Kumbhaghonam Edition in Malayalam Script
2. സഭാപർവ
സഭാപർവ - അധ്യായ 001
॥ ശ്രീഃ ॥
2.1. അധ്യായഃ 001
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
മയസ്യാർജുനംപ്രതി പ്രത്യുപകാരപ്രാർഥനാ॥ 1॥ കൃഷ്ണേ ഉപകൃതേ അഹമുപകൃത മയംപ്രതി അർജുനസ്യോക്തിഃ॥ 2॥ കൃഷ്ണാജ്ഞയ മയേന സഭാനിർമാണാരംഭഃ॥ 3॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
2-1-0 (11255)
॥ ശ്രീവേദവ്യാസായ നമഃ॥ 2-1-0x (1373)
`നാരായണം നമസ്കൃത്യ നരം ചൈവ നരോത്തമം।
ദേവീം സരസ്വതീം ചൈവ (വ്യാസം)തതോ ജയമുദീരയേത്॥ 2-1-1 (11256)
ജനമേജയ ഉവാച। 2-1-2x (1374)
അർജുനോ ജയതാം ശ്രേഷ്ഠോ മോചയിത്വാ മയം തദാ।
കിം ചകാര മഹാതേജാസ്തൻമേ ബ്രൂഹി ദ്വിജോത്തമ ॥ 2-1-2 (11257)
വൈശംപായന ഉവാച। 2-1-3x (1375)
ശൃണു രാജന്നവഹിതശ്ചരിതം പൂർവകസ്യ തേ।
മോക്ഷയിത്വാ മയം തത്ര പാർഥഃ ശസ്ത്രഭൃതാം വരഃ॥ 2-1-3 (11258)
ഗാണ്ഡിവം കാർമുകശ്രേഷ്ഠം തൂണീ ചാക്ഷയസായകൌ।
ദിവ്യാന്യസ്ത്രാണി രാജേന്ദ്ര ദുർലഭാനി നൃപൈർഭുവി॥ 2-1-4 (11259)
രഥധ്വജപതാകാശ്ച ശ്വേതാശ്വാംശ്ച സ വീര്യവാൻ।
ഏതാനി പാവകാത്പ്രാപ്യ മുദാ പരമയാ യുതഃ।
തസ്ഥൌ പാർഥോ മഹാവീര്യസ്തദാ സഹ മയേന സഃ'॥ 2-1-5 (11260)
തതോഽബ്രവീൻമയഃ പാർഥം വാസുദേവസ്യ സന്നിധൌ।
`പാണ്ഡവേന പരിത്രാതസ്തത്കൃതം പ്രത്യനുസ്മരൻ'॥ 2-1-6 (11261)
പ്രാഞ്ജലിഃ ശ്ലക്ഷ്ണയാ വാചാ പൂജയിത്വാ പുനഃ പുനഃ। 2-1-7 (11262)
മയ ഉവാച।
അസ്മാച്ച കൃഷ്ണാത്സങ്ക്രുദ്ധാത്പാവകാച്ച ദിധക്ഷതഃ॥ 2-1-7x (1376)
ത്വയാ ത്രാതോഽസ്മി കൌന്തേയ ബ്രൂഹി കിം കരവാണി തേ।
`അഹം ഹി വിശ്വകർമാ വൈ അസുരാണാം പരന്തപ॥ 2-1-8 (11263)
തസ്മാത്തേ വിസ്മയം കിഞ്ചിത്കുര്യാമന്യൈഃ സുദുഷ്കരം॥ 2-1-9 (11264)
വൈശംപായന ഉവാച। 2-1-10x (1377)
ഏവമുക്തോ മഹാവീര്യഃ പാർഥോ മായാവിദം മയം।
ധ്യാത്വാ മുഹൂർതം കൌന്തേയഃ പ്രഹസന്വാക്യമബ്രവീത്'॥ 2-1-10 (11265)
കൃതമേവ ത്വയാ സർവം സ്വസ്തി ഗച്ഛ മഹാഽസുര।
പ്രീതിമാൻഭവ മേ നിത്യം പ്രീതിമന്തോ വയം ച തേ॥ 2-1-11 (11266)
പ്രോപകാരാദർഥം ഹി നാദാസ്യാമീതി മേ വ്രതം'। 2-1-12 (11267)
ഉവാച।
യുക്തമേതത്ത്വയി വിഭോ യദാത്ഥ പുരുഷർഷഭ॥ 2-1-12x (1378)
പ്രീതിപൂർവമഹം കിഞ്ചിത്കർതുമിച്ഛാമി തേഽർജുന।
അഹം ഹി വിശ്വകർമാ വൈ ദാനവാനാം മഹാകവിഃ॥ 2-1-13 (11268)
`സോഽഹം വൈ ത്വത്കൃതേ കിഞ്ചിത്കർതുമിച്ഛാമി പാണ്ഡവ।
`ദാനവാനാം പുരാ പാർഥ പ്രാസാദാ ഹി മയാ കൃതാഃ॥ 2-1-14 (11269)
രംയാണി സുഖഗർഭാണി ഭോഗാഢ്യാനി സഹസ്രശഃ।
ഉദ്യാനാനി ച രംയാണി സരാംസി വിവിധാനി ച॥ 2-1-15 (11270)
വിചിത്രാണി ച വസ്ത്രാണി കാമഗാനി രഥാനി ച।
നഗരാണി വിശാലാനി സാട്ടപ്രാകാരവന്തി ച॥ 2-1-16 (11271)
വാഹനാനി ച മുഖ്യാനി വിചിത്രാണി സഹസ്രശഃ।
ബിലാനി രമണീയാനി സുഖയുക്താനി വൈ ഭൃശം।
ഏതേ കൃതാ മയാ തസ്മാദിച്ഛാമി ഫൽഗുന'॥ 2-1-17 (11272)
അർജുന ഉവാച। 2-1-18x (1379)
പ്രാണകൃച്ഛ്രാദ്വിനിർമുക്തമാത്മാനം മന്യസേ മയാ।
ഏവം ഗതേ ന ശക്ഷ്യാമി കിഞ്ചിത്കാരയിതും ത്വയാ॥ 2-1-18 (11273)
ന ചാപി തവ സങ്കൽപം മോഘമിച്ഛാമി ദാനവ।
കൃഷ്ണസ്യ ക്രിയതാം കിഞ്ചിത്തഥാ പ്രതികൃതം മയി॥ 2-1-19 (11274)
വൈശംപായന ഉവാച। 2-1-20x (1380)
ചോദിതോ വാസുദേവസ്തു മയം പ്രതി നരർഷഭ।
മുഹൂർതമിവ സന്ദധ്യൌ കിമയം ചോദ്യതാമിതി॥ 2-1-20 (11275)
തതോ വിചിന്ത്യ മനസാ ലോകനാഥഃ പ്രജാപിതഃ।
ചോദയാമാസ തം കൃഷ്ണഃ സഭാ വൈ ക്രിയതാമിതി॥ 2-1-21 (11276)
യദി ത്വം കർതുകാമോഽസി പ്രിയം ശിൽപവതാം വര।
ധർമരാജസ്യ ദയിതാം യാദൃശീമിഹ മന്യസേ॥ 2-1-22 (11277)
യാം ക്രിയാം നാനുകുര്യുസ്തേ മാനവാഃ പ്രേക്ഷ്യ വിഷ്ഠിതാഃ।
മനുഷ്യലോകേ സകലേ താദൃശീം കുരു വൈ സഭാം॥ 2-1-23 (11278)
യത്ര ദ്വിവ്യാനഭിപ്രായാൻപശ്യേമ വിഹിതാംസ്ത്വയാ।
ആസുരാൻമാനുപാംശ്ചൈവ താദൃശീം കുരു വൈ സഭാം॥ 2-1-24 (11279)
വൈശംപായന ഉവാച। 2-1-25x (1381)
പ്രതിഗൃഹ്യ തു തദ്വാക്യം സംപ്രഹൃഷ്ടോ മയസ്തദാ।
വിമാനപ്രതിമാം ചക്രേ പാണ്ഡവസ്യ ശുഭാം സഭാം॥ 2-1-25 (11280)
തതഃ കൃഷ്ണശ്ച പാർഥശ്ച ധർമരാജേ യുധിഷ്ഠിരേ।
സർവമേതത്സമാവേദ്യ ദർശയാമാസതുർമയം॥ 2-1-26 (11281)
തസ്മൈ യുധിഷ്ഠിരഃ പൂജാം യഥാർഹമകരോത്തദാ।
സ തു താം പ്രതിജഗ്രാഹ മയഃ സത്കൃത്യ ഭാരത॥ 2-1-27 (11282)
സ പൂർവദേവചരിതം തദാ തത്ര വിശാംപതേ।
കഥയാമാസ ദൈതേയഃ പാണ്ഡുപുത്രേഷു ഭാരത॥ 2-1-28 (11283)
സ കാലം കഞ്ചിദാശ്വസ്യ വിശ്വകർമാ വിചിന്ത്യ തു।
സഭാം പ്രചകമേ കർതും പാണ്ഡവാനാം മഹാത്മനാം॥ 2-1-29 (11284)
അഭിപ്രായേണ പാർഥാനാം കൃഷ്ണസ്യ ച മഹാത്മനഃ।
പുണ്യേഽഹനി മഹാതേജാഃ കൃതകൌതുകമംഗലഃ॥ 2-1-30 (11285)
തർപയിത്വാ ദ്വിജശ്രേഷ്ഠാൻപായസേന സഹസ്രശഃ।
ധനം ബഹുവിധം ദത്ത്വാ തേഭ്യ ഏവ ച വീര്യവാൻ॥ 2-1-31 (11286)
സർവർതുഗുണസംപന്നാം ദിവ്യരൂപാം മനോരമാം।
ദശകിഷ്കുസഹസ്രാം താം മാപയാമാസ സർവതഃ॥ ॥ 2-1-31 (11287)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ സഭാപർവണി മന്ത്രപർവണി പ്രഥമോഽധ്യായഃ॥ 1॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-1-1 സഭാo 2-1-28 പൂർവദേവോ വൃഷപർവാ ദാനവസ്തസ്യ ചരിതം ബിന്ദുസരസി യജ്ഞകരണാദി ॥സഭാപർവ - അധ്യായ 002
॥ ശ്രീഃ ॥
2.2. അധ്യായഃ 002
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
ദ്വാരകാം ഗച്ഛതഃ ശ്രീകൃഷ്ണസ്യ യുധിഷ്ഠരാദിഭിഃ സാരത്യാദികരണം॥ 1॥ അർധയോജനപര്യന്തം ഗതാനാം കൃഷ്ണപാണ്ഡവാനാം പരസ്പരാനുജ്ഞയാ സ്വസ്വപുരഗമനം॥2॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
വൈശംപായന ഉവാച।
ഉഷിത്വാ ഖാണ്ഡവപ്രസ്ഥേ സുഖവാസം ജനാർദനഃ।
പാർഥൈഃ പ്രീതിസമായുക്തൈഃ പൂജനാർഹോഽഭിപൂജിതഃ॥ 2-2-1 (11288)
ഗമനായ മതിം ചക്രേ പിതുർദർശനലാലസഃ।
ധർമരാജമഥാമന്ത്ര്യ പൃഥാം ച പൃഥുലോചനഃ॥ 2-2-2 (11289)
വവന്ദേ ചരണൌ മൂർധ്നാ ജഗദ്വന്ദ്യഃ പിതൃഷ്വസുഃ।
സ തയാ മൂർധ്ന്യുപാഘ്രാതഃ പരിഷ്വക്തശ്ച കേശവഃ॥ 2-2-3 (11290)
ദദർശാനന്തരം കൃഷ്ണോ ഭഗിനീം സ്വാം മഹായശാഃ।
താമുപേത്യ ഹൃഷീകേശഃ പ്രീത്യാ ബാഷ്പസമന്വിതഃ॥ 2-2-4 (11291)
അർഥ്യം തഥ്യം ഹിതം വാക്യം ലഘു യുക്തമനുത്തരം।
ഉവാച ഭഗവാൻഭദ്രാം സുഭദ്രാം ഭദ്രഭാഷിണീം॥ 2-2-5 (11292)
തയാ സ്വജനഗാമീനി ശ്രാവിതോ വചനാനി സഃ।
സംപൂജിതശ്ചാപ്യസകൃച്ഛിരസാ ചാഭിവാദിതഃ॥ 2-2-6 (11293)
താമനുജ്ഞായ വാർഷ്ണേയഃ പ്രതിനന്ദ്യ ച ഭാമിനീം।
ദദർശാനന്തരം കൃഷ്ണാം ധൌംയം ചാപി ജനാർദനഃ॥ 2-2-7 (11294)
വവന്ദേ ച യഥാന്യായം ധൌംയം പുരുഷസത്തമഃ।
ദ്രൌപദീം സാന്ത്വയിത്വാ ച സുഭദ്രാം പരിദായ ച॥ 2-2-8 (11295)
ഭ്രാതൃനഭ്യഗമദ്വിദ്വാൻപാർഥേന സഹിതോ ബലീ।
ഭ്രാതൃഭിഃ പഞ്ചഭിഃ കൃഷ്ണോ വൃതഃ ശക്ര ഇവാമരൈഃ॥ 2-2-9 (11296)
യാത്രാകാലസ്യ യോഗ്യാനി കർമാണി ഗരുഡധ്വജഃ।
കർതുകാമഃ ശുചിർഭൂത്വാ സ്നാതവാൻസമലങ്കൃതഃ॥ 2-2-10 (11297)
അർചയാമാസ ദേവാംശ്ച ദ്വിജാംശ്ച യദുപുംഗവഃ।
മാല്യജാപ്യനമസ്കാരൈർഗന്ധൈരുച്ചാവചൈരപി॥ 2-2-11 (11298)
സ കൃത്വാ സർവകാര്യാണി പ്രതസ്ഥേ തസ്ഥുപാം വരഃ।
ഉപേത്യ സ യദുശ്രേഷ്ഠോ ബാഹ്യകക്ഷാദ്വിനിർഗതഃ॥ 2-2-12 (11299)
സ്വസ്തി വാച്യാർഹതോ വിപ്രാന്ദധിപാത്രഫലാക്ഷതൈഃ।
വസു പ്രദായ ച തതഃ പ്രദക്ഷിണമഥാകരോത്॥ 2-2-13 (11300)
കാഞ്ചനം രഥമാസ്ഥായ താർക്ഷ്യകേതനമാശുഗം।
ഗദാചക്രാസിശാർംഗാദ്യൈരായുധൈരാവൃതം ശുഭം॥ 2-2-14 (11301)
സുതിഥാവഥ നക്ഷത്രേ മുഹൂർതേ ച ഗുണാന്വിതേ।
പ്രയയൌ പുണ്ഡരീകാക്ഷഃ ശൈബ്യസുഗ്രീവവാഹനഃ॥ 2-2-15 (11302)
അന്വാരുരോഹ ചാപ്യേനം പ്രേംണാ രാജാ യുധിഷ്ഠിരഃ।
അപാസ്യ ചാസ്യ യന്താരം ദാരുകം യന്തൃസത്തമം॥ 2-2-16 (11303)
അഭീഷൂൻസംപ്രജഗ്രാഹ സ്വയം കുരുപതിസ്തദാ।
ഉപാരുഹ്യാർജുനശ്ചാഽപി ചാമരവ്യജനം സിതം॥ 2-2-17 (11304)
രുക്മദണ്ഡം ബൃഹദ്ബാഹുർവിദുധാവ പ്രദക്ഷിണം।
തഥൈവ ഭീമസേനോഽപി രഥമാരുഹ്യ വീര്യവാൻ॥ 2-2-18 (11305)
`ഛത്രം ശതശലാകം ച ദിവ്യമാല്യോപശോഭിതം।
വൈഡൂര്യമണിദണ്ഡം ച ചാമീകരവിഭൂഷിതം। 2-2-19 (11306)
ദധാര തരസാ ഭീമഃ മുച്ഛത്രം ശാർംഗധന്വനേ।
ഭീമസേനാർജുനൌ ചാപി യമാവരിനിഷൂദനൌ'॥ 2-2-20 (11307)
പൃഷ്ഠതോഽനുയയുഃ കൃഷ്ണമൃത്വിക്പൌരജനൈർവൃതാ।
സ തഥാ ഭ്രാതൃഭിഃ സർവൈഃ കേശവഃ പരവീരഹാ॥ 2-2-21 (11308)
അന്വീയമാനഃ ശുശുഭേ ശിഷ്യൈരിവ ഗുരുഃ പ്രിയൈഃ।
`അഭിമന്യും ച സൌഭദ്രം വൃദ്ധൈഃ പരിവൃതസ്തഥാ॥ 2-2-22 (11309)
രഥമാരോപ്യ നിര്യാതോ ധൌംയോ ബ്രാഹ്മണപുംഗവഃ।
ഇന്ദ്രപ്രസ്ഥമതിക്രംയ ക്രോശമാത്രം മഹാദ്യുതിഃ'।
പാർഥമാമന്ത്ര്യ ഗോവിന്ദഃ പരിഷ്വജ്യ സുപീഡിതം ॥ 2-2-23 (11310)
യുധിഷ്ഠരം പൂജയിത്വാ ഭീമസേനം യമൌ തഥാ।
പരിഷ്വക്തോ ഭൃശം തൈസ്തു യമാഭ്യാമഭിവാദിതഃ॥ 2-2-24 (11311)
യോജനാർധമഥോ ഗത്വാ കൃഷ്ണഃ പരപുരഞ്ജയഃ।
യുധിഷ്ഠിരം സമാമന്ത്ര്യ നിവർതസ്വേതി ഭാരത॥ 2-2-25 (11312)
തതോഽഭിവാദ്യ ഗോവിന്ദഃ പാദൌ ജഗ്രാഹ ധർമവിത്।
ഉത്ഥാപ്യ ധർമരാജസ്തു മൂർധ്ന്യുപാഘ്രായ കേശവം॥ 2-2-26 (11313)
പാണ്ഡവോ യാദവശ്രേഷ്ഠം കൃഷ്ണം കമലലോചനം।
ഗംയതാമിത്യനുജ്ഞാപ്യ ധർമരാജോ യുധിഷ്ഠിരഃ॥ 2-2-27 (11314)
തതസ്തൈഃ സംവിദം കൃത്വാ യഥാവൻമധുസൂദനഃ।
നിവർത്യ ച തഥാ കൃച്ഛ്രാത്പാണ്ഡവാൻസപദാനുഗാൻ॥ 2-2-28 (11315)
സ്വാം പുരീം പ്രയയൌ ഹൃഷ്ടോ യഥാ ശക്രോഽമരാവതീം॥
ലോചനൈരനുജഗ്മുസ്തേ തമാദൃഷ്ടിപഥാത്തദാ॥ 2-2-29 (11316)
മനോഭിരനുജഗ്മുസ്തേ കൃഷ്ണം പ്രീതിസമന്വയാത്।
അതൃപ്തമനസാമേവ തേഷാം കേശവദർശനേ॥ 2-2-30 (11317)
ക്ഷിപ്രമന്തർദധേ ശൌരിശ്ചക്ഷുഷാം പ്രിയദർശനഃ।
അകാമാ ഏവ പാർഥാസ്തേ ഗോവിന്ദഗമാനസാഃ॥ 2-2-31 (11318)
നിവൃത്യോപയയുസ്തൂർണം സ്വം പുരം പുരുഷർഷഭാഃ।
സ്യന്ദനേനാഥ കൃഷ്ണോഽപി ത്വരിതം ദ്വാരകാമഗാത്॥ 2-2-32 (11319)
സാത്വതേന ച വീരേണ പൃഷ്ഠതോ യായിനാ തദാ।
ദാരുകേണ ച സൂതേന സഹിതോ ദേവകീസുതഃ।
സ ഗതോ ദ്വാരകാം വിഷ്ണുർഗരുത്മാനിവ വേഗവാൻ॥ 2-2-33 (11320)
വൈശംപായന ഉവാച। 2-2-34x (1382)
നിവൃത്യ ധർമരാജസ്തു സഹ ഭ്രാതൃഭിരച്യുതഃ।
സുഹൃത്പരിവൃതോ രാജാ പ്രവിവേശ പുരോത്തമം॥ 2-2-34 (11321)
വിസൃജ്യ സുഹൃദഃ സർവാൻഭ്രാതൄൻപുത്രാംശ്ച ധർമരാട്।
മുമോദ പുരുഷവ്യാഘ്രോ ദ്രൌപദ്യാ സഹിതോ നൃപ॥ 2-2-35 (11322)
കേശവോപി മുദാ യുക്തഃ പ്രവിവേശ പുരോത്തമം।
പൂജ്യമാനോ യദുശ്രേഷ്ഠൈരുഗ്രസേനമുഖൈസ്തഥാ॥ 2-2-36 (11323)
ആഹുകം പിതരം വൃദ്ധം മാതരം ച യശസ്വിനീം।
അഭിവാദ്യ ബലം ചൈവ സ്ഥിതഃ കമലലോചനഃ॥ 2-2-37 (11324)
പ്രദ്യുംനസാംബനിശഠാംശ്ചരുദേഷ്ണം ഗദം തഥാ।
അനിരുദ്ധം ച ഭാനും ച പരിഷ്വജ്യ ജനാർദനഃ॥ 2-2-38 (11325)
സ വൃദ്ധൈരഭ്യനുജ്ഞാതോ രുക്മിണ്യാ ഭവനം യയൌ।
`സ തത്ര ഭവനേ ദിവ്യേ പ്രമുമോദ സുഖീ സുഖം॥ 2-2-39 (11326)
ഏതസ്മിന്നന്തരേ രാജൻമയോ ദൈത്യാധിപസ്തദാ।
വിധിവത്കൽപയാമാസ സഭാം ധർമസുതായ വൈ॥ ॥ 2-2-40 (11327)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ സഭാപർവണി മന്ത്രപർവണി ദ്വിതീയോഽധ്യായഃ॥ 2॥
സഭാപർവ - അധ്യായ 003
॥ ശ്രീഃ ॥
2.3. അധ്യായഃ 003
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
സഭാനിർമാണസാമഗ്ര്യാനയനായ ബിന്ദുസരഃ പ്രതി മയസ്യ ഗമനം॥1॥ ഗദാശംഖാഭ്യാം സഹ സാമഗ്രീം ഗൃഹീത്വാ മയസ്യ ഖാണ്ഡവപ്രസ്ഥാഗമനം॥ 2॥ ഭീമാർജുനയോഃ ഗദാശംഖദാനം സഭാനിർമാണം ച॥ 3॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
വൈശംപായന ഉവാച।
അഥാബ്രവീൻമയഃ പാർഥമര്യുനം ജയതാം വരം।
ആപൃച്ഛേ ത്വാം ഗമിഷ്യാമി പുനരേഷ്യാമി ചാപ്യഹം॥ 2-3-1 (11328)
`വിശ്രുതാം ത്രിഷു ലോകേഷു പാർഥ ദിവ്യാം സഭാം തവ।
പ്രാണിനാം വിസ്മയകരീം തവ പ്രിയവിവർധിനീം।
പാണ്ഡവാനാം ച സർവേഷാം കരിഷ്യാമി ധനഞ്ജയ'॥ 2-3-2 (11329)
ഉത്തരേണ തു കൈലാസം മൈനാകം പർവതം പ്രതി।
യിയക്ഷമാണേഷു പുരാ ദാനവേഷു മയാ കൃതം॥ 2-3-3 (11330)
ചിത്രം മണിമയം ഭാണ്ഡം രംയം ബിന്ദുസാരഃ പ്രതി।
സഭായാം സത്യസന്ധസ്യ യദാസീദ്വൃഷപർവണഃ॥ 2-3-4 (11331)
ആഗമിഷ്യാമി തദ്ഗൃഹ്യ യദി തിഷ്ഠതി ഭാരത।
തതഃ സഭാം കരിഷ്യാമി പാണ്ഡവസ്യ യശസ്വിനീം॥ 2-3-5 (11332)
മനഃ പ്രഹ്ലാദിനീം ചിത്രാം സർവരത്നവിഭൂഷിതാം।
അസ്തി ബിന്ദുസാരസ്യുഗ്രാ ഗദാ ച കുരുനന്ദന॥ 2-3-6 (11333)
നിഹിതാ യൌവനാശ്വേന രാജ്ഞാ ഹത്വാ രണേ രിപൂൻ।
സുവർണബിന്ദുഭിശ്ചിത്രാ ഗുർവീ ഭാരസഹാ ദൃഢാ॥ 2-3-7 (11334)
സാ വൈ ശതസഹസ്രസ്യ സംമിതാ ശത്രുഘാതിനീ।
അനുരൂപാ ച ഭീമസ്യ ഗാണ്ഡീവം ഭവതോ യഥാ॥ 2-3-8 (11335)
വാരുണശ്ച മഹാശംഖോ ദേവദത്തഃ സുഘോഷവാൻ।
സർവമേതത്പ്രദാസ്യാമി ഭവതേ നാത്ര സംശയഃ॥ 2-3-9 (11336)
വൈശംപായന ഉവാച। 2-3-10x (1383)
ഇത്യുക്ത്വാ സോഽസുരഃ പാർഥം പ്രാഗുദീചീം ദിശം ഗതഃ।
അഥോത്തരേണ കൈലാസാൻമൈനാകം പർവതം പ്രതി॥ 2-3-10 (11337)
ഹിരണ്യശൃംഗഃ സുമഹാൻമഹാമണിമയോ ഗിരിഃ।
രംയം ബിന്ദുസരോ നാമ യത്ര രാജാ ഭഗീരഥഃ॥ 2-3-11 (11338)
ദ്രുഷ്ടും ഭാഗീരഥീം ഗംഗാമുവാസ ബഹുലാഃ സമാഃ।
യത്രേഷ്ടം സർവഭൂതാനാമീശ്വരേണ മഹാത്മനാ॥ 2-3-12 (11339)
ആഹൃതാഃ ക്രതവോ മുഖ്യാഃ ശതം ഭരതസത്തമ।
യത്ര യൂപാ മണിമയാശ്ചൈത്യാശ്ചാപി ഹിരൺമയാഃ॥ 2-3-13 (11340)
ശോഭാർഥം വിഹിതാസ്തത്ര ന തു ദൃഷ്ടാന്തതഃ കൃതാഃ।
യത്രേഷ്ട്വാ സ ഗതഃ സിദ്ധിം സഹസ്രാക്ഷഃ ശചീപതിഃ॥ 2-3-14 (11341)
യത്ര ഭൂതപതിഃ സൃഷ്ട്വാ സർവാംʼല്ലോകാൻസനാതനഃ।
അപസ്യതേ തിഗ്മതേജാഃ സ്ഥിതോ ഭൂതൈഃ സഹസ്രശഃ॥ 2-3-15 (11342)
നരനാരായണൌ ബ്രഹ്മാ യമഃ സ്ഥാണുശ്ച പഞ്ചമഃ।
ഉപാസതേ യത്ര പരം സഹസ്രയുഗപര്യയേ॥ 2-3-16 (11343)
യത്രേഷ്ടം വാസുദേവേന സത്ത്രൈർവർഷഗണാൻബഹൂൻ।
ശ്രദ്ദധാനേന സതതം ധർമസംപ്രതിപത്തയേ॥ 2-3-17 (11344)
സുവർണമാലിനോ യൂപാശ്ചൈത്യാശ്ചാപ്യതിഭാസ്വരാഃ।
ദദൌ യത്ര സഹസ്രാണി പ്രയുതാനി ച കേശവഃ॥ 2-3-18 (11345)
തത്ര ഗത്വാ സ ജഗ്രാഹ ഗദാം ശംഖം ച ഭാരത।
`തസ്മാദ്ഗിരേരുപാദായ ശിലാഃ സുരുചിരാവഹാഃ'।
സ്ഫാടികം ച സഭാദ്രവ്യം യദാസീദ്വൃഷപർവണഃ॥ 2-3-19 (11346)
കിങ്കരൈഃ സഹ രക്ഷോഭിര്യദരക്ഷൻമഹദ്ധനം।
തദഗൃഹ്ണാൻമയസ്തത്ര ഗത്വാ സർവം മഹാഽസുരഃ॥ 2-3-20 (11347)
തദാഹൃത്യ ച താം ചക്രേ സോഽസുരോഽപ്രതിമാം സഭാം।
വിശ്രുതാം ത്രിഷു ലോകേഷു ദിവ്യാം മണിമയീം ശുഭാം॥ 2-3-21 (11348)
ഗദാം ച ഭീമസേനായ പ്രവരാം പ്രദദൌ തദാ।
ദേവദത്തം ചാർജുനായ ശംഖപ്രവരമുത്തമം॥ 2-3-22 (11349)
യസ്യ ശംഖസ്യ നാദേന ഭൂതാനി പ്രചകംപിരേ।
`സ കാലം കഞ്ചിദാശ്വസ്യ വിശ്വകർമാ വിചിന്ത്യ ച॥ 2-3-23 (11350)
സഭാം പ്രചക്രമേ കർതും പാണ്ഡവാനാം മഹാത്മനാം।
അഭിപ്രായേണ പാർഥാനാം കൃഷ്ണസ്യ ച മഹാത്മനഃ॥ 2-3-24 (11351)
സർവർതുഗുണസംപന്നാം ദിവ്യരൂപാമലങ്കൃതാം।
തർപയിത്വാ ദ്വിജശ്രേഷ്ഠാൻപായസേന സഹസ്രശഃ।
സഭാ ച സാ മഹാരാജ ശാതകുംഭമയദ്രുമാ॥ 2-3-25 (11352)
ദശകിഷ്കുസഹസ്രാണി സമന്താദായതാഭവത്।
യഥാ വഹ്നേര്യഥാർകസ്യ സോമസ്യ ച യഥാ സഭാ॥ 2-3-26 (11353)
ഭ്രാജമാനാ തഥാഽത്യർഥം ദധാര പരമം വപുഃ।
അഭിഘ്നതീവ പ്രഭയാ പ്രഭാമർകസ്യ ഭാസ്വരാം॥ 2-3-27 (11354)
പ്രബഭൌ ജ്വലമാനേവ ദിവ്യാ ദിവ്യേന വർചസാ।
നവമേഘപ്രതീകാശാ ദിവമാകൃത്യ വിഷ്ഠിതാ।
ആയതാ വിപുലാ രംയാ വിപാപ്മാ വിഗതക്ലമാ ॥ 2-3-28 (11355)
ഉത്തമദ്രവ്യസംപന്നാ രത്നപ്രാകാരതോരണാ।
ബഹുചിത്രാ ബഹുധനാ സുകൃതാ വിശ്വകർമണാ॥ 2-3-29 (11356)
ന ദാശാർഹീ സുധർമാ വാ ബ്രഹ്മണോ വാഥ താദൃശീ।
സഭാ രൂപേണ സംപന്നാ യാം ചക്രേ മതിമാൻമയഃ॥ 2-3-30 (11357)
താം സ്മ തത്ര മയേനോക്താ രക്ഷന്തി ച വഹന്തി ച।
സഭാമഷ്ടൌ സഹസ്രാണി കിങ്കരാ നാമ രാക്ഷസാഃ॥ 2-3-31 (11358)
അന്തരിക്ഷചരാ ഘോരാ മഹാകായാ മഹാബലാഃ।
രക്താക്ഷാഃ പിംഗലാക്ഷാശ്ച ശുക്തികർണാഃ പ്രഹാരിണഃ॥ 2-3-32 (11359)
തസ്യാം സഭായാം നലിനീം ചകാരാപ്രതിമാം മയഃ।
വൈദൂര്യപത്രവിതതാം മണിനാലമയാംബുജാം॥ 2-3-33 (11360)
പദ്മസൌഗന്ധികവതീം നാനാദ്വിജഗണായുതാം।
പുഷ്പിതൈഃ പങ്കജൈശ്ചിത്രാം കൂർമൈർമത്സ്യൈശ്ച കാഞ്ചനൈഃ।
ചിത്രസ്ഫടികസോപാനാം നിഷ്പങ്കസലിലാം ശുഭാം॥ 2-3-34 (11361)
മന്ദാനിലസമുദ്ധൂതാം മുക്താബിന്ദുഭിരാചിതാം।
മഹാമണിശിലാപട്ടബദ്ധപര്യന്തവേദികാം॥ 2-3-35 (11362)
മണിരത്നചിതാം താം തു കേചിദഭ്യേത്യ പാർഥിവാഃ।
ദൃഷ്ട്വാപി നാഭ്യജാനന്ത തേഽജ്ഞാനാത്പ്രപതന്ത്യുത ॥ 2-3-36 (11363)
താം സഭാമഭിതോ നിത്യം പുഷ്പവന്തോ മഹാദ്രുമാഃ।
ആസന്നാനാവിധാ ലോലാഃ ശീതച്ഛായാ മനോരമാഃ॥ 2-3-37 (11364)
കാനനാനി സുഗന്ധീനി പുഷ്കരിണ്യശ്ച സർവശഃ।
ഹംസകാരണ്ഡവോപേതാശ്ചക്രവാകോപശോഭിതാഃ॥ 2-3-38 (11365)
ജലജാനാം ച പദ്മാനാം സ്ഥലജാനാം ച സർവശഃ।
മാരുതോ ഗന്ധമാദായ പാണ്ഡവാൻസ്മ നിഷേവതേ॥ 2-3-39 (11366)
ഈദൃശീം താം സഭാം കൃത്വാ മാസൈഃ പരിചതുർദശൈഃ।
നിഷ്ഠിതാം ധർമരാജായ മയോ രാജന്ന്യവേദയത്॥ ॥ 2-3-40 (11367)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ സഭാപർവണി തൃതീയോഽധ്യായഃ॥ 3॥
സഭാപർവ - അധ്യായ 004
॥ ശ്രീഃ ॥
2.4. അധ്യായഃ 004
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
ബ്രാഹ്മണാൻഭോജയിത്വാ യുധിഷ്ഠിരസ്യ സഭാപ്രവേശഃ॥1॥ ഋഷീണാം ക്ഷത്രിയാണാം ദേവഗന്ധർവാദീനാം ച തത്രോപവേശനം॥ 2॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
വൈശംപായന ഉവാച॥
`താം തു കൃത്വാ സഭാം ശ്രേഷ്ഠാം മയശ്ചാർജുനമബ്രവീത്।
ഭൂതാനാം ച മഹാവീര്യോ ധ്വജാഗ്രേ കിങ്കരോ ഗണഃ॥ 2-4-1 (11368)
തവ വിഷ്ഫാരഘോഷേണ മേഘവന്നിനദിഷ്യതി।
അയം ഹി സൂര്യസങ്കാശോ ജ്വലനസ്യ രഥോ മഹാൻ॥ 2॥ 2-4-2 (11369)
ഇമേ ച ദിവിജാഃ ശ്വേതാ വീര്യവന്തോ ഹയോത്തമാഃ।
മായാമയഃ കൃതോ ഹ്യേഷ ധ്വജോ വാനരലക്ഷണഃ॥ 2-4-3 (11370)
അസജ്ജമാനോ വൃക്ഷേഷു ധൂമകേതുരിവോച്ഛ്രിതഃ।
ബഹുവർണം ഹി ലക്ഷ്യേത ധ്വജം വാനരലക്ഷണം॥ 2-4-4 (11371)
ധ്വജോത്കടം ഹ്യനവമം യുദ്ധേ ദ്രക്ഷ്യസി വിഷ്ഠിതം।
ഏവ വീരഃ സവ്യസാചിന്ധ്വജസ്യാന്തേ ഭവിഷ്യതി॥ 2-4-5 (11372)
വൈശംപായന ഉവാച। 2-4-6x (1384)
ഇത്യുക്ത്വാഽഽലിംഗ്യ വീഭത്സും വിസൃഷ്ടഃ പ്രയയൌ മയഃ'। 2-4-6 (11373)
തതഃ പ്രവേശനം തസ്യാം ചക്രേ രാജാ യുധിഷ്ഠിരഃ।
അയുതം ഭോജയിത്വാ തു ബ്രാഹ്മണാനാം നരാധിപഃ॥ 2-4-7 (11374)
സാജ്യേന പായസേനൈവ മധുനാ മിശ്രിതേന ച।
ഭക്ഷ്യൈർമൂലൈഃ ഫലൈശ്ചൈവ മാംസൈർവാരാഹഹാരിണൈഃ।
കൃസരേണാഥ ജീവന്ത്യാ ഹവിഷ്യേണ ച സർവശഃ॥ 2-4-8 (11375)
മാംസപ്രകാരൈർവിവിധൈഃ ഖാദ്യൈശ്ചാപി തഥാ നൃപ।
ചോഷ്യൈശ്ച വിവിധൈ രാജൻപേയൈശ്ച ബഹുവിസ്തരൈഃ॥ 2-4-9 (11376)
അഹതൈശ്ചൈവ വാസോഭിർമാല്യൈരുച്ചാവചൈരപി।
തർപയാമാസ വിപ്രേന്ദ്രാന്നാനാദിഗ്ഭ്യഃ സമാഗതാൻ॥ 2-4-10 (11377)
ദദൌ തേഭ്യഃ സഹസ്രാണി ഗവാം പ്രത്യേകശഃ പുനഃ।
പുണ്യാഹഘോഷസ്തത്രാസീദ്ദിവസ്പൃഗിവ ഭാരത॥ 2-4-11 (11378)
വാദിത്രൈർവിവിധൈർദിവ്യൈർഗന്ധൈരുച്ചാവചൈരപി।
പൂജയിത്വാ കുരുശ്രേഷ്ഠോ ദേവതാനി നിവേശ്യ ച॥ 2-4-12 (11379)
തത്ര മല്ലാ നടാ ഝല്ലാഃ സൂതാ വൈതാലികാസ്തഥാ।
ഉപതസ്ഥുർമഹാത്മാനം ധർമപുത്രം യുധിഷ്ഠിരം॥ 2-4-13 (11380)
തഥാ സ കൃത്വാ പൂജാം താം ഭ്രാതൃഭിഃ സഹ പാണ്ഡവഃ।
തസ്യാം സഭായാം രംയായാം രേമേ ശക്രോ യഥാ ദിവി॥ 2-4-14 (11381)
സഭായാമൃഷയസ്തസ്യാം പാണ്ഡവൈഃ സഹ ആസതേ।
ആസാഞ്ചക്രുർനരേന്ദ്രാശ്ച നാനാദേശസമാഗതാഃ॥ 2-4-15 (11382)
അസിതോ ദേവലഃ സത്യഃ സർപിർമാലീ മഹാശിരാഃ।
അർവാ വസുഃ സുമിത്രശ്ച മൈത്രേയഃ ശുനകോ ബലിഃ॥ 2-4-16 (11383)
ബകോ ദാൽഭ്യഃ സ്ഥൂലശിരാഃ കൃഷ്ണദ്വൈപായനഃ ശുകഃ।
സുമന്തുർജൈമിനിഃ പൈലോ വ്യാസശിഷ്യാസ്തഥാ വയം ॥ 2-4-17 (11384)
തിത്തിരിര്യാജ്ഞവൽക്യശ്ച സസുതോ രോമഹർഷണഃ।
അപ്സുഹോംയശ്ച ധൌംയശ്ച അണീമാണ്ഡവ്യകൌശികൌ॥ 2-4-18 (11385)
ദാമോഷ്ണീപസ്ത്രൈബലീശ്ച പർണാദോ ഘടജാനുകഃ।
മൌഞ്ജായനോ വായുഭക്ഷഃ പാരാശര്യശ്ച സാരികഃ॥ 2-4-19 (11386)
ബലിവാകഃ സിനീവാകഃ സപ്തപാലഃ കൃതശ്രമഃ।
ജാതൂകർണഃ ശിഖാവാംശ്ച ആലംബഃ പാരിജാതകഃ॥ 2-4-20 (11387)
പർവതശ്ച മഹാഭാഗോ മാർകണ്ഡേയോ മഹാമുനിഃ।
പവിത്രപാണിഃ സാവർണോ ഭാലുകിർഗാലവസ്തഥാ॥ 2-4-21 (11388)
ജംഘാബന്ധുശ്ച രൈഭ്യശ്ച കോപവേഗസ്തഥാ ഭൃഗുഃ।
ഹരിബഭ്രുശ്ച കൌണ്ഡിന്യോ ബഭ്രുമാലീ സനാതനഃ॥ 2-4-22 (11389)
കാക്ഷീവാനൌശിജശ്ചൈവ നാചികേതോഽഥ ഗൌതമഃ।
പൈംഗ്യോ വരാഹഃ ശുനകഃ ശാണ്ഡില്യശ്ച മഹാതപാഃ॥ 2-4-23 (11390)
കുക്കുരോ വേണുജംഘോഽഥ കാലാപഃ കഠ ഏവ ച।
മുനയോ ധർമവിദ്വാംസോ ധൃതാത്മാനോ ജിതേന്ദ്രിയാഃ॥ 2-4-24 (11391)
ഏതേ ചാന്യേ ച ബഹവോ വേദവേദാംഗപാരഗാഃ।
ഉപാസതേ മഹാത്മാനം സഭായാമൃഷിസത്തമാഃ॥ 2-4-25 (11392)
കഥയന്തഃ കഥാഃ പുണ്യാ ധർമജ്ഞാഃ ശുചയോഽമലാഃ।
തഥൈവ ക്ഷത്രിയശ്രേഷ്ഠാ ധർമരാജമുപാസതേ॥ 2-4-26 (11393)
ശ്രീമാൻമഹാത്മാ ധർമാത്മാ മുഞ്ജകേതുർവിവർധനഃ।
സംഗ്രാമജിദ്ദുർമുഖശ്ച ഉഗ്രസേനശ്ച വീര്യവാൻ। 2-4-27 (11394)
കക്ഷസേനഃ ക്ഷിതിപതിഃ ക്ഷേമകശ്ചാപരാജിതഃ।
കംബോജരാജഃ കമഠഃ കംപനശ്ച മഹാബലഃ॥ 2-4-28 (11395)
സതതം കംപയാമാസ യവനാനേക ഏവ യഃ।
ബലപൌരുഷസംപന്നാൻകൃതാസ്ത്രാനമിതൌജസഃ।
യഥാഽസുരാൻകാലകേയാന്ദേവോ വജ്രധരസ്തഥാ॥ 2-4-29 (11396)
ജടാസുരോ മദ്രകാനാം ച രാജാ
കുന്തിഃ പുലിന്ദശ്ച കിരാതരാജഃ।
തഥാംഗവാംഗൌ സഹപുണ്ഡ്രകേണ
പാണ്ഡ്യോഡ്രരാജൌ ച സഹാന്ധ്രകേണ ॥ 2-4-30 (11397)
അംഗോ വംഗഃ സുമിത്രശ്ച ശൈബ്യശ്ചാമിത്രകർശനഃ।
കിരാതരാജഃ സുമനാ യവനാധിപതിസ്തഥാ॥ 2-4-31 (11398)
ചാണൂരോ ദേവരാതശ്ച ഭോജോ ഭീമരഥശ്ച യഃ।
ശ്രുതായുധശ്ച കാലിംഗോ ജയസേനശ്ച മാഗധഃ॥ 2-4-32 (11399)
സുകർമാ ചേകിതാനശ്ച പുരുശ്ചാമിത്രകർശനഃ।
കേതുമാന്വസുദാനശ്ച വൈദേഹോഽഥ കൃതക്ഷണഃ॥ 2-4-33 (11400)
സുധർമാ ചാനിരുദ്ധശ്ച ശ്രുതായുശ്ച മഹാബലഃ।
അനൂപരാജോ ദുർധർപഃ ക്രമജിച്ച സുദർശനഃ॥ 2-4-34 (11401)
ശിശുപാലഃ സഹസുതഃ കരൂപാധിപതിസ്തഥാ।
വൃഷ്ണീനാം ചൈവ ദുർധർപാഃ കുമാരാ ദേവരൂപിണഃ॥ 2-4-35 (11402)
ആഹുകോ വിപൃഥുശ്ചൈവ ഗദഃ സാരണ ഏവ ച।
അക്രൂരഃ കൃതവർമാ ച സത്യകശ്ച ശിനേഃ സുതഃ॥ 2-4-36 (11403)
ഭീഷ്മകോഽഥാകൃതിശ്ചൈവ ദ്യുമത്സേനശ്ച വീര്യവാൻ।
കേകയാശ്ച മഹേഷ്വാസാ യജ്ഞസേനശ്ച സോമകിഃ॥ 2-4-37 (11404)
കേതുമാന്വസുമാംശ്ചൈവ കൃതാസ്ത്രശ്ച മഹാബലഃ।
ഏതേ ചാന്യേ ച ബഹവഃ ക്ഷത്രിയാ മുഖ്യസംമതാഃ। 2-4-38 (11405)
ഉപാസതേ സഭായാം സ്മ കുന്തീപുത്രം യുധിഷ്ഠിരം।
അർജുനം യേ വ സംശ്രിത്യ രാജപുത്രാ മഹാബലാഃ॥ 2-4-39 (11406)
അശിക്ഷന്ത ധനുർവേദം രൌരവാജിനവാസസഃ।
തത്രൈവ ശിക്ഷിതാ രാജൻകുമാരാ വൃഷ്ണിനന്ദനാഃ। 2-4-40 (11407)
രൌക്മിണേയശ്ച സാംബശ്ച യുയുധാനശ്ച സാത്യകിഃ।
സുധർമാ ചാനിരുദ്ധശ്ച ശൈവ്യശ്ച നരപുംഗവഃ॥ 2-4-41 (11408)
ഏതേ ചാന്യേ ച ബഹവോ രാജാനഃ പൃഥിവീപതേ।
ധനഞ്ജയസഖാ ചാത്ര നിത്യമാസ്തേ സ്മ തുംബുരുഃ॥ 2-4-42 (11409)
ഉപാസതേ മഹാത്മാനമാസീനം സപ്തവിംശതിഃ।
ചിത്രസേനഃ സഹാമാത്യോ ഗന്ധർവാപ്സരസസ്തഥാ॥ 2-4-43 (11410)
ഗീതവാദിത്രകുശലാഃ സാംയതാലവിശാരദാഃ।
പ്രമാണോഽഥ ലയേ സ്ഥാനേ കിന്നരാഃ കൃതനിശ്രമാഃ॥ 2-4-44 (11411)
സഞ്ചോദിതാസ്തുംബുരുണാ ഗന്ധർവസഹിതാസ്തദാ।
ഗായന്തി ദിവ്യതാനൈസ്തേ യഥാന്യായം മനസ്വിനഃ॥ 2-4-45 (11412)
പാണ്ഡുപുത്രാനൃഷീംശ്ചൈവ രമയന്ത ഉപാസതേ।
തസ്യാം സഭായാമാസീനാഃ സുവ്രതാഃ സത്യസംഗരാഃ॥ 2-4-46 (11413)
ദിവീവ ദേവാ ബ്രഹ്മാണം യുധിഷ്ഠിരമുപാസതേ॥ ॥ 2-4-47 (11414)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ സഭാപർവണി മന്ത്രപർവണി ചതുർഥോഽധ്യായഃ॥ 4॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-4-29 കാലകേയാഃ കാലകായാ അപത്യാന്യസുരാഃ॥സഭാപർവ - അധ്യായ 005
॥ ശ്രീഃ ॥
2.5. അധ്യായഃ 005
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
തത്രാഗതേന യുധിഷ്ഠിരപൂജിതേന നാരദേന കുശലപ്രശ്നവ്യാജേന രാജനീതികഥനം॥ 1॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
വൈശംപായന ഉവാച।
അഥ തത്രോപവിഷ്ടേഷു പാണ്ഡവേഷു മഹാത്മസു।
മഹത്സു ചോപവിഷ്ടേഷു ഗന്ധർവേഷു ച ഭാരത॥ 2-5-1 (11415)
വേദോപനിഷദാം വേത്താ ഋഷിഃ സുരഗണാർചിതഃ।
ഇതിഹാസപുരാണജ്ഞഃ ക്രിയാകൽപവിശേഷവിത്॥ 2-5-2 (11416)
`സ്തുതസ്തോമഗ്രഹസ്തോഭപദക്രമവിഭാഗവിത്।
ശിക്ഷാക്ഷരവിഭാഗജ്ഞഃ പുരാകൽപവിശേഷവിത്॥ 2-5-3 (11417)
ആദികൽപാർഥവേത്താ ച കൽപസൂത്രാർഥതത്ത്വവിത്।
ബ്രഹ്മചര്യവ്രതപര ഊഹാപോഹവിശാരദഃ॥ 2-5-4 (11418)
നൃത്തഗാന്ധർവസേവീ ച സർവത്രാപ്രതിമസ്തഥാ।
അഷ്ടാദശാനാം വിദ്യാനാം കോശഭൂതോ മഹാദ്യുതിഃ'॥ 2-5-5 (11419)
ന്യായവിദ്ധർമതത്ത്വജ്ഞഃ ഷഡംഗവിദനുത്തമഃ।
ഐക്യസംയോഗനാനാത്വസമവായവിശാരദഃ॥ 2-5-6 (11420)
വക്താ പ്രഗൽഭോ മേധാവീ സ്മൃതിമാന്നയവിത്കവിഃ।
പരാപരവിഭാഗജ്ഞഃ പ്രമാണകൃതനിശ്ചയഃ॥ 2-5-7 (11421)
പഞ്ചാവയവയുക്തസ്യ വാക്യസ്യ ഗുണദോഷവിത്।
ഉത്തരോത്തരവക്താ ച വദതോപി ബൃഹസ്പതേഃ॥ 2-5-8 (11422)
ധർമകാമാർഥമോക്ഷേഷു യഥാവത്കൃതനിശ്ചയഃ।
തഥാ ഭുവനകോശസ്യ സർവസ്യാസ്യ മഹാമതിഃ॥ 2-5-9 (11423)
പ്രത്യക്ഷദർശീ ലോകസ്യ തിര്യഗൂർധ്വമധസ്തഥാ।
സാംഖ്യയോഗവിഭാഗജ്ഞോ നിർവിവിത്സുഃ സുരാസുരാൻ॥ 2-5-10 (11424)
സന്ധിവിഗ്രഹതത്ത്വജ്ഞസ്ത്വനുമാനവിഭാഗവിത്।
ഷാംഗുണ്യവിധിയുക്തശ്ച സർവശാസ്ത്രവിശാരദഃ॥ 2-5-11 (11425)
യുദ്ധഗാന്ധർവസേവീ ച സർവത്രാപ്രതിഘസ്തഥാ।
ഏതൈശ്ചാന്യൈശ്ച ബഹുഭിര്യുക്തോ ഗുണഗണൈർമുനിഃ॥ 2-5-12 (11426)
ലോകാനനുചരൻസർവാനാഗമത്താം സഭാം നൃപ।
നാരദഃ സുമഹാതേജാ ഋഷിഭിഃ സഹിതസ്തദാ॥ 2-5-13 (11427)
പാരിജാതേന രാജേന്ദ്ര പർവതേന ച ധീമതാ।
സുമുഖേന ച സൌംയേന ദേവർഷിരമിതദ്യുതിഃ॥ 2-5-14 (11428)
സഭാസ്ഥാൻപാണ്ഡവാന്ദ്രഷ്ടും പ്രീയമാണോ മനോജവഃ।
ജയാശീർഭിസ്തു തം വിപ്രോ ധർമരാജാനമാർചയത്॥ 2-5-15 (11429)
തമാഗതമൃഷിം ദൃഷ്ട്വാ നാരദം സർവധർമവിത്।
സഹസാ പാണ്ഡവശ്രേഷ്ഠഃ പ്രത്യുത്ഥായാനുജൈഃ സഹ॥ 2-5-16 (11430)
അഭ്യവാദയത പ്രീത്യാ വിനയാവനതസ്തദാ।
തദർഹമാസനം തസ്മൈ സംപ്രദായ യഥാവിധി॥ 2-5-17 (11431)
ഗാം ചൈവ മധുപർകം ച സംപ്രദായാർഘ്യമേവ ച।
അർചയാമാസ രത്നൈശ്ച സർവകാമൈശ്ച ധർമവിത്॥ 2-5-18 (11432)
തുതോഷ ച യഥാവച്ച പൂജാം പ്രാപ്യ യുധിഷ്ഠിരാത്।
സോഽർചിതഃ പാണ്ഡവൈഃ സർവൈർമഹർഷിർവേദപാരഗഃ।
ധർമകാമാർഥസംയുക്തം പപ്രച്ഛേദം യുധിഷ്ഠിരം॥ 2-5-19 (11433)
നാരദ ഉവാച। 2-5-20x (1385)
കച്ചിദർഥാശ്ച കൽപന്തേ ധർമേ ച രമതേ മനഃ।
സുഖാനി ചാനുഭൂയന്തേ മനശ്ച ന വിഹന്യതേ॥ 2-5-20 (11434)
കച്ചിദാചരിതാം പൂർവൈർനരദേവപിതാമഹൈഃ।
വർതസേ വൃത്തിമക്ഷുദ്രാം ധർമാർഥസഹിതാം ത്രിഷു॥ 2-5-21 (11435)
കച്ചിദർഥേന വാ ധർമം ധർമേണാർഥമഥാപി വാ।
ഉഭൌ വാ പ്രീതിസാരേണ ന കാമേന പ്രബാധസേ॥ 2-5-22 (11436)
കച്ചിദർഥം ച ധർമം ച കാമം ച ജയതാം വര।
വിഭജ്യ കാലേ കാലജ്ഞഃ സദാ വരദ സേവസേ ॥ 2-5-23 (11437)
കച്ചിദ്രാജഗുണൈഃ ഷഡ്ഭിഃ സപ്തോപായാംസ്തഥാഽനഘ।
ബലാബലം തഥാ സംയക്വതുർദശ പരീക്ഷസേ॥ 2-5-24 (11438)
കച്ചിദാത്സാനമർന്വാക്ഷ്യ പരാംശ്ച ജയതാം വര।
തഥാ സന്ധായ കർമാണി അഷ്ടൌ ഭാരത സേവസേ॥ 2-5-25 (11439)
കച്ചിത്പ്രകൃതയഃ സപ്ത ന ലുപ്താ ഭരതർഷഭ।
ആഢ്യാസ്തഥാ വ്യസനിനഃ സ്വനുരക്താശ്ച സർവശഃ॥ 2-5-26 (11440)
കച്ചിന്ന കൃതകൈർദൂതൈര്യേ ചാപ്യപരിശങ്കിതാഃ।
ത്വത്തോ വാ തവ ചാമാത്യൈർഭിദ്യതേ മന്ത്രിതം തഥാ॥ 2-5-27 (11441)
മിത്രോദാസീനശത്രൂണാം കച്ചിദ്വേത്സി ചികീർഷിതം।
കച്ചിത്സന്ധിം യഥാകാലം വിഗ്രഹം ചോപസേവസേ॥ 2-5-28 (11442)
കച്ചിദ്വൃത്തിമുദാസീനേ മധ്യമേ ചാനുമന്യസേ।
കച്ചിദാത്മസമാ വൃദ്ധാഃ ശുദ്ധാഃ സംബോധനക്ഷമാഃ॥ 2-5-29 (11443)
കുലീനാശ്ചാനുരക്താശ്ച കൃതാസ്തേ വീരമന്ത്രിണഃ।
വിജയോ മന്ത്രമൂലോ ഹി രാജ്ഞോ ഭവതി ഭാരത॥ 2-5-30 (11444)
കച്ചിത്സംവൃതമന്ത്രൈസ്തേ അമാത്യൈഃ ശാസ്ത്രകോവിദൈഃ।
രാഷ്ട്രം സുരക്ഷിതം താത ശത്രുഭിർന വിലുപ്യതേ॥ 2-5-31 (11445)
കച്ചിന്നിദ്രാവശം നൈഷി കച്ചിത്കാലേ വിബുദ്ധ്യസേ।
കച്ചിച്ചാപരരാത്രേഷു ചിന്തയസ്യർഥമർഥവിത്॥ 2-5-32 (11446)
കച്ചിൻമന്ത്രയസേ നൈകഃ കച്ചിന്ന ബഹുഭിഃ സഹ।
കച്ചിത്തേ മന്ത്രിതോ മന്ത്രോ ന രാഷ്ട്രം പരിധാവതി॥ 2-5-33 (11447)
കച്ചിദർഥാന്വിനിശ്ചിത്യ ലഘുമൂലാൻമഹോദയാൻ।
ക്ഷിപ്രമാരഭസേ കർതും ന വിഘ്നയസി താദൃശാൻ॥ 2-5-34 (11448)
കച്ചിന്ന സ്രവേ കർമാന്താഃ പരോക്ഷാസ്തേ വിശങ്കിതാഃ।
സർവേ വാ പുനരുത്സൃഷ്ടാഃ സംസൃഷ്ടം ചാത്ര കാരണം॥ 2-5-35 (11449)
ആപ്തൈരലുബ്ധൈഃ ക്രമികൈസ്തേ ച കച്ചിദനുഷ്ഠിതാഃ।
കച്ചിദ്രാജൻകൃതാന്യേവ കൃതപ്രായാണി വാ പുനഃ॥ 2-5-36 (11450)
വിദുസ്തേ വീര കർമാണി നാനവാപ്താനി കാനിചിത്।
കച്ചിത്കാരണികാ ധർമേ സർവശാസ്ത്രേഷു കോവിദാഃ।
കാരയന്തി കുമാരാംശ്ച യോധമുഖ്യാംശ്ച സർവശഃ॥ 2-5-37 (11451)
കച്ചിത്സഹസ്രൈർമൂർഖാണാമേകം ക്രീണാസി പണ്ഡിതം।
പണ്ഡിതോ ഹ്യർഥകൃച്ഛ്രേഷു കുര്യാന്നഃ ശ്രേയസം പരം॥ 2-5-38 (11452)
കച്ചിദ്ദുർഗാണി സർവാണി ധനധാന്യായുധോദകൈഃ।
യന്ത്രൈശ്ച പരിപൂർണാനി തഥാ ശിൽപിധനുർധരൈഃ॥ 2-5-39 (11453)
ഏകോപ്യമാത്യോ മേധാവീ ശൂരോ ദാന്തോ വിചക്ഷണഃ।
രാജാനം രാജപുത്രം വാ പ്രാപയേൻമഹതീം ശ്രിയം॥ 2-5-40 (11454)
കച്ചിദഷ്ടാദശാന്യേഷു സ്വപക്ഷേ ദശ പഞ്ച ച।
ത്രിഭിസ്ത്രിഭിരവിജ്ഞാതൈർവേത്സി തീർഥാനി ചാരകൈഃ॥ 2-5-41 (11455)
കച്ചിദ്ദ്വിഷാമവിദിതഃ പ്രതിപന്നശ്ച സരവദാ।
നിത്യയുക്തോ രിപൂൻസർവാന്വീക്ഷസേ രിപുസൂദന॥ 2-5-42 (11456)
കച്ചിദ്വിനയസംപന്നഃ കുലപുത്രോ ബഹുശ്രുതഃ।
അനസൂയുരനുപ്രഷ്ടാ സത്കൃതസ്തേ പുരോഹിതഃ॥ 2-5-43 (11457)
കച്ചിദഗ്നിഷു തേ യുക്തോ വിധിജ്ഞോ മതിമാനൃജുഃ।
ഹുതം ച ഹോഷ്യമാണം ച കാലേ വേദയതേ സദാ॥ 2-5-44 (11458)
കച്ചിദംഗേഷു നിഷ്ണാതോ ജ്യോതിപഃ പ്രതിപാദകഃ।
ഉത്പാതേഷു ച സർവേഷു ദൈവജ്ഞഃ കുശലസ്തവ॥ 2-5-45 (11459)
കച്ചിൻമുഖ്യാ മഹത്സ്വേവ മധ്യമേഷു ച മധ്യമാഃ।
ജഘന്യാശ്ച ജഘന്യേഷു ഭൃത്യാഃ കർമസു യോജിതാഃ॥ 2-5-46 (11460)
അമാത്യാനുപധാതീതാൻപിതൃപൈതാമഹാഞ്ശുചീൻ।
ശ്രേഷ്ഠാഞ്ശ്രേഷ്ഠേഷു കച്ചിത്ത്വം നിയോജയസി കർമസു॥ 2-5-47 (11461)
കച്ചിന്നോഗ്രേണ ദണ്ഡേന ഭൃശമുദ്വിജസേ പ്രജാഃ।
രാഷ്ട്രം തവാനുശാസന്തി മന്ത്രിണോ ഭരതർഷഭ॥ 2-5-48 (11462)
കച്ചിത്ത്വാം നാവജാനന്തി യാജകാഃ പതിതം യഥാ।
ഉഗ്രപ്രതിഗ്രഹീതാരം കാമയാനമിവ സ്ത്രിയഃ॥ 2-5-49 (11463)
കച്ചിദ്ധൃഷ്ടശ്ച ശൂരശ്ച മതിമാന്ധൃതിമാഞ്ശുചിഃ।
കുലീനശ്ചാനുരക്തശ്ച ദക്ഷഃ സേനാപതിസ്തഥാ। 2-5-50 (11464)
കച്ചിദ്ബലസ്യ തേ മുഖ്യാഃ സർവയുദ്ധവിശാരദാഃ।
ധൃഷ്ടാവദാതാ വിക്രാന്താസ്ത്വയാ സത്കൃത്യ മാനിതാഃ॥ 2-5-51 (11465)
കച്ചിദ്വലസ്യ ഭക്തം ച വേതനം ച യഥോചിതം।
സംപ്രാപ്തകാലേ ദാതവ്യം ദദാസി ന വികർഷസി॥ 2-5-52 (11466)
കാലാതിക്രമണാദേതേ ഭക്തവേതനയോർഭൃതാഃ।
ഭർതുഃ കുപ്യന്തി ദൌർഗത്യാത്സോഽനർഥഃ സുമഹാൻസ്മൃതഃ॥ 2-5-53 (11467)
കച്ചിത്സർവേഽനുരക്താസ്ത്വാം കുലപുത്രാഃ പ്രധാനതഃ।
കച്ചിത്പ്രാണാംസ്തവാർഥേഷു സന്ത്യജന്തി സദാ യുധി॥ 2-5-54 (11468)
കച്ചിന്നൈകോ ബഹൂനർഥാൻസർവശഃ സാംപരായികാൻ।
അനുശാസ്തി യഥാകാമം കാമാത്മാ ശാസനാതിഗഃ॥ 2-5-55 (11469)
കച്ചിത്പുരുഷകാരേണ പുരുഷഃ കർമ ശോഭയൻ।
ലഭതേ മാനമധികം ഭൂയോ വാ ഭക്തവേതനം॥ 2-5-56 (11470)
കച്ചിദ്വിദ്യാവിനീതാംശ്ച നരാഞ്ജ്ഞാനവിശാരദാൻ।
യഥാർഹം ഗുണതശ്ചൈവ ദാനേനാഭ്യുപപദ്യസേ॥ 2-5-57 (11471)
കച്ചിദ്ദാരാൻമനുഷ്യാണാം തവാർഥേ മൃത്യുമീയുഷാം।
വ്യസനം ചാഭ്യുപേതാനാം ബിഭർഷി ഭരതർഷഭ॥ 2-5-58 (11472)
കച്ചിദ്ഭയാദുപഗതം ക്ഷീണം വാ രിപുമാഗതം।
യുദ്ധേ വാ വിജിതം പാർഥ പുത്രവത്പരിരക്ഷസി॥ 2-5-59 (11473)
കച്ചിത്ത്വമേവ സർവസ്യാഃ പൃഥിവ്യാഃ പൃഥിവീപതേ।
സമശ്ചാനഭിശങ്ക്യശ്ച യഥാ മാതാ യഥാ പിതാ॥ 2-5-60 (11474)
കച്ചിദ്വ്യസനിനം ശത്രും നിശംയ ഭരതർഷഭ।
അഭിയാസി ജവേനൈവ സമീക്ഷ്യ ത്രിവിധം ബലം॥ 2-5-61 (11475)
യാത്രാമാരഭസേ ദിഷ്ട്യാ പ്രാപ്തകാലമരിന്ദമ।
പാർഷ്ണിമൂലം ച വിജ്ഞായ വ്യവസായം പരാജയം॥ 2-5-62 (11476)
ബലസ്യ ച മഹാരാജ ദത്ത്വാ വേതനമഗ്രതഃ।
കച്ചിച്ച ബലമുഖ്യേഭ്യഃ പരരാഷ്ട്രേ പരന്തപ।
ഉപച്ഛന്നാനി രത്നാനി പ്രയച്ഛസി യഥാർഹതഃ॥ 2-5-63 (11477)
കച്ചിദാത്മാനമേവാഗ്രേ വിജിത്യ വിജിതേന്ദ്രിയഃ।
പാരഞ്ജിഗീഷസേ പാർഥ പ്രമത്താനജിതേന്ദ്രിയാൻ॥ 2-5-64 (11478)
കച്ചിത്തേ യാസ്യതഃ ശത്രൂൻപർവം യാന്തി സ്വനുഷ്ഠിതാഃ।
സാമ ദാനം ച ഭേദശ്ച ദണ്ഡശ്ച വിധിവദ്ഗുണാഃ॥ 2-5-65 (11479)
താംശ്ച വിക്രമസേ ജേതും ജിത്വാ ച പരിരക്ഷസി॥
കച്ചിദഷ്ടാംഗസംയുക്താ ചതുർവിധബലാ ചമൂഃ। 2-5-66 (11480)
ബലമുഖ്യൈഃ സുനീതാ തേ ദ്വിഷതാം പ്രതിവർധിനീ ॥
കച്ചില്ലവം ച മുഷ്ടിം ച പരരാഷ്ട്രേ പരന്തപ। 2-5-67 (11481)
അവിഹായ മഹാരാജ നിഹംസി സമരേ രിപൂൻ॥
കച്ചിത്സ്വപരരാഷ്ട്രേഷു ബഹവോഽധികൃതാസ്തവ। 2-5-68 (11482)
അർഥാൻസമധിതിഷ്ഠന്തി രക്ഷന്തി ച പരസ്പരം॥ 2-5-69 (11483)
കച്ചിദഭ്യവഹാര്യാണി ഗാത്രസംസ്പർശനാനി ച।
ഘ്രേയാണി ച മഹാരാജ രക്ഷന്ത്യനുമതാസ്തവ। 2-5-70 (11484)
കച്ചിത്കോശശ്ച കോഷ്ഠം ച വാഹനം ദ്വാരമായുധം॥
ആയശ്ച കൃതകല്യാണൈസ്തവ ഭക്തൈരനുഷ്ഠിതഃ॥ 2-5-71 (11485)
കച്ചിദാഭ്യന്തരേഭ്യശ്ച ബാഹ്യേഭ്യശ്ച വിശാംപതേ॥
രക്ഷസ്യാത്മാനമേവാഗ്രേ താംശ്ച സ്വേഭ്യോ മിഥശ്ച താൻ। 2-5-72 (11486)
കച്ചിന്ന പാനേ ദ്യൂതേ വാ ക്രീഡാസു പ്രമദാസു ച।
പ്രതിജാനന്തി പൂർവാഹ്ണേ വ്യയം വ്യസനജം തവ॥ 2-5-73 (11487)
കച്ചിദായസ്യ ചാർധേന ചതുർഭാഗേന വാ പുനഃ।
പാദഭാഗൈസ്ത്രിഭിർവാപി വ്യയഃ സംശുദ്ധ്യതേ തവ॥ 2-5-74 (11488)
കച്ചിജ്ജ്ഞാതീൻഗുരൂന്വൃദ്ധാ-
ന്വണിജഃ ശിൽപിനഃ ശ്രിതാൻ।
അഭീക്ഷ്ണമനുഗൃഹാണിസി
ധനധാന്യേന ദുർഗതാൻ॥ 2-5-75 (11489)
കച്ചിച്ചായവ്യയേ യുക്താഃ സർവേ ഗണകലേഖകാഃ।
അനുതിഷ്ഠന്തി പൂർവാഹ്ണേ നിത്യമായം വ്യയം തവ॥ 2-5-76 (11490)
കച്ചിദർഥേഷു സംപ്രൌഢാൻഹിതകാമാനനുപ്രിയാൻ।
നാപകർഷസി കർമഭ്യഃ പൂർവമപ്രാപ്യ കിൽബിഷം॥ 2-5-77 (11491)
കച്ചിദ്വിദിത്വാ പുരുഷാനുത്തമാധമമധ്യമാൻ।
ത്വം കർമസ്വനുരൂപേഷു നിയോജയസി ഭാരത॥ 2-5-78 (11492)
കച്ചിന്ന ലുബ്ധാശ്ചൌരാ വാ വൈരിണോ വാ വിശാംപതേ।
അപ്രാപ്തവ്യവഹാരാ വാ തവ കർമസ്വനുഷ്ഠിതാഃ॥ 2-5-79 (11493)
കച്ചിന്ന ചൌരൈർലുബ്ധൈർവാ കുമാരൈഃ സ്ത്രീബലേന വാ।
ത്വയാ വാ പീഡ്യതേ രാഷ്ട്രം കച്ചിത്തുഷ്ടാഃ കൃഷീവലാഃ 2-5-80 (11494)
കച്ചിദ്രാഷ്ട്രേ തടാകാനി പൂർണാനി ച ബൃഹന്തി ച।
ഭാഗശോ വിനിവിഷ്ടാനി ന കൃഷിർദേവമാതൃകാ॥ 2-5-81 (11495)
കച്ചിന്നം ഭക്തം ബീജം ച കർഷകസ്യാവസീദതി।
പ്രത്യേകം ച ശതം വൃദ്ധ്യാ ദദാസ്യൃണമനുഗ്രഹം॥ 2-5-82 (11496)
കച്ചിത്സ്വനുഷ്ഠിതാ താത വാർതാ തേ സാധുഭിർജനൈഃ।
വാർതായാം സംശ്രിതസ്താത ലോകോഽയം സുഖമേധതേ॥ 2-5-83 (11497)
കച്ചിച്ഛൂരാഃ കൃതപ്രജ്ഞാഃ പഞ്ചപഞ്ച സ്വനുഷ്ഠിതാഃ।
ക്ഷേമം കുർവന്തി സംഹത്യ രാജഞ്ജനപദേ തവ॥ 2-5-84 (11498)
കച്ചിന്നഗരഗുപ്ത്യർഥം ഗ്രാമാ നഗരവത്കൃതാഃ।
ഗ്രാമവച്ച കൃതാഃ പ്രാന്താസ്തേ ച സർവേ ത്വദർപണാഃ॥ 2-5-85 (11499)
കച്ചിദ്ബലേനാനുഗതാഃ സമാനി വിഷമാണി ച।
പുരാണി ചൌരാന്നിഘ്നന്തശ്ചരന്തി വിഷയേ തവ॥ 2-5-86 (11500)
കച്ചിത്സ്രിയഃ സാന്ത്വയസി കച്ചിത്താശ്ച സുരക്ഷിതാഃ।
കച്ചിന്ന ശ്രദ്ദധാസ്യാസാം കച്ചിദ്ഗുഹ്യം ന ഭാഷസേ॥ 2-5-87 (11501)
കച്ചിദാത്യയികം ശ്രുത്വാ തദർഥമനുചിന്ത്യ ച।
പ്രിയാണ്യനുഭവഞ്ശേഷേ ന ത്വമന്തഃ പുരേ നൃപ॥ 2-5-88 (11502)
കച്ചിദ്ദ്വൌ പ്രഥമൌ യാമൌ രാത്രേഃ സുപ്ത്വാ വിശാംപതേ।
സഞ്ചിന്തയസി ധർമാർഥൌ യാമ ഉത്ഥായ പശ്ചിമേ ॥ 2-5-89 (11503)
കച്ചിദ്ദർശയസേ നിത്യം മനുഷ്യാൻസമലങ്കൃതഃ।
ഉത്ഥായ കാലേ കാലജ്ഞൈഃ സഹ പാണ്ഡവ മന്ത്രിഭിഃ ॥ 2-5-90 (11504)
കച്ചിദ്രക്താംബരധരാഃ ഖഡ്ഗഹസ്താഃ സ്വലങ്കൃതാഃ।
ഉപാസതേ ത്വാമഭിതോ രക്ഷണാർഥമരിന്ദമ॥ 2-5-91 (11505)
കച്ചിദ്ദണ്ഡ്യേഷു യമവത്പൂജ്യേഷു ച വിശാംപതേ।
പരീക്ഷ്യ വർതസേ സംയഗപ്രിയേഷു പ്രിയേഷു ച॥ 2-5-92 (11506)
കച്ചിച്ഛാരീരമാബാധമൌഷധൈർനിയമേന വാ।
മാനസം വൃദ്ധസേവാഭിഃ സദാ പാർഥാപകർഷസി ॥ 2-5-93 (11507)
കച്ചിദ്വൈദ്യാശ്ചികിത്സായാമഷ്ടാംഗായാം വിശാരദാഃ।
സുഹൃദശ്ചാനുരക്താശ്ച ശരീരേ തേ ഹിതാഃ സദാ॥ 2-5-94 (11508)
കച്ചിന്ന ലോഭാൻമോഹാദ്വാ മാനാദ്വാപി വിശാംപതേ।
അർഥിപ്രത്യർഥിനഃ പ്രാപ്താന്നാപാസ്യസി കഥഞ്ചന॥ 2-5-95 (11509)
കച്ചിന്ന ലോഭാൻമോഹാദ്വാ വിശ്രംഭാത്പ്രണയേന വാ।
ആശ്രിതാനാം മനുഷ്യാണാം വൃത്തിം ത്വം സംരുണാത്സി വൈ॥ 2-5-96 (11510)
കച്ചിത്പൌരാ ന സഹിതാ യേ ച തേ രാഷ്ട്രവാസിനഃ।
ത്വയാ സഹ വിരുധ്യന്തേ പരൈഃ ക്രീതാഃ കഥഞ്ചന॥ 2-5-97 (11511)
കച്ചിന്ന ദുർബലഃ ശത്രുർബലേന പരിപീഡിതഃ।
മന്ത്രേണ ബലവാൻകശ്ചിദുഭാഭ്യാം ച കഥഞ്ചന॥ 2-5-98 (11512)
കച്ചിത്സർവേഽനുരക്താസ്ത്വാം ഭൂമിപാലാഃ പ്രധാനതഃ।
കച്ചിത്പ്രാണാംസ്ത്വദർഥേഷു സന്ത്യജന്തി ത്വയാ ഹൃതാഃ॥ 2-5-99 (11513)
കച്ചിത്തേ സർവവിദ്യാസു ഗുണതോഽർചാ പ്രവർതതേ।
ബ്രാഹ്മണാനാം ച സാധൂനാം തവ നൈഃ ശ്രേയസീ ശുഭാ।
ദക്ഷിണാസ്ത്വം ദദാസ്യേഷാം നിത്യം സ്വർഗാപവർഗദാഃ ॥ 2-5-100 (11514)
കച്ചിദ്ധർമേ ത്രയീമൂലേ പൂർവൈരാചരിതേ ജനൈഃ।
യതമാനസ്തഥാ കർതും തസ്മിൻകർമണി വർതസേ॥ 2-5-101 (11515)
കച്ചിത്തവ ഗൃഹേഽന്നാനി സ്വാദൂന്യശ്രന്തി വൈ ദ്വിജാഃ।
ഗുണവന്തി ഗുണോപേതാസ്തവാധ്യക്ഷം സദക്ഷിണം॥ 2-5-102 (11516)
കച്ചിത്ക്രതൂനേകചിത്തോ വാജപേയാംശ്ച സർവശഃ।
പൌണ്ഡരീകാംശ്ച കാർത്സ്ന്യേന യതസേ കർതുമാത്മവാൻ ॥ 2-5-103 (11517)
കച്ചിജ്ജ്ഞാതീൻഗുരൂന്വൃദ്ധാന്ദൈവതാംസ്താപസാനപി।
ചൈത്യാംശ്ച വൃക്ഷാൻകല്യാണാൻബ്രാഹ്മണാംശ്ച നമസ്യസി ॥ 2-5-104 (11518)
കച്ചിച്ഛോകോ ന മന്യുർവാ ത്വയാ പ്രോത്പാദ്യതേഽനഘ।
അപി മംഗലഹസ്തശ്ച ജനഃ പാർശ്വേ ന തിഷ്ഠതി॥ 2-5-105 (11519)
കച്ചിദേഷാ ച തേ ബുദ്ധിർവൃത്തിരേഷാ ച തേഽനഘ।
ആയുഷ്യാ ച യശസ്യാ ച ധർമകാമാർഥദർശിനീ ॥ 2-5-106 (11520)
ഏതയാ വർതമാനസ്യ ബുദ്ധ്യാ രാഷ്ട്രം ന സീദതി।
വിജിത്യ ച മഹീം രാജാ സോത്യന്തം സുഖമേധതേ॥ 2-5-107 (11521)
കച്ചിദാര്യോ വിശുദ്ധാത്മാ ക്ഷാരിതശ്ചൌരകർമണി।
അദൃഷ്ടശാസ്ത്രകുശലൈർന ലോഭാദ്വധ്യതേ ശുചി॥ 2-5-108 (11522)
ദുഷ്ടോ ഗൃഹീതസ്തത്കാരിതജ്ജ്ഞൈർദൃഷ്ടഃ സകാരണഃ।
കച്ചിന്ന മുച്യതേ സ്തേനോ ദ്രവ്യലോഭാന്നരർഷഭ॥ 2-5-109 (11523)
ഉത്പന്നാനകച്ചിദാഢ്യസ്യ ദരിദ്രസ്യ ച ഭാരത।
അർഥാന്ന മിഥ്യാ പശ്യന്തി തവാമാത്യാ ഹൃതാ ധനൈഃ॥ 2-5-110 (11524)
നാസ്തിക്യമനൃതം ക്രോധം പ്രമാദം ദീർഘസൂത്രതാം।
അദർശനം ജ്ഞാനവതാമാലസ്യം പഞ്ചവൃത്തിതാം।
ഏകചിന്തനമർഥാനാമനർഥജ്ഞൈശ്ച ചിന്തനം॥ 2-5-111 (11525)
നിശ്ചിതാനാമനാരംഭം മന്ത്രസ്യാപരിരക്ഷണം।
മംഗലാദ്യപ്രയോഗം ച പ്രത്യുത്ഥാനം ച സർവതഃ॥ 2-5-112 (11526)
കച്ചിത്ത്വം വർജയസ്യേതാന്രാജദോഷാംശ്ചതുർദശ।
പ്രായശോയൈർവിനശ്യന്തി കൃതമൂലാപി പാർഥിവഃ ॥ 2-5-113 (11527)
കച്ചിത്തേ സഫലാ വേദാഃ കച്ചിത്തേ സഫളം ധനം।
കച്ചിത്തേ സഫലാ ദാരാഃ കച്ചിത്തേ സഫലം ശ്രുതം॥ 2-5-114 (11528)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച । 2-5-115x (1386)
കഥം വൈ സഫലാ വേദാഃ കഥം വൈ സഫലം ധനം।
കഥം വൈ സഫലാ ദാരാഃ കഥം വൈ സഫലം ശ്രുതം ॥ 2-5-115 (11529)
നാരദ ഉവാച। 2-5-116x (1387)
അഗ്നിഹോത്രഫലാ വേദാ ദത്തഭുക്തഫലം ധനം।
രതിപുത്രഫലാ ദാരാഃ ശീലവൃത്തഫലം ശ്രുതം॥ 2-5-116 (11530)
വൈശംപായന ഉവാച। 2-5-117x (1388)
ഏതദാഖ്യായ സ മുനിർനാരദോ വൈ മഹാതപാഃ।
പപ്രച്ഛാനന്തരമിദം ധർമാത്മാനം യുധിഷ്ഠിരം॥ 2-5-117 (11531)
നാരദ ഉവാച। 2-5-118x (1389)
കച്ചിദഭ്യാഗതാ ദൂരാദ്വണിജോ ലാഭകാരണാത്।
യഥോക്തമവഹാര്യന്തേ ശുൽകം ശുൽകോപജീവിഭിഃ॥ 2-5-118 (11532)
കച്ചിത്തേ പുരുഷാ രാജൻപുരേ രാഷ്ട്രേ ച മാനിതാഃ।
ഉപാനയന്തി പണ്യാനി ഉപാധാഭിരവഞ്ചിതാഃ॥ 2-5-119 (11533)
കച്ചിച്ഛൃണോഷി വൃദ്ധാനാം ധർമാർഥസഹിതാ ഗിരഃ।
നിത്യമർഥവിദാം താത യഥാധർമാർഥദർശിനാം॥ 2-5-120 (11534)
കച്ചിത്തേ കൃഷിതന്ത്രേഷു ഗോഷു പുഷ്പഫലേഷു ച।
ധർമാർഥം ച ദ്വിജാതിഭ്യോ ദീയേതേ മധുസർപിഷീ ॥ 2-5-121 (11535)
ദ്രവ്യോപകരണം കിഞ്ചിത്സർവദാ സർവശിൽപിനാം।
ചാതുർമാസ്യാവരം സംയങ്നിയതം സംപ്രയച്ഛസി॥ 2-5-122 (11536)
കച്ചിത്കൃതം വിജാനീഷേ കർതാരം ച പ്രശംസസി।
സതാം മധ്യേ മഹാരാജ സത്കരോഷി ച പൂജയൻ॥ 2-5-123 (11537)
കച്ചിത്സൂത്രാണി സർവാണി ഗൃഹ്ണാസി ഭരതർഷഭ।
ഹസ്തിസൂത്രാശ്വസൂത്രാണി രഥസൂത്രാണി വാ വിഭോ॥ 2-5-124 (11538)
കച്ചിദഭ്യസ്യതേ സംയഗ്ഗൃഹേ തേ ഭരതർഷഭ।
ധനുർവേദസ്യ സൂത്രം വൈ യന്ത്രസൂത്രം ച നാഗരം॥ 2-5-125 (11539)
കച്ചിദസ്ത്രാണി സർവാണി ബ്രഹ്മദണ്ഡശ്ച തേഽനഘ।
വിഷയോഗാസ്തഥാ സർവേ വിദിതാഃ ശത്രുനാശനാഃ॥ 2-5-126 (11540)
കച്ചിദഗ്നിഭയാച്ചൈവ സർവം വ്യാലഭയാത്തഥാ।
രോഗരക്ഷോഭയാച്ചൈവ രാഷ്ട്രം സ്വം പരിരക്ഷശി॥ 2-5-127 (11541)
കച്ചിദന്ധാംശ്ച മൂകാംശ്ച പംഗൂന്വ്യംഗാനബാന്ധവാൻ।
പിതേവ പാസി ധർമജ്ഞ തഥാ പ്രവ്രജിതാനപി॥ 2-5-128 (11542)
ഷഡവർഥാ മഹാരാജ കച്ചിത്തേ പൃഷ്ഠതഃ കൃതാഃ।
നിദ്രാഽഽലസ്യം ഭയം ക്രോധോ മാർദവം ദീർഘസൂത്രതാ॥ 2-5-129 (11543)
വൈശംപായന ഉവാച। 2-5-130x (1390)
തതഃ കുരൂണാമൃഷഭോ മഹാത്മാ
ശ്രുത്വാ ഗിരോ ബ്രാഹ്മണസത്തമസ്യ।
പ്രണംയ പാദാവഭിവാദ്യ തുഷ്ടോ
രാജാഽബ്രവീന്നാരദം ദേവരൂപം॥ 2-5-130 (11544)
ഏവം കരിഷ്യാമി യഥാ ത്വയോക്തം
പ്രജ്ഞാ ഹി മേ ഭൂയ ഏവാഭിവൃദ്ധാ।
ഉക്ത്വാ തഥാ ചൈവ ചകാര രാജാ
ലേഭേ മഹീം സാഗരമേഖലാം ച॥ 2-5-131 (11545)
നാരദ ഉവാച। 2-5-132x (1391)
ഏവം യോ വർതതേ രാജാ ചാതുർവർണ്യസ്യ രക്ഷണേ।
സ വിഹൃത്യേഹ സുസുഖീ ശുക്രസ്യൈതി സലോകതാം ॥ ॥ 2-5-132 (11546)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ സഭാപർവണി പഞ്ചമോഽധ്യായഃ॥ 5॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-5-24 ഷഡ്ഗുണാഃ സന്ധിവിഗ്രഹാദയഃ। സപ്തോപായാഃ മന്ത്രൌഷധേന്ദ്രജാലസഹിതാഃ സാമാദയഃ। സ ്വപരപക്ഷബലാവലസഹിതാ ഏതഏവ ചതുർദശ ॥ 2-5-25 അഷ്ടൌ കർമാണി- കൃഷിർവണിക്പതോ ദുർഗ സേതുഃ കുഞ്ജരബന്ധനം। ഖന്യാകരകരാദാനം ശൂന്യാനാം ച നിവേശനമിത്യുക്താനി॥ 2-5-26 സപ്തപ്രകൃതയഃ സ്വാംയമാത്യസുഹൃത്കോശരാഷ്ട്രദുർഗബലാഖ്യാഃ॥ 2-5-27 കച്ചിന്ന തർകൈർദൂതൈർവാ ഇതി ഖ-പാഠഃ॥ 2-5-28 ശുചയോ ജീവിതക്ഷമാഃ ഇതി ഖ-പാഠഃ॥ 2-5-35 കർമാന്താഃ കൃഷ്യാദയഃ॥ 2-5-37 കാരണികാഃ യുദ്ധോപകരണയുക്താഃ॥ 2-5-41 മന്ത്രീ പുരോഹിതശ്ചൈവ യുവരാജശ്ചമൂപതിഃ। പഞ്ചമോ ദ്വാരപാലശ്ച ഷഷ്ഠോഽന്തർവേശ ികസ്തഥാ 1, കാരാഗാരാധികാരീ ച ദ്രവ്യസഞ്ചയകൃത്തഥാ। കൃത്യാകൃത്യേഷു ചാർഥാനാം നവമോ വിനിയോജകഃ 2, പ്രേദേഷ്ടാ നഗരാധ്യക്ഷഃ കാര്യാനിർമാണകൃത്തഥാ। ധർമാധ്യ ക്ഷഃ സഭാധ്യക്ഷോ ദണ്ഡപാലസ്ത്രിപഞ്ചമഃ 3, ഷോഡശോ ദുർഗപാലശ്ച തഥാ രാഷ്ട്രാന്ത പാലകഃ അടവീപാലകാന്താനി തീർഥാന്യഷ്ടാദശൈവ തു 4, ചാരാന്വിചാരയേത്തീർഥേഷ്വാത ്മനശ്ച പരസ്യ ച । പാഖണ്ഡാദീനവിജ്ഞാതാനന്യോന്യമിതരേഷ്വപി 5, മന്ത്രിണം യുവരാ ജം ച ഹിത്വാ സ്വേഷു പുരോഹിതമിതി॥ 2-5-67 അഷ്ടാംഗസംയുക്താ-രഥാ നാഗാ ഹയാ യോധാഃ പത്തയഃ കർമകാരകാഃ। ചാരാ ദൈശികമുഖ്യാശ ്ച ധ്വജിന്യഷ്ടാംഗികാ മതാ। ചതുർവിധബലാ മൌലമൈത്രമൃത്യാടവികൈർബലൈര്യുക്താ। ബലമുഖ്യൈഃ സേനാപതിഭിഃ പ്രതിവർധിനീ പ്രാതികൂല്യേന ച്ഛേദിനീ॥ 2-5-68 ലവഃ സസ്യച്ഛേദനകാലഃ। മുഷ്ടിഃ സസ്യാനാം ഗോപനകാലഃ॥ 2-5-71 കോഷ്ഠം ധാന്യസ്ഥാനം॥ 2-5-73 കച്ചിന്നേതി പാനാദിവ്യസനജം വ്യയം തവ പൂർവാഹ്ണേ ധർമാചരണകാലേ ഭൃത്യാ ന പ്രത ിജാനന്തി നാവേദയന്തി॥ 2-5-76 അനുതിഷ്ഠന്തി നിവേദയന്തി ॥ 2-5-79 അപ്രാപ്തവ്യവഹാരാ അപ്രൌഢാഃ॥ 2-5-84 പ്രതിഗ്രാമം പഞ്ചപഞ്ചേതി। തേച-പ്രശാസ്താ സമാഹർതാ സംവിധാതാ ലേഖകഃ സാക്ഷീ ചേ തി॥ 2-5-88 ആത്യയികമകല്യാണം॥ 2-5-93 ആബാധം ദുഃഖം। നിയമേന പഥ്യാശനാദിനാ॥ 2-5-94 നിദാനം പൂർവലിംഗാനി രൂപാണ്യുപശയസ്തഥാ। സംപ്രാപ്തിരൌഷധീ രോഗീ പരിചാരക ഏവം ചേത്യഷ്ടാംഗാനി॥ 2-5-102 തവാധ്യക്ഷം ത്വത്സമക്ഷൺ॥ 2-5-108 ക്ഷാരിതഃ മിഥ്യാപവാദൈഃ പാതിതഃ॥ 2-5-113 കൃതമൂലാഃ അപീതി ഛേദഃ॥ 2-5-126 ബ്രഹ്മദണ്ഡഃ അഭിചാരഃ॥സഭാപർവ - അധ്യായ 006
॥ ശ്രീഃ ॥
2.6. അധ്യായഃ 006
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
ഉത്തമസഭാലാഭഗർവിതേന യുധിഷ്ഠിരേണ സഭാവിഷയകപ്രശ്നേ നാരദസ്യ ഇന്ദ്രാദിസഭാവർണ നപ്രതിജ്ഞാനം॥ 1॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
വൈശമാപായന ഉവാച।
സംപൂജ്യാഥാഭ്യനുജ്ഞാതോ മഹർഷേർവചനാത്പരം।
പ്രത്യുവാചാനുപൂർവ്യേണ ധർമരാജോ യുധിഷ്ഠിരഃ॥ 2-6-1 (11547)
ഭഗവത്യായ്യമാഹൈതം യഥാവദ്ധർമനിശ്ചയം।
യഥാശക്തി യഥാന്യായം ക്രിയതേഽയം വിധിർമയാ॥ 2-6-2 (11548)
രാജഭിര്യദ്യഥാ കാര്യം, പുരാ വൈ തന്ന സംശയഃ।
യഥാന്യായോപനീതാർഥം കൃതം ഹേതുമദർഥവത്॥ 2-6-3 (11549)
വയം തു സത്പഥം തേഷാം യാതുമിച്ഛാമഹേ പ്രഭോ।
ന തു ശക്യം തഥാ ഗന്തും യഥാ തൈർനിയതാത്മഭിഃ॥ 2-6-4 (11550)
വൈശംപായന ഉവാച। 2-6-5x (1392)
ഏകമുക്ത്വാ സ ധർമാത്മാ വാക്യം തദഭിപൂജ്യ ച।
` തം തു വിശ്രാന്തമാസീനം ദേവർഷിമമിതദ്യുതിം'॥
മുഹൂർതാത്പ്രാപ്തകാലം ച ദൃഷ്ട്വാ ലോകചരം മുനിം॥ 2-6-5 (11551)
നാദരദം സുസ്ഥമാസീനമുപാസീനോ യുധിഷ്ഠിരഃ।
അപൃച്ഛത്പാണ്ഡവസ്തത്ര രാജമധ്യേ മാഹദ്യുതിഃ॥ 2-6-6 (11552)
ഭവാത്സഞ്ചരതേ ലോകാൻസദാ നാനാവിധാൻബഹൂൻ।
ബ്രഹ്മണാ നിർമിതാൻപൂർവം പ്രേക്ഷമാണോ മനോജവഃ। 2-6-7 (11553)
ഈദൃശീ ഭവിതാ കാചിദ്ദൃഷ്ടപൂർവാ സഭാ ക്വചിത്।
ഇതോ വാ ശ്രേയസീ ബ്രഹ്മംസ്തൻമമാചക്ഷ്വ പൃച്ഛതഃ॥ 2-6-8 (11554)
വൈശംപായന ഉവാച। 2-6-9x (1393)
തച്ഛ്രുത്വാ നാരദസ്തസ്യ ധർമരാജസ്യ ഭാഷിതം।
പാണ്ഡവം പ്രത്യുവാചേദം സ്മയൻമധുരയാ ഗിരാ॥ 2-6-9 (11555)
നാരദ ഉവാച। 2-6-10x (1394)
മാനുഷേഷു ന മേ താത ദൃഷ്ടപൂർവാ ന ച ശ്രുതാ।
സഭാ മണിമയീ രാജന്യഥേയം തവ ഭാരത॥ 2-6-10 (11556)
സഭാം തു പിതൃരാജസ്യ വരുണസ്യ ച ധീമതഃ।
കഥയിഷ്യേ തഥേന്ദ്രസ്യ കൈലാസനിലയസ്യ ച॥ 2-6-11 (11557)
ബ്രഹ്മണശ്ച സഭാം ദിവ്യാം കഥയിഷ്യേ ഗതക്ലമാം।
ദിവ്യാദിവ്യൈരഭിപ്രായൈരുപേതാം വിശ്വരൂപിണീം॥ 2-6-12 (11558)
ദേവൈഃ പിതൃഗണൈഃ സാധ്യൈര്യജ്വഭിർനിയതാത്മഭിഃ।
ജുഷ്ടാം മുനിഗണൈഃ ശാന്തൈർവേദയജ്ഞൈഃ സദക്ഷിണൈഃ॥
യദി തേ ശ്രവണേ ബുദ്ധിർവർതതേ ഭരതർഷഭ॥ 2-6-13 (11559)
നാരദേനൈവമുക്തസ്തു ധർമരാജോ യുധിഷ്ഠിരഃ।
പ്രാഞ്ജലിർഭ്രാതൃഭിഃ സാർധം തൈശ്ച സർവൈർദ്വിജോത്തമൈഃ॥ 2-6-14 (11560)
നാരദം പ്രത്യവാചേദം ധർമരാജോ മഹാമനാഃ।
സഭാഃ കഥയ താഃ സർവാഃ ശ്രോതുമിച്ഛാമഹേ വയം॥ 2-6-15 (11561)
കിന്ദ്രവ്യാസ്താഃ സഭാ ബ്രഹ്മൻകിംവിസ്താരാഃ കിമായതാഃ।
പിതാമഹം ച കേ തസ്യാം സഭായാം പര്യുപാസതേ॥ 2-6-16 (11562)
വാസവം ദേവരാജം ച യമം വൈവസ്വതം ച കേ।
വരുണം ച കുബേരം ച സഭായാം പര്യുപാസതേ॥ 2-6-17 (11563)
ഏതത്സർവം യഥാന്യായം ബ്രഹ്മർഷേ വദതസ്തവ।
ശ്രോതുമിച്ഛാമ സഹിതാഃ പരം കൌതൂഹലം ഹി നഃ॥ 2-6-18 (11564)
ഏവമുക്തഃ പാണ്ഡവേന നാരദഃ പ്രത്യഭാഷത।
ക്രമേണ രാജന്ദിവ്യാസ്താഃ ശ്രൂയന്താമിഹ നഃ സഭാഃ॥ ॥ 2-6-19 (11565)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ സഭാപർവണി മന്ത്രപർവണി ഷഷ്ഠോഽധ്യായഃ॥ 6॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-6-11 കൈലാസനിലയസ്യ കുബേരസ്യ॥സഭാപർവ - അധ്യായ 007
॥ ശ്രീഃ ॥
2.7. അധ്യായഃ 007
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
ഇന്ദ്രസഭാവർണനം॥ 1॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
നാരദ ഉവാച॥
ശക്രസ്യ തു സഭാ ദിവ്യാ ഭാസ്വരാ കർമനിർമിതാ।
സ്വയം ശക്രേണ കൌരവ്യ നിർജിതാർകസമപ്രഭാ॥ 2-7-1 (11566)
വിസ്തീർണാ യോജനശതം ശതമധ്യർധമായതാ।
വൈഹായസീ കാമഗമാ പഞ്ചയോജനമുച്ഛ്രിതാ। 2-7-2 (11567)
ജരാശോകക്ലമാപേതാ നിരാതങ്കാ ശിവാ ശുഭാ।
വേശ്മാസനവതീ രംയാ ദിവ്യപാദപശോഭിതാ॥ 2-7-3 (11568)
തസ്യാം ദേവേശ്വരഃ പാർഥ സഭായാം പരമാസനേ।
ആസ്തേ ശച്യാ മഹേന്ദ്രാണ്യാ ശ്രിയാ ലക്ഷ്ംയാ ച ഭാരത। 2-7-4 (11569)
ബിഭ്രദ്വപുരനിർദേശ്യം കിരീടീ ലോഹിതാംഗദഃ।
വിരജോംബരശ്ചിത്രമാല്യോ ഹ്രീകീർതിദ്യുതിഭിഃ സഹ॥ 2-7-5 (11570)
തസ്യാമുപാസതേ നിത്യം മഹാത്മാനം ശതക്രതും।
മരുതഃ സർവശോ രാജൻസർവേ ച ഗൃഹമേധിനഃ॥ 2-7-6 (11571)
സിദ്ധാ ദേവർഷയശ്ചൈവ സാധ്യാ ദേവഗണാസ്തഥാ।
മരുത്ത്വന്തശ്ച സഹിതാ ഭാസ്വന്തോ ഹേമമാലിനഃ॥ 2-7-7 (11572)
ഏതേ സാനുചരാഃ സർവേ ദിവ്യരൂപാഃ സ്വലങ്കൃതാഃ।
ഉപാസതേ മഹാത്മാന ദേവരാജമരിന്ദമം॥ 2-7-8 (11573)
തഥാ ദേവർഷയഃ സർവേ പാർതേ ശക്രമുപാസതേ।
അമലാ ധൂതപാപ്മാനോ ദീപ്യമാനാ ഇവാഗ്നയഃ॥ 2-7-9 (11574)
തേജസ്വിനഃ സോമസുതോ വിശോകാ വിഗതജ്വരാഃ।
പരാശരഃ പർവതശ്ച തഥാ സാവർണിഗാലവൌ॥ 2-7-10 (11575)
`ഏകതശ്ച ദ്വിതശ്ചൈവ ത്രിതശ്ചൈവ മഹാമതിഃ'।
ശംഖശ്ച ലിഖിതശ്ചൈവ തഥാ ഗൌരശിരാ മുനിഃ।
ദുർവാസാഃ ക്രോധനഃ ശ്യേനസ്തഥാ ദീർഘതമാ മുനിഃ॥ 2-7-11 (11576)
പവിത്രപാണിഃ സാവർണിര്യാജ്ഞവൽക്യോഽഥ ഭാലുകിഃ।
ഉദ്ദാലകഃ ശ്വേതകേതുസ്താണ്ഡോ ഭാണ്ഡായനിസ്തഥാ॥ 2-7-12 (11577)
ഹവിഷ്മാംശ്ച ഗരിഷ്ഠശ്ച ഹരിശ്ചന്ദ്രശ്ച പാർഥിവഃ॥
ഹൃദ്യശ്ചോദരശാണ്ഡില്യഃ പാരാശര്യഃ കൃഷീവലഃ॥ 2-7-13 (11578)
വാതസ്കന്ധോ വിശാഖശ്ച വിധാതാ കാല ഏവ ച।
കരാലദന്തസ്ത്വഷ്ടാ ച വിശ്വകർമാ ച തുംബുരുഃ॥ 2-7-14 (11579)
അയോനിജാ യോനിജാശ്ച വായുഭക്ഷാ ഹുതാശിനഃ।
ഈശാനം സർവലോകസ്യ വജ്രിണം സമുപാസതേ॥ 2-7-15 (11580)
സഹദേവഃ സുനീഥശ്ച വാൽമീകിശ്ച മഹാതപാഃ।
സമീകഃ സത്യവാക്ചൈവ പ്രചേതാഃ സത്യസംഗരഃ॥ 2-7-16 (11581)
മേധാതിഥിർവാമദേവഃ പുലസ്ത്യഃ പുലഹഃ ക്രതുഃ।
മരുത്തശ്ച മരീചിശ്ച സ്ഥാണുശ്ചാത്ര മഹാതപാഃ॥ 2-7-17 (11582)
കക്ഷീവാൻഗൌതമസ്താർക്ഷ്യസ്തഥാ വൈശ്വാനരോ മുനിഃ।
മുനിഃ കാലകവൃക്ഷീയ ആശ്രാവ്യോഽഥ ഹിരൺമയഃ॥ 2-7-18 (11583)
സംവർതോ ദേവഹവ്യശ്ച വിഷ്വക്സേനശ്ച വീര്യവാൻ।
ദിവ്യാ ആപസ്തഥൌഷധ്യഃ ശ്രദ്ധാ മേധാ സരസ്വതീ॥ 2-7-19 (11584)
അർഥോ ധർമശ്ച കാമശ്ച വിദ്യുതശ്ചൈവ പാണ്ഡവ।
ജലവാഹാസ്തഥാ മേഘാ വായവഃ സ്തനയിത്നവഃ॥ 2-7-20 (11585)
പ്രാചീദിഗ്യജ്ഞവാഹാശ്ച പാവകാഃ സപ്തവിംശതിഃ।
അഗ്നീഷോമൌ തഥേന്ദ്രാഗ്നീ മിത്രശ്ച സവിതാഽര്യമാ॥ 2-7-21 (11586)
ഭഗോ വിശ്വേ സാധ്യാശ്ച ഗുരുഃ ശുക്രസ്തഥൈവ ച।
വിശ്വാവസുശ്ചിത്രസേനഃ സുമനസ്തരുണസ്തഥാ॥ 2-7-22 (11587)
യജ്ഞാശ്ച ദക്ഷിണാശ്ചൈവം ഗ്രഹാസ്തോഭാശ്ച ഭാരത।
യജ്ഞവാഹാശ്ച യേ മന്ത്രാഃ സർവേ തത്ര സമാസതേ॥ 2-7-23 (11588)
തഥൈവാപ്സരസോ രാജൻ `രംഭോർവശ്യഥ മേനകാ।
ഘൃതാചീ പഞ്ചചൂഡാ ച വിപ്രചിത്തിപുരോഗമാഃ॥ 2-7-24 (11589)
വിദ്യാധരാശ്ച രാജേന്ദ്ര' ഗന്ധർവാശ്ച മനോരമാഃ।
നൃത്യവാദിത്രഗീതൈശ്ച ഹാസ്യൈശ്ച വിവിധൈരപി॥ 2-7-25 (11590)
രമയന്തി സ്മ നൃപതേ ദേവരാജം ശതക്രതും।
സ്തുതിഭിർമംഗലൈശ്ചൈവ വസ്തുവന്തഃ കർമഭിസ്തഥാ॥ 2-7-26 (11591)
വിക്രമൈശ്ച മഹാത്മാനം ബലവൃത്രനിഷൂദനം।
ബ്രഹ്മരാജർഷയശ്ചൈവ സർവേ ദേവർഷയസ്തഥാ॥ 2-7-27 (11592)
വിമാനൈർവിവിധൈർദിവ്യൈർദീപ്യമാനാ ഇവാഗ്നയഃ।
സ്രഗ്വിണോ ഭൂഷിതാഃ സർവേ യാന്തി ചായാന്തി ചാപരേ॥ 2-7-28 (11593)
ബൃഹസ്പതിശ്ച ശുക്രശ്ച നിത്യമാസ്താം ഹി തത്ര വൈ॥
ഏതേ ചാന്യേ ച ബഹവോ മഹാത്മാനോ യതവ്രതാഃ॥ 2-7-29 (11594)
വിമാനൈശ്ചന്ദ്രസങ്കാശൈഃ സോമവത്പ്രിയദർശനാഃ।
ബ്രഹ്മണോ വചനാദ്രാജൻഭൃഗുഃ സപ്തർഷയസ്തഥാ॥ 2-7-30 (11595)
ഏഷാ സഭാ മയാ രാജന്ദൃഷ്ടാ പുഷ്കരമാലിനീ।
ശതക്രതോർമഹാബാഹോ യാംയാമപി സഭാം ശൃണു॥ ॥ 2-7-31 (11596)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ സഭാപർവണി മന്ത്രപർവണി സപ്തമോഽധ്യായഃ॥ 7॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-7-13 പാരാശര്യഃ കപിഷ്ഠല ഇതി ഘ. പാഠഃ॥ 2-7-21 ബ്രഹ്മണോംഗാത്പ്രസൂതോഽഗ്നിരംഗിരാ ഇതി വിശ്രുതഃ। ദക്ഷിണാഗ്നിർഗാർഹപത്യാ ഹവനീയാവിതി ത്രയീ। നിർമന്ഥ്യോ വൈദ്യുതഃ ശൂരഃ സംവർതോ ലൌകികസ്തഥാ। 2-7-31 പുഷ്കരമാലിനീ നാമതഃ॥സഭാപർവ - അധ്യായ 008
॥ ശ്രീഃ ॥
2.8. അധ്യായഃ 008
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
യമസഭാവർണമം॥ 1॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
നാരദ ഉവാച।
കഥയിഷ്യേ സഭാം യാംയാം യുധിഷ്ഠിര നിബോധ താം।
വൈവസ്വതസ്യ യാം പാർഥ വിശ്വകർമാ ചകാര ഹ॥ 2-8-1 (11597)
തൈജസീ സാ സഭാ രാജൻബഭൂവ ശതയോജനാ।
വിസ്താരായാമസംപന്നാ ഭൂയസീ ചാപി പാണ്ഡവ॥ 2-8-2 (11598)
അർകപ്രകാശാ ഭ്രാജിഷ്ണുഃ സർവതഃ കാമരൂപിണീ।
നാതിശീതാ ച ചാത്യുഷ്ണാ മനസശ്ച പ്രഹർഷിണീ॥ 2-8-3 (11599)
ന ശോകോ ന ജരാ തസ്യാം ക്ഷുത്പിപാസേ ന ചാപ്രിയം।
ന ച ദൈന്യം ക്ലമോ വാഽപി പ്രതികൂലം ന ചാപ്യുത॥ 2-8-4 (11600)
സർവേ കാമാഃ സ്ഥിതാസ്തസ്യാം യേ ദിവ്യാ യേ ച മാനുഷാഃ।
രസവച്ച പ്രഭൂതം ച ഭക്ഷ്യം ഭോജ്യമരിന്ദമ॥ 2-8-5 (11601)
ലേഹ്യം ചോപ്യം ച പേയം ച ഹൃദ്യം സ്വാദു മനോഹരം।
പുണ്യഗന്ധാഃ സ്രജസ്തസ്യ നിത്യം കാമഫലാ ദ്രുമാഃ॥ 2-8-6 (11602)
രസവന്തി ച തോയാനി ശീതാന്യുഷ്ണാനി ചൈവ ഹി।
തസ്യാം രാജർഷയഃ പുണ്യാസ്തഥാ ബ്രഹ്മർഷയോഽമലാഃ॥ 2-8-7 (11603)
യമം വൈവസ്വതം താത പ്രഹൃഷ്ടാഃ പര്യുപാസതേ।
യയാതിർനഹുഷഃ പുരുർമാന്ധാതാ സോമകോ നുഗഃ॥ 2-8-8 (11604)
ത്രസദസ്യുശ്ച രാജർഷിഃ കൃതവീര്യഃ ശ്രുതശ്രവാഃ।
അരിഷ്ടനേമിഃ സിദ്ധശ്ച കൃതവേഗഃ കൃതിർനിമിഃ॥ 2-8-9 (11605)
പ്രതർദനഃ ശിബിർമത്സ്യഃ പൃഥുലാക്ഷോ ബൃഹദ്രഥഃ।
വാർതോ മരുത്തഃ കുഷികഃ സാങ്കാശ്യഃ സാങ്കൃതിർധ്രുവഃ॥ 2-8-10 (11606)
ചതുരശ്ചഃ സദസ്യോർമിഃ കാർതവീര്യശ്ച പാർഥിവഃ।
ഭരതഃ സുരഥശ്ചൈവ സുനീഥോ നിശഠോഽനലഃ॥ 2-8-11 (11607)
ദിവോദാസശ്ച സുമനാ അംബരീഷോ ഭഗീരഥഃ।
വ്യശ്വഃ സദശ്വോ വാഘ്ര്യശ്വഃ പൃഥുവേഗഃ പൃഥുശ്രവാഃ॥ 2-8-12 (11608)
പൃപദശ്വോ വസുമനാഃ ക്ഷുപശ്ച സുമഹാബലഃ।
രുഷദ്രുർവൃഷസേനശ്ച പുരുകുത്സോ ധ്വജീ രഥീ॥ 2-8-13 (11609)
ആർഷ്ടിഷേണോ ദിലീപശ്ച മഹാത്മാ ചാപ്യുശീനരഃ।
ഔശീനരിഃ പുണ്ഡരീകഃ ശര്യാതിഃ ശരഭഃ ശുചിഃ॥ 2-8-14 (11610)
അംഗോ രിഷ്ടശ്ച വേനശ്ച ദുഷ്യന്തഃ സൃഞ്ജയോ ജയഃ।
ഭാംഗാസുരിഃ സുനീഥശ്ച നിഷധോഽഥ വഹീനരഃ॥ 2-8-15 (11611)
കരന്ധമോ ബാഹ്ലികശ്ച സുദ്യുംനോ ബലവാൻമധുഃ।
ഐലോ മരുത്തശ്ച തഥാ ബലവാൻപൃഥിവീപതിഃ॥ 2-8-16 (11612)
കപോതരോമാ തൃണകഃ സഹദേവാർജുനൌ തഥാ।
വ്യശ്വഃ സാശ്വഃ കൃശാശ്വശ്ച ശശബിന്ദുശ്ച പാർഥിവഃ॥ 2-8-17 (11613)
രാമോ ദാശരഥിശ്ചൈവ ലക്ഷ്മണോഽഥ പ്രതർദനഃ।
അലർകഃ കക്ഷസേനശ്ച ഗയോ ഗൌരാഓശ്വ ഏവ ച॥ 2-8-18 (11614)
ജാമദഗ്ന്യശ്ച രാമശ്ച നാഭാഗസഗരൌ തഥാ।
ഭൂരിദ്യുംനോ മഹാശ്വശ്ച പൃഥാശഅവോ ജനകസ്തഥാ॥ 2-8-19 (11615)
രാജാ വൈന്യോ വാരിസേനഃ പുരിജിജ്ജനമേജയഃ।
ബ്രഹ്മദത്തസ്ത്രിഗർതിശ്ച രാജോപരിചരസ്തഥാ॥ 2-8-20 (11616)
ഇന്ദ്രദ്യുംനോ ഭീമജാനുർഗൌരപൃഷ്ഠോഽനഘോ ലയഃ।
പദ്മോഽഥ മുചുകുന്ദശ്ച ഭൂരിദ്യുംനഃ പ്രസേനജിത്॥ 2-8-21 (11617)
അരിഷ്ടനേമിഃ സുദ്യുംനഃ പൃഥുലാശ്വോഽഷ്ടകസ്തഥാ।
ശതം മത്സ്യാ നൃപതയഃ ശതം നീപാഃ ശതം ഹയാഃ॥ 2-8-22 (11618)
ധൃതരാഷ്ട്രാശ്ചൈകശതമശീതിർജനമേജയാഃ।
ശതം ച ബ്രഹ്മദത്താനാം വീരിണാമീരിണാം ശതം॥ 2-8-23 (11619)
ഭീഷ്ണാണാം ദ്വേ ശതേഽപ്യത്ര ഭീമാനാം തു തഥാ ശതം।
ശതം ച പ്രതിവിന്ധ്യാനാം ശതം നാഗാഃ ശതം ഹയാഃ॥ 2-8-24 (11620)
പലാശാനാം ശതം ജ്ഞേയം ശതം കാശകുശാദയഃ।
ശാന്തനുശ്ചൈവ രാജേന്ദ്ര പാണ്ഡുശ്ചൈവ പിതാ തവ॥ 2-8-25 (11621)
ഉശംഗവഃ ശതരഥോ ദേവരാജോ ജയദ്രഥഃ।
വൃഷദർഭശ്ച രാജർഷിർബുദ്ധിമാൻസഹമന്ത്രിഭിഃ॥ 2-8-26 (11622)
അഥാപരേ സഹസ്രാണി യേ ഗതാഃ ശസബിന്ദവഃ।
ഇഷ്ട്വാഽശ്വമേധൈർബഹുഭിർമഹദ്ഭിർഭൂരിദക്ഷിണൈഃ॥ 2-8-27 (11623)
ഏതേ രാജർഷയഃ പുണ്യാഃ കീർതിമന്തോ ബഹുശ്രുതാഃ।
തസ്യാം സഭായാം രാജേന്ദ്ര വൈവസ്വതമുപാസതേ॥ 2-8-28 (11624)
അഗസ്ത്യോഽഥ മതംഗശ്ച കാലോ മൃത്യുസ്തഥൈവ ച।
യജ്വാനശ്ചൈവ സിദ്ധാശ്ച യേ ന യോഗശരീരിണഃ॥ 2-8-29 (11625)
അഗ്നിഷ്വാത്താശ്ച പിതരഃ ഫേനപാശ്വോഷ്മപാശ്ച യേ।
സുധാവന്തോ ബർഹിഷദോ മൂർതിമന്തസ്തഥാഽപരേ॥ 2-8-30 (11626)
കാലചക്രം ച സാക്ഷാച്ച ഭഗവാൻഹവ്യവാഹനഃ।
നരാ ദുഷ്കൃതകർമാണോ ദക്ഷിണായനമൃത്യവഃ॥ 2-8-31 (11627)
കാലസ്യ നയനേ യുക്താ യമസ്യ പുരുപാശ്ച യേ।
തസ്യാം ശിംശുപപാലാശാസ്തഥാ കാശകുശാദയഃ॥ 2-8-32 (11628)
ഉപാസതേ ധർമരാജം മൂർതിമന്തോ ജനാധിപ।
ഏതേ ചാന്യേ ച ബഹവഃ പിതൃരാജസഭാസദഃ।
ന ശക്യാഃ പരിസംഖ്യാതും നാമഭിഃ കർമഭിസ്തഥാ । 2-8-33 (11629)
അസംബാധാ ഹി സാ പാർഥ രംയാ കാമഗമാ സഭാ।
ദീർഘകാലം തപസ്തപ്ത്വാ നിർമിതാ വിശ്വകർമണാ। 2-8-34 (11630)
ജ്വലന്തീ ഭാസമാനാ ച തേജസാ സ്വേന ഭാരത।
താമുഗ്രതപസോ യാന്തി സുവ്രതാഃ സത്യവാദിനഃ॥ 2-8-35 (11631)
ശാന്താഃ സന്യാസിനഃ ശുദ്ധാഃ പൂതാഃ പുണ്യേന കർമണാ।
സർവേ ഭാസ്വരദേഹാശ്ച സർവേ ച വിരജോംബരാഃ॥ 2-8-36 (11632)
ചിത്രാംഗദാശ്ചിത്രമാല്യാഃ സർവേ ജ്വലിതകുണ്ഡലാഃ।
സുകൃതൈഃ കർമഭിഃ പുണ്യൈഃ പാരിബർഹൈശ്ച ഭൂഷിതാഃ॥ 2-8-37 (11633)
ഗന്ധർവാശ്ച മഹാത്മാനഃ സംഘശശ്ചാപ്സരോഗണാഃ।
വാദിത്രം നൃത്തഗീതം ച ഹാസ്യം ലാസ്യം ച സർവശഃ॥ 2-8-38 (11634)
പുണ്യാശ്ച ഗന്ധാഃ ശബ്ദാശ്ച തസ്യാം പാർഥ സമന്തതഃ।
ദിവ്യാനി ചൈവ മാല്യാനി ഉപതിഷ്ഠന്തി നിത്യശഃ॥ 2-8-39 (11635)
ശതം ശതസഹസ്രാണി ധർമിണാം തം പ്രജേശ്വരം।
ഉപാസതേ മഹാത്മാനം രൂപയുക്താ മനസ്വിനഃ॥ 2-8-40 (11636)
ഈദൃശീ സാ സഭാ രാജൻപിതൃരാജ്ഞോ മഹാത്മനഃ।
വരുണസ്യാപി വക്ഷ്യാമി സഭാം പുഷ്കരമാലിനീം॥ ॥ 2-8-41 (11637)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ സഭാപർവണി മന്ത്രപർവണി അഷ്ടമോഽധ്യായഃ॥ 8॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-8-18 രാമഇതി രാമലക്ഷ്മണയോർവിഷ്ണുശേഷരൂപേണ സ്വസ്ഥാനസ്ഥയോരപി രൂപാന്തരേണ ഉപാസകാനു ഗ്രഹാർഥമത്രാവസ്ഥാനം॥ 2-8-23 ധൃതരാഷ്ടാശ്ചൈകശതമിതി പുരാണേഷു പ്രായേണാധികാരിണാമേവ കീർതനാത്തേഷാം ച പ്രതി കൽപം സമാനനാമരൂപകർമത്വാദനേകകൽപം ധർമസഭാവാസിനാം തേഷാം ബഹുത്വം യുക്തം। ഏവമന്യേഷാമപി॥ 2-8-31 ദുഷ്കൃതകർമാണോ വിദ്യാവിഹീനകർമമാത്രനിഷ്ടാഃ॥സഭാപർവ - അധ്യായ 009
॥ ശ്രീഃ ॥
2.9. അധ്യായഃ 009
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
വരുണസഭാവർണനം॥ 1॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
നാരദ ഉവാച॥
യുധിഷ്ഠിര സഭാ ദിവ്യാ വരുണസ്യാമിതപ്രഭാ।
പ്രമാണേന യഥാ യാംയാ ശുഭപ്രാകാരതോരണാ॥ 2-9-1 (11638)
അന്തഃ സലിലമാസ്ഥായ വിഹിതാ വിശ്വകർമണാ।
ദിവ്യൈ രത്നമയൈർവൃക്ഷൈഃ ഫലപുഷ്പപ്രദൈര്യുതാ॥ 2-9-2 (11639)
നീലപീതൈഃ സിതാഃ ശ്യാമൈഃ സിതൈർലോഹിതകൈരപി।
