Kumbhaghonam Edition
15. mausalaparva
mausalaparva - adhyAya 001
.. shrIH ..
15.1. adhyAyaH 001
Mahabharata - Mausala Parva - Chapter Topics
prajApAlanena nijanagare bhrAtR^ibhiH saha sukhanivAsinA yudhiShThireNa kadAchanAshubhasUchakotpAtadarshanam.. 1 .. tataH kAlantare sabalakR^iShNAnAM sarvayAdavAnAM parasparaM mausalaprahAreNi nishsheShanidhanashravaNam.. 2 ..Mahabharata - Mausala Parva - Chapter Text
shrIvedavyAsAya namaH.
nArAyaNaM namaskR^itya naraM chaiva narottamam.
devIM sarasvatIM vyAsaM tato jayamudIrayet.. 15-1-1 (96913)
vaishampAyana uvAcha. 15-1-1x (8021)
ShaTtriMshe tvath saMprApte varShe kauravandanaH.
dadarsha viparItAni nimittAni yudhiShThiraH.. 15-1-1 (96914)
vavurvAtAshcha nirghAtA rUkShAH sharkaravarShiNaH.
apasavyAni shakunA maNDalAni prachakrire.. 15-1-2 (96915)
pratyagUhurmahAnadyo disho nIhArasaMvR^itAH.
ulkAshchA~NgAravarShiNyaH prApatangaganAdbhuvi.. 15-1-3 (96916)
Adityo rajasA rAjansamavachChannaganAdbhuvi..
virashmirudaye nityaM kabandhaiH samala~NkR^itaH.. 15-1-4 (96917)
pariveShAshcha dR^ishyante dAruNAshcha drasUryayoH.
trivarNAH shyAmarukShAntAstathA bhasmAruNaprabhAH.. 15-1-5 (96918)
ete chAnye cha bahava utpAtA bhayasaMsinaH.
dR^ishyante jagato nAtha divamAroDhumichChati.. 15-1-6 (96919)
`yasya prasAdAddharmo.ayaM kR^ite yadvatkalAvapi.
pANDavAshcha mahAbhAga yuktAstu yashasA.anagha..' 15-1-7 (96920)
kasya chittvatha kAlasya kururAjo visha~NkitaH.
shushrAva vR^iShNichakrasya musalotsAdanaM kR^itam.. 15-1-8 (96921)
vimuktaM vAsudevaM cha shrutvA rAmaM cha pANDavaH.
samAnIyAbravIdbhrAtR^inki kariShyAma ityuta.. 15-1-9 (96922)
parasparaM samAsAdya brahmadaNDabalAtkR^itAn.
vR^iShNinvinaShTAste shrutvA vyathitAH pANDavA bhR^isham.. 15-1-10 (96923)
nidhanaM vAsudevasya samudrasyeva shoShaNam.
vIrA na shraddadhustasya vinAshaM shAr~NgadhanvanaH.. 15-1-11 (96924)
mausalaM te samAshritya duHkhashokasamanvitAH.
viShNNA hatasaMkalpAHki pANDavAH samupAvishan.. .. 15-1-12 (96925)
iti shrImanmahAbhArate mausalaparvaNi prathamo.adhyAyaH.. 1 ..
Mahabharata - Mausala Parva - Chapter Footnotes
7-1-12 mausalaM musalakR^itaM kadanaM samAshritya manasi dhR^itvA..mausalaparva - adhyAya 002
.. shrIH ..
15.2. adhyAyaH 002
Mahabharata - Mausala Parva - Chapter Topics
vaishampAyanena janamejayaMpati yAdavAnAM mausalena nidhanaprakArakathanArambhaH.. 1 .. kadAchana vishvAmitrAkadimaharShiShu dvArakaH mAgateShu kaishchana yAdavaiH sAMbasya strIveShaparikalpanena munInprati garbhiNIyaM kiMrUpamapatyaM prasaviShyatIti prashnaH.. 2 .. tato ruShTairmaharShibhiH svakulavinAshakamAyasaM musalaM prasaviShyatIti shApadAnam.. 3 .. tataH parethuH sAMvena musale prasUte bhItaistai rAjAj~nayA tasya chUrNakaraNena samudra prakShepaNam.. 4 ..Mahabharata - Mausala Parva - Chapter Text
janamejaya uvAcha.
kathaM vinaShTA bhagavannandhakA vR^iShNibhiH saha.
pashyato vAsudevasya bhojashchaivaka mahArathAH.. 15-2-1 (96926)
vaishampAyana uvAcha. 15-2-2x (8022)
ShaTtriMshe.atha tato varShe vR^iShNInAmanayo mahAn.
anyonyaM musalaiste tu nijaghnuH kAlachoditAH.. 15-2-2 (96927)
janamejaya uvAcha. 15-2-3x (8023)
kenAnushaptAste vIrAH kShayaM vR^iShNyandhakA gatAH.
bhojAshcha dvijavarya tvaM vistareNa vadasva me.. 15-2-3 (96928)
vaishampAyana uvAcha. 15-2-4x (8024)
vishvAmitraM cha kaNvaM cha nAradaM cha tapodhanam.
sAraNapramukhA vIrA dadR^ishurdvArakAM gatAn.. 15-2-4 (96929)
te vai sAMbaM puraskR^itya bhUShayitvA striyaM yathA.
abruvannupasa~Ngamy daivadaNDinipIDitAH.. 15-2-5 (96930)
iyaM strI putrakAmasya babhroramitatejasaH.
R^iShayaH sAdhu jAnIta kimiyaM janayiShyati.. 15-2-6 (96931)
ityuktAste tadA rAjanvipralambhapradharShitAH.
pratyabuvaMstAnmunayo yattachChR^iNu narAdhipa.. 15-2-7 (96932)
vR^iShNyandhakavinAshAya musalaM ghoramAyasam.
vAsudevasya dAyAdaH sAMbo.ayaM janayiShyati.. 15-2-8 (96933)
yena yUyaM sudurvR^ittA nR^ishaMsA jAtamanyavaH.
uchChettAraH kulaM kR^itsnamR^ite rAmajanArdanau.. 15-2-9 (96934)
samudraM yAsyati shrImAMstyaktvA dehaM halAyudhaH.
jaraHkR^iShNaM mahAtmAnaM shayAnaM bhuvi bhetsyati.. 15-2-10 (96935)
ityabruvaMstato rAjanpralabdhAstairdurAtmabhiH.
munayaH krodharaktAkShAH samIkShyAtha parasparam.
tathoktvA munayaste tu yathAgatamatho yayuH.. 15-2-11 (96936)
athAbravIttadA vR^iShNI~nshrutvaitanmadhusUdanaH.
antaj~no matimAMstasya bhavitavyaM tatheti tAn.. 15-2-12 (96937)
evamuktvA hR^iShIkeshaH pravivesha puraM tadA.
kR^itAntamanyathA naichChatkartuM sa jagataH prabhuH.. 15-2-13 (96938)
shvobhUte.atha tataH sAMbo musalaM tadasUkata vai.
yena vR^iShNandhakakule puruShA bhasmasAtkR^itAH.. 15-2-14 (96939)
vR^iShNyandhakavinAshAya kiMkarapratimaM mahat.
asUta sApajaM ghoraM tachcha rAj~ne nyavedayan.. 15-2-15 (96940)
viShaNNarUpastadrAjA sUkShmaM chUrNamakArayat.
tachchUrNaM sAgare chApi prAkShipanpuruShA nR^ipa.. 15-2-16 (96941)
aghoShayaMshcha nagare vachanAdAhukasya te.
janArdanasya rAmasya babhroshchaiva mahAtmanaH.. 15-2-17 (96942)
adyaprabhR^iti sarveShu vR^iShNyandhakakuleShviha.
surAsavo na kartavyaH, sarvairnagaravAsibhiH.. 15-2-18 (96943)
yashcha no viditaM kuryAtpeyaM kashchinnaraH kvachit.
jIvansa shUlamArohetsvayaM kR^itvA sabAndhavaH.. 15-2-19 (96944)
tato rAjabhayAtsarve niyamaM chakrire tadA.
narAH sAsanamAj~nAya tasya rAj~no mahAtmanaH.. .. 15-2-20 (96945)
iti shrImanmahAbhArate mausalaparvaNi dvitIyo.adhyAyaH.. 2 ..
Mahabharata - Mausala Parva - Chapter Footnotes
7-2-2 musalairerakAlagnairmusalakaNaiH.. 7-2-10 jarA kR^iShNamiti jha.pAThaH. jarAnAmA kashchitkaivartaH.. 7-2-15 ki~Nkaro yamadUtastattutyam.. 7-2-19 khayaMkR^itvA svayaMkartA..mausalaparva - adhyAya 003
.. shrIH ..
