8. कर्णपर्व
॥ श्रीः ॥
8.1. अध्यायः 001
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Topics
शिबिराद्धास्तिनपुरमुपगतवता सञ्जयेन धृतराष्ट्रंप्रति कर्णादिनिधनकथनम्॥ 1 ॥ तच्छ्रवणेन मूर्च्छामुपगतवतो धृतराष्ट्रस्य सञ्जयादिभिराश्वासनम्॥ 2 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Text
8-1-0
(54873)
श्रीवेदव्यासाय नमः। 8-1-0x
(4817)
नारायणं नमस्कृत्य नरं चैव नरोत्तमम्।
देवीं सरस्वतीं व्यासं ततो जयमुदीरयेत्॥ 8-1-1
(54874)
`वैशम्पायन उवाच।
शिबिराद्धास्तिनपुरं प्राप्य भारत सञ्जयः।
प्रविवेश महाबाहुर्धृतराष्ट्रनिवेशनम्॥ 8-1-1x
(4818)
शोकेनापहतः सूतो विलपन्भृशदुःखितः।
चिन्तयन्निधनं घोरं सूतपुत्रस्य पाण्डवैः॥ 8-1-2
(54875)
अन्तःपुरं प्रविश्यैव सञ्जयो राजसत्तमम्।
अश्रुपूर्णो भृशं त्रस्तो राजानमुपजग्मिवान्॥ 8-1-3
(54876)
उपस्थाय च राजानं विनिश्वस्य च सूतजः।
नातिहृष्टमना राजन्निदं वचनमब्रवीत्॥ 8-1-4
(54877)
सञ्जय उवाच। 8-1-5x (4819)
सञ्चयोऽहं महाराज नमस्ते भरतर्षभ।
हतो वैकर्तनः कर्णः कृत्वा कर्म सुदुष्करम्॥ 8-1-5
(54878)
चेदिकाशिकरूशानां मत्स्यानां सोमकैः सह।
कृत्वाऽसौ कदनं शेते वातनुन्न इव द्रुमः॥ 8-1-6
(54879)
गोष्ठमध्येव ऋषभो गोव्रजैः परिवारितः।
व्यालेन निहतो यद्वत्तथाऽसौ निहतः परैः॥ 8-1-7
(54880)
निराशान्पाण्डवान्कृत्वा दृढं राजन्ससात्यकान्।
पाञ्चालानां रथांश्चैव विनिहत्य सहस्रशः॥ 8-1-8
(54881)
जित्वा शूरान्महेष्वासान्विद्राव्य च दिशोदश।
हतो वैकर्तनः कर्णः पाण्डवेन किरीटिना॥ 8-1-9
(54882)
वैरस्य गत आनृण्यं दुर्गमस्य दुरात्मभिः।
हत्वा कर्णं महाराज विशल्यः पाण्डवोऽभवत्॥ 8-1-10
(54883)
शोषणं सागराणां वा पतनं वा विवस्वतः।
विशीर्णत्वं यथा मेरोस्तथा कर्णस्य पातनम्॥ 8-1-11
(54884)
योधाश्च बहवो राजन्हतास्तत्र जयैषिणः।
राजानो राजपुत्राश्च शूराः परिघबाहवः॥ 8-1-12
(54885)
रथौघाश्च नरौघाश्च हता राजन्सहस्रशः।
वारणा निहतास्तत्र वाजिनश्च महाहवे॥ 8-1-13
(54886)
क्षत्रियाश्च महाराज सेनयोरुभयोर्हताः।
परस्परं वै वीक्ष्यात्र परस्परकृतागसः॥ 8-1-14
(54887)
किञ्चिच्छेषान्परान्कृत्वा तीर्त्वा पाण्डववाहिनीम्।
पार्थवेलां समासाद्य हतो वैकर्तनो वृषा॥ 8-1-15
(54888)
जयाशा धार्तराष्ट्राणां वैरस्य च मुखं नृप।
तीर्णं तत्पाण्डवै राजन्यत्पुरा नावबुध्यसे॥ 8-1-16
(54889)
प्रोच्यमानं महाराज बन्धुभिर्हितबुद्धिभिः।
तदिदं समनुप्राप्तं व्यसनं त्वां महाभयम्॥ 8-1-17
(54890)
पुत्राणां राज्यकामेन त्वया राजन्हितैषिणा।
चरितान्यहितान्येव तेषां ते फलमागतम्॥ 8-1-18
(54891)
हतो दुःशासनो राजन्यथोक्तं पाण्डवेन तु।
प्रतिज्ञा भीमसेनेन निस्तीर्णा सा चमूमुखे॥ 8-1-19
(54892)
पीतं च क्षतजं तस्य धार्तराष्ट्रस्य संयुगे।
पाण्डवेन महाराज कर्म कृत्वा सुदुष्करम्*'॥ 8-1-20
(54893)
वैशम्पायन उवाच। 8-1-21x (4820)
एतच्छ्रुत्वा महाराज धृतराष्ट्रोऽम्बिकासुतः।
शोकस्यान्तमपश्यन्वै हतं मत्वा सुयोधनम्।
विह्वलः पतितो भूमौ नष्टचेता इव द्विपः॥ 8-1-21
(54894)
तस्मिन्निपतिते भूमौ विह्वले राजसत्तमे।
आर्तनादो महानासीत्स्त्रीणां भरतसत्तम॥ 8-1-22
(54895)
श शब्दः पृथिवीं कृत्स्नां पूरयामास सर्वशः॥ 8-1-23
(54896)
शोकार्णवे महाघोरे निमग्ना भरतस्त्रियः।
रुरुदुर्दुःखशोकार्ता भृशमुद्विग्नचेतसः॥ 8-1-24
(54897)
राजानं च समासाद्य गान्धारी भरतर्षभ।
निःसंज्ञा पतिता भूमौ सर्वाण्यन्तः पुराणि च॥ 8-1-25
(54898)
ततस्ताः स़ञ्जयो राजन्समाश्वासयदातुराः।
मुह्यामानाः सुबहुशो मुञ्चन्तीर्वारि नेत्रजम्॥ 8-1-26
(54899)
समाश्वस्ताः स्त्रियस्तास्तु वेपमाना मुहुर्मुहुः।
कदल्य इव वातेन धूयमानाः समन्ततः॥ 8-1-27
(54900)
राजानं विदुरश्चापि प्रज्ञाचक्षुषमीश्वरम्।
आश्वासयामास तदा सिञ्चंस्तोयेन कौरवम्॥ 8-1-28
(54901)
स लब्ध्वा सनकैः संज्ञां ताश्च दृष्ट्वा स्त्रियो नृपः।
उन्मत्त इव राजेन्द्र स्थितस्तूष्णीं विशाम्पते॥ 8-1-29
(54902)
ततो ध्यात्वा चिरं कालं निःश्वस्य च पुनःपुनः।
स्वान्पुत्रान्गर्हयामास बहुमेने च पाण्डवान्॥ 8-1-30
(54903)
गर्हयंश्चात्मनो बुद्धिं शकुनेः सौबलस्य च।
ध्यात्वा तु सुचिरं कालं वेपमानो मुहुर्मुहुः॥ 8-1-31
(54904)
संस्तभ्य च मनो भूयो राजा धैर्यसमन्वितः।
पुनर्गावल्गणिं सूतं पर्यपृच्छत सञ्जयम्॥ 8-1-32
(54905)
न त्वया कथितं वाक्यं श्रुतं सञ्जय तन्मया॥ 8-1-33
(54906)
कच्चिद्दुर्योधनः सूत न गतो वै यमक्षयम्।
जये निराशः पुत्रो मे सततं जयकामुकः।
ब्रूहि सञ्जय तत्त्वेन पुनरुक्तां कथामिमाम्॥ 8-1-34
(54907)
वैशम्पायन उवाच। 8-1-35x (4821)
एवमुक्तोऽब्रवीत्सूतो राजानं जनमेजय।
हतो वैकर्तनो राजन्सहपुत्रैर्महारथः।
भ्रातृभिश्च महेष्वासैः सूतपुत्रैस्तनुत्यजैः॥ 8-1-35
(54908)
दुःशासनश्च निहतः पाण्डवेन यशस्विना।
पीतं च रुधिरं कोपाद्भीमसेनेन संयुगे॥ 8-1-36
(54909)
`वैशम्पायन उवाच। 8-1-37x (4822)
एतच्छ्रुत्वा महाराज धृतराष्ट्रोऽम्बिकासुतः।
दह्यमानोऽब्रवीत्सूतं मुहूर्तं तिष्ठ सञ्जय।
व्याकुलं मे मनस्तात मा तावत्किंचिदुच्यताम्॥ 8-1-37
(54910)
राजापि नाब्रवीत्किञ्चित्सञ्जयो विदुरस्तथा।
तूष्णीम्भूतस्तदा सोऽथ बभूव जगतीपतिः'॥ ॥ 8-1-38
(54911)
इति श्रीमन्महाभारते कर्णपर्वणि प्रथमोऽध्यायः॥ 1 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Topics
दुर्योधनादिभिः कर्णस्य सैनापत्येऽभिषेचनपूर्वकं युद्धाय निर्याणम्॥ 1 ॥ जनमेजयेन वैशम्पायनम्प्रति कर्णमरणश्राविणो धृतराष्ट्रस्य प्रवृत्तिप्रश्नः॥ 2 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Text
8-1-0 (54912)
श्रीकृष्णाय नमः॥ 8-1-0x (4823)
[नारायणं नमस्कृत्य नरं चैव नरोत्तमम्।
देवीं सरस्वतीं चैव ततो जयमुदीरयेत्॥ 8-1-1 (54913)
वैशम्पायन उवाच। 8-1-2x (4824)
ततो द्रोणे हते राजन्दुर्योधनमुखा नृपाः।
भृशमुद्विग्नमनसो द्रोणपुत्रमुपागमन्॥ 8-1-2 (54914)
ते द्रोणमनुशोचन्तः कश्मलाभिहतौजसः।
पर्युपासन्त शोकार्तास्ततः शारद्वतीसुतम्॥ 8-1-3 (54915)
ते मुहूर्तं समाश्वस्य हेतुभिः शास्त्रसम्मितैः।
रात्र्यागमे महीपालाः स्वानि वेश्मानि भेजिरे॥ 8-1-4 (54916)
ते वेश्मस्वपि कौरव्य पृथ्वीशा नाप्नुवन्सुखम्।
चिन्तयन्तः क्षयं तीव्रं दुःखशोकसमन्विताः॥ 8-1-5 (54917)
विशेषतः सूतपुत्रो राजा चैव सुयोधनः।
दुःशासनश्च शकुनिः सौबलश्च महाबलः॥ 8-1-6 (54918)
उषितास्ते निशां तां तु दुर्योधननिवेशने।
चिन्तयन्तः परिक्लेशान्पाण्डवानां महात्मनाम्॥ 8-1-7 (54919)
यत्तद्द्यूते परिक्लिष्टा कृष्णा चानायिता सभाम्।
तत्स्मरन्तोऽनुशोचन्तो भृशमुद्विग्नचतेतसः॥ 8-1-8 (54920)
तथा तु सञ्चिन्तयतां तान्क्लेशान्द्यूतकारितान्।
दुःखेन क्षणदा राजञ्जगामाब्दशतोपमा॥ 8-1-9 (54921)
ततः प्रभाते विमले स्थिता दिष्टस्य शासने।
चक्रुरावश्यकं सर्वे विधिदृष्टेन कर्मणा॥ 8-1-10 (54922)
ते कृत्वाऽवश्यकार्याणि समाश्वस्य च भारत।
योगमाज्ञापयामासुर्युद्वाय च विनिर्ययुः॥ 8-1-11 (54923)
कर्णं सेनापतिं कृत्वा कृतकौतुकमङ्गलाः।
पूजयित्वा द्विजश्रेष्ठान्दधिपात्रघृताक्षतैः॥ 8-1-12 (54924)
गोभिरश्वैश्च निष्कैश्च वासोभिश्च महाधनैः।
वन्द्यमाना जयाशीर्भिः सूतमागधबन्दिभिः॥ 8-1-13 (54925)
तथैव पाण्डवा राजन्कृतपूर्वाह्णिकक्रियाः।
शिबिरान्निर्ययुस्तूर्णं युद्वाय कृतनिश्चयाः॥ 8-1-14 (54926)
ततः प्रववृते युद्वं तुमुलं रोमहर्षणम्।
कुरूणां पाण्डवानां च परस्परजयैषिणाम्॥ 8-1-15 (54927)
तयोर्द्वौ दिवसौ युद्वं कुरुपाण्डवसेनयोः।
कर्णे सेनापतौ राजन्बभूवाद्भुतदर्शनम्॥ 8-1-16 (54928)
ततः शत्रुक्षयं कृत्वा सुमहान्तं रणे वृषः।
पश्यतां धार्तराष्ट्राणां फल्गुनेन निपातितः॥ 8-1-17 (54929)
ततस्तु सञ्जयः सर्वं गत्वा नागपुरं द्रुतम्।
आचष्ट धृतराष्ट्राय यद्वृत्तं कुरुजाङ्गले॥ 8-1-18 (54930)
जनमयेजय उवाच। 8-1-19x (4825)
आपगेयं हतं श्रुत्वा द्रोणं चापि महारथम्।
आजगाम परामार्तिं वृद्वो राजाऽम्बिकासुतः॥ 8-1-19 (54931)
स श्रुत्वा निहतं कर्णं दुर्योधनहितैषिणम्।
कथं द्विजवर प्राणानधारयत दुःखितः॥ 8-1-20 (54932)
यस्मिञ्जयाशां पुत्राणां सममन्यत पार्थिवः।
तस्मिन्हते स कौरव्यः कथं प्राणानधारयत्॥ 8-1-21 (54933)
दुर्मरं तदहं मन्ये नृणां कृच्छ्रेऽपि वर्तताम्।
यत्र कर्णं हतं श्रुत्वा नात्यजज्जीवितं नृपः॥ 8-1-22 (54934)
तथा शान्तनवं वृद्वं ब्रह्मन्बाह्लीकमेव च।
द्रोणं च सोमदत्तं च भूरिश्रवसमेव च॥ 8-1-23 (54935)
तथैव चान्यान्सुहृदः पुत्रान्पौत्रांश्च पातितान्।
श्रुत्वा यन्नाजहात्प्राणांस्तन्मन्ये दुष्करं द्विज॥ 8-1-24 (54936)
एतन्मे सर्वमाचक्ष्व विस्तरेण महामुने।
न हि तृप्यामि पूर्वेषां शृण्वानश्चरितं महत्॥ ॥ 8-1-25 (54937)
इति श्रीमन्महाभारते कर्णपर्वणि षोडशदिवसयुद्धारम्भे प्रथमोऽध्यायः॥ 1 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Topics
धृतराष्ट्रेण भीष्मद्रोणौ प्रत्यनुशोचनपूर्वकं सञ्जयम्प्रति दुर्योधनादिप्रवृत्तिप्रश्नः॥ 1 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Text
8-1-0 (54938)
वैशम्पायन उवाच। 8-1-0x (4826)
हते कर्णे महाराज निशि गावल्गणिस्तदा।
दीनो ययौ नागपुरमश्वैर्वातसमैर्जवे॥ 8-1-1 (54939)
स हास्तिनपुरं गत्वा भृशमुद्विग्नचेतनः।
जगाम धृतराष्ट्रस्य क्षयं प्रक्षीणबान्धवम्॥ 8-1-2 (54940)
स तमुद्वीक्ष्य राजानं कश्मलाभिहतौजसम्।
ववन्दे प्राञ्जलिर्भूत्वा मूर्ध्ना पादौ नृपस्य ह॥ 8-1-3 (54941)
सम्पूज्य च यथान्यायं धृतराष्ट्रं महीपतिम्।
हा कष्टमिति चोक्त्वा स ततो वचनमाददे॥ 8-1-4 (54942)
सञ्जयोऽहं क्षितिपते कच्चिदास्ते सुखं भवान्।
स्वदोषैरापदं प्राप्य कच्चिन्नाद्य विमुह्यति॥ 8-1-5 (54943)
हितान्युक्तानि विदुरद्रोणगाङ्गेयकेशवैः।
अगृहीतान्यनुस्मृत्य कच्चिन्न कुरुषे व्यथाम्॥ 8-1-6 (54944)
रामनारदकण्वाद्यैर्हितमुक्तं सभातले।
न गृहीतमनुस्मृत्य कच्चिन्न कुरुषे व्यथाम्॥ 8-1-7 (54945)
सुहृदस्त्वद्विते युक्तान्भीष्मद्रोणमुखान्परैः।
निहतान्युधि संस्मृत्य कच्चिन्न कुरुषे व्यथाम्॥ 8-1-8 (54946)
तमेवंवादिनं राजा सूतपुत्रं कृताजलिम्।
सुदीर्घमथ निःश्वस्य दुःखार्त इदमब्रवीत्॥ 8-1-9 (54947)
धृतराष्ट्र उवाच। 8-1-10x (4827)
आपगेये हते शूरे दिव्यास्त्रवति सञ्जय।
द्रोणे च परमेष्वासे भृशं मे व्यथितं मनः॥ 8-1-10 (54948)
यो रथानां सहस्राणि दंशितानां दशैव तु।
अहन्यहनि तेजस्वी निजघ्ने वसुसम्भवः॥ 8-1-11 (54949)
तं हतं यज्ञसेनस्य पुत्रेणेह शिखण्डिना।
पाण्डवेयाभिगुप्तेन श्रुत्वा मे व्यथितं मनः॥ 8-1-12 (54950)
भार्गवः प्रददौ यस्मै परमास्त्रं महाहवे।
साक्षाद्रामणे यो बाल्ये धनुर्वेद उपाकृतः॥ 8-1-13 (54951)
यस्य प्रसादात्कौन्तेया राजपुत्रा महारथाः।
महारथत्वं सम्प्राप्तास्तथाऽन्ये वसुधाधिपाः॥ 8-1-14 (54952)
तं द्रोणं निहतं श्रुत्वा धृष्टद्युम्नेन संयुगे।
सत्यसन्धं महेष्वासं भृशं मे व्यथितं मनः॥ 8-1-15 (54953)
ययोर्लोके पुमानस्त्रे न समोऽस्ति चतुर्विधे।
तौ द्रोणभीष्मौ श्रुत्वा तु हतौ मे व्यथितं मनः॥ 8-1-16 (54954)
त्रैलोक्ये यस्य चास्त्रेषु न पुमान्विद्यते समः।
तं द्रोणं निहतं श्रुत्वा किमकुर्वत मामकाः॥ 8-1-17 (54955)
संशप्तकानां च बले पाण्डवेन महात्मना।
धनञ्जयेन विक्रम्य गमिते यमसादनम्॥ 8-1-18 (54956)
नारायणास्त्रे च हते द्रोणपुत्रस्य धीमतः।
विप्रद्रुतानहं मन्येनिमग्नाञ्शोकसागरे। 8-1-19 (54957)
प्लवमानान्हते द्रोणे सन्ननौकानिवार्णवे॥
दुर्योधनस्य कर्णस्य भोजस्य कृतवर्मणः। 8-1-20 (54958)
मद्रराजस्य शल्यस्य द्रौणेश्चैव कृपस्य च॥
मत्पुत्रस्य च शेषस्य तथाऽन्येषां च सञ्जय। 8-1-21 (54959)
विप्रद्रुतेष्वनीकेषु मुखवर्णोऽभवत्कथम्॥
एतत्सर्वं यथावृत्तं तथा गावल्गणे मम। 8-1-22 (54960)
आचक्ष्व पाण्डवेयानां मामकानां च विक्रमम्॥ 8-1-23 (54961)
सञ्जय उवाच। 8-1-23x (4828)
तवापराधाद्यद्वृत्तं कौरवेयेषु मारिष।
तच्छ्रुत्वा मा व्यथां कार्षीर्दिष्टे न व्यथते बुधः॥ 8-1-24 (54962)
यस्मादभावी भावी वा भवेदर्थो नरं प्रति।
अप्राप्तौ तस्य वा प्राप्तौ न कश्चिद्यथते बुधः॥ 8-1-25 (54963)
धृतराष्ट्र उवाच। 8-1-26x (4829)
न व्यथाऽभ्यधिका काचिद्विद्यते मम सञ्जय।
दिष्टमेतत्पुरा मन्ये कथयस्य यथेच्छकम्॥ ॥ 8-1-26 (54964)
इति श्रीमन्महाभारते कर्णपर्वणि द्वितीयोऽध्यायः॥ 2 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Topics
दुर्योधनेन द्रोणमरणनिर्विण्णानां सैनिकानां कर्णगुणानुवर्णनेन प्रोत्साहनम्॥ 1 ॥ सञ्जयेन धृतराष्ट्रम्प्रति कर्णपराक मप्रशंसनपूर्वकं तन्निधनकथनम्॥ 2 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Text
8-1-0 (54965)
सञ्जय उवाच। 8-1-0x (4830)
हते द्रोणे महेष्वासे तव पुत्रा महारथाः।
बभूवुरस्वस्थमुखा विषण्णा गतचेतसः॥ 8-1-1 (54966)
अवाङ्मुखाः शस्त्रभृतः सर्व एव विशाम्पते।
अवेक्षमाणाः शोकार्ता नाभ्यभाषन्परस्परम्॥ 8-1-2 (54967)
तान्दृष्ट्वा व्यथिताकारान्सैन्यानि तव भारत।
ऊर्ध्वमेव निरैक्षन्त दुःखत्रस्तान्यनेकशः॥ 8-1-3 (54968)
शस्त्राण्येषां तु राजेन्द्र शोणिताक्तानि सर्वशः।
प्राभ्रश्यन्त कराग्रेभ्यो दृष्ट्वा द्रोणं हतं युधि॥ 8-1-4 (54969)
तानि बद्वान्यरिष्टानि लम्बमानानि भारत।
अदृश्यन्त महाराज नक्षत्राणि यथा दिवि॥ 8-1-5 (54970)
तथा तु स्तिमितं दृष्ट्वा गतसत्वमवस्थितम्।
बलं तव महाराज राजा दुर्योधनोऽब्रवीत्॥ 8-1-6 (54971)
भवतां बाहुवीर्यं हि समाश्रित्य मया युधि।
पाण्डवेयाः समाहूता युद्वं चेदं प्रवर्तितम्॥ 8-1-7 (54972)
तदिदं निहते द्रोणे विषण्णमिव लक्ष्यते।
युध्यमानाश्च समरे योधा वध्यन्ति सर्वशः॥ 8-1-8 (54973)
जयो वाऽपि वधो वाऽपि युध्यमानस्य संयुगे।
भवेत्किमत्र चित्रं वै युध्यध्वं सर्वतोमुखाः॥ 8-1-9 (54974)
पश्यध्वं च महात्मानं कर्णं वैकर्तनं युधि।
प्रचरन्तं महेष्वासं दिव्यैरस्त्रैर्महाबलम्॥ 8-1-10 (54975)
यस्य वै युधि सन्त्रासात्कुन्तीपुत्रो धनञ्जयः।
निवर्तते सदा मन्दः सिंहात्क्षुद्रमृगो यथा॥ 8-1-11 (54976)
येन नागायुतप्राणो भीमसेनो महाबलः।
मानुषेणैव युद्धेन तामवस्थां प्रवेशितः॥ 8-1-12 (54977)
येन दिव्यास्त्रविच्छूरो मायावी स घटोत्कचः।
अमोघया रणे शक्त्या निहतो भैरवं नदन्॥ 8-1-13 (54978)
तस्य दुर्वारवीर्यस्य सत्यसन्धस्य धीमतः।
बाह्वोर्द्रविणमक्षय्यमद्य द्रक्ष्यथ संयुगे॥ 8-1-14 (54979)
द्रोणपुत्रस्य विक्रान्तं राधेयस्यैव चोभयोः।
पश्यन्तु पाण्डुपुत्रास्ते विष्णुवासवयोरिव॥ 8-1-15 (54980)
सर्व एव भवन्तश्च शक्ताः प्रत्येकशोऽपि वा।
पाण्डुपुत्रान्रणे हन्तुं ससैन्यान्किसु संहताः।
वीर्यवन्तः कृतास्त्राश्च द्रक्ष्यथाद्य परस्परम्॥ 8-1-16 (54981)
सञ्जय उवाच। 8-1-17x (4831)
एवमुक्त्वा ततः कर्णं चक्रे सेनापतिं तदा।
तव पुत्रो महावीर्यो भ्रातृभिः सहितोऽनघ॥ 8-1-17 (54982)
सैनापत्यमथावाप्य कर्णो राजन्महारथः।
सिंहनादं विनद्योच्चैः प्रायुध्यत रणोत्कटः॥ 8-1-18 (54983)
ससृञ्जयानां सर्वेषां पाञ्चालानां च मारिष।
केकयानां विदेहानां चकार कदनं महत्॥ 8-1-19 (54984)
तस्येषुधाराः शतशः प्रादुरासञ्छरासनात्।
अग्रे पुङ्खेषु संसक्ता यथा भ्रमरपङ्क्तयः॥ 8-1-20 (54985)
स पीडयित्वा पाञ्चालान्पाण्डवांश्च तरस्विनः।
हत्वा सहस्रशो योधानर्जुनेन निपातितः॥ ॥ 8-1-21 (54986)
इति श्रीमन्महाभारते कर्णपर्वणि तृतीयोऽध्यायः॥ 3 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Footnotes
॥ श्रीः ॥
8.2. अध्यायः 002
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Topics
धृतराष्ट्रेण निजसेनायां निहतानां नामनिवेदनं चोदितेन सञ्जयेन तत्कथनम्॥ 1 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Text
8-2-0 (54987)
`जनमेजय उवाच। 8-2-0x (4832)
तच्छ्रुत्वा कर्णहननं पुत्रांश्चैव पलायितान्।
धृतराष्ट्रो नृपश्चैव द्विजश्रेष्ठ किमब्रवीत्॥ 8-2-1 (54988)
प्राप्तवान्व्यसनं घोरं पुत्रव्यसनजं महत्।
काले यदुक्तवांस्तस्मिंस्तन्ममाचक्ष्व तत्त्वतः'॥ 8-2-2 (54989)
वैशम्पायन उवाच। 8-2-3x (4833)
एतच्छ्रुत्वा महाराज धृतराष्ट्रोऽम्बिकासुतः।
अब्रवीत्सञ्जयं सूतं शोकसंविग्नमानसः॥ 8-2-3 (54990)
दुष्प्रणीतेन मे तात पुत्रस्यादीर्घजीविनः।
हतं वैकर्तनं श्रुत्वा शोको मर्माणि कृन्तति॥ 8-2-4 (54991)
तस्य मे संशयं छिन्धि दुःखपारं तितीर्षतः।
कुरूणां सृञ्जयानां च के जीवन्ति के मृताः॥ 8-2-5 (54992)
सञ्जय उवाच। 8-2-6x (4834)
हतः शान्तनवो राजन्दुराधर्षः प्रतापवान्।
हत्वा पाण्डवयोधानामर्बुदं दशभिर्दिनैः॥ 8-2-6 (54993)
तथा द्रोणो महेष्वासः पाञ्चालानां रथव्रजान्।
निहत्य युधि दुर्धर्षः पञ्चाद्रुक्मरथो हतः॥ 8-2-7 (54994)
हतशेषस्य भीष्मेण द्रोणेन च महात्मना।
अर्धं निहत्य सैन्यस्य कर्णो वैकर्तनो हतः॥ 8-2-8 (54995)
विविंशतिर्महाराज राजपुत्रो महाबलः।
आनर्तयोधाञ्शतशो निहत्य निहतो रणे॥ 8-2-9 (54996)
तथा पुत्रो विकर्णस्ते क्षत्रव्रतमनुस्मरन्।
क्षीणबाणो हतः शूरः स्थितो ह्यभिमुखः परैः॥ 8-2-10 (54997)
धोररूपान्परिक्लेशान्दुर्योधनकृतान्बहून्।
प्रतिज्ञां स्मरता तेन भीमसेनेन पातितः॥ 8-2-11 (54998)
विन्दानुविन्दावावन्त्यौ राजपुत्रौ महारथौ।
कृत्वा स्वसुकरं कर्म गतौ वैवस्वतक्षयम्॥ 8-2-12 (54999)
सिन्धुराष्ट्रमुखानीह दश राष्ट्राणि यानिह।
यस्य तिष्ठन्ति वचने यः स्थितस्तव शासने॥ 8-2-13 (55000)
अक्षौहिणीर्दशैकां च विनिर्जित्य शितैः शरैः।
सोऽर्जुनेन हतो राजन्महावीर्यो जयद्रथः॥ 8-2-14 (55001)
तथा दुर्योधनसुतस्तरस्वी युद्धदुर्मदः।
वर्तमानः पितुः शास्त्रे सौभद्रेण निपातितः॥ 8-2-15 (55002)
तथा दौःशासनिः सूरो बाहुशाली रणोत्कटः।
द्रौपदेयेन सङ्गम्य गमितो यमसादनम्॥ 8-2-16 (55003)
किरातानामधिपतिः सागरानूपवासिनाम्।
देवराजस्य धर्मात्मा प्रियो बहुमतः सखा॥ 8-2-17 (55004)
भगदत्तो महीपालः क्षत्रधर्मरतः सदा।
धनञ्जयेन विक्रम्य गमितो यमसादनम्॥ 8-2-18 (55005)
तथा कौरवदायादो न्यस्तशस्त्रो महायशाः।
हतो भूरिश्रवा राजञ्शूरः सात्यकिना युधि॥ 8-2-19 (55006)
श्रुतायुरपि चाम्बष्ठः क्षत्रियाणां धुरन्धरः।
चरन्नभीतवत्सङ्ख्ये निहतः सव्यसाचिना॥ 8-2-20 (55007)
तव पुत्रः सदामर्षी कृतास्त्रो युद्धदुर्मदः।
दुःशासनो महाराज भीमसेनेन पातितः॥ 8-2-21 (55008)
यस्य राजन्गजानीकं बहुसाहस्रमद्भुतम्।
सुदक्षिणः स सङ्ग्रामे निहतः सव्यसाचिना॥ 8-2-22 (55009)
कोसलानामधिपतिर्हत्वा बहुमतान्परान्।
सौभद्रेणेह विक्रम्य गमितो यमसादनम्॥ 8-2-23 (55010)
बहुशो योधयित्वा तु भीमसेनं महारथम्।
चित्रसेनस्तव सुतो भीमसेनेन पातितः॥ 8-2-24 (55011)
मद्रराजात्मजः शूरः परेषां भयवर्धनः।
असिचर्मधरः श्रीमान्सौभद्रेण निपातितः॥ 8-2-25 (55012)
समः कर्णस्य समरे यः स कर्णस्य पश्यतः।
वृषसेनो महातेजाः शीघ्रास्त्रो दृढविक्रमः॥ 8-2-26 (55013)
अभिमन्योर्वधं स्मृत्वा प्रतिज्ञामपि चात्मनः।
धनञ्जयेन विक्रम्य गमितो यमसादनम्॥ 8-2-27 (55014)
नित्यं प्रसक्तवैरो यः पाण्डवैः पृथिवीपतिः।
विश्राव्य वैरं पार्थेन श्रुतायुः स निपातितः॥ 8-2-28 (55015)
शल्यपुत्रस्तु विक्रान्तः सहदेवेन मारिष।
हतो रुक्मरथो राजञ्श्यालो मातुलजो युधि॥ 8-2-29 (55016)
राजा भागीरथो वृद्धो बृहत्क्षत्रश्च केकयः।
पराक्रमन्तौ विक्रान्तौ निहतौ वीर्यवत्तरौ॥ 8-2-30 (55017)
भगदत्तसुतो राजन्कृतप्रज्ञो मंहाबलः।
श्येनवच्चरता सङ्ख्ये नकुलेन निपातितः॥ 8-2-31 (55018)
पितामहस्तव तथा बाह्लीकः सह बाह्लिकैः।
निहतो भीमसेनेन महाबालपराक्रमः॥ 8-2-32 (55019)
जयत्सेनस्तथा राजञ्जारासन्धिर्महाबलः।
मागधो निहतः सङ्ख्ये सौभद्रेण महात्मना॥ 8-2-33 (55020)
पुत्रस्ते दुर्मुखो राजन्दुःसहश्च महारथः।
गदया भीमसेनेन निहतौ शूरमानिनौ॥ 8-2-34 (55021)
दुर्मर्षणो दुर्विषहो दुर्जयश्च महारथः।
कृत्वा त्वसुकरं कर्म गता वैवस्वतक्षयम्॥ 8-2-35 (55022)
उभौ कलिङ्गवृषकौ भ्रातरौ युद्धदुर्मदौ।
कृत्वा चासुकरं कर्म गतौ वैवस्वतक्षयम्॥ 8-2-36 (55023)
सचिवो वृषपर्वा ते शूरः परमवीर्यवान्।
भीमसेनेन विक्रम्य गमितो यमसादनम्॥ 8-2-37 (55024)
तथैव पौरवो राजा नागायुतबलो महान्।
समरे पाण्डुपुत्रेण निहतः सव्यसाचिना॥ 8-2-38 (55025)
वसातयो महाराज द्विसाहस्राः प्रहारिणः।
शूरसेनाश्च विक्रान्ताः सर्वे युधि निपातिताः॥ 8-2-39 (55026)
अभीषाहाः कवचिनः प्रहरन्तो रणोत्कटाः।
शिबयश्च रथोदाराः कालिङ्गसहिता हताः॥ 8-2-40 (55027)
गोकुले नित्यसंवृद्धा युद्धे परमकोपनाः।
गोपालाः कृतवीरास्ते निहताः सव्यसाचिना॥ 8-2-41 (55028)
श्रेणयो बहुसाहस्राः संशप्तकगणाश्च ये।
ते सर्वे पार्थमासाद्य गदा वैवस्वतक्षयम्॥ 8-2-42 (55029)
श्यालौ तव महाराज राजानौ वृषकाचलौ।
त्वदर्थमतिविक्रान्तौ निहतौ सव्यसाचिना॥ 8-2-43 (55030)
उग्रकर्मा महेष्वासो नामतः कर्मतस्तथा।
साल्वराजो महाबाहुर्भीमसेनेन पातितः॥ 8-2-44 (55031)
ओघवांश्च महाराज बृहन्तः सहितौ रणे।
पराक्रमन्तौ मित्रार्थे गतौ वैवस्वतक्षयम्॥ 8-2-45 (55032)
तथैव रथिनां श्रेष्ठः क्षेमधूर्तिर्विशाम्पते।
निहतो गदया राजन्भीमसेनेन संयुगे॥ 8-2-46 (55033)
तथा राजन्महेष्वासो जलसन्धौ महाबलः।
सुमहत्कदनं कृत्वा हतः सात्यकिना रणे॥ 8-2-47 (55034)
अलम्बुसो राक्षसेन्द्रः खरबन्धुरयानवान्।
घटोत्कचेन विक्रम्य गमितो यमसादनम्॥ 8-2-48 (55035)
राधेयः सूतपुत्रश्च भ्रातरश्च महारथाः।
केकयाः सर्वशश्चापि निहताः स्व्यसाचिना॥ 8-2-49 (55036)
मालवा मद्रकाश्चैव द्राविडाश्चोग्रकर्मिणः।
यौधेयाश्च ललित्थाश्च क्षुद्रकाश्चाप्युशीनराः॥ 8-2-50 (55037)
मावेल्लकास्तुण्डिकेराः सावित्रीपुत्रकाश्च ये।
प्राच्योदीच्याः प्रतीच्याश्च दाक्षिणात्याश्च मारिष॥ 8-2-51 (55038)
पत्तीनां निहताः सङ्घा हयानां प्रयुतानि च।
रथव्रजाश्च निहता हताश्च वरवारणाः॥ 8-2-52 (55039)
सध्वजाः सायुधाः शूराः सवर्माम्बरभूषणाः।
कालेन महताऽऽयस्ताः कुशलैर्ये च वर्धिताः॥ 8-2-53 (55040)
ते हताः समरे राजन्पार्थेनाक्लिष्टकर्मणा।
अन्ये तथाऽमितबलाः परस्परवधैषिणः॥ 8-2-54 (55041)
एते चान्ये च बहवो राजानः सगणा रणे।
हताः सहस्रशो राजन्यन्मां त्वं परिपृच्छसि॥ 8-2-55 (55042)
एवमेष क्षयो वृत्तः कर्णार्जुनसमागमे।
महेन्द्रेण यथा वृत्रो यथा रामेण रावणः॥ 8-2-56 (55043)
यथा कृष्णेन नरको मुरुश्च निहतो रणे।
कार्तवीर्यश्च रामेण भार्गवेण यथा हतः॥ 8-2-57 (55044)
सज्ञातिबान्धवः शूरः समरे युद्धदुर्मदः।
रणे कृत्वा महद्युद्धं घोरं त्रैलोक्यमोहनम्॥ 8-2-58 (55045)
यथा स्कन्देन महिषो यथा रुद्रेण चान्धकः।
तथाऽर्जुनेन स हतो द्वैरथे युद्धदुर्मदः॥ 8-2-59 (55046)
सामात्यबान्धवो राजन्कर्णः प्रहरतां वरः।
जयाशा धार्तराष्ट्राणां वैरस्य च मुखं नृपः॥ 8-2-60 (55047)
तीर्णं तत्पाण्डवै राजन्यत्पुरा नावबुध्यसे।
उच्यमानो महाराज बन्धुभिर्हितकाङ्क्षिभिः॥ 8-2-61 (55048)
`न कृतं च त्वया पूर्वं दैवेन विधिना बलात्'।
तदिदं समनुप्राप्तं व्यसनं सुमहात्ययम्॥ 8-2-62 (55049)
गाणां राज्यकामानां त्वया राजन्हितैषिणा।
अहितान्येव चीर्णानि तेषां ते फलमागतम्॥ ॥ 8-2-63 (55050)
इति श्रीमन्महाभारते कर्णपर्वणि द्वितीयोऽध्यायः॥ 2 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Footnotes
॥ श्रीः ॥
8.3. अध्यायः 003
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Topics
सञ्जयेन धृतराष्ट्रम्पति युद्धे निहतानां परेषां नामकथनम्॥ 1 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Text
8-3-0 (55051)
धृतराष्ट्र उवाच। 8-3-0x (4835)
आख्याता मामकास्तात निहता युधि पाण्डवैः।
हतांश्च पाण्डवेयानां मामकैर्ब्रूहि सञ्जय॥ 8-3-1 (55052)
सञ्जय उवाच। 8-3-2x (4836)
कृतिनो युधि विक्रान्ता महासत्वा महाबलाः।
सानुबन्धाः सहामात्या गाङ्गेयेन निपातिताः॥ 8-3-2 (55053)
नारायणा वल्लवाश्च रामाश्च शतशो परे।
अनुरक्ताश्च वीरेण भीष्मेण युधि पातिताः॥ 8-3-3 (55054)
समः किरीटिना सङ्ख्ये वीर्येण च बलेन च।
सत्यजित्सत्यसन्धेन द्रोणेन निहतो युधि॥ 8-3-4 (55055)
पाञ्चालानां महेष्वासाः सर्वे युद्वविशारदाः।
द्रोणेन सह सङ्गम्य गता वैवस्वतक्षयम्॥ 8-3-5 (55056)
तथा विराटद्रुपदौ वृद्वौ सहसुतौ नृपौ।
पराक्रमन्तौ मित्रार्थे द्रोणेन निहतौ रणे॥ 8-3-6 (55057)
यो बाल एव समरे सम्मितः सव्यसाचिना।
केशवेन च दुर्धर्षो बलदेवेन चाभिभूः॥ 8-3-7 (55058)
परेषां कदनं कृत्वा महद्रणविशारदः।
परिवार्य मदामात्रैः षड्भिः परमकै रथैः।
अशक्नुवद्भिर्बीभत्सुमभिमन्युर्निपातितः॥ 8-3-8 (55059)
कृतं तं विरथं वीरं क्षत्रधर्मे व्यवस्थितम्।
दौःशासनिर्महाराज सौभद्रं हतवान्रणे॥ 8-3-9 (55060)
पटच्चरनिहन्ता च महत्या सेनया वृतः।
अम्बष्ठस्य सुतः श्रीमान्मित्रहेतोः पराक्रमन्॥ 8-3-10 (55061)
आसाद्य लक्ष्मणं वीरं दुर्योधनसुतं रणे।
सुमहत्कदनं कृत्वा गतो वैवस्वतक्षयम्॥ 8-3-11 (55062)
बृहन्तः सुमहेष्वासः कृतास्त्रो युद्वदुर्मदः।
दुःशासनेन विक्रम्य गमितो यमसादनम्॥ 8-3-12 (55063)
मणिमान्दण्डधारश्च राजानौ युद्धदुर्मदौ।
पराक्रमन्तौ मित्रार्थे द्रोणेन युधि पातितौ॥ 8-3-13 (55064)
अंशुमान्भोजराजस्तु सहसैन्यो महारथः।
भारद्वाजेन विक्रम्य गमितो यमसादनम्॥ 8-3-14 (55065)
सामुद्रश्चित्रसेनश्च सह पुत्रेण भारत।
समुद्रसेनेन बलाद्गमितो यमसादनम्॥ 8-3-15 (55066)
अनूपवासी नीलश्च व्याध्रदत्तश्च वीर्यवान्।
अश्वत्थाम्ना विकर्णेन गमितौ यमसादनम्॥ 8-3-16 (55067)
चित्रायुधश्चित्रयोधी कृत्वा च कदनं महत्।
चित्रमार्गेण विक्रम्य विकर्णेन हतो मृधे। 8-3-17 (55068)
वृकोदरसमो युद्धे वृतः केकयजो युधि।
केकयेन च विक्रम्य भ्राता भ्रात्रा निपातितः॥ 8-3-18 (55069)
जनमेजयो गदायोधी पार्वतीयः प्रतापवान्।
दुर्मुखेन महाराज तव पुत्रेण पातितः॥ 8-3-19 (55070)
रोचमानौ नरव्याघ्रौ रोचमानौ ग्रहाविव।
द्रौणेन युगपद्राजन्दिवं सम्प्रातितौ शरैः॥ 8-3-20 (55071)
नृपाश्च प्रतियुध्यन्तः पराक्रान्ता विशाम्पते।
कृत्वा नसुकरं कर्म गता वैवस्वतक्षयम्॥ 8-3-21 (55072)
पुरुजित्कृन्तिभोजश्च मातुलौ सव्यसाचिनः।
संग्रामनिर्जिताँल्लोकान्गमितौ द्रोणसायकैः॥ 8-3-22 (55073)
अभिभूः काशिराजश्च काशिकैर्बहुभिर्वृतः।
वसुदानस्य पुत्रेण त्याजितो देहमाहवे॥ 8-3-23 (55074)
अमितौजा युधामन्युरुत्तमौजाश्च वीर्यवान्।
निहत्य शतशः सूरानस्मदीयैर्निपातिताः॥ 8-3-24 (55075)
मित्रवर्मा च पाञ्चाल्यः क्षत्रधर्मा च भारत।
द्रोणेन परमेष्वासौ गमितौ यमसादनम्॥ 8-3-25 (55076)
शिखण्डितनयो युद्धे क्षत्रदेवो युधाम्पतिः।
लक्ष्मणेन हतो राजंस्तव पौत्रेण भारत॥ 8-3-26 (55077)
सुचित्रश्चित्रवर्मा च पितापुत्रौ महारथौ।
प्रचरन्तौ महावीरौ द्रोणेन निहतौ रणे॥ 8-3-27 (55078)
वार्धक्षेमिर्महाराज समुद्र इव पर्वणि।
आयुधक्षयमासाद्य प्रशान्तिं परमां गतः॥ 8-3-28 (55079)
सेनाबिन्दुसुतः श्रेष्ठः शास्त्रवान्प्रहरन्युधि।
बाह्लिकेन महाराज कौरवेन्द्रेण पातितः॥ 8-3-29 (55080)
धृष्टकेतुर्महाराज चेदीनां प्रवरो रथः।
कृत्वा नसुकरं कर्म गतो वैवस्वतक्षयम्॥ 8-3-30 (55081)
तथा सत्यधृतिर्वीरः कृत्वा कदनमाहवे।
पाण्डवार्थे पराक्रान्तो गमितो यमसादनम्॥ 8-3-31 (55082)
पुत्रस्तु शिशुपालस्य सुकेतुः पृथिवीपतिः।
निहत्य शात्रवान्सङ्ख्ये द्रोणेन निहतो युधि॥ 8-3-32 (55083)
तथा सत्यधृतिर्वीरो मदिराश्वश्च वीर्यवान्।
सूर्यदत्तश्च विक्रान्तो निहतो द्रोणसायकैः॥ 8-3-33 (55084)
`मात्स्यादवरजः श्रीमाञ्शतानीको निपातितः।
श्रेणिमांश्च महाराज युध्यमानः पराक्रमी।
कृत्वा नसुकरं कर्म गतो वैवस्वतक्षयम्॥ 8-3-34 (55085)
तथैव युधि विक्रान्तो मागधः परमास्त्रवित्।
भीष्मेण निहतो राजञ्शेतेऽद्य परवीरहा॥ 8-3-35 (55086)
विराटपुत्रः शङ्खस्तु उत्तरश्च महारथः।
कुर्वन्तौ सुमहत्कर्म गतौ वैवस्वतक्षयम्॥ 8-3-36 (55087)
वसुदानश्च कदनं कुर्वाणोऽतीव संयुगे।
भारद्वाजेन विक्रम्य गमितो यमसादनम्॥ 8-3-37 (55088)
एते चान्ये च बहवः पाण्डवानां महारथाः।
हता द्रोणेन विक्रम्य यन्मां त्वं परिपृच्छसि॥ ॥ 8-3-38 (55089)
इति श्रीमन्महाभारते कर्णपर्वणि तृतीयोऽध्यायः॥ 3 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Footnotes
॥ श्रीः ॥
8.4. अध्यायः 004
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Topics
सञ्जयेन धृतराष्ट्रम्प्रति हतावशिष्टानां नामकथनम्॥ 1 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Text
8-4-0 (55090)
धृतराष्ट्र उवाच। 8-4-0x (4837)
मामकस्यास्य सैन्यस्य हृतोत्सेकस्य स़ञ्जय।
अवशेषं न पश्यामि ककुदे मृदिते सति॥ 8-4-1 (55091)
तौ हि वीरौ महेष्वासौ मदर्थे कुरुसत्तमौ।
भीष्मद्रोणौ हतौ श्रुत्वा कोन्वर्थो जीवितेन मे॥ 8-4-2 (55092)
न च मृष्यामि राधेयं हतमाहवशोभिनम्।
यस्य बाह्वोर्बलं तुल्यं कुञ्जराणां शतं शतम्॥ 8-4-3 (55093)
हतप्रवरसैन्यं मे यथा शंससि सञ्जय।
अहतानपि मे शंस येऽत्र जीवन्ति केचन॥ 8-4-4 (55094)
एतेषु हि मृतेष्वद्य ये त्वया परिकीर्तिताः।
येऽपि जीवन्ति ते सर्वे मृता इति मतिर्मम॥ 8-4-5 (55095)
सञ्जय उवाच। 8-4-6x (4838)
यस्मिन्महास्त्राणि समर्पितानि
चित्राणि शुभ्राणि चतुर्विधानि।
दिव्यानि राजन्विहितानि चैव
द्रोणेन वीरे द्विजसत्तमेन॥ 8-4-6 (55096)
महारथः कृतिमान्क्षिप्रहस्तो
दृढायुधो दृढमुष्टिर्दृढेषुः।
स वीर्यवान्द्रोणपुत्रस्तरस्वी
व्यवस्थितो योद्वुकामस्त्वदर्थे॥ 8-4-7 (55097)
आनर्तवासी हृदिकात्मजोऽसौ
महारथः सात्वतानां वरिष्ठः।
स्वयं भोजः कृतवर्मा कृतास्त्रो
व्यवस्थितो योद्वुकामस्त्वदर्थे॥ 8-4-8 (55098)
आर्तायनिः समरे दुष्प्रकम्प्यः
सेनाग्रणीः प्रथमस्तावकानाम्।
यः स्वस्रीयान्पाण्डवेयान्विसृज्य
सत्यां वाचं स्वां चिकीर्षुस्तरस्वी॥ 8-4-9 (55099)
तजोवधं सूतपुत्रस्य सङ्ख्ये
प्रतिश्रुत्याजातशत्रोः पुरस्तात्।
दुराधर्षः शक्रसमानवीर्यः
शल्यः स्थितो योद्वुकामस्त्वदर्थे॥ 8-4-10 (55100)
शारद्वतो गौतमश्चापि राज--
न्महाबाहुचित्रास्त्रयोधी।
धनुश्चित्रं सुमहद्भावरसाहं
व्यवस्थितो योद्वुकामः प्रगृह्य॥ 8-4-11 (55101)
गान्धारराजः ससुतश्च राज--
न्दुर्द्यूतदेवी कलहप्रियश्च।
गान्धारमुख्यैर्यवनैश्च राज--
न्व्यवस्थितो योद्वुकामस्त्वदर्थे॥ 8-4-12 (55102)
महारथः केकयराजपुत्रः
सदश्वयुक्तं च पताकिनं च।
रथं समारुह्य कुरुप्रवीर
व्यवस्थितो योद्वुकामस्त्वदर्थे॥ 8-4-13 (55103)
तथा सुतस्ते ज्वलनार्कवर्णं
रथं समास्थाय कुरुप्रवीरः।
व्यवस्थितः पुरुमित्रो नरेन्द्र
व्यभ्रे सूर्यो भ्राजमानो यथा खे॥ 8-4-14 (55104)
दुर्योधनो नागकुलस्य मध्ये
व्यवस्थितः सिंह इवाबभासे।
रथेन जाम्बूनदभूषणेन
व्यवस्थितः समरे योत्स्यमानः॥ 8-4-15 (55105)
स राजमध्ये पुरुषप्रवीरो
रराज जाम्बूनदचित्रवर्मा।
पद्मप्रभो वह्निरिवाल्पधूमो
मेघान्तरे सूर्य इव प्रकाशः॥ 8-4-16 (55106)
तथा सुषेणोऽप्यसिचर्मपाणि--
स्तवात्मजः सत्यसेनश्च वीरः।
व्यवस्थितौ चित्रसेनेन सार्धं
हृष्टात्मानौ समरे योद्धकामौ॥ 8-4-17 (55107)
हीनिषेवो भारतराजपुत्र
उग्रायुधः श्रुतवर्मा जयश्च।
शलश्च सत्यव्रतदुःशलौ च
व्यवस्थिताः सहसैन्या नराग्र्याः॥ 8-4-18 (55108)
कैतव्यानामधिपः शूरमानी
रणेरणे शत्रुहा राजपुत्रः।
रथी हयी नागपत्तिप्रयायी
व्यवस्थितो योद्वुकामस्त्वदर्थे॥ 8-4-19 (55109)
वीरः श्रुतायुश्च धृतायुधश्च
चित्राङ्गदश्चित्रसेनश्च वीरः।
व्यवस्थिता योद्वुकामा नराग्र्याः
प्रहारिणो मानिनः सत्यसन्धाः॥ 8-4-20 (55110)
कर्णात्मजः सत्यसन्धो महात्मा
व्यवस्थितः समरे योद्वुकामः॥ 8-4-21 (55111)
अथापरौ कर्णसुतौ वरास्त्रौ
व्यवस्थितौ लघुहस्तौ नरेन्द्र।
बले महत्युल्बणसत्ववीर्यौ
समास्थितौ योद्वुकामौ त्वदर्थे॥ 8-4-22 (55112)
एतैश्च मुख्यैरपरैश्च राज--
न्योधप्रवीरैरमितप्रभावैः।
व्यवस्थितो नागकुलस्य मध्ये
यथा महेन्द्रः कुरुराजो जयाय॥ 8-4-23 (55113)
धृतराष्ट्र उवाच। 8-4-24x (4839)
आख्याता जीवमाना ये परे सैन्या यथायथम्।
इतीदमवगच्छामि व्यक्तमर्थाभिपत्तितः॥ 8-4-24 (55114)
वैशम्पायन उवाच। 8-4-25x (4840)
एवं ब्रुवन्नेव तदा धृतराष्ट्रोऽम्बिकासुतः।
हतप्रवीरं भूयिष्ठं किञ्चिच्छेषं स्वकं बलम्।
श्रुत्वा व्यामोहमागच्छच्छोकव्याकुलितेन्द्रियः॥ 8-4-25 (55115)
व्याकुलं मे मनस्तात श्रुत्वा सुमहदप्रियम्॥
मनो मुह्यति चाङ्गानि न च शक्नोमि धावितुम्।
इत्येवमुक्त्वा वचनं धृतराष्ट्रोऽम्बिकासुतः।
भ्रान्तचित्तस्ततः सोऽथ बभूव जगतीपतिः॥ ॥ 8-4-26 (55116)
इति श्रीमन्महाभारते कर्णपर्वणि चतुर्थोऽध्यायः॥ 4 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Footnotes
॥ श्रीः ॥
8.5. अध्यायः 005
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Topics
धृतराष्ट्रेण कर्णगुणानुवर्णनपूर्वकं शोचनम्॥ 1 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Text
8-5-0 (55117)
जनमेजय उवाच। 8-5-0x (4841)
श्रुत्वा कर्णं हतं युद्वे पुत्रांश्चैव पलायिनः।
नरेन्द्रः किञ्चिदाश्वस्तो द्विजश्रेष्ठ किमब्रवीत्॥ 8-5-1 (55118)
प्राप्तवान्परमं दुःखं पुत्रव्यसनजं महत्।
तस्मिन्यदुक्तवान्काले तन्ममाचक्ष्व पृच्छतः॥ 8-5-2 (55119)
वैशम्पायन उवाच। 8-5-3x (4842)
श्रुत्वा कर्णस्य निधनमश्रद्वेयमिवाद्भुतम्।
भूतसम्मोहनं भीमं मेरोः संसर्पणं यथा॥ 8-5-3 (55120)
चित्तमोहमिवायुक्तं भार्गवस्य महामतेः।
पराजयमिवेन्द्रस्य द्विषद्ध्यो भीमकर्मणः॥ 8-5-4 (55121)
दिवः प्रपतनं भानोरुरव्यामिव महाद्युतेः।
संशोषणमिवाचिन्त्यं समुद्रस्याक्षयाम्भसः॥ 8-5-5 (55122)
महीवियद्दिगम्बूनां सर्वनाशमिवाद्भुतम्।
कर्मणोरिव वैफल्यमुभयोः पुण्यपापयोः॥ 8-5-6 (55123)
सञ्चिन्त्य निपुणं बुद्ध्या धृतराष्ट्रो जनेश्वरः।
नेदमस्तीति सञ्चिन्त्य कर्णस्य समरे वधम्॥ 8-5-7 (55124)
प्राणिनामेवमात्मत्वात्स्यादपीति विचार्य च।
शोकाग्निना दह्यमानो धम्यमान इवाशये॥ 8-5-8 (55125)
विस्रस्ताङ्गः श्वसन्दीनो हाहेत्युक्त्वा सुदुःखितः।
विललाप महाराज धृतराष्ट्रोऽम्बिकासुतः॥ 8-5-9 (55126)
धृतराष्ट्र उवाच। 8-5-10x (4843)
सञ्जयाधिरथिर्वीरः सिंहद्विरदविक्रमः।
वृषभप्रतिमस्कन्धो वृषभाक्षगतिस्वरः॥ 8-5-10 (55127)
वृषभो वृषभस्येव यो युद्धे न निवर्तते।
शत्रोरपि महेन्द्रस्य वज्रसंहननो युवा॥ 8-5-11 (55128)
यस्य ज्यातलशब्देन शरवृष्टिरवेण च।
रथाश्वनरमातङ्गा नावतिष्ठन्ति संयुगे॥ 8-5-12 (55129)
यमाश्रित्य महाबाहुं द्विषत्सङ्घघ्नमच्युतम्।
दुर्योधनोऽकरोद्वैरं पाण्डुपुत्रैर्महारथैः॥ 8-5-13 (55130)
स कथं रथिनां श्रेष्ठः कर्णः पार्थेन संयुगे।
निहतः पुरुषव्याघ्रः प्रसह्यासह्यविक्रमः॥ 8-5-14 (55131)
यो नामन्यत वै नित्यमच्युतं च धनञ्जयम्।
न वृष्मीन्सहितानन्यान्स्वबाहुबलदर्पितः॥ 8-5-15 (55132)
शार्ङ्गगाण्डीवधन्वानौ सहितावपराजितौ।
अहं दिव्याद्रथादेकः पातयिष्यामि संयुगे॥ 8-5-16 (55133)
इति यः सततं मन्दमवोचल्लोभमोहितम्।
दुर्योधनमवाचीनं राज्यकामुकमातुरम्॥ 8-5-17 (55134)
योऽजयत्सर्वकाम्भोजानावन्त्यान्केकयैः सह।
गान्धारान्मद्रकान्मात्स्यांस्त्रिगर्तांस्तङ्कणाञ्शकान्। 8-5-18 (55135)
पाञ्चालांश्च विदेहांश्च कुलिन्दान्काशिकोसलान्
सूह्मानङ्गांश्च वङ्गांश्च निषादान्पुण्ड्रकीकटान्॥ 8-5-19 (55136)
वत्सान्कलिङ्गान्दरदानश्मकानृषिकानपि।
`शबरान्हारहूणांश्च प्रघूणान्सरलानपि॥ 8-5-20 (55137)
म्लेच्छराष्ट्राधिपांश्चैव दुर्गानाटविकांस्तथा'।
जित्वैतान्समरे वीरः प्रदीप्तैः कङ्कपत्रिभिः॥ 8-5-21 (55138)
करमाहारयामास जित्वा सर्वानरींस्तथा।
दुर्योधनस्य वृद्ध्यर्थं राधेयो रथिनां वरः।
दिव्यास्त्रविमन्हातेजाः कर्णो वैकर्तनो वृषः॥ 8-5-22 (55139)
सेनागोपश्च स कथं शत्रुभिः परमास्त्रवित्।
घातितः पाण्डवैः शूरैः समरे वीर्यशालिभिः॥ 8-5-23 (55140)
वृषो महेन्द्रो देवेषु वृषः कर्णो नरेष्वपि।
तृतीयमन्यं लोकेषु वृषं नैवानुशुश्रुम॥ 8-5-24 (55141)
उच्चैः श्रवा वरोऽश्वानां राज्ञां वैश्रवणो वरः।
वरो महेन्द्रो देवानां कर्णः प्रहरतां वरः॥ 8-5-25 (55142)
योऽजितः पार्थिवैः शूरैः समर्थैर्वीर्यशालिभिः।
दुर्योधनस्य वृद्ध्यर्थं कृत्स्नामुर्वीमथाजयत्॥ 8-5-26 (55143)
यं लब्ध्वा मागधो राजा सांत्वमानोऽथ सौहृदैः।
अरौत्सीत्पार्थिवं क्षत्रमृते यादवकौरवान्॥ 8-5-27 (55144)
तं श्रुत्वा निहतं कर्णं द्वैरथे सव्यसाचिना।
शोकार्णवे निमग्नोऽहं भिन्ना नौरिव सागरे॥ 8-5-28 (55145)
तं वृषं निहतं श्रुत्वा द्वैरथे रथिनां वरम्।
शोकार्णवे निमग्नोऽहमप्लुवः सागरे यथा॥ 8-5-29 (55146)
ईदृशैर्यद्यहं दुःखैर्न विनश्यामि सञ्जय।
वज्राद्दृढतरं मन्ये हृदयं मम दुर्भिदम्॥ 8-5-30 (55147)
ज्ञातिसंबन्धिमित्राणामिमं श्रुत्वा पराभवम्।
को मदन्यः पुमाँल्लोके न जह्यात्सूत जीवितम्॥ 8-5-31 (55148)
विषमग्निं प्रपातं च पर्वताग्रादहं वृणे।
`महाप्रस्थानगमनं जलं प्रायोपवेशनम्'।
न हि शक्ष्यामि दुःखानि सोढुं कष्टानि सञ्जय॥ ॥ 8-5-32 (55149)
इति श्रीमन्महाभारते कर्णपर्वणि पञ्चमोऽध्यायः॥ 5 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Footnotes
॥ श्रीः ॥
8.6. अध्यायः 006
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Topics
कर्णवधश्रवणानन्तरीयकधृतराष्ट्रप्रवृत्तिं पृष्टेन वैशम्पायनेन कर्णदुर्योधनस्तुतिनिन्दापूर्वकं सञ्जयम्प्रति कर्णार्जुनयुद्धकथनचोदनारूपधृतराष्ट्रप्रवृत्तिकथनम्॥ 1 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Text
8-6-0 (55150)
सञ्जय उवाच। 8-6-0x (4844)
श्रिया कुलेन यशसा तपसा च श्रुतेन च।
त्वामद्य सन्तो मन्यन्ते ययातिमिव नाहुषम्॥ 8-6-1 (55151)
श्रुते महर्षिप्रतिमः कृतकृत्योऽसि पार्थिव।
पर्यवस्थापयात्मानं मा विषादे मनः कृथाः॥ 8-6-2 (55152)
धृतराष्ट्र उवाच। 8-6-3x (4845)
दैवमेव परं मन्ये धिक्पौरुषमनर्थकम्।
यत्र सालप्रतीकाशः कर्णोऽहन्यत संयुगे॥ 8-6-3 (55153)
हत्वा युधिष्ठिरानीकं पाञ्चालानां रथव्रजान्।
प्रताप्य शरवर्षेण दिशः सर्वा महारथः॥ 8-6-4 (55154)
मोहियित्वा रणे पार्थान्वज्नहस्त इवासुरान्।
स कथं निहतः शेते वायुरुग्ण इव द्रुमः॥ 8-6-5 (55155)
शोकस्यान्तं न पश्यामि पारं जलनिधेरिव।
चिन्ता मे वर्धतेऽतीव मुमूर्षा चापि जायते॥ 8-6-6 (55156)
कर्णस्य निधनं श्रुत्वा विजयं फल्गुनस्य च।
अश्रद्धेयमहं मन्ये वधं कर्णस्य सञ्जय॥ 8-6-7 (55157)
वज्रसारमिदं नूनं हृदयं दुर्भिदं मम।
यच्छ्रुत्वा पुरुषव्याघ्रं हतं कर्णं न दीर्यते॥ 8-6-8 (55158)
आर्युर्नूनं सुदीर्घं मे विहितं दैवतैः पुरा।
यत्र कर्णं हतं श्रुत्वा जीवामीह सुदुःखितः॥ 8-6-9 (55159)
धिग्जीवितमिदं चैव सुहृद्वीनस्य सञ्जय।
अद्य चाहं दशामेतां गतः सञ्जय गर्हिताम्।
कृपणं वर्तयिष्यामि शोच्यः सर्वस्य मन्दधीः॥ 8-6-10 (55160)
अहमेव पुरा भूत्वा सर्वलोकस्य सत्कृतः।
परिभूतः कथं सूत परैः शक्ष्यामि जीवितुम्॥ 8-6-11 (55161)
दुःखाद्दुःखतरं भन्ये प्राप्तवानस्मि सञ्जय।
भीष्मद्रोणवधेनैव कर्णस्य च महात्मनः॥ 8-6-12 (55162)
नावशेषं प्रपश्यामि सूतपुत्रे हते युधि।
सहि पारं महानासीत्पुत्राणां मम सञ्जय॥ 8-6-13 (55163)
युद्धे हि निहतः शूरो विसृजन्सायकान्बहून्।
को हि मे जीवितेनार्थस्तमृते पुरुषर्षभम्॥ 8-6-14 (55164)
रथादाधिरथिर्नूनं न्यपतत्सायकार्दितः।
पर्वतस्येव शिखरं व ज्रपाताद्विदारितम्॥ 8-6-15 (55165)
स शेते पृथिवीं नूनं शोभयन्रुधिरोक्षितः।
मातङ्ग इव मत्तेन मताङ्गेन निपातितः॥ 8-6-16 (55166)
यो बलं धार्तराष्ट्राणां पाण्डवानां यतो भयम्।
सोऽर्जुनेन हतः कर्णः प्रतिमानं धनुष्मताम्॥ 8-6-17 (55167)
स हि वीरो महेष्वासो मित्राणामभयङ्करः।
शेते विनिहतो वीरः शक्रेणेव पुरा बलः॥ 8-6-18 (55168)
पङ्गोरिवाध्वगमनं दरिद्रस्येव कामितम्।
दुर्योधनस्य लोभश्च समान्येतानि सञ्जय॥ 8-6-19 (55169)
अन्यथा चिन्तितं कार्यमन्यथा तत्तु जायते।
अहो नु बलवद्दैवं कालश्च दुरतिक्रमः॥ 8-6-20 (55170)
पलायमानः कृपणो दीनात्मा दीनपौरुषः।
कच्चिद्विनिहतः सूत पुत्रो दुःशासनो मम॥ 8-6-21 (55171)
कच्चिन्न दीनाचरितं कृतवांस्तात संयुगे।
कच्चिन्न निहतः शूरा यथाऽन्ये क्षत्रियर्षभाः॥ 8-6-22 (55172)
युधिष्ठिरस्य वचनं मा युद्धमिति सर्वदा।
दुर्योधनो नाभ्यगृह्णान्मूढः पथ्यमिवौषधम्॥ 8-6-23 (55173)
शतल्पे शयानेन भीष्मेण सुमहात्मना।
पानीयं याचितः पार्थः सोविध्यन्मेदिनीतलम्॥ 8-6-24 (55174)
जलस्य धारां जनितां दृष्ट्वा पाण्डुसुतेन च।
अब्रवीत्स महाबाहुस्तात संशाम्य पाण्डवैः॥ 8-6-25 (55175)
प्रशमाद्वि भवेच्छान्तिर्मदन्तं युद्धमस्तु वः।
भ्रातृभावेन पृथिवीं भुङ्क्ष्व पाण्डुसुतैः सह॥ 8-6-26 (55176)
अकुर्वन्वचनं तस्य नूनं शोचति पुत्रकः।
तदिदं समनुप्राप्त वचनं दीर्घदर्शिनः॥ 8-6-27 (55177)
अहं तु निहतामात्यो हतपुत्रश्च सञ्जय।
द्यूततः कृच्छ्रमापन्नो लूनपक्ष इव द्विजः॥ 8-6-28 (55178)
यथा हि शकुनिं गृह्य छित्त्वा पक्षौ च सञ्जय।
विसर्जयन्ति संहृष्टाः क्रीडमानाः कुमारकाः॥ 8-6-29 (55179)
लूनपक्षतया तस्य गमनं नोपपद्यते।
तथाहमपि सम्प्राप्तो लूनपक्ष इव द्विजः॥ 8-6-30 (55180)
क्षीणः सर्वार्थहीनश्च निर्ज्ञातिर्बन्धुवर्जितः।
कां दिशं प्रतिपत्स्यामि दीनः शत्रुवशं गतः॥ 8-6-31 (55181)
वैशम्पायन उवाच। 8-6-32x (4846)
इत्येवं धृतराष्ट्रोऽथ विलप्य बहुदुःखितः।
प्रोवाच सञ्जयं भूयः सोकव्याकुलमानसः॥ 8-6-32 (55182)
धृतराष्ट्र उवाच। 8-6-33x (4847)
योऽजयत्सर्वकाम्भोजानम्बष्ठान्कैकयैः सह।
गान्धारांश्च विदेहांश्च जित्वा कार्यार्थमाहवे॥ 8-6-33 (55183)
दुर्योधनस्य वृद्ध्यर्थं योऽजयत्पृथिवीं प्रभुः।
स जितः पाण्डवैः शूरैः समरे वाहुशालिभिः॥ 8-6-34 (55184)
तस्मिन्हते महेष्वासे कर्णे युधि किरीटिना।
के वीराः पर्यतिष्ठन्त तन्ममाचक्ष्व सञ्जय॥ 8-6-35 (55185)
कच्चिन्नैकः परित्यक्तः पाण्डवैर्निहतो रणे।
उक्तं त्वया पुरा तात यथा वीरो निपातितः॥ 8-6-36 (55186)
भीष्ममप्रतियुध्यन्तं शिखम्डी सायकोत्तमैः।
पातयामास समरे सर्वशस्त्रभृतां वरम्॥ 8-6-37 (55187)
तथा द्रौपदिना द्रोणो न्यस्तसर्वायुधो युधि।
`धर्मराजवचः श्रुत्वा अश्वत्थामा हतस्त्विति'॥ 8-6-38 (55188)
युक्तयोगो महेष्वासः शरैर्बहुभिराचितः।
निहतः खङ्गमुद्यम्य धृष्टद्युम्नेन सञ्जय॥ 8-6-39 (55189)
अन्तरेण हतावेतौ छलेन च विशेषतः।
अश्रौषमहमेतद्वै भीष्मद्रोणौ निपातितौ॥ 8-6-40 (55190)
भीष्मद्रोणौ हि समरे न हन्याद्वज्रभृत्स्वयम्।
न्यायेन युध्यन्समरे तद्वै सत्यं ब्रवीमि ते॥ 8-6-41 (55191)
कर्णं त्वस्यन्तमस्त्राणि दिव्यानि च बहूनि च।
कथमिन्द्रोपमं वीरं मृत्युर्युद्वे समस्पृशत्॥ 8-6-42 (55192)
यस्य विद्युत्प्रभां शक्तिं दिव्यां कनकभूषणाम्।
प्रायच्छद्द्विषतां हन्त्रीं कुण्डलाभ्यां पुरन्दरः॥ 8-6-43 (55193)
यस्य सर्पमुखो दिव्यः शरः काञ्चनभूषणः।
अशेत निशितः पत्री समरेष्वरिसूदनः॥ 8-6-44 (55194)
भीष्मद्रोणमुखान्वीरान्योऽवमत्य महारथान्।
जामदग्न्यान्महाघोरं ब्राह्ममस्त्रमशिक्षत॥ 8-6-45 (55195)
यश्च द्रोणमुखान्दृष्ट्वा विमुखानर्दिताञ्शरैः।
सौभद्रस्य महाबाहुर्व्यधमत्कार्मुकं शितैः॥ 8-6-46 (55196)
यश्च नागायुतप्राणां वज्ररंहसमच्युतम्।
विरथं सहसा कृत्वा भीमसेनमपाहसत्॥ 8-6-47 (55197)
सहदेवं च निर्जित्य शरैः सन्नतपर्वभिः।
कृपया विरथं कृत्वा नाहनद्धर्मचिन्तया॥ 8-6-48 (55198)
यश्च मायासहस्राणि विकुर्वाणं जयैषिणम्।
घटोत्कचं राक्षसेन्द्रं शक्रशक्त्या निजघ्निवान्॥ 8-6-49 (55199)
एवांश्च दिवसान्यस्य युद्धे भीतो धनञ्जयः।
नागमद्द्वैरथं वीरः स कथं निहतो रणे॥ 8-6-50 (55200)
[संशप्तकानां योधा ये आह्वयन्त सदाऽन्यतः।
एतान्हत्वा हनिष्यामि पश्चाद्वैकर्तनं रणे॥ 8-6-51 (55201)
इति व्यपदिशन्पार्थो वर्जयन्सूतजं रणे।
स कथं निहतो वीरः पार्थेन परवीरहा॥] 8-6-52 (55202)
रथभह्गो न चेत्तस्य धनुर्वा न व्यशीर्यत।
न चेदस्त्राणि नष्टानि स कथं निहतः परैः॥ 8-6-53 (55203)
को हि शक्तो रणे कर्णं विधुन्वानं महद्धनुः।
विमुञ्चन्तं शरान्घोरान्दिव्यान्यस्त्राणि चाहवे।
जेतुं पुरुषशार्दूलं शार्दूलमिव वेगिनम्॥ 8-6-54 (55204)
ध्रवं तस्य धनुश्छिन्नं रथो वाऽपि महीं गतः।
अस्त्राणि वा प्रनष्टानि यथा शंससि मे हतम्।
न ह्यन्यदपि पश्यामि कारणं तस्य नाशने॥ 8-6-55 (55205)
न हिन्मि फल्गुनं यावत्तावत्पादौ न धावये।
इति यस्य महाघोरं व्रतमासीन्महात्मनः॥ 8-6-56 (55206)
यस्य भीतो रमे निद्रां धर्मराजो युधिष्ठिरः।
त्रयोदशसमा नित्यं नाभजत्पुरुषर्षभः॥ 8-6-57 (55207)
यस्य वीर्यवतो वीर्यमुपाश्रित्य महात्मनः।
मम पुत्रः सभां भार्यां पाण्डूनां नीतवान्बलात्॥ 8-6-58 (55208)
तत्रापि च सभामध्ये पाण्डवानां च पश्यताम्।
दासभार्येति पाञ्चालीमब्रवीत्कुरुसन्निधौ॥ 8-6-59 (55209)
[न सन्ति तपयः कृष्णे सर्वे षण्डतिलैः समाः।
उपतिष्ठस्व भर्तारमन्यं वा वरवर्णिनि॥ 8-6-60 (55210)
इत्येवं यः पुरा वाचो रूक्षाः संश्रावयन्रुषा।
सभायां सूतजः कृष्णां स कथं निहतः परैः॥ 8-6-61 (55211)
यदि भीष्मो रणश्लाघी द्रोणो वा युधि दुर्मदः।
न हनिष्यति कौन्तेयान्पक्षपातात्सुयोधन।
सर्वानेव हनिष्यामि व्येतु ते मानसो ज्वरः॥ 8-6-62 (55212)
किं करिष्यति गाण्डीवमक्षय्यौ च महेषुधी।
स्निग्धचन्दनदिग्धस्य मच्छरस्याभिधावतः।
स नूनमृषभस्कन्धो ह्यर्जुनेन कथं हतः॥] 8-6-63 (55213)
यश्च गाण्डीवमुक्तानां स्पर्शमुग्रमचिन्तयन्।
अपतिर्ह्यसि कृष्णेति ब्रुवन्पार्थानवैक्षत॥ 8-6-64 (55214)
यस्य नासीद्भयं पार्थात्सपुत्रात्सजनार्दनात्।
स्वबाहुबलमाश्रित्य मुहूर्तमपि सञ्जय॥ 8-6-65 (55215)
तस्य नाऽहं वधं मन्ये देवैरपि सवासवैः।
प्रतीपमभिघावद्भिः किं पुनस्तात पाण्डवैः॥ 8-6-66 (55216)
न हि ज्यां संसम्पृशानस्य तलत्रे वाऽपि गृह्णतः।
पुमानाधिरथेः स्थातुं कश्चित्प्रमुखतोऽर्हति॥ 8-6-67 (55217)
अपि स्यान्मेदिनी हीना सोमसूर्यप्रभांशुभिः।
न वध- पुरुषेन्द्रस्य संयुगेष्वपलायिनः॥ 8-6-68 (55218)
येन मन्दः सहायेन भ्रात्रा दुःशासनेन च।
वासुदेवस्य दुर्बुद्धिः प्रत्याख्यानमरोचत॥ 8-6-69 (55219)
स नूनं वृषभस्कन्धं कर्णं दृष्ट्वा निपातितम्।
दुःशासनं च निहतं मन्ये शोचति पुत्रकः॥ 8-6-70 (55220)
हतं वैकर्तनं दृष्ट्वा द्वैरथे सव्यसाचिना।
जयतः पाण्डवान्दृष्ट्वा किंस्विद्दुर्योधनोऽब्रवीत्॥ 8-6-71 (55221)
[दुर्मर्षणं हतं दृष्ट्वा वृषसेनं च संयुगे।
प्रभग्रं च बलं दृष्ट्वा वध्यमानं महारथैः॥ 8-6-72 (55222)
पराङ्मुखांश्च राज्ञस्तु पलायनपरायणान्।
विद्रुतान्रथिनो दृष्ट्वा मन्ये शोचति पुत्रकः॥ 8-6-73 (55223)
अनेयश्चाभिमानी च दुर्बुद्धिरजितेन्द्रियः।
हतोत्साहं बलं दृष्ट्वा किंस्विदुर्योधनोऽब्रवीत्॥ 8-6-74 (55224)
स्वयं वैरं महत्कृत्वा वार्यमाणः सुहृद्गणैः।
प्रधने हतभूयिष्ठैः किंस्विद्दुर्योधनोऽब्रवीत्॥ 8-6-75 (55225)
भ्रातरं निहतं दृष्ट्वा भीमसेनेन संयुगे।
रुधिरे पीयमाने च किंस्विद्द्रुर्योधनोऽब्रवीत्॥] 8-6-76 (55226)
सह गान्धारराजेन सभायां यदभाषत।
कर्णोऽर्जुनं रणे हन्ता हते तस्मिन्किमब्रवीत्॥ 8-6-77 (55227)
द्यूतं कृत्वा पुरा हृष्ठो वञ्चयित्वा च पाण़्डवान्।
शकुनिः सौबलस्तात हते कर्णे किमब्रवीत्॥ 8-6-78 (55228)
कृतवर्मा महेष्वासः सात्वतानां महारथः।
हतं वैकर्तनं दृष्ट्वा हार्दिक्यः किमभाषत॥ 8-6-79 (55229)
ब्राह्मणाः क्षत्रिया वैश्या यस्य शिक्षामुपासते।
धनुर्वेदं चिकीर्षन्तो द्रोणपुत्रस्य धीमतः॥ 8-6-80 (55230)
युवा रूपेण सम्पन्नो दर्शनीयो महायशाः।
अश्वत्थामा हते कर्णे किमभाषत सञ्जय॥ 8-6-81 (55231)
आचार्यो यो धनुर्वेदे गौतमो रथसत्तमः।
कृपः शारद्वतस्तात हते कर्णे किमब्रवीत्॥ 8-6-82 (55232)
मद्रराजो महेष्वासः शल्यः समितिशोभनः।
दृष्ट्वा विनिहतं कर्णं सारथ्ये रथिनां वरः।
किमभाषत सौवीरो मद्राणामधिपो बली॥ 8-6-83 (55233)
दृष्ट्वा विनिहतं सर्वे योधा वारणदुर्जयाः।
ये च केन राजानः पृथिव्यां योद्वुमागताः।
वैकर्तनं हतं दृष्टवा कान्यभाषन्त सञ्जय॥ 8-6-84 (55234)
द्रोणे तु निहते वीरे रथव्याघ्रे नरर्षभे।
के वा मुखमनीकानामासन्सञ्जय भागशः॥ 8-6-85 (55235)
मद्रराजः कथं शल्यो नियुक्तो रथिनां वरः।
वैकर्तनस्य सारथ्ये तन्ममाचक्ष्व सञ्जय॥ 8-6-86 (55236)
केऽरक्षन्दक्षिणं चक्रं सूतपुत्रस्य युध्यतः।
वामं चक्रं ररक्षुर्वा के वा वीरस्य पृष्ठतः॥ 8-6-87 (55237)
के कर्णं न जहुः शूराः के क्षुद्राः प्राद्रवंस्ततः।
कथं च वः समेतानां हतः कर्णो महारथः॥ 8-6-88 (55238)
पाण्डवाश्च स्वयं शूराः प्रत्युदीयुर्महारथाः।
सृजन्तः शरवर्षाणि वारिधारा इवाम्बुदाः॥ 8-6-89 (55239)
स च सर्पमुखो दिव्यो महेषुप्रवरस्तदा।
व्यर्थः कथं समभवत्तन्ममाचक्ष्व स़ञ्जय॥ 8-6-90 (55240)
मामकस्यास्य सैन्यस्य हतोत्सेधस्य सञ्जय।
अवशेषं न पश्यामि ककुदे मृदिते सति॥ 8-6-91 (55241)
तौ हि वीरौ महेष्वासौ मदर्थे त्यक्तजीवीतौ।
भीष्मद्रोणौ हतौ श्रुत्वा को न्वर्थो जीवितेन मे॥ 8-6-92 (55242)
पुनः पुनर्न मृष्यामि वधं कर्णस्य पाण्डवैः।
यस्य बाह्वोर्बलं तुल्यं कुञ्जराणां शतं शतम्॥ 8-6-93 (55243)
द्रोणे हते च यद्वृत्तं कौरवाणां परैः सह।
सङ्घामे नरवीराणां तन्ममाचक्ष्व सञ्जय॥ 8-6-94 (55244)
यथा कर्णश्च कौन्तेयैः सह युद्धमयोजयत्।
तथा च द्विषतां हन्ता रणे शान्तस्तदुच्यताम्॥ ॥ 8-6-95 (55245)
इति श्रीमन्महाभारते कर्णपर्वणि षष्ठोऽध्यायः॥ 6 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Footnotes
॥ श्रीः ॥
8.7. अध्यायः 007
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Topics
अश्वत्थामवचनाद्दुर्योधनेन सैनापत्येऽभिषिक्तेन कर्णेन रणाय सेनानियोजनम्॥ 1 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Text
8-7-0 (55246)
सञ्जय उवाच। 8-7-0x (4848)
हते द्रोणे महेष्वासे तस्मिन्नहनि भारत।
कृते च मोघसंकल्पे द्रोणपुत्रे महारथे॥ 8-7-1 (55247)
द्रवमाणे महाराज कौरवाणां बलार्णवे।
व्यूह्य पार्थः स्वकं सैन्यमतिष्ठद्वातृभिर्वृतः॥ 8-7-2 (55248)
तमवस्थितमाज्ञाय पुत्रस्ते भरतर्षभ।
विद्रुतं स्वबलं दृष्ट्वा पौरुषेण न्यवारयत्॥ 8-7-3 (55249)
स्वमनीकमवस्थाप्य बाहुवीर्यमुपाश्रितः।
युद्धा च सुचिरं कालं पाण्डवैः सह भारत॥ 8-7-4 (55250)
लब्धलक्षैः परैर्हष्टैर्व्यायच्छद्भिश्चिरं तदा।
सन्ध्याकालं समासाद्य प्रत्याहारमकारयत्॥ 8-7-5 (55251)
`निवेश्य बलवद्वोरं क्षुत्पिपासाबलैर्युतम्।
श्रमेण महता युक्तं तथा द्रोणवधेन च॥ 8-7-6 (55252)
दीनरूपा रणे कर्म कृत्वा घोरं च शर्वरीम्।
विशं प्राप्य सा सेना विश्रम्य मुदिताऽभवत्'॥ 8-7-7 (55253)
कृत्वाऽवहारं सैन्यानां प्रविश्य शिबिरं स्वकम्।
कुरवः सहिता मन्त्रं मन्त्रयाञ्चक्रिरे मिथः॥ 8-7-8 (55254)
पर्यङ्केषु परार्ध्येषु स्पर्ध्यास्तरणवत्सु च।
वरासनेषूपविष्टाः सुखशय्यास्विवामराः॥ 8-7-9 (55255)
ततो दुर्योधनो राजा साम्ना परमवल्गुना।
तानाभाष्य महेष्वासान्प्राप्तकालमभाषत॥ 8-7-10 (55256)
मतं मतिमतां श्रेष्ठाः सर्वे प्रब्रूत मा चिरम्।
एवङ्गतेन यत्कार्यं भवेत्कार्यतरं नृपाः॥ 8-7-11 (55257)
सञ्जय उवाच। 8-7-12x (4849)
एवमुक्ते नरेन्द्रेण नरसिंहा युयुत्सवः।
चक्रुर्नानाविधाश्चेष्टाः सिंहासनगतास्तदा॥ 8-7-12 (55258)
तेषां निशाम्येङ्गितानि युद्धे प्राणाञ्जुहूषताम्।
समुद्वीक्ष्य मुखं राज्ञो बालार्कसमवर्चसम्।
आचार्यपुत्रो मेधावी वाक्यज्ञो वाक्यमाददे॥ 8-7-13 (55259)
रागो योगस्तथा दाक्ष्यां नयश्चेत्यर्थसाधकाः।
उपायाः पण्डितैः प्रोक्तास्ते तु दैवमुपाश्रिताः॥ 8-7-14 (55260)
लोकप्रवीरा येऽस्माकं देवकल्पा महारथाः।
नीतिमन्तस्तथा युक्ता दक्षा रक्ताश्च ते हताः॥ 8-7-15 (55261)
न त्वेव कार्यं नैराश्यमस्माभिर्विजयं प्रति।
सुनीतैरिह सर्वार्थैर्दैवमप्यनुलोम्यते॥ 8-7-16 (55262)
ते वयं प्रवरं नॄणां सर्वैर्योधगुणैर्युतम्।
कर्णमेवाभिषेभ्यामः सैनापत्येन भारत॥ 8-7-17 (55263)
कर्णं सेनापतिं कृत्वा प्रमथिष्यामहे रिपून्॥ 8-7-18 (55264)
एष ह्यतिबलः शूरः कृतास्त्रो युद्धदुर्मदः।
वैवस्वत इवासह्यः शक्तो जेतुं रणे निपून्॥ 8-7-19 (55265)
एतदाचार्यतनयाच्छ्रुत्वा राजंस्तवात्मजः।
`दुर्योधनो महाराज भृशं प्रीतमनास्तदा'॥ 8-7-20 (55266)
आशां बहुमतीं चक्रे वर्णं प्रति स वै तदा।
हते भीष्मे च द्रोणे च कर्णो जेष्यति पाण्डवान्॥ 8-7-21 (55267)
तामाशां हृदये कृत्वा समाश्वस्य च भारत।
[ततो दुर्योधनः प्रीतः प्रियं श्रुत्वाऽस्य तद्वचः।
प्रीतिसत्कारसंयुक्तं तथ्यमात्महितं शूभम्॥] 8-7-22 (55268)
स्वं मनः समवस्थाप्य बाहुवीर्यमुपाश्रितः॥ 8-7-23 (55269)
`प्रियसत्कारसंयुक्तं तथ्यमात्महिते रतम्'।
दुर्योधनो महाराज राधेयमिदमब्रवीत्॥ 8-7-24 (55270)
कर्ण जानामि ते वीर्यं सौहृदं परमं मयि।
तथाऽपि त्वां महाबाहो प्रवक्ष्यामि हितं वचः॥ 8-7-25 (55271)
श्रुत्वा यथेष्टं च कुरु वीर यत्तव रोचते।
भवान्प्राज्ञतमो नित्यं मम चैव परा गतिः॥ 8-7-26 (55272)
भीष्मद्रोणावतिरथौ हतौ सेनापती मम।
सेनापतिर्भवानस्तु ताभ्यां द्रविणवत्तरः॥ 8-7-27 (55273)
वृद्धो च तौ महेष्वासौ सापेक्षो च धनञ्जये।
मानितौ च मया वीरौ राधेय वचनात्तव॥ 8-7-28 (55274)
पितामहत्वं सम्प्रेक्ष्य पाण्डुपुत्रा महारणे।
रक्षितास्तात भीष्मेण दिवसानि दशैव तु॥ 8-7-29 (55275)
न्यस्तशस्त्रे तु भवति हतो भीष्मः पितामहः।
शिखण्डिनं पुरुस्कृत्य फल्गुनेन महाहवे॥ 8-7-30 (55276)
हते तस्मिन्महेष्वासे शरतल्पगते तथा।
त्वयोक्ते पुरुषव्याघ्र द्रोणो ह्यासीत्पुरःसरः॥ 8-7-31 (55277)
तेनापि रक्षिताः पार्थाः शिष्यत्वादिति मे मतिः।
स चापि निहतो वृद्धो धृष्टद्युम्नेन सत्वरम्॥ 8-7-32 (55278)
निहताभ्यां प्रधानाभ्यां ताभ्यामतुलविक्रम।
त्वत्समं समरे योधं नान्यं पश्यामि चिन्तयन्॥ 8-7-33 (55279)
भवानेव तु नः शक्तो विजयाय न संशयः।
पूर्वं मध्ये च पश्चाश्च तथैव विहितं हितम्॥ 8-7-34 (55280)
स भवान्धुर्यवत्सङ्ख्ये धुरमुद्वोऽढुमर्हति।
अभिषेचय सैनान्ये स्वयमात्मानमात्मना॥ 8-7-35 (55281)
देवतानां यथा स्कन्दः सेनानीः प्रभुरव्ययः।
तथा भवानिमां सेनां धार्तराष्ट्रीं बिभर्तु वै॥ 8-7-36 (55282)
जहि शत्रुगणान्सर्वान्महेन्द्रो दानवानिव।
अवस्थितं रमे दृष्ट्वा पाण्डवास्त्वां महारथाः।
द्रविष्यन्ति च पाञ्चाला विष्णुं दृष्ट्वेव दानवाः॥ 8-7-37 (55283)
तस्मात्त्वं पुरुषव्याघ्र प्रकर्षैतां महाचमूम्॥ 8-7-38 (55284)
भवत्यवस्थिते यत्ते पाण्डवा मन्दचेतसः।
द्रविष्यन्ति सहामात्याः पाञ्चालाः सृञ्जयाश्च ह। 8-7-39 (55285)
यथा ह्यभ्युदितः सूर्यः प्रतपन्स्वेन तेजसा।
व्यपोहति तमस्तीव्रं तथा शत्रून्प्रतापय॥ 8-7-40 (55286)
सञ्जय उवाच। 8-7-41x (4850)
एवमुक्तस्तु राधेयो राज्ञा दुर्योधनेन ह।
राज्ञां मध्ये महाबाहुः प्रीतात्मा स महाबलः।
हर्षयन्नब्रवीत्कर्णो दुर्योधनमिदं वचः॥ 8-7-41 (55287)
कर्ण उवाच। 8-7-42x (4851)
उक्तमेतन्मया पूर्वं गान्धारे तव सन्निधौ।
जेष्यामि पाण्डवान्सर्वान्सपुत्रान्सजनार्दनान्॥ 8-7-42 (55288)
सेनापतिर्भविष्यामि तवाहं नात्र संशयः।
स्थिरो भव महाराज जितान्विद्वि च पाण्डवान्॥ 8-7-43 (55289)
सञ्जय उवाच। 8-7-44x (4852)
एवमुक्तो महाराज ततो दुर्याधनो नृपः।
उत्तस्थौ राजभिः सार्धं देवैरिव शतक्रतुः॥ 8-7-44 (55290)
सैनापत्येन सत्कर्तुं कर्णं स्कन्दमिवामराः।
ततोऽभिषिषिचुः कर्णं विधिदृष्टेन कर्मणा॥ 8-7-45 (55291)
दुर्योधनमुक्ता राजन्राजानो विजयैषिणः।
शातकुम्भमयैः कुम्भेर्माहेयैश्चाभिमन्त्रितैः॥ 8-7-46 (55292)
तोयपूर्णैर्विषाणैश्च द्विपखङ्गमहर्षभैः।
मणिमुक्तायुतैश्चान्यैः पुण्यगन्धैस्तथौषधैः॥ 8-7-47 (55293)
औदुम्बरे सुखासीनमासने क्षौमसंवृते।
शास्त्रदृष्टेन विधिना सम्भारैश्च सुसम्भृतैः॥ 8-7-48 (55294)
ब्राह्मणः क्षत्रिया वैश्यास्तथा शूद्राश्च सम्मताः।
तुष्टुवुस्तं महात्मानमभिषिक्तं वरासने॥ 8-7-49 (55295)
ततोऽभिषिक्ते राजेन्द्र निष्कैर्गोभिर्धनेन च।
वाचयामास विप्राग्र्यान्राधेयः परवीरहा॥ 8-7-50 (55296)
`स व्यरोचत राधेयः सूतमागधबन्दिभिः।
स्तूयमानो यथा भानुरुदये ब्रह्मवादिभिः॥ 8-7-51 (55297)
ततः पुण्याहघोषेण वादित्रनिनदेन च।
जयशब्देन शूराणां तुमुलः सर्वतोऽभवत्॥ 8-7-52 (55298)
जयेत्यूचुर्नृपाः सर्वे राधेयं तत्र सङ्गताः'॥ 8-7-53 (55299)
जय पार्थान्सगोविन्दान्सानुगांस्तान्महामृधे।
इति तं बन्दिनः प्राहुर्द्विजाश्च पुरुषर्षभम्॥ 8-7-54 (55300)
जहि पार्थान्सपाञ्चालान्राधेय विजयाय नः।
उद्यन्निव सदा भानुस्तमांस्युग्रैर्गभस्तिभिः॥ 8-7-55 (55301)
न ह्यलं त्वद्विसृष्टानां शराणां वै सकेशवाः।
उलूकाः सूर्यरश्मीनां ज्वलतामिव दर्शने॥ 8-7-56 (55302)
न हि पार्थाः सपाञ्चालाः स्थातुं शक्तास्तवाग्रतः।
आत्तवज्रस्य समरे महेन्द्रस्येव दानवाः॥ 8-7-57 (55303)
`सञ्जय उवाच। 8-7-58x (4853)
स सत्कृतः स्तूयमानः सुहृद्गणवृतो रुषा।
कर्णो दुर्योधनं वाक्यमब्रवीत्प्रहसन्प्रियम्॥ 8-7-58 (55304)
दुर्योधनाद्य सगणं पाण्डूनां प्रवरैः सह।
फल्गुनं सूदयिष्यामि त्वत्प्रियार्थं सबान्धवम्॥ 8-7-59 (55305)
सपर्वतार्णवद्वीपां शाधि गां गतपाण्डवाम्।
पुत्रपौत्रप्रपौत्रेषु प्रतिष्ठां गमयिष्यमि॥ 8-7-60 (55306)
नासह्यं विद्यते मह्यं त्वत्प्रियार्थमरिन्दम।
सत्यधर्मानुरक्तस्य सिद्धिरात्मवतो यथा॥ 8-7-61 (55307)
अभिषिक्तस्तु राघेयः प्रभया सोऽमितप्रभः।
अत्यरिच्यत रूपेण दिवाकर इवापरः॥ 8-7-62 (55308)
सैनापत्ये तु राधेयमभिषिच्य सुतस्तव।
अमन्यत तदात्मानं कृतार्थं कालचोदितः॥ 8-7-63 (55309)
कर्णोऽपि राज्ञः संप्राप्य सैनापत्यमरिन्दमः।
योगमाज्ञापयामास सूर्यस्योदयनं प्रति॥ 8-7-64 (55310)
तव पुत्रैर्वृतः कर्णः शुशुभे तत्र भारत।
देवैरिव यथा स्कन्दः सङ्ग्रामे तारकामये॥ ॥ 8-7-65 (55311)
इति श्रीमन्महाभारते कर्णपर्वणि सप्तमोऽध्यायः॥ 7 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Footnotes
॥ श्रीः ॥
8.8. अध्यायः 008
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Topics
कर्णार्जुनाक्ष्यां व्यूहरचनापूर्वकं रणाय निर्याणम्॥ 1 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Text
8-8-0 (55312)
धृतराष्ट्र उवाच। 8-8-0x (4854)
सैनापत्यं तु सम्प्राप्य कर्णो वैकर्तनस्तदा।
तथोक्तश्च स्वयं राज्ञा स्निग्धं भ्रातृसमं वचः॥ 8-8-1 (55313)
हितश्च प्रियकामश्च मम पुत्रस्य नित्यशः।
अकरोत्किं महाप्राज्ञस्तन्ममाचक्ष्व स़ञ्जय॥ 8-8-2 (55314)
सञ्जय उवाच। 8-8-3x (4855)
कर्णस्य मतमाज्ञाय पुत्रास्ते भरतर्षभ।
योगमाज्ञापयामासुर्नन्दितूर्यपुरःसरम्॥ 8-8-3 (55315)
महत्यपररात्रे च तव सैन्यस्य मारिष।
योगो योग इति ह्याशु प्रादुरासीन्महास्वनः॥ 8-8-4 (55316)
कल्पतां नागमुख्यानां रथानां च वरुथिनाम्।
सन्नह्यतां नराणां च वाजिनां च विशाम्पते॥ 8-8-5 (55317)
क्रोशतां चैव योधानां त्वरितानां परस्परम्।
बभूव तुमुलः शब्दो दिवस्पृक्सुमहांस्ततः॥ 8-8-6 (55318)
ततः श्वेतपताकेन बलाकावर्णवाजिना।
हेमपृष्ठेन धनुषा नागकक्षेण केतुना॥ 8-8-7 (55319)
तूणीरशतपूर्णेन सगदेन वरूथिना।
शतघ्नीकिङ्किणीशक्तिशूलतोमरधारिणा॥ 8-8-8 (55320)
कार्मुकैरुपपन्नेन विमलादित्यवर्चसा।
रथेनाभिपताकेन सुतपुत्रो ह्यदृश्यत॥ 8-8-9 (55321)
ध्मापयन्वारिजं राजन्हेमजालविभूषिन्तम्।
विध्रुन्वानो महच्चापं कार्तस्वरविभूषितम्॥ 8-8-10 (55322)
दृष्ट्वा कर्णं महेष्वासं रथस्थं रथिनां वरम्।
भानुमन्तमिवोद्यन्तं तमो घ्नन्तं दुरासदम्॥ 8-8-11 (55323)
न भीष्मव्यसनं केचिन्नापि द्रोणस्य मारिष।
नान्येषां पुरुषव्याघ्र मेनिरे तत्र कौरवाः॥ 8-8-12 (55324)
ततस्तु त्वरयन्योधाञ्शङ्खशब्देन मारिष।
कर्णो निष्कर्षयामास कौरवाणां महद्बलम्॥ 8-8-13 (55325)
व्यूहं व्यूह्य महेष्वासो मकरं शत्रुतापनः।
प्रत्युद्ययौ तथा कर्णः पाण्डवान्विजिगीषया॥ 8-8-14 (55326)
मकरस्य तु तुण्डे वै कर्णो राजन्व्यवस्थितः।
नेत्राभ्यां शकुनिः शूर उलूकश्च महारथः॥ 8-8-15 (55327)
द्रोणपुत्रस्तु शिरसि ग्रीवायां सर्वसोदराः।
मध्येदुर्योधनो राजा बलेन महता वृतः॥ 8-8-16 (55328)
वामपादे तु राजेन्द्र कृतवर्मा व्यवस्थितः।
नारायणबलैर्युक्तो गोपालैर्युद्धदुर्मदैः॥ 8-8-17 (55329)
पादे तु दक्षिणे राजन्गौतमः सत्यविक्रमः।
त्रिगर्तैः सुमहेष्वासैर्दाक्षिणात्यैश्च संवृतः॥ 8-8-18 (55330)
अनुपादे तु यो वामस्तत्र शल्यो व्यवस्थितः।
महत्या सेनया सार्धं मद्रदेशसमुत्थया॥ 8-8-19 (55331)
दक्षिणे तु महाराज सुषेणः सत्यसङ्गरः।
वृतो रथमहस्रेण दन्तिनां च त्रिभिः शतैः॥ 8-8-20 (55332)
पुच्छे ह्यास्तां महावीर्यौ भ्रातरौ पार्थिवौ तदा।
चित्रश्च चित्रसेनश्च महत्या सेनया वृतौ॥ 8-8-21 (55333)
तथा प्रयाते राजेन्द्र कर्णे नरवरोत्तमे।
धनञ्जयमभिपेक्ष्य धर्मराजोऽब्रवीदिदम्॥ 8-8-22 (55334)
पश्य पार्थ यथा सेना धार्तराष्ट्रीह संयुगे।
कर्णेन विहिता वीर गुप्ता वीरैर्महारथैः॥ 8-8-23 (55335)
हतवीरतमा ह्येषा धार्तराष्ट्री महाचमूः।
फल्गुशेषा महाबाहो तृणैस्तुल्या मता मम॥ 8-8-24 (55336)
एको ह्यत्र महेष्वासः सूतपुत्रो विराजते।
सदेवासुरगन्धर्वैः सकिन्नरमहोरगैः।
चराचरैस्त्रिभिर्लोकैरजेयो यो महारथः॥ 8-8-25 (55337)
तं हत्वाऽद्य महाबाहो विजयस्तव फल्गुन।
उद्धृतश्च भवेच्छल्यो मम द्वादशवार्षिकः॥ 8-8-26 (55338)
एवं ज्ञात्वा महाबाहो व्यूहं व्यूह यथेच्छसि॥ 8-8-27 (55339)
सञ्जय उवाच। 8-8-28x (4856)
भ्रातुरेतद्वचः श्रुत्वा पाण्डवः श्वेतवाहनः।
अर्धचन्द्रेण व्यूहेन प्रत्यव्यूहत तां चमूम्॥ 8-8-28 (55340)
वामपार्श्वे तु तस्याथ भीमसेनो व्यवस्थितः।
दक्षिणे च महेष्वासो धृष्टद्युम्नो व्यवस्थितः॥ 8-1-29 (55341)
मध्ये व्यूहस्य राजा तु पाण्डवश्च धनञ्जयः।
नकुलः सहदेवश्च धर्मराजस्य पृष्ठतः॥ 8-8-30 (55342)
चक्ररक्षौ तु पाञ्चाल्यौ युधामन्यूत्तमौजसौ।
पार्थं न जहतुर्युद्वे पाल्यमानौ किरीटिना॥ 8-8-31 (55343)
शेषां नृपतयो वीराः स्थिता व्यूहस्य दंशिताः।
यथाभागं यथोत्साहं यथायत्नं च भारत॥ 8-8-32 (55344)
एवमेतन्महाव्यूहं व्यूह्य भारत पाण्डवाः।
तावकाश्च महेष्वासा युद्धायैव मनो दधुः॥ 8-8-33 (55345)
दृष्ट्वा व्यूढां तव चमूं सूतपुत्रेण संयुगे।
निहतान्पाण्डवान्मेने धार्तराष्ट्रः सबान्धवः॥ 8-8-34 (55346)
तथैव पाण्डवीं सेनां व्यूढां दृष्ट्वा युधिष्ठिरः।
धार्तराष्ट्रान्हतान्मेने सकर्णान्वै जनाधिपः॥ 8-8-35 (55347)
ततः शङ्खाश्च भेर्यश्च पणवानकगोमुखाः।
डिण्डिमाश्चाप्यहन्यन्त झर्झराश्च समन्ततः॥ 8-8-36 (55348)
सेनयोरुभयो राजन्प्रावाद्यन्त महास्वनाः।
सिंहनादश्च सञ्जज्ञे शूराणां जयगृद्धिनाम्॥ 8-8-37 (55349)
हयहेषितशब्दाश्च वारणानां च बृंहिताः।
रथनेमिस्वनाश्चोग्राः सम्बभूवुर्जनाधिप॥ 8-8-38 (55350)
न द्रोणव्यसनं कश्चिज्जानीते तत्र भारत।
दृष्ट्वा कर्णं महेष्वासं मुखे व्यूहस्य दंशितम्॥ 8-8-39 (55351)
उभे सैन्ये महाराज प्रहृष्टनरसङ्कुले।
योद्वुकामे स्थिते राजन्हन्तुमन्योन्यमोजसा॥ 8-8-40 (55352)
विजये जातसंरम्भे दृष्ट्वाऽन्योन्यं व्यवस्थिते।
अनीकमध्ये राजेन्द्र चेरतुः कर्णपाण्डवौ॥ 8-8-41 (55353)
नृत्यन्त्याविव ते सेने समेयातां परस्परम्।
तयोः पक्षप्रपक्षेभ्यो निर्ययुर्युद्वलिप्सवः॥ 8-8-42 (55354)
ततः प्रववृते युद्धं नरवारणवाजिनाम्।
रथानां च महाराज अन्योन्यमभिनिघ्नताम्॥ ॥ 8-8-43 (55355)
इति श्रीमन्महाभारते कर्णपर्वणि षोडशदिवसयुद्धारम्भे अष्टमोऽध्यायः॥ 8 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Footnotes
॥ श्रीः ॥
8.9. अध्यायः 009
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Topics
सङ्कुलयुद्धम्॥ 1 ॥ भीमेन क्षेमधूर्तिवधः॥ 2 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Text
8-9-0 (55356)
सञ्जय उवाच। 8-9-0x (4857)
ते सेनेऽन्योन्यमासाद्य प्रहृष्टाश्वनरद्विपे।
बृहत्यौ सम्प्रजहाते देवासुरचमूसमे॥ 8-9-1 (55357)
ततो नानारथाश्वेभाः पत्तयश्चोग्रविक्रमाः।
सम्प्रहारान्भृशं चक्रुर्देहपाप्मविनाशनान्॥ 8-9-2 (55358)
पूर्णचन्द्रार्कपद्मानां कान्तित्विङ्गन्धतः समैः।
उत्तमाङ्गैर्नृसिंहानां नृसिंहास्तस्तरुर्महीम्॥ 8-9-3 (55359)
अर्धचन्द्रैस्तथा भल्लैः क्षुरप्रैरसिपट्टसैः।
परश्वथैश्चापहृतान्युत्तमाङ्गानि युध्यताम्॥ 8-9-4 (55360)
व्यायतायतबाहूनां व्यायतायतबाहुभिः।
वाहवः पातिता रेजुर्धरण्यां सायुधाङ्गदैः॥ 8-9-5 (55361)
तैः स्फुरद्भिर्मही भाति रक्ताङ्गुलितलैस्तथा।
गरुडप्रहितैरुग्रैः पञ्चास्यैरुरगैरिव॥ 8-9-6 (55362)
द्विरदस्यन्दनाश्वेभ्यः पेतुर्वीरा द्विषद्धताः।
विमानेभ्यो यथा क्षीणे पुण्ये स्वर्गदस्तथा॥ 8-9-7 (55363)
गदाभिरन्ये गुर्वीभिः परिधैर्मुसलैरपि।
पोथिताः शतशः पेतुर्वीरा वीरतरै रणे॥ 8-9-8 (55364)
रथा रथैर्विमथिता मत्ता मत्तैर्द्विपा द्विपैः।
सादिनः सादिभिश्चैव तस्मिन्परमसङ्कुले॥ 8-9-9 (55365)
रथैर्नरा रथा नागैरश्वारोहाश्च पत्तिभिः।
अश्वारोहैः पदाताश्च निहता युधि शेरते॥ 8-9-10 (55366)
रथाश्वपत्तयो नागै रथाश्वेभाश्च पत्तिभिः।
रथपत्तिद्विपाश्चाश्चै रथैश्चापि नरद्विपाः॥ 8-9-11 (55367)
रथाश्वेभनराणां तु नराश्वेभरथैः कृतम्।
पाणिपादैश्च शस्त्रैश्च रथैश्च कदनं महत्॥ 8-9-12 (55368)
तथा तस्मिन्बले शूरैर्वध्यमाने हतेऽपि च।
अस्मानभ्याययुः पार्था वृकोदरपुरोगमाः॥ 8-9-13 (55369)
वृष्टद्युम्नः शिखण्डी च द्रौपदेयाः प्रभद्रकाः।
सात्यकिश्चेकितानश्च द्राविडैः सैनिकैः सह॥ 8-9-14 (55370)
वृता व्यूहेन महता पाण्ड्याश्चोलाः सकेरलाः।
व्यूढोरस्का दीर्घभुजाः प्रांशवः पृथुलोचनाः॥ 8-9-15 (55371)
आपीडिनो रक्तदन्ता मत्तमातङ्गविक्रमाः।
नानाविरागवसाना गन्धचूर्णावचूर्णिताः॥ 8-9-16 (55372)
बद्धासयः पाशहस्ता वारणप्रतिवारणाः।
समानमृत्यवो राजन्नात्यजन्त परस्परम्॥ 8-9-17 (55373)
कलापिनश्चापहस्ता दीर्घकेशाः प्रियंवदाः।
पत्तयः सायकैर्विद्धा घोररूपपराक्रमाः॥ 8-9-18 (55374)
अथापरे पुनः शूराश्चेदिपाञ्चालकेकयाः।
कारूशाः कोसलाः काञ्च्या मागधाश्चापि दुद्रुवुः॥ 8-9-19 (55375)
तेषां रथाश्वनागाश्च प्रवराश्चोग्रपत्तयः।
नानाबाणरवैर्हृष्टा नृत्यन्ति च हसन्ति च॥ 8-9-20 (55376)
तस्य सैन्यस्य महतो महामात्रवरैर्वृतः।
मध्ये वृकोदरोऽभ्यायात्त्वदीयान्नागधूर्गतः॥ 8-9-21 (55377)
स नागप्रवरोऽत्युग्रो विधिवत्कल्पितो बभौ।
उदयाग्राद्रिभवनं यथाऽभ्युदितभास्करम्॥ 8-9-22 (55378)
तस्यायसं वर्मवरं वररत्नविभूषितम्।
ताराव्याप्तस्य नभसः शारदस्य समं त्विषा॥ 8-9-23 (55379)
स तोमरव्यग्रकरश्चारुमौलिः स्वलङ्कृतः।
शरन्मध्यन्दिनार्काभस्तेजया प्रदाहद्रिपून्॥ 8-9-24 (55380)
तं दृष्ट्वा द्विरदं दूरात्क्षेमधूर्तिर्द्विपस्थित।
आह्वयन्नभिदुद्राव प्रहसन्पृतनामुखे॥ 8-9-25 (55381)
तयोः समभवद्युद्धं द्विपयोरुग्ररूपयोः।
यदृच्छया द्रुतवतोर्महापर्वतयोरिव॥ 8-9-26 (55382)
संसक्तनागौ तौ वीरौ तोमरैरितरेतरम्।
बलवत्सूर्यरश्म्याभैर्भित्त्वाऽन्योन्यं विनेदतुः॥ 8-9-27 (55383)
व्यपसृत्य तु नागाभ्यां मण्डलानि विचेरतुः।
प्रगृह्य चोभौ धनुषी जघ्नतुर्वै परस्परम्॥ 8-9-28 (55384)
क्ष्वेडितास्फोटितरवैर्बाणशब्दैस्तु सर्वतः।
तौ जनं हर्षयन्तौ च सिंहनादं प्रचक्रतुः॥ 8-9-29 (55385)
समुद्यतकराभ्यां तौ द्विपाभ्यां कृतिनावुभौ।
वातोद्वूतपताकाभ्यां युयुधाते महाबलौ॥ 8-9-30 (55386)
तावन्योन्यस्य धनुषी छित्त्वाऽन्योन्यं विनेदतुः।
शक्तितोमरवर्षेण प्रावृण्मेघाविवाम्बुभिः॥ 8-9-31 (55387)
क्षेमधूर्तिस्तदा भीमं तोमरेण स्तनान्तरे।
निर्बिभेदातिवेगेन षड्भिश्चाप्यपरैर्नदन्॥ 8-9-32 (55388)
स भीमसेनः शुशुभे तोमरैरङ्गमाश्रितैः।
क्रोधदीप्तवपुर्मेधैः सप्तसप्तिरिवांशमान्॥ 8-9-33 (55389)
ततो भास्करवर्णाभमञ्चोगतिमयस्मायम्।
ससर्ज तोमरं भीमः प्रत्यमित्राय यत्नवान्॥ 8-9-34 (55390)
ततः करूशाधिपतिश्चापमानम्य सायकैः।
दशभिस्तोमरं भित्त्वा षष्ट्या विव्याध पाण्डवम्॥ 8-9-35 (55391)
अथ कार्मुकमादाय भीमो जलदनिः स्वनम्।
रिपोरभ्यर्दयन्नागमुन्नदन्पाण्डवाः शरैः॥ 8-9-36 (55392)
स शरौघार्दितो नागो भीमसेनेन संयुगे।
गृह्यमाणोऽपि नातिष्ठद्वातोद्धूत इवाम्बुदः॥ 8-9-37 (55393)
तमभ्यधावद्द्विरदं भीमो भीमस्य नागराट्।
महावातेरितं मेघं वातोद्धूत इवाम्बुदः॥ 8-9-38 (55394)
सन्निवार्यात्मनो नागं क्षेमधूर्तिः प्रतापवान्।
विव्याधाभिद्रुतं बाणैर्भीमसेनस्य कुञ्जरम्॥ 8-9-39 (55395)
ततः साधुविसृष्टेन क्षुरेणानतपर्वणा।
छित्त्वा शरासनं शत्रोर्नागं चापि प्रमार्दयत्॥ 8-9-40 (55396)
ततः क्रुद्धो रणे भीमं क्षेमधूर्तिः पराभिनत्।
जघान चास्य द्विरदं नाराचैः सर्वमर्मसु॥ 8-9-41 (55397)
स पपात महानागो भीमसेनस्य भारत।
पुरा नागस्य पतनादवप्लुत्य स्थितो महीम्॥ 8-9-42 (55398)
भीमसेनोऽपि तन्नागं गदया समपोथयत्।
तस्मात्प्रमथितान्नागात्क्षेमधूर्तिरवप्लुतः॥ 8-9-43 (55399)
`उद्धृत्य स्वङ्गं निशितमभ्यधावत्स पाण्डवम्'।
उद्यतायुधमायान्तं सदयाऽहन्वृकोदरः॥ 8-9-44 (55400)
स पपात हतः सासिर्व्यसुस्तमभितो द्विपम्।
वज्रप्रभग्नमचलं सिंहो वज्रहतो यथा॥ 8-9-45 (55401)
तं हतं नृपतिं दृष्ट्वा करूशानां यशस्करम्।
प्राद्रावद्व्यथिता सेना त्वदीया भरतर्षभ॥ ॥ 8-9-46 (55402)
इति श्रीमन्महाभारते कर्णपर्वणि षोडशदिवसयुद्धे नवमोऽध्यायः॥ 9 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Footnotes
॥ श्रीः ॥
8.10. अध्यायः 010
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Topics
द्वन्द्वयुद्धम्॥ 1 ॥ सात्यकिना विन्दानुविन्दवधः॥ 2 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Text
8-10-0 (55403)
सञ्चय उवाच। 8-10-0x (4858)
ततः कर्णो महेष्वासः पाण्डवानामनीकिनीम्।
जघान समरे शूरः सन्नतपर्वभिः॥ 8-10-1 (55404)
तथैव पाण्डवा राजंस्तव पुत्रस्य वाहिनीम्।
कर्णस्य प्रमुखे क्रुद्धा निजघ्नुस्ते महारथाः॥ 8-10-2 (55405)
कर्णोऽपि राजन्समरे व्यहनत्पाण्डवीं चमूम्।
नाराचैरर्करश्म्याभैः कर्मारपरिमार्जितैः॥ 8-10-3 (55406)
तत्र भारत कर्णेन नाराचैस्ताडिता गजाः।
नेदुः सेदुश्च मम्लुश्च बभ्रुमुश्च दिशो दश॥ 8-10-4 (55407)
वध्यमाने बले तस्मिन्सूतपुत्रेण मारिष।
नकुलोऽभ्यद्रवत्तूर्णं सूतपुत्रं महारणे॥ 8-10-5 (55408)
भीमसेनस्तथा द्रौणिं कुर्वाणं कर्म दुष्करम्।
विन्दानुविन्दौ कैकेयौ सात्यकिः समवारयत्॥ 8-10-6 (55409)
श्रुतकर्माणमायान्तं चित्रसेनो महीपतिः।
प्रतिविन्ध्यस्तथा चित्रं चित्रकेतनकार्मुकम्॥ 8-10-7 (55410)
दुर्योधनस्तु राजानं धर्मपुत्रं युधिष्ठिरम्।
संशप्तकगणा हृष्टा ह्यभ्यधावन्धनञ्जयम्॥ 8-10-8 (55411)
धृष्टद्युम्नः कृपं चापि तस्मिन्वीरवरक्षये।
शिखण्डी कृतवर्माणं समासादयदच्युतम्॥ 8-10-9 (55412)
श्रुतकीर्तिस्तथा शल्यं माद्रीपुत्रः सुतं तव।
दुःशासनं महाराज सहदेवः प्रतापवान्॥ 8-10-10 (55413)
कैकेयौ सात्यकिं युद्धे शरवर्षेण भास्वता।
सात्यकिः केकयौ चापि च्छादयामास भारत॥ 8-10-11 (55414)
तावेनं भ्रातरौ वीरौ जघ्नतुर्हृदये भृशम्।
विषाणाभ्यां यथा नागौ प्रतिनागं महावने॥ 8-10-12 (55415)
शरसम्बिन्नवर्माणौ तावुभौ भ्रातरौ रणे।
सात्यकिं सत्यकर्माणं राजन्विव्यधतुः शरैः॥ 8-10-13 (55416)
तौ सात्यकिर्महाराज प्रहसन्सर्वतोदिशः।
छादयञ्छरवर्षेण वारयामास भारत॥ 8-10-14 (55417)
वार्यमाणौ ततस्तौ हि शैनेयशरवृष्टिभिः।
शैनेयस्य रथं तूर्णं छादयामासतुः शरैः॥ 8-10-15 (55418)
तयोस्तु धनुषी चित्रे छित्त्वा शौरिर्महायशाः।
अथ तौ सायकैस्तीक्ष्णैर्वारयामास सात्यकिः॥ 8-10-16 (55419)
अथान्ये धनुषी चित्रे प्रगृह्य च महाशरान्।
सात्यकिं छादयन्तौ तौ चेरतुर्लघु सुष्ठु च॥ 8-10-17 (55420)
ताभ्यां मुक्ता महाबाणाः कङ्कबर्हिणवाससः।
द्योतयन्तो दिशः सर्वाः सम्पेतुः स्वर्णभूषणाः॥ 8-10-18 (55421)
बाणान्धकारमभवत्तयो राजन्महामृधे।
अन्योन्यस्य धनुश्चैव चिच्छिदुस्ते महारथाः॥ 8-10-19 (55422)
ततः क्रुद्धो महाराज सात्वतो युद्धदुर्मदः।
धनुरन्यत्समादाय सज्यं कृत्वा च संयुगे॥ 8-10-20 (55423)
क्षुरप्रेण सुतीक्ष्णेन ह्यनुविन्दशिरोऽहरत्।
अपतत्तच्छिरो राजन्कुण़्डलोपचितं महत्॥ 8-10-21 (55424)
शम्बरस्य शिरो यद्वन्निहतस्य महारणे।
शोचयन्केकयान्सर्वाञ्जगामाशु वसुन्धराम्॥ 8-10-22 (55425)
तं दृष्ट्वा निहतं शूरं भ्राता तस्य महारथः।
सज्यमन्यद्धनुः कृत्वा शैनेयं पर्यवारयत्॥ 8-10-23 (55426)
स षष्ट्या सात्यकिं विद्व्वा स्वर्णपुङ्खैः शिलाशितैः।
ननाद बलवन्नादं तिष्ठतिष्ठेति चाब्रवीत्॥ 8-10-24 (55427)
सात्यकिं च ततस्तूर्णं केकयानां महारथः।
शरैरनेकसाहस्रैर्बाह्वोरुरसि चार्पयत्॥ 8-10-25 (55428)
स शरैः क्षतसर्वाङ्गः सात्यकिः सत्यविक्रमः।
रराज समरे राजन्सपुष्प इव किंशुकः॥ 8-10-26 (55429)
सात्यकिः समरे विद्वः कैकेयेन महात्मना।
कैकेयं पञ्चविंशत्या विव्याध प्रहसन्निव॥ 8-10-27 (55430)
तावन्योन्यस्य समरे सञ्छिद्य धनुषी शुभे।
हत्वा च सारथी तूर्णं हयांश्च रथिनां वरौ॥ 8-10-28 (55431)
विरथावसियुद्धाय समाजग्मतुराहवे।
शतचन्द्रचिते गृह्य चर्मणी सुभुजौ तथा॥ 8-10-29 (55432)
विरोचेतां महारङ्गे निस्त्रिंशबरधारिणौ।
यथा देवासुरे युद्धे जम्भशक्रौ महाबलौ॥ 8-10-30 (55433)
मण्डलानि ततस्तौ तु विचन्तौ महारणे।
अन्योन्यमभितस्तूर्णं समाजग्मतुराहवे॥ 8-10-31 (55434)
अन्योन्यस्य वधे चैव चक्रतुर्यत्नमुत्तमम्।
कैकेयस्य द्विधा चर्म ततश्चिच्छेद सात्वतः॥ 8-10-32 (55435)
सात्यकेस्तु तथैवासौ चर्म चिच्छेद पार्थिवः।
चर्म च्छित्त्वा तु कैकेयस्तारागणशतैर्वृतम्।
चचार मण्डलान्येव गतप्रत्यागतानि च॥ 8-10-33 (55436)
तं चरन्तं महारङ्गे निस्त्रिंशवरधारिणम्।
अपहस्तेन चिच्छेद शैनेयस्त्वरयाऽन्वितः॥ 8-10-34 (55437)
सवर्मा केकयो राजन्द्विधा च्छिन्नो महारणे।
निपपात महेष्वासो वज्राहत इवात्वलः॥ 8-10-35 (55438)
तं निहत्य रणे शूरः शैनेयो रथसत्तमः।
युधामन्युरथं तूर्णमारुरोह परन्तपः॥ 8-10-36 (55439)
ततोऽन्यं रथमास्थाय विधिवत्कल्पितं पुनः।
केकयानां महत्सैन्यं व्यधमत्सात्यकिः शरैः॥ 8-10-37 (55440)
सा वध्यमाना समरे केकयानां महाचमूः।
तमुत्सृज्य रणे शत्रुं प्रदुद्राव दिशो दश॥ ॥ 8-10-38 (55441)
इति श्रीमन्महाभारते कर्णपर्वणि षोडशदिवसयुद्धे दशमोऽध्यायः॥ 10 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Footnotes
॥ श्रीः ॥
8.11. अध्यायः 011
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Topics
प्रतिविन्ध्यश्रुतकर्मक्ष्यां चित्रचित्रसेनयोः संहारः॥ 1 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Text
8-11-0 (55442)
सञ्जय उवाच। 8-11-0x (4859)
श्रुतकर्मा ततो राजंश्चित्रसेनं महीपतिम्।
आजघ्ने समरे क्रुद्धः पञ्चाशद्भिः शिलीमुखैः॥ 8-11-1 (55443)
चित्रसेनस्तु तं राजन्नवभिर्नतपर्वभिः।
श्रुतकर्माणमाहत्य सूतं विव्याध पञ्चभिः॥ 8-11-2 (55444)
श्रुतकर्मा ततः क्रुद्धश्चित्रसेनं चमूमुखे।
नाराचेन सुतीक्ष्णेन मर्मदेशे समार्पयत्॥ 8-11-3 (55445)
सोऽतिविद्धो महाराज नाराचेन महात्मना।
मूर्च्छामभिययौ वीरः कश्मलं चाविवेश ह॥ 8-11-4 (55446)
एतस्मिन्नन्तरे चैनं श्रुतकीर्तिर्महायशाः।
नवत्या जगतीपालं छादयामास पत्रिभिः॥ 8-11-5 (55447)
प्रतिलभ्य ततः संज्ञां चित्रसेनो महारथः।
धनुश्चिच्छेद भल्लेन तं च विव्याध सप्तभिः॥ 8-11-6 (55448)
सोऽन्यत्कार्मुकमादाय वेगघ्नं रुक्मभूषितम्।
चित्ररूपधरं चक्रे चित्रसेनं शरोर्मिभिः॥ 8-11-7 (55449)
स शरैश्चित्रितो राजा चित्रमाल्यधरो युवा।
अशोभत महारङ्गे श्वाविच्छललो यथा॥ 8-11-8 (55450)
श्रुतकर्माणमथ वै नाराचेन स्तनान्तरे।
बिभेद तरसा शूरस्तिष्ठतिष्ठेति चाब्रवीत्॥ 8-11-9 (55451)
श्रुतकर्माणि समरे नाराचेन समर्पितः।
सुस्राव रुधिरं तत्र गैरिकाम्बु यथाऽचलः॥ 8-11-10 (55452)
ततः स रुधिराक्ताङ्गो रुधिरेण कृतच्छविः।
रराज समरे वीरः सपुष्प इव किंशुकः॥ 8-11-11 (55453)
श्रुतकर्मा ततो राजञ्शत्रुणा समभिद्रुतः।
शत्रुसंवारणं क्रुद्धो द्विधा चिच्छेद कार्मुकम्॥ 8-11-12 (55454)
अथैनं छिन्नधन्वानं नाराचानां शतैस्त्रिभिः।
छादयन्समरे राजन्विव्याध च सुपत्रिभिः॥ 8-11-13 (55455)
ततोऽपरेण भल्लेन तीक्ष्णेन निशितेन च।
जहार सशिरस्त्राणं शिरस्तस्य महात्मनः॥ 8-11-14 (55456)
तच्छिरो न्यपतद्भूमौ चित्रसेनस्य दीप्तिमत्।
यदृच्छया यथा चन्द्रश्च्युतः स्वर्गान्महीतलम्॥ 8-11-15 (55457)
राजानं निहतं दृष्ट्वा तेऽभिसारं तु मारिष।
अभ्यद्रवन्त वेगेन चित्रसेनस्य सैनिकाः॥ 8-11-16 (55458)
ततः क्रुद्धो महेष्वासस्तत्सैन्यं प्राद्रवच्छरैः।
अन्तकाले यथा क्रुद्धः सर्वभूतानि प्रेतराट्॥ 8-11-17 (55459)
ते वध्यमानाः समरे तव पौत्रेण धन्विना।
व्यद्रवन्त दिशस्तूर्णं दावदग्धा इव द्विपाः॥ 8-11-18 (55460)
तांस्तु विद्रवतो दृष्ट्वा निरुत्साहान्द्विषज्जये।
द्रावयन्निषुभिस्तीक्ष्णैः श्रुतकर्मा व्यरोचत॥ 8-11-19 (55461)
प्रतिविन्ध्यस्ततश्चित्रं भित्त्वा पञ्चभिराशुगैः।
सारथिं च त्रिभिर्विद्व्वा ध्वजमेकेषुणापि च॥ 8-11-20 (55462)
तं चित्रो नवभिर्भल्लैर्बाह्वोरुरसि चार्पयत्।
स्वर्णपुङ्खैः प्रसन्नाग्नैः कङ्कबर्हिणवाजितैः॥ 8-11-21 (55463)
प्रतिविन्ध्यो धनुश्छित्त्वा तस्य बारत सायकेः।
पञ्चभिर्निशितैर्बाणैरथैनं स हि जघ्निवान्॥ 8-11-22 (55464)
ततः शक्तिं महाराज स्वर्णघण्टां दुरासदाम्।
प्राहिणोत्प्रतिविन्ध्याय विचिन्वन्तीमसूनिव॥ 8-11-23 (55465)
तामापतन्ती सहसा शक्तिमुल्कामिवाम्बरे।
द्विधा चिच्छेद समरे प्रतिविन्ध्यो हसन्निव॥ 8-11-24 (55466)
सा पपात द्विधा छिन्ना प्रतिविन्ध्यशरैः शितैः।
युगान्ते सर्वभूतानि त्रासयन्ती यथाऽशनिः॥ 8-11-25 (55467)
शक्तिं तां प्रहतां दृष्ट्वा चित्रो गृह्य महागदाम्।
प्रतिविन्ध्याय चिक्षेप रुक्मजालविभूषिताम्॥ 8-11-26 (55468)
सा जघान हयांस्तस्य सारथिं च महारणे।
रथं प्रमृद्य वेगेन धरमीमन्वपद्यत॥ 8-11-27 (55469)
एतस्मिन्नेव काले तु रथादाप्लुत्य भारत।
शक्तिं चिक्षेप चित्राय स्वर्णदण्डामलङ्कृताम्॥ 8-11-28 (55470)
तामापतन्तीं जग्राह चित्रो राजन्महामनाः।
ततस्तामेव चिक्षेप प्रतिविन्ध्याय पार्थिवः॥ 8-11-29 (55471)
समासाद्य रणे शूरं प्रतिविन्ध्यं महाप्रभा।
निर्भिद्य दक्षिणं बाहुं निपपात महीतले।
पतिताऽभासयश्चैव तं देशमशनिर्यथा॥ 8-11-30 (55472)
प्रतिविन्ध्यस्ततो राजंस्तोमरं हेमभूषितम्।
प्रेषयामास सङ्क्रुद्धश्चित्रस्य वधकाङ्क्षया॥ 8-11-31 (55473)
स तस्य गात्रावरणं भित्त्वा हृदयमेव च।
जगाम धरणीं तूर्णं महोरग इवाशयम्॥ 8-11-32 (55474)
स पपात तदा राजा तोमरेण समाहतः।
प्रसार्य विपुलौ बाहू पीनौ पिघसन्निभौ॥ 8-11-33 (55475)
चित्रं सम्प्रेक्ष्य निहतं तावका रणशोभिनः।
अभ्यद्रवन्त वेगेन प्रतिविन्ध्यं समन्ततः॥ 8-11-34 (55476)
सृजन्तो विविधान्बाणाञ्शतघ्नीश्च सकिङ्किणीः।
तमवच्छादयामासुः सूर्यमभ्रगणा इव॥ 8-11-35 (55477)
तान्विधम्य महाबाहुः शरजालेन संयुगे।
व्यद्रावयत्तव चमूं वज्रहस्त इवासुरीम्॥ 8-11-36 (55478)
ते वध्यमानाः समरे तावकाः पाण्डवैर्नृप।
विप्रकीर्यन्त सहसा वातनुन्ना घना इव॥ 8-11-37 (55479)
विप्रद्रुते बले तस्मिन्वध्यमाने समन्ततः।
द्रौणिरेकोऽभ्ययात्तूर्णं भीमसेनं महाबलम्॥ 8-11-38 (55480)
तः समागमो घोरो बभूव सहसा तयोः।
यथा दैवासुरे युद्धे वृत्रवासवयोरिव॥ ॥ 8-11-39 (55481)
इति श्रीमन्महाभारते कर्णपर्वणि षोडशदिवसयुद्धे एकादशोऽध्यायः॥ 11 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Footnotes
॥ श्रीः ॥
8.12. अध्यायः 012
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Topics
भीमाश्वत्थाम्नोर्युद्धम्॥ 1 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Text
8-12-0 (55482)
सञ्जय उवाच। 8-12-0x (4860)
भीमसेनं ततो द्रौणी राजन्विव्याध पत्रिणा।
परया त्वरया युक्तो दर्शयन्नस्त्रलाघवम्॥ 8-12-1 (55483)
अथैनं पुनराजघ्ने नवत्या निशितैः शरैः।
सर्वमर्माणि सम्प्रेक्ष्य मर्मज्ञो लघुहस्तवत्॥ 8-12-2 (55484)
भीमसेनः समाकीर्णो द्रौणिना निशितैः शरैः।
रराज समरे राजन्रश्मिवानिव भास्करः॥ 8-12-3 (55485)
ततः शरसहस्रेण सुप्रयुक्तेन पाण्डवः।
द्रोणपुत्रमवच्छाद्य सिंहनादममुञ्चत॥ 8-12-4 (55486)
शरैः सरांस्ततो द्रौणिः संवार्य युधि पाण्डवम्।
ललाटेऽभ्याहनद्राजन्नाराचेन स्मयन्निव॥ 8-12-5 (55487)
ललाटस्थं ततो बाणं धारयामास पाण्डवः।
यथा शृङ्गं वने दृप्तः खङ्गो धारयते नृप॥ 8-12-6 (55488)
ततो द्रौणिं रणे भीमो यतमानं पराक्रमी।
त्रिभिर्विव्याध नाराचैर्ललाटे विस्मयन्निव॥ 8-12-7 (55489)
ललाटस्थैस्ततो बाणैर्ब्राह्मणोऽसौ व्यशोभत।
प्रावृषीव यथा सिक्तस्त्रिशृङ्गः पर्वतोत्तमः॥ 8-12-8 (55490)
ततः शरशतैर्द्रौणिरर्दयामास पाण्डवम्।
न चैनं कम्पयामास मातरिश्वेव पर्वतम्॥ 8-12-9 (55491)
तथैव पांण्डवो युद्धे द्रौणिं शरशतैः शितैः।
नाकम्पयत संहृष्टो वार्योध इव पर्वतम्॥ 8-12-10 (55492)
तावन्योन्यं शरैर्घोरैश्छादयानौ महारथौ।
रथवर्यगतौ वीरौ शुशुभाते बलोत्कटौ॥ 8-12-11 (55493)
आदित्याविव सन्दीप्तौ लोकक्षयकरावुभौ।
स्वरश्मिभिरिवान्योन्यं तापयन्तौ शरोत्तमैः॥ 8-12-12 (55494)
ततः प्रविकृते यत्नं कुर्वाणौ तौ महारणे।
कृतप्रतिकृते यत्तौ शरसङ्घैरभीतवत्॥ 8-12-13 (55495)
व्याघ्राविव च सङ्ग्रामे चेरतुस्तौ नरोत्तमौ।
शरदंष्ट्रौ दुराधर्षौ चापवक्रौ भयङ्करौ॥ 8-12-14 (55496)
अभूतां तावदृश्यौ च शरजालैः समन्ततः।
मेघजालैरिव च्छनौ गगने चन्द्रभास्करौ॥ 8-12-15 (55497)
चकाशेते मुहूर्तेन ततस्तावप्यरिन्दमौ।
विमुक्तावभ्रजालेन अङ्गारकबुधाविव॥ 8-12-16 (55498)
अथ तत्रैव सङ्ग्रमे वर्तमाने सुदारुणे।
अपसव्यं ततश्चक्रे द्रौणिस्तत्र वृकोदरम्॥ 8-12-17 (55499)
किरञ्छरशतैरुग्रैर्धाराभिरिव पर्वतम्।
न तु तन्ममृषे भीमः शत्रोर्विजलक्षणम्॥ 8-12-18 (55500)
प्रतिचक्रे ततो राजन्पाण्डवोऽप्यपसव्यतः।
मण्डलानां विभागेन गतप्रत्यागतेन च॥ 8-12-19 (55501)
बभूव तुमुलं युद्धं तयोः पुरुषसिंहयोः।
चरित्वा विविधान्मार्गान्मण्डलस्थानमेव च॥ 8-12-20 (55502)
शरैः पूर्णायतोत्सृष्टैरन्योन्यमभिजघ्नतुः।
अन्योन्यस्य वधे चैव चक्रतुर्यत्नमुत्तमम्॥ 8-12-21 (55503)
ईषतुर्विरथं चैव कर्तुमन्योन्यमाहवे।
ततो द्रौणिर्महास्त्राणि प्रादुश्चक्रे महारथः॥ 8-12-22 (55504)
तान्यस्त्रैरेव समरे प्रतिजघ्नेऽथ पाण्डवः।
ततो घोरं महाराज अस्त्रयुद्धमवर्तत॥ 8-12-23 (55505)
ग्रहयुद्वं यथा घोरं प्रजासंहरणे ह्यभूत्।
ते वाणाः समसज्जन्त मुक्तास्ताभ्यां तु भारत॥ 8-12-24 (55506)
द्योतग्रन्तो दिशः सर्वास्तव सैन्यं समन्ततः।
बाणसङ्घैर्वृतं घोरमाकाशं समपद्यत॥ 8-12-25 (55507)
उल्कापातावृतं युद्धं प्रजानां संक्षये नृप।
बाणाभिघातात्सञ्जज्ञे तत्र भारत पावकः॥ 8-12-26 (55508)
सविस्फुलिङ्गो दीप्तार्चिर्योऽदहद्वाहिनीद्वयम्।
तत्र सिद्धा महाराज सम्पतन्तोऽब्रुवन्वचः॥ 8-12-27 (55509)
युद्धानामति सर्वेषां युद्धमेतदिति प्रभो।
सर्वयुद्धानि चैतस्य कलां नार्हन्ति षोडशीम्॥ 8-12-28 (55510)
नेदृशं च पुनर्युद्धं भविष्यति कदाचन।
अहो ज्ञानेन सम्पन्नावुभ ब्राह्मणक्षत्रियौ॥ 8-12-29 (55511)
अहो शौर्येण सम्पन्नावुभौ चोग्रपराक्रमौ।
अहो भीमबलो भीम एतस्य च कृतास्त्रता॥ 8-12-30 (55512)
अहो वीर्यस्य सारत्वमहो सौष्ठवमेतयोः।
स्थितावेतौ हि समरे कालान्तकयमोपमौ॥ 8-12-31 (55513)
रुद्रौ द्वावि सम्भूतौ यथा द्वाविव भास्करौ।
यमौ वा पुरुषव्याघ्रौ घोररूपावुभौ रणे॥ 8-12-32 (55514)
इति वाचः स्म श्रूयन्ते सिद्धानां वै मुहुर्मुहुः।
सिंहनादश्च सञ्जज्ञे समेतानां दिवौकसाम्॥ 8-12-33 (55515)
अद्भुतं चाप्यचिन्त्यं च दृष्ट्वा कर्म तयो रणे।
सिद्वचारणसङ्घानां विस्मयः समपद्यत॥ 8-12-34 (55516)
प्रशंसन्ति तदा देवाः सिद्वाश्च परमर्षयः।
साधु द्रौणे महाबाहो साधु भीमेति चाब्रुवन्॥ 8-12-35 (55517)
तौ शूरौ समरे राजन्परस्परकृतागसौ।
परस्परमुदीक्षेतां क्रोधादुद्वृत्य चक्षुषी॥ 8-12-36 (55518)
क्रोधरक्तेक्षणौ तौ तु क्रोधात्प्रस्फुरिताधरौ।
क्रोधात्संदष्टदशनौ तथैव दशनच्छदौ॥ 8-12-37 (55519)
अन्योन्यं छादयन्तौ स्म शरवृष्ट्या महारथौ।
शराम्बुधारो समरे शस्त्रविद्युत्प्रकाशिनौ॥ 8-12-38 (55520)
तावन्यन्यं ध्वजं विद्व्वा सारथिं च महारणे।
अन्योन्यस्य हयान्विद्वा बिभिदाते परस्परम्॥ 8-12-39 (55521)
ततः क्रुद्धौ महाराज बाणौ गृह्य महाहवे।
उभौ चिक्षिपतुस्तूर्ममन्योन्यस्य वधैषिणौ॥ 8-12-40 (55522)
तौ सायकौ महाराज द्योतमानौ चमूमुखे।
आजघ्नतुः समासाद्य वज्रवेगौ दुरासदौ॥ 8-12-41 (55523)
तौ परस्परवेगाच्च शराभ्यां च भृशाहतौ।
निपेततुर्महावीर्यौ रथोपस्थे तयोस्तदा॥ 8-12-42 (55524)
ततस्तु सारथिर्ज्ञात्वा द्रोणपुत्रमचेतनम्।
अपोवाह रणाद्राजन्सर्वसैन्यस्य पश्यतः॥ 8-12-43 (55525)
8-12-44 (55526)
तथैव पाण्डवं राजन्विह्वलन्तं मुहुर्मुहुः।
अपोवाह रथेनाजौ विशोकः शत्रुतापनम्॥ ॥ *इति श्रीमन्महाभारते कर्णपर्वणि षोडशदिवसयुद्धे द्वादशोऽध्यायः॥ 12 ॥ *.झ. पन्तके एतदनन्तरं स्थिताः सप्ताध्याया एतत्पाठे क्रमेण 52-53-54-55-56-59-60 तमाध्यायतया वर्तन्ते।
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Footnotes
॥ श्रीः ॥
8.13. अध्यायः 013
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Topics
शल्येन श्रुतकीर्तिपराजयः॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Text
8-13-0 (55527)
`सञ्जय उवाच। 8-13-0x (4861)
श्रुतकीर्तिमथायान्तं किरन्तं निशिताञ्शरान्।
मद्रराजो महाराज वारयामास हृष्टवत्॥ 8-13-1 (55528)
मद्रराजं समासाद्य श्रुतकीर्तिर्महारथः।
विव्याध भल्लैर्विशत्या कार्तस्वरविभूषितैः॥ 8-13-2 (55529)
प्रतिविव्याध तं शल्यं त्रिभिस्तूर्णमजिह्मगैः।
सारथिं चास्य भल्लेन भृशं विव्याध भारत॥ 8-13-3 (55530)
स शल्यं शरवर्षेण च्छादयामास संयुगे।
मुमोच निशितान्बाणान्मद्रराजरथं प्रति॥ 8-13-4 (55531)
ततः शल्यो महाराज श्रुतकीर्तिभुजच्युतान्।
चिच्छेद समरे बाणासन्बणैः सन्नतपर्वभिः॥ 8-13-5 (55532)
श्रुतकीर्तिस्ततः श्ल्यं भित्त्वा नवभिरायसैः।
सारथिं त्रिभिरानर्च्छत्पुनः शल्यं च प़ञ्चभिः॥ 8-13-6 (55533)
तस्य शल्यो धनुश्छित्त्वा हस्तावापं निकृत्य च।
विव्याध समरे तूर्णं सप्तभिस्तं शरोत्तमैः॥ 8-13-7 (55534)
अथान्यद्धनुरादाय श्रुतकीर्तिर्महारथः।
भद्रेश्वरं चतुःषष्ट्या बाह्वोरुरसि चार्पयत्॥ 8-13-8 (55535)
ततस्तु समरे राजंस्तेन विद्वः शिलीमुखैः।
xxविव्याध तं चापि नवत्या निशितैः शरैः॥ 8-13-9 (55536)
तस्य मद्रेश्वरश्चापं पुनश्चिच्छेद मारिष।
स च्छिन्नधन्वा समरे गदां चिक्षेप सत्वरः॥ 8-13-10 (55537)
पट्टैर्जाम्बूनदैर्बद्धां रुप्यपट्टैश्च भारत।
भ्राजमानां यथा नारीं दिव्यवस्त्रविभूषिताम्॥ 8-13-11 (55538)
तामापतन्तीं सहसा दीप्यमानाशनिप्रभाम्।
शरैरनेकसाहस्रैर्व्यष्टम्भयत मद्रराट्॥ 8-13-12 (55539)
विष्टभ्य च गदां वीरः पातयित्वा च भूतले।
श्रुकीर्तिमथायत्तो राजन्विव्याध पञ्चभिः॥ 8-13-13 (55540)
तस्य शक्तिं रमे भूयश्चिक्षेप भुजोपमाम्।
तां द्विधा चाछिनच्छल्यो मेदिन्यां सा त्वशीर्यत॥ 8-13-14 (55541)
तस्य शल्यः क्षुरप्रेण यन्तुः कायाच्छिरोऽहरत्।
बालहस्ताद्यथा श्येन आमिषं वै नरोत्तम॥ 8-13-15 (55542)
स पपात रथोपस्थात्सारथिस्तस्य भारत।
ततस्ते प्राद्रवन्सङ्ख्ये हय्नास्तस्य महात्मनः॥ 8-13-16 (55543)
पलायमानैस्तैरश्वैः सोपनीतो रमाजिरात्।
श्रुतकीर्तिर्महाराज पश्यतां सर्वयोधिनाम्॥ 8-13-17 (55544)
ततो मद्रेश्वरो राजा पाण्डवानामनीकिनीम्।
व्यगाहत मुदा युक्तो नलिनीं द्विरदो यथा॥ 8-13-18 (55545)
लोलयामास स बलं सिंहः पशुगणानिव।
शल्यस्तत्र महारङ्गे पाण्डवानां महात्मनाम्॥ 8-13-19 (55546)
निपात्य पाण्डुपाञ्चालान्पृतनासु व्यवस्थितः।
अशोभत रणे शल्यो विधूमोऽग्निरिव ज्वलन्॥ 8-13-20 (55547)
सेनाकक्षं महद्दग्ध्वा कक्षमग्निरिवोत्थितः।
स्थितो रराज समरे पुरं दग्ध्वेव शङ्करः॥ ॥ 8-13-21 (55548)
इति श्रीमन्महाभारते कर्णपर्वणि षोडशदिवसयुद्धे त्रयोदशोऽध्यायः॥ 13 ॥
॥ श्रीः ॥
8.14. अध्यायः 014
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Topics
सहदेवेन दुःशासनपराजयः॥ 1 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Text
8-14-0 (55549)
सञ्जय उवाच। 8-14-0x (4862)
सहदेवं तथा क्रुद्धं निघ्नन्तं तव वाहिनीम्।
दुःशासनो महाराज भ्राता भ्रातरमभ्ययात्॥ 8-14-1 (55550)
तौ समेतौ महाराज दृष्ट्वा तत्र महारथाः।
सिंहनादरवांश्चक्रुर्वासांस्यादुधुवुश्च ह॥ 8-14-2 (55551)
ततो भारत रुष्टेन तव पुत्रेण धन्विना।
पाण्डुपुत्रस्त्रिभिर्बाणैर्वक्षस्यभिहतो बली॥ 8-14-3 (55552)
सहदेवस्ततो राजन्नाराचेन तवात्मजम्।
विद्व्वा विव्याध सप्तत्या सारथिं च त्रिभिः शरैः॥ 8-14-4 (55553)
दुःशासनस्ततश्चापं छित्त्वा राजन्महाहवे।
सहदेवं त्रिसप्तत्या बाहोरुरसि चार्पयत्॥ 8-14-5 (55554)
सहदेवस्तु सङ्क्रुद्धः खङ्गं गृह्य महाहवे।
आविध्य प्रासृजत्तूर्णं तव पुत्रथं प्रति॥ 8-14-6 (55555)
समार्गणगुणं चापं छित्त्वा तस्य महानसिः।
निपपात ततो भूमौ च्युतः सर्प इवाम्बरात्॥ 8-14-7 (55556)
अथान्यद्धनुरादाय सहदेवः प्रतापवान्।
दुःशासनाय चिक्षेप बाणमन्तकरं ततः॥ 8-14-8 (55557)
तमापतन्तं विशिखं यमदण्डोपमत्विषम्।
खङ्गेन शितधारेण द्विधा चिच्छेद कौरवः॥ 8-14-9 (55558)
ततस्तं निशितं खङ्गमाविध्य युधि सत्वरः।
धनुश्चान्यत्समादाय शरं जग्राह वीर्यवान्॥ 8-14-10 (55559)
तमापतन्तं सहसा निस्त्रिंशं निशितैः शरैः।
पातयामास समरे सहदेवो हसन्निव॥ 8-14-11 (55560)
ततो बाणांश्चतुः षष्टिं तव पुत्रो महारणे।
