Kumbhaghonam Edition in Gujarati Script
11. સ્ત્રીપર્વ
સ્ત્રીપર્વ - અધ્યાય 001
॥ શ્રીઃ ॥
11.1. અધ્યાયઃ 001
Mahabharata - Strii Parva - Chapter Topics
સઞ્જયેન પુત્રાદીન્પ્રતિ શોચતો ધૃતરાષ્ટ્રસ્ય સમાશ્વાસનમ્॥ 1 ॥Mahabharata - Strii Parva - Chapter Text
11-1-0 (64780)
શ્રીવેદવ્યાસાય નમઃ। 11-1-0x (5307)
નારાયણં નમસ્કૃત્ય નરં ચૈવ નરોત્તમમ્।
દેવીં સરસ્વતીં વ્યાસં તતો જયમુદીરયેત્॥ 11-1-1 (64781)
જનમેજય ઉવાચ। 11-1-1x (5308)
હતે દુર્યોધને ચૈવ હતે સૈન્યે ચ સર્વશઃ।
ધૃતરાષ્ટ્રો મહારાજ શ્રુત્વા કિમકરોન્મુને॥ 11-1-1 (64782)
તથૈવ કૌરવો રાજા ધર્મપુત્રો મહામનાઃ।
કૃપપ્રભૃતયશ્ચૈવ કિમકુર્વત તે ત્રયઃ॥ 11-1-2 (64783)
અશ્વત્થામ્નઃ કૃતં કર્મ શાપશ્ચાન્યોન્યકારિતઃ।
વૃત્તાન્મુત્રં બ્રૂહિ યદભાષત સઞ્જયઃ॥ 11-1-3 (64784)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ। 11-1-4x (5309)
હતે પુત્રશતે દીનં છિન્નશાખમિવ દ્રુમમ્।
પુત્રશોકાભિસન્પ્તં ધૃતરાષ્ટ્રં મહીપતિમ્॥ 11-1-4 (64785)
ધ્યાનમૂકત્વમાપન્નં ચિન્તયા સમભિપ્લુતમ્।
સઞ્જયો જયતાં શ્રેષ્ઠ રાજાનં વાક્યમબ્રવીત્॥ 11-1-5 (64786)
કિં શોચસિ મહારાજ નાસ્તિ શોકે સહાયતા।
અક્ષૌહિણ્યો હતાશ્ચાષ્ટૌ દશ ચૈવ વિશામ્પતે।
નિર્જિતેયં વસુમતી શૂન્યા સ્થાસ્યતિ કેવલમ્॥ 11-1-6 (64787)
નાનાદિગ્ભ્યઃ સમાગમ્ય નાનાજાત્યા નરાધિપાઃ।
સહિતાસ્વ પુત્રેણ સર્વે વૈ નિધનં ગતાઃ॥ 11-1-7 (64788)
પિતૄણાં પુત્રપૌત્રાણાં જ્ઞાતીનાં સુહૃદાં તથા।
ગુરૂણાં ચાનુપૂર્વ્યેણ યે ચાન્યેઽનુચરા હતાઃ।
પ્રેતકાર્યાણિ સર્વાણિ કારયસ્વ નરાધિપ॥ 11-1-8 (64789)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ। 11-1-9x (5310)
તચ્છ્રુત્વા કરુણં પુત્રપૌત્રવધાર્દિતઃ।
પપાત ભુવિ દુર્ધર્ષો વાતાહત ઇવ દ્રુમઃ॥ 11-1-9 (64790)
ધૃતરાષ્ટ્ર ઉવાચ। 11-1-10x (5311)
હતપુત્રો હતામાત્યો હતસર્વસુહૃજ્જનઃ।
દુઃખં નૂનં ગમિષ્યામિ વિચરન્પૃથિવીમિમામ્॥ 11-1-10 (64791)
કિન્નુ બન્ધુવિહીનસ્ય જીવિતેન મમાદ્ય વૈ।
લૂનપક્ષસ્ય ઇવ મે વૈનતેયસ્ય સઞ્જય॥ 11-1-11 (64792)
હૃતરાજ્યો હતસુહૃદ્વતપુત્રશ્ચ વૈ તથા।
ન ભ્રાજિષ્યે મહાપ્રાજ્ઞ ક્ષીણરશ્મિરિવાંશુમાન્॥ 11-1-12 (64793)
ન કૃતં સુહૃદાં વાક્યં જામદ્ગ્ન્યસ્ય ચ॥
સભામધ્યે તુ કૃષ્ણેન યચ્છ્રેયોઽભિહિતં મમ। 11-1-13 (64794)
અલં વૈરેણ તે રાજન્પુત્રઃ સંગૃદ્યતામિતિ।
તચ્ચ વાક્યમકૃત્વાઽહં ભૃશં તપ્યામિ દુર્મતિઃ॥ 11-1-14 (64795)
ન હિ શ્રોતાઽસ્મિ ભીષ્મસ્ય શર્મયુક્તં પ્રભાષિતમ્॥ 11-1-15 (64796)
દુર્યોધનસ્ય ચ તથા વૃષભસ્યેવ નર્દતઃ।
દુઃશાસનવધં શ્રુત્વા કર્ણસ્ય ચ વિપર્યયમ્।
દ્રોણસૂર્યોપરાગં ચ હૃદયં મે વિદીર્યતે॥ 11-1-16 (64797)
ન સ્મરામ્યાત્મનઃ કિઞ્ચિત્પુરા સઞ્જય દુષ્કૃતમ્।
યસ્યેદં ફલમદ્યેહ મયા મૂઢેન ભુજ્યતે॥ 11-1-17 (64798)
નૂનં વ્યપકૃતં કિઞ્ચિન્મયા પૂર્વેષુ જન્મસુ।
યેન માં દુઃખભાગેષુ ધાતા કર્મસુ યુક્તવાન્॥ 11-1-18 (64799)
પરિણામશ્ચ વયસઃ સર્વબન્ધુક્ષયશ્ચ મે।
સુહૃન્મિત્રવિનાશશ્ચ દૈવયોગાદુપાગતઃ॥ 11-1-19 (64800)
કોન્વસ્તિ દુઃખિતતરો મત્તોઽન્યો હિ પુમાન્ભુવિ॥ 11-1-20 (64801)
તન્મામદ્યૈવ પશ્યન્તુ પાણ્ડવાઃ સંશિતવ્રતાઃ।
વિવૃતં બ્રહ્મલોકસ્ય દીર્ઘમધ્વાનમાસ્થિતમ્॥ 11-1-21 (64802)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ। 11-1-22x (5312)
તસ્ય લાલપ્યમાનસ્ય બહુ શોકં વિચિન્વતઃ।
શોકાપહં નરેન્દ્રસ્ય સઞ્જયો વાક્યમબ્રવીત્॥ 11-1-22 (64803)
શોકં રાજન્વ્યપનુદ શ્રુતાસ્તે વેદનિશ્ચયાઃ।
શાસ્ત્રાગમાશ્ચ વિવિધા વૃદ્ધેભ્યો નૃપસત્તમ॥ 11-1-23 (64804)
સૃઞ્જયે પુત્રશોકાર્તે યદૂર્ચુર્મુનયઃ પુરા।
યથા યૌવનજં દર્પમાસ્થિતે તે સુતે નૃપ॥ 11-1-24 (64805)
ન ત્વયા સુહૃદાં વાક્યં બ્રુવતામવધારિતમ્।
સ્વાર્થશ્ચ ન કૃતઃ કશ્ચિલ્લુબ્ધેન ફલગૃદ્ધિના॥ 11-1-25 (64806)
અસિનૈવૈકધારેણ સ્વબુદ્ધ્યા તુ વિચેષ્ટિતમ્।
પ્રાયશોઽવૃત્તસમ્પન્નાઃ સતતં પર્યુપાસિતાઃ॥ 11-1-26 (64807)
યસ્ય દુઃશાસનો મન્ત્રી રાધેયશ્ચ દુરાત્મવાન્।
શકુનિશ્ચૈવ દુષ્ટાત્મા ચિત્રસેનશ્ચ દુર્મતિઃ॥ 11-1-27 (64808)
અનલ્પં યેન વૈ સર્વં શલ્યભૂતં કૃતં જગત્।
કુરુવૃદ્ધસ્ય ભીષ્મસ્ય ગાન્ધાર્યા વિદુરસ્ય ચ॥ 11-1-28 (64809)
દ્રોણસ્ય ચ મહારાજ કૃપસ્ય ચ શરદ્વતઃ।
કૃષ્ણસ્ય ચ મહાબાહો નારદસ્ય ચ ધીમતઃ॥ 11-1-29 (64810)
ઋષીણાં ચ તથાઽન્યેષાં વ્યાસસ્યામિતતેજસઃ।
ન કૃતં તેન વચનં તવ પુત્રેણ ભારત।
ક્ષપિતાઃ ક્ષત્રિયાઃ સર્વે શત્રૂણાં વર્ધિતં યશઃ॥ 11-1-30 (64811)
અધર્મસંયુતં કિઞ્ચિન્નિત્યં યુદ્ધમિતિ બ્રુવન્।
મધ્યસ્થો હિ ત્વમપ્યાસીર્ન ક્ષમં કિઞ્ચિદુક્તવાન્॥ 11-1-31 (64812)
ધૂર્ધરેણ ત્વયા ભારસ્તુલયા ન સમં ધૃતઃ॥ 11-1-32 (64813)
આદાવેવ મનુષ્યેણ વર્તિતવ્યં યથાક્રમમ્।
યથા નાતીતમર્થં વૈ પશ્ચાત્તાપેન યુજ્યતે॥ 11-1-33 (64814)
પુત્રગૃદ્ધ્યા ત્વયા રાજન્પ્રિયં તસ્ય ચિકીર્ષિતમ્।
પશ્ચાત્તાપમિમં પ્રાપ્તો ન ત્વં શોચિતુમર્હસિ॥ 11-1-34 (64815)
મધુ યઃ કેવલં દૃષ્ટ્વા પ્રપાતં નાનુપશ્યતિ।
સ ભ્રષ્ટોમધુલોભેન શોચત્યેવ યથા ભવાન્॥ 11-1-35 (64816)
અર્થાન્ન શોચન્પ્રાપ્નોતિ ન શોચન્વિન્દતે સુખમ્।
ન શોચઞ્શ્રિયમાપ્નોતિ ન શોચન્વિન્દતે જયમ્॥ 11-1-36 (64817)
સ્વયમુત્પાદયિત્વાઽગ્નિં પરીતસ્તેન યોઽગ્નિના।
દહ્યમાનઃ પુનસ્તાપં ભજતે ન સ પણ્ડિતઃ॥ 11-1-37 (64818)
ત્વયૈવ સસુતેનાયં વાક્યવાયુસમીરિતઃ।
લોભાજ્યેન ચ સંસિક્તો જ્વલિતઃ પાર્થપાવકઃ॥ 11-1-38 (64819)
તસ્મિન્સમિદ્ધે પતિતાઃ શલભા ઇવ તે સુતાઃ।
તાન્કેશવાગ્નિનિર્દગ્ધાન્ન ત્વં શોચિતુમર્હસિ॥ 11-1-39 (64820)
યચ્ચાશ્રુપાતકલિલં વદનં વહસે નૃપ।
અશાસ્ત્રદૃષ્ટમેતદ્ધિ ન પ્રશંસન્તિ પણ્ડિતાઃ॥ 11-1-40 (64821)
વિસ્ફુલિઙ્ગા ઇવ હ્યેતાન્દહન્તિ કિલ માનવાન્।
જહીહિ મન્યું બુદ્ધ્યા વૈ ધાસ્યાત્માનમાત્મના॥ 41 ॥ 11-1-41 (64822)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ। 11-1-42x (5313)
એવમાશ્વાસિતં તેન સઞ્જયેન મહાત્મના।
વિદુરો ભૂય એવાહ બુદ્ધિપૂર્વં પરન્તપ॥ ॥ 11-1-42 (64823)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે સ્ત્રીપર્વણિ જલપ્રદાનિકપર્વણિ પ્રથમોઽધ્યાયઃ॥ 1 ॥
Mahabharata - Strii Parva - Chapter Footnotes
11-1-3 અશ્વત્થામ્નઃ શ્રુતં કર્મ શાપશ્ચાન્યોન્યકારિત ઇતિ ક.પાઠઃ। અશ્વત્થાન્નઃ શ્રુતં કર્મ શાપાદન્યોન્યકરિતાદિતિ ઝ.પાઠઃ। તત્ર અન્યોન્યં કારિતાત્પાણ્ડવાનાં ગર્ભે બ્રહ્મશિરોસ્ત્રં પતત્વિત્યશ્વત્થાન્ના શાપો દત્તઃ। સહસ્રવર્ષાણિ ગલત્કુષ્ઠો ભવિષ્યસીત્યશ્વત્થામ્નઃ કૃષ્ણેન શાપો દત્ત ઇત્યર્થઃ॥ 11-1-6 શૂન્યા રાજભિર્હીના ॥ 11-1-8 ગુરૂણાં ચાનુપૂર્વ્યેણ પ્રેતકાર્યાણિ કારયેતિ ઝ.પાઠઃ। તત્ર આનુપૂર્વ્યેણેતિ। આદૌ હતાનામાદાવેવ પશ્ચાદ્ધતાનાં પશ્ચાદેવેતિ પૌર્વાપર્યેણ પ્રેતાનાં પરેતાનાં કાર્યાણિ પારલૌકિકાનિ કર્માણીત્યર્થઃ॥ 11-1-15 શ્રોતાસ્મિ શ્રુતવાનસ્મિ॥ 11-1-16 વિપર્યયં વિનાશમ્॥ 11-1-21 તન્મામિતિ। અદ્યૈવ પ્રાણત્યાગં કરિષ્યામીત્યર્થઃ॥ 11-1-22 શોકં વિતન્વત ઇતિ ઝ.પાઠઃ। તત્ર વિતન્વતઃ વિરચયત ઇત્યર્થઃ॥ 11-1-23 અવૃત્તેતિ ચ્છેદઃ॥ 11-1-28 શલ્યશ્ચ યેન વૈ સર્વં ઇતિ ઝ.પાઠઃ। તત્ર શલ્યશ્ચ મન્ત્રીતિ પૂર્વેણાન્વયઃ॥ 11-1-31 ન ધર્મઃ સ કૃતઃ કશ્ચિન્નિત્યં યુદ્ધમભીપ્સતા। અલ્પબુદ્ધિરહકારી નિત્યં યુદ્ધમિતિ બ્રુવન્। ક્રૂરો દુર્મર્ષણો નિત્યમસન્તુષ્ટશ્ચ વીર્યવાન્। શ્રુતવાનસિ મેધાવી સત્યવાંશ્ચૈવ નિત્યદા। ન મુહ્યાન્તીદૃશાઃ સન્તો બુદ્ધિમન્તો ભવાદૃશાઃ। ન ધર્મઃ સત્કૃતઃ કશ્ચિત્તવ પુત્રેણ મારિષ। ઇતિ ઝ.પાઠઃ। અત્ર બ્રુવન્ દુર્યોધનં આસીદિતિ શેષઃ॥ 11-1-32 દુર્ધરેણેતિ ઝ.ટ.પાઠઃ॥ 11-1-35 પ્રપાતં પર્વતાગ્રાદ્ભ્રંશમ્॥ 11-1-41 જહિ મન્યં સ્વબુદ્ધ્યા વૈ ઇતિ ક.છ.ટ.પાઠઃ। દહન્તિ શોકા ઇત્યર્થાત્। મન્યું દૈન્યમ્। મન્યુર્દૈન્યે ક્રતૌ ક્રુધિ ઇત્યમરઃ। આત્માનં ચિત્તં આત્મના ધૈર્યેણ ધારય। પ્રાણાન્માત્યાક્ષીરિત્યર્થઃ॥ 11-1-1 પ્રથમોઽધ્યાયઃ॥સ્ત્રીપર્વ - અધ્યાય 002
॥ શ્રીઃ ॥
11.2. અધ્યાયઃ 002
Mahabharata - Strii Parva - Chapter Topics
વિદુરેણ શાસ્ત્રાર્થકથનેન ધૃતરાષ્ટ્રસ્ય શોકાપનોદનમ્॥ 1 ॥Mahabharata - Strii Parva - Chapter Text
11-2-0 (64824)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ। 11-2-0x (5314)
તતોઽમૃતરસૈર્વાક્યૈર્હ્લાદયન્પુરુષર્ષભમ્।
વૈચિત્રવીર્યં વિદુરો યદુવાચ નિબોધ તત્॥ 11-2-1 (64825)
વિદુર ઉવાચ। 11-2-2x (5315)
ઉત્તિષ્ઠ રાજન્કિં શેષે ધારયાત્માનમાત્મના।
એષા વૈ સર્વસત્વાનાં લોકેશ્વર પરા ગતિઃ॥ 11-2-2 (64826)
સર્વે ક્ષયાન્તા નિચયાઃ પતનાન્તાઃ સમુચ્છ્રયાઃ।
સંયોગા વિપ્રયોગાન્તા મરણાન્તં ચ જીવિતમ્॥ 11-2-3 (64827)
યદા શૂરં ચ ભીરું ચ યમઃ કર્ષતિ ભારત।
તત્કિં ન યોત્સ્યન્તિ હિ તે ક્ષત્રિયાઃ ક્ષત્રિયર્ષભ॥ 11-2-4 (64828)
અયુધ્યમાનો મ્રિયતે યુધ્યમાનશ્ચ જીવતિ।
કાલં પ્રાપ્ય મહારાજ ન કશ્ચિદતિવર્તતે॥ 11-2-5 (64829)
અભાવાદીનિ ભૂતાનિ ભાવમધ્યાનિ ભારત।
અભાવનિધનાન્યેવ તત્ર કા પરિદેવના॥ 11-2-6 (64830)
ન શોચન્મૃતમન્વેતિ ન શોચન્મ્રિયતે નરઃ।
એવં સાંસિદ્ધિકે લોકે કિમર્થમનુશોચસિ॥ 11-2-7 (64831)
કાલઃ કર્ષતિ ભૂતાનિ સર્વાણિ વિવિધાન્યુત।
ન કાલસ્ય પ્રિયઃ કશ્ચિન્ન દ્વેષ્યઃ કુરુસત્તમ॥ 11-2-8 (64832)
યથા વાયુસ્તૃણાગ્રાણિ સંવર્તયતિ સર્વશઃ।
તથા કાલવશં યાન્તિ ભૂતાનિ ભરતર્ષભ॥ 11-2-9 (64833)
એકસાર્થપ્રયાતાનાં સર્વેષાં તત્ર ગામિનામ્।
યસ્ય કાલઃ સ યાત્યગ્રે તત્ર કા પરિદેવના॥ 11-2-10 (64834)
ન ચાપ્યેતાન્હતાન્યુદ્ધે રાજઞ્શોચિતુમર્હસિ।
પ્રમાણં યદિ શાસ્ત્રાણિ ગતાસ્તે પરમાં ગતિમ્॥ 11-2-11 (64835)
સર્વે સ્વાધ્યાયવન્તો હિ સર્વે ચ ચરિતવ્રતાઃ।
સર્વે ચાભિમુખાઃ ક્ષીણાસ્તત્ર કા પરિદેવના॥ 11-2-12 (64836)
અદર્શનાદાપતિતાઃ પુનશ્ચાદર્શનં ગતાઃ।
નૈતે તવ ન તેષાં ત્વં તત્ર કા પરિદેવના॥ 11-2-13 (64837)
હતો હિ લભતે સ્વર્ગં જિત્વા ચ લભતે યશઃ।
ઉભયં નો બહુગુણં નાસ્તિ નિષ્ફલતા રણે॥ 11-2-14 (64838)
તેષાં કામદુઘાઁલ્લોકાનિન્દ્રઃ સઙ્કલ્પયિષ્યતિ।
ઇન્દ્રસ્યાતિથયો હ્યેતે ભવન્તિ ભરતર્ષભ॥ 11-2-15 (64839)
ન યજ્ઞૈર્દક્ષિણાવદ્ભિર્ન તપોભિર્ન વિદ્યયા।
સ્વર્ગં યાન્તિ તથા મર્ત્યા યથા શૂરા રણે હતાઃ॥ 11-2-16 (64840)
શરીરાગ્નિષુ શૂરાણાં જુહુવુસ્તે શરાહુતીઃ।
હૂયમાનાઞ્શરાંશ્ચૈવ સેહુસ્તેજસ્વિનો મિથઃ॥ 11-2-17 (64841)
એવં રાજંસ્તવાચક્ષે સ્વર્ગ્યં પન્થાનમુત્તમમ્।
ન યુદ્ધાદધિકં કિઞ્ચિત્ક્ષત્રિયસ્યેહ વિદ્યતે॥ 11-2-18 (64842)
ક્ષત્રિયાસ્તે મહાત્માનઃ શૂરાઃ સમિતિશોભનાઃ।
આશિષઃ પરમાઃ પ્રાપ્તા ન શોચ્યાઃ સર્વ એવ હિ॥ 11-2-19 (64843)
આત્માનમાત્મનાઽઽશ્વાસ્ય મા શુચઃ પુરુષર્ષભ।
નાદ્ય શોકાભિભૂતસ્ત્વં કાયમુત્સ્રષ્ટુમર્હસિ॥ 11-2-20 (64844)
માતાપિતૃસહસ્રાણિ પુત્રદારશતાનિ ચ।
સંસારેષ્વનુભૂતાનિ કસ્ય તે કસ્ય વા વયમ્॥ 11-2-21 (64845)
શોકસ્થાનસહસાણિ ભયસ્થાનશતાનિ ચ।
દિવસેદિવસે મૂઢમાવિશન્તિ ન પણ઼્ડિતમ્॥ 11-2-22 (64846)
ન કાલસ્ય પ્રિયઃ કશ્ચિન્ન દ્વેષ્યઃ કુરુસત્તમ।
ન મધ્યસ્થઃ ક્વચિત્કાલઃ સર્વં કાલઃ પ્રકર્ષતિ॥ 11-2-23 (64847)
કાલઃ પચતિ ભૂતાનિ કાલઃ સંહરતે પ્રજાઃ।
કાલઃ સુપ્તેષુ જાગર્તિ કાલો હિ દુરતિક્રમઃ॥ 11-2-24 (64848)
અનિત્યં યૌવનં રૂપં જીવિતં દ્રવ્યસઞ્ચયઃ।
આરોગ્યં પ્રિયસંવાસો ગૃદ્ધ્યેદેષુ ન પણ્ડિતઃ॥ 11-2-25 (64849)
ન જાનપદિકં દુઃખમેકઃ શોચિતુમર્હસિ।
અપ્યભાવેન યુજ્યેત તચ્ચાસ્ય ન નિવર્તતે॥ 11-2-26 (64850)
અશોચન્પ્રતિકુર્વીત યદિ પશ્યેત્પરાક્રમમ્।
ભૈષજ્યમેતદ્દુઃખસ્ય યદેતન્નાનુચિન્તયેત્॥ 11-2-27 (64851)
ચિન્ત્યમાનં હિ ન વ્યેતિ ભૂયશ્ચાપિ પ્રવર્ધતે॥
અનિષ્ટસમ્પ્રયોગાચ્ચ વિપ્રયોગાત્પ્રિયસ્ય ચ। 11-2-28 (64852)
માનુષા માનસૈર્દુઃખૈર્યુજ્યન્તે યેઽલ્પબુદ્ધયઃ॥
નાર્થો ન ધર્મો ન સુખં યદેતદનુશોચતિ। 11-2-29 (64853)
તચ્ચ નાપ્નોતિ કાર્યાર્થં ત્રિવર્ગાચ્ચૈવ ભ્રશ્યતે॥
અન્યોન્યબાધનાવસ્થાં પ્રાપ્ય વૈષયિકીં નરાઃ। 11-2-30 (64854)
અસન્તુષ્ટાઃ પ્રમુહ્યન્તિ સન્તોષં યાન્તિ પણ્ડિતાઃ॥
પ્રજ્ઞયા માનસં દુઃખં હન્યાચ્છારીરમૌષધૈઃ। 11-2-31 (64855)
એતદ્વિજ્ઞાનસામર્થ્યં ન બાલૈઃ સમતામિયાત્॥
શયાનં ચાનુશેતે હિ તિષ્ઠન્તં ચાનુતિષ્ઠતિ। 11-2-32 (64856)
અનુધાવતિ ધાવન્તં કર્મ પૂર્વકૃતં નરમ્॥
યસ્યાંયસ્યામવસ્થાયાં યત્કરોતિ શુભાશુભમ્। 11-2-33 (64857)
તસ્યાંતસ્યામવસ્થાયાં તત્તત્ફલમવાપ્નુતે॥
[યેનયેન શરીરેણ યદ્યત્કર્મ કરોતિ યઃ। 11-2-34 (64858)
તેનતેન શરીરેણ તત્ફલં સમુપાશ્નુતે॥
આત્મૈવ હ્યાત્મનઃ સાક્ષી કૃતસ્યાપકૃતસ્ય ચ॥ 11-2-35 (64859)
શુભેન કર્મણા સૌખ્યં દુઃખં પાપેન કર્મણા।
કૃતં ભવતિ સર્વત્ર નાકૃતં વિદ્યતે ક્વચિત્॥ 11-2-36 (64860)
ન હિ જ્ઞાનવિરુદ્ધેષુ બહ્વપાયેષુ કર્મસુ।
મૂલઘાતિષુ સજ્જન્તે બુદ્ધિમન્તો ભવદ્વિઘાઃ॥] ॥ 11-2-37 (64861)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે સ્ત્રીપર્વણિ જલપ્રદાનિકપર્વણિ દ્વિતીયોઽધ્યાયઃ॥ 2 ॥
Mahabharata - Strii Parva - Chapter Footnotes
11-2-2 એષા મરણાન્તા। અત ઉત્તિષ્ઠ શોકં ત્યજ॥ 11-2-6 અભાવાદીનિ દુઃખાનિ દુઃખમધ્યાનિ ભારતેતિ છ.પાઠઃ॥ 11-2-8 સાંસિદ્ધિકે સ્વભાવસિદ્ધે॥ 11-2-9 સંવર્તયતિ સ્વવશં નયતિ॥ 11-2-10 તત્ર ગામિનાં પરત્ર ગમનશીલાનાં યસ્ય કાલ ઉપસ્થિતઃ સોઽગ્રે પ્રયાતિ॥ 11-2-13 અદર્શનાદજ્ઞાનાત્॥ 11-2-14 નોઽસ્માકં ક્ષત્રિયાણામ્॥ 11-2-18 આચક્ષે કથયામિ॥ 11-2-26 અતપદિકં સર્વસાધારણમ્। અભાવેન મરણેન। તચ્ચ દુઃખં ચ॥ 11-2-30 નચ નાપૈતિ કાર્યાર્થાત્ત્રિવર્ગાચ્ચૈવ હીયતે ઇતિ ઝ.પાઠઃ। તત્ર કાર્યાર્થાન્નાપૈતીતિનાપિત્વપૈત્યેવેત્યર્થઃ॥ 11-2-31 અન્યામન્યાં પનાવસ્થાં પ્રાપ્ય વૈશેષિકીં નરાઃ। ઇતિ ઝ.પાઠઃ॥ 11-2-34 અવસ્થાયાં યૌવનાદિરૂપાયામ્॥ 11-2-35 યેનેતિ। સ્થૂલેન દેહેન કૃતે તત્તેનૈવ ભુજ્યતે। મનઃકૃત્તં ચેત્તેનૈવ ભુજ્યતે સ્વપ્નાદૌ॥ 11-2-2 દ્વિતીયોઽધ્યાયઃ॥સ્ત્રીપર્વ - અધ્યાય 003
॥ શ્રીઃ ॥
11.3. અધ્યાયઃ 003
Mahabharata - Strii Parva - Chapter Topics
વિદુરેણ ધૃતરાષ્ટ્રકાપનોદનાય શાસ્ત્રાર્થકથનમ્॥ 1 ॥Mahabharata - Strii Parva - Chapter Text
11-3-0 (64862)
વૃતરાષ્ટ્ર ઉવાચ। 11-3-0x (5316)
સુમાષિતં મહાપ્રાજ્ઞ શોકોઽયં વિગતો મમ।
ભૂય એવ તુ વાક્યાનિ શ્રોતુમિચ્છામિ તત્ત્વતઃ॥ 11-3-1 (64863)
અનિષ્ટાનાં ચ સંસર્ગાદિષ્ટાનાં ચ નિવર્તનાત્।
કથં હિ માનસં દુઃખં વિપ્રયુજ્યન્તિ પણ્ડિતાઃ॥ 11-3-2 (64864)
વિદુર ઉવાચ। 11-3-3x (5317)
વતોયતો મનો દુઃખાત્સુખાદ્ર વિપ્રમુચ્યતે।
તવત્તસઃ શગં લબ્ધ્વા સુગતિં વિન્દતે બુધઃ॥ 11-3-3 (64865)
અશાધતમિદં સર્વં ચિન્ત્યમાનં નરર્ષભ।
કદલીસન્નિભો લોકઃ સારો હ્યસ્ય ન વિદ્યતે॥ 11-3-4 (64866)
[યદા પ્રાજ્ઞાશ્ચ મૂઢાશ્ચ ધનવન્તોઽથ નિર્ધનાઃ।
સર્વે પિતૃવનં પ્રાપ્ય સ્વપન્તિ વિગતજ્વરાઃ॥ 11-3-5 (64867)
નિર્માંસૈરસ્થિભૂયિષ્ઠૈર્ગાત્રૈઃ સ્નાયુનિબન્ધિભિઃ।
કિં વિશેષં પ્રપશ્યન્તિ તત્ર તેષાં પરે જનાઃ॥ 11-3-6 (64868)
યેન પ્રત્યવગચ્છેયુઃ કુલરૂપવિશેષણમ્।
કસ્માદન્યોન્યમિચ્છન્તિ વિપ્રલબ્ધધિયો નરાઃ॥] 11-3-7 (64869)
ગૃહાણ્યેવ હિ મર્ત્યાનામાહુર્દેહાનિ પણ્ડિતાઃ।
કાલેન વિનિયુજ્યન્તે સત્વમેકં તુ શોભનમ્॥ 11-3-8 (64870)
યથા જીર્ણમજીર્ણં વા વસ્ત્રં ત્યક્ત્વા તુ પૂરુષઃ।
અન્યદ્રોચયતે વસ્ત્રમેવં દેહાઃ શરીરિણામ્॥ 11-3-9 (64871)
વૈચિત્રવીર્ય સત્યં હિ દુઃખં વા યદિ વા સુખમ્।
પ્રાપ્નુવન્તીહ ભૂતાનિ સ્વકૃતેનૈવ કર્મણા॥ 11-3-10 (64872)
કર્મણા પ્રાપ્યતે સ્વર્ગઃ સુખં દુઃખં ચ ભારત।
તતો વહતિ તં ભારમવશઃ સ્વવશોઽપિ વા॥ 11-3-11 (64873)
યથા ચ મૃન્મયં ભાણ્ડં ચક્રારૂઢં વિપદ્યતે।
કિઞ્ચિત્પ્રક્રિયમાણં વા કૃતમાત્રમથાપિ વા॥ 11-3-12 (64874)
હીનં વાઽપ્યવરોપ્યં વા અવતીર્ણમથાપિ વા।
આર્દ્રં વાઽપ્યથવા શુષ્કં પચ્યમાનમથાપિ વા॥ 11-3-13 (64875)
અવતાર્યન્તમાપાઙ્કાદુદ્ધૃતં ચાપિ ભારત।
અથવા પરિભુજ્જન્તમેવં દેહાઃ શરીરિણામ્॥ 11-3-14 (64876)
ગર્ભસ્થો વા પ્રસૂતો વાઽપ્યથવા દશરાત્રિકઃ।
અર્ધમાસગતો વાઽપિ માસમાત્રગતોઽપિ વા॥ 11-3-15 (64877)
સંવત્સરગતો વાપિ દ્વિસંવત્સર એવ વા।
યૌવનસ્થોઽથ મધ્યસ્થો વૃદ્ધો વાપિ વિપદ્યતે॥ 11-3-16 (64878)