15.3. adhyAyaH 003
Mahabharata - Mausala Parva - Chapter Topics
dvArakAyAM nAnotpAtaprAdurbhAvaH.. 1 .. tattaddarshanAtkR^iShNena gAndhArIshApadAnAnusmareNa tasya satyatAchikIrShayA bhaTaiH sarvavR^iShNyAdInAM tIrthayAtroddhoShaNam.. 2 ..Mahabharata - Mausala Parva - Chapter Text
vaishaMpAya uvAcha.
evaM prayatamAnAnAM vR^iShNInAmandhakaiH saha.
kAlo gR^ihANi sarveShAM parichakrAma nityashaH.. 15-3-1 (96946)
karAlo vikaTo muNDaH puruShaH kR^iShNapi~NgalaH.
gR^ihANyAvekShya vR^iShNInAM nAdR^ishyataM punaH kvachit.. 15-3-2 (96947)
tamaghnanta maheShvAsAH sharaiH shatasahasrashaH.
na chAshakyata veddhuM sa sarvabhUtAtyayastadA.. 15-3-3 (96948)
utpedire mahAvAtA dAruNAshcha dinedine.
vR^iShNyandhakavinAshAya bahavo romaharShaNAH.. 15-3-4 (96949)
vivR^iddhamUShikA rathyA vibhinnamaNikAstathA.
keshA nakhAshcha suptAnAmadyante mUShikairnishi.. 15-3-5 (96950)
chIchIkUchIti vAshanti shArikA vR^iShNiveshmasu.
nopashAmyati shabdasya sadivArAtrameva hi.. 15-3-6 (96951)
anvakurvannulUkAnAM sArasA virutaM tathA.
ajAH shivAnAM virutamanvakurvata bhArata.. 15-3-7 (96952)
pANDurA raktapAdAshcha vihagAH kAlachoditAH.
vR^iShNyandhakAnAM geheShu kapotA vyacharaMstadA.. 15-3-8 (96953)
vyajAyanta kharA goShu karabhAshvatarIShu cha.
shunIShvapi biDAlAshcha mUShikA nakulIShu cha.. 15-3-9 (96954)
nApatrapanta pApAni kurvanto vR^iShNayastadA.
prArdayanbrAhmaNAMshchApi pitR^IndevAMstathaiva cha.. 15-3-10 (96955)
gurUMshchApyavamanyante na tu rAmajanArdanau.
patnyaH patInuchcharanti patnIshchaka patayastathA.. 15-3-11 (96956)
vibhAvasuH prajvalito vAmaM viparivartate.
nIlalohitama~njiShThA visR^ijannarchiShaH pR^ithak.. 15-3-12 (96957)
udayAstamaye nityaM puryAM tasyAM divAkaraH.
vyadR^ishyatAsakR^itpuMbhiH kabandhaiH parivAritaH.. 15-3-13 (96958)
mahAnaseShu siddheShu saMskR^ite.atIvi bhArata.
AhAryamANe kR^imayo vyadR^ishyanta sahasrashaH.. 15-3-14 (96959)
puNyAhe vAchyamAne tu japatsu cha mahAtmasu.
abhidhAvantaH shrUyante na chAdR^ishyata kashchana.. 15-3-15 (96960)
parasparaM cha nakShatraM hanyamAnaM punaHpunaH..
grahairapashyansarve te nAtmanastu katha~nchana.. 15-3-16 (96961)
nadantaM pA~nchijanyaM cha vR^iShNandhakaniveshane.
samantAtparyavAshanta rAsabhA dAruNasvarAH.. 15-3-17 (96962)
evaM pashyanhR^iShikeshaH saMprAptaM kAlaparyayam.
trayodashyAmamAvAsyAM tAndR^iShTvA prAbravIdidam.. 15-3-18 (96963)
chaturdashI pa~nchadashI kR^iteyaM rAhuNA punaH.
prApte vai bhArate yuddhe prAptA chAdya kShaMyAya naH.. 15-3-19 (96964)
vimR^ishanneva kAlaM taM parichintya janArdanaH.
mene prAptaM sa ShaTtriMshaM varShaM vai keshisUdanaH.. 15-3-20 (96965)
putrashokAbhisaMtaptA gAndhArI hatabAndhavA.
yadanuvyAjahArArtA tadidaM samupAgamat.. 15-3-21 (96966)
idaM cha tadanuprAptamabravIdyadyudhiShThiraH.
purA vyUDheShvanIkeShu dR^iShTvetpAtAnsudAruNAn.. 15-3-22 (96967)
ityuktvA vAsudevastu chikIrShuH satyameva tat.
Aj~nApayAmAsa tadA tIrthayAtrAmariMdamaH.. 15-3-23 (96968)
aghoShayanta puruShAstatra keshavashAsanAt.
tIrthayAtrA samudre vaH kAryeti puruSharShabhAH.. .. 15-3-24 (96969)
iti shrImanmahAbhArate mausalaparvaNi tR^itIyo.adhyAyaH ..
Mahabharata - Mausala Parva - Chapter Footnotes
7-3-1 kAlaH kapotolUkAdirUpeNa.. 7-3-2 sa eva kvachitkarAlAdirUpo.adR^isyata kvachinna. AvekShya parikrAmanniti sheShaH.. 7-3-3 sarvabhUtAnAM atyayo nAsho yasmAt.. 7-3-5 maNikA mR^itpAtrANi.. 7-3-11 uchcharanti va~nchayanti.. 7-3-14 AhAryamANe anne. 7-3-16 svanakShatrAdarshanamapi svamR^ityusUchakamityarthaH.. 7-3-18 evamiti. trayodashadivasaH kR^iShNapakSho.abhUdityarthaH.. 7-3-19 evaM satyagrimapakShae vR^iddhyA bhAvyaM tanna jAtaM pratyutaikAtithiH kShINA tatra grahaNaM rchaM jAtamityAha chaturdashIti..mausalaparva - adhyAya 004
.. shrIH ..
15.4. adhyAyaH 004
Mahabharata - Mausala Parva - Chapter Topics
dvArakAyAM vR^iShNyantakAdibhiranarthasUchakadussvapnAnubhavaH.. 1 .. tataH kR^iShNAj~nAyA sastrIbAlavR^iddhaiH prabhAsakShetragamanam.. 2 .. tatra nR^ittagAnAdimahotsavAnubhavapUrvakaM madyAdipAnam.. 3 .. tatra sabhAyAM sAtyakinA syamantakamaNiharaNAdimarmoddhATanapUrvakaM kR^itavarmagarhaNam.. 4 .. maNivR^ittAntashravaNakhi***satyabhAmAmanaHprasAdanAya sAtyakinA khaDgena kR^itavarmaNaH sirashChedanam.. 5 .. tataH kR^itavarmasAtyakipakShIyairmausakatR^ichaiH parasparaprahAreNa parasparamAraNam.. 6 ..Mahabharata - Mausala Parva - Chapter Text
vaishampAyana uvAcha.
kAlI strI pANDurairdantaiH pravishya hasatI nishi.
striyaH svapneShu muShNantI dvArakAM paridhAvati.. 15-4-1 (96970)
agnihotraniketeShu vAstumadhyeShu veshmasu.
vR^iShNyandhakAnakhAdanta svapne gR^idhrA bhayAnakAH.. 15-4-2 (96971)
ala~NkArAshcha chChatraM cha dhvajAshcha kavachAni cha.
hriyamANAnyadR^ishyanta rakShobhiH subhayAnakaiH.. 15-4-3 (96972)
tachchAgnidattaM kR^iShNasya vajranAbhamayomayam.
divamAchakrame chakraM vR^iShNInAM pashyatAM tadA.. 15-4-4 (96973)
yuktaM rathaM divyamAdityavarNaM
hayA.aharanpashyato dArukasya.
te sAgarasyopariShTAdagachCha-
nmanojavAshchaturo vAjimukhyAH.. 15-4-5 (96974)
tAlaH suparNashcha mahAdhvajau tau
supUjitau rAmajanArdhanAbhyAm.
uchchairjahrurapsarasashcha divyA
devA UchurgamyatAM tIrthayAtrAH.. 15-4-6 (96975)
`bhagavaddarshanasparshasnehairvitatabhoginaH.
divaH praveshAnArthaM te vimAnairdivamAyayuH..' 15-4-7 (96976)
tato jigamiShantaste vR^iShNyandhakamahArathAH.
sAntaHpurAstadA tIrthayAtrAmaichChannararShabhAH.. 15-4-8 (96977)
tato manoharA hR^iShTAHka peyaM mAMsaM madhUni cha.
bahu nAnAvidhaM chakrustvaritAH kAlachoditAH.. 15-4-9 (96978)
tataH sIdhuShu saktAshcha niryayurnagarAdbahiH.