അവതാനൈസ്തഥാ ഗുൽമൈർമഞ്ജരീജാലധാരിഭിഃ॥ 2-9-3 (11640)
തഥാ ശകുനയസ്തസ്യാം വിചിത്രാ മധുരസ്വരാഃ।
അനിർദേശ്യാ വപുഷ്മന്തഃ ശതശോഽഥ സഹസ്രശഃ॥ 2-9-4 (11641)
സാ സഭാ സുഖസംസ്പർശാ ന ശീതാ ന ച ധർമദാ।
വേശ്മാസനവതീ രംയാ സിതാ വരുണപാലിതാ॥ 2-9-5 (11642)
യസ്യാമാസ്തേ സ വരുണോ വാരുണ്യാ ച സമന്വിതഃ।
ദിവ്യരത്നാംബരധരോ ദിവ്യാഭരണഭൂഷിതഃ॥ 2-9-6 (11643)
`ദ്വിതീയേന തു നാംനാ വൈ ഗൌരീതി ഭുവി വിശ്രുതാ।
പത്ന്യാ സവരുണോ ദേവഃ പ്രമോദതി സുഖീ സുഖം'॥ 2-9-7 (11644)
സ്രഗ്വിണോ ദിവ്യഗന്ധാശ്ച ദിവ്യഗന്ധാനുലേപനാഃ।
ആദിത്യാസ്തത്ര വരുണം ജലേശ്വരമുപാസതേ॥ 2-9-8 (11645)
വാസുകിസ്തക്ഷകശ്ചൈവ നാഗശ്ചൈരാവതസ്തഥാ।
കൃഷ്ണശ്ച ലോഹിതശ്ചൈവ പദ്മശ്ചിത്രശ്ച വീര്യവാൻ॥ 2-9-9 (11646)
കംബലാശ്വതരൌ നാഗൌ ധൃതരാഷ്ട്രബലാഹകൌ।
മണിമാൻകുണ്ഡധാരശ്ച കർകോടകധനഞ്ജയൌ॥ 2-9-10 (11647)
പാണിമാൻകുണ്ഡധാരശ്ച ബലവാൻപൃഥിവീപതേ।
പ്രഹ്രാദോ മുഷികാദശ്ച തഥൈവ ജനമേജയഃ ॥ 2-9-11 (11648)
പതാകിനോ മണ്ഡലിനഃ ഫണവന്തശ്ച സർവശഃ।
` അർഥോ ധർമശ്ച കാമശ്ച വസുഃ കപില ഏവ ച॥ 2-9-12 (11649)
അനന്തശ്ച മഹാനാഗോ യം ദൃഷ്ട്വാ ജലജേശ്വരഃ।
അഭ്യർചയതി സത്കാരൈരാസനേന ച തം വിഭുഃ॥ 2-9-13 (11650)
വാസുകിപ്രമുഖാശ്ചൈവ സർവേ പ്രാഞ്ജലയഃ സ്ഥിതാഃ।
അനുജ്ഞാതാശ്ച ശേഷേണ യഥാർഹമുപവിശ്യ ച॥ 2-9-14 (11651)
ഏതേ ചാന്യേ ച ബഹവഃ സർപാസ്തസ്യാം യുധിഷ്ഠിര।
`വൈനതേയശ്ച ഗരുഡോ യേ ചാസ്യ പരിചാരിണഃ'।
ഉപാസതേ മഹാത്മാനം വരുണം വിഗതക്ലമാഃ॥ 2-9-15 (11652)
ബലിർവൈരോചനോ രാജാ നരകഃ പൃഥിവീഞ്ജയഃ।
സംഹ്രാദോ വിപ്രചിത്തിശ്ച കാലഖഞ്ജാശ്ച ദാനവാഃ॥ 2-9-16 (11653)
സുഹനുർദുർമുഖഃ ശംഖഃ സുമനാഃ സുമതിസ്തതഃ।
ഘടോദരോ മഹാപാർശ്വഃ ക്രഥനഃ പിഠരസ്തഥാ॥ 2-9-17 (11654)
വിശ്വരൂപഃ സ്വരൂപശ്ച വിരൂപോഽഥ മഹാശിരാഃ।
ദശഗ്രീവശ്ച വാലീ ച മേഘവാസാ ദശാവരഃ॥ 2-9-18 (11655)
ടിട്ടിഭോ വിടഭൂതശ്ച സംഹ്രാദശ്ചേന്ദ്രതാപനഃ।
ദൈത്യദാനവസംഘാശ്ച സർവേ രുചിരകുണ്ഡലാഃ॥ 2-9-19 (11656)
സ്രഗ്വിണോ മൌലിനശ്ചൈവ തഥാ ദിവ്യപരിച്ഛദാഃ।
സർവേ ലബ്ധവരാഃ ശൂരാഃ സർവേ വിഗതമൃത്യവഃ॥ 2-9-20 (11657)
തേ തസ്യാം വരുണം ദേവം ധർമപാശധരം സദാ।
ഉപാസതേ മഹാത്മാനം സർവേ സുചരിതവ്രതാഃ॥ 2-9-21 (11658)
തഥാ സമുദ്രാശ്ചത്വാരോ നദീ ഭാഗീരഥീ ച സാ।
കാലിന്ദീ വിദിശാ വേണാ നർദമാ വേഗവാഹിനീ॥ 2-9-22 (11659)
വിപാശാ ച ശതദ്രുശ്ച ചന്ദ്രഭാഗാ സരസ്വതീ।
ഇരാവതീ വിതസ്താ ച സിന്ധുർദേവനദീ തഥാ॥ 2-9-23 (11660)
ഗോദാവരീ കൃഷ്ണവേണീ കാവേരീ ച സരിദ്വരാ।
കിംപുനാ ച വിശല്യാ ച തഥാ വൈതരണീ നദീ॥ 2-9-24 (11661)
തൃതീയാ ജ്യേഷ്ഠിലാ ചൈവ ശോണശ്ചാപി മഹാനദഃ।
ചർമണ്വതീ തഥാ ചൈവ പർണാശാ ച മഹാനദീ॥ 2-9-25 (11662)
സരയൂർവാരവത്യാഽഥ ലാംഗലീ ച സരിദ്വരാ।
കരതോയാ തഥാഽഽത്രേയീ ലൌഹിത്യശ്ച മഹാനദഃ॥ 2-9-26 (11663)
ലംഘതീ ഗോമതീ ചൈവ സന്ധ്യാ ത്രിസ്രോതസീ തഥാ।
ഏതാശ്ചന്യാശ്ച രാജേന്ദ്ര സുതീർഥാ ലോകവിശ്രുതാഃ॥ 2-9-27 (11664)
സരിതഃ സർവതശ്ചാന്യാസ്തീർഥാനി ച സരാംസി ച।
കൂപാശ്ച സപ്രസ്രവണാ ദേഹവന്തോ യുധിഷ്ഠിര। 2-9-28 (11665)
പൽവലാനി തടാകാനി ദേഹവന്ത്യഥ ഭാരത।
ദിശസ്തഥാ മഹീ ചൈവ തഥാ സർവേ മഹീധരാഃ॥ 2-9-29 (11666)
ഉപാസതേ മഹാത്മാനം സർവേ ജലചരാസ്തഥാ।
ഗീതവാദിത്രവന്തശ്ച ഗന്ധർവാപ്സരസാം ഗണാഃ॥ 2-9-30 (11667)
സ്തുവന്തോ വരുണം തസ്യാം സർവ ഏവ സമാസതേ।
മഹീധരാ രത്നവന്തോ രസാ യേ ച പ്രതിഷ്ഠിതാഃ॥ 2-9-31 (11668)
കഥയന്തഃ സുമധുരാഃ കഥാസ്തത്ര സമാസതേ।
വാരുണശ്ച തഥാ മന്ത്രീ സുനാഭഃ പര്യുപാസതേ॥ 2-9-32 (11669)
പുത്രപൌത്രൈഃ പരിവൃതോ ഗോനാംനാ പുഷ്കരേണ ച।
സർവേ വിഗ്രഹവന്തസ്തേ തമീശ്വരമുപാസതേ॥ 2-9-33 (11670)
ഏഷാ മയാ സംപതതാ വാരുണീ ഭരതർഷഭ।
ദൃഷ്ടപൂർവാ സഭാ രംയാ കുബേരസ്യ സഭാം ശൃണു॥ ॥ 2-9-34 (11671)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ സഭാപർവണി മന്ത്രപർവണി നവമോഽധ്യായഃ॥ 9॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-9-34 സംപതതാ സമാഗച്ഛതാ॥സഭാപർവ - അധ്യായ 010
॥ ശ്രീഃ ॥
2.10. അധ്യായഃ 010
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
കുബേരസഭാവർണനം॥ 1॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
നാരദ ഉവാച।
സഭാ വൈശ്രവണീ രാജഞ്ശതയോജനമായതാ।
വിസ്തീർണാ സപ്തതിശ്ചൈവ യോജനാനി സിതപ്രഭാ॥ 2-10-1 (11672)
തപസാ നിർജിതാ രാജൻസ്വയം വൈശ്രവണേന സാ।
ശശിപ്രഭാ പ്രാവരണാ കൈലാസശിഖരോപമാ॥ 2-10-2 (11673)
ഗുഹ്യകൈരുഹ്യമാനാ സാ ഖേ വിഷക്തേവ ശോഭതേ।
ദിവ്യാ ഹേമമയൈരുച്ചൈഃ പ്രാസാദൈരുപശോഭിതാ॥ 2-10-3 (11674)
മഹാരത്നവതീ ചിത്രാ ദിവ്യഗന്ധാ മനോരമാ।
സിതാഭ്രശിഖരാകാരാ പ്ലവമാനേവ ദൃശ്യതേ। 2-10-4 (11675)
ദിവ്യാ ഹേമമയൈ രംഗൈർവിദ്യുദ്ഭിരിവ ചിത്രിതാ।
തസ്യാം വൈശ്രവണോ രാജാ വിചിത്രാഭരണാംബരഃ॥ 2-10-5 (11676)
സ്ത്രീസഹസ്രൈർവൃതഃ ശ്രീമാനാസ്തേ ജ്വലിതകുണ്ഡലഃ।
`സഹ പത്ന്യാ മഹാരാജ ഋദ്ധ്യാ സഹ വിരാജതേ। 2-10-6 (11677)
സർവാഭരണഭൂഷിണ്യാ വപുഷ്മത്യാ ധനേശ്വരഃ'।
ദിവാകരനിഭേ പുണ്യേ ദിവ്യാസ്തരണസംവൃതേ।
ദിവ്യപാദോപധാനേ ച നിഷണ്ണഃ പരമാസനേ॥ 2-10-7 (11678)
മന്ദാരാണാമുദാരാണാം വനാനി പരിലോഡയൻ।
സൌഗന്ധീകവനാനാം ച ഗന്ധം ഗന്ധവഹോ വഹൻ॥ 2-10-8 (11679)
നലിന്യാശ്ചാലകാഖ്യായാ നന്ദനസ്യ വനസ്യ ച।
ശീതോ ഹൃദയസംഹ്ലാദീ വായുസ്തമുപസേവതേ॥ 2-10-9 (11680)
തത്ര ദേവാഃ സഗന്ധർവാ ഗണൈരപ്സരസാം വൃതാഃ।
ദിവ്യതാനൈർമഹാരാജ ഗായന്തിസ്മ സഭാഗതാഃ॥ 2-10-10 (11681)
മിശ്രകേശീ ച രംഭാ ച ചിത്രസേനാ ശുചിസ്മിതാ।
ചാരുനേത്രാ ഘൃതാചീ ച മേനകാ പുഞ്ജികസ്ഥലാ॥ 2-10-11 (11682)
വിശ്വാചീ സഹജന്യാ ച പ്രംലോചാ ഉർവശീ ॥ 2-10-12 (11683)
വർഗാ ച സൌരഭേയീ ച സമീചീ ബുദ്ബുദാ ലതാ।
ഏതാഃ സഹസ്രശശ്ചാന്യാ നൃത്തഗീതവിശാരദാഃ॥ 2-10-13 (11684)
ഉപതിഷ്ഠന്തി ധനദം ഗന്ധർവാപ്സരസാം ഗണാഃ।
അനിശം ദിവ്യവാദിത്രൈർനൃത്തഗീതൈശ്ച സ സഭാ॥ 2-10-14 (11685)
അശൂന്യാ രുചിരാ ഭാതി ഗന്ധർവാപ്സരസാം ഗണൈഃ।
കിന്നരാ നാമ ഗന്ധർവാ നരാ നാമ തഥാഽപരേ॥ 2-10-15 (11686)
മാണിഭദ്രോഽഥ ധനദഃ ശ്വേതഭദ്രശ്ച ഗുഹ്യകഃ।
കശേരകോ ഗണ്ഡകണ്ഡൂഃ പ്രദ്യോതശ്ച മഹാബലഃ॥ 2-10-16 (11687)
കുസ്തംബരുഃ പിശാചശ്ച ഗജകർണോ വിശാലകഃ।
വരാഹകർണസ്താംരൌഷ്ഠഃ ഫലകക്ഷഃ ഫലോദകഃ॥ 2-10-17 (11688)
ഹംസചൂഡഃ ശഇഖാവർതോ ഹേമനേത്രോ വിഭീഷണഃ।
പുഷ്പാനനഃ പിംഗലകഃ ശോണിതോദഃ പ്രവാലകഃ॥ 2-10-18 (11689)
വൃക്ഷവാസ്യനികേതശ്ച ചീരവാസാശ്ച ഭാരത।
ഏതേ ചാന്യേ ച ബഹവോ യക്ഷാഃ ശതസഹസ്രശഃ॥ 2-10-19 (11690)
സദാ ഭഗവതീ ലക്ഷ്മീസ്തത്രൈവ നലകൂബരഃ।
അഹം ച ബഹുശസ്തസ്യാം ഭവന്ത്യന്യേ ച മദ്വിധാഃ॥ 2-10-20 (11691)
ബ്രഹ്മർഷയോ ഭവന്ത്യത്ര തഥാ ദേവർഷയോഽപരേ।
ക്രവ്യാദാശ്ച തഥൈവാന്യേ ഗന്ധർവാശ്ച മഹാബലാഃ॥ 2-10-21 (11692)
ഉപാസതേ മഹാത്മാനം തസ്യാം ധനദമീശ്വരം।
ഭഗവാൻഭൂതസംഘൈശ്ച വൃതഃ ശതസഹസ്രശഃ॥ 2-10-22 (11693)
ഉമാപതിഃ പശുപതിഃ ശൂലഭൃദ്ഭഗനേത്രഹാ।
ത്ര്യംബകോ രാജശാർദൂല ദേവീ ച വിഗതക്ലമാ॥ 2-10-23 (11694)
വാമനൈർവികടൈഃ കുബ്ജൈഃ ക്ഷതജാക്ഷൈർമഹാരവൈഃ।
മേദോമാംസാശനൈരുഗ്രൈരുഗ്രധന്വാ മഹാബലഃ॥ 2-10-24 (11695)
നാനാപ്രഹരണൈരുഗ്രൈർവാതൈരിവ മഹാജവൈഃ।
വൃതഃ സഖായമന്വാസ്തേ സദൈവ ധനദം നൃപ॥ 2-10-25 (11696)
പ്രഹൃഷ്ടാഃ ശതശശ്ചാന്യേ ബഹുശഃ സപരിച്ഛദാഃ।
ഗന്ധർവാണാം ച പതയോ വിശ്വാവസുർഹഹാ ഹുഹൂഃ॥ 2-10-26 (11697)
തുംബുരുഃ പ്രവതശ്ചൈവ ശൈലൂഷശ്ച തഥാഽപരഃ।
ചിത്രസേനശ്ച ഗീതജ്ഞസ്തഥാ ചിത്രരഥോപി ച॥ 2-10-27 (11698)
ഏതേ ചാന്യേ ച ഗന്ധർവാ ധനേശ്വരമുപാസതേ।
വിദ്യാധരാധിപശ്ചൈവ ചക്രധർമാ സഹാനുജൈഃ॥ 2-10-28 (11699)
ഉപാചരതി തത്ര സ്മ ധനാനാമീശ്വരം പ്രഭും।
കിന്നരാഃ ശതശസ്തത്ര ധനാനാമീശ്വരം പ്രഭും॥ 2-10-29 (11700)
ആസതേ ചാപി രാജാനോ ഭഗദത്തപുരോഗമാഃ।
ദ്രുമഃ കിംപുരുഷേശശ്ച ഉപാസ്തേ ധനദേശ്വരം॥ 2-10-30 (11701)
രാക്ഷസാധിപതിശ്ചൈവ മഹേന്ദ്രോ ഗന്ധമാദനഃ।
സഹ യക്ഷൈഃ സഗന്ധർവൈഃ സഹ സർവൈർനിശാചരൈഃ॥ 2-10-31 (11702)
വിഭീഷണശ്ച ധർമിഷ്ഠ ഉപാസ്തേ ഭ്രാതരം പ്രഭും।
ഹിമവാൻപാരിയാത്രശ്ച വിന്ധ്യകൈലാസമന്ദരാഃ॥ 2-10-32 (11703)
മലയോ ദർദുരശ്ചൈവ മഹേന്ദ്രോ ഗന്ധമാദനഃ।
ഇന്ദ്രകീലഃ സുനാഭശ്ച തഥാ ദിവ്യൌ ച പർവതൌ॥ 2-10-33 (11704)
ഏതേ ചാന്യേ ച ബഹവഃ സർവേ മേരുപുരോഗമാഃ।
ഉപാസതേ മഹാത്മാനം ധനാനാമീശ്വരം പ്രഭും॥ 2-10-34 (11705)
ന്ദീശ്വരശ്ച ഭഗവാൻമഹാകാലസ്തഥൈവ ച।
ശങ്കുകർണമുഖാഃ സർവേ ദിവ്യാഃ പാരിഷദാസ്തഥാ॥ 2-10-35 (11706)
കാഷ്ഠഃ കുടീ മുഖോ ദന്തീ വിജയശ്ച തപോധികഃ।
ശ്വേതശ്ച വൃഷഭസ്തത്ര നർദന്നാസ്തേ മഹാബലഃ॥ 2-10-36 (11707)
ധനദം രാക്ഷസാശ്ചാന്യേ പിശാചാശ്ച ഉപാസതേ।
പാരിഷദൈഃ പരിവൃതമുപായാന്തം മഹേശ്വരം॥ 2-10-37 (11708)
സദാ ഹി ദേവദേവേശം ശിവം ത്രൈലോക്യഭാവനം।
പ്രണംയ മൂർധ്നാ പൌലസ്ത്യോ ബഹുരൂപമുമാപതിം॥ 2-10-38 (11709)
തതോഽഭ്യനുജ്ഞാം സംപ്രാപ്യ മഹാദേവാദ്ധനേശ്വരഃ।
ആസ്തേ കദാചിദ്ഭഗവാൻഭവോ ധനപതേഃ സഖാ॥ 2-10-39 (11710)
നിധിപ്രവരമുഖ്യൌ ച ശംഖപദ്മൌ ധനേശ്വരൌ।
സർവാന്നിധീൻപ്രഗൃഹ്യാഥ ഉപാസ്താം വൈ ധനേശ്വരം॥ 2-10-40 (11711)
സാ സഭാ താദൃശീ രംയാ മയാ ദൃഷ്ടാന്തരിക്ഷഗാ।
പിതാമഹസഭാം രാജൻകീർതയിഷ്യേ നിബോധ താം॥ ॥ 2-10-41 (11712)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ സഭാപർവണി മന്ത്രപർവണി ദശമോഽധ്യായഃ॥ 10॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-10-5 രംഗൈരിതിച്ഛേദഃ॥ 2-10-39 ആസ്തേ ഇത്യാവൃത്ത്യാ യോജനീയം। യദാ ഭവഃ കദാചിത്കുബേരസഭാമധ്യാസ്തേ തദാ കുബേരോഽപി ഭവാദനുജ്ഞാം പ്രാപ്യ തന്നികടേ ആസ്തേ ഉപവിശതി॥സഭാപർവ - അധ്യായ 011
॥ ശ്രീഃ ॥
2.11. അധ്യായഃ 011
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
ബ്രഹ്മസഭാവർണനം॥1॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
നാരദ ഉവാച॥
പിതാമഹസഭാം താത കഥ്യമാനാം നിബോധ മേ।
ശക്യതേ യാ ന നിർദേഷ്ടുമേവംരൂപേതി ഭാരത॥ 2-11-1 (11713)
പുരാ ദേവയുഗേ രാജന്നാദിത്യോ ഭഗവാന്ദിവഃ।
ആഗച്ഛൻമാനുഷം ലോകം ദിദൃക്ഷുർവിഗതക്ലമഃ॥ 2-11-2 (11714)
ചരൻമാനുഷരൂപേണ സഭാം ദൃഷ്ട്വാ സ്വയംഭുവഃ।
സ താമകഥയൻമഹ്യം ദൃഷ്ട്വാ തത്ത്വേന പാണ്ഡവ॥ 2-11-3 (11715)
അപ്രമേയാം സഭാം ദിവ്യാം മാനസീം ഭരതർഷഭ।
അനിർദേശ്യാം പ്രഭാവേണ സർവഭൂതമനോരമാം॥ 2-11-4 (11716)
ശ്രുത്വാ ഗുണാനഹം തസ്യാഃ സഭായാഃ പാണ്ഡവർഷഭ।
ദർശനേപ്സുസ്തഥാ രാജന്നാദിത്യമിദമബ്രുവം। 2-11-5 (11717)
ഭഗവന്ദ്രഷ്ടുമിച്ഛാമി പിതാമഹസഭാം ശുഭാം।
യേന വാ തപസാ ശക്യാ കർമണാ വാഽപി ഗോപതേ॥ 2-11-6 (11718)
ഔഷധൈര്യാ തഥാ യുക്തൈരുത്തമാ പാപനാശിനീ।
തൻമമാചക്ഷ്വ ഭഗവൻപശ്യേയം താം സഭാം യഥാ॥ 2-11-7 (11719)
സ തൻമമ വചഃ ശ്രുത്വാ സഹസ്രാംശുർദിവാകരഃ।
പ്രോവാച ഭാരതശ്രേഷ്ഠ വ്രതം വർഷസഹസ്രകം॥ 2-11-8 (11720)
ബ്രഹ്മവ്രതമുപാസ്സ്വ ത്വം പ്രയതേനാന്തരാത്മനാ।
തതോഽഹം ഹിമവത്പൃഷ്ഠേ സമാരബ്ദോ മഹാവ്രതം॥ 2-11-9 (11721)
തതഃ സ ഭഗവാൻസൂര്യോ മാമുപാദായ വീര്യവാൻ।
ആഗച്ഛത്താം സഭാം ബ്രാഹ്മീം വിപാപ്മാ വിഗതക്ലമഃ ? 2-11-10 (11722)
ഏവംരൂപേതി സാ ശക്യാ ന നിർദേഷ്ടും നരാധിപ।
ക്ഷണേന ഹി ബിഭർത്യന്യദനിർദേശ്യം വപുസ്തഥാ॥ 2-11-11 (11723)
ന വേദ പരിമാണം വാ സംസ്ഥാനം ചാപി ഭാരത।
ന ച രൂപം മയാ താദൃക് ദൃഷ്ടപൂർവം കദാചന॥ 2-11-12 (11724)
സുസുഖാ സാ സദാ രാജന്ന ശീതാ ന ച ഘർമദാ।
ന ക്ഷുത്പിപാസേ ന ഗ്ലാനിം പ്രാപ്യതാം പ്രാപ്തുവന്ത്യുത ॥ 2-11-13 (11725)
നാനാരൂപൈരിവ കൃതാ മണിഭിഃ സാ സുഭാസ്വരൈഃ।
സ്തംഭൈർന ച ധൃതാ സാ തു ശാശ്വതീ ന ച സാ ക്ഷരാ ॥ 2-11-14 (11726)
ദിവ്യൈർനാനാവിധൈർഭാവൈർഭാസദ്ഭിരമിതപ്രഭൈഃ॥ 2-11-15 (11727)
അതി ചന്ദ്രം ച സൂര്യം ച ശിഖിനം ച സ്വയംപ്രഭാ।
ദീപ്യതേ നാകപൃഷ്ഠസ്ഥാ ഭർത്സയന്വീവ ഭാസ്കരം॥ 2-11-16 (11728)
തസ്യാം സ ഭഗവാനാസ്തേ വിദധദ്ദേവമായയാ।
സ്വയമേകോഽനിശം രാജൻസർവലോകപിതാമഹഃ॥ 2-11-17 (11729)
ഉപതിഷ്ഠന്തി ചാപ്യേനം പ്രജാനാം പതയഃ പ്രഭും।
ദക്ഷഃ പ്രചേതാഃ പുലഹോ മരീചിഃ കശ്യപഃ പ്രഭുഃ॥ 2-11-18 (11730)
ഭൃഗുരത്രിർവസിഷ്ഠശ്ച ഗൌതമോഽഥ തഥാംഗിരാഃ।
പുലസ്ത്യശ്ച കതുശ്ചൈവ പ്രഹ്ലാദഃ കർദമസ്തഥാ। 2-11-19 (11731)
അഥർവാംഗിരസശ്ചൈവ വാലഖില്യാ സരീചിപാഃ।
മനോഽന്തരിക്ഷം വിദ്യാശ്ച വായുസ്തേജോ ജലം മഹീ॥ 2-11-20 (11732)
ശബ്ദസ്പർശൌ തഥാ രൂപം രസോ ഗന്ധശ്ച ഭാരത।
പ്രകൃതിശ്ച വികാരശ്ച യച്ചാന്യത്കാരണം ഭുവഃ॥ 2-11-21 (11733)
അഗസ്ത്യശ്ച മഹാതേജാ മാർകണ്ഡേയശ്ച വീര്യവാൻ।
ജമദഗ്നിർഭരദ്വാജഃ സംവർതശ്ച്യവനസ്തഥാ॥ 2-11-22 (11734)
ദുർവാസാശ്ച മഹാഭാഗ ഋഷ്ണശൃംഗശ്ച ധാർമികഃ।
സനത്കുമാരോ ഭഗവാന്യോഗാചാര്യോ മഹാതപാഃ॥ 2-11-23 (11735)
അസിതോ ദേവലശ്ചൈവ ജൈഗീഷവ്യശ്ച തത്ത്വവിത്।
ഋഷഭോ ജിതശത്രുശ്ച മഹാവീര്യസ്തഥാ മണിഃ॥ 2-11-24 (11736)
ആയുർവേദസ്തഥാഽഷ്ടാംഗോ ദേഹവാംസ്തത്ര ഭാരത।
ചന്ദ്രമാഃ സഹ നക്ഷത്രൈരാദിത്യശ്ച ഗഭസ്തിമാൻ॥ 2-11-25 (11737)
വായവഃ ക്രതവശ്ചൈവ സങ്കൽപഃ പ്രാണ ഏവ ച।
മൂർതിമന്തോ മഹാത്മാനോ മഹാവ്രതപരായണാഃ॥ 2-11-26 (11738)
ഏതേ ചാന്യേ ച ബഹവോ ബ്രഹ്മാണം സമുപസ്ഥിതാഃ।
അർഥോ ധർമശ്ച കാമശ്ച ഹർഷോ ദ്വേഷസ്തപോ ദമഃ॥ 2-11-27 (11739)
ആയാന്തി തസ്യാം സഹിതാ ഗന്ധർവാപ്സരസാം ഗണാഃ।
വിംശതിഃ സപ്ത ചൈവാന്യേ ലോകപാലാശ്ച സർവശഃ॥ 2-11-28 (11740)
ശുക്രോ ബൃഹസ്പതിശ്ചൈവ ബുധോഽങ്കാരക ഏവ ച।
ശനൈശ്ചരശ്ച രാഹുശ്ച ഗ്രഹാഃ സർവേ തഥൈവ ച॥ 2-11-29 (11741)
മന്ത്രോ രഥന്തരം ചൈവ ഹരിമാന്വസുമാനപി।
ആദിത്യാഃ സാധിരാജാനോ നാമദ്വന്ദ്വൈരുദാഹൃതാഃ॥ 2-11-30 (11742)
മരുതോ വിശ്വകർമാ ച വസവശ്ചൈവ ഭാരത।
തഥാ പിതൃഗണാഃ സർവേ സർവാണി ച ഹവീംഷ്യഥ॥ 2-11-31 (11743)
ഋഗ്വേദഃ സാമവേദശ്ച യജുർവേദശ്ച പാണ്ഡവ।
അഥർവവേദശ്ച തഥാ സർവശാസ്ത്രാണി ചൈവ ഹ॥ 2-11-32 (11744)
ഇതിഹാസോപവേദാശ്ച വേദാംഗാനി ച സർവശഃ।
ഗ്രഹാ യജ്ഞാശ്ച സോമശ്ച ദേവതാശ്ചാപി സർവശഃ॥ 2-11-33 (11745)
സാവിത്രീ ദുർഗതരണീ വാണീ സപ്തവിധാ തഥാ।
മേധാ ധൃതിഃ ശ്രുതിശ്ചൈവ പ്രജ്ഞാ ബുദ്ധിര്യശഃ ക്ഷമാ॥ 2-11-34 (11746)
സാമാനി സ്തുതിശസ്ത്രാണി ഗാഥാശ്ച വിവിധാസ്തഥാ।
ഭാഷ്യാണി തർകയുക്താനി ദേഹവന്തി വിശാംപതേ॥ 2-11-35 (11747)
നാടകാ വിവിധാഃ കാവ്യാഃ കഥാഖ്യായികാരികാഃ ।
തത്രതിഷ്ഠന്തി തേ പുണ്യാ യേ ചാന്യേ ഗുരുപൂജകാഃ॥ 2-11-36 (11748)
ക്ഷണാ ലവാ മുഹൂർതാശ്ച ദിവാ രാത്രിസ്തഥൈവ ച।
അർധമാസാശ്ച മാസാശ്ച ഋതവഃ ഷട് ച ഭാരത॥ 2-11-37 (11749)
സംവത്സരാഃ പഞ്യയുഗമഹോരാത്രശ്ചതുർവിധഃ।
കാലചക്രം ച തദ്ദിവ്യം നിത്യമക്ഷയമവ്യയം॥ 2-11-38 (11750)
ധർമചക്രം തഥാ ചാപി നിത്യമാസ്തേ യുധിഷ്ഠിര।
അദിതിർദിതിർദനുശ്ചൈവ സുരസാ വിനതാ ഇരാ॥ 2-11-39 (11751)
കാലികാ സുരഭീ ദേവീ സരമാ ചാഥ ഗൌതമീ॥ 2-11-40 (11752)
പ്രഭാ കദ്രൂശ്ച വൈ ദേവ്യൌ ദേവതാനാം ച മാതരഃ।
രുദ്രാണീ ശ്രീശ്ച ലക്ഷ്മീശ്ച ഭദ്രാ ഷഷ്ഠീ തഥാഽപരാ॥ 2-11-41 (11753)
പൃഥിവീ ഗാം ഗതാ ദേവീ ഹ്രീഃ സ്വാഹാ കീർതിരേവ ച।
സുരാ ദേവീ ശചീ ചൈവ തഥാ പുഷ്ടിരരുന്ധതീ॥ 2-11-42 (11754)
സംവൃത്തിരാശാ നിയതിഃ സൃഷ്ടിർദേവീ രതിസ്തഥാ।
ഏതാശ്ചാന്യാശ്ചവൈ ദേവ്യ ഉപതസ്ഥുഃ പ്രജാപതിം॥ 2-11-43 (11755)
ആദിത്യാ വസവോ രുദ്രാ മരുതശ്ചാസ്വിനാവപി।
വിശ്വേദേവാശ്ച സാധ്യാശ്ച പിതരശ്ച മനോജവാഃ॥ 2-11-44 (11756)
പിതൃണാം ച ഗണാന്വിദ്ധി സപ്തൈവ പുരുഷർഷഭ।
മൂർതിമന്തോ വൈ ചത്വാരസ്ത്രയശ്ചാപി ശരീരിണഃ॥ 2-11-45 (11757)
വൈരാജശ്ച മഹാഭാഗാ അഗ്നിഷ്വാത്താശ്ച ഭാരത।
ഗാർഹപത്യാ നാകചരാഃ പിതരോ ലോകവിശ്രുതാഃ॥ 2-11-46 (11758)
സോമപാ ഏകശൃംഗാശ്ച ചതുർവേദാഃ കലാസ്തഥാ।
ഏതേ ചതുർഷു വർണേഷു പൂജ്യന്തേ പിതരോ നൃപ॥ 2-11-47 (11759)
ഏതൈരാപ്യായിതൈഃ പുർവം സോമശ്ചാപ്യായ്യതേ പുനഃ।
ത ഏതേ പിതരഃ സർവേ പ്രജാപതിമുപസ്ഥിതാഃ॥ 2-11-48 (11760)
ഉപാസതേ ച സംഹൃഷ്ടാ ബ്രഹ്മാണമമിതൌജസം।
രാക്ഷസാശ്ച പിശാചാശ്ച ദാനവാ ഗുഹ്യകാസ്തഥാ॥ 2-11-49 (11761)
നാഗാഃ സുപർണാഃ പശവഃ പിതാമഹമുപാസതേ।
സ്ഥാവരാ ജംഗമാശ്ചൈവ മഹാഭൂതാസ്തഥാഽപരേ॥ 2-11-50 (11762)
പുരന്ദരശ്ച ദേവേന്ദ്രോ വരുണോ ധനദോ യമഃ।
മഹാദേവഃ സഹോമോഽത്ര സദാ ഗച്ഛതി സർവശഃ॥ 2-11-51 (11763)
മഹാസേനശ്ച രാജേന്ദ്ര സദോപാസ്തേ പിതാമഹം।
ദേവോ നാരായണസ്തസ്യാം തഥാ ദേവർഷയശ്ച യേ॥ 2-11-52 (11764)
ഋഷയോ വാലഖില്യാശ്ച യോനിജായോനിജാസ്തഥാ।
യച്ച കിഞ്ചിത്രിലോകേഽസ്മിന്ദൃശ്യതേ സ്ഥാണു ജംഗമം।
സർവം തസ്യാം മയാ ദൃഷ്ടമിതി വിദ്ധി നരാധിപ॥ 2-11-53 (11765)
അഷ്ടാശീതിസഹസ്രാണി ഋഷീണാമൂർധ്വരേതസാം।
പ്രജാവതാം ച പഞ്ചാശദൃഷീണാമപി പാണ്ഡവ॥ 2-11-54 (11766)
തേ സ്മ തത്ര യഥാകാമം ദൃഷ്ട്വാ സർവേ ദിവൌകസഃ।
പ്രണംയ ശിരസാ തസ്മൈ സർവേ യാന്തി യഥാഗമം॥ 2-11-55 (11767)
അതിഥീനാഗതാന്ദേവാന്ദൈത്യാന്നാഗാംസ്തഥാ ദ്വിജാൻ।
യക്ഷാൻമുപർണാൻകാലേയാൻഗന്ധർവാപ്സരസസ്തഥാ॥ 2-11-56 (11768)
മഹാഭാഗാനമിതധീർബ്രഹ്മാ ലോകപിതാമഹഃ।
ദയാവാൻസർവഭൂതേഷു യഥാർഹം പ്രതിപദ്യതേ॥ 2-11-57 (11769)
പ്രതിഗൃഹ്യ തു വിശ്വാത്മാ സ്വയം സ്വയംഭൂരമിതദ്യുതിഃ।
സാന്ത്വമാനാർഥസംഭോഗൈര്യുനക്തി മനുജാധിപ॥ 2-11-58 (11770)
തഥാ തൈരുപയാതൈശ്ച പ്രതിയദ്ഭിശ്ച ഭാരത।
ആകുലാ സാ സഭാതാത ഭവതി സ്മ സുഖപ്രദാ॥ 2-11-59 (11771)
സർവതേജോമയീ ദിവ്യാ ബ്രഹ്മർഷിഗണസേവിതാ।
ബ്രാഹയാ ശ്രിയാ ദീപ്യമാനാ ശുശുഭേ വിഗതക്ലമാ॥ 2-11-60 (11772)
സാ സഭാ താദൃശീ ദൃഷ്ടാ മയാ ലോകേഷു ദുർലഭാ।
സഭേയം രാജശാർദൂല മനുഷ്യേഷു യഥാ തവ॥ 2-11-61 (11773)
ഏതാ മയാ ദൃഷ്ടപൂർവാഃ സഭാ ദേവേഷു ഭാരത।
സഭേയം മാനുഷേ ലോകേ സർവശ്രേഷ്ഠതമാ തവ॥ ॥ 2-11-62 (11774)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ സഭാപർവണി മന്ത്രപർവണി ഏകാദശോഽധ്യായഃ॥ 11॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-11-2 ദേവയുഗേ കൃതയുഗേ॥ 2-11-30 മാമദ്വന്ദ്വൈരഗ്നീഷോമേന്ദ്രാഭ്യാദിഭിഃ॥ 2-11-38 സംവത്സരാഃ ഷഷ്ടിഃ പ്രഭവാദയഃ। തേച പഞ്ചപഞ്ച ഏകൈകം യുഗം। ചതുർവിധോ മാനുഷോഽ ഹോരാത്രഃ ഷഷ്ടിഘടികാഭിഃ। പൈത്രോ മാസേന। ദൈവോ വത്സരേണ। ബ്രാഹ്മഃ കൽപേനേതി। കാലചക്രം ദ്വാദശരാശ്യാത്മകം॥സഭാപർവ - അധ്യായ 012
॥ ശ്രീഃ ॥
2.12. അധ്യായഃ 012
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
ഇന്ദ്രസഭാസ്ഥഹരിശ്ചന്ദ്രചരിതേ യുധിഷ്ഠിരേണ പൃഷ്ടേ തത്കഥാപ്രസംഗേന നാരദകൃതാ രാജസൂയപ്രശംസാ॥ 1॥ യുധിഷ്ഠരംപ്രതി പാണ്ഡുസന്ദേശകഥനപൂർവകം നാരദസ്യ ഗമനം॥ 2॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച॥
പ്രായശോ രാജലോകസ്തേ കഥിതോ വദതാം വര।
വൈവസ്വതസഭായാം തു യഥാ വദസി മേ പ്രഭോ॥ 2-12-1 (11775)
വരുണസ്യ സഭായാം തു നാഗാസ്തേ കഥിതാ വിഭോ।
ദൈത്യേന്ദ്രാശ്ചാപി ഭൂയിഷ്ഠാഃ സരിതഃ സാഗരാസ്തഥാ॥ 2-12-2 (11776)
തഥാ ധനപതേര്യക്ഷാ ഗുഹ്യകാ രാക്ഷസാസ്തഥാ।
ഗന്ധർവാപ്സരസശ്ചൈവ ഭഗവാംശ്ച വൃഷധ്വജഃ॥ 2-12-3 (11777)
പിതാമഹസഭായാം തു കഥിതാസ്തേ മഹർഷഭഃ।
സർവേ ദേവനികായാശ്ച സർവശാസ്ത്രാണി വൈവ ഹ॥ 2-12-4 (11778)
ശക്രസ്യ തു സഭായാം തു ദേവാഃ സങ്കീർതിതാ മുനേ।
ഉദ്ദേശതശ്ച ഗന്ധർവാ വിവിധാശ്ച മഹർഷയഃ॥ 2-12-5 (11779)
ഏക ഏവ തു രാജർഷിർഹരിശ്ചന്ദ്രോ മഹാമുനേ।
കഥിതസ്തേ സഭായാം വൈ ദേവേന്ദ്രസ്യ മഹാത്മനഃ॥ 2-12-6 (11780)
കിം കർമ തേനാചരിതം തപോ വാ നിയതവ്രത।
യേനാസൌ സഹ ശക്രേണ സ്പർധദേ സുമഹായശാഃ॥ 2-12-7 (11781)
പിതൃലോകഗതശ്ചൈവ ത്വയാ വിപ്ര പിതാ മമ।
ദൃഷ്ടഃ പാണ്ഡുർമഹാഭാഗഃ കഥം വാഽപി സമാഗതഃ॥ 2-12-8 (11782)
കിമുക്തവാംശ്ച ഭഗവംസ്തൻമമാചക്ഷ്വ സുവ്രത।
ത്വത്തഃ ശ്രോതും സർവമിദം പരം കൌതൂഹലം ഹി മേ॥ 2-12-9 (11783)
നാരദ ഉവാച। 2-12-10x (1395)
യൻമാം പൃച്ഛസി രാജേന്ദ്ര ഹരിശ്ചന്ദ്രം പ്രതി പ്രഭോ।
തത്തേഽഹം സംപ്രവക്ഷ്യാമി മാഹാത്ംയം തസ്യ ധീമതഃ॥ 2-12-10 (11784)
` ഇക്ഷ്വാകൂണാം കുലേ ജാതസ്ത്രിശങ്കുർനാമ പാർഥിവഃ।
അയോധ്യാധിപതിർവീരോ വിശ്വാമിത്രേണ സംസ്ഥിതഃ॥ 2-12-11 (11785)
തസ്യ സത്യവതീ നാമ പത്നീ കേകയവംശജാ।
തസ്യാം ഗർഭഃ സമഭവദ്ധർമേണ കുരുനന്ദന॥ 2-12-12 (11786)
സാ ച കാലേ മഹാഭാഗാ രാജൻമാസം പ്രവിശ്യ ച।
കുമാരം ജനയാമാസ ഹരിശ്ചന്ദ്രമകൽമഷം।
സ വൈ രാജാ ഹരിശ്ചന്ദ്രസ്ത്രൈശങ്കവ ഇതി സ്മൃതഃ'॥ 2-12-13 (11787)
സ രാജാ ബലവാനാസീത്സംരാട് സർവമഹീക്ഷിതാം।
തസ്യ സർവേ മഹീപാലാഃ ശാസനാവനതാഃ സ്ഥിതാഃ॥ 2-12-14 (11788)
തേനൈകം രഥമാസ്ഥായ ജൈത്രം ഹേമവിഭൂഷിതം।
ശസ്ത്രപ്രതാപേന ജിതാ ദ്വീപാഃ സപ്ത ജനേശ്വര॥ 2-12-15 (11789)
സ നിർജിത്യ മഹീം കൃത്സ്നാം സശൈലവനകാനനാം।
ആജഹാര മഹാരാജ രാജസൂയം മഹാക്രതും॥ 2-12-16 (11790)
തസ്യ സർവേ മഹീപാലാ ധനാന്യാജഹ്രുരാജ്ഞയാ।
ദ്വിജാനാം പരിവേഷ്ടാരസ്തസ്മിന്യജ്ഞേ ച തേഽഭവൻ॥ 2-12-17 (11791)
`സമാപ്തയജ്ഞോ വിധിവദ്ധരിശ്ചന്ദ്രഃ പ്രതാപവാൻ।
അഭിഷിക്തശ്ച ശുശുഭേ സാംരാജ്യേന നരാധിപഃ॥ 2-12-18 (11792)
രാജസൂയേഽഭിഷിക്തശ്ച സമാപ്തവരദക്ഷിണേ'॥ 2-12-19 (11793)
പ്രാദാച്ച ദ്രവിണം പ്രീത്യാ യാചകാനാം നരേശ്വരഃ।
യഥോക്തവന്തസ്തേ തസ്മിംസ്തതഃ പഞ്ചഗുണാധികം॥ 2-12-20 (11794)
അതർപയച്ച വിവിധൈർവസുഭിർബ്രാഹ്മണാംസ്തദാ।
പ്രസർപകാലേ സംപ്രാപ്തേ നാനാദിഗ്ഭ്യഃ സമാഗതാൻ॥ 2-12-21 (11795)
ഭക്ഷ്യഭോജ്യൈശ്ച വിവിധൈര്യഥാകാമപുരസ്കൃതൈഃ।
രത്നൌഘതർപിതൈസ്തുഷ്ടൈർദ്വിജൈശ്ച സമുദാഹൃതം।
തേജസ്വീ ച യശസ്വീ ച നൃപേഭ്യോഽഭ്യധികോഽഭവത് । 2-12-22 (11796)
ഏതസ്മാത്കാരണാദ്രാജൻഹരിശ്ചന്ദ്രോ വിരാജതേ।
തേഭ്യോ രാജസഹസ്രേഭ്യസ്തദ്വിദ്വി ഭരതർഷഭ॥ 2-12-23 (11797)
സമാപ്യ ച ഹരിശ്ചന്ദ്രോ മഹായജ്ഞം പ്രതാപവാൻ।
അഭിഷിക്തശ്ച ശുശുഭേ സാംരാജ്യേന നരാധിപ॥ 2-12-24 (11798)
യേ ചാന്യേ ച മഹീപാലാ രാജസൂയം മഹാക്രതും।
യജന്തേ തേ സഹേന്ദ്രേണ മോദന്തേ ഭരതർഷഭ। 2-12-25 (11799)
യേ ചാപി നി നം പ്രാപ്താഃ സംഗ്രാമേഷ്വപലായിനഃ।
തേ തത്സദനം താദ്യ മോന്ദതേ ഭരതർഷഭ॥ 2-12-26 (11800)
തപസാ യേ ച തീവ്രേണ ത്യജന്തീഹ കലേവരം।
തേ തത്സ്ഥാനം സമാസാദ്യ ശ്രീമന്തോ ഭാന്തി നിത്യശഃ॥ 2-12-27 (11801)
പിതാ ച ത്വാഽഽഹ കൌന്തേയ പാണ്ഡുഃ കൌരവനന്ദന।
ഹരിശ്ചന്ദ്രേ ശ്രിയം ദൃഷ്ട്വാ നൃപതൌ ജാതവിസ്മയഃ॥ 2-12-28 (11802)
വിജ്ഞായ മാനുഷം ലോകമായാന്തം മാം നരാധിപ।
പ്രോവാച പ്രണതോ ഭൂത്വാ വദേഥാസ്ത്വം യുധിഷ്ഠിരം॥ 2-12-29 (11803)
സമർഥോഽസി മഹീം ജേതും ഭ്രാതരസ്തേ സ്ഥിതാ വശേ।
രാജസൂയം ക്രതുശ്രേഷ്ഠമഹാരസ്വേതി ഭാരത॥ 2-12-30 (11804)
ത്വയീഷ്ടവതി പുത്രേഽഹം ഹരിശ്ചന്ദ്രവദാശു വൈ।
മോദിഷ്യേ ബഹുലാഃ ശശ്വത്സമാഃ ശക്രസ്യ സംസദി॥ 2-12-31 (11805)
ഏവം ഭവതു വക്ഷ്യേഽഹം തവ പുത്രം നരാധിപം।
ഭൂലോകം യദി ഗച്ഛേയമിതി പാണ്ഡുമഥാബ്രുവം॥ 2-12-32 (11806)
തസ്യ ത്വം പുരുഷവ്യാഘ്ര സങ്കൽപം കുരു പാണ്ഡവ।
ഗന്താസിത്വം മഹേന്ദ്രസ്യ പൂർവൈഃ സഹ സലോകതാം॥ 2-12-33 (11807)
ബഹുവിഘ്നശ്ച നൃപതേ ക്രതുരേഷ സ്മൃതോ മഹാൻ।
ഛിദ്രാണ്യസ്യ വാഞ്ഛന്തി യജ്ഞഘ്നാ ബ്രഹ്മരാക്ഷസാഃ॥ 2-12-34 (11808)
യുദ്ധം ച ക്ഷത്രശമനം പൃഥിവീക്ഷയകാരണം।
കിഞ്ചിദേവ നിമിത്തം ച ഭവത്യത്ര ക്ഷയാവഹം॥ 2-12-35 (11809)
ഏതത്സഞ്ചിന്ത്യ രാജേന്ദ്ര യത്ക്ഷമം തത്സമാചര।
അപ്രമത്തോത്ഥിതോ നിത്യം ചാതുർവർണ്യസ്യ രക്ഷണേ॥ 2-12-36 (11810)
ഭവ ഏധസ്വ മോദസ്വ ധനൈസ്തർപയ ച ദ്വിജാൻ।
ഏതത്തേ വിസ്തരേണോക്തം യൻമാം ത്വം പരിപൃച്ഛസി।
ആപൃച്ഛേ ത്വാം ഗമിഷ്യാമി ദാശാർഹനഗരീം പ്രതി॥ 2-12-37 (11811)
വൈശംപായന ഉവാച। 2-12-38x (1396)
ഏവമാഖ്യായ പാർഥേഭ്യോ നാരദോ ജനമേജയ।
ജഗാമ തൈർവൃതോ രാജന്നൃഷിഭിര്യൈഃ സമാഗതഃ॥ 2-12-38 (11812)
ഗതേ തു നാരദേ പാർഥോ ഭ്രാതൃഭിഃ സഹ കൌരവഃ।
രാജസൂയം ക്രതുശ്രേഷ്ഠം ചിന്തയാമാസ പാർഥിവഃ॥ ॥ 2-12-39 (11813)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ സഭാപർവണി മന്ത്രപർവണി ദ്വാദശോഽധ്യായഃ॥ 12॥
സഭാപർവ - അധ്യായ 013
॥ ശ്രീഃ ॥
2.13. അധ്യായഃ 013
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
മന്ത്രിഭിഃ സഹ സംമന്ത്ര്യ കൃതരാജസൂയകരണനിശ്ചയസ്യ യുധിഷ്ഠിരസ്യ ശ്രീകൃഷ്ണംപ ്രതി ദൂതപ്രേഷണം॥ 1॥ ദൂതേന സഹ ഇന്ദ്രപ്രസ്ഥമാഗതം ശ്രീകൃഷ്ണംപ്രതി യുധിഷ്ഠിരോക്തി ॥ 2॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
വൈശംപായന ഉവാച॥
ഋഷേസ്തദ്വചനം ശ്രുത്വാ നിശശ്വാസ യുധിഷ്ഠിരഃ।
ചിന്തയന്രാജസൂയേഷ്ടിം ന ലേഭേ ശർമ ഭാരത॥ 2-13-1 (11814)
രാജർഷീണാം ച തം ശ്രുത്വാ മഹിമാനം മഹാത്മനാം।
യജ്വനാം കർമഭിഃ പുണ്യൈർലോകപ്രാപ്തിം സമീക്ഷ്യ ച॥ 2-13-2 (11815)
ഹരിശ്ചന്ദ്രം ച രാജർഷി രോജമാനം വിശേഷതഃ।
യജ്വാനം യജ്ഞമാഹർതും രാജസൂയമിയേഷ സഃ॥ 2-13-3 (11816)
യുധിഷ്ഠിരസ്തതഃ സർവാനർചയിത്വാ സഭാസദഃ।
പ്രത്യർചിതശ്ച തൈഃ സർവൈര്യജ്ഞായൈവ മനോ ദധേ॥ 2-13-4 (11817)
സ രാജസൂയം രാജേന്ദ്ര കുരൂണാമൃഷഭസ്തദാ।
ആഹർതും പ്രവണം ചക്രേ മനഃ സഞ്ചിന്ത്യ ചാസകൃത്॥ 2-13-5 (11818)
ഭൂയശ്ചാദ്ഭുതവീര്യൌജാ ധർമമേവാനുചിന്തയൻ।
കിം ഹിതം സർവലോകാനാം ഭവേദിതി മനോ ദധേ॥ 2-13-6 (11819)
അനുഗൃഹ്ണൻപ്രജാഃ സർവാഃ സർവധർമഭൃതാം വരഃ।
അവിശേഷേണ സർവേഷാം ഹിതം ചക്രേ യുധിഷ്ഠിരഃ॥ 2-13-7 (11820)
സർവേഷാം ദീയതാം ദേയം മുഷ്ണൻകോപമദാവുഭൌ।
സാധു ധർമേതി ധർമേതി നാന്യച്ഛ്രൂയേത ഭാഷിതം॥ 2-13-8 (11821)
ഏവം ഗതേ തതസ്തസ്മിൻപിതരീവാശ്വസഞ്ജനാഃ।
ന തസ്യ വിദ്യതേ ദ്രേഷ്ടാ തതോഽസ്യാജാതശത്രുതാ॥ 2-13-9 (11822)
പരിഗ്രഹാന്നരേന്ദ്രസ്യ ഭീമസ്യ പരിപാലനാത്।
ശത്രൂണാം ക്ഷപണാച്ചൈവ ബീഭത്സോഃ സവ്യസാചിനഃ॥ 2-13-10 (11823)
`ബലീനാം സംയഗുത്ഥാനാന്നകുലസ്യ യശസ്വിനഃ'।
ധീമതഃ സഹദേവസ്യ ധർമാണാമനുശാസനാത്॥ 2-13-11 (11824)
വൈനത്യാത്സർവതശ്ചൈവ നകുലസ്യ സ്വഭാവതഃ।
അവിഗ്രഹാ വീതഭയാഃ സ്വകർമനിരതാഃ സദാ॥ 2-13-12 (11825)
നികാമവർഷാഃ സ്ഫീതാശ്ച ആസഞ്ജനപദാസ്തഥാ।
വാർധുഷീ യജ്ഞസത്വാനി ഗോരക്ഷം കർഷണം വണിക് ॥ 2-13-13 (11826)
വിശേഷാത്സർവമേവൈതത്സഞ്ജജ്ഞേ രാജകർമണാ।
അനുകർഷം ച നിഷ്കർഷം വ്യാധിപാവകമൂർഛനം॥ 2-13-14 (11827)
സർവമേവ ന തത്രാസീദ്ധർമനിത്യേ യുധിഷ്ഠിരേ।
ദസ്യുഭ്യോ വഞ്ചകേഭ്യശ്ച രാജ്ഞഃ പ്രതി പരസ്പരം॥ 2-13-15 (11828)
രാജവല്ലഭതശ്ചൈവ നാശ്രൂയത മൃഷാകൃതം।
പ്രിയം കർതുമുപസ്ഥാതും ബലികർമ സ്വകർമജം॥ 2-13-16 (11829)
അഭിഹർതും നൃപാഃ ഷട്സു പൃഥക്ജാത്യൈശ്ച നൈഗമൈഃ।
വവൃധേ വിഷയസ്തത്ര ധർമനിത്യേ യുധിഷ്ഠിരേ॥ 2-13-17 (11830)
കാമതോഽപ്യുപയുഞ്ജാനൈ രാജസൈർലോഭജൈർജനൈഃ।
സർവവ്യാപീ സർവഗുണീ സർവസാഹഃ സ സർവരാട്॥ 2-13-18 (11831)
യസ്മിന്നധികൃതഃ സംരാഡ് ഭ്രാജമാനോ മഹായശാഃ।
യത്ര രാജന്ദശ ദിശഃ പിതൃതോ മാതൃതസ്തഥാ।
അനുരക്താഃ പ്രജാ ആസന്നാഗോപാലാ ദ്വിജാതയഃ ॥ 2-13-19 (11832)
സ മന്ത്രിണഃ സമാനായ്യ ഭ്രാതൃംശ്ച വദതാം വരഃ।
രാജസൂയം പ്രതി തദാ പുനഃ പുനരപൃച്ഛത॥ 2-13-20 (11833)
തേ പൃച്ഛ്യമാനാഃ സഹിതാ വചോഽർഥ്യം മന്ത്രിണസ്തദാ।
യുധിഷ്ഠിരം മഹാപ്രാജ്ഞം യിയക്ഷുമിദമബ്രുവൻ॥ 2-13-21 (11834)
യേനാഭിഷിക്തോ നൃപതിർവാരുണം ഗുണമൃച്ഛതി।
തേന രാജാഽപി തം കുത്സ്നം സംരാഡ്ഗുണമഭീപ്സൃതി॥ 2-13-22 (11835)
തസ്യ സംരാഡ്ഗുണാർഹസ്യ ഭവതഃ കുരുനന്ദന।
രാജസൂയസ്യ സമയം മന്യന്തേ സുഹൃദസ്തവ॥ 2-13-23 (11836)
തസ്യ യജ്ഞസ്യ സമയഃ സ്വാധീനഃ ക്ഷത്രസംപദാ।
സാംനാ ഷഡഗ്നയോ യസ്മിംശ്ചീയന്തേ ശംസിതവ്രതൈഃ॥ 2-13-24 (11837)
ദർവീഹോമാനുപാദായ സർവാന്യഃ പ്രാപ്നുതേ ക്രതൂൻ।
അഭിഷേകം ച യജ്ഞാന്തേ സർവജിത്തേന ചോച്യതേ॥ 2-13-25 (11838)
സമർഥോഽസി മഹാബാഹോ സർവേ തേ വശഗാ വയം।
അചിരാത്ത്വം മഹാരാജ രാജസൂയമവാപ്സ്യസി॥ 2-13-26 (11839)
അവിചാര്യ മഹാരാജ രാജസൂയേ മനഃ കുരു।
ഇത്യേവം സുഹൃദഃ സർവേ പൃഥക്ച സഹ ചാബ്രുവൻ॥ 2-13-27 (11840)
സ ധർംയം പാണ്ഡവസ്തേഷാം വചഃ ശ്രുത്വാ വിശാംപതേ।
ധൃഷ്ടമിഷ്ടം വരിഷ്ടം ച ജഗ്രാഹ മനസാഽരിഹാ॥ 2-13-28 (11841)
ശ്രുത്വാ സുഹൃദ്വചസ്തച്ച ജാനംശ്ചാപ്യാത്മനഃ ക്ഷമം।
`സ പ്രശസ്തക്രിയാരംഭഃ പരീക്ഷാമുപചക്രമേ॥ 2-13-29 (11842)
വൈശംപായന ഉവാച॥ 2-13-30x (1397)
ചതുർഭിർഭീമസേനാദ്യൈർഭ്രാതൃഭിഃ സഹിതോ ഹിതം।
ഏവമുക്തസ്തഥാ പാർഥോ ധർമ ഏവ മനോ ദധേ॥ 2-13-30 (11843)
സ രാജസൂയം രാജേന്ദ്രഃ കുരൂണാമൃഷഭഃ ക്രതും।
ജഗാമ മനസാ സദ്യ ആഹരിഷ്യന്യുധിഷ്ഠിരഃ॥ 2-13-31 (11844)
ഭൂയസ്ത്വദ്ഭുതവീര്യോപി ധർമമേവാനുപാലയൻ '।
പുനഃ പുനർമനോ ദധ്രേ രാജസൂയായ ഭാരത॥ 2-13-32 (11845)
സ ഭ്രാതൃഭിഃ പുനർധീമാനൃത്വിഗ്നിശ്ച മഹാത്മഭിഃ।
മന്ത്രിഭിശ്ചാപി സഹിതോ ധർമരാജോ യുധിഷ്ഠിരഃ॥ 2-13-33 (11846)
ധൌംയദ്വൈപായനാദ്യൈശ്ച മന്ത്രയാമാസ മന്ത്രവിത്।
`വിരാടദ്രുപദാഭ്യാം ച സാത്യകേന ച ധീമതാ॥ 2-13-34 (11847)
യുധാമന്യൂത്തമൌജോഭ്യാം സൌഭദ്രേണ ച ധീമതാ।
ദ്രൌപദേയൈഃ പരം ശൂരൈർമന്ത്രയാമാസ സംവൃതഃ॥ 2-13-35 (11848)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച'॥ 2-13-36x (1398)
ഭവന്തോ രാജസൂയസ്യ സംരാഡർഹസ്യ സുക്രതോഃ।
ശ്രദ്ദധാനസ്യ വദത മമാവാപ്തിഃ കഥം ഭവേത്॥ 2-13-36 (11849)
വൈശംപായന ഉവാച। 2-13-37x (1399)
ഏവമുക്താസ്തു തേ തേന രാജ്ഞാ രാജീവലോചന।
ഇദമൂചുർവചഃ കാലേ ധർമരാജം യുധിഷ്ഠിരം॥ 2-13-37 (11850)
അർഹസ്ത്വമസി ധർമജ്ഞ രാജസൂയം മഹാക്രതും।
അഥൈവമുക്തേ നൃപതാവൃത്വിഗ്ഭിർഋഷിഭിസ്തഥാ॥ 2-13-38 (11851)
മന്ത്രിണോ ഭ്രാതരശ്ചാസ്യ തദ്വചഃ പ്രത്യപൂജയൻ।
സ തു രാജാ മഹാപ്രാജ്ഞഃ പുനരേവാത്മനാഽഽത്മവാൻ॥ 2-13-39 (11852)
ഭൂയോ വിമമൃശേ പാർഥോ ലോകാനാം ഹിതകാംയയാ।
സാമർഥ്യയോഗം സംപ്രേക്ഷ്യ ദേശകാലൌ വ്യയാഗമൌ॥ 2-13-40 (11853)
വിമൃശ്യ സംയക് ച ധിയാ കുർവൻപ്രാജ്ഞോ ന സീദതി।
നഹി യജ്ഞസമാരംഭഃ കേവലാത്മവിനിശ്ചയാത്॥ 2-13-41 (11854)
ഭവതീതി സമാജ്ഞായ യത്നതഃ കാര്യമുദ്വഹൻ।
സ നിശ്ചയാർഥം കാര്യസ്യ കൃഷ്ണമേവ ജനാർദനം॥ 2-13-42 (11855)
സർവലോകാത്പരം മത്വാ ജഗാമ മനസാ ഹരിം।
അപ്രമേയം മഹാബാഹും കാമാഞ്ജാതമജം നൃഷു॥ 2-13-43 (11856)
പാണ്ഡവസ്തർകയാമാസ കർമഭിർദേവസംമതൈഃ।
നാസ്യ കിഞ്ചിദവിജ്ഞാതം നാസ്യ കിഞ്ചിദകർമജം॥ 2-13-44 (11857)
ന സ കിഞ്ചിന്ന വിഷഹേദിതി കൃഷ്ണമമന്യത।
സ തു താം നൈഷ്ഠികീം ബുദ്ധിം കൃത്വാ പാർഥോ യുധിഷ്ഠിരഃ ॥ 2-13-45 (11858)
ഗുരുവദ്ഭൂതഗുരവേ പ്രാഹിണോദ്ദൂതമഞ്ജസാ।
ശീഘ്രഗേന രഥേനാശു സ ദൂതഃ പ്രാപ്യ യാദവാൻ॥ 2-13-46 (11859)
ദ്വാരകാവാസിനം കൃഷ്ണം ദ്വാരവത്യാം സമാസദത്।
` സ പ്രഭും പ്രാഞ്ജലിർഭൂത്വാ വ്യജ്ഞാപയത മാധവം॥ 2-13-47 (11860)
ദൂത ഉവാച॥ 2-13-48x (1400)
ധർമരാജോ ഹൃഷീകേശ ധൌംയവ്യാസാദിഭിഃ സഹ।
പാഞ്ചാലമാത്സ്യസഹിതൈർഭ്രാതൃഭിശ്ചൈവ സർവശഃ॥ 2-13-48 (11861)
ത്വദ്ദർശനം മഹാബാഹോ കാങ്ക്ഷതേ സ യുധിഷ്ഠിരഃ॥ 2-13-49 (11862)
വൈശംപായന ഉവാച॥ 2-13-50x (1401)
ഇന്ദ്രസേനവചഃ ശ്രുത്വാ യാദവപ്രവരോ ബലീ'।
ദർശനാകാങ്ക്ഷിണം പാർഥം ദർശനാകാങ്ക്ഷയാച്യുതഃ॥ 2-13-50 (11863)
`ആമന്ത്ര്യ രാജൻസുഹൃദോ വസുദേവം ച മാധവഃ'।
ഇന്ദ്രസേനേന സഹിത ഇന്ദ്രപ്രസ്ഥമഗാത്തദാ।
വ്യതീത്യ വിവിധാന്ദേശാംസ്ത്വരാവാൻക്ഷിപ്രവാഹനവഃ॥ 2-13-51 (11864)
ഇന്ദ്രപ്രസ്ഥഗതം പാർഥമഭ്യഗച്ഛജ്ജനാർദനഃ।
സ ഗൃഹേ പിതൃവദ്ധാത്രാ ധർമരാജേന പൂജിതഃ॥ 2-13-52 (11865)
ഭീമേന ച തതോഽപശ്യത്സ്വസാരം പ്രീതിമാൻപിതുഃ।
പ്രീതഃ പ്രീതേന സുഹൃദാ രേമേ സ സഹിതസ്തദാ॥ 2-13-53 (11866)
അർജുനേന യമാഭ്യാം ച ഗുരുവത്പര്യുപാസിതഃ।
തം വിശ്രാന്തം ശുഭേ ദേശേ ക്ഷണിനം കൽപമച്യുതം।
ധർമരാജഃ സമാഗംയ ജ്ഞാപയത്സ്വപ്രയോജനം॥ 2-13-54 (11867)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച॥ 2-13-5x (1402)
പ്രാർഥിതോ രാജസൂയോ മേ ന ചാസൌ കേവലേപ്സയാ।
പ്രാപ്യതേ യേന തത്തേ ഹി വിദിതം കൃഷ്ണ സർവശഃ॥ 2-13-55 (11868)
യസ്മിൻസർവം സംഭവതി യശ്ച സർവത്ര പൂജ്യതേ।
യശ്ച സർവേശ്വരോ രാജാ രാജസൂയം സ വിന്ദതി॥ 2-13-56 (11869)
തം രാജസൂയം സുഹൃദഃ കാര്യമാഹുഃ സമേത്യ മേ।
തത്ര മേ നിശ്ചിതതമം തവ കൃഷ്ണ ഗിരാ ഭവേത്॥ 2-13-57 (11870)
കേചിദ്ധി സൌഹൃദാ ദേവേ ന ദോഷം പരിചക്ഷതേ।
സ്വാർഥഹേതോസ്തഥൈവാന്യേ പ്രിയമേവ വദന്ത്യുത॥ 2-13-58 (11871)
പ്രിയമേവ പരീപ്സന്തേ കേചിദാത്മനി യദ്ധിതം।
ഏവംപ്രായാശ്ച ദൃശ്യന്തേ ജനവാദാഃ പ്രയോജനേ॥ 2-13-59 (11872)
ത്വം തു ഹേതൂനതീത്യൈതാൻകാമക്രോധൌ വ്യുദസ്യ ച।
പരമം യത്ക്ഷമം ലോകേ യഥാവദ്വക്തുമർഹസി॥ ॥ 2-13-60 (11873)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ സഭാപർവണി മന്ത്രപർവണി ത്രയോദശോഽധ്യായഃ॥ 13॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-13-13 വാർധുഷീ വൃദ്ധ്യുപജീവികാ। യജ്ഞസത്വാനി കതൂനാ സാമർഥ്യാനി സദ്യഃ പുഷ്കലഫലപ് രദത്വാദിവിഷയാണി॥ 2-13-14 അനുകർഷ ദാരിദ്ര്യാദ്രാജകീയദ്രവ്യസ്യാതീതവർഷസ്യ ഋണത്വേന ധാരണം। നിഷ്കർഷ കരാർഥം പ്രജാപീഡനം। അവർഷണം ചാതിവർഷം ഇതി ക. പാഠഃ। മൂർഛനം വൃദ്ധിഃ॥ 2-13-17 നൈഗമൈർവണിഗ്ഭിഃ സഹ ആസന്നിതി ശേവഃ। ഇതരേ നൃപാ വിണിഗ്വദ്യേന കരദീകൃതാ ഇത്യർ ഥഃ। തത്ര തസ്മിൻ വിഷയോദേശഃ॥ 2-13-18 ലോഭജൈർവിമോഹോത്ഥൈരാജസരൈർവൃത്തിവിശേഷൈസ്തൃഷ്ണാദിഭിസ്താദൃശൈരപി വവൃധേ വൃദ്ധ ിമാനഭൂത്॥ 2-13-22 യേന കാരേണ വാരുണം ഗുണം വൃദ്ധിം। തേന കാരണേനാ॥ 2-13-52 ഭ്രാത്രാ പിതൃഷ്വസൃജേന॥ 2-13-54 ക്ഷണിനം സാവസരം। കൽപം സമർഥം ॥സഭാപർവ - അധ്യായ 014
॥ ശ്രീഃ ॥
2.14. അധ്യായഃ 014
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
ജരാസന്ധശൌര്യകഥനാദിരൂപം ശ്രീകൃഷ്ണവാക്യം॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
കൃഷ്ണ ഉവാച॥
സർവൈർഗുണൈർമഹാരാജ രാജസൂയം ത്വമർഹസി।
ജാനതസ്ത്വേവ തേ സർവം കിഞ്ചിദ്വക്ഷ്യാമി ഭാരത॥ 2-14-1 (11874)
ജാമദഗ്ന്യേന രാമേണ ക്ഷത്രം യദവശേഷിതം।
തസ്മാദവരജം ലോകേ യദിദം ക്ഷത്രസഞ്ജ്ഞിതം॥ 2-14-2 (11875)
കൃതോഽയം കലുസങ്കൽപഃ ക്ഷത്രിയൈർവസുധാധിപ।
നിദേശവാഗ്ഭിസ്തത്തേഹ വിദിതം ഭരതർഷഭ॥ 2-14-3 (11876)
ഐലസ്യേക്ഷ്വാകുവംശസ്യ പ്രകൃതിം പരിചക്ഷതേ।
രാജാനഃ ശ്രേണിബദ്ധാശ്ച തഥാഽന്യേ ക്ഷത്രിയാ ഭുവി॥ 2-14-4 (11877)
ഐലവംശ്യാശ്ച യേ രാജംസ്തഥൈവേക്ഷ്വാകവോ നൃപാഃ।
താനി ചൈകശതം വിദ്ധി കുലാനി ഭരതർഷഭ॥ 2-14-5 (11878)
യയാതേസ്ത്വേവ ഭോജാനാം വിസ്തരോ ഗുണതോ മഹാൻ।
ഭജതേഽദ്യ മഹാരാജ വിസ്തരം സചതുർദിശം॥ 2-14-6 (11879)
തേഷാം തഥൈവ താം ലക്ഷ്മീം സർവക്ഷത്രമുപാസതേ।
ഇദാനീമേവ വൈ രാജഞ്ജരാസന്ധോ മഹീപതിഃ॥ 2-14-7 (11880)
അഭിഭൂയ ശ്രിയം തേഷാം കുലാനാമഭിഷേചിതഃ।
സ്ഥിതോ മൂർധ്നി നരേന്ദ്രാണാമോജസാഽഽക്രംയ സർവശഃ॥ 2-14-8 (11881)
സോഽവനീം മധ്യമാം ഭുക്ത്വാ മിഥോ ഭേദമമന്യത।
പ്രഭുര്യസ്തു പരോ രാജാ യസ്മിന്നേകവശേ ജഗത്॥ 2-14-9 (11882)
സ സാംരാജ്യം മഹാരാജ പ്രാപ്തോ ഭവതി യോഗതഃ।
തം സ രാജാ ജരാസന്ധം സംശ്രിത്യ കില സർവശഃ॥ 2-14-10 (11883)
രാജൻസേനാപതിർജാതഃ ശിശുപാലഃ പ്രതാപവാൻ।
തമേവ ച മഹാരാജ ശിഷ്യവത്സമുപസ്ഥിതഃ॥ 2-14-11 (11884)
വക്രഃ കരൂഷാധിപതിർമായായോധീ മഹാബലഃ॥
അപരൌ ച മഹാവീര്യൌ മഹാത്മാനൌ സമാശ്രിതൌ॥ 2-14-12 (11885)
ജരാസന്ധം മഹാവീര്യം തൌ ഹിംസഡിംബികാവുഭൌ।
വക്രദന്തഃ കരൂഷസ്യ കരഭോ മേഘവാഹനഃ।
മൂർധ്നാ ദിവ്യം മണിം ബിഭ്രദ്യമദ്ഭുതമണിം വിദുഃ॥ 2-14-13 (11886)
മരും ച നരകം ചൈവ ശാസ്തി യോ യവനാധിപഃ।
അപര്യന്തബലോ രാജാ പ്രതീച്യാം വരുണോ യഥാ॥ 2-14-14 (11887)
ഭഗദത്തോ മഹാരാജ വൃദ്ധസ്തവ പിതുഃ സഖാ।
സ വാചാ പ്രണതസ്തസ്യ കർമണാ ച വിശേഷതഃ॥ 2-14-15 (11888)
സ്നേഹബദ്ധശ്ച മനസാ പിതൃവദ്ഭക്തിമാംസ്ത്വയി।
പ്രതീച്യാം ദക്ഷിണം ചാന്തം പൃഥിവ്യാഃ പ്രതി യോ നൃപഃ॥ 2-14-16 (11889)
മാതുലോ ഭവതഃ ശൂരഃ പുരുജിത്കുന്തിവർധനഃ।
സ തേ സന്നിതിമാനേകഃ സ്നേഹതഃ ശത്രുസൂദനഃ॥ 2-14-17 (11890)
ജരാസന്ധം ഗതസ്ത്വേവ പുരാ യോ ന മയാ ഹതഃ।
പുരുഷോത്തമവിജ്ഞാതോ യോസൌ ചേദിഷു ദുർമതിഃ॥ 2-14-18 (11891)
ആത്മാനം പ്രതിജാനാതി ലോകേഽസ്മിൻപുരുഷോത്തമം।
ആദത്തേ സതതം മോഹാദ്യഃ സ ചിഹ്നം ച മാമകം॥ 2-14-19 (11892)
വംഗപുണ്ഡ്രകിരാതേഷു രാജാ ബലസമന്വിതഃ।
പൌണ്ഡ്രകോ വാസുദേവേതി യോസൌ ലോകേഽഭിവിശ്രുതഃ॥ 2-14-20 (11893)
ചതുർഥഭാങ്മഹാരാജ ഭോജ ഇന്ദ്രസഖോ ബലീ।
വിദ്യാബലാദ്യോ വ്യജയത്സ പാണ്ഡ്യക്രഥകൈശികാൻ॥ 2-14-21 (11894)
ഭ്രാതാ തസ്യാകൃതിഃ ശൂരോ ജാമദഗ്ന്യസമോഽഭവത്।
സ ഭക്തോ മാഗധം രാജാ ഭീഷ്മകഃ പരവീരഹാ॥ 2-14-22 (11895)
പ്രിയാണ്യാചരതഃ പ്രഹ്വാൻസദാ സംബന്ധിനസ്തതഃ।
ഭജതോ ന ഭജത്യസ്മാനപ്രിയേഷു വ്യവസ്ഥിതഃ॥ 2-14-23 (11896)
ന കുലം സബലം രാജന്നഭ്യജാനാത്തഥാഽഽത്മനഃ।
പശ്യമാനോ യശോ ദീപ്തം ജരാസന്ധമുപസ്ഥിതഃ॥ 2-14-24 (11897)
ഉദീച്യാശ്ച തഥാ ഭോജാഃ കുലാന്യഷ്ടാദശ പ്രഭോ।
ജരാസന്ധഭയാദേവ പ്രതീചീം ദിശമാസ്ഥിതാഃ॥ 2-14-25 (11898)
ശൂരസേനാ ഭദ്രകാരാ ബോധാഃ ശാൽവാഃ പടച്ചരാഃ।
സുസ്ഥലാശ്ച സുകുട്ടാശ്ച കുലിന്ദാഃ കുന്തിഭിഃ സഹ॥ 2-14-26 (11899)
ശാൽവായനാശ്ച രാജാനഃ സോദര്യാനുചരൈഃ സഹ।
ദക്ഷിണാ യേ ച പഞ്ചാലാഃ പൂർവാഃ കുന്തിഷു കോസലാഃ॥ 2-14-27 (11900)
തഥോത്തരാം ദിശം ചാപി പരിത്യജ്യ ഭയാർദിതാഃ।
മത്സ്യാഃ സന്ന്യസ്തപാദാശ്ച ദക്ഷിണാം ദിശമാശ്രിതാഃ॥ 2-14-28 (11901)
തഥൈവ സർവപഞ്ചാലാ ജരാസന്ധഭായർദിതാഃ।
സ്വരാജ്യം സംപരിത്യജ്യ വിദ്രുതാഃ സർവതോദിശം॥ 2-14-29 (11902)
` അഗ്രതോ ഹ്യസ്യ പാഞ്ചാലാസ്തത്രാനീകേ മഹാത്മനഃ।
അനിർഗതേ സാരബലേ മാഗധേഭ്യോ ഗിരിവ്രജാത്॥ 2-14-30 (11903)
ഉഗ്രസേനസുതഃ കംസഃ പുരാ നിർജിത്യ ബാന്ധവാൻ'।
ബാർഹദ്രഥസുതേ ദേവ്യാവുപാഗച്ഛദ്വൃഥാമതിഃ॥ 2-14-31 (11904)
അസ്തിഃ പ്രാസ്തിശ്ച നാംനാ തേ സഹദേവാനുജേഽബലേ।
ബലേന തേന സ്വജ്ഞാതീനഭിഭൂയ വൃഥാമതിഃ॥ 2-14-32 (11905)
ശ്രൈഷ്ഠ്യം പ്രാപ്തഃ സ തസ്യാസീദതീവാപനയോ മഹാൻ।
ഭോജരാജന്യവൃദ്ധൈശ്ച പീഡ്യമാനൈർദുരാത്മനാ॥ 2-14-33 (11906)
ജ്ഞാതിത്രാണമഭീപ്സദ്ഭിരസ്മത്സംഭാവനാ കൃതാ।
ദത്വാഽഽക്രൂരായ സുതനും താമാഹുകസുതാം തദാ॥ 2-14-34 (11907)
സങ്കർഷണദ്വിതീയേന ജ്ഞാതികാര്യം മയാ കൃതം।
ഹതൌ കംസസുനാമാനൌ മയാ രാമേണ ചാപ്യുത॥ 2-14-35 (11908)
`ഹത്വാ കംസം തഥൈവാദൌ ജരാസന്ധസ്യ ബിഭ്യതഃ।
മയാ രാമേണ ചാന്യത്ര ജ്ഞാതയഃ പരിപാലിതഃ'॥ 2-14-36 (11909)
ഭയേ തു സമതിക്രാന്തേ ജരാസന്ധേ സമുദ്യതേ।
മന്ത്രോഽയം മന്ത്രിതോ രാജൻകുലൈരഷ്ടാദശാവരൈഃ॥ 2-14-37 (11910)
അനാരമന്തോ നിഘ്നന്തോ മഹാസ്ത്രൈഃ ശത്രുഘാതിഭിഃ।
ന ഹന്യാമോ വയം തസ്യ ത്രിഭിർവർഷശതൈർബലം॥ 2-14-38 (11911)
തസ്യ ഹ്യമരസങ്കാശൌ ബലേന ബലിനാം വരൌ।
നാമഭ്യാം ഹംസഡിബികാവശസ്ത്രനിധനാവുഭൌ॥ 2-14-39 (11912)
താവുഭൌ സഹിതൌ വീരൌ ജരാസന്ധശ്ച വീര്യവാൻ।
ത്രയസ്ത്രയാണാം ലോകാനാം പര്യാപ്താ ഇതി മേ മതിഃ॥ 2-14-40 (11913)
ന ഹി കേവലമസ്മാകം യാവന്തോഽന്യേ ച പാർഥിവാഃ।
തഥൈവ തേഷാമാസീച്ച ബുദ്ധിർബുദ്ധിമതാം വര॥ 2-14-41 (11914)
`അഷ്ടാദശ മയാ തസ്യ സംഗ്രാമാ രോമഹർഷണാഃ।
ദത്താ ന ച ഹതോ രാജഞ്ജരാസന്ധോ മഹാബലഃ'॥ 2-14-42 (11915)
അഥ ഹംസ ഇതി ഖ്യാതഃ കശ്ചിദാസീൻമഹാന്നൃപഃ।
രാമേണ സ ഹതസ്തത്ര സംഗ്രാമേഽഷ്ടാദശാവരേ॥ 2-14-43 (11916)
ഹതോ ഹംസ ഇതി പ്രോക്തസ്യ കേനാപി ഭാരത।
തച്ഛ്രുത്വാ ഡിബികോ രാജന്യമുനാംഭസ്യമജ്ജത ॥ 2-14-44 (11917)
വിനാ ഹസേന ലോകേഽസ്മിന്നാഹം ജീവിതുമുത്സഹേ।
ഇത്യേതാം മതിമാസ്ഥായ ഡിബികോ നിധനം ഗതഃ॥ 2-14-45 (11918)
തഥാ തു ഡിബികം ശ്രുത്വാ ഹംസഃ പരുപുരഞ്ജയഃ।
പ്രപേദേ യമുനാമേവ സോപി തസ്യാം ന്യമജ്ജത॥ 2-14-46 (11919)
തൌ സ രാജാ ജരാജന്ധഃ ശ്രുത്വാ ച നിധനം ഗതൌ।
പുരം ശൂന്യേന മനസാ പ്രയയൌ ഭരതർഷഭ॥ 2-14-47 (11920)
തതോ വയമിത്രഘ്ന തസ്മിൻപ്രതിഗതേ നൃപേ।
പുനരാന്ദിനഃ സർവേ മധുരായാം വസാമഹേ॥ 2-14-48 (11921)
യദാ ത്വഭ്യേത്യ പിതരം സാ വൈ രാജീവലോചനാ।
കംസഭാര്യാ ജരാസന്ധം ദുഹിതാ മാഗധം നൃപം।
ചോദയത്യേവ രാജേന്ദ്ര പതിവ്യസനദുഃഖിതാ॥ 2-14-49 (11922)
പതിഘ്നം മേ ജഹീത്യേവം പുനഃ പുനരരിന്ദമ।
തതോ വയം മഹാരാജ തം മന്ത്രം പൂർവമന്ത്രിതം॥ 2-14-50 (11923)
സംസ്മരന്തോ വിമനസോ വ്യപയാതാ നരാധിപ।
പൃഥക്ത്വേന മഹാരാജ സങ്ക്ഷിപ്യ മഹതീം ശ്രിയം॥ 2-14-51 (11924)
പലായാമോ ഭയാത്തസ്യ സസുതജ്ഞാതിബാന്ധവാഃ।
ഇതി സഞ്ചിന്ത്യ സർവേ സ്മ പ്രതീചീം ദിശമാശ്രിതാഃ॥ 2-14-52 (11925)
കുശസ്ഥലീം പുരീം രംയാം രൈവതേനോപശോഭിതാം।
തതോ നിവേശം തസ്യാം ച കൃതവന്തോ വയം നൃപ॥ 2-14-53 (11926)
തഥൈവ ദുർഗസംസ്കാരം ദേവൈരപി ദുരാസദം।
സ്ത്രിയോഽപി യസ്യാം യുധ്യേയുഃ കിമു വൃഷ്ണിമഹാരഥാഃ॥ 2-14-54 (11927)
തസ്യാം വയമമിത്രഘ്ന നിവസാമോഽകുതോഭയാഃ।
ആലോച്യ ഗിരിമുഖ്യം തം മാഗധം തീർണമേവ ച॥ 2-14-55 (11928)
മാധവാഃ കുരുശാർദൂല പരാം മുദമവാപ്നുവൻ।
ഏവം വയം ജരാസന്ധാദഭിതഃ കൃതകിൽബിഷാഃ॥ 2-14-56 (11929)
സാമർഥ്യവന്തഃ സംബന്ധാദ്ഗോമന്തം സമുപാശ്രിതാഃ।
ത്രിയോജനായതം സദ്മ ത്രിസ്കന്ധം യോജനാവധി॥ 2-14-57 (11930)
യോജനാന്തേ ശതദ്വാരം വീരവിക്രമതോരണം।
അഷ്ടാദശാവരൈർനദ്ധം ക്ഷത്രിയൈര്യുദ്ധദുർമദൈഃ॥ 2-14-58 (11931)
അഷ്ടാദശ സഹസ്രാണി ഭ്രാതൃണാം സന്തി നഃ കലേ।
ആഹുകസ്യ ശതം പുത്രാ ഏകൈകസ്ത്രിദശാവരഃ॥ 2-14-59 (11932)
ചാരുദേഷ്ണഃ സഹ ഭ്രാത്രാ ചക്രദേവോഽഥ സാത്യകിഃ।
അഹം ച രോഹിണേയശ്ച സാംബഃ പ്രദ്യുംന ഏവ ച॥ 2-14-60 (11933)
ഏവമേതേ രഥാഃ സപ്ത രാജന്നന്യാന്നിബോധ മേ।
കൃതവർമാ ഹ്യനാധൃഷ്ടിഃ സമീകഃ സമിർതിജയഃ॥ 2-14-61 (11934)
കങ്കഃ ശങ്കുശ്ച കുന്തിശ്ച സപ്തൈതേ വൈ മഹാരഥാഃ।
`പ്രദ്യുംനശ്ചാനിരുദ്ധശ്ച ഭാനുരക്രൂരസാരണൌ॥ 2-14-62 (11935)
നിശഠശ്ച ഗദശ്ചൈവ സപ്ത ചൈതേ മഹാരഥാഃ।
വികമോ ഝില്ലിബഭ്രൂ ച ഉദ്ധവോഽഥ വിദൂരഥഃ॥ 2-14-63 (11936)
വസുദേവോഗ്രസേനൌ ച സപ്തൈതേ മന്ത്രിപുംഗവാഃ।
പ്രസേനജിച്ച യമലോ രാജരാജഗുണാന്വിതഃ॥ 2-14-64 (11937)
സ്യമന്തകോ മണിര്യസ്യ രുക്മം നിസ്രുവതേ ബഹു।
പുത്രൌ ചാന്ധകഭോജസ്യ വൃദ്ധോ രാജാ ച തേ ദശ॥ 2-14-65 (11938)
വജ്രസംഹനനാ വീരീ വീര്യവന്തോ മഹാബലാഃ।
സ്മരന്തോ മധ്യമം ദേശം വൃഷ്ണിവീരാ ഗതജ്വരാഃ॥ 2-14-66 (11939)
പാണ്ഡവൈശ്ചാപി സതതം നാഥവന്തോ വയം നൃപ।
സർവസംപദ്ഗുണൈഃ സിദ്ധേ തസ്മിന്നേവം വ്യവസ്ഥിതേ॥ 2-14-67 (11940)
ക്ഷത്രേ സംരാജമാത്മാനം കർതുമർഹസി ഭാരത।
ദുര്യോധനം ശാന്തനവം ദ്രോണം ദ്രൌണായനിം കൃപം॥ 2-14-68 (11941)
കർണം ച ശിശുപാലം ച രുക്മിണം ച ധനുർധരം।
ഏകലവ്യം ദ്രുമം ശ്വേതം ശൈബ്യം ശകുനിമേവ ച॥ 2-14-69 (11942)
ഏതാനജിത്വാ സംഗ്രാമേ കഥം ശക്നോഷി തം ക്രതും।
തഥൈതേ ഗൌരവേണൈവ ന യോത്സ്യന്തി നരാധിപാഃ॥ 2-14-70 (11943)
ഏകസ്തത്ര ബലോൻമത്തഃ കർണോ വൈകർതനോ വൃഷാ।
യോത്സ്യതേ സ പരാമർഷീ ദിവ്യാസ്രബലഗർവിതഃ'॥ 2-14-71 (11944)
ന തു ശക്യം ജരാസന്ധേ ജീവമാനേ മഹാബല
രാജസൂയസ്ത്വയാഽവാപ്തുമേഷാ രാജൻമതിർമമ॥ 2-14-72 (11945)
തേന രുദ്ധാ ഹി രാജാനഃ സർവേ ജിത്വാ ഗിരിവ്രജേ।
കന്ദരേ പർവതേന്ദ്രസ്യ സിംഹേനേവ മഹാദ്വിപാഃ॥ 2-14-73 (11946)
സ ഹി രാജാ ജരാസന്ധോ യിയക്ഷുർവസുധാധിപൈഃ।
`അഭിഷിക്തഃ സ രാജന്യൈഃ സഹസ്രൈരുത ചാഷ്ടഭിഃ'।
മഹാദേവം മഹാത്മാനമുമാപതിമരിന്ദമ॥ 2-14-74 (11947)
ആരാധ്യ തപസോഗ്രേണ നിർജിതാസ്തേന പാർഥിവാഃ।
പ്രതിജ്ഞായാശ്ച പാരം സ ഗതഃ പാർഥിവസത്തമ॥ 2-14-75 (11948)
സ ഹി നിർജിത്യ നിർജിത്യ പാർഥിവാൻപൃതനാഗതാൻ।
പുരമാനീയ ബദ്ധ്വാ ച ചകാര പുരുഷവ്രജം॥ 2-14-76 (11949)
വയം ചൈവ മഹാരാജ ജരാസന്ധഭയാത്തദാ।
മധുരാ സംപരിത്യജ്യ ഗതാ ദ്വാരവതീം പുരീം॥ 2-14-77 (11950)
യദി ത്വേനം മഹാരാജ യജ്ഞം പ്രാപ്തുമഭീപ്സസി।
യതസ്വ തേഷാം മോക്ഷായ ജരാസന്ധവധായ ച॥ 2-14-78 (11951)
സമാരംഭോ ന ശക്യോഽയമന്യഥാ കുരുനന്ദന।
രാജസൂയസ്യ കാർത്സ്ന്യേന കർതും മതിമതാം വര॥ 2-14-79 (11952)
ഇത്യേഷാ മേ മതീ രാജന്യഥാ വാ മന്യസേഽനഘ।
ഏവം ഗതേ മമാചക്ഷ്വ സ്വയം നിശ്ചിത്യ ഹേതുഭിഃ॥ ॥ 2-14-80 (11953)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ സഭാപർവണി മന്ത്രപർവണി ചതുർദശോഽധ്യായഃ॥ 14॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-14-4 ഭുവി യേ ശ്രേണിബദ്ധാ രാജാനഃ യേചാന്യേ ക്ഷത്രിയാഃ താൻ ഇക്ഷ്വാകുവംശസ്യ പ്രകൃ തി പ്രജാം പരിചക്ഷതേ॥ 2-14-56 മാധവാഃ മധുവശ്യാഃ ॥സഭാപർവ - അധ്യായ 015
॥ ശ്രീഃ ॥
2.15. അധ്യായഃ 015
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
രാജസൂയവിഷയേ ശ്രീകൃഷ്ണയുധിഷ്ഠിരഭീമാനാം സംവാദഃ॥ 1॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച।
ഉക്തം ത്വയാ ബുദ്ധിമതാ യന്നാന്യോ വക്തുമർഹതി।
സംശയാനാം ഹി നിർമോക്താ ത്വന്നാന്യോ വിദ്യതേ ഭുവി॥ 2-15-1 (11954)
ഗൃഹേ ഗൃഹേ ഹി രാജാനഃ സ്വസ്യ സ്വസ്യ പ്രിയങ്കരാഃ।
ന ച സാംരാജ്യമാപ്താസ്തേ സംരാദശബ്ദോ ഹി കൃച്ഛ്രഭാക്। 2-15-2 (11955)
കഥം പരാനുഭാവജ്ഞഃ സ്വം പ്രശംസിതുമർഹതി।
പരേണ സമവേതസ്തു യഃ പ്രശസ്യഃ സ പൂജ്യതേ॥ 2-15-3 (11956)
വിശാലാ ബഹുലാ ഭൂമിർബഹുരത്നസമാചിതാ।
ദൂരം ഗത്വാ വിജാനാതി ശ്രേയോ വൃഷ്ണികുലോദ്വഹ॥ 2-15-4 (11957)
ശമമേവ പരം മന്യേ ശമാത്ക്ഷേമം ഭവേൻമമ।
ആരംഭേ പാരമേഷ്ഠ്യം തു ന പ്രാപ്യമിതി മേ മതിഃ॥ 2-15-5 (11958)
ഏവമേതേ ഹി ജാനന്തി കുലേ ജാതാ മനസ്വിനഃ।
കശ്ചിത്കദാചിദേതേഷാം ഭവേച്ഛ്രേഷ്ഠോ ജനാർദന। 2-15-6 (11959)
വയം യൈവ മഹാഭാഗ ജരാസന്ധഭയാത്തദാ।
ശങ്കിതാഃ സ്മ മഹാഭാഗ ദ്വൌരാത്ംയാത്തസ്യ ചാനഘ॥ 2-15-7 (11960)
അഹം ഹി തവ ദുർധർഷ ഭുജവീര്യാശ്രയഃ പ്രഭോ।
നാത്മാനം ബലിനം മന്യേ ത്വയി തസ്മാദ്വിശങ്കിതേ॥ 2-15-8 (11961)
ത്വത്സകാശാച്ച രാമാച്ച ഭീമസേനാച്ച മാധവ।
അർജുനാദ്വാ മഹാബാഹോ ഹന്തും ശക്യോ നവേതി വൈ।
ഏവം ജാനൻഹി വാർഷ്ണേയ വിമൃശാമി പുനഃ പുനഃ॥ 2-15-9 (11962)
ത്വം മേ പ്രമാണഭൂതോഽസി സർവകാര്യേഷു കേശവ।
തച്ഛ്രുത്വാ ചാബ്രവീദ്ഭീമോ വാക്യം വാക്യവിശാരദഃ॥ 2-15-10 (11963)
ഭീമ ഉവാച॥ 2-15-11x (1403)
അനാരംഭപരോ രാജാ വൽമീക ഇവ സീദതി।
ദുർബലശ്ചാനുപായേന ബലിനം യോഽധിതിഷ്ഠതി॥ 2-15-11 (11964)
അതന്ദ്രിതശ്ച പ്രായേണ ദുർബലോ ബലിനം രിപും।
ജയേത്സംയക്പ്രയോഗേണ നീത്യാഽർഥാനാത്മനോ ഹിതാൻ॥ 2-15-12 (11965)
കൃഷ്ണേ നയോ മയി ബലം ജയഃ പാർഥേ ധനഞ്ജയേ।
മാഗധം സാധയിഷ്യാമ ഇഷ്ടിം ത്രയ ഇവാഗ്രയഃ॥ 2-15-13 (11966)
`ത്വദ്ബുദ്ധിബലമാശ്രിത്യ സർവം പ്രാപ്സ്യതി ധർമരാദ।
ജയോഽസ്മാകം ഹി ഗോവിന്ദ യേഷാം നാഥോ ഭവാൻസദാ'॥ 2-15-14 (11967)
കൃഷ്ണ ഉവാച। 2-15-15x (1404)
അർഥാനാരഭതേ ബാലോ നാനുബന്ധമവേക്ഷതേ।
തസ്മാദരിം ന മൃഷ്യന്തി ബാലമർഥപരായണം॥ 2-15-15 (11968)
ജിത്വാ ജയ്യാന്യൌവനാശ്വിഃ പാലനാച്ച ഭഗീരഥഃ।
കാർതവീര്യസ്തപോവീര്യാദ്ബലാത്തു ഭരതോ വിഭുഃ॥ 2-15-16 (11969)
ഋദ്ധ്യാ മരുത്തസ്താൻപശ്ച സംരാജസ്ത്വനുശുശ്രുമ।
`സർവാന്വംശ്യാനനുമൃശന്നൈതേ സന്തി യുഗേ യുഗേ'॥ 2-15-17 (11970)
സാംരാജ്യമിച്ഛതസ്തേ തു സർവാകാരം യുധിഷ്ഠിര।
നിഗ്രാഹ്യലക്ഷണം പ്രാപ്തിർധർമാർഥനയലക്ഷണൈഃ॥ 2-15-18 (11971)
ബാർഹദ്രഥോ നരാസന്ധസ്തദ്വിദ്ധി ഭരതർഷഭ।
ന ചൈനം പ്രത്യത്യുദ്ധ്യന്ത കുലാന്യേകശതം നൃപാഃ॥ 2-15-19 (11972)
തസ്മാദിഹ ബലാദേവ സാംരാജ്യം കുരുതേ ഹി സഃ॥ 2-15-20 (11973)
രത്നഭാജോ ഹി രാജാനോ ജരാസന്ധമുപാസതേ।
ന ച തുഷ്യതി തേനാപി ബാല്യാദനയമാസ്ഥിതഃ॥ 2-15-21 (11974)
മൂർധാഭിഷിക്തം നൃപതിം പ്രധാനപുരുഷോ ബലാത്।
ആദത്തേ ന ച നോ ദൃഷ്ടോഽഭാഗഃ പുരുഷതഃ ക്വചിത്॥ 2-15-22 (11975)
ഏവം സർവാന്വശേ ചക്രേ ജരാസന്ധഃ ശതാവരാൻ।
തം ദുർബലതരോ രാജാ കഥം പാർഥ ഉപൈഷ്യതി॥ 2-15-23 (11976)
`തണ്ഡുലപ്രസ്ഥകേ രാജാ കപർദിനമുപാസതേ'।
പ്രോക്ഷിതാനാം പ്രമൃഷ്ടാനാം രാജ്ഞാം പശുപതേർഗൃഹേ।
പശൂനാമിവ പ്രമൃഷ്ടാനാം രാജ്ഞാം പശുപതേർഗൃഹേ। 2-15-24 (11977)
ക്ഷത്രിയഃ ശസ്ത്രമരണോ യദാ ഭവതി സത്കൃതഃ।
തതഃ സ്മ മാഗധം സംഖ്യേ പ്രതിബാധേമ യദ്വയം॥ 2-15-25 (11978)
ഷഡശീതിഃ സമാനീതാഃ ശേഷാ രാജംശ്ചതുർദശ।
ജരാസന്ധേന രാജാനസ്തതഃ ക്രൂരം പ്രവർത്സ്യതേ॥ 2-15-26 (11979)
പ്രാപ്നുയാത്സ യശോ ദീപ്തം തത്ര യോ വിഘ്നമാചരേത്।
ജയേദ്യശ്ച ജരാസന്ധം സ സംരാണ്ണിയതം ഭവേത്॥ ॥ 2-15-27 (11980)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ സഭാപർവണി മന്ത്രപർവണി പഞ്ചദശോഽധ്യായഃ॥ 25॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-15-18 യുധിഷ്ഠിര ധർമാർഥനയലക്ഷണൈഃ സഹിതാ പ്രാപ്തിഃ പാലനം നിഗ്രാഹ്യലക്ഷണം സാംരാ ജ്യം ച തേഽസ്തി ॥ 2-15-19 ബാർഹദ്രഥം ജരാസന്ധം തം വിദ്ധി ഇതി ക. ഘ.പാഠഃ॥ 2-15-22 ബലാത്പ്രധാനപുരുഷഃ ജരാസന്ധഃ പുരുഷതഃ പുരുഷേഷു അഭാഗഃ അസ്വീകൃതഃ॥സഭാപർവ - അധ്യായ 016
॥ ശ്രീഃ ॥
2.16. അധ്യായഃ 016
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
യുധിഷ്ഠിർജുനയോർഭാഷണം॥ 1॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച॥
സംരാഡ്ഗുണമഭീപ്സന്വൈ യുഷ്മാൻസ്വാർഥപരായണഃ।
കഥം പ്രഹിണുയാം കൃഷ്ണ സോഽഹം കേവലസാഹസാത്॥ 2-16-1 (11981)
ഭീമാർജുനാവുഭൌ നേത്രേ മനോ മന്യേ ജനാർദനം।
മനശ്ചക്ഷുർവിഹീനസ്യ കീദൃശം ജീവിതം ഭവേത്॥ 2-16-2 (11982)
ജരാസന്ധബലം പ്രാപ്യ ദുഷ്പാരം ഭീമവിക്രമം।
യമോപി ന വിജേതാഽഽജൌ തത്ര വഃ കിം വിചേഷ്ടിതം॥ 2-16-3 (11983)
അസ്മിംസ്ത്വർഥാന്തരേ യുക്തമനർഥഃ പ്രതിപദ്യതേ।
തസ്മാന്ന പ്രതിപത്തിസ്തു കാര്യാ യുക്താ മതാ മമ॥ 2-16-4 (11984)
യഥാഽഹം വിമൃശാംയേകസ്തത്താവച്ഛ്രൂയതാം മമ।
സംന്യാസം രോചയേ സാധു കാര്യസ്യാസ്യ ജനാർദന।
പ്രതിഹന്തി മനോ മേഽദ്യ രാജസൂയോ ദൂരാഹരഃ॥ 2-16-5 (11985)
വൈശംപായന ഉവാച॥ 2-16-6x (1405)
പാർഥഃ പ്രാപ്യ ധനുഃ ശ്രേഷ്ഠമക്ഷയ്യൌ ച മഹേഷുധീ।
രഥം ധ്വജം ഹയാംശ്ചൈവ യുധിഷ്ഠിരമഭാഷത॥ 2-16-6 (11986)
അർജുന ഉവാച। 2-16-7x (1406)
ധനുഃ ശസ്ത്രം ശരാ വീര്യം പക്ഷോ ഭൂമിര്യശോ ബലം।
പ്രാപ്തമേതൻമയ രാജന്ദുഷ്പ്രാപം യദഭീപ്സിതം। 2-16-7 (11987)
കുലേ ജൻമ പ്രശംസന്തി വൈദ്യാഃ സാധു സുനിഷ്ഠിതാഃ।
ബലേന സദൃശം നാസ്തി വീര്യം തു മമ രോചതേ। 2-16-8 (11988)
കൃതവീര്യകുലേ ജാതോ നിർവീര്യഃ കിം കരിഷ്യതി।
നിർവീര്യേ തു കുലേ ജാതോ വീര്യവാംസ്തു വിശിഷ്യതേ॥ 2-16-9 (11989)
ക്ഷത്രിയഃ സർവശോ രാജന്യസ്യ വൃത്തിർദ്വിഷജ്ജയേ।
സർവൈഗുണൈർവിഹീനോഽപി വീര്യവാൻഹി തരേന്ദ്രിപൂൻ॥ 2-16-10 (11990)
സർവൈരപി ഗുണൈര്യുക്തോ നിർവീര്യഃ കിം കരിഷ്യതി।
ജയസ്യ ഹേതുഃ സിദ്ധിർഹി കർമ ദൈവം ച സംശ്രിതം॥ 2-16-11 (11991)
സംയുക്തോ ഹി ബലൈഃ കശ്ചിത്പ്രമാദാന്നോപയുജ്യതേ॥ 2-16-12 (11992)
തേന ദ്വാരേണ ശത്രുഭ്യഃ ക്ഷീയതേ സബലോ രിപുഃ॥ 2-16-13 (11993)
ദൈന്യം യഥാ ബലവതി തഥാ മോഹോ ബലാന്വിതേ।
താവുഭൌ നാശകൌ ഹേതൂ രാജ്ഞാ ത്യാജ്യൌ ജയാർഥിനാ॥ 2-16-14 (11994)
ജരാസന്ധിവിനാശം ച രാജ്ഞാം ച പരിരക്ഷണം।
യദി കുര്യാം യജ്ഞാർഥം കിം തതഃ പരമം ഭവേത്॥ 2-16-15 (11995)
അനാരംഭേ ഹി നിയതോ ഭവേദഗുണനിശ്ചയഃ।
ഗുണാന്നിഃ സംശയാദ്രാജന്നൈർഗുണ്യം മന്യസേ കഥം॥ 2-16-16 (11996)
കാഷായം സുലഭം പശ്ചാൻമുനീനാം ശമമിച്ഛതാം।
സാംരാജ്യം തു ഭവേച്ഛക്യം വയം യോത്സ്യാമഹേ പരാൻ॥ ॥ 2-16-17 (11997)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ സഭാപർവണി ഷോഡശോഽധ്യായഃ॥ 16॥
സഭാപർവ - അധ്യായ 017
॥ ശ്രീഃ ॥
2.17. അധ്യായഃ 017
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
യുധിഷ്ഠിരേണ ജരാസന്ധപ്രഭാവപ്രശ്നേ ശ്രീകൃഷ്ണേന തദുപോദ്ഘാതതയാ ബൃഹദ്രഥരാജോപാ ഖ്യാനകഥനാരംഭഃ॥ 1॥ അപുത്രസ്യ ബൃഹഥസ്യ പത്നീഭ്യാം സഹ തപോവനഗമനം॥ 2॥ തത്ര ചണ്ഡകൌശികമുനിനാ ബൃഹദ്രഥായ പുത്രീയാംരഫലദാനം॥ 3॥ പ്രവിഭക്തതത്ഫലഭോജനേന സഞ്ജാതഗർഭയോസ്തദ്ഭാര്യയോഃ പൃഥഗേകൈകശരീരഖണ്ഡസംഭവഃ॥4॥ തത്പത്നീഭ്യാം ദാസീദ്വാരാ ബഹിസ്ത്യാജിതയോഃ ഖണ്ഡയോഃ ജരാനാംന്യാ രാക്ഷസ്യാ സ ന്ധാനാജരാസന്ധസംഭവഃ॥ 5॥ ബാലകം ഗൃഹീത്വാ ആഗതയാ ജരയാ സഹ ബൃഹദ്രഥസ്യ സംവാദഃ॥ 6॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
വാസുദേവ ഉവാച॥
ജാതസ്യ ഭാരതേ വംശേ തഥാ കുന്ത്യാഃ സുതസ്യ ച।
യാ വൈ യുക്താ മതിഃ സേയമർജുനേന പ്രദർശിതാ॥ 2-17-1 (11998)
ന സ്മ മൃത്യും വയം വിദ്മ രാത്രൌ വാ യദി വാ ദിവാ।
ന ചാപി കഞ്ചിദമരമയുദ്ധേനാനുശുശ്രുമ॥ 2-17-2 (11999)
ഏതാവദേവ പുരുഷൈഃ കാര്യം ഹൃദയതോഷണം।
നയേന വിധിദൃഷ്ടേന യദുപക്രമതേ പരാൻ॥ 2-17-3 (12000)
സുനയസ്യാനപായസ്യ സംയോഗേ പരമഃ ക്രമഃ।
സംഗത്യാ ജായതേഽസാംയം സാംയം ച ന ഭവേദ്ദ്വയോഃ॥ 2-17-4 (12001)
അനയസ്യാനുപായസ്യ സംയുഗേ പരമഃ ക്ഷയടഃ।
സംശയോ ജായതേ സാംയാജ്ജയശ്ച ന ഭവേദ്ദ്വയോഃ॥ 2-17-5 (12002)
തേ വയം നയമാസ്ഥായ ശത്രുദേശസമീപഗാഃ।
കഥമന്തം ന ഗച്ഛേമ വൃക്ഷസ്യേവ നദീരയാഃ॥
പരരന്ധ്രേ പരാക്രാന്താഃ സ്വരന്ധ്രാവരണേ സ്ഥിതാഃ॥ 2-17-6 (12003)
വ്യൂഢാനീകൈരതിബലൈർന യുദ്വ്യേദരിഭിഃ സഹ।
ഇതി ബുദ്ധിമതാം നീതിസ്തൻമമാപീഹ രോചതേ॥ 2-17-7 (12004)
അനവദ്യാ ഹ്യസംബുദ്ധാഃ പ്രവിഷ്ടാഃ ശത്രുസദ്മ തത്।
ശത്രുദേശമുപാക്രംയ തം കാമം പ്രാപ്നുയാമഹേ॥ 2-17-8 (12005)
ഏകോ ഹ്യേവ ശ്രിയം നിത്യം ബിഭർതി പുരുഷർഷഭഃ।
അന്തരാത്മേവ ഭൂതാനാം തത്ക്ഷയം നൈവ ലക്ഷയേ॥ 2-17-9 (12006)
അഥവൈനം നിഹത്യാജൌ ശേഷേണാപി സമാഹതാഃ।
പ്രാപ്നുയാമ തതഃ സ്വർഗം ജ്ഞാതിത്രാണപരായണാഃ॥ 2-17-10 (12007)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച॥ 2-17-11x (1407)
കൃഷ്ണ കോഽയം ജരാസന്ധഃ കിംവീര്യഃ കിംപരാക്രമഃ।
യസ്ത്വാം സ്പൃഷ്ട്വാഽഗ്നിസദൃശം ന ദഗ്ധഃ ശലഭോ യഥാ॥ 2-17-11 (12008)
കൃഷ്ണ ഉവാച॥ 2-17-12x (1408)
ശൃണു രാജഞ്ജരാസന്ധോ യദ്വീര്യോ യത്പരാക്രമഃ।
യഥാ ചോപേക്ഷിതോഽസ്മാഭിർബഹുശഃ കൃതവിപ്രിയഃ॥ 2-17-12 (12009)
അക്ഷൌഹിണീനാം തിസൃണാം പതിഃ സമരദർപിതഃ।
രാജാ ബൃഹദ്രഥോ നാമ മഗധാധിപതിർബലീ॥ 2-17-13 (12010)
രൂപവാന്വീര്യസംപന്നഃ ശ്രീമാനതുലവിക്രമഃ।
നിത്യം ദീക്ഷാങ്കിതതനുഃ ശതക്രതുരിവാപരഃ॥ 2-17-14 (12011)
തേജസാ സൂര്യസങ്കാശഃ ക്ഷമയാ പൃഥിവീസമഃ।
യശ്ചാന്തകസമഃ ക്രോധേ ശ്രിയാ വൈശ്രവണോപമഃ॥ 2-17-15 (12012)
`സ്വരാജ്യം കാരയാമാസ മഗധേഷു ഗിരിവ്രജേ'।
തസ്യാഭിജനസംയുക്തൈർഗണൈർഭരതസത്തമ।
വ്യാപ്തേയം പൃഥിവീ സർവാ സൂര്യസ്യേവ ഗഭസ്തിഭിഃ॥ 2-17-16 (12013)
സ കാശിരാജസ്യ സുതേ യമജേ ഭരതർഷഭഃ।
ഉപയേമേ മഹാവീര്യോ രൂപദ്രവിണസംയുതേ। 2-17-17cതയോശ്ചകാര സമയം മിഥഃ സ പുരുഷർഷഭഃ॥ 2-17-17 (12014)
നാതിവർതിഷ്യ ഇത്യേവം പത്നീഭ്യാം സന്നിധൌ തദാ।
സ താഭ്യാം ശുശുഭേ രാജാ പത്നീഭ്യാം വസുധാധിപഃ॥ 2-17-18 (12015)
പ്രിയാംഭാമനുരൂപാഭ്യാം കരേണുഭ്യാമിവ ദ്വിപഃ।
തയോർമധ്യഗതശ്ചാപി രരാജ വസുധാധിപഃ॥ 2-17-19 (12016)
ഗംഗായമുനയോർമധ്യേ മൂർതിമാനിവ സാഗരഃ।
വിഷയേഷു നിമഗ്രസ്യ തസ്യ യൌവനമത്യഗാത്॥ 2-17-20 (12017)
ന ച വംശകരഃ പുത്രസ്തസ്യാജായത കശ്ചന।
മംഗലൈർബഭിർഹോമൈഃ പുത്രകാമാഭിരിഷ്ടിഭിഃ॥ 2-17-21 (12018)
നാസസാദ നൃപശ്രേഷ്ഠഃ പുത്രം കുലവിവർധനം।
സ ഭാര്യാഭ്യാം ച സഹിതോ നിർവേദമഗമദ്ധൃശം॥ 2-17-22 (12019)
`രാജ്യം ചാപി പരിത്യജ്യ തപോവനമഥാശ്രയത്। '
വാര്യമാണഃ പ്രകൃതിഭിർനൃപഭക്ത്യാ വിശാംപതേ'॥ 2-17-23 (12020)
അഥ കാക്ഷീവതഃ പുത്രം ഗൌതമസ്യ മഹാത്മനഃ॥
ശുശ്രാവ തപസി ശ്രേഷ്ഠമുദാരം ചണ്ഡകൌശികം॥ 2-17-24 (12021)
യദൃച്ഛയാഽഽഗതം തം തു വൃക്ഷമൂലമുപാശ്രിതം।
പത്നീഭ്യാം സഹിതോ രാജാ സർവയത്നൈരതോഷയത്॥ 2-17-25 (12022)
`ബൃഹദ്രഥം ച സ ഋഷിര്യഥാവച്ചാഭ്യനന്ദത। '
ഉപവിഷ്ടഃ സ തേനാഥ അനുജ്ഞാതോ മഹാത്മനാ॥ 2-17-26 (12023)
തമപൃച്ഛത്തദാ വിപ്രഃ കിമാഗമനമിത്യഥ।
വിപ്രൈരനുഗതസ്യൈവ പത്നീഭ്യാം സഹിതസ്യ ച॥ 2-17-27 (12024)
സ ഉവാച മുനിം രാജാ ഭഗവന്നാസ്തി മേ സുതഃ।
അപുത്രസ്യ തു രാജ്യേന വൃദ്ധത്വേ കിം പ്രയോജനം॥ 2-17-28 (12025)
സോഽഹം തപശ്ചരിഷ്യാമി പത്നീഭ്യാം സഹിതോ വനേ।
നാപ്രജസ്യ മുനേ കിർതിഃ സ്വധാ ചൈവാക്ഷയാ ഭവേത്।
ഏവമുക്തഃ സ രാജ്ഞാ തു മുനിഃ കാരുണ്യമാഗതഃ॥ 2-17-29 (12026)
തമബ്രവീത്സത്യധൃതിഃ സത്യവാഗൃഷിസത്തമഃ।
പരിതുഷ്ടോഽസ്മി രാജേന്ദ്ര വരം വരയ സുവ്രത॥ 2-17-30 (12027)
തതഃ സഭാര്യഃ പ്രണതസ്തമുവാച ബൃഹദ്രഥഃ।
പുത്രദർശനനൈരാശ്യാദ്ബാഷ്പസന്ദിഗ്ധയാ ഗിരാ॥ 2-17-31 (12028)
രാജോവാച॥ 2-17-32x (1409)
ഭഗവൻ രാജ്യമുത്സൃജ്യ പ്രസ്ഥിതസ്യ തപോവനം।
കിം വരേണാൽപഭാഗ്യസ്യ കിം രാജ്യേനാപ്രജസ്യ മേ॥ 2-17-32 (12029)
കൃഷ്ണ ഉവാച। 2-17-33x (1410)
ഏതച്ഛ്രുത്വാ മുനിർധ്യാനമഗമൻക്ഷുഭിതേന്ദ്രിയഃ।
തസ്യൈവ ചാംരവൃക്ഷസ്യ ഛായായാം സമുപാവിശത॥ 2-17-33 (12030)
തസ്യോപവിഷ്ടസ്യ മുനേരുത്സംഗേ നിപപാത ഹ।
അവാനമശുകാദഷ്ടമേകമാംരഫലം കില॥ 2-17-34 (12031)
തത്പ്രഗൃഹ്യ മുനിശ്രേഷ്ഠോ ഹൃദയേനാഭിമന്ത്ര്യ ച।
രാജ്ഞേ ദദാവപ്രതിമം പുത്രസംപ്രാപ്തികാരണം॥ 2-17-35 (12032)
ഉവാച ച മഹാപ്രാജ്ഞസ്തം രാജാനം മഹാമുനിഃ।
ഗച്ഛ രാജൻകൃതാർഥോഽസി നിവർതസ്വ നരാധിപ॥ 2-17-36 (12033)
`ഏഷ തേ തനയോ രാജൻമാ തപേഹ തപോവനേ।
പ്രജാഃ പാലയ ധർമേണ ഏവ ധർമോ മഹീക്ഷിതാം॥ 2-17-37 (12034)
യജസ്വ വിവിധൈര്യജ്ഞൈരിന്ദ്രം തർപയ ചേന്ദുനാ।
പുത്രം രാജ്യേ പ്രതിഷ്ഠാപ്യ തത ആശ്രമമാവ്രജ॥ 2-17-38 (12035)
അഷ്ടൌ വരാൻപ്രയച്ഛാമി തവ പുത്രസ്യ പാർഥിവ।
ബ്രഹ്മണ്യത്വമജേയത്വം യുദ്ധേഷു ച തഥാ മതിഃ॥ 2-17-39 (12036)
പ്രിയാതിഥേയതാം ചൈവ ദീനാനാമന്വവേക്ഷണം।
തഥാ ബലം ച സുഭഹല്ലോകേ കീർതി ച ശാശ്വതീം॥ 2-17-40 (12037)
അനുരാഗം പ്രജാനാം ചേത്യേവമഷ്ടൌ വരാന്നൃപ।
ഗച്ഛ ത്വം കൃതകൃത്യോഽസി നിവർതസ്വ ജനാധിപ'॥ 2-17-41 (12038)
അനുജ്ഞാതഃ സ ഋഷിണാ പത്നീഭ്യാം സഹിതോ നൃപഃ।
പൌരൈരനുഗതശ്ചാപി വിവേശ സ്വപുരം തതഃ॥ 2-17-42 (12039)
യഥാസമയമാജ്ഞായ തദാ സ നൃപസത്തമഃ।
ദ്വാഭ്യാമേകം ഫലം പ്രാദാത്പത്നീഭ്യാം ഭരതർഷഭ॥ 2-17-43 (12040)
മുനേശ്ച ബഹുമാനേന കാലസ്യ ച വിപര്യയാത്।
തേ തദാംരം ദ്വിധാ കൃത്വാ ഭക്ഷയാമാസതുഃ ശുഭേ। 2-17-44 (12041)
തയോഃ സമഭവദ്ഗർഭഃ ഫലപ്രാശനസംഭവഃ।
തേ ച ദൃഷ്ട്വാ സ നൃപതിഃ പരാം മുദമവാപ ഹ॥ 2-17-45 (12042)
അഥ കാലേ മഹാപ്രാജ്ഞ യഥാസമയമാഗതേ।
പ്രജായേതാമുഭേ രാജഞ്ശരീരശകലേ തദാ॥ 2-17-46 (12043)
ഏകാക്ഷിബാഹുചരണേ അർധോദരമുഖസ്ഫിചേ।
