ક્ષુદ્રકાણાં નરર્ષભ।
પઞ્ચભિશ્ચાતિવેગેન વિવ્યાધ પુરુષર્ષભઃ॥ 7-201-38 (54513)
ધૃષ્ટદ્યુમ્નસ્તતો રાજઞ્જ્વલન્તમિવ પાવકમ્।
દ્રોણપુત્રં ત્રિષષ્ટ્યા તુ રાજન્વિવ્યાધ પત્રિણામ્॥ 7-201-39 (54514)
સારથિં ચાસ્ય વિંશત્યા સ્વર્ણપુઙ્ખૈઃ શિલાશિતૈઃ।
હયાંશ્ચ ચતુરોઽવિધ્યચ્ચતુર્ભિર્નિશિતૈઃ શરૈઃ॥ 7-201-40 (54515)
વિદ્વ્વા વિદ્વાઽનદદ્દ્રૌણિં કમ્પયન્નિવ મેદિનીમ્।
આદદે સર્વલોકસ્ય પ્રાણાનિવ મહારણે॥ 7-201-41 (54516)
પાર્ષતસ્તુ બલી રાજન્કૃતાસ્ત્રઃ કૃતનિશ્ચયઃ।
દ્રૌણિમેવાભિદુદ્રાવ મૃત્યું કૃત્વા નિવર્તનમ્॥ 7-201-42 (54517)
તતો બાણમયં વર્ષં દ્રોણપુત્રસ્ય મૂર્ધનિ।
અવાસૃજદમેયાત્મા પાઞ્ચાલ્યો રથિનાંવરઃ॥ 7-201-43 (54518)
તં દ્રૌણિઃ સમરે ક્રુદ્ધં છાદયામાસ પત્રિભિઃ।
વિવ્યાધ ચૈનં દશભિઃ પિતુર્વધમનુસ્મરન્॥ 7-201-44 (54519)
દ્વાભ્યાં ચ સુવિસૃષ્ટાભ્યાં ક્ષુરાભ્યાં ધ્વજકાર્મુકે।
છિત્ત્વા પાઞ્ચાલરાજસ્ય દ્રૌણિરન્યૈઃ સમાર્દયત્॥ 7-201-45 (54520)
વ્યશ્વસૂતરથં ચૈનં દ્રૌણિશ્ચક્રે મહાહાવે।
તસ્ય ચાનુચરાન્સર્વાન્ક્રુદ્ધઃ પ્રાદ્રાવયચ્છરૈઃ॥ 7-201-46 (54521)
તતઃ પ્રદુદ્રુવે સૈન્યં પાઞ્ચાલાનાં વિશામ્પતે।
સમ્ભ્રાન્તરૂપમાર્તં ચ ન પરસ્પરમૈક્ષત॥ 7-201-47 (54522)
દૃષ્ટ્વા તુ વિમુખાન્યોધાન્ધૃષ્ટદ્યુમ્નં ચ પીડિતમ્।
શૈનેયોઽચોદયત્તૂર્ણં રથં દ્રૌણિરથં પ્રતિ॥ 7-201-48 (54523)
અષ્ટભિર્નિશિતૈર્બાણૈરશ્વત્થામાનમાર્દયત્।
વિંશત્યા પુનરાહત્ય નાનારૂપૈરમર્ષણઃ।
વિવ્યાધ ચ તથા સૂતં ચતુર્ભિશ્ચતુરો હયાન્॥ 7-201-49 (54524)
[ધનુર્ધ્વજં* ; સંયત્તશ્ચિચ્છેદ કૃતહસ્તવત્।
સ સાશ્વં વ્યધમચ્ચાપિ રથં હેમપરિષ્કૃતમ્।
હૃદિ વિવ્યાધ સમરે ત્રિંશતા સાયકૈર્ભૃશમ્॥ 7-201-50 (54525)
એવં સ પીડિતો રાજન્નશ્વત્થામા મહાબાલઃ।
શરજાલૈઃ પરિવૃતઃ કર્તવ્યં નાન્વપદ્યત॥ 7-201-51 (54526)
એવં ગતે ગુરોઃ પુત્રે તવ પુત્રો મહારથઃ।
કૃપકર્ણાદિભિઃ સાર્ધં શરૈઃ સાત્વતમાવૃણોત્॥ 7-201-52 (54527)
દુર્યોધનસ્તુ વિંશત્યા કૃપઃ શારદ્વતસ્ત્રિભિઃ।
કૃતવર્માઽથ દશભિઃ કર્ણઃ પઞ્ચાશતા શરૈઃ॥ 7-201-53 (54528)
દુઃશાસનઃ શતેનૈવ વૃષસેનશ્ચ સપ્તભિઃ।
સાત્યકિં વિવ્યધુસ્તૂર્ણં સમન્તાન્નિશિતૈઃ શરૈઃ॥ 7-201-54 (54529)
તતઃ સ સાત્યકી રાજન્સર્વાનેવ મહારથાન્।
વિરથાન્વિમુખાંશ્ચૈવ ક્ષણેનૈવાકરોન્નૃપ॥ 7-201-55 (54530)
અશ્વત્થામા તુ સમ્પ્રાપ્ય ચેતનાં ભરતર્ષભ।
ચિન્તયામાસ દુઃખાર્તો નિઃશ્વસંશ્ચ પુનઃપુનઃ॥ 7-201-56 (54531)
અથો રથાન્તરં દ્રૌણિઃ સમારુહ્ય પરન્તપઃ।
સાત્યકિં વારયામાસ કિરઞ્શરશતાન્બહૂન્॥ 7-201-57 (54532)
તમાપતન્તં સમ્પ્રેક્ષ્ય ભારદ્વાજસુતં રણે।
વિરથં વિમુખં ચૈવ પુનશ્ચક્રે મહારથઃ॥ 7-201-58 (54533)
તતસ્તે પાણ્ડવા રાજન્દૃષ્ટ્વા સાત્યકિવિક્રમમ્।
શઙ્ખશબ્દાન્ભૃશં ચક્રુઃ સિંહનાદાંશ્ચ નેદિરે॥ 7-201-59 (54534)
એવં તં વિરથં કૃત્વા સાત્યકિઃ સત્યવિક્રમઃ।
જઘાન વૃષસેનસ્ય ત્રિસાહસ્રાન્મહારથાન્॥ 7-201-60 (54535)
અયુતં દન્તિનાં સાર્ધં કૃપસ્ય નિજઘાન સઃ।
પઞ્ચાયુતાનિ ચાશ્વાનાં શકુનેર્નિજઘાન હ॥ 7-201-61 (54536)
તતો દ્રૌણિર્મહારાજ રથમારુહ્ય વીર્યવાન્।
સાત્યકિં પ્રતિ સઙ્ક્રુદ્ધઃ પ્રયયૌ તદ્વધેપ્સયા। 7-201-62 (54537)
પુનસ્તમાગતં દૃષ્ટ્વા શનેયો નિશિતૈઃ શરૈઃ।
અદારયત્ક્રુરતરૈઃ પુનઃપુનરરિન્દમ॥] 7-201-63 (54538)
સોઽતિવિદ્ધો મહેષ્વાસો નાનાલિઙ્ગૈરમર્ષણઃ।
યુયુધાનેન વૈ દ્રૌણિઃ પ્રહસન્વાક્યમબ્રવીત્॥ 7-201-64 (54539)
શૈનેયાબ્યુપપત્તિં તે જાનામ્યાચાર્યઘાતિનિ।
ન ચૈનં ત્રાસ્યસિ મયા ગ્રસ્તમાત્માનમેવ ચ॥ 7-201-65 (54540)
શપેત્મનાઽહં શૈનેય સત્યેન તપસા તથા।
અહત્વા સર્વપાઞ્ચાલાન્યદિ શાન્તિમહં લભે॥ 7-201-66 (54541)
યદ્બલં પાણ્ડવેયાનાં વૃષ્ણીનામપિ યદ્બલમ્।
ક્રિયતાં સર્વમેવેહ નિહનિષ્યામિ સોમકાન્॥ 7-201-67 (54542)
એવમુક્ત્વાઽર્કરમ્યાભં સુતીક્ષ્ણં તં શરોત્તમમ્।
વ્યસૃજત્સાત્વતે દ્રૌણિર્વજ્રં વૃત્રે યથા હરિઃ॥ 7-201-68 (54543)
સ તં નિર્ભિદ્ય તેનાસ્તઃ સાયકઃ શરાવરમ્।
વિવેશ વસુધાં ભિત્ત્વા શ્વસન્બિલમિવોરગઃ॥ 7-201-69 (54544)
સ ભિન્નકવચઃ શૂરસ્તોત્રાર્દિત ઇવ દ્વિપઃ।
વિમુચ્ય સશરં ચાપં ભૂરિવ્રણપરિસ્રવઃ॥ 7-201-70 (54545)
સીદન્રુધિરસિક્તશ્ચ રથોપસ્થ ઉપાવિશત્।
સૂતેનાપહૃતસ્તૂર્ણં દ્રોણપુત્રાદ્રથાન્તરમ્॥ 7-201-71 (54546)
અથાન્યેન સુપુઙ્ખેન શરેણાનતપર્વણા।
આજઘાન ભ્રવોર્મધ્યે ધૃષ્ટદ્યુમ્નં પરન્તપઃ॥ 7-201-72 (54547)
સ પૂર્વમતિવિદ્ધશ્ચ ભૃશં પસ્ચાચ્ચ પીડિતઃ।
સસદાથ ચ પાઞ્ચાલ્યો વ્યપાશ્રયત ચ ધ્વજમ્॥ 7-201-73 (54548)
તં નાગમિવ સિંહેન દૃષ્ટ્વા રાજઞ્શરાર્દિતમ્।
જવેનાભ્યદ્રવઞ્છૂરાઃ પઞ્ચ પાણ઼્ડવતો રથાઃ॥ 7-201-74 (54549)
કિરીટી ભીમસેનશ્ચ વૃદ્વક્ષત્રશ્ચ પૌરવઃ।
યુવરાજશ્ચ ચેદીનાં માલવશ્ચ સુદર્શનઃ॥ 7-201-75 (54550)
એતે હાહાકૃતાઃ સર્વે પ્રગૃહીતશરાસનાઃ।
વીરં દ્રૌણાયનિં વીરાઃ સર્વતઃ પર્યવારયન્॥ 7-201-76 (54551)
તે વિંશતિપદે યત્તા ગુરુપુત્રમમર્ષણમ્।
પઞ્ચભિઃ પઞ્ચભિર્બાણૈરભ્યઘ્નન્સર્વતઃ સમમ્॥ 7-201-77 (54552)
આશીવિષાભૈર્વિંશત્યા પઞ્ચભિસ્તુ શિતૈઃ શરૈઃ।
ચિચ્છેદ યુગપદ્દ્રૌણિઃ પઞ્ચવિંશતિસાયકાન્॥ 7-201-78 (54553)
સપ્તભિસ્તુ શિતૈર્બાણૈઃ પૌરવં દ્રૌણિરાર્દયત્।
માલવં ત્રિભિરેકેન પાર્થં ષ઼ડ્ભિર્વૃકોદરમ્। 7-201-79 (54554)
તતસ્તે વિવ્યધુઃ સર્વે દ્રૌણિં રાજન્મહારથાઃ।
યુગપચ્ચ પૃથક્ચૈવ રુક્મપુઙ્ખૈઃ શિલાશિતૈઃ॥ 7-201-80 (54555)
યુવરાજશ્ચ વિંશત્યા દ્રૌણિં વિવ્યાધ પત્રિભિઃ।
પાર્થશ્ચ પુનરષ્ટાભિસ્તથા સર્વે ત્રિભિસ્ત્રિભિઃ॥ 7-201-81 (54556)
તતોઽર્જુનં ષડ્ભિરથાજઘાન
દ્રૌણાયનિર્દશભિર્વાસુદેવમ્।
ભીમં દશાર્ધૈર્યુવારજં ચતુર્ભિ-
ર્દ્વાભ્યાં દ્વાભ્યાં માલવં પૌરવં ચ॥ 7-201-82 (54557)
સૂતં વિદ્વ્વાઃ ભીમસેનસ્ય ષડ્ભિ--
ર્દ્વાભ્યાં વિદ્વ્વા કાર્મુકં ચ ધ્વજં ચ।
પુનઃ પાર્થં શરવર્ષેણ વિદ્વ્વા
દ્રૌણિર્ઘોરં સિંહનાદં નનાદ॥ 7-201-83 (54558)
તસ્યાસ્યતસ્તાન્નિશિતાન્પીતધારા--
ન્દ્રૌણેઃ શરાન્પૃષ્ઠતશ્ચાગ્રતશ્ચ।
ધરા વિયદ્દ્યૌઃ પ્રદિશો દિશશ્ચ
ચ્છન્ના બાણૈરભવન્ધોરરૂપૈઃ॥ 7-201-84 (54559)
આસન્નસ્ય સ્વરથં તીવ્રતેજાઃ
સુદર્શનસ્યેન્દ્રકેતુપ્રકાશૌ।
ભુજૌ શિરશ્ચેન્દ્રસમાનવીર્ય--
સ્ત્રિભિઃ શરૈર્યુગપત્સઞ્ચકર્ત॥ 7-201-85 (54560)
સ પૌરવં રથશક્ત્યા નિહત્ય
ચ્છિત્ત્વા રથં તિલશશ્ચાસ્ય બાણૈઃ।
છિત્ત્વા ચ બાહૂ વરચન્દનાક્તૌ
ભલ્લેન કાયાચ્છિર ઉચ્ચકર્ત॥ 7-201-86 (54561)
યુવાનમિન્દીવરદામવર્ણં