yAnairashvairgajaishchaiva shrImantastigmatejasaH.. 15-4-10 (96979)
tataH prabhAse nyavasanyathoddiShTaM yathAgR^iham.
prabhUtabhakShyapeyAste sadArA yAdavAstadA.. 15-4-11 (96980)
niviShTAMstAnnishAmyAtha samudrAnte sa yogavit.
jagAmAmantrya tAnvIrAnuddhavo.arthavishAradaH.. 15-4-12 (96981)
taM prasthitaM mahAtmAnamabhivAdya kR^itA~njalim.
jAnanvinAshaM vR^iShNInAM naichChadvArayituM hariH.. 15-4-13 (96982)
tataH kAlaparItAste vR^iShNyandhakamahArathAH.
apashyannuddhavaM yAntaM tejasA.a.avR^itya rodasI.. 15-4-14 (96983)
brAhmaNArtheShu yatsiddhamannaM teShAM mahAtmanAm.
tadvAnarebhyaH pradaduH surAgandhasamanvitam.. 15-4-15 (96984)
tatastUryashatAkIrNaM naTanartakasaMkulam.
avartata mahApAnaM prabhAse tigmatejasAm.. 15-4-16 (96985)
kR^iShNasya sannidhau rAmaH sahitaH kR^itavarmaNA.
apibadyuyudhAnashcha gado babhrustathaiva cha.. 15-4-17 (96986)
tataH pariShado madhye yuyudhAno madotkaTaH.
abravItkR^itavarmANamavahAsyAvamatya cha.. 15-4-18 (96987)
kaH kShatriyo hanyamAnaH suptAnhanyAnmR^itAniva.
tanna mR^iShyanti hArdikya yAdavA yattvayA kR^itam.. 15-4-19 (96988)
ityukte yuyudhAnena pUjayAmAsa tadvachaH.
pradyumno rathinAMshreShTho hArdikyamavamatya va.. 15-4-20 (96989)
tataH paramasaMkruddhaH kR^itavarmA tamabravIt.
nirdishanniva sAvaj~naM tadA savyena pANinA.. 15-4-21 (96990)
bhUrishravAshChinnabAhuryurddhe prAyagatastvayA.
vadhena sunR^ishaMsena kathaM vIreNa pAtitaH.. 15-4-22 (96991)
iti tasya vachaH shrutvA keshavaH paravIrahA.
tiryaksaroShayA dR^iShTyA vIkShAMchakre sa manyumAn.. 15-4-23 (96992)
maNiH syamantakashchaiva yaH sa satrAjito.abhavat.
tAM kathAM shrAvayAmAsa sAtyakirmadhusUdanam.. 15-4-24 (96993)
tachChrutvA keshavasyA~NkamagamadrudatI tadA.
satyabhAmA prakupitA kopayantI janArdanam.. 15-4-25 (96994)
tata utthAya sakrodhaH sAtyakirvAkyamabravIt. 15-4-26 (96995)
pa~nchAnAM draupadeyAnAM dhR^iShTadyumnashikhaNDinoH.
eSha gachChAmi padavIM satyena cha tathA shape.. 15-4-27 (96996)
sauptike ye cha nihatAH suptA yena durAtmanA.
droNaputrasahAyena pApena kR^itavarmaNA.. 15-4-28 (96997)
samAptamAyurasyAdya yashashchaiva sumadhyate.
ityevamuktvA kha~Ngena keshavasya samIpataH.
abhidrutya shiraH kruddhashchichCheda kR^itavarmaNaH.. 15-4-29 (96998)
tathA.anyAnapi nighnantaM yuyudhAnaM samantataH.
abhyadhAvaddhR^iShIkesho vinivArayituM tadA.. 15-4-30 (96999)
ekIbhUtAstataH sarve kAlaparyAyachoditAH.
bhojAndhakA mahArAja shaineyaM paryavArayan.. 15-4-31 (97000)
tAndR^iShTvA patatastUrNamabhikruddhA~njanArdanaH.
na chukrodha mahAtejA jAnankAlasya paryayam.. 15-4-32 (97001)
te tu pAnamadAviShTAshchoditAH kAladharmaNA.
yuyudhAnamathAbhyaghnannuchChiShTairbhAjanaistadA.. 15-4-33 (97002)
hanyamAne tu shaineye kruddho rukmiNinandanaH.
tadanantaramAgachChanmochayiShya~nshineH sutam.. 15-4-34 (97003)
sa bhojaiH saha saMyuktaH sAtyakishchAndhakaiH saha.
vyAyachChamAnau tau vIrau bAhudraviNashAlinau.
bahutvAnnihatau tatra ubhau kuShNasya pashyataH.. 15-4-35 (97004)
hataM dR^iShTvA cha shaineyaM putraM cha yadunandanaH.
erakANAM tato muShTiM kopAjjagrAha keshavaH.. 15-4-36 (97005)
tadabhUnmusalaM ghoraM vajrakalpamayomayam.
jaghAna kuShNastAMsteni yeye pramukhato.abhavan.. 15-4-37 (97006)
tato.andhakAshcha bhojAshcha shaineyA vR^iShNayastathA.
jaghnuranyonyamAkrande musalaiH kAlachoditAH.. 15-4-38 (97007)
yasteShAmerakAM kashchijjagrAha kupito nR^ipaH.
vajrabhUteva sA rAjannadR^ishyata tadA vibho.. 15-4-39 (97008)
tR^iNaM cha musalIbhUtamapi tatra vyadR^ishyata.
brahmadaNDakR^itaM sarvamiti tadvidvi pArthiva.. 15-4-40 (97009)
AvidhyAvidhya te rAjanpraharanti sma taistR^iNaiH.
tadvajrabhUtaM musalaM vyadR^ishyata tadA dR^iDham.. 15-4-41 (97010)
avadhItpitaraM putraH pitA putraM cha bhArata.
mattAH paripatanti sma yodhayantaH parasparam.. 15-4-42 (97011)
pata~NgA iva chAgnau te nipetuH kukurAndhakAH.
nAsItpalAyane buddhirvadhaayamAnasya kasyachit.. 15-4-43 (97012)
tatrApashyanmahAbAhurjAnankAlasya paryayam.
musalaM samavaShTabhya tasthau sa madhusUdanaH.. 15-4-44 (97013)
sAMbaM cha nihataM dR^iShTvA chArudeShNaM cha mAdhavaH.
pradyumnaM chAniruddhaM cha tatashchukrodha bhArata.. 15-4-45 (97014)
gadaM vIkShya shayAnaM cha bhR^ishaM kopasamanvitaH.
sa niHsheShaM tadA chakre shAr~NgachakragaMdAdharaH.. 15-4-46 (97015)
taM nighnantaM mahAtejA babhruH parapuraMjayaH.
dArukashchaiva dAshArhamUvaturyannibodha tat.. 15-4-47 (97016)
bhagavannihatAH sarve tvayA bhUyiShThasho narAH.
rAmasya padamanvichCha tatra gachChAma yatra saH.. .. 15-4-48 (97017)
iti shrImanmahAbhArate mausalaparvaNi chaturtho.adhyAyaH ..
Mahabharata - Mausala Parva - Chapter Footnotes
7-4-1 muShNantI strINAM ma~NgalasUtrAdikaM chorayantI.. 7-4-12 nishmamya dR^iShTvA. arthavishAradaH mokShapaNDitaH.. 7-4-15 brAhmaNArthadravyasyAnyatra viniyojanamAyuHkShayakaramityarthaH.. 7-4-41 Avidhya viddhvA.. 7-4-44 tatra yanmusalamapasyattadevAvaShTabhya tasthAvityanvayaH..mausalaparva - adhyAya 005
.. shrIH ..