ദൃഷ്ട്വാ ശരീരശകലേ പ്രവേപതുരുഭേ ഭൃശം॥ 2-17-47 (12044)
ഉദ്വിഗ്രേ സഹ സംമന്ത്ര്യ തേ ഭഗിത്യൌ തദാഽബലേ।
സജീവേ പ്രാണിശകലേ തത്യജാതേ സുദുഃഖിതേ॥ 2-17-48 (12045)
തയോർധാത്ര്യൌ സുസംവീതേ കൃത്വാ തേ ഗർഭസംപ്ലവേ।
നിർഗംയാന്തഃ പുരദ്വാരാത്സമുത്സൃജ്യാഭിജഗ്മതുഃ॥ 2-17-49 (12046)
`ദുകൂലാഭ്യാം സുസഞ്ഛന്നേ പാണ്ഡരാഭ്യാമുഭേ തദാ।
അജ്ഞാതേ കസ്യചിത്തേ തു ജഹതുസ്തേ ചതുഷ്പഥേ॥ 2-17-50 (12047)
തതോ വിവിശതുർധാത്ര്യൌ പുനരന്തഃ പുരം തദാ।
കഥയാമാസതുരുഭേ ദേവീഭ്യാം തു പൃഥക്പൃഥക്'॥ 2-17-51 (12048)
തേ ചതുഷ്പഥനിക്ഷിപ്തേ ജരാ നാമാഥ രാക്ഷസീ।
ജഗ്രാഹ മനുജവ്യാഘ്ര മാംസശോണിതഭോജനാ॥ 2-17-52 (12049)
കർതുകാമാ സുഖവഹേ ശകലേ സാ തു രാക്ഷസീ।
സംയോജയാമാസ തദാ വിധാനബലചോദിതാ॥ 2-17-53 (12050)
തേ സമാനീതമാത്രേ തു ശകലേ പുരുഷർഷഭ।
ഏകമൂർതിധരോ വീരഃ കുമാരഃ സമപദ്യത॥ 2-17-54 (12051)
തതഃ സാ രാക്ഷസീ രാജന്വിസ്മയോത്ഫുല്ലലോചനാ।
ന ശശാക സമുദ്വോദും വജ്രസാരമയം ശിശും॥ 2-17-55 (12052)
ബാലസ്താംരതലം മുഷ്ടിം കൃത്വാ ചാസ്യേ നിധായ സഃ।
പ്രാക്രോശദതിസംരബ്ധഃ സതോയ ഇവ തോയദഃ॥ 2-17-56 (12053)
തേന ശബ്ദേന സംഭ്രാന്തഃ സഹസാഽന്തഃ പുരേ ജനഃ।
നിർജഗാമ നരവ്യാഘ്ര രാജ്ഞാ സഹ പരന്തപ॥ 2-17-57 (12054)
തേ ചാബലേ പരിംലാനേ പയഃ പൂർണപയോധരേ।
നിരാശേ പുത്രലാഭായ സഹസൈവാബ്യഗച്ഛതാം॥ 2-17-58 (12055)
തേ ച ദൃഷ്ട്വാ തഥാഭൂതേ രാജാനം ചേഷ്ടസന്തതിം।
തം ച ബാലം സുബലിനം ചിന്തയാമാസ രാക്ഷസീ॥ 2-17-59 (12056)
നാർഹാമി വിഷയേ രാജ്ഞോ വസന്തീ പുത്രഗൃദ്ധിനഃ।
ബാലം പുത്രമിമം ഹന്തും ധാർമികസ്യ മഹാത്മനഃ॥ 2-17-60 (12057)
സാ തം ബാലമുപാദായ മേഘലേഖേന ഭാസ്കരം।
കൃത്വാ ച മാനുഷം രൂപമുവാച വസുധാധിപം॥ 2-17-61 (12058)
ബൃഹദ്രഥ സുതസ്തേഽയം മയാ ദത്തഃ പ്രഗൃഹ്യതാം।
തവ പത്നീദ്വയേ ജാതോ ദ്വിജാതിവരശാസനാത്।
ധാത്രീജനപരിത്യക്തോ മയാഽയം പരിരക്ഷിതഃ॥ 2-17-62 (12059)
കൃഷ്ണ ഉവാച। 2-17-63x (1411)
തതസ്തേ ഭരതശ്രേഷ്ഠ കാശിരാജസുതേ ശുഭേ।
തം ബാലമഭിപദ്യാശു പ്രസ്രവൈരഭ്യഷിഞ്ജതാം॥ 2-17-63 (12060)
തതഃ സ രാജാ സംഹൃഷ്ടഃ സർവം തദുപലഭ്യ ച।
അപൃച്ഛദ്ധേമഗർഭാഭാം രാക്ഷസീം താമരാക്ഷസീം॥ 2-17-64 (12061)
കാത്വം കമലഗർഭാഭേ മമ പുത്രപ്രദായിനീ।
കാമം മാ ബ്രൂഹി കല്യാണി ദേവതാ പ്രതിഭാസി മേ॥ ॥ 2-17-65 (12062)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ സഭാപർവണി മന്ത്രപർവണി സപ്തദശോഽധ്യായഃ॥ 17॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-17-4 ക്രമഃ ഉപക്രമഃ॥ 2-17-9 തത്ക്ഷയേ ബലക്ഷയഃ ഇതി പാഠഃ॥ 2-17-34 അവാനമശുഷ്കം സരസമിതി യാവത്। അമാരുതമനാവിദ്ധം ഇതി ഘ.പാഠഃ॥ 2-17-46 പ്രജായേതാം സുഷുവതുഃ॥ 2-17-47 സ്ഫിക് കട്യാ അധോഭാഗഃ॥ 2-17-53 സുഖവഹേ ഏകീകൃതയോർവഹനം ഹി സുഖേന ഭവതീതി പ്രസിദ്ധം॥ 2-17-54 സമാനീതമാത്രേ സംയോജിതമാത്രേ॥ 2-17-64 അരാക്ഷസീ വേഷതഃ॥സഭാപർവ - അധ്യായ 018
॥ ശ്രീഃ ॥
2.18. അധ്യായഃ 018
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
രാജാനംപ്രതി സ്വസ്വരൂപമഭിധായ ജരായാ അന്തർധാനം॥ 1॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
രാക്ഷസ്യുവാച॥
ജരാ നാമാസ്മി ഭദ്രം തേ രാക്ഷസീ കാമരൂപിണീ।
തവ വേശ്മനി രാജേന്ദ്ര പൂജിതാ ന്യവസം സുഖം॥ 2-18-1 (12063)
ഗൃഹേ ഗൃഹേ മനുഷ്യാണാം നിത്യം തിഷ്ഠാമി രാക്ഷസീ।
ഗൃഹദേവീതി നാംനാ വൈ പുരാ സൃഷ്ടാ സ്വയംംഭുവാ॥ 2-18-2 (12064)
ദാനവാനാം വിനാശായ സ്ഥാപിതാ ദിവ്യരൂപിണീ।
യോ മാം ഭക്ത്യാ ലിഖേത്കുഡ്യേ സപുത്രാം യൌവനാന്വിതാം॥ 2-18-3 (12065)
ഗൃഹേ തസ്യ ഭവേദ്വൃദ്ധിരന്യഥാ ക്ഷയമാപ്നുയാത്।
ത്വദ്ഗൃഹേ തിഷ്ഠമാനാഽഹം പൂജിതാഽഹം സദാ വിഭോ॥ 2-18-4 (12066)
ലിഖിതാ ചൈവ കുഡ്യേഷു പുത്രൈർബഹുഭിരാവൃതാ।
ഗന്ധപുഷ്പൈസ്തഥാ ധൂപൈർഭക്ഷ്യഭോജ്യൈഃ സുപൂജിതാ॥ 2-18-5 (12067)
സാഽഹം പ്രത്യുപകാരാർഥം ചിന്തയന്ത്യനിശം നൃപ।
തവേമേ പുത്രശകലേ ദൃഷ്ടവത്യസ്മി ധാർമികാ। 2-18-6 (12068)
സംശ്ലിഷിതേ മയാ ദൈവാത്കുമാരഃ സമപദ്യത।
തവ ഭാഗ്യാൻമഹാരാജ ഹേതുമാത്രമഹം ത്വിഹ॥ 2-18-7 (12069)
മേരും വാ ഖാദിതും ശക്താ കിം പുനസ്തവ ബാലകം।
ഗൃഹസംപൂജനാത്തുഷ്ട്യാ മയാ പ്രത്യർപിതസ്തവ॥ 2-18-8 (12070)
മമ നാംനാ ച ലോകേഽസ്മിൻഖ്യാത ഏവ ഭവിഷ്യതി। 2-18-9 (12071)
കൃഷ്ണ ഉവാച।
ഏവമുക്ത്വാ തു സാ രാജംസ്തത്രൈവാന്തരധീയത।
സ സംഗൃഹ്യ കുമാരം തം പ്രവിവേശ ഗൃഹം നൃപഃ॥ 2-18-9x (1412)
തസ്യ ബാലസ്യ യത്കൃത്യം തച്ചകാര നൃപസ്തദാ।
ആജ്ഞാപയച്ച രാക്ഷസ്യാ മഗധേഷു മഹോത്സവം॥ 2-18-10 (12072)
തസ്യ നാമാകരോച്ചൈവ പിതാമഹസമഃ പിതാ।
ജരയാ സന്ധിതോ യസ്മാജ്ജരാസന്ധോ ഭവത്വയം॥ 2-18-11 (12073)
സോഽവർധത മഹാതേജാ മാഗധാധിപതേഃ സുതഃ।
പ്രമാണബലസംപന്നോ ഹുതാഹുതിരിവാനലഃ॥ 2-18-12 (12074)
`ഏവം സ വവൃധേ രാജൻകുമാരഃ പുഷ്കരേക്ഷണഃ।
കാലേന മഹതാ ചാപി യൌവനസ്ഥോ ബഭൂവ ഹ'॥
മാതാപിത്രോർനന്ദകരഃ ശുക്ലപക്ഷേ യഥാ ശശീ॥ ॥ 2-18-13 (12075)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ സഭാപർവണി മന്ത്രപർവണി അഷ്ടാദശോഽധ്യായഃ॥ 18॥
സഭാപർവ - അധ്യായ 019
॥ ശ്രീഃ ॥
2.19. അധ്യായഃ 019
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
പുനര്യദൃച്ഛാഗതേന ചണ്ഡകൌശികേന ജരാസന്ധപരാക്രമാദൌ കഥിതേ ജരാസന്ധം രാജ്യേഽഭ ിഷിച്യ തപോവനഗതസ്യ സഭാര്യസ്യ ബൃഹദ്രഥസ്യ സ്വർഗഗമനം॥ 1॥ കൃഷ്ണേന കംസവധാത് ജരാസന്ധസ്യ സ്വസ്മിന്വൈരോദയകഥനം॥ 2॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
കൃഷ്ണ ഉവാച॥
കസ്യചിത്ത്വഥ കാലസ്യ പുനരേവ മഹാതപാഃ।
മഗധേഷുപജക്രാമ ഭഗവാംശ്ചണ്ഡകൌശികഃ॥ 2-19-1 (12076)
തസ്യാഽഽഗമനസംഹൃഷ്ടഃ സാമാത്യഃ സപുരഃ സരഃ।
സഭാര്യഃ സഹ പുത്രേണ നിർജഗാമ ബൃഹദ്രഥഃ॥ 2-19-2 (12077)
പാദ്യാർഘ്യാചമനീയൈസ്തമർചയാമാസ ഭാരത।
സ നൃപോ രാജ്യസഹിതം പുത്രം തസ്മൈ ന്യവേദയത്॥ 2-19-3 (12078)
പ്രതിഗൃഹ്യ ച താം പൂജാം പാർഥിവാദ്ഭഗവാനൃഷിഃ।
ഉവാച മാഗധം രാജൻപ്രഹൃഷ്ടേനാന്തരാത്മനാ॥ 2-19-4 (12079)
സർവമേതൻമയാ ജ്ഞാതം രാജന്ദിവ്യേന ചക്ഷുഷാ।
പുത്രസ്തു ശൃണു രാജേന്ദ്ര യാദൃശോഽയം ഭവിഷ്യതി॥ 2-19-5 (12080)
അസ്യ രൂപം ച സത്വം ച ബലമൂർജിതമേവ ച।
ഏഷ ശ്രിയാ സമുദിതഃ പുത്രസ്തവ ന സംശയഃ॥ 2-19-6 (12081)
പ്രാപയിഷ്യതി തത്സർവം വിക്രമേണ സമന്വിതഃ।
അസ്യ വീര്യവതോ വീര്യം നാനുയാസ്യന്തി പാർഥിവാഃ॥ 2-19-7 (12082)
പതതോ വൈനതേയസ്യ ഗതിമന്യേ യഥാ ഖഗാഃ।
വിനാശമുപയാസ്യന്തി യേ ചാസ്യ പരിപന്ഥിനഃ॥ 2-19-8 (12083)
ദേവൈരപി വിസൃഷ്ടാനി ശസ്ത്രാണ്യസ്യ മഹീപതേ।
ന രുജം ജനയിഷ്യന്തി ഗിരേരിവ നദീരയാഃ॥ 2-19-9 (12084)
സർവമൂർധാഭിഷിക്താനാമേവ മൂർധ്നി ജ്വലിഷ്യതി।
പ്രഭാഹരോഽയം സർവേഷാം ജ്യോതിഷാമിവ ഭാസ്കരഃ॥ 2-19-10 (12085)
ഏനമാസാദ്യ രാജാനഃ സമൃദ്ധബലവാഹനാഃ।
വിനാശമുപയാസ്യന്തി ശലഭാ ഇവ പാവകം॥ 2-19-11 (12086)
ഏഷ ശ്രിയഃ സമുദിതാഃ സർവരാജ്ഞാം ഗ്രഹീഷ്യതി।
വർഷാസ്വിവോദീർണജലാ നദീർനദനദീപതിഃ॥ 2-19-12 (12087)
ഏഷ ധാരയിത സംയക്ചാതുർവർണ്യം മഹാബലഃ।
ശുഭാം ശുഭവതീം സ്ഫീതാം സർവസസ്യധരാം ധരാം॥ 2-19-13 (12088)
അസ്യാജ്ഞാവശഗാഃ സർവേ ഭവിഷ്യന്തി നരാധിപാഃ।
സർവഭൂതാത്മഭൂതസ്യ വായോരിവ ശരീരിണഃ॥ 2-19-14 (12089)
ഏഷ രുദ്രം മഹാദേവം ത്രിപുരാന്തകരം ഹരം।
സർവലോകേഷ്വതിബലഃ സാക്ഷാദ്ദ്രക്ഷ്യതി മാഗധഃ॥ 2-19-15 (12090)
ഏവം ബ്രുവന്നേവ മുനിഃ സ്വകാര്യമിവ ചിന്തയൻ।
വിസർജയാമാസ നൃപം ബൃഹദ്രഥമഥാരിഹൻ॥ 2-19-16 (12091)
പ്രവിശ്യ നഗരീം ചാപി ജ്ഞാതിസംബന്ധിഭിർവൃതഃ।
അഭിഷിച്യ ജരാസന്ധം മഗധാധിപതിസ്തദാ॥ 2-19-17 (12092)
ബൃഹദ്രഥോ നരപതിഃ പരാം നിർവൃതിമായയൌ।
അഭിഷിക്തേ ജരാസന്ധേ തദാ രാജാ ബൃഹദ്രഥഃ।
പത്നീദ്വയേനാനുഗതസ്തപോവനചരോഽഭവത്॥ 2-19-18 (12093)
തതോ വനസ്ഥേ പിതരി മാതൃഭ്യാം സഹ ഭാരത।
ജരാസന്ധഃ സ്വവീര്യേണ പാർഥിവാനകരോദ്വശേ॥ 2-19-19 (12094)
അഥ ദീർഘസ്യ കാലസ്യ തപോവനചരോ നൃപഃ।
സഭാര്യഃ സ്വർഗമഗമത്തപസ്തപ്ത്വാ ബൃഹദ്രഥഃ॥ 2-19-20 (12095)
ജരാസന്ധോഽപി നൃപതിര്യഥോക്തം കൌശികേന തത്।
വരപ്രദാനമഖിലം പ്രാപ്യ രാജ്യമപാലയത്॥ 2-19-21 (12096)
ഹതേ ചൈവ മയാ കംസേ സഹംസഡിഭികേ തദാ।
ജരാസന്ധസ്യ ദുഹിതാ രോദതേ പാർശ്വതഃ പിതുഃ।
ജാതോ വൈ വൈരനിർബന്ധോ മയാസീത്തത്ര ഭാരത॥ 2-19-22 (12097)
ഭ്രാമയിത്വാ ശതഗുണമേകോനം യേന ഭാരത।
ഗദാ ക്ഷിപ്താ ബലവതാ മാഗധേന ഗിരിവ്രജാത്॥ 2-19-23 (12098)
തിഷ്ഠതോ മഥുരായാം വൈ കുത്സ്നസ്യാദ്ഭുതകർമണഃ।
ഏകോനയോജനശതേ സാ പപാത ഗദാ ശുഭാ॥ 2-19-24 (12099)
ദൃഷ്ട്വാ പൌരൈസ്തദാ സംയഗ്ഗദാ ചൈവ നിവേദിതാ।
ഗദാവസാനം തത്ഖ്യാതം മഥുരായാഃ സമീപതഃ॥ 2-19-25 (12100)
തസ്യാസ്താം ഹംസഡിഭികാവശസ്ത്രനിധനാവുഭൌ।
മന്ത്രേ മതിമതാം ശ്രേഷ്ഠൌ നീതിശാസ്ത്രേ വിശാരദൌ॥ 2-19-26 (12101)
യൌ തൌ മയാ തേ കഥിതൌ പൂർവമേവ മഹാബലൌ।
ത്രയസ്ത്രയാണാം ലോകാനാം പര്യാപ്താ ഇതി മേ മതിഃ॥ 2-19-27 (12102)
ഏവമേഷ തദാ വീര ബലിഭിഃ കുകുരാന്ധകൈഃ।
വൃഷ്ണിഭിശ്ച മഹാരാജ നീതിഹേതോരുപേക്ഷിതഃ॥ ॥ 2-19-28 (12103)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ സഭാപർവണി മന്ത്രപർവണി ഏകോനവിംശോഽധ്യായഃ॥ 19॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-19-16 ആഹ്നികായ മഹാതപാഃ ഇതി ഘ. പാഠഃ॥സഭാപർവ - അധ്യായ 020
॥ ശ്രീഃ ॥
2.20. അധ്യായഃ 020
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
കൃഷ്ണയുധിഷ്ഠിരസംവാദാനന്തരം ഭീമാർജുനാഭ്യാംസഹ കൃഷ്ണസ്യ മാഗധപുരപ്രസ്ഥാനം॥ 1॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
വാസുദേവ ഉവാച॥
പതിതൌ ഹംസഡിഭികൌ കംസശ്ച സഗണോ ഹതഃ।
ജരാസന്ധസ്യ നിധനേ കാലോഽയം സമുപാഗതഃ॥ 2-20-1 (12104)
ന ശക്യോഽസൌ രണേ ജേതും സർവൈരപി സുരാസുരൈഃ।
പ്രാണയുദ്ധേന ജേതവ്യഃ സ ഇത്യുപലഭാമഹേ॥ 2-20-2 (12105)
മയി നീതിർബലം ഭീമേ രക്ഷിതാ ചാവയോർജയഃ।
മാഗധം സാധയിഷ്യാമ ഇഷ്ടിം ത്രയ ഇവാഗ്നയഃ॥ 2-20-3 (12106)
ത്രിഭിരാസാദിതോഽസ്മാഭിർവിജനേ സ നരാധിപഃ।
ന സന്ദേഹോ യഥാ യുദ്ധമേകേനാപ്യുപയാസ്യതി॥ 2-20-4 (12107)
അവമാനാച്ച ലോഭാച്ച ബാഹുവീര്യാച്ച ദർപിതഃ।
ഭീമസേനേന യുദ്ധായ ധ്രുവമപ്യുപയാസ്യതി॥ 2-20-5 (12108)
അലം തസ്യ മഹാബാഹുർഭീമസേനോ മഹാബലഃ।
ലോകസ്യ സമുദീർണസ്യ നിധനായാന്തകോ യഥാ॥ 2-20-6 (12109)
യദി ഭീമബലം വേത്സി യദി തേ പ്രത്യയോ മയി।
ഭീമസേനാർജുനൌ ശീഘ്രം ന്യാസഭൂതൌ പ്രയച്ഛ മേ॥ 2-20-7 (12110)
വൈശംപായന ഉവാച॥ 2-20-8x (1413)
ഏവമുക്തോ ഭഗവതാ പ്രത്യുവാച യുധിഷ്ഠിരഃ।
ഭീമാർജുനൌ സമാലോക്യ സംപ്രഹൃഷ്ടമുഖൌ സ്ഥിതൌ॥ 2-20-8 (12111)
യുധിഷ്ഠര ഉവാച। 2-20-9x (1414)
അച്യുതാച്യുത മാമൈവം വ്യാഹരാമിത്രകർശന।
പാണ്ഡവാനാം ഭവാന്നാഥോ ഭവന്തം ചാശ്രിതാ വയം॥ 2-20-9 (12112)
യഥാ വദസി ഗോവിന്ദ സർവം തദുപപദ്യതേ।
നഹി ത്വമഗ്രതസ്തേഷാം യേഷാം ലക്ഷ്മീഃ പരാങ്മുഖീ॥ 2-20-10 (12113)
`യേഷാമഭിമുഖീ ലക്ഷ്മീസ്തേഷാം കൃഷ്ണ ത്വമഗ്രതഃ'।
നിഹതശ്ച ജരാസന്ധോ മോക്ഷിതാശ്ച മഹീക്ഷിതഃ। 2-2--11c രാജസൂയശ്ച മേ ലബ്ധോ നിദേശേ ത്വ തിഷ്ഠതഃ॥ 2-20-11 (12114)
ക്ഷിപ്രമേവ യഥാ ത്വേതത്കാര്യം സമുപപദ്യതേ।
അപ്രമത്തോ ജഗന്നാഥ തഥാ കുരു സമുപപദ്യതേ। 2-20-12 (12115)
ത്രിഭിർഭവദ്ഭിർഹി വിനാ നാഹം ജീവിതുമുത്സഹേ।
ധർമകാമാർഥരഹിതോ രോഗാർത ഇവ ദുഃഖിതഃ॥ 2-20-13 (12116)
ന ശൌരിണാ വിനാ പാർഥോ ന ശൌരിഃ പാണ്ഡവം വിനാ।
നാജേയോസ്ത്യനയോഽർലോകേ കൃഷ്ണയോരിതി മേ മതിഃ॥ 2-20-14 (12117)
അയം ച ബലിനാം ശ്രേഷ്ഠഃ ശ്രീമാനപി വൃകോദരഃ।
യുവാഭ്യാം സഹിതോ വീര കിം ന കുര്യാൻമഹായശാഃ॥ 2-20-15 (12118)
സുപ്രണീതോ ബലൌഘോ ഹി കുരുതേ കാര്യമുത്തമം।
അന്ധം ബലം ജഡം പ്രാഹുഃ പ്രണേതവ്യം വിചക്ഷണൈഃ॥ 2-20-16 (12119)
യതോ ഹി നിംനം ഭവതി നയന്തി ഹി തതോ ജലം।
യതശ്ഛിദ്രം തതശ്ചാപി നയന്തേ ധീവരാ ജലം॥ 2-20-17 (12120)
തസ്മാന്നയവിധാനജ്ഞം പുരുഷം ലോകവിശ്രുതം।
വയമാശ്രിത്യ ഗോവിന്ദം യതാമഃ കാര്യസിദ്ധയേ॥ 2-20-18 (12121)
ഏവം പ്രജ്ഞാനയബലം ക്രിയോപായസമന്വിതം।
പുരസ്കൃർവീത കാര്യേഷു കൃഷ്ണകാര്യാർഥസിദ്ധയേ॥ 2-20-19 (12122)
ഏവമേവ യദുശ്രേഷ്ഠ യാവത്കാര്യാഥിസിദ്ധയേ।
അർജുനഃ കൃഷ്ണമന്വേതു ഭീമോഽന്വേതു ധനഞ്ജയം।
നയോ ജയോ ബലം ചൈവ വിക്രമേ സിദ്ധിമേഷ്യതി॥ 2-20-20 (12123)
വൈശംപായന ഉവാച। 2-20-21x (1415)
ഏവമുക്താസ്തതഃ സർവേ ഭ്രാതരോ വിപുലൌജസഃ।
വാർഷ്ണേയഃ പാണ്ഡവേയൌ ച പ്രതസ്ഥുർമാഗധം പ്രതി॥ 2-20-21 (12124)
വർചസ്വിനാം ബ്രാഹ്മണാനാം സ്നാതകാനാം പരിച്ഛദൈഃ।
ആച്ഛാദ്യ സുഹൃദാം വാക്യൈർമനോജ്ഞൈരഭിനന്ദിതാഃ॥ 2-20-22 (12125)
`മാധവഃ പാണ്ഡവേയൌ ച പ്രതസ്ഥുർവ്രതധാരിണഃ'।
അമർഷാദഭിതപ്താനാം ജ്ഞാത്യർഥം മുഖ്യതേജസാം।
രവിസോമാഗ്നിവപുഷാം ദീപ്തമാസീത്തദാ വപുഃ॥ 2-20-23 (12126)
ഇതം മേനേ ജരാസന്ധം ദൃഷ്ട്വാ ഭീമപുരോഗമൌ।
ഏകകാര്യസമുദ്യന്തൌ കൃഷ്ണൌ യുദ്ധേഽപരാജിതൌ॥ 2-20-24 (12127)
ഈശൌ ഹിതൌ മഹാത്മാനൌ സർവകാര്യപ്രവർതിനൌ।
ധർമകാമാർഥലോകാനാം കാര്യാണാം ച പ്രവർതകൌ॥ 2-20-25 (12128)
കുരുഭ്യഃ പ്രസ്ഥിതാസ്തേ തു മധ്യേന കുരുജാംഗലം।
രംയം പദ്മസരോ ഗത്വാ കാലകൂഡമതീത്യ ച॥ 2-20-26 (12129)
ഗണ്ഡകീം ച മഹാശോണം സദാനീരാം തഥൈവ ച।
ഏകപർവതകേ നദ്യഃ ക്രമേണൈത്യാവ്രജന്ത തേ॥ 2-20-27 (12130)
ഉത്തീര്യ സരയൂം രംയാം ദൃഷ്ട്വാ പൂർവാംശ്ച കോസലാൻ।
അതീത്യ ജഗ്മുർമിഥിലാം മാലാം ചർമണ്വതീം നദീം॥ 2-20-28 (12131)
അതീത്യ ഗംഗാം ശോണം ച ത്രയസ്തേ പ്രാങ്മുഖാസ്തദാ।
കുശചീരച്ഛദാ ജഗ്മുർമാഗധം ക്ഷേത്രമച്യുതാഃ॥ 2-20-29 (12132)
തേ ശശ്വദ്ഗോധനാകീർണമംബുമന്തം ശുഭദ്രുമം।
ഗോരഥം ഗിരിമാസാദ്യ ദദൃശുർമാഗധം പുരം॥ ॥ 2-20-30 (12133)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ സഭാപർവണി ജരാസന്ധവധപർവണി വിംശോഽധ്യായഃ॥ 20॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-20-3 ജയോഽർജുനഃ॥സഭാപർവ - അധ്യായ 021
॥ ശ്രീഃ ॥
2.21. അധ്യായഃ 021
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
ജരാസന്ധസമീപം ഗതാനാം ശ്രീകൃഷ്ണഭീമാർജുനാനാം ജരാസന്ധേന സഹ വിവാദഃ॥ 1॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
വാസുദേവ ഉവാച॥
ഏഷ പാർഥ മഹാൻഭാതി പശുമാന്നിത്യമംബുമാൻ।
നിരാമയഃ സുവേശ്മാഢ്യോ നിവേശോ മാഗധഃ ശുഭഃ॥ 2-21-1 (12134)
വൈഹാരോ വിപുലഃ ശൈലോ വാരാഹോ വൃഷഭസ്തഥാ।
തഥാ ഋഷിഗിരിസ്താത ശുഭാശ്ചൈത്യകപഞ്ചമാഃ॥ 2-21-2 (12135)
ഏതേ പഞ്ചമഹാശൃംഗാഃ പർവതാഃ ശീതലദ്രുമാഃ।
രക്ഷന്തീവാഭിസംഹത്യ സംഹതാംഗാ ഗിരിവ്രജം॥ 2-21-3 (12136)
പുഷ്പവേഷ്ടിതശാഖാഗ്രൈർഗന്ധവദ്ഭിർമനോഹരൈഃ।
നിഗൂഢാ ഇവ ലോധ്രാണാം വനൈഃ കാമിജനപ്രിയൈഃ॥ 2-21-4 (12137)
`യത്ര ദീർഘതമാ നാമ ഋഷിഃ പരമന്ത്രിതഃ'।
ശൂദ്രായാം ഗൌതമോ യത്ര മഹാത്മാ സംശിതവ്രതഃ।
ഔശീനര്യാമജനയത്കാക്ഷീവാദ്യാൻസുതാൻമുനിഃ॥ 2-21-5 (12138)
ഗൌതമഃ പ്രണയാത്തസ്മാദ്യഥാഽസൌ തത്ര സദ്മനി।
ഭജതേ മാഗധം വംശം സ നൃപാണാമനുഗ്രഹഃ। 2-21-6 (12139)
അംഗവംഗാദയശ്ചൈവ രാജാനഃ സുമഹാബലാഃ।
ഗൌതമക്ഷയമഭ്യേത്യ രമന്തേ സ്മ പുരാർജുന॥ 2-21-7 (12140)
വനരാജീസ്തു പശ്യേമാഃ പിപ്ലാനാം മനോരമാഃ।
ലോഘ്രാണാം ച ശുഭാഃ പാർഥ ഗൌതമൌകഃ സമീപജാഃ॥ 2-21-8 (12141)
അർബുദഃ ശക്രവാപീ ച പന്നഗൌ ശത്രുതാപനൌ।
സ്വസ്തികസ്യാലയശ്ചാത്ര മണിനാഗസ്യ ചോത്തമഃ॥ 2-21-9 (12142)
അപാരിഹാര്യാ മേഘാനാം മാഗധാ മനുനാ കൃതാഃ।
കൌശികോ മണിമാംശ്ചൈവ ചക്രാതേ ചാപ്യനുഗ്രഹം॥ 2-21-10 (12143)
`പാണ്ഡരേ വിപുലേ ചൈവ തഥാ വാരാഹകേഽപി ച।
ചൈത്യകേ ചജ ഗിരിശ്രേഷ്ഠേ മാദംഗേ ച ശിലോച്ചയേ॥ 2-21-11 (12144)
ഏതേഷു പർവതേന്ദ്രേഷു സർവസിദ്ധസമാലയാഃ।
യതീനാമാശ്രമാശ്ചൈവ മുനീനാം ച മഹാത്മനാം॥ 2-21-12 (12145)
വൃഷഭസ്യ തമാലസ്യ മഹാവീര്യസ്യ വൈ തഥാ।
ഗന്ധർവരക്ഷസാം ചൈവ നാഗാനാം ച തഥാഽഽലയാഃ॥ 2-21-13 (12146)
കക്ഷീവതസ്തപോവീര്യാത്തപോദാ ഇതി വിശ്രുതാഃ।
പുണ്യതീർഥാശ്ച തേ സർവേ സിദ്ധാനാം ചൈവ കീർതിതാഃ।
മണേശ്ച ദർശനാദേവ ഭദ്രം ശിവമവാപ്നുയാത്'॥ 2-21-14 (12147)
ഏവം പ്രാപ്യ പുരം രംയം ദുരാധർപം സമന്തതഃ॥
അർഥസിദ്ധിം ത്വനുപമാം ജരാസന്ധോഽഭിമന്യതേ॥ 2-21-15 (12148)
വയമാസാദനേ തസ്യ ദർപമദ്യ ഹരേമ ഹി। 2-21-16 (12149)
വൈശംപായന ഉവാച।
ഏവമുക്ത്വാ തതഃ സർവേ ഭ്രാതരോ വിപുലൌജസഃ॥ 2-21-16x (1416)
വാർഷ്ണേയഃ പാണ്ഡവൌ ചൈവ പ്രതസ്ഥുർമാഗധം പുരം।
ഹൃഷ്ടപുഷ്ടജനോപേതം ചാതുർവർണ്യസമാകുലം॥ 2-21-17 (12150)
സ്ഫീതോത്സവമനാധൃഷ്യമാസേദുശ്ച ഗിരിവ്രജതം।
തതോ ദ്വാരമനാസാദ്യ പുരസ്യ ഗിരിമുച്ഛ്രിതം॥ 2-21-18 (12151)
ബാർഹദ്രഥൈഃ പൂജ്യമാനം തഥാ നഗരവാസിഭിഃ।
മാഗധാനാം തു രുചിരം ചൈത്യകാന്തരമാദ്രവൻ॥ 2-21-19 (12152)
യത്ര മാംസാദമൃഷഭമാസസാദ ബൃഹദ്രഥഃ।
തം ഹത്വാ മാസതാലാഭിസ്തിസ്രോ ഭേരീകാരയത്॥ 2-21-20 (12153)
സ്വപുരേ സ്ഥാപയാമാസ തേന ചാനഹ്യ ചർമണാ।
യത്ര താഃ പ്രാണദൻഭേര്യോ ദിവ്യപുഷ്പാവചൂർണിതാഃ॥ 2-21-21 (12154)
ഭങ്ക്ത്വാ ഭേരീത്രയം തേഽപി ചൈത്യപ്രാകാരമാദ്രവൻ।
ദ്വാരതോഽഭിമുഖാഃ സർവേ യയുർനാനായുധാസ്തധാ॥ 2-21-22 (12155)
മാഗധാനാം സുരുചിരം ചൈത്യകം തം സമാദ്രവൻ।
ശിരസീവ സമാഘ്നന്തോ ജരാസന്ധം ജിഘാംസ്വഃ॥ 2-21-23 (12156)
സ്ഥിരം സുവിപുലം ശൃംഗം സുമഹത്തത്പുരാതനം।
അർചിതം ഗന്ധമാല്യൈശ്ച സതതം സുപ്രതിഷ്ഠിതം॥ 2-21-24 (12157)
വിപുലൈർബാഹുഭിർവീരസ്തേഽഭിഹത്യാഭ്യപാതയൻ।
തതസ്തേ മാഗധം ഹൃഷ്ടാഃ പുരം പ്രവിവിശുസ്തദാ॥ 2-21-25 (12158)
ഏതസ്മിന്നേവ കാലേ തു ബ്രാഹ്മണാ വേദപാരഗാഃ।
ദൃഷ്ട്വാ തു ദുർനിമിത്താനി ജരാസന്ധമദർശയൻ॥ 2-21-26 (12159)
പര്യുഗ്ന്യകുർവംശ്ച നൃപം ദ്വിരദസ്ഥം പുരോഹിതാഃ।
തതസ്തച്ഛാന്തയേ രാജാ ജരാസന്ധഃ പ്രതാപവാൻ।
ദീക്ഷിതോ നിയമസ്ഥോഽസാവുപവാസപരോഽഭവത്॥ 2-21-27 (12160)
സ്നാതകവ്രതിനസ്തേ തു ബാഹുശസ്ത്രാ നിരായുധാഃ।
യുയുത്സവഃ പ്രവിവിശുർജരാസന്ധേന ഭാരത॥ 2-21-28 (12161)
ഭക്ഷ്യമാല്യാപണാനാം ച ദദൃശുഃ ശ്രിയമുത്തമാം।
സ്ഫീതാം സർവഗുണോപേതാം സർവകാമസമൃദ്ധിനാം॥ 2-21-29 (12162)
താം തു ദൃഷ്ട്വാ സമൃദ്ധിം തേ വീഥ്യാം തസ്യാം നരോത്തമാഃ।
രാജമാർഗേണ ഗച്ഛന്തഃ കൃഷ്ണഭീമധനഞ്ജയാഃ।
ബലാദ്ഗൃഹീത്വാ മാല്യാനി മാലാകാരാൻമഹാബലാഃ॥ 2-21-30 (12163)
`കർപൂരശൃംഗം കോഷ്ഠം ച സഫലം ചാന്തരാപണേ।
വൈശ്യാദ്ബലാദ്ഗൃഹീത്വാ തേ വിഹൃത്യ ച മഹാരഥാഃ'॥ 2-21-31 (12164)
വിരാഗവസനാഃ സർവേ സ്രഗ്വിണോ മൃഷ്ടകുണ്ഡലാഃ।
നിവേശനമഥാജഗ്മുർജരാസന്ധസ്യ ധീമതഃ॥ 2-21-32 (12165)
ഗോവാസമിവ വീക്ഷന്തഃ സിംഹാ ഹൈമവതാ യഥാ।
ശാലസ്തംഭനിഭാസ്തേഷാം ചന്ദനാഗുരുരൂഷിതാഃ॥ 2-21-33 (12166)
അശോഭന്ത മഹാരാജ ബാഹവോ യുദ്ധശാലിനാം।
താന്ദൃഷ്ട്വാ ദ്വിരദപ്രഖ്യാഞ്ശാലസ്കന്ദാനിവോദ്ഗതാൻ॥ 2-21-34 (12167)
വ്യൂഢോരസ്കാൻമാഗധാനാം വിസ്മയഃ സമപദ്യത।
`അദ്വാരേണാഭ്യവസ്കന്ദ്യ വിവിശുർമാഗധാലയം'॥ 2-21-35 (12168)
തേ ത്വതീത്യ ജനാകീർണാഃ കക്ഷാസ്തിസ്രോ നരർഷഭാഃ।
അഹങ്കാരേണ രാജാനമുപതസ്ഥുർഗതവ്യഥാഃ॥ 2-21-36 (12169)
`ഭോ ശബ്ദേനൈവ രാജാനമുചുസ്തേ തു മഹാരഥാഃ'।
താൻപാദ്യമധുപർകാർഹാൻഗവാർഹാൻസത്കൃതിം ഗതാൻ।
പ്രത്യുത്ഥായ ജരാസന്ധ ഉപതസ്ഥേ യഥാവിധി॥ 2-21-37 (12170)
ഉവാച ചൈതാന്രാജാഽസൌ സ്വാഗതം വോസ്ത്വിതി പ്രഭുഃ।
മൌനമാസീത്തദാ പാർഥഭീമയോർജനമേജയ॥ 2-21-38 (12171)
തേഷാം മധ്യേ മഹാബുദ്ധിഃ കൃഷ്ണോ വചനമബ്രവീത്।
വക്തും നായാതി രാജേന്ദ്ര ഏതയോർനിയമസ്ഥയോഃ॥ 2-21-39 (12172)
അർവാങ്നിശീഥാത്പരതസ്ത്വായാ സാർധം വദിഷ്യതഃ।
യജ്ഞാഗാരേ സ്ഥാപയിത്വാ രാജാ രാജഗൃഹം വദിഷ്യതഃ। 2-21-40 (12173)
തതോഽർധരാത്രേ സംപ്രാപ്തേ യാതോ യത്ര സ്ഥിതാ ദ്വിജാഃ।
തസ്യ ഹ്യേതദ്വ്രതം രാജൻബഭൂവ ഭുവി വിശ്രുതം॥ 2-21-41 (12174)
സ്നാതകാൻബ്രാഹ്മണാൻപ്രാപ്താഞ്ശ്രുത്വാ സ സമിതിഞ്ജയഃ।
അപ്യർധരാത്രേ നൃപതിഃ പ്രത്യുദ്ഗച്ഛതി ഭാരത॥ 2-21-42 (12175)
താംസ്ത്വപൂർവേണ വേഷേണ ദൃഷ്ട്വാ സ നൃപസത്തമഃ।
ഉപതസ്ഥേ ജരാന്ധോ വിസ്മിതശ്ചാഭവത്തദാ॥ 2-21-43 (12176)
തേ തു ദൃഷ്ട്വൈവ രാജാനം ജരാസന്ധം നരർഷഭാഃ।
ഇദമൂചുരമിത്രഘ്നാഃ സർവേ ഭരതസത്തമ॥ 2-21-44 (12177)
സ്വസ്ത്യസ്തു കുശലം രാജന്നിതി തത്ര വ്യവസ്ഥിതാഃ।
തം നൃപം നൃപശാർദൂല പ്രേക്ഷമാണാഃ പരസ്പരം॥ 2-21-45 (12178)
താനബ്രവീഞ്ജരാസന്ധസ്തഥാ പാണ്ഡവയാദവാൻ।
ആസ്യതാമിതി രാജേന്ദ്ര ബ്രാഹ്മണച്ഛദ്മസംവൃതാൻ॥ 2-21-46 (12179)
അഥോപവിവിശുഃ സർവേ ത്രയസ്തേ പുരുഷർഷഭാഃ।
സംപ്രദീപ്താസ്ത്രയോ ലക്ഷ്ംയാ മഹാധ്വര ഇവാഗ്നയഃ॥ 2-21-47 (12180)
താനുവാച ജരാസന്ധഃ സത്യസന്ധോ നരാധിപഃ।
വിഗർഹമാണഃ കൌരവ്യ വേഷഗ്രഹണവൈകൃതാൻ॥
ന സ്നാതകവ്രതാ വിപ്രാ വഹിർമാല്യാനുലേപനാഃ॥ 2-21-48 (12181)
ഭവന്തീതി നൃലോകേഽസ്മിന്വിദിതം മമ സർവശഃ।
കേ യൂയം പുഷ്പവന്തശ്ച ഭുജൈർജ്യാകൃതലക്ഷണൈഃ॥ 2-21-49 (12182)
ബിഭ്രതഃ ക്ഷാത്രമോജശ്ച ബ്രാഹ്മണ്യം പ്രതിജാനഥ।
ഏവം വിരാഗവസനാ ബഹിർമാല്യാനുലേപനാഃ॥ 2-21-50 (12183)
` ക്ഷത്രിയാ ഏവ ലോകേഽസ്മിന്വിദിതാ മമ സർവശഃ'॥
സത്യം വദത കേ യൂയം സത്യം രാജസു ശോഭതേ॥ 2-21-51 (12184)
ചൈത്യകസ്യ ഗിരേഃ ശൃംഗം ഭിത്ത്വാ കിമിഹ സദ്മനി।
അദ്വാരേണ പ്രവിഷ്ടാഃ സ്ഥ നിർഭയാ രാജകിൽവിഷാത്॥ 2-21-52 (12185)
വദധ്വം വാചി വീര്യം ച ബ്രാഹ്മണസ്യ വിശേഷതഃ।
കർമ ചൈതദ്വിലിംഗസ്ഥം കിം വോഽദ്യ പ്രസമീക്ഷിതം॥ 2-21-53 (12186)
ഏവം ച മാമുപാസ്ഥായ കസ്മാച്ച വിധിർനാഹണാം।
പ്രണീതാം നാനുഗൃഹ്ണീത കാര്യം കിം വാഽസ്മദാഗമേ॥ 2-21-54 (12187)
വൈശംപായന ഉവാച। 2-21-55x (1417)
ഏവമുക്തേ തതഃ കൃഷ്ണഃ പ്രത്യുവാച മഹാമനാഃ।
സ്നിഗ്ധഗമഭീരയാ വാചാ വാക്യം വാക്യവിശാരദഃ॥ 2-21-55 (12188)
കൃഷ്ണ ഉവാച। 2-21-56x (1418)
സ്നാതകാൻബ്രാഹ്മണാന്രാജന്വിദ്ധ്യസ്മാംസ്ത്വം നരാധിപ।
സ്നാതകവ്രതിനോ രാജൻബ്രാഹ്മണാഃ ക്ഷത്രിയാ വിശഃ॥ 2-21-56 (12189)
വിശേഷനിയമാശ്ചൈഷാമവിശേഷാശ്ച സന്ത്യുത।
വിശേഷവാംശ്ച സതതം ക്ഷത്രിയഃ ശ്രിയമൃച്ഛതി॥ 2-21-57 (12190)
പുഷ്പവത്സു ധ്രുവാ ശ്രീശ്ച പുഷ്പവന്തസ്തതോ വയം।
ക്ഷത്രിയോ ബാഹുവീര്യസ്തു ന തഥാ വാക്യവീര്യവാൻ॥
അംപ്രഗൽഭം വചസ്തസ്യ തസ്മാദ്ബാർഹദ്രഥേരിതം॥ 2-21-58 (12191)
സ്വവീര്യം ക്ഷത്രിയാണാം തു ബാഹ്വോർധാതാ ന്യവേശയത്।
തദ്ദിദൃക്ഷസി ചേദ്രാജന്ദ്രഷ്ടാസ്യദ്യ ന സംശയടഃ॥ 2-21-59 (12192)
അദ്വാരേണ രിംപോർഗേഹം ദ്വാരേണ സുഹൃദോ ഗൃഹാൻ।
പ്രവിശന്തി നരാ ധീരാ ദ്വാരാണ്യേതാനി ധർമതഃ॥ 2-21-60 (12193)
കാര്യവന്തോ ഗൃഹാനേത്യ ശത്രുതോ നാർഹണാം വയം।
പ്രതിഗൃഹ്ണീം തദ്വിദ്വി ഏതന്നഃ ശാശ്വതം വ്രതം॥ ॥ 2-21-61 (12194)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ സഭാപർവണി ജരാസന്ധവധപർവണി ഏകവിംശോഽധ്യായഃ॥ 21॥
സഭാപർവ - അധ്യായ 022
॥ ശ്രീഃ ॥
2.22. അധ്യായഃ 022
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
കൃഷ്ണജരാസന്ധയോർവിവാദാനന്തരം ജരാസന്ധസ്യ യുദ്ധോദ്യമഃ॥ 1॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
ജരാസന്ധ ഉവാച।
ന സ്മരാമി കദാ വൈരം കൃതം യുഷ്മാഭിരിത്യുത।
ചിന്തയംശ്ച ന പശ്യാമി ഭവതാം പ്രതി വൈകൃതം॥ 2-22-1 (12195)
വൈകൃതേ വാ സതി കഥം മന്യധ്വം മാമനാഗസം।
അരിം വൈ ബ്രൂത ഹേ വിപ്രാഃ സതാം സമയ ഏഷ ഹി॥ 2-22-2 (12196)
അർഥധർമോപഘാതാദ്ധി മനഃ സമുപതപ്യതേ।
യോഽനാഗസി പ്രസജതി ക്ഷത്രിയോ ഹി ന സംശയടഃ॥ 2-22-3 (12197)
അതോഽന്യഥാ ചരംʼല്ലോകേ ധർമജ്ഞഃ സൻമഹാരഥഃ।
വൃജിനാം ഗതിമാപ്നോതി ശ്രേയസോഽപ്യുപഹന്തി ച॥ 2-22-4 (12198)
ത്രൈലോക്യേ ക്ഷത്രധർമോ ഹി ശ്രേയാന്വൈ സാധുചാരിണാം।
നാന്യം ധർമം പ്രശംസന്തി യേ ച ധർമവിദോ ജനാഃ॥ 2-22-5 (12199)
തസ്യ മേഽദ്യ സ്ഥിതസ്യേഹ സ്വധർമേ നിയതാത്മനഃ।
അനാഗസം പ്രജാനാം ച പ്രമാദാദിവ ജൽപഥ॥ 2-22-6 (12200)
കൃഷ്ണ ഉവാച। 2-22-7x (1419)
കുലകാര്യം മഹാബാഹോ കശ്ചിദേകഃ കുലോദ്വഹഃ।
വഹതേ യസ്തന്നിയോഗാദ്വയമഭ്യുദ്യതാസ്ത്വയി॥ 2-22-7 (12201)
ത്വയാ ചോപഹൃതാ രാജൻക്ഷത്രിയാ ലോകവാസിനഃ।
തദാഗഃ ക്രൂരമുത്പാദ്യ മന്യസേ കിമനാഗസം॥ 2-22-8 (12202)
രാജാ രാജ്ഞഃ കഥം സാധൂൻഹിംസ്യാന്നൃപതിസത്തമ।
തദ്രാജ്ഞഃ സന്നിഗൃഹ്യ ത്വം രുദ്രായോപജിഹീർഷസി॥ 2-22-9 (12203)
അസ്മാംസ്തദേനോപഗച്ഛേത്കൃതം ബാർഹദ്രഥ ത്വയാ।
വയം ഹിം ശക്താ ധർമസ്യ രക്ഷണേ ധർമചാരിണഃ॥ 2-22-10 (12204)
`തസ്മാദദ്യോപഗച്ഛാമസ്തവ ബാർഹദ്രഥാന്തികം'।
മനുഷ്യാണാം സമാലംഭോ ന ച ദൃഷ്ടഃ കദാചന।
സ കഥം മാനുഷൈർദേവം യഷ്ടുമിച്ഛസി ശങ്കരം॥ 2-22-11 (12205)
സവർണോ ഹി സവർണാനാം പശുസഞ്ജ്ഞാം കരിഷ്യസി।
കോഽന്യം ഏവം യഥാ ഹി ത്വം ജരാസന്ധ വൃഥാമതിഃ॥ 2-22-12 (12206)
യസ്യാം യസ്യാമവസ്ഥായാം യദ്യത്കർമ കരോതി യഃ।
തസ്യാം തസ്യാമവസ്ഥായാം തത്ഫലം സമവാപ്നുയാത്॥ 2-22-13 (12207)
തേ ത്വാം ജ്ഞാതിക്ഷയകരം യമമാർതാനുസാരിണഃ।
ജ്ഞാതിവൃദ്ധിനിമിത്താർഥം വിനിഹന്തുമിഹാഗതാഃ॥ 2-22-14 (12208)
നാസ്തി ലോകേ പുമാനന്യഃ ക്ഷത്രിയോഷ്വിതി ചൈവ തത്।
മന്യസേ സ ച തേ രാജൻസുമഹാൻബുദ്ധിവിപ്ലവഃ॥ 2-22-15 (12209)
കോ ഹി ജാനന്നഭിജനമാത്മവാൻക്ഷത്രിയോ നൃപ।
നാവിശേത്സ്വർഗമതുലം രണാനന്തരമവ്യയം॥ 2-22-16 (12210)
സ്വർഗം ഹ്യേവ സമാസ്ഥായ രണയജ്ഞേഷു ദീക്ഷിതാഃ।
ജയന്തി ക്ഷത്രിയാ ലോകാംസ്തദ്വിദ്ധി മനുജർഷഭ॥ 2-22-17 (12211)
സ്വർഗയോനിർമഹദ്ബ്രഹ്മ സ്വർഗയോനിർമഹദ്യശഃ।
സ്വർഗം യോനിസ്തപോ യുദ്ധേ മൃത്യുഃ സോഽവ്യഭിചാരവാൻ॥ 2-22-18 (12212)
ഏഷ ഹ്യൈന്ദ്രോ വൈജയന്തോ ഗുണൈർനിത്യം സമാഹിതഃ।
യേനാസുരാൻപരാജിത്യ ജഗത്പാതി ശതക്രതുഃ॥ 2-22-19 (12213)
സ്വർഗമാർഗായ കസ്യ സ്യാദ്വിഗ്രഹോ വൈ യഥാ തവ।
മാഗധൈർവിപുലൈഃ സൈന്യൈർബാഹുല്യബലദർപിതഃ॥ 2-22-20 (12214)
മാഽവമംസ്ഥാഃ പരാന്രാജന്നാസ്തി വീര്യം നരേ നരേ।
സമം ചേജസ്ത്വയാ ചൈവ വിശിഷ്ടം വാ നരേശ്വര॥ 2-22-21 (12215)
യാവദേതദസംബുദ്ധം താവദേവ ഭവേത്തവ।
വിഷഹ്യമേതദസ്മാകമതോ രാജൻബ്രവീമി തേ॥ 2-22-22 (12216)
ജഹി ത്വം സദൃശേഷ്വേവ മാനം ദർപം ച മാഗധ।
മാ ഗമഃ സസുതാമാത്യഃ സബലശ്ച യമക്ഷയം॥ 2-22-23 (12217)
ദംഭോദ്ഭവഃ കാർതവീര്യ ഉത്തരശ്ച ബൃഹദ്രഥഃ।
ശ്രേയസോ ഹ്യവമത്യേഹ വിനേശുഃ സബലാ നൃപാഃ॥ 2-22-24 (12218)
യുയുക്ഷമാണാസ്ത്വത്തോ ഹി ന വയം ബ്രാഹ്മണാ ധ്രുവം।
ശൌരിരസ്മി ഹൃഷീകേശോ നൃവീരൌ പാണ്ഡവാവിമൌ।
അനയോർമാതുലേയം ച കൃഷ്ണം മാം വിദ്ധി തേ രിപും॥ 2-22-25 (12219)
ത്വാമാഹ്വയാമഹേ രാജൻസ്ഥിരോ യുധ്വസ്വ മാഗധ।
മുച്ഛ വാ നൃപതീൻസർവാൻ ഗച്ഛ വാ ത്വം യമക്ഷയം॥ 2-22-26 (12220)
` വൈശംപായന ഉവാച॥ 2-22-27x (1420)
ഏതച്ഛ്രുത്വാ ജരാസന്ധഃ ക്രുദ്ധോ വചനമബ്രവീത്॥ 2-22-27 (12221)
നാഹം കംസഃ പ്രലംബോ വാ ന ബാണോ ന ച മുഷ്ടികഃ।
നരകോ നേന്ദ്രതപനോ ന കേശീ ന ച പൂതനാ॥ 2-22-28 (12222)
ന കാലയവനോ വാഽപി യേ ത്വയാ നിഹതാ യുധി।
ത്വം തു ഗോപകുലോത്പന്നോ ജാതിം വൈ പൌർവികീം സ്മര॥ 2-22-29 (12223)
യോഽസ്മദ്ഭയാദതിക്രംയ സാഗരാനൂപമാശ്രിതഃ।
ജൻമഭൂമിം പരിത്യജ്യ മധുരാം പ്രാകൃതോ യഥാ॥ 2-22-30 (12224)
സോഽധുനാ കത്ഥസേ ശൌരേ ശരദീവ യഥാ ഘനഃ।
അദ്യാനൃണ്യം കരിഷ്യാമി ഭോജരാജസ്യ ധീമതഃ॥ 2-22-31 (12225)
ജാമാതുരൌഗ്രസേനസ്യ ത്വാം നിഹത്യാദ്യ മാധവ।
ചിരകാങ്ക്ഷിതോ മേ സംഗ്രാമസ്ത്വാം ഹന്തും സമുഹൃദ്ഗുണം॥ 2-22-32 (12226)
ദിഷ്ട്യാ മേ സഫലോ യത്നഃ കൃതോ ദേവൈഃ സവാസവൈഃ।
ക്ലീബാവിമൌ ച ഗോവിന്ദ ഭീമസേനാർജുനാവുഭൌ॥ 2-22-33 (12227)
ഹിംസ്യാസി യുധി വിക്രംയ സിംഹഃ ക്ഷുദ്രമൃഗാവിവ। 2-22-34 (12228)
വൈശംപായന ഉവാച॥
തസ്യ രോഷാഭിഭൂതസ്യ ജരാസന്ധസ്യ ഗർജതഃ॥ 2-22-34x (1421)
സർവഭൂതാനി വിത്രേമുഷേ തത്രാസൻസമാഗതാഃ। 2-22-35 (12229)
ശ്രീഭഗവാനുവാച॥
കിം ഗർജസി ജരാസന്ധ കർമണാ തത്സമാചര॥ 2-22-35x (1422)
മമ നിർദേശകർതൃഭ്യാം പാണ്ഡവാഭ്യാം നൃപാധമ।
സമാത്യം സസുതം ചാദ്യ ഘാതയിഷ്യാംയഹം രണേ।
ന കഥഞ്ചന ജീവന്വൈ പ്രവേക്ഷ്യസി പുരോത്തമം'॥ 2-22-36 (12230)
ജരാസന്ധ ഉവാച। 2-22-37x (1423)
നാജിതാന്വൈ നരപതീനഹമാദദ്മി കാശ്ചന।
അജിതഃ പര്യവസ്ഥാതാ കോഽത്ര യോ ന മയാ ജിതഃ॥ 2-22-37 (12231)
ക്ഷത്രിയസ്യൈതദേവാഹുർധർംയം കൃഷ്ണോപജീവനം।
വിക്രംയ വശമാനീയ കാമതോ യത്സമാചരേത്॥ 2-22-38 (12232)
ദേവാതാർഥമുപാഹൃത്യ രാജ്ഞഃ കൃഷ്ണ കഥം ഭയാത്।
അഹമദ്യ വിമുച്യേയം ക്ഷാത്രം വ്രതമനുസ്മരൻ॥ 2-22-39 (12233)
സൈന്യം സൈന്യേന വ്യൂഢേന ഏക ഏകേന വാ പുനഃ।
ദ്വാഭ്യാം ത്രിഭിർവാ യോത്സ്യേഽഹം യുഗത്പൃഥഗേവ വാ॥ 2-22-40 (12234)
വൈശംപായ ഉവാച। 2-22-41x (1424)
ഏവമുക്ത്വാ ജരാസന്ധഃ സഹദേവാഭിഷേചനം।
അജ്ഞാപയത്തദാ രാജാ യയുത്സുർഭീമകർമഭിഃ॥ 2-22-41 (12235)
സ തു സേനാപതിം രാജാ സസ്മാര ഭരതർഷഭ।
കൌശികം ചിത്രസേനം ച തസ്മിന്യുദ്ധ ഉപസ്ഥിതേ॥ 2-22-42 (12236)
യയോസ്തേ നാമനീ രാജൻഹംസേതി ഡിബികേതി ച।
പൂർവം സങ്കഥിതേ പുംഭിർനൃലോകേ ലോകസത്കൃതേ॥ 2-22-43 (12237)
തം തു രാജന്വിഭുഃ ശൌരീ രാജാനം ബലിനാം വരം।
സ്മൃത്വാ പുരുഷശാർദൂലഃ ശാർദൂലസമവിക്രമം॥ 2-22-44 (12238)
സത്യസന്ധോ ജരാസന്ധം ഭുവി ഭീമപരാക്രമം।
ഭാഗമന്യസ്യ നിർദിഷ്ടമവധ്യം മധുർഭിർമൃധേഃ॥ 2-22-45 (12239)
നാത്മനാഽഽത്മവതാം മുഖ്യ ഇയേഷ മധുസൂദനഃ।
ബ്രാഹ്മീമാജ്ഞാം പുരസ്കൃത്യ ഹന്തും ഹലധരാനുജഃ॥ ॥ 2-22-46 (12240)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ സഭാപർവണി ജരാസന്ധവധപർവണി ദ്വാവിംശോഽധ്യായഃ॥ 2॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-22-45 മധുഭിര്യാദവൈഃ। ഷ്ടം വധ്യ മത്വാ തദാച്യുതഃ ഇതി പാഠഃ॥സഭാപർവ - അധ്യായ 023
॥ ശ്രീഃ ॥
2.23. അധ്യായഃ 023
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
കൃഷ്ണജരാസന്ധയോർദ്വേഷകാരണകഥനം॥ 1॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
ജനമേജയ ഉവാച।
കിമർഥം വൈരിണാവാസ്താമുഭൌ തൌ കൃഷ്ണമാഗധൌ।
കഥം ച നിർജിതഃ സംഖ്യേ ജരാസന്ധേന മാധവഃ॥ 2-23-1 (12241)
കശ്ച കംസോ മാഗധസ്യ യസ്യ ഹേതോഃ സ വൈരവാൻ।
ഏതദാചക്ഷ്വ മേ സർവം വൈശംപായന തത്വതഃ॥ 2-23-2 (12242)
വൈശംപായന ഉവാച॥ 2-23-3x (1425)
യാദവാനാമന്വവായേ വസുദേവോ മഹാമതിഃ।
ഉദപദ്യത വാർഷ്ണേയോ ഹ്യുഗ്രസേനസ്യ മന്ത്രഭൃത്॥ 2-23-3 (12243)
ഉഗ്രസേനസ്യ കംസസ്തു ബഭൂവ ബലവാൻസുതഃ।
ജ്യേഷ്ഠോ ബഹൂനാം കൌരവ്യ സർവശസ്ത്രവിശാരദഃ॥ 2-23-4 (12244)
ജരാസന്ധസ്യ ദുഹിതാ തസ്യ ഭാര്യാഽതിവിശ്രുതാ।
രാജ്യശുക്ലേന ദത്താ സാ ജരാസന്ധേന ധീമതാ॥ 2-23-5 (12245)
തദർഥമുഗ്രസേനസ്യ മധുരായാം സുതസ്തദാ।
അഭിഷിക്തസ്തദാഽമാത്യൈഃ സ വൈ തീവ്രപരാക്രമഃ॥ 2-23-6 (12246)
ഐശ്വര്യബലമത്തസ്തു സ തദാ ബലമോഹിതഃ।
നിഗൃഹ്യ പിതരം ഭുങ്ക്തേ തദ്രാജ്യം മന്ത്രിഭിഃ സഹ॥ 2-23-7 (12247)
വസുദേവസ്യ തത്കൃത്യം ന ശൃണോതി സ മന്ദധീഃ।
ത തേന സഹ തദ്രാജ്യം ധർമതഃ പര്യപാലയത്॥ 2-23-8 (12248)
പ്രീതിമാൻസ തു ദൈത്യേന്ദ്രോ വസുദേവസ്യ ദേവകീം।
ഉവാഹ ഭാര്യാ സ തദാ ദുഹിതാ ദേവകസ്യ യാ॥ 2-23-9 (12249)
തസ്യാമുദ്വാഹ്യമാനായാം രഥേന ജനമേജയ।
ഉപാരുരോഹ വാർഷ്ണേയം കംസോ ഭൂമിപതിസ്തദാ॥ 2-23-10 (12250)
തതോഽന്തരിക്ഷേ വാഗാസീദ്ദേവദൂതസ്യ കസ്യചിത്।
വസുദേവശ്ച ശുശ്രാവ താം വാചം പാർഥിവശ്ച സഃ॥ 2-23-11 (12251)
യാമേതാം വഹമാനോഽദ്യ കംസോദ്വഹസി ദേവകീം।
അസ്യാ യശ്ചാഷ്ടമോ ഗർഭഃ സ തേ മൃത്യുർഭവിഷ്യതി॥ 2-23-12 (12252)
സോഽവതീര്യ തതോ രാജാ ഖഡ്ഗമുദ്ധൃത്യ നിർമലം।
ഇയേഷ തസ്യാ മൂർധാനം ഛേത്തും പരമദുർമതിഃ॥ 2-23-13 (12253)
സാന്ത്വയൻസ തദാ കംസം ഹസൻകോധവശാനുഗം।
രാജന്നനുനയാമാസ വസുദേവോ മഹാമതിഃ॥ 2-23-14 (12254)
അഹിംസ്യാം പ്രമദാമാഹുഃ സർവധർമേഷു പാർഥിവ।
അകസ്മാദബലാം നാരീം ഹന്താസീമാമനാഗസീം॥ 2-23-15 (12255)
യച്ച തേഽത്ര ഭയം രാജഞ്ശക്യതേ ബാധിതും ത്വയാ।
ഇയം ശക്യാ പാലയിതും സമയം ചൈവ രക്ഷിതും॥ 2-23-16 (12256)
അസ്യാസ്ത്വമഷ്ടമം ഗർഭം ജാതമാത്രം മഹീപതേ।
വിധ്വംസയ തദാ പ്രാപ്തമേവം പരിഹൃതം ഭവേത്॥ 2-23-17 (12257)
ഏവം സ രാജാ കഥിതോ വസുദേവേന ഭാരത।
തസ്യ തദ്വചനം ചകേ ശൂരസേനപതിസ്തദാ॥ 2-23-18 (12258)
തതസ്തസ്യാം സംബഭൂവുഃ കുമാരാഃ സൂര്യവർചസഃ।
ജാതാഞ്ചാതാംസ്തു താൻസർവാഞ്ജഘാന മധുരേശ്വരഃ॥ 2-23-19 (12259)
അഥ തസ്യാം സമഭവദ്ബലദേവസ്തു സത്തമഃ।
യാംയതാ മായയാ തം തു യമോ രാജാ വിശാംപതേ॥ 2-23-20 (12260)
ദേവക്യാ ഗർഭമതുലം രോഹിണ്യാ ജഠരേഽക്ഷിപത്।
ആകൃഷ്യ കർഷണാത്സംയക്സങ്കർഷണം ഇതി സ്മൃതഃ॥ 2-23-21 (12261)
ബലശ്രേഷ്ഠതയാ തസ്യ ബലദേവ ഇതി സ്മൃതഃ।
പുനസ്തസ്യാം സമഭവദഷ്ടമോ മധുമൂദനഃ॥ 2-23-22 (12262)
തസ്യ ഗർഭസ്യ രക്ഷാം തു സ ചക്രേഽഭ്യധികം നൃപഃ।
തതഃ കാലേ രക്ഷണാർഥം വസുദേവസ്യ തത്വതഃ॥ 2-23-23 (12263)
ഉഗ്രഃ പ്രയുക്തഃ കംസേന സചിവഃ ക്രൂരകർമകൃത്॥ 2-23-24 (12264)
ജാതമാത്രം വാസുദേവമഥാകൃഷ്യ പിതാ തതഃ।
ഉപജഹ്രേ പരിക്രീതാം സുതാം ഗോപസ്യ കസ്യചിത്॥ 2-23-25 (12265)
അമൃഷ്യമാണസ്തം ശബ്ദം ദേവദൂതസ്യ പാർഥിവഃ।
വാസുദേവം മഹാത്മാനമർപയാമാസ ഗോകുലേ॥ 2-23-26 (12266)
വാസുദേവോപി ഗോപേഷു വവൃധേഽബ്ജമിവാംഭസി।
അജ്ഞായമാനഃ കംസേന ഗൂഢോഽഗ്നിരിവ ദാരുഷു॥ 2-23-27 (12267)
വിപ്രചകേ തദാ സർവാൻബല്ലവാൻമധുരേശ്വരഃ।
വർധമാനോ മഹാബാഹുസ്തേജോബലസമന്വിതഃ॥ 2-23-28 (12268)
തതസ്തേ ക്ലിശ്യമാനാസ്തു പുണ്ഡരീകാക്ഷമച്യുതം।
ഭയേന കാമാദപരേ ഗണശഃ പര്യവാരയൻ॥ 2-23-29 (12269)
സ തു ലബ്ധ്വാ ബലം രാജന്നുഗ്രസേനസ്യ സംമതഃ।
വസുദേവാത്മജഃ സർവൈർഭ്രാതൃഭിഃ സഹിതം പുനഃ॥ 2-23-30 (12270)
നിർജിത്യ യുധി ഭോജേന്ദ്രം ഹത്വാ കംസം മഹാബലഃ।
അഭ്യഷിഞ്ചത്തതോ രാജ്യ ഉഗ്രസേനം വിശാംപതേ॥ 2-23-31 (12271)
തതഃ ശ്രുത്വാ ജരാസന്ധോ മാധവേന ഹതം യുധി।
ശൂരസേനാധിപം ചക്രേ കംസപുത്രം തദാ നൃപ॥ 2-23-32 (12272)
സസൈന്യം മഹദുത്ഥാപ്യ വാസുദേവം തദാ നൃപ।
അഭ്യഷിഞ്ചത്സുതം തത്ര സുതായാ ജനമേജയ॥ 2-23-33 (12273)
ഉഗ്രസേനം ച വൃഷ്ണീംശ്ച മഹാബലസമന്വിതഃ।
സ തത്ര വിപ്രകുരുതേ ജരാസന്ധഃ പ്രതാപവാൻ॥ 2-23-34 (12274)
ഏതദ്വൈരം കൌരവേയ ജരാസന്ധസ്യ മാധവേ।
ആശാസിതാർഥേ രാജേന്ദ്ര സംരുരോധ വിനിർജിതാൻ॥ 2-23-35 (12275)
പാർഥിവൈസ്തൈർനൃപതിഭിര്യക്ഷ്യമാണഃ സമൃദ്ധിമാൻ।
ദേവശ്രേഷ്ഠം മഹാദേവം കൃത്തിവാസം ത്രിയംബകം॥ 2-23-36 (12276)
ഏതത്സർവം യഥാവൃത്തം കഥിതം ഭരതർഷഭ।
യഥാ തു സ ഹതോ രാജാ ഭീമസേനേന തച്ഛൃണു॥ ॥ 2-23-37 (12277)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ സഭാപർവണി ജരാസന്ധവധപർവണി ത്രയോർവിംശോഽധ്യായഃ॥ 23॥
സഭാപർവ - അധ്യായ 024
॥ ശ്രീഃ ॥
2.24. അധ്യായഃ 024
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
ഭീമജരാസന്ധയോഃ സ്വസ്ത്യയനപൂർവകം യുദ്ധാരംഭഃ॥ 1॥ ശ്രീകൃഷ്ണപ്രോത്സാഹിതസ്യ ഭീമസ്യ ജരാസന്ധവധോദ്യമഃ॥ 2॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
തതസ്തം നിശ്ചിതാത്മാനം യുദ്ധായ യദുനന്ദനഃ।
ഉവാച വാഗ്മീ രാജാനം ജരാസന്ധമധോക്ഷജഃ॥ 2-24-1 (12278)
ത്രയാണാം കേന തേ രാജന്യോദ്ധുമുത്സഹതേ മനഃ।
അസ്മദന്യതമേനേഹ സജ്ജീഭവതു കോ യുധി॥ 2-24-2 (12279)
ഏവമുക്തഃ സ നൃപതിര്യുദ്ധം വവ്രേ മഹാദ്യുതിഃ।
ജരാസന്ധസ്തതോ രാജാ ഭീമസേനേന മാഗധഃ॥ 2-24-3 (12280)
`ധാരയന്തം ഗദാം ദിവ്യാം ബലം ശ്രുത്വാ ച നിർവൃതഃ।
അർജുന വാസുദേവം ച വജര്യിത്വാ സ മാഗധഃ॥ 2-24-4 (12281)
മത്വാ ദേവം ഗോപ ഇതി ബാലോഽർജുന ഇതി സ്മ ഹ'।
ആദായ രോജനാം മാല്യം മംഗല്യാന്യപരാണി ച॥ 2-24-5 (12282)
ധാരയന്നഗദാൻമുഖ്യാന്നിർവൃതീർവേദനാനി ച।
ഉപതസ്ഥേ ജരാസന്ധം യുയുത്സും വൈ പുരോഹിതഃ॥ 2-24-6 (12283)
കൃതസ്വസ്ത്യയനോ രാജാ ബ്രാഹ്മണേന യശസ്വിനാ।
സമനഹ്യജ്ജരാസന്ധഃ ക്ഷാത്രം ധർമമനുസ്മരൻ॥ 2-24-7 (12284)
അവമുച്യ കിരീടം സ കേശാൻസമനുമൃജ്യ ച।
ഉദതിഷ്ഠജ്ജരാസന്ധോ വേലാതിഗ ഇവാർണവഃ॥ 2-24-8 (12285)
ഉവാച മതിമാന്രാജാ ഭീമം ഭീമപരാക്രമഃ।
ഭീമ യോത്സ്യേ ത്വയാ സാർധം ശ്രേയസാ നിർജിതം വരം॥ 2-24-9 (12286)
ഏവമുക്ത്വാ ജരാസന്ധോ ഭീമസേനമരിന്ദമഃ।
പ്രത്യുദ്യയൌ മഹാതേജാഃ ശക്രം ബല ഇവാസുരഃ॥ 2-24-10 (12287)
തതഃ സംമന്ത്ര്യ കൃഷ്ണേന കൃതസ്വസ്ത്യയനോ ബലീ।
ഭീമസേനോ ജരാസന്ധമാസസാദ യുയുത്സയാ॥ 2-24-11 (12288)
തതസ്തൌ നരശാർദൂലൌ ബാഹുശസ്ത്രൌ സമീയതുഃ।
വീരൌ പരമസംഹൃഷ്ടാവന്യോന്യജയകാങ്ക്ഷിണൌ॥ 2-24-12 (12289)
കരഗ്രഹണപൂർവം തു കൃത്വാ പാദാഭിവന്ദനം।
കക്ഷൈഃ കക്ഷാം വിധുന്വാനാവാസ്ഫോടം തത്ര ചക്രതുഃ॥ 2-24-13 (12290)
സ്കന്ധേ ദോർഭ്യാം സമാഹത്യ നിഹത്യ ച മുഹുർമുഹുഃ।
അംഗമംഗൈഃ സമാശ്ലിഷ്യ പുനരാസ്ഫാലനം ച ചക്രതുഃ। 2-24-14 (12291)
ചിത്രഹസ്താദികം കൃത്വാ സസ്ഫുലിംഗേന ചാശനിം॥
ഗലഗണ്ഡാഭിഘാതേന സസ്ഫുലിംഗേന ചാശനിം॥ 2-24-15 (12292)
ബാഹുപാശാദികം കൃത്വാ പാദാഹതശിരാവുഭൌ।
ഉരോഹസ്തം തതശ്ചക്രേ പൂർണകുംഭൌ പ്രയുജ്യ തൌ॥ 2-24-16 (12293)
കരസംപീഡനം കൃത്വാ ഗർജന്തൌ വാരണാവിവ।
നർദന്തൌ മേഘസങ്കാശൌ ബാഹുപ്രഹരണാവുഭൌ॥ 2-24-17 (12294)
തലേനാഹന്യമാനൌ തു അന്യോന്യം കൃതവീക്ഷണൌ।
സിംഹാവിവ സുസംങ്ക്രുദ്ധാവാകൃഷ്യാകൃഷ്യ യുധ്യതാം॥ 2-24-18 (12295)
അംഗേനാംഗം സമാപീഡ്യ ബാഹുഭ്യാമുഭയോരപി।
ആവൃത്യ ബാഹുഭിശ്ചാപി ഉദരം ച പ്രചക്രതുഃ॥ 2-24-19 (12296)
ഉഭൌ കട്യാം സുപാർശ്വേ തു തക്ഷവന്തൌ ച ശിക്ഷിതൌ।
അധോ ഹസ്തം സ്വകണ്ഠേ തൂദരസ്യോരസി ചാക്ഷിപത്॥ 2-24-20 (12297)
സർവാതിക്രാന്തമര്യാദം പൃഷ്ഠഭംഗം ച ചക്രതുഃ।
സംപൂർണമൂർച്ഛാം ബാഹുഭ്യാം പൂർണകുംഭം പ്രചക്രതുഃ॥ 2-24-21 (12298)
തൃണപീഡം യഥാകാമം പൂർണയോഗം സമുഷ്ടികം।
ഏവമാദീനി യുദ്ധാനി പ്രകുർവന്തൌ പരസ്പരം॥ 2-24-22 (12299)
തയോര്യുദ്ധം തതോ ദ്രഷ്ടും സമേതാഃ പുരവാസിനാഃ।
ബ്രാഹ്മണാ വണിജശ്ചൈവ ക്ഷത്രിയാശ്ച സഹസ്രശഃ॥ 2-24-23 (12300)
ശൂദ്രാശ്ച നരശാർദൂല സ്ത്രിയോ വൃദ്ധാശ്ച സർവശഃ।
നിരന്തരമഭൂത്തത്ര ജനൌഘൈരഭിസംവൃതം॥ 2-24-24 (12301)
തയോരഥ ഭുജാഘാതാന്നിഗ്രഹപ്രഗ്രഹാത്തഥാ।
ആസീത്സുഭീമസംപാതോ വജ്രപർവതയോരിവ॥ 2-24-25 (12302)
ഉഭൌ പരമസംഹൃഷ്ടൌ ബലേന ബലിനാം വരൌ।
അന്യോന്യസ്യാന്തരം പ്രേപ്സൂ പരസ്പരജയൈഷിണൌ॥ 2-24-26 (12303)
` ശിരോഭിരിവ തൌ മേഷൌ വൃക്ഷൈരിവ നിശാചരൌ।
പദൈരിവ ശുഭാവശ്വൌ തുണ്ഡാഭ്യാം തിത്തിരീ ഇവ'॥ 2-24-27 (12304)
തദ്ഭീമമുത്സാര്യ ജനം യുദ്ധമാസീദുപപ്ലവേ।
ബലിനോഃ സംയുഗേ രാജന്വൃത്രവാസവയോരിവ॥ 2-24-28 (12305)
പ്രകർഷണാകർഷണാഭ്യാമനുകർഷവികർഷണൈഃ।
ആചകർഷതുരന്യോന്യം ജാനുഭിശ്ചാവജഘ്നതുഃ॥ 2-24-29 (12306)
തതഃ ശബ്ദേന മഹതാ ഭർത്സയന്തൌ പരസ്പരം।
പാഷാണസംഘാതനിഭൈഃ പ്രഹാരൈരഭിജഘ്നതുഃ॥ 2-24-30 (12307)
`തതോ ഭീമം ജരാസന്ധോ ജഘാനോരസി മുഷ്ടിനാ।
ഭീമോഷി തം ജരാസന്ധം വക്ഷസ്യഭിജഘാന ഹ'॥ 2-24-31 (12308)
വ്യൂഢോരസ്കൌ ദീർഘഭുജൌ നിയുദ്ധകുശലാവുഭൌ।
ബാഹുഭിഃ സമസജ്ജോതാമായസൈഃ പരിഘൈരിവ॥ 2-24-32 (12309)
കാർതികസ്യ തു മാസസ്യ പ്രവൃത്തം പ്രഥമേഽഹനി।
തദാ തദ്യുദ്ധമഭവദ്ദിനാനി ദശ പഞ്ച ച।
അനാഹാരം ദിവാരാത്രമവിശ്രാന്തമവർതത॥ 2-24-33 (12310)
തദ്വൃത്തം തു ത്രയോദശ്യാം സമവേതം മഹാത്മനോഃ।
ചതുർദശ്യാം നിശായാം തു നിവൃത്തോ മാഗധഃ ക്ലമാത്॥ 2-24-34 (12311)
തം രാജാനം തഥാ ക്ലാന്തം ദൃഷ്ട്വാ രാജഞ്ജനാർദനഃ।
ഉവാച ഭീമകർമാണം ഭീമം സംബോധയന്നിവ॥ 2-24-35 (12312)
ക്ലാന്തഃ ശത്രുർഹി കൌന്തേയ ശക്യഃ പീഡയിതും രണേ।
പീഡ്യമാനോ ഹി കാർത്സ്ന്യേന ജഹ്യാജ്ജീവിതമാത്മനഃ॥ 2-24-36 (12313)
തസ്മാത്തേഽദ്യൈവ കൌന്തേയ പീഡനീയോ ജനാധിപഃ।
സമമേതേന യുധ്യസ്വ ബാഹുഭ്യാം ഭരതർഷഭ॥ 2-24-37 (12314)
വൈശംപായന ഉവാച। 2-24-38x (1426)
ഏവമുക്തഃസ കൃഷ്ണേന പാണ്ഡവഃ പരവീരഹാ।
ജരാസന്ദസ്യ തദ്രന്ധ്രം ജ്ഞാത്വാ ചക്രേ മതിം വധേ॥ 2-24-38 (12315)
തതസ്തമജിതം ജേതും ജരാസന്ദം വൃകോദരഃ।
സംരംഭാദ്ബലിനാം ശ്രേഷ്ഠോ ജഗ്രാഹ കുരുനന്ദനഃ॥ ॥ 2-24-39 (12316)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ സഭാപർവണി ജരാസന്ധവധപർവണി ചതുർവിശോഽധ്യായഃ॥ 24॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-24-6 നിർവൃതീർവേദനാനി ച ദുഃഖമൂർഛയോഃ കാലേ സുഖസഞ്ജ്ഞാകരാണി॥ 2-24-13 കക്ഷൈഃ ദോർമൂലൈഃ ॥ 2-24-16 ഗ്രഥിതാംഗുലിഭ്യാം ഹസ്താഭ്യാം പരശിരസഃ പീഡനേ പൂർണകുംഭഃ॥ 2-24-20 തക്ഷവന്തൌ ഗ്രാത്രസങ്കോചവന്തൌ॥സഭാപർവ - അധ്യായ 025
॥ ശ്രീഃ ॥
2.25. അധ്യായഃ 025
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
ജരാസന്ധവധഃ॥ 1॥ ജരാസന്ധേന ബന്ധീകൃതാനാം രാജ്ഞാം കൃഷ്ണേന മോചനം॥2॥ മോചിതൈ രാജഭിഃ കൃഷ്ണായ രത്നാദിദാനം ॥3॥ കൃഷ്ണാനുജ്ഞയാ ജരാസന്ധപുത്രേണ സഹദേവേന പിതുരൌർധ്വദൈഹികകരണം॥4॥ സഹദേവം രാജ്യേഽഭിഷിച്യ ശ്രീകൃഷ്ണഭീമാർജുനാനാമിന്ദ്രപ്രസ്ഥഗമനം॥ 5॥ ജരാസന്ധവധശ്രവണഹൃഷ്ടേന യുധിഷ്ഠിരേണ പൂജിതസ്യ കൃഷ്ണസ്യ ദ്വാരകാഗമനം॥ 6॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
വൈശംപായന ഉവാച।
ഭീമസേനസ്തതഃ കൃഷ്ണമുവാച യദുനന്ദനം।
ബുദ്ധിമാസ്ഥായ വിപുലാം ജരാസന്ധവധോപ്സയാ॥ 2-25-1 (12317)
നായം പാപോ മയാ കൃഷ്ണ യുക്തഃ സ്യാദനുരോധിതും।
പ്രായേണ യദുശാർദൂല ബാന്ധവക്ഷയകൃത്തവ॥ 2-25-2 (12318)
ഏവമുക്തസ്തതഃ കൃഷ്ണഃ പ്രത്യുവാച വൃകോദരം।
ത്വരയൻപുരുഷവ്യാഘ്രോ ജരാസന്ധവധേപ്സയാ॥ 2-25-3 (12319)
യത്തേ ദൈവം പരം സത്വം യച്ച തേ മാതരിശ്വനഃ।
ബലം ഭീമം ജരാസന്ധേ ദർശയാശു തദദ്യ വൈ॥ 2-25-4 (12320)
`തവൈഷ വധ്യോ ദുർബുദ്ധിർജരാസന്ധോ മഹാരഥഃ।
ഇത്യന്തരിക്ഷേ ത്വശ്രൌഷം യദാ വായുരവാപ്യതേ॥ 2-25-5 (12321)
ഗോമന്തേ പർവതശ്രേഷ്ഠേ യേനൈഷ പരിമോക്ഷിതഃ।
ബലദേവബലം പ്രാപ്യ കോഽന്യോ ജീവേത്തു മാഗധാത്॥ 2-25-6 (12322)
തദസ്യ മൃത്യുർവിഹിതസ്ത്വദൃതേ ന മഹാബല।
വായും ചിന്ത്യ മഹാബാഹോ ജഹീമം മഗധാധിപം॥ 2-25-7 (12323)
വൈശംപായന ഉവാച। 2-25-8x (1427)
ഏവമുക്തസ്തതോ ഭീമോ മനസാഽഽചിന്ത്യ മാരുതം।
ജനാർദനം നമസ്കൃത്യ പരിഷ്വജ്യ ച ഫൽഗുനം'॥ 2-25-8 (12324)
പ്രഭഞ്ജനബലാവിഷ്ടോ ജരാസന്ധമരിന്ദമഃ।
ഉത്ക്ഷിപ്യ ഭ്രാമയാമാസ ബലവന്തം മഹാബലഃ॥ 2-25-9 (12325)
ഭ്രാമയിത്വാ ശതഗുണം ജാനുഭ്യാം ഭരതർഷഭ।
ബഭഞ്ജ പൃഷ്ടം സങ്ക്ഷിപ്യ നിഷ്പിഷ്യ വിനനാദ ച॥ 2-25-10 (12326)
കരേ ഗൃഹീത്വാ ചരണം ദ്വിധാ ചക്രേ മഹാബലഃ।
തസ്യ നിഷ്പിഷ്യമാണസ്യ പാണ്ഡവസ്യ ച ഗർജതഃ॥ 2-25-11 (12327)
അഭവത്തുമുലോ നാദഃ സർവപ്രാണിഭയങ്കരഃ।
വിത്രേസുർമാഗധാഃ സർവേ സ്ത്രീണാം ഗർഭാശ്ച സുസ്രുവുഃ॥ 2-25-12 (12328)
ഭീമസേനസ്യ നാദേന ജരാസന്ധസ്യ ചൈവ ഹ।
കിം നു സ്യാദ്ധിമവാൻഭിന്നഃ കിംനുസ്വിദ്ദീര്യതേ മഹീ॥ 2-25-13 (12329)
ഇതി വൈ മാഗധാ ജജ്ഞുർഭീമസേനസ്യ നിഖനാത്।
`തതസ്തു ഭഗവാൻകൃഷ്ണോ ജരാസന്ധജിഘാംസയാ॥ 2-25-14 (12330)
ഭീമസേനം സമാലോക്യ നലം ജഗ്രാഹ പാണിനാ।
ദ്വിധാ ചിച്ഛേദ വൈ തത്തു ജരാസന്ധവധം പ്രതി॥ 2-25-15 (12331)
തതസ്ത്വാജ്ഞായ തസ്യൈവ പാദമുത്ക്ഷിപ്യ മാരുതിഃ।
ദ്വിധാ ബഭഞ്ജ തദ്ഗാത്രം പ്രാക്ഷിപദ്വിനനാദ ച॥ 2-25-16 (12332)
പുനഃ സന്ധായ തു തദാ ജരാന്ധഃ പ്രതാപവാൻ।
ഭീമേന ച സമാഗംയ ബാഹുയുദ്ധം ചകാര ഹ॥ 2-25-17 (12333)
തയോഃ സമഭവദ്യുദ്ധം തുമുലം രോമഹർഷണം।
സർവലോകക്ഷയകരം സർവഭൂതഭയാവഹം॥ 2-25-18 (12334)
പുനഃ കൃഷ്ണസ്തമിരിണം ദ്വിധാ വിച്ഛിദ്യ മാധവഃ।
വ്യത്യസ്യ പ്രാക്ഷിപത്തത്തു ജരാസന്ധവധേപ്സയാ॥ 2-25-19 (12335)
ഭീമസേനസ്തദാ ജ്ഞാത്വാ നിർബിഭേദ ച മാഗധം।
ദ്വിധാ വ്യത്യസ്യ പാദേന പ്രാക്ഷിപച്ച നനാദ ഹ॥ 2-25-20 (12336)
ശുഷ്കമാംസാസ്ഥിമേദസ്ത്വഗ്ഭിന്നമസ്തിഷ്കപിണ്ഡകടഃ।
ശവഭൂതസ്തദാ രാജൻപിണ്ഡീകൃത ഇവാബബൌ'॥ 2-25-21 (12337)
തതോ രാജ്ഞഃ കുലദ്വാരി പ്രസുപ്തമിവ തം നൃപം।
രാത്രൌ ഗതാസുമുത്സൃജ്യ നിശ്ചക്രമുരരിന്ദമാഃ॥ 2-25-22 (12338)
ജരാസന്ധരഥം കൃഷ്ണോ യോജയിത്വാ പതാകിനം।
ആരോപ്യ ഭ്രാതരൌ ചൈവ മോക്ഷയാമാസ ബാന്ധവാൻ॥ 2-25-23 (12339)
തേ വൈ രത്നുഭുജം കൃഷ്ണം രത്നാർഹം പൃഥിവീശ്വരാഃ।
രാജാനം ചക്രരാസാദ്യ മോക്ഷിതാ മഹതോ ഭയാത്॥ 2-25-24 (12340)
അക്ഷതഃ ശസ്ത്രസംപന്നോ ജിതാരിഃ സഹ രാജഭിഃ।
രഥമാസ്ഥായ തം ദിവ്യം നിർജഗാമ ഗിരിവ്രജാത്॥ 2-25-25 (12341)
യഃ സ സോദര്യവാന്നാമ ദ്വിയോധീ കൃഷ്ണസാരഥിഃ।
അഭ്യാസഘാതീ സന്ദൃശ്യോ ദുർജയഃ സർവരാജഭിഃ॥ 2-25-26 (12342)
ഭീമാർജുനാഭ്യാം യോധാഭ്യാമാസ്ഥിതഃ കൃഷ്ണസാരഥിഃ।
ശുശുഭേ രഥവര്യോഽസൌ ദുർജയഃ സർവധന്വിഭിഃ॥ 2-25-27 (12343)
ശക്രവിഷ്ണൂ ഹി സംഗ്രാമേ ചേരതുസ്താരകാമയേ।
രഥേന തേന വൈ കൃഷ്ണ ഉപാരുഹ്യ യയൌ തദാ॥ 2-25-28 (12344)
`ഏവമേതൌ മഹാബാഹൂ തദാ ദുഷ്കരകാരിണൌ।
കൃഷ്ണപ്രണീതൌ ലോകേഽസ്മിന്നഥേ കോ ദ്രഷ്ടുമർഹതി॥ 2-25-29 (12345)
ഇത്യവോചന്വ്രജന്തം തം ജരാസന്ധപുരാലയാഃ।
വാസുദേവം നരശ്രേഷ്ഠം യുക്തം വാതജവൈർഹയൈഃ'॥ 2-25-30 (12346)
തപ്തചാമീകരാഭേണ കിങ്കിണീജാലമാലിനാ।
മേഘനിർഘോഷനാദേന ജൈത്രേണാമിത്രഘാതിനാ॥ 2-25-31 (12347)
യേന ശക്രോ ദാനവാനാം ജഘാന നവതീർനവ।
തം പ്രാപ്യ സമഹൃഷ്യന്ത രഥം തേ പുരുഷർഥഭാഃ॥ 2-25-32 (12348)
തതഃ കൃഷ്ണം മഹാബാഹും ഭ്രാതൃഭ്യാം സഹിതം തദാ।
രഥസ്ഥം മാഗധാ ദൃഷ്ട്വാ സമപദ്യന്ത വിസ്മിതാഃ॥ 2-25-33 (12349)
ഹയൈർദിവ്യൈഃ സമായുക്തോ രഥോ വായുസമോ ജവേ।
അധിഷ്ഠിതഃ സ ശുശുഭേ കൃഷ്ണേനാതീവ ഭാരത॥ 2-25-34 (12350)
അസംഗോ ദേവവിഹിതസ്തസ്മിന്രഥവരേ ധ്വജഃ।
യോജനാദ്ദദൃശേ ശ്രീമാനിന്ദ്രായുധസമപ്രഭഃ॥ 2-25-35 (12351)
ചിന്തയാമാസ കൃഷ്ണോഽഥ ഗരുത്മന്തം സ ചാഭ്യയാത്।
ക്ഷണേ തസ്മിൻസ തേനാസീച്ചൈത്യവൃക്ഷ ഇവോത്ഥിതഃ॥ 2-25-36 (12352)
വ്യാദിതാസ്യൈർമഹാനാദൈഃ സഹ ഭൂതൈർധ്വജാലയൈഃ।
തസ്മിന്രഥവരേ തസ്ഥൌ ഗുരുത്മാൻപന്നഗാശനഃ॥ 2-25-37 (12353)
ദുർനിരീക്ഷ്യോ ഹി ഭൂതാനാം തേജസാഽഽഭ്യാധികം ബഭൌ।
ആദിത്യ ഇവ മധ്യാഹ്നേ സഹസ്രകിരണാവൃതഃ॥ 2-25-38 (12354)
ന സജ്ജതി വൃക്ഷേഷു ശസ്ത്രൈശ്ചാപി ന രിഷ്യതേ।
ദിവ്യോ ധ്വജവരോ രാജന്ദൃശ്യതേ ചേഹ മാനുഷൈഃ॥ 2-25-39 (12355)
തമാസ്ഥായ രഥം ദിവ്യം പർജന്യസമനിഃ സ്വനം।
നിര്യയൌ പുരുഷവ്യാഘ്രഃ പാണ്ഡവാഭ്യാം സഹാച്യുതഃ॥ 2-25-40 (12356)
യം ലേഭേ വാസവാദ്രാജാ വസുസ്തസ്മാദ്ബൃഹദ്രഥഃ।
ബൃഹദ്രഥാത്ക്രമേണൈവ പ്രാപ്തോ ബാർഹദ്രഥോ രഥം॥ 2-25-41 (12357)
സ നിര്യായ മഹാബാഹുഃ പുണ്ഡരീകേക്ഷണസ്തതഃ।
ഗിരിവ്രജാദ്ബഹിസ്തസ്ഥൌ സമദേശേ മഹായശാഃ॥ 2-25-42 (12358)
തത്രൈനം നാഗരാഃ സർവേ സത്കാരേണാഭ്യയുസ്തദാ।
ബ്രാഹ്മണപ്രമുഖാ രാജന്വിധിദൃഷ്ടേന കർമണാ॥ 2-25-43 (12359)
ബന്ധനാദ്വിപ്രമുക്താശ്ച രാജാനോ മധുസൂദനം।
പൂജയാമാസുരൂചുശ്ച സ്തുതിപൂർവമിദം വചഃ॥ 2-25-44 (12360)
നൈതച്ചിത്രം മഹാബാഹോ ത്വയി ദേവകിനന്ദനേ।
ഭീമാർജുനബലോപേതേ ധർമസ്യ പ്രതിപാലനം॥ 2-25-45 (12361)
ജരാസന്ധഹ്രദേ ഘോരേ ദുഃഖപങ്കേ നിമജ്ജതാം।
രാജ്ഞാം സമഭ്യുദ്ധരമം യദിദം കൃതമദ്യ വൈ॥ 2-25-46 (12362)
വിഷ്ണോ സമവസന്നാനാം ഗിരിദുർഗേ സുദാരുണേ।
ദിഷ്ട്യാ മോക്ഷാദ്യശോ ദീപ്തമാപ്തം തേ യദുനന്ദന॥ 2-25-47 (12363)
കിം കർമഃ പുരുഷവ്യാഘ്ര ശാധി നഃ പ്രണതിസ്ഥിതാൻ।
കൃതമിത്യേവ തദ്വിദ്വി നൃപൈര്യയദ്യപി ദുഷ്കരം॥ 2-25-48 (12364)
വൈശംപായന ഉവാച॥ 2-25-49x (1428)
താനുവാച ഹൃംപീകേശഃ സമാശ്ചാസ്യ മഹാമനാഃ।
യിധിഷ്ഠിരോ രാജസൂയം ക്രതുമാർഹതുമിച്ഛതി॥ 2-25-49 (12365)
തസ്യ ധർമപ്രവൃത്തസ്യ പാർഥിവത്വം ചികീർഷതഃ।
സർവൈർഭവദ്ഭിർവിജ്ഞായ സാഹായ്യം ക്രിയതാമിതി॥ 2-25-50 (12366)
തതഃ സുപ്രീതമനസസ്തേ നൃപാ നൃപസത്തമ।
തഥേത്യേവാബ്രുവൻസർവേ പ്രതിഗൃഹ്യാസ്യ താം ഗിരം॥ 2-25-51 (12367)
രത്നഭാജം ച ദാശാർഹം ചക്രുസ്തേ പൃഥിവീശ്വരാഃ।
കൃച്ഛ്രാഞ്ജഗ്രാഹ ഗോവിന്ദസ്തേഷാം തദനുകംപയാ॥ 2-25-52 (12368)
ജരാസന്ധാത്മജശ്ചൈവ സഹദേവോ മഹാമനാഃ।
നിര്യയൌ സജനാമാത്യഃ പുരസ്കൃത്യ പുരോഹിതം॥ 2-25-53 (12369)
സ നീചൈഃ പ്രണതോ ഭൂത്വാ ബഹുരത്നപുരോഗമഃ।
സഹദേവോ നൃണാം ദേവം വാസുദേവമുപസ്ഥിതഃ॥ 2-25-54 (12370)
ഭയാർതായ തതസ്തസ്മൈ കൃഷ്ണോ ദത്ത്വാഽഭയം തദാ।
ആദദേഽസ്യ മഹാർഹാണി രത്നാനി പുരുഷോത്തമഃ॥ 2-25-55 (12371)
`സദദേവ ഉവാച। 2-25-56x (1429)
യത്കൃതം പുരുഷവ്യാഘ്ര മമ പിത്രാ ജനാർദന।
തത്തേ ഹൃദി മഹാബാഹോ ന കാര്യം പുരുഷോത്തമ॥ 2-25-56 (12372)
ത്വാം പ്രപന്നോഽസ്മി ഗോവിന്ദ പ്രാസദം കുരു മേ പ്രഭോ।
പിതുരിച്ഛാമി സംസ്കാരം കർതും ദേവകിനന്ദന॥ 2-25-57 (12373)
ത്വത്തോഽഭ്യനുജ്ഞാം സംപ്രാപ്യ ഭീമസേനാത്തഥാർജുനാത്।
നിർഭയോ വിചരിഷ്യാമി യഥാകാമം യഥാസുഖം॥ 2-25-58 (12374)
വൈശംപായന ഉവാച। 2-25-59x (1430)
ഏവം വിജ്ഞാപ്യമാനസ്യ സഹദേവസ്യ മാരിഷ।
പ്രഹൃഷ്ടോ ദേവകീപുത്രഃ പാണ്ഡവൈ ച മഹാരഥൌ॥ 2-25-59 (12375)
ക്രിയതാം സംസ്ക്രിയാ രാജൻപിതുസ്ത ഇതി ചാബ്രുവൻ।
തച്ഛ്രുത്വാ വാസുദേവസ്യ പാർഥയോശ്ച സ മാഗധഃ॥ 2-25-60 (12376)
പ്രവിശ്യ നഗരം തൂർണം സഹ മന്ത്രിഭിരപ്യുത।
ചിതാം ചന്ദനകാഷ്ഠൈശ്ച കാലേയസരലൈസ്തഥാ॥ 2-25-61 (12377)
കാലാഗരുസുനഗന്ധൈശ്ച തൈലൈശ്ച വിവിധൈരപി।
ഘൃതധാരാശതൈശ്ചൈവ സുമനോഭിശ്ച ഭാരത॥ 2-25-62 (12378)
സമന്താദേവ കീര്യന്തോഽദഹന്ത മഗധാധിപം।
ഉദകം തസ്യ ചക്രേഽഥ സഹദേവഃ സഹാനുജഃ॥ 2-25-63 (12379)
കൃത്വാ പിതുഃ സ്വർഗഗതിം നിര്യയൌ യത്ര കേശവഃ।
പാണ്ഡവൌ ച മഹാഭാഗൌ ഭീമസേനാർജുനാവുഭൌ ॥ 2-25-64 (12380)
സ പ്രഹ്വഃ പ്രാഞ്ജലിർഭൂത്വാ വ്യജ്ഞാപയത മാധവം। 2-25-65 (12381)
സഹദേവ ഉവാച।
ഇമേ രത്നാനി ഭൂരിണീ ഗോജാവിമഹിഷാദയഃ॥ 2-25-65x (1431)
ഹസ്തിനോഽശ്വാശ്ച ഗോവിന്ദ വാസാംസി വിവിധാനി ച।
ദീയതാം ധർമരാജായ യഥാ വാ മന്യതേ ഭവാൻ॥ 2-25-66 (12382)
വൈശംപായന ഉവാച। 2-25-67x (1432)
ഭയാർതായ തതസ്തസ്മൈ കൃത്വാ കൃഷ്ണോഽഭയം തദാ।
അഭ്യഷിഞ്ചത രാജാനം സഹദേവം ജനാർദനഃ॥ 2-25-67 (12383)
മാഗധാനാം മഹീപാലം ജരാസന്ധാത്മജം തദാ।
ആദദേ ച മഹാർഹാണി രത്നാനി പുരുഷോത്തമഃ॥ 2-25-68 (12384)
ഗത്വൈകത്വം സ കൃഷ്ണേന പാർഥാഭ്യാം ചാപി സത്കൃതഃ।
വിവേശ മതിമാന്ത്രാജാ പുനർബാർഹദ്രഥം പുരം॥ 2-25-69 (12385)
പാർഥാഭായം സഹിതഃ കൃഷ്ണഃ സർവൈശ്ച വസുധാധിപൈഃ।
യഥാവയഃ സമാഗംയ വിസസർജ നരാധിപാൻ॥ 2-25-70 (12386)
വിസൃജ്യ സർവാന്നൃപതീന്രാജസൂയേ മഹാത്മഭിഃ।
ആഗന്തവ്യം ഭവദ്ഭിശ്ച ധർമരാജപ്രിയേപ്സുഭിഃ। 2-25-71 (12387)
ഏവമുക്താ മാധവേന സർവേ തേ വസുധാധിപാഃ।
ഏവമസ്ത്വിതി ചാപ്യുക്ത്വാ സമേതാഃ പരയാ മുദാ॥ 2-25-72 (12388)
ഭീമാർജുനഹൃഷീകേശൈഃ പ്രഹൃഷ്ടാഃ പ്രയയുസ്തദാ।
രത്നാന്യാദായ ഭൂരീണീ ജ്വലന്തോ രിപുസൂദനാഃ'॥ 2-25-73 (12389)
കൃഷ്ണസ്തു സഹ പാർഥാഭ്യാം ശ്രിയാ പരമയാ യുതഃ।
രത്നാന്യാദായ ഭൂരിണീ പ്രയയൌ പുരുഷർഷഭഃ॥ 2-25-74 (12390)
ഇന്ദ്രപ്രസ്ഥമുപാഗംയ പാണ്ഡവാഭ്യാം സഹാച്യുതഃ।
സമേത്യ ധർമരാജാനം പ്രീയമാണോഽഭ്യഭാഷത॥ 2-25-75 (12391)
ദിഷ്ട്യാ ഭീമേന ബലവാഞ്ജരാസന്ധോ നിപാതിതഃ।
രാജാനോ മോക്ഷിതാശ്ചേമേ ബന്ധനാന്നൃപസത്തമ॥ 2-25-76 (12392)
ദിഷ്ട്യാ കുശലിനൌ ചേമൌ ഭീമസേനധനഞ്ജയൌ।
പുനഃ സ്വനഗരം പ്രാപ്താവക്ഷതാവിതി ഭാരത॥ 2-25-77 (12393)
തതോ യുധിഷ്ഠിരഃ കൃഷ്ണം പൂജയിത്വാ യഥാർഹതഃ।
ഭീമസേനാർജുനൌ ചൈവ പ്രഹൃഷ്ടഃ പരിഷസ്വജേ॥ 2-25-78 (12394)
തതഃ ക്ഷീണേ ജരാസന്ധേ ഭ്രാതൃഭ്യാം വിഹിതം ജയം।
അജാതശത്രുരാസാദ്യ മുമുദേ ഭ്രാതൃഭിഃ സഹ॥ 2-25-79 (12395)
`ഹൃഷ്ടശ്ച ധർമരാഡ്വാക്യം ജനാർദനമഭാഷത।
ത്വാം പ്രാപ്യ പുരുഷവ്യാഘ്ര ഭീമസേനേന പാതിതഃ॥ 2-25-80 (12396)
മാഗധോഽസൌ ബലോൻമത്തോ ജരാസന്ധഃ പ്രതാപവാൻ।
രാജസൂയം ക്രതുശ്രേഷ്ഠം പ്രാപ്സ്യാമി വിഗതജ്വരഃ॥ 2-25-81 (12397)
ത്വദ്ബുദ്ധിബലമാശ്രിത്യ യാഗാർഹോഽസ്മി ജനാർദന।
പീതം പൃഥിവ്യാഃ ക്രുദ്ധേന യശസ്തേ പുരുഷോത്തമ॥ 2-25-82 (12398)
ജരാസന്ധവധേനൈവ പ്രാപ്താസ്തേ വിപുലാഃ ശ്രിയഃ॥ 2-25-83 (12399)
വൈശംപായന ഉവാച।
ഏവം സംഭാഷ്യ കൌന്തേയഃ പ്രാദാദ്രഥവരം പ്രഭോഃ॥ 2-25-83x (1433)
പ്രതിഗൃഹ്യ തു ഗോവിന്ദോ ജരാസന്ധസ്യ തം രഥം॥ 2-25-84 (12400)
പ്രഹൃഷ്ടസ്തസ്യ മുമുദേ ഫൽഗുനേന ജനാർദനഃ।
പ്രീതിമാനഭവദ്രാജന്ധർമരാജപുരസ്കൃതഃ'॥ 2-25-85 (12401)
യഥാവയഃ സമാഗംയ ഭ്രാതൃഭിഃ സഹ പാണ്ഡവഃ।
സത്കൃത്യ പൂജയിത്വാ ച വിസസർജ നരാധിപാൻ॥ 2-25-86 (12402)
യുധിഷ്ഠിരാഭ്യനുജ്ഞാതാസ്തേ നൃപാ ഹൃഷ്ടമാനസാഃ।
ജഗ്മുഃ സ്വദേശാംസ്ത്വരിതാ യാനൈരുച്ചാവചൈസ്തതഃ॥ 2-25-87 (12403)
ഏവം പുരുഷശാർദൂലോ മഹാബുദ്ധിർജനാർദനഃ।
പാണ്ഡവൈർഘാതയാമാസ ജരാസന്ധമരിം തദാ॥ 2-25-88 (12404)
ഘാതയിത്വാ ജരാസന്ധം ബുദ്ധിപൂർവമരിന്ദമഃ।
ധർമരാജമനുജ്ഞാപ്യ പൃഥാം കൃഷ്ണാം ച ഭാരത॥ 2-25-89 (12405)
സുഭദ്രാം ഭീമസേനം ച ഫാൽഗുനം യമജൌ തഥാ।
ധൌംയമാമന്ത്രയിത്വാ ച പ്രയയൌ സ്വാം പുരീം പ്രതി॥ 2-25-90 (12406)
`പാണ്ഡവൈരനുധാവദ്ഭിര്യുധിഷ്ഠിരപുരോഗമൈഃ।
ഹർഷേണ മഹതാ യുക്തഃ പ്രാപ്യ ചാനുത്തമം യശഃ।
ജഗാമ ഹൃഷ്ടഃ കൃഷ്ണസ്തു പുനർദ്വാരവതീം പുരീം'॥ 2-25-91 (12407)
തേനൈവ രഥമുഖ്യേന മനസസ്തുല്യഗാമിനാ।
ധർമരാജവിസൃഷ്ടേന ദിവ്യേനാനാദയന്ദിശഃ॥ 2-25-92 (12408)
തതോ യുധിഷ്ഠിരമുഖാഃ പാണ്ഡവാ ഭരതർഷഭ।
പ്രദക്ഷിണമകുർവന്ത കൃഷ്ണമക്ലിഷ്ടകാരിണം॥ 2-25-93 (12409)
തതോ ഗതേ ഭഗവതി കൃഷ്ണേ ദേവകിനന്ദനേ।
ജയം ലബ്ധ്വാ സുവിപുലം രാജ്ഞാം ദത്ത്വാഽഭയം തദാ॥ 2-25-94 (12410)
സംവർധിതം യശോ ഭൂയഃ കർമണാ തേന ഭാരത।
ദ്രൌപദ്യാഃ പാണ്ഡവാ രാജൻപരാം പ്രീതിമവർധയൻ॥ 2-25-95 (12411)
തസ്മിൻകാലേ തു യദ്യുക്തം ധർമകാമാർഥസംഹിതം।
തദ്രാജാ ധർമതശ്ചക്രേ പ്രജാപാലനകീർതനം॥ ॥ 2-25-96 (12412)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ സഭാപർവണി ജരാസന്ധവധപർവണി പഞ്ചവിംശോഽധ്യായഃ॥ 25॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-25-5 അവാപ്യതേ പ്രാപ്തഃ॥ 2-25-8 ഏവമുക്തസ്തദാ ഭീഭോ ജരാസന്ധമിതി ഝ. പാഠഃ ॥ 2-25-15 നലം ഇരിണനാമകം തൃണവിശേഷം॥ 2-25-22 കുലദ്വാരി ഗൃഹദ്വാരി॥ 2-25-35 അസംഗോ രഥസ്പർശഹീനഃ॥സഭാപർവ - അധ്യായ 026
॥ ശ്രീഃ ॥
2.26. അധ്യായഃ 026
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
യുധിഷ്ഠിരാജ്ഞയാ ദിഗ്വിജയാർഥം നിർഗതാനാമർജുനാദീനാം സങ്ക്ഷേപേണ ദിഗ്വിജയക ഥനം॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
വൈശംപായന ഉവാച।
`ഋഷേസ്തദ്വചനം സ്മൃത്വാ നിശശ്വാസ യുധിഷ്ഠിരഃ।
ധർമ ധർമഭൃതാം ശ്രേഷ്ഠഃ കർതുമിച്ഛൻപരന്തപഃ। 2-26-1 (12413)
തസ്യേംഗിതജ്ഞോ ബീഭത്സുഃ സർവശസ്ത്രഭൃതാം വരഃ।
സംവിവർതയിഷുഃ കാമം പാവകാത്പാകശാസനിഃ'॥ 2-26-2 (12414)
പ്രാപ്തം പ്രാപ്യ ധനുഃ ശ്രേഷ്ഠമക്ഷയ്യൌ ച മഹേഷുധീ।
രഥം ധ്വജം സഭാം ചൈവ യുധിഷ്ഠിരമഭാഷത॥ 2-26-3 (12415)
അർജുന ഉവാച। 2-26-4x (1434)
ധനുരസ്ത്രം ശരാ വീര്യം പക്ഷോ ഭൂമിര്യശോ ബലം।
പ്രാപ്തമേതൻമയാ രാജന്ദുഷ്പ്രാപം യദഭീപ്സിതം॥ 2-26-4 (12416)
തസ്യ കൃത്യമഹം മന്യേ കോശസ്യ പരിവർധനം।
കരമാഹാരയിഷ്യാമി രാജ്ഞഃ സർവാന്നൃപോത്തമ॥ 2-26-5 (12417)
വിജയായ പ്രയാസ്യാമി ദിശം ധനദപാലിതാം।
തിഥാവഥ മുഹൂർതേ ച നക്ഷത്രേ ചാഭിപൂജിതേ॥ 2-26-6 (12418)
വൈശംപായന ഉവാച। 2-26-7x (1435)
ധനഞ്ജയവചഃ ശ്രുത്വാ ധർമരാജോ യുധിഷ്ഠിരഃ
സ്നിഗ്ധഗംഭീരനാദിന്യാം തം ഗിരാ പ്രത്യഭാഷത॥ 2-26-7 (12419)
സ്വസ്തി വാച്യാർഹതോ വിപ്രാൻപ്രയാഹി ഭരതർഷഭ।
ദുർഹൃദാമപ്രഹർഷായ സുഹൃദാം നന്ദനായ ച॥ 2-26-8 (12420)
വിജയസ്തേ ധ്രുവം പാർഥ പ്രിയം കാമമവാപ്സ്യസി।
ഇത്യുക്തഃ പ്രയയൌ പാർഥഃ സൈന്യേന മഹതാ വൃതഃ॥ 2-26-9 (12421)
അഗ്നിദത്തേന ദിവ്യേന രഥേനാദ്ഭുതകർമണാ।
തഥൈവ ഭീമസേനോഽപി യമൌ ച പുരുഷർഷഭൌ॥ 2-26-10 (12422)
സസൈന്യാഃ പ്രയയുഃ സർവേ ധർമരാജേന പൂജിതാഃ।
ദിശം ധനപതേരിഷ്ടാമജയത്പാകശാസനിഃ॥ 2-26-11 (12423)
ഭീമസേനസ്തഥാ പ്രാചീം സഹദേവസ്തു ദക്ഷിണാം।
പ്രതീചീം നകുലോ രാജന്ദിശം വ്യജയതാസ്ത്രവിത്॥ 2-26-12 (12424)
ഖാണ്ഡവപ്രസ്ഥമധ്യസ്ഥോ ധർമരാജോ യുധിഷ്ഠിരഃ।
ആസീത്പരമയാ ലക്ഷ്ംയാ സുഹൃദ്ഗണവൃതഃ പ്രഭുഃ॥ ॥ 2-26-13 (12425)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ സഭാപർവണി ദിഗ്വിജയപർവണി ഷഡ്വിംശോഽധ്യായഃ॥ 26॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-26-13 ഖാണ്ഡവപ്രസ്ഥം ഖാണ്ഡവദാഹേന ഖ്യാപിതസ്ഥാനം॥ 13॥സഭാപർവ - അധ്യായ 027
॥ ശ്രീഃ ॥
2.27. അധ്യായഃ 027
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
അർജുനദിഗ്വജയേ ഭഗദത്താദിജയഃ॥ 1॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
ജനമേജയ ഉവാച॥
ദിശാമഭിജയം ബ്രഹ്മന്വിസ്തരേണാനുകീർതയ।
ന ഹി തൃപ്യാമി പൂർവേഷാം ശൃണ്വാനശ്ചരിതം മഹത്॥ 2-27-1 (12426)
വൈശംപായന ഉവാച। 2-27-2x (1436)
ധനഞ്ജയസ്യ വക്ഷ്യാമി വിജയം പൂർവമേവ തേ।
യൌഗപദ്യേന പാർഥൈർഹി നിർജിതേയം വസുന്ധരാ॥ 2-27-2 (12427)
`അവാപ്യ രാജാ രാജ്യാർധം കുന്തീപുത്രോ യുധിഷ്ഠിരഃ।
മഹത്ത്വേ രാജശബ്ദസ്യ മനശ്ചക്രേ മഹാമനാഃ॥ 2-27-3 (12428)
തദാ ക്ഷാത്രം വിദിത്വാഽസ്യ പൃഥിവീവിജയം പ്രതി।
അമർഷാത്പാർഥിവേന്ദ്രാണാം തം സമേയായ വാരയത്॥ 2-27-4 (12429)
തത്സമേത്യ ഭുവഃ ക്ഷാത്രം രഥനാഗാശ്വപത്തിമത്।
അഭ്യയാത്പാർഥിവം ജിഷ്ണും മോഘം കർതും ജനാധിപ॥ 2-27-5 (12430)
തത്പാർഥഃ പാർഥിവം ക്ഷാത്രം യുയുത്സും പരമാഹവേ।
പ്രത്യുദ്യയൌ മഹാബാഹുസ്തരസാ പാകശാസനിഃ॥ 2-27-6 (12431)
തദ്ഭഗ്രം പാർഥിവം ക്ഷാത്രം പാർഥേനാക്ലിഷ്ടകർമണാ।
വായുനേവ ഘനാനീകം തൂലീഭൂതം യയൌ ദിശഃ॥ 2-27-7 (12432)
തജ്ജിത്വാ പാർഥിവം ക്ഷാത്രം സമരേ പരവീരഹാ।
യയൌ തദാ വശേ കർതുമുദീചീം പാണ്ഡുനന്ദനഃ'॥ 2-27-8 (12433)
പൂർവം കുലിംഗവിഷയേ വശേ ചക്രേ മഹീപതിം।
ധനഞ്ജയോ മഹാബാഹുർനാതിതീവ്രേണ കർമണാ॥ 2-27-9 (12434)
`തേനൈവ സഹിതഃ പ്രായാജ്ജിഷ്ണുഃ സാൽവപുരം പ്രതി।
സ സാൽവപുരമാസാദ്യ സാൽവരാജം ധനഞ്ജയടഃ॥ 2-27-10 (12435)
വിക്രമേണോഗ്രധന്വാനം വശേ ചക്രേ മഹാമനാഃ।
തം പാർഥഃ സഹസാ ജിത്വാ ദ്യുമത്സേനം മഹീശ്വരം॥ 2-27-11 (12436)
കൃത്വാ സ സൈനികം പ്രായാത്കടദേശമരിന്ദമഃ।
തത്ര പാർഥോ രണേ ജിഷ്ണുഃ സുനാഭം വസുധാധിപം॥ 2-27-12 (12437)
വിക്രമേണ വശേ കൃത്വാ കൃതവാനനുസൈനികം।
ഏതേന സഹിതോ രാജൻസവ്യസാചീ പരന്തപഃ'॥ 2-27-13 (12438)
വിജിഗ്യേ ശാകലദ്വീപേ പ്രതിവിന്ധ്യം ച പാർഥിവം।
ശാകലദ്വീപവാസാശ്ച സപ്തദ്വീപേഷു യേ നൃപാഃ॥ 2-27-14 (12439)