ચેદિપ્રભું યુવરાજં પ્રસહ્ય।
બાણૈસ્ત્વરાવાઞ્જ્વલિતાગ્નિકલ્પૈ--
ર્વિદ્વ્વા પ્રાદાન્મૃત્યેવ સાશ્વસૂતમ્॥ 7-201-87 (54562)
[*માલવં પૌરવં ચૈવ યુવરાજં ચ ચેદિપમ્।
દૃષ્ટ્વા સમક્ષં નિહતં દ્રોણપુત્રોણ પાણ્ડવઃ।
ભીમસેનો મહાબાહુઃ ક્રોધમાહારયત્પરમ્॥ 7-201-88 (54563)
તતઃ શરશતૈસ્તીક્ષ્ણૈઃ સઙ્ક્રુદ્ધાશીવિષોપમૈઃ।
છાદયામાસ સમરે દ્રોણપુત્રં પરન્તપઃ॥ 7-201-89 (54564)
તતો દ્રૌણિર્મહાતેજાઃ શરવર્ષં નિહત્ય તમ્।
વિવ્યાધ નિશિતૈર્બાણૈર્ભીમસેનમમર્ષણઃ॥ 7-201-90 (54565)
તતો ભીમો મહાબાહુદ્રૌણેર્યુધિ મહાબલઃ।
ક્ષુરપ્રેણ ધનુશ્છિત્ત્વા દ્રૌણિં વિવ્યાધ પત્રિણા॥ 7-201-91 (54566)
તદપાસ્ય ધનુશ્છિન્નં દ્રોણપુત્રો મહામનાઃ।
અન્યત્કાર્મુકમાદાય ભીમં વિવ્યાધ પત્રિભિઃ॥ 7-201-92 (54567)
તૌ દ્રૌણિભીમૌ સમરે પરાક્રાન્તૌ મહાબલૌ।
અવર્ષતાં શરવર્ષં વૃષ્ટિમન્તાવિવામ્બુદૌ॥ 7-201-93 (54568)
ભીમનામાઙ્કિતા બાણાઃ સ્વર્ણપુઙ્ખાઃ શિલાશિતાઃ।
દ્રૌણિં સઞ્છાદયામાસુર્ઘનૌઘા ઇવ ભાસ્કરમ્॥ 7-201-94 (54569)
તથૈવ દ્રૌણિનિર્મુક્તૈર્ભીમઃ સન્નતપર્વભિઃ।
અવાકીર્યત સ ક્ષિપ્રં શરૈઃ શતસહસ્રશઃ॥ 7-201-95 (54570)
સ ચ્છાદ્યમાનઃ સમરે દ્રૌણિના રણશાલિના।
ન વિવ્યથે મહારાજ તદદ્ભુતમિવાભવત્॥ 7-201-96 (54571)
તતો ભીમો મહાબાહુઃ કાર્તસ્વરવિભૂષિતાન્।
નારાચાન્દશ સમ્પ્રૈષીદ્યમદણ્ડનિભાઞ્છિતાન્॥ 7-201-97 (54572)
તે જત્રુદેશમાસાદ્ય દ્રોણપુત્રસ્ય મારિષ।
નિર્ભિદ્ય વિવિશુસ્તૂર્ણં વલ્મીકમિવ પન્નગાઃ॥ 7-201-98 (54573)
સોઽતિવિદ્ધો ભૃશં દ્રૌણિઃ પાણ્ડવેન મહાત્મના।
ધ્વજયષ્ટિં સમાસાદ્ય ન્યમીલયત લોચને॥ 7-201-99 (54574)
સ મુહૂર્તાત્પુનઃ સંજ્ઞાં લબ્ધ્વા દ્રૌણિર્નરાધિપ।
ક્રોધં પરમમાતસ્થૌ સમરે રુધિરોક્ષિતઃ॥ 7-201-100 (54575)
દૃઢં સોઽભિહતસ્તેન પાણ્ડવેન મહાત્મના।
વેગં ચક્રે મહાબાહુર્ભીમસેનરથં પ્રતિ॥ 7-201-101 (54576)
તત આકર્ણપૂર્ણાનાં શરાણાં તિગ્મતેજસામ્।
શતમાશીવિષાભાનાં પ્રેષયામાસ ભારત॥ 7-201-102 (54577)
ભીમોઽપિ સમરશ્લાઘી તસ્ય વીર્યમચિન્તયત્।
તૂર્ણં પ્રાસૃજદુગ્રાણિ શરવર્ષાણિ પાણ્ડવઃ॥ 7-201-103 (54578)
તતો દ્રૌણિર્મહારાજ ચ્છિત્ત્વાઽસ્ય વિશિખૈર્ધનુઃ।
આજઘાનોરસિ ક્રુદ્ધઃ પાણ્ડવં નિશિતૈઃ શરૈઃ॥ 7-201-104 (54579)
તતોઽન્યદ્ધનુરાદાય ભીમસેનો હ્યમર્ષણઃ।
વિવ્યાધ નિશિતૈર્બાણૈર્દ્રૌણિં પઞ્ચભિરાહવે॥ 7-201-105 (54580)
જીમૂતાવિવ ઘર્માન્તે તૌ શરૌઘપ્રવર્ષિણૌ।
અન્યોન્યક્રોધતામ્રાક્ષૌ છાદયામાસતુર્યુધિ॥ 7-201-106 (54581)
તલશબ્દૈસ્તતો ઘોરૈસ્ત્રાસયન્તૌ પરસ્પરમ્।
અયુધ્યેતાં સુસંરબ્ધૌ કૃતપ્રતિકૃતૈષિણૌ॥ 7-201-107 (54582)
તતો વિષ્ફાર્ય સુમહચ્ચાપં રુક્મવિભૂષિતમ્।
ભીમં પ્રૈક્ષત સ દ્રૌણિઃ શરાનસ્યન્તમન્તિકાત્।
શરદ્યહર્મધ્યગતો દ્રીપ્તાર્ચિરિવ ભાસ્કરઃ॥ 7-201-108 (54583)
આદદનાસ્ય વિશિખાન્સન્દધાનસ્ય ચાશુગાન્।
વિકર્ષતો મુઞ્ચતશ્ચ નાન્તરં દદૃશુર્જનાઃ॥ 7-201-109 (54584)
અલાતચક્રપ્રતિમં તસ્ય મણ્ડલમાયુધમ્।
દ્રૌણેરાસીન્મહારાજ બાણાન્વિસૃજતસ્તદા॥ 7-201-110 (54585)
ધનુશ્ચ્યુતાઃ શરાસ્તસ્ય શતશોઽથ સહસ્રશઃ।
આકાશે પ્રત્યદૃશ્યન્ત શલભાનામિવાયતીઃ॥ 7-201-111 (54586)
તે તુ દ્રૌણિવિનિર્મુક્તાઃ શરા હેમવિભૂષિતાઃ।
અજસ્રમન્વકીર્યન્ત ઘોરા ભીમરથં પ્રતિ॥ 7-201-112 (54587)
તત્રાદ્ભુતકમપશ્યામ ભીમસેનસ્ય વિક્રમમ્।
બલં વીર્યં પ્રભાવં ચ વ્યવસાયં ચ ભારત॥ 7-201-113 (54588)
તાં સ મેઘાદિવોદ્ભૂતાં બાણવૃષ્ટિં સમન્તતઃ।
જલવૃષ્ટિં મહાઘોરાં તપાન્ત ઇવ ચિન્તયન્॥ 7-201-114 (54589)
દ્રોણપુત્રવધપ્રેપ્સુર્ભીમો ભીમપરાક્રમઃ।
અમુઞ્ચચ્છરવર્ષાણિ પ્રાવૃષીવ બલાહકઃ॥ 7-201-115 (54590)
તદ્રુક્મપૃષ્ટં ભીમસ્ય ધનુર્ઘારં મહારણે।
વિકૃષ્યમાણં વિબભૌ શક્રચાપમિવાપરમ્॥ 7-201-116 (54591)
તસ્માચ્છરાઃ પ્રાદુરાસઞ્છતશોઽથ સહસ્રશઃ।
સઞ્છાદયન્તઃ સમરે દ્રૌણિમાહવશોભિનમ્॥ 7-201-117 (54592)
તયોર્વિસૃજતોરેવં શરજાલાનિ મારિષ।
વાયુરપ્યન્તરા રાજન્નાશક્નોત્પ્રતિસર્પિતુમ્॥ 7-201-118 (54593)
તથા દ્રૌણિર્મહારાજ શરાન્હેમવિભૂષિતાન્।
તૈલધૌતાન્પ્રસન્નાગ્રાન્પ્રાહિણોદ્વધકાઙ્ક્ષયા॥ 7-201-119 (54594)
તાનન્તરિક્ષે વિશિખૈસ્ત્રિધૈકૈકમશાતયત્
વિશેષયન્દ્રોણસુતં તિષ્ઠતિષ્ઠેતિ ચાબ્રવીત્॥ 7-201-120 (54595)
પુનશ્ચ શરવર્ષાણિ ઘોરાણ્યુગ્રાણિ પાણ્ડવઃ।
વ્યસૃજદ્બલવાનક્રુદ્ધો દ્રોણપુત્રવધેપ્સયા॥ 7-201-121 (54596)
તતોઽસ્ત્રમાયયા તૂર્ણં શરવૃષ્ટિં નિવાર્ય તામ્।
ધનુશ્ચિચ્છેદ ભીમસ્ય દ્રોણપુત્રો મહાસ્ત્રવિત્।
શરૈશ્ચૈનં સુબહુભિઃ ક્રુદ્ધઃ સઙ્ખ્યે પરાભિનત્॥ 7-201-122 (54597)
સ છિન્નધન્વા બલવાન્રથશક્તિં સુદારુણામ્॥
વેગેનાવિધ્ય ચિક્ષેપ દ્રોણપુત્રરથં પ્રતિ॥ 7-201-123 (54598)
તામાપતન્તીં સહસા મહોલ્કાભાં શિતૈઃ શરૈઃ।
ચિચ્છેદ સમરે દ્રૌણિર્દર્શયન્પાણિલાઘવમ્॥ 7-201-124 (54599)
એતસ્મિન્નન્તરે ભીમો દૃઢમાદાય કાર્મુકમ્।
દ્રૌણિં વિવ્યાધ વિશિખૈઃ સ્મયમાનો વૃકોદરઃ॥ 7-201-125 (54600)
તતો દ્રૌણિર્મહારાજ ભીમસેનસ્ય સારથિમ્।
લલાટે દારયામાસ શરેણાનતપર્વણા॥ 7-201-126 (54601)
સોઽતિવિદ્ધો બલવતા દ્રોણપુત્રેણ સારથિઃ।
વ્યામોહમગમદ્રાજન્રશ્મીનુત્સૃજ્ય વાજિનાં॥ 7-201-127 (54602)
તતોઽશ્વાઃ પ્રાદ્રવંસ્તૂર્ણં મોહિતે રથસારથૌ।
ભીમસેનસ્ય રાજેનદ્ર્ પશ્યતાં સર્વધન્વિનામ્॥ 7-201-128 (54603)
તં દૃષ્ટ્વા પ્રદ્રુતૈરશ્વૈરપકૃષ્ટં રણાજિરાત્।
દધ્મૌ પ્રમુદિતઃ શઙ્ખં બૃહન્તમપરાજિતઃ॥ 7-201-129 (54604)
તતઃ સર્વે ચ પાઞ્ચાલા ભીમસેનશ્ચ પાણ઼્ડવઃ।
ધૃષ્ટદ્યુમ્નરથં ત્યક્ત્વા ભીતાઃ સમ્પ્રાદ્રવન્દિશઃ॥ 7-201-130 (54605)
તાન્પ્રભગ્નાંસ્તતો દ્રૌણિઃ પૃષ્ઠતો વિકિરઞ્શરાન્।
અભ્યવર્તત વેગેન કાલયન્પાણ્ડુવાહિનીમ્॥ 7-201-131 (54606)
તે વધ્યમાનાઃ સમરે દ્રોણપુત્રેણ પાર્થિવાઃ।
દ્રોણપુત્રભયાદ્રાજન્દિશઃ સર્વાશ્ચ ભેજિરે॥ ॥ 7-201-132 (54607)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણ નારાયણાસ્ત્રમોક્ષપર્વણિ પઞ્ચદશદિવસયુદ્ધે એકાધિકદ્વિશતતમોઽધ્યાયઃ॥ 201 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-201-* એતદાદિ 14 શ્લોકાઃ ઝ. પુસ્ત એવ દૃશ્યન્તે। 5-201-* એતદાદિ 42 શ્લોકાઃ ઝ. પાઠ એવ સન્તિ।દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 202
॥ શ્રીઃ ॥
7.202. અધ્યાયઃ 202
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