15.5. adhyAyaH 005
Mahabharata - Mausala Parva - Chapter Topics
sarvayAdaveShu nihateShu babhrudArukAbhyAM saha balabhadramanveShasANena kR^iShNena vane vR^ikShAshritasya tasya darshanam.. 1 .. tataH kR^iShNena pANDivAnprati dArukapreShaNam.. 2 .. balabhadreNa yogAtsarpasharIrasvIkAreNa samudrapraveshaH.. 3 .. kR^iShNena sharIratyAgAya yogena shayanam.. 4 .. vyAdhena mR^igabuddhyA kR^iShNasya pAdatale sAyakena gADhavedhanam.. 5 .. kR^iShNena pashchAtsamIpa metya pashchAttApena praNamato vyAdhasya devaiH svargaprApaNam.. 6 .. tataH sharIratyAgapUrvakaM divaM gatena kR^iShNena devaiH puShpavarShaNa pUrvakaM stutyA pratyudgamyamAneni satA nijaparadhAmapraveshaH.. 7 ..Mahabharata - Mausala Parva - Chapter Text
vaishampAyana uvAcha.
tato yayurdArukaH keshavashcha
babhrushcha rAmasya padaM patantaH.
athApashyanrAmamanantavIryaM
vR^ikShAshritaM chintayAnaM vivikte. 15-5-1 (97018)
tataH samAsAdya mahAnubhAvaH
kR^iShNastadA dArukamanvashAsat.
gatvA kurUnsarvamimaM mahAntaM
pArthAya shaMsasva vadhaM yadUnAm.. 15-5-2 (97019)
tato.arjunaH kShipramihopayAtu
shrutvA mR^itAnyAdavAnbrahmashApAt.
ityevamuktaH sa yayau rathena
kurUMstadA dAruko naShTachetAH.. 15-5-3 (97020)
tato gate dAruke keshavotha
dR^iShTvAntike babhrumuvAcha vAkyam.
striyo bhavAnrakShituM yAtu shIghraM
naitA hiMsyurdasyavo vittalobhAt.. 15-5-4 (97021)
sa prasthitaH keshavenAnushiShTo
madAturo j~nAtivadhArditashcha.
taM vai yAtaM sannidhau keshavasya
tvarantamekaM sahasaiva babhrUm.
brahmAnushaptamavadhInmahadvai
kUTe yuktaM musalaM lubdhakasya.. 15-5-5 (97022)
tato dR^iShTvA nihataM babhrumAha
kR^iShNe.agrajaM bhrAtaramugratejAH.
hahaiva tvaM mAM pratIkShasva rAma
yAvatstriyo j~nAtivashAH karomi.. 15-5-6 (97023)
tataH purIM dvAravatIM pavishya
janArdanaH pitaraM prAha vAkyam.
sarvaM bhavAnrakShatu naH samagraM
dhanaMjayasyAgamanaM pratIkShan.. 15-5-7 (97024)
rAmo vanAnte pratipAlayanmA-
mAste.adyAhaM tena samAnamiShye.
dR^iShTaM mayedaM nidhanaM yadUnAM
rAj~nAM cha pUrvaM kurupu~NgavAnAm.. 15-5-8 (97025)
nAhaM vinA yadubhiryAdavAnAM
purImimAmashakaM draShTumadya.
tapashchariShyAmi nibodha tanme
rAmeNi sArdhaM vanamabhyupetya.. 15-5-9 (97026)
itIdamuktvA shirasA cha pAdau
saMspR^ishya kR^iShNastvarito jagAma.
tato mahAnninadaH prAdurAsI-
tsastrIkumArasya purasya tasya.. 15-5-10 (97027)
athAbravItkeshavaH sannivartya
shabdaM shrutvA yoShitAM kroshatInAm.
purImimAmeShyati savyasAchI
sa vo duHkhAnmochayitA narAgryaH.. 15-5-11 (97028)
tato gatvA keshavastaM dadarsha
rAmaM vane sthitamekaM vivikte.. 15-5-12 (97029)
athApashyadyogayuktasya tasya
nAgaM mukhAnnissarantaM mahAntam.
shvetaM yayau satataH prekShamANo
mahArNavo yena mahAnubhAvaH.
sahasrashIrShaH parvatAbhogavarShmA
raktAnanaH svAM tanuM tAM vimuchya.. 15-5-13 (97030)
saMdR^ishyantaM sAgarAntaM vishantaM
samyaktadA sAgaraH pratyagR^ihNAt.
nAgA divyAH saritashchaiva puNyAH
karkoTako vAsukistakShakashcha.. 15-5-14 (97031)
pR^ithushravA aruNaH ku~njarashcha
mishrI sha~NkhaH kumudaH puNDarIkaH.
tathA nAgo dhR^itarAShTro mahAtmA
hrAdaH krAthaH shitipR^iShTho niketuH.. 15-5-15 (97032)
tathA nAgau chakramandAtiShaNDau
nAgashreShTho durmakhashchAMbarIShaH.
svayaM rAjA varuNashchApi rAja-
npratyudgamya svAgatenAbhyanandan.
te.apUjayaMshchArghyapAdyakriyAbhiH
sa~NkarShaNaM bhUdharaM shuddhabuddhim.. 15-5-16 (97033)
tato gate bhrAtari vAsudevo
jAnansarvA gatayo divyadR^iShTiH.
vane shUnye vicharaMshchintayAno
bhUmau chAtha saMviveshAgryatejAH.. 15-5-17 (97034)
sarvaM tena prAktadA vittamAsI-
dgAndhAryA yadvAkyamuktaM svadharmAt.
durvAsasA pArasochChiShTalipte
yachchApyuktaM tachcha sasmAra kR^iShNaH.. 15-5-18 (97035)
`kulastrINAM saMvR^itAnAM gavAM cha
dvijendrANAM balamAdAya dharme.
yonirdevAnAM varado brahmadevo
govindAkhyo vAsudevo.atha nityaH.. 15-5-19 (97036)
saMchintayannandhakavR^iShNinAshaM
kurukShayaM chaiva mahAnubhAvaH.
mene tataH saMkramaNasya kAlaM
tatashchakArendriyasannirodham.. 15-5-20 (97037)
yathA cha lokatrayapAlanArthaM
durvAsavAkyapratipAlanAya.
devopi sandehavimokShaheto-
rnimittamaichChatsakalArthatattvavit.. 15-5-21 (97038)
sa sanniruddhendriyavA~NmanAstu
shishye mahAyogamupetya kR^iShNaH.
jarotha taM deshamupAjagAma
lubdhastadAnIM mR^igalipsurugraH.. 15-5-22 (97039)
sa keshavaM yogayuktaM shayAnaM
mR^igAsakto lubdhakaH sAyakena.
jaro.avidhyatpAdatale tvarAvAM-
staM chAbhitastajjighR^ikShurjagAma.. 15-5-23 (97040)
athApashyatpuruShaM yogayuktaM
pItAMbaraM lubdhako.anekabAhum.
matvA.a.atmAnaM tvaparAddhaM sa tasya
pAdau jaro jagR^ihe sha~NkitAtmA.. 15-5-24 (97041)
AshvAsitaH puNyaphalena bhaktayA
tathA.anutApAtkarmaNo janmanashcha.
dR^iShTvA tathA devamanantavIryaM
devaissvargaM prAtitastyaktadehaH.. 15-5-25 (97042)
gaNairmunInAM pUjitasyatra kR^iShNo
gachChannUrddhvaM vyApya lokAnsa lakShmyA.. 15-5-26 (97043)
divaM prAptaM vAsavo.athAshvinau cha
rudrAdityA vasavashchAtha vishve.
pratyudyayurmunayashchApi siddhA
gandharvamukhyAshcha sahApsarobhiH.. 15-5-27 (97044)
tato rAjanbhagavAnugratejA
nArAyaNaH prabhavashchAvyayashcha.
yogAchAryo rodasI vyApya lakShmyA
sthAnaM prApa svaM mahAtmA.aprameyam.. 15-5-28 (97045)
tato devairR^iShibhishchApi kR^iShNaH
samAgatashchAraNaishchaiva rAjan.
gandharvAgryairapsarobhirvarAbhiH
siddhaiH sAdhyaishchAnataiH pUjyamAnaH.. 15-5-29 (97046)
taM vai devAH pratyanandanta rAja-
nmunishreShThA R^igbhirAnarchurIsham.
taM gandharvAshchApi tasthuH stuvantaH
prItya chainaM puruhUto.abhyanandat.. 15-5-30 (97047)
`namonamaste bhagava~nshAr~Ngadhanva-
ndharmasthityA prAdurAsIrdharAyAm.
kaMsAkhyAdIndevashatrUMshcha sarvA-
nhatvA bhUmiH sthApitA bhArataptA.. 15-5-31 (97048)
divyaM sthAnamajaraM chAprameyaM
durvij~neyaM chAgamairgamyamagryam.
gachCha prabho rakSha chArtiM prapannA-
nkalpekalpe jAyamAnAMshcha martyAn.. 15-5-32 (97049)
ityevamuktvA devasaMgho.anugamya
shriyA yuktaM puShpavR^iShTyA vavarSha.
vANI chAsItsaMshritA rUpiNI sA
bhAnormadhye pravisha tvaM tu rAjan.. 15-5-33 (97050)
bhujaishchaturbhiH samupetaM mamedaM
rUpaM vishiShTaM jIvitaM saMsthitaM cha.
bhUmau gataM pUjayatAprameyaM
sadA hi tasminnivasAmIti devAH.. 15-5-34 (97051)
devA nivR^ittAstatpadaM nApnuvanto
buddhyA devaM saMsmarantaH pratItAH.
brahmAdyAste tadguNAnkIrtayantaH
shubhA.NllokAnsvAnprapeduH surendrAH.. .. 15-5-35 (97052)
iti shrImanmahAbhArate mausalaparvaNi pa~nchamo.adhyAyaH.. 5 ..