അർജുനസ്യ ച സൈന്യസ്ഥൈർവിഗ്രഹസ്തുമുലോഽഭവത്।
താൻസർവാനജയത്പാർതോ ധർമരാജപ്രിയേപ്സയാ॥ 2-27-15 (12440)
തൈരേവ സഹിതഃ സർവൈഃ പ്രഗ്ജ്യോതിഷമുപാദ്രവത്॥ 2-27-16 (12441)
തത്ര രാജാ മഹാനാസീദ്ഭഗദത്തോ വിശാംപതേ।
തേനാസീത്സുമഹദ്യുദ്ധം പാണ്ഡവസ്യ മഹാത്മനഃ॥ 2-27-17 (12442)
സ കിരാതൈശ്ച ചീനൈശ്ച വൃതഃ പ്രാഗ്ജ്യോതിഷോഽഭവത്।
അന്യൈശ്ച ബഹുഭിര്യോധൈഃ സാഗരാനുപവാസിഭിഃ॥ 2-27-18 (12443)
തതഃ സ ദിവസാനഷ്ടൌ യോധയിത്വാ ധനഞ്ജയം।
പ്രഹസന്നബ്രവീദ്രാജാ സംഗ്രാമവിഗതക്രമം॥ 2-27-19 (12444)
ഉപപന്നം മഹാബാഹോ ത്വയി കൌരവനന്ദന।
പാകശാസനദായാദേ വീര്യമാഹവശോഭിനി॥ 2-27-20 (12445)
അഹം സഖാ മഹേന്ദ്രസ്യ ശക്രാദനവരോ രണേ।
ന ശക്ഷ്യാമി ച തേ താത സ്ഥാതും പ്രമുഖതോ യുധി॥ 2-27-21 (12446)
ത്വമീപ്സിതം പാണ്ഡവേയം ബ്രൂഹി കിം കരവാണി തേ।
യദ്വക്ഷ്യസി മഹാബാഹോ തത്കരിഷ്യാമി പുത്രക॥ 2-27-22 (12447)
അർജുന ഉവാച॥ 2-27-23x (1437)
കുരൂണാമൃഷഭോ രാജാ ധർമപുത്രോ യുധിഷ്ഠിരഃ।
ധർമജ്ഞഃ സത്യസന്ധശ്ച യജ്വാ വിപുലദക്ഷിണഃ॥ 2-27-23 (12448)
തസ്യ പാർഥിവതാമീപ്സേ കരസ്തസ്മൈ പ്രദീയതാം।
ഭവാൻപിതൃസഖശ്ചൈവ പ്രീയമാണോ മയാപി ച।
തതോ നാജ്ഞാപയാമി ത്വാം പ്രീതിപൂർവം പ്രദീയതാം॥ 2-27-24 (12449)
ഭഗദത്ത ഉവാച। 2-27-25x (1438)
കുന്തീമാതര്യഥാ മേ ത്വം തഥാ രാജാ യുധിഷ്ഠിരഃ।
സർവമേതത്കരിഷ്യാമി കിം ചാന്യത്കരവാണി തേ॥ ॥ 2-27-25 (12450)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ സഭാപർവണി ദിഗ്വിജയപർവണി സപ്തവിംശോഽധ്യായഃ॥ 27॥
സഭാപർവ - അധ്യായ 028
॥ ശ്രീഃ ॥
2.28. അധ്യായഃ 028
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
അർജുനേന ഉത്തരദിഗ്വിജയേ നാനാദേശജയഃ॥ 1॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
വൈശംപായന ഉവാച।
ഏവമുക്തഃ പ്രത്യുവാച ഭഗദത്തം ധനഞ്ജയഃ।
അനേനൈവ കൃതം സർവം ഭവിഷ്യത്യനുജാനതാ॥ 2-28-1 (12451)
തം വിജിത്യ മഹാബാഹുഃ കുന്തീപുത്രോ ധനഞ്ജയഃ।
പ്രയയാവുത്തരാം തസ്മാദ്ദിശം ധനദപാലിതാം॥ 2-28-2 (12452)
അന്തർഗിരിം ച കൌന്തേയസ്തഥൈവ ച ബഹിർഗിരിം।
തഥൈവോപഗിരം ചൈവ വിജിഗ്യേ പുരുഷർഷഭഃ॥ 2-28-3 (12453)
വിജിത്യ പർവതാൻസർവാന്യേ ച തത്ര നരാധിപാഃ।
താന്വശേ സ്ഥാപയിത്വാ സ ധനാന്യാദായ സർവശഃ॥ 2-28-4 (12454)
തൈരേവ സഹിതഃ സർവൈരനുരജ്യ ച താന്നുപാൻ।
ഉലൂകവാസിനം രാജൻബൃഹന്തമുപജഗ്മിവാൻ॥ 2-28-5 (12455)
മൃദംഗവരനാദേന രഥനേമിസ്വനേന ച।
ഹസ്തിനാം ച നിനാദേന കംപയന്വസുധാമിമാം॥ 2-28-6 (12456)
തതോ ബൃഹന്തസ്ത്വരിതോ ബലേന ചതുരംഗിണാ।
നിഷ്ക്രംയ നഗരാത്തസ്മാദ്യോധയാമാസ ഫാൽഗുനം॥ 2-28-7 (12457)
സുമഹാൻസന്നിപാതോഽഭൂദ്ധനഞ്ജയബൃഹന്തയോഃ।
ന ശശാക ബൃഹന്തസ്തു സോഢും പാണ്ഡവവിക്രമം॥ 2-28-8 (12458)
സോഽവിഷഹ്യതമം മത്വാ കൌന്തേയം പർവതേശ്വരഃ।
ഉപാവർതത ദുർധർഷോ രത്നാന്യാദായ സർവശഃ॥ 2-28-9 (12459)
സ തദ്രാജ്യമവസ്ഥാപ്യ ഉലൂകസഹിതോ യയൌ।
സേനാബിന്ദുമഥോ രാജന്രാജ്യാദാശു സമാക്ഷിപത്॥ 2-28-10 (12460)
മോദാപുരം വാമവേദം സുദാമാനം സുസങ്കുലം।
ഉലൂകാനുത്തരാംശ്ചൈവ താംശ്ച രാജ്ഞഃ സമാനയത്॥ 2-28-11 (12461)
തത്രസ്ഥഃ പുരുഷൈരേവ ധർമരാജസ്യ ശാസനാത്।
കിരീടീ ജിതവാന്രാജന്ദേശാൻപഞ്ചഗണാംസ്തതഃ॥ 2-28-12 (12462)
സ ദേവപ്രസ്ഥമാസാദ്യ സേനാബിന്ദോഃ പുരം പ്രതി।
ബലേന ചതുരംഗേണ നിവേശമകരോത്പ്രഭുഃ॥ 2-28-13 (12463)
സ തൈഃ പരിവൃതഃ സർവൈർവിഷ്വഗശ്വം നരാധിപം॥
അഭ്യഗച്ഛൻമഹാതേജാഃ പൌരവം പുരുഷർഷഭ॥ 2-28-14 (12464)
വിജിത്യ ചാഹവേ ശൂരാൻപാർവതീയാൻമഹാരഥാൻ।
ജിഗായ സേനയാ രാജൻപുരം പൌരവരക്ഷിതം॥ 2-28-15 (12465)
പൌരവം യുധി നിർജിത്യ ദസ്യൂൻപർവതവാസിനഃ।
ഗണാനുത്സവസങ്കേതാനജയത്സപ്ത പാണ്ഡവഃ॥ 2-28-16 (12466)
തതഃ കാശ്മീരകാന്വീരാൻക്ഷത്രിയാൻക്ഷത്രിയർഷഭഃ।
വ്യജയല്ലോഹിതം ചൈവ മണ്ഡലൈർദശഭിഃ സഹ॥ 2-28-17 (12467)
തതസ്ത്രിഗർതാഃ കൌന്തേയം ദാർവാഃ കോകനദാസ്തഥാ।
ക്ഷത്രിയാ ബഹവോ രാജന്നുപാവർതന്ത സർവശഃ॥ 2-28-18 (12468)
അഭിസാരീം തതോ രംയാം വിജിഗ്യേ കുരുനന്ദനഃ।
ഉരഗാവാസിനം രംയം രോചമാനം രണേഽജയത്॥ 2-28-19 (12469)
തതഃ സിംഹപുരം രംയം ചിത്രായുധസുരക്ഷിതം।
പ്രാധമദ്ബലമാസ്ഥായ പാകശാസനിരാഹവേ॥ 2-28-20 (12470)
തതഃ സുഹ്യാംശ്ച ചോലാംശ്ച കിരീടീ പാണ്ഡവർഷഭഃ।
സഹിതഃ സർവസൈന്യേന പ്രാമഥത്കുരുനന്ദനഃ॥ 2-28-21 (12471)
തതഃ പരമവിക്രാന്തോ ബാഹ്ലീകാൻപാകശാസനിഃ।
മഹതാ പരിമർദേന വശേ ചക്രേ ദുരാസദാൻ॥ 2-28-22 (12472)
ഗൃഹീത്വാ തു ബലം സാരം ഫൽഗുനഃ പാണ്ഡുനന്ദനഃ।
ദരദാൻസഹകാംഭോജൈരജയത്പാകശാസനിഃ॥ 2-28-23 (12473)
പ്രാഗുത്തരം ദിശം യേ ച വസന്ത്യാശ്രിത്യ ദസ്യവഃ।
നിവസന്തി വനേ യേ ച താൻസർവാനജയത്പ്രഭുഃ॥ 2-28-24 (12474)
ലോഹാൻപരമകാംഭോജാനൃഷികാനുത്തരാനപി।
സഹിതാംസ്താൻമഹാരാജ വ്യജയത്പാകശാസനിഃ॥ 2-28-25 (12475)
ഋഷികേഷ്വപി സംഗ്രാമേ ബഭൂവാതിഭയങ്കരഃ।
താരകാമയസങ്കാശഃ പരസ്ത്വൃഷികപാർഥയോഃ॥ 2-28-26 (12476)
സ വിജിത്യ തതോ രാജന്നൃഷികാന്രണമൂർധനി।
ശുകോദരസമാംസ്തത്ര ഹയാനഷ്ടൌ സമാനയത്॥ 2-28-27 (12477)
മയൂരസദൃശാനന്യാനുത്തരാനപരാനപി।
ജവനാനാശുഗാംശ്ചൈവ കരാർഥം സമുപാനയത്॥ 2-28-28 (12478)
സ വിനിർജിത്യ സംഗ്രാമേ ഹിമവന്തം സനിഷ്കൃടം।
ശ്വേതപർവതമാസാദ്യ ന്യവിശത്പുരുഷർഷഭഃ॥ ॥ 2-28-29 (12479)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ സഭാപർവണി ദിഗ്വിജയപർവണി അഷ്ടാവിംശോധ്യായഃ॥ 28॥
സഭാപർവ - അധ്യായ 029
॥ ശ്രീഃ ॥
2.29. അധ്യായഃ 029
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
അർജുനേന ഉത്തരദിഗ്വിജയേ കിംപുരുഷാദിഖണ്ഡജയഃ॥ 1॥ അർജുനസ്യ ഖാണ്ഡവപ്രസ്ഥം പ്രതി പ്രത്യാഗമനം॥ 2॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
വൈശംപായന ഇവാച॥
സ ശ്വേതപർവതം വീരഃ സമതിക്രംയ വീര്യവാൻ।
ദേശം കിംപുരുഷാവാസം ദ്രുമപുത്രേണ രക്ഷിതം॥ 2-29-1 (12480)
മഹതാ സന്നിപാതേന ക്ഷത്രിയാന്തകരേണ ഹ।
അജയത്പാണ്ഡവശ്രേഷ്ഠഃ കരേ ചൈനം ന്യവേശയത്॥ 2-29-2 (12481)
തം ജിത്വാ ഹാടകം നാമ ദേശം ഗുഹ്യകരക്ഷിതം।
പാകശാസനിരവ്യഗ്രഃ സഹസൈന്യഃ സമാസദത്॥ 2-29-3 (12482)
താംസ്തു സാന്ത്വേന നിർജിത്യ മാനസം സര ഉത്തമം।
ഋഷികുല്യാസ്തഥാ സർവാ ദദർശ കുരുനന്ദനഃ॥ 2-29-4 (12483)
സരോ മാനസമാസാദ്യ ഹാടകാനഭിതഃ പ്രഭുഃ।
ഗന്ധർവരക്ഷിതം ദേശമജയത്പാണ്ഡവസ്തതഃ॥ 2-29-5 (12484)
തത്ര തിത്തിരികൽമാഷാൻമണ്ഡൂകാഖ്യാൻഹയോത്തമാൻ।
ലേഭേ സ കരസമത്യന്തം ഗന്ധർവനഗരാത്തദാ॥ 2-29-6 (12485)
`ഹേമകൂടമഥാസാദ്യ ന്യവസത്ഫൽഗുനസ്തദാ।
തം ഹേമകൂടം രാജേന്ദ്ര സമതിക്രംയ പാണ്ഡവഃ॥ 2-29-7 (12486)
ഹരിവർഷം വിവേശാഥ സൈന്യേന മഹതാ വൃതഃ।
തത്ര പാർഥോ ദദർശാഥ ബഹൂനിഹ മനോരമാൻ॥ 2-29-8 (12487)
നഗരാൻസവനാംശ്ചൈവ നദീശ്ച വിമലോദകാഃ।
പുരുഷാന്ദേവകൽപാംശ്ച നാരീശ്ച പ്രിയദർശനാഃ॥ 2-29-9 (12488)
താൻസർവാസ്തത്ര ദൃഷ്ട്വാഽഥ മുദാ യുക്തോ ധനഞ്ജയടഃ।
വശേ ചക്രേ സ രത്നാനി ലേഭേ ച സുബഹൂനി ച॥ 2-29-10 (12489)
തതോ നിഷധമാസാദ്യ ഗിരിസ്ഥാനജയത്പ്രഭുഃ।
അഥ രാജന്നതിക്രംയ നിഷധം ശൈലമായതം॥ 2-29-11 (12490)
വിവേശ മധ്യമം വർഷം പാർഥോ ദിവ്യമിലാവൃതം।
തത്ര ദിവ്യോപമാന്ദിവ്യാൻപുരുഷാന്ദേവദർശനാൻ॥ 2-29-12 (12491)
അദൃഷ്ടപൂർവാൻസുഭഗാൻസ ദദർശ ധനഞ്ജയഃ।
സദനാനി ച ശുഭ്രാണി നാരീശ്ചാപ്സരസംനിഭാഃ॥ 2-29-13 (12492)
ദൃഷ്ട്വാ താനജയദ്രംയാൻസ തൈശ്ച ദദൃശേ തദാ।
ജിത്വാ ച താൻമഹാഭാഗാൻകരേ ച വിനിവേശ്യ ച॥ 2-29-14 (12493)
രത്നാന്യാദായ ദിവ്യാനി ഭൂഷണാന്യാസനൈഃ സഹ।
ഉദീചീമഥ രാജേന്ദ്ര യയൌ പാർഥോ മുദാഽന്വിതഃ॥ 2-29-15 (12494)
സ ദദർശ തതോ മേരും ശിഖരീണാം പ്രഭും മഹത്।
തം കാഞ്ചനമയം ദിവ്യം ചതുർവണം ദുരാസദം॥ 2-29-16 (12495)
ഉന്നതം ശതസാഹസ്രം യോജനാനാം തു സുസ്ഥിതം।
ജ്വലന്തമചലം മേരും തേജോരാശിമനുത്തമം॥ 2-29-17 (12496)
ആക്ഷിപന്തം പ്രഭാം ഭാനോഃ സ്വശൃംഗൈഃ കാഞ്ചനോജ്ജ്വലൈഃ।
കാഞ്ചനാഭരണം ദിവ്യദേവഗന്ധർവസേവിതം॥ 2-29-18 (12497)
അപ്രമേയമനാധൃഷ്യമധർമബഹുലൈർജനൈഃ।
വ്യാലൈരാചരിതം ധോരൈർദിവ്യൌഷധിവിദീപിതം॥ 2-29-19 (12498)
സ്വർഗമാവൃത്യ തിഷ്ഠന്തമുച്ഛ്രായേണ മഹാഗിരിം।
അഗംയം മനസാപ്യന്യൈർനദീവൃക്ഷസമന്വിതം॥ 2-29-20 (12499)
നാനാവിഹഗസംഘൈശ്ച നാദിതം സുമനോഹരൈഃ।
തം ദൃഷ്ടാ ഫൽഗുനോ മേരും പ്രീതിമാനഭവത്തദാ॥ 2-29-21 (12500)
മേരോരിലാവൃതം ദിവ്യം സർവതഃ പരിമൺ·ഡിതം।
മേരോസ്തു ദക്ഷിണേ പാർശ്വേ ജംബൂർനാമ വനസ്പതിഃ॥ 2-29-22 (12501)
നിത്യപുഷ്പഫലോപേവഃ സിദ്ധചാരണസേവിതഃ।
ആസ്വർഗമുച്ഛ്രിതാ രാജംസ്തസ്യ ശാഖാ വനസ്പതേഃ॥ 2-29-23 (12502)
യസ്യ നാംനാ ത്വിദം ദ്വീപം ജൻബൂദ്വീപമിതി സ്മൃതം।
താം ച ജംബൂം ദദർശാഥ സവ്യസാചീ പരന്തപഃ॥ 2-29-24 (12503)
തൌ ദൃഷ്ട്വാഽപ്രതിമൌ ലോകേ ജംബൂം മേരും ച സംസ്ഥിതൌ।
പ്രതീമാനഭവദ്രാജൻസർവതഃ സ വിലോകയൻ॥ 2-29-25 (12504)
തത്ര ലേഭേ തതോ ജിഷ്ണുഃ സിദ്ധൈർദിവ്യൈശ്ച ചാരണൈഃ।
രത്നാനി ബഹുസാഹസ്രം ദത്താന്യാഭരണാനി ച॥ 2-29-26 (12505)
വാസാംസി ച മഹാർഹാണി തത്ര ലബ്ധ്വാഽർജുനസ്തദാ।
ആമന്ത്രയിത്വാ താൻസർവാന്യജ്ഞമുദ്ദിശ്യ വൈ ഗുരോഃ॥ 2-29-27 (12506)
അഥാദായ ബഹൂന്രത്നാൻഗമനായയോപചക്രമേ।
മേരും പ്രദക്ഷിണീകൃത്യ പ്രവതപ്രവരം പ്രഭുഃ॥ 2-29-28 (12507)
യയൌ ജംബൂനദീതീരേ നദീം ശ്രേഷ്ഠാം വിലോകയൻ।
സ താം മനോരമാം ദിവ്യാം ജംബൂസ്വാദുരസാവഹാം॥ 2-29-29 (12508)
ഹൈമപക്ഷിഗണൈർജുഷ്ടാം സൌവർണജലജാകുലാം।
ഹൈമപങ്കാം ഹൈമജലാം സൌവർണോജ്ജ്വലവാലുകാം॥ 2-29-30 (12509)
ക്വചിത്മുപിഷ്പിതൈഃ പൂർണാം സൌവർണകുസുമോത്പലൈഃ।
ക്വചിത്തീരരുഹൈഃ കീർണാം ഹൈമപുഷ്പൈഃ സുപുഷ്പിതൈഃ॥ 2-29-31 (12510)
തീർഥൈശ്ച രുക്മസോപാനൈഃ സർവതഃ സമലങ്കുതാം।
വിമലൈർമണിജാലൈശ്ച നൃത്തഗീതരവൈര്യുതാം॥ 2-29-32 (12511)
ദീപ്തൈർഹേമവിതാനൈശ്ച സമന്താച്ഛോഭിതാം ശുഭാം।
തഥാവിധാം നദീം ദൃഷ്ട്വാ പാർഥസ്താം പ്രശശംസ ഹ॥ 2-29-33 (12512)
അദൃഷ്ടപൂർവാം രാജേന്ദ്ര ദൃഷ്ട്വാ ഹർഷമവാപ ച।
ദർശനീയാം നദീതീരേ പുരുഷാൻസുമനോഹരാൻ॥ 2-29-34 (12513)
താന്നദീസലിലാഹാരാൻസദാരാനമരോപമാൻ।
നിത്യം സുഖമുദാ യുക്താൻസർവാലങ്കാരശോഭിതാൻ॥ 2-29-35 (12514)
തേഭ്യോ ബഹൂനി രത്നാനി തദാ ലേഭേ ധനഞ്ജയഃ।
ദിവ്യജംബൂഫലം ഹൈമം ഭൂഷണാനി ച പേശലം॥ 2-29-36 (12515)
ലബ്ധ്വാ താന്ദുർലഭാൻപാർഥഃ പ്രതീചീം പ്രയയൌ ദിശം।
നാഗാനാം രക്ഷിതം ദേശമജയശ്ച പുനസ്തതഃ॥ 2-29-37 (12516)
തതോ ഗന്വാ മഹാരാജ വാരുണീം പാകശാസനിഃ।
ഗന്ധമാദനമാസാദ്യ തതസ്താനജയത്പ്രഭുഃ॥ 2-29-38 (12517)
തം ഗന്ധമാദനം രാജന്നതിക്രംയ തതോഽർജുനഃ।
കേതുമാലം ദദർശാഥ വർഷം രത്നസമന്വിതം॥ 2-29-39 (12518)
സേവിതം ദേവകൽപൈശ്ച നാരീഭിഃ പ്രിയദർശനൈഃ।
തം ജിത്വാ ചാർജുനോ രാജൻകരേ ച വിനിവേശ്യ ച॥ 2-29-40 (12519)
ആഹൃത്യ തത്ര രത്നാനി ദുർലഭാനി തഥാർജുനഃ।
പുനശ്ച പരിവൃത്യാഥ മാധ്യം ദേശമിലാവൃതം॥ 2-29-41 (12520)
ഗത്വാ പ്രാചീം ദിശം രാജൻസവ്യസാചീ ധനഞ്ജയഃ।
മേരുമന്ദരയോർമധ്യേ ശൈലോദാമഭിതോ നദീം॥ 2-29-42 (12521)
യേ തേ കീചകവേണൂനാം ഛായാം രംയാമുപാസതേ।
കഷാൻഝഷാംശ്ച നദ്യൌ താൻപ്രഘസാന്ദീപ്തവേണിപാൻ॥ 2-29-43 (12522)
പശുപാംശ്ച കുലിന്ദാംശ്ച തങ്കണാൻപരതങ്കണാൻ।
ഏതാൻസമസ്താഞ്ജിത്വാ ച കരേ ച വിനിവേശ്യ ച॥ 2-29-44 (12523)
രത്നാന്യാദായ സർവേഭ്യോ മാല്യവന്തം തതോ യയൌ।
തം മാല്യവന്തം ശൈലേന്ദ്രം സമതിക്രംയ പാണ്ഡവഃ॥ 2-29-45 (12524)
ഭദ്രാശ്വം പ്രവിവേശാഥ വർഷം സ്വർഗോപമം ശുചിം।
തത്ര ദേവോപമാന്ദിവ്യാൻപുരുഷാഞ്ശുഭസംയുതാൻ॥ 2-29-46 (12525)
ജിത്വാ താൻസ്വവശേ കൃത്വാ കരേ ച വിനിവേശ്യ ച।
ആഹൃത്യ സർവതോ രത്നാന്യസംഖ്യാനി തതസ്തതഃ॥ 2-29-47 (12526)
നീലം നാമ ഗിരിം ഗത്വാ തത്രസ്ഥാനജയത്പ്രഭുഃ।
തതോ ജിഷ്ണുരതിക്രംയ പർവതം നീലമായതം॥ 2-29-48 (12527)
വിവേശ രംയകം വർഷം സങ്കീർണം മിഥുനൈഃ ശുഭൈഃ।
തം ദേശമഥ ജിത്വാ സ കരേ ച വിനിവേശ്യ ച॥ 2-29-49 (12528)
അജയച്ചാപി ബീഭത്സുർദേശം ഗുഹ്യകരക്ഷിതം।
തത്ര ലേഭേ ച രാജേന്ദ്ര സൌവർണാൻമൃഗപക്ഷിണഃ॥ 2-29-50 (12529)
അഗൃഹ്ണാദ്യജ്ഞഭൂത്യർഥം രമണീയാൻമനോഹരാൻ।
അന്യാംശ്ച ലബ്ധ്വാ രത്നാനി പാണ്ഡവോഽഥ മഹാബലഃ॥ 2-29-51 (12530)
ഗന്ധർവരക്ഷിതം ദേശമജയത്സഗണം തദാ।
തത്ര രത്നാനി ദിവ്യാനി ലബ്ധ്വാ രാജന്നഥാർജുനഃ॥ 2-29-52 (12531)
വർഷം ഹിരണ്വതം നാമ വിവേശാഥ മഹീപതേ।
സ തു ദേശേഷു രംയേഷു ഗന്തും തത്രോപചക്രമേ॥ 2-29-53 (12532)
മധ്യേ പ്രാസാദവൃന്ദേഷു നക്ഷത്രാണാം ശശീ യഥാ।
മഹാപഥേഷു രാജൈന്ദ്ര സർവതോ യാന്തമർജുനം॥ 2-29-54 (12533)
പ്രാസാദവരശൃംഗസ്ഥാഃ പരയാ വീര്യശോഭയാ।
ദദൃശുസ്തം സ്രിയഃ സർവാഃ പാർഥമാത്മയശസ്കരം॥ 2-29-55 (12534)
തം കലാപധരം ശൂരം സരഥം സധനുഃ കരം।
സവർമം സകിരീടം വൈ സംനദ്ധം സപരിച്ഛദം॥ 2-29-56 (12535)
സുകുമാരം മഹാസത്വം തേജോരാശിമനുത്തമം।
ശക്രോപമമമിത്രഘ്നം പരവാരണവാരണം॥ 2-29-57 (12536)
പശ്യന്തഃ സ്ത്രീഗണാസ്തത്ര ശക്തിപാണിം സ്മ മേനിരേ।
അയം സ പുരുഷവ്യാഘ്രോ രണേഽദ്ഭുതപരാക്രമഃ॥ 2-29-58 (12537)
അസ്യ ബാഹുബലം പ്രാപ്യ ന ഭവന്ത്യസുഹൃദ്ഗണാഃ।
ഇതി വാചോ ബ്രുവന്ത്യസ്താഃ സ്ത്രിയഃ പ്രേംണാ ധനഞ്ജയം॥ 2-29-59 (12538)
തുഷ്ടുവുഃ പുഷ്പവൃഷ്ടിം ച സസൃജുസ്തസ്യ മൂർധനി।
ദൃഷ്ട്വാ തേ തു മുദാ യുക്താഃ കൌതൂഹലസമന്വിതഃ॥ 2-29-60 (12539)
രത്നൈർവിഭൂഷണൈശ്ചൈവ അഭ്യവർഷംശ്ച പാണ്ഡവം।
അഥ ജിത്വാ സമസ്താംസ്താൻകരേ ച വിനിവേശ്യ ച॥ 2-29-61 (12540)
മണിഹേമപ്രബാലാനി ശസ്ത്രാണ്യാഭരണാനി ച।
ഏതാനി ലബ്ധ്വാ പാർഥോഽഥ ശൃംഗവന്തം ഗിരിം യയൌ॥ 2-29-62 (12541)
ശൃംഗവന്തം ച കൌരവ്യഃ സമതിക്രംയ ഫൽഗുനഃ।
ഉത്തരം ഹരിവർഷം തു സ സമാസാദ്യ പാണ്ഡവഃ॥ 2-29-63 (12542)
വിദ്യാധരഗണാംശ്ചൈവ യക്ഷേന്ദ്രാംശ്ച വിനിർജയൻ।
തത്ര ലേഭേ മഹാത്മാ വൈ വാസോ ദിവ്യമനുത്തമം॥ 2-29-64 (12543)
കിന്നരദ്രുമപത്രാംശ്ച തത്ര കൃഷ്ണാജിനാൻബഹൂൻ।
യാജ്ഞീയാംസ്താംസ്തദാ ദിവ്യാംസ്തത്ര ലേഭേ ധനഞ്ജയ'॥ 2-29-65 (12544)
ഉത്തരം ഹരിവർഷം തു സ സമാസാദ്യ പാണ്ഡവഃ।
ഇയേഷ ജേതും തം ദേശം പാകശാസനന്ദനഃ॥ 2-29-66 (12545)
തത ഏനം മഹാവീര്യം മഹാകായാ മഹാബലാഃ।
ദ്വാരപാലാഃ സമാസാദ്യ ഹൃഷ്ടാ വചനമബ്രുവൻ॥ 2-29-67 (12546)
പാർഥ നേദം ത്വയാ ശക്യം പുരം ജേതും കഥഞ്ജന।
ഉപാവർതസ്വ കല്യാണ പര്യാപ്തമിദമച്യുത॥ 2-29-68 (12547)
ഇദം പുരം യഃ പ്രവിശേദ്ഘ്രുവം ന സ ഭവേന്നരഃ।
പ്രീയാമഹേ ത്വയാ വീര പര്യാപ്തോ വിജയസ്തവൈ॥ 2-29-69 (12548)
ന ചാത്ര കിഞ്ചിജ്ജേതവ്യമർജുനാത്ര പ്രദൃശ്യതേ।
ഉത്തരാഃ കുരുവോ ഹ്യേതേ നാത്ര യുദ്ധം പ്രവർതതേ॥ 2-29-70 (12549)
പ്രവിഷ്ടോഽപി ഹി കൌന്തേയ നേഹ ദ്രക്ഷ്യസി കിഞ്ചന।
ന ഹി മാനുഷദേഹേന ശക്യമത്രാഭിവീക്ഷിതും॥ 2-29-71 (12550)
അഥേഹ പുരുഷവ്യാഘ്ര കിഞ്ചിദന്യച്ചികീർഷസി।
തത്പ്രബ്രൂഹി കരിഷ്യാമോ വചനാത്തവ ഭാരത॥ 2-29-72 (12551)
തതസ്താനബ്രവീദ്രാജന്നർജുനഃ പ്രഹസന്നിവ।
പാർഥിവത്വം ചികീർഷാമി ധർമരാജസ്യ ധീമതഃ॥ 2-29-73 (12552)
ന പ്രവേക്ഷ്യാമി വോ ദേശം വിരുദ്ധം യദി മാനുഷൈഃ।
യുധിഷ്ഠിരായ യത്കിഞ്ചിത്കരപണ്യം പ്രദീയതാം॥ 2-29-74 (12553)
`നോ ചേത്കൃഷ്ണേന സഹിതോ യോധയിഷ്യാമി സായകൈഃ'।
തതോ ദിവ്യാനി വസ്ത്രാണി ദിവ്യാന്യാഭരണാനി ച।
ക്ഷൌമാജിനാനി ദിവ്യാനി തസ്യ തേ പ്രദദുഃ കരം॥ 2-29-75 (12554)
ഏവം സ പുരുഷവ്യാഘ്രോ വിജിത്യ ദിശമുത്തരാം।
സംഗ്രാമാൻസുബഹൂൻകൃത്വാ ക്ഷത്രിയൈർദസ്യുഭിസ്തഥാ॥ 2-29-76 (12555)
സ വിനിർജിത്യ രാജ്ഞസ്താൻകരേ ച വിനിവേശ്യ തു।
ധനാന്യാദായ സർവേഭ്യോ രത്നാനി വിവിധാനി ച॥ 2-29-77 (12556)
ഹയാംസ്തിത്തിരികൽമാഷാഞ്ശുകപത്രനിഭാനപി।
മയൂരസദൃശാന്യാൻസർവാനനിലരംഹസഃ॥ 2-29-78 (12557)
വൃതഃ സുമഹതാ രാജൻബലേന ചതുരംഗിണാ।
ആജഗാമ പുനർവീരഃ ശക്രപ്രസ്ഥം പുരോത്തമം॥ 2-29-79 (12558)
ധർമരാജായ തത്പാർഥോ ധനം സർവം സവാഹനം।
ന്യവേദയദനുജ്ഞാതസ്തേന രാജ്ഞാ ഗൃഹാന്യയൌ॥ ॥ 2-29-80 (12559)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ സഭാപർവണി ദിഗ്വിജയപർവണി ഏകോനത്രിംശോഽധ്യായഃ॥ 29॥
സഭാപർവ - അധ്യായ 030
॥ ശ്രീഃ ॥
2.30. അധ്യായഃ 030
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
ഭീമേന പ്രാചീദിഗ്വിജയേ പാഞ്ചാലദേശഗമനം॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
വൈശംപായന ഉവാച।
ഏതസ്മിന്നേവ കാലേ തു ഭീമസേനോഽപി വീര്യവാൻ।
ധർമരാജമനുജ്ഞാപ്യ യയൌ പ്രാചീം ദിശം പ്രതി॥ 5 2-30-1 (12560)
മഹതാ ബലചക്രേണ പരരാഷ്ട്രാവമർദിനാ।
ഹസ്ത്യശ്വരഥപൂർണേന ദംശിതേന പ്രതാപവാൻ। 2-30-2 (12561)
വൃതോ ഭരതശാർദൂലോ ദ്വിഷച്ഛോകവിവർധനഃ।
സ ഗത്വാ നരശാർദൂലഃ പഞ്ചാലാനാം പുരം മഹത്॥ 2-30-3 (12562)
പഞ്ചാലാന്വിവിധോപായൈഃ സാന്ത്വയാമാസ പാണ്ഡവഃ।
`കിഞ്ചിത്കരം സമാദായ വിദേഹാനാം പുരം യയൌ'॥
തതഃ സ ഗണ്ഡകാഞ്ശൂരോ വിദേഹാൻഭരതർഷഭഃ॥ 2-30-4 (12563)
വിജിത്യാൽപേന കാലേന ദശാർണാനജയത്പ്രഭുഃ।
തത്ര ദാശാർണകോ രാജാ സുധർമാ രോമഹർഷണം।
കൃതവാൻഭീമസേനേമ മഹദ്യുദ്ധം നിരായുധം। 2-30-5 (12564)
ഭീമസേനസ്തു തദ്ദൃഷ്ട്വാ തസ്യ കർമ മഹാത്മനഃ।
അധിസേനാപതിം ചക്രേ സുധർമാണം മഹാബലം॥ 2-30-6 (12565)
തതഃ പ്രാചീം ദിശം ഭീമോ യയൌ ഭീമപരാക്രമഃ।
സൈന്യേന മഹതാ രാജൻകംപയന്നിവ മേദിനീം॥ 2-30-7 (12566)
സോഽശ്വമേധേശ്വരം രാജന്രോചമാനം സഹാനുഗം।
ജിഗായ സമരേ വീരോ ബലേന ബലിനാം വരഃ॥ 2-30-8 (12567)
സ തം നിർജിത്യ കൌന്തേയോ നാതിതീവ്രേണ കർമണാ।
പൂർവദേശം മഹാവീര്യം വിജിഗ്യേ കുരനന്ദനഃ॥ 2-30-9 (12568)
തതോ ദക്ഷിണമാഗംയ പുലിന്ദനഗരം മഹത്।
സുകുമാരം വശേ ചക്രേ സുമിത്രം ച നരാധിപം॥ 2-30-10 (12569)
തതസ്തു ധർമരാജസ്യ ശാസനാദ്ഭരതർഷഭഃ।
ശിശുപാലം മഹാവീര്യമഭ്യഗാജ്ജനമേജയ॥ 2-30-11 (12570)
ചേദിരാജോഽപി തച്ഛ്രുത്വാ പാണ്ഡവസ്യ ചികീർഷിതം।
ഉപനിഷ്കംയ നഗരാത്പ്രത്യഗൃഹ്ണാത്പരന്തപ॥ 2-30-12 (12571)
തൌ സമേത്യ മഹാരാജ കുരുചേദിവൃഷൌ തദാ।
ഉഭയോരാത്മകുലയോഃ കൌശലം പര്യപൃച്ഛതാം॥ 2-30-13 (12572)
തതോ നിവേദ്യ തദ്രാഷ്ട്രം ചേദിരാജോ വിശാംപതേ।
ഉവാച ഭീമം പ്രഹസൻകിമിദം കുരുഷേഽനഘ। 2-30-14 (12573)
തസ്യ ഭീമസ്തദാചഖ്യൌ ധർമരാജചികീർഷിതം।
സ ച തം പ്രതിഗൃഹ്യൈവ തഥാ ചക്രേ നരാധിപഃ॥ 2-30-15 (12574)
തതോ ഭീമസ്തത്ര രാജന്നിഷിത്വാ ത്രിദശാഃ ക്ഷപാഃ।
സത്കൃതഃ ശിശുപാലേന യയൌ സബലവാഹനഃ॥ ॥ 2-30-16 (12575)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ സഭാപർവണി ദിഗ്വിജയപർവണി ത്രിംശോഽധ്യായഃ॥ 30॥
സഭാപർവ - അധ്യായ 031
॥ ശ്രീഃ ॥
2.31. അധ്യായഃ 031
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
പ്രാചീം ദിശം നിർജിത്യ ഭീമസ്യ പ്രതിനിവർതനം॥1॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
വൈശംപായന ഉവാച।
തതഃ കുമാരവിഷയേ ശ്രേണിമന്തമഥാജയത്।
കോസലാധിപതിം ചൈവ ബൃഹദ്ബലമരിന്ദമഃ॥ 2-31-1 (12576)
അയോധ്യായാം തു ധർമജ്ഞം ദീർഘയജ്ഞം മഹാബലം।
അജയത്ണണ്ഡവശ്രേഷ്ഠോ നാതിതീവ്രേണ കർമണാ॥ 2-31-2 (12577)
തതോ ഗോപാലകക്ഷം ച സോത്തരാനപി കോസലാൻ।
മല്ലാനാമധിപം ചൈവ പാർഥിവം ചാജയത്പ്രഭുഃ॥ 2-31-3 (12578)
തതോ ഹിമവതഃ പാർശ്വം സമഭ്യേത്യ ജലോദ്ഭവം।
സർവമൽപേന കാലേന ദേശം ചക്രേ വശം ബലീ॥ 2-31-4 (12579)
ഏവം ബഹുവിധാന്ദേശാന്വിജിഗ്യേ ഭരതർഷഭഃ।
ഭല്ലാടമഭിതോ ജിഗ്യേ ശുക്തിമന്തം ച പർവതം॥ 2-31-5 (12580)
പാണ്ഡവഃ സുമഹാവീര്യോ ബലേന ബലിനാം വരഃ।
സ കാശിരാജം സമരേ സുബാഹുമനിവർതിനം॥ 2-31-6 (12581)
വശേ ചക്രേ മഹാബാഹുർഭീമോ ഭീമപരാക്രമഃ।
തതഃ സുപാർശ്വമഭിതസ്തഥാ രാജപതിം ക്രഥം॥ 2-31-7 (12582)
യുധ്യമാനം ബാലത്സംഖ്യേ വിജിഗ്യേ പാണ്ഡവർഷഭഃ।
തതോ മത്സ്യാൻമഹാതേജാ മലദാംശ്ച മഹാബലാൻ॥ 2-31-8 (12583)
അനഘാനഭയാംശ്ചൈവ പശുഭൂമിം ച സർവശഃ।
നിവൃത്യ ച മഹാബാഹുർമദധാരം മഹീധരം॥ 2-31-9 (12584)
സോമധേയാംശ്ച നിർജിത്യ പ്രത്യയാവുത്തരാമുഖഃ।
വത്സഭൂമിം ച കൌന്തേയോ വിജിഗ്യേ ബലവാൻബലാത്॥ 2-31-10 (12585)
ഭർഗാണാമധിപം ചൈവ നിഷാദാധിപതിം തഥാ।
വിജിഗ്യേ ഭൂമിപാലാംശ്ച മമിമത്പ്രമുഖാൻബഹൂൻ॥ 2-31-11 (12586)
തതോ ദക്ഷിണമല്ലാംശ്ച ഭോഗവന്തം ച പർവതം।
തരസൈവാജയദ്ഭീമോ നാതിതീവ്രേണ കർമണാ॥ 2-31-12 (12587)
ശർമകാന്വർമകാംശ്ചൈവ വ്യജയത്സാന്ത്വപൂർവകം।
വൈദേഹകം ച രാജാനം ജനകം ജഗതീപതിം॥ 2-31-13 (12588)
വിജിഗ്യേ പുരുഷവ്യാഘ്രോ നാതിതീവ്രേണ കർമണാ।
ശകാംശ്ച ബർബരാശ്ചൈവ അജയച്ഛദ്മപൂർവകം॥ 2-31-14 (12589)
വൈദേഹസ്ഥസ്തു കൌന്തേയ ഇന്ദ്രപർവതമന്തികാത്।
കിരാതാനാമധിപതീനജയത്സപ്ത പാണ്ഡവഃ॥ 2-31-15 (12590)
തതഃ സുഹ്യാൻപ്രസുഹ്യാംശ്ച സപക്ഷാനതിവീര്യവാൻ।
വിജിത്യ യുധി കൌന്തേയോ മാഗധാനഭ്യധാദ്ബലീ॥ 2-31-16 (12591)
ദണ്ഡം ച ദണ്ഡധാരം ച വിജിത്യ പൃഥിവീപതീൻ।
തൈരേവ സഹിതൈഃ സർവൈർഗിരിവ്രജമുപാദ്രവത്॥ 2-31-17 (12592)
ജാരാസന്ധിം സാന്ത്വയിത്വാ കരേ ച വിനിവേശ്യ ഹ।
തൈരേവ സഹിതൈഃ സർവൈഃ കർണമബ്യദ്രവദ്ബലീ॥ 2-31-18 (12593)
സ കംപയന്നിവ മഹീം ബലേന ചതുംഗിണാ।
യുയുധേ പാണ്ഡവശ്രേഷ്ഠഃ കർണേനാമിത്രഘാതിനാ॥ 2-31-19 (12594)
സ കർണം യുധി നിർജിത്യ വശേ കൃത്വാ ച ഭാരത।
തതോ വിജിഗ്യേ ബലവാന്രാജ്ഞഃ പർവതവാസിനഃ॥ 2-31-20 (12595)
അഥ മോദാഗിരൌ ചൈവ രാജാനം ബലവത്തരം।
പാണ്ഡവോ ബാഹുവീര്യേണ നിജഘാന മഹാമൃധേ॥ 2-31-21 (12596)
തതഃ പുണ്ഡ്രാധിപം വീരം വാസുദേവം സമായയൌ।
`ഇദാനീം വൃഷ്ണിവീരേണ ന യോത്സ്യാമീതി പൌണ്ഡ്രകഃ॥ 2-31-22 (12597)
കൃഷ്ണസ്യ ഭുജസന്ത്രാസാത്കരമാശു ദദൌ നൃപഃ'।
കൌശികീകച്ഛനിലയം രാജാനം ച മഹൌജസം॥ 2-31-23 (12598)
ഉഭൌ ബലഭൃതൌ വീരാവുമൌ തീവ്രപരാക്രമൌ।
നിർജിത്യാജൌ മഹാരാജ വംഗരാജമുപാദ്രവത്॥ 2-31-24 (12599)
സമുദ്രസേന നിർജിത്യ ചന്ദ്രസേനം ച പാർഥിവം।
താംരലിപ്തം ച രാജാനം കർവടാധിപതിം തഥാ॥ 2-31-25 (12600)
സുഹ്യാനാമധിപം ചൈവ യേ ച സാഗരവാസിനഃ।
സർവാൻംലേച്ഛഗണാംശ്ചൈവ വിജിഗ്യേ ഭരതർഷഭഃ॥ 2-31-26 (12601)
ഏവം ബഹുവിധാന്ദേശാന്വിജിത്യ പവനാത്മജഃ।
വസു തേഭ്യ ഉപാദായ ലൌഹിത്യമഗദ്ബലീ॥ 2-31-27 (12602)
സ സർവാൻംലേച്ഛനൃപതീൻസാഗരാനൂപവാസിനഃ।
കരമാഹാരയാമാസ രത്നാനി വിവിധാനി ച॥ 2-31-28 (12603)
ചന്ദനാഗുരുവസ്ത്രാണി മണിമൌക്തികകംബലം।
കാഞ്ചനം രജതം ചൈവ വിദ്രുമം ച മഹാധനം॥ 2-31-29 (12604)
തേ കോടീശതസംഖ്യേന കൌന്തേയം മഹതാ തദാ।
അഭ്യവർഷൻമഹാത്മാനം ധനവർഷേണ പാണ്ഡവം॥ 2-31-30 (12605)
ഇന്ദ്രപ്രസ്ഥമുപാഗംയ ഭീമോ ഭീമപരാക്രമഃ।
നിവേദയാമാസ തദാ ധർമരാജായ തദ്ധനം॥ ॥ 2-31-31 (12606)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ സഭാപർവണി ദിഗ്വിജയപർവണി ഏകത്രിംശോഽധ്യായഃ॥ 32॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-31-16 സുഹ്യാ രാഢാഃ മാഗധാനഭ്യധാദ്ബലീ കരം പ്രയച്ഛതേത്യുക്തവാൻ। പൂർവമേവ പരാകാൻ തത്വാത്॥സഭാപർവ - അധ്യായ 032
॥ ശ്രീഃ ॥
2.32. അധ്യായഃ 032
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
ദക്ഷിണദിഗ്വിജയേ ശൂരസേനാദീഞ്ജിതവതഃ സഹദേവസ്യ മാഹിഷ്മത്യാം നീലേന സഹ യുദ്ധം ॥ 1॥ നോലസ്യ അഗ്നിസാഹായ്യകരണകാരണകഥനം॥ 2॥ സഹദേവസ്തുത്യാ തുഷ്ടസ്യാഗ്നേരാജ്ഞയാ നീലേനാർചിതസ്യ സഹദേവസ്യ വിഭീഷണാത്കരഗ് രഹണാർഥം ഘടോത്കചപ്രേഷണം॥ 3॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
വൈശംപായ ഉവാച॥
തഥൈവ സഹദേവോഽപി ധർമരാജേന പൂജിതഃ।
മഹത്യാ സേനയാ രാജൻപ്രയയൌ ദക്ഷിണാം ദിശം॥ 2-32-1 (12607)
സ ശൂരസേനാൻകാർത്സ്ന്യേന പൂർവമേവാജയത്പ്രഭുഃ।
മത്സ്യരാജം ച കൌരവ്യോ വശേ ചക്രേ ബലാദ്ബലീ॥ 2-32-2 (12608)
അധിരാജാധിപം ചൈവ ദന്തവക്രം മഹാബലം।
ജിഗായ കരദം ചൈവ കൃത്വാ രാജ്യേ ന്യവേശയത്॥ 2-32-3 (12609)
സുകുമാരം വശേ ചക്രേ സുമിത്രം ച നരാധിപം।
തഥൈവാപരമത്സ്യാംശ്ച വ്യജയത്സ പടച്ചരാൻ॥ 2-32-4 (12610)
നിഷാദഭൂമിം ഗോശൃംഗം പർവതപ്രവരം തഥാ।
തരസൈവാജയദ്ധീമാഞ്ശ്രേണിമന്തം ച പാർഥിവം॥ 2-32-5 (12611)
നരരാഷ്ട്രം ച നിർജിത്യ കുന്തിഭോജമുപാദ്രവത്।
പ്രീതിപൂർവം ച തസ്യാസൌ പ്രതിജഗ്രാഹ ശാസനം॥ 2-32-6 (12612)
തതശ്ചർമണ്വതീകൂലേ ജംഭകസ്യാത്മജം നൃപം।
ദദർശ വാസുദേവേന ശേഷിതം പൂർവവൈരിണാ॥ 2-32-7 (12613)
ചക്രേ തേന സ സംഗ്രാമം സഹദേവേന ഭാരത।
സ തമാജൌ വിനിർജിത്യ ദക്ഷിണാഭിമുഖോ യയൌ॥ 2-32-8 (12614)
സേകാനപരസേകാംശ്ച രത്നാനി വിവിധാനി ച॥
തതസ്തേനൈവ സഹിതോ നർമദാമഭിതോ യയൌ। 2-32-10a`ഭഗദത്തം മഹാബാഹും ക്ഷത്രിയം നരകാത്മജം।
അർജുനായ കരം ദത്തം ശ്രുത്വാ തത്ര ന്യവർതത'॥ 2-32-9 (12615)
വിന്ദാനുവിന്ദാവാവന്ത്യൌ സൈന്യേന മഹതാവൃതൌ।
ജിഗായ സമരേ വീരാവാശ്വിനേയഃ പ്രതാപവാൻ॥ 2-32-11 (12616)
തതോ രത്നാന്യുപാദായ പുരം ഭോജകടം യയൌ।
തത്ര യുദ്ധമഭൂദ്രാജന്ദിവസദ്വയമച്യുത॥ 2-32-12 (12617)
സ വിജിത്യ ദുരാധർഷം ഭീഷ്മകം മാദ്രിനന്ദനഃ।
കോസലാധിപതിം ചൈവ തഥാ വേണാതടാധിപം॥ 2-32-13 (12618)
കാന്താരകാംശ്ച സമര തഥാ പ്രാകോടകാന്നൃപാൻ।
നാടകേയാംശ്ച സമരേ തഥാ ഹേരംബകാന്യുധി॥ 2-32-14 (12619)
മാരുധം ച വിനിർജിത്യ രംയഗ്രാമമഥോ ബലാത്।
നാചീനാനർബുകാംശ്ചൈവ രാജാനശ്ച മഹാബലഃ॥ 2-32-15 (12620)
താംസ്താനാടവികാൻസർവാനജയത്പാണ്ഡുനന്ദനഃ।
നാതാധിപം ച നൃപതിം വശേ ചക്രേ മഹാബലഃ॥ 2-32-16 (12621)
പുലിന്ദാംശ്ച രണേ ജിത്വാ യയൌ ദക്ഷിണതഃ പുരഃ।
യുയുധേ പാണ്ഡ്യരാജേന ദിവസം നകുലാനുജഃ॥ 2-32-17 (12622)
തം ജിത്വാ സ മഹാബാഹുഃ പ്രയയൌ ദക്ഷിണാപഥം।
ഗുഹാമാസാദയാമാസ കിഷ്കിന്ധാം ലോകവിശ്രുതാം॥ 2-32-18 (12623)
`പുരാ വാനരരാജേന വാലിനാ ചാഭിരക്ഷിതാം।
തതഃ കോസലരാജസ്യ രാമസ്യൈവാനുഗേന ച।
സുഗ്രീവേണാഭിഗുപ്താം താം പ്രവിഷ്ടസ്തമഥാഹ്വയത്'॥ 2-32-19 (12624)
തത്ര വാനരരാജാഭ്യാം മൈന്ദേന ദ്വിവിദേന ച।
യുയുധേ ദിവസാൻസപ്ത ന ച തൌ വികൃതിം ഗതൌ॥ 2-32-20 (12625)
തതസ്തുഷ്ടൌ മഹാത്മാനൌ സഹദേവായ വാനരൌ।
ഊചതുശ്ചൈവ സംഹൃഷ്ടൌ പ്രീതിപൂർവമിദം വചഃ॥ 2-32-21 (12626)
ഗച്ഛ പാണ്ഡവശാർദൂല രത്നാന്യാദായ സർവശഃ।
അവിഘ്നമസ്ത കാര്യായ ധർമരാജായ ധീമതേ॥ 2-32-22 (12627)
തതോ രത്നാന്യുപാദായ പുരീം മാഹിഷ്മതീം യയൌ॥
തത്ര നീലേന രാജ്ഞാ സ ചക്രേ യുദ്ധം നരർഷഭഃ॥ 2-32-23 (12628)
പാണ്ഡവഃ പരവീരഘ്നഃ സഹദേവഃ പ്രതാപവാൻ॥
തതോഽസ്യ സുമഹദ്യുദ്ധമാസീദ്ഭീരുഭയങ്കരം॥ 2-32-24 (12629)
സൈന്യക്ഷയകരം ചൈവ പ്രാണാനാം സംശയാവഹം।
ചക്രേ തസ്യ ഹി സാഹായ്യം ഭഗവാൻഹവ്യവാഹനഃ॥ 2-32-25 (12630)
തതോ രഥാ ഹയാ നാഗാഃ പുരുഷാഃ കവചാനി ച।
പ്രതീപ്താനി വ്യദൃശ്യന്ത സഹദേവബലേ തദാ॥ 2-32-26 (12631)
തതഃ സുസംഭ്രാന്തമനാ ബഭൂവ കുരുനന്ദനഃ।
നോത്തരം പ്രതിവക്തും ച ശക്തോഽഭൂജ്ജനമേജയ॥ 2-32-27 (12632)
ജനമേജയ ഉവാച। 2-32-28x (1439)
കിമർഥം ഭഗവാന്വഹ്നിഃ പ്രത്യമിത്രോഽഭവദ്യുധി।
സഹദേവസ്യ യജ്ഞാർഥം ഘടമാനസ്യ വൈ ദ്വിജ॥ 2-32-28 (12633)
വൈശംപായന ഉവാച। 2-32-29x (1440)
തത്ര മാഹിഷ്മതീവാസീ ഭഗവാൻഹവ്യവാഹനഃ।
ശ്രൂയതേ ഹി ഗൃഹീതോ വൈ പുരസ്താത്പാരദാരികഃ॥ 2-32-29 (12634)
നീലസ്യ രാജ്ഞോ ദുഹിതാ ബഭൂവതാതീവ ശോഭനാ।
സാഽഗ്നിഹോത്രമുപാതിഷ്ഠദ്ബോധനായ പിതുഃ സദാ॥ 2-32-30 (12635)
വ്യജനൈർധൂയമാനോഽപി താവത്പ്രജ്വലതേ ന സഃ॥
യാവച്ചാരുപുടൌഷ്ഠേന വായുനാ ന വിധൂയതേ॥ 2-32-31 (12636)
തതഃ സ ഭഗവാനഗ്നിശ്ചകമേ താം സുദർശനാം।
നീലസ്യ രാജ്ഞഃ സർവേഷാമുപനീതശ്ച സോഽഭവത്॥ 2-32-32 (12637)
തതോ ബ്രഹ്മണരൂപേണ രമമാണോ യദൃച്ഛയാ॥
ചകമേ താം വരാരോഹാം കന്യാമുത്പലലോചനാം॥
തം തു രാജാ യഥാശാസ്ത്രമശാസദ്ധാർമികസ്തദാ॥ 2-32-33 (12638)
പ്രജജ്വാല തതഃ കോപാദ്ഭഗവാൻഹവ്യവാഹനഃ।
തം ദൃഷ്ട്വാ വിസ്മിതോ രാജാ ജഗാമ ശിരസാഽവനിം॥ 2-32-34 (12639)
തതഃ കാലേന താം കന്യാം തഥൈവ ഹി തദാ നൃപഃ।
പ്രദദൌ വിപ്രരൂപായ വഹ്രയേ ശിരസാ നതഃ॥ 2-32-35 (12640)
പ്രതിഗൃഹ്യ ച താം സുഭ്രും നീലരാജ്ഞഃ സുതാം തദാ।
ചക്രേ പ്രസാദം ഭഗവാംസ്തസ്യ രാജ്ഞോ വിഭാവസുഃ॥ 2-32-36 (12641)
വരേണ ച്ഛന്ദയാമാസ തം നൃപം സ്വിഷ്ടകൃത്തമഃ।
അഭയം ച സ ജഗ്രാഹ സ്വസൈന്യേ വൈ മഹീപതിഃ॥ 2-32-37 (12642)
തതഃ പ്രഭൃതി യേ കേചിദജ്ഞാനാത്താം പുരീം നൃപാഃ।
ജിഗീഷന്തി ബലാദ്രാജംസ്തേ ദഹ്യന്തേ സ്മ വഹ്നിനാ॥ 2-32-38 (12643)
തസ്യാം പുര്യാം തദാ ചൈവ മാഹിഷ്മത്യാം കുരൂദ്വഹ।
ബഭൂവുരനതിഗ്രാഹ്യ യോഷിതശ്ഛന്ദതഃ കില॥ 2-32-39 (12644)
ഏവമഗ്നിർവരം പ്രാദാത്സ്ത്രീണാമപ്രതിവാരണേ।
സ്വൈരിണ്യസ്തത്ര ച രാജാനസ്തത്പുരം ഭരതർഷഭ। 2-32-40 (12645)
വർജയന്തി ച രാജാനസ്തത്പുരം ഭരതർഷഭ।
ഭയാദഗ്നേർമഹാരാജ തദാപ്രഭൃതി സർവദാ॥ 2-32-41 (12646)
സഹദേവസ്തു ധർമാത്മാ സൈന്യം ദൃഷ്ട്വാ ഭയാർദിതം।
പരീതമഗ്നിനാ രാജന്നാകംപത യഥാഽചലഃ।
ഉപസ്പൃശ്യ ശുചിർഭൂത്വാ സോഽബ്രവീത്പാവകം തതഃ॥ 2-32-42 (12647)
സഹദേവ ഉവാച। 2-32-43x (1441)
ത്വദർഥോഽയം സമാരംഭഃ കൃഷ്ണവർത്മന്നമോസ്തു തേ।
മുഖം ത്വമസി ദേവാനാം യജ്ഞസ്ത്വമസി പാവക॥ 2-32-43 (12648)
പാവനാത്പാവകശ്ചാസി വഹനാദ്ധവ്യവാഹനഃ।
വേദാസ്ത്വദർഥം ജാതാ വൈ ജാതവേദാസ്തതോ ഹ്യസി॥ 2-32-44 (12649)
ചിത്രഭാനുഃ സുരേശശ്ച അനലസ്ത്വം വിഭാവസോ।
സ്വർഗദ്വാരസ്പൃശശ്ചാസി ഹുതാശോ ജ്വലനഃ ശിഖീ॥ 2-32-45 (12650)
വൈശ്വാനരസ്ത്വം പിംഗേശഃ പ്ലവംഗോ ഭൂരിതേജസഃ।
കുമാരസൂസ്ത്വം ഭഗവാന്രുദ്രഗർഭോ ഹിരണ്യകൃത്॥ 2-32-46 (12651)
അഗ്നിർദദാതു മേ തേജോ വായുഃ പ്രാണം ദദാതു മേ।
പൃഥിവീ ബലമാദധ്യാച്ഛിവം ചാപോ ദിശന്തു മേ॥ 2-32-47 (12652)
അപാം ഗർഭ മഹാസത്വ ജാതവേദഃ സുരേശ്വര।
ദേവാനാം മുഖമഗ്നേ ത്വം സത്യേന വിപുനീഹി മാം॥ 2-32-48 (12653)
ഋഷിഭിർബ്രാഹ്മണൈശ്ചൈവ ദൈവതൈരസുരൈരപി।
നിത്യം സുഹുത യജ്ഞേഷു സത്യേന വിപുനീഹി മാം॥ 2-32-49 (12654)
ധൂമകേതുഃ ശിഖീ ച ത്വം പാപഹാഽനിസംഭവഃ।
സർവപ്രാണിഷു നിത്യസ്ഥഃ സത്യേന വിപുനീഹി മാം॥ 2-32-50 (12655)
ഏവം സ്തുതോഽസി ഭഗവൻപ്രീതേന ശിചിനാ മയാ।
തുഷ്ടിം പുഷ്ടിം ശ്രുതം ചൈവ പ്രീതി ചാഗ്നേ പ്രയച്ഛ മേ॥ 2-32-51 (12656)
വൈശംപായന ഉവാച। 2-32-52x (1442)
ഇത്യേവം മന്ത്രമാഗ്നേയം പഠന്യോ ജുഹുയാദ്വിഭും।
ഋദ്ധിമാൻസതതം ദാന്തഃ സർവപാപൈഃ പ്രമുച്യതേ॥ 2-32-52 (12657)
സഹദേവ ഉവാച। 2-32-53x (1443)
യജ്ഞവിഘ്നമിമം കർതും നാർഹസ്ത്വം യജ്ഞവാഹന।
ഏവമുക്ത്വാ തു മാദ്രേയഃ കുശൈരാസ്തീര്യ മേദിനീം॥ 2-32-53 (12658)
വിധിവത്പുരുഷവ്യാഘ്രഃ പാവകം പ്രത്യുപാവിശത്।
പ്രമുഖേ തസ്യ സൈന്യസ്യ ഭീതോദ്വിഗ്രസ്യ ഭാരത॥ 2-32-54 (12659)
ന ചൈനമത്യഗാദ്വഹ്നിരുവാച മഹോദധിഃ।
തമുപേത്യ ശനൈർവഹ്നിരുവാച കുരുനന്ദനം॥ 2-32-55 (12660)
സഹദേവം നൃണാം ദേവം സാന്ത്വപൂർവമിദം വചഃ।
ഉത്തിഷ്ഠോത്തിഷ്ഠ കൌരവ്യ ജിജ്ഞാസേയം കൃതാ മയാ॥ 2-32-56 (12661)
വേദ്മി സർവമഭിപ്രായം തവ ധർമസുതസ്യ ച।
മയാ തു രക്ഷിതവ്യാ പൂരിയം ഭരതസത്തമ॥ 2-32-57 (12662)
യാവദ്രാജ്ഞോ ഹി നീലസ്യ കുലേ വംശധരാ ഇതി।
ഈപ്സിതം തു കരിഷ്യാമി മനസസ്തവ പാണ്ഡവ॥ 2-32-58 (12663)
തത ഉത്ഥായ ഹൃഷ്ടാത്മാ പ്രാഞ്ജലിഃ ശിരസാ നതഃ।
പൂജയാമാസ മാദ്രേയടഃ പാവകം ഭരതർഷഭ॥ 2-32-59 (12664)
പാവകേ വിനിവൃത്തേ തു നീലോ രാജാഽഭ്യഗാത്തദാ।
പാവകസ്യാജ്ഞയാ ചൈനമർചയാമാസ പാർഥിവഃ॥ 2-32-60 (12665)
സത്കാരേണ നരവ്യാഘ്രം സഹദേവം യുധാം പതിം।
പ്രതിഗൃഹ്യ ച താം പൂജാം കരേ ച വിനിവേശ്യ ച॥ 2-32-61 (12666)
മാദ്രീസുതസ്തതഃ പ്രായാദ്വിജയീ ദക്ഷിണാം ദിശം।
ത്രൈപുരം സ വശേ കൃത്വാ രാജാനമമിതൌജസം॥ 2-32-62 (12667)
നിജഗ്രാഹ മഹാബാഹുസ്തരസാ പൌരവേശ്വരം।
ആകൃതിം കൌശികാചാര്യം യത്നേ മഹതാ തതഃ॥ 2-32-63 (12668)
വശേ ചക്രേ മഹാബാഹുഃ സുരാഷ്ട്രാധിപതിം തദാ।
സുരാഷ്ട്രവിഷയസ്ഥശ്ച പ്രേഷയാമാസ രുക്മിണേ॥ 2-32-64 (12669)
രാജ്ഞേ ഭോജകടസ്ഥായ മഹാമാത്രായ ധീമതേ।
ഭീഷ്മകായസ ധർമാത്മാ സാക്ഷാദിന്ദ്രസഖായ വൈ॥ 2-32-65 (12670)
ച ചാസ്യ പ്രതിജഗ്രാഹ സസുതഃ ശാസനം തദാ।
പ്രീതിപൂർവം മഹാരാജ വാസുദേവമവേക്ഷ്യ ച॥ 2-32-66 (12671)
തതഃ സ രത്നാന്യാദായ പുനഃ പ്രായാദ്യുധാം പതിഃ।
തതഃ ശൂർപാരകം ചൈവ താലാകടമഥാപി ച॥ 2-32-67 (12672)
വശേ ചക്രേ മഹാതേജാ ദണ്ഡകാംശ്ച മഹാബലഃ।
സാഗരദ്വീപവാസാംശ്ച നൃപതീൻംലേച്ഛയോനിജാൻ॥ 2-32-68 (12673)
നിഷാദാൻപുരുഷാദാംശ്ച കർണപ്രാവരണാനപി।
യേ ച കാലമുഖാ നാമ നരരാക്ഷസയോനയഃ॥ 2-32-69 (12674)
കൃത്സ്നം കോലഗിരിം ചൈവ സുരഭീപട്ടനം തഥാ।
ദ്വീപം താംരാഹ്വയം ചൈവ പർവതം രാമകം തഥാ॥ 2-32-70 (12675)
തിമിംഗിലം ച സ നൃപം വശേ കൃത്വാ മഹാമതിഃ।
ഏകപാദാംശ്ച പുരുഷാൻകേരലാന്വനവാസിനഃ॥ 2-32-71 (12676)
നഗരീം സഞ്ജയന്തീം ച പാഷണ്ഡം കരഹാടകം।
ദൂതൈരേവ വശേ ചക്രേ കരം ചൈനാനദാപയത്॥ 2-32-72 (12677)
പാണ്ഡ്യാംശ്ച ദ്രവിഡാംശ്ചൈവ സഹിതാംശ്ചോഡ്രകേരലൈഃ।
അന്ധ്രാംസ്താവനാംശ്ചൈവ കലിംഗാനുഷ്ട്രകർണികാൻ॥ 2-32-73 (12678)
ആടവീം ച പുരീം രംയാം യവനാനാം പുരം തഥാ।
ദൂതൈരേവ വശേ ചക്രേ കരം ചൈനാനദാപയത്॥ 2-32-74 (12679)
`താത്രപർണീ തതോ ഗത്വാ കന്യാതീർഥമതീത്യ ച।
ദക്ഷിണാം ച ദിശം സർവാ വിജിത്യ കുരുനന്ദനഃ॥ 2-32-75 (12680)
ഉത്തരം തീരമാസാദ്യ സാഗരസ്യോർമിമാലിനഃ।
ചിന്തയാമാസ കൌന്തേയോ ഭ്രാതുഃ പുത്രം ഘടോത്കചം॥ 2-32-76 (12681)
തതശ്ചിന്തിതമാത്രസ്തു രാക്ഷസഃ പ്രത്യദൃശ്യത।
തം മേരുശിഖരാകാരമാഗതം പാണ്ഡുനന്ദനഃ॥ 2-32-77 (12682)
ഭൃഗുകച്ഛാത്തതോ ധീമാൻസാംനൈവാമിത്രകർശനഃ।
ആഗംയതാമിതി പ്രാഹ ധർമരാജസ്യ ശസനാഃ॥ 2-32-78 (12683)
സ രാക്ഷസപരീവാരസ്തം പ്രണംയാശു സംസ്ഥിതഃ।
ഘടോത്കചം മഹാത്മാനം രാക്ഷസം ഘോരദർശനം॥ 2-32-79 (12684)
തത്രസ്ഥഃ പ്രേഷയാമാസ പൌലസ്ത്യായ മഹാത്മനേ'।
ബിഭീഷണായ ധർമാത്മാ പ്രീതിപൂർവമരിന്ദമഃ॥ 2-32-80 (12685)
സ ചാസ്യ പ്രതിജഗ്രാഹ ശാസനം പ്രീതിപൂർവകം।
തച്ച കൃഷ്ണകൃതം ധീമാനഭ്യമന്യത സ പ്രഭുഃ॥ 2-32-81 (12686)
തതഃ സംപ്രേഷയാമാസ രത്നാനി വിവിധാനി ച।
ചന്ദനാഗുരുകാഷ്ഠാനി ദിവ്യാന്യാഭരണാനി ച॥ 2-32-82 (12687)
വാസാംസി ച മഹാർഹാണി മണീംശ്ചൈവ മഹാധനാൻ॥ ॥ 2-32-82x (1444)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ സഭാപർവണി ദിഗ്വിജയപർവണി ദ്വാത്രിംശോഽധ്യായഃ॥ 32॥
സഭാപർവ - അധ്യായ 033
॥ ശ്രീഃ ॥
2.33. അധ്യായഃ 033
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
ജനമേജയപ്രശ്നാനുരോധേന സഹദേവസ്യ ദ്രാവിഡപാണ്ഡ്യദേശഗമനകഥനം॥ 1॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
`ജനമേജയ ഉവാച॥
ഇച്ഛാംയാഗമനം ശ്രോതും ഹൈഡിംബസ്യ ദ്വിജോത്തമ।
ലങ്കായാം ച ഗതിം ബ്രഹ്മൻപൌലസ്ത്യസ്യ ച ദർശനം॥ 2-33-1 (12688)
കാവേരീദർശനം ചൈവ ആനുപൂർവ്യാ വദസ്വ മേ। 2-33-2 (12689)
വൈശംപായന ഉവാച।
ശൃണു രാജന്യഥാ വൃത്തം സഹേദവസ്യ സാഹസം॥ 2-33-2x (1445)
കാലനദ്വീപഗാംശ്ചൈവ തരസാഽജിത്യ ചാഹവേ।
ദക്ഷിണാം ച ദിശം ജിത്വാ ചോലസ്യ വിഷയം യയൌ॥ 2-33-3 (12690)
ദദർശ പുണ്യതോയാം വൈ കാവേരീം സരിതാം വരാം।
നാജാപക്ഷിഗണൈർജുഷ്ടാം താപസൈരുപശോഭിതാം॥ 2-33-4 (12691)
കദംബൈഃ സപ്തപർണൈശ്ച കശ്മര്യാമലകൈർവൃതാം॥ 2-33-5 (12692)
ന്യഗ്രോധൈശ്ച മഹാശാഖൈഃ പ്ലക്ഷൈരൌദുംബരൈരപി।
ശമീപലാശവൃക്ഷൈശ്ച അശ്വത്ഥൈഃ ഖദിരൈർവൃതാം॥ 2-33-6 (12693)
ബദരീഭിശ്ച സഞ്ഛന്നാമശ്വകർണൈശ്ച ശോഭിതാം।
ബൂതൈഃ പുണ്ഡ്രകപത്രൈശ്ച കദലീവനസംവൃതാം॥ 2-33-7 (12694)
ചക്രവാകഗണൈഃ കീർണം പ്ലവൈശ്ച ജലവായസൈഃ।
സമുദ്രകാകൈഃ ക്രൌഞ്ചൈശ്ച നാദിതാം ജലകുക്കുടൈഃ॥ 2-33-8 (12695)
ഏവം ഖഗൈശ്ച ബഹുഭിഃ സംഘുഷ്ടാം ജലവാസിഭിഃ।
ആശ്രമൈർബഹുഭിഃ സക്താം ചൈത്യവൃക്ഷൈശ്ച ശോഭിതാം॥ 2-33-9 (12696)
ശോഭിതാം ബ്രാഹ്മണൈഃ ശുഭ്രൈർവേദവേദാംഗപാരഗൈഃ।
ക്വചിത്തീരരുഹൈർവൃക്ഷൈർമാലാഭിരിവ ശോഭിതാം॥ 2-33-10 (12697)
ക്വചിത്സുപുഷ്പിതൈർവൃക്ഷൈഃ ക്വചിത്സൌഗന്ധികോത്പലൈഃ।
കഹ്ലാരകുമുദോത്ഫുല്ലൈഃ കമലൈരുപശോഭിതാം॥ 2-33-11 (12698)
കാവേരീം താദൃശീം ദൃഷ്ട്വാ പ്രീതിമാൻപാണ്ഡവസ്തദാ।
അസ്മദ്രാഷ്ട്രേ യഥാ ഗംഗാ കാവേരീ ച തഥാ ശുഭാ॥ 2-33-12 (12699)
സഹദേവസ്തു താം തീർത്വാ നദീമനുചരൈഃ സഹ।
ദക്ഷിണം തീരഭാസാദ്യ ഗമനായോപചക്രമേ॥ 2-33-13 (12700)
ആഗതം പാണ്ഡവം തത്ര ശ്രുത്വാ വിഷയവാസിനഃ।
ദർശനാർഥം യയുസ്തേ തു കൌതൂഹലസമന്വിതാഃ॥ 2-33-14 (12701)
ദ്രമിഡാഃ പുരുഷാ രാജൻസ്രിയചശ്ച പ്രിയദർശനാഃ।
ഗത്വാ പാണ്ഡുസുതം തത്ര ദദൃശുസ്തേ മുദാഽന്വിതാഃ॥ 2-33-15 (12702)
സുകുമാരം വിശാലാക്ഷം വ്രജന്തം ത്രിദശോപമം।
ദർശനീയതമം ലോകേ നേത്രൈരനിമിഷൈരിവ॥ 2-33-16 (12703)
ആശ്ചര്യഭൂതം ദദൃശുർദ്രമിഡാസ്തേ സമാഗതാഃ।
മഹാസേനോപമം ദൃഷ്ട്വാ പൂജാം ചക്രുശ്ച തസ്യ വൈ॥ 2-33-17 (12704)
രത്നൈശ്ച വിവിധൈരിഷ്ടൈർഭോഗൈരന്യൈശ്ച സംമതൈഃ।
ഗതിമംഗലയുക്താർഭിഃ സ്തുവന്തോ നകുലാനുജം॥ 2-33-18 (12705)
സഹദേവസ്തു താന്ദൃഷ്ട്വാ ദ്രമിലാനാഗതാൻമുദാ।
വിസൃജ്യ താൻമഹാബാഹുഃ പ്രസ്ഥിതോ ദക്ഷിണാം ദിശം॥ 2-33-19 (12706)
ദൂതേന തരസാ ചോലം വിജിത്യ ദ്രമിഡേശ്വരം।
തതോ രത്നാന്യുപാദായ പാണ്ഡസ്യ വിഷയം യയൌ॥ 2-33-20 (12707)
ദർശനേ സഹദേവസ്യ ന ച തൃപ്താ നരാഃ പരേ।
ഗച്ഛന്തമനുഗച്ഛന്തഃ പ്രാപ്താഃ കൌതൂഹലാന്വിതാഃ॥ 2-33-21 (12708)
തതോ മാദ്രീസുതോം രാജൻമൃഗസംഘാന്വിലോകയൻ।
ഗജാന്വനചരാനന്യാന്വ്യാഘ്രാൻകുഷ്ണമൃഗാൻബഹൂൻ ॥ 2-33-22 (12709)
ശുകാൻമയൂരാന്ദൃഷ്ട്വാ തു ഗൃധ്രാനാരണ്യകുക്കുടാൻ।
തതോ ദേശം സമാസാദ്യ ശ്വശുരസ്യ മഹീപതേഃ॥ 2-33-23 (12710)
പ്രേഷയാമാസ മാദ്രേയോ ദൂതാൻപാണ്ഡ്യായ വൈ തദാ।
പ്രതിജഗ്രാഹ തസ്യാജ്ഞാം സംപ്രീത്യാ മലയധ്വജഃ॥ 2-33-24 (12711)
ഭാര്യാ രൂപവതീ ജിഷ്ണോഃ പാണ്ഡ്യസ്യ തനയാ ശുഭാ।
ചിത്രാംഗദേതി വിഖ്യാതാ ദ്രമിഡീ യോഷിതാം വരാ॥ 2-33-25 (12712)
ആഗതം സഹദേവം തു സാ ശ്രുത്വാഽന്തഃ പുരേ പിതുഃ।
പ്രേഷയാമാസ സംപ്രീത്യാ പൂജാരത്നം ച വൈ ബഹു॥ 2-33-26 (12713)
പാണ്ഡ്യോഽപി ബഹുരത്നാനി ദൂതൈഃ സഹ മുമോച ഹ।
മണിമുക്താപ്രവാലാനി സഹദേവായ കീർതിമാൻ॥ 2-33-27 (12714)
താം ദൃഷ്ട്വാഽപ്രതിമാം പൂജാം പാണ്ഡവോഽപി മുദാ നൃപ।
ഭ്രാതുഃ പുത്രേ ബഹൂന്രത്നാന്ദത്വാ വൈ ബഭ്രൂവാഹനേ॥ 2-33-28 (12715)
പാണ്ഡ്യം ദ്രമിഡരാജാനം ശ്വശുരം മലയധ്വജം।
സ ദൂതൈസ്തം വശേ കൃത്വാ മണലൂരേശ്വരം തദാ॥ 2-33-29 (12716)
തതോ രത്നാന്യുപാദായ ദ്രമിഡൈരാവൃതോ യയൌ।
അഗസ്ത്യസ്യാലയം ദിവ്യം ദേവലോകസമം ഗിരിം॥ 2-33-30 (12717)
സ തം പ്രദക്ഷിമം കൃത്വാ മലയം ഭരതർഷഭ।
ലംഘയിത്വാ തു മാദ്രേയസ്താംരപണീം നദീം ശുഭാം॥ 2-33-31 (12718)
പ്രസന്നസലിലാം ദിവ്യാം സുശീതാം ച മനോഹരാം।
സമുദ്രതീരമാസാദ്യ ന്യവിശത്പാണ്ഡുനന്ദനഃ॥ ॥ 2-33-32 (12719)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ സഭാപർവണി ദിഗ്വിജയപർവണി ത്രയസ്ത്രിംശോഽധ്യായഃ॥ 33॥
സഭാപർവ - അധ്യായ 034
॥ ശ്രീഃ ॥
2.34. അധ്യായഃ 034
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
സ്മൃതിമാത്രാഗതഘടോത്കചലങ്കാപ്രേഷണവൃത്താന്തസ്യ വിസ്തരേണ കഥനം॥1॥ കൃഷ്ണഗൌരവേണ വിഭീഷണേന കരദാനം॥ 2॥ വിഭീഷണാത്കരണാഹൃതവതാ ഘടോത്കചേന സഹ സഹദേവസ്യ പ്രതിനിവർതനം॥ 3॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
വൈശംപായന ഉവാച॥
സഹദേവസ്തതോ രാജാ മന്ത്രിഭിഃ സഹ ഭാരത।
സംപ്രധാര്യ മഹാബാഹുഃ സചിവൈർബുദ്ധിമത്തരൈഃ॥ 2-34-1 (12720)
സ വിചാര്യ തദാ രാജൻസഹദേവസ്ത്വരാന്വിതഃ।
ചിന്തയാമാസ രാജേന്ദ്ര ഭ്രാതുഃ പുത്രം ഘടോത്കചം॥ 2-34-2 (12721)
തതശ്ചിന്തിതമാത്രേ തു രാക്ഷസഃ പ്രത്യദൃശ്യത।
അതിദീർഘോ മഹാബാഹു സർവാഭരണഭൂഷിതഃ॥ 2-34-3 (12722)
നീലജീമൂതസങ്കാശസ്തപ്തകാഞ്ചനകുണ്ഡലഃ।
വിചിത്രഹാരകേയൂരഃ കിങ്കിണീമണിഭൂഷിതഃ॥ 2-34-4 (12723)
ഹേമമാലീ മഹാദംഷ്ട്രഃ കിരീടീ കുക്ഷിബന്ധനഃ।
താംരകേശോ ഹരിശ്മശ്രുർഭീമാംഗഃ കടകാംഗദഃ॥ 2-34-5 (12724)
രക്തചന്ദനദിഗ്ധാംഗഃ സൂക്ഷ്മാംബരധരോ ബലീ।
ബലേന സ യയൌ തത്ര ചാലയന്നിവ മേദിനീം॥ 2-34-6 (12725)
തതോ ദൃഷ്ട്വാ ജനാ രാജന്നായാന്തം പർവതോപമം।
ഭയാദ്ധി ദുദ്രുവുഃ സർവേ സിംഹാത്ക്ഷുദ്രമൃഗാ യഥാ॥ 2-34-7 (12726)
ആസസാദ ച മാദ്രേയം പുലസ്ത്യം രാവണോ യഥാ।
അഭിവാദ്യ തതോ രാജൻസഹദേവം ഘടോത്കചഃ॥ 2-34-8 (12727)
പ്രഹ്വഃ കൃതാഞ്ജലിസ്തസ്ഥൌ കിം കാര്യമിതി ചാബ്രവീത്।
തം പരിഷ്വജ്യ ബാഹുഭ്യാം മൂർധ്ന്യുപാഘ്രായ പാണ്ഡവഃ॥ 2-34-9 (12728)
തം മേരുശിഖരാകാരമാഗതം പാണ്ഡുനന്ദനഃ।
പൂജയിത്വാ സഹാമാത്യഃ പ്രീതോ വാക്യമുവാച ഹ॥ 2-34-10 (12729)
ഗച്ഛ ലങ്കാം പുരീം വത്സ കരാർഥം മമ ശാസനാത്। ॥
തത്ര ദൃഷ്ട്വാ മഹാത്മാനം രാക്ഷസേന്ദ്രം ബിഭീഷണം॥ 2-34-11 (12730)
രത്നാനി രാജസൂയാർഥം വിവിധാനി ബഹൂനി ച।
ഉപാദായ ച സർവാണി പ്രത്യാഗച്ഛ മഹാബല॥ 2-34-12 (12731)
വൈശംപായന ഉവാച। 2-34-13x (1446)
പാണ്ഡവേനൈവമുക്തസ്തു മുദാ യുക്തോ ഘടോത്കചഃ।
തഥേത്യുക്ത്വാ മഹാരാജ പ്രതസ്യേ ദക്ഷിണാം ദിശം॥ 2-34-13 (12732)
പ്രയയൌ ദക്ഷിണം കൃത്വാ സഹദേവം ഘടോത്കചഃ।
ലങ്കാമഭിമുകോ രാജൻസമുദ്രം സ വ്യലോകയത്॥ 2-34-14 (12733)
കൂർമഗ്രാഹഝഷാകീർണം മീനനക്രൈസ്തഥാഽഽകുലം।
ശുക്തിവ്രാതസമാകീർണം ശങ്കാനാം നിചയാകുലം॥ 2-34-15 (12734)
സ ദൃഷ്ട്വാ രാമസേതും ച ചിന്തയന്രാമവിക്രമം॥
ഗത്വാ പാരം സമുദ്രസ്യ ദക്ഷിണം സ ഘടോത്കചഃ॥ 2-34-16 (12735)
ദദർശ ലങ്കാം രാജേന്ദ്ര നാകപൃഷ്ഠോപമാം ശുഭാം।
പ്രാകാരേണാവൃതാം രംയാം ശുഭദ്വാരൈശ്ച ശോഭിതാം॥ 2-34-17 (12736)
പ്രാസാദൈർബഹുസാഹസ്രൈഃ ശ്വേതരക്തൈശ്ച സങ്കുലാം।
ദിവ്യദുന്ദുഭിനിർഹ്രാദാമുദ്യാനവനശോഭിതാം॥ 2-34-18 (12737)
സർവകാലഫലൈർവൃക്ഷൈഃ പുഷ്പിതൈരുപശോഭിതാം।
പുഷ്പഗന്ധൈശ്ച സങ്കീർണാം രമണീയമഹാരഥാം॥ 2-34-19 (12738)
നാനാരത്നൈശ്ച സംപൂർണാമിന്ദ്രസ്യേവാമരാവതീം।
വിവേശ സ പുരീം ലങ്കാം രാക്ഷസൈശ്ച നിഷേവിതാം॥ 2-34-20 (12739)
ദദർശ സ പുരീം ലങ്കാം രാക്ഷസൈശ്ച നിഷേവിതാം॥
നാനാവേഷധരാന്ദക്ഷാന്നാരീശ്ച പ്രിയദർശനാഃ॥ 2-34-21 (12740)
ദിവ്യമാല്യാംബരധരാ ദിവ്യഭൂഷണഭൂഷിതാഃ।
മദരക്താന്തനയനാഃ പീനശ്രോണിപയോധരാഃ॥ 2-34-22 (12741)
ഭൈമസേനിം തതോ ദൃഷ്ട്വാ ഹൃഷ്ടാസ്തേ വിസ്മയം ഗതാഃ।
ആസസാദ ഗൃഹം രാജ്ഞ ഇന്ദ്രസ്യ സദനോപമം॥ 2-34-23 (12742)
സ ദ്വാരപാലമാസാദ്യ വാക്യമേതദുവാച ഹ। 2-34-24 (12743)
ഘടോത്കച ഉവാച॥
കുരൂണാമൃഷ്ടബോ രാജാ പാണ്ഡുർനാമ മഹാബലഃ॥ 2-34-24x (1447)
കനീയാംസ്തസ്യ ദായാദഃ സഹദേവ ഇതി ശ്രുതഃ।
തേനാഹം പ്രേഷിതോ ദൂതഃ കരാർഥം കൌരവസ്യ ച॥ 2-34-25 (12744)
ദ്രഷ്ടുമിച്ഛാമി രാജേനദ്രം ത്വം ക്ഷിപ്രം മാം നിവേദയ। 2-34-26 (12745)
വൈശംപായന ഉവാച॥
തസ്യ തദ്വചനം ശ്രുത്വാ ദ്വാരപാലോ മഹീപതേ॥ 2-34-26x (1448)
തഥേത്യുക്ത്വാ വിവേശാഥ ഭവനം സ നിവേദകഃ।
പ്രാഞ്ജലിഃ സ്രവമാചഷ്ട സ്രവാം ദൂതഗിരം തദാ॥ 2-34-27 (12746)
ദ്വാരപാലവചഃ ശ്രുത്വാ രാക്ഷസേന്ദ്രോ വിഭീഷണഃ।
ഉവാച വാക്യം ധർമാത്മാ സമീപം മേ പ്രവേശ്യതാം॥ 2-34-28 (12747)
ഏവമുക്തസ്തു രാജ്ഞാ സ ധർമജ്ഞേന മഹാത്മനാ।
അഥനിഷ്കംയ സംഭ്രാന്തോ ദ്വാർസ്ഥോഹൈഡിംബമബ്രവീത്॥ 2-34-29 (12748)
ഏഹി ദൂത നൃപം ദ്രഷ്ടും ക്ഷിപ്രം പ്രവിശ ച സ്വയം।
ദ്വാരപാലവചഃ ശ്രുത്വാ പ്രവിവേശ ഘടോത്കചഃ॥ 2-34-30 (12749)
സ പ്രവിശ്യ ദദർശാഥ രാക്ഷസേന്ദ്രസ്യ മന്ദിരം।
തതഃ കൈലാസസങ്കാശം തത്പകാഞ്ചനതോരണം॥ 2-34-31 (12750)
പ്രാകാരേണ പരിക്ഷിപ്തം ഗോപുരൈശ്ചാപി ശോഭിതം।
ഹർംയപ്രാസാദസംബാധം നാനാരത്നോപശോഭിതം॥ 2-34-32 (12751)
കാഞ്ചനൈസ്താപനീയൈശ്ച സ്ഫാടികൈ രാജതൈരപി।
വജ്രവൈഡൂര്യജുഷ്ടൈശ്ച സ്തംഭൈശ്ച സുമനോഹരൈഃ॥ 2-34-33 (12752)
നാനാധ്വജപതാകാഭിര്യുക്തം മണിവിചിത്രിതം।
ചിത്രമാല്യാവൃതം രംയം തപ്തകാഞ്ചനവേദികം॥ 2-34-34 (12753)
സ ദൃഷ്ട്വാ തത്ര സർവം ച ഭൈമസേനിർമനോഹരം।
പ്രവിശന്നേവ ഹൈഡിംബഃ ശുശ്രാവ മധുരസ്വരം॥ 2-34-35 (12754)
തന്ത്രീഗീതസമാകീർണം സമതാലമിതാക്ഷരം।
ദിവ്യദുന്ദുഭിനിർഹ്രാദം വാദിത്രസതതം ശുഭം॥ 2-34-36 (12755)
സ ശ്രുത്വാ മധുരം ശബ്ദം പ്രീതിമാനഭവത്തദാ।
തതോ വിഗാഹ്യ ഹൈഡിംബോ ബഹുകക്ഷ്യാം മനോരമാം॥ 2-34-37 (12756)
സ ദദർശ മഹാത്മാനം ദ്വാർസ്ഥേന സഹ ഭാരത।
തം വിഭീഷണമാസീനം കാഞ്ചനേ പരമാസനേ॥ 2-34-38 (12757)
ദിവി ഭാസ്കരസങ്കാശം മുക്താമണിവിഭൂഷിതം।
ദിവ്യാഭരണചിത്രാംഗം ദിവ്യരൂപധരം വിഭും॥ 2-34-39 (12758)
ദിവ്യമാല്യാംബരധരം ദിവ്യഗന്ധോക്ഷിതം ശുഭം।
വിഭ്രാജമാനം വപുഷാ സൂര്യവൈശ്വാനരപ്രഭം॥ 2-34-40 (12759)
ഉപോപവിഷ്ടം സചിവൈർദേവൈരിവ ശതക്രതും।
യക്ഷൈർമഹാത്മഭിർദിവ്യനാരീഭിർഹൃദ്യകാന്തിഭിഃ॥ 2-34-41 (12760)
ഗീതൈർമംഗലയുക്തൈശ്ച പൂജ്യമാനം യഥാ ദിവി।
ചാമരേ വ്യജനേ ചാഗ്ര്യേ ഹേമദണ്ഡേ മഹാധനേ॥ 2-34-42 (12761)
ഗൃഹീതേ വരനാരീഭ്യാം ധൂയമാനേ ച മൂർധനി।
അർചിഷ്മന്തം ശ്രിയാ ജുഷ്ടം കുബേരവരുണോപമം॥ 2-34-43 (12762)
ധർമേ ചൈവ സ്ഥിതം നിത്യമദ്ഭുതം രാക്ഷസേസ്വരം।
രാമമിക്ഷ്വാകുനാഥം വൈ സ്മരന്തം മനസാ സദാ॥ 2-34-44 (12763)
ദൃഷ്ട്വാ ഘടോത്കചോ രാജന്വവന്ദേ തം കൃതാഞ്ജലിഃ।
പ്രഹ്വസ്തസ്ഥൌ മഹാവീര്യഃ ശക്രം ചിത്രരഥോ യഥാ॥ 2-34-45 (12764)
തം ദൂതമാഗതം ദൃഷ്ട്വാ രാക്ഷസേന്ദ്രോ വിഭീഷണഃ।
പൂജയിത്വാ യഥാന്യായം സാന്ത്വപൂർവം വചോഽബ്രവീത്॥ 2-34-46 (12765)
വിഭീഷണ ഉവാച॥ 2-34-47x (1449)
കസ്യ വംശേ സ സഞ്ജാതഃ കരമിച്ഛൻമഹീപതിഃ।
തസ്യാനുജാൻസമസ്താംശ്ച പുരം ദേശം ച തസ്യ വൈ॥ 2-34-47 (12766)
ത്വാം ച കാര്യം ച തത്സർവം ശ്രോതുമിച്ഛാമി തത്വതഃ।
വിസ്തരേണ മമ ബ്രൂഹി സർവാനേതാൻപൃഥക്പൃഥക്॥ 2-34-48 (12767)
വൈശംപായന ഉവാച। 2-34-49x (1450)
ഏവമുക്തസ്തു ഹൈഡിംബഃ പൌലസ്ത്യേന മഹാത്മനാ।
കൃതാഞ്ജലിരുവാചാഥ സമർഥമിദമുത്തരം॥ 2-34-49 (12768)
ഘടോത്കച ഉവാച। 2-34-50x (1451)
സോമവംശോദ്ഭവോ രാജാ പാണ്ഡുർനാമ മഹാബലഃ।
പാണ്ഡോശ്ച പുത്രാഃ പഞ്ചാസഞ്ഛക്രതുല്യപരാക്രമാഃ॥ 2-34-50 (12769)
തേഷാം ജ്യേഷ്ഠസ്തു നാംനാ വൈ യുധിഷ്ഠിര ഇതി ശ്രുതഃ।
അജാതശത്രുർധർമാത്മാ ധർമോ വിഗ്രഹവാനിവ॥ 2-34-51 (12770)
തതോ യുധിഷ്ഠിരോ രാജാ പ്രാപ്യ രാജ്യമകാരയത്।
ഗംഗായാ ദക്ഷിണേ തീരേ നഗരേ നാഗസാഹ്വയേ॥ 2-34-52 (12771)
തദ്ദത്വാ ധൃതരാഷ്ട്രായ ശക്രപ്രസ്ഥം യയൌ തതഃ।
ഭ്രാതൃഭിഃ സഹ രാജേന്ദ്ര ശക്രപ്രസ്ഥേഽന്വമോദത॥ 2-34-53 (12772)
ഗംഗായമുനയോർമധ്യേ തേ ഉഭേ നഗരോത്തമേ।
നിത്യം ധർമേ സ്ഥിതോ രാജാ ശക്രപ്രസ്ഥേ പ്രശാസ്തി നഃ॥ 2-34-54 (12773)
തസ്യാനുജോ മഹാബാഹുർഭീമസേന ഇതി ശ്രുതഃ।
മഹാതേജാ മഹാകീർതിഃ ശക്രതുല്യപരാക്രമഃ॥ 2-34-55 (12774)
ദശനാഗസഹസ്രാണാം ബലേ തുല്യഃ സ പാണ്ഡവഃ।
തസ്യാനുജോഽർജുനോ നാമ മഹാബലപരാക്രമഃ॥ 2-34-56 (12775)
സുകുമാരോ മഹാസത്വോ ലോകേ വീര്യേണ വിശ്രുതഃ।
കാർതവീര്യസമോ വീര്യേ സാഗരപ്രതിമോ ബലേ॥ 2-34-57 (12776)
ജാമദഗ്ന്യസമശ്ചാസ്ത്രേ സംഖ്യേ രാമസമോഽർജുനഃ।
രൂപേ ശക്രസമഃ പാർഥസ്തേജസാ ഭാസ്കരോപമഃ॥ 2-34-58 (12777)
ദേവദാനവഗന്ധർവൈഃ പിശാചോരഗരാക്ഷസൈഃ।
മാനുഷൈശ്ച സമസ്തൈസ്തു അജേയഃ ഫൽഗുനോ രണേ॥ 2-34-59 (12778)
തേന തത്ഖണ്ഡവം ദാവം തർപിതം ജാതവേദസേ।
വിജിത്യ തരസാ ശക്രം യുധി ദേവഗണൈഃ സഹ॥ 2-34-60 (12779)
ലബ്ധാന്യസ്ത്രാണി ദിവ്യാനി തർപയിത്വാ ഹുതാശനം।
തേന ലബ്ധാ മഹാരാജ ദുർലഭാ ദൈവതൈരപി॥ 2-34-61 (12780)
വാസുദേവസ്യ ഭഗിനീ സുഭദ്രാ നാമ വിശ്രുതാ।
അർജുനസ്യാനുജോ രാജന്നകുലശ്ചേതി വിശ്രുതഃ॥ 2-34-62 (12781)
ദർശനീയതമോ ലോകേ മൂർതിമാനിവ മൻമഥഃ।
തസ്യാനുജോ മഹാതേജാഃ സഹദേവ ഇതി ശ്രുതഃ॥ 2-34-63 (12782)
തേനാഹം പ്രേഷിതോ രാജൻകുമാരേണ സമോ രണേ।
അഹം ഘടോത്കചോ നാമ ഭീമസേനസുതോ ബലീ॥ 2-34-64 (12783)
മമ മാതാ മഹാഭാഗാ ഹിഡിംബാ നാമ രാക്ഷസീ।
പാർഥാനാമുപകാരാർഥം ചരാമി പൃഥിവീമിമാം॥ 2-34-65 (12784)
ആസീത്പൃഥിവ്യാഃ സർവസ്യാ മഹീപാലോ യുധിഷ്ഠിരഃ।
രാജസൂയം ക്രതുശ്രേഷ്ഠമാഹർതുമുപചക്രമേ॥ 2-34-66 (12785)
സന്ദിദേശ ച സ ഭ്രാതൃൻകരാർഥം സർവതോദിശം।
വൃഷ്ണിവീരേണ സഹിതഃ സന്ദിദേശാനുജാന്നൃപഃ॥ 2-34-67 (12786)
ഉദീചീമർജുനസ്തൂർണം ഗത്വാ മേരോരഥോത്തമഃ।
ഗത്വാ ശതസഹസ്രാണി യോജനാനി മഹാബലഃ॥ 2-34-68 (12787)
ജിത്വാ സർവാന്നൃപാന്യുദ്ധേ ഹത്വാ ച തരസാ വശീ।
സ്വർഗദ്വാരമുപാഗംയ രത്നാന്യാദായ വൈ ഭൃശം॥ 2-34-69 (12788)
അശ്വാംശ്ച വിവിധാന്ദിവ്യാൻസർവാനാദായ ഫൽഗുനഃ।
ധനം ബഹുവിധം രാജന്ധർമപുത്രായ വൈ ദദൌ॥ 2-34-70 (12789)
ഭീമസേനോ ഹി രാജേന്ദ്ര ജിത്വാ പ്രാചീം ദിശം ബലാത്।
വശേ കൃത്വാ മഹീപാലാൻപാണ്ഡവായ ധനം ദദൌ॥ 2-34-71 (12790)
ദിശം പ്രതീചീം നകുലഃ കരാർഥം പ്രയയൌ തഥാ।
സഹദേവോ ദിശം യാംയാം ജിത്വാ സർവാൻമഹീക്ഷിതഃ॥ 2-34-72 (12791)
മാം സന്ദിദേശ രാജേന്ദ്ര കരാർഥമിഹ സത്കൃതഃ।
പാർഥാനാം ചരിതം തുഭ്യം സങ്ക്ഷേപാത്സമുദാഹൃതം॥ 2-34-73 (12792)
തമവേക്ഷ്യ മഹാരാജ ധർമരാജം യുധിഷ്ഠിരം।
പാവനം രാജസൂയം ച ഭഗവന്തം ഹരിം പ്രഭും।
ഏതാനവേക്ഷ്യ ധർമജ്ഞ കരം ദാതുമിഹാർഹസി॥ 2-34-74 (12793)
വൈശംപായന ഉവാച॥ 2-34-75x (1452)
തേന തദ്ഭാഷിതം ശ്രുത്വാ രാക്ഷസേന്ദ്രോ ബിഭീഷണഃ।
ശാസനം പ്രതിജഗ്രാഹ ധർമാത്മാ രാക്ഷസൈഃ സഹ॥ 2-34-75 (12794)
തച്ച കൃഷ്ണകൃതം ധീമാനിത്യമന്യത സ പ്രഭുഃ।
തതോ ദദൌ വിചിത്രാണി കംബലാനി കുഥാനി ച॥ 2-34-76 (12795)
ദാന്തകാഞ്ചനപര്യങ്കാൻമണിഹേമവിചിത്രിതാൻ।
ഭൂഷണാനി മഹാർഹാണി പ്രവാലാനി മണീംശ്ച സഃ॥ 2-34-77 (12796)
കാഞ്ചനാനി ച ഭാണ്ഡനി കലശാനി ഘടാനി ച।
കടാഹാനി വിചിത്രാനി ദ്രോണ്യശ്ചൈവ സഹസ്രശഃ॥ 2-34-78 (12797)
രാജതാനി ച ഭാണ്ഡാനി രത്നഗർഭാംശ്ച കുണ്ഡലാൻ।
ഹേമപുഷ്പാനി ചാന്യാനി രുക്മമുഖ്യാനി ചാപരാൻ। 2-34-79 (12798)
ശംഖാംശ്ച ചന്ദ്രസങ്കാശാംശ്ചിത്രാവർതവിചിത്രിതാൻ।
യജ്ഞസ്യ തോരണേ യുക്താന്ദദൌ താലാംശ്ചതുർദശ॥ 2-34-80 (12799)
രുക്മപങ്കജപുഷ്പാണി ശിബികാ മണിഭൂഷിതാഃ।
മുകുടാനി മഹാർഹാണി രത്നഗർഭാംശ്ച കങ്കണാൻ॥ 2-34-81 (12800)
ചന്ദനാനി ച മുഖ്യാനി വാസാംസി വിവിധാനി ച।
സ ദദൌ സഹദേവായ തദാ രാജാ വിഭീഷണാഃ॥ 2-34-82 (12801)
താനി സർവാണി രത്നാനി ആജഹ്രുസ്തേ നിശാചരാഃ।
അഷ്ടാശീതിസഹസ്രാണി സമദാ രക്തലോചനാഃ॥ 2-34-83 (12802)
രത്നാന്യാദായ സർവാണി പ്രതസ്ഥേ സ ഘടോത്കചഃ।
വിഭീഷണം ച രാജാനമഭിവാദ്യ കൃതാഞ്ജലിഃ॥ 2-34-84 (12803)
പ്രദക്ഷിണം പരീത്യൈവ നിർജഗാമ ഘടോത്കചഃ।
തതോ രത്നാന്യുപാദായ ഹൈഡിംബോ രാക്ഷസൈഃ സഹ॥ 2-34-85 (12804)
ജഗാമ തൂർണം ലങ്കായാഃ സഹദേവപദം പ്രതി।
ആസേദുഃ പാണ്ഡവം സർവേ ലംഘയിത്വാ മഹോദധിം॥ 2-34-86 (12805)
സഹദേവോ ദദർശാഥ രത്നാഹാരാന്നിശാചരാൻ।
ആഗതാൻഭീമസങ്കാശാൻഹൈഡിംബം ച തഥാ നൃപ॥ 2-34-87 (12806)
ദ്രമിലാ നൈഋതാന്ദൃഷ്ട്വാ ദുദ്രുവുസ്തേ ഭയാർദിതാഃ।
ഭൈമസേനിസ്തതോ ഗത്വാ മാർദേയം പ്രാഞ്ജലിഃ സ്ഥിതഃ॥ 2-34-88 (12807)
പ്രീതിമാനഭവദ്ദൃഷ്ട്വാ രത്നൌധം തം ച പാണ്ഡവഃ।
തം പരിഷ്വജ്യ പാണിഭ്യാം ദൃഷ്ട്വാ താൻപ്രീതിമാനഭൂത്॥ 2-34-89 (12808)
വിസൃജ്യ ദ്രവിഡാൻസർവാൻഗമനായോപചക്രമേ।
ന്യവർതമ തതോ ധീമാൻസഹദേവോ നരാധിപഃ॥ 2-34-90 (12809)
ഏവം വിജിത്യ തരസാ സാന്ത്വേന വിജയേന ച।
കരദാൻപാർഥിവാൻകൃത്വാ പ്രത്യാഗച്ഛദരിന്ദമഃ॥ 2-34-91 (12810)
രത്നസാലമുപാദായ യയൌ സഹനിശാചരഃ।
ഇന്ദ്രപ്രസ്ഥം വിവേശാഥ കംപയന്നിവ മേദിനീം॥ 2-34-92 (12811)
ദൃഷ്ട്വാ യുധിഷ്ഠിരം രാജൻസഹദേവഃ കൃതാഞ്ജലിഃ।
പ്രഹ്വോഽഭിവാദ്യ തസ്ഥൌ സ പൂജിതശ്ചാപി തേന വൈ॥ 2-34-93 (12812)
ലങ്കാപ്രാപ്താന്ധനൌഘാംശ്ച ദൃഷ്ട്വാ താന്ദുർലഭാൻബഹൂൻ।
പ്രീതിമാനഭവദ്രാജാ വിസ്മയം പരമം യയൌ॥ 2-34-94 (12813)
ധർമരാജായ തത്സർവം നിവേദ്യ ഭരതർഷഭ।
കോടീസഹസ്രമധികം ഹിരണ്യസ്യ മഹാത്മനേ॥ 2-34-95 (12814)
വിവിധാനി ച രത്നാനി ഗോജാവിമഹിഷാംസ്തഥാ।
കൃതകർമാ സുഖം രാജന്നുവാസ ജനമേജയ॥ ॥ 2-34-96 (12815)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ സഭാപർവണി ദിഗ്വിജയപർവണി ചതുസ്ത്രിംസോഽധ്യായഃ॥ 34॥ ॥
സഭാപർവ - അധ്യായ 035
॥ ശ്രീഃ ॥
2.35. അധ്യായഃ 035
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
നകുലസ്യ പശ്ചിമദിഗ്വിജയഃ॥ 1॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
വൈശംപായന ഉവാച॥
നകുലസ്യ തു വക്ഷ്യാമി കർമാണി വിജയം തഥാ।
വാസുദേവജിതാമാശാം യഥാഽസാവജയത്പ്രഭുഃ॥ 2-35-1 (12816)
നിര്യായ ഖാണ്ഡവപ്രസ്ഥാത്പ്രതീചീമഭിതോ ദിശം।
ഉദ്ദിശ്യ മതിമാൻപ്രായാൻമഹത്യാ സേനയാ സഹ॥ 2-35-2 (12817)
സിംഹനാദേന മഹതാ യോധാനാം ഗർജിതേന ച।
രഥനേമിനിനാദൈശ്ച കംപയന്വസുധാമിമാം॥ 2-35-3 (12818)
തതോ ബഹു ധനം രംയം ഗാവാഢ്യം ധനധാന്യവത്।
കാർതികേയസ്യ ദയിതം രോഹീതകുപാദ്രവത്॥ 2-35-4 (12819)
തത്ര യുദ്ധം മഹച്ചാസീച്ഛൂരൈർമത്തമയൂരകൈഃ।
മരുഭൂമിം സ കാർത്സ്ന്യേന തഥൈവ ബഹുധാന്യകം॥ 2-35-5 (12820)
ശൈരീഷകം മഹേത്ഥം ച വശേ ചക്രേ മഹാദ്യുതിഃ।
ആക്രോശം ചൈവ രാജർഷി തേന യുദ്ധമഭൂൻമഹത്॥ 2-35-6 (12821)
താന്ദശാർണാൻസ ജിത്വാ ച പ്രതസ്ഥേ പാണ്ഡുനന്ദനഃ।
ശിബീംസ്ത്രിഗർതാനംബഷ്ഠാൻമാലവാൻപഞ്ച കർപടാൻ॥ 2-35-7 (12822)
തഥാ മധ്യമകേയാംശ്ച വാടധാനാന്ദ്വിജാനഥ।
പുനശ്ച പരിവൃത്യാഥ പുഷ്കരാരണ്യവാസിനഃ॥ 2-35-8 (12823)
ഗണാനുത്സവസങ്കേതാന്വ്യജയത്പുരുഷർഷഭഃ।
സിന്ധുകൂലാശ്രിതാ യേ ച ഗ്രാമണീയാ മഹാബലാഃ॥ 2-35-9 (12824)
ശൂദ്രാഭീരഗണാശ്ചൈവ യേ ചാശ്രിത്യ സരസ്വതീം।
വർതയന്തി ച യേ മത്സ്യൈര്യേ ച പർവതവാസിനഃ॥ 2-35-10 (12825)
കത്സ്നം പഞ്ചനന്ദം ചൈവ തഥൈവാമരപർവതം।
ഉത്തരജ്യോതിഷം ചൈവ തഥാ ദിവ്യകടം പുരം॥ 2-35-11 (12826)
ദ്വാരപാലം ച തരസാ വശേ ചക്രേ മഹാദ്യുതിഃ।
രാമഠാൻഹാരഹൂണാംശ്ച പ്രതീച്യാശ്ചൈവ യേ നൃപാഃ॥ 2-35-12 (12827)
താൻസർവാൻസ വശേ ചക്രേ ശാസനാദേവ പാണ്ഡവഃ।
തത്രസ്ഥഃ പ്രേഷയാമാസ വാസുദേവായ ഭാരത॥ 2-35-13 (12828)
സ ചാസ്യ ഗതഭീ രാജൻപ്രതിജഗ്രാഹ ശാസനം।
തതഃ ശാകലമഭ്യേത്യ മദ്രാണാം പുടഭേദനം॥ 2-35-14 (12829)
മാതുലം പ്രീതിപൂർവേണ ശല്യം ചക്രേ വശേ ബലീ।
സ തേന സത്കൃതോ രാജ്ഞാ സത്കാരാർഹോ വിശാംപതേ॥ 2-35-15 (12830)
രത്നാനി ഭൂരീണ്യാദായ സംപ്രതസ്ഥേ യുധാം പതിഃ।
തതഃ സാഗരകുക്ഷിസ്ഥാൻംലേച്ഛാൻപരമദാരുണാൻ॥ 2-35-16 (12831)
പഹ്ലവാന്വർബരാംശ്ചൈവ കിരാതാന്യവനാഞ്ശകാൻ।
തതോ രത്നാന്യപാദായ വശേ കൃത്വാ ച പാർഥിവാൻ।
ന്യവർതത കുരുശ്രേഷ്ഠോ നകുലശ്ചിത്രമാർഗവിത്॥ 2-35-17 (12832)
കരമാണാം സഹസ്രാണി കോശം തസ്യ മഹാത്മനഃ।
ഊഹർദശ മഹാരാജ കൃച്ഛ്രാദിവ മഹാധനം॥ 2-35-18 (12833)
ഇന്ദ്രപ്രസ്ഥഗതം വീരമഭ്യേത്യ സ യുധിഷ്ഠിരം।
തതോ മാദ്രീസുതഃ ശ്രീമാന്ധനം തസ്മൈ ന്യവേദയത്॥ 2-35-19 (12834)
ഏവം വിജിത്യ നകുലോ ദിശം വരുണപാലിതാം।
പ്രതീചീം വാസുദേവേന നിർജിതാം ഭരതർഷഭ॥ ॥ 2-35-20 (12835)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ സഭാപർവണി ദിഗ്വിജയപർവണി പഞ്ചത്രിംശോഽധ്യായഃ॥ 35॥
സഭാപർവ - അധ്യായ 036
॥ ശ്രീഃ ॥
2.36. അധ്യായഃ 036
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
ദ്വാരകാതഃ ആഗതസ്യ ശ്രീകൃഷ്ണസ്യാജ്ഞയാ യജ്ഞസാമഗ്രീസംപാദനോപക്രമഃ॥ 1॥ ദ്വൈപായനേന ഋത്വിഗാനയനം॥ 2॥ ബ്രാഹ്മണക്ഷത്രിയാദീനാമാമന്ത്രണായ ദൂതപ്രേഷണം॥ 3॥ ധൃതരാഷ്ട്രാദ്യമന്ത്രണായ നകുലഗമനം॥ 4॥। ദീക്ഷാ ॥ 5॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
വൈശംപായന ഉവാച॥
രക്ഷണാദ്ധർമരാജസ്യ സത്യസ്യ പരിപാലനാത്।
ശത്രൂണാം ക്ഷപണാച്ചൈവ സ്വകർമനിരതാഃ പ്രജാഃ॥ 2-36-1 (12836)
ബലീനാം സംയഗാദാനാദ്ധർമതശ്ചാനുശാസനാത്।
നികാമവർഷീ പർജന്യഃ സ്ഫീതോ ജനപദോഽഭവത്॥ 2-36-2 (12837)
സർവാരംഭാഃ സുപ്രവൃത്താ ഗോരക്ഷാ കർഷണം വണിക്।
വിശേഷാത്സർവമേവൈതത്സഞ്ജജ്ഞേ രാജകർമണഃ॥ 2-36-3 (12838)
ദസ്യുഭ്യോ വഞ്ചകേഭ്യോ വാ രാജൻപ്രതി പരസ്പരം।
രാജവല്ലഭതശ്ചൈവ നാശ്രൂയന്ത മൃഷാഗിരഃ॥ 2-36-4 (12839)
അവർഷം ചാതിവർഷം ച വ്യാധിപാവകമൂർഛനം।
സർവമേതത്തദാ നാസീദ്ധർമനിത്യേ യുധിഷ്ഠിരേ॥ 2-36-5 (12840)
പ്രിയം കർതുമുപസ്ഥാതും ബലികർമ സ്വഭാവജം।
അഭിഹർതും നൃപാ ജഗ്മുർനാന്യൈഃ കാര്യൈഃ കഥഞ്ചനഃ॥ 2-36-6 (12841)
ധർമൈർധനാഗമൈസ്തസ്യ വവധേ നിചയോ മഹാൻ।
കർതും യസ്യ ന ശക്യേന ക്ഷയോ വർഷശതൈരപി॥ 2-36-7 (12842)
സ്വകോഷ്ഠസ്യ പരീമാണം കോശസ്യ ച മഹീപതിഃ।
വിജ്ഞായ രാജാ കൌന്തേയോ യജ്ഞായൈവ മനോ ദധേ॥ 2-36-8 (12843)
സുഹൃദശ്ചൈവ യേ സർവേ പൃഥക്ച സഹചാബ്രുവൻ।
യജ്ഞകാലസ്തവ വിഭോ ക്രിയതാമത്ര സാംപ്രതം॥ 2-36-9 (12844)
അഥൈവം ബ്രുവതാമേവ തേഷാമഭ്യായയൌ ഹരിഃ।
ഋഷിഃ പുരാണോ വേദാത്മാ ദൃശ്യശ്ചൈവ വിജാനതാം॥ 2-36-10 (12845)
ജഗതസ്തസ്ഥുഷാം ശ്രേഷ്ഠഃ പ്രഭവശ്ചാപ്യയശ്ച ഹ।
ഭൂതഭവ്യഭവന്നാഥഃ കേശവഃ കേശിസൂദനഃ॥ 2-36-11 (12846)
പ്രാകാരഃ സർവവൃഷ്ണീനാമാപത്സ്വഭയദോഽരിഹാ।
ബലാധികാരേ നിക്ഷിപ്യ സംയഗാനകദുന്ദുഭിം॥ 2-36-12 (12847)
ഉച്ചാവചമുപാദായ ധർമരാജായ മാധവഃ।
ധനൌഘം പുരുഷവ്യാഘ്രോ ബലേന മഹതാ വൃതഃ॥ 2-36-13 (12848)
തം ധനൌഘമപര്യന്തം രത്നസാഗരമക്ഷയം।
നാദയന്രഥഘോഷേണ പ്രവിശേശ പുരോത്തമം॥ 2-36-14 (12849)
പൂർണമാപൂരയംസ്തേഷാം ദ്വിഷച്ഛോകാവഹോഽഭവത്।
അസൂര്യമിവ സൂര്യേണ നിവാതമിവ വായുനാ।
കൃഷ്ണേന സമുപേതേന ജഹൃഷേ ഭാരതം പുരം॥ 2-36-15 (12850)
തം മുദാഽഭിസമാഗംയ സത്കൃത്യ ച യഥാവിധി।
സ പൃഷ്ട്വാ കുശലം ചൈവ സുഖാസീനം യുധിഷ്ഠിരഃ॥ 2-36-16 (12851)
ധൌംയദ്വൈപായനമുഖൈർഋത്വിഗ്ഭിഃ പുരുഷർഷഭഃ।
ഭീമാർജുനയമൈശ്ചൈവ സഹിതഃ കൃഷ്ണമബ്രവീത്॥ 2-36-17 (12852)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച॥ 2-36-18x (1453)
ത്വത്കൃതേ പൃഥിവീ സർവാ മദ്വശേ കൃഷ്ണ വർതതേ।
ധനം ച ബഹു വാർഷ്ണേയ ത്വത്പ്രസാദാദുപാർജിതം॥ 2-36-18 (12853)
സോഽഹമിച്ഛാമി തത്സർവം വിധിവദ്ദേവകീസുത।
ഉപയോക്തും ദ്വിജാഗ്ര്യേഭ്യോ ഹവ്യവാഹേ ച മാധവ॥ 2-36-19 (12854)
തദഹം യഷ്ടുമിച്ഛാമി ദാശാർഹ സഹിതസ്ത്വയാ।
അനുജൈശ്ച മഹാബാഹോ തൻമാഽനുജ്ഞാതുമർഹസി॥ 2-36-20 (12855)
തദ്ദീക്ഷാപയ ഗോവിന്ദ ത്വമാത്മാനം മഹാഭുജ।
ത്വയീഷ്ടവതി ദാശാർഹ വിപാപ്മാ ഭവിതാ ഹ്യഹം॥ 2-36-21 (12856)
മാം വാപ്യഭ്യനുജാനീഹ സഹൈഭിരനുജൈർവിഭോ।
അനുജ്ഞാതസ്ത്വയാ കൃഷ്ണ പ്രാപ്നുയാം ക്രതുമുത്തമം॥ 2-36-22 (12857)
വൈശംപായന ഉവാച। 2-36-23x (1454)
തം കൃഷ്ണഃസ പ്രത്യുവാചേദം ബഹൂക്ത്വാ ഗുണവിസ്തരം।
ത്വമേവ രാജശാർദൂല രംരാഡർഹോ മഹാക്രതും।