सहदेवरथं तूर्णं प्रेषयामास भारत॥ 8-14-12 (55561)
ताच्छरान्समरे राजन्वेगेनापपतो बहून्।
एकैकं पञ्चभिर्बाणैः सहदेवो न्यकृतन्तत॥ 8-14-13 (55562)
सन्निवार्य महाबाणान्सहदेवः प्रतापवान्।
अथास्मै सुबहून्बाणान्प्रेषयामास संयुगे॥ 8-14-14 (55563)
तान्वाणांस्तव पुत्रोऽपि छित्त्वैकैकं त्रिभिः शरैः।
ननाद सुमहानादं नादयानो वसुंधराम्॥ 8-14-15 (55564)
ततो दुःशासनो राजन्द्वाभ्यां पाण्डुसुतं रणे।
सारथिं नवभिर्बाणैर्माद्रोयस्य समाचिनोत्॥ 8-14-16 (55565)
ततः क्रुद्धो महाराज सदहेवः प्रतापवान्।
समाधत्त शरं घोरं मृत्युकालान्तकोपमम्॥ 8-14-17 (55566)
विकृष्य बलवच्चापं तव पुत्राय सोऽसृजत्।
स तं निर्भिद्य वेगेन भित्त्वा च कवचं महत्॥ 8-14-18 (55567)
प्राविशद्वरणीं राजन्वल्मीकमिव पन्नगः।
ततः सम्मुमुहे राजंस्तव पुत्रो महारथः॥ 8-14-19 (55568)
मूढं चैनं समालोक्य सारथिस्त्वरितो रथम्।
अपोवाह भृशं त्रस्तो वध्यमानं शितैः शरैः॥ 8-14-20 (55569)
पराजित्य रणे तं तु कौरव्यं पाण्डुनन्दनः।
दुर्योधनबलं दृष्ट्वा प्रममाथ समन्ततः॥ 8-14-21 (55570)
पिपीलिकपुटं राजन्यथा मृद्गन्नरो रुषा।
तथा सा कौरवी सेना मृदिता तेन भारत॥ ॥ 8-14-22 (55571)
इति श्रीमन्महाभारते कर्णपर्वणि षोडशदिवसयुद्धे चतुर्दशोऽध्यायः॥ 14 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Footnotes
॥ श्रीः ॥
8.15. अध्यायः 015
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Topics
कर्णनकुलयोर्युद्धम्॥ 1 ॥ कर्णेन नकुलस्य पराभावनपूर्वकं सोपहासमधिक्षेपः॥ 2 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Text
8-15-0 (55572)
सञ्जय उवाच। 8-15-0x (4863)
नकुलं रभसं युद्धे द्रावयन्तं वरूथिनीम्।
कर्णो वैकर्तनो राजन्वारयामास वै रुषा॥ 8-15-1 (55573)
नकुलस्तु ततः कर्णं प्रहसन्निदमब्रवीत्॥
चिरस्य बत दृष्टोऽहं दैवतैः सौम्यचक्षुषा। 8-15-2 (55574)
यस्य मे त्वं रणे पाप चक्षुर्विषयमागतः॥
त्वं हि मूलमनर्थानां वैरस्य कलहस्य च। 8-15-3 (55575)
त्वद्दोषात्कुरवः क्षीणाः समासाद्य परस्परम्।
त्वामद्य समरे हत्वा कृतकृत्योऽस्मि विज्वरः॥ 8-15-4 (55576)
एवमुक्तः प्रत्युवाच नकुलं सूतनन्दनः।
सदृशं राजपुत्रस्य धन्विनश्च विशेषतः॥ 8-15-5 (55577)
प्रहरस्व च मे वीर पश्यामस्तव पौरुषम्।
कर्म कृत्वा रमे शूर ततः कत्थितुमर्हसि॥ 8-15-6 (55578)
अनुक्त्वा समरे तात शूरा युध्यन्ति शक्तितः।
प्रयुध्यस्व मया शक्त्या हनिष्ये दर्पमेव ते॥ 8-15-7 (55579)
इत्युक्त्वा प्राहरत्तूर्णं पाण्डुपुत्राय सूतजः।
विव्याध चैनं समरे त्रिसप्तत्या शिलीमुखैः॥ 8-15-8 (55580)
नकुलस्तु ततो विद्वः सूतपुत्रेण भारत।
अशीत्याऽऽशीविषप्रख्यैः सूतपुत्रमविध्यत॥ 8-15-9 (55581)
तस्य कर्णो धनुश्छित्त्वा स्वर्णपुङ्खैः शिलाशितैः।
त्रिंशता परमेष्वासः शरैः पाण्डवमर्दयत्॥ 8-15-10 (55582)
ते तस्य कवचं भित्त्वा पपुः शोणितमाहवे।
आशीविषा यथा नागा भित्त्वा गां सलिलं पपुः॥ 8-15-11 (55583)
अथान्यद्वनुरादाय हेमपृष्ठं दुरासदम्।
कर्णं विव्याध सप्तत्या सारथिञ्च त्रिभिः शरैः॥ 8-15-12 (55584)
ततः क्रुद्धो महाराज नकुलः परवीहा।
क्षुरप्रेण सुतीक्ष्णेन कर्णस्य धनुराच्छिनत्॥ 8-15-13 (55585)
अथैनं छिन्नधन्वानं सायकानां शतैस्त्रिभिः।
आजघ्ने प्रहसन्वीरः सर्वलोकमहारथम्॥ 8-15-14 (55586)
कर्णमभ्यर्दितं दृष्ट्वा पाण्डुपुत्रेण मारिष।
विस्मयं परमं जग्मुर्ऋषयः सह दैवतैः॥ 8-15-15 (55587)
अथान्यद्वनुरादाय कर्णो वैकर्तनस्तदा।
नकुलं पञ्छभिर्बाणैर्जत्रुदेशे समार्पयत्॥ 8-15-16 (55588)
उरस्थैरथ तैर्बाणैर्माद्रीपुत्रो व्यरोचत।
स्वरश्मिभिरिवादित्यो भुवने विसृजन्प्रभाम्॥ 8-15-17 (55589)
नकुलस्तु ततः कर्णं विद्व्वा सप्तभिराशुगैः।
अथास्य धनुषः कोटिं पुनश्चिच्छेद मारिष॥ 8-15-18 (55590)
सोऽन्यत्कार्मुकमादाय समरे वेगवत्तरम्।
नकुलस्य ततो बैणैः समन्ताच्छादयद्दिशः॥ 8-15-19 (55591)
सञ्छाद्यमानः सहसा कर्णचाप्युतैः सरैः।
चिच्छेद स शरांस्तूर्णं शरैरेव महारथः॥ 8-15-20 (55592)
ततो बाणमयं जालं विततं व्योम्न्यदृश्यत।
खद्योतानामिव व्रातैः सम्पतद्भिर्यथा नभः॥ 8-15-21 (55593)
तैर्विमुक्तैः शरशतैश्छादितं गगनं तदा।
शलभानां यथा व्रातैस्तद्वदासीद्विशाम्पते॥ 8-15-22 (55594)
ते शरा हेमविकृताः सम्पन्तौ मुहुर्मुहुः।
श्रेणीकृता व्यकाशान्त क्रौञ्चाः श्रेणीकृता इव॥ 8-15-23 (55595)
बाणजालवृते व्योम्नि च्छादिते च दिवाकरे।
न स्म सम्पतते भूतं किञ्चिदप्यन्तरिक्षगम्॥ 8-15-24 (55596)
निरुद्वे तत्र मार्गे च शरसङ्घैः समन्ततः।
व्यरोचेतां महात्मानौ कालसूर्याविवोदितौ॥ 8-15-25 (55597)
कर्णचापच्युतैर्बाणैर्वध्यमानास्तु सोमकाः।
अवालीयन्त राजेन्द्र वेदनार्ता भूशार्दिताः॥ 8-15-26 (55598)
नकुलस्य तथा बाणैर्हन्यमाना चमूस्तव।
व्यशीर्यत दिशो राजन्वातनुन्ना इवाम्बुदाः॥ 8-15-27 (55599)
ते सेने हन्यमाने तु ताभ्यां दिव्यैर्महाशरैः।
शरपातमपाक्रम्य तस्थतुः प्रेक्षिके तदा॥ 8-15-28 (55600)
प्रोत्सारितजने तस्मिन्कर्णपाण्डवयोः शरैः।
अविध्येतां महात्मानावन्योन्यं शरवृष्टिभिः॥ 8-15-29 (55601)
विदर्शयन्तौ दिव्यानि शस्त्राणि रणमूर्धनि।
छादयन्तौ च सहसा परस्परवधैषिणौ॥ 8-15-30 (55602)
नकुलेन शरा मुक्ता कङ्कबर्हिणवाससः।
सूतपुत्रमवच्छाद्य व्यतिष्ठन्त यथाऽम्बरे॥ 8-15-31 (55603)
तथैव सूतपुत्रेण प्रेषिताः परमाहवे।
पाण्डुपुत्रमवच्छाद्य व्यतिष्ठन्ताम्बरे शराः॥ 8-15-32 (55604)
शरवेश्मप्रविष्टौ तौ ददृशाते न कैश्चन।
सूर्याचन्द्रमसौ राजञ्छाद्यमानौ घनैरिव॥ 8-15-33 (55605)
ततः क्रुद्धो रणे कर्णः कृत्वा घोरतरं वपुः।
पाण्डवं छादयामास समन्ताच्छरवृष्टिभिः॥ 8-15-34 (55606)
सोऽतिच्छन्नो महाराज सूतपुत्रेण पाण्डवः।
न चकार व्यथां राजन्भास्करो जलदैर्यथा॥ 8-15-35 (55607)
ततः प्रहस्याधिरथिः शरजालानि मारिष।
प्रेषयामास समरे शतशोऽथ सहस्रशः॥ 8-15-36 (55608)
एकच्छायमभूत्सर्वं तस्य बाणैर्महात्मनः॥
अभ्रच्छायेव सञ्जज्ञे सम्पतद्भिः शरोत्तमैः॥ 8-15-37 (55609)
ततः कर्णो महाराज धनुश्छित्त्वा महात्मनः।
सारथिं पातयामास रथनीडाद्वसन्निव॥ 8-15-38 (55610)
ततोऽश्वांश्छतुरश्चास्य चतुर्भिर्निशितैः शरैः।
यमस्य भवनं तूर्णं प्रेषयामास भारत॥ 8-15-39 (55611)
अथास्य तं रथं दिव्यं तिलशो व्यधमच्छरैः।
पताकां चक्ररक्षांश्च गदां खङ्गं च मारिष॥ 8-15-40 (55612)
शतचन्द्रं च तच्चर्म सर्वापकरणानि च।
`सुवर्णविकृतं तच्च धनुः शरमाहवे'॥ 8-15-41 (55613)
हताश्वो विरथश्चैव विवर्मा च विशाम्पते।
अवतीर्य रथात्तूर्णं परिघं गृह्य धिष्ठितः॥ 8-15-42 (55614)
तमुद्यतं महारघोरं परिघं तस्य सूतजः।
व्यहनत्सायकै राजन्सुतीक्ष्णैर्भारसाधनैः॥ 8-15-43 (55615)
व्यायुधं चैनमालक्ष्य शरैः सन्नतपर्वभिः।
आर्पयद्बहुभिः कर्णो न चैनं समपीडयत्॥ 8-15-44 (55616)
स हन्यमानः समरे कृतास्त्रेण बलीयसा।
प्राद्रवत्सहसा राजन्नकुलो व्याकुलेन्द्रियः॥ 8-15-45 (55617)
तमभिद्रुत्य राधेयः प्रहसन्वै पुनःपुनः।
सज्यमस्य धनुः कण्ठे व्यवासृजत भारत॥ 8-15-46 (55618)
ततः स शुशुभे राजन्कण्ठासक्तमहाधनुः।
परिवेषमनुप्राप्तो यथा स्याद्व्योम्नि चन्द्रमाः॥ 8-15-47 (55619)
यथैव चासितो मेघः शक्रचापेन शोभितः।
`अशोभत महाराज पाण्डुपुत्रस्तथा रणे'॥ 8-15-48 (55620)
तमब्रवीत्ततः कर्णो व्यर्थं व्याहृतवानसि।
वदेदानीं पुनर्हृष्टो वध्यमानः पुनःपुनः॥ 8-15-49 (55621)
मा योत्सीः कुरुभिः सार्धं बलवद्भिश्च पाण्डव।
सदृशैस्तात युध्यस्व व्रीडां मा कुरु पाण्डव॥ 8-15-50 (55622)
गृहं वा गच्छ माद्रेय यत्र वा कृष्णफल्गुनौ।
एवमुक्त्वा महाराज विससर्ज स तं तदा॥ 8-15-51 (55623)
वधप्राप्तं तु तं शूरो नाहनद्वर्मवित्तदा।
स्मृत्वा कुन्त्या वचो राजंस्तत एनं व्यसर्जयत्॥ 8-15-52 (55624)
विसृष्टः पाण्डवो राजन्सूतपुत्रेण धन्विना।
व्रीडन्निव जगामाथ युधिष्ठिररथं प्रति॥ 8-15-53 (55625)
आरुरोह रथं चापि सूतपुत्रप्रतापितः।
निःश्वसन्दुःखसन्तप्तः कुम्भक्षिप्त इवोरगः॥ 8-15-54 (55626)
तं विजित्याथ कर्णोऽपि पाञ्चालांस्त्वरितो ययौ।
रथेनातिपताकेन चन्द्रवर्णहयेन च॥ 8-15-55 (55627)
तत्राक्रन्दो महानासीत्पाण्डवानां विशाम्पते।
दृष्ट्वा सेनापतिं यान्तं पाञ्चालानां रथव्रजान्॥ 8-15-56 (55628)
तत्राकरोन्महाराज कदनं सूतनन्दनः।
मध्यं प्राप्ते दिनकरे चक्रवद्विचरन्प्रभुः॥ 8-15-57 (55629)
भग्नचक्रै रथैः कैश्चिच्छिन्नध्यवजपताकिभिः।
हताश्वैर्हतसूतैश्च भग्नाक्षैश्चैव मारिष।
हियमाणानपश्याम पाञ्चालानां रथव्रजान्॥ 8-15-58 (55630)
तत्रतत्र च सम्भ्रान्ता विचेरुरथ कुञ्जराः।
दावाग्न्यभिपरीताङ्गा यथैव स्युर्महावने॥ 8-15-59 (55631)
भिन्नकुम्भाः सरुधिराश्छिन्नहस्ताश्च वारणाः।
छिन्नगात्रावराश्चैव च्छिन्नवालधयोऽपरे।
छिन्नाभ्राणीव सम्पेतुर्हन्यमाना महात्मना॥ 8-15-60 (55632)
अपरे त्रासिता नागा नाराचशरतोमरैः।
तमेवाभिमुखं जग्मुः शलभा इव पावकम्॥ 8-15-61 (55633)
अपरे निष्टनन्तश्च व्यदृश्यन्त महाद्विपाः।
क्षरन्तः शोणितं गात्रैर्नगा इव जलस्रवाः॥ 8-15-62 (55634)
उरश्छदैर्वियुक्तांश्च वालबन्धैश्च वाजिनः।
राजतैश्च तथा कांस्यैः सौवर्णैश्चैव भूषणैः॥ 8-15-63 (55635)
हीनांश्चाभरणैश्चैव खलीनैश्च विवर्जितान्।
चामरैश्च कुथाभिश्च तूणीरैः पतितैरपि॥ 8-15-64 (55636)
निहतैः सादिभिश्चैव शूरैराहवशोभितैः।
अपश्याम रणे तत्र भ्राम्यमाणान्हयोत्तमान्॥ 8-15-65 (55637)
प्रासैः खङ्गैश्च रहितानृष्टिभिश्चापि भारत।
हयसादीनपश्याम कञ्चुकोष्णीषधारिणः॥ 8-15-66 (55638)
निहतान्वध्यमानांश्च वेपमानांश्च भारत।
नागाङ्गावयवैर्हीनांस्तत्रतत्रैव भारत॥ 8-15-67 (55639)
रथान्हेमपरिष्कारान्संयुक्ताञ्जवनैर्हयैः।
भ्राम्यमाणानपश्याम हतेषु रथिषु द्रुतम्॥ 8-15-68 (55640)
भग्नाक्षकूबरान्कांश्चिद्भग्नचक्रांश्च भारत।
विपताकध्वजांश्चान्याञ्छिन्नेषादण्डबन्धुरान्॥ 8-15-69 (55641)
विहीनान्रथिनस्तत्र धावमानांस्ततस्ततः।
सूतपुत्रशरैस्तीक्ष्णैर्हन्यमानान्विशाम्पते॥ 8-15-70 (55642)
विशस्त्रांश्च तथैवान्यान्सशस्त्रांश्च हतान्बहून्।
तारकाजालसञ्छन्नान्वरघण्टाविशोभितान्॥ 8-15-71 (55643)
नानावर्णविचित्राभिः पताकाभिरलङ्कृतान्।
वारमआननुपश्याम धावमानान्समन्ततः॥ 8-15-72 (55644)
शिरांसि बाहूनूरूंश्च च्छिन्नानन्यांस्तथैव च।
कर्णचापच्युतैर्बाणैरपश्याम समन्ततः॥ 8-15-73 (55645)
महान्व्यतिकरो रौद्रो योधानामन्वपद्यत।
कर्णसायकनुन्नानां युध्यतां च शितैः शरैः॥ 8-15-74 (55646)
ते वध्यमानाः समरे सूतपुत्रेण सृञ्जयाः।
तमेवाभिमुखं यान्ति पतङ्गा इव पावकम्॥ 8-15-75 (55647)
तं दहन्तमनीकानि तत्रतत्र महारथम्।
क्षत्रिया वर्जयामासुर्युगान्ताग्निमिवोल्बणम्॥ 8-15-76 (55648)
हतशेषास्तु ये वीराः पाञ्चालानां महारथाः।
तान्प्रभग्रान्दुतान्वीरः पृष्ठो विकिऱञ्छरैः।
अभ्यधावत तेजस्वी विशीर्णवचनध्वजान्॥ 8-15-77 (55649)
तापयामास तान्बाणैः सूतपुत्रो महाबलः।
मध्यन्दिनमनुप्राप्तो भूतानीव तमोनुदः॥ ॥ 8-15-78 (55650)
इति श्रीमन्महाभारते कर्णपर्वणि षोडशदिवसयुद्धे पञ्चदशोऽध्यायः॥ 15 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Footnotes
॥ श्रीः ॥
8.16. अध्यायः 016
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Topics
युयुत्सूलूकयोर्युद्धम्॥ 1 ॥ शकुनिसुतसोमयोर्युद्धम्॥ 2 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Text
8-16-0 (55651)
सञ्जय उवाच। 8-16-0x (4864)
युयुत्सं तव पुत्रस्य द्रावयन्तं बलं महत्।
उलूको न्यपतत्तूर्णं तिष्ठतिष्ठेति चाब्रवीत्॥ 8-16-1 (55652)
युयुत्सुश्च ततो राजञ्शितधारेण पत्रिणा।
उलूकं ताडयामास वज्रेणेव महाबलम्॥ 8-16-2 (55653)
उलूकस्तु ततः क्रुद्धस्तव पुत्रस्य संयुगे।
क्षुरप्रेण धनुश्छित्त्वा ताडयामास कर्णिना॥ 8-16-3 (55654)
तदपास्य धनुश्छिन्नं युयुत्सर्वेगवत्तरम्।
अन्यदादत्त सुमहच्चापं संरक्तलोचनः॥ 8-16-4 (55655)
शाकुनिं तु ततः षष्ट्या विव्याध भरतर्षभ।
सारथिं त्रिभिरानर्च्छत्तं च भूयो व्यविध्यत॥ 8-16-5 (55656)
उलूकस्तं तु विंशत्या विद्व्वा स्वर्णविभूषितैः।
अथास्य समरे क्रुद्धो ध्वजं चिच्छेद काञ्चनम्॥ 8-16-6 (55657)
स च्छिन्नयष्टिः सुमहाञ्शीर्यमाणो महाध्वजः।
पपात प्रमुखे राजन्युयुत्सोः काञ्चनध्वजः॥ 8-16-7 (55658)
ध्वजमुन्मथितं दृष्ट्वा युयुत्सुः क्रोधमूर्च्छितः।
उलूकं पञ्चभिर्बाणैराजघान स्तनान्तरे॥ 8-16-8 (55659)
उलूकस्तस्य समरे तैलधौतेन मारिष।
शिरश्चिच्छेद भल्लेन यन्तुर्भरतसत्तम॥ 8-16-9 (55660)
तच्छिन्नमपतद्भूमौ युयुत्सोः सारथेस्तदा।
तारारूपं यथा चित्रं निपपात महीतले॥ 8-16-10 (55661)
जघान चतुरोऽश्वांश्च तं च विव्याध पञ्चभिः।
सोऽतिविद्वो बलवता प्रत्यपायाद्रथान्तरम्॥ 8-16-11 (55662)
तं निर्जित्य रणे राजन्नुलूकस्त्वरितो ययौ।
पाञ्चालान्सृञ्जयांश्चैव विनिघ्नन्निशितैः शरैः॥ 8-16-12 (55663)
शतानीकं महाराज श्रुतकर्मा सुतस्तव।
व्यश्वसूतरथं चक्रे निमेषार्धादसम्भ्रमः॥ 8-16-13 (55664)
हताश्वे तु रथे तिष्ठञ्शतानीको महारथः।
गदां चिक्षेप सङ्क्रुद्धस्तव पुत्रस्य मारिष॥ 8-16-14 (55665)
सा कृत्वा स्यन्दनं भस्म हयांश्चैव ससारथीन्।
पपात धरणीं तूर्णं दारयन्तीव भारत॥ 8-16-15 (55666)
तावुभौ विरथौ वीरौ कुरूणां कीर्तिवर्धनौ।
व्यपाक्रमेतां युद्वात्तु प्रेक्षमाणौ परस्परम्॥ 8-16-16 (55667)
पुत्रस्तु तव सम्भ्रान्तो विविंशो रथमारुहत्।
शतानीकोऽपि त्वरितः प्रतिविन्ध्यरथं गतः॥ 8-16-17 (55668)
सुतमोमं तु शकुनिर्विद्व्वा तु निशितैः शरैः।
नाकम्पयत सङ्क्रुद्वो वार्योघ इव पर्वतम्॥ 8-16-18 (55669)
सुतसोमस्तु तं दृष्ट्वा पितुरत्यन्तवैरिणम्।
शरैरनेकसाहस्रैश्छादयामास भारत॥ 8-16-19 (55670)
ताञ्शराञ्शकुनिस्तूर्णं चिच्छेदान्यैः पतत्रिभिः।
लघ्वस्त्रश्चित्रयोधी च जितकाशी च संयुगे॥ 8-16-20 (55671)
निवार्य समरे चापि शरांस्तान्निशितैः शरैः।
आजघान सुसङ्क्रुद्धः सुतसोमं त्रिभिः शरैः॥ 8-16-21 (55672)
`नाकम्पयत सङ्क्रुद्धो वार्योघ इव पर्वतम्'।
तस्याश्वान्केतनं सूतं तिलशो व्यधमच्छरैः।
श्यालस्तव महाराज तत उच्चुक्रुशुर्जनाः॥ 8-16-22 (55673)
हताश्वो विरथश्चैव छिन्नकेतुश्च मारिष।
धन्वी धनुर्वरं गृह्य रथाद्भूमावतिष्ठत॥ 8-16-23 (55674)
व्यसृजत्सायकांश्चैव स्वर्णपुङ्खाञ्शिलाशितान्।
छादयामासुरथ ते तव श्यालस्य तं रथम्।
शळभानामिव व्राताः शरव्राता महारथम्॥ 8-16-24 (55675)
सञ्छाद्यमानोऽपि दृढं विव्यथे नैव सौबलः।
प्रममाथ शरांस्तस्य शरव्रातैर्महायशाः॥ 8-16-25 (55676)
तत्रातुष्यन्त योधाश्च सिद्वाश्चापि दिवि स्थिताः।
सुतसोमस्य तत्कर्म दृष्ट्वाऽश्रद्वेयमद्भुतम्।
रथस्थं शकुनिं यत्तु पदातिः समयोधयत्॥ 8-16-26 (55677)
तस्य तीक्ष्णैर्महावेगैर्भल्लैः सन्नतपर्वभिः।
व्यहनत्कारामुकं राजंस्तूणीरांश्चैव सर्वशः॥ 8-16-27 (55678)
स च्छिन्नधन्वा विरथः खङ्गमुद्यम्य चानदत्।
वैदूर्योत्पलवर्णाभं दन्तिदन्तमयत्सरुम्॥ 8-16-28 (55679)
भ्राम्यमाणं ततस्तं तु विमलाम्बरवर्चसम्।
कालदण्डोपमं मेने सुतसोमस्य धीमतः॥ 8-16-29 (55680)
सोऽचरत्सहसा खङ्गी मण्डलानि सहस्रशः।
चतुर्दश महाराज शिक्षाबलसमन्वितः॥ 8-16-30 (55681)
भ्रान्तमुद्धान्तमाविद्धमाप्लुतं विप्लुतं सृतम्।
सम्पातसमुदीर्णे च दर्शयामास संयुगे॥ 8-16-31 (55682)
सौबलस्तु ततस्तस्य शरांश्चिक्षेप वीर्यवान्।
तानापतत एवाशु चिच्छेद परमासिना॥ 8-16-32 (55683)
ततः क्रुद्धो महाराज सौबलः परवीरहा।
प्राहिणोत्सुतसोमाय शरानाशीविषोपमान्॥ 8-16-33 (55684)
चिच्छेद तांस्तु खङ्गेन शिक्षया च बलेन च।
दर्शयँल्लाघवं युद्धे तार्क्ष्यतुल्यपराक्रमः॥ 8-16-34 (55685)
तस्य सञ्चरतो राजन्मण्डलावर्तने तदा।
क्षुरप्रेण सुतीक्ष्णेन खङ्गं चिच्छेद सुप्रभम्॥ 8-16-35 (55686)
स च्छिन्नः सहसा भूमौ निपपात महानसिः।
अधर्मस्य स्थितं हस्ते सुत्सरोस्तत्र भारत॥ 8-16-36 (55687)
छिन्नमाज्ञाय निस्त्रिंशमवप्लुत्य पदानि षट्।
प्राविध्यत ततः शेषं सुतसोमो महारथः॥ 8-16-37 (55688)
तच्छित्त्वा सगुणं चापं रणे तस्य महात्मनः।
पपात धरणीं तूर्णं स्वर्णवज्रविभूषितम्॥ 8-16-38 (55689)
सुतसोमस्ततोऽगच्छच्छ्रुतकीर्तेर्महारथम्।
सौबलोऽपि धनुर्गृह्य घोरमन्यत्सुदुर्जयम्॥ 8-16-39 (55690)
अभ्ययात्पाण्डवानीकं निघ्नञ्शत्रुगणान्बहून्।
तत्र नादो महानासीत्पाण्डवानां विशाम्पते॥ 8-16-40 (55691)
सौबलं समरे दृष्ट्वा विचरन्तमभीतवत्।
तान्यनीकानि दृप्तानि शस्त्रवन्ति महान्ति च।
द्राव्यमाणान्यदृश्यन्त सौबलेन महात्मना॥ 8-16-41 (55692)
यथा दैत्यचमूं राजन्देवराजो ममर्द ह।
तथैव पाण़्वीं सेनां सौबलेयो व्यनाशयत्॥ ॥ 8-16-42 (55693)
इति श्रीमन्महाभारते कर्णपर्वणि षोडशदिवसयुद्धे षोडशोऽध्यायः॥ 16 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Footnotes
॥ श्रीः ॥
8.17. अध्यायः 017
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Topics
कृपकृतवर्मक्ष्यां धृष्टद्युम्नशिखण्डिनोः पराजयः॥ 1 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Text
8-17-0 (55694)
सञ्जय उवाच। 8-17-0x (4865)
धृष्टद्युम्नं कृपो राजन्वारयामास संयुगे।
यथा दृष्ट्वा वने सिंहं शरभो वारयेद्युधि॥ 8-17-1 (55695)
निरुद्वः पार्षतस्तेन गौतमेन बलीयसा।
पदात्पदं विचलितुं नाशकत्तत्र भारत॥ 8-17-2 (55696)
गौतमस्य रथं दृष्ट्वा धृष्टद्युम्नरथं प्रति।
वित्रेसुः सर्वभूतानि क्षयं प्राप्तं च मेनिरे॥ 8-17-3 (55697)
तदा जल्पन्ति पाण्डूनां रथिनः सादिनस्तथा।
द्रोणस्य निधनान्नूनं सङ्क्रुद्वो द्विपदां वरः॥ 8-17-4 (55698)
शारद्वतो महातेजा दिव्यास्त्रविदुदारधीः।
अपि स्वस्ति भवेदद्य धृष्टद्युम्नस्य गौतमात्॥ 8-17-5 (55699)
अपीयं वाहिनी कृत्स्ना मुच्येत महतो भयात्।
अप्ययं ब्राह्मणः सर्वान्न नो हन्यात्समागतान्॥ 8-17-6 (55700)
यादृशं दृश्यते रूपमन्तकप्रतिमं रणे।
गमिष्यत्यद्य पदवीं भारद्वाजस्य गौतमः॥ 8-17-7 (55701)
आचार्यः क्षिप्रहस्तश्च विजयी च सदा युधि।
अस्त्रवान्वीर्यसम्पन्नः क्रोधेन च समन्वितः॥ 8-17-8 (55702)
पार्षतश्च महायुद्वे विमुखोऽद्याभिलक्ष्यते।
इत्येवं विविधा वाचस्तावकानां परैः सह।
व्यश्रूयन्त महाराज तयोस्तत्र समागमे॥ 8-17-9 (55703)
विनिःश्वस्य ततः क्रोधात्कृपः शारद्वतो नृप।
पार्षतं चार्दयामास निश्चेष्टं सर्वमर्मसु॥ 8-17-10 (55704)
स हन्यमानः समरे गौतमेन महात्मना।
कर्तव्यं न स्म जानाति मोहेन महता वृतः॥ 8-17-11 (55705)
तमब्रवीत्ततो यन्ता कञ्चित्क्षेमं तु पार्षत।
ईदृशं व्यसनं युद्धे न ते दृष्टं मया क्वचित्॥ 8-17-12 (55706)
दैवयोगात्तु ते बाणा नापतन्मर्मभेदिनः।
प्रेषिता द्विजमुख्येन मर्माण्युद्दिश्य सर्वतः॥ 8-17-13 (55707)
व्यावर्तये रथं तूर्णं नदीवेगमिवार्णवात्।
अवध्यं ब्राह्मणं मन्ये येन ते विक्रमो हतः॥ 8-17-14 (55708)
धृष्टद्युम्नस्ततो राजञ्शनकैरब्रवीद्वचः।
मुह्यते मे मनस्तात गात्रस्वेदश्च जायते॥ 8-17-15 (55709)
वेपथुश्च शरीरे मे रोमहर्षश्च सारथे।
वर्जयन्ब्राह्मणं युद्धे शनैर्याहि यतोऽर्जुनः॥ 8-17-16 (55710)
अर्जुनं भीमसेनं वा समरे प्राप्य सारथे।
क्षेममद्य भवेन्मह्यमिति मे नैष्ठिकी मतिः॥ 8-17-17 (55711)
ततः प्रायान्महाराज सारथिस्त्वरयन्हयान्।
यतो भीमो महेष्वासो युयुधे तव सैनिकैः॥ 8-17-18 (55712)
प्रद्रुतं च रथं दृष्ट्वा धृष्टद्युम्नस्य मारिष।
किरञ्शरशतान्येव गौतमोऽनुययौ तदा॥ 8-17-19 (55713)
शङ्खं च पूरयामास मुहुर्मुहुररिन्दमः।
पार्षतं त्रासयामास महेन्द्रो नमुचिं यथा॥ 8-17-20 (55714)
शिखण्डिनं तु समरे भीष्ममृत्युं दुरासदम्।
हार्दिक्यो वारयामास स्मयन्निव मुहुर्मुहुः॥ 8-17-21 (55715)
शिखण्डी तु समासाद्य हृदिकानां महारथम्।
पञ्चभिर्निशितैर्भल्लैर्जत्रुदेशे समाहनत्॥ 8-17-22 (55716)
कृतवर्मा तु सङ्क्रद्धो भित्त्वा षष्ट्या पतत्रिभिः।
धनुरेकेन चिच्छेद हसन्राजन्महारथः॥ 8-17-23 (55717)
अथान्यद्वनुरादाय द्रुपदस्यात्मजो बली।
तिष्ठतिष्ठेति सङ्क्रुद्धो हार्दिक्यं प्रत्यभाषत॥ 8-17-24 (55718)
ततोऽस्य नवतिं बाणान्रुक्मपुङ्खान्सुतेजनान्।
प्रेषयामास राजेन्द्र तेऽस्याभ्रश्यन्त वर्मणः॥ 8-17-25 (55719)
वितथांस्तान्समालक्ष्य पतितांश्च महीतले।
क्षुरप्रेण सुतीक्ष्णेन कार्मुकं चिच्छिदे भृशम्॥ 8-17-26 (55720)
अथैनं छिन्नधन्वानं भग्नशृङ्गमिवर्षभम्।
अशीत्या मार्गणैः क्रुद्धो बाह्वोरुरसि चार्पयत्॥ 8-17-27 (55721)
कृतवर्मा तु सङ्क्रुद्धो मार्गणैः क्षतविक्षतः।
ववाम रुधिरं गात्रैः कुम्भवक्रादिवोदकम्॥ 8-17-28 (55722)
रुधिरेण परिक्लिन्नः कृतवर्मा त्वराजत।
वर्षेण क्लेदितो राजन्यथा गैरिकपर्वतः॥ 8-17-29 (55723)
अथान्यद्वनुरादाय समार्गणगुणं प्रभुः।
शिखण्डिनं बाणगणैः स्कन्धदेशे व्यताडयत्॥ 8-17-30 (55724)
स्कन्धदेशस्थितैर्बाणैः शिखण्डी तु व्यराजत।
शाखाप्रशाखाविपुलः सुमहान्पादपो यथा॥ 8-17-31 (55725)
तावन्योन्यं भृशं विद्व्वा रुधिरेण समुक्षितौ।
`पोप्लुयमानौ हि यथा महान्तौ शोणितहदे।
तद्वद्विरेजतुर्वीरौ शोणितेन परिप्लुतौ॥ 8-17-32 (55726)
यथा च किंशुकौ फुल्लौ पुष्पमासे समागते।
रुधिरोक्षितसर्वाङ्गौ रक्तचन्दनरूषितौ।
भुजगाविव सङ्क्रुद्धौ रेजतुस्तौ नरोत्तमौ॥ 8-17-33 (55727)
तावुभौ शरवनुन्नाङ्गौ परस्परशरक्षतौ'।
अन्योन्यशृङ्गाभिहतौ रेजतुर्वृषभाविव॥ 8-17-34 (55728)
अन्योन्यस्य वधे यत्नं कुर्वाणौ तौ महारथौ।
रथाभ्यां चेरतुस्तत्र मण्डलानि सहस्रशः॥ 8-17-35 (55729)
कृतवर्मा महाराज पार्षतं निशितैः शरैः।
रणे विव्याध सप्तत्या स्वर्णपुङ्गैः शिलाशितैः॥ 8-17-36 (55730)
ततोऽस्य समरे बाणं भोजः प्रहरतां वरः।
जीवितान्तकरं घोरं व्यसृजत्त्वरयाऽन्वितः॥ 8-17-37 (55731)
स तेनाभिहतो राजन्मूर्च्छामाशु समाविशत्।
ध्वजयष्टिं च सहसा शिश्रिये कश्मलावृतः॥ 8-17-38 (55732)
अपोवाह रणात्तूर्णं सारथी रथिनां वरम्।
हार्दिक्यशरसन्तप्तं निःश्वसन्तं पुनःपुनः॥ 8-17-39 (55733)
पराजिते ततः शूरे द्रुपदस्यात्मजे प्रभो।
व्यद्रवत्पाण्डवी सेना व्यधमाना समन्ततः॥ ॥ 8-17-40 (55734)
इति श्रीमन्महाभारते कर्णपर्वणि षोडशदिवसयुद्धे सप्तदशोऽध्यायः॥ 17 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Footnotes
॥ श्रीः ॥
8.18. अध्यायः 018
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Topics
अर्जुनेन संशप्तकपराजयः॥ 1 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Text
8-18-0 (55735)
सञ्जय उवाच। 8-18-0x (4866)
श्वेताश्वोऽपि महाराज व्यधमत्तावकं बलम्।
यथा वायुः समासाद्य तूलराशिं समन्ततः॥ 8-18-1 (55736)
प्रत्युद्ययुस्त्रिगर्तास्तं शिबयः कौरवैः सह।
वसातयोऽथ साल्वाश्च गोपालाश्च यशस्विनः॥ 8-18-2 (55737)
सत्यदेवः सत्यकीर्तिर्मित्रदेवः श्रुतञ्जयः।
सौश्रुतिश्चन्द्रदेवश्च मित्रवर्मा च भारत॥ 8-18-3 (55738)
त्रिगर्तराजः समरे भ्रातृभिः परिवारितः।
पुत्रैश्चैव महेष्वासैर्नानाशस्त्रविशारदैः॥ 8-18-4 (55739)
व्यसृजन्त शस्त्रातान्किरन्तोऽर्जुनमाहवे।
अभ्यवर्तन्त सहसा वार्योघा इव सागरम्॥ 8-18-5 (55740)
ते त्वर्जुनं समासाद्य योधाः शतसहस्रशः।
अगच्छन्विलयं सर्वे तार्क्ष्यं दृष्ट्वेव पन्नगाः॥ 8-18-6 (55741)
ते हन्यमानाः समरे न जहुः पाण्डवं रणे।
हन्यमाना महाराज शलभा इव पावकम्॥ 8-18-7 (55742)
सत्यदेवस्त्रिभिर्बाणैर्विव्याध युधि पाण्डवम्।
मित्रदेवस्त्रिषष्ट्या तु चन्द्रदेवस्तु सप्तभिः॥ 8-18-8 (55743)
मित्रवर्मा त्रिसप्तत्या सौश्रुतिश्चापि सप्तभिः।
श्रुतंजयस्तु विंशत्या सुशर्मा नवभिः शरैः॥ 8-18-9 (55744)
स विद्वो बहुभिः सङ्ख्ये प्रतिविव्याध तान्नृपान्।
सौश्रुतिं सप्तभिर्विद्व्वा चन्द्रदेवं त्रिभिः शरैः॥ 8-18-10 (55745)
श्रुतंजयं च विंशत्या चन्द्रदेवं तथाऽष्टभिः।
मित्रदेवं शतेनैव सत्यदेवं त्रिभिः शरैः॥ 8-18-11 (55746)
नवभिर्मित्रवर्माणं सुशर्माणं तथाऽष्टभिः।
श्रुतञ्जयं च राजानं हत्वा तत्र शिलाशितैः॥ 8-18-12 (55747)
सौश्रुतेः सशिरस्त्राणं शिरः कायादपाहरत्।
त्वरितश्चन्द्रदेवं च शरैर्निन्ये यमक्षयम्॥ 8-18-13 (55748)
तथेतरान्महाराज यतमानान्महारथान्।
पञ्चभिः पञ्चभिर्बाणैरेकैकं प्रत्यवारयत्॥ 8-18-14 (55749)
सत्यदेवस्तु सङ्क्रुद्वस्तोमरं व्यसृजन्महत्।
समुद्दिश्य रणे कृष्णं सिंहनादं ननाद च॥ 8-18-15 (55750)
स निर्भिद्य भुजं सव्यं माधवस्य महात्मनः।
अयस्मयः स्वर्णदण्डो जगाम धरणीं तदा॥ 8-18-16 (55751)
माधवस्य तु विद्धस्य तोमरेण महारणे।
प्रतोदः प्रापतद्वस्ताद्रश्मयश्च विशाम्पते॥ 8-18-17 (55752)
वासुदेवं विभिन्नाङ्गं दृष्ट्वा पार्थो धनञ्जयः।
क्रोधमाहारयत्तीव्रं कृष्णं चेदमुवाच ह॥ 8-18-18 (55753)
प्रापयाश्वान्महाबाहो सत्यदेवं प्रति प्रभो।
यावदेनं शरैस्तीक्ष्णैर्नयामि यमसादनम्॥ 8-18-19 (55754)
प्रतोदं गृह्य सोऽन्यत्तु रश्मीन्सङ्गृह्य च द्रुतम्।
वाहयामास तानश्वान्सत्यदेवरथं प्रति॥ 8-18-20 (55755)
विष्वक्सेनं सुनिर्विद्वं दृष्ट्वा पार्थो धनञ्जयः।
सत्यदेवं शरैस्तीक्ष्णैर्वारयित्वा महारथः॥ 8-18-21 (55756)
ततः सुनिशितैर्भल्लै राज्ञस्तस्य महच्छिरः।
कुम्डलोपचितं कायाच्चकर्त पृतनान्तरे॥ 8-18-22 (55757)
तन्निकृत्य शितैर्बाणैर्भित्रवर्माणमाक्षिपत्।
वत्सदन्तेन तीक्ष्णेन सारथिं चास्य मारिष॥ 8-18-23 (55758)
ततः शरशतैर्भूयः संशप्तकगणान्बली।
पातयामास सङ्क्रुद्वः शतशोऽथ सहस्रशः॥ 8-18-24 (55759)
ततो रजतपुङ्खेन राजञ्शीर्षं महात्मनः।
मित्रदेवस्य चिच्छेद क्षुरप्रेण महारथः।
सुशर्माणं सुसङ्क्रुद्धो जत्रुदेशे समाहनत्॥ 8-18-25 (55760)
ततः संशप्तकाः सर्वे परिवार्य धनञ्जयम्।
शस्त्रौघैर्ममृदुः क्रुद्वा नादयन्तो दिशो दश॥ 8-18-26 (55761)
अभ्यर्दितस्तु तज्जिष्णुः शक्रतुल्यपराक्रमः।
ऐन्द्रमस्त्रममेयात्मा प्रादुश्चक्रे महारथः॥ 8-18-27 (55762)
ततः शरसहस्राणि प्रादुरासन्विशाम्पते।
`कार्मुकात्पाण्डुपुत्रस्य पार्थस्यामिततेजसः'॥ 8-18-28 (55763)
ततस्तु च्छिद्यमानानां ध्वजानां धनुषां तथा।
रथानां सपताकानां तूणीराणां युगैः सह॥ 8-18-29 (55764)
अक्षाणामथ चक्राणां योक्त्राणां रश्मिभिः सह।
कूबराणां वरूथानां पृषत्कानां च संयुगे॥ 8-18-30 (55765)
अश्वानां पततां चापि प्रासानामृष्टिभिः सह।
गदानां परिघानां च शक्तितोमरपट्टसैः॥ 8-18-31 (55766)
शतघ्नीनां सचक्राणां भुजानां चोरुभिः सह।
कण्ठसूत्राङ्गदानां च केयूराणां च मारिष॥ 8-18-32 (55767)
हाराणामथ निष्काणां तनुत्राणां च भारत।
छत्राणां व्यजनानां च शिरसां कुमुटैः सह।
राशयश्चात्र दृश्यन्ते पतितानां महीतले॥ 8-18-33 (55768)
सकुण्डलानि स्वक्षीमि पूर्णचन्द्रनिभानि च।
शिरांस्युर्व्यामदृश्यन्त ताराजालमिवाम्बरे॥ 8-18-34 (55769)
सुस्रग्वीणि सुवासांसि चन्दनेनोक्षितानि च।
शरीराणि व्यदृश्यन्त निहतानां महीतले॥ 8-18-35 (55770)
रुद्रस्याक्रीडसदृशं घोरमायोधनं तदा॥ 8-18-36 (55771)
निहतै राजपुत्रैश्च क्षत्रियैश्च महाबलैः।
`अर्जुनेन महाराज तत्रतत्र महारणे'॥ 8-18-37 (55772)
हस्तिभिः पतितैश्चैव तुरङ्गैश्चाभवन्मही।
अगम्यरूपा समरे विशीर्णैरिव पर्वतैः॥ 8-18-38 (55773)
नासीद्रथपथस्तस्य पाण्डवस्य महात्मनः।
निघ्नतः शात्रवान्भल्लैर्हस्त्यश्वं चास्यतो महत्॥ 8-18-39 (55774)
स्वानुगा इव सीदन्ति रथचक्राणि मारिष।
चरतस्तस्य सङ्ग्रामे तस्मिंल्लोहितकर्दमे॥ 8-18-40 (55775)
सीदमानानि चक्राणि समुहूस्तुरगा भृशम्।
श्रमेण महता युक्ता मनोमारुतरंहसः॥ 8-18-41 (55776)
वध्यमानं तु तत्सैन्यं पाण्डुपुत्रेण धन्विना।
प्रायशो विमुखं सर्वं नावतिष्ठत भारत॥ 8-18-42 (55777)
ताञ्जित्वा समरे जिष्णुः संशप्तकगणान्बहून्।
विरराज तदा पार्थो विधूमोऽग्निरिव ज्वलन्॥ ॥ 8-18-43 (55778)
इति श्रीमन्महाभारते कर्णपर्वणि षोडशदिवसयुद्धे अष्टादशोऽध्यायः॥ 18 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Footnotes
॥ श्रीः ॥
8.19. अध्यायः 019
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Topics
सङ्कुलयुद्धम्॥ 1 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Text
8-19-0 (55779)
सञ्जय उवाच। 8-19-0x (4867)
युधिष्ठिरं महाराज विसृजन्तं शरान्बहून्।
स्वयं दुर्योधनो राजा प्रत्यगृह्णादभीतवत्॥ 8-19-1 (55780)
तमापतन्तं सहसा तव पुत्रं महारथम्।
धर्मराजो द्रुतं विद्ध्वा तिष्ठतिष्ठेति चाब्रवीत्॥ 8-19-2 (55781)
स तु तं प्रतिविव्याध नवभिर्निशितैः शरैः।
सारथिं चास्य भल्लेन भृशं क्रुद्धोऽभ्यताडयत्॥ 8-19-3 (55782)
ततो युधिष्ठिरो राजन्स्वर्णपुङ्खाञ्शिलीमुखान्।
दुर्योधनाय चिक्षेप त्रयोदश शिलाशितान्॥ 8-19-4 (55783)
चतुर्भिश्चतुरो वाहांस्तस्य हत्वा महारथः।
पञ्चमेन शिरः कायात्सारथेश्च समाक्षिपत्॥ 8-19-5 (55784)
षष्ठेन तु ध्वजं राज्ञः सप्तमेन तु कार्मुकम्।
अष्टमेन तथा खङ्गं पातयामास भूतले।
पञ्चभिर्नृपतिं चापि धर्मराजोऽर्दयद्भृशम्॥ 8-19-6 (55785)
हताश्वात्तु रथात्तस्मादवप्लुत्य सुतस्तव।
उत्तमं व्यसनं प्राप्तो भूमावेवावतिष्ठत॥ 8-19-7 (55786)
तं तु कृच्छ्रगतं दृष्ट्वा कर्णद्रौणिकृपादयः।
अभ्यवर्तन्त सहसा परीप्सन्तो नराधिपम्॥ 8-19-8 (55787)
अथ पाण्डुसुताः सर्वे परिवार्य युधिष्ठिरम्।
अन्वयुः समरे राजंस्ततो युद्धमवर्तत॥ 8-19-9 (55788)
ततस्तूर्यसहस्राणि प्रावाद्यन्त महामृधे॥ 8-19-10 (55789)
क्ष्वेलाः किलकिलाशब्दाः प्रादुरासन्महीपते।
यत्राभ्यगच्छन्समरे पाञ्चालाः कौरवैः सह॥ 8-19-11 (55790)
नरा नरैः समाजग्मुर्वारणा वरवारणैः।
रथाश्च रथिभिः सार्धं हयाश्च हयसादिभिः॥ 8-19-12 (55791)
द्वन्द्वान्यासन्महाराज प्रेक्षणीयानि संयुगे।
विविधान्यप्यचिन्त्यानि शस्त्रवन्त्युत्तमानि च॥ 8-19-13 (55792)
ते शूराः समरे सर्वे चित्रं लघु च सुष्ठु च।
अयुध्यन्त महावेगाः परस्परवधैषिणः॥ 8-19-14 (55793)
अन्योन्यं समरे जघ्नुर्योधव्रतमनुष्ठिताः।
न हि ते समरं चक्रुः पृष्ठतो वै कथञ्चन॥ 8-19-15 (55794)
मुहूर्तमेव तद्युद्वमासीन्मधुरदर्शनम्।
तत उन्मत्तवद्राजन्निर्मर्यादमवर्तत॥ 8-19-16 (55795)
रथी नागं समासाद्य दारयन्निशितैः शरैः।
प्रेषयामास कालाय शरैः सन्नतपर्वभिः॥ 8-19-17 (55796)
नागा हयान्समासाद्य विक्षिपन्तो बहून्रणे।
दारयामासुरत्युग्रं तत्रतत्र तदातदा॥ 8-19-18 (55797)
हयारोहाश्च बहवः परिवार्य हयोत्तमान्।
तलशब्दरवांश्चक्रुः सम्पतन्तस्ततस्ततः॥ 8-19-19 (55798)
धावमानांस्ततस्तांस्तु द्रवमाणान्महागजान्।
पार्श्वतः पृष्ठतश्चैव निजघ्नुर्हयसादिनः॥ 8-19-20 (55799)
विद्राव्य च बहूनश्वान्नागा राजन्मदोत्कटाः।
विषाणैश्चापरे जघ्नुर्ममृदुश्चापरे भृशम्॥ 8-19-21 (55800)
साश्वारोहांश्च तुरगान्विषामैर्विव्यधू रुषा।
अपरे चिक्षिपुर्वेगात्प्रगृह्यातिबलास्तदा॥ 8-19-22 (55801)
पादातैराहता नागा विवरेषु समन्ततः।
चक्रुरार्तस्वरं घोरं दुद्रुवुश्च दिशो दश॥ 8-19-23 (55802)
पदातीनां तु सहसा प्रद्रुतानां महाहवे।
उत्सृज्याभरणं तूर्णमववव्रू रणाजिरे॥ 8-19-24 (55803)
निमित्तं मन्यमानास्तु परिणाम्य महागजाः।
जगृहुर्बिभिदुश्चैव चित्राण्याभरणानि च॥ 8-19-25 (55804)
तांस्तु तत्र प्रसक्तान्वै परिन्वार्य पदातयः।
हस्त्यारोहान्निजघ्नुस्ते महावेगा बलोत्कटाः॥ 8-19-26 (55805)
अपरे हस्तिभिर्हस्तैः खं विक्षिप्ता महाहवे।
निपतन्तो विषाणाग्रैर्भृशं विद्वाः सुशिक्षितैः॥ 8-19-27 (55806)
अपरे सहसा गृह्य विषाणैरेव सूदिताः।
सेनान्तरं समासाद्य केचित्तत्र महागजैः॥ 8-19-28 (55807)
क्षुण्णगात्रा महाराज विक्षिप्य च पुनःपुनः।
अपरे व्यजनानीव विभ्राम्य निहता मृधे॥ 8-19-29 (55808)
पुरःसराश्च नागानामपरेषां विशाम्पते।
शरीराण्यतिविद्वानि तत्रतत्र रणाजिरे॥ 8-19-30 (55809)
प्रतिमानेषु कुम्भेषु दन्तवेष्टेषु चापरे।
निगृहीता भृशं नागाः प्रासतोमरशक्तिभिः॥ 8-19-31 (55810)
निगृह्य च गजाः केचित् पार्श्वस्थैर्भृशदारुणैः।
रथाश्वसादिभिस्तत्र सम्भिन्ना न्यपतन्भुवि॥ 8-19-32 (55811)
सहयाः सादिनस्तत्र तोमरेण महामृधे।
भूमावमृद्रन्वेगेन सचर्माणं पदातिनम्॥ 8-19-33 (55812)
चछा सावरणान्कांश्चित्तत्रतत्र विशाम्पते।
रथान्नागाः समासाद्य परिगृह्य च मारिष।
व्याक्षिपन्सहसा तत्र घोररूपे भयानके॥ 8-19-34 (55813)
नाराचैर्निहताश्चापि गजाः पेतुर्महाबलाः।
पर्वतस्येव शिखरं वज्ररुग्णं महीतले॥ 8-19-35 (55814)
योधा योधान्समासाद्य मुष्टिभिर्व्यहनन्युधि।
केशेष्वन्योन्यमाक्षिप्य चिक्षिपुर्बिभिदुश्च ह॥ 8-19-36 (55815)
उद्यम्य च भुजानन्ये निक्षिप्य च महीतले।
पदा चोरः समाक्रम्य स्फुरतोऽपाहरच्छिरः॥ 8-19-37 (55816)
पततश्चापरो राजन्विजहारासिना शिरः।
`मृतमन्यो महाराज पदा ताडितवांस्तदा'॥ 8-19-38 (55817)
जीवतश्च तथैवान्यः शस्त्रं काये न्यमज्जयत्।
मुष्टियुद्धं महच्चासीद्योधानां तत्र भारत।
तथा केशग्रहश्चोग्रो बाहुयुद्धं च भैरवम्॥ 8-19-39 (55818)
समासक्तस्य चान्येन अविज्ञातस्तथाऽपरः।
जहार समरे प्राणान्नानाशस्तैरनेकधा॥ 8-19-40 (55819)
संसक्तेषु च योधेषु वर्तमाने च सङ्कुले।
कबन्धान्युत्थितानि स्युः शतशोऽथ सहस्रशः॥ 8-19-41 (55820)
शोणितैः सिच्यमानानि शस्त्राणि कवचानि च।
महारागानुरक्तानि वस्त्राणीव चकाशिरे॥ 8-19-42 (55821)
एवमेतन्महद्युद्वं दारुणं शस्त्रसङ्कुलम्।
उन्मत्तगङ्गाप्रतिमं शब्देनापूरयज्जगत्॥ 8-19-43 (55822)
नैव स्वे न परे राजन्विज्ञायन्ते शरातुराः।
योद्वव्यमिति युध्यन्ते राजानो जयगृद्विनः॥ 8-19-44 (55823)
स्वान्स्वे जघ्नुर्महराज परांश्चैव समागतान्।
उभयोः सेनयोर्वीरैर्व्याकुलं समपद्यत॥ 8-19-45 (55824)
रथैर्भग्नैर्महाराज वारणैश्च निपातितैः।
हयैश्च पतितैस्तत्र नरैश्च विनिपातितैः॥ 8-19-46 (55825)
अगम्यरूपा पृथिवी क्षणेन समपद्यत।
क्षणेनासीन्महीपाल क्षतजौघप्रवर्तिनी॥ 8-19-47 (55826)
पाञ्चालानहतत्कर्णस्त्रिगर्तांश्च धनञ्जयः।
भीमसेनः कुरून्राजन्हस्त्यनीकं च सर्वशः॥ 8-19-48 (55827)
एवमेष क्षयो वृत्तः कुरुपाण्डवसेनयोः।
अपराह्णे गते सूर्ये काङ्क्षतां विपुलं यशः॥ ॥ 8-19-49 (55828)
इति श्रीमन्महाभारते कर्णपर्वणि षोडशदिवसयुद्धे एकोनविंशोऽध्यायः॥ 19 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Footnotes
॥ श्रीः ॥
8.20. अध्यायः 020
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Topics
युधिष्ठिरेण दुर्योधनपराजयः॥ 1 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Text
8-20-0 (55829)
धृतराष्ट्र उवाच। 8-20-0x (4868)
अतितीव्राणि दुःखानि दुःसहानि बहूनि च।
त्वत्तोऽहं सञ्जयाश्रौषं पुत्राणां चैव सङ्क्षयम्॥ 8-20-1 (55830)
यथा त्वं मे कथयसे यथा युद्वमवर्तत।
न सन्ति सूत कौरव्या इति मे निश्चिता मतिः॥ 8-20-2 (55831)
दुर्योधनश्च विरथः कृतस्तत्र महारथः।
धर्मपुत्रः कथं चक्रे तस्य वा नृपतिः कथम्॥ 8-20-3 (55832)
अपराह्णे कथं युद्वमभवद्रोमहर्षणम्।
तन्ममाचक्ष्व तत्त्वेन कुशलो ह्यसि सञ्जय॥ 8-20-4 (55833)
सञ्जय उवाच। 8-20-5x (4869)
संसक्तेषु तु सैन्येषु वध्यमानेषु भागशः।
रथमन्यं समास्थाय पुत्रस्तव विशाम्पते॥ 8-20-5 (55834)
क्रोधेन महता युक्तः सविषो भुजगो यथा।
दुर्योधनः समालक्ष्य धर्मराजं युधिष्ठिरम्।
प्रोवाच सूतं त्वरितो याहियाहीति भारत॥ 8-20-6 (55835)
तत्र मां प्रापय क्षिप्रं सारथे यत्र पाण्डवः।
ध्रियमाणातप्रतेण राजा राजति दंशितः॥ 8-20-7 (55836)
स सूतश्चोदितो राज्ञा राज्ञः स्यन्दनमुत्तमम्।
युधिष्ठिरस्याभिमुखं प्रेषयामास संयुगे॥ 8-20-8 (55837)
ततो युधिष्ठिरः क्रुद्वः प्रभिन्न इव कुञ्जरः।
सारथिं चोदयामास याहि यत्र सुयोधनः॥ 8-20-9 (55838)
तौ समाजग्मतुर्वीरौ भ्रातरौ रथसत्तमौ॥ 8-20-10 (55839)
समेत्य च महावीरौ संरब्धौ युद्वदुर्मदौ।
ववर्षतुर्महेष्वासौ शरैरन्योन्यमाहवे॥ 8-20-11 (55840)
ततो दुर्योधनो राजा धर्मशीलस्य मारिष।
शिलाशितेन भल्लेन धनुश्चिच्छेद संयुगे॥ 8-20-12 (55841)
तं नामृष्यत सङ्क्रुद्धो ह्यवमानं युधिष्ठिरः।
अपविध्य धनुश्छिन्नं क्रोधसंरक्तलोचनः॥ 8-20-13 (55842)
अन्यत्कार्मुकमादाय धर्मपुत्रश्चमूमुखे।
दुर्योधनस्य चिच्छेद ध्वजं कार्मुकमेव च॥ 8-20-14 (55843)
अथान्यद्वनुरादाय पुत्रस्ते भरतर्षभ।
`युधिष्ठिरस्य चिक्षेप शरान्कनकभूषणान्।
रुक्मपुङ्खान्प्रसन्नाग्रान्सविषानिव पन्नगान्'॥ 8-20-15 (55844)
तावन्योन्यं सुसङ्क्रुद्धौ शस्त्रवर्षाण्यमुञ्चताम्।
सिंहाविव सुसंरब्धौ परस्परजिगीषया॥ 8-20-16 (55845)
जघ्नतुस्तौ रणेऽन्योन्यं नर्दमानौ वृषाविव।
अन्तरं मार्गमाणौ च चेरतुस्तौ महारथौ॥ 8-20-17 (55846)
ततः पूर्णायतोत्सृष्टैः शरैस्तौ तु कृतव्रणौ।
विरेजतुर्महाराज किंशुकाविव पुष्पितौ॥ 8-20-18 (55847)
ततो राजन्विमुञ्चन्तौ सिंहनादान्मुहुर्मुहुः।
तलयोश्च तथा शब्दान्धनुषश्च महाहवे॥ 8-20-19 (55848)
शङ्खशब्दवरांश्चैव चक्रतुस्तौ नरेश्वरौ।
अन्योन्यं तौ महाराज पीडयांचक्रतुर्भृशम्॥ 8-20-20 (55849)
ततो युधिष्ठिरो राजा पुत्रं तव शरैस्त्रिभिः।
आजघानोरसि क्रुद्धो वज्रवेगैर्दुरासदैः॥ 8-20-21 (55850)
प्रतिविव्याध तं तूर्णं तव पुत्रो महीपतिः।
पञ्चभिर्निशितैर्बाणैः स्वर्णपुङ्खैः शिलाशितैः॥ 8-20-22 (55851)
ततो दुर्योधनो राजा शक्तिं चिक्षेप भारत।
सर्वपारशवीं तीक्ष्णां महोल्काप्रतिमां तदा॥ 8-20-23 (55852)
तामापतन्तीं सहसा धर्मराजः शितैः शरैः।
त्रिभिश्चिच्छेद सहसा तं च विव्याध पञ्चभिः॥ 8-20-24 (55853)
निपपात ततः साऽथ स्वर्णदण्डा महास्वना।
निपतन्ती महोल्केव व्यराजच्छिखिसन्निभा॥ 8-20-25 (55854)
शक्तिं विनिहतां दृष्ट्वा पुत्रस्तव विशाम्पते।
नवभिर्निशितैर्भल्लैर्निजघान युधिष्ठिरम्॥ 8-20-26 (55855)
सोऽतिविद्वो बलवता शत्रुणआ शत्रुतापनः।
दुर्योधनं समुद्दिश्य बाणं जग्राह सत्वरः॥ 8-20-27 (55856)
समाधत्त च तं बाणं धनुर्मध्ये महाबलः।
चिक्षेप च महाराज ततः क्रुद्वः पराक्रमी॥ 8-20-28 (55857)
स तु बाणः समासाद्य तव पुत्रं महारथम्।
व्यामोहयत राजानं धरणीं च ददार ह॥ 8-20-29 (55858)
ततो दुर्योधनः क्रुद्धो गदामुद्यम्य वेगितः।
विधित्सुः कलहस्यान्तं धर्मराजमुपाद्रवत्॥ 8-20-30 (55859)
तमुद्यतगदं दृष्ट्वा दण्डहस्तमिवान्तकम्।
धर्मराजो महाशक्तिं प्राहिणोत्तव सूनवे॥ 8-20-31 (55860)
दीप्यमानां महावेगां महोल्कां ज्वलितामिव।
यमदण्डनिभां घोरां कालरात्रिमिवापराम्॥ 8-20-32 (55861)
रथस्थः स तया विद्वो वर्म भित्त्वा स्तनान्तरे।
भृशं संविग्नहृदयः पपात च मुमोह च॥ 8-20-33 (55862)
नभस्तमाह च ततः प्रतिज्ञामनुपालय।
नायं वध्यस्तव नृप इत्युक्तः स न्यवर्तत॥ 8-20-34 (55863)
ततस्त्वरितमागम्य कृतवर्मा तवात्मजम्।
प्रत्यपद्यत राजानं निम्नं व्यसनार्णवे॥ 8-20-35 (55864)
गदामादाय भीमोऽपि हेमपट्टपरिष्कृताम्।
अभिदुद्राव वेगेन कृतवर्माणमाहवे॥ 8-20-36 (55865)
एवं तदभवद्युद्धं त्वदीयानां परैः सह।
अपराह्णे महाराज काङ्क्षतां विजयं युधि॥ ॥ 8-20-37 (55866)
इति श्रीमन्महाभारते कर्णपर्वणि षोडशदिवसयुद्धे विंशोऽध्यायः॥ 20 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Footnotes
॥ श्रीः ॥
8.21. अध्यायः 021
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Topics
सङ्कुलयुद्धम्॥ 1 ॥ षोडशदिवसयुद्धोपसंहारः॥ 2 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Text
8-21-0 (55867)
सञ्जय उवाच। 8-21-0x (4870)
ततः कर्णं पुरस्कृत्य त्वदीया युद्वदुर्मदाः।
पुनरावृत्य सङ्ग्रामं चक्रुर्देवासुरोपमम्॥ 8-21-1 (55868)
द्विरदनररथाश्वशङ्खशब्दैः
परिहृषिता विविधैश्च शस्त्रपातैः।
द्विरदरथपदातिसादिसङ्घाः
परिकुपिताभिमुखाः प्रजघ्निरे ते॥ 8-21-2 (55869)
शितपरश्वथसासिपट्टसै--
रिषुभिरनेकविधैश्च सूदिताः।
द्विरदरथहया महाहवे
वरपुरुषैः पुरुषाश्च वाहनैः॥ 8-21-3 (55870)
कमलदिनकरेन्दुसन्निभैः
सितदशनैः सुमुखाक्षिनासिकैः।
रुचिरमकुटकुण्डलैर्मही
पुरुषशिरोभिरुपस्तृता बभौ॥ 8-21-4 (55871)
परिघमुसलशक्तितौमरै--
र्नखरभुशुण्डिगदाशतैर्हताः।
द्विरदनरहयाः सहस्रशो
रुधिरनदीप्रवहास्तदाऽभवन्॥ 8-21-5 (55872)
प्रहतरथनराश्वकुञ्जरं
प्रतिभयदर्शनमुल्बणव्रणम्।
तदहितहतमाबभौ बलं
पितृपतिराष्ट्रमिव प्रजाक्षये॥ 8-21-6 (55873)
अथ तव नरदेव सैनिका--
स्तव च सुताः सुरसूनुसन्निभाः।
अमितबलपुरः सरा रणे
कुरुवृषभाः शिनिपुत्रमभ्ययुः॥ 8-21-7 (55874)
तदतिरुधिरभीममाबभौ
पुरुषवराश्वरथद्विपाकुलम्।
लवणजलसमुद्वतस्वनं
बलमसुरामरसैन्यसप्रभम्॥ 8-21-8 (55875)
सुरपतिसमविक्रमस्तत--
स्त्रिदशवरावरजोपमं युधि।
दिनकरकिरणप्रभैः पृषत्कै
रवितनयोऽभ्यहनच्छिनिप्रवीरम्॥ 8-21-9 (55876)
तमपि सरथवाजिसारथिं
शिनिवृषभो विविधैः शरैस्त्वरन्।
भुजगविषसमप्रभै रणे
पुरुषवरं समवास्तृणोत्तदा॥ 8-21-10 (55877)
शिनिवृषभशरैर्निपीडितं
तव सुहृदो वसुषेणमभ्ययुः।
त्वरितमतिरथा रथर्षभं
द्विरदरथाश्वपदातिभिः सह॥ 8-21-11 (55878)
तदुदधिनिभमाद्रवद्बलं
त्वरिततरैः समभिद्रुतं परैः।
द्रुपदसुतमुखैस्तदाऽभवत्
पुरुषरथाश्वगजक्षयो महान्॥ 8-21-12 (55879)
अथ पुरुषवरौ कृताह्निकौ
भवमभिपूज्य यथाविधि प्रभुम्।
अरिवधकृतनिश्चयौ द्रुतं
तव बलमर्जुनकेशवौ सृतौ॥ 8-21-13 (55880)
जलदनिनदनिःस्वनं रथं
पवनविधूतपताककेतनम्।
सितहयमुपयान्तमन्तिकं
कृतमनसो ददृशुस्तदाऽरयः॥ 8-21-14 (55881)
अथ विष्फार्य गाण्डीवं रथे नृत्यन्निवार्जुनः।
शरसम्बाधमकरोत्खं दिशः प्रदिशस्तथा॥ 8-21-15 (55882)
रथान्विमानप्रतिमान्मज्जयन्सायुधध्वजान्।
ससारथींस्तदा बाणैरभ्राणीवानिलोऽवधीत्॥ 8-21-16 (55883)
गजान्गजप्रयन्तॄंश्च वैजयन्त्यायुधध्वजान्।
सादिनोऽश्वांश्च पत्तींश्च शरैर्निन्ये यमक्षयम्॥ 8-21-17 (55884)
तमन्तकमिव क्रुद्धमनिवार्यं महारथम्।
दुर्योधनोऽभ्ययादेको निघ्नन्बाणैरजिह्मगैः॥ 8-21-18 (55885)
तस्यार्जुनो धनुः सूतमश्वान्केतुं च सायकैः।
हत्वा सप्तभिरेकेन च्छत्रं चिच्छेद पत्रिणा॥ 8-21-19 (55886)
नवमं च समाधाय व्यसृजत्प्राणघातिनम्।
दुर्योधनायेषुवरं तं द्रौणिः सप्तधाऽच्छिनत्॥ 8-21-20 (55887)
ततो द्रौणेर्धनुश्छित्वा हत्वा चाश्वरथाञ्शरैः।
कृपस्यापि तदत्युग्रं धनुश्चिच्छेद पाण्डवः॥ 8-21-21 (55888)
हार्दिक्यस्य धनुश्छित्त्वा ध्वजं चाश्वांस्तदाऽवधीत्।
दुःशासनस्येष्वसनं छित्त्वा राधेयमभ्ययात्॥ 8-21-22 (55889)
अथ सात्यकिमुत्सृज्य त्वरन्कर्णोऽर्जुनं त्रिभिः।
विद्व्वा विव्याध विंशत्या कृष्णं पार्थं पुनःपुनः॥ 8-21-23 (55890)
न ग्लानिरासीत्कर्णस्य क्षिपतः सायकान्बहून्।
रणे विनिघ्नतः शत्रून्क्रुद्धस्येव शतक्रतोः॥ 8-21-24 (55891)
अथ सात्यकिरागत्य कर्णं विद्द्वा शितैः शरैः।
नवत्या नवभिश्चोग्रैः शतेन पुनरार्पयत्॥ 8-21-25 (55892)
ततः प्रवीराः पार्थानां सर्वे कर्णमपीडयन्।
युधामन्युः शिखण्डी च द्रौपदेयाः प्रभद्रकाः॥ 8-21-26 (55893)
उत्तमौजा युयुत्सुश्च यमौ पार्षत एव च।
चेदिकारूशमात्स्यानां केकयानां च यद्बलं॥ 8-21-27 (55894)
चेकितानश्च बलवान्धर्मराजश्च सुव्रतः।
एते रथाश्वद्विरदैः पत्तिभिश्चोग्रविक्रमैः॥ 8-21-28 (55895)
परिवार्य रणे कर्णं नानाशस्त्रैरवाकिरन्।
भाषन्तो वाग्भिरुग्राभिः सर्वे कर्णवधे धृताः॥ 8-21-29 (55896)
तां शस्त्रवृष्टिं बहुधा कर्णश्छित्त्वा शितैः शरैः।
अपोवाहास्त्रवीर्येण द्रुमं भङ्क्त्वेव मारुतः॥ 8-21-30 (55897)
रथिनः समहामात्रान्गजानश्वान्ससादिनः।
पत्तिव्रातांश्च सङ्क्रुद्वो निघ्नन्कर्णो व्यदृश्यत॥ 8-21-31 (55898)
तद्वध्यमानं पाण्डूनां बलं कर्णास्त्रतेजसा।
विशस्त्रपत्रदेहासु प्राय आसीत्पराङ्मुखम्॥ 8-21-32 (55899)
अथ कर्णास्त्रमस्त्रेण प्रतिहत्यार्जुनः स्मयन्।
दिशं खं चैव भूमिं च प्रावृणोच्छरवृष्टिभिः॥ 8-21-33 (55900)
मुसलानीव सम्पेतुः परिघा इव चेषवः।
शतघ्न्य इव चाप्यन्ये वज्राण्युग्राणि चापरे॥ 8-21-34 (55901)
तैर्वध्यमानं तत्सैन्यं सपत्त्यश्वरथद्विपम्।
निमीलिताक्षमत्यर्थं बभ्राम च ननाद च॥ 8-21-35 (55902)
निष्कैवल्यं तदा युद्वं प्रापुरश्वनरद्विपाः।
हन्यमानाः शरैरार्तास्तदा भीताः प्रदुद्रुवुः॥ 8-21-36 (55903)
त्वदीयानां तदा युद्वे संसक्तानां जयैषिणाम्।
गिरिमस्तं समासाद्य प्रत्यपद्यत भानुमान्॥ 8-21-37 (55904)
तमसा च महाराज रजसा च विशेषतः।
न किञ्चित्प्रत्यपश्याम शुभं वा यदि वाऽशुभम्॥ 8-21-38 (55905)
ते त्रस्यन्तो महेष्वासा रात्रियुद्वस्य भारत।
अपयानं ततश्चक्रुः सहिताः सर्वयोधिभिः॥ 8-21-39 (55906)
कौरवेष्वपयातेषु तदा राजन्दिनक्षये।
जयं सुमनसः प्राप्य पार्थाः स्वशिबिरं ययुः॥ 8-21-40 (55907)
वादित्रशब्दैर्विविधैः सिंहनादैः सगर्जितैः।
परानुवहन्तश्च स्तुवन्तश्चाच्युतार्जुनौ॥ 8-21-41 (55908)
कृतेऽवहारे तैर्वीरैः सैनिकाः सर्व एव ते।
आशीर्वाचः पाण्डवेषु प्रायुञ्जन्त नरेश्वराः॥ 8-21-42 (55909)
ततः कृतेऽवहारे च प्रहृष्टास्तत्र पाण्डवाः।
निशायां शिबिरं गत्वा न्यवसन्त नरेश्वराः॥ 8-21-43 (55910)
ततो रक्षः पिशाचाश्च श्वापदाश्चैव सङ्घशः।
जग्मुरायोधनं घोरं रुद्रस्याक्रीडसन्निभम्॥ ॥ 8-21-44 (55911)
इति श्रीमन्महाभारते कर्णपर्वणि षोडशदिवसयुद्धे एकविंशोऽध्यायः॥ 21 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Footnotes
॥ श्रीः ॥
8.22. अध्यायः 022
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Topics
कृष्णतुल्यसारथेरभावात्स्वस्यार्जुनान्न्यूनतां मन्यमानेन कर्णेन दुर्योधनं प्रति शल्यस्य सारथ्ये नियोजनचोदना॥ 1 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Text
8-22-0 (55912)
धृतराष्ट्र उवाच। 8-22-0x (4871)
स्वेन च्छन्देन नः सर्वानवधीद्व्यक्तमर्जुनः।
न ह्यस्य समरे मुच्येदन्तकोऽप्याततायिनः॥ 8-22-1 (55913)
पार्थो ह्येकोऽहरद्भद्रामेकश्चाग्निमतर्पयत्।
एकश्चेमां महीं जित्वा चक्रे बलिभृतो नृपान्॥ 8-22-2 (55914)
एको निवातकवचनानहनद्दिव्यकार्मुकः।
एकः किरातरूपेण स्थितं शर्वमयोधयत्॥ 8-22-3 (55915)
एको ह्यरक्षद्भरतानेको भवमतोषयत्।
तेनैकेन जिताः सर्वे मदीया ह्युग्रतेजसः॥ 8-22-4 (55916)
न ते निन्द्याः प्रशस्यास्ते यत्ते चक्रुर्ब्रवीहि तत्।
ततो दुर्योधनः सूत पश्चात्किमकरोत्तदा॥ 8-22-5 (55917)
सञ्जय उवाच। 8-22-6x (4872)
हतप्रहतविध्वस्ता विवर्मायुधवाहनाः।
दीनस्वरा दूयमाना मानिनः शत्रुनिर्जिताः॥ 8-22-6 (55918)
शिबिरस्थाः पुनर्मन्त्रं मन्त्रयन्ति स्म कौरवाः।
भग्नदंष्ट्रा हतविषाः पादाक्रान्ता इवोरगाः॥ 8-22-7 (55919)
तानब्रवीत्ततः कर्णः क्रुद्वः सर्प इव श्वसन्।
करं करेण निष्पीड्य प्रेक्षमाणस्तवात्मजम्॥ 8-22-8 (55920)
यत्तो दृढश्च दक्षश्च धृतिमानर्जुनः सदा।
सम्बोधयति चाप्येनं यथाकालमधोक्षजः॥ 8-22-9 (55921)
सहसाऽस्त्रविसर्गेण वयं तेनाद्य वञ्चिताः।
श्वस्त्वहं तस्य सङ्कल्पं सर्वं हन्ता महीपते॥ 8-22-10 (55922)
एवमुक्तस्तथेत्युक्त्वा सोऽनुजज्ञे नृपोत्तमान्।
तेऽनुज्ञाता नृपाः सर्वे स्वानि वेश्मानि भेजिरे॥ 8-22-11 (55923)
सुखोषितास्तां रजनीं हृष्टा युद्वाय निर्ययुः।
तेऽपश्यन्विहितं व्यूहं धर्मराजेन दुर्जयम्।
प्रयत्नात्कुरुमुख्येन बृहस्पत्युशनोमतात्॥ 8-22-12 (55924)
अथ प्रतीपकर्तारं प्रवीरं परवीरहा।
सस्मार वृषभस्कन्धं कर्णं दुर्योधनस्तदा॥ 8-22-13 (55925)
पुरन्दरसमं युद्वे मरुद्गणसमं बले।
कार्तवीर्यसमं वीर्ये कर्णं राज्ञोऽगमन्मनः॥ 8-22-14 (55926)
सर्वेषां चैव सैन्यानां कर्णमेवागमन्मनः।
सूतपुत्रं महेष्वासं बन्धुमात्ययिकेष्विव॥ 8-22-15 (55927)
धृतराष्ट्र उवाच। 8-22-16x (4873)
ततो दुर्योधनः सूत पश्चात्किमकरोत्तदा।
यद्वोऽगमन्मनो मन्दाः कर्णं वैकर्तनं प्रति॥ 8-22-16 (55928)
अप्यपश्यत राधेयं शीतार्ता इव भास्करम्।
कृतेऽवहारे सैन्यानां प्रवृत्ते च रणे पुनः॥ 8-22-17 (55929)
`दुर्योधनं च तत्राजौ पाण्डवेन भृशार्दितम्।
पराक्रान्तान्पाण्डुसुतान्दृष्ट्वाऽपि भृशार्दितम्'॥ 8-22-18 (55930)
कथं वैकर्तनः कर्णस्तत्रायुध्यत सञ्जय।
कथं च पाण्डवाः सर्वे युयुधुस्तत्र सूतजम्॥ 8-22-19 (55931)
कर्णो ह्येको महाबाहुर्हन्यात्पार्थान्ससृञ्जयान्।
कर्णस्य भुजयोर्वीर्यं शक्रविष्णुसमं युधि॥ 8-22-20 (55932)
तस्य शस्त्राणि घोराणि विक्रमश्च महात्मनः।
कर्णमाश्रित्य सङ्ग्रामे मत्तो दुर्योधनो नृपः॥ 8-22-21 (55933)
दुर्योधनं ततो दृष्ट्वा पाण्डवेन भृशार्दितम्।
पराक्रान्तान्पाण्डुसुतान्दृष्ट्वा चापि महारथः॥ 8-22-22 (55934)
कर्णमाश्रित्य सङ्ग्रामे मन्दो दुर्योधनः पुनः।
जेतुमुत्सहते पार्थान्सपुत्रान्सहकेशवान्॥ 8-22-23 (55935)
`यः सौबलं तथा तात नीतिमानिति मन्यते।
कर्णं चाग्रतिमं युद्वे देवैरपि दुरुत्सहम्॥ 8-22-24 (55936)
मन्यतेऽभ्यधिकं पार्थादेवं चास्य हृदि स्थितम्।
विजेष्यति रणे कर्ण एकः पर्थान्ससोमकान्।
मम चैव सदा मन्दः शंसते नित्यमग्रतः'॥ 8-22-25 (55937)
अहो बत महद्दुःखं यत्र पाण्डुसुतान्रणे।
नातरद्रभसः कर्णो दैवं नूनं परायणम्॥ 8-22-26 (55938)
अहो द्यूतस्य निष्ठेयं घोरा सम्प्रति वर्तते॥ 8-22-27 (55939)
अहो तीव्राणि दुःखानि दुर्योधनकृतान्यहम्।
सोढा घोराणि बहुशः शल्यभूतानि सञ्जय॥ 8-22-28 (55940)
सौबलं च तदा तात नीतिमानिति मन्यते।
कर्णश्च रभसो नित्यं राजा त चाप्यनुव्रतः॥ 8-22-29 (55941)
यदेवं वर्तमानेषु महायुद्वेषु सञ्जय।
अश्रौषं निहतान्पुत्रान्नित्यमेव विनिर्जितान्॥ 8-22-30 (55942)
न पाण्डवानां समरे कश्चिदस्ति हतः किल।
स्त्रीमध्यमिव गाहन्ते दैवं तु बलवत्तरम्॥ 8-22-31 (55943)
सञ्जय उवाच। 8-22-32x (4874)
[राजन्पूर्वनिमित्तानि धर्मिष्ठानि विचिन्तय]। 8-22-32 (55944)
अतिक्रान्तं हि यत्कार्यं पश्चाच्चिन्तयते नरः।
तच्चास्य न भवेत्कार्यं चिन्तया च विनश्यति॥ 8-22-33 (55945)
तदिदं तव कार्यं तु दूरप्राप्तं विजानता।
न कृतं यत्त्वया पूर्वं प्राप्ताप्राप्तविचारणम्॥ 8-22-34 (55946)
उक्तोऽसि बहुधा राज्ञन्मा युध्यस्वेति पाण्डवैः।
न च तत्त्वग्रहीर्द्वेषात्पाण्डवेषु विशाम्पते॥ 8-22-35 (55947)
त्वया पापानि घोराणि समाचीर्णानि पाण्डुषु।
त्वत्कृते वर्तते घोरः पार्थिवानां जनक्षयः॥ 8-22-36 (55948)
तत्त्विदानीमतिक्रान्तं मा शुचो भरतर्षभ।
शृणु सर्वं यथावृत्तं घोरं वैशसमुच्यते॥ 8-22-37 (55949)
प्रभातायां रजन्यां तु कर्णो राजानमभ्ययात्।
समेत्य च महाबाहुर्दुर्योधनमथाब्रवीत्॥ 8-22-38 (55950)
कर्ण उवाच। 8-22-39x (4875)
अद्य राजन्समेष्यामि पाण्डवेन यशस्विना।
निहनिष्यामि तं वीरं स वा मां निहनिष्यति॥ 8-22-39 (55951)
बहुत्वान्मम कार्याणां तथा पार्थस्य भारत।
नाभूत्समागमो राजन्मम चैवार्जुनस्य च॥ 8-22-40 (55952)
इदं तु मे यथाप्रज्ञं शृणु वाक्यं विशाम्पते।
अनिहत्य रणे पार्थं नाहमेष्यामि भारत॥ 8-22-41 (55953)
हतप्रवीरे सैन्येऽस्मिन्मयि चावस्थिते युधि।
अभियास्यति मां पार्थः शक्रशक्तिविनाकृतम्॥ 8-22-42 (55954)
ततः श्रेयस्करं यच्च तन्निबोध जनेश्वर।
आयुधानां च मे वीर्यं दिव्यानामर्जुनस्य च॥ 8-22-43 (55955)
कार्यस्य महतो भेदे लाघवे दूरपातने।
सौष्ठवे चास्त्रपाते च सव्यसाची न मत्समः॥ 8-22-44 (55956)
प्राणे शौर्येऽथ विज्ञाने विक्रमे चापि भारत।
निमित्तज्ञानयोगे च सव्यसाची न मत्समः॥ 8-22-45 (55957)
सर्वायुधमहामात्रं विजयं नाम तद्वनुः।
इन्द्रार्थं प्रियकामेन निर्मितं विश्वकर्मणा॥ 8-22-46 (55958)
येन दैत्यगणान्राजञ्जितवान्वै शतक्रतुः।
यस्य घोषेण दैत्यानां व्यामुह्यन्त दिशो दश॥ 8-22-47 (55959)
तद्भार्गवाय प्रायच्छच्छक्रः परमसम्मतम्।
तद्दिव्यं भार्गवो मह्यमददद्वनुरत्तमम्॥ 8-22-48 (55960)
तेन योत्स्ये महाबाहुमर्जुनं जयतां वरम्।
यथेन्द्रः समरे सर्वान्दैतेयान्वै समागतान्।
`निजघान तथा सर्वाञ्जेष्यामि युधि पाण्डवान्'॥ 8-22-49 (55961)
धनुर्घोरं रामदत्तं गाण्डीवात्तद्विशिष्यते।
त्रिस्सप्तकृत्वः पृथिवी धनुषा येन निर्जिता॥ 8-22-50 (55962)
धनुषो ह्यस्य कर्माणि दिव्यानि प्राह भार्गवः।
तद्रामो ह्यददन्मह्यं तेन योत्स्यामि पाण्डवम्॥ 8-22-51 (55963)
अद्य दुर्योधनाहं त्वां नन्दयिष्ये सबान्धवम्।
निहत्य समरे वीरमर्जुनं जयतां वरम्॥ 8-22-52 (55964)
सपर्वतवनद्वीपा हतवीरा ससागरा।
पुत्रपौत्रप्रतिष्ठा ते भविष्यत्यद्य पार्थिव॥ 8-22-53 (55965)
नाशक्यं विद्यते मेऽद्य त्वत्प्रियार्थं विशेषतः।
सम्यग्धर्मानुरक्तस्य सिद्विरात्मवतो यथा॥ 8-22-54 (55966)
न हि मे विक्रमं सोढुं स शक्तोऽग्निं तरुर्यथा।
अवश्यं तु मया वाच्यं येन हीनोऽस्मि फल्गुनात्॥ 8-22-55 (55967)
ज्या तस्य धनुषो दिव्या तथाऽक्षय्ये महेषुधी।
सारथिस्तस्य गोविन्दो मम तादृङ्ग विद्यते॥ 8-22-56 (55968)
तस्य दिव्यं धनुः श्रेष्ठं गाण्डीवमजितं युधि।
विजयं च महद्दिव्यं ममापि धनुरुत्तमम्॥ 8-22-57 (55969)
तत्राहमधिकः पार्थाद्वनुषा तेन पार्थिव।
येन चाप्यधिको वीरः पाण्डवस्तन्निबोध मे॥ 8-22-58 (55970)
रश्मिग्राहश्च दाशार्हः सर्वलोकनमस्कृतः।
अग्निदत्तश्च वै दिव्यो रथः काञ्चनभूषणः॥ 8-22-59 (55971)
अच्छेद्याः सर्वतो वीर वाजिनश्च मनोजवाः।
ध्वजश्च दिव्यो द्युतिमान्वानरोपि भयङ्करः॥ 8-22-60 (55972)
कृष्णश्च जगतः स्रष्टा रथं तमभिरक्षति।
एभिस्त्रिभिरहं हीनो युद्वुमिच्छामि पाण्डवम्॥ 8-22-61 (55973)
अयं तु सदृशः शौरेः शल्यः समितिशोभनः।
सारथ्यं यदि मे कुर्याद्द्रुवस्ते विजयो भवेत्॥ 8-22-62 (55974)
तस्य मे सारथिः शल्यो भवत्वसुकरः परैः।
नाराचान्गार्ध्रपत्रांश्च शकटानि वहन्तु मे॥ 8-22-63 (55975)
रथाश्च मुख्या राजेन्द्र युक्ता वाजिभिरुत्तमैः।
आयान्तु पश्चात्सततं मामेव भरतर्षभ॥ 8-22-64 (55976)
एवमभ्यधिकः पार्थाद्भविष्यामि गुणैरहम्।
शल्योप्यभ्यधिकः कृष्णादर्जुनादपिचाप्यहम्॥ 8-22-65 (55977)
यथाऽश्वहृदयं वेद दाशार्हः परवीरहा।
तथा शल्यो विजानीते हयज्ञानं महारथः॥ 8-22-66 (55978)
बाहुवीर्ये समो नास्ति मद्रराजस्य कश्चन।
तथाऽस्त्रे मत्समो नास्ति कश्चिदेव धनुर्धरः॥ 8-22-67 (55979)
तथा शल्यसमो नास्ति हयज्ञाने हि कश्चन।
सोऽयमभ्यधिकः कृष्णाद्भविष्यति रथो मम॥ 8-22-68 (55980)
एवं कृते रथस्थोऽहं गुणैरभ्यधिकोऽर्जुनात्।
विजयेयमहं सङ्ख्ये फल्गुनं कुरुसत्तम॥ 8-22-69 (55981)
समुद्यातुं न शक्ष्यन्ति देवा अपि सवासवाः।
एतत्कृतं महाराज त्वयेच्छामि परन्तप॥ 8-22-70 (55982)
क्रियतामेष कामो मे मा वः कालोऽत्यगादयम्।
एवं कृते कृतं मह्यं त्वया सर्वं भविष्यति॥ 8-22-71 (55983)
ततो द्रक्ष्यसि सङ्ग्रामे यत्करिष्यामि भारत।
सर्वथा पाण्डवान्सङ्ख्ये विजेष्ये वै समागतान्॥ 8-22-72 (55984)
न हि मे समरे शक्ताः समुद्यातुं सुरासुराः।
किमु पाण्डुसुता राजन्रणे मानुषयोनयः॥ 8-22-73 (55985)
सञ्जय उवाच। 8-22-74x (4876)
एवमुक्तस्तव सुतः कर्णेनाहवशोभिना।
सम्पूज्य सम्प्रहृष्टात्मा ततो राधेयमब्रवीत्॥ 8-22-74 (55986)
दुर्योधन उवाच। 8-22-75x (4877)
एवमेतत्करिष्यामि यथा त्वं कर्ण मन्यसे।
सोपासङ्गा रथाः साश्वाः स्वनुयास्यन्ति संयुगे॥ 8-22-75 (55987)
नाराचान्गार्ध्रपत्रांश्च शकटानि वहन्तु ते।
अनुयास्याम कर्ण त्वां वयं सर्वे च पार्थिवाः॥ 8-22-76 (55988)
सञ्जय उवाच। 8-22-77x (4878)
एवमुक्त्वा महाराज तव पुत्रः प्रतापवान्।
अभिगम्याब्रवीद्राजा मद्रराजमिदं वचः॥ ॥ 8-22-77 (55989)
इति श्रीमन्महाभारते कर्णपर्वणि द्वाविंशोऽध्यायः॥ 22 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Footnotes
॥ श्रीः ॥
8.23. अध्यायः 023
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Topics
दुर्योधनप्रार्थनया शल्येन कृच्छ्रात्कर्णरथसारथ्यकरणाक्ष्युपगमः॥ 1 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Text
8-23-0 (55990)
सञ्जय उवाच। 8-23-0x (4879)
एवमुक्तो महाराज तव पुत्रः प्रतापवान्।
मद्रेश्वरं प्रति रणे सुरसैन्यभयङ्करम्।
सर्वं तथाऽकरोत्तूर्णं राधेयस्तद्यथाऽब्रवीत्॥ 8-23-1 (55991)
मद्राजं च समरे प्रणम्य च महारथम्।
विनयेनोपसङ्गम्य प्रणयाद्वाक्यमब्रवीत्॥ 8-23-2 (55992)
सत्यव्रत महाभाग द्विषतां तापवर्धन।
मद्रेश्वर रणेशूर परसैन्यभयङ्कर॥ 8-23-3 (55993)
`मत्प्रियार्थं हितार्थं च तथा पार्थवधाय च'।
श्रुतवानसि कर्णस्य ब्रुवतो वदतां वर।
यथा नृपतिसिंहानां मध्ये त्वां वरये स्वयम्॥ 8-23-4 (55994)
तत्त्वामप्रतिवीर्याद्य शत्रुपक्षक्षयावह।
मद्रेश्वर प्रयाचेऽहं शिरसा विनयेन च॥ 8-23-5 (55995)
तस्मात्पार्थविनाशार्थं हितार्थं मम चैव हि।
त्वं पाहि सर्वतः कर्णं भवं ब्रह्मेव सुव्रत॥ 8-23-6 (55996)
सारथ्यं रथिनां श्रेष्ठ प्रणयात्कर्तुमर्हसि।
त्वयि यन्तरि राधेयो विद्विषो मे विजेष्यते॥ 8-23-7 (55997)
अभीषूणां हि कर्णस्य ग्रहीतान्यो न विद्यते।
ऋते हि त्वां महाभाग वासुदेवसमं युधि॥ 8-23-8 (55998)
स पाहि सर्वथा कर्णं यथा ब्रह्मा महेश्वरम्।
यथा च सर्वथाऽऽपत्सु वार्ष्णेयः पाति पाण्डवम्।
तथा मद्रेश्वराद्य त्वं राधेयं प्रतिपालय॥ 8-23-9 (55999)
भीष्मो द्रोणः कृपः कर्णो भवान्भोजश्च वीर्यवान्।
शकुनिः सौबलो द्रौणिरहमेव च नो बलम्॥ 8-23-10 (56000)
एवमेष कृतो भागो नवधा पृथिवीपते।
न च भागोऽत्र भीष्मस्य द्रोणस्य च महात्मनः॥ 8-23-11 (56001)
ताभ्यामतीत्य तौ भागौ निहता मम शत्रवः।
वृद्वौ हि तौ महेष्वासौ छलेन निहतौ युधि॥ 8-23-12 (56002)
कृत्वा चासुकरं कर्म गतौ स्वर्गमितोऽनघ।
तथान्ये पुरुषव्याघ्राः परैर्विनिहता युधि॥ 8-23-13 (56003)
अस्मदीयाश्च बहवः स्वर्गाय गमिताः परैः।
त्यक्त्वा प्राणानय्थाशक्ति चेष्टां कृत्वा च पुष्कलाम्। 8-23-14 (56004)
तदिदं हतभूयिष्ठं बलं मम नराधिप।
पूर्वमप्यल्पकैः पार्थैर्हतं किमुत साम्प्रतम्॥ 8-23-15 (56005)
बलवन्तो महात्मानः कौन्तेयाः सत्यविक्रमाः।
बलं शेषं न हन्युर्मे यथा तत्कुरु पार्थिव॥ 8-23-16 (56006)
हतवीरमिदं सैन्यं पाण्डवैः समरे विभो।
कर्णो ह्येको महाबाहुरस्मत्प्रियहिते रतः॥ 8-23-17 (56007)
भवांश्च पुरुषव्याघ्र सर्वलोकमहारथः।
शल्य कर्णोऽर्जुनेनाद्य योद्वुमिच्छति संयुगे॥ 8-23-18 (56008)
तस्मिञ्जयाशा विपुला मद्रराज नराधिप।
तस्याभीषुग्रहवरो नान्योऽस्ति भुवि कश्चन॥ 8-23-19 (56009)
पार्थस्य समरे कृष्णो यथाऽभीषुग्रहो वरः।
तथा त्वमपि कर्णस्य रथेऽभीषुग्रहो भव॥ 8-23-20 (56010)
तेन युक्तो रणे पार्थो रक्ष्यमाणश्च पार्थिव।
यानि कर्माणि कुरुते प्रत्यक्षाणि तथैव तत्॥ 8-23-21 (56011)
पूर्वं नः समरे ह्येवमधीदर्जुनो रिपून्।
इदानीं विक्रमो ह्यस्य कृष्णेन सहितस्य च॥ 8-23-22 (56012)
कृष्णेन सहितः पार्थो धार्तराष्ट्रीं महाचमूम्।
अहन्यहनि मद्रेश द्रावयन्दृश्यते युधि॥ 8-23-23 (56013)
भागोऽवशिष्टः कर्णस्य तव चैव महाद्युते।
तं भागं सह कर्णेन युगपन्नाशयाद्य हि॥ 8-23-24 (56014)
अरुणेन यथा सार्धं तमः सूर्यो व्यपोहति।
तथा कर्णेन सहितो जहि पार्थं महाहवे॥ 8-23-25 (56015)
उद्यन्तौ च यथा सूर्यौ बालसूर्यसमप्रभौ।
कर्णशल्यौ रणे दृष्ट्वा विद्रवन्तु महारथाः॥ 8-23-26 (56016)
सूर्यारुषौ यथा दृष्ट्वा तमो नश्यति मारिष।
तथा नश्यन्तु कौन्तेयाः सपाञ्चालाः ससृञ्जयाः॥ 8-23-27 (56017)
रथिनां प्रवरः कर्णो यन्तॄणां प्रवरो भवान्।
संयोगो युवयोर्लोके नाभून्न च भविष्यति॥ 8-23-28 (56018)
यथा सर्वास्ववस्थासु वार्ष्मेयः पाति पाण्डवम्।
तथा भवान्परित्रातु कर्णं वैकर्तनं रणे।
`सारथ्यं क्रियतां तस्य युध्यमानस्य संयुगे॥ 8-23-29 (56019)
यथा च समरे कृष्णो रक्षते सर्वतोऽर्जुनम्।
तथा त्वमपि राधेयं रक्षस्व च महारणे'॥ 8-23-30 (56020)
त्वया सारथिना ह्येष अप्रधृष्यो भविष्यति।
देवतानामपि रणे सशक्राणां महीपते।
किं पुनः पाण्डवेयानां मा विशङ्कीर्वचो मम॥ 8-23-31 (56021)
सञ्जय उवाच। 8-23-32x (4880)
दुर्योधनवचः श्रुत्वा शल्यः क्रोधसमन्वितः।
`धार्तराष्ट्रमथोवाच सृक्विणी परिलेलिहन्'॥ 8-23-32 (56022)
त्रिशिखां भ्रुकुटिं कृत्वा धुन्वन्हस्तौ पुनःपुनः।
क्रोधरक्ते महानेत्रे परिवृत्य महाभुजः।
कुलैश्वर्यश्रुतबलैर्दृप्तः शल्योऽब्रवीदिदम्॥ 8-23-33 (56023)
शल्य उवाच। 8-23-34x (4881)
न मामर्हसि राजेद्र नियोक्तुं कर्मणीदृशे।
न हि पापीयसः श्रेयान्प्रेष्यत्वं कर्तुमर्हति॥ 8-23-34 (56024)
यो ह्यभ्युपगतं मित्रं गरीयांसं विशेषतः।
वशे पापीयसो धत्ते तत्कार्यमधरोत्तरम्॥ 8-23-35 (56025)
ब्रह्मणा ब्राह्मणाः सृष्टा मुखात्क्षत्रं च बाहुतः।
ऊरुभ्यामथ वैश्या वै शूद्राः पद्भ्यामिति श्रुतिः॥ 8-23-36 (56026)
तेभ्यो वर्णविशेषाश्च प्रतिलोमानुलोमजाः।
अथान्योन्यस्य संयोगाच्चातुर्वर्ण्यस्य भारत॥ 8-23-37 (56027)
गोप्तारः सङ्गृहीतारो दातारः क्षत्रियाः स्मृताः॥ 8-23-38 (56028)
याजनाध्यापनैर्विप्रा विशुद्वैश्च प्रतिग्रहैः।
लोकस्यानुग्रहार्थाय स्थापिता ब्राह्मणा भुवि॥ 8-23-39 (56029)
कृषिश्च पाशुपाल्यं च विशां दानं च धर्मतः।
ब्रह्मक्षत्रविशां शूद्रा विहिताः परिचारकाः॥ 8-23-40 (56030)
ब्रह्मक्षत्रस्य विहिताः सूता वै परिचारकाः।
न क्षत्रियो वै सूतानां शृणुयाच्च कथञ्चन॥ 8-23-41 (56031)
अहं मूर्धाभिषिक्तो हि राजर्षिकुलजो नृपः।
महारथसमाख्यातः सेव्यः स्तुत्यश्च वन्दिनां॥ 8-23-42 (56032)
सोऽमहेतादृशो भूत्वा नेहारिबलसूदनः।
सूतपुत्रस्य सङ्ग्रामे सारथ्यं कर्तुमुत्सहे॥ 8-23-43 (56033)
अवमन्यसे मां गान्धारे ध्रुवं चाप्यतिशङ्कसे।
यस्माद्ब्रवीषि विस्रब्धः सारथ्यं क्रियतामिति॥ 8-23-44 (56034)
अस्मत्तोऽभ्यधिकं कर्णं मन्वानस्तं प्रशंससि।
न चाहं युधि राधेयं गणये तुल्यमात्मनः॥ 8-23-45 (56035)
आदिश्यतामभ्यधिको ममांशः पृथिवीपते।
तमहं समरे हत्वा गमिष्यामि यथागतम्॥ 8-23-46 (56036)
अथवाप्येक एवाहं योत्स्यामि तव शत्रुभिः।
पश्य वीर्यं ममाद्य त्वं सङ्ग्रामे दहतो रिपून्॥ 8-23-47 (56037)
न चापि कामान्कौरव्य निधाय हृदये पुमान्।
अस्मद्विधः प्रवर्तेत मा मा त्वमतिशङ्किथाः॥ 8-23-48 (56038)
अपि चाप्यवमानो मे न कर्तव्यः कथञ्चन।
पश्य भीमौ मम भुजौ वज्रसंहननौ दृढौ॥ 8-23-49 (56039)
धनुः पश्य च मे चित्रं शरांश्चाशीविषपमान्।
रथं च पश्य मे चित्रं सदश्वैर्वातवेगिभिः॥ 8-23-50 (56040)
गदां च पश्य गान्धारे हेमपट्टविभूषिताम्।
दारयेयं महीं क्रुद्धो विकिरेयं च पर्वतान्।
शोषयेयं समुद्रांश्च पातयेयं च भास्करम्॥ 8-23-51 (56041)
तं मामेवंविधं राजन्समर्थमरिनिग्रहे।
कस्माद्युनङ्क्षि सारथ्ये सूतस्याधिरथेस्तु माम्॥ 8-23-52 (56042)
न चापि मम राधेयः कलामर्हति षोडशीम्॥ 8-23-53 (56043)
सकर्णा ये त्रयो लोकाः सार्जुनाः सजनार्दनाः।
निबद्वांस्तन्त्रणे राजन्न गणेयं कथञ्चन॥ 8-23-54 (56044)
न चाहं प्राकृतः कश्चिन्न चास्म्यधिगतः स्वयम्।
अयं चाप्यवमानो मे न कर्तव्यः कथञ्चन॥ 8-23-55 (56045)
आपृच्छे त्वाद्य गान्धारे यास्यामि विषयं प्रति।
न चाहं सूतपुत्रस्य सारथ्यमुपजग्मिवान्॥ 8-23-56 (56046)
अवमानमहं प्राप्य न योत्स्यामि कथञ्चन।
आपृच्छे त्वाऽद्य गान्धारे गमिष्यामि गृहाय वै॥ 8-23-57 (56047)
सञ्जय उवाच। 8-23-58x (4882)
एवमुक्त्वा महाराज शल्यः समितिशोभनः।
उत्थाय प्रययौ तूर्णं राजमध्यादमर्षितः॥ 8-23-58 (56048)
प्रणयाद्बहुमानाच्च तं निगृह्य सुतस्तव।
अब्रवीन्मधुरं वाक्यं साम्ना सर्वार्थसाधकम्॥ 8-23-59 (56049)
यथा शल्य त्वमात्थेदमेवमेतदसंशयम्।
अभिप्रायस्तु मे कश्चित्तं निबोध जनेश्वर॥ 8-23-60 (56050)
न कर्णोऽभ्यधिकस्त्वत्तो न चान्ये चैव पार्थिवाः।
न च मद्रेश्वर त्वां वै कृष्णः सोढुं च शक्ष्यति॥ 8-23-61 (56051)
ऋतमेव हि पूर्वास्ते वदन्ति पुरुषोत्तमाः।
तस्मादार्तायनिः प्रोक्तो भवानिति मतिर्मम॥ 8-23-62 (56052)
शल्यबूतस्तु शत्रूणां यस्मात्त्वं युधि मानद।
तस्माच्छल्येति ते नाम कथ्यते पृथिवीतले॥ 8-23-63 (56053)
यदेतद्व्याहृतं पूर्वं भवता भूरिदक्षिण।
तदेव कुरु धर्मज्ञ मदर्थं यद्यदुच्यते॥ 8-23-64 (56054)
न च त्वत्तो हि राधेयो न चाहमपि वीर्यवान्।
वृणेऽहं त्वां हयाग्र्याणां यन्तारमिह संयुगे॥ 8-23-65 (56055)
मन्ये चाभ्यधिकं शल्य गुणैः कर्णं धनञ्जयात्।
भवन्तं वासुदेवाच्च लोकोऽयमतिमन्यते॥ 8-23-66 (56056)
कर्णो ह्यभ्यधिकः पार्थादस्त्रैरेव नरर्षभ।
भवानभ्यधिकः कृष्णादश्वज्ञाने बले तथा॥ 8-23-67 (56057)
यथाऽश्वहृदयं वेद वासुदेवो महामनाः।
द्विगुणं त्वं तथा वेत्सि मद्रराजेश्वरात्मज॥ 8-23-68 (56058)
शल्य उवाच। 8-23-69x (4883)
यन्मां ब्रवीषि गान्धारे मध्ये सैन्यस्य कौरव।
विशिष्टं देवकीपुत्रात्प्रीतिमानस्म्यहं त्वयि॥ 8-23-69 (56059)
एष सारथ्यमातिष्ठे राधेयस्य यशस्विनः।
युध्यतः पाण्डवाग्र्येण यथा त्वं वीर मन्यसे॥ 8-23-70 (56060)
समयश्च हि मे वीर कश्चिद्वैकर्तनं प्रति।
उत्सृजेयं यथाश्रद्वमहं वाचोऽस्य सन्निधौ॥ 8-23-71 (56061)
सञ्जय उवाच। 8-23-72x (4884)
तथेति राजन्पुत्रस्ते सह कर्णेन भारत। 8-23-72 (56062)
अब्रवीन्मद्रराजस्य मतं भरतसxxxx॥ ॥ 8-23-72 (56063)
इति श्रीमन्महाभारते कर्णपर्वणि त्रयोविंशोऽध्यायः॥ 23 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Footnotes
॥ श्रीः ॥
8.24. अध्यायः 024
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Topics
दुर्योधनेन शल्यम्प्रति त्रिपुरासुरकथाकथनारम्भः॥ 1 ॥ त्रिपुरासुरोपद्रुतैर्देवैः स्तुल्या रुद्रप्रसादनम्॥ 2 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Text
8-24-0 (56064)
दुर्योधन उवाच। 8-24-0x (4885)
भूय एव तु मद्रेश यत्त्वा वक्ष्यामि तच्छृणु।
यथा पुरावृत्तमिदं युद्धे देवासुरे प्रभो॥ 8-24-1 (56065)
यदुक्तवान्पितुर्मह्यं मार्कण्डेयो महातपाः।
ब्रुवतस्तदशेषेण मम राजर्षिसत्तम।
निबोध मनसा चात्र न ते कार्या विचारणा॥ 8-24-2 (56066)
`समुत्पन्नो हि राजानः प्रमोह इति निश्चयम्।
कृत्वा चैव व्यवस्यन्ति सर्वे धर्मार्थनिश्चयान्॥ 8-24-3 (56067)
देवानामसुराणां च महानासीत्समुच्छ्रयः।
सैंहिकेयास्तदोद्वृत्ता विबुधानवसूदयन्।
ते निरस्तः कृता देवैर्दानवा बलगर्विताः'॥ 8-24-4 (56068)
तत्रासीत्प्रथमो राजन्सङ्ग्रामस्तारकामयः।
निर्जिताश्च ततो दैत्या दैवतैरिति नः श्रुतिः॥ 8-24-5 (56069)
भग्नदर्पा निरुत्साहाः पातालं विविशुस्तदा॥ 8-24-6 (56070)
निर्जितेषु च दैत्येषु तारकस्य सुतास्त्रयः।
ताराक्षः कमलाक्षश्च विद्युन्माली च पार्थिव॥ 8-24-7 (56071)
तप उग्रं समास्थाय नियमे परमे स्थिताः।
तपसा कर्णयामासुर्देहांस्ताञ्शत्रुकर्शनाः॥ 8-24-8 (56072)
दमेन तपसा चैव नियमेन समाधिना।
तेषां पितामहः प्रीतो वरदः प्रददौ वरम्॥ 8-24-9 (56073)
अवध्यत्वं च ते सर्वे सर्वभूतेषु सर्वदा।
सहिता वरयामासः सर्वलोकपितामहम्॥ 8-24-10 (56074)
तानब्रवीत्तदा देवः सर्वलोकगुरुः प्रभुः।
नास्ति सर्वामरत्वं वै निवर्तध्वमितोऽसुराः।
अन्यं वरं वृणीध्वं वै रोचते यादृशो हि वः॥ 8-24-11 (56075)
ततस्ते सहिता राजन्सम्प्रधार्यासकृद्बहुः।
सर्वलोकेश्वरं वाक्यं प्रणम्यैनमथाऽब्रुवन्॥ 8-24-12 (56076)
वस्तुमिच्छाम नगरं कर्तुं कामगमं शुभम्।
सर्वकामसमृद्वार्थमवध्यं देवदानवैः॥ 8-24-13 (56077)
यक्षरक्षोरगगणैर्नानाजातिभिरेव च।
न कृत्याभिर्न शस्त्रैश्च न शापैर्ब्रह्मवादिनाम्।
वध्येत त्रिपुरं देव प्रयच्छेः प्रपितामह॥ 8-24-14 (56078)
वयं पुराणि त्रीण्येव समास्थाय महीमिमाम्।
विचरिष्याम लोकेऽस्मिंस्त्वत्प्रसादपुरस्कृताः॥ 8-24-15 (56079)
ततो वर्षसहस्रेषु समेष्यामः परस्परम्।
एकीभावं गभिष्यन्ति पुराण्येतानि चानघ॥ 8-24-16 (56080)
समागतानि चैतानि यो हन्याद्भगवांस्तदा।
एकेषुणा देववरः स नो मृत्युर्भविष्यति॥ 8-24-17 (56081)
दुर्योधन उवाच। 8-24-18x (4886)
तेषां तद्वचनं श्रुत्वा दानवानां पितामहः।
एवमस्त्विति तान्देवः प्रत्युक्त्वा प्राविशद्दिवम्॥ 8-24-18 (56082)
ते तु लब्धवराः प्रीताः सम्प्रधार्य परस्परम्।
पुरत्रयविसृष्ट्यर्थं मयं वव्रुर्महारथाः।
विश्वकार्माणमजरं दैत्यदानवपूजितम्॥ 8-24-19 (56083)
ततो मयः स्वतपसा चक्रे धीमान्पुराणि च।
त्रीणि काञ्चनमेकं वै रौप्यं कार्ष्णायसं तथा॥ 8-24-20 (56084)
काञ्चनं दिवि तत्रासीदन्तरिक्षे च राजतम्।
आयसं चाभवद्भौमं तदा तेषां परन्तप॥ 8-24-21 (56085)
एकैकं योजनशतं विस्तृतं तावदायतम्।
दृढं चाट्टालकयुतं बृहत्प्राकारतोरणम्॥ 8-24-22 (56086)
गृहप्रवरसम्बाधमसम्बाधमहापथम्।
प्रासादैर्विविधैश्चापि द्वारैश्चैवोपशोभितम्॥ 8-24-23 (56087)
त्रिपुरं तेषु चाप्यासन्राजानो वै पृथक्पृथक्।
दिव्यमाल्याम्बरधरा दैतेया राजसत्तम॥ 8-24-24 (56088)
काञ्चनं तारकाक्षस्य दिव्यमासीन्महात्मनः।
राजतं कमलाक्षस्य विद्युन्मालिन आयसम्॥ 8-24-25 (56089)
त्रयस्ते दैत्यराजानस्त्रीँल्लोकानाशु तेजसा।
आक्रम्य तस्थुरूचुश्च कश्च नाम प्रजापतिः॥ 8-24-26 (56090)
तेषां दानवमुख्यानां प्रयुतान्यर्बुदानि च।
कोट्याश्चाप्रतिवीराणां समाजग्मुस्ततस्ततः॥ 8-24-27 (56091)
मांसाशिनः सुदृप्ताश्च सुरैर्विनिकृताः पुरा।
महदैश्वर्यमिच्छन्तस्त्रिपुरं दुर्गमाश्रिताः॥ 8-24-28 (56092)
सर्वेषां च पुनश्चैषां सर्वयोगवहो मयः।
तमाश्रित्य हि ते सर्वेऽवर्तयन्नकुतोभयाः॥ 8-24-29 (56093)
यो हि यं मनसा कामं दध्यौ त्रिपुरसंश्रयः।
तस्मै तस्मै मयस्तं तं विदधे मायया तदा॥ 8-24-30 (56094)
तारकाक्षसुतश्चासीद्वरिर्नाम महाबलः।
तपस्तेपे परमकं येनातुष्यत्पितामहः॥ 8-24-31 (56095)
सन्तुष्टमवृणोद्देवं वापी भवतुः नः पुरे।
शस्त्रैर्विनिहता यत्र क्षिप्ताः स्युर्बलवत्तराः॥ 8-24-32 (56096)
स तु लब्ध्वा वरं वीरस्तारकाक्षसुतो हरिः।
ससृजे तत्र वापीं तां मृतसञ्जीविनीं प्रभो॥ 8-24-33 (56097)
येन रूपेण यो दैत्यो येन वेषेण चाप्यथ।
क्षिप्यते निहतो वाप्यां तादृशेनैव जायते।
सम्पूर्णबलवीर्यस्तु राजञ्छौर्यसमन्वितः॥ 8-24-34 (56098)
एवं वीर्येण संयुक्तां कृतां तेन महात्मना।
तां प्राप्य त्रैपुरा वापीं लोकान्सर्वान्बबाधिरे॥ 8-24-35 (56099)
महता तपसा सिद्धाः सुराणां भयवर्धनाः।
एकस्मिन्निहते दैत्ये सृजन्ति स्म दशासुरान्।
न तेषां विद्यते युद्वे क्षयो राजन्कथञ्चन॥ 8-24-36 (56100)
ततस्ते लोभमोहाभ्यामभिभूता विचेतसः।
निर्भीकाः सहिताः सर्वे स्थापिताः समलोलुपाः॥ 8-24-37 (56101)
विद्राव्य सगणान्देवांस्तत्रतत्र तदातदा।
विचेरुः स्वेन कामेन वरदानेन दर्पिताः॥ 8-24-38 (56102)
देवोद्यानानि सर्वाणि स्थानानि च दिवौकसाम्।
ऋषीणामाश्रमान्पुण्यान्रम्याञ्चनपदांस्तथा।
उत्सादयन्त मर्यादां दानवा दुष्टचारिणः॥ 8-24-39 (56103)
निःस्थानाश्च कृता देवा ऋषयः पितृभिः सह।
दैत्यैस्त्रिभिस्त्रयो लोका ह्याक्रान्तास्तैः सुरेतरैः॥ 8-24-40 (56104)
पीड्यमानेषु लोकेषु ततः शक्रो मरुद्वृतः।
पुराण्यायोधयाञ्चक्रे वज्रहस्तः समन्ततः॥ 8-24-41 (56105)
नाशकत्तान्यभेद्यानि यदा भेत्तुं पुरन्दरः।
पुराणि वरदत्तानि धात्रा तेन नराधिप॥ 8-24-42 (56106)
तदा भीतः सुरपतिर्मुक्त्वा तानि पुराण्यथ।
तैरेव विबुधैः सार्धं पितामहमरिन्दम।
जगामाथ तदाख्यातुं विप्रकारं सुरेतरैः॥ 8-24-43 (56107)
ते तत्त्वं सर्वमाख्याय शिरोभिः सम्प्रणम्य च।
तद्वधोपायमाचक्ष्व भगवन्निति चाब्रुवन्॥ 8-24-44 (56108)
श्रुत्वा तद्भगवान्देवो देवानिदमुवाच ह।
श्रूयतां त्रिदशाः सर्वे यथेदं वाक्यगौरवम्॥ 8-24-45 (56109)
दुरात्मानोऽसुरा नित्यं ते चापि विबुधा मम।
न शक्नुवन्ति ते (ये) सर्वे युष्मान्वै पीडयन्ति ते॥ 8-24-46 (56110)
अहं समस्तु सर्वेषां भूतानां नात्र संशयः।
अविनीता निहन्तव्या इत्येवं प्रब्रवीमि वः॥ 8-24-47 (56111)
एकेषुणा (हि) विभेद्यानि तानि दुर्गाणि नान्यथा।
शक्तस्तु तानि बाणेन भेत्तुं कामं त्रिलोचनः॥ 8-24-48 (56112)
ते यूयं स्थाणुमीशानं जिष्मुमक्लिष्टकारिणम्।
योद्वारं वृणुत क्षिप्रं स तान्हन्ता सुरेतरान्॥ 8-24-49 (56113)
ते देवास्तेन वाक्येन चोदिताः प्रणताः स्थिताः।
दिव्यं वर्षसहस्रं वै तपस्तप्त्वा सुरर्षभाः।
शुभात्मानो महात्मानो जग्मुर्वै वृषभध्वजम्॥ 8-24-50 (56114)
ब्रह्माणमग्रतः कृत्वा शरण्यं शरणागताः।
तपः परममाजग्मुर्गृणन्तो ब्रह्म शाश्वतम्॥ 8-24-51 (56115)
अनङ्गमथनं सर्वे भवं सर्वात्मना गताः।
देवदेवं परं स्थाणुं वरदं त्र्यम्बकं शिवम्॥ 8-24-52 (56116)
शर्वमीड्यमजं रुद्रं शशाङ्काङ्कितमूर्धजम्।
तुष्टुवुर्वाग्भिरुग्राभिर्भयेष्वभयमच्युतम्।
सर्वात्मानं महात्मानं येनाप्तं विश्वमात्मना॥ 8-24-53 (56117)
तपोविशेषैर्विविधैर्योगं यो वेद चात्मनः।
यः साङ्ख्यमात्मना वेत्ति यस्य चात्मा वेशे सदा॥ 8-24-54 (56118)
तं ते ददृशुरीशानं तेजोराशिमुमापतिम्।
`परेण यत्नेन भवं त्रिदशाः शर्वमीश्वरम्'।
अनन्यसदृशं लोके प्रतपन्तमकल्मषम्॥ 8-24-55 (56119)
एकश्च भगवांस्तत्र नानारूपमकल्पयत्।
आत्मनः प्रतिरूपाणि रूपाण्यथ महात्मनि।
परस्परस्य चापश्यन्सर्वे परमविस्मिताः॥ 8-24-56 (56120)
सर्वभूतमयं दृष्ट्वा तमजं जगतः परिम्।
देवा ब्रह्मर्षयश्चैव शिरोभिर्धरणीं गताः॥ 8-24-57 (56121)
तान्स्वस्तिवाच्य चाभ्यर्च्य समुत्थाप्य च शङ्करः।
ब्रूतब्रूतेति भगवान्स्मयमानोऽभ्यभाषत॥ 8-24-58 (56122)
त्र्यम्बकेणाभ्यनुज्ञातास्ततस्ते स्वस्थचेतसः।
नमो नमो नमस्तेऽस्तु प्रभो इत्यब्रुवन्भवम्॥ 8-24-59 (56123)
नमो देवाधिदेवाय प्रियाधाघ्नेऽतिमन्यवे।
प्रजापतिमखघ्नाय प्रजापतिभिरीड्यते॥ 8-24-60 (56124)
नमः स्तुताय स्तुत्याय स्तूयमानाय शम्भवे।
विलोहिताय रुद्राय नीलग्रीवाय शूलिने॥ 8-24-61 (56125)
अमोघाय मृगाक्षाय प्रवरायुधयोधिने।
अर्हाय चैव शुद्वाय क्षयाय क्रथनाय च॥ 8-24-62 (56126)
दुर्वारणाय शुक्राय ब्रह्मणे ब्रह्मचारिणे।
ईशानायाप्रमेयाय निहन्त्रे चर्मवाससे॥ 8-24-63 (56127)
तपोरताय पिङ्गाय व्रतिने कृत्तिवाससे।
कुमारपित्रे त्र्यक्षाय प्रवरायुधधारिणे॥ 8-24-64 (56128)
प्रपन्नार्तिविनाशाय ब्रह्मद्विट्सङ्घघातिने।
वनस्पतीनां पतये वनानां पतये नमः॥ 8-24-65 (56129)
गवां च पतये नित्यं यज्ञानां पतये नमः।
नमोस्तु ते ससैन्याय त्र्यम्बकायामितौजसे।
मनोवाक्कर्मभिर्देव त्वां प्रपन्नान्भजस्व नः॥ 8-24-66 (56130)
ततः प्रसन्नो भगवान्स्वागतेनाभिनन्द्य च।
प्रोवाच व्येतु वस्त्रासो ब्रूत किं करवाणि वः॥ 8-24-67 (56131)
`देवाः शर्वस्य वचनं श्रुत्वा हर्षमुपागताः'॥ ॥ 8-24-68 (56132)
इति श्रीमन्महाभारते कर्णपर्वणि चतुर्विंशोऽध्यायः॥ 24 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Footnotes
॥ श्रीः ॥
8.25. अध्यायः 025
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Topics
देवै रुद्रवचनात्तस्य स्वस्वार्धबलदानपूर्वकं त्रिपुरसंहारायाभिषेचनम्॥ 1 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Text
8-25-0 (56133)
दुर्योधन उवाच। 8-25-0x (4887)
पितृदेवर्षिसङ्घेभ्योऽभये दत्ते महात्मना।
सत्कृत्य शंकरं प्राह ब्रह्मा लोकपितामहः॥ 8-25-1 (56134)
इमान्यसुरदुर्गाणि लोकांस्त्रीनाक्रमन्ति हि।
कश्च प्रजापतिर्घोरांस्तान्स्रर्वाञ्जहि मा चिरम्॥ 8-25-2 (56135)
वरातिसर्गाद्देवेश प्राजापत्यमिदं परम्।
मयाऽधितिष्ठता दत्तो दानवेभ्यो महान्वरः॥ 8-25-3 (56136)
नास्त्यन्यो युधि तेषां वै निहन्ता इति नः श्रुतम्।
तानतिक्रान्तमर्यादान्नान्यः संहर्तुमर्हति।
त्वामृते सर्वभूतेश त्वं ह्येषां प्रत्यरिर्वधे॥ 8-25-4 (56137)
स त्वं देव प्रपन्नानां याचतां च दिवोकसाम्।
कुरु प्रसादं वरद दानवाञ्जहि संयुगे॥ 8-25-5 (56138)
त्वत्प्रसादाज्जगत्सर्वं सुखमैधत मानद।
शरण्यस्त्वं हि देवानां वयं त्वां शरणं गताः॥ 8-25-6 (56139)
ईश्वर उवाच। 8-25-7x (4888)
हन्तव्याः शत्रवः सर्वे युष्माकमिति मे मतिः।
न त्वेकश्चोत्सहे हन्तुं बलिनः सुरविद्विषः॥ 8-25-7 (56140)
ते यूयं सहिताः सर्वे मदीयेनापि तेजसा।
जयध्वं युधि तान्सर्वान्सङ्घातेन महाबलान्॥ 8-25-8 (56141)
देवा ऊचुः। 8-25-9x (4889)
अस्मत्तेजोबलं यावत्तावद्द्विगुणमेव वा।
तत्तेषामिति मन्यामो दृष्टतेजोबला हि ते॥ 8-25-9 (56142)
ईश्वर उवाच। 8-25-10x (4890)
वध्यास्ते सर्वथा पापा ये युष्मास्वपराधिनः।
मम तेजोबलार्धेन सर्वे मृद्गथ शात्रवान्॥ 8-25-10 (56143)
देवा ऊचुः। 8-25-11x (4891)
बिभर्तुं तव तेजोर्धं न शक्ष्याम सुरेश्वर।
सर्वेषां नो बलार्धेन त्वमेव जहि शात्रवान्॥ 8-25-11 (56144)
वयं च सर्वथा देव रक्षणीयास्तथैव च।
स नो रक्ष महादेव त्वमेव जहि शात्रवान्॥ 8-25-12 (56145)
ईश्वर उवाच। 8-25-13x (4892)
मम तेजो न शक्ता हि सर्वे धारयितुं यदि।
अहमेनान्वधिष्यामि युष्मत्तेजोर्धसंयुतः॥ 8-25-13 (56146)
बलार्धं यदि मे देवा न धारयितुमाहवे।
शक्ताः सर्वे हि सङ्गम्य यूयं तत्प्रब्रवीमि वः॥ 8-25-14 (56147)
समा भवन्ति मे सर्वे दानवाश्चामराश्च ये।
शिवोऽस्मि सर्वभूतानां शिवत्वं तेन मे सुराः॥ 8-25-15 (56148)
किन्त्वधर्मेण वर्तन्ते यस्मात्ते सुरशत्रवः।
तस्माद्वध्या मयाप्येते युष्माकं च हितेप्सया॥ 8-25-16 (56149)
शरणं वः प्रपन्नानां धर्मेण च जिगीषताम्।
साहाय्यं वः करिष्यामि निहनिष्यामि वो रिपून्॥ 8-25-17 (56150)
दीयतां च बलार्धं मे सर्वैरपि पृथक्पृथक्।
पशुत्वं चैव मे लोकाः सर्वे कल्पन्तु पीडिताः॥ 8-25-18 (56151)
पशूनां तु पतित्वं मे भवत्वद्य दिवौकसः।
एवं न पापं प्राप्स्यामि पशून्हत्वा सुरद्विपः॥ 8-25-19 (56152)
कल्पयध्वं रथं दिव्यं रथाश्वांश्चैव पारगान्।
धनुः शरं सारथिं च ततो जेष्यामि वो रिपून्॥ 8-25-20 (56153)
इति श्रुत्वा वचो देवा देवदेवस्य भूपतेः।
विषादमगमन्सर्वे पशुत्वं प्रति शङ्किताः॥ 8-25-21 (56154)
तेषां भावं भवो ज्ञात्वा देवस्तानब्रवीदिदम्।
मा वोस्तु पशुभावेऽस्मिन्भयं विबुधसत्तमाः॥ 8-25-22 (56155)
श्रूयतां पशुभावस्य विमोक्षः क्रियतां च सः॥ 8-25-23 (56156)
यो वः पशुपतेश्चर्यां चरिष्यति स मोक्ष्यते।
पशुत्वादिति सत्यं वः प्रतिजाने समागमे॥ 8-25-24 (56157)
ये चाप्यन्ये चरिष्यन्ति व्रतं मोक्ष्यन्ति तेऽपि च॥ 8-25-25 (56158)
नै(त्य)ष्ठिकं द्वादशाब्दं वा अर्धमब्दमृतुत्रयम्।
मासं द्वादशरात्रं गुह्यं व्रतं दिव्यं चरिष्यथ॥ 8-25-26 (56159)
तं तथेत्यब्रुवन्देवा देवदेवनमस्कृतम्।
ऊचुश्चेदं गृहाणेदं तेजसोऽर्धमिति प्रभुम्॥ 8-25-27 (56160)
प्रत्युवाच तथेत्येव शूलधृद्राजसत्तम।
ततस्ते प्रददुः सर्वे तेजसोऽर्धं महात्मने॥ 8-25-28 (56161)
सर्वमादाय सर्वेषां तेजसोऽर्धं दिवौकसाम्।
तेजसाप्यधिको भूत्वा भूयोऽप्यतिबलोऽभवत्॥ 8-25-29 (56162)
ततः प्रभृति देवानां देवदेवोऽभवद्भवः।
पतिश्च सर्वभूतानां पशूनां चाभवत्तदा॥ 8-25-30 (56163)
तस्मात्पशुपतिश्चोक्तो भवत्वाच्च भवेति वै॥
अर्धमादाय सर्वेषां तेजसा प्रज्वलन्निव। 8-25-31 (56164)
भासयामास तान्सर्वान्देवदेवो महाद्युतिः॥
ततोऽभिषिषिच्युः सर्वे सुरा रुद्रं पुरारिणम्। 8-25-32 (56165)
महादेव इति ह्यासीद्देवदेवो महेश्वरः॥ ॥ 8-25-33 (56166)
इति श्रीमन्महाभारते कर्णपर्वणि पञ्चविंशोऽध्यायः॥ 25 ॥
॥ श्रीः ॥
8.26. अध्यायः 026
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Topics
देबानामाज्ञया विश्वकर्मणा भूम्यादिसाधनै रुद्राय रथनिर्माणम्॥ 1 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Text
8-26-0 (56167)
दुर्योधन उवाच। 8-26-0x (4893)
तेजसोऽर्धं सुरा दत्त्वा शङ्कराय महात्मने।
पशुत्वमपि चोपेत्य विश्वकर्माणमव्ययम्॥ 8-26-1 (56168)
ऊचुः सर्वे समाभाष्य रथः सङ्कल्प्यतामिति।
विश्वकर्माऽपि सञ्चिन्त्य रथं दिव्यमकल्पयत्॥ 8-26-2 (56169)
समेतां पृथिवीं देवी विशालां पुरमालिनीम्।
सपर्वतवनद्वीपां चक्रे भूतधरां रथम्॥ 8-26-3 (56170)
ईषां नक्षत्रवंशं च छत्रं मेरुमहागिरिम्।
अनेकद्रुसञ्छन्नं रत्नाकरमनुत्तमम्॥ 8-26-4 (56171)
हिमवन्तं च विन्ध्यं च नानाद्रुमलताकुलम्।
अवस्करं प्रतिष्ठानं कल्पयामास वै तदा॥ 8-26-5 (56172)
अस्तंगिरिमधिष्ठानं नानाद्विजगणायुतम्।
चकार भगवांस्त्वष्टा उदयं रथकूबरम्॥ 8-26-6 (56173)
मीननक्रझषावासं दानवालयमुत्तमम्।
समुद्रमक्षं विदधे पत्तनाकरशोभितम्॥ 8-26-7 (56174)
चक्रं चक्रे चन्द्रमसं तारकागणमण्डितम्।
दिवाकरं चाप्यपरं चक्रं चक्रेंऽशुमालिनम्॥ 8-26-8 (56175)
गङ्गां सरस्वतीं तूणीं चक्रे विश्वकृदव्ययः।
अलङ्कारा रथस्यासन्नापगाः सरितस्तथा॥ 8-26-9 (56176)
त्रीनग्नीन्मन्त्रवच्चक्रे रथस्याथ त्रिवेणुकम्।
अनुकर्षान्रथे दीप्तान्वरूथांश्चापि तारकाः॥ 8-26-10 (56177)
ओषधीर्वीरुधश्चैव घण्टाजालं च भानुमत्।
अलञ्चकार च रथं मासपक्षर्तुभिर्विभुः॥ 8-26-11 (56178)
अहोरात्रैः कलाभिश्च काष्ठाभिरयनैस्तथा।
द्यां युगं युगपर्वाणि संवर्तकबलाहरकान्॥ 8-26-12 (56179)
शम्यां धृतिं च मेधां च स्थितिं सन्नतिमेव च।
ऋघ्वेदं सामवेदं च धुर्यावश्वावकल्पयत्॥ 8-26-13 (56180)
पृष्ठाश्वौ तु यजुर्वेदः कल्पितोऽथर्वणस्तथा।
अश्वानां चाप्यलङ्कारं विदधे पदसञ्चयम्॥ 8-26-14 (56181)
सिनीवालीमनुमतिं कुहूं राकां च सुप्रभाम्।
योक्ताणि चक्रे चाश्वानां कूश्माण्डांश्चापि पन्नगान्। 8-26-15 (56182)
तालपृष्ठोऽथ नहुषः कार्कोटकधनञ्जयौ।
इतरे चाभवन्नागा हयानां वाहबन्धनम्॥ 8-26-16 (56183)
अभीशवः षडङ्गानि कल्पितानि महीपते।
ओङ्कारः कल्पितस्तस्य प्रतोदो विश्वकर्मणा॥ 8-26-17 (56184)
यज्ञाः सर्वे पृथक्लृप्ता रथाङ्गानि च भागशः।
अधिष्ठानं मनश्चासीत्परिरथ्या सरस्वती॥ 8-26-18 (56185)
नानावर्णानि शस्त्राणि पताकाः पवनेरिताः।
विद्युदिन्द्रधनुर्युक्तं रथं दीप्त्या व्यदीपयत्॥ 8-26-19 (56186)
वर्म योद्धुं च विहितं नमो ग्रहगणाकुलम्।
अभेद्यं भानुमच्चित्रं कालचक्रपरिक्षतम्॥ 8-26-20 (56187)
एवमस्मिन्महाराज कल्पिते रथसत्तमे।
त्वष्ट्रा मनुजशार्दूल द्विषतां भयवर्धने॥ 8-26-21 (56188)
स्वान्यायुधानि दिव्यानि न्यदधाच्छङ्करो रथे।
ध्वजयष्टिं वियत्कृत्वा स्थापयामास गोवृषम्॥ 8-26-22 (56189)
ब्रह्मदण़्डः कालदम्डो रुद्रदण्डश्च ते ज्वराः।
परिष्कारा र्थस्यासन्समन्ताद्दिशमुद्धताः॥ 8-26-23 (56190)
विचित्रमृतुभिः षड्भिः कृत्वा संवत्सरं धनुः।
छायामेवात्मनश्चक्रे धनुर्ज्यामक्षयां ध्रुवाम्॥ 8-26-24 (56191)
कालो हि भगवान्रुद्रस्तच्च संवत्सरं धनुः।
तस्माद्रौद्री कालरात्री ज्या कृता धनुषो जरा॥ 8-26-25 (56192)
ततो रथे रथाश्वांस्तानृषयः समयोजयन्।
एकैकशः सुसंहृष्टानादाय सुधृतव्रताः॥ 8-26-26 (56193)
दक्षिणस्यां धुरि कृत ऋग्वेदो मन्त्रपारगैः।
सव्यतः सामवेदश्च युक्तो राजन्महर्षिभिः॥ 8-26-27 (56194)
पार्ष्ठिदक्षिणतो युक्तो यजुर्वेदः सुरद्विजैः।
इतरस्यां तथा पार्ष्ठ्यां युक्तो राजन्नथर्वणः॥ 8-26-28 (56195)
एवं ते वाजिनो युक्ता यज्ञविद्भिस्तथा रथे।
अशोभन्त तथा युक्ता यथैवाध्वरमध्यगाः॥ 8-26-29 (56196)
कल्पयित्वा रथं दिव्यं ततो बाणमकल्पयत्।
चिन्तयित्वा हरिं विष्णुमव्ययं यज्ञवाहनम्॥ 8-26-30 (56197)
शरं सङ्कल्पयाञ्चक्रे विश्वकर्मा महामनाः।
तस्य वाजांश्च पुङ्खं च कल्पयामास वै तदा॥ 8-26-31 (56198)
पुण्यगन्धवहं राजञ्श्वसनं राजसत्तम।
अग्नीषोमौ शरमुखे कल्पयामास वै तदा॥ 8-26-32 (56199)
अग्नीषोमात्मकं कृत्स्नमुच्यते वैष्णवं जगत्।
विष्णुरात्मा भगवतो भवस्यामिततेजसः॥ 8-26-33 (56200)
तस्माद्धनुर्ज्यासंस्पर्शं स विषेहे शरस्य वै।
तस्मिञ्शरे तीक्ष्णमन्युममुञ्चद्दुःसहं प्रभुः॥ 8-26-34 (56201)
भृग्वङ्गिरोमन्युभवः क्रोधाग्निरतिदुःसहः।
स नीललोहितो धूम्रः कृत्तिवासा भयानकः॥ 8-26-35 (56202)
आदित्यायुतसङ्काशस्तेजोज्वालावृतो भवः।
दुश्चर्यच्यावको जेता हन्ता ब्रह्मद्विषां वरः॥ 8-26-36 (56203)
तस्याङ्गानि समाश्रित्य स्थितं विश्वमिदं जगत्।
जङ्गमाजङ्गमं राजञ्छुशुभेऽद्भुतदर्शनम्॥ 8-26-37 (56204)
दृष्टा तु तं रथं दिव्यं कवची स शरासनी।
आददे स शरं दिव्यं सोमविष्ण्वग्निवायुजम्॥ 8-26-38 (56205)
तमादाय महादेवस्त्रासयन्दैत्यदानवान्।
आरुरोह तदा यत्तः कम्पयन्निव रोदसी॥ 8-26-39 (56206)
महर्षिभिः स्तूयमानो वन्द्यमानश्च वन्दिभिः।
उपनृत्तश्चाप्सरसां गणैर्नृत्तविशारदैः॥ 8-26-40 (56207)
स शोभमानो वरदः खङ्गी बाणी शरासनी।
हसन्निवाब्रवीद्देवः सारथिः को भवेदिति॥ ॥ 8-26-41 (56208)
इति श्रीमन्महाभारते कर्णपर्वणि षड्विंशोऽध्यायः॥ 26 ॥
॥ श्रीः ॥
8.27. अध्यायः 027
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Topics
देवानां प्रार्थनया ब्रह्मणा रुद्ररथसारथ्यकरणम्॥ 1 ॥ रुद्रेण त्रिपुरदहनम्॥ 2 ॥ दुर्योधनेन दृष्टान्तप्रदर्शनपूर्वकं शल्यम्प्रति कर्णरथसारथ्यकरणप्रार्थना॥ 3 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Text
8-27-0 (56209)
दुर्योधन उवाच। 8-27-0x (4894)
तमब्रुवन्देवगणा यं भवान्सन्नियोक्ष्यते।
स भविष्यति देवेश सारथिस्ते न संशयः॥ 8-27-1 (56210)
तानब्रवीन्महादेवो मत्तः श्रेष्ठतरो हि यः।
तं सारथिं कुरुध्वं वै स्वयं सञ्चिन्त्य मा चिरम्॥ 8-27-2 (56211)
एतच्छ्रुत्वा वचो देवाः सर्वे गत्वा पितामहम्।
प्रणिपत्योचुरेकाग्राः प्रसाद्यैनं महर्षिभिः॥ 8-27-3 (56212)
त्वया यत्कथितं देव त्रिदशारिनिबर्हणे।
तथा तत्कृतमस्माभिः प्रसन्नश्च वृषध्वजः॥ 8-27-4 (56213)
रथश्च विहितोऽस्माभिर्विचित्रायुधसंवृतः।
सारथिं च न जानीमः कः स्यात्तस्मिन्रथोत्तमे॥ 8-27-5 (56214)
तस्माद्विधीयतां कश्चित्सारथिर्देवसत्तम।
सफलां तां गिरं देव कर्तुमर्हसि नो विभो।
एवमस्मासु हि पुरा भगवन्नुक्तवानसि॥ 8-27-6 (56215)
सदैव युक्तो रथसत्तमो वै
दुराधर्षो द्रावणः शात्रवाणाम्।
पिनाकधन्वा विहितोऽत्र योद्धा
विभीषयन्दानवानुद्यतोऽसौ॥ 8-27-7 (56216)
तथैव वेदाश्च हया रथाग्र्य
धरा सशैला च रथो महात्मनः।
नक्षत्रवंशानुगतो वरूथी
यस्मिन्योद्धा सारथिनाऽभिरक्ष्यः॥ 8-27-8 (56217)
तत्र सारथिरेष्टव्यः सर्वैरेतैर्विशेषवान्॥ 8-27-9 (56218)
तं प्रविष्टा रथं देवा रथयोद्वारमेव च।
कवचानि च शस्त्राणि कार्मुकं च पितामह॥ 8-27-10 (56219)
त्वामृते सारथिं तत्र नान्यं पश्यामहे वयम्।
त्वं हि सर्वैर्गणैर्युक्तोदेवताभ्योऽधिकः प्रभो॥ 8-27-11 (56220)
त्वं देव शक्तो लोकेश नियन्तुं प्रद्रुतानिमान्।
वेदांश्च सोपनिषदः सारथिर्भव नः स्वयम्॥ 8-27-12 (56221)
योद्वुं बलेन वीर्येण सत्वेन विनयेन च।
अधिकःसारथिःकार्यो नास्ति चान्योऽधिको भवात्॥ 8-27-13 (56222)
स भवांस्तारयत्वस्मान्कुरु सारथ्यमव्यय।
भवानभ्यधिकस्त्वत्तो नान्योस्ति भविता त्विह॥ 8-27-14 (56223)
त्वं हि देवेश सर्वैस्तु विशिष्टो वदतां वर।
तं रथं त्वं समारुह्य संयच्छ परमान्हयान्॥ 8-27-15 (56224)
तव प्रसादाद्वध्येयुर्देव दैवतकण्टकाः।
स नो रक्ष महाबाहो दैत्येभ्यो महतो भयात्॥ 8-27-16 (56225)
त्वं हि नो गतिरव्यग्र तवं न्त्रे गोप्ता महाव्रत।
त्वत्प्रसादात्सुराः सर्वे पूज्यन्ते त्रिदिवे प्रभो॥ 8-27-17 (56226)
इति ते शिरसाऽगच्छंस्त्रिलोकेशं पितामहम्।
देवाः प्रसादयामासुः सारथ्यायेति नः श्रुतम्॥ 8-27-18 (56227)
ब्रह्मोवाच। 8-27-19x (4895)
एवमेतत्सुरास्तथ्यं नान्यस्त्वभ्यधिको भवात्।
सारथित्वं करिष्यामि शङ्करस्य महात्मनः॥ 8-27-19 (56228)
सर्वथा रथिनः श्रेयान्कर्तव्यो रथसारथिः।
तस्मादेतद्यथातत्त्वं ज्ञात्वा युष्मांश्च सङ्गतान्।
संयच्छामि हयानेष विबुधाय कपर्दिने॥ 8-27-20 (56229)
दुर्योधन उवाच। 8-27-21x (4896)
एवमुक्त्वा जटाभारं संयम्य प्रपितामहः।
परिधायाजिनं गाढं सन्न्यस्य च कमण्डलुम्।
प्रतोदपाणिर्भगवानारुरोह रथं तदा॥ 8-27-21 (56230)
सारथौ कल्पिते देवैरीशानस्य महात्मनः।
तस्मिन्नारोहति रथं कल्पितं लोकसम्भृतम्।
शिरोभिः पतिता भूमौ तुरगा वेदसम्भृताः॥ 8-27-22 (56231)
उभाभ्यां लोकनाथाभ्यामास्थितं रथसत्तमम्।
ओढुं न शक्ता वेदाश्वा जानुभ्यामपतन्महीम्॥ 8-27-23 (56232)
अभीशुभिस्तु भगवानुद्यम्य च हयान्विभुः।
अस्तु वीर्यं च शौर्यं च वेदाश्वानामिति प्रभुः।
रथं सञ्चोदयामास देवानां प्रभुरव्ययः॥ 8-27-24 (56233)
ततोऽधिरूढे वरदे रथं पशुपतिस्तदा।
साधुसाध्विति देवेशं स्मयमानोऽभ्यभाषत॥ 8-27-25 (56234)
याहि देव यतो दैत्याश्चोदयाश्वानरिन्दम।
पश्य बाह्वोर्बलं मेऽद्य निघ्नतः शात्रवान्रणे॥ 8-27-26 (56235)
ततोऽश्वांश्चोदयामास मनोमारुतरंहसः।
पुराण्युद्दिश्य खस्थानि दानवानां तरस्विनाम्॥ 8-27-27 (56236)
ततस्ते सहसोत्पत्य वेदाख्या रथवाजिनः।
क्षणेन तेन दैत्यानां पुराणि प्रापयन्हरम्॥ 8-27-28 (56237)
अथर्वाङ्गिरसौ चास्तां चक्ररक्षौ महात्मनः।
अथाधिज्यं धनुः कृत्वा शर्वः सन्धाय तं शरम्।
युक्त्वा पाशुपतास्त्रेण त्रिपुरं समचिन्तयत्॥ 8-27-29 (56238)
तस्मिन्स्थिते ततो राजन्रुद्रे सज्जितकार्मुके।
पुराणि तेन कालेन जग्मुरेकत्वमाशु वै॥ 8-27-30 (56239)
एकीभावं गते चैव त्रिपुरत्वमुपागते।
बभूव तुमुलो हर्षो देवतानां महात्मनाम्॥ 8-27-31 (56240)
ततो देवगुणाः सर्वे सिद्धाश्च परमर्षयः।
जयेति वाचो मुमुचुः संस्तुवन्तो महेश्वरम्॥ 8-27-32 (56241)
ततोऽग्रतः प्रादुरभूत्त्रिपुरं जघ्नुषोऽसुरान्।
अनिर्देश्याग्र्यवपुषो देवस्यासह्यतेजसः॥ 8-27-33 (56242)
त्रीणि दृष्ट्वैव संस्थानि पुराण्यथ पिनाकधृत्।
स तद्विकृष्य भगवान्दिव्यं लोकेश्वरो धनुः।
त्रैलोक्यसारं तमिषुं मुमोच त्रिपुरं प्रति॥ 8-27-34 (56243)
एकबाणेन तं देवस्त्रिपुरं परमेश्वरः।
निजघ्ने सासुरगणं देवदेवो महेश्वरः॥ 8-27-35 (56244)
बाणतेजोग्निदग्धं तद्विप्रकीर्णं सहस्रधा।
महदार्तस्वरं कृत्वा नावशेषमुपागतम्।
मद्रेश सासुरगणं प्रापतत्पश्चिमार्णवे॥ 8-27-36 (56245)
एवं हि त्रिपुरं दग्धं दानवाश्चाप्यशेषतः।
महेश्वरेण क्रुद्धेन त्रैलोक्यस्य हितैषिणा॥ 8-27-37 (56246)
स चात्मक्रोधजो विह्निर्दहेत्युक्तो निवारितः।
त्रैलोक्यमविशेषेण पुनर्दग्धुं प्रचक्रमे॥ 8-27-38 (56247)
कालाग्निमिव निर्दग्धुमुत्थितं तं पुनः पुनः।
माकार्षीर्भस्मासाल्लोकानिति त्र्यक्षोऽब्रवीद्वचः॥ 8-27-39 (56248)
ततः प्रकृतिमापन्ना देलोकास्तथर्षयः।
तुष्टुवुर्वाग्भिरग्र्याभिः स्थाणुं त्रिपुरवैरिणम्॥ 8-27-40 (56249)
तेऽनुज्ञाता भगवता सर्वे जग्मुर्यथागतम्।
कृतकामाः प्रसन्नेन प्रजापतिमुखाः सुराः॥ 8-27-41 (56250)