નારાયણાસ્ત્રે વિફલીકૃતે પુનરશ્વત્થામ્નાઽઽગ્નેયાસ્ત્રપ્રયોગઃ॥ 1 ॥ તસ્યાપિ પાર્થેન વ્યર્થીકરણે દૂયમાનેન દ્રૌણિના શસ્ત્રન્યાસપૂર્વકં રણાઙ્કણાન્નિર્ગમનમ્॥ 2 ॥ નિર્ગચ્છતા ચ તેન યદૃચ્છાસમાગતં વ્યાસં પ્રતિ નિજાસ્ત્રવૈફલ્યકારણપ્રશ્નઃ॥ 3 ॥ વ્યાસેન કૃષ્ણાર્જુનયોર્નરનારાયણાત્મકત્વે કથિતે પ્રતિનિવૃત્તેન દ્રૌણિના સેનાવહારઃ॥ 4 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-202-0 (54608)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-202-0x (4800)
તત્પ્રભગ્નં બલં દૃષ્ટ્વા કુન્તીપુત્રો ધનઞ્જયઃ।
ન્યવારયદમેયાત્મા દ્રોણપુત્રજયેપ્સયા॥ 7-202-1 (54609)
તતસ્તે સૈનિકા રાજન્સર્વે તત્રાવતસ્થિરે।
સંસ્થાપ્યમાના યત્નેન ગોવિન્દેનાર્જુનેન ચ॥ 7-202-2 (54610)
એક એવ ચ બીભત્સુઃ સોમકાવયવૈઃ સહ।
માત્સ્યૈરન્યૈશ્ચ સંધાય કૌરવાન્સન્ન્યવર્તત॥ 7-202-3 (54611)
તતો દ્રુતમતિક્રમ્ય સિંહલાઙ્ગૂલકેતનમ્।
સવ્યસાચી મહેષ્વાસમશ્વત્થામાનમબ્રવીત્॥ 7-202-4 (54612)
ય શક્તિર્યચ્ચ વિજ્ઞાનં યદ્વીર્યં યચ્ચ પૌરુષમ્।
ધાર્તરાષ્ટ્રેષુ યા પ્રીતિર્દેષોઽસ્માસુ ચ યચ્ચ તે॥ 7-202-5 (54613)
યચ્ચ ભૂયોઽસ્તિ તેજસ્તે તત્સર્વં મયિ દર્શય।
સ એવ દ્રોણહન્તા તે દર્પં છેત્સ્યતિ પાર્ષતઃ॥ 7-202-6 (54614)
કાલાનલસમપ્રખ્યં દ્વિષામન્તકોપમમ્।
સમાસાદય પાઞ્ચાલ્યં માં ચાપિ સહકેશવમ્।
દર્પં નાશયિતાસ્મ્યદ્ય તવોદ્વૃત્તસ્ય સંયુગે॥ 7-202-7 (54615)
ધૃતરાષ્ટ્ર ઉવાચ। 7-202-8x (4801)
આચાર્યપુત્રો માનાર્હો બલવાંશ્ચાપિ સઞ્જય।
પ્રીતિર્ધનઞ્જયે ચાસ્ય પ્રિયશ્ચાપિ મહાત્મનઃ॥ 7-202-8 (54616)
ન ભૂતપૂર્વં બીભત્સોર્વાક્યં પરુષમીદૃશમ્॥
અથ કસ્માત્સ કૌન્તેયઃ સખાયં રૂક્ષમુક્તવાન્॥ 7-202-9 (54617)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-202-10x (4802)
યુવરાજે હતે ચૈવ વૃદ્વક્ષત્રે ચ પૌરવે।
ઇષ્વસ્ત્રવિધિસમ્પન્ને માલવે ચ સુદર્શને॥ 7-202-10 (54618)
ધૃષ્ટદ્યુમ્ને સાત્યકૌ ચ ભીમે ચાપિ પારજિતે।
યુધિષ્ઠિરસ્ય તૈર્વાક્યૈર્મર્મણ્યપિ ચ ઘટ્ટિતે। 7-202-11 (54619)
અન્તર્ભેદે ચ સઞ્જાતે દુઃખં સંસ્મૃત્ય ચ પ્રભો।
અભૂતપૂર્વો બીભત્સોર્દુઃખાન્મન્યુરજાયત॥ 7-202-12 (54620)
તસ્માદનર્હમશ્લીલમપ્રિયં દ્રોણિમુક્તવાન્।
માન્યમાચાર્યતનયં રૂક્ષં કાપુરુષં યથા॥ 7-202-13 (54621)
એવમુક્તઃ શ્વસન્ક્રોધાન્મહેષ્વાસતમો નૃપ।
પાર્થેન પરુષં વાક્યં સર્વમર્મભિદા ગિરા॥ 7-202-14 (54622)
દ્રૌણિશ્ચુકોપ પાર્થાય કૃષ્ણાય ચ વિશેષતઃ।
સ તુ યત્તો રથે સ્થિત્વા વાર્યુપસ્પૃશ્ય વીર્યવાન્॥ 7-202-15 (54623)
દેવૈરપિ સુદુર્ધર્ષમસ્ત્રમાગ્નેયમાદદે।
દૃશ્યાદૃશ્યાનરિગણાનુદ્દિશ્યાચાર્યનન્દનઃ॥ 7-202-16 (54624)
સોઽભિમન્ત્ર્ય શરં દીપ્તં વિધૂમમિવ પાવકમ્।
સર્વતઃ ક્રોધમાવિશ્ય ચિક્ષેપ પરવીરહા॥ 7-202-17 (54625)
તતસ્તુમુલમાકાશે શરવર્ષમજાયત।
પાવકાર્ચિપરીતં તત્પાર્થમેવાભિપુપ્લુવે॥ 7-202-18 (54626)
ઉલ્કાશ્ચ ગગનાત્પેતુર્દિશશ્ચ ન ચકાશિરે।
તમશ્ચ સહસા રૌદ્રં ચમૂમવતતાર તામ્॥ 7-202-19 (54627)
રક્ષાંસિ ચ પિશાચાશ્ચ વિનેદુરતિસઙ્ગતાઃ।
વવુશ્ચાશિશિરા વાતાઃ સૂર્યો નૈવ તતાપ ચ॥ 7-202-20 (54628)
વાયસાશ્ચાપિ ચાક્રન્દન્દિક્ષુ સર્વાસુ ભૈરવમ્।
રુધિરં ચાપિ વર્ષન્તો નિનેદુસ્તોયદા દિવિ॥ 7-202-21 (54629)
પક્ષિણઃ પશવો ગાવો વિનેદુશ્ચાપિ સુવ્રતાઃ।
પરમં પ્રયતાત્માનો ન શાન્તિમુપલેભિરે॥ 7-202-22 (54630)
ભ્રાન્તસર્વમહાભૂતમાવર્તિતદિવાકરમ્।
ત્રૈલોક્યમભિસન્તપ્તં જ્વરાવિષ્ટમિવાભવત્॥ 7-202-23 (54631)
અસ્ત્રતેજોભિસન્તપ્તા નાગા ભૂમિશયાસ્તથા।
નિઃશ્વસન્તઃ સમુત્પેતુસ્તેજો ઘોરં મુમુક્ષવઃ॥ 7-202-24 (54632)
જલજાનિ ચ સત્વાનિ દહ્યમાનાનિ ભારત।
ન શાન્તિમુપજગ્મુર્હિ તપ્યમાનૈર્જલાશયૈઃ॥ 7-202-25 (54633)
દિગ્ભ્યઃ પ્રદિગ્ભ્યઃ ખાદ્ભૂમેઃ સર્વતઃ શરવૃષ્ટયઃ।
ઉચ્ચાવચા નિપેતુર્વૈ ગરુડાનિલરંહસઃ॥ 7-202-26 (54634)
તૈઃ શરૈર્દ્રોણપુત્રસ્ય વજ્રવેગૈઃ સમાહતાઃ।
પ્રદગ્ધા રિપવઃ પેતુરગ્નિદગ્ધા ઇવ દ્રુમાઃ॥ 7-202-27 (54635)
દહ્યમાના મહાનાગાઃ પેતુરુર્વ્યાં સમન્તતઃ।
નદન્તો ભૈરવાન્નાદાઞ્ચલદોપમનિસ્વનાન્॥ 7-202-28 (54636)
અપરે પ્રદ્રુતા નાગા ભયત્રસ્તા વિશામ્પતે।
ત્રેસુર્દિશો યથા પૂર્વં વને દાવાગ્નિસંવૃતાઃ॥ 7-202-29 (54637)
દ્રુમાણાં શિખરાણીવ દાવદગ્ધાનિ મારિષ।
અશ્વબૃન્દાન્યદૃશ્યન્ત રથબૃન્દાનિ ભારત।
અપતન્ત રથૌઘાશ્ચ તત્રતત્ર સહસ્રશઃ॥ 7-202-30 (54638)
તત્સૈન્યં ભયસંવિગ્નં દદાહ યુધિ ભારત।
યુગાન્તે સર્વભૂતાનિ સંવર્તક ઇવાનલઃ॥ 7-202-31 (54639)
દૃષ્ટ્વા તુ પાણ્ડવીં સેનાં દહ્યમાનાં મહાહવે।
પ્રહૃષ્ટાસ્તાવકા રાજન્સિંહનાદાન્વિનેદિરે॥ 7-202-32 (54640)
તતસ્તૂર્યસહસ્રાણિ નાનાલિઙ્ગાનિ ભારત।
તૂર્ણમાજઘ્નિરે હૃષ્ટાસ્તાવકા જિતકાશિનઃ॥ 7-202-33 (54641)
કૃત્સ્ના હ્યક્ષૌહિણી રાજન્સવ્યસાચી ચ પાણ્ડવઃ।
તમસા સંવૃતે લોકે નાદૃશ્યન્ત મહાહવે॥ 7-202-34 (54642)
નૈવ નસ્તાદૃશં રાજન્દૃષ્ટપૂર્વં ન ચ શ્રુતમ્।
યાદૃશં દ્રોણપુત્રેણ સૃષ્ટમસ્ત્રમમર્ષિણા॥ 7-202-35 (54643)
અર્જુનસ્તુ મહારાજ બ્રાહ્મમસ્ત્રમુદૈરયત્।
સર્વાસ્ત્રપ્રતિઘાતાર્થં વિહિતં પદ્મયોનિના॥ 7-202-36 (54644)
તતો મુહૂર્તાદિવ તત્તમો વ્યુપશશામ હ।
પ્રવવૌ ચાનિલઃ શીતો દિશશ્ચ વિમલા બભુઃ॥ 7-202-37 (54645)
તત્રાદ્ભુતમપશ્યામ કૃત્સ્નામક્ષૌહિણીં હતામ્।
અનભિજ્ઞેયરૂપાં ચ પ્રદગ્ધામસ્ત્રતેજસા॥ 7-202-38 (54646)
તતો વીરૌ મહેષ્વાસૌ વિમુક્તૌ કેશવાર્જુનૌ।
સહિતૌ પ્રત્યદૃશ્યેતાં નભસીવ તમોનુદૌ।
તતો ગણ્ડીવધનન્વા ચ કેશવશ્ચાક્ષતાવુભૌ॥ 7-202-39 (54647)
સપતાકધ્વજહયઃ સાનુકર્ષવરાયુધઃ।
પ્રબભૌ સરથો યુક્તસ્તાવકાનાં ભયઙ્કરઃ॥ 7-202-40 (54648)
તતઃ કિલકિલાશબ્દઃ શઙ્ખભેરીસ્વનૈઃ સહ।
પાણ્ડવાનાં પ્રહૃષ્ટાનાં ક્ષણેન સમજાયત॥ 7-202-41 (54649)
હતાવિતિ તયોરાસીત્સેનયોરુભયોર્મતિઃ।
તરસાઽભ્યાગતૌ દૃષ્ટ્વા સહિતૌ કૈશવાર્જુનૌ॥ 7-202-42 (54650)
તાવક્ષતૌ પ્રમુદિતૌ દધ્મતુર્વારિજોત્તમૌ।
દૃષ્ટ્વા પ્રમુદિતાન્પાર્થાંસ્ત્વદીયા વ્યથિતાઽભવન્॥ 7-202-43 (54651)
વિમુક્તૌ ચ મહાત્માનૌ દૃષ્ટ્વા દ્રૌણિઃ સુદુઃખિતઃ।
મુહૂર્તં ચિન્તયામાસ કિન્ત્વેતદિતિ મારિષ॥ 7-202-44 (54652)
ચિન્તયિત્વા તુ રાજેન્દ્ર ધ્યાનશોકપરાયણઃ।
નિઃશ્વસન્દીર્ઘમુષ્ણં ચ વિમનાશ્ચાભવત્તતઃ॥ 7-202-45 (54653)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-202-46x (4803)
તતો દ્રૌણિર્ધનુસ્ત્યક્ત્વા રથાત્પ્રસ્કન્દ્ય વેગિતઃ।
ધિગ્ધિક્સર્વમિદં મિથ્યેત્યુક્ત્વા સમ્પ્રાદ્રવદ્રણાત્॥ 7-202-46 (54654)