സംപ്രാപ്നുഹി ത്വയാ പ്രാപ്തേ കൃതകൃത്യാസ്തതോ വയം॥ 2-36-23 (12858)
യദസ്വാഭീപ്സിതം യജ്ഞം മയി ശ്രേയസ്യവസ്ഥിതേ।
നിയുങ്ക്ഷ്വ ത്വം ച മാം കൃത്യേ സർവം കർതാസ്മി തേ വചഃ॥ 2-36-24 (12859)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 2-36-25x (1455)
സഫലഃ കൃഷ്ണ സങ്കൽപഃ സിദ്ധിശ്ച നിയതാ മമ।
യസ്യമേ ത്വം ഹൃഷീകേശ യഥേപ്സിതമുപസ്ഥിതഃ॥ 2-36-25 (12860)
വൈശംപായന ഉവാച। 2-36-26x (1456)
അനുജ്ഞാതസ്തു കൃഷ്ണേന പാണ്ഡവോ ഭ്രാതൃഭിഃ സഹ।
ഈജിതും രാജസൂയേന സാധനാന്യുപചക്രമേ॥ 2-36-26 (12861)
തതസ്ത്വാജ്ഞാപയാമാസ പാണ്ഡവോഽരിനിബർഹണഃ।
സഹദേവം യുധാം ശ്രേഷ്ഠം മന്ത്രിണശ്ചൈവ സർവശഃ॥ 2-36-27 (12862)
അസ്മിൻക്രതൌ യഥോക്താനി യജ്ഞാംഗാനി ദ്വ്ജാതിഭിഃ।
യഥോപകരണം സർവം മംഗലാനി ച സർവശഃ॥ 2-36-28 (12863)
അധിയജ്ഞാംശ്ച സംഭാരാന്ദൌംയോക്താൻക്ഷിപ്രമേവ ഹി।
സമാനയന്തു പുരുഷാ യഥായോഗം യഥാക്രമം॥ 2-36-29 (12864)
ഇന്ദ്രസേനോ വിശോകശ്ച പൂരശ്ചാർജുനസാരഥിഃ।
അന്നാദ്യാഹരണേ യുക്താഃ സന്തു മത്പ്രിയകാംയയാ॥ 2-36-30 (12865)
സർവകാമാശ്ച കാര്യന്താം രസഗന്ധസമന്വിതാഃ।
മനോരഥപ്രീതികരാ ദ്വിജാനാം കുരുസത്തമ॥ 2-36-31 (12866)
വൈശംപായന ഉവാച॥ 2-36-32x (1457)
തദ്വാക്യസമകാലം ച കൃതം സർവം ന്യവേദയത്।
സഹദേവോ യുധാം ശ്രേഷ്ഠോ ധർമരാജോ യുധിഷ്ഠിരേ॥ 2-36-32 (12867)
തതോ ദ്വൈപായനോ രാജന്നൃത്വിജഃ സമുപാനയത്।
വേദാനിവ മഹാഭാഗാൻസാക്ഷാൻമൂർതിമതോ ദ്വിജാൻ॥ 2-36-33 (12868)
സ്വയം ബ്രഹ്മത്വമകരോത്തസ്യ സത്യവതീസുതഃ।
ധനഞ്ജയാനാമൃഷഭഃ സുസാമാ സാമഗോഽഭവത്॥ 2-36-34 (12869)
യാജ്ഞവൽക്യോ ബഭൂവാഥ ബ്രഹ്മിഷ്ഠോഽധ്വര്യുസത്തമഃ।
പൈലോ ഹോതാ വസോഃ പുത്രോ ധൌംയേന സഹിതോഽഭവത്॥ 2-36-35 (12870)
ഏതേഷാം പുത്രവർഗാശ്ച ശിഷ്യാശ്ച ഭരതർഷഭ।
ബഭൂവുർഹോത്രഗാഃ സർവേ വേദവേദാംഗപാരഗാഃ॥ 2-36-36 (12871)
തേ വാചയിത്വാ പുണ്യാഹമൂഹയിത്വാ ച തം വിധിം।
ശാസ്ത്രോക്തം പൂജയാമാസുസ്തദ്ദേവയജനം മഹത്॥ 2-36-37 (12872)
തത്ര ചക്രുരനുജ്ഞാതാഃ ശരണാന്യുത ശിൽപിനഃ।
ഗന്ധവന്തി വിശാലാനി വേശ്മാനീവ ദിവൌകസാം॥ 2-36-38 (12873)
തത ആജ്ഞാപയാമാസ സ രാജാ രാജസത്തമഃ।
സഹദേവം തദാ സദ്യോ മന്ത്രിണം പുരുഷർഷഭഃ॥ 2-36-39 (12874)
ആമന്ത്രണാർഥം ദൂതാംസ്ത്വം പ്രേഷയസ്വാശുഗാന്ദ്രുതം।
ഉപശ്രുത്യ വചോ രാജ്ഞഃ സ ദൂതാൻപ്രാഹിണോത്തദാ॥ 2-36-40 (12875)
ആമന്ത്രയധ്വം രാഷ്ട്രേഷു ബ്രാഹ്മണാൻഭൂമിപാനഥ।
വിനാശ്ച മാന്യാഞ്ശൂദ്രാംശ്ച സർവാനാനയതേതി ച॥ 2-36-41 (12876)
വൈശംപായന ഉവാച॥ 2-36-42x (1458)
തേ സർവാൻപൃഥിവീപാലാൻപാണ്ഡവേയസ്യ ശാസനാത്।
ആമന്ത്രയാംബഭൂവുസ്തേ പ്രേഷയാമാസ ചാപരാൻ॥ 2-36-42 (12877)
ദൂതാശ്ച വാഹനൈർജഗ്ഭൂ രാഷ്ട്രാണി സുബഹൂന്യപി।
തതോ യുധിഷ്ഠിരോ രാജാ പ്രേഷയാമാസ പാണ്ഡവം॥ 2-36-43 (12878)
നകുലം ഹാസ്തിനപുരം ഭീഷ്മായ ഭരതർഷഭ।
ദ്രോണായ ധൃതരാഷ്ട്രായ വിദുരായ കൃപായ ച।
ഭ്രാതൃണാം ചൈവ സർവേണാം യേഽനുരക്താ യുധിഷ്ഠിരേ॥ 2-36-44 (12879)
തതസ്തേ തു യഥാകാലം കുന്തീപുത്രം യുധിഷ്ഠിരം।
ദീക്ഷയാഞ്ചക്രിരേ വിപ്രാ രാജസൂയായ ഭാരത॥ 2-36-45 (12880)
` ജ്യേഷ്ഠാമൂലേ അമാവാസ്യാം മൃഗാജിനസമാവൃതഃ।
രൌരവാജിനസംവീതോ നവനീതാക്തദേഹവാൻ'॥ 2-36-46 (12881)
ദീക്ഷിതഃ സ തു ധർമാത്മാ ധർമരാജോ യുധിഷ്ഠിരഃ।
ജഗാമ യജ്ഞായതനം വൃതോ വിപ്രൈഃ സഹസ്രശഃ॥ 2-36-47 (12882)
ഭാതൃഭിർജ്ഞാതിഭിശ്ചൈവ സുഹൃദ്ഭിഃ സചിവൈഃ സഹ।
ക്ഷത്രിയൈശ്ച മനുഷ്യേന്ദ്രൈർനാനാദേശസമാഗതൈഃ॥ 2-36-48 (12883)
അമാത്യൈശ്ച നരശ്രേഷ്ഠോ ധർമോ വിഗ്രഹവാനിവ।
ആജഗ്മുർബ്രാഹ്മണാസ്തത്ര വിഷയേഭ്യസ്തതസ്തതഃ॥ 2-36-49 (12884)
സർവവിദ്യാസു നിഷ്ണാതാ വേദവേദാംഗപാരഗാഃ।
തേഷാമാവസഥാംശ്ചക്രുർധർമരാജസ്യ ശാസനാത്॥ 2-36-50 (12885)
ബഹ്വന്നാച്ഛാദനൈര്യുക്താൻസഗണാനാം പൃഥക് പൃഥക്।
സർവർതുഗുണസംപന്നാഞ്ശിൽപിനോഽഥ സഹസ്രശഃ॥ 2-36-51 (12886)
തേഷു തേ ന്യവസന്രാജൻബ്രാഹ്മണാ നൃപസത്കൃതാഃ।
കഥയന്തഃ കഥാ ബഹ്വീഃ പശ്യന്തോ നടനർതകാൻ॥ 2-36-52 (12887)
ഭുഞ്ജതാം ചൈവ വിപ്രാണാം വദതാം ച മഹാസ്വനഃ।
അനിശം ശ്രൂയതേ തത്ര മുദിതാനാം മഹാത്മനാം॥ 2-36-53 (12888)
ദീയതാം ദീയതാമേഷാം ഭുജ്യതാം ഭുജ്യതാമിതി।
ഏവംപ്രകാരാഃ സഞ്ജൽപാഃ ശ്രൂയന്തേസ്മാത്ര നിത്യശഃ॥ 2-36-54 (12889)
ഗവാം ശതസഹസ്രാണി ശയനാനാം ച ഭാരത।
രുക്മസ്യ യോഷിതാം ചൈവ ധർമരാജഃ പൃഥക് ദദൌ॥ 2-36-55 (12890)
പ്രാവർതതൈവ യജ്ഞഃ സ പാണ്ഡവസ്യ മഹാത്മനഃ।
പൃഥിവ്യാമേകവീരസ്യ ശക്രസ്യേവ ത്രിവിഷ്ടപേ॥ ॥ 2-36-56 (12891)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ സഭാപർവണി ദിഗ്വിജയപർവണി ഷട്ത്രിംശോഽധ്യായഃ॥ 36॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-36-5 മൂർഛനം പ്രദീപനം॥ 2-36-7 നിചയോ ഭാണ്ഡാഗാരം॥ 2-36-34 ധനഞ്ജയാനാം ധനഞ്ജയഗോത്രാണാം മധ്യേ ശ്രേഷ്ഠഃ സുസാമാനാമ ആംഗിരസഃ ॥സഭാപർവ - അധ്യായ 037
॥ ശ്രീഃ ॥
2.37. അധ്യായഃ 037
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
ആമന്ത്രിതാനാം സർവേഷാം ആഗമനം॥ 1॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
വൈശംപായന ഉവാച॥
തത ആമന്ത്രിതാ രാജന്രാജാനഃ സത്കൃതാസ്തദാ।
പുരേഭ്യഃ പ്രയയുസ്തേഭ്യോ വിമാനേഭ്യ ഇവാമരാഃ॥ 2-37-1 (12892)
തേ വൈ ദിഗ്ഭ്യഃ സമാപേതുഃ പാർഥിവാസ്തത്ര ഭാരത।
സമാദായ മഹാർഹാണി രത്നാനി വിവിധാനി ച॥ 2-37-2 (12893)
തച്ഛ്രുത്വാ ധർമരാജസ്യ യജ്ഞേ യജ്ഞവിദസ്തദാ।
രാജാനഃ ശതശസ്തുഷ്ടൈർമനോഭിർമനുർഷഭ॥ 2-37-3 (12894)
ബഹു വിത്തം സമാദായ വിവിധം പാർഥിവാ യയുഃ।
ദ്രഷ്ടുകാമാഃ സഭാം ചൈവ ധർമരാജം ച പാണ്ഡവം॥ 2-37-4 (12895)
സ ഗത്വാ ഹാസ്തിനപുരം നകുലഃ സമിതിഞ്ജയഃ।
ഭീഷ്മമാമന്ത്രയാഞ്ചക്രേ ധൃതരാഷ്ട്രം ച പാണ്ഡവഃ॥ 2-37-5 (12896)
പ്രയതഃ പ്രാഞ്ജലിർഭൂത്വാ ഭാരതാനാനയത്തദാ।
ധൃതരാഷ്ട്രം ച ഭീഷ്മം ച വിദുരം ച മഹാമതിം॥ 2-37-6 (12897)
ദുര്യോധനമുഖാംശ്ചൈവ ഭ്രാതൄൻസർവാനഥാനയത്॥ 2-37-7 (12898)
സത്കൃത്യാമന്ത്രിതാഃ സർവേ ഹ്യാചാര്യപ്രമുഖാസ്തതഃ।
പ്രയയുഃ പ്രീതമനസോ യജ്ഞം ബ്രഹ്മപുരസ്സരാഃ॥ 2-37-8 (12899)
ധൃതരാഷ്ട്രശ്ച ഭീഷ്മശ്ച വിദുരസ്ച മഹാമതിഃ।
ദുര്യോധനപുരോഗാശ്ച ഭ്രാതരഃ സർവ ഏവ തേ।
ഗാന്ധാരരാജഃ സുബലഃ ശകുനിശ്ച മഹാബലഃ॥ 2-37-9 (12900)
അചലോ വൃഷകശ്ചൈവ കർണശ്ച രഥിനാം വരഃ।
തഥാ ശല്യശ്ച ബലവാൻബാഹ്ലികശ്ച മഹാബലഃ॥ 2-37-10 (12901)
സോമദത്തോഽഥ കൌരവ്യോ ഭൂരിർഭൂരിശ്രവാഃ ശലഃ।
അശ്വത്ഥാമാ കൃപോ ദ്രോണഃ സൈന്ധവശ്ച ജയദ്രഥഃ॥ 2-37-11 (12902)
യജ്ഞസേനഃ സപുത്രശ്ച സാൽവശ്ച വസുധാധിപഃ।
പ്രാഗ്ജ്യോതിഷശ്ച നൃപതിർഭഗദത്തോ മഹാരഥഃ॥ 2-37-12 (12903)
സ തു സർവൈഃ സഹ ംലേച്ഛൈഃ സാഗരാനൂപവാസിഭിഃ।
പാർവതീയാശ്ച രാജാനോ രാജാ ചൈവ ബൃഹദ്ബലഃ॥ 2-37-13 (12904)
പൌണ്ഡ്രകോ വാസുദേവശ്ച വംഗഃ കാലിംഗകസ്തഥാ।
ആകർഷാഃ കുന്തലാശ്ചൈവ ഗാലവാശ്ചാന്ധ്രകാസ്തഥാ॥ 2-37-14 (12905)
ദ്രാവിഡാഃ സിംഹലാശ്ചൈവ രാജാ കാശ്മീരകസ്തഥാ।
കുന്തിഭോജോ മഹാതേജാഃ പാർഥിവോ ഗൌരവാഹനഃ॥ 2-37-15 (12906)
ബാഹ്ലികാശ്ചാപരേ ശൂരാ രാജാനഃ സർവ ഏവ തേ।
വിരാടഃ സഹ പുത്രാഭ്യാം മാവേല്ലശ്ച മഹാബലഃ॥ 2-37-16 (12907)
രാജാനോ രാജപുത്രാശ്ച നാനാജനപദേശ്വരാഃ।
ശിശുപാലോ മഹാവീര്യഃ സഹ പുത്രേണ ഭാരത॥ 2-37-17 (12908)
ആഗച്ഛത്പാണ്ഡവേയസ്യ യജ്ഞം സമരദുർമദഃ।
രാമശ്ചൈവാനിരുദ്ധശ്ച കങ്കശ്ച സഹസാരണഃ॥ 2-37-18 (12909)
ഗദപ്രദ്യുംനസാംബാശ്ച ചാരുദേഷ്ണശ്ച വീര്യവാൻ।
ഉൽമുകോ നിശഠശ്ചൈവ വീരശ്ചാംഗാവഹസ്തഥാ॥ 2-37-19 (12910)
വൃഷ്ണയോ നിഖിലാശ്ചാന്യേ സമാജഗ്മുർമഹാരഥാഃ।
ഏതേ ചാന്യേ ച ബഹവോ രാജാനോ മധ്യദേശജാഃ॥ 2-37-20 (12911)
ആജഗ്മുഃ പാണ്ഡുപുത്രസ്യ രാജസൂയം മഹാക്രതും।
ദദുസ്തേഷാമാവസഥാന്ധർമരാജസ്യ ശാസനാത്॥ 2-37-21 (12912)
ബഹുഭക്ഷ്യാന്വിതാന്രാജന്ദീർഘികാവൃക്ഷശോഭിതാൻ।
തഥാ ധർമാത്മജഃ പൂജാം ചക്രേ തേഷാം മഹാത്മനാം॥ 2-37-22 (12913)
സത്കൃതാശ്ച യഥോദ്ദിഷ്ടാഞ്ജഗ്മുരാവസഥാന്നൃപാഃ।
കൈലാസശിഖരപ്രഖ്യാൻമനോജ്ഞാന്ദ്രവ്യഭൂഷിതാൻ॥ 2-37-23 (12914)
സർവതഃ സംവൃതാനുച്ചൈഃ പ്രാകാരൈഃ സുകൃതൈഃ സിതൈഃ।
സുവർണജാലസംവീതാൻമണികുട്ടിമഭൂഷിതാൻ॥ 2-37-24 (12915)
സുഖാരോഹണസോപാനാൻമഹാസനപരിച്ഛദാൻ।
സ്നഗ്ദാമസമവച്ഛന്നാനുത്തമാഗുരുഗന്ധിനഃ॥ 2-37-25 (12916)
ഹംസേന്ദുവർണസദൃശാനായോജനസുദർശനാൻ।
അസംബാധാൻസമദ്വാരാന്യുതാനുച്ചാവചൈർഗുണൈഃ॥ 2-37-26 (12917)
ബഹുധാതുനിബദ്ധാംഗാൻഹിമവച്ഛിഖരാനിവ।
വിശ്രാന്താസ്തേ തതോഽപശ്യൻഭൂമിപാ ഭൂരിദക്ഷിണം॥ 2-37-27 (12918)
വൃതം സദസ്യൈർബഹുഭിർധർമരാജം യുധിഷ്ഠിരം।
തത്സദഃ പാർഥിവൈഃ കീർണം ബ്രാഹ്മണൈശ്ച മഹർഷിഭിഃ।
ഭ്രാജതേ സ്മ തദാ രാജന്നാകപൃഷ്ഠം യഥാഽമരൈഃ॥ ॥ 2-37-28 (12919)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ സഭാപർവണി ദിഗ്വിജയപർവണി സപ്തത്രിംശോഽധ്യായഃ॥ 37॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-37-8 ബ്രഹ്മപുരസ്സരാഃ ബ്രാഹ്മണപുരസ്സരാഃ॥സഭാപർവ - അധ്യായ 038
॥ ശ്രീഃ ॥
2.38. അധ്യായഃ 038
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
ആഗതാൻഭീഷ്ണാദീൻസമാന്യ തത്തദധികാരേഷു തേഷാന്തേഷാം നിയമനം॥ 1॥ രാജസൂയയാഗഃ॥ 2॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
വൈശംപായന ഉവാച॥
പിതാമഹം ഗുരും ചൈവ പ്രത്യുദ്ഗംയ യുധിഷ്ഠിരഃ।
അഭിവാദ്യ തതോ രാജന്നിദം വചനമബ്രവീത്॥ 2-38-1 (12920)
ഭീഷ്മം ദ്രോണം കൃപം ദ്രൌണിം ദുര്യോധനവിവിംശതീ।
അസ്മിന്യജ്ഞേ ഭവന്തോ മാമനുഗൃഹ്ണന്തു സർവശഃ॥ 2-38-2 (12921)
ഇദം വഃ സുമഹച്ചൈവ യദിഹാസ്തി ധനം മമ।
പ്രണയന്തു ഭവന്തോ മാം യഥേഷ്ടമഭിമന്ത്രിതഃ॥ 2-38-3 (12922)
ഏവമുക്ത്വാ സ താൻസർവാന്ദീക്ഷിതഃ പാണ്ഡവാഗ്രജഃ।
യുയോജ സ യഥായോഗമധികാരേഷ്വനന്തരം॥ 2-38-4 (12923)
`പങ്ക്ത്യാരോപണകാര്യേ ച ഉച്ഛിഷ്ടാപനയേ പുനഃ।
ഭോജനാവേക്ഷണേ ചൈവ യുയുത്സും സമയോജയത്'॥ 2-38-5 (12924)
ഭക്ഷ്യഭോജ്യാധികാരേഷു ദുഃശാസനമയോജയത്।
പരിഗ്രഹേ ബ്രാഹ്മണാനാമശ്വത്ഥാമാനമുക്തവാൻ। 2-38-6 (12925)
രാജ്ഞാം തു പ്രതിപൂജാർഥം സഞ്ജയം ന്യയോജയത്।
കൃതാകൃതപരിജ്ഞാനേ ഭീഷ്ണദ്രോണൌ മഹാമതീ॥ 2-38-7 (12926)
ഹിരണ്യസ്യ സുവർണസ്യ രത്നാനാം ചാന്വവേക്ഷണേ।
ദക്ഷിണാനാം ച വൈ ദാനേ കൃപം രാജാ ന്യയോജയത്॥ 2-38-8 (12927)
തഥാഽഽന്യാൻപുരുഷവ്യാഘ്രാംസ്തസ്മിംസ്തസ്മിന്ന്യയോജയത്।
ബാഹ്ലികോ ധൃതരാഷ്ട്രശ്ച സോമദത്തോ ജയദ്രഥഃ।
നകുലേന സമാനീതാഃ സ്വാമിവത്തത്ര രേമിരേ॥ 2-38-9 (12928)
ക്ഷത്താ വ്യയകരസ്ത്വാസീദ്വിദുരഃ സർവധർമവിത്।
ദുര്യോധനസ്ത്വർഹണാനി പ്രതിജഗ്രാഹ സർവശഃ॥ 2-38-10 (12929)
`കുന്തീ സാധ്വീ ച ഗാന്ധാരീ സ്ത്രീണാം കുർവന്തി ചാർചനം॥
അന്യാഃ സർവാഃ സ്നുഷാസ്താസാം സന്ദേശം യാന്തു മാചിരം।
തിഷ്ഠേത്കൃഷ്ണാന്തികേ സോയമർജുനഃ കാര്യസിദ്ധയേ'॥ 2-38-11 (12930)
ചരണക്ഷാലനേ കൃഷ്ണോ ബ്രാഹ്മണാനാം സ്വയം ഹ്യഭൂത്।
സർവലോകസമാവൃത്തഃ പിപ്രീഷുഃ ഫലമുത്തമം॥ 2-38-12 (12931)
ദ്രഷ്ടുകാമഃ സഭാം ചൈവ ധർമരാജം യധിഷ്ഠിരം।
ന കശ്ചിദാഹരത്തത്ര സഹസ്രാവരമർഹണം॥ 2-38-13 (12932)
രത്നൈശ്ച ബഹുഭിസ്തത്ര ധർമരാജമവർധയത്।
കഥം തു മമ കൌരവ്യോ രത്നദാനൈഃ സമാപ്നുയാത്॥ 2-38-14 (12933)
യജ്ഞമിത്യേവ രാജാനഃ സ്പർധമാനാ ദദുർധനം।
ഭവനൈഃ സവിമാനാഗ്രൈഃ സോദർകൈർബലസംവൃതൈഃ॥ 2-38-15 (12934)
ലോകരാജവിമാനൈശ്ച ബ്രാഹ്മണാവസഥൈഃ സഹ।
കൃതൈരാവസഥൈർദിവ്യൈർവിമാനപ്രതിമൈസ്തഥാ॥ 2-38-16 (12935)
വിചിത്രൈ രത്വവദ്ഭിശ്ച ഋദ്ധ്യാ പരമയാ യുതൈഃ।
രാജഭിശ്ച സമാവൃത്തൈരതീവ ശ്രീസമൃദ്ധിഭിഃ।
അശോഭത സദോ രാജൻകൌന്തേയസ്യ മഹാത്മനഃ॥ 2-38-17 (12936)
ഋദ്ധ്യാ തു വരുണം ദേവം സ്പർധമാനോ യുധിഷ്ഠിരഃ।
ഷഡഗ്നിനാഥ യജ്ഞേന സോഽയജദ്ദക്ഷിണാവതാ॥ 2-38-18 (12937)
സർവാഞ്ജനാൻസർവകാമൈഃ സമൃദ്ധൈഃ സമതർപയത്।
അന്നവാൻബഹുഭക്ഷ്യശ്ച ഭുക്തവജ്ജനസംവൃതഃ।
രത്നോപഹാരസംപന്നോ ബഭൂവ സ സമാഗമഃ॥ 2-38-19 (12938)
ഇഡാജ്യഹോമാഹുതിഭിർമന്ത്രശിക്ഷാവിശാരദൈഃ।
തസ്മിൻഹി തതൃപുർദേവാസ്തതേ യജ്ഞേ മഹർഷിഭിഃ॥ 2-38-20 (12939)
യഥാ ദേവാസ്തഥാ വിപ്രാ ദക്ഷിണാന്നമഹാധനൈഃ।
തതൃപുഃ സർവവർണാശ്ച തസ്മിന്യജ്ഞേ മുദാഽന്വിതാഃ॥ ॥ 2-38-21 (12940)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ സഭാപർവണി ദിഗ്വിജയപർവണി അഷ്ടത്രിംശോഽധ്യായഃ॥ 38 ॥ ॥ സമാപ്തം ച രാജസൂയപർവ॥
സഭാപർവ - അധ്യായ 039
॥ ശ്രീഃ ॥
2.39. അധ്യായഃ 039
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
അഭിഷേചനദിനേ ബ്രാഹ്മണാദീനാമന്തർവേദിപ്രവേശഃ॥ 1॥ ഭൂഭാരക്ഷപണേ നാരദചിന്തനം॥ 2॥ പൂർവം സങ്ക്ഷിപ്യോക്തായാഃ കൃഷ്ണാഗമനകഥായാഃ കിഞ്ചിദ്വിസ്തരേണ കഥനം॥ 3॥ സഹദേവേന ശ്രീകൃഷ്ണസ്യാഗ്രപൂജാകരണം॥ 4॥ ശിശുപാലേന ശ്രീകൃഷ്ണസ്യാഗ്രപൂജാഽസഹനം॥ 5॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
വൈശംപായന ഉവാച॥
തതോഽഭിഷേചനീയേഽഹ്നി ബ്രാഹ്മണാ രാജഭിഃ സഹ।
അന്തർവേദീം പ്രവിവിശുഃ സത്കാരാർഹാ മഹർഷയഃ॥ 2-39-1 (12941)
നാരദപ്രമുഖാസ്തസ്യാമന്തർവേദ്യാം മഹാത്മനഃ।
സമാസീനാഃ ശുശുഭിരേ സഹരാജർഷിഭിസ്തദാ॥ 2-39-2 (12942)
സമേതാ ബ്രഹ്മഭവനേ ദേവാ ദേവർഷയസ്തഥാ।
കർമാന്തരമുപാസന്തോ ജജൽപുരമിതൌജസഃ॥ 2-39-3 (12943)
ഏവമേതന്ന ചാപ്യേവമേവം ചൈതന്ന ചാന്യഥാ।
ഇത്യൂചുർബഹവസ്തത്ര വിതണ്ഡാം വൈ പരസ്പരം॥ 2-39-4 (12944)
കൃശാനർഥാംസ്തതഃ കേചിദകൃശാംസ്തത്ര കുർവതേ।
അകൃശാംശ്ച കൃശാംശ്ചക്രുർഹേതുഭിഃ ശാസ്ത്രനിശ്ചയൈഃ॥ 2-39-5 (12945)
തത്ര മേധാവിനഃ കേചിദർഥമന്യൈരുദീരിതം।
വിചിക്ഷിപുര്യഥാ ശ്യേനാ നഭോഗതമിവാമിഷം॥ 2-39-6 (12946)
കേചിദ്ധർമാർഥകുശലാഃ കേചിത്തത്ര മഹാവ്രതാഃ।
രേമിരേ കഥയന്തശ്ച സർവഭാഷ്യവിദാം വരാഃ॥ 2-39-7 (12947)
സാ വേദിർവേദസംപന്നൈർദേവദ്വിജമഹർഷിഭിഃ।
ആബഭാസേ സമാകീർണാ നക്ഷത്രൈർദ്യൌരിവായതാ॥ 2-39-8 (12948)
ന തസ്യാം സന്നിധൌ ശൂദ്രഃ കശ്ചിദാസീന്ന ചാവ്രതീ।
അന്തർവേദ്യാം തദാ രാജന്യുധിഷ്ഠിരനിവേശനേ॥ 2-39-9 (12949)
താം തു ലക്ഷ്മീവതോ ലക്ഷ്മീം തദാ യജ്ഞവിധാനജാം।
തുതോഷ നാരദഃ പശ്യന്ധർമരാജസ്യ ധീമതഃ॥ 2-39-10 (12950)
അഥ ചിന്താം സമാപേദേ സ മുനിർമനുജാധിപ।
നാരദസ്തു തദാ പശ്യൻസർവക്ഷത്രസമാഗമം॥ 2-39-11 (12951)
സസ്മാര ച പുരാവൃത്താം കഥാം താം പുരുഷർഷഭ।
അംശാവതരണേ യാഽസൌ ബ്രഹ്മണോ ഭവനേഽഭവത്॥ 2-39-12 (12952)
ദേവാനാം സംഗമം തം തു വിജ്ഞായ കുരുനന്ദന।
നാരദഃ പുണ്ഡരീകാക്ഷം സസ്മാര മനസാ ഹരിം॥ 2-39-13 (12953)
സാക്ഷാത്സ വിബുധാരിഘ്നഃ ക്ഷത്രേ നാരായണോ വിഭുഃ।
പ്രതിജ്ഞാം പാലയംശ്ചേമാം ജാതഃ പരപുരഞ്ജയഃ॥ 2-39-14 (12954)
സന്ദിദേശ പുരാ യോഽസൌ വിബുധാൻഭൂതകൃത്സ്വയം।
അന്യോന്യമഭിനിഘ്നന്തഃ പുനർലോകാനവാപ്സ്യഥ॥ 2-39-15 (12955)
ഇതി നാരായണഃ ശംഭുർഭഗവാൻഭൂതഭാവനഃ।
ആദിശ്യ വിബുധാൻസർവാനജായത യദുക്ഷയേ॥ 2-39-16 (12956)
ക്ഷിതാവന്ധകവൃഷ്ണീനാം വംശേ വംശഭൃതാം വരഃ।
പരയാ ശുശുഭേ ലക്ഷ്ംയാ നക്ഷത്രാണാമിവോഡുരാട്॥ 2-39-17 (12957)
യസ്യ ബാഹുബലം സേന്ദ്രാഃ സുരാഃ സർവ ഉപാസതേ।
സോയം മാനുഷവന്നാമ ഹരിരാസ്തേഽരിമർദനഃ॥ 2-39-18 (12958)
അഹോ ബത മഹദ്ഭൂതം സ്വയംഭൂര്യദിദം സ്വയം।
ആദാസ്യതി പുനഃ ക്ഷത്രമേവം ബലസമന്വിതം॥ 2-39-19 (12959)
ഇത്യേതാം നാരദശ്ചിന്താം ചിന്തയാമാസ സർവവിത്।
ഹരിം നാരായണം ജ്ഞാത്വാ യജ്ഞൈരീജ്യം തമീശ്വരം॥ 2-39-20 (12960)
തസ്മിന്ധർമവിദാം ശ്രേഷ്ഠോ ധർമരാജസ്യ ധീമതഃ।
മഹാധ്വരേ മഹാബുദ്ധിസ്തസ്ഥൌ സ ബഹുമാനതഃ॥ 2-39-21 (12961)
`തതഃ സമുദിതാ മുഖ്യൈർഗുണൈർഗുണവതാം വരാഃ।
ബഹവോ ഭാവിതാത്മാനഃ പൃഥക്പൃഥഗരിന്ദമാഃ॥ 2-39-22 (12962)
ആത്മകൃത്യമിതി ജ്ഞാത്വാ പാഞ്ചാലാസ്തത്ര സർവശഃ।
സമീയുർവൃഷ്ണയശ്ചൈവ തദാഽനീകാഗ്രഹാരിണഃ॥ 2-39-23 (12963)
സദാരാഃ സജനാമാത്യാ വഹന്തോ രത്നസഞ്ചയാൻ।
വികൃഷ്ടത്വാച്ച ദേശസ്യ ഗുരുഭാരതയാ ച തേ॥ 2-39-24 (12964)
യയുഃ പ്രമുദിതാഃ പശ്ചാദ്ഭഗവന്തം സമന്വയുഃ।
ബലശേഷം സമുദിതം പരിഗൃഹ്യ സമന്തതഃ॥ 2-39-25 (12965)
അജശ്ചക്രായുധഃ ശൌരിരമിത്രഗണമർദനഃ।
ബലാധികാരേ നിക്ഷിപ്യ സംമാന്യാനകദുന്ദുഭിം॥ 2-39-26 (12966)
സംപ്രായാദ്യാദവശ്രേഷ്ഠോ ജയമാനേ യുധിഷ്ഠിരേ।
ഉച്ചാവചമുപാദായ ധർമരാജായ മാധവഃ॥ 2-39-27 (12967)
ധനൌഘം പുരതഃ കൃത്വാ ഖാണ്ഡവപ്രസ്ഥമായയൌ।
തത്ര യജ്ഞഗതാൻപശ്യംശ്ചൈദ്യവർഗസമാഗതാൻ॥ 2-39-28 (12968)
ഭൂമിപാലഗണാൻസർവാൻസപ്രഭാനിവ തോയദാൻ।
മേഘകായാന്നിവസതോ യൂഥപാനിവ യൂഥപഃ॥ 2-39-29 (12969)
ബലിനഃ സിംഹസങ്കാശാൻമഹീമാവൃത്യ തിഷ്ഠതഃ।
തതോ ജനൌഘസംബാധം രാജസാഗരമവ്യയം॥ 2-39-30 (12970)
നാദയന്രഥഘോഷേണ ഹ്യുപായാൻമധുസൂദനഃ।
അസൂര്യമിവ സൂര്യേണ നിവാതമിവ വായുനാ॥ 2-39-31 (12971)
കൃഷ്ണേന സമുപേതേന ജഹർഷേ ഭാരതം പുരം।
ബ്രാഹ്മണക്ഷത്രിയാണാം തു പൂജാർഥം ഹ്യർഥധർമവിത്॥ 2-39-32 (12972)
സഹദേവോ വിശേഷജ്ഞോ മാദ്രീപുത്രഃ കൃതോഽഭവത്।
ഭഗവന്തം തു ഭൂതാനാം ഭാസ്വന്തമിവ തേജസാ॥ 2-39-33 (12973)
വിശന്തം യജ്ഞഭൂമിം താം സിതസ്യാവരജം പ്രഭും।
തേജോരാശിമൃഷിം വിപ്രമദൃശ്യം വൈ വിജാനതാം॥ 2-39-34 (12974)
വയോധികാനാം വൃദ്ധാനാം മാർഗമാത്മനി തിഷ്ഠതാം।
ജഗതസ്തസ്ഥുഷശ്ചൈവ പ്രഭവാപ്യയമച്യുതം॥ 2-39-35 (12975)
അനന്തമന്തം ശത്രൂണാമമിത്രഗണമർദനം।
പ്രഭവം സർവഭൂതാനാമാപത്സ്വഭയമച്യുതം॥ 2-39-36 (12976)
ഭവിഷ്യം ഭാവനം ഭൂതം ദ്വാരവത്യാമരിന്ദമം।
സ ദൃഷ്ട്വാ കൃഷ്ണമായാന്തം പ്രതിപൂജ്യാമിതൌജസം॥ 2-39-37 (12977)
യഥാർഹം കേശവേ വൃത്തിം പ്രത്യപദ്യത പാണ്ഡവഃ।
ജ്യൈഷ്ഠ്യകാനിഷ്ഠ്യസംയോഗം സംപ്രധാര്യ ഗുണാഗുണൈഃ॥ 2-39-38 (12978)
ആരിരാധയിഷുർധർമഃ പൂജയിത്വാ ദ്വിജോത്തമാൻ।
മഹദാദിത്യസങ്കാശമാസനം ച ജഗത്പതേഃ।
ദദൌ നാസാദിതം കൈശ്ചിത്തസ്മിന്നുപവിവേശ സഃ'॥ 2-39-39 (12979)
തതോ ഭീഷ്മോഽബ്രവീദ്രാജന്ധർമരാജം യുധിഷ്ഠിരം।
ക്രിയതാമർഹണം രാജ്ഞാം യഥാർഹമിതി ഭാരത॥ 2-39-40 (12980)
ആചാര്യമൃത്വിജം ചൈവ സംയുജം ച യുധിഷ്ഠിര।
സ്നാതകം ച പ്രിയം പ്രാഹുഃ ഷഡർഘാർഹാന്നൃപം തഥാ॥ 2-39-41 (12981)
ഏതാനർഘ്യാനഭിഗതാനാഹുഃ സംവത്സരോഷിതാൻ।
ത ഇമേ കാലപൂഗസ്യ മഹതോഽസ്മാനുപാഗതാഃ॥ 2-39-42 (12982)
ഏഷാമേകൈകശോ രാജന്നർഘ ആനീയതാമിതി।
അഥ തൈഷാം വരിഷ്ഠായ സമർഥായോപനീയതാം॥ 2-39-43 (12983)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച॥ 2-39-44x (1459)
കസ്മൈ ഭവാൻമന്യതേഽർഘമേകസ്മൈ കുരുനന്ദന।
ഉപനീയമാനം യുക്തം ച തൻമേ ബ്രൂഹി പിതാമഹ॥ 2-39-44 (12984)
വൈശംപായന ഉവാച॥ 2-39-45x (1460)
തതോ ഭീഷ്മഃ ശാന്തനവോ ബുദ്ധ്യാ നിശ്ചിത്യ വീര്യവാൻ।
വാർഷ്ണേയം മന്യതേ കൃഷ്ണമർഹണീയതമം ഭുവി॥ 2-39-45 (12985)
ഭീഷ്ണ ഉവാച॥ 2-39-46x (1461)
ഏഷ ഹ്യേഷാം സമസ്താനാം തേജോബലപരാക്രമൈഃ।
മധ്യേ തപന്നിവാഭാതി ജ്യോതിഷാമിവ ഭാസ്കരഃ॥ 2-39-46 (12986)
അസൂര്യമിവ സൂര്യേണ നിർവാതമിവ വായുനാ।
ഭാസിതം ഹ്ലാദിതം ചൈവ കൃഷ്ണേനേദം സദോ ഹി നഃ॥ 2-39-47 (12987)
തസ്മൈ ഭീഷ്മാഭ്യനുജ്ഞാതഃ സഹദേവഃ പ്രതാപവാൻ।
ഉപജഹ്രേഽഥ വിധിവദ്വാർഷ്ണേയായാർഘ്യമുത്തമം॥ 2-39-48 (12988)
`ഗാമർഘ്യം മധുപർകം ച ഹ്യാനീയോപാഹരത്തദാ।
ഏതസ്മിന്നന്തരേ രാജന്നിദമാസീത്തദാഽദ്ഭുതം॥ 2-39-49 (12989)
താം ദൃഷ്ട്വാ ക്ഷത്രിയാഃ സർവേ പൂജാം കൃഷ്ണസ്യ ഭൂയസീം।
സംപ്രേക്ഷ്യാന്യോന്യമാസീനാ ഹൃദയൈസ്താമധാരയൻ'॥ 2-39-50 (12990)
പ്രതിജഗ്രാഹ താം കൃഷ്ണഃ ശാസ്ത്രദൃഷ്ടേന കർമണാ।
ശിശുപാലസ്തു താം പൂജാം വാസുദേവേ ന ചക്ഷമേ॥ 2-39-51 (12991)
ഉപാലഭ്യ സ ഭീഷ്മം ച ധർമരാജം ച സംസദി।
അവാക്ഷിപദ്വാസുദേവം ചേദിരാജോ മഹാബലഃ॥ 2-39-52 (12992)
`തേഷാമാകാരഭാവജ്ഞഃ സഹദേവോ ന ചക്ഷമേ।
മാനിനാം ബലിനാം രാജ്ഞാം പുരുഃ സന്ദർശിതേ പദേ॥ 2-39-53 (12993)
പുഷ്പവൃഷ്ടിർമഹത്യാസീത്സഹദേവസ്യ മൂർധനി।
ജൻമപ്രഭൃതി വൃഷ്ണീനാ സുനീഥഃ ശത്രുരബ്രവീത്॥ 2-39-54 (12994)
പ്രഷ്ടാ വിയോനിജോ രാജാ പ്രതിവക്താ നദീസുതഃ।
പ്രതിഗ്രഹീതാ ഗോപാലഃ പ്രദാതാ ച വിയോനിജഃ॥ 2-39-55 (12995)
സദസ്യാ മൂകവത്സർവേ ആസതേഽത്ര കിമുച്യതേ।
ഇത്യുക്ത്വാ സ വിഹസ്യാശു പാണ്ഡും പുനരബ്രവീത്॥ 2-39-56 (12996)
അതിപശ്യസി വാ സർവാന്ന വാ പശ്യസി പാണ്ഡവ।
തിഷ്ഠത്സ്വന്യേഷു പൂജ്യേഷു ഗോപമർചിതവാനസി॥ 2-39-57 (12997)
ഏതേ ചൈവോഭയേ താത കാര്യസ്യ തു വിനാശകേ।
അതിദൃഷ്ടിരദൃഷ്ടിർവാ തയോഃ കിം ത്വം സമാസ്ഥിതഃ'॥ ॥ 2-39-58 (12998)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ സഭാപർവണി ദിഗ്വിജയപർവണി ഏകോനചത്വാരിംശോഽധ്യായഃ॥39॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-39-41 സംയുജം സംബന്ധിനം ശ്വശുരാദിം। പ്രിയം മിത്രം॥ 2-39-52 അവാക്ഷിപദ്ദൂഷിതവാൻ॥സഭാപർവ - അധ്യായ 040
॥ ശ്രീഃ ॥
2.40. അധ്യായഃ 040
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
ശിശുപാലേന അനേകധാ കൃഷ്ണോപാലംഭനപൂർവകം സഭാതോ നിർഗമനം॥ 1॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
ശിശുപാല ഉവാച।
നായമർഹതി വാർഷ്ണേയസ്തിഷ്ഠത്സ്വിഹ മഹാത്മസു।
മഹീപതിഷു കൌരവ്യ രാജവത്പാർഥിവാർഹണം॥ 2-40-1 (12999)
നായം യുക്തഃ സമാചാരഃ പാണ്ഡവേഷു മഹാത്മസു।
യത്കാമാദ്ദേവകീപുത്രം പാണ്ഡവാർചിതവാനസി॥ 2-40-2 (13000)
ബാലാ യൂയം ന ജാനീധ്വം ധർമഃ സൂക്ഷ്മോ ഹി പാണ്ഡവാഃ।
അയം തത്രാഭ്യതിക്രാന്തോ ഹ്യാപഗേയോഽൽപദർശനഃ॥ 2-40-3 (13001)
ത്വാദൃശോ ധർമയുക്തോ ഹി കുർവാണഃ പ്രിയകാംയയാ।
ഭവത്യഭ്യധികം ഭീഷ്മോ ലോകേഷ്വവമതഃ സതാം॥ 2-40-4 (13002)
കഥം ഹ്യരാജാ ദാശാർഹോ മധ്യേ സർവമഹീക്ഷിതാം।
അർഹണാമർഹതി തഥാ യഥാ യുഷ്മാഭിരർചിതഃ॥ 2-40-5 (13003)
അഥവാ മന്യസേ കൃഷ്ണം സ്ഥവിരം കുരുപുംഗവഃ।
വസുദേവേ സ്ഥിതേ വൃദ്ധേ കഥമർഹതി തത്സുതഃ॥ 2-40-6 (13004)
അഥവാ വാസുദേവോഽപി പ്രിയകാമോഽനുവൃത്തവാൻ।
ദ്രുപദേ തിഷ്ഠതി കഥം മാധവോഽർഹതി പൂജനം॥ 2-40-7 (13005)
ആചാര്യം മന്യസേ കൃഷ്ണമഥവാ കുരുനന്ദന।
ദ്രോണേ തിഷ്ഠതി വാർഷ്ണേയം കസ്മാദർചിതവാനസി॥ 2-40-8 (13006)
ഋത്വിജം മന്യസേ കൃഷ്ണമഥവാ കുരുനന്ദന।
ദ്വൌപായനേ സ്ഥിതേ വൃദ്ധേ കഥം കൃഷ്ണോഽർചിതസ്ത്വയാ॥ 2-40-9 (13007)
ഭീഷ്മേ ശാന്തനവേ രാജൻസ്ഥിതേ പുരുഷസത്തമേ।
സ്വച്ഛന്ദമൃത്യുകേ രാജൻകഥം കൃഷ്ണോഽർചിതസ്ത്വയാ॥ 2-40-10 (13008)
അശ്വത്ഥാംനി സ്ഥിതേ വീരേ സർവശാസ്ത്രവിശാരദേ।
കഥം കൃഷ്ണസ്ത്വയാ രാജന്നർചിതഃ കുരുനന്ദന॥ 2-40-11 (13009)
ദുര്യോധനേ ച രാജേന്ദ്രേ സ്ഥിതേ പുരുഷസത്തമേ।
കൃപേ ച ഭാരതാചാര്യേ കഥം കൃഷ്ണസ്ത്വയാഽർചിതഃ॥ 2-40-12 (13010)
ദ്രുമം കംപുരുഷാചാര്യമതിക്രംയ തഥാഽർചിതഃ।
ഭീഷ്മകേ ചൈവ ദുർധർഷേ പാണ്ഡുവത്കൃതലക്ഷണേ॥ 2-40-13 (13011)
നൃപേ ച രുക്മിണി ശ്രേഷ്ഠേ ഏകലവ്യേ തഥൈവ ച।
ശല്യേ മദ്രാധിപേ ചൈവ കഥം കൃഷ്ണസ്ത്വയാർചിതഃ॥ 2-40-14 (13012)
അയം ച സർവരാജ്ഞാം വൈ ബലശ്ലാഘീ മഹാബലഃ।
ജാമദഗ്ന്യസ്യ ദയിതഃ ശിഷ്യോ വിപ്രസ്യ ഭാരത॥ 2-40-15 (13013)
യേനാത്മബലമാശ്രിത്യ രാജാനോ യുധി നിർജിതാഃ।
തം ച കർണമതിക്രംയ കഥം കൃഷ്ണസ്ത്വയാർചിതഃ॥ 2-40-16 (13014)
നൈവർത്വിങ്നൈവ ചാചാര്യോ ന രാജാ മധുസൂദനഃ।
അർചിതശ്ച കുരുശ്രേഷ്ഠ കിമന്യത്പ്രിയകാംയയാ॥ 2-40-17 (13015)
അഥവാഽഭ്യർചനീയോഽയം യുഷ്മാകം മധുസൂദനഃ।
കിം രാജഭിരിഹാനീതൈരവമാനായ ഭാരത॥ 2-40-18 (13016)
വയം തു ന ഭയാദസ്യ കൌന്തേയസ്യ മഹാത്മനഃ।
പ്രയച്ഛാമഃ കരാൻസർവേ ന ലോഭാന്ന ച സാന്ത്വനാത്॥ 2-40-19 (13017)
അസ്യ ധർമപ്രവൃത്തസ്യ പാർഥിവത്വം ചികീർഷതഃ।
കരാനസ്മൈ പ്രയച്ഛാമഃ സോഽയമസ്മാന്ന മന്യതേ॥ 2-40-20 (13018)
കിമന്യദവമനാനാദ്ധേ യദേനം രാജസംസദി।
അപ്രാപ്തലക്ഷണം കൃഷ്ണമർഘ്യേണാർചിതവാനസി॥ 2-40-21 (13019)
അകസ്മാദ്ധർമപുത്രസ്യ ധർമാത്മേതി യശോ ഗതം।
കോ ഹി ധർമച്യുതേ പൂജാമേവം യുക്താം നിയോജയേത്॥ 2-40-22 (13020)
യോയം വൃഷ്ണികുലേ ജാതോ രാജാനം ഹതവാൻപുരാ।
ജരാസന്ധം മഹാത്മാനമന്യായേന ദുരാത്മവാൻ॥ 2-40-23 (13021)
അദ്യ ധർമാത്മതാ ചൈവ വ്യപകൃഷ്ടാ യുധിഷ്ഠിരാത്।
ദർശിതം കൃപണത്വം ച കൃഷ്ണേഽർഘ്യസ്യ നിവേദനാത്॥ 2-40-24 (13022)
യദി ഭീതാശ്ച കൌന്തേയാഃ കൃപണാശ്ച തപസ്വിനഃ।
നനു ത്വയാഽപി ബോദ്ധവ്യം യാം പൂജാം മാധവാർഹസി॥ 2-40-25 (13023)
അഥവാ കൃപണൈരേതാമുപനീതാം ജനാർദന।
പൂജാമനർഹഃ കസ്മാത്ത്വമഭ്യനുജ്ഞാതവാനസി॥ 2-40-26 (13024)
അയുക്താമാത്മനഃ പൂജാം ത്വം പുനർബഹുമന്യസേ।
ഹവിഷഃ പ്രാപ്യ നിഷ്യന്ദം പ്രാശിതാ ശ്വേവ നിർജനേ॥ 2-40-27 (13025)
ന ത്വം പാർഥിവേന്ദ്രാണാമപമാനഃ പ്രയുജ്യതേ।
ത്വാമേവ കുരവോ വ്യക്തം പ്രലംഭന്തേ ജനാർദന॥ 2-40-28 (13026)
ക്ലീബേ ദാരക്രിയാ യാദൃഗന്ധേ വാ രൂപദർശനം।
അരാജ്ഞോ രാജവത്പൂജാ തഥാ തേ മധുസൂദന॥ 2-40-29 (13027)
ദൃഷ്ടോ യുധിഷ്ഠിരോ രാജാ ദൃഷ്ടോ ഭീഷ്മശ്ച യാദൃശഃ।
വാസുദേവോഽപ്യയം ദൃഷ്ടഃ സർവമേതദ്യഥാതഥം॥ 2-40-30 (13028)
ഇത്യുക്ത്വാ ശിശുപാലസ്താനുത്ഥായ പരമാസനാത്।
നിര്യയൌ സദസസ്തസ്മാത്സഹിതോ രാജഭിസ്തദാ॥ ॥ 2-40-31 (13029)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ സഭാപർവണി ദിഗ്വിജയപർവണി ചത്വാരിംശോഽധ്യായഃ॥ 40॥
സഭാപർവ - അധ്യായ 041
॥ ശ്രീഃ ॥
2.41. അധ്യായഃ 041
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
ശിശുപാലം സാന്ത്വയന്തം യുധിഷ്ഠിരം നിവാര്യ ഭീഷ്ണേണ ശ്രീകൃഷ്ണമാഹാത്ംയകഥനം ॥ 1॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
വൈശംപായന ഉവാച।
തതോ യുധിഷ്ഠിരോ രാജാ ശിശുപാലമുപാദ്രവത്।
ഉവാച ചൈനം മധുരം സാന്ത്വപൂർവമിദം വചഃ॥ 2-41-1 (13030)
നേദം യുക്തം മഹീപാല യാദൃശം വൈ ത്വമുക്തവാൻ।
അധർമശ്ച പരോ രാജൻപാരുഷ്യം ച നിരർഥകം॥ 2-41-2 (13031)
ന ഹി ധർമം പരം ജാതു നാവബുധ്യേത പാർഥിവഃ।
ഭീഷ്മഃ ശാന്തനവസ്ത്വേനം മാവമംസ്ഥാസ്ത്വമന്യഥാ॥ 2-41-3 (13032)
പശ്യ ചൈതാൻമഹീപാലാംസ്ത്വത്തോ വൃദ്ധതരാൻബഹൂൻ।
മൃഷ്യന്തേ ചാർഹണാം കൃഷ്ണേ തദ്വത്വം ക്ഷന്തുമർഹസി॥ 2-41-4 (13033)
വേദ തത്ത്വേന കൃഷ്ണം ഹി ഭീഷ്ണശ്ചേദിപതേ ഭൃശം।
ന ഹ്യേനം ത്വം തഥാ യഥൈനം വേദ കൌരവഃ॥ 2-41-5 (13034)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 2-41-6x (1462)
നാസ്മൈ ദേയോ ഹ്യനുനയോ നായമർഹതി സാന്ത്വനം।
ലോകവൃദ്ധതമേ കൃഷ്ണേ യോഽർഹണാം നാഭിമന്യതേ॥ 2-41-6 (13035)
ക്ഷത്രിയഃ ക്ഷത്രിയം ജിത്വാ രണേ രണകൃതാം വരഃ।
യോ മുഞ്ചതി വശേ കൃത്വാ ഗുരുർഭവതി തസ്യ സഃ॥ 2-41-7 (13036)
അസ്യാം ഹി സമിതൌ രാജ്ഞാമേകമപ്യജിതം യുധി।
ന പശ്യാമി മഹീപാലം സാത്വതീപുത്രതേജസാ॥ 2-41-8 (13037)
ന ഹി കേവലമസ്മാകമയമർച്യതമോഽച്യുതഃ।
ത്രയാണാമപി ലോകാനാമർചനീയോ മഹാഭുജഃ॥ 2-41-9 (13038)
കൃഷ്ണേന ഹി ജിതാ യുദ്ധേ ബഹവഃ ക്ഷത്രിയർഷഭാഃ।
ജഗത്സർവം ച വാർഷ്ണേയേ നിഖിലേന പ്രതിഷ്ഠിതം॥ 2-41-10 (13039)
തസ്മാത്സത്സ്വപി വൃദ്ധേഷു കൃഷ്ണമർചാമ നേതരാൻ।
ഏവം വക്തും ന ചാർഹസ്ത്വം മാ തേഽഭൂദ്ബുദ്ധിരീദൃശീ॥ 2-41-11 (13040)
ജ്ഞാനവൃദ്ധാ മയാ രാജൻബഹവഃ പര്യുപാസിതാഃ।
`യസ്യ രാജൻപ്രഭാവജ്ഞാഃ പുരാ സർവേ ച രക്ഷിതാഃ'।
തേഷാം കഥയതാം ശൌരേരഹം ഗുണവതോ ഗുണാൻ॥ 2-41-12 (13041)
സമാഗതാനാമശ്രൌഷം ബഹൂൻബഹുമതാൻസതാം।
കർമാണ്യപി ച യാന്യസ്യ ജൻമപ്രഭൃതി ധീമതഃ॥ 2-41-13 (13042)
ബഹൃശഃ കഥ്യമാനാനി നരൈർഭൂയഃ ശ്രുതാനി മേ।
ന കേവലം വയം കാമാച്ചേദിഗജ ജനാർദനം॥ 2-41-14 (13043)
ന സംബന്ധം പുരസ്കൃത്യ കൃതാർഥം വാ കഥഞ്ചന।
അർചാമഹേഽർചിതം സദ്ഭിർഭുവി ഭൂതസുഖാവഹം॥ 2-41-15 (13044)
യശഃ ശൌര്യം ജയം ചാസ്യ വിജ്ഞായാർചാം പ്രയുഞ്ജ്മഹേ
ന ച കശ്ചിദിഹാസ്മാഭിഃ സുവാലോപ്യപരീക്ഷിതഃ॥ 2-41-16 (13045)
ഗുണൈർവൃദ്ധാനതിക്രംയ ഹരിരർച്യതമോ മതഃ।
ജ്ഞാനവൃദ്ധോ ദ്വിജാതീനാം ക്ഷത്രിയാണാം ബലാധികഃ॥ 2-41-17 (13046)
വൈശ്യാനാം ധാന്യധനവാഞ്ശൂദ്രാണാമേവ ജൻമതഃ।
പൂജ്യതായാം ച ഗോവിന്ദേ ഹേതൂ ദ്വാവപി സംസ്ഥിതൌ॥ 2-41-18 (13047)
വേദവേദാംഗവിജ്ഞാനം ബലം ചാഭ്യധികം തഥാ।
നൃണാം ലോകേ ഹി കോഽന്യോസ്തി വിശിഷ്ടഃ കേശവാദൃതേ॥ 2-41-19 (13048)
ദാനം ദാക്ഷ്യം ശ്രുതം ശൌര്യം ഹ്രീഃ കീർതിർബുദ്ധിരുത്തമാ।
സംനതിഃ ശ്രീർധൃതിസ്തുഷ്ടിഃ പുഷ്ടിശ്ച നിയതാഽച്യുതേ॥ 2-41-20 (13049)
തമിമം ലോകസംപന്നമാചാര്യം പിതരം ഗുരും।
അർഘ്യമർചിതമർചാമഃ സർവേ സങ്ക്ഷന്തുമർഹഥ॥ 2-41-21 (13050)
ഋത്വിഗ്ഗുരുർവിവാഹ്യശ്ച സ്നാതകോ നൃപതിഃ പ്രിയഃ।
സർവമേതദ്ധൃഷീകേശസ്തസ്മാദഭ്യർചിതോഽച്യുതഃ॥ 2-41-22 (13051)
കൃഷ്ണ ഏവ ഹി ലോകാനാമുത്പത്തിരപി ചാപ്യയഃ।
കൃഷ്ണസ്യ ഹി കൃതേ വിശ്വമിദം ഭൂതം ചരാചരം॥ 2-41-23 (13052)
ഏഷ പ്രകൃതിരവ്യക്താ കർതാ ചൈവ സനാതനഃ।
പരശ്ച സർവഭൂതേഭ്യസ്തസ്മാത്പൂജ്യതമോഽച്യുതഃ॥ 2-41-24 (13053)
ബുദ്ധിർമനോ മഹദ്വായുസ്തേജോഽഭഃ ഖം മഹീ ച യാ।
ചതുർവിധം ച യദ്ഭൂതം സർവം കൃഷ്ണേ പ്രതിഷ്ഠിതം॥ 2-41-25 (13054)
ആദിത്യശ്ചന്ദ്രമാശ്ചൈവ നക്ഷത്രാണി ഗ്രഹാശ്ച യേ।
ദിശശ്ച വിദിശശ്ചൈവ സർവം കൃഷ്ണേ പ്രതിഷ്ഠിതം॥ 2-41-26 (13055)
` ഏഷ രുദ്രശ്ച സർവാത്മാ ബ്രഹ്മാ ചൈവ സനാതനഃ।
അക്ഷരം ക്ഷരരൂപേണ മാനുഷത്വമുപാഗതഃ'॥ 2-41-27 (13056)
അഗ്നിഹോത്രമുഖാ വേദാ ഗായത്രീ ച്ഛന്ദസാം മുഖം।
രാജാ മുഖം മനുഷ്യാണാം നദീനാം സാഗരോ മുഖം॥ 2-41-28 (13057)
നക്ഷത്രാണാം മുഖം ചന്ദ്ര ആദിത്യസ്തേജസാം മുഖം।
പർവതാനാം മുഖം മേരുർഗരുഡഃ പതതാം മുഖം॥ 2-41-29 (13058)
ഊർധ്വം തിര്യഗധശ്ചൈവ യാവതീ ജഗതോ ഗതിഃ।
സദേവകേഷു ലോകേഷു ഭഗവാൻകേശവോ മുഖം॥ 2-41-30 (13059)
അയം തു പുരുഷോ ബാലഃ ശിശുപാലോ ന ബുധ്യതേ।
സർവത്ര സർവദാ കൃഷ്ണം തസ്മാദേവം പ്രഭാഷതേ॥ 2-41-31 (13060)
യോ ഹി ധർമം വിചിനുയാദുത്കൃഷ്ടം മതിമാന്നരഃ।
സ വൈ പശ്യേദ്യഥാ ധർമം ന തഥാ ചേദിരാഡയം॥ 2-41-32 (13061)
സവൃദ്ധബാലേഷ്വഥവാ പാർഥിവേഷു മഹാത്മസു।
കോ നാർഹം മന്യതേ കൃഷ്ണം കോ വാപ്യേനം ന പൂജയേത്॥ 2-41-33 (13062)
അഥൈനാം ദുഷ്കൃതാം പൂജാം ശിശുപാലോ വ്യവസ്യതി।
ദുഷ്കൃതായാം യഥാന്യായം തഥാഽയം കർതുമർഹതി॥ ॥ 2-41-34 (13063)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ സഭാപർവണി അർഘാഹരണപർവണി ഏകചത്വാരിംശോഽധ്യായഃ॥ 41 ॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-41-25 ചതുർവിധം ജരായുജാദി ഭൌതികം॥സഭാപർവ - അധ്യായ 042
॥ ശ്രീഃ ॥
2.42. അധ്യായഃ 042
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
ശ്രീകൃഷ്ണസ്യാഗ്രപൂജാമസഹമാനാനാം ശിരസി പദമാഹിതമിതി സഹദേവവചനശ്രവണേന ശിശുപാല സ്യ കോപോദയഃ॥ 1॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
`വൈശംപായന ഉവാച॥
ഗാംഗേയേനൈവമുക്തസ്തു ശിശുപാലശ്ചുകോപ തം।
ക്രുദ്ധം സുനീഥം ദൃഷ്ട്വാഽഥ സഹദേവോഽബ്രവീത്തദാ॥ 2-42-1 (13064)
മതിപൂർവമിദം സർവം ചേദിരാജ മയാ കൃതം।
തൻമേ നിഗദതസ്തത്ത്വം കാരണാദത്ര മേ ശൃണു॥ 2-42-2 (13065)
സ പാർഥിവാനാം സർവേഷാം ഗുരുഃ കൃഷ്ണോഽപരോ ന ഹി।
തസ്മാദഭ്യർചിതോഽസ്മാഭിഃ സർവേ സംമന്തുമർഹഥ॥ 2-42-3 (13066)
യോ വാ സഹതേ കശ്ചിദ്രാജ്ഞാം സബലവാഹനഃ।
ക്ഷിപ്രം യുദ്ധായ നിര്യാതു തസ്യ മൂർധ്ന്യാഹിതം പദം॥ 2-42-4 (13067)
ഏവമുക്തോ മയാ ഹേതുരുത്തരം പ്രബ്രവീതു മേ। 2-42-5 (13068)
വൈശംപായന ഉവാച॥
തതോ ന വ്യാജഹാരൈഷാം കശ്ചിദ്ബുദ്ധിമതാം സതാം॥ 2-42-5x (1463)
മാനിനാം ബലിനാം രാജ്ഞാം മധ്യേ സന്ദർശിതേ പദേ।
ഏവമുക്തേ സുനീഥസ്യ സഹദേവേന കേശവേ॥ 2-42-6 (13069)
സ്വഭാവരക്തേ നയനേ കോപാദ്രക്തതരേ കൃതേ।
തസ്യ കോപം സമുദ്ഭൂതം ജ്ഞാത്വാ ഭീഷ്മഃ പ്രതാപവാൻ॥ 2-42-7 (13070)
ആചചക്ഷേ പുനസ്തസ്മൈ കൃഷ്ണസ്യൈവോത്തരാൻഗുണാൻ।
സ സുനീഥം സമാമന്ത്ര്യ താംശ്ച സർവാൻമഹീക്ഷിതഃ॥ 2-42-8 (13071)
ഉവാച വദതാം ശ്രേഷ്ഠം ഇദം മതിമതാം വരഃ।
സഹദേവേന രാജാനോ യദുക്തം കേശവം പ്രതി।
തത്തഥേതി വിജാനീധ്വം ഭൂയശ്ചാത്ര വിബോധത॥ ॥ 2-42-9 (13072)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ സഭാപർവണി അർഘാഹരണപർവണി ദ്വിചത്വാരിംശോഽധ്യായഃ॥ 42 ॥
സഭാപർവ - അധ്യായ 043
॥ ശ്രീഃ ॥
2.43. അധ്യായഃ 043
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
ശ്രീകൃഷ്ണമഹിംനോ വിസ്തരേണ കഥനായ ഭീഷ്മംപ്രതി യുധിഷ്ഠിരപ്രാർഥനാ॥ 1॥ ഭീഷ്ണേണ വിഷ്ണോർജഗത്സൃഷ്ടികഥാകഥനം॥ 2॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
വൈശംപായന ഉവാച।
തതോ ഭീഷ്മസ്യ തച്ഛ്രുത്വാ വചഃ കാലേ യുധിഷ്ഠിരഃ।
ജ്ഞാപനാർഥായ സർവേഷാം ഭീഷ്മം പുനരഥാബ്രവീത്॥ 2-43-1 (13073)
വിസ്തരേണാസ്യ ദേവസ്യ കർമാണീച്ഛാമി സർവശഃ।
ശ്രോതും ഭഗവതസ്താനി പ്രബ്രവീഹി പിതാമഹ॥ 2-43-2 (13074)
കർമണാമാനുപൂർവാ ച പ്രാദുർഭാവാശ്ച യേ വിഭോഃ।
യഥാ ച പ്രകൃതിഃ കൃഷ്ണേ തൻമേ ബ്രൂഹി പിതാമഹ॥ 2-43-3 (13075)
ഏവമുക്തസ്തദാ ഭീഷ്മഃ പ്രോവാച ഭരതർഷഭ।
യുധിഷ്ഠിരമമിത്രഘ്നം തസ്മിന്ത്രാജസമാഗമേ॥ 2-43-4 (13076)
സമക്ഷം വാസുദേവസ്യ ദേവസ്യേവ ശതക്രതോഃ।
കർമാണ്യസുകരാണ്യന്യൈരാചചക്ഷേ ജനാധിപ॥ 2-43-5 (13077)
ശൃണ്വതാം പാർഥിവാനാം ച ധർമരാജസ്യ ചാന്തികേ।
ഇദം മതിമതാം ശ്രേഷ്ഠഃ കൃഷ്ണം പ്രതി വിശാംപതേ॥ 2-43-6 (13078)
നാംനൈവാമന്ത്ര്യ രാജേന്ദ്ര ചേദിരാജമരിന്ദമം।
ഭീമകർമാ തതോ ഭീഷ്ണോ ഭൂയഃ സ ഇതമബ്രവീത്॥ 2-43-7 (13079)
കരൂണാമപി രാജാനം യുധിഷ്ഠിരമഭാഷത। 2-43-8 (13080)
ഭീഷ്ണ ഉവാച।
വർതമാനാമതീതാം ച ശൃണു രാജന്യുധിഷ്ഠിര॥ 2-43-8x (1464)
ഈശ്വരസ്യോത്തമസ്യൈനാം കർമണാം ഗഹനാം ഗതിം।
അവ്യക്തോ വ്യക്തലിംഗസ്ഥോ യ ഏഷ ഭഗവാൻപ്രഭുഃ॥ 2-43-9 (13081)
പുരാ നാരായണോ ദേവഃ സ്വയംഭൂഃ പ്രപിതാമഹഃ।
സഹസ്രശീർഷഃ പുരുഷോ ധ്രവോഽനന്തഃ സനാതനഃ॥ 2-43-10 (13082)
സഹസ്രാസ്യഃ സഹസ്രാശ്ചഃ സഹസ്രചരണോ വിഭുഃ।
സഹസ്രവാഹുഃ സർവജ്ഞോ ദേവോ നാമസഹസ്രവാൻ॥ 2-43-11 (13083)
സഹസ്രമുകുടോ ദേവോ വിശ്വരൂപോ മഹാദ്യുതിഃ।
അനേകവർണോ ദേവാദിരവ്യക്താദ്വൈ പരേ സ്ഥിതഃ॥ 2-43-12 (13084)
അസൃജത്സലിലം പൂർവം സ ച നാരായണഃ പ്രഭുഃ।
തതസ്തു ഭഗവാംസ്തോയേ ബ്രഹ്മാണമസൃജത്സ്വയം॥ 2-43-13 (13085)
ബ്രഹ്മാ ചതുർമുഖോ ലോകാൻസർവാംസ്താനസൃജത്സ്വയം।
ആദികാലേ പുരാ ഹ്യേവം സർവലോകസ്യ ചോദ്ഭവഃ।
പുരാ യഃ പ്രലയേ പ്രാപ്തേ നഷ്ടേ സ്ഥാവരജംഗമേ॥ 2-43-14 (13086)
ബ്രഹ്മാദിഷു പ്രലീനേഷു നഷ്ടേ ലോകേ ചരാചരേ।
ആഭൂതസംപ്ലവേ പ്രാപ്തേ പ്രലീനേ പ്രകൃതൌ മഹാൻ॥ 2-43-15 (13087)
ഏകസ്മിഷ്ഠതി സർവാത്മാ സ തു നാരായണഃ പ്രഭുഃ।
നാരായണസ്യ ചാംഗാനി സർവദൈവാനി ഭാരത॥ 2-43-16 (13088)
ശിരസ്തസ്യ ദിവം രാജന്നാഭിഃ ഖം ചരണൌ മഹീ।
അശ്വിനൌ കർണയോർദേവൌ ചക്ഷുഷീ ശശിഭാസ്കരൌ॥ 2-43-17 (13089)
ഇന്ദ്രവൈശ്വാനരൌ ദേവൌ മുഖം തസ്യ മഹാത്മനഃ।
അന്യാനി സർവദൈവാനി സർവാംഗാനി മഹാത്മനഃ॥ 2-43-18 (13090)
സർവം ചാപി ഹരൌ സംസ്ഥം സൂത്രേ മണിഗണാ ഇവ।
ആഭൂതസംപ്ലവാന്തേഽഥ ദൃഷ്ട്വാ സർവം തമോന്വിതം॥ 2-43-19 (13091)
നാരായണോ മഹായോഗീ സർവജ്ഞഃ പരമാത്മവാൻ।
ബ്രഹ്മഭൂതസ്തദാത്മാനം ബ്രഹ്മണമസൃജത്സ്വയം॥ 2-43-20 (13092)
സോഽധ്യക്ഷഃ സർവഭൂതാനാം പ്രഭൂതപ്രഭവോഽച്യുതഃ।
സനത്കുമാരം രുദ്രം ച സപ്തർഷീശ്ച തപോധനാത്॥ 2-43-21 (13093)
സർവമേവാസൃജദ്ബ്രഹ്മാ തഥാ ലോകാംസ്തഥാ പ്രജാഃ।
തേ ച തദ്വ്യസൃജംസ്തത്ര പ്രാപ്തകാലേ യുധിഷ്ഠിര॥ 2-43-22 (13094)
തേഭ്യോഽഭവൻമഹാത്മഭ്യോ ബഹുധാ ബ്രഹ്മ ശാശ്വതം।
കൽപാനാം ബഹുകോട്യശ്ചസമതീതാസ്തു ഭാരത॥ 2-43-23 (13095)
ആഭൂതസംപ്ലവാശ്ചൈവ ബഹുധാഽദ്ധാഽപചക്രമുഃ।
മന്വന്തരയുഗാ രാജൻസങ്കൽപോ ഭൂതസംപ്ലവാഃ॥ 2-43-24 (13096)
ചക്രവത്പരിവർതന്തേ സർവം വിഷമുഖം ജഗത്।
സൃഷ്ട്വാ ചതുർമുഖം ദേവം ദേവോ നാരായണഃ പ്രഭുഃ॥ 2-43-25 (13097)
സ ലോകാനാം ഹിതാർഥായ ക്ഷീരോദേ വസതി പ്രഭുഃ।
ബ്രഹ്മാ ച സർവലോകാനാം ലോകസ്യ ച പിതാമഹഃ॥ 2-43-26 (13098)
തതോ നാരായണോ ദേവഃ സർവസ്യ പ്രപിതാമഹഃ। ॥ 2-43-27 (13099)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ സഭാപർവണി അർഘാഹരണപർവണി ത്രിചത്വാരിംശോഽധ്യായഃ॥ 43 ॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-43-25 വിഷമുഖം ജലാദികം॥സഭാപർവ - അധ്യായ 044
॥ ശ്രീഃ ॥
2.44. അധ്യായഃ 044
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
മധുകൈടഭവധകഥനം॥ 1॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
ഭീഷ്മ ഉവാച।
അവ്യക്തോ വ്യക്തലിംഗസ്ഥോ യ ഏവ ഭഗവാൻപ്രഭുഃ।
നരനാരായണോ ഭൂത്വാ ഹരിരാസീദ്യുധിഷ്ഠിര॥ 2-44-1 (13100)
ബ്രഹ്മാ ച ശക്രഃ സൂര്യശ്ച ധർമശ്ചൈവ സനാതനഃ।
ബഹുശഃ സർവഭൂതാത്മാ പ്രാദുർഭവതി കാര്യതഃ।
പ്രാദുർഭാവാംസ്തു വക്ഷ്യാമി ദിവ്യാന്ദേവഗണൈര്യുതാൻ। 2-44-2 (13101)
സുപ്ത്വാ യുഗസഹസ്രം സ പ്രാദുർഭവതി കാര്യവാൻ।
അനേകബഹുസാഹസ്രൈർദേവദേവോ ജഗത്പതിഃ॥ 2-44-3 (13102)
ബ്രഹ്മാണം കപിലം ചൈവ പരമേഷ്ഠിം തഥൈവ ച।
ദേവാൻസപ്തർഷിഭിശ്ചൈവ ശങ്കരം ച മഹായശാഃ॥ 2-44-4 (13103)
സനത്കുമാരം ഭഗവാൻമനും ചൈവ പ്രജാപതിം।
പുരാ ചക്രേ ച ദേവാദിഃ പ്രദീപ്താഗ്നിസമപ്രഭഃ॥ 2-44-5 (13104)
യേന ചാർണവമധ്യസ്ഥൌ നഷ്ടേസ്ഥാവരജംഗമേ।
നഷ്ടദേവാസുരവരേ പ്രനഷ്ടോരഗരാക്ഷസേ॥ 2-44-6 (13105)
യോദ്ധുകാമൌ സുദുർധർഷൌ ഭ്രാതരൌ മധുകൈഠഭൌ।
ഹതൌ ഭഗവതാ തേന തതോ ദത്ത്വാ വരം പരം॥ 2-44-7 (13106)
ഭൂമിം ബദ്ധ്വാ കൃതൌ പൂർവാവജേയൌ ദ്വൌ മഹാഽസുരൌ।
തൌ കർണമലസംഭൂതൌ വിഷ്ണോസ്തസ്യ മഹാത്മനഃ॥ 2-44-8 (13107)
മഹാർണവേ പ്രസ്വപതഃ ശൈലരാജസമൌ സ്ഥിതൌ।
തൌ വിവേശ സ്വയം വായുർബ്രഹ്മണാ സാധു ചോദിതഃ॥ 2-44-9 (13108)
തൌ ദിവം ഛാദയിത്വാ തു വവൃധാതേ മഹാഽസുരൌ।
വായുപ്രമാണൌ തൌ ദൃഷ്ട്വാ ബ്രഹ്മാ പര്യമൃശച്ഛനൈഃ॥ 2-44-10 (13109)
ഏകം മൃദുതരം വേത്തി കഠിനം വേത്തി ചാപരം।
നാമനീ തു തയോശ്ചകേ സവിതാ സലിലോദ്ഭവഃ॥ 2-44-11 (13110)
മൃദുസ്ത്വയം മധുർനാമ കഠിനഃ കൈഠഭഃ സ്വയം।
തൌ ദൈത്യൌ കൃതനാമാനൌ ചേരതുർബലഗർവിതൌ॥ 2-44-12 (13111)
തൌ പുരാഽഥ ദിവം സർവാം പ്രാപ്തൌ രാജൻമഹാസുരൌ।
പ്രച്ഛാദ്യാഥ ദിവം സർവാം ചേരതുർമധുകൈഠഭൌ॥ 2-44-13 (13112)
സർവമേകാർണവം ലോകം യോദ്ധുകാമൌ സുനിർഭയൌ।
തൌ ഗതാവസുരൌ ദൃഷ്ട്വാ ബ്രഹ്മാ ലോകപിതാമഹഃ॥ 2-44-14 (13113)
ഏകാർണവാംബുനിചയേ തത്രൈവാന്തരധീയത।
സ പദ്മാത്പദ്മനാഭസ്യ നാഭിദേശാത്സമുത്ഥിതാത്॥ 2-44-15 (13114)
ആസസാദ സ്വയം ജൻമ തത്പങ്കജമപങ്കജം।
പൂജയാമാസ വസതിം ബ്രഹ്മാ ലോകപിതാമഹഃ॥ 2-44-16 (13115)
താവുഭൌ ജലഗർഭസ്ഥൌ നാരായണചതുർമുഖൌ।
ബഹൂന്വർഷായുതാനപ്സു ശയാനൌ ന ച കംപിതൌ॥ 2-44-17 (13116)
അഥ ദീർഘസ്യ കാലസ്യ താവുഭൌ മധുകൈഠഭൌ।
ആജഗ്മതുസ്തൌ തം ദേശം യത്ര ബ്രഹ്മാ വ്യവസ്ഥിതഃ॥ 2-44-18 (13117)
തൌ ദൃഷ്ട്വാ ലോകനാഥസ്തു രോഷാത്സംരക്തലോചനഃ।
ഉത്പപാതാഥ ശയനാത്പദ്മനാഭോ മഹാദ്യുതിഃ॥ 2-44-19 (13118)
തദ്യുദ്ധമഭവദ്ഘോരം തയോസ്തസ്യ ച ഭാരത।
ഏകാർണവേ തദാ ഘോരേ ത്രൈലോക്യേ ജലതാം ഗതേ॥ 2-44-20 (13119)
തദഭൂത്തുമുലം യുദ്ധം വർഷസംഖ്യാസഹസ്രശഃ।
ന ച താവസുരൌ യുദ്ധേ തദാ ശ്രമമവാപതുഃ॥ 2-44-21 (13120)
അഥ ദീർഘസ്യ കാലസ്യ തൌ ദൈത്യൌ യുദ്ധദുർമദൌ।
ഊചതുഃ പ്രീതമനസൌ ദേവം നാരായണം പ്രഭും॥ 2-44-22 (13121)
പ്രീതൌ സ്വസ്തവ യുദ്ധേന ശ്ലാഘ്യസ്ത്വം മൃത്യുരാവയോഃ।
ആവാം ജഹി ന യത്രോർവാ സലിലേന പിരപ്ലുതാ॥ 2-44-23 (13122)
ഹതൌ ച തവ പുത്രത്വം പ്രാപ്നുയാവ സുരോത്തമ।
യോ ഹ്യാനാം യുധി നിർജേതാ തസ്യാവാം വിഹിതൌ സുതൌ॥ 2-44-24 (13123)
തയോസ്തു വചനം ശ്രുത്വാ തദാ നാരായണഃ പ്രഭുഃ।
തൌ പ്രഹസ്യ മൃധേ ദൈത്യൌ ദോർഭ്യാം ച സമപീഡയം॥ 2-44-25 (13124)
ഊരുഭ്യാം നിധനം ചക്രേ താവുഭൌ മധുകൈഠബൌ।
തൌ ഹതൌ ചാപ്ലുതൌ തോയേ വപുർഭ്യാമേകതാം ഗതൌ॥ 2-44-26 (13125)
മേദോ മുമുചതുർദൈത്യൌ മജ്ജമാനൌ ജലോർമിഭിഃ।
മേദസാ തജ്ജലം വ്യാപ്തം താഭ്യാമന്തർദധേ തദാ॥ 2-44-27 (13126)
നാരായണശ്ച ഭഗവാനസൃജദ്വിവിധാഃ പ്രജാഃ।
ദൈത്യയോർമേദസാ ഛന്നാ സർവാ രാജന്വസുന്ധരാ॥ 2-44-28 (13127)
തദാപ്രഭൃതി കൌന്തേയ മേദിനീതി സ്മൃതാ മഹീ।
പ്രഭാവാത്പദ്മനാഭസ്യ ശാശ്വതീ ച കൃതാ നൃണാം॥ ॥ 2-44-29 (13128)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ സഭാപർവണി അർഘാഹരണപർവണി ചതുശ്ചത്വാരിംശോഽധ്യായഃ॥ 44॥
സഭാപർവ - അധ്യായ 045
॥ ശ്രീഃ ॥
2.45. അധ്യായഃ 045
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
വരാഹാവതാരകഥനം॥ 1॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
ഭീഷ്മ ഉവാച॥
പ്രാദുർഭാവസഹസ്രാണി സമതീതാന്യനേകശഃ।
യഥാശക്തി തു വക്ഷ്യാമി ശൃണു താൻകുരുനന്ദന॥ 2-45-1 (13129)
പുരാ കമലനാഭസ്യ സ്വപതഃ സാഗരാംഭസി।
പുഷ്കരേ യത്ര സംഭൂതാ ദേവാ ഋഷിഗണൈഃ സഹ॥ 2-45-2 (13130)
ഏഷ പൌഷ്കരികോ നാമ പ്രാദുർഭാവഃ പ്രകീർതിതഃ।
പുരാണൈഃ കഥ്യതേ യത്ര വേദശ്രുതിസമാഹിതഃ॥ 2-45-3 (13131)
വാരാഹസ്തു ശ്രുതിസുഖഃ പ്രാദുർഭാവോ മഹാത്മനഃ।
യത്ര വിഷ്ണുഃ സുരശ്രേഷ്ഠോ വാരാഹം രൂപമാസ്ഥിതഃ॥ 2-45-4 (13132)
ഉജ്ജഹാര മഹീം തോയാത്സശൈലവനകാനനാം।
വേദപാദോ യൂപദംഷ്ട്രഃ ക്രതുർദന്തശ്ചിതീമുഖഃ॥ 2-45-5 (13133)
അഗ്നിജിഹ്വോ ദർഭരോമാ ബ്രഹ്മശീർഷോ മഹാതപാഃ।
അഹോരാത്രേക്ഷണോ ദിവ്യോ വേദാംഗഃ ശ്രുതിഭൂഷണഃ॥ 2-45-6 (13134)
ആജ്യനാസഃ സ്രുവം തുണ്ഡം സാമഘോഷസ്വനോ മഹാൻ।
ധർമസത്യമയഃ ശ്രീമാൻകർമവിക്രമസത്കൃതഃ॥ 2-45-7 (13135)
പ്രായശ്ചിത്തമുഖോ ധീരഃ പശുജാനുർമഹാവൃഷഃ।
ഔദ്ഗാത്രഹോമലിംഗോഽസൌ പശുബീജമഹൌഷധിഃ॥ 2-45-8 (13136)
ബാഹ്യന്തരാത്മാ മന്ത്രാസ്ഥിവികൃതഃ സൌംയദർശനഃ।
വേദിസ്കന്ധോ ഹവിർഗന്ധോ ഹവ്യകവ്യാഭിവേഗവാൻ॥ 2-45-9 (13137)
പ്രാഗ്വംശകായോ ദ്യുതിമാന്നാനാദീക്ഷാഭിരൂർജിതഃ।
ദക്ഷിണാഹൃദയോ യോഗീ മഹാശാസ്ത്രമയോ മഹാൻ॥ 2-45-10 (13138)
ഉപാകർമോഷ്ഠരുചകഃ പ്രാവർഗ്യാവർതഭൂഷണഃ।
ശാലാപത്നീസഹായോ വൈ മണിശൃംഗസമുച്ഛ്രിതഃ॥ 2-45-11 (13139)
ഏവം യജ്ഞവരാഹോ വൈ ഭൂത്വാ വിഷ്ണുഃ സനാതനഃ।
മഹീം സാഗരപര്യന്താം സശൈലവനകാനനാം॥ 2-45-12 (13140)
ഏകാർണവജലേ ഭ്രഷ്ടാമേകാർണവഗതഃ പ്രഭുഃ।
മജ്ജന്തീം സലിലേ തസ്മിൻസ്വദേവീം പൃഥിവീം തദാ॥ 2-45-13 (13141)
ഉജ്ജഹാര വിഷാണേന മാർഗണ്ഡേയസ്യ പശ്യതഃ।
ശൃംഗേണ യഃ സമുദ്ധൃത്യ ലോകാനാം ഹിതകാംയയാ॥ 2-45-14 (13142)
സഹസ്രശീർഷോ ദേവേശോ നിർമമേ ജഗതീം പ്രഭുഃ।
ഏവം യജ്ഞവരാഹേണ ഭൂതഭവ്യഭാത്മനാ॥ 2-45-15 (13143)
ഉദ്ധൃതാ പൃഥിവീ ദേവീ പൂജ്യാ വൈ സാഗരാംബരാ।
നിഹതാ ദാനവാഃ സർവേ ദേവദേവേന വിഷ്ണുനാ॥ 2-45-16 (13144)
വാരാഹഃ കഥിതോ ഹ്യേഷ നാരസിംഹമതോ ശൃണു।
യത്ര ഭൂത്വാ മൃഗേന്ദ്രേണ ഹിരണ്യകശിപുർഹതഃ॥ ॥ 2-45-17 (13145)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ സഭാപർവണി അർഘാഹരണപർവണി പഞ്ചചത്വാരിംശോഽധ്യായഃ॥ 45 ॥
സഭാപർവ - അധ്യായ 046
॥ ശ്രീഃ ॥
2.46. അധ്യായഃ 046
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
ഹിരണ്യകശിപുനാ സമുദ്രേ തപശ്രരണം॥ 1॥ തപഃ പ്രസന്നേന ബ്രഹ്മണാ തസ്മൈ വരദാനം॥2॥ തസ്യ വരപ്രാപ്ത്യാ ഭീതാനാം ദേവാനാം ബ്രഹ്മണാ പരിസാന്ത്വനം॥ 3॥ ഹിരണ്യകശഇപുനാ ത്രൈലോക്യപീഡനേ ആത്മാനം ശരണം ഗതാനാം ദേവാനാം ശ്രീഹരിണാഽഭയപ് രദാനം॥ 4॥ നൃസിംഹരൂപിണാ ഹരിണാ ഹിരണ്യകശിപുഹനനം॥ 5॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
ഭീഷ്മ ഉവാച।
ദൈത്യേന്ദ്രോ ബലവാന്ത്രാജൻസുരാരിർബലഗർവിതഃ।
ഹിരണ്യകശിപുർനാമ ആസീത്രൈലോക്യകണ്ടകഃ॥ 2-46-1 (13146)
ദൈത്യാനാമാദിപുരുഷോ വീര്യേണാപ്രതിമോ ബലീ।
പ്രവിശ്യ ജലധം രാജംശ്ചകാര തപ ഉത്തമം॥ 2-46-2 (13147)
ദശവർഷസഹസ്രാണി ശതാനി ദശ പഞ്ച ച।
വ്രതോപവാസതസ്തസ്ഥൌ സ്യാണുമൌനവ്രതോ ദൃഢഃ॥ 2-46-3 (13148)
തതഃ ശമദമാഭ്യാം ച ബ്രഹ്മചര്യേണ ചാനഘ।
ബ്രഹ്മാ പ്രീതമനാസ്തസ്യ തപസാ നിയമേന ച॥ 2-46-4 (13149)
തതഃ സ്വയംഭൂർഭഗവാൻസ്വയമാഗംയ ഭൂപതേ।
വിമാനേനാർകവർണേന ഹംസയുക്തേന ഭാസ്വതാ॥ 2-46-5 (13150)
ആദിത്യൈർവസുഭിഃ സാധ്യൈർമരുദ്ഭിർദൈവതൈസ്തഥാ।
രുദ്രൈർവിശ്വസഹായൈശ്ച യക്ഷരാക്ഷസകിന്നരൈഃ॥ 2-46-6 (13151)
ദിശാഭിർവിദിശാഭിശ്ച നദീഭിഃ സാഗരൈഃ സഹ।
നക്ഷത്രൈശ്ച മുഹൂർതൈശ്ച ഖേചരൈശ്ചാപരൈർഗ്രഹൈഃ॥ 2-46-7 (13152)
ദേവർഷിഭിസ്തപോയുക്തൈഃ സിദ്ധൈഃ സപ്തർഷിഭിസ്തദാ।
രാജർഷിഭിഃ പുണ്യതമൈർഗന്ധർവൈരപ്സരോഗണൈഃ॥ 2-46-8 (13153)
ചരാചരഗുരുഃ ശ്രീമാന്വൃതഃ സർവസുരൈസ്തഥാ।
ബ്രഹ്മാ ബ്രഹ്മവിദാം ശ്രേഷ്ഠോ ദൈത്യമാഗംയ ചാബ്രവീത്॥ 2-46-9 (13154)
പ്രീതോഽസ്മി തവ ഭക്തസ്യ തപസാഽനേന സുവ്രത।
വരം വരയ ഭദ്രം തേ യഥേഷ്ടം കാമമാപ്നുഹി॥ 2-46-10 (13155)
ഹിരണ്യകശിപുരുവാച। 2-46-11x (1465)
ന ദേവാ ന ച ഗന്ധർവാ ന യക്ഷോരഗരാക്ഷസാഃ।
ന മാനുഷാഃ പിശാചാശ്ച ഹന്യുർമാം ദേവസത്തമ॥ 2-46-11 (13156)
ഋഷയോ വാ ന മാം ശാപൈഃ ക്രുദ്ധാ ലോകപിതാമഹ।
ശപേയുസ്തപസാ യുക്താ വര ഏഷ വൃതോ മയാ॥ 2-46-12 (13157)
ന ശസ്ത്രേണ നചാസ്ത്രേണ ഗിരിണാ പാദപേന ച।
ന ശുഷ്കേണ ന ചാർദേണ സ്യാന്ന വാഽന്യേന മേ വധഃ॥ 2-46-13 (13158)
നാകാശേ നാഥ ഭൂമൌ വാ രാത്രൌ വാ ദിവസേപി വാ।
നാന്തർവാ ന ബഹിർവാപി സ്യാദ്വധോ മേ പിതാമഹ॥ 2-46-14 (13159)
പശുഭിർവാ മൃഗൈർന സ്യാത്പക്ഷിഭിർവാ സരീസൃപൈഃ।
ദദാസി ചേദ്വരാനേതന്ദേവദേവ വൃണോംയഹം।। 2-46-15 (13160)
ബ്രഹ്മോവാച। 2-46-16x (1466)
ഏതേ ദിവ്യാ വരാസ്താത മയാ ദത്താസ്തവാദ്ഭുതാഃ।
സർവകാമവരാംസ്താത പ്രാപ്സ്യസി ത്വമസംശയം॥ 2-46-16 (13161)
ഏവമുക്ത്വാ സ ഭഗവാഞ്ജഗാമാകാശമേവ ഹി।
രരാജ ബ്രഹ്മലോകേ ഹി ബ്രഹ്മർഷിഗണസേവിതഃ॥ 2-46-17 (13162)
തതോ ദേവാശ്ച നാഗാശ്ച ഗന്ധർവാ മുനയസ്തഥാ।
വരപ്രദാനം ശ്രുത്വൈവ തേ ബ്രഹ്മാണമുപസ്ഥിതഃ॥ 2-46-18 (13163)
ദേവാ ഊചുഃ। 2-46-19x (1467)
വരേണാനേ ഭഗവൻബാധിഷ്യതി സ നോഽസുരഃ।
തത്പ്രസീദസ്വ ഭഗവന്വധോപായോഽസ്യ ചിന്ത്യതാം॥ 2-46-19 (13164)
ഭീഷ്മ ഉവാച॥ 2-46-20x (1468)
തതോ ലോകഹിതം വാക്യം ശ്രുത്വാ ദേവഃ പ്രജാപതിഃ।
പ്രോവാച ഭഗവാന്വാക്യം സർവദേവഗണാംസ്തദാ॥ 2-46-20 (13165)
അവശ്യം ത്രിദശാസ്തേന പ്രാപ്തവ്യം തപസഃ ഫലം।
തപസോഽന്തേഽസ്യ ഭഗവാന്വധം കൃഷ്ണഃ കരിഷ്യതി॥ 2-46-21 (13166)
ഏതച്ഛ്രുത്വാ സുരാഃ സർവേ ബ്രഹ്മണാ തസ്യ വൈ വധം।
സ്വാനി സ്ഥാനാനി ദിവ്യാനി ജഗ്മുസ്തേ വൈ മുദാന്വിതാഃ॥ 2-46-22 (13167)
ലബ്ധമാത്രേ വരേ ചാപി സർവാസ്താ ബാധതേ പ്രജാഃ।
ഹിരണ്യകശിപുർദൈത്യോ വരദാനേന ദർപിതഃ॥ 2-46-23 (13168)
രാജ്യം ചകാര ദൈത്യേന്ദ്രോ ദൈത്യസംഘൈഃ സമാവൃതഃ।
സപ്തദ്വീപാന്വശേചകേ ലോകാലോകാന്തരം ബലാത്॥ 2-46-24 (13169)
ദിവ്യഭോഗാൻസമസ്താന്വൈ ലോകേ സർവാനവാപ സഃ।
ദേവാംസ്ത്രിഭുവനസ്ഥാംസ്തു പരാജിത്യ മഹാസുരഃ॥ 2-46-25 (13170)
ത്രൈലോക്യം വശമാനീയ സ്വർഗേ വസതി ദാനവഃ।
യദാ വരമദോൻമത്തോ ന്യവസദ്ദാനവോ ദിവി॥ 2-46-26 (13171)
അഥ ലോകാൻസഗസ്താംശ്ച വിജിത്യ സ മഹാബലഃ।
ഭവേയമഹമേവേന്ദ്രഃ സോമോഽഗ്നിർമാരുതോ രവിഃ॥ 2-46-27 (13172)
സലിലം ചാന്തരിക്ഷം ച നക്ഷത്രാണി ദിശോ ദശ।
അഹം ക്രോധശ്ച കാമശ്ച വരുണോ വസവോഽര്യമാ॥ 2-46-28 (13173)
ധനദശ്ച ധനാധ്യക്ഷോ യക്ഷകിംപുരുഷാധിപഃ।
ഏതേ ഭവേയമിത്യുക്ത്വാ സ്വയം ഭൂത്വാ ബലാത്സ ച॥ 2-46-29 (13174)
ഏഷാം ഗൃഹീത്വാ സ്ഥാനാനി തേഷാം കാര്യാണ്യവാപ സഃ।
ഇജ്യശ്ചാസീൻമഖവരൈർദേവകിന്നരസത്തമൈഃ॥ 2-46-30 (13175)
നരകസ്ഥാൻസമാനീയ സ്വർഗസ്ഥാംശ്ച ചകാര സഃ।
ഏവമാദീനി കർമാണി കൃത്വാ ദൈത്യപതിർബലീ॥ 2-46-31 (13176)
ആശ്രമേഷു മഹാഭാഗാൻമുനീന്വൈ ശംസിതവ്രതാൻ।
സത്യധർമപരാന്ദാന്താൻപുരാ ധർഷിതവാംസ്തു സഃ॥ 2-46-32 (13177)
യാജ്ഞീയാൻകൃതബാന്ദൈത്യന്യാജകാംശ്ചൈവ ദേവതാഃ।
യത്രയത്ര സുരാ ജഗ്മുസ്തത്രതത്ര വ്രജത്യുത॥ 2-46-33 (13178)
സ്ഥാനാനി ദേവതാനാം തു ഹൃത്വാ രാജ്യമകാരയത്।
പഞ്ചകോട്യശ്ച വർഷാണി അയുതാന്യേകഷഷ്ടി ച॥ 2-46-34 (13179)
ഷഷ്ടിശ്ചൈവ സഹസ്രാണാം ജഗ്മുസ്തസ്യ ദുരാത്മനഃ।
ഏതദ്വർഷം സ ദൈത്യേന്ദ്രോ ഭോഗൈശ്ചര്യമവാപ സഃ॥ 2-46-35 (13180)
തേനാതിബാധ്യമാനാസ്തേ ദൈത്യേന്ദ്രേണ ബലീയസാ।
ബ്രഹ്മലോകം സുരാ ജഗ്മുഃ ശർവശക്രപുരോഗമാഃ॥ 2-46-36 (13181)
പിതാമഹം സമാസാദ്യ ഖിന്നാഃ പ്രാഞ്ജലയോഽബ്രുവൻ ॥ 2-46-37 (13182)
ദേവാ ഊചുഃ। 2-46-38x (1469)
ഭഗവൻഭൂതഭവ്യേശ നസ്ത്രായസ്വ ഇഹാഗതാൻ।
ഭയം ദിതിസുതാദ്ഘോരാദ്ഭവത്യദ്യ ദിവാനിശം॥ 2-46-38 (13183)
ഭഗവൻസർവദൈത്യാനാം സ്വയംഭൂരാദികൃത്പ്രഭുഃ।
സ്രഷ്ടാ ത്വം ഹവ്യകവ്യാനാമവ്യക്തഃ പ്രകൃതിർധ്രുവഃ॥ 2-46-39 (13184)
ബ്രഹ്മോവാച। 2-46-40x (1470)
ശ്രൂയതാമാപദേവം ഹി ദുർവിജ്ഞേയാ മയാപി ച।
നാരായണസ്തു പുരുഷോ വിശ്വരൂപോ മഹാദ്യുതിഃ॥ 2-46-40 (13185)
അവ്യക്തഃ സർവഭൂതാനാമചിന്ത്യോ വിഭുരവ്യയഃ।
മമാപി സ തു യുഷ്മാകം വ്യസനേ പരമാ ഗതിഃ॥ 2-46-41 (13186)
നാരായണഃ പരോഽവ്യക്താദഹമവ്യക്തസംഭവഃ।
മത്തോ ജജ്ഞുഃ പ്രജാ ലോകാഃ സർവേ ദേവാസുരാശ്ച തേ॥ 2-46-42 (13187)
ദേവാ യഥാഹം യുഷ്മാകം തഥാ നാരായണോ മമ।
പിതാമഹോഽഹം സർവസ്യ സ വിഷ്ണുഃ പ്രപിതാമഹഃ॥ 2-46-43 (13188)
നിശ്ചിതം വിഷുധാ ദൈത്യം സ വിഷ്ണുസ്തം ഹനിഷ്യതി।
തസ്യ നാസ്തി ന ശക്യം ച തസ്മാദ്വ്രജത മാചിരം॥ 2-46-44 (13189)
ഭീഷ്മ ഉവാച॥ 2-46-45x (1471)
പിതാമഹവചഃ ശ്രുത്വാ സർവേ തേ ഭരതർഷഭ।
വിബുധാ ബ്രഹ്മണാ സാർധം ജഗ്മുഃ ക്ഷീരോദധിം പ്രതി॥ 2-46-45 (13190)
ആദിത്യാ വസവഃ സാധ്യാ വിശ്വേ ച മരുതസ്തഥാ।
രുദ്രാ മഹർഷയശ്ചൈവ അശ്വിനൌ ച സുരൂപിണൌ॥ 2-46-46 (13191)
അന്യേ ച ദിവ്യാ യേ രാജംസ്തേ സർവേ സഗണാഃ സുരാഃ।
ചതുർമുഖം പുരസ്കൃത്യ ശ്വേതദ്വീപമുപാഗതാഃ॥ 2-46-47 (13192)
ദേവാ ഊചുഃ। 2-46-48x (1472)
ത്രായസ്വ നോഽദ്യ ദേവേശ ഹിരണ്യകശിപോർവധാത്।
ത്വം ഹി നഃ പരമോ ധാതാ ബ്രഹ്മാദീനാം സുരോത്തമ॥ 2-46-48 (13193)
ഉത്ഫുല്ലാംബുജപത്രാക്ഷ ശത്രുപക്ഷഭയങ്കര।
ക്ഷയായ ദിതിവംശസ്യ ശരണം ത്വം ഭവിഷ്യസി॥ 2-46-49 (13194)
ഭീഷ്ണ ഉവാച॥ 2-46-50x (1473)
തദ്ദേവാനാം വചഃ ശ്രുത്വാ തദാ വിഷ്ണുഃ ശുചിശ്രവാഃ।
അദൃശ്യഃ സർവഭൂതാത്മാ വക്തുമേവോപചക്രമേ॥ 2-46-50 (13195)
വിഷ്ണുരുവാച॥ 2-46-51x (1474)
ഭയം ത്യജധ്വമമരാ അഭയം വോ ദദാംയഹം।
തദേവ ത്രിദിവം ദേവാഃ പ്രതിപദ്യത മാചിരം॥ 2-46-51 (13196)
ഏഷോഽഹം സഗണം ദൈത്യം വരദാനേന ദർപിതം।
അവധ്യമമരേന്ദ്രാണാം ദാനവേന്ദ്രം നിഹൻംയഹം॥ 2-46-53 ബ്രഹ്മോവാച॥ 2-46-52 (13197)
ഭഹവന്ദേവദേവേശ ഖിന്നാ ഏതേ ഭൃശം സുരാഃ।
തസ്മാത്ത്വം ജഹി ദൈത്യേന്ദ്രം ക്ഷിപ്രം കാലോഽസ്യ മാചിരം।
ഏഷ ത്വം സഗണം ദൈത്യം വരദാനേന ദർപിതം॥ 2-46-53 (13198)
വിഷ്ണുരുവാച॥ 2-46-54x (1475)
ക്ഷിപ്രമേവ കരിഷ്യാമി ത്വരയാ ദൈത്യനാശനം।
തസ്മാത്ത്വം വിബുധാശ്ചൈവ പ്രതിപദ്യത വൈ ദിവം॥ 2-46-54 (13199)
ഭീഷ്മ ഉവാച॥ 2-46-55x (1476)
ഏവമുക്ത്വാ തു ഭഗവാന്വിസൃജ്യ ത്രിദിവേശ്വരാൻ।
നരസ്യാർധതനുർഭൂത്വാ സിംഹസ്യാർധതനുഃ പുനഃ॥ 2-46-55 (13200)
നാരസിംഹേന വപുഷാ പാണിം സംസ്പൃശ്യ പാണിനാ।
ഭീമരൂപോ മഹാതേജാ വ്യാദിതാസ്യ ഇവാന്തകഃ॥ 2-46-56 (13201)
ഹിരണ്യകശിപും രാജഞ്ജഗാമ ഹരിരീശ്വരഃ।
ദൈത്യാസ്തമാഗതം ദൃഷ്ട്വാ നാരസിംഹം മഹാബലം॥ 2-46-57 (13202)
വവർഷുഃ ശസ്ത്രവർഷൈസ്തേ സുസങ്ക്രുദ്ധാസ്തദാ ഹരിം।
തൈഃ സൃഷ്ടസർവശസ്ത്രാണി ഭക്ഷയാമാസ വൈ ഹരിഃ॥ 2-46-58 (13203)
ജഘാന ന രണേ ദൈത്യാൻസഹസ്രാണി ബഹൂനി ച।
താന്നിഹത്യ ച ദൈതേയാൻസർവാൻക്രുദ്ധാൻമഹാബലാൻ॥ 2-46-59 (13204)
അഭ്യധാവത്സുസങ്ക്രുദ്ധോ ദൈത്യേന്ദ്രം ബലഗർവിതം।
ജീമൂതഘനസങ്കാശോ ജീമൂതഘനനിസ്വനഃ॥ 2-46-60 (13205)
ജീമൂത ഇവ ദീപ്തൌജാ ജീമൂത ഇവ വേഗവാൻ।
ദൈത്യം സോഽതിബലം ദൃപ്തം ദൃപ്തശാർദൂലവിക്രമം॥ 2-46-61 (13206)
ദൃപ്തൈർദൈത്യഗണൈർഗുപ്തം ഖരൈർനഖമുകൈരുത।
തതഃ കൃത്വാ തു യുദ്ധം വൈ തേന ദൈത്യേന വൈ ഹരിഃ॥ 2-46-62 (13207)
സന്ധ്യാകാലേ മഹാതേജാ ഭവനാന്തേ ത്വരാന്വിതഃ।
ഊരൌ നിധായ ദൈത്യേന്ദ്രം നിർബിഭേദ നഖൈസ്തദാ॥ 2-46-63 (13208)
മഹാബലം മഹാവീര്യം വരദാനേന ഗർവിതം।
ദൈത്യശ്രേഷ്ഠം സുരശ്രേഷ്ഠോ ജഘാന തരസാ ഹരിഃ॥ 2-46-64 (13209)
ഹിരണ്യകശിപും ഹത്വാ സർവദൈത്യാംശ്ച വൈ തദാ।
വിബുധാനാം പ്രജാനാം ച ഹിതം കൃത്വാ മഹാദ്യുതിഃ॥ 2-46-65 (13210)
പ്രമുമോദ ഹരിർദേവഃ പ്രാപ്യ ധർമം തദാ ഭുവി।
ഏഷ തേ നാരസിംഹോഽത്ര കഥിതഃ പാണ്ഡുനന്ദന। 2-46-66 (13211)
ശൃണു ത്വം വാമനം നാമ പ്രാദുർഭാവം മഹാത്മനഃ॥ ॥ 2-46-67 (13212)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ സഭാപർവണി അർഘാഹരണപർവണി ഷട്ചത്വാരിംശോഽധ്യായഃ॥ 46॥
സഭാപർവ - അധ്യായ 047
॥ ശ്രീഃ ॥
2.47. അധ്യായഃ 047
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
ബലിനിപീഡിതൈരിന്ദ്രാദിഭിഃ പ്രാർധിതേന ഹരിണാ അദിത്യാം വാമനത്വേനാവതീര്യ ബലി ംപ്രതി യാചനം॥ 1॥ ത്രിവിക്രമരൂപിണോ ഹരേഃ പാദാംഗുഷ്ഠനഖനിർഭിണ്ണോർധ്വാണ്ഡാദ്ഗംഗായാഃ പ്രാദു ർഭാവോ ബലിനിഗ്രഹശ്ച ॥ 2॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
ഭീഷ്മ ഉവാച॥
പുരാ ത്രേതായുഗേ രാജൻബലിർവൈരോജനോഽഭവത്।
ദൈത്യാനാം പാർഥിവോ വീരോ ബലേനാപ്രതിമോ ബലീ॥ 2-47-1 (13213)
തദാ ബലിർമഹാരാജ ദൈത്യസംഘൈഃ സമാവൃതഃ।
വിജേതും തരസാ ശക്രമിന്ദ്രസ്ഥാനമവാപ സഃ॥ 2-47-2 (13214)
തേന വിത്രാസിതാ ദേവാ ബലിനാഽഽഖണ്ഡലാദയഃ।
ബ്രഹ്മാണം തു പുരസ്കൃത്യ ഗത്വാ ക്ഷീരോദധിം തദാ॥ 2-47-3 (13215)
തുഷ്ടുവുഃ സഹിതാഃ സർവേ ദേവം നാരായണം പ്രഭും।
സ തേഷാം ദർശനം ചക്രേ വിബുധാനാം ഹരിസ്തദാ॥ 2-47-4 (13216)
പ്രസാദജം തസ്യ വിഭോരദിത്യാം ജൻമ ഉച്യതേ।
അദിതേരപി പുത്രത്വമേത്യ യാദവനന്ദനഃ॥ 2-47-5 (13217)
ഏഷ വിഷ്ണുരിതി ഖ്യാത ഇന്ദ്രസ്യാവരജോഽഭവത്।
തസ്മിന്നേവ ച കാലേ തു ദൈത്യേന്ദ്രോ ബലവീര്യവാൻ॥ 2-47-6 (13218)
അശ്വമേധം ക്രതുശ്രേഷ്ഠമാഹർതുമുപചക്രമേ।
വർതമാനേ തദാ യജ്ഞേ ദൈത്യേന്ദ്രസ്യ യുധിഷ്ഠിര॥ 2-47-7 (13219)
സ വിഷ്ണുർമാനവോ ഭൂത്വാ പ്രച്ഛന്നോ ബ്രഹ്മസംവൃതഃ।
മുണ്ഡോ യത്രോപവീതീ ച കൃഷ്ണാജിനധരഃ ശിഖീ॥ 2-47-8 (13220)
പാലാശദണ്ഡം സംഗൃഹ്യ വാമനോഽദ്ഭുതദർശനഃ।
പ്രവിശ്യ സ ബലേര്യജ്ഞേ വർതമാനോ ച ദക്ഷിണാം॥ 2-47-9 (13221)
ദേഹീത്യുവാച ദൈത്യേന്ദ്രം വിക്രമാംസ്ത്രീനിഹൈവ ഹ।
ദീയതാം ത്രിപദീമാത്രമിത്യയാചൻമഹാസുരം॥ 2-47-10 (13222)
സ തഥേതി പ്രതിശ്രുത്യ പ്രദദൌ വിഷ്ണവേ തദാ।
തേന ലബ്ധ്വാ ഹിരർഭൂമിം ജൃംഭയാമാസ വൈ ഭൃശം॥ 2-47-11 (13223)
സ ശിശുഃ സദിവം ഖം ച പൃഥിവീം വച വിശാംപതേ।
ത്രിഭിർവിക്രമണൈശ്ചൈവ സർവമാക്രമതാഭിഭൂഃ॥ 2-47-12 (13224)
ബലേർബലവതോ യജ്ഞേ ബലിനാ വിഷ്ണുനാ പുരാ।
വിക്രമൈസ്ത്രിഭിരക്ഷോഭ്യാഃ ക്ഷോഭിതാസ്തേ മഹാസുരാഃ॥ 2-47-13 (13225)
വിപ്രചിത്തിമുഖാഃ ക്രുദ്ധാഃ സർവസംഘാ മഹാസുരാഃ।
നാനാവക്രാ മഹാകായാ നാനാവേഷധരാ നൃപ॥ 2-47-14 (13226)
നാനാപ്രഹരണാ രൌദ്രാ നാനാമാല്യാനുലേപനാഃ।
സ്വാന്യായുധാനി സംഗൃഹ്യ പ്രദീപ്താ ഇവ തേജസാ॥ 2-47-15 (13227)
ക്രമമാണം ഹരി തത്ര ഉപാവർതന്ത ഭാരത।
പ്രമഥ്യ സർവാന്ദൈതേയാൻപാദഹസ്തതലൈസ്തു താൻ॥ 2-47-16 (13228)
രൂപം കൃത്വാ മഹാഭീമം ജഹാരാശു സ മേദിനീം।
സംപ്രാപ്യ ദിവമാകാശമാദിത്യസദനേ സ്ഥിതഃ॥ 2-47-17 (13229)
അത്യരോചത ഭൂതാത്മാ ആദിത്യസ്യൈവ തേജസാ।
പ്രകാശയന്ദിശഃ സർവാഃ പ്രദിശശ്ച മഹായശാഃ॥ 2-47-18 (13230)
ശുശുഭേ സ മഹാബാഹുഃ സർവലോകാൻപ്രകാശയൻ।
തസ്യ വിക്രമതോ ഭൂമിം ചന്ദ്രാദിത്യൌ സ്തനാന്തരേ॥ 2-47-19 (13231)
നഭസ്തു ക്രമമാണസ്യ നാഭ്യാം കില തദാ സ്ഥിതൌ।
പരമാക്രമമാണസ്യ നാനുഭ്യാം തൌ വ്യവസ്ഥിതൌ॥ 2-47-20 (13232)
വിഷ്ണോരമിതവീര്യസ്യ വദന്ത്യേവം ദ്വിജാതയഃ।
അഥാസ്യ പാദാക്രമണാത്പഫാലാണ്ഡോ യുധിഷ്ഠിരഃ॥ 2-47-21 (13233)
തച്ഛിദ്രാത്സ്യന്ദിനീ തസ്യ പാദഭ്രഷ്ടാ തു നിംനഗാ।
സസാര സാഗരം സാ തു പാവനീ സാഗരംഗമാ॥ 2-47-22 (13234)
ജഹാര മേദിനീം സർവാം ഹത്വാ ദാനവപുംഗവാൻ।
ആസുരീ ശ്രിയമാഹൃത്യ ത്രീല്ലോകാൻസ ജനാർദന॥ 2-47-23 (13235)
സപുത്രദാരാനസുരാൻപാതാലേ സംന്യവേശയത്।
നമുചിഃ ശംബരശ്ചൈവ പ്രഹ്ലാദശ്ച മഹാമനാഃ॥ 2-47-24 (13236)
മഹാഭൂതാനി ഭൂതാത്മാ സവിശേഷാനി വൈ ഹരിഃ।
കാലം ച സകലം രാജൻഗാത്രഭൂതാന്യദർശയത്॥ 2-47-25 (13237)
തസ്യ ഗാത്രേ ജഗത്സർവമാനീതമധിപശ്യതി।
ന കിഞ്ചിദസ്തി ലോകേഷു യദനാപ്തം മഹാത്മനാ॥ 2-47-26 (13238)
തദ്ധി രൂപമുപേന്ദ്രസ്യ ദേവദാനവമാനവാഃ।
ദൃഷ്ട്വാ സംമുമുഹുഃ സർവേ വിഷ്ണുതേജോഽഭിപീഡിതാഃ॥ 2-47-27 (13239)
ബലിർബദ്ധോഽഭിമാനീ ച യജ്ഞവാടേ മഹാത്മനാ।
വിരോചനകുലം സർവം പാതാലേ വിനിവേശിതം॥ 2-47-28 (13240)
ഏവംവിധാനി കർമാണി കൃത്വാ ഗരുഡാവാഹനഃ।
ന വിസ്മയമുപാഗച്ഛത്പാരമേഷ്ഠ്യേന തേജസാ॥ 2-47-29 (13241)
സ സർവമസുരൈശ്വര്യം സംപ്രദായ ശചീപതേഃ।
ത്രൈലോക്യം ച ദദൌ ശക്രേ വിഷ്ണുർദാനവസൂദനഃ॥ 2-47-30 (13242)
ഏഷ തേ വാമനോ നാമ പ്രാദുർഭാവോ മഹാത്മനഃ।
വേദവിദ്ഭിർദ്വിജൈരേതച്ഛ്രൂയതേ വൈഷ്ണവം യശഃ।
മാനുഷേഷു തതോ വിഷ്ണോഃ പ്രാദുർഭാവാംസ്തഥാ ശൃണു॥ ॥ 2-47-31 (13243)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ സഭാപർവണി അർഘാഹരണപർവണി സപ്തചത്വാരിംശോഽധ്യായഃ॥ 47 ॥
സഭാപർവ - അധ്യായ 048
॥ ശ്രീഃ ॥
2.48. അധ്യായഃ 048
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
ദത്താത്രേയനാംനാഽവതീർണസ്യ ഹരേഃ കാർതവീര്യാർജുനസ്യ വരദാനാദികം॥ 1॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
ഭീഷ്ണ ഉവാച॥
വിഷ്ണോഃ പുനർമഹാഭാഗഃ പ്രാദുർഭാവോ മഹാത്മനഃ।
ദത്താത്രേയ ഇതി ഖ്യാത ഋഷിരാസീൻമഹായശാഃ॥ 2-48-1 (13244)
തേന നഷ്ടേഷു വേദേഷു ക്രിയാസു ച മഖേഷു ച।
ചാതുർവർണ്യേ ച സങ്കീർണേ ധർമേ ശിഥിലതാം ഗതേ॥ 2-48-2 (13245)
അഭവർധതി ചാധർമേ സത്യേ നഷ്ടേ സ്ഥിതേഽനൃതേ।
പ്രജാസു ക്ഷീയമാണാസു ധർമേ ചാമൂലതാം പതേ॥ 2-48-3 (13246)
സയജ്ഞാഃ സക്രിയാ വേദാഃ പ്രത്യാനീതാ ഹി തേന വൈ।
ചാതുർവർണ്യമസങ്കീർണം കൃതം തേന മഹാത്മനാ॥ 2-48-4 (13247)
സ ഏവ വൈ യദാ പ്രാദാദ്ധൈഹയാധിപതേർവരം।
തം ഹൈഹയാനാമധിപസ്ത്വർജുനോഽഭിപ്രസാദയൻ॥ 2-48-5 (13248)
വനം പര്യചരൻസംയക്ഛുശ്രൂഷുരനുസൂയകഃ।
നിർമമോ നിരഹങ്കാരോ ദീർഘകാലമതോഷയത്॥ 2-48-6 (13249)
ആരാധ്യ ദത്താത്രേയം ഹി അഗൃങ്ണാത്സ വരാനിമാൻ।
ആപ്താദാപ്തതരാന്വിപ്രാദ്വിദ്വാന്വിദ്വന്നിഷേവിതാത്॥ 2-48-7 (13250)
ഋതേഽമരത്വം വിപ്രേണ ദത്താത്രേയേണ ധീമതാ।
വരൈശ്ചതുർഭിഃ പ്രവൃത ഇമാന്വവ്രേ വരാന്നൃപഃ॥ 2-48-8 (13251)