Mahabharata - Mausala Parva - Chapter Footnotes
7-5-1 patantaH shIghraM gachChantaH.. 7-5-2 vadhaM madhUnAmiti ka.Ta. pAThaH.. 7-5-4 vittabhAvAt iti Ta.pAThaH.. 7-5-5 kUTe lohamudgare yukta baddha bhusalaM brAhmaNashaptaM babhruM svayameva nipatyAvadhIt.. 7-5-7 striyo bhavAnrakShatviti jha.pAThaH.. 7-5-13 mahArNave yena iti ka.Ta.pAThaH..mausalaparva - adhyAya 006
.. shrIH ..
15.6. adhyAyaH 006
Mahabharata - Mausala Parva - Chapter Topics
dArukeNa hAstinapurametya pANDaveShu sarvayAdavakShayanivedanam.. 1 .. arjunena dvArakAmetya rukmiNyAdiparisAntvanapUrvakaM vasudevagR^ihaMprati gamanam.. 2 ..Mahabharata - Mausala Parva - Chapter Text
vaishampAya uvAcha.
dArukopi kurUngatvA dR^iShTvA pArthAnmahArathAn.
AchaShTa mausale vR^iShNInanyonyenopasaMhR^itAn.. 15-6-1 (97053)
shrutvA vinaShTAnvArShNeyAnsabhojAndhakakaukurAn.
pANDavAH shokasaMtaptA vitrastamanaso.abhavan.. 15-6-2 (97054)
tato.arjunastAnAmantrya keshavasya priyaH sakhA.
prayayau mAtulaM draShTuM nedamastIti chAbravIt.. 15-6-3 (97055)
sa vR^iShNinilayaM gatvA dArukeNa saha prabho.
dadarsha dvArakAM vIro mR^itanAthAmiva striyam.. 15-6-4 (97056)
yAH sma tA lokanAthena nAthavatyaH purA.abhavan.
tAstvanAthAstadA nAthaM pArthaM dR^iShTvA vichukrushuH.. 15-6-5 (97057)
ShoDasha strIsahasrANi vAsudevaparigrahAH.
tAsAmAsInmahAnnAdo dR^iShTvaivArjunamAgatam.. 15-6-6 (97058)
tAstu dR^iShTvaiva kauravyo bAShpeNApihitekShaNaH.
hInAH kR^iShNena putraishcha nAshakatsobhivIkShitum.. 15-6-7 (97059)
sa tAM vR^iShNyandhakajalAM hayamInAM rathoDupAm.
vAditrarathaghoShaughAM veshmatIrthamahAgrahAm.. 15-6-8 (97060)
ratnashaivalasaMghAtAM vajraprAkAramAlinIm.
rathyAsrotojalAvartAM chatvarastimitahradAm.. 15-6-9 (97061)
rAmakR^iShNamahAgrAhAM dvArakAM saritaM tadA.
kAlapAshagrahAM bhImAM nadIM vaitaraNImiva.. 15-6-10 (97062)
dadarsha vAsavirdhImAnvihInAM vR^iShNipu~NgavaiH.
gatashriyaM virAnandAM padminIM shishire yathA. 15-6-11 (97063)
tAM dR^iShTvA dvArakAM pArthastAshcha kR^iShNasya yoShitaH.
sasvanaM bAShpamutsR^ijya nipAta mahItale.. 15-6-12 (97064)
sAtrAjitI tataH satyA rukmiNI cha vishAMpate.
abhipatya praruruduH parivArya dhanaMjayam.. 15-6-13 (97065)
tatastaM kA~nchane pIThe samuttApyopaveshya cha.
abhinandya mahAtmAnaM parivAryopatasthire.. 15-6-14 (97066)
tataH saMstUya govindaM kathayitvA cha pANDavaH.
AshvAsya tAH striyashchApi mAtulaM draShTumabhyagAt.. .. 15-6-15 (97067)
iti shrImanmahAbhArate mausalaparvaNi ShaShTho.adhyAyaH.. 6 ..
Mahabharata - Mausala Parva - Chapter Footnotes
7-6-14 abruvantyo mahAmAnamiti jha.pAThaH..mausalaparva - adhyAya 007
.. shrIH ..
15.7. adhyAyaH 007
Mahabharata - Mausala Parva - Chapter Topics
vasudevena svagR^ihamAgate.arjune yAdavakShayanidAnanivedanapUrvakaM kR^iShNAdyanusmaraNena parishochanam.. 1 .. tathA taMprati kR^iShNavachananivedanena rAjyastrIdhanAdisamarpaNapUrvakaM svena svaprANatyajanapratij~nAnam.. 2 ..Mahabharata - Mausala Parva - Chapter Text
vaishampAyana uvAcha.
taM praviShTaM mahAtmAnaM vIramAnakadundubhiH.
putrashokena saMtapto dadarsha kurupu~Ngavam.. 15-7-1 (97068)
tasyAshruparipUrNAkSho vyUDhorasko mahAbhujaH.
ArtasyArtataraH pArthaH pAdau jagrAha bhArata.. 15-7-2 (97069)
tasya mUrdhAnamAghrAtumiyeShAnakadundubhiH.
svasrIyasya mahAbAhurna shashAka cha shatruhan.. 15-7-3 (97070)
samAli~NgyArjunaM vR^iddhaH sa bhujAbhyAM mahAbhujaH.
rurodAtha smara~nshauriM vilalApa suvihvalaH.
bhrAtR^InputrAMshcha pautrAMshcha dauhitrAnsa sakhInapi.. 15-7-4 (97071)
vasudeva uvAcha. 15-7-5x (8025)
yairjitA bhUmipAlAshcha daityAshcha shatasho.arjuna.
tAnsarvAnneha pashyAmi jIvAmyarjuna durmaraH.. 15-7-5 (97072)
yo tAvarjunashiShyau te priyau bahumatau sadA.
tayorapanayAtpArtha vR^iShNayo nidhanaM gatAH.. 15-7-6 (97073)
yau tau vR^iShNipravIrANAM dvAvevAtirathau matau.
pradyumno yuyudhAnashchi kathanankatthase cha yau.. 15-7-7 (97074)
tau sadA kurushArdUla kR^iShNasya priyabhAjanau.
tAvubhau vR^iShNinAshasya mukhamAstAM dhanaMjaya.. 15-7-8 (97075)
na tu garhAmi shaineyaM hArdikyaM chAhamarjuna.
akrUraM raukmiNeyaM cha shApo hyevAtra kAraNam.. 15-7-9 (97076)
keshinaM yastu kaMsaM cha vikramyi hatavAnprabhuH.
videhamakarotpArthaM chaidyaM cha balagarvitam.. 15-7-10 (97077)
naiShAdimekalavyaM cha chakre kAli~NgamAgadhAn.
gAndhArAnkAshirAjaM cha marubhUmau cha pArthivAn.. 15-7-11 (97078)
prAchyAMshcha dAkShiNAtyAMshcha pArvatIyAMstathA nR^ipAn.
sobhyupekShitavAnevamanayAnmadhusUdanaH.. 15-7-12 (97079)
tvaM hi taM nAradashchaiva munayashcha sanAtanam.
govindamanaghaM devamabhijAnIdhvamachyutam.. 15-7-13 (97080)
pratyapashyachcha sa vibhurj~nAtikShayamadhokShajaH.
samupekShitavAnnityaM svayaM sa mama putrakaH.. 15-7-14 (97081)
gAndhAryA vachanaM yattadR^iShINAM cha paraMtapa.
tannUnamanyathA kartuM naichChatsa jagataH prabhuH.. 15-7-15 (97082)
pratyakShaM bhavatashchApi tava pautraH paraMtapa.
ashvatthAmnA hatashchApi jIvitastasya tejasA.
imAMstu naichChatsvAnj~nAtInrakShituM cha sakhA tava.. 15-7-16 (97083)
tataH putrAMshcha pautrAMshcha bhrAtR^Inatha sakhIMstathA.
shayAnAnnihatAndR^iShTvA kR^iShNo mAmabravIdidam.. 15-7-17 (97084)
samprApto.adyAyamasyAntaH kulasya bharatarShabha.
AgamiShyati bIbhatsurimAM dvAravatIM purIm.
AkhyeyaM tasya yadvR^ittaM vR^iShNInAM vaishasaM mahat.. 15-7-18 (97085)
sa tu shrutvA mahAtejA yadUnAM nidhanaM prabho.