તતઃ સ્નિગ્ધામ્બુદાભાસં વેદાવાસમકલ્મષમ્।
વેદવ્યાસં સરસ્વત્યાવાસં વ્યાસં દદર્શ હ॥ 7-202-47 (54655)
તં દ્રૌણિરગ્રતો દૃષ્ટ્વા સ્થિતં કુરુકુલોદ્વહમ્।
સન્નકણ્ઠોઽબ્રવીદ્વાક્યમભિવાદ્ય સુદીનવત્॥ 7-202-48 (54656)
ભોભો માયા યદૃચ્છા વા દૈવં વા કિમિદં ભવેત્।
અસ્ત્રં ત્વિદં કથં મિથ્યા મમ કશ્ચ વ્યતિક્રમઃ॥ 7-202-49 (54657)
અધરોત્તરમેતદ્વા લોકાનાં વા પરાભવઃ।
યદિમૌ જીવતઃ કૃષ્ણૌ કાલો હિ દુરતિક્રમઃ॥ 7-202-50 (54658)
નાસુરા ન ચ ગન્ધર્વા ન પિશાચા ન રાક્ષસાઃ।
ન સર્પા યક્ષપતગા ન મનુષ્યાઃ કથઞ્ચન॥ 7-202-51 (54659)
ઉત્સહન્તેઽન્યથા કર્તુમેતદસ્ત્રં મયેરિતમ્।
તદિદં કેવલં હત્વા શાન્તમક્ષૌહિણીં જ્વલત્॥ 7-202-52 (54660)
સર્વઘાનિ મયા મુક્તમસ્ત્રં પરમદારુણમ્।
કેનેમૌ મર્ત્યધર્માણૌ નાધાક્ષીત્કેશવાર્જુનૌ॥ 7-202-53 (54661)
એતત્પ્રબ્રૂહિ ભગવન્મયા પૃષ્ટો યથાતથમ્।
શ્રોતુમિચ્છામિ તત્ત્વેન સર્વમેતન્મહામુને॥ 7-202-54 (54662)
વ્યાસ ઉવાચ। 7-202-55x (4804)
મહાન્તમેવમર્થં માં યં ત્વં પૃચ્છસિ વિસ્મયાત્।
તં પ્રવક્ષ્યામિ તે સર્વં સમાધાય મનઃ શૃણુ॥ 7-202-55 (54663)
યોઽસૌ નારાયણો નામ પૂર્વેષામપિ પૂર્વજઃ।
`આદિદેવો જગન્નાથો લોકકર્તા સ્વયં પ્રભુઃ॥ 7-202-56 (54664)
આદ્યઃ સર્વસ્ય લોકસ્ય અનાદિનિધનોઽચ્યુતઃ।
વ્યાકુર્વતે યસ્ય તત્ત્વં શ્રુતયો મુનયશ્ચ હ॥ 7-202-57 (54665)
અતોઽજય્યઃ સર્વભૂતૈર્મનસાઽપિ જગત્પતિઃ।
તસ્માદિમં જેતુકામ અજ્ઞાનતમસા વૃતઃ॥ 7-202-58 (54666)
મા શુચઃ પુરુષવ્યાઘ્ર વિદ્વિ તદ્વદિહાર્જુનમ્।
તસ્ય શક્તિરસૌ પાર્થાસ્તસ્માચ્છોકમિમં ત્યજ॥ 7-202-59 (54667)
વિશ્વેશ્વરોઽયં લોકાદિઃ પરમાત્મા હ્યધોક્ષજઃ।
સહસ્રસંહિતાદંશાદેકાંશોઽયમજાયત॥ 7-202-60 (54668)
દેવાનાં હિતકામાર્થં લોકાનાં ચૈવ સત્તમઃ'।
અજાયત ચ કાર્યાર્થં પુત્રો ધર્મસ્ય વિશ્વકૃત્॥ 7-202-61 (54669)
સ તપસ્તીવ્રમાતસ્થે શિશિરં ગિરિમાસ્થિતઃ।
ઊર્ધ્વબાહુર્મહાતેજા જ્વલનાદિત્યસન્નિભઃ॥ 7-202-62 (54670)
ષષ્ટિં વર્ષસહસ્રાણિ તાવન્ત્યેવ શતાનિ ચ।
અશોષયત્તદાઽઽત્માનં વાયુભક્ષોઽમ્બુજેક્ષણઃ॥ 7-202-63 (54671)
અથાપરં તપસ્તપ્ત્વા દ્વિસ્તતોઽન્યત્પુનર્મહત્।
દ્યાવાપૃથિવ્યોર્વિવરં તેજસા સમપૂરયત્॥ 7-202-64 (54672)
સ તેન તપસા તાત બ્રહ્મભૂતો યદાઽભવત્।
તતો વિશ્વેશ્વરં યોનિં વિશ્વસ્ય જગતઃ પતિમ્।
દદર્શ ભૃશદુર્ધર્ષં સર્વદેવૈરભિષ્ટુતમ્॥ 7-202-65 (54673)
અણીયાંસમણુભ્યશ્ચ બૃહદ્ભ્યશ્ચ બૃહત્તમમ્।
રુદ્રમીશાનવૃષભં હરં શંભું કપર્દિનમ્॥ 7-202-66 (54674)
ચેકિતાનં પરાં યોનિં તિષ્ઠતો ગચ્છતશ્ચ હ।
દુર્વારણં સુદુર્ધર્ષં દુર્નિરીક્ષ્યં દુરાસદમ્।
અતિમન્યું મહાત્માનં સર્વભૂતપ્રચેતસમ્॥ 7-202-67 (54675)
દિવ્યં ચાપમિષુધી ચાદદાનં
હિરણ્યવર્માણમનન્તવીર્યમ્।
પિનાકિનં વજ્રિણં દીપ્તશૂલં
પરશ્વથિં ગદિનં ચાયતાસિમ્॥ 7-202-68 (54676)
બભ્રૂજટામણ્ડલચન્દ્રમૌલિં
વ્યાઘ્રાજિનં પરિઘિણં દણ્ડપાણિમ્।
શુભાઙ્ગદં નાગયજ્ઞોપવીતં
વિશ્વૈર્ગણૈઃ શોભિતં ભૂતસઙ્ઘૈઃ।
એકીભૂતં તપસાં સન્નિધાનં
વચોધિકૈઃ સુષ્ટુતમિષ્ટવાગ્ભિઃ॥ 7-202-69 (54677)
જલં દિશં ખં ક્ષિતિં ચન્દ્રસૂર્યૌ
હુતાશવાયુપ્રતિમં સુરેશમ્।
નાલં દ્રષ્ટું યં જના ભિન્નવૃત્તા
બ્રહ્મદ્વિષઘ્નમમૃતસ્ય યોનિમ્॥ 7-202-70 (54678)
યં પશ્યન્તિ બ્રાહ્મણાઃ સાધુવૃત્તાઃ
ક્ષીણે પાપે મનસા વીતશોકાઃ।
તન્નિષ્ઠાત્મા તપસા ધર્મમીડ્યં
તદ્ભક્ત્યા વૈ વિશ્વરૂપં દદર્શ॥ 7-202-71 (54679)
દૃષ્ટ્વા ચૈનં વાડ્મનોબુદ્ધિદેહૈઃ
સંહૃષ્ટાત્મા મુમુદે વાસુદેવઃ॥ 7-202-72 (54680)
અક્ષમાલાપરિક્ષિપ્તં જ્યોતિષાં પરમં નિધિમ્।
રુદ્રં નારાયણો દૃષ્ટ્વા વવન્દે વિશ્વસમ્ભવમ્॥ 7-202-73 (54681)
વરદં પૃથુચાર્વઙ્ગ્યા પાર્વત્યા સહિતં પ્રભુમ્।
ક્રીડમાનં મહાત્માનં ભૂતસઙ્ઘગણૈર્વૃતમ્॥ 7-202-74 (54682)
અજમીશાનમવ્યક્તં કારણાત્માનમચ્યુતમ્।
અભિવાદ્યાથ રુદ્રાય સદ્યોઽન્ધકનિપાતિને।
પદ્માક્ષસ્તં વિરુપાક્ષમભિતુષ્ટાવ ભક્તિમાન્॥ 7-202-75 (54683)
શ્રીનારાયણ ઉવાચ। 7-202-76x (4805)
ત્વત્સમ્ભૂતા ભૂતકૃતો વરેણ્ય
ગોસારોઽસ્ય ભુવનસ્યાદિદેવ।
આવિશ્યેમાં ધરણીં યેઽભ્યરક્ષન્
પુરા પુરાણીં તવ દેવ સૃષ્ટિમ્॥
સુરાસુરાન્નાગરક્ષઃપિશાચા--
ન્નરાન્સુપર્ણાનથ ગન્ધર્વયક્ષાન્। 7-202-76 (54684)
પૃથગ્વિધાન્ભૂતસઙ્ઘાંશ્ચ વિશ્વાં--
સ્ત્વત્સમ્ભૂતાન્વિદ્મ સર્વાંસ્તથૈવ॥ 7-202-77 (54685)
ઐન્દ્રં યામ્યં વારુણં વૈત્તપાલ્યં
પૈત્રં ત્વાષ્ટ્રં કર્મ સૌમ્યં ચ તુભ્યમ્॥ 7-202-78 (54686)
રૂપં જ્યોતિઃ શબ્દ આકાશવાયુઃ
સ્પર્શઃ સ્વાદ્યં સલિલં ગન્ધ ઉર્વી।
કાલો બ્રહ્મા બ્રહ્મ ચ બ્રાહ્મણાશ્ચ
ત્વત્સમ્ભૂતાઃ સ્થાસ્નુ ચરિષ્ણુ ચેદમ્॥ 7-202-79 (54687)
અદ્ભ્યઃ સ્તોકા યાન્તિ યથા પૃથક્ત્વં
તાથિશ્ચૈક્યં સંક્ષયે યાન્તિ ભૂયઃ।
એવં વિદ્વાન્પ્રભવં ચાપ્યયં ચ
ત્વસમ્ભૂતં તવ સાયુજ્યમેતિ॥ 7-202-80 (54688)
દિવ્યામૃતૌ માનસૌ દ્વૌ સુપર્ણા--
વવાક્શાખઃ પિપ્પલઃ સપ્તગોપ્તઃ।
વાચશ્ચાર્થા દેવતાઃ લોકપાલા
લોકાનન્યે યે પુરા ધારયિત્વા।
ગતા હિ તેભ્યઃ પરમં તત્પરં ચ
ત્વત્સમ્ભૂતાસ્તે ચ તેભ્યઃ પરસ્ત્વમ્॥ 7-202-81 (54689)
ભૂતં ભવ્યં ભવિતા ચાપ્રધૃષ્યં
ત્વત્સમ્ભૂતા ભુવનાનીહ વિશ્વા।
ભક્તં ચ માં ભજમાનં ભજસ્વ
પ્રીત્યા માં વૈ લોકપિતામહેશ॥ 7-202-82 (54690)
આત્માનં ત્વમાત્મનો ન વ્યબોધં
વિદ્વાનેવં ગચ્છિ બ્રહ્મ શુક્રમ્।
અસ્તૌષં ત્વાં તવ સંમાનમિચ્છ--
નિચિન્વન્વૈ સદૃશં દેવવર્ય।
સુદુર્લભાન્દેહિ પરાન્મમેષ્ટા--
નભિષ્ટુતઃ પ્રવિકાર્ષીશ્ચ માયામ્॥ 7-202-83 (54691)
વ્યાસ ઉવાચ। 7-202-84x (4806)
તસ્મૈ વરાનચિન્ત્યાત્મા દેવદેવઃ પિનાકધૃત્।
વિષ્ણવે દેવમુખ્યાય પ્રાયચ્છદૃષિસંસ્તુતઃ॥ 7-202-84 (54692)
શ્રીભગવાનુવાચ। 7-202-85x (4807)
મત્પ્રસાદાન્મનુષ્યેષુ દેવગન્ધર્વયોનિષુ।
અપ્રમેયબલાત્મા ત્વં નારાયણ ભવિષ્યસિ॥ 7-202-85 (54693)
ન ચ ત્વાં પ્રસહિષ્યન્તિ દેવાસુરમહોરગાઃ।
ન પિશાચા ન ગન્ધર્વા ન યક્ષા ન ચ રાક્ષસાઃ॥ 7-202-86 (54694)
ન સુપર્ણાસ્તથા નાગા ન ચ વિશ્વે વિયોનિજાઃ।
ન કશ્ચિત્ત્વાં ચ દેવોઽપિ સમરેષુ વિજેષ્યતિ॥ 7-202-87 (54695)
ન શસ્ત્રેણ ન વજ્રેણ નાગ્નિના ન ચ વારિણા।
ન ચાર્દ્રેણ ન શુષ્કેણ ત્રસેન સ્થાવરેણ ચ॥ 7-202-88 (54696)
ન હસ્તેન ન પાદેન ન કાષ્ઠેન ન લોષ્ટુના।
કશ્ચિત્તવ રુજાં કર્તા મત્પ્રસાદાત્કથઞ્ચન।
અપિ વૈ સમરં ગત્વા ભવિષ્યસિ મમાધિકઃ॥ 7-202-89 (54697)
એવમાદીન્વરાઁલ્લબ્ધ્વા પ્રસાદાદથ શૂલિનઃ।