પ્રાક્કર્મભિસ્તુ ભૂતાનિ ભવન્તિ નભવન્તિ ચ।
એવં સંબર્ધિતે લોકે કિમર્થમનુતપ્યસે॥ 11-3-17 (64879)
યથા તુ સલિલં રાજન્ક્રીડાર્થમનુસઞ્ચરન્।
ઉન્મજ્જેચ્ચ નિમજ્જેચ્ચ ચેષ્ટતે ચ નરાધિપ॥ 11-3-18 (64880)
એવં સંસારગહને ઉન્મજ્જનનિમજ્જને।
કર્મયોગેન બધ્યન્તે ક્લિશ્યન્તે ચાલ્પબુદ્ધયઃ॥ 11-3-19 (64881)
યે તુ પ્રાજ્ઞાઃ સ્થિતા મધ્યે સંસારાન્તગતૈષિણઃ।
સમાગમજ્ઞા ભૂતાનાં તે યાન્તિ પરમાં ગતિમ્॥ ॥ 11-3-20 (64882)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે સ્ત્રીપર્વણિ જલપ્રદાનિકપર્વણિ તૃતીયોઽધ્યાયઃ॥ 3 ॥
Mahabharata - Strii Parva - Chapter Footnotes
11-3-1 સુભાષિતૈરિતિ ઝ.પાઠઃ॥ 11-3-5 પિતૃવનં મૃત્યુમ્॥ 11-3-8 સલ્વમેકં તુ શાસ્વતમિતિ ઝ.પાઠઃ। તત્ર સત્વં લિઙ્ગશરીરમ્। શાશ્વતં મોક્ષપર્યન્તં સ્થાયિત્વાત્ ઇત્યર્થઃ॥ 11-3-13 અવરોપ્યન્તમિતિપાઠે અવરોપ્યમાણમ્॥ 11-3-14 આપાકાત્ કુલાલકૃતાત્ પાત્રપાકકૂટાત્। અથવા પરિભૃજ્જન્તમિતિ ઝ.પાઠઃ॥ 11-3-19 એવં સંસારગહનાદુન્મજ્જનનિમજ્જનાત્ ઇતિ ક.છ.ટ.પાઠઃ॥ 11-3-3 તૃતીયોઽધ્યાયઃ॥સ્ત્રીપર્વ - અધ્યાય 004
॥ શ્રીઃ ॥
11.4. અધ્યાયઃ 004
Mahabharata - Strii Parva - Chapter Topics
વિદુરેણ ધૃતરાષ્ટ્રંપ્રતિ જીવસ્ય ગર્ભવાસપ્રકારકથનમ્॥ 1 ॥Mahabharata - Strii Parva - Chapter Text
11-4-0 (64883)
ધૃતરાષ્ટ્ર ઉવાચ। 11-4-0x (5318)
કથં સંસારગહનં વિજ્ઞેયં વદતાં વર।
એતદિચ્છામ્યહં શ્રોતું તત્ત્વમાખ્યાહિ પૃચ્છતઃ॥ 11-4-1 (64884)
વિદુર ઉવાચ। 11-4-2x (5319)
જન્મપ્રભૃતિ ભૂતાનાં ક્રિયાઃ સર્વાસ્તુ લક્ષયન્।
પૂર્વમેવેહ કલિલે વસતે કિઞ્ચિદન્તરમ્॥ 11-4-2 (64885)
તતઃ સ પઞ્ચમેઽતીતે માસે માંસમકલ્પયત્।
તતઃ સર્વાઙ્ગસમ્પૂર્ણો ગર્ભો માસે તુ જાયતે॥ 11-4-3 (64886)
અમેધ્યમધ્યે વસતિ માંસશોણિતલેપને।
તતસ્તુ વાયુવેગેન ઊર્ધ્વપાદો હ્યધોમુખઃ॥ 11-4-4 (64887)
યોનિદ્વારમુપાગમ્ય બહૂન્ક્લેશાન્સમૃચ્છતિ।
યોનિસંપીડનાચ્ચૈવ પૂર્વકર્મભિરન્વિતઃ॥ 11-4-5 (64888)
તસ્માન્મુક્તઃ સ સંસારાદન્યાન્પશ્યત્યુપદ્રવાન્।
ગ્રહાસ્તમનુચ્છન્તિ સારમેયા ઇવામિષમ્॥ 11-4-6 (64889)
તતઃ કાલાન્તરે પ્રાપ્તે વ્યાધયશ્ચાપિ તં તથા।
ઉપસર્પન્તિ જીવન્તં બધ્યમાનં સ્વકર્મભિઃ॥ 11-4-7 (64890)
બદ્ધમિન્દ્રિયપાશૈસ્તં સઙ્ગકામુકમાતુરમ્।
વ્યસનાન્યનુવર્તન્તે વિવિધાનિ નરાધિપ॥ 11-4-8 (64891)
બાધ્યમાનશ્ચ તૈર્ભૂયો નૈવ તૃપ્તિમુપૈતિ સઃ।
[તદા નાવૈતિ ચૈવાયં પ્રકુર્વન્સાધ્વસાધુ વા॥] 11-4-9 (64892)
તત્રૈનં પરિપશ્યન્તિ યે ધ્યાનપરિનિષ્ઠિતાઃ।
અયં ન બુધ્યતે તાવદ્યમલોકાદિહાગમે॥ 11-4-10 (64893)
યમદૂતૈર્વિકૃષ્યંશ્ચ મૃત્યું કાલેન ગચ્છતિ।
વાગ્ઘીનસ્ય ચ યા માત્રા ઇષ્ટાનિષ્ટકૃતાઽસ્ય વૈ।
ભૂય એવાત્મનાઽઽત્માનં બધ્યમાનમુપૈતિ સઃ॥ 11-4-11 (64894)
અહો વિનિકૃતો લોકો લોભેન ચ વશીકૃતઃ।
લોભક્રોધમદોન્મત્તો નાત્માનમવબુધ્યતે॥ 11-4-12 (64895)
કુલીનત્વે ચ રમતે દુષ્કુલીનાન્વિકુત્સયન્।
ધનદર્પેણ દૃપ્તશ્ચ દરિદ્રાન્પરિકુત્સયન્॥ 11-4-13 (64896)
મૂર્ખાનિતિ પરાનાહ નાત્માનં સમવેક્ષતે।
દોષાન્ક્ષિપતિ ચાન્યેષાં નાત્માનં શાસ્તુમિચ્છતિ॥ 11-4-14 (64897)
યદા પ્રાજ્ઞાશ્ચ મૂર્ખાશ્ચ ધનવન્તશ્ચ નિર્ધનાઃ।
કુલીનાશ્ચાકુલીનાશ્ચ માનિનોઽથાપ્યમાનિનઃ॥ 11-4-15 (64898)
સર્વે પિતૃવનં પ્રાપ્તાઃ સ્વપન્તિ વિગતત્વચઃ।
નિર્માંસૈરસ્થિભૂયિષ્ઠૈર્ગાત્રૈઃ સ્નાયુનિબન્ધનૈઃ॥ 11-4-16 (64899)
કિં વિશેષં પ્રપશ્યન્તિ તત્ર તેષાં પરે જનાઃ।
યેન પ્રત્યવગચ્છેયુઃ કુલરૂપવિશેષણમ્॥ 11-4-17 (64900)
યદા સર્વે સમં ન્યસ્તાઃ સ્વપન્તિ ધરણીતલે।
કસ્માદન્યોન્યમિચ્છન્તિ વિપ્રલબ્ધુમિહાબુધાઃ॥ 11-4-18 (64901)
પ્રત્યક્ષં ચ પરોક્ષં ચ યો નિશમ્ય શ્રુતિં ત્વિમામ્।
[અધ્રુવે જીવલોકેઽસ્મિન્યો ધર્મમનુપાલયન્।]
જન્મપ્રભૃતિ વર્તેત પ્રાપ્નુયાત્પરમાં ગતિમ્॥ 11-4-19 (64902)
એવં સર્વં વિદિત્વા વૈ યસ્તત્ત્વમનુવર્તતે।
સ પ્રમોક્ષયતે ચૈવ પન્થાનં મનુજેશ્વર॥ ॥ 11-4-20 (64903)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે સ્ત્રીપર્વણિ જલપ્રદાનિકપર્વણિ ચતુર્થોઽધ્યાયઃ॥ 4 ॥
Mahabharata - Strii Parva - Chapter Footnotes
11-4-2 કલિલં શુકશોણિતસંયોગઃ। એકરાત્રોષિતં કલિલં ભવતિ પઞ્ચરાત્રાદ્બુદ્બુદ ઇત્યાદિશાસ્ત્રાદ્રમ્યતે। તત્ર કલિલે વસતે જીવ ઇતિ શેષઃ। કિઞ્ચિદન્તરં પૂર્વદિનાપેક્ષયા વૃદ્ધ્યવસ્થાભેદેન અલ્પેન પરિમાણાન્તરેણ॥ 11-4-5 પૂર્વકર્માપદાનત ઇતિ ક.પાઠઃ॥ 11-4-6 મૃગયન્પર્યટન્નિત્યં સારમેયા ઇતિ ટ.પાઠઃ॥ 11-4-4 ચતુર્થોઽધ્યાયઃ॥સ્ત્રીપર્વ - અધ્યાય 005
॥ શ્રીઃ ॥
11.5. અધ્યાયઃ 005
Mahabharata - Strii Parva - Chapter Topics
વિદુરેણ ધૃતરાષ્ટ્રં પ્રતિ ઉત્તરાધ્યાયે વક્ષ્યમાણસંસારાદીનાં કાન્તારાદિત્વેન રૂપણમ્॥ 1 ॥Mahabharata - Strii Parva - Chapter Text
11-5-0 (64904)
ધૃતરાષ્ટ્ર ઉવાચ। 11-5-0x (5320)
યદિદં ધર્મગહનં બુદ્ધ્યા સમનુબુધ્યતે।
એતદ્વિસ્તરતઃ સર્વં બુદ્ધિમાર્ગં પ્રશંસ મે॥ 11-5-1 (64905)
વિદુર ઉવાચ। 11-5-2x (5321)
અત્ર તે સર્વયિષ્યામિ નમસ્કૃત્વા સ્વયમ્ભુવે।
યથા સંસારગહનં વદન્તિ પરમર્ષયઃ॥ 11-5-2 (64906)
કશ્ચિન્મહતિ કાન્તારે વર્તમાનો દ્વિજઃ કિલ॥
મહદ્દુર્ગમનુપ્રાપ્તો વનં ક્રવ્યાદસઙ્કુલમ્॥ 11-5-3 (64907)
સિંહવ્યાઘ્રગજર્ક્ષૌઘૈરતિઘોરમહાસ્વનૈઃ।
પિશિતાદૈરતિભયૈર્મહોગ્રાકૃતિભિસ્તથા॥ 11-5-4 (64908)
સમન્તાત્સમ્પરિક્ષિપ્તં યસ્માદ્દ્રષ્ટુર્મહદ્ભયમ્।
તદસ્ય દૃષ્ટ્વા હૃદયમુદ્વેગમગમત્પરમ્॥ 11-5-5 (64909)
અભ્યુચ્છ્રયન્તિ રમાણિ વિક્રિયાશ્ચ પરન્તપ।
સ તદ્વનં વ્યનુસરન્સમ્પ્રધાવન્નિતસ્તતઃ॥ 11-5-6 (64910)
વીક્ષમાણો દિશઃ સર્વાઃ શરણં ક્વ ભવેદિતિ।
સ તેષાં નાશમન્વિચ્છન્પ્રદ્રુતો ભયપીડિતઃ।
ન ચ નિર્યાતિ વૈ દૂરં ન વા તૈર્વિપ્રયુજ્યતે॥ 11-5-7 (64911)
અથાપશ્યદ્વનં ગૂઢં સમન્તાદ્વાગુરાવૃતમ્।
બાહુભ્યાં સમ્પરિષ્વક્તઃ સ્ત્રિયા પરમઘોરયા॥ 11-5-8 (64912)
પઞ્ચશીર્ષધરૈર્નાગૈઃ શૈલૈરિવ સમુન્નતૈઃ।
નભઃસ્પૃશૈર્મહાવૃક્ષૈઃ પરિક્ષિપ્તં મહાવનમ્॥ 11-5-9 (64913)
વનમધ્યે ચ તત્રાભૂદુદપાનઃ સમાવૃતઃ।
વલ્લીભિસ્તૃણનદ્ધાભિર્ગૂઢાભિરભિસંવૃતઃ॥ 11-5-10 (64914)
પપાત સ દ્વિજસ્તત્ર નિગૂઢે સલિલાશયે।
વિલગ્નશ્ચાભવત્તસ્મિઁલ્લતાસન્તાનસઙ્કુલે॥ 11-5-11 (64915)
પનસસ્ય યથા જાતં વૃન્તબદ્ધં મહાફલમ્।
સ તથા લમ્બતે તત્ર હ્યૂર્ધ્વપાદો હ્યધઃ શિરાઃ॥ 11-5-12 (64916)
અથ તત્રાપિ ચાન્યોઽસ્ય ભૂયો જાત ઉપદ્રવઃ।
કૂપમધ્યે મહાનાગમપશ્યત મહાબલમ્॥ 11-5-13 (64917)
કૂપપીનાહવેલાયામપશ્યત્ મહાગજમ્॥ 11-5-14 (64918)
ષડ્વક્ત્રં કૃષ્ણશબલં દ્વિષટ્કપદચારિણમ્।
ક્રમેણ પરિસર્પન્તં વલ્લીવૃક્ષસમાવૃતમ્॥ 11-5-15 (64919)
તસ્ય શાખાપ્રશાખાસુ વૃક્ષશાખાવલમ્બિનઃ।
નાનારૂપા મધુકરા ઘોરરૂપા ભયાવહાઃ॥ 11-5-16 (64920)
આસતે મધુ સંવૃત્ય પૂર્વમેવ નિકેતજાઃ।
ભૂયોભૂયઃ સમીહન્તે મધૂનિ ભરતર્ષભ॥ 11-5-17 (64921)
સ્વાદનીયાનિ ભૂતાનાં યૈર્બાલો ન વિતૃપ્યતે।
તેષાં મધૂનાં બહુધા ધારા પ્રસ્રવતે તદા॥ 11-5-18 (64922)
આલમ્બમાનઃ સ પુમાન્ધારાં પિબતિ સર્વદા।
ન ચાસ્ય તૃષ્ણા વિરતા પિબમાનસ્ય સઙ્કટે॥ 11-5-19 (64923)
અભીપ્સતિ ચ તાં નિત્યમતૃપ્તઃ સ પુનઃ પુનઃ।
ન ચાસ્ય જીવિતે રાજન્નિર્વેદઃ સમજાયત॥ 11-5-20 (64924)
તત્રૈવ ચ મનુષ્યસ્ય જીવિતાશા પ્રતિષ્ઠિતા।
કૃષ્ણાઃ શ્વેતાશ્ચ તં વૃક્ષં નિકૃન્તન્તિ સ્મ મૂષિકાઃ॥ 11-5-21 (64925)
વ્યાલૈશ્ચ તદ્વનં દુર્ગં સ્ત્રિયા ચ પરમોગ્રયા।
કૂપાધસ્તાચ્ચ નાગેન પીનાહે કુઞ્જરેણ ચ॥ 11-5-22 (64926)
વૃક્ષપ્રપાતાચ્ચ ભયં મૂષિકેભ્યશ્ચ પઞ્ચમમ્।
મધુલોભાન્મધુકરૈઃ ષષ્ઠમાહુર્મહદ્ભયમ્॥ 11-5-23 (64927)
એવં સ વસતે તત્ર ક્ષિપ્તઃ સંસારસાગરે।
ન ચૈવ જીવિતાશાયાં નિર્વેદમુપગચ્છતિ॥ ॥ 11-5-24 (64928)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે સ્ત્રીપર્વણિ જલપ્રદાનિકપર્વણિ પઞ્ચમોઽધ્યાયઃ॥ 5 ॥
સ્ત્રીપર્વ - અધ્યાય 006
॥ શ્રીઃ ॥
11.6. અધ્યાયઃ 006
Mahabharata - Strii Parva - Chapter Topics
પૂર્વાધ્યાયે કાન્તારાદિત્વેન રૂપિતાનાં સંસારાદીનાં સ્વસ્વશબ્દૈઃ પ્રતિપાદનમ્॥ 1 ॥Mahabharata - Strii Parva - Chapter Text
11-6-0 (64929)
ધૃતરાષ્ટ્ર ઉવાચ। 11-6-0x (5322)
અહો ખલુ મહદ્દુઃખં કૃચ્છ્રવાસં વસત્યસૌ।
કથં તસ્ય રતિસ્તત્ર તુષ્ટિર્વા વદતાં વર॥ 11-6-1 (64930)
સ દેશઃ ક્વનુ યત્રાસૌ વસતે ધર્મસઙ્કટે।
કથં વા સ વિમુચ્યેત નરસ્તસ્માન્મહાભયાત્॥ 11-6-2 (64931)
એતન્મે સર્વમાચક્ષ્વ સાધુ ચેષ્ટામહે તદા।
કૃપા મે મહતી જાતા તસ્યાભ્યુદ્ધરણેન હિ॥ 11-6-3 (64932)
વિદુર ઉવાચ। 11-6-4x (5323)
ઉપાખ્યાનમિદં રાજન્મોક્ષવિદ્ભિરુદાહૃતમ્।
સુગતિં વિન્દતે યેન પરલોકેષુ માનવઃ॥ 11-6-4 (64933)
ઉચ્યતે યત્તુ કાન્તારં મહાસંસાર એવ સઃ।
વનં દુર્ગં હિ યચ્ચૈતત્સંસારગહનં હિ તત્॥ 11-6-5 (64934)
યે ચ તે કથિતા વ્યાલા વ્યાધયસ્તે પ્રકીર્તિતાઃ॥ 11-6-6 (64935)
યા સા નારી બૃહત્કાયા અધ્યતિષ્ઠત તત્ર વૈ।
તામાહુસ્તુ જરાં પ્રાજ્ઞા રૂપવર્ણવિનાશિનીમ્॥ 11-6-7 (64936)
સ યસ્તુ કૂપો નૃપતે સ તુ દેહઃ શરીરિણામ્।
યસ્તત્ર વસતેઽધસ્તાન્મહાહિઃ કાલ એવ સઃ।
અન્તકઃ સર્વભૂતાનાં દેહિનાં પ્રાણાહાર્યસૌ॥ 11-6-8 (64937)
કૂપમધ્યે ચ યા જાતા વલ્લી યત્ર સ માનવઃ।
પ્રોતો યયાઽભવલ્લગ્નો જીવિતાશા શરીરિણામ્॥ 11-6-9 (64938)
સ યસ્તુ કૂપપીનાહે તં વૃક્ષં પરિસર્પતિ।
ષડ્વક્ત્રઃ કુઞ્જરો રાજન્સ તુ સંવત્સરઃ સ્મૃતઃ॥ 11-6-10 (64939)
મુખાનિ ઋતવો માસાઃ પાદા દ્વાદશા કીર્તિતાઃ।
યે તુ વૃંક્ષં નિકૃન્તન્તિ મૂષિકાઃ પન્નગાસ્તથા॥ 11-6-11 (64940)
રાત્ર્યહાનિ તુ તાન્યાહુર્ભૂતાનાં પરિચિન્તકાઃ।
યે તે મધુકરાસ્તત્ર કામાસ્તે પરિકીર્તિતાઃ॥ 11-6-12 (64941)
યાસ્તુ તા બહુશો ધારાઃ સ્રવન્તિ મધુનિસ્રવમ્।
તાંસ્તુ કામરસાન્વિન્દ્યાદ્યત્ર સજ્જન્તિ માનવાઃ॥ 11-6-13 (64942)
એવં સંસારચક્રસ્ય પરિવૃત્તિં વિદુર્બુધાઃ।
યેન સંસારચક્રસ્ય પાશાંશ્છિન્દન્તિ સર્વથા॥ ॥ 11-6-14 (64943)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે સ્ત્રીપર્વણિ જલપ્રદાનિકપર્વણિ પઞ્ચમોઽધ્યાયઃ॥ 5 ॥
Mahabharata - Strii Parva - Chapter Footnotes
11-6-4 ઉપમાનમિદં રાજન્નિતિ ઝ.પાઠઃ॥ 11-6-6 ષષ્ઠોઽધ્યાયઃ॥સ્ત્રીપર્વ - અધ્યાય 007
॥ શ્રીઃ ॥
11.7. અધ્યાયઃ 007
Mahabharata - Strii Parva - Chapter Topics
વિદુરેણ ધૃતરાષ્ટ્રમ્પ્રતિ તત્ત્વકથનમ્॥ 1 ॥Mahabharata - Strii Parva - Chapter Text
11-7-0 (64944)
ધૃતરાષ્ટ્ર ઉવાચ। 11-7-0x (5324)
અહોઽભિહિતમાખ્યાન ભવતા તત્ત્વદર્શિના।
ભૂય એવ તુ મે હર્ષઃ શ્રોતું વાગમૃતં તવ॥ 11-7-1 (64945)
વિદુર ઉવાચ। 11-7-2x (5325)
શૃણુ ભૂયઃ પ્રવક્ષ્યામિ માર્ગસ્યૈતસ્ય વિસ્તરમ્।
યચ્છ્રુત્વા વિપ્રમુચ્યન્તે સંસારાદ્વિ વિચક્ષણાઃ॥ 11-7-2 (64946)
યથા તુ પુરુષો રાજન્દીર્ઘમધ્વાનમાસ્થિતઃ।
ક્વચિત્ક્વચિચ્છ્રમસ્થાનં કુરુતે વાસમેવ વા॥ 11-7-3 (64947)
એવં સંસારપર્યાયે ગર્ભવાસેષુ ભારત।
કુર્વન્તિ દુર્બુધા વાસં મુચ્યન્તે તત્ર પણ્ડિતાઃ॥ 11-7-4 (64948)
તસ્માદધ્વાનમેવૈતમાહુઃ શાસ્ત્રવિદો જનાઃ।
યત્તત્સંસારગહનં વનમાહુર્મનીષિણઃ॥ 11-7-5 (64949)
સોયં લોકસમાવર્તો મર્ત્યાનાં ભરતર્ષભ।
ચરાણાં સ્થાવરાણાં ચ ન ગૃધ્યેત્તત્ર પાણ્ડિતઃ॥ 11-7-6 (64950)
શારીરા માનસાશ્ચૈવ મર્ત્યાનાં વ્યાધયશ્ચ યે।
પ્રત્યક્ષાશ્ચ પરોક્ષાશ્ચ તે વ્યાલાઃ કથિતા બુધૈઃ॥ 11-7-7 (64951)
ક્લિશ્યમાનાશ્ચ તૈર્નિત્યં માર્યમાણાશ્ચ ભારત।
સ્વકર્મભિર્મહાવ્યાલૈર્નોદ્વિજન્ત્યલ્પબુદ્ધયઃ॥ 11-7-8 (64952)
અથાપિ તૈર્વિમુચ્યેત વ્યાધિભિઃ પુરુષો નૃપ।
આવૃણોત્યેવ તં પશ્ચાજ્જરા રૂપવિનાશિની॥ 11-7-9 (64953)
શબ્દરૂપરસસ્પર્શગન્ધૈશ્ચ વિવિધૈરપિ।
મજ્જમાનં મહાપઙ્કે નિરાલમ્બે સમન્તતઃ॥ 11-7-10 (64954)
સંવત્સરર્તવો માસાઃ પક્ષાહોરાત્રસન્ધયઃ।
ક્રમેણાસ્ય પ્રવૃજ્જન્તિ રૂપમાયુસ્તથૈવ ચ॥ 11-7-11 (64955)
એતે કાલસ્ય વિધયો નૈતાઞ્જાનાન્તિ દુર્બુધાઃ।
ધાત્રાઽભિલિખિતાન્યાહુઃ સર્વભૂતાનિ કર્મણા॥ 11-7-12 (64956)
રથઃ શરીરં ભૂતાનાં સત્વમાહુસ્તુ સારથિમ્।
ઇન્દ્રિયાણિ હયાનાહુઃ કર્મબુદ્વિસ્તુ રશ્મયઃ॥ 11-7-13 (64957)
તેષાં હયાનાં યો વેગં ધાવતામનુ ધાવતિ।
સતુ સંસારચક્રેઽસ્મિંશ્ચક્રવત્પરિવર્તતે॥ 11-7-14 (64958)
યસ્તાન્સંયમતે બુદ્ધ્યા સંયતો ન નિવર્તતે।
યસ્તુ સંસારચક્રેઽસ્મિંશ્ચક્રવત્પરિવર્તતે॥ 11-7-15 (64959)
[ભ્રમમાણા ન મુહ્યન્તિ સંસારે ન ભ્રમન્તિ તે।
સંસારે ભ્રમતાં રાજન્દુઃખમેતદ્ધિ જાયતે॥ 11-7-16 (64960)
તસ્પાદસ્ય નિવૃત્ત્યર્થં યત્નમેવાચરેદ્બુધઃ।
ઉપેક્ષા નાત્ર કર્તવ્યા શતશાખઃ પ્રવર્ધતે॥ 11-7-17 (64961)
યતેન્દ્રિયો નરો રાજન્ક્રોધલોભનિરાકૃતઃ।
સન્તુષ્ટઃ સત્યવાદી યઃ સ શાન્તિમધિગચ્છતિ॥] 11-7-18 (64962)
યામ્યમાહૂ રથં હ્યેનં મુહ્યન્તે યેન દુર્બુધાઃ।
સ ચૈતત્પ્રાપ્નુયાદ્રાજન્યત્ત્વં પ્રાપ્તો નરાધિપ॥ 11-7-19 (64963)
અનુતર્ષુલમેવૈતદ્દુઃખં ભવતિ મારિષ।
રાજ્યનાશઃ સુહૃન્નાશઃ સુતનાશશ્ચ ભારત।
સાધુઃ પરમદુઃખાનાં દુઃખભૈષજ્યમારભેત્॥ 11-7-20 (64964)
જ્ઞાનૌષધમવાપ્યેહ દૂરપારં મહૌષધમ્।
છિન્દ્યાદ્દુઃખમહાવ્યાધિં નરઃ સંયતમાનસઃ॥ 11-7-21 (64965)
ન વિક્રમો ન ચાપ્યર્થો ન મિત્રં ન સુહૃજ્જનઃ।
તસ્માન્મોચયતે દુઃખાદ્યથાત્મા સ્થિરનિશ્ચયઃ॥ 11-7-22 (64966)
તસ્માન્મૈત્રં સમાસ્થાય શીલમાપદિ ભારત।
દમસ્ત્યાગોઽપ્રમાદશ્ચ તે ત્રયો બ્રહ્મણો હયાઃ॥ 11-7-23 (64967)
શીલરશ્મિસમાયુક્તે સ્થિતો યો માનસે રથે।
ત્યક્ત્વા મૃત્યુભયં રાજન્બ્રહ્મલોકં સ ગચ્છતિ॥ 11-7-24 (64968)
અભયં સર્વભૂતેભ્યો યો દદાતિ મહીપતે।
સ ગચ્છતિ પરં સ્થાનં વિષ્ણોઃ પદમનામયમ્॥ 11-7-25 (64969)
ન તત્ક્રતુસહસ્રેણ નોપવાસૈશ્ચ નિત્યશઃ।
અભયસ્ય ચ દાનેન યત્ફલં પ્રાપ્નુયાન્નરઃ॥ 11-7-26 (64970)
ન હ્યાત્મનઃ પ્રિયતરં કિઞ્ચિદ્ભૂતેષુ નિશ્ચિતમ્।
અનિષ્ટં સર્વભૂતાનાં મરણં નામ ભારત॥ 11-7-27 (64971)
તસ્માત્સર્વેષુ ભૂતેષુ દયા કાર્યા વિપશ્ચિતા॥ 11-7-28 (64972)
નાનાયોગસમાયુક્તા બુદ્ધિજાલેન સંવૃતાઃ।
અસૂક્ષ્મદૃષ્ટયો મન્દા ભ્રામ્યન્તે તત્રતત્ર હ।
સુસૂક્ષ્મદૃષ્ટયો રાજન્વ્રજન્તિ બ્રહ્મસામ્યતામ્॥ 11-7-29 (64973)
એવં જ્ઞાત્વા મહાપ્રાજ્ઞ સ તેષામૌર્ધ્વદૈહિકમ્।
કર્તુમર્હતિ તેનૈવ ફલ પ્રાપ્સ્યતિ વૈ ભવાન્॥ ॥ 11-7-30 (64974)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે સ્ત્રીપર્વણિ જલપ્રદાનિકપર્વણિ સપ્તમોઽધ્યાયઃ॥ 7 ॥
Mahabharata - Strii Parva - Chapter Footnotes
11-7-3 શ્રમાચ્છ્રાન્ત ઇતિ ઝ.પાઠઃ॥ 11-7-8 વાર્યમાણાશ્ચ ભારતેતિ ઝ.પાઠઃ॥ 11-7-9 અથાપિ તૈર્ન મુચ્યેતેતિ ક.પાઠઃ॥ 11-7-10 મજ્જમાંસમહાપઙ્કે ઇતિ ઝ.પાઠઃ॥ 11-7-17 યે તુ સંસારચક્રેઽસ્મિન્નિતિ ઝ.પાઠઃ॥ 11-7-15 શતશાસ્વઃ સંસારવૃક્ષઃ॥ 11-7-17 ક્રોધલોભૌ નિરાકૃતૌ યેન સઃ॥ 11-7-18 યામ્યં યોમલોકપ્રાપકં સંસારગહનમ્॥ 11-7-19 અનુતર્ષુલં તૃષ્ણાશીલં લક્ષીકૃત્ય। અનુકર્ષણમેનૈતદ્દુઃખં ન ભવતિ ભારતેતિ ક.છ.પાઠઃ॥ 11-7-20 દૂરપારં બ્રહ્મજ્ઞાનમ્॥ 11-7-23 બ્રહ્મણઃ બ્રહ્મલોકસ્ય પ્રાપકા ઇતિ શેષઃ॥ 11-7-7 સપ્તમોઽધ્યાયઃ॥સ્ત્રીપર્વ - અધ્યાય 008
॥ શ્રીઃ ॥
11.8. અધ્યાયઃ 008
Mahabharata - Strii Parva - Chapter Topics
વ્યાસેન ધૃતરાષ્ટ્રસ્ય શોકાપનોદનમ્॥ 1 ॥Mahabharata - Strii Parva - Chapter Text
11-8-0 (64975)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ। 11-8-0x (5326)
વિદુરસ્ય તુ તદ્વાક્યં નિશમ્ય કુરુસત્તમઃ।
પુત્રશોકાભિસન્તપ્તઃ પપાત ભુવિ મૂર્છિતઃ॥ 11-8-1 (64976)
તં તથા પતિતં ભૂમૌ નિઃસંજ્ઞં પ્રેક્ષ્ય બાન્ધવાઃ।
કૃષ્ણદ્વૈપાયનશ્ચૈવ ક્ષત્તા ચ વિદુરસ્તથા॥ 11-8-2 (64977)
સઞ્જયઃ સુહૃદશ્ચાન્યે દ્વાસ્થા યે ચાસ્ય સમ્મતાઃ।
જલેન સુખશીતેન તાલવૃન્તૈશ્ચ ભારત॥ 11-8-3 (64978)
પસ્પર્શુશ્ચ કરૈર્ગાત્રં વીજમાનાશ્ચ યત્નતઃ।
અન્વાસત ચિરં કાલં ધૃતરાષ્ટ્રં તથાવિધમ્॥ 11-8-4 (64979)
અથ દીર્ઘસ્ય કાલસ્ય લબ્ધસ઼ઞ્જ્ઞો મહીપતિઃ।
વિલલાપ ચિરં કાલં પુત્રાધિભિરભિપ્લુતઃ॥ 11-8-5 (64980)
ધિગસ્તુ ખલુ માનુષ્યં માનુષ્યે ચ પરિગ્રહમ્।
યતોમૂલાનિ દુઃખાનિ સમ્ભવન્તિ પુનઃપુનઃ॥ 11-8-6 (64981)
મિત્રનાશેઽર્થનાશે ચ જ્ઞાતિસમ્બન્ધિનામપિ।