ശ്രീമാൻമനസ്വീ ബലവാൻസത്യവാഗനസൂയകഃ।
സഹസ്രബാഹുർഭൂയാസമേഷു മേ പ്രഥമോ വരഃ॥ 2-48-9 (13252)
ജരായുജാണ്ഡജം സർവം സർവം ചൈവ ചരാചരം।
ശാസ്തുമിച്ഛാമി ധർമേണ ദ്വിതീയസ്ത്വേഷ മേ വരഃ॥ 2-48-10 (13253)
പിതൃന്ദേവാനൃഷീന്വിപ്രാന്യജേയം വിപുലൈർമഖൈഃ।
അമിത്രാംശ്ച ശിതൈർബാണൈസ്തൃതീയോ വ്രര ഏഷ മേ॥ 2-48-11 (13254)
യസ്യ നാസീന്ന ഭവിതാ ന ചാസ്തി സദൃശഃ പുമാൻ।
ഇഹ വാ ദിവി വാ ലോകേ സ മേ ഹന്താ ഭവേദിതി॥ 2-48-12 (13255)
സോഽർജുനഃ കൃതവീര്യസ്യ വരഃ പുത്രോഽഭവദ്യുധി।
സ സഹസ്രം സഹസ്രാണാം മാഹിഷ്മത്യാമവർധത॥ 2-48-13 (13256)
സ ഭൂമിമഖിലാം ജിത്വാ ദ്വീപാംശ്ചാപി സമുദ്രിണഃ।
നഭസീവാജ്വലത്സൂര്യഃ പുണ്യൈഃ കർമഭിർജുനഃ॥ 2-48-14 (13257)
ഇന്ദ്രദ്വീപം കശേരും ച കാമദ്വീപം ഗഭസ്തിതം।
ഗന്ധർവവരുണദ്വീപം സൌഹൃഷ്ടമമിതപ്രഭഃ॥ 2-48-15 (13258)
പൂർവൈരജിതപൂർവാംശ്ച ദ്വീപനജയദർജുനഃ।
ഇദം തു കാർതവീര്യസ്യ ബഭൂവാസദൃശം ജനൈഃ॥ 2-48-16 (13259)
ന പൂർവേ നാപരേ തസ്യ ഗമിഷ്യന്തി ഗതിം നൃപാഃ।
യദർണവേ പ്രയാതസ്യ വസ്ത്രം ന പരിഷിച്യതേ॥ 2-48-17 (13260)
സൌവർണം സർവമപ്യാസീദ്വിമാനവരമുത്തമം।
ചതുർധാ വ്യഭജദ്രാഷ്ട്രം തദ്വിഭജ്യാന്വപാലയത്॥ 2-48-18 (13261)
ഏകാംശേനാഹരത്സേനാമേകാംശേനാവസദ്ഗൃഹാൻ।
യസ്തു തസ്യ തൃതീയാംശോ രാജ്ഞോഽഭൂജ്ജനസംഗ്രഹേ॥ 2-48-19 (13262)
ആപ്തഃ പരമകല്യാണസ്തേന യജ്ഞാനകൽപയത്।
യേ ദസ്യവോ ഗ്രാമചരാ അരംയേ ച വസന്തി യേ॥ 2-48-20 (13263)
ചതുർഥേന തു സോംഽശേന താൻസർവാൻപ്രത്യഷേധയത്।
ദ്വാരാണി നാപിധീയന്തേ പുരേഷു നഗരേഷു ച॥ 2-48-21 (13264)
സ ഏവ രാഷ്ട്രപാലോഽഭൂത്സ്രീപാലോഽഭവദർജുനഃ।
സ ഏവാസീദ്ജാപാലഃ സഃ ഗോപാലോ വിശാംപതേ॥ 2-48-22 (13265)
ശതം വർഷസഹസ്രാണാമനുശിഷ്യാർജുനോ മഹീം।
ദത്താത്രേയപ്രസാദേന ഏവം രാജ്യം ചകാര സഃ॥ 2-48-23 (13266)
ഏവം ബഹൂനി കർമാണി ചക്രേ ലോകഹിതായ സഃ॥
ദത്താത്രേയ ഇതി ഖ്യാതഃ പ്രാദുർഭാവോ ഹ്യയം ഹരേഃ।
കഥിതോ ഭരതശ്രേഷ്ട ശൃണു ഭൂയോ മഹാത്മനഃ॥ ॥ 2-48-24 (13267)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ സഭാപർവണി അർഘാഹരണപർവണി അഷ്ടചതത്വാരിംശോഽധ്യായഃ॥ 48 ॥
സഭാപർവ - അധ്യായ 049
॥ ശ്രീഃ ॥
2.49. അധ്യായഃ 049
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
ശ്രീഹരേർജമദഗ്നിഗൃഹേ രാമനാംനാഽവതരണം॥ 1॥ പരശുരാമേണ കാർതവീര്യാർജുനഹനനം॥ 2॥। ത്രിസ്സപ്തകൃത്വഃ ക്ഷത്രിയാന്നിഹത്യ തദ്രക്തജലൈഃ സ്വപിതൄണാം തർപണം॥3॥ കാശ്യപായാഖണ്ഡഭൂമണ്ഡലം ദത്ത്വാ സാൽവേനായോധനേ കുമാരീണാം വാണ്യാ തം വിസൃജ്യ ശസ്ത്രന്യാസപൂർവകം തപശ്ചരണം॥ 4॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
ഭീഷ്മ ഉവാച॥
തഥാ ഭൃഗുകുലേ ജൻമ യദർഥം ച മഹാത്മനഃ।
ജാമദഗ്ന്യ ഇതി ഖ്യാതഃ പ്രാദുർഭാവശ്ച വൈഷ്ണവഃ॥ 2-49-1 (13268)
ജമദഗ്നിസുതോ രാജന്ത്രാമോ നാമ സ വീര്യവാൻ।
ഹേഹയാന്തകരോ രാജൻസ രാമോ ബലിനാം വരഃ॥ 2-49-2 (13269)
കാർതാവീര്യോ മഹാവീര്യോ ബലേനാപ്രതിമസ്തദാ।
രാമേണ ജാമദഗ്ന്യേന ഹതോ വിഷമമാചരൻ॥ 2-49-3 (13270)
തം കാർതവീര്യം രാജാനം ഹേഹയാനാമരിന്ദമം।
രഥസ്ഥം പാർഥിവം രാമഃ പാതയിത്വാഽവധീദ്രണേ॥ 2-49-4 (13271)
ജംഭസ്യ യജ്ഞം ഹത്വാ സ ഋത്വിജശ്ചൈവ സംസ്തരേ।
ജംഭസ്യ മൂർധ്നി ഭേത്താ ച ഹന്താ ച ശതദുന്ദുഭേഃ॥ 2-49-5 (13272)
സ ഏഷ കൃഷ്ണോ ഗോവിന്ദോ ജാതോ ഭൃഗുഷു വീര്യവാൻ।
സഹസ്രബാഹുമുദ്ധർതും സഹസ്രജിതമാഹവേ॥ 2-49-6 (13273)
ക്ഷത്രിയാണാം ചതുഷ്പഷ്ടിമയുതാനി മഹായശാഃ।
സരസ്വത്യാം സമേതാനി ഏഷ വൈ ധനുഷാഽജയത്॥ 2-49-7 (13274)
ബ്രഹ്മദ്വിഷാം ധേ തസ്മിൻമഹസ്രാണി ചതുർദശ।
പുനർജഘാന ശൂരാണാമതിക്രൂരോ രഥർഷഭഃ॥ 2-49-8 (13275)
തതോ രാജ്ഞാം സഹസ്രം സ ഭങ്ക്താ പൂർവമരിന്ദമഃ।
സഹസ്രം മുസലേനാഹൻസഹസ്രമുദകൃന്തത॥ 2-49-9 (13276)
ചതുർദശസഹസ്രാണി കൃണദൂമമപായയത്।
ശിഷ്ടാൻബ്രഹ്മദ്വിഷോ ജിത്വാ തതോഽസ്നായത ഭാർഗവഃ 2-49-10 (13277)
രാമരാമേത്യമിക്രുഷ്ടോ ബ്രാഹ്മണൈഃ ക്ഷത്രിയാർദിതൈഃ।
നിഘ്നഞ്ശതസഹസ്രാണി രാമഃ പരശുനാഭിഭൂഃ॥ 2-49-11 (13278)
ന ഹ്യമൃഷ്യത താം വാചമാർതൈർഭൃശമുദീരിതാം।
ഭൃഗോ രാമാഭിധാവേതി യദാഽക്രന്ദന്ദ്വിജാതയഃ॥ 2-49-12 (13279)
കാശ്മീരാന്ദരദാൻകുന്തീൻക്ഷുദ്രകാൻമാലവാഞ്ഛവാൻ।
ചേദികാശികരൂശാംശ്ച ഋഷികാൻക്രഥകൈശികാൻ॥ 2-49-13 (13280)
അംഗാന്വംഗാൻകലിംഗാംശ്ച മാഗധാൻകാശികോസലാൻ।
രാത്രായണാന്വീതിഹോത്രാൻകിരാതാൻകാർതികാവതാൻ॥ 2-49-14 (13281)
ഏതാനന്യാംശ്ച രാജന്യാന്ദേശേദേശേ സഹസ്രശഃ।
നികൃത്യ നിശിതൈർബാണൈഃ സംപ്രദായ വിവസ്വതേ॥ 2-49-15 (13282)
കീർണാ ക്ഷത്രിയകോടീഭിർമേരുമന്ദരഭൂഷണാ।
ത്രിഃ സപ്തകൃത്വഃ പൃഥിവീ തേന നിഃക്ഷത്രിയാ കൃതാ॥ 2-49-16 (13283)
കൃത്വാ നിഃക്ഷത്രിയാം ചൈവ ഭാർഗവഃ സ മഹായശാഃ।
ഇന്ദ്രഗോപകവർണസ്യ ജീവഞ്ജീവനിഭസ്യ ച॥ 2-49-17 (13284)
പൂരയിത്വാ ച സരിതഃ ക്ഷതജസ്യ സരാംസി ച।
ചകാര തർപണം വീരഃ പിതൄണാം താസു തേഷു ച॥ 2-49-18 (13285)
സർവാനഷ്ടാദശ ദ്വീപാന്വശമാനീയ ഭാർഗവഃ।
സോഽശ്വമേധസഹസ്രാണി നരമേധശതാനി ച॥ 2-49-19 (13286)
ഇഷ്ട്വാ സാഗരപര്യന്താം കാശ്യപായ മഹീം ദദൌ।
തസ്യാഗ്രേണാനുപര്യേതി ഭൂമിം കൃത്വാ വിപാംസുലാം॥ 2-49-20 (13287)
തതഃ കാലകൃതാം സത്യാം ഭാർഗവായ മഹാത്മനേ।
ഗാധാമപ്യത്ര ഗായന്തി യേ പുരാണവിദോ ജനാഃ॥ 2-49-21 (13288)
വേദിമഷ്ടാദശോത്സേധാം ഹിരണ്യസ്യാതിപൌരുഷീം।
രാമേണ ജാമദഗ്ന്യേന പ്രതിജഗ്രാഹ കാശ്യപഃ॥ 2-49-22 (13289)
ഏവമിഷ്ട്വാ മഹാബാഹുഃ ക്രതുഭിർഭൂരിദക്ഷിണൈഃ।
അന്യദ്വർഷശതം രാമഃ സൌഭേ സാൽവമയോധയത്॥ 2-49-23 (13290)
തതഃ സ ഭൃഗുശാർദൂലസ്തം സൌഭം യോധയൻപ്രഭുഃ।
സുബന്ധുരം രഥം രാജന്നാസ്ഥായ ഭരതർഷഭ॥ 2-49-24 (13291)
നഗ്നികാനാം കുമാരീണാം ഗായന്തീനാമുപാശൃണോത്।
രാമരാമ മഹാബാഹോ ഭൃഗൂണാം കീർതിവർധന॥ 2-49-25 (13292)
ത്യജ ശസ്ത്രാണി സർവാണി ന ത്വം സൌഭം വധിഷ്യസി।
ശംഖചക്രഗദാപാണിർദേവാനാമഭയംഗരഃ॥ 2-49-26 (13293)
യുധി പ്രദ്യുംനസാംബാഭ്യാം കൃഷ്ണഃ സൌഭം വധിഷ്യതി।
തച്ഛ്രുത്വാ പുരുഷവ്യാഘ്രസ്തത ഏവ വനം യയൌ॥ 2-49-27 (13294)
ന്യസ്യ സർവാണി ശസ്ത്രാണി കാലകാങ്ക്ഷീ മഹായശാഃ।
രഥം സർവായുധം ചൈവ ശരാൻപരശുമേവ ച॥ 2-49-28 (13295)
ധനൂംഷ്യപ്സു പ്രതിഷ്ഠാപ്യ രാമസ്തേപേ പരം തപഃ।
ഹ്രിയം പ്രജ്ഞാം ശ്രിയം കീർതിം ലക്ഷ്മീം ചാമിത്രകർശനഃ॥ 2-49-29 (13296)
പഞ്ചാധിഷ്ഠായ ധർമാത്മാ തം രഥം വിസസർജ ഹ।
ആദികാലേ പ്രവൃത്തം തു വ്യഭജത്കരമീശ്വരഃ॥ 2-49-30 (13297)
നാഘ്നതം ശ്രദ്ധയാ സൌഭം ന ഹ്യശക്തോ മഹായശാഃ।
ജാമദഗ്ന്യ ഇതി ഖ്യാതോ യസ്ത്വയം ഭഗവാനുപിഃ। 2-49-31 (13298)
സോഽസ്യ ഭാഗസ്തപസ്തേപേ ഭാർഗവോ ലോകവിശ്രുതഃ॥ ॥ 2-49-32 (13299)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ സഭാപർവണി അർഘാഹരണപർവണി ഏകോനപഞ്ചാശോഽധ്യായഃ॥ 49॥
സഭാപർവ - അധ്യായ 050
॥ ശ്രീഃ ॥
2.50. അധ്യായഃ 050
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
ശ്രീവിഷ്ണോർദശരഥഗൃഹേ രാമത്വേനാവതാരഃ॥ 1॥ വിശ്വാമിത്രേണ സ്വാശ്രമം നീതേന സലക്ഷ്മണേന രാമേണ സുബാഹ്വാദിഹനനം॥ 2॥ സീതാമുദൂഹ്യ നിജനഗരമേത്യ പിതൃനിദേശേന സീതാലക്ഷ്മണാഭ്യാം സഹ വനം ഗതേന രാമേണ സ്വരദൂഷണാദിഹനനം॥ 3॥ സീതാവിയോഗിനഃ സുഗ്രീവേണ സഖ്യമേത്യ വാലിനം സംഹൃതവതോ രാമസ്യ ഹനുമദ്വചനേന ലങ്ക ാഗമനം॥ 4॥ രാവണാദീന്നിഹത്യ സീതാപ്രമുഖൈഃ സഹായോധ്യാം ഗതേന രാമേണ ലവണാസുരം ശത്രുഘ്നേന ഘ ാതയിത്വാ പ്രജാപാലനം॥ 5॥ സംഗ്രഹേണ ശ്രീകൃഷ്ണചരിത്രനിരൂപണം കൽക്യവതാരകഥനം ച॥ 6॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
ഭീഷ്മ ഉവാച॥
ശൃണു രാജംസ്തതോ വിഷ്ണോഃ പ്രാദുർഭാവം മഹാത്മനഃ।
അഷ്ടാവിംശേ യുഗേ ചാപി മാർകണ്ഡേയപുരഃ സരഃ॥ 2-50-1 (13300)
തിഥൌ നാവമികേ ജജ്ഞേ തഥാ ദശരഥാദപി।
കൃത്വാഽഽത്മാനം മഹാബാഹുശ്ചതുർധാ വിഷ്ണുരവ്യയഃ॥ 2-50-2 (13301)
ലോകേ രാമ ഇതി ഖ്യാതസ്തേജസാ ഭാസ്കരോപമഃ।
പ്രസാദനാർഥം ലോകസ്യ വിഷ്ണുസ്തത്ര സനാതനഃ॥ 2-50-3 (13302)
ധർമാർഥമേവ കൌന്തേയ ജജ്ഞേ തത്ര മഹായശാഃ।
തമപ്യാഹുർമനുഷ്യേന്ദ്രം സർവഭൂതപതേസ്തനും॥ 2-50-4 (13303)
യജ്ഞവിഘ്നകരസ്തത്ര വിശ്വാമിത്രസ്യ ഭാരത।
സുബാഹുർനിഹതസ്തേന മാരീചസ്താഡിതോ ഭൃശം॥ 2-50-5 (13304)
തസ്മൈ ദത്താനി ചാസ്രാണി വിശ്വമിത്രേണ ധീമതാ।
വധാർഥം സർവശത്രൂണാം ദുർവാരാണി സുരൈരപി॥ 2-50-6 (13305)
വർതമാനേ മഹായജ്ഞേ ജനകസ്യ മഹാത്മനഃ।
ഭഗ്നം മാഹേശ്വരം ചാപം ക്രീഡതാ ലീലയാ ഭൃശം॥ 2-50-7 (13306)
തതസ്തു സീതാം ജഗ്രാഹ ഭാര്യാർഥേ ജാനകീം വിഭുഃ।
നഗരീം പുനരാസാദ്യ മുമുദേ തത്ര സീതയാ॥ 2-50-8 (13307)
കസ്യചിത്ത്വഥ കാലസ്യ പിത്രാ തത്രാഭിചോദിതഃ।
കൈകേയ്യാഃ പ്രിയമന്വിച്ഛന്വനമഭ്യവപദ്യത॥ 2-50-9 (13308)
യഃ സമാഃ സർവധർമജ്ഞശ്ചതുർദശ വനേ വസന।
ലക്ഷ്മണാനുചരോ രാമഃ സർവഭൂതഹിതേ രതഃ॥ 2-50-10 (13309)
ചതുർദശ വനേ തീർത്വാ തദാ വർഷാണി ഭാരത।
രൂപിണീ യസ്യ പാർശ്വസ്ഥാ സീതേത്യഭിഹിതാ ജനൈഃ॥ 2-50-11 (13310)
പൂർവോചിതത്വാത്സാ ലക്ഷ്മീർഭർതാരമനുശോചതി।
ജനസ്ഥാനേ വസൻകാര്യം ത്രിദശാനാം ചകാര സഃ॥ 2-50-12 (13311)
മാരീചം ദൂഷണം ഹുത്വാ ഖരം ത്രിശിരസം തഥാ।
ചതുർദശ സഹസ്രാണി രക്ഷസാം ഘോരകർമണാം॥ 2-50-13 (13312)
ജഘാന രാമോ ധർമാത്മാ പ്രജാനാം ഹിതകാംയയ।
വിരാധം ച കബന്ധം ച രാക്ഷസൌ ഘോരകർമിണൌ॥ 2-50-14 (13313)
ജഘാന ച തദാ രാമോ ഗന്ധർവൌ ശാഷവിക്ഷതൌ।
സ രാവണസ്യ ഭഗിനീനാസാച്ഛേദമകാരയത്॥ 2-50-15 (13314)
ഭാര്യാവിയോഗം തം പ്രാപ്യ മൃഗയന്വ്യചരദ്വനം।
സ തസ്മാദൃശ്യമൂകം തു ഗത്വാ പംപാമതീത്യ ച॥ 2-50-16 (13315)
സുഗ്രീവം മാരുതിം ദൃഷ്ട്വാ ചക്രേ മൈത്രീം തയോഃ സ വൈ।
അഥ ഗത്വാ സ കിഷ്കിന്ധാം സുഗ്രീവേണ തദാ സഹ॥ 2-50-17 (13316)
നിഹത്യ വാലിനം യുദ്ധേ വാനരേദ്രം മഹാബലം।
അഭ്യപിഞ്ചത്തദാ രാമഃ സുഗ്രീവം വാനരേശ്വരം॥ 2-50-18 (13317)
തതഃ സ വീര്യവാന്രാജംസ്ത്വരയാ വൈ സമുത്സുകഃ।
വിചിത്യ വായുപുത്രേണ ലങ്കാദേശം നിവേദിതഃ॥ 2-50-19 (13318)
മേതും വദ്ധ്വാ സമുദ്രസ്യ വാനരൈഃ സ സമുത്സുകഃ।
സീതായാഃ പദമന്വിച്ഛന്രാമോ ലങ്കാം വിവേശ വൈ॥ 2-50-20 (13319)
ദേവോരഗഗണാനാം ഹി യക്ഷരാക്ഷസപക്ഷിണാം।
തത്രാവദ്യം രാക്ഷസേന്ദ്രം രാവണം യുധി ദുർജയം॥ 2-50-21 (13320)
യുക്തം രാക്ഷസകോടീഭിർഭിന്നാഞ്ജനചയോപമം।
ദുർനിരീക്ഷ്യം സുരഗണൈർവരദാനേന ദർപിതം॥ 2-50-22 (13321)
ജഘാന സചിവൈഃ സാർധം സാന്വയം രാവണം രണേ॥ 2-50-23 (13322)
ത്രൈലോക്യകണ്ടകം വീരം മഹാകായം മഹാബലം।
രാവമം സഗണം ഹത്വാ രാമോ ഭൂതപതിഃ പുരാ॥ 2-50-24 (13323)
ലങ്കായാം തം മഹാത്മാനം രാക്ഷസേന്ദ്രം വിഭീഷണം।
അഭിഷിച്യ തതോ രാമ അമരത്വം ദദൌ തദാ॥ 2-50-25 (13324)
ആരുഹ്യ പുഷ്പകം രാമഃ സീതാമാദായ പാണ്ഡവ।
സബലം സ്വപുരം ഗത്വാ ധർമരാജ്യമപാലയത്॥ 2-50-26 (13325)
ദാനവോ ലവണോ നാമ മധോഃ പുത്രോ മഹാബലഃ।
ശത്രുഘ്നേന ഹതോ രാജംസ്തദാ രാമസ്യ ശാസനാത്॥ 2-50-27 (13326)
ഏവം ബഹൂനി കർമാണി കൃത്വാ ലോകഹിതായ സഃ।
രാജം ചകാര വിധിവദ്രാമോ ധർമഭൃതാം വരഃ॥ 2-50-28 (13327)
ശതാശ്വമേധാനാജഹ്രേ ജ്യോതിരുക്ഥ്യാന്നിരർഗലാൻ।
നാശ്രൂയന്താശുഭാ വാചോ നാത്യയഃ പ്രാണിനാം തദാ। 2-50-29 (13328)
ന ദസ്യുജം ഭയം ചാസീദ്രാമേ രാജ്യം പ്രശസതി।
ഋഷീണാം ദേവതാനാം ച മനുഷ്യാണാം തഥൈവ ച॥ 2-50-30 (13329)
പൃഥിവ്യാം ധാർമികാഃ സർവേ രാമേ രാജ്യം പ്രശാസതി।
നാധർമിഷ്ഠോ നരഃ കശ്ചിദ്ബഭൂവ പ്രാണിനാം ക്വചിത്॥ 2-50-31 (13330)
പ്രാണാപാനൌ സമൌ ഹ്യാസ്താം രാമേ രാജ്യം പ്രശാസതി।
ഗാധാമപ്യത്ര ഗായന്തി യേ പുരാണവിദോ ജനാഃ॥ 2-50-32 (13331)
ശ്യാമോ യുവാ ലോഹിതാക്ഷോ മാതംഗാനാമിവർഷഭഃ।
ആജാനുബാഹുഃ സുമുഖഃ സിംഹസ്കന്ധോ മഹാബലഃ॥ 2-50-33 (13332)
ദശവർഷസഹസ്രാണി ദശവർഷശതാനി ച।
രാജ്യം ഭോഗം ച സംപ്രാപ്യ ശശാസ പൃഥിവീമിമാം॥ 2-50-34 (13333)
രാമോ രാമോ രാമ ഇതി പ്രാജാനാമഭവൻകഥാഃ।
രാമഭൂതം ജഗദിദം രാമേ രാജ്യം പ്രശാസതി॥ 2-50-35 (13334)
ഋഗ്യജുഃ സാമഹീനാശ്ച ന തദാഽസന്ദ്വിജായഃ।
ഉഷിത്വാ ദണ്ഡകേ കാര്യം ത്രിദശാനാം ചകാര സഃ॥ 2-50-36 (13335)
പൂർവാപകാരിണം തം തു പൌലസ്ത്യം മനുജർഷഭം।
ദേവഗന്ധർവനാഗാനാമരിം സ നിജഘാനഹ॥ 2-50-37 (13336)
സത്വവാൻഗുണസംപന്നോ ദീപ്യമാനഃ സ്വതേജസാ।
ഏവമേവ മഹാബാഹുരിക്ഷ്വാകുകുലവർധനഃ॥ 2-50-38 (13337)
രാവണം സഗണം ഹത്വാ ദിവമാക്രമതാഭിഭൂഃ।
ഇതി ദാശരഥേഃ ഖ്യാതഃ പ്രാദുർഭാവോ മഹാത്മനഃ॥ 2-50-39 (13338)
തതഃ കൃഷ്ണോ മഹാബാഹുർഭീതാനാമഭയങ്കരഃ।
അഷ്ടാവിംശേ യുഗേ രാജഞ്ജജ്ഞേ ശ്രീവത്സലക്ഷണഃ॥ 2-50-40 (13339)
പേശലശ്ച വദാന്യശ്ചലോകേ ബഹുമതോ നൃഷു।
സ്മൃതിമാന്ദേശകാലജ്ഞഃ ശംഖചക്രഗദാസിഭൃത്॥ 2-50-41 (13340)
വാസുദേവ ഇതി ഖ്യാതോ ലോകാനാം ഹിതകൃത്സദാ।
വൃഷ്ണീനാം ച കുലേ ജാതോ ഭൂമേഃ പ്രിയചികീർഷയാ॥ 2-50-42 (13341)
ശത്രൂണാം ഭയകൃദ്ദാതാ മധുഹേതി സ വിശ്രുതഃ।
ശകടാർജുനരാമാണാം കീലസ്ഥാനാന്യസൂദയത്॥ 2-50-43 (13342)
കംസാദീന്നിജഘാനാജൌ ദൈത്യാൻമാനുഷവിഗ്രഹാൻ।
അയം ലോകഹിതാർഥായ പ്രാദുർഭാവോ മഹാത്മനഃ॥ 2-50-44 (13343)
കൽകീ വിഷ്ണുയശാ നാമ ഭൂയശ്ചോത്പത്സ്യതേ ഹരിഃ।
ലേര്യുഗാന്തേ സംപ്രാപ്തേ ധർമേ ശിഥിലതാം ഗതേ॥ 2-50-45 (13344)
പാഷണ്ഡിനാം ഗണാനാം ഹി വധാർഥം ഭരതർഷഭ।
ധർമസ്യ ച വിവൃദ്ധ്യർഥം വിപ്രാണാം ഹിതകാംയയാ॥ 2-50-46 (13345)
ഏതേ ചാന്യേ ച ബഹവോ വിഷ്ണോർദേവഗണൈര്യുതാഃ।
പ്രാദുർഭാവാഃ പുരാണേഷു ഗീയന്തേ ബ്രഹ്മവാദിഭിഃ॥ ॥ 2-50-47 (13346)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ സഭാപർവണി അർഘാഹരണപർവണി പഞ്ചാശോഽധ്യായഃ॥ 50॥
സഭാപർവ - അധ്യായ 051
॥ ശ്രീഃ ॥
2.51. അധ്യായഃ 051
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
യുധിഷ്ഠിരേണ ഭീഷ്മംപ്രതി വിസ്തരേണ കൃഷ്ണകഥാകഥനപ്രാർഥനാ॥ 1॥ ദേവാസുരയുദ്ധേ പരാജിതാനാം ദേവാനാം സ്മരണമാത്രസംനിഹിതേന ഹരിണാ ദൈത്യാനാം പരാ ജയഃ॥ 2॥ ഭൂംയാ സ്വഭാരാവതരണം പ്രാർഥിതേഽസ്യ വിഷ്ണോഃ ഭൂമാവവതാരനിർധാരണം॥ 3॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
വൈശംപായന ഉവാച॥
ഏവമുക്തേ തു കൌന്തേയസ്തതഃ കൌരവനന്ദനഃ।
ആബഭാഷേ പുനർഭീഷ്ണേ ധർമരാജോ യുധിഷ്ഠിരഃ॥ 2-51-1 (13347)
ഭൂയ ഏവ മനുഷ്യേന്ദ്ര ഉപേന്ദ്രസ്യ യശസ്വിനഃ।
ജൻമ വൃഷ്ണിഷു വിജ്ഞാതുമിച്ഛാമി വദതാം വര॥ 2-51-2 (13348)
യഥൈവ ഭഗവാഞ്ജാതഃ ക്ഷിതാവിഹ ജനാർദനഃ।
മാധവേഷു മഹാബുദ്ധിസ്തൻമേ ബ്രൂഹി പിതാമഹ॥ 2-51-3 (13349)
വൈശംപായന ഉവാച। 2-51-4x (1477)
ഏവമുക്തസ്തതോ ഭീഷ്മഃ കേശവസ്യ മഹാത്മനഃ।
മാധവേഷു തഥാ ജൻമ കഥയാമാസ വീര്യവാൻ॥ 2-51-4 (13350)
ഹന്ത തേ കഥയിഷ്യാമി യുധിഷ്ഠിര യഥാതഥം।
യതോ നാരായണസ്യേഹ ജൻമ വൃഷ്ണിഷു കൌരവ॥ 2-51-5 (13351)
പുരാ ലോകേ മഹാരാജ വർതമാനേ കൃതേ യുഗേ।
ആസീത്രൈലോക്യവിഖ്യാതഃ സംഗ്രാമസ്താരകാമയഃ॥ 2-51-6 (13352)
വിരോചനോ മയസ്താരോ വരാഹഃ ശ്വേത ഏവ ച।
വിപ്രചിത്തിഃ പ്രലംബശ്ച വൃത്രജംഭബലാദയഃ॥ 2-51-7 (13353)
നമുചിഃ കാലനേമിശ്ച പ്രഹ്ലാദ ഇതി വിശ്രുതഃ।
ലംബഃ കിശോരഃ സ്വർഭാനുരരിഷ്ടോ രാക്ഷസേശ്വരഃ॥ 2-51-8 (13354)
ഏതേ ചാന്യേ ച ബഹവോ ദൈത്യസംഘാഃ സഹസ്രശഃ।
നാനാശസ്ത്രധരാ രാജന്നാനാഭൂഷണവാഹനാഃ॥ 2-51-9 (13355)
ദേവതാനാമഭിമുഖാസ്തസ്ഥുർദൈതേയദാനവാഃ।
ദേവാസ്തു യുധ്യമാനാസ്തേ ദാനവാനഭ്യയൂ രണേ॥ 2-51-10 (13356)
ആദിത്യാ വസവോ രുദ്രാഃ സാധ്യാ വിശ്വേ മരുദ്ഗണാഃ।
ഇന്ദ്രോ യമശ്ച വരുണശ്ചന്ദ്രശ്ചൈവ ധനേശ്വരഃ॥ 2-51-11 (13357)
അശ്വിനൌ ച മഹാവീര്യൌ യേ ചാന്യേ ദേവതാഗണാഃ।
ചക്രുര്യുദ്ധം മഹാഘോരം ദാനവൈശ്ച യഥാക്രമം॥ 2-51-12 (13358)
യുധ്യമാനാഃ സമേയുശ്ച ദേവാ ദൈതേയദാനവൈഃ।
തദ്യുദ്ധമഭവദ്ഘോരം ദേവദാനവസങ്കുലം॥ 2-51-13 (13359)
താഭ്യാം ബലാഭ്യാം സഞ്ജജ്ഞേ തുമുലോ വിഗ്രഹസ്തദാ।
തീക്ഷ്ണശസ്ത്രൈഃ കിരന്തോഽഥ അഭ്യയുർദേവദാനവാഃ॥ 2-51-14 (13360)
ഘ്രന്തി ദേവാൻസഗന്ധർവാൻസയക്ഷോരഗചാരണാൻ।
തേ വധ്യമാനാ ദൈതേയൈർദേവസംഘാസ്തദാ രണേ॥ 2-51-15 (13361)
ത്രാതാരം മനസാ ജഗ്മുർദേവം നാരായമം പ്രഭും।
ഏതസ്മിന്നന്തരേ തത്ര ജഗാമ ഹരിരീശ്വരഃ॥ 2-51-16 (13362)
ദീപയഞ്ജ്യോതിഷാ ഭൂമിം ശംഖചക്രഗദാധരഃ।
തമാഗതം സുപർണസ്ഥം വിഷ്ണും ലോകനമസ്കൃതം॥ 2-51-17 (13363)
ദൃഷ്ട്വാ മുദാ യുതാഃ സർവേ ഭയം ത്യക്ത്വാ രമേ സുരാഃ।
ചക്രുര്യുദ്ധം പുനഃ സർവേ ദേവാ ദൈതേയദാനവൈഃ॥ 2-51-18 (13364)
തദ്യുദ്ധമഭവദ്ഘോരമചിന്ത്യം രോമഹർഷണം।
ജഘ്രുർദൈത്യാന്ത്രണേ ഘോരാഃ സർവേ ശക്രപുരോഗമാഃ॥ 2-51-19 (13365)
തേ ബാധ്യമാനാ ബിബുധൈർദുദ്രുവുദൈത്യദാനവാഃ॥ 2-51-20 (13366)
വിദ്രുതാന്ദാനവാന്ദൃഷ്ട്വാ തദാ ഭാരത സംയുഗേ।
കാലനേമിരിതി ഖ്യാതോ ദാനവഃ പ്രത്യദൃശ്യതാ॥ 2-51-21 (13367)
ശത്രുപ്രഹരണേ ഘോരഃ ശതബാഹുഃ ശതാനനഃ।
ശതശീർഷഃ സ്ഥിതഃ ശ്രീമാഞ്ഛതശൃംഗം ഇവാചലഃ॥ 2-51-22 (13368)
ഭാസ്കരാകാരമുകുടഃ ശിഞ്ജിതാഭരണാംഗദഃ।
ധൂംരകേതുർഹരിശ്മശ്രുർനിർദഷ്ടോഷ്ഠപുടാനനഃ॥ 2-51-23 (13369)
ത്രൈലോക്യാന്തരവിസ്താരം ധാരയന്വിപുലം വപുഃ।
തർജയന്വൈ രണേ ദേവാഞ്ഛാദയന്വൈ ദിശോ ദശ॥ 2-51-24 (13370)
അഭ്യധാവത്സുസങ്ക്രുദ്ധോ വ്യാദിതാസ്യ ഇവാന്തകഃ।
തത്ര ശസ്ത്രപ്രതാനൈശ്ച ദേവാന്ധർഷിതവാന്ത്രണേ॥ 2-51-25 (13371)
അഭ്യായയുഃ സുരാൻസർവാൻപുനസ്തേ ദൈത്യദാനവാഃ।
ആപീഡയന്ത്രണേ ക്രുദ്ധാസ്തതോ ദേവാന്യുധിഷ്ഠിര॥ 2-51-26 (13372)
തേ വധ്യമാനാ വിബുധാഃ സമരേ കാലനേമിനാ।
ദൈത്യൈശ്ചൈവ മഹാരാജ ദുദ്രുവുസ്തേ ദിശോ ദശ॥ 2-51-27 (13373)
വിബുധാന്വിദ്രുതാന്ദൃഷ്ട്വാ കാലനേമിർമഹാ।ഞസുരഃ।
ഇന്ദ്രം യമം ച വരുണം വായും ച ധനദം രവിം॥ 2-51-28 (13374)
ഏതാംശ്ചാന്യാൻബലാഞ്ജിത്വാ തേഷാം കാര്യാണ്യവാപ സഃ।
താൻസർവാൻസഹസാ ജിത്വാ കാലനേമിർമഹാസുരഃ॥ 2-51-29 (13375)
ദദർശ ഗഗനേ വിഷ്ണും സുപർണസ്ഥം മഹാദ്യുതിം।
തം ദൃഷ്ട്വാ ക്രോധതാംരാക്ഷസ്തർജയന്നഭ്യയാത്തദാ॥ 2-51-30 (13376)
സ ബാഹുശതമുദ്യംയ സർവാസ്ത്രഗ്രഹണം രണേ।
രോഷാദ്ഭാരത ദൈത്യേന്ദ്രോ വിഷ്ണോരുരസി പാതയത്॥ 2-51-31 (13377)
ദൈത്യാശ്ച ദാനവാശ്ചൈവ സർവേ മയപുരോഗമാഃ।
സ്വാന്യായുധാനി സംഗൃഹ്യ സർവേ വിഷ്ണുമുപാദ്രവൻ॥ 2-51-32 (13378)
സ താഡ്യമാനോ।ഞതിബലൈർദൈത്യൈഃ സർവായുഘോദ്യതൈഃ।
ന ചചാല ഹരിര്യുദ്ധേഽകംപമാന ഇവാചലഃ॥ 2-51-33 (13379)
പുനരുദ്യംയ സങ്ക്രുദ്ധഃ കാലനേമിർദൃഢാം ഗദാം।
ജഘാന ഗദയാ രാജംസ്തം വിഷ്ണും ഗരുഡം ച വൈ॥ 2-51-34 (13380)
തം ദൃഷ്ട്വാ ഗുരഡം ശ്രാന്തം ചക്രമുദ്യസ്യ വൈ ഹരിഃ।
ശതം ശിരാംസി ബാഹൂംശ്ച സോച്ഛിനത്കാലനേമിനഃ॥ 2-51-35 (13381)
ജഘാനാന്യാംസ്ച താൻസർവാൻസമരേ ദൈത്യദാനവാൻ।
വിബുധാനാമൃഷീണാം ച സ്വാനി സ്ഥാനാനി വൈ ദദൌ॥ 2-51-36 (13382)
ദത്ത്വാ സുരാണാം സുഗ്രീതോ യോഗ്യകർമാണി ഭാരത।
ജഗാമ ബ്രഹ്മണാ സാർധം ബ്രഹ്മലോകം തദാ ഹരിഃ॥ 2-51-37 (13383)
ബ്രഹ്മലോകം പ്രവിശ്യാശ്ച പ്രാപ്യ നാരായണഃ പ്രഭുഃ।
പൌരാണം ബ്രഹ്മസദനം ദിവ്യം നാരായണാശ്രയം॥ 2-51-38 (13384)
സ പ്രവിശ്യ തദാ ദേവഃ സ്തൂയമാനോ മഹർഷിഭിഃ।
സഹസ്രശീർഷാ ഭൂത്വാ ച ശയനായോപചക്രമേ॥ 2-51-39 (13385)
ആദിദേവഃ പുരാണാത്മാ നിദ്രാവശമുപാഗതഃ।
ശേതേ സുഖം സദാ വിഷ്ണുർമോഹയഞ്ജഗദവ്യയഃ॥ 2-51-40 (13386)
ജഗ്മുസ്തസ്യാഥ വർഷാണി ശയാനസ്യ മഹാത്മനഃ।
ഷട്ത്രിംശച്ഛതസാഹസ്രം മാനുഷേണേഹ സംഖ്യയാ॥ 2-51-41 (13387)
ജഗ്മുഃ കൃതയുഗത്രേതാദ്വാപരാന്തേ ബുബോധ ഹ।
ബ്രഹ്മാദിഭിഃ സ്തൂയമാനഃ സുരൈശ്ചാപി സഹർഷിഭിഃ॥ 2-51-42 (13388)
ഉത്പത്യ ശയനാദ്വിഷ്ണുർബ്രഹ്മണാ വിബുധൈഃ സഹ।
ദേവാനാം ച ഹിതാർഥായ യയൌ ദേവസഭാം പ്രതി॥ 2-51-43 (13389)
മേരോഃ ശിരസി വിന്യസ്താം ജ്വലന്തീം താം ശുഭാം സഭാം।
വിവിശുസ്തേ സുരാഃ സർവേ ബ്രഹ്മണാ സഹ ഭാരത॥ 2-51-44 (13390)
ജഗ്മുസ്തത്ര നിഷേദുസ്തേ സാ നിഃശബ്ദാ ഹ്യഭൂത്തദാ।
തത്ര ഭൂമിരുവാചാഥ ഖേദാത്കരുണഭാഷിണീ॥ 2-51-45 (13391)
രാജ്ഞാം ബലൈർബലവതാം ഖിന്നാസ്മി ഭൃശപീഡിതാ।
നിത്യം ഭാരപരിശ്രാന്താ ദുഃഖം ജീവാംയഹം സുരാഃ॥ 2-51-46 (13392)
പുരേ പുരേ ച നൃപതിഃ കോടിസംഖ്യൈർബലൈർവൃതഃ।
രാഷ്ട്രേ രാഷ്ട്രേ ച ശതശോ ഗ്രാമാഃ കുലസഹസ്രിണഃ॥ 2-51-47 (13393)
ഭൂമിപാനാം സഹസ്രൈശ്ച തേഷാം ച ബിലനാം ബലൈഃ।
ഗ്രാമായുതൈഃ പുരൈ രാഷ്ട്രൈരഹം നിർവിവരീകൃതാ॥ 2-51-48 (13394)
തസ്മാദ്ധാരയിതും ശക്ത്യാ ന ക്ഷമാസി ജനാനഹം।
ദൈത്യൈശ്ച ബാധ്യമാനാസ്താഃ പ്രാജ നിത്യം ദുരാത്മഭിഃ॥ 2-51-49 (13395)
ഭീഷ്ണ ഉവാച। 2-51-50x (1478)
ഭൂമേസ്തു വചനം ശ്രുത്വാ ദേവോ നാരായണസ്തദാ।
വ്യാദിശ്യ താൻസുരാൻസർവാൻക്ഷിതൌ വസ്തും മനോ ദധേ॥ ॥ 2-51-50 (13396)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ സഭാപർവണി അർഘാഹരണപർവണി ഏകപഞ്ചാശോഽധ്യായഃ॥ 51॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-51-42 കൃതയുഗത്രേതാദ്വാപരാഃ അന്ത ഇതി ഛേദഃ॥സഭാപർവ - അധ്യായ 052
॥ ശ്രീഃ ॥
2.52. അധ്യായഃ 052
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
വിഷ്ണുനാ ദേവാനാം ഭൂമാവുത്പത്തയേ ആജ്ഞാപനം॥ 1॥ അവതീർണേ കൃഷ്ണേ സ്വർഗാദാഗതാനാമിന്ദ്രാദീനാം ശ്രീകൃഷ്ണം സ്തുത്വാ പുനഃ സ്വ ലോകഗമനം॥ 2॥ ശ്രീകൃഷ്ണേന ശകടാസുരവധഃ। അർജുനതരുഭഞ്ജനം। ബൃന്ദാവം ഗത്വാ വനേ വിഹരണം॥ 3॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
ഭീഷ്ണ ഉവാച।
യച്ചകേ ഭഗവാന്വിഷ്ണുർവസുദേവസുതസ്തദാ।
തത്തേഽഹം സംപ്രവക്ഷ്യാമി ശൃണു സ്രവമശേഷതഃ॥ 2-52-1 (13397)
വാസുദേവസ്യ മഹാത്ംയം ചരിതം ച മഹാത്മനഃ।
ഹിതാർഥം സുരസർത്യാനാം ലോകാനാം ച ഹിതായ ച॥ 2-52-2 (13398)
യദാ ദിവി വിഭുസ്താത ന രേമേ ഭഗവാനസൌ।
തതോ വ്യാദിശയ ഭൂതാനി വിഭുർഭൂമിസുഖാവഹഃ॥ 2-52-3 (13399)
നിഗ്രഹാർഥായ ദൈത്യാനാം ചോദയാമാസ വൈ തദാ।
മുരുതശ്ച വസൂംശ്ചൈവ സൂര്യാചന്ദ്രമസാവുഭൌ॥ 2-52-4 (13400)
ഗന്ധർവാപ്സരസശ്ചൈവ രുദ്രാദിത്യാംസ്തഥാഽശ്വിനൌ।
ജായധ്വം മാനുഷേ ലോകേ സർവലോകമഹേശ്വരാഃ॥ 2-52-5 (13401)
ജംഗമാനി വിശാലാക്ഷോ ഹ്യാത്മാർഥമസൃജത്പ്രഭുഃ।
ജായന്താമിതി ഗോവിന്ദസ്തിര്യഗ്യോനിഗതൈഃ സഹ॥ 2-52-6 (13402)
താനി സർവാണി സർവജ്ഞോ വ്യജായത യദോഃ കുലേ।
ആത്മാനമാത്മനാ താത കൃത്വാ ബഹുവിധം ഹരിഃ।
രത്യർഥമിഹ ഗാസ്തത്ര രരക്ഷ പുരുഷോത്തമഃ। 2-52-7 (13403)
അജാതശത്രോ ജാതസ്തു യഥേഷ്ട ഭുവി ഭൂമിപ।
കീർത്യമാനം മയാ താത നിബോധ ഭരതർഷഭ॥ 2-52-8 (13404)
സാഗരാഃ സമകംപന്ത മുദാ ചേലുശ്ച പർവതാഃ।
ജജ്വലുശ്ചാഗ്നയഃ ശാന്താ ജായമാനേ ജനാർദനേ॥ 2-52-9 (13405)
ശിവാഃ സംപ്രവവുർവാതാഃ പ്രശാന്തമഭവദ്രജഃ।
ജ്യോതീംഷി സംപ്രകാശന്ത ജായമാനേ ജനാർദനേ॥ 2-52-10 (13406)
ദേവദുന്ദുഭയശ്ചാപി സസ്വനുർഭൃശമംബരേ।
അഭ്യവർഷംസ്തദാഽഽഗംയ ദേവതാഃ പുഷ്പവൃഷ്ടിഭിഃ॥ 2-52-11 (13407)
ഗീർഭിർമംഗലയുക്താഭിഃ സ്തുവന്വൈ മധുസദനം।
ഉപതസ്ഥുസ്തദാ പ്രീതാഃ പ്രാദുർഭാവേ മഹർഷയഃ॥ 2-52-12 (13408)
തതസ്താനഭിസംപ്രേക്ഷ്യ നാരദപ്രമുഖാനൃഷീൻ।
ഉപാനൃത്യന്നുപജഗുർഗന്ധർവാപ്സരസാം ഗണാഃ॥ 2-52-13 (13409)
ഉപതസ്ഥേ ച ഗോവിന്ദം സഹസ്രാക്ഷഃ ശചീപതിഃ।
അഭ്യഭാഷത തേജസ്വീ മഹർഷീൻപൂജയംസ്തദാ॥ 2-52-14 (13410)
കൃത്വാ ച ദേവകാര്യാണി കൃത്വാ ദേവഹിതാനി ച।
ഖം ലോകം ലോകകൃദ്ദേവഃ പുനർഗച്ഛതി തേജസാ॥ 2-52-15 (13411)
ഇത്യുക്ത്വാ ഋഷിഭിഃ സാർഘം ജഗാമ ത്രിദിവം പുനഃ।
അഭ്യനുജ്ഞായ താൻസർവാഞ്ഛാദയൻപ്രകൃതിം പരാം॥ 2-52-16 (13412)
നന്ദഗോപകുലേ കൃഷ്ണ ഉവാസ ബഹുലാഃ സമാഃ।
തതഃ കദാചിത്സുപ്തം തം ശകടസ്യ ത്വധഃ ശിശും॥ 2-52-17 (13413)
യശോദാ സംപരിത്യജ്യ ജഗാമ യമുനാം നദീം।
ശിശുലീലാം തതഃ കുർവൻസ്വഹസ്തചരണൌ ക്ഷിപൻ॥ 2-52-18 (13414)
രുരോദ മധുരം കൃഷ്ണഃ പാദാവൂർധ്വം പ്രസാരയൻ।
പാദാംഗുഷ്ഠേന ശകടം ദാരയന്നഥ കേശവഃ॥ 2-52-19 (13415)
തത്ര ഏകേന പാദേന പാതയിത്വാ തഥാ ശിശുഃ।
ന്യുബ്ജം പയോധരാകാങ്ക്ഷീ സസാര ച രുരോദ ച॥ 2-52-20 (13416)
പാടിതം ശകടം ദൃഷ്ട്വാ ഭിന്നഭാണ്ഡപുടീകടം।
ജനാസ്തേ ശിശുനാ തേന വിസ്മയം പരമം യയുഃ॥ 2-52-21 (13417)
പ്രത്യക്ഷം ശൂരസേനാനാം ദൃശ്യതേ മഹദദ്ഭുതം।
ശയാനേന ഹതഃ കംസപക്ഷവാംസ്തിഗ്മതേജസാ॥ 2-52-22 (13418)
പൂതനാ ചാപി നിഹതാ മഹാകായാ മഹാസ്തനീ।
തതഃ കാലേ മഹാരാജ സംസക്തൌ രാമകേശവൌ॥ 2-52-23 (13419)
കൃഷ്ണഃ സങ്കർഷണശ്ചോഭൌ രിംഖിണൌ ച ബഭൂവതുഃ।
അന്യോന്യകിരണാക്രാന്തൌ ചന്ദ്രസൂര്യാവിവാംബരേ॥ 2-52-24 (13420)
വിസർപന്തൌ ച സർവത്ര മഹാസർപഭുജൌ തദാ।
രേജതുഃ പാംസുദിഗ്ധാംഗൌ രാമകൃഷ്ണൌ തദാ നൃപ॥ 2-52-25 (13421)
ക്വചിച്ച ജാനുഭിഃ സ്പൃഷ്ടൌ ക്രീഡമാനൌ ക്വചിദ്വനേ।
പിബന്തൌ ദധികുല്യാംശ്ച മഥ്യമാനേ ച ഭാരത॥ 2-52-26 (13422)
തതഃ സ ബാലോ ഗോവിന്ദോ നവനീതം തദാ ക്ഷയം।
ഗ്രാസമാനസ്തു തത്രായം ഗോപീഭിർദദൃശേ തഥാ॥ 2-52-27 (13423)
ദാംനാഽഥോലൂഖലേ കൃഷ്ണോ ഗോപീഭിശ്ച നിബന്ധിതഃ।
തത്തഥാ ശിശുനാ തേന കർഷതാ ചാർജുനാവൃഭൌ॥ 2-52-28 (13424)
സമൂലവിടപൌ ഭഗ്നൌ തദദ്ഭുതമിവാഭവത്।
തതസ്തൌ ബാല്യമുത്തീർണൌ കൃഷ്ണസങ്കർഷണാവുഭൌ॥ 2-52-29 (13425)
തസ്മിന്നേവ വ്രജസ്ഥാനേ സപ്തവർഷൈ ബഭൂവതുഃ।
നീലപീതാംബരധരൌ പീതശ്വേതാനുലേപനൌ॥ 2-52-30 (13426)
ബഭുവതുർവത്സപാലൌ കാകപക്ഷധരാവുഭൌ।
പർണവാദ്യം ശ്രുതിസുഖം വാദയന്തൌ വരാനനൌ॥ 2-52-31 (13427)
ശുശുഭാതേ വനഗതൌ ത്രിശീർഷാവിവ പന്നഗൌ।
മയൂരാംഗജകർണൌ തൌ പല്ലവാപീഡധാരിണൌ॥ 2-52-32 (13428)
വനമാലാപരിക്ഷിപ്തൌ സാലപോതാവിവോദ്ഗതൌ।
അരവിന്ദകൃതാപീഡൌ രജ്ജുയജ്ഞോപവീതിനൌ॥ 2-52-33 (13429)
സശിക്യതുംബുരുകരൌ ഗോപവേണുപ്രവാദകൌ।
ക്വചിദ്വസന്താവന്യോന്യം ക്രഡമാനൌ ക്വചിദ്വനേ॥ 2-52-34 (13430)
പർണശയ്യാസു തൌ സുപ്തൌ ക്വചിന്നിദ്രാന്തരൈഷിണൌ।
തൌ വത്സാൻപാലയന്തൌ ഹി ശോഭയന്തൌ മഹദ്വനം॥ 2-52-35 (13431)
ചഞ്ചൂര്യന്തൌ രമന്തൌ ച രാജന്നേവം തദാ ശുഭം।
തതോ ബൃന്ദാവനം ഗത്വാ വസുദേവസുതാവുഭൌ।
ഗോകുലം തത്ര കൌന്യേയ ചാരയന്തൌ വിജഹ്രതുഃ॥ ॥ 2-52-36 (13432)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ സഭാപർവണി അർഘാഹരണപർവണി ദ്വിപഞ്ചാശോഽധ്യായഃ॥ 52॥
സഭാപർവ - അധ്യായ 053
॥ ശ്രീഃ ॥
2.53. അധ്യായഃ 053
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
കൃഷ്ണേന ബാലകൈഃ സഹ വിഹൃത്യ കാലിയമർദനം॥ 1॥ ബലരാമേണ ധേനുകാസുരഹനനം॥ 2॥ കൃഷ്ണേന ഗോവർധനോദ്ധരണം॥ 3॥ അരിഷ്ടാസുരാദിഹനനം॥ 4॥ മധുരായാം കംസം ഹത്വാ പിത്രോഃ പാദാഭിവന്ദനം॥ 5।Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
ഭീഷ്ണ ഉവാച।
തതഃ കദചിദ്ഗോവിന്ദോ ജ്യേഷ്ഠം സങ്കർഷണം വിനാ।
ചചാര തദ്വനം രംയം സുസ്വരൂപോ വരാനനഃ॥ 2-53-1 (13433)
കാകപക്ഷധരഃ ശ്രീമാഞ്ഛ്യാമഃ പദ്മനിഭേക്ഷണഃ।
ശ്രീവത്സേനോരസാ യുക്തഃ ശശാങ്ക ഇവ ലക്ഷ്മണാ॥ 2-53-2 (13434)
രജ്ജുയജ്ഞോപവീതീ സ പീതാംബരധരോ യുവാ।
ശ്വേതചന്ദ്രനലിപ്രാംഗോ നീലകുഞ്ചിതമൂർധജഃ॥ 2-53-3 (13435)
രാജതാ ബർഹിപത്രേണ മന്ദമാരുതകംപിനാ।
ക്വചിദ്ഗായൻക്വഞ്ചിത്ക്രീഡൻക്വചിന്നൃത്യൻക്വചിദ്ധസൻ॥ 2-53-4 (13436)
ഗോപവേണും സുമധുരം കാമം തദപി വാദയൻ।
പ്രഹ്ലാദനാർഥം ച ഗവാം ക ക്വചിദ്വനഗതോ യുവാ॥ 2-53-5 (13437)
ഗോകുലേ മേഘകാലേ തു ചചാര ദ്യുതിമാൻപ്രഭുഃ।
ബഹുരംയേഷു ദേശേഷു വനസ്യ വനരാജിപു॥ 2-53-6 (13438)
താസു കൃഷ്ണോ മുദാ യുക്തഃ ക്രീഡയൻഭരതർഷഭ।
സ കദാചിദ്വനേ തസ്മിൻഗോഭിഃ സഹ പരിവ്രജൻ॥ 2-53-7 (13439)
ഭാണ്ഡീരം നാമ ദൃഷ്ട്വാഽഥ ന്യഗ്രോധം കേശവോ മഹാൻ।
തച്ഛായായാം മതിം ചക്രേ നിവാസായ തദാ പ്രഭുഃ॥ 2-53-8 (13440)
സ തത്ര വയസാ തുല്യൈർബത്സപാലൈസ്തദാഽനഘ।
രേമേ സ ദിവസം കൃഷ്ണഃ പുരാ സ്വർഗഗതോ യഥാ॥ 2-53-9 (13441)
തം ക്രീഡമാനം ഗോപാലാഃ കൃഷ്ണം ഭാണ്ഡീരവാസിനഃ।
രമയന്തി സ്മ ബഹവോ മാന്യൈഃ ക്രീഡനകൈസ്തദാ॥ 2-53-10 (13442)
അന്യേ സ്മ പരിഗായന്തി ഗോപാ മുദിതമാനസാഃ।
ഗോപാലകൃഷ്ണമേവാന്യേ ഗായന്തി സ്മ വനപ്രിയാഃ॥ 2-53-11 (13443)
തേഷാം സംഗായതാമേവ വാദയാമാസ കേശവഃ।
പർണവാദ്യാന്തരേ വേണും തുംബവീണാം ച തത്ര വൈ॥ 2-53-12 (13444)
ഏവം ക്രീഡാന്തരൈഃ കൃഷ്ണോ ഗോപാലൈർവിജഹാര സഃ।
തേന ബാലേന കൌന്തേയ കൃതം ലോകഹിതം തദാ॥ 2-53-13 (13445)
പശ്യതാം സർവഭൂതാനാം വാസുദേവേന ഭാരത।
ഹ്രദേ നിപാതതാ തത്ര ക്രീഡിതം നാഗമൂർധനി॥ 2-53-14 (13446)
ശാസയിത്വാ തു കാലീയം സർവലോകസ്യ പശ്യതഃ।
വിജഹാര തതഃ കൃഷ്ണോ ബലേദവസഹായവാൻ॥ 2-53-15 (13447)
ധേനുകോ ദാരുണോ രാജന്ദൈത്യോ രാസഭവിഗ്രഹഃ।
തദാ താലവനേ രാജൻബലദേവേന വൈ ഹതഃ॥ 2-53-16 (13448)
തതഃ കദാചിത്കൌന്തേയ രാമകൃഷ്ണൌ വനം ഗതൌ।
ചാരയന്തൌ പ്രവൃദ്ധാനി ഗോധനാനി ശുഭാനനൌ॥ 2-53-17 (13449)
വിഹരന്തൌ മുദാ യുക്തൌ വീക്ഷമാണൌ വനാനി വൈ।
ശ്വേലയന്തൌ പ്രഗായന്തൌ വിചിന്വന്തൌ ച പാദപാൻ॥ 2-53-18 (13450)
നാമഭിർവ്യാഹരന്തൌ ച വത്സാൻഗാശ്ച പരന്തപൌ।
ചേരതുർലോകസിദ്ധാഭിഃ ക്രീഡാഭിരപരാജിതൌ॥ 2-53-19 (13451)
തൌ ദേവൌ മാനുഷീം ദീക്ഷാം വഹന്തൌ സുരപൂജിതൌ।
തജ്ജാതിഗുണയുക്താഭിഃ ക്രീഡാഭിശ്ചേരതുർവനം॥ 2-53-20 (13452)
ഏവം ബാല്യേഽപി ഗോപാലൈഃ ക്രീഡാഭിശ്ച വിജഹ്രതുഃ॥ 2-53-21 (13453)
തതഃ കൃഷ്ണോ മഹാതേജാസ്തദാ ഗത്വാ തു ഗോവ്രജം।
ഗിരിയജ്ഞം തമേവൈഷ പ്രവൃത്തം ഗോപദാരകൈഃ॥ 2-53-22 (13454)
ബുഭുജേ പായസം ശൌരിരീശ്വരഃ സർവഭൂതകൃത്।
തം ദൃഷ്ട്വാ ഗോപകാഃ സർവേ കൃഷ്ണമേവ സമർചയൻ॥ 2-53-23 (13455)
പൂജ്യമാനസ്തദാ ദേവൈർദിവ്യം വപുരധാരയത്।
ധൃതോ ഗോവർധനോ നാമ സപ്താഹം പർവതോ ധൃതഃ॥ 2-53-24 (13456)
ശിശുനാ വാസുദേവേന ഗവാർഥമരിമർദന।
ക്രീഡമാനസ്തദാ കൃഷ്ണഃ കൃതവാൻകർമ ദുഷ്കരം॥ 2-53-25 (13457)
തദദ്ഭുതമതീവാസീത്സർവലോകസ്യ ഭാരത।
ദേവദേവഃ ക്ഷിതം ഗത്വാ കൃഷ്ണം നത്വാ മുദാന്വിതഃ। 2-53-26 (13458)
ഗോവിന്ദ ഇതി തം ഹ്യുക്ത്വാ ഹ്യഭ്യഷിഞ്ചത്പുരന്ദരഃ।
ഇത്യുക്ത്വാശ്ലിഷ്യ ഗോവിന്ദം പുരുഹൂതോഭ്യയാദ്ദിവം॥ 2-53-27 (13459)
അഥാരിഷ്ട ഇതി ഖ്യാതം ദൈത്യം വൃഷഭവിഗ്രഹം।
ജഘാന തരസാ കൃഷ്ണഃ പശൂനാം ഹിതകാംയയാ॥ 2-53-28 (13460)
കേശിനാമാ തതോ ദൈത്യോ രാജംസ്തുരഗവിഗ്രഹഃ।
തഥാ വനഗതം പാർഥ ഗജായുതബലം ഹയം॥ 2-53-29 (13461)
കരാംഭോരുഹവജ്രേണ ജഘാന മധുസൂദനഃ।
അഥ മല്ലം തു ചാണൂരം നിജഘാന മഹാഽസുരം॥ 2-53-30 (13462)
സുദാമാനമമിത്രഘ്ന സർവസൈന്യപുരസ്കൃതം।
ബാലരൂപേണ ഗോവിന്ദോ നിജഘാന ച ഭാരത॥ 2-53-31 (13463)
ബലദേവേന ചായത്നാത്സമാജേ മുഷ്ടികോ ഹതഃ।
താഡിതശ്ച സഹാമാത്യഃ കംസഃ കൃഷ്ണേന ഭാരത॥ 2-53-32 (13464)
ഹത്വാ കംസമമിത്രഘ്നഃ സർവേഷാം പശ്യതാം തദാ।
അഭിഷിച്യോഗ്രസേനം തം പിത്രോഃ പാദമവന്ദത। 2-53-33 (13465)
ഏവമാദീനി കർമാണി കൃതവാന്വൈ ജനാർദനഃ॥ ॥ 2-53-34 (13466)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ സഭാപർവണി അർഘാഹരണപർവണി ത്രിപഞ്ചാശോഽധ്യായഃ॥53 ॥
സഭാപർവ - അധ്യായ 054
॥ ശ്രീഃ ॥
2.54. അധ്യായഃ 054
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
രാമകൃഷ്ണയോഃ വിദ്യാഭ്യാസാർഥം സാന്ദീർപിന്യാചാര്യസമീപഗമനം॥ 1॥ സാന്ദീപിനിനാ ഗുരുദക്ഷിണാത്വേന മൃതപുത്രാനയനം ചോദിതേന കൃഷ്ണേന സ്വേനോജ്ജീവി തസ്യ പുത്രസ്യ സമർപണം॥2॥ കംസപരാക്രമാദിവർണനം॥ 3॥ കൃഷ്ണേന ജരാസന്ധപരാജയഃ॥ 4॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
ഭീഷ്മ ഉവാച॥
തതസ്തൌ ജഗ്മതുസ്തത്ര ഗുരും സാന്ദീപിനിം പുനഃ।
ഗുരുശുശ്രൂഷണായുക്തൌ ധർമജ്ഞൌ ധർമചാരിണൌ॥ 2-54-1 (13467)
വ്രതമുഗ്രം മഹാത്മാനൌ വിചരന്താവവന്തിഷു।
അഹോരാത്രൈശ്ചതുഷ്പഷ്ട്യാ സാംഗാന്വേദാനവാപതുഃ॥ 2-54-2 (13468)
ലേഖ്യം ച ഗണിതം ചോഭൌ പ്രാപ്നുതാം യദുനന്ദനൌ।
ഗാന്ധർവവേദം വൈദ്യം ച സകലം സമാവാപതുഃ॥ 2-54-3 (13469)
ഹസ്തിശിക്ഷാമശ്വിശിക്ഷാം ദ്വാദശാഹേന ചാപ്നുതാം।
താവുഭൌ ജഗ്മതുർവീരൌ ഗുരും സാന്ദീപിനിം പുനഃ॥ 2-54-4 (13470)
ധനുർവേദചികീർഷാർഥം ധർമജ്ഞൌ ധർമചാരിണൌ।
താവിഷ്വാസവരാചാര്യമഭിഗംയ പ്രണംയ ച॥ 2-54-5 (13471)
തേന വൈ സത്കൃതൌ രാജംശ്ചരന്തൌ താവവന്തിഷു।
പഞ്ചാശദ്ഭിരഹോരാത്രൈർദശാംഗം സുപ്രതിഷ്ഠിതം॥ 2-54-6 (13472)
സരഹസ്യം ധനുർവേദം സകലം താവവാപതുഃ।
ദൃഷ്ട്വാ കൃതാർഥോ വിപ്രേന്ദ്രോ ഗുർവർഥേ താവചോദയത്॥ 2-54-7 (13473)
അയാചതാർഥം ഗോവിന്ദം തദാ സാന്ദീപിനിർവിഭും।
മമ പുത്രഃ സമുദ്രേഽസ്മിംസ്തിമിനാ ചാപവാഹിതഃ॥ 2-54-8 (13474)
പുത്രമാനയ ഭദ്രം തേ ഭക്ഷിതം തിമിനാ മമ।
ആർതായ ഗുരവേ തത്ര പ്രതിശുശ്രാവ ദുഷ്കരം॥ 2-54-9 (13475)
അശക്യം സർവഭൂതേഷു കർതുമന്യേന കേനചിത്।
യശ്ച സാന്ദീപിനേഃ പുത്രം ജഹാര ഭരതർഷഭ॥ 2-54-10 (13476)
സോഽസുരഃ സമരേ താഭ്യാം സമുദ്രേ വിനിപാതിതഃ।
തതഃ സാന്ദീപിനേഃ പുത്രഃ പ്രസാദാദമിതൌജസഃ॥ 2-54-11 (13477)
ദീർഘകാലം കൃതഃ പ്രേതഃ പുനരാസീച്ഛരീരവാൻ।
തദശക്യമചിന്ത്യം ച ദൃഷ്ട്വാ സുമഹദദ്ഭുതം॥ 2-54-12 (13478)
സർവേഷാമേവ ഭൂതാനാം വിസ്മയഃ സമജായത।
ആസനാനി ച സർവാണി ഗവാശ്വം ച ധനാദികം॥ 2-54-13 (13479)
സർവം തദുപജഹാതേ ഗുരവേ രാമകേശവൌ।
ഗദാപരിഘയുദ്ധേ ച സർവാസ്ത്രേഷു ച കേശവഃ॥ 2-54-14 (13480)
പരമാം മുഖ്യതാം പ്രാപ്തഃ സർവലോകേഷു വിശ്രുതഃ।
കശ്ച നാരായണാദന്യഃ സർവരത്നവിഭൂഷിതം॥ 2-54-15 (13481)
രഥമാദിത്യസങ്കാശമാതിഷ്ഠേത ശചീപതേഃ।
കസ്യ ചാപ്രതിമോ യന്താ വജ്രപാണേഃ പ്രിയഃ സഖാ॥ 2-54-16 (13482)
മാതലിഃ സംഗൃഹീതാ സ്യാദന്യത്ര പുരുഷോത്തമാത്।
ഭോജരാജാത്മജോ വാപി കംസസ്താത യുധിഷ്ഠിര॥ 2-54-17 (13483)
അസ്ത്രജാതേ ബലേ വീര്യേ കാർതവീര്യസമോഽഭവത്।
തസ്യ ഭോജപതേഃ പുത്രാദ്ഭോജരാജന്യവർധനാത്॥ 2-54-18 (13484)
ഉദ്വിജന്തേ സ്മ രാജാനഃ സുപർണാദിവ പന്നഗാഃ।
ചിത്രകാർമുകനിസ്ത്രിംശവിമലപ്രാസയോധിനഃ॥ 2-54-19 (13485)
ശതം ശതസഹസ്രാണി പാദാതാസ്തസ്യ ഭാരത।
അഷ്ടൌ ശതസഹസ്രാണി ശൂരാണാമനിവർതിനാം॥ 2-54-20 (13486)
അഭവൻഭോജരാജസ്യ ജാംബൂനദമയാ ധ്വജാഃ।
രുക്മകാഞ്ചനകക്ഷ്യാസ്തു രഥാസ്തസ്യ യുധിഷ്ഠി॥ 2-54-21 (13487)
അഭവൻഭോജപുത്രസ്യ ദ്വിപാസ്താവദ്ധി തദ്ബലം।
ചിത്രകാർമുകനിസ്ത്രിംശവിമലപ്രാസയോധിനാം॥ 2-54-22 (13488)
ഷോഡശാശ്വസഹസ്രാണി കിംശുകാഭാനി തസ്യ വൈ।
അപരസ്തു മഹാവ്യൂഹഃ കിശോരണാം യുധിഷ്ഠിര॥ 2-54-23 (13489)
ആരോഹവരസംപന്നോ ദുർധർഷഃ കേനചിദ്ബലാൻ।
സ ച ഷോഡശസാഹസ്രഃ കംസഭ്രാതൃപുരഃ സരഃ॥ 2-54-24 (13490)
സുനാമാ സർവതസ്ത്വേനം സ കംസം പര്യപാലയത്।
സഗണോ മിശ്രകോ നാമ ഷഷ്ടിമസാഹസ്ര ഉച്യതേ॥ 2-54-25 (13491)
കംസരോഷമഹാവേഗാം വൈവസ്വതവശാനുഗാം॥
മത്തദ്വിപമഹാഗ്രാഹാം വൈവസ്വതവശാനുഗാം॥ 2-54-26 (13492)
ശസ്രജാലമഹാഫേനാം സാദിവേഗമഹാജലാം।
ഗദാപരിഘപാഠീനാം നാനാകവചശൈവലാം॥ 2-54-27 (13493)
രഥനാഗമഹാവർതാം നാനാരുധിരകർദമാം।
ചിത്രകാർമുകകല്ലോലാം രഥാശ്വകലിലഹ്രദാം॥ 2-54-28 (13494)
മഹാമൃധനദീം ഘോരാം യോധാവർതനനിസ്വനാം।
കോഽന്യോ നാരായണാദേത്യ കംസഹന്താ യുധിഷ്ഠിര॥ 2-54-29 (13495)
ഏഷ ശക്രരഥേ തിഷ്ഠംസ്താന്യനീകാനി ഭാരത।
വ്യധമദ്ഭോജപുത്രസ്യ മഹാഭ്രാണീവ മാരുതഃ॥ 2-54-30 (13496)
തം സഭാസ്ഥം സഹാമാത്യം ഹത്വാ കംസം സഹാന്വയം।
ആനയാമാസ മാനാർഹാം ദേവകീം സമുഹൃദ്ഗണാം॥ 2-54-31 (13497)
യശോദാം രോഹിണീം ചൈവ അഭിവാദ്യ പുനഃ പുനഃ।
ഉഗ്രസേനം ച രാജാനമഭിഷിച്യ ജനാർദനഃ॥ 2-54-32 (13498)
അർചിതോ യദുമുഖ്യൈശ്ച ഭഗവാന്വാസവാനുജഃ।
തതഃ പാർഥിവമായാന്തം സഹിതം സർവരാജഭിഃ।
സരസ്വത്യാം ജരാസന്ധമജയത്പുരുഷോത്തമഃ॥ ॥ 2-54-33 (13499)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ സഭാപർവണി അർഘാഹരണപർവണി ചതുഃ പഞ്ചാശോഽധ്യായഃ॥ 54॥
സഭാപർവ - അധ്യായ 055
॥ ശ്രീഃ ॥
2.55. അധ്യായഃ 055
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
കൃഷ്ണസ്യ മധുരാം ത്യക്ത്വാ ദ്വാരകാഗമനം॥1॥ നരകാസുരപ്രതാപവർണനം॥ 2॥ ഇന്ദ്രേണ ദ്വാരകാമേത്യ കൃഷ്ണം പ്രതി നരകവധപ്രാർഥനം॥ 3॥ ഗരുഡമാരുഹ്യ പ്രാഗ്ജ്യോതിചം ഗതേന കൃഷ്ണേന നിഹതേ ധരണ്യാ തസ്മൈ കുണ്ഡലാർപണം ॥ 4॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
ഭീഷ്ണ ഉവാച॥
ശൂരസേനപുരം ത്യക്ത്വാ തതോ യാദവനന്ദനഃ।
ദ്വാരകാം ഭഗവാൻകൃഷ്ണഃ പ്രത്യപദ്യത ഭാരത॥ 2-55-1 (13500)
തതോ മഹാത്മാ യാനാനി രത്നാനി വിവിധാനി ച।
യഥാർഹം പുണ്ഡരീകാക്ഷോ നൈർഋതാത്പ്രത്യപദ്യത॥ 2-55-2 (13501)
തത്ര വിഘ്നം ചരന്തി സ്മ ദൈതേയാഃ സഹദാനവൈഃ।
താഞ്ജഘാന മഹാബാഹുർവരമത്താൻമഹാസുരാൻ॥ 2-55-3 (13502)
സ വിഘ്നമകരോത്തത്ര നരകോ നാമ നൈർഋതഃ।
അദിതിം ധർഷയാമാസ കുണ്ഡലാർഥം യുധിഷ്ഠിര॥ 2-55-4 (13503)
ന ചാസുരഗണൈഃ സർവൈഃ സഹിതൈഃ കർമ തത്പുരാ।
കൃതപൂർവം മഹാഘോരം യദകാർഷീൻമഹാസുരഃ॥ 2-55-5 (13504)
യം മഹീ സുഷുവേ ദേവീ യസ്യ പ്രാഗ്ജ്യോതിഷം പുരം।
വിഷയാന്തപാലാശ്ചത്വാരോ യസ്യാസന്യുദ്ധദുർമദാഃ॥ 2-55-6 (13505)
ആദേവയാനമാവൃത്യ പന്ഥാനം പര്യവസ്ഥിതാഃ।
ത്രാസനാഃ സുരസംഘാനാം വിരൂപൈ രാക്ഷസൈഃ സഹ॥ 2-55-7 (13506)
ഹയഗ്രീവോ നികുംഭശ്ച ഘോരഃ പഞ്ചജനസ്തദാ।
മുരഃ പുത്രസഹസ്രൈശ്ച വരമത്തോ മഹാസുരഃ॥ 2-55-8 (13507)
തദ്വധാർഥം മഹാബാഹുരേഷ ചക്രഗദാസിഭൃത്।
ജാതോ വൃഷ്ണിഷു ദേവക്യാം വാസുദേവോ ജനാർദനഃ॥ 2-55-9 (13508)
തസ്യാസ്യ പുരുഷേന്ദ്രസ്യലോകപ്രഥിതതേജസഃ।
നിവാസോ ദ്വാരകായാം തു വിദിതോ വഃ പ്രധാനതഃ॥ 2-55-10 (13509)
അതീവ ഹി പുരീ രംയാ ദ്വാരകാ വാസവക്ഷയാത്।
അതിവൈരാജമപ്യദ്ധാ പ്രത്യക്ഷസ്തേ യുധിഷ്ഠിര॥ 2-55-11 (13510)
തസ്മിന്ദേവപുരപ്രഖ്യേ സാ സഭാ വൃഷ്ണ്യുപാശ്രയാ।
സുധർമേതി ച വിഖ്യാതാ യോജനായതവിസ്തൃതാ॥ 2-55-12 (13511)
തത്ര വൃഷ്ണ്യന്ദകാഃ സർവേ രാമകൃഷ്ണപുരോഗമാഃ।
ലോകയാത്രാമിമാം കൃത്സ്നാം പരിരക്ഷന്ത ആസതേ॥ 2-55-13 (13512)
തത്രാസീനേഷു സർവേഷു കദാചിദ്ഭരതർഷഭ।
ദിവ്യഗന്ധാ വവുർവാതാഃ കുസുമാനാം ച വൃഷ്ടയഃ॥ 2-55-14 (13513)
തതഃ സൂര്യസഹസ്രാഭസ്തേജോരാശിർമഹാദ്ഭുതഃ।
മധ്യേ തു തേജസസ്തസ്യ പാണ്ഡരം ഗജമാസ്ഥിതഃ। 2-55-15 (13514)
വൃതോ ദേവഗണൈഃ സർവൈർവാസവഃ പ്രത്യദൃശ്യത॥
രാമകൃഷ്ണൌ ച രാജാ ച വൃഷ്ണ്യന്ധകഗണൈഃ സഹ। 2-55-16 (13515)
ഉത്പത്യ സഹസാ ദേവേ നമസ്കാരമകുർവത॥
സോഽവതീര്യ ഗജാത്തൂർണം പരിഷ്വജ്യ ജനാർദനം। 2-55-17 (13516)
സസ്വജേ ബലദേവം ച രാജാനം ച തമാഹുകം॥
വാസുദേവോദ്ധവൌ ചൈവ വികദ്രും ച മഹാമതിം। 2-55-18 (13517)
പ്രദ്യുംനസാംബനിശഠാനനിരുദ്ധം ച സാത്യകിം॥
ഗദം സാരണമക്രൂരം ഭാനുഝല്ലിവിഡൂരഥാൻ। 2-55-19 (13518)
തഥൈവ കൃതവർണാണാം ചാരുദേഷ്ണം മഹാബലം॥
ദേവകൽപാൻമഹാരാജ താന്ദാശാർഹപുരോഗമാൻ। 2-55-20 (13519)
പിരിഷ്വജ്യ ച ദൃഷ്ട്വാ ച ഭഗവാൻഭൂതഭാവനഃ॥
വൃഷ്ണ്യന്ധകമഹാമാത്രാൻപരിഷ്വജ്യാഥ വാസവഃ। 2-55-21 (13520)
പ്രഗൃഹ്യ പൂജാം തൈർദത്താം ഭഗവാൻപാകശാസനഃ॥
സോഽദിതേർവചനാത്താത കുണ്ഡലാർഥേ ജനാർദനം। 2-55-22 (13521)
ഉവാച പരമപ്രീതോ ജഹി ഭൌമം നരേശ്വ॥ 2-55-23 (13522)
ഭീഷ്ണ ഉവാച।
നിഹത്യ നരകം ഭൌമമാഹരിഷ്യാമി കുണ്ഡലേ। 2-55-23x (1479)
ഏവമുക്ത്വാഽഥ ഗോവിന്ദോ രാമമേവാഭ്യഭാഷത॥
പ്രദ്യുംനമനിരുദ്ധം ച സാംബം ചാപ്രതിമം ബലേ। 2-55-24 (13523)
ഏതാംശ്ചോച്ത്കാ തഥാ തത്ര വാസുദേവോ മഹായശാഃ॥
അഥാരുഹ്യ സുപർണം വൈ ശംഖചക്രഗദാസിഭൃത്। 2-55-25 (13524)
യയൌ തദാ ഹൃഷീകേശോ ദേവാനാം ഹിതകാംയയാ॥
തം പ്രയാന്തമമിത്രഘ്നം ദേവാഃ സഹപുരന്ദരാഃ। 2-55-26 (13525)
പൃഷ്ഠതോഽനുയയുഃ പ്രീത്യാ സ്തുവന്തോ വിഷ്ണുമച്യുതം।
ഉഗ്രാന്ത്രക്ഷോഗണാൻഹത്വാ നരകസ്യ മഹാസുരാൻ। 2-55-27 (13526)
ക്ഷുരാന്താൻമൌരവാൻപാശാൻഷട്സഹസ്രം ദദർശ സഃ॥
സ·ഞ്ഛിദ്യ പാശാച്ഛസ്ത്രേണ മുരം ഹത്വാ സഹാന്വയം। 2-55-28 (13527)
ശൈലസംഘാനതിക്രംയ നിശുംഭം ച വ്യപോഥയത്॥ 2-55-29 (13528)
യഃ സഹസ്രസഹസ്ത്വേകഃ സർവാന്ദേവാനപോഥയത്।
തം ജഘാന മഹാവീര്യം ഹയഗ്രീവം മഹാബലം॥ 2-55-30 (13529)
അപാരതേജാ ദുർധർഷഃ സർവയാദവനന്ദനഃ॥
മധ്യേ ലോഹിതഗംഗായാം ഭഗവാന്ദേവകീസുതഃ॥ 2-55-31 (13530)
ഔദകായാം വിരൂപാക്ഷം ജഘാന മധുസൂദനഃ।
തതഃ പ്രാഗ്ജ്യോതിഷം നാമ ദീപ്യമാനമിവ ശ്രിയാ।
പുരമാസാദയാമാസ തത്ര യുദ്ധമവർതത॥ 2-55-32 (13531)
തദ്യുദ്ധമഭവദ്ഘോരം തേന ഭൌമേന ഭാരത।
കുണ്ഡലാർഥേ സുരേശസ്യ നരകേണ മഹാത്മനാ॥ 2-55-33 (13532)
മുഹൂർതം ലാലയിത്വാ തു നരകം മധൂസൂദനഃ।
പ്രവൃത്തചക്രം ചക്രേണ പ്രമമാഥ ബലാദ്ബലീ॥ 2-55-34 (13533)
ചക്രപ്രമഥിതം തസ്യ പപാത സഹസാ ഭുവി।
ഉത്തമാംഗം ഹതാംഗസ്യ വൃത്രേ വജ്രഹതേ യഥാ॥ 2-55-35 (13534)
ഭൂമിസ്തു പതിതം ദൃഷ്ട്വാ പ്രായച്ഛത്കുണ്ഡലേ സുതം।
പ്രദായ ച മഹാബാഹുമിദം വചനമബ്രവീത്॥ 2-55-36 (13535)
സൃഷ്ടസ്ത്വയൈവ മധുഹംസ്ത്വയൈവ വിനിപാതിതഃ।
യഥേച്ഛസി തഥാ ക്രീഡാ പ്രജാസ്തസ്യാനുപാലയ॥ 2-55-37 (13536)
ശ്രീവാസുദേവ ഉവാച। 2-55-38x (1480)
ദേവാനാം ച മുനീനാം ച പിതൄണാം ച മഹാത്മനാം।
ഉദ്വേജനീയോ ഭൂതാനാം ബ്രഹ്മദ്വിദ് പുരുഷാധമഃ॥ 2-55-38 (13537)
ലോകദ്വിഷ്ടഃ സുതസ്തേ തു ദേവാരിർലോകകണ്ടകഃ।
സർവലോകനമസ്കാര്യാമദിതം ബാധയദ്വലീ॥ 2-55-39 (13538)
കുണ്ഡലേ ഹൃതവാന്ദർപാത്തതസ്തേ നിഹതഃ സുതഃ।
നൈവ മന്യുസ്ത്വയാ കാര്യോ യത്കൃതം മയി ഭാമിനി ॥ 2-55-40 (13539)
ത്വത്പ്രഭാവാച്ച തേ പുത്രോ ലബ്ധവാൻഗതിമുത്തമാം।
തസ്മാദ്ഗച്ഛ മഹാഭാഗേ ഭാരാവതരണം കൃതം॥ ॥ 2-55-41 (13540)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ സഭാപർവണി അർഘാഹരണപർവണി പഞ്ചപഞ്ചാശോഽധ്യായഃ॥55 ॥
സഭാപർവ - അധ്യായ 056
॥ ശ്രീഃ ॥
2.56. അധ്യായഃ 056
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
കൃഷ്ണസ്യ നരകം നിഹത്യ തദീയധനരത്നാദികം ശതോത്തരഷോഡശസഹസ്രസ്ത്രീസഹിതം മണിപർവ തം ച ഗരുഡമാരോപ്യ സ്വർഗലോകഗമനം॥ 1॥ രാമകൃഷ്ണയോഃ അദിത്യൈ കുണ്ഡലാദികം ദത്ത്വാ അദിതിശചീഭ്യാം സത്കൃതയാ സത്യഭാമയാ സഹ ദ്വാരകാം പ്രത്യാഗമനം॥ 2॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
ഭീഷ്ണ ഉവാച॥
നിഹത്യ നരകം ഭൌമം സത്യഭാമാസഹായവാൻ।
സഹിതോ ലോകപാലൈശ്ച ദദർശ നരകാലയം॥ 2-56-1 (13541)
അഥാസ്യ ഗൃഹമാസാദ്യ നാരകസ്യ മഹാത്മനഃ।
ദദർശ ധനമക്ഷയ്യം രത്നാനി വിവിധാനി ച। 2-56-2 (13542)
മണിമുക്താപ്രവാലാനി വൈഡൂര്യവികൃതാനി ച।
വിസ്താരാൽപാംശ്ചാർകമണീന്വിപുലാൻസ്ഫാടികാനപി॥ 2-56-3 (13543)
ജാംബൂനദമയാന്യേവ ശാതകുംഭമയാനി ച।
പ്രദീപ്തജ്വലനാഭാനി ശീതരശ്മിപ്രഭാണി ച॥ 2-56-4 (13544)
ഹിരണ്യവർണം രുചിരം ശ്വേതമഭ്യന്തരം ഗൃഹം।
തദക്ഷയ്യം ഗൃഹേ ദൃഷ്ടം നരകസ്യ ധനം ബഹു॥ 2-56-5 (13545)
ന ഹി രാജ്ഞഃ കുബേരസ്യ താവദ്ധനസമുച്ഛ്രയഃ।
ദൃഷ്ടപൂർവഃ പുരാ സാക്ഷാൻമഹേന്ദ്രഭവനേഷ്വപി॥ 2-56-6 (13546)
ഹതേ ഭൌമേ നിശുംഭേ ച വാസവഃ സഗണോഽബ്രവീത്।
ദാശാർഹപതിമാസീനമാഹൃത്യ മണികുണ്ഡലേ॥ 2-56-7 (13547)
ഹേമസൂത്രാ മഹാകക്ഷ്യാസ്തോമരൈർവീര്യശാലിനഃ।
വിമലാനി പതാകാനി വാസാംസി വിവിധാനി ച॥ 2-56-8 (13548)
ഭീമരൂപാശ്ച മാതംഗാഃ പ്രവാലവികൃതാഃ കുഥാഃ।
തേ ച വിംശതിസാഹസ്രാ ദ്വാസ്താവത്യഃ കരേണവഃ॥ 2-56-9 (13549)
അഷ്ടൌ ശതസഹസ്രാണി ദേശജാശ്ചോത്തമാ ഹയാഃ।
ഗോഭിശ്ചാവികൃതൈര്യാവത്കാമാത്തവ ജനാർദന॥ 2-56-10 (13550)
ഏതത്തേ പ്രാപയിഷ്യാണി വൃഷ്ണ്യാവാസമരിന്ദമ।
വസു യത്രിഷു ലോകേഷു ധർമേണാവർജിതം ത്വയാ॥ 2-56-11 (13551)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 2-56-12x (1481)
ദേവഗന്ധർവരത്നാനി ദൈതേയാസുരജാനി ച।
യാനി സന്തി ഹിരണ്യാനി നരകസ്യ നിവേശനേ॥ 2-56-12 (13552)
ഏതത്തു ഗരുഡേ സർവം ക്ഷിപ്രമാരോപ്യ വാസവഃ।
ദാർശാർഹപതിനാ സാർധമുപായാൻമണിപർവതം॥ 2-56-13 (13553)
ചിത്രഗ്രഥിതമേഘാഭഃ പ്രബഭൌ മണിപർവതഃ।
ഹേമചിത്രവിതാനൈശ്ച പ്രാസാദൈരുപശോഭിതഃ॥ 2-56-14 (13554)
ഹർംയാണി ച വിശാലാനി മണിസോപാനവന്തി ച।
തത്രസ്ഥാ വരവർണിന്യോ ദദൃശുർമധുസൂദനം॥ 2-56-15 (13555)
ഗന്ധർവസുരമുഖ്യാനാം പ്രിയാ ദുഹിതരസ്തദാ।
ത്രിവിഷ്ടപസമേ ദേശേ തിഷ്ഠന്തമപരാജിതം॥ 2-56-16 (13556)
പരിവവ്രുർമഹാബാഹുമേകവേണീധരാഃ സ്ത്രിയഃ।
പർവാഃ കാഷായവാസിന്യഃ സർവാശ്ച നിയതേന്ദ്രിയാഃ॥ 2-56-17 (13557)
വ്രതസന്താപജഃ ശോകേ നാത്ര കശ്ചിദപീഡയത്।
അരജാംസി ച വാസാംസി ബിഭ്രത്യഃ കൌശികാന്യപി॥ 2-56-18 (13558)
സമേത്യ യദുസിംഹസ്യ ചക്രുരസ്യാഞ്ജലിം സ്ത്രിയഃ।
ഊചുശ്ചൈനം ഹൃഷീകേശം സർവാസ്താഃ കമലേക്ഷണാഃ॥ 2-56-19 (13559)
നാരദേന സമാഖ്യാതമസ്മാകം പുരുഷോത്തമ।
ആഗമിഷ്യതി ഗോവിന്ദഃ സുരകാര്യാർഥസിദ്ധയേ॥ 2-56-20 (13560)
സോഽസുരം നരകം ഹത്വാ നിശുംഭം മുരമേവ ച।
ഭൌമം ച സപരീവാരം ഹയഗ്രീവം ച ദാനവം॥ 2-56-21 (13561)
തഥാ പഞ്ചജനം ചൈവ പ്രാപ്സ്യതേ ധനമക്ഷയം।
സോഽചിരേണൈവ കാലേന യുഷ്മൻമോക്താ ഭവിഷ്യതി॥ 2-56-22 (13562)
ഏവമുക്ത്വാഗമദ്ധീരോ ദേവർഷിർനാരദസ്തഥാ।
ത്വാം ചിന്തയാനാഃ സതതം തപോ ഘോരമുപാസ്മഹേ॥ 2-56-23 (13563)
കാലേഽതീതേ മഹാബാഹും കദാ ദ്രക്ഷ്യാമ മാധവം।
ഇത്യേവം ഹൃദി സങ്കൽപം കൃത്വാ പുരുഷസത്തമ।
തപശ്ചരാമ സതതം രക്ഷ്യമാണാ ഹി ദാനവൈഃ॥ 2-56-24 (13564)
തതോഽസ്മത്പ്രിയകാമാർഥം ഭഗവാൻമാരുതോഽബ്രവീത്।
യഥോക്തം നാരദേനാഥ ന ചിരാത്തദ്ഭവിഷ്യതി॥ 2-56-25 (13565)
ഭീഷ്ണ ഉവാച॥ 2-56-26x (1482)
താസാം പരമനാരീണാമൃഷഭാക്ഷം പുരഃ സ്ഥിതം।
ദദൃശുർദേവഗന്ധർവാ ഗൃഷ്ടീനാമിവ ഗോപതിം॥ 2-56-26 (13566)
തസ്യ ചന്ദ്രോപമം വക്ത്രമുദീക്ഷ്യ മുദിതേന്ദ്രിയാഃ।
സംപ്രഹൃഷ്ടാ മഹാബാഹുമിദം വചനമബ്രുവൻ। 2-56-27 (13567)
സത്യവ്രത പുരാ വായുരിദമസ്മാനിഹാബ്രവീത്।
സർവഭൂതഹിതജ്ഞശ്ച മഹർഷിരപി നാരദഃ॥ 2-56-28 (13568)
വിഷ്ണുർനാരായണോ ദേവഃ ശംഖചക്രഗദാസിഭൃത്।
സ ഭൌമം നരകം ഹത്വാ ഭർതാ വോ ഭവിതാ ധ്രുവം॥ 2-56-29 (13569)
ദിഷ്ട്യാ തസ്യർഷിമുഖ്യസ്യ നാരദസ്യ മഹാത്മനഃ।
വചനാദേവ സത്യം നോ ഭർതാ ഭവിതുമർഹസി॥ 2-56-30 (13570)
യത്പ്രിയം ബത പശ്യാമ ശ്രുതം പ്രിയമരിന്ദമ।
ദർശനേന കൃതാർഥാഃ സ്മോ വയമസ്യ മഹാത്മനഃ॥ 2-56-31 (13571)
ഉവാച ഹി യദുശ്രേഷ്ഠഃ സർവാസ്താ ജാതമൻമഥാഃ।
യഥാ ബ്രൂത വിശാലാക്ഷ്യസ്തത്സർവം വോ ഭവിഷ്യതി॥ 2-56-32 (13572)
തതസ്താ ഗരുഡേ സർവാഃ സരത്നധനസഞ്ചയാഃ।
ക്ഷിപ്രമാരോപയാഞ്ചക്രേ ഭഗവാന്ദേവകീസുതഃ॥ 2-56-33 (13573)
സപക്ഷിഗണമാതംഗം സവ്യാലമൃഗപന്നഗം।
ശാഖാമൃഗഗണൈർജുഷ്ടം സപ്രസ്തരശിലാതലം॥ 2-56-34 (13574)
ന്യങ്കുഭിശ്ച വരാഹൈശ്ച രുരുഭിശ്ച നിഷേവിതം।
സപ്രപാതമഹാസാനും വിചിത്രശിഖിസങ്കുലം॥ 2-56-35 (13575)
സ മഹേന്ദ്രാനുജഃ ശൌരിശ്ചകാര ഗുരുഡോപരി।
പശ്യതാം സർവഭൂതാനാമുത്പാട്യ മണിപർവതം॥ 2-56-36 (13576)
ഉപേന്ദ്രം ബലദേവം ച വാസവം ച മഹാബലം।
സ്വപക്ഷബലവിക്ഷേപൈർമഹാദ്രിശിഖരോപമഃ॥ 2-56-37 (13577)
ദിക്ഷു സർവാസു സംരാവം സ ചക്രേ ഗരുഡോ വഹൻ।
ആരുജൻപർവതാഗ്രാണി പാദപാംശ്ച സമുത്ക്ഷിപൻ॥ 2-56-38 (13578)
സഞ്ജഹാര മഹാഭ്രാണി വൈശ്വാനരപഥം ഗതഃ।
ഗ്രഹനക്ഷത്രതാരാണാം സപ്തർഷീണാം സ്വതേജസാ॥ 2-56-39 (13579)
പ്രഭാജാലമതിക്രംയ ചാശ്വിനോശ്ച പരന്തപ।
പ്രാപ്യ പുണ്യതമം സ്ഥാനം ദേവലോകമരിന്ദമഃ॥ 2-56-40 (13580)
ശക്രസദ്മ സമാസാദ്യ ചാവരുഹ്യ ജനാർദനഃ।
സോഽഭിവാദ്യാദിതേഃ പാദാവർചിതഃ സർവദൈവതൈഃ।
ബ്രഹ്മദക്ഷപുരോഗൈശ്ച പ്രജാപതിഭിരേവ ച॥ 2-56-41 (13581)
അദിതേഃ കുണ്ഡലേ ദിവ്യേ ദദാവഥ തദാ വിഭുഃ।
രത്നാന ച പരാർഘ്യാണി രാമേണ സഹ കേശവഃ॥ 2-56-42 (13582)
പ്രതിഗൃഹ്യ ച തത്സർവമദിതിർവാസവാനുജം।
പൂജയാമാസ ദാശാർഹം രാമം ച വിഗതജ്വരാ॥ 2-56-43 (13583)
ശചീ മഹേന്ദ്രമഹിഷീ കൃഷ്ണസ്യ മഹിഷീം തദാ।
സത്യഭാമാം തു സംഗൃഹ്യ അദിത്യൈ സാ ന്യവേദയത്॥ 2-56-44 (13584)
സാ തസ്യാഃ സത്യഭാമായാഃ കൃഷ്ണാപ്രിയചികീർഷയാ।
വരം പ്രാദാദ്ദേവമാതാ സത്യായൈ വിഗതജ്വരാ॥ 2-56-45 (13585)
ജരാം ന യാസ്യസി ശുഭേ യാവത്കൃഷ്ണോഽസ്തി ഭൂതലേ।
സർവഗന്ധഗുണോപേതാ ഭവിഷ്യസി വരാനനേ॥ 2-56-46 (13586)
വിസൃജ്യ സത്യഭാമാ വൈ പൌലോമീം ച സുമധ്യമാ।
ശച്യാപി സമനുജ്ഞാതാ യയൌ കൃഷ്ണനിവേശനം॥ 2-56-47 (13587)
സംപൂജ്യമാനസ്ത്രിദശൈർമഹർഷിഗണസേവിതഃ।
ദ്വാരകാം പ്രയയൌ കൃഷ്ണോ ദേവലോകാദരിന്ദമഃ॥ 2-56-48 (13588)
ശീഘ്രാദേത്യ മഹാബാഹുർദീർഘമധ്വാനമച്യുതഃ।
വർഘമാനപുരദ്വാരമാസസാദ സുരോത്തമഃ॥ ॥ 2-56-49 (13589)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ സഭാപർവണി അർഘാഹരണപർവണി ഷട്പഞ്ചാശോഽധ്യായഃ॥ 56॥
സഭാപർവ - അധ്യായ 057
॥ ശ്രീഃ ॥
2.57. അധ്യായഃ 057
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
ദ്വാരകാവർണനം॥ 1॥ രുക്മിണീസത്യഭാമാദിഗൃഹവർണനം॥2॥ കൃഷ്ണേന സ്വർഗാദാനീതസ്വ പാരിജാതസ്യ പ്രതിഷ്ഠാപനമുദ്യാന വർണനം ച॥ 3॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
ഭീഷ്ണ ഉവാച॥
താം പുരീ ദ്വാരകീം ദൃഷ്ട്വാ വിഭുർനാരായണോ ഹരിഃ।
ഹൃഷ്ടഃ സർവാർഥസംപന്നഃ പ്രവേഷ്ടുമുപചക്രമേ॥ 2-57-1 (13590)
സോഽപശ്യദ്വൃക്ഷഷണ്ഡാംശ്ച രംയാന്നാനാജനാന്വഹൂൻ।
സമന്തതോ ദ്വാരവത്യാം നാനാപുഷ്പഫലാന്വിതാൻ॥ 2-57-2 (13591)
അർകചന്ദ്രപ്രതീകാശൈർമേരുകൂടനിഭൈർഗൃഹൈഃ।
ദ്വാരകാമാവൃതാം രംയാം സുകൃതാം വിശ്വകർമണാ॥ 2-57-3 (13592)
പദ്മഷണ്ഡാകുലാഭിശ്ച ഹംസസേവിതവാരിഭിഃ।
ഗംഗാസിന്ധുപ്രകാശാഭിഃ പരിഘാഭിരലങ്കൃതാം॥ 2-57-4 (13593)
പ്രാകാരേണാർകവർണേന പാണ്ഡരേണ വിരാജിതാം।
വിയൻമൂർധ്നി നിവിഷ്ടേന ദ്യാമിവാഭ്രപരിച്ഛദാം॥ 2-57-5 (13594)
നന്ദനപ്രതിമൈശ്വാപി മിശ്രകപ്രതിമൈർവനൈഃ।
തത്ര സാ വിഹിതാ സാക്ഷാന്നഗരീ വിശ്വകർമണാ॥ 2-57-6 (13595)
കാഞ്ചനൈർമണിസോപാനൈരുപേതാ ജനഹർഷിണീ।
ഗീതഘോഷമഹാഘോഷൈഃ പ്രസാദപ്രവരൈഃ ശുഭാ॥ 2-57-7 (13596)
തസ്മിൻപുരവാരശ്രേഷ്ഠേ ദാശാർഹാണാം യശസ്വിനാം।
നേശ്മാനി ജഹൃഷേ ദൃഷ്ട്വാ ഭഗവാൻപാകശാസനഃ॥ 2-57-8 (13597)
സമുച്ഛ്രിതപതാകാനി പാരിപ്ലവനിഭാനി ച।
കാഞ്ചനാഭാനി ഭാഖന്തി മേരുകൂടനിഭാനി ച॥ 2-57-9 (13598)
സുധാപാണ്ഡരശൃംഗൈശ്ച ശാതകുംഭപരിച്ഛദൈഃ।
രത്നസാനുമഹാശൃംഗൈഃ സർവരത്നസമന്വിതൈഃ? 2-57-10 (13599)
സഹർംയൈഃ സാർധചന്ദ്രൈശ്ച സനിര്യൂഹൈഃ സപഞ്ജരൈഃ।
സയന്ത്രഗൃഹസംബാധൈഃ സധാതുഭിരിവാദ്രിഭിഃ॥ 2-57-11
മണികാഞ്ചനഭോമേശ്ച സുധാമൃഷ്ടതലൈസ്തഥാ।
ജാംബൂനദമയദ്വാരൈർവൈഡൂര്യവികൃതാർഗലൈഃ॥ 2-57-11 (13600)
സർവർതുസുഖസംസ്യർശൈർമഹാധനപരിച്ഛദൈഃ।
രംയസാനുഗൃഹൈഃ ശൃംഗൈർവിചിത്രൈരിവ പർവതൈഃ॥ 2-57-13 (13601)
പഞ്ചവർണസവർണൈശ്ച പുഷ്പവൃഷ്ടിസമപ്രഭൈഃ।
തുല്യൈഃ പർജന്യനിർഘോഷൈർഹ്രാദൈർഭോഗവതീ യഥാ॥ 2-57-14 (13602)
കൃഷ്ണധ്വജോപവാഹ്യൈശ്ച ദാശാർഹായുധരോഹിതൈഃ।
വൃഷ്ണിവീരമയൂരൈശ്ച സ്ത്രീസഹസ്രപ്രജാകുലൈഃ॥ 2-57-15 (13603)
വാസുദേവൈന്ദ്രപർജന്യൈർഗൃഹമേഘൈരലങ്കൃതാ।
ദദൃശേ ദ്വാരകാഽതീവ മേഘൈർദ്യൈരിവ സംവൃതാ॥ 2-57-16 (13604)
സാക്ഷാദ്ഭഗവതോ വേശ്മ വിഹിതം വിശ്വകർമണാ।
ദദൃശുർവാസുദേവസ്യ ചതുര്യോജനമായതം॥ 2-57-17 (13605)
താവദേവ സുവിസ്തീർണം സുസംപൂർണം മഹാധനൈഃ।
പ്രാസാദവരസംപന്നം യുക്തം ജഗതി പർവതൈഃ॥ 2-57-18 (13606)
യം ചകാര മഹാഭാഗസ്ത്വഷ്ടാ വാസവചോദിതഃ।
പ്രാസാദം ഹേമനാഭസ്യ സർവതോ യോജനായതം॥ 2-57-19 (13607)
മേരോരിവ ഗിരേഃ ശൃംഗമുച്ഛ്രിതം കാഞ്ചനാലയം।
രുക്മിണ്യാഃ പ്രവരോ വാസോ നിർമിതഃ സുമഹാത്മനാ॥ 2-57-20 (13608)
സത്യഭാമാ പുനർവേശ്മ സദാ വസതി പാണ്ഡരം।
വിചിത്രമണിസോപാനം യം വിദുഃ ശീതവാനിതി॥ 2-57-21 (13609)
വിമലാദിത്യവർണാഭിഃ പതാകാഭിരലങ്കൃതം।
വ്യക്തബദ്ധം യഥോദ്ദേശേ ചതുർദശമഹാധ്വജം॥ 2-57-22 (13610)
സർവപ്രാസാദമുഖ്യോഽത്ര ജാംബവത്യാ വിഭൂഷിതഃ।
പ്രഭായാ ജൃംഭണൈശ്ചിത്രൈസ്ത്രൈലോക്യമിവ ഭാസയൻ॥ 2-57-23 (13611)
യസ്തു പാണ്ഡരവർണാഭസ്തയോരന്തരമാശ്രിതഃ।
വിശ്വകർമാകരോദേനം കൈലാസശിഖരോപമം॥ 2-57-24 (13612)
ജാംബൂനദപ്രദീപ്താഗ്രഃ പ്രദീപ്തജ്വലനോപമഃ।
സാഗരപ്രതിമോഽതിഷ്ഠൻമേരുരിത്യഭിവിശ്രുതഃ॥ 2-57-25 (13613)
തസ്മിൻഗാന്ധാരരാജസ്യ ദുഹിതാ കുലശാലിനീ।
സുകേശീ നാമ വിഖ്യാതാ കേശവേന നിവേശിതാ॥ 2-57-26 (13614)
പദ്മകൂട ഇതി ഖ്യാതഃ പദ്മവർണോ മഹാപ്രഭഃ।
സുപ്രഭായാ മഹാബാഹോ വാസഃ സ പരമോച്ഛ്രിതഃ॥ 2-57-27 (13615)
യസ്തു സൂര്യപ്രഭോ നാമ പ്രാസാദവര ഉച്യതേ।
ലക്ഷണായാഃ കുരുശ്രേഷ്ഠ സ ദത്തഃ ശാർംഗധന്വനാ॥ 2-57-28 (13616)
വൈഡൂര്യവരവർണാഭഃ പ്രാസാദോ ഹരിതപ്രഭഃ।
ശ്വേതജാലാ ഹി യത്രൈവ യത്രൈവ ച നിവേശിതാ॥ 2-57-29 (13617)
യം വിദുഃ സർവഭൂതാനി ഹരിരിത്യേവ ഭാരത।
സുമിത്രവിജയാവാസോ ദേവർഷിഗണപൂജിതഃ॥ 2-57-30 (13618)
മഹിഷ്യാ വാസുദേവസ്യ ഭൂഷണം സർവവേശ്മനാം।
യസ്തു പ്രാസാദമുഖ്യോഽത്ര വിഹിതഃ സർവശിൽപിഭിഃ॥ 2-57-31 (13619)
മഹിഷ്യാ വാസുദേവസ്യ കേതുമാനിതി വിശ്രുതഃ।
പ്രസാദോ വിരജോ നാമ വിരജസ്കോ മഹാത്മനഃ॥ 2-57-32 (13620)
ഉപസ്ഥാനഗൃഹം താത കേശവസ്യ മഹാത്മനഃ।
യസ്തു പ്രാസാദമുഖ്യോഽത്ര യം ത്വഷ്ടാ വ്യദധാത്സ്വയം॥ 2-57-33 (13621)
യോജനായതവിഷ്കംഭം സർവരത്നമയം വിഭോഃ।
തേഷാം തു വിഹിതാഃ സർവേ രുക്മദണ്ഡാഃ പതാകിനഃ॥ 2-57-34 (13622)
സദനേ വാസുദേവസ്യ മാർഗസഞ്ജനനാ ധ്വജാഃ।
ഘണ്ടാജാലാനി തത്രൈവ സർവേഷാം നിവേശനേ॥ 2-57-35 (13623)
ആഹൃത്യ യദുസിംഹേന വൈജയന്തച്ഛലോ മഹാത്।
ഹംസകൂടസ്യ യച്ഛ്രംഗമിന്ദ്രദ്യുംനസരോ മഹത്॥ 2-57-36 (13624)
ഷഷ്ടിതാലസമുത്സേധമർധയോജനവിസ്തൃതം।
സകിന്നരമഹാനാദം തദപ്യമിതതേജസഃ॥ 2-57-37 (13625)
പശ്യതാം സർവഭൂതാനാം ത്രിഷു ലോകേഷു വിശ്രുതം।
ആദിത്യപഥഗം യത്തൻമേരോഃ ശിഖരമുത്തമം॥ 2-57-38 (13626)
ജാംബൂനദമയം ദിവ്യം ത്രിഷു ലോകേഷു വിശ്രുതം।
തദപ്യുത്പാട്യ കുച്ഛ്രേണ സ്വം നിവേശനമാഹൃതം॥ 2-57-39 (13627)
ഭ്രാജമാനം പുരാ തത്ര സർവൌഷധിവിദീപിതം।
യമിന്ദ്രഭവനാച്ഛൌരിരാജഹാര പരന്തപഃ॥ 2-57-40 (13628)
പാരിജാതഃ സ തത്രൈവ കേശവേന നിവേശിതഃ।
ലേപഹസ്തശതൈർജുഷ്ടോ വിമാനൈശ്ച ഹിരൺമയൈഃ॥ 2-57-41 (13629)
വിഹിതാ വാസുദേവേന തത്രൈവ ച മഹാദ്രുമാഃ।
പദ്മാകുലജലോപേതാ രക്തസൌഗന്ധികോത്പലാഃ॥ 2-57-42 (13630)
മണിമൌക്തികവാലൂകാഃ പുഷ്കരിണ്യഃ സരാംസി ച।
താസാം പരമകൂലി ശോഭയന്തി മഹാദ്രുമാഃ॥ 2-57-43 (13631)
സാലതാലാശ്വകർണാശ്ച ശതശാഖാശ്ച രോഹിണഃ।
ഭല്ലാതകകപിത്ഥാശ്ച ഇന്ദ്രവൃക്ഷാശ്ച ചംപകാഃ॥ 2-57-44 (13632)
ഖാദിരാ മൃതകാശ്ചൈവ സമന്താത്പരിരോപിതാഃ।
യേ ച ഹൈമവതാ വൃക്ഷാ യേ ച നന്ദനജാസ്തഥാ॥ 2-57-45 (13633)
ആഹൃത്യ യദുസിംഹേന തേഽപി തത്ര നിവേശിതാഃ।
രത്നപീതാരുണപ്രഖ്യാഃ സിതപുഷ്പാശ്ച പാദപാഃ॥ 2-57-46 (13634)
സർവർതുഫലപൂർണോസ്തേ തേ ച കാനനസിന്ധുഷു।
സഹസ്രപത്രപദ്മാശ്ച മന്ദരാശ്ച സഹസ്രശഃ॥ 2-57-47 (13635)
അശോകാഃ കർണികാരാശ്ച തിലകാ നാഗ മല്ലികാഃ।
കുരകാ നാഗപുഷ്പാശ്ച ചംപകാസ്തൃണപുല്ലികാഃ॥ 2-57-48 (13636)
സപ്തവർണാഃ കബന്ധാശ്ച നീപാഃ കുരവകാസ്തഥാ।
കേതകാഃ കേസരാശ്ചൈവ ഹിനതാലതലതാടകാഃ॥ 2-57-49 (13637)
താലാഃ പ്രലംബാ വകുലാഃ പിണ്ഡികാ ബീജപൂരകാഃ।
ദ്രുതാമലകഖർജൂരാ മഹിതാ ജംബുകാസ്തഥാ॥ 2-57-50 (13638)
ആംരാഃ പനസവൃക്ഷാശ്ച ചംപകാസ്തിലതിന്ദുകാഃ।
ലികുചാമൃതാശ്ചൈവ ക്ഷീരികാ കർണികാ തഥാ॥ 2-57-51 (13639)
നാലികേരേംഗുദാശ്ചൈവ ഉത്ക്രോശകവനാനി ച।
കദലീ ജാതമല്ലീ ച പാടലീ കുമുദോത്പലാഃ॥ 2-57-52 (13640)
നീലോത്പലകപൂർണാശ്ച വാപ്യഃ കൂപാഃ സഹസ്രശഃ।
ഫുല്ലാശാകകപിത്ഥാശ്ച തൈസ്തീർത്വാ ബന്ധുജീവകാഃ॥ 2-57-53 (13641)
പ്രിയാലാശോകവാദിര്യാഃ പ്രാചീനാശ്ചാപി സർവശഃ।
പ്രിയംഗുബദരീഭിശ്ച യവൈഃ സ്യന്ദനചന്ദനൈഃ॥ 2-57-54 (13642)
ശചീപീലുപലാശ്ചൈശ്ച പലാശവധപിപ്ലൈഃ।
ഉദുംബരൈശ്ച ബിൽവൈശ്ച പാലാശൈഃ പാരിഭദ്രകൈഃ॥ 2-57-55 (13643)
ഇന്ദ്രവൃക്ഷാർജുനൈശ്ചൈവ അശ്വത്ഥൈശ്ചിരബിൽവകൈഃ।
ഭൌമഗഞ്ജനവൃക്ഷൈശ്ച ഭല്ലാഭൈരശ്വസാഹ്വയൈഃ॥ 2-57-56 (13644)
സജ്ജൈസ്താംബൂലവല്ലീഭിർലവംഗൈഃ ക്രമുകൈസ്തഥാ।
വംശൈശ്ച വിവിധൈസ്തത്ര സമന്താത്പരിരോപിതൈഃ॥ 2-57-57 (13645)
യേ ച നന്ദനജാ വൃക്ഷാ യേ ച ചൈത്രരഥേ വനേ।
സർവേ തേ യദുനാഥേന സമന്താത്പരിരോപിതാഃ॥ 2-57-58 (13646)
സമാഹിതാ മഹാനദ്യഃ പീതലോഹിതവാലുകാഃ।
തസ്മിൻഗൃഹവരേ രംയേ മണിശക്രസവാലുകാഃ॥ 2-57-59 (13647)
മത്തബർഹിണനാദാശ്ച കോകിലാശ്ച മദാവഹാഃ।
ബഭൂവുഃ പരമോപേതാഃ സർവേ ജഗതി പർവതാഃ॥ 2-57-60 (13648)
തത്രൈവ ഗജയൂഥാനി തത്ര ഗോമഹിഷാസ്തഥാ।
നിവാസാശ്ച കൃതാസ്തത്ര വരാഹാ മൃഗപക്ഷിണാം॥ 2-57-61 (13649)
വിശ്വകർമകൃതഃ ശൈലഃ പ്രാകാരസ്തത്ര വേശ്മനി।
വ്യക്തകിഷ്കുശതോദ്യാമഃ സുധാരസസമപ്രഭഃ॥ 2-57-62 (13650)
തേന തേ ച മഹാശൈലാഃ സരിതശ്ച സരാംസി ച।
പരിക്ഷിപ്താനി വൈ തസ്യ വനാന്യുപവനാനി ച॥ ॥ 2-57-63 (13651)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ സഭാപർവണ അർഘാഹരണപർവണി സപ്തപഞ്ചാശോഽധ്യായഃ॥ 57॥
സഭാപർവ - അധ്യായ 058
॥ ശ്രീഃ ॥
2.58. അധ്യായഃ 058
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
കൃഷ്ണദർശനായ വസുദേവാദീനാമാഗമനം॥1॥ രാമകൃഷ്ണാഭ്യാം പിത്രാദിവന്ദനപൂർവകം ബന്ധുഭ്യോ രത്നാദിവിതരണം॥ 2॥ ഇന്ദ്രസ്യ കൃഷ്ണചരിതപ്രശംസനപൂർവകം സ്വലോകഗമനം॥ 3॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
ഭീഷ്മ ഉവാച।
ഏവമാലോകയാഞ്ചക്രുർദ്വാരകാമൃഷഭാസ്ത്രയഃ।
ഉപേന്ദ്രബലദേവൌ ച വാസവശ്ച മഹായശാഃ॥ 2-58-1 (13652)
തതസ്തം പാണ്ഡരം ശൌരിർമൂർധ്നി തിഷ്ഠൻഗരുത്മതഃ।
പ്രീതഃ ശംഖമുപാധ്മാസീദ്ദ്വിഷതാം രോമഹർഷണം॥ 2-58-2 (13653)
തസ്യ ശംഖസ്യ ശബ്ദേന സാരശ്ചുക്ഷുഭേ ഭൃശം।
രരാസ ച നഭഃ സർവം തച്ചിത്രമഭവത്തദാ॥ 2-58-3 (13654)
പാഞ്ചജന്യസ്യ നിർഘോഷം നിശംയ കുകുരാന്ദകാഃ।
പ്രീയമാണാഃ സമാജഗ്മുരാലോക്യ മധുസൂദനം॥ 2-58-4 (13655)
വസുദേവം പുരസ്കൃത്യ വേണുശംഖരവൈഃ സഹ।
ഉഗ്രസേനോ യയൌ രാജാ വാസുദേവനിവേശനം॥ 2-58-5 (13656)
ആനന്ദിതും പര്യചൻസ്വേഷു വേശ്മസു ദേവകീ।
രോഹിണീ ച യയൌ ദേശമാഹുകസ്യ ച യാഃ സ്ത്രിയഃ॥ 2-58-6 (13657)
ഹതാ ബ്രഹ്മദ്വിഷഃ സർവേ ജയന്ത്യന്ധകവൃഷ്ണയടഃ।
ഏവമുക്തഃ സഹ സ്ത്രീഭിരക്ഷതൈർമധുസൂദനഃ॥ 2-58-7 (13658)
തതഃ ശൌരിഃ സുപർണേന സ്വം നിവേശനമഭ്യയാത്।
ചകാരാഥ യഥോദ്ദേശമീശ്വരോ മണിപർവതം॥ 2-58-8 (13659)
തതോ ധനാനി രത്നാനി സഭായാം മധുസൂദനഃ।
നിധായ പുണ്ഡരീകാക്ഷഃ പിതുർദർശനലാലസഃ॥ 2-58-9 (13660)
തതഃ സാന്ദീപിനിം പൂർവം ബ്രാഹ്മണം ചാപി ഭാരത।
യഥാന്യായം വാസുദേവ ഉപസ്പൃഷ്ട്വാ മഹായശാഃ॥ 2-58-10 (13661)
വവന്ദേ പൃഥുതാംരാക്ഷഃ പ്രീയമാണോ മഹായശാഃ।
തഥാഽശ്രുപരിപൂർണാക്ഷമാനന്ദഭൃതചേതസം॥ 2-58-11 (13662)
വവന്ദേ സഹ രാമേണ പിതരം വാസവാനുജഃ।
താഭ്യാം ച മൂർധ്ന്യുപാഘ്രാതഃ കേശവഃ പരവീരഹാ॥ 2-58-12 (13663)
യഥാശ്രേഷ്ഠമുപാഗംയ സാത്വതാന്യദുനന്ദനഃ।
സർവേഷാം നാമ ജഗ്രാഹ ദാശാർഹാണാമധോക്ഷജഃ॥ 2-58-13 (13664)