સ એષ દેવશ્ચરતિ માયયા મોહયઞ્જગત્॥ 7-202-90 (54698)
તસ્યૈવ તપસા જાતો નરો નામ મહામુનિઃ।
તુલ્યમેતેન દેવેન તં જાનીહ્યર્જુનં સદા॥ 7-202-91 (54699)
તાવેતૌ પૂર્વદેવાનાં પરમોપચિતાદૃષી।
લોકયાત્રાવિધાનાર્થં દાનવાનાં વધાય ચ।
ધર્મસંસ્થાપનાર્થાય સઞ્જાયેતે યુગેયુગે॥ 7-202-92 (54700)
તથૈવ કર્મણા કૃત્સ્નં મહતસ્તપરસોઽપિ ચ।
તેજો વાગ્ભિશ્ચ વિદ્વંસ્ત્વં જાતો રુદ્રાન્મહામતે॥ 7-202-93 (54701)
સ ભવાન્દેવવત્પ્રાજ્ઞો જ્ઞાત્વા ભવમયં જગત્।
અવાકર્ષસ્ત્વમાત્માનં નિયમૈસ્તત્પ્રિયેપ્સયા॥ 7-202-94 (54702)
શુભ્રમત્ર હવિઃ કૃત્વા મહાપુરુષવિગ્રહમ્।
ઈજિવાંસ્ત્વં જપૈર્હોમૈરુપહારૈશ્ચ માનદ॥ 7-202-95 (54703)
સ તથા પૂજ્યમાનસ્તે પૂર્વદેવોઽપ્યતૂતુષત્।
પુષ્કલાંશ્ચ વરાન્પ્રાદાત્તવ વિદ્વન્હૃદિ સ્થિતાન્॥ 7-202-96 (54704)
જન્મકર્મતપોયોગાસ્તયોસ્તવ ચ પુષ્કલાઃ।
તાભ્યાં લિઙ્ગેઽર્ચિતો દેવસ્ત્વયાઽર્ચાયાં યુગેયુગે।
દેવદેવસ્ત્વચિન્ત્યાત્મા અજેયો વિષ્ણુસમ્ભવઃ॥ 7-202-97 (54705)
સર્વરૂપં ભવં જ્ઞાત્વા લિઙ્ગે યોઽર્ચયતિ પ્રભુમ્।
આત્મયોગાશ્ચ તસ્મિન્વૈ શાસ્ત્રયોગાશ્ચ શાશ્વતાઃ॥ 7-202-98 (54706)
એવં દેવા યજન્તો હિ સિદ્ધાશ્ચ પરમર્ષયઃ।
પ્રાર્થયન્તે પરં લોકે સ્થાણુમેવ ચ શાશ્વતમ્॥ 7-202-99 (54707)
[સ એષ* રુદ્રભક્તશ્ચ કેશવો રુદ્રસમ્ભવઃ।]
કૃષ્ણ એવ હિ યષ્ટવ્યો યજ્ઞૈશ્ચૈવ સનાતનઃ॥ 7-202-100 (54708)
સર્વભૂતભવં જ્ઞાત્વા લિઙ્ગમર્ચતિ યઃ પ્રભોઃ।
તસ્મિન્નભ્યધિકાં પ્રીતિં કરોતિ વૃષભધ્વજઃ॥ 7-202-101 (54709)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-202-102x (4808)
તસ્ય તદ્વચનં શ્રુત્વા દ્રોણપુત્રો મહારથઃ।
નમશ્ચકાર રુદ્રાય બહુમેને ચ કેશવમ્॥ 7-202-102 (54710)
હષ્ટરોમા ચ વશ્યાત્મા સોઽભિવાદ્ય મહર્ષયે।
વરૂથિનીમભિપ્રેક્ષ્ય હ્યવહારમકારયત્॥ 7-202-103 (54711)
તતઃ પ્રત્યવહારોઽભૂત્પાણ્ડવાનાં વિશામ્પતે।
કૌરવાણાં ચ દીનાનાં દ્રોણે યુધિ નિપાતિતે॥ 7-202-104 (54712)
યુદ્ધં કૃત્વા દિનાન્પઞ્ચ દ્રોણો હત્વા વરૂથિનીમ્।
બ્રહ્મલોકં ગતો રાજન્બ્રાહ્મણો વેદપારગઃ॥ ॥ 7-202-105 (54713)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે દ્રોણપર્વણિ નારાયણાસ્ત્રમોક્ષપર્વણિ પઞ્ચદશદિવસયુદ્ધે દ્વ્યધિકદ્વિશતતમોઽધ્યાયઃ॥ 202 ॥
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Footnotes
5-202-2 રાજન્નૈવ તત્રાવતસ્થિરે ઇતિ ટ. પાઠઃ॥ 5-202-3 સોમકાવયવૈઃ સોમકાનામવયવરૂપૈર્માણ્ડલિકૈઃ॥ 5-202-7 ઉદ્વૃત્તસ્ય ઉચ્છાસ્ત્રવર્તિનઃ॥ 5-202-10 યુવરાજે ચેદિપતૌ॥ 5-202-12 અન્તર્ભેદે હૃદયવૈક્લવ્યે। દુઃખં પુત્રવધાદિજમ્॥ 5-202-13 અશ્લીલં જુગુપ્સિતમ્। અપ્રિયં પરુષમ્॥ 5-202-21 ક્રવ્યાદાશ્ચાપિ ચાક્રન્દન્ ઇતિ ટ.પાઠઃ॥ 5-202-22 પ્રયતાત્માનો યોગિનોઽપિ સમાધિચ્યુતા બભૂવુરિત્યર્થઃ॥ 5-202-23 આવર્તિતદિવાકરં વિશ્વં સર્વં ભ્રમતીવેત્યમન્યતેત્યર્થઃ॥ 5-202-24 ત્રેસુઃ શબ્દં ચક્રુઃ। યથા વને ઇતિ સમ્બન્ધઃ॥ 5-202-29 યુગાન્તે પ્રલયે। સંવર્તકઃ સંહારકઃ॥ 5-202-31 તમોનુદૌ ચન્દ્રસૂર્યૌ॥ 5-202-39 તયોર્વિષયે॥ 5-202-42 વેદાનાં વ્યાસં શાખાપ્રશાખાભેદેન વિભાજકમ્। સરસ્વત્યા અગ્નોપવેદસ્મૃત્યાદિરૂપાયાં આવાસમ્। વ્યાસમિતિ પાઠે વિસ્તારમ્। આવાસં ચ સરસ્વત્યાઃ સ વૈ વ્યાસ દદર્શહ ઇતિ ક.ગ.ટ.પાઠઃ॥ 5-202-47 કુરવો ધૃતરાષ્ટ્રાદ્યાસ્તેષાં કુલોદ્વહમ્॥ 5-202-48 માયા નષ્ટયોરપ્યનષ્ટત્વેન દર્શનમ્। યદૃચ્છા અસ્ત્રશક્તોરનિયમઃ॥ 5-202-49 અધરોત્તરં વિપરીતમ્॥ 5-202-50 શિશિરં ગિરિં હિમાચલમ્॥ 5-202-62 યોગી વિશ્વસ્યેતિ ક.ખ.ગ.પાઠઃ। પતિં પાલયિતારમ્॥ 5-202-65 ઈશાનાનાં બ્રહ્માદીનામપિ વૃષભં શ્રેષ્ઠમ્। કપર્દિનં જટાજૂટવન્તમ્॥ 5-202-66 ચેકિતાનં ચેતયતમ્। તિષ્ઠતઃ 5-202-67 સ્થાવરસ્યા। ગચ્છતો જઙ્ગમસ્ય। દુર્વારણં દુર્નિષેધમ્। અતિમન્યું તીવ્રકોપં દુષ્ટેષુ॥ 5-202-68 પરશ્વથિં પરશ્વથવન્તમ્॥ 5-202-76 ભૂતકૃતઃ પ્રજાપતયઃ॥ 5-202-78 એન્દ્રં ઇન્દ્રદૈવત્યં કર્મ તુભ્યં ત્વદર્થમેવ। સર્વેષાં દેવાનાં નામ્ના ત્વમેવ તર્પણીય ઇત્યર્થઃ॥ 5-202-79 આકાશ ઇતિ લુપ્તવિભક્તિકમ્। સ્વાદ્યં રસઃ। બ્રહ્મ વેદાઃ યજ્ઞાશ્ચ। સ્થાસ્નુ સ્થાવરમ્। ચરિષ્ણુ જઙ્ગમમ્॥ 5-202-80 અદ્ભ્યાઃ સમુદ્રેભ્યઃ સ્તોકાઃ વર્ષબિન્દવઃ। સંક્ષયે પ્લયે એકાર્ણવે॥ 5-202-83 અભિષ્ટુતો યાનકાર્ષીરિહ ત્વમ્ ઇતિ ક.ખ.પાઠઃ॥ 5-202-84 ઋષિણા નારાયણેન સંસ્તુતઃ॥ 5-202-87 વિયોનિજાઃ સિંહવ્યાઘ્રાદયઃ। નાગાન વિશ્વે વિશ્વયોનયઃ ઇતિ ક.ખ.પાઠઃ॥ 5-202-88 ત્રસેન જઙ્ગમેન॥ 5-202-89 ગત્વા પ્રાપ્ય॥ 5-202-92 પૂર્વદેવાનાં બ્રહ્મવિષ્ણુરુદ્રાણાં મધ્યે એતૌ વિષ્ણુરૂપિણાવૃષી નરનારાયણૌ પરમોપચિતાવત્યન્તતપઃ સમ્પન્નૌ॥ 5-202-94 દેવવત્ નારાયણવત્। અવાકર્ષઃ અવમતં કૃશં કૃતવાનસ્યાત્માનં શીરમ્॥ 5-202-95 શુભ્રં દીપ્તિતમ્। શુભભૌર્વં નવં કૃત્વેતિ ક.ખ.ગ.પાઠઃ॥ 5-202-98 આત્મયોગાત્તમીશાનં શાસ્ત્રયોગાચ્ચ શાશ્વતમિતિ ક.ખ.ગ.પાઠઃ॥ 5-202-103 મહર્ષયે વ્યાસાય॥ 5-202-202 દ્વ્યધિકદ્વિશતતમોઽધ્યાયઃ॥દ્રોણપર્વ - અધ્યાય 203
॥ શ્રીઃ ॥
7.203. અધ્યાયઃ 203
Mahabharata - Drona Parva - Chapter Topics
ઇતરાલક્ષિતં પુરતઃ સ્વાનુકૂલં યુધ્યમાનં શૂલપાણિં કઞ્ચન પુરુષપ્રવરમવલોકયતા પાર્થેન સ ક ઇતિ યદૃચ્છાસમાગતં વ્યાસં પ્રતિ પ્રશ્નઃ॥ 1 ॥ તેન તમ્પ્રતિ તસ્ય તસ્ય પશુપતિત્વોક્ત્યા શતરુદ્રીયપઠનેન સવિસ્તરં તદ્ગુણગણવર્ણનમ્॥ 2 ॥Mahabharata - Drona Parva - Chapter Text
7-203-0 (54714)
ધૃતરાષ્ટ્ર ઉવાચ। 7-203-0x (4809)
તસ્મિન્નતિરથે દ્રોણે નિહતે તત્ર સઞ્જય।
મામકાઃ પાણ્ડવાશ્ચૈવ કિમકુર્વન્નતઃ પરમ્॥ 7-203-1 (54715)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-203-2x (4810)
તસ્મિન્નતિરથે દ્રોણે નિહતે પાર્ષતેન વૈ।
કૌરવેષુ ચ ભગ્નેષુ કુન્તીપુત્રો ધનઞ્જયઃ॥ 7-203-2 (54716)
દૃષ્ટ્વા સુમહદાશ્ચર્યમાત્મનો વિજયાવહમ્।
મુનિં સ્નિગ્ધામ્બુદાભાસં વેદવ્યાસમકલ્મષમ્।
યદૃચ્છયાઽઽગતં વ્યાસં પપ્રચ્છ ભરતર્ષભ॥ 7-203-3 (54717)
અર્જુન ઉવાચ। 7-203-4x (4811)
સઙ્ગ્રામે ન્યહનં શત્રૂઞ્શરૌઘૈર્વિમલૈરહમ્।
અગ્રતો લક્ષયે યાન્તં પુરુષં પાવકપ્રભમ્॥ 7-203-4 (54718)
જ્વલન્તં શૂલમુદ્યમ્ય યાં દિશં પ્રતિપદ્યતે।
તસ્યાં દિશિ વિદીર્યન્તે શત્રવો મે મહામુને॥ 7-203-5 (54719)
તેન ભગ્નાનરીન્સર્વાન્મદ્ભગ્નાન્મન્યતે જનઃ।
તેન ભગ્નાનિ સૈન્યાનિ પૃષ્ઠતોઽનુવ્રજામ્યહમ્॥ 7-203-6 (54720)
ભગવંસ્તન્મમાચક્ષ્વ કો વૈ સ પુરુષોત્તમઃ।