પ્રાપ્યતે સુમહદ્દુઃખં વિષાગ્નિપ્રતિમં વિભો॥ 11-8-7 (64982)
યેન દહ્યન્તિ ગાત્રાણિ યેન પ્રજ્ઞા વિનશ્યતિ।
યેનાભિભૂતઃ પુરુષો મરણં પ્રતિપદ્યતે॥ 11-8-8 (64983)
તદિદં મરણં પ્રાપ્તં મયા ભાગ્યવિપર્યયાત્।
[તસ્યાન્તં નાધિગચ્છામિ ઋતે પ્રાણવિમોક્ષણાત્] 11-8-9 (64984)
તચ્ચૈવાહં કરિષ્યામિ અદ્યૈવ દ્વિજસત્તમ।
ઇત્યુક્ત્વા તુ મહાત્માનં પિતરં બ્રહ્મવિત્તમમ્॥ 11-8-10 (64985)
ધૃતરાષ્ટ્રોઽભવન્મૂઢઃ સ શોકં પરમં ગતઃ।
અભૂચ્ચ તૂષ્ણીં રાજાઽસૌ ધ્યાયમાનો મહીપતિઃ॥ 11-8-11 (64986)
તસ્ય તદ્વચનં શ્રુત્વા કૃષ્ણદ્વૈપાયનઃ પ્રભુઃ।
પુત્રશોકાભિસન્તપ્તં પુત્રં વચનમબ્રવીત્॥ 11-8-12 (64987)
વ્યાસ ઉવાચ। 11-8-13x (5327)
ધૃતરાષ્ટ્ર મહાબાહો શૃણુ વક્ષ્યામિ પુત્રક।
શ્રુતવાનસિ મેધાવી ધર્માર્થકુશલઃ પ્રભો॥ 11-8-13 (64988)
ન તેઽસ્ત્યવિદિતં કિઞ્ચિદ્વેદિતવ્યં પરન્તપ।
અનિત્યતાં હિ ભૂતાનાં વિજાનાસિ ન સંશયઃ॥ 11-8-14 (64989)
અધ્રુવે જીવલોકે ચ સ્થાને વા શાશ્વતે સતિ।
જીવિતે મરણાન્તે ચ કસ્માચ્છોચસિ પુત્રક॥ 11-8-15 (64990)
પ્રત્યક્ષં તવ રાજેન્દ્ર વૈરસ્યાસ્ય સમુદ્ભવઃ।
પુત્રં તે કારણં કૃત્વા કાલયોગેન નિર્મિતઃ॥ 11-8-16 (64991)
અવશ્યં ભવિતવ્યે ચ કુરૂણાં સઙ્ક્ષયે નૃપ।
કસ્માચ્છોચસિ તાઞ્શૂરાન્ગતાન્પરમિકાં ગતિમ્॥ 11-8-17 (64992)
જાનતા ચ મહાબાહો વિદુરેણ મહાત્મના।
યતિતં સર્વયત્નેન શમં પ્રતિ જનેશ્વર॥ 11-8-18 (64993)
ન ચ દૈવકૃતો માર્ગઃ શક્યો ભૂતેન કેનચિત્।
ઘટતાઽપિ ચિરં કાલં નિયન્તુમિતિ મે મતિઃ॥ 11-8-19 (64994)
દેવતાનાં હિ યત્કાર્યં મયા પ્રત્યક્ષતઃ શ્રુતમ્।
તત્તેઽહં સમ્પ્રવક્ષ્યામિ યથા સ્થૈર્યં ભવેત્તવ॥ 11-8-20 (64995)
પુરાઽહં પરિતો યાતઃ સભામૈન્દ્રીં જિતક્લમઃ।
અપશ્યં તત્ર ચ સદા સમવેતાન્દિવૌકસઃ॥ 11-8-21 (64996)
નારદપ્રમુખાંશ્ચાપિ સર્વાન્દેવર્ષિસત્તમાન્।
તત્ર ચાપિ મયા દૃષ્ટા પૃથિવી પૃથિવીપતે॥ 11-8-22 (64997)
કાર્યાર્થમુપસમ્પન્ના દેવતાનાં સમીપતઃ।
ઉપગમ્ય તદા ધાત્રી દેવાનાહ સમાગતાન્॥ 11-8-23 (64998)
યત્કાર્યં મમ યુષ્માભિર્બ્રહ્મણઃ સદને તદા।
પ્રતિજ્ઞાતં મહાભાગાસ્તચ્છીઘ્રં સંવિધીયતામ્॥ 11-8-24 (64999)
તસ્યાસ્તદ્વચનં શ્રુત્વા વિષ્ણુર્લોકનમસ્કૃતઃ।
ઉવાચ વાક્યં પ્રહસન્પ્રભુસ્તાં દેવસંસદિ॥ 11-8-25 (65000)
ધૃતરાષ્ટ્રસ્ય પુત્રાણાં યસ્તુ જ્યેષ્ઠઃ શતસ્ય વૈ।
દુર્યોધન ઇતિ ખ્યાતઃ સ તે કાર્યં કરિષ્યતિ॥ 11-8-26 (65001)
તં ચ પ્રાપ્ય મહીપાલં કૃતકૃત્યા ભવિષ્યસિ।
તસ્યાર્થે પૃથિવીપાલાઃ કુરુક્ષેત્રં સમાગતાઃ॥ 11-8-27 (65002)
અન્યોન્યં ઘાતયિષ્યન્તિ દૃઢૈઃ શસ્ત્રૈઃ પ્રહારિણઃ।
તતસ્તે ભવિતા દેવિ ભારસ્ય યુધિ નાશનમ્॥ 11-8-28 (65003)
ગચ્છ શીઘ્રં સ્વકં સ્થાનં લોકાન્ધારય શોભને।
સ એષ તે સુતો રાજઁલ્લોકસંહારકારણાત્॥ 11-8-29 (65004)
કલેરંશઃ સમુત્પન્નો ગાન્ધાર્યા જઠરે નૃપ।
અમર્ષી બલવાઞ્શૂરઃ ક્રોધનો દુષ્પ્રસાધનઃ॥ 11-8-30 (65005)
દૈવયોગાત્સમુત્પન્ના ભ્રાતરસ્તસ્ય તાદૃશાઃ।
શકુનિર્માતુલશ્ચૈવ કર્ણશ્ચ પરમઃ સખા॥ 11-8-31 (65006)
સમુત્પન્ના વિનાશાર્થં પૃથિવ્યાં સહિતા નૃપાઃ।
[યાદૃશો જાયતે રાજા તાદૃશોઽસ્ય જનો ભવેત્॥ 11-8-32 (65007)
અધર્મો ધર્મતાં યાતિ સ્વામી ચેદ્ધાર્મિકો ભવેત્।
સ્વામિનો ગુણદોષાભ્યાં ભૃત્યાઃ સ્યુર્નાત્ર સંશયઃ॥ 11-8-33 (65008)
દુષ્ટં રાજાનમાસાદ્ય ગતાસ્તે તનયા નૃપ।]
એતમર્થં મહાબાહો નારદો વેદ તત્ત્વવિત્॥ 11-8-34 (65009)
આત્માપરાધાત્પુત્રાસ્તે વિનષ્ટાઃ પૃથિવીપતે।
મા તાઞ્શોચસ્વ રાજેન્દ્ર ન હિ શોકેઽસ્તિ કારણમ્॥ 11-8-35 (65010)
ન હિ તે પાણ્ડવાઃ સ્વલ્પમપરાધ્યન્તિ ભારત।
પુત્રાસ્તવ દુરાત્માનો યૈરિયં ઘાતિતા મહી॥ 11-8-36 (65011)
નારદેન ચ ભદ્રં તે પૂર્વમેવ ન સંશયઃ।
યુધિષ્ઠિરસ્ય સમિતૌ રાજસૂયે નિવેદિતમ્॥ 11-8-37 (65012)
પાણ્ડવાઃ કૌરવાઃ સર્વે સમાસાદ્ય પરસ્પરમ્।
નભવિષ્યન્તિ કૌન્તેય યત્તે કૃત્યં તદાચર॥ 11-8-38 (65013)
નારદસ્ય વચઃ શ્રુત્વા તથાઽકુર્વત પાણ્ડવાઃ।
એતત્તે સર્વમાખ્યાતં દેવગુહ્યં સનાતનમ્॥ 11-8-39 (65014)
કથં તે શોકનાશઃ સ્યાત્પ્રાણેષુ ચ દયા પ્રભો।
સ્નેહશ્ચ પાણ્ડુપુત્રેષુ જ્ઞાત્વા દૈવકૃતં વિધિમ્॥ 11-8-40 (65015)
એષ ચાર્થો મહાબાહો પૂર્વમેવ મયા શ્રુતઃ।
કથિતો ધર્મરાજસ્ય રાજસૂયે કુરૂત્તમ॥ 11-8-41 (65016)
યતિતં ધર્મપુત્રેણ મયા ગુહ્યે નિવેદિતે।
અવિગ્રહે કૌરવાણાં દૈવં તુ બલવત્તરમ્॥ 11-8-42 (65017)
અનતિક્રમણીયો હિ વિધી રાજન્કથઞ્ચન।
કૃતાન્તસ્ય તુ ભૂતેન સ્થાવરેણ ચરેણ ચ॥ 11-8-43 (65018)
ભવાન્ધર્મપરો યત્ર બુદ્ધિશ્રેષ્ઠશ્ચ ભારત।
મુહ્યતે પ્રાણિનાં જ્ઞાત્વા ગતિં ચાગતિમેવ ચ॥ 11-8-44 (65019)
ત્વાં તુ શોકેન સન્તપ્તં મુહ્યમાનં મુહુર્મુહુઃ।
જ્ઞાત્વા યુધિષ્ઠિરો રાજા પ્રાણાનપિ પરિત્યજેત્॥ 11-8-45 (65020)
કૃપાલુર્નિત્યશો વીરસ્તિર્યગ્યોનિગતેષ્વપિ।
સ કથં ત્વયિ રાજેન્દ્ર કૃપાં નૈવ કરિષ્યતિ॥ 11-8-46 (65021)
મમ ચૈવ નિયોગેન વિધેશ્ચાપ્યનિવર્તનામ્।
પાણ્ડવાનાં ચ કારુણ્યાત્પ્રાણાન્ધારય ભારત॥ 11-8-47 (65022)
એવં તે વર્તમાનસ્ય લોકે કીર્તિર્ભવિષ્યતિ।
ધર્માર્થઃ સુમહાંસ્તાત તપ્તં સ્યાચ્ચ તપશ્ચિરાત્॥ 11-8-48 (65023)
પુત્રશોકં સમુત્પન્નં હુતાશં જ્વલિતં યથા।
પ્રજ્ઞામ્ભસા મહારાજ નિર્વાપય સદા સતા॥ 11-8-49 (65024)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ। 11-8-50x (5328)
તચ્છ્રુત્વા તસ્ય વચનં વ્યાસસ્યામિતતેજસઃ।
મુહૂર્તં સમનુધ્યાયન્ધૃતરાષ્ટ્રોઽભ્યભાષત॥ 11-8-50 (65025)
મહતા શોકજાલેન પ્રણુન્નોઽસ્મિ દ્વિજોત્તમ।
નાત્માનમવબુધ્યામિ મુહ્યમાનો મુહુર્મુહુઃ॥ 11-8-51 (65026)
ઇદં તુ વચનં શ્રુત્વા તવ દેવનિયોગજમ્।
ધારયિષ્યામ્યહં પ્રાણાન્યતિષ્યે ચ ન શોચિતું॥ 11-8-52 (65027)
એતચ્છ્રુત્વા તુ વચનં વ્યાસઃ સત્યવતીસુતઃ।
ધૃતરાષ્ટ્રસ્ય રાજેન્દ્ર તત્રૈવાન્તરધીયત॥ ॥ 11-8-53 (65028)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે સ્ત્રીપર્વણિ જલપ્રદાનિકપર્વણિ અષ્ટમોઽધ્યાયઃ॥ 8 ॥*
Mahabharata - Strii Parva - Chapter Text
11-8-0 (65029)
[જનમેજય ઉવાચ। 11-8-0x (5329)
ગતે ભગવતિ વ્યાસે ધૃતરાષ્ટ્રો મહીપતિઃ।
કિમચેષ્ટત વિપ્રર્ષે તન્મે વ્યાખ્યાતુમર્હસિ॥ 11-8-1 (65030)
તથૈવ કૌરવો રાજા ધર્મપુત્રો મહામનાઃ।
કૃપપ્રભૃતયશ્ચૈવ કિમકુર્વત તે ત્રયઃ॥ 11-8-2 (65031)
અશ્વત્થામ્નઃ શ્રુતં કર્મ શાપશ્ચાન્યોન્યકારિતઃ।
વૃત્તાન્તમુત્તરં બ્રૂહિ યદભાષત સઞ્જયઃ॥ 11-8-3 (65032)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ। 11-8-4x (5330)
હતે દુર્યોધને ચૈવ હતે સૈન્યે ચ સર્વશઃ।
સઞ્જયો વિગતપ્રજ્ઞો ધૃતરાષ્ટ્રમુપસ્થિતઃ॥ 11-8-4 (65033)
સઞ્જય ઉવાચ। 11-8-5x (5331)
આગમ્ય નાનાદેશેભ્યો નાનાજનપદેશ્વરાઃ।
પિતૃલોકં ગતા રાજન્સર્વે તવ સુતૈઃ સહ॥ 11-8-5 (65034)
યાચ્યમાનેન સતતં તવ પુત્રેણ ભારત।
ઘાતિતા પૃથિવી સર્વા વૈરસ્યાન્તં વિધિત્સતા॥ 11-8-6 (65035)
પુત્રાણામથ પૌત્રાણાં પિતૄણાં ચ મહીપતે।
આનુપૂર્વ્યેણ સર્વેષાં પ્રેતકાર્યાણિ કારય॥ 11-8-7 (65036)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ। 11-8-8x (5332)
તચ્છ્રુત્વા વચનં ઘોરં સઞ્જયસ્ય મહીપતિઃ।
ગતાસુરિવ નિશ્ચેષ્ટો ન્યપતત્પૃથિવીતલે॥ 11-8-8 (65037)
તં શયાનમુપાગમ્ય પૃથિવ્યાં પૃથિવીપતિમ્।
વિદુરઃ સર્વધર્મજ્ઞ ઇદં વચનમબ્રવીત્॥ 11-8-9 (65038)
ઉત્તિષ્ઠ રાજન્કિં શેષે મા શુચો ભરતર્ષભ।
એષા વૈ સર્વસત્વાનાં લોકેશ્વર પરા ગતિઃ॥ 11-8-10 (65039)
અભાવાદીનિ ભૂતાનિ ભાવમધ્યાનિ ભારત।
અભાવનિધનાન્યેવ તત્ર કા પરિદેવના॥ 11-8-11 (65040)
ન શોચન્મૃતમન્વેતિ ન શોચન્મ્રિયતે નરઃ।
એવં સાંસિદ્ધિકે લોકે કિમર્થમનુશોચસિ॥ 11-8-12 (65041)
અયુધ્યમાનો મ્રિયતે યુધ્યમાનસ્તુ જીવતિ।
કાલં પ્રાપ્ય મહારાજ ન કશ્ચિદતિવર્તતે॥ 11-8-13 (65042)
કાલઃ કર્ષતિ ભૂતાનિ સર્વાણિ વિવિધાનિ ચ।
ન કાલસ્ય પ્રિયઃ કશ્ચિન્ન દ્વેષ્યઃ કુરુસત્તમ॥ 11-8-14 (65043)
યથા વાયુસ્તૃણાગ્રાણિ સંવર્તપતિ સર્વતઃ।
તથા કાલવશં યાન્તિ ભૂતાનિ ભરતર્ષભ॥ 11-8-15 (65044)
એકસાર્થપ્રયાતાનાં સર્વેષાં તત્ર ગામિનામ્।
યસ્ય કાલઃ પ્રયાત્યગ્રે તત્ર કા પરિદેવના॥ 11-8-16 (65045)
યાંશ્ચાપિ નિહતાન્યુદ્ધે રાજંસ્ત્વમનુશોચસિ।
ન શોચ્યા હિ માહત્માનઃ સર્વે તે ત્રિદિવં ગતાઃ॥ 11-8-17 (65046)
ન યજ્ઞૈર્દક્ષિણાવદ્ભિર્ન તપોભિર્ન વિદ્યયા।
તથા સ્વર્ગમુપાયાન્તિ યથા શૂરાસ્તનુત્યજઃ॥ 11-8-18 (65047)
સર્વે વેદવિદઃ શૂરાઃ સર્વે સુચરિતવ્રતાઃ।
સર્વે ચાભિમુખાઃ ક્ષીણાસ્તત્ર કા પરિદેવના॥ 11-8-19 (65048)
શરીરાગ્નિષુ શૂરાણાં જુહુવુસ્તે શરાહુતીઃ।
હૂયમાનાઞ્શરાંશ્ચૈવ સેહુરુત્તમપૂરષાઃ॥ 11-8-20 (65049)
એવં રાજંસ્તવાચક્ષે સ્વર્ગ્યં પન્થાનમુત્તમમ્।
ન યુદ્ધાદધિકં કિઞ્ચિત્ક્ષત્રિયસ્યેહ વિદ્યતે॥ 11-8-21 (65050)
ક્ષત્રિયાસ્તે મહાત્માનઃ શૂરાઃ સમિતિશોભનાઃ।
આશિષં પરમાં પ્રાપ્તા ન શોચ્યાઃ સર્વ એવ હિ॥ 11-8-22 (65051)
આત્મનાઽઽત્માનમાશ્વાસ્ય મા શુચઃ પુરુષર્ષભ।
નાદ્ય શોકાભિભૂતસ્ત્વં કાર્યમુત્સ્નષ્ટુમર્હસિ॥ ॥ 11-8-23 (65052)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે સ્ત્રીપર્વણિ જલપ્રદાનિકપર્વણિ અધ્યાયઃ॥
Mahabharata - Strii Parva - Chapter Footnotes
11-8-29 કાલઃ સંહારકારણાદિતિ ક.છ.ઠ.પાઠઃ॥ 11-8-37 નારદેન સમાખ્યાતમિતિ ક.છ.ઠ.પાઠઃ॥ 11-8-39 તદાઽશોચન્ત પાણ્ડવા ઇતિ ઝ.પાઠઃ॥ 11-8-48 ધર્મશ્ચ સુમહાસ્તાત તપ્તસ્ય તપસશ્ચિરાદિતિ ક.છ.ઠ.પાઠઃ॥ 11-8-8 અષ્ટમોઽધ્યાયઃ॥સ્ત્રીપર્વ - અધ્યાય 009
॥ શ્રીઃ ॥
11.9. અધ્યાયઃ 009
Mahabharata - Strii Parva - Chapter Topics
ધૃતરાષ્ટ્રેણ ગાન્ધરીપ્રભૃતિભિઃ સ્ત્રીભિઃ સહ મૃતજનાવલોકનાય રણાઙ્કણમ્પ્રતિ પ્રયાણમ્॥ 1 ॥Mahabharata - Strii Parva - Chapter Text
11-9-0 (65053)
`જનમેજય ઉવાચ। 11-9-0x (5333)
ગતે વ્યાસે તુ ધર્માત્મા ધૃતરાષ્ટ્રો મહીપતિઃ।
કિમચેષ્ટત વિપ્રર્ષે તન્મે વ્યાખ્યાતુમર્હસિ॥ 11-9-1 (65054)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ। 11-9-2x (5334)
એતચ્છ્રુત્વા નરશ્રેષ્ઠશ્ચિરં ધ્યાત્વા ત્વચેતનઃ।
સઞ્જયં યોજયેત્યુક્ત્વા વિદુરં પ્રત્યભાષત॥ 11-9-2 (65055)
ક્ષિપ્રમાનય ગાન્ધારીં સર્વાશ્ચ ભરતસ્ત્રિયઃ।
કુન્તીં ચૈવ તથા ક્ષત્તઃ સમાનય મમાઽન્તિકમ્'॥ 11-9-3 (65056)
એવમુક્ત્વા સ ધર્માત્મા વિદુરં ધર્મવિત્તમમ્।
શોકવિપ્રહતજ્ઞાનો યાનમેવાન્વરોહત॥ 11-9-4 (65057)
ગાન્ધારી પુત્રશોકાર્તા ભર્તુર્વચનનોદિતા।
સહ કુન્ત્યા યતો રાજા સહ સ્ત્રીભિરુપાદ્રવત્॥ 11-9-5 (65058)
તાઃ સમાસાદ્ય રાજાનં ભૃશં શોકસમન્વિતાઃ।
આમન્ત્ર્યાન્યોન્યમાયસ્તા ભૃશમુચ્ચુક્રુશુસ્તતઃ॥ 11-9-6 (65059)
તાઃ સમાશ્વાસયત્ક્ષત્તા તાભ્યશ્ચાર્તતરઃ સ્વયમ્।
અશ્રુકણ્ઠીઃ સમારોપ્ય તતોઽસૌ નિર્યયૌ પુરાત્॥ 11-9-7 (65060)
તતઃ પ્રણાદઃ સઞ્જજ્ઞે સર્વેષુ કુરુવેશ્મસુ।
આકુમારં પુરં સર્વમભવચ્છોકકર્શિતમ્॥ 11-9-8 (65061)
અદૃષ્ટપૂર્વા યા નાર્યઃ પુરા દેવગણૈરપિ।
પૃથગ્જનેન દૃશ્યન્તે તાસ્તદા નિહતેશ્વરાઃ॥ 11-9-9 (65062)
પ્રકીર્ય કેશાન્સુશુભાન્ભૂષણાન્યવમુચ્ય ચ।
એકવસ્ત્રધરા નાર્યઃ પરિપેતુરનાથવત્॥ 11-9-10 (65063)
શ્વતેપર્વતરૂપેભ્યો ગૃહેભ્યસ્તા નિરાક્રમન્।
ગુહાભ્ય ઇવ શૈલાનાં પૃષત્યો હતયૂથપાઃ॥ 11-9-11 (65064)
તાન્યુદીર્ણાનિ નારીણાં તદા વૃન્દાન્યનેકશઃ।
શોકાર્તાન્યદ્રવન્રાજન્કિશોરીણામિવાઙ્ગણે॥ 11-9-12 (65065)
પ્રગૃહ્ય બાહૂન્ક્રોશન્ત્યઃ પુત્રાન્ભ્રાતૄન્પિતૄનપિ।
દર્શયન્તિ હતા હિ સ્મ યુગાન્તે લોકસઙ્ક્ષયમ્॥ 11-9-13 (65066)
વિલપન્ત્યો રુદન્ત્યશ્ચ ધાવમાનાસ્તતસ્તતઃ।
શોકેનોપહતજ્ઞાતાઃ કર્તવ્યં ન પ્રજજ્ઞિરે॥ 11-9-14 (65067)
વ્રીડાં જગ્મુઃ પુરા યાઃ સ્મ સખીનામપિ યોષિતઃ।
તા એકવસ્ત્રા નિર્લજ્જાઃ શ્વશ્રૂણાં પુરતોઽભવન્॥ 11-9-15 (65068)
પરસ્પરં સુસૂક્ષ્મેષુ શોકેષ્વાશ્વાસયન્તિ યાઃ।
તાઃ શોકવિહ્વલા રાજન્નવૈક્ષન્ત પરસ્પરમ્॥ 11-9-16 (65069)
તાભિઃ પરિવૃતો રાજા રુદતીભિઃ સહસ્રશઃ।
નિર્યયૌ નગરાદ્દીનસ્તૂર્ણમાયોધનં પ્રતિ॥ 11-9-17 (65070)
શિલ્પિનો વણિજો વૈશ્યાઃ સર્વે કર્મોપજીવિનઃ।
તે પાર્થિવં પુરસ્કૃત્ય નિર્યયુર્નગરાદ્બહિઃ॥ 11-9-18 (65071)
તેષાં વિક્રોશમાનાનામાર્તાનાં કુરુસઙ્ક્ષયે।
પ્રાદુરાસીન્મહાઞ્શબ્દો વ્યથયન્ભુવનાન્યુત॥ 11-9-19 (65072)
યુગાન્તકાલે સમ્પ્રાપ્તે ભૂતાનાં દહ્યતામિવ।
અભાવસ્યોદયઃ પ્રાપ્ત ઇતિ ભૂતાનિ મેનિરે॥ 11-9-20 (65073)
ભૃશમુદ્વિગ્નમનસસ્તે પૌરાઃ કુરુસઙ્ક્ષયે।
પ્રાક્રોશન્ત મહારાજ સ્વનુરક્તાસ્તદા ભૃશમ્॥ ॥ 11-9-21 (65074)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે સ્ત્રીપર્વણિ જલપ્રદાનિકપર્વણિ નવમોઽધ્યાયઃ॥ 9 ॥
Mahabharata - Strii Parva - Chapter Text
11-9-0 (65075)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ। 11-9-0x (5335)
વિદુરસ્ય તુ તદ્વાક્યં શ્રુત્વા તુ પુરુષર્ષભઃ।
યુજ્યતાં યાનમિત્યુક્ત્વા પુનર્વચનમવ્રવીત્॥ 11-9-1 (65076)
ધૃતરાષ્ટ્ર ઉવાચ। 11-9-2x (5336)
11-9-2 (65077)
શીઘ્રમાનય ગાન્ધારીં સર્વાશ્ચ ભરતસ્ત્રિયઃ।
વધૂં કુન્તીમુપાદાય યાશ્ચાન્યાસ્તત્ર યોષિતઃ॥
Mahabharata - Strii Parva - Chapter Footnotes
11-9-4 વિગતા પ્રજ્ઞા વ્યાસદત્તં દિવ્યજ્ઞાનં યસ્ય સ વિગતપ્રજ્ઞઃ॥ 11-9-7 સમારોપ્ય વાહનેષ્વિતિ શેષઃ॥ 11-9-11 શોકસ્યાતિગાઢત્વાત્પુનર્વિદુરેણોક્તં અભાવદીનીત્યાદિ॥ 11-9-15 સંવર્તયતિ વર્તુલયતિ કમ્પયતિ વા॥ 11-9-21 આચક્ષે કથયામિ॥ 11-9-23 કાર્યં અવશ્યકર્તવ્યમુદકદાનાદિ॥ 11-9-11 પૃષત્યશ્ચિત્રહરિણ્યઃ॥ 11-9-12 અઙ્ગમે નૃત્યશિક્ષાભૂમૌ॥ 11-9-9 નવમોઽધ્યાયઃ॥સ્ત્રીપર્વ - અધ્યાય 010
॥ શ્રીઃ ॥
11.10. અધ્યાયઃ 010
Mahabharata - Strii Parva - Chapter Topics
મૃતબન્ધુદિદૃક્ષયા સમરભૂમિં ગચ્છતો ધૃતરાષ્ટ્રસ્ય મધ્યેમાર્ગં કૃપકૃતવર્મદ્રૌણિભિઃ સમાગમઃ॥ 1 ॥ તેષાં ત્રયાણાં ધૃતરાષ્ટ્રાશ્વાસનપૂર્વકંસ્વાભિમતદેશગમનમ્॥ 2 ॥Mahabharata - Strii Parva - Chapter Text
11-10-0 (65078)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ। 11-10-0x (5337)
ક્રોશમાત્રં તતો ગત્વા દદૃશુસ્તાન્મહારથાન્।
શારદ્વતં કૃપં દ્રૌણિં કૃતવર્માણમેવ ચ॥ 11-10-1 (65079)
તે તુ દૃષ્ટ્વૈવ રાજાનં પ્રજ્ઞાચક્ષુષમીશ્વરમ્।
અશ્રુકણ્ઠા વિનિઃશ્વસ્ય રુદન્તમિદમબ્રુવન્॥ 11-10-2 (65080)
પુત્રસ્તવ મહારાજ કૃત્વા કર્મ સુદુષ્કરમ્।
ગતઃ સાનુચરો રાજઞ્શક્રલોકં મહીપતે॥ 11-10-3 (65081)
દુર્યોધનબલાન્મુક્તા વયમેવ ત્રયો રથાઃ।
સર્વમન્યત્પરિક્ષીણં સૈન્યં તે ભરતર્ષભ॥ 11-10-4 (65082)
ઇત્યેવમુક્ત્વા રાજાનં કૃપઃ શારદ્વતસ્તતઃ।
ગાન્ધારીં પુત્રશોકાર્તામિદં વચનમબ્રવીત્॥ 11-10-5 (65083)
અભીતા યુધ્યમાનાસ્તે ઘ્નન્તઃ શત્રુગણાન્બહૂન્।
વીરકર્માણિ કુર્વાણાઃ પુત્રાસ્તે નિધનં ગતાઃ॥ 11-10-6 (65084)
ધ્રવં સમ્પ્રાપ્ય લોકાંસ્તે નિર્મલાઞ્શસ્ત્રનિર્જિતાન્।
ભાસ્વરં દેહમાસ્થાય વિહરન્ત્યમરા ઇવ॥ 11-10-7 (65085)
સર્વે હ્યભિમુખા રાજ્ઞિ યુધ્યમાના હતા યુધિ।
ન હિ કશ્ચિદ્ધિ શૂરાણાં યુધ્યમાનઃ પરાઙ્મુખઃ।
શસ્ત્રેણ નિધનં પ્રાપ્તો ન ચ કશ્ચિત્કૃતાઞ્જલિઃ॥ 11-10-8 (65086)
એતાં તાં ક્ષત્રિયસ્યાહુઃ પુરાણાઃ પરમાં ગતિમ્।
શસ્ત્રેણ નિધનં સઙ્ખ્યે તાન્ન શોચિતુમર્હસિ॥ 11-10-9 (65087)
ન ચાપિ શત્રવસ્તેષાં મુચ્યન્તે રાજ્ઞિ પાણ્ડવાઃ।
શૃણુ યત્કૃતમસ્માભિરશ્વત્થામપુરોગમૈઃ॥ 11-10-10 (65088)
અધર્મેણ હતં શ્રુત્વા ભીમસેનેન તે સુતમ્।
સુપ્તં શિબિરમાસાદ્ય પાણ્ડૂનાં કદનં કૃતમ્॥ 11-10-11 (65089)
પાઞ્ચાલા નિહતાઃ સર્વે ધૃષ્ટદ્યુમ્નપુરોગમાઃ।
દ્રુપદસ્યાત્મજાશ્ચૈવ દ્રૌપદેયાશ્ચ પાતિતાઃ॥ 11-10-12 (65090)
તથા વિશસનં કૃત્વા પુત્રશત્રુગણસ્ય તે।
પ્રાદ્રવામ રણે સ્થાતું ન હિ શક્ષ્યામહે ત્રયઃ॥ 11-10-13 (65091)
તે હિ શૂરા મહેષ્વાસાઃ ક્ષિપ્રમેષ્યન્તિ પાણ્ડવાઃ।
અમર્ષવશમાપન્ના વૈરં પ્રતિજિહીર્ષવઃ॥ 11-10-14 (65092)
તે હતાનાત્મજાઞ્શ્રુત્વા પ્રમત્તાઃ પુરુષર્ષભાઃ।
અન્વિષ્યન્તઃ પદં શૂરાઃ ક્ષિપ્રમેષ્યન્તિ પાણ્ડવાઃ॥ 11-10-15 (65093)
તેષાં તુ કિલ્બિષં કૃત્વા સંસ્થાતું નોત્સહામહે।
અનુજાનીહિ નો રાજ્ઞિ મા ચ શોકે મનઃ કૃથાઃ॥ 11-10-16 (65094)
રાજંસ્ત્વમનુજાનીહિ ધૈર્યમાતિષ્ઠ ચોત્તમમ્।
દિષ્ટાન્તં પશ્ય ચાપિ ત્વં ક્ષાત્રં ધર્મં ચ કેવલમ્॥ 11-10-17 (65095)