एवं रुद्रस्य कृतवान्सारथ्यं तु पितामहः।
संयच्छ तुरगानस्य राधेयस्य महात्मनः॥ 8-27-42 (56251)
त्वं हि कृष्णाच्च कर्णाच्च फल्गुनाच्च गुणाधिकः।
बलतो रूपतो योगादस्त्रसम्पद एव च॥ 8-27-43 (56252)
समासक्तं महीपाल कुरु मे हितमीप्सितम्।
युद्वे ह्ययं रुद्रकल्पस्त्वं च ब्रह्मसमोऽनघ।
तस्माच्छक्तौ युवां जेतुं मच्छत्रून्दिवि वा सुरान्॥ 8-27-44 (56253)
स यथा शल्य कर्णोऽयं श्वंताश्वं कृष्णसारथिम्।
प्रमथ्य हन्यात्कौन्तेयं तथा नीतिर्विधीयताम्॥ 8-27-45 (56254)
त्वयि राज्यं सुखं चैव जीवितं जयमेव च।
समासक्तं महीपाल कुरु मे हितमीप्सितम्॥ 8-27-46 (56255)
संयच्छास्य हयान्त्राजन्मत्प्रियार्थं परन्तप॥ ॥ 8-27-47 (56256)
इति श्रीमन्महाभारते कर्णपर्वणि सप्तविंशोऽध्यायः॥ 27 ॥
॥ श्रीः ॥
8.28. अध्यायः 028
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Topics
दुर्योधनेन कर्णसारथ्ये शङ्कमानं शल्यम्प्रति परशुरामचरित्रकीर्तनपूर्वकं कर्णस्य तदन्तेवासित्वादिगुणवत्तया तत्सारथ्य करणे दोषाभावप्रतिपादनम्॥ 1 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Text
8-28-0 (56257)
दुर्योधन उवाच। 8-28-0x (4897)
इमं चाप्यपरं भूय इति हासं निबोध मे।
पितुर्मम सकाशे वै ब्राह्मणः प्राह धर्मवित्॥ 8-28-1 (56258)
श्रुत्वा चैतद्वचश्चित्रं हेतुकार्यार्थतत्त्ववित्।
कुरु शल्य विनिश्चित्य मा भूदत्र विचारणा॥ 8-28-2 (56259)
भार्गवाणां कुले जातो जमदग्निर्महातपाः।
तस्य रामेति विख्यातः पुत्रस्तेजोगुणान्वितः॥ 8-28-3 (56260)
स तीव्रं तप आस्थाय सम्प्रसादितवान्भवम्।
अस्त्रहेतोः प्रसन्नात्मा नियतः संयतेन्द्रियः॥ 8-28-4 (56261)
तस्मै तुष्टो महादेवो भक्त्या च प्रशमेन च।
हृद्गतं चास्य विज्ञाय दर्शयामास शङ्करः।
प्रत्यक्षेण महादेवः स्वां तनुं सर्वशङ्करः॥ 8-28-5 (56262)
शङ्कर उवाच। 8-28-6x (4898)
राम तुष्टोऽस्मि भद्रं ते विदितं तव चेप्सितम्।
कुरुष्व पूतमात्मानं सर्वमेतदवाप्स्यसि॥ 8-28-6 (56263)
दास्यामि ते तदाऽस्त्राणि यदा पूतो भविष्यसि।
अपात्रमसमर्थं च दहन्त्यस्त्राणि भार्गव॥ 8-28-7 (56264)
इत्युक्तो जामदग्न्यस्तु देवदेवेन शूलिना।
प्रत्युवाच महात्मानं शिरसाऽवनतः प्रभुम्॥ 8-28-8 (56265)
यदा जानासि देवेश पात्रं मामस्त्रधारणे।
तदा शुश्रूषतेऽस्त्राणि भवान्मे दातुमर्हति॥ 8-28-9 (56266)
ततः स तपसा चैव व्रतेन नियमेन च।
पूजोपहारबलिभिर्होममन्त्रपुरस्कृतैः॥ 8-28-10 (56267)
समाराधितवाञ्शर्वं बहुवर्षगणांस्तदा।
प्रसन्नश्च महादेवो भार्गवस्य महात्मनः॥ 8-28-11 (56268)
असकृच्चाब्रवीत्तस्य गुणान्देव्याः सकाशतः।
भक्तिमानेष सततं मयि रामो दृढव्रतः॥ 8-28-12 (56269)
एवमस्य गुणान्प्रीतो बहुशो कथयद्विभुः।
देवतानां पितॄणां च समक्षमरिसूदन॥ 8-28-13 (56270)
एतस्मिन्नेव काले तु दैत्या ह्यासन्महाबलाः।
तैस्तदा दर्पमोहाद्वै अबाध्यन्त दिवौकसः॥ 8-28-14 (56271)
ततः सम्भूय विबुधास्तान्हन्तुं कृतनिश्चयाः।
चक्रुः शत्रुवधे यत्नं दैत्याञ्चेतुमशक्नुवन्॥ 8-28-15 (56272)
अभिगम्य ततो देवा महेश्वरमुमापतिम्।
प्रासादयंस्तदा भक्त्या जहि शत्रुगणानिति॥ 8-28-16 (56273)
प्रतिज्ञाय ततो देवो देवतानां रिपुक्षयम्।
रामं भार्गवमाहूय सोऽभ्यभाषत शङ्करः॥ 8-28-17 (56274)
रिपून्भार्गव देवानां जहि सर्वान्समागतान्।
लोकानां हितकामार्थं मत्प्रियार्थं तथैव च॥ 8-28-18 (56275)
परशुराम उवाच। 8-28-19x (4899)
का शक्तिर्मम देवेश अकृतास्त्रस्य संयुगे।
निहन्तुं दानवान्सर्वान्कृतास्त्रान्युद्धदुर्मदान्॥ 8-28-19 (56276)
ईश्वर उवाच। 8-28-20x (4900)
गच्छ त्वं मदनुज्ञानान्निहनिष्यसि शात्रवान्।
विजित्य च रिपून्सर्वान्गुणान्प्राप्स्यसि पुष्कलान्॥ 8-28-20 (56277)
दुर्योधन उवाच। 8-28-21x (4901)
एतच्छ्रुत्वा तु वचनं प्रतिगृह्य च सर्वशः।
रामः कृतस्वस्त्ययनः प्रययौ दानवान्प्रति॥ 8-28-21 (56278)
ततोऽजयद्देवशत्रून्महादर्पबलान्वितान्।
वज्राशनिसमस्पर्शैः प्रहारैरेव भार्गवः॥ 8-28-22 (56279)
स दानवैः क्षततनुर्जामदग्न्यो नृपोत्तम।
संस्पृष्टः स्थाणुना सद्यो निर्व्रणः समपद्यत॥ 8-28-23 (56280)
प्रीतश्च भगवान्देवः कर्मणा तेन तस्य वै।
वरान्प्रादाद्बहुविधान्भार्गवाय महात्मने॥ 8-28-24 (56281)
उक्तश्च प्रीतियुक्तेन देवदेवेन शूलिना॥ 8-28-25 (56282)
निपातात्तव शस्त्राणां शरीरे याऽभवद्रुजा।
तया ते मानुषं कर्म व्यपोहं भृगुनन्दन।
गृहाणास्त्राणि दिव्यानि मत्सकाशाद्यथेप्सितं॥ 8-28-26 (56283)
ततोऽस्त्राणि समग्राणि वरांश्च मनसेप्सितान्।
लब्ध्वा बहुविधान्रामः प्रणम्यशिरसा शिवम्।
अनुज्ञां प्राप्य देवेशाज्जगाम स महातपाः॥ 8-28-27 (56284)
एवमेतत्पुरावृत्तं तथा कथितवानृषिः॥ 8-28-28 (56285)
भार्गवोऽपि ददौ सर्वं धनुर्वेदं महात्मने।
कर्णाय पुरुषव्याघ्रः सुप्रीतेनान्तरात्मना॥ 8-28-29 (56286)
वृजिनं न भवेत्किञ्चिदस्य कर्णस्य पार्थिव।
सूतेन वर्धितो नित्यं न सूतो नृप एव सः॥ 8-28-30 (56287)
विशुद्धयोनिं विज्ञाय दिव्यान्यस्त्राण्यदाद्भृगुः।
नापि सूतकुले जातं मन्ये कर्णं कथञ्चन।
देवपुत्रमदं मन्ये क्षत्रियाणां कुलोद्भवम्॥ 8-28-31 (56288)
विसृष्टमविबोधार्थं कुलस्येंति मतिर्मम।
सर्वथा न ह्यसो शल्य कर्णः सूतकुलोद्भवः॥ 8-28-32 (56289)
सकुण्डलं सकवचं दीर्घबाहुमरिन्दमम्।
कथमादित्यसङ्काशं मृगी सिंहं प्रसूयते॥ 8-28-33 (56290)
पश्य ह्यस्य भुजौ पीनौ नागराजकरोपमौ।
वक्षः पश्य विशालं च सर्वशस्त्रसहं रणे॥ 8-28-34 (56291)
न त्वेव प्राकृतः कश्चित्कर्णो वैकर्तनो वृषा।
महात्माह्येष राजेन्द्र रामशिष्यः प्रतापवान्॥ ॥ 8-28-35 (56292)
इति श्रीमन्महाभारते कर्णपर्वणि अष्टविंशोऽध्यायः॥ 28 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Footnotes
॥ श्रीः ॥
8.29. अध्यायः 029
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Topics
दुर्योधनप्रार्थितेन शल्येन समयकरणपूर्वकं कर्णरथसारथ्यस्वीकरणम्॥ 1 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Text
8-29-0 (56293)
दुर्योधन उवाच। 8-29-0x (4902)
एवं स भगवान्देवः सर्वलोकपितामहः।
सारथ्यमकरोत्तत्र ब्रह्मा रुद्रोऽभवद्रथी॥ 8-29-1 (56294)
रथिनोऽभ्यधिको वीर कर्तव्यो रथसारथिः।
तस्मात्त्वं पुरुषव्याघ्र नियच्छ तुरगान्युधि॥ 8-29-2 (56295)
यथा देवगणैस्तत्र वृतो यत्नात्पितामहः।
तथाऽस्माभिर्भवान्यत्नात्कर्णादभ्यधिको वृतः॥ 8-29-3 (56296)
यथा देवैर्महाराज ईश्वरादधिको वृतः।
तथा देवैर्महाराज क्षिप्रं रुद्रस्यव पितामहः।
नियच्छ तुरगान्युद्वे राधेयस्य महाद्युते॥ 8-29-4 (56297)
शल्य उवाच। 8-29-5x (4903)
मयाप्येतन्नरश्रेष्ठ बहुशो नरसिंहयोः।
कथ्यमानं श्रुतं दिव्यमाख्यानमतिमानुषम्॥ 8-29-5 (56298)
यथा च चक्रे सारथ्यं भवस्य प्रपितामहः।
यथाऽसुराश्च निहता इषुणैकेन भारत॥ 8-29-6 (56299)
कृष्णस्य चापि विदितं सर्वमेतत्पुरा ह्यभूत्॥ 8-29-7 (56300)
यथा पितामहो जज्ञे भगवान्सारथिस्तदा।
अनागतमतिक्रान्तं वेद कृष्णोऽपि तत्त्वतः॥ 8-29-8 (56301)
एतदर्थं विदित्वाऽपि सारथ्यमुपजग्मिवान्।
स्वयम्भूरिव रुद्रस्य कृष्णः पार्थस्य भारत॥ 8-29-9 (56302)
यदि हन्याच्च कौन्तेयं सूतपुत्रः कथञ्चनः।
दृष्ट्वा पार्थं हि निहतं स्वयं योत्स्यति केशवः॥ 8-29-10 (56303)
शङ्खचक्रगदापाणिर्धक्ष्यते तव वाहिनीम्।
न चापि तस्य क्रुद्धस्य वार्ष्णेयस्य महात्मनः।
स्थास्यते प्रत्यनीकेषु कश्चिदत्र नृपस्तव॥ 8-29-11 (56304)
सञ्जय उवाच। 8-29-12 (56305)
तं तथा भाषमाणं तु मद्रराजमरिन्दमः।
प्रत्युवाच महाबाहुरदीनात्मा सुतस्तव॥ 8-29-12 (56306)
मावमंस्था महाबाहो कर्णं वैकर्तनं रणे।
सर्वशस्त्रभृतां श्रेष्ठं सर्वशास्त्रार्थपरागम्॥ 8-29-13 (56307)
यस्य ज्यातलनिर्घोषं श्रुत्वा भयकरं महत्।
पाण्डवेयानि सैन्यानि विद्रवन्ति दिशो दश॥ 8-29-14 (56308)
प्रत्यक्ष ते महाबाहो यथा रात्रौ घटोत्कचः।
मायाशतानि कुर्वाणो हतो मायापुरस्कृतः॥ 8-29-15 (56309)
न चातिष्ठत बीभत्सुः प्रत्यनीके कथञ्चन।
एतांश्च दिवसान्सर्वान्भयेन महता वृतः॥ 8-29-16 (56310)
भीमसेनश्च बलवान्धनुष्कोट्याभिचोदितः।
उक्तश्च संज्ञया राजन्मूढ औदरिको यथा॥ 8-29-17 (56311)
माद्रीपुत्रौ तथा शूरौ येन जित्वा महारणे।
कमप्यर्थं पुरस्कृत्य न हतौ युधि मारिष॥ 8-29-18 (56312)
येन वृष्णिप्रवीरस्तु सात्यकिः सात्वतां वरः।
निर्जित्य समरे शूरो विस्थश्च बलात्कृतः॥ 8-29-19 (56313)
सृञ्जयाश्चेतरे सर्वे धृष्टद्युम्नपुरोगमाः।
असकृन्निर्जिताः सङ्ख्ये स्मयमानेन संयुगे॥ 8-29-20 (56314)
तं कथं पाण्डवा युद्वे विजेष्यन्ति महारथम्।
यो हन्यात्समरे क्रुद्वो वज्रहस्तं पुरन्दरम्॥ 8-29-21 (56315)
त्वं च सर्वास्त्रविद्वीरः सर्वविद्यास्त्रपारगः।
बाहुवीर्येण ते तुल्यः पृथिव्यां नास्ति कश्चन॥ 8-29-22 (56316)
त्वं शल्यभूतः शत्रूणामविषह्यः पराक्रमे।
ततस्त्वमुच्यसे राजञ्शल्य इत्यरिसूदन॥ 8-29-23 (56317)
तव बाहुबलं प्राप्य न शेकुः सर्वसात्वताः।
तव बाहुबलाद्राजन्किं नु कृष्णो बलाधिकः॥ 8-29-24 (56318)
यथा हि कृष्णेन बलं धार्यं वै फल्गुने हते।
तथा कर्णात्ययीभावे त्वया धार्यं महद्बलम्॥ 8-29-25 (56319)
किमर्थं समरे सैन्यं वासुदेवो न्यवारयत्।
किमर्थं च भवान्सैन्यं न हनिष्यति मारिष॥ 8-29-26 (56320)
त्वत्कृते पदवीं गन्तुमिच्छेयं युधि मारिष।
सोदराणां च वीराणां सर्वेषां च महीक्षिताम्॥ 8-29-27 (56321)
शल्य उवाच। 8-29-28x (4904)
यन्मां ब्रवीषि गान्धारे अग्रे सैन्यस्य मानद।
विशिष्टं देवकीपुत्रात्प्रीतिमानस्म्यहं त्वयि॥ 8-29-28 (56322)
एष सारथ्यमातिष्ठे राधेयस्य यशस्विनः।
युध्यतः पाण्डवाग्र्येण यथा त्वं वीर मन्यसे॥ 8-29-29 (56323)
समयश्च हि मे वीर कश्चिद्वैकर्तनं प्रति।
उत्सृजेयं यथाश्रद्वमहं वाचोऽस्य सन्निधौ॥ 8-29-30 (56324)
सञ्जय उवाच। 8-29-31x (4905)
तथेति राजन्पुत्रस्ते सह कर्णेन मारिष।
अब्रवीत्मद्रराजानं सर्वक्षत्रस्य सन्निधौ॥ 8-29-31 (56325)
सारथ्यस्याभ्युपगमाच्छल्येनाश्वासितस्तदा।
दुर्योधनस्तदा हृष्टः कर्णं तमभिषस्वजे॥ 8-29-32 (56326)
अब्रवीच्च पुनः कर्णं स्तूयमानः सुतस्तव।
जहि पार्थान्रणे सर्वान्महेन्द्रो दानवानिव॥ 8-29-33 (56327)
स शल्येनाभ्युपगते हयानां सन्नियच्छने।
कर्णो हृष्टमना भूयो दुर्योधनभाषत॥ 8-29-34 (56328)
नातिहृष्टमना ह्येष मद्रराजोऽभिभाषते।
राजन्मधुरया वाचा पुनरेनं ब्रवीहि वै॥ 8-29-35 (56329)
ततो राजा महाप्राज्ञः सर्वास्त्रकुशलो बली।
दुर्योधनोऽब्रवीच्छल्यं मद्रराजं महीपतिम्॥ 8-29-36 (56330)
पूरयन्निव घोषेण मेघगम्भीरया गिरा।
शल्य कर्णोऽर्जुनेनाद्य योद्वव्यमिति मन्यते॥ 8-29-37 (56331)
तस्य त्वं पुरुषव्याघ्र नियच्छ तुरगान्युधि।
कर्णो हत्वेतरान्सर्वान्फल्गुनं हन्तुमिच्छति।
तस्याभीषुग्रहे राजन्प्रयाचे त्वां पुनः पुनः॥ 8-29-38 (56332)
पार्थस्य सचिवः कृष्णो यथाऽभीषुग्रहो वरः।
तथा त्वमपि राधेयं सर्वतः परिपालय॥ 8-29-39 (56333)
सञ्जय उवाच। 8-29-40x (4906)
ततः शल्यः परिष्वज्य सुतं ते वाक्यमब्रवीत्।
दुर्योधनममित्रघ्नं प्रीतो मद्राधिपस्तदा॥ 8-29-40 (56334)
शल्य उवाच। 8-29-41x (4907)
एवं चेन्मन्यसे राजन्गान्धारे प्रियदर्शन।
तस्मात्ते यत्प्रियं किञ्चित्तत्सर्वं करवाण्यहम्॥ 8-29-41 (56335)
यत्रास्मि भरतश्रेष्ठ योग्यः कर्मणि कर्हिचित्।
तत्र सर्वात्मना युक्तो वक्ष्ये कार्यं परन्तप॥ 8-29-42 (56336)
यत्तु कर्णमहं ब्रूयां हितकामः प्रियाप्रिये।
मम तत्क्षमतां सर्वं भवान्कर्णश्च सर्वशः॥ 8-29-43 (56337)
कर्ण उवाच। 8-29-44x (4908)
ईशानस्य यथा ब्रह्मा यथा पार्थस्य केशवः।
तथा नित्यं हिते युक्तो मद्रराज भवस्व नः॥ 8-29-44 (56338)
शल्य उवाच। 8-29-45x (4909)
आत्मनिन्दात्मपूजा च परनिन्दा परस्तवः।
अनाचरितमार्याणां वृत्तमेतच्चतुर्विधम्॥ 8-29-45 (56339)
यत्तु विद्वन्प्रवक्ष्यामि प्रxxxxयार्थमहं तव।
आत्मनः स्तवसंयुक्तं तन्निबोध यथातथम्॥ 8-29-46 (56340)
अहं शक्रस्य सारथ्ये योग्यो मातलिवत्प्रभो।
अप्रमादात्प्रयोगाच्च ज्ञानविद्याचिकित्सनैः॥ 8-29-47 (56341)
ततः पार्थेन सङ्ग्रामे युध्यमानस्य तेऽनघ।
वाहयिष्यामि तुरगान्विज्वरो भव सूतज॥ ॥ 8-29-48 (56342)
इति श्रीमन्महाभारते कर्णपर्वणि एकोनत्रिंशोऽध्यायः॥ 29 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Footnotes
॥ श्रीः ॥
8.30. अध्यायः 030
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Topics
शल्येन सारथीभूयाधिष्ठितं रथमधिष्ठाय कर्णस्य रणाय निर्याणम्॥ 1 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Text
8-30-0 (56343)
दुर्योधन उवाच। 8-30-0x (4910)
अयं ते कर्ण सारथ्यं मद्रराजः करिष्यति।
कृष्णादभ्यधिको यन्ता देवेशस्येव मातलिः॥ 8-30-1 (56344)
यथा हरिहयैर्युक्तं सङ्गृह्णाति स मातलिः।
शल्यस्तथा तवाद्यायं संयन्ता रथवाजिनाम्॥ 8-30-2 (56345)
योधे त्वयि रथस्थे च मद्रराजे च सारथौ।
रथश्रेष्ठो ध्रुवं सङ्ख्ये पार्थानभिभविष्यति॥ 8-30-3 (56346)
सञ्जय उवाच। 8-30-4x (4911)
ततो दुर्योधनो भूयो मद्रराजं तरस्विनम्।
उवाच राजन्सङ्ग्रामेऽध्युषिते पर्युपस्थिते॥ 8-30-4 (56347)
कर्णस्य यच्छ सङ्ग्रामे मद्रराज हयोत्तमान्।
त्वयाऽभिगुप्तो राधेयो विजेष्यति धनञ्जयम्॥ 8-30-5 (56348)
इत्युक्तो रथमास्थाय तथेति प्राह भारत।
शल्येऽभ्युपगते कर्णः सारथिं सुमनाऽब्रवीत्॥ 8-30-6 (56349)
त्वं सूत स्यन्दनं मह्यं कल्पयेत्यसकृत्त्वरन्॥ 8-30-7 (56350)
ततो जैत्रं रथवरं गन्धर्वनगरोपमम्।
विधिवत्कल्पितं भद्रं जयेत्युक्त्वा न्यवेदयत्॥ 8-30-8 (56351)
तं रथं रथिनां श्रेष्ठः कर्णोऽभ्यर्च्य यथाविधि।
सम्पादितं ब्रह्मविदा पूर्वमेव पुरोधसा॥ 8-30-9 (56352)
कृत्वा प्रदक्षिणं यत्नादुपस्थाय च भास्करम्।
समीपस्थं मद्रराजमारोह त्वमथाब्रवीत्॥ 8-30-10 (56353)
ततः कर्णस्य दुर्धर्षं स्यन्दनप्रवरं महत्।
आरुरोह महातेजाः शल्यः सिंह इवाचलम्॥ 8-30-11 (56354)
ततः शल्याश्रितं दृष्ट्वा कर्णः स्वं रथमुत्तमम्।
अध्यतिष्ठद्यथाऽम्भोदं विद्युत्वन्तं दिवाकरः॥ 8-30-12 (56355)
तावेकरथमारूढावादित्याग्निसमत्विषौ।
अभ्राजेतां यथा मेघं सूर्याग्नी सहितौ दिवि॥ 8-30-13 (56356)
संस्तूयमानौ तौ वीरौ तदास्तां द्युतिमत्तमौ।
ऋत्विक्सदस्यैरिन्द्राग्नी स्तूयमानाविवाध्यरे॥ 8-30-14 (56357)
स शल्यसङ्गृहीताश्वे रथे कर्णः स्थितो बभौ।
धनुर्विष्फारयन्घोरं परिवेषीव भास्करः॥ 8-30-15 (56358)
आस्थितः स रथश्रेष्ठं कर्णः शरगभस्तिमान्।
प्रबभौ पुरुषव्याघ्रो मन्दरस्थ इवांशुमान्॥ 8-30-16 (56359)
तं रथस्थं महाबाहुं युद्वायामिततेजसम्।
दुर्योधनस्तु राधेयमिदं वचनमब्रवीत्॥ 8-30-17 (56360)
अकृतं द्रोणभीष्माभ्यां दुष्करं कर्म संयुगे।
कुरुष्वाधिरथे वीर मिषतां सर्वधन्विनाम्॥ 8-30-18 (56361)
मनोगतं मम ह्यासीद्भीष्मद्रोणौ महारथौ।
अर्जुनं भीमसेनं च निहन्ताराविति ध्रुवम्॥ 8-30-19 (56362)
ताभ्यां यदकृतं वीर वीरकर्म महामृधे।
तत्कर्म कुरु राधेय वज्रपाणिरिवापरः॥ 8-30-20 (56363)
गृहाण धर्मराजं वा जहि वा त्वं धनञ्जयम्।
भीमसेनं च राधेय माद्रीपुत्रौ यमावपि॥ 8-30-21 (56364)
जयश्च तेऽस्तु भद्रं ते प्रयाहि पुरुषर्षभ।
पाण्डुपुत्रस्य सैन्यानि कुरु सर्वाणि भस्मसात्॥ 8-30-22 (56365)
ततस्तूर्यसहस्राणि भेरीणामयुतानि च।
वाद्यमानान्यरोचन्त मेघशब्दो यथा दिवि॥ 8-30-23 (56366)
प्रतिगृह्य तु तद्वाक्यं रथस्थो रथरुत्तमः।
अभ्यभाषत राधेयः शल्यं युद्धविशारदम्॥ 8-30-24 (56367)
चोदयाश्वान्महाबाहो यावद्वन्मि धनञ्जयम्।
भीमसेनं यमौ चोभौ राजानं च युधिष्ठिरम्॥ 8-30-25 (56368)
अद्य पश्यतु मे शल्य बाहुवीर्यं धनञ्जयः।
अस्यतः कङ्कपत्राणां सहस्राणि शतानि च॥ 8-30-26 (56369)
अद्य क्षेप्स्याम्यहं शल्य शरान्परमतेजनान्।
पाण्डवानां विनाशाय दुर्योधनजयाय च॥ 8-30-27 (56370)
सञ्जय उवाच। 8-30-28x (4912)
एतच्छ्रुत्वा वचस्तस्य शल्यः कर्णं वचोऽब्रवीत्।
कथं नु तान्महावीर्यान्पाण्डवानवमन्यसे॥ 8-30-28 (56371)
सर्वास्त्रज्ञान्महेष्वासान्सर्वानेन महाबलान्।
अनिवर्तिनो महाभागानजय्यान्सत्यविक्रमान्।
अपि सञ्जनयेयुर्ये भयं साक्षाच्छतक्रतोः॥ 8-30-29 (56372)
यदा श्रोष्यसि निर्घोषं विस्फूर्जितमिवाशनेः।
राधेय पार्थधनुषस्तदा नैवं वदिष्यसि॥ 8-30-30 (56373)
यदा द्रक्ष्यसि भीमेन कुञ्जरानीकमाहवे।
विशीर्णदन्तं निहतं तदा नैवं वदिष्यसि॥ 8-30-31 (56374)
यदा द्रक्ष्यसि सङ्ग्रामे धर्मपुत्रं यमौ तथा।
शितैः पृषत्कैः कुर्वाणानभ्रच्छायामिवाम्बरे॥ 8-30-32 (56375)
अस्यतः क्षिण्वतश्चारीँल्लघुहस्तान्दुरासदान्।
पार्थिवागपि चान्यांस्त्वं तदा नैवं वदिष्यसि॥ 8-30-33 (56376)
सञ्जय उवाच। 8-30-34x (4913)
अनादृत्य तु तद्वाक्यं मद्रराजे भाषितम्।
द्रक्ष्यस्यद्येत्यवोचत्तं शल्यं कर्णो जनेश्वर॥ ॥ 8-30-34 (56377)
इति श्रीमन्महाभारते कर्णपर्वणि त्रिंशोऽध्यायः॥ 30 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Footnotes
॥ श्रीः ॥
8.31. अध्यायः 031
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Topics
कर्णस्य रणप्रयाणकाले दुर्निमित्तप्रादुर्भावः॥ 1 ॥ कर्णेनात्मश्लाघनपूर्वकं पार्थवधे प्रतिज्ञाते तदसहमानेन शल्येनार्जुनप्रशंसनपूर्वकं कर्णोपालम्भः॥ 2 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Text
8-31-0 (56378)
सञ्जय उवाच। 8-31-0x (4914)
दृष्ट्वा कर्णं महावीर्यं युयुत्सं समवस्थितम्।
चुक्रुशुः कुरवः सर्वे हृष्टरूपाः समन्ततः॥ 8-31-1 (56379)
ततो दुन्दुभिनिर्घोषैर्भेरीणां निनदेन च।
कोणशब्दैश्च विविधैर्गर्जितैश्च तरस्विनाम्।
निर्ययुस्तावकाः सर्वे मृत्युं कृत्वा निवर्तनम्॥ 8-31-2 (56380)
प्रयाते तु ततः कर्णे रथेषु मदितेषु च।
चचाल च मही सर्वा ररास च सुविस्वरम्॥ 8-31-3 (56381)
निःसरन्तो व्यदृश्यन्त सूर्यात्सप्त महाग्रहाः॥ 8-31-4 (56382)
उल्कापाताश्च सञ्जज्ञुर्दिग्दाहाश्चैव दारुणाः।
तथाऽशन्यश्च सम्पेतुर्ववुर्वाताश्च भैरवाः॥ 8-31-5 (56383)
मृगपक्षिगणाश्चैव पृतनां बहुशस्तव।
अपसव्यं तदा चक्रुर्वेदयन्तो महाभयम्॥ 8-31-6 (56384)
प्रस्थितस्य च कर्णस्य निपेतुस्तुरगा भुवि।
अस्थिवर्षं च पतितमन्तरिक्षाद्भयानकम्॥ 8-31-7 (56385)
जज्वलुश्चैव शस्त्राणि ध्वजाश्चैव चकम्पिरे।
अश्रूणि च व्यमुञ्चन्त वाहनानि विशाम्पते॥ 8-31-8 (56386)
एते चान्ये च बहव उत्पातास्तत्र मारिष।
समुत्पेतुर्विनाशाय कौरवाणां सुदारुणाः॥ 8-31-9 (56387)
न च तान्गणयामासुः सर्वे दैवेन मोहिताः।
प्रस्थितं सूतपुत्रं च जयेत्सूचुर्नराधिपाः॥ 8-31-10 (56388)
`शल्येन सहितं दृष्ट्वा कर्णमाहवशोभिनम्'।
निर्जितान्पाण्डवांश्चैव मेनिरे तत्र कौरवाः॥ 8-31-11 (56389)
ततो रथस्थः परवीरहन्ता
भीष्मद्रोणवतिवीर्यौ समीक्ष्य।
समुज्ज्वलन्भास्करपावकाभो
वैकर्तनोऽसौ रथकुञ्जरो वृषा॥ 8-31-12 (56390)
अलं मनुष्यस्य सुखाय वर्तितुं
तथाहि युद्वे निहतः परैर्गुरुः॥ 8-31-20 (56398)
हुताशनादित्यसमानतेजसं
पराक्रमे विष्णुपुरन्दरोपमम्॥
नये ब-हस्पत्युशनःसमं सदा
न चैनमस्त्रं तदुपास्त दुःसहम्॥ 8-31-21 (56399)
सम्प्राक्रुष्टे रुदितस्त्रीकुमारे
पराभूते पौरुषे धार्तराष्ट्रे।
कृत्यं मया नाद्य जानामि शल्य
प्रयाहि तस्माद्द्विषतामनीकम्॥ 8-31-22 (56400)
स यत्र राजा पाण्डवः सत्यसन्धो
व्यवस्थितो भीमसेनार्जुनौ च।
स वासुदेवः सात्यकिः सृञ्जयाश्च
यमौ च कस्तान्विषहेन्मदन्यः॥ 8-31-23 (56401)
तस्मात्क्षिप्रं मद्रपते प्रयाहि
रणे पाञ्चालान्पाण्डवान्सृञ्जयांश्च।
तान्वा हनिष्यामि समेत्य सङ्ख्ये
यास्यामि वा द्रोणमुखो यमाय॥ 8-31-24 (56402)
न त्वेवाहं न गमिष्यामि मध्ये
तेषां शूराणामिति शल्याद्य विद्वि।
मित्रद्रोहो मर्षणीयो न मेऽयं
त्यक्त्वा प्राणाननुयास्यामि द्रोणम्॥ 8-31-25 (56403)
प्राज्ञस्य मूढस्य च जीवितान्ते
नास्ति प्रमोक्षोऽन्तकसन्निभस्य।
अतो विद्वन्नभियोत्स्यामि पार्थं
दिष्टं न शक्यं व्यतिवर्तितुं वै॥ 8-31-26 (56404)
कल्याणवृत्तः सततं हि राजा
वैचित्रवीर्यस्य सुतो ममासीत्।
तस्यार्थसिद्व्यर्थमहं त्यजामि
प्रियान्भोगान्दुस्त्यजं जीवितं च॥ 8-31-27 (56405)
वैयाघ्रचर्माणमकूजनाक्षं
हैमं त्रिकोशं रजतत्रिवेणुम्।
रथप्रबर्हं तुरगप्रबार्है--
र्युक्तं प्रादान्मह्यमिमं हि रामः॥ 8-31-28 (56406)
धनूंषि चित्राणि निरीक्ष्य शल्य
ध्वजान्गदाः सायकांश्चोग्ररूपान्।
असिं च दीप्तं परमायुधं च
शङ्खं च शुभ्रं स्वनवन्तमुग्रम्॥ 8-31-29 (56407)
पताकिनं वज्रनिपातनिः स्वनं
सिताश्वयुक्तं शुभतूणशोभितम्।
इमं समास्थाय रथर्षभं रणे
दृढं हनिष्याम्यहमर्जुनं बलात्॥ 8-31-30 (56408)
तं चेन्मृत्युः सर्वहरोऽभिरक्षे--
त्सदाऽप्रमत्तः समरे पाण्डुपुत्रम्।
तं वा हनिष्यामि रणे समेत्य
यास्यामि वा द्रोणमुखो यमाय॥ 8-31-31 (56409)
यमवरुणकुबेरवासवा वा
यदि युगपत्सगणा महाहवे।
जुगुपुरिह समेत्य फल्गुनं
किमु बहुना सह तैर्जयामि तम्॥ 8-31-32 (56410)
सञ्जय उवाच। 8-31-33x (4915)
इति रणरभसस्य कत्थत--
स्तदुपनिशम्य वचः स मद्रराट्।
अवहसदवमन्य वीर्यवान्
प्रतिषिषिधे च जगाद चोत्तरम्॥ 8-31-33 (56411)
शल्य उवाच। 8-31-34x (4916)
विरम विरम कर्ण कत्थना--
दतिरभसोऽप्यतिवाचमुक्तवान्।
क्व च हि नरवरो धनञ्जयः
क्व पुनरिह त्वमहो नराधमः॥ 8-31-34 (56412)
यदुसदनमुपेन्द्रपालितं
त्रिदिवमिवामरराजरक्षितम्।
प्रसभमतिविलोड्य को हरे--
त्पुरुषवरावरजामृतेऽर्जुनात्॥ 8-31-35 (56413)
त्रिभुवनसृजमीश्वरेश्वरं
क इह पुमान्भवमाह्वयेद्युधि।
मृगवधकलहे ऋतेऽर्जुनात्
सुरपतिवीर्यसमप्रभावतः॥ 8-31-36 (56414)
असुरसुरमहोरगान्नरान्
गरुडपिशाचसयक्षराक्षसान्।
इषुभिरजयदग्निगौरवात्
स्वभिलषितं च हविर्ददौ जयः॥ 8-31-37 (56415)
स्मरसि ननु यदा परैर्हृतः
सहधृतराष्ट्रसुतो विमोक्षितः।
अधिरथज नरोत्तमैर्युतान्
कुरुषु बहून्विनिहत्य तानरीन्॥ 8-31-38 (56416)
प्रथममपि पलायिते त्वयि
प्रियकलहा धृतराष्ट्रसूनवः।
स्मरसि ननु यदा प्रमोचिताः
खचरगणानवजित्य पाण्डवैः॥ 8-31-39 (56417)
समुदितबलवाहनाः पुनः
पुरुषवरेण जिताः स्थ गोग्रहे।
सगुरुगुरुसुताः सभीष्मकाः
किमु न जितः स तदा त्वयाऽर्जुनः॥ 8-31-40 (56418)
इदमपरमुपस्थितं पुन--
स्तव निधनाय सुयुद्वमद्य वै।
यदि न रिपुभयात्पलायसे
समरगतोऽद्य हतोऽसि सूतज॥ 8-31-41 (56419)
सञ्जय उवाच। 8-31-42x (4917)
इति बहुपरुषं प्रभाषति
प्रमनसि मद्रपतौ रिपुस्तवम्।
भृशमभिरुषितः सरन्तपः
कुरुपृतनापतिराह मद्रपम्॥ 8-31-42 (56420)
कर्ण उवाच। 8-31-43x (4918)
भवतु भवतु किं विकत्थसे
ननु मर्म तस्य हि युद्धमुद्यतम्।
यदि स जयति मामिहाहवे
तत इदमस्तु सुकत्थितं तव॥ 8-31-43 (56421)
सञ्जय उवाच। 8-31-44x (4919)
एवमस्त्विति मद्रेश उक्त्वा नोत्तरमुक्तवान्।
याहि शल्येति चाप्येनं कंर्णः प्राह युयुत्सया॥ 8-31-44 (56422)
स रथः प्रययौ शत्रून्निघ्नतः शल्यसारथिः।
निघ्नन्नमित्रान्समरे तमोघ्नः सविता यथा॥ 8-31-45 (56423)
ततः प्रायात्प्रीतिमान्वै रथेन
वैयाघ्रेण श्वेतयुजाऽथ कर्णः।
स चालोक्य ध्वजिनीं पाण्डवानां
धनञ्जयं त्वरया पर्यपृच्छत्॥ ॥ 8-31-46 (56424)
इति श्रीमन्महाभारते कर्णपर्वणि एकत्रिंशोऽध्यायः॥ 31 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Footnotes
॥ श्रीः ॥
8.32. अध्यायः 032
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Topics
कर्णेन स्वस्यार्जुनप्रदर्शकाय तदभिमतपारितोषिकप्रदानप्रतिज्ञानम्॥ 1 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Text
8-32-0 (56425)
सञ्जय उवाच। 8-32-0x (4920)
प्रयत्नेन तदा कर्णो हर्षयन्वाहिनीं तव।
एकैकं समरे दृष्ट्वा पाण्डवं पर्यपृच्छत॥ 8-32-1 (56426)
यो ममाद्य महात्मानं दर्शयेच्छ्वेतवाहनम्।
तस्मै दद्यामभिप्रेतं धनं यन्मनसेच्छति॥ 8-32-2 (56427)
न चेत्तदभिमन्येत तस्मै दद्यामहं पुनः।
शकटं रत्नसम्पूर्णं यो मे ब्रूयाद्वनञ्जयम्॥ 8-32-3 (56428)
न चेत्तदभिमन्येत पुरुषोऽर्जुनदर्शिवान्।
शतं दद्यां गवां तस्मै नैत्यकं कांस्यदोहनम्॥ 8-32-4 (56429)
शतं ग्रामवरांश्चैव दद्यामर्जुनदर्शिने।
तथा तस्मै पुनर्दद्यां श्वेतमश्वतरीरथम्।
युक्तमञ्जनकेशीभिर्यो मे ब्रूयाद्वनञ्जयम्॥ 8-32-5 (56430)
न चेत्तदभिमन्येत पुरुषोऽर्जुनदर्शिवान्।
अन्यं वाऽस्मै पुनर्दद्यां सौवर्णं हस्तिषङ्गवम्॥ 8-32-6 (56431)
तथाप्यस्मै पुनर्दद्यां स्त्रीणां शतमलङ्कृतम्।
श्यामानां निष्ककण्ठीनां गीतवाद्यविपश्चिताम्॥ 8-32-7 (56432)
न चेत्तदभिमन्येत पुरुषोऽर्जुनदर्शिवान्।
तस्मै दद्यां शतं नागाञ्शतं ग्रामाञ्शतं रथान्॥ 8-32-8 (56433)
सुवर्णस्य च मुख्यस्य हयाग्र्याणां शतं शतान्।
ऋद्व्या गुणैः सुदान्तांश्च धुर्यवाहान्सुशिक्षितान्॥ 8-32-9 (56434)
तथा सुवर्णशृङ्गीणां गोधेनूनां चतुःशतम्।
दद्यां तस्मै सवत्सानां यो मे ब्रूयाद्वनञ्जयम्॥ 8-32-10 (56435)
न चेत्तदभिमन्येत पुरुषोऽर्जुनदर्शिवान्।
अन्यदस्मै वरं दद्यां श्वेतान्पञ्चशतान्हयान्॥ 8-32-11 (56436)
हेमभाण्डपरिच्छन्नान्सुमृष्टमणिभूषणान्।
सुदान्तानपि चैवाहं दद्यामष्टादशापरान्॥ 8-32-12 (56437)
रथं च शुभ्रं सौवर्णं दद्यां तस्मै स्वलङ्कृतम्।
युक्तं परमकाम्भोजैर्यो मे ब्रूयाद्वनञ्जयम्॥ 8-32-13 (56438)
न चेत्तदभिमन्येत पुरुषोऽर्जुनदर्शिवान्।
अन्यदस्मै वरं दद्यां कुञ्जराणां शतानि षट्॥ 8-32-14 (56439)
काञ्चनैर्विविधैर्भाण्डैराच्छन्नान्हेममालिनः।
उत्पन्नानपरान्तेषु विनीतान्हस्तिशिक्षकैः॥ 8-32-15 (56440)
न चेत्तदभिमन्येत पुरुषोऽर्जुनदर्शिवान्।
अन्यदस्मै वरं दद्यां वैश्यग्रामांश्चतुर्दश॥ 8-32-16 (56441)
सुस्फीतान्धनसंयुक्तान्प्रत्यासन्नवनोदकान्।
अकुतोभयान्सुसम्पन्नान्राजभोज्यांश्चतुर्दश॥ 8-32-17 (56442)
दासीनां निष्ककण्ठीनां मागधीनां शतं तथा।
प्रत्यग्रवयसां दद्यां यो मे ब्रूयाद्धनञ्जयम्॥ 8-32-18 (56443)
न चेत्तदभिमन्येत पुरुषोऽर्जुनदर्शिवान्।
अन्यं तस्मै वरं दद्यां यमसौ कामयेत्स्वयम्॥ 8-32-19 (56444)
पुत्रदारान्विहायैव यदन्यद्वित्तमस्ति मे।
तच्च तस्मै पुनर्दद्यां यद्यच्च मनसेच्छति॥ 8-32-20 (56445)
हत्वा च सहितौ कृष्णौ तयोर्वित्तानि सर्वशः।
तस्मै दद्यामहं यो मे प्रब्रूयात्केशवार्जुनौ॥ 8-32-21 (56446)
सञ्जय उवाच। 8-32-22x (4921)
एता वाचः सुबहुशः कर्ण उच्चारयन्युधि।
दध्मौ सागरसम्भूतं सुस्वरं शङ्खमुत्तमम्॥ 8-32-22 (56447)
ता वाचः सूतपुत्रस्य तथा युक्ता निशम्य तु।
दुर्योधनो महाराज संहृष्टः सानुजोऽभवत्॥ 8-32-23 (56448)
ततो दुन्दुभिनिर्घोषो मृदङ्गानां च सर्वशा।
सिंहनादः सवादित्रः कुञ्चराणां च निःस्वनः॥ 8-32-24 (56449)
प्रादुरासीत्तदा राजंस्त्वत्सैन्ये पुरुषर्षभ।
योधानां सम्प्रहृष्टानां तथा समभवत्स्वनः॥ 8-32-25 (56450)
तथा प्रहृष्टे सैन्ये तं प्लुवमानं महारथम्।
विकत्थमानं च तदा राधेयमरिकर्शनम्।
मद्रराजः प्रहस्येदं वचनं प्रत्यभाषत॥ ॥ 8-32-26 (56451)
इति श्रीमन्महाभारते कर्णपर्वणि द्वात्रिंशोऽध्यायः॥ 32 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Footnotes
॥ श्रीः ॥
8.33. अध्यायः 033
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Topics
कर्णगर्वोक्तिमसहमानेन शल्येन तद्ग्रर्हणम्॥ 1 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Text
8-33-0 (56452)
शल्य उवाच। 8-33-0x (4922)
मा सूतपुत्र मन्येत(थाः) सौवर्णं हस्तिषङ्गवम्।
प्रयच्छसि मुधैव त्वं द्रक्ष्यस्यद्य धनञ्जयम्॥ 8-33-1 (56453)
मा सूतपुत्र दानेन सौवर्णं हस्तिषङ्गवम्।
प्रयच्छ पुरुषायाद्य द्रक्ष्यसि त्वं धनञ्जयम्॥ 8-33-2 (56454)
बलेन मत्तस्त्यजसि वसु वैश्रवणो यथा।
अयत्नेनैव राधेय द्रष्टास्यद्य धनञ्जयम्॥ 8-33-3 (56455)
पुरा सृजसि यच्चापि वित्तं बहु च मूढवत्।
अपात्रदानाद्ये दोषास्तान्मोहान्नावबुध्यसे॥ 8-33-4 (56456)
यत्प्रवेदयसे वित्तं बहु तेन खलु त्वया।
शक्यं बहुविधैर्यज्ञैर्यष्टुं सूत यजस्व तैः॥ 8-33-5 (56457)
यच्च प्रार्थयसे हन्तुं कृष्णौ मोहाद्वृथैव तत्।
न हि शुश्रुम सम्मर्दे क्रोष्ट्रा सिंहौ निपातितौ॥ 8-33-6 (56458)
अप्रार्थितं प्रार्थयसे सुहृदो न हि सन्ति ते।
ये त्वां निवारयन्त्याशु प्रपतन्तं हुताशने॥ 8-33-7 (56459)
कार्याकार्यं न जानीषे कालपक्कोऽस्यसंशयम्।
बह्वबद्धमकर्णीयं को हि ब्रूयाज्जिजीविषुः॥ 8-33-8 (56460)
समुद्रतरणं दोर्भ्यां कण्ठे बद्ध्वा यथा शिलाम्।
गिर्यग्राद्वा निपतनं तादृक्त्व चिकीर्षितम्॥ 8-33-9 (56461)
सहितः सर्वयोधैस्त्वं व्यूढानीकैः सुरक्षितः।
धनञ्जयेन युध्यस्व श्रेयश्चेत्प्राप्तुमिच्छसि॥ 8-33-10 (56462)
हितार्थं धार्तराष्ट्रस्य ब्रवीमि त्वां न हिंसया।
श्रद्धस्वेदं मया प्रोक्तं यदि तेऽस्ति जिजीविषा॥ 8-33-11 (56463)
कर्ण उवाच। 8-33-12x (4923)
स्वबाहुवीर्यमाश्रित्य प्रार्थयाम्यर्जुनं रणे।
त्वं तु मित्रमुखः शत्रुर्मां भीषयितुमिच्छसि॥ 8-33-12 (56464)
न मामस्मादभिप्रायात्कश्चिदद्य निवर्तयेत्।
अपीन्द्रो वज्रमुद्यम्य किमु मर्त्यः कथञ्चन॥ 8-33-13 (56465)
सञ्जय उवाच। 8-33-14x (4924)
इति कर्णस्य वाक्यान्ते शल्यः प्राहोत्तरं वचः।
चुकोपयिषुरत्यर्थं कर्णं मद्रेश्वरः पुनः॥ 8-33-14 (56466)
यदा वै त्वां फल्गुनबाहुवेगा--
ज्ज्याचोदिता वेगवन्तोऽग्निकल्पाः।
अन्वेतारः कङ्कपत्राः शिताग्रा--
स्त्यक्ष्यत्येषा स्वां तदा कर्ण बुद्धिः॥ 8-33-15 (56467)
यदा दिर्व्य धनुरादाय पार्थः
प्रतापयन्पृतनां सव्यसाची।
त्वां मर्दयिष्यत्यसुखैः पृषत्कै--
स्तदापृच्छां त्यक्ष्यसे पाण्डवस्य॥ 8-33-16 (56468)
बालश्चन्द्रं मातुरङ्के शयानो
यथा कश्चित्प्रार्थयतेऽपहर्तुम्।
तद्वन्मोहाद्दयोतामानं रथस्थं
जेतुं पार्थं काङ्क्षसे सूतपुत्र॥ 8-33-17 (56469)
हरादस्त्रं तीक्ष्णधारं यथाऽद्य
सर्वाणि गात्राणि निकर्षसि त्वम्।
सुतीक्ष्णशस्त्रोपमकर्मणेह
युयुत्ससे फल्गुनेनाद्य कर्ण॥ 8-33-18 (56470)
हन्यादसिं तीक्ष्णधारं यथाऽतः
सुतेजनं निहितं वै पृथिव्याम्।
तथा खनस्यद्य शितान्पृषत्का--
न्यथार्थयस्यर्जुनेनेह युद्धम्॥ 8-33-19 (56471)
त्रिशूलमाश्लिष्य सुतीक्ष्णधारं
सर्वाणि गात्राणि विघर्षसि त्वम्।
सुतीक्ष्णधारोपमकर्मणा त्वं
युयुत्ससे योऽर्जुनेनाद्य कर्ण॥ 8-33-20 (56472)
क्रुद्धं सिंहं केसरिणं बृहन्तं
बालो मूढः क्षुद्रमृगस्तरस्वी।
समाह्वयेद्वृष्टमुपेत्य योद्धुं
तथा त्वमद्याह्वयसे हि पार्थम्॥ 8-33-21 (56473)
मा सूतपुत्राह्वय राजपुत्रं
महावीर्यं केसरिणं यथैव।
वने शृगालः पिशितेन तृप्तः
पार्थं समासाद्य विनङ्क्ष्यसि त्वम्॥ 8-33-22 (56474)
ईषादन्तं महानागं प्रभिन्नकरटामुखम्।
शशको हयसे युद्वे कर्ण पार्थं धनञ्जयम्॥ 8-33-23 (56475)
विलस्थं कृष्णसर्पं त्वं जाल्यात्काष्ठेन विध्यसि।
महाविषं पूर्णकोपं यत्पार्थं योद्वुमिच्छसि॥ 8-33-24 (56476)
सिंहं केसरिणं क्रुद्धमभिक्रम्याभिनर्दसे।
शृगाल इव मूढस्त्वं नृसिंहं कर्ण पाण्डवम्॥ 8-33-25 (56477)
सुपर्णं पतगश्रेष्ठं वैनतेयं तरस्विनम्।
स्वगेवाह्वयसे पार्थं तथा कर्णं धनञ्जयम्॥ 8-33-26 (56478)
सर्वाम्भसां निधिं भीमं मूर्तिमन्तं झषाकुलम्।
चन्द्रोदये विवर्धन्तमप्लुवस्त्वं तितीर्षसि॥ 8-33-27 (56479)
ऋषभं दुन्दुभिग्रीवं तीक्ष्णशृङ्गं प्रहारिणम्।
वत्स आह्वयसे युद्वे कर्ण पार्थं धनञ्जयम्॥ 8-33-28 (56480)
महामेघं महाघोषं दर्दुरः प्रतिनर्दसि।
बाणतोयप्रदं काले नरपर्जन्यमर्जुनम्॥ 8-33-29 (56481)
यथा च श्वा गृहस्थस्तु व्याघ्रं वनगतं भषेत्।
तथा त्वं भषसे कर्ण नरव्याघ्रं धनञ्जयम्॥ 8-33-30 (56482)
शृगालो हि वने कर्ण शशैः परिवृतो वसन्।
मन्यते सिंहमात्मानं यावत्सिंहं न पश्यति॥ 8-33-31 (56483)
तथा त्वमपि राधेय सिंहमात्मानमिच्छसि।
अपश्यञ्शत्रुदमनं नरसिंहं रणेऽर्जुनम्॥ 8-33-32 (56484)
व्याघ्रं त्वं मन्यसेऽऽत्मानं यावत्कृष्णौ न पश्यसि।
समास्थितावेकरथे सूर्याचन्द्रमसाविव॥ 8-33-33 (56485)
यावद्ग्राण्डीवघोषं त्वं न शृणोषि महाहवे।
तावदेव त्वया कर्ण शक्यं वक्तुं यथेच्छसि॥ 8-33-34 (56486)
रथशङ्खधनुःशब्दैर्नादयन्तं दिशो दश।
नर्दन्तमिव शार्दूलं दृष्ट्वा क्रोष्टा भविष्यसि॥ 8-33-35 (56487)
नित्यमेव शृगालस्त्वं नित्यं सिंहो धनञ्जयः।
वीरप्रद्वेषणान्मूढ तस्मात्क्रोष्टेव लक्ष्यसे॥ 8-33-36 (56488)
यथाऽऽखुः स्याद्विडालश्च श्वा व्याघ्रश्च बलाबले।
यथा शृगालः सिंहश्च यथा च शशकुञ्जरौ॥ 8-33-37 (56489)
यथाऽनृतं च सत्यं च यथा चापि विषामृते।
तथा त्वमपि पार्थश्च प्रख्यातावात्मकर्मभिः॥ ॥ 8-33-38 (56490)
इति श्रीमन्महाभारते कर्णपर्वणि त्रयस्त्रिंशोऽध्यायः॥ 33 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Footnotes
॥ श्रीः ॥
8.34. अध्यायः 034
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Topics
कर्णेन मर्मोद्धाटनपूर्वकं शल्यगर्हणम्॥ 1 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Text
8-34-0 (56491)
सञ्जय उवाच। 8-34-0x (4925)
अधिक्षिप्तस्तु राधेयः शल्येनामिततेजसा।
शल्यमाह सुसङ्क्रुद्धो वाक्शल्यमवधारयन्॥ 8-34-1 (56492)
कर्ण उवाच। 8-34-2x (4926)
गुणान्गुणवतां शल्य गुणवान्वेत्ति नागुणः।
त्वं तु नित्यं गुणैर्हीनः किं ज्ञास्यसि गुणागुणान्॥ 8-34-2 (56493)
अर्जुनस्य महास्त्राणि क्रोधं वीर्यं धनुः शरान्।
अहं शल्याभिजानामि न त्वं जानासि तत्तथा॥ 8-34-3 (56494)
तथा कृष्णस्य माहात्म्यमृषभस्य महीक्षिताम्।
यथाहं शल्य जानामि न त्वं जानासि तत्तथा॥ 8-34-4 (56495)
एवमेवात्मनो वीर्यमहं वीर्यं च पाण्डवे।
जानंस्तावाह्वये युद्धे शल्य नाग्निं पतङ्गवत्॥ 8-34-5 (56496)
अस्ति चाऽयमिषुः शल्य सुपुङ्खो रक्तभोजनः।
एकस्तूणीशयः पत्री सुधौतः समलङ्कृतः॥ 8-34-6 (56497)
शेते चन्दनचूर्णेन पूजितो बहुलाः समाः।
आहेयो विषवानुग्रो नराश्वद्विपसङ्घहा॥ 8-34-7 (56498)
घोररूपो महारौद्रस्तनुत्रास्थिविदारणः।
निर्भिन्द्यां येन रुष्टोऽहमपि मेरुं महागिरिम्॥ 8-34-8 (56499)
तमहं जातु नास्येयमन्यस्मिन्फल्गुनादृते।
कृष्णाद्वा देवकीपुत्रात्सत्यं चापि शृणुष्व मे॥ 8-34-9 (56500)
तेनाहमिषुणा शल्य वासुदेवधनञ्जयौ।
योत्स्ये परमसंरब्धौ तत्कर्म सदृशं मम॥ 8-34-10 (56501)
सर्वेषां वृष्णिवीराणां कृष्णे लक्ष्मीः प्रतिष्ठिता।
सर्वेषां पाण्डुपुत्राणां जयः पार्थे प्रतिष्ठितः।
उभयं तु समासाद्य को निवर्तितुमर्हति॥ 8-34-11 (56502)
तावेतौ पुरुषव्याघ्रौ समेतौ स्यन्दने स्थितौ।
मामेकमभिसंयुद्धौ सुजातं पश्य शल्य मे॥ 8-34-12 (56503)
पितृष्वसामातुलजौ भ्रातरावपराजितौ।
मणी सूत्र इव प्रोतौ द्रष्टासि निहतौ मया॥ 8-34-13 (56504)
अर्जुने गाण्डिवं कृष्णे चक्रं तार्क्ष्यकपिध्वजौ।
भीरूणां त्रासजननं शल्य हर्षकरं मम॥ 8-34-14 (56505)
त्वं तु दुष्प्रकृतिर्मूढो महायुद्वेष्वकोविदः।
भयावदीर्णः सन्त्रासादबद्धं बहुः भाषसे॥ 8-34-15 (56506)
संस्तौषि तौ तु केनापि हेतुना त्वं कुदेशज।
तौ हत्वा समरे हन्ता त्वामद्य सह बान्धवम्॥ 8-34-16 (56507)
पापदेशज दुर्बुद्धे क्षुद्र क्षत्रियपांसन।
सुहृद्रूपो रिपुः किं मां कृष्णाभ्यां भीषयिष्यसि॥ 8-34-17 (56508)
तौ वा मामद्य हन्तारौ हनिष्ये वाऽपि तावहम्।
नाहं बिभेमि कृष्णाभ्यां विजानन्नात्मनो बलम्॥ 8-34-18 (56509)
वासुदेवसहस्रं वा फल्गुनानां शतानि वा।
अहमेको हनिष्यामि जोषमास्स्व कुदेशज॥ 8-34-19 (56510)
स्त्रियो बालाश्च वृद्वाश्च प्रायः क्रीडागता जनाः॥ 8-34-20 (56511)
या गाथाः सम्प्रगायन्ति कुर्वतोऽध्ययनं यथा।
ता गाथाः शृणु मे शल्य मद्रकेषु दुरात्मसु॥ 8-34-21 (56512)
ब्राह्मणैः कथिताः पूर्वं यथावद्राजसन्निधौ।
श्रुत्वा चैकमना मूढ मम वा ब्रूहि चोत्तरम्॥ 8-34-22 (56513)
मित्रध्रुङ्मद्रको नित्यं यो नो द्वेष्टि स मद्रकः।
मद्रके सङ्गतं नास्ति क्षुद्रवाक्ये नराधमे॥ 8-34-23 (56514)
दुरात्मा मद्रको नित्यं नित्यमानृतिकोऽनृजुः।
यच्चान्यदपि दौरात्म्यं मद्रकेष्विति नः श्रुतम्॥ 8-34-24 (56515)
पिता पुत्रश्च माता च श्वश्रूश्वशुरमातुलाः।
भगिनी दुहिता भ्राता नप्ताऽन्ये ते च बान्धवाः॥ 8-34-25 (56516)
वयस्याभ्यागताश्चान्ये दासीदासाश्च सङ्गताः।
पुम्भिर्विमिश्रा नार्यश्च ज्ञाताज्ञाताः स्वयेच्छया॥ 8-34-26 (56517)
येषां गृहेष्वशिष्टानां सक्तुमद्याशिनां सदा।
पीत्वा शीधु सगोमांसं क्रन्दन्ति च हसन्ति च॥ 8-34-27 (56518)
गायन्ति चाप्यबद्धानि प्रवर्तन्ते च कामतः।
कामप्रलापिनोऽन्योन्यं तेषु धर्मःकथं भवेत्॥ 8-34-28 (56519)
मद्रकेष्ववलिप्तेषु प्रख्याताशुभकर्मसु।
नापि वैरं न सौहार्दं मद्रकेण समाचरेत्॥ 8-34-29 (56520)
मद्रके सङ्गतं नास्ति मद्रको हि सदा मलः।
मद्रकेषु च संसृष्टं शौचं गान्धारकेषु च॥ 8-34-30 (56521)
राजयाजकयाज्ये हि यथा दत्तं हविर्नशेत्।
शूद्रसंस्कारको विप्रो यथा याति पराभवम्॥ 8-34-31 (56522)
यथा ब्रह्मद्विषो नित्यं गच्छन्तीह पराभवम्।
यथैव संगतं कृत्वा नरः पतति मद्रकैः॥ 8-34-32 (56523)
बालेष्वपि सदा न स्म धनं वृश्चिक ते विषम्।
आथर्वणेन मन्त्रेण सर्वशान्तिः कृता मया॥ 8-34-33 (56524)
इति वृश्चिकदष्टस्य विषवेगहतस्य च।
कुर्वन्ति भेषजं प्राज्ञाः सत्यं तच्चापि दृश्यते॥ 8-34-34 (56525)
एवं विद्वञ्जोषमास्स्व ब्रूहि चात्रोत्तरं वचः।
वासांस्युत्सृज्य नृत्यन्ति स्त्रियो मद्यविमोहिताः॥ 8-34-35 (56526)
मैथुनेऽसङ्गताश्चापि यथाकामवराश्च ताः।
तासां पुत्र कथं धर्मं मद्रको वक्तुमर्हति॥ 8-34-36 (56527)
यास्तिष्ठन्त्यः प्रमेहन्ति यथैवोष्ट्रदशेरकाः।
तासां विभ्रष्टधर्माणां निर्लज्जानां ततस्ततः।
त्वं पुत्रस्तादृशीनां हि धर्मं वक्तुमिहेच्छसि॥ 8-34-37 (56528)
सौवीरकं याच्यमाना मद्रिका कर्षति स्फिचौ।
अदातुकामा वचनमिदं वदति दारुणम्॥ 8-34-38 (56529)
मा मां सौवीरकं कश्चिद्याचतां दयितं मम।
पुत्रं दद्यां पतिं दद्यां न तु दद्यां सुवीरकम्॥ 8-34-39 (56530)
गौर्यो बृहत्यो निर्हीका मद्रिकाः कम्पलावृताः।
घस्मरा नष्टशौचाश्च प्राय इत्यनुशुश्रुम॥ 8-34-40 (56531)
पमेहित्वा स्फिचौ भूमौ घर्षन्त्यो हीनशोधनाः।
शुद्धा नाद्भिर्न मृद्भिश्च नित्योच्छिष्टा भवन्ति हि॥ 8-34-41 (56532)
एवमादि मयाऽन्यैर्वा शक्यं वक्तुं भवेद्बहु।
आकेशान्तान्नखाग्राच्च वक्तव्येषु कुकर्मसु॥ 8-34-42 (56533)
मद्रकाः सिन्धुसौवीरा धर्मं विद्युः कथं त्विह।
पापदेशोद्भवा म्लेच्छा धर्माणामविचक्षणाः॥ 8-34-43 (56534)
एष मुख्यतमो धर्मः क्षत्रियस्येति नः श्रुतम्।
यदाजौ निहतः शेते सद्भिः समभिपूजितः॥ 8-34-44 (56535)
आयुधानां साम्पराये यन्मुञ्चेयमहं ततः।
ममैष प्रथमः कल्पो निधने स्वर्गमिच्छतः॥ 8-34-45 (56536)
सोयं प्रियसखा चास्मि धार्तराष्ट्रस्य धीमतः।
तदर्थे हि मम प्राणा यच्च मे विद्यते वसु॥ 8-34-46 (56537)
व्यक्तं त्वमप्युपहितः पाण्डवैः पापदेशज।
यथा चामित्रवत्सर्वं त्वमस्मासु प्रवर्तसे॥ 8-34-47 (56538)
कामं न खलु शक्योऽहं त्वद्विधानां शतैरपि।
सङ्ग्रामाद्विमुखः कर्तुं धर्मज्ञ इव नास्तिकैः॥ 8-34-48 (56539)
सारङ्ग इव घर्मार्तः कामं विलप शुष्य च।
नाहं भीषयितुं शक्यः क्षत्रधर्मे व्यवस्थितः॥ 8-34-49 (56540)
तनुत्यजां नृसिंहानामाहवेष्वनिवर्तिनाम्।
या गतिर्गुरुणा प्रोक्ता प्रेम्णा रामेण तां स्मरे॥ 8-34-50 (56541)
स्वेषां त्राणार्थमुद्यन्तं वधार्थं द्विषतामपि।
विद्धि मामास्थितं वृत्तं पौरूरवसमुत्तमम्॥ 8-34-51 (56542)
न तद्भूतं प्रपश्यामि त्रिषु लोकेषु मद्रप।
यो मामस्मादभिप्रायाद्वारयेदिति मे मतिः॥ 8-34-52 (56543)
एवं विद्वञ्जोषमास्स्व त्रासात्किं बहु भाषसे।
न त्वां हत्वा प्रदास्यामि क्रव्याद्भ्यो मद्रकाधम्॥ 8-34-53 (56544)
मित्रप्रतीक्षया शल्य धृतराष्ट्रस्य चोभयोः।
अपवादतितिक्षाभिस्त्रिभिरेतैर्हि जीवसि॥ 8-34-54 (56545)
पुनश्चेदीदृशं वाक्यं मद्रराज वदिष्यसि।
शिरस्ते पातयिष्यासि गदया वज्रकल्पया॥ 8-34-55 (56546)
श्रोतारस्त्विदमद्येह द्रष्टारो व्रा कुदेशज।
कर्णं वा जघ्नतुः कृष्णौ कर्णो वा निजघान तौ॥ 8-34-56 (56547)
एवमुक्त्वा तु राधेयः पुनरेव विशाम्पते।
अब्रवीन्मद्रराजानं याहियाहीत्यसम्भ्रमम्॥ ॥ 8-34-57 (56548)
इति श्रीमन्महाभारते कर्णपर्वणि चतुस्त्रिंशोऽध्यायः॥ 34 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Footnotes
॥ श्रीः ॥
8.35. अध्यायः 035
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Topics
शल्येन कर्णंप्रति हंसकाकीयाख्यानकथनम्॥ 1 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Text
8-35-0 (56549)
सञ्जय उवाच। 8-35-0x (4927)
मारिषाधिरथेः श्रुत्वा वाचो युद्धाभिनन्दिनः।
शल्योऽब्रवीत्पुनः कर्णं निदर्शनमुदाहरन्॥ 8-35-1 (56550)
जातोऽहं यज्वनां वंशे सङ्ग्रामेष्वनिवर्तिनाम्।
राज्ञां मूर्धाभिषिक्तानां स्वयं धर्मपरायणः॥ 8-35-2 (56551)
यथैव मत्तो मद्येन त्वं तथा लक्ष्यसे वृष।
तथाऽद्य त्वां प्रमाद्यन्तं चिकित्सेयं सुहृत्तया॥ 8-35-3 (56552)
इमां काकोपमां कर्ण प्रोच्यमानां निबोध मे।
श्रुत्वा यथेष्टं कुर्यास्त्वं निहीन कुलपांसन॥ 8-35-4 (56553)
नाहमात्मनि किञ्चिद्वै किल्बिषं कर्ण संस्मरे।
येन मां त्वं महाबाहो हन्तुमिच्चस्यनागसम्॥ 8-35-5 (56554)
अवश्यं तु मया वाच्यं बुद्ध्वा तव हिताहितम्।
विशेषतो रथस्थेन राज्ञश्चैव हितैषिणा॥ 8-35-6 (56555)
समं च विषमं चैव रथिनश्च बलाबलम्।
श्रमः खेदश्च सततं हयानां रथिना सह॥ 8-35-7 (56556)
आयुधस्य परिज्ञानं रुतं च मृगपक्षिणाम्।
सारं चैवाप्यासरं च शल्यानां च प्रतिक्रिया॥ 8-35-8 (56557)
अस्त्रयोगं च युद्वं च निमित्तानि तथैव च।
सर्वमेतन्मया ज्ञेयं रथस्यास्य कुटुम्बिना।
अतस्त्वां कथये कर्ण निदर्शनमिदं पुनः॥ 8-35-9 (56558)
वैश्यः किल समुद्रान्ते प्रभूतधनधान्यवान्।
यज्वा दानपतिः क्षान्तः स्वकर्मस्थोऽभवच्छुचिः॥ 8-35-10 (56559)
बहुपुत्रः प्रियापत्यः सर्वभूतानुकम्पकः।
राज्ञो धर्मप्रधानस्य राष्ट्रे वसति निर्भयः॥ 8-35-11 (56560)
पुत्राणां तस्य बालानां कुमाराणां यशस्विनाम्।
काको बहूनामभवदुच्छिष्टकृतभोजनः॥ 8-35-12 (56561)
तस्मैसदा प्रयच्छन्ति वैश्यपुत्राः कुमारकाः।
मांसोदनं दधि क्षीरं पायसं मधुसर्पिषी॥ 8-35-13 (56562)
स चोच्छिष्टभृतः काको वैश्यपुत्रैः कुमारकैः।
सदृशान्पक्षिणो दृप्तः श्रेयससश्चावमन्यते॥ 8-35-14 (56563)
अथ हंसाः समुद्रान्ते प्रजग्मुरतिपातिनः।
गरुडस्य गतौ तुल्याश्चक्राङ्गा हृष्टचेतसः॥ 8-35-15 (56564)
कुमरारकास्तदा हंसान्दृष्ट्वा काकमथाब्रुवन्।
भवानेव विशिष्टोऽसि पतत्रिभ्यो विहङ्गम॥ 8-35-16 (56565)
एतेऽतिपातिनः पश्य विहङ्गान्वियदाश्रितान्।
एहि त्वमपि शक्तो हि कस्मान्न पतितं त्वया॥ 8-35-17 (56566)
प्रतार्यमाणस्तैः सर्वैरल्पबुद्धिभइरण्डजः।
तद्वचः सत्यमित्येव मौर्ख्याद्दर्पाच्च जज्ञिवान्॥ 8-35-18 (56567)
तान्सोनुपत्य जिज्ञासुः क एषां श्रेष्ठभागिति।
उच्छिष्टदर्पितः काको बहूनामेकपातिनाम्॥ 8-35-19 (56568)
तेषां यं प्रवरं मेने हंसानां दूरपातिनाम्।
स तमाह्वत दुर्बुद्धिः पताव इति पक्षिणम्।
तच्छ्रुत्वा प्राहसन्हंसा ये तत्रासन्समागताः॥ 8-35-20 (56569)
भाषतो बहु काकस्य बालिश्यात्पततां वराः।
इदमूचुः स्म चक्राङ्गावचः काकं विङ्गमाः॥ 8-35-21 (56570)
हंसा ऊचुः। 8-35-22x (4928)
वयं हंसाश्चरामेमां पृथिवीं मानसौकसः।
पक्षिणां च वयं नित्यं दूरपातेन पूजिताः॥ 8-35-22 (56571)
कथं हंसं नु बलिनं चक्राङ्गं दूरपातिनम्।
काको भूत्वा निपतने समाह्वयसि दुर्मते।
कथं त्वं पतिता काक सहास्माभिर्ब्रवीहि तत्॥ 8-35-23 (56572)
अथ हंसवचो मूढः कुत्सयित्वा पुनः पुनः।
प्रजगादोत्तरं काकः कत्थनो जातिलाघवात्॥ 8-35-24 (56573)
काक उवाच। 8-35-25x (4929)
शतमेकं च पातानां पतिताऽस्मि न संशयः।
शतयोजनमेकैकं विचित्रं विविधं तथा॥ 8-35-25 (56574)
उड्डीनमवडीनं च प्रडीनं डीनमेव च।
निडीनमथ संडीनं तिर्यक्डीनगतानि च॥ 8-35-26 (56575)
विडीनं परिडीनं च पराडीनं सुडीनकम्।
अभिडीनं महाडीनं निर्डीनमतिडीनकम्॥ 8-35-27 (56576)
अवडीनं प्रडीनं च संडीनं डीनडीनकम्।
संडीनोड्डीनडीनं च पुनर्डीनविडीनकम्॥ 8-35-28 (56577)
संपातं समुदीषं च ततोऽन्यद्व्यतिरिक्तकम्।
गतागतं प्रतिगतं बह्वीश्च निकुलीनकाः।
कर्ताऽस्मि मिषतां वोऽद्य ततो द्रक्षयथ मे बलम्॥ 8-35-29 (56578)
तेषामन्यतमेनाहं पतिष्यामि विहायसम्।
प्रदिशध्वं यथान्यायं केन हंसाः पताम्यहम्॥ 8-35-30 (56579)
ते वै ध्रुवं विनिश्चित्य सम्पतध्वं मया सह।
पातैरेभिः खलु खगाः पतितुं खे निराश्रये॥ 8-35-31 (56580)
एवमुक्ते तु काकेन प्रहस्यैको विहंगमः।
उवाच काकं राधेय वचनं तन्निबोध मे॥ 8-35-32 (56581)
हंस उवाच। 8-35-33x (4930)
शतमेकं च पातानां त्वं काक पतिता ध्रुवम्।
एकमेव तु यं पातं विदुः सर्वे विहङ्गमाः।
तमहं पतिता काक नान्यं जानामि कञ्चन॥ 8-35-33 (56582)
काक उवाच। 8-35-34x (4931)
पत त्वमपि तत्राशु येन पातेन मन्यसे॥ 8-35-34 (56583)
अथ काकं प्रजहसुर्ये तत्रासन्समागताः।
कथमेकेन पातेन हंसः पातशतं जयेत्।
एकेन वायस त्वैनं पातेनाभिभविष्यति॥ 8-35-35 (56584)
हंसश्चोत्पतितः काको बलवानाशुविक्रमः।
प्रपेततुः स्पर्धया च ततस्तौ हंसवायसौ।
उपर्युपरि वेगेन समुद्रं मकरालयम्॥ 8-35-36 (56585)
हंसस्त्वेकेन पातेन काकः पातशतेन च।
स्पर्धिनौ सहितौ तूर्णं खमास्थाय तरस्विनौ॥ 8-35-37 (56586)
हंसस्तु मृदुनैकेन विक्रान्तुमुपचक्रमे।
पूर्वमेव तु वै काकः स तं तूर्णं प्रचक्रमे॥ 8-35-38 (56587)
नात्यहीयत काकश्च मुहूर्तमिव सूतज॥ 8-35-39 (56588)
काकोपि हंसं चापल्याच्छीघ्रतां प्रतिदर्शयन्।
वेगेनातीत्य तरसा पुनरेति मुहुर्मुहुः॥ 8-35-40 (56589)
तुण्डेनाभ्यहनच्चैनं कुर्वन्नामापसव्यतः।
रोरूयन्निव चाप्येनं समाह्वयति वै मुहुः।
विसिस्मापयिषुः पातैर्दर्शयन्नात्मनः क्रियाम्॥ 8-35-41 (56590)
अथ तानि विचित्राणि पतितानीतराणि च।
दृष्ट्वा प्रमुदिताः काका विनेदुरधिकैः स्वरैः॥ 8-35-42 (56591)
हंसाश्चापहसन्ति स्म प्रवदन्ति प्रियाणि च।
कुर्वाणा विविधान्रावानिच्छन्तो जयमात्मनः॥ 8-35-43 (56592)
उत्पत्योत्पत्य च प्राहुर्मुहूर्तमिति चेति च।
वृक्षाग्रेभ्यः स्थलेभ्यश्च निपतन्त्युत्पतन्ति च॥ 8-35-44 (56593)
अवमत्य च हंसं तमिदं काकोऽब्रवीद्वचः।
योऽसावुत्पतितो हंसः सोऽसावेव प्रहीयते॥ 8-35-45 (56594)
अथ हंसस्तु तच्छ्रुत्वा भाषितं पततांवरः।
विगाह्य हंसो विक्षोभ्य प्रापतत्पश्चिमां दिशम्॥ 8-35-46 (56595)
उपर्युपरि वेगेन सागरं मकरालयम्।
बहुसत्वसमाकीर्णं वीचीभिर्भीमदर्शनम्॥ 8-35-47 (56596)
अथाचिरेण राधेय काको वेगादहीयत।
ततोऽतीव परिश्रान्तः कथञ्चिद्वंसमन्वगात्॥ 8-35-48 (56597)
भीश्चैनमाविशत्तीव्रं काकं कर्ण विचेतसम्।
द्वीपान्द्रुमान्वितान्पश्यन्विश्रमार्थं श्रमातुरः।
निपतेयं क्कनु श्रान्त इति तस्मिञ्जलार्णवे॥ 8-35-49 (56598)
अवगाह्य समुद्रोऽपि बहुसत्वगणालयः।
महान्भूतशतोद्भूसी नभसस्तु विशिष्यते॥ 8-35-50 (56599)
गाम्भीर्यार्द्वि समुद्रस्य न विशेषं कुलाधम।
दिशश्च नाम्भसां कर्ण समुद्रस्था विदुर्जनाः।
विपश्चितोप्यपारत्वात्किं पुनः कर्ण वायसः॥ 8-35-51 (56600)
अथ हंसोप्यतिक्रामन्मुहूर्तमिव दूरतः।
अतिक्रम्य च चक्राङ्गः काकं तं समुदैक्षत॥ 8-35-52 (56601)
शनकैः परिहीनं तं परिश्रान्तमचेतसम्।
अवेक्षमाणस्तं काकं प्रत्यागम्य हसन्निव॥ 8-35-53 (56602)
तं प्रहस्य च चक्राङ्गः काकं मन्दगतिं तदा।
हीयमानमथो दृष्ट्वा हंसः प्राह यथार्थवत्।
उज्जिहीर्षुर्निमज्जन्तं स्मरन्सत्पुरुषव्रतम्॥ 8-35-54 (56603)
बहूनि पतितानि त्वमाचक्षाणो मुहुर्मुहुः।
पतस्यव्याहरन्खेदं ततो गर्ह्यं प्रभाषसे॥ 8-35-55 (56604)
जलं नाम पतितं काक यत्त्वं पतसि साम्प्रतम्।
जलं स्पृशसि पक्षाभ्यां तुण्डेन च पुनः पुनः॥ 8-35-56 (56605)
प्रब्रूहि कतमोऽयं ते पातो वर्तति वायस।
एह्येहि काक शीघ्रं त्वमेष त्वां परिपालये॥ 8-35-57 (56606)
स पक्षाभ्यां स्पृशन्नार्तस्तुण्डेन च जलं तदा।
काको दृढं परिश्रान्तः सहसा निपपात ह॥ 8-35-58 (56607)
सागराम्भसि तं दृष्ट्वा पततन्तं दीनचेतसम्।
म्रियमाणमिदं वाक्यं हंसः काकमुवाच ह॥ 8-35-59 (56608)
शतमेकं च पातानां पताम्यहमिति स्म ह।
श्लाघन्नात्मानमद्य त्वं काक भाषितवानसि॥ 8-35-60 (56609)
स त्वमेकशतं पातं पतन्नभ्यधिको मया।
कथमेवं परिश्रान्तः पतितोऽसि महार्णवे॥ 8-35-61 (56610)
प्रत्युवाच ततः काकः सीदमान इदं वचः।
उपरीतं तदा हंसं प्रसमीक्ष्य प्रसादयन्॥ 8-35-62 (56611)
उच्छिष्टान्नेन पुष्टोऽहं दर्पोत्सिक्तः कुसत्वतः।
सुपर्ण इव चात्मानं ज्ञातवान्पुत्रलाघवात्॥ 8-35-63 (56612)
शरणं त्वां प्रपन्नोऽहमुदकान्तमवाप्नुयाम्।
हंसेदानीं परिश्रान्तमापदो मां समुद्वर॥ 8-35-64 (56613)
यदि नाम पुनर्जीवन्गच्छेयं स्वं निवेशनम्।
नैनं पुनर्हीनमपि क्षेप्ताऽहं खे विचारिणम्॥ 8-35-65 (56614)
तमेवं करुणं दीनं विलपन्तमचेतसम्।
काककाकेति वाशन्तं निमज्जन्तं महार्णवे।
कृपयाऽभिपरीतो वै कृपां चक्रे दुरात्मनि॥ 8-35-66 (56615)
अथ तं पततं दीनं जलक्लिन्नमचेतनम्।
पद्भ्यामुत्क्षिप्य वेपन्तं पृष्ठमारो पयत्तदा॥ 8-35-67 (56616)
स हंसः पृष्ठमारोप्य काकं कर्ण विचेतसम्।
अविस्मयंस्तदा कर्ण पुनरेव समानयत्।
तमेव देशं तरसा स्पर्धया पेततुर्यतः॥ 8-35-68 (56617)
उत्सृज्य त्वब्रवीन्मैवं पुनः कार्यं त्वयेति ह।
स्थाप्य चैनं पुनर्द्वीपे समाश्वस्य च विक्लवम्।
गतो यथेप्सितं देशं हंसो मन इवाशुगः॥ 8-35-69 (56618)
एवमुच्छिष्टपुष्टः स काकोऽहंसपराजितः।
बलं वीर्यं महत्कर्ण त्यक्त्वा क्षान्तिमुपागतः॥ 8-35-70 (56619)
उच्छिष्टभोजनः काको यथा वैश्यकुले पुरा।
एवं त्वमुच्छिष्टभृतो धार्तराष्ट्रैर्न संशयः॥ 8-35-71 (56620)
सदृशाञ्श्रेयसश्चापि सर्वान्कर्णावमन्यसे।
द्रोणद्रौणिकृपैर्गुप्तो भीष्मेणान्यैश्च कौरवैः॥ 8-35-72 (56621)
विराटनगरे पार्थमेकं किं नावधीस्तदा।
यत्र व्यस्ताः समस्ताश्च निर्जिताः स्थ किरीटिना
सृगाला इव सिंहेन क्व ते वीर्यं तदा गतम्॥ 8-35-73 (56622)
भ्रातरं निहतं दृष्ट्वा समरे सव्यसाचिना।
पश्यतां कुरवीराणां प्रथमं त्वं पलायितः॥ 8-35-74 (56623)
तथा द्वैतवने कर्ण गन्धर्वैः समभिद्रुतान्।
कुरून्सदारानुत्सृज्य त्वमेवाग्रे पलायितः॥ 8-35-75 (56624)
हत्वा जित्वा च गन्धर्वांश्चित्रसेनमुखान्रणे।
कर्ण दुर्योधनं पार्थः सभ्रातृकममोक्षयत्॥ 8-35-76 (56625)
पुनः प्रभावः पार्थस्य पुराणः केशवस्य च।
कथितः कर्ण रामेण सभायां कुरुसंसदि॥ 8-35-77 (56626)
सततं च त्वमश्रौषीर्वचनं द्रोणभीष्मयोः।
अवध्यौ वदतोः कृष्णौ सन्निधौ च महीक्षिताम्॥ 8-35-78 (56627)
कियन्तं तत्र वक्ष्यामि येनयेन धनञ्जयः।
त्वत्तोऽतिरिक्तः सर्वेभ्यो भूतेभ्यो ब्राह्मणो यथा॥ 8-35-79 (56628)
इदानीमेव द्रष्टासि प्रधाने स्यन्दने स्थितौ।
पुत्रं च वसुदेवस्य कुन्तीपुत्रं च पाण्डवम्॥ 8-35-80 (56629)
यथाऽश्रयत चक्राङ्गं वायसो बुद्धिमास्थितः।
तथाश्रयस्व वार्ष्णेयं पाण्डवं च धनञ्जयम्॥ 8-35-81 (56630)
यदा त्वं युधि विक्रान्तौ वासुदेवधनञ्जयौ।
द्रष्टास्येकरथे कर्ण तदा नैवं वदिष्यसि॥ 8-35-82 (56631)
यदा शरशतैः पार्थो दर्पं तव वधिष्यति।
तदा त्वमन्तरं द्रष्टा आत्मनश्चार्जुनस्य च॥ 8-35-83 (56632)
देवासुरमनुष्येषु प्रख्यातौ यौ नरोत्तमौ।
तौ मावमंस्था मौर्ख्यात्त्वं स्वद्योत इव रोचनौ॥ 8-35-84 (56633)
सूर्याचन्द्रमसौ यद्वत्तद्वदजुनकेशवौ।
प्रकाश्येनाभिविख्यातौ त्वं तु खद्योतवन्नृषु॥ 8-35-85 (56634)
एवं विद्वन्मावमंस्थाः सूतपुत्राच्युतार्जुनौ।
नरसिंहौ नरश्वा त्वं जोषमास्स्व विकत्थसे॥ ॥ 8-35-86 (56635)
इति श्रीमन्महाभारते कर्णपर्वणि पञ्चत्रिंशोऽध्यायः॥ 35 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Footnotes
॥ श्रीः ॥
8.36. अध्यायः 036
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Topics
कर्णेन शल्यम्प्रति स्वस्य परशुरामात् तथा कुतश्चिद्ब्राह्मणाच्च शापप्राप्तिकथनम्॥ 1 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Text
8-36-0 (56636)
सञ्जय उवाच। 8-36-0x (4932)
मद्राधिपस्याधिरथिर्महात्मा
वचो निशम्याप्रियमप्रतीतः।
उवाच शल्यं विदितं ममैत--
द्यथाविधावर्जुनवासुदेवौ॥ 8-36-1 (56637)
शौरे रथं वाहयतोऽर्जुनस्य
बलं महास्त्राणि च पाण्डवस्य।
अहं विजानामि यथावदद्य
परोक्षभूतं तव तत्तु शल्य॥ 8-36-2 (56638)
तौ चाप्यहं शस्त्रभृतां वरिष्ठौ
व्यपेतभीर्योधयिष्यामि कृष्णौ।
सन्तापयत्यभ्यधिकं हि रामा--
च्छापोऽद्य मां ब्राह्मणसत्तमाच्च॥ 8-36-3 (56639)
`पुरा महेन्द्राद्रिवरे समुद्रे
तपस्विनं राममुपेत्य शल्य।
अस्त्रार्थिनं माऽद्य शिष्यं गृहाणे--
त्यथाऽब्रुवं ब्राह्मणच्छद्मना च॥ 8-36-4 (56640)
तत्रावसं ब्राह्मण इत्यविप्रो
ब्रह्मास्त्रलोभादनृतेन चाहम्।
तज्जामदग्न्येन परं महास्त्रं
समन्त्रयुक्तं विहितं ममासीत्॥ 8-36-5 (56641)
अस्त्रं यदा तद्विदितं ममासी--
त्तदाऽब्रवीद्ब्राह्मणो मां महर्षिः।
आपद्गतेनास्त्रमिदं प्रयोज्यं
त्वया रणे गच्छता साधयेति'॥ 8-36-6 (56642)
तत्रापि मे देवराजेन विघ्नो
हितार्थिना फल्गुनस्यैव शल्य।
कृतो विभेदेन ममोरुमेत्य
प्रविश्य कीटस्य तनुं विरूपाम्॥ 8-36-7 (56643)
ममोरुमेत्य प्रबिभेद कीटः
सुप्ते गुरौ तत्र शिरो निधाय।
ऊरुप्रभेदाच्च महान्बभूव
शरीरतो मे घनशोणितौघः॥ 8-36-8 (56644)
गुरोर्भयाच्चापि न चेलिवानहं
ततो विबुद्धो ददृशे स विप्रः।
स धैर्ययुक्तं प्रसमीक्ष्य मां वै
न त्वं विप्रः कोऽसि सत्यं वदेति॥ 8-36-9 (56645)
तस्मै तदाऽऽत्मानमहं यथाव--
दाख्यातवान्सूत इत्येव शल्य।
स मां निशाम्याथ महातपस्वी
संशप्तवान्रोषपरीतचेताः॥ 8-36-10 (56646)
सूत त्वया ह्याप्तमिदं तवास्त्रं
न कर्मकाले प्रतिभास्यतीति।
अन्यत्र तु स्यात्तव मृत्युकाला--
दब्राह्मणे ब्रह्म न हि ध्रुवं स्यात्॥ 8-36-11 (56647)
तदद्य पर्याप्तमतीव मेऽस्त्र--
मुपस्थितेऽस्मिंस्तुमुले विमर्दे॥ 8-36-12 (56648)
शल्योग्रधन्वानमहं वरिष्ठं
तरस्विनं भीममसह्यवीर्यम्।
सत्यप्रतिज्ञं युधि पाण्डवेयं
धनञ्जयं मृत्युमुखं नयिष्ये॥ 8-36-13 (56649)
अस्त्रं ततोऽन्यत्प्रतिपन्नमद्य
येन क्षेप्स्ये समरे शत्रुपूगान्।
प्रतापिनं बलवन्तं कृतास्त्रं
तमुग्रधन्वानममितौजसं च।
क्रूरं शूरं रौद्रममित्रसाहं
धनञ्जयं संयुगेऽहं हनिष्ये॥ 8-36-14 (56650)
अपांपतिर्वेगवानप्रमेयो
निमज्जयिष्यन्बहुलाः प्रजा इव।
महारवं यः कुरुते समुद्रो
वेलेव तं वारयाम्यप्रमेयम्॥ 8-36-15 (56651)
प्रमुञ्चन्तं बाणसङ्घानमेया--
न्मर्मच्छिदो वीरहणः सुपत्रान्।
कुन्तीपुत्रं प्रतियोत्स्यामि युद्धे
ज्यां कर्षतामुत्तमं मर्त्यलोके॥ 8-36-16 (56652)
एवं बलेनातिबलं महास्त्रं
समुद्रकल्पं सुदुरापमुग्रम्।
शरौघिणं पार्थिवान्मज्जयन्तं
वेलेव पार्थमिषुभिर्वारयिष्ये॥ 8-36-17 (56653)
कृती कृतास्त्रो दृढहस्तयोधी
दिव्यास्त्रविच्छ्वेतहयः प्रमाथी।
सुरासुरान्युधि वै यो जयेत
तेनाद्य मे पश्य युद्वं सुघोरम्॥ 8-36-18 (56654)
अभीर्मानी पाण्डवो युद्वकामो
ह्यमानुषैरस्यति मां महास्त्रैः।
तस्यास्त्रमस्त्रैरभिभूय सङ्ख्ये
बाणोत्तमैः पातयिष्यामि पार्थम्॥ 8-36-19 (56655)
सहस्ररश्मिप्रतिमं ज्वलन्तं
दिशश्च सर्वाः प्रतपन्तमुग्रम्।
तमोनुदं मेघ इवातिमात्रं
धनञ्जयं छादयिष्यामि बाणैः॥ 8-36-20 (56656)
वैश्वानरं धूमकेतुं ज्वलन्तं
तेजस्विनं नरवीरान्दहन्तम्।
पर्जन्यभूतः शरवर्षैर्यथाऽग्निं
तथा पार्थं शमयिष्यामि युद्धे॥ 8-36-21 (56657)
आशीविषं दृष्टिहणं सुघोरं
सुतीक्ष्णदंष्ट्रं ज्वलनप्रभवाम्।
क्रोधात्प्रदीप्तानलवद्दहन्तं
कुन्तीपुत्रं शमयिष्यामि भल्लैः॥ 8-36-22 (56658)
प्रवाहिणं बलवन्तं महौजसं
प्रभञ्जनं मातरिश्वानमुग्रम्।
युद्धे सहिष्ये हिमवानिवाचलो
धनञ्जयं क्रुद्धममृष्यमाणम्। 8-36-23 (56659)
विशारदं रथमार्गेषु शक्तं
धुर्यं नित्यं समरेषु प्रवीरम्।
लोके वरं सर्वधनुर्धराणां
धनञ्जयं संयुगेऽहं हनिष्ये॥ 8-36-24 (56660)
अद्याहवे यस्य न तुल्यमन्यं
मन्ये मनुष्यं धनुराददानम्।
सर्वामिमां यः पृथिवीं सहेत
तथापि तेनाद्य रणे समेष्ये॥ 8-36-25 (56661)
यः सर्वभूतानि सदैवतानि
प्रस्थेऽजयत्खाण्डवे सव्यसाची
को जीवितं रक्षमाणो हि तेन
युयुत्सतेऽस्त्रैर्मानुषो मामृतेऽन्यः॥ 8-36-26 (56662)
मानी कृतास्त्रः कृतहस्तयोधी
दिव्यास्त्रविच्छ्वेतहयः प्रमाथी।
तस्याहमद्यातिरथस्य काया--
च्छिरो हरिष्यामि शितैः पृषत्कैः। 8-36-27 (56663)
योत्स्याम्येनं शल्य धनञ्जयं वै
मृत्युं पुरस्कृत्य रणे जयं वा।
अन्यो हि न ह्येकरथेन मर्त्यो
युध्येत यः पाण्डवमिन्द्रकल्पम् 8-36-28 (56664)
तस्याहवे पौरुषं पाण्डवस्य
ब्रूयां पृष्टः समितौ क्षत्रियाणाम्
किं त्वं मूर्खः प्रहसन्मूढचेता
आख्यासि मे पौरुषं फल्गुनस्य॥ 8-36-29 (56665)
अत्यप्रियो यः पुरुषो निष्ठुरो हि
क्षुद्रः क्षेप्ता क्षमिणश्चाक्षमावान्।
हन्यामहं त्वादृशानां शतानि
क्षमाम्यहं क्षमिणां काल एषः॥ 8-36-30 (56666)
अवोचस्त्वं पाण्डवार्ये प्रियाणि
प्रधर्षयन्मां मूढवत्पापकर्मन्।
मय्यार्जवे जिह्ममतिर्यतस्त्वं
मित्रद्रोही साप्तपदं हि मित्रम्॥ 8-36-31 (56667)
कालस्त्वयं प्रत्युपयाति दारुणो
दुर्योधनो युद्धमुपागमद्यत्।
तस्यार्थसिद्धिं त्वभिकाङ्क्षमाण--
स्तमन्वेष्ये यत्र चैकान्तमस्ति॥ 8-36-32 (56668)
`तथाप्यहं पाण्डववासुदेवौ
योत्स्ये रणे मद्विधस्यैव कर्म।
न प्राकृतः सज्जते वै कदाचि--
द्यः प्रत्युदीयात्कृष्णधनञ्जयौ तौ'॥ 8-36-33 (56669)
मित्रं मिन्देर्नन्दतेः प्रीयतेर्वा
सन्त्रायतेर्मिनुतेर्मोदतेर्वा।
दुर्योधने सर्वमिदं ममास्ति
तच्चापि सर्वं मम वेत्ति राजा॥ 8-36-34 (56670)
शत्रुः शदेः शासतेर्वा श्यतेर्वा
शृणातेर्वा श्वसतेः सीदतेर्वा।
श्रमेः शुचो बहुशः सूदतेश्च
प्रायेण सर्वं त्वयि तच्च मह्यम्॥ 8-36-35 (56671)
दुर्योधनार्थं तव च प्रियार्थं
यशोर्थमात्मार्थमपीश्वरार्थम्।
तस्मादहं पाण्डववासुदेवौ
योत्स्ये यत्नात्कर्म च पश्य मेऽद्य॥ 8-36-36 (56672)
`शल्याद्याहं सङ्गतः पाण्डवेन
मुच्येयं चेज्जीवमानः कथञ्चित्।
शश्वन्मृत्योः स्यामनाधृष्यरूपो
व्यक्तं तस्मात्संयुगाद्विप्रमुक्ताः'॥ 8-36-37 (56673)
अस्त्रं ब्राह्मं मनसा सञ्जपन्वै
यदाऽस्यते क्रोधितः सव्यसाची।
तदापि मे नैव मुच्येत पार्थो
न चेत्पतेद्विषमे मेऽद्य चक्रम्॥ 8-36-38 (56674)
अस्त्राणि विद्ध्वा समरे गतानि
ब्राह्माणि दिव्यान्यथ मानुषाणि।
आसादयिष्याम्यहमुग्रवीर्यं
नागोत्तमं नाग इव प्रभिन्नः॥ 8-36-39 (56675)
वैवस्वताद्दण्डहस्ताद्वरुणाद्वापि पाशिनः।
सगदाद्वा धनपतेः सवज्राद्वा सुराधिपात्॥ 8-36-40 (56676)
अथान्यस्मादपि सुरादमित्रादाततायिनः।
इति शल्य विजानीहि यथा नाहं बिभेम्युत॥ 8-36-41 (56677)
तस्मान्न मे भयं पार्थान्नापि चैव जनार्दनात्।
सह युद्धं हि मे ताभ्यां साम्पराये भविष्यति॥ 8-36-42 (56678)
श्वभ्रे ते पततां चक्रमिति मां ब्राह्मणोऽब्रवीत्।
युध्यमानस्य सङ्ग्रामे प्राप्तस्यैकायनं भयम्॥ 8-36-43 (56679)
तस्माद्बिभेमि बलवद्ब्राह्मणव्याहृतादहम्।
एते हि सोमराजान ईश्वराः सुखदुःखयोः॥ 8-36-44 (56680)
कदाचिब्राह्मणस्याथ योग्यहेतेरहं नृप।
अजानन्नक्षिपं बाणं घोररूपं भयावहम्॥ 8-36-45 (56681)
होमधेन्वास्ततो वत्सः प्रमत्त इषुणा हतः।
चरन्वै विजने शल्य ततोऽनु व्याजहार सः॥ 8-36-46 (56682)
यस्माद्वत्सस्त्वया चात्र होमधेन्वा हतो नृप।
तस्मात्त्वमपि राधेय वाक्शल्यं महदाप्नुहि॥ 8-36-47 (56683)
श्वभ्रे ते पतिता चक्रं युध्यमानस्य शत्रुणा।
प्राप्त एकायने काले मृत्युसाधारणे त्वयि॥ 8-36-48 (56684)
स्पर्धसे येन सङ्ग्रामे यदर्थं घटसेऽनिशम्।
तत एव ध्रुवं मृत्युं सूत प्राप्स्यसि संयुगे॥ 8-36-49 (56685)
अहं प्रसादयाञ्चक्रे ब्राह्मणं संशितव्रतम्॥ 8-36-50 (56686)
गवां दशशतं वित्तं बलीवर्दांश्च षट्शतम्।
प्रच्छन्नं काञ्चनैः कामं ब्राह्मणार्थमहं तदा॥ 8-36-51 (56687)
दासीशतं निष्ककण्ठं शतमश्वतरीरथान्।
कन्यानां निष्ककण्ठीनां सहस्रं समलंकृतम्॥ 8-36-52 (56688)
ईषादन्तान्नागशतान्दासीदासशतानि च।
दद्मि तैर्द्विजमुख्यो मे प्रसादं न चकार सः॥ 8-36-53 (56689)
कृष्णानां श्वेतवत्सानां गोशतानि चतुर्दश।
ददन्हि न लभे तस्मात्प्रसादं द्विजसत्तमात्॥ 8-36-54 (56690)
यत्किञ्चिन्मामकं वित्तं त्वदधीनं करोमि तत्।
इति मां याचमानं वै ब्राह्मणः प्रत्यवारयत्।
क्रोधदीप्तेक्षणः शळ्य निर्दहन्निव चक्षुषा॥ 8-36-55 (56691)
व्याहृतं यन्मया सूत तत्तथा न तदन्यथा।
अनृतोक्तं प्रजां हन्यात्ततः पापमवाप्नुयाम्॥ 8-36-56 (56692)
तस्माद्धर्माभिरक्षार्थं नानृतं वक्तुमुत्सहे।
मा त्वं ब्रह्मगतिं हिंस्याः प्रायश्चित्तं कृतं त्वया॥ 8-36-57 (56693)
मद्वाक्यं नानृतं लोके कश्चित्कुर्यात्समाप्नुहि।
`यन्मयोक्तं सरोषेण गच्छ सूतज माचिरम्॥ 8-36-58 (56694)
इति मामसकृत्क्रुद्धः स उवाच द्बिजोत्तमः।
एते हि सोमराजान ईश्वराः सुखदुःखयोः॥ 8-36-59 (56695)
नाहं बिभेमि बीभत्सोर्न शल्य मधुसूदनाम्।
तस्माद्बिभेम्यहं शापात्तेन सत्येन ते शपे॥ 8-36-60 (56696)
सह युद्धं समेताभ्यामद्येदं समुपस्थितम्।
युद्वेऽस्मिञ्जीवितं मेऽद्य शल्य संशयमागतम्॥ 8-36-61 (56697)
शक्रोऽप्यमरराट् ताभ्यामुपगम्याहवं सह।
संशयं परमं गच्छेत्कथं वा मन्यते भवान्॥ 8-36-62 (56698)
इत्येवं ते मयाऽऽख्यातं क्षिप्तेन न सुहृत्तया।
जानामि त्वाऽधिक्षिपन्तं दोषमात्मगतं शृणु'॥ ॥ 8-36-63 (56699)
इति श्रीमन्महाभारते कर्णपर्वणि षट्तत्रिंशोऽध्यायः॥ 36 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Footnotes
॥ श्रीः ॥
8.37. अध्यायः 037
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Topics
कर्णेन सोपहासं शल्यगर्हणम्॥ 1 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Text
8-37-0 (56700)
सञ्जय उवाच। 8-37-0x (4933)
ततः पुनर्महाराज मद्रराजमरिन्दमः।
अभ्यभाषत राधेयः सन्निवार्योत्तरं वचः॥ 8-37-1 (56701)
निर्भर्त्सनार्थं शल्य त्वं यत्तु जल्पितवानसि।
नाहं शक्यस्त्वया वाचा विभीषयितुमाहवे॥ 8-37-2 (56702)
यदि मां देवताः सर्वा योधयेयुः सवासवाः।
तथापि मे भयं न स्यात्किमु पार्थात्सकेशवात्॥ 8-37-3 (56703)
नाहं भीषयितुं शक्यः शुद्धकर्णा महाहवे।
अभिजानीहि शक्तस्त्वमन्यं भीषयितुं रणे॥ 8-37-4 (56704)
नीचस्य बलमेतावत्पारुष्यं यतत्त्वमात्थ माम्।
अशक्तो हि गुणान्वक्तुं वल्गसे बहु दुर्मते॥ 8-37-5 (56705)
न हि कर्णः समुद्भूतो भयार्थमिह मद्रक।
विक्रमार्थमहं जातो यशोर्थं च तथाऽऽत्मनः॥ 8-37-6 (56706)
सखिभावेन सौहार्दान्मितत्रभावेन चैव हि।
कारणैस्त्रिभिरेतैस्त्वं शल्य जीवसि साम्प्रतम्॥ 8-37-7 (56707)
राज्ञश्च धार्तराष्ट्रस्य कार्यं सुमहदुद्यतम्।
मयि तच्चाहितं शल्य तेन जीवसि मे क्षणम्॥ 8-37-8 (56708)
कृतश्च समयः पूर्वं क्षन्तव्यं विप्रियं तव।
`समयः परिपाल्यो मे तेन जीवसि साम्प्रतम्'॥ 8-37-9 (56709)
ऋते शल्यसहस्रेण विजयेयमहं परान्।
मित्रद्रोहस्तु पापीयानिति जीवसि साम्प्रतम्॥ 8-37-10 (56710)
शल्य उवाच। 8-37-11x (4934)
आर्तप्रलापांस्त्वं कर्ण यान्ब्रवीषि परान्प्रति।
न ते कर्णसहस्रेण शक्या जेतुं परे युधि॥ 8-37-11 (56711)
सञ्जय उवाच। 8-37-12x (4935)
तथा ब्रुवन्तं परुषं कर्णो मद्राधिपं तदा।
परुषं द्विगुणं भूयः प्रोवाचाप्रियदर्शनम्॥ 8-37-12 (56712)
इदं त्वमेकाग्रमनाः शृणु मद्रजनाधिप।
सन्निधौ धृतराष्ट्रस्य प्रोच्यमानं मया श्रुतम्॥ 8-37-13 (56713)
देशांश्च विविधांश्चित्रान्पूर्ववृत्तांश्च पार्थिवान्।
ब्राह्मणाः कथयन्ति स्म धृतराष्ट्रनिवेशने॥ 8-37-14 (56714)
तत्र वृद्धः पुरावृत्ताः कथाः कश्चिद्द्विजोत्तमः।
बाह्लीकदेशं मद्रांश्च कुत्सयन्वाक्यमब्रवीत्॥ 8-37-15 (56715)
बहिष्कृता हिमवतता गङ्गया च तिरस्कृताः।
सरस्वत्या यमुनया कुरुक्षेत्रेण चापि ये॥ 8-37-16 (56716)
पञ्चानां सिन्धुषष्ठानां नदीनां येऽन्तराश्रिताः।
तान्धर्मबाह्यानशुचीन्बाह्लीकानपि वर्जयेत्॥ 8-37-17 (56717)
गोवर्धनो नाम वटः सुभाण्डं नाम पत्तनम्।
एतद्राजन्कलिद्वारमाकुमारात्स्मराम्यहम्॥ 8-37-18 (56718)
कार्येणात्यर्थगूढेन बाह्लीकेषूषितं मया।
तत एषां समाचारः संवासाद्विदितो मया॥ 8-37-19 (56719)
शाकलं नाम नगरमापगानामनिम्नगा।
चण्डाला नाम बाह्लीकास्तेषां वृत्तं सुनिन्दितम्॥ 8-37-20 (56720)
पानं गुडासवं पीत्वा गोमांसं लशुनैः सह।
अपूपसक्तुमद्यानामाशिताः शीलवर्जिताः॥ 8-37-21 (56721)
गायन्त्यथ च नृत्यन्ति स्त्रियो मत्ता विवाससः।
नगरापणवेशेषु बहिर्माल्यानुलेपनाः॥ 8-37-22 (56722)
मत्ताः प्रगीतविरुतैः खरोष्ट्रनिनदोपमैः।
अनावृता मैथुने ताः कामचाराश्च सर्वशः॥ 8-37-23 (56723)
आहुरन्योन्यसूक्तानि प्रब्रुवाणा मदोत्कxxxः।
हेहतेहेहतेत्येवं स्वामिभर्तृहतेति च॥ 8-37-24 (56724)
आक्रोशन्त्यः प्रनृत्यन्ति व्रात्याः पर्वस्वसंयताः।
तासां किलावलिप्तानां निवसन्कुरुजाङ्गले॥ 8-37-25 (56725)
कश्चिद्बाह्लीकदुष्टानां नातिहृष्टमना जगौ।
सा नूनं बृहती गौरी सूक्ष्मकम्बलवासिनी॥ 8-37-26 (56726)
मामनुस्मरती शेते बाह्लीकं कुरुवासिनम्।
शतद्रुं नु कदा तीर्त्वा तां च रम्यामिरावतीम्।
गत्वा स्वदेशं द्रक्ष्यामि स्थूलजङ्घाः शुभाः स्त्रियः॥ 8-37-27 (56727)
मनःशिलोज्ज्वलापाङ्ग्यो गौर्यस्ताः काकुकूजिताः।
कम्बलाजिनसंवीता रुदन्त्यः प्रियदर्शनाः॥ 8-37-28 (56728)
मृदङ्गानकशङ्खानां मर्दलानां च निःस्वनैः।
खरोष्ट्राश्वतरैश्चैव मत्ता यास्यामहे सुखम्॥ 8-37-29 (56729)
शमीपीलुकरीराणां वनेषु सुखवर्त्मसु।
अपूपान्सक्तुपिण्डांश्च प्राश्नन्तो मथितान्वितान्॥ 8-37-30 (56730)
पथिषु प्रबलो भूत्वा तथा सम्पततोऽध्वगान्।
चेलापहारं कुर्वाणास्ताडयिष्याम भूयसः॥ 8-37-31 (56731)
एवंशीलेषु व्रात्येषु बाह्लीकेषु दुरात्मसु।
कश्चेतयानो निवसेन्मुहूर्तमपि मानवः॥ 8-37-32 (56732)
कर्ण उवाच। 8-37-33x (4936)
ईदृशा ब्राह्मणेनोक्ता बाह्लीका मोघचारिणः।
येषां षड्भागहर्ता त्वमुभयोः पुण्यपापयोः॥ 8-37-33 (56733)
इत्युक्त्वा ब्राह्मणः साधुरुत्तरं पुनरुक्तवान्।
बाह्लीकेष्वविनीतेषु प्रोच्यमानं निबोध तत्॥ 8-37-34 (56734)
ततत्र स्म राक्षसी गाति कृष्णचतुर्दशीम्।
नगरे शाकले स्फीते आहत्य निशि दुन्दुभिम्॥ 8-37-35 (56735)
कथं वस्तादृशो गाथाः पुनर्गास्यामि शाकले।
गव्यस्य तृप्ता मांसस्य पीत्वा गौडं सुरासवम्॥ 8-37-36 (56736)
गौरीभिः सह नारीभिर्बृहतीभिः स्वलङ्कृता।
पलाण्डुगण्डूषयुताः खादन्तश्चेशिकान्बहून्॥ 8-37-37 (56737)
वाराहं कौक्कुटं मांसं गव्यं गार्दभमौष्ट्रकम्।
धानाश्च ये न खादन्ति तेषां जन्म निरर्थकम्॥ 8-37-38 (56738)
एवं गायन्ति ये मत्ताः शीधुना पीलुकावने।
सबालवृद्धाः क्रन्दन्ति तेषां धर्मः कथं भवेत्॥ 8-37-39 (56739)
यत्र लोकेश्वरः कृष्णो देवदेवो जनार्दनः।
विस्मृतः पुरुषैरुग्रैस्तेषां धर्मः कथं भवेत्॥ 8-37-40 (56740)
इति शल्य विजानीहि हन्त भूयो ब्रवीमि ते।
यदन्योप्युक्तवानस्मान्ब्राह्मणः कुरुसंसदि॥ 8-37-41 (56741)
पञ्चनद्यो वहन्त्येता यत्र पीलुवनान्युत।
शतद्रुश्च विपाशा च तृतीयैरावती तथा॥ 8-37-42 (56742)
चन्द्रभागा वितस्ता च सिन्धुषष्ठा महानदी।
आरट्टा नाम बह्लीका एतेष्वार्यो हि नो वसेत्॥ 8-37-43 (56743)
व्रात्यानां दासमीयानां विदेहानामयज्वनाम्।
न देवाः प्रतिगृह्णन्ति पितरो ब्राह्मणास्तथा॥ 8-37-44 (56744)
तेषां प्रनष्टधर्माणां बाह्लीकानामिति श्रुतिः।
ब्राह्मणेन यथा प्रोक्तं विदुषा साधुसंसदि॥ 8-37-45 (56745)
काष्ठकुण्डेषु बाह्लीका मृण्मयेषु च भुञ्जते।
सक्तुमद्यावलिप्तेषु श्वावलीढेषु निर्घृणाः॥ 8-37-46 (56746)
आविकं चौष्ट्रिकं चैव क्षीरं गार्दभमेव च।
तद्विकारांश्च बाह्लीकाः खादन्ति च पिबन्ति च॥ 8-37-47 (56747)
पात्रसङ्करिणो जाल्माः सर्वान्नक्षीरभोजनाः।
आरट्टा नाम बाह्लीका वर्जनीया विपश्चिता॥ 8-37-48 (56748)
इति शल्य विजानीहि हन्त भूयो ब्रवीमि ते।
यदन्योऽप्युक्तवान्मह्यं ब्राह्मणः कुरुसंसदि॥ 8-37-49 (56749)
युगन्धरे पयः पीत्वा प्रोष्य चाप्यच्युतस्थले।
तद्वद्भूतिलये स्नात्वा कथं स्वर्गं गमिष्यति॥ 8-37-50 (56750)
पञ्चनद्यो वहन्त्येता यत्र निःसृत्य पर्वतात्।
आरट्टा नाम बाह्लीका न तेष्वार्यो द्व्यहं वसेत्॥ 8-37-51 (56751)
बाह्लीका नाम हीकश्च विपाशायां पिशाचकौ।
तयोरपत्यं बाह्लीका नैषा सृष्टिः प्रजापतेः॥ 8-37-52 (56752)
ते कथं विविधान्धर्माञ्ज्ञास्यन्ते हीनयोनयः॥ 8-37-53 (56753)
कारस्करान्माहिषकान्करम्भान्कटकालिकान्।
कर्करान्वीरकान्वीरा उन्मत्तांश्च विवर्जयेत्॥ 8-37-54 (56754)
इति तीर्थानुसञ्चारी राक्षसी काचिदब्रवीत्।
एकरात्रमुषित्वेह महोलूखलमेखला॥ 8-37-55 (56755)
आरट्टा नाम ते देशा बाह्लीकं नाम तद्वनम्।
वसातिसिन्धुसौवीरा इति प्रायोऽतिकुत्सिताः॥ ॥ 8-37-56 (56756)
इति श्रीमन्महाभारते कर्णपर्वणि सप्तत्रिंशोऽध्यायः॥ 37 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Footnotes
॥ श्रीः ॥
8.38. अध्यायः 038
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Topics
शल्यकर्णयोर्वाक्कलहः॥ 1 ॥ दुर्योधनेन तयोः सान्त्वनम्॥ 2 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Text
8-38-0 (56757)
कर्ण उवाच। 8-38-0x (4937)
इति शल्य विजानीहि हन्त भूयो ब्रवीमि ते।
उन्यमानं मया सम्यक्त्वमेकाग्रमनाः शृणु॥ 8-38-1 (56758)
ब्राह्मणः किल नो गेहमध्यगच्छत्पुराऽतिथिः।
आचारं तत्र सम्प्रेक्ष्य प्रीतो वचनमब्रवीत्॥ 8-38-2 (56759)
मया हिमवतः शृङ्गमेकेनाध्युषितं चिरम्।
दृष्टाश्च बहवो देशा नानाधर्मसमावृताः॥ 8-38-3 (56760)
न च केन च धर्मेण विरुध्यन्ते प्रजा इमाः।
सर्वाश्चाप्याचरन्धर्मं यदुक्तं वेदपारगैः॥ 8-38-4 (56761)
अटता तु मया देशान्नानाधर्मसमाकुलान्।
आगच्छता महाराज बाह्लीकेषु निशामितम्॥ 8-38-5 (56762)
तत्र वै ब्राह्मणो भूत्वा पुनर्भवति क्षत्रियः।
वैश्यः शूद्रश्च बाह्लीकस्ततो भवति नापितः॥ 8-38-6 (56763)
नापितश्च ततो भूत्वा पुनर्भवति ब्राह्मणः।
द्विजो भूत्वा च तत्रैव पुनर्दासोऽभिजायते॥ 8-38-7 (56764)
भवन्त्येककुले विप्राः शिष्टा ये कामचारिणः।
गान्धारा मद्रकाश्चैव बाह्लीकाश्चाप्यतेजसः॥ 8-38-8 (56765)
एतन्मया श्रुतं तत्र धर्मसङ्करकारकम्।
कृत्स्नामटित्वा पृथिवीं बाह्लीकेषु विपर्ययः॥ 8-38-9 (56766)
इति शल्य विजानीहि हन्त भूयो ब्रवीमि ते।
यदप्यन्योऽब्रवीद्वाक्यं बाह्लीकानां विकुत्सितं॥ 8-38-10 (56767)
आनीयेहाक्षता काचिदारट्टात्किल दस्युभिः।
अधर्मतश्चोपयाता सा तानभ्यशपत्ततः॥ 8-38-11 (56768)
बालां बन्धुमतीं यन्मामधर्मेणोपगच्छथ।
तस्मात्कुमार्यः स्वैरिण्यो भविष्यन्ति कुलेषु वः॥ 8-38-12 (56769)
न चैवास्मात्प्रमोक्षध्वं घोराच्छापान्नराधमाः।
तस्मात्तेषां भागहरः कथं धर्मान्वदिष्यसि॥ 8-38-13 (56770)
कुरवः सहपाञ्चालाः साल्वा मात्स्याः सनैमिशाः।
कोसलाः काशपौण्ड्राश्च कालिङ्गा मागधास्तथा॥ 8-38-14 (56771)
चेदयश्च महाभागा धर्मं जानन्ति शाश्वतम्।
नानादेशेष्वसन्तश्च प्रायो बाह्यालयानृते॥ 8-38-15 (56772)
आमत्स्येभ्यः कुरुपाञ्चालसाल्वा
आनैमिशाच्चेदयो ये विशिष्टाः।
धर्मं पुराणमुपजीवन्ति सन्तो
मद्रानृते पाञ्चनदांश्च जिह्मान्॥ 8-38-16 (56773)
एवं विद्वान्धर्मकथासु राजं--
स्तूष्णींभूतः शल्य भवेः सदा त्वम्।
त्वं तस्य गोप्ता च जनस्य राजा
षड्भागहर्ता शुभदुष्कृतस्य॥ 8-38-17 (56774)
अथवा दुष्कृतस्य त्वं हर्ता तेषामरक्षिता।
रक्षिता पुण्यभाग्राजा प्रजानां त्वं ह्यपुण्यभाक्॥ 8-38-18 (56775)
पूज्यमाने पुरा धर्मे सर्वदेशेषु शाश्वते।
धर्मं पाञ्चनदं दृष्ट्वा धिगित्याह पितामहः॥ 8-38-19 (56776)
व्रात्यानां दाशकीयानां कृतेऽप्यशुभकर्मणाम्।
ब्रह्मणा निन्दितान्धर्मान्कश्चित्सिद्धात्मकोऽब्रवीत्॥ 8-38-20 (56777)
इति पाञ्चनदं धर्मवमेने पितामहः।
स्वधर्मस्थेषु वर्णेषु सोऽप्येतान्नाभ्यपूजयत्॥ 8-38-21 (56778)
इति शल्य विजानीहि हन्त भूयो ब्रवीमि ते।
कल्माषपादः सरसि निम़ज्जन्राक्षसोऽब्रवीत्॥ 8-38-22 (56779)
क्षत्रियस्य मलं भैक्ष्यं ब्राह्मणस्याश्रुतं मलम्।
मलं पृथिव्या बाह्लीकाः स्त्रीणां कौतूहलं मलम्॥ 8-38-23 (56780)
निमज्जमानमुद्धृत्य कश्चिद्राजा निशाचरम्।
अपृच्छत्तेन चाख्यातं तच्छृणुष्व नराधिप॥ 8-38-24 (56781)
मानुषाणां मलं म्लेच्छा म्लेच्छानां मुष्टिका मलम्।
मुष्टिकानां मलं षण्ढाः षण्ढानां राजयाजकाः॥ 8-38-25 (56782)
राजयाजकयाज्यानां मद्रकाणां च यन्मलम्।
तद्भवेद्वै तव मलं यद्यस्मान्न विमुञ्चसि॥ 8-38-26 (56783)
इति रक्षोपसृष्टेषु विषवीर्यहतेषु च।
विद्वद्भिर्भेषजं दृष्टं संसिद्धवचनोत्तरम्॥ 8-38-27 (56784)
ब्राहयाः पञ्चालाः कौरवेयास्तु धर्म्याः
सत्या मत्स्याः शूरसेनाश्च याज्याः।
प्राच्या दासा वृषला दाक्षिणात्याः
स्तेना बाह्लीकाः सङ्कार वै सुराष्ट्राः॥ 8-38-28 (56785)
कृतघ्नता परवित्तापहारो
मद्यपानं गुरुदारावमर्दः।
वाक्पारुष्यं गोवधो रात्रिचर्या
बहिर्गेहं परवस्त्रोपभोगः॥ 8-38-29 (56786)
येषां धर्मस्तान्प्रति नास्त्यधर्मो
ह्यारट्टजान्पाञ्चनदान्धिगस्तु।
आपाञ्चालाः कुरवो नैमिशाश्च
मत्स्याश्चैवाप्यनुजानन्ति धर्मम्।
अथोदीच्याश्चोदयो भागधाश्च
शिष्टान्धर्मानुपजीवन्ति वृद्धाः॥ 8-38-30 (56787)
प्राचीं दिशं श्रिता देवा जातवेदःपुरोगमाः।
दक्षिणा पितृभिर्गुप्ता यमेन शुभकर्मणा॥ 8-38-31 (56788)
प्रतीचीं वरुणः पाति पालयन्नसुरान्बहून्।
उदीचीं भगवान्सोम ब्रह्मा च ब्राह्मणैः सह॥ 8-38-32 (56789)
रक्षःपिशाचान्हिमवान्गुह्यकान्गन्धमादनः।
ध्रुवं सर्वाणि भूतानि विष्णुः पाति सुरोत्तमः॥ 8-38-33 (56790)
इङ्गित5आश्च मगधाः प्रेक्षितज्ञाश्च कोसलाः।
अर्धोक्ताः कुरुपाञ्चालाः सर्वोक्ता दाक्षिणापथाः॥ 8-38-34 (56791)
पार्वतीयाश्च विषया यथैव गिरयस्तथा।
सर्वज्ञा यवना राजञ्शूराश्चैव विशेषतः।
म्लेच्छाः स्वसंज्ञानियता नानुक्तमितरे जनाः॥ 8-38-35 (56792)
प्रतिरब्धास्तु बाह्लीका न च केचन मद्रकाः।
स त्वमेतादृशः शल्य नोत्तरं वक्तुमर्हसि॥ 8-38-36 (56793)
एवं ज्ञात्वा जोषमास्स्व प्रतीपं
मा स्म क्रुद्धः पापभृतां वरिष्ठ।
पूर्वं हत्वा त्वां सपुत्रं बलैश्च
पश्चाद्धंस्ये वासुदेवार्जुनौ च॥ 8-38-37 (56794)
शल्य उवाच। 8-38-38x (4938)
आतुराणां परित्यागः स्वदारसुतविक्रयः।
अङ्गे प्रवर्तते कर्ण येषामधिपतिर्भवान्॥ 8-38-38 (56795)
रथातिरथसङ्ख्यायां यत्त्वां भीष्मस्तदाब्रवीत्।
तान्विदित्वाऽत्मनो दोषान्निर्मन्युर्भव मा क्रुधः॥ 8-38-39 (56796)
सर्वत्र ब्राह्मणाः सन्ति सन्ति सर्वत्र क्षत्रियाः।
वैश्याः शूद्रास्तथा कर्ण स्त्रियः साध्व्यश्च सुव्रताः॥ 8-38-40 (56797)
रमन्ते चोपहासेन पुरुषाः पुरुषैः सह।
अन्योन्येन रताः क्षीबा देशेदेशे च मैथुनम्॥ 8-38-41 (56798)
परवाच्येषु निपुणः सर्वो भवति सर्वदा।
आत्मवाच्यं न जानीते जानन्नपि च मुह्यति॥ 8-38-42 (56799)
सर्वत्र सन्ति राजनः स्वंस्वं धर्ममनुव्रताः।
दुर्मनुष्यान्निगृह्णन्ति सन्ति सर्वत्र धार्मिकाः॥ 8-38-43 (56800)
न कर्ण देशसामान्यात्सर्वः पापं निषेवते।
यादृशाः स्वस्वभावेन देशांस्तांस्तादृशान्विदुः॥ 8-38-44 (56801)
सञ्जय उवाच। 8-38-45x (4939)
तततो दुर्योधनो राजा कर्णशल्याववारयत्।
सखिभावेन राधेयं शल्यं सौजन्यकेन च॥ 8-38-45 (56802)
ततो निवारितः कर्णो धार्तराष्ट्रेण मारिष।
प्हहस्य तत्र राजेन्द्रं यादि शल्येत्यचोदयत्॥ ॥ 8-38-46 (56803)
इति श्रीमन्महाभारते कर्णपर्वणि अष्टत्रिंशोऽध्यायः॥ 38 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Footnotes
॥ श्रीः ॥
8.39. अध्यायः 039
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Topics
शल्यकर्णयोः संवादः॥ 1 ॥ सेनाद्वयस्य परस्परमेलनम्॥ 2 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Text
8-39-0 (56804)
सञ्जय उवाच। 8-39-0x (4940)
ततः परानीकभिदं व्यूहमप्रतिमं कृतम्।
समीक्ष्य कर्णः पार्थानां धृष्टधुम्नाभिरक्षितम्॥ 8-39-1 (56805)
प्रययौ रथघोषेण सिंहनादरवेण च।
वादित्राणां च निनदैः कम्पयन्निव मेदिनीम्॥ 8-39-2 (56806)
सञ्जय उवाच। 8-39-3x (4941)
ततः प्रयान्तं राधेयं मद्रराजः स्मयन्निव।
अवधूय इदं वाक्यमब्रवीत्कुरुसन्निधौ॥ 8-39-3 (56807)
चमूं तवेमां विपुलां समृद्वा--
मसङ्खेयामश्वनराकुलां च।
तथा प्रवेष्टा समरे धनञ्जयः
कक्षं दहन्दीप्त इवाश्रयाशी॥ 8-39-4 (56808)
रथे स्तितौ वीरवरौ वरेण्यौ
सिंहस्कन्धौ लोहितपद्मनेत्रौ।
द्रष्टा भवानद्य विना प्रयत्ना--
त्तथाहि मे शकुना वेदयन्ति॥ 8-39-5 (56809)
अद्य द्रष्टाऽसि तं वीरं श्वेताश्वं कृष्णसारथिम्।
निघ्नन्तं शात्रवान्सङ्ख्ये यं कर्ण परिपृच्छसि॥ 8-39-6 (56810)
अद्य तौ पुरुषव्याघ्रौ लोहिताक्षौ परन्तपौ।
वासुदेवार्जुनौ कर्ण द्रष्टाऽस्यमितविक्रमौ॥ 8-39-7 (56811)
सारथिर्यस्य गोविन्दो गाण्डीवं यस्य कार्मुकम्।
तं चेद्वन्ताऽसि राधेय त्वं नो राजा भविष्यसि॥ 8-39-8 (56812)
प्रवात्येष महावायुरभितस्तव वाहिनीम्।
क्रव्यादा व्याहरन्त्येते मृगाः कुर्वन्ति भैरवम्॥ 8-39-9 (56813)
पश्य कर्ण महाघोरं भयं वै रोमहर्षणम्।
अर्कं जीमूतसङ्काशः कबन्धो वार्य तिष्ठति॥ 8-39-10 (56814)
पश्य यूथं मृगशतं मृगाणां सर्वतोदिशम्।
ररास दीप्तलाङ्गूलमादित्यामभि संस्थितम्॥ 8-39-11 (56815)
पश्य काकांश्च गृध्रांश्च समवेतान्सहस्रशः।
आदित्यमभिवीक्षन्ते ह्यशिवाः कर्ण सस्वराः॥ 8-39-12 (56816)
श्वेतवाजिसमायुक्ते तव कर्ण महारथे।
पताकाः प्रज्वलन्त्येता ध्वजश्चातीव कम्पते॥ 8-39-13 (56817)
उदीर्यतो हयान्पश्य महाकायान्महाजवान्।
प्लवमानान्महावीर्यानाकाशे गरुडानिव॥ 8-39-14 (56818)
ध्रुवमेषु निमित्तेषु भूमिमावृत्य पार्थिवाः।
स्वप्स्यन्ति निहताः कर्ण शतशोऽथ सहस्रशः॥ 8-39-15 (56819)
शङ्खानां तुमुलः शब्दः श्रूयते रोमहर्षणः।
आनकानां च राधेय मृदङ्गानां च हन्यताम्॥ 8-39-16 (56820)
शृणु शब्दान्बहुविधान्नराश्वरथवाजिनाम्।
ज्यातलत्रेषुशब्दांश्च शृणु कर्ण महात्मनाम्॥ 8-39-17 (56821)
हेमरूप्यप्रमृष्टानां वाससां शिल्पिनिर्मिताः।
सहेमचन्द्रताराभाः पताकाः किङ्गिणीयुताः॥ 8-39-18 (56822)
नानावर्णा रणे भान्ति श्वसनेन प्रकम्पिताः।
पश्य कर्णार्जुनस्यैताः सौदामिन्य इवाम्बुदे॥ 8-39-19 (56823)
ध्वजाः कणकणायन्ते वातेनातिसमीरिताः।
सपताकरथाश्चापि पाञ्चालानां महात्मनाम्॥ 8-39-20 (56824)
एष रेणुः समुद्भूतो दिवमावृत्य तिष्ठति।
गजवाजिप्रणुन्ना च कम्पते कर्ण मेदिनी॥ 8-39-21 (56825)
श्रूयते मेघसङ्काशो रथनेमिस्वनस्तथा।
पश्य कुन्तीसुतं वीरं बीभत्सुमपराजितम्।
प्रहरिष्यन्तमायान्तं कपिप्रवरकेतनम्॥ 8-39-22 (56826)
गजाश्वरथपत्त्योघांस्तावकान्युधि निघ्नतः।
ध्वजाग्रं दृश्यते तस्य ज्याशब्दश्चैव श्रूयते॥ 8-39-23 (56827)
एष संशप्तकान्भूयस्तानेवाभिमुखो गतः।
करोति कदनं चैष सङ्गामे द्विषतां बली॥ 8-39-24 (56828)
सञ्जय उवाच। 8-39-25x (4942)
इति ब्रुवाणं मद्रेशं कर्णः प्रोवाच मन्युमान्॥ 8-39-25 (56829)
पश्य संशप्तकैः क्रुद्धैः समन्तात्समभिद्रुतः।
एष सूर्य इवाम्भोदैश्छन्नः पार्थो न दृश्यते।
एष दान्तोऽर्जुनः शल्य निमग्नः शोकसागरे॥ 8-39-26 (56830)
शल्य उवाच। 8-39-27x (4943)
वरुणं कोऽम्भसा हन्यादिन्धनेन च कोऽनलम्।
कोवाऽनिलं निगृह्णीयात्पिबेद्वा को महार्णवम्॥ 8-39-27 (56831)
ईदृग्रूपमहं मन्ये पार्थस्य युधि निर्जयम्।
न हि शक्योऽर्जुनो जेतुं युधि देवासुरैरपि॥ 8-39-28 (56832)
अथैघं परितोषस्ते वाग्भिस्त्वं सुमाना भव।
न हि शक्यो युधा जेतुमन्यं कुरु मनोरथम्॥ 8-39-29 (56833)
बाहुभ्यामुद्धरेद्भूमिं दहेत्क्रुद्ध इमाः प्रजाः।
पातयेत्त्रिदिवाद्देवान्नार्जुनं समरे जयेत्॥ 8-39-30 (56834)
पश्य कुन्तीसुतं भीमं वीरमक्लिष्टकारिणम्।
प्रहरन्तं महाबाहुं स्थितं मेरुमिवाचलम्॥ 8-39-31 (56835)
अमर्षी पुरुषव्याघ्रः सदा वैरमनुस्मरन्।
एष भीमो जयप्रेप्सुर्युधि तिष्ठति वीर्यवान्॥ 8-39-32 (56836)
एष धर्मभृतां श्रेष्ठो धर्मराजो युधिष्ठिरः।
तिष्ठत्यसुकरः सङ्ख्ये परैः परपुरञ्जयः॥ 8-39-33 (56837)
एतौ च पुरुषव्याघ्रावाश्विनेयौ महारथौ।
नकुलः सहदेवश्च तिष्ठतो युधि दुर्जयौ॥ 8-39-34 (56838)
एते तिष्ठन्ति कार्ष्णेयाः पञ्च पञ्चाचला इव।
योत्स्यमाना महावीर्या भीमार्जुनसमा युधि॥ 8-39-35 (56839)
एते द्रुपदपुत्राश्च धृष्टद्युम्नपुरोगमाः।
हीनाः सत्यजिता वीरास्तिष्ठन्ति परमौजसः॥ 8-39-36 (56840)
यत्र कृष्णार्जुनौ वीरौ यत्र राजा युधिष्ठिरः।
तत्र धर्मश्च सत्यं च यतो धर्मस्ततो जयः॥ 8-39-37 (56841)
इति संवदतोरेव तयोः पुरुषसिंहयोः।
ते सेने समसज्जेतां ङ्गायमुनवद्भृशम्॥ ॥ 8-39-38 (56842)
इति श्रीमन्महाभारते कर्णपर्वणि एकोनचत्वारिंशोऽध्यायः॥ 39 ॥
॥ श्रीः ॥
8.40. अध्यायः 040
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Topics
दुर्योधनेन सेनाप्रोत्साहनम्॥ 1 ॥ भीमेन दुर्योधनपराजयपूर्वकं गजानीकवधः॥ 2 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Text
8-40-0 (56843)
सञ्जय उवाच। 8-40-0x (4944)
दुर्योधनस्ततः कर्णमुपेत्य भरतर्षभ।
अब्रवीन्मद्रराजं च तथैवान्यान्महारथान्॥ 8-40-1 (56844)
यदृच्छयाऽयमव्यग्रो धर्मः परमकः सखा।
सुखिनः क्षत्रियाः कर्ण लभन्ते युद्धमीदृशम्॥ 8-40-2 (56845)
यादृशं क्षत्रियैः शूरैः शूराणां दीव्यतां युधि।
इष्टं भवति राधेय तदिदं समुपस्थितम्॥ 8-40-3 (56846)
हत्वा तु पाण्डवान्युद्धे स्थिरामुर्वीं प्रशासथ।
निहता वा परैर्युद्धे वीरलोकानवाप्स्यथ॥ 8-40-4 (56847)
दुर्योधनस्य वचनं श्रुत्वा तत्क्षत्रियर्षभाः।
सिंहनादानुदक्रोशन्वादित्राणि च जघ्निरे॥ 8-40-5 (56848)
तस्मिन्प्रमुदिते सैन्ये त्वदीये भरतर्षभ।
हर्षयंस्तावकान्योधान्द्रौणिर्विचनमब्रवीत्॥ 8-40-6 (56849)
प्रत्यक्षं सर्वसैन्यानां भवतां चापि पश्यताम्।
न्यस्तशस्त्रो मम पिता धृष्टद्युम्नेन पातितः॥ 8-40-7 (56850)
स तेनाहममर्षेण पित्रर्थे चापि भारत।
धृष्टद्युम्नमहत्वाऽहं न विमोक्ष्यामि दंशनम्॥ 8-40-8 (56851)
कृत्वाऽनृतां प्रतिज्ञां वो नास्मि प्राप्ता महत्फलम्।
अर्जुनं भीमसेनं च यश्च मां प्रतियोत्स्यति।
सर्वांस्तान्प्रमथिष्यामि इति मे निश्चिता मतिः॥ 8-40-9 (56852)
सञ्जय उवाच। 8-40-10x (4945)
एवमुक्ते ततः सर्वा हर्षिता भारती चमूः।
अभ्यवर्तत कौन्तेयांस्तथा तां चापि पाण्डवाः॥ 8-40-10 (56853)
स सन्निपातो रथयूथपानां
महाहवे भारत लोभनीये।
जनक्षयः कालयुगान्तकल्पः
प्रावर्तताग्रे कुरुसृञ्जयानाम्॥ 8-40-11 (56854)
ततः प्रवृत्ते युधि सम्प्रहारे
भूतानि सर्वाणि सदैवतानि।
आसन्समेतानि सहाप्सरोभि--
निरीक्षतीभिर्युधि वीरसङ्घान्॥ 8-40-12 (56855)
दिव्यैश्च गन्धैः परमैश्च पुष्पै--
रन्यैश्च रत्नैर्विविधैर्नराग्र्याः।
रणेषु कर्मोद्वहताः प्रहृष्टा-
ननन्दयन्नप्सरसः प्रहृष्टाः॥ 8-40-13 (56856)
समीरणस्तांस्तु निषेव्य गन्धा--
न्निषेवते तानपि योधमुख्यान्।
निषेव्यमाणास्त्वनिलेन योधाः
परस्परं चुक्रुशुराजिमध्ये॥ 8-40-14 (56857)
तथा तु तस्मिंस्तुमुले प्रवृत्ते
दुर्योधनः क्रोधममृष्यमाणः।
`अवेभ्य भीमं बलमध्यसंस्थः
समार्पयत्क्षुद्रकाणां शतेन॥ 8-40-15 (56858)
दुःशासनश्चित्रसेनश्च वीर--
स्तथोलूकः कितवः सौबलश्च।
गजानीकैः सर्वतो भीमसेनं
तथाविषक्तं सहसैवाभ्यगच्छन्॥ 8-40-16 (56859)
तमापतन्तं सम्प्रेक्ष्य गजानीकं वृकोदरः।
दुर्योधनं महाबाहुः शरवर्षैरवाकिरत्॥ 8-40-17 (56860)
दुर्योधनं ततो भीमः सायकैर्वज्रसन्निभैः।
पाण्डवो विमुखीकृत्य गजानभ्यद्रवद्बली॥ 8-40-18 (56861)
ततः पावकसङ्काशैर्भीमबाणैरवक्रगैः।
शलभैरिव नागांस्तानर्दयामास पाण्डवः॥ 8-40-19 (56862)
ततः कुञ्जरयूथानि भीमसेनो महाबलः।
व्यधमन्निशितैर्बाणैर्महावातो घनानिव॥ 8-40-20 (56863)
नित्यमत्ताश्च मातङ्गाः शूरैर्मत्तैरधिष्ठिताः।
आरोहकैर्महामात्रैस्तोमराङ्कुरापाणिभिः॥ 8-40-21 (56864)
सुवर्णजालैः प्रच्छन्ना मणिजालैश्च कुञ्जराः।
रूप्यजाम्बूनदाभासः क्षुरमालाभ्यलङ्कृताः॥ 8-40-22 (56865)
वध्यमानाः शरै राजन्भीमसेनेन ते गजाः।
विभिन्नहृदयाः केचित्तत्रैवाभ्यपतन्भुवि॥ 8-40-23 (56866)
निपतद्भिर्महावेगैर्हेमभाण्डविभूषितैः।
अशोभत महाराज धातुचित्रैरिवाचलैः॥ 8-40-24 (56867)
दीप्ताभरणवद्भिश्च गजपृष्ठनिपातितैः।
सङ्गरः शुशुभे राजन्क्षीणपुण्यैरिवामरैः॥ 8-40-25 (56868)
महापरिघसङ्काशौ चन्दनागरुरूषितौ।
अपश्यं भीमसेनस्य धनुर्विक्षिपतो भुजौ॥ 8-40-26 (56869)
तस्य ज्यातलनिर्घोषमस्यतः सव्यदक्षिणम्।
तं श्रुत्वाऽभ्यद्रवन्नागा भीमसेनभयार्दिताः॥ 8-40-27 (56870)
तस्य भीमस्य तत्कर्म राजन्नेकस्य धीमतः।
अपश्याम महाराज तद्भूतमिवाभवत्'॥ ॥ 8-40-28 (56871)
इति श्रीमन्महाभारते कर्णपर्वणि सप्तदशदिवसयुद्धे चत्वारिंशोऽध्यायः॥ 40 ॥
॥ श्रीः ॥
8.41. अध्यायः 041
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Topics
सेनाद्वये व्यूहरचनावर्णनम्॥ 1 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Text
8-41-0 (56872)
सञ्जय उवाच। 8-41-0x (4946)
ततः परानीकभिदं व्यूहमप्रतिमं महत्।
समीक्ष्य कर्णः पार्थानां धृष्टद्युम्नाभिरक्षितम्॥ 8-41-1 (56873)
प्रययौ रथघोषेण सिंहनादरवेण च।
वादित्राणां च निनदैः कम्पयन्निव मेदिनीम्॥ 8-41-2 (56874)
वेपमान इव क्रोधाद्युद्वशौण्डः परन्तपः।
प्रतिव्यूह्य महातेजा यथावद्भरतर्षभ॥ 8-41-3 (56875)
व्यधमत्पाण्डवीं सेनामासुरीं मघवानिव।
युधिष्ठिरं चाभ्यहनदपसव्यं चकारह॥ 8-41-4 (56876)
कर्णस्य रथघोषेण मौर्वीनिष्पेषणेन च।
सुसङ्ग्राहेण रश्मीनां समकम्पन्त सृञ्जयाः॥ 8-41-5 (56877)
तानि सर्वाणि सैन्यानि कर्ण दृष्ट्वा विशाम्पते।
बभूवुः सम्प्रहृष्टानि तावकानि युयुत्सया॥ 8-41-6 (56878)
अश्रूयन्त ततो वाचस्तावकानां विशाम्पते।
कर्णार्जुनमहायुद्धमेतदद्य भविष्यति॥ 8-41-7 (56879)
अद्य दुर्योधनो राजा हतामित्रो भविष्यति।
अद्य कर्णं रणे दृष्ट्वा फल्गुनो विद्रविष्यति॥ 8-41-8 (56880)
अद्य तावद्वयं युद्धे कर्णस्यैवानुगामिनः।
कर्णबाणमयं भीमं युद्धं द्रक्ष्याम संयुगे॥ 8-41-9 (56881)
चिरकालेप्सितमिदमद्येदानीं भविष्यति।
अद्य द्रक्ष्याम सङ्ग्रामं घोरं देवासुरोपमम्॥ 8-41-10 (56882)
अद्येदानीं महद्युद्धं भविष्यति भयानकम्।
अद्येदानीं जयो नित्यमेकस्यैकस्य वा रणे॥ 8-41-11 (56883)
अर्जुनं किल राधेयो वधिष्यति महारणे।
अथवा कं नरं लोके न स्पृशन्ति मनोरथाः॥ 8-41-12 (56884)
इत्युक्त्वा विविधा वाचः कुरवः कुरुनन्दन।
आजघ्नुः पटहांश्चैव तूर्यांश्चैव सहस्रशः॥ 8-41-13 (56885)
भेरीनादांश्च विविधान्सिंहनादांश्च पुष्कलान्।
मुरजानां महाशब्दानानकानां महारवान्॥ 8-41-14 (56886)
नृत्यमानाश्च बहुशस्तर्जमानाश्च मारिष।
अन्योन्यमभ्ययुर्युद्धे युद्धरङ्गगता नराः॥ 8-41-15 (56887)
तेषां पदाता नागानां पादरक्षाः समन्ततः।
पट्टसासिधराः शूराश्चापबाणमुसुण्ठिनः॥ 8-41-16 (56888)
भिण्डिपालधराश्चैव शूरलहस्ताः सुचक्रिणः।
तेषां समागमो घोरो देवासुररणोपमः॥ 8-41-17 (56889)
धृतराष्ट्रं उवाच। 8-41-18x (4947)
कथं सञ्जय राधेयः प्रत्यव्यूहत पाण्डवान्।
धृष्टद्युम्नमुखान्सङ्ख्ये भीमसेनाभिरक्षितान्।
सर्वानेव महेष्वासानजय्यानमरैरपि॥ 8-41-18 (56890)
के च प्रपक्षौ पक्षौ वा मम सैन्यस्य सञ्जय।
प्रविभज्य यथान्यायमवतस्थुः सुदंशिताः॥ 8-41-19 (56891)
कथं पाण्डुसुताश्चापि प्रत्यव्यूहन्त मामकान्।
कथं चैतन्महद्युद्धं प्रावर्तत सुदारुणम्॥ 8-41-20 (56892)
क्व च बीभत्सुरभवद्यत्कर्णोऽयाद्युधिष्ठिरम्।
को ह्यर्जुनस्य सान्निध्ये शक्तो जेतुं युधिष्ठिरम्॥ 8-41-21 (56893)
सर्वभूतानि यो ह्येकः खाण्डवे जितबान्पुरा।
कस्तमन्यस्तु राधेयात्प्रतियुध्येज्जिजीविषुः॥ 8-41-22 (56894)
सञ्जय उवाच। 8-41-23x (4948)
शृणु व्यूहस्य रचनामर्जुनश्च यथा गतः।
परिवार्य नृपान्सर्वान्सङ्ग्रामश्चाभवद्यथा॥ 8-41-23 (56895)
कृपः शारद्वतो राजन्मागधाश्च तरस्विनः।
सात्वतः कृतवर्मा च दक्षिणं पक्षमाश्रिताः॥ 8-41-24 (56896)
तेषां प्रपक्षे शकुनिरुलूकश्च महारथः।
सादिभिर्विमलप्रासैस्तदानीमभ्यरक्षताम्॥ 8-41-25 (56897)
गान्धारैश्चाप्यसम्भ्रान्तैः पार्वतीयैश्च दुर्जयैः।
शलभानामिव व्रातैः पिशाचैरिव दुर्दृशैः॥ 8-41-26 (56898)
चतुर्विंशत्सहस्राणि रथानामनिवर्तिनाम्।
संशप्तका युद्वशौण्डा वामपाश्वमपालयन्॥ 8-41-27 (56899)
समन्वितास्तव सुतैः कृष्णार्जुनजिघांसवः।
तेषां प्रपक्षाः काम्भोजाः शकाश्च यवनैः सह॥ 8-41-28 (56900)
निदेशात्सूतपुत्रस्य सरथाश्वेभपत्तयः।
आह्वयन्तोऽर्जुनं तस्थुः केशवं च महाबलम्॥ 8-41-29 (56901)
ततः सेनामुखे कर्णोऽप्यवातिष्ठत दंशितः।
चित्रवर्माङ्गदः स्रग्वी पालयन्वाहिनीमुखम्॥ 8-41-30 (56902)
रक्षमाणैः सुसंरब्धैः पुत्रैः शस्त्रभृतां वरः।
वाहिनीं प्रमुखे वीरः सम्प्रकर्षन्नशोभत॥ 8-41-31 (56903)
अशोकस्तु महाबाहुः सूर्यवैश्वानरप्रभः।
महाद्विपस्कन्धगतः पिङ्गाक्षः प्रियदर्शनः।
दुःशासनो वृतः सैन्यैः स्थितो व्यूहस्य पृष्ठतः॥ 8-41-32 (56904)
तन्मध्ये स महाबाहुः स्वयं दुर्योधनो नृपः।
चित्राश्वैश्चित्रसन्नाहैः सोदर्यैरभिरक्षितः॥ 8-41-33 (56905)
रक्ष्यमाणो महावीर्यैः सहितैर्मद्रकेकयैः।
अशोभत महाराज देवैरिव शतक्रतुः॥ 8-41-34 (56906)
अश्वत्थामा कुरूणां च ये प्रवीरा महारथाः।
नित्यमत्ताश्च मातङ्गाः शूरैर्म्लेच्छैः समन्विताः।
अन्वयुस्तद्रथानीकं क्षरन्त इव तोयदाः॥ 8-41-35 (56907)
ते ध्वजैर्वैजयन्तीभिर्ज्वलद्भिः परमायुधैः।
सादिभिश्चास्थिता रेजुर्द्रुमवन्त इवाचलाः॥ 8-41-36 (56908)
तेषां पदातिनागानां पादरक्षाः सहस्रशः।
पट्टसासिधराः शूरा बभूवुरनिवर्तिनः॥ 8-41-37 (56909)
सादिभिः स्यन्दनैर्नागैरधिकं समलङ्कृतैः।
स व्यूहराजो विबभौ देवासुरचमूपमः॥ 8-41-38 (56910)