શૂલપાણિર્મયા દૃષ્ટસ્તેજસા સૂર્યસન્નિભઃ॥ 7-203-7 (54721)
ન પદ્ભ્યાં સ્પૃશતે ભૂમિં ન ચ શૂલં વિમુઞ્ચતિ।
શૂલાચ્છૂલસહસ્રાણિ નિષ્પેતુસ્તસ્ય તેજસા॥ 7-203-8 (54722)
વ્યાસ ઉવાચ। 7-203-9x (4812)
પ્રજાપતીનાં પ્રથમં તૈજસં પુરુષં પ્રભુમ્।
ભુવનં ભૂર્ભુવં દેવં તેજસાં પ્રવરં પ્રભુમ્॥ 7-203-9 (54723)
ઈશાનં વરદં પાર્થ દૃષ્ટવાનસિ શઙ્કરમ્।
તં ગચ્છ શરણં દેવં વરદં ભુવનેશ્વરમ્॥ 7-203-10 (54724)
મહાદેવં મહાત્માનમીશાનં જટિલં વિભુમ્।
ત્ર્યક્ષં મહાભુજં રુદ્રં શિખિનં ચીવરાસસમ્॥ 7-203-11 (54725)
મહાદેવં હરં સ્થાણું વરદં ભુવનેશ્વરમ્।
જગત્પ્રધાનમજિતં જગત્પ્રીતિમધીશ્વરમ્॥ 7-203-12 (54726)
જગદ્યોનિં જગદ્બીજં જયિનં જગતો ગતિમ્।
વિશ્વાત્માનં વિશ્વસૃજં વિશ્વમૂર્તિં યશસ્વિનમ્॥ 7-203-13 (54727)
વિશ્વેશ્વરં વિશ્વનરં કર્મણામીશ્વરં પ્રભુમ્।
શંભું સ્વયંભું ભૂતેશં ભૂતભવ્યભવોદ્ભવમ્॥ 7-203-14 (54728)
યોગં યોગેશ્વરં સર્વં સર્વલોકેશ્વરેશ્વરમ્।
સર્વશ્રેષ્ઠં જગચ્છ્રેષ્ઠં વરિષ્ઠં પરમેષ્ઠિનમ્॥ 7-203-15 (54729)
લોકત્રયવિધાતારમેકં લોકત્રયાશ્રયમ્।
શુદ્ધાત્માનં ભવં ભીમં શશાઙ્કકૃતશેખરમ્॥ 7-203-16 (54730)
શાશ્વતં ભૂધરં દેવં સર્વવાગીશ્વરેશ્વરમ્।
સુદુર્જયં જગન્નાથં જન્મમૃત્યુજરાતિગમ્॥ 7-203-17 (54731)
જ્ઞાનાત્માનં જ્ઞાનગમ્યં જ્ઞાનશ્રેષ્ઠં સુદુર્વિદમ્।
દાતારં ચૈવ ભક્તાનાં પ્રસાદવિહિતાન્વરાન્॥ 7-203-18 (54732)
તસ્ય પારિષદા દિવ્યા રૂપૈર્નાનાવિધૈર્વિભોઃ।
વામના જટિલા મુણ્ડા હસ્વગ્રીવા મહોદરાઃ॥ 7-203-19 (54733)
મહાકાયા મહોત્સાહા મહાકર્ણાસ્તથાઽપરે।
આનનૈર્વિકૃતૈઃ પાદૈઃ પાર્થ વેષૈશ્ચ વૈકૃતૈઃ॥ 7-203-20 (54734)
ઈદૃશૈઃ સ મહાદેવઃ પૂજ્યમાનો મહેશ્વરઃ।
સ શિવસ્તાત તેજસ્વી પ્રસાદાદ્યાતિ તેઽગ્રતઃ॥ 7-203-21 (54735)
તસ્મિન્ઘોરે સદા પાર્થ સઙ્ગ્રામે રોમહર્ષણે।
દ્રૌણિકર્ણકૃપૈર્ગુપ્તાં મહેષ્વાસૈઃ પ્રહારિભિઃ॥ 7-203-22 (54736)
કસ્તાં સેનાં તદા પાર્થ મનસાઽપિ પ્રધર્ષયેત્।
ઋતે દેવાન્મહેષ્વાસાદ્બહુરૂપાન્મહેશ્વરાત્॥ 7-203-23 (54737)
સ્થાતુમુત્સહતે કશ્ચિન્ન તસ્મિન્નગ્રતઃ સ્થિતે।
ન હિ ભૂતં સમં તેન ત્રિષુ લોકેષુ વિદ્યતે॥ 7-203-24 (54738)
ગન્ધેનાપિ હિ સઙ્ગ્રામે તસ્ય ક્રુદ્ધસ્ય શત્રવઃ।
વિસંજ્ઞા હતભૂયિષ્ઠા વેપન્તિ ચ પતન્તિ ચ॥ 7-203-25 (54739)
તસ્મૈ નમસ્તુ કુર્વન્તો દેવાસ્તિષ્ઠન્તિ વૈ દિવિ।
યે ચાન્યે માનવા લોકે યે ચ સ્વર્ગજિતો નરાઃ॥ 7-203-26 (54740)
યે ભક્તા વરદં દેવ શિવં રુદ્રમુમાપતિમ્।
અનન્યભાવેન સદા સર્વેશં સમુપાસતે॥ 7-203-27 (54741)
`સઙ્ગ્રામેષુ જયં પ્રાપ્ય પાલયન્તિ મહીમિમામ્'।
ઇહ લોકે સુખં પ્રાપ્ય તે યાન્તિ પરમાં ગતિમ્॥ 7-203-28 (54742)
નમસ્કુરુષ્વ કૌન્તેય તસ્મૈ શાન્તાય વૈ સદા।
રુદ્રાય શિતિકણ્ઠાય કનિષ્ઠાય સુવર્ચસે॥ 7-203-29 (54743)
કપર્દિને કરાલાય હર્યક્ષવરદાય ચ।
યામ્યાયાવ્યક્તકેશાય સદ્વૃત્તે શઙ્કરાય ચ॥ 7-203-30 (54744)
કામ્યાય હરિનેત્રાય સ્થાણવે પુરુષાય ચ॥ 7-203-31 (54745)
`નમો વૃક્ષાય સેનાન્યે મધ્યમાય નમોનમઃ'।
હરિકેશાય મુણ્ડાય કૃશાયોત્તારણાય ચ।
ભાસ્કારય સુતીર્થાય દેવદેવાય રંહસે॥ 7-203-32 (54746)
બહુરૂપાય સર્વાય પ્રિયાય પ્રિયવાસસે।
ઉષ્ણીષિણે સુવક્ત્રાય સહસ્રાક્ષાય મીઢુષે॥ 7-203-33 (54747)
ગિરિશાય પ્રશાન્તાય પતયે ચીરવાસસે।
હિરણ્યબાહવે રાજન્નુગ્રાય પતયે દિશામ્॥ 7-203-34 (54748)
પર્જન્યપતયે ચૈવ ભૂતાનાં પતયે નમઃ।
વૃક્ષાણાં પતયે ચૈવ ગવાં ચ પતયે નમઃ॥ 7-203-35 (54749)
વૃક્ષૈરાવૃતકાયાય સેનાન્યે મધ્યમાય ચ।
સ્રુવહસ્તાય દેવાય ધન્વિને ભાર્ગવાય ચ॥ 7-203-36 (54750)
બહુરૂપાય વિશ્વસ્ય પતયે મુઞ્ચવાસસે।
સહસ્રશિરસે ચૈવ સહસ્રચરણાય ચ।
સહસ્રબાહવે ચૈવ સહસ્રવદનાય ચ॥ 7-203-37 (54751)
શરણં ગચ્છ કૌન્તેય વરદં ભુવનેશ્વરમ્।
ઉમાપતિં વિરૂપાક્ષં દક્ષયજ્ઞનિબર્હણમ્॥ 7-203-38 (54752)
પ્રજાનાં પતિમવ્યગ્રં ભૂતાનાં પતિમવ્યયમ્।
કપર્દિનં વૃષાવર્તં વૃષનાભં વૃષધ્વજમ્॥ 7-203-39 (54753)
વૃષદર્પં વૃષપતિં વૃષશૃઙ્ગં વૃષર્ષભમ્।
વૃષાઙ્ગં વૃષભોદારં વૃષભં વૃષભેક્ષણમ્॥ 7-203-40 (54754)
વૃષાયુધં વૃષશરં વૃષભૂતં વૃષેશ્વરમ્।
મહોદરં મહાકાયં દ્વીપિચર્મનિવાસિનમ્॥ 7-203-41 (54755)
લોકેશં વરદં પુણ્યં બ્રહ્મણ્યં બ્રાહ્મણપ્રિયમ્।
ત્રિશૂલપાણિં વરદં ખઙ્ગચર્મધરં પ્રભુમ્॥ 7-203-42 (54756)
પિનાકિનં ખઙ્ઘધરં લોકાનાં પતિમીશ્વરમ્।
પ્રપદ્યે શરણં દેવં શરણ્યં ચીરવાસસમ્॥ 7-203-43 (54757)
નમસ્તસ્મૈ સુરેશાય ગણાનાં પતયે નમઃ।
સુવાસસે નમસ્તુભ્યં સુવ્રતાય સુધન્વિને॥ 7-203-44 (54758)
ધનુર્ધરાય દેવાય પ્રિયધન્વાય ધન્વિને।
ધન્વન્તરાય ધનુષે ધન્વાચાર્યાય તે નમઃ॥ 7-203-45 (54759)
ઉગ્રાયુધાય દેવાય નમઃ સુરવરાય ચ।
નમોસ્તુ બહુરૂપાય નમોસ્તુ બહુધન્વિને॥ 7-203-46 (54760)
નમોસ્તુ સ્થાણવે નિત્યં નમસ્તસ્મૈ તપસ્વિને।
નમોસ્તુ ત્રિપુરઘ્નાય ભગઘ્નાય ચ વૈ નમઃ। 7-203-47 (54761)
વનસ્પતીનાં પતયે નરાણાં પતયે નમઃ।
માતૄણાં પતયે ચૈવ ગણાનાં પતયે નમઃ॥ 7-203-48 (54762)
ગવાં ચ પતયે નિત્યં યજ્ઞાનાં પતયે નમઃ।
અપાં ચ પતયે નિત્યં દેવાનાં પતયે નમઃ॥ 7-203-49 (54763)
પૂષ્ણો દન્તવિનાશાય ત્ર્યક્ષાય વરદાય ચ।
નીલકણ્ઠાય પિઙ્ગાય સ્વર્ણકેશાય વૈ નમઃ॥ 7-203-50 (54764)
કર્માણિ યાનિ દિવ્યાનિ મહાદેવસ્ય ધીમતઃ।
તાનિ તે કીર્તયિષ્યામિ તથાપ્રજ્ઞં યથાશ્રુતમ્॥ 7-203-51 (54765)
ન સુરા નાસુરા લોકે ન ગન્ધર્વા ન રાક્ષસાઃ।
સુખમેધન્તિ કુપિતે તસ્મિન્નપિ ગુરાગતાઃ॥ 7-203-52 (54766)
દક્ષસ્ય યજમાનસ્ય વિધિવત્સંભૃતં પુરા।
વિવ્યાધ કુપિતો યજ્ઞં નિર્દયસ્ત્વભવત્તદા।
ધનુષા બાણમુત્સૃજ્ય સઘોષં વિનનાદ ચ॥ 7-203-53 (54767)
તેન શર્મ કુતઃ શાન્તિં લેભિરે સ્મ સુરાસ્તદા।
વિદ્રુતે સહસા યજ્ઞે કુપિતે ચ મહેશ્વરે॥ 7-203-54 (54768)
તેન જ્યાતલઘોષેણ સર્વે લોકાઃ સમાકુલાઃ।
બભૂવુર્વશગાઃ પાર્થ નિપેતુશ્ચ સુરાસુરાઃ॥ 7-203-55 (54769)
આપશ્ચુક્ષુભિરે સર્વાશ્ચકમ્પે ચ વસુન્ધરા।
પર્વતાશ્ચ વ્યશીર્યન્ત દિશો નાગાશ્ચ મોહિતાઃ॥ 7-203-56 (54770)
અન્ધેન તમસા લોકા ન પ્રાકાશન્ત સંવૃતાઃ।
જઘ્નિવાન્સહ સૂર્યેણ સર્વેષાં જ્યોતિષાં પ્રભાઃ॥ 7-203-57 (54771)
ચુક્ષુભુર્ભયભીતાશ્ચ શાન્તિં ચક્રુસ્તથૈવ ચ।
ઋષયઃ સર્વભૂતાનામાત્મનશ્ચ સુખૈષિણઃ॥ 7-203-58 (54772)
પૂષાણમભ્યદ્રવત શઙ્કરઃ પ્રહસન્નિવ।
પુરોડાશં ભક્ષયતો દશનાન્વૈ વ્યશાતયત્॥ 7-203-59 (54773)