ઇત્યેવમુક્ત્વા રાજાનં કૃત્વા ચાભિપ્રદક્ષિણમ્।
કૃપશ્ચ કૃતવર્મા ચ દ્રોમપુત્રશ્ચ ભારત॥ 11-10-18 (65096)
અવેક્ષમાણા રાજાનં ધૃતરાષ્ટ્રં મનીષિણમ્।
ગઙ્ગામનુ મહારાજ તૂર્ણમશ્વાનચોદયન્॥ 11-10-19 (65097)
અપક્રમ્ય તુ તે રાજન્સર્વ એવ મહારથાઃ।
આમન્ત્ર્યાન્યોન્યમુદ્વિગ્નાસ્ત્રિધા તે પ્રયયુસ્તદા॥ 11-10-20 (65098)
જગામ હાસ્તિનપુરં કૃપઃ શારદ્વતસ્તદા।
સ્વમેવ રાષ્ટ્રં હાર્દિક્યો દ્રૌણિર્વ્યાસાશ્રમં યયૌ॥ 11-10-21 (65099)
એવં તે પ્રયયુર્વીરા વીક્ષમાણાઃ પરસ્પરમ્।
ભયાર્તાઃ પાણ્ડુપુત્રાણામાગસ્કૃત્વા મહાત્મનામ્॥ 11-10-22 (65100)
સમેત્ય વીરા રાજાનં તદા ત્વનુદિતે રષૌ।
વિપ્રજગ્મુર્મહાત્માનો યથેષ્ટકમરિન્દમાઃ॥ 11-10-23 (65101)
[સમાસાદ્યાથ વૈ દ્રૌણિં પાણ્ડુપુત્રા મહારથાઃ।
વ્યજયંસ્તે રણે રાજન્વિક્રમ્ય તદનન્તરમ્॥] ॥ 11-10-24 (65102)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે સ્ત્રીપર્વણિ જલપ્રદાનિકપર્વણિ દશમોઽધ્યાયઃ॥ 10 ॥
Mahabharata - Strii Parva - Chapter Footnotes
11-10-14 વૈરં પ્રતિચિકીર્ષવ ઇતિ ક.પાઠઃ॥ 11-10-17 દિષ્ટાન્તં મરણમ્॥ 11-10-24 તદનન્તરં કૃપાચાર્યકૃતવર્મભ્યાં વિયોગાનન્તરમ્॥ 11-10-10 દશમોઽધ્યાયઃ॥સ્ત્રીપર્વ - અધ્યાય 011
॥ શ્રીઃ ॥
11.11. અધ્યાયઃ 011
Mahabharata - Strii Parva - Chapter Topics
યુધિષ્ઠિરેણ કૃષ્ણાદિભિઃ સહ ધૃતરાષ્ટ્રસમીપમેત્યાભિવાદનમ્॥ 1 ॥ ધૃતરાષ્ટ્રેણ યુધિષ્ઠિરં મૃદુલમાલિઙ્ઘ્ય પશ્ચાદ્ભાવજ્ઞેન કૃષ્ણેન પુરતઃ સ્થાપિતલોહભીમસ્ય દૃઢાલિઙ્ગનેન ભઞ્જનમ્॥ 2 ॥Mahabharata - Strii Parva - Chapter Text
11-11-0 (65103)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ। 11-11-0x (5338)
હતેષુ સર્વેસૈન્યેષુ ધર્મરાજો યુધિષ્ઠિરઃ।
શુશ્રુવે પિતરં વૃદ્ધં નિર્યાન્તં ગજસાહ્વયાત્॥ 11-11-1 (65104)
સોઽભ્યયાત્પુત્રશોકાર્તં પુત્રશોકપરિપ્લુતઃ।
શોચમાનો મહારાજ ભ્રાતૃભિઃ સહિતસ્તદા॥ 11-11-2 (65105)
અન્વીયમાનો વીરેણ દાશાર્હેણ મહાત્મના।
યુયુધાનેન ચ તથા તથૈવ ચ યુયુત્સુના॥ 11-11-3 (65106)
તમન્વગાત્સુદુઃખાર્તા દ્રૌપદીશોકકર્શિતા।
સહ પાઞ્ચાલયોષિદ્ભિર્યાસ્તત્રાસન્સમાગતાઃ॥ 11-11-4 (65107)
સઙ્ગ્રામમનુ બૃન્દાનિ સ્ત્રીણાં ભરતસત્તમ્।
કુરરીણામિવાર્તાનાં ક્રોશન્તીનાં દદર્શ હ॥ 11-11-5 (65108)
તાભિઃ પરિવૃતો રાજા ક્રોશન્તીભિઃ સહસ્રશઃ।
ઊર્ધ્વબાહુભિરાર્તાભી રુદતીભિઃ પ્રિયાપ્રિયૈઃ॥ 11-11-6 (65109)
ક નુ ધર્મજ્ઞતા રાજ્ઞઃ ક્વ નુ સાદ્યાનૃશંસતા।
યચ્ચાવધીત્પિતૄન્ભ્રાતૄન્ગુરુપુત્રાન્સખીનપિ॥ 11-11-7 (65110)
ઘાતયિત્વા કથં દ્રોણં ભીષ્મં ચાપિ પિતામહમ્।
મનસ્તેઽભૂન્મહાબાહો હત્વા ચાપિ જયદ્રથમ્॥ 11-11-8 (65111)
કિં નુ રાજ્યેન તે કાર્યં પિતૄન્ભ્રાતૄનપશ્યતઃ।
અભિમન્યું ચ દુર્ધર્ષં દ્રૌપદેયાંશ્ચ ભારત॥ 11-11-9 (65112)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ। 11-11-10x (5339)
અતીત્ય તા મહાબાહુઃ ક્રોશન્તીઃ કુરરીરિવ।
વવન્દે પિતરં જ્યેષ્ઠં ધર્મરાજો યુધિષ્ઠિરઃ॥ 11-11-10 (65113)
તતોઽભિવાદ્ય પિતરં ક્રમેણામિત્રકર્શનાઃ।
ન્યવેદયન્ત નામાનિ પાણ્ડવાસ્તેઽપિ સર્વશઃ॥ 11-11-11 (65114)
તમાત્મજાન્તકરણં પિતા પુત્રવધાર્દિતઃ।
અપ્રીયમાણઃ શોકાર્તઃ પાણ્ડવં પરિષસ્વજે॥ 11-11-12 (65115)
ધર્મરાજં પરિષ્વજ્ય સાન્ત્વયિત્વા ચ ભારત।
દુષ્ટાત્મા ભીમમન્વૈચ્છદ્દિધક્ષુરિવ પાવકઃ॥ 11-11-13 (65116)
સ કોપપાવકસ્તસ્ય શોકવાયુસમીરિતઃ।
ભીમસેનમયં દાવં દિધક્ષુરિવ દૃશ્યતે॥ 11-11-14 (65117)
તસ્ય સંકલ્પમાજ્ઞાય ભીમં પ્રત્યશુભં હરિઃ।
ભીમમાક્ષિપ્ય પાણિભ્યાં પ્રદદૌ ભીમમાયસમ્॥ 11-11-15 (65118)
પ્રાગેવ તુ મહાબુદ્ધિર્બુદ્ધ્વા તસ્યેઙ્ગિતં હરિઃ।
સંવિધાનં મહાપ્રાજ્ઞસ્તત્ર ચક્રે જનાર્દનઃ॥ 11-11-16 (65119)
ઉપગુહ્યૈવ પાણિભ્યાં ભીમસેનમયસ્મયમ્।
બભઞ્જ બલવાન્રાજા મન્યમાનો વૃકોદરમ્॥ 11-11-17 (65120)
નાગાયુતસમપ્રાણઃ સ રાજા ભીમમાયસમ્।
ભઙ્ક્તત્વા વિમથિતોરસ્કઃ સુસ્રાવ રુધિરં મુખાત્॥ 11-11-18 (65121)
તતઃ પપાત મેદિન્યાં તથૈવ રુધિરોક્ષિતઃ।
પ્રપુષ્પિતાગ્રશિખરઃ પારિજાત ઇવ દ્રુમઃ॥ 11-11-19 (65122)
પ્રત્યગૃહ્ણાચ્ચ તં વિદ્વાન્સૂતો ગાવલ્ગણિસ્તદા।
મૈવમિત્યબ્રવીચ્ચૈનં શમયન્સાન્ત્વયન્નિવ॥ 11-11-20 (65123)
હતો ભીમ ઇતિ જ્ઞાત્વા ગતમન્યુર્મહામનાઃ।
હાહાભીમેતિ ચુક્રોશ નૃપઃ શોકસમન્વિતઃ॥ 11-11-21 (65124)
તં વિદિત્વા ગતક્રોધં ભીમસેનવધાર્દિતમ્।
વાસુદેવો વરઃ પુંસામિદં વચનમબ્રવીત્॥ 11-11-22 (65125)
મા શુચો ધૃતરાષ્ટ્ર ત્વં નૈવ ભીમસ્ત્વયા હતઃ।
આયસી પ્રતિમા હ્યેષા ત્વયા નિષ્પાતિતા વિભો॥ 11-11-23 (65126)
ત્વાં ક્રોધવશમાપન્નં વિદિત્વા ભરતર્ષભ।
મયાઽપકૃષ્ટઃ કૌન્તેયો મૃત્યોર્દંષ્ટ્રાન્તરં ગતઃ॥ 11-11-24 (65127)
ન હિ તે રાજશાર્દૂલ બલે તુલ્યોઽસ્તિ કશ્ચન।
કઃ સહેત મહાબાહો બાહ્વોર્વિગ્રહણં નરઃ॥ 11-11-25 (65128)
યથાન્તકમનુપ્રાપ્ય જીવન્કશ્ચિન્ન મુચ્યતે।
એવં બાહ્વન્તરં પ્રાપ્ય તવ જીવેન્ન કશ્ચન॥ 11-11-26 (65129)
તસ્માત્પુત્રેણ યા તેઽસૌ પ્રતિમા કારિતાઽઽયસી।
ભીમસ્ય સેયં કૌરવ્ય તવૈવોપહૃતા મયા॥ 11-11-27 (65130)
પુત્રશોકાભિસન્તપ્તં ધર્માદપકૃતં મનઃ।
તવ રાજેન્દ્ર તેન ત્વં ભીમસેનં જિઘાંસસિ॥ 11-11-28 (65131)
ન ત્વેતત્તે ક્ષમં રાજન્હન્યાસ્ત્વં યદ્વૃકોદરમ્।
ન હિ પુત્રા મહારાજ જીવેયુસ્તે કથઞ્ચન॥ 11-11-29 (65132)
તસ્માદ્યત્કૃતમસ્માભિર્મન્યમાનૈઃ શમં પ્રતિ।
અનુમન્યસ્વ તત્સર્વં મા ચ શોકે મનઃ કૃથાઃ॥ ॥ 11-11-30 (65133)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે સ્ત્રીપર્વણિ જલપ્રદાનિકપર્વણિ એકાદશોઽધ્યાયઃ॥ 11 ॥
Mahabharata - Strii Parva - Chapter Footnotes
11-11-5 સ ગઙ્ગામન્વિતિ ઝ.પાઠઃ॥ 11-11-6 પ્રિયાપ્રિયૈઃ પાણ્ડવાનાં પ્રિયાઃ અભિમન્યુપ્રભૃતયઃ અપ્રિયાઃ દુર્યોધનાદયઃ તૈર્હેતુભિઃ ક્રોશન્તીભિરિતિ સમ્બન્ધઃ॥ 11-11-15 આક્ષિપ્ય નિવાર્ય। આયસં લોહમયમ્॥ 11-11-21 સ તુ કોપં સમુત્સૃજ્યેતિ ઝ.પાઠઃ॥ 11-11-28 પુત્રેતિ ધર્માદપકૃતમાલિઙ્ગનચ્છલેન ભીમવધઃ કર્તવ્ય ઇત્યાશયા॥ 11-11-11 એકાદશોઽધ્યાયઃ॥સ્ત્રીપર્વ - અધ્યાય 012
॥ શ્રીઃ ॥
11.12. અધ્યાયઃ 012
Mahabharata - Strii Parva - Chapter Topics
કૃષ્ણવાક્યાદ્રતમન્યુના ધૃતરાષ્ટ્રેણ ભીમાદીનામાલિઙ્ગનમ્॥ 1 ॥Mahabharata - Strii Parva - Chapter Text
11-12-0 (65134)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ। 11-12-0x (5340)
તત એનમુપાતિષ્ઠઞ્શૌચાર્થં પરિચારકાઃ।
કૃતશૌચં પુનશ્ચૈનં ઓવાચ મધુસૂદનઃ॥ 11-12-1 (65135)
રાજન્નધીતા વેદાસ્તે શાસ્ત્રાણિ વિવિધાનિ ચ।
શ્રુતાનિ ચ પુરાણાનિ રાજધર્માશ્ચ કેવલાઃ॥ 11-12-2 (65136)
એવં વિદ્વાન્મહાપ્રાજ્ઞઃ સમર્થઃ સન્બલાબલે।
આત્માપરાધાત્કસ્માત્ત્વં કુરુષે કોપમીદૃશમ્॥ 11-12-3 (65137)
ઉક્તવાંસ્ત્વાં તદૈવાહં ભીષ્મદ્રોણૌ ચ ભારત।
વિદુરઃ સઞ્જયશ્ચૈવ વાક્યં રાજન્ન તત્કૃથાઃ॥ 11-12-4 (65138)
સ વાર્યમાણો નાસ્માકમકાર્ષીર્વચનં તદા।
પાણ્ડવાનધિકાઞ્ચાનન્બલે શૌર્યે ચ કૌરવ॥ 11-12-5 (65139)
રાજા હિ યઃ સ્થિરપ્રજ્ઞઃ સ્વયં દોષાનવેક્ષતે।
દેશકાલવિભાગં ચ પરં શ્રયેઃ સ વિન્દતિ॥ 11-12-6 (65140)
ઉચ્યમાનસ્તુ યઃ શ્રેયો ગૃહ્ણીતે નો હિતાહિતે।
આપદઃ સમનુપ્રાપ્ય સોઽભ્યેતિ વિલયં કિલ॥ 11-12-7 (65141)
તતોઽન્યવૃત્તમાત્માનં સમવેક્ષસ્વ ભારત।
રાજંસ્ત્વં હ્યવિધેયાત્મા દુર્યોધનવશે સ્થિતઃ॥ 11-12-8 (65142)
આત્માપરાધાદાપન્નસ્તત્કિં ભીમં જિઘાંસસિ।
તસ્માત્સંયચ્છ કોપં ત્વં સ્વમનુસ્મૃત્ય દુષ્કૃતમ્॥ 11-12-9 (65143)
યસ્તુ તાં સ્પર્ધયા ક્ષુદ્રઃ પાઞ્ચાલીમાનયત્સમામ્।
સ હતો ભીમસેનેન વૈરં પ્રતિજિહીર્ષતા॥ 11-12-10 (65144)
આત્મનોઽતિક્રમં પશ્ય પુંત્રસ્ય ચ દુરાત્મનઃ।
યદનાગસિ પાણ્ડૂનાં પરિત્યાગસ્ત્વયા કૃતઃ॥ 11-12-11 (65145)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ। 11-12-12x (5341)
એવમુક્તઃ સ કૃષ્ણેન સર્વં સત્યં જનાધિપ।
ઉવાચ દેવકીપુત્રં ધૃતરાષ્ટ્રો મહીપતિઃ॥ 11-12-12 (65146)
એવમેતન્મહાબાહો યથા વદસિ માધવ।
પુત્રસ્નેહસ્તુ બલવાન્ધર્માન્માં સમચાલયત્॥ 11-12-13 (65147)
દિષ્ટ્યા તુ પુરુષવ્યાઘ્રો બલવાન્સત્યક્ત્રિમઃ।
ત્વદ્ગુપ્તો નાગમત્કૃષ્ણ ભીમો બાહ્વન્તરં મમ॥ 11-12-14 (65148)
ઇદાનીં ત્વહમવ્યગ્રો ગતમન્યુર્ગતજ્વરઃ।
મધ્યમં પાણ્ડવં વીરં સ્પષ્ટુમિચ્છામિ માધવ॥ 11-12-15 (65149)
હતેષુ પારથિવેન્દ્રેષુ પુત્રેષુ નિહતેષુ ચ।
પાણ્ડુપુત્રેષુ મે ધર્મઃ પ્રીતિશ્ચાપ્યવતિષ્ઠતે॥ 11-12-16 (65150)
તતઃ સ ભીમં ચ ધનઞ્જયં ચ
માદ્યાશ્ચ પુત્રૌ પુરુષપ્રવીરૌ।
પસ્પર્શ ગાત્રૈઃ પ્રરુદન્સુગાત્રા--
નાશ્વાસ્ય કલ્યાણમુવાચ ચૈનાન્॥ ॥ 11-12-17 (65151)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે સ્ત્રીપર્વણિ જલપ્રદાનિકપર્વણિ દ્વાદશોઽધ્યાયઃ॥ 12 ॥
Mahabharata - Strii Parva - Chapter Footnotes
11-12-4 ન તત્કૃથાઃ તતન્ન કૃતવાનરી। અડભાવ આર્ષઃ॥ 11-12-7 શ્રેયો હિતાહિતે ઉચ્યમાનો ન ગૃહીત ઇત્યન્વયઃ॥ 11-12-10 વૈરં પ્રતિચિકીર્ષતેતિ ક.પાઠઃ॥ 11-12-11 અનાગસિ અપરાધાભાવે। પરિત્યાગો રાજ્યાપ્રદાનેન તિરસ્કારઃ॥ 11-12-12 દ્વાદશોઽધ્યાયઃ॥સ્ત્રીપર્વ - અધ્યાય 013
॥ શ્રીઃ ॥
11.13. અધ્યાયઃ 013
Mahabharata - Strii Parva - Chapter Topics
કૃષ્ણયુધિષ્ઠિરાદિભિર્ગાન્ધારીસમીપગમનમ્॥ 1 ॥ ગાન્ધારીં યુધિષ્ઠિરંશપ્તુકામાં વિજ્ઞાય પૂર્વમેવાગતેન વ્યાસેન ગાન્ધાર્યાઃ કોપાપનોદનમ્॥ 2 ॥Mahabharata - Strii Parva - Chapter Text
11-13-0 (65152)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ। 11-13-0x (5342)
ધૃતરાષ્ટ્રાભ્યનુજ્ઞાતાસ્તતસ્તે કુરુપુઙ્ગવાઃ।
અભ્યયુર્ભ્રાતરઃ સર્વે ગાન્ધારીં સહકેશવાઃ॥ 11-13-1 (65153)
તતો જ્ઞાત્વા હતામિત્રં ધર્મરાજં યુધિષ્ઠિરમ્।
ગાન્ધારી પુત્રશોકાર્તા શપ્તુમૈચ્છદનિન્દિતા॥ 11-13-2 (65154)
તસ્યાઃ પાપમભિપ્રાયં વિદિત્વા પાણ્ડવાન્પ્રતિ।
ઋષિર્ગન્ધવતીપુત્રઃ પ્રાગેવ સમબુધ્યત॥ 11-13-3 (65155)
સ ગઙ્ગાયામુપસ્પૃશ્ય બ્રહ્મર્ષિઃ પ્રયતઃ શુચિઃ।
તં દેશમુપસંપેદે પારાશર્યો મનોજવઃ॥ 11-13-4 (65156)
દિવ્યેન ચક્ષુષા જ્ઞાત્વા મનસાઽનુદ્ધતેન ચ।
સર્વપ્રાણભૃતાં ભાવં સતતં સ તુ બૃધ્યતિ॥ 11-13-5 (65157)
સ સ્નુષામબ્રવીત્કાલે કલ્યાણાનિ મહાતપાઃ।
શાપકાલમવાક્ષિપ્ય શમકાલમુદીરયન્॥ 11-13-6 (65158)
ન કોપઃ પાણ્ડવે કાર્યો ગાન્ધારિ શમમાપ્નુહિ।
રજો નિગૃહ્યતાં ચૈવ શૃણુ ચેદં વચો મમ॥ 11-13-7 (65159)
પુરોક્તા યુદ્ધકાલે ત્વં પુત્રેણ જયમિચ્છતા।
જયમાશાસ્વ મે માતર્યુધ્યમાનસ્ય શત્રુભિઃ॥ 11-13-8 (65160)
સા તથા યાચ્યમાના ત્વં યુદ્ધકાલે જયૈષિણા।
ઉક્તવત્યસિ કલ્યાણિ યતો ધર્મસ્તતો જયઃ॥ 11-13-9 (65161)
વાચાઽપ્યતીતે મા ક્રોધે મનઃ કુરુ યશસ્વિનિ।
સ્મરામિ ભાષમાણાં હિ ત્વામહં સત્યવાદિનીમ્॥ 11-13-10 (65162)
વિગ્રહે તુમુલે રાજ્ઞાં ગત્વા પરમસંશયમ્।
જિતં પાણ્ડુસુતૈર્યુદ્ધે નૂનં ધર્મસ્તતોઽધિકઃ॥ 11-13-11 (65163)
ક્ષમાશીલા પુરા ભૂત્વા સાઽદ્ય ન ક્ષમસે કથમ્।
અધર્મે જહિ ધર્મજ્ઞે યતો ધર્મસ્તતો જયઃ॥ 11-13-12 (65164)
સા ત્વં ધર્મં પરિસ્મૃત્ય વાચં ચોક્તાં મનસ્વિની।
કોપં સંયચ્છ ગાન્ધારિ પાણ્ડવેષુ સુતેષુ તે॥ 11-13-13 (65165)
ગાન્ધાર્યુવાચ। 11-13-14x (5343)
ભગવન્નાભ્યસૂયામિ નૈતાનિચ્છામિ નશ્યતઃ।
પુત્રશોકેન તુ બલાન્મનો વિહ્વલતીવ મે॥ 11-13-14 (65166)
યથૈવ કુન્ત્યા કૌન્તેયા રક્ષિતવ્યાસ્તથા મયા।
તથૈવ ધૃતરાષ્ટ્રેણ રક્ષિતવ્યા યથા ત્વયા॥ 11-13-15 (65167)
દુઃશાસનાપરાધેન શકુનેઃ સૌબલસ્ય ચ।
કર્ણદુર્યોધનાભ્યાં ચ કૃતોઽયં કૃરુસંક્ષયઃ॥ 11-13-16 (65168)
નાપરાધ્યતિ બીભત્સુર્ન ચ પાર્થો વૃકોદરઃ।
નકુલઃ સદેવશ્ચ નૈવ રાજા યુધિષ્ઠિરઃ॥ 11-13-17 (65169)
યુધ્યમાના હિ કૌરવ્યાઃ કૃતમામાઃ પરસ્પરમ્।
નિહતાઃ સહિતાશ્ચાન્યૈસ્તત્ર નાસ્ત્યપ્રિયં મમ॥ 11-13-18 (65170)
કિં તુ કર્માકરોદ્ભીમો વાસુદેવસ્ય પશ્યતઃ।
દુર્યોધનં સમાહૂય ગદાયુર્દ્ધ મહામનાઃ॥ 11-13-19 (65171)
શિક્ષયાઽભ્યધિકં જ્ઞાત્વા ચરન્તં બહુધા રણે।
અધો નાભ્યાઃ પ્રહૃતવાંસ્તન્મે કોપમવર્ધયત્॥ 11-13-20 (65172)
કથં નુ ધર્મં ધર્મજ્ઞાઃ સમુદ્દિષ્ટં મહાત્મભિઃ।
ત્યજેયુરાહવે શૂરાઃ પ્રાણહેતોઃ કથઞ્ચનઃ॥ ॥ 11-13-21 (65173)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે સ્ત્રીપર્વણિ જલપ્રદાનિકપર્વણિ ત્રયોદશોઽધ્યાયઃ॥ 13 ॥
Mahabharata - Strii Parva - Chapter Footnotes
11-13-10 ન ચાપ્યતીતાં ગાન્ધારિ વાચં તે વિતથામહમ્। સ્મરામિતોષમાણાયાસ્તથા પ્રણિહિતા હ્યસિ ઇતિ ઝ.પાઠે અસ્ય એનં દુર્યોધનં તોષમાણાયા આશીર્વચનેન તોષયન્ત્યાસ્તે તવ તાં તાં વાચં વિતથાં ન સ્મરામીત્યન્વયઃ॥ 11-13-13 સા ત્વં ધર્મ પરિત્યજ્ય વાચા ચોક્ત્વા મનસ્વિનિ। ઇચિ છ.ટ.પાઠઃ॥ 11-13-18 કૃતમાનાઃ કૃતાહકારાઃ॥ 11-13-13 ત્રયોદશોઽધ્યાયઃ॥સ્ત્રીપર્વ - અધ્યાય 014
॥ શ્રીઃ ॥
11.14. અધ્યાયઃ 014
Mahabharata - Strii Parva - Chapter Topics
ભીમગાન્ધારીસંવાદઃ॥ 1 ॥Mahabharata - Strii Parva - Chapter Text
11-14-0 (65174)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ। 11-14-0x (5344)
તચ્છ્રુત્વા વચનં તસ્યા ભીમસેનોઽથ ભીતવત્।
ગાન્ધારીં પ્રત્યુવાચેદં વચઃ સાનુનયં તદા॥ 11-14-1 (65175)
અધર્મો યદિ વા ધર્મસ્ત્રાસાત્તત્ર મયા કૃતઃ।
આત્માનં ત્રાતુકામેન તન્મે ત્વં ક્ષન્તુમર્હસિ॥ 11-14-2 (65176)
ન હિ યુદ્ધેન પુત્રસ્તે ધર્મેણ સ મહાબલઃ।
દુઃશક્યઃ કેનચિદ્ધર્તુમતો વિષમમાચરમ્॥ 11-14-3 (65177)
અધર્મેણ જિતઃ પૂર્વં તેન ચાપિ યુધિષ્ઠિરઃ।
નિકૃતાશ્ચ સદૈવ સ્મ તો વિષમમાચરમ્॥ 11-14-4 (65178)
સૈન્યસ્યૈકોઽવશિષ્ટોઽયં ગદાયુદ્ધે ચ વીર્યવાન્।
ન ત્યક્ષ્યતિ હૃતં રાજ્યમિતિ વૈ તત્કૃતં મયા॥ 11-14-5 (65179)
એકપત્નીં ચ પાશ્ચાલીમેકવસ્ત્રાં રજસ્વલામ્।
ભવત્યા વિદિતં સર્વમુક્તવાન્યત્સુતસ્તવ॥ 11-14-6 (65180)
સુયોધનં ત્વસંહૃત્ય ન શક્યા ભૂઃ સસાગરા।
કેવલા ભોક્તુમસ્માભિરતશ્ચૈતત્કૃતં મયા॥ 11-14-7 (65181)
તચ્ચાપ્યપ્રિયમસ્માકં પુત્રસ્તે સમુપાચરત્।
દ્રૌપદ્યા યત્સભામધ્યે સવ્યમૂરુમદર્શયત્॥ 11-14-8 (65182)
તત્રૈવ વધ્યઃ સોઽસ્માકં દુરાચારોઽપ્બ તે સુતઃ।
ધર્મરાજાજ્ઞયા ચૈવ સ્થિતાઃ સ્મ સમયે પુરા॥ 11-14-9 (65183)
વૈરમુદ્દીપિતં રાજ્ઞિ પુત્રેણ તવ યન્મહત્।
ક્લેશિતાશ્ચ વને નિત્યં તત એતત્કૃતં મયા॥ 11-14-10 (65184)
વૈરસ્યાસ્ય ગતાઃ પારં હત્વા દુર્યોધનં રણે।
રાજ્યં યુધિષ્ઠિરે પ્રાપ્તે વયં ચ ગતમન્યવઃ॥ 11-14-11 (65185)
ગાન્ધાર્યુવાચ। 11-14-12x (5345)
ન તસ્યૈવં વધસ્તાત યં પ્રશંસસિ મે સુતમ્।
કૃતવાંશ્ચાપિ તત્સર્વં યદિદં ભાષસે મયિ॥ 11-14-12 (65186)
હતાશ્વે નકુલે યત્તુ વૃષસેનેન ભારત।
અપિબઃ શોણિતં સઙ્ખ્યે દુઃશાસનશરીરજમ્॥ 11-14-13 (65187)
સદ્ભિર્વિગર્હિતં ઘોરમનાર્યજનસેવિતમ્।
ક્રૂરં કર્માકૃથાસ્તસ્માત્તદયુક્તં વૃકોદર॥ 11-14-14 (65188)
ભીમ ઉવાચ। 11-14-15x (5346)
હતાશ્વં નકુલં દૃષ્ટ્વા વૃષસેનેન સંયુગે।
શત્રૂણાં તુ પ્રહૃષ્ટાનાં ત્રાસઃ સઞ્જનિતો મયા॥ 11-14-15 (65189)
`સ પ્રતિજ્ઞામકરવં પિબામ્યસૃગરેરિતિ'।
રુધિરં નાતિચક્રામ દન્તોષ્ઠાદમ્બ મા શુચઃ॥ 11-14-16 (65190)
[અન્યસ્યાપિ ન પાતવ્યં રુધિરં કિંપુનઃ સ્વકમ્।
યથૈવાત્મા તથા ભ્રાતા વિશેષો નાસ્તિ કશ્ચન॥ 11-14-17 (65191)
વૈવસ્તિતો હિ તદ્વેદ યથાવત્કુલનન્દિનિ।
મા કૃથા હૃદિ તન્માતર્ન તત્પીતં મયાઽનધે॥ 11-14-18 (65192)
કેશપક્ષપરામર્શે દ્રૌપદ્યા દ્યૂતકારિતે।
ક્રોધાદ્યદબ્રવં ચાહં તચ્ચ મે હૃદિ વર્તતે॥ 11-14-19 (65193)
ક્ષત્રધર્માચ્ચ્યુતો રાજ્ઞિ ભવેયં શાશ્વતીઃ સમાઃ।
પ્રતિજ્ઞાં તામનિસ્તીર્ય તતસ્તત્કૃતવાનહમ્॥ 11-14-20 (65194)
અનિગૃહ્ય પુરા પુત્રાનસ્મસ્વનપકારિષુ।
ન મમાર્હસિ કલ્યાણિ દોષેણ પરિશઙ્કિતુમ્॥ 11-14-21 (65195)
ગાન્ધાર્યુવાચ। 11-14-22x (5347)
વૃદ્ધસ્યાસ્ય શતં પુત્રાન્નિઘ્નંસ્ત્વમપરાજિતઃ।
કસ્માનાશેષયઃ કઞ્ચિદ્યેનાલ્પમપરાધિતમ્॥ 11-14-22 (65196)
સન્તાનમાવયોસ્તાત વૃદ્ધયોર્હૃતરાજ્યયોઃ।
નાશેષયઃ કથં યષ્ટિમેકાં વૃદ્ધયુગસ્ય વૈ॥ 11-14-23 (65197)
શેષે હ્યવસ્થિતે તાત પુત્રાણામલ્પકેઽપિ ચ।