തതഃ സർവാണി വിത്താനി സർവരത്നമയാനി ച।
വ്യഭജത്താനി തേഭ്യോഽഥ സർവേഭ്യോ യദുനന്ദനഃ॥ 2-58-14 (13665)
സാ കേശവമഹാമാത്രൈർമഹേന്ദ്രപ്രതിമൈഃ സഭാ।
ശുശുഭേ വൃഷ്ണിശാർദൂലൈഃ സിംഹൈരിവ ഗിരേർഗുഹാ॥ 2-58-15 (13666)
അഥാസനഗതാൻസർവാനുവാച വിബുധാധിപഃ।
ശുഭയാ ഹർഷയന്വാചാ മഹേന്ദ്രസ്താൻമഹായശാഃ।
കുകുരാന്ധകമുഖ്യാംശ്ച തം ച രാജാനമാഹുകം॥ 2-58-16 (13667)
ഇന്ദ്ര ഉവാച। 2-58-17x (1483)
യദർഥം ജൻമ കൃഷ്ണസ്യ മാനുഷേഷു മഹാത്മനഃ।
യത്കൃതം വാസുദേവേന തദ്വക്ഷ്യാമി സമാസതഃ॥ 2-58-17 (13668)
അയം ശതസഹസ്രാണി ദാനവാനാമരിന്ദമഃ।
നിഹയ് പുണ്ഡരീകാക്ഷഃ പാതാലവിവരം യയൌ॥ 2-58-18 (13669)
യച്ച നാധിഗതം പൂർവൈഃ പ്രഹ്ലാദബലിശംബരൈഃ।
തദിദം ശൌരിണാ വിത്തം പ്രാപിതം ഭവതാമിഹ॥ 2-58-19 (13670)
സപാശം മുരമാക്രമയ് പാഞ്ചജന്യം ച ധീമതാ।
ശിലാസംഘാനതിക്രംയ നിശുംഭഃ സഗണോ ഹതഃ॥ 2-58-20 (13671)
ഹയഗ്രീവശ്ച വിക്രാന്തോ ദാനവോ നിഹതോ ബലീ।
മഥിതശ്ച മൃധേ ഭൌമഃ കുണ്ഡലേ ചാഹൃതേ പുനഃ॥ 2-58-21 (13672)
പുനർബാണവധേ ശൌരിമാദിത്യാ വസുഭിഃ സഹ।
മൻമുഖാ ആഗമിഷ്യന്തി സാധ്യാശ്ച മധുസൂദനം॥ 2-58-22 (13673)
ഏവമുക്ത്വാ തതഃ സർവാനാമന്ത്ര്യ കുകുരാന്ധകാൻ।
സസ്വജേ രാമകൃഷ്ണൌ ച വസുദേവം ച വാസവഃ॥ 2-58-23 (13674)
പ്രദ്യുംനസാംബപ്രമുഖാനനിരൂദ്ധം ച സാരണം।
ബഭ്രും ഝല്ലിം ഗദം ഭാനും ചാരുദേഷ്ണം ച വൃത്രഹാ॥ 2-58-24 (13675)
സത്കൃത്യ സാരണാക്രൂരൌ പുനരാഭാഷ്യ സാത്യകിം।
സസ്വജേ വൃഷ്ണിരാജാനമാഹുകം കുകുരാധിപം।
ഭോജം ച കൃതവർണാണമന്യാംശ്ചാന്ദകവൃഷ്ണിഷു॥ 2-58-25 (13676)
ആമന്ത്ര്യ ദേവപ്രവരൈർവാസവോ വാസവാനുജം।
തതഃ ശ്വേതാചലപ്രഖ്യം ഗജമൈരാവതം പ്രഭുഃ॥ 2-58-26 (13677)
പശ്യതാം സർവഭാതാനാമാരുരോഹ ശചീപതിഃ।
പൃഥിവീം ചാന്തരിക്ഷം ച ദിവം ച വരവാരണം॥ 2-58-27 (13678)
മുഖാഡംബരനിർഘോഷൈഃ പൂരയന്തമിവാസകൃത്।
ഹൈമയന്ത്രമഹാകക്ഷ്യം ഹിരൺമയവിഷാണിനം॥ 2-58-28 (13679)
മനോഹരകുഥാസ്തീർണം സർവരത്നവിഭൂഷിതം।
നിത്യസ്രുതമദസ്രാവം ക്ഷരന്തമിവ തോയദം॥ 2-58-29 (13680)
ദിശാഗജം മഹാമാത്രം കാഞ്ചനസ്രജമാസ്ഥിതഃ।
പ്രബഭൌ മന്ദരാഗ്രസ്ഥഃ പ്രതപൻഭാനുമാനിവ॥ 2-58-30 (13681)
തതോ വജ്മയം ഭീമം പ്രഗൃഹ്യ പരാമാങ്കുശം।
യയൌ ബലവതാ സാർധം പാവകേന ശചീപതിഃ॥ 2-58-31 (13682)
തം കരേണുഗജവ്രാതൈർവിമാനൈശ്ച മരുദ്ഗണാഃ।
പൃഷ്ഠതോഽനുയയുഃ പ്രീതാഃ കുബേരവരുണഗ്രഹാഃ॥ 2-58-32 (13683)
സ വായുപക്ഷമാസ്ഥായ വൈശ്വാനരപഥം ഗതഃ।
പ്രാപ്യ സൂര്യപഥം ദേവസ്തത്രൈവാന്തരധീയത॥ ॥ 2-58-33 (13684)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ സഭാപർവണി അർഘാഹരണപർവണി അഷ്ടപഞ്ചാശോഽധ്യായഃ॥ 58॥
സഭാപർവ - അധ്യായ 059
॥ ശ്രീഃ ॥
2.59. അധ്യായഃ 059
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
കൃഷ്ണേനാഹൃതവിഭൂതിവിലോകനായ ദേവകീരുക്മിണ്യാദിസ്ത്രീണാമാഗമനം॥1॥ സഭാമാഗതായാഃ യശോദാസുതായാഃ രാമകൃഷ്ണാഭ്യാം സത്കാരഃ॥ 2॥ സർവേഷാം സ്വസ്വഭവനഗമനം॥ 3॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
ഭീഷ്മ ഉവാച॥
തതഃ സർവദശാർഹാണാമാഹുകസ്യ ച യാഃ സ്ത്രിയഃ।
നന്ദഗോപസ്യ മഹിഷീ യശോദാ ലോകവിശ്രുതാ॥ 2-59-1 (13685)
രേവതീ ച മഹാഭാഗാ രുക്മിണീ ച പത്രിവ്രതാ।
സത്യാ ജാംബവതീ ചോഭേ ഗാന്ധാരീ ശിംശുമാപി ച॥ 2-59-2 (13686)
വിശോകാ ലക്ഷണാ ചാപി സുമിത്രാ കേതുമാ തഥാ।
വാസുദേവമഹിഷ്യോഽന്യാഃ ശ്രിയാ സാർധം യയുസ്തദാ॥ 2-59-3 (13687)
വിഭൂതിം ദ്രഷ്ടുമനസഃ കേശവസ്യ മഹാത്മനഃ।
പ്രീയമാണാഃ സഭാം ജഗ്മുരാലോകയിതുമച്യുതം॥ 2-59-4 (13688)
ദേവകീ സർവദേവീനാം രോഹിണീ ച പുരസ്കൃതാ।
ദദൃശുർദേവമാസീനം കൃഷ്ണം ഹലഭൃതാ സഹ॥ 2-59-5 (13689)
തൌ തു പൂർവമതിക്രംയ രോഹിണീമഭിവാദ്യ ച।
അഭ്യവാദയതാം ദേവൌ ദേവകീം രാമകേശവൌ॥ 2-59-6 (13690)
സാ താഭ്യാമൃഷഭാക്ഷാഭ്യാം പുത്രാഭ്യാം ശുശുഭേഽധികം।
ദേവകീ ദേവമാതേവ മിത്രേണ വരുണേന ച॥ 2-59-7 (13691)
തതഃ പ്രാപ്താ യശോദായാ ദുഹിതാ വൈ ക്ഷണേന ഹി।
ജാജ്വല്യമാനാ വപുഷാ പ്രഭയാഽതീവ ഭാരത॥ 2-59-8 (13692)
ഏകാനംഗേതി യാമാഹുഃ കന്യാം വൈ കാമരൂപിണീം।
യത്കൃതേ സഗണം കംസം ജഘാന പുരുഷോത്തമഃ॥ 2-59-9 (13693)
തതഃ സ ഭഗവാന്രാമസ്താമുപാക്രംയ ഭാമിനാം।
മൂർധ്ന്യുപാഘ്രായ സവ്യേന പരിജഗ്രാഹ പാണിനാ॥ 2-59-10 (13694)
താം ച തത്രോപസംപ്രാപ്യ പ്രിയാമിവ സഖീമിമാം।
ദക്ഷിണേന കരാഗ്രേണ പിരജഗ്രാഹ മാധവഃ॥ 2-59-11 (13695)
ദദൃശുസ്താം സഭാമധ്യേ ഭഗിനീം രാമകൃഷ്ണയോഃ।
രുക്മപദ്മശാം പദ്മശ്രീമിവോത്തമനാഭയോഃ॥ 2-59-12 (13696)
അഥാക്ഷതമഹാവഷ്ട്യാ ലാജപുഷ്പഘൃതൈരപി।
വൃഷ്ണയോഽവാകിരൻപ്രീതാഃ സങ്കർഷണജനാർദനൌ॥ 2-59-13 (13697)
സബാലാഃ സഹവൃദ്ധാശ്ച യേ ജ്ഞാതികുലബാന്ധവാഃ।
ഉപോപവിവിശുഃ പ്രീതാ വൃഷ്ണയോ മധുസൂദനം॥ 2-59-14 (13698)
പൂജ്യമാനോ മഹാബാഹുഃ പൌരാണാം രതിവർധനഃ।
വിവേശ പുരുഷവ്യാഘ്രഃ സ്വവേശ്മ മധുസൂദനഃ॥ 2-59-15 (13699)
രുക്മിണ്യാ സഹിതോ ദേവ്യാ പ്രമുമോദ സുഖീ സുഖം।
അനന്തരം ച സത്യായാ ജാംബവത്യാശ്ച ഭാരത॥ 2-59-16 (13700)
സർവാസാം ച യദുശ്രേഷ്ഠോ ഗേഹേ ഗേഹേ വിഹാരവാൻ।
ജഗാമ ച ഹൃഷീകേശോ രുക്മിണ്യാഃ സദനം പുനഃ॥ 2-59-17 (13701)
ഏഷ താത മഹാബാഹോ വിജയഃ ശാർംഗധന്വനഃ।
ഏതദർഥം ച ജൻമാഹുർമാനുഷേഷു മഹാത്മനഃ॥ ॥ 2-59-18 (13702)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ സഭാപർവണി അർഘാഹരണപർവണി ഏകോനഷഷ്ടിതമോഽധ്യായഃ॥ 59 ॥
സഭാപർവ - അധ്യായ 060
॥ ശ്രീഃ ॥
2.60. അധ്യായഃ 060
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
ശർവവരഗർവിതേന ബാണാസുരേണ സ്വതനയയാ ഉഷയാ സഹ ഗൂഢം രമമാണസ്യ അനിരുദ്ഘസ്യ കാരാ ഗൃഹപ്രാഷണം॥1॥ നാരദാദ്വിദിതപൌത്രവൃത്തേന കൃഷ്ണേന സരാമപ്രദ്യുംനേന ബാണം നിർജിത്യ ഉഷയാ സഹ അനിരുദ്ഘാനയനം॥ 2॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
ഭീഷ്മ ഉവാച॥
ദ്വാരകായാം തതഃ കൃഷ്ണഃ സ്വദാരേഷു ദിവാനിശം।
സുഖം ലബ്ധ്വാ മഹാരാജ പ്രമുമോദ മഹായശാഃ॥ 2-60-1 (13703)
പൌത്രസ്യ കാരണാച്ചക്രേ വിബുധാനാം പ്രിയം തദാ।
സാവസവൈഃ സുരൈഃ സർവൈർദുഷ്കരം ഭരതർഷഭ॥ 2-60-2 (13704)
ബാണോ നാമാഽഭവദ്രാജാ ബലേർജ്യേഷ്ഠസുതോ ബലീ।
വീര്യവാൻഭരതശ്രേഷ്ഠ സ ച ബാഹുസഹസ്രവാൻ॥ 2-60-3 (13705)
തതസ്തേപേ തപസ്തീവ്രം സത്വേന മനസാ നൃപ।
രുദ്രമാരാധയാമാസ സ ച ബാണഃ സമാ ബഹു॥ 2-60-4 (13706)
തസ്മൈ ബഹുവരാ ദത്താഃ ശങ്കരേണ മഹാത്മനാ।
താംശ്ച ലബ്ധ്വാ വരാൻബാണോ ദുർലഭാനസുരൈർഭുവി॥ 2-60-5 (13707)
സ ശോണിതപുരേ രാജ്യം ചകാരാപ്രതിമോ ബലീ।
ത്രാസിതാശ്ച സുരാഃ സർവേ തേന ബാണേന പാണ്ഡവ॥ 2-60-6 (13708)
വിജിത്യ വിബുധാൻസേന്ദ്രാൻബാണഃ സംവത്സരാൻബഹൂൻ।
അശാസത മഹദ്രാജ്യം കുബേര ഇവ ഭാരത॥ 2-60-7 (13709)
തതോ രാജന്നുഷാ നാമ ബാണസ്യ ദുഹിതാ യഥാ।
യേനോപായേന കൌന്തേയ അനിരുദ്ധോ മഹാദ്യുതിഃ॥ 2-60-8 (13710)
പ്രാദ്യുംനിസ്താമുഷാം പ്രാപ്യ പ്രച്ഛന്നഃ പ്രമുമോദ ഹ।
അഥ ബാണോ മഹാതേജാസ്തദാ തത്ര യുധിഷ്ഠിര ॥ 2-60-9 (13711)
തം ഗൃഹ്യനിലയം ജ്ഞാത്വാ പ്രാദ്യുംനിം സുതയാ തദാ।
ഗൃഹീത്വാ കാരയാമാസ വസ്തും കാരാഗൃഹേ ബലാത്॥ 2-60-10 (13712)
സ കുമാരഃ സുഖാർഹോഽഥ തദാ ദുഃഖസമന്വിതഃ।
ബാമേന ഘാതിതോ രാജന്നനിരുദ്ധോ മുമോഹ ച॥ 2-60-11 (13713)
ഏതസ്മിന്നേവ കാലേ തു നാരദോ മുനിപുംഗവഃ।
ദ്വാരകാം പ്രാപ്യ കൌന്തേയ കൃഷ്ണം ദൃഷ്ട്വാ വചോഽബ്രവീത്॥ 2-60-12 (13714)
കൃഷ്ണ കൃഷ്ണ മഹാബാഹോ യദൂനാം കീർതിവർധന।
പൌത്രസ്തേ ബാധ്യമാനോഽത്ര ബാണേനാമിതതേജസാ॥ 2-60-13 (13715)
കൃച്ഛ്രം പ്രാപ്തോഽനിരുദ്ധോ വൈ ശേതേ കാരാഗൃഹേ സദാ।
ഏതദുക്ത്വാ സുരർഷിർവൈ ബാണസ്യാഥ പുരം യയൌ॥ 2-60-14 (13716)
നാരദസ്യ വചഃ ശ്രുത്വാ തതോ രാജഞ്ജനാർദനഃ।
ജാഹൂയ ബലദേവം ഹി പ്രദ്യുംനം ച മഹാദ്യുതിം॥ 2-60-15 (13717)
ആരുരോഹ ഗരുത്മന്തം താഭ്യാം സഹ ജനാർദനഃ।
തതഃ സുപർണമാരുഹ്യ ജയായ ഭരതർഷഭ॥ 2-60-16 (13718)
ജഗ്മുഃ ക്രുധാ മഹാവീര്യാ ബാണസ്യ നഗരം പ്രതി।
അഥാസാദ്യ മഹാരാജ തത്പുരം ദദൃശുശ്ച തേ॥ 2-60-17 (13719)
താംരപ്രാകാരസംഗുപ്താം ഹേമപ്രാസാദസങ്കുലാം।
ദൃഷ്ട്വാ മുദാ യുതാഃ സർവേ വിസ്മയം പരമം യയുഃ॥ 2-60-18 (13720)
തഥാ ബാണപുരസ്യാസന്ദ്വാരസ്ഥാ ദേവതാഃ സദാ।
മഹേശ്വരോ ഗുഹശ്ചൈവ ഭദ്രകാലീ വിനായകഃ॥ 2-60-19 (13721)
അഥ കൃഷ്ണോ ബലാജ്ജിത്വാ ദ്വാരപാലാന്യുധിഷ്ഠിര।
സുസങ്ക്രുദ്ധോ മഹാതേജാഃ ശംഖചക്രഗദാസിഭൃത്॥ 2-60-20 (13722)
ആസസാദോത്തരദ്വാരം ശങ്കരേണാഭിരക്ഷിതം।
തത്ര തസ്ഥൌ മഹാതേജാഃ ശൂലപാണിർമഹേശ്വരഃ॥ 2-60-21 (13723)
പിനാകം സശരം ഗൃഹ്യ ബാണസ്യ ഹിതകാംയയാ।
ജ്ഞാത്വാ തമാഗതം കൃഷ്ണം വ്യാദിതാസ്യമിവാന്തകം॥ 2-60-22 (13724)
തതസ്തൌ ചക്രതുര്യുദ്ധം വാസുദേവമഹേശ്വരൌ।
തദ്യുദ്ധമഭവദ്ഘോരമചിന്ത്യം രോമഹർഷണം॥ 2-60-23 (13725)
അന്യോന്യം തൌ തതക്ഷാതേ അന്യോന്യജയകാങ്ക്ഷിണൌ।
ദിവ്യാന്യസ്ത്രാണി തൌ ദേവൌ ക്രുദ്ധൌ മുമുചതുസ്തദാ॥ 2-60-24 (13726)
തതഃ കൃഷ്ണോ രണം കൃത്വാ മുഹൂർതം ശൂലപാണിനാ।
വിജിത്യ തം മഹാദേവം തതോ യുദ്ധേ ശൂലപാണിനാ।
അന്യാംശ്ച ജിത്വാ ദ്വാരസ്ഥാൻപ്രവിവേശ പുരോത്തമം॥ 2-60-25 (13727)
പ്രവിശ്യ ബാണമാസാദ്യ സ തത്രാഥ ജനാർദനഃ।
ചക്രേ യുദ്ധം മഹാക്രുദ്ധസ്തേന ബാണേന ഭരതർഷഭ। 2-60-26 (13728)
ബാണോഽപി സർവശസ്ത്രാണി ശിതാനി ഭരതർഷഭ।
സുസങ്ക്രുദ്ധസ്തദാ യുദ്ധേ പാതയാമാസ കേശവേ॥ 2-60-27 (13729)
പുനരുദ്യംയ ശസ്ത്രാണി സഹസ്രം സർവബാഹുഭിഃ।
മുമോച ബാണഃ സങ്ക്രുദ്ധഃ കൃഷ്ണം പ്രതി രണാജിരേ॥ 2-60-28 (13730)
തതഃ കൃഷ്ണസ്തദാ കൃത്ത്വാ താനി സർവാണി ഭാരത।
കൃത്ത്വാ മുഹൂർതം ബാണേന യുദ്ധം രാജന്നഗോക്ഷജഃ॥ 2-60-29 (13731)
ചക്രമുദ്യംയ രോഷാദ്വൈ ദിവ്യം ശസ്ത്രോത്തമം തതഃ।
സഹസ്രബാഹൂംശ്ചിച്ഛേദ ബാണസ്യാമിതതേജസഃ॥ 2-60-30 (13732)
തതോ ബാണോ മഹാരാജ കൃഷ്ണേന ഭൃശപീഡിതഃ।
ഭിന്നബാഹുഃ പപാതാശു വിശാഖ ഇവ പാദപഃ॥ 2-60-31 (13733)
സ പാതയിത്വാ ബാണൈസ്തം ബാണം കൃഷ്ണസ്ത്വരാന്വിതഃ।
പ്രാദ്യുംനിം മോചയാമാസ ക്ഷിപ്രം രാജഗൃഹാത്തദാ॥ 2-60-32 (13734)
മോക്ഷയിത്വാഽഥ ഗോവിന്ദഃ പ്രാദ്യുംനിം സഹ ഭാര്യയാ।
ബാണസ്യ സർവരത്നാനി അസംഖ്യാനി ജഹാര സഃ॥ 2-60-33 (13735)
ഗോധനാനി ച സർവസ്വം സ ബാണസ്യാലയേ ബലാത്।
ജഹാര ച ഹൃഷീകേശോ യദൂനാം കുലവർധനഃ॥ 2-60-34 (13736)
തതഃ സ സർവരത്നാനി ചാഹൃത്യ മധുസൂദനഃ।
ക്ഷിപ്രമാരോപയാഞ്ചക്രേ സർവസ്വം ഗരുഡോപരി॥ 2-60-35 (13737)
ത്വരയാഽഥ സ കൌന്തേയ ബലദേവം മഹാബലം।
പ്രാദുംനിം ച മഹാവീര്യമനിരുദ്ധം മഹാദ്യുതിം॥ 2-60-36 (13738)
ഉഷാം ച സുന്ദരീം രാജൻഭൃത്യദാരഗണൈഃ സഹ।
സർവാനേതാൻസമാരോപ്യ ഗരുഡോപരി വീര്യവാൻ॥ 2-60-37 (13739)
മുദാ യുക്തോ മഹാതേജാഃ പീതാംബരധരോ ബലീ।
ദിവ്യാഭരമചിത്രാംഗഃ ശങ്കചക്രഗദാസിഭൃത്। 2-60-38ca ആരുരോഹ ഗരുത്മന്തമുദയം ഭാസ്കരോ യഥാ॥ ॥ 2-60-38 (13740)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ സഭാപർവണി അർഘാഹരണപർവണി ഷഷ്ടിതമോഽധ്യായഃ॥ 60॥
സഭാപർവ - അധ്യായ 061
॥ ശ്രീഃ ॥
2.61. അധ്യായഃ 061
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ നരകബാണാസുരപ്രമുഖദുഷ്ടനിഗ്രഹാദിരൂപാതീതാനാഗതകൃഷ്ണചരിത്രനിരൂപണം॥ 1॥।Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
ഭീഷ്ണ ഉവാച॥
സൂദിതാ ദ്വാരപാലാശ്ച നിശുംഭനരകൌ ഹതൌ।
കൃതക്ഷേമഃ പുനഃ പന്ഥാഃ പുരം പ്രാഗ്ജ്യോതിഷം പ്രതി॥ 2-61-1 (13741)
ശൌരിണാ പൃഥിവീപാലാസ്ത്രാസിതാ ഭരതർഷഭ।
ധനുഷശ്ച പ്രണാദേന പാഞ്ചജന്യസ്വനേന ച॥ 2-61-2 (13742)
മേഘപ്രഖ്യൈരനേകൈശ്ച ദാക്ഷിണാത്യാഭിസംവൃതം।
രുക്മിണം ത്രാസയാമാസ കേശവോ ഭരതർഷഭ॥ 2-61-3 (13743)
തതഃ പർജന്യഘോഷേണ രഥേനാദിത്യവർചസാ।
ഉവാഹ മഹിഷീം ഭോജ്യാമേഷ ചക്രഗദാധരഃ॥ 2-61-4 (13744)
ജാരൂഥ്യ ആഹൃതക്രോധഃ ശിശുപാലശ്ച നിർജിതഃ।
വക്രശ്ച സ ഹതഃ സംഖ്യേ ശതധന്വാ ച ക്ഷത്രിയഃ॥ 2-61-5 (13745)
ഇന്ദ്രദ്യുംനോ ഹതഃ കോപാദ്യവനശ്ച കശേരുകഃ।
ഹതഃ സൌഭപതിശ്ചൈവ സാൽവശ്ച കൃതധന്വനാ॥ 2-61-6 (13746)
പർവതാനാം സഹസ്രം ച ചക്രേണ പുരുഷോത്തമഃ।
വിഭജ്യ പുണ്ഡരീകാക്ഷോ ദ്യുമത്സേനമപോഥയത്॥ 2-61-7 (13747)
മഹേന്ദ്രശിഖരേ ചൈവ നിമേഷാന്തരചാരിണൌ।
ജഗ്രാഹ ഭരതശ്രേഷ്ഠ വാനരാവഭിതശ്ചരൌ॥ 2-61-8 (13748)
ഇരാവത്യാം മഹാഭോജോ വഹ്നിസൂര്യസമോ ബലേ।
ഗോപതിസ്താലകേതുശ്ച നിഹതൌ ശാർംഗധന്വനാ॥ 2-61-9 (13749)
അക്ഷപ്രപത്തനേ രാജന്നവഹേലനതത്പരൌ।
ഉഭൌ താവപി കൃഷ്ണേന സ്വരാഷ്ട്രേ വിനിപാതിതൌ॥ 2-61-10 (13750)
ദഗ്ധാ വാരാണസീ താത കേശവേന മഹാത്മനാ।
പാണ്ഡ്യം പൌണ്ഡ്രം ച മാത്സ്യം ച കലിംഗം ച ജനാർദനഃ॥ 2-61-11 (13751)
ജഘാന സഹിതാൻസർവാനംഗരാജം ച മാധവഃ॥ 2-61-12 (13752)
ഏഷ ചൈവ ശതം ഹത്വാ രഥേന ക്ഷത്രപുംഗവാൻ।
ഗാന്ധാരീമവഹത്കൃഷ്ണോ മഹിഷീം യാദവർഷഭഃ॥ 2-61-13 (13753)
അഥ ഗാണ്ഡീവധന്വാനം ക്രീഡാർഥം മധുസൂദനഃ।
ജിഗായ ഭരതശ്രേഷ്ഠ കുന്ത്യാശ്ച പ്രമുഖേ വിഭുഃ॥ 2-61-14 (13754)
ദ്രൌണിം കൃപം ച കർണം ച ഭീമസേനം സുയോധനം।
യുദ്ധായ സഹിതാന്ത്രാജഞ്ജിഗായ ഭരതർഷഭ॥ 2-61-15 (13755)
ബഭ്രോശ്ച പ്രിയമന്വിച്ഛന്നേഷ ചക്രഗദാധരഃ।
വേണുദാരിവൃതാം ഭാര്യാം പ്രമമാഥ യുധിഷ്ഠിര॥ 2-61-16 (13756)
പര്യാപ്താം പൃഥിവീം സർവാം സാശ്വാം സരഥകുഞ്ജരാം।
വേണുദാരിവശേ യുക്താം ജിഗായ മധുസൂദനഃ॥ 2-61-17 (13757)
അവാപ്യ തപസാ വീര്യം ബലമോജശ്ച ഭാരത।
ത്രാസിതാഃ സഗണാഃ സർവേ ബാണേന വിബുധാധിപാഃ॥ 2-61-18 (13758)
വജ്രാശനിഗദാബാമൈസ്താഡയദ്ഭിരനേകശഃ।
തസ്യ നാസീദ്രണേ മൃത്യുർദേവൈരപി സവാസവൈഃ॥ 2-61-19 (13759)
സോഽഭിഭൂതശ്ച കൃഷ്ണേന ന ഹതശ്ച മഗാത്മനാ।
ഛിത്വാ ബാഹുസഹസ്രം തു ഗോവിന്ദേന മഹാത്മനാ॥ 2-61-20 (13760)
ഏഷോഽപീഡൻമഹാബാഹുഃ കംസം ച മധുസൂദനഃ।
അവാപ്തം തപസാ വീര്യം ബലമോജശ്ച ഭാരത।
കൈടഭം ചാതിലോമാനി നിജഘാന ജനാർദനഃ॥ 2-61-21 (13761)
ജംബുമൈരാവതം ചൈവ വിരൂപം ച മഹായശാഃ। 2-61-22bജഘാന ഭരതശ്രേഷ്ഠ ശംബരം ചാരിമർദനം॥ 2-61-22 (13762)
ഏഷ ഭോഗവതീം ഗത്വാ വാസുകിം ഭരതർഷഭ।
നിർജിത്യ പുണ്ഡരീകാക്ഷോ രൌക്മിണേയമമോചയത്॥ 2-61-23 (13763)
ഏവം ബഹൂനി കർമാണി ശിശുരേവ ജനാർദനഃ।
കൃതവാൻപുണ്ഡരീകാക്ഷഃ സങ്കർഷണസഹായവാൻ॥ 2-61-24 (13764)
ഏവമേഷോഽസുരാണാം ചസുരാണാമപി സർവശഃ।
ഭയാമയകരഃ കൃഷ്ണഃ സർവലോകേശ്വരഃ പ്രഭുഃ॥ 2-61-25 (13765)
ഏവമേവ മഹാബാഹുഃ ശാസ്താ സർവദുരാത്മനാം।
കൃത്വാ ദേവാർഥമമിതം സ്വസ്ഥാനം പ്രാപ്സ്യതേ പുനഃ॥ 2-61-26 (13766)
ഏഷ ഭോഗവതീം പുണ്യാം രവികാന്തിം മഹായശാഃ।
ദ്വാരകാമാത്മസാത്കൃത്വാ സാഗരം പ്ലാവയിഷ്യതി॥ 2-61-27 (13767)
സുരാസുരമനുഷ്യേഷു നാഭൂന്ന ഭവിതാ ക്വചിത്।
യസ്താമധ്യവസദ്രാജാ നാന്യത്ര മധുസൂദനാത്॥ 2-61-28 (13768)
ഭ്രാജമാനാസ്തു വൈ സർവേ വൃഷ്ണ്യന്ധകമഹാരഥാഃ।
തേജിഷ്ഠം പ്രതിപത്സ്യന്തേ നാകപൃഷ്ടം ഗതാസവഃ॥ 2-61-29 (13769)
ഏവമേവ ദശാർഹാണാം വിധായ വിധിനാ വിധിം।
വിഷ്ണുർനാരായണഃ സാക്ഷാത്സ്വസ്ഥാനം പ്രാപ്സ്യതേ ധ്രുവം॥ 2-61-30 (13770)
അപ്രമേയോഽനിയോജ്യശ്ച യത്ര കാമഗമോ വശീ। 2-61-32ab മോദതേ ഭഗവാൻപ്രീതോ വാലഃ ക്രീഡാനകൈരിവ॥ 2-61-31 (13771)
നൈഷ ഗർഭത്വമാപേദേ ന യോന്യാമാവസത്പ്രഭുഃ।
ആത്മനസ്തേജസാ കൃഷ്ണഃ സർവേഷാം കുരുതേ ഗതിം॥ 2-61-32 (13772)
യഥാ ബുദ്ബുദ ഉത്ഥായ തത്രൈവ പ്രവിലീയതേ।
ചരാചരാണി ഭൂതാനി തഥാ നാരായണേ സദാ॥ 2-61-33 (13773)
ന പ്രമാതും മഹാബാഹുഃ ശക്യോ ഭാരത കേശവഃ।
പരം ഹി പരതസ്തസ്മാദ്വിശ്വരൂപാന്ന വിദ്യതേ॥ ॥ 2-61-34 (13774)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ സഭാപർവണി അർഘാഹരണപർവണി ഏകഷഷ്ടിതമോഽധ്യായഃ॥ 61॥
സഭാപർവ - അധ്യായ 062
॥ ശ്രീഃ ॥
2.62. അധ്യായഃ 062
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മവാക്യോപരമേ സഹദേവേന കൃഷ്ണപൂജാവിരുദ്ധഭാഷിണോ വധേ പ്രതിജ്ഞാതേ രാജ്ഞാം ത ൂഷ്ണീംഭാവഃ॥ 1॥ സഹദേവമൂർധ്നി പുഷ്പവൃഷ്ടിഃ। അശരീരവാണീച॥ 2॥ നാദരദേന കൃഷ്ണാനർചകസ്യ നിന്ദനം॥ 3॥ സഹദേവേന സഭ്യഷൂജനപൂർവകം കർമസമാപനം॥ 4॥ ശിശുപാലേന യജ്ഞവിഘാതായ രാജ്ഞാം പ്രോത്സാഹനം॥ 5॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
വൈശംപായന ഉവാച॥
ഏവമുക്ത്വാ തതോ ഭീഷ്ണോ വിരരാമ മഹാബലഃ।
വ്യാജഹാരോത്തരം തത്ര സഹദേവോഽർഥവദ്വചഃ॥ 2-62-1 (13775)
കേശവം കേശിഹന്താരമപ്രമേയപരാക്രമം।
പൂജ്യമാനം മയാ യോ വഃ കൃഷ്ണം ന സഹതേ നൃപാഃ॥ 2-62-2 (13776)
സർവേഷാം ബലിനാം മൂർധ്നി മയേദം നിഹിതം പദം।
ഏവമുക്തേ മയാ സംയഗുത്തരം പ്രബ്രവീതു സഃ॥ 2-62-3 (13777)
സ ഏവ ഹി മയാ വധ്യോ ഭവിഷ്യതി ന സംശയഃ।
മതിമന്തശ്ച യേ കേചിദാചാര്യം പിതരം ഗുരും॥ 2-62-4 (13778)
അർച്യമർചിതമർഘാർഹമനുജാനന്തു തേ നൃപാഃ।
തതോ ന വ്യാജഹാരൈഷാം കശ്ചിദ്ബുദ്ധിമതാം സതാം॥ 2-62-5 (13779)
മാനിനാം ബലിനാം രാജ്ഞാം മധ്യേ വൈ ദർശിതേ പദേ।
തതോഽപതത്പുഷ്പവൃഷ്ടിഃ സഹദേവസ്യ മൂർധനി॥ 2-62-6 (13780)
അദൃശ്യരൂപാ വാചശ്ചാപ്യബ്രുവൻസാധുസാധ്വിതി।
അവിധ്യദജിനം കൃഷ്ണം ഭവിഷ്യദ്ഭൂതജൽപനഃ॥ 2-62-7 (13781)
സർവസംശയനിർമോക്താ നാരദഃ സർവലോകവിത്।
ഉവാചാഖിലഭൂതാനാം മധ്യേ സ്പഷ്ടതരം വചഃ॥ 2-62-8 (13782)
കൃഷ്ണം കമലപത്രാക്ഷം നാർചയിഷ്യന്തി യേ നരാഃ।
ജീവൻമൃതാസ്തു തേ ജ്ഞേയാ ന സഭാഷ്യാഃ കദാചനാ॥ 2-62-9 (13783)
വൈശംപായന ഉവാച। 2-62-10x (1484)
പൂജയിത്വാ ച പൂജാർഹാൻബ്രഹ്മക്ഷത്രവിശേഷവിത്।
സഹദേവോ നൃണാം ദേവഃ സമാപയത കർമ തത്॥ 2-62-10 (13784)
തസ്മിന്നഭ്യർചിതേ കൃഷ്ണേ സുനീഥഃ ശത്രുകർഷണഃ।
അതിതാംരേക്ഷണഃ കോപാദുവാച മനുജാധിപാൻ॥ 2-62-11 (13785)
സ്ഥിതഃ സേനാപതിര്യോഽഹം മന്വധ്വം കിം തു സാംപ്രതം।
യുധി തിഷ്ഠാമ സന്നഹ്യ സമേതാന്വൃഷ്ണിപാണ്ഡവാൻ॥ 2-62-12 (13786)
ഇതി സർവാൻസമുത്സാദ്യ രാജ്ഞസ്താംശഅചേദിപുംഗവഃ।
യജ്ഞോപഘാതായ തതഃ സോഽമന്ത്രതയ രാജഭിഃ॥ 2-62-13 (13787)
തത്രാഹൂതാഗതാഃ സർവേ സുനീഥപ്രമുഖാ ഗണാഃ.
സമദൃശ്യന്ത സങ്ക്രുദ്ധാ വിവർണവദനാസ്തഥാ॥ 2-62-14 (13788)
യുധിഷ്ഠിരാഭിഷേകം ച വാസുദേവസ്യ ചാർഹണം।
ന സ്യാദ്യഥാ തഥാ കാര്യമേവം സർവേ തദാഽബ്രുവൻ॥ 2-62-15 (13789)
നിഷ്കർഷാന്നിശ്ചയാത്സർവേ രാജാനഃ ക്രോധമൂർഛിതാഃ।
അബ്രുവംസ്തത്ര രാജാനോ നിർവേദാദാത്മനിശ്ചയാത്॥ 2-62-16 (13790)
സുഹൃദ്ഭിർവാര്യമാണാനാം തേഷാം ഹി വപുരാബഭൌ।
ആമിഷാദപകൃഷ്ടാനാം സിഹാനാമിവ ഗർജതാം॥ 2-62-17 (13791)
തം ബലൌഘമപര്യന്തം രാജസാഗാരമക്ഷയം।
കുർവാണം സമയം കൃഷ്ണോ യുദ്ധായ ബുബുധേ തദാ॥ ॥ 2-62-18 (13792)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ സഭാപർവണി അർഘാഹരണപർവണി ദ്വിഷഷ്ടിതമോഽധ്യായഃ॥ 62॥
സഭാപർവ - അധ്യായ 063
॥ ശ്രീഃ ॥
2.63. അധ്യായഃ 063
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
രാജ്ഞാം രണോദ്യമാദ്വിഭ്യതോ യുധിഷ്ഠിരസ്യ ഭീഷ്ണേണ സമാശ്വാസനം॥ 1॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
വൈശംപായന ഉവാച॥
തതഃ സാഗരസങ്കാശം ദൃഷ്ട്വാ നൃപതിമണ്ഡലം।
സംവർതവാതാഭിഹതം ഭീമം ക്ഷുബ്ധമിവാർണവം। 2-63-1 (13793)
രോഷാത്പ്രചലിതം സർവമിദമാഹ യുധിഷ്ഠിരഃ।
ഭീഷ്മം മതിമതാം മുഖ്യം വൃദ്ധം കുരുപിതാമഹം।
ബൃഹസ്പതിം ബൃഹത്തേജാഃ പുരുഹൂത ഇവാരിഹാ। 2-63-2 (13794)
അസൌ രോഷാത്പ്രചലിതോ മഹാന്നൃപതിസാഗരഃ।
അത്ര യത്പ്രതിപത്തവ്യം തൻമേ ബ്രൂഹി പിതാമഹ॥ 2-63-3 (13795)
യജ്ഞസ്യ ച ന വിഘ്നഃ സ്യാത്പ്രജാനാം ച ഹിതം ഭവേത്।
യഥാ സർവത്ര തത്സർവം ബ്രൂഹി മേഽദ്യ പിതാമഹ॥ 2-63-4 (13796)
ഇത്യുക്തവതി ധർമജ്ഞേ ധർമരാജേ യുധിഷ്ഠിരേ।
ഉവാചേദം വചോ ഭീഷ്മസ്തതഃ കുരുപിതാമഹഃ॥ 2-63-5 (13797)
മാ ഭൈസ്ത്വം കുരുശാർദൂല ശ്വാ സിംഹം ഹന്തുമർഹതി।
ശിവഃ പന്ഥാഃ സുനീതോഽത്ര മയാ പൂർവതരം വൃതഃ॥ 2-63-6 (13798)
പ്രസുപ്തേ ഹി യഥാ സിംഹേ ശ്വാനസ്താത സമാഗതാഃ।
ഭഷേയുഃ സഹിതാഃ സർവേ തഥേമേ വസുധാധിപാഃ॥ 2-63-7 (13799)
വൃഷ്ണിസിംഹസ്യ സുപ്തസ്യ തഥാഽമീ പ്രമുകേ സ്ഥിതാഃ।
ഭഷന്തേ താത സങ്ക്രുദ്ധാഃ ശ്വാനഃ സിംഹസ്യ സന്നിധൌ॥ 2-63-8 (13800)
ന ഹി സംബുധ്യതേ യാവത്സുപ്തഃ സിംഹ ഇവാച്യുതഃ।
` തദിദം ജ്ഞാതപൂർവം ഹി തവ സംസ്തോതുമിച്ഛസി'।
തേന സിംഹീകരോത്യേതാനസിംഹശ്ചേദിപുംഗവഃ॥ 2-63-9 (13801)
പാർഥിവാൻപാർഥിവശ്രേഷ്ഠ ശിശുപാലോഽൽപചേതനഃ।
സർവാൻസർവാത്മനാ താത നേതുകാമോ യമക്ഷയം॥ 2-63-10 (13802)
നൂനമേതത്സമാദാതും പുനരിച്ഛത്യധോക്ഷജഃ।
യദസ്യ ശിശുപാലസ്യ തേജസ്തിഷ്ഠതി ഭാരത॥ 2-63-11 (13803)
വിപ്ലുതാ ചാസ്യ ഭദ്രം തേ ബുദ്ധിർബുദ്ധിമതാം വര।
ചേദിരാജസ്യ കൌന്തേയ സർവേഷാം ച മഹീക്ഷിതം॥ 2-63-12 (13804)
ആദാതും ച നരവ്യാഘ്രോ യം യമിച്ഛത്യയം തദാ।
തസ്യ വിപ്ലവതേ ബുദ്ധിരേവം ചേദിപതേര്യഥാ॥ 2-63-13 (13805)
ചതുർവിധാനാം ഭൂതാനാം ത്രിഷു ലോകേഷു മാധവഃ।
പ്രഭവശ്ചൈവ സർവേഷാം നിധനം ച യുധിഷ്ഠിര॥ 2-63-14 (13806)
വൈശംപായന ഉവാച। 2-63-15x (1485)
ഇതി തസ്യ വചഃ ശ്രുത്വാ തതശ്ചേദിപതിർനൃപഃ।
ഭീഷ്മം രൂക്ഷാക്ഷരാ വാചഃ ശ്രാവയാമാസ ഭാരത॥ ॥ 2-63-15 (13807)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ സഭാപർവണി ശിശുപാലവധപർവണി ത്രിഷഷ്ടിതമോഽധ്യായഃ॥ 63॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-63-7 ഭഷണം ശ്വരവഃ॥സഭാപർവ - അധ്യായ 064
॥ ശ്രീഃ ॥
2.64. അധ്യായഃ 064
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
ശിശുപാലേന ഭീഷ്മസ്തൃതകൃഷ്ണചരിത്രാപഹസനപൂർവകം ഭീഷ്മോപാലംഭനം॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
ശിശുപാല ഉവാച।
ബിഭീഷികാഭിർബഹ്വീഭിർഭീഷയൻഭീഷ്മ പാർഥിവാൻ।
ന വ്യപത്രപസേ കസ്മാദ്വൃദ്ധഃ സൻകുലപാംസനഃ॥ 2-64-1 (13808)
യുക്തമേതത്തൃതീയായാം പ്രകൃതൌ വർതതാ ത്വയാ।
വക്തും ധർമാദപേതാർഥം ത്വം ഹി സർവകുരൂത്തമഃ॥ 2-64-2 (13809)
നാവി നൌരിവ സംബദ്ധാ യഥാന്ധോ വാന്ധമന്വിയാത്।
തഥാഭൂതാ ഹി കൌരവ്യാ യേഷാം ഭീഷ്മ ത്വമഗ്രണീഃ॥ 2-64-3 (13810)
പൂതനാഘാതപൂർവാണി കർമാണ്യസ്യ വിശേഷതഃ।
ത്വയാ കീർതയതാഽസ്മാകം ഭൂയഃ പ്രവ്യഥിതം മനഃ॥ 2-64-4 (13811)
അവലിപ്തസ്യ മൂർശസ്യ കേശവം സ്തോതുമിച്ഛതഃ।
കഥം ഭീഷ്മ ന തേ ജിഹ്വാ ശതധേയം വിദീര്യതേ॥ 2-64-5 (13812)
യത്ര കുത്സാ പ്രയോക്തവ്യാ ഭീഷ്മ ബാലതരൈർനരൈഃ।
തമിമം ജ്ഞാനവൃദ്ധഃ സൻഗോപം സംസ്തോതുമിച്ഛസി॥ 2-64-6 (13813)
യദ്യനേന ഹതാ ബാല്യേ ശകുനിശ്ചിത്രമത്ര കിം।
തൌ വാഽശ്വവൃഷഭൌ ഭീഷ്ണ യൌ ന യുദ്ധവിശാരദൌ॥ 2-64-7 (13814)
ചേതനാരഹിതം കാഷ്ഠം യദ്യനേന നിപാതിതം।
പാദേന ശകടം ഭീഷ്ണ തത്ര കിം കൃതമദ്ഭുതം॥ 2-64-8 (13815)
`അർകപ്രമാണൌ തൌ വൃക്ഷൌ യദ്യനേന നിപാതിതൌ। '
നാഗശ്ച ദമിതോഽനേന തത്ര കോ വിസ്മയഃ കൃതഃ'॥ 2-64-9 (13816)
വൽമീകമാത്രഃ സപ്താഹം യദ്യനേന ധൃതോഽചലഃ।
തദാ ഗോവർധനോ ഭീഷ്മ ന തച്ചിത്രം മതം മമ॥ 2-64-10 (13817)
ഭുക്തമേതേന ബഹ്വന്നം ക്രീഡതാ നഗമൂർധനി।
ഇതി തേ ഭീഷ്ണ ശൃണ്വാനാഃ പരേ വിസ്മയമാഗതാഃ॥ 2-64-11 (13818)
യസ്യ ചാനേന ധർമജ്ഞ ഭുക്തമന്നം ബലീയസഃ।
സ ചാനേന ഹതഃ കംസ ഇത്യേതത്തു ബലീയസഃ। 2-64-12 (13819)
സ ചാനേന ഹതഃ കംസ ഇത്യേതത്തു മഹാദ്ഭുതം॥
ന തേ ശ്രുതമിദം ഭീഷ്മ നൂനം കഥയതാം സതാം। 2-64-13 (13820)
യദ്വക്ഷ്യേ ത്വാമധർമജ്ഞം വാക്യം കുരുകുലാധമ॥
സ്ത്രീഷു ഗോഷു ന ശസ്ത്രാണി പാതയേദ്ബ്രാഹ്മണേഷു ച। 2-64-14 (13821)
ഇതി സന്തോഽനുശാസന്തി സഞ്ജനാ ധർമിണഃ സദാ।
ഭീഷ്മ ലോകേ ഹി തത്സർവം വിതഥം ത്വയി ദൃശ്യതേ॥ 2-64-15 (13822)
ജ്ഞാനവൃദ്ധം ച വൃദ്ധം ച ഭൂയാംസം കേശവം മമ।
അജാനത ഇവാഖ്യാസി സംസ്തുവൻകൌരവാധമ॥ 2-64-16 (13823)
ഗോഘ്രഃ സ്ത്രീഘ്നശ്ച സൻഭീഷ്മ ത്വദ്വാക്യാദ്യദി പൂജ്യതേ।
ഏവംഭൂതശ്ച യോ ഭീഷ്മ കഥം സംസ്തവമർഹതി॥ 2-64-17 (13824)
അസൌ മതിമതാം ശ്രേഷ്ഠോ യ ഏഷ ജഗതഃ പ്രഭുഃ।
സംഭാവയതി ചാപ്യേവം ത്വദ്വാക്യാച്ച ജനാർദനഃ।
ഏവമേതത്സർവമിതി തത്സർവം വിതഥം ധ്രുവം॥ 2-64-18 (13825)
ആത്മാനമാത്മനാഽഽധാതും യദി ശക്തോ ജനാർദനഃ।
അകാമയന്തം തം ഭീഷ്മ കഥം സാധ്വിവ പശ്യസി॥ 2-64-19 (13826)
ന ഗാഥാ ഗാഥിനം ശാസ്തി ബഹുചേദപി ഗായതി।
പ്രകൃതിം യാന്തി ഭൂതാനി കുലിംഗശകുനിര്യഥാ॥ 2-64-20 (13827)
നൂനം പ്രകൃതിരേഷാ തേ ജഘന്യാ നാത്ര സംശയടഃ।
`നദീസുതത്വാത്തേ ചിത്തം ചഞ്ചലം ന സ്ഥിരം സ്മൃതം' ॥ 2-64-21 (13828)
അതഃ പാപീയസീ ചൈഷാം പാണ്ഡവാനാമപീഷ്യതേ।
യേഷാമർച്യതമഃ കൃഷ്ണസ്ത്വം ച യേഷാം പ്രദർശകഃ॥ 2-64-22 (13829)
ധർമവാംസ്ത്വമധർമജ്ഞഃ സതാം മാർഗാദവപ്ലുതഃ।
കോ ഹി ധർമിണമാത്മാനം ജാനഞ്ജ്ഞാനവിദാം വരഃ॥ 2-64-23 (13830)
കുര്യാദ്യഥാ ത്വയാ ഭീഷമ കൃതം ധർമമവേക്ഷതാ।
ചേത്ത്വം ധർമം വിജാനാസി യദി പ്രാജ്ഞാ മതിസ്തവ॥ 2-64-24 (13831)
അന്യകാമാ ഹി ധർമജ്ഞാ കന്യകാ പ്രാജ്ഞമാനിനാ।
അംബാ നാമേതി ഭദ്രം തേ കഥം സാഽപഹൃതാ ത്വയാ॥ 2-64-25 (13832)
താം ത്വയാഽപഹൃതാം ഭീഷ്മ കന്യാം നൈഷിതവാന്നൃപഃ।
ഭ്രാതാ വിചിത്രവീര്യസ്തേ സതാം മാർഗമനുസ്മരൻ॥ 2-64-26 (13833)
ഭാര്യയോര്യസ്യ ചാന്യേന മിഷതഃ പ്രാജ്ഞമാനിനഃ।
തവ ജാതാന്യപത്യാനി സജ്ജനാചരിതേ പഥി॥ 2-64-27 (13834)
കോ ഹി ധർമോഽസ്തി തേ ഭീഷമ ബ്രഹ്മചര്യമിദം വൃഥാ।
യദ്ധാരയസി മോഹാദ്വാ ക്ലീബത്വാദ്വാ ന സംശയഃ॥ 2-64-28 (13835)
ന ത്വം തവ ധർമജ്ഞ പശ്യാംയുപചരം ക്വചിത്।
ന ഹി തേ സേവിതാ വൃദ്ധാ യ ഏവം ധർമമബ്രവീഃ॥ 2-64-29 (13836)
ഇഷ്ടം ദത്തമധീതം ച യജ്ഞാശ്ച ബഹുദക്ഷിണാഃ।
സർവമേതദപത്യസ്യ കലാം നാർഹന്തി ഷോഡശീം॥ 2-64-30 (13837)
വ്രതോപവാസൈർബഹുഭിഃ കൃതം ഭവതി ഭീഷ്മ യത്।
സർവം തദനപത്യസ്യ മോഘം ഭവതി നിശ്ചയാത്॥ 2-64-31 (13838)
സോഽനപത്യശ്ച വൃദ്ധശ്ച മിഥ്യാധർമാനുശാസനാത്।
ഹംസവത്ത്വമപീദാനീം ജ്ഞാതിഭ്യഃ പ്രാപ്നുയാ വധം॥ 2-64-32 (13839)
ഏവം ഹി കഥയന്ത്യന്യേ നരാ ജ്ഞാനവിദഃ പുരാ।
ഭീഷ്മ യത്തദഹം സംയഗ്വക്ഷ്യാമി തവ ശൃണ്വതഃ॥ 2-64-33 (13840)
വൃദ്ധഃ കില സമുദ്രാന്തേ കശ്ചിദ്ധംസോഽഭവത്പുരാ।
ധർമവാഗന്യഥാവൃത്തഃ പക്ഷിണഃ സോഽനുശാസ്തി ച॥ 2-64-34 (13841)
ധർമ ചരത മാഽധർമമിതി തസ്യ വചഃ കില।
പക്ഷിണഃ ശുശ്രുവുർഭീഷ്മ സതതം ധർമവാദിനഃ॥ 2-64-35 (13842)
ഹംസസ്യ തു വചഃ ശ്രുത്വാ മുദിതാഃ സർവപക്ഷിണഃ।
ഊചുശ്ചൈവ സ്വഗാ ഹംസം പരിവാര്യ ച സർവശഃ॥ 2-64-36 (13843)
കഥയസ്വ ഭവാൻസർവം പക്ഷിണാം തു സമാസതഃ।
കോ ഹി നാമ ദ്വിജശ്രേഷ്ഠ ബ്രൂഹി നോ ധർമ ഉത്തമഃ॥ 2-64-37 (13844)
ഹംസ ഉവാച॥ 2-64-38x (1486)
പ്രജാസ്വഹിംസാ ധർമോ വൈ ഹിംസാഽധർമഃ ഖഗവ്രജാഃ।
ഏതദേവാനുബോദ്ധവ്യം ധർമാധർമഃ സമാസതഃ॥ 2-64-38 (13845)
ശിശുപാല ഉവാച॥ 2-64-39x (1487)
വൃദ്ധഹംസവചഃ ശ്രുത്വാ പക്ഷിണസ്തേ സുസംഹിതാഃ।
ഊചുശ്ച ധർമലുബ്ധാസ്തേ സ്മയമാനാ ഇവാണ്ഡജാഃ॥ 2-64-39 (13846)
ധർമം യഃ കുരുതേ നിത്യം ലോകേ ധീരതരോഽണ്ഡജഃ।
സ യത്ര ഗച്ഛേദ്ധർമാത്മാ തൻമേ ബ്രൂഹീഹ തത്ത്വതഃ॥ 2-64-40 (13847)
ഹംസ ഉവാച॥ 2-64-41x (1488)
ബാലാ യൂയം ന ജാനീധ്വം ധർമസൂക്ഷ്മം വിഹംഗമാഃ।
ധർമം യഃ കുരുതേ ലോകേ സതതം ശുഭബുദ്ധിനാ।
ന ചായുഷോഽന്തേ സ്വം ദേഹം ത്യക്ത്വാ സ്വർഗം സ ഗച്ഛതി॥ 2-64-41 (13848)
തഥാഽഹമപി ച ത്യക്ത്വാ കാലേ ദേഹമിമം ദ്വിജാഃ।
സ്വർഗലോകം ഗമിഷ്യാമി ഇയം ധർമസ്യ വൈ ഗതിഃ॥ 2-64-42 (13849)
ഏവം ധർമകഥാം ചക്രേ സ ഹംസഃ പക്ഷിണാം ഭൃശം।
പക്ഷിണഃ ശുശ്രുവുർഭീഷ്മ സതതം ധർമമേവ തേ॥ 2-64-43 (13850)
അഥാസ്യ ഭക്ഷ്യമാജഹ്രുഃ സമുദ്രജലചാരിണഃ।
അണ്ഡജാ ഭീഷ്മ തസ്യാന്യേ ധർമാർഥമിതി ശുശ്രുമ॥ 2-64-44 (13851)
തേ ച തസ്യ സമഭ്യാശേ നിക്ഷിപ്യാണ്ഡാനി സർവശഃ।
സമുദ്രാംഭസ്യമോദന്ത ചരന്തോ ഭീഷ്മ പക്ഷിണഃ॥ 2-64-45 (13852)
തേഷാമണ്ഡാനി സർവേഷാം ഭക്ഷയാമാസ പാപകൃത്।
സ ഹംസഃ സംപ്രമത്താനാമപ്രമത്തഃ സ്വകർമണി॥ 2-64-46 (13853)
തതഃ പ്രക്ഷീയമാണേഷു തേഷു തേഷ്വണ്ഡജോഽപരഃ।
അശങ്കത മഹാപ്രാജ്ഞഃ സ കദാചിദ്ദദർശ ഹ॥ 2-64-47 (13854)
തതഃ സങ്കഥയാമാസ ദൃഷ്ട്വാ ഹംസസ്യ കിൽബിഷം।
തേഷാം പരമദുഃഖാർതഃ സ പക്ഷീ സർവപക്ഷിണാം॥ 2-64-48 (13855)
തതഃ പ്രത്യക്ഷതോ ദൃഷ്ട്വാ പക്ഷിണസ്തേ സമീപഗാഃ।
നിജഘ്നസ്തം തദാ ഹംസം മിഥ്യാവൃത്തം കുരൂദ്വഹ॥ 2-64-49 (13856)
ഏവം ത്വാം ഹംസധർമാണമപീമേ വസുധാധിപാഃ।
നിഹന്യുർഭീഷ്മ സങ്ക്രുദ്ധാഃ പക്ഷിണസ്തം യഥാണ്ഡജം॥ 2-64-50 (13857)
ഗാഥാമപ്യത്ര ഗായന്തി യേ പുരാണവിദോ ജനാഃ।
ഭീഷ്മ യാം താം ച തേ സംയക്വഥയിഷ്യാമി ഭാരത॥ 2-64-51 (13858)
അന്തരാത്മന്യഭിഹതേ രൌഷി പത്രരഥാശുചി।
അണ്ഡഭക്ഷണകർമൈതത്തവ വാചമതീയതേ॥ ॥ 2-64-52 (13859)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ സഭാപർവണി ശിശുപാലവധപർവണി ചതുഃഷഷ്ടിതോഽധ്യായഃ॥ 64 ॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-64-2 തൃതീയായാം പ്രകൃതൌ നപുംസകത്വേ॥ 2-64-20 കുലിഗോനാമ ഭൂശായീ പക്ഷീ മാസാഹസമിത്യനിശം വദന്നപി സിംഹദംഷ്ടാന്തരസ്ഥം മാംസമാ ദത്തേ സ്വയം സാഹസമതിശയിതം കരോതി॥സഭാപർവ - അധ്യായ 065
॥ ശ്രീഃ ॥
2.65. അധ്യായഃ 065
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
കൃഷ്ണനിന്ദാശ്രവണേന ശിശുപാലജിഘാംസയാ ഉത്പതതോ ഭീമസ്യ ഭീഷ്മേണ വിനിവർതനം॥ 1॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
ശിശുപാല ഉവാച।
സ മേ ബഹുമതോ രാജാ ജരാസന്ധോ മഹാബലഃ।
യോഽനേന യുദ്ധം നേയേഷ ദാക്ഷോഽയമിതി സംയുഗേ॥ 2-65-1 (13860)
കേശവേന കൃതം കർമ ജരാസന്ധവധേ തദാ।
ഭീമസേനാർജുനാഭ്യാം ച കസ്തത്സാധ്വിതി മന്യതേ॥ 2-65-2 (13861)
ഉദ്വാരേണ പ്രവിഷ്ടേന ഛദ്മനാ ബ്രഹ്മവാദിനാ।
ദൃഷ്ടഃ പ്രഭാവഃ കൃഷ്ണേന ജരാസന്ധസ്യ ഭൂപതേഃ॥ 2-65-3 (13862)
യേന ധർമാത്മനാഽഽത്മാനം ബ്രഹ്മണ്യമഭിജാനതാ।
പ്രേഷിതം പാദ്യമസ്മൈ തദ്ദാതുമഗ്രേ ദൂരാത്മനേ॥ 2-65-4 (13863)
ഭുജ്യതാമിതി തേനോക്താഃ കൃഷ്ണബീമധനഞ്ജയാടഃ।
ജരാസന്ധേന കൌരവ്യ കൃഷ്ണേന വികൃതം കൃതം॥ 2-65-5 (13864)
യദ്യയം ജഗതഃ കർതാ യഥൈനം മൂർഖ മന്യസേ।
കസ്മാന്ന ബ്രാഹ്മണം സംയഗാത്മാനമവഗച്ഛതി॥ 2-65-6 (13865)
ഇദം ത്വാശ്ചര്യഭൂതം മേ യദിഭേ പാണ്ഡവാസ്ത്വയാ।
അപകൃഷ്ടാഃ സതാം മാർഗാൻമന്യന്തേ തച്ച സാധ്വിതി॥ 2-65-7 (13866)
അഥവാ നൈതദാശ്ചര്യം യേഷാം ത്വമസി ഭാരത।
സ്ത്രീസധർമാ ച വൃദ്ധശ്ച സർവാർഥാനാം പ്രദർശകഃ॥ 2-65-8 (13867)
വൈശംപായന ഉവാച॥ 2-65-9x (1489)
തസ്യ തദ്വചനം ശ്രുത്വാ രൂക്ഷം രൂക്ഷാക്ഷരം ബഹു।
ചകോപ ബലിനാം ശ്രേഷ്ഠോ ഭീമസേനഃ പ്രതാപവാൻ॥ 2-65-9 (13868)
തഥാ പദ്മപ്രതീകാശേ സ്വഭാവായതവിസ്തൃതേ।
ഭൂയഃ ക്രോധാഭിതാംരാക്ഷേ രക്തേ നേത്രേ ബഭൂവതുഃ॥ 2-65-10 (13869)
ത്രിശിഖാം ഭ്രകുടീം ചാസ്യ ദദൃശുഃ സർവപാർഥിവാഃ।
ലലാടസ്ഥാം ത്രികൂടസ്ഥാം ഗംഗാം ത്രിപഥഗാമിവ॥ 2-65-11 (13870)
ദന്താൻസന്ദശതസ്തസ്യ കോപാദ്ദദൃശുരാനനം।
യുഗാന്തേ സർവഭൂതാനി കാലസ്യേവ ജിഘത്സതഃ॥ 2-65-12 (13871)
ഉത്പതന്തം തു വേഗേന ജഗ്രാഹൈനം മനസ്വിൻ।
ഭീഷ്മ ഏവ മഹാബാഹുർമഹാസേനമിവേശ്വരഃ॥ 2-65-13 (13872)
തസ്വ ഭീമസ്യ ഭീഷ്മേണ വാര്യമാണസ്യ ഭാരത।
ഗുരുണാ വിവിധൈർവാക്യൈഃ ക്രോധഃ പ്രശമമാഗതഃ॥ 2-65-14 (13873)
നാതിചക്രാമ ഭീഷ്മസ്യ സ ഹി വാക്യമരിന്ദമഃ।
സമുദ്വൃത്തോ ഘനാപായേ വേലാമിവ മഹോദധിഃ॥ 2-65-15 (13874)
ശിശുപാലസ്തു സങ്ക്രുദ്ധേ ഭീമസേനേ ജനാധിപ।
നാകംപത തദാ വീരഃ പൌരുഷേ വ്യവസ്ഥിതഃ॥ 2-65-16 (13875)
ഉത്പതന്തം തു വേഗേന പുനഃ പുനരരിന്ദമഃ।
ന സ തം ചിന്തയാമാസ സിംഹഃ ക്രുദ്ധോ മൃഗം യഥാ॥ 2-65-17 (13876)
പ്രഹസംശ്ചാബ്രവീദ്വാക്യം ചേദിരാജഃ പ്രതാപവാൻ।
ഭീമസേനമഭിക്രുദ്ധം ദൃഷ്ട്വാ ഭീമപരാക്രമം॥ 2-65-18 (13877)
മുഞ്ചൈനം ഭീഷ്മ പശ്യന്തു യാവദേനം നരാധിപഃ।
മത്പ്രഭാവവിനിർദഗ്ധം പതംഗമിവ വഹ്നിനാ॥ 2-65-19 (13878)
തതശ്ചേദിപതേർവാക്യം ശ്രുത്വാ തത്കുരുസത്തമഃ।
ഭീമസേനമുവാചേദം ഭീഷ്മേ മതിമതാം വരഃ॥ 2-65-20 (13879)
`നൈഷാ ചേദിപതേർബുദ്ധിര്യത്ത്വാമാഹ്വയതേഽച്യുതം।
ഭീമസേന മഹാബാഹോ കൃഷ്ണസ്യൈവ വിനിശ്ചയഃ'॥ ॥ 2-65-21 (13880)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ സഭാപർവണി ശിശുപാലവധപർവണി പഞ്ചഷഷ്ടിതമോഽധ്യായഃ॥65॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-65-13 മഹാസേന കാർതികയം॥സഭാപർവ - അധ്യായ 066
॥ ശ്രീഃ ॥
2.66. അധ്യായഃ 066
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ ശിശുപാലവൃത്താന്തകഥനപൂർവകം സ്വേന ഭീമനിഷേധനേ സ്വാഭിപ്രായാവിഷ്കരണം॥ 1॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
ഭീഷ്മ ഉവാച॥
ചേദിരാജകുലേ ജാതഖ്യക്ഷ ഏഷ ചതുർഭുജഃ।
രാസഭാരാവസദൃശം രരാസ ച നനാദ ച॥ 2-66-1 (13881)
തേനാസ്യ മാതാപിതരൌ ത്രേസതുസ്തൌ സബാന്ധവൌ।
വൈകൃതം തസ്യത തൌ ദൃഷ്ട്വാ ത്യാഗായാകുരുതാം മതിം॥ 2-66-2 (13882)
തതഃ സഭാര്യം നൃപതിം സാമാത്യം സപുരോഹിതം।
ചിന്താസംമൂഢഹൃദയം വാഗുവാചാശരീരേണീ॥ 2-66-3 (13883)
ഏഷ തേ നൃപതേ പുത്രഃ ശ്രീമാഞ്ജാതോ ബലാധികഃ।
തസ്മാദസ്മാന്ന ഭേതവ്യമവ്യഗ്രഃ പാഹി വൈ ശിശും॥ 2-66-4 (13884)
ന ച വൈ തസ്യ മൃത്യുസ്ത്വം ന കാലഃ പ്രത്യുപസ്ഥിതഃ।
യശ്ച ശസ്ത്രേണ ഹന്താഽസ്യ സ ചോത്പന്നോ നരാധിപ॥ 2-66-5 (13885)
സംശ്രുത്യോദാഹൃതം വാക്യം ഭൂതമന്തർഹിതം തതഃ।
പുത്രസ്നേഹാഭിസന്തപ്താ ജനനീ വാക്യമബ്രവീത്॥ 2-66-6 (13886)
യേനേദമീരിതം വാക്യം മമൈതം തനയം പ്രതി।
പ്രാഞ്ജലിസ്തം നമസ്യാമി ബ്രവീതു സ പുനർവചഃ॥ 2-66-7 (13887)
യാഥാതഥ്യേന ഭഗവാന്ദേവോ വാ യദി വേതരഃ।
ശ്രോതുമിച്ഛാമി പുത്രസ്യ കോഽസ്യ മൃത്യുർഭവിഷ്യതി॥ 2-66-8 (13888)
അന്തർഭൂതം തതോ ഭൂതമുവാചേദം പുനർവചഃ।
യസ്യോത്സംഗേ ഗൃഹീതസ്യ ഭുജാവഭ്യധികാവുഭൌ॥ 2-66-9 (13889)
പതിഷ്യതഃ ക്ഷിതിതലേ പഞ്ചശീർഷാവിവോരഗൌ।
തൃതീയമേതദ്ബാലസ്യ ലലാടസ്ഥം തു ലോചനം॥ 2-66-10 (13890)
നിമജ്ജിഷ്യതി യം ദൃഷ്ട്വാ സോഽസ്യ മൃത്യുർഭവിഷ്യതി।
ത്ര്യക്ഷം ചതുർഭുജം ശ്രുത്വാ തഥാ ച സമുദാഹൃതം॥ 2-66-11 (13891)
പൃഥിവ്യാം പാർഥിവാഃ സർവേ അഭ്യാഗച്ഛന്ദിദൃക്ഷവഃ।
താൻപൂജയിത്വാ സംപ്രാപ്താന്യഥാർഹം സ മഹീപതിഃ॥ 2-66-12 (13892)
ഏകൈകസ്യ നൃപസ്യാങ്കേ പുത്രമാരോപയത്തദാ।
ഏവം രാജസഹസ്രാണാ പൃഥക്ത്വേന യഥാക്രമം॥ 2-66-13 (13893)
ശിശുരങ്കേ സമാരൂഢോ ന തത്പ്രായ നിദർശനം।
ഏതദേവ തു സംശ്രുത്യ ദ്വാരവത്യാം മഹാബലൌ॥ 2-66-14 (13894)
തതശ്ചേദിപുരം പ്രാപ്തൌ സങ്കർഷണജനാർദനൌ।
യാദവൌ യാദവീം ദ്രുഷ്ടും സ്വസാരം തൌ പിതുസ്തദാ॥ 2-66-15 (13895)
അഭിവാദ്യ യഥാന്യായം യഥാശ്രേഷ്ഠം നൃപം ച താം।
കുശലാനാമയം പൃഷ്ട്വാ നിഷണ്ണൌ രാമകേശവൌ॥ 2-66-16 (13896)
സാഽഭ്യർച്യ തൌ തദാ വീരൌ പ്രീത്യാ ചാഭ്യധികം തതഃ।
പുത്രം ദാമോദരോത്സംഗേ ദേവീ സംന്യദധാത്സ്വയം॥ 2-66-17 (13897)
ന്യസ്തമാത്രസ്യ തസ്യാങ്കേ ഭുജാവഭ്യധികാവുഭൌ।
പേതതുസ്തച്ച നയനം ന്യമജ്ജത ലലാടജം॥ 2-66-18 (13898)
തദ്ദൃഷ്ട്വാ വ്യഥിതാ ത്രസ്താ വരം കൃഷ്ണമയാചത।
ദദസ്വ മേ വരം കൃഷ്ണ ഭയാർതായാ മഹാഭുജ॥ 2-66-19 (13899)
ത്വം ഹ്യാർതാനാം സമാശ്വാസോ ഭീതാനാമഭയപ്രദഃ।
ഏവമുക്തസ്തതഃ കൃഷ്ണഃ സോഽബ്രവീദ്യദുനന്ദനഃ॥ 2-66-20 (13900)
മാ ഭൈസ്ത്വം ദേവി ധർമജ്ഞേ ന മത്തോഽസ്തി ഭയം തവ।
ദദാമി കം വരം കിം ച കരവാണി പിതൃഷ്വസഃ॥ 2-66-21 (13901)
ശക്യം വാ യദി വാഽശക്യം കരിഷ്യാണി വചസ്തവ।
ഏവമുക്താ തതഃ കൃഷ്ണമബ്രവീദ്യദുനന്ദനം॥ 2-66-22 (13902)
ശിശുപാലസ്യാപരാധാൻക്ഷമേഥാസ്ത്വം മഹാബല।
മത്കൃതേ യദുശാർദൂല വിദ്ധ്യേനം മേ വരം പ്രഭോ॥ 2-66-23 (13903)
കൃഷ്ണ ഉവാച। 2-66-24x (1490)
അപരാധശതം ക്ഷാംയം മയാ ഹ്യസ്യ പിതൃഷ്വസഃ।
പുത്രസ്യ തേ വധാർഹസ്യ മാ ത്വം ശോകേ മനഃ കൃഥാഃ॥ 2-66-24 (13904)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 2-66-25x (1491)
`സ ജാനന്നാത്മനോ മൃത്യും കൃഷ്ണം യദുസുഖാവഹം'।
ഏവമേഷ നൃപഃ പാപഃ ശിശുപാഃ സുമന്ദധീഃ।
ത്വാം സമാഹ്വയതേ വീര ഗോവിന്ദവരദർപിതഃ॥ ॥ 2-66-25 (13905)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ സഭാപർവണി ശിശുപാലവധപർവണി ഷട്ഷഷ്ടിതമോഽധ്യായഃ॥ 66 ॥
സഭാപർവ - അധ്യായ 067
॥ ശ്രീഃ ॥
2.67. അധ്യായഃ 067
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
ശിശുപാലേന രാജ്ഞാം പ്രശംസനപൂർവകം ഗർഹിതേന ഭീഷ്മേണ രാജ്ഞാം തിരസ്കരണാദികം॥ 1॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
ഭീഷ്മ ഉവാച॥
നൈഷാ ചേദിപതേർബുദ്ധിര്യയാ ത്വാഹ്വയതേഽച്യുതം।
നൂനമേവ ജഗദ്ഭർതുഃ കൃഷ്ണസ്യൈവ വിനിശ്ചയഃ। 2-67-1 (13906)
കോ ഹി മാം ഭീമസേനാദ്യ ക്ഷിതാവർഹതി പാർഥിവഃ।
ക്ഷേപ്തും കാലപരീതാത്മാ യഥൈഷ കുലപാംസനഃ॥ 2-67-2 (13907)
ഏഷ ഹ്യസ്യ മഹാബാഹുസ്തേർജോശശ്ച ഹരേർധ്രുവം।
തമേവ പുനരാദാതും കുരുതേഽത്ര മതിം ഹരിഃ॥ 2-67-3 (13908)
യേനൈഷ കുരുശാർദൂല ശാർദൂല ഇവ ചേദിരാട്।
ഗർജത്യതീവ ദുർബുദ്ധിഃ സർവാനസ്മാനചിന്തയൻ॥ 2-67-4 (13909)
വൈശംപായന ഉവാച॥ 2-67-5x (1492)
തതോ ന മമൃഷേ ചൈദ്യസ്തദ്ഭീഷ്മവചനം തദാ।
ഉവാച ചൈന സങ്ക്രുദ്ധഃ പുനർഭീഷ്മമഥോത്തരം॥ 2-67-5 (13910)
ശിശുപാല ഉവാച॥ 2-67-6x (1493)
ദ്വിഷതാം നോഽസ്തു ഭീഷ്മൈഷ പ്രഭാവഃ കേശവസ്യ യഃ।
യസ്യ സംസ്തവവക്താ ത്വം ബന്ദിവത്സതതോത്ഥിതഃ॥ 2-67-6 (13911)
സംസ്തവേ ചമനോ ഭീഷ്മ പരേഷാം രമതേ യദി।
തദാ സംസ്തുഹി രാജ്ഞസ്ത്വമിമം ഹിത്വാ ജനാർദനം॥ 2-67-7 (13912)
ദരദം സ്തുഹി ബാഹ്ലീകമിമം പാർഥിവസത്തമം।
ജായമാനേന യേനേയഭവദ്ദാരിതാ മഹീ॥ 2-67-8 (13913)
വംഗാംഗവിഷയാധ്യക്ഷം സഹസ്രാക്ഷസമം ബലേ।
സ്തുഹി കർണമിമം ഭീഷ്മ മഹാചാപവികർഷണം॥ 2-67-9 (13914)
യസ്യേമേ കുണ്ഡലേ ദിവ്യേ സഹജേ ദേവനിർമിതേ।
കവചം ച മഹാബാഹോ ബാലാർകസദൃശപ്രഭം॥ 2-67-10 (13915)
വാസവപ്രതിമോ യേന ജരാസന്ധോഽതിദുർജയഃ।
വിജിതോ ബാഹുയുദ്ധേന ദേഹഭേദം ച ലംഭിതഃ॥ 2-67-11 (13916)
ദ്രോണം ദ്രൌണിം ച സാധു ത്വം പിതാപുത്രൌ മഹാരഥൌ।
സ്തുഹി സ്തുത്യാവുഭൌ ഭീഷ്മ സതതം ദ്വിജസത്തമൌ॥ 2-67-12 (13917)
യയോരന്യതരോ ഭീഷ്മ സങ്ക്രുദ്ധഃ സചരാചരാം।
ഇമാം വസുമതീം കുര്യാന്നിഃ ശേഷാമിതി മേ മതിഃ॥ 2-67-13 (13918)
ദ്രോണസ്യ ഹി സമം യുദ്ധേ ന പശ്യാമി നരാധിപം।
നാശ്വത്ഥാംനഃ സമം ഭീഷ്മ ന ച തൌ സ്തോതുമിച്ഛസി॥ 2-67-14 (13919)
പൃഥിവ്യാം സാഗരാന്തായാം യോ വൈപ്രതിസമോ ഭവേത്।
ദുര്യോധനം ത്വം രാജേന്ദ്രമതിക്രംയ മഹാഭുജം॥ 2-67-15 (13920)
ജയദ്രഥം ച രാജാനം കൃതാസ്ത്രം ദൃഢവിക്രമം।
ദ്രുമം കിംപുരുഷാചാര്യം ലോകേ പ്രഥിതവിക്രമം।
അതിക്രംയ മഹാവീര്യം കിം പ്രശംസസി കേശവം॥ 2-67-16 (13921)
വൃദ്ധം ച ഭരതാചാര്യം തഥാ ശാരദ്വതം കൃപം।
അതിക്രംയ മഹാവീര്യം കിം പ്രശംസസി കേശവം॥ 2-67-17 (13922)
ധനുർധരാണാം പ്രവരം രുക്മിണം പുരുഷോത്തമം।
അതിക്രംയ മഹാവീര്യം കിം പ്രശംസസി കേശവം॥ 2-67-18 (13923)
ഭീഷ്മകം ച മഹാവീര്യം ദന്തവക്ത്രം ച ഭൂമിപം।
ഭഗദത്തം യൂപകേഥു ജയത്സേനം ച മാഗധം॥ 2-67-19 (13924)
വിരാടദ്രുപദൌ ചോഭൌ ശകുനിം ച ബഹദ്ബലം।
വിന്ദാനുവിന്ദാവാവന്ത്യൌ പാണ്ഡ്യം ശ്വേതമഥോത്തമം॥ 2-67-20 (13925)
ശംഖം ച സുമഹാഭാഗം വൃഷസേനം ച മാനിനം।
ഏകലവ്യം ച വിക്രാന്തം കാലിംഗം ച മഹാരഥം॥ 2-67-21 (13926)
അതിക്രംയ മഹാവീര്യം കിം പ്രശംസതി കേശവം।
ശല്യാദീനപി കസ്മാത്ത്വം ന സ്തൌഷി വസുധാധിപാൻ।
സ്തവായ യദി തേ ബുദ്ധിർവർതതേ ഭീഷ്മ വസുധാധിപാൻ। 2-67-22 (13927)
കിം ഹി ശക്യം മയാ കർതും യദ്വൃദ്ധാനാം ത്വയാ നൃപ।
പുരാ കഥയതാം നൂനം ന ശ്രുതം ധർമവാദിനാം॥ 2-67-23 (13928)
ആത്മനിന്ദാത്മപൂജാ ച പരനിന്ദാ പരസ്തവഃ।
അനാചരിതമാര്യാണാമിതി തേ ഭീഷ്മ ന ശ്രുതം॥ 2-67-24 (13929)
യദസ്തവ്യമിമം ശശ്വൻമോഹാത്സംസ്തൌഷി ഭക്തിതഃ।
കേശവം തച്ച തേ ഭീഷ്മ ന കശ്ചിദനുമന്യതേ॥ 2-67-25 (13930)
കഥം ഭോജസ്യ പുരുഷേ വത്സപാലേ ദുരാത്മനി।
സമാവേശയസേ സർവം ജഗത്കേവലകാംയയാ॥ 2-67-26 (13931)
അഥ ചൈഷാ ന തേ ബുദ്ധിഃ പ്രകൃതിം യാതി ഭാരത।
മയൈവ കഥിതം പൂർവം കുലിംഗശകുനിര്യഥാ॥ 2-67-27 (13932)
കുലിംഗശകുനിർനാമ പാർശ്വേ ഹിമവതഃ പരേ।
ഭീഷ്മ തസ്യാഃ സദാ വാചഃ ശ്രൂയന്തേഽർഥവിഗർഹിതാഃ॥ 2-67-28 (13933)
മാ സാഹസമിതീദം സാ സതതം വാശതേ കില।
സാഹസം ചാത്മനാതീവ ചരന്തീ നാവബുധ്യതേ॥ 2-67-29 (13934)
സാ ഹി മാംസാർഗലം ഭീഷ്മ മുഖാത്സിംഹസ്യ ഖാദതഃ।
ദന്താന്തരവിലഗ്നം യത്തദാദത്തേഽൽപചേതനാ॥ 2-67-30 (13935)
ഇച്ഛതഃ സാ ഹി സിംഹസ്യ ഭീഷ്മ ജീവത്യസംശയം।
തദ്വത്ത്വമപ്യധർമിഷ്ഠ സദാ വാചഃ പ്രഭാഷസേ॥ 2-67-31 (13936)
ഇച്ഛതാം ഭൂമിപാലാനാം ഭീഷ്മ ജീവസ്യസംശയം।
ലോകവിദ്വിഷ്ടകർമാ ഹി നാന്യോഽസ്തി ഭവതാ സമഃ॥ 2-67-32 (13937)
വൈശംപായന ഉവാച॥ 2-67-33x (1494)
തതശ്ചേദിപതേഃ ശ്രുത്വാ ഭീഷ്മഃ സ കടുകം വചഃ।
ഉവാചേദം വചോ രാജംശ്ചേദിരാജസ്യ ശൃണ്വതഃ॥ 2-67-33 (13938)
ഇച്ഛതാം കില നാമാഹം ജീവാംയേഷാം മഹീക്ഷിതാം।
സോഽഹം ന ഗണയാംയേതാംസ്തൃണേനാപി നരാധിപാൻ॥ 2-67-34 (13939)
ഏവമുക്തേ തു ഭീഷ്മേണ തതഃ സഞ്ചുക്രുശുർനൃപാഃ।
കേചിജ്ജഹൃഷിരേ തത്ര കേചിദ്ഭീഷ്മം ജഗർഹിരേ॥ 2-67-35 (13940)
കേചിദൂചുർമഹേഷ്വാസാഃ ശ്രുത്വാ ഭീഷ്മസ്യ യദ്വചഃ।
പാപോഽവലിപ്തോ വൃദ്ധശ്ച നായം ഭീഷ്മോഽർഹതി ക്ഷമാം॥ 2-67-36 (13941)
ഹന്യതാം ദുർമതിർഭീഷ്മഃ പശുവത്സാധ്വയം നൃപാഃ।
സർവൈഃ സമേത്യ സംരബ്ധൈർദഹ്യതാം വാ കടാഗ്നിനാ॥ 2-67-37 (13942)
ഇതി തേഷാം വചഃ ശ്രുത്വാ തതഃ കുരുപിതാമഹഃ।
ഉവാച മതിമാൻഭീഷ്മസ്താനേവ വസുധാധിപാൻ॥ 2-67-38 (13943)
ഉക്തസ്യോക്തസ്യ നേഹാന്തമഹം സമുപലക്ഷയേ।
യത്തു വക്ഷ്യാമി തത്സർവം ശൃണുധ്വം വസുധാധിപാഃ॥ 2-67-39 (13944)
പശുവദ്ഘാതനം വാ മേ ദഹനം വാ കടാഗ്നിനാ।
ക്രിയതാം മൂർധ്നി വോ ന്യസ്തം മയേദം സകലം പദം॥ 2-67-40 (13945)
ഏഷ തിഷ്ഠതി ഗോവിന്ദഃ പൂജിതോഽസ്മാഭിരച്യുതഃ।
യസ്യ വസ്ത്വരതേ ബുദ്ധിർമരണായ സ മാധവം॥ 2-67-41 (13946)
കൃഷ്ണമാഹ്വയതാമദ്യ യുദ്ധേ ചക്രഗദാധരം।
യാദവസ്യൈവ ദേവസ്യ ദേഹം വിശതു പാതിതഃ॥ ॥ 2-67-42 (13947)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ സഭാപർവണി ശിശുപാലവധപർവണി സപ്തഷഷ്ടിതമോഽധ്യായഃ॥ 67 ॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-67-15 വൈപ്രതിസമഃ വിഗതഃ പ്രതിസമോ യസ്യ സ തഥാ। സ്വാർഥേ തദ്ധിതഃ। അതുല ഇത്യർഥഃ॥ 2-67-27 കുലിംഗശകുനിരിതി സ്ത്രീപക്ഷിവിശേഷഃ॥ 2-67-37 കടാഗ്നിനാ കക്ഷാഗ്നിനാ॥സഭാപർവ - അധ്യായ 068
॥ ശ്രീഃ ॥
2.68. അധ്യായഃ 068
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മവാക്യാത്കുപിതേന ശശുപാലേന രാജ്ഞഃ സജ്ഞാഹ്യ യുയുത്സയാ കൃഷ്ണസ്യാഹ്വാനം ॥ 1॥ കൃഷ്ണേന സ്വസ്മിൻ ശിശുപാലകൃതാപരാധാന്വിശ്രാവ്യ വിഭീഷിതാനാം രാജ്ഞാം പലായനമ ്॥ 2॥ അപഗതേഷു രാജസു ശിശുപാലസ്യ ഏകാകിനഃ കൃഷ്ണം പ്രതി യുദ്ധായ ഗമനം॥ 3॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
വൈശംപായന ഉവാച॥
വചഃ ശ്രുത്വൈവ ഭീഷ്മസ്യ ചേദിരാഡുരുവിക്രമഃ।
യുയുത്സുർവാസുദേവേന വാസുദേവമുവാച ഹ॥ 2-68-1 (13948)
ആഹ്വയേ ത്വാം രണം ഗച്ഛ മയാ സാർധം ജനാർദന।
യാവദദ്യ നിഹൻമി ത്വാം സഹിതം സർവപാണ്ഡവൈഃ॥ 2-68-2 (13949)
സഹ ത്വയാ ഹി മേ വധ്യാഃ സർവഥാ കൃഷ്ണ പാണ്ഡവാഃ।
നൃപതീൻസമതിക്രംയ യൈരരാജാ ത്വമർചിതഃ॥ 2-68-3 (13950)
യേ ത്വാം ദാസമരാജാനം ബാല്യാദർചന്തി ദുർമതിം।
അനർഹമർഹവത്കൃഷ്ണ വധ്യാസ്ത ഇതി മേ മതിഃ॥ 2-68-4 (13951)
ഇത്യുക്ത്വാ രാജശാർദൂല `ശാർദൂല ഇവ നാദയൻ।
പശ്യതാം സർവഭൂതാനാം ശിശുപാലഃ പ്രതാപവാൻ॥ 2-68-5 (13952)
സ രണായൈവ സങ്ക്രുദ്ധഃ സന്നദ്ധഃ സർവരാജഭിഃ।
സുനീഥഃ പ്രയയൌ ക്ഷിപ്രം പാർഥയജ്ഞജിഘാംസയാ॥ 2-68-6 (13953)
തതശ്ചക്രഗദാപാണിഃ കേശവഃ കേശിഹാ ഹരിഃ।
സധ്വജം രഥമാസ്ഥായ ദാരുകേണ സുസത്കൃതം।
ഭീഷ്മേണ ദത്തഹസ്തോഽസാവാരുഹോഹ രഥോത്തമം॥ 2-68-7 (13954)
തേന പാപസ്വഭാവേന കോപിതാൻസർവപാർഥിവാൻ।
ആസസാദ രണേ കൃഷ്ണഃ സജ്ജിതൈകരഥഃ സ്ഥിതഃ॥ 2-68-8 (13955)
തതഃ പുഷ്കരപത്രാക്ഷം താർക്ഷ്യധ്വജരഥേ സ്ഥിതം।
ദിവാകരമിവോദ്യന്തം ദദൃശുഃ സർവപാർഥിവാഃ॥ 2-68-9 (13956)
ആരോപയന്തം ജ്യാം കൃഷ്ണം പ്രതപന്തമിവൌജസാ।
സ്ഥിതം പുഷ്പരഥേ ദിവ്യേ പുഷ്പകേതുമിവാപരം॥ 2-68-10 (13957)
ദൃഷ്ട്വാ കൃഷ്ണം തഥാ യാന്തം പ്രതപന്തമിവൌജസാ।
യഥാർഹം കേശവേ വൃത്തിമവശാഃ പ്രതിപേദിരേ॥ 2-68-11 (13958)
താനുവാച മഹാബാഹുർമഹാഽസുരനിബർഹണഃ।
വൃഷ്ണിവീരസ്തദാ രാജൻസാന്ത്വയൻപരവീരഹാ॥ 2-68-12 (13959)
ശ്രീഭഗവാനുവാച॥ 2-68-13x (1495)
അപേത സബലാഃ സർവ ആസ്വസ്താ മമ ശാസനാത്।
മാ ദൃഷ്ടോ ദൂഷയേത്പാപ ഏഷ വഃ സർവപാർഥിപാഃ॥ 2-68-13 (13960)
ഏഷ നഃ ശത്രുരത്യന്തമേഷ വൃഷ്ണിവിമർദനഃ।
സാത്വതാം സാത്വതീപുത്രോ വൈരം ചരതി ശാശ്വതം'॥ 2-68-14 (13961)
പ്രാഗ്ജ്യോതിഷപുരം യാതാനസ്മാഞ്ജ്ഞാത്വാ നൃശംസകൃത്।
അദഹദ്ദ്വാരകാമേഷ സ്വസ്ത്രീയഃ സന്നരാധിപാഃ॥ 2-68-15 (13962)
ക്രീഡതോ ഭോജരാജസ്യ ഏവ രൈവതകേ ഗിരൌ।
ഹത്വാ ബധ്വാ ച താൻസാർവാനുപായാത്സ്വപുരം പുരാ॥ 2-68-16 (13963)
അശ്വമേധേ ഹയം മേധ്യമുത്സൃഷ്ടം രക്ഷിഭിർവൃതം।
പിതുർമേ യജ്ഞവിഘ്നാർഥമഹരത്പാപനിശ്ചയഃ॥ 2-68-17 (13964)
സൌവീരാൻപ്രതിയാതാം ച ബഭ്രോരേഷ തപസ്വിനഃ।
ഭാര്യാമഭ്യഹരൻമോഹാദകാമാം താമിതോ ഗതാം॥ 2-68-18 (13965)
ഏഷ മായാപ്രതിച്ഛന്നഃ കാരൂശാർഥേ തപസ്വിനീം।
ജഹാര ഭദ്രാം വൈശാലീം മാതുലസ്യ നൃശംസകൃത്॥ 2-68-19 (13966)
വൃഷ്ണിദാരാന്വിലാപ്യൈവ ഹത്വാ ച കുകുരാന്ധകാൻ।
പാപാബുദ്ധിരുപാതിഷ്ഠത്സ പ്രവിശ്യ സസംഭ്രമം॥ 2-68-20 (13967)
വിശാലരാജ്ഞോ ദുഹിതാം മമ പിത്രാ വൃതാം സതീം।
അനേന കൃത്വാ സന്ധാനം കരൂശേന ജിഗീഷയാ॥ 2-68-21 (13968)
ജരാസന്ധം സമാശ്രിത്യ കൃതവാന്വിപ്രിയാണി മേ।
താനി സർവാണി സംഖ്യാതും ന ശക്നോമി നരാധിപാഃ॥ 2-68-22 (13969)
ഏവമേതദപര്യന്തമേഷ വൃഷ്ണിഷു കിൽബിഷീ।
അസ്മാകമയമാരംഭാംശ്ചകാര പരഭാനൃജുഃ॥ 2-68-23 (13970)
ശതം ക്ഷന്തവ്യമസ്മാഭിർവധാർഹാണാം കിലാഗസാം।
ബദ്ധോഽസ്മി സമയൈർഘോരൈർമാതുരസ്യൈവ സംഗരേ॥ 2-68-24 (13971)
തത്തഥാ ശതമസ്മാകം ക്ഷാന്തം ക്ഷയകരം മയാ।
ദ്വൌ തു മേ വധകാലേഽസ്മിന്ന ക്ഷന്തവ്യൌ കഥഞ്ചന॥ 2-68-25 (13972)
യജ്ഞവിഘ്നകരം ഹന്യാം പാണ്ഡവാനാം ച ദുർഹൃദം।
ഇതി മേ വർതതേ ഭാവസ്തമതീയാം കഥം ന്വഹം॥ 2-68-26 (13973)
പിതൃഷ്വസുഃ കൃതേ ദുഃഖം സുമഹൻമർഷയാംയഹം।
ദിഷ്ട്യാ ഹീദം സർവരാജ്ഞാം സന്നിധാവദ്യ വർതതേ॥ 2-68-27 (13974)
പശ്യന്തി ഹി ഭവന്തോഽദ്യ മയ്യതീവ വ്യതിക്രമം।
കൃതാനി തു പരോക്ഷം മേ യാനി താനി നിബോധത॥ 2-68-28 (13975)
ഇമം ത്വസ്യ ന ശക്ഷ്യാമി ക്ഷന്തുമദ്യ വ്യതിക്രമം।
അവലേപാദ്വധാർഹസ്യ സമഗ്രേ രാജമണ്ഡലേ॥ 2-68-29 (13976)
രുക്മിണ്യാമസ്യ മൂഢസ്യ പ്രാർഥനാഽഽസീൻമുമൂർഷതഃ।
ന ച താം പ്രാപ്തവാൻമൂഢഃ ശൂദ്രോ വേദശ്രുതീമിവ॥ 2-68-30 (13977)
വൈശംപായന ഉവാച॥ 2-68-31x (1496)
ഏവമാദി തതഃ സർവേ സഹിതാസ്തേ നരാധിപാഃ।
ഗർഹണം ശിശുപാലസ്യ വാസുദേവേന വിശ്രുതഃ॥ 2-68-31 (13978)
വാസുദേവവചഃ ശ്രുത്വാ ചേദിരാജം വ്യഗർഹയൻ।
രഥോപസ്ഥേ ധനുഷ്മന്തം ശരാൻസന്ദധതം രുഷാ॥ 2-68-32 (13979)
ശ്രുത്വാഽപി ച വിലോക്യാശു ദുദ്രുവുഃ സർവപാർഥിവാഃ।
വിഹായ പരമോദ്വിഗ്നാശ്ചേദിരാജം ചമൂമുഖേ॥ 2-68-33 (13980)
തസ്യ തദ്വചനം ശ്രുത്വാ ശിശുപാലഃ പ്രതാപവാൻ।
ജഹാസ സ്വനവദ്ധാസം വാക്യം ചേദമുവാച ഹ॥ 2-68-34 (13981)
മത്പൂർവാം രുക്മിണീം കൃഷ്ണ സംസത്സു പരികീർതയൻ।
വിശേഷതഃ പാർഥിവേഷു വ്രീഡാം ന കുരുഷേ കഥം॥ 2-68-35 (13982)
മന്യമാനോ ഹി കഃ സത്സു പുരുഷഃ പരികീർതയേത്।
അന്യപൂർവാ സ്ത്രിയം ജാതു ത്വദന്യോ മധൂസൂദന॥ 2-68-36 (13983)
ക്ഷമാ വാ യദി തേ ശ്രദ്ധാ മാ വാ കൃഷ്ണ മമ ക്ഷമ।
ക്രുദ്ധാദ്വാപി പ്രസന്നാദ്വാ കിം മേ ത്വത്തോ ഭവിഷ്യതേ॥ 2-68-37 (13984)
`വൈശംപായന ഉവാച॥ 2-68-38x (1497)
സ താംസ്തു വിദ്രുതാൻസർവാൻസാശ്വപത്തിരഥദ്വിപാൻ।
കൃഷ്ണതേജോഹതാൻസർവാൻസമീക്ഷ്യ വസുധാധിപാൻ॥ 2-68-38 (13985)
ശിശുപാലോ രഥേനൈകഃ പ്രത്യുപായാത്സ കേശവം।
രുഷാ താംരേക്ഷണോ രാജഞ്ഛലഭഃ പാവകം യഥാ॥ ॥ 2-68-39 (13986)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ സഭാപർവണി ശിശുപാലവധപർവണി അഷ്ടഷഷ്ടിതമോഽധ്യായഃ॥ 68॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-68-31 വിശ്രുതാഃ ശ്രാവിതാഃ॥സഭാപർവ - അധ്യായ 069
॥ ശ്രീഃ ॥
2.69. അധ്യായഃ 069
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
ശിശുപാലേ സന്നദ്ധേ സതി ഉത്പാതദർശനേന യുധിഷ്ഠിരസ്യ പ്രശ്നേ നാരദേന തത്തദുത ്പാതാനാം വിശിഷ്യ ഫലകഥനം॥ 1॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
വൈശംപായന ഉവാച॥
തതോ യുദ്ധായ സംനദ്ധം ചേദിരാജം യുധിഷ്ഠിരഃ।
ദൃഷ്ട്വാ മതിമതാം ശ്രേഷ്ഠോ നാരദം സമുവാച ഹ॥ 2-69-1 (13987)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച॥ 2-69-2x (1498)
അന്തരിക്ഷേ ച ഭൂമൌ ച തേഽസ്ത്യവിദിതം ക്വചിത്।
യാനി രാജവിനാശായ ഭൌമാനി ച ഖഗാനി ച॥ 2-69-2 (13988)
നിമിത്താനീഹ ജായന്തേ ഉത്പാതാശ്ച പൃഥഗ്വിധാഃ।
ഏതദിത്ഛാമി കാർത്സ്ന്യേന ശ്രോതും ത്വത്തോ മഹാമുനേ॥ 2-69-3 (13989)
വൈശംപായന ഉവാച। 2-69-4x (1499)
ഇത്യേവം മിതമാന്വിപ്രഃ കുരുരാജസ്യ ധീമതഃ।
പൃച്ഛതഃ സർവമവ്യഗ്രമാചചക്ഷേ മഹായശാഃ॥ 2-69-4 (13990)
നാരദ ഉവാച॥ 2-69-5x (1500)
പരാക്രമം ച മാർഗം ച സംനിപാതം സമുച്ഛ്രയം।
ആരോഹണം കുരുശ്രേഷ്ഠ അന്യോന്യം പ്രതിസർപണം॥ 2-69-5 (13991)
പശ്മീനാം വ്യതിസംസർഗം വ്യായാമം വൃത്തിപീഡനം।
ദർശനാദർശനം ചൈവ അദൃശ്യാനാം ച ദർശനം॥ 2-69-6 (13992)
ഹാനിം വൃദ്ധിം ച ഹ്രാസം ച വർണസ്ഥാനം ബലാബലം।
സർവമേതത്പരീക്ഷേത ഗ്രഹാണാം ഗ്രഹകോവിദഃ॥ 2-69-7 (13993)
ഭൌമാഃ പൂർവം പ്രവർതന്തേ ഖേചരാശ്ച തതഃ പരം।
ഉത്പദ്യന്തേ ച ലോകേഽസ്മിന്നുത്പാതാ ദേവനിർമിതാഃ॥ 2-69-8 (13994)
യദാ തു സർവഭൂതാനാം ഛായാ ന പരിവർതതേ।
അപരേണ ഗതേ സൂര്യേ തത്പരാഭവലക്ഷണം॥ 2-69-9 (13995)
അച്ഛായേ വിമലച്ഛായാ പ്രതിച്ഛായേവ ദൃശ്യതേ।
യത്ര ചൈത്യകവൃക്ഷാണാം തത്ര വിദ്യാൻമഹദ്ഭയം॥ 2-69-10 (13996)
ശീർണപർണപ്രവാലാശ്ച ശുഷ്കപർണാശ്ച ചൈത്യകാഃ।
അപഭ്രഷ്ടപ്രവാലാശ്ച തത്രാഭാവം വിനിർദിശേത്॥ 2-69-11 (13997)
സ്നിഗ്ധപർണപ്രവാലാശ്ച ദൃശ്യന്തേ യത്ര ചൈത്യകാഃ।
ഈഹമാനാശ്ച വൃക്ഷാശ്ച ഭാവസ്തത്ര ന സംശയടഃ॥ 2-69-12 (13998)
പുഷ്പേ പുഷ്പം പ്രജായേത ഫലേ വാ ഫലമാശ്രിതം।
രാജാ വാ രാജമാത്രോ വാ മരണായോപപദ്യതേ॥ 2-69-13 (13999)
പ്രാവൃട്ഛരദി ഹേമന്തേ വസന്തേ വാപി സർവശഃ।
ആകാലികം പുഷ്പഫലം രാഷ്ട്രക്ഷോഭം വിനിർദിശേത്॥ 2-69-14 (14000)
നദീനാം സ്ത്രോതസോഽകാലേ ദ്യോതയന്തി മഹാഭയം।
വനസ്പതിഃ പൂജ്യമാനഃ പൂജിതോഽപൂജിതോഽപി വാ॥ 2-69-15 (14001)
യദാ ഭജ്യേത വാതേന ഭിദ്യതേ നമിതോഽപി വാ।
അഗ്നിവായുഭയം വിദ്യാച്ഛ്രേഷ്ഠോ വാപി വിനശ്യതി॥ 2-69-16 (14002)
ദിശഃ സർവാശ്ച ദീപ്യന്തേ ജായന്തേ രാജവിഭ്രമാഃ।
ഭിദ്യമാനോ യദാ വൃക്ഷോ നിനദേച്ചാപി പാതിതഃ।
സഹ രാഷ്ട്രം ച പതിതം നതം വൃക്ഷം പ്രപാതയേത്॥ 2-69-17 (14003)
അഥൈനം ഛേദയേത്കശ്ചിത്പ്രതിക്രുദ്ധോ വനസ്പതിഃ।
ഛേത്താ ഭേത്താ പതിശ്ചൈവ ക്ഷിപ്രമേവ നശിഷ്യതി॥ 2-69-18 (14004)
ദേവതാനാം ച പതനം മഷ്ടപാനാം ച പാതനം।
അചലാനാം പ്രകംപശ്ച തത്പരാഭവലക്ഷണം॥ 2-69-19 (14005)
നിശി ചേന്ദ്രധനുർദൃഷ്ടം തതോപി ച മഹദ്ഭയം।
തദ്ദ്രഷ്ടരേവ ഭീതിഃ സ്യാന്നാന്യേഷാം ഭരതർഷഭ॥ 2-69-20 (14006)
രാത്രാവിന്ദ്രധനുർദൃഷ്ട്വാ തദ്രാഷ്ട്രം പരിവർജയേത്॥ 2-69-21 (14007)
അർചാ യത്ര പ്രനൃത്യന്ത നദന്തി ച ഹസന്തി ച।
ഉൻമീലന്തി നിമീലന്തി രാഷ്ട്രക്ഷോഭം വിനിർദിശേത്॥ 2-69-22 (14008)
ശിലാ യദി പ്രസിഞ്ചന്തി സ്നേഹാംശ്ചോദകസംഭവാൻ।
അന്യദ്വാ വികൃതം കിഞ്ചിത്തദ്ഭയസ്യ നിദർശനം॥ 2-69-23 (14009)
ംരിയന്തേ വാ മഹാമാത്രാ രാജാ സപരിവാരകഃ।
പുരസ്യ യാ ഭവേദ്വ്യാധീ രാഷ്ട്രേ ദേശേ ച വിഭ്രമാഃ॥ 2-69-24 (14010)
ദേവതാനാം യദാഽഽവാസേ രാജ്ഞാം വാ യത്ര വേശ്മനി।
ഭാണ്ഡാഗാരായുധാഗാരേ നിവിശേത യദാ മധു॥ 2-69-25 (14011)
സർവം തദാ ഭവേത്സ്ഥാനം ഹന്യമാനം ബലീയസാ।
ആഗന്തുകം ഭയം തത്ര ഭവേദിത്യേവ നിർദിശേത്॥ 2-69-26 (14012)
പാദപശ്ചൈവ യോ യത്ര രക്തം സ്രവതി ശോണിതം।
ദന്താഗ്രാത്കുഞ്ജരോ വാപി ശൃംഗാദ്വാ വൃഷഭസ്തഥാ॥ 2-69-27 (14013)
പാദപാദ്രാഷ്ട്രിവിഭ്രംശഃ കുഞ്ജരാദ്രാജവിഭ്രമഃ।
ഗോബ്രാഹ്മണവിനാശഃ സ്യാദ്വൃവഭസ്യേതി നിർദിശേത്॥ 2-69-28 (14014)
ഛത്രം നരപതേര്യത്ര നിപതേത്പൃഥിവീതലേ।
സരാഷ്ട്രോ നൃപതീ രാജൻക്ഷിപ്രമേവ വിനശ്യതി॥ 2-69-29 (14015)
ദേവാഗാരേഷു വാ യത്ര രാജ്ഞോ വാ യത്ര വേശ്മനി।
വികൃതം യദി ദൃശ്യേത നാഗാവാസേഷു വാ പുനഃ॥ 2-69-30 (14016)
തസ്യ ദേശസ്യ പീഡാ സ്യാദ്രാജ്ഞോ ജനപദസ്യ വാ।
അനാവൃഷ്ടിഭയം ഘോരമതിദുർഭിക്ഷമാദിശേത്॥ 2-69-31 (14017)
അർചായാ ബാഹുഭംഗേന ഗൃഹസ്ഥാനാം ഭയം ഭവേത്।
ഭഗ്നേ പ്രഹരണേ വിദ്യാത്സേനാപതിവിനാശനം॥ 2-69-32 (14018)
ആഗന്തുകാ തു പ്രതിമാ സ്ഥാനം യത്ര ന വിന്ദതി।
ജഭ്യന്തരേണ ഷൺമാസാദ്രാജാ ത്യജതി തത്പുരം॥ 2-69-33 (14019)
പ്രദീര്യതേ മഹീ യത്ര വിനദത്യപി പാത്യതേ।
ംരിയതേ തത്ര രാജാ ച തത്ര രാഷ്ട്രം വിനശ്യതി॥ 2-69-34 (14020)
ഏണീപദാന്വാ സർപാന്വാ ഡുണ്ഡുഭാനഥ ദീപ്യകാൻ।
മണ്ഡൂകോ ഗ്രസതേ യത്ര തത്ര രാജാ വിനശ്യതി॥ 2-69-35 (14021)
അഭിന്നം വാപ്യപക്വം വാ യത്രാന്നമുപചീയതേ।
ജീര്യന്തേ വാ ംരിയന്തേ വാ തദന്നം നോപഭുഞ്ജതേ॥ 2-69-36 (14022)
ഉദപാനേ ച യത്രാപോ വിവർധന്തേ യുധിഷ്ഠിര।
സ്ഥാവരേഷു പ്രവർതന്തേ നിർഗച്ഛേന്ന പുനസ്തതഃ॥ 2-69-37 (14023)
അപാദം വാ ത്രിപാദം വാ ദ്വിശീർഷം വാ ചതുർഭുജം।
സ്ത്രിയോ യത്ര പ്രസൂയന്തേ ബ്രൂയാത്തത്ര പരാഭവം॥ 2-69-38 (14024)
അജൈഡകാഃ സ്ത്രിയോ ഗാവോ യേ ചാന്യേ ച വിയോനയഃ।
വികൃതാനി പ്രജായന്തേ തത്ര തത്ര പരാഭവഃ॥ 2-69-39 (14025)
നദീ യത്ര പ്രതിസ്രോതാ ആവഹേത്കലുഷോദകം।
ദിശശ്ച ന പ്രകാശന്തേ തത്പരാഭവലക്ഷണം॥ 2-69-40 (14026)
ഏതാനി ച നിമിത്താനി യാനി ചാന്യാനി ഭാരത।
കേശവാദേവ ജായന്തേ ഭൌമാനി ച ഖഗാനി ച॥ 2-69-41 (14027)
ചന്ദ്രാദിത്യൌ ഗ്രഹാശ്ചൈവ നക്ഷത്രാണി ച ഭാരത।
വായുരഗ്നിസ്തഥാ ചാപഃ പൃഥിവീ ച ജനാർദനാത്॥ 2-69-42 (14028)
യസ്യ ദേശസ്യ ഹാനിം വാ വൃദ്ധിം വാ കർതുമിച്ഛതി।
തസ്മിന്ദേശേ നിമിത്താനി താനി താനി കരോത്യയം॥ 2-69-43 (14029)
സോസൌ ചേദിപതേസ്താത വിനാശം സമുപസ്ഥിതം।
നിവേദയതി ഗോവിന്ദഃ സ്വൈരുപായൈർന സംശയഃ॥ 2-69-44 (14030)
ഇയം പ്രചലിതാ ഭൂമിരശിവാ വാന്തി മാരുതാഃ।
രാഹുശ്ചാപ്യപതത്സോമമപർവണി വിശാംപതേ॥ 2-69-45 (14031)
സനിർഘാതാഃ പതന്ത്യുൽകാസ്തമഃ സഞ്ജായതേ ഭൃശം।
ചേദിരാജവിനാശായ ഹരിരേഷ വിജൃംഭതേ॥ 2-69-46 (14032)
വൈശംപായന ഉവാച॥ 2-69-47x (1501)
ഏവമുക്ത്വാ തു ദേവർഷിർനാരദോ വിരരാമ ഹ।
താഭ്യാം പുരുഷസിംഹാഭ്യാം തസ്മിന്യുദ്ധ ഉപസ്ഥിതേ। 2-69-47 (14033)
ദദൃശുർഭൂമിപാലാസ്തേ ഘോരാനൌത്പാതികാൻബഹൂൻ॥
തത്ര വൈ ദൃശ്യമാനാനാം ദിക്ഷു സർവാസു ഭാരത। 2-69-48 (14034)
അശ്രൂയന്ത തദാ രാജഞ്ഛിവാനാമശിവാ രവാഃ॥
രരാസ ച മഹീ കൃത്സ്നാ സവൃക്ഷവനപർവതാ। 2-69-49 (14035)
അപർവണി ച മധ്യാഹ്നേ മൂര്യം സ്വർഭാനുരഗ്രസത്॥
ധ്വജാഗ്രേ ചേദിരാജസ്യ സർവരത്നപരിഷ്കൃതേ। 2-69-50 (14036)
അപതത്ഖാച്ച്യുതോ ഗൃധ്രസ്തീക്ഷ്ണതുണ്ഡഃ പരന്തപ॥
ആരണ്യൈഃ സഹസാ ഹൃഷ്ടാ ഗ്രാംയാശ്ച മൃഗപക്ഷിണഃ। 2-69-51 (14037)
ചുക്രുശുർഭൈരവം തത്ര തസ്മിന്യുദ്ധ ഉപസ്ഥിതേ॥
ഏവമാദിനി ഘോരാണി ഭൌമാനി ച സ്വഗാനി ച। 2-69-52 (14038)
ഔത്പാതികാന്യദൃശ്യന്ത സങ്ക്രുദ്ധേ ശാർംഗധന്വനി॥ ॥ 2-69-53 (14039)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ സഭാപർവണി ശിശുപാലവധപർവണി ഏകോനസപ്തതിതമോഽധ്യായഃ॥ 69 ॥
സഭാപർവ - അധ്യായ 070
॥ ശ്രീഃ ॥
2.70. അധ്യായഃ 070
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
കൃഷ്ണശിശുപാലയോര്യുദ്ധവർണനം॥ 1॥ ശിശുപാലവധഃ॥ 2॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
വൈശംപായന ഉവാച॥
തതോ വിഷ്ഫാരയന്രാജാ മഹച്ചൈദിപതിർധനുഃ।
അഭിയാസ്യൻഹൃഷീകേശമുവാച മധുസൂദനം॥ 2-70-1 (14040)
ഏകസ്ത്വമസി മേ ശത്രുസ്തത്ത്വാം ഹത്വാഽദ്യ മാധവ।
തതഃ സാഗരപര്യന്താം പാലയിഷ്യാമി മേദിനീം॥ 2-70-2 (14041)
ദ്വൈരഥം കാങ്ക്ഷിതം യദ്വൈ തദിദം പര്യുപസ്ഥിതം।
ചിരസ്യ വത മേ ദിഷ്ട്യാ വാസുദേവ സഹ ത്വയാ।
അദ്യ ത്വാം നിഹനിഷ്യാമി ഭീഷ്മം ച സഹ പാണ്ഡവൈഃ॥ 2-70-3 (14042)
വൈശംപായന ഉവാച। 2-70-4x (1502)
ഏവമുക്ത്വാ സ തം ബാണൈർനിശിതൈരത്തതേജനൈഃ।
വിവ്യാധ യുധി തീക്ഷ്ണാഗ്രൈശ്ചേദിരാഡ്യപുംഗവം? 2-70-4 (14043)
കങ്കപത്രച്ഛദാ ബാണാശ്ചേദിരാജധനുശ്ച്യുതാഃ।
വിവിശുസ്തേ തദാ കൃഷ്ണം ഭുജംഗാ ഇവ പർവതം? 2-70-5 (14044)
നാദദാനസ്യ ചൈദ്യസ്യ ശരാനത്യസ്യതോപി വാ।
ദധൃശുർവിവരം കേചിദ്ഗതിം വായോരിവാംബരേ? 2-70-6 (14045)
ചേദിരാജമഹാമേധഃ ശരജാലാംബുമാംസ്തദാ।
അഭ്യവർഷദ്ധൃഷീകേശം പയോദ ഇവ പർവതം? 2-70-7 (14046)
തതഃ ശാർംഗമമിത്രഘ്നഃ കൃത്വാ സശരമച്യുതഃ।
ആബഭാഷേ മഹബാഹുഃ സുനീഥം പരവീരഹാ।। 2-70-8 (14047)
അയം ത്വം ഭാമകസ്തീക്ഷ്ണശ്ചേദിരാജ മഹാശരഃ।
ഭേത്തുമർഹതി വേഗേന മഹാശനിരിവാചലം॥ 2-70-9 (14048)
വൈശംപായന ഉവാച। 2-70-10x (1503)
ഏവം ബ്രുവതി ഗോവിന്ദേ തതശ്ചേദിപതിഃ പുനഃ।
മുമോച നിശിതാനന്യാൻകൃഷ്ണം പ്രതി ശരാൻബഹൂൻ॥ 2-70-10 (14049)
അഥ ബാണാർദിതഃ കൃഷ്ണഃ ശാർംഗമായംയ ദീപ്തിമാൻ।
മുമോച നിശിതാൻബാണാഞ്ഛതശോഥ സഹസ്രശഃ॥ 2-70-11 (14050)
താഞ്ഛരാംസ്തു സ ചിച്ഛേദ ശരവർഷൈസ്തു ചേദിരാട്।
ഷഡ്ഭിശ്ചാന്യൈർജഘാനാശു കേശവം ചേദിപുംഗവഃ॥ 2-70-12 (14051)
തതോഽസ്രം സഹസാ കൃഷ്ണഃ പ്രമുമോച ജഗദ്ഗുരുഃ।
അസ്ത്രേണ തൻമഹാബാഹുർവാരയാമാസ ചേദിരാട്॥ 2-70-13 (14052)
തതഃ ശതസഹസ്രേണ ശരാണാം നതപർവണാം।
സർവതഃ സമവാകീര്യ ശൌരിം ദാമോദരം തദാ॥ 2-70-14 (14053)
നനാദ ബലവാൻക്രുദ്ധഃ ശിശുപാലഃ പ്രതാപവാൻ।
ഇദം ചോവാച സംരബ്ധഃ കേശവം പരവീരഹാ॥ 2-70-15 (14054)
ശിശുപാല ഉവാച॥ 2-70-16x (1504)
അദ്യാംഗം മാമകാ ബാണാ ഭേത്സ്യന്തി തവ സംയുഗേ।
ഹത്വാ ത്വാം സമുതാമാത്യം പാണ്ഡവാംശ്ച തരസ്വിനഃ॥ 2-70-16 (14055)
അനൃണ്യമദ്യയ യാസ്യാമി ജരാസന്ധസ്യ ധീമതഃ।
കംസസ്യ കേശിനശ്ചൈവ നരകസ്യ തഥൈവ ഹ॥ 2-70-17 (14056)
വൈശംപായന ഉവാച॥ 2-70-18x (1505)