AgantA kShiprameveha na me.atrAsti vichAraNA.. 15-7-19 (97086)
yo.ahaM tamarjunaM viddhi yo.arjunaH sohameva tu.
yadbrUyAttattathA kAryamiti buddhyasva bhArata.. 15-7-20 (97087)
sa strIShu prAptakAlAsu pANDavo bAlakeShu cha.
pratipatsyati bIbhatsurbhavatashchaurdhvadgehikam.. 15-7-21 (97088)
imAM cha nagarIM sadyaH pratiyAte dhanaMjaye.
prAkAraTTAlakopetAM samudraH plAvayiShyati.. 15-7-22 (97089)
ahaM deshe tu kasmiMshchitpuNye niyamamAsthitaH.
kAlaM kA~NkShe sadya eva rAmeNa sahito vane.. 15-7-23 (97090)
evamuktvA hR^iShIkesho mAmachintyaparAkramaH.
hitvA mAM bAlakaiH sArdhaM dishaM kAmapyagAtprabhuH.. 15-7-24 (97091)
sohaM tau cha mahAtmAnau chintayanrAmakeshavau.
ghoraM j~nAtivadhaM chaiva na bhu~nje shokakarshitaH.. 15-7-25 (97092)
na mokShyena cha jIviShye diShTyA prAptosi pANDava.
yaduktaM pArthaM kR^iShNena tatsarvamakhilaM kuru.. 15-7-26 (97093)
etatte pArtha rAjyaM cha striyo ratnAni chaiva hi.
iShTAnprANAnahaM hImAMstyakShyAmi ripusUdana.. .. 15-7-27 (97094)
iti shrImanmahAbhArate mausalaparvaNi saptamo.adhyAyaH.. 7 ..
Mahabharata - Mausala Parva - Chapter Footnotes
7-7-11 kAshirAjaM pauNDrakam..mausalaparva - adhyAya 008
.. shrIH ..
15.8. adhyAyaH 008
Mahabharata - Mausala Parva - Chapter Topics
arjunena vasudevasamAshvAsanapUrvakaM sakalapaurAnprati nAtichirAdeva dvArakAyAH samudreNa samAplAvananivedanapUrvakaM sarveShAmindraprasthaMprati prayANasaMnAhasaMchodanA.. 1 .. tathA paredyuryogena sharIraMtyaktavato vasudevasya patnIbhiH saha saMskaraNapUrvakaM rAmakR^iShNasharIrayordAhanam.. 2 .. tato vajrArjunapuraskAreNa sakalapaurajane puraHpunaH prayAte samudreNa pashchAdbhAge paurajanamuktatattadbhAgasya svajalena samAkramaNam.. 3 .. arjunena madhyemArgaM chorApahR^itAvashiShTayAdavakalatrAdibhiH saha svadeshametya yudhiShThirAj~nayA vajrasyendraprastharAjye.abhiShechanam. tathA sAtyakisutAdInAM tatratatra rAjye.abhiShechanam.. 3 .. rukmiNyAdibhiH kAbhishchidagnipraveshanam. satyabhAmAdibhiH kAbhishchana tapase vanagamanam.. 4 ..Mahabharata - Mausala Parva - Chapter Text
vaishampAyana uvAcha.
evamuktaH sa bIbhatsurmAtuleni paraMtapa.
durmanA dInavadano vasudevamuvAcha ha.. 15-8-1 (97095)
nAhaM vR^iShNipravIreNa bandhubhishchaiva mAtula.
vihInAM pR^ithivIM draShTuM shaktashchiramiha prabho.. 15-8-2 (97096)
rAjA cha bhImasenashcha sahadevashcha pANDavaH.
nakulo yAj~nasenI cha ShaDekamanaso vayam.. 15-8-3 (97097)
rAj~naH saMkramaNe chApi kAmo.ayaM nityameva hi.
tamimaM viddhi samprAptaM kAlaM kAlavidAMvara.. 15-8-4 (97098)
sarvathA vR^iShNidArAMstu bAlaM vR^iddhaM tathaiva cha.
nayiShye parigR^ihyAhamindraprasthamariMdama.. 15-8-5 (97099)
ityuktvA dArukamidaM vAkyamAha dhanaMjayaH.
amAtyAnvR^iShNivIrANAM draShTumichChAmi mAchiram.. 15-8-6 (97100)
ityevamuktvA vachanaM sudharmAM yAdavIM sabhAm.
praviveshArjunaH shUraH shochamAno mahAbhujaH.. 15-8-7 (97101)
tamAsanagataM tatra sarvAH prakR^itayastathA.
brAhmaNA nAgarAstatra parivAryopatasthire.. 15-8-8 (97102)
tAndInamanasaH sarvAnvimUDhAngatachetasaH.
uvAchedaM vachaH kAle pArtho dInatarastathA.. 15-8-9 (97103)
shakraprasthamahaM neShye pR^iShNandhakajanaM svayam.
idaM tu nagaraM sarvaM samudraH plAvayiShyati.. 15-8-10 (97104)
sajjIkuruta yAnAni ratnAni vividhAni cha.
vajro.ayaM bhavatAM rAjA shakraprasthe bhaviShyati.. 15-8-11 (97105)
saptame divase chaiva ravau vimala udgate.
bahirvatsyAmahe sarve sajjIbhAvata mAchiram.. 15-8-12 (97106)
ityuktAstena te sarve pArthenAkliShTakarmaNA.
sajjamAshu tatashchakruH svasiddhyarthaM samutsukAH.. 15-8-13 (97107)
tAM rAtrimavasatpArthaH keshavasya niveshane.
mahatA shokamohena sahasA.abhipariplutaH.. 15-8-14 (97108)
shvobhUte.atha tataH shaurirvasudevaH pratApavAn.
yuktvA.a.atmAnaM mahAtejA jagAma gatimuttamAM.. 15-8-15 (97109)
tataH shabdo mahAnAsIdvasudevaniveshane.
dAruNaH kroshatInAM cha rudatInAM cha yoShitAm.. 15-8-16 (97110)
prakIrNamUrdhajAH sarvA vimuktAbharaNasrajaH.
urAMsi pANibhirghnantyo vyalapantakaruNaM striyaH. 15-8-17 (97111)
taM devakI cha bhadrA cha rohiNI madirA tathA.
anvAroDhuM vyavasitA bhartAraM yoShitAM varAH.. 15-8-18 (97112)
tataH shauriM nR^iyuktena bahumUlyena bhArata.
yAnena mahatA pArtho bahirniShkrAmayattadA.. 15-8-19 (97113)
tamanvayustatratatraM duHkhasokasamanvitAH.
dvArakAvAsinaH sarve paurajAnapadA hitAH.. 15-8-20 (97114)
tasyAshvamedhikaM ChatraM dIpyamAnAshcha pAvakAH.
purastAttasya yAnasya yAjakAshcha tato yayuH.. 15-8-21 (97115)
anujagmushcha taM vIraM devyastA vai svala~NkR^itAH..
strIsahasraiH parivR^itA vadhUbhishcha sahasrashaH.. 15-8-22 (97116)
yastu deshaH priyastasya jIvato.abhUnmahAtmanaH.
tatrainamupasaMkalpya vitR^imedhaM prachakrire.. 15-8-23 (97117)
taM chitAgnigataM vIraM shUraputraM varA~NganAH.
tatonvAruruhuH patnyashchatasraH patilokagAH.. 15-8-24 (97118)
taM vai chatasR^ibhiH strIbhiranvitaM pANDunandanaH.
adAhayachchandanaishcha gandhairuchchAvachairapi.. 15-8-25 (97119)
tataH prAdurabhUchChabdaH samiddhasya vibhAvasoH.
sAmagAnAM cha nirghoSho narANAM rudatAmapi.. 15-8-26 (97120)
tato vajrapradhAnAste vR^iShNyandhakakumArakAH.
sarve chaivodakaM chakruH striyashchaiva mahAtmanaH. 15-8-27 (97121)
aluptadharmastaM dharmaM kArayitvA sa phalgunaH.
jagAma vR^iShNayo yatra vinaShTA bharatarShabha.. 15-8-28 (97122)
sa tAndR^iShTvA nipatitAnkadane bhR^ishaduHkhitaH.
babhUvAtIva kauravyaH prAptakAlaM chakAra ha.. 15-8-29 (97123)
yathApradhAnatashchaiva chakre sarvAstathA kriyAH.
ye hatA brahmashApena musalairerakodbhavaiH.. 15-8-30 (97124)
`tato bhagavato dehaM dR^iShTvA shiShyaH pralapya cha.
smR^itvA tadvachanaM sarvaM mohashokopabR^iMhitaH..' 15-8-31 (97125)
tataH sharIre rAmasya vAsudevasya chobhayoH.
anvIkShya dAhayAmAsa puruShairAptakAribhiH.. 15-8-32 (97126)
sa teShAM vidhivatkR^itvA pretakAryANi pANDavaH.