મન્દદુઃખં ભવેદદ્ય યદિ ત્વં ધર્મમાચરેઃ॥ ॥ 11-14-24 (65198)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે સ્ત્રીપર્વણિ જલપ્રદાનિકપર્વણિ ચતુર્દશોઽધ્યાયઃ॥ 14 ॥
Mahabharata - Strii Parva - Chapter Footnotes
11-14-6 ઉક્તવાન્ નહિ તે પતયઃ સન્તીત્યાદિ। રાજપુત્રીં ચ પાઞ્ચલીમિતિ ઝ.પાઠઃ॥ 11-14-14 ચતુર્દશોઽધ્યાયઃ॥સ્ત્રીપર્વ - અધ્યાય 015
॥ શ્રીઃ ॥
11.15. અધ્યાયઃ 015
Mahabharata - Strii Parva - Chapter Topics
યુધિષ્ઠિરાદિભિર્ગાન્ધારીકુન્ત્યોરભિવાદનમ્॥ 1 ॥ સકુન્ત્યા ગાન્ધાર્યા દ્રૌપદીસમાશ્વાસનમ્॥ 2 ॥Mahabharata - Strii Parva - Chapter Text
11-15-0 (65199)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ। 11-15-0x (5348)
તમેવમુક્ત્વા ગાન્ધારી યુધિષ્ઠિરમપૃચ્છત।
ક્વ સ રાજેતિ સક્રોધા પુત્રપૌત્રવધાર્દિતા॥ 11-15-1 (65200)
તામભ્યગચ્છત્કૌન્તેયો વેપમાનઃ કૃતાઞ્જલિઃ।
યુધિષ્ઠિરસ્તુ ગાન્ધારીં મધુરં વાક્યમબ્રવીત્॥ 11-15-2 (65201)
પુત્રહન્તા નૃશંસોઽહં તવ દેવિ યુધિષ્ઠિરઃ।
શાપાર્હઃ પૃથિવીનાશે હેતુભૂતઃ શપસ્વ મામ્॥ 11-15-3 (65202)
નહિ મે જીવિતેનાર્થો ન રાજ્યેન સુખેન વા।
તાદૃશાન્સુહૃદો હત્વા પ્રમૂઢસ્ય સુહૃદ્દ્રુહઃ॥ 11-15-4 (65203)
તમેવંવાદિનં ભીતં સન્નિકર્ષાગતં તદા।
નોવાચ કિઞ્ચિદ્ગાન્ધારી નિઃશ્વાસપરમા નૃપ॥ 11-15-5 (65204)
તસ્માવનતદેહસ્ય પાદયોર્નિપતિષ્યતઃ।
યુધિષ્ઠિરસ્ય નૃપતેર્ધર્મજ્ઞા દીર્ઘદર્શિની॥ 11-15-6 (65205)
અઙ્ગુલ્યગ્રાણિ દદૃશે દેવી પટ્ટાન્તરેણ સા।
તતઃ સ કુનખીભૂતો દર્શનીયનખો નૃપઃ॥ 11-15-7 (65206)
તં દૃષ્ટ્વા ચાર્જુનોઽગચ્છદ્વાસુદેવસ્ય પૃષ્ઠતઃ॥ 11-15-8 (65207)
એવં સઞ્ચેષ્ટમાનાંસ્તાનિતશ્ચેતશ્ચ ભારત।
ગાન્ધારી વિગતક્રોધા સાંત્વયામાસ માતૃવત્॥ 11-15-9 (65208)
તે પાણ્ડવા અનુજ્ઞાતા માતરં વીતમત્સરાઃ।
અભ્યગચ્છન્ત સહિતાઃ પૃથાં પૃથુવલક્ષસઃ॥ 11-15-10 (65209)
ચિરસ્ય દૃષ્ટ્વા પુત્રાન્સા પુત્રાધિભિરભિપ્લુતા।
બાષ્પમાહારયદ્દેવી વસ્ત્રેણાવૃત્ય વૈ મુખમ્॥ 11-15-11 (65210)
તતો બાષ્પં સમુત્સૃજ્ય સહ પુત્રૈસ્તદા પૃથા।
અપશ્યદેનાઞ્શસ્ત્રૌઘૈર્બહુધા પરિવિક્ષતાન્॥ 11-15-12 (65211)
સા તાનેકૈકશઃ પુત્રાન્સંસ્પૃશન્તી પુનઃપુનઃ।
અન્વશોચત દુઃખાર્તા દ્રૌપદીં નિહતાત્મજામ્।
રુદન્તીમથ પાઞ્ચાલીં દદર્શ પતિતાં ભુવિ॥ 11-15-13 (65212)
દ્રૌપદ્યુવાચ। 11-15-14x (5349)
આર્યે પૌત્રાસ્તુ તે સર્વે સૌભદ્રસહિતા ગતાઃ।
ન ત્વાં તેઽદ્યાભિગચ્છન્તિ ચિરં દૃષ્ટ્વા અનિન્દિતે।
કિન્નુ રાજ્યેન મે કાર્યં વિહીનાયાઃ સુતૈર્વરૈઃ॥ 11-15-14 (65213)
તાં સમાશ્વાસયામાસ પૃથા પૃથલલોચના।
ઉત્થાપ્યાઙ્કેન સુદતીં રુદતીં શોકકર્શિતામ્॥ 11-15-15 (65214)
તયૈવ સહિતા ચાપિ પુત્રૈરનુગતા પૃથા।
અભ્યગચ્છત ગાન્ધારીમાર્તામાર્તતરા સ્વયમ્॥ 11-15-16 (65215)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ। 11-15-17x (5350)
તામુવાચાથ ગાન્ધારી સહ કુન્ત્યા યશસ્વિનીમ્।
મૈવં પુત્રીતિ શોકાર્તા પશ્ય મામપિ દુઃખિતાં॥ 11-15-17 (65216)
મન્યે લોકવિનાશોઽયં કાલપર્યાયનોદિતઃ।
અવશ્યભાવી સમ્પ્રાપ્તઃ સ્વભાવાદ્રોમહર્ષણઃ॥ 11-15-18 (65217)
ઇદં તત્સમનુપ્રાપ્તં વિદુરસ્ય વચો મહત્।
અસિદ્ધાનુનયે કૃષ્ણે યદુવાચ મહામતિઃ॥ 11-15-19 (65218)
તસ્મિન્નપરિહાર્યેઽર્થે વ્યતીતે ચ વિશેષતઃ।
મા શુચો ન હિ શોચ્યાસ્તે સઙ્ગ્રામે નિધનં ગતાઃ॥ 11-15-20 (65219)
યથૈવાહં તથૈવ ત્વં કો વામાશ્વાસયિષ્યતિ।
મમૈવ હ્યપરાધેન કુલમગ્ર્યં વિનાશિતમ્॥ ॥ 11-15-21 (65220)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે સ્ત્રીપર્વણિ જલપ્રદાનિકપર્વણિ પઞ્ચદશોઽધ્યાયઃ॥ 15 ॥
Mahabharata - Strii Parva - Chapter Footnotes
11-15-7 કુનખીભૂતો હસ્તદેશ ઇતિ શેષઃ॥ 11-15-14 આર્યે પૌત્રા હતાઃ સર્વે ઇતિ ક.છ.પાઠઃ॥ 11-15-21 વાં આવામ્॥ 11-15-15 પઞ્ચદશોઽધ્યાયઃ॥સ્ત્રીપર્વ - અધ્યાય 016
॥ શ્રીઃ ॥
11.16. અધ્યાયઃ 016
Mahabharata - Strii Parva - Chapter Topics
ગાન્ધાર્યા વ્યાસપ્રસાદલબ્ધદિવ્યચક્ષુષા રણાઙ્કણદર્શંનમ્॥ 1 ॥ ધૃતરાષ્ટ્રયુધિષ્ઠિરાદીનાં સ્ત્રીભિઃ સહ રણભૂમિપ્રવેશઃ॥ 2 ॥ સ્ત્રીણાં વિલાપઃ॥ 3 ॥ ગાન્ધાર્યા કૃષ્ણાય વિલપત્સ્નુષાદિપ્રદર્શનમ્॥ 4 ॥Mahabharata - Strii Parva - Chapter Text
11-16-0 (65221)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ। 11-16-0x (5351)
એવમુક્ત્વા તુ ગાન્ધારી કુરૂણામવકર્તનમ્।
અપશ્યત્તત્ર તિષ્ઠન્તી સર્વં તત્ર યથાસ્થિતમ્॥ 11-16-1 (65222)
પતિવ્રતા મહાભાગા સમાનવ્રતચારિણી।
ઉગ્રેણ તપસા યુક્તા સતતં સત્યવાદિની॥ 11-16-2 (65223)
વરદાનેન કૃષ્ણસ્ય મહર્ષેઃ પુણ્યકર્મણઃ।
દિવ્યજ્ઞાનબલોપેતા વિવિધં પર્યદેવયત્॥ 11-16-3 (65224)
દદર્શ સા બુદ્ધિમતી દૂરાદપિ યથાઽન્તિકે।
રણાજિરં તદ્વીરાણામદ્ભુતં રોમહર્ષણમ્॥ 11-16-4 (65225)
અસ્થિકેશવસાકીર્ણં શોણિતૌઘપરિપ્લુતમ્।
શરીરૈર્બહુસાહસ્રૈર્વિનિકીર્ણં સમન્તતઃ॥ 11-16-5 (65226)
ગજાશ્વરથયોધાનામાવૃતં રુધિરાવિલૈઃ।
શરીરૈરશિરસ્કૈશ્ચ વિદેહૈશ્ચ શિરોગણૈઃ॥ 11-16-6 (65227)
ગજાશ્વનરવીરાણાં નિઃસત્વૈરભિસંવૃતમ્।
સૃગાલવલગોમાયુકઙ્કકાકનિષેવિતમ્॥ 11-16-7 (65228)
રક્ષસાં પુરુષાદાના મોદનં કુરરાકુલમ્।
અશિવાભિઃ શિવાભિશ્ચ નાદિતં ગૃધ્રસેવિતમ્॥ 11-16-8 (65229)
તતો વ્યાસાભ્યનુજ્ઞાતો ધૃતરાષ્ટ્રો મહીપતિઃ।
પાણ્ડુપુત્રાશ્ચ તે સર્વે યુધિષ્ઠિરપુરોગમાઃ॥ 11-16-9 (65230)
વાસુદેવં પુરસ્કૃત્ય હતબન્ધું ચ પાર્થિવમ્।
કુરુસ્ત્રિયઃ સમાદાય જગ્મુરાયોધનં પ્રતિ॥ 11-16-10 (65231)
સમાસાદ્ય કુરુક્ષેત્રં તાઃ સ્ત્રિયો નિહતેશ્વરાઃ।
અપશ્યન્ત હતાંસ્તત્ર પુત્રાન્ભ્રાતૄન્પિતૄન્પતીન્॥ 11-16-11 (65232)
ક્રવ્યાદૈર્ભક્ષ્યમાણાંશ્ચ ગોમાયુવલવાયસૈઃ।
ભૂતૈઃ પિશાચૈ રક્ષોભિર્વિવિધૈશ્ચ નિશાચરૈઃ॥ 11-16-12 (65233)
રુદ્રાક્રીડનિભં દૃષ્ટ્વા તદા વિશસનં સ્ત્રિયઃ।
કુરર્ય ઇવ શોકાર્તા વિક્રોશન્ત્યો નિપેતિરે॥ 11-16-13 (65234)
અદૃષ્ટપૂર્વં પશન્ત્યો દુઃખાર્તા ભરતસ્ત્રિયઃ।
શરીરેષુ સ્ખલન્ત્યશ્ચ ન્યપતંશ્ચ પરાસુવત્॥ 11-16-14 (65235)
શ્રાન્તાનાં ચાપ્યનાથાનાં ક્રન્દન્તીનાં ભૃશં તદા।
પાઞ્ચાલકુરુયોષાણાં કૃપણં તદભૂન્મહત્॥ 11-16-15 (65236)
દુઃખોપહતચિત્તાભિઃ સમન્તાદનુનાદિતમ્।
દૃષ્ટ્વાઽઽયોધનમત્યુગ્રં ધર્મજ્ઞા સુબલાત્મજા॥ 11-16-16 (65237)
તતઃ સા પુણ્ડરીકાક્ષમામન્ત્ર્ય પુરુષોત્તમમ્।
કુરૂણાં વૈશમં દૃષ્ટ્વા ઇદં વચનમબ્રવીત્॥ 11-16-17 (65238)
પશ્યૈતાઃ પુણ્ડરીકાક્ષ સ્નુષા મે નિહતેશ્વરાઃ।
પ્રકીર્ણકેશાઃ ક્રોશન્તીઃ કુરરીરિવ માધવ॥ 11-16-18 (65239)
અમૂસ્ત્વભિસમાગમ્ય સ્મરન્ત્યો ભરતર્ષભાન્।
પૃથગેવાનુપદ્યન્તે પુત્રાન્ભ્રાતૄન્પિતૄન્પતીન્॥ 11-16-19 (65240)
વીરસૂભિર્મહાબાહો હતપુત્રાભિરાવૃતમ્।
ક્વચિચ્ચ વીરપત્નીભિર્હતવીરાભિરાવૃતમ્॥ 11-16-20 (65241)
શોભિતં પુરુષવ્યાઘ્રૈઃ કર્ણભીષ્માભિમન્યુભિઃ।
દ્રોણદ્રુપદશલ્યૈશ્ચ જ્વલદ્ભિરિવ પાવકૈઃ॥ 11-16-21 (65242)
કાઞ્ચનૈઃ કવચૈર્નિષ્કૈર્મણિભિશ્ચ મહાધનૈઃ।
અદ્ભુતૈર્હસ્તકેયૂરૈઃ સ્રગ્ભિશ્ચ સમલંકૃતમ્॥ 11-16-22 (65243)
વીરબાહુવિસૃષ્ટાભિઃ શક્તિભિઃ પરિઘૈરપિ।
ખઙ્ગૈશ્ચ વિવિધૈસ્તીક્ષ્ણૈઃ સશરૈશ્ચ શરાસનૈઃ॥ 11-16-23 (65244)
ક્રવ્યાદસઙ્ઘૈર્મુદિતૈસ્તિષ્ઠદ્ભિઃ સહિતૈઃ ક્વચિત્।
ક્વચિદાક્રીડમાનૈશ્ચ શયાનૈશ્ચાપરૈઃ ક્વચિત્॥ 11-16-24 (65245)
એતદેવંવિધં વીર સમ્પશ્યાયોધનં વિભો।
`ત્વયા તુ શ્રાવિતં કર્મ પુષ્કરાક્ષ મહાદ્યુતે'।
પશ્યમાના હિ દહ્યામિ શોકેનાહં જનાર્દન॥ 11-16-25 (65246)
પાઞ્ચાલાનાં કુરૂણાં ચ વિનાશં મધુસૂદન।
પઞ્ચાનામપિ ભૂતાનામહં વધમચિન્તયમ્॥ 11-16-26 (65247)
તાન્સુપર્ણાશ્ચ ગૃધ્રાશ્ચ કર્ષયન્ત્યસૃગુક્ષિતાન્।
વિગૃહ્ય ચરણૈર્ગૃધ્રા ભક્ષયન્તિ સહસ્રશઃ॥ 11-16-27 (65248)
જયદ્રથસ્ય કર્ણસ્ય તથૈવ દ્રોમભીષ્મયોઃ।
અભિમન્યોર્વિનાશં ચ કશ્ચિન્તયિતુમર્હતિ॥ 11-16-28 (65249)
અવધ્યકલ્પાન્નિહતાન્ગતસત્વાનચેતસઃ।
ગૃધ્રકઙ્કવલશ્યેનશ્વસૃગાલસમાવૃતાન્॥ 11-16-29 (65250)
અમર્ષવશમાપન્નાન્દુર્યોધનવશે સ્થિતાન્।
પશ્યેમાન્પુરુષવ્યાઘ્રાન્સંશાન્તાન્પાવકાનિવ ॥ 11-16-30 (65251)
શયનાન્યુચિતાઃ સર્વે મૃદૂનિ વિમલાનિ ચ।
વિપન્નાસ્તેઽદ્ય વસુધાં વિવૃતામધિશેરતે॥ 11-16-31 (65252)
બન્દિભિઃ સતતં કાલે સ્તુવદ્ભિરભિનન્દિતાઃ।
શિવાનામશિવા ઘોરાઃ શૃણ્વન્તિ વિવિધા ગિરઃ॥ 11-16-32 (65253)
યે પુરા શેરતે વીરાઃ શયનેષુ યશસ્વિનઃ।
ચન્દનાગુરુદિગ્ધાઙ્ગાસ્તેઽદ્ય પાંસુષુ શેરતે॥ 11-16-33 (65254)
તેષામાભરણાન્યેતે ગૃઘ્રગોમાયુવાયસાઃ।
આક્ષિપન્તિ શિવા ઘોરા વિનદન્ત્યઃ પુનઃ પુનઃ॥ 11-16-34 (65255)
બાણાન્વનિનિશિતાન્પીતાન્નિસ્ત્રિંશાન્વિમલા ગદાઃ।
યુદ્ધાભિમાનિનઃ સર્વે જીવન્ત ઇવ બિભ્રતિ॥ 11-16-35 (65256)
સુરૂપવર્ણા બહવઃ ક્રવ્યાદૈરવઘટ્ટિતાઃ।
ઋષભપ્રતિરૂપાક્ષાઃ શેરતે ચ સહસ્રશઃ॥ 11-16-36 (65257)
અપરે પુનરાલિઙ્ગ્ય ગદાઃ પરિઘબાહવઃ।
શેરતેઽભિમુખાઃ શૂરા દયિતા ઇવ યોષિતઃ॥ 11-16-37 (65258)
બિભ્રતઃ કવચાન્યન્યે વિમલાન્યાયુધાનિ ચ।
ન ધર્ષયન્તિ ક્રવ્યાદા જીવન્તીતિ જનાર્દન॥ 11-16-38 (65259)
ક્રવ્યાદૈઃ કૃષ્યમાણાનામપરેષાં મહાત્મનામ્।
શાતકૌમ્ભ્યઃ સ્રજશ્ચિત્રા વિપ્રકીર્ણાઃ સમન્તતઃ॥ 11-16-39 (65260)
એતે ગોમાયવો ભીમા નિહતાનાં યશસ્વિનામ્।
કણ્ઠાન્તરગતાન્હારાનાક્ષિપન્તિ સહસ્રશઃ॥ 11-16-40 (65261)
સર્વેષ્વપરરાત્રેષુ યાનવન્દન્ત બન્દિનઃ।
સ્તુતિભિશ્ચ પરાર્ધ્યાભિરુપચારૈશ્ચ શિક્ષિતાઃ॥ 11-16-41 (65262)
તાનદ્ય પરિદેવન્તિ દુઃખાર્તા પરમાઙ્ગનાઃ।
કૃપણા વૃષ્ણિશાર્દૂલ દુઃખશોકાર્દિતા ભૃશમ્॥ 11-16-42 (65263)
રક્તોત્પલવનાનીવ વિભાન્તિ રુચિરાણિ ચ।
મુખાનિ પરમસ્ત્રીણાં પરિશુષ્કાણિ કેશવ॥ 11-16-43 (65264)
રુદિત્વા વિરતા હ્યેતા ધ્યાયન્ત્યઃ સપરિક્લમાઃ।
કુરુસ્ત્રિયોઽભિગચ્છન્તિ તેન તેનૈવ દુઃખિતાઃ॥ 11-16-44 (65265)
એતાન્યાદિત્યવર્ણાનિ તપમીયનિભાનિ ચ।
પશ્ય રોદનતામ્રાણિ વક્ત્રાણિ કુરુયોષિતામ્॥ 11-16-45 (65266)
શ્યામાનાં વરવર્ણાનાં ગૌરીણામેકવાસસામ્।
દુર્યોધનવરસ્ત્રીણાં પશ્ય વૃન્દાનિ કેશવ॥ 11-16-46 (65267)
આસામપરિપૂર્ણાર્થં નિશમ્ય પરિદેવિતમ્।
ઇતરેરસઙ્ક્રન્દાન્ન વિજાનન્તિ યોષિતઃ॥ 11-16-47 (65268)
એતા દીર્ઘમિવોચ્છ્વસ્ય વિક્રુશ્ય ચ વિલપ્ય ચ।
વિસ્પન્દમાના દુઃખેન વીરા જહતિ જીવિતમ્॥ 11-16-48 (65269)
બહ્વ્યો દૃષ્ટ્વ શરીરાણિ ક્રોશન્તિ વિલપન્તિ ચ।
પાણિભિશ્ચાપરા ઘ્નન્તિ શિરાંસિ મૃદુપાણયઃ॥ 11-16-49 (65270)
શિરોભિઃ પતિતૈર્હસ્તૈઃ સર્વાઙ્ગૈઃ ખણ્ડશઃ કૃતૈઃ।
ઇતરેતસમ્પૃક્તૈરાકીર્ણા ભાતિ મેદિની॥ 11-16-50 (65271)
વિશિરસ્કાનથો કાયાન્દૃષ્ટ્વા હ્યેતાનનિન્દિતાન્।
મુહ્યન્ત્યનુચિતા નાર્યો વિદેહાનિ શિરાંસિ ચ॥ 11-16-51 (65272)
શિરઃ કાયેન સન્ધાય પ્રેક્ષમાણા વિચેતસઃ।
અપશ્યન્ત્યોઽપરં તત્ર નેદમસ્યેઽતિ દુઃખિતાઃ॥ 11-16-52 (65273)
બાહૂરુચરણાનન્યાન્વિશિખોન્મથિતાન્પૃથક્।
સન્દધત્યોઽસુખાવિષ્ટા મૂર્છન્ત્યેતાઃ પુનઃપુનઃ॥ 11-16-53 (65274)
ઉત્કૃત્તશિરસશ્ચાન્યાન્વિજગ્ધાન્મૃગપક્ષિભિઃ।
દૃષ્ટ્વા કાશ્ચિન્ન જાનન્તિ ભર્તૄન્ભરતયોષિતઃ॥ 11-16-54 (65275)
પાણિભિશ્ચાપરા ઘ્નન્તિ શિરાંસિ મધુસૂદન।
પ્રેક્ષ્ય ભ્રાતૄન્પિતૄન્પુત્રાન્પતીંશ્ચ નિહતાન્પરૈઃ॥ 11-16-55 (65276)
બાહુભિશ્ચ સખઙ્ગૈશ્ચ શિરોભિશ્ચ સકુણ્ડલૈઃ।
અગમ્યકલ્પા પૃથિવી માંસશોણિતકર્દમા।
બભૂવ ભરતશ્રેષ્ઠ પ્રાણિભિર્ગતજીવિતૈઃ॥ 11-16-56 (65277)
ન દુઃખેષૂચિતાઃ પૂર્વં દુઃખં ગાહન્ત્યનિન્દિતાઃ।
ભ્રાતૃભિઃ પતિભિઃ પુત્રૈરુપાકીર્ણાં વસુન્ધરામ્॥ 11-16-57 (65278)
યૂથાનીવ કિશોરીણાં સુકેશીનાં જનાર્દન।
સ્નુષાણાં ધૃતરાષ્ટ્રસ્ય પશ્ય વૃન્દાન્યનેકશઃ॥ 11-16-58 (65279)
ઇતો દુઃખતરં કિન્નુ કેશવ પ્રતિભાતિ મે।
યદિમાઃ કુર્વતે સર્વા રવમુચ્ચાવચં સ્ત્રિયઃ॥ 11-16-59 (65280)
નૂનમાચરિતં પાપં મયા પૂર્વેષુ જન્મસુ।
યા પશ્યામિ હતાન્પુત્રાન્પૌત્રાન્ભ્રાતૃંશ્ચ માધવ॥ 11-16-60 (65281)
એવમાર્તા વિલપતી સમાભાષ્ય જનાર્દનમ્।
ગાન્ધારી પુત્રશોકાર્તા દ્વદર્શ નિહતં સુતમ્॥ ॥ 11-16-61 (65282)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે સ્ત્રીપર્વણિ સ્ત્રીવિલાપપર્વણિ ષોડશોઽધ્યાયઃ॥ 16 ॥
Mahabharata - Strii Parva - Chapter Footnotes
11-16-1 અવકર્તનં યુદ્ધસ્થાનમ્। સર્વં દિવ્યેન ચક્ષુષેતિ ઝ.પાઠઃ॥ 11-16-26 પઞ્ચાનાં ભૂતાનાં પૃથિવ્યાદીનામ્। કુરુપાઞ્ચાલવધાત્કૃત્સ્નં પાઞ્ચભૌતિકં જગન્નષ્ટમિતિ ભાવઃ॥ 11-16-31 xxxxxxર્યેતિ શેષઃ॥ 11-16-48 એતાઃ શોચન્તીરભિલક્ષ્યેતિ શેષઃ॥ 11-16-54 વિજગ્ધાન્ભક્ષિતાન્॥ 11-16-16 ષોડશોઽધ્યાયઃ॥સ્ત્રીપર્વ - અધ્યાય 017
॥ શ્રીઃ ॥
11.17. અધ્યાયઃ 017
Mahabharata - Strii Parva - Chapter Topics
ગાન્ધાર્યા દુર્યોધનમાલિઙ્ગ્ય પરિદેવનમ્॥ 1 ॥Mahabharata - Strii Parva - Chapter Text
11-17-0 (65283)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ। 11-17-0x (5352)
દુર્યોધનં હતં દૃષ્ટ્વા ગાન્ધારી શોકકર્શિતા।
સહસા ન્યપતદ્ભૂમૌ છિન્નેવ કદલી વને॥ 11-17-1 (65284)
સા તુ લબ્ધ્વા પુનઃ સંજ્ઞાં વિક્રુશ્ય ચ વિલપ્ય ચ।
દુર્યોધનમભિપ્રેક્ષ્ય શયાનં રુધિરોક્ષિતમ્॥ 11-17-2 (65285)
પરિષ્વજ્યાથ ગાન્ધારી કૃપણં પર્યદેવયત્।
હાહાપુત્રેતિ શોકાર્તા વિલલાપાકુલેન્દ્રિયા॥ 11-17-3 (65286)
સુગૂઢજત્રુ વિપુલં હારનિષ્કવિભૂષિતમ્।
વારિણા નેત્રજેનોરઃ સિઞ્ચન્તી શોકતાપિતા॥ 11-17-4 (65287)
સમીપસ્થં હૃષીકેશમિદ વચનમબ્રવીત્।
ઉપસ્થિતેઽસ્મિન્સઙ્ગ્રામે જ્ઞાતીનાં સંક્ષયે વિભો॥ 11-17-5 (65288)
મામયં પ્રાહ વાર્ષ્ણેય પ્રાઞ્ચલિર્નૃપસત્તમઃ।
અસ્મિઞ્જ્ઞાતિસમુદ્ધર્ષે જયમમ્બા બ્રવીતુ મે॥ 11-17-6 (65289)
ઇત્યુક્તે જાનતી સર્વમહં સ્વવ્યસનાગમમ્।
અબ્રુવં પુરુષવ્યાઘ્ર યતો ધર્મસ્તતો જયઃ॥ 11-17-7 (65290)
તથા તુ યુવ્યમાનસ્ત્વં સમ્પ્રગૃહ્ય સુપુત્રક।
ધ્રુવં શખજિતાઁલ્લોકાન્પ્રાપ્સ્યસ્યમરવત્પ્રભો॥ 11-17-8 (65291)
ઇત્યેવxxx પૂર્વં નૈવં શોચામિ વૈ પ્રભો।
ધૃતરાષ્ટ્રં તુ શોચામિ કૃપણં હતબાન્ધવમ્॥ 11-17-9 (65292)
અમર્વણં યુધાં શ્રેષ્ઠં કૃતાસ્ત્રં યુદ્ધદુર્મદમ્।
શયાનં વીરશયને પશ્ય માધવ મે સુતમ્॥ 11-17-10 (65293)
બોઽયં મૂર્ધાવસિક્તાનાયે યાતિ પરન્તપઃ।
સોઽવં પાંસુષુ શેતેઽદ્ય પઞ્ચ કાલસ્ય પર્યયમ્॥ 11-17-11 (65294)
દુવં દુર્યોધનો વીરો ગતિં ન સુલભાં ગતઃ।
તથા હ્યભિxxxx શેતે શયને વીરસેવિતે॥ 11-17-12 (65295)
યં પુરા પર્યુપાસીના સમયન્તિ વરસ્ત્રિયઃ।
સં વીરશયને સુપ્તં રમયન્ત્યશિવાઃ શિવાઃ॥ 11-17-13 (65296)
યં પુરા પર્યુપાસીના રમયન્તિ મહીક્ષિતઃ।
મહીતલસ્યં નિહતં ગૃધ્રાસ્તં પર્યુપાસતે॥ 11-17-14 (65297)
યં પુરા વ્યજનૈરમ્યૈરુપવીજન્તિ યોષિતઃ।
તમદ્ય પક્ષવ્યજનૈ રુપવીજન્તિ પક્ષિણઃ॥ 11-17-15 (65298)
એષ શેતે મહાબાહુર્બલવાન્સત્યવિક્રમઃ।
સિંહેનેવ દ્વિપઃ સઙ્ખ્યે ભીમસેનેન પાતિતઃ॥ 11-17-16 (65299)
પશ્ય દુર્યોધનં કૃષ્ણ શયાનં રુધિરોક્ષિતમ્।
નિહતં ભીમસેનેન ગદાં સમ્મૃજ્ય ભારત॥ 11-17-17 (65300)
અક્ષૌહિણીર્મહાબાહુર્દશ ચૈકાં ચ કેશવ।
આનયદ્યઃ પુરા સઙ્ખ્યે સોઽનયાન્નિધનં ગતઃ॥ 11-17-18 (65301)
એષ દુર્યોધનઃ શેતે મહેષ્વાસો મહાબલઃ।
શાર્દૂલ ઇવ સિંહેન ભીમસેનેન પાતિતઃ॥ 11-17-19 (65302)
વિદુરં હ્યવમત્યૈષ પિતરં ચૈવ મન્દભાક્।
બાલો વૃદ્ધાવમાનેન મન્દો મૃત્યુવશં ગતઃ॥ 11-17-20 (65303)
નિઃસપત્ના મહી યસ્ય ત્રયોદશસમાઃ સ્થિતા।
સ શેતે નિહતો ભૂમૌ પુત્રો મે પૃથિવીપતિઃ॥ 11-17-21 (65304)
અપશ્યં કૃષ્ણ પૃથિવીં ધાર્તરાષ્ટ્રાનુશાસિતામ્।
પૂર્ણાં હસ્તિગવાશ્વૈશ્ચ વાર્ષ્ણેય ન તુ તચ્ચિરમ્॥ 11-17-22 (65305)
તામેવાદ્ય મહાબાહો પશ્યામ્યન્યાનુશાસિતામ્।
હીનાં હસ્તિગવાશ્વેન કિન્નુ જીવામિ માધવ॥ 11-17-23 (65306)
ઇદં કષ્ટતરં પશ્ય પુત્રસ્યાપિ વધાન્મમ।
યા ઇમાઃ પર્યુપાસન્તે હતાઞ્શૂરાન્રણે સ્ત્રિયઃ॥ 11-17-24 (65307)
પ્રકીર્ણકેશાં સુશ્રોણીં દુર્યોધનભૂજાઙ્કગામ્।
રુક્મવેદિનિભાં પશ્ય કૃષ્ણ લક્ષ્મણમાતરમ્॥ 11-17-25 (65308)
નૂનમેષા પુરા બાલા જીવમાને મહાભુજે।
ભુજાવાશ્રિત્ય રમતે સુભુજસ્ય મનસ્વિની॥ 11-17-26 (65309)
કથં તુ શતધા નેદં હૃદયં મમ દીર્યતે।
પશ્યન્ત્યા નિહતં પુત્રં પૌત્રેણ સહિતં રણે॥ 11-17-27 (65310)
પુત્રં રુધિરસંસિક્તમુપજિઘ્રત્યનિન્દિતા।
દુર્યોધનં તુ વામોરૂઃ પાણિના પરિમાર્જતી॥ 11-17-28 (65311)