તતો નિશ્ચક્રમુર્દેવા વેપમાના ભયાર્દિતાઃ॥ 7-203-60 (54774)
પુનશ્ચ સન્દધે દીપ્તાન્દેવાનાં નિશિતાઞ્શરાન્।
સધૂમાન્સસ્ફુલિઙ્ગાંશ્ચ વિદ્યુત્તોયદસન્નિભાન્॥ 7-203-61 (54775)
તં દૃષ્ટ્વા તુ સુરાઃ સર્વે પ્રણિપત્ય મહેશ્વરમ્।
રુદ્રસ્ય યજ્ઞભાગં ચ વિશિષ્ટં તે ત્વકલ્પયન્॥ 7-203-62 (54776)
ભયેન ત્રિદશા રાજઞ્છરણં ચ પ્રપેદિરે।
તેન ચૈવાતિકોપેન સ યજ્ઞઃ સન્ધિતસ્તદા।
ભગ્નાશ્ચાપિ સુરા આસન્ભીતાશ્ચાદ્યાપિ તં પ્રતિ॥ 7-203-63 (54777)
અસુરાણાં પુરાણ્યાસંસ્ત્રીણિ વીર્યવતાં દિવિ।
આયસં રાજતં ચૈવ સૌવર્ણં પરમં મહત્॥ 7-203-64 (54778)
સૌવર્ણં કમલાક્ષસ્ય તારકાક્ષસ્ય રાજતમ્।
તૃતીયં તુ પુરં તેષાં વિદ્યુન્માલિન આયસમ્।
ન શક્તસ્તાનિ મઘવાન્ભેત્તું સર્વાયુધૈરપિ॥ 7-203-65 (54779)
અથ સર્વે સુરા રુદ્રં જગ્મુઃ શરણમર્દિતાઃ।
તે તમૂચુર્મહાત્માનં સર્વે દેવાઃ સવાસવાઃ॥ 7-203-66 (54780)
બ્રહ્મદત્તવરા હ્યેતે ઘોરાસ્ત્રિપુરવાસિનઃ।
પીડયન્ત્યધિકં લોકં યસ્માત્તે વરદર્પિતાઃ॥ 7-203-67 (54781)
ત્વદૃતે દેવદેવેશ નાન્યઃ શક્તઃ કથઞ્ચન।
હન્તું દૈત્યાન્મહાદેવ જહિ તાંસ્ત્વં સુરદ્વિપઃ॥ 7-203-68 (54782)
રુદ્ર રૌદ્રા ભવિષ્યન્તિ પશવઃ સર્વકર્મસુ।
નિપાતયિષ્યસે ચૈતાનસુરાન્ભુવનેશ્વર॥ 7-203-69 (54783)
સ તથોક્તસ્તથેત્યુક્ત્વા દેવાનાં હિતકામ્યયા।
ગન્ધમાદનવિન્ધ્યૌ ચ કૃત્વા વંશધ્વજૌ હરઃ॥ 7-203-70 (54784)
પૃથ્વીં સસાગરવનાં રથં કૃત્વા તુ શઙ્કરઃ।
અક્ષં કૃત્વા તુ નાગેન્દ્રં શેષં નામ ત્રિલોચનઃ॥ 7-203-71 (54785)
ચક્રે કૃત્વા તુ ચન્દ્રાર્કૌ દેવદેવઃ પિનાકધૃત્।
અણી કૃત્વૈલપત્રં ચ પુષ્પદન્તં ચ ત્ર્યમ્બકઃ॥ 7-203-72 (54786)
યૂપં કૃત્વા તુ મલયમવનાહં ચ તક્ષકમ્॥ 7-203-73 (54787)
યોક્ત્રાઙ્ગાનિ ચ સત્વાનિ કૃત્વા શર્વઃ પ્રતાપવાન્।
વેદાન્કૃત્વાઽથ ચતુરશ્ચતુરશ્વાન્મહેશ્વરઃ॥ 7-203-74 (54788)
ઉપદેવાન્ખલીનાંશ્ચ કૃત્વા લોકત્રયેશ્વરઃ।
ગાયત્રીં પ્રગ્રહં કૃત્વા સાવિત્રીં ચ મહેશ્વરઃ॥ 7-203-75 (54789)
કૃત્વોંકારં પ્રતોદં ચ બ્રહ્માણં ચૈવ સારથિમ્।
ગાણ્ડીવં મન્દરં કૃત્વા ગુણં કૃત્વા તુ વાસુકિમ્॥ 7-203-76 (54790)
વિષ્ણું શરોત્તમં કૃત્વા શલ્યમગ્નિં તથૈવ ચ।
વાયું કૃત્વાઽથ વાજાભ્યાં પુઙ્ખે વૈવસ્વતં યમમ્॥ 7-203-77 (54791)
વિદ્યુત્કૃત્વાઽથ નિશ્રાણં મેરું કૃત્વાઽથ વૈ ધ્વજમ્।
આરુહ્ય સ રથં દિવ્યં સર્વદેવમયં શિવઃ॥ 7-203-78 (54792)
ત્રિપુરસ્ય વધાર્થાય સ્થાણુઃ પ્રહરતાં વરઃ।
અસુરાણામન્તકરઃ શ્રીમાનતુલવિક્રમઃ॥ 7-203-79 (54793)
સ્તૂયમાનઃ સુરૈઃ પાર્થ ઋષિભિશ્ચ તપોધનૈઃ।
સ્થાનં માહેશ્વરં કૃત્વા દિવ્યમપ્રતિમં પ્રભુઃ।
અતિષ્ઠત્સ્થાણુભૂતઃ સ સહસ્રં પરિવત્સરાન્॥ 7-203-80 (54794)
યદા ત્રીણિ સમેતાનિ અન્તરિક્ષે પુરાણિ ચ।
ત્રિપર્વણા ત્રિશલ્યેન તદા તાનિ બિભેદ સઃ॥ 7-203-81 (54795)
પુરાણિ ન ચ તં શેકુર્દાનવાઃ પ્રતિવીક્ષિતુમ્।
શરં કાલાગ્નિસંયુક્તં વિષ્ણુસોમસમાયુતમ્॥ 7-203-82 (54796)
પુરાણિ દગ્ધવન્તં તં દેવી યાતા પ્રવીક્ષિતુમ્।
`દેવ્યાઃ સ્વયંવરે વૃત્તં શૃણુષ્વાન્યદ્ધનઞ્જય'॥ 7-203-83 (54797)
બાલમઙ્કગતં કૃત્વા સ્વયં પઞ્ચશિખં પુનઃ।
ઉમા જિજ્ઞાસમાના વૈ કોયમિત્યબ્રવીત્સુરાન્॥ 7-203-84 (54798)
અસૂયતશ્ચ શક્રસ્ય વજ્રેણ પ્રહરિષ્યતઃ।
બાહું સવજ્રં તં તસ્ય ક્રુદ્ધસ્યાસ્તમ્ભયત્પ્રભુઃ।
[પ્રહસ્ય* ભગવાંસ્તૂર્ણં સર્વલોકેશ્વરો વિભુઃ॥ 7-203-85 (54799)
તતઃ સ સ્તમ્ભિતભુજઃ શક્રો દેવગણૈર્વૃતઃ।
જગામ સસુરસ્તૂર્ણં બ્રહ્માણં પ્રભુમવ્યયમ્॥ 7-203-86 (54800)
તે તં પ્રણમ્ય શિરસા પ્રોચુઃ પ્રાઞ્જલયસ્તદા॥ 7-203-87 (54801)
કિમપ્યઙ્કગતં બ્રહ્મન્પાર્વત્યા ભૂતમદ્ભુતમ્।
બાલરૂપધરં દૃષ્ટ્વા નાસ્માભિરભિલક્ષિતઃ॥ 7-203-88 (54802)
તસ્માત્ત્વાં પ્રષ્ટુમિચ્છામો નિર્જિતા યેન વૈ વયમ્।
અયુધ્યતા હિ બાલેન લીલયા સપુરંદરાઃ॥ 7-203-89 (54803)
તેષાં તદ્વચનં શ્રુત્વા બ્રહ્મા બ્રહ્મવિદાં વરઃ।
ધ્યાત્વા સ શંભું ભગવાન્બાલં ચામિતતેજસમ્।
ઉવાચ ભગવાન્બ્રહ્મા શક્રાદીંશ્ચ સુરોત્તમાન્॥ 7-203-90 (54804)
ચરાચરસ્ય જગતઃ પ્રભુઃ સ ભગવાન્હરઃ।
તસ્માત્પરતરં નાન્યત્કિઞ્ચિદસ્તિ મહેશ્વરાત્॥ 7-203-91 (54805)
યો દૃષ્ટો હ્યુમયા સાર્ધં યુષ્માભિરમિતદ્યુતિઃ।
સ પાર્વત્યાઃ કૃતે શર્વઃ કૃતવાન્બાલરૂપતામ્॥ 7-203-92 (54806)
તે મયા સહિતા યૂયં પ્રાપદ્યધ્વં તમેવ હિ]।
સ એષ ભગવાન્દેવઃ સર્વલોકેશ્વરઃ પ્રભુઃ॥ 7-203-93 (54807)
ન સમ્બબુધિરે ચૈનં દેવાસ્તં ભુવનેશ્વરમ્।
સપ્રજાપતયઃ સર્વે બાલાર્કસદૃશપ્રભમ્॥ 7-203-94 (54808)
અથાભ્યેત્ય તતો બ્રહ્મા દૃષ્ટ્વા સ ચ મહેશ્વરમ્।
અયં શ્રેષ્ઠ ઇતિ જ્ઞાત્વા વવન્દે તં પિતામહઃ॥ 7-203-95 (54809)
[બ્રહ્મોવાચ। 7-203-96x (4813)
ત્વં યજ્ઞો ભુનસ્યાસ્ય ત્વં ગતિસ્ત્વં પરાયણમ્।
ત્વં ભવસ્ત્વં મહાદેવસ્ત્વં ધામ પરમં પદમ્॥ 7-203-96 (54810)
ત્વયા સર્વમિદં વ્યાપ્તં જગત્સ્થાવરજઙ્ગમમ્॥ 7-203-97 (54811)
ભગવન્ભૂતભવ્યેશ લોકનાથ જગત્પતે।
પ્રસાદં કુરુ શક્રસ્ય ત્વયા ક્રોધાર્દિતસ્ય વૈ॥ 7-203-98 (54812)
વ્યાસ ઉવાચ। 7-203-99x (4814)
પદ્મયોનિવચઃ શ્રુત્વા તતઃ પ્રીતો મહેશ્વરઃ
પ્રસાદાભિમુખો ભૂત્વા અટ્ટહાસમથાકરોત્॥] 7-203-99 (54813)
તતઃ પ્રસાદયામાસુરુમાં રુદ્રં ચ તે સુરાઃ।
અભવચ્ચ પુનર્બાહુર્યથાપ્રકૃતિ વજ્રિણઃ॥ 7-203-100 (54814)
તેષાં પ્રસન્નો ભગવાન્સપત્નીકો વૃષધ્વજઃ।
દેવાનાં ત્રિદશશ્રેષ્ઠો દક્ષયજ્ઞવિનાશનઃ॥ 7-203-101 (54815)
સ વૈ રુદ્રઃ સ ચ શિવઃ સોઽગ્નિઃ સર્વશ્ચ સર્વવિત્।
સ ચેન્દ્રશ્ચૈવ વાયુશ્ચ સોઽશ્વિનૌ ચ સ વિદ્યુતઃ॥ 7-203-10 (54816)
સ ભવઃ સ ચ પર્જન્યો મહાદેવઃ સનાતનઃ।
સ ચન્દ્રમાઃ સ ચેશાનઃ સ સૂર્યો વરુણશ્ચ સઃ॥ 7-203-10 (54817)
સ કાલઃ સોઽન્તકો મૃત્યુઃ સ યમો રાત્ર્યહાનિ તુ।
માસાર્ધમાસા ઋતવઃ સન્ધ્યે સંવત્સરશ્ચ સઃ॥ 7-203-10 (54818)
ધાતા ચ સ વિધાતા ચ વિશ્વાત્મા વિશ્વકર્મકૃત્।
સર્વામાં દેવતાનાં ચ ધારયત્યવપુર્વપુઃ॥ 7-203-10 (54819)
સર્વદેવૈઃ સ્તુતો દેવઃ સૈકધા બહુધા ચ સઃ।
શતધા સહસ્રધા ચૈવ ભૂયઃ શતસહસ્રધાઃ॥ 7-203-10 (54820)
દ્વે તનૂ તસ્ય દેવસ્ય વેદજ્ઞા બ્રાહ્મણા વિદુઃ।
ઘોરા ચાન્યા શિવા ચાન્યા તે તનૂ બહુધા પુનઃ॥ 7-203-10 (54821)
ઘોરા તુ યાતુધાનસ્ય સોઽગ્નિર્વિષ્ણુઃ સ ભાસ્કરઃ।
સૌમ્યાતુ પુનરેવાસ્ય આપો જ્યોતીંષિ ચન્દ્રમાઃ॥ 7-203-10 (54822)
વેદાઃ સાઙ્ગોપનિષદઃ પુરાણાધ્યાત્મનિશ્ચયાઃ।
યદત્ર પરમં ગુહ્યં સ વૈ દેવો મહેશ્વરઃ॥
ઈદૃશશ્ચ મહાદેવો ભૂયાંશ્ચ ભગવાનજઃ। 7-203-10 (54823)