saptame divase prAyAdrathamAruhya satvaraH.. 15-8-33 (97127)
ashvayuktai rathaishchApi gokharoShTrayutairapi.
striyastA vR^iShNivIrANAM rudantyaH shokakarshitAH.. 15-8-34 (97128)
anujagmurmahAtmAnaM pANDuputraM dhanaMjayam.
bhR^ityAshchAndhakavR^iShNInAM sAdino rathinashcha ye.. 15-8-35 (97129)
vIrahInA vR^iddhabAlAH paurajAnapadAstathA.
yayuste parivAryAtha kalatraM pArthashAsanAt.. 15-8-36 (97130)
ku~njaraishcha gajArohA yayuH shailanirbhastathA.
sapAdarakShaiH saMyuktAH sottarAyudhikA yayuH.. 15-8-37 (97131)
putrAshchAndhakavR^iShNInAM sarve pArthamanuvratAH.
brAhmaNAH kShatriyA vaishyAH shUdrAshchaiva mahAdhanAH.. 15-8-38 (97132)
dasha ShaT cha sahasrANi vAsudevAvarodhanam.
puraskR^itya yayurvajraM pautraM kR^iShNasya dhImataH.. 15-8-39 (97133)
bahUni cha sahasrANi prayutAnyarbudAni cha.
bhojavR^iShNyandhakastrINAM hatanAthAni niryayuH.. 15-8-40 (97134)
tatsAgarasamaprakhyaM vR^iShNichakraM maharddhimat.
uvAha rathinAMshreShThaH pArthaH parapuraMjayaH.. 15-8-41 (97135)
niryAte tu jane tasminsAgaro makarAlayaH.
dvArakAM ratnasaMpUrNAM jalenAplAvayattadA.. 15-8-42 (97136)
yadyaddhi puruShavyAghro bhUmestasyA vyamu~nchata.
tattatsaMplAvayAmAsa salilena sa sAgaraH.. 15-8-43 (97137)
tadadbhutamabhiprekShya dvArakAvAsino janAH.
tUrNAttUrNataraM jagmuraho daivamiti bruvan.. 15-8-44 (97138)
kAnaneShu cha ramyeShu parvateShu nadIShu cha.
nivasannAnayAmAsa vR^iShNidArAndhanaMjayaH.. 15-8-45 (97139)
sa pa~nchanadamAsAdya dhImAnatisamR^iddhimat.
deshe gopashudhAnyADhye nivAsamakarotprabhuH.. 15-8-46 (97140)
tato lobhaH samabhavaddasyUnAM nihateshvarAH.
dR^iShTvA striyo nIyamAnAH pArthenaikena bhArata.. 15-8-47 (97141)
tataste pApakarmANo lobhopahatachetasaH.
AbhIrA mantrayAmAsuH sametyAshubhadarshanAH.. 15-8-48 (97142)
ayameko.arjuno dhanvI vR^iddhabAlaM hateshvaram.
nayatyasmAnatikramy yodhAshcheme hataujasaH.. 15-8-49 (97143)
tato yaShTipraharaNA dasyavaste sahasrashaH.
abhyadhAvanta vR^iShNInAM taM janaM loptrahAriNaH.. 15-8-50 (97144)
mahatA siMhanAdena trAsayantaH pR^ithagjanam.
abhipeturdhanArthaM te kAlaparyAyachoditAH.. 15-8-51 (97145)
tato nivR^ittaH kaunteyaH sahasA sapadAnugaH.
uvAcha tAnmahAbAhurarjunaH prahasanniva.. 15-8-52 (97146)
nivartadhvamadharmaj~nA yadi jIvitumichChatha.
idAnIM sharanirbhinnAH shochadhvaM nihatA mayA.. 15-8-53 (97147)
tathoktAstena vIreNi kadartIkR^itya tadvachaH.
abhipeturjanaM mUDhA vAryamANAH punaHpunaH.. 15-8-54 (97148)
tato.arjuno dhanurdivyaM gANDIvamajaraM mahat.
kaAropayitumArebhe yatnAdiva katha~nchana.. 15-8-55 (97149)
chakAra sajyaM kR^ichChreNi sambhrame tumule sati.
chintayAmAsa shastrANi na cha sasmAra tAnyapi.. 15-8-56 (97150)
vaikR^itaM tanmahaddR^iShTvA bhujavIrya tathA yudhi.
divyAnAM cha mahAstrANAM vinAshAdvrIDito.abhavat.. 15-8-57 (97151)
vR^iShNiyodhAshcha te sarve gajAshvarathayodhinaH.
na shekurAvartayituM hriyamANaM svakaM dhanam.. 15-8-58 (97152)
kalatrasya bahutvAddhi sampatansu tatastataH.
prayatnamakarotpArtho janasya parirakShaNe.. 15-8-59 (97153)
miShatAM sarvayodhAnAM tatastAH pramadottamAH.
samantatovakR^iShyanta kAmAchchAnyAH pravavrajuH.. 15-8-60 (97154)
tato gANDIvanirmuktaiH sharaiH pArtho dhanaMjayaH.
jaghAna dasyUnsodvego vR^iShNibhR^ityaiH sahasrashaH.. 15-8-61 (97155)
kShaNena tasya te rAjankShayaM jagmurajihmagAH.
akShayA hi purA bhUtvA kShINAH kShatajabhojanAH.. 15-8-62 (97156)
sa sharakShayamAsAdya duHkhashokasamAhataH.
dhanuShkoTyA tadA dasyUnavadhItpAkashAsaniH.. 15-8-63 (97157)
[prekShatastveva pArthasya vR^iShNyandhakavarastriyaH.
jagmurAdAya te mlechChAH samantAjjanamejaya..] 15-8-64 (97158)
dhanaMjayastu daivaM tanmanasA.achintayatprabhuH.
duHkhasokasamAviShTo niHshvAsaparamo.abhavat.. 15-8-65 (97159)
astrANAM cha praNAshena bAhuvIryasya cha kShayAt.
dhanuShashchAvidheyatvAchCharANAM saMkShayeNa cha.. 15-8-66 (97160)
babhUva vimanAH pArtho daivamityunuchintayan.
nyavartata tato rAjannedamastIti chintayan.. 15-8-67 (97161)
tataH sheShaM samAdAya kalatrasya mahAmatiH.
hR^itabhUyiShTharatnasya kurukShetramavAtarat.. 15-8-68 (97162)
yudhiShThirasyAnumate vaMshakartR^InkumArakAn.
nyaveshayata kauravyastatratatra dhanaMjayaH.. 15-8-69 (97163)
hArdikyatanayaM pArtho nagare mR^ittikAvate.
ashvapatiM khANDavAraNye rAjye tatra nyevashayat.
bhojarAjakalatraM cha hR^itasheShaM narottamaH.. 15-8-70 (97164)
tathA vR^iddhAMshcha bAlAMshcha striyashchAdAya pANDavaH.
vIrairvihInAnsarvAMstA~nshakraprasthe nyaveshayat.. 15-8-71 (97165)
yauyudhAniM sarasvatyAH putraM sAtyakinaH priyam.
nyaveshayata dharmAtmA vR^iddhabAlapuraskR^itam.. 15-8-72 (97166)
indraprasthe dadau rAjyaM vrajrAya paravIrahA.
vajreNAkrUradArAstu vAryamANAH pravavrajuH.. 15-8-73 (97167)
rukmiNI tvatha gAndhArI shaibdA haimavatItyapi.
devI jIMbavatI chaiva vivishurjAtavedasam.. 15-8-74 (97168)
satyabhAmA tathaivAnyA devyaH kR^iShNasya sammatAH.
vanaM pravivishU rAjaMstApasye kR^itanishchayAH.. 15-8-75 (97169)
dvArakAvAsino ye puruShAH pArthamabhyayuH.
yathArhaM saMvibhajyainAnvajre paryadadajjayaH.. 15-8-76 (97170)
sa tatkR^itvA prAptakAlaM bAShNeNApihito.arjunaH.
kR^iShNadvaipAyanaM vyAsaM dadarshAsInamAshrame.. .. 15-8-77 (97171)
iti shrImanmahAbhArate mausalaparvaNi aShTamo.adhyAyaH.. 8 ..
Mahabharata - Mausala Parva - Chapter Footnotes
7-8-32 anviShya dAhayAmAseti jha.pAThaH.. 7-8-44 bruvan abruvan..mausalaparva - adhyAya 009
.. shrIH ..