કિન્નુ શોચતિ ભર્તારં હતપુત્રં મનસ્વિની।
તથા હ્યવસ્થિતા ભાતિ પુત્રં ચાપ્યભિવીક્ષ્ય સા॥ 11-17-29 (65312)
સ્વશિરઃ પઞ્ચશાખાભ્યામભિહત્યાયતેક્ષણા।
પતત્યુરસિ વીરસ્ય કુરુરાજસ્ય માધવ॥ 11-17-30 (65313)
પુણ્ડરીકનિભા ભાતિ પુણ્ડરીકાન્તરપ્રભા।
મુખં પ્રમૃજ્ય પુત્રસ્ય ભર્તુશ્ચૈવ તપસ્વિની॥ 11-17-31 (65314)
યદિ સત્યાગમાઃ સન્તિ યદિ વૈ શ્રુતયસ્તથા।
ધ્રુવં લોકાનવાપ્તોઽયં નૃપો બાહુબલાર્જિતાન્॥ ॥ 11-17-32 (65315)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે સ્ત્રીપર્વણિ સ્ત્રીવિલાપપર્વણિ સપ્તદશોઽધ્યાયઃ॥ 17 ॥
Mahabharata - Strii Parva - Chapter Footnotes
11-17-27 પુત્રેણ સહિતં રણે ઇતિ ઝ.પાઠઃ॥ 11-17-30 પઞ્ચશાખાભ્યાં પઞ્ચાઙ્ગુલિભ્યાં પાણિભ્યામ્॥ 11-17-17 સપ્તદશોઽધ્યાયઃ॥સ્ત્રીપર્વ - અધ્યાય 018
॥ શ્રીઃ ॥
11.18. અધ્યાયઃ 018
Mahabharata - Strii Parva - Chapter Topics
કૃષ્ણમ્પ્રતિ ગાન્ધારીવચનમ્॥ 1 ॥Mahabharata - Strii Parva - Chapter Text
11-18-0 (65316)
ગાન્ધાર્યુવાચ। 11-18-0x (5353)
પશ્ય માધવ પુત્રાન્મે શતસઙ્ખ્યાઞ્જિતક્લમાન્।
ગદયા ભીમસેનેન ભૂયિષ્ઠં નિહતાન્રણે॥ 11-18-1 (65317)
ઇદં દુઃખતરં મેઽદ્ય યદિમા મુક્તમૂર્ધજાઃ।
હતપુત્રા રણે બાલાઃ પરિધાવન્તિ મે સ્નુષાઃ॥ 11-18-2 (65318)
પ્રાસાદતલચારિણ્યશ્ચરમૈર્ભૂષણાન્વિતૈઃ।
કાયેનાદ્ય સ્પૃશન્તીમાં રુધિરાર્દ્રાં વસુન્ધરામ્॥ 11-18-3 (65319)
કૃચ્છ્રાદુત્સારયન્તિ સ્મ ગૃધ્રગોમાયુવાયસાન્।
દુઃખેનાર્તા વિઘૂર્ણન્ત્યો મત્તા ઇવ ચરન્ત્યુત॥ 11-18-4 (65320)
એષાઽન્યા ત્વનવદ્યાઙ્ગી કરસમ્મિતમધ્યમા।
ઘોરમાયોધનં દૃષ્ટ્વા નિપતત્યતિદુઃખિતા॥ 11-18-5 (65321)
દૃષ્ટ્વા મે પાર્થિવસુતામેતાં લક્ષ્મણમાતરમ્।
રાજપુત્રીં મહાબાહો મનો ન હ્યુપશામ્યતિ॥ 11-18-6 (65322)
ભ્રાતૄંશ્ચાન્યાઃ પિતૄંશ્ચાન્યાઃ પુત્રાંશ્ચ નિહતાન્ભુવિ।
દૃષ્ટ્વા પરિપતન્ત્યેષાઃ પ્રગૃહ્ય સુમહાભુજાન્॥ 11-18-7 (65323)
મધ્યમાનાં તુ નારીણાં વૃદ્ધાનાં ચાપરાજિત।
આક્રન્દં હતબન્ધૂના દારુણે વૈશસે શૃણુ॥ 11-18-8 (65324)
રથનીડાનિ દેહાંશ્ચ હતાનાં ગજવાજિનામ્।
આશ્રિત્ય શ્રમમોહાર્તાઃ સ્થિતાઃ પશ્ય મહાભુજ॥ 11-18-9 (65325)
અન્યા ચાપહૃતં કાયાચ્ચારુકુણ્ડલમુન્નસમ્।
સ્વસ્ય બન્ધોઃ શિરઃ કૃષ્ણ ગૃહીત્વા પશ્ય તિષ્ઠતિ॥ 11-18-10 (65326)
પૂર્વજાતિકૃતં પાપં મન્યે નાલ્પમિવાનઘ।
એતાભિર્નિરવદ્યાભિર્મયા ચૈવાલ્પપુણ્યયા।
યદિદં ધર્મરાજેન ઘાતિતં નો જનાર્દન॥ 11-18-11 (65327)
ન હિ નાશોઽસ્તિ વાર્ષ્ણેય કર્મણોઃ શુભપાપયોઃ॥ 11-18-12 (65328)
પ્રત્યગ્રવયસઃ પશ્ય દર્શનીયકુચાનનાઃ।
કુલેષુ જાતા હીમત્યઃ કૃષ્ણપક્ષ્માક્ષિમૂર્ધજાઃ॥ 11-18-13 (65329)
હંસગદ્ગદભાષિણ્યો દુઃખશોકપ્રમોહિતાઃ।
સારસ્ય ઇવ વાશન્ત્યઃ પતિતાઃ પશ્ય માધવ॥ 11-18-14 (65330)
ફુલ્લુપદ્યપ્રકાશાનિ પુણ્ડરીકાક્ષ યોષિતામ્।
અનવદ્યાનિ વક્ત્રાણિ તાપયત્યેષ રશ્મિવાન્॥ 11-18-15 (65331)
સેર્ષ્યાણાં મમ પુત્રાણાં વાસુદેવાવરોધનમ્।
મત્તમાતઙ્ગદર્પાણાં પશ્યન્ત્યદ્ય પૃથગ્જનાઃ॥ 11-18-16 (65332)
શતચન્દ્રાણિ ચર્માણિ ધ્વજાંશ્ચાદિત્યવર્ચસઃ।
રૌક્માણિ ચૈવ વર્માણિ નિષ્કાનપિ ચ કાઞ્ચનાન્॥ 11-18-17 (65333)
શિરસ્ત્રાણાનિ ચૈતાનિ પુત્રાણાં મે મહીતલે।
પશ્ય દીપ્તાનિ ગોવિન્દ પાવકાન્સુહુતાનિવ॥ 11-18-18 (65334)
એષ દુઃશાસનઃ શેતે શૂરેણામિત્રઘાતિના।
પીતશોણિxx સર્વાઙ્ગો યુધિ ભીમેન પાતિતઃ॥ 11-18-19 (65335)
ગદયા ભીમસેનેન પશ્ય માધવ મે સુતમ્।
દ્યૂતક્લેશાનનુસ્મૃત્ય દ્રૌપદીચોદિતેન ચ॥ 11-18-20 (65336)
ઉક્તા હ્યનેન પાઞ્ચાલી સભાયાં દ્યૂતનિર્જિતા।
પ્રિયં ચિકીર્ષતા ભ્રાતુઃ કર્ણસ્ય ચ જનાર્દન॥ 11-18-21 (65337)
સહૈવ સહદેવેન નકુલેનાર્જુનેન ચ।
દાસીભૂતાઽસિ પાઞ્ચાલિ ક્ષિપ્રં પ્રવિશ નો ગૃહાન્॥ 11-18-22 (65338)
તતોઽહમબ્રુવં કૃષ્ણ તદા દુર્યોધનં નૃપમ્।
મૃત્યુપાશપરિક્ષિપ્તાં દ્રૌપદીં પુત્ર વર્જય॥ 11-18-23 (65339)
નિબોધૈનં સુદુર્બુદ્ધિં માતુલં કલહપ્રિયમ્।
ક્ષિપ્રમેનં પરિત્યજ્ય પુત્ર સંશામ્ય પાણ્ડવૈઃ॥ 11-18-24 (65340)
ન બુદ્ધ્યસે ત્વં દુર્બુદ્ધે ભીમસેનમમર્ષણમ્।
વાઙ્ગરાચૈસ્તુદંસ્તીક્ષ્ણૈરુલ્કાભિરિવ કુઞ્જરમ્॥ 11-18-25 (65341)
તાનેવં રહસિ ક્રુદ્ધો વાક્શલ્યાનવધારયન્।
ઉત્સસર્જ વિષં તેષુ સર્પો ગોવૃષભેષ્વિવ॥ 11-18-26 (65342)
એષ દુઃશાસનઃ શેતે વિક્ષિપ્ય વિપુલૌ ભુજૌ।
નિહતો ભીમસેનેન સિહેનેવ મહાગજઃ॥ 11-18-27 (65343)
અત્યર્થમકરોદ્રૌદ્રં ભીમસેનોઽત્યમર્ષણઃ।
દુઃશાસનસ્ય યત્ક્રુદ્ધોઽપિબચ્છોણિતમાહવે॥ ॥ 11-18-28 (65344)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે સ્ત્રીપર્વણિ સ્ત્રીવિલાપપર્વણિ અષ્ટાદશોઽધ્યાયઃ॥ 18 ॥
Mahabharata - Strii Parva - Chapter Footnotes
11-18-5 કરસમ્મિતમધ્યમા મુષ્ટિપ્રમિતમધ્યા॥ 11-18-23 ક્ષિપ્તં શકુનિં પુત્ર વજેયેતિ ઝ.પાઠઃ॥ 11-18-18 અષ્ટાદશોઽધ્યાયઃ॥સ્ત્રીપર્વ - અધ્યાય 019
॥ શ્રીઃ ॥
11.19. અધ્યાયઃ 019
Mahabharata - Strii Parva - Chapter Topics
કૃષ્ણમ્પ્રતિ ગાન્ધારીવચનમ્॥ 1 ॥Mahabharata - Strii Parva - Chapter Text
11-19-0 (65345)
ગાન્ધાર્યુવાચ। 11-19-0x (5354)
એષ માધવ પુત્રો મે વિકર્ણઃ પાજ્ઞસમ્મતઃ।
ભૂમૌ વિનિહતઃ શેતે ભીમેન શતધા કૃતઃ॥ 11-19-1 (65346)
ગજમધ્યે હતઃ શેતે વિકર્ણો મધુસૂદન।
નીલમેઘપરિક્ષિપ્તઃ શરદીવ નિશાકરઃ॥ 11-19-2 (65347)
અસ્ય ચાપગ્રહેણૈવ પાણિઃ કૃતકિણો મહાન્।
કથઞ્ચિચ્છિદ્યતે ગૃધ્રૈરત્તુકામૈસ્તલત્રવાન્॥ 11-19-3 (65348)
અસ્ય ભાર્યાઽઽમિષપ્રેપ્સૂન્ગૃધ્રકાકાંસ્તપસ્વિની।
વારયત્યનિશં બાલા ન ચ શક્નોતિ માધવ॥ 11-19-4 (65349)
યુવા વૃન્દારકસમો વિકર્ણઃ પુરુષર્ષભ।
સુખોષિતઃ સુખાર્હશ્ચ શેતે પાંસુષુ માધવ॥ 11-19-5 (65350)
કર્ણિનાલીકનારાચૈર્ભિન્નમર્માણમાહવે।
અદ્યાપિ ન જહાત્યેનં લક્ષ્મીર્ભરતસત્તમમ્॥ 11-19-6 (65351)
એષ સઙ્ગ્રામશૂરણે પ્રતિજ્ઞાં પાલયિષ્યતા।
દુર્મુખોઽભિમુખઃ શેતે હતોઽરિગણહા રણે॥ 11-19-7 (65352)
તસ્યૈતદ્વદનં કૃષ્ણ શ્વાપદૈરર્ધભક્ષિતમ્।
વિભાત્યભ્યધિકં તાત સપ્તમ્યામિવ ચન્દ્રમાઃ॥ 11-19-8 (65353)
શૂરસ્ય હિ રણે કૃષ્ણ પશ્યાનનમથેદૃશમ્।
સ કથં નિહતોઽમિત્રૈઃ પાંસૂન્ગ્રસતિ મે સુતઃ॥ 11-19-9 (65354)
યસ્યાહવમુખે સૌમ્ય સ્થાતા નૈવોપપદ્યતે।
સ કથં દુર્મુખોઽમિત્રૈર્હતો વિબુધલોકજિત્॥ 11-19-10 (65355)
ચિત્રસેનં હતં ભૂમૌ શયાનં મધુસૂદન।
ધાર્તરાષ્ટ્રમિમં પશ્ય પ્રતિમાનં ધનુષ્મતામ્॥ 11-19-11 (65356)
તં ચિત્રમાલ્યાભરણં યુવત્યઃ શોકકર્શિતાઃ।
ક્રવ્યાદસઙ્ઘૈઃ સહિતા રુદન્ત્યઃ પર્યુપાસતે॥ 11-19-12 (65357)
સ્ત્રીણાં રુદિતનિર્ઘોષઃ શ્વાપદાનાં ચ ગર્જિતમ્।
ચિત્રરૂપમિદં કૃષ્ણ વિમૃશ્ય પ્રતિભાતિ મે॥ 11-19-13 (65358)
યુવા વૃન્દારકો નિત્યં પ્રવરસ્ત્રીનિષેવિતઃ।
વિવિંશતિરસૌ શેતે ધ્વસ્તઃ પાંસુષુ માધવ॥ 11-19-14 (65359)
શરસઙ્કૃત્તવર્માણં વીરં વિશસને હતમ્।
પરિવાર્યાસતે ગૃધ્રાઃ પરિવિંશં વિવિંશતિમ્॥ 11-19-15 (65360)
પ્રવિશ્ય સમરે શૂરઃ પાણ્ડવાનામનીકિનીમ્।
સ વીરશયને શેતે પરઃ સત્પુરુષોચિતે॥ 11-19-16 (65361)
સ્મિતોપપન્નં સુનસં સુભ્રુ તારાધિપોપમમ્।
અતીવ સૌમ્યવદનં કૃષ્ણ પશ્ય વિવિંશતેઃ॥ 11-19-17 (65362)
યં સ્મ તં પર્યુપાસન્તે બહુધા વરયોષિતઃ।
ક્રીડન્તમિવ ગન્ધર્વં દેવકન્યાઃ સહસ્રશઃ॥ 11-19-18 (65363)
હન્તારં પરસૈન્યાનાં શૂરં સમિતિશોભનમ્।
નિબર્હણમમિત્રાણાં દુઃસહં વિષહેત કઃ॥ 11-19-19 (65364)
દુઃસહસ્યૈતદાભાતિ શરીરં સંવૃતં શરૈઃ।
ગિરિરાત્મરુહૈઃ ફુલ્લૈઃ કર્ણિકારૈરિવાચિતઃ॥ 11-19-20 (65365)
શાતકૌમ્ભ્યા સ્રજા ભાતિ કવચેન ચ ભાસ્વતા।
અગ્નિનેવ ગિરિઃ શ્વેતો ગતાસુરપિ દુઃસહઃ॥ ॥ 11-19-21 (65366)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે સ્ત્રીપર્વણિ સ્ત્રીવિલાપપર્વણિ એકોનવિંશોઽધ્યાયઃ॥ 19 ॥
સ્ત્રીપર્વ - અધ્યાય 020
॥ શ્રીઃ ॥
11.20. અધ્યાયઃ 020
Mahabharata - Strii Parva - Chapter Topics
કૃષ્ણંપ્રતિ ગાન્ધાર્યા રુદન્તીનાં સ્ત્રીણાં પ્રદર્શનમ્॥ 1 ॥Mahabharata - Strii Parva - Chapter Text
11-20-0 (65367)
ગાન્ધાર્યુવાચ। 11-20-0x (5355)
અધ્યર્ધગુણમાહુર્યં બલે શૌર્યે ચ કેશવ।
પિત્રા ત્વયા ચ દાશાર્હ દૃપ્તં સિંહમિવોત્કટમ્॥ 11-20-1 (65368)
યો બિભેદ ચમૂમેકો મમ પુત્રસ્ય દુર્ભિદામ્।
સ ભૂત્વા મૃત્યુરન્યેષાં સ્વયં મૃત્યુવશં ગતઃ॥ 11-20-2 (65369)
તસ્યોપલક્ષયે કૃષ્ણ કાર્ષ્ણેરમિતતેજસઃ।
અભિમન્યોર્હતસ્યાપિ પ્રભા નૈવોપશામ્યતિ॥ 11-20-3 (65370)
એષા વિરાટદુહિતા સ્નુષા ગાણ્ડીવધન્વનઃ।
હતં બાલા પતિં વીરં દૃષ્ટ્વા શોચત્યનિન્દિતા॥ 11-20-4 (65371)
તમેષા હિ સમાગમ્ય ભાર્યા ભર્તારમન્તિકે।
વિરાટદુહિતા કૃષ્ણ પાણિના પરિમાર્જતિ॥ 11-20-5 (65372)
તસ્ય વક્ત્રમુપાઘ્રાય સૌભદ્રસ્ય મનસ્વિની।
વિબુદ્ધકમલાકારં કમ્બુવૃત્તશિરોધરમ્॥ 11-20-6 (65373)
કામરૂપવતી ચૈષા પરિષ્વજતિ ભામિની।
લજ્જમાના પુરા ચૈનં માધ્વીકમદમૂર્ચ્છિતા॥ 11-20-7 (65374)
તસ્ય ક્ષતજસન્દિગ્ધં જાતરૂપપરિષ્કૃતમ્।
વિમુચ્ય કવચં કૃષ્ણ શીરમભિવીક્ષતે॥ 11-20-8 (65375)
અવેક્ષમાણા તં બાલા કુષ્ણ ત્વામભિભાષતે।
અયં તે પુણ્ડરીકાક્ષ કસદૃશાક્ષો નિપાતિતઃ॥ 11-20-9 (65376)
બલે વીર્યે ચ સદૃશસ્તેજસા ચૈવ તેઽનઘ।
રૂપેણ ચ તથાઽત્યર્થં શેતે ભુવિ નિપાતિતઃ॥ 11-20-10 (65377)
અત્યન્તં સુકુમારસ્ય રાઙ્કવાજિનશાયિનઃ।
કચ્ચિદદ્ય શરીરં તે ભૂમૌ ન પરિતપ્યતે॥ 11-20-11 (65378)
માતઙ્ગભુજવર્ષ્ણાણૌ જ્યાક્ષેપકઠિનત્વચૌ।
કાઞ્ચનાઙ્ગદિનૌ શેતે નિક્ષિપ્ય વિપુલૌ ભુજૌ।
વ્યાયમ્ય બહુધા નૂનં સુખસુપ્તઃ શ્રમાદિવ॥ 11-20-12 (65379)
એવં વિલપતીમાર્તાં કિં માં ન પ્રતિભાષસે।
ન સ્મરામ્યપરાધં તે કિં માં ન પ્રતિભાષસે॥ 11-20-13 (65380)
નનુ માં ત્વં પુરા દૂરાદભિવીક્ષ્યાભિભાષસે।
ન સ્મરામ્યપરાધં મે કિં માં ન પ્રતિભાષસે॥ 11-20-14 (65381)
આર્યામાર્ય સુભદ્રાં તવમિમાં શ્ચ ત્રિદશોપમાન્।
પિતૄન્માં ચૈવ દુઃખાર્તાં વિહાય ક્વ ગમિષ્યસિ॥ 11-20-15 (65382)
તસ્ય શોણિતદિગ્ધાન્વૈ કેશાનુન્નમ્ય પાણિના।
ઉત્સઙ્ગે વક્તમાધાય જીવન્તમિવ પૃચ્છતિ॥ 11-20-16 (65383)
સ્વસ્રીયં વાસુદેવસ્ય પુત્રં ગાણ્ડીવધન્વનઃ।
કથં ત્વાં રણમધ્યસ્થં જઘ્રુરેતે મહારથાઃ॥ 11-20-17 (65384)
ધિગસ્તુ ક્રૂરકર્તૄંસ્તાન્કૃપકર્ણજયદ્રથાન્।
દ્રોણદ્રૌણાયતની ચોભૌ યૈરહં વિધવા કૃતા॥ 11-20-18 (65385)
રથર્ષભાણાં સર્વેષાં કથમાસીત્તદા મનઃ।
બાલં ત્વાં પિરવાર્યૈકમનેકેષાં ચ જઘ્નતામ્॥ 11-20-19 (65386)
કથં નુ પાણ્ડવાનાં ચ પાઞ્ચાલાનાં તુ પશ્યતામ્।
ત્વં વીર નિધનં પ્રાપ્તો નાથવાન્સન્નનાથવત્॥ 11-20-20 (65387)
દૃષ્ટ્વા બહુભિરાક્રન્દે નિહતં ત્વાં પિતા તવ।
વીરઃ પુરુષશાર્દૂલઃ કથં જીવતિ પાણ્ડવઃ॥ 11-20-21 (65388)
ન રાજ્યલાભો વિપુલઃ શત્રૂણાં ચ પરાભવઃ।
પ્રીતિં ધાસ્યતિ પાર્થાનાં ત્વામૃતે પુષ્કરેક્ષણ॥ 11-20-22 (65389)
તવ શસ્ત્રજિતાઁલ્લોકાન્ધર્મેણ ચ દમેન ચ।
ક્ષિપ્રમન્વાગમિષ્યામિ તત્ર માં પ્રતિપાલય॥ 11-20-23 (65390)
દુર્મરં પુનરપ્રાપ્તે કાલે ભવતિ કેનચિત્।
યદહં ત્વાં રણે દૃષ્ટ્વા હતં જીવામિ દુર્ભગા॥ 11-20-24 (65391)
કામિદાનીં નરવ્યાઘ્ર શ્લક્ષ્ણયા સ્મિતયા ગિરા।
પિતૃલોકે સમેત્યાન્યાં મામિવામન્ત્રયિષ્યસિ॥ 11-20-25 (65392)
નૂનમપ્સરસાં સ્વર્ગે મનાંસિ પ્રમથિષ્યસિ।
પરમેણ ચ રૂપેણ ગિરા ચ સ્મિતપૂર્વયા॥ 11-20-26 (65393)
પ્રાપ્ય પુણ્યકૃતાઁલ્લોકાનપ્સરોભિઃ સમેયિવાન્।
સૌભદ્ર વિહન્કાલે સ્મરેથાઃ સુકૃતાનિ મે॥ 11-20-27 (65394)
એતાવાનિહ સંવાસો વિહિતસ્તે મયા સહ।
ષણ્માસાન્સપ્તમે માસિ ત્વં વીર નિધનં ગતઃ॥ 11-20-28 (65395)
ઇત્યુક્તવચનામેનામપકર્ષન્તિ દુઃખિતામ્।
ઉત્તરાં મોઘસઙ્કલ્પાં મત્સ્યરાજકુલસ્ત્રિયઃ॥ 11-20-29 (65396)
ઉત્તરામપકૃષ્યૈનામાર્તામાર્તતરાઃ સ્વયમ્।
વિરાટં નિહતં દૃષ્ટ્વા ક્રોશન્તિ વિલપન્તિ ચ॥ 11-20-30 (65397)
દ્રોણાસ્ત્રશરસઙ્કૃત્તં શયાનં રુધિરોક્ષિતમ્।
વિરાટં વિતુદન્ત્યેતે ગૃધ્રગોમાયુવાયસાઃ॥ 11-20-31 (65398)
વિતુદ્યમાનં વિહગૈર્વિરાટમસિતેક્ષણાઃ।
ન શક્નુવન્તિ વિહગાન્નિવારયિતુમાતુરાઃ॥ 11-20-32 (65399)
આસામાતપતપ્તાનામાયાસેન ચ યોષિતામ્।
શ્રમેણ ચ વિવર્ણાનાં વક્ત્રાણાં વિપ્લુતં વપુઃ॥ 11-20-33 (65400)
ઉત્તરં ચાભિમન્યું ચ કામ્ભોજં ચ સુદક્ષિણમ્।
કાર્ષ્ણિનાઽભિહતં પશ્ય લક્ષ્મણં પ્રિયદર્શનમ્। 11-20-34 (65401)
આયોધનશિરોમધ્યે શયાનં પશ્ય માધવ॥ ॥ 11-20-35 (65402)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે કર્ણપર્વણિ
Mahabharata - Strii Parva - Chapter Footnotes
11-20-1 અધ્યર્ધગુણં સાર્ધુગુણમ્॥ 1 ॥ 11-20-24 દુષ્કરં પુનરપ્રાપ્તં કાલે ભવતિ કેનચિત્ ઇતિ ક.પાઠઃ। દુષ્કરં પ્રતિ ન પ્રાપ્તમિત્યાદિ છ.ટ. પાઠઃ॥ 11-20-33 વપુઃ શસ્તાકૃતિઃ। વપુઃ ક્લીબં તનૌ શસ્તાકૃતાવપીતિ મેદિની॥ 11-20-20 વિંશતિતમોઽધ્યાયઃ॥સ્ત્રીપર્વ - અધ્યાય 021
॥ શ્રીઃ ॥
11.21. અધ્યાયઃ 021
Mahabharata - Strii Parva - Chapter Topics
ગાન્ધાર્યા કૃષ્ણંપ્રતિ બાહ્લિકાદીનાં તથા તત્સ્ત્રીણાં ચ પ્રદર્શનમ્॥ 1 ॥Mahabharata - Strii Parva - Chapter Text
11-21-0 (65403)
ગાન્ધાર્યુવાચ। 11-21-0x (5356)
આવન્ત્યં ભીમસેનેન ભક્ષયન્તિ નિપાતિતમ્।
ગૃધ્રગોમાયવઃ શૂરં દૂરબન્ધુમબન્ધુવત્॥ 11-21-1 (65404)
તં પશ્ય કદનં કૃત્વા શૂરણાં મધુસૂદન।
શયાનં વીરશયને રુધિરેણ સમુક્ષિતમ્॥ 11-21-2 (65405)
તં સૃગાલાશ્ચ કઙ્કાશ્ચ ક્રવ્યાદાશ્ચ પૃથગ્વિધાઃ।
તેનતેન વિકર્ષન્તિ પશ્ય કાલસ્ય પર્યયમ્॥ 11-21-3 (65406)
શયાનં વીરશયને શૂરમાક્રન્દકારિણમ્।
આવન્ત્યમભિતો નાર્યો રુદત્યઃ પર્યુપાસતે॥ 11-21-4 (65407)
પ્રાતિપેયં મહેષ્વાસં હત ભીમેન બાહ્લિકમ્।
પ્રસુપ્તમિવ શાર્દૂલં પશ્ય કૃષ્ણમનસ્વિનમ્॥ 11-21-5 (65408)
અતીવ મુખવર્ણોઽસ્ય નિહતસ્યાપિ શોભતે।
સોમસ્યવાભિપૂર્ણસ્ય પૌર્ણમાસ્યાં સમુદ્યતઃ॥ 11-21-6 (65409)
પુત્રશોકાભિતપ્તેન પ્રતિજ્ઞાં ચાભિરક્ષતા।
પાકશાસનિના સઙ્ખ્યે વાર્ધક્ષત્રિર્નિપાતિતઃ॥ 11-21-7 (65410)
એકાદશચમૂર્ભિત્ત્વા રક્ષ્યમાણં મહાત્મભિઃ।
સત્યં ચિકીર્ષતા પશ્ય હતમેનં જયદ્રથમ્॥ 11-21-8 (65411)
સિન્ધુસૌવીરભર્તારં દર્પપૂર્ણં મનસ્વિનમ્।
ભક્ષયન્તિ શિવા ગૃધ્રા જનાર્દન જયદ્રથમ્॥ 11-21-9 (65412)
સંરક્ષ્યમાણં ભાર્યાભિરનુરક્તાભિરચ્યુત।
ભીષયન્ત્યો વિકર્ષન્તિ ગહનં નિમ્નમન્તિકાત્॥ 11-21-10 (65413)
તમેતાઃ પર્યુપાસન્તે વીક્ષમાણા મહાભુજમ્।
સિન્ધુસૌવીરકામ્ભોજગાન્ધારયવનસ્ત્રિયઃ॥ 11-21-11 (65414)
યદા કૃષ્ણામુપાદાય પ્રાદ્રવત્કેકયૈઃ સહ।
તદૈવ વધ્યઃ પાણ્ડૂનાં જનાર્દન જયદ્રથઃ॥ 11-21-12 (65415)
દુઃશલાં માનયદ્ભિસ્તુ તદા મુક્તો જયદ્રથઃ।
કથમદ્ય ન તાં કૃષ્ણ માનયન્તિ સ્મ તે પુનઃ॥ 11-21-13 (65416)
સૈન્ધવં મે સુતા બાલા પ્રસ્ખલન્તીવ દુઃખિતા।
પ્રમાપયન્તી ચાત્માનમાક્રોશન્તીવ પાણ્ડવાન્॥ 11-21-14 (65417)
કિન્નુ દુઃખતરં કૃષ્ણ પરં મમ ભવિષ્યતિ।
યત્સુતા વિધવા બાલા સ્નુષાશ્ચ નિહતેશ્વરાઃ॥ 11-21-15 (65418)
હાહા ધિગ્ધુઃશલાં પશ્ય વીતશોકભયામિવ।
ભર્તુઃ શિર અપશ્યન્તીં ધાવમાનામિતસ્તતઃ॥ 11-21-16 (65419)
વારયામાસ યઃ સર્વાન્પાણ્ડવાન્પુત્રગૃદ્ધિનઃ।
સ હત્વા વિપુલાઃ સેનાઃ સ્વયં મૃત્યુવશં ગતઃ॥ 11-21-17 (65420)
તં મત્તમિવ માતઙ્ગં વીરં પરમદુર્જયમ્।
પરિવાર્ય રુદન્ત્યેતાઃ સ્ત્રિયશ્ચન્દ્રોપમાનનાઃ॥ ॥ 11-21-18 (65421)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે સ્ત્રીપર્વણિ સ્ત્રીવિલાપપર્વમિ દ્વાવિંશોઽધ્યાયઃ॥ 22 ॥
Mahabharata - Strii Parva - Chapter Footnotes
11-21-13 કલાવશેષો હિ ઇતિ ક. પાઠઃ॥ 11-21-14 રોરૂયતે દુઃખચયાભિતપ્તા ઇતિ ક.ટ.પાઠઃ॥ 11-21-21 એકવિંશતિતમોઽધ્યાયઃ॥સ્ત્રીપર્વ - અધ્યાય 022
॥ શ્રીઃ ॥
11.22. અધ્યાયઃ 022
Mahabharata - Strii Parva - Chapter Topics
ગાન્ધાર્યા કૃષ્ણમ્પ્રતિ બાહ્લિકાદીનાં તથા તત્સ્ત્રીણાં ચ પ્રદર્શનમ્॥ 1 ॥Mahabharata - Strii Parva - Chapter Text
11-22-0 (65422)
ગાન્ધાર્યુવાચ। 11-22-0x (5357)
આવનત્યં ભીમસેનેન ભક્ષયન્તિ નિપાતિતમ્।
ગૃધ્રગોમાયવઃ શૂરં દૂરબન્ધુમબન્ધુવત્॥ 11-22-1 (65423)
તં પશ્ય કદનં કૃત્વા શૂરાણાં મધુસૂદન।
શયાનં વીરશયને રુધિરેણ સમુક્ષિતમ્॥ 11-22-2 (65424)
તં સૃગાલાશ્ચ કઙ્કાશ્ચ ક્રવ્યાદાશ્ચ પૃથગ્વિધાઃ।