बार्हस्पत्यः सुविहितो नायकेन विपश्चिता।
नृत्यतीव महाव्यूहः परेषां भयमादधत्॥ 8-41-39 (56911)
तस्य पक्षप्रपक्षेभ्यो निष्पतन्ति युयुत्सवः।
हस्त्यश्वरथमातङ्गाः प्रावृषीव बलाहकाः॥ 8-41-40 (56912)
ततः सेनामुखे कर्णं दृष्ट्वा राजा युधिष्ठिरः।
धनञ्जयममित्रघ्नमेकवीरमुवाच ह॥ 8-41-41 (56913)
पश्यार्जुन महाव्यूहं कर्णेन विहितं रणे।
युक्तं पक्षैः प्रपक्षैश्च परानीकं प्रकाशते॥ 8-41-42 (56914)
तत्समीपगतं ह्येतत्प्रत्यमित्रं महद्बूलम्।
यथा नाभिभवत्यस्मांस्तथा नीतिर्विधीयताम्॥ 8-41-43 (56915)
सञ्जय उवाच। 8-41-44x (4949)
एवमुक्तोऽर्जुनो राज्ञा प्राञ्जलिर्नृपमब्रवीत्॥ 8-41-44 (56916)
यथा यथा भवानाह तत्तथा न तदन्यथा।
यत्तस्य विहितं कार्यं तत्करिष्यामि सुव्रत।
प्रधानमथ चैवास्य विनाशं च करोम्यहम्॥ 8-41-45 (56917)
तस्मात्त्वं जहि राधेयं भीमसेनः सुयोधनम्।
वृषसेनं च नकुलः सहदेवोऽपि सौबलम्॥ 8-41-46 (56918)
दुःशानं शतानीको हार्दिक्यं शिनिपुङ्गवः।
धृष्टद्युम्नो द्रोणसुतं स्वयं योत्स्याम्यहं कृपम्॥ 8-41-47 (56919)
द्रौपदेया धार्तराष्ट्राञ्शिष्टान्सह शिखण्डिना।
ते ते च तांस्तानहितानस्माकं घ्न्तु मामकाः॥ 8-41-48 (56920)
सञ्जय उवाच। 8-41-49x (4950)
इत्युक्तो धर्मराजेन तथेत्युक्त्वा धनञ्जयः।
व्यादिदेश स्वसैन्यानि स्वयं चागाच्चमूमुखम्॥ 8-41-49 (56921)
धनञ्जयो महाराज दक्षिणं पक्षमास्थितः।
भीमसेनो महाबाहुर्वामं पक्षमुपाश्रितः॥ 8-41-50 (56922)
सात्यकिर्द्रौपदेयाश्च स्वयं राजा च पाण्डवः।
व्यूहस्य प्रमुखे तस्थुः स्वेनानीकेन संवृताः॥ 8-41-51 (56923)
स्वबलेनारिसैन्यं तत्प्रत्यवस्थाप्य पाण्डवः।
प्रत्यव्यूहत्पुरस्कृत्य धृष्टद्युम्नशिखण्डिनौ॥ 8-41-52 (56924)
तत्सादिनागकलिलं पदातिरथसङ्कुलम्।
धृष्टद्युम्नमुखं घोरमशोभत महद्बलम्॥ ॥ 8-41-53 (56925)
इति श्रीमन्महाभारते कर्णपर्वणि एकचत्वारिंशोऽध्यायः॥ 41 ॥
॥ श्रीः ॥
8.42. अध्यायः 042
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Topics
सङ्कुलयुद्धम्॥ 1 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Text
8-42-0 (56926)
धृतराष्ट्र उवाच। 8-42-0x (4951)
तथा व्यूढेष्वनीकेषु संसक्तेषु च सञ्जय।
संशप्तकाः कथं पार्थं कथं कर्णं च पाण्डवाः॥ 8-42-1 (56927)
एतद्विस्तरशो युद्धं प्रब्रूहि कुशलो ह्यसि।
न हि तृप्यामि वीराणां शृण्वानो युधि विक्रमम्॥ 8-42-2 (56928)
सञ्जय उवाच। 8-42-3x (4952)
तत्संस्थिमथो दृष्ट्वा प्रत्यमित्रं महद्बलम्।
प्रत्यव्यूहत्ततः कर्णो हितार्थं तनयस्य ते॥ 8-42-3 (56929)
तत्सादिनागकलिलं पदातिरथसङ्कुलम्।
धृष्टद्युम्नमुखं घोरमशोभत महद्बलम्॥ 8-42-4 (56930)
पारावतसवर्णाश्वश्चन्द्रसूर्यसमद्युतिः।
स पार्षतो बभौ धन्वी कालो विग्रहवानिव॥ 8-42-5 (56931)
पार्षतं त्वभितस्तस्थुर्द्रौपदेया युयुत्सवः।
सानुगा दीप्तवपुषश्चन्द्रं तारागणा इव॥ 8-42-6 (56932)
अथ व्यूढेष्वनीकेषु प्रेक्ष्य संशप्तकान्रणे।
क्रुद्धोऽर्जुनोऽभिदुद्राव व्याक्षिपन्गाण्डिवं धनुः॥ 8-42-7 (56933)
अथ संशप्तकाः पार्थमभ्यधावन्वधैषिणः।
विजये धृतसङ्कल्पा मृत्युं कृत्वानिवर्तनम्॥ 8-42-8 (56934)
तदश्वसङ्घबहुलं पत्तिनागरथाकुलम्।
उदीर्यमाणं संरब्धं धनञ्जयमभिद्रवत्॥ 8-42-9 (56935)
तदुद्यतं महत्सैन्यं सागरौघसमं जवे।
पार्थवेलां समासाद्य विष्ठितं समदृश्यत॥ 8-42-10 (56936)
मृद्गन्तं शवर्षौघैर्द्रुतमर्जुनमार्दयत्॥ 8-42-11 (56937)
स सम्प्रहारस्तुमुलस्तेषामासीत्किरीटिना।
तस्यैव तु यथा राजन्निवातकवचैः सह॥ 8-42-12 (56938)
रथानश्वान्ध्वजान्नागान्पत्तीन्गजगतानपि।
इषून्धनूंषि खङ्गांश्च चक्राणि च परश्वथान्॥ 8-42-13 (56939)
सायुधानुद्यतान्बाहून्विविधान्यायुधानि च।
चिच्छेद द्विषतां पार्थः शिरांसि च सहस्रशः॥ 8-42-14 (56940)
तस्मिन्सैन्यमहावर्ते पातालतलसन्निभे।
निमग्नं तं रथं मत्वा नेदुः संशप्तका मुदा॥ 8-42-15 (56941)
स पुरस्तादरीन्हत्वा पुनरुत्तरतोऽवधीत्।
दक्षिणेन च पश्चाच्च क्रुद्धो रुद्रः पशूनिव॥ 8-42-16 (56942)
अथ पाञ्चालचेदीनां सृढ्जयानां च मारिष।
त्वदीयैः सह सङ्ग्राम आसीत्परमदारुणः॥ 8-42-17 (56943)
कृपश्च कृतवर्मा च शकुनिश्चापि सौबलः।
हृष्टसेनाः सुसंरब्धा रथानीकप्रहारिणः॥ 8-42-18 (56944)
कोसलैः काश्यमत्स्यैश्च कारूशैः केकयैरपि।
शूरसेनैः शूरवरैर्युयुधुर्युद्धदुर्मदाः॥ 8-42-19 (56945)
तेषामन्तकरं युद्धं देहपाप्मविनाशनम्।
क्षत्रविट्शूद्रवीराणां धर्म्यं स्वर्ग्यं यशस्करम्॥ 8-42-20 (56946)
दुर्योधनोऽथ सहितो भ्रातृभिर्भरतर्षभ।
गुप्तः कुरुप्रवीरैश्च मद्राणां च महारथैः॥ 8-42-21 (56947)
पाण्डवैः सह पाञ्चालैश्चेदिभिः सात्यकेन च।
युध्यमानं रणे कर्णं कुरुवीरोऽभ्यपालयत्॥ 8-42-22 (56948)
कर्णोऽपि निशितैर्बाणैर्विनिहत्य महाचमूम्।
प्रमृद्य च रथश्रेष्ठान्युधिष्ठिरमपीडयत्॥ 8-42-23 (56949)
विपत्रायुधदेहासून्कृत्वा शत्रून्सहस्रशः।
युक्त्वा स्वर्गयशोभ्यां च स्वेभ्यो मुदमुदावहत्॥ 8-42-24 (56950)
तद्विगाह्य महानीकं सूतपुत्रो महारथः।
नदीं प्रवर्तयामास शोणितौघतरङ्गिणीम्॥ 8-42-25 (56951)
शोणितोदां क्षुण्णमत्स्थां नागनक्रदुरत्ययाम्।
मांलमज्जाकर्दमिनीं चक्रकूर्ममहोडुपाम्॥ 8-42-26 (56952)
पातितैर्मेघसङ्काशैस्तत्रतत्र महाद्विपैः।
अशनीभिरिव ध्वस्ता नदी राजन्विराजते॥ 8-42-27 (56953)
तां शरोर्मिमहावर्तां छत्रहंससमाकुलाम्।
तनुत्रोष्णीषसङ्घाटामस्थिपाषाणसङ्कुलाम्॥ 8-42-28 (56954)
अपारामनपारां च शङ्खदुन्दुभिघोषिणीम्।
रौद्रां नदीं महाराज रजसा सर्वतोवृताम्॥ 8-42-29 (56955)
अतितीक्ष्णां नराकीर्णां नदीमन्तकगामिनीम्।
समं च विषमं चैव समायान्तीं महाभयाम्॥ 8-42-30 (56956)
आकुलाश्चात्र सीदन्ति नराः शोणितकर्दमे।
नरैरभिपरिक्षिप्ता यथा राजन्महाद्रुमाः॥ 8-42-31 (56957)
ततस्ते तत्रतत्रैव प्रचरन्तो महानदीम्।
विचेरुः सर्वतो योधा नौवारणमहारथैः॥ 8-42-32 (56958)
शोणितेन समं राजन्कृतमासीत्समन्ततः।
नदीवेगैर्यथा भूमिस्तद्वदासीद्विशापते॥ 8-42-33 (56959)
एवं भारत सङ्ग्रामो नरवाजिगजक्षयः।
कुरूणां सृञ्जयानां च देवासुरसमोऽभवत्॥ ॥ 8-42-34 (56960)
इति श्रीमन्महाभारते कर्णपर्वणि सप्तदशदिवसयुद्धे द्विचत्वारिंशोऽध्यायः॥ 42 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Footnotes
॥ श्रीः ॥
8.43. अध्यायः 043
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Topics
सङ्कुलयुद्धम्॥ 1 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Text
8-43-0 (56961)
धृतराष्ट्र उवाच। 8-43-0x (4953)
युक्तं प्रविश्य पार्थानां सैन्यं कुर्वञ्जनक्षयम्।
कर्णो राजानमभ्येत्य तन्ममाचक्ष्व स़ञ्जय॥ 8-43-1 (56962)
के च प्रवीराः पार्थानां युधि कर्णमवारयन्।
कांश्च प्रमथ्याधिरथिर्युधिष्ठिरमपीडयत्॥ 8-43-2 (56963)
सञ्जय उवाच। 8-43-3x (4954)
धृष्टद्युम्नमुखान्पार्थान्दृष्ट्वा कर्णो व्यवस्थितान्।
समभ्यधावत्त्वरितः पाञ्चालाञ्छत्रुकर्शनः॥ 8-43-3 (56964)
तं तूर्णमभिधावन्तं पाञ्चाला जितकाशिनः।
प्रत्युद्ययुर्महात्मानं हंसाः सर इवोष्णगे॥ 8-43-4 (56965)
ततः शङ्खसहस्राणां निःस्वनो हृदयङ्गमः।
प्रादुरासीदुभयतो भेरीशब्दश्च दारुणः॥ 8-43-5 (56966)
नानाबाणनिनादश्च द्विपाश्वरथनिःस्वनः।
सिंहनादश्च वीराणामभवद्दारुणस्तदा॥ 8-43-6 (56967)
साद्रिद्रुमार्णवा भूमिः सवाताम्बुदमम्बरम्।
सार्केन्दुग्रहनक्षत्रा द्यौश्च व्यक्तं विघूर्णिता॥ 8-43-7 (56968)
इति भूतानि तं शब्दं मेनिरे ते च विव्यथुः।
यानि चाप्यल्पसत्वानि प्रायस्तानि मृतानि वै॥ 8-43-8 (56969)
अथ कर्णो भृशं क्रुद्धः शीघ्रमस्त्रमुदीरयन्।
जघान पाण्डवीं सेनामासुरीं मघवानिव॥ 8-43-9 (56970)
स पाण्डवबलं कर्णः प्रविश्य विसृजञ्छरान्।
प्रभद्रकाणां प्रवरानहनत्सप्तसप्ततिम्॥ 8-43-10 (56971)
ततः सुपुङ्खैर्निशितैरथ श्रष्ठो रथेषुभिः।
अवधीत्पञ्चविंशत्या पाञ्चालान्पञ्चविंशतिम्॥ 8-43-11 (56972)
सुवर्णपुङ्खैर्नाराचैः परकायविदारणैः।
चेदिकानवधीद्वीरः शतशोऽथ सहस्रशः॥ 8-43-12 (56973)
तं तथा समरे कर्म कुर्वाणमतिमानुषम्।
परिवव्रुर्महाराज पाञ्चालानां रथव्रजाः॥ 8-43-13 (56974)
ततः सन्धाय विशिखान्पञ्च भारत दुःसहान्।
पाञ्चालानवधीत्पञ्च कर्णो वैकर्तनो वृषः॥ 8-43-14 (56975)
भानुदेवं चित्रसेनं सेनाबिन्दुं च भारत।
तपनं शूरसेनं च पाञ्चालानहनद्रणे॥ 8-43-15 (56976)
पाञ्चालेषु च शूरेषु वध्यमानेषु सायकैः।
हाहाकारो महानासीत्पाञ्चालानां महाहवे॥ 8-43-16 (56977)
तेषां सह्क्रीडमानानां हाहाकारं प्रकुर्वताम्।
पुनरेव च तान्कर्णो जघानाशु पतत्त्रिभिः॥ 8-43-17 (56978)
चक्ररक्षौ तु कर्णस्य पुत्रौ मारिष दुर्जयौ।
सुषेणः सत्यसेनश्च त्यक्त्वा प्राणानयुध्यताम्॥ 8-43-18 (56979)
पृष्ठगोप्ता तु कर्णस्य ज्येष्ठः पुत्रो महारथः।
वृषसेनोऽन्वयात्कर्णं पृष्ठतः परिपालयन्॥ 8-43-19 (56980)
धृष्टद्युम्नः सात्यकिश्च द्रौपदेया वृकोदरः।
जनमेजयः शिखण्डी च प्रवीराश्च प्रभद्रकाः॥ 8-43-20 (56981)
चेदिकेकयपाञ्चाला यमौ मात्स्याश्च दंशिताः।
समभ्यधावन्राधेयं जिघांसन्तः प्रहारिणम्॥ 8-43-21 (56982)
त एनं विविधैः शस्त्रैः शरधाराभिरेव च।
अभ्यवर्षन्विमर्दन्तं प्रावृषीवाम्बुदा गिरिम्॥ 8-43-22 (56983)
पितरं तु परीप्सन्तः कर्णपुत्राः प्रहारिणः।
त्वदीयाश्चापरे राजन्वीरा वीरानवारयन्॥ 8-43-23 (56984)
सुषेणो भीमसेनस्य च्छित्त्वा भल्लेन कार्मुकम्।
नाराचैः सप्तबिर्विद्ध्वा हृदि भीमं ननाद ह॥ 8-43-24 (56985)
अथान्यद्वनुरादाय सुदृढं भीमविक्रमः।
सज्यं वृकोदरः कृत्वा सुषेणस्याच्छिनद्वनुः॥ 8-43-25 (56986)
विव्याध चैनं दशभिः क्रुद्धो नृत्यन्निवेषुभिः।
कर्णं च तूर्णं विव्याध त्रिसप्तत्या शितैः शरैः॥ 8-43-26 (56987)
सत्यसेनं च दशभिः साश्वसूतायुधध्वजम्।
पश्यतां सुहृदां मध्ये कर्णपुत्रमपातयत्॥ 8-43-27 (56988)
क्षुरप्रणुन्नं तत्तस्य शिरश्चन्द्रनिभाननम्।
शुभदर्शनमेवासीन्नालभ्रष्टमिवाम्बुजम्॥ 8-43-28 (56989)
हत्वा कर्णसुतं भीमस्तावकान्पुनरार्दयत्।
कृपहार्दिक्ययोश्छित्त्वा चापौ तावप्यथार्दयत्॥ 8-43-29 (56990)
दुःशासनं त्रिभिर्विद्ध्वा शकुनिं षड्भिरायसैः।
उलूकं च पतत्रिं च चकार विरथावुभौ॥ 8-43-30 (56991)
हे सुषेण हतोऽसीति ब्रुवन्नादत्त सायकम्।
तमस्य कर्णश्चिच्छेद त्रिभिश्चैनमताडयत्॥ 8-43-31 (56992)
अथान्यं परिजग्राह सुपर्वाणं सुतेजनम्।
सुषेणायासृजद्भीमस्तमप्यस्याच्छिनद्वृषः॥ 8-43-32 (56993)
पुनः कर्णस्त्रिसप्तत्या भीमसेनमथेषुभिः।
पुत्रं परीप्सन्विव्याध क्रुद्धः शत्रुजिघांसया॥ 8-43-33 (56994)
सुषेणस्तु धनुर्गृह्य भारसाधनमुत्तमम्।
नकुलंपञ्चभिर्बाणैर्बाह्वोरुरसि चार्पयत्॥ 8-43-34 (56995)
नकुलस्तं तु विंशत्या विद्व्वा भारसहैर्दृढैः।
ननाद बलवन्नादं कर्णस्य भयमादधत्॥ 8-43-35 (56996)
तं सुषेणो महाराज विद्ध्वा दशभिराशुगैः।
चिच्छेद च धनुः शीघ्रं क्षुरप्रेण महारथः॥ 8-43-36 (56997)
अथान्यद्वनुरादाय नकुलः क्रोधमूर्च्छितः।
सुषेणं नवभिर्बाणैर्वारयामास संयुगे॥ 8-43-37 (56998)
स तु बाणैर्दिशो राजन्नाच्छाद्य परवीरहा॥
आजघ्ने सारथिं चास्य सुषेणं च ततस्त्रिभिः।
चिच्छेद चास्य सुदृढं धनुर्भल्लैस्त्रिभिस्त्रिधा॥ 8-43-38 (56999)
अथान्यद्वनुरादाय सुषेणः क्रोधमूर्च्छितः।
आविध्यन्नकुलं षष्ट्या सहदेवं च सप्तभिः॥ 8-43-39 (57000)
तद्युद्धं सुमहद्धोरमासीद्देवासुरोपमम्।
निघ्नतां सायकैस्तूर्णमन्योन्यस्य वधं प्रति॥ 8-43-40 (57001)
सात्यकिर्वृषसेनं तु विद्ध्वा सप्तभिरायसैः।
`पुनर्विव्याध सप्तत्या सारथिं च त्रिभिः शितैः॥ 8-43-41 (57002)
वृषसेनस्तु शैनेयं शरेणानतपर्वणा।
आजघान महाराज शङ्खदेशे महारथम्॥ 8-43-42 (57003)
शैनेयो वृषसेनेन पत्रिणा परिपीडितः।
कोपं चक्रे महाराज क्रुद्धो वेगं च दारुणम्॥ 8-43-43 (57004)
जग्राहेषुवरान्वीरः शीघ्रं वै दश पञ्च च।
सात्यकिर्वृषसेनस्य सूतं हत्वा त्रिभिः शरैः'॥ 8-43-44 (57005)
धनुश्चिच्छेद भल्लेन जघानाश्वांश्च सप्तभिः।
ध्वजमेकेषुणोन्मथ्य त्रिभिश्तं हृद्यताडयत्॥ 8-43-45 (57006)
अथावसन्नः स्वरथे मुहूर्तात्पुनरुत्थितः।
स रणे युयुधानेन विसूताश्वरथध्वजः।
कृतो जिघांसुः शैनेयं खङ्गचर्मधृगभ्ययात्॥ 8-43-46 (57007)
तस्य चापततः शीघ्रं वृषसेनस्य सात्यकिः।
वाराहकर्णैर्दशभिरविध्यदसिचर्मणी॥ 8-43-47 (57008)
दुःशासनस्तु तं दृष्ट्वा विरथं व्यायुधं कृतम्।
आरोप्य स्वरथं तूर्णमपोवाह रथान्तरम्॥ 8-43-48 (57009)
अथान्यं रथमास्थाय वृषसेनो महारथः।
द्रौपदेयांस्त्रिसप्तत्या युयुधानं च पञ्चभिः॥ 8-43-49 (57010)
भीमसेनं चतुःषष्ट्या सहदेवं च पञ्चभिः।
नकुलं त्रिंशता बाणैः शतानीकं च सप्तभिः॥ 8-43-50 (57011)
शिखण्डिनं च दशभिर्धर्मराजं शतेन च।
एतांश्चान्यांश्च राजेन्द्र प्रवीराञ्चयगृद्धिनः॥ 8-43-51 (57012)
अभ्यर्दयन्महेष्वासः कर्णपुत्रो विशाम्पते।
कर्णस्य युधि दुर्धर्षस्ततः पृष्ठमपालयत्॥ 8-43-52 (57013)
युयुधानं च राधेयो नवैर्नवभिरायसैः।
विसूताश्वरथं कृत्वा ललाटे त्रिभिरार्पयत्॥ 8-43-53 (57014)
स त्वन्यं रथमास्थाय विधिवत्कल्पितं पुनः।
युयुधे पाण्डुभिः सार्धं कर्णस्य व्यधमद्बलम्॥ 8-43-54 (57015)
धृष्टद्युम्नस्ततः कर्णमविध्यद्दशभिः शरैः।
द्रौपदेयास्त्रिसप्तत्या युयुधानस्तु सप्तभिः॥ 8-43-55 (57016)
भीमसेनश्चतुःषष्ट्या सहदेवश्च सप्तिभिः।
नकुलस्त्रिंशता बाणैः शतानीकस्तु सप्तभिः॥ 8-43-56 (57017)
शिखण्डी दशभिर्वीरो धर्मराजः शतेन तु।
एते चान्ये च राजेन्द्र प्रवीरा जयगृद्विनः।
अभ्यर्दयन्महेष्वासं सूतपुत्रं महामृधे॥ 8-43-57 (57018)
तान्सूतपुत्रो विशिखैर्दशभिर्दशभिः शरैः।
रथेनानुचरन्वीरः प्रत्यविध्यदरिन्दमः। 8-43-58 (57019)
`सात्यकिं भीमसेनं च धृष्टद्युम्नं शिखण्डिनम्।
द्रौपदेयांश्च संरब्धान्यतमानान्महारथान्॥ 8-43-59 (57020)
पश्यतां सर्वसैन्यानामथैनान्सूतनन्दनः।
विरथान्रथिनः श्रेष्ठान्निमेषार्धाच्चकार ह॥ 8-43-60 (57021)
अमोघत्वाच्च बाणानां भूतसङ्घा विसिप्मयुः'॥ 8-43-61 (57022)
तत्रास्त्रवीर्यं कर्णस्य लाघवं च महात्मनः।
अपश्याम महाभाग तदद्भुतमिवाभवत्॥ 8-43-62 (57023)
न ह्याददानं ददृशुः सन्दधानं च सायकान्।
विमुञ्चन्तं च संरम्भाद पश्यन्नैव तं जनाः॥ 8-43-63 (57024)
प्रतीच्यां दिशि तं दृष्ट्वा प्राच्यां पश्याम लाघवात्।
न च पश्याम राजेन्द्र क्व नु कर्णो व्यतिष्ठत॥ 8-43-64 (57025)
इषूनेवास्य पश्यामो विनिकीर्णाऽन्समन्ततः।
छादयानान्दिशो राजञ्शलभानामिव व्रजान्॥ 8-43-65 (57026)
तस्य तैरिषुभिस्त्रीक्ष्णैः सम्पतद्भिः सहस्रशः।
मरीचिभिरिवोष्णांशोः शरैः सन्नतपर्वभिः॥ 8-43-66 (57027)
व्याप्ताः सर्वा दिशो राजन्योधाश्च ददृशुस्तदा।
शरैः संवृतमाकाशं तत्राभ्रैरिव चाभवत्॥ 8-43-67 (57028)
द्यौर्वियद्भूर्दिशश्चैव प्रच्छन्ना निशितैः शरैः।
अरुणाभ्रावृताकारं तस्मिन्देशे बभौ वियत्॥ 8-43-68 (57029)
ततः पुनरमेयात्मा कर्णो राजा महारथः।
न्यहनत्समरे योधान्योधवृत्तमनुष्ठितः॥ 8-43-69 (57030)
नृत्यन्निव हि राधेयश्चापहस्तो रणाजिरे।
यैर्विद्वः प्रत्यविद्व्यत्तानेकैकं त्रिगुणैः शरैः॥ 8-43-70 (57031)
शतैश्च दशभिश्चैतान्पुनर्विद्ध्वा ननाद च।
साश्वसूतध्वजच्छत्रास्ततस्ते विवरं ददुः॥ 8-43-71 (57032)
`ते हन्यमानाः कर्णेन पलायन्त दिशो दश।
नादयन्तो दिशः सर्वाः कर्मत्रस्ता विचेतसः'॥ 8-43-72 (57033)
तान्प्रमथ्य महेष्वासान्राधेयः शरवृष्टिभिः।
राजानीकमसम्बाधं प्राविशच्छत्रुकर्शनः॥ 8-43-73 (57034)
स रथांस्त्रिशतं हत्वा चेदीनामनिवर्तिनाम्।
राधेयो निशितैर्बाणैस्ततोऽभ्यागाद्युधिष्ठिरम्॥ 8-43-74 (57035)
`ततस्ते विरथाः शूरा रथानन्यान्समास्थिताः।
परिवव्रुर्महाराज धर्मपुत्रं युधिष्ठिरम्'॥ 8-43-75 (57036)
ततस्ते तु परे राजञ्छिखण्डी च ससात्यकिः।
राधेयात्परिरक्षन्तो राजानं पर्यवारयन्।
मुञ्चन्तो विविधान्बाणान्स्वर्णपुङ्खाञ्शिलाशितान्॥ 8-43-76 (57037)
तथैव तावकाः सर्वे कर्णं दुर्वारणं रणे।
यत्ताः शूरा महेष्वासाः पर्यरक्षन्त सर्वशः॥ 8-43-77 (57038)
नानावादित्रघोषाश्च प्रादुरासन्विशाम्पते।
सिंहनादश्च सञ्जज्ञे शूराणामभिगर्जताम्॥ 8-43-78 (57039)
ततः पुनः समाजग्मुरभीताः कुरुपाण्डवाः।
युधिष्ठिरमुखाः पार्थाः सूतपुत्रमुखा वयम्॥ ॥ 8-43-79 (57040)
इति श्रीमन्महाभारते कर्णपर्वणि सप्तदशदिवसयुद्धे त्रिचत्वारिंशोऽध्यायः॥ 43 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Footnotes
॥ श्रीः ॥
8.44. अध्यायः 044
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Topics
कर्णेन युधिष्ठिरस्य पराजयपूर्वकमपहासः॥ 1 ॥ सङ्कुलयुद्धम्॥ 2 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Text
8-44-0 (57041)
सञ्जय उवाच। 8-44-0x (4955)
विदार्य कर्णस्तां सेनां युधिष्ठिरमथाद्रवत्।
रथहस्त्यश्वपत्तीनां सहस्रैः परिवारितः॥ 8-44-1 (57042)
नानायुधसहस्राणि प्रेरितान्यरिभिर्वृषः।
छित्त्वा बाणशतैरुग्रैस्तानविध्यदसम्भ्रमात्॥ 8-44-2 (57043)
निचकर्त शिरांस्येषां बाहूनूरूंश्च सूतजः॥
ते हता भूतले पेतुर्भग्नाश्चान्ये विदुद्रुवुः॥ 8-44-3 (57044)
द्रविडान्ध्रनिषादास्तु पुनः सात्यकिचोदिताः।
प्रभ्यद्रवञ्जिघांसन्तः पत्तयः कर्णमाहवे॥ 8-44-4 (57045)
ते विबाहुशिरस्त्राणाः प्रहताः कर्णसायकैः।
पेतुः पृथिव्यां युगपच्छिन्नं सालवनं यथा॥ 8-44-5 (57046)
एवं योधशतान्याजौ सहस्राण्ययुतानि च।
हतानीयुर्महीं देहैर्यशसाऽपूरयन्दिशः॥ 8-44-6 (57047)
अथ वैकर्तनं कर्णं रणे क्रुद्धमिवान्तकम्।
रुरुधुः पाण्डुपाञ्चाला व्याधिं मन्त्रौषधा इव॥ 8-44-7 (57048)
स तान्प्रमृद्याब्यपतत्पुनरेव युधिष्ठिरम्।
मन्त्रौषधिक्रियातीतो व्याधिरत्युल्बणो यथा॥ 8-44-8 (57049)
स राजगृद्धिभी रुद्धः पाण्डुपाञ्चालकेकयैः।
नाशकत्तानतिक्रान्तुं मृत्युर्ब्राह्मविदो यथा॥ 8-44-9 (57050)
ततो युधिष्ठिरः कर्णमदूरस्थं निवारितम्।
`तैर्योधप्रमुखैर्वीरं दृष्ट्वा विव्याध सायकैः॥ 8-44-10 (57051)
कर्णः पार्थशराविद्धस्तोत्रार्दित इव द्विपः।
प्रमथ्य सहितान्वीरान्युधिष्ठिरमपीडयत्॥ 8-44-11 (57052)
ततो युधिष्ठिरः कर्णमासाद्य जयतां वरम्'।
अब्रवीत्परवीरघ्नं क्रोधसंरक्तलोचनः॥ 8-44-12 (57053)
कर्णकर्ण वृथादृष्टे सूतपुत्र वचः शृणु।
सदा स्पर्धसि सङ्ग्रामे फल्गुनेन तरस्विना॥ 8-44-13 (57054)
यथाऽस्मान्बाधसे नित्यं धार्तराष्ट्रमते स्थितः।
यद्बलं यच्च ते वीर्यं प्रद्वेषो यस्तु पाण्डुषु॥ 8-44-14 (57055)
तत्सर्वं दर्शयस्वाद्य पौरुषं महदास्थितः।
युद्धश्रद्वां च तेऽद्याहं विनेष्यामि महाहवे॥ 8-44-15 (57056)
एवमुक्त्वा महाराज कर्णं पाण्डुसुतस्तदा।
सुवर्णपुङ्खैर्दशभिर्विव्यादायस्मयैः शरैः॥ 8-44-16 (57057)
तं सूतपुत्रो दशभिः प्रत्यविद्ध्यदरिन्दमः।
वत्सदन्तैर्महेष्वासः प्रहसन्निव भारत॥ 8-44-17 (57058)
सोऽवज्ञाय तु निर्विद्धः सूतपुत्रेण पाण्डवः।
प्रजज्वाल ततः क्रोधाद्धविषेव हुताशनः॥ 8-44-18 (57059)
ज्वालामालापरिक्षिप्तो राज्ञो देहो व्यदृश्यत।
युगान्ते दग्धुकामस्य संवर्ताग्नेरिवापरः॥ 8-44-19 (57060)
ततो विस्फार्य सुमहच्चापं हेमपरिष्कृतम्।
समाधत्त शितं बाणं गिरीणामपि दारणम्॥ 8-44-20 (57061)
ततः पूर्णायतोत्कृष्टं यमदण्डनिभं शरम्।
मुमोच त्वरितो राजा सूतपुत्रजिघांसया॥ 8-44-21 (57062)
स तु वेगवता मुक्तो बाणो वज्राशनिस्वनः।
विवेश सहसा कर्णं सव्ये पार्श्वे महारथम्॥ 8-44-22 (57063)
स तु तेन प्रहारेण पीडितः प्रमुमोह वै।
स्रस्तगात्रो महाबाहुर्धनुरुत्सृज्य कम्पितः॥ 8-44-23 (57064)
गतासुरिव निश्चेताः शल्यस्याभिमुखोऽपतत्।
राजाऽपि भूयो नाजघ्ने कर्णं पार्थहितेप्सया॥ 8-44-24 (57065)
ततो हाहाकृतं सर्वं धार्तराष्ट्रबलं महत्।
विवर्णमुखमार्तं च कर्णं दृष्ट्वा तथागतम्॥ 8-44-25 (57066)
सिंहनादाश्च सञ्जज्ञुः क्ष्वेलाः किलकिलास्तथा।
पाण्डवानां महाराज दृष्ट्वा राज्ञः पराक्रमम्॥ 8-44-26 (57067)
प्रतिलभ्य तु राधेयः संज्ञां नातिचिरादिव।
दध्रे राजविनाशाय मनः क्रूरपराक्रमः॥ 8-44-27 (57068)
स हेमविकृतं चापं विस्फार्य विजयं महत्।
अवाकिरदमेयात्मा पाण्डवं निशितैः शरैः॥ 8-44-28 (57069)
ततः क्षुराभ्यां पाञ्चाल्यौ चक्ररक्षौ महात्मनः।
जघान चन्द्रदेवं च दण्डधारं च संयुगे॥ 8-44-29 (57070)
तावुभौ धर्मराजस्य प्रवीरौ युधि भारत।
रथाभ्याशे चकाशेते चन्द्रस्येव पुनर्वसू॥ 8-44-30 (57071)
युधिष्ठिरः पुनः कर्णमविद्व्यत्त्रिंशता शरैः।
सुषेणं सत्यसेनं च त्रिभिस्त्रिभिरताडयत्॥ 8-44-31 (57072)
शल्यं नवत्या विव्याध त्रिसप्तत्या च सूतजम्।
तांस्तस्य गोप्तॄन्विव्याध त्रिभिस्त्रिभिरजिह्मगैः॥ 8-44-32 (57073)
ततः प्रहस्याधिरथिः षष्ठ्या राजञ्शितैः शरैः।
विद्ध्वा युधिष्ठिरं सङ्ख्ये ननादातिरथस्तदा॥ 8-44-33 (57074)
ततः प्रवीराः पाण्डूनामभ्यधावन्नमर्षिताः।
युधिष्ठिरं परीप्सन्तः कर्णमभ्यर्दयञ्छरैः॥ 8-44-34 (57075)
सात्यकिश्चेकितानश्च युयुत्सुः पाण्ड्य एव च।
धृष्टद्युम्नः शिखण्डी च द्रौपदेयाः प्रभद्रकाः॥ 8-44-35 (57076)
यमौ च भीमसेनश्च शिशुपालस्य चात्मजः।
कारूशा मात्स्यशेषाश्च केकयाः काशिकोसलाः॥ 8-44-36 (57077)
एते च त्वरिता वीरा वसुषेणमताडयन्।
जनमेजयश्च पाञ्चाल्यः कर्णं विव्याध सायकैः॥ 8-44-37 (57078)
वाराहकर्णनाराचैर्नालीकैर्निशितैः शरैः।
वत्सदन्तैर्विपाठैश्च क्षुरप्रैश्चटकामुखैः॥ 8-44-38 (57079)
नानाप्रहरणैश्चोग्रै रथहस्त्यश्वसादिभिः।
सर्वतोऽभ्यद्रवत्कर्णं परिवार्य जिघांसया॥ 8-44-39 (57080)
स पाण्डवानां प्रवरैः सर्वतः समभिद्रुतः।
छाद्यमानः शिततैर्घोरैः स्वस्वनामाङ्कितैः शरैः॥ 8-44-40 (57081)
न चचाल रणे कर्णो महेन्द्रो दानवैरिव।
`निजघान महेष्वासान्पाञ्चालानेकविंशतिम्॥ 8-44-41 (57082)
ततः पुनरमेयात्मा चेदीनां प्रवरान्दश।
न्यहनद्भरतश्रेष्ठ कर्णो वैकर्तनस्तदा॥ 8-44-42 (57083)
तस्य बाणसहस्राणि सम्प्रपन्नानि मारिष।
दृश्यन्ते दिक्षु सर्वासु शलभानामिव व्रजाः॥ 8-44-43 (57084)
कर्णनामाङ्किता बाणाः स्वर्णपुङ्खाः सुतेजनाः।
नराश्वकायान्निर्भिद्य पेतुरुर्व्यां समन्ततः॥ 8-44-44 (57085)
कर्णेनैकेन समरे चेदीनां प्रवरास्तदा।
सृज्जयानां च सर्वेषां शतशो निहता रणे॥ 8-44-45 (57086)
कर्णस्य शरसञ्छन्नं बभूव तुमुलं तमः।
नाज्ञायत ततः किञ्चित्परेषामात्मनोऽपि वा॥ 8-44-46 (57087)
तस्मिंस्तमसि भूते च क्षत्रियाणां भयङ्करे।
विचचार महबिहुर्निर्दहन्क्षत्रियान्बहून्'॥ 8-44-47 (57088)
ततः शरमहाज्वालो वीर्योष्मा कर्णपावकः।
निर्दहन्पाण्डववनं चारु पर्यचरद्रणे॥ 8-44-48 (57089)
`ततस्तेषां महाराज पाण्डवानां महारथाः।
सृञ्जयानां च सर्वेषां शतशोऽथ सहस्रशः।
अस्त्रैः कर्णं महेष्वासं समन्तात्पर्यवारयन्॥ 8-44-49 (57090)
स संवार्य महास्त्राणि महेष्वासो महात्मनाम्।
प्रहस्य पुरुषेन्द्रस्य कर्णश्चिच्छेद कार्मुकम्'॥ 8-44-50 (57091)
ततः सन्धाय नवतिं निमेषान्नतपर्वणाम्।
बिभेद कवचं राज्ञो रणे कर्णः शितैः शरैः॥ 8-44-51 (57092)
तद्वर्म हेमविकृतं रत्नचित्रं बभौ पतत्।
सविद्युदभ्रं सवितुः श्लिष्टं वातहतं यथा॥ 8-44-52 (57093)
तदङ्गात्पुरुषेन्द्रस्य भ्रष्टं वर्म व्यरोचत।
रत्नैरलंवृतं चित्रेर्व्यभ्नं निशि यथा नभः॥ 8-44-53 (57094)
भिन्नवर्मा शरैः पार्थो रुधिरेण समुक्षितः।
बभासे पुरुषश्रेष्ठ उद्यन्निव दिवाकरः॥ 8-44-54 (57095)
स शराचितसर्वाङ्गश्छिन्नवर्माऽथ संयुगे।
क्षात्रं धर्मं समास्थाय सिंहनादमकुर्वत॥ 8-44-55 (57096)
नर्दित्वा च चिरं कालं पाण्डवो रभसो रणे।
शक्तिं चिक्षेप वेगेन प्रदीप्तामशनीमिव॥ 8-44-56 (57097)
तां ज्वलन्तीमिवाकाशे शक्तिं शप्तभिराशुगैः।
भल्लैश्चिच्छेद राधेयः सा त्वशीर्यत वै रणे॥ 8-44-57 (57098)
हृदि बाह्वोर्ललाटे च क्षिप्रकारी युधिष्ठिरः।
चतुर्भिस्तोमरैः कर्णं ताडयित्वाऽनदन्मुदा॥ 8-44-58 (57099)
उद्भिन्नरुधिरः कर्णः क्रुद्वः सर्प इव श्वसन्।
जघान सूतं पार्थस्य पार्ष्ठिं च नवभिः शरैः॥ 8-44-59 (57100)
ध्वजं चिच्छेद नृपतेस्त्रिभिर्विव्याध चैव तम्।
इषुधी चास्य चिच्छेद रथं च तिलशोऽच्छिनत्॥ 8-44-60 (57101)
एतस्मिन्नन्तरे शूराः पाण्डवानां महारथाः।
ववृषुः शरवर्षाणि राधेयं प्रति भारत॥ 8-44-61 (57102)
सात्यकिः पञ्चविंशत्या शिखण्डी नवभिः शरैः।
अवर्षतां महाराज राधेयं शत्रुकर्शनम्॥ 8-44-62 (57103)
शैनेयं तु ततुः क्रुद्धः कर्णः पञ्चभिरायसैः।
विव्याध समरे राजंस्त्रिभिश्चान्यैः शिलीमुखैः॥ 8-44-63 (57104)
दक्षिणं तु भुजं तस्य त्रिभिः कर्णोऽभ्यविध्यत।
सव्यं षोडशभिर्बाणैर्यन्तारं चास्य सप्तभिः॥ 8-44-64 (57105)
अथास्य चतुरो वाहांश्चतुर्भिर्निशितैः शरैः।
सूतपुत्रोऽनयत्क्षिप्रं यमस्य सदनं प्रति॥ 8-44-65 (57106)
अथापरेण भल्लेन धनुश्छित्त्वा महारथः।
सारथेः सशिरस्त्राणं शिरः कायादपाहरत्॥ 8-44-66 (57107)
हताश्वसूते तु रथे स्थितः स शिनिपुङ्गवः।
शक्तिं चिक्षेप कर्णाय वैदूर्यमणिभूषिताम्॥ 8-44-67 (57108)
तामापतन्तीं सहसा द्विधा चिच्छेद भारत।
कर्णो वै धन्विनां श्रेष्ठस्तांश्च सर्वानवारयत्॥ 8-44-68 (57109)
ततस्तान्निशितैर्बाणैः पाण्डवानां महारथान्।
न्यवारयदमेयात्मा शिक्षया च बलेन च॥ 8-44-69 (57110)
अर्दयित्वा शरैस्तांस्तु सिंहः क्षुद्रमृगानिव।
पीडयन्धर्मराजानं शरैः सन्नतपर्वमिः।
अभ्यद्रवत राधेयो धर्मपुत्रं शितैः शरैः॥ 8-44-70 (57111)
ततः पार्षो ह्यपासासीद्वताश्वो हतसारथिः।
अशक्नुवन्मुखे स्थातुं ततः कर्णस्य दुर्मनाः॥ 8-44-71 (57112)
तमभिद्रुत्य राधेयः पाण्डुपुत्रं युधिष्ठिरम्।
अब्रवीत्प्रहसन्राजन्कुत्सयन्निव पाण्डवम्॥ 8-44-72 (57113)
कथं नाम कुले जातः क्षत्रधर्मे व्यवस्थितः।
प्रजह्यात्समरे शत्रून्प्राणान्रक्ष महाहवे॥ 8-44-73 (57114)
न भवान्क्षत्रधर्मेषु कुशलोऽसीति मे मतिः।
ब्राह्मे बले भवान्युक्तः स्वाध्याये यज्ञकर्मणि॥ 8-44-74 (57115)
मा स्म युध्यस्व कौन्तेय मा स्म वीरान्समासदः।
मा चैवं विप्रियं ब्रूहि मा च त्वं भज संयुगम्॥ 8-44-75 (57116)
वक्तव्या मारिषाऽन्ये तु न वक्तव्यास्तु मादृशाः।
मादृशान्हि ब्रुवन्युद्धे एतदन्यच्च लप्स्यसे॥ 8-44-76 (57117)
स्वगृहं गच्छ कौन्तेय यत्र वा केशवार्जुनौ।
न हि त्वां समरे राजन्हन्यात्कर्णः कथञ्चन॥ 8-44-77 (57118)
सञ्जय उवाच। 8-44-78x (4956)
वरप्रदानं कुन्त्यास्तु कर्णः स्मृत्वा महारथः।
वधप्राप्तं तु कौन्तेयं नावधीत्पुरुषोत्तमः॥ 8-44-78 (57119)
एवमुक्त्वा ततः पार्थं विसृज्य च महाबलः।
न्यहनत्पाण्डवीं सेनां वज्रहस्त इवासुरीम्॥ 8-44-79 (57120)
ततोऽपायाद्द्रुतं राजन्व्रीडन्निव नरेश्वरः॥ 8-44-80 (57121)
अथापयातं राजानं मत्वाऽन्वीयुस्तमच्युतम्।
चेदिपाण्डवपाञ्चालाः सात्यकिश्च महारथः।
द्रौपदेयास्तथा शूरा माद्रीपुत्रौ च पाण्डवौ॥ 8-44-81 (57122)
ततो युधिष्ठिरानीकं दृष्ट्वा कर्णः पराङ्मुखम्।
कुरुभिः सहितो वीरः प्रहृष्टः पृष्ठतोऽन्वगात्॥ 8-44-82 (57123)
भेरीशङ्खमृदङ्गानां कार्मुकाणां च निःस्वनः।
बभूव धार्तराष्ट्राणां सिंहनादरवस्तथा॥ 8-44-83 (57124)
युधिष्ठिरस्तु कौरव्य रथमारुह्य सत्वरम्।
श्रुतकीर्तेर्महाराज दृष्ट्वा तत्कर्णविक्रमम्॥ 8-44-84 (57125)
काल्यमानं बलं दृष्ट्वा सूतपुत्रेण मारिष।
स्वान्योधानब्रवीत्क्रुद्वो निघ्नतैतान्किमासत॥ 8-44-85 (57126)
ततो राज्ञाऽभ्यनुज्ञाताः पाण्डवानां महारथाः।
भीमसेनमुखाः सर्वे पुत्रांस्ते प्रत्युपाद्रवन्॥ 8-44-86 (57127)
अभवत्तुमुलः शब्दो योधानां तत्र भारत।
रथहस्त्यश्वपत्तीनां द्रवतां निनदो महान्।
उद्यतप्रतिविष्टानां शस्त्राणां च ततस्ततः॥ 8-44-87 (57128)
आगच्छत प्रहरत क्षिप्रं विपरिधावत।
इति ब्रुवाणा ह्यन्योन्यं जघ्नुर्योधा महारणे॥ 8-44-88 (57129)
अभ्रच्छायेव तत्रासीच्छरवृष्टिभिरम्बरे।
समावृतैर्नरवरैर्निघ्नद्भिरितरेतरम्॥ 8-44-89 (57130)
विपताकध्वजच्छत्रा व्यश्वसूतरथायुधाः।
व्यङ्गाङ्गावयवाः पेतुः क्षितौ क्षीणाः क्षितीश्वराः।
शिखराणीव शेलानां वज्रभिन्नानि मानिष॥ 8-44-90 (57131)
सारोहा निहताः पेतुर्द्विपा भिन्ना महीतले।
छिन्नभिन्नविपर्यस्तवर्मालङ्कारविग्रहाः॥ 8-44-91 (57132)
सारोहास्तुरगाः पेतुर्हतवीराः सहस्रशः।
विप्रविद्वायुधाङ्गाश्च द्विरदा रथिभिर्हताः।
प्रतिवीरैश्च सम्मर्दे पत्तिसङ्घाः सहस्रशः॥ 8-44-92 (57133)
विशालायतताम्राक्षैः पद्मेन्दुसदृशाननैः।
शिरोभिर्युद्धशौण्डानां सर्वतः संवृता मही॥ 8-44-93 (57134)
यथा भुवि तथा व्योम्नि निःस्वनं शुश्रुवुर्जनाः।
विमानेऽप्सरसां सङ्घैर्गीतवादित्रनिःस्वनैः॥ 8-44-94 (57135)
हतानभिमुखान्वीरान्वीरैः शतसहस्रशः।
आरोप्यारोप्य गच्छन्ति विमानेष्वप्सरोगणाः॥ 8-44-95 (57136)
तद्दृष्ट्वा महदाश्चर्यं प्रत्यक्षं स्वर्गलिप्सया।
प्रहृष्टमनसः शूराः क्षिप्रं जघ्नुः परस्परम्॥ 8-44-96 (57137)
रथिनो रथिभिः सार्धं चित्रं युयुधुराहवे।
पत्तयः पत्तिभिर्नागाः सह नागैर्हयैर्हयोः॥ 8-44-97 (57138)
एवं प्रवृत्ते सङ्ग्रामे गजवाजिनरक्षये।
सैन्येन रजसा वृत्तते स्वे स्वाञ्जघ्नुः परे परान्॥ 8-44-98 (57139)
कचाकचं युद्धमासीद्दन्तादन्ति नखानखि।
मुष्टियुद्धं नियुद्धं च देहपाप्मविनाशनम्॥ 8-44-99 (57140)
तथा वर्ततति सङ्ग्रमे गजवाजिनरक्षये।
नराश्वनागदेहेभ्यः प्रसृता लोहितापगा॥ 8-44-100 (57141)
गजाश्वनरदेहान्सा व्युवाह पतितान्बहून्।
नराश्वगजसम्बाधे नराश्वगजसादिनाम्॥ 8-44-10 (57142)
लोहितोदा महाघोरा मांसशोणितकर्दमा।
नराश्वगजदेहान्वै वहन्ती भीरुभीषणा॥ 8-44-10 (57143)
तस्या नद्याः परं पारं व्रजन्ति विजयैषिणः।
नागेन च प्लवन्तो वै निमज्ज्योन्मज्ज्य चापरे॥ 8-44-10 (57144)
ते तु लोहितदिग्धाङ्गा रक्तवर्मायुधाम्बराः।
सस्नुस्ततस्यां पपुश्चास्रं मम्लुश्च भरतर्षभ॥ 8-44-10 (57145)
रथानश्वान्नारान्नागानायुधाभरणानि च।
वर्माणि चाप्यपश्याम पतितानि सहस्रशः।
खं द्यां भूमिं दिशश्चैव प्रायः पश्याम लोहिताः॥ 8-44-10 (57146)
लोहितस्य तु गन्धेन स्पर्देन च रसेन च।
रूपेण चातिरक्ततेन शब्देन च विसर्पता।
विषादः सुमहानासीत्प्रायः सैन्यस्य भारत॥ 8-44-10 (57147)
तत्तु विप्रहतं सैन्यं भीमसेनमुखैस्तव।
भूयः समाद्रवन्वीराः सातत्यकिप्रमुखास्तदा॥ 8-44-10 (57148)
तेषामापतततां वेगमविषह्यं निरीक्ष्य च।
पुत्राणां ते महासैन्यमासीद्राजन्पराङ्मुखम्॥ 8-44-10 (57149)
तत्प्रकीर्णरथाश्वेभं नरवाजिसमाकुलम्।
विध्वस्तवर्मकवचं प्रविद्वायुधकार्मुकम्॥ 8-44-10 (57150)
व्यद्रवत्तावकं सैन्यं लोड्यमानं समन्ततः।
सिंहार्दितमिवारण्ये यथा गजकुलं तथा॥ ॥ 8-44-10 (57151)
इति श्रीमन्महाभारते कर्णपर्वणि सप्तदशदिवसयुद्धे चतुश्चत्वारिंशोऽध्यायः॥ 44 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Footnotes
॥ श्रीः ॥
8.45. अध्यायः 045
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Topics
कर्णं पराजित्य जिघांसोर्भीमस्य शल्येन हेतुकयहपूर्वकं निषेधनम्॥ 1 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Text
8-45-0 (57152)
सञ्जय उवाच। 8-45-0x (4957)
तानभिद्रवतो दृष्ट्वा पाण्डवांस्तावकं बलम्। 8-45-1 (57153)
अन्तमद्य गमिष्यामि तस्य दुःखस्य पार्षत॥ 8-45-10 (57162)
हन्तास्म्यद्य रणे कर्णं स वा मां निहनिष्यति।
सङ्ग्रामेऽद्य सुघोरेऽस्मिन्सत्यमेतद्ब्रवीमि वः॥ 8-45-11 (57163)
राजानमद्य भवतां न्यासभूतं ददानि वै।
तस्य संरक्षणे सर्वे यतध्वं विगतज्वराः॥ 8-45-12 (57164)
एवमुक्त्वा महाबाहुः प्रायादाधिरथिं प्रति।
सिंहनादेन महता सर्वाः सन्नादयन्दिशः॥ 8-45-13 (57165)
दृष्ट्वा त्वरितमायान्तं भीमं युद्धाभिनन्दिनम्।
सूतपुत्रमथोवाच मद्राणामीश्वरो विभुः॥ 8-45-14 (57166)
शल्य उवाच। 8-45-15x (4958)
पश्य कर्ण महाबाहुं सङ्क्रुद्धं पाण्डुनन्दनम्।
दीर्घकालार्जितं क्रोधं मोक्तुकामं त्वयि ध्रुवम्॥ 8-45-15 (57167)
ईदृशं नास्य रूपं मे दृष्टपूर्वं कदाचन।
अभिमन्यौ हते कर्ण राक्षसे च घटोत्कचे॥ 8-45-16 (57168)
त्रैलोक्यस्य समस्तस्य शक्तः क्रुद्धो निवारणे।
बिभर्ति सदृशं रूपं युगान्ताग्निसमप्रभम्॥ 8-45-17 (57169)
सञ्जय उवाच। 8-45-18x (4959)
इति ब्रुवति राधेयं मद्राणामीश्वरे नृप।
अभ्यवर्तत वै कर्णं क्रोधदीप्ततो वृकोदरः॥ 8-45-18 (57170)
अथागतं तु सम्प्रेक्ष्य भीमं युद्धाभिनन्दिनम्।
अब्रवीद्वचनं शल्यं राधेयः प्रहसन्निव॥ 8-45-19 (57171)
यदुक्तं वचनं मेऽद्य त्वया मद्रजनेश्वर।
भीमसेनं प्रति विभो तत्सत्यं नात्र संशयः॥ 8-45-20 (57172)
एष शूरश्च वीरश्च क्रोधनश्च वृकोदरः।
निरपेक्षः शरीरे च प्राणतश्च बलाधिकः॥ 8-45-21 (57173)
अज्ञातवासं वसता विराटनगरे तदा।
द्रौपद्याः प्रियकामेन केवलं बाहुसंश्रयात्।
गूढभावं समाश्रित्य कीचकः सगणो हतः॥ 8-45-22 (57174)
सोऽद्य सङ्ग्रामशिरसि सन्नद्वः क्रोधमूर्च्छितः।
किं करोद्यतदण्डेन मृत्युनापि व्रजेद्रणम्॥ 8-45-23 (57175)
चिरकालाभिलषितो ममायं तु मनोरथः।
अर्जुनं समरे हन्यां मां वा हन्याद्वनञ्जयः॥ 8-45-24 (57176)
स मे कदाचिदद्यैव भवेद्भीमसमागमात्॥ 8-45-25 (57177)
निहते भीमसेने वा यदि वा विरथीकृते।
अभियास्यति मां पार्थस्तन्मे साधु भविष्यति।
अत्र यन्मन्यसे प्राप्तं तच्छीघ्रं सम्प्रधारय॥ 8-45-26 (57178)
सञ्जय उवाच। 8-45-27x (4960)
एतच्छ्रुत्वा तु वचनं राधेयस्यामितौजसः।
उवाच वचनं शल्यः सूतपुत्रं तथागतम्॥ 8-45-27 (57179)
अभियाहि महाबाहो भीमसेनं महाबलम्।
निरपेक्षश्च युध्यस्व शक्तिं स्वां सम्प्रदर्शयन्॥ 8-45-28 (57180)
यस्ते कामोऽभिलषितश्चिरात्प्रभृति हृद्गततः।
स वै सम्पत्स्यते कर्ण सत्यमेतद्ब्रवीमि ते॥ 8-45-29 (57181)
एवमुक्ते ततः कर्णः शल्यं पुनरभाषत।
हन्ताऽहमेनं संरब्धं मां वा हन्ता वृकोदरः॥ 8-45-30 (57182)
एवमुक्त्वा महाराज राधेयो रथिनां वरः।
युद्धे मनः समाधाय याहि याहीत्यचोदयत्॥ 8-45-31 (57183)
ततः प्रायाद्रथेनाशु शल्यस्तत्र विशाम्पते।
यत्र भीमो महेष्वासो व्यद्रावयत वाहिनीम्॥ 8-45-32 (57184)
ततस्तूर्यनिनादश्च भेरीणां च महास्वनः।
उदतिष्ठच्च राजेन्द्र कर्णभीमसमागमे॥ 8-45-33 (57185)
भीमसेनोऽथथ सङ्क्रुद्धस्तस्य सैन्यं दुरासदम्।
नाराचैर्विमलैस्तीक्ष्णैर्दिशः प्राद्रावयद्बली॥ 8-45-34 (57186)
स सन्निपातस्ततुमुलो घोररूपो विशाम्पते।
आसीद्रौद्रो महाराज कर्णपाण्डवयोर्मृधे॥ 8-45-35 (57187)
ततो मुहूर्ताद्राजेन्द्र नातिकृच्छ्राद्धसन्निव।
भीमसेनो महाबाहुः कर्णं प्रेप्सुरभिद्रवत्॥ 8-45-36 (57188)
समापतन्तं सम्प्रेक्ष्य कर्णो वैकर्तनो वृषा।
आजघान सुसङ्क्रुद्धो नाराचेन स्तनान्तरे।
पुनश्चैनममेयात्मा शरवर्षैरवाकिरत्॥ 8-45-37 (57189)
स विद्वः सूतपुत्रेण च्छादयामास पत्रिभिः।
विव्याध निशितैः कर्णं नवभिर्नतपर्वभिः॥ 8-45-38 (57190)
तस्य कर्णो धनुर्मध्ये द्विधा चिच्छेद पत्रिभिः॥ 8-45-39 (57191)
अथैनं छिन्नधन्वानं प्रतत्यविध्यत्स्तनान्तरे।
नाराचेन सुतीक्ष्णेन सर्वावरणभेदिना॥ 8-45-40 (57192)
सोऽन्यत्कार्मुकमादाय सूततपुत्रं वृकोदरः।
राजन्मर्मसु मर्मज्ञो विव्याध निशितैः शरैः।
ननाद बलवन्नादं कम्पयन्निव रोदसी॥ 8-45-41 (57193)
ततं कर्णः पञ्चविंशत्या नाराचानां समार्पयत्।
मदोत्कटं वने दृप्ततमुल्काभिरिव कुञ्जरम्॥ 8-45-42 (57194)
ततः सायकभिन्नाङ्गः पाण्डवः क्रोधमूर्च्छितः।
संरम्भामर्षताम्राक्षः सूतपुत्रवधेप्सया॥ 8-45-43 (57195)
स कार्मुके महावेगं भारसाधनमुत्तमम्।
गिरीणामपि भेत्तारं सायकं समयोजयत्॥ 8-45-44 (57196)
विकृष्य बलवच्चापमाकर्णादतिमारुतिः।
तं मुमोच महेष्वासः क्रुद्धः कर्णजिघांसया॥ 8-45-45 (57197)
स विसृष्टो बलवता बाणो वज्राशनिस्वनः।
अदारयद्रणे कर्णं वज्रवेगो यथाऽचलम्॥ 8-45-46 (57198)
स भीमसेनाभिहतः सूतपुत्रः कुरूद्वह।
निषसाद रथोपस्थे विसंज्ञः पृतनापतिः।
`रुधिरेणावसिक्ताङ्गो गतासुवदरिन्दमः॥ 8-45-47 (57199)
एतस्मिन्नन्तरे दृष्ट्वा मद्रराजो वृकोदरम्।
जिघांसुं छेत्तुमायान्तं साधयन्निदमब्रवीत्॥ 8-45-48 (57200)
भीमसेन महाबाहो यतत्तत्वां वक्ष्यामि तच्छृणु।
वचनं हेतुसम्पन्नं श्रुत्वा चैतत्तथा कुरु॥ 8-45-49 (57201)
अर्जुनेन प्रतिज्ञातो वधः कर्णस्य शुष्मिणः।
तां तथा कुरु भद्रं ते प्रतिज्ञां सव्यसाचिनः॥ 8-45-50 (57202)
भीमसेन उवाच। 8-45-51x (4961)
दृढव्रतत्वं पार्थस्य जानामि नृपसत्तम।
राज्ञस्तु धर्षणं पापः कृतवान्मम सन्निधौ॥ 8-45-51 (57203)
ततः कोपाभिभूतेन शेषं न गणितं मया।
पतिते चापि राधेये न मे मन्युः शमं गतः)।
जिह्वोद्वरणमेवास्य प्राप्तकालं मतं मम॥ 8-45-52 (57204)
अनेन सुनृशंसेन समवेतेषु राजसु।
अस्माकं शृण्वतां शल्य यानि वाक्यानि मातुल।
असहेयानि नीचानि बहूनि श्रावितानि भो॥ 8-45-53 (57205)
नूनं चैतत्प्रतिज्ञातं दूरस्थस्यापि पार्थिव।
छेदनं चास्य जिह्वायास्तदैवाकाङ्क्षितं मया।
राज्ञस्तु प्रियकामेन कालोऽयं परिपालितः॥ 8-45-54 (57206)
भवता तु यदुक्तोऽस्मि वाक्यं हेत्वर्थसंहितम्।
तद्गृहीतं महारात कटुकस्थमिवौषधम्॥ 8-45-55 (57207)
हीनप्रतिज्ञो बीभत्सुर्न हि जीवेत कर्हिचित्।
अस्मिन्विनष्टे नष्टाः स्मः सर्व एव सकेशवाः॥ 8-45-56 (57208)
अद्य चैव नृशंसात्मा पापः पापकृतां वरः।
गमिष्यतति परीभावं दृष्टमात्रः किरीटिना॥ 8-45-57 (57209)
युधिष्ठिरस्य कोपेन पूर्वं दग्धो नृशंसकृत्।
त्वया संरक्षिततस्तत्वद्य मत्समीपादुपागतः॥ 8-45-58 (57210)
सञ्जय उवाच।' 8-45-59x (4962)
एवं मद्राधिपः श्रुत्वा विसंज्ञं सूतनन्दनम्।
अपोवाह रथेनाजौ कर्णमाहवशोभिनम्॥ 8-45-59 (57211)
पराजिते ततः कर्णे धार्तराष्ट्री महाचमूः।
व्यपायात्सर्वतो भग्ना हाहाभूता समन्ततः॥ ॥ 8-45-60 (57212)
इति श्रीमन्महाभारते कर्णपर्वणि सप्ततदशदिवसयुद्धे पञ्चचत्वारिंशोऽध्यायः॥ 45 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Footnotes
॥ श्रीः ॥
8.46. अध्यायः 046
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Topics
भीमकर्णयोर्युद्धम्॥ 1 ॥ भीमेन दुर्योधनानुजानां कतिपयानां हननम्॥ 2 ॥ सङ्कुलयुद्धं च॥ 3 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Text
8-46-0 (57213)
धृतराष्ट्र उवाच। 8-46-0x (4963)
सुदुष्करमिदं कर्म कृतं भीमेन सञ्जय।
येन कर्णो महाबाहू रथोपस्थे निपातितः॥ 8-46-1 (57214)
कर्णो ह्येको रणे हन्ता पाण्डवान्सृञ्जयैः सह।
इति दुर्योधनः सूत प्राब्रवीन्मां मुहुर्मुहुः॥ 8-46-2 (57215)
पराजितं तु राधेयं दृष्ट्वा भीमेन संयुगे।
ततः परं किमकरोत्पुत्रो दुर्योधनो मम॥ 8-46-3 (57216)
सञ्जय उवाच। 8-46-4x (4964)
विमुखं प्रेक्ष्य राधेयं सूतपुत्रं महाहवे।
पुत्रस्तव महाराज सोदर्यानिदमब्रवीत्॥ 8-46-4 (57217)
शीघ्रं गच्छत भद्रं वो राधेयं परिरक्षत।
भीमसेनभयेऽगाधे म़ज्जन्तं व्यसनार्णवे॥ 8-46-5 (57218)
ते तु राज्ञा समादिष्टा भीमसेनं जिघांसवः।
अभ्यवर्तन्त सङ्क्रुद्धाः पतङ्गाः पावकं यथा॥ 8-46-6 (57219)
श्रुतायुर्दुर्धरः क्राथो विवित्सुर्विकटः समः।
निषङ्गी कवची पाशी तथा नन्दोपनन्दकौ॥ 8-46-7 (57220)
दुष्प्रधर्षः सुबाहुश्च वातवेगसुवर्चसौ।
धनुर्ग्राहो दुर्मदश्च जलसन्धः शलः सहः॥ 8-46-8 (57221)
एते रथैः परिवृता वीर्यवन्तो महाबलाः।
भीमसेनं समासाद्य समन्तात्पर्यवारयन्॥ 8-46-9 (57222)
ते व्यमुञ्चञ्छरव्रातान्नानालिङ्गान्समन्ततः।
स तैरभ्यर्द्यमानस्तु भीमसेनो महाबलः॥ 8-46-10 (57223)
तेषामापततां क्षिप्रं सुतानां ते जनाधिप।
रथैः पञ्चशतैः सार्धं पञ्चाशदहनद्रथान्॥ 8-46-11 (57224)
विवित्सोस्तु ततः क्रुद्धो भल्लेनापाहरच्छिरः।
भीमसेनो महाराज तत्पपात हतं भुवि॥ 8-46-12 (57225)
सकुण्डलशिरस्त्राणं पूर्णचन्द्रोपमं तथा।
`अशोभत महाराज पूर्णचन्द्र इवाम्बरे'॥ 8-46-13 (57226)
तं दृष्ट्वा निहतं शूरं भ्रातरः सर्वतस्तदा।
अभ्यद्रवन्त समरे भीमं भीमपराक्रमम्॥ 8-46-14 (57227)
ततोऽपराभ्यां भल्लाभ्यां पुत्रयोस्ते महाहवे।
जहार समरे प्राणान्भीमो भीमपराक्रमः॥ 8-46-15 (57228)
तौ धरामन्वपद्येतां वातरुग्णाविव द्रुमौ।
विकटश्च सहश्चोमौ देवपुत्रोपमौ नृप॥ 8-46-16 (57229)
ततस्तु त्वरितो भीमः क्राथं निन्ये यमक्षयम्।
नाराचेन सुतीक्ष्णेन स हतो न्यपतद्भुवि॥ 8-46-17 (57230)
हाहाकारस्ततस्तीव्रः सम्बभूव जनेश्वर।
वध्यमानेषु वीरेषु तव पुत्रेषु धन्विषु॥ 8-46-18 (57231)
तेषां सुलुलिते सैन्ये पुनर्भीमो महाबलः।
नन्दोपनन्दौ समरे प्रैषयद्यमसादनम्॥ 8-46-19 (57232)
ततस्ते प्राद्रवन्भीताः पुत्रास्ते विह्वलीकृताः।
भीमसेनं रणे दृष्ट्वा कालान्तकयमोपमम्॥ 8-46-20 (57233)
पुत्रांस्ते निहतान्दृष्ट्वा सूतपुत्रः सुदुर्मनाः।
हंसवर्णान्हयान्भूयः प्रैषयद्यत्र पाण्डवः॥ 8-46-21 (57234)
ते प्रेषिता महाराज मद्रराजेन वाजिनः।
भीमसेनरथं प्राप्य समसज्जन्त वेगिताः॥ 8-46-22 (57235)
स सन्निपातस्तुमुलो घोररूपो विशाम्पते।
आसीद्रौद्रो महाराज कर्णपाण्डवयोर्मृधे॥ 8-46-23 (57236)
दृष्ट्वा मम महाराज तौ समेतौ महारथौ।
आसीद्बुद्विः कथं युद्वमेतदद्य भविष्यति॥ 8-46-24 (57237)
ततो भीमो रणश्लाघी छादयामास पत्रिभिः।
कर्णं रणे महाराज पुत्राणां तव पश्यताम्॥ 8-46-25 (57238)
ततः कर्णो भृशं क्रुद्धो भीमं नवभिरायसैः।
विव्याध परमास्त्रज्ञो भल्लैः सन्नतपर्वभिः॥ 8-46-26 (57239)
तान्निहत्य महाबाहुर्भीमो भीमपराक्रमः।
आकर्णपूर्णैर्विशिखैः कर्णं विव्याध सप्तभिः॥ 8-46-27 (57240)
ततः कर्णो महाराज आशीविष इव श्वसन्।
शरवर्षेण महता छादयामास पाण्डवम्॥ 8-46-28 (57241)
भीमोऽपि ततं शरव्रातैश्छादयित्वा महारथम्।
पश्यतां कौरवेयाणां विननर्द महाबलः॥ 8-46-29 (57242)
ततः कर्णो भृशं क्रुद्धो दृढमादाय कार्मुकम्।
भीमं विव्याध दशभिः कङ्कपत्रैः शिलाशितैः।
कार्मुकं चास्य चिच्छेद भल्लेन निशितेन च॥ 8-46-30 (57243)
ततो भीमो महाबाहुर्हेमपट्टविभूषितम्।
परिघं घोरमादाय मृतत्युदण्डमिवापरम्।
कर्णस्य निधनाकाङ्क्षी चिक्षेपातिबलो नदन्॥ 8-46-31 (57244)
तमापतन्तं परिघं वज्राशनिसमस्वनम्।
चिच्छेद बहुधा कर्णः शरैराशीविषोपमैः॥ 8-46-32 (57245)
ततः कार्मुकमादाय भीमो दृढतरं तदा।
छादयामास विशिखैः कर्णं परबलार्दनम्॥ 8-46-33 (57246)
ततो युद्धमभूद्धोरं कर्णपाण्डवयोर्मृधे।
बलीन्द्रयोरिव मुहुः परस्परवधैषिणोः॥ 8-46-34 (57247)
ततः कर्णो महाराज भीमसेनं त्रिभिः शरैः।
आकर्णपूर्णैर्विव्याध दृढमानम्य कार्मुकम्॥ 8-46-35 (57248)
सोऽतिविद्धो महेष्वासः कर्णेन बलिनां वरः।
घोरमादत्त विशिखं कर्णकायावदारणम्॥ 8-46-36 (57249)
तस्य भित्त्वा तनुत्राणं भित्त्वा कायं च सायकः।
प्राविशद्वरणीं राजन्वल्मीकमिव पन्नगः॥ 8-46-37 (57250)
स तेनातिप्रहारेण व्यथितो विह्वलन्निव॥
सञ्चचाल रथे कर्णः क्षितिकम्पे यथाऽचलः॥ 8-46-38 (57251)
ततः कर्णो महाराज रोषामर्षसमन्वितः।
भीमं तं पञ्चविंशत्या नाराचानां समार्पयत्॥ 8-46-39 (57252)
चिच्छेद कार्मुकं तूर्णं पाण्डवस्याशु पत्रिणा॥ 8-46-40 (57253)
तततो मुहूर्ताद्राजेन्द्र नातिकृच्छ्राद्वसन्निव।
विरथं भीमकर्माणं भीमं कर्णश्चकार ह॥ 8-46-41 (57254)
विरथो भरतश्रेष्ठ प्रहसन्ननिलोपमः।
गदां गृह्य महाबाहुरपतत्स्यन्दनोत्तमात्॥ 8-46-42 (57255)
गदया च महाराज कर्णस्य रथकूबरम्।
पोथयामास सङ्क्रुद्धः समरे शत्रुतापनः॥ 8-46-43 (57256)
स क्रोधवशमापन्नः पाण्डुपुत्रः प्रतापवान्।
विद्राव्य गदया वीरस्तव पुत्रान्महाहवे॥ 8-46-44 (57257)
नागान्सप्तशतान्राजन्नीषादन्तान्प्रहारिणः।
व्यधमत्सहसा भीमः क्रुद्धरूपः परन्तपः॥ 8-46-45 (57258)
दन्तवेष्टेषु नेत्रेषु कुम्भेषु च कटेषु च।
मर्मस्वपि च मर्मज्ञस्तान्नागानवधीद्बली॥ 8-46-46 (57259)
`अर्दिता भीमसेनेन विनदन्तो भृशातुराः'।
ततस्ते प्राद्रवन्भीताः प्रहताश्च पुनःपुनः।
महामात्रास्तमावव्रुर्मेघा इव दिवाकरम्॥ 8-46-47 (57260)
तान्स सप्तशतान्नागान्सारोहायुधकेतनान्।
भूमिष्ठो गदया जघ्ने वज्रेणेन्द्र इवाचलान्॥ 8-46-48 (57261)
ततः सुबलपुत्रस्य नागानतिबलान्पुनः।
पोथयामास कौन्तेयो द्विपञ्चाशदरिन्दमः॥ 8-46-49 (57262)
तथा रथशततं साग्रं पत्तींश्च शतशोऽपरान्।
न्यहनत्पाण्डवो युद्धे तापयंस्तव वाहिनीम्॥ 8-46-50 (57263)
प्रताप्यमानं सूर्येण भीमेन च महात्मना।
तव सैन्यं सञ्चुकोच चर्माग्नावाहितं यथा॥ 8-46-51 (57264)
ते भीमभयसन्त्रस्तास्तावका भरतर्षभ।
विहाय समरे कर्णं दुद्रुवुर्वै दिशो दश॥ 8-46-52 (57265)
रथाः पञ्चशताश्चान्ये हादिनः शरवर्षिणः।
भीममभ्यद्रवन्घ्नन्तः शरपूगैः समन्ततः॥ 8-46-53 (57266)
तान्स पञ्चशतान्वीरान्सपताकध्वजायुधान्।
पोथयामास गदया भीमो विष्णुरिवासुरान्॥ 8-46-54 (57267)
ततः शकुनिनिर्दिष्टाः सादिनः शूरसम्मताः।
त्रिसाहस्राण्यभिययुः शरशक्त्यृष्टिपाणयः॥ 8-46-55 (57268)
तान्प्रत्युद्गम्य यवनान्साश्वारोहांस्तदाऽरिहा।
विविधान्विचरन्मार्गान्गदया समपोथयत्॥ 8-46-56 (57269)
तेषामासीन्महाञ्छब्दस्ताडितानां च सर्वशः।
अग्निभिर्दह्यमानानां नलानामिव भारत॥ 8-46-57 (57270)
एवं सुबलपुत्रस्य त्रिसाहस्रान्हयोत्तमान्।
हत्वाऽन्यं रथमास्थाय क्रुद्धो राधेयमभ्ययात्॥ 8-46-58 (57271)
कर्णोऽपि समरे राजन्धर्मपुत्रमरिन्दमम्।
स शरैश्छादयामास सारथिं चाप्यपातयत्॥ 8-46-59 (57272)
ततः स प्रद्रुतं सैन्यं दृष्ट्वा कर्णो महारथः।
अन्वधावत्किरन्बाणैः कङ्कपत्रैरजिह्मगैः॥ 8-46-60 (57273)
राजानमभिधावन्तं शरैरावृत्य रोदसी।
क्रुद्धः प्रच्छादयामास शरजालेन मारुतिः॥ 8-46-61 (57274)
सन्निवृत्तस्ततस्तूर्णं राधेयः शत्रुकर्शनः।
भीमं प्रच्छादयामास समन्तान्निशितैः शरैः॥ 8-46-62 (57275)
भीमसेनरथप्रेप्सुं कर्णं भारत सात्यकिः।
अभ्यर्दयदमेयात्मा पार्ष्णिग्रहणकारणात्॥ 8-46-63 (57276)
भीमसेनरथप्रेप्सुं कर्णो भारत सात्यकिम्।
अभ्यवर्तत शैनेयमर्दयञ्छरवृष्टिभिः॥ 8-46-64 (57277)
तावन्योन्यं समासाद्य वृषभौ सर्वधन्विनाम्।
विसृजन्तौ शरान्दीप्तान्विभ्राजेतां मनस्विनौ॥ 8-46-65 (57278)
ताभ्यां वियति राजेन्द्र विततततं भीमदर्शनम्।
कौञ्चपृष्ठारुणं रौद्रं बाणजालं व्यदृश्यत॥ 8-46-66 (57279)
नैव सूर्यप्रभा राजन्न दिशः प्रदिशस्तथा।
प्राज्ञासिष्म वयं ते वा शरैर्मुक्तैः सहस्रशः॥ 8-46-67 (57280)
मध्याह्ने तपतो राजन्भास्करस्य महाप्रभाः।
हृताः सर्वाः शरौघैस्तैः कर्णमाधवयोस्तदा॥ 8-46-68 (57281)
सौबलं कृतवर्माणं द्रौणिमाधिरथिं कृपम्।
संसक्तान्पाण्डवैर्दृष्ट्वा निवृत्ताः कुरवः पुनः॥ 8-46-69 (57282)
तेषामापततां शब्दस्तीत्र आसीद्विशाम्पते।
उद्वृत्तानां यथा वृष्ट्या सागराणां भयावहः॥ 8-46-70 (57283)
ते सेने भृशसंसक्ते दृष्ट्वाऽन्योन्यं महाहवे।
हर्षेण महता युक्ते परिगृह्य परस्परम्॥ 8-46-71 (57284)
ततः प्रववृते युद्धं मध्यं प्राप्ते दिवाकरे।
यादृशं नैवमस्माभिर्दृष्टपूर्वं न च श्रुतम्॥ 8-46-72 (57285)
बलौघस्तु समासाद्य बलौघं सहसा रणे।
उपसर्पत वेगेन वार्योघ इव सागरम्॥ 8-46-73 (57286)
आसीन्निनादः सुमहान्बाणौघानां परस्परम्।
गर्जतां सागरौघाणां यथा स्यान्निःस्वनो महान्॥ 8-46-74 (57287)
ते तु सेने समासाद्य वेगवत्यौ परस्परम्।
एकीभावमनुप्राप्ते नद्याविव समागमे॥ 8-46-75 (57288)
ततः प्रववृते युद्धं घोररूपं विशाम्पते।
कुरूणां पाण्डवानां च लिप्सतां सुमहद्यशः॥ 8-46-76 (57289)
शूराणां गर्जतां तत्र ह्यविच्छेदकृता गिरः।
श्रुयन्ते विविधा राजन्नामान्युद्दिश्य भारत॥ 8-46-77 (57290)
यस्य यद्धि रणे व्यङ्गं पितृतो मातृतोऽपि वा।
कर्मतः शीलतो वाऽपि स तच्छ्रावयते युधि॥ 8-46-78 (57291)
तान्दृष्ट्वा समरे शूशांस्तर्जमानान्परस्परम्।
अभवन्मे मती राजन्नैषामस्तीति जीवितम्॥ 8-46-79 (57292)
तेषां दृष्ट्वा तु क्रुद्धानां वपूंष्यमिततेजसाम्।
अभवन्मे भयं तीव्रं कथमेतद्भविष्यति॥ 8-46-80 (57293)
ततस्ते पाण्डवा राजन्कौरवाश्च महारथाः।
ततक्षुः सायकैस्तूर्णमन्योन्यं विजयैषिणः॥ ॥ 8-46-81 (57294)
इति श्रीमन्महाभारते कर्णपर्वणि सप्तदशदिवसयुद्धे षट्चत्वारिंशोऽध्यायः॥ 46 ॥
॥ श्रीः ॥
8.47. अध्यायः 047
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Topics
सङ्कुलयुद्धम्॥ 1 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Text
8-47-0 (57295)
सञ्जय उवाच। 8-47-0x (4965)
क्षत्रियास्ते महाराज परस्परवधैषिणः।
अन्योन्यं समरे जघ्नुः कृतवैरा महौजसः॥ 8-47-1 (57296)
रथौघाश्च हयौघाश्च नरौघाश्च समन्ततः।
गजौघाश्च महाराज संसक्ताश्च परस्परम्॥ 8-47-2 (57297)
गदानां परिघाणां च शक्तीनां च परस्परम्।
प्रासानां भिण्डिपालानां मुसुण्ठीनां च सर्वशः॥ 8-47-3 (57298)
सम्पातं चानुपश्याम सङ्ग्रामे भृशदारुणे।
शलभा इव सम्पेतुः शरवृष्ट्यः समन्ततः॥ 8-47-4 (57299)
नागान्नागाः समासाद्य व्यधमन्त परस्परम्।
हया हयांश्च समरे रथिनो रथिनस्तथा॥ 8-47-5 (57300)
पत्तयः पत्तिसङ्घांश्च हयसङ्घांश्च पत्तयः।
पत्तयो रथमातङ्गान्रथा हस्त्यश्वमेव च।
नागाश्च समरे त्र्यङ्गं ममृदुः शीघ्रगा नृप॥ 8-47-6 (57301)
वध्यतां तत्र शूराणां क्रोशतां च परस्परम्।
घोरमायोधनं जज्ञे पशूनां घातने यथा॥ 8-47-7 (57302)
रुधिरेण समास्तीर्णा बभौ भारत मेदिनी।
शक्रगोपगणाकीर्णा प्रावृषीव वसुन्धरा॥ 8-47-8 (57303)
यथा वा वाससी शुक्ले महारजनरञ्जिते।
बिभ्रती युवती श्यामा तद्वदासीद्वसुन्धरा॥ 8-47-9 (57304)
`बद्वचूडामणिधरैः शिरोभिश्चारुकुण्डलैः।
उज्झितैर्वृषभाक्षाणां भ्राजते स्म वसुन्धरा'॥ 8-47-10 (57305)
शशशोणितदिग्धेव शातकुम्भमयीव च।
`भूर्बभौ भरतश्रेष्ठ शान्तार्चिर्भिरिवानलैः॥' 8-47-11 (57306)
छिन्नानां चोत्तमाङ्गानां बाहूनां चोरुभिः सह।
कुण्डलानां पिनद्धानां भूषणानां च भारत॥ 8-47-12 (57307)
निष्काणां हेमसूत्राणां शरीराणां च धन्विनाम्।
चर्मणां सपताकानां सङ्घास्तत्रापतन्भुवि। 8-47-13 (57308)
`अगम्यकल्पा पृथिवी सर्वतो भृशकर्दमा'॥
गजा गजान्समासाद्य विषाणैरार्दयन्नृप।
विषाणाग्रहतास्तत्र भ्राजन्ते द्विरदोत्तमाः।
रुधिरेणावसिक्ताङ्गा गैरिकप्रस्रवा इव।
`प्रावृट्काले महाराज मेघा इव सविद्युतः'॥ 8-47-14 (57309)
स्यन्दमाना यथा भान्ति पर्वता धातुमण्डिताः।
`तथा रेजू रणे नागा रुधिरेण समाप्लुताः'॥ 8-47-15 (57310)
तोमरान्सादिभिर्मुक्तान्प्रतिमानस्थितान्बहून्।
हस्तैरुद्धृत्य तान्नागा बभञ्जुश्चापरे रणे॥ 8-47-16 (57311)
नाराचैश्छिन्नवर्माणो भ्राजन्ते स्म गजोत्तमाः।
हिमागमे यथा राजन्व्यभ्रा इव महीधराः॥ 8-47-17 (57312)
शरैः कनकपुङ्खैश्च चिता रेर्जुर्गजोत्तमाः।
उल्काभिः सम्प्रदीप्ताग्राः पर्वता इव भारत॥ 8-47-18 (57313)
केचिदभ्याहता नागैर्नागा नगवरोपमाः।
न चेलुः समरात्तस्माच्छिन्नपक्षा इवाद्रयः॥ 8-47-19 (57314)
अपरे प्राद्रवन्नागाः शरार्ता व्रणपीडिताः।
प्रतिमानैश्च कुम्भैश्च पेतुरुर्व्यां महाहवे॥ 8-47-20 (57315)
निषेदुः सिंहवच्चान्ये नदन्तो भैरवान्रवान्।
वेमुश्च बहवो राजंश्चुक्रुशुश्चापरे गजाः॥ 8-47-21 (57316)
हयाश्च निहता बाणैर्हेमभाण्डविभूषिताः।
निषेदुश्चैव मम्लुश्च बभ्रमुश्च दिशो दश॥ 8-47-22 (57317)
अपरे क्लिश्यमानाश्च व्यवेष्टन्त महीतले।
भावान्बहुविधांश्चक्रुस्ताडिताः शरतोमरैः॥ 8-47-23 (57318)
नरास्तु निहता भूमौ कूजन्तस्तत्र मारिप।
दृष्ट्वा च बान्धवानन्ये पितॄनन्ये पितामहान्॥ 8-47-24 (57319)
धावमानान्परांश्चान्ये दृष्ट्वान्ये तत्र भारत।
ख्यातानि गोत्रनामानि शशंसुरितरेतरम्॥ 8-47-25 (57320)
तेषां छिन्ना महाराज भुजाः कनकभूषणाः।
उद्वेष्टन्ते विवेष्टन्ते भ्रमन्ति ह्युत्पतन्ति च॥ 8-47-26 (57321)
निपतन्ति तथैवान्ये स्फुरन्ति च सहस्रशः।
वेगांश्चान्ये रमे चक्रुः पञ्चास्या इव पन्नगाः॥ 8-47-27 (57322)
ते भुजा भोगिभोगाभाश्चन्दनाक्ता विशाम्पते।
लोहितार्द्रा भृशं रेजुस्तपनीयध्वजा इव॥ 8-47-28 (57323)
वर्तमाने तथा घोरे सङ्कुले सर्वतो दिशम्।
अविज्ञाताः स्म युध्यन्ते विनिघ्नन्तः परस्परम्॥ 8-47-29 (57324)
भौमेन रजसाकीर्णे शस्त्रसम्पातसङ्कुले।
नैव स्वे न परे राजन्व्यज्ञायन्त तमोवृताः॥ 8-47-30 (57325)
तथा तदभवद्युद्धं घोररूपं भयानकम्।
लोहितोदा महानद्यः प्रसस्रुस्तत्र चासकृत्॥ 8-47-31 (57326)
शीर्षपाषाणसञ्छन्नाः केशशैवलशाद्वलाः।
अस्थिमीनसमाकीर्णा धनुःशरगदोडुपाः॥ 8-47-32 (57327)
मांसशोणितपङ्किन्यो घोररूपाः सुदारुणाः।
नदीः प्रवर्तयामासुः सोणितौघविवर्धिनीः॥ 8-47-33 (57328)
भीरुवित्रासकारिण्यः शूराणां हर्षवर्धनाः।
ता नद्यो घोररूपास्तु नयन्त्यो यमसादनम्॥ 8-47-34 (57329)
अवगाढान्मज्जयन्त्यः क्षत्रस्याजनयन्भयम्।
क्रव्यादानां नरव्याघ्र नर्दतां तत्रतत्र ह॥ 8-47-35 (57330)
घोरमायोधनं जज्ञे प्रेतराजपुरोपमम्।
उत्थितान्यगणेयानि कबन्धानि समन्ततः॥ 8-47-36 (57331)
नृत्यन्ति वै भूतगणाः सुतृप्ता मांसशोणितैः।
पीत्वा च शोणितं तत्र वसां भुक्त्वा च भारत॥ 8-47-37 (57332)
मेदोमज्जावसामत्तास्तृप्ता मांसस्य चैव ह।
धावमानाः स्म दृश्यन्ते काकगृघ्रबकास्तथा॥ 8-47-38 (57333)
शूरास्तु समरे राजन्भयं त्यक्त्वा सुदुस्त्यजम्।
योधव्रतसमाख्याताश्चक्रुः कर्माण्यभीतवत्॥ 8-47-39 (57334)
शरशक्तिसमाकीर्णे क्रव्यादगणसङ्कुले।
व्यचरन्त रणे शूराः ख्यापयन्तः स्वपौरुषम्॥ 8-47-40 (57335)
अन्योन्यं श्रावयन्ति स्म नामगोत्राणि भारत।
पितृनामानि च रणे गोत्रनामानि वा विभो॥ 8-47-41 (57336)
श्रावयाणाश्च बहवस्तत्र योधा विशाम्पते।
अन्योन्यमवमृद्रन्तः शक्तितोमरपट्टसैः॥ 8-47-42 (57337)
वर्तमाने तथा युद्धे घोररूपे सुदारुणे।
व्यषीदत्कौरवी सेना भिन्ना नौरिव सागरे॥ ॥ 8-47-43 (57338)
इति श्रीमन्महाभारते कर्णपर्वणि सप्तदशदिवसयुद्धे सप्तचत्वारिंशोऽध्यायः॥ 47 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Footnotes
॥ श्रीः ॥
8.48. अध्यायः 048
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Topics
अर्जुनस्य संशप्तकैर्युद्धम्॥ 1 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Text
8-48-0 (57339)
सञ्जय उवाच। 8-48-0x (4966)
वर्तमाने तथा युद्धे क्षत्रियाणां निमज्जने।
गाण्डीवस्य महाघोषः श्रूयते युधि मारिष॥ 8-48-1 (57340)
संशप्तकानामकरोत्कदनं यत्र पाण्डवः।
कोसलानां तथा राजन्नारायणबलस्य च॥ 8-48-2 (57341)
संशप्तकास्तु समरे शरवृष्टिः समन्ततः।
अपातयन्पार्थमूर्ध्नि जयगृद्धाः प्रमन्यवः॥ 8-48-3 (57342)
तां शस्त्रवृष्टिमायान्तीमुरसा धारयन्प्रभुः।
व्यगाहत परान्पार्थो विनिघ्नन्रथिनां वरान्॥ 8-48-4 (57343)
विक्षोभ्य तु रथानीकं कङ्कपत्रैः शिलाशितैः।
आससाद ततः पार्थः सुशर्माणं महारथम्॥ 8-48-5 (57344)
स तस्य शरवर्षाणि ववर्ष रथिनां वरः।
तथा संशप्तकाश्चैव पार्थस्य समरे स्थिताः॥ 8-48-6 (57345)
सुशर्मा तु ततः पार्थं विद्ध्वा दशभिराशुगैः।
जनार्दनं त्रिभिर्बाणैरहनद्दक्षिणे भुजे॥ 8-48-7 (57346)
ततोऽपरेण भल्लेन केतुं पार्थस्य मारिष।
विव्याध समरे राजन्सुशर्मा क्रोधमूर्च्छितः॥ 8-48-8 (57347)
स वानरवरो राजन्विश्वकर्मकृतो महान्।
ननाद सुमहानादं नृत्यन्निव विभीषयन्॥ 8-48-9 (57348)
कपेस्तु निनदं श्रुत्वा सन्त्रस्ता तव वाहिनी।
भयं विपुलमासाद्य निश्चेष्टा समपद्यत॥ 8-48-10 (57349)
ततः सा शुशुभे सेना निश्चेष्टाऽवस्थिता नृप।
नानापुष्पसमाकीर्णं यथा चित्रीकृतं वनम्॥ 8-48-11 (57350)
प्रतिलभ्य ततः संज्ञां योधास्ते कुरुसत्तम।
अर्जुनं सिषिचुर्बाणैः पर्वतं जलदा इव॥ 8-48-12 (57351)
सञ्छाद्य समरे पार्थं परिवव्रुः समन्ततः।
ते हयान्रथचक्रे तु रथेषां चापि मारिष।
ग्रहीतुं प्रचक्रमुश्चैव क्रोधाविष्टाः समन्ततः॥ 8-48-13 (57352)
निगृह्य तु रथं तस्य योधास्ते तु सहस्रशः।
रथबन्धं प्रचक्रुर्हि पाण्डवस्यामितौजसः॥ 8-48-14 (57353)
रथमारुरुहुः केचित्कृष्णपार्थौ जिघृक्षवः।
संशप्तकानां योधास्ते सिंहनादांश्च नेदिरे॥ 8-48-15 (57354)
अपरे जगृहुश्चैव केशवस्य महाभुजौ।
पार्थं चैके महाराज रथस्थं जगृहुर्मुदा॥ 8-48-16 (57355)
अच्युतः स महाबाहुर्विधुन्वन्रणमूर्धनि।
पातयामास तान्सर्वान्दुष्टहस्तीव हस्तिपान्॥ 8-48-17 (57356)
स रथस्तैर्गृहीतस्तु पाण्डवस्य महात्मनः।
स्पन्दितुं नाशकद्राजंस्तदद्भुतमिवाभवत्॥ 8-48-18 (57357)
ततः पार्थो महाबाहुः संवृतः स्तैर्महारथैः।
निगृहीतं रथं दृष्ट्वा तांश्चाप्याद्रवतो बहून्॥ 8-48-19 (57358)
रथारूढांश्च सुबहून्पदाऽऽक्षिप्य न्यपातयत्।
अपातयदसम्भ्रान्तः शरैरासन्नयोधिभिः॥ 8-48-20 (57359)
तांस्तापयित्वा समरे पार्थः परपुरञ्जयः।
स्मयन्निव महाबाहुः केशवं वाक्यमब्रवीत्॥ 8-48-21 (57360)
पश्य कृष्ण महाबाहो संशप्तकगणान्बहून्।
कुर्वतोऽसुकरं कर्म मुमूर्षून्कालचोदितान्॥ 8-48-22 (57361)
रथबन्धमिमं प्राप्य पृथिव्यां नास्ति कश्चन।
यः सहेत पुमाँल्लोके मदन्यः क्षत्रियर्षभः॥ 8-48-23 (57362)
पश्यैततानद्य समरे मत्प्रयुक्तैः सुतेजनैः।
पात्यमानान्रणे कृष्ण शरैराशीविषोपमैः॥ 8-48-24 (57363)
इत्येवमुक्त्वा बीभत्सुः शङ्खप्रवरमुत्तमम्।
व्यनादयदमेयात्मा देवदत्तं महामृधे॥ 8-48-25 (57364)
देवदत्तस्वनं श्रुत्वा केशवोऽपि महायशाः।
पाञ्चजन्यस्वनं चक्रे पूरयन्निव रोदसी॥ 8-48-26 (57365)
तयोः शङ्खस्वनं श्रुत्वा संशप्तकवरूथिनी।
सञ्चचाल महाराज वित्रस्ता चाद्रवद्भृशम्॥ 8-48-27 (57366)
नागमस्त्रं ततः पार्थः प्रादुश्चक्रे हसन्निव।
पादबन्धं स तेषां वै चक्रे तेन महास्त्रवित्॥ 8-48-28 (57367)
यानुद्दिश्य रणे पार्थः पादबन्धं चकार ह।
ते बद्धाः पादबन्धेन योधाः संशप्तकास्तदा॥ 8-48-29 (57368)
निर्विचेष्टास्तदाऽभूवन्पाण्डवस्यास्त्रतेजसा।
निर्विचेष्टांस्ततो योधानवधीत्पाण्डुनन्दनः।
यथेन्द्रः समरे दैत्यांस्तारकस्य वधे पुरा॥ 8-48-30 (57369)
ते वध्यमानाः समरे मुमुचुस्तं रथोत्तमम्।
आयुधानि च सर्वाणि विस्रष्टुमुपचक्रमुः॥ 8-48-31 (57370)
ततः सुशर्मा राजेन्द्र गृहीतां वीक्ष्य वाहिनीम्।
सौपर्णमस्त्रं त्वरितः प्रादुश्चक्रे महारथः॥ 8-48-32 (57371)
ततः सुपर्णाः सम्पेतुर्भक्षयन्तो भुजङ्गमान्।
ततो विदुद्रुवुर्नागास्तान्दृष्ट्वा खेचरान्नृप॥ 8-48-33 (57372)
तद्विमुक्तं बलं रेजे पादबन्धाद्विशाम्पते।
मेघबन्धाद्यथा मुक्तो भास्करस्तापयन्प्रजाः॥ 8-48-34 (57373)
विप्रमुक्ताः स्वका योधाः फल्गुनस्य रथं प्रति।
ससृजुः शरसङ्घांश्च शस्त्रसङ्घांश्च मारिष॥ 8-48-35 (57374)
तां महास्त्रमयीं वृष्टिं शरैः सञ्छिद्य भारत।
अवधीत्सततो योधान्वासविः परवीरहा॥ 8-48-36 (57375)
सुशर्मा तु ततो राजन्बाणेन नतपर्वणा।
अर्जुनं हृदये विद्ध्वा विव्याधान्यैस्त्रिसप्तभिः॥ 8-48-37 (57376)
स गाढविद्धो व्यथितो रथोपस्थ उपाविशतत्।
तत उच्चुक्रुशुः सर्वे हतः पार्थ इति ब्रुवन्॥ 8-48-38 (57377)
ततः शङ्खनिनादाश्च भेरीशब्दाश्च पुष्कलाः।
नानावादित्रनिनदाः सिंहनादाश्च जज्ञिरे॥ 8-48-39 (57378)
प्रतिलभ्य ततः संज्ञां श्वेताश्वः कृष्णसारथिः।
सोऽतिविद्धो महेष्वासः शरैराशीविपोपमैः।
सुशर्माणं महाराज क्रोधाविष्टो महारथः॥ 8-48-40 (57379)
ततः शरशतैः पार्थः सञ्छाद्यैनं क्षणाद्रणे।
दिशस्तु वारयामास बाणैस्तत्र महास्त्रवित्॥ 8-48-41 (57380)
विमुखीकृत्य समरे सुशर्माणं धनञ्जयः।
ऐन्द्रमस्त्रममेयात्मा प्रादुश्चक्रे हसन्निव॥ 8-48-42 (57381)
ततो बाणसहस्राणि तदुत्सृष्टानि मारिष।
सर्वदिक्षु व्यदृश्यन्त सूदयन्ति रथद्विपान्॥ 8-48-43 (57382)
हयान्पत्तींश्च समरे शस्त्रैः शतसहस्रशः।
रराज समरे राजञ्शक्रो निघ्नन्निवासुरान्॥ 8-48-44 (57383)
वध्यमाने ततः सैन्ये भयं सुमहदाविशत्।
संशप्तकगणानां च गोपालानां च भारत॥ 8-48-45 (57384)
न हि तत्र पुमान्कश्चिद्योऽर्जुनं प्रतिबुध्यते।
पश्यतां तत्र वीराणामहन्यत बलं तव॥ 8-48-46 (57385)
हन्यमानं च तदभून्निश्चेष्टं च पराक्रमे॥ 8-48-47 (57386)
अयुतं तत्र योधानां हत्वा पाण्डुसुतो रणे।
व्यभ्राजत महाराज विधूमोऽग्निरिव ज्वलन्॥ 8-48-48 (57387)
चतुर्दशसहस्राणि यानि दृष्टनि भारत।
रथानामयुतं चैव त्रिसहस्राश्च दन्तिनः॥ 8-48-49 (57388)
ततः संशप्तका भूयः परिवव्रुर्धनञ्जयम्।
मर्तव्यमिति निश्चित्य जयं वाप्यनिवर्तनम्॥ 8-48-50 (57389)
तत्र युद्धं महच्चासीत्तावकानां विशाम्पते।
शूरेण बलिना सार्धं पाण्डवेन किरीटिना।
जित्वा तान्न्यहनत्पार्थः शत्रूञ्शक्र इवासुरान्॥ ॥ 8-48-51 (57390)
इति श्रीमन्महाभारते कर्णपर्वणि सप्तदशदिवसयुद्धे अष्टचत्वारिंशोऽध्यायः॥ 48 ॥
॥ श्रीः ॥
8.49. अध्यायः 049
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Topics
सङ्कुलयुद्धम्॥ 1 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Text
8-49-0 (57391)
सञ्जय उवाच। 8-49-0x (4967)
कृतवर्मा कृपो द्रौणिः सूतपुत्रश्च मारिष।
उलूकः सौबलश्चैव राजा च सह सोदरैः॥ 8-49-1 (57392)
सीदमानां चमूं दृष्ट्वा पाण्डुपुत्रभयार्दिताम्।
समुज्जह्रुः स्म वेगेन भिन्नां नावमिवार्णवे॥ 8-49-2 (57393)
ततो युद्धमतीवासीन्मुहूर्तमिव भारत।
भीरूणां त्रासजननं शूराणां हर्षवर्धनम्॥ 8-49-3 (57394)
कृपेण शरवर्षाणि प्रतिमुक्तानि संयुगे।
सृञ्जयांश्छादयामासुः शलभानां व्रजा इव॥ 8-49-4 (57395)
शिखण्डी च ततः क्रुद्धो गौतमं त्वरितो ययौ।
ववर्ष शरवर्षाणि समन्ताद्द्विजपुङ्गवम्॥ 8-49-5 (57396)
कृपस्तु शरवर्षं तद्विनिहत्य महास्त्रवित्।
शिखण्डिनं रणे क्रुद्धो विव्याध दशभिः शरैः॥ 8-49-6 (57397)
ततः शिखण्डी कुपितः शरैः सप्तभिराहवे।
कृपं विव्याध कुपितं कङ्कपत्रैरजिह्मगैः॥ 8-49-7 (57398)
ततः कृपः शरैस्तीक्ष्णैः सोऽतिविद्धो महारथः।
`ततः सुनिशितैस्तीक्ष्णैः क्षुरप्रैर्हेमभूषितैः'।
व्यश्वसूतरथं चक्रे शिखण्डिनमथो द्विजः॥ 8-49-8 (57399)
हताश्वात्तु ततो यानादवप्लुत्य महारथः।
खङ्गं चर्म तथा गृह्य सत्वरं ब्राह्मणं ययौ॥ 8-49-9 (57400)
तमापतन्तं सहसा शरैः सन्नतपर्वभिः।
वारयामास समरे तदद्भुतमिवाभवत्॥ 8-49-10 (57401)
तत्राद्भुतमपश्याम शिलानां प्लवनं यथा।
निश्चेष्टो यद्रणे राजञ्छिखण्डी समतिष्ठत॥ 8-49-11 (57402)
कृपेण वारितं दृष्ट्वा शिखण्डिनमथो नृप।
प्रत्युद्ययौ कृपं तूर्णं धृष्टद्युम्नो महारथः॥ 8-49-12 (57403)
धृष्टद्युम्नं ततो यान्तं शारद्वतरथं प्रति।
प्रतिजग्राह वेगेन कृतवर्मा महारथः॥ 8-49-13 (57404)
युधिष्ठिरमथायान्तं शारद्वतरथं प्रति।
सपुत्रं सहसैन्यं च द्रोणपुत्रो न्यवारयत्॥ 8-49-14 (57405)
नकुलं सहदेवं च त्वरमाणौ महारथौ।
प्रतिजग्राह ते पुत्रः शरवर्षेण वारयन्॥ 8-49-15 (57406)
भीमसेनं करूशांश्च केकयान्सह सृञ्जयैः।
कर्णो वैकर्तनो युद्धे वारयामास भारत॥ 8-49-16 (57407)
शिखण्डिने ततो बाणान्कृपः शारद्वतो युधि।
प्राहिणोत्तवरया युक्तो बीभत्सोरथ सन्निधौ॥ 8-49-17 (57408)
ताञ्छरान्प्रेषितांस्तेन समन्तात्स्वर्णभूषितान्।
चिच्छेद खङ्गमाविध्य भ्रामयंश्च पुनः पुनः॥ 8-49-18 (57409)
शतचन्द्रं च तच्चर्म गौतमस्तस्य भारत।
व्यधमत्सायकैस्तूर्णं तत उच्चुक्रुशुर्जनाः॥ 8-49-19 (57410)
स विचर्मा महाराज खङ्गपाणिरुपाद्रवत्।
कृपस्तं शरसङ्घातैराद्रवन्तमपीडयत्॥ 8-49-20 (57411)
शारद्वतशरैर्ग्रस्तं क्लिश्यमानं महाबलः।
चित्रकेतुसुतो राजन्सुकेतुस्त्वरितो ययौ॥ 8-49-21 (57412)
विकिरन्ब्राह्मणं युद्धे बहुभिर्निशितैः शरैः।
अभ्यापतदमेयात्मा गौतमस्य रथं प्रति॥ 8-49-22 (57413)
दृष्ट्वा विषक्तं तं चैव ब्राह्मणं च निवारितम्।
अपयातस्ततस्तूर्णं शिखण्डी राजसत्तम॥ 8-49-23 (57414)
सुकेतुस्तु ततो राजन्गौतमं नवभिः शरैः।
विद्ध्वा विव्याध सप्तत्या पुनश्चैनं त्रिभिः शरैः॥ 8-49-24 (57415)
अथास्य सशरं चापं पुनश्चिच्छेद मारिष।
सारथिं च शरेणास्य मृशं मर्मस्वताडयत्॥ 8-49-25 (57416)
गौतमस्तु ततः क्रुद्धो धनुर्गृह्य नवं दृढम्।
सुकेतुं त्रिंशता बाणैः सर्वमर्मस्वताडयत्॥ 8-49-26 (57417)
स विह्वलितसर्वाङ्गः प्रचचाल रथोत्तमे।
भूमिकम्पे यथा वृक्षश्चचालाकम्पितो भृशम्॥ 8-49-27 (57418)
चलतस्तस्य कायात्तुं शिरो ज्वलितकुण्डलम्।
सोष्णीषं सशिरस्त्राणं क्षुरप्रेण त्वपातयत्॥ 8-49-28 (57419)
तच्छिरः प्रापतद्भूमौ श्येनाहृतमिवामिषम्।
ततोऽस्य कायो वसुधां पश्चात्प्रापतदच्युत॥ 8-49-29 (57420)
तस्मिन्हते महाराज पुत्रास्तस्य पदानुगाः।
गौतमं समरे त्यक्त्वा दुद्रुवुस्ते दिशो दश॥ 8-49-30 (57421)
धृष्टद्युम्नं तु समरे सन्निवार्य महारथः।
कृतवर्माऽब्रवीद्वृष्टस्तिष्ठतिष्ठेति भारत॥ 8-49-31 (57422)
तदभूत्तुमुलं युद्वं वृष्णिपार्षतयो रणे।
आमिषार्थे यथा युद्धं श्येनयोः क्रुद्धयोर्नृप॥ 8-49-32 (57423)
धृष्टद्युम्नस्तु समरे हार्दिक्यं नवभिः शरैः।
आजघानोरसि क्रुद्वः पीडयन्हृदिकात्मजम्॥ 8-49-33 (57424)
कृतवर्मा तु समरे पार्षतेन दृढाहतः।
पार्षतं सरथं साश्वं छादयामास सायकैः॥ 8-49-34 (57425)
सरथश्छादितो राजन्धृष्टद्युम्नो न दृश्यते।
मेघैरिव परिच्छन्नो भास्करो जलधारिभिः॥ 8-49-35 (57426)
विधूय तं बाणगणं शरैः कनकभूषणैः।
व्यरोचत रणे राजन्धृष्टद्युम्नः कृतव्रणः॥ 8-49-36 (57427)
ततस्तु पार्षतः क्रुद्धः शस्त्रवृष्टिं सुदारुणाम्।
कृतवर्माणमासाद्य व्यसृजत्पृतनापतिः॥ 8-49-37 (57428)
तामापतन्तीं सहसा शस्त्रवृष्टिं सुदारुणाम्।
शरैरनेकसाहस्रैर्हार्दिक्योऽवारयद्युधि॥ 8-49-38 (57429)
दृष्ट्वा तु वारितां युद्धे शस्त्रवृष्टिं दुरासदाम्।
कृतवर्माणमासाद्य वारयामास पार्षतः॥ 8-49-39 (57430)
`यथा युग्मरथेनाजौ वाहान्वाहेरमिश्रयत्।
गृहीत्वा चर्म खङ्गं च रथं तस्यावपुप्लुवे॥ 8-49-40 (57431)
मिलितेष्वथ वाहेषु प्रत्यासन्ने च पार्षते।
दृष्ट्वाऽपदानं तस्याशु गदां जग्राह सात्वतः॥ 8-49-41 (57432)
गदापाणिस्ततो राजन्रथात्तूर्णमवप्लुतः।
तमदृष्ट्वा रथोपस्थे सारथिं समताडयत्॥ 8-49-42 (57433)
खङ्गेन शितधारेण स हतः प्रापतद्रथात्।
कृतवर्मा ततो हृष्टस्तलशब्दं चकार ह॥ 8-49-43 (57434)
पार्षतं चाब्रवीद्राजन्नेह्येहीति पुनःपुनः।
स तं न ममृषे युद्वे तलशब्दं समीरितम्॥ 8-49-44 (57435)
अवप्लुत्य रथात्तस्मात्स्वरथं पुनरास्थितः।
अभ्ययात्स तु तत्तूर्णं तिष्ठतिष्ठेति चाब्रवीत्॥ 8-49-45 (57436)
ततो राजन्महेष्वासं कृतवर्माणमाशु वै।
गदां गृह्य पुनर्वेगात्कृतवर्माणमाहनत्॥ 8-49-46 (57437)
सोऽतिविद्वो बलवता न्यपतन्मूर्च्छया हतः।
श्रुतर्वा रथमारोप्य अपोवाह रणाजिरात्'॥ 8-49-47 (57438)
धृष्टद्युम्नस्तु समरे दृष्ट्वा शत्रुं महारथः।
कौरवान्समरे तूर्णं वारयामास सायकैः॥ 8-49-48 (57439)
ततस्ते तावका योधा धृष्टद्युम्नमुपाद्रवन्।
सिंहनादरवांश्चक्रुस्ततो युद्धमवर्तत॥ ॥ 8-49-49 (57440)
इति श्रीमन्महाभारते कर्णपर्वणि सप्तदशदिवसयुद्धे एकोनपञ्चाशोऽध्यायः॥ 49 ॥
॥ श्रीः ॥
8.50. अध्यायः 050
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Topics
सङ्कुलयुद्धम्॥ 1 ॥ अश्वत्थाम्ना युधिष्ठिरपराजयः॥ 2 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Text
8-50-0 (57441)
सञ्जय उवाच। 8-50-0x (4968)
द्रौणिर्युधिष्ठिरं दृष्ट्वा शैनेयेनाभिरक्षितम्।
द्रौपदेयैस्तथा शूरैरभ्यवर्तत हृष्टवत्॥ 8-50-1 (57442)
किरन्निषुगणान्घोरान्हेमपुङ्खाञ्शिलाशितान्।
दर्शयन्विविधान्मार्गाञ्शिक्षया लघुहस्तवान्॥ 8-50-2 (57443)
खं पुरयञ्शरैस्तीक्ष्णैर्वेगवद्भिः समन्ततः।
युधिष्ठिरस्य समरे दिशः सर्वाः समावृणोत्॥ 8-50-3 (57444)
भारद्वाजशरैश्छन्नं न प्राज्ञायत किञ्चन।
बाणभूतमभूत्सर्वमायोधनशिरो महत्॥ 8-50-4 (57445)
बाणजालं दिविष्ठं तत्स्वर्णपुङ्खविभूषितम्।
शुशुभे भरतश्रेष्ठ विमानमिव विष्ठितम्॥ 8-50-5 (57446)
तेन च्छन्ने रणे राजन्बाणजालेन भास्वता।
अभ्रच्छायेव सजज्ञे हृतरश्मिस्तमोनुदः॥ 8-50-6 (57447)
तदद्भुतमपश्याम बाणभूते नभस्थले।
न स्म सम्पतते भूतं द्रौणेर्दृष्ट्वा पराक्रमम्॥ 8-50-7 (57448)
सात्यकिर्यतमानस्तु धर्मराजस्तु पाण़्डवः।
तथेतराणि सैन्यानि न स्म चक्रुः पराक्रमम्॥ 8-50-8 (57449)
लाघवं द्रोणपुत्रस्य दृष्ट्वा तत्र महारथाः।
व्यस्मयन्त महाराज न चैनं प्रत्युदीक्षितुम्॥ 8-50-9 (57450)
शेकुस्ते सर्वराजानस्तपन्तमिव भास्करम्।
वध्यमाने ततः सैन्ये द्रौपदेया महारथाः॥ 8-50-10 (57451)
सात्यकिर्धर्मराजश्च पाञ्चालाश्चापि सङ्गताः।
त्यक्त्वा मृत्युभयं घोरं द्रौणायनिभुपाद्रवन्॥ 8-50-11 (57452)
सात्यकिः सप्तविंशत्या द्रौणिं विद्ध्वा शिलीमुखैः।
पुनर्विव्याध नाराचैः सप्तभिः स्वर्णभूषितैः॥ 8-50-12 (57453)
युधिष्ठिरस्त्रिसप्तत्या प्रतिविन्ध्यश्च सप्तभिः।
श्रुतकर्मा त्रिभिर्वाणैः श्रुतकीर्तिश्च सप्तभिः। 8-50-13 (57454)
सुतसोमस्तु नवभिः शतानीकश्च सप्तभिः।
अन्ये च वहवः शूरा विव्यधुस्तं समन्ततः॥ 8-50-14 (57455)
स तु क्रुद्धस्ततो राजन्नाशीविप इव श्वसन्।
सात्यकिं पञ्चविंशत्या प्राविध्यत शिलीमुखैः॥ 8-50-15 (57456)
श्रुतकीर्तिं च नवभिः सुतसोमं च पञ्चभिः।
अष्टभिः श्रुतकर्माणं प्रतिबिन्ध्यं त्रिभिः शरैः॥ 8-50-16 (57457)
शतानीकं च नवभिर्धर्मपुत्रं च पञ्चभिः।
तथेतरांस्ततः शूरान्द्वाभ्यां द्वाभ्यामताडयत्।
श्रुतकीर्तेस्तथा चापं चिच्छेद निशितैः शरैः॥ 8-50-17 (57458)
अथान्यद्वनुरादाय श्रुतकीर्तिर्महारथः।
द्रौणायनिं त्रिभिर्विद्व्वा विव्याधान्यैः शितैः शरैः॥ 8-50-18 (57459)
ततो द्रौणिर्महाराज शरवर्षेण भारिष।
छादयामास तत्सैन्यं समन्ताद्भरतर्षभ॥ 8-50-19 (57460)
ततः पुनरमेयात्मा धर्मराजस्य कार्मुकम्।
द्रौणिश्चिच्छेद विहसन्विव्याध च शरैस्त्रिभिः॥ 8-50-20 (57461)
ततो धर्मसुतो राजन्प्रगृह्यान्यन्महद्धनुः।
द्रोणपुत्रं त्रिपष्टxx ततु बाह्वोरुरसि चार्पययत्॥ 8-50-21 (57462)
सात्यकिस्तु ततः क्रुद्धो द्रौणेः प्रहरतो रणे।
अर्धचन्द्रेणतीक्ष्णेन धनुश्छित्त्वाऽनदद्भृशम्॥ 8-50-22 (57463)
छिन्नधन्वा ततो द्रौणिः शक्त्या शक्तिमतां वरः।
सारथिं पातयामास शैनेयस्य रथाद्रुतम्॥ 8-50-23 (57464)
अथान्यद्वनुरादाय द्रोणपुत्रः प्रतापवान्।
शैनेयं शरवर्षेण च्छादयामास भारत॥ 8-50-24 (57465)
तस्याश्वाः प्रद्रुताः सङ्ख्ये पतिते रथसारथौ।
तत्रतत्रैव धावन्तः समदृश्यन्त भारत॥ 8-50-25 (57466)
युधिष्ठिरपुरोगास्तु द्रौणिं शस्त्रभृतां वरम्।
अभ्यवर्षन्त वेगेन विसृजन्तः शिताञ्छरान्॥ 8-50-26 (57467)
सहसा पततस्तान्वै क्रुद्वरूपान्परन्तपः।
प्रहसन्प्रतिजग्राह द्रोणपुत्रो महारणे॥ 8-50-27 (57468)
ततः शरशतज्वालः सेनाकक्षं महारणे।
द्रौणिर्ददाह समरे कक्षमग्निरिवोत्थितः॥ 8-50-28 (57469)
तद्बलं पाण्डुपुत्रस्य द्रोणपुत्रप्रतापितम्।
चुक्षुभे भरतश्रेष्ठ तस्मिन्नेव चमूमुखे॥ 8-50-29 (57470)
तद्बलं पाण्डवेयस्य द्रोणपुत्रः शरार्चिषा।
तापयन्भरतश्रेष्ठ गभस्तिभिरिवांशुमान्॥ 8-50-30 (57471)
तत्पच्यमानं मर्षेण ब्राह्मणस्य च सायकैः।
क्षुभ्यते पाण्डवं सैन्यं तिमिनेव नदीमुखम्॥ 8-50-31 (57472)
दृष्ट्वा चैव महाराज द्रोणपुत्रपराक्रमम्।
सर्वान्दुर्योधनः पार्थान्हतान्युद्वेऽभ्यमन्यत॥ 8-50-32 (57473)
युधिष्ठिरस्तु त्वरितो द्रौणिं पीड्य महारथम्।
अब्रवीद्द्रोणपुत्रं स रोषामर्षसमन्वितः॥ 8-50-33 (57474)
`जानामि त्वां युधि श्रेष्ठ वीर्यवन्तं बलान्वितम्।
कृतास्त्रं कृतिनं चैव तथा लघुपराक्रमम्॥ 8-50-34 (57475)
बलमेतद्भवान्सर्वं पार्षते यदि दर्सयेत्।
ततस्त्वां बलवन्तं च कृतविद्यं च विद्महे॥ 8-50-35 (57476)
न हि वै पार्पतं दृष्ट्वा समरे शत्रुसूदनम्।
भवेत्तव बलं किञ्चिद्ब्रवीमि त्वां न तु द्विजम्'॥ 8-50-36 (57477)
नैव नाम तव प्रीतिर्नैव नाम कृतज्ञता।
यतस्त्वं पुरुषव्याघ्र मामेवाद्य जिघांससि॥ 8-50-37 (57478)
ब्राह्मणेन तपः कार्यं शमश्च दमएव च।
क्षत्रियेण धनुर्नाभ्यं स भवान्ब्राह्मणब्रुवः॥ 8-50-38 (57479)
मिषतस्ते महावाहो युधि जेष्यामि कौरवान्।
कुरुष्व समरे कर्म ब्रह्मबन्धे यथेष्टतः॥ 8-50-39 (57480)
एवमुक्तो महाराज द्रोणपुत्रः सयन्निव।
युक्त तत्त्वं च सञ्चिन्त्य नोत्तरं किञ्चिदब्रवीत्॥ 8-50-40 (57481)
अनुक्त्वा च ततः किञ्चिच्छरवर्षेण पाण्डवम्।
छादयामास समरे क्रुद्धोऽन्तक इव प्रजाः॥ 8-50-41 (57482)
स च्छाद्यमानस्तु तदा द्रोणपुत्रेण मारिष।
पार्थोऽपयातः शीघ्रं वै प्रगृह्य महतीं चमूम्॥ 8-50-42 (57483)
अपयाते ततस्तस्मिन्धर्मपुत्रे युधिष्ठिरे।
द्रोणपुत्रः स्थितो राजन्प्रत्यादेशान्महात्मनः॥ 8-50-43 (57484)
ततो युधिष्ठिरो राजंस्त्यक्त्वा द्रौणिं महाहवे।
प्रययौ तावकं सैन्यं युक्तः क्रुराय कर्मणे॥ ॥ 8-50-44 (57485)
इति श्रीमन्महाभारते कर्णपर्वणि सप्तदशदिवसयुद्धे पञ्चाशोऽध्यायः॥ 50 ॥
॥ श्रीः ॥
8.51. अध्यायः 051
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Topics
सङ्कुलयुद्धम्॥ 1 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Text
8-51-0 (57486)
सञ्जय उवाच। 8-51-0x (4969)
भीमसेनं सपाञ्चालं चेदिकेकयसंवृतम्।
सेनापतिः स्वयं क्रुद्धो वारयामास सायकैः॥ 8-51-1 (57487)
ततस्तु चेदिकारूशान्सृढ्जयांश्च महारथान्।
कर्णो जघान समरे भीमसेनस्य पश्यतः॥ 8-51-2 (57488)
भीमसेनस्ततः कर्णे विहाय रथसत्तमम्।
प्रययौ कौरवं सैन्यं कक्षमग्निरिव ज्वलन्॥ 8-51-3 (57489)
सूतपुत्रोऽपि समरे पाञ्चालान्केकयांस्तथा।
सृञ्जयांश्च महेष्वासान्निजघानं सहस्रशः॥ 8-51-4 (57490)
संशप्तकेषु पार्थश्च कौरवेषु वृकोदरः।
पाञ्चालेषु तथा कर्णः क्षयं चक्रुर्महारथाः॥ 8-51-5 (57491)
ते क्षत्रिया दह्यामानास्त्रिभिस्तैः पावकोपमैः।
जग्मुर्विनाशं समरे राजन्दुर्मन्त्रिते तव॥ 8-51-6 (57492)
ततो दुर्योधनः क्रुद्दो नकुलं नवभिः शरैः।
विव्याध भरतश्रेष्ठ चतुरश्चास्य वाजिनः॥ 8-51-7 (57493)
ततः परममेयात्मा तव पुत्रो जनाधिप।
क्षुरेण सहदेवस्य ध्वजं चिच्छेद काञ्चनम्॥ 8-51-8 (57494)
नकुलस्तु ततः क्रुद्धस्तव पुत्रं च सप्तभिः।
जघान समरे राजन्सहदेवश्च पञ्चभिः॥ 8-51-9 (57495)
तावुभौ भरतश्रेष्ठौ ज्येष्ठौ सर्वधनुष्मताम्।
विव्याधोरसि सङ्क्रुद्धः पञ्चभिः पञ्चभिः शरैः॥ 8-51-10 (57496)
ततोऽपराभ्यां भल्लाब्यां धनुषी समकृन्तत।
यमयोः प्रसभं वीरो विव्याधाशु त्रिभिस्त्रिभिः॥ 8-51-11 (57497)
तावन्ये धनुषी श्रेष्ठे शक्रचापनिभे शुभे।
प्रगृह्य रेजतुः शूरौ देवपुत्रसमौ युधि॥ 8-51-12 (57498)
ततस्तौ रभसौ युद्धे भ्रातरौ भ्रातरं युधि।
शरैर्ववर्षतुर्घोरैर्महामेघौ यथाऽचलम्॥ 8-51-13 (57499)
ततः क्रुद्धो महाराज तव पुत्रो महारथः।
पाण़्डुपुत्रौ महेष्वासौ वारयामास पत्रिभिः॥ 8-51-14 (57500)
धनुर्मण्डलमेवास्य ददृशे युधि भारत।
सायकाश्चाप्यदृश्यन्त निश्चरन्तः समन्ततः॥ 8-51-15 (57501)
`तस्य सायकसञ्छन्नौ माद्रेयौ न विरेजतुः।
मेघच्छन्नौ यथा व्योम्नि चन्द्रसूर्यौ गतप्रभौ॥ 8-51-16 (57502)
ते तु बाणा महाराज स्वर्णपुङ्खाः शिलाशिताः'।
आच्छादयन्दिशः सर्वाः सूर्यस्येव मरीचयः॥ 8-51-17 (57503)
वाणभूते ततस्तस्मिन्सञ्छन्ने च नभस्तले।
राज्ञस्तु ददृशे रूपं कालान्तकयमोपमम्॥ 8-51-18 (57504)
पराक्रमं तु तं दृष्ट्वा तव सूनोर्महारथाः।
मृत्योरुपान्तिकं प्राप्तौ माद्रीपुत्रौ स्म मेनिरे॥ 8-51-19 (57505)
ततः सेनापती राजन्पाण्डवानां महारथः।
पार्षतः प्रययौ तत्र यत्र राजा सुयोधनः॥ 8-51-20 (57506)
माद्रीपुत्रौ ततः शूरौ व्यतिक्रम्य महारथौ।
धृष्टद्युम्नस्तव सुतं पीडयामास सायकैः॥ 8-51-21 (57507)
तमविध्यदमेयात्मा तव पुत्रो ह्यमर्पणः।
पाञ्चाल्यं पञ्चविंशत्या प्रहस्य पुरुषर्षभः॥ 8-51-22 (57508)
ततः पुनरमेयात्मा तव पुत्रो ह्यमर्षणः।
विद्ध्वा ननाद पाञ्चाल्यं षष्ट्या पञ्चभिरेव च॥ 8-51-23 (57509)
तथास्य सशरं चापं मुष्टिदेशे विशाम्पते।
क्षुरप्रेण सुतीक्ष्णेन राजा चिच्छेद संयुगे॥ 8-51-24 (57510)
तदपास्य धनुश्छिन्नं पाञ्चाल्यः शत्रुकर्शनः।
अन्यदादत्त वेगेन धनुर्भारसहं नवम्॥ 8-51-25 (57511)
क्रोधाद्रुधिररक्ताक्षः संरम्भात्प्रज्वलन्निव।
अशोभत महेष्वासो धृष्टद्युम्नः कृतव्रणः॥ 8-51-26 (57512)
स पञ्चदश नाराचाञ्श्वसतः पन्नगानिव।
जिघांसुर्भरतश्रेष्ठं धृष्टद्युम्नो व्यपासृजत्॥ 8-51-27 (57513)
ते वर्म हेमविकृतं भित्त्वा राज्ञः शिलीमुखाः।
विविशुर्वसुधां वेगात्कङ्कबर्हिणवाससः॥ 8-51-28 (57514)
सोऽतिविद्धो महाराज पुत्रस्तेऽतिव्यराजत।
वसन्तकाले सुमहान्प्रफुल्ल इव किंशुकः॥ 8-51-29 (57515)
स च्छिन्नवर्मा नाराचप्रहारैर्झर्झरीकृतः।
धृष्टद्युम्नस्य भल्लेन क्रुद्धश्चिच्छेद कार्मुकम्॥ 8-51-30 (57516)
अथैनं छिन्नधन्वानं त्वरमाणो महीपतिः।
सायकैर्दशभी राजन्भ्रुवोर्मध्ये समार्पयत्॥ 8-51-31 (57517)
तस्य तेऽशोभयन्वक्त्रं कर्मारपरिमार्जिताः।
प्रफुल्लं पङ्कजं यद्वद्धमरा मधुलिप्सवः॥ 8-51-32 (57518)
तदपास्य धनुश्छिन्नं दृष्टद्युम्नो महामनाः।
अन्यदादत्त वेगेन धनुर्भल्लांश्च षोडश॥ 8-51-33 (57519)
ततो दुर्योधनस्याश्वान्हत्वा सूतं च पञ्चभिः।
धनुश्चिच्छेद भल्लेन जातरूपपरिष्कृतम्॥ 8-51-34 (57520)
रथं सोपस्करं छत्रं शक्तिं खङ्गं गदां ध्वजम्।
भल्लैश्चिच्छेद दशभिः पुत्रस्य तव पार्षतः॥ 8-51-35 (57521)
तपनीयाङ्गदं छत्रं नागं मणिमयं शुभम्।
ध्वजं कुरुपतेश्छिन्नं ददृशुः सर्वपार्थिवाः॥ 8-51-36 (57522)
दुर्योधनं तु विरथं छिन्नवर्मायुधध्वजम्।
भ्रातरं समुदैक्षन्त सोदरा भरतर्षभ॥ 8-51-37 (57523)
तमारोप्य रथे राजन्कुण्डधारो महारथम्।
अपाहरदसम्भ्रान्तो धृष्टद्युम्नस्य पश्यतः॥ 8-51-38 (57524)
कर्णस्तु सात्यकिं हित्वा राजगृघ्नुरमर्षणः।
द्रोमहन्तारमुग्रेषुं ससाराभिमुखो रणे॥ 8-51-39 (57525)
तं पृष्ठतोऽन्वयात्तूर्णं शैनेयोऽभिहतः शरैः।
वारणं जघनोपान्ते विषाणाभ्यामिव द्विपः॥ 8-51-40 (57526)
स भारतपुरोगानां राज्ञां च सुमहात्मनाम्।
कर्णपार्षतयोर्युद्वे सङ्क्रद्धानां महारणे॥ 8-51-41 (57527)
न पाण्डवानां नास्माकं कश्चिदासीत्पराङ्मुखः।
प्रत्यदृश्यत यत्कर्णः पाञ्चालांस्त्वरितो ययौ॥ 8-51-42 (57528)
तस्मिन्क्षणे नरश्रेष्ठ गजवाजिरथक्षयः।
प्रादुरासीदुभयतो राजन्मध्यगतेऽहनि॥ 8-51-43 (57529)
पाञ्चालास्तु महाराज त्वरिता विजिगीषवः।
सर्वतोऽभ्यद्रवन्कर्णं पतत्त्रिण इव द्रुमम्॥ 8-51-44 (57530)
तेषामाधिरथिः क्रुद्धः प्रधानान्वै तरस्विनः।
विचिन्वन्निव बाणौघैः समासादयदग्रतः॥ 8-51-45 (57531)
व्याघ्रकेतुः सुशर्मा च शुक्रश्चित्रायुधः क्रतुः।
दुर्जयो रोचमानश्च सिंहसेनस्तथाऽष्टमः।
महता रथवंशेन परिवव्रुर्नरोत्तमम्॥ 8-51-46 (57532)
सृजन्तः सायकांस्तूर्णं कर्णमाहवशोभिनम्।
यतमानांस्तु ताञ्शूरान्मनुजेन्द्रः शितैः शरैः।
अष्टाभिरष्टौ राधेयः पाञ्चालान्न्यहनद्रणे॥ 8-51-47 (57533)
अथापरान्महाराज सूतपुत्रः प्रतापवान्।
जघान बहुसाहस्रान्योधान्युद्वविशारदान्॥ 8-51-48 (57534)
विष्णुं च विष्णुवर्माणं देवापिं भद्रमेव च।
दण्डधारं च समरे चित्रं चिंत्रायुधं हरिम्॥ 8-51-49 (57535)
सिंहकेतुं रोचमानं शलभं च महारथम्।
निजघान सुसङ्क्रुद्वश्चेदीनां च महारथान्॥ 8-51-50 (57536)
तेषामाददतः प्राणानासीदाधिरथेर्वपुः।
शोणिताभ्युक्षिताङ्गस्य रुद्रस्यैवातिभैरवम्॥ 8-51-51 (57537)
तत्र भारत कर्णेन मातङ्गास्ताडिताः शरैः।
सर्वतोऽभ्यद्रवन्भीताः कुर्वन्तो महदाकुलम्॥ 8-51-52 (57538)
निपेतुरुर्व्यां समरे कर्णसायकताडिताः।
कुर्वन्तो विविधान्नादान्वज्रनुन्ना इवाचलाः॥ 8-51-53 (57539)
गजवाजिमनुष्यैश्च निपतद्भिः समन्ततः।
रथैर्भग्नैर्ध्वजैश्चैव समास्तीर्यत मेदिनी॥ 8-51-54 (57540)
नैवं भाष्मो न च द्रोणो नान्ये युधि च तावकाः।
चक्रुः स्म तादृशं कर्म यादृशं कृतवान्रणे॥ 8-51-55 (57541)
मृगमध्ये यथा सिंहो दृश्यते निर्भयश्चरन्।
पाञ्चालानां तथा मध्ये कर्णोऽचरदभीतवत्॥ 8-51-56 (57542)
सूतपुत्रोऽथ नागेषु हयेषु च रथेषु च।
नरेषु च नरव्याघ्रश्चकार कदनं महत्॥ 8-51-57 (57543)
यथा मृगगणांस्त्रस्तान्सिंहो द्रावयते दिशः।
पाञ्चालानां रथव्रातान्कर्णो व्यद्रावयत्तथा॥ 8-51-58 (57544)
सिंहं स्म हि यथा प्राप्य न जीवन्ति मृगाः क्वचित्।
तथा कर्णमनुप्राप्ता न जीवन्ति स्म सृञ्जयाः॥ 8-51-59 (57545)
वैश्वानरमुखं प्राप्य दह्यन्ते शलभा यथा।
कर्णाग्रिं समरे प्राप्य दग्धा भारत सृञ्जयः॥ 8-51-60 (57546)
चेदिष्वेकेन कर्णेन पाञ्चालेषु च भारत।
वेश्राव्य नाम निहता बहवः शूरसम्पताः॥ 8-51-61 (57547)
मम चासीन्मती राजन्दृष्ट्वा कर्णस्य विक्रमम्।
नैकोऽप्याधिरथेर्जीवन्पाञ्चाल्यो मोक्ष्यते युधि॥ 8-51-62 (57548)
सङ्ख्ये विमर्द्य पाञ्चालान्सूतपुत्रः पुनः पुनः।
अभ्यधावत्सुसङ्क्रुद्धः कुन्तीपुत्रं युधिष्ठिरम्॥ 8-51-63 (57549)
धृष्टद्युम्नश्च राजानं द्रौपदेयाश्च मारिष।
परिवव्रुरमित्रघ्नं शतशश्चापरे जनाः॥ 8-51-64 (57550)
शिखण्डी सहदेवश्च नकुलो नाकुलिस्तथा।
जनमेजयः शिनेर्नप्ता बहवश्च प्रभद्रकाः॥ 8-51-65 (57551)
एते पुरोगमा भूत्वा धृष्टद्युम्नश्च संयुगे।
कर्णमस्यन्तमिष्वस्त्रैस्ततक्षुरमितौजसम्॥ 8-51-66 (57552)
तांस्तत्राधिरथिः सङ्ख्ये चेदिपाञ्चालपाण्डवान्।
एको बहूनभ्यपतद्गरुत्मानिव पन्नगान्॥ 8-51-67 (57553)
तैः कर्णस्याभवद्युद्धं घोररूपं विशाम्पते।
तादृग्यादृक्पुरावृत्तं देवानां दानवैः सह॥ 8-51-68 (57554)
तान्समेतान्महेष्वासाञ्शरवर्षौधवर्षिणः।
एको व्यधमदव्यग्रस्तमांसीव दिवाकरः॥ 8-51-69 (57555)
भीमसेनस्तु संसक्ते राधेये पाण्डवैः सह।
सर्वतोऽभ्यहनत्क्रुद्धो यमदण्डनिभैः शरैः॥ 8-51-70 (57556)
बाह्लीकान्केकयान्मात्स्यान्वासात्यान्मद्रसैन्धवान्।
एकः सङ्ख्ये महेष्वासो योधयन्बह्वशोभत॥ 8-51-71 (57557)
तत्र मर्मसु भीमेन नाराचैस्ताडिता गजाः।
प्रपतन्तो हतारोहाः कम्पयन्ति स्म मेदिनीम्॥ 8-51-72 (57558)
वाजिनश्च हतारोहाः पत्तयश्च गतासवः।
अशेरत महाराज वमन्तो रुधिरं बहु॥ 8-51-73 (57559)
ताडिताः सहसा नागा भीमसेनेन मारिष।
निपतन्ति महावेगा वज्ररुग्णा इवाचलाः॥ 8-51-74 (57560)
पतितैस्तैर्महाराज वेगवद्भिर्महारथैः।
शुशुभे वसुधा राजन्विकीर्णैरिव पर्वतैः॥ 8-51-75 (57561)
सहस्रशश्च रथिनः पत्तयः पतितायुधाः।
अक्षताः समदृश्यन्त भीमाद्भीता गतासवः॥ 8-51-76 (57562)
रथिभिः सादिभिः सूतैः पादातैर्वाजिभिर्गजैः।
भीमसेनशरैश्छिन्नैराच्छन्ना सुधाभवत्॥
तत्स्तम्भितमिवातिष्ठद्भीमसेनभयार्दितम्। 8-51-77 (57563)
दुर्योधनबलं सर्वं निरुत्साहं कृतं रणे।
निश्चेष्टं तुमुलं दीनं बभौ तस्मिन्महारणे॥ 8-51-78 (57564)
प्रसन्नसलिले काले यथा स्यात्सागरो नृप।
तद्वत्तव बलं तद्वै निश्चलं समवस्थितम्॥ 8-51-79 (57565)
मन्युवीर्यबलोपेतं दर्पात्प्रत्यवरोपितम्।
अभवत्तव पुत्रस्य तत्सैन्यं निष्प्रभं तदा॥ 8-51-80 (57566)
ते बले भरतश्रेष्ठ वध्यमाने परस्परम्।
रुधिरौघपरिक्लिन्ने रुधिरार्द्रे बभूवतुः॥ 8-51-81 (57567)
सूतपुत्रोऽवधीत्क्रुद्वः पाण्डवानामनीकिनीम्।
भीमसेनः कुरूणां च त्रिगर्तानां धनञ्जयः॥ 8-51-82 (57568)
वर्तमाने तथा रोद्रे सङ्ग्रामेऽद्भुतदर्शने।
निहत्य पृतनामध्यं संशप्तकगणान्बहून्।
अर्जुनो जयतां श्रेष्ठो वासुदेवमथाब्रवीत्॥ 8-51-83 (57569)
प्रभग्नं बलमेतद्धि योत्स्यमानं मया सह।
एते धावन्ति सगणाः संशप्तकमहारथाः॥ 8-51-84 (57570)
`दुर्जया ह्येव समरे देवैरपि सवासवैः'।
अपारयन्तो मद्बाणान्सिंहशब्दं मृगा इव॥ 8-51-85 (57571)
दीर्यते च महत्सैन्यं सृञ्जयानां महारणे।
`कुरवश्चाभिधावन्ति भीमसेनभयार्दिताः'॥ 8-51-86 (57572)
हस्तिकक्ष्यो ह्यसौ कृष्ण केतुः कर्णस्य धीमतः।
दृश्यते राजसैन्यस्य मध्ये विचरतो मुहुः॥ 8-51-87 (57573)
न च कर्णं रणे शक्ता जेतुमेते महारथाः।
जानीते हि भवान्कर्णं वीर्यवन्तं पराक्रमे॥ 8-51-88 (57574)
तत्र याहि यतः कर्णो द्रावयत्येष नो बलम्।
त्रिगर्तान्वर्जयन्याहि सूतपुत्रं महारथम्।
एतन्मे रोचते कृष्ण यथा वा तव रोचते॥ 8-51-89 (57575)
एतच्छ्रुत्वा वचस्तस्य गोविन्दः प्रहसन्निव।
अब्रवीदर्जुनं तूर्णं कौरवान्याहि पाण्डव॥ 8-51-90 (57576)
ततस्तव महासैन्यं गोविन्दप्रेरिता हयाः।
हंसवर्णा विशंस्तूर्णं वहन्तोऽर्जुनमाहवे॥ 8-51-91 (57577)
केशवप्रेरितैरश्वैः श्वेतैः काञ्चनभूषणैः।
प्रविशद्भिस्तव बलं चतुर्दिशमदीर्यत॥ 8-51-92 (57578)
मेघस्तनितनिर्हादः स रथो वानरध्वजः।
चलत्पताकस्तां सेनां विमानं द्यामिवाविशत्॥ 8-51-93 (57579)
तौ विदार्य महासेनां प्रविष्टौ केशवार्जुनो।
क्रुद्धौ संरम्भरक्ताक्षौ विभ्राजेतां महाद्युती॥ 8-51-94 (57580)
युद्धशौण्डौ समाहूतावागतौ तौ रणाध्वरम्।
यज्वभिर्विधिना हूतौ मखं देवाविवाश्विनौ॥ 8-51-95 (57581)
`क्रोधताम्रेक्षणौ शूरौ शुशुभाते महाबलौ।
मदोत्कटौ यथा नागौ दृष्टिसञ्चारचारिणौ'॥ 8-51-96 (57582)
क्रुद्धौ तौ तु नरव्याघ्रो योगवन्तौ बभूवतुः।
तलशब्देन रुषितौ महानागाविवोत्कटौ॥ 8-51-97 (57583)
विगाह्य तु रथानीकमश्वसङ्घांश्च फल्गुनः।
व्यचरत्पृतनामध्ये पाशहस्त इवानत्कः॥ 8-51-98 (57584)
तं दृष्ट्वा युधि विक्रान्तं सेनायां तव भारत।
संशप्तकगणान्भूयः पुत्रस्ते समचूचुदत्॥ 8-51-99 (57585)
ततो रथसहस्रेण द्विरदानां त्रिभिः शतैः।
चतुर्दशसहस्रैस्तु तुरगाणां महाहवे।
द्वाभ्यां शतसहस्राभ्यां पदातीनां च धन्विनाम्॥ 8-51-100 (57586)
शूराणां लब्धलक्षाणां विदितानां समन्ततः।
अभ्यवर्तन्त कौन्तेयं छादयन्तो महारथाः॥ 8-51-100 (57587)
शरवर्षैर्महाराज सर्वतः पाण्डुनन्दनम्।
स च्छाद्यमानः समरे शरैः परबलार्दनः॥ 8-51-101 (57588)
दर्शयन्रौद्रमात्मानं पाशहस्त इवान्तकः।
निघ्नन्संशप्तकान्पार्थः प्रेक्षणीयतरोऽभवत्॥ 8-51-102 (57589)
ततो विद्युत्प्रभैर्बाणैः कार्तस्वरविभूषितैः।
निरन्तरमिवाकाशमासीच्छन्नं किरीटिना॥ 8-51-103 (57590)
किरीटिचापनिर्मुक्तैः सम्पतद्भिर्महाशरैः।
समाच्छन्नं बभौ सर्वं काद्रवेयैरिव प्रभो॥ 8-51-104 (57591)
रुक्मपुङ्खाञ्शरान्घोरान्प्रसन्नान्नतपर्वणः।
अवासृजदमेयात्मा दिक्षु सर्वासु पाण्डवः॥ 8-51-105 (57592)
मही वियद्दिशः सर्वाः समुद्रा गिरयोऽपि वा।
स्फुटन्तीति जना जज्ञुः पार्थस्य तलनिःस्वनात्॥ 8-51-106 (57593)
हत्वा दशसहस्राणि पार्थिवानां महारथः।
संशप्तकानां कौन्तेयः प्रपक्षं त्वरितोभ्ययात्॥ 8-51-107 (57594)
प्रपक्षं च समासाद्य पार्थः काम्भोजरक्षितम्।
प्रममाथ बलं भल्लैर्दानवानिव वासवः॥ 8-51-108 (57595)
प्रचिच्छेदाशु भल्लेन द्विषतामाततायिनाम्।
शस्त्रपाणींस्तथा बाहूंस्तथापि च शिरांस्युत॥ 8-51-109 (57596)
अङ्गांङ्गावयवैश्छिन्नैर्व्यायुधास्तेऽपतन्भुवि।
विष्वग्वाताभिसम्भग्ना बहुशाखा इव द्रुमाः॥ 8-51-110 (57597)
हस्त्यश्वरथपत्तीनां व्रातान्निघ्नन्तमर्जुनम्।
सुदक्षिणादवरजः शरवृष्ट्याभ्यवीवृषत्॥ 8-51-112 (57598)
तस्यास्यतोऽर्धचन्द्राभ्यां स बाहू परिघोपमौ।
पूर्णचन्द्राभवक्त्रं च क्षुरेणापाहरच्छिरः॥ 8-51-113 (57599)
तत्पपात ततो वेगात्स्वलोहितपरिष्कृतम्।
मनः शिलागिरेः शृङ्गं व्ज्रेणेवावदारितम्॥ 8-51-114 (57600)
सुदक्षिणादवरजं काम्भोजा ददृशुर्हतम्।
प्रांशुं कमलपत्राक्षमत्यर्थं प्रियदर्शनम्।
काञ्चनस्तम्भसदृशं भिन्नं हेमगिरिं यथा॥ 8-51-115 (57601)
ततोऽभवत्पुनर्युद्धं घोरमत्यर्थमद्भुतम्।
नानावस्थाश्च योधानां बभूवुस्तत्र युध्यताम्॥ 8-51-116 (57602)
पार्थेषुनिहतैरश्वैः काम्भोजैर्यवनैः शकैः।
शोणिताक्तैस्तदा रक्तं सर्वामासीद्विशां पते॥ 8-51-117 (57603)
रथैर्हताश्वसूतैश्च हतारोहैश्च वाजिभिः।
द्विरदैश्च हतारोहैर्महामात्रैर्हतद्विपैः॥ 8-51-118 (57604)
अन्योन्येन महाराज विनाशः पृथिवीक्षिताम्।
आसीत्क्रुद्वेऽर्जुने कर्णे भीमसेने च दारुणम्॥ 8-51-119 (57605)
तस्पिन्प्रपक्षे पक्षे च वध्यमाने मदोत्कटः।
अर्जुनं जयतां श्रेष्ठं त्वरितो द्रौणिरभ्ययात्॥ 8-51-120 (57606)
विधुन्वानो महच्चापं कार्तस्वरविभूषितम्।
आददानः शरान्घोरान्स्वरश्मीनिव भास्करः॥ 8-51-121 (57607)
तयोरासीन्महद्युद्धं धर्मभ्रात्रोरनैष्ठिकम्।
विस्मापयिषतोर्लोकं यशश्चोत्तममिच्छतोः॥ 8-51-122 (57608)
संशप्तकांस्तु कौन्तेयः कुरूंश्चापि वृकोदरः।
सूतपुत्रस्तु पाञ्चालांस्त्रयोऽघ्नंस्त्वरिताः शरैः॥ 8-51-123 (57609)
एवमेष महाराज विनाशः पृथिवीक्षिताम्।
युद्वं घोरं तथा त्वासीत्त्रिधाभूते चमूमुखे॥ ॥ 8-51-124 (57610)
इति श्रीमन्महाभारते कर्णपर्वणि सप्तदशदिवसयुद्धे एकपञ्चाशोऽध्यायः॥ 51 ॥ *.एतदनन्तरं झ.पुस्तके विद्यमाना कथा अस्मिन्पाठे---57--58 तमाध्याययोर्वर्तते।
॥ श्रीः ॥
8.52. अध्यायः 052
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Topics
संशप्तकैर्युध्यमानस्य पार्थस्याश्वत्थाम्नाऽऽह्नानम्॥ 1 ॥ तयोर्युद्धम्॥ 2 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Text
8-52-0 (57611)
धृतराष्ट्र उवाच। 8-52-0x (4970)
कथं संशप्तकैः सार्धमर्जुनस्याभवद्रणः।
सूतपुत्रस्य पाञ्चालैः कथं युद्धं प्रवर्तितम्॥ 8-52-1 (57612)
अश्वत्थाम्नस्तु यद्युद्धमर्जुनस्य च सञ्जय।
अन्येषां च मदीयानां पाण्डवैस्तद्ब्रवीहि मे॥ 8-52-2 (57613)
सञ्जय उवाच। 8-52-3x (4971)
शृणु राजन्यथावृत्तं सङ्ग्रामं ब्रुवतो मम।
वीराणां शत्रुभिः सार्धं देहपाप्मविनाशनम्॥ 8-52-3 (57614)
पार्थः संशप्तकबलं प्रविश्यार्णवसन्निभम्।
व्यक्षोभयदमित्रघ्नो महावात इवार्णवम्॥ 8-52-4 (57615)
पूर्णचन्द्राभवक्राणि स्वक्षिभ्रूदशनानि च।
शिरांस्युन्मथ्य वीराणां शितैर्भल्लैर्धनञ्जयः।
सन्तस्तार क्षितिं क्षिप्रं विनालैर्नलिनैरिव॥ 8-52-5 (57616)
सुवृत्तानायतान्पुष्टांश्चन्दनागुरुभूषितान्।
सायुधान्सतलत्रांश्च पञ्चास्योरगसन्निभान्।
बाहून्क्षुरैरमित्राणां चिच्छेद समरेऽर्जुनः॥ 8-52-6 (57617)
धुर्यान्धुर्योतरान्सूतान्ध्वजांश्चापानि सायकान्।
पाणीन्नितान्तनिशितैर्भल्लैश्चिच्छेद पाण्डवः॥ 8-52-7 (57618)
रथान्द्विपान्हयांश्चैव सारोहानर्जुनो युधि।
शरैरनेकसाहस्रैर्निन्ये राजन्यमक्षयम्॥ 8-52-8 (57619)
तं प्रवीराः सुसंरब्धा नर्दमाना इवर्षभाः।
वासितार्थमिव क्रुद्धमभिद्रुत्य महोत्कटाः।
निघ्न्तमभिजघ्नुस्ते शरैः शृङ्गैरिवर्षभाः॥ 8-52-9 (57620)
तस्य तेषां च तद्युद्वमभवद्रोमहर्षणम्।
त्रैलोक्यविजये यद्वद्दैत्यानां सह वज्रिणा॥ 8-52-10 (57621)
अस्त्रैस्त्राणि संवार्य द्विषतां सर्वतोऽर्जुनः।