ન હિ સર્વે મયા શક્યા વક્તું ભગવતો ગુણાઃ॥
અપિ વર્ષસહસ્રેણ સતતં પાણ઼્ડુનન્દન।
સર્વૈર્ગ્રહૈર્ગૃહીતાન્વૈ સર્વપાપસમન્વિતાન્॥ 7-203-10 (54824)
સ મોચયતિ સુપ્રીતઃ શરણ્યઃ શરણાગતાન્।
આયુરારોગ્યમૈશ્વર્યં વિત્તં કામાંશ્ચ પુષ્કલાન્॥ 7-203-112 (54825)
સ દદાતિ મનુષ્યેભ્યઃ સ ચૈવાક્ષિપતે પુનઃ।
સેન્દ્રાદિષુ ચ દેવેષુ તસ્ય ચૈશ્વર્યમુચ્યતે॥ 7-203-113 (54826)
સ ચૈવ વેત્તિ લોકેષુ મનુષ્યાણાં શુભાશુભે।
ઐશ્વર્યાચ્ચૈવ કામાનામીશ્વરશ્ચ સ ઉચ્યતે॥ 7-203-114 (54827)
મહેશ્વરશ્ચ મહતાં ભૂતાનામીશ્વરશ્ચ સઃ।
બહુભિર્બહુધા રૂપૈર્વિશ્વં વ્યાપ્નોતિ વૈ જગત્॥ 7-203-115 (54828)
તસ્ય દેવસ્ય યદ્વક્ત્રં સમુદ્રે તદધિષ્ઠિતમ્।
બ઼ડબામુખેતિ વિખ્યાતં પિબત્તોયમયં હવિઃ॥ 7-203-116 (54829)
એષ ચૈવ શ્મશાનેષુ દેવો વસતિ નિત્યશઃ।
યજન્ત્યેનં જનાસ્તત્ર વીરસ્થાન ઇતીશ્વરમ્॥ 7-203-117 (54830)
અસ્ય દીપ્તાનિ રૂપાણિ ઘોરાણિ ચ બહૂનિ ચ।
લોકે યાન્યસ્ય પૂજ્યન્તે મનુષ્યાઃ પ્રવદન્તિ ચ॥ 7-203-118 (54831)
નામધેયાનિ લોકેષુ બહૂન્યસ્ય યથાર્થવત્।
નિરુચ્યન્તે મહત્ત્વાચ્ચ વિભુત્વાત્કર્મણસ્તથા॥ 7-203-119 (54832)
વેદે ચાસ્ય સમામ્નાતં શતરુદ્રિયમુત્તમમ્।
નામ્ના ચાનન્તરુદ્રેતિ હ્યુપસ્થાનં મહાત્મનઃ॥ 7-203-120 (54833)
સ કામાનાં પ્રભુર્દેવો યે દિવ્યા યે ચ માનુષાઃ।
સ વિભુઃ સ પ્રભુર્દેવોવિશ્વં વ્યાપ્નોતિ વૈ મહત્॥ 7-203-121 (54834)
જ્યેષ્ઠં ભૂતં વદન્ત્યેનં બ્રાહ્મણા મનુયસ્તથા।
પ્રથમો હ્યેષ દેવાનાં મુખાદસ્યાનલોઽભવત્॥ 7-203-122 (54835)
સર્વથા યત્પશૂન્પાતિ તૈશ્ચ યદ્રમતે પુનઃ।
તેષામધિપતિર્યચ્ચ તસ્માત્પશુપતિઃ સ્મૃતઃ॥ 7-203-123 (54836)
દિવ્યં ચ બ્રહ્મચર્યેણ લિઙ્ગમસ્ય યથાસ્થિતમ્।
મહયત્યેષ લોકાંશ્ચ મહેશ્વર ઇતિ સ્મૃતઃ॥ 7-203-124 (54837)
ઋષયશ્ચૈવ દેવાશ્ચ ગન્ધર્વાપ્યરસસ્તથા।
લિઙ્ગમસ્યાર્ચયન્તિ સ્મ તચ્ચાપ્યૂર્ધ્વં સમાસ્થિતમ્॥ 7-203-125 (54838)
પૂજ્યમાને તતસ્તસ્મિન્મોદતે સ મહેશ્વરઃ।
સુખી પ્રીતશ્ચ ભવતિ પ્રહૃષ્ટશ્ચૈવ શઙ્કરઃ॥ 7-203-126 (54839)
યદસ્ય બહુધા રૂપં ભૂતભવ્યભવસ્થિતમ્।
સ્થાવરં જઙ્ગમં ચૈવ બહુરૂપસ્તતઃ સ્મૃતઃ॥ 7-203-127 (54840)
એકાક્ષો જાજ્વલન્નાસ્તે સર્વતોક્ષિમયોઽપિ વા।
ક્રોધાદ્યશ્ચાવિશલ્લોકાંસ્તસ્માત્સર્વ ઇતિ સ્મૃતઃ॥ 7-203-128 (54841)
ધૂમ્રરૂપં ચ યત્તસ્ય ધૂર્જટિસ્તેન ચોચ્યતે।
વિશ્વે દેવાશ્ચ યત્તસ્મિન્વિશ્વરૂપસ્તતઃ સ્મૃતઃ॥ 7-203-129 (54842)
તિસ્રો દેવીર્યદા ચૈવ ભજતે ભુવનેશ્વરઃ।
દ્યામપઃ પૃથિવીં ચૈવ ત્ર્યમ્બકશ્ચ તતઃ સ્મૃતઃ॥ 7-203-130 (54843)
સમેધયતિ યન્નિત્યં સર્વાર્થાન્સર્વકર્મસુ।
શિવમિચ્છન્મનુષ્યાણાં તસ્માદેષ શિવઃ સ્મૃતઃ॥ 7-203-131 (54844)
સહસ્રાક્ષોઽયુતાક્ષો વા સર્વતોક્ષિમયોઽપિ વા।
યચ્ચ વિશ્વં મહત્પાતિ મહાદેવસ્તતઃ સ્મૃતઃ॥ 7-203-132 (54845)
મહત્પૂર્વં સ્થિતો યચ્ચ પ્રાણોત્પત્તિસ્થિતશ્ચ યત્।
સ્થિતલિઙ્ગશ્ચ યન્નિત્યં તસ્માત્સ્થાણુરિતિ સ્મૃતઃ॥ 7-203-133 (54846)
[સૂર્યાચન્દ્રમસોર્લોકે પ્રકાશન્તે રુચશ્ચ યાઃ।
તાઃ કેશસંજ્ઞિતાસ્ત્ર્યક્ષે વ્યોમકેશસ્તતઃ સ્મૃતઃ॥ 7-203-134 (54847)
ભૂતં ભવ્યં ભવિષ્યં ચ સર્વં જગદશેષતઃ।
ભવ એવ તતો યસ્માદ્ભૂતભવ્યભવોદ્ભવઃ॥ 7-203-135 (54848)
કપિઃ શ્રેષ્ઠ ઇતિ પ્રોક્તો ધર્મશ્ચ વૃષ ઉચ્યતે।
સ દેવદેવો ભગવાન્કીર્ત્યતેઽતો વૃષાકપિઃ॥ 7-203-136 (54849)
બ્રહ્માણમિન્દ્રં વરુણં યમં ધનદમેવ ચ।
નિગૃહ્ય હરતે યસ્માત્તસ્માદ્વર ઇતિ સ્મૃતઃ॥ 7-203-137 (54850)
નિમીલિતાભ્યાં નેત્રાભ્યાં બલાદ્દેવો મહેશ્વરઃ।
લલાટે નેત્રમસૃજત્તેન ત્ર્યક્ષઃ સ ઉચ્યતે॥] 7-203-138 (54851)
વિષમસ્થઃ શરીરેષુ સમશ્ચ પ્રાણિનામિહ।
સ વાયુર્વિષમસ્થેષુ પ્રાણોઽપાનઃ શરીરિષુ॥ 7-203-139 (54852)
પૂજયેદ્વિગ્રહં યસ્તુ લિઙ્ગં ચાપિ મહાત્મનઃ।
લિઙ્ગં પૂજયિતા નિત્યં મહતીં શ્રિયમશ્નુતે॥ 7-203-140 (54853)
ઊરુભ્યામર્ધમાગ્નેયં સોમોઽર્ધં ચ શિવા તનુઃ।
આત્મનોઽર્ધં તથા ચાગ્નિઃ સોમોર્ધં પુનરુચ્યતે॥ 7-203-141 (54854)
તૈજસી મહતી દીપ્તા દેવેભ્યોઽસ્ય શિવા તનુઃ।
ભાસ્વતી માનુષેષ્વસ્ય તનુર્ઘોરાઽગ્નિરુચ્યતે॥ 7-203-142 (54855)
બ્રહ્મચર્યં ચરત્યેષ શિવા યાઽસ્ય તનુસ્તયા।
યાઽસ્ય ઘોરતરા મૂર્તિઃ સર્વાનત્તિ તયેશ્વરઃ॥ 7-203-143 (54856)
યન્નિર્દહતિ યત્તીક્ષ્ણો યદુગ્રો યત્પ્રતાપવાન્।
માંસશોણિતમજ્જાદો યત્તતો રુદ્ર ઉચ્યતે॥ 7-203-144 (54857)
એષ દેવો મહાદેવો યોઽસૌ પાર્થ તવાગ્રતઃ।
સઙ્ગ્રામે શાસ્ત્રવાન્નિઘ્નંસ્ત્વયા દૃષ્ટઃ પિનાકધૃત॥ 7-203-145 (54858)
સિન્ધુરાજવધાર્થાય પ્રતિજ્ઞાતે ત્વયાઽનઘ।
કૃષ્ણેન દર્શિતઃ સ્વપ્ને યસ્તુ શૈલેન્દ્રમૂર્ધનિ॥ 7-203-146 (54859)
એષ વૈ ભગવાન્દેવઃ સઙ્ગ્રામે યાતિ તેઽગ્રતઃ।
યેન દત્તાનિ તેઽસ્ત્રાણિ યૈસ્ત્વયા દાનવા હતાઃ॥ 7-203-147 (54860)
ધન્યં યશસ્યમાયુષ્યં પુણ્યં વેદૈશ્ચ સમ્મિતમ્।
દેવદેવસ્ય તે પાર્થ વ્યાખ્યાતં શતરુદ્રિયમ્। 7-203-148 (54861)
સર્વાર્થસાધનં પુણ્યં સર્વકિલ્બિષનાશનમ્।
સર્વપાપપ્રશમનં સર્વદુઃખભયાપહમ્॥ 7-203-149 (54862)
ચતુર્વિધમિદં સ્તોત્રં યઃ શૃણોતિ નરઃ સદા।
વિજિત્ય શત્રૂન્સર્વાન્સ રુદ્રલોકે મહીયતે॥ 7-203-150 (54863)
ચરિતં મહાત્મનો નિત્યં સાઙ્ગ્રામિકમિદં સ્મૃતમ્।
પઠન્વૈ શતરુદ્રીયં શૃણ્વંશ્ચ સતતોત્થિતઃ॥ 7-203-151 (54864)
ભક્તો વિશ્વેશ્વરં દેવં માનુષેષુ ચ યઃ સદા।
વરાન્કામાન્સ લભતે પ્રસન્ને ત્ર્યમ્બકે નરઃ॥ 7-203-152 (54865)
ગચ્છ યુધ્યસ્વ કૌન્તેય ન તવાસ્તિ પરાજયઃ।
ગસ્ય મન્ત્રી ચ ગોપ્તા ચ પાર્શ્વસ્થો હિ જનાર્દનઃ॥ 7-203-153 (54866)
સઞ્જય ઉવાચ। 7-203-154x (4815)
એવમુક્ત્વાઽર્જુનં સઙ્ખ્યે પરાશરસુતસ્તદા।
જગામ ભરતશ્રેષ્ઠ યથાગતમરિન્દમ॥ 7-203-154 (54867)
`વેશંપાયન ઉવાચ। 7-203-155x (4816)
એતદાખ્યાય વૈ સૂતો રાજ્ઞઃ સર્વં તુ સઞ્જયઃ।
પ્રયાતઃ શિબિરાયૈવ દ્રષ્ટું કર્ણસ્ય વૈશસમ્॥ 7-203-155 (54868)
યુદ્ધં કૃત્વા મહદ્ધોરં પઞ્ચાહાનિ મહાબલઃ।
બ્રાહ્મણો નિહતો રાજન્બ્રહ્મલોકમવાપ્તવાન્॥ 7-203-156 (54869)
સ્વધીતે યત્ફલં વેદે તદસ્મિન્નપિ પર્વણિ।
ક્ષત્રિયાણામભીરૂણાં યુક્તમત્ર મહદ્યશઃ॥ 7-203-157 (54870)
ય ઇદં પઠતે પર્વ શૃણુયાદ્વાઽપિ નિત્યશઃ।
સ મુચ્યતે મહાપાપૈઃ કૃતૈર્ઘોરૈશ્ચ કર્મભિઃ॥ 7-203-158 (54871)
યજ્ઞાવાપ્તિર્બ્રાહ્મણસ્યેહ નિત્યં
ઘોરે યુદ્ધે ક્ષત્રિયાણાં યશશ્ચ।
શેષૌ વર્ણૌ કામમિષ્ટં લભેતે
પુત્રાન્પૌત્રાન્નિત્યમિષ્ટાંસ્તથૈવ॥ ॥ 7-203-159 (54872)