તેનતેન વિકર્ષન્તિ પશ્ય કાલસ્ય પર્યયમ્॥ 11-22-3 (65425)
શયાનં વીરશયને શૂરમાક્રન્દકારિણમ્।
આવન્ત્યમભિતો નાર્યો રુદત્યઃ પર્યુપાસતે॥ 11-22-4 (65426)
પ્રાતિપેયં મહેષ્વાસં હતં ભીમેન બાહ્લિકમ્।
પ્રસુપ્તમિવ શાર્દુલં પશ્ય કૃષ્ણમનસ્વિનમ્॥ 11-22-5 (65427)
અતીવ મુખવર્ણોઽસ્ય નિહતસ્યાપિ શોભતે।
સોમસ્યવાભિપૂર્ણસ્ય પૌર્ણમાસ્યાં સમુદ્યતઃ॥ 11-22-6 (65428)
પુત્રશોકાભિતપ્તેન પ્રતિજ્ઞાં ચાભિરક્ષતા।
પાકશાસનિના સઙ્ખ્યે વાર્ધક્ષત્રિર્નિપાતિતઃ॥ 11-22-7 (65429)
એકાદશચમૂર્ભિત્ત્વા રક્ષ્યમાણં મહાત્મભિઃ।
સત્યં ચિકીર્ષતા પશ્ય હતમેનં જયદ્રથમ્॥ 11-22-8 (65430)
સિન્ધુસૌવીરભર્તારં દર્પપૂર્ણં મનસ્વિનમ્।
ભક્ષયન્તિ શિવા ગૃધ્રા જનાર્દન જયદ્રથમ્॥ 11-22-9 (65431)
સંરક્ષ્યમાણં ભાર્યાભિરનુરક્તાભિરચ્યુત।
ભીષયન્ત્યો વિકર્ષન્તિ ગહનં નિમ્નમન્તિકાત્॥ 11-22-10 (65432)
તમેતાઃ પર્યપાસન્તે વીક્ષમાણા મહાભુજમ્।
સિન્ધુસૌવીરકામ્ભોજગાન્ધારયવનસ્ત્રિયઃ॥ 11-22-11 (65433)
યદા કૃષ્ણામુપાદાય પ્રાદ્રવત્કેકયૈઃ સહ।
તદૈવ વધ્યઃ પાણ્ડૂનાં જનાર્દન જયદ્રથઃ॥ 11-22-12 (65434)
દુઃશલાં માનયદ્ભિસ્તુ તદા મુક્તો જયદ્રથઃ।
કથમદ્ય ન તાં કૃષ્ણ માનયન્તિ સ્મ તે પુનઃ॥ 11-22-13 (65435)
સૈન્ધવં મે સુતા બાલા પ્રસ્સ્વલન્તીવ દુઃખિતા।
પ્રમાપયન્તી ચાત્માનમાક્રોશન્તીવ પાણ્ડવાન્॥ 11-22-14 (65436)
કિન્નુ દુઃખતરં કૃષ્ણ પરં મમ ભવિષ્યતિ।
યત્સુતા વિધવા બાલા સ્નુષાશ્ચ નિહતેશ્વરાઃ॥ 11-22-15 (65437)
હાહા ધિગ્ધુઃશલાં પશ્ય વીતશોકભયામિવ।
ભર્તુઃ શિર અપશ્યન્તીં ધાવમાનામિતસ્તતઃ॥ 11-22-16 (65438)
વારયામાસ યઃ સર્વાન્પાણ્ડવાન્પુત્રગૃદ્વિનઃ।
સ હત્વા વિપુલાઃ સેનાઃ સર્વયં મૃત્યુવશં ગતઃ॥ 11-22-17 (65439)
તં મત્તમિવ માતઙ્ગં વીરં પરમદુર્જયમ્।
પરિવાર્ય રુદન્ત્યેતાઃ સ્ત્રિયશ્ચન્દ્રોપમાનનાઃ॥ ॥ 11-22-18 (65440)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે સ્ત્રીપર્વણિ સ્ત્રીવિલાપપર્વણિ દ્વાવિંશોઽધ્યાયઃ॥ 22 ॥
Mahabharata - Strii Parva - Chapter Footnotes
11-22-7 બાર્ધક્ષત્રિર્જયદ્રથઃ॥ 11-22-22 દ્વાવિંશોઽધ્યાયઃ॥સ્ત્રીપર્વ - અધ્યાય 023
॥ શ્રીઃ ॥
11.23. અધ્યાયઃ 023
Mahabharata - Strii Parva - Chapter Topics
કૃષ્ણપ્રતિ ગાન્ધાર્યા ભીષ્મદ્રોણાદિગુણાનુવર્ણનપૂર્વકં તત્તચ્છરીરાણાં વિલપન્તીનાં ત્તત્સ્ત્રીણાં ચ પ્રદર્શનમ્॥ 1 ॥Mahabharata - Strii Parva - Chapter Text
11-23-0 (65441)
ગાન્ધાર્યુવાચ। 11-23-0x (5358)
એષ શલ્યો હતઃ શેતે સાક્ષાન્નકુલમાતુલઃ।
ધર્મજ્ઞેન હતસ્તાત ધર્મરાજેન સંયુગે॥ 11-23-1 (65442)
યસ્ત્વયા સ્પર્ધતે નિત્યં સર્વત્ર પુરુષર્ષભ।
સ એષ નિહતઃ શેતે મદ્રરાજો મહાબલઃ॥ 11-23-2 (65443)
`જયદ્રથે યદિ બ્રૂયુરુપરોધં કથઞ્ચન।
મદ્રપુત્રે કથં બ્રૂયુરુપરોધં વિવક્ષવઃ॥' 11-23-3 (65444)
યેન સઙ્ગૃહ્ણતા તાત રથમાધિરથેર્યુધિ।
જયાર્થં પાણ્ડુપુત્રાણાં તદા તેજોવધઃ કૃતઃ॥ 11-23-4 (65445)
અહો ધિક્ફશ્ય શલ્યસ્ય પૂર્ણચન્દ્રસુદર્શનમ્।
મુખં પ્દ્મપલાશાક્ષં કાકૈરાદષ્ટમવ્રણમ્॥ 11-23-5 (65446)
એષા ચામીકરાભસ્ય તપ્તકાઞ્ચનસપ્રભા।
આસ્યાદ્વિનિઃ સૃતા જિહ્વા ભક્ષ્યતે કૃષ્ણ પક્ષિભિઃ॥ 11-23-6 (65447)
યુધિષ્ઠિરેણ નિહતં શલ્યં સમિતિશોભનમ્।
રુદન્ત્યઃ પર્યુપાસન્તે મદ્રરાજં કુલાઙ્ગનાઃ॥ 11-23-7 (65448)
એતાઃ સુસૂક્ષ્મવસના મદ્રરાજં નરર્ષભમ્।
ક્રોશન્ત્યોઽથ સમાસાદ્ય ક્ષત્રિયાઃ ક્ષત્રિયર્ષભમ્॥ 11-23-8 (65449)
શલ્યં નિપતિતં નાર્યઃ પરિવાર્યાભિતઃ સ્થિતાઃ।
વાસિતા ગૃષ્ટયઃ પઙ્કે પરિમગ્નમિવર્ષભમ્॥ 11-23-9 (65450)
શલ્યં શરણદં શૂરં પશ્યેમં વૃષ્ણિનન્દન।
શયાનં વીરશયને શરૈર્વિશકલીકૃતમ્॥ 11-23-10 (65451)
એષ શૈલાલયો રાજા ભગદત્તઃ પ્રતાપવાન્।
ગજાઙ્કુશધરઃ શ્રીમાઞ્શેતે ભુવિ નિપાતિતઃ॥ 11-23-11 (65452)
યસ્ય રુક્મમયી માલા શિરસ્યેષા વિરાજતે।
શ્વાપદૈર્ભક્ષ્યમાણસ્ય શોભયન્તીવ મૂર્ધજાન્॥ 11-23-12 (65453)
એતેન કિલ પાર્થસ્ય યુદ્ધમાસીત્સુદારુણમ્।
રોમહર્ષણમત્યુગ્રં શક્રસ્ય ત્વહિના યથા॥ 11-23-13 (65454)
યોધયિત્વા માહાબાહુરેષ પાર્થં ધનઞ્જયમ્।
સંશયં ગમયિત્વા ચ કુન્તીપુત્રેણ પાતિતઃ॥ 11-23-14 (65455)
યસ્ય નાસ્તિ સમો લોકે શૌર્યે વીર્યે ચ કશ્ચન્।
સ એષ નિહતઃ શેતે ભીષ્મો ભીષ્મકૃદાહવે॥ 11-23-15 (65456)
પશ્ય શાન્તનવં કૃષ્ણ શયાનં સૂર્યવર્ચસમ્।
યુગાન્ત ઇવ કાલેન પાતિતં સૂર્યમમ્બરાત્॥ 11-23-16 (65457)
એષ તપ્ત્વા રણે શત્રૂઞ્શસ્ત્રતાપેન વીર્યવાન્।
નરસૂર્યોઽસ્તમભ્યેતિ સૂર્યોઽસ્તમિવ કેશવ॥ 11-23-17 (65458)
શરતલ્પગતં ભીષ્મમૂર્ધ્વરેતસમચ્યુતમ્।
શયાનં વીરશયને પશ્ય શૂરનિષેવિતે॥ 11-23-18 (65459)
કર્ણિનાલીકનારાચૈરાસ્તીર્ય શયનોત્તમમ્।
આવિશ્ય શેતે ભગવાન્સ્કન્દઃ શરવણં યથા॥ 11-23-19 (65460)
અતૂલપૂર્ણં ગાઙ્ગેયસ્ત્રિભિર્બાણૈઃ સમન્વિતમ્।
ઉપધાયોપધાનાગ્ર્યં દત્તં ગાણ્ડીવધન્વના॥ 11-23-20 (65461)
પાલયાનઃ પિતુઃ શાસ્ત્રમૂર્ધ્વરેતા મહાયશાઃ।
એષ શાન્તનવઃ શેતે માધવાપ્રતિમો યુધિ॥ 11-23-21 (65462)
ધર્માત્મા તાત સર્વજ્ઞઃ પારાવર્યેણ નિર્ણયે।
અમર્ત્ય ઇવ મર્ત્યઃ સન્નેષ પ્રાણાનધારયત્॥ 11-23-22 (65463)
નાસ્તિ યુદ્ધે કૃતી કશ્ચિન્ન વિદ્વાન્ન પરાક્રમી।
યત્ર શાન્તનવો ભીષ્મઃ શેતેઽદ્ય નિહતઃ પરૈઃ॥ 11-23-23 (65464)
સ્વયમેતેન શૂરેણ પૃચ્છયમાનેન પાણ્ડવૈઃ।
ધર્મજ્ઞેનાહવે મૃત્યુરાદિષ્ટઃ સત્યવાદિના॥ 11-23-24 (65465)
પ્રનષ્ટઃ કુરુવંશશ્ચ પુનર્યેન સમુદ્વૃતઃ।
સ ગતઃ કુરુભિઃ સાર્ધં મહાબુદ્ધિઃ પરાભવમ્॥ 11-23-25 (65466)
ધર્મેણ કુરવઃ કેન પરિદ્રક્ષ્યન્તિ માધવ।
હતે દેવવ્રતે ભીષ્મે દેવકલ્પે નરર્ષભે॥ 11-23-26 (65467)
અર્જુનસ્ય વિનેતારમાચાર્યં સાત્યકેસ્તથા।
તં પશ્ય પતિતં દ્રોણં કુરૂણાં ગુરુમુત્તમમ્॥ 11-23-27 (65468)
અસ્ત્રં ચતુર્વિધં વેદ યથૈવ ત્રિદશેશ્વરઃ।
ભાર્ગવો વા મહાવીર્યસ્તથા દ્રોણોઽપિ માધવ॥ 11-23-28 (65469)
યસ્ય પ્રસાદાદ્બીભત્સુઃ પાણ્ડવઃ કર્મ દુષ્કરમ્।
ચકાર સ હતઃ શેતે નૈનમસ્ત્રાણ્યપાલયન્॥ 11-23-29 (65470)
યં પુરોધાય કુરવ આહ્વયન્તિ સ્મ પાણ્ડવાન્।
સોઽયં શસ્ત્રભૃતાં શ્રેષ્ઠો દ્રોણઃ શસ્ત્રપૃથક્કૃતઃ॥ 11-23-30 (65471)
યસ્ય નિર્દહતઃ સેનાં ગતિરગ્નરિવાભવત્।
સ ભૂમૌ નિહતઃ શેતે શાન્તાર્ચિરિવ પાવકઃ॥ 11-23-31 (65472)
ધનુર્મુષ્ટિરશીર્ણશ્ચ હસ્તાવાપશ્ચ માધવ।
દ્રોણસ્ય નિહતસ્યાપિ દૃશ્યતે જીવતો યથા॥ 11-23-32 (65473)
વેદા યસ્માચ્ચ ચત્વારઃ સર્વાણ્યસ્ત્રાણિ કેશવ।
અનપેતાનિ વૈ શૂરાદ્યથૈવાદૌ પ્રજાપતેઃ॥ 11-23-33 (65474)
ચન્દનાર્હાવિમૌ તસ્ય બન્દિભિર્વન્દિતૌ શુભૌ।
ગોમાયવો વિકર્ષન્તિ પાદૌ શિષ્યશતાર્ચિતૌ॥ 11-23-34 (65475)
દ્રોણં દ્રુપદપુત્રેણ નિહતં મધુસૂદન।
કૃપી કૃપણમન્વાસ્તે દુઃખોપહતચેતના॥ 11-23-35 (65476)
તાં પશ્ય રુદતીમાર્તાં મુક્તકેશીમધોમુખીમ્।
હતં પતિમુપાસન્તીં દ્રોણં શસ્ત્રભૃતાં વરમ્॥ 11-23-36 (65477)
બાણૈર્ભિન્નતનુત્રાણં ધૃષ્ટદ્યુમ્નેન કેશવ।
ઉપાસ્તે વૈ મૃધે દ્રોણં જટિલા બ્રહ્મચારિણી॥ 11-23-37 (65478)
પ્રેતકૃત્યે ચ યતતે કૃપી કૃપણમાતુરા।
હતસ્ય સમરે ભર્તુઃ સુકુમારી યશસ્વિની॥ 11-23-38 (65479)
અગ્નીનાધાય વિવિધવચ્ચિતાં પ્રજ્વાલ્ય સર્વતઃ।
દ્રોણમાધાય ગાયન્તિ ત્રીણિ સામાનિ સામગાઃ॥ 11-23-39 (65480)
કુર્વન્તિ ચ ચિતામેતે જટિલા બ્રહ્મચારિણઃ।
ધનુર્ભિઃ શક્તિભિશ્ચૈવ રથનીડૈશ્ચ માધવ॥ 11-23-40 (65481)
શરૈશ્ચ વિવિધૈરન્યૈર્ધક્ષ્યન્તે ભૂરિતેજસમ્।
ત એતે દ્રોણમાદાય ગાયન્તિ ચ રુદન્તિ ચ॥ 11-23-41 (65482)
સામભિસ્ત્રિભિરન્તસ્થૈરનુશંસન્તિ ચાપરે।
અગ્નાવગ્નિં સમાધાય દ્રોણં હુત્વા હુતાશને॥ 11-23-42 (65483)
ગચ્છન્ત્યભિમુખા ગઙ્ગાં દ્રોણશિષ્યા દ્વિજાતયઃ।
અપસવ્યાં ચિતિં કૃત્વા પુરસ્કૃત્ય કૃપીં તથા॥ ॥ 11-23-43 (65484)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે સ્ત્રીપર્વણિ સ્ત્રીવિલાપપર્વણિ ત્રયોવિંશોઽધ્યાયઃ॥ 23 ॥
Mahabharata - Strii Parva - Chapter Footnotes
11-23-9 પરિમગ્નિમિવ દ્વિપમિતિ ઝ.પાઠઃ॥ 11-23-13 અહિના વૃત્રાસુરેણ॥ 11-23-15 ભીષ્મકૃત્ ભયઙ્કરકર્મકૃત્॥ 11-23-21 શાસ્ત્રં આજ્ઞામ્॥ 11-23-22 નિર્ણિયે પારાવર્યેણ । પરાવરૌ પરલોકેહલોકૌ તદ્વિષયેણ જ્ઞાનેન। તત્ત્વજ્ઞાનબલેન પ્રાણાનધારયદિત્યર્થઃ। પારપર્યેઽથ નિર્ણય ઇતિ છ.પાઠઃ। પારાશર્યસ્ય નિર્ણયે ઇતિ ક.ટ.પાઠઃ॥ 11-23-26 ધર્મેષુ કુરવઃ કં નુ પરિપ્રક્ષ્યન્તિ માધવ। ગતે દેવવ્રતે સ્વર્ગં દેવકલ્પે નરર્ષભે ઇતિ ઝ.પાઠઃ॥ 11-23-34 શિષ્યશરાર્ચિતાવિતિ ક.પાઠઃ॥ 11-23-23 ત્રોયવિંશોઽધ્યાયઃ॥સ્ત્રીપર્વ - અધ્યાય 024
॥ શ્રીઃ ॥
11.24. અધ્યાયઃ 024
Mahabharata - Strii Parva - Chapter Topics
કૃષ્ણમ્પ્રતિ ગાન્ધાર્ય ભૂરિશ્રવઃ પ્રભૃતિશરીરાણાં તત્તસ્ત્રીણાં ચ પ્રદર્શનમ્॥ 1 ॥Mahabharata - Strii Parva - Chapter Text
11-24-0 (65485)
ગાન્ધાર્યુવાચ। 11-24-0x (5359)
સોમદત્તસુતં પશ્ય યુયુધાનેન પાતિતમ્।
વિતુદ્યમાનં વિહગૈર્બહુભિર્માધવાન્તિકે॥ 11-24-1 (65486)
પુત્રશોકાભિસન્તપ્તઃ શોમદત્તો જનાર્દન।
યુયુધાનં મહેષ્વાસં ગર્હયન્નિવ દૃશ્યતે॥ 11-24-2 (65487)
અસૌ હિ ભૂરિશ્વસો માતા શોકપરિપ્લુતા।
આશ્વાસયતિ ભર્તારં સોમદત્તમનિન્દિતા॥ 11-24-3 (65488)
દિષ્ટ્યા નૈનં મહારાજ દારુણં ભરતક્ષયમ્।
કુરુસઙ્ક્રન્દનં ઘોરં યુગાન્તમનુપશ્યસિ॥ 11-24-4 (65489)
દિષ્ટ્યા યૂપધ્વજં પુત્રં વીરં ભૂરિસહસ્રદમ્।
અનેકક્રતુયજ્વાનં નિહતં નાનુપશ્યસિ॥ 11-24-5 (65490)
દિષ્ટ્યા સ્નુષાણામાક્રન્દે ઘોરં વિલપિતં બહુ।
ન શૃણોષિ મહારાજ સારસીનામિવાર્ણવે॥ 11-24-6 (65491)
એકવસ્ત્રાસ્તુ પઞ્ચૈતાઃ પ્રકીર્ણાસિતમૂર્ધજાઃ।
સ્નુષાસ્તે પરિધાવન્તિ હતાપત્યા હતેશ્વરાઃ॥ 11-24-7 (65492)
શ્વાપદૈર્ભક્ષ્યમાણં ત્વમહો દિષ્ટ્યા ન પશ્યસિ।
છિન્નબાહું નરવ્યાઘ્રમર્જુનેન નિપાતિતમ્॥ 11-24-8 (65493)
શલં વિનિહતં સઙ્ખ્યે ભૂરિશ્રવસમેવ ચ।
સ્નુષાશ્ચ વિવિધાઃ સર્વા દિષ્ટ્યા નાદ્યેહ પશ્યસિ॥ 11-24-9 (65494)
દિષ્ટ્યા તત્કાઞ્ચનં છત્રં યૂપકેતોર્મહાત્મનઃ।
વિનીકીર્ણં રથોપસ્થે સૌમદત્તેર્ન પશ્યસિ॥ 11-24-10 (65495)
અમૂસ્તુ ભૂરિશ્રવસો ભાર્યાઃ સાત્યકિના હતમ્।
પરિવાર્યાનુશોચન્તિ ભર્તારમસિતેક્ષણાઃ॥ 11-24-11 (65496)
એતા વિલપ્ય કરુણં ભર્તૃશોકેન કર્શિતાઃ।
પતન્ત્યભિમુખા ભૂમૌ કૃપણં બત કેશવ॥ 11-24-12 (65497)
બીભત્સુરતિબીભત્સં કર્મેદમકરોત્કથમ્।
પ્રમત્તસ્ય યદચ્છૈત્સીદ્બાહું શૂરસ્ય યજ્વનઃ॥ 11-24-13 (65498)
તતઃ પાપતરં કર્મ કૃતવાનપિ સાત્યકિઃ।
યસ્માત્પ્રાયોપવિષ્ટસ્ય પ્રાહાર્ષીત્સંશિતાત્મનઃ॥ 11-24-14 (65499)
એકો દ્વાભ્યાં હતઃ શેતે ક્ષત્રધર્મેણ ધાર્મિકઃ।
કિન્નુ વક્ષ્યતિ વૈ સત્સુ ગોષ્ઠીષુ ચ સભાસુ ચ॥ 11-24-15 (65500)
અપુણ્યમયશસ્યં ચ કર્મેદં સાત્યકિઃ સ્વયમ્।
ઇતિ યૂપધ્વજસ્યૈતાઃ સ્ત્રિયઃ ક્રોશન્તિ માધવ॥ 11-24-16 (65501)
ભાર્યા યૂપધ્વજસ્યૈષા કરસમ્મિતમધ્યમા।
કૃત્વોત્સઙ્ગે ભુજં ભર્તુઃ કૃપણં પરિદેવતિ॥ 11-24-17 (65502)
અયં સ હન્તા શૂરાણાં મિત્રાણામભયપ્રદઃ।
પ્રદાતા ગોસહસ્રાણાં ક્ષત્રિયાન્તકરઃ કરઃ॥ 11-24-18 (65503)
અયં સ રશનોત્કર્ષી પીનસ્તનવિમર્દનઃ।
નાભ્યૂરુજઘનસ્પર્શી નીવીવિસ્રંસનઃ કરઃ॥ 11-24-19 (65504)
વાસુદેવસ્ય સાન્નિધ્યે પાર્થેનાક્લિષ્ટકર્મણા।
યુધ્યતઃ સમરેઽન્યેન પ્રમત્તસ્ય નિપાતિતઃ॥ 11-24-20 (65505)
કિન્નુ વક્ષ્યસિ સંસત્સુ કથાસુ ચ જનાર્દન।
અર્જુનસ્ય મહત્કર્મ સ્વયં વા સ કિરીટભૃત્॥ 11-24-21 (65506)
ઇત્યેવં ગર્હયિત્વૈષા તૂષ્ણીમાસ્તે વરાઙ્ગના।
તામેતામનુશોચન્તિ સપત્ન્યઃ સ્વામિવ સ્નુષામ્॥ 11-24-22 (65507)
ગાન્ધારરાજઃ શકુનિર્બલવાન્સત્યવિક્રમઃ।
નિહતઃ સહદેવેન ભાગિનેમેન માતુલઃ॥ 11-24-23 (65508)
યઃ પુરા હેમદણ્ડાભ્યાં વ્યજનાભ્યાં સ્મ વીજ્યતે।
સ એષ પક્ષિભિઃ પક્ષૈઃ શયાન ઉપવીજ્યતે॥ 11-24-24 (65509)
યઃ સ્વરૂપાણિ કુરુતે શતશોઽથ સહસ્રશઃ।
તસ્ય માયાવિનો માયા દગ્ધાઃ પાણ્ડવતેજસા॥ 11-24-25 (65510)
માયયા નિકૃતિપ્રજ્ઞો જિતવાન્યો યુધિષ્ઠિરમ્।
સભાયાં વિપુલં રાજ્યં સ જહૌ જીવિતં કથમ્॥ 11-24-26 (65511)
શકુન્તાઃ શકુનિં કૃષ્ણ સમન્તાત્પર્યુપાસતે।
કિતવં મમ પુત્રાણાં વિનાશાયોપશિક્ષિતમ્॥ 11-24-27 (65512)
એતેનૈતન્મહદ્વૈરં પ્રસક્તં પાણ્ડવૈઃ સહ।
વધાય મમ પુત્રાણામાત્મનઃ સગણસ્ય ચ॥ 11-24-28 (65513)
યથૈવ મમ પુત્રાણાં લોકાઃ શસ્ત્રજિતાઃ પ્રભો।
એવમસ્યાપિ દુર્બુદ્ધેર્લોકાઃ શસ્ત્રેણ વૈ જિતાઃ॥ 11-24-29 (65514)
કથં ચ નાયં તત્રાપિ પુત્રાન્મે ભ્રાતૃભિઃ સહ।
વિરોધયેદૃજુપ્રજ્ઞાનનૃજુર્મધુસૂદન॥ ॥ 11-24-30 (65515)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે સ્ત્રીપર્વણિ સ્ત્રીવિલાપપર્વણિ ચતુર્વિંશોઽધ્યાયઃ॥ 24 ॥
Mahabharata - Strii Parva - Chapter Footnotes
11-24-13 બીભત્સુરતિનિર્મલકર્મા। અતિબીભત્સં અતિગર્હિતમ્॥ 11-24-15 અકો દ્વાભ્યાં હતઃ શેષે ત્વમધર્મેણ ધાર્મિક ઇતિ ઝ.પાઠઃ॥ 11-24-26 સ પુનર્જીવિતં જિત ઇતિ ઝ.પાઠઃ॥ 11-24-24 ચતુર્વિંશોઽધ્યાયઃ॥સ્ત્રીપર્વ - અધ્યાય 025
॥ શ્રીઃ ॥
11.25. અધ્યાયઃ 025
Mahabharata - Strii Parva - Chapter Topics
કૃષ્ણમ્પ્રતિ ગાન્ધાર્યા કુરુપાણ્ડવસંક્ષયસ્ય કૃષ્ણોપેક્ષણહેતુકત્વકથનપૂર્વકં સર્વબન્ધુસંક્ષયાય શાપદાનમ્॥ 1 ॥Mahabharata - Strii Parva - Chapter Text
11-25-0 (65516)
ગાન્ધાર્યુવાચ। 11-25-0x (5360)
કામ્ભોજં પશ્ય દુર્ધર્ષં કામ્ભોજાસ્તરણોચિતમ્।
શયાનમૃષભસ્કન્ધં હતં પાંસુષુ માધવ॥ 11-25-1 (65517)
અસ્ય ક્ષતજસન્દિગ્ધૌ બાહૂ ચન્દનરૂષિતૌ।
અવેક્ષ્ય કૃપણં ભાર્યા વિલપત્યતિદુઃખિતા॥ 11-25-2 (65518)
ઇમૌ તૌ પરિઘપ્રખ્યૌ બાહૂ ચન્દનરૂષિતૌ।
યયોર્વિવરમાપન્નાં ન રતિર્માં પુરાઽજહાત્॥ 11-25-3 (65519)
કાં ગતિં તુ ગમિષ્યામિ ત્વયા હીના જનેશ્વર।
દૂરબન્ધુરનાથા ચ વેપન્તી મધુરસ્વરા॥ 11-25-4 (65520)
આતપે ક્લામ્યમાનાનાં વિવિધાનામિવ સ્રુજામ્।
ક્લાન્તાનામપિ નારીણાં જહાતિ શ્રીર્ન વૈ તનૂઃ॥ 11-25-5 (65521)
શયાનમભિતઃ શૂરં કાલિઙ્ગં મધુસૂદન।
પશ્ય દીપ્તાઙ્ગદયુતં પ્રતિમાનં ધનુષ્મતામ્॥ 11-25-6 (65522)
માગધાનામધિપતિં જયત્સેનં જનાર્દન।
પરિવાર્ય પ્રરુદિતા માગધ્યઃ પશ્ય યોષિતઃ॥ 11-25-7 (65523)
હરિણાયતનેત્રાણાં સુસ્વરાણાં જનાર્દન।
મનઃ શ્રુતિહરો નાદો મનો મોહયતીવ મે॥ 11-25-8 (65524)
પ્રકીર્ણવસ્ત્રાભરણા રુદત્યઃ શોકકર્શિતાઃ।
સ્વાસ્તીર્ણશયનોપેતા માગધ્યઃ શેરતે ભુવિ॥ 11-25-9 (65525)
કોસલાનામધિપતિં રાજપુત્રં બૃહદ્બલમ્।
ભર્તારં પરિવાર્યૈતાઃ પૃથક્પ્રરુદિતાઃ સ્ત્રિયઃ॥ 11-25-10 (65526)
અસ્ય ગાત્રગતાન્બાણાન્કાર્ષ્ણિબાહુબલેરિતાન્।
ઉદ્ધરન્ત્યસુખાવિષ્ટા મૂર્ચ્છમાનાઃ પુનઃ પુનઃ॥ 11-25-11 (65527)
આસાં સર્વાનવદ્યાનામાતપેન પરિશ્રમાત્।
પ્રમ્લાનનલિનાભાનિ ભાન્તિ વક્ત્રાણિ માધવ॥ 11-25-12 (65528)
દ્રોણેન નિહતાઃ શૂરા શેરતે રુચિરાઙ્ગદાઃ।
ધૃષ્ટદ્યુમ્નસુતાઃ સર્વે શિશવો હેમમાલિનઃ॥ 11-25-13 (65529)
રથાગ્ન્યગારં ચાપાર્ચિં શરશક્તિગદેન્ધનમ્।
દ્રોણમાસાદ્ય નિર્દગ્ધાઃ શલભા ઇવ પાવકમ્॥ 11-25-14 (65530)
તથૈવ નિહતાઃ શૂરાઃ શેરતે રુચિરાઙ્ગદાઃ।
દ્રોણેનાભિમુખાઃ સઙ્ખ્યે ભ્રાતરઃ પઞ્ચ કેકયાઃ॥ 11-25-15 (65531)
તપ્તકાઞ્ચનવર્માણસ્તાલધ્વજસ્થવ્રજાઃ।
ભાસયન્તિ મહીં ભાસા જ્વલિતા ઇવ પાવકાઃ॥ 11-25-16 (65532)
દ્રોણેન દ્રુપદં સઙ્ખ્યે પશ્ય માધવ પાતિતમ્।
મહાદ્વિપમિવારણ્યે સિંહેન મહતા હતમ્॥ 11-25-17 (65533)
પાઞ્ચાલરાજ્ઞો વિમલં પુણ્ડરીકાક્ષ પાણ્ડુરમ્।
આતપત્રં સમાભાતિ શરદીવ નિશાકરઃ॥ 11-25-18 (65534)
એતાસ્તુ દ્રુપદં વૃદ્ધં સ્નુષા ભાર્યાશ્ચ દુઃખિતાઃ।
દગ્ધ્વા ગચ્છન્તિ પાઞ્ચાલરાજાનમપસવ્યતઃ॥ 11-25-19 (65535)
ધૃષ્ટકેતું મહાત્માનં ચેદિપુઙ્ગવમઙ્ગનાઃ।
દ્રોણેન નિહતં શૂરં હરન્તિ હૃતચેતસઃ॥ 11-25-20 (65536)
દ્રોણાસ્ત્રમભિહત્યૈષ વિમર્દે મધુસૂદન।
મહેષ્વાસો હતઃ શેતે વજ્રાહત ઇવ દ્રુમઃ॥ 11-25-21 (65537)
એષ ચેદિપતિઃ શૂરો ધૃષ્ટકેતુર્મહારથઃ।
શેતે વિનિહતઃ સઙ્ખ્યે હત્વા શત્રૂન્સહસ્રશઃ॥ 11-25-22 (65538)
વિતુદ્યમાનં વિહગૈસ્તં ભાર્યાઃ પર્યુપાશ્રિતાઃ।
ચેદિરાજં હૃષીકેશ હતં સબલબાન્ધવમ્॥ 11-25-23 (65539)
દાશાર્હપુત્રજં વીરં શયાનં સત્યવિક્રમમ્।
આરોપ્યાઙ્કે રુદન્ત્યેતાશ્ચેદિરાજ વરાઙ્ગનાઃ॥ 11-25-24 (65540)
અસ્ય પુત્રં હૃષીકેશ સુવક્ત્રં ચારુકુણ્ડલમ્।