इषुभिर्बहुभिस्तूर्णं विद्व्वा प्राणाञ्जहार सः॥ 8-52-11 (57622)
छिन्नत्रिवेणुचक्राक्षान्हतयोधान्ससारथीन्।
विध्वस्तायुधतूणीरान्समुन्मथितकेतनान्॥ 8-52-12 (57623)
सञ्छिन्नयोक्ररश्मीषान्वित्रिवेणून्विकूबरान्।
विस्रस्तबन्धुरयुगान्विस्रस्ताक्षप्रमण्डलान्॥ 8-52-13 (57624)
रथान्विशकलीकुर्वन्महाभ्राणीव मारुतः॥ 8-52-14 (57625)
विस्मापकं प्रेक्षकाणां द्विषतां भयवर्धनम्।
महारथसहस्रस्य समं कर्माकरोज्जयः॥ 8-52-15 (57626)
सिद्धदेवर्षिसङ्घाश्च चारणाश्चापि तुष्टुवुः॥ 8-52-16 (57627)
देवदुन्दुभयो नेदुः पुष्पवर्षाणि चापतन्।
केशवार्जुनयोर्मूर्ध्नि प्राह वाक्वाशरीरिणी॥ 8-52-17 (57628)
चन्द्राग्न्यनिलसूर्याणां कान्तिदीप्तिबलद्युतीः।
यौ सदा बिभ्रतुर्वीराविमौ तौ केशवार्जुनौ॥ 8-52-18 (57629)
ब्रह्मेशानाविव पुरा वीरावेकरथे स्थितौ।
सर्वभूतवरौ वीरौ नरनारायणाविमौ॥ 8-52-19 (57630)
इत्येतन्महदाश्चर्यं दृष्ट्वा श्रुत्वा च भारत।
अश्वत्थामा सुसङ्क्रुद्धः कृष्णावभ्यद्रवद्रणे॥ 8-52-20 (57631)
अथ पाण्डवमस्यन्तममित्रान्तकराञ्छरान्।
सेषुणा पाणिनाऽऽहूय प्रहसन्द्रौणिरब्रवीत्॥ 8-52-21 (57632)
यदि मां मन्यसे वीर प्राप्तमर्हमिहातिथिम्।
ततः सर्वात्मना त्वद्य युद्वातिथ्यं प्रयच्छ मे॥ 8-52-22 (57633)
एवमाचार्यपुत्रेण समाहूतो युयुत्सया।
बहुमेनेऽर्जुनोऽऽत्मानमिति चाह जनार्दनम्॥ 8-52-23 (57634)
संशप्तकाश्च मे वध्या द्रौणिराह्वयते च माम्।
यदत्रानन्तरं प्राप्तं शंस मे तद्वि माधव॥ 8-52-24 (57635)
आतिथ्यकर्माभ्युत्थाय दीयतां यदि मन्यसे।
एवमुक्तोऽवहत्पार्थं कृष्णोद्रोणात्मजान्तिके॥ 8-52-25 (57636)
शैक्ष्येण विधिनाऽऽहूतं वायुरिन्द्रमिवाध्वरे।
तमामन्त्र्यैकमनसं केशवो द्रौणिमब्रवीत्॥ 8-52-26 (57637)
अश्वत्थामन्स्थिरो भूत्वा प्रहराशु सहस्व च।
निर्वेष्टुं भर्तृपिण्डं हि कालोऽयमुपजीविनाम्॥ 8-52-27 (57638)
सूक्ष्मो विवादो विप्राणां सूक्ष्मौ क्षास्त्रौ जयाजयौ॥ 8-52-28 (57639)
नहि संक्षमसे मोहाद्दिव्यां पार्थस्य सत्क्रियाम्।
समाप्तिमिच्छन्युध्यस्व स्यिरो भूत्वाऽद्य पाण्डवं॥ 8-52-29 (57640)
इत्युक्तो वासुदेवेन तथेत्युक्त्वा द्विजोत्तमः।
विव्याध केशवं षष्ट्या नाराचैरर्जुनं त्रिभिः॥ 8-52-30 (57641)
तस्यार्जुनः सुसङ्क्रुद्धस्त्रिभिर्बाणैः शरासनम्।
चिच्छेदाथान्यदादत्त द्रौणिर्घोरतरं धनुः॥ 8-52-31 (57642)
सज्यं कृत्वा निमेषाच्च विव्याधार्जुनकेशवौ।
त्रिभिः शतैर्वासुदेवं सहस्रेण च पाण्डवम्॥ 8-52-32 (57643)
ततः शरसहस्राणि प्रयुतान्यर्बुदानि च।
ससृजे द्रौणिरायस्तः स्तम्भयामास चार्जुनम्॥ 8-52-33 (57644)
इषुधेर्धनुषो ज्यायास्त्वङ्गुलिभ्यश्च मारिष।
बाह्वोः कराभ्यामुरसो वदनाद्व्राणनेत्रतः॥ 8-52-34 (57645)
कर्णाभ्यां शिरसोऽङ्गेभ्यो लोमवर्मभ्य एव च।
रथध्वजाभ्यां च शरा निष्पेतुर्ब्रह्मवादिनः॥ 8-52-35 (57646)
शरजालेन महता बद्ध्वा माधवपाण्डवौ।
ननाद सुदितो द्रौणिर्महामेघौघनिःस्वनम्॥ 8-52-36 (57647)
`तैः पतद्भिर्महाराज द्रौणिमुक्तैः समन्ततः।
सञ्छादितौ रथस्थौ तावुभौ कृष्णधनञ्जयौ॥ 8-52-37 (57648)
दतः शरxxxxxxक्ष्णैर्भारद्वाजः प्रतापवान्।
निxxxxxचक्रे रथे माधवपाण्डवौ॥ 8-52-38 (57649)
xxxxजङ्गमं स्थावरं तथा।
चराचरसा मोप्तारौ दृष्ट्वा सञ्छादितौ शरैः॥ 8-52-39 (57650)
सिद्धचारxxxxxश्च संपेतुर्शै समन्ततः।
अपि xxxxxxxx लोकानामिति चाब्रुवन्॥ 8-52-40 (57651)
न मया xxxxxxxxxx राजन्दृष्टपृर्वः पराकमः।
xxxxxxxxxxxx कृष्णो छादयतो रणे॥ 8-52-41 (57652)
xxxxxxxxxxxशब्दं रथानां त्रासनं रणे।
xxxxxxxxxx राजन्सिंहस्य नदतो यथा॥ 8-52-42 (57653)
चरतो युद्धे सव्यं दक्षिणमस्यतः।
विद्युदम्भोधरस्येव भ्राजमाना व्यदृश्यत॥ 8-52-43 (57654)
स तदा क्षिप्रकारी च दृढहस्तश्च पाण्डवः।
प्रमोहं परमं गत्वा प्रेक्षन्नास्ते धनञ्जयः॥ 8-52-44 (57655)
विक्रमं चरतो युद्धे सव्यं दक्षिणमस्यतः।
विक्रमं च हृतं मेने आत्मनस्तेन संयुगे॥ 8-52-45 (57656)
अथास्य समरे राजन्वपुरासीत्सुदुर्दृशम्।
द्रौणेस्तत्कुर्वतः कर्म यादृग्रूपं पिनाकिनः॥ 8-52-46 (57657)
वर्धमाने ततस्तत्र द्रोणपुत्रे विशाम्पते।
हीयमाने च कौन्तेये कृष्णं रोषः समाविशत्॥ 8-52-47 (57658)
स रोषान्निश्वसन्राजन्निर्दहन्निव चक्षुषा।
द्रौणिं ददर्श सङ्ग्रामे फल्गुनं च मुहुर्मुहुः॥ 8-52-48 (57659)
ततः कृष्णोऽब्रवीत्क्रुद्धः पार्थं सप्रणयं वचः॥ 8-52-49 (57660)
अत्यद्भुततमिदं पार्थ त्वयि पश्यामि संयुगे।
यत्त्वां विशेषयत्याजौ द्रोणपुत्रोऽद्य भारत॥ 8-52-50 (57661)
कच्चित्ते गाण्डिवं हस्ते मुष्टिर्वा न व्यशीर्यत।
कच्चिद्वीर्यं यथापूर्वं भुजयोर्वा बलं तव॥ 8-52-51 (57662)
उदीर्यमाणं हि रणे पश्यामि द्रौणिमाहवे।
गुरुपुत्र इति ह्येनं मानयन्पाण्डवर्षभ।
उपेक्षां मा कृथाः पार्थ नायं काल उपेक्षितुम्'॥ 8-52-52 (57663)
अर्जुन उवाच। 8-52-53x (4972)
पश्य माधव दौरात्म्यं गुरुपुत्रस्य मां प्रति।
वधं प्राप्तौ मन्यते नौ प्रावेश्य शवरेश्मनि।
एषोस्मि हन्मि सङ्कल्पं शिक्षया च बलेन च॥ 8-52-53 (57664)
`एवमुक्त्वाऽस्य चिच्छेद भल्लैः कर्मारमार्जितैः।
धनुश्छत्रं पताकां च रथशक्तिं गदां वराम्'॥ 8-52-54 (57665)
अश्वत्थाम्नः शरानस्ताञ्छित्त्वैकैकं त्रिधा त्रिधा।
व्यधमद्भरतश्रेष्ठो नीहारमिव मारुतः॥ 8-52-55 (57666)
ततः संशप्तकान्भूयः साश्वसूतरथद्विपान्।
ध्वजपत्तिगणानुर्ग्रैर्बाणैर्विव्याध पाण्डवः॥ 8-52-56 (57667)
ये ये ददृशिरे तत्र यद्यद्रूपास्तदा जनाः।
ते ते तत्र शरैर्व्याप्तं मेनिरेऽऽत्मानमात्मना॥ 8-52-57 (57668)
ते गाण्डीवप्रमुक्तास्तु नानारूपाः पतत्रिणः।
क्रोशे साग्रे स्थिताञ्जघ्नुर्द्विपांश्च पुरुषान्रणे॥ 8-52-58 (57669)
भल्लैश्छिन्नाः कराः पेतुः करिणां मदवर्षिणाम्।
यथा वने परशुभिर्निकृत्ताः शाल्मलिद्रुमाः॥ 8-52-59 (57670)
पश्चात्तु शैलवत्पतुस्ते गजाः सह सादिभिः।
वज्रिवज्रावमथिता यथैवाद्रिचयास्तथा॥ 8-52-60 (57671)
गन्धर्वनगराकारान्रथांश्चैव सुकल्पितान्।
विनीतैर्जवनैर्युक्तानास्थितान्युद्वदुर्मदैः॥ 8-52-61 (57672)
शरैर्विशकलीकुर्वन्नमित्रानभ्यवीवृषत्।
स्वलङ्कृतानश्वसादीन्पत्तींश्चाहन्धनञ्जयः॥ 8-52-62 (57673)
धनञ्जययुगान्तार्कः संशप्तकमहार्णवम्।
व्यशोषयत दुःशोषं तीक्ष्णैः शरगभस्तिभिः॥ 8-52-63 (57674)
पुनर्द्रौणिमहाशैलं नाराचैर्वज्रसन्निभैः।
निर्बिभेद महावेगैस्त्वरन्वज्रीव पर्वतम्॥ 8-52-64 (57675)
तमाचार्यसुतः क्रुद्धः साश्वयन्तारमाशुगैः।
युयुत्सुरागमद्योद्धुं पार्थस्तानच्छिनच्छरान्॥ 8-52-65 (57676)
ततः परमसङ्क्रुद्धः काण्डकोशमवासृजत्।
अश्वत्थामाभिरूपाय गृहानतिथये यथा॥ 8-52-66 (57677)
अथ संशप्तकांस्त्यक्त्वा पाण्डवो द्रौणिमभ्ययात्।
अपाङ्क्तेयानिव त्यक्त्वा दाता पाङ्क्तेयमर्थिनम्॥ 8-52-67 (57678)
`स्थिताः संशप्तका राजन्दृष्ट्वा युद्वं महात्मनोः'॥ ॥ 8-52-68 (57679)
इति श्रीमन्महाभारते कर्णपर्वणि सप्तदशदिवसयुद्धे द्विपञ्चाशोऽध्यायः॥ 52 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Footnotes
॥ श्रीः ॥
8.53. अध्यायः 053
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Topics
अर्जुनेनाश्वत्थामपराजयः॥ 1 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Text
8-53-0 (57680)
सञ्जय उवाच। 8-53-0x (4973)
ततः समभवद्युद्धं शुक्राङ्गिरसवर्चसोः।
नक्षत्रमभितो व्योम्नि शुक्राङ्गिरसयोरिव॥ 8-53-1 (57681)
सन्तापयन्तावन्योन्यं दीप्तैः शरगभस्तिभिः।
लोकत्रासकरावास्तां विमार्गस्थौ ग्रहाविव॥ 8-53-2 (57682)
ततोऽविध्यद्धुवोर्मध्ये नाराचैरर्जुनो भृशम्।
स तेन विबभौ द्रौणिरूर्ध्वरश्मिर्यथा रविः॥ 8-53-3 (57683)
अथ कृष्णौ शरशतैरश्वत्थाम्नाऽर्दितौ भृशम्।
स्वरश्मिजालविकचौ युगान्तार्काविवासुतः॥ 8-53-4 (57684)
ततोऽर्जुनः सर्वतोधारमस्त्र--
मवासृजद्वासुदेवेऽभिभूते।
द्रौणायनिश्चाभ्यहनत्पृषत्कै--
र्वज्राग्निवैवस्वतदण्डकल्पैः॥ 8-53-5 (57685)
स केशवं चार्जुनं चातितेजा
विव्याध मर्मस्वतिरौद्रकर्मा।
बाणैः सुमुक्तैरतितीव्रवेगै--
र्यैराहतो मृत्युरपि व्यथेत॥ 8-53-6 (57686)
द्रौणेरिषूनिषुभिः सन्निवार्य
व्यायच्छतस्तद्द्विगुणैः सुपुङ्खैः।
तं साश्वसूतध्वजमेकवीर--
मावृत्य संशप्तकसैन्यमार्च्छत्॥ 8-53-7 (57687)
धनूंषि बाणानिषुधीर्धनुर्ज्याः
पाणीन्भुजान्पाणिगतं च शस्त्रम्।
छत्राणि केतूंस्तुरगान्रथेषां
वस्त्राणि माल्यान्यथा भूषणानि॥ 8-53-8 (57688)
चर्माणि वर्माणि मनोरमाणि
प्रसह्य चैषां स शिरांसि चैव।
स्रिच्छेद पार्थो द्विषतां सुमुक्तै--
र्बाणैः स्थितानामपराङ्मुखानाम्॥ 8-53-9 (57689)
सुकल्पिताः स्मन्दनवाजिनागाः
समास्थिताः कृतयत्नैर्नृवीरैः।
पार्थेरितैर्बाणशतैर्निरस्ता--
स्तैरेव सार्धं नृवरैर्विनेशुः॥ 8-53-10 (57690)
पद्मार्कपूर्णेन्दुनिभाननानि
किरीटमाल्याभरणोज्ज्वलानि।
भल्लार्धचन्द्रक्षुरसन्निकृत्ता--
न्यपातयच्छत्रुशिरांस्यजस्रम्॥ 8-53-11 (57691)
अथ द्विपैर्दैत्यरिपुद्विपाभै--
र्देवारिकल्पा बलमन्युकल्पैः।
कलिङ्गवङ्गाङ्गनिषादवीरा
जिघांसवः पाण्डवमभ्यधावन्॥ 8-53-12 (57692)
तेषां द्विपानां निचकर्त पार्थो
वर्माणि चर्माणि करान्नियन्तॄन्।
ध्वजाः पताकाश्च ततः प्रपेतु--
र्वज्राहतानीव गिरेः शिरांसि॥ 8-53-13 (57693)
तेषु प्रभग्नेषु गुरोस्तनूजं
बाणैः किरीटि नवसूर्यवर्णैः।
प्रच्छादयामास महाभ्रजालै--
र्वायुः समुद्यन्तमिवांशुमन्तम्॥ 8-53-14 (57694)
ततोऽर्जुनेषूनिषुभिर्निरस्य
द्रौणिः शितैरर्जुनवासुदेवौ।
प्रच्छादयित्वा दिवि चन्द्रसूर्यौ
ननाद सोऽम्भोद इवातपान्ते॥ 8-53-15 (57695)
तमर्जुनस्तांश्च पुनस्त्वदीया--
नभ्यर्दितस्तैरभिसृत्य शस्त्रैः।
वाणान्धकारं सहसैव कृत्त्वा
विव्याध पार्थो वरहेमपुङ्खैः॥ 8-53-16 (57696)
नाप्याददत्सन्दधन्नैव मुञ्च--
न्बाणान्रथेऽदृश्यत सव्यसाची।
रथांश्च नागांस्तुरगान्पदातीन्
संस्यूतदेहान्ददृशुर्हतांश्च॥ 8-53-17 (57697)
सन्धाय नाराचवरान्दशाशु
द्रौणिस्त्वरन्नेकमिवोत्ससर्ज।
तेषां च पञ्चार्जुनमभ्यविध्य--
न्पञ्चाच्युतं निर्बिभुदुः सुपुङ्खाः॥ 8-53-18 (57698)
तैराहतौ सर्वमनुष्यमुख्या--
वसृक्स्रवन्तौ धनदेन्द्रकल्पौ।
समाप्तविद्येन तथाऽभिभूतौ
हतौ रणे ताविति मेनिरेऽन्ये॥ 8-53-19 (57699)
अथार्जुनं प्राह दशार्हनाथः
प्रमाद्यसे किं जहि योधमेतम्।
कुर्याद्धि दोषं समुपेक्षितोऽयं
कष्टो भवेद्व्याधिरिवाक्रियावान्॥ 8-53-20 (57700)
तथेति चोक्त्वाऽच्युतमप्रमादी
द्रौणेः प्रहस्याशु किरीटमाली।
भुजौ वरौ चन्दनसारदिग्धौ
वक्षः शिरोऽथाप्रतिमौ तथोरू॥ 8-53-21 (57701)
गाण्डीवमुक्तैः कुपिताहिकल्पै--
द्रौणिं शरैः संयति निर्बिभेद।
छित्त्वा तु रश्मींस्तुरगानविध्य--
त्ते तं रणादूहुरतीव दूरम्॥ 8-53-22 (57702)
स तैर्हृतो वातजवैस्तुरङ्गै-
र्द्रौणिर्दृढं पार्थशराभिभूतः।
आवृत्य नैव व्यषहत्स योद्धुं
पार्थेन सार्धं मतिमान्विमृश्य। 8-53-23 (57703)
जानञ्जयं नियतं वृष्णिवीरे
धनञ्जये चाङ्गिरसां वरिष्ठः॥
विवेश कर्णस्य बलं तरस्वी
भग्नोत्साहः क्षीणवाणास्त्रयोगः॥ 8-53-24 (57704)
प्रतीपकामे तु रणादश्वत्थाम्नि हृते हयैः।
मन्त्रौषधिक्रियायोगैर्व्याधौ देहादिवाहृते॥ 8-53-25 (57705)
संशप्तकानभिमुखौ प्रयातौ केशवार्जुनौ।
वातोद्वूतपताकेन स्यन्दनेनौघनादिना॥ ॥ 8-53-26 (57706)
इति श्रीमन्महाभारते कर्णपर्वणि सप्तदशदिवसयुद्धे त्रिपञ्चाशोऽध्यायः॥ 53 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Footnotes
॥ श्रीः ॥
8.54. अध्यायः 054
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Topics
अर्जुनेन दण्डदण्डधारयोर्वधः॥ 1 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Text
8-54-0 (57707)
सञ्जय उवाच। 8-54-0x (4974)
अथोत्तरेण पाण्डूनां सेनायां ध्वनिरुत्थितः।
रथनागाश्वपत्तीनां दण्डधारेण वध्यताम्॥ 8-54-1 (57708)
निवर्तयित्वा तु रथं केशवोऽर्जुनमब्रवीत्।
वाहयन्नेव तुरगान्गरुडानिलरंहसः॥ 8-54-2 (57709)
मागधोऽसावतिक्रान्तो द्विरदेन प्रमाथिना।
भगदत्तादनवमः शिक्षया च बलेन च॥ 8-54-3 (57710)
एनं हत्वा निहन्ताऽसि पुनः संशप्तकानिति।
वाक्यान्ते प्रापयत्पार्थं दण्डधारगजं प्रति॥ 8-54-4 (57711)
स मागधानां प्रवरो महाबलोऽ--
शुभग्रहो योधगणैः समन्वितः।
सपत्नसेनां प्रममाथ दारुणो
भीमं समग्रां बलवानिव ग्रहम्॥ 8-54-5 (57712)
सुकल्पितं दानवनागसन्निभं
महाभ्रनिर्हादसमस्वनं रणे।
समास्थितो नागवरं नरेश्वरो
रथाश्वमातङ्गनरप्रमाथिनम्॥ 8-54-6 (57713)
स नागयन्तॄन्समरे महारथा--
न्सपत्तिसङ्घांस्तुरगान्ससादिनः।
द्विपांश्च बाणैर्निजघान वीर्यवा--
न्समन्ततो घ्नन्निव कालचक्रवत्॥ 8-54-7 (57714)
नरांस्तु कांस्यायसवर्मभूषणा--
न्निपात्य साश्वानपि पत्तिभिः सह।
व्यपोथयद्दन्तिवरेण शुष्मिणा
सशब्दवत्स्थूलनलं यथा तथा॥ 8-54-8 (57715)
अथार्जुनो ज्यातलनेमिनिःस्वने
मृदङ्गभेरीबहुशङ्खनादिते।
रथाश्वमातङ्गसहस्रनादिते
रथोत्तमेनाभ्यपतद्द्विपोत्तमम्॥ 8-54-9 (57716)
ततोऽर्जुनं द्वादशभिः शरोत्तमै--
र्जनार्दनं षोडशभिः समार्पयत्।
स दण़्डधारस्तुरगांस्त्रिभिस्त्रिभि---
स्ततो ननाद प्रजहास चासकृत्॥ 8-54-10 (57717)
ततोऽस्य पार्थः सगुणेषुकार्मुकं
चकर्त भल्लैर्ध्वजमप्यलङ्कृतम्।
पुनर्नियन्तॄन्सहपादगोप्तृभि--
स्ततः स चुक्रोध गिरिव्रजेश्वरः॥ 8-54-11 (57718)
ततोऽर्जुनं भिन्नकटेन दन्तिना
घनाघनेनानिलतुल्यरंहसा।
अतीव चुक्रोधयिषुर्जनार्दनं
घनञ्जयं चाभिजघान तोमरैः॥ 8-54-12 (57719)
अथास्य बाहू द्विपहस्तसन्निभौ
शिरश्च पूर्णेन्दुनिभाननं त्रिभिः।
क्षुरैः प्रचिच्छेद सहैव पाण्डव--
स्ततो द्विपं बाणशतैः समर्पयत्॥ 8-54-13 (57720)
स पार्थबाणैस्तपनीयभूषणैः
समावृतः काञ्चनवर्मभृद्द्विपः।
भृशं चकाशे निशि पर्वतो यथा
दावाग्निना प्रज्वलितौषधिद्रुमः॥ 8-54-14 (57721)
स वेदनार्तोऽम्बुदनिस्वनो नदं--
श्चरन्भ्रमन्प्रस्स्वलितान्तरोऽद्रवत्।
पपात रुग्णः सनियन्तृकस्तथा॥
यथा गिरिर्वज्रविदारितस्तथा॥ 8-54-15 (57722)
हिमावदानेन सुवर्णमालिना
हिमाद्रिकूटप्रतिमेन दन्तिना।
हते रणे भ्रातरि दण्ड आव्रज--
ज्जिघांसुरिन्द्रावरजं धनञ्जयम्॥ 8-54-16 (57723)
सतोमरैरर्करप्रभैस्त्रिभि--
र्जनार्दनं पञ्चभिरर्जुनं शितैः।
समर्पयित्वा विननाद चार्दयं--
स्ततोऽस्य बाहू निचकर्त पाण्डवः॥ 8-54-17 (57724)
क्षुरप्रकृत्तौ विपुलौ सतोमरौ
शुभाङ्गदौ चन्दनरूषितौ भुजौ।
गजात्पतन्तौ युगपद्विरेजतु--
र्यथोरगौ पर्वतशृङ्गवन्महीम्॥ 8-54-18 (57725)
अथाऽर्धचन्द्रेण हतं किरीटिना
पपात दण्डस्य शिरः क्षितिं द्विपात्।
स शोणितार्द्रो निपतन्विरेजे
दिवाकरोऽस्तादिव पश्चिमां दिशम्॥ 8-54-19 (57726)
अथ द्विपं श्वेतनगाग्रसन्निभं
दिवाकरांशुप्रतिमैः शरोत्तमैः।
बिभेद पार्थः स पपात नादयन्
हिमाद्रिकूटं कुलिशाहतं यथा॥ 8-54-20 (57727)
ततोऽपरं तत्प्रतिमा गजोत्तमा
जिगीषवः संयति सव्यसाचिना।
तथा कृतास्तेऽपि यथैव तौ द्विपौ
ततः प्रभग्नं सुमहद्रिपोर्बलम्॥ 8-54-21 (57728)
गजा रथाश्वाः पुरुषाश्च सङ्घशः
परस्परघ्नाः परिपेतुराहवे।
परस्परं प्रस्खलिताः समाहता
भृशं च तत्तद्बहुभाषिणो हताः॥ 8-54-22 (57729)
अथार्जुनं स्वे परिवार्य सैनिकाः
पुरन्दरं देवगणा इवाब्रुवन्।
अभैष्म यस्मान्मरणादिव प्रजाः
स वीर दिष्ट्या निहतस्त्वया रिपुः॥ 8-54-23 (57730)
न चेत्परित्रास्यदिमाञ्जनान्भया--
द्द्विषद्भिरेवं बलिभिः प्रपीडितान्।
तथाऽभविष्यद्द्विषतां प्रमोदनं
यथा हतेष्वेष्विह नोऽरिसूदन॥ 8-54-24 (57731)
इतीव भूयश्च सुहृद्भिरीडिता
निशम्य वाचः सुमनास्तदाऽर्जुनः।
यथाऽनुरूपं प्रतिपूज्य तं जनं
जगाम संशप्तकसङ्घहा पुनः॥ ॥ 8-54-25 (57732)
इति श्रीमन्महाभारते कर्णपर्वणि सप्तदशदिवसयुद्धे चतुःपञ्चाशोऽध्यायः॥ 54 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Footnotes
॥ श्रीः ॥
8.55. अध्यायः 055
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Topics
अर्जुनेन संशप्तकानां वधः॥ 1 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Text
8-55-0 (57733)
सञ्जय उवाच। 8-55-0x (4975)
प्रत्येत्याथ पुनर्जिष्णुर्जित्वा संशप्तकान्बभौ।
वक्रानुवक्रगमनादङ्गारक इव ग्रहः॥ 8-55-1 (57734)
पार्थबाणहता राजन्नराश्वरथकुञ्जराः।
विचेलुर्बभ्रमुर्नेशुः पेतुर्मम्लुश्च भारत॥ 8-55-2 (57735)
धुर्यान्धुर्येतरान्सूतान्ध्वजांश्चपासिसायकान्।
पाणीन्पाणिगताञ्शस्त्रान्बाहूनपि शिरांसि च॥ 8-55-3 (57736)
भल्लैः क्षुरैरर्धचन्द्रैर्वत्सदन्तैश्च पाण्डवः।
चिच्छेदामित्रवीराणां समरे प्रतियुध्यताम्॥ 8-55-4 (57737)
तं प्रवीरास्त्वदीयानां नर्दमानाऽभिदुद्रुवुः।
वासितार्थे युयुत्सन्तो वृषभा वृषभं यथा।
निपतन्त्यर्जुनं शूराः शतशोऽथ सहस्रशः॥ 8-55-5 (57738)
तेषां तस्य च तद्युद्धमभवद्रोमहर्षणम्।
त्रैलोक्यविजये यादृग्दैत्यानां सह वज्रिणा॥ 8-55-6 (57739)
तमविध्यत्त्रिभिर्बाणैर्दन्दशूकैरिवाहिभिः।
उग्रायुधस्य तस्याशु शिरः कायादपाहरत्॥ 8-55-7 (57740)
तेऽर्जुनं सर्वतः क्रुद्धा नानाशस्त्रैरवीवृषन्।
मरुद्भिः प्रेरिता मेघा हिमवन्तमिवोष्णगे॥ 8-55-8 (57741)
अस्त्रैरस्त्राणिं संवार्य द्विषतां सर्वतोऽर्जुनः।
सम्यगस्तैः शरैः सर्वानहितानहनद्बहून्॥ 8-55-9 (57742)
छिन्नत्रिवेणुजङ्घेषान्हताश्वान्हतसारथीन्।
विस्रस्तहस्ततूणीरान्विचक्रथकेतनान्॥ 8-55-10 (57743)
सञ्छिन्नरश्मियोक्त्राक्षान्व्यनुकर्षयुगान्रथान्।
विध्वस्तसर्वसन्नाहान्बाणैश्चक्रेऽर्जुनस्त्वरन्॥ 8-55-11 (57744)
ते रथास्तत्र विध्वस्ताः परार्द्व्या भान्त्यनेकशः।
धनिनामिव वेश्मानि हतान्यग्न्यनिलाम्बुभिः॥ 8-55-12 (57745)
द्विपाः सम्भिन्नमर्माणो वज्राशनिसमैः शरैः।
पेतुर्गिर्यग्रवेश्मानि वज्रवाताग्निभिर्यथा॥ 8-55-13 (57746)
अनेकैश्च शिलाधौतैर्वज्रानलविषोपमैः।
शरैर्निजघ्निवान्पार्थो महेन्द्र इव दानवान्॥ 8-55-14 (57747)
सारोहास्तुरगाः पेतुर्बहवोऽर्जुनताडिताः।
निर्जिह्वान्त्राः क्षितौ क्षीणा रुधिरार्द्राः सुदुर्दृशः॥ 8-55-15 (57748)
नराश्वनागा नाराचैः संस्यूताः सव्यसाचिना।
बभ्रमुश्चस्खलुः पेतुर्नेदुर्मम्लुश्च मारिष॥ 8-55-16 (57749)
महार्हवर्माभरणा नानारूपाम्बरायुधाः।
सरथाश्वद्विपा वीरा हताः पार्थेन शेरते॥ 8-55-17 (57750)
निर्भयाः पुण्यकर्माणो विशिष्टाभिजनश्रुताः।
गताः शरीरैर्वसुधामूर्जितैः कर्मभिर्दिवम्॥ 8-55-18 (57751)
अथार्जुनरथं वीरास्त्वदीयाः समभिद्रवन्।
नानाजनपदाध्यक्षाः सगणा जातमन्यवः॥ 8-55-19 (57752)
उह्यमना रथाश्वेभैः पत्तयश्च जिघांसवः।
समभ्यधावन्नस्यन्तो विविधं क्षिप्रमायुधम्॥ 8-55-20 (57753)
तदायुधमहावर्षं क्षिप्तं योधमहाम्बुदैः।
व्यधमन्निशितैर्बाणैः क्षिप्रमर्जुनमारुतः॥ 8-55-21 (57754)
साश्वपत्तिद्विपरथं महाशस्त्रौघसम्प्लवम्॥
सहसा सन्तितीर्षन्तं पार्थं शस्त्रास्त्रसेतुना॥ 8-55-22 (57755)
अथाब्रवीद्वासुदेवः पार्थ किं क्रीडसेऽनघ।
संशप्तकान्प्रमथ्यैनांस्ततः कर्णवधे त्वर॥ 8-55-23 (57756)
तथेत्युक्त्वाऽर्जुनः कृष्णं शिष्टान्संशप्तकांस्तदा।
क्षपयिष्यंस्तदा बाणैर्दैत्यानिन्द्र इवावधीत्॥ 8-55-24 (57757)
आददत्सन्दधन्नेषृन्दृष्टः कैश्चिद्रणेऽर्जुनः।
विमुञ्चन्वा शराञ्शीघ्रं दृश्यन्ते वै नरा हताः॥ 8-55-25 (57758)
आश्चर्यमिति गोविन्दो ब्रुवन्नश्वानचोदयत्।
हंसांशुगौरास्ते सेनां हंसाः सर इवाविशन्॥ 8-55-26 (57759)
ततः सङ्ग्रामभूमिं तां वर्तमाने जनक्षये।
अवेक्षमाणो गोविन्दः सव्यसाचिनमब्रवीत्॥ 8-55-27 (57760)
एष पार्थ महारौद्रो वर्तते भरतक्षयः।
पृथिव्यां पार्थिवानां वै दुर्योधनकृते महान्॥ 8-55-28 (57761)
पश्य भारत चापानि रुक्मपृष्ठानि धन्विनाम्।
हतानामपविद्धानि कलापानिषुधींस्तथा॥ 8-55-29 (57762)
जातरूपमयैः पुङ्खैः शरांश्च नतपर्वणः।
तैलधौतांश्च नाराचान्निर्मुक्तानिव पन्नगान्॥ 8-55-30 (57763)
आकीर्णांस्तोमरान्वाहांश्छत्रान्हेमविभूषितान्।
चर्माणि चापविद्धानि रुक्मपृष्ठानि भारत॥ 8-55-31 (57764)
सुवर्णविकृतान्प्रासाञ्शक्तीः कनकभूषिताः।
जाम्बूनदमयैः पट्टैर्बद्धाश्च विपुला गदाः॥ 8-55-32 (57765)
जातरूपमयीश्चर्ष्टीः पट्टसान्हेमभूषितान्।
दण्डैः कनकचित्रैश्च विप्रविद्धान्परश्वथान्॥ 8-55-33 (57766)
परिघान्भिण्डिपालांश्च भुशुण्डीः कणपानपि।
अयस्कुन्तांश्च पतितान्मुसलानि गुरूणि च॥ 8-55-34 (57767)
नानाविधानि शस्त्राणि प्रगृह्य जयगृद्धिनः।
जीवन्त इव दृश्यन्ते गतसत्वास्तरस्विनः॥ 8-55-35 (57768)
गदाविमथितैर्गात्रैर्मुसलैर्भिन्नमस्तकान्।
गजवाजिरथैः क्षुण्णान्पश्य योधान्सहस्रशः॥ 8-55-36 (57769)
मनुष्यगजवाजीनां शरशक्त्यृष्टितोमरैः।
निस्त्रिंशैः पट्टसैः प्रासैर्नखरैर्लगुडैरपि॥ 8-55-37 (57770)
शरीरैर्बहुघा छिन्नैः शोणितौघपरिप्लुतैः।
गतासुभिरमित्रघ्न संवृता रणभूमयः॥ 8-55-38 (57771)
बाहुभिश्चन्दनादिग्धैः साङ्गदैः शुभभूषणैः।
सतलत्रैः सकेयूरैर्भाति भारत मेदिनी॥ 8-55-39 (57772)
साङ्गुलित्रैर्भुजाग्रैश्च विप्रविद्वैरलङ्कृतैः।
हस्तिहस्तोपमैश्छिन्नैरूरुभिश्च तरस्विनाम्॥ 8-55-40 (57773)
बद्धचूडामणिवरैः शिरोभिश्च सकुण्डलैः।
`निकृत्तैर्वृषभाक्षाणां शरीरैश्चापि सङ्घशः॥ 8-55-41 (57774)
गजवाजिमनुष्याणां शरशक्त्यृष्टितोमरैः।
कबन्धैः शोणितादिग्धैश्छिन्नगात्रशिरोधरैः।
भूर्भाति भरतश्रेष्ठ शान्ताग्निभिरिवाध्वरे'॥ 8-55-42 (57775)
रथांश्च बहुधा भग्नान्हेमकिङ्किणिनः शुभान्।
अश्वांश्च बुहधा पश्य शोणितेन परिप्लुतान्॥ 8-55-43 (57776)
अनुकर्षानुपासङ्गान्पताका विविधान्ध्वजान्।
योधानां च महाशङ्खान्पाण्डुरांश्च प्रकीर्णकान्।
निरस्तजिह्वान्मातङ्गाञ्शयानान्पर्वतोपमान्॥ 8-55-44 (57777)
वैजयन्तीर्विचित्राश्च हतांश्च गजयोधिनः।
वारणानां परिस्तोमान्संयुक्तानेककम्बलान्॥ 8-55-45 (57778)
विपाटितविचित्राश्च रूपचित्राः कुथास्तथा।
भिन्नाश्च बहुधा घण्टाः पतद्भिश्चूर्णिता गजैः॥ 8-55-46 (57779)
वैदूर्यमणिदण्डांश्च पतितांश्चाङ्कुशान्भुवि।
अश्वानां च युगापीडान्रत्नचित्रानुरश्छदान्॥ 8-55-47 (57780)
विद्धाः सादिध्वजाग्रेषु सुवर्णविकृताः कुथाः।
विचित्रान्मणिचित्रांश्च जातरूपपरिष्कृतान्॥ 8-55-48 (57781)
अश्वास्तरपरिस्तोमान्राङ्कवान्पतितान्भुवि।
चूडामणीन्नरेन्द्राणां विचित्राः काञ्चनस्रजः।
छत्राणि चापविद्धानि चामरव्यजनानि च॥ 8-55-49 (57782)
चन्द्रनक्षत्रभासैश्च वदनैश्चारुकुण्डलैः।
क्लृप्तश्मश्रुभिरत्यर्थं वीराणां समलङ्कृतैः।
वदनैः पश्य सञ्छन्नां महीं शोणितकर्दमाम्॥ 8-55-50 (57783)
सजीवांश्च नरान्पश्य कूजमानान्समन्ततः।
उपास्यमानांश्च बहून्न्यस्तशस्त्रैश्च भूपते।
ज्ञातिभिश्च जलक्लिन्नान्रोदमानैर्मुहुर्मुहुः॥ 8-55-51 (57784)
उत्क्रान्तानपरान्योधाञ्छादयित्वा तरस्विनः।
पुनर्युद्धाय गच्छन्ति जये लुब्धाः प्रमन्यवः॥ 8-55-52 (57785)
अपरे तत्रतत्रैव परिधावन्ति मानवाः।
सन्निवृत्ताश्च ते शूरा दृष्टा चैतान्विचेतसः॥ 8-55-53 (57786)
जलं त्यक्त्वा प्रधावन्ति क्रोशमानाः परस्परम्।
जलं पीत्वा मृतान्पश्य पिबतोऽन्यांश्च भारत॥ 8-55-54 (57787)
परिष्वज्य प्रियानन्ये बान्धवान्बन्धुवत्सलाः।
विसंज्ञान्समरे योधांस्तत्रतत्र महारणे॥ 8-55-55 (57788)
पश्यापरान्नरश्रेष्ठ सन्दष्टोष्ठपुटान्पुनः।
भृकुटीकुटिलैर्वक्त्रैः प्रेक्षमाणान्महारणम्॥ 8-55-56 (57789)
एतत्तवैवानुरूपं कर्मार्जुन महाहवे।
दिवि वा देवराजस्य त्वया यत्कृतमाहवे॥ 8-55-57 (57790)
सञ्जय उवाच। 8-55-58x (4976)
एवं तां दर्शयन्कृष्णो युद्धभूमिं किरीटिने।
गच्छन्नेवाशृणोच्छब्दं दुर्योधनबले महत्॥ 8-55-58 (57791)
शङ्खदुन्दुभिनिर्घोषं भेरीपणवनिःस्वनम्।
रथाश्वनरनागानां पादशब्दांश्च दारुणान्॥ 8-55-59 (57792)
प्रविश्य तद्बलं कृष्णस्तुरगैर्वातवेगितैः।
पाण्ड्येनाभ्यर्दितं सैन्यं त्वदीयं वीक्ष्य विस्मितः॥ 8-55-60 (57793)
स हि नानाविधैर्बाणैरिष्वस्त्रप्रवरो युधि।
न्यहनद्द्विषतां पूगान्गतासूनन्तको यथा॥ 8-55-61 (57794)
गजवाजिमनुष्याणां शरीराणि शितैः शरैः।
भित्त्वा प्रहरतां श्रेष्ठो विदेहासूनपातयत्॥ 8-55-62 (57795)
शत्रुप्रवीरैरस्त्राणि नानाशस्त्राणि सायकैः।
छित्त्वा तानवधीच्छत्रून्पाण्ड्यः शक्र इवासुरान्॥ ॥ 8-55-63 (57796)
इति श्रीमन्महाभारते कर्णपर्वणि सप्तदशदिवसयुद्धे पञ्चपञ्चाशोऽध्यायः॥ 55 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Footnotes
॥ श्रीः ॥
8.56. अध्यायः 056
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Topics
अश्वत्थाम्ना पाण्ड्यवधः॥ 1 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Text
8-56-0 (57797)
धृतराष्ट्र उवाच। 8-56-0x (4977)
प्रोक्तस्त्वया पूर्वमेव प्रवीरो लोकविश्रुतः।
न त्वस्य कर्म सङ्ग्रामे त्वया सञ्जय कीर्तितम्॥ 8-56-1 (57798)
तस्य विस्तरशो ब्रूहि प्रवीरस्याद्य विक्रमम्।
शिक्षां प्रभावं वीर्यं च प्रमाणं दर्पमेव च॥ 8-56-2 (57799)
सञ्जय उवाच। 8-56-3x (4978)
भीष्मद्रोणकृपद्रौणिकर्णार्जुनजनार्दनान्।
समाप्तविद्यान्धनुषि श्रेष्ठान्यान्सप्त मन्यसे॥ 8-56-3 (57800)
यो ह्याक्षिपति वीर्येण सर्वानेतान्महारथान्।
न मेने चात्मना तुल्यं कञ्चिदेव नरेश्वरम्॥ 8-56-4 (57801)
तुल्यतांद्रोणभीष्माभ्यामात्मनो यो न मृष्यते।
वासुदेवार्जुनाभ्यां च न्यूनतां नैच्छतात्मनि॥ 8-56-5 (57802)
स पाण्ड्योऽर्थपतिश्रेष्ठः सर्वशस्त्रभृतां वरः।
कर्णस्यानीकमहनत्पाशहस्त इवान्तकः॥ 8-56-6 (57803)
तदुदीर्णरथाश्वेभं पत्तिप्रवरसङ्कुलम्।
कुलालचक्रवद्धान्तं पाण्ड्येनाभ्याहतं बलात्॥ 8-56-7 (57804)
व्यश्वसूतध्वजरथान्विप्रयुक्तयुगान्रथान्।
सम्यगस्तैः शरैः पाण्ड्यो वायुर्मेघानिवाक्षिपत्॥ 8-56-8 (57805)
द्विरदान्प्रवरारोहान्विपताकायुधध्वजान्।
स पादरक्षानहनद्वज्रेणाद्रीनिवाद्रिहा॥ 8-56-9 (57806)
स शक्तिप्रासतूणीरानश्वारोहान्हयानपि।
पुलिन्दखसबाह्लीकनिषादान्ध्रककुन्तलान्॥ 8-56-10 (57807)
दाक्षिणात्यांश्च भोजांश्च शूरान्सङ्ग्रामकर्कशान्।
विशस्त्रकवचान्बाणैः कृत्वा पाण्ड्योऽकरोद्व्यसून्॥ 8-56-11 (57808)
चतुरङ्गं बलं बाणैर्निघ्नन्तं पाण्डयमाहवे।
दृष्ट्वा द्रौणिरसम्भ्रान्तमसम्भ्रान्तस्ततोऽभ्ययात्॥ 8-56-12 (57809)
आभाष्य चैनं मधुरमभीतं तमभीतवत्।
प्राह प्रहरतां श्रेष्ठः स्मितपूर्वं समाह्वयत्॥ 8-56-13 (57810)
राजन्कमलपत्राक्ष प्रधानायुधवाहन।
वज्रसंहननप्रख्य प्रख्यातबलपौरुष॥ 8-56-14 (57811)
मुष्टिक्लिष्टाङ्गुलिभ्यां च व्यायताभ्यां महद्धनुः।
दोर्भ्यां विस्फारयन्भासि महाजलदवद्भृशम्॥ 8-56-15 (57812)
शरवर्षैर्महावेगैरमित्रानभिवर्षतः।
मदन्यं नानुपश्यामि प्रतिवीरं तवाहवे॥ 8-56-16 (57813)
रथद्विरदपत्त्यश्वानेकः प्रमथसे बहून्।
मृगसङ्घानिवारण्ये विभीर्भीमबलो हरिः॥ 8-56-17 (57814)
महता रथघोषेण दिवं भूमिं च नादयन्।
वर्षान्ते सस्यां सूर्यो भाभिरादीपयन्निव॥ 8-56-18 (57815)
संस्पृशानः शरैः पूर्णौ तूणी चाशीविषोपमैः।
मयैवैकेन युध्यस्व त्र्यम्बकेनान्धको यथा॥ 8-56-19 (57816)
एवमुक्तस्तथेत्युक्त्वा प्रमथ्यैनं स पार्थिवः।
कर्णिना द्रोणतनयं विव्याध मलयध्वजः॥ 8-56-20 (57817)
मर्मभेदिभिरत्युग्रैर्बाणैरग्निशिखोपमैः।
मर्मस्वभ्यहनद्द्रौणिः पाण्ड्यमाचार्यनन्दनः॥ 8-56-21 (57818)
ततोऽपरान्नवांस्तूर्णं नाराचान्कङ्कवाससः।
गत्या दशम्या संयुक्तानश्वत्थामाऽप्यवासृजत्॥ 8-56-22 (57819)
तानच्छिनत्तदा पाण्ड्यश्चतुर्भिरपरैः शरैः।
चतुरोऽभ्याहनच्चाश्वानाशु ते व्यसवोऽभवन्॥ 8-56-23 (57820)
अथ द्रोणसुतस्येषूंस्ताञ्छित्त्वा निशितैः शरैः।
धनुर्ज्यां विततां पाण्ड्यश्चिच्छेदादित्यतेजसः॥ 8-56-24 (57821)
दिव्यं धनुरथाधिज्यं कृत्वा द्रौणिरमित्रहा।
प्रेक्ष्य चाशु रथे युक्तान्नरैरन्यान्हयोत्तमान्॥ 8-56-25 (57822)
ततः शरसहस्राणि प्रेषयामास वै द्विजः।
इषुसम्बाधमाकाशमकरोद्दिश एव च॥ 8-56-26 (57823)
ततस्तानस्यतः सर्वान्द्रौणेर्बाणान्महात्मनः।
जानानोप्यक्षयान्पाण्ड्यो शातयत्पुरुषर्षभः॥ 8-56-27 (57824)
प्रयुक्तांस्तान्प्रयत्नेन छित्त्वा द्रौणेरिषूनरिः।
चक्ररक्षौ रणे तस्य प्राणुदन्निशितैः शरैः॥ 8-56-28 (57825)
अथ तल्लाघवं दृष्ट्वा मण्डलीकृतकार्मुकः।
प्रास्यद्द्रोणसुतो बाणान्वृष्टिं पूषानुजो यथा॥ 8-56-29 (57826)
अष्टावष्टगवान्यूहुः शकटानि यदायुधम्।
अह्नस्तदष्टभागेन द्रौणिश्चिक्षेप मारिष॥ 8-56-30 (57827)
तमन्तकमिव क्रुद्धमन्तकालान्तकोपमम्।
ये ये ददृशिरे रूपं विसंज्ञाः प्रायशोऽभवन्॥ 8-56-31 (57828)
आचार्यपुत्रस्तां सेनां बाणवृष्ट्या व्यवीवृषत्।
पर्जन्य इव घर्मान्ते वृष्ट्या साद्रिद्रुमां महिम्॥ 8-56-32 (57829)
द्रौणिपर्जन्यमुक्तां तां बाणवृष्टिं सुदुःसहाम्।
वायव्यास्त्रेण स क्षिप्रं विद्ध्वा पाण्ड्यातिलोऽनदत्॥ 8-56-33 (57830)
तस्य नानदतः केतुं चन्दनागुरुरूषितम्।
मलयप्रतिमं द्रौणिश्छित्त्वाश्वांश्चतुरोऽहनत्॥ 8-56-34 (57831)
सूतमेकेषुणा हत्वा महाजलदनिःस्वनम्।
धनुश्छित्त्वाऽर्धचन्द्रेण तिलशो व्यधमद्रथम्॥ 8-56-35 (57832)
अस्त्रैरस्त्राणि संवार्य छित्त्वा सर्वायुधानि च।
प्राप्तमप्यहितं द्रौणिर्नाहनद्युद्धतृष्णया॥ 8-56-36 (57833)
हतेश्वरो दन्तिवरः सुकल्पित--
सत्वराभिसृष्टः प्रतिशब्दगो बली।
तमाद्रवद्द्रौणिशराहतस्त्वरन्
जवेन कृत्वा प्रतिहस्तिगर्जितम्॥ 8-56-37 (57834)
तं वारणं वारणयुद्धकोविदो
द्विपोत्तमं पर्वतसानुसन्निभम्।
सम्भ्यतिष्ठन्मलयध्वजस्त्वर--
न्यथाऽद्रिशृङ्गं हरिरुन्नदंस्तथा॥ 8-56-38 (57835)
स तोमरं भास्कररश्मिवर्चसं
बलास्त्रसर्गोत्तमयत्नमन्युभिः।
ससर्ज शीघ्रं परिपीडयन्गजं
गुरोः सुताय द्रविडेश्वरो नदन्॥ 8-56-39 (57836)
मणिप्रवेकोत्तमवज्रहाटकै--
रलङ्कृतं चांशुकमाल्यमौक्तिकैः।
हतो मयासीत्यसकृन्मुदा नद--
न्पराभिनद्द्रौणिवराङ्गभूषणम्॥ 8-56-40 (57837)
तदर्कचन्द्रग्रहपावकत्विषं
भृशाभिघातात्पतितं विघूर्णितम्।
महेन्द्रवज्राभिहतं महास्वनं
यथाऽद्रिशृङ्गं भरणीतले तथा॥ 8-56-41 (57838)
ततः प्रजज्वाल परेण मन्युना'
पादाहतो नागपतिर्यथा तथा।
समाददे चान्तकदण्डसन्निभा--
निषूनमित्रान्तकरांश्चतुर्दश॥ 8-56-42 (57839)
द्विपस्य पादाग्रकरान्स पञ्चभि--
र्नृपस्य बाहू च शिरोऽथ च त्रिभिः।
जघान पड्भिः पडृतूपमत्विषः
स पाण्ड्यराजानुचरान्महारथान्॥ 8-56-43 (57840)
सुदीर्घवृत्तौ वरचन्दनोक्षितौ
सुवर्णमुक्तामणिवज्रभूषणौ।
भुजौ धरायां पतितौ नृपस्य तौ
विचेष्टतुस्तार्क्ष्यहताविवोरगौ॥ 8-56-44 (57841)
शिरश्च तत्पूर्णशशिप्रभाननं
सरोषताम्रायतनेत्रमुन्नसम्।
क्षितावपि भ्राजति तत्सकुण्डलं
विशाखयोर्मध्यगतः शशी यथा॥ 8-56-45 (57842)
[स तु द्विपः पञ्चभिरुत्तमेषुभिः
कृतः षडंशश्चतुरो नृपस्त्रिभिः।
कृतो दशांशः कुशलेन युध्यता
यथा हविस्तद्दश दैवतं तथा॥ 8-56-46 (57843)
स पादशो राक्षसभोजनान्बहून्
प्रदाय पाण्ड्योऽश्वमनुष्यकुञ्जरान्।
स्वधामिवाप्य ज्वलनः पितृप्रिय--
स्ततः प्रशान्तः सलिलप्रवाहतः]॥ 8-56-47 (57844)
समाप्तविद्यं तु गुरोः सुतं नृपः
समाप्तकर्माणमुपेत्य ते सुतः।
सुहृद्वृतोऽत्यर्थमपूजयन्मुदा
जिते बलौ विष्णुमिवामरेश्वरः॥ ॥ 8-56-48 (57845)
इति श्रीमन्महाभारते कर्णपर्वणि सप्तदशदिवसयुद्धे षट्पञ्चाशोऽध्यायः॥ 56 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Footnotes
॥ श्रीः ॥
8.57. अध्यायः 057
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Topics
सङ्कुलयुद्धम्॥ 1 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Text
8-57-0 (57846)
दृतराष्ट्र उवाच। 8-57-0x (4979)
पाण्ड्ये हते किमकरोदर्जुनो जयतांवरः।
एकवीरेण कर्णेन द्राविते च युधिष्ठिरे॥ 8-57-1 (57847)
समाप्तविद्यो बलवान्युक्तो वीरश्च पाण्डवः।
सर्वभूतेष्वनुज्ञातः शङ्करेण महात्मना॥ 8-57-2 (57848)
तस्मान्महद्भयं तीव्रममित्रघ्नाद्धनञ्जयात्।
स यत्तत्राकरोत्पार्थस्तन्ममाचक्ष्व सञ्जय॥ 8-57-3 (57849)
सञ्जय उवाच। 8-57-4x (4980)
हते पाण्ड्येऽर्जुनं कृष्णस्त्वरन्नाह वचो हितम्।
हतं पश्य स्वराजानमपयातांश्च पाण्डवान्॥ 8-57-4 (57850)
कर्णं पश्य महारङ्गे ज्वलन्तमिव पावकम्।
असौ भीमो महेष्वासः प्रतिवृत्तो रणं प्रति॥ 8-57-5 (57851)
त इमे नानुवर्तन्ते धृष्टद्युम्नपुरोगमाः।
पाञ्चालाः सृञ्जयाश्चैव पाण्डवानां चमूमुखम्॥ 8-57-6 (57852)
`निवृत्तैश्च पुनः पार्थैर्भग्नं शत्रुबलं महत्'।
कौरवान्द्रवतो ह्येष कर्णो वारयते भृशम्॥ 8-57-7 (57853)
अन्तकप्रतिमो वेगे शक्रतुल्यपराक्रमः।
असौ गच्छति कौन्तेय द्रौणिः शस्त्रभृतां वरः॥ 8-57-8 (57854)
तमेष प्रद्रुतः सङ्ख्ये धृष्टद्युम्नो महारथः।
अश्वत्थाम्ना हताः सङ्ख्ये सर्वे कौन्तेय सृञ्जयाः॥ 8-57-9 (57855)
रथाश्वनरनागानां कृतं च कदनं महत्।
इत्येतत्सर्वमाचष्ट वासुदेवः किरीटिने॥ 8-57-10 (57856)
एतच्छ्रुत्वा च दृष्ट्वा च भ्रातृणां व्यसनं महत्।
वाहयाश्वान्हृषीकेश क्षिप्रमित्याह पाण्डवः॥ 8-57-11 (57857)
ततः प्रायाद्धृषीकेशो रथेनाप्रतिमो युधि।
`ततो रेणुः समभवत्पुनस्तत्र महारणे॥ 8-57-12 (57858)
ततो राजन्महानासीत्सङ्गामो रोमहर्षणः।
सिंहनादरवाश्चात्र प्रादुरासन्समागमे।
उभयोः सेनयो राजन्मृत्युं कृत्वा निवर्तनम्॥ 8-57-13 (57859)
ततः हुनः समाजग्मुरभीताः कुरुसृञ्जयाः।
युधिषरमुखाः पार्था वैकर्तनमुखा वयम्॥ 8-57-14 (57860)
ततः प्रववृते यूद्धं घोररूपं विशाम्पते।
कर्णस्य पाण्डवानां च यमराष्ट्रविवर्धनम्॥ 8-57-15 (57861)
तस्मिन्प्रवृत्ते सङ्ग्रामे तुमुले रोमहर्षणे।
संशप्तकेषु वीरेषु किञ्चिच्छेषेषु भारत॥ 8-57-16 (57862)
धृष्टद्युम्नो महाराज सहितः सर्वराजभिः।
कर्णमेवाभिदुद्राव पाण्डवाश्च महारथाः॥ 8-57-17 (57863)
आगच्छमानांस्तान्दृष्ट्वा सङ्ग्रमे विजयैषिणः।
दधारैको रणे कार्णो जलौघानिव पर्वतः॥ 8-57-18 (57864)
समासाद्य तु ते कर्णं व्यशीर्यन्त महारथाः।
यथाऽचलं समासाद्य वार्योधाः सर्वतोदिशम्॥ 8-57-19 (57865)
तयोरासीन्महाराज सङ्ग्रामो घोरदर्शनः।
प्रवृद्धयोर्महारङ्गे बलिनोर्विजिगीषतोः॥ 8-57-20 (57866)
धृष्टद्युम्नस्तु राधेयं शरेणानतपर्वणा।
छादयामास सङ्क्रुद्धस्तिष्ठतिष्ठेति चाब्रवीत्॥ 8-57-21 (57867)
विजयं तु धनुः श्रेष्ठं विधृन्वानो महारथः।
पार्षतस्य धनुश्छित्त्वा शरांश्चाशीविषोपमान्॥ 8-57-22 (57868)
ववर्ष शरवर्षाणि तोयवर्षानिवाम्बुदः।
छादयामास सङ्क्रुद्धः पार्षतं नवभिः शरैः॥ 8-57-23 (57869)
ते हेमविकृतं वर्म भित्त्वा तस्य महात्मनः।
शोणिताक्ता व्यराजन्त शक्रगोपा इवानघ॥ 8-57-24 (57870)
तदपास्य धनुश्छिन्नं धृष्टद्युम्नः प्रतापवान्।
ततोऽन्यद्धनुरादाय सारवद्भारसाधनम्।
कर्णं विव्याध सप्तत्या शरैः सन्नतपर्वभिः॥ 8-57-25 (57871)
तथैव राजन्कर्णोऽपि पार्षतं शत्रुतापनम्।
द्रोणशत्रुं महेष्वासो विव्याध निशितैः शरैः॥ 8-57-26 (57872)
पुनरन्यं महाराज शरं कनकभूषणम्।
प्रेषयामास समरे मृत्युदण्डमिवापरम्॥ 8-57-27 (57873)
तमापतन्तं सहसा घोररूपं विशाम्पते।
चिच्छेद शतधा राजन्पार्षतः कृतहस्तवत्॥ 8-57-28 (57874)
दृष्टवान्पतितं भूमौ शरं कर्णो विशाम्पते॥ 8-57-29 (57875)
पार्षतः शरवर्षेण समन्तात्पर्यवारयत्।
विव्याध चैनं त्वरितो नाराचैः सप्तभिस्तदा॥ 8-57-30 (57876)
तं प्रत्यविध्यद्दशभिः शरैर्हेमविभूषितैः।
तयोर्युद्धं समभवद्दृष्टिश्रोत्रमनोहरम्॥ 8-57-31 (57877)
आसीद्धोरं च चित्रं च प्रेक्षणीयं च सर्वशः॥ 8-57-32 (57878)
सर्वेषां तत्र भूतानां रोमहर्षो व्यजायत।
दृष्ट्वा तत्समरे कर्म कर्णपार्षतयोर्नृप॥ 8-57-33 (57879)
एतस्मिन्नन्तरे द्रौणिरभ्ययात्तं महारथम्।
पार्षतं शत्रुदमनं शत्रुवीर्यासुनाशनम्॥ 8-57-34 (57880)
स दृष्ट्वा समरे यान्तमभीतं च महारथम्।
अभ्यभाषत सङ्क्रुद्धः पार्षतं शत्रुतापनम्॥ 8-57-35 (57881)
रथं रथेन सम्पीड्य पार्षतस्य तु ब्राह्मणः॥ 8-57-36 (57882)
तिष्ठतिष्ठेति ब्रह्मघ्न न मे जीवन्विमोक्ष्यसे।
इत्युक्त्वा सुभृशं वीरः शीघ्रकृन्निशितैः शरैः।
छादयामास समरे यतमानो महारथः॥ 8-57-37 (57883)
यत्नतः परया शक्त्या धृष्टद्युम्नं महारथम्।
योधयामास समरे क्रुद्धरूपो विशाम्पते॥ 8-57-38 (57884)
तयोस्तु सन्निपाते हि घोररूपो विशाम्पते॥ 8-57-39 (57885)
यथा हि समरे द्रौणिः पार्षतं दृश्यत मारिष।
नातिहृष्टमना ह्यासीन्मन्वानो मृत्युमात्मनः॥ 8-57-40 (57886)
स ज्ञात्वा पितुरत्यन्तरैरिणं तु महाहवे।
आत्मानं समरे ज्ञात्वाऽशस्त्रवध्यं महाबलः।
जवेनाभिययौ द्रौणिं कालः कालक्षये यथा॥ 8-57-41 (57887)
द्रौणिस्तु दृष्ट्वा राजेन्द्र धृष्टद्युम्नमवस्थितम्।
क्रोधेन निःश्वसन्वीरः पार्षदं समभिद्रवत्॥ 8-57-42 (57888)
तावन्योन्यं तु दृष्ट्वैव संरम्भं जग्मतुः परम्।
प्रगृह्य महती चापे शरासनसमन्विते॥ 8-57-43 (57889)
अथाब्रवीन्महाराज द्रोणपुत्रः प्रतापवान्।
धृष्टद्युम्नं समीपस्थं त्वरमाणो विशाम्पते॥ 8-57-44 (57890)
पाञ्चालापशदाद्य त्वां प्रेषयामि यमक्षयम्।
पापं हि यत्त्वया कर्म कृतं तातं घ्नता रणे॥ 8-57-45 (57891)
अद्य त्वं प्राप्स्यसे तद्वै यथा ह्यकुशलस्तथा।
अरक्ष्यमाणः पार्थेन यदि तिष्ठसि संयुगे।
नापक्रामसि वा मोहात्सत्यमेतद्ब्रवीमि ते॥ ॥ 8-57-46 (57892)
इति श्रीमन्महाभारते कर्णपर्वणि सप्तदशदिवसयुद्धे सप्तपञ्चाशोऽध्यायः॥ 57 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Footnotes
॥ श्रीः ॥
8.58. अध्यायः 058
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Topics
अर्जुनस्य द्रौणिग्रस्तधृष्टद्युम्नरक्षणपूर्वकं द्रौणिं निर्जित्य संशप्तकान्प्रति गमनम्॥ 1 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Text
8-58-0 (57893)
सञ्जय उवाच। 8-58-0x (4981)
एवमुक्तः प्रत्युवाच धृष्टद्युम्नः प्रतापवान्।
आशिषं तां प्रवक्तव्यां मामको दास्यते तव॥ 8-58-1 (57894)
येनैव ते पितुर्दत्ता यतमानस्य संयुगे।
एष ते प्रतिवाक्यं वै असिर्दास्यति मामकः।
येन कृत्तं तव पितुर्यतमानस्य तच्छिरः॥ 8-58-2 (57895)
यदि तावन्मया द्रोणो निहतो ब्राह्मणब्रुवः।
त्वामिदानीं कथं युद्धे न हनिष्यामि किल्बिषम्॥ 8-58-3 (57896)
एवमुक्त्वा महातेजाः सेनापतिररिन्दमः।
सुतीक्ष्णेनाथ भल्लेन द्रौणिं विव्याध पार्षतः॥ 8-58-4 (57897)
ततो द्रौणिः सुसङ्क्रुद्धः शरैः सन्नतपर्वभिः।
आच्छादयद्दिशो राजन्धृष्टद्युम्नस्य संयुगे॥ 8-58-5 (57898)
नैवान्तरिक्षं न दिशो नापि योधाः सहस्रशः।
दृश्यन्ते वै महाराज शरैश्छन्नाः समन्ततः।
एकः सन्वारयामास प्रेक्षणीयः समन्ततः॥ 8-58-6 (57899)
तथैव पार्षतो राजन्द्रौणिमाहवशोभिनम्।
शरैः सञ्छादयामास सूतपुत्रस्य पश्यतः॥ 8-58-7 (57900)
राधेयोऽपि महाराज पाञ्चालान्सह पाण्डवैः।
द्रौपदेया युधामन्युमुत्तमौजसमेव च॥ 8-58-8 (57901)
सात्यकिश्च महाराज योधांश्चान्यान्सहस्रशः।
एकस्तान्वारयामास प्रेक्षणीयः समन्ततः॥ 8-58-9 (57902)
धृष्टद्युम्नस्तु समरे द्रौणेश्चिच्छेद कार्मुकम्।
क्षुरप्रेण सुतीक्ष्णेन पश्यतां सर्वयोधिनाम्॥ 8-58-10 (57903)
तदपास्य धनुश्छिन्नमन्यदादत्त कार्मुकम्।
वेगवत्समरे घोरं शरांश्चाशीविषोपमान्॥ 8-58-11 (57904)
स पार्षतस्य राजेन्द्र धनुः शक्तिं गदां ध्वजम्।
हयान्सूतं रथं चैव निमेषाद्व्यधमच्छरैः॥ 8-58-12 (57905)
स च्छिन्नधन्वा विरथो हताश्वो हतसारथिः।
खङ्गमादत्त विपुलं शतचन्द्रं च भानुमत्॥ 8-58-13 (57906)
द्रौणिस्तदपि राजेन्द्र भल्लैः क्षिप्रं महारथः।
चिच्छेद समरे वीरः क्षिप्रहस्तो दृढायुधः॥ 8-58-14 (57907)
रथादनवरूढस्य धन्विनो बाहुशालिनः।
पश्यतां सर्वसैन्यानां तदद्भुतमिवाभवत्॥ 8-58-15 (57908)
धृष्टद्युम्नं तु विरथं हताश्वरथसारथिम्।
शस्त्रैश्च बहुधा विद्धमस्त्रैश्च शकलीकृतम्।
नातरद्भरतश्रेष्ठ यदमानो महारथः॥ 8-58-16 (57909)
तस्यान्तमिषुभी राजन्यदा द्रौणिर्न गच्छति।
अथ त्यक्त्वा रथं वीरः पार्षतं त्वरितोऽन्वगात्।
प्रगृह्य विपुलं खह्गं जातरूपपरिष्कृतम्॥ 8-58-17 (57910)
तस्य सम्पततो राजन्वपुरासीन्महात्मनः।
गरुडस्येव ततो जिघृक्षोः पन्नगोत्तमम्॥ 8-58-18 (57911)
एतस्मिन्नेव काले तु केशवः परवीरहा।
अब्रवीद्भरतश्रेष्ठमर्जुनं जयतां वरम्॥ 8-58-19 (57912)
पश्य द्रौणिं पार्षतस्य यतमानं वधं प्रति।
यत्नं करोति विपुलं हन्याच्चैनं न संशयः॥ 8-58-20 (57913)
त्रायस्वैनं महाबाहो पार्षतं युद्धदुर्मदम्।
द्रौणेरास्यगतं वीर मृत्योरास्यगतं यथा॥ 8-58-21 (57914)
एवमुक्त्वा महाराज वासुदेवः प्रतापवान्।
प्रैषयत्तुरगान्यत्र द्रौणिर्वीरो व्यवस्थितः॥ 8-58-22 (57915)
ते हयाश्चन्द्रसङ्काशाः केशवेन प्रचोदिताः।
पिबन्त इव चाकाशं जग्मुद्रौणेर्महारथम्॥ 8-58-23 (57916)
दृष्ट्वा द्रौणिर्महाराज वासुदेवधनंजयौ।
धृष्टद्युम्नवधे राजंश्चक्रे यत्नं महाबलः॥ 8-58-24 (57917)
विकृष्यमाणं दृष्ट्वै धृष्टद्युम्नं जनेश्वर।
शरांश्चिक्षेप वै पार्थो द्रौणिं प्रति महारथः॥ 8-58-25 (57918)
ते शरा हेमविकृता गाण्डीवप्रेषिता भृशम्।
द्रौणिमासाद्य विविशुर्वल्मीकमिव पन्नगाः॥ 8-58-26 (57919)
विद्धस्तु तैः शरैर्घोरैद्रोणपुत्रः प्रतापवान्।
उत्सृज्य समरे राजन्पाञ्चालममितौजसम्॥ 8-58-27 (57920)
आरुरोह रथं वीरो धनञ्जयशरार्दितः।
प्रगृह्य च धनुः श्रेष्ठं पार्थं विव्याध सायकैः॥ 8-58-28 (57921)
एतस्मिन्नन्तरे शूरः सहदेवो जनाधिप।
अपोवाह रथेनाजौ पार्षतं शत्रुतापनम्॥ 8-58-29 (57922)
अर्जुनोऽपि महाराज द्रौणिं विव्याध पत्रिभिः।
तं द्रोणपुत्रः संरब्धो बाह्वोरुरसि चार्पयत्॥ 8-58-30 (57923)
क्रोधितस्तु रणे पार्थो नाराचं कालसन्निभम्।
द्रोणपुत्राय चिक्षेप यमदण्डमिवापरम्॥ 8-58-31 (57924)
स ब्राह्मणस्यांसदेशे निपपात महाद्युतेः।
स विह्वलो महाराज शरवेगेन संयुगे।
निषसाद रथोपस्थे वैक्लव्यं परमं ययौ॥ 8-58-32 (57925)
तं तु मत्वा हतं वीरं सारथिः शत्रुकर्शनम्।
अपोवाह रणेनाजौ त्वरमाणो रणाजिरात्॥ 8-58-33 (57926)
अथोद्धृष्टं महाराज पाञ्चालैर्जितकाशिभिः।
मोक्षितं पार्षतं दृष्ट्वा द्रोणपुत्रं च पीडितम्॥ 8-58-34 (57927)
वादित्राणि च दिव्यानि प्रावाद्यन्त सहस्रशः।
सिंहनादश्च सञ्जज्ञे दृष्ट्वा युद्धं तदद्भुतम्॥ 8-58-35 (57928)
ततः कर्णो महाराज व्याक्षिपद्विजयं धनुः।
दृष्ट्वार्जुनं रणे क्रुद्धः प्रेक्षते च मुहुर्मुहुः।
द्वैरथं चापि पार्थेन गन्तुकामो महाद्युतिः॥ 8-58-36 (57929)
एवं कृत्वाऽब्रवीत्पार्थो वासुदेवं धनञ्जयः।
याहि संशप्तकान्कृष्ण कार्यमेतत्परं मम॥ 8-58-37 (57930)
ततः प्रयातो गोविन्दः श्रुत्वा पाण्डवभाषितम्।
रथेनातिपताकेन मनोमारुतरंहसा॥ 8-58-38 (57931)
एवमेष क्षयो वृत्तः पृथिव्यां पृथिवीपते।
तावकानां परेषां च राजन्दुर्मन्त्रिते तव॥ ॥ 8-58-39 (57932)
इति श्रीमन्महाभारते कर्णपर्वणि सप्तदशदिवसयुद्धे अष्टपञ्चाशोऽध्यायः॥ 58 ॥
॥ श्रीः ॥
8.59. अध्यायः 059
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Topics
सङ्कुलयुद्धम्॥ 1 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Text
8-59-0 (57933)
सञ्जय उवाच। 8-59-0x (4982)
ततः प्रववृते भूयः सङ्ग्रामो राजसत्तम।
कर्णस्य पाण्डवानां च यमराष्ट्रविवर्धनः॥ 8-59-1 (57934)
धनूंषि बाणान्परिघानसिपट्टसतोमरान्।
मुसलानि भुशुण्डीश्च शक्तिरिष्टिपरश्वथान्॥ 8-59-2 (57935)
गदाः प्रासाञ्शितान्कुन्तान्भिंडिपालान्महाङ्कुशान्।
प्रगृह्य क्षिप्रमापेतुः परस्परजिघांसया॥ 8-59-3 (57936)
बाणज्यातलशब्देन द्यां दिशः प्रदिशो वियत्।
पृथिवीं नेमिघोषेण नादयन्तोऽभ्ययुः परान्॥ 8-59-4 (57937)
तेन शब्देन महता संहृष्टाश्चक्रुराहवम्।
वीरा वीरैर्महाप्तोरकलहान्तं तितीर्षवः॥ 8-59-5 (57938)
ज्यातलत्रधनुःशब्दाञ्शस्त्राणां च निपात्यताम्।
ताडितानां च पतता निनादांश्च पदातिनाम्॥ 8-59-6 (57939)
बाणशब्दांश्च विविधाञ्शूराणां चाभिगर्जताम्।
श्रुत्वा गजा भृशं त्रेसुः पेतुर्मम्लुश्च सैनिकाः॥ 8-59-7 (57940)
तेषां निनदतां चैव शस्त्रवर्षं च मुञ्चताम्।
बहूनाधिरथिर्वीरः प्रममाथेषुभिः परान्॥ 8-59-8 (57941)
पञ्च पाञ्चालवीराणां रथान्दश च पञ्च च।
साश्वसूतध्वजान्कर्णः शरैर्निन्ये यमक्षयम्॥ 8-59-9 (57942)
योधमुख्या महावीर्याः पाण्डूनां कर्णमाहवे।
शिक्षितास्तमभिद्रुत्य परिवव्रुः समन्ततः॥ 8-59-10 (57943)
ततः कर्णो द्विषत्सेनां शरवर्षैर्विलोडयन्।
विजगाहाण्डजाकीर्णां पद्मिनीमिव यूथपः॥ 8-59-11 (57944)
द्विषत्सैन्यमवस्कन्द्य राधेयो धनुरुत्तमम्।
विधुन्वानः शितैर्बाणैः शिरांस्युन्मथ्य पातयत्॥ 8-59-12 (57945)
`हस्तिनः समहामात्रान्साश्वारोहान्हयानपि।
रथिनोऽप्येकबाणेन भ्रमतश्चावपातयत्'॥ 8-59-13 (57946)
वर्म वा चर्म वाऽश्रित्य निपातमपि देहिनः।
विषेहुर्नास्य संस्पर्शं द्वितीयस्य पतत्त्रिणः॥ 8-59-14 (57947)
वर्मयुक्तेषु देहेषु धनुषोऽस्यञ्शिताञ्शरान्।
मौर्व्या तलत्रे न्यहनत्कशया वाजिनो यथा॥ 8-59-15 (57948)
पाण्डुसृञ्जयपाञ्चालाञ्शरगोचरमागतान्।
ममर्द तरसा कर्णः सिंहो मृगगणानिव॥ 8-59-16 (57949)
ततः पाञ्चालपुत्रश्च द्रौपदेयाश्च मारिष।
यमौ च युयुधानश्च त्वरिताः कर्णमभ्ययुः॥ 8-59-17 (57950)
तेषु व्यायच्छमानेषु कुरुपाञ्चालपाण्डुषु।
प्रियानसून्रणे त्यक्त्वा योधा जघ्नुः परस्परम्॥ 8-59-18 (57951)
सुसन्नद्धाः कवचिनः सशिरस्त्राणभूषणाः।
गदाभिर्मुसलैश्चान्ये परिघैश्च महाबालाः॥ 8-59-19 (57952)
समभ्यधावन्त भृशं कालदण्डैरिवोद्यतैः।
नर्दन्तश्चाह्वयन्तश्च प्रवल्गन्तश्च मारिष॥ 8-59-20 (57953)
ततो निजघ्नुरन्योन्यं पेतुश्चान्योन्यताडिताः।
वमन्तो रुधिरं गात्रैर्विमस्तिष्केक्षमायुधाः॥ 8-59-21 (57954)
दन्तपूर्णैः सरुधिरैर्वक्रैर्दाडिमसन्निभैः।
जीवन्त इव चाप्येके तस्थुः शस्त्रौघबृंहिताः॥ 8-59-22 (57955)
परश्वथैश्चाप्यपरे पट्टसैरसिभिस्तथा।
शक्तिभिर्भिण्डिपालैश्च नखरप्रासतोमरैः॥ 8-59-23 (57956)
ततक्षुश्चिच्छिदुश्चान्ये बिभिदुश्चिक्षिपुस्तथा।
सञ्चकर्तुश्च जघ्नुश्च राजन्योधा महारणे॥ 8-59-24 (57957)
पेतुरन्योन्यनिहता व्यसवो रुधिरोक्षिताः।
क्षरन्तः स्वरसं रक्तं प्रकृत्ताश्चन्दना इव॥ 8-59-25 (57958)
रथै रथा विनिहता हस्तिभिश्चापि हस्तिनः।
नरैर्नरा हताः पेतुरश्वाश्चाश्वैः सहस्रशः॥ 8-59-26 (57959)
ध्वजाः शिरांसि च्छिन्नाः पेतुर्महीतले॥
`वध्यतां दारुणाः शब्दाः पततां स्तनतामपि। 8-59-27 (57960)
क्षुरैर्भल्लार्धचन्द्रैश्च च्छिन्नाः पेतुर्महीतले॥
नराश्वेभरथानां हिनराश्वेभरथैस्तथा'॥ 8-59-28 (57961)
नरांश्च नागांश्च रथान्हयान्ममृदुराहवे॥ 8-59-29 (57962)
अश्वारोहैर्हताः शूराश्छिन्नहस्ताश्च दन्तिनः।
सपताकाध्वजाः पेतुर्विशीर्णा इव पर्वताः॥ 8-59-30 (57963)
पत्तिभिश्च समाप्लुत्य द्विरदाः स्यन्दनास्तथा।
हताश्च हन्यमानाश्च पतिताश्चैव सर्वशः॥ 8-59-31 (57964)
अश्वारोहाः समासाद्य त्वरिताः पत्तिभिर्हताः।
सादिभिः पत्तिसङ्घाश्च निहता युधि शेरते॥ 8-59-32 (57965)
मृदितानीव पद्मानि प्रम्लाना इव च स्रजः।
हतानां वदनान्यासन्गात्राणि च महाहवे॥ 8-59-33 (57966)
रूपाण्यत्यर्थकान्तानि द्विरदाश्वनृणां नृप।
समुन्नानीव वस्त्राणि ययुर्दुर्दुर्शतां पराम्॥ ॥ 8-59-34 (57967)
इति श्रीमन्महाभारते कर्णपर्वणि सप्तदशदिवसयुद्धे एकोनषष्टितमोऽध्यायः॥ 59 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Footnotes
॥ श्रीः ॥
8.60. अध्यायः 060
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Topics
गजयुद्धम्॥ 1 ॥ सङ्कुलयुद्धम्॥ 2 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Text
8-60-0 (57968)
सञ्जय उवाच। 8-60-0x (4983)
हस्तिभिस्तु महामात्रास्तव पुत्रेण चोदिताः।
धृष्टद्युम्नं घ्नतेत्याशु क्रुद्धाः पार्षतमभ्ययुः॥ 8-60-1 (57969)
प्राच्याश्च दाक्षिणात्याश्च प्रवरा गजयोधिनः।
अङ्गा वङ्गाश्च पुण्ड्राश्च मागधास्ताम्रलिप्तकाः॥ 8-60-2 (57970)
मेकलाः कोशला मद्रा दशार्णा निषधास्तथा।
गजयुद्धेषु कुशलाः कलिङ्गैः सह भारत॥ 8-60-3 (57971)
शरतोमरनाराचैर्वृष्टिमन्त इवाम्बुदाः।
सिषिचुस्ते ततः सर्वे पाञ्चालबलमाहवे॥ 8-60-4 (57972)
तानभिद्रवतो नागान्मदवेगसमुद्धतान्।
विपाठक्षुरनाराचैर्धृष्टद्युम्नो ह्यवीवृषत्॥ 8-60-5 (57973)
एकैकं दशभिः ष़ड्भिरष्टाभिरपि पार्षतः।
द्विरदानभिविव्याध क्षिप्रं गिरिनिभाञ्शरैः॥ 8-60-6 (57974)
प्रच्छाद्यमानं द्विरदैर्मेघैरिव दिवाकरम्।
पर्ययुः पाण्डुपाञ्चाला नदन्तो ह्यात्तकार्मुकाः॥ 8-60-7 (57975)
तान्नागानभिवर्षन्तो ज्यातलत्रविनादिनः।
वीरनृत्यं प्रनृत्यन्तः शूरतालप्रचोदितैः।
नकुलः सहदेवश्च द्रौपदेयाः प्रभद्रकाः॥ 8-60-8 (57976)
सात्यकिश्च शिखण्डी च चेकितानश्च वीर्यवान्।
समन्तात्सिषिचुर्वीरा मेघास्तोयैरिवाचलान्॥ 8-60-9 (57977)
ते म्लेच्छैः प्रेषिता नागा नरानश्वान्रथानपि।
हस्तैराक्षिप्य ममृदुः पद्भिश्चाप्यतिमन्यवः॥ 8-60-10 (57978)
बिभिदुश्च विषाणाग्रैः समाक्षिप्य च चिक्षिपुः।
विषाणलग्नाश्चाप्यन्ये परिपेतुर्विभीषणाः॥ 8-60-11 (57979)
प्रमुखे वर्तमानं तु द्विपमङ्गस्य सात्यकिः।
नाराचेनोग्रवेगेन भित्त्वा मर्माण्यताडयत्॥ 8-60-12 (57980)
तस्यावर्जितकायस्य द्विरदादुत्पतिष्यतः।
नाराचेनाहनद्वक्षः सात्यकिः सोऽपतद्भुवि॥ 8-60-13 (57981)
पुण्ड्रस्यापततो नागं चलन्तमिव पर्वतम्।
सहदेवः प्रसन्नाग्रैर्नाराचैरहनत्त्रिभिः॥ 8-60-14 (57982)
विपताकं वियन्तारं विवर्मध्वजजीवितम्।
तं कृत्वा द्विरदं भूयः सहदेवोऽङ्गमभ्ययात्॥ 8-60-15 (57983)
सहदेवं तु नकुलो वारयित्वाङ्गमार्दयत्।
नाराचैर्यमदण्डाभैस्त्रिभिर्नागं शतेन तम्॥ 8-60-16 (57984)
दिवाकरकप्रख्यानङ्गश्चिक्षेप तोमरान्।
नकुलाय शतान्यष्टौ त्रिधैकैकं तु सोऽच्छिनत्॥ 8-60-17 (57985)
तथाऽर्धचन्द्रेण शिरस्तस्य चिच्छेद पाण्डवः।
स पपात हतो म्लेच्छस्तेनैव सह दन्तिना॥ 8-60-18 (57986)
अथाङ्गपुत्रे निहते हस्तिशिक्षाविशारदे।
अङ्गाः क्रुद्धा महामात्रा नागैर्नकुलमभ्ययुः॥ 8-60-19 (57987)
चलत्पताकैः सुमुखैर्हेमकक्ष्यातनुच्छदैः।
मिमर्दिषन्तस्त्वरिताः प्रदीप्तैरिव पर्वतैः॥ 8-60-20 (57988)
मेकलोत्कलकालिङ्गा निषधास्ताम्रलिप्तकाः।
शरतोमरवर्षाणि विमुञ्चन्तो जिघांसवः॥ 8-60-21 (57989)
तैश्छाद्यमानं नकुलं निशाकरमिवाम्बुदैः।
परिपेतुः सुसंरब्धाः पाण्डुपाञ्चालसात्यकाः॥ 8-60-22 (57990)
ततस्तदभवद्युद्धं रथिनां हस्तिभिः सह।
सृजतां शरवर्षाणि तोमरांश्च सहस्रशः॥ 8-60-23 (57991)
नागानां प्रास्फुटन्कुम्भा मर्माणि च नखानि च।
दन्ताश्चैवातिविद्धानां नाराचैर्हेमभूषणैः॥ 8-60-24 (57992)
तेषामष्टौ महानागांश्चतुःषष्ट्या सुतेजनैः।
नाराचैः सहदेवस्तान्पातयामास सादिभिः॥ 8-60-25 (57993)
अञ्जोगतिभिरायम्य प्रयत्नाद्धनुरुत्तमम्।
नाराचैरहनन्नागान्नकुलः कुलनन्दनः॥ 8-60-26 (57994)
ततः पाञ्चालशैनेयौ द्रौपदेयाः प्रभद्रकाः।
शिखण्डी च महानागान्सिषिचुः शरवृष्टिभिः॥ 8-60-27 (57995)
ते पाण्डुयोधाम्बुधरैः शत्रुद्विरदपर्वताः।
बाणवर्षैर्हताः पेतुर्वज्रवर्षैरिवाचलाः॥ 8-60-28 (57996)
एवं हत्वा तव गजांस्ते पाण्डुरथकुञ्जराः।
द्रुतं सेनां च वर्षन्तो भिन्नकूलामिवापगाम्॥ 8-60-29 (57997)
तां ते सेनां समालोड्य पाण्डुपुत्रस्य सैनिकाः।
विक्षोभयित्वा च पुनः कर्णं समभिदुद्रुवुः॥ ॥ 8-60-30 (57998)
इति श्रीमन्महाभारते कर्णपर्वणि सप्तदशदिवसयुद्धे षष्टितमोऽध्यायः॥ 60 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Footnotes
॥ श्रीः ॥
8.61. अध्यायः 061
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Topics
कृष्णेनार्जुनम्प्रति कुरूणां युधिष्ठिरग्रहणोद्यमकथनम्॥ 1 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Text
8-61-0 (57999)
सञ्जय उवाच। 8-61-0x (4984)
तेषां प्रवृत्ते सङ्ग्रामे विपुले शोणितोदके।
रराज लोहितेनोर्वी संसिक्ता बहुधा भृशम्॥ 8-61-1 (58000)
ततो रजसि संशान्ते प्रकाशः सर्वतोऽभवत्।
एतस्मिन्नन्तरे पार्थं कृष्णो वचनमब्रवीत्।
दर्शयन्निव कौन्तेयं धर्मराजं युधिष्ठिरम्॥ 8-61-2 (58001)
एष पाण्डव ते भ्राता धार्तराष्ट्रैर्महाबलैः।
जिघांसुभिर्महेष्वासैः शीघ्रं पार्थोऽनुसार्यते॥ 8-61-3 (58002)
तमन्वगेव पाञ्चालाश्चेदिमात्स्याश्च भारत।
अनुयान्ति महात्मानं परीप्सन्तो महाजवाः॥ 8-61-4 (58003)
एष दुर्योधनः पार्थ गजानीकेन दंशितः।
राजा सर्वस्य लोकस्य राजानमनुधावति॥ 8-61-5 (58004)
जिघांसुः पुरुषव्याघ्रं भ्रातृभिः सहितो बली।
आशीविषसमस्पर्शैः सर्वायुधविशारदैः॥ 8-61-6 (58005)
नदद्भिः सिंहनादांश्च धमद्भिश्चापि वारिजान्।
बलवद्भिर्महेष्वासैर्विधून्वानैर्धनूंषि च॥ 8-61-7 (58006)
एते जिघृक्षवो यान्ति द्विपाश्वरथपत्तयः।
युधिष्ठिरं धार्तराष्ट्रो रत्नोत्तममिवार्थिनः॥ 8-61-8 (58007)
पश्य सात्वतभीमाभ्यां निरुद्धा विष्ठिताः पुनः।
जिहीर्षवोऽमृतं दैत्याः शक्राग्निभ्यामिवाहवे॥ 8-61-9 (58008)
एते बहुत्वात्त्वरिताः पुनर्गच्छन्ति पाण्डवम्।
समुद्रमिव वार्योघाः प्रावृट्काले महारथाः॥ 8-61-10 (58009)
मृत्योर्मुखगतं मन्ये कुन्तीपुत्रं युधिष्ठिरम्।
हुतमग्नौ च कौन्तेयं दुर्योधनवशं गतम्॥ 8-61-11 (58010)
यथायुक्तमनीकं हि धार्तराष्ट्रस्य पाण्डव।
नास्य शक्रोऽपि मुच्येत सम्प्राप्तो बाणगोचरम्॥ 8-61-12 (58011)
दुर्योधनस्य वीरस्य शरौघाञ्शीघ्रमस्यतः।
सङ्क्रुद्धस्यान्तकस्येव को वेगं संसहेद्रणे॥ 8-61-13 (58012)
रसतस्तस्य वीरस्य द्रौणेः शारद्वतस्य च।
कर्णस्य चेषुवेगो वै पर्वतानपि शातयेत्॥ 8-61-14 (58013)
कर्णेन च कृतो राजा विमुखोऽद्य तु दृश्यते॥ 8-61-15 (58014)
बलवाँल्लुघुहस्तश्च कृती युद्धविशारदः।
राधेयः पाण्डवश्रेष्ठं शक्तः पीडयितुं रणे।
सहितो धृतराष्ट्रस्य पुत्रैः शूरैर्महाबलैः॥ 8-61-16 (58015)
तस्यैभिर्युध्यमानस्य सङ्ग्रामे शंसितात्मनः।
अन्यैरपि च पार्थस्य कृतं कर्म महारथैः॥ 8-61-17 (58016)
उपवासकृशो राजा भृशं भरतसत्तमः।
ब्राह्मो बले स्थितो ह्येष न क्षात्रे हि बले विभुः॥ 8-61-18 (58017)
कर्णेन चाभियुक्तोऽयं भूपतिः शत्रुतापनः।
संशयं समनुप्राप्तः पाण्डवो वै युधिष्ठिरः॥ 8-61-19 (58018)
न जीवति महाराजो मन्ये पार्थ युधिष्ठिरः।
यद्भीमसेनः सहते सिंहनादममर्षणः॥ 8-61-20 (58019)
नर्दतां धार्तराष्ट्राणां पुनःपुनररिन्दमः।
धमतां च महाशङ्खान्सङ्ग्रामे जितकाशिनाम्॥ 8-61-21 (58020)
युधिष्ठिरं पाण्डवेयं हतेति भरतर्षभ।
सञ्चोदयत्यसौ कर्णो धार्तराष्ट्रान्महाबलान्॥ 8-61-22 (58021)
स्थूणाकर्णास्त्रजालेन पार्थ पाशुपतेन च।
प्रच्छादयन्ति राजानमनुयान्ति महारथाः॥ ॥ 8-61-23 (58022)
इति श्रीमन्महाभारते कर्णपर्वणि सप्तदशदिवसयुद्धे एकषष्टितमोऽध्यायः॥ 61 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Footnotes
॥ श्रीः ॥
8.62. अध्यायः 062
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Topics
कृष्णेनार्जुनम्प्रति युधिष्ठिरस्य कर्णेन पराभवकथनपूर्वकं कर्णयुद्धप्रदर्शनम्॥ 1 ॥ तथा भीमसेनयुद्धप्रदर्शनम्॥ 2 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Text
8-62-0 (58023)
श्रीभगवानुवाच। 8-62-0x (4985)
आतुरो मे मतो राजा अविपह्यश्च भारत।
यथैनमनुवर्तन्ते पञ्चालाः सह पाण्डवैः॥ 8-62-1 (58024)
त्वरमाणास्त्वराकाले सर्वशस्त्रभृतां वराः।
मज्जन्तमिव पाताले बलिनो ह्युज्जिहीर्षवः॥ 8-62-2 (58025)
न केतुर्दृश्यते राज्ञः कर्णस्य पिहितः शरैः।
पश्यतोर्यमयोः पार्थ सात्यकेश्च शिखण्डिनः॥ 8-62-3 (58026)
धृष्टद्युम्नस्य भीमस्य शतानीकस्य वा विभो।
पाञ्चालानां च सर्वेषां चेदीनां चैव भारत॥ 8-62-4 (58027)
एष कर्णो रणे पार्थ पाण्डवानामनीकिनीम्।
शरैर्विध्वंसयामास नलिनीमिव कुञ्जरः॥ 8-62-5 (58028)
एते द्रवन्ति रथिनस्त्वदीयाः पाण्डुनन्दन।
पश्य पश्य यथा पार्थ गच्छन्त्येते महारथाः॥ 8-62-6 (58029)
एते भारत मातङ्गाः कर्णेनाभिहताः शरैः।
आर्तनादान्विकुर्वाणा विद्रवन्ति दिशो दश॥ 8-62-7 (58030)
रथानां द्रवते वृन्दमेतच्चैव समन्ततः।
द्राव्यमाणं रणे पार्थ कर्णेनामिततेजसा॥ 8-62-8 (58031)
हस्तिकक्ष्यां रणे पश्य चरन्तीं तत्रतत्र ह।
रथस्थं सूतपुत्रस्य केतुं केतुमतां वर॥ 8-62-9 (58032)
असौ धावति राधेयो भीमसेनरथं प्रति।
किरञ्शरशतान्येव विनिघ्नंस्तव वाहिनीम्॥ 8-62-10 (58033)
एते नश्यन्ति पाञ्चाला द्राव्यमाणा महात्मना।
शक्रेणेव यथा दैत्या द्राव्यमाणा महात्मना॥ 8-62-11 (58034)
एष कर्णो रणे जित्वा पाञ्चालान्पाण्डुसृञ्जयान्।
दिशो विप्रेक्षते सर्वास्त्वदर्थमिति मे मतिः॥ 8-62-12 (58035)
एष कर्णो धनुःश्रेष्ठं विधून्वन्बहुशोभते।
शत्रुं जित्वा यथा शक्रो देवसङ्खैः समावृतः॥ 8-62-13 (58036)
एते नर्दन्ति कौरव्या दृष्ट्वा कर्णस्य विक्रमम्।
त्रासयन्तो रणे पाण्डून्सृंजयांश्च समन्ततः॥ 8-62-14 (58037)
एष सर्वात्मना पाण्डूंस्त्रासयित्वा महारणे।
अभिभाषति राधेयः सर्वसैन्यानि मानद॥ 8-62-15 (58038)
अभिद्रवत भद्रं वो द्रुतं द्रवत कौरवाः।
यथा न जीववान्कश्चिन्मुच्येत युधि सृञ्जयः॥ 8-62-16 (58039)
तथा कुरुत संयत्ता वयं यास्याम पृष्ठतः।
एवमुक्त्वा गतो ह्येष पृष्ठतो विकिरञ्छरान्॥ 8-62-17 (58040)
पश्य कर्णं रणे पार्थ श्वेतच्छत्रविराजितम्।
उदयं पर्वतं यद्वच्छशाङ्केनाभिशोभितम्॥ 8-62-18 (58041)
पूर्णचन्द्रनिकाशेन मूर्ध्नि च्छत्रेण भारत।
ध्रियमाणेन समरे श्रीमच्छतशलाकिना॥ 8-62-19 (58042)
एष त्वां प्रेक्षते कर्णः सकटाक्षं धनञ्जय।
उत्तमं यत्नमास्थाय ध्रुवमेष्यति संयुगे॥ 8-62-20 (58043)
पश्य ह्येनं महाबाहो विधुन्वानं महद्धनुः।
शरांश्चाशीविषाकारान्विसृजन्तं महारणे॥ 8-62-21 (58044)
असौ निवृत्तो राधेयो दृष्ट्वा ते वानरध्वजम्।
प्रार्थयन्समरं पार्थ त्वया सह परन्तप।
वधाय ह्यात्मनोऽभ्येति पावकं शलभो यथा॥ 8-62-22 (58045)
कर्णमेकाकिनं दृष्ट्वा धार्तराष्ट्रो रणाजिरे।
त्वां च पार्थाभिसंरब्धं कर्णं प्रति महारथम्॥ 8-62-23 (58046)
कृतागसं च राधेयं धर्मात्मनि युधिष्ठिरे।
अत्मानं च कृतार्थं च समीक्ष्य भरतर्षभ॥ 8-62-24 (58047)
असौ दुर्योधनः क्रुद्धो रथानीकेन भारत।
रिरक्षिषुः सुसंवृत्तो धार्तराष्ट्रो निवर्तते॥ 8-62-25 (58048)
सर्वैः सहैभिर्दुष्टात्मा बध्यतां च प्रयत्नतः।
त्वया यशश्च राज्यं च सुखं चोत्तममिच्छता॥ 8-62-26 (58049)
अदीनयोर्विश्रुतयोर्युवयोर्योत्स्यमानयोः।
देवासुरे पार्थ मृधे देवदानवयोरिव।
पश्यन्तु कौरवाः सर्वे तव पार्थ पराक्रमम्॥ 8-62-27 (58050)
त्वां च दृष्ट्वातिसंरब्धं कर्णं च भरतर्षम्।
असौ दुर्योधनः क्रुद्धो नोत्तरं प्रतिपद्यते॥ 8-62-28 (58051)
आत्मानं च कृतात्मानं समीक्ष्य भरतर्षभ।
कृतागसं च राधेयं धर्मात्मनि युधिष्ठिरे॥ 8-62-29 (58052)
प्रतिपद्यस्व कौन्तेय प्राप्तकालमनन्तरम्।
आर्यां युद्धे मतिं कृत्वा प्रत्येहि रथयूथपम्॥ 8-62-30 (58053)
पञ्च ह्येतानि मुख्यानि रथानां रथसत्तम।
शतान्यxxxxxxजलिनां तिन्मतेजसाम्॥ 8-62-31 (58054)
पञ्च नाघxxxxx द्विगुणा वाजिनस्तथा।
अभिसंहत्य कौन्तेय पदाताः प्रयुतानि च॥ 8-62-32 (58055)
xxxxxxxx वीर बलं तामभिवर्तते।
द्रोमपुत्रं पुरस्कृत्य तच्छीघ्रं सन्निषूदय॥ 8-62-33 (58056)
निकृत्त्यैतद्रथानीकं बलिनं लोकविश्रुतम्।
सूतपुत्रे महेष्वासे दर्शयात्मानमात्मना॥ 8-62-34 (58057)
xxxxxxxxxxxxxxxभरतर्षभ।
xxxxxxxxxxxxx पाञ्चालानभिघावति। 8-62-35 (58058)
xxxxxx हि पश्यामि धृष्टद्युम्नरर्थ प्रति।
xxxxxx पाञ्चालानिति मन्ये परन्तप॥ 8-62-36 (58059)
आचचक्षे प्रियं पार्थ तवेदं भरतर्षभ।
राजासौ कुशली श्रीमान्धर्मपुत्रो युधिष्ठिरः॥ 8-62-37 (58060)
असौ भीमो महाबाहुः सन्निवृत्तश्चमूयुखे।
वृतः सृञ्जय सैन्येन शैनेयेन च भप्तत॥ 8-62-38 (58061)
वध्यन्त एते समरे कौरवा निशितैः शरैः।
भीमसेनेन कौन्तेय पाञ्चालैश्च महात्मभिः॥ 8-62-39 (58062)
सेना हि धार्तराष्ट्रस्य विमुखा व्यद्रवद्रणात्।
वेगेन भीमसेनस्य विहता विविधैः शरैः॥ 8-62-40 (58063)
विपन्नसस्येव मही रुधिरेण समुक्षिता।
भारती भरतश्रेष्ठ सेना कृपणदर्शना॥ 8-62-41 (58064)
निवृत्तं पश्य कौन्तेय भीमसेनं युधाम्पतिम्।
आशीविषमिव क्रुद्धं तस्माद्द्रवति भारति॥ 8-62-42 (58065)
पीतरक्तासितसितास्ताराचन्द्रार्कमण्डिताः।
पताका विप्रकीर्यन्ते छत्राण्येतानि चार्जुन॥ 8-62-43 (58066)
सौवर्णा राजताश्चैव तैजसाश्च पृथग्विधाः।
केतवोऽभिनिपात्यन्ते हस्त्यश्वं च प्रकीर्यते॥ 8-62-44 (58067)
रथेभ्यः प्रपतन्त्येते रथिनो विगतासवः।
नानावर्णैर्हता बाणैः पाञ्चालैरपलायिभिः॥ 8-62-45 (58068)
निर्मनुष्यान्गजानश्वान्रथांश्चैव धनञ्जय।
समाद्रवन्ति पाञ्चाला धार्तराष्ट्रांस्तरस्विनः॥ 8-62-46 (58069)
विमृद्रन्ति नरव्याघ्रा भीमसेनबलाश्रयात्।
बलं परेषां दुर्धर्षं त्यक्त्वा प्राणानरिन्दम्॥ 8-62-47 (58070)
एते नर्दिन्ति पाञ्चाला ध्मापयन्ति च वारिजान्।
अभिद्रवन्ति च रणे मृद्रन्तः सायकैः परान्॥ 8-62-48 (58071)
पश्य स्वर्गस्य माहात्म्यं पाञ्चाला हि पराक्रमात्।
धार्तराष्ट्रान्विनिघ्नन्तो विशन्त्येते रथोत्तमान्॥ 8-62-49 (58072)
[शस्त्रमाच्छिद्य शत्रूणां सायुधानां निरायुधाः।
तेनैवैतानमोघास्त्रा निघ्नन्ति च नदन्ति च॥ 8-62-50 (58073)
शिरांस्येतानि पात्यन्ते शत्रूणां बाहवोऽपि च।
रथनागहया वीरा यशस्याः सर्व एव च]॥ 8-62-51 (58074)
सर्वतश्चाभिपन्नैषा धार्तराष्ट्री महाचमूः।
त्यक्त्वा प्राणान्महेष्वासैः पाञ्चालैः परिपात्यते॥ 8-62-52 (58075)
सुहृदश्च पराक्रान्ताः कृपकर्णादयो विभो।
निवारणे महेष्वासाः पाञ्चालानां परन्तप॥ 8-62-53 (58076)
अनिवृत्तांश्च भीतांस्तान्धार्तराष्ट्रान्परन्तप।
धृष्टद्युम्नमुखा वीरा घ्नन्ति शत्रून्सहस्रशः॥ 8-62-54 (58077)
रथाश्च विविधाः सर्वे निवृत्ते भरतर्षभे।
विवर्णमुखभूयिष्ठा धार्तराष्ट्री महाचमूः॥ 8-62-55 (58078)
पश्य भीमेन नाराचैर्भिन्ना नागाः पतन्त्यमी।
वज्रिवज्रहतानीव शिखराणि धराभृताम्॥ 8-62-56 (58079)
भीमसेनस्य निर्विद्धा बाणैः सन्नतपर्वभिः।
स्वान्यनीकानि मृद्गन्तो द्रवन्त्येते महागजाः॥ 8-62-57 (58080)
`एते द्रवन्ति कुरवो भीमसेनभयार्दिताः।
त्यक्त्वा रथान्गजांश्चैव हयांश्चैव सहस्रशः॥ 8-62-58 (58081)
हस्त्यश्वरथपत्तीनां द्रवतां निःस्वनं शृणु।
भीमसेनस्य निनदं द्रावयानस्य कौरवान्॥ 8-62-59 (58082)
अभिजानामि भीमस्य सिंहनादं पुनःपुनः'।
नदतः पाण्डवेयस्य सङ्ग्रामे जितकाशिनः॥ 8-62-60 (58083)
एष नैषादिरभ्येति द्विपमुख्येन पाण्डवम्।
विसृजंस्तोमरान्क्रुद्धो दण्डपाणिरिवान्तकः॥ 8-62-61 (58084)
तस्य चैव भुजौ छिन्नौ भीमसेनेन गर्जतः।
नागश्च क्रकरप्रख्यैर्नाराचैर्दशभिर्हतः॥ 8-62-62 (58085)
हन्तैते पुनरायान्ति नागा ह्यन्ये प्रहारिणः।
नीलाञ्जनचयप्रख्या महामात्रैरधिष्ठिताः॥ 8-62-63 (58086)
शक्तितोमरसङ्घतैर्विनिघ्नन्तो वृकोदरम्।
सप्तसप्त च नागस्था वैजयन्त्यश्च सध्वजाः।
नवत्या निशितैर्बाणैश्छिन्नाः पार्थाग्रजेन ते॥ 8-62-64 (58087)
दशभिर्दशभिश्चैको नाराचैर्निहतो गजः॥ 8-62-65 (58088)
न चासौ धार्तराष्ट्राणां श्रूयते निनदस्तथा।
पुरन्दरसमे क्रुद्धे निवृत्ते भरतर्षभे॥ 8-62-66 (58089)
अक्षौहिण्यस्तथा तिस्रो धार्तराष्ट्रस्य सङ्गताः।
क्रुद्धेन भीमसेनेन नरसिंहेन वारिताः॥ 8-62-67 (58090)
न शक्नुवन्ति वै पार्थं पार्थिवाः समुदीक्षितुम्।
मध्यन्दिनगतं सूर्यं यथा दुर्बलचक्षुषः॥ 8-62-68 (58091)
एते भीमस्य सन्त्रस्ताः सिंहस्येवेतरे मृगाः।
शरैः सन्त्रासिताः सह्ख्ये न लभन्ते सुखं क्वचित्॥ 8-62-69 (58092)
राधेयो बहुभिः सार्धमसौ गच्छति वेगितः।
वर्धयित्वा तु भीरुं तं पार्श्वतो ह्यानयद्धनुः।
तं पालयन्महाराजं धार्तराष्ट्रं बलान्वितः॥ 8-62-70 (58093)
सञ्जय उवाच। 8-62-71x (4986)
एतच्छ्रुत्वा महाबाहुर्वासुदेवाद्धनञ्जयः।
भीमसेनेन तत्कर्म कृतं दृष्ट्वा सुदुष्करम्।
अर्जुनो व्यधमच्छिष्टान्संशप्तकगणान्बहून्॥ 8-62-71 (58094)
ते वध्यमानाः पार्थेन संशप्तकगणाः प्रभो।
शक्रस्यातिथितां गत्वा विशोका ह्यभवंस्तदा॥ 8-62-72 (58095)
नारायणांस्तु गोपालान्व्यधमत्पाण्डुनन्दनः।
उत्तमं वेxxxxxप्तास्थाय चण्डवायुर्धनानिव॥ 8-62-73 (58096)
अन्वकीर्यन्त भीतास्ते तत्रतत्रैव भारत।
लुलितांश्च ततः शूरानहनत्पुरुषोत्तमः॥ 8-62-74 (58097)
पुनश्च पुरुषव्याघ्रः शरैः सन्नतपर्वभिः।
जघान धार्तराष्ट्रस्य चतुर्विधबलां चमूम्॥ ॥ 8-62-75 (58098)
इति श्रीमन्महाभारते कर्णपर्वणि सप्तदशदिवसयुद्धे द्विषष्टितमोऽध्यायः॥ 62 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Footnotes
॥ श्रीः ॥
8.63. अध्यायः 063
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Topics
रणाय राज्ञां द्वन्द्वीभावः॥ 1 ॥ कर्णेन शिखण्डिपराजयः॥ 2 ॥ धृष्टद्युम्नदुःशासनयोर्युद्धम्॥ 3 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Text
8-63-0 (58099)
धृतराष्ट्र उवाच। 8-63-0x (4987)
निवृत्ते भीमसेने च पाण्डवे च युधिष्ठिरे।
वध्यमाने बले चापि मामके पाण्डुसृञ्जयैः॥ 8-63-1 (58100)
द्रवमाणे बलौघे च निराक्रन्दे मुहुर्मुहुः।
`अवशेषं न पश्यामि मम सैन्येषु सञ्जय॥ 8-63-2 (58101)
अहो बत दशां प्राप्तो न हि शक्ष्यामि जीवितुम्।
जयकाङ्क्षी कथं सूत पुत्राणामनिवर्तिनाम्॥ 8-63-3 (58102)
कथं जीवामि निहताञ्श्रुत्वा च मम सैनिकान्।
बहुनाऽद्य किमुक्तेन दैवं तेषां परायणम्'॥ 8-63-4 (58103)
मामकाः किमकुर्वन्त तन्ममाचक्ष्व सञ्जय॥ 8-63-5 (58104)
सञ्जय उवाच। 8-63-6x (4988)
दृष्ट्वा भीमं महाबाहुं तव पुत्रः प्रतापवान्।
क्रोधरक्तेक्षणो राजन्भीमसेनमभिद्रवत्॥ 8-63-6 (58105)
`तिष्ठतिष्ठ पृथापुत्र पश्य मेऽद्य पराक्रमम्।
अद्य त्वां प्रेषायष्यामि यमस्य सदनं प्राते।
इत्युक्त्वा प्रययौ कर्णो यत्र भीमो व्यवस्थितः'॥ 8-63-7 (58106)
तावकं तु बलं दृष्ट्वा भीमसेनात्पराङ्मुखम्।
यत्नेन महता कर्णः पर्यवस्थापयद्बली॥ 8-63-8 (58107)
व्यवस्थाप्य महाबाहुस्तव पुत्रस्य वाहिनीम्।
प्रत्युद्ययौ तदा कर्णः पाण्डवान्युद्धदुर्मदान्॥ 8-63-9 (58108)
प्रत्युद्ययुश्च राधेयं पाण्डवानां महारथाः।
धुन्वानाः कार्मुकाण्याजौ विक्षिपन्तश्च सायकान्॥ 8-63-10 (58109)
भीमसेनः शिनेर्नप्ता शिखण्डी जनमेजयः।
धृष्टद्युम्नश्च बलवान्सर्वे चापि प्रभद्रकाः॥ 8-63-11 (58110)
पाञ्चालानां नरव्याघ्राः समन्तात्त्व वाहिनीम्।
अभ्यद्रवन्त सङ्क्रुद्धाः समरे जितकाशिनः॥ 8-63-12 (58111)
तथैव तावका राजन्पाण्डवानामनीकिनीम्।
अभ्यद्रवन्त त्वरिता जिघांसन्तो महारथान्॥ 8-63-13 (58112)
रथनागाश्वकलिलं पत्तिध्वजसमाकुलम्।
बभूव पुरुषव्याघ्र सैन्यमद्भुतदर्शनम्॥ 8-63-14 (58113)
शिखण्डी तु ययौ कर्णं धृष्टद्युम्नः सुतं तव।
दुःशासनं महाराज महासेनः समभ्ययात्॥ 8-63-15 (58114)
नकुलो वृषसेनं तु चित्रसेनं युधिष्ठिरः।
उलूकं समरे राजन्सहदेवः समभ्ययात्॥ 8-63-16 (58115)
सात्यकिः शकुनिं चापि द्रौपदेयाश्च कौरवान्।
अर्जुनं च रणे यत्तो द्रोणपुत्रो महारथः॥ 8-63-17 (58116)
युधामन्युं महेष्वासं गौतमोऽभ्यपतद्रणे।
कृतवर्मा च बलवानुत्तमौजसमाद्रवत्॥ 8-63-18 (58117)
भीमसेनः कुरून्सर्वान्पुत्रांश्च तव मारिष।
सहानीकान्महाबाहुरेक एव न्यवारयत्॥ 8-63-19 (58118)
शिखण्डी तु ततः कर्णं विचरन्तमभीतवत्।
भीष्महन्ता महाराज वारयामास पत्रिभिः॥ 8-63-20 (58119)
प्रतिरुद्धस्ततः कर्णो रोपात्प्रस्फुरिताधरः।
शिखण्डिनं त्रिभिर्बाणैर्भ्रुवोर्मध्येऽभ्यताडयत्॥ 8-63-21 (58120)
धारयंस्तु स तान्वाणाञ्शिखण्डी बह्वशोभत।
राजतः पर्वतो यद्वत्त्रिभिः शृङ्गैः समन्वितः॥ 8-63-22 (58121)
सोऽतिविद्धो महेष्वासः सूतपुत्रेण संयुगे।
कर्णं विव्याध समरे नवत्या निशितैः शरैः॥ 8-63-23 (58122)
तस्य कर्णो हयान्हत्वा सारथिं च शरैः।
उन्ममाथ ध्वजं चास्य क्षुरप्रेण महारथः॥ 8-63-24 (58123)
हताश्वात्तु ततो यानादवप्लुत्य महारथः।
शक्तिं चिक्षेप कर्णाय सङ्क्रुद्धः शत्रुतापनः॥ 8-63-25 (58124)
तां छित्त्वा समरे कर्णस्त्रिभिर्भारत सायकैः।
शिखण्डिनमथाविध्यन्नवभिर्निशितैः शरैः॥ 8-63-26 (58125)
कर्णचापच्युतान्बाणान्वर्जयंस्तु नरोत्तमः।
अपयातस्ततस्तूर्णं शिखण्डी भृशविक्षतः॥ 8-63-27 (58126)
ततः कर्णो महाराज पाण्डुसैन्यान्यशातयत्।
तूलराशिं समासाद्य यथा वायुर्महाबलः॥ 8-63-28 (58127)
धृष्टद्युम्नो महाराज तव पुत्रेण पीडितः।
दुःशासनं त्रिभिर्बाणैः प्रत्यविध्यत्स्तनान्तरे॥ 8-63-29 (58128)
तस्य दुःशासनो बाहुं सव्यं विव्याध मारिष।
स तेन रुक्मपुङ्खेन भल्लेन नतपर्वणा॥ 8-63-30 (58129)
धृष्टद्युम्नस्तु निर्विद्धः शरं घोरममर्षणः।
दुःशासनाय सङ्क्रुद्धः प्रेषयामास भारत॥ 8-63-31 (58130)
आपतन्तं महावेगं धृष्टद्युम्नसमीरितम्।
शरैश्चिच्छेद पुत्रस्ते त्रिभिरेव विशाम्पते॥ 8-63-32 (58131)
अथापरैः षोडशभिर्भल्लैः कनकभूषणैः।
धृष्टद्युम्नं समासाद्य बाह्वोरुरसि चार्पयत्॥ 8-63-33 (58132)
ततः स पार्षतः क्रुद्धो धनुश्चिच्छेद मारिष।
क्षुरप्रेण सुतीक्ष्णेन तत उच्चुक्रुशुर्जनाः॥ 8-63-34 (58133)
अथान्यद्धनुरादाय पुत्रस्ते प्रहसन्निव।
धृष्टद्युम्नं शरव्रातैः समन्तात्पर्यवारयत्॥ 8-63-35 (58134)
तव पुत्रस्य ते दृष्ट्वा विक्रमं सुमहात्मनः।
व्यस्मयन्त रणे योधाः सिद्धाश्चाप्सरसस्तथा॥ 8-63-36 (58135)
धृष्टद्युम्नं तु पश्याम घटमानं महाबलम्।
दुःशासनेन संरुद्धं सिंहेनेव महागजम्॥ ॥ 8-63-37 (58136)
इति श्रीमन्महाभारते कर्णपर्वणि सप्तदशदिवसयुद्धे त्रिषष्टितमोऽध्यायः॥ 63 ॥
॥ श्रीः ॥
8.64. अध्यायः 064
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Topics
सङ्कुलयुद्धम्॥ 1 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Text
8-64-0 (58137)
सञ्जय उवाच। 8-64-0x (4989)
ततः सरथनागाश्वाः पाञ्चालाः पाण्डुसृञ्जयाः।
सेनापतिं परीप्सन्तो रुरुधुस्तनयं तव॥ 8-64-1 (58138)
ततः प्रववृते युद्वं तावकानां परैः सह।
घोरं प्राणभृतां काले भीमरूपं परन्तप॥ 8-64-2 (58139)
नकुलो वृषसेनं तु विद्ध्वा पञ्चभिरायसैः।
पितुः समीपे तिष्ठन्तं त्रिभिरन्त्यैरविध्यत॥ 8-64-3 (58140)
नकुलं तु ततः शूरो वृषसेनो हसन्निव।
नाराचेन सुतीक्ष्णेन विव्याध हृदये भृशम्'॥ 8-64-4 (58141)
सोऽतिविद्धो बलवता शत्रुणा शत्रुकर्शन।
शत्रुं विव्याध विंशत्या सूतं चैवास्य सप्तभिः॥ 8-64-5 (58142)
ततः शरसहस्रेण तावुभौ पुरुषर्षभौ।
अन्योन्यमाच्छादयतां तवाभज्यत वाहिनी॥ 8-64-6 (58143)
स दृष्ट्वा प्रद्रुतां सेनां धार्तराष्ट्रस्य सूतजः।
निवारयामास बलादनुपत्य विशाम्पते॥ 8-64-7 (58144)
`एतस्मिन्नन्तरे युद्धं कष्टमासीद्विशाम्पते'।
निवृत्ते तु ततः सैन्ये नकुलः कौरवान्ययौ॥ 8-64-8 (58145)
कर्णपुत्रस्तु समरे हित्वा नकुलमेव तु।
जुगोप चक्रं त्वरितो राधेयस्यैव मारिष॥ 8-64-9 (58146)
उलूकस्तु रणे क्रुद्धः सहदेवेन मारिष।
`निवारितः शरशतैः क्रुद्धेन रणमूर्धनि॥ 8-64-10 (58147)
तस्याश्वांश्चतुरो हत्वा सहदेवः प्रतापवान्।
सारथिं प्रेषयामास यमस्य सदनं प्रति॥ 8-64-11 (58148)
उलूकस्तु ततो यानादवप्लुत्य विशाम्पते।
त्रिगर्तानां बलं तूर्णं जगाम पितृनन्दनः॥ 8-64-12 (58149)
सात्यकिः शकुनिं विद्ध्वा विंशत्या निशितैः शरैः।
ध्वजं चिच्छेद भल्लेन सौबलस्य हसन्निव॥ 8-64-13 (58150)
सौबलस्तस्य समरे क्रुद्धो राजन्प्रतापवान्।
विदार्य कवचं भूयो ध्वजं चिच्छेद काञ्चनम्॥ 8-64-14 (58151)
तथैनं निशितैर्बाणैः सात्यकिः प्रत्यविध्यत।
सारथिं च महाराज त्रिभिरेव समार्पयत्॥ 8-64-15 (58152)
अथास्य वाहांस्त्वरितः शरैर्नित्ये यमक्षयम्।
ततोऽवप्लुत्य सहसा शकुनिर्भरतर्षभ॥ 8-64-16 (58153)
आरुरोह रथं तूर्णमुलूकस्य महात्मनः।
अपोवाहाथ शीघ्रं स शैनेयाद्युद्धशालिनः॥ 8-64-17 (58154)
सात्यकिस्तु रण राजंस्तावकानामनीकिनीम्।
अभिदुद्राव वेगेन ततोऽनीकमभज्वत॥ 8-64-18 (58155)
शैनेयशरसञ्छन्नं तव सैन्यं विशाम्पते।
भेजे दशा दिशस्तूर्णं न्यपतच्च गतासुवत्॥ 8-64-19 (58156)
भीमसेनं तव सुतो वारयामास संयुगे॥ 8-64-20 (58157)
तं तु भीमो मुहूर्तेन व्यश्वसूतरथध्वजम्।
चक्रे लोकेश्वरं तत्र तेनातुष्यन्त वै जनाः॥ 8-64-21 (58158)
ततोऽपायान्नृपस्तस्माद्भीमसेनभयार्दितः।
कुरुसैन्यं ततः सर्वं भीमसेनमुपाद्रवत्।
तत्र नादो महानासीद्धीमसेनं जिघांसताम्॥ 8-64-22 (58159)
युधामन्युः कृपं विद्ध्वा धनुरस्याशु चिच्छदे।
अथान्यद्धनुरादाय कृपः शस्त्रभृतां वरः।
युधामन्योर्ध्वजं सूतं छत्रं चापातयत्क्षितौ॥ 8-64-23 (58160)
ततोऽपायाद्रथेनैव युधामन्युर्महारथः॥ 8-64-24 (58161)
उत्तमौजाश्च हार्दिक्यं भीमं भीमपराक्रमम्।
छादयामास सहसा मेघो वृष्ट्येव पर्वतम्॥ 8-64-25 (58162)
तद्युद्धमासीत्सुमहद्धोररूपं परन्तप।
तादृशं न मया युद्धं दृष्टपूर्वं विशाम्पते॥ 8-64-26 (58163)
कृतवर्मा ततो राजन्नुत्तमौजसमाहवे।
हृदि विव्याध सहसा रथोपस्थ उपाविशत्॥ 8-64-27 (58164)
सारथिस्तमपोवाह रथेन रथिनां वरम्।
ततस्तु सात्वतो राजन्पाण्डुसैन्यमभिद्रवत्॥ 8-64-28 (58165)
[दुःशासनः सौबलश्च गजानीकेन पाण्डवम्।
महता परिवार्यैव क्षुद्रकैरभ्यताडयत्॥ 8-64-29 (58166)
ततो भीमः शरशतैर्दुर्योधनममर्षणम्।
विमुखीकृत्य तरसा गजानीकमुपाद्रवत्॥ 8-64-30 (58167)
तमापतन्तं सहसा गजानीकं वृकोदरः।
दृष्ट्वैव सुभृशं क्रुद्धो दिव्यमस्त्रमुदैरयत्॥ 8-64-31 (58168)
गजैर्गजानभ्यहनद्वज्रेणेन्द्र इवासुरान्॥ 8-64-32 (58169)
ततोऽन्तरिक्षं बाणौघैः शलभैरिव पादपम्।
छादयामास समरे गजान्निघ्नन्वृकोदरः॥ 8-64-33 (58170)
ततः कुञ्जरयूथानि समेतानि सहस्रशः।
व्यधमत्तरसा भीमो मेघसङ्घानिवानिलः॥ 8-64-34 (58171)
सुवर्णजालापिहिता मणिजालैश्च कुञ्जराः।
रेजुरभ्यधिकं संख्ये विद्युत्वन्त इवाम्बुदाः॥ 8-64-35 (58172)
ते वध्यमाना भीमेन गजा राजन्विदुद्रुवुः।
केचिद्विभिन्नहृदयाः कुञ्जरा न्यपतन्भुवि॥ 8-64-36 (58173)
पतितैर्निपतद्भिश्च गजैर्हेमविभूषितैः।
अशोभत मही तत्र विशीर्णैरिव पर्वतैः॥ 8-64-37 (58174)
दीप्ताभै रत्नवद्भिश्च पतितैर्गजयोधिभिः।
रराज भूमिः पतितैः क्षीणपुण्यैरिव ग्रहैः॥ 8-64-38 (58175)
ततो भिन्नकटा नागा भिन्नकुम्भकरास्तथा।
दुद्रुवुः शतशः संख्ये भीमसेनशराहताः॥ 8-64-39 (58176)
केचिद्वमन्तो रुधिरं भयार्ताः पर्वतोपमाः।
व्यद्रवञ्छरविद्धाङ्गा धातुचित्रा इवाचलाः॥ 8-64-40 (58177)
महाभुजगसङ्काशौ चन्दनागुरुरूषितौ।
अपश्यं भीमसेनस्य धनुर्विक्षिपतो भुजौ॥ 8-64-41 (58178)
तस्य ज्यातलनिर्घोषं श्रुत्वाशनिसमस्वनम्।
विमुञ्चन्तः शकृन्मूत्रं गजाः प्रादुद्रुवुर्भृशम्॥ 8-64-42 (58179)
भीमसेनस्य तत्कर्म राजन्नेकस्य धीमतः।
निघ्नतः सर्वभूतानि रुद्रस्येव च निर्बभौ॥] ॥ 8-64-43 (58180)
इति श्रीमन्महाभारते कर्णपर्वणि सप्तदशदिवसयुद्धे चतुःषष्टितमोऽध्यायः॥ 64 ॥
॥ श्रीः ॥
8.65. अध्यायः 065
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Topics
सङ्कुलयुद्धम्॥ 1 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Text
8-65-0 (58181)
सञ्जय उवाच। 8-65-0x (4990)
ततः श्वेताश्वसंयुक्ते नारायणसमाहिते।
तिष्ठन्रथवरे श्रीमानर्जुनः समपद्यत॥ 8-65-1 (58182)
तद्बलं नृपतिश्रेष्ठ तावकं विजयो रणे।
व्यक्षोभयदुदीर्णाश्वं महोदधिमिवानिलः॥ 8-65-2 (58183)
दुर्योधनस्तव सुतः प्रमत्ते श्वेतवाहने।
अभ्येत्य सहसा क्रुद्धः सैन्यार्धेनाभिसंवृतः॥ 8-65-3 (58184)
पर्यवारयदायान्तं युधिष्ठिरममर्षणम्।
क्षुरप्राणां त्रिसप्तत्या ततोऽविध्यत पाण्डवम्॥ 8-65-4 (58185)
अक्रुध्यत भृशं तत्र कुन्तीपुत्रो युधिष्ठिरः।
स भल्लांस्त्रिंशतस्तूर्णं तव पुत्रे न्यवेशयत्॥ 8-65-5 (58186)
ततो धावन्त कौरव्या जिघृक्षन्तो युधिष्ठिरम्॥ 8-65-6 (58187)
दुष्टभावान्पराञ्ज्ञात्वा समवेता महारथाः।
आजग्मुस्तं परीप्सन्तः कुन्तीपुत्रं युधिष्ठिरम्॥ 8-65-7 (58188)
`सञ्जय उवाच। 8-65-8x (4991)
युधिष्ठिरश्चित्रसेनं शरवर्षैरवाकिरत्।
चित्रसेनस्तु कौन्तेयं सङ्क्रुद्धः समवारयत्॥ 8-65-8 (58189)
मुहूर्ताद्विमुखीकृत्य चित्रसेनं स धर्मराट्।
तावकं सैन्यमभ्यघ्नत्समन्तान्निशितैः शरैः॥ 8-65-9 (58190)
तावका हि माबाहो दुर्योधनपुरोगमाः।
युधिष्ठिरं जिघृक्षन्तः सर्वसैन्यं समाक्षिपन्॥ 8-65-10 (58191)
दृष्टप्रभावांस्तान्मत्वा समवेतान्महारथान्।
आजग्मुः सम्परीप्सन्तः पाण्डवेयं युधिष्ठिरम्'॥ 8-65-11 (58192)
नकुलः सहदेवश्च धृष्टद्युम्नश्च पार्षतः।
अक्षौहिण्या परिवृतास्तेऽभ्यधावन्युधिष्ठिरम्॥ 8-65-12 (58193)
भीमसेनश्च नाराचैर्मृद्रंस्तव महारथान्।
अभ्यधावदभिप्रेप्सू राजानं शत्रुभिर्वृतम्॥ 8-65-13 (58194)
तांस्तु सर्वान्महेष्वासान्कर्णो वैकर्तनो वृषा।
शरवर्षेण महता प्रत्यवारयदागतान्॥ 8-65-14 (58195)
शरौघान्विसृजन्तस्ते प्रेयन्तश्च कुञ्जरान्।
न शेकुर्यत्नवन्तोऽपि राधेयं प्रतिवीक्षितुम्॥ 8-65-15 (58196)
तांश्च सर्वान्महेष्वासान्सर्वशस्त्रविशारदान्।
महता शरवर्षेण राधेयः प्रत्यवारयत्॥ 8-65-16 (58197)
दुर्योधनं च विंशत्या नाराचानां कृती बली।
अविध्यत्तूर्णमभ्येत्य सहदेवो महीपतिम्॥ 8-65-17 (58198)
स विद्धः सहदेवेन रराज बलसन्निधौ।
प्रभिन्न इव मातङ्गो रुधिरेण परिप्लुतः॥ 8-65-18 (58199)
दृष्ट्वा तव सुतं तत्र गाढविद्धं सुतेजनैः।
अभ्यधावद्दृढं क्रुद्धो राधेयो रथिनां वरः॥ 8-65-19 (58200)
दुर्योधनं तथा दृष्ट्वा शीघ्रमस्त्रमुदीर्य सः।
अवधीत्पाण्डवानीकं पाञ्चालांश्चैव मारिष॥ 8-65-20 (58201)
ततो यौधिष्ठिरं सैन्यं वध्यमानं महात्मना।
सहसा प्राद्रावद्राजन्मूतपुत्रशरार्दितम्॥ 8-65-21 (58202)
विविधा विशिखास्तत्र सम्पतन्ति परस्परम्।
भल्लाः पुङ्खसमाश्लिष्टाः सूतपुत्रधनुश्च्युताः॥ 8-65-22 (58203)
अन्तरिक्षे शरौघाणां पततां च परस्परम्।
सङ्घर्पेण महाराज पावकः समजायत॥ 8-65-23 (58204)
तकतो दशदिशः कर्णः शलभैरिव यायिभिः।
अभ्यघ्नंस्तरसा राजञ्शरैः परशरीरगैः॥ 8-65-24 (58205)
रक्तचन्दनसन्दिग्धौ मणिहेमविभूषितौ।
बाहू व्यत्यक्षिपत्कर्णः परमास्त्रं विदर्शयन्॥ 8-65-25 (58206)
ततः सर्वा दिशो राजन्सायकैर्विप्रमोहयन्।
अपीडयद्भृशं कर्णो धर्मराजं युधिष्ठिरम्॥ 8-65-26 (58207)
ततः क्रुद्धो महाराज धर्मपुत्रो युधिष्ठिरः।
निशितैरिषुभिः कर्णं पञ्चाशद्भिः समार्पयत्॥ 8-65-27 (58208)
[बाणान्धकारमभवत्तद्युद्धं घोरदर्शनम्।
हाहाकारो महानासीत्तावकानां विशाम्पते॥ 8-65-28 (58209)
वध्यमाने तदा सैन्ये धर्मपुत्रेण मारिष।
सायकैर्विविधैस्तीक्ष्णैः कङ्कपत्रैः शिलाशितैः।
भल्लैरनेकैर्विविधैः शक्त्यृष्टिमुसलैरपि॥ 8-65-29 (58210)
यत्र यत्र स धर्मात्मा दुष्टां दृष्टिं व्यसर्जयत्।
तत्र तत्र व्यशीर्यन्त तावका भरतर्षभ॥ 8-65-30 (58211)
कर्णोऽपि भृशसङ्कुद्रो धर्मराजं युधिष्ठिरम्।
नाराचैरर्धचन्द्रैश्च वत्सदन्तैश्च संयुगे॥ 8-65-31 (58212)
अमर्षी क्रोधनश्चैव रोषप्रस्फुरिताननः।
सायकैरप्रमेयात्मा युधिष्ठिरमभिद्रवत्॥ 8-65-32 (58213)
युधिष्ठिरश्चापि स तं स्वर्णपुङ्खैः शितैः शरैः॥] 8-65-33 (58214)
प्रहसन्निव तं कर्णः कङ्कपत्रैः शिलाशितैः।
उरस्यविध्यद्राजानं कुन्तीपुत्रं युधिष्ठिरम्॥ 8-65-34 (58215)
स पीडितो भृशं तेन धर्मराजो युधिष्ठिरः।
उपविश्य रथोपस्थे सूतं याहीत्यनोदयत्॥ 8-65-35 (58216)
अक्रोशन्त ततः सर्वे धार्तराष्ट्राः सराजकाः।
गृह्णीध्वमिति राजानमभ्यधावन्त सर्वशः॥ 8-65-36 (58217)
ततः शताः सप्तदश केकयानां प्रहारिणाम्।
पञ्चालैः सहिता राजन्धार्तराष्ट्रान्न्यवारयन्॥ 8-65-37 (58218)
तस्मिन्सुतुमुले युद्धे वर्तमाने जनक्षये।
दुर्योधनश्च भीमश्च समेयातां महाबलौ॥ ॥ 8-65-38 (58219)
इति श्रीमन्महाभारते कर्णपर्वणि सप्तदशदिवसयुद्धे पञ्चषष्टितमोऽध्यायः॥ 65 ॥
॥ श्रीः ॥
8.66. अध्यायः 066
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Topics
कर्णबाणपीडितस्य युधिष्ठिरस्य विश्रमाय स्वशिबिरप्रवेशः॥ 1 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Text
8-66-0 (58220)
सञ्जय उवाच। 8-66-0x (4992)
कर्णोऽपि शरजालेन केकयानां महारथान्।
व्यधमत्परमेष्वासानग्रानीके व्यवस्थितान्॥ 8-66-1 (58221)
तेषां प्रयतमानानां राधेयस्य निवारणे।
रथान्पञ्चशतान्कर्णः प्राहिणोद्यमसादनम्॥ 8-66-2 (58222)
अविषह्यतमं दृष्ट्वा राधेयं युधि योधिनः।
भीमसेनमुपागच्छन्कर्णबाणप्रपीडिताः॥ 8-66-3 (58223)
रथानीकं विदार्यैव शरै राजन्ननेकधा।
कर्ण एकरथेनैव युधिष्ठिरमुपाद्रवत्॥ 8-66-4 (58224)
सेनानिवेशं गच्छन्तं मार्गणैर्भृशपीडितम्।
यमयोर्मध्यगं वीरं शनैर्यान्तं विचेतसम्॥ 8-66-5 (58225)
स समासाद्य राजानं दुर्योधनहितेप्सया।
सूतपुत्रस्त्रिभिस्तीक्ष्णैर्विव्याध परमेषुभिः॥ 8-66-6 (58226)
तथैव राजा राधेयं प्रत्यविध्यत्स्तनान्तरे।
शरैस्त्रिभिश्च यन्तारं चतुर्भिश्चतुरो हयान्॥ 8-66-7 (58227)
चक्ररक्षौ नृपसुतौ माद्रीपुत्रौ परन्तपौ।
तावप्यधावतां कर्णं राजानं मा वधीदिति॥ 8-66-8 (58228)
तौ पृथक्शरवर्षाभ्यां राधेयं समवर्षताम्।
नकुलः सहदेवश्च परमं यत्नमास्थितौ॥ 8-66-9 (58229)
तथैव तौ प्रत्यविध्यत्सूतपुत्रः प्रतापवान्।
भल्लाभ्यां शितधाराभ्यां महात्मानावरिन्दमौ॥ 8-66-10 (58230)
दन्तवर्णांस्तु राधेयो निजघान मनोजवान्।
युधिष्ठिरस्य सङ्ग्रामे कालवालान्हयोत्तमान्॥ 8-66-11 (58231)
ततोऽपरेण भल्लेन शिरस्त्राणमपातयत्।
कौन्तेयस्य महेष्वासः प्रहसन्निव सूतजः॥ 8-66-12 (58232)
तथैव नकुलस्यापि हयान्हत्वा महारथः।
ततोऽपरेण भल्लेन भृशं तीक्ष्णेन भारत।
धनुश्चिच्छेद वीरस्य माद्रीपुत्रस्य धीमतः॥ 8-66-13 (58233)
तौ हताश्वौ हतरथौ पाण्डवौ भृशविक्षतौ।
भ्रातरावारुरुहतुः सहदेवरथं तदा॥ 8-66-14 (58234)
तौ दृष्ट्वा मातुलस्तत्र विरथौ परवीरहा।
अभ्यभाषत राधेयं मद्रराजोऽनुकम्पया॥ 8-66-15 (58235)
मार्गितव्यस्त्वया कर्ण कुन्तीपुत्रो धनञ्जयः।
अतस्त्वं धर्मराजेन किमर्थमिह युध्यसे॥ 8-66-16 (58236)
[क्षीणशस्त्रास्त्राकवचः क्षीणबाणो विबाणधिः।
श्रान्तसारथिवाहश्च च्छन्नोऽस्त्रैररिभिस्तथा।
पार्थमासाद्य राधेय उपहास्यो भविष्यसि॥] 8-66-17 (58237)
तथापि कर्णः संरब्धो युधिष्ठिरमपीडयत्।
शरैस्तीक्ष्णैर्महावीर्यैर्माद्रीपुत्रौ च पाण्डवौ॥ 8-66-18 (58238)
ततः शल्यः प्रहस्येदं कर्णं पुनरुवाच ह।
रथस्थमतिसंरब्धं युधिष्ठिरवधे स्थितम्॥ 8-66-19 (58239)
यदर्थं धार्तराष्ट्रेण सततं मानितो भवान्।
तं पार्थ जहि राधेय किं ते हत्वा युधिष्ठिरम्।
`हते यस्मिन्ध्रुवं पार्थः सर्वाञ्जेष्यति नो रथान्॥ 8-66-20 (58240)
तस्मिन्हि धार्तराष्ट्रस्य निहते तु ध्रुवो जयः।
ध्वजोऽसौ दृश्यते तस्य रोचमानोंऽशुमानिव।
सारो ह्येष महाबाहो किं ते हत्वा युधिष्ठिरम्॥' 8-66-21 (58241)
शङ्खयोर्ध्मातयोः शब्दः सुमहानेष कृष्णयोः।
श्रूयते चापघोषश्च प्रावृषीवाम्बुदस्य ह॥ 8-66-22 (58242)
असौ निघ्नन्रथोदारानर्जुनः शरवृष्टिभिः।
सर्वां ग्रसति नः सेनां कर्ण पश्यैनमाहवे॥ 8-66-23 (58243)
पृष्ठरक्षौ च शूरस्य युधामन्यूत्तमौजसौ॥ 8-66-24 (58244)
उत्तरं चास्य वै शूरश्चक्रं रक्षति सांत्यकिः।
धृष्टद्युम्नस्तथा चास्य चक्रं रक्षति दक्षिणम्॥ 8-66-25 (58245)
भीमसेनश्च वै राज्ञा धार्तराष्ट्रेण युध्यते।
यथा न हन्यात्तं भीमः सर्वेषां नोऽद्य पश्यताम्।
कुरु राधेय वै राजा यथा मुच्येत तत्तथा॥ 8-66-26 (58246)
xxxx भीमसेनेन ग्रस्तमाहवशोभिना।
यदि नामाद्य मुच्येत विस्मयः सुमहान्भवेत्॥ 8-66-27 (58247)
परित्राह्येनमभ्येत्य संशयं परमं गतम्।
किं नु माद्रीसुतौ हत्वा राजानं वा युधिष्ठिरम्॥ 8-66-28 (58248)
इति शल्यवचः श्रुत्वा राधेयः पृथिवीपते।
दृष्ट्वा दुर्योधनं चैव भीमग्रस्तं महाहवे॥ 8-66-29 (58249)
राजगृध्नुर्भृशं चैव शल्यवाक्यप्रचोदितः।
अजातशत्रुमुत्सृज्य माद्रीपुत्रौ च पाण्डवौ॥ 8-66-30 (58250)
तव पुत्रं परित्रातुमभ्यधावत वीर्यवान्।
मद्रराजप्रणुदितैरश्वैराकाशगैरिव॥ 8-66-31 (58251)
गते कर्णे तु कौन्तेयः पाण्डुपुत्रो युधिष्ठिरः।
अपायाज्जवनैरश्वैः सहदेवस्य मारिष॥ 8-66-32 (58252)
[ताभ्यां स सहितस्तूर्णं व्रीडन्निव नरेश्वरः]।
प्राप्य सेनानिवेशं स्वं मार्गणैर्भृशविक्षतः॥ 8-66-33 (58253)
अवतीर्य रथात्तूर्णमाविशच्छयनं शुभम्।
अपेतशल्यो राजा तु हृच्छल्येनाभिपीडितः॥ 8-66-34 (58254)
सोऽब्रवीद्धातरौ राजा माद्रीपुत्रौ महारथौ।
गच्छन्त त्वरितौ वीरौ यत्र भीमो व्यवस्थितः॥ 8-66-35 (58255)
`ततस्ते पाण्डवाः सर्वे समाभाष्य परस्परम्।
अनीकं भीमसेनस्य पाण्डवावभ्यगच्छताम्'।
जीमूत इव नर्दंस्तु युध्यते स वृकोदरः॥ 8-66-36 (58256)
ततोऽन्यं रथमास्थाय नकुलो रथपुङ्गवः।
सहदेवश्च तेजस्वी भ्रातरौ शत्रुकर्शनौ॥ 8-66-37 (58257)
तुरगैरग्र्यरंहोभिर्यत्र भीमस्तरस्विनौ।
अनीकैः सहितौ तत्र भ्रातरौ समवस्थितौ॥ ॥ 8-66-38 (58258)
इति श्रीमन्महाभारते कर्णपर्वणि सप्तदशदिवसयुद्धे षट्षष्टितमोऽध्यायः॥ 66 ॥
॥ श्रीः ॥
8.67. अध्यायः 067
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Topics
पार्थेनाश्वत्थाम्नि पराजिते कर्णेन भार्गवास्त्रप्रयोगात्पाण्डवसेनापीडनम्॥ 1 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Text
8-67-0 (58259)
सञ्जय उवाच। 8-67-0x (4993)
द्रौणिस्तु रथवंशेन महता परिवारितः।
अपतत्सहसा राजन्यत्र पार्थो व्यवस्थितः॥ 8-67-1 (58260)
तमापतन्तं सहसा शूरः शौरिसहायवान्।
दधार समरे पार्थो वेलेव मकरालयम्॥ 8-67-2 (58261)
ततः क्रुद्धो महाराज द्रोणपुत्रः प्रतापवान्।
अर्जुनं वासुदेवं च च्छादयामास सायकैः॥ 8-67-3 (58262)
अवच्छन्नौ ततः कृष्णौ दृष्ट्वा तत्र महारथाः।
विस्मयं परमं गत्वा प्रैक्षन्त कुरवस्तदा॥ 8-67-4 (58263)
अर्जुनस्तु ततो दिव्यमस्त्रं चक्रे हसन्निव।
तदस्त्रं वारयामास ब्राह्मणो युधि भारत॥ 8-67-5 (58264)
यद्यद्धि व्याक्षिपद्युद्धे फल्गुनोऽस्त्रं जिघांसया।
तत्तदस्त्रैर्महेष्वासो द्रोणपुत्रो जघान ह॥ 8-67-6 (58265)
अस्त्रयुद्धे महाराज वर्तमाने महाभये।
अपश्याम रणे द्रौणिं व्यात्ताननमिवान्तकम्॥ 8-67-7 (58266)
स दिशः प्रदिशश्चैव च्छादयित्वा ह्यजिह्मगैः।
वासुदेवं त्रिभिर्बाणैरविध्यद्दक्षिणे भुजे॥ 8-67-8 (58267)
ततोऽर्जुनो रथान्सर्वान्हत्वा तस्य पदानुगान्।
चकार समरे भूमिं शोणितौघपरिप्लुताम्।
[सर्बलोकवहां रौद्रां परलोकवहां नदीम्]॥ 8-67-9 (58268)
सरथा रथिनः पेतुः पार्थचापच्युतैः शरैः॥ 8-67-10 (58269)
[द्रौणेरपहतान्सङ्खे ददृशु स च तां तथा।
प्रावर्तयन्महाघोरां नदीं परवहां तदा॥ 8-67-11 (58270)
तयोस्तु व्याकुले युद्धे द्रौणेः पार्थस्य दारुणे।
अमर्यादं योधयन्तः पर्यधावन्त पृष्ठतः॥ 8-67-12 (58271)
रथैर्हताश्वसूतैश्च हतारोहैश्च वाजिभिः।
द्विरदैश्च हतारोहैर्महामात्रैर्हतद्विपैः॥ 8-67-13 (58272)
पार्थेन समरे राजन्कृतो घोरो जनक्षयः।
निहता रथिनः पेतुः पार्थचापच्युतैः शरैः॥] 8-67-14 (58273)
हयाश्च पर्यधावन्त मुक्तयोक्त्रास्ततस्ततः।
तद्दृष्ट्वा कर्म पार्थस्य द्रौणिराहवशोभिनः॥ 8-67-15 (58274)
अर्जुनं जयतां श्रेष्ठं त्वरितोऽभ्येत्य वीर्यवान्।
विधुन्वानो महच्चापं कार्तस्वरविभूषितम्॥ 8-67-16 (58275)
अवाकिरत्ततो द्रौमिः समन्तान्निशितैः शरैः।
भूयोऽर्जुनं महाराज द्रौणिरायम्य पत्रिणा॥ 8-67-17 (58276)
वक्षोदेशे भृशं पार्थं ताडयामास निर्दयम्।
सोऽतिविद्धो रणे तेन द्रोणपुत्रेण भारत॥ 8-67-18 (58277)
गाण्डीवधन्वा प्रसभं शरवर्षैरुदारधीः।
सञ्छाद्य समरे द्रौणिं चिच्छेदास्य च कार्मुकम्॥ 8-67-19 (58278)
स च्छिन्नधन्वा परिधं वज्रस्पर्शसमं युधि।
आदाय चिक्षेप तदा द्रोणपुत्रः किरीटिने॥ 8-67-20 (58279)
तमापन्ततं परिघं जाम्बूनदपरिष्कृतम्।
चिच्छेद सहसा राजन्प्रहसन्निव पाण्डवः॥ 8-67-21 (58280)
स पपात तदा भूमौ निकृत्तः पार्थसायकैः।
विकीर्णः पर्वतो राजन्यथा वज्रेण ताडितः॥ 8-67-22 (58281)
ततः क्रुद्धो महाराज द्रोणपुत्रो महारथः।
ऐन्द्रेण चास्त्रवेगेन बीभत्सुं समवाकिरत्॥ 8-67-23 (58282)
तस्येन्द्रजालावततं समीक्ष्य
पार्थो राजन्गाण्डिवमाददे सः।
ऐन्द्रं जालं प्रत्यहरत्तरस्वी
वरास्त्रमादाय महेन्द्रसृष्टम्॥ 8-67-24 (58283)
विदार्य तज्जालमथेन्द्रमुक्तं
पार्थस्ततो द्रौणिरथं क्षणेन।
प्रच्छादयामास ततोऽभ्युपेत्य
द्रौणिस्तदा पार्थशराभिभूतः॥ 8-67-25 (58284)
विगाह्य तां पाण्डवबाणवृष्टिं
शरैः परं नाम ततः प्रकाश्य।
शतेन कृष्णं सहसाभ्यविद्ध्या--
त्त्रिभिः शतैरर्जुनं क्षुद्रकाणाम्॥ 8-67-26 (58285)
ततोऽर्जुनः सायकानां शतेन
गुरोः सुतं मर्मसु निर्बिभेद।
अश्वांश्च सूतं च तथा धनुर्ज्या--
मवाकिरत्पश्यतां तावकानाम्॥ 8-67-27 (58286)
स विद्ध्वा मर्मसु द्रौणिं पाण्डवः परवीरहा।
सारथिं चास्य भल्लेन रथनीडादपातयत्॥ 8-67-28 (58287)
स सङ्गृह्य स्वयं वाहान्कृष्णौ प्राच्छदयच्छरैः।
तत्राद्भुतमपरश्याम द्रौणेराशु पराक्रमम्॥ 8-67-29 (58288)
संयच्छंस्तुरगान्यच्च फल्गुनं चाप्ययोधयत्।
तदस्य समरे राजन्सर्वभूतान्यपूजयन्॥ 8-67-30 (58289)
`तेनास्य समरे योधास्तुष्टुवुः सर्व एव ते।
यदा निजगृहे पार्थो द्रोणपुत्रेण धन्विना॥ 8-67-31 (58290)
तदा प्रहस्य बीभस्तुर्द्रोणपुत्रस्य संयुगे।
क्षिप्रं रश्मीनथाश्वानां क्षुरप्रैश्चिच्छिदे जयः॥ 8-67-32 (58291)
प्राद्रवंस्तुरगास्तस्य शरवेगप्रपीडिताः।
ततोऽभून्निनदो घोरस्तव सैन्यस्य भारत॥ 8-67-33 (58292)
पाण्डवास्तु जयं लब्ध्वा तव सैन्यं समाद्रवन्।
समन्तान्निशितान्बाणान्विमुञ्चन्तो जयैषिणः॥ 8-67-34 (58293)
तावकी चतुरङ्गैषा पाण्डवैस्तु महाचमूः।
पुनःपुनरथो वीरैः प्रभग्ना जितकाशिभिः॥ 8-67-35 (58294)
पश्यतां ते महाराज पुत्राणां चित्रयोधिनाम्।
शकुनेः सौबलेयस्य कर्णस्य च विशाम्पते॥ 8-67-36 (58295)
वार्यमाणा महासेना पुत्रैस्तव जनेश्वर।
न चातिष्ठत सङ्ग्रामे पीड्यमाना समन्ततः॥ 8-67-37 (58296)
ततो योधैर्महाराज पलायद्भिः समन्ततः।
अभवद्य्वाकुलं भीतं पुत्राणां ते महद्बलम्॥ 8-67-38 (58297)
तिष्ठतिष्ठेति सततं सूतपुत्रस्य जल्पतः।
नावतिष्ठति सा सेना वध्यमाना महात्मभिः॥ 8-67-39 (58298)