15.9. adhyAyaH 009
Mahabharata - Mausala Parva - Chapter Topics
arjunena vyAsAshrame taddarshanam.. 1 .. tasmindvArakAvR^ittAntanivedanam.. 2 .. vyAsenArjunaMprati yudhiShThirAdInAmapi svargagamanasUchanam.. 3 .. tato.arjunena hAstinapurametya yudhiShThire dvArakAvR^ittAntAdinivedanam.. 4 ..Mahabharata - Mausala Parva - Chapter Text
vaishampAyana uvAcha.
pravishya tvarjuno rAjannAshramaM satyavAdinaH.
dadarshAsInamekAnto muniM satyavatIsutam.. 15-9-1 (97172)
sa tamAsAdya dharmaj~namupatasthe mahAvratam.
arjunosmIti nAmAstai nivedyAbhyavadattataH.. 15-9-2 (97173)
svAgataM te.astviti prAha muniH satyavatIsutaH.
AsyatAmiti hovAcha prasannAtmA mahAmuniH.. 15-9-3 (97174)
tamapratItamanasaM niHshvasantaM punaHpunaH.
nirviShNamanasaM dR^iShTvA pArthaM vyAso.abravIdidam.. 15-9-4 (97175)
nakhakeshadashAkuMbhavAriNA kiM samukShitaH.
AvIrajAnugamanaM brAhmaNo vA hatastvayA.. 15-9-5 (97176)
yuddhe parAjito vA.asi datashrIriva lakShyase.
na tvAM prabhinnaM jAnAmi kimidaM bharatarShabha.
shrotavyaM chenmayA pArtha kShashripramAkhyAtumarhasi.. 15-9-6 (97177)
arjuna uvAcha. 15-9-7x (8026)
yaH sa meghavapuH shrImAnbR^ihatpa~NkajalochanaH.
sa kR^iShNaH saha rAmeNa tyaktvA dehaM divaM gataH.. 15-9-7 (97178)
`tadanusmR^itya saMmohaM tadA shokaM mahAmate.
prayAmi sarvadA mahyaM mumUrShA chopajAyate.. 15-9-8 (97179)
tadvAkyasparshanAlokasukhaM chAmR^itasannibham.
saMsmR^itya devadevasya pramuhyityamR^itAtmanaH..' 15-9-9 (97180)
mausale vR^iShNivIrANAM vinAsho brahmashApajaH.
babhUva vIrAntakaraH prabhAse romaharShaNaH.. 15-9-10 (97181)
ete shUrA mahAtmAnaH siMhadarpA mahAbalAH.
bhojavR^iShNyandhakA brahmannanyonyaM tairhataM yudhi.. 15-9-11 (97182)
gadAparighashaktInAM sahAH parighabAhavaH.
ta erakAbhirnihatAH pashya kAlasya paryayam.. 15-9-12 (97183)
hataM pa~nchashataM teShAM sahasraM bAhushAlinAm.
nidhanaM samanuprAptaM samAsAdyetaretaram.. 15-9-13 (97184)
punaHpunarna mR^iShyAmi vinAshamamitaujasAm.
chintayAno yadUnAM cha kR^iShNasya cha yashasvinaH.. 15-9-14 (97185)
shoShaNaM sAgarasyeva mandarasyeva chAlanam.
nabhasaH patanaM chaiva shaityamagnestathaiva cha.. 15-9-15 (97186)
ashraddheyamahaM manye vinAshaM shAr~NgadhanvanaH.
na cheha sthAtumichChAmi loke kR^iShNavinAkR^itaH.. 15-9-16 (97187)
itaH kaShTataraM chAnyachChR^iNu tadvai tapodhana.
mano me dIryate yena chintayAnasya vai muhuH.. 15-9-17 (97188)
pashyato vR^iShNidArAshcha mama brahmansahasrashaH.
AbhIrairabhibhUyAjau hR^itAH pa~nchanadAlayaiH.. 15-9-18 (97189)
dhanurAdAya tatrAhaM nAshakaM tasya pUraNe.
yathApurA cha me vIryaM bhujayorna tathA.abhavat.. 15-9-19 (97190)
astrANi me pranaShTAni vividhAni mahAmune.
sharAshcha kShayamApannAH kShaNenaiva samantataH.. 15-9-20 (97191)
puruShaschAprameyAtmA sha~NkhachakragadAdharaH.
chaturbhujaH pItavAsAH shyAmaH padmadalekShaNaH.. 15-9-21 (97192)
yashcha yAti purastAnme rathasya sumahAdyutiH.
pradahanripusainyAni na pashyAmyahamadya tam.. 15-9-22 (97193)
yena pUrvaM pradagdhAni shatrusainyAni tejasA.
sharairgANDIvanirmuktairahaM pashchAdashAtayam.. 15-9-23 (97194)
tamapashyanviShIdAmi ghUrNAmIva cha sattama.
parinirviNNachetAshcha shAntiM nopalabhe.api cha.. 15-9-24 (97195)
`devakInandanaM devaM vAsudevamajaM prabhum.'
vinA janArdanaM vIraM nAhaM jIvitumutsahe.. 15-9-25 (97196)
shrutvaiva hi gataM viShNuM mamApi mumuhurdishaH.
pranaShTaj~nAtivIryasya shUnyasya paridhAvataH.. 15-9-26 (97197)
upadeShTuM mama shreyo bhavAnarhati sattama.. 15-9-27 (97198)
vyAsa uvAcha. 15-9-28x (8027)
`devAMshA devabhUtena sambhUtAste gatAssaha.
dharmavyavasthArakShArthaM devena samupekShitAH'.. 15-9-28 (97199)
brahmashApavinirdagdhA vR^iShNyandhakasamahArathAH.
vinaShTAH kurushArdUla na tA~nshochitumarhasi.. 15-9-29 (97200)
bhavitavyaM tathA tachcha diShTametanmahAtmanAm.
upekShitaM cha kR^iShNena shaktenApi vyapohitum.. 15-9-9 (97201)
trailokyamapi govindaH kR^itsnaM sthAvaraja~Ngamam.
prasahedanyathA kartuM kutaH shApaM mahAtmanAm.. 15-9-31 (97202)
`striyashcha tAH purA shaptAH prabhAse kupitena vai.
aShTAvakreNa muninA tadarthaM tvadbalakShayam..' 15-9-32 (97203)
rathasya purato yAti yaH sa chakragadAdharaH.
tava snehAtpurANarShirvAsudevashchaturbhujaH.. 15-9-33 (97204)
kR^itvA bhArAvataraNaM pR^ithivyAH pR^ithulochanaH.
mokShayitvA tanuM prAptaH kR^iShNaH svasthAnamuttamam.. 15-9-34 (97205)
tvayA.apIha mahatkarma devAnAM puruSharShabha.
kR^itaM bhImasahAyena yamAbhyAM cha mahAbhuja.. 15-9-35 (97206)
kR^itakR^ityAMshcha vo manye saMsiddhAnkurupu~Ngava.
gamanaM prAptakAlaM va idaM shreyaskaraM vibho.. 15-9-36 (97207)
balaM buddhishcha tejashcha pratipattishcha bhArata.
bhavanti bhavakAleShu vipadyante viparyaye.. 15-9-37 (97208)
kAlamUlamidaM sarvaM jagadbIjaM dhanaMjaya.
kAla eva samAdatte punareva yadR^ichChayA.. 15-9-38 (97209)
sa eva balavAnbhUtvA punarbhavati durbalaH.
sa eveshashcha bhUtveha parairAj~nApyate punaH.. 15-9-39 (97210)
kR^itakR^ityAni chAstrANi gatAnyadya yathAgatam.
punareShyanti te hastaM yadA kAlo bhaviShyati.. 15-9-40 (97211)
kAlo gantuM gatiM mukhyAM bhavatAmapi bhArata.
etachChreyo hi vo manye paramaM bharatarShabha.. 15-9-41 (97212)
vaishampAyana uvAcha. 15-9-42x (8028)
etadvachanamAj~nAya vyAsasyAmitatejasaH.
anuj~nAto yayau pArtho nagaraM nAgasAhvayam.. 15-9-42 (97213)
pravishya cha purIM vIraH samAsAdya yudhiShThiram.
AchaShTa tadyathAvR^ittaM vR^iShNyandhakakulaM prati.. .. 15-9-43 (97214)
iti shrImanmahAbhArate shatasAhasrayAM saMhitAyAM vaiyAsikyAM mausalaparvaNi navamodhyAyaH.. 9 .. .. mausalaparva samAptam .. -------- asyAnantaraM mahAprasthAnikaM parva bhaviShyati tasyAyamAdyaH shlokaH. janamejaya uvAcha. evaM vR^iShNyandhakakule shrutvA mausalamAhavam. pANDavAH kimakurvanta tathA kR^iShNe divaM gate.. 1 .. idaM mausalaparva kuMbhaghoNasthena TI.Ar. kR^iShNAchAryeNa TI. Ar. vyAsAchAryeNa cha mumbayyAM nirNayasAgaramudrAyantre mudrApitam. shakAbdAH 1832 sana 1910.