દ્રોણેન સમરે પશ્ય નિકૃત્તં બહુધા શરૈઃ॥ 11-25-25 (65541)
પિતરં નૂનમાજિસ્થં યુધ્યમાનં પરૈઃ સહ।
નાજહાત્પિતરં વીરમદ્યાપિ મધુસૂદન॥ 11-25-26 (65542)
એવં મમાપિ પુત્રસ્ય પુત્રઃ પિતરમન્વગાત્।
દુર્યોધનં મહાબાહો લક્ષ્મણઃ પરવીરહા॥ 11-25-27 (65543)
વિન્દાનુવિન્દાવાવન્ત્યૌ પતિતૌ પશ્ય માધવ।
હિમાન્તે પુષ્પિતૌ શાલૌ મરુતા ગલિતાવિવ॥ 11-25-28 (65544)
કાઞ્ચનાઙ્ગદવર્માણૌ બાણખઙ્ગધનુર્ધરૌ।
ઋષભપ્રતિરૂપાક્ષૌ શયાનૌ વિમલસ્રજૌ॥ 11-25-29 (65545)
અવધ્યાઃ પાણ્ડવાઃ કૃષ્ણ સર્વ એવ ત્વયા સહ।
યે મુક્તા દ્રોણભીષ્માભ્યાં કર્ણાદ્વૈકર્તનાત્કૃપાત્॥ 11-25-30 (65546)
દુર્યોધનાદ્દ્રોણસુતાત્સૈન્ધવાચ્ચ જયદ્રથાત્।
સોમદત્તાદ્વિકર્ણાચ્ચ શૂરાચ્ચ કૃતવર્મણઃ॥ 11-25-31 (65547)
યે હન્યુઃ શસ્ત્રવેગેન દેવાનપિ નરર્ષભાઃ।
ત ઇમે નિહતાઃ સઙ્ખ્યે પશ્ય કાલસ્ય પર્યયમ્॥ 11-25-32 (65548)
નાતિભારોઽસ્તિ દૈવસ્ય ધ્રુવં માધવ કશ્ચન।
યદિમે નિહતાઃ શૂરાઃ ક્ષત્રિયૈઃ ક્ષત્રિયર્ષભાઃ।
`શૂરાશ્ચ કૃતવિદ્યાશ્ચ મમ પુત્રા મનસ્વિનઃ'॥ 11-25-33 (65549)
તદૈવ નિહતાઃ કૃષ્ણ મમ પુત્રાસ્તરસ્વિનઃ।
યદૈવાકૃતકામસ્ત્વમુપપ્લાવ્યં ગતઃ પુનઃ॥ 11-25-34 (65550)
શન્તનોશ્ચૈવ પુત્રેણ પ્રાજ્ઞેન વિદુરેણ ચ।
તદૈવોક્તાસ્મિ મા સ્નેહં કુરુષ્વાત્મસુતેષ્વિતિ॥ 11-25-35 (65551)
તયોર્હિ દર્શનં નૈતન્મિથ્યા ભવિતુમર્હતિ।
અચિરેણૈવ મે પુત્રા ભસ્મીભૂતા જનાર્દન॥ 11-25-36 (65552)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ। 11-25-37x (5361)
ઇત્યુક્ત્વા ન્યપતદ્ભૂમૌ ગાન્ધારી શોકમૂર્ચ્છિતા।
દુઃખોપહતવિજ્ઞાના ધૈર્યમુત્સૃજ્ય ભારત॥ 11-25-37 (65553)
તતઃ કોપપરીતાઙ્ગી પુત્રશોકપરિપ્લુતા।
જગાદ શૌરિં દોષેણ ગાન્ધારી વ્યથિતેન્દ્રિયા॥ 11-25-38 (65554)
ગાન્ધાર્યુવાચ। 11-25-39x (5362)
પાણ્ડવાઃ ધાર્તરાષ્ટ્રાશ્ચ ક્રુદ્ધાઃ કૃષ્ણ પરસ્પરમ્।
ઉપેક્ષિતા વિનશ્યન્તસ્ત્વયા કસ્માજ્જનાર્દન ॥ 11-25-39 (65555)
શક્તેન બહુભૃત્યેન વિપુલે તિષ્ઠતા બલે।
ઉભયત્ર સમર્થેન શ્રુતવાક્યેન ચૈવ હ॥ 11-25-40 (65556)
ઇચ્છતોપેક્ષિતો નાશઃ કુરૂણાં મધુસૂદન।
યસ્માત્ત્વયા મહાબાહો ફલં તસ્માદવાપ્નુહિ॥ 11-25-41 (65557)
પતિશુશ્રૂષયા યન્મે તપઃ કિઞ્ચિદુપાર્જિતમ્।
તેન ત્વાં દુરવાપેન શપે ચક્રગદાધરમ્॥ 11-25-42 (65558)
યસ્માત્પરસ્પરં ઘ્નન્તો જ્ઞાતયઃ કુરુપાણ્ડવાઃ।
ઉપેક્ષિતાસ્તે ગોવિન્દ તસ્માજ્જ્ઞાતીન્વધિષ્યસિ॥ 11-25-43 (65559)
ત્વમપ્યુપસ્થિતે વર્ષે ષટ્ત્રિંશે મધુસૂદન।
હતજ્ઞાતિર્હતામાત્યો હતપુત્રો વનેચરઃ॥ 11-25-44 (65560)
અનાથવદવિજ્ઞાતો લોકેષ્વનભિલક્ષિતઃ।
કુત્સિતેનાભ્યુપાયેન નિધનં સમવાપ્સ્યસિ॥ 11-25-45 (65561)
તવાપ્યેવં હતસુતા નિહતજ્ઞાતિબાન્ધવાઃ।
સ્ત્રિયઃ પરિપતિષ્યન્તિ યથૈતા ભરતસ્ત્રિયઃ॥ 11-25-46 (65562)
વૈશમ્પયન ઉવાચ। 11-25-47x (5363)
તચ્છ્રુત્વા વચનં ઘોરં વાસુદેવો મહામનાઃ।
ઉવાચ દેવીં ગાન્ધારીમીષદભ્યુત્સ્મયન્નિવ॥ 11-25-47 (65563)
જાનેઽહમેતદપ્યેવં ચીર્ણં ચરસિ ક્ષત્રિયે।
દૈવાદેવ વિનશ્યન્તિ વૃષ્ણયો નાત્ર સંશયઃ॥ 11-25-48 (65564)
સંહર્તા વૃષ્ણિચક્રસ્ય નાન્યો મદ્વિદ્યતે શુભે।
અવધ્યાસ્તે નરૈરન્યૈરપિ વા દેવદાનવૈઃ॥ 11-25-49 (65565)
પરસ્પરકૃતં નાશં યતઃ પ્રાપ્સ્યન્તિ યાદવાઃ।
ઇત્યુક્તવતિ દાશાર્હે પાણ્ડવાસ્ત્રસ્તચેતસઃ।
બભૂવુર્ભૃશસંવિગ્ના નિરાશાશ્ચાપિ જીવિતે॥ ॥ 11-25-50 (65566)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે સ્ત્રીપર્વણિ સ્ત્રીવિલાપપર્વણિ પઞ્ચવિંશોઽધ્યાયઃ॥ 25 ॥
Mahabharata - Strii Parva - Chapter Footnotes
11-25-1 કામ્ભોજાસ્તરણં કમ્બલવિશેષઃ॥ 11-25-3 બાહૂ શુભતલાઙ્ગુલી ઇતિ ઝ.પાઠઃ॥ 11-25-6 દીપ્તાઙ્ગદયુગપ્રતિનદ્ધમહાભુજમિતિ ઝ.પાઠઃ॥ 11-25-24 દાશાર્હપુત્રજમિત્યત્ર પુત્ર્યામપિ પુત્રશબ્દઃ॥ 11-25-26 પિતરમિતિ પિતૃપદસ્યાવૃત્તિઃ શોકાકુલત્વાન્ન દોષાય॥ 11-25-36 તયોર્ભીષ્મવિદુરયોઃ દર્શનં અનાગતાવેક્ષણમ્॥ 11-25-38 જગાદશૌરિં રોષણેતિ ટ.પાઠઃ॥ 11-25-47 અભ્યુત્સ્મયન્નીષદ્ધ્વંસયન્॥ 11-25-48 ચીર્ણં ચરસિ મદનુષ્ટિતમેવાનુતિષ્ઠસિ। સ્વતપોનાશાર્થમિતિ ભાવઃ॥ 11-25-25 પઞ્ચવિંશોઽધ્યાયઃ॥સ્ત્રીપર્વ - અધ્યાય 026
॥ શ્રીઃ ॥
11.26. અધ્યાયઃ 026
Mahabharata - Strii Parva - Chapter Topics
શોકાદ્ભુવિ પતિતાયા ગાન્ધાર્યાઃ કૃષ્ણેનાશ્વાસનમ્॥ 1 ॥ યુધિષ્ઠિરાજ્ઞયા વિદુરસઞ્જયાદિભિર્મૃતાનાં દાહક્રિયાકરણમ્॥ 2 ॥Mahabharata - Strii Parva - Chapter Text
11-26-0 (65567)
શ્રીભગવાનુવાચ। 11-26-0x (5364)
ઉત્તિષ્ઠોત્તિષ્ઠ ગાન્ધારિ મા ચ શોકે મનઃ કૃથાઃ।
તવૈવ હ્યપરાધેન કુરવો નિધનં ગતાઃ॥ 11-26-1 (65568)
યત્ત્વં પુત્રં દુરાત્માનમીર્ષુમત્યન્તમાનિનમ્।
દુર્યોધનં પુરસ્કૃત્ય દુષ્કૃતં સાધુ મન્યસે॥ 11-26-2 (65569)
નિષ્ઠુરં વૈરપુરુષં વૃદ્ધાનાં શાસનાતિગમ્।
કથમાત્મકૃતં દોષં મય્યાધાતુમિહેચ્છસિ॥ 11-26-3 (65570)
મૃતં વા યદિ વા નષ્ટં યોઽતીતમનુશોચતિ।
દુઃખેન લભતે દુઃખં દ્વાવનર્થૌ પ્રપદ્યતે॥ 11-26-4 (65571)
તપોર્થીયં બ્રાહ્મણી ધત્ત ગર્ભં
ગૌર્વોઢારં ધાવિતારં તુરઙ્ગી।
શૂદ્રા દાસં પશુપાલં ચ વૈશ્યા
વધાર્થીયં ત્વદ્વિધા રાજપુત્રી॥ 11-26-5 (65572)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ। 11-26-6x (5365)
તચ્છ્રુત્વા વાસુદેવસ્ય પુનરુક્તં વચોઽપ્રિયમ્।
તૂષ્ણીં બભૂવ ગાન્ધારી શોકવ્યાકુલલોચના॥ 11-26-6 (65573)
ધૃતરાષ્ટ્રસ્તુ રાજર્ષિર્નિગૃહ્યાબુદ્ધિજં તમઃ।
પર્યપૃચ્છત ધર્મજ્ઞો ધર્મરાજં યુધિષ્ઠિરમ્॥ 11-26-7 (65574)
જીવતાં પરિમાણજ્ઞઃ સૈન્યાનામસિ પાણ્ડવ।
હતાનાં યદિ જાનીષે પરિમાણં વદસ્વં મે॥ 11-26-8 (65575)
યુધિષ્ઠિર ઉવાચ। 11-26-9x (5366)
દશાયુતસહસ્રાણિ સહસ્રાણિ ચ વિંશતિઃ।
કોટ્યઃ ષષ્ટિશ્ચ ષટ્ ચૈવ હ્યસ્મિન્રાજન્મૃધે હતાઃ॥ 11-26-9 (65576)
આલક્ષાણાં ચ વીરાણાં સહસ્રાણિ ચતુર્દશ।
દશ ચાન્યાનિ રાજેન્દ્ર શતં ષષ્ટિશ્ચ ભારત॥ 11-26-10 (65577)
ધૃતરાષ્ટ્ર ઉવાચ। 11-26-11x (5367)
યુધિષ્ઠિરગતિં કાં તે ગતાઃ પુરુષસત્તમ।
આચક્ષ્વ મે મહાબાહો સર્વજ્ઞો હ્યસિ મે મતઃ॥ 11-26-11 (65578)
યુધિષ્ઠિર ઉવાચ। 11-26-12x (5368)
યૈર્હુતાનિ શરીરાણિ હૃષ્ટૈઃ પરમસંયુગે।
દેવરાજસમાઁલ્લોકાન્ગતાસ્તે સત્યવિક્રમાઃ॥ 11-26-12 (65579)
યે ત્વહૃષ્ટેન મનસા મર્તવ્યમિતિ ભારત।
યુધ્યમાના હતાઃ સઙ્ખ્યે ગન્ધર્વૈઃ સહ સઙ્ગતાઃ॥ 11-26-13 (65580)
યે ચ સઙ્ગ્રામભૂમિષ્ઠા યાચમાનાઃ પરાઙ્મુખાઃ।
શસ્ત્રેણ નિધનં પ્રાપ્તા ગતાસ્તે ગુહ્યકાન્પ્રતિ॥ 11-26-14 (65581)
પાત્યમાનાઃ પરૈર્યે તુ હીયમાના નિરાયુધાઃ।
હીનિષેવા મહાત્માનઃ પરાનભિમુખા રણે॥ 11-26-15 (65582)
છિદ્યમાનાઃ શિતૈઃ શસ્ત્રૈઃ ક્ષત્રધર્મપરાયણાઃ।
હતાસ્તે બ્રહ્મસદનં ગતા વીરાઃ સુવર્ચસઃ॥ 11-26-16 (65583)
યે ત્વત્ર નિહતા રાજન્નન્તરાયોધનં પ્રતિ।
યથાકથઞ્ચિત્પુરુષાસ્તે ગતા હ્યુત્તરાં ગતિમ્॥ 11-26-17 (65584)
ધૃતરાષ્ટ્ર ઉવાચ। 11-26-18x (5369)
કેન જ્ઞાનબલેનૈવ પુત્ર પશ્યસિ સિદ્ધવત્।
તન્મે વદ મહાબાહો શ્રોતવ્યં યદિ વૈ મયા॥ 11-26-18 (65585)
યુધિષ્ઠિર ઉવાચ। 11-26-19x (5370)
નિદેશાદ્ભવતઃ પૂર્વં વને વિચરતા મયા।
તીર્થયાત્રાપ્રસઙ્ગેન સમ્પ્રાપ્તોઽયમનુગ્રહઃ॥ 11-26-19 (65586)
દેવર્ષિર્લોમશો દૃષ્ટસ્તતઃ પ્રાપ્તોઽસ્મ્યનુસ્મૃતિમ્।
દિવ્યં ચક્ષુરપિ પ્રાપ્તં જ્ઞાનયોગેન વૈ પુરા॥ 11-26-20 (65587)
ધૃતરાષ્ટ્ર ઉવાચ। 11-26-21x (5371)
યે ત્વનાથા જનાસ્તાત નાથવન્તશ્ચ પાણ઼્ડવ।
કચ્ચિત્તેષાં શરીરાણિ ધક્ષ્યન્તિ વિધિપૂર્વકમ્॥ 11-26-21 (65588)
યુધિષ્ઠિર ઉવાચ। 11-26-22x (5372)
ન યેષાં શાન્તિકર્તારો ન ચ યેઽત્રાહિતાગ્નયઃ।
વયં ચ તેષાં કુર્યામો બહુત્વાત્તાત કર્મણામ્॥ 11-26-22 (65589)
યાન્સુપર્ણાશ્ચ ગુધ્રાશ્ચ વિકર્ષન્તિ તતસ્તતઃ।
તેષાં સઙ્કર્ષણા લોકા ભવિષ્યન્તિ ન સંશયઃ॥ 11-26-23 (65590)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ। 11-26-24x (5373)
એવમુક્ત્વા મહારાજ કુન્તીપુત્રો યુધિષ્ઠિરઃ।
આદિદેશ સુધર્માણં ધૌમ્યં સૂતં ચ સઞ્જયમ્॥ 11-26-24 (65591)
વિદુરં ચ મહાબુદ્ધિં યુયુત્સું ચૈવ કૌરવમ્।
ઇન્દ્રસેનમુખાન્ભૃત્યાન્સૂતાંશ્ચૈવ સહસ્રશઃ॥ 11-26-25 (65592)
ભવન્તઃ કારયન્ત્વેષાં પ્રેતકાર્યાણ્યશેષતઃ।
યથા નાથવતાં કિઞ્ચિચ્છરીરં ન વિનશ્યતિ॥ 11-26-26 (65593)
શાસનાદ્ધર્મરાજસ્ય ક્ષત્તા સૂતશ્ચ સઞ્જયઃ।
સુધર્મા ધૌમ્યસહિત ઇન્દ્રસેનાદયસ્તથા॥ 11-26-27 (65594)
ચન્દનાગુરુકાષ્ઠાનિ તથા કાલીયકાન્યુત।
ઘૃતં તૈલં ચ ગન્ધાંશ્ચ ક્ષૌમાણિ વસનાનિ ચ॥ 11-26-28 (65595)
સમાહૃત્ય મહાર્હાણિ દારુણાં ચૈવ સઞ્ચયાન્।
રથાંશ્ચ મૃદિતાસ્તત્ર નાનાપ્રહરણાનિ ચ॥ 11-26-29 (65596)
ચિતાઃ કૃત્વા પ્રયત્નેન યથામુખ્યાન્નરાધિપાન્।
દાહયામાસુરવ્યાગ્રાઃ શાસ્ત્રદૃષ્ટેન કર્મણા॥ 11-26-30 (65597)
દુર્યોધનં ચ રાજાનં ભ્રાતૄંશ્ચાસ્ય કર્મણા॥
શલ્યં શલં ચ રાજાનં ભૂરિશ્રવસમેવ ચ॥ 11-26-31 (65598)
જયદ્રથં ચ રાજાનમભિમન્યું ચ ભારત।
દૌઃશાસનિં લક્ષ્મણં ચ ધૃષ્ટકેતું ચ પાર્થિવમ્॥ 11-26-32 (65599)
બૃહદ્વલં સોમદત્તં સૃઞ્જયં ચ મહારથમ્।
રાજાનં ક્ષેમધન્વાનં વિરાટદ્રુપદૌ તથા॥ 11-26-33 (65600)
શિખણ્ડિનં ચ પાઞ્ચાલ્યં ધૃષ્ટદ્યુમ્નં ચ પાર્ષતમ્।
યુધામન્યું ચ વિક્રાન્તમુત્તમૌજસમેવ ચ॥ 11-26-34 (65601)
કૌસલ્યં દ્રૌપદેયાંશ્ચ શકુનિં ચાપિ સૌબલમ્।
અચલં વૃષકં ચૈવ ભગદત્તે ચ પાર્થિવમ્॥ 11-26-35 (65602)
કર્ણં વૈકર્તનં ચૈવ સહપુત્રમમર્ષણમ્।
કેકયાંશ્ચ મહેષ્વાસાંસ્ત્રિગર્તાંશ્ચ મહારથાન્॥ 11-26-36 (65603)
ઘટોત્કચં રાક્ષસેન્દ્રં બકભ્રાતરમેવ ચ।
અલમ્બુસં રાક્ષસેન્દ્રં જલસન્ધં ચ પાર્થિવમ્॥ 11-26-37 (65604)
એતાંશ્ચાન્યાંસ્ચ સુબહૂન્પાર્થિવાંશ્ચ સહસ્રશઃ।
ધૃતધારાહુતૈર્દીપ્તૈઃ પાવકૈઃ સમદાહયન્। 11-26-38 (65605)
પિતૃમેધાશ્ચ કેષાઞ્ચિત્પ્રાવર્તન્ત મહાત્મનામ્।
સામભિશ્ચાપ્યગાયન્ત તેઽન્વશાસત ચાપરૈઃ॥ 11-26-39 (65606)
સામ્નામૃચાં ચ નાદેન સ્ત્રીણાં ચ રુદિતસ્વનૈઃ।
કશ્મલં સર્વભૂતાનાં નિશાયાં સમપદ્યત॥ 11-26-40 (65607)
હુતાશ્ચ તત્પ્રદીપ્તાશ્ચ દીપ્યમાનાશ્ચ પાવકાઃ।
નભસીવાન્વદૃશ્યન્ત ગ્રહાસ્તન્વભ્રસંવૃતાઃ॥ 11-26-41 (65608)
યે ચાપ્યનાથાસ્તત્રાસન્નાનાદેશસમાગતાઃ।
તાંશ્ચ સર્વાન્સમાનીય રાશીકૃત્વા સહસ્રશઃ॥ 11-26-42 (65609)
ચિત્વા દારુભિરવ્યગ્રૈઃ પ્રભૂતૈઃ સ્નેહપાચિતૈઃ।
દાહયામાસ તાન્સર્વાન્વિદુરો રાજશાસનાત્॥ 11-26-43 (65610)
કારયિત્વા ક્રિયાસ્તેષાં કુરુરાજો યુધિષ્ઠિરઃ।
ધૃતરાષ્ટ્રં પુરસ્કૃત્ય ગઙ્ગામભિમુખોઽગમત્॥ ॥ 11-26-44 (65611)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે સ્ત્રીપર્વણિ શ્રાદ્ધપર્વણિ ષડ્વિંશોઽધ્યાયઃ॥ 26 ॥
Mahabharata - Strii Parva - Chapter Footnotes
11-26-2 દુષ્કૃતં દુરાચરિતં સ્વકીયમ્॥ 11-26-3 વૈરપ્રિયં પુરુષં xxxxષમ્॥ 11-264- દ્વૌ પૂર્વાપરદુઃખદ્વયરૂપૌ॥ 11-26-5 તપોરૂપાયાર્થાય ઉત્પન્નં તપોર્થીયમ્। ત્વદ્વિધા વધાર્થીયમેવ ગર્ભં ધત્તે। અન્યા તુ જયાર્થીયં કીર્ત્યાદ્યર્થીયમપીતિ ભાવઃ। તપોર્થિનં, વધાર્થિનં ઇતિ ક.પાઠઃ॥ 11-26-17 તે ગતાસ્તૂત્તરાન્કુરૂનિતિ છ.પાઠઃ। તે ગતાસ્તૂત્તમાં ગતિમિતિ ટ.પાઠઃ। તે ગતા હ્યધમાં ગતિમિતિ ક.પાઠઃ॥ 11-26-24 સુધર્માણં દુર્યોધનપુરોહિતમ્॥ 11-26-43 સ્નેહપાચિતૈઃ સ્નેહસંયુક્તૈઃ॥ 11-26-26 ષડ્વિંશોઽધ્યાયઃ॥સ્ત્રીપર્વ - અધ્યાય 027
॥ શ્રીઃ ॥
11.27. અધ્યાયઃ 027
Mahabharata - Strii Parva - Chapter Topics
મૃતાનામુદકદાનાય ધૃતરાષ્ટ્રયુધિષ્ઠિરાદિભિર્ગઙ્ગાતીરગમનમ્॥ 1 ॥ ઉદકદાનારમ્ભે કુન્ત્યા યુધિષ્ઠિરમ્પ્રતિ કર્ણસ્ય સ્વપુત્રત્વકથનપૂર્વકં તસ્યા ઉદકદાનચોદના॥ 2 ॥ ધૃતરાષ્ટ્રયુધિષ્ઠિરાદિભિર્બન્ધુભ્યો જલદાનમ્॥ 3 ॥Mahabharata - Strii Parva - Chapter Text
11-27-0 (65612)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ। 11-27-0x (5374)
તે સમાસાદ્ય ગઙ્ગાં તુ શિવાં પુણ્યજલાન્વિતામ્।
હ્લાદિનીં ચ પ્રસન્નાં ચ મહારૂપાં મહાવનામ્॥ 11-27-1 (65613)
ભૂષણાન્યુત્તરીયાણિ વેષ્ટનાન્યવમુચ્ય ચ।
`કવચાનિ વિચિત્રાણિ ગઙ્ગામવજગાહિરે'॥ 11-27-2 (65614)
તતઃ પિતૄણાં ભ્રાતૄણાં પૌત્રાણાં સ્વજનસ્ય ચ।
પુત્રાણામાર્યકાણાં ચ પતીનાં ચ કુરુસ્ત્રિયઃ॥ 11-27-3 (65615)
ઉદકં ચક્રિરે સર્વા રુદન્ત્યો ભૃશદુઃખિતાઃ।
સુહૃદાં ચાપિ ધર્મજ્ઞાઃ પ્રચક્રુઃ સલિલક્રિયામ્॥ 11-27-4 (65616)
ઉદકે ક્રિયમાણે તુ વીરાણાં વિરપત્નિભિઃ।
સૂપતીર્થાઽભવદ્ગઙ્ગા ભૂયો વિપ્રસસાર ચ॥ 11-27-5 (65617)
તન્મહોદધિસઙ્કાશં નિરાનન્દમનુત્સવમ્।
વીરપત્નીભિરાકીર્ણં ગઙ્ગાતીરમશોભત॥ 11-27-6 (65618)
તતઃ કુન્તી મહારાજ રુદન્તી શોકકર્શિતા।
વ્રીડયા મન્દયા વાચા પુત્રાન્વચનમબ્રવીત્॥ 11-27-7 (65619)
યઃ સ વીરો મહેષ્વાસો રથયૂથપયૂથપઃ।
અર્જુનેન હતઃ સઙ્ખ્યે વીરલક્ષણલક્ષિતઃ॥ 11-27-8 (65620)
યં સૂતપુત્રં મન્યધ્વં રાધેયમિતિ પાણ્ડવાઃ।
યો વ્યરાજચ્ચમૂમધ્યે દિવાકર ઇવ પ્રભુઃ॥ 11-27-9 (65621)
પ્રત્યયુધ્યત વઃ સર્વાન્પુરા યઃ સપદાનુગાન્।
દુર્યોધનબલં સર્વં યઃ પ્રકર્ષન્વ્યરોચત॥ 11-27-10 (65622)
યસ્ય નાસ્તિ સમો વીર્યે પૃથિવ્યામપિ કશ્ચન।
યો વૃણીત યશઃ શૂરઃ પ્રાણૈરપિ સદા ભુવિ॥ 11-27-11 (65623)
કર્ણસ્ય સત્યસન્ધસ્ય સઙ્ગ્રામેષ્વપલાયિનઃ।
કુરુધ્વમુદકં તસ્ય ભ્રાતુરક્લિષ્ટકર્મણઃ॥ 11-27-12 (65624)
સ હિ વઃ પૂર્વજો ભ્રાતા ભાસ્કરાન્મય્યજાયત।
કુણ્ડલી કવચી શૂરો દિવાકરસમપ્રભઃ॥ 11-27-13 (65625)
શ્રુત્વા તુ પાણ્ડવાઃ સર્વે માતુર્વચનમપ્રિયમ્।
કર્ણમેવાનુશોચન્તો ભૂયશ્ચાત્યાતુરા ભવન્॥ 11-27-14 (65626)
તતઃ સ પુરુષવ્યાઘ્રઃ રુન્તીપુત્રો યુધિષ્ઠિરઃ।
ઉવાચ માતરં વીરો નિઃશ્વસન્નિવ પન્નગઃ॥ 11-27-15 (65627)
યઃ શરોર્મિર્ધ્વજાવર્તો મહાભુજમહાગ્રહઃ।
તલશબ્દપ્રણુદિતો મહારથમહાગ્રહઃ॥ 11-27-16 (65628)
યસ્યેષુપાતમાસાદ્ય કોઽન્યસ્તિષ્ઠેદ્ધનઞ્જયાત્।
કથં પુત્રો ભવત્યાઃ સ દેવગર્ભઃ પુરાઽભવત્।
`કુણ્ડલી કવચી શૂરો દિવાકરસમપ્રભઃ॥ 11-27-17 (65629)
યસ્ય બાહુપ્રતાપેન તાપિતાઃ સર્વતો વયમ્।
તમગ્નિમિવ વસ્ત્રેણ કથં છાદિતવત્યસિ॥ 11-27-18 (65630)
યસ્ય બાહુપ્રભાવેન વૈરમસ્માસ્વરોચયત્।
સુયોધનસ્તુ તં જ્યેષ્ઠં કથં નોદિતવત્યસિ॥ 11-27-19 (65631)
તથા કર્ણં મહેષ્વાસં ધાર્તરાષ્ટ્રૈરુપાસિતમ્।
ઉપાસિતં યથાઽસ્માભિર્બલં ગાણ્ડીવધન્વનઃ॥ 11-27-20 (65632)
ભૂમિપાનાં ચ સર્વેષાં બલં બલવતાં વરઃ।
નાન્યઃ કુન્તીસુતાત્કર્ણાદગૃહ્ણાદ્રથિનો રથી॥ 11-27-21 (65633)
સ નઃ પ્રથમજો ભ્રાતા સર્વશસ્ત્રભૃતાં વરઃ।
અસૂત તં ભવત્યગ્રે કથમદ્ભુતવિક્રમમ્॥ 11-27-22 (65634)
અહો ભવત્યા મન્ત્રસ્ય ગૂહનેન વયં હતાઃ।
નિધનેન હિ કર્ણસ્ય પીડિતાસ્તુ સબાન્ધવાઃ॥ 11-27-23 (65635)
અભિમન્યોર્વિનાશેન દ્રૌપદેયવધેન ચ।
પાઞ્ચાલાનાં વિનાશેન, કુરૂણાં ઘાતનાદપિ॥ 11-27-24 (65636)
તતઃ શતગુણં દુઃખમિદમાપતિતં મહત્।
કર્ણમેવાનુશોચાપિ દહ્યામ્યગ્નાવિવાહિતઃ॥ 11-27-25 (65637)
નેહ સ્મ કિઞ્ચિદપ્રાપ્ય ભવેદપિ દિવિ સ્થિતમ્।
ન ચેદં વૈશસં ઘોરકં કૌરવાન્તકરં ભવેત્॥ 11-27-26 (65638)
એવં વિલપ્ય બહુલં ધર્મરાજો યુધિષ્ઠિરઃ।
વ્યરુદચ્છનકૈઃ રાજંશ્ચકારાસ્યોદકં પ્રભુઃ॥ 11-27-27 (65639)
તતો વિનેદુઃ સહસા સ્ત્રિયસ્તાઃ ખલુ સર્વશઃ।
અભિતો યાઃ સ્થિતાસ્તત્ર તસ્મિન્નુદકકર્મણિ॥ 11-27-28 (65640)
તત આનાયયામાસ કર્ણસ્ય સપરિચ્છદાઃ।
સ્ત્રિયઃ કુરુપતિર્ધીમાન્ભ્રાતુઃ પ્રેમ્ણા યુધિષ્ઠિરઃ॥ 11-27-29 (65641)
સ તાભિઃ સહ ધર્માત્મા પ્રેતકૃત્યમનન્તરમ્।
`સર્વં ચકાર કર્ણસ્ય વિધિવદ્ભૂરિદક્ષિણમ્॥ 11-27-30 (65642)
સ રાજા ધૃતરાષ્ટ્રશ્ચ કૃત્વા જલમતન્દ્રિતઃ।
સમુત્તતાર ગઙ્ગાયા ભાર્યયા સહ ભારત॥' 11-27-31 (65643)
[પાપેનાસૌ મયા શ્રેષ્ઠો ભ્રાતા જ્ઞાતિર્નિપાતિતઃ।
અતો મનસિ યદ્ગુહ્યં સ્ત્રીણાં તન્ન ભવિષ્યતિ॥ 11-27-32 (65644)
ઇત્યુક્ત્વા સ તુ ગઙ્ગાયા ઉત્તતારાકુલેન્દ્રિયઃ।
ભ્રાતૃભિઃ સહિતઃ સર્વૈર્ગઙ્ગાતીરમુપેયિવાન્॥] ॥ 11-27-33 (65645)
ઇતિ શ્રીમન્મહાભારતે શતસાહસ્રિકાયાં સંહિતાયાં વૈયાસિક્યાં સ્ત્રીપર્વણિ શ્રાદ્ધપર્વણિ સપ્તવિંશોઽધ્યાયઃ॥ 27 ॥
અતઃ પરંશાન્તિપર્વ ભવિષ્યતિ તસ્યાયમાદ્યઃ શ્લોકઃ। 11-27-1 (65646)
11-27-1x (5375)
વૈશમ્પાયન ઉવાચ।
કૃત્વોદકં તે સુહૃદાં સર્વેષાં પાણ્ડુનન્દનાઃ।
વિદુરે ધૃતરાષ્ટ્રશ્ચ સર્વાશ્ચ ભરતસ્ત્રિયઃ॥