अथोत्क्रुष्टं महाराज पाण्डवैर्जितकाशिभिः।
धार्तराष्ट्रबलं दृष्ट्वा विद्रुतं वै समन्ततः॥ 8-67-40 (58299)
ततो दुर्योधनः कर्णमब्रवीत्प्रणयादिव।
पश्य कर्ण महासेनां पाण्डवैरर्दितां भृशम्॥ 8-67-41 (58300)
त्वयि तिष्ठति सन्त्रासात्समन्तात्प्रपलायते।
एतज्ज्ञत्वा महाबाहो कुरु प्राप्तमरिन्दम॥ 8-67-42 (58301)
सहस्राणि च योधानां त्वामेव पुरुषोत्तम।
क्रोशन्ते समरे वीर द्राव्यमाणानि पाण्डवैः॥ 8-67-43 (58302)
सञ्जय उवाच। 8-67-44x (4994)
एतच्छ्रुत्वा तु राधेयो दुर्योधनवचो महत्।
मद्रराजमिदं वाक्यमब्रवीत्प्रहसन्निव॥ 8-67-44 (58303)
पश्य मे भुजयोर्वीर्यमस्त्राणां च जनेश्वर।
अद्य हन्मि रणे सर्वान्पाञ्चालान्पाण्डुभिः सह॥ 8-67-45 (58304)
वाहयाश्वान्नरव्याघ्र मद्राधिप न संशयः।
एवमुक्त्वा महाराज सूतपुत्रः प्रतापवान्॥ 8-67-46 (58305)
प्रगृह्य विजयं वीरो धनुःश्रेष्ठं पुरातनम्।
सज्यं कृत्वा महाराज सम्मृज्य च पुनः पुनः॥ 8-67-47 (58306)
सन्निवार्य च तान्योधान्सत्येन शपथेन च।
प्रायोजयदमेयात्मा भार्गवास्त्रं महाबलः॥ 8-67-48 (58307)
तस्माद्राजन्सहस्राणि प्रयुतान्यर्बुदानि च।
कोटिशश्च शरास्तीक्ष्णा निरगच्छन्महामृधे॥ 8-67-49 (58308)
ज्वलितैस्तैः शरैर्घोरैः कङ्कबर्हिणवाजितैः।
सञ्चन्ना पाण्डवी सेना न प्राज्ञायत किञ्चन॥ 8-67-50 (58309)
हाहाकारो महानासीत्पाण्डवानां विशाम्पते।
पीडितानां बलवता भार्गवास्त्रेण संयुगे॥ 8-67-51 (58310)
निपतद्भिर्गजै राजन्नश्वैश्चापि सहस्रशः।
रथैश्चापि नरव्याघ्र नरैश्चैव समन्ततः॥ 8-67-52 (58311)
प्राकम्पत मही राजन्निहतैस्तैः समन्ततः।
व्याकुलं सर्वमभवत्पाण्डवानां महद्बलम्॥ 8-67-53 (58312)
कर्णस्त्वेको युधां श्रेष्ठो विधूम इव पावकः।
दहञ्शत्रून्नरव्याघ्रः शुशुभे स परन्तपः॥ 8-67-54 (58313)
ते वध्यमानाः कर्णेन पाञ्चालाश्चेदिभिः सह।
तत्र तत्र व्यमुह्यन्त वनदाहे यथा द्विपाः॥ 8-67-55 (58314)
चुक्रुशुश्च नरव्याघ्र यथाप्राणं नरोत्तमाः।
तेषां तु क्रोशतां दीनं भीतानां रणमूर्धनि॥ 8-67-56 (58315)
धावतां च ततो राजंस्त्रस्तानां च समन्ततः।
आर्तनादो बभूवात्र भूतानामिव सम्प्लुवे॥ 8-67-57 (58316)
वध्यमानांस्तु तान्दृष्ट्वा सूतपुत्रेण मारिष॥
वित्रेसुः सर्वभूतानि तिर्यग्योनिगतान्यपि॥ 8-67-58 (58317)
ते वध्यमाताः समरे सूतपुत्रेण सृञ्जयाः।
अर्जुनं वासुदेवं च क्रोशन्ति च मुहुर्मुहुः।
प्रेतराजपुरे यद्वत्प्रेतराजं विचेतसः॥ 8-67-59 (58318)
श्रुत्वा तु निनदं तेषां वध्यतां कर्णसायकैः।
अथाब्रवीद्वासुदेवं कुन्तीपुत्रो धऩञ्जयः।
भार्गवास्त्रं महाघोरं दृष्ट्वा तत्र समीरितम्॥ 8-67-60 (58319)
पश्य कृष्ण महाबाहो भार्गवास्त्रस्य विक्रमम्।
नैतदस्त्रं हि समरे शक्यं हन्तुं कथञ्चन॥ 8-67-61 (58320)
सूतपुत्रं च संरब्धं पश्य कृष्ण महारणे।
अन्तकप्रतिमं वीर्ये कुर्वाणं कर्म दारुणम्॥ 8-67-62 (58321)
अभीक्ष्णं चोदयन्नश्वान्प्रेक्षते मां मुहुर्मुहुः।
नच शक्ष्यामि कर्णस्य संयुगेऽहं पलायितुम्॥ 8-67-63 (58322)
जीवन्प्राप्नोति पुरुषः सङ्ख्ये जयपराजयौ।
मृतस्य तु हृपीकेश भङ्ग एव कुतो जयः॥ 8-67-64 (58323)
एष कर्णो रणे भाति मध्याह्न इव भास्करः।
निवर्तय रथं कृष्ण जीवन्भद्राणि पश्यति॥ ॥ 8-67-65 (58324)
इति श्रीमन्महाभारते कर्णपर्वणि सप्तद्वशदिवसयुद्धे सप्तषष्टितमोऽध्यायः॥ 67 ॥
॥ श्रीः ॥
8.68. अध्यायः 068
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Topics
कर्णबाणव्यथापनोदनाय युधिष्ठिरं शिबिरगतं विज्ञाय शत्रुनिग्रहे भीमनियोजनपूर्वकमर्जुनेन सह श्रीकृष्णस्य तत्समीपं प्रति गमनम्॥ 1 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Text
8-68-0 (58325)
सञ्जय उवाच। 8-68-0x (4995)
ततो जनार्दनः श्रुत्वा तस्य वाक्यं विशाम्पते।
रथेनापययौ क्षिप्रं सङ्ग्रामादिति भारत॥ 8-68-1 (58326)
प्रत्यनीकमवस्थाप्य भीमं भीमपराक्रमम्।
अलं विषहितुं ह्येष कुरूणां सम्प्रपश्यताम्॥ 8-68-2 (58327)
कर्णं च समरे राजन्ग्राहयिष्यञ्श्रमं प्रति।
विश्वमार्थं च कौरव्य पार्थस्य च महात्मनः।
अपयातो रणाद्वीरो राजानं द्रष्टुमेव च॥ 8-68-3 (58328)
अर्जुनं चाब्रवीत्कृष्णो भृशं राजा परिक्षतः।
तमाश्वास्य कुरुश्रेष्ठ ततः कर्णं हनिष्यसि॥ 8-68-4 (58329)
ततो धनञ्जयः श्रुत्वा राजानं शल्यपीडितम्।
याहियाहिति बहुशो वासुदेवमचोदयत्।
राजानं प्रति वार्ष्णेय दूयते मे दृढं मनः॥ 8-68-5 (58330)
स चोद्यमानः पार्थेन केशिघ्नो वृष्णिनन्दनः।
रथेनापययौ क्षिप्रं सङ्ग्रामाद्धोरदर्शनात्॥ 8-68-6 (58331)
गच्छन्नेव तु कौन्तेयो धर्मराजदिदृक्षया।
सैन्यमालोकयामास नापश्यत्तत्र चाग्रजम्॥ 8-68-7 (58332)
युद्धं कृत्वा तु कौन्तेयो द्रोणपुत्रेण भारत।
दुःसहं वज्रिणा सङ्ख्ये पराजित्य गुरोः सुतम्॥ 8-68-8 (58333)
द्रौणिं पराजित्य ततोग्रधन्वा
कृत्वा महद्दुष्करं शूरकर्म।
आलोकयामास ततः स्वसैन्यं
धनञ्जयः शत्रुभिरप्रधृष्यः॥ 8-68-9 (58334)
संयुध्यमानान्पृतनामुखस्था--
ञ्शूरः शूरान्हर्षयन्सव्यसाची।
पूर्वापदानैः प्रथितैः प्रशंस--
न्स्थितांश्चकारात्मरथाननीके॥ 8-68-10 (58335)
अपश्यमानस्तु किरीटमाली
युधिष्ठिरं भ्रातरमाजमीढम्।
उवाच भीमं तरसाभ्युपेत्य
राज्ञः प्रवृत्तिस्त्विह कुत्र चेति॥ 8-68-11 (58336)
भीमसेन उवाच। 8-68-12x (4996)
अपयात इतो राजा धर्मपुत्रो युधिष्ठिरः।
कर्णबाणाभितप्ताङ्गो यदि जीवेत्कथञ्चन॥ 8-68-12 (58337)
अर्जुन उवाच। 8-68-13x (4997)
तस्माद्भवाञ्शीघ्रमितः प्रयातु
ज्ञातुं प्रवृत्तिं पुरुषर्षभस्य।
नूनं स विद्धोऽतिभृशं पृषत्कैः
कर्णेन राजा शिबिरं गतोऽसौ॥ 8-68-13 (58338)
यः सम्प्रहारैर्युधि सम्प्रवृत्ते
द्रोणेन विद्धोऽतिभृशं तरस्वी।
तस्थौ स तत्रापि जयप्रतीक्षो
द्रोणेन यावन्न हतः किलासीत्॥ 8-68-14 (58339)
स संशयं गमितः पाण्डवाग्र्यः
सङ्ख्येऽद्य कर्णेन महानुभावः।
ज्ञातुं प्रयाह्याशु तमद्य भीम
स्थास्याम्यहं शत्रुगणान्निरुध्य॥ 8-68-15 (58340)
भीमसेन उवाच। 8-68-16x (4998)
त्वमेव जानीहि महानुभाव
राज्ञः प्रवृत्तिं भरतर्षभस्य।
अहं हि यद्यर्जुन याम्यमित्रा
वदन्ति मां भीत इति प्रवीराः॥ 8-68-16 (58341)
ततोऽब्रवीदर्जुनो भीमसेनं
संशप्तकाः प्रत्यनीकस्थिता मे।
एतानहत्वाद्य मया न शक्य--
मितोपयातुं रिपुसङ्खमध्यात्॥ 8-68-17 (58342)
अथाब्रवीदर्जुनं भीमसेनः
स्ववीर्यमासाद्य कुरुप्रवीर।
संशप्तकान्प्रतियोत्स्यामि सङ्ख्ये
सर्वानहं याहि धनञ्जय त्वम्॥ 8-68-18 (58343)
तद्भीमसेनस्य वचो निशम्य
धनञ्जयो भ्रातुरमित्रमध्ये।
द्रष्टुं कुरुश्रेष्ठमभिप्रयास्य--
न्प्रोवाच वृष्णिप्रवरं तदानीम्॥ 8-68-19 (58344)
अर्जुन उवाच। 8-68-20x (4999)
`राजानं प्रति वार्ष्णेय दूयते मे दृढं मनः'।
चोदयाश्वान्हृषीकेश विहायैतद्बलार्णवम्।
अजातशत्रुं राजानं द्रष्टुमिच्छामि केशव॥ 8-68-20 (58345)
सञ्जय उवाच। 8-68-21x (5000)
`तं रथ चोदयामास बीभत्सोर्वचनाद्धरिः'॥ 8-68-21 (58346)
ततो हयान्सर्वदाशार्हमुख्यः
प्रचोदयन्भीममुवाच चेदम्।
नैतच्चित्रं तव कर्माद्य भीम
यास्यावहे जहि पार्थारिसङ्घान्॥ 8-68-22 (58347)
ततो ययौ हृषीकेशो यत्र राजा युधिष्ठिरः।
शीघ्राच्छीघ्रतरो राजन्वाजिभिर्गरुडोपमैः॥ 8-68-23 (58348)
प्रत्यनीके त्ववस्थाप्य भीमसेनमरिन्दमम्।
सन्दिश्य चैनं राजेन्द्र युद्धं प्रति वृकोदरम्॥ 8-68-24 (58349)
ततस्तु गत्वा पुरुषप्रवीरौ
राजानमासाद्य शयानमेकम्।
रथादुभौ प्रत्यवरुह्य तस्मा--
द्ववन्दतुर्धर्मराजस्य पादौ॥ 8-68-25 (58350)
`इत्येवमुपसङ्गृह्य उभौ तु पाञ्जली स्थितौ।
शस्त्रक्षतौ महाराज रुधिरेण समुक्षितौ।
निहत्य वाहिनीं तुभ्यमपयातौ रणाजिरात्'॥ 8-68-26 (58351)
तं दृष्ट्वा पुरुषव्याघ्रं क्षेमिणं पुरुषर्षभम्।
मुदाभ्यनन्दतां कृष्णावश्विनाविव वासवम्॥ 8-68-27 (58352)
तावभ्यनन्दद्राजापि विवस्वानश्विनाविव।
हते महासुरे जम्भे शक्रविष्णू यथा गुरुः॥ 8-68-28 (58353)
मन्यमानो हतं कर्णं प्रीतः परपुरञ्जयः।
`स भूत्वा पुरुषव्याघ्रो राजा तत्र युधिष्ठिरः'।
हर्षगद्गदया वाचा प्रीतः प्राह परन्तपः॥ ॥ 8-68-29 (58354)
इति श्रीमन्महाभारते कर्णपर्वणि सप्तदशदिवसयुद्धे अष्टषष्टितमोऽध्यायः॥ 68 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Footnotes
॥ श्रीः ॥
8.69. अध्यायः 069
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Topics
युधिष्ठिरेण कर्णशरविक्षतस्यात्मनो दिदृक्षया स्वशिबिरमुपागतौ कृष्णार्जुनौ दृष्ट्वा पार्थेन राधेयस्य वधभ्रमेण पार्थस्य प्रशंसनम्॥ 1 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Text
8-69-0 (58355)
सञ्जय उवाच। 8-69-0x (5001)
[अथोपयातौ पृथुलोहिताक्षौ
शराचिताङ्गौ रुधिरप्रदिग्धौ।
समीक्ष्य सेनाग्रनरप्रवीरौ
युधिष्ठिरो वाक्यमिदं बभाषे॥] 8-69-1 (58356)
ततो युधिष्ठिरो दृष्ट्वा सहितौ केशवार्जुनौ।
हतमाधिरथिं मेने सङ्ख्ये गाण्डीवधन्वना॥ 8-69-2 (58357)
तावभ्यनन्दत्कौन्तेयः साम्ना परमवल्गुना।
स्मितपूर्वममित्रघ्न पूजयन्भरतर्पभ॥ 8-69-3 (58358)
युधिष्ठिर उवाच। 8-69-4x (5002)
स्वागतं देवकीपुत्र स्वागतं ते धनञ्जय।
प्रियं मे दर्शनं वाढं युवयोर्नरसिंहयोः॥ 8-69-4 (58359)
अरिष्टयोरक्षतयोः कर्णं हत्वा महारथम्।
आशीविपसमं युद्धे सर्वशस्त्रविशारदम्॥ 8-69-5 (58360)
अग्रगं धार्तराष्ट्राणां सर्वेषां शर्म वर्म च।
रक्षितं वृषसेनेन सुपेणेन च धन्विना॥ 8-69-6 (58361)
अनुज्ञातं महावीर्यं रामेणास्त्रे सुदुर्जयम्।
अग्र्यं सर्वस्य लोकस्य रथिनं लोकविश्रुतम्॥ 8-69-7 (58362)
त्रातारं धार्तराष्ट्राणां गन्तारं वाहिनीमुखे।
हन्तारं परसैन्यानाममित्रगणमर्दनम्॥ 8-69-8 (58363)
दुर्योधनहिते युक्तमस्मद्दुःखाय चोद्यतम्।
अप्रधृष्यं महायुद्धे देवैरपि सवासवैः॥ 8-69-9 (58364)
अनलानिलयोस्तुल्यं तेजसा च बलेन च।
पातालमिव गम्भीरं सुहृदां नन्दिवर्धनम्॥ 8-69-10 (58365)
अन्तकं मम मित्राणां हत्वा कर्णं महामृधे।
दिष्ट्या युवामनुप्राप्तौ हत्वाऽसुरमिवामरौ॥ 8-69-11 (58366)
तेन युद्धमभीतेन मयाऽद्याप्यच्युतार्जुनौ।
कृतं घोरं महाबाहू धृष्टद्युम्नस्य पश्यतः।
अन्तकेनेव क्रुद्धेन प्रजाः सर्वा जिघांसता॥ 8-69-12 (58367)
तेन केतुश्च मे च्छिन्नो हतौ च पार्ष्णिसारथी।
हतवाहः कृतश्चास्मि युयुधानस्य पश्यतः॥ 8-69-13 (58368)
धृष्टद्युम्नस्य यमयोर्वीरस्य च शिखण्डिनः।
पश्यतां द्रौपदेयानां शतद्रोश्च महात्मनः॥ 8-69-14 (58369)
एताञ्जित्वा महावीर्यः कर्णः शत्रुगणान्बहून्।
जितवान्मां महाबाहो यतमानो महारणे॥ 8-69-15 (58370)
अनुसृत्य च मां युद्धे परुषाण्युक्तवान्बहु।
तत्र तत्र युधां श्रेष्ठ परिभूय न संशयः॥ 8-69-16 (58371)
भीमसेनप्रभावात्तु यज्जीवामि धनञ्जय।
बहुनात्र किमुक्तेन हते सोढुं समुत्सहे॥ 8-69-17 (58372)
त्रयोदशाहं वर्षाणि यस्माद्भीतो धनञ्जय।
न स्म निद्रां लभे रात्रौ न चाहनि सुखं क्वचित्॥ 8-69-18 (58373)
तस्य द्वेषेण संयुक्तः परिदह्ये धनञ्जय।
आत्मनो मरणं जानन्वाध्रीणस इव द्विजः॥ 8-69-19 (58374)
तस्यायमगमत्कालश्चिन्तयानस्य मे चिरम्।
कथं कर्णो मया शक्यो युद्धे क्षपयितुं भवेत्॥ 8-69-20 (58375)
जाग्रत्स्वपंश्च कौन्तेय कर्णमेव स्मराह्यहम्।
पश्यामि तत्रतत्रैव कर्णभूतमिदं जगत्॥ 8-69-21 (58376)
यत्र यत्र हि गच्छामि कर्णाद्भीतो धनञ्जय।
तत्र तत्र हि पश्यामि कर्णमेवाग्रतः स्थितम्॥ 8-69-22 (58377)
सोऽहं तेनैव वीरेण समरेष्वपलायिना।
सहयः सरथः पार्थ जित्वा जीवन्विसर्जितः॥ 8-69-23 (58378)
को नु मे जीवितेनार्थो राज्येनार्थो भवेत्पुनः।
ममैवं विक्षतस्याद्य कर्णेनाहवशोभिना॥ 8-69-24 (58379)
न प्राप्तपूर्वं यद्भीष्मात्कृपाद्द्रोणाच्च संयुगे।
तत्प्राप्तमद्य मे युद्धे सूतपुत्रान्महारथात्॥ 8-69-25 (58380)
स त्वां पृच्छामि कौन्तेय यथा न कुशलस्तथा।
तन्ममाचक्ष्व कार्त्स्न्येन यथा कर्णो हतस्त्वया॥ 8-69-26 (58381)
शक्रतुल्यबलो युद्धे यमतुल्यः पराक्रमे।
रामतुल्यस्तथास्त्रेषु स कथं ते निषूदितः॥ 8-69-27 (58382)
महारथसमाख्यातः सर्वयुद्धविशारदः।
धनुर्धराणां प्रवरः सर्वेषां वै सदार्जुन॥ 8-69-28 (58383)
पूजितो धृतराष्ट्रेण सपुत्रेण विशाम्पते।
त्वदर्थमेव राधेयः स कथं निहतस्त्वया॥ 8-69-29 (58384)
धार्तराष्ट्रस्य योद्धारः सर्व एव सदार्जुन।
तव मृत्युं रणे कर्णं मन्यन्ते पुरुषर्षभ॥ 8-69-30 (58385)
स त्वया पुरुषव्याघ्र कथं युद्धे निषूदितः।
तन्ममाचक्ष्व कौन्तेय यथा कर्णो हतस्त्वया॥ 8-69-31 (58386)
सोत्सेधमस्य च शिरः पश्यतां सुहृदां हृतम्।
त्वया पुरुषशार्दूल सिंहेनेव यथा रुरोः॥ 8-69-32 (58387)
सर्वा दिशः पर्यपतत्त्वदर्थं
त्वां सूतपुत्रः समरे परीप्सन्।
दित्सन्नृणां शकटं रत्नपूर्णं
कथं त्वयासौ निहतोऽद्य कर्णः॥ 8-69-33 (58388)
त्वया रणे निहतः सूतपुत्रः
कच्चित्कृतं मे परमं त्वयाद्य
प्रियं रणे सूतपुत्रं निहत्य॥ 8-69-34 (58389)
सर्वा दिशः पर्यपतत्त्वदर्थं
मुदान्वितो गर्वितः सूतपुत्रः।
स शूरमानी समरे समेत्य
कच्चित्त्वया निहतः सूतपुत्रः॥ 8-69-35 (58390)
राज्यं परं हस्तिगवाश्वयुक्तं
रथं दित्सुर्यः परेभ्यस्त्वर्दर्थे।
त्वया रणे स्पर्धते यः स पापः
कच्चित्त्वया निहतः पापबुद्धिः॥ 8-69-36 (58391)
योऽसौ नित्यं शौर्यमदेन मत्तो
विकत्थते संसदि कौरवाणाम्।
प्रीत्यर्थं वै तात सुयोधनस्य
कच्चित्स पापो निहतस्त्वयाद्य॥ 8-69-37 (58392)
कच्चित्समागम्य धनुःप्रमुक्तै--
स्त्वत्प्रेषितैर्लोहमयैर्विहंगैः।
शेते भिन्नः पांसुषु सूतपुत्रः
कच्चिद्भग्रौ धार्तराष्ट्रस्य बाहू॥ 8-69-38 (58393)
योऽसौ सदा श्लाघते राजमध्ये
दुर्योधनं हर्षयन्दर्पयुक्तः।
हन्ताऽस्मि सर्वानिति पाण्डुपुत्रा--
नहं हन्ता फल्गुनस्येति मोहात्॥ 8-69-39 (58394)
कच्चिद्वचोऽस्य वितथं त्वया कृतं
यत्तत्प्रियामवदत्तात कर्णः।
सभामथ्ये रूक्षमनेकरूपं
धिक्पाण्डवानपतिस्त्वं हि कृष्णे॥ 8-69-40 (58395)
कच्चिद्भुवं शत्रुरयं महात्मा
ह्यधारयद्द्वादश यः समास्तु।
कर्णो व्रतं घोरममित्रसाहो
दुर्योधनस्यार्थनिविष्टबुद्धिः॥ 8-69-41 (58396)
पादौ न धावे यावदहं न हन्मि
धनञ्जयं समरेषूग्रवेगम्।
कच्चिद्रणे फल्गुन तं निहत्य
कच्चिद्व्रतं तस्य भग्नं त्वयाऽद्य॥ 8-69-42 (58397)
योऽसौ कृष्णामब्रवीद्दुष्टबुद्धिः
कर्णः सभायां कुरुवीरमध्ये।
किं पाण्डवांस्त्वं न जहासि कृष्णे
सुदुर्बलान्पतितान्हीनसत्वान्॥ 8-69-43 (58398)
योऽसौ कर्णः प्रत्यजानात्त्वदर्थे
नाहं हत्वा सह कृष्णेन पार्थम्।
इहोपयातेति स पापबुद्धिः
कच्चिच्छेते शरसम्भिन्नगात्रः॥ 8-69-44 (58399)
कच्चित्सङ्ग्रामो विदितो वै तवायं
समागमे सृञ्जय कौरवाणाम्।
येनावस्थामीदृशीं प्रापितोऽहं
कच्चित्त्वया सोऽद्य हतो दुरात्मा॥ 8-69-45 (58400)
कच्चित्त्वया तस्य सुमन्दबुद्धे--
र्गाण्डीवमुक्तैर्विशिखैर्ज्वलद्भिः।
सकुण्डलं भानुमदुत्तमाङ्गं
कायात्प्रकृत्तं युधि सव्यसाचिन्॥ 8-69-46 (58401)
यत्तन्मया बाणसमर्पितेन
ध्यातोऽसि कर्णस्य वधाय वीर।
तन्मे त्वया कच्चिदमोघमद्य
ध्यानं कृतं कर्णनिपातनेन॥ 8-69-47 (58402)
यद्दर्पपूर्णः स सुयोधनोऽस्मा--
न्दिधक्षते कर्णसमाश्रयेण।
कच्चित्त्वया सोऽद्य समाश्रयोऽस्य
भग्नः पराक्रम्य सुयोधनस्य॥ 8-69-48 (58403)
यो नः पुरा षण्ढतिलानवोच--
त्सभामध्ये कौरवाणां समक्षम्।
स दुर्मतिः कच्चिदुपेत्य सङ्ख्ये
त्वया हतः सूतपुत्रोऽत्यमर्षी॥ 8-69-49 (58404)
यः प्राहिणोत्सूतपुत्रो दुरात्मा
कृष्णां जितां सौबलेहानयेति।
स मन्दबुद्धिर्निहतः प्रसह्य
वैकर्तनस्त्वद्य कच्चिन्महात्मन्॥ 8-69-50 (58405)
यः शस्त्रभृच्छ्रेष्ठतमं पृथिव्यां
पितामहं व्याक्षिपदल्पचेताः।
सङ्ख्यायमानोऽर्धरथः स कच्चि--
त्त्वयां हतोऽद्याधिरथिर्महात्मन्॥ 8-69-51 (58406)
अमर्षजं निकृतिसमीरणेरितं
हृदि स्थितं ज्वलनमिमं सदा मम।
हतो मया सोऽद्य समेत्य कर्ण
इति ब्रुवन्प्रशमयसेऽद्य फल्गुन॥ ॥ 8-69-52 (58407)
इति श्रीमन्महाभारते कर्णपर्वणि सप्तदशदिवसयुद्धे एकोनसप्ततितमोऽध्यायः॥ 69 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Footnotes
॥ श्रीः ॥
8.70. अध्यायः 070
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Topics
अर्जुनेन स्ययुद्धानुवादपूर्वकं युधिष्ठिरम्प्रति कर्णवधप्रतिज्ञानम्॥ 1 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Text
8-70-0 (58408)
सञ्जय उवाच। 8-70-0x (5003)
तद्धर्मशीलस्य वचो निशम्य
राज्ञः क्रुद्धस्यातिरथो महात्मा।
उवाच दुर्मर्षमदीनसत्वो
युधिष्ठिरं जिष्णुरनन्तवीर्यः॥ 8-70-1 (58409)
द्रोणं हतं पार्थ कर्णो विदित्वा
भिन्नां नावविमावत्यगाधे कुरूणाम्।
सम्मुह्यमानान्धार्तराष्ट्रान्विदित्वा
निरुत्साहांश्च विजये परेषाम्॥ 8-70-2 (58410)
सोदर्यवत्त्वरितोऽमितौजा
उत्तारयिष्यन्धृतराष्ट्रस्य पुत्रान्।
रणे रथेनाधिरथिर्महात्मा
ततो हि मां त्वरितः सोऽभ्यधावत्॥ 8-70-3 (58411)
संशप्तकैर्युध्यमानस्य मेऽद्य
सेनाग्रयायी कुरुसैन्यस्य राजन्।
आशीविषाभान्विकिरञ्शरौघा--
न्द्रौणिः पुरस्तात्सहसाध्यतिष्ठत्॥ 8-70-4 (58412)
स मे दृष्ट्वा शूरतमो ध्वजाग्रं
समादिशद्रथसङ्घाननेकान्।
तेषामहं पञ्चशतं निहत्य
आसादयं द्रोणपुत्रं नदन्तम्॥ 8-70-5 (58413)
स द्रोणपुत्रः सदृशं महात्मा
मामप्यरौत्सीत्तदनीकमध्ये।
किरञ्शरौघान्बहुरूपान्विचित्रा--
न्स्वातीगतः शुक्र इवातिवर्षन्॥ 8-70-6 (58414)
स मे रान्सर्वतः कङ्कपत्रा--
नवासृजद्वै पृथिवीप्रकाशान्।
निवार्य तूर्णं परमाजिमध्ये
ततोऽपि मां बाणगणैः समार्पयत्॥ 8-70-7 (58415)
आकर्षणं वापि विकृष्य मुक्तं
न दृश्यते तस्य महारथस्य।
न सन्दधानः कुत आददानो
न व्याक्षिपन्न विकर्षन्विमुञ्चन्॥ 8-70-8 (58416)
सव्येन वा यदि वा दक्षिणेन
न ज्ञायते कतरेणास्यतीति।
आचार्यवत्समरे पर्यवर्त--
न्महच्चित्रं दर्शयन्सर्वतः स्म॥ 8-70-9 (58417)
दृष्ट्वीविषं चासुहरं परेषां
सर्वा दिशः पूरयानं शरौधैः।
अलातचक्रप्रतिमं महात्मनः
सदा नतं कार्मुकं ब्रह्मबन्धोः॥ 8-70-10 (58418)
ततोऽपरान्बाणगणाननेका--
नाकर्णपूर्णायतविप्रमुक्तान्।
ससर्ज शीघ्रास्त्रबलेन वीर--
स्तोयं यथा प्रावृषि कालमेघः॥ 8-70-11 (58419)
आविध्यन्मां पञ्चभिद्रोणपुत्रः
शितैः शरैः पञ्चभिर्वासुदेवम्।
अभ्यघ्नं बाणैस्तमहं सुधारै--
र्निमेषमात्रेण सुवर्णपुङ्खैः॥ 8-70-12 (58420)
स निर्विद्धो विरथो द्रोणपुत्रो
रथानीकं चाधिरथेर्विवेश।
मयाभिभूतान्स्वरथप्रबर्हा--
नस्त्रं च पश्यन्रुधिरप्रदिग्धम्॥ 8-70-13 (58421)
ततोऽभिभूतं युधि वीक्ष्य सैन्यं
विध्वस्तयोधं द्रुतनागयूथम्।
पञ्चाशता रथमुख्यैः समेतः
कर्णस्त्वरन्नभ्यपतत्प्रमाथी॥ 8-70-14 (58422)
तान्सूदयित्वाऽहमपास्य कर्णं
द्रष्टुं भवन्तं त्वरयोपयातः।
सर्वे पाञ्चाला ह्युद्विजन्ते स्म कर्णं
दृष्ट्वा गावः केसरिणं यथैव॥ 8-70-15 (58423)
मृत्योरास्यं व्यात्तमिवाभिपद्य
प्रभद्रकाः कर्णमासाद्य सर्वे।
यास्यामि तांस्तारयिष्यन्बलौघा--
द्दिष्ट्या भवान्स्वस्तिमान्पार्थ दृष्टः॥ 8-70-16 (58424)
हनिष्येऽहं भारत सूतपुत्र--
मस्मिन्सङ्ग्रामे यदि दृश्यतेऽद्य।
आयाहि पश्याद्य युयुत्समानौ
मां सूतपुत्रं च धृतौ रणाय॥ 8-70-17 (58425)
महाझषस्येव मुखं प्रपन्नाः
प्रभद्रकाः कर्णमुखं प्रपन्नाः।
षट्साहस्रा भारत राजपुत्राः
स्वर्गाय लोकाय रणे निमग्नाः॥ 8-70-18 (58426)
तानद्य यास्यामि रणाद्विमोक्तुं
सर्वात्मना सूतपुत्रं च हन्तुम्॥ 8-70-19 (58427)
अथ प्रवीरेण महानुभाव
द्विषत्सैन्यं निर्दहन्विस्तरेण।
समेत्याहं सूतपुत्रेण सङ्ख्ये
वज्रीव वृत्रेण नरेन्द्रमुख्य॥ 8-70-20 (58428)
एवं गते किञ्च मयाऽद्य शक्यं
कार्यं कर्तुं निग्रहे सूतजस्य।
तथैव राज्ञश्च सुयोधनस्य
ये चापि मां योद्धुकामाः समेताः॥ 8-70-21 (58429)
कर्णं न चेदद्य निहन्मि राज--
न्सबान्धवं युध्यमानं प्रसह्य।
प्रतिश्रुत्याऽकुर्वतां या गतिर्वै
कष्टां यायां तामहं राजसिंह॥ 8-70-22 (58430)
आमन्त्रये त्वां ब्रूहि रणे जयं मे
पुरा भीमं धार्तराष्ट्रा ग्रसन्ति।
सौतिं हनिष्यामि नरेन्द्रसिंह
सैन्यं तथा शत्रुगणांश्च सर्वान्॥ ॥ 8-70-23 (58431)
इति श्रीमन्महाभारते कर्णपर्वणि सप्तदशदिवसयुद्धे सप्ततितमोऽध्यायः॥ 70 ॥
॥ श्रीः ॥
8.71. अध्यायः 071
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Topics
कर्णस्यामारणज्ञानाद्रुष्टेन युधिष्ठिरेण अर्जुनम्प्रति गर्हणपूर्वकं कृष्णकरे गाण्डीवदानचोदना॥ 1 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Text
8-73-0 (58432)
सञ्जय उवाच। 8-73-0x (5004)
वैकर्तनं कुशलिनं निशम्य
क्रुद्धः पार्थः फल्गूनस्यामितौजाः।
धनञ्जयं वाक्यमुवाच राजा
युधिष्ठिरः कर्णशराभितप्तः॥ 8-73-1 (58433)
इमां च वसतिं हित्वा भयात्कर्णेन फल्गुन।
अहं च भीमसेनश्च माद्रीपुत्रौ च पाण्डवौ॥ 8-73-2 (58434)
वासुदेवेन सहिता वयं कर्णेन निर्जिताः।
पुनरेव वनं गत्वा तपश्चर्यां च कुर्महे।
अथवा धार्तराष्ट्राणां परिचर्यां चरामहे॥ 8-73-3 (58435)
इत्येवमुक्त्वा बीभत्सुं रोषात्संरक्तलोचनः।
अब्रवीत्पुनरेवात्र धर्मराजो युधिष्ठिरः॥ 8-73-4 (58436)
इदं यदि द्वैतवने तु सूक्तं
कर्णं नियोद्धुं न सहे नृपेति।
वयं ततः प्राप्तकालं यथाव--
त्कृत्वाऽभ्युपेक्षाम तथैव राज्यम्॥ 8-73-5 (58437)
मयि प्रतिश्रुत्य वधं हि तस्य
बलस्य चार्धस्य तथैव युद्धे।
आनीय मां शत्रुमध्ये स कस्मा--
त्समुन्नाम्य स्थण्डिले प्रत्यपिंष्ठाः॥ 8-73-6 (58438)
अन्वास्य सत्येन यदात्थ पार्थ
सत्यं शपन्वासुदेवेन सार्धम्।
तन्नः सत्यमफलं ह्यकार्षीः
फलस्य काले चाच्छिन्नः पुष्पवृक्षम्॥ 8-73-7 (58439)
प्रच्छादितस्त्वं बालिश दुर्यशोभि--
रनर्थवाक्योऽस्यर्जुन नैव साधुः।
त्यक्त्वा भीमं सर्वभीमेषु भीमं
संयोजितस्त्वं सूतपुत्रं निहन्तुम्॥ 8-73-8 (58440)
यत्तद्वृथा वागुवाचान्तरिक्षे
सप्ताह्नि जाते त्वयि मन्दबुद्धौ।
अपापीयान्वासवात्कुन्तिजातो
बहून्सङ्ग्रामानयमेव जेता॥ 8-73-9 (58441)
अयं जेता पाण्डवो देवसङ्घान्
सर्वाणि भूतान्यपि चोत्तमौजाः।
अयं जेता मद्रकलिङ्गजाता--
न्दैत्यांश्च रक्षांसि समागतानि॥ 8-73-10 (58442)
भूमिं च सर्वां निखिलेन जेता
कुरूंश्च जेता स्वगणांश्च जेता।
अस्मात्परो नो भविता धनुर्धरो
नैष्यन्न भूतः कश्चिदेनं विजेता॥ 8-73-11 (58443)
इच्छन्नयं सर्वभूतानि कुर्या--
द्वशी वशे सर्वसमाप्तविद्यः।
कान्त्या शशाङ्कस्य जवेन वायोः
स्यैर्येण मेरोः क्षमया पृथिव्याः॥ 8-73-12 (58444)
अग्नेश्च तापे धनदस्य लक्ष्म्या
शौर्येण शक्रस्य जयेन विष्णोः।
तुल्यो महात्मा तव कुन्ति पुत्रो
जातोऽदितेर्विष्णुरिवामितौजाः॥ 8-73-13 (58445)
स्वेषां जयाय द्विषतां वधाय
जातो महात्मा तव नन्दिकर्ता।
इत्यन्तरिक्षे शतशृङ्गमूर्ध्नि
तपस्विनां शृण्वतां वागुवाच॥ 8-73-14 (58446)
एवंविधस्त्वं न च भूतस्तथाद्य
देवाश्च नूनमनृतं वदन्ति॥ 8-73-15 (58447)
तथा परेषामृषिसत्तमानां
श्रुत्वा गिरः पूजयतां सदा त्वाम्।
न सन्नतिं यामि सुयोधनस्य
न त्वां जानाम्याधिरथेर्भयार्तम्॥ 8-73-16 (58448)
त्वष्ट्रा कृतं वाहमकूजनाक्षं
शुभं समास्थाय कपिध्वजं तम्।
खङ्गं गृहीत्वा हेमचित्रावनद्वं
धनुर्वरं गाण्डिवं तालमात्रम्।
त्वं वासुदेवेनोह्यमानः कथं नु
कर्णाद्भीतो व्यपयातोऽसि पार्थ॥ 8-73-17 (58449)
पूर्वं यदुक्तं हि सुयोधनेन
न फल्गुनः प्रमुखे स्थास्यतीति।
कर्णस्य युद्धे हि महाबलस्य
मौर्ख्यात्तु तन्नावबुद्धं मयाऽसीत्॥ 8-73-18 (58450)
तेनाद्य तप्स्ये भृशमप्रमेयं
यन्मित्रवर्गो नरकं प्रविष्टः।
तदैव वाच्योऽस्मि ननु त्वयाऽहं
न योत्स्येऽहं सूतपुत्रं कथञ्चित्॥ 8-73-19 (58451)
ततो नाहं सृञ्जयान्केकयांश्च
समानयेयं सुहृदो रणाय॥ 8-73-20 (58452)
एवं गते किं च मयाऽद्य शक्यं
कार्यं कर्तुं निग्रहे सूतजस्य।
तथैव राज्ञश्च सुयोधनस्य
ये वापि मां योद्धुकामाः समेताः॥ 8-73-21 (58453)
धिगस्तु मज्जीवितमद्य कृष्ण
योऽहं वशं सूतपुत्रस्य यातः।
मध्ये कुरूणां समुयोधनानां
ये चाप्यन्ये योद्धुकामाः समेताः॥ 8-73-22 (58454)
एकः स मे भीमसेनोऽद्यं नाथो
येनाभिपन्नोऽस्मि रणे महाभये।
विमोच्य मां चापि रुपान्वितस्ततः
शरेण तीक्ष्णेन बिभेद कर्णम्॥ 8-73-23 (58455)
त्यक्त्वा प्राणान्समरे भीमसेन--
श्चक्रे युद्धं कुरुमुख्यैः समेतैः।
गदाग्रहस्तो रुधिरोक्षिताङ्ग--
श्चरन्रणे काल इवान्तकाले॥ 8-73-24 (58456)
असौ हि भीमस्य महानिनादो
मुहुर्महुः श्रूयते धार्तराष्ट्रैः।
यदि स्म जीवेत्समरे निहन्ता
महारथानां प्रवरो नरोत्तमः॥ 8-73-25 (58457)
तवाभिमन्युस्तनयोऽद्य पार्थ
न चास्मि गन्ता समरे पराभवम्।
अथापि जीवेत्समरे घटोत्कच--
स्तथाऽपि नाहं समरे पराङ्युखः॥ 8-73-26 (58458)
भीमस्य पुत्रः समराग्रयायी
महास्त्रविन्नापि तवानुरूपः।
यं तं xxxसाद्य रिपोर्वलं नो
निमीलिताक्षं भयविप्लुतं भवेत्॥ 8-73-27 (58459)
xxxxxनिशि युद्धमेक--
स्त्यक्सा रणं यत्व भयाद्रवन्ते॥ 8-73-28 (58460)
स चेत्समासाद्य महानुभावः
कर्णं रणे बाणगणैः प्रमोह्यः।
धैर्ये स्थितेनापि च सूतजेन
शक्या हतो वासवदत्तया तया॥ 8-73-29 (58461)
ममैव भाग्यानि पुरा कृतानि
पापानि नूनं फलवन्ति युद्धे।
तृणं च कृत्वा समरे भवन्तं
ततोऽहमेवं निकृतो दुरात्मना।
वैकर्तनेनैव तथा कृतोऽहं
यथा ह्यशक्तः क्रियते त्वबान्धवः॥ 8-73-30 (58462)
आपद्ग्रतं यश्च नरो विमोक्षये--
त्स बान्धवः स्नेहयुतः सुहृच्च।
एवं पुराणा ऋषयो वदन्ति
धर्मः सदा सद्भिरनुष्ठितश्च॥ 8-73-31 (58463)
खङ्गं विभ्रज्जातरूपत्सरुं च
धनुर्वेदं गाण्डिवं तालमात्रम्।
स केशवेनोह्यमानः कथं नु
कर्णात्पार्थस्त्वमपैतुं समैषीः॥ 8-73-32 (58464)
स गाण्डीवं केशवाय प्रदाय
यन्ता भवेस्त्वं यदि केशवस्य।
ततस्तरेत्केशवः कर्णमुग्रं
मरुत्सस्वो वृत्रमिवात्तवज्रः॥ 8-73-33 (58465)
मासेऽपतिष्यो यदि पञ्चमे त्वं
न वा गर्भो यद्यभवः पृथायाः।
मत्तः श्रेयान्राजपुत्रोऽभविष्य--
न्न ते यशः फल्गुन इत्यपेयात्॥ ॥ 8-73-34 (58466)
इति श्रीमन्महाभारते कर्णपर्वणि सप्तदशदिवसयुद्धे एकसप्ततितमोऽध्यायः॥ 71 ॥
॥ श्रीः ॥
8.72. अध्यायः 072
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Topics
xxxxxxxxxxxxx तेन तन्निवेदनम्॥ 1 ॥ कृष्णेन वधप्रतिनिधित्वेन युधिष्ठिराधिक्षेपxxxxxxx॥ 2 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Text
8-72-0 (58467)
सञ्जय उवाच। 8-72-0x (5005)
युधिष्ठिरेणैxxxxक्तः कौन्तेयः श्वेतवाहनः।
असिं जग्राह सङ्क्रुद्धो जिघांसुर्भरतर्षभम्॥ 8-72-1 (58468)
तस्य कोपं समाज्ञाय चित्तज्ञः केशवस्तदा।
उवाच किमिदं खङ्गं गृह्णास्यर्जुन शंम मे॥ 8-72-2 (58469)
नेह पश्यामि योद्धव्यं त्वया किञ्चिद्वनञ्जय।
नेहागता धार्तराष्ट्राः सर्वे भीमेन वारिताः॥ 8-72-3 (58470)
उपागतोऽसि कौन्तेय राजा द्रष्टव्य इत्यसौ।
स राजा भवता दृष्टः कुशली च युधिष्ठिरः॥ 8-72-4 (58471)
तं दृष्ट्वा नृपशार्दूलं शार्दूलसमविक्रमम्।
हर्षकाले च सम्प्राप्ते कस्मात्त्वां मन्युराविशत्॥ 8-72-5 (58472)
न तं पश्यामि कौन्तेय यस्ते वध्यो भवेदिह।
प्रहर्तुमिच्छसे कस्मात्किं वा ते चित्तविभ्रमः॥ 8-72-6 (58473)
कस्माद्भवान्महाखङ्गं परिगृह्णात्यकारणात्। 8-72-7 (58474)
तत्त्वां पृच्छामि कौन्तेय किमिदं ते चिकीर्षितम्।
परामृशसि यत्क्रुद्धः खङ्गमद्भुतविक्रम॥ 8-72-8 (58475)
एवमुक्तः कटाक्षेण प्रेक्षमाणो युधिष्ठिरम्।
अर्जुनः प्राह गोविन्दं क्रुद्धः सर्प इव श्वसन्॥ 8-72-9 (58476)
अन्यस्मै देहि गाण्डीवमिति मां यः प्रचोदयेत्।
भिन्द्यामहं तस्य शिर इत्युपांशु व्रतं मम।
युधिष्ठिरेण तेनाहमुक्तश्चास्मि जनार्दन॥ 8-72-10 (58477)
यदुक्तोऽहमदीनार्थं राज्ञाऽनेन यशस्विना।
समक्षं तव गोविन्द न तत्क्षन्तुमिहोत्सहे॥ 8-72-11 (58478)
तस्मादेनं विधिष्यामि राजानं धर्मचारिणाम्।
प्रतिज्ञां पालयिष्यामि हत्वैनं नरसत्तमम्॥ 8-72-12 (58479)
एतदर्थं मया खह्गो गृहीतो यदुनन्दन।
सोऽहं युधिष्ठिरं हत्वा सत्यस्यानृण्यतां गतः।
विशोको विज्वरश्चापि भविष्यामि जनार्दन॥ 8-72-13 (58480)
किं वा त्वं मन्यसे प्राप्तमस्मिन्कार्य उपस्थिते।
त्वमस्य जगतस्तात वेत्थ सर्वं गतागतम्॥ 8-72-14 (58481)
`जातस्त्वत्तो हि धर्मश्चाधर्मश्चेति परा श्रुतिः'।
तत्तथा प्रकरिष्यामि यथा मां वक्ष्यते भवान्॥ 8-72-15 (58482)
सञ्जय उवाच। 8-72-16x (5006)
धिग्धिगित्येव गोविन्दः पार्थमुक्त्वाब्रवीत्पुनः॥ 8-72-16 (58483)
कृष्ण उवाच। 8-72-17x (5007)
इदानीं पार्थ जानामि न वृद्धाः सेवितास्त्वया।
अकाले पुरुषव्याघ्र संरम्भं यद्भवानगात्॥ 8-72-17 (58484)
न हि धर्मविगज्ञैरेवं कार्यं धनञ्जय।
यथा त्वं पाण्डवाद्येह धर्मभीरुरण्डितः॥ 8-72-18 (58485)
योऽकार्याणां क्रियायाश्च संयोगं नावबुध्यते।
कार्याणामक्रियायाश्च स पार्थ पुरुषाधमः॥ 8-72-19 (58486)
अनुसृत्य तु ये धर्मं कवयः समुपस्थिताः।
समासविस्तरविदां न तेषां वेत्सि निश्चयम्॥ 8-72-20 (58487)
अनिश्चयज्ञो हि नरः कार्याकार्यविनिश्चये।
एवं स मुह्यत्यवशो यथा त्वं पार्थ मुह्यसि॥ 8-72-21 (58488)
न हि कार्यमकार्यं वा सुखं ज्ञातुं कथञ्चन।
श्रुतेन ज्ञायते सर्वं तच्च त्वं नावहुध्यसे॥ 8-72-22 (58489)
अविज्ञानादिह भवान्सत्यं रक्षति धर्मवित्।
प्राणिनां त्वं वधं पार्थ धार्मिको नावबुध्यसे॥ 8-72-23 (58490)
प्राणिनां हि वधात्तात वृथा धर्मो मतो मम।
अनृतं तु भवेद्वाच्यं न तु हिंसा कदाचन॥ 8-72-24 (58491)
स कथं भ्रातरं ज्येष्ठं राजानं धर्मकोविदम्।
हन्याद्भवान्नरश्रेष्ठ प्राकृतोऽन्यः पुमानिव॥ 8-72-25 (58492)
अयुध्यमानस्य गुरोस्तथाऽशत्रोश्च मानद।
पराङ्मुखस्य द्रवतः शरणं चापि गच्छतः॥ 8-72-26 (58493)
कृताञ्जलेः प्रपन्नस्य प्रमत्तस्य तथैव च।
न वधः पूज्यते सद्भिस्तच्च सर्वं गुरौ तव॥ 8-72-27 (58494)
त्वया चैतद्व्रतं पार्थ बालेनेव कृतं पुरा।
तस्मादधर्मसंयुक्तं मौर्ख्यादेव व्यवस्यसि॥ 8-72-28 (58495)
स्वगुरुं पार्थ कस्मात्त्वं हन्तुकामोऽभिधावसि।
असम्प्रधार्य धर्माणां गतिं सूक्ष्मां दुरत्ययाम्॥ 8-72-29 (58496)
इदं धर्मरहस्यं च तव वक्ष्यामि पाण्डव।
यद्ब्रूयात्तव भीष्मो वा राजा वापि युधिष्ठिरः॥ 8-72-30 (58497)
विदुरो वा पुनः क्षत्ता गान्धारी वा यशस्विनी।
कुन्ती वा भरतश्रेष्ठ द्रौपदी वा यशस्विनी।
तत्ते वक्ष्यामि तत्त्वेन निबोधैतद्धनञ्जय॥ 8-72-31 (58498)
सत्यस्यं वचनं साधु न सत्याद्विद्यते परम्।
सुदुर्विदं हि तत्त्वेन तत्सत्यमिति मे सतिः॥ 8-72-32 (58499)
भवेत्सत्यमवक्तव्यं वक्तव्यमनृतं भवेत्।
यत्रानृतं भवेत्सत्यं सत्यं चाप्यनृतं भवेत्॥ 8-72-33 (58500)
विवाहकाले रतिसम्प्रयोगे
प्राणात्यये सर्वत्रनापहारे।
विप्रस्य चार्थे ह्यनृतं वदेत
पञ्चानृतान्याहुरपातकानि॥ 8-72-34 (58501)
सर्वस्वस्यापहारे तु वक्तव्यमनृतं भवेत्॥
तत्रानृतं भवेत्सत्यं सत्यं चाप्यनृतं भवेत्॥ 8-72-35 (58502)
तादृशो हन्यते बालो यस्य सत्यमनिश्चितम्।
सत्यानृते विनिश्चित्य ततो भवति धर्मवित्॥ 8-72-36 (58503)
किमाश्चर्यं कृतप्रज्ञः पुरुषोऽपि सुदारुणः।
सुमहत्प्राप्नुयात्पुण्यं बलाकोऽन्धवधादिव॥ 8-72-37 (58504)
किमाश्चर्यं पुनर्मूढो धर्मकामो ह्यपण्डितः।
सुमहत्प्राप्नुयात्पापमापगास्विव कौशिकः॥ 8-72-38 (58505)
अर्जुन उवाच। 8-72-39x (5008)
आचक्ष्व भगवन्नेतद्यथा विन्दाम्यहं तथा।
वलाकस्यानुसम्बद्धं नदीनां कौशिकस्य च॥ 8-72-39 (58506)
वासुदेव उवाच। 8-72-40x (5009)
मृगव्याधोऽभवत्कश्चिद्बलाको नाम भारत।
यात्रार्थं पुत्रदाराणां मृगान्हन्ति न कामतः॥ 8-72-40 (58507)
वृद्धौ च मातापितरौ बिभर्त्यन्यांश्च संश्रितान्।
स्वधर्मनिरतो नित्यं संविभज्यानसूयकः॥ 8-72-41 (58508)
स कदाचिन्मृगप्रेप्सुर्नान्वविन्दन्मृगं क्वचित्।
अथापश्यत्स पीवानं श्वापदं घ्राणचक्षुषम्॥ 8-72-42 (58509)
अदृष्टपूर्वमपि तत्सत्वं तेन हतं तदा।
अन्धे हते ततो व्योम्नः पुष्पवर्षं पपात च॥ 8-72-43 (58510)
अप्सरोगीतवादित्रैर्नादितं च मनोरमम्।
विमानमगमत्स्वर्गान्मृगव्याधनिनीषया॥ 8-72-44 (58511)
तद्भूतं सर्वभूतानामभावाय किलार्जुन।
तपस्तप्त्वा वरं प्राप्तं कृतमन्धं स्वयम्भुवा॥ 8-72-45 (58512)
तद्धत्वा सर्वभूतानामभावकृतनिश्चयम्।
बलाकोऽगात्स्वर्गलोकमेवं धर्मः सुदुर्विदः॥ 8-72-46 (58513)
कौशिकोऽप्यभवद्विप्रस्तपस्वीनो बहुश्रुतः।
नदीनां सङ्गमे ग्रामाददूरे स किलावसत्॥ 8-72-47 (58514)
सत्यं मया सदा वाच्यमिति तस्याभवद्द्वतम्।
सत्यवादीति विख्यातः स तदासीद्धनञ्जय॥ 8-72-48 (58515)
अथ दस्युभयात्केचित्तदा तद्वनमाविशन्।
तत्रापि दस्यवः क्रुद्धास्तानमार्गन्त यत्नतः॥ 8-72-49 (58516)
अथ कौशिकमभ्येत्य प्रोचुस्ते सत्यवादिनम्।
कतरेण पथा याता भगवन्निति वै जनाः।
सत्येन पृष्टः प्रब्रूहि यदि तद्वेत्थ शंस नः॥ 8-72-50 (58517)
श्रीकृष्ण उवाच। 8-72-51x (5010)
सत्यस्य त्वविभागज्ञः सत्यं तेभ्यः शशंस ह।
बहुवृक्षलतागुल्ममेतद्गहनमाश्रिताः।
इति तान्ख्यापयामास तेभ्यस्तत्त्वं स कौशिकः॥ 8-72-51 (58518)
ततस्ते तान्समासाद्य क्रूरा जघ्नुरिति श्रुतिः।
ततोऽधर्मेण महता वाग्दुरुक्तेन कौशिकः॥ 8-72-52 (58519)
गतः सुकष्टं निरयं धर्मसूक्ष्मेष्वतत्त्ववित्।
दृष्टपूर्वश्रुतो मूढो धर्माणामविशारदः॥ 8-72-53 (58520)
वृद्धानपृच्छन्सन्देहानन्धः श्वभ्रमिवर्च्छति॥ 8-72-54 (58521)
तत्र ते लक्षणोद्देशः कश्चिदेव भविष्यति।
दुष्करं प्रतिसंख्यानं कार्त्स्न्येनात्र व्यवस्थितिः॥ 8-72-55 (58522)
सत्यं धर्म इति ह्येके वदन्ति बहवो जनाः।
न च पार्थाभ्यसूयामि नैतत्सर्वत्र शिष्यते॥ 8-72-56 (58523)
श्रुतिस्तु धार्या इत्येके वदन्ति बहवो जनाः।
न त्वेतत्प्रत्यसूयामि तत्र सर्वं विधीयते॥ 8-72-57 (58524)
यत्स्यादहिंसासंयुक्तं स धर्म इति निश्चयः।
अहिंसार्थाय हिंस्राणां धर्मप्रवचनं कृतम्।
धारणाद्धर्ममित्याहुर्धर्मो धारयते प्रजाः॥ 8-72-58 (58525)
प्रभवार्थाय भूतानां धर्मप्रवचनं कृतम्।
यस्मात्प्रभवसंयुक्तः स धर्म इति निश्चयः॥ 8-72-59 (58526)
येऽन्यायेन जिगीषन्तो धर्मं पृच्छन्ति मानवाः।
अकूजनेन चेन्मोक्षो नात्र कूजेत्कथञ्चन॥ 8-72-60 (58527)
अवश्यं कूजितव्ये ह शङ्केरन्वाप्यकूजनात्।
येऽन्यायेन जिहीर्षन्तो धर्मं पृच्छन्ति कस्यचित्।
श्रेयस्तत्रानृतं वक्तुं सत्यादिति विनिश्चित्म्॥ 8-72-61 (58528)
प्राणात्यये विवाहे वा सर्वजात्या महाभये।
सर्वस्वस्य च लोपे वा वक्तव्यमनृतं भवेत्॥ 8-72-62 (58529)
अधर्मं हि न पश्यन्ति मृषोद्यं तत्र पण्डिताः।
सर्वथाऽभिवदेत्तत्तु नानृतं स्याद्विचक्षणः॥ 8-72-63 (58530)
यः स्तेनैः सह सम्बन्धो मुच्यते शपथादपि।
भवेत्तत्रानृतं श्रेयः सत्यादिति विचारितम्॥ 8-72-64 (58531)
न च तेभ्यो धनं देयं सत्यादिति कथञ्चन।
पापेभ्योऽपि धनं दत्तं दातारमपि पीडयेत्।
तस्माद्धर्मार्थमनृतमुक्त्वा नानृतवाग्भवेत्॥ 8-72-65 (58532)
एष ते लक्षणोद्देशो मयोद्दिष्टो यथाविधि।
एतज्ज्ञात्वा ब्रूहि पार्थ यदि वध्यो युधिष्ठिरः॥ 8-72-66 (58533)
अर्जुन उवाच। 8-72-67x (5011)
यथा ब्रूयान्महाप्राज्ञो यथा ब्रूयान्महायशाः॥ 8-72-67 (58534)
सुहृद्ब्रूयाद्यथाऽस्माकं तथोक्तं वचनं त्वया।
भवान्मातृसमोऽस्माकं भवान्पितृसमोऽपि च।
गतिश्च परमा कृष्ण त्वमेव च परायणम्॥ 8-72-68 (58535)
न हि ते त्रिषु लोकेषु विद्यतेऽविदितं क्वचित्।
तस्माद्भवान्परं धर्मं वेद सर्वं यथातथम्॥ 8-72-69 (58536)
अवध्यं पाण्डवं मन्ये धर्मराजं युधिष्ठिरम्।
अधर्मयुक्ते संयोगे ब्रूहि किञ्चिदनुग्रहम्॥ 8-72-70 (58537)
इदं चापरमत्रैव ब्रूहि तत्त्वं विवक्षितम्॥ 8-72-71 (58538)
जानासि दाशार्ह मम व्रतं तु
यो मां ब्रूयात्कश्चन मानुषेषु।
अन्यस्मै त्वं गाण्डिवं देहि पार्थ
यो मत्तोऽस्त्रे वीर्यतो वा विशिष्टः॥ 8-72-72 (58539)
हन्यामहं केशव तं प्रसह्य
भीमो हन्यात्तूवरकेति चोक्तः।
वन्मां राजा ह्युक्तवांस्ते समक्षं
धनुर्देहीत्यसकृद्वृष्णिवीरे॥ 8-72-73 (58540)
तं हन्यां चेत्केशव जीवलोके
स्थाता नाहं कालमप्यल्पमात्रम्।
ध्यात्वा नूनं ह्येनसा चापि मुक्तो
वधं राज्ञो भ्रष्टवीर्यो विचेताः॥ 8-72-74 (58541)
यथा प्रतिज्ञा मम लोकबुद्धौ
भवेत्सत्या धर्मभृतां वरिष्ठ।
यथा जीवत्पाण्डवोऽहं च कृष्ण
तथा बुद्धिं दातुमप्यर्हसि त्वम्॥ 8-72-75 (58542)
वासुदेव उवाच। 8-72-76x (5012)
राजा श्रान्तो विक्षतो दुःखितश्च
कर्णेन सह्ख्ये निशितैर्बाणसङ्घैः।
यश्चानिशं सूतपुत्रेण वीर
शरैर्भृशं ताडितो युध्यमानः॥ 8-72-76 (58543)
अतस्त्वमेतेन सरोषमुक्तो
दुःखान्वितेनेदमयुक्तरूपम्।
अकोपितो ह्येष यदि स्म सङ्ख्ये
कर्णं न हन्यादिति चाब्रवीत्सः॥ 8-72-77 (58544)
जानाति तं पाण्डव एष चापि
पापं लोके कर्णमसह्यमन्यैः।
ततस्त्वमुक्तो भृशरोषितेन
राज्ञा समक्षं परुषाणि पार्थ॥ 8-72-78 (58545)
नित्योद्युक्ते सततं चाप्रसह्ये
कर्णे द्यूतं ह्यद्य रणे निबद्धम्।
तस्मिन्हते कुरवो निर्जिताः स्यु--
रेवं बुद्धिः पार्थिवे धर्मपुत्रे॥ 8-72-79 (58546)
ततो बधं नार्हति धर्मपुत्र--
स्त्वया प्रतिज्ञाऽर्जुन पालनीया।
जीवन्नयं येन मृतो भवेद्धि
तन्मे निबोधेह तवानुरूपम्॥ 8-72-80 (58547)
यदा मानं लभते माननार्ह--
स्तदा स वै जीवति जीवलोके।
यदाऽवमानं लभते महान्तं
तदा जीवन्मृत इत्युच्यते सः॥ 8-72-81 (58548)
सम्मानितः पार्थिवोऽयं सदैव
त्वया च भीमेन तथा यमाभ्याम्।
वृद्धैश्च लोके पुरुषैश्च शूरै--
स्तस्यापमानं कलया प्रयुङ्क्ष्व॥ 8-72-82 (58549)
त्वमित्यत्रभवन्तं हि ब्रूहि पार्थ युधिष्ठिरम्।
त्वमित्युक्तो हि निहतो गुरुर्भवति भारत॥ 8-72-83 (58550)
एवमाचर कौन्तेय धर्मराजे युधिष्ठिरे।
अधर्मयुक्तं संयोगं कुरुष्वैनं कुरूद्वह॥ 8-72-84 (58551)
अथर्वाङ्गिरसी ह्येषा श्रुतीनामुत्तमा श्रुतिः।
अविचार्यैव कार्यैषा श्रेयस्कामैर्नरैः सदा॥ 8-72-85 (58552)
अवधेन वधः प्रोक्तो यद्गुरुस्त्वमिति प्रभुः।
तद्ब्रूहि त्वं यन्मयोक्तं धर्मराजस्य धर्मवित्॥ 8-72-86 (58553)
यदा ह्यं पाण्डव धर्मराज--
सत्वत्तोऽयुक्तं लप्स्यते चैव साधु।
ततोऽस्य पादावभिवाद्य पश्चा--
च्छ्रेयो ब्रूयात्सान्त्वयुक्तं हितं च॥ 8-72-87 (58554)
भ्राता प्राज्ञस्तव कोपं न जातु
कुर्याद्राजा धर्ममार्गानुसारी।
मुक्तोऽनृताद्वातृवधाच्च पापा--
द्धृष्टः कर्णं त्वं जहि पार्थ पश्चात्॥ ॥ 8-72-88 (58555)
इति श्रीमन्महाभारते कर्णपर्वणि सप्तदशदिवसयुद्धे द्विसप्ततितमोऽध्यायः॥ 72 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Footnotes
॥ श्रीः ॥
8.73. अध्यायः 073
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Topics
युधिष्ठिराधिक्षेपादात्मवधोद्यतं पार्थं प्रति कृष्णेन तत्प्रतिनिधितया आत्मप्रशंसनचोदना॥ 1 ॥ अर्जुनेनात्मप्रशंसनानन्तरं युधिष्ठिरक्षमापनम्॥ 2 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Text
8-73-0 (58556)
सञ्जय उवाच। 8-73-0x (5013)
इत्येवमुक्तस्तु जनार्दनेन
पार्थः प्रशस्याथ सुहृद्वचस्तत्।
ततोऽब्रवीदर्जुनो धर्मराज--
मनुक्तपूर्वं परुषं प्रसह्य॥ 8-73-1 (58557)
मा त्वं राजन्व्याहरस्वाद्य पापं
त्वं तिष्ठसि क्रोशमात्रे व्यपेत्य।
भीमस्तु मामर्हति गर्हणाय
यो युध्यते सर्वलोकप्रवीरैः॥ 8-73-2 (58558)
काले हि शत्रून्परिपीड्य वीरो
हत्वा प्रवीरान्वसुधाधिपानाम्।
रथप्रधानोत्तमनागमुख्या
युधिप्रवीरा निहताश्च शूराः॥ 8-73-3 (58559)
सुदुष्करं कर्म करोति भीमः
कर्तुं यथा नार्हति कश्चिदन्यः।
रथादवस्कन्द्य गदां परामृशं--
स्तथा रणे हन्ति तथैव वारणान्॥ 8-73-4 (58560)
स कुञ्जराणामधिकं सहस्रं
हत्वा नदंस्तुमुलं सिंहनादम्।
काम्भोजवानायुजपार्वतीया--
नीहामृगाभान्विनिहत्य वाजिनः॥ 8-73-5 (58561)
महारथान्दविरदाञ्शैलकल्पा--
न्सहेत यः कुञ्जरान्वध्यमानान्।
असौ भीमो धार्तराष्ट्रेषु मग्नः
स मामुपालब्धुमरिन्दमोऽर्हति॥ 8-73-6 (58562)
वरासिना चाथ नराश्वकुञ्जरां--
स्तथा रथाङ्गैर्धनुषा च हन्त्यरीन्।
प्रमृद्य पद्ध्यामहितांस्तु हन्ति
पुनश्च दोर्भ्यां शतमन्युविक्रमः॥ 8-73-7 (58563)
महाबलो वैश्रवणान्तकोपमः
प्रसह्य हर्ता द्विषतां यशांसि।
स भीमसेनोऽर्हति गर्हणाय
न त्वं नित्यं रक्ष्यमाणः सुहृद्भिः॥ 8-73-8 (58564)
कलिङ्गवङ्गाङ्गनिपादमागधा--
न्सदा महाशैलवलाहकोपमान्।
निहन्ति यः शत्रुगणाननेकशः
स मां हि वक्तुं प्रभवत्यमानगसम्॥ 8-73-9 (58565)
संयुक्तमास्थाय रथं हि काले
धनुर्विधून्वञ्छरपूर्णमुष्टिः।
सृजेच्च यो बाणसङ्घान्परेषु
महाबलो मेघ इवाम्बुधाराः॥ 8-73-10 (58566)
शतान्यष्टौ वारणानामदर्शय--
द्विशातितैः कुम्भघटाग्रहस्तैः।
यो भीमसेनो निहतारिसङ्घः
स मामुपालब्धुमरिन्दमोऽर्हति॥ 8-73-11 (58567)
रथाश्च नागाश्च हयाश्च राज--
न्भीमेनाजौ निहताः सङ्घशोऽद्य।
राजानश्च बहवो महाबलाः
स मामुपालब्धुमरिन्दमोऽर्हति॥ 8-73-12 (58568)
धृतराष्ट्रपुत्रा बलिनश्च येन
महाबला निहताः प्रायशो वै।
शूरो युद्धे ह्यप्रतिवार्यवीर्यः
स मामुपालब्धुमरिन्दमोऽर्हति॥ 8-73-13 (58569)
प्रतापयंस्तद्बलमुग्ररूपं
योऽसौ रमे धार्तराष्ट्रस्य वीरः।
एकः सहेताप्रतिसह्यपौरुष--
स्तेनास्मि वाच्यो न त्वया वै कदाचित्॥ 8-73-14 (58570)
महारथा यत्र यत्रैव युद्धे
भिन्दन्ति सैन्यं तव कामतोऽद्य।
तत्रैव तत्रैव रणे महात्मा
दृढं भीमः परसङ्घानमृद्रात्॥ 8-73-15 (58571)
तेनास्मि वाच्यो न त्वया हं कदाचि--
न्मा मा वोचः क्रूरमिहाद्य पार्थ।
नास्मद्विधो वै भवता तु वाच्यो
यथा भवान्सर्वलोकस्य वाच्यः॥ 8-73-16 (58572)
एवं हि मा ते ब्रुवतो नरेन्द्र
कथं न दीर्येच्छतधाऽद्य जिह्वा।
अहो बतेदं सुनृशंसरूपं
कामादवोचस्त्वमिहाद्य यद्वै॥ 8-73-17 (58573)
बलं न वाधिष्ठितं सत्तमानां
यत्क्षत्रियाणां बहुलं वदन्ति।
त्वं चाबलो भारत निष्ठुरोऽसि
त्वमेव मां वेत्सि यथाविधोऽहम्॥ 8-73-18 (58574)
नकुलेन राजन्गजवाजियोधा
हताश्च वीराः सहसा समेत्य।
त्यक्त्वा प्राणान्समरे युद्धकाङ्क्षी
स मामुपालब्धुमरिन्दमोऽर्हति॥ 8-73-19 (58575)
कृतं कर्म सहदेवेन दुष्करं
यो युध्यते परसैन्यावमर्दी।
न चाब्रवीत्किञ्चिदिहागतो बली
पश्यान्तरं तस्य चेवात्मनश्च॥ 8-73-20 (58576)
धृष्टद्युम्नः सात्यकिर्द्रौपदेया
युधामन्युश्चोत्तमौजाः शिखण्डी।
एतेऽद्य युधि सम्प्रपीडिता--
स्ते मामुलपालब्धुमर्हन्ति न त्वम्॥ 8-73-21 (58577)
त्वन्मूलमस्माभिरिदं हि वैरं
प्राप्तं तथा व्यसनं चातिघोरम्।
द्यूप्रमत्तेन कृतं त्वयाऽसकृ--
त्कस्मादुपालब्धुमिहार्हसि त्वम्॥ 8-73-22 (58578)
त्वमेव राजन्सततं प्रमत्त--
स्त्वमेव मूढो भारतानामसाधुः।
त्वां प्राप्य राज्यं च विनष्टमेत--
त्प्राप्ता महत्पाण्डवाश्चापि दास्यम्॥ 8-73-23 (58579)
त्वत्तः कृतोऽस्मकद्वनवासदुःखं
राज्यस्य नाशो ह्यभिमन्योश्च घोरः।
आत्मानमेवं सुनृशंसरूपं
ज्ञात्वा किमर्थं गर्हसे माद्य वीर॥ 8-73-24 (58580)
लज्जस्व राजन्यदि तेऽस्ति लज्जा
तूष्णीम्भूतः पश्य सर्वं कृतघ्नः।
भीमो नित्यं समरस्य कर्ता
दर्पस्य भेत्ता पुनरेव नित्यम्॥ 8-73-25 (58581)
स्वयं ह्यशक्तेन नरेन्द्र युद्धे
नरेण कार्या सततं क्षमैव।
बलं हि वाचि द्विजसत्तमानां
क्षात्रं द्विजा बाहुबलं वदन्ति॥ 8-73-26 (58582)
त्वं वाग्बलो भारत निष्ठुरोऽसि
त्वमेव मां वेत्सि यथाविधोऽहम्।
घटामि नित्यं तव कर्तुमिष्टं
दारैः सुतैर्जीवितेनात्मना च॥ 8-73-27 (58583)
एवञ्च मां वाक्छलाकैर्हिनत्सि
त्वत्तः सुखं न वयं विद्म किञ्चित्।
मा मामवंस्था द्रौपदीतल्पकसंस्थो
महारथान्प्रतिहन्मि त्वदर्थे॥ 8-73-28 (58584)
सर्वातिशङ्की भवसि प्रमत्त--
स्त्वत्तः सुखं नाभिजानामि किञ्चित्।
प्रोक्तः स्वयं सत्यसन्धेन मृत्यु--
स्तव प्रियार्थं नरदेव युद्धे॥ 8-73-29 (58585)
शिखण्डिनाम्ना प्रधने तवार्थे
मयाभिगुप्तेन हतश्च भीष्मः।
द्रोणो हतो यः सततोपकारी
धृष्टद्युम्नेन स्यन्दनाद्विप्रकृष्टः॥ 8-73-30 (58586)
द्रौणिश्च रुद्धः सगणो महात्मा
तथापि ते वै वचनं नृशंसवत्।
दुःखं प्रियं ते नरदेव कर्तुं
यस्य प्रियं ते न करोम्यहं वै॥ 8-73-31 (58587)
न युच्यते वै दिवि चेह यः पुमा--
न्यस्ते मदन्योऽप्रियमारभेत।
न चाभिनन्दामि तथाहि राज्यं
यतस्त्वमक्षेषु दृढं प्रसक्तः॥ 8-73-32 (58588)
स्वयं कृतं पापमनार्यजुष्ट--
मस्माभिराजौ व्यसनं तितीर्षसि॥
अक्षेषु दोषा बहवो विधर्म्याः
श्रुतास्त्वया सहदेवोऽब्रवीद्यान्॥ 8-73-33 (58589)
तान्नेच्छसि त्यक्तुमनार्यजुष्टा--
न्घोरे स्म सर्वे निरये त्वयाऽस्ताः।
त्वं देविता त्वत्कृते राज्यनाशं--
स्त्वत्सम्भवं व्यसनं नो नरेन्द्र॥ 8-73-34 (58590)
मास्मान्क्रूरैर्षाक्प्रतोदैस्तुदस्त्वं
भूयो राजन्कोपयस्यल्पबुद्ध्या॥ 8-73-35 (58591)
सञ्जय उवाच। 8-73-36x (5014)
एता वाचः परुषाः सव्यसाची
स्थिरप्रतिज्ञः श्रावयित्वा नरेन्द्रम्।
विनिः श्वसञ्ज्येष्ठमनिष्टमुक्त्वा
ततस्तु कोशादसिमुद्वबर्ह॥ 8-73-36 (58592)
तमाह कृष्णः किमिदं पुनर्भवा--
न्विकोशमाकाशनिभं करोत्यसिम्।
प्रब्रूहि सत्यं पुनरुत्तरं सखे
वचः प्रवक्ष्याभि तवार्थसिद्धये॥ 8-73-37 (58593)
इतीव पृष्टः पुरुषोत्तमेन
सुदुःखितः केशवमाह पार्थः।
अहं हनिष्ये स्वशरीरमेत--
त्प्रसह्य येनाहितमुक्तवान्गुरुम्॥ 8-73-38 (58594)
निशम्य तत्पार्थवचोऽब्रवीदिदं
जनार्दनो धर्मभृतां वरिष्ठः।
प्रब्रूहि पार्थ स्वगुणानिहात्मन--
स्ततो हतात्मा भवसीति निश्चयः॥ 8-73-39 (58595)
तथा तु कृष्णस्य वचो निशम्य
ततोऽर्जुनः प्राह धनुः प्रगृह्य।
युधिष्ठिरं धर्मभृतां वरिष्ठं
शृणुष्व राजन्निति दुर्वचः स्वयम्॥ 8-73-40 (58596)
अर्जुन उवाच। 8-73-41x (5015)
न मादृशोऽन्यो नरदेव विद्यते
धनुर्धरो देवमृते पिनाकिनम्।
अहं हि तेनानुमतो महात्मना
क्षणेन हन्यां सचराचरं जगत्॥ 8-73-41 (58597)
मया हि राजन्सदिगीश्वरा दिशो
विजित्य सर्वा भवतः कृता वशे।
स राजसूयश्च समाप्तदक्षिणः
सभा च दिव्या भवतो ममौजसा॥ 8-73-42 (58598)
पाणी पृषत्कालिखिताविमौ पुन--
र्धनुश्च सव्ये विततं सबाणम्।
पादौ च मे लक्षणतः प्रशस्तौ
न मादृशं युद्धगतं जयन्ति॥ 8-73-43 (58599)
हता उदीच्या निहताः प्रतीच्याः
प्राच्या निरस्ता दाक्षिणात्या विशस्ताः।
संशप्तकानां किञ्चिदेवावशिष्टं
सर्वस्य लोकस्य हतं मयाऽर्धम्॥ 8-73-44 (58600)
शेते मया निहता शत्रुसेना
छिन्नैर्गात्रैर्भूमितले स्खलन्ती।
अनस्त्रज्ञान्नैव निहन्मि चास्त्रै--
स्तस्मान्न भस्मैव करोमि लोकान्॥ 8-73-45 (58601)
जैत्रं रथं भीममास्थाय कृष्ण
यावच्छीघ्रं सूतपुत्रं निहन्तुम्।
राजा भवत्वद्य सुनिर्वृतोऽयं
कर्णं रणे नाशयितास्मि बाणैः॥ 8-73-46 (58602)
इत्येवमुक्त्वा पुनराह पार्थो
युधिष्ठिरं धर्मभृतां वरिष्ठम्।
अद्यापुत्रा सूतमाता भवित्री
कुन्ती वाथो वा मया तेन वापि।
सत्यं वदाम्यद्य न कर्णमाजौ
शरैरहत्वा कवचं विमोक्ष्ये॥ 8-73-47 (58603)
सञ्जय उवाच। 8-73-48x (5016)
इत्येवमुक्त्वा पुनरेव पार्थो
युधिष्ठिरं धर्मभृतां वरिष्ठम्।
विमुच्य शस्त्राणि धनुर्विसृज्य
कोशे च खङ्गं विनिधाय तूर्णम्॥ 8-73-48 (58604)
स व्रीडया नम्रशिराः किरीटी
युधिष्ठिरं प्राञ्जलिरभ्युवाच।
प्रसीद राजन्क्षम यन्मयोक्तं
काले भवान्वेत्स्यति तन्नमस्ते॥ 8-73-49 (58605)
ततस्तु पादावुपगृह्य पार्थः
समुत्थितो दीप्ततेजाः किरीटि।
प्रसाद्य राजानममित्रसाहं
स्थितोऽब्रवीच्चैनमभिप्रतप्तम्॥ 8-73-50 (58606)
याम्येष भीमं समराद्विमोक्तुं
सर्वात्मना सूतपुत्रं च हन्तुम्।
भवत्प्रियार्थं मम जीवितं हि
ब्रवीमि सत्यं तदवेहि राजन्॥ 8-73-51 (58607)
नेदं चिरात्क्षिप्रमिदं भविष्य--
दावर्ततेऽसावभियामि चैनम्।
अद्याप्यपुत्रा तेन हतेन राधा
कुन्ती मया वा तदिदं विद्धि राजन्॥ ॥ 8-73-52 (58608)
इति श्रीमन्महाभारते कर्णपर्वणि सप्तदशदिवसयुद्धे त्रिसप्ततितमोऽध्यायः॥ 73 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Footnotes
॥ श्रीः ॥
8.74. अध्यायः 074
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Topics
अर्जुनकृतावमानाद्वनं यियासोर्युधिष्ठिरस्य कृष्णेन परिसान्त्वनम्॥ 1 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Text
8-74-0 (58609)
सञ्जय उवाच। 8-74-0x (5017)
एतच्छ्रुत्वा पाण्डवो धर्मराजो
भ्रातुर्वाक्यं परुषं फल्गुनस्य।
उत्थाय तस्माच्छयनादुवाच
पार्थं ततो दुःखपरीतचेताः॥ 8-74-1 (58610)
कृतं मया पार्थं न साधुकर्म
येन प्राप्तं व्यसनं वः सुघोरम्।
तस्माच्छिरश्छिन्धि ममैतदद्य
कुलान्तकस्याधमपूरुषस्य॥ 8-74-2 (58611)
पापस्य पाप्मोहतस्य वीर
विमूढबुद्धेरलसस्य भीरोः।
वृद्धावमन्सुः परुषत्य चैव
किं ते चिरं मामनुसृज्य रूक्षम्॥ 8-74-3 (58612)
गच्छाम्यहं वनमद्यैव पापः
सुखं भवान्वर्ततां मद्विहीनः।
योग्यो राजा भीमसेनो महात्मा
क्लीबस्य किं वा मम राज्यकृत्यम्॥ 8-74-4 (58613)
न चापि शक्तः परुषाणि सोढुं
पुनस्तवेमानि रुषान्वितस्य।
भीमोऽस्तु राजा मम जीवितेन
न कार्यमद्यावमतस्य वीर॥ 8-74-5 (58614)
इत्येवमुक्त्वा सहसोत्पपात
रुषान्वितस्तच्छयनं विहाय।
इयेष निर्गन्तुमथो वनाय
तं वासुदेवः प्रणतोऽभ्युवाच॥ 8-74-6 (58615)
न राजन्विदितं तत्ते यथा गाण्डीवधन्वनः।
प्रतिज्ञा सत्यसन्धस्य गाण्डीवं प्रति विश्रुता॥ 8-74-7 (58616)
ब्रूयाद्य एनं गाण्डीवं देह्यन्यस्मै त्वमित्युत।
वध्योऽस्य स पुमाँल्लोके त्वया चोक्तोयमीदृशम्॥ 8-74-8 (58617)
ततः सत्यां प्रतिज्ञां तां पार्थेन प्रतिरक्षता।
मच्छन्दादवमानोऽयं कृतस्तव महीपते॥ 8-74-9 (58618)
गुरूणामवमानो हि वध इत्यभिधीयते।
तस्मात्क्षम महाबाहो मम पार्थस्य चोभयोः॥ 8-74-10 (58619)
व्यतिक्रममिमं राजन्सत्यसंरक्षणं प्रति।
शरणं त्वां महाराज प्रतिपन्नावुभावपि॥ 8-74-11 (58620)
क्षन्तुमर्हसि मे राजन्प्रणतस्याभियाचतः।
राधेयस्याद्य पापस्य भूमिः पास्यति शोणितम्॥ 8-74-12 (58621)
सत्यं ते प्रतिजानामि हतं विद्व्यद्य सूतजम्।
यस्येच्छसि वधं तस्य गतमेवाद्य जिवीतम्॥ 8-74-13 (58622)
इति कृष्णवचः श्रुत्वा धर्मराजो युधिष्ठिरः।
ससम्भ्रमं हृषीकेशमुत्थाप्य प्रणतं तदा।
कृताञ्जलिमुवाचेदं वाक्यं यत्समनन्तरम्॥ 8-74-14 (58623)
एवमेव यथात्थ त्वमस्त्येषोऽतिक्रमो मम।
अनुनीतोऽस्मि गोविन्द तारितश्चास्मि माधव॥ 8-74-15 (58624)
मोचिता व्यसनाद्धोराद्वयमद्य त्वयाच्युत।
भवन्तं नावमासाद्य ह्यावां व्यसनसागरात्।
घोरादद्य समुत्तीर्णावुभावज्ञानमोहितौ॥ 8-74-16 (58625)
त्वद्बुद्धिप्लवमासाद्य दुःखशोकार्णवाद्वयम्।
समुत्तीर्णाः सहामात्याः सनाथाः स्म त्वयाच्युत॥ ॥ 8-74-17 (58626)
इति श्रीमन्महाभारते कर्णपर्वणि चतुःसप्ततितमोऽध्यायः॥ 74 ॥
॥ श्रीः ॥
8.75. अध्यायः 075
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Topics
अर्जुनेन स्वावमानितस्य युधिष्ठिरस्य प्रसादनम्॥ 1 ॥ अर्जुनेन युधिष्ठिराग्रे कर्णवधप्रतिज्ञानम्॥ 2 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Text
8-75-0 (58627)
सञ्जय उवाच। 8-75-0x (5018)
इति स्म कृष्णवचनात्प्रत्युच्चार्य युधिष्ठिरम्।
बभूव विमनाः पार्थः किञ्चित्कृत्वेव पातकम्॥ 8-75-1 (58628)
ततोऽब्रवीद्वासुदेवः प्रहसन्निव पाण्डवम्।
कथं नाम भवेदेतद्यदि त्वं पार्थ धर्मजम्॥ 8-75-2 (58629)
असिना तीक्ष्णधारणे हन्या धर्मे व्यस्थितम्।
त्वमित्युक्त्वाथ राजानमेवं कश्मलमाविशः॥ 8-75-3 (58630)
हत्वा तु नृपतिं पार्थ करिष्यसि किमुत्तरम्।
एवं हि दुर्विदो धर्मो मन्दप्रज्ञैर्विशेषतः॥ 8-75-4 (58631)
स भवान्धर्मभीरुत्वाद्धवं यायान्महत्तमः।
नरकं घोररूपं च भ्रातुर्ज्येतुस्य वै वथात्॥ 8-75-5 (58632)
स त्वं धर्मभृतां श्रेष्ठं राजानं धर्मसंहितम्।
प्रसादय कुरुश्रेष्ठमेतदत्र मतं मम॥ 8-75-6 (58633)
प्रसाद्य भक्त्या राजानं प्रीते चैव युधिष्ठिरे।
प्रयावस्त्वरितौ योद्धुं सूतपुत्ररथं प्रति॥ 8-75-7 (58634)
हत्वा तु समरे कर्णं त्वमद्य निशितैः शरैः।
विपुलां प्रीतिमाधत्स्व धर्मपुत्रस्य मानद॥ 8-75-8 (58635)
एतदत्र महाबाहो प्राप्तकालं मतं मम।
एवं कृते कृतं चैव तव कार्यं भविष्यति॥ 8-75-9 (58636)
सञ्जय उवाच। 8-75-10x (5019)
ततोऽर्जुनो महाराज लज्जपा वै समन्वितः।
धर्तराजस्य चरणौ प्रपद्य शिरसा नतः॥ 8-75-10 (58637)
उवाच भरतश्रेष्ठं प्रसीदेति पुनः पुनः।
क्षमस्व राजन्यत्प्रोक्तस्त्वं मया धर्मभीरुणा॥ 8-75-11 (58638)
पादयोः पतितं दृष्ट्वा धर्मराजो युधिष्ठिरः।
धनञ्जयममित्रघ्नं रुदन्तं भरतर्षभम्॥ 8-75-12 (58639)
उत्थाप्य भ्रातरं राजा धर्मराजो धनञ्जयम्।
समाश्लिष्य च सस्नेहं प्ररुरोद महीपतिः॥ 8-75-13 (58640)
रुदित्वा सुचिरं कालं भ्रातरौ सुमहाद्युती।
कृतशौचौ महाराज प्रीतिमन्तौ बभूवतुः॥ 8-75-14 (58641)
तत आश्लिष्य तं प्रेम्णा मूर्ध्नि चाघ्राय पाण्डवः।
प्रीत्या परमया युक्तो विस्मयंश्च पुनःपुनः।
अब्रवीत्तं महेष्वासं धर्मराजो धनञ्जयम्॥ 8-75-15 (58642)
कर्णेन मे महाबाहो सर्वसैन्यस्य पश्यतः।
कवचं च ध्वजं चैव धनुः शक्तिर्हयाः शराः।
शरैः कृत्ता महेष्वास यतमानस्य संयुगे॥ 8-75-16 (58643)
सोऽहं दृष्ट्वा रणे तस्य कर्ण कर्णस्य फल्गुन।
व्यवसीदामि दुःखेन न तु मे जीवितं प्रियम्॥ 8-75-17 (58644)
न चेदद्य हि तं वीरं निहनिष्यसि संयुगे।
प्राणानेव परित्यक्ष्ये जीवितार्थो हि को मम॥ 8-75-18 (58645)
एवमुक्तः प्रत्युवाच विजयो भरतर्षभ॥ 8-75-19 (58646)
सत्येन ते शपे राजंस्त्वत्पादेन तथैव च।
भीमेन च नरश्रेष्ठ यमाभ्यां च महीपते॥ 8-75-20 (58647)
`अहमेनं नरश्रेष्ठ सामात्यं च महीपते'।
यथाद्य समरे कर्णं हनिष्यामि हतोपि वा।
महीतले पतिष्यामि सत्येनायुधमालभे॥ 8-75-21 (58648)
एवमाभाष्य राजानमब्रवीन्माधवं वचः।
अद्य कर्णं रणे कृष्ण सूदयिष्ये न संशयः।
त्वमनुध्याहि भद्रं ते वधं तस्य दुरात्मनः॥ 8-75-22 (58649)
एवमुक्तोऽब्रवीत्पार्थं केशवो राजसत्तम।
शक्तोऽसि भरतश्रेष्ठ यत्नं कर्तुं यदात्थ माम्॥ 8-75-23 (58650)
एष चापि हि मे कामो नित्यमेव महारथ।
कथं भवान्रणे कर्णं निहन्यादिति सत्तम॥ 8-75-24 (58651)
एवमुक्तस्ततो राजन्पार्थो वचनमब्रवीत्।
हन्यते द्वैरथे भूयो युज्यन्तां वै रथोत्तमे॥ 8-75-25 (58652)
उपावृत्ताश्च तुरगाः शिक्षिताश्चाश्वसादिभिः।
रथोपकरणैः सर्वैः सत्वरं यातु मे रथः॥ 8-75-26 (58653)
एवमुक्तो महाराज फल्गुनेन महात्मना।
उवाच दारुकं कृष्णः कुरु सर्वं यदब्रवीत्।
अर्जुनो भारतश्रेष्ठः श्रेष्ठः सर्वधनुष्मताम्॥ 8-75-27 (58654)
आज्ञप्तस्त्वथ कृष्णेन दारुको राजसत्तम।
योजयामास च रथं वैयाघ्नं शत्रुतापनम्।
सज्जं निवेदयामास पाण्डवस्य महात्मनः॥ 8-75-28 (58655)
युक्तं तु रथमास्थाय दारुकेण महात्मना।
उपस्थितं रथं दृष्ट्वा पद्मनाभो रणान्तकृत्।
भूयश्चोवाच मतिमान्माधवो धर्मनन्दनम्॥ 8-75-29 (58656)
युधिष्ठिरेमं बीभत्सुं त्वं सान्त्वयितुमर्हसि।
अनुज्ञातुं च कर्णस्य वधायाद्य दुरात्मनः॥ 8-75-30 (58657)
श्रुत्वा ह्यावां महासंख्ये त्वां कर्णशरपीडितम्।
प्रवृत्तिं ज्ञातुमायाताविहावां पाण्डुनन्दन॥ 8-75-31 (58658)
दिष्ट्यासि राजन्विरुजो दिष्ट्या न ग्रहणं गतः।
परिसान्त्वय बीभत्सुं जयमाशाधि चानघ॥ 8-75-32 (58659)
युधिष्ठिर उवाच। 8-75-33x (5020)
एह्येहि पार्थ बीभत्सो मां परिष्वज पाण्डव।
वक्तव्यमुक्तोस्म्यहितं त्वया क्षान्तं च तन्मया॥ 8-75-33 (58660)
अहं त्वामनुजानामि जहि कर्णं धनञ्जय।
मन्युं च मा कृथाः पार्थ यन्मयोक्तोऽसि दारुणं॥ 8-75-34 (58661)
सञ्जय उवाच। 8-75-35x (5021)
ततो धनञ्जयो राजञ्शिरसा प्रणतस्तदा।
पादौ जग्राह पाणिभ्यां भ्रातुर्ज्येष्ठस्य मारिष॥ 8-75-35 (58662)
तमुत्थाप्य ततो राजा परिष्वज्य च पीडितम्।
मूर्ध्नुपाघ्राय चैवैनमिदं पुनरुवाच ह॥ 8-75-36 (58663)
धनञ्जय महाबाहो मानितोऽस्मि दृढं त्वया।
माहात्म्यं विजयं चैवं भूयः प्राप्नुहि शाश्वतम्॥ 8-75-37 (58664)
अर्जुन उवाच। 8-75-38x (5022)
अद्य तं पापकर्माणं सानुबन्धं रणे शरैः।
नयाम्यन्तं समासाद्य राधेयं बलगर्वितम्॥ 8-75-38 (58665)
येन त्वं पीडितो बाणैर्दृढमायम्य कार्मुकम्।
तस्याद्य कर्मणः कर्णः फलमाप्स्यति दारुणम्॥ 8-75-39 (58666)
अद्य त्वामुपयास्यामि कर्णं हत्वा महीपते।
सभाजये त्वामाक्रन्दादिति सत्यं ब्रवीमि ते॥ 8-75-40 (58667)
नाहत्वा विनिषर्तिष्ये कर्णमद्य रणाजिरात्।
इति सत्येन ते पादौ स्पृशामि जगतीपते॥ 8-75-41 (58668)
सञ्जय उवाच। 8-75-42x (5023)
इति ब्रुवाणं सुमनाः किरीटिनं
युधिष्ठिरः प्राह वचो बृहत्तरम्।
यशोऽक्षयं जीवितमीप्सितं ते
जयं सदा वीर्यमरिक्षयं तदा॥ 8-75-42 (58669)
प्रयाहि वृद्धिं च दिशन्तु देवता
यथाहमिच्छामि तवास्तु तत्तथा।
प्रयाहि शीघ्रं जहि कर्णमाहवे
पुरन्दरो वृत्रमिवात्मवृद्वये॥ ॥ 8-75-43 (58670)
इति श्रीमन्महाभारते कर्णपर्वणि सप्तदशदिवसयुद्धे पञ्चसप्ततितमोऽध्यायः॥ 75 ॥
॥ श्रीः ॥
8.76. अध्यायः 076
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Topics
कर्णेन योद्धुंनिर्गच्छतोऽर्जुनस्य शुभनिमित्तप्रादुर्भावः॥ 1 ॥ श्रीकृष्णेनार्जुनस्य प्रोत्साहनम्॥ 2 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Text
8-76-0 (58671)
सञ्जय उवाच। 8-76-0x (5024)
प्रसाद्य धर्मराजानं प्रहृष्टेनान्तरात्मना।
सम्पूज्य देवताः सर्व ब्राह्मणान्स्वस्ति वाच्य च।
सुमङ्गलं स्वस्त्ययनमारुरोह रथोत्तमम्॥ 8-76-1 (58672)
तस्य राजा महाप्राज्ञो धर्मराजो युधिष्ठिरः।
आशिषोऽयुङ्क्त परमाः युक्तं कर्णरथं प्रति॥ 8-76-2 (58673)
तमायान्तं महेष्वासं दृष्ट्वा भूतानि भारत।
निहतं मेनिरे कर्णं पाण्डवेन महात्मना॥ 8-76-3 (58674)
बभूवुर्विमलाः सर्वा दिशो राजन्समन्ततः।
चाषाश्च शतपत्राश्च क्रौञ्चाश्चैव जनेश्वर।
प्रदक्षिणमकुर्वन्त तदा वै पाण्डुनन्दनम्॥ 8-76-4 (58675)
बहवः पक्षिणो राजन्पुन्नामानः शुभाः शिवाः।
त्वरयन्तोऽर्जुनं युद्धे हृष्टरूपा ववाशिरे॥ 8-76-5 (58676)
कङ्का गृध्रा बकाः श्येना वायसाश्च विशाम्पते।
अग्रतस्तस्य गच्छन्ति भक्ष्यहेतोर्भयानकाः॥ 8-76-6 (58677)
निमित्तानि च धन्यानि पाण्डवस्य शशंसिरे।
विनाशमरिसैन्यानां कर्णस्य च वधं तथा॥ 8-76-7 (58678)
प्रयातस्याथ पार्थस्य महान्स्वेदो व्यजायत।
चिन्ता च विपुला जज्ञे कथं चेदं भविष्यति॥ 8-76-8 (58679)
विषण्णं तु ततो ज्ञात्वा सव्यसाचिनमच्युतः।
सञ्चोदयति तेजस्वी मधुहा वानरध्वजम्॥ 8-76-9 (58680)
ततो गाण्डीवधन्वानमब्रवीन्मधुसूदनः।
दृष्ट्वा पार्थं तथायान्तं चिन्तापरिगतं तदा॥ 8-76-10 (58681)
गाण्डीवधन्वन्सङ्ग्रामे ये त्वया धनुषा जिताः।
न तेषां मानुषो जेता त्वदन्य इह विद्यते॥ 8-76-11 (58682)
एते हि बहवः शूराः शक्रतुल्यपराक्रमाः।
त्वां प्राप्य समरे शूरं प्रयाताः परमां गतिम्॥ 8-76-12 (58683)
को हि द्रोणं च भीष्मं च भगदत्तं च मारिष।
विन्दानुविन्दावावन्त्यौ काम्भोजं च सुदक्षिणम्॥ 8-76-13 (58684)
श्रुतायुं चाश्रुतायुं च शतायुं च महारथम्।
प्रत्युद्गम्य भवेत्क्षेमी यो न स्यात्त्वद्विधः प्रभुः॥ 8-76-14 (58685)
तव ह्यस्त्राणि दिव्यानि लाघवं बलमेव च।
असम्मोहश्च युद्धेषु विज्ञानस्य च सन्नतिः।
वेधः पातश्च लक्षेषु योगश्चैव तथार्जुन॥ 8-76-15 (58686)
भवान्देवान्सगन्धर्वान्हन्यात्सर्वांश्च राक्षसान्।
पृथिव्यां तु रणे पार्थ न योद्धा त्वत्समः पुमान्॥ 8-76-16 (58687)
धनुर्गृह्मन्ति ये केचित्क्षत्रिया युद्धदुर्मदाः।
आत्मनस्तु समं तेषां न पश्यामि शृणोमि च॥ 8-76-17 (58688)
ब्रह्मणा हि प्रजाः सृष्टा गाण्डीवं च महद्धनुः।
येन त्वं युध्यसे पार्थ तस्मान्नास्ति त्वया समः॥ 8-76-18 (58689)
अवश्यं तु मया वाच्यं यत्पथ्यं तव पाण्डव।
मावमंस्था महाबाहो कर्णमाहवशोभिनम्॥ 8-76-19 (58690)
कर्णो हि बलवान्दृप्तः कृतास्त्रश्च महारथः।
कृती च चित्रयोधी च देशकालस्य कोविदः॥ 8-76-20 (58691)
बहुनात्र किमुक्तेन संक्षेपाच्छृणु पाण्डव।
त्वत्समं त्वद्विशिष्टं वा कर्णं मन्ये महारथम्।
परमं यत्नमास्थाय त्वया वध्यो महाहवे॥ 8-76-21 (58692)
तेजसा वह्निसदृशो वायुवेगसमो जवे।
अन्तकप्रतिमः क्रोधे सिंहसंहननो बली॥ 8-76-22 (58693)
अष्टरत्निर्महाबाहुर्व्यूढोरस्कः सुदुर्जयः।
अभिमानी च शूरश्च प्रवीरः प्रियदर्शनः॥ 8-76-23 (58694)
सर्वयोधगुणैर्युक्तो मित्राणामभयङ्करः।
सततं पाण्डवद्वेषी धार्तराष्ट्रहिते रतः॥ 8-76-24 (58695)
सर्वैरवध्यो राधेयो देवैरपि सवासवैः।
ऋते त्वामिति मे बुद्धिस्तदद्य जहि सूतजम्॥
देवैरपि हि संयत्तैर्बिभ्रद्भिर्मांसशोणितम्।
अशक्यः स रथो जेतुं सर्वैरपि युयुत्सुभिः॥ 8-76-25 (58696)
दुरात्मानं पापवृत्तं नृशंसं
दुष्टप्रज्ञं पाण्डवेयेषु नित्यम्।
हीनस्वार्थं पाण्डवेयैर्विरोधे
हत्वा कर्णं निश्चितार्थो भवाद्य॥ 8-76-27 (58697)
तं सूतपुत्रं रथिनां वरिष्ठं
निष्कालिकं कालवशं नयाद्य।
तं सूतपुत्रं रथिनां वरिष्ठं
हत्वा प्रीतिं धर्मराजे कुरुष्व॥ 8-76-28 (58698)
जानामि ते पार्थं वीर्यं यथाव--
द्दुर्वारणीयं च सुरासुरैश्च।
सदावजानाति हि पाण्डुपुत्रा--
नसौ दर्पात्सूतपुत्रो दुरात्मा॥ 8-76-29 (58699)
आत्मानं मन्यते वीरं येन पापः सुयोधनः।
तमद्य मूलं पापानां जहि सौतिं धनञ्जय॥ 8-76-30 (58700)
खङ्गजिह्वं धनुरास्यं शरदंष्ट्रं तरस्विनम्।
दृप्तं पुरुषशार्दूलं जहि कर्णं धनञ्जय॥ 8-76-31 (58701)
अहं त्वामनुजानामि वीर्येण च बलेन च।
जहि कर्णं रणे शूरं मातङ्गमिव केसरी॥ 8-76-32 (58702)
यस्य वीर्येण वीर्यं ते धार्तराष्ट्रोऽवमन्यते।
तमद्य पार्थ सङ्ग्रामे कर्णं वैकर्तनं जहि॥ ॥ 8-76-33 (58703)
इति श्रीमन्महाभारते कर्णपर्वणि सप्तदशदिवसयुद्धे षट्सप्ततितमोऽध्यायः॥ 76 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Footnotes
॥ श्रीः ॥
8.77. अध्यायः 077
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Topics
कृष्णेनार्जुनम्प्रति भीष्मादियुद्धनिधनप्रकारानुवादपूर्वकं तेषां वधे तस्यैव मुख्यकारणत्वकथनम्॥ 1 ॥ वाल्यात्प्रभूति दुर्योधनापनयानुस्मराणपूर्वकं सर्वत्र कर्णस्यैव मूलतया महापराधित्वद्योतनेन तस्यावश्यं हननविधानम्॥ 2 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Text
8-77-0 (58704)
सञ्जय उवाच। 8-77-0x (5025)
ततः पुनरमेयात्मा केशवोऽर्जुनमब्रवीत्।
कृतसङ्कल्पमायान्तं वधे कर्णस्य भारत॥ 8-77-1 (58705)
अद्य सप्तदशाहानि वर्तमानस्य नित्यशः।
विनाशस्यातिघोरस्य नरवारणवाजिनाम्॥ 8-77-2 (58706)
भूत्वा हि विपुला सेना तावकानां परैः सह।
अन्योन्यं समरं प्राप्य किञ्चिच्छेषा विशाम्पते॥ 8-77-3 (58707)
भूत्वा वै कौरवाः पार्थ प्रभूतगजवाजिनः।
त्वां वै शत्रुं समासाद्य विनष्टा रणमूर्धनि॥ 8-77-4 (58708)
एते ते पृथिवीपालाः सृञ्जयाश्च समागताः।
त्वां समासाद्य दुर्धर्षं पाण्डवाश्च व्यवस्थिताः॥ 8-77-5 (58709)
पाञ्चालैः पाण्डवैर्मात्स्यैः कारूशैश्चेदिभिः सह।
`मगधैः पारिजातैश्च दाक्षिणात्यैः सकेरलैः'।
त्वया गुप्तैरमित्रघ्नैः कृतः शत्रुगणक्षयः॥ 8-77-6 (58710)
को हि शक्तो रणे जेतुं कौरवांस्तात संयुगे।
अन्यत्र पाण्डवाद्युद्धे श्वेताश्वाद्वानरध्वजात्॥ 8-77-7 (58711)
शक्तस्त्वं हि रणे जेतुं ससुरासुरमानुषान्।
त्रींल्लोकान्समरे युक्तान्किं पुनः कौरवं बलम्॥ 8-77-8 (58712)
भगदत्तं च राजानं कोऽन्यः शक्तस्त्वया विना।
जेतुं पुरुषशार्दूल योऽपि स्याद्वासवोपमः॥ 8-77-9 (58713)
तथेमां विपुलां सेनां गुप्तां पार्थ त्वयाऽनघ।
न शेकुः पार्थिवाः सर्वे चक्षुर्भिरपि वीक्षितुम्॥ 8-77-10 (58714)
तथैव सततं पार्थ रक्षिताभ्यां त्वया रणे।
धृष्टद्युम्नशिखण़्डिभ्यां द्रोणभीष्मौ निपातितौ॥ 8-77-11 (58715)
को हि शक्तो रणे पार्थ भारतानां महारथौ।
भीष्मद्रोणौ युधा जेतुं शक्रतुल्यपराक्रमौ॥ 8-77-12 (58716)
को हि शान्तनवं भीष्मं द्रोणं वैकर्तनं कृपम्।
द्रौणिं च सौमदत्तिं च कृतवर्माणमेव च॥ 8-77-13 (58717)
सैन्धवं मद्रराजं च राजानं च सुयोधनम्।
वीरान्कृतास्त्रान्समरे सर्वानेवानिवर्तिनः॥ 8-77-14 (58718)
अक्षौहिणीपतीनुग्रान्संहतान्युद्धदुर्मदान्।
त्वामृते पुरुषव्याघ्र जेतुं शक्तः पुमानिह॥ 8-77-15 (58719)
श्रेण्यश्च बहुलाः क्षीणाः प्रदीर्णाश्वरथद्विपाः।
नानाजनपदाश्चोग्राः क्षत्रियाणाममर्षिणाम्॥ 8-77-16 (58720)
गणाश्च दासमीयानां वसातीनां च भारत।
प्राच्यानां वाटधानानां भोजानां चाभिमानिनाम्। 8-77-17 (58721)
उदीर्णाश्वगजा सेना सर्वक्षत्रस्य भारत।
त्वां समासाद्य निधनं गता भीमं च भारत॥ 8-77-18 (58722)
उग्राश्च भीमकर्माणस्तुषारा यवनाः खशाः।
दार्वाभिसारा दरदाः शका माठरतङ्कणाः॥ 8-77-19 (58723)
आन्ध्रकाश्च पुलिन्दाश्च किराताश्चोग्रविक्रमाः।
म्लेच्छाश्च पर्वतीयाश्च सागरानूपवासिनः॥ 8-77-20 (58724)
संरम्भिणो युद्धशौण्डा बलिनो दण्डपाणयः॥ 8-77-21 (58725)
एते सुयोधनस्यार्थे संरब्धाः कुरुभिः सह।
न शक्या युधि निर्जेतुं त्वदन्येन परन्तप॥ 8-77-21 (58726)
एते सुयोधनस्यार्थे संरब्धाः कुरुभिः सह।
न शक्या युधि निर्जेतुं त्वदन्येन परन्तप॥ 8-77-22 (58727)
धार्तराष्ट्रमुदग्रं हि व्यूढं दृष्ट्वा महद्बलम्।
यदि त्वं न भवेस्त्राता प्रतीयात्को नु मानवः॥ 8-77-23 (58728)
तत्सागरमिवोद्वूतं रजसा संवृतं बलम्।
विदार्य पाण्डवैः क्रुद्धैस्त्वया गुप्तैर्हतं विभो॥ 8-77-24 (58729)
मागधानामधिपतिर्जयत्सेनो महाबलः।
अद्य सप्तैव चाहानि हतः सङ्ख्येऽभिमन्युना॥ 8-77-25 (58730)
ततो दशसहस्राणि गजानां भीमकर्मणाम्।
जघान गदया भीमस्तस्य राज्ञः परिच्छदम्॥ 8-77-26 (58731)
तथान्येऽभिहता नागा रथाश्च शतशो बलात्।
तदेवं समरे पार्थ वर्तमाने महाभये॥ 8-77-27 (58732)
भीमसेनं समासाद्य त्वां च पाण्डव कौरवाः।
सवाजिरथमातङ्गा मृत्युलोकमितो गताः॥ 8-77-28 (58733)
तथा सेनामुखे तत्र निहते पार्थ पाण्डवैः।
भीष्मः प्रासृजदुग्राणि शरतालानि मारिष॥ 8-77-29 (58734)
सचेदिकाशिपाञ्चालान्करूशान्मात्स्यकेकयान्।
शरैः प्रच्छाद्य निधनमनयत्परमास्त्रवित्॥ 8-77-30 (58735)
तस्य चापच्युतैर्बाणैः परदेहविदारणैः।
पूर्णमाकाशमभवद्रुक्मपुह्खैरजिह्मगैः॥ 8-77-31 (58736)
हन्याद्रथसहस्राणि एकैकेनैव मुष्टिना।
लक्षं नरद्विपान्हत्वा समेतान्समहाबलान्॥ 8-77-32 (58737)
गत्या दशम्या ते गत्वा जघ्नुर्वाजिरथद्विपान्।
हित्वा नवगतीर्दुष्टाः स बाणानाहवेऽत्यजत्॥ 8-77-33 (58738)
दिनानि दश भीष्मेण निघ्नता तावकं बलम्।
शून्याः कृता रथोपस्था हताश्च गजवाजिनः॥ 8-77-34 (58739)
`दशमेऽहनि सम्प्राप्ते कृत्वा घोरं पराक्रमम्'।
दर्शयित्वाऽऽत्मनो रूपं रुद्रोपेन्द्रसमं युधि॥ 8-77-35 (58740)
पाण्डवानामनीकानि प्रविगाह्य विशाम्पते।
विनिघ्नन्पृथिवीपालांश्चेदिपाञ्चालकेकयान्॥ 8-77-36 (58741)
अहनत्पाण्डवीं सेनां रथाश्वगजसङ्कुलाम्।
मज्जन्तमप्लुवे मन्दमुज्जिहीर्षुः सुयोधनम्॥ 8-77-37 (58742)
तथा चरन्तं समरे तपन्तमिव भास्करम्।
पदातिकोटिसाहस्राः प्रवरायुधपाणयः॥ 8-77-38 (58743)
न शेकुः सृञ्जया द्रष्टुं तथैवान्ये महीक्षितः।
विचरन्तं तथा तं तु सङ्ग्रमे जितकाशिनम्॥ 8-77-39 (58744)
सर्वोद्यमेन महता पाण्डवान्समभिद्रवत्।
स तु विद्राव्य समरे पाण्डवान्सृञ्जयानपि।
एक एव रणे भीष्म एकवीरत्वमागतः॥ 8-77-40 (58745)
तं शिखण्डी समासाद्य त्वया गुप्तो महाव्रतम्।
जघान पुरुषव्याघ्रं शरैः सन्नतपर्वभिः॥ 8-77-41 (58746)
स एष पतितः शेते शरतल्पे पितामहः।
त्वां प्राप्य पुरुषव्याघ्रं वृत्रः प्राप्येव वासवम्॥ 8-77-42 (58747)
द्रोणः पञ्चदिनान्युग्रो विधम्य रिपुवाहिनीम्।
कृत्वा व्यूहमभेद्यं च पातयित्वा महारथान्॥ 8-77-43 (58748)
जयद्रथस्य समरे कृत्वा रक्षां महारथः।
अन्तकप्रतिमश्चोग्रो रात्रियुद्धेऽदहत्प्रजाः॥ 8-77-44 (58749)
दग्ध्वा योधाञ्छरैर्वीरो भारद्वाजः प्रतापवान्।
धृष्टद्युम्नं समासाद्य स गतः परमां गतिम्॥ 8-77-45 (58750)
यदि वाऽद्य भवान्युद्धे सूतपुत्रमुखान्रथान्।
नावारयिष्यः सङ्ग्रामे न स्म द्रोणो व्यनङ्क्ष्यत॥ 8-77-46 (58751)
भवता तु बलं सर्वं धार्तराष्ट्रस्य वारितम्।
ततो द्रोणो हतो युद्धे पार्षतेन धनञ्जय॥ 8-77-47 (58752)
कश्च शक्तो रणे कर्तुं त्वदन्यः पुरुषब्रुवः।
यादृशं ते कृतं पार्थ जयद्रथवधं प्रति॥ 8-77-48 (58753)
निवार्य सेनां महतीं हत्वा शूरांश्च पार्थिवान्।
निहतः सैन्धवो राजा त्वयाऽस्त्रबलतेजसा॥ 8-77-49 (58754)
आश्चर्यं सिन्धुराजस्य वधं जानन्ति पार्थिवाः।
अनाश्चार्यं हि तत्त्वत्तस्त्वं हि पार्थ महारथः॥ 8-77-50 (58755)
त्वां हि प्राप्य रणे क्षत्रमेकाहादिति भारत।
नश्यमानमहं युक्तं मन्येयमिति मे मतिः॥ 8-77-51 (58756)
सेयं पार्थ चमूर्घोरा धार्तराष्ट्रस्य संयुगे।
हतसर्वस्वभूयिष्ठा भीष्मद्रोणौ हतौ यथा॥ 8-77-52 (58757)
शीर्णप्रवरयोधाढ्या हतवाजिरथद्विपा।
हीना सूर्येन्दुनक्षत्रैर्द्यौरिवाभाति भारती॥ 8-77-53 (58758)
विध्वस्ता हि रणे पार्थ सेनेयं भीमविक्रम।
आसुरीव महासेना देवराजपराक्रमैः॥ 8-77-54 (58759)
तेषां हतावशिष्टास्तु सन्ति पञ्च महारथाः।
द्रौणिश्च कृतवर्मा च कर्णो मद्राधिपः कृपः॥ 8-77-55 (58760)
तांस्त्वमद्य नरव्याघ्र हत्वा पञ्च महारथान्।
हतामित्रः प्रयच्छोर्वी राज्ञे सद्वीपपत्तनाम्॥ 8-77-56 (58761)
साकाशजलपातालां सपर्वतमहावनाम्।
प्रयच्छामितवीर्याय पार्थायाद्य वसुन्धराम्॥ 8-77-57 (58762)
एतां पुरा विष्णुरिव हत्वा दैतेयदानवान्।
प्रयच्छ मेदिनीं राज्ञे शक्रायैव हरिर्यथा॥ 8-77-58 (58763)
अद्य मोदन्तु पाञ्चाला निहतेष्वरिषु त्वया।
विष्णुना निहतेष्वेव दानवेयेषु देवताः॥ 8-77-59 (58764)
यदि वा द्विपदां श्रेष्ठं द्रोणं मानयतो गुरुम्।
अश्वत्थाम्नि कृपा तेऽस्ति कृपे वाचार्यगौरवात्॥ 8-77-60 (58765)
अत्यन्तापचितान्बन्धून्मानयन्मातृबान्धवान्।
कृतवर्माणमासाद्य न नेष्यासि यमक्षयम्॥ 8-77-61 (58766)
भ्रातरं मातुरासाद्य शल्यं मद्रजनाधिपम्।
यदि त्वमरविन्दाक्ष दयावान्न जिघाससि॥ 8-77-62 (58767)
एतत्ते सुकृतं कर्म नात्र किञ्चन विद्यते।
वयमप्यनुजानीमो नात्र दोषोऽस्ति कश्चन॥ 8-77-63 (58768)
इमं पापमतिं क्षुद्रमत्यन्तं पाण्डवान्प्रति।
कर्णमद्य नरश्रेष्ठ जहि पार्थ शितैः शरैः॥ 8-77-64 (58769)
दहने यत्सपुत्राया निशि मातुस्तवानघ।
द्यूतार्थे यच्च युष्मासु प्रावर्तत सुयोधनः।
तस्य सर्वस्य दुष्टात्मा कर्णो वै मूलमित्युत॥ 8-77-65 (58770)
प्रोत्साहयति दुष्टात्मा धार्तराष्ट्रं सुदुर्मतिम्।
समितौ गदते कर्णस्तमद्य जहि भारत॥ 8-77-66 (58771)
यश्च युष्मासु पापं वै धार्तराष्ट्रः प्रयुक्तवान्।
तस्य सर्वस्य दुर्बुद्धिः कर्णो मूलमिहार्जुन॥ 8-77-67 (58772)
कर्णं हि मन्यते त्राणं नित्यमेव सुयोधनः।
ततो मामपि संरब्धो निग्रहीतुं पराक्रमात्॥ 8-77-68 (58773)
स्थिता बुद्धिर्नरेन्द्राणां धार्तराष्ट्रस्य चोभयोः।
कर्णः पार्थान्रणे सर्वान्नाशयिष्यति सायकैः॥ 8-77-69 (58774)
कर्णमाश्रित्य कौन्तेय धार्तराष्ट्रस्य विग्रहः।
रुचितो भवता सार्धं जानतोऽपि बलं तव॥ 8-77-70 (58775)
कर्णो जल्पति वै नित्यमहं पार्थान्समागतान्।
वासुदेवं च दाशार्हं विजेष्यामि महारणे।
समितौ वल्गते कर्णस्तमद्य जहि फल्गुन॥ 8-77-71 (58776)
यच्च युष्मासु पापं वै धार्तराष्ट्रः प्रतापवान्।
सभायां कृतवान्नित्यं कर्णमाश्रित्य वै पुरा॥ 8-77-72 (58777)
यच्च तं धार्तराष्ट्राणां षड्भिः शूरैर्महारथैः।
पश्यतां संवृतं शूरं सौभद्रमपराजितम्॥ 8-77-73 (58778)
द्रोणद्रौणिकृपान्वीरान्कम्पयानं महेषुभिः।
विधमन्तमनीकानि प्रमथन्तं महारथान्॥ 8-77-74 (58779)
मनुष्यवाजिमातङ्गान्प्रेषयन्तं यमक्षयम्।
शरैः सौभद्रमायान्तं दहन्तमरिवाहिनीम्॥ 8-77-75 (58780)
निर्मनुष्याश्च मातङ्गा विरथाश्च महारथाः।
प्रद्रवन्ति स्म समरे दिशो भीताऽभिमन्यवे॥ 8-77-76 (58781)
विगतासूंश्च तुरगान्पत्तीन्व्यायुधजीवितान्।
कुर्वन्तमृषभस्कन्धं कुरुवृष्णियशस्करम्।
तन्मे दहति गात्राणि सखे सत्येन ते शपे॥ 8-77-77 (58782)
यत्तदासीत्सुदुष्टात्मा कर्णो विनिहतः प्रभुः।
न शक्तो ह्यभिमन्योस्तु कर्णः स्थातुं रणाग्रतः॥ 8-77-78 (58783)
सौभद्रशरनिर्भिन्नो विसंज्ञः शोणितोक्षितः।
निश्वसन्क्रोधसन्दीप्तो विमुखः सायकार्दितः॥ 8-77-79 (58784)
तस्थौ स विह्वलः सङ्ख्ये प्रहारजनितच्छविः।
अपयानकृतोत्साहो निरुत्साहश्च भारत॥ 8-77-80 (58785)
दुर्योधनं रणे दृष्ट्वा लज्जमानो मुहुर्मुहुः।
नापयासीत्तततः पार्थ सोऽभिमन्योर्महारणे॥ 8-77-81 (58786)
दृष्ट्वा द्रोणं वधोपायमभिमन्योश्च पृष्टवान्।
श्रुत्वा द्रोणवचः क्रूरं ततश्चिच्छेद कार्मुकम्॥ 8-77-82 (58787)
ततश्छिन्नायुधं तेन दृष्ट्वा पञ्च महारथाः।
स चैव निकृतिप्राज्ञः प्राहिणोच्छरवृष्टिभिः॥ 8-77-83 (58788)
प्रहसन्स तु दुष्टात्मा कर्णो राजा च कौरवः।
यच्च कर्णोऽब्रवीत्कृष्णां सभायां परुषं वचः।
प्रमुखे पाण्डवेयानां कुरूणां चैव पश्यताम्॥ 8-77-84 (58789)
विनष्टाः पाण्डवाः कृष्णे शाश्वतं नरकं गताः।
पतिमन्यं पृथुश्रोणि वृणीष्व मृदुभाषिणि॥ 8-77-85 (58790)
एषा त्वं धृतराष्ट्रस्य दासीभूता निवेशनम्।
प्रविशारालपक्ष्माक्षि न सन्ति पतयस्तव॥ 8-77-86 (58791)
न पाण्डवाः प्रभवन्ति तव कृष्णे कथञ्चन।
दासभार्या च पाञ्चालि स्वयं दासी च शोभने॥ 8-77-87 (58792)
अद्य दुर्योधनो राजा पृथिव्यां नृपतिः स्मृतः।
सर्वे चास्य महिपाला योगक्षेममुपासते॥ 8-77-88 (58793)
पश्येदानीं यदा भद्रे निविष्टाः पाण्डवाः समम्।
अन्योन्यं समुदीक्षन्ते धार्तराष्ट्रस्य तेजसा॥ 8-77-89 (58794)
व्यक्तं षण्डतिला ह्येते नरके च निमज्जिताः।
प्रेष्यवच्चापि राजानमुपस्थास्यन्ति कौरवम्॥ 8-77-90 (58795)
उक्तवान्स च पातात्मा तथा परमदुर्मतिः।
पापः पापवचः कर्णः पश्यतस्ते धनञ्जय॥ 8-77-91 (58796)
अस्य पापस्य तद्वाक्यं सुवर्णविकृताः शराः।
शमयन्ति शिलाधौता नाशयन्तोऽस्य जीवितम्॥ 8-77-92 (58797)
अद्य कर्णं रणे ग्रस्तं पश्यन्तु कुरवस्त्वया।
स्वर्गावतरणे यत्नं स्वर्गद्वारगतं यथा॥ 8-77-93 (58798)
अद्य ते समरे वीर्यं पश्यन्तु कुरुयोधिनः।
सूतपुत्रे हते पार्थ जानन्तु त्वां महारथम्॥ 8-77-94 (58799)
अद्य काकवला गृध्रा वायसा जम्बुकास्तथा।
विप्रकर्षन्तु गात्राणि सूतपुत्रस्य मारिष॥ 8-77-95 (58800)
अद्याधिरथिराक्षिप्तो निहतश्च त्वया रणे।
कुरूणां शोकमाधत्तां पाण्वानां मुदं तदा॥ 8-77-96 (58801)
अद्य त्वां प्रतिमर्दन्तु पाञ्चालाः पाण्डवैः सह।
यथा वृत्रवधे वृत्ते देवाः सर्वे शतक्रतुम्॥ 8-77-97 (58802)
अद्य कर्णं रणे हत्वा प्राप्य चैवोत्तमं यशः।
विशोको विज्वरः पार्थ भव बन्धुपुरस्कृतः॥ 8-77-98 (58803)
नरसिंहवपुः कृत्वा यथा शस्तो महासुरः।
हिरण्यकशिपुर्दैत्यो विष्णुना प्रभविष्णुना॥ 8-77-99 (58804)
तथा त्वमपि राधेयं घोरां कृत्वा महातनुम्।
जहि युद्धे महाबाहो त्रायस्व च भयात्स्वकान्॥ 8-77-10 (58805)
कर्णं हाहाकृतं दीनं विषण्णं त्वच्छरार्दितम्।
प्रपतन्तं महीं कर्णं पश्यन्तु वसुधाधिपाः॥ 8-77-10 (58806)
तं च स्वशोणिते मग्नं शयानं पतितं भुवि।
अपविद्धायुकधं कर्णमद्य पश्यन्तु बान्धवाः॥ 8-77-10 (58807)
तच्चैवाद्य महत्कर्म गाण्डीवप्रेषितैः शरैः।
रथोपस्थे विशीर्येत ताराराज इवाम्बरात्॥ 8-77-10 (58808)
आशु चाद्य शरास्तस्य सम्पतन्तो महाजवैः।
त्वच्छरैः सन्निकृत्ताग्रा विशीर्यन्ते महीतले॥ 8-77-10 (58809)
त्वया चाद्य हते तस्य विक्रमे भरतर्षभ।
विमुखाः सर्वराजानो भवन्तु गतजीविताः॥ 8-77-10 (58810)
तथा चाधिरथौ याते प्रयान्तु कुरवो दिशः।
मन्वानास्तं रथश्रेष्ठं सर्वलोकेषु धन्विनाम्॥ 8-77-10 (58811)
स वै चाद्य भयात्त्यक्त्वा धार्तराष्ट्रो महाचमूम्।
दुर्योधनो भयोद्विग्नो द्रवतु स्वं निवेशनम्॥ 8-77-10 (58812)
तथा चाद्य हतं श्रुत्वा धृतराष्ट्रो जनेश्वरः।
क्षणेन निपतेद्भूमौ विसंज्ञो वै महीपतिः॥ 8-77-10 (58813)
अद्य जानन्तु ते पार्थ विक्रमं सर्वयोधिनः।
यदुवाच सभामध्ये परुषं भारत त्वयि॥ 8-77-10 (58814)
यानि चान्यानि दुष्टात्मा पापानि कृतवांस्त्वयि।
तान्यद्य भरतश्रेष्ठ नाशयन्तु शरास्तव॥ 8-77-10 (58815)
शान्तिं कुरु परिक्लेशा कृष्णायाः शत्रुपातन।
हत्वा शत्रुं रणे श्लाघ्यं गर्जन्तमतिपौरुषम्॥ 8-77-10 (58816)
अद्य चाधिरथिर्वेद्धस्तव बाणैः समन्ततः।
मन्यतां त्वां नरव्याघ्र प्रवरं सर्वधन्विनाम्॥ 8-77-10 (58817)
गाण्डीवप्रसृतान्वाणानद्य गात्रस्पृशः शरान्।
यातु कर्णो रणे पार्थ श्वाविच्छललतो यथा॥ 8-77-10 (58818)
तं कथं कर्णमासाद्य विद्रवेयुर्महारथाः।
यस्त्वेकः सर्वपाञ्चालानहन्यहनि नाशयन्।
कालवच्चरते वीर पाञ्चालानां रथव्रजे॥ 8-77-10 (58819)
तमप्यासाद्य समरे मित्रार्थे मित्रवत्सल।
तथा ज्वलन्तमस्त्रैश्च शूरं सर्वधनुष्मताम्।
निर्दहन्तं समारूढं दुर्धर्षं द्रोणमञ्जसा॥ 8-77-10 (58820)
ते नित्यमुदिता जेतुं युधि शत्रुमरिन्दमाः।
न चेदाधिरथेर्भीताः पाञ्चालाः स्युः पराङ्मुखाः॥ 8-77-10 (58821)
तेषामापततां शूरः पाञ्चालानां तरस्विनाम्।
आदत्तासूञ्शरैः कर्णः पतङ्गानामिवानलः॥ 8-77-10 (58822)
एते द्रवन्ति पाञ्चाला द्राव्यन्ते योधिभिर्ध्रुवम्।
कर्णेन भरतश्रेष्ठ पश्यपश्य तथाकृतान्॥ 8-77-10 (58823)
तान्समारोहतः शूरान्मित्रार्थे त्यक्तजीवितान्।
निस्तारय महाबाहो कर्णास्त्रात्पावकोपमात्॥ 8-77-10 (58824)
अस्त्रं हिरामात्कर्णेन भार्गवादृषिसत्तमात्।
यदवाप्तं तदा घोरं तस्य रूपमुदीर्यते॥ 8-77-10 (58825)
तापनं सर्वसैन्यस्य घोररूपं भयानकम्।
यमाश्रित्य महासेना ज्वलते स्वेन तेजसा॥ 8-77-10 (58826)
एते चरन्ति सङ्ग्रामे कर्णचापच्युताः शराः।
प्रभया इह शत्रूणां घातयन्तो जनान्प्रभो॥ 8-77-10 (58827)
एते भ्रमन्ति पाञ्चाला उत्क्रयन्ति च मारिष।
कर्णास्त्रं समरे प्राप्य दुर्निवार्यं महात्मभिः॥ 8-77-10 (58828)
एष भीमो दृढक्रोधो वृतः पार्थ समन्ततः।
सृञ्जयैर्योऽजयत्कर्णं पीड्यते निशितैः शरैः॥ 8-77-10 (58829)
पाञ्चालान्सृञ्जयांश्चैव पाण्डवांश्चैव भारत।
उपेक्षितो दहेत्कर्णो रोगो देहमिवान्तकः॥ 8-77-10 (58830)
नान्यं त्वत्तो हि पश्यामि योधं यौधिष्ठिरे बले।
यः समासाद्य राधेयं स्वस्तिमानाव्रजेद्गृहान्॥ 8-77-10 (58831)
तमद्य निशितैर्बाणैर्निहत्य भरतर्षभ।
यथा प्रतिज्ञां त्व पार्थ तीर्त्वा कीर्तिमवाप्स्यसि॥ 8-77-10 (58832)
त्वं हि शक्तो रणे कर्णं विजेतुं सह पार्थिवैः।
नान्यो युधि युधां श्रेष्ठ सत्यमेतद्ब्रवीमि ते॥ 8-77-10 (58833)
एतत्कृत्वा महत्कार्म हत्वा कर्णं महारथम्।
कृतार्थः सफलः पार्थ सुखी भव नरोत्तम॥ ॥ 8-77-10 (58834)
इति श्रीमन्महाभारते कर्णपर्वणि सप्तदशदिवसयुद्धे सप्तसप्ततितमोऽध्यायः॥ 77 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Footnotes
॥ श्रीः ॥
8.78. अध्यायः 078
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Topics
अर्जुनेन कृष्णाग्रे कर्णवधानन्तरभाव्यर्थानुवर्णनपूर्वकं तद्वधप्रतिज्ञा॥ 1 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Text
8-78-0 (58835)
सञ्जय उवाच। 8-78-0x (5026)
स केशवस्य बीभत्सुः श्रुत्वा भारत भाषितम्।
विशोकः सम्प्रहृष्टश्च क्षणेन समपद्यत॥ 8-78-1 (58836)
ततो ज्यामभिमृज्याशु व्याक्षिपद्गाण्डिवं धनुः।
दध्रे कर्णविनाशाय केशवं चाभ्यभाषत॥ 8-78-2 (58837)
त्वया नाथेन गोविन्द ध्रुव एव जयो मम।
प्रसन्नो यस्य भगवान्भूतभव्यभविष्यकृत्॥ 8-78-3 (58838)
त्वत्सहायो ह्यहं कृष्ण त्रींल्लोकान्वै समागतान्।
प्रापयेयं परं लोकं किमु कर्णं महाहवे॥ 8-78-4 (58839)
पश्यामि द्रवतीं सेनां पाञ्चालानां जनार्दन।
पश्यामि कर्णं समरे विचरन्तमभीतवत्॥ 8-78-5 (58840)
भार्गवास्त्रं च पश्यामि ज्वलन्तं कृष्ण सर्वशः।
सृष्टं कर्णेन वार्ष्णेय शक्रेणेव महाशनिम्॥ 8-78-6 (58841)
अनेन खलु सङ्ग्रामे यत्तु कृष्ण मया कृतम्।
कथयिष्यन्ति भूतानि यावद्भूमिर्धरिष्यति॥ 8-78-7 (58842)
अद्य कृष्ण विकर्णा मे कर्णं नेष्यन्ति मृत्यवे।
गाण्डीवमुक्ताः क्षिण्वन्तो मम हस्तप्रचोदिताः॥ 8-78-8 (58843)
अद्य राजा धृतराष्ट्रः स्वां बुद्धिमवमंस्यते।
दुर्योधनमराज्यार्हं यया राज्येऽभ्यषेचयत्॥ 8-78-9 (58844)
अद्य राज्यात्सुखाच्चैव श्रियो राष्ट्रात्तथा पुरात्।
पुत्रेभ्यश्च महाबाहो धृतराष्ट्रो विमोक्ष्यति॥ 8-78-10 (58845)
गुणवन्तं हि यो हित्वा निर्गुणं कुरुते प्रभुम्।
स शोचति चिरं कृष्ण क्षिप्रमेवागते क्षये॥ 8-78-11 (58846)
यथा च पुरुषः कश्चिच्छित्त्वा चाम्रवणं महत्।
पलाशसेचने बुद्धिं कृत्वा शोचति मन्दधीः॥ 8-78-12 (58847)
दृष्ट्वा पुष्पं पले गृध्नुः फलं दृष्ट्वाऽनुशोचति।
तथेदं धृतराष्ट्रस्य पुष्पलुप्धस्य मानद।
फलं दृष्ट्वा भृशं दुःखं भविष्यति जनार्दन॥ 8-78-13 (58848)
सूतपुत्रे हते त्वद्य निराशो भविता प्रभुः॥ 8-78-14 (58849)
अद्य दुर्योधनो राज्याज्जीविताच्च निराशकः।
भविष्यति हते कर्णे कृष्ण सत्यं ब्रवीमि ते॥ 8-78-15 (58850)
अद्य दृष्ट्वा मया कर्णं शरैर्विशकलीकृतम्।
स्मरतां तव वाक्यानि शमं प्रति जनेश्वरः॥ 8-78-16 (58851)
अद्यासौ सौबलः कृष्ण ग्लहाञ्जानातु वै शरान्।
दुरोदरं च गाण्डीवं गण़्डवं च रथं मम॥ 8-78-17 (58852)
अद्य कुन्तीसुतस्याहं दृढं राज्ञः प्रजागरम्।
व्यपनेष्यामि गोविन्द हत्वा कर्णं शितैः शरैः॥ 8-78-18 (58853)
अद्य कुन्तीसुतो राजा हते सूतसुते मया।
सुप्रहृष्टमनाः प्रीतश्चिरं सुखमवाप्स्यति॥ 8-78-19 (58854)
अद्य वाहमनाधृष्यं केशवाप्रतिमं शरम्।
उत्स्रक्ष्यामीहयः कर्णं जीविताद्धंशयिष्यति॥ 8-78-20 (58855)
यस्य चैतद्व्रतं मह्यं वधे किल दुरात्मनः।
पादौन मxxxxxxन्यां न फल्गुनम्॥ 8-78-21 (58856)
xxxxxxxz पापस्य मधुसूदन।
xxxxxxxxxxxxxx सन्नतपर्वभिः॥ 8-78-22 (58857)
xxxxxxxxxxxxxx नान्यं पृथिव्यामनुमन्यते।
xxxxxxxxx सूतपुत्रस्य भूमिः पास्यति शोणितम्॥ 8-78-23 (58858)
xxxxxxx सूतपुत्रो यदव्रवीत्।
xxxxxxxxxxx श्लाघमानः स्वकान्गुणान्॥ 8-78-24 (58859)
अनृतं तत्करिष्यन्ति मामका निशिताः शराः।
आशीविषा इव क्रुद्धास्तस्यपास्यन्ति शोणितम्॥ 8-78-25 (58860)
मया हस्तवता मुक्ता नाराचा वैद्युतत्विषः।
गाण्डीवसृष्टा दास्यन्ति कर्णस्य परमां गतिम्॥ 8-78-26 (58861)
अद्य तप्स्यति राधेयः पाञ्चालीं यत्तदब्रवीत्।
सभामध्ये वचः क्रूरं कुत्सयन्पाण्डवान्प्रति॥ 8-78-27 (58862)
एते षण्डतिलाः कृष्णे निर्वीर्या हतविक्रमाः।
अहं वः पाण्डवेयेभ्यो भयात्त्रास्येति चाब्रवीत्।
हन्ताऽहं पाण्डवान्सर्वान्सपुत्रानिह भारत॥ 8-78-28 (58863)
अनृतं तत्करिष्यन्ति मामका निशिताः शराः।
हते वैकर्तने कर्णे सूतपुत्रे दुरात्मनि॥ 8-78-29 (58864)
यस्य वीर्यं समाश्रित्य धार्तराष्ट्रो बृहन्मनाः।
तमद्य कर्णं हन्तास्मि समरे मधुसूदन॥ 8-78-30 (58865)
अद्य कर्णे हते कृष्ण धार्तराष्ट्राः सराजकाः।
विद्रवन्ति दिशो भीताः सिंहं दृष्ट्वा मृगा इव॥ 8-78-31 (58866)
अद्य दुर्योधनो राजा पृथिवीं नान्ववेक्षते।
हते कर्णे मया सङ्ख्ये सपुत्रे ससुहृज्जने॥ 8-78-32 (58867)
अद्य कर्णे हतं दृष्ट्वा धार्तराष्ट्रोऽत्यमर्षणः।
जानातु मां रणे कृष्ण प्रवरं सर्वधन्विनाम्॥ 8-78-33 (58868)
सपुत्रपौत्रः सामात्यः ससुहृच्च निराशिषः।
पित्र्ये राज्ये निराशश्च धार्तराष्ट्रो निराश्रयः॥ 8-78-34 (58869)
अद्य राजा धर्मपुत्रो हतामित्रो भविष्यति।
अद्य दुर्योधनो दीप्तां श्रियं राज्यं च हास्यति॥ 8-78-35 (58870)
हते वैकर्तने कर्णे भीष्मे द्रोणे च संयुगे।
कातरं तद्बलं कृष्ण प्रविष्टं भोक्ष्यते तु यत्॥ 8-78-36 (58871)
अद्यप्रभृति राजानं धर्मपुत्रं युधिष्ठिरम्।
अनुमोदन्तु सुहृदो ज्ञातपूर्वाश्च ब्राह्मणाः॥ 8-78-37 (58872)
अद्य तं निहतं श्रुत्वा कर्णं वैकर्तनं मया।
करोतु पटहोन्मिश्रं देवतास्थानपूजनम्॥ 8-78-38 (58873)
अद्य कृष्ण हते कर्णे कुरुतां चिरसम्भृतम्।
याजनं वै महाबाहो देवतानां यथाविधि॥ 8-78-39 (58874)
अद्य त्वम्बा च कृष्णा च त्वरमाणे परस्परम्।
सस्वजेतां हृषीकेश सम्पूर्णेऽस्मिन्मनोरथे॥ 8-78-40 (58875)
अद्य त्वं पाण्डवो ज्येष्ठस्तथाऽऽर्यश्च वृकोदरः।
उदीक्षेतां हते कर्णे कृष्ण सौम्येन चक्षुषा॥ 8-78-41 (58876)
अभिवाद्य गुरूनद्य कनिष्ठैश्चाभिवादितः।
सस्वजानो ह्यहं दोर्भ्यां प्राप्स्यामि विपूलं यशः॥ 8-78-42 (58877)
अद्य कर्णे हते कृष्ण प्रशंसन्तोऽर्जुनं सुराः।
त्रिदिवं यान्तु संहृष्टाः सङ्गताश्च तपोधनाः॥ 8-78-43 (58878)
अद्य लोकास्त्रयः कृष्ण जानन्तु मम पौरुषम्।
दृष्ट्वा कर्णं हतं युद्धे द्वैरथे सव्यसाचिना॥ 8-78-44 (58879)
अद्याहमनृणः कृष्ण भविष्यामि धनुष्मताम्।
रथस्य च शराणां च धनुषो गाण्डिवस्य च॥ 8-78-45 (58880)
मोक्ष्याम्यद्य महद्दुःखं त्रयोदशसमार्जितम्।
हत्वा कर्णं रणे कृष्ण शम्बरं मघवानिव॥ 8-78-46 (58881)
अद्य कर्णे हते युद्धे सोमकानां महारथाः।
कृतकार्याः प्रमोदन्तां मित्रकार्येप्सवो युधि॥ 8-78-47 (58882)
न जाने च कथं प्रीतिः शैनेयस्याद्य माधव।
अहं हत्वा रणे कर्णं पुत्रांश्चास्य जयाधिकान्।
प्रीतिं दास्यामि भीमस्य सात्यकेर्यमयोस्तथा॥ 8-78-48 (58883)
धृष्टद्युम्नस्य वीरस्य तथैव च शिखण्डिनः।
अद्यानृण्यं गमिष्यामि हत्वा कर्णं महाहवे।
धर्मराजस्य संश्रुत्य वार्ष्णेयशपथं मिथः॥ 8-78-49 (58884)
अद्य पश्यन्तु सङ्ग्रामे धनञ्जयममर्षणम्।
युध्यन्तं कौरवैः सार्धं घातयन्तं च सूतजम्॥ 8-78-50 (58885)
भवत्समक्षमं वक्ष्यामि पुनरेवात्मसंस्तवम्।
इत्यप्यमित्रप्रवरमद्याहं हन्मि सूतजम्॥ 8-78-51 (58886)
धनुर्वेदे मत्समः को नु लोके
पराक्रमे वा मम कोऽस्ति तुल्यः।
को वाऽप्यन्यो मत्समोऽस्ति क्षमायां
ममानृशंस्ये सदृशोऽस्ति कोऽन्यः॥ 8-78-52 (58887)
अहं धनुष्मान्ससुरासुरांश्च
सर्वाणि भूतानि च सङ्गतानि।
स्वबाहुवीर्याद्गमये पराभवं
मत्पौरुषं विद्वि परं परेभ्यः॥ 8-78-53 (58888)
शरार्चिषा गाण्डिवेनाहमेकः
सर्वान्कुरून्बाह्लिकांश्चाभिपन्नः।
हिमात्यये कक्षगतो यथाऽग्निः
स निर्दहेयं सहसा प्रगृह्य॥ 8-78-54 (58889)
पाणी पृषत्कालिखितौ ममैतौ
धनुश्च सङ्ख्ये विततं सबाणम्।
पादौ चेमौ सुरथौ सध्वजौ च
न मादृशं युद्धगतं भजन्ति॥ ॥ 8-78-55 (58890)
इति श्रीमन्महाभारते कर्णपर्वणि सप्तदशदिवसयुद्धे अष्टसप्ततितमोऽध्यायः॥ 78 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Footnotes
॥ श्रीः ॥
8.79. अध्यायः 079
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Topics
द्वन्द्वयुद्धम्॥ 1 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Text
8-79-0 (58891)
[धृतराष्ट्र उवाच। 8-79-0x (5027)
समागमे पाण्डवसृञ्जयानां
महाभये मामकानामगाधे।
धनञ्जये तात रणाय याते
कर्णेन तद्युद्वमथोऽत्र कीदृक्॥] 8-79-1 (58892)
सञ्जय उवाच। 8-79-2x (5028)
तेषामनीकानि महाध्वजानि
रणे समृद्धानि सुसङ्गतानि।
भेरीनिरादोन्मुखराण्यंगर्ज--
न्मेघा इव प्रावृषि मारुतास्ताः॥ 8-79-2 (58893)
महागजाभ्राकुलमस्त्रतोयं
वादित्रनेमीतलशब्दवच्च।
हिरण्यचित्रायुधविद्युतं च
शरासिनाराचमहास्त्रधारम्॥ 8-79-3 (58894)
तद्भीमवेगं रुधिरौघवाहि
खङ्गाकुलं क्षत्रियजीवघाति।
अनार्तवं क्रूरमनिष्टवर्षं
बभूव संरम्भकरं प्रजानाम्॥ 8-79-4 (58895)
एकं रथं सम्परिवार्य मृत्युं
नयन्त्यनेके च रथाः समेताः।
एकस्तथैकं रथिनं रथाग्र्यां--
स्तथा रथश्चापि रथाननेकान्॥ 8-79-5 (58896)
रथं ससूतं सहयं च कञ्चि--
त्कश्चिद्रती मृत्युवशं निनाय।
निनाय चाप्येकगजेन कश्चि--
द्रथान्बहून्मृत्युवशे तथाश्वान्॥ 8-79-6 (58897)
रथान्ससूतान्सहयान्गजांश्च
सर्वानरीन्मृत्युवशं शरौघैः।
निन्ये हयांश्चैव तथा ससादी--
न्पदातिसङ्घांश्च तथैव पार्थः॥ 8-79-7 (58898)
कृपः शिखण्डी च रणे समेतौ
दुर्योधनं सात्यकिरध्यगच्छत्।
श्रुतश्रवा द्रोणपुत्रेण सार्धं
युधामन्युश्चित्रसेनेन सार्धम्॥ 8-79-8 (58899)
कर्णस्य पुत्रं तु रथी सुषेणं
समागतं सृञ्जयश्चोत्तमौजाः।
गान्धारराजं सहदेवोऽक्षधूर्तं
महर्षभं सिंह इवाभ्यधावत्॥ 8-79-9 (58900)
शतानीको नाकुलिः कर्णपुत्रं
युवा युवानं वृषसेनं शरौघैः।
समार्पयत्कर्णपुत्रश्च शूरः
पाञ्चालेयं शरवर्षैरनेकैः॥ 8-79-10 (58901)
रथर्षभः कृतवर्माणभार्च्छ--
न्माद्रीपुत्रो नकुलश्चित्रयोधी।
पाञ्चालानामधिपो याज्ञसेनिः
सेनापतिः कर्णमार्च्छत्ससैन्यम्॥ 8-79-11 (58902)
दुःशासनो भारत भारतं तु
व्यात्ताननं क्रूरमिवान्तकाभम्।
भीमं रणे शस्त्रभृतां वरिष्ठं
भीमं समार्च्छत्तमसह्यवेगम्॥ 8-79-12 (58903)
कर्णात्मजं तत्र जघान वीर--
स्तथाच्छिनच्चोत्तमौजाः प्रसह्य।
तस्योत्तमाङ्गं निपपात भूमौ
निनादयद्गां निनदेन खं च॥ 8-79-13 (58904)
सुषेणशीर्षं पतितं पृथिव्यां
विलोक्य कर्णोऽथ तदार्तरूपः।
क्रोधाद्धयांस्तस्य रथं ध्वजं च
बाणैः सुधारैर्निशितैरकृन्तत्॥ 8-79-14 (58905)
स तूत्तमौजा निशितैः पृषत्कै--
र्विव्याध खङ्गेन च भास्वरेण।
पार्ष्णिग्रहांश्चैव कृपस्य हत्वा
शिखण्डिवाहं स ततोऽध्यरोहत्॥ 8-79-15 (58906)
कृपं तु दृष्ट्वा विरथं रथस्थो
नैच्छच्छरैस्ताडयितुं शिखण्डी।
तं द्रौणिरावार्य रथं कृपस्य
समुज्जहे पङ्कगतां यथा गाम्॥ 8-79-16 (58907)
हिरण्यवर्मा निशितैः पृषत्कै--
स्तवात्मजानामनिलात्मजो वै।
अतापयत्सैन्यमतीव भीमः
काले शुचौ मध्यगतो यथाऽर्कः॥ ॥ 8-79-17 (58908)
इति श्रीमन्महाभारते कर्णपर्वणि सप्तदशदिवसयुद्धे एकोनाशीतितमोऽध्यायः॥ 79 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Footnotes
॥ श्रीः ॥
8.80. अध्यायः 080
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Topics
भीमसेनविशोकयोः संवादः॥ 1 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Text
8-80-0 (58909)
सञ्जय उवाच। 8-80-0x (5029)
अथ त्विदानीं तुमुले विमर्दे
द्विषद्भिरेको बहुभिः समावृतः।
महारणे सारथिमित्युवाच
भीमश्चमूं वाहय धार्तराष्ट्रीम्।
त्वं सारथे याहि जवेन वाहै--
र्नयाम्येतान्धार्तराष्ट्रान्यमाय॥ 8-80-1 (58910)
सञ्चोदितो भीमसेनेन चैवं
स सारथिः पुत्रबलं त्वदीयम्।
प्रायात्ततः सत्वरमुग्रवेगो
यतो भीमस्तद्बलं गन्तुमैच्छत्॥ 8-80-2 (58911)
ततोऽपरे नागरथाश्वपत्तिभिः
प्रत्युद्ययुस्तं कुरवः समन्तात्।
भीमस्य वाहाग्र्यमुदारवेगं
समन्ततो बाणगणैर्निजघ्नुः॥ 8-80-3 (58912)
ततः शरानापततो महात्मा
चिच्छेद बाणैस्तपीनयपुङ्खैः।
ते वै निपेतुस्तपनीयपुङ्खा
द्विधा त्रिधा भीमशरैर्निकृत्ताः॥ 8-80-4 (58913)
ततो राजन्नागरथाश्वयूनां
भीमाहतानां वरराजमध्ये।
घोरो निनादः सुमहानभूत्तदा
वज्राहतानामिव पर्वतानाम्॥ 8-80-5 (58914)
ते वध्यमानाश्च नरेन्द्रमुख्या
निर्भिद्यन्तो भीमशरप्रवेकैः।
भीमं समन्तात्समरेऽभ्यरोहन्
वृक्षं शकुन्ता इव पुष्पहेतोः॥ 8-80-6 (58915)
ततोऽभियाते तव सैन्ये स भीमः
प्रादुश्चक्रे वेगमनन्तवेगः।
यथाऽन्तकाले क्षपयन्दिधक्षु--
र्भूतान्तकृत्काल इवात्तदण्डः॥ 8-80-7 (58916)
तस्यातिवेगस्य रणेऽतिवेगं
नाशक्नुवन्धारयितुं त्वदीयाः।
व्यात्ताननस्यापततो यथैव
कालस्य काले हरतः प्रजा वै॥ 8-80-8 (58917)
ततो बलं भारत भारतानां
प्रदह्यमानं समरे महात्मना।
भीतं दिशोऽकीर्यत भीमनुन्नं
महानिलेनाभ्रगणा यथैव॥ 8-80-9 (58918)
ततो धीमान्सारथिमब्रवीद्बली
स भीमसेनः पुनरेव हृष्टः॥ 8-80-10 (58919)
सूताभिजानीहि परान्स्वकान्वा
रथान्ध्वजांश्चापततः समेतान्।
युध्यन्ह्यहं नाभिजानामि किञ्चि--
न्मा सैन्यं स्वं छादयिष्ये प्रमत्तः॥ 8-80-11 (58920)
अरीन्विशोकान्हि निरीक्ष्य सर्वतो
महांश्च मन्युः पुनरेति मां भृशम्।
राजातुरो नागमद्यत्किरीटी
बहूनि दुःखान्यभिचिन्तयामि॥ 8-80-12 (58921)
एतद्दुःखं धारये धर्मराजो
यन्मां हित्वा यातवाञ्शत्रुमध्ये।
नैनं जीवं नाभिजानाम्यजीवं
बीभत्सुं वा तन्ममाद्यातिदुःखम्॥ 8-80-13 (58922)
सोऽहं द्विषत्सैन्यमुदग्रकल्पं
विनाशयिष्ये परमप्रतीतः।
एतन्निहत्याजिमध्ये समेतं
प्रीतो भविष्यामि सह त्वयाद्य॥ 8-80-14 (58923)
सर्वांस्तूणान्सायकानामवेक्ष्य
किं शिष्टं स्यात्सायकानां रथे मे।
का वा जातिः किं प्रमाणं च तेषां
ज्ञात्वा व्यक्तं तत्समाचक्ष्व सूत।
`कति वा सहस्राणि कति वा शतानि
ह्याचक्ष्व मे सारथे क्षिप्रमेव॥ 8-80-15 (58924)
विशोक उवाच। 8-80-16x (5030)
सर्वं विदित्वैवमहं वदामि
तवार्थसिद्धिप्रदमद्य वीर।
कैकेयकाम्भोजसुराष्ट्रबाह्लिका
म्लेच्छाश्च सुह्माः परतङ्कणाश्च। 8-80-16 (58925)
मद्राश्च वङ्गा मगधाः कुणिन्दा
आनर्तकावर्तकाः पार्वतीयाः।
सर्वे गृहीतप्रवरायुधास्त्वां
संवेष्ट्य संवेष्ट्य ततो विवेदुः॥ 8-80-17 (58926)
रथे तवास्मिन्निशिताः सुपीता--
स्ततो भल्ला द्वादश वै सहस्राः'।
षण्मार्गणानामयुतानि वीर
क्षुराश्च भल्लाश्च तथायुताख्याः॥ 8-80-18 (58927)
नाराचानां द्वे सहस्रे च वीर
त्रीण्येप च प्रदराणां स्म पार्थ।
अस्त्यायुधं पाण्डवेयावशिष्टं
न यद्वहेच्छकटं षङ्गवीयम्॥ 8-80-19 (58928)
एतद्विद्वन्मुञ्च सहस्रशोऽपि
गदासिबाहुद्रविणं च तेऽस्ति।
प्रासाश्च मुद्रराः शक्तयस्तोमराश्च
माभैषीस्त्वं संक्षयादायुधानाम्॥ 8-80-20 (58929)
भीमसेन उवाच। 8-80-21x (5031)
`अद्यैव नूनं कथयन्तु सिद्धां
मम प्रतिज्ञां सर्वलोके विशोक।
न मोक्ष्यते समरे भीमसेन
एकः शत्रून्समरे वाप्यजैषीत्।
आशंसितानामिदमेकमस्तु
तन्मे देवाः सकलं साधयन्तु॥' 8-80-21 (58930)
सूताद्य मद्बाहुयुतैः समस्ता--
न्समाहनद्भिः पार्थिवानाशुवेगैः।
च्छन्नं बाणैराहवं घोररूपं
नष्टादित्यं मृत्युलोकेन तुल्यम्॥ 8-80-22 (58931)
अद्यैतद्यै विदितं पार्थिवानां
भविष्यति ह्याकुमारं च सूत।
निमग्नो वा समरे भीमसेन
एकः कुरून्वा समरे व्यजैषीत्॥ 8-80-23 (58932)
सर्वे सङ्ख्ये कुरवो निष्पतन्तु
मां वा लोकाः कीर्तयन्त्वाकुमारम्।
सर्वानेकस्तानहं पातयिष्ये
ते वा सर्वे भीमसेनं तुदन्तु॥ 8-80-24 (58933)
आशास्तारः कर्म चाप्युत्तमं ये
तन्मे देवाः सफलं साधयन्तु।
आयातीह केशवसारथी रथी
शक्रस्तूर्णं यज्ञ इवोपहूतः॥ 8-80-25 (58934)
ईक्षस्वैतां भारतीं दीर्यमाणा--
मेते कस्माद्विद्रवन्ते नरेन्द्राः।
व्यक्तं धीमान्सव्यसाची नराग्र्यः
सैन्यं ह्येतच्छादयत्याशु बाणैः॥ 8-80-26 (58935)
पश्य ध्वजांश्च द्रवतो विशोक
नागान्हयान्पत्तिसङ्घांश्च सङ्ख्ये।
रथान्विकीर्णाञ्शरशक्तिताडिता--
न्पश्यस्वैतान्रथिनश्चैव सूत॥ 8-80-27 (58936)
आपूर्यते कौरवी चाप्यभीक्ष्णं
सेना ह्यसौ सुभृशं हन्यमाना।
धनञ्जयस्याशनितुल्यवेगै--
र्ग्रस्ता शरैः काञ्चनबर्हजालैः॥ 8-80-28 (58937)
एते द्रवन्ति स्म रथाश्वनागाः
पदातिसङ्घानतिमर्दयन्तः।
सम्मुह्यमानाः कौरवाः सर्व एव
द्रवन्ति नागा इव दाहभीताः॥ 8-80-29 (58938)
हाहाकृताश्चैव रणे विशोक
मुञ्चन्ति नादान्विपुलान्गजेन्द्राः॥ 8-80-30 (58939)
विशोक उवाच। 8-80-31x (5032)
किं भीम नैनं त्वमिहाशृणोषि
विस्फारितं गाण्डिवस्यातिघोरम्।
क्रुद्धेन पार्थेन विकृष्यतोऽद्य
कच्चिन्नेमौ तव कर्णौ विनष्टौ॥ 8-80-31 (58940)
सर्वे कामाः पाण्डव ते समृद्धाः
कपिर्ह्यसौ दृश्यते हस्तिसैन्ये।
नीलाद्धनाद्विद्युतमुच्चरन्तीं
तथा पश्य विस्फुरन्तीं धनुर्ज्याम्॥ 8-80-32 (58941)
कपिर्ह्यसौ वीक्षते सर्वतो वै
ध्वजाग्रमारुह्य धनञ्जयस्य।
वित्रासयन्रि पुसङ्घान्विमर्दे
बिभेम्यस्मादात्मनैवाभिवीक्ष्य॥ 8-80-33 (58942)
विभ्राजते चातिमात्रं किरीटं
विचित्रमेतच्च धनञ्जयस्य।
दिवाकराभो मणिरेष दिव्यो
विभ्राजते चैव किरीटसंस्थः॥ 8-80-34 (58943)
पार्श्वे भीमं पाण्डुराभ्रप्रकाशं
पश्यस्व सङ्खं देवदत्तं सुघोषम्।
अभीषुहस्तस्य जनार्दनस्य
विगाहमानस्य चमूं परेषाम्॥ 8-80-35 (58944)
रविप्रभं वज्रनाभं क्षुरान्तं
पार्श्वे स्थितं पश्य जनार्दनस्य।
चक्रं यशोवर्धनं केशवस्य
सदार्चितं यदिभिः पश्य वीर॥ 8-80-36 (58945)
महाद्विपानां सरलद्रुमोपमाः
करा निकृत्ताः प्रपतन्त्यमी क्षुरैः।
किरीटिना तेन पुनः ससादिनः
शरैर्निकृत्ताः कुलिशैरिवाद्रयः॥ 8-80-37 (58946)
तथैव कृष्णस्य च पाञ्चजन्यं
महार्हमेतं द्विजराजवर्णम्।
कौन्तेय पश्योरसि कौस्तुभं च
जाज्वल्यमानं विजयां स्रजं च॥ 8-80-38 (58947)
ध्रवं रथाग्र्यः समुपैति पार्थो
विद्रावयन्सैन्यमिदं परेषाम्।
सिताभ्रवर्णैरसितप्रयुक्तै--
र्हयैर्महार्है रथिनां वरिष्ठः॥ 8-80-39 (58948)
रथान्हयान्पत्तिगणांश्च सायकै--
र्विदारितान्पश्य पतन्त्यमी यथा।
तवानुजेनामरराजतेजसा
महावनानीव सुपर्णवायुना॥ 8-80-40 (58949)
चतुः शतान्पश्य रथानिमान्हतान्
सवाजिसूतान्समरे किरीटिना।
महेषुभिः सप्तशतानि दन्तिनां
पदातिसादींश्च रथाननेकशः॥ 8-80-41 (58950)
अयं समभ्येति तवान्तिकं बली
निघ्नन्कुरूंश्चित्र इव ग्रहोऽर्जुनः।
समृद्धकामोऽसि हतास्तवाहिता
बलं तवायुश्च चिराय वर्धताम्॥ 8-80-42 (58951)
भीमसेन उवाच। 8-80-43x (5033)
ददानि ते ग्रामवरांश्चतुर्दश
प्रियाख्याने सारथे सुप्रसन्नः।
दासीशतं चापि रथांश्च विंशतिं
यदर्जुनं वेदयसे विशोक॥ ॥ 8-80-43 (58952)
इति श्रीमन्महाभारते कर्णपर्वणि सप्तदशदिवसयुद्धे अशीतितमोऽध्यायः॥ 80 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Footnotes
॥ श्रीः ॥
8.81. अध्यायः 081
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Topics
पार्थपराक्रमः॥ 1 ॥ भीमेन दुर्योधनचोदितस्य शकुनेः पराजयः॥ 2 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Text
8-81-0 (58953)
सञ्जय उवाच। 8-81-0x (5034)
श्रुत्वा तु रथनिर्घोषं सिंहनादं च संयुगे।
अर्जुनः प्राह गोविन्दं शीघ्रं वाहय वाजिनः॥ 8-81-1 (58954)
अर्जुनस्य वचः श्रुत्वा गोविन्दोऽर्जुनमब्रवीत्।
एष गच्छामि सुक्षिप्रं यत्र भीमो व्यवस्थितः॥ 8-81-2 (58955)
तं यान्तमश्वा हिमशङ्खवर्णाः
सुवर्णमुक्तामणिजालनद्धाः।
जम्भं जिघांसुं प्रगृहीतवज्रं
हया यथा तत्र यथा वहंस्तदा॥ 8-81-3 (58956)
रथाश्वमातङ्गपदातिसङ्घा
बाणस्वनैर्नेमिखुरस्वनैश्च।
सन्नादयन्तो वसुधां दिशश्च
क्रुद्धा नृसिंहा जयमभ्युदीयः॥ 8-81-4 (58957)
तेषां च पार्थस्य च मारिषासी--
द्देहासुपापक्षपणं सुयुद्धम्।
त्रैलोक्यहेतोरसुरैर्यथासी--
द्देवस्य विष्णोर्जयतां वरस्य॥ 8-81-5 (58958)
तैरस्तमुच्चावचमायुधं त--
देकः प्रचिच्छेद किरीटमाली।
क्षुरार्धचन्द्रैर्निशितैश्च भल्लैः
शिरांसि तेषां बहुधा च बाहून्॥ 8-81-6 (58959)
छत्राणि वालव्यजनानि केतू--
नश्वान्रथान्पत्तिगणान्द्विपांश्च।
ते पेतुरुर्व्यां बहुधा विकृत्ता
वातप्रणुन्नानि यथा वनानि॥ 8-81-7 (58960)
सुवर्णजालावनता महागजाः
सवैजयन्तीध्वजयोधकल्पिताः।
सुवर्णपुङ्घैरिषुभिः समाचिता--
शकाशिरे प्रज्वलिता यथाचलाः॥ 8-81-8 (58961)
विदार्य नागाश्वरथान्धञ्जयः
शरोत्तमैर्वासववज्रसन्निभैः।
द्रुतं ययौ कर्णजिघांसया तथा
यथा मरुत्वान्बलभेदने पुरा॥ 8-81-9 (58962)
ततः स पुरुषव्याघ्रस्तव सैन्यमरिन्दमः।
प्रविवेश महाबाहुर्मकरः सागरं यथा॥ 8-81-10 (58963)
तं हृष्टास्तावका राजन्रथपत्तिसमन्विताः।
गजाश्वसादिबहुलाः पाण्डवं समुपाद्रवन्॥ 8-81-11 (58964)
तेषामापततां पार्थमारावः सुमहानभूत्।
सागरस्येव क्षुब्धस्य यथा स्यात्सलिलस्वनः॥ 8-81-12 (58965)
ते तु तं पुरुषव्याघ्रं व्याघ्रा इव महारथाः।
अभ्यद्रवन्त सङ्ग्रामे त्यक्त्वा प्राणकृतं भयम्॥ 8-81-13 (58966)
तेषामापततां तत्र शरवर्षाणि मुञ्चताम्।
अर्जुनो व्यधमत्सैन्यं महावातो घनानिव॥ 8-81-14 (58967)
तेऽर्जुनं सहिता भूत्वा रथवंशैः ग्रहारिणः।
अभियाय महेष्वासा विव्यधुर्निशितैः शरैः॥ 8-81-15 (58968)
ततोऽर्जुनः सहस्राणि रथवारणवाजिनाम्।
प्रेषयामास विशिखैर्यमस्य सदनं प्रति॥ 8-81-16 (58969)
ते वध्यमानाः समरे पार्थचापच्युतैः शरैः।
तत्रतत्र स्म लीयन्ते भये जाते महारथाः॥ 8-81-17 (58970)
तेषां चतुःशतान्वीरान्यतमानान्महारथान्।
अर्जुनो निशितैर्बाणैरनयद्यमसादनम्॥ 8-81-18 (58971)
ते वध्यमानाः समरे नानालिङ्गैः शितैः शरैः।
अर्जुनं समभित्यज्य दुद्रुवुर्वै दिशो दश॥ 8-81-19 (58972)
तेषां शब्दो महानासीद्द्रवतां वाहिनीमुखे।
मेघौघस्येव भद्रं ते गिरिमासाद्य दीर्यतः॥ 8-81-20 (58973)
तां तु सेनां भृशं विद्ध्वा द्रावयित्वाऽर्जुनः शरैः।
प्रायादभिमुखः पार्थः सूतानीकं हि मारिष॥ 8-81-21 (58974)
तस्य शब्दो महानासीत्परानभिमुखस्य वै।
गरुडस्येव पततः पन्नगार्थे यथा पुरा॥ 8-81-22 (58975)
तं तु शब्दमभिश्रुत्य भीमसेनो महाबलः।
बभूव परमप्रीतः पार्थदर्शनलालसः॥ 8-81-23 (58976)
श्रुत्वैव पार्थमायान्तं भीमसेनः प्रतापवान्।
त्यक्त्वा प्राणान्महाराज सेनां तव ममर्द ह॥ 8-81-24 (58977)
स वायुवीर्यप्रतिमो वायुवेगसमो जवे।
वायुवद्व्यचरद्भीमो वायुपुत्रः प्रतापवान्॥ 8-81-25 (58978)
तेनाद्यमाना राजेन्द्र सेना तव विशाम्पते।
व्यभ्रश्यत महाराज भिन्ना नौरिव सागरे॥ 8-81-26 (58979)
तां तु सेनां तदा भीमो दर्शयन्पाणिलाघवम्।
शरैरवचकर्तोग्रैः प्रेपयिष्यन्यमक्षयम्॥ 8-81-27 (58980)
तत्र भारत भीमस्य बलं दृष्ट्वातिमानुषम्।
व्यत्रस्यन्त रणे योधाः कालस्येव युगक्षये॥ 8-81-28 (58981)
तथाऽर्दितान्भीमबलान्भीमसेनेन भारत।
दृष्ट्वा दुर्योधनो राजा इदं वचनमब्रवीत्॥ 8-81-29 (58982)
सैनिकांश्च महेष्वासान्योधांश्च भरतर्षभ।
समादिशन्रणे सर्वान्हत भीममिति स्म ह॥ 8-81-30 (58983)
तस्मिन्हते हतं मन्ये पाण्डुसैन्यमशेषतः॥ 8-81-31 (58984)
प्रतिगृह्य च तामाज्ञां तव पुत्रस्य पार्थिवाः।
भीमं प्रच्छादयामासुः शरवर्षैः समन्ततः॥ 8-81-32 (58985)
गजाश्च बहुला राजन्नराश्च जयगृद्धिनः।
रथे स्थिताश्च राजेन्द्र परिवव्रुर्वृकोदरम्॥ 8-81-33 (58986)
स तैः परिवृतः शूरैः शूरो राजन्समन्ततः।
शुशुभे भरतश्रेष्ठो नक्षत्रैरिव चन्द्रमाः॥ 8-81-34 (58987)
परिवेषी यथा सोमः परिपूर्णो विराजते।
स रराज तथा सङ्ख्ये दर्शनीयो नरोत्तमः।
निर्विशेषो महाराज विजयेनैव संयुगे॥ 8-81-35 (58988)
तस्य ते पार्थिवाः सर्वे शरवृष्टिं समासृजन्।
क्रोधरक्तेक्षणाः शूरा हन्तुकामा वृकोदरम्॥ 8-81-36 (58989)
तां विदार्य महासेनां शरैः सन्नतपर्वभिः।
निश्चक्राम रणाद्भीमो मत्स्यो जालादिवाम्भसि॥ 8-81-37 (58990)
हत्वा दशसहस्राणि गजानामनिवर्तिनाम्।
नृणां शतसहस्रे द्वे द्वे शते चैव भारत॥ 8-81-38 (58991)
पञ्च चाश्वसहस्राणि रथानां शतमेव च।
हत्वा प्रास्यन्दयद्भीमो नदीं शोणितवाहिनीम्॥ 8-81-39 (58992)
शोणितोदां रथावर्तां हस्तिग्राहसमाकुलाम्।
नरमीनाश्वनक्रान्तां केशशैवलशाद्वलाम्॥ 8-81-40 (58993)
सञ्छिन्नभुजनागेन्द्रां बहुरत्नापहारिणीम्।
ऊरुग्राहां मज्जपङ्कां शीर्षोपलसमावृताम्॥ 8-81-41 (58994)
धनुःकाशां शरावापां गदापरिघकेतनाम्।
हंसछत्रध्वजोपेतामुष्णीषवरफेनिलाम्॥ 8-81-42 (58995)
हारपद्माकरां चैव भूमिरेणूर्मिमालिनीम्।
आर्यवृत्तवतीं सङ्ख्ये सुतरां भीरुदुस्तराम्॥ 8-81-43 (58996)
योधग्राहवतीं सङ्ख्ये वहन्तीं पितृसादनम्।
क्षणेन पुरुषव्याघ्रः प्रावर्तयत निम्नगाम्॥ 8-81-44 (58997)
यथा वैतरणीमुग्रां दुस्तरामकृतात्मभिः।
तथा दुस्तरणीं घोरां भीरूणां भयवर्धनीम्॥ 8-81-45 (58998)
यतोयतः पाण्डवेयः प्रविष्टो रथसत्तमः।
ततस्ततः प्रापतन्वै योधाः शतसहस्रशः॥ 8-81-46 (58999)
एवं दृष्ट्वा कृतं कर्म भीमसेनेन संयुगे।
दुर्योधनो महाराज शकुनिं वाक्यमब्रवीत्॥ 8-81-47 (59000)
जहि मातुल सङ्ग्रामे भीमसेनं महाबलम्।
अस्मिञ्जिते जितं मन्ये पाण्डवेयं महाबलम्॥ 8-81-48 (59001)
ततः प्रायान्महाराज सौबलेयः प्रतापवान्।
रणाय महते युक्तो भ्रातृभिः परिवारितः॥ 8-81-49 (59002)
स समासाद्य सङ्ग्रामे भीमं भीमपराक्रमम्।
वारयामास तं वीरो वेलेव मकरालयम्॥ 8-81-50 (59003)
सन्न्यवर्तत तं भीमो वार्यमाणः शितैः शरैः।
शकुनिस्तस्य राजेन्द्र वामपार्श्वे स्तनान्तरे।
प्रेषयामास नाराचान्रुक्मपुङ्खाञ्शिलाशितान्॥ 8-81-51 (59004)
वर्म भित्त्वा तु ते घोराः पाण्डवस्य महात्मनः।
न्यम़ञ्जन्त महाराज कङ्कबर्हिणवाससः॥ 8-81-52 (59005)
सोऽतिविद्धो रणे भीमः शरं रुक्मविभूषितम्।
प्रेषयामास स रुषा सौबलं प्रति भारत॥ 8-81-53 (59006)
तमायान्तं शरं घोरं शकुनिः शत्रुतापनः।
चिच्छेद सप्तधा राजन्कृतहस्तो महाबलः॥ 8-81-54 (59007)
तस्मिन्निपतिते भूमौ भीमः क्रुद्धो विशाम्पते।
धनुश्छिच्छेद भल्लेन सौबलस्य हसन्निव॥ 8-81-55 (59008)
तदपास्य धनुश्छिन्नं सौबलेयः प्रतापवान्।
अन्यदादाय वेगेन धनुर्भल्लांश्च षोडश।
तैस्तस्य तु महाराज भल्लैः सन्नतपर्वभिः॥ 8-81-56 (59009)
द्वाभ्यां स सारथिं ह्यार्च्छद्भीमं सप्तभिरेव च।
ध्वजमेकेन चिच्छेद द्वाभ्यां छत्रं विशाम्पते।
चतुर्भिश्चतुरो वाहान्विव्याध सुबलात्मजः॥ 8-81-57 (59010)
ततः क्रुद्धो महाराज भीमसेनः प्रतापवान्।
शक्तिं चिक्षेप समरे रुक्मदण्डामयस्मयीम्॥ 8-81-58 (59011)
सा भीमभुजनिर्मुक्ता नागजिह्वेन चञ्चला।
निपपात रणे तूर्णं सौबलस्य महात्मनः॥ 8-81-59 (59012)
ततस्तामेव संगृह्य शक्तिं कनकभूषणाम्।
भीमसेनाय चिक्षेप क्रुद्धरूपो विशाम्पते॥ 8-81-60 (59013)
सा निर्भिद्य भुजं सव्यं पाण्डवस्य महात्मनः।
निपपात तदा भूमौ यथा विद्युन्नभश्च्युता॥ 8-81-61 (59014)
अथोत्क्रुष्टं महाराज धार्तराष्ट्रैः समन्ततः।
न तु तं ममृषे भीमः सिंहनादं तरस्विनाम्॥ 8-81-62 (59015)
अन्यद्गृह्य धनुः सज्यं त्वरमाणो महाबलः।
मुहूर्तादिव राजेन्द्र च्छादयामास सायकैः।
सौबलस्य बलं सङ्ख्ये त्यक्त्वा नादं महाबलः॥ 8-81-63 (59016)
तस्याश्वांश्चतुरो हत्वा सूतं चैव विशाम्पते।
ध्वजं चिच्छेद भल्लेन त्वरमाणः पराक्रमी॥ 8-81-64 (59017)
हताश्वं रथमुत्सृज्य त्वरमाणो नरोत्तमः।
तस्थौ विस्फारयंश्चापं क्रोधरक्तेक्षणः श्वसन्॥ 8-81-65 (59018)
शरैश्च बहुधा राजन्भीममार्च्छत्समन्ततः॥ 8-81-66 (59019)
प्रतिहत्य तु वेगेन भीमसेनः प्रतापवान्।
धनुश्चिच्छेद सङ्क्रुद्धो विव्याध च शितैः शरैः॥ 8-81-67 (59020)
सोऽतिविद्धो बलवता शत्रुणा शत्रुकर्शनः।
निपपात तदा भूमौ किञ्चित्प्राणो नराधिपः॥ 8-81-68 (59021)
ततस्तं विह्वलं ज्ञात्वा पुत्रस्तव विशाम्पते।
अपोवाह रथेनाजौ भीमसेनस्य पश्यतः॥ 8-81-69 (59022)
शकुनिं विह्वलं दृष्ट्वा धार्तराष्ट्राः पराङ्मुखाः।
प्रदुद्रुवुर्दिशो भीता भीमसेनभयात्प्रभो॥ 8-81-70 (59023)
सौबले निर्जिते राजन्भीमसेनेन धन्विना।
भयेन महताऽऽविष्टः पुत्रो दुर्योधनस्तव।
अपायाज्जवनैरश्वैः सापेक्षो मातुलं प्रति॥ 8-81-71 (59024)
पराङ्मुखं तु राजानं दृष्ट्वा सैन्यानि भारत।
विप्रजग्मुः समुत्सृज्य द्वैरथानि समन्ततः॥ 8-81-72 (59025)
तान्दृष्ट्वा विद्रुतान्सर्वान्धार्तराष्ट्रान्पराङ्मुखान्।
जवेनाभ्यापतद्भीमः किरञ्शरशतान्बहून्॥ 8-81-73 (59026)
ते वध्यमाना भीमेन धार्तराष्ट्राः पराङ्मुखाः।
कर्णमासाद्य समरे स्थिता राजन्समन्ततः॥ 8-81-74 (59027)
स हि तेषां महावीर्यो द्वीपोऽभूत्सुमहाबलः।
भिन्ननौका यथा राजन्द्वीपमासाद्य निर्वृताः॥ 8-81-75 (59028)
भवन्ति पुरुषव्याघ्र नाविकाः कालपर्यये।
तथा कर्णं समासाद्य तावकाः पुरुषर्षभ॥ 8-81-76 (59029)
समाश्वस्ताः स्थिता राजन्सम्प्रहृष्टाः परस्परम्।
समाजग्मुश्च युद्धाय मृत्युं कृत्वा निवर्तनम्॥ ॥ 8-81-77 (59030)
इति श्रीमन्महाभारते कर्णपर्वणि सप्तदशदिवसयुद्धे एकाशीतितमोऽध्यायः॥ 81 ॥
॥ श्रीः ॥
8.82. अध्यायः 082
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Topics
कर्णपराक्रमवर्णनम्॥ 1 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Text
8-82-0 (59031)
धृतराष्ट्र उवाच। 8-82-0x (5035)
ततो भग्नेषु सैन्येषु भीमसेनेन संयुगे।
दुर्योधनोऽब्रवीत्किं नु सौबलो वाऽपि सञ्जय॥ 8-82-1 (59032)
कर्णो वा जयतां श्रेष्ठो योधा वा मामका युधि।
कृपो वा कृतवर्मा वा द्रौणिर्दुःशासनोऽपि वा॥ 8-82-2 (59033)
अत्यद्भुतमहं मन्ये पाण्डवेयस्य विक्रमम्।
यदेकः समरे सर्वान्योधयामास मामकान्॥ 8-82-3 (59034)
यथाप्रतिज्ञं योधानां राधेयः कृतवानपि।
कुरूणामथ सर्वेषां कर्णः शत्रुनिषूदनः।
शर्म वर्म प्रतिष्ठा च जीविताशा च सञ्जय॥ 8-82-4 (59035)
तद्भग्रं स्वबलं दृष्ट्वा कौन्तेयेनामितौजसा।
धनुर्दराणां प्रवरः कर्णः किमकरोद्युधि॥ 8-82-5 (59036)
पुत्रा वा मम दुर्धर्षा राजानो वा महारथाः।
एतन्मे सर्वमाचक्ष्व कुशलो ह्यसि सञ्जय॥ 8-82-6 (59037)
सञ्जय उवाच। 8-82-7x (5036)
अपराह्णे महाराज सूतपुत्रः प्रतापवान्।
जघान सोमकान्सर्वान्भीमसेनस्य पश्यतः॥ 8-82-7 (59038)
भीमोऽप्यतिबलं सैन्यं धार्तराष्ट्रं व्यपोथयत्॥ 8-82-8 (59039)
द्राव्यमाणं बलं दृष्ट्वा भीमसेनेन धीमता।
यन्तारमब्रवीत्कर्णः पाञ्चालानेव मां वह॥ 8-82-9 (59040)
मद्रराजस्ततः शल्यः श्वेतानश्वान्महाजवान्।
प्राहिणोच्चेदिपाञ्चालान्करूशांश्च महाबलः॥ 8-82-10 (59041)
प्रविश्य च महत्सैन्यं शल्यः परबलार्दनः।
न्ययच्छत्तुरगान्हृष्टो यत्रयत्र च ते रथाः॥ 8-82-11 (59042)
तं रथं मेघसङ्काशं वैयाघ्रपरिवारणम्।
संदृश्य पाण्डुपञ्चालास्त्रस्ता ह्यासन्विशाम्पते॥ 8-82-12 (59043)
ततो रथस्य निनदः प्रादुरासीन्महारणे।
पर्जन्यसमनिर्घोषः पर्वतस्येव दीर्यतः॥ 8-82-13 (59044)
ततः शरशतैस्तीक्षणैः कर्ण आकर्णनिःसृतैः।
जघान पाण्डवबलं शतशोऽथ सहस्रशः॥ 8-82-14 (59045)
तं तथा समरे कर्म कुर्वाणमपराजितम्।
परिवव्रुर्महेष्वासाः पाण्डवानां महारथाः॥ 8-82-15 (59046)
तं शिखण्डी च भीमश्च धृष्टद्युम्नश्च पार्षतः।
नकुलः सहदेवश्च द्रौपदेयाश्च सात्यकिः॥ 8-82-16 (59047)
परिवव्रुर्जिघांसन्तो राधेयं शरवृष्टिभिः।
सात्यकिस्तु तदा कर्णं विंशत्या निशितैः शरैः॥ 8-82-17 (59048)
अताडयद्रणे शूरो जत्रुदेशे नरोत्तमः।
शिखण्डी पञ्चविंशत्या धृष्टद्युम्नश्च सप्तभिः॥ 8-82-18 (59049)
द्रौपदेयाश्चतुःषष्ट्या सहदेवश्च सप्तभिः।
नकुलश्च शतेनाजौ कर्णं विव्याध सायकैः॥ 8-82-19 (59050)
भीमसेनस्तु राधेयं नवत्या नतपर्वणाम्।
विव्याध समरे क्रुद्धो जत्रुदेशे महाबलः॥ 8-82-20 (59051)
अथ प्रहस्याधिरथिर्व्याक्षिपद्धनुरुत्तमम्।
मुमोच निशितान्बाणान्पीडयन्सुमहाबलः॥ 8-82-21 (59052)
तान्प्रत्यविध्यद्राधेयः पञ्चभिः पञ्चभिः शरैः।
सात्यकेस्तु धनुश्छित्त्वा ध्वजं च भरतर्षभ॥ 8-82-22 (59053)
तं तथा नवभिर्बाणैराजघान स्तनान्तरे।
भीमसेनं ततः क्रुद्धो विव्याध त्रिंशता शरैः॥ 8-82-23 (59054)
सहदेवस्य भल्लेन ध्वजं चिच्छेद मारिष।
सारथिं च त्रिभिर्बाणैराजघान परन्तपः॥ 8-82-24 (59055)
विरथान्द्रौपदेयांश्च चकार भरतर्षभ।
अक्ष्णोर्निमेषमात्रेण तदद्भुतमिवाभवत्॥ 8-82-25 (59056)
विमुखीकृत्य तान्सर्वाञ्शरैः सन्नतपर्वभिः।
पाञ्चालानहनञ्छूरांश्चेदीनां च महारथान्॥ 8-82-26 (59057)
ते वध्यमानाः समरे चेदिमत्स्या विशाम्पते।
कर्णमेकमभिद्रुत्य शरसङ्खैः समार्पयन्॥ 8-82-27 (59058)
ताञ्जघान शितैर्बाणैः सूतपुत्रो महारथः।
ते वध्यमानाः समरे चेदिमात्स्या विशाम्पते।
प्राद्रवन्त रणे भीताः सिंहत्रस्ता मृगा इव॥ 8-82-28 (59059)
एतदत्युद्भतं कर्म दृष्ट्वानस्मि भारत।
यदेकः समरे शूरान्सूतपुत्रः प्रतापवान्॥ 8-82-29 (59060)
यतमानान्परं शक्त्या योधयानांश्च धन्विनः।
पाण्डवेयान्महाराज शरैर्वारितवान्रणे॥ 8-82-30 (59061)
तत्र भारत कर्णस्य लाघवेन महात्मनः।
तुतुषुर्देवताः सर्वाः सिद्धाश्च सह चारणैः॥ 8-82-31 (59062)
अपूजयन्महेष्वासा धार्तराष्ट्रा नरोत्तमम्।
कर्णं रथवरश्रेष्ठं श्रेष्ठं सर्वधनुष्मताम्॥ 8-82-32 (59063)
ततः कर्णो महाराज ददाह रिपुवाहिनीम्।
कक्षमिद्धो यथा वह्निर्निदाधे ज्वलितो महान्॥ 8-82-33 (59064)
ते वध्यमानाः कर्णेन पाण्डवेयास्ततस्ततः।
प्राद्रवन्त रणे भीताः कर्णं दृष्ट्वा महारथम्॥ 8-82-34 (59065)
तत्राक्रन्दो महानासीत्पाञ्चालानां महारणे।
वध्यतां सायकैस्तीक्ष्णैः कर्णचापवरच्युतैः॥ 8-82-35 (59066)
तेन शब्देन वित्रस्ता पाण्डवानां महाचमूः।
कर्णमेकं रणे योधं मेनिरे तत्र शात्रवाः॥ 8-82-36 (59067)
तत्राद्भुतं पुनश्चक्रे राधेयः शत्रुकर्शनः।
यदेनं पाण्डवाः सर्वे न शेकुरभिवीक्षितुम्॥ 8-82-37 (59068)
जलौघः पर्वतश्रेष्ठं यथासाद्य प्रभिद्यते।
तथा तत्पाण्डवं सैन्यं कर्णमासाद्य दीर्यते॥ 8-82-38 (59069)
कर्णोऽपि समरे राजन्विधूमोऽग्निरिव ज्वलत्।
दहंस्तस्थौ महाबाहुः पाण्डवानां महाचमूम्॥ 8-82-39 (59070)
शिरांसि च महाराज कर्णां श्चैव सकुण्डलान्।
बाहूंश्च वीरो वीराणां चिच्छेद लघु चेषुभिः॥ 8-82-40 (59071)
हस्तिदन्तत्सरून्खङ्गान्ध्वजाञ्शक्तीर्हयान्गजान्।
रथांश्च विविधान्राजन्पताका व्यजनानि च॥ 8-82-41 (59072)
अक्षं च युगयोक्त्राणि चक्राणि विविधानि च।
चिच्छेद बहुधा कर्णो योधव्रतमनुष्ठितः॥ 8-82-42 (59073)
तत्र भारत कर्णेन निहतैर्गजवाजिभिः।
अगम्यरूपा पृथिवी मांसशोणितकर्दमा॥ 8-82-43 (59074)
विषमं च समं चैव हतैरश्वपदातिभिः।
रथैश्च कुञ्जरैश्चैव न प्राज्ञायत किञ्चन॥ 8-82-44 (59075)
नापि स्वे न परे योधाः प्राज्ञायन्त परस्परम्।
घोरे शरान्धकारे तु कर्णास्त्रे च विजृम्भिते॥ 8-82-45 (59076)
राधेयचापनिर्मुक्तैः शरैः काञ्चनभूषणैः।
सञ्छादिता महाराज पाण्डवानां महारथाः॥ 8-82-46 (59077)
ते पाण्डवेयाः समरे राधेयेन पुनः पुनः।
अभज्यन्त महाराज यतमाना महारथाः॥ 8-82-47 (59078)
मृगसङ्घान्यथा क्रुद्धः सिंहो द्रावयते वने।
पञ्चालानां रथश्रेष्ठान्द्रावयञ्शात्रवांस्तथा॥ 8-82-48 (59079)
कर्णस्तु समरे योधांस्त्रासयुन्सुमहायशाः।
कालयामास तत्सैन्यं यथा पशुगणान्वृकः॥ 8-82-49 (59080)
दृष्ट्वा तु पाण्डवीं मेनां धार्तराष्ट्राः पराङ्युखीम्।
तत्राजग्मुर्महेष्वासा रुदन्तो भैरवात्रवान् ॥ 8-82-50 (59081)
दुर्योधनो हि राजेन्द्र मुदा परमया युतः।
वादयामास संहृष्टो नानावाद्यानि सर्वशः॥ 8-82-51 (59082)
पाञ्चालाश्च महेष्वासा भग्नास्तत्र नरोत्तमाः।
न्यवर्तन्त तदा शूरा मृत्युं कृत्वा निवर्तनम्॥ 8-82-52 (59083)
तान्निवृत्तान्रणे शूरान्राधेयः शत्रुतापनः।
अनेकशो महाराज बभञ्ज पुरुषर्षभः॥ 8-82-53 (59084)
तत्र भारत कर्णेन पाञ्चाला विंशती रथाः।
निहताः सायकैः क्रोधाच्चेदयश्च परंशताः॥ 8-82-54 (59085)
कृत्वा शून्यान्रथोपस्थान्वाजिपृष्ठांश्च भारत।
निर्मनुष्यान्गजस्कन्धान्पादातांश्चैव विद्रुतान्॥ 8-82-55 (59086)
आदित्य इव मध्याह्ने दुर्निरीक्ष्यः परन्तपः।
कालान्तकवपुः शूरः सूतपुत्रोऽभ्यराजत॥ 8-82-56 (59087)
एवमेतन्महाराज नरवाजिरथद्विपान्।
हत्वा तस्थौ महेष्वासः कर्णोऽरिगणसूदनः॥ 8-82-57 (59088)
यथा भूतगणान्हत्वा कालस्तिष्ठेन्महाबलः।
तथा स सोमकान्हत्वा तस्थावेको महारथः॥ 8-82-58 (59089)
तत्राद्भुतमपश्याम पाञ्चालानां पराक्रमम्।
वध्यमानाऽपि यत्कर्णं नाजहू रणमूर्धनि॥ 8-82-59 (59090)
राजा दुःशासनश्चैव कृपः शारद्वतस्तथा।
अश्वत्थामा कृतवर्मा शकुनिश्च महाबलः।
व्यहनन्पाण्डवीं सेनां शतशोऽथ सहस्रशः॥ 8-82-60 (59091)
कर्मपुत्रौ तु राजेन्द्र भ्रातरौ सत्यविक्रमौ।
निजघ्नाते बलं क्रुद्धौ पाण्डवानामितस्ततः॥ 8-82-61 (59092)
तत्र युद्धं महच्चासीत्क्रूरं विशसनं महत्॥ 8-82-62 (59093)
तथैव पाण्डवाः शूरा धृष्टद्युम्नशिखण्डिनौ।
द्रौपदेयाश्च सङ्क्रुद्धा अभ्यघ्नंस्तावकं बलम्॥ 8-82-63 (59094)
एवमेष क्षयो वृत्तः पाण्डवानां ततस्ततः।
तावकानामपि रणे भीमं प्राप्य महाबलम्॥ ॥ 8-82-64 (59095)
इति श्रीमन्महाभारते कर्णपर्वणि सप्तदशदिवसयुद्धे द्व्यशीतितमोऽध्यायः॥ 82 ॥
॥ श्रीः ॥
8.83. अध्यायः 083
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Topics
पार्थचोदनया कृष्णेन कर्णसमीपम्प्रति रथप्रापणम्॥ 1 ॥ शल्येन कर्णप्रोत्साहनम्॥ 2 ॥ कर्णेन पार्थप्रशंसनपूर्वकं तद्वधप्रतिज्ञा॥ 3 ॥ सङ्कुलयुद्धम्॥ 4 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Text
8-83-0 (59096)
सञ्जय उवाच। 8-83-0x (5037)
हत्वा तु फल्गुनः सेनां कौरवाणां पृथक्पृथक्।
सूतपुत्रस्य संरम्भं दृष्ट्वा चैव महारणे॥ 8-83-1 (59097)
शोणितोदां नदीं कृत्वा मांसमज्जास्थिपङ्किलाम्।
मनुष्यशीर्षपाषाणां हस्त्यश्वकृतरोधसम्॥ 8-83-2 (59098)
शूरास्थित्तयसङ्कीर्णां काकगृध्रानुनादिताम्।
छत्रहंसप्लुवोपेतां वीरवृक्षापहारिणीम्॥ 8-83-3 (59099)
हारपद्माकरवतीमुष्णीषवरफेनिलाम्।
धनुःशरध्वजोपेतां नरक्षुद्रकपालिनीम्॥ 8-83-4 (59100)
चर्मवर्मभ्रमोपेतां रथोडुपसमाकुलाम्।
जयैषिणां च सुतरां भीरूणां च सुदुस्तराम्॥ 8-83-5 (59101)
नदीं प्रावर्तयित्वा च बीभत्सुः परवीरहा।
वासुदेवमिदं वाक्यमब्रवीत्पुरुषर्षभः॥ 8-83-6 (59102)
अर्जुन उवाच। 8-83-7x (5038)
एष केतू रणे कृष्ण सूतपुत्रस्य दृश्यते।
भीमसेनादयश्चैते योधयन्ति महारथम्॥ 8-83-7 (59103)
एते द्रवन्ति पाञ्चालाः कर्मत्रस्ता जनार्दन।
एष दुर्योधनो राजा श्वेतच्छत्रेण धार्यते॥ 8-83-8 (59104)
कर्णेन भग्नान्पाञ्चालान्द्रावयन्बहु शोभते।
कृपश्च कृतवर्मा च द्रौणिश्चैव महारथः॥ 8-83-9 (59105)
एते रक्षन्ति राजानं सूतपुत्रेण रक्षिताः।
अवध्यमानास्तेऽस्माभिर्योधयिष्यन्ति सोमकान्॥ 8-83-10 (59106)
एष शल्यो रथोपस्थे रश्मिसङ्ग्राहकोविदः।
सूतपुत्ररथं कृष्ण वाहयन्बहु शोभते॥ 8-83-11 (59107)
तत्र मे बुद्धिरुत्पन्ना वाहयात्र रथं मम।
नाहत्वा समरे कर्णं निवर्तिष्ये कथञ्चन॥ 8-83-12 (59108)
मा स्म कर्णो रणे पार्थान्सृञ्जयांश्च महारथान्।
निःशेषान्समरे कुर्यात्पश्यतां नो जनार्दन॥ 8-83-13 (59109)
सञ्जय उवाच। 8-83-14x (5039)
ततः प्रायाज्जवेनाशु केशवस्तव वाहिनीम्।
कर्णं प्रति महेष्वासं द्वैरथे सव्यसाचिनः॥ 8-83-14 (59110)
स प्रयातो रथेनाशु कृष्णो राजन्महाहवे।
आश्वासयन्रणे चाशु पाण्डुसैन्यानि सर्वशः॥ 8-83-15 (59111)
रथघोषस्ततस्तस्य पाण्डवस्य बभूव ह।
वासवास्त्रनिपातेन पर्वतेष्विव मारिष॥ 8-83-16 (59112)
महता रथघोषेण पाण्डवः सत्यविक्रमः।
अभ्ययादप्रमेयात्मा निर्जयंस्तव वाहिनीम्॥ 8-83-17 (59113)
तमायान्तं समीक्ष्यैव श्वेताश्वं कृष्णसारथिम्।
मद्रराजोऽब्रवीत्कर्णं केतुं दृष्ट्वा महात्मनः॥ 8-83-18 (59114)
अयं स रथ आयाति श्वेताश्वः कृष्णसारथिः।
निघ्नन्नमित्रान्समरे यं कर्ण परिपृच्छसि॥ 8-83-19 (59115)
एष तिष्ठति कौन्तेयः संस्पृशन्गाण्डिवं धनुः।
तं हनिष्यसि चेदद्य तन्नः श्रेयो भविष्यति॥ 8-83-20 (59116)
धनुर्ज्या चन्द्रताराङ्का पताकाकिङ्किणीयुता।
पश्य कर्णार्जुनस्यैषा सौदामन्यम्बरे यथा॥ 8-83-21 (59117)
एष ध्वजाग्रे पार्थस्य प्रेक्षमाणः समन्ततः।
दृश्यते वानरो भीमो वीक्षतां भयवर्धनः॥ 8-83-22 (59118)
एतच्चक्रं गदा शङ्खः शार्ङ्गं कृष्णस्य च प्रभो।
दृश्यते पाण्डवरथे वाहयानस्य वाजिनः॥ 8-83-23 (59119)
एतत्कूजति गाण्डीवं विसृष्टं सव्यसाचिना।
एते हस्तवता मुक्ता घ्नन्त्यमित्राञ्शिताः शराः॥ 8-83-24 (59120)
विशालायतताम्राक्षैः पूर्णचन्द्रनिभाननैः।
एषा भूः कीर्यते राज्ञां शिरोभिरपलायिनाम्॥ 8-83-25 (59121)
एते परिघसङ्काशाः पुण्यगन्धानुलेपनाः।
उद्धता रणशूराणां पात्यन्ते सायुधा भुजाः॥ 8-83-26 (59122)
निरस्तजिह्वा नेत्रान्ता वाजिनः सह सादिभिः।
पतिताः पात्यमानाश्च क्षितौ क्षीणा विशेरते॥ 8-83-27 (59123)
एते पर्वतशृङ्गाणां तुल्या हैमवता गजाः।
सञ्छिन्नकुम्भाः पार्थेन प्रपतन्त्यद्रयो यथा॥ 8-83-28 (59124)
गन्धर्वनगराकारा रथा हतनरेश्वराः।
विमानादिव पुण्यान्ते स्वर्गिणो निपतन्त्यमी॥ 8-83-29 (59125)
व्याकुलीकृतमत्यर्थं पश्य सैन्यं किरीटिना।
नानामृगसहस्राणां यूथं केसरिणा यथा॥ 8-83-30 (59126)
त्वामभिप्रेप्सुरायाति कर्ण निघ्नन्वरान्रथान्।
असज्जमानो राधेय तं याहि प्रति भारत॥ 8-83-31 (59127)
एषा विदीर्यते सेना धार्तराष्ट्री समन्ततः।
अर्जुनस्य भयात्तूर्णं निघ्नतः शात्रवान्बहून्॥ 8-83-32 (59128)
वर्जयन्सर्वसैन्यानि त्वरते हि धनञ्जयः।
त्वदर्थमिति मन्येऽहं यथास्योदीर्यते वपुः॥ 8-83-33 (59129)
न ह्यवस्थास्यते पार्थो युयुत्सुः केनचित्सह।
त्वामृते क्रोधदीप्तो हि पीड्यमाने वृकोदरे॥ 8-83-34 (59130)
विरथं धर्मराजं तु दृष्ट्वा सुदृढविक्षतम्।
शिखण्डिनं सात्यकिं च धृष्टद्युम्नं च पार्षतम्॥ 8-83-35 (59131)
द्रौपदेयान्युधामन्युमुत्तमौजसमेव च।
नकुलं सहदेवं च वशगांस्ते समीक्ष्य तु॥ 8-83-36 (59132)
सहसैकरथः पार्थस्त्वामभ्येति परन्तपः।
क्रोधरक्तेक्षणः क्रुद्धो जिघांसुः सर्वपार्थिवान्॥ 8-83-37 (59133)
त्वरितोऽभिपतत्यस्मांस्त्यक्त्वा सैन्यान्यसंशयम्।
त्वं कर्ण प्रतियाह्येनं नास्त्यन्यो हि धनुर्धरः॥ 8-83-38 (59134)
न तं पश्यामि लोकेऽस्मिंस्त्वत्तो ह्यन्यं धनुर्धरम्।
अर्जुनं समरे क्रुद्धं यो वेलामिव वारयेत्॥ 8-83-39 (59135)
न चास्य रक्षां पश्यामि पार्श्वतो न च पृष्ठतः।
एक एवाभियाति त्वां पश्य साफल्यमात्मनः॥ 8-83-40 (59136)
त्वं हि कृष्णौ रणे शक्तो योद्धुमेतौ परन्तपौ।
तवैव भारो राधेय प्रत्युद्याहि धनञ्जयम्॥ 8-83-41 (59137)
समानो ह्यसि भीष्मेण द्रोमद्रौणिकृपेण च।
सव्यसाचिनमायान्तं निवारय महारणे॥ 8-83-42 (59138)
लेलिहानं यथा सर्पं गर्जन्तमृषभं यथा।
वनस्थितं यथा व्याघ्रं जहि कर्ण धनञ्जयम्॥ 8-83-43 (59139)
एते द्रवन्ति समरान्निरपेक्षा नराधिपाः।
अर्जुनस्य भयत्रस्ता धार्तराष्ट्रा महाबलाः॥ 8-83-44 (59140)
द्रवतामथ तेषां तु नान्योऽस्ति युधि मानवः।
भयहा यो भवेद्वीरस्त्वामृते सूतनन्दन॥ 8-83-45 (59141)
एते त्वां कुरवः सर्वे द्वीपमासाद्य संयुगे।
धिष्ठिताः पुरुषव्याघ्र त्वत्तः शरणकाङ्क्षिणः॥ 8-83-46 (59142)
वैदेहाम्बष्ठकाम्भोजास्तथा नग्नजितस्त्वया।
गान्धाराश्च यया धृत्या जिताः सङ्ख्ये सुदुर्जयाः।
तां धृतिं कुरुराधेय ततः प्रत्येहि पाण्डवम्॥ 8-83-47 (59143)
वासुदेवं च वार्ष्णेयं प्रीयमाणं किरीटिना।
प्रत्युद्याहि महाबाहो पौरुषे महति स्थितः॥ 8-83-48 (59144)
कर्ण उवाच। 8-83-49x (5040)
प्रकृतिस्थोऽसि मे शल्य इदानीं सम्मतस्तथा।
प्रतिभासि महाबाहो अभीतश्च धनञ्जयात्॥ 8-83-49 (59145)
पश्य बाह्वोर्बलं मेऽद्य शिक्षितस्य च पश्य मे।
एकोऽद्य निहनिष्यामि पाण्डवानां महाचमूम्॥ 8-83-50 (59146)
कृष्णौ च पुरुषव्याघ्र ततः सत्यं ब्रवीमि ते।
नाहत्वा युधि तौ वीरौ व्यपयास्ये कथञ्चन॥ 8-83-51 (59147)
शिश्ये वा निहतस्ताभ्यामनित्यो हि रणे जयः।
कृतार्थोऽद्य भविष्यामि हत्वा वाप्यथ वा हतः॥ 8-83-52 (59148)
शल्य उवाच। 8-83-53x (5041)
अजय्यमेनं प्रवदन्ति युद्धे
महारथाः कर्ण रथप्रवीरम्।
एकाकिन किमु कृष्णाभिगुप्तं
विजेतुमेनं क इहोत्सहेत॥ 8-83-53 (59149)
कर्ण उवाच। 8-83-54x (5042)
नैतादृशो जातु बभूव लोके
रथोत्तमो यावदुपश्रुतं नः।
तमीदृशं प्रतियोत्स्यामि पार्थं
महाहवे पश्य च पौरुषं मे ॥ 8-83-54 (59150)
रणे चरत्येष रथप्रवीरः
सितैर्हयैः कौरवराजपुत्रः।
स वाऽद्य मां नेष्यति कृच्छ्रमेत--
त्कर्णोऽस्यान्तेऽप्यत्र भवेत्समर्थः॥ 8-83-55 (59151)
अस्वेदिनौ राजपुत्रस्य हस्ता--
ववेपमानौ जातकिणौ बृहन्तौ।
दृढायुधः कृतिमान्क्षिप्रहस्तो
न पाण्डवेयेन समोऽस्ति योधः॥ 8-83-56 (59152)
गृह्णात्यनेकानपि कङ्कपत्रा--
नेकं यथा तान्प्रतियोज्य चाशु।
ते क्रोशमात्रे निपतन्त्यमोधाः
कस्तेन योधोऽस्ति समः पृथिव्याम्॥ 8-83-57 (59153)
अतोषयत्स्वाण्डवे यो हुताशं
कृष्णद्वितीयोऽतिरथस्तरस्वी।
लेभे चक्रं यत्र कृष्णो महात्मा
धनुर्गाण्डीवं पाण्डवः सव्यसाची॥ 8-83-58 (59154)
श्वेताश्वयुक्तं च सुघोषमुग्रं
रथं महाबाहुरदीनसत्वः।
महेषुधी चाक्षये दिव्यरूपे
शस्त्राणि दिव्यानि च हव्यवाहात्॥ 8-83-59 (59155)
यस्त्विन्द्रलोके निजघान दैत्या--
नसङ्ख्येयान्कालकेयांश्च सर्वान्।
लेभे शङ्खं देवदत्तं स्म तत्र
को नाम तेनाभ्यधिकः पृथिव्याम्॥ 8-83-60 (59156)
महादेवं तोषयामास योऽस्त्रैः
साक्षात्सुयुद्धेन महानुभावः।
लेभे ततः पाशुपतं सुघोरं
त्रैलोक्यसंहारकरं महास्त्रम्॥ 8-83-61 (59157)
पृथक्पृथग्लोकपालाः समेता
ददुर्महास्त्राण्यप्रमेयाणि सङ्ख्ये।
यैस्ताञ्जघानाशु रणे नृसिंहः
सकालकेयानसुरान्समेतान्॥ 8-83-62 (59158)
तथा विराटस्य पुरे समेता--
न्सर्वानस्मानेकरथेन जित्वा।
जहार तद्रोधनमाजिमध्ये
वस्त्राणि चादत्त महारथेभ्यः॥ 8-83-63 (59159)
तमीदृशं वीर्यगुणोपपन्नं
कृष्णद्वितीयं परमं नृपाणाम्।
तमाह्वयन्साहसमुत्तमं वै
जाने स्वयं सर्वलोकस्य शल्य॥ 8-83-64 (59160)
अनन्तवीर्येण च केशवेन
नारायणेनाप्रतिमेन गुप्तः।
वर्षायुतैर्यस्य गुणा न शक्या
वक्तुं समेतैरपि सर्वलोकैः॥ 8-83-65 (59161)
महात्मनः शङ्खचक्रासिपाणे--
र्विष्णोर्जिष्णोर्वसुदेवात्मजस्य।
भयं न मे जायते साध्वसं च
दृष्ट्वा कृष्णावेकरथे समेतौ॥ 8-83-66 (59162)
अतीवायं धनुषि राजपुत्रे--
ष्वतीवान्यान्केशवश्चक्रयुद्धे।
एवंविधौ पाण्डववासुदेवौ
चलेत्स्वदेशाद्विमवान्न कृष्णौ॥ 8-83-67 (59163)
उभौ हि शूरौ बलिनौ दृढायुधौ
महारथौ संहननोपपन्नौ।
एतौ वीरौ नरवीरौ समेतौ
स्थानाच्च्युतौ देवकुमाररूपौ॥ 8-83-68 (59164)
अग्र्यादित्याविन्द्रवृहस्पती वा
यमान्तकौ वा शत्रिपूषणौ वा।
भगांशमित्रावरुणावश्विनौ वा
मरुद्गणौ वा वसवः समेताः।
व्यस्ताः समस्ताश्च युधा न शक्ता
जेतुं प्रसह्यार्जुनं चाच्युतं च॥ 8-83-69 (59165)
एतौ हि तावर्जुनवासुदेवौ
कोऽन्यः प्रतीयान्मदृते तु शल्य॥ 8-83-70 (59166)
सर्वेषां वृष्णिवीराणां कृष्णे लक्ष्मीः प्रतिष्ठिता।
सर्वेषां पाण्डुपुत्राणां जयः पार्थे प्रतिष्ठितः॥ 8-83-71 (59167)
तावुभौ पुरुषव्याघ्रौ समाने स्यन्दने स्थितौ।
मामेकमभियोद्धारौ सुजातं बत शल्य मे॥ 8-83-72 (59168)
नैतच्चिरं क्षिप्रमिमं रथं मे
प्रवर्तयैतावभियामि चैवम्।
अस्मिन्मुहूर्ते निहतौ पश्य कृष्णौ
ताभ्यां हतं वा युधि मां रिपुभ्याम्॥ 8-83-73 (59169)
एवं ब्रुवाणः सहसा महारथ--
स्त्वभ्यद्रवत्पाण्डवं सूतपुत्रः॥ 8-83-74 (59170)
अभ्येत्य पुत्रेण तवाभिनन्दिताः
समेत्य चोक्ताः कुरुवीरसत्तमाः।
कृपश्च भोजश्च महारथावुभौ
तथैव गान्धारपतिः सहानुजः।
गुरोः सुतस्तस्य तवात्मजास्तथा
पदातिसङ्घा द्विरदास्तथा तदा॥ 8-83-75 (59171)
निरुध्यताभिद्रवताच्युतार्जुनौ
श्रमेण संयोजयताशु सर्वशः।
यथा भवद्भिर्भृशविक्षतावुभौ
सुखेन हन्यान्मम वाहिनीपतिः॥ 8-83-76 (59172)
तथेति चोक्त्वा त्वरिताः स्म तेऽर्जुनं
जिघांसवो वीरतराः समाययुः।
शरैश्च जघ्नुर्युधि तं महारथा
धनञ्जयं कर्णनिदेशकारिणः।
नदीनदं भूरिजलो महार्णवो
यथा तथा तान्समरेऽर्जुनोऽग्रसत्॥ 8-83-77 (59173)
न सन्दधानो न तथा शरोत्तमान्
प्रमुञ्चमानो रिपुभिः प्रदृश्यते।
धनञ्जयास्तैः स्म शरैर्विदारिता
हता निपेतुर्नरवाजिकुञ्जराः॥ 8-83-78 (59174)
शरार्चिषं गाण्डिवचारुमण्डलं
युगान्तसूर्यप्रतिमानतेजसम्।
न कौरवाः शेकुरुदीक्षितुं जयं
यथा रविं व्याधितचक्षुषो जनाः॥ 8-83-79 (59175)
शरोत्तमान्सम्प्रहितान्महारथै
श्चिच्छेद पार्थः प्रहसञ्छरौधैः।
भूयश्च तानहनद्बाणसङ्घान्
गाण्डीवधन्वायतपूर्णमण्डलम्॥ 8-83-80 (59176)
यथोग्ररश्मिः शुचिशुक्रमध्यगः
सुखं विवस्वान्हरते जलौघान्।
तथार्जुनो बाणगणान्निरस्य
ददाह सेनां तव पार्थिवेन्द्र॥ 8-83-81 (59177)
तमभ्यधावद्विसृजन्कृपः शरां--
स्तथैव भोजस्तव चात्मजः स्वयम्।
महारथो द्रोणसुतश्च सायकै--
रवाकिरंस्तोयधरा यथाऽचलम्॥ 8-83-82 (59178)
जिघांसुभिस्तान्कुशलैः शरोत्तमान्
महात्मभिः सम्प्रहितान्प्रयत्नतः।
शरैः प्रतिच्छेद स पाण्डवस्त्वरन्
परान्विनिर्भिद्य च तांस्त्रिभिस्त्रिभिः॥ 8-83-83 (59179)
स गाण्डिवव्यायतपूर्णमण्डल--
स्तपन्रिपूनर्जुनभास्करो वभौ।
शरोग्रश्मिः शुचिशुक्रमध्यगो
यथैव सूर्यः परिवेयवांस्तथा॥ 8-83-84 (59180)
अथाग्र्यबाणैर्दशभिर्धनञ्जयं
पराभिनद्दोणसुतोऽच्युतं त्रिभिः।
चतुर्भिरश्वांश्चतुरः कपिं ततः
शरैश्च नाराचवरैरवाकिरत्॥ 8-83-85 (59181)
तथा ततः प्रस्फुरदस्य कार्मुकं
त्रिभिः शरैर्यन्तृशिरश्चकर्त ह।
हयांश्चतुर्भिश्चतुरस्त्रिभिर्ध्वजं
धनञ्जयो द्रौणिरथादपातयत्॥ 8-83-86 (59182)
स रोषपूर्णो ह्मतिवज्रहाटकै---
रलङ्कृतं तक्षकभोगवर्चसम्।
स तद्वधे कार्मुकमन्यदाददे
यथा महाहिप्रवरं तथैव च॥ 8-83-87 (59183)
स्वमायुधं चापि विकीर्य भूतले
धनुश्च कृत्वा सगुणं गुणाधिकः।
समानयंसल्तावजितौ नरोत्तमौ
शरोत्तमैर्द्रौणिरविध्यदन्तिकात्॥ 8-83-88 (59184)
कृपश्च भोजश्च तवात्मजश्च ते
शरैरनेकैर्युधि पाण्डवर्षभम्।
महारथाः संयुगमूर्धनि स्थिता--
स्तमोनुदं वारिधरा इवापतन्॥ 8-83-89 (59185)
कृपस्य पार्थः शरं शरासनं
हयान्ध्वजान्सारधिमेव पत्रिभिः।
[समार्पयद्वाहुसहस्रविक्रम--
स्तथा यथा वज्रधरः पुरा बलेः॥ 8-83-90 (59186)
स पार्थबाणैर्विनिपातितायुधो
ध्वजावमर्दे च कृते महाहवे।
कृतः कृपो बाणसहस्रयनितो
यथापगेयः प्रथमं किरीटिना॥] 8-83-91 (59187)
शरैः प्रचिच्छेद तवात्मजस्य
ध्वजं धनुश्च प्रचकर्त नर्दतः।
जघान चाश्वान्कृतवर्मणः शुभान्
ध्वजं च चिच्छेद तवात्मजस्य ह॥ 8-83-92 (59188)
सवाजिसूतेष्वसनान्सकेतना--
ञ्जयान नागाश्वरथांश्च स त्वरन्।
ततः प्रकीर्णं सुमहद्वलं तव
प्रपीडितं सवितुरिवौजसा भृशम्॥ 8-83-93 (59189)
ततोऽर्जुनस्वाशु रथेन केशव--
श्चकार शत्रूनपसव्यमातुरान्।
ततः प्रयातं त्वरितं धनञ्जयं
शतक्रतुं वृत्रनिजघ्रुषं यथा।
समन्वधावन्पुनरुत्थितैर्ध्वजै
रथैः सुयुक्तैरपरे युयुत्सवः॥ 8-83-94 (59190)
अथाभिसृत्य प्रतिवार्य चाहितान्
धनञ्जयस्यानुचरान्महारथाः।
शिखण्डिशैनेययमाः शितैः शरै---
र्विदारयन्तो व्यनदन्सुभैरवम्॥ 8-83-95 (59191)
ततोऽभिजघ्नुः कुपिताः परस्परं
शरैस्तदाञ्चोगतिभिः सुतेजनैः।
कुरुप्रवीराः सह पृञ्जयैर्यथा
सुरारयो देवपतिं यथा तथा॥ 8-83-96 (59192)
जयेप्सवः स्वर्गमनाय चोत्सुकाः
पतन्ति नागाश्वरथाः परन्तप।
तथैव सर्वे बहवश्च विव्यधुः
शरैः सुमुक्तैरितरेतरं पृथक्॥ 8-83-97 (59193)
शरान्धकारे तु महात्मभिः कृते
महामृधे योधवरैः परस्परम्।
चतुर्दिशो वै विदिशश्च पार्थिव
प्रभा च सूर्यस्य तमोवृताऽभवत्॥ ॥ 8-83-98 (59194)
इति श्रीमन्महाभारते कर्णपर्वणि त्र्यशीतितमोऽध्यायः॥ 83 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Footnotes
॥ श्रीः ॥
8.84. अध्यायः 084
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Topics
सङ्कुतxxxxx ॥ 1 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Text
8-84-0 (59195)
सञ्जय उवाच। 8-84-0x (5043)
xxxxxxxxxxxप्रबरैर्वलैर्भीममभिद्रुतम्।
xxxxxxxxxx कौन्तेयमुस्थिहीर्षुर्धनञ्जयः॥ 8-84-1 (59196)
xxxxxxxxx सेनां मारत सायकैः।
xxxxxxxxxx परवीरान्धनञ्जयः॥ 8-84-2 (59197)
xxxxxxxxxxx शरजालानि भागशः।
अदृश्यन्त तथान्ये च निजघ्नुस्तव वाहिनीम्॥ 8-84-3 (59198)
स पक्षिसङ्घाचरितमाकाशं पूरयञ्शरैः।
धनञ्जयो महाबाहुः कुरूणामन्तकोऽमयत् 8-84-4 (59199)
ततो भल्लैः क्षुरप्रैश्च नाराचैर्विमलैरपि।
गात्राणि प्राच्छिनत्पार्थः शिरांसि च चकर्त ह॥ 8-84-5 (59200)
छिन्नगात्रैर्विकवचैर्विशिरस्कैः समन्ततः।
पातितैश्च पतद्भिश्च योधैरासीत्समावृता॥ 8-84-6 (59201)
धनञ्जयशराभ्यस्तैः स्यन्दनाश्वरथद्विपैः।
सञ्छिन्नभिन्नविध्वस्तैर्व्यङ्गाङ्गावयवैः स्तृता।
गतसत्वैः ससत्वैश्च संवृताऽऽसीद्वसुन्धरा॥ 8-84-7 (59202)
सुदुर्गमा सुविषमा घोराऽत्यर्थं सुदुर्दृशा।
रणभूमिरभूद्राजन्महावैतरणी यथा॥ 8-84-8 (59203)
ईषाचक्राक्षभल्लैश्च व्यश्वैः साश्वैश्च युध्यताम्।
ससूतैर्हतसूतैश्च रथैः स्तीर्णाऽभवन्मही॥ 8-84-9 (59204)
सुवर्णवर्मसन्नाहैर्योधैः कनकमालिभिः।
आस्थिताः क्लृप्तवर्माणो भद्रा नित्यमदा द्विपाः॥ 8-84-10 (59205)
क्रुद्धाः क्रुरैर्महामात्रैः प्रेषितार्जुनमभ्ययुः।
चतुः शता रथवरा हताः पेतुः किरीटिना॥ 8-84-11 (59206)
पर्यस्तानीव शृङ्गाणि ससत्वानि महागिरेः।
धनञ्जयशराभ्यस्तैः स्तीर्णा भूर्वरवारणैः॥ 8-84-12 (59207)
समन्ताज्जलदप्रख्यान्वारणान्मदवर्षिणः।
अभिपेदेऽर्जुनरथो घनान्भिन्दन्निवांशुमान्॥ 8-84-13 (59208)
हतैर्गजमनुष्याश्वैर्भिन्नैश्च बहुधा रथैः।
विशस्त्रयन्त्रकवचैर्युद्धशौण्डैर्गतासुभिः।
उपविद्धायुधैर्मार्गः स्तीर्णोऽभूत्फल्गुनेन वै॥ 8-84-14 (59209)
विस्फारितं च गाण्डीवमत्यासीद्भैरवस्वनम्
सुघोषं वज्रनिष्पेषं स्तनयन्निव तोयदः॥ 8-84-15 (59210)
ततः प्रादीर्यत चमूर्धनञ्जयशराहता।
महावातसमाविद्धा महानौरिव सागरे॥ 8-84-16 (59211)
नानारूपाः प्राणहराः शरा गाण्डीवचोदिताः।
अलातोल्काशनिप्रख्यास्तव सैन्यं विनिर्दहन्॥ 8-84-17 (59212)
महागिरौ वेणुवनं निशि प्रज्वलितं यथा।
तथा तव महासैन्यं प्रास्फुरच्छरपीडितम्॥ 8-84-18 (59213)
तद्विनष्टं सुविध्वस्तं तव सैन्यं किरीटिना।
हतप्रविहतं बाणैः सर्वतः प्रद्रुतं दिशः॥ 8-84-19 (59214)
सश्वापदा मृगगणा दावाग्नित्रासिता यथा।
कुरवः पर्यवर्तन्त निर्दग्धाः सव्यसाचिना॥ 8-84-20 (59215)
उत्सृज्य च महाबाहुं भीमसेनं तथा रणे।
बलं कुरूणामुद्विग्नं सर्वमासीत्पराङ्मुखम्॥ 8-84-21 (59216)
ततः कुरुषु भग्नेषु बीभत्सुरपराजितः।
भीमसेनं समासाद्य मुहूर्तं सोऽभ्यवर्तत॥ 8-84-22 (59217)
समागम्य च भीमेन मन्त्रयित्वा च फल्गुनः।
विशल्यमरुजं चास्मै कथयित्वा युधिष्ठिरम्॥ 8-84-23 (59218)
भीमसेनाभ्यनुज्ञातस्ततः प्रायाद्धनञ्जयः।
नादन्रथघोषेण पृथिवीं द्यां च भारत॥ 8-84-24 (59219)
ततः परिवृतो वीरैर्दशभिः शत्रुतापनः।
दुःशासनादवरजैस्तव पुत्रैर्धनञ्जयः॥ 8-84-25 (59220)
ते तमभ्यर्दयन्बाणैरुल्काभिरिव कुञ्जरम्।
आततेष्वसना वीरा नृत्यन्त इव भारत॥ 8-84-26 (59221)
अपसव्यांस्तु तांश्चक्रे रथेन मधुसूदनः।
नियुक्तान्हि स तान्मेने यमायाशु किरीटिना॥ 8-84-27 (59222)
तथान्ये प्राणदन्मूढाः पराङ्मुखमिवार्जुनम्॥ 8-84-28 (59223)
तेषां नानदतां केतूनश्वांश्चापानि सारथीन्।
नाराचैरर्धचन्द्रैश्च क्षिप्रं पार्थो न्यकृन्तत॥ 8-84-29 (59224)
*अथान्यैर्दशभिर्भल्लैः शिरांस्येषामपातयत्।
रोषसंरक्तनेत्राणि सन्दष्टौष्ठानि भूतले॥ 8-84-30 (59225)
तेषां वक्राणि विबभुर्व्योम्नि तारागणा इव॥ 8-84-31 (59226)
तांस्तु भल्लैर्महावेगैर्दशभिर्दश कौरवान्।
रुक्माङ्गदाव्रुक्मपुङ्खैर्हत्वा प्रायादमित्रहा॥ ॥ 8-84-32 (59227)
इति श्रीमन्महाभारते कर्णपर्वणि सप्तदशदिवसयुद्धे चतुरशीतितमोऽध्यायः॥ 84 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Footnotes
॥ श्रीः ॥
8.85. अध्यायः 085
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Topics
सङ्कुलयुद्धम्॥ 1 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Text
8-85-0 (59228)
सञ्जय उवाच। 8-85-0x (5044)
तमायान्तं महावेगैरश्वैः कपिवरध्वजम्।
युद्धायाभ्यद्रवन्दीराः कुरूणां नवतीं रथाः॥ 8-85-1 (59229)
कृत्वा संशप्तका घोरं शपथं पारलौकिकम्।
परिवव्रुर्नरव्याघ्रा नरव्याघ्रं रणेऽर्जुनम्॥ 8-85-2 (59230)
कृष्णः श्वेतान्महावेगानश्वान्काञ्चनभूषणान्।
मुक्ताजालप्रतिच्छन्नान्प्रैषीत्कर्णरथं प्रति॥ 8-85-3 (59231)
प्रेक्ष्य कर्णरथं यान्तमरिघ्नं तं धनञ्जयम्।
बाणवर्षैरभिघ्नन्तः संशप्तकगणा ययुः॥ 8-85-4 (59232)
त्वरमाणांस्तु तान्सर्वान्ससूतेष्वसनध्वजान्।
जघान नवतिं वीरानर्जुनो निशितैः शरैः॥ 8-85-5 (59233)
तेऽपतन्त हता बाणैर्नानारूपैः किरीटिना।
विमानेभ्यः सुकृतिनः स्वर्गात्पुण्यक्षये यथा॥ 8-85-6 (59234)
ततः सरथनागाश्वाः कुरवः कुरुसत्तमम्।
निर्भया भरतश्रेष्ठमभ्यवर्तन्त फल्गुनम्॥ 8-85-7 (59235)
तदायस्तमनुष्याश्वमुदीर्णवरवारणम्।
पुत्राणां ते महासैन्यं समरौत्सीद्धनञ्जयम्॥ 8-85-8 (59236)
शक्त्यृष्टितोमरप्रासैर्गदानिस्त्रिंशसायकैः।
प्राच्छादयन्महेष्वासाः कुरवः कुरुनन्दनम्॥ 8-85-9 (59237)
तामन्तरिक्षे विततां शस्त्रवृष्टिं समन्ततः।
व्यधमत्पाण्डवो बाणैस्तमः सूर्य इवांशुभिः॥ 8-85-10 (59238)
ततो म्लेच्छाः स्थिता मत्तैस्त्रयोदशशतैर्गजैः।
पार्श्वतो व्यहनन्पार्थं तव पुत्रस्य शासनात्॥ 8-85-11 (59239)
कर्णिनालीकनाराचैस्तोमरप्रासशक्तिभिः।
कर्पणैर्भिण्डिपालैश्च रथस्थं पार्थमार्दयन्॥ 8-85-12 (59240)
तां शस्त्रवृष्टिमतुलां द्विपस्थैः प्रेषितां प्रभुः।
चिच्छेद निशितैर्भल्लैरर्धचन्द्रैश्च फल्गुनः॥ 8-85-13 (59241)
अथ तान्द्विरदान्सर्वान्नानालिङ्गैः शरोत्तमैः।
सपताकध्वजारोहान्गिरीन्वज्रैरिवाभिनत्॥ 8-85-14 (59242)
ते हेमपुङ्खैरिषुभिरर्दिता हेममालिनः।
हताः पेतुर्महानागाः साग्रिज्वाला इवाद्रयः॥ 8-85-15 (59243)
ततो गाण्डीवनिर्घोषो महानासीद्विशाम्पते।
स्तनतां कूजतां चैव मनुष्यगजवाजिनाम्॥ 8-85-16 (59244)
कुञ्चराश्च हता राजन्दद्रुवुस्ते समन्ततः।
अश्वाश्च पर्यधावन्त हतारोहा दिशो दश॥ 8-85-17 (59245)
रथा हीना नहाराज रथिभिर्वाजिभिस्तथा।
गन्धर्वनगराकारा दृश्यन्ते स्म सहस्रशः॥ 8-85-18 (59246)
अश्वारोहा महाराज धावमाना इतस्ततः।
तत्रतत्रैव दृश्यन्ते निहताः पार्थसायकैः॥ 8-85-19 (59247)
तस्मिन्क्षणे पाण्डवस्य बाह्वोर्बलमदृश्यत।
यत्सादिनो वारणांश्च रथांश्चैकोऽजयद्युधि॥ 8-85-20 (59248)
असंयुक्ताश्च ते राजन्परिवृत्ता रणं प्रति।
नरा नागा रथाश्चैव नदन्तोऽर्जुनमभ्ययुः॥ 8-85-21 (59249)
ततस्त्र्येङ्गेण महता बलेन भरतर्षभ।
दृष्ट्वा परिवृतं राजन्भीमसेनः किरीटिनम्॥ 8-85-22 (59250)
हतावशेषानुत्सृज्य त्वदीयान्कतिचिद्रथान्।
जवेनाभ्यद्रवद्भीमो धनञ्जयरथं प्रति॥ 8-85-23 (59251)
ततस्तत्प्राद्रवत्सैन्यं हतभूयिष्ठमातुरम्।
दृष्ट्वाऽर्जुनं तदा भीममागतं भ्रातरं प्रति॥ 8-85-24 (59252)
हतावशिष्टांस्तुरगानर्जुनेन महाबलः।
भीमो व्यधमदश्रान्तो गदापाणिर्महाहवे॥ 8-85-25 (59253)
`गदापाणिं तदा दृष्ट्वा भीमं भारत भारताः।
मेनिरे तमनुप्राप्तं दण्डपाणिमिवान्तकम्'॥ 8-85-26 (59254)
कालरात्रिमिवात्युग्रां नरनागाश्वभोजनाम्।
प्राकाराट्टपुरद्वारदारणीमतिदारुणाम्॥ 8-85-27 (59255)
गदां तुरगनाशाय त्वरन्भीमो व्यवासृजत्।
सा जघान बहूनश्वानश्वारोहांश्च मारिष॥ 8-85-28 (59256)
कांस्यायसतनुत्रांश्च नरानश्वांश्च पाण्डवः।
पोथयामास गदया सशब्दं तेऽपतन्हताः॥ 8-85-29 (59257)
दन्तैर्दशन्तो वसुधां शेरते क्षतजोक्षिताः।
भग्नमूर्धास्थिचरणाः क्रव्यादगणभोजनाः॥ 8-85-30 (59258)
असृङ्मांसवसाभिश्च तृप्तिमभ्यागता गदा।
अस्थीन्यप्यश्नती तस्थौ कालरात्रीव दुर्दृशा॥ 8-85-31 (59259)
सहस्राणि दशाश्वानां हत्वा पत्तींश्च भूयसः।
भीमोऽभ्यधावत्सङ्क्रुद्धो गदापाणिरितस्ततः॥ 8-85-32 (59260)
गदापाणिं ततो भीमं दृष्ट्वा भारत तावकाः।
मेनिरे समनुप्राप्तं कालदण़्डोद्यतं यमम्॥ 8-85-33 (59261)
स मत्त इव मातङ्गः सङ्क्रुद्धः पाण्डुनन्दनः।
प्रविवेश गजानीकं मकरः सागरं यथा॥ 8-85-34 (59262)
विगाह्य च गजानीकं प्रगृह्य महतीं गदाम्।
क्षणेन भीमः सङ्क्रुद्धस्तन्निन्ये यमसादनम्॥ 8-85-35 (59263)
गजान्सकङ्कटान्मत्तान्सारोहान्सपताकिनः।
पततः समपश्याम सपक्षान्पर्वतानिव॥ 8-85-36 (59264)
हत्वा तु तद्गजानीकं भीमसेनो महाबलः।
पुनः स्वरथमास्थाय पृष्ठतोऽर्जुनमभ्ययात्॥ 8-85-37 (59265)
ततः पराङ्मुखीभूतं निरुत्साहं बलं तव।
तदानीं तु महाराज प्रायशः शस्त्रवेष्टितम्॥ 8-85-38 (59266)
विलम्बमानं तत्सैन्यभप्रगल्भमवस्थितम्।
दृष्ट्वा प्राच्छादयद्बाणैरर्जुनः शस्त्रवृष्टिभिः॥ 8-85-39 (59267)
नराश्वरथमातङ्गा युधि गाण्डीवधन्वना।
शरव्रातैश्चिता रेजुः कदम्बा इव केसरैः॥ 8-85-40 (59268)
ततः कुरुणामभवदार्तनादो महान्नृप।
नराश्वनागासुहनान्दृष्ट्वा बाणान्किरीटिनः॥ 8-85-41 (59269)
हाहाकृतं भृशं त्रस्तं लीयमानं परस्परम्।
अलातचक्रवत्सैन्यं तदा बभ्राम तावकम्॥ 8-85-42 (59270)
ततोऽर्जुनशरध्वस्तं कुरूणां सुमहद्बलम्।
न ह्यत्रासीदनिर्भिन्नो रथः सादी हयो गजः॥ 8-85-43 (59271)
आदीप्तमिव तत्सैन्यं शरैश्छिन्नतनुच्छदम्।
आसीत्स्वशोणितक्लिन्नं रौद्रं नष्टं विशाम्पते॥ 8-85-44 (59272)
तत्सैन्यं हतभूयिष्ठमाहतं निशितैः शरैः।
न जहौ समरं प्राप्य फल्गुनं शत्रुतापनम्॥ 8-85-45 (59273)
तत्राद्भुतमपश्याम कौरवाणां पराक्रमम्।
वध्यमानोऽपि यत्पार्थं न जहौ भरतर्षभ॥ 8-85-46 (59274)
तं दृष्ट्वा विक्रमं तस्य कुरवः सव्यसाचिनः।
निराशाः समपद्यन्त सर्वे कर्णस्य जीविते॥ 8-85-47 (59275)
अविषह्यं तु पार्थस्य शरसंस्पर्शमाहवे।
मत्वा न्यवर्तन्कुरवो जिता गाण्डीवधन्वना॥ 8-85-48 (59276)
ते हित्वा समरे पार्थं वध्यमानाश्च सायकैः।
प्रदुद्रुवुर्दिशो भीताश्चुक्रुशुश्चापि सूतजम्॥ 8-85-49 (59277)
तान्विद्रावयते पार्थः किरञ्शरशतान्बहून्।
हर्षयन्पाण्डवीं सेनां राजानं च युधिष्ठिरम्॥ 8-85-50 (59278)
पुत्रास्तव महाराज जग्मुः कर्णरथं प्रति।
अगाधे मज्जतां तेषां द्वीपः कर्णोऽभवत्तदा॥ 8-85-51 (59279)
कुरवो हि महाराज निर्विषाः पन्नगा इव।
कर्णमेवोपलीयन्त भयाद्गाण्डीवघन्वनः॥ 8-85-52 (59280)
यथा सर्वाणि भूतानि मृत्योर्भीतानि मारिष।
उपलीयन्ति सन्त्रासाद्धर्मं लोकपरायणम्॥ 8-85-53 (59281)
तथा कर्णं महेष्वासं पुत्रास्तव नराधिप।
उपालीयन्त सन्त्रासात्पाण्डवस्य महात्मनः॥ 8-85-54 (59282)
ताञ्शोणितपरिक्लिन्नान्विषमस्थाञ्शरातुरान्।
मा भैष्टेत्यब्रवीत्कर्णो भीतानाविष्टचेतसः॥ 8-85-55 (59283)
सम्भग्नं हि बलं दृष्ट्वा बलात्पार्थेन तावकम्।
धनुर्विस्फारयन्कर्णस्तस्थौ शत्रुजिघांसया॥ 8-85-56 (59284)
तान्प्रद्रुतान्कुरून्दृष्ट्वा कर्णः शस्त्रभृतां वरः।
सञ्चिन्तयित्वा पार्थस्य वधे दध्रे मनः श्वसन्॥ 8-85-57 (59285)
विस्फार्य सुमहच्चापं ततश्चाधिरथिर्वृषः।
पाञ्चालान्पुनराधावत्पश्यतः सव्यसाचिनः॥ 8-85-58 (59286)
ततः क्षणेन क्षितिपाः क्षतजप्रतिमेक्षणाः।
शरौघैश्छादयामासुर्महामेघा इवाचलम्॥ 8-85-59 (59287)
ततः शरसहस्राणि कर्णमुक्तानि मारिष।
पाञ्चालानां हरत्प्राणांस्तमांसीव तमोनुदः॥ 8-85-60 (59288)
महदासीत्तदा युद्धं पाञ्चालानां महामते।
वध्यतां सूतपुत्रेण मित्रार्थे मित्रगृद्धिना॥ ॥ 8-85-61 (59289)
इति श्रीमन्महाभारते कर्णपर्वणि सप्तदशदिवसयुद्धे पञ्चाशीतितमोऽध्यायः॥ 85 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Footnotes
॥ श्रीः ॥
8.86. अध्यायः 086
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Topics
सङ्कलयुद्धम्॥ 1 ॥ भीमदुःशासनयोः समागमः संवादश्च॥ 2 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Text
8-86-0 (59290)
सञ्जय उवाच। 8-86-0x (5045)
ततः कर्णः कुरुषु प्रद्रुतेषु
वरूथिना श्वेतहयेन राजन्।
पाञ्चालपुत्रान्व्यधमत्सूतपुत्रो
महेषुमिर्वात इवाभ्रसङ्घान्॥ 8-86-1 (59291)
सूतं रथादञ्जलिकैर्निपात्य
जघान चाश्वाञ्जनमेजयस्य।
शतानीकं सुतसोमं च भल्लै--
रवाकिरद्धनुषी चाप्यकृन्तत्॥ 8-86-2 (59292)
धृष्टद्युम्नं निर्बिभेदाथ षड्भि--
र्जघानाश्वान्दक्षिणांस्तस्य सङ्ख्ये।
हत्वा चाश्वान्सात्यकेः सूतपुत्रः
कैकेयपुत्रं न्यवधीद्विशोकम्॥ 8-86-3 (59293)
तमभ्यधावन्निहते कुमारे
सेनापतिः कैकयो मित्रवर्मा।
शरैर्विधुन्वन्भृशमुग्रवेगैः
कर्णात्मजं चाप्यहनत्सुदेवम्॥ 8-86-4 (59294)
तस्यार्धचन्द्रैस्त्रिभिरुच्चकर्त
प्रहस्य बाहू च शिरश्च कर्णः।
स स्यन्दनाद्गामगमद्गतासुः
परश्वथैः साल इवावरुग्णः॥ 8-86-5 (59295)
हताश्वमञ्जोगमिभिः सुषेणः
शिनिप्रवीरं निशितैः पृषत्कैः।
प्रच्छाद्य नृत्यन्निव कर्णपुत्रः
शैनेयबाणाभिहतः पपात॥ 8-86-6 (59296)
पुत्रे हते क्रोधपरीतयेताः
कर्णः शिनीनां प्रवरं जिघांसुः।
हतोऽसि हे सात्यक इत्युदीर्य
व्यवासृजद्बाणममित्रसाहम्॥ 8-86-7 (59297)
तमस्य चिच्छेद शरं शिखण्डी
त्रिभिस्त्रिभिश्च प्रतुतोद कर्णम्।
शिखण्डिनः कार्मुकं च ध्वजं च
च्छित्त्वा क्षुराभ्यां न्यहनत्सुजातः॥ 8-86-8 (59298)
शिखण्डिनं षड्भिरविध्यदुग्रो
धार्ष्टद्युम्नेः स शिरश्चोच्चकर्त।
ततोऽभिनत्सुतसोमं क्षुरेण
सुसञ्झितेनाधिरथिर्महात्मा॥ 8-86-9 (59299)
अथाक्रन्दे तुमुले वर्तमाने
धार्ष्टद्युम्ने निहते तत्र कृष्णः।
अपाञ्चाल्यं क्रियते याहि पार्थ
कर्णं जहीलाब्रवीद्राजसिंह॥ 8-86-10 (59300)
ततः प्रहस्याशु नरप्रवीरो
रथं रथेनाधिरथेर्जगाम।
भये तेषां त्राणमिच्छन्सुबाहु--
रभ्याहतानां रथयूथपेन॥ 8-86-11 (59301)
ततोऽपरे भारत दुष्प्रकम्प्याः
पाञ्चालानां रथसङ्घाः समेताः।
प्रतिश्रिता ह्यन्तरिक्षे ग्रहाभा
धनुःप्रवीरास्तु रथप्रवीराः॥ 8-86-12 (59302)
विस्फार्य गाण्डीवमथोग्रघोषं
ज्यया समाहत्य तले भृशं च।
बाणान्धकारं सहसैव कृत्वा
जघान नागाश्वरथध्वजांश्च॥ 8-86-13 (59303)
[प्रतिश्रुतः प्राचरदन्तरिक्षे
गुहा गिरीणामपतन्वयांसि।
यन्मण्डलज्येन विजृम्भमाणो
रौद्रे मुहूर्तेऽभ्यपतत्किरीटी॥] 8-86-14 (59304)
तं भीमसेनोऽनुययौ रथेन
पृष्ठे रक्षन्पाण्डवमेकवीरः।
तौ राजपुत्रौ त्वरितौ रथाभ्यां
कर्णाय यातावरिभिर्विषक्तौ॥ 8-86-15 (59305)
तत्रान्तरे सुमहान्सूतपुत्र--
श्चक्रे युद्धं सोमकान्सम्प्रमथ्य।
रथाश्वमातङ्गणाञ्जघान
प्रच्छादयामास शरैर्दिशश्च॥ 8-86-16 (59306)
तमुत्तमौजा जनमेजयश्च
क्रुद्धौ युधामन्युशिखण्डिनौ च।
कर्णं बिभेदुः सहिताः पृषत्कैः
सन्नर्दमानाः सह पार्षतेन॥ 8-86-17 (59307)
ते पञ्च पाञ्चालरथाः समेता
वैकर्तनं कर्णमभिद्रवन्तः।
तस्माद्रथाच्च्यावयितुं न शेकु--
र्धैर्यात्कृतात्मानमिवेन्द्रियार्थाः॥ 8-86-18 (59308)
तेषां धनूंषि ध्वजवाजिसूतां--
स्तूर्णं पताकाश्च निकृत्य बाणैः।
तान्पाञ्चालानभ्यहनत्पृवत्कैः
कर्णस्ततः सिंह इवोन्ननाद॥ 8-86-19 (59309)
तस्यास्यतस्तानभिनिघ्नतश्च
ज्याबाणहस्तस्य धनुःस्वेनन।
साद्रिद्रुमा स्यात्पृथिवी विशीर्णे--
त्यतीव मत्वा जनता व्यपीदत्॥ 8-86-20 (59310)
स शक्रचापप्रतिमेन धन्वना
भृशायतेनाधिरथिः शरान्सृजन्।
बभौ रणे दीप्तमरीचिमण्डलो
यथांशुमाली परिवेषवांस्तथा॥ 8-86-21 (59311)
शिखण्डिनं द्वादशभिः पराभिन--
च्छितैः शरैः षड्भिरथोत्तमौजसम्।
त्रिभिर्युधामन्युमविध्यदाशुगै--
स्त्रिभिस्त्रिभिः सोमकपार्षतात्मजौ॥ 8-86-22 (59312)
पराजिताः पञ्च महारथास्तु ते
महाहवे सूतसुतेन मारिष।
निरुद्यमास्तस्थुरमित्रनन्दना
यथेन्द्रियार्थात्मवता पराजिताः॥ 8-86-23 (59313)
निमज्जतस्तानथ कर्णसागरे
विपन्ननावो वणिजो यथार्णवे।
उद्दध्रिरे नौभिरिवार्णवाद्रथैः
सुकल्पितैर्द्रौपदिजाः स्वमातुलान्॥ 8-86-24 (59314)
ततः शिनीनामृषभः शितैः शरै--
र्निकृत्य कर्णप्रहितानिषून्वहून्।
विदार्य कर्णं निशितैरयस्मयै--
स्तवात्मजं ज्येष्ठमविध्यदष्टमिः॥ 8-86-25 (59315)
कृपोऽथ भोजश्च तवात्मजस्तथा
स्वयं च कर्णो निशितैरताडयत्।
स तैश्चतुर्भिर्युयुधे यदूत्तमो
दिगीश्वरैर्दैत्यपतिर्यथा तथा॥ 8-86-26 (59316)
समाततेनेष्वसनेन कूजता
महास्वनेनाशनिपातदीधितिः।
बभूव दुर्धर्षतरः स सात्यकिः
शरन्नभोमध्यगतो यथा रविः॥ 8-86-27 (59317)
पुनः समास्थाय रथान्सुदंशिताः
शिनिप्रवीरं जुगुपुः परन्तपाः।
समेत्य पाञ्चालमहारथा रणे
मरुद्रणाः शक्रमिवारिनिग्रहे॥ 8-86-28 (59318)
ततोऽभवद्युद्धमतीव दारुणं
तवाहितानां तव सैनिकैः सह।
रथाश्वमातङ्गविनाशनं तथा
यथा सुराणामसुरैः पुराऽभवत्॥ 8-86-29 (59319)
रथा द्विपा वाजिपदातयस्तथा
भ्रमन्ति नानाविधशस्त्रवेष्टिताः।
परस्परेणाभिहताश्च चस्खलु--
र्विनेदुरार्ता व्यसवोऽपतंस्तथा॥ 8-86-30 (59320)
तथागतं भीममभीस्तवात्मजः
ससार राजावरजः किरञ्शरैः।
तमभ्यधावत्त्वरितो वृकोदरो
महारुरुं सिंह इवाभिपेदिवान्॥ 8-86-31 (59321)
ततस्तयोर्युद्धमतीव दारुणं
प्रदीव्यतोः प्राणदुरोदरं द्वयोः।
परस्परेणाभिनिविष्टरोषयो--
रुदग्रयोः शम्बरशक्रयोर्यथा॥ 8-86-32 (59322)
शरैः शरीरार्तिकरैः सुतेजनै--
र्निजघ्नतुस्तावितरेतरं भृशम्।
सकृत्प्रभिन्नाविव वासितान्तरे
महागजौ दोर्भिरदीनघातिनौ॥ 8-86-33 (59323)
आलोक्य तौ चैव परस्परं ततः
समं च शूरौ च ससारथी तदा।
भीमोऽब्रवीद्याहि दुःशासनाय
दुःशासनो याहि वृकोदराय॥ 8-86-34 (59324)
तयो रथौ सारथिसम्प्रचोदितौ
समं रथौ तौ महसा समीयतुः।
नानायुधच्छत्रपताकिकाध्वजौ
दिवीव पूर्वं बलशक्रयो रणे॥ 8-86-35 (59325)
भीम उवाच। 8-86-36x (5046)
दिष्ट्याऽसि दुःशासन अद्य दृष्टः
क्षणं प्रतीच्छे सहवृद्धि मूलम्।
चिरोदितं यन्मया ते सभायां
कृष्णाभिमर्शेन गृहाण मत्तः॥ 8-86-36 (59326)
स एवमुक्तस्तु ततो महात्मा
दुःशासनो वाक्यमुवाच वीरः।
सर्वं स्मरन्नेव विसंस्मरामि
उदीर्यमाणं शृणु भीमसेन॥ 8-86-37 (59327)
स्मरामि चात्मप्रभवं चिराय
यज्जातुषे वेश्मनि रात्र्यहानि।
विश्वासहीना मृगयां चरन्तो
वसन्ति सर्वत्र निराकृतास्तु॥ 8-86-38 (59328)
महाभयं रात्र्यहानि स्मरन्त--
स्तथोपभोगाच्च सुखाच्च हीनाः।
वनेष्वटन्तो गिरिगह्वराणि
पाञ्चालराजस्य पुरं प्रविष्टाः॥ 8-86-39 (59329)
मायां यूयं कामपि सम्प्रविष्टा
यतो वृतः कृष्णया फल्गुनो वः।
संभूय पापैस्तदनार्यवृत्तं
कृतं तदा मातृकृतानुरूपम्॥ 8-86-40 (59330)
एका वृता पञ्चभिः साभिपन्ना।
ह्यलज्जमानेश्च परस्परस्य।
स्मरे सभायां सुबलात्मजेन
दासीकृता यत्सह कृष्णया च॥ 8-86-41 (59331)
सञ्जय उवाच। 8-86-42x (5047)
इत्येवमुक्तस्तु तवात्मजेन
पाण्डोः सुतः कोपवशं भृशं
धनुः क्षुराभ्यां ध्वजमेव चाच्छिनत्।
ललाटमप्यस्य बिभेद पत्रिणा 8-86-42 (59332)
शिरश्च कायात्प्रजहार सारथेः॥
स राजपुत्रोऽन्यदवाप्य कार्मुकं
वृकोदरं द्वादशभिः पराभिनत्।
स्वयं नियच्छंस्तुरगानजिह्मगैः 8-86-43 (59333)
शरैश्च भीमं पुनरप्यवीवृषत्॥ ॥ 8-86-44 (59334)
इति श्रीमन्महाभारते कर्णपर्वणि सप्तदशदिवसयुद्धे षडशीतितमोऽध्यायः॥ 86 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Footnotes
॥ श्रीः ॥
8.87. अध्यायः 087
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Topics
भीमेन राज्ञां समक्षं दुःशासनवक्षसो रक्तपानम्॥ 1 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Text
8-87-0 (59335)
सञ्जय उवाच। 8-87-0x (5048)
सर राजपुत्रेण समार्च्छदुग्र--
दुःशासनेन निकृतो निकृत्या॥ 8-87-1 (59336)
तत्राकरोद्दुष्करं राजपुत्रो
दुःशासनः कुरुवीरो महात्मा।
यद्भीमसेनं प्रतियोधयद्रणे
जम्भो यथा शक्रमुदारवीर्यम्॥ 8-87-2 (59337)
धनुच्छित्त्वा भीमसेनस्य सङ्ख्ये
षड्भिः शरैः सारथिमभ्यविध्यत्।
ततोऽविध्यत्त्रिंशता भीमसेनं
वरेषुभिर्वन्यमिव द्विपेन्द्रम्॥ 8-87-3 (59338)
स कार्मुकं गृह्य तु भारसाधनं
भीमस्तदा राजपुत्रं ह्यविध्यत्।
पञ्चाशतैर्बाणगणैः स्तनानन्तरे
तोत्रैर्यथा तीव्रवेगं द्विपेन्द्रम्॥ 8-87-4 (59339)
ततस्तु राजन्विरथं महात्मा
दुःशासनो भीमसेनं चकार।
निहत्य सङ्ख्ये चतुरोऽस्य बाहा--
ञ्छित्त्वा रथेषां पुनरेव चाक्षिपत्॥ 8-87-5 (59340)
ततः क्षितिस्वो ह्यबरुह्य याना--
द्वृकोदरो मदया तस्य वाहान्।
यमक्षयं प्रेषयित्वा महात्मा
रथं समाकर्पत राजसूनोः॥ 8-87-6 (59341)
तस्मादवप्लुत्य रथात्ससर्ज
दुःशासनस्तोमरमुग्रवेगम्।
स तेन विद्धो ह्युरसि ह्यप्रमेयो
गदां तस्मै विससर्जाप्रमेयाम्॥ 8-87-7 (59342)
ततः क्रोधाद्भीमसेनः कृतानि
सर्वाणि दुःखान्यनुसंस्मरन्वै।
संस्मृत्य संस्मृत्य तथा प्रतिज्ञा--
मुग्रामसौ राजपुत्रौ व्यषीदत्॥ 8-87-8 (59343)
सञ्चिन्तितं रोषमतीव वेगा-
त्त्रयोदशाब्दं पुरुषप्रवीरः।
प्रगृह्य वज्राशनितुल्यवेगां
गदां करेणाथ वृकोदरो रुषा॥ 8-87-9 (59344)
निपातयित्वा पृथिवीतले भृशं
स ताजयामा वृकोदरो बली।
अतीव सन्ताडितभिन्नगात्रो
दुःशासनो वै निपपात भूमौ॥ 8-87-10 (59345)
आक्रम्य कण्ठे युधि राजपुत्रं
संरक्तनेत्रो ह्यब्रवीद्धार्तराष्ट्रम्।
तद्ब्रूहि किं त्वं परिमार्गमाणो
ह्यस्मान्पराभूय इहागतः पुनः॥ 8-87-11 (59346)
दिदीपयंस्तद्भृशदीपितं मे
चिरार्जितं रोषमतिप्रदीप्तम्।
मधु प्रपास्ये तव कोष्टभाजना--
दित्यब्रवीद्भीमसेनस्तरस्वी॥ 8-87-12 (59347)
दुःशासनं कण्ठदेशे प्रमृद्रं--
स्ततः क्रूरं भीमसेनश्चकार।
कतं व्यंसयित्वा सहसा ससार
बलादसौ धार्तराष्ट्रस्तरस्वी॥ 8-87-13 (59348)
भीमोऽभिदुद्राव सुतं त्वदीयं
सपत्रतां दर्शयन्धार्तराष्ट्रे।
मृगं मुहुः सिंहशिशुर्यथा वने
तथाश्वभिद्रुत्य महाबलं बली॥ 8-87-14 (59349)
निगृह्य चैनं परमेण कर्मणा
उत्क्षिप्य चोत्क्षिप्य च तूर्णमेनम्।
भूमौ तदा निष्पिपेषाथ वीर
असिं विकोशं विमलं चकार॥ 8-87-15 (59350)
तं पातयित्वा तु वृकोदरोऽथ
जगर्ज हर्षेण विनादयन्दिशः।
नादेन तेनाखिलपार्श्ववर्तिनो
मूर्च्छाकुलाः पतितास्त्वाजमीढ॥ 8-87-16 (59351)
दुःशासनं तत्र समीक्ष्य राज--
न्भीमो महाबाहुरचिन्त्यकर्मा।
स्मृत्वा च केशग्रहणं च देव्या
वस्त्रापहारं च रजस्वलायाः॥ 8-87-17 (59352)
अनागसो भर्तृपराङ्मुखाया
दुःखानि दत्तान्यपि विप्रचिन्त्या।
जज्वाल कोपादथ भीमसेन
आज्यप्रसिक्तो हि यथा हुताशः॥ 8-87-18 (59353)
तत्राह कर्णं च सुयोधनं च
कृपं द्रौणिं कृतवर्माणमेव।
निहन्मि दुःशासनमद्य पापं
संरक्ष्यतामद्य समस्तयोधाः॥ 8-87-19 (59354)
इत्येवमुक्त्वा सहसाभ्यधाव--
न्निहन्तुकामोऽतिबलस्तरस्वी।
तथा तु विक्रम्य रमे वृकोदरो
महागजं केसरिको यथैव।
निगृह्य दुःशासनमेकवीरः
सुयोधनस्याधिरथेः समक्षम्॥ 8-87-20 (59355)
असिं समुद्यम्य सितं सुधारं
कण्ठे पदाक्रम्य च वेपमानम्।
उवाच तद्गौरिति यद्ब्रुवाणो
हृष्टोऽवदः कर्णसुयोधनाभ्याम्॥ 8-87-21 (59356)
ये राजसूयावभृथे पवित्रा
जाताः कछा याज्ञसेन्या दुरात्मन्।
ते पाणिना कतरेणावकृष्टा--
स्तद्ब्रूहि त्वां पृच्छति भीमसेनः॥ 8-87-22 (59357)
श्रुत्वा तु तद्भीमवचः सुघोरं
दुःशासनो भीमसेनं निरीक्ष्य।
जज्वाल बीमं स तदा स्मयेन
संशृण्वतां कौरवसोमकानाम्।
उक्तस्तदाजौ स तथा सरोषं
जगाद भीमं परिवृत्तनेत्रः॥ 8-87-23 (59358)
अयं करिकराकारः पीनस्तनविमर्दनः।
गोसहस्रप्रदाता च क्षत्रियान्तकरः करः॥ 8-87-24 (59359)
अनेन याज्ञसेन्या मे भीम केशा विकर्षिताः।
पश्यतां कुरुमुख्यानां युष्माकं च सभासदाम्॥ 8-87-25 (59360)
एवं त्वसौ राजसुतं निशम्य
ब्रुवन्तमाजौ विनिपीड्य वक्षः।
भीमो बलात्तं प्रतिगृह्य दोर्भ्या--
मुच्चैर्ननादाथ समस्तयोधान्॥ 8-87-26 (59361)
उवाच यस्यास्ति बलं स रक्ष--
त्वसौ भवेदद्य निरस्तबाहुः।
दुःशानं जीवितं प्रोत्सृजन्त--
माक्षिप्य योधांस्तरसा महाबलः॥ 8-87-27 (59362)
एवं क्रुद्धो भीमसेनः करेण
उत्पाटयामास भुजं महात्मा।
दुःशासनं तेन स वीरमध्ये
जघान वज्राशनिसन्निभेन॥ 8-87-28 (59363)
कण्ठे समाक्रम्य च वेपमानं
कृत्वाऽनु रूपं परमं सुघोरम्।
कालान्तकाभ्यां सदृशं तदानीं
विदार्य वक्षश्च महारथस्य॥ 8-87-29 (59364)
दुःशासनस्य निपुशासनस्य
उद्धृत्य वक्षः पतितस्य भूमौ।
ततोऽपिबच्छोणितमस्य कोष्ण--
मास्वाद्य चास्वाद्य च वीक्षमाणः॥ 8-87-30 (59365)
क्रुद्धः प्रहृष्टो निजगाद वाक्यं
स्तन्यस्य मातुः पयसोऽमृतस्य।
माध्वीकजस्येव रसस्य तस्य
मधोश्च पानाद्यवकस्य पानात्॥ 8-87-31 (59366)
पयोदधिभ्यां मथिताच्च मुख्या--
त्तथेक्षुसारस्य मनोहरस्य।
सर्वेभ्य एवाभ्यधिको रसोऽस्य
मतो ममाद्याहितलोहितस्य॥ 8-87-32 (59367)
एवं ब्रुवाणं पुनरुत्थितं त--
मास्फोट्य वल्गन्तमतिप्रहृष्टम्।
ये भीमसेनं ददृशुस्तदानीं
प्रायेण तेऽपि व्यथिता निपेतुः॥ 8-87-33 (59368)
ये चापि नासन्पतिता मनुष्या--
स्तेषां करेभ्यः पतितं तु शस्त्रम्।
भयाच्च सञ्चुक्रुशुरस्वरैस्तदा
निमीलिताक्षा मुमुहुश्च तत्र॥ 8-87-34 (59369)
ये तत्र भीमं रुधिरं पिबन्तं
दुःशासनस्य ददृशुः प्रपन्नाः।
नायं मनुष्यस्त्विति भाषमाणाः
सर्वेऽपलायन्त भयाभिपन्नाः॥ ॥ 8-87-35 (59370)
इति श्रीमन्महाभारते कर्णपर्वणि सप्तदशदिवसयुद्धे सप्तशीतितमोऽध्यायः॥ 87 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Footnotes
॥ श्रीः ॥
8.88. अध्यायः 088
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Topics
दुःशासनवधक्रोधादात्मनामभिद्रुतदतां तदनुजानां भीमेन वधः॥ 1 ॥ दुःशासनादिनिधनाद्बिश्यतः कर्णस्य शल्येन प्रोत्साहनम्॥ 2 ॥ सङ्कुलयुद्धम्॥ 3 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Text
8-88-0 (59371)
सञ्जय उवाच। 8-88-0x (5049)
स पीत्वा रुधिरं तस्य चरणौ गृह्य भारत।
इत्युच्चैर्वचनं प्राह प्रतिनृत्यन्वृकोदरः॥ 8-88-1 (59372)
एष ते रुधिरं तीव्रं पिबामि पुरुषादवत्।
वदेदानीं सुसंरब्धः पुनर्गौरिति गौरिति॥ 8-88-2 (59373)
ये चास्मान्प्रतिनृत्यन्ति तदा गौरिति गौरिति।
तान्वयं प्रतिनृत्यामः पुनर्गौरिति गौरिति॥ 8-88-3 (59374)
प्रमाणकोट्यां शयने कालकूटकभोजनम्।
दंशनं चाहिभिस्तीक्ष्णैर्दाहं जतुगृहे च यत्॥ 8-88-4 (59375)
द्यूते च दोषभूयस्त्वमरण्ये वसतिश्च या।
इष्वस्त्राणि च सङ्ग्रामे अनिलानिलवेश्मसु॥ 8-88-5 (59376)
दुःखान्येवाभिजानीमो न सुखानि कदाचन।
धृतराष्ट्रस्य दौरात्म्यात्सपुत्रस्य वयं सदा॥ 8-88-6 (59377)
इत्युच्चैर्वचनं प्रोच्य जयं प्राप्य वृकोदरः।
पुनरेव महाराज तव सैन्यमभिद्रवत्॥ 8-88-7 (59378)
रक्तार्द्रपाणिस्तु ततो महात्मा
गदापाणिः काल इवान्तकाले।
विभीषयंस्तव पुत्रस्य सैन्य--
मितस्ततो धावति वाहिनीं ते॥ 8-88-8 (59379)
ततः क्षणाद्भारत शून्यमासी--
दायोधनं घोरतरं कुरूणाम्।
यत्राजिमध्ये प्रापिबद्भीमसेनो
दुःशासनस्य रुधिरं क्रोधदीप्तः॥ 8-88-9 (59380)
स हत्वा समरे राजन्राजपुत्रं महाबलम्।
पूर्णकामो मदोदग्रः सिंहो रुरुमिवोत्कटः॥ 8-88-10 (59381)
रुधिरार्द्रो महाराज व्यशोभत परन्तपः।
सपुष्पः किंशुक इव रक्तरक्ततरो बभौ॥ 8-88-11 (59382)
रुधिराक्तो घोरवेषः क्रुद्धो राजन्वचोऽब्रवीत्।
ब्रूहीदानीं पापमते नृशंस पतितो ह्यसि॥ 8-88-12 (59383)
दुःशासने यादृशं संश्रुतं न--
स्तदवाप्तं पाण्डवैः सर्वमेव।
अत्रैवमाप्स्याम्यपरं द्वितीयं
दुर्योधनं यज्ञपशुं विशस्य॥ 8-88-13 (59384)
शिरो मृदित्वाऽस्य पुनश्च शान्तिं
यास्याम्यहं कौरवाणां समक्षम्।
या साऽपतिः सा सपतिर्हि जाता
यास्ताः सपत्योऽपतयस्तु जाताः॥ 8-88-14 (59385)
पश्यन्तु चित्रं विविधं हि लोके
ये वै तिलाः षण्डतिला बभूवुः।
ते चेत्संसिद्धा निधनं गताः परे
किं चित्ररूपं बत जीवलोके॥ 8-88-15 (59386)
एतावदुक्त्वा वचनं प्रहृष्टः
प्राक्रोशदुच्चै रुधिरार्द्रवक्रः।
ननर्त चैवातिबलो महात्मा
वृत्रं निहत्येव सहस्रनेत्रः॥ 8-88-16 (59387)
दृष्ट्वा तु नृत्यन्तमुदग्रवीर्यं
कालं यथा त्वन्तकाले प्रजानाम्।
महद्भयं चाधिरथिं विवेश
जये निराशाश्च सुतास्त्वदीयाः॥ 8-88-17 (59388)
दुःशासने तु निहते पुत्रास्तव महारथाः।
महत्क्रोधविषं वीरा धारयन्तो महाबलाः।
ते तु राजन्महावीर्या भीमं प्राच्छादयञ्छरैः॥ 8-88-18 (59389)
निषङ्गी कवची खङ्गी दण्डधारो धनुर्धरः।
अलम्बुर्जलसन्धश्च वातवेगसुवर्चसौ॥ 8-88-19 (59390)
एते समेत्य सहिता भ्रातृव्यसनकर्शिताः।
भीमसेनं महाबाहुं पीडयामासुरञ्जसा॥ 8-88-20 (59391)
स वध्यमानो विशिखैः समन्तात्तैर्महारथैः।
भीमः क्रोधाभिरक्ताक्षः क्रुद्धः काल इवाबभौ॥ 8-88-21 (59392)
ततः परिवृतो राजन्नवभिः शत्रुतापनैः।
दुःशासनादवरजैः पुत्रैस्तव वृकोदरः॥ 8-88-22 (59393)
तांस्तु भल्लैर्महावेगैर्नवभिर्नव भारत।
रुक्माङ्गदान्रुक्मपुङ्खैः पार्थो निन्ये यमक्षयम्॥ 8-88-23 (59394)
हतेषु तव पुत्रेषु बलं तद्विप्रदुद्रुवे।
पश्यतः सूतपुत्रस्य पाण्डवस्य भयार्दितम्॥ 8-88-24 (59395)
ततः कर्णं महाराज प्रविवेश महद्भयम्।
दृष्ट्वा भीमस्य विक्रान्तमन्तकस्य प्रजास्विव॥ 8-88-25 (59396)
तस्य त्वाकारभावज्ञः शल्यः समितिशोभनः। 8-88-26 (59397)
उवाच वचनं कर्णं प्राप्तकालं हितं तदा॥ 8-88-27 (59398)
एते द्रवन्ति राजानो भीमसेनभयार्दिताः।
दुर्योधनश्च सम्मूढो भ्रातृव्यसनकर्शितः॥ 8-88-28 (59399)
दुःशासनस्य रुधिरे पीयमाने महात्मना।
व्यापन्नचेताः सहसा शोकोपहतचेतनः॥ 8-88-29 (59400)
उपासते त्वामेते हि परिवार्य महारथाः।
कृपप्रभृतयः कर्ण हतशेषाः सहोदराः॥ 8-88-30 (59401)
पाण्डवा लब्धलक्षाश्च धनञ्जयपुरोगमाः।
त्वामेवाभिमुखाः शूरा युद्धाय समुपस्थिताः॥ 8-88-31 (59402)
स त्वं पुरुषशार्दूल पौरुषे महति स्थितः।
क्षत्रधर्मं पुरस्कृत्य प्रत्युद्याहि धनञ्जयम्॥ 8-88-32 (59403)
भारो हि धार्तराष्ट्रेण त्वयि सर्वः समाहितः।
तमुद्वह महाबाहो यथाशक्ति यथाबलम्॥ 8-88-33 (59404)
जये स्याद्विपुला कीर्तिर्ध्रुवः स्वर्गः पराजये।
वृषसेनश्च राधेय सङ्क्रुद्धस्तनयस्तव।
त्वयि मोहं समापन्ने पाण़्डवानभिधावति॥ 8-88-34 (59405)
सञ्जय उवाच। 8-88-35x (5050)
एतच्छ्रुत्वा तु वचनं शल्यस्यामिततोजसः।
हृदि मानुष्यकं भावं कृत्वा युद्वाय सुस्थिरम्॥ 8-88-35 (59406)
ततः क्रुद्धो वृषसेनोऽभ्यधाव--
द्भीमं समायान्तममित्रसाहम्।
बाणैः किरन्तं प्रतियाति चोग्रं
व्यात्ताननं कालमिवापतन्तम्॥ 8-88-36 (59407)
तमभ्यधावन्नकुलः प्रवीर--
मारादमित्रं प्रतुदन्पृषत्कैः।
कर्णस्य पुत्रं समरे प्रहृष्टं
जिष्णुर्जिघांसुर्मघवेव जम्भम्॥ 8-88-37 (59408)
ततो ध्वजं स्फाटिकहेमचित्रं
चिच्छेद धैर्यान्नकुलः क्षुरेण।
कर्णात्मजस्येष्वसनं च चित्रं
भल्लेन जाम्बूनदचित्रनद्धम्॥ 8-88-38 (59409)
अथान्यदादाय धनुः स शीघ्रं
कर्णात्मजः पाण्डवमभ्यविध्यत्।
दिव्यैरस्त्रैरभ्यवर्षत्तदैनं
कर्णस्य पुत्रो नकुलं कृतास्त्रम्॥ 8-88-39 (59410)
ततः क्रुद्धो नकुलः कर्णपुत्रं
शरैर्महोल्काभिरिवाभ्यपीडयत्।
स कर्णपुत्रो नकुलस्य राज--
न्सर्वानस्त्रान्वारयदुत्तमास्त्रैः॥ 8-88-40 (59411)
आसीत्सुघोरं भरतप्रवीर
युद्धं तदा कर्णजपाण्डवाभ्याम्॥ 8-88-41 (59412)
वनायुजान्सुकुमारान्सुशुभ्रा--
नलङ्कृताञ्जातरूपेण चित्रान्।
जघान चाश्वान्नकुलस्य वीरो
रणाजिरे सूतपुत्रस्य पुत्रः॥ 8-88-42 (59413)
ततो हताश्वादवरुह्य याना--
च्चर्माऽऽददे रुचिरं बर्हिचित्रम्।
आकाशसङ्काशमसिं प्रगृह्य
प्रकाशमानः खगवच्चचार॥ 8-88-43 (59414)
ततोऽस्य पक्षाननयद्यमाय
द्विसाहस्रान्नकुलः क्षिप्रकारी।
ते प्रापतन्नसिना वै विशस्ता
यथाऽश्वमेधे पशवः शमित्रा॥ 8-88-44 (59415)
ततस्ततो विजिता युद्धशौण्डा
नानादेश्याः सुहृदः सत्यसन्धाः।
एकेन शीघ्रं नकुलेन नुन्नाः
सारेप्सुनेवोत्तमचन्दनस्य॥ 8-88-45 (59416)
भूमौ चरन्तं नकुलं रथौघाः
समन्ततः सायकैः प्रत्यगृह्णन्।
स तुद्यमानो नकुलो विहङ्गै--
श्चचार सङ्ख्ये द्विषतो विनिघ्नन्॥ 8-88-46 (59417)
तं कर्णपुत्रोऽपि चरन्तमाजौ
नराश्वमातङ्गरथप्रवीरान्।
निघ्नन्तमष्टादशभिः पृषत्कै--
र्विव्याध वीरः स चुकोप विद्धः॥ 8-88-47 (59418)
ततोऽभ्यधावत्समरे जिघांसुः
कर्णात्मजं पाण्डुसुतो नृवीरम्।
तस्येषुभिर्वधमत्सूतपुत्रो
महारणे वर्म सहस्रभारम्॥ 8-88-48 (59419)
तस्याथ कांस्यं सुशितं सुपीत--
मसिप्रवीरं गुरुभारासाहम्।
द्विषच्छरीरापहरं सुघोर--
माधून्वतः सर्पमिवात्तकोशम्॥ 8-88-49 (59420)
क्षिप्रं शरैः षङ्भिरमित्रसाह--
श्चकर्त खङ्गं निशितैः सुधारैः।
पुनश्च पार्थं निशितैः पृषत्कैः
स्तनान्तरे क्षिप्रमिवात्यविध्यत्॥ 8-88-50 (59421)
स भीमसेनस्य रथं च गत्वा
ववर्ष वै शरवर्षं सुघोरम्॥ 8-88-51 (59422)
नकुलमथ विदित्वा छिन्नबाणासनासिं
विरथमरिभिरार्तं कर्णपुत्रास्त्रमग्नम्।
पवनचलपताका ह्लादिनो वल्गिताश्वाः
परपुरुषनियुक्ताः स्वै रथैः शीघ्रमीयुः॥ 8-88-52 (59423)
द्रुपदसुतवरिष्ठाः पञ्च शैनेयषष्ठा
द्रुपददुहितृपुत्राः पञ्च चामित्रसाहाः।
द्विरदरथनराश्वान्सूदयन्तस्त्वदीयान्
भगवत इव रुद्राः सङ्ख्यया हेतिमन्तः॥ 8-88-53 (59424)
अथ तव रथमुख्यास्तान्प्रतीयुस्त्वरन्तः
कृपहृदिकसुतौ च द्रौणिदुर्योधनौ च।
शकुनिशुकवृकाश्च क्राथदेवावृधौ च
द्विरदजलदघौषैः स्यन्दनैः कार्मुकैश्च॥ 8-88-54 (59425)
अथ तव रथवर्यास्तान्दशैकप्रवीरा--
निषुभिरशनिकल्पैस्ताडयन्तो न्यरुन्धन्।
नवजलदसवर्णैर्हस्तिभिस्तान्स्म वव्रु--
र्गिरिशिखरनिकाशैर्भीमवेगैः कुणिन्दाः॥ ॥ 8-88-55 (59426)
इति श्रीमन्महाभारते कर्णपर्वणि सप्तदशदिवसयुद्धे अष्टाशीतितमोऽध्यायः॥ 88 ॥
॥ श्रीः ॥
8.89. अध्यायः 089
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Topics
सङ्कुलयुद्धम्॥ 1 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Text
8-89-0 (59427)
सञ्जय उवाच। 8-89-0x (5051)
सुकल्पिता हैमवता महोत्कटा
रणाभिकामैः कृतिभिः समास्थिताः।
सुवर्णजालैर्वितता बभुर्गजा--
स्तथा यथा खे जलदाः सविद्युतः॥ 8-89-1 (59428)
कुणिन्दपुत्रो दशभिर्महायसैः
कृपं ससूताश्वमपीडयद्भृशम्।
ततः शरद्वत्सुतसायकैर्हतः
सहैव नागेन पपात भूतले॥ 8-89-2 (59429)
कुणिन्दपुत्रावरजस्तु तोमरै--
र्दिवाकरांशुप्रतिमैरयस्मयैः।
जघान भोजस्य हयानथापतन्
क्षणाद्विशस्ताः कृतवर्मणे हयाः॥ 8-89-3 (59430)
अथापरे द्रौणिहता महाद्विपा--
स्त्रयः ससर्वायुधयोधकेतनाः।
निपेतुरुर्व्यां व्यसवो विचेतना--
स्तथा यथा वज्रहता महाचलाः॥ 8-89-4 (59431)
कुणिन्दराजावरजादनन्तरः
स्तनान्तरे पत्रिवरैरताडयत्।
तवात्मजं तस्य तवात्मजः शरैः
शितैः शरीरं व्यहनद्द्विपं च तम्॥ 8-89-5 (59432)
स नागराजः सह राजसूनुना
पपात रक्तं बहु सर्वतः क्षरन्।
महेन्द्रवज्रप्रहतोऽम्बुदागमे
यथा जलं गेरिकपर्वतस्तथा॥ 8-89-6 (59433)
कुणिन्दपुत्रप्रहितोऽपरो द्विपः
क्राथं ससूताश्वरथं व्यपोथयत्।
ततोऽपतत्क्राथसराभिघातितः
सहेश्वरो वज्रहतो यथा गिरिः॥ 8-89-7 (59434)
रथी द्विपस्थेन हतोऽपतच्छरैः
क्राथाधिपः पर्वतजेन दुर्जयः।
सवाजिसूतेष्वसनध्वजस्तथा
यथा महावातहतो महाद्रुमः॥ 8-89-8 (59435)
वृको द्विपस्थं गिरिराजवासिनं
भृशं शरैर्द्वादशभिः पराभिनत्।
ततो वृकं साश्वरथं महाद्विपो
द्रुतं चतुर्भिरणैर्व्यपोथयत्॥ 8-89-9 (59436)
स पोथितो नागरवेण वीर्यवा--
न्पराभिनद्द्वादशभिः शिलीमुखैः।
वृकेण बाणाभिहतोऽपतत्क्षितौ
सवारणो बभ्रुसुतेन सार्धम्॥ 8-89-10 (59437)
कुणिन्दराजस्य सुतोऽपरस्तदा
स चापि शूरः सहसा समर्पितः।
पपात बाणैः सुबलस्य सूनुना
विषाणपुच्छापरगात्रपातिना॥ 8-89-11 (59438)
गजेन वाहाञ्शकुनेः कुणिन्दजो
निनाय वैवस्वतमन्दिरं रणे।
रथं च संक्षुभ्य ननाद नर्दत--
स्ततोऽस्य गान्धारपतिः शिरोऽहरत्॥ 8-89-12 (59439)
ततः कुणिन्देषु गतेषु तेषु
प्रहृष्टरूपास्तव ते महारथाः।
भृशं प्रदरध्मुर्लवणाम्बुसम्भवा--
न्वरांश्च बाणासनपाणयोऽभ्ययुः॥ 8-89-13 (59440)
तथाऽभवद्युद्धमतीव दारुणं
पुनः कुरूणां सह पाण्डुसृञ्जयैः।
शरासिशक्त्यृष्टिगदापरश्वथै--
र्नराश्वनागासुहरं भृशाकुलम्॥ 8-89-14 (59441)
रथाश्वमातङ्गपदातयस्ततः
परस्परं विप्रहताः क्षितौ पतन्।
यथा सविद्युत्तटितो जलप्रदाः
समुत्थितैर्दिग्भ्य इवोग्रमारुतेः॥ 8-89-15 (59442)
ततः शतानीकहता महागजा
हया रथाः पत्तिगणाश्च तावकाः।
सुपर्णवातप्रहता यथोरगा--
स्तथा गता गां विवशा विचूर्णिताः॥ 8-89-16 (59443)
ततोऽभ्यविद्ध्यद्बहुभिः शितैः शरैः
स विन्दपुत्रो नकुलात्मजं स्मयन्।
ततोऽस्य कोपाद्विचकर्त नाकुलिः
शिरः क्षुरेणाम्बुजसन्निभाननम्॥ 8-89-17 (59444)
ततः शतानीकमविध्यदायसै--
स्त्रिभिः शरैः कर्णसुतोऽर्जुनं त्रिभिः।
त्रिभिश्च भीमं नकुलं च सप्तभि--
र्जनार्दनं द्वादशभिश्च सायकैः॥ 8-89-18 (59445)
तदस्य कर्मातिमनुष्यकर्मणः
समीक्ष्य हृष्टाः कुरवोऽभ्यपूजयन्।
पराक्रमज्ञास्तु धनञ्जयस्य ये
हुतोऽयमग्नाविति ते तु मेनिरे॥ ॥ 8-89-19 (59446)
इति श्रीमन्महाभारते कर्णपर्वणि सप्तदशदिवसयुद्धे एकोननवतितमोऽध्यायः॥ 89 ॥
॥ श्रीः ॥
8.90. अध्यायः 090
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Topics
अर्जुनेन कर्णसूनोर्वृषसेनस्य वधः॥ 1 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Text
8-90-0 (59447)
सञ्जय उवाच। 8-90-0x (5052)
ततः किरीटि परवीरघाती
हताश्वमालोक्य नरप्रवीरः।
माद्रीसुतं नकुलं लोकमध्ये
समीक्ष्य कृष्णं भृशविक्षतं च।
समभ्यधावद्वृषसेनमाहवे
स सूतजस्य प्रमुखे स्थितस्तदा॥ 8-90-1 (59448)
तमापतन्तं नरवीरमुग्रं
महाहवे बाणसहस्रधारिणम्।
अभ्यापतत्कर्णसुतो महारथं
यथा महेन्द्रं नमुचिः पुरा तथा॥ 8-90-2 (59449)
तौ तत्र शूरौ रथकुञ्जरौ रणे
परस्परस्याभिमुखौ महारथौ।
ससर्जतुः शरसङ्घाननेका--
न्सम्भ्रान्तरूपौ सुभृशं तदानीम्॥ 8-90-3 (59450)
ततो द्रुतं चैकशरेण पार्थं
शितेन विद्ध्वा युधि कर्णपुत्रः।
ननाद नादं सुमहानुभावो
विद्ध्वेव शक्रं नमुचिः स वीरः॥ 8-90-4 (59451)
पुनः स पार्थं वृषसेन उग्रै--
र्बाणैरविद्ध्यद्भुजमूले तु सव्ये।
तथैव कृष्णं नवभिः समार्दय--
त्पुनश्च पार्थं दशभिर्जघान॥ 8-90-5 (59452)
पूर्वं यथा वृषसेनप्रयुक्तै--
रभ्याहतः श्वेतहयः शरैस्तैः।
संरम्भमीषद्गमितो वधाय
कर्णात्मजस्याथ मनः प्रदध्रे॥ 8-90-6 (59453)
ततः किरीटि रणमूर्ध्नि कोपात्
कृत्वा त्रिशाखां भ्रुकुटिं ललाटे।
मुमोच तूर्णं विशिखान्महात्मा
वधे धृतः कर्णसुतस्य सङ्ख्ये।
आरक्तनेत्रोऽन्तकशत्रुहन्ता
उवाच कर्णं भृशमुत्स्मयंस्तदा॥ 8-90-7 (59454)
दुर्योधनं द्रौणिमुखांश्च सर्वा--
नहं रणे वृषसेनं तमुग्रम्।
सम्पश्यतः कर्ण तवाद्य सङ्ख्ये
नयामि लोकं निशितैः पृषत्कैः॥ 8-90-8 (59455)
ऊनं च तावद्धि जना वदन्ति
सर्वैर्भवद्भिर्मम सूनुर्हतोऽसौ।
एको रथो मद्विहीनस्तरस्वी
अहं हनिष्ये भवतां समक्षम्॥ 8-90-9 (59456)
संरक्ष्यतां रथसंस्थाः सुतोऽय--
महं हनिष्ये भवतां समक्षम्॥
पश्चाद्वधिष्ये त्वामपि सम्प्रमूढ--
महं हनिष्येऽर्जुन आजिमध्ये॥ 8-90-10 (59457)
तमद्य मूलं कलहस्य सङ्ख्ये
दुर्योधनापाश्रय जातदर्पम्।
त्वामद्य हन्ताऽस्मि रणे प्रसह्य
अस्यैव हन्ता युधि भीमसेनः।
दुर्योधनस्याधमपूरुषस्य
यस्यानयादेष महान्क्षयोऽभवत्॥ 8-90-11 (59458)
स एवमुक्त्वा विनिमृज्य चापं
लक्ष्यं हि कृत्वा वृषसेनमाजौ।
ससर्ज बाणान्विशिखान्महात्मा
वधाय राजन्कर्णसुतस्य सङ्ख्ये॥ 8-90-12 (59459)
विव्याध चैनं दशभिः पृषत्कै--
र्मर्मस्वशङ्कं प्रहसन्किरीटी।
चिच्छेद चास्येष्वसनं भुजौ च
क्षुरैश्चतुर्भिर्निशितैः शिरश्च॥ 8-90-13 (59460)
स पार्थबाणाभिहतः पपात
रथाद्विबाहुर्विशिरा धरायाम्।
सुपुष्पितो वज्रहतोऽतिमात्रो
भग्नो यथा साल इवावकृत्तः॥ 8-90-14 (59461)
तं पार्थबाणाभिहतं पतन्तं
सम्प्रेक्ष्य कर्णः सुतमाशुकारी।
रथं रथेनाशु जगाम रोषा--
त्किरीटिनः पुत्रवधाभितप्तः॥ 8-90-1x1 सञ्जय उवाच। 8-90-1a1 तमायान्तमभिप्रेक्ष्य वेलोद्वृत्तमिवार्णवम्। 8-90-1b1 गर्जन्तं सुमहाकायं दुर्निवारं सुरैरपि। 8-90-1c1 अर्जुनं प्राह दाशार्हः प्रहस्य पुरुषर्षभः॥ 8-90-2a2 अर्य सरथ आयासि श्वेताश्वः शल्यसारथिः। 8-90-2b2 येन ते सह योद्धव्यं स्थिरो भव धनञ्जय॥ 8-90-3a3 पश्य चैनं समायुक्तं रथं कर्णस्य पाण्डव। 8-90-3b3 श्वेतवाजिसमायुक्तं युक्तं राधासुतेन च॥ 8-90-4a4 नानापताकाकलिलं किङ्किणीजालमालिनम्। 8-90-4b4 उह्यमानमिवाकाशो विमानं पाण्डुरैर्हयैः॥ 8-90-5a5 ध्वजं च पश्य कर्णस्य नागकक्षं महात्मनः। 8-90-5b5 आखण्डलधनुःप्रख्यमुल्लिखन्तमिवाम्बरम्॥ 8-90-6a6 पश्य कर्णं समायान्तं धार्तराष्ट्रप्रियैषिणम्। 8-90-6b6 शरधारा विमुञ्चन्तं धारासारमिवाम्बुदम्॥ 8-90-7a7 एष मद्रेश्वरो राजा रथाग्रे पर्यवस्थितः। 8-90-7b7 नियच्छति हयानस्य राधेयस्यामितौजसः॥ 8-90-8a8 शृणु दुन्दुभिनिर्घोषं शङ्खशब्दं च दारुणम्। 8-90-8b8 सिंहनादांश्च विविधाञ्शृणु पाण़्डव सर्वतः॥ 8-90-9a9 अन्तर्धाय महाशब्दान्कर्णेनामिततेजसा। 8-90-9b9 दोधूयमानस्य भृशं धनुषः शृणु निःस्वनम्॥ 8-90-10a10 एते दीर्यन्ति सगणाः पाञ्चालानां महारथाः। 8-90-10b10 दृष्ट्वा केसरिणं क्रुद्धं मृगा इव महावने॥ 8-90-11a11 सर्वयत्नेन कौन्तेय हन्तुमर्हसि सूतजम्। 8-90-11b11 न हि कर्णशरानन्यः सोढुमुत्सहते नरः॥ 8-90-12a12 सदेवासुरगन्धर्वांस्त्रीँल्लोकान्सचराचरान्। 8-90-12b12 त्वं हि जेतुं रणे शक्तस्तथैव विदितं मम॥ 8-90-13a13 भीममुग्रं महात्मानं त्र्यक्षं शर्वं कपर्दिनम्। 8-90-13b13 न शक्ता द्रष्टुमीशानं किं पुनर्योधितुं प्रभुम्॥ 8-90-14a14 त्वया साक्षान्महादेवः सर्वभूतशिवः शिवः। 8-90-14b14 युद्धेनाराधितः स्थाणुर्देवाश्च वरदास्तव॥ 8-90-15a15 तस्य पार्थ प्रसादेन देवदेवस्य शूलिनः। 8-90-15b15 जहि कर्णं महाबाहो नमुचिं वृत्रहा यथा॥ 8-90-16a16 श्रेयस्तेऽस्तु सदा पार्थ युद्धे जयमवाप्नुहि॥ 8-90-16b17x अर्जुन उवाच। 8-90-17a17 ध्रुव एव जयः कृष्ण मम नास्त्यत्र संशयः। 8-90-17b17 सर्वलोकगुरुर्यस्त्वं तुष्टोऽसि मधुसूदन॥ 8-90-18a18 चोदयाश्वान्हृषीकेश रथं मम महारथ। 8-90-18b18 नाहत्वा समरे कर्णं निवर्तिष्यति फल्गुनः॥ 8-90-19a19 अद्य कर्णं हतं पश्य मच्छरैः शकलीकृतम्। 8-90-19b19 मां वा द्रक्ष्यसि गोविन्द कर्णेन निहतं शरैः॥ 8-90-20a20 उपस्थितमिदं घोरं युद्धं त्रैलोक्यमोहनम्। 8-90-20b20 यज्जनाः कथयिष्यन्ति यावद्भूमिर्धरिष्यति॥ 8-90-21a21 एवं ब्रुवंस्तदा पार्थः कृष्णमक्लिष्टकारिणम्। 8-90-21b21 प्रत्युद्ययौ रथेनाशु गजं प्रतिगजो यथा॥ 8-90-22a22 पुनरप्याह तेजस्वी पार्थः कृष्णमरिन्दम। 8-90-22b22 चोदयाश्वान्हृषीकेश कालोऽयमतिवर्तते॥ 8-90-23a23 एवमुक्तस्तदा तेन पाण़्डवेन महात्मना। 8-90-23b23 जयेन सम्पूज्य स पाण्डवं तदा 8-90-23c23 प्रचोदयामास हयान्मनोजवान्॥ 8-90-24a24 स पाण्डुपुत्रस्य रथो मनोजवः 8-90-24b24 क्षणेन कर्णस्य रथाग्रगोऽभवत्॥ ॥ 8-90-15 (59462)
इति श्रीमन्महाभारते कर्णपर्वणि सप्तदशदिवसयुद्धे नवतितमोऽध्यायः*॥ 90 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Footnotes
॥ श्रीः ॥
8.91. अध्यायः 091
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Topics
रणाय कर्णार्जुनयोः समागमः॥ 1 ॥ तदवलोकनाय दिवि देवगन्धर्वादीनां समागमः॥ 2 ॥ देवासुरादीनां कर्णार्जु नसमाश्रयणेन द्वैधीभावः॥ 3 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Text
8-91-0 (59463)
सञ्जय उवाच। 8-91-0x (5053)
वृषसेनं हतं दृष्ट्वा क्रोधामर्षसमन्वितः।
पुत्रशोकोद्भवं वारि नेत्राभ्यां समवासृजत्॥ 8-91-1 (59464)
रथेन कर्णस्तेजस्वी जगामाभिमुखो रिपुम्।
युद्धायामर्पताम्राक्षः समाहूय धनञ्जयम्॥ 8-91-2 (59465)
तौ रथौ सूर्यसङ्काशौ वैयाघ्रपरिवारितौ।
समेतौ ददृशुस्तत्र द्वाविवार्कौ समुद्गतौ॥ 8-91-3 (59466)
श्वेताश्वौ पुरुषादित्यावास्थितावरिमर्दनौ।
शुशुभाते महात्मानौ चन्द्रादित्यौ यथा दिवि।
`रथौ चतुर्भिर्जलदैर्भगमित्राविवाम्बरे'॥ 8-91-4 (59467)
तौ दृष्ट्वा विस्मयं जग्मुः सर्वसैन्यानि मारिष।
त्रैलोक्यविजये यत्ताविन्द्रवैरोचनाविव॥ 8-91-5 (59468)
रथज्यातलनिर्हादैर्बाणशङ्खरवैस्तथा।
तौ रथावभ्यधावन्त क्षत्रियाः सर्व एव हि॥ 8-91-6 (59469)
ध्वजावालोक्य वीराणां विस्मयः समपद्यत।
हस्तिकक्ष्यां च कर्णस्य वानरं च किरीटिनः॥ 8-91-7 (59470)
तौ रथौ सम्प्रसक्तौ तु दृष्ट्वा भारत पार्थिवाः।
सिंहनादरवांश्चक्रुः साधुवादांश्च पुष्कलान्॥ 8-91-8 (59471)
श्रुत्वा तयोर्द्वैरथं च तत्र योधाः सहस्रशः।
चक्रुर्बाहुस्वनांश्चैव तथा बाणरवं महत्॥ 8-91-9 (59472)
आजघ्नुः कुरवस्तत्र वादित्राणि समन्ततः।
राधेयमभितो दध्मुः शङ्खाञ्शतसहस्रशः॥ 8-91-10 (59473)
तथैव पाण्डवाः सर्वे हर्षयन्तो धनञ्जयम्।
तूर्यशङ्खनिनादेन दिशः सर्वा व्यनादयन्॥ 8-91-11 (59474)
क्ष्वेलितास्फोटितोत्क्रुष्टैस्तुमुलं सर्वतोऽभवत्।
बाहुशब्दैश्च शूराणां कर्णार्जुनसमागमे॥ 8-91-12 (59475)
तौ दृष्ट्वा पुरुषव्याघ्रौ रथस्थौ रथिनां वरौ।
प्रगृहीतमहाचापौ शरशक्तिध्वजायुतौ॥ 8-91-13 (59476)
वर्मिणौ बद्धनिस्त्रिंशौ श्वेताश्वौ शङ्खशोभितौ।
तूणीरवसम्पन्नौ द्वावप्येतौ सुदर्शनौ॥ 8-91-14 (59477)
रक्तचन्दनदिग्धाङ्गौ समदौ गोवृषाविव।
चापविद्युद्ध्वजोपेतौ शस्त्रसम्पत्तियोधिनौ॥ 8-91-15 (59478)
चामरव्यजनोपैतौ श्वेतच्छत्रोपशोभितौ।
कृष्णशल्यरथोपेतौ तुल्यरूपौ महारथौ॥ 8-91-16 (59479)
सिंहस्कन्धौ दीर्घभुजौ रक्ताक्षौ हेममालिनौ।
सिंहस्कन्धप्रतीकाशौ व्यूढोरस्कौ महाबलौ।
अन्योन्यवधमिच्छन्तावन्योन्यजयकाङ्क्षिणौ॥ 8-91-17 (59480)
अन्योन्यमभिधावन्तौ गोष्ठे गोवृषभाविव।
प्रभिन्नाविव मातङ्गौ सुसंरब्धाविवाचलौ॥ 8-91-18 (59481)
आशीविषशिशुप्रख्यौ यमकालान्तकोपमौ।
इन्द्रवृत्राविव क्रुद्धौ सूर्यचन्द्रसमप्रभौ॥ 8-91-19 (59482)
महाग्रहाविव क्रुद्धौ युगान्ताय समुत्थितौ।
देवगर्भौ देवसमौ देवतुल्यौ च रूपतः॥ 8-91-20 (59483)
यदृच्छया समायातौ सूर्याचन्द्रमसौ यथा।
बलिनौ समरे दृप्तौ नानाशस्त्रधरौ युधि॥ 8-91-21 (59484)
तौ दृष्ट्वा पुरुषव्याघ्रौ शार्दूलाविव धिष्ठितौ।
बभूव परमो हर्षस्तावकानां विशाम्पते॥ 8-91-22 (59485)
संशयः सर्वभूतानां विजये समपद्यत।
समेतौ पुरुषव्याघ्रौ प्रेक्ष्य कर्णधनञ्जयौ॥ 8-91-23 (59486)
उभौ वरायुधधरावुभौ रणकृतश्रमौ।
उभौ च बाहुशब्देन नादयन्तौ नभस्तलम्॥ 8-91-24 (59487)
उभौ विश्रुतकर्माणौ पौरुषेण बलेन च।
उभौ च सदृशौ युद्धे शम्बरामरराजयोः॥ 8-91-25 (59488)
कार्तवीर्यसमौ चोभावुभौ दाशरथेः समौ।
विष्णुवीर्यसमौ चोभावुभौ भवसमौ युधि॥ 8-91-26 (59489)
उभौ श्वेतहयौ राजन्रथप्रवरवाहिनौ।
सारथिप्रवरौ चापि उभौ मद्रजनार्दनौ॥ 8-91-27 (59490)
ततो दृष्ट्वा महाराज राजमानौ महारथौ।
सिद्धचारणसङ्घानां विस्मयः समपद्यत॥ 8-91-28 (59491)
धार्तराष्ट्रास्ततस्तूर्णं सबला भरतर्षभ।
परिवव्रुर्महात्मानं कर्णमाहवशोभिनम्॥ 8-91-29 (59492)
तथैव पाण्डवा दृष्ट्वा धृष्टद्युम्नपुरोगमाः।
यमौ च चेकितानश्च प्रहृष्टाश्च प्रभद्रकाः॥ 8-91-30 (59493)
नानादेश्याश्च ये शूराः शिष्टा युद्धाभिनन्दिनः।
ते सर्वे सहिता हृष्टाः परिवव्रुर्धनञ्जयम्॥ 8-91-31 (59494)
रिरक्षिषन्तः शथ्रुघ्नाः पत्त्यश्वरथकुञ्जराः।
धनञ्जयस्य विजये धृताः कर्णवधेऽपि च॥ 8-91-32 (59495)
तथैव तावकाः सर्वे यत्ताः सेनाप्रहारिणः।
दुर्योधनमुखा राजन्कर्णं जुगुपुराहवे॥ 8-91-33 (59496)
तावकानां रणे कर्णो ग्लहो ह्यासीद्विशाम्पते।
तथैव पाण्डवेयानां ग्लहः पार्थोऽभवत्तदा॥ 8-91-34 (59497)
तयोस्तु सभ्यास्तत्रासन्प्रेक्षकाश्चाभवन्युधि।
तत्रैषां ग्लहमानानां ध्रुवौ जयपराजयौ॥ 8-91-35 (59498)
ताभ्यां द्यतं समासक्तं विजयायेतराय वा।
अस्माकं पाण्डवानां च स्थितानां रणमूर्धनि॥ 8-91-36 (59499)
तौ तु स्थितौ महाराज समरे युद्धशालिनौ।
अन्योन्यं प्रतिसंरब्धावन्योन्यवधकाङ्क्षिणौ॥ 8-91-37 (59500)
तावुमौ प्रजिहीर्षन्ताविन्द्रवृत्राविव प्रभो।
भीमरूपधरावास्तां महाधूमाविव ग्रहौ॥ 8-91-38 (59501)
ततोऽन्तरिक्षे सञ्जज्ञे विवादो भरतर्षभ।
मिथो भेदाश्च भूतानामासन्कर्णार्जुनान्तरे॥ 8-91-39 (59502)
व्याश्रयन्त द्विधा भिन्नाः सर्वे लोकास्तु मारिष।
देवदानवगन्धर्वाः पिशाचोरगराक्षसाः।
प्रतिपक्षग्रहं चक्रुः कर्णार्जुनसमागमे॥ 8-91-40 (59503)
द्यौरासीत्कर्णपक्षेऽत्र सनक्षत्रा विशाम्पते।
भूर्विशाला पार्थमाता पुत्रस्य जयकाङ्क्षिणी॥ 8-91-41 (59504)
सागराश्चैव गिरयः सरितश्च नरोत्तम।
महीजा जलजाश्चैव व्याश्रयन्त किरीटिनम्॥ 8-91-42 (59505)
असुरा यातुधानाश्च गुह्यकाश्च परन्तप।
कर्णः समभवद्यत्र खेचराणि वयांसि च॥ 8-91-43 (59506)
रत्नानि निधयः सर्वे वेदाश्चाख्यानपञ्चमाः।
सोपवेदोपनिषदो व्याश्रयन्त किरीटिनम्॥ 8-91-44 (59507)
वासुकिश्चित्रसेनश्च तक्षकश्चोपतक्षकः।
महीवियज्जलचराः काद्रवेयाश्च सान्वयाः।
विषवन्तो महानागा वेगिनश्चार्जुनेऽभवन्॥ 8-91-45 (59508)
ऐरावताः सौरभेया वैशालेयाश्च भोगिनः।
एतेऽभवन्नर्जुनस्य पापाः सर्पाश्च कर्णतः॥ 8-91-46 (59509)
ईहामृगा व्यालमृगा मङ्गला मृगपक्षिणः।
मङ्गलाः पशवश्चैव सिंहव्याघ्रास्तथैव च।
पार्थस्य विजये राजन्सर्व एव समाश्रिताः॥ 8-91-47 (59510)
वसवो मरुतः साध्या रुद्रा देवाश्विनावपि।
अग्नी रुद्रश्च सोमश्च पन्नगाश्च दिशो दश।
कर्णतः समपद्यन्त श्वसृगालवयांसि च॥ 8-91-48 (59511)
वसवश्च महेन्द्रेण मरुतश्च सहाग्निना।
धनञ्जयस्य ते वर्गा आदित्याः कर्णतोऽभवन्॥ 8-91-49 (59512)
देवताः पितृभिः सार्धमृषिभिश्च परन्तप।
तुम्बुरुप्रमुखाः सर्वे गन्धर्वा भरतर्षभ।
यमौ वैश्रवणश्चैव वरुणश्च यतोऽर्जुनः॥ 8-91-50 (59513)
देवर्षिब्रह्मर्षिगणाः सर्वे च खचराश्च ये
प्रालेयाः सहमौनेयाः शुभाश्चाप्सरसां गणाः॥ 8-91-51 (59514)
सहाप्सरोभिः शुभ्राभिर्देवदूताश्च गुह्यकाः।
किरीटिनं संश्रिताः स्म पुण्यगन्धा मनोरमाः॥ 8-91-52 (59515)
अमनोज्ञाश्च ये गन्धास्ते सर्वे कर्णमाश्रिताः।
विपरीतान्यनिष्टानि भवन्ति विनशिष्यताम्॥ 8-91-53 (59516)
ये त्वन्तकाले पुरुषं विपरीतमुपाश्रितम्।
प्रविशन्ति नरं क्षिप्रं मृत्युकालेऽभ्युपागते।
ते भावाः सहिताः कर्णं प्रविष्टाः सूतनन्दनम्॥ 8-91-54 (59517)
ओजस्तेजश्च सिद्धिश्च प्रहर्षः सत्यविक्रमौ।
मनस्तुष्टिर्जयश्चापि तथाऽऽनन्दो नृपोत्तम॥ 8-91-55 (59518)
ईदृशार्नि नरव्याघ् तस्मिन्सङ्ग्रामसागरे।
निमित्तानि च शुभ्राणि विविशुर्जिष्णुमाहवे॥ 8-91-56 (59519)
ऋषयो ब्राह्मणैः सार्धमभजन्त किरीटिनम्॥ 8-91-57 (59520)
ततो देवगणैः सार्धं सिद्धाश्च सह चारणैः।
द्विधा भूता महाराज व्याश्रयन्त नरोत्तमौ॥ 8-91-58 (59521)
विमानानि विचित्राणि गुणवन्ति च सर्वशः।
समारुह्य समाजग्मुर्द्वैरथं कर्णपार्थयोः।
अन्तरिक्षे महाराज देवगन्धर्वराक्षसाः॥ 8-91-59 (59522)
एवं सर्वेषु भूतेषु द्विधा भूतेषु भारत।
आशंसमानेषु जयं राधेयस्यार्जुनस्य च।
विमानायुतसम्बाधमाकाशमभवत्तदा॥ 8-91-60 (59523)
ईहामृगव्यालमृगैर्दिपाश्वरथपङ्क्तिभिः।
ऊह्यमानाः परे मेघैर्वायुना च मनीषिणः।
दिदृक्षवः समाजग्मुः कर्णार्जुनसमागमम्॥ 8-91-61 (59524)
देवदानवगन्धर्वा नागयक्षपतत्रिणः।
महर्षयो देवगणाः पितरश्च स्वधाभुजः॥ 8-91-62 (59525)
तपोविद्यौषधीसिदधा नानारूपाम्बरत्विषः।
अन्तरिक्षे महाराज विवदन्तोऽवतस्थिरे॥ 8-91-63 (59526)
ब्रह्मा ब्रह्मर्षिभिः सार्धं प्रजापतिभिरेव च।
आस्थितो यानमाकाशे दिव्यं तेजः समागताः॥ 8-91-64 (59527)
ततः प्रजापतिस्तूर्णमाजगाम महामते।
द्वैरथं युधि तं द्रुष्टं कर्णपाण्डवयोस्तदा॥ 8-91-65 (59528)
विजित्य कर्णः स्विदिमां वसुन्धरा--
मथार्जुनः स्वित्प्रतिपद्यतेऽखिलाम्।
इतीश्वरस्यापि बभूव संशयः
प्रजापतेः प्रेक्ष्य तयोर्महद्बलम्॥ ॥ 8-91-66 (59529)
इति श्रीमन्महाभारते कर्णपर्वणि सप्तदशदिवसयुद्धे एकनवतितमोऽध्यायः॥ 91 ॥
॥ श्रीः ॥
8.92. अध्यायः 092
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Topics
कर्णार्जुनसमाश्रयात् लोकक्षयभीरुणा प्रजापतिना ब्रह्माणं प्रति उभयोः साम्येन जयप्रार्थना॥ 1 ॥ इन्द्रेण सकारणनिरूपणमर्जुनस्यैव जये प्रार्थिते ब्रह्मेशानाभ्यां तदङ्गीकारे देवैर्हर्षात्पुष्पवर्षणम्॥ 2 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Text
8-92-0 (59530)
सञ्जय उवाच। 8-92-0x (5054)
प्रजापतिस्तु तं दृष्ट्वा देवभागं समागतम्।
अब्रवीत्तु ततो राजन्पश्यतो वै स्वयंभुवः॥ 8-92-1 (59531)
उभावतिरथौ शूरावुभौ दृढपराक्रमौ।
उभौ सदृशकर्माणौ वज्रिचक्रायुधौपमौ॥ 8-92-2 (59532)
अहो बत महद्युद्धं कर्णार्जुनसमागमे।
भविष्यति महाघोरं वृत्रवासवयोरिव॥ 8-92-3 (59533)
प्रजापतिरथोक्त्वैवं स्वयम्भुवमचोदयत्।
समोऽस्तु विजयः काममुभयोर्नरसिंहयोः॥ 8-92-4 (59534)
कर्णार्जुनविवादेन मा नश्येदखिलं जगत्।
स्वयंभो ब्रूहि तद्वाक्यं समोऽस्तु विजयोऽनयोः॥ 8-92-5 (59535)
एवमुक्तस्तु भगवाञ्जये ताभ्यामनिश्चिते।
इत्यब्रवीन्महाराज महाब्रह्मा प्रजापतिम्॥ 8-92-6 (59536)
द्वावप्येतौ हि कृतिनौ द्वावप्यतिबलोत्कटौ।
भविष्यत्यनयोर्युद्धं त्रैलोक्यस्य भयावहम्॥ 8-92-7 (59537)
ततः प्रजापतिं तत्र सहस्राक्षोऽभ्यचोदयत्।
विजयो ध्रुव एवास्तु पाण्डवस्य महात्मनः॥ 8-92-8 (59538)
मनस्वी बलवाञ्शूरः कृतविद्यस्तपोधनः।
विभर्ति च महातेजा धनुर्वेदमशेषतः॥ 8-92-9 (59539)
पार्थः सर्वगुणोपेतो देवकार्यमिदं यतः।
क्लिश्यन्ते पाण्डवा नित्यं वनवासादिभिर्भृशं॥ 8-92-10 (59540)
सम्पन्नस्तपसा चैव पर्याप्तः पुरुषर्षभः।
अतिक्रामेच्च माहात्म्याद्दिष्टमप्यविचारयन्॥ 8-92-11 (59541)
अतिक्रमे च लोकानामभावो नियतो भवेत्।
नावस्थानं च पश्यामि क्रुद्धयोः कृष्णयोः क्वचित्॥ 8-92-12 (59542)
स्रष्टारौ जगतश्चैतौ ततश्च पुरुषर्षभौ।
नरनारायणावेतौ पुराणावृषिसत्तमौ॥ 8-92-13 (59543)
अनियम्यौ नियन्तारौ जगतः पुरुषर्षभौ।
[नैतयोस्तु समः कश्चिद्दिवि वा मानुषेषु वा॥ 8-92-14 (59544)
अनुगम्यास्त्रयो लोकाः सह देवर्षिचारणैः।
सर्वदेवगणाश्चापि सर्वभूतानि यानि च।
अनयोस्तु प्रभावेन वर्तते निखिलं जगत्॥] 8-92-15 (59545)
कामं तु सुकृताँल्लोकानाप्नोतु पुरुषर्षभः।
कर्णो वैकर्तनः शूरो विजयस्त्वस्तु कृष्णयोः॥ 8-92-16 (59546)
वसूनां समलोकत्वं मरुतां वासमाप्नुयात्।
सहितो द्रोणभीष्माभ्यां नाकपृष्ठे महीयताम्॥ 8-92-17 (59547)
`क्लेशितो हि वने पार्थो दिर्घकालं पितामह।
तस्मादेष जयेद्युद्धे तपसाऽभ्यधिकोऽर्जुनः॥ 8-92-18 (59548)
पूर्वं भगवता प्रोक्तः कृष्णयोर्विजयो ध्रुवः।
तत्तथास्तु नमस्तेऽस्तु प्रमो ब्रूहि पितामह॥ 8-92-19 (59549)
तत्सहस्राक्षवचनं निशम्य भगवान्प्रभुः।
नोवाच तज्जयं तुल्यं तयोः कर्णकिरीटिनोः॥ 8-92-20 (59550)
तस्मादाशां गतः शक्रस्तूष्णीम्भूते पितामहे।
विजयः पाण्डवेयस्य कर्णस्य च वधो भवेत्॥ 8-92-21 (59551)
ब्रह्मेशानौ ततो वाक्यमूचतुर्भुवनेश्वरम्।
विजयो ध्रुव एवास्तु पाण्डवस्य महात्मनः॥ 8-92-22 (59552)
मनस्वी जयतां शूरः कृतविद्यस्तपोधनः।
बिभर्ति च महातेजा धनुर्वेदमशेषतः॥ 8-92-23 (59553)
अतिक्रामेच्च माहात्म्याद्दिष्टमप्यविचारयन्।
अतिक्रमे च लोकानामभावो नियतो भवेत्॥ 8-92-24 (59554)
न च विद्म ह्यवस्थानं क्रुद्धयोः कृष्णयोः क्वचित्।
स्रष्टारौ जगतश्चैव सतश्च पुरुषर्षभौ॥ 8-92-25 (59555)
कामं तु सुकृताँल्लोकान्प्राप्नोत्वेष परन्तपः।
कर्णो वैकर्तनः शूरो विजयस्तु नरे ध्रुवः॥ 8-92-26 (59556)
तथोक्ते देवदेवाभ्यां सहस्राक्षोऽब्रवीद्वचः।
आमन्त्र्य सर्वभूतानि ब्रह्मेशानानुशासनात्॥ 8-92-27 (59557)
श्रुतं भवद्भिर्यत्प्रोक्तं भगवद्भ्यां जगद्धितम्।
तत्तथा व्येतु ते रोगः शमाप्नुत विमन्यवः॥ 8-92-28 (59558)
इति श्रुत्वेन्द्रवचनं सर्वभूतानि मानिष।
विस्मितान्यभवन्राजन्पूजयाञ्चक्रिरे तदा।
नोचुस्तदा जयं तुल्यं तयोः पुरुषसिंहयोः॥ 8-92-29 (59559)
व्यसृजंश्च सुगन्धीनि पुष्पवर्षाणि हर्षिताः।
नानारूपाणि विबुधा देवतूर्याण्यवादयन्॥ 8-92-30 (59560)
दिदृक्षवश्चाप्रतिमं द्वैरथं नरसिंहयोः।
विस्मयोत्फुल्लनयना नान्या बुबुधिरे क्रियाः॥ ॥ 8-92-31 (59561)
इति श्रीमन्महाभारते कर्णपर्वणि सप्तदशदिवसयुद्धे द्विनवतितमोऽध्यायः॥ 92 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Footnotes
॥ श्रीः ॥
8.93. अध्यायः 093
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Topics
शल्यकर्णयोः सँलापः॥ 1 ॥ कृष्णार्जुनयोः सँलापः॥ 2 ॥ अर्जुनेन कृष्णम्प्रति स्वसामर्थ्यकथनम्॥ 3 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Text
8-93-0 (59562)
सञ्जय उवाच। 8-93-0x (5055)
रथौ तयोः श्वेतहयौ दिव्यौ युक्तौ महास्वनौ।
समास्थितौ लोकवीरौ शङ्खान्दध्मुः पृथक्पृथकम्।
वासुदेवार्जुनौ वीरौ कर्णशल्यौ च भारत॥ 8-93-1 (59563)
तद्भीरुसन्त्रासकरं युद्धं समभवत्तदा।
अन्योन्यस्पांधेनोरुग्रं शक्रशम्बरयोरिव॥ 8-93-2 (59564)
तयोर्ध्वजौ हि विमलौ शुशुभाते रथे स्थितौ।
राहुकेतू यथाऽऽकाशे उदितौ जगतः क्षये॥ 8-93-3 (59565)
कर्णस्याशीविषनिभा रत्नसारमयी दृढ़ा।
पुरन्दरधनुः प्रख्या हस्तिकक्ष्या विराजते॥ 8-93-4 (59566)
कपिश्रेष्ठस्तु पार्थस्य व्यादितास्य इवान्तकः।
दंष्ट्राभिर्भीषयन्भाभिर्दुर्निरीक्ष्यो रविर्यथा॥ 8-93-5 (59567)
युद्धाभिलाषुको भूत्वा ध्वजो गाण्डीवधन्वनः।
कर्णध्वजमुपातिष्ठत्स्वस्थानाद्वेगवान्कपिः॥ 8-93-6 (59568)
उत्पत्य च महावेगः कक्ष्यामभ्याहनत्तदा।
नखैश्च दशनैश्चैव गरुडः पन्नगं यथा॥ 8-93-7 (59569)
सा किङ्किणीकाभरणा कालपाशोपमा तदा।
अभ्यद्रवत्सुसंरब्धा हस्तिकक्ष्याऽथ तं कपिम्॥ 8-93-8 (59570)
तयोर्घोरतरे युद्धे द्वैरथे द्यूत आहिते।
प्राकुर्वतां ध्वजौ युद्धं पूर्वं पूर्वतरं तदा॥ 8-93-9 (59571)
हया हयानभ्यहेषन्स्पर्धमानाः परस्परम्।
अविध्यत्पुण्डरीकाक्षः शल्यं नयनसायकैः।
शल्यश्च पुण्डरीकाक्षं तथैवाभिसमैक्षत॥ 8-93-10 (59572)
तत्राजयद्वासुदेवः शल्यं नयनसायकैः।
कर्णं चाप्यजयदृष्ट्या कुन्तीपुत्रो धनञ्जयः॥ 8-93-11 (59573)
अयाब्रवीत्सूतपुत्रः शल्यमाभाष्य सस्मितम्॥ 8-93-12 (59574)
यदि पार्थो रणे हन्यादद्य मामिह कर्हिचित्।
किं करिष्यसि सङ्घामे शल्य सत्यमथोच्यताम्॥ 8-93-13 (59575)
शल्य उवाच। 8-93-14x (5056)
यदि कर्ण रणे हन्यादद्य त्वां श्वेतवाहनः।
उभावेकरयेनाहं हन्यां माधवपाण्डवौ॥ 8-93-14 (59576)
सञ्जय उवाच। 8-93-15x (5057)
एवमेव तु गोविन्दमर्जुनः प्रत्यभाषत।
तं प्रहस्याब्रवीत्कृष्णः पार्थं परमिदं वचः॥ 8-93-15 (59577)
पतेद्दिवाकरः स्थानाच्छीर्येद्भूमिरनेकधा।
शैल्यमग्निरियान्न त्वां हन्यात्कार्णो धनञ्जय॥ 8-93-16 (59578)
यदि चैतत्कथञ्चित्स्याल्लोकपर्यसनं भवेत्।
हन्यां कर्णं तथा शल्यं बाहुभ्यामेव संयुगे॥ 8-93-17 (59579)
इति कृष्णवचः श्रुत्वा प्रहसन्कपिकेतनः।
अर्जुनः प्रत्युवाचेदं कृष्णमक्लिष्टकारिणम्॥ 8-93-18 (59580)
मम तावदपर्याप्तौ कर्णशल्यौ जनार्दन।
सपताकध्वजं कर्णं सशल्यरथवाजिनम्॥ 8-93-19 (59581)
सच्छत्रकवचं चैव सशक्तिशरकार्मुकम्।
द्रष्टाऽस्यद्य रणे कृष्ण शरैश्छिन्नमनेकधा॥ 8-93-20 (59582)
अद्यैव सरथं साश्वं सशक्तिकवचायुधम्।
सञ्चूर्णितमिवारण्ये वृक्षं पश्याद्य दन्तिना॥ 8-93-21 (59583)
अद्य राधेयभार्याणां वैधव्यं समुपस्थितम्।
ध्रुवं स्वप्नेष्वनिष्टानि ताभिर्दृष्टानि माधव॥ 8-93-22 (59584)
द्रष्टासि ध्रुवमद्यैव विधवाः कर्णयोषितः।
न हि मे शाम्यते मन्युर्यदनेन पुरा कृतम्॥ 8-93-23 (59585)
कृष्णां सभागतां दृष्ट्वा मूढेनादीर्घदर्शिना।
अस्मांस्तथाऽवहसता क्षिपता च पुनःपुनः॥ 8-93-24 (59586)
अद्य द्रष्टासि गोविन्द कर्णमुन्मथितं मया।
वारणेनेव मत्तेन पुष्पितं गजतीरुहम्॥ 8-93-25 (59587)
अद्य ता मधुरा वाचः श्रोतासि मधुसूदन।
दिष्ट्या जयसि वार्ष्णेय इति कर्णे निपातिते॥ 8-93-26 (59588)
अद्याभिमन्युजननीं प्रहृष्टः सांत्वयिष्यसि।
कुन्तीं पितृष्वसारं च प्रहृष्टः सन् जनार्दन॥ 8-93-27 (59589)
अद्य बाष्पमुखीं कृष्णां सान्त्वयिष्यसि माधव।
वाग्भिश्चामृतकल्पाभिर्धर्मराजं च पाण्डवम्॥ ॥ 8-93-28 (59590)
इति श्रीमन्महाभारते कर्णपर्वणि सप्तदशदिवसयुद्धे त्रिनवतितमोऽध्यायः॥ 93 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Footnotes
॥ श्रीः ॥
8.94. अध्यायः 094
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Topics
कर्णाल्लंनयोर्युद्धारम्भः॥ 1 ॥ द्रौणिना दुर्योधनाय हिताख्यानम्॥ 2 ॥ तेन तदनादृत्य रणाय सेनानियोजनम्॥ 3 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Text
8-94-0 (59591)
सञ्जय उवाच। 8-94-0x (5058)
तद्देतनागासुरसिद्धयक्षै--
र्गन्धर्वरक्षोप्सरसां च सङ्घैः।
ब्रह्मर्षिराजर्षिसुपर्णजुष्टं
बभौ वियद्विस्मयनीयरूपम्॥ 8-94-1 (59592)
नानद्यमानं निनदैर्मनोज्ञै--
र्वादित्रगीतस्तुतिनृत्यहासैः।
सर्वेऽन्तरिक्षं ददृशुर्मनुष्याः
खस्थाश्च तद्विस्मयनीयरूपम्॥ 8-94-2 (59593)
ततः प्रहृष्टाः कुरुपाण्डुयोधा
वादित्रशङ्खस्वनसिंहनादैः।
विनादयन्तो वसुधां दिशश्च
स्वनेन सर्वान्द्विषतो निजघ्नुः॥ 8-94-3 (59594)
नराश्वमातङ्गरथैः समाकुलं
शरासिशक्त्यृष्टिनिपातदुःसहम्।
अभीरुजुष्टं हतदेहसङ्कुलं
रणाजिरं लोहितमाबभौ तदा॥ 8-94-4 (59595)
[बभूव युद्धं कुरुपाण्डवानां
यथा सुराणामसुरैः सहाभवत्।]
तथा प्रवृते तुमुले सुदारुणे
धनञ्जयश्चाधिरथिश्च सायकैः।
दिशश्च सैन्यं च शितैरजिह्मगैः
परस्परं प्रावृणुतां सुदंशितौ॥ 8-94-5 (59596)
ततस्त्वदीयाश्च परे च सायकैः
कृतेऽन्धकारे ददृशुर्न किञ्चन।
भयातुरा एकरथौ समाश्रयं--
स्ततोऽभवत्त्वद्भुतमेव सर्वतः॥ 8-94-6 (59597)
ततोऽस्त्रमस्त्रेण परस्परं तौ
विधूय वाताविव पूर्वपश्चिमौ।
घनान्धकारे वितते तमोनुदौ
यथोदितौ तद्वदतीव रेजतुः॥ 8-94-7 (59598)
न चाभिसर्तव्यमिति प्रचोदिताः
परे त्वदीयाश्च तथाऽवतस्थिरे।
महारथौ तौ परिवार्य सर्वतः
सुरासुराः शम्बरवासवाविव॥ 8-94-8 (59599)
मृदङ्गभेरीपणवानकस्वनै--
र्निनादिते वाहनशङ्खनिस्वनैः।
तौ सिंहनादैर्बभतुर्नरोत्तमौ
पतङ्गचन्द्राविव दुःसहावुभौ॥ 8-94-9 (59600)
महाधनुर्मण्डुलमध्यगावुभौ
सुवर्चसौ बाणसहस्रदीधिती।
दिधक्षमाणौ सचराचरं जग--
द्युगान्तसूर्याविव दुःसहौ रणे॥ 8-94-10 (59601)
उभावजेयावहितान्तकावुभा--
वुभौ जिघांसू कृतिनौ परस्परम्।
महाहवे वीतभयौ समीयतु--
र्महेन्द्रजम्भाविव कर्णपाण्डवौ॥ 8-94-11 (59602)
ततो महास्त्राणि महाधनुर्धरौ
विमुञ्चमानाविषुभिर्भयानकैः।
नराश्वनागानमितान्निजघ्नतुः
परस्परं चापि महारथौ नृप॥ 8-94-12 (59603)
ततो विसस्रुः पुनरर्दिता नरा
नरोत्तमाभ्यां कुरुपाण्डवाश्रयाः।
सनागपत्त्यश्वरथा दिशो द्रुता--
स्तथा यथा सिंहहता वनौकसः॥ 8-94-13 (59604)
ततस्तु दुर्योधनभोजसौबलाः
कृपो गुरोश्चापि सुतो महाहवे।
महारथाः पञ्च धनञ्जयाच्युतौ
शरैः शरीरार्तिकरैरताडयन्॥ 8-94-14 (59605)
धनूंषि तेषामिषुधीन्ध्वजान्हया--
न्रथांश्च सूतांश्च धनञ्जयः शरैः।
समं प्रमध्याशु परान्समन्ततः
शरोत्तमैर्द्वादशभिन्न सूतजम्॥ 8-94-15 (59606)
अथाभ्यधावंस्त्वरिताः शतं रथाः
शतं गजाश्चार्जुनमाततायिनः।
शकास्तुषारा यवनाश्च सादिनः
सहैव काम्भोजवरैर्जिघांसवः॥ 8-94-16 (59607)
वरायुधान्पाणिगतैः शरैः सह
क्षुरैर्न्यकृन्तत्प्रपतञ्शिरांसि च।
हयांश्च नागांश्च रथांश्च युध्यतो
धनञ्जयऋ शत्रुगणान्क्षितौ क्षिणौत्॥ 8-94-17 (59608)
ततोऽन्तरिक्षे सुरतूर्यनिःस्वनाः
ससाधुवादा हृषितैः समीरिताः।
निपेतुरप्युत्तमपुष्पवृष्टयः
सुरूपगन्धाः पवनेरिताः शुभाः॥ 8-94-18 (59609)
तदद्भुतं देवमनुष्यसाक्षिकं
समीक्ष्य भूतानि विसिस्मियुस्तदा।
तवात्मजः सूतसुतश्च न व्यथां
न विस्मयं जग्मतुरेकनिश्चयौ॥ 8-94-19 (59610)
अथाब्रवीद्द्रोणसुतस्तवात्मजं
करं करेण प्रतिपीड्य सान्त्वयन्।
प्रसीद दुर्योधन शाम्य पाण्डवै--
रलं विरोधेन धिगस्तु विग्रहम्॥ 8-94-20 (59611)
हतो गुरुर्ब्रह्मसमो महास्त्रवि--
त्तथैव भीष्मप्रमुखा महारथाः।
अहं त्ववध्यो मम चापि मातुलः
प्रशाधि राज्यं सह पाण्डवैश्चिरम्॥ 8-94-21 (59612)
धनञ्जयः स्यास्यति वारितो मया
जनार्दनो नैव विरोधमिच्छति।
युधिष्ठिरो भूतहिते रतः सदा
वृकोदरस्तद्वशगस्तथा यमौ॥ 8-94-22 (59613)
त्वया तु पार्थैश्च कृते च संविदे
प्रजाः शिवं प्राप्नुयुरिच्छया तव।
व्रजन्तु शेषाः स्वपुराणि पार्थिवा
निवृत्तवैराश्च भवन्तु सैनिकाः।
न चेद्वचः श्रोष्यसि मे नराधिप
ध्रुवं हि तप्तोऽसि हतोऽरिभिर्युधि॥ 8-94-23 (59614)
वृद्धं पितरमालोक्य गान्धारीं च यशस्विनीम्।
कृपालुर्धर्मराजो हि याचितः शममेष्यति॥ 8-94-24 (59615)
यथोचितं च वै राज्यमनुज्ञास्यति ते प्रभुः।
विपश्चित्सुमतिर्वीरः सर्वशास्त्रार्थतत्त्ववित्॥ 8-94-25 (59616)
वैरं नेष्यति धर्मात्मा स्वजने नास्त्यतिक्रमः।
न विग्रहमतिः कृष्णा स्वजने प्रतिनन्दति॥ 8-94-26 (59617)
भीमसेनार्जुनौ चोभौ माद्रीपुत्रौ च पाण्डवौ।
वासुदेवमते चैव पाण्डवस्य च धीमतः।
स्थास्यन्ति पुरुषव्याघ्रास्तयोर्वचनगौरवात्॥ 8-94-27 (59618)
रक्ष दुर्योधनात्मानमात्मा सर्वस्य भाजनम्।
जीवने यत्नमातिष्ठ जीवन्भद्राणि पश्यति॥ 8-94-28 (59619)
राज्यं श्रीश्चैव भद्रं ते जीवमाने च कल्पते।
मृतस्य तु खलु कौरव्य नैव राज्यं कुतः सुखम्॥ 8-94-29 (59620)
लोकवृत्तमिदं वृत्तं प्रवृत्तं पश्य भारत।
शाम्य त्वं पाण्डवैः सार्धं शेषं रक्ष कुलस्य च॥ 8-94-30 (59621)
मा भूत्स कालः कौरव्य यदाऽहमहितं वचः।
ब्रूयां कामं महाबाहो माऽवमंस्था वचो मम॥ 8-94-31 (59622)
धर्मिष्ठमिदमत्यर्थं राज्ञश्चैव कुलस्य च।
एतद्धि परमं श्रेयः कुरुवंशस्य वृद्धये।
प्रयाहि तं च गान्धारे कुलस्य च सुखावहम्॥ 8-94-32 (59623)
पथ्यमायतिसंयुक्तं कर्णोऽप्यर्जुनमाहवे।
न जेष्यति नरव्याघ्र इति मे निश्चिता मतिः॥ 8-94-33 (59624)
रोचतां ते नरश्रेष्ठ ममैतद्वचनं शुभम्।
अतोऽन्यथा हि राजेन्द्र विनाशः सुमहान्भवेत्॥ 8-94-34 (59625)
इदं च दृष्टं जगता सह त्वया
कृतं यदेकेन किरीटमालिना।
यथा न कुर्याद्बलभिन्न चान्तको
न च प्रचेता भगवान्न यक्षराट्॥ 8-94-35 (59626)
अतोऽपि भूयान्स्वगुणैर्धनञ्जयो
न चातिवर्तिष्यति मे वचोऽखिलम्।
तवानुयात्रां च सदा करिष्यति
प्रसीद राजेन्द्र शमं त्वमाप्नुहि॥ 8-94-36 (59627)
ममाभिमानः परमः सदा त्वयि
ब्रवीम्यतस्त्वां परमाच्च सौहृदात्।
निवारयिष्यामि च कर्णमाहवे
महान्हि मेऽस्ति प्रणयोऽथ सूतजे॥ 8-94-37 (59628)
वदन्ति मैत्रीं सहजां विचक्षणा--
स्तथैव साम्ना च धनेन चार्जिताम्।
प्रतापतश्चोपनतां चतुर्विधां
तदस्ति सर्वं तव पाण्डवेषु॥ 8-94-38 (59629)
निसर्गतस्ते तव वीर बान्धवाः
पुनश्च साम्ना हितमाप्नुयुः प्रभो।
त्वयि प्रसन्ने यदि मित्रतां गते
हितं कृतं स्याज्जगतस्त्वयाऽतुलम्॥ 8-94-39 (59630)
इतीदमुक्तः सुहृदा वचो हितं
विचिन्त्य निःश्वस्य च दुर्मनाऽब्रवीत्।
यथा भवानाह सखे तथैव त--
न्ममापि विज्ञापयतो वचः शृणु॥ 8-94-40 (59631)
निहत्य दुःशासनमुक्तवान्बहु
प्रहस्य शार्दूलवदेष दुर्मतिः।
वृकोदरस्तद्वृदये मम स्थितं
न तत्परोक्षं भवतः कुतः शमः॥ 8-94-41 (59632)
न चापि कर्णं प्रसहेद्रणेऽर्जुनो
महागिरिं मेरुमिवोग्रमारुतः।
न चाश्वसिष्यन्ति पृथात्मजा मयि
प्रसह्य वैरं बहुशो विचिन्त्य॥ 8-94-42 (59633)
न चापि कर्णं गुरुपुत्र संयुगा--
दुपारमेत्यर्हसि वीर भाषितुम्।
श्रमेण युक्तो महताद्य फल्गुन--
स्तमेष कर्णः प्रसभं हनिष्यति॥ 8-94-43 (59634)
`वसुन्धरायाः परिवर्तनं भवे--
द्व्रजेच्च शोषं मकरालयोऽर्णवः।
प्लवेयुरप्यद्रिवरा महाम्बुधौ
न चार्जुनो जेष्यति कर्णमाहवे॥ 8-94-44 (59635)
अपां पृथिव्या नभसो नभस्वतः
सुतिग्मदीप्तेश्च हिरण्यरेतसः।
अभाव एषामपि सर्वतो भवे--
न्न चार्जुनो जेष्यति कर्णमाहवे'॥ 8-94-45 (59636)
तमेवमुक्त्वाऽप्यनुनीय चासकृ--
त्तवात्मजः स्वाननुशास्ति सैनिकान्।
द्रुतं घ्नताभिद्रवताहितानिमा--
नहीनसत्वाः किमु जोषमासते॥ ॥ 8-94-46 (59637)
इति श्रीमन्महाभारते कर्णपर्वणि सप्तदशदिवसयुद्धे चतुर्नवतितमोऽध्यायः॥ 94 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Footnotes
॥ श्रीः ॥
8.95. अध्यायः 095
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Topics
रणे कर्णस्यार्जुनसाम्यमसहमानेन भीमेन सकोपं पार्थप्रोत्साहनम्॥ 1 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Text
8-95-0 (59638)
सञ्जय उवाच। 8-95-0x (5059)
तौ शङ्खभेरीनिनदे समृद्धे
समीयतुः श्वेतहयौ नराग्र्यौ।
वैकर्तनः सूतपुत्रोऽर्जुनश्च
दुर्मन्त्रिते ते ससुतस्य राजन्॥ 8-95-1 (59639)
`आशीविषावग्निमिवोत्सृजन्तौ
तथा मुखाभ्यामभिनिः श्वसन्तौ।
यशस्विनौ जज्वलतुर्मृधे तदा
घृतावसिक्ताविव हव्यवाहौ'॥ 8-95-2 (59640)
यथा गजौ हैमवतौ प्रभिन्नौ
प्रवृद्धदन्ताविव वासितार्थे।
तथा समाजग्मतुरुग्रवीर्यौ
धनञ्जयश्चाधिरथिश्च वीरौ॥ 8-95-3 (59641)
बलाहकेनेव महाबलाहको
यदृच्छया वा गिरिणा यथा गिरिः।
तथा धनुर्ज्यातलनेमिनिःस्वनौ
समीयतुस्ताविषुवर्षवर्षिणौ॥ 8-95-4 (59642)
शरास्त्रशक्त्यृष्टिगदासिसर्पौ
रोषानिलोद्वूतमहोर्मिमालौ।
यथाऽचलौ द्वौ चलतस्तथा तौ
यथाऽर्णवौ चाशु चतुर्युगान्ते'॥ 8-95-5 (59643)
प्रवृद्धशृङ्गद्रुमवीरुदोषधी
प्रवृद्वनानाविधनिर्झरौघौ।
यथाऽचलौ वा चलितौ महाजलै--
स्तथा महास्त्रैरितरेतरं हतः॥ 8-95-6 (59644)
स सन्निपातो रथयोर्महानभू--
त्सुरेशवैरोचनयोर्यथा पुरा।
शरैर्विनुन्नाश्वनियन्तृदेहयोः
सुदुःसहास्त्रैः परिभिन्नदेहयोः॥ 8-95-7 (59645)
प्रभूतपद्मोत्पलमत्स्यकच्छपौ
महाहदौ पक्षिगणानुनादितौ।
सुसन्निकृष्टावनिलोद्धतौ यथा
तथा रथौ तौ ध्वजिनौ समीयतुः॥ 8-95-8 (59646)
उभौ महेन्द्रस्य समानविक्रमा--
वुभौ महेन्द्रप्रतिमौ महारथौ।
महेन्द्रवज्रप्रतिमैश्च सायकै--
र्महेन्द्रवृत्राविव सम्प्रजघ्नतुः॥ 8-95-9 (59647)
सनागपत्त्यश्वरथे उभे बले
विचित्रवर्माभरणाम्बरायुधे।
चकम्पतुश्चोन्नदतुश्च विस्मया--
द्धरा वियच्चार्जुनकर्णसङ्गमे॥ 8-95-10 (59648)
भुजाः सवस्त्राङ्गुलयः समुच्छ्रिताः
ससिंहनादैर्हृषितैर्दिदृक्षुभिः।
यदाऽर्जुनं मत्त इव द्विपो द्विपं
समभ्ययादाधिरथिर्जिघांसया॥ 8-95-11 (59649)
उदक्रोशन्सोमकास्तत्र पार्थं
त्वरस्व याह्यर्जुन भिन्धि कर्णम्।
छिन्ध्यस्य मूर्धानमलं चिरेण
श्रद्धां च राज्याद्वृतराष्ट्रसूनोः॥ 8-95-12 (59650)
तथाऽस्माकं बहवस्तत्र योधाः
कर्णं तथा याहि याहीत्यवोचन्।
जह्यर्जुनं कर्ण ततः सुदीनाः
पुनर्वनं यान्त्वचिराय पार्थाः॥ 8-95-13 (59651)
कर्णोऽथ पूर्वं दशभिः पृषत्कै--
र्गाण्डीवधन्वानमविध्यदाशु।
जघान तं चापि ततः किरीटी
शरैस्तदाष्टादशभिः सुमुक्तैः॥ 8-95-14 (59652)
पुनश्च कर्णस्त्वरितोऽपि पार्थं
रथेषुभिस्तं दशभिर्जघान।
तं चापि पार्थो दशभिः शिताग्रैः
कक्ष्यान्तरे तीक्ष्णमुखैरविध्यत्॥ 8-95-15 (59653)
कर्णस्ततो भारत साम्पराये
घोरेऽतिवेलं रणसंविमर्दी।
जघान पार्थं नवभिः शिताग्रैः
कक्ष्यान्ते नागमिव प्रभिन्नम्॥ 8-95-16 (59654)
ततोऽपराभ्यां युधि सूतपुत्रो
द्वाभ्यां क्षुराभ्यां हरिमाशुकारी।
समाजघान त्वरया महात्मा
यथा सुरेन्द्रं नमुचिः प्रसह्य॥ 8-95-17 (59655)
तं पाण़्डवः पञ्चभिरायसाग्रै--
राकर्णपूर्णैर्निजघान कर्णम्।
ते शोणितं तस्य पपुस्तदानीं
कालस्य दूता इव पार्थबाणाः॥ 8-95-18 (59656)
कर्णोऽपि पार्थं सह वासुदेवं
समाचिनोद्भारत वत्सदन्तैः।
परस्परं तौ विशिखैः प्रमुक्तै--
स्ततक्षतुः सूतपुत्रोऽर्जुनश्च॥ 8-95-19 (59657)
परस्परं छिद्रदिदृक्षया च
सुभीममभ्याययतुः प्ररुष्टौ॥ 8-95-20 (59658)
ततोऽस्त्रमाग्नेयममित्रतापनं
मुमोच कर्णाय सुरेश्वरात्मजः।
धनञ्जयात्संयुगमूर्ध्नि निःसृतं
तदा प्रजज्वाल तदस्त्रमुत्तमम्॥ 8-95-21 (59659)
समीक्ष्य कर्णो ज्वलनास्त्रमुद्यतं
स वारुणं तत्प्रशमार्थमाहवे।
समुत्सृजत्सूतपुत्रः प्रतापवान्
स तेन वह्निं शमयाञ्चकार॥ 8-95-22 (59660)
वलाहकास्त्रेण दिशस्तरस्वी
चकार सर्वास्तिमिरेण संवृताः।
अपावहन्मेघगणांस्ततस्तान्
समीरणास्त्रेण समीरितेन॥ 8-95-23 (59661)
ततः सोऽस्त्रं दयितं देवराज्ञः
प्रादुश्चक्रे वज्रममित्रतापनः।
गाण्डीवज्या विमृशंश्चातिमन्यु--
र्धनञ्जयः शत्रुसङ्घप्रमाथी॥ 8-95-24 (59662)
नाराचनालीकवराहकर्णा
गाण्डीवतः प्रादुरासन्सुतीक्ष्णाः।
सहस्रशो वज्रसमानवेगा--
स्ते सर्वतः पर्यधावन्त घोराः॥ 8-95-25 (59663)
पार्थेषवः कर्णरथं विलग्ना
अधोमुखाः पक्षिगणा दिनान्ते।
निशानिकेतार्थमिवाशु वृक्षं
जग्राह तान्सूतपुत्रः पृषत्कैः॥ 8-95-26 (59664)
क्षिप्तांस्तथा पाण्डवबाणसङ्घा--
नमृष्यमाणस्य धनञ्जयस्य।
रणाजिरे त्वन्तकतुल्यकर्मा
वैकर्तनो रोषपरीतचेताः॥ 8-95-27 (59665)
ज्योतिष्प्रभां यद्वदुपागतः स--
न्दिवाकरो नाशयते क्षणेन।
पार्थस्य तान्बाणगणान्समग्रा--
न्व्यनाशयद्युध्यत एव कर्णः॥ 8-95-28 (59666)
रोषात्प्रदीप्तः सुमहाविमर्दे
भीमस्ततोऽक्रुध्यददीनसत्वः।
पाणिं स्वपाणौ स विनिष्पिष्य रोषा--
दमर्षितो वाक्यमुवाच पार्थम्॥ 8-95-29 (59667)
त्वां सूतपुत्रो नु कथं किरीटि--
न्रथेषुभिर्हन्ति शिताग्रधारैः।
धृत्या हि भूतानि ययाऽजयस्त्वं
ग्रासं ददत्खाण्डवे पावकाय॥ 8-95-30 (59668)
धृत्या तया सूतपुत्रं जहि त्व--
महं वैनं गदया पोथयिष्ये।
समेत्य पार्थं सुनृशंसवादी
जीवन्नायं यास्यति कालपक्वः॥ ॥ 8-95-31 (59669)
इति श्रीमन्महाभारते कर्णपर्वणि सप्तदशदिवसयुद्धे म़ञ्जनवतितमोऽध्यायः॥ 95 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Footnotes
॥ श्रीः ॥
8.96. अध्यायः 096
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Topics
कर्णे युधि वर्धमाने कृष्णेनार्जुनप्रोत्साहनम्॥ 1 ॥ ततोऽर्जुनेन स्वसामर्थ्यप्रकाशनम्॥ 2 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Text
8-96-0 (59670)
सञ्जय उवाच। 8-96-0x (5060)
अथाब्रवीच्चक्रधरोऽपि पार्थं
दृष्ट्वा रथेषून्प्रतिहन्यमानान्।
अमूमुषत्पश्यत एव तेऽद्य
ह्यस्त्राणि कर्णोऽस्त्रगणैः किरीटिन्॥ 8-96-1 (59671)
स पार्थ किं मुह्यसि वेत्सि चैव ता--
न्दृष्ट्वा समेतान्नदतः कुरूस्त्वम्।
कर्णं पुरस्कृत्य विदुर्हि सर्वे
तवास्त्रमस्त्रैर्विनिहन्यमानम्॥ 8-96-2 (59672)
यया धृत्या तामसं जघ्निवांस्त्वं
तत्संयुगे तामसांश्चातिघोरान्।
दम्भोद्भवं चासुरमाहवे त्वं
दर्पोत्सिक्तं वीर्यवन्तं किरीटिन्।
तया धृत्या त्वं जहि कर्णमद्य
पार्थाहवे त्यक्तुमस्त्रं समर्थः॥ 8-96-3 (59673)
अनेन चाशु क्षुरनेमिनाद्य
मया विसृष्टेन सुदर्शनेन।
छिन्ध्यस्य मूर्धानमरेः प्रसह्य
वज्रेण शक्रो नमुचेरिवारेः॥ 8-96-4 (59674)
किरातरूपी भगवान्यया च
त्वया महात्मा परितोषितोऽभूत्।
स तां पुनर्वीर धृतिं गृहीत्वा
सहानुबन्धं जहि सूतपुत्रम्॥ 8-96-5 (59675)
ततो महीं सागरमेखलां त्वं
सपत्तगा ग्रामवतीं समृद्धाम्।
प्रयच्छ राज्ञे निहतारिसङ्घां
यशश्च पार्थातुलमाप्नुहि त्वम्॥ 8-96-6 (59676)
कर्णं पुरस्कृत्य नदन्तिं सर्वे
तवास्त्रमग्र्यं प्रतिहत्य वीराः।
कुरु प्रयत्नं भरतप्रवीर
द्रवन्त्यमी सृञ्जयाः सोमकाश्च।
दृष्ट्वाथ कर्णं समरे प्रहृष्टं
त्वां चापि दृष्ट्वा परिहीयमानम्॥ 8-96-7 (59677)
सञ्जय उवाच। 8-96-8x (5061)
सञ्चोदितो भीमजनार्दनाभ्यां
स्मृत्वा तदात्मानमवेत्य सर्वम्।
इहात्मनश्चागमने विदित्वा
प्रयोजनं केशवमित्युवाच॥ 8-96-8 (59678)
प्रादुष्करोभ्येष महास्त्रमुग्रं
शिवाय लोकस्य वधाय सौतेः।
तन्मेऽनुजानातु भवान्सुराश्च
ब्रह्मा शिवो ब्रह्मविदश्च सर्वे॥ 8-96-9 (59679)
इति स्मोक्त्वा पाण्डवः सव्यसाची
नमस्कृत्वा ब्रह्मणे सोऽमितात्मा।
अनुत्तमं ब्राह्ममसह्यमस्त्रं
प्रादुश्चक्रे मनसा यद्विधेयम्॥ 8-96-10 (59680)
ततो दिशश्च प्रदिशश्च सर्वाः
समावृणोत्सायकैर्भूरितेजाः।
गाण्डीवमुक्तैर्भुजगैरिवोग्रै--
र्दिवाकरांशुप्रतिमैर्ज्वलद्भिः॥ 8-96-11 (59681)
सृष्टास्तु बाणा भरतर्षभेण
शतं शतं भीममुखाः सुतीक्ष्णाः।
प्राच्छादयन्कर्णरथं क्षणेन
युगान्तकालार्ककरप्रकाशाः॥ 8-96-12 (59682)
वैकर्तनेनाशु तदाजिमध्ये
सहस्रशो बाणगणा विसृष्टाः।
ते चाक्षयाः पाण्डवमभ्युपेयुः
पर्जन्यसृष्टा इव वारिधाराः॥ 8-96-13 (59683)
ततः स कृष्णं च किरीटिनं च
वृकोदरं चाप्रतिमप्रभावः।
त्रिभिस्त्रिभिर्भीमबलो निहत्य
ननाद घोरं महता स्वनेन॥ 8-96-14 (59684)
ततः स बाणाभिहतः किरीटी
भीमं तथा प्रेक्ष्य जनार्दनं च।
अमृष्यमाणः पुनरेव पार्थः
शरान्दशाष्टौ सममुद्ववर्ष॥ 8-96-15 (59685)
स केतुमेकेन शरेण विद्ध्वा
शल्यं चतुर्भिस्त्रिभिरेव कर्णम्।
ततः सुमुक्तैर्दशभिर्जघान
सेनापतिं काञ्चनवर्मनद्वम्॥ 8-96-16 (59686)
स राजपुत्रो विशिरा विबाहु--
र्विवाजिसूतो विधनुर्विकेतुः।
अथो रथाग्रादपतत्प्ररुग्णः
परश्वथैः साल इवावकृत्तः॥ 8-96-17 (59687)
पुनश्च कर्णं त्रिभिरष्टभिश्च
द्वाभ्यां चतुर्भिर्दशभिश्च विद्धा।
चतुश्शतं द्विरदानां निपात्य
रथाञ्जघानाष्टरथान्किरीटि।
सहस्रमश्वांश्च पुनश्च सादी--
नष्टौ सहस्राणि च पत्तिवीरान्॥ 8-96-18 (59688)
दृष्ट्वा तु मुख्यावतिविध्यमानौ
वरेषुभिः शूरवरावरिघ्नौ।
कर्णं च पार्थं च नियम्य वाहा-
न्सर्वे वरिष्ठाश्च ततोऽवतस्थुः॥ 8-96-19 (59689)
प्रच्छादयामास ततः पृषत्कैः
सघोषमाच्छिद्य च गाण्डिवज्याम्।
अस्मिन्क्षणे फल्गुनं सूतपुत्रः
समाचिनोत्क्षुद्रकाणां शतेन॥ 8-96-20 (59690)
निर्मुक्तसर्पप्रतिमैश्च तीक्ष्णै--
स्तैलप्रघौतैः खगपत्रवाजैः।
षष्ट्या बिभेदाशु च वासुदेवं
तदन्तरे प्रात्वरन्सोमकाश्च॥ 8-96-21 (59691)
ततो नवज्यां सुदृढां किरीटि
स्वबाहुविक्षेपसहां प्रगृह्य।
समादधे गाण्डिवे क्षिप्रकारी
निमेषमात्रेण महाधनुष्मान्॥ 8-96-22 (59692)
ज्याछेदनं ज्याविधानं च तस्य
नैवावबुध्यत्सूतपुत्रो लघुत्वात्।
पार्थस्य सङ्ख्ये द्विषतां निहन्तु--
स्तदद्भुतं तत्र बभूव राजन्॥ 8-96-23 (59693)
पार्थोऽपि तां ज्यामवधाय तूर्णं
शरासनज्यामाधिरथेर्विहत्य।
सुसंरब्धः कर्णशरैः क्षताङ्गो
रणे योधांस्तावकान्प्रत्यगृह्णात्॥ 8-96-24 (59694)
नैवापत्पक्षिगणोऽन्तरिक्षे
पार्थेन चास्त्रेण कृतेऽन्धकारे॥ 8-96-25 (59695)
शल्यं तु पार्थो दशभिर्निमेषा--
द्भृशं तनुत्रे प्रहसन्नविध्यत्।
ततः कर्णं द्वादशभिः पृषत्कै--
र्विद्ध्वा पुनः सप्तभिरप्यविध्यत्॥ 8-96-26 (59696)
स पार्थबाणासनवेगनुन्नै--
र्दृढाहतः पत्रिभिरुग्रवेगैः।
विभिन्नगात्रः क्षतजोक्षिताङ्गः
कर्णो बभौ रुद्र इवान्तकाले॥ 8-96-27 (59697)
ततस्त्रिभिस्तं त्रिदशाधिपोपमं
शरैर्बिभेदाधिरथिर्धनञ्जयम्।
शरांश्च पञ्च ज्वलनानिवोरगा--
न्प्रवेशयामास जिघांसुरच्युते॥ 8-96-28 (59698)
सुवर्णचित्रं पुरुषोत्तमस्य
वर्माथ भित्त्वाभ्यपतन्सुपुङ्खाः।
वेगेन गां ते विविशुश्च राज--
न्स्नात्वा कर्णाऽभिमुखाः प्रतीयुः॥ 8-96-29 (59699)
तान्पञ्चभल्लैर्दशभिः सुमुक्तै--
स्त्रिधात्रिधैकैकमथोच्चकर्त।
धनञ्जयस्ते न्यपतन्पृथिव्यां
यथाऽहयस्तार्क्ष्यमुखेन कृत्ताः॥ 8-96-30 (59700)
ततः प्रजज्वाल किरीटमाली
क्रोधेन कक्षं प्रदहन्निवाग्निः।
स कर्णमाकर्णविकृष्टसृष्टैः
शरैः शरीरान्तकरैर्ज्वलद्भिः।
मर्मस्वविध्यत्स चचाल दुःखा--
द्धैर्यात्तुं तस्थावतिमात्रधैर्यः॥ 8-96-31 (59701)
प्रादुश्चकाराथ शरान्महात्मा
देहं विचिन्वन्निव सूतजस्य।
शरास्तु ते काञ्चनचित्रपुङ्खाः
सम्पेतुरुर्व्यां शतशो महान्तः॥ 8-96-32 (59702)
ततः शरौघैः प्रदिशो दिशश्च
रविप्रभाः कर्णरथश्च राजन्।
अदृश्य आसीत्कुपिते धनञ्जये
तुषारनीहारवृतो गिरिर्यथा॥ 8-96-33 (59703)
सचक्ररक्षा अपि पृष्ठगोपाः
कर्णस्य ये चापि पुरःसराश्च।
भीता द्रवन्ति स्म निहन्यमाना
महेषुभिः पार्थकरप्रणुन्नैः॥ 8-96-34 (59704)
ततोऽर्जुनो वै भरतप्रवीरो
महानुभावः समरे निहन्ता।
सुयोधनेनानुमतान्विनिघ्न--
न्समुच्छ्रितान्सरथान्सारभूतान्॥ 8-96-35 (59705)
गाण्डीवधन्वा द्विगुणं सहस्रं
कुरुप्रवीरानृषभः कुरूणाम्।
क्षणेन सर्वान्सरथान्ससूता--
न्निनाय राजन्क्षयमेकवीरः॥ 8-96-36 (59706)
अथो पलायन्त विहाय कर्णं
तवात्मजा ये कुरवश्च शिष्टाः।
एतानवाकीर्य शरक्षतांश्च
विलप्यमानांस्तनयान्विमृद्गन्॥ 8-96-37 (59707)
सर्वे प्रणेशुः कुरवो विभग्नाः
पार्थेषुभिः सम्परितप्यमानाः।
सुयोधनेनाथ पुनर्वरिष्ठाः
प्रचोदिताः कर्णरथानुयाने॥ 8-96-38 (59708)
भोः क्षत्रियाः शूरतमास्तु सर्वे
क्षत्रे च धर्मे निरताः स्थ यूयम्।
न युक्तरूपं भवतां समीपा--
त्पलायनं कर्णमतिप्रहाय॥ 8-96-39 (59709)
तवात्मजेनापि तथोच्यमाना
नैवावतिष्ठन्त भयाद्विवर्णाः।
क्षणेन नष्टाः प्रदिशो दिशश्च
सर्वे ततः प्रेक्ष्य दिशो विशून्याः॥ 8-96-40 (59710)
भयावदीर्णः कुरुभिर्विहीनः
पार्थेषुभिः सम्परितप्यमानः।
न विव्यधे भारत तत्र कर्णः
प्रतीपमेवार्जुनमभ्यधावत्॥ ॥ 8-96-41 (59711)
इति श्रीमन्महाभारते कर्णपर्वणि सप्तदशदिवसयुद्धे षण्णवतितमोऽध्यायः॥ 96 ॥
॥ श्रीः ॥
8.97. अध्यायः 097
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Topics
रणे हीयमानेन कर्णेनार्जुनस्य शिरो लक्षीकृत्य नागास्त्रप्रयोगः॥ 1 ॥ कृष्णेन पार्थरथे पादनिपीडनेन धरण्यां किञ्चिन्निमज्जिते तदस्त्रेण शिरोवर्जं पार्थकिरीटमात्रापहारः॥ 2 ॥ कर्णस्य रथचक्रे विप्रशापात् धरण्यां निमग्ने तदुद्दिधीर्षया तेनपार्थंप्रति मुहूर्तमयुद्धप्रार्थनम्॥ 3 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Text
8-97-0 (59712)
सञ्जय उवाच। 8-97-0x (5062)
ततोऽपयाताः शरपातमात्र--
मवस्थिता वै कुरवो नरेन्द्र।
विद्युत्प्रकाशं ददृशुः समन्ता--
द्वनञ्जयास्त्रं समुदीर्यमाणम्॥ 8-97-1 (59713)
ततोऽग्रसत्सूतपुत्रोऽर्जुनस्य
वियद्गतं घोरतरं शरैस्तत्।
क्रुद्धेन पार्थेन शरं विसृष्टं
वधाय कर्णस्य महाविमर्दे॥ 8-97-2 (59714)
[उदीर्यमाणं स्म कुरून्दहन्तं
सुवर्णपुङ्खैर्विशिखैर्ममर्द।
कर्णस्त्वमोघेष्वसनं दृढज्यं
विस्फारयित्वा विसृजञ्छरोघान्॥] 8-97-3 (59715)
रामादुपात्तेन महामहिम्ना
ह्याथर्वणेनारिविनाशनेन।
तदर्जुनास्त्रं व्यधमद्दहन्तं
पार्थं च बाणैर्निशितैरविध्यत्॥ 8-97-4 (59716)
ततो विमर्दः सुमहान्बभूव
तत्रार्जुनस्याधिरथेश्च राजन्।
अन्योन्यमासादयतोः पृषत्कै--
र्विषाणघातैर्द्विपयोरिवाजौ॥ 8-97-5 (59717)
ततोऽस्त्रसङ्घातसमावृतं तदा
बभूव राजंस्तुमुलं रणाजिरम्।
यत्कर्णपार्थौ शरवृष्टिसङ्घै--
र्निरन्तरं चक्रतुरम्बरं तदा॥ 8-97-6 (59718)
[ततो जालं बाणमयं महान्तं
सर्वेऽद्राक्षुः कुरवः सोमकाश्च।
नान्यं च भूतं ददृशुस्तदा ते
बाणान्धकारे तुमुलेऽथ किञ्चित्॥ 8-97-7 (59719)
तौ सन्दधानावनिशं च राजन्।
समस्यन्तौ चापि शराननेकान्।
सन्दर्शयेतां युधि मार्गान्विचित्रा--
न्धनुर्धरौ तौ विविधैः कृतास्त्रैः॥ 8-97-8 (59720)
तयोरेवं युध्यतोराजिमध्ये
सूतात्मजोऽभूदधिकः कदाचित्।
पार्थः कदाचित्त्वधिकः किरीटि
वीर्यास्त्रमायाबलपौरुषेण॥ 8-97-9 (59721)
दृष्ट्वा तयोस्तं युधि सम्प्रहारं
परस्परस्यान्तरमीक्षमाणयोः।
घोरं तयोर्दुर्विषहं रणेऽन्यै--
र्योधाः सर्वे विस्मयमभ्यगच्छन्॥ 8-97-10 (59722)
ततो भूतान्यन्तरिक्षस्थितानि
तौ कर्णपार्थौ प्रशशंसुर्नरेन्द्र।
भोः कर्ण साध्वर्जुन साधु चेति
वियत्सु वाणी श्रूयते सर्वतोपि॥ 8-97-11 (59723)
तस्मिन्विमर्दे रथवाजिनागै--
स्तदाऽभिघातैर्दलिते हि भूतले।
ततस्तु पातालतले शयानो
नागोऽश्वसेनः कृतवैरोऽर्जुनेन॥ 8-97-12 (59724)
राजंस्तदा खाण्डवदाहमुक्तो
विवेश कोपाद्वसुधातले यः।
अथोत्पपातोर्ध्वगतिर्जवेन
सन्दृश्य कर्णार्जुनयोर्विमर्दम्॥ 8-97-13 (59725)
अयं हि कालोस्य दुरात्मनो वै
पार्थस्य वैरप्रतियातनाय।
सञ्चिन्त्य तूर्णं प्रविवेश चैव
कर्णस्य राजन्शररूपधारी॥ 8-97-14 (59726)
ततोस्त्रसङ्घातसमाकुलं तदा
बभूव जन्यं विततांशुजालम्।
तत्कर्णपार्थो शरसङ्घवृष्टिभि--
र्निरन्तरं चक्रतुरम्बरं तदा॥ 8-97-15 (59727)
तद्बाणजालैकमयं महान्तं
सर्वेऽत्रसन्कुरवः सोमकाश्च।
नान्यत्किञ्चिद्ददृशुः सम्पतद्वै
बाणान्धकारे तुमुलेऽतिमात्रम्॥ 8-97-16 (59728)
ततस्तौ पुरुषव्याघ्रौ सर्वलोकधनुर्धरौ।
त्यक्तप्राणौ रणे वीरो युद्धश्रममुपागतौ॥ 8-97-17 (59729)
समुत्क्षेपैर्वीक्षमाणौ सिक्तौ चन्दनवारिणा।
सवालव्यजनैर्दिव्यैर्दिविस्थैरप्सरोगणैः।
शक्रसूर्यकराब्जाभ्यां प्रमार्जितमुखावुभौ॥ 8-97-18 (59730)
कर्णोऽथ पार्थं न विशेषयद्यदा
भृशं च पार्थेन शराभितप्तः।
ततस्तु वीरः शरविक्षताङ्गो
दध्रे मनो ह्येकशयस्य तस्य॥] 8-97-19 (59731)
ततो रिपुघ्नं समधत्त कर्णः
सुसञ्चितं सर्पमुखं ज्वलन्तम्।
रौद्रं शरं सन्नतमुग्रधौतं
पार्थार्थमित्येव चिराभिगुप्तम्॥ 8-97-20 (59732)
सदार्चितं चन्दनचूर्णशायितं
सुवर्णतूणीरशयं महार्चिषम्।
आकर्णपूर्णं विचकर्ष कर्णो
विमोक्तुकामः शरमुग्रवेगम्॥ 8-97-21 (59733)
प्रदीप्तमैरावतवंशसम्भवं
शिरो जिहीर्षुर्युधि सव्यसाचिनः।
ततः प्रजज्वाल दिशो नभश्च
उल्काश्च घोराः शतशः प्रपेतुः॥ 8-97-22 (59734)
तस्मिंस्तु नागे धनुषि प्रयुक्ते
हाहाकृता लोकपालाः सशक्राः॥ 8-97-23 (59735)
स सूतपुत्रस्तमपाङ्गदेशे
अवाङ्मुखं सन्धयति स्म रोषात्।
न तं स्म जानाति महानुभाव--
मपाङ्गदेशेऽभिनिविष्टमाजौ॥ 8-97-24 (59736)
[न चापि तं बुबुधे सूतपुत्रो
बाणे प्रविष्टं योगबलेन नागम्।
दशशतनयनोऽहिं दृश्य बाणे प्रविष्टं
निहत इति सुतो मे स्रस्तगात्रो बभूव।
जलजकुसुमयोनिः श्रेष्ठभावो जितात्मा
त्रिदशपतिमवोचन्मा व्यथिष्ठा जये श्रीः॥ 8-97-25 (59737)
ततोऽब्रवीन्मद्रराजो महात्मा
दृष्ट्वा कर्णं प्रहितेषु तमुग्रम्।
ग्रीवायतः कर्ण न संहितोऽयं
समीक्ष्य सन्धत्स्व शरं परघ्नम्॥ 8-97-26 (59738)
अथाब्रवीत्क्रोधसंरक्तनेत्रो
मद्राधिपं सूतपुत्रो मनस्वी।
न सन्धत्ते द्विः शरं शल्य कर्णो
न मादृशा जिह्मयुद्वा भवन्ति॥ 8-97-27 (59739)
इतीदमुक्त्वा विससर्ज तं शरं
प्रयत्नतो वर्षगणाभिपूजितम्।
हतोसि रे फल्गुन इत्यधिक्षिप--
न्नुवाच चोच्चैर्निरमूर्जितां वृषः॥ 8-97-28 (59740)
स सायकः कर्णभुजप्रसृष्टो
हुताशनार्कप्रतिमः सुघोरः।
गुणच्युतः कर्णधनुःप्रमुक्तो
वियद्गतः प्राज्वलदन्तरिक्षे॥ 8-97-29 (59741)
तमापतन्तं ज्वलितं निरीक्ष्य
वियद्गतं वृष्णिकुलप्रवीरः।
रथस्य चक्रं सहसा निपीड्य
पञ्चाङ्गुलं मज्जयति स्म वीरः॥ 8-97-30 (59742)
ततोऽन्तरिक्षे सुमहान्निनादः
सम्पूजनार्थं मधुसूदनस्य।
[दिव्याश्च वाचः सहसा बभूवु--
र्दिव्यानि पुष्पाण्यथ सिंहनादाः।
तस्मिंस्तथा वै धरणीं निमग्ने
रथे प्रयत्नान्मधुसूदनस्य॥] 8-97-31 (59743)
ततः किरीटं बहुरत्नचित्रं
जघान नागोऽर्जुनमूर्धतो बलात्।
गिरेः सुजाताङ्कुरपुष्पितद्रुमं
महेन्द्रवज्रं शिखरं यथोत्तमम्॥ 8-97-32 (59744)
ततः किरीटं तपनीयचित्रं
पार्थोत्तमाङ्गादहरत्तरस्वी।
तद्धेमजालावनतं सुघोरं
सम्प्रज्वलत्तन्निपपात भूमौ॥ 8-97-33 (59745)
ततोऽर्जुनस्योत्तमगात्रभूषणं
सुवर्णमुक्तामणिवज्रचित्रितम्।
धरावियद्द्योसलिलेषु विश्रुतं
बलं निसर्गोत्तममन्युधिः सदा॥ 8-97-34 (59746)
शरेण मूर्ध्नि प्रजहार सूतजो
दिवाकरेन्दुज्वलनग्रहत्विषम्।
सुवर्णमुक्तामणिवज्रभूषणं
पुरन्दरार्थं तपसा प्रयत्नतः॥ 8-97-35 (59747)
स्वयं कृतं यद्विधिना स्वयम्भुवा
महार्हरूपं द्विषतां भयङ्करम्।
निजघ्नते देवरिपून्सुरेश्वरः
स्वयं ददौ यद्धि मुदाऽर्जुनाय॥ 8-97-36 (59748)
हरिप्रचेतोहरिवित्तगोप्तृभिः
पिनाकपाशाशनिदण्डधारिभिः।
सुरोत्तमैरप्यविषह्यमर्दितुं
प्रसह्य नागेन जहार तद्वृषा॥ 8-97-37 (59749)
तदुत्तमेषून्मथितं विषाहिना
प्रदीप्तमर्चिष्मदतीव सुन्दरम्।
पपात पार्थस्य किरीटमुत्तमं
दिवाकरोस्तादिव पर्वताज्ज्वलन्॥ 8-97-38 (59750)
महीवियद्द्योसलिलानि वायुना
प्रसह्य रुग्णानि विघूर्णितानि वा।
इतीव शब्दं भुवनेषु तत्तथा
जना व्यवस्यन्ति दिशश्च विह्वलाः॥ 8-97-39 (59751)
विना किरीटं* शुशुभे स पार्थः
श्यामो युवा शैल त्रिशृङ्गैः॥ 8-97-40 (59752)
ततः समुद्ग्रथ्य सितेन वाससा
स्वमूर्धजनाव्यथितस्तदाऽर्जुनः।
बभौ सुसम्पूर्णमरीचिनेन्दुना
शिरोगतेनोदयपर्वतो यथा॥ 8-97-41 (59753)
स चापि राधेयभुजप्रमुक्तो
हुताशनार्कप्रतिमद्युतिर्महान्।
महोरगः कृतवैरोऽर्जुनेन
किरीटमाहृत्य समुत्पपात॥ 8-97-42 (59754)
तमुत्पतन्तं द्विपदां वरिष्ठो
दृष्ट्वा वचः पार्थमुवाच कृष्णः।
महोरगं पाण्डव पश्यपश्य
प्रयोजितं त्वन्निधनार्थमुग्रम्॥ 8-97-43 (59755)
स एवमुक्तो मधुसूदनेन
गाण्डीवधन्वा हरिमुग्रवाचा।
उवाच को न्वेष ममाद्य नागः
क्षयाय नागाद्गरुडस्य वक्रम्॥ 8-97-44 (59756)
कृष्ण उवाच। 8-97-45x (5063)
योऽसौ त्वया खाण्डवे चित्रभानुं
सन्तर्पयाणेन धनुर्धरेण।
वियद्गतो जननीगुप्तदेहो
मत्वैकरूपं निहताऽस्य माता॥ 8-97-45 (59757)
स एष तद्वैरमनुस्मरन्वै
त्वां प्रार्थयत्यात्मवधाय नूनम्।
नभश्चुतां प्रज्वलितामिवोल्कां
पश्यैनमायान्तममित्रसाह॥ 8-97-46 (59758)
सञ्जय उवाच। 8-97-47x (5064)
ततः स जिष्णुः परिवृत्य रोषा--
च्चिच्छेद षड्भिर्निशितैः सुधारैः।
नागं वियत्तिर्यगिवोत्पततं
स च्छिन्नगात्रो निपपात भूमौ॥ 8-97-47 (59759)
[गते च तस्मिन्भुजगे किरीटिना
स्वयं विभुः पार्थिव भूतलादथ।
समुज्जहाराशु पुनः पतन्तं
रथं भुजाभ्यां पुरुषोत्तमस्ततः॥] 8-97-48 (59760)
तस्मिन्मुहूर्ते दशभिः पृषत्कैः
सिलाशितैर्बर्हिणबर्हवाजितैः।
विव्याध कर्णः पुरुषप्रवीरो
धनञ्जयं तिर्यगवेक्षमाणः॥ 8-97-49 (59761)
ततोऽर्जुनो द्वादशभिः सुमुक्तै--
र्वराहकर्णैर्जिशितैः समर्प्य।
नाराचमाशीविषतुल्यवेग--
माकर्णपूर्णायतमुत्ससर्ज॥ 8-97-50 (59762)
स चित्रवर्मेषुवरो विदार्य
प्राणान्निरस्यन्निव साधुमुक्तः।
कर्णस्य पीत्वा रुधिरं विवेश
वसुन्धरां शोणितदिग्धवाजः॥ 8-97-51 (59763)
ततो वृषो बाणनिपातकोपितो
महोरगो दण्डविघट्टितो यथा।
तदाऽऽशुकारी व्यसृजच्छरोत्तमान्
महाविषः सर्प इवोत्तमं विषम्॥ 8-97-52 (59764)
जनार्दनं द्वादशभिः पराभिन--
न्नवैर्नवत्या च शरैस्तथाऽर्जुनम्।
शरेण घोरेण पुनश्च पाण्डवं
विदार्य कर्णो व्यनदज्जहास च॥ 8-97-53 (59765)
तमस्य हर्षं ममृषे न पाण्डवो
बिभेद मर्माणि ततोऽस्य मर्मवित्।
परःशतैः पत्रिभिरिन्द्रविक्रम--
स्तथा यथेन्द्रो बलमोजसा रणे॥ 8-97-54 (59766)
ततः शराणां नवतिं तदाऽर्जुनः
ससर्ज कर्णेऽन्तकदण्डसन्निभाम्।
तैः पत्रिभिर्विद्धतनुः स विव्यथे
तथा यथा वज्रविदारितोऽचलः॥ 8-97-55 (59767)
मणिप्रवेकोत्तमवज्रहाटकै--
रलङ्कृतं चास्य वराङ्गभूषणम्।
प्रविद्धमुर्व्यां निपपात पत्रिभि--
र्धनञ्जयेनोत्तमकुण्डलेपि च॥ 8-97-56 (59768)
महाधनं शिल्पिवरैः प्रयत्नतः
कृतं यदस्योत्तमवर्म भास्वरम्।
सुदीर्घकालेन ततोऽस्य पाण्डवः
क्षणेन बाणैर्बहुधा व्यशातयत्॥ 8-97-57 (59769)
`तस्येषुभिः खण्डितकुण्डलोऽन्तः
परिक्षतश्चाभ्यधिकं तदानीम्।
स लोहिताङ्गश्रवणश्चकाशे
सलोहिताङ्गश्रवणो यथा दिवि'॥ 8-97-58 (59770)
स तं विवर्माणमथोत्तमेषुभिः
शितैश्चतुर्भिः कुपितः पराभिनत्।
स विव्यथेऽत्यर्थमरिप्रताडितो
यथाऽऽतुरः पित्तकफानिलज्वरैः॥ 8-97-59 (59771)
महाधनुर्मण्डलनिःसृतैः शितैः
क्रियाप्रयत्नप्रहितैर्बलेन च।
ततक्ष कर्णं बहुभिः शरोत्तमै--
र्बिभेद मर्मस्वपि चार्जुनस्त्वरन्॥ 8-97-60 (59772)
दृढाहतः पत्रिभिरुग्रवेगैः
पार्थेन कर्णो विविधैः शिताग्रैः।
बभौ गिरिर्गैरिकधातुरक्तः
क्षरन्प्रपातैरिव रक्तमम्भः॥ 8-97-61 (59773)
[ततोऽर्जुनः कर्णमवक्रगैर्नवैः
सुवर्णपुङ्खैः सुदृढैरयस्मयैः।
यमाग्निदण्डप्रतिमैः स्तनान्तरे
पराभिनत्क्रौञ्चमिवाद्रिमग्निजः॥ 8-97-62 (59774)
ततः शरावापमपास्य सूतजो
धनुश्च तच्छक्रशरासनोपमम्।
ततो रथस्थः स मुमोह च स्खलन्।
प्रशीर्णमुष्टिः सुभृशाहतः प्रभो॥ 8-97-63 (59775)
न चार्जुनस्तं व्यसने तदेषिवा--
न्निहन्तुमार्यः पुरुषव्रते स्थितः।
ततस्तमिन्द्रावरजः सुसम्भ्रमा--
दुवाच किं पाण़्डव हे प्रमाद्यसे॥ 8-97-64 (59776)
नैवाहितानां सततं विपश्चितः
क्षणं प्रतीक्षन्त्यपि दुर्बलीयसाम्।
विशेषतोऽरीन्व्यसनेषु पण्डितो
निहत्य धर्मं च यशश्च विन्दते॥ 8-97-65 (59777)
तदेकवीरं तव चाहितं सदा
त्वरस्व कर्णं सहसाऽभिमर्दितुम्।
पुरा समर्थः समुपैति सूतजो
भिन्धि त्वमेनं नमुचिं यथा हरिः॥ 8-97-66 (59778)
ततस्तदेवेत्यभिपूज्य सत्वरं
जनार्दनं कर्णमविध्यदर्जुनः।
शरोत्तमैः सर्वकुरूत्तमस्त्वरं--
स्तथा यथा शम्बरहा पुरा बलिम्॥] 8-97-67 (59779)
साश्वं तु कर्णं सरथं किरीटि
समाचिनोद्भारत वत्सदन्तैः।
प्रच्छादयामास दिशश्च बाणैः
सर्वप्रयत्नात्तपनीयपुङ्खैः॥ 8-97-68 (59780)
सवत्सदन्तैः पृथुपीनवक्षाः
समाचितः सोऽधिरथिर्विभाति।
सुपुष्पिताशोकपलाशशाल्मलि--
र्यथाऽचलश्चन्दनकाननायुतः॥ 8-97-69 (59781)
शरैः शरीरे बहुभिः समर्पितै--
र्विभाति कर्णः समरे विशाम्पते।
महीरुहैराचितसानुकन्दरो
यथा गिरीन्द्रः स्फुटकर्णिकारवान्॥ 8-97-70 (59782)
स वाणसङ्घान्बहुधा व्यवासृजन्
विभाति कर्णः शरजालरश्मिवान्।
स लोहितो रक्तगभस्तिमण्डलो
दिवाकरोऽस्ताभिमुखो यथा तथा॥ 8-97-71 (59783)
बाह्वन्तरादाधिरथेर्विमुक्तान्
बाणान्महाहीनिव दीप्यमानान्।
व्यध्वंसयन्नर्जुनबाहुमुक्ताः
शराः समासाद्य दिशः शिताग्राः॥ 8-97-72 (59784)
[ततः स कर्णः समवाप्य धैर्यं
बाणान्विमुञ्चन्कुपिताहिकल्पान्।
विव्याध पार्थं दशभिः पृषत्कैः
कृष्णं च ष़ड्भिः कुपिताहिकल्पैः॥ 8-97-73 (59785)
ततः किरीटि भृशमुग्रनिःस्वनं
महाशरं सर्पविषानलोपमम्।
अयस्मायं रौद्रमहास्त्रसम्भृतं
महाहवे क्षेप्तुमना महामतिः॥] 8-97-74 (59786)
कालो ह्यदृश्यो नृप विप्रशापा--
न्निदर्शयन्कर्णवधं ब्रुवाणः।
भूमिस्तु चक्रं ग्रसतीत्यवोच--
त्कर्णस्य तस्मिन्वधकाल आगते॥ 8-97-75 (59787)
न चास्य घोरं प्रतिभाति चास्त्रं
यद्भार्गवोऽस्मै प्रददौ महात्मा।
चक्रं च वामं ग्रसते भूमिरस्य
प्राप्ते तस्मिन्वधकाले नृवीर॥ 8-97-76 (59788)
ततो रथो घूर्णितवान्नरेन्द्र
शापात्तदा ब्राह्मणसत्तमस्य।
प्राप्तं वधं शंसति चाप्यथास्त्रं
प्रणश्यमानं द्विजमुख्यशापात्॥ 8-97-77 (59789)
[ततश्चक्रमपतत्तस्य भूमौ
स विह्वलः समरे सूतपुत्रः।
सवेदिकश्चैत्य इवातिमात्रः
सुपुष्पितो भूमितले निमग्नः]॥ 8-97-78 (59790)
मग्ने रथे ब्राह्मणशापमूढो
ह्यस्त्रं च तं मोघमिषु च सर्पम्।
अमृष्यमाणो व्यसनानि तानि
हस्तौ विधुन्वन्विजगर्ह धर्मम्॥ 8-97-79 (59791)
धर्मप्रधानं किल पाति धर्म
इत्यब्रुवन्धर्मविदः सदैव।
वयं च धर्मे प्रयताम नित्यं
चर्तुं यथाशक्ति यथाश्रुतं च।
स चापि निघ्नाति न पाति भक्तान्
मन्ये न नित्यं परिपाति धर्मः॥ 8-97-80 (59792)
एवं ब्रुवन्प्रस्खलिताश्वसूतो
विचाल्यमानोऽर्जुनबाणपातैः।
मर्माभिघाताच्छिथिलः क्रियासु
पुनः पुनर्धर्ममसौ जगर्ह॥ 8-97-81 (59793)
ततः शरैर्भीमतरैरविध्यत्त्रिभिराहवे।
हस्ते कृष्णं तथा पार्थमभ्यविध्यच्च सप्तभिः॥ 8-97-82 (59794)
ततोऽर्जुनः सप्तदश तिग्मवेगानजिह्मगान्।
इन्द्राशनिसमान्घोरानसृजत्पावकोपमान्॥ 8-97-83 (59795)
निर्भिद्य ते भीमवेगा ह्यपतन्पृथिवीतले।
कम्पितात्मा ततः कर्णः शक्त्या चेष्टामदर्शयत्॥ 8-97-84 (59796)
बलेनाथ स संस्तभ्य ब्रह्मास्त्रं समुदैरयत्।
ऐन्द्रं ततोऽर्जुनश्चापि तं दृष्ट्वाऽभ्युपमन्त्रयत्॥ 8-97-85 (59797)
गाण्डीवं ज्यां च बाणांश्च सोऽनुमन्त्र्य परन्तपः।
व्यसृजच्छरवर्षाणि वर्षाणीव पुरन्दरः॥ 8-97-86 (59798)
ततस्तेजोमया बाणा रथात्पार्थस्य निःसृताः।
प्रादुरासन्महावीर्याः कर्णस्य रथमन्तिकात्। 8-97-87 (59799)
स कर्णोऽग्रसदस्यास्त्रं कुर्वन्मोक्षं महारथः॥
ततोऽब्रवीद्वृष्णिवीरस्तस्मिन्नस्त्रे विनाशिते।
विसृजास्त्रं परं पार्थ राधेयो ग्रसते शरान्॥ 8-97-88 (59800)
ततो ब्रह्मास्त्रमत्युग्रं सम्मन्त्र्य समयोजयत्।
छादयित्वा ततो बाणैः कर्णं प्रत्यस्यदर्जुनः॥ 8-97-89 (59801)
ततः कर्णः शितैर्बाणैर्ज्यां चिच्छेद सुतेजनैः।
[द्वितीयां च तृतीयां च चतुर्थी पञ्चमीं तथा॥ 8-97-90 (59802)
षष्ठीमथास्य चिच्छेद सप्तमीं च तथाऽष्टमीम्।
नवमीं दशमीं चास्य तथा चैकादशीं वृषः।
ज्याशतं शतसन्धानः स कर्णो नावबुध्यते॥] 8-97-91 (59803)
ततो ज्यां विनिधायान्यामभिमन्त्र्य च पाण्डवः।
शरैरवाकिरत्कर्णं दीप्यमानैरिवाहिभिः॥ 8-97-92 (59804)
तस्य ज्याच्छेदनं कर्णो ज्यावधानं च संयुगे।
नान्वबुध्यत शीघ्रत्वात्तदद्भुतमिवाभवत्॥ 8-97-93 (59805)
अस्त्रैरस्त्राणि संवार्य प्रनिघ्नन्सव्यसाचिनः।
चक्रे चाप्यधिकं पार्थात्स्ववीर्यमतिदर्शयन्॥ 8-97-94 (59806)
ततः कर्णोऽर्जुनं दृष्ट्वा स्वस्यास्त्रेण च पीडितम्।
अभ्यसेत्यब्रवीत्पार्थमातिष्ठास्त्रं व्रजेति च॥ 8-97-95 (59807)
ततोऽग्निसदृशं घोरं शरं सर्पविषोपमम्।
अश्मसारमं दिव्यमभिमन्त्र्यं परन्तपः।
रौद्रमस्त्रं समाधाय क्षेप्तुकामः किरीटिने॥ 8-97-96 (59808)
ततोऽग्रसन्मही चक्रं राधेयस्य तदा नृप॥ 8-97-97 (59809)
[ततोऽवतीर्य राधेयो रथादाशु समुद्यतः।
चक्रं भुजाभ्यामालम्ब्य समुत्क्षेप्तुमियेष सः॥ 8-97-98 (59810)
सप्तद्वीपा वसुमती सशैलवनकानना।
गीर्णचक्रा समुत्क्षिप्ता कर्णेन चतुरङ्गुलम्॥ 8-97-99 (59811)
ग्रस्तचक्रस्तु राधेयः क्रोधादश्रूण्यवर्तयत्।
अर्जुनं वीक्ष्य संरब्धमिदं वचनमब्रवीत्॥ 8-97-100 (59812)
भोभो पार्थ महेष्वास मुहुर्तं परिपालय।
यावच्चक्रमिदं ग्रस्तमुद्धरामि महीतलात्॥ 8-97-101 (59813)
सव्यं चक्रं महीग्रस्तं दृष्ट्वा दैवादिदं मम।
पार्थ कापुरुषाचीर्णमभिसन्धिं विसर्जय॥ 8-97-102 (59814)
न त्वं कापुरुषाचीर्णं मार्गमास्थातुमर्हसि।
ख्यातस्त्वमसि कौन्तेय विशिष्टो रणकर्मसु।
विशिष्टतरमेव त्वं कर्तुमर्हसि पाण्डव॥ 8-97-103 (59815)
प्रकीर्णकेशे विमुखे ब्राह्मणेऽथ कृताञ्जलौ।
शरणागते न्यस्तशस्त्रेयाचमाने तथाऽर्जुन॥ 8-97-104 (59816)
अबाणे भ्रष्टकवचे भ्रष्टभग्नायुधे तथा।
न विमुञ्चन्ति शस्त्राणि शूराः साधुव्रते स्थिताः॥ 8-97-105 (59817)
त्वं च शूरतमो लोके साधुवृत्तश्च पाण्डव।
अभिज्ञो युद्धधर्माणां तस्मात्क्षम मुहूर्तकम्॥ 8-97-106 (59818)
दिव्यास्त्रविदमेयात्मा कार्तवीर्यसमो युधि।
यावच्चक्रमिदं ग्रस्तमुद्वरामि महाभुज॥ 8-97-107 (59819)
न मां रथस्थो भूमिष्ठं विकलं हन्तुमर्हसि।
न वासुदेवात्त्वत्तो वा पाण्डवेय बिभेम्यहम्॥ 8-97-108 (59820)
त्वं हि क्षत्रियदायादो महालकुलविवर्धनः।
अतस्त्वां प्रबवीम्येष मुहूर्तं क्षम पाण़्डव॥ ॥ 8-97-109 (59821)
इति श्रीमन्महाभारते कर्णपर्वणि सप्तदशदिवसयुद्धे सप्तनवतितमोऽध्यायः॥ 97 ॥
[विना किरीटं शंशुभे स पार्थः।
श्यामो युवा नील इवोच्चशृङ्गः।
ततः समुद्ग्रथ्य सितेन वाससा
स्वमूर्धजानव्यथितस्तदाऽर्जुनः।
विभासितः सूर्यमरीचिना दृढं
शिरोगतेनोदयपर्वतो यथा॥ 8-97-1 (59822)
गोकर्णा सुमुखी कृतेन इषुणा गोपुत्रसम्प्रेषिता
गोशब्दात्मजभूषणं सुविहितं सुव्यक्तगोऽसुप्रभं
दृष्ट्वा गोगतकं जहार मुकुटं गोशब्दगोपूरि वै
गोकर्णासनमर्दनश्च न ययावप्राप्य मृत्योर्वशं 8-97-2 (59823)
स सायकः कर्णभुजप्रसृष्टो
हुताशनार्कप्रतिमो महार्हः।
महोरगः कृतवैरोऽर्जुनेन
किरीटमाहत्य ततो व्यतीयात्॥ 8-97-3 (59824)
तं चापि दग्ध्वा तपनीयचित्रं
किरीटमाकृष्य तदर्जुनस्य।
इयेष गन्तुं पुनरेव तूणं
दृष्टश्च कर्णेन ततोऽब्रवीत्तम्॥ 8-97-4 (59825)
मुक्तस्त्वयाऽहं त्वसमीक्ष्य कर्ण
शिरो हृतं यन्न मयाऽर्जुनस्य।
समीक्ष्य मां मुञ्च रणे त्वमाशु
हन्ताऽस्मि शत्रुं तव चात्मनश्च॥ 8-97-5 (59826)
स एवमुक्तो युधि सूतपुत्र--
स्तम्ब्रवीत्को भवानुग्ररूपः।
नागोऽब्रवीद्विद्वि कृतागसं मां
पार्थेन मातुर्वधजातवैरम्॥ 8-97-6 (59827)
यदि स्वयं वज्रधरोऽस्य गोप्ता
तथापि याता पितृराजवेश्मनि। 8-97-7 (59828)
कर्ण उवाच।
न नाग कर्णोऽद्य रणे परस्य
बलं समास्थाय जयं बुभूषेत्॥ 8-97-7x (5065)
न संदध्यां द्विः शरं चैव नाग
यद्यर्जुनानां शतमेव हन्याम्।
तमाह कर्णः पुनरेव नागं
तदाऽजिमध्ये रविसूनुसत्तमः॥ 8-97-8 (59829)
व्यालास्त्रसर्गोत्तमयत्नमन्युभि--
र्हन्ताऽस्मि पार्थं सुसुखी व्रज त्वम्।
इत्येवमुक्तो युधि नागराजः
कर्णेन रोषादसहंस्तस्य वाक्यम्॥ 8-97-9 (59830)
स्वयं प्रायात्पार्थवधाय राजन्
कृत्वा स्वरूपं विजिघांसुरुग्रः।
ततः कृष्णः पार्थमुवाच सङ्ख्ये
महोरगं कृतवैरं जहि त्वम्॥ 8-97-10 (59831)
8-97-11 (59832)
स एवमुक्तो मधुसूदनेन
गाण्डीवधन्वा रिपुवीर्यसाहः।
उवाच को ह्येष ममाद्य नागः
स्वयं य आयाद्गरुडस्य वक्त्रम्॥]
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Footnotes
॥ श्रीः ॥
8.98. अध्यायः 098
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Topics
पार्थाय धर्मानुवादकं कर्णंम्प्रति कृष्णेन तत्कृतदुष्कृतानुस्मारणपूर्वकं मर्मोद्धाटनम्॥ 1 ॥ कर्णेन स्वबाणाहतिनिर्विण्णेऽर्जुने तदन्तरे रथादवरुह्य तच्चक्रोद्धरणोद्यमः॥ 2 ॥ तदन्तरे कृष्णचोदनया पार्थेन कर्णशिरश्छेदः॥ 3 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Text
8-98-0 (59833)
सञ्जय उवाच। 8-98-0x (5066)
अथाब्रवीद्वासुदेवो महात्मा
राधेय दिष्ट्या स्मरसीह धर्मम्।
`धर्मे हि बद्धा सततं हि पार्था--
स्तेभ्यस्ततो वृद्धिसौ ददाति॥ 8-98-1 (59834)
धर्मादपेताः परिपन्थिनस्ते
तस्माद्गता वै कुरवो विनाशम्'।
प्रायेण नीचा व्यसनेषु मग्ना
निन्दन्ति दैवं न तु दुष्कृतं स्वम्॥ 8-98-2 (59835)
कृष्णां सभां कर्ण यदेकवस्त्रा--
मानीतवांस्त्वं च सुयोधनश्च।
दुःशासनः शकुनिः सौबलश्च।
धर्मस्तदा ते रुचितो न कस्मात्॥ 8-98-3 (59836)
यदा सभायां राजानमनक्षज्ञं युधिष्ठिरम्।
आनीय जितवन्तो वै क्व ते धर्मस्तदा गतः॥ 8-98-4 (59837)
वनवासे व्यतीते च कर्ण वर्षे त्रयोदशे।
न प्रयच्छसि यद्राज्यं क्व ते धर्मस्तदा गतः॥ 8-98-5 (59838)
यद्भीमसेनं सर्पैश्च विषयुक्तैश्च भोजनैः।
आचरत्त्वन्मते राजा क्व ते धर्मस्तदा गतः॥ 8-98-6 (59839)
यद्वारणावते पार्थान्सुप्ताञ्जतुगृहे तदा।
हन्तुकामास्तदा यूयं क्व ते धर्मस्तदा गतः॥ 8-98-7 (59840)
यदा रजस्वलां कृष्णां दुःशासनवशे स्थिताम्।
सभायां प्राहसः कर्ण क्व ते धर्मस्तदा गतः॥ 8-98-8 (59841)
यदनार्यैः पुरा कृष्णां क्लिश्यमानामनागसम्।
उपप्रेक्षसि राधेय क्व ते धर्मस्तदा गतः॥ 8-98-9 (59842)
विनष्टाः पाण्डवाः कृष्णे शाश्वतं नरकं गताः।
पतिमन्यं वृणीष्वेति वदंस्त्वं गजगामिनीम्।
उपप्रेक्षसि राधेय क्व ते धर्मस्तदा गतः॥ 8-98-10 (59843)
राज्यलुब्धः पुनः कर्ण समाह्वयसि पाण्डवान्।
यदा शकुनिमाश्रित्य क्व ते धर्मस्तदा गतः॥ 8-98-11 (59844)
यदाऽभिमन्युं बहवो युद्धे जघ्नुर्महारथाः।
परिवार्य रणे बालं क्व ते धर्मस्तदा गतः॥ 8-98-12 (59845)
[यद्येष धर्मस्तत्र न विद्यते हि
किं सर्वथा तालुविशोषणेन।
अद्येह धर्म्याणि विधत्स्व सूत
तथापि जीवन्न विमोक्ष्यसे हि॥ 8-98-13 (59846)
नलो ह्यक्षैर्निर्जितः पुष्करेण
पुनर्यशो राज्यमवाप वीर्यात्।
प्राप्तास्तथा पाण्डवा बाहुवीर्या--
त्सर्वैः समेताः परिवृत्तलोभाः॥ 8-98-14 (59847)
निहत्य शत्रून्समरे प्रवृद्धा--
न्ससोमका राज्यमवाप्नुयुस्ते।
तथा गता धार्तराष्ट्रा विनाशं
धर्माभिगुप्तैः सततं नृसिंहैः]॥ 8-98-15 (59848)
सञ्जय उवाच। 8-98-16x (5067)
एवमुक्तस्तदा कर्णो वासुदेवेन भारत।
लज्जयावनतो भूत्वा नोत्तरं किञ्चिदुक्तवान्॥ 8-98-16 (59849)
क्रोधात्प्रस्फुरमाणौष्ठो धनुरुद्यम्य भारत।
योधयामास वै पार्थं महावेगपराक्रमः॥ 8-98-17 (59850)
ततोऽब्रवीद्वासुदेवः फल्गुनं पुरुषर्षभम्।
दिव्यास्त्रेणैव निर्भिद्य पातयस्व महाबल॥ 8-98-18 (59851)
एवमुक्तस्तु देवेन क्रोधमागात्तदाऽर्जुनः।
मन्युमभ्याविशद्धोरं स्मृत्वा तत्तु धनञ्जयः॥ 8-98-19 (59852)
तस्य क्रुद्धस्य सर्वेभ्यः स्रोतोभ्यस्तेजसोऽर्चिषः।
प्रादुरासंस्तदा राजंस्तदद्भुतमिवाभवत्॥ 8-98-20 (59853)
तत्समीक्ष्य ततः कर्णो ब्रह्मास्त्रेण धनञ्जयम्।
अभ्यवर्षत्पुनर्यत्नमकरोद्रथसर्जने॥ 8-98-21 (59854)
ब्रह्मास्त्रेणव तं पार्थो कवर्ष शरवृष्टिभिः।
तदस्त्रमस्त्रेणावार्य प्रजहार च पाण्डवः॥ 8-98-22 (59855)
ततोऽन्यदस्त्रं कौन्तेयो दयितं जातवेदसः।
मुमोच कर्णमुद्दिश्य तत्प्रजज्वाल तेजसा॥ 8-98-23 (59856)
वारुणेन ततः कर्णः शमयामास पावक्रम्।
जीमूतैश्च दिशः सर्वाश्चक्रे तिमिरदुर्दिनाः॥ 8-98-24 (59857)
पाण्डवेयस्त्वसम्भ्रान्तो वायव्यास्त्रेण वीर्यवान्।
अपोवाह तदाऽभ्राणि राधेयस्य प्रपश्यतः॥ 8-98-25 (59858)
[ततः शरं महाघोरं ज्वलन्तिमिव पावकम्।
आददे पाण्डुपुत्रस्य सूतपुत्रो जिघांसया॥ 8-98-26 (59859)
योज्यमाने ततस्तस्मिन्बाणे धनुषि पूजिते।
चचाल पृथिवी राजन्सशैलवनकानना॥ 8-98-27 (59860)
ववौ सशर्करो वायुर्दिशश्च रजसा वृताः।
हाहाकारश्च संवज्ञे सुराणां दिवि भारत॥ 8-98-28 (59861)
तमिगुं सन्धितं दृष्ट्वा सूतपुत्रेण मारिष।
विषादं परमं जग्मुः पाण्डवा दीनचेतसः॥ 8-98-29 (59862)
स सायकः कर्णभुजप्रमुक्तः
शक्राशनिग्रख्यरुचिः शिताग्रः।
मुलान्तरं प्राप्य धनञ्जयस्य
विवेश वल्मीकमिवोरमोत्तमः॥ 8-98-30 (59863)
स राढविद्धः समरे महात्मा
विधूर्णमानः श्लथहस्तगाण्डिवः।
चचाल वीभत्सुरमित्रमर्दनः
क्षितेः प्रकम्पे च यथाऽचलोत्तमः॥ 8-98-31 (59864)
तदन्तरं प्राप्य वृषो महारथो
रथाङ्गसुर्वीगतमुज्जिहीर्षुः।
रथादवप्लुत्य निगृह्य दोर्भ्यां
शशाक दैवान्न महाबलोऽपि॥ 8-98-32 (59865)
ततः किरीटि प्रतिलभ्य संज्ञां
जग्राह बाणं यमदण्डकल्पम्।
ततोऽर्जुनः प्राञ्जलिकं महात्मा
ततोऽब्रवीद्वासुदेवोऽपि पार्थम्॥ 8-98-33 (59866)
छिन्ध्यस्य मूर्धानमरेः शरेण
न यावदारोहति वै रथं वृषः।
तथैव सम्पूज्य स तद्वचः प्रभो--
स्ततः शरं प्रज्वलितं प्रगृह्य।
जघान कक्षाममलार्कवर्णां
महारथे रथचक्रे विमग्ने॥ 8-98-34 (59867)
तं हस्तिकक्षाप्रवरं सुकेतुं
सुवर्णमुक्तामणिवज्रजुष्टम्।
कलाप्रकृष्टोत्तमशिल्पियत्नैः
कृतं सुरूपं तपनीयचित्रम्॥ 8-98-35 (59868)
जयास्पदं तव सैन्यस्य नित्य---
ममित्रवित्रासनमीड्यरूपम्।
विख्यातमादित्यसुतस्य लोके
त्विषा समं पावकभानुचन्द्रैः॥ 8-98-36 (59869)
ततः क्षुरप्रेण सुसंशितेन
सुवर्णपुङ्खेन हुताग्निवर्चसा।
श्रिया ज्वलन्तं ध्वजमुन्ममाथ
महारथस्याधिरथेः किरीटी॥ 8-98-37 (59870)
यशश्च दर्पश्च तथा प्रियाणि
सर्वाणि कार्याणि च तेन केतुना।
साकं कुरूणां हृदयानि चापतन्
बभूव हाहेति च निःस्वनो महान्॥ 8-98-38 (59871)
द्वष्ट्वा ध्वजं पातितमाशुकारिणा
कुरुप्रवीरेण निकृत्तमाहवे।
नाशंसिरे सूतपुत्रस्य सर्वे
जयं तदा भारत ये त्वदीयाः॥ 8-98-39 (59872)
अथ त्वरन्कर्णवधाय पार्थो
महेद्रवज्रानलदण्डसन्निभम्।
आदत्त चाथाञ्जलिकं निषङ्गा--
त्सहस्ररश्मेरिव रश्मिमुत्तमम्॥ 8-98-40 (59873)
मर्मच्छिदं शोणितमांसदिग्धं
वैश्वानरार्कप्रतिमं महार्हम्।
नराश्वनागासुहरं त्र्यरत्निं
षड्वाजमञ्जोगतिमुग्रवेगम्॥ 8-98-41 (59874)
सहस्रनेत्राशनितुल्यवीर्यं
कालानलं व्यात्तमिवातिघोरम्।
पिनाकनारायणचक्रसन्निभं
भयङ्करं प्राणभृतां विनाशनम्॥ 8-98-42 (59875)
जग्राह पार्थः स शरं प्रहृष्टो
यो देवसङ्घैरपि दुर्निवार्यः।
सम्पूजितो यः सततं महात्मा
देवासुरान्यो विजयेन्महेषुः॥ 8-98-43 (59876)
तं वै प्रमृष्टं प्रसमीक्ष्य युद्धे
चचाल सर्वं सचराचरं जगत्।
कृत्स्नं जगत्स्वस्त्यृषयोऽभिचक्रु--
स्तमुद्यतं प्रेक्ष्य महाहवेषुम्॥ 8-98-44 (59877)
ततस्तु तं वै शरमप्रमेयं
गाण्डीवधन्वा धनुषि व्ययोजयत्।
युक्त्वा महास्त्रेण परेण चापं
विकृष्य गाण्डीवमुवाच सत्वरम्॥ 8-98-45 (59878)
अयं हास्त्रप्रहितो महाशरः
शरीरहृच्चासुहरश्च दुर्हृदः।
तपोऽस्ति तप्तं गुरवश्च तोषिता
मया यदीष्टं सुहुतं यदि श्रुतम्॥ 8-98-46 (59879)
अनेन सत्येन निहन्त्वयं शरः
सुसंहितः कर्णमरिं ममोर्जितम्।
इत्यूचिवांस्तं प्रमुमोच बाणं
धनञ्जयः कर्णवधाय घोरम्॥ 8-98-47 (59880)
कृत्या ह्यथर्वाङ्गिरसी प्रचोदिता
यथा तथा त्वं जहि शात्रवं मम।
ब्रुवन्किरीटी तमतिप्रहृष्टो--
ऽसृजद्देवानां जयहेतुं महेषुम्॥ 8-98-48 (59881)
जिघांसुरर्केन्दुसमप्रभावः
कर्णं वशी पाण्डवः क्षिप्रकारी।
ततो विमुक्तो बलिना महेषुः
प्रज्वालयामास नभो दिशश्च॥ 8-98-49 (59882)
सैन्यान्यनेकानि च विप्रमोह्य
गाण्डीवमुक्तेन ततो महात्मा।
तेनार्जुनस्तन्महनीयमस्य
शिरोऽहरत्सूतपुत्रस्य राजन्॥ 8-98-50 (59883)
शरोत्तमेनाञ्जलिकेन राजं--
स्तदा महास्त्रप्रतिमन्त्रितेन।
पार्थोऽपराह्णे शिर उच्चकर्त
वैकर्तनस्याथ महेन्द्रसूनुः।
छिन्नं पपाताञ्जलिकेन तूर्णं
कायश्च पश्चाद्धरणीं जगाम॥ 8-98-51 (59884)
तदुद्यतादित्यसमानतेजसं
शरन्नभोमध्यगभास्करोपमम्।
वराङ्गमुर्व्यामपतच्चमुमूखे
दिवाकरोऽस्तादिव रक्तमण्डलः॥ 8-98-52 (59885)
ततोऽस्य देहं सततं सुखैधितं
सुरूपमत्यर्थसुखं सुगन्धि च।
परेण कृच्छ्रेण शिरः समत्यज--
द्गृहं महर्धीन्निवसन्निवेश्वरः॥ 8-98-53 (59886)
शरैर्विभिन्नं व्यसु तत्सुवर्चसः
पपात कर्णस्य शरीमुच्छ्रितम्।
स्रवद्व्रणं गैरिकतोयविस्रवं
गिरेर्यथा वज्रहतं महाशिरः॥ 8-98-54 (59887)
देहाच्च कर्णस्य निपातितस्य
तेजः सूर्यं खं वितत्याविवेश।
तदद्भुतं सर्वमनुष्ययोधाः
संदृष्टवन्तो निहते स्म कर्णे॥ 8-98-55 (59888)
ततः शङ्खान्पाण्डवा दध्मुरुच्चै--
र्दृष्ट्वा कर्णं पातितं फल्गुनेन।
तथैव कृष्णश्च धनञ्जयश्च
हष्टौ यमौ दध्मतुर्वारिजातौ॥ 8-98-56 (59889)
तं सोमकाः प्रेक्ष्य हतं शयानं
सैन्यैः सार्धं सिंहनादान्प्रचक्रुः।
तूर्याणि सञ्जघ्नुरतीव हृष्टा
वासांसि चैवादुधुवुर्भुजांश्च॥ 8-98-57 (59890)
संवर्धयन्तश्च नरेन्द्र योधाः
पार्थं समाजग्मुरतीव हृष्टाः।
बलान्विताश्चापरे ह्यप्यनृत्य--
न्नन्योन्यमाश्लिष्य नदन्त ऊचुः॥ 8-98-58 (59891)
दृष्ट्वा तु कर्णं भुवि वा विपन्नं
कृत्तं रथात्सायकैरर्जुनस्य।
महानिलेनाद्रिमिवापविद्वं
यज्ञावसानेऽग्निमिव प्रशान्तम्॥ 8-98-59 (59892)
तदाननं सूर्यसुतस्य राज--
न्विभ्राजते पद्मिवावनालम्।
रराज कर्णस्य शिरो निकृत्त--
मस्तंगतं भास्करस्येव बिम्बम्॥ 8-98-60 (59893)
शरैराचितसर्वाङ्गः शोणितौघपरिप्लुतः।
रराज देहः कर्णस्य स्वरश्मिभिरिवांशुमान्॥ 8-98-61 (59894)
प्रताप्य सेनामामित्रीं दीप्तैः शरगभस्तिभिः।
बलिनार्जुनकालेन नीतोऽस्तं कर्णभास्करः॥ 8-98-62 (59895)
अस्तं गच्छन्यथाऽदित्यः प्रभामादाय गच्छति।
तथा जीवितमाहाय कर्णस्येषुर्जगाम सः॥ 8-98-63 (59896)
अपराह्णेऽपराह्णस्य सूतपुत्रस्य मारिष।
छिन्नमञ्जलिकेनाजौ सोत्सेधमपतच्छिरः॥ 8-98-64 (59897)
उपर्युपरि सैन्यानां विनिघ्नन्नितराञ्जनान्।
शिरः कर्णस्य सोऽत्सेधमिषुः सोप्यहरद्द्रुतम्॥ 8-98-65 (59898)
कर्णं तु शूरं पतितं पृथिव्यां
शराचितं शोणितदिग्धगात्रम्।
दृष्ट्वा शयानं भुवि मद्रराज--
श्छिन्नध्वजेनाथ ययौ रथेन॥ 8-98-66 (59899)
हते कर्णे कुरवः प्राद्रवन्त
भयार्दिता गाढविद्धाश्च सङ्ख्ये।
अवेक्षमाणा मुहुरर्जुनस्य
ध्वजं महान्तं वपुषा ज्वलन्तम्॥ 8-98-67 (59900)
तच्छिरो भरतश्रेष्ठ शोभयामास मेदिनीम्।
यदृच्छयेव पतितं मण्डलं चाण्डदीधितेः॥ 8-98-68 (59901)
तं दृष्ट्वा समरविमर्द (बद्ध) लब्धनिद्रं
दष्टोष्ठं रुधिरपीरतकातराक्षम्।
राधेयं रथवरपृष्ठसन्निषण्णं
हीनांशुर्दिवसकरो मुहूर्तमासीत्॥ 8-98-69 (59902)
निःशब्दतूर्यं हतयोधमुख्यं
प्रशान्तदर्पं धृतराष्ट्रसैन्यम्।
न शोभते सूर्यसुतेन हीनं
वृन्दं ग्रहाणामिव चन्द्रहीनम्॥ 8-98-70 (59903)
सहस्रनेत्रप्रतिमानकर्मणः
सहस्रपत्रप्रतिमाननं शुभम्।
सहस्ररश्मिर्दिवसक्षये यथा
तथाऽपतत्कर्णशिरो वसुन्धराम्॥ 8-98-71 (59904)
व्यूढोरस्कं कमलवदनं तप्तहेमावभासं
कर्णं दृष्ट्वा भुवि निपतितं पार्थबाणाभितप्तम्।
पांसुग्रस्तं मलिनमसकृत्पुत्रमन्वीक्षमाणो
मन्दम्मन्दं व्रजति सविता मन्दिरं मन्दरश्मिः॥ ॥ 8-98-72 (59905)
इति श्रीमन्महाभारते कर्णपर्वणि सप्तदशदिवसयुद्धे अष्टनवतितमोऽध्यायः॥ 98 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Footnotes
॥ श्रीः ॥
8.99. अध्यायः 099
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Topics
शल्येन कर्णमरणाद्व्याकुलमनसो दुर्योधनस्य समाश्वासनम्॥ 1 ॥ तथा तम्प्रति रणाङ्कणवर्णनम्॥ 2 ॥ देवगन्धर्वादीनां स्वस्वस्थानगमनम्॥ 3 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Text
8-99-0
(59906)
सञ्जय उवाच। 8-99-0x (5068)
कर्णं तु शूरं पतितं पृथिव्यां
शराचितं शोणितदिग्धगात्रम्।
यदृच्छया सूर्यमिवावनिं गतं
दिदृक्षवः सम्परिवार्य तस्थुः॥ 8-99-1
(59907)
प्रहृष्टवित्रस्तविषण्णविस्मिता--
स्तथाऽपरे शोकसमन्विताऽभवन्।
परे त्वदीयाश्च रणे विशाम्पते
यथायथेष्टं पृतना तथा गता॥ 8-99-2
(59908)
प्रविद्धवर्माभरणायुधाम्बरं
धनञ्जयेन प्रहतं महारथम्।
निशाम्य कर्णं कुरवः प्रदुद्रुवु--
र्हतर्षभं केसरिणेव गोकुलम्॥ 8-99-3
(59909)
कृत्वा दिमर्दं भृशमर्जुनेन
कर्णं हतं केसरिणेव नागम्।
दृष्ट्वा शयानं युधि मद्रराज--
श्छिन्नध्वजेनापययौ रथेन॥ 8-99-4
(59910)
कर्णे हते पार्थभयात्प्रदुद्रुवु--
र्वैकर्तने धार्तराष्ट्राः सशल्याः।
अवेक्षमाणा मुहुरर्जुनस्य
केतुं महान्तं यशसा ज्वलन्तम्॥ 8-99-5
(59911)
शल्यस्तु कर्णार्जुनयोर्विमर्दे
बलानि दृष्ट्वा मृदितध्वजानि।
ययौ स तेनैव रथेन तूर्णं
हेलीकृतः सृञ्जयसोमकैश्च॥ 8-99-6
(59912)
निपातितस्यन्दनवाजिनागं
बलं च दृष्ट्वा हतसूतपुत्रम्।
भीमस्तु भीमेन तदा स्वरेण
समुन्नदद्रोदसी कम्पयंश्च। 8-99-7
(59913)
आस्फोटयन्नृत्यति वल्गते च
हते कर्णे त्रासयन्धार्तराष्ट्रान्।
तदा राजन्सृञ्जयाः सोमकाश्च
शङ्खान्दध्मुः सस्वजुश्चापि सर्वे॥ 8-99-8
(59914)
परस्परं क्षत्रिया हृष्टरूपाः
सूतात्मजे वै निहते तदानीम्।
दुर्योधनोऽश्रुप्रतिपूर्णनेत्रो
दीनो मुहुर्निश्वसन्नार्तरूपः॥ 8-99-9
(59915)
मद्राधिपश्चापि विमूढचेता--
स्तूर्णं ध्वजेनापहृतेन तेन।
रथेन दुर्योधनमेत्य तूर्णं
पश्यन्सुदुःखात्तमुवाच राजन्॥ 8-99-10
(59916)
विशीर्णनागाश्वरथप्रवीरं
बलं त्वदीयं यमराष्ट्रकल्पम्।
अन्योन्यमासाद्य हतैः शयानै--
र्नराश्वनागैर्गिरिकूटकल्पैः॥ 8-99-11
(59917)
नैतादृशं भारत युद्धमासी--
द्यथा हि कर्णार्जुनयोर्बभूव।
ग्रस्तौ हि कर्णेन समेत्य कृष्णा--
वन्ये हि सर्वे तव शात्रवेयाः॥ 8-99-12
(59918)
दैवं तु यत्तत्स्ववशे प्रवृत्तं
तत्पाण्डवान्पाति निहन्ति चास्मान्।
तवार्थसिद्ध्यर्थकरा हि सर्वे
प्रसह्य वीरा निहता द्विषद्भिः॥ 8-99-13
(59919)
कुबेरवैवस्वतवासवानां
तुल्यप्रभावा वरुणस्य चापि।
वीर्येण शौर्येण पराक्रमेण
तैश्चापि युक्ता विमलैर्गुणौघैः॥ 8-99-14
(59920)
अवध्यकल्पा निहता नरेन्द्रा--
स्तवार्थकामा युधि पाण्डवेयैः।
तन्मा शुचो भारत दिष्टमेत--
त्पर्यायसिद्धिर्न तु नित्यसिद्धिः॥ 8-99-15
(59921)
एतद्वचो मद्रपतेर्निशम्य
स्वं चाविनीतं मनसा विचिन्त्य।
दुर्योधनोऽश्रुप्रतिपूर्णनेत्रो
मुहुर्मुहुर्निश्वसन्नार्तरूपः॥ 8-99-16
(59922)
*तद्व्यानमूकं कृपणं भृशार्त--
मार्तायनिर्दीनमुवाच राजन्।
पश्येदमुग्रैर्नरवाजिनागै--
रायोधनं वीर हतैः सुपूर्णम्॥ 8-99-17
(59923)
महीधराभैः पतितैश्च नागैः
सकृत्प्रयत्नैः शरभिन्नगात्रैः।
प्रविह्वलद्भिश्च गतासुभिश्च
प्रध्वस्तवर्मायुधसर्वयोधैः॥ 8-99-18
(59924)
वज्रापविद्वैरिव चाचलौघै--
र्विभिन्नपाषाणमृगद्रुमौघैः।
प्रविद्धघण्टाङ्कुशतोमरध्वजैः
सहेमजालै रुधिरौघसम्प्लवैः॥ 8-99-19
(59925)
शरावनुन्नैः पतितैस्तुरङ्गै--
स्तनद्भिरार्तैः क्षतजं वमद्भिः।
दीनैस्त्रसद्भिः परिवृत्तनेत्रै--
र्मही पतद्भिः कृपणा वभूव॥ 8-99-20
(59926)
तथाऽपविद्वैर्गजवाजियूथै--
र्मन्दासुभिश्चापि गतासुभिश्च।
रथैश्च नागैस्तुरगैश्च नुन्नै--
र्मही महावैतरणीव भाति॥ 8-99-21
(59927)
गजैर्निकृत्तापरहस्तगात्रै--
रुद्वेपमानैः पतितैः पृथिव्याम्।
रथर्षभैर्नागवराश्वयोधैः
पदातिभिश्चाभिमुखैः परैर्हतैः॥ 8-99-22
(59928)
विशीर्णवर्माभरणाम्बरायुधै--
र्युता प्रशान्तैरिव पावकैर्मही।
शरप्रहाराभिहतैर्महाबलै--
रवेक्षमाणैः पतितैः समन्ततः॥ 8-99-23
(59929)
प्रनष्टसंज्ञैः पुनराश्वसद्भि--
र्मही बभौ कुम्भगतैरिवाग्निभिः।
रत्नैश्च्युतैर्भूरतिदीप्तिमद्भि--
र्नक्तं ग्रहैर्द्यौर्विमलैर्विभाति॥ 8-99-24
(59930)
शरास्तु कर्णार्जुनबाहुमुक्ता
विदार्य नागांश्च मनुष्यदेहान्।
प्राणान्निरस्याशु महीं प्रतीयु--
र्महोरगा वासमिवाभिनम्राः॥ 8-99-25
(59931)
हतैर्मनुष्यैश्च गजैश्च सङ्ख्ये
शरावभिन्नै रुधिरप्रदिग्धैः।
धऩञ्जयस्याधिरथेश्च मार्गे
हतैरगम्या वसुधाऽतिदुर्गा॥ 8-99-26
(59932)
रथैर्महेषून्मथितैः सुकल्पितैः
सनागयोधाश्ववरायुधध्वजैः
विशीर्णयोक्त्रैर्विनिकीर्णबन्धनै--
र्निकृत्तचक्राक्षयुगत्रिवेणुभिः॥ 8-99-27
(59933)
विमुक्तयोक्त्रैश्च रथैरुपस्करैः
कृताभिषङ्गैर्विनिबद्वकूबरैः।
प्रभग्ननीडैर्मणिहेमभूषितै--
र्वृता मही द्यौरिव शारदैर्घनैः॥ 8-99-28
(59934)
निकृष्यमाणा जवनैस्तुरङ्गमै--
र्हतेश्वरा राजरथाः सुकल्पिताः।
मनुष्यमातङ्करथाश्वसादिषु
द्रुतं व्रजन्तो बहुधा विघूर्णिताः॥ 8-99-29
(59935)
सहेमपृष्ठाः सपरश्वथायुधाः
शिताश्च शूला मुसलाः समुद्गराः।
चित्राश्च खङ्गा विमलाश्च कोशा
गजाश्च जाम्बूनदपट्टनद्धाः॥ 8-99-30
(59936)
चापानि जाम्बूनदभूषितानि
शराश्च कार्तस्वरचित्रपुङ्खाः।
ऋष्ट्यश्च पीता विमलाश्च कोशाः
प्रासाश्च दण्डाः कनकप्रभासाः॥ 8-99-31
(59937)
शुभ्राणि वालव्यजनानि शङ्खा--
श्छिन्नावरुद्धा विरुचः स्रजश्च।
कुथाः पताकाम्बरवेष्टनानि
किरीटमाला मकुटाश्च शुभ्राः॥ 8-99-32
(59938)
प्रकीर्णका विप्रतिकीर्णकाश्च
प्रधानमुख्यास्तरलाश्च हाराः।
आपीडकेयूरवराङ्गदानि
ग्रैवेयनिष्काः ससुवर्णसूत्राः॥ 8-99-33
(59939)
मण्युत्तमा वज्रसुवर्णयुक्ता
रत्नानि चोच्चावचमङ्गलानि।
गात्राणि चाभान्ति सुखोचितानि
शिरांसि चेन्दुप्रतिमाननानि॥ 8-99-34
(59940)
देहांश्च भोगांश्च परिच्छदांश्च
त्यक्त्वा मनोज्ञा निहताः सुखानि।
स्वधर्मनिष्ठां महतीमवाप्य
प्राप्ताश्च लोकान्यशसा गतास्ते॥ 8-99-35
(59941)
निवर्त दुर्योधन यान्तु सैनिका
व्रजस्व राजञ्शिबिराणि मानद।
दिवाकरोऽप्येष विलम्बते प्रभो
पुनस्त्वमेवात्र नरेन्द्र कारणम्॥ 8-99-36
(59942)
सञ्जय उवाच। 8-99-37x (5069)
एतावदुक्त्वा विरराम शल्यो
दुर्योधनं चैव निवर्तयित्वा।
युद्धाय राजन्विनिविष्टबुद्धि--
र्हा कर्ण हा कर्ण इति ब्रुवाणम्॥ 8-99-37
(59943)
तं द्रोणपुत्रप्रमुखा नरेन्द्राः
सर्वे समाश्वास्य ततः प्रजग्मुः।
निरीक्षमाणा ध्वजमर्जुनस्य
रथं च दिव्यं यशसा ज्वलन्तम्॥ 8-99-38
(59944)
नराश्वमातङ्गशरीरजेन
रक्तेन सिक्तां रुधिरेण भूमिम्।
रक्ताम्बरस्रक्तपनीययोगा--
न्नारीं प्रकाशामिव सर्वरम्याम्॥ 8-99-39
(59945)
प्रच्छन्नरूपां रुधिरेण राज
न्रौद्रे मुहूर्तेऽतिविराजमाने।
नैवावतस्थुः कुरवः समीक्ष्य
प्रव्राजिता नरदेवा यथाऽक्षैः॥ 8-99-40
(59946)
वधेन कर्णस्य सुदुःखितास्ते
हा कर्ण हा कर्ण इति ब्रुवाणाः।
द्रुतं प्रजग्मुः शिबिराणि राज--
न्दिवाकरं रक्तमवेक्षमाणाः॥ 8-99-41
(59947)
गाण्डीवमुक्तैस्तु सुवर्णपुङ्खैः
शिलाशितैः शोणितदिग्धवाजैः।
शरैश्चिताङ्गोऽपि रराज कर्णो
हतोऽपि दीप्तांशुरिवांशुजालैः॥ 8-99-42
(59948)
कर्णस्य देहं रुधिराम्बुसिक्तं
पुत्रानकुम्पी भगवान्विवस्वान्।
स्पृष्ट्वा कराग्रैः क्षतजानुरूपैः
स्नातुं तदाऽगादपरं समुद्रम्॥ 8-99-43
(59949)
इतीव सञ्चिन्त्य सुरर्षभाश्च
सम्प्रस्थितास्ते तु यथानिकेतम्।
सञ्चिन्त्य सर्वा जनता विसस्रु--
र्यथासुखं खे च महीतले च॥ 8-99-44
(59950)
तदद्भुतं प्राणभृतां भयङ्करं
निशाम्य युद्धं कुरुवीरमुख्ययोः।
समाचितौ कर्णशरैऋ परन्तपौ
तथैव संरेजतुरच्युतार्जुनौ॥ 8-99-45
(59951)
तमो निहत्याभ्युदितौ यथाऽमलौ
शशाङ्कसूर्याविव रश्मिमालिनौ।
विहाय तान्बाणगणान्महाबलौ
सुहृद्वृतावप्रतिमानविक्रमौ॥ 8-99-46
(59952)
सुखप्रविष्टौ सुखदौ विरेजतुः
सदस्यचिन्त्याविव विष्णुवासवौ।
सदेवगन्धर्वमनुष्यचारणै--
र्महर्षिभिर्यक्षमहोरगैरपि।
जयाभिवृद्ध्या परयाऽभिपूजितौ
निहत्य कर्णं परमाहवे तदा॥ 8-99-47
(59953)
यथानुरूपं प्रतिपूज्य तानथ
प्रशस्यमानावतुलैश्च कर्मभिः।
ननन्दतुश्चैव सुहृद्भिरावृतौ
बलं निहत्येव सुरेशकेशवौ॥ ॥ 8-99-48
(59954)
इति श्रीमन्महाभारते कर्णपर्वणि एकोनशततमोऽध्यायः॥ 99 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Text
8-99-0 (59955)
[धृष्टराष्ट्र उवाच। 8-99-0x (5070)
तस्मिंस्तु कर्णार्जुनयोर्विमर्दे
दग्धस्य रौद्रेऽहनि विद्रुतस्य।
बभूव कुरुसृञ्जयानां
बलस्य बाणोन्मथितस्य कीदृक्॥ 8-99-1 (59956)
सञ्जय उवाच। 8-99-2x (5071)
शृणु राजन्नवहितो यथा वृत्तो महाक्षयः।
घोरो मनुष्यदेहानामाजौ च गजवाजिनाम्॥ 8-99-2 (59957)
यत्र कर्णे हते पार्थः सिंहनादमथाकरोत्।
तदा तव सुतान्राजन्नाविवेश महद्भयम्॥ 8-99-3 (59958)
न सन्धातुमनीकानि न चैवाशु पराक्रमे।
आसीद्वुद्विर्हते कर्णे तव योधस्य कर्हिचित्॥ 8-99-4 (59959)
वणिजो नावि भिन्नायामगाधे विप्लुवे यथा।
अपारे पारमिच्छन्तो हते द्वीपे किरीटिना॥ 8-99-5 (59960)
सूतपुत्रे हते राजन्वित्रस्ताः शस्त्रविक्षताः।
अनाथा नाथमिच्छन्तो मृगाः सिंहैरिवार्दिताः॥ 8-99-6 (59961)
भग्नशृङ्गा वृषा यद्वद्भग्नदंष्ट्रा इवोरगाः।
प्रत्यपायाम सायाह्ने निर्जिताः सव्यसाचिना॥ 8-99-7 (59962)
हतप्रवीरा विध्वस्ता निकृत्ता निशितैः शरैः।
सूतपुत्रे हते राजन्पुत्रास्ते दुद्रुवुर्भयात्॥ 8-99-8 (59963)
विस्रस्तयन्त्रकवचाः कान्दिग्भूता विचेतसः।
अन्योन्यमवमृद्गन्तो वीक्षमाणा भयार्दिताः॥ 8-99-9 (59964)
मामेव नूनं बीभत्सुर्मामेव च वृकोदरः।
अभियातीति मन्वानाः पेतुर्मम्लुश्च सम्भ्रमात्॥ 8-99-10 (59965)
हयानन्ये गजानन्ये रथानन्ये महारथाः।
आरुह्य जवसम्पन्नाः पदातीन्प्रजहुर्भयात्॥ 8-99-11 (59966)
कुञ्जरैः स्यन्दनाः क्षुण्णाः सादिनश्च महारथैः।
पदातिसङ्घाश्चाश्वौधैः पलायद्भिर्भयार्दितैः॥ 8-99-12 (59967)
व्यालतस्करसङ्कीर्णे सार्थहीना यथा वने।
सूतपुत्रे हते राजंस्तव योधास्तथाऽभवन्॥ 8-99-13 (59968)
हतारोहा यथा नागाश्छिन्नहस्ता यथा नराः।
सर्वे पार्थमयं लोकं सम्पश्यन्तो भयार्दिताः॥ 8-99-14 (59969)
सम्प्रेक्ष्य द्रवतः सर्वान्भीमसेनभयार्दितान्।
दुर्योधनोऽथ स्वं सूतं हाहाकृत्वेदमब्रवीत्॥ 8-99-15 (59970)
नातिक्रमेच्च मां पार्थो धनुष्पाणिमवस्थितम्।
जघने सर्वसैन्यानां शनैरश्वान्प्रचोदय॥ 8-99-16 (59971)
युध्यमानं हि कौन्तेयं हनिष्यामि न संशयः।
नोत्सहेन्मामतिक्रान्तुं वेलामिव महोदधिः॥ 8-99-17 (59972)
अद्यार्जुनं सगोविन्दं मानिनं च वृकोदरम्।
अन्याञ्शिष्टांस्तथा शत्रून्कर्णस्यानृण्यमाप्नुयाम्॥ 8-99-18 (59973)
तच्छ्रुत्वा कुरुराजस्य शूरार्यसदृशं वचः।
सूतो हेमपरिच्छन्नाञ्शनैरश्वानचोदयत्॥ 8-99-19 (59974)
रथाश्वनागहीनास्तु पादातास्तव मारिष।
पञ्चविंशतिसाहस्रा युद्वायैव व्यवस्थिताः॥ 8-99-20 (59975)
तान्भीमसेनः सङ्क्रुद्धो धृष्ट्यद्युम्नश्च पार्षतः।
बलेन चतुरङ्गेण संवृत्याजघ्नतुः शरैः॥ 8-99-21 (59976)
प्रत्ययुध्यन्त समरे भीमसेनं सपार्षतम्।
पार्थपार्षतयोश्चान्ये जगृहुस्तत्र नामनी॥ 8-99-22 (59977)
अक्रुध्यत रणे भीमस्तैस्तदा पर्यवस्थितैः।
सोऽवतीर्य रथात्तूर्णं गदापाणिरयुध्यत॥ 8-99-23 (59978)
न तान्रथस्थो भूमिष्ठान्धर्मापेक्षी वृकोदरः।
योधयामास कौन्तेयो भुजवीर्यव्यपाश्रयः॥ 8-99-24 (59979)
जातरूपपरिच्छन्नां प्रगृह्य महतीं गदाम्।
अवधीत्तावकान्सर्वान्दण्डपाणिरिवान्तकः॥ 8-99-25 (59980)
पदातिनोऽपि सन्त्यक्त्वा प्रियं जीवितमात्मनः।
भीममभ्यद्रवन्सङ्ख्ये पतङ्गा ज्वलनं यथा॥ 8-99-26 (59981)
आसाद्य भीमसेनं तु संरब्धा युद्धदुर्मदाः।
विनेशुः सहसा दृष्ट्वा भूतग्रामा इवान्तकम्॥ 8-99-27 (59982)
श्येनवद्विचरन्भीमो गदाहस्तो महाबलः।
पञ्चविंशतिसाहस्रांस्तावकानवपोथयत्॥ 8-99-28 (59983)
हत्वा तत्पुरुषानीकं भीमः सत्यपराक्रमः।
धृष्टद्युम्नं पुरस्कृत्य तस्थौ तत्र महाबलः॥ 8-99-29 (59984)
धनञ्जयो रथानीकमभ्यवर्तत वीर्यवान्।
माद्रीपुत्रौ तु शकुनिं सात्यकिश्च महारथः।
जवेनाभ्यपतन्हृष्टा घ्नन्तो दौर्योधनं बलम्॥ 8-99-30 (59985)
तस्याश्वसादीन्सुबहूंस्ते निहत्य शितैः शरैः।
समभ्यधावंस्त्वरितास्तत्र युद्धमभून्महत्॥ 8-99-31 (59986)
धनञ्जयोऽपि चाभ्येत्य रथानीकं तव प्रभो।
विश्रुतं त्रिषु लोकेषु गाण्डीवं विक्षिपन्धनुः॥ 8-99-32 (59987)
कृष्णसारथिमायान्तं दृष्ट्वा श्वेतहयं रथम्।
अर्जुनं चापि योद्वारं त्वदीयाः प्राद्रवन्भयात्॥ 8-99-33 (59988)
विप्रहीणरथाश्चैव शरैश्च परिकर्शिताः।
पञ्चविंशतिसाहस्राः कालमार्छन्पदातयः॥ 8-99-34 (59989)
हत्वा तान्पुरुषव्याघ्रः पाञ्चालानां महारथः।
पुत्राः पाञ्चालराजस्य धृष्टद्युम्नो महामनाः॥ 8-99-35 (59990)
भीमसेनं पुरस्कृत्य नचिरात्प्रत्यदृश्यत।
महाधनुर्धरः श्रीमानमित्रगणतापनः॥ 8-99-36 (59991)
पारावतसवर्णाश्वं कोविदारमयध्वजम्।
धृष्टद्युम्नं रणे दृष्ट्वा त्वदीयाः प्राद्रवन्भयात्॥ 8-99-37 (59992)
गान्धारराजं शीघ्रास्त्रमनुसृत्य यशस्विनौ।
नचिरात्प्रत्यदृश्येतां माद्रीपुत्रौ ससात्यकी॥ 8-99-38 (59993)
वेकितानः शिखण्डी च द्रौपदेयाश्च मारिष।
हत्वा त्वदीयं सुमहत्सैन्यं शङ्खांस्तथाऽधमन्॥ 8-99-39 (59994)
ते सर्वे तावकान्प्रेक्ष्य द्रवतोऽपि पराङ्मुखान्।
अभ्यवर्तन्त संरब्धान्वृषाञ्जित्वा यथा वृषाः॥ 8-99-40 (59995)
सेनावशेषं तं दृष्ट्वा तव सैन्यस्य पाण्डवः।
व्यवस्थितः सव्यसाची चुक्रोध बलवान्नृप॥ 8-99-41 (59996)
धनञ्जयो रथानीकमभ्यवर्तत वीर्यवान्।
विश्रुतं त्रिषु लोकेषु व्याक्षिपद्गाण्डिवं धनुः॥ 8-99-42 (59997)
तत एनाञ्शरव्रातैः सहसा समवाकिरत्।
तमसा संवृतेनाथ न स्म किञ्चिद्वदृश्यत॥ 8-99-43 (59998)
अन्धकारीकृते लोके रजोभूते महीतले।
योधाः सर्वे महाराज तावकाः प्राद्रावन्भयात्॥ 8-99-44 (59999)
सम्भज्यमाने सैन्ये तु कुरुराजो विशाम्पते।
परानभिमुखांश्चैव सुतस्ते समुपाद्रवत्॥ 8-99-45 (60000)
ततो दुर्योधनः सर्वानाजुहावाथ पाण्डवान्।
युद्धाय भरतश्रेष्ठ देवानिव पुरा बलिः॥ 8-99-46 (60001)
त एनमभिगर्जन्तः सहिताः समुपाद्रवन्।
नानाशस्त्रभृतः क्रुद्धा भर्त्सयन्तो मुहुर्मुहुः॥ 8-99-47 (60002)
दुर्योधनोऽप्यसम्भ्रान्तस्तान्रणे निशितैः शरैः।
तत्रावधीत्ततः क्रुद्वः शतशोऽथ सहस्रशः॥ 8-99-48 (60003)
तत्सैन्यं पाण्डवेयानां योधयामास सर्वतः॥ 8-99-49 (60004)
तत्राद्भुतमपश्याम तव पुत्रस्य पौरुषम्।
यदेकः सहितान्सर्वान्रणेऽयुध्यत पाण्डवान्।
ततोऽपश्यन्महात्मा स स्वसैन्यं भृशदुःखितम्॥ 8-99-50 (60005)
ततोऽवस्थाप्य राजेन्द्र कृतबुद्धिस्तवात्मजः।
हर्षयन्निव तान्योधानिदं वचनमब्रवीत्॥ 8-99-51 (60006)
न तं देशं प्रपश्यामि यत्र याता भयार्दिताः।
गतानां यत्र वै मोक्षः पाण्डवात्किं गतेन वः॥ 8-99-52 (60007)
अल्पं च बलमेतेषां कृष्णौ च भृशविक्षतौ।
अद्य सर्वान्हनिष्यामिध्रुवो हि विजयो भवेत्॥ 8-99-53 (60008)
विप्रयातांस्तु वो भिन्नान्पाण्डवाः कृतकिल्विषान्।
अनुसृत्य वधिष्यन्ति श्रेयान्नः समरे वधः॥ 8-99-54 (60009)
सुखं साङ्ग्रामिको मृत्युः क्षत्रधर्मेण युध्यताम्।
मृतो दुःखं न जानीते प्रेत्य चानन्त्यमश्नुते॥ 8-99-55 (60010)
शृणुध्वं क्षत्रियाः सर्वे यावन्तः स्थ समागताः।
यदा शूरं च भीरुं च मारयत्यन्तको मयः॥ 8-99-56 (60011)
को न मूढो न युध्येत मादृशः क्षत्रियव्रतः।
द्विषतो भीमसेनस्य क्रद्धस्य वशमेष्यथा॥ 8-99-57 (60012)
पितामहैराचरितं न धर्मं हातुमर्हथ।
न ह्यधर्मोऽस्ति पापीयान्क्षत्रियस्य पलायनात्॥ 8-99-58 (60013)
न युद्धधर्माच्छ्रेयो हि पन्थाः स्वर्गस्य कौरवाः।
अचिरेण हता लोकान्सद्यो योधाः समश्नुत॥ 8-99-59 (60014)
सञ्जय उवाच। 8-99-60x (5072)
एवं ब्रुवति पुत्रे ते सैनिका भृशविक्षताः।
अनवेक्ष्यैव तद्वाक्यं प्राद्रवन्सर्वतो दिशः॥ 8-99-60 (60015)
सञ्जय उवाच। 8-99-61x (5073)
8-99-61 (60016)
दृष्ट्वा तु सैन्यं परिवृत्यमानं
पुत्रेण ते मद्रपतिस्तदानीम्।
सन्त्रस्तरूपः परिमूढचेता
दुर्योधनं वाक्यमिदं बभाषे]॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Footnotes
॥ श्रीः ॥
8.100. अध्यायः 100
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Topics
कर्णवधानन्तरं कृष्णार्जुनयोर्युधिष्ठिरसमीपगमनम्॥ 1 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Text
8-100-0 (60017)
सञ्जय उवाच। 8-100-0x (5074)
शरसङ्कृत्तवर्माणं रुधिरोक्षितवक्षसम्।
गतासुमपि राधेयं नैव लक्ष्मीर्विमुञ्चति॥ 8-100-1 (60018)
तप्तजाम्बूनदनिभं बालार्कसदृशद्युतिम्।
जीवन्तमिव तं शूरं सर्वभूतानि मेनिरे॥ 8-100-2 (60019)
हतस्यापि महाराज सूतपुत्रस्य संयुगे।
वित्रेसुः सर्वतो योधाः सिंहस्येवेतरे मृगाः॥ 8-100-3 (60020)
हतोऽपि पुरुषव्याघ्रो व्याहरन्निव लक्ष्यते।
नाभवद्विकृतिः काचिन्मृतस्यापि महात्मनः॥ 8-100-4 (60021)
चारुवेषधरं राजंश्चारुमौलिशिरोधरम्।
तन्मुखं सूतपुत्रस्य पूर्णचन्द्रसमद्युति॥ 8-100-5 (60022)
कनकोत्तमसह्काशो ज्वलन्निव विभावसुः।
स शान्तः पुरुषव्याघ्रः पार्थसायकवारिणा॥ 8-100-6 (60023)
यथाऽग्निर्ज्वलनो दीप्तो जलमासाद्य शाम्यति।
कर्णाग्निः समरे तद्वत्पार्थमेघेन शामितः॥ 8-100-7 (60024)
आहृत्य स यशो दीप्तं सुयुद्धेनात्मनो भुवि।
सपुत्रः समरे कर्णः प्रशान्तः पार्थतेजसा॥ 8-100-8 (60025)
प्रताप्य पाण्डवान्सर्वान्पाञ्चालानस्त्रतेजसा।
नानाभरणवान्रजंस्तप्तजाम्बूनदप्रभः॥ 8-100-9 (60026)
वर्षित्वा शरवर्षाणि प्रताप्य रिपुवाहिनीम्।
श्रीमानिव सहस्रांशुर्ज्वलन्सर्वान्प्रताप्य च।
हतो वैकर्तनः कर्णः पादपोऽङ्कुरवानिव॥ 8-100-10 (60027)
ददानीत्येव यः प्रादान्न नास्तीत्यर्थितोऽवदत्।
सद्ध्यः सदा सत्पुरुषः स हतो द्वैरथे वृषा॥ 8-100-11 (60028)
यस्य ब्राह्मणसात्सर्वं वित्तमासीन्महात्मनः।
नादेयं ब्राह्मणेष्वासीद्यस्य स्वमपि जीवितम्॥ 8-100-12 (60029)
स दातॄणां प्रियो राजन्दाता चैव मनोरथान्।
स पार्थास्त्रविनिर्दग्धो गतः परमिकां गतिम्॥ 8-100-13 (60030)
यमाश्रित्याकरोद्वैरं सुतस्ते स गतो दिवम्।
आदाय तव पुत्राणां जयाशां सर्म वर्म च॥ 8-100-14 (60031)
हते च कर्णे सरितो न सस्रु--
र्जगाम चास्तं कलुषो दिवाकरः।
श्वेतो ग्रहश्च ज्वलितार्कवर्णो
यमस्य पुत्रोऽभ्युदितः स तिर्यक्॥ 8-100-15 (60032)
नभश्चचालाथ ननाद चोर्वी
ववुश्च वाताः परुषाश्च घोराः।
दिशो बभूवुर्ज्वलिताः सधूमा
महार्णवाः सस्वनुश्चुक्षुभुश्च॥ 8-100-16 (60033)
सकाननाश्चाद्रिवराश्चकम्पिरे
प्रविव्यथुर्भूतगणाश्च मारिष।
बृहस्पतिः सम्परिवार्य रोहिणीं
बभूव चन्द्रार्कसमो विशाम्पते॥ 8-100-17 (60034)
हते कर्णे न दिशो विप्रचाराः
सचन्द्रार्का द्यौर्विचचाल भूमिः।
पपात चोल्का ज्वलनप्रभा च
निशाचरा हृष्टतरा बभूवुः॥ 8-100-18 (60035)
शशिप्रकाशाननमर्जुनो यदा
जहार कर्णस्य शिरः शरेण।
ततोऽन्तरिक्षे सहसैव शब्दो
बभूव हाहेति सुरैर्विमुक्तः॥ 8-100-19 (60036)
सदेवगन्धर्वमनुष्यपूजितं
निहत्य कर्णं रिपुमाहवेऽर्जुनः।
रराज राजन्परमेण तेजसा
यथा पुरा वृत्रवधे शतक्रतुः॥ 8-100-20 (60037)
पताकिना भीमनिनादकेतुना
रथेन शङ्खस्फटिकावभासिना।
महेन्द्रवाहप्रतिमेन तावुभौ
महेन्द्रवीर्यप्रतिमानपौरुषौ॥ 8-100-21 (60038)
सुवर्णमुक्तामणिवज्रविद्रुमै--
रलङ्कृतेनाप्रतिमेन रंहसा।
नरोत्तमौ यादवपाण्डुनन्दनौ
दिवाकरौ दीप्तहुताशनाविव।
रणाजिरे वीतभयौ विरेजतुः
समानयोगाविव विष्णुवासवैः॥ 8-100-22 (60039)
ततो धनुर्ज्यातलनेमिनिस्वनैः
प्रसह्य कृत्वा च रिपून्गतप्रभान्।
स साधयित्वा च रिपूञ्शरौघैः
कपिध्वजः पक्षिवरध्वजश्च।
प्रदध्मतुः शङ्खवरौ सुघोषौ
मनांस्यरीणामुपतापयन्तौ॥ 8-100-23 (60040)
सुवर्णजालावततौ महास्वनौ
हिमावदातौ परिगृह्य पाणिमिः।
चुचुम्बतुः शङ्खवरौ नृणां वरौ
विघोषयन्तौ विजयं जगत्त्रये॥ 8-100-24 (60041)
पाञ्चजन्यस्य निर्घोषो देवदत्तस्य चोभयोः।
पृथिवीमन्तरिक्षं च दिशश्च समपूरयत्॥ 8-100-25 (60042)
वित्रस्ताश्चाभवन्सर्वे कुरवो राजसत्तम।
शूरयोः शङ्खशब्देन माधवस्यार्जुनस्य च॥ 8-100-26 (60043)
तौ शङ्खशब्देन निनादयन्तौ
वनानि शैलान्सरितो गुहाश्च।
वित्रासयन्तौ तव पुत्रसेनां
युधिष्ठिरं नन्दयितुं प्रयातौ॥ 8-100-27 (60044)
ततः प्रजग्मुः कुरवो जवेन
श्रुत्वैव शङ्खस्वनमीर्यमाणम्।
विहाय मद्राधिपतिं पतिं च
दुर्योधनं भारत भारतानाम्॥ 8-100-28 (60045)
ततो रथेनाम्बुदबृन्दनादिना
शरद्वहर्मध्यदिवाकरत्विषा।
धनञ्जयस्याधिरथेश्च विस्मिताः
प्रशंसमानाः प्रययुस्तदाऽर्जुनम्॥ 8-100-29 (60046)
महाहवे तं बहुशोभमानं
धनञ्जयं योधगणैः समेताः।
तावन्वमोदंश्च जनाः प्रकामं
प्रभाकरावभ्युदितौ यथैव॥ ॥ 8-100-30 (60047)
इति श्रीमन्महाभारते कर्णपर्वणि शततमोऽध्यायः॥ 100 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Footnotes
॥ श्रीः ॥
8.101. अध्यायः 101
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Topics
कर्णवधानन्तरमर्जुनेन युधिष्ठिराभिवादनम्॥ 1 ॥ तेन कृष्णार्जुनप्रशंसनम्॥ 2 ॥ कृष्णयुधिष्ठिरसंवादः॥ 3 ॥
Mahabharata - Karna Parva - Chapter Text
8-101-0 (60048)
सञ्जय उवाच। 8-101-0x (5075)
हते वैकर्तने कर्णे कुरवो भयपीडिताः।
वीक्षमाणा दिशः सर्वाः पलायन्त सहस्रशः॥ 8-101-1 (60049)
रावणं निहतं दृष्ट्वा राक्षसा राघवेण वा।
दिशो भीता द्रवन्नेव तावका भयपीडिताः॥ 8-101-2 (60050)
ततो महारवं चक्रुर्योधा राजन्समन्ततः।
वार्यमाणा भृशोद्विग्नास्तव पुत्रेण भारत॥ 8-101-3 (60051)
तेषां तु मतमाज्ञाय पुत्रस्ते भरतर्षभ।
अवहारं ततश्चक्रे शल्यस्यानुमतेन च॥ 8-101-4 (60052)
कृतवर्मा रणे तूर्णं वृतो भारत तावकैः।
नारायणावशिष्टैश्च शिबिरायैव दुद्रुवे॥ 8-101-5 (60053)
अश्वत्थामा ततः शूरो विनिश्वस्य मुहुर्मुहुः।
पाण्डवानां जयं दृष्ट्वा शिबिरायैव दुद्रुवे॥ 8-101-6 (60054)
कृपः शारद्वतो राजन्नागानीकेन भारत।
महता मेघकल्पेन शिबिरायैव दुद्रुवे॥ 8-101-7 (60055)
गान्धाराणां सहस्रेण शकुनिः परिवारितः।
सुशर्मा च ययौ राजन्वीक्षमाणो भयार्दितः॥ 8-101-8 (60056)
दुर्योधनोऽपि स ययौ ह्वतसर्वस्व आतुरः।
ज्ञातिशोकसमापन्नश्चिन्तयित्वा मुहुर्मुहुः॥ 8-101-9 (60057)
छिन्नध्वजेन शल्यस्तु रथेन रथिनां वरः।
प्रययौ शिबिरायैव वीक्षमाणो दिशो दश॥ 8-101-10 (60058)
ततोऽपरे सुबहुशो भारतानां महारथाः।
व्यद्रवन्त दिशो भीता भयविह्वलचेतसः॥ 8-101-11 (60059)
अश्रूपूर्णा भयोद्विग्ना वेपमाना भयातुराः।
कुरवः प्राद्रवन्सर्वे दृष्ट्वा कर्णं निपातितम्॥ 8-101-12 (60060)
प्रशंसन्तोऽर्जुनं केचित्केचित्कर्णं महारथाः।
प्राद्रवन्त रणे भीताः कुरवः कुरुसत्तम॥ 8-101-13 (60061)
तेषां योधसहस्राणां तावकानां महामृधे।
नासीत्तत्र पुमान्कश्चिद्यस्तु युद्धे मनो दधे॥ 8-101-14 (60062)
कर्णे हते महाराज निराशाः कुरवोऽभवन्।
जीवनेषु च राज्येषु दारेषु च धनेषु च॥ 8-101-15 (60063)
तान्समानीय पुत्रस्ते यत्नेन महता विभो।
निवेशाय मनो दध्रे दुःखशोकसमन्वितः॥ 8-101-16 (60064)
तस्याज्ञां शिरसा दीनाः प्रतिगृह्य विशाम्पते।
विषण्णमनसो भीत्या न्यविशन्त महारथाः॥ 8-101-17 (60065)
चिन्तयन्तो वधं घोरं सूतपुत्रस्य संयुगे।
अर्जुनस्य जयं युद्धे चिन्तयानाः पुनःपुनः॥ 8-101-18 (60066)
पाण्डवाश्च महेष्वासा न्यविशन्त परन्तपाः।
प्रहृष्टमनसः सर्वे जित्वा शत्रुं महारथाः॥ 8-101-19 (60067)
ततो युधिष्ठिरं तत्र निविष्टं वै मुदान्वितम्।
समेत्य सर्वे पाञ्चाला वर्धयन्तो यथाविधि॥ 8-101-20 (60068)
अर्जुनस्तु रथात्तूर्णमवरुह्य महायशाः।
धर्मराजस्य चरणौ पीडयामास हृष्टवत्॥ 8-101-21 (60069)
तमुत्थाप्य महाराज धर्मपुत्रः प्रतापवान्।
सस्वजे भरतश्रेष्ठमुपजिघ्रन्नुपस्पृशन्॥ 8-101-22 (60070)
नकुलः सहदेवश्च पाण्डवश्च वृकोदरः।
अभिवाद्य महाराजमस्वजन्त स्म फल्गुनम्॥ 8-101-23 (60071)
धृष्टद्युम्नः शिखण्डी च पाण्डवानां च ये रथाः।
वर्धयन्ते स्म राजानं निहते सूतनन्दने॥ 8-101-24 (60072)
ततः कृष्णो महाराज सात्यकिश्चापि सात्वतः।
वर्धयन्ते स्म राजानं निहते सूतनन्दने॥ 8-101-25 (60073)
वासुदेवश्च कौन्तेयं प्रणयादिदमब्रवीत्।
अद्य राजन्हताः सर्वे धार्तराष्ट्राः सराजकाः।
हते वैकर्तने कर्णे रथानां प्रवरे रथे॥ 8-101-26 (60074)
यदि लोकास्त्रयः सर्वे योधयेयुः सवासवाः।
तथापि दुर्जयः सूतस्तव कोपात्तु सूदितः॥ 8-101-27 (60075)
एवमुक्तः प्रत्युवाच धर्मराजो जनार्दनम्॥ 8-101-28 (60076)
तव प्रसादाद्ग्रोविन्द हतः कर्णो महायशाः।
पाण्डवाश्च जयं प्राप्या नाशिताश्चापि शत्रवः॥ 8-101-29 (60077)
त्वं हि शक्तो भयात्त्रातुं यस्य कस्यचिदाहवे।
त्वमस्य जगतो गोप्ता पाण्डवानां च सर्वदा॥ 8-101-30 (60078)
त्वां समासाद्य शक्रोऽपि मोदते दिवि नित्यशः।
त्वं पाता पाण्डुपुत्राणां यथैव जगतस्तथा॥ 8-101-31 (60079)
अनाश्चर्यो जयस्तेषां भक्तिर्येषां त्वयि प्रभो॥ 8-101-32 (60080)
त्वया नाथेन गोविन्द नाथवन्तो वयं युधि।
यथेन्द्रेण पुरा देवास्त्वया चापि जनार्दन॥ 8-101-33 (60081)
स्वप्स्याम्यद्य सुखं कृष्णनिद्रां लप्स्ये त्वहं क्षपाम्।
विगतं हि भयं मेऽद्य त्वत्प्रसादान्न संशयः॥ 8-101-34 (60082)
एवमुक्तस्तु पार्थेन केशवः प्राह पाण्डवम्।
निमित्तमात्रं हि वयं तवाप्यस्मिन्मुदागमे॥ 8-101-35 (60083)
यस्य ते भ्रातरः शूरा भीमसेनादयो नृप।
सम्बन्धिनश्चेन्द्रवीर्याः पार्षतप्रमुखास्तथा॥ 8-101-36 (60084)
अर्हते च भवान्नित्यं प्रियं नित्यं च मद्वितम्।
प्रियो हि मे त्वमेतेन वचनेन नरोत्तम॥ 8-101-37 (60085)
इत्युक्तो धर्मराजस्तु स्वरथं हेमभूपितम्।
दन्तवर्णैर्हयैर्युक्तं कालवालैर्महीपतिः॥ 8-101-38 (60086)
आस्थाय पुरुषव्याघ्रः स्वबलेनापि संवृतः।
प्रययौ बहुवृत्तान्तं द्रष्टुमायोधनं प्रति॥ 8-101-39 (60087)
सम्भाषमाणौ तौ वीर उभौ माधवपाण्डवौ॥ 8-101-40 (60088)
स ददर्श रणे कर्णं शयानं पुरुषर्षभम्।
गाण्डीवमुक्तैर्विशिखैः सर्वतः सन्निपीडितम्॥ 8-101-41 (60089)
सपुत्रं निहतं दृष्ट्वा कर्णं राजा युधिष्ठिरः।
प्रशशंस नरव्याघ्रावुभौ माधवपाण्डवौ॥ 8-101-42 (60090)
अद्य राजाऽस्मि सर्वस्यां पृथिव्यां मधुसूदन।
दिष्ट्या जयसि गोविन्द दिष्ट्याशत्रुर्निपातितः॥ 8-101-43 (60091)
एवं सुबहुशो राजन्प्रशशंस जनार्दनम्।
अर्जुनं च कुरुश्रेष्ठो धर्मराजो युधिष्ठिरः॥ 8-101-44 (60092)
दृष्ट्वा च निहतं कर्णं स पुत्रं पार्थसायकैः।
पुनर्जातमिवात्मानं मेने कुरुकुलोद्वहः॥ 8-101-45 (60093)
समेत्य च कुरुश्रेष्ठं कुन्तीपुत्रं युधिष्ठिरम्।
वर्धयन्ति स्म राजानो हर्षयुक्ता महारथाः॥ 8-101-46 (60094)
सञ्जय उवाच। 8-101-47x (5076)
एवमेष क्षयो वृत्तः सुमहान्रोमहर्षणः।
तव दुर्मन्त्रिते राजन्दिष्ट्या त्वमनुशोचसि॥ 8-101-47 (60095)
वैशम्पायन उवाच। 8-101-48x (5077)
श्रुत्वैतदप्रियं राजा धृतराष्ट्रो महीपतिः।
पपात भूमौ निश्चेष्टः कौरव्यः परमासनात्।
तथा सत्यव्रता देवी गान्धारी दिव्यदर्शना॥ 8-101-48 (60096)
ततस्तूर्णं तु विदुरस्तं नृपं सञ्जयस्तथा।
पर्याश्वासयतां चैतावुभावेव तु भूमिपम्॥ 8-101-49 (60097)
तथैवाश्वासयामासुर्गान्धारीं कुरुयोषितः॥ 8-101-50 (60098)
स दैवं परमं मेने भवितव्यं च भारत।
ताभ्यामाश्वासितो राजा तूष्णीमास्ते विशाम्पते॥ 8-101-51 (60099)
एवमाख्याय राज्ञे च सञ्जयो राजसत्तम।
जगाम शिबिरं भूयो हते कर्णे महात्मनि॥ 8-101-52 (60100)
स दृष्ट्वा निहतं शल्यं राजानं च सुयोधनम्।
शकुनिं सुबहून्राजन्सैनिकांश्च सहस्रशः॥ 8-101-53 (60101)
तथैव पाण्डवीं सेनां निहतां प्रेक्ष्य सञ्जयः।
सौप्तिके द्रौणिना राजन्हतवाजिनरद्विपाम्॥ 8-101-54 (60102)
स हि दृष्ट्वा हतान्सर्वान्समन्ताद्युधि सञ्जयः।
प्रयातो हास्तिनपुरं शोकार्तो भयविह्वलः॥ 8-101-55 (60103)
हतेषु पुनरेतेषु प्रभूतगजवाजिषु।
योधैश्च तैर्महाराज नानादेशसमुद्भवैः॥ 8-101-56 (60104)
कुरुक्षेत्रं तु तत्सर्वं शून्यमासीद्विशाम्पते।
निहतैः पाण्डवेयैश्च धार्तराष्ट्रैश्च संयुगे॥ 8-101-57 (60105)
यथाहि विषयं वृत्तं धार्तराष्ट्रस्य संञ्जयः।
निवेदयति तत्सर्वं यथावृत्तं यथाविधि॥ 8-101-58 (60106)
एवं महायुद्धमिदं महात्मनो
धनञ्जयस्याधिरथेश्च यः पठेत्।
स सम्यगिष्टस्य मखस्य यत्फलं
तदाप्नुयाद्यः शृणुयाच्च नित्यशः॥ 8-101-59 (60107)
मखो हि विष्णुर्भगवान्सनातनो
वहन्ति यं चाप्यनिलेन्दुभानवः।
अतोऽनसूयुः शृणुयात्पठेच्च यः
स सर्वलोकांश्च जयेत्सुखी भवेत्॥ ॥ 8-101-60 (60108)
इति श्रीमन्महाभारते शतसाहस्रिकायां संहितायां वैयासिक्यां कर्णपर्वणि एकाधिकशततमोऽध्यायः॥ 101 ॥ ॥ कर्णपर्व समाप्तम्॥ 8 ॥
अतः परं शल्यपर्व भविष्यति।
तस्यायमाद्यः श्लोकः॥ 8-101-1 (60109)
जनमेजय उवाच। 8-101-2x (5078)
एवं निपातिते कर्णे समरे सव्यसाचिना।
अल्पावशिष्टाः कुरवः किमकुर्वत वै द्विज॥ 8-101-2 (60110)
इदं कर्णपर्व कुम्भघोणस्थेन टी.आर्.कृष्णाचार्येण टी. आर्. व्यासाचार्येण च मुम्बय्यां निर्णयसागरमुद्रायन्त्रे मुद्रापितम्। शकाब्दाः 1829 सन 1907.