ഇത്യുക്ത്വാ ക്രോധതാംരാക്ഷഃ ശിശുപാലോ ജനാർദനം।
അദൃശ്യം ശരവർഷേണ സർവതഃ സ ചകാര ഹ॥ 2-70-18 (14057)
തതോഽസ്ത്രേണൈവ ചാന്യോന്യം നികൃത്യ ച ശരാൻബഹൂൻ।
ശരവർഷൈസ്തദാ ചൈദ്യമന്തർധാതും പ്രചക്രമേ॥ 2-70-19 (14058)
അന്തർധാനഗതൌ വീരൌ ശുശുഭാതേ മഹാരഥൌ।
തൌ ദൃഷ്ട്വാ സർവഭൂതാനി സാധുസാധ്വിത്യപൂജയൻ॥ 2-70-20 (14059)
ന ദൃഷ്ടപൂർവമസ്മാഭിര്യുദ്ധമീദൃശകം പുരാ।
തതഃ കൃഷ്ണം ജഘാനാശു ശുശുപാലസ്ത്രിഭിഃ ശരൈഃ॥ 2-70-21 (14060)
കൃഷ്ണോഽപി ബാണൈർവിവ്യാധ സുനീഥം പഞ്ചഭിര്യുധി।
തതഃ സുനീഥം സപ്തത്യാ നാരാചൈർദയദ്ബലീ। 2-70-22 (14061)
തതോഽതിവിദ്ധഃ കൃഷ്ണേന സുനീഥഃ ക്രോധമൂർഛിതഃ।
വിവ്യാധ നിശിതൈർബാണൈർവാസുദേവം സ്തനാന്തരേ॥ 2-70-23 (14062)
പുനഃ കൃഷ്ണം ത്രിഭിർവിദ്ധ്വാ നനാദാവസരേ നൃപഃ।
തതോഽതിദാരുണം യുദ്ധം സഹസാ ചക്രതുസ്തദാ॥ 2-70-24 (14063)
നൌ നഖൈരിവ ശാർദൂലൌ ദന്തൈരിവ മഹാഗജൌ।
ദംഷ്ട്രാഭിരിവ പഞ്ചാസ്യൌ ചരണൈരിവ കുക്കുടൌ॥ 2-70-25 (14064)
ദാരയേതാം ശരൈസ്തീക്ഷ്ണൈരന്യോന്യം യുധി താവുഭൌ।
തതോ മുമുചതുഃ ക്രുദ്ധൌ ശരവർഷമനുത്തമം॥ 2-70-26 (14065)
ശരൈരേവ ശരാഞ്ഛിത്വാ താവുഭൌ പുരുഷർഷഭൌ।
ചക്രാതേഽസ്ത്രമയം യുദ്ധം ഘോരം തദതിമാനുഷം॥ 2-70-27 (14066)
ആഗ്നേയമസ്ത്രം മുമുചേ ശിശുപാലഃ പ്രതാപവാൻ।
വാരുണാസ്ത്രേണ തച്ഛ്രീഘ്രം നാശയാമാസ കേശവഃ॥ 2-70-28 (14067)
കൌബേരമസ്ത്രം സഹസാ ചേദിരാട് പ്രമുമോച ഹ। 2-70-29 കൌബേരണൈവ സഹസാഽനാശയത്തം ജഗത്പ്രഭുഃ॥ 2-70-29 (14068)
യാംയമസ്ത്രം തതഃ ക്രുദ്ധോ മുമുചേ കാലമോഹിതഃ।
യാംയേനൈവാസ്ത്രയോഗേന യാംയമസ്ത്രം വ്യനാശയത്॥ 2-70-30 (14069)
ഗാന്ധർവേണ ച ഗാന്ധർവം മാനവം മാനവേന ച।
വായവ്യേന ച വായവ്യം രൌദ്രം രൌദ്രേണ ചാഭിഭൂഃ॥ 2-70-31 (14070)
ഐന്ദ്രമൈന്ദ്രേണ ഭഗവാന്വൈഷ്ണവേന ച വൈഷ്ണവം।
ഏവമസ്ത്രാണി കുർവാണൌ യുയുധാതേ മഹാബലൌ॥ 2-70-32 (14071)
തതോ മായാം വികുർവാണോ ദമഗോഷസുതോ ബലീ।
ഗദാമുസലസംയുക്താഞ്ഛക്തിതോമരസായകാൻ॥ 2-70-33 (14072)
പരശ്വഥമുസണ്ഡീശ്ച വവർഷ യുധി കേശവം।
അമോഘാസ്ത്രേണ ഭഗവാന്നാശയാമാസ കേശിഹാ॥ 2-70-34 (14073)
ശിലാവർഷം മഹാഘോരം വവർഷ യുധി ചേദിരാട്।
വജ്രാസ്ത്രേണാഭിസങ്ക്രുദ്ധശ്ചൂർണം തദകരോത്പ്രഭുഃ॥ 2-70-35 (14074)
ജലവർഷം തതോ ഘോരം വ്യസ·ജച്ചേദിപുംഗവഃ।
വായവ്യാസ്ത്രേണ ഭഗവാന്വ്യാക്ഷിപച്ഛതശോ ഹി തത്॥ 2-70-36 (14075)
നിഹത്യ സർവമായാം വൈ സുനീതസ്യ ജനാർദനഃ।
സ മുഹൂർതം ചകാരാശു ദ്വന്ദ്വയുദ്ധം മഹാരഥഃ॥ 2-70-37 (14076)
സ ബാണയുദ്ധം കുർവാണോ ഭർത്സയാമാസ ചേദിരാട്।
ദമഘോഷസുതോ ധൃഷ്ടമുവാച യദുപുംഗവം॥ 2-70-38 (14077)
അദ്യ കൃഷ്ണമകൃഷ്ണം തു കുർവന്തു മമ സായകാഃ।
ഇത്യേവമുക്ത്വാ ദുഷ്ടാത്മാ ശരവർഷം ജനാർദനേ॥ 2-70-39 (14078)
മുമോച പുരുഷവ്യാഘ്രോ ഘോരം വൈ ചേദിപുംഗവഃ।
ശരസംങ്കൃത്തഗാത്രസ്തു ക്ഷണേന യദുനന്ദനഃ॥ 2-70-40 (14079)
രുധിരം പരിസുസ്രാവ മദം മത്ത ഇവ ദ്വിപഃ।
ന യന്താ ന രഥോ വാപി ന ചാശ്വാഃ പർവതോപമാഃ॥ 2-70-41 (14080)
ദൃശ്യന്തേ ശരസഞ്ഛന്നാഃ കേശവസ്യ മഹാത്മനഃ।
കേശവം തദവസ്ഥം തു ദൃഷ്ട്വാ ഭൂതാനി ചക്രുശുഃ॥ 2-70-42 (14081)
ദാരുകസ്തു തദാ പ്രാഹ കൃഷ്ണം യാദവനന്ദനം।
നേദൃശോ ദൃഷ്ടപൂർവോ ഹി സംഗ്രാമോ വൈ പുരാ മയാ॥ 2-70-43 (14082)
സ്ഥാതവ്യമിതി തിഷ്ഠാമി ത്വത്പ്രഭാവേണ മാധവ।
അന്യഥാ ന ച മേ പ്രാണാ ധരായേയുർജനാർദന॥ 2-70-44 (14083)
അതഃ സഞ്ചിന്ത്യ ഗോവിന്ദ ക്ഷിപ്രമസ്യ വധം കുരു।
ഏവമുക്തസ്തു സൂതേന കേശവോ വാക്യമബ്രവീത്॥ 2-70-45 (14084)
ഏഷ ഹ്യതിബലോ ദൈത്യോ ഹിരണ്യകശിപുഃ പുരാ।
രിപുഃ സുരാണാമഭവദ്വരദാനേന ഗർവിതഃ॥ 2-70-46 (14085)
തഥാഽഽസീദ്രാവണോ നാമ രാക്ഷസോ ഹ്യതിവീര്യവാൻ।
തേനൈവ ബലവീര്യേണ ബലം നാഗണയൻമമ॥ 2-70-47 (14086)
അഹം മൃത്യുശ്ച ഭവിതാ കാലേ കാലേ ദുരാത്മനഃ।
ന ഭേതവ്യം തഥാ സൂത നൈഷ കശ്ചിൻമയി സ്ഥിതേ॥ 2-70-48 (14087)
ഇത്യേവമുക്ത്വാ ഭഗവാന്നനർദ ഗരുഡധ്വജഃ।
പാഞ്ചജന്യം മഹാശംഖം പൂരയാമാസ കേശവഃ॥ 2-70-49 (14088)
സംമോഹയിത്വാ ഭഗവാംശ്ചക്രം ദിവ്യം സമാദദേ।
ചിച്ഛേദ ച സുനീഥസ്യ ശിരശ്ചക്രേണ സംയുഗേ'॥ 2-70-50 (14089)
സ പപാത മഹാബാഹുർവജ്രാഹത ഇവാചലഃ।
തതശ്ചേദിപതേർദേഹാത്തേജോഽഗ്ര്യം ദദൃശുർനൃപാഃ॥ 2-70-51 (14090)
ഉത്പതന്തം മഹാരാജ ഗഗനാദിവ ഭാസ്കരം।
തതഃ കമലപത്രാക്ഷം കൃഷ്ണം ലോകനമസ്കൃതം।
വവന്ദേ തത്തദാ തേജോ വിവേശ ച നരാധിപ॥ 2-70-52 (14091)
തദദ്ഭുതമമന്യന്ത ദൃഷ്ട്വാ സർവേ മഹീക്ഷിതഃ।
യദ്വിവേശ മഹാബാഹും തത്തേജഃ പുരുഷോത്തമം॥ 2-70-53 (14092)
അനഭ്രേ പ്രവവർഷ ദ്യൌഃ പപാത ജ്വലിതാശനിഃ।
കൃഷ്ണേന നിഹതേ ചൈദ്യേ ചചാല ന വസുന്ധരാ॥ 2-70-54 (14093)
തതഃ കേചിൻമഹീപാലാ നാബ്രുവംസ്തത്ര കിഞ്ചന।
അതീതവാക്പഥേ കാലേ പ്രേക്ഷമാണാ ജനാർദനം॥ 2-70-55 (14094)
ഹസ്തൈർഹസ്താഗ്രമപരേ പ്രത്യപിംഷന്നമർഷിതാഃ।
അപരേ ദശനൈരോഷ്ഠാനദശൻക്രോധമൂർഛിതാഃ॥ 2-70-56 (14095)
രഹശ്ച കേചിദ്വാർഷ്ണേയം പ്രശശംസുർനരാധിപാഃ।
കേചിദേവ സുസംരബ്ധാ മധ്യസ്ഥാസ്ത്വപരേഽഭവൻ॥ 2-70-57 (14096)
പ്രഹൃഷ്ടാഃ കേശവം ജഗ്മുഃ സംസ്തുവന്തോ മഹർഷയഃ।
ബ്രാഹ്മണാശ്ച മഹാത്മാനഃ പാർഥിവാശ്ച മഹാബലാഃ।
ശശംസുർനിർവൃതാഃ സർവേ ദൃഷ്ട്വാ കൃഷ്ണസ്യ വിക്രമം॥ 2-70-58 (14097)
`സദേവഗന്ധർവഗണാ രാജാനോ ഭുവി വിശ്രുതാഃ।
പ്രണാമം ഹി ഹൃഷീകേശേ പ്രാകുർവത മഹാത്മനി॥ 2-70-59 (14098)
യേ ത്വാസുരഗണാഃ പക്ഷാഃ സംഭൂതാഃ ക്ഷത്രിയാ ഇഹ।
തേ നിന്ദന്തി ഹൃഷീകേശം ദുരാത്മാനോ ഗതായുഷഃ॥ 2-70-60 (14099)
പ്രജാപതിഗണാ യേ തു മധ്യസ്ഥാശ്ച മഹാത്മനി।
ബ്രഹ്മർഷയശ്ച സിദ്ധാശ്ച ഗന്ധർവോരഗചാരണാഃ॥ 2-70-61 (14100)
തേ വൈ സ്തുവന്തി ഗോവിന്ദം ദിവ്യൈർമംഗലസംയുതൈഃ।
പരസ്പരം ച നൃത്യന്തി ഗീതേന വിവിധേന ച।
ഉപതിഷ്ഠന്തി ഗോവിന്ദം പ്രീതിയുക്താ മഹാത്മനി॥ 2-70-62 (14101)
പ്രഹൃഷ്ടാഃ കേശവം ജഗ്മുഃ സംസ്തുവന്തോ മഹർഷയഃ।
ബ്രാഹ്മണാശ്ചാപി സുപ്രീതാഃ പാണ്ഡവാശ്ച മഹാബലാഃ॥ 2-70-63 (14102)
പാണ്ഡവസ്ത്വബ്രവീദ്ഭാതൄൻസത്കാരേണ മഹീപതിം।
ദമഘോഷാത്മജം ശൂരം സംസ്കാരയത മാ ചിരം॥ 2-70-64 (14103)
കുരുരാജവചഃ ശ്രുത്വാ ഭ്രാതരസ്തേ ത്വരാന്വിതാഃ।
തഥാ ച കൃതവന്തസ്തേ ഭ്രാതുർവൈ ശാസനം തദാ॥ 2-70-65 (14104)
ചേദീനാമാധിപത്യേ ച പുത്രം തസ്യാജ്ഞയാ ഹരേഃ।
അഭ്യഷിഞ്ചത തം പാർഥഃ സഹിതൈർവസുധാധിപൈഃ॥ ॥ 2-70-66 (14105)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ സഭാപർവണി ശിശുപാലവധപർവണി സപ്തതിതമോഽധ്യായഃ॥ 70॥
സഭാപർവ - അധ്യായ 071
॥ ശ്രീഃ ॥
2.71. അധ്യായഃ 071
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
വിസ്തരേണ രാജസൂയവർണനം॥ 1॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
വൈശംപായന ഉവാച॥
തതഃ പ്രവവൃതേ യജ്ഞോ ധർമരാജസ്യ ധീമതഃ।
ശാന്തവിഘ്നാർഹണക്ഷോഭോ മഹർഷിഗണസങ്കുലഃ॥ 2-71-1 (14106)
തം തു യജ്ഞം മഹാബാഹുരാസമാപ്തേർജനാർദനഃ।
രരക്ഷ ഭഗവാഞ്ഛൌരിഃ ശാർംഗചക്രഗദാധരഃ॥ 2-71-2 (14107)
തസ്മിന്യജ്ഞേ പ്രവൃത്തേ തു വാഗ്മിനോ ഹേതുവാദിനഃ।
ഹേതുവാദാൻബഹൂൻപ്രാഹുഃ പരപക്ഷജിഗീഷവഃ॥ 2-71-3 (14108)
ദദൃശുസ്തേ നൃപതയോ യജ്ഞസ്യ വിധിമുത്തമം।
ഉപേന്ദ്രസ്യേവ വിഹിതം സഹദേവേന ഭാരത॥ 2-71-4 (14109)
തദ്യജ്ഞേ ന്യവസന്രാജൻബ്രാഹ്മണാ ഭൃശമുത്സുകാഃ।
കഥയന്തഃ കഥാഃ പുണ്യാഃ പശ്യന്തോ നടനർതകാൻ॥ 2-71-5 (14110)
ദദൃശുസ്തോരണാന്യത്ര ഹേമതാലമയാനി ച।
ദീപ്തഭാസ്കരതുല്യാനി പ്രദീപ്താനീവ തേജസാ॥ 2-71-6 (14111)
സ യജ്ഞസ്തോരണൈസ്തത്ര ഗ്രഹൈർദ്യോരിവ സംബഭൌ।
ശയ്യാസനവിഹാരാംശ്ച സുബഹൂന്രത്നസംവൃതാൻ॥ 2-71-7 (14112)
ഘടാൻപാത്രീകടാഹാനി കലശാനി സമന്തതഃ।
ന തേ കിഞ്ചിദസൌവർണമപശ്യംസ്തത്ര പാർഥിവാഃ॥ 2-71-8 (14113)
ഭുഞ്ജാനാനാം ച വിപ്രാണാം സ്വാദുഭോജ്യൈഃ പൃഥഗ്വിധൈഃ।
അനിശം ശ്രൂയതേ തത്ര മുദിതാനാം മഹാത്മനാം॥ 2-71-9 (14114)
ദീയതാം ദീയതാമേഷാം ഭുജ്യതാം ഭുജ്യതാമിതി।
ഏവംപ്രകാരാഃ സഞ്ജൽപാഃ ശ്രൂയന്തേ തത്ര നിത്യശഃ॥ 2-71-10 (14115)
ഓദനാനാം വികാരാണി സ്വാദൂനി ച ബഹൂനി ച।
വിവിധആനി ച ഭക്ഷ്യാണി പേയാനി മധുരാണി ച॥ 2-71-11 (14116)
ദദുർദ്വിജാനാം സതതം രാജപ്രേഷ്യാ മഹാധ്വരേ।
പൂർണേ ശതസഹസ്രേ തു വിപ്രാണാം ഭുഞ്ജതാം തദാ॥ 2-71-12 (14117)
സ്ഥാപിതസ്തത്ര സഞ്ജ്ഞാർഥം ശംഖോഽധ്മായത നിത്യശഃ।
മുഹുർമുഹുഃ പ്രണാദസ്തു തസ്യ ശംഖസ്യ ഭാരത॥ 2-71-13 (14118)
ഉത്തമഃ ശ്രൂയതേ ശബ്ദഃ ശ്രുത്വാ വിസ്മയമാഗമൻ।
ഏവം പ്രവൃത്തേ യജ്ഞേ തു തുഷ്ടപുഷ്ടജനായുതേ॥ 2-71-14 (14119)
അന്നസ്യ ബഹുശോ രാജന്നുത്സേധാഃ പർവതോപമാഃ।
ദധികുല്യാശ്ച ദദൃശുഃ സർപിഷശ്ച ഹ്രദാഞ്ജനാഃ॥ 2-71-15 (14120)
ജംബൂദ്വീപോ ഹി സകലോ നാനാജനപദായുതഃ।
രാജന്നദൃശ്യതൈകസ്ഥോ രാജ്ഞസ്തസ്മിൻമഹാക്രതൌ॥ 2-71-16 (14121)
തത്ര രാജസഹസ്രാണി പുരുഷാണാം തതസ്തതഃ।
ഗൃഹീത്വാ ധനമാജഗ്മുസ്തസ്യ രാജ്ഞോ മഹാക്രതൌ॥ 2-71-17 (14122)
രാജാനഃ സ്രഗ്വിണശ്ചൈവ സംമൃഷ്ടമണികുണ്ഡലാഃ।
താൻപരീവിവിഷുർവിപ്രാഞ്ഛതശോഽഥ സഹസ്രശഃ॥ 2-71-18 (14123)
വിവിധാന്യന്നപാനാനി ലേഹ്യാനി വിവിധാനി ച।
തേഷാം നൃപോപഭോഗ്യാനി ബ്രാഹ്മണേഭ്യോ ദദുഃ സ്മ തേ॥ 2-71-19 (14124)
നാനാവിധാനി ഭക്ഷ്യാണി സ്വാദുപുഷ്പഫലാനി ച।
ഗുലാനി സ്വാദുക്ഷൌദ്രാണി ദദുസ്തേ ബ്രാഹ്മണേഷു വൈ॥ 2-71-20 (14125)
ഏതാനി സതതം ഭുക്ത്വാ തസ്മിന്യജ്ഞേ ദ്വിജാതയഃ।
പരാം പ്രീതിം യയുഃ സർവേ മോദമാനാസ്തതസ്തതഃ॥ 2-71-21 (14126)
ഏവം പ്രമുദിതം സർവം ബഹുശോ ധനധാന്യവത്।
യജ്ഞവാടം നൃപാ ദൃഷ്ട്വാ വിസ്മയം പരമം യയുഃ॥ 2-71-22 (14127)
യഥാബദ്ധൂയമാനാഗ്നിം രാജസൂയം മഹാക്രതും।
പാണ്ഡവസ്യ യഥാശാസ്ത്രം ജുഹുവുഃ സർവയാജകാഃ॥ 2-71-23 (14128)
വ്യാസധൌംയാദയഃ സർവേ വിധിവത്ഷോഡശർത്വിജഃ।
സ്വസ്വകർമാണി ചക്രുസ്തേ പാണ്ഡവസ്യ മഹാക്രതൌ॥ 2-71-24 (14129)
നാഷഡംഗവിദത്രാസീത്സദസ്യോ നാബഹുശ്രുതഃ।
നാവ്രതോ നാനുപാധ്യായോ ന പാപോ നാക്ഷമോ ദ്വിജഃ॥ 2-71-25 (14130)
ന തത്ര കൃപണഃ കശ്ചിദ്ദരിദ്രോ ന ബഭൂവ ഹ।
ക്ഷുധിതോ ദുഃഖിതോ വാപി പ്രാകൃതോ വാപി മാനുഷഃ॥ 2-71-26 (14131)
ഭോജനം ഭോജനാർഥിഭ്യോ ദാപയാമാസ സർവദാ।
സഹദേവോ മഹാതേജാഃ സതതം രാജശാസനാത്॥ 2-71-27 (14132)
സംസ്തരേ കുശലാശ്ചാപി സർവകർമാണി യാജകാഃ।
ദിവസ ദിവസേ ചക്രുര്യഥാശാസ്ത്രാർഥചക്ഷുഷഃ॥ 2-71-28 (14133)
ബ്രാഹ്മണാ ദേവശാസ്ത്രജ്ഞഃ കഥാശ്ചക്രുശ്ച സർവതഃ।
രേമിരേ ച കഥാന്തേ തു സർവേ തസ്മിൻമഹാക്രതൌ॥ 2-71-29 (14134)
സാ വേദിർവേദസംപന്നൈർദേവദ്വിജമഹർഷിഭിഃ।
ആബഭാസേ തദാ കീർണാ നക്ഷത്രൈർദ്യൌരിവാമലാ॥ 2-71-30 (14135)
പാണ്ഡിത്യദർശനാർഥായ കേചന ദ്വിജസത്തമാഃ।
തർകാർഥമാഗതാഃ കേചിത്കേചിദ്വിദ്യാഭിമാനിനഃ॥ 2-71-31 (14136)
കേചിദ്ദിദൃക്ഷയാ കേചിദ്ഭീത്യാ രാജ്ഞഃ പ്രതാപിനഃ।
സർവേഽപ്യവഭൃഥസ്നാതാ യാജകാഃ കേചന ദ്വിജാഃ॥ 2-71-32 (14137)
തതോ വൈ ഹേമയൂപാംശ്ച സർവരത്നസമാചിതാൻ।
ശോഭാർഥം കാരയാമാസ സഹദേവോ മഹാദ്യുതിഃ॥ 2-71-33 (14138)
ദദൃശുസ്തോരണാന്യത്ര ഹേമതാലമയാനി ച।
സ യജ്ഞസ്തോരണൈസ്തൈശ്ച ഗ്രഹൈർദ്യോരിവ സംബഭൌ॥ 2-71-34 (14139)
താലാനാം തോരണൈർഹൈമൈർദാന്തൈരിവ ദിശാഗജൈഃ।
ദിക്ഷു സർവാസു വിന്യസ്തൈസ്തേജോഭിർഭാസ്കരൈര്യഥാ॥ 2-71-35 (14140)
സകിരീടൈർനൃപൈശ്ചൈവ ശുശുഭേ തത്സദസ്തദാ।
ദേവൈർദിവ്യൈശ്ച യക്ഷൈശ്ച ഉരഗൈർദിവ്യമാനുഷൈഃ॥ 2-71-36 (14141)
വിദ്യാധരഗണൈഃ കീർണഃ പാണ്ഡവസ്യ മഹാത്മനഃ।
സ രാജസൂയഃ ശുശുഭേ ധർമരാജസ്യ ധീമതഃ॥ 2-71-37 (14142)
ഗന്ധർവഗണസങ്കീർണഃ ശോഭിതോഽപ്സരസാം ഗണൈഃ।
ദേവൈർമുനിഗണൈര്യക്ഷൈർദേവലോക ഇവാപരഃ॥ 2-71-38 (14143)
സ കിംപുരുഷഗീതൈശ്ച കിന്നരൈരുപശോഭിതഃ।
നാരദശ്ച ജഗൌ തത്ര തുംബുരുശ്ച മഹാദ്യുതിഃ॥ 2-71-39 (14144)
വിശ്വാസുശ്ചിത്രസേനസ്തഥാഽന്യേ ഗീതകോവിദാഃ।
രമയന്തി സ്മ താൻസർവാന്യജ്ഞകർമാന്തരേഷ്വഥ॥ 2-71-40 (14145)
തത്ര ചാപ്സരസഃ സർവാഃ സുന്ദര്യഃ പ്രിയദർശനാഃ।
നനൃതുശ്ച ജഗുശ്ചാത്ര നിത്യം കർമാന്തരേഷ്വഥ॥ 2-71-41 (14146)
ഇതിഹാസപുരാണാനി ആഖ്യാനാനി ച സർവശഃ।
ഊചുർവൈ ശബ്ദശാസ്ത്രജ്ഞാ നിത്യം കർമാന്തരേഷ്വഥ॥ 2-71-42 (14147)
ഭേര്യശ്ച മുരജാശ്ചൈവ മഡ്ഡുകാ ഗോമുഖാശ്ച യേ।
ശൃംഗവംശാംബുജാ വീണാഃ ശ്രൂയന്തേ സ്മ സഹസ്രശഃ॥ 2-71-43 (14148)
ലോകേഽസ്മിൻസർവവിപ്രാശ്ച വൈശ്യാഃ ശൂദ്രാ നൃപാദയഃ।
സർവേ ംലേച്ഛാഃ സർവഗണാസ്ത്വാദിമധ്യാന്തജാസ്തഥാ। 2-71-44 (14149)
നാനാദേശസമുദ്ഭൂതൈർനാനാജാതിഭിരാഗതൈഃ।
പര്യാപ്ത ഇവ ലോകോഽയം യുധിഷ്ഠിരനിവേശനേ॥ 2-71-45 (14150)
ഭീഷ്മദ്രോണാദയഃ സർവേ കുരവഃ സസുയോധനാഃ।
വൃഷ്ണയശ്ച സമഗ്രാശ്ച പാഞ്ചാലാശ്ചാപി സർവശഃ॥ 2-71-46 (14151)
യജ്ഞേഽസ്മിൻസർവകർമാണി ചക്രുർദാസാ ഇവ ക്രതൌ।
ഏവം പ്രവൃത്തോ യജ്ഞഃ സ ധർമരാജസ്യ ധീമതഃ॥ 2-71-47 (14152)
ശുശുഭേ ച മഹാബാഹോ സോമസ്യേവ ക്രതുര്യഥാ।
വസ്ത്രാണി കംബലാംശ്ചൈവ പ്രാവാരാംശ്ചൈവ സർവദാ॥ 2-71-48 (14153)
നിഷ്കഹേമജഭാണ്ഡാനി ഭൂഷണാനി ച സർവശഃ।
പ്രദദൌ തത്ര വിപ്രാണാം ധർമരാജോ യുധിഷ്ഠിരഃ॥ 2-71-49 (14154)
യാനി തത്ര മഹീപാലൈർലബ്ധവാൻഭരതർഷഭഃ।
താനി സർവാണി രത്നാനി ബ്രാഹ്മണാനാം ദദൌ തദാ'॥ ॥ 2-71-50 (14155)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ സഭാപർവണി ശിശുപാലവധപർവണി ഏകസപ്തതിതമോഽധ്യായഃ॥71 ॥
സഭാപർവ - അധ്യായ 072
॥ ശ്രീഃ ॥
2.72. അധ്യായഃ 072
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
യുധിഷ്ഠിരേണ വ്യാസാദീനാം പൂജനം॥ 1॥ രാജ്ഞാം യുധിഷ്ഠിരമാമന്ത്ര്യ സ്വസ്വദേശഗമനം॥ 2॥ ശ്രീകൃഷ്ണസ്യ യുധിഷ്ഠിരാദീനാമന്ത്ര്യ ദ്വാരകാം പ്രതി ഗമനം॥ 3॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
വൈശംപായന ഉവാച॥
തതഃ സ കുരുരാജസ്യ സർവകർമസമൃദ്ധിമാൻ।
യജ്ഞഃ പ്രീതികരോ രാജൻസംബഭൌ വിപുലോത്സവഃ॥ 2-72-1 (14156)
ശാന്തവിഘ്നഃ സുഖാരംഭഃ പ്രഭൂതധനധാന്യവാൻ।
അന്നവാൻബഹുഭക്ഷ്യശ്ച കേശവേന സുരക്ഷിതഃ॥ 2-72-2 (14157)
സമാപയാമാസ ച തം രാജസൂയം മഹാക്രതും।
`കോടിസഹസ്രം പ്രദദൌ ബ്രാഹ്മണാനാം മഹാത്മനാം॥ 2-72-3 (14158)
ന കരിഷ്യതി തം ലോകേ കശ്ചിദന്യോ മഹീപതിഃ।
യാജകാഃ സർവകാമൈശ്ച സതതം തതൃപുർധനൈഃ॥ 2-72-4 (14159)
തതശ്ചാവഭൃഥസ്നാതഃ സ രാജാ പാണ്ഡുനന്ദനഃ।
വ്യാസം ധൌംയം വസിഷ്ഠം ച നാരദം ച മഹാമുനിം॥ 2-72-5 (14160)
സുമന്തു ജൈമിനിം പൈലം വൈശംപായനമേവ ച।
യാജ്ഞവൽക്യം ച കപിലം കപാലം കൌശികം തഥാ।
സർവാംശ്ച ഋത്വിക്പ്രവരാൻപൂജയാമാസ സത്കൃതാൻ॥ 2-72-6 (14161)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച॥ 2-72-7x (1506)
യുഷ്മത്പ്രസാദാത്പ്രാപ്തോഽയം രാജസൂയോ മഹാക്രതുഃ।
ജനാർദനപ്രസാദാദ്ധി സംപൂർണോ മേ മനോരഥഃ॥ 2-72-7 (14162)
വൈശംപായന ഉവാച॥ 2-72-8x (1507)
അഥ യജ്ഞം സമാപ്യാന്തേ പൂജയാമാസ മാധവം।
ബലദേവ ച ദേവേശം ഭീഷ്മാദ്യാംശ്ച കുരൂദ്വഹാൻ'॥ 2-72-8 (14163)
തതസ്ത്വവഭൃഥസ്നാതം ധർമാത്മാനം യുധിഷ്ഠിരം।
സമസ്തം പാർഥിവം ക്ഷത്രമുപഗംയേദമബ്രവീത്॥ 2-72-9 (14164)
ദിഷ്ട്യാ വർധസി ധർമജ്ഞ സാംരാജ്യം പ്രാപ്തവാനസി।
ആജമീഢാജമീഢാനാം യശഃ സംവർധിതം ത്വയാ॥ 2-72-10 (14165)
കർമണൈതേന രാജേന്ദ്ര ധർമശ്ച സുമഹാൻകൃതഃ।
ആപൃച്ഛാമോ നരവ്യാഘ്ര സർവകാമൈഃ സൂപൂജിതാഃ॥ 2-72-11 (14166)
സ്വരാഷ്ട്രാണി ഗമിഷ്യാമസ്തദനുജ്ഞാതുമർഹസി।
ശ്രുത്വാ തു വചനം രാജ്ഞാം ധർമരാജോ യുധിഷ്ഠിരഃ॥ 2-72-12 (14167)
യഥാർഹം പൂജ്യ നൃപതീൻഭ്രാതൄൻസർവാനുവാച ഹ।
രാജാനഃ സർവ ഏവൈതേ പ്രീത്യാഽസ്മാൻപ്തമുപാഗതാഃ॥ 2-72-13 (14168)
പ്രസ്ഥിതാഃ സ്വാനി രാഷ്ട്രാണി മാമാപൃച്ഛയ പരന്തപാഃ।
അനുവ്രജത ഭദ്രം വോ വിഷയാന്തം നൃപോത്തമാൻ॥ 2-72-14 (14169)
ഭ്രാതുർവചനമാജ്ഞായ പാണ്ഡവാ ധർമചാരിണഃ।
യഥാർഹം നൃപതീൻസർവാനേകൈകം സമനുവ്രജൻ॥ 2-72-15 (14170)
വിരായടമന്വായാത്തൂർണം ധൃഷ്ടഹ്യുംനഃ പ്രതാപവാൻ।
ധനഞ്ജയോ യജ്ഞസേനം മഹാത്മാനം മഹാരഥം॥ 2-72-16 (14171)
ഭീഷ്മം ച ധൃതരാഷ്ട്രം ച ഭീമസേനോ മഹാബലഃ।
ദ്രോണം തു സസുതം വീരം സഹദേവോ യുധാം പതിഃ॥ 2-72-17 (14172)
നകുലഃ സുബലം രാജൻസഹപുത്രം സമന്വയാത്।
ദ്രൌപദേയാഃ സസൌഭദ്രാഃ പാർവതീയാൻമഹാരഥാൻ॥ 2-72-18 (14173)
അന്വഗച്ഛംസ്തഥൈവാന്യാൻക്ഷത്രിയാൻക്ഷത്രിയർഷഭാഃ।
ഏവം സുപൂജിതാഃ സർവേ ജഗ്മുർവിപ്രാഃ സഹസ്രശഃ॥ 2-72-19 (14174)
ഗതേഷു പാർഥിവേന്ദ്രേഷു സർവേഷു ബ്രാഹ്മണേഷു ച।
യുധിഷ്ഠിരമുവാചേദം വാസുദേവഃ പ്രതാപവാൻ॥ 2-72-20 (14175)
ആപൃച്ഛേ ത്വാം ഗമിഷ്യാമി ദ്വാരകാം കുരുനന്ദന।
രാജസൂയം ക്രതുശ്രേഷ്ഠം ദിഷ്ട്യാ ത്വം പ്രാപ്തവാനസി॥ 2-72-21 (14176)
തമുവാചൈവമുക്തസ്തു ധർമരാജോ ജനാർദനം।
തവ പ്രസാദാദ്ഗോവിന്ദ പ്രാപ്തഃ ക്രതുവരോ മയാ॥ 2-72-22 (14177)
ക്ഷത്രം സമഗ്രമപി ച ത്വത്പ്രസാദാദ്വശേ സ്ഥിതം।
ഉപാദായ ബലിം മുഖ്യം മാമേവ സമുപസ്ഥിതം॥ 2-72-23 (14178)
കഥം ത്വദ്ഗമനാർഥം മേ വാണീ വിതരതേഽനഘ॥ 2-72-24 (14179)
ന ഹ്യഹം ത്വാമൃതേ വീരം രതിം പ്രാപ്നോമി കർഹചിത്।
അവശ്യം ചൈവ ഗന്തവ്യാ ഭവതാ ദ്വാരകാ പുരീ॥ 2-72-25 (14180)
വൈശംപായന ഉവാച॥ 2-72-26x (1508)
ഏവമുക്തഃ സ ധർമാത്മാ യുധിഷ്ഠിരസഹായവാൻ।
അഭിഗംയാബ്രവീത്പ്രീതഃ പൃഥാം പൃഥുയശാ ഹരിഃ॥ 2-72-26 (14181)
സാംരാജ്യം സമനുപ്രാപ്താഃ പുത്രാസ്തേഽദ്യ പിതൃഷ്വസഃ।
സിദ്ധാർഥാ വസുമന്തശ്ച സാ ത്വം പ്രീതിമവാപ്നുഹി॥ 2-72-27 (14182)
അനുജ്ഞാതസ്ത്വയാ ചാഹം ദ്വാരകാം ഗന്തുമുത്സഹേ।
സുഭദ്രാം ദ്രൌപദീം ചൈവ സഭാജയത കേശവഃ॥ 2-72-28 (14183)
നിഷ്ക്രംയാന്തഃ പുരാത്തസ്മാദ്യുധിഷ്ഠിരസഹായവാൻ।
സ്നാതശ്ച കൃതജപ്യശ്ച ബ്രാഹ്മണാൻസ്വസ്തി വാച്യ ച॥ 2-72-29 (14184)
തതോ മേഘവപുഃ പ്രഗ്വ്യം സ്യന്ദനം ച സുകൽപിതം।
യോജയിത്വാ മഹാബാഹുർദാരുകഃ സമുപസ്ഥിതഃ॥ 2-72-30 (14185)
ഉപസ്ഥിതം രഥം ദൃഷ്ട്വാ താർക്ഷ്യപ്രവരകേതനം।
പ്രദക്ഷിണമുപാവൃത്യ സമാരുഹ്യ മഹാമനാഃ॥ 2-72-31 (14186)
പ്രയയൌ പുണ്ഡരീകാക്ഷസ്തതോ ദ്വാരവതീം പുരീം॥ 2-72-32 (14187)
തം പദ്ഭ്യാമനുവവ്രാജ ധർമരാജോ യുധിഷ്ഠിരഃ।
ഭ്രാതൃഭിഃ സഹിതഃ ശ്രീമാന്വാസുദേവം മഹാബലം॥ 2-72-33 (14188)
തതോ മുഹൂർതം സംഗൃഹ്യ സ്യന്ദനപ്രവരം ഹരിഃ।
അബ്രവീത്പുണ്ഡരീകാക്ഷഃ കുന്തീപുത്രം യുധിഷ്ഠിരം॥ 2-72-34 (14189)
അപ്രമത്തഃ സ്ഥിതോ നിത്യം പ്രജാഃ പാഹി വിശാംപതേ।
പർജന്യമിവ ഭൂതാനി മഹാദ്രുമമിവ ദ്വിജാഃ॥ 2-72-35 (14190)
ബാന്ധവാസ്ത്വോപജീവന്തു സഹസ്രാക്ഷമിവാമരാഃ।
കൃത്വാ പരസ്പരേണൈവ സംവാദം കൃഷ്ണപാണ്ഡവൌ॥ 2-72-36 (14191)
അന്യോന്യം സമനുജ്ഞാപ്യ ജഗ്മതുഃ സ്വഗൃഹാൻപ്രതി।
ഗതേ ദ്വാരവതീം കൃഷ്ണേ സാത്വതപ്രവരേ നൃപ॥ 2-72-37 (14192)
മഹാദുര്യോധനോ രാജാ ശകുനിശ്ചാപി സൌബലഃ।
`സൂതപുത്രശ്ച ഗധേയഃ സഹ ദുഃശാസനാദിഭിഃ॥ 2-72-38 (14193)
സർവകാമഗുണോപേതൈരർച്യമാനാസ്തു ഭാരത'।
തസ്യാം സഭായാം ദിവ്യായാമവസംസ്തത്ര പാണ്ഡവൈഃ॥ ॥ 2-72-39 (14194)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ സഭാപർവണി ശിശുപാലവധപർവണി ദ്വിസപ്തതിതമോഽധ്യായഃ॥72 ॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-72-28 സഭാജയത പ്രീണിതവാൻ॥സഭാപർവ - അധ്യായ 073
॥ ശ്രീഃ ॥
2.73. അധ്യായഃ 073
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
വ്യാസംപ്രതി യുധിഷ്ഠിരേണ ഉത്പാതഫലപ്രശ്നേ വ്യാസേന തത്കഥനപൂർവകം കൈലാസഗമനമ ്॥ 1॥ വ്യാസോക്തം ഭ്രാതൃഷു നിവേദ്യ ശോചതോ യുധിഷ്ഠിരസ്യ അർജുനേന സമാശ്വാസനം॥ 2। । യിധിഷ്ഠിരേണ സമയകരണം॥ 3॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
വൈശംപായന ഉവാച॥
`അനുസംസാര്യ നൃപതീൻപാണ്ഡവാഃ പാണ്ഡവാഗ്രജം।
അഭിജഗ്മുർമഹേഷ്വാസാ ധർമരാജം യുധിഷ്ഠിരം॥ 2-73-1 (14195)
സോഽനുമേനേ മഹാബാഹുർഭാതൄംശ്ച സുഹൃദസ്തഥാ'।
ശിഷ്യൈഃ പരിവൃതോ വ്യാസഃ പുരസ്താത്സമപദ്യത॥ 2-73-2 (14196)
സോഽഭ്യയാദാസനാത്തൂർണം ഭ്രാതൃഭിഃ പരിവാരിതഃ।
പാദ്യേനാസനദാനേന പിതാമഹമപൂജയത്॥ 2-73-3 (14197)
അഥോപവിശ്യ ഭഗവാൻകാഞ്ചനേ പരമാസനേ।
ആസ്യതാമിതി ചോവാച ധർമരാജം യുധിഷ്ഠിരം॥ 2-73-4 (14198)
അഥോപവിഷ്ടം രാജാനം ഭ്രാതൃഭിഃ പരിവാരിതം।
ഉവാച ഭഗവാന്വ്യാസസ്തത്തദ്വാക്യവിശാരദഃ॥ 2-73-5 (14199)
ദിഷ്ട്യാ വർധസി കൌന്തേയ സാംരാജ്യം പ്രാപ്യ ദുർലഭം।
വർധിതാഃ കുരവഃ സർവേ ത്വയാ കുരുകുലോദ്വഹ॥ 2-73-6 (14200)
ആപൃച്ഛേ ത്വാം ഗമിഷ്യാമി പൂജിതോഽസ്മി വിശാംപതേ।
ഏവമുക്തഃ സ കൃഷ്ണേന ധർമരാജോ യുധിഷ്ഠിരഃ॥ 2-73-7 (14201)
അഭിവാദ്യോപസംഗൃഹ്യ പിതാമഹമഥാബ്രവീത്॥ 2-73-8 (14202)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 2-73-8x (1509)
സംശയോ ദ്വിപദാം ശ്രേഷ്ഠ മമോത്പന്നഃ സുദുർലഭഃ।
തസ്യ നാന്യോഽസ്തി വക്താ വൈ ത്വാമൃതേ ദ്വിജപുംഗവ॥ 2-73-9 (14203)
ഉത്പാതാംസ്ത്രിവിധാൻപ്രാഹ നാരദോ ഭഗവാനൃഷിഃ।
ദിവ്യാംശ്ചൈവാന്തരിക്ഷാംശ്ച പാർഥിവാംശ്ച പിതാമഹ॥ 2-73-10 (14204)
`സുമഹച്ച ഫലം തേഷാം ഭവിതേതി ന സംശയഃ'।
അപി ചൈദ്യസ്യ പതനാച്ഛാന്തമൌത്പാതികം മഹത്॥ 2-73-11 (14205)
വൈശംപായന ഉവാച॥ 2-73-12x (1510)
രാജ്ഞസ്തു വചനം ശ്രുത്വാ പരാശരസുതഃ പ്രഭുഃ।
കൃഷ്ണദ്വൈപായനോ വ്യാസ ഇദം വചനമബ്രവീത്॥ 2-73-12 (14206)
ത്രയോദശ സമാ രാജന്നുത്പാതാനാം ഫലം മഹത്।
സർവക്ഷത്രവിനാശായ ഭവിഷ്യതി വിശാംപതേ॥ 2-73-13 (14207)
ത്വാമേകം കാരണം കൃത്വാ കാലേന ഭരതർഷഭ।
സമേതം പാർഥിവം ക്ഷത്രം ക്ഷയം യാസ്യതി ഭാരത।
ദുര്യോധനാപരാധേന ഭീമാർജുനബലേന ച॥ 2-73-14 (14208)
സ്വപ്നം ദ്രക്ഷ്യസി രാജേന്ദ്ര തസ്മിൻകാല ഉപസ്ഥിതേ।
തത്തേഽഹം സംപ്രവക്ഷ്യാമി തന്നിബോധ യുധിഷ്ഠിര॥ 2-73-15 (14209)
യാന്തം ദ്രക്ഷ്യസി രാജേന്ദ്ര ക്ഷപാന്തേ ത്വം വൃഷധ്വജം।
നീലകണ്ഠം ഭവം സ്ഥാണും കപാലിം ത്രിപുരാന്തകം॥ 2-73-16 (14210)
ഉഗ്രം രുദ്രം പശുപതിം മഹാദേവമുമാപതിം।
ഹരം ശർവം വൃഷം ശൂലം പിനാകിം കൃത്തിവാസസം॥ 2-73-17 (14211)
കൈലാസകൂഡപ്രതിമേ വൃഷഭേഽവസ്ഥിതം ശിവം।
നിരീക്ഷമാണം സതതം പിതൃരാജാശ്രിതാം ദിശം॥ 2-73-18 (14212)
ഏവമീദൃശകം സ്വപ്നം ദ്രക്ഷ്യസി ത്വം വിശാംപതേ।
മാ തത്കൃതേ ഹ്യനുധ്യാഹി കാലോ ഹി ദുരതിക്രമഃ॥ 2-73-19 (14213)
സ്വസ്തി തേഽസ്തു ഗമിഷ്യാമി കൈലാസം പർവതം പ്രതി।
അപ്രമത്തഃ സ്ഥിതോ ദാന്തഃ പൃഥിവീം പരിപാലയ॥ 2-73-20 (14214)
വൈശംപായന ഉവാച॥ 2-73-21x (1511)
ഏവമുക്ത്വാ സ ഭഗവാൻകൈലാസം പർവതം യയൌ।
കൃഷ്ണദ്വൈപായനോ വ്യാസഃ സഹ ശിഷ്യൈഃ സഹാനുഗൈഃ॥ 2-73-21 (14215)
ഗതേ പിതാമഹേ രാജാ ചിന്താശോകസമന്വിതഃ।
നിഃ ശ്വസന്നുഷ്ണമസകൃത്തമേവാർഥം വിചിന്തയൻ॥ 2-73-22 (14216)
കഥം തു ദൈവം ശക്യേത പൌരുഷേണ പ്രബാധിതും।
അവശ്യമേവ ഭവിതാ യദുക്തം പരമർഷിണാ॥ 2-73-23 (14217)
തതോഽബ്രവീൻമഹാതേജാഃ സർവാൻഭ്രാതൄന്യുധിഷ്ഠിരഃ।
ശ്രുതം വൈ പുരുഷവ്യാഘ്രാ യൻമാം ദ്വൈപായനോഽബ്രവീത്॥ 2-73-24 (14218)
തദാ തദ്വചനം ശ്രുത്വാ മരണേ നിശ്ചിതാ മതിഃ।
സർവക്ഷത്രസ്യ നിധനേ യദ്യഹം ഹേതുരീപ്സിതഃ॥ 2-73-25 (14219)
കാലേന നിർമിതസ്താത കോ മമാർഥോഽസ്തി ജീവതഃ।
ഏവം ബ്രുവന്തം രാജാനം ഫാൽഗുനഃ പ്രത്യഭാഷത॥ 2-73-26 (14220)
മാ രാജൻകശ്മലം ഘോരം പ്രവിശോ ബുദ്ധിനാശനം।
സംപ്രധാര്യ മഹാരാജ യത്ക്ഷമം തത്സമാചര॥ 2-73-27 (14221)
വൈശംപായന ഉവാച॥ 2-73-28x (1512)
തതോഽബ്രവീത്സത്യധൃതിർഭ്രാതൄൻസർവാന്യുധിഷ്ഠിരഃ।
ദ്വൈപായനസ്യ വചനം തത്രൈവ സമചിന്തയത്॥ 2-73-28 (14222)
അദ്യപ്രഭൃതി ഭദ്രം വഃ പ്രതിജ്ഞാം മേ നിബോധത।
ത്രയോദശ സമാസ്താത കോ മമാർഥോ ഽസ്തി ജീവതഃ॥ 2-73-29 (14223)
ന പ്രവക്ഷ്യാമി പരുഷം ഭ്രാതൄനന്യാംശ്ച പാർഥിവാൻ।
സ്ഥിതോ നിദേശേ ജ്ഞാതീനാം യോക്ഷ്യേ തത്സുമുദാഹരൻ॥ 2-73-30 (14224)
ഏവം മേ വർതമാനസ്യ സ്വസുതേഽഷ്വിതരേഷു ച।
ഭേദോ ന ഭവിതാ ലോകേ ഭേദമൂലോ ഹി വിഗ്രഹഃ॥ 2-73-31 (14225)
വിഗ്രഹം ദൂരതോ രക്ഷൻപ്രിയാണ്യേവ സമാചരൻ।
വാച്യതാം ന ഗമിഷ്യാമി ലോകേഷു മനുജർഷഭാഃ॥ 2-73-32 (14226)
ഭ്രാതൃർജ്യേഷ്ഠസ്യ വചനം പാണ്ഡവാഃ സംനിശംയ തത।
തമേവ സമവർതന്ത ധർമരാജഹിതേ രതാഃ॥ 2-73-33 (14227)
സംസത്സു സമയം കൃത്വാ ധർമരാഡ്ഭ്രാതൃഭിഃ സഹ।
പിതൄംസ്തർപ്യ യഥാന്യായം ദേവതാശ്ച വിശാംപതേ॥ 2-73-34 (14228)
കൃതമംഗലകല്യാമോ ഭ്രാതൃഭിഃ പിരവാരിതഃ।
ഗതേഷു ക്ഷത്രിയേന്ദ്രേഷു സർവേഷു ഭരതർഷഭ॥ 2-73-35 (14229)
യുധിഷ്ഠിരഃ സഹാമാത്യഃ പ്രവിവേശ പുരോത്തമം।
ദുര്യോധനോ മഹാരാജ ശകുനിശ്ചാപി സൌബലഃ।
സഭായാം സമണീയായാം തത്രൈവാസ്തേ നരാധിപ॥ ॥ 2-73-36 (14230)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ സഭാപർവണി ദ്യൂതപർവണി ത്രിസപ്തതിതമോഽധ്യായഃ॥ 73 ॥
സഭാപർവ - അധ്യായ 074
॥ ശ്രീഃ ॥
2.74. അധ്യായഃ 074
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
യുധിഷ്ഠിരസഭായാം ദുര്യോധനേ നിർജലദേശേ ജലഭ്രമേണ പരിധാനമുത്കർഷതി സതി തഥാ സ ജലദേശേ സ്ഥലഭ്രാന്ത്യാ ഭവനധാനഗമനേന ജലേ പതതി ച സതി ഭീമാദിഭിരുപഹാസഃ॥ 1॥ ചിന്താതാന്തം ദുര്യോധനം പ്രതി ശകുനിനാ ചിന്താഹേതുപ്രശ്നേ ദുര്യോധനേന തത്കഥന പൂർവകം ധൃതരാഷ്ട്രേ സ്വദുഃ ശനിവേദനായ ശകുനിംപ്രതി ചോദനം॥ 2॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
വൈശംപായന ഉവാച॥
വസന്ദുര്യോധനസ്തസ്യാം സഭായാം പുരുഷർഷഭ।
ശനൈർദദർശ താം സർവാം സഭാം ശകുനിനാ സഹ॥ 2-74-1 (14231)
തസ്യാം ദിവ്യാനഭിപ്രായാന്ദദർശ കുരുനന്ദനഃ।
ന ദൃഷ്ടപൂർവാ യേ തേന നഗരേ നാഗസാഹ്വയേ॥ 2-74-2 (14232)
സ കദാചിത്സഭാമധ്യേ ധാർതരാഷ്ട്രോ മഹീപതിഃ।
സ്ഫാടികം സ്ഥലമാസാദ്യ ജലമിത്യഭിശങ്കയാ॥ 2-74-3 (14233)
സ്വവസ്ത്രോത്കർഷണം രാജാ കൃതവാൻബുദ്ധിമോഹിതഃ।
ദുർമനാ വിമുഖശ്ചൈവ പരിചക്രാമ താം സഭാം॥ 2-74-4 (14234)
തതഃ സ്ഥലേ നിപതിതോ ദുർമനാ വ്രീഡിതോ നൃപഃ।
നിഃ ശ്വസന്വിമുഖശ്ചാപി പരിചക്രാമ താം സഭാം॥ 2-74-5 (14235)
തതഃ സ്ഫാടികതോയാം വൈ സ്ഫാടികാംബുജശോഭിതാം।
വാപീം മത്വാ സ്ഥലമിവ സവാസാഃ പ്രാപതഞ്ജലേ॥ 2-74-6 (14236)
ജലേ നിപതിതം ദൃഷ്ട്വാ ഭീമസേനോ മഹാബലഃ।
ജഹാസ ജഹസുശ്ചൈവ കിങ്കരാശ്ച സുയോധനം॥ 2-74-7 (14237)
വാസാംസി ച ശുഭാന്യസ്മൈ പ്രദദൂ രാജശാസനാത്।
തഥാഗതം തു തം ദൃഷ്ട്വാ ഭീമസേനോ മഹാബലഃ॥ 2-74-8 (14238)
അർജുനശ്ച യമൌ ചോഭൌ സർവേ തേ പ്രാഹസംസ്തദാ।
നാമർഷയത്തതസ്തേഷാമവഹാസമമർഷണഃ॥ 2-74-9 (14239)
ആകാരം രക്ഷമാണസ്തു ന സ താൻസമുദൈക്ഷത।
പുനർവസനമുത്ക്ഷിപ്യ പ്രതിരിഷ്യന്നിവ സ്ഥലം॥ 2-74-10 (14240)
ആരുരോഹ തതഃ സർവേ ജഹസുശ്ച പുനർജനാഃ।
ദ്വാരം തു പിഹിതാകാരം സ്ഫാടികം പ്രേക്ഷ്യ ഭൂമിപഃ।
പ്രവിശന്നാഹതോ മൂർധ്നി വ്യാഘൂർണിത ഇവ സ്ഥിതഃ॥ 2-74-11 (14241)
താദൃശം ച പരം ദ്വാരം സ്ഫാടികോരുകവാടകം।
വിഘട്ടയൻകരാഭ്യാം തു നിഷ്ക്രംയാഗ്രേ പപാത ഹാ॥ 2-74-12 (14242)
ദ്വാരം തു വിതതാകാരം സമാപേദേ പുനശ്ച സഃ।
തദ്വൃത്തം ചേതി മന്വാനോ ദ്വാരസ്ഥാനാദുപാരമത്॥ 2-74-13 (14243)
ഏവം പ്രലംഭാന്വിവിധാൻപ്രാപ്യ തത്ര വിശാംപതേ।
പാണ്ഡവേയാഭ്യനുജ്ഞാതസ്തതോ ദുര്യോധനോ നൃപഃ॥ 2-74-14 (14244)
അപഹൃഷ്ടേന മനസാ രാജസൂയേ മഹാക്രതൌ।
പ്രേക്ഷ്യ താമദ്ഭുതാമൃദ്ധിം ജഗാമ ഗജസാഹ്വയം॥ 2-74-15 (14245)
പാണ്ഡവശ്രീപ്രതപ്തസ്യ ധ്യായമാനസ്യ ഗച്ഛതഃ।
ദുര്യോധനസ്യ നൃപതേഃ പാപാ മതിരജായത॥ 2-74-16 (14246)
പാർഥാൻസുമനസോ ദൃഷ്ട്വാ പാർഥിവാംശ്ച വശാനുഗാൻ।
കൃത്സ്നം ചാപി ഹിതം ലോകമാകുമാരം കുരൂദ്വഹ॥ 2-74-17 (14247)
മഹിമാനം പരം ചാപി പാണ്ഡവാനാം മഹാത്മനാം।
ദൂര്യോധനോ ധാർതരാഷ്ട്രോ വിവർണഃ സമപദ്യത॥ 2-74-18 (14248)
സ തു ഗച്ഛന്നനേകാഗ്നഃ സഭാമേകോഽന്വചിന്തയത്।
ശ്രിയം ച താമനുപമാം ധർമരാജസ്യ ധീമതഃ॥ 2-74-19 (14249)
പ്രമത്തോ ധൃതരാഷ്ട്രസ്യ പുത്രോ ദുര്യോധനസ്തദാ।
നാഭ്യഭാഷത്സുബലജം ഭാഷമാണം പുനഃ പുനഃ॥ 2-74-20 (14250)
അനേകാഗ്രം തു തം ദൃഷ്ട്വാ ശകുനിഃ പ്രത്യഭാഷത।
ദുര്യോധന കൃതോമൂലം നിഃശ്വസന്നിവ ഗച്ഛസി॥ 2-74-21 (14251)
ദുര്യോധന ഉവാച॥ 2-74-22x (1513)
ദൃഷ്ട്വേമാം പൃഥിവീം കൃത്സ്നാം യുധിഷ്ഠിരവശാനുഗാം।
ജിതാമസ്ത്രപ്രതാപേന ശ്വേതാശ്വസ്യ മഹാത്മനഃ॥ 2-74-22 (14252)
തം ച യജ്ഞം തഥാഭൂതം ദൃഷ്ട്വാ പാർഥസ്യ മാതുല।
യഥാ ശക്രസ്യ ദേവേഷു തഥാഭൂതം മഹാദ്യുതേഃ॥ 2-74-23 (14253)
അമർഷേണ തു സംപൂർണോ ദഹ്യമാനോ ദിവാനിശം।
ശുചിശുക്രാഗമേ കാലേ ശുഷ്യേ തോയമിവാൽപകം॥ 2-74-24 (14254)
പശ്യ സാത്വതമുഖ്യേന ശിശുപാലോ നിപാതിതഃ।
ന ച തത്ര പുമാനാസീത്കശ്ചിത്തസ്യ പദാനുഗഃ॥ 2-74-25 (14255)
ദഹ്യമാനാ ഹി രാജാനഃ പാണ്ഡവോത്ഥേന വഹ്നിനാ।
ക്ഷാന്തവന്തോഽപരാധം തേ കോ ഹി തത്ക്ഷന്തുമർഹതി॥ 2-74-26 (14256)
വാസുദേവേന തത്കർമ യഥാഽയുക്തം മഹത്കൃതം।
സിദ്ധം ച പാണ്ഡുപുത്രാണാം പ്രതാപേന മഹാത്മനാം॥ 2-74-27 (14257)
തഥാഹി രത്നന്യാദായ വിവിധാനി നൃപാ നൃപം।
ഉപാതിഷ്ഠന്ത കൌന്യേയം വൈശ്യാ ഇവ കരപ്രദാഃ॥ 2-74-28 (14258)
ശ്രിയം തഥാഗതം ദൃഷ്ട്വാ ജ്വലന്തീമിവ പാണ്ഡവേ।
അമർഷവശമാപന്നോ ദഹ്യാമി ന തഥോചിതഃ॥ 2-74-29 (14259)
വഹ്നിമേവ പ്രവേക്ഷ്യാമി ഭക്ഷയിഷ്യാമി വാ വിഷം।
അപോ വാപി പ്രവേക്ഷ്യാമിന ഹി ശക്ഷ്യാമി ജീവിതും॥ 2-74-30 (14260)
കോ ഹി നാമ പുമാംല്ലോകേ മർഷയിഷ്യതി സത്വവാൻ।
സപത്നാനൃദ്ധ്യതോ ദൃഷ്ട്വാ ഹീനമാത്മാനമേവ ച॥ 2-74-31 (14261)
സോഽഹം ന സ്ത്രീ ന ചാപ്യസ്ത്രീ ന പുമാന്നാപുമാനപി।
യോഽഹം താം മർഷയാംയദ്യ താദൃശീം ശ്രിയമാഗതാം॥ 2-74-32 (14262)
ഈശ്വരത്വം പൃഥിവ്യാശ്ച വസുമത്താം ച താദൃശീം।
യജ്ഞം ച താദൃശം ദൃഷ്ട്വാ മാദൃശഃ കോ ന സംഞ്ജ്വരേത്॥ 2-74-33 (14263)
അശക്തശ്ചൈക ഏവാഹം താമാഹർതും നൃപശ്രിയം।
സഹായാംശ്ച ന പശ്യാമി തേന മൃത്യും വിചിന്തയേ॥ 2-74-34 (14264)
ദൈവമേവ പരം മന്യേ പൌരുഷം ച നിരർഥകം।
ദൃഷ്ട്വാ കുന്തീസുതേ ശുദ്ധാം ശ്രിയം താമഹതാം തഥാ॥ 2-74-35 (14265)
കൃതോ യത്നോ മയാ പൂർവം വിനാശേ തസ്യ സൌബല।
തച്ച സർവമതിക്രംയ സംവൃദ്ധോഽപ്സ്വിവ പംഗജം॥ 2-74-36 (14266)
തേന ദൈവം പരം മന്യേ പൌരുഷം ച നിരർഥകം।
ധാർതരാഷ്ട്രാശ്ച ഹീയന്തേ പാർഥാ വർധന്തി നിത്യശഃ। 2-74-38c`കൃഷ്ണസ്തു സുമനാസ്തേഷാം വിവർധയതി സംപദഃ'॥ 2-74-37 (14267)
സോഽഹം ശ്രിയം ച താം ദൃഷ്ട്വാ സഭാം താം ച തഥാവിധാം।
രക്ഷിഭിശ്ചാവഹാസം തം പരിതപ്യേ യഥാഽഗ്നിനാ॥ 2-74-38 (14268)
അമർഷം ച സമാവിഷ്ടം ധൃതരാഷ്ട്രേ നിവേദയ॥ ॥ 2-74-39 (14269)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ സഭാപർവണി ദ്യൂതപർവണി ചതുഃസപ്തതിതമോഽധ്യായഃ॥ 74॥
സഭാപർവ - അധ്യായ 075
॥ ശ്രീഃ ॥
2.75. അധ്യായഃ 075
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
ശകുനിനാ ദുര്യോധനംപ്രതി പാണ്ഡവാനാം പൌരുഷേണാജയ്യത്വകഥനപൂർവകം ദ്യൂതേന ജേഷ ്യാമീതി സമാശ്വാസനാദികം॥ 1॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
ശകുനിരുവാച॥
ദുര്യോധന ന തേഽമർഷഃ കാര്യഃ പ്രതി യുധിഷ്ഠിരം।
ഭാഗധേയാനി ഹി സ്വാനി പാണ്ഡവാ ഭുഞ്ജതേ സദാ॥ 2-75-1 (14270)
വിധാനം വിവിധാകാരം പരം തേഷാം വിധാനതഃ।
അനേകൈരഭ്യുപായൈശ്ച ത്വയാ ന ശകിതാഃ പുരാ॥ 2-75-2 (14271)
ആരബ്ധാ ഹി മഹാരാജ പുനഃ പുനരരിന്ദമ।
വിമുക്താശ്ച നരവ്യാഘ്രാ ഭഗധേയപുരസ്കൃതാഃ।
`ഉത്സാഹവന്തഃ പുരുഷാ നാവസീദന്തി കർമസു'॥ 2-75-3 (14272)
തൈർലബ്ധാ ദ്രൌപദീ ഭാര്യാ ദ്രുപദശ്ച സുതൈഃ സഹ।
സഹായാഃ പൃഥിവീപാലാ വാസുദേവശ്ച വീര്യവാൻ॥ 2-75-4 (14273)
ലബ്ധശ്ചാനഭിഭൂതാർഥൈഃ പിത്ര്യോംശഃ പൃഥിവീപതേ।
വിവൃദ്ധസ്തേജസാ തേഷാം തത്ര കാ പരിദേവനാ॥ 2-75-5 (14274)
ധനഞ്ജയേന ഗാണ്ഡീവമക്ഷയ്യൌ ച മഹേഷുധീ।
ലബ്ധാന്യസ്ത്രാണി ദിവ്യാനി തോഷയിത്വാ ഹുതാശനം॥ 2-75-6 (14275)
തേന കാർമുകമുഖ്യേന ബാഹുവീര്യേണ ചാത്മനഃ।
കൃതാ വശേ മഹീപാലാസ്തത്ര കാ പരിദേവനാ॥ 2-75-7 (14276)
അഗ്നിദാഹാൻമയം ചാപി മോക്ഷയിത്വാ സ ദാനവം।
സഭാം താം കാരയാമാസ സവ്യസാചീ പരന്തപഃ॥ 2-75-8 (14277)
തേന ചൈവ മയേനോക്താഃ കിങ്കരാ നാമ രാക്ഷസാഃ।
വഹന്തി താം സഭാം ഭീമാസ്തത്ര കാ പരിദേവനാ॥ 2-75-9 (14278)
യച്ചാസഹായതാം രാജന്നുക്തവാനസി ഭാരത।
തൻമിഥ്യാ ഭ്രാതരോ ഹീമേ തവ സർവേ വശാനുഗാഃ॥ 2-75-10 (14279)
ദ്രോണസ്തവ മഹേഷ്വാസഃ സഹ പുത്രേണ വീര്യവാൻ।
മൂതപുത്രശ്ച രാധേയോ ദൃഢധന്വാ മഹാരഥഃ॥ 2-75-11 (14280)
`സ ഏകഃ സമരേ സർവാൻപാണ്ഡവാൻസഹസോമകാൻ।
വിജേഷ്യതി മഹാബാഹോ കിം സഹായൈഃ കരിഷ്യസി॥ 2-75-12 (14281)
ഭീഷ്മശ്ച പുരുഷവ്യാഘ്രോ ഗൌതമശ്ച മഹാരഥഃ।
ജയദ്രഥശ്ച ബലാവാൻസോമദത്തസ്തഥൈവ ച'॥ 2-75-13 (14282)
അഹം ച സഹ സോദര്യൈഃ സൌമദത്തിശ്ച പാർഥിവഃ।
ഏതൈസ്ത്വം സഹിതഃ സർവൈർജയ കൃത്സ്നം വസുന്ദരാം॥ 2-75-14 (14283)
ദുര്യോധന ഉവാച। 2-75-15x (1514)
ത്വയാ ച സഹിതോ രാജന്നേതൈശ്ചാന്യൈർമഹാരഥൈഃ।
ഏതാനഹം വിജേഷ്യാമി യദി ത്വമനുമന്യസേ॥ 2-75-15 (14284)
ഏതേഷു വിജിതേഷ്വദ്യ ഭവിഷ്യതി മഹീ മമ।
സർവേ ച പൃഥിവീപാലാഃ സഭാ സാ ച മഹാധനാ॥ 2-75-16 (14285)
ശകുനിരുവാച॥ 2-75-17x (1515)
ധനഞ്ജയോ വാസുദേവോ ഭീമസേനോ യുധിഷ്ഠിരഃ।
നകുലഃ സഹദേവശ്ച ദ്രുപദശ്ച സഹാത്മജൈഃ॥ 2-75-17 (14286)
നൈതേ യുധി പരാജേതും ശക്യാ ദേവഗണൈരപി।
മഹാരഥാ മഹേഷ്വാസാഃ കൃതാസ്ത്രാ യുദ്ധദുർമദാഃ॥ 2-75-18 (14287)
അഹം തു തദ്വിജാനാമി വിജേതും യേന ശക്യതേ।
യുധിഷ്ഠിരം സ്വയം രാജംസ്തന്നിബോധ ജുഷസ്വ ച॥ 2-75-19 (14288)
ദുര്യോധന ഉവാച॥ 2-75-20x (1516)
അപ്രമാദേന സുഹൃദാമന്യേഷാം ച മഹാത്മനാം।
യദി ശക്യാ വിജേതും തേ തൻമമാചക്ഷ്വ മാതുല॥ 2-75-20 (14289)
ശകുനിരുവാച। 2-75-21x (1517)
ദ്യൂതപ്രിയശ്ച കൌന്തേയോ ന സ ജാനാതി ദേവിതും।
സമാഹൂതശ്ച രാജേന്ദ്രോ ന ശക്ഷ്യതി തിവർതിതും॥ 2-75-21 (14290)
ദേവനേ കുശലശ്ചാഹം ന മേഽസ്തി സദൃശോ ഭുവി।
ത്രിഷു ലോകേഷു കൌരവ്യ തം ത്വം ദ്യൂതേ സമാഹ്വയ॥ 2-75-22 (14291)
തസ്യാക്ഷകുശലോ രാജന്നാദാസ്യേഽഹമസംശയം।
രാജ്യം ശ്രിയം ച താം ദീപ്താം ത്വദർഥം പുരുഷർഷഭ॥ 2-75-23 (14292)
ഇദം തു സർവം ത്വം രാജ്ഞേ ദുര്യോധന നിവേദയ।
അനുജ്ഞാതസ്തു തേ പിത്രാ വിജേഷ്യേ താന്ന സംശയഃ॥ 2-75-24 (14293)
ദുര്യോധന ഉവാച। 2-75-25x (1518)
ത്വമേവ കരുമുഖ്യായ ധൃതരാഷ്ട്രായ സൌബല।
നിവേദയ യഥാന്യായം നാഹം ശക്ഷ്യേ നിവേദിതും॥ ॥ 2-75-25 (14294)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ സഭാപർവണി ദ്യൂതപർവണി പഞ്ചസപ്തതിതമോഽധ്യായഃ॥75 ॥
സഭാപർവ - അധ്യായ 076
॥ ശ്രീഃ ॥
2.76. അധ്യായഃ 076
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
ശകുനിനാ ദുര്യോധനസ്യ ചിന്തയാ കാർശ്യാദികം ബോധിതേന ധൃതരാഷ്ട്രേണ ദുര്യോധനം പ്രതി ചിന്താകാരണപ്രശ്നഃ॥ 1॥ ദുര്യോധനേന തത്കഥനപുർവകം ധൃതരാഷ്ട്രം പ്രതി ദ്യൂതാഭ്യനുജ്ഞാനപ്രാർഥനം॥ 2॥ ധൃതരാഷ്ട്രേണ ദ്യൂതസഭാനിർമാണാജ്ഞാപനപൂർവകം പാണ്ഡവാനയനായ വിദുരം പ്രതി ചോദ നം॥ 3॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
വൈശംപായന ഉവാച॥
അനുഭൂയ തു രാജ്ഞസ്തം രാജസൂയം സുദുർമതിഃ।
`യുധിഷ്ഠിരസ്യ ശകുനിർദുര്യോധസുസംയുതഃ॥ 2-76-1 (14295)
വിവേശ ഹാസ്തിനപുരം ദുര്യോധനമതേന സഃ।
വാഢമിത്യേവ ശകുനിർദൃഢം ഹൃദി ചകാര ഹ॥ 2-76-2 (14296)
അസ്വസ്ഥതാം ചതാം ദൃഷ്ട്വാ ധാർതരാഷ്ട്രസ്യ പാപകൃത്।
ഭാരതാനാം ച ദുഷ്ടാത്മാ ക്ഷയായ ഹി നൃപക്ഷയഃ'॥ 2-76-3 (14297)
പ്രിയകൃൻമതമാജ്ഞായ പൂർവം ദുര്യോധനസ്യ തത്।
പ്രജ്ഞാചക്ഷുഷമാസീനം ശകുനിഃ സൌബലസ്തദാ॥ 2-76-4 (14298)
ദുര്യോധനവചഃ ശ്രുത്വാ ധൃതരാഷ്ട്രം ജനാധിപം।
ഉപഗംയ മഹാപ്രാജ്ഞം ശകുനിർവാക്യമബ്രവീത്॥ 2-76-5 (14299)
ശകുനിരുവാച। 2-76-6x (1519)
ദുര്യോധനോ മഹാരാജ വിവർണോ ഹരിണഃ കൃശഃ।
ദീനശ്ചിന്താപരശ്ചൈവ തം വിദ്ധി മനുജാധിപ॥ 2-76-6 (14300)
ന വൈ പരീക്ഷസേ സംയഗസഹ്യം ശത്രുസംഭവം।
ജ്യേഷ്ഠപുത്രസ്യ ഹൃച്ഛോകം കിമർഥം നാവബുധ്യസേ॥ 2-76-7 (14301)
`ഏവമുക്തഃ ശകുനിനാ ധൃതരാഷ്ട്രോ ജനേശ്വരഃ।
ദുര്യോധനം സമാഹൂയം ഇദം വചനമബ്രവീത്'॥ 2-76-8 (14302)
ധൃതരാഷ്ട്ര ഉവാച। 2-76-9x (1520)
ദുര്യോധന കൃതോമൂലം ഭൃശമാർതോഽസി പുത്രക।
ശ്രോതവ്യശ്ചേൻമയാ സോഽർഥോ ബ്രൂഹി മേ കുരുനന്ദന॥ 2-76-9 (14303)
അയം ത്വാം ശകുനിഃ പ്രാഹ വിവർണം ഹരിമം കൃശം।
ചിന്തയംശ്ച ന പശ്യാമി ശോകസ്യ തവ സംഭവം॥ 2-76-10 (14304)
ഐശ്വര്യം ഹി മഹത്പുത്ര ത്വയി സർവം പ്രതിഷ്ഠിതം।
ഭ്രാതരഃ സുഹൃദശ്ചൈവ നാചരന്തി തവാപ്രിയം॥ 2-76-11 (14305)
ആച്ഛാദയസി പ്രാവാരാനശ്നാസി പിശിതൌദനം।
ആജാനേയാ വഹന്ത്യശ്വാഃ കേനാസി ഹരിണഃ കൃശഃ॥ 2-76-12 (14306)
ശയനാനി മഹാർഹാണി യോഷിതശ്ച മനോരമാഃ।
ഗുണവന്തി ച വേശ്മാനി വിഹാരാശ്ച യഥാസുഖം॥ 2-76-13 (14307)
ദേവനാമിവ തേ സർവം വാചി ബദ്ധം ന സംശയഃ।
സ ദീന ഇവ ദുർധർഷ കസ്മാച്ഛോചസി പുത്രക॥ 2-76-14 (14308)
`മാത്രാ പിത്രാ ച പുത്രസ്യ യദ്വൈ കാര്യം പരം സ്മൃതം।
പ്രാപ്തസ്ത്വമസി തത്താത നിഖിലാം നഃ കുലശ്രിയം॥ 2-76-15 (14309)
ഉപസ്ഥിതഃ സർവകാമൈസ്ത്രിദിവേ വാസവോ യഥാ।
വിവിധൈരന്നപാനൈശ്ച പ്രവരൈഃ കിം നു ശോചസി॥ 2-76-16 (14310)
നിരുക്തം നിഗമം ഛന്ദഃ ഷഡംഗാന്യസ്ത്രശാസ്ത്രവാൻ।
അധീതീ കൃതവിദ്യസ്ത്വം ദശവ്യാകരണൈഃ കൃപാത്॥ 2-76-17 (14311)
ഹലായുധാത്കൃപാദ്ദ്രോണാദസ്ത്രവിദ്യാമധീതവാൻ।
ഭ്രാതാജ്യേഷ്ഠഃ സ്ഥിതോ രാജ്യേ കിമു ശോചസി പുത്രക॥ 2-76-18 (14312)
പൃഥഗ്ജനൈരലഭ്യം യദശനാച്ഛാദനം ബഹു।
പ്രഭുഃ സൻഭുഞ്ജസേ പുത്ര സംസ്തുതഃ സൂതമാഗധൈഃ॥ 2-76-19 (14313)
തസ്യ തേ വിദിതപ്രജ്ഞ ശോകമൂലമിദം കഥം।
ലോകേസ്മിഞ്ജ്യേഷ്ഠഭാഗന്യസ്തൻമമാചക്ഷ്വ പൃച്ഛതഃ॥ 2-76-20 (14314)
വൈശംപായന ഉവാച॥ 2-76-21x (1521)
തസ്യ തദ്വചനം ശ്രുത്വാ മന്ദഃ ക്രോധവശാനുഗഃ।
പിതരം പ്രത്യുവാചേദം സ്വമതിം സംപ്രകാശയൻ '॥ 2-76-21 (14315)
ദുര്യോധന ഉവാച॥ 2-76-22x (1522)
അശ്നാംയാച്ഛാദയേ ചാഹം യഥാ കുപുരുഷസ്തഥാ।
അമർഷം ധാരയേ ചോഗ്രം നിനീഷുഃ കാലപര്യയം॥ 2-76-22 (14316)
അമർഷണഃ സ്വാഃ പ്രകൃതീരഭിഭൂയ പരം സ്ഥിതഃ।
ക്ലേശാൻമുമുക്ഷുഃ പരജാൻസ വൈ പുരുഷ ഉച്യതേ॥ 2-76-23 (14317)
സന്തോഷോ വൈ ശ്രിയം ഹന്തി ഹ്യഭിമാനം ച ഭാരത।
അനുക്രോശഭയേ ചോഭേ യൈർവൃതോ നാശ്നുതേ മഹത്॥ 2-76-24 (14318)
ന മാം പ്രീണാതി മദ്ഭുക്തം ശ്രിയം ദൃഷ്ട്വാ യുധിഷ്ഠേരേ।
അതിജ്വലന്തീം കൌന്തേയേ വിവർണകരണീം മമ॥ 2-76-25 (14319)
സപത്നാനൃദ്വ്യതോത്മാനം ഹീയമാനം നിശാംയ ച।
അദൃശ്യാമപി കൌന്തേയ ശ്രിയം പശ്യന്നിവോദ്യതാം॥ 2-76-26 (14320)
തസ്മാദഹം വിവർണശ്ച ദീനശ്ച ഹരിമഃ കൃശഃ।
അഷ്ടാശീതിസഹസ്രാണി സ്നാതകാ ഗൃഹമേധിനഃ॥ 2-76-27 (14321)
ത്രിംശദ്ദാസീക ഏകൈകോ യാൻബിഭർതി യുധിഷ്ഠിരഃ।
ദശാന്യാനി സഹസ്രാണി യതീനാമൂർധ്വരേതസാം।
ഭുഞ്ജതേ രുക്മപാത്രീഭിര്യുധിഷ്ഠിരനിവേശനേ॥ 2-76-28 (14322)
കദലീമൃഗമോകാനി കൃഷ്ണശ്യാമാരുണാനി ച।
കാംഭോജഃ പ്രാഹിണോത്തസ്മൈ പരാർധ്യാനപി കംബലാൻ।
ഗജയോഷിദ്ഗവാശ്വസ്യ ശതശോഽഥ സഹസ്രശഃ॥ 2-76-29 (14323)
ത്രിശതം ചോഷ്ട്രവാമീനാം ശതാനി വിചരന്ത്യുത।
രാജന്യാ ബലിമാദായ സമേതാ ഹി നൃപക്ഷയേ॥ 2-76-30 (14324)
പൃഥഗ്വിധാനി രത്നാന പാർഥിവാഃ പൃഥിവീപതേ।
ആഹരൻക്രതുമുഖ്യേഽസ്മിൻകുന്തീപുത്രായ ഭൂരിശഃ॥ 2-76-31 (14325)
ന ക്വചിദ്ധി മയാ താദൃഗ്ദൃഷ്ടപൂർവോ ന ച ശ്രുതഃ।
യാദൃഗ്ധനാഗമോ യജ്ഞേ പാണ്ഡുപുത്രസ്യ ധീമതഃ॥ 2-76-32 (14326)
`അസത്യം ചേദിദം സർവം സഞ്ജയം പ്രഷ്ടുമർഹസി'।
അപര്യന്തം ധനൌഘം തം ദൃഷ്ട്വാ ശത്രോരഹം നൃപ।
ശർമ നൈവാഭിഗച്ഛാമി ചിന്തയാനോ വിശാംപതേ॥ 2-76-33 (14327)
ബ്രഹ്മണാ വാടധാനാശ്ച ഗോമന്തഃ ശതസംഘശഃ।
ത്രിഖർവം ബലിമാദായ ദ്വാരി തിഷ്ഠന്തി വാരിതാഃ॥ 2-76-34 (14328)
കമണ്ഡലൂനുപാദായ ജാതരൂപമയാഞ്ശുഭാൻ।
ത്രൈഖർവാഃ പ്രതിവേദ്യാസ്മൈ ലേഭിരേഽഥ പ്രവേശനം॥ 2-76-35 (14329)
യഥൈവ മധു ശക്രായ ധാരയന്ത്യമരസ്ത്രിയടഃ।
തദസ്മൈ കാംസ്യമാഹാർഷീദ്വാരുണം കലശോദധിഃ॥ 2-76-36 (14330)
ശംഖപ്രവരമാദായ വാസുദേവോഽഭിഷിക്തവാൻ।
ശക്യം രുക്മസഹസ്രസ്യ ബഹുരത്നവിഭൂഷിതം॥ 2-76-37 (14331)
ദൃഷ്ട്വാ ച മമ തത്സർവം ജ്വരരൂപമിവാഭവത്।
ഗൃഹീത്വാ തത്തു ഗച്ഛന്തി സമുദ്രൌ പൂർവദക്ഷിണൌ॥ 2-76-38 (14332)
തഥൈവ പശ്ചിമം യാന്തി ഗൃഹീത്വാ ഭരതർഷഭ।
ഉത്തരം തു ന ഗച്ഛന്തി വിനാ താത പതത്രിണഃ।
തത്ര ഗത്വാഽർജുനോ ദണ്ഡമാജഹാരാമിതം ധനം॥ 2-76-39 (14333)
`കൃതാം ബൈന്ദുസരൈ രത്നൈർമയേന സ്ഫാടികച്ഛദാം।
അപശ്യം നലിനീം പൂർണാമുദകസ്യേവ ഭാരത॥ 2-76-40 (14334)
ഉത്കർഷന്തം ച വാസശ്ച പ്രാഹസൻമാം വൃകോദരഃ।
കിങ്കരാശ്ച സഭാപാലാ ജഹസുർഭരതർഷഭ॥ 2-76-41 (14335)
പിത്രോരർഥേ വിശേഷേണ പ്രാവൃണ്വം തത്ര ജീവിതം।
തത്ര ത്മ യദി ശക്തഃ സ്യാം ഘാതയേയം വൃകോദരം॥ 2-76-42 (14336)
സപത്നേനാപഹാസോ ഹി സ മാം ദഹതി ഭാരത॥ 2-76-43 (14337)
തത്ര സ്ഫാടികതോയാം ഹി സ്ഫാടികാംബുജശോഭിതാം।
സഭാം പുഷ്കരിണീം മത്വാ പതിതോഽസ്മി നരാധിപ॥ 2-76-44 (14338)
തത്ര മാമഹസദ്ഭീമഃ സഹ പാർഥേന സസ്വരം।
ദ്രൌപദീ ചസഹ സ്ത്രീഭിഃ പാതയന്തീ മനോ മമ॥ 2-76-45 (14339)
ക്ലിന്നവസ്ത്രസ്യ ച ജലേ കിങ്കരാ രാജചോദിതാഃ।
ദദുർവാസാംസി മേഽന്യാനി തച്ച ദുഃഖതരം മമ॥ 2-76-46 (14340)
അസ്തംഭാ ഇവ തിഷ്ഠന്തി സ്തംഭാ ഇവ സഹസ്രശഃ।
സോഹം തത്രാഹതോ രാജൻസ്ഫടികാഭ്യന്തരേ വിഭോ॥ 2-76-47 (14341)
അദ്വാരേണ വിനിർഗച്ഛന്ദ്വാരസംസ്ഥാനരൂപിണാ।
അഭിഹത്യ ശിലാം ഭൂയോ ലലാടേനാസ്മി വിക്ഷതഃ॥ 2-76-48 (14342)
ആമൃശന്നിവ താം ദൃഷ്ട്വാ മാർഗാന്തരമുപാവിശം।
ഇദം ദ്വാരമിദം രാജന്നദ്വാരമിതി മാം പ്രതി।
അദ്ഭുതം പ്രഹസന്വാക്യം ബഭാഷേ സ വൃകോദരഃ॥ 2-76-49 (14343)
സ്ത്രിയശ്ച തത്ര മാം ദൃഷ്ട്വാ ജഹസുസ്താദൃശം നൃപ।
സർവം ഹാസകരം തേഷാം സദസ്യാനാം നരർഷഭ॥ 2-76-50 (14344)
ന ശ്രുതാനി ന ദൃഷ്ടാനി യാനി രത്നാന മേ ക്വചിത്।
താനി മേ തത്ര ദൃഷ്ടാനി തേന തപ്തോസ്മി ദുഃഖിതഃ॥ 2-76-51 (14345)
ഹുതാശനം പ്രവേക്ഷ്യാമി പ്രവേക്ഷ്യാമി മഹോദധിം।
സംഭാവിതസ്യ ചാകീർതിർമരണാദതിരിച്യതേ'॥ 2-76-52 (14346)
ഇദം ചാദ്ഭുതമത്രാസീത്തൻമേ നിഗദതഃ ശൃണു॥ 2-76-53 (14347)
പൂർണേ ശതസഹസ്രേ തു വിപ്രാണാം ഭുഞ്ജതാം സദാ।
സ്ഥാപിതസ്തത്ര സഞ്ജ്ഞാർഥം ശംഖോ ധ്മായതി നിത്യസഃ॥ 2-76-54 (14348)
മുഹുർമുഹുഃ പ്രണദതസ്തസ്യ ശംഖസ്യ ഭാരത।
അനിശം ശബ്ദമശ്രൌഷം തതോ രോമാണി മേഽഹൃഷൻ॥ 2-76-55 (14349)
പാർഥിവൈർബഹുഭിഃ കീർണമുപസ്ഥാനം ദിദൃക്ഷുഭിഃ।
അശോഭത മഹാരാജ നക്ഷത്രൈർദ്യൈരിവാമലാ॥ 2-76-56 (14350)
സർവരത്നാന്യുപാദായ പാർഥിവാ വൈ ജനേശ്വര।
യജ്ഞേ തസ്യ മഹാരാജ പാണ്ഡുപുത്രസ്യ ധീമതഃ॥ 2-76-57 (14351)
വൈശ്യാ ഇവ മഹീപാലാ ദ്വിജാതിപരിവേഷകാഃ।
ന സാ ശ്രീർദേവരാജസ്യ യമസ്യ വരുണസ്യ ച।
ഗുഹ്യകാധിപതേർവാപി യാ ശ്രീ രാജന്യുധിഷ്ഠിരേ॥ 2-76-58 (14352)
താം ദൃഷ്ട്വാ പാണ്ഡുപുത്രസ്യ ശ്രിയം പരമിക്രാമഹം।
ശാന്തിം ന പരിഗച്ഛാമി ദഹ്യമാനേന ചേതസാ॥ 2-76-59 (14353)
`അപ്രാപ്യ പാണ്ഡവൈശ്വര്യം ശമോ മമ ന വിദ്യതേ।
അരീൻബാണൈഃ ശായയിഷ്യേ ശയിഷ്യേ വാ ഹതഃ പരൈഃ॥ 2-76-60 (14354)
ഏതാദൃശസ്യ മേ കിം തു ജീവിതേന പരന്തപ।
വർധന്തേ പാണ്ഡവാ രാജന്വയം ഹി സ്ഥിതവൃദ്ധയഃ'॥ 2-76-61 (14355)
ശകുനിരുവാച॥ 2-76-62x (1523)
യാമേതാമതുലാം ലക്ഷ്മീം ദൃഷ്ടവാനസി പാണ്ഡവേ।
തസ്യാടഃ പ്രാപ്താവുപായം മേ ശൃണു സത്യപരാക്രമ॥ 2-76-62 (14356)
അഹമക്ഷേഷ്വഭിജ്ഞോഽസ്മി പൃഥിവ്യാമപി ഭാരത।
ഹൃദയജ്ഞഃ പണജ്ഞശ്ച വിശേഷജ്ഞശ്ച ദേവനേ॥ 2-76-63 (14357)
ദ്യൂതപ്രിയശ്ച കൌന്തേയോ ന ച ജാനാതി ദേവിതും।
ആഹൂതശ്ചൈഷ്യതി വ്യക്തം നിത്യമേവാഹ്വയത്സ്വയം॥ 2-76-64 (14358)
നിയതം തം വിജേഷ്യാമി കൃത്വാ തു കപടം വിഭോ।
ആനയാമി സമൃദ്ധിം താം ദിവ്യാം ചോപാഹ്വയസ്വ തം॥ 2-76-65 (14359)
വൈശംപായന ഉവാച॥ 2-76-66x (1524)
ഏവമുക്തഃ ശകുനിനാ രാജാ ദുര്യോധനസ്തതഃ।
ധൃതരാഷ്ട്രമിദം വാക്യമപദാന്തരമബ്രവീത്॥ 2-76-66 (14360)
അയമുത്സഹതേ രാജഞ്ശ്രിയമാഹർതുമക്ഷവിത്।
ദ്യൂതേന പാണ്ഡുപുത്രസ്യ തദനുജ്ഞാതുമർഹസി॥ 2-76-67 (14361)
ധൃതരാഷ്ട്ര ഉവാച॥ 2-76-68x (1525)
ക്ഷത്താ മന്ത്രീ മഹാപ്രാജ്ഞഃ സ്ഥിതോ യസ്യാസ്മി ശാസനേ।
തേന സംഗംയ വേത്സ്യാമി കാര്യസ്യാസ്യ വിനിശ്ചയം॥ 2-76-68 (14362)
സ ഹി ധർമം പുരസ്കൃത്യ ദീർഘദർശീ പരം ഹിതം।
ഉഭയോടഃ പക്ഷയോര്യുക്തം വക്ഷ്യത്യർഥവിനിശ്ചയം॥ 2-76-69 (14363)
ദുര്യോധന ഉവാച। 2-76-70x (1526)
നിവർതയിഷ്യതി ത്വാഽസൌ യദി ക്ഷത്താ സമേഷ്യതി।
നിവൃത്തേ ത്വയി രാജേന്ദ്ര മരിഷ്യേഽഹമസംശയം॥ 2-76-70 (14364)
സ ത്വം മയി മൃതേ രാജന്വിദുരേണ സുഖീ ഭവ।
ഭോക്ഷ്യസേ പൃഥിവീം കൃത്സ്നാം കിം മയാ ത്വം കരിഷ്യസി॥ 2-76-71 (14365)
വൈശംപായന ഉവാച॥ 2-7-72x (1527)
ആർതവാക്യം തു തത്തസ്യ പ്രണയോക്തം നിശംയ സഃ।
ധൃതരാഷ്ട്രോഽബ്രവീത്പ്രേഷ്യന്ദുര്യോധനമതേ സ്ഥിതഃ॥ 2-76-72 (14366)
സ്ഥൂണാസഹസ്രൈർബൃഹതീം ശതദ്വാരാം സഭാം മമ।
മനോരമാം ദർശനീയാമാശു കുർവന്തും ശിൽപിനഃ॥ 2-76-73 (14367)
തതഃ സംസ്തീര്യ രത്നൈസ്താം തക്ഷ്ണ ആനായ്യ സർവശഃ।
സുകൃതാം സുപ്രവേശാം ച നിവേദയത മേഽശനൈഃ॥ 2-76-74 (14368)
ദൂര്യോധനസ്യ ശാന്ത്യർഥമിതി നിശ്ചിത്യ ഭൂമിപഃ।
ധൃതരാഷ്ട്രോ മഹാരാജ പ്രാഹിണോദ്വിദുരായ വൈ॥ 2-76-75 (14369)
അപൃഷ്ട്വാ വിദുരം സ്വസ്യന നാസീത്കശ്ചിദ്വിനിശ്ചയഃ।
ദ്യൂതേ ദോഷാംശ്ച ജാനൻസ പുത്രസ്നേഹാദകൃഷ്യത॥ 2-76-76 (14370)
തച്ഛ്രുത്വാ വിദുരോ ധീമാൻകലിദ്വാരമുപസ്ഥിതം।
വിനാശമുഖമുത്പന്നം ധൃതരാഷ്ട്രമുപാദ്രവത്॥ 2-76-77 (14371)
സോഽഭിഗംയ മഹാത്മാനം ഭ്രാതാ ഭ്രാതരമഗ്രജം।
മൂർധ്നാ പ്രണംയ ചരണാവിദം വചനമബ്രവീത്॥ 2-76-78 (14372)
വിദുര ഉവാച। 2-76-79x (1528)
നാഭിനന്ദാമി തേ രാജന്വ്യവസായമിമം പ്രഭോ।
പുത്രൈർഭേദോ യഥാ ന സ്ഥാദ്ദ്യൂതഹേതോസ്തഥാ കുരു॥ 2-76-79 (14373)
ധൃതരാഷ്ട്ര ഉവാച। 2-76-80x (1529)
ക്ഷത്തഃ പുത്രേഷു പുത്രൈർമേ കലഹോ ന ഭവിഷ്യതി।
യദി ദേവാഃ പ്രസാദം നഃ കരിഷ്യന്തി ന സംശയഃ॥ 2-76-80 (14374)
അശുഭം വാ ശുഭം വാപി ഹിതം വാ യദി വാഽഹിതം। 2-76-81 (14375)
മയി സന്നിഹിതേ ദ്രോണേ ഭീഷ്മേ ത്വയി ച ഭാരത।
അനയോ ദൈവവിഹിതോ ന കഥഞ്ചിദ്ഭവിഷ്യതി॥ 2-76-82 (14376)
ഗച്ഛ ത്വം രഥമാസ്ഥായ ഹയൈർവാതസമൈർജവേ।
ഖാണ്ഡവപ്രസ്ഥമദ്യൈവ സമാനയ യുധിഷ്ഠിരം॥ 2-76-83 (14377)
ന വാച്യോ വ്യവസായോ മേ വിദുരൈതദ്ബ്രവീമി തേ।
ദൈവമേവ പരം മന്യേ യേനൈതദുപപദ്യതേ॥ 2-76-84 (14378)
ഇത്യുക്തോ വിദുരോ ധീമാന്നേദമസ്തീതി ചിന്തയൻ।
ആപഗേയം മഹാപ്രാജ്ഞമഭ്യഗച്ഛത്സുദുഃ ഖിതഃ॥ ॥ 2-76-85 (14379)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ സഭാപർവണി ദ്യൂതപർവണി ഷട്സപ്തതിതമോഽധ്യായഃ॥ 76 ॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-76-9 കുതോമൂലം കിംമുലം। കുതഇതി പ്രഥമാർഥേ തസിഃ॥ 2-76-29 കദലീമൃഗാ ഹരിണവിശേഷാസ്തേഷാം മോകാന്യജിനാനി താന്യേവ കൃഷ്ണശ്യാമാരുണാനി ചിത്ര വർണാനീത്യർഥഃ॥ 2-76-34 വാടാഃ ക്ഷേത്രാദിവൃത്തയസ്താസാം ധാനാ അഭിനവോദ്ഭേദോ യേഷാം തേ സസ്യാദിസംപന്നക ്ഷേത്രാദിവൃത്തിമന്ത ഇത്യർഥഃ॥ 2-76-37 ശൈക്യം വരത്രാമയം പാത്രാധാരഭൂതം ശിക്യം കാവഡീതി പ്രസിദ്ധം തത്ര സ്ഥിതം പാത് രം ശൈക്യം। ഏതേന സാമുദ്രയ ആപ ഉക്താഃ॥സഭാപർവ - അധ്യായ 077
॥ ശ്രീഃ ॥
2.77. അധ്യായഃ 077
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
ജനമേജയേന വിസ്തരേണ ദ്യൂതവൃത്താന്തകഥനപ്രാർഥനം॥ 1॥ ധൃതരാഷ്ട്രേണ ദുര്യോധനംപ്രതി ദ്യൂതനിഷേധനം॥ 2॥ ദുര്യോധനേന ധൃതരാഷ്ട്രംപ്രതി ഭീമാദികൃതസ്വാപഹസനാദികഥനം॥ 3॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
ജനമേജയ ഉവാച॥
കഥം സമഭവദ്ദ്യൂതം ഭ്രാതൄണാം തൻമഹാത്യയം।
യത്ര തദ്വ്യസനം പ്രാപ്തം പാണ്ഡവൈർമേ പിതാമഹൈഃ॥ 2-77-1 (14380)
കേ ച തത്ര സമാസ്താരാ രാജാനോ ബ്രഹ്മവിത്തമ।
കേ ചൈനമന്വമോദന്ത കേ ചൈനം പ്രത്യഷേധയൻ॥ 2-77-2 (14381)
വിസ്തരേണൈതദിച്ഛാമി കഥ്യമാനം ത്വയാ ദ്വിജ।
മൂലം ഹ്യേതദ്വിനാശസ്യ പൃഥിവ്യാ ദ്വിജസത്തമ॥ 2-77-3 (14382)
സൌതിരുവാച। 2-77-4x (1530)
ഏവമുക്തസ്തതോ രാജ്ഞാ വ്യാസശിഷ്യഃ പ്രതാപവാൻ।
ആചചക്ഷേഽഥ യദ്വൃത്തം തത്സർവം വേദതത്ത്വവിദ്॥ 2-77-4 (14383)
വൈശംപായന ഉവാച॥ 2-77-5x (1531)
ഏവമുക്തസ്തതോ രാജ്ഞാ വ്യാസശിഷ്യഃ പ്രതാപവാൻ।
ആചചക്ഷേഽഥ യദ്വൃത്തം തത്സർവം വേദതത്ത്വവിത്॥ 2-77-5 (14384)
വിദുരസ്യ മതിം ജ്ഞാത്വാ ധൃതരാഷ്ട്രോഽംബികാസുതഃ।
ദുര്യോധനമിദം വാക്യമുവാച വിജനേ പുനഃ॥ 2-77-6 (14385)
അലം ദ്യൂതേന ഗാന്ധാരേ വിദുരോ ന പ്രശംസതി।
ന ഹ്യസൌ സുമഹാബുദ്ധിരഹിതം നോ വദിഷ്യതി॥ 2-77-7 (14386)
ഹിതം ഹി പരമം മന്യേ വിദുരോ യത്പ്രഭാഷതേ।
ക്രിയതാം പുത്ര തത്സർവമേതൻമന്യേ ഹിതം തവ॥ 2-77-8 (14387)
ദേവർഷിർവാസവാഗുരുർദേവരാജായ ധീമതേ।
യത്പ്രാഹ ശാസ്ത്രം ഭഗവാൻബൃഹസ്പതിരുദാരധീഃ।
തദ്ദേ വിദുരഃ സർവം സരഹസ്യം മഹാകവിഃ॥ 2-77-9 (14388)
സ്ഥിതസ്തു വചനേ തസ്യ സദാഽഹമപി പുത്രക।
വിദുരോ വാപി മേധാവീ കുരൂണാം പ്രവരോ മതഃ॥ 2-77-10 (14389)
ഉദ്ധവോ വാ മഹാബുദ്ധിർവൃഷ്ണീനാമർചിതോ നൃപ।
തദലം പുത്ര ദ്യൂതേന ദ്യൂതേ ഭേദോ ഹി ദൃശ്യതേ॥ 2-77-11 (14390)
ഭേദേ വിനാശോ രാജ്യസ്യ തത്പുത്ര പരിവർജയ॥ 2-77-12 (14391)
പിത്രാ മാത്രാ ച പുത്രസ്യ യദ്വൈ കാര്യം പരം സ്മൃതം।
പ്രാപ്തസ്ത്വമസി തന്നാമ പിതൃപൈതാമഹം പദം॥ 2-77-13 (14392)
അധീതവാൻകൃതീ ശാസ്ത്രേ ലാലിതഃ സതതം ഗൃഹേ।
ഭ്രാതൃജ്യേഷ്ഠഃ സ്ഥിതോ രാജ്യേ വിന്ദസരേ കിം ന ശോഭനം॥ 2-77-14 (14393)
പൃഥഗ്ജനൈരലഭ്യം യദ്ഭോജനാച്ഛാദനം പരം।
തത്പ്രാപ്തോസി മഹാബാഹോ കസ്മാച്ഛോനസി പുത്രക॥ 2-77-15 (14394)
സ്ഫീതം രാഷ്ട്രം മഹാബാഹോ പിതൃപൈതാമഹം മഹത്।
നിത്യമാജ്ഞാപയൻഭാസി ദിവി ദേവേശ്വരോ യഥാ॥ 2-77-16 (14395)
`യാദൃശം ച തവൈശ്വര്യം തദന്യേഷാം സുദുർലഭം।
യേ ചോപഭോഗാസ്തേ രാജൻമയാ തേ പരികീർതിതാഃ'॥ 2-77-17 (14396)
തസ്യ തേ വിദിതപ്രജ്ഞ ശോകമൂലമിദം കഥം।
സമുത്ഥിതം ദുഃഖകരം തൻമേ ശംസിതുമർഹസി॥ 2-77-18 (14397)
ദുര്യോധന ഉവാച॥ 2-77-19x (1532)
അശ്നാംയാച്ഛാദയാമീതി പ്രപശ്യൻഹീനപൌരുഷഃ।
നാമർഷം കുരുതേ യസ്തു പുരുഷഃ സോഽധമഃ സ്മൃതഃ॥ 2-77-19 (14398)
ന മാം പ്രീണാതി രാജേന്ദ്ര ലക്ഷ്മീഃ സാധാരണീ വിഭോ।
ജ്വലിതാമേവ കൌന്യേയേ ശ്രിയം ദൃഷ്ട്വാ ച വിവ്യഥേ॥ 2-77-20 (14399)
സർവാം ച പൃഥിവീം ചൈവ യുധിഷ്ഠിരവശാനുഗാം।
സ്ഥിരോഽസ്മി യോഽഹം ജീവാമി ദുഃഖാദേതദ്ബ്രവീമി തേ। 2-77-21 (14400)
ആവർജിതാ ഇവാഭാന്തി നീപാശ്ചിത്രകകൌകുരാഃ।
കാരസ്കാരാ ലോഹജംഘാ യുധിഷ്ഠിരനിവേശനേ॥ 2-77-22 (14401)
ഹിമവത്സാഗരാനുപാഃ സർവേ രത്നാകരാസ്തഥാ।
അന്ത്യാഃ സർവേ പര്യുദസ്താ യുധിഷ്ഠിരനിവേശനേ॥ 2-77-23 (14402)
ജ്യേഷ്ഠോഽയമിതി മാം മത്വാ ശ്രേഷ്ഠശ്ചേതി വിശാംപതേ।
യുധിഷ്ഠിരേണ സത്കൃത്യ യുക്തോ രത്നപരിഗ്രഹേ॥ 2-77-24 (14403)
ഉപസ്ഥിതാനാം രത്നാനാം ശ്രേഷ്ഠാനാമർഘഹാരിണാം।
നാദൃശ്യത പരഃ പാരോ നാപരസ്തത്ര ഭാരത॥ 2-77-25 (14404)
ന മേ ഹസ്തഃ സമഭവദ്വസു തത്പ്രതിഗൃഹ്ണതഃ।
അതിഷ്ഠന്ത മയി ശ്രാന്തേ ഗൃഗ്യ ദൂരാഹൃതം വസു॥ 2-77-26 (14405)
കൃതാം ബിന്ദുസരോരത്നൈർമയേന സ്ഫാടികച്ഛദാം।
അപശ്യം നലിനീം പൂർണാമുദകസ്യേവ ഭാരത॥ 2-77-27 (14406)
വസ്ത്രമുത്കർഷതി മയി പ്രാഹസത്സ വൃകോദരഃ।
ശത്രോർഋദ്ധിവിശേഷേണ വിമൂഢ രത്തവർജിതം॥ 2-77-28 (14407)
തത്ര സ്മ യദി ശക്തഃ സ്യം പാതയേഽഹം വൃകോദരം।
യദി കുര്യാം സമാരംഭം ഭീമം ഹന്തും നരാധിപ॥ 2-77-29 (14408)
ശിശുപാല ഇവാസ്മാകം ഗതിഃ സ്യാന്നാത്ര സംശയഃ।
സപത്നേനാവഹാസോ മേ സ മാം ദഹതി ഭാരത॥ 2-77-30 (14409)
പുനശ്ച താദൃശീമേവ വാപീം ജലജശാലിനീം।
മത്വാ ശിലാസമാം തോയേ പതിതോഽസ്മി നരാധിപ॥ 2-77-31 (14410)
തത്ര മാം പ്രാഹസത്കൃഷ്ണഃ പാർഥേന സഹ സുസ്വരം।
ദ്രൌപദീ ച സഹ സ്ത്രീഭിർവ്യഥയന്തീ മനോ മമ॥ 2-77-32 (14411)
ക്ലിന്നവസ്ത്രസ്യ തു ജലേ കിങ്കരാ രാജനോദിതാഃ।
ദദുർവാസാംസി മേഽന്യാനി തച്ച ദുഃഖം പരം മമ॥ 2-77-33 (14412)
പ്രലംഭം ച ശൃണുഷ്വാന്യദ്വദതോ മേ നരാധിപ।
അദ്വാരേണ വിനിർഗച്ഛന്ദ്വാരസംസ്ഥാനരൂപിണാ।
അഭിഹത്യ ശിലാം ഭൂയോ ലലാടേനാസ്മി വിക്ഷതഃ॥ 2-77-34 (14413)
തത്ര മാം യമജൌ ദൂരാദാലോക്യാഭിഹതം തദാ।
ബാഹുഭിഃ പരിഗൃഹ്ണീതാം ശോചന്തൌ സഹിതാവുഭൌ॥ 2-77-35 (14414)
ഉവാച സഹദേവസ്തു തത്ര മാം വിസ്മയന്നിവ।
ഇദ ദ്വാരം ധാർതരാഷ്ട്ര മാ ഗച്ഛേതി പുനഃ പുനഃ॥ 2-77-36 (14415)
ഭീമസേനേന തത്രോക്തോ ധൃതരാഷ്ട്രാത്മജേതി ച।
സംബോധ്യ പ്രഹസിത്വാ ച ഇതോ ദ്വാരം നരാധിപ॥ 2-77-37 (14416)
നാമധേയാനി രത്നാനാം പുരസ്താന്ന ശ്രുതാനി മേ।
യാനി ദൃഷ്ടാനി മേ തസ്യാം മനസ്തപതി തച്ച മേ॥ ॥ 2-77-38 (14417)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ സഭാപർവണി ദ്യൂതപർവണി സപ്തസപ്തതിതമോഽധ്യായഃ॥ 77 ॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-77-22 നീപാദയോ രാജാനഃ। ആവർജിതാ ദാസവദ്വശഗാഃ॥ 2-77-23 പര്യുദസ്താ ദൂരക്ഷിപ്താഃ॥ 2-77-26 ന സമഭവത് സമർഥോ നാഭവത്॥സഭാപർവ - അധ്യായ 078
॥ ശ്രീഃ ॥
2.78. അധ്യായഃ 078
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
ദുര്യോധനേന ധൃതരാഷ്ട്രസമീപേ യുധിഷ്ഠിരായ നാനാദേശീയരാജോപാഹൃതോപായനവർണനം॥ 1॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
ദുര്യോധന ഉവാച॥
യൻമയാ പാണ്ഡവോയാനാം ദൃഷ്ടം തച്ഛൃണു ഭാരത।
ആഹൃതം ഭൂമിപാലൈർഹി വസു മുഖ്യം തതസ്തതഃ॥ 2-78-1 (14418)
നാവിദം മൂഢമാത്മാനം ദൃഷ്ട്വാഹം തദരേർധനം।
ഫലതോ ഭൂമിതോ വാഽപി പ്രതിപദ്യസ്വ ഭാരത॥ 2-78-2 (14419)
ഔർണാൻബൈലാന്വാർഷദംശാൻ ജാതരൂപപരിഷ്കൃതാൻ।
പ്രാവാരാജിനമുഖ്യാംശ്ച കാംഭോജഃ പ്രദദൌ ബഹൂൻ॥ 2-78-3 (14420)
അശ്വാംസ്തിത്തിരികൽമാഷാംസ്ത്രിശതം ശുകനാസികാൻ।
അഷ്ട്രവാമീസ്ത്രിഗർതാശ്ച പുഷ്ടാഃ പീലുശമീംഗുദൈഃ॥ 2-78-4 (14421)
ഗോപാഃ സ്വീയേന സഹിതാസ്തദാദായ ചതുഷ്പദം।
വസാതയോഽന്യദ്ദ്രവ്യം ദ്വാരി തസ്യാവതസ്ഥിരേ॥ 2-78-5 (14422)
കമണ്ഡലൂനുപാദായ ജാതരൂപമയഞ്ഛിവാൻ।
രത്നാനി ച ഹിരണ്യം ച സുവർണം ചൈവ കേവലം। 2-78-6 (14423)
പ്രീയമാണഃ പ്രസന്നാത്മാ സ്വയം സ്വജനസംവൃതഃ।
ത്രൈഖർവോ രഥമുഖ്യേശഃ പാണ്ഡവായ ന്യവേദയത്॥ 2-78-7 (14424)
യശ്ച സ ദ്വിജമുഖ്യേന രാജ്ഞഃ ശംഖോ നിവേദിതഃ।
പ്രീത്യാ ദത്തഃ കുവിന്ദേന ധർമരാജായ ധീമതേ॥ 2-78-8 (14425)
തം സർവേ ഭ്രാതരോ ഭ്രാത്രേ ദദുഃ ശംഖം കിരീടിനേ।
തം പ്രത്യഗൃഹ്ണാദ്ബീഭത്സുസ്തോയജം ഹേമമാലിനം॥ 2-78-9 (14426)
ചിത്രം നിഷ്കസഹസ്രേണ ഭ്രാജമാനം സ്വതേജസാ।
രുചിരം ദർശനീയം ച പൂജിതം വിശ്വകർമണാ॥ 2-78-10 (14427)
അധാരയച്ച ധർമശ്ച തം നമസ്യ പുനഃ പുനഃ।
യോഽനാദനേഽപി നദതി സ നനാദാധികം തദാ॥ 2-78-11 (14428)
പ്രണാദാദ്ഭൂമിപാസ്തസ്യ പേതുർഹീനാഃ ഖതേജസാ।
ധൃഷ്ടദ്യുംനഃ പാണ്ഡവാശ്ച സാത്യകിഃ കേശവോഽഷ്ടമഃ॥ 2-78-12 (14429)
സത്വേന സ്വേന സംപന്നാ അന്യോന്യപ്രിയകാരിണഃ।
വിസഞ്ജ്ഞാൻഭൂമിപാന്ദൃഷ്ട്വാ മാം ച തേ പ്രാഹസംസ്തദാ॥ 2-78-13 (14430)
തതഃ പ്രഹൃഷ്ടോ ബീഭത്സുരദദാദ്ധേമശൃംഗിണഃ।
ശതാനനഡുഹാൻപഞ്ച ദ്വിജമുഖ്യായ ഭാരത॥ 2-78-14 (14431)
സുമുഖേന ബലിർമുഖ്യഃ പ്രേഷിതോഽജാതശത്രവേ।
കുവിന്ദേന ഹിരണ്യം ച വാസാംസി വിവിധാനി ച॥ 2-78-15 (14432)
കാശ്മീരരാജോ മാർദ്വീകം ശുദ്ധം ച സരസം മധു।
ബലിം ച കുത്സ്നമാദായ പാണ്ഡവായാഭ്യുടപാഗമത്॥ 2-78-16 (14433)
യവനാ ഹയാനുപാദായ പാർവതീയാൻമനോജവാൻ।
ആസനാനി മഹാർഹാണി കംബലാംശ്ച മഹാധനാൻ॥ 2-78-17 (14434)
നവാൻസൂക്ഷ്മാംശ്ച ഹൃദ്യാംശ്ച പരാർഥ്യാൻസുപ്രദർശനാൻ।
അന്യച്ച വിവിധം രത്നം ദ്വാരി തേ ന്യവതസ്ഥിരേ॥ 2-78-18 (14435)
ശ്രുതായുരപി കാലിംഗോ മണിരത്നമനുത്തമം।
അംഗഃ സ്ത്രിയോ ദർശനീയാ ജാതരൂപവിഭൂഷിതാഃ॥ 2-78-19 (14436)
വംഗോ ജാംബൂനദമയാൻപര്യംഗാഞ്ഛതശോ നൃപ।
ദക്ഷിണാത്സാഗരാഭ്യാശാത്പ്രാവാരാംശ്ച പരശ്ശതം॥ 2-78-20 (14437)
ഔദകാനി സരത്നാനി ബലിം ചാദായ ഭാരത।
അന്യേഭ്യോ ഭൂമിപാലേഭ്യഃ പാണ്ഡവായ ന്യവേദയത്॥ 2-78-21 (14438)
ദാർദുരം ചന്ദനം മുഖ്യം ഭാരം ഷണ്ണവതി ദ്രുതം।
പാണ്ഡവായ ദദൌ പാണ്ഡ്യഃ ശംഖാംസ്താവത ഏവ ച॥ 2-78-22 (14439)
ചന്ദനാഗരു ചാനന്തം മുക്താവൈഡൂര്യചിത്രിതാഃ।
ചോലശ്ച കേരലശ്ചോമൌ ദദതുഃ പാണ്ഡവായ വൈ॥ 2-78-23 (14440)
അശ്മകോ ഹേമശൃംഗീശ്ച ദോഗ്ധ്രീർഹേമവിഭൂഷിതഃ।
സവത്സാഃ കുംഭദോഹാശ്ച സഹസ്രാണ്യദദാദ്ദശ॥ 2-78-24 (14441)
സൈന്ധവാനാം സഹസ്രാണി ഹയാനാം പഞ്ചവിംശതിം।
അദദാത്സൈന്ധവോ രാജാ ഹേമമാല്യൈരലങ്കൃതാൻ॥ 2-78-25 (14442)
സൌവീരോ ഹസ്തിഭിര്യുക്താന്രഥാംശ്ച ത്രിശതം പരാൻ।
ജാതരൂപപരിഷ്കാരാൻമണിരത്നവിഭൂഷിതാൻ॥ 2-78-26 (14443)
മധ്യന്ദിനാർകപ്രതിമാംസ്തേജസാ ജ്വലിതാനിവ।
ബലിം ച കൃത്സ്നമാദായ പാണ്ഡവായ ന്യവേദയത്॥ 2-78-27 (14444)
അവന്തിരാജോ രത്നാനി വിവിധാനി സഹസ്രശഃ।
ഹാരാംഗദാംശ്ച മുഖ്യാന്വൈ വിവിധം ച വിഭൂഷണം॥ 2-78-28 (14445)
ദാസീനാമയുതം ചാപി ബലിമാദായ ഭാരത।
സഭാദ്വാരി നരശ്രേഷ്ഠ ദിദൃക്ഷുരവതിഷ്ഠതേ॥ 2-78-29 (14446)
ദശാർണശ്ചേദിരാജശ്ച ശൂരസേനശ്ച വീര്യവാൻ।
വസ്ത്രാണി മുഖ്യാന്യാദായ രത്നാനി വിവിധാനി ച।
ബലിം ച കൃത്സ്നമാദായ പാണ്ഡവായ ന്യവേദയത്॥ 2-78-30 (14447)
കാശിരാജേന ഹൃഷ്ടേന ബലീ രാജ്ഞി നിവേദിതഃ।
അശീതിഗോസഹസ്രാണി ശതാന്യഷ്ടൌ ച ദന്തിനാം॥ 2-78-31 (14448)
അയുതം ച നദീജാനാം ഹയാനാം ഹേമമാലിനാം।
വിവിധാനി ച രത്നാനി കാശിരാജോ ബലിം ദദൌ॥ 2-78-32 (14449)
കൃതക്ഷണശ്ച വൈദേഹഃ കൌസലശ്ച ബൃഹദ്ബലഃ।
ദദതുർവാജിമുഖ്യാംശ്ച സഹസ്രാണി ചതുർദശ॥ 2-78-33 (14450)
ശൈബ്യോ വസാദിഭിഃ സാർധം ത്രിഗർതോ മാലവൈഃ സഹ।
തേഭ്യോ രത്നാനി ദദതുരേകൈകോ ഭൂമിപോഽമിതം॥ 2-78-34 (14451)
ഹാരാൻമുഖ്യാൻപരാർധ്യാംശ്ച വിവിധം ച വിഭൂഷണം।
ശതം ദാസീസഹസ്രാണി കാർപാസികനിവാസിനാം॥ 2-78-35 (14452)
ശ്യാമാസ്തന്വീർദീർഘകേശീർഹേമാഭരണഭൂഷിതാഃ।
ബലിം ച കൃത്സ്നമാദായ ഭാരുകച്ഛോ നരർഷഭ॥ 2-78-36 (14453)
ശുദ്ധാന്വിപ്രോത്തമാർഹാംശ്ച കംബലപ്രവരാന്ദദൌ।
തേ സർവേ പാണ്ഡുപുത്രസ്യ ദ്വാര്യതിഷ്ഠന്ദിദൃക്ഷവഃ॥ 2-78-37 (14454)
ഉപായനം യദാ ദദ്യുസ്തദാ ദ്വാരമലഭ്യത।
ഇന്ദ്രകൃഷ്ടൈർവർധയന്തി ധാന്യൈർനദമുഖൈസ്തു യേ॥ 2-78-38 (14455)
സമുദ്രനികടേ ജാതാഃ പരിസിന്ധുനിവാസിനഃ।
തേ വൈ ദ്രുമാഃ പാരദാശ്ച കാശ്യകൈരാതകൈഃ സഹ॥ 2-78-39 (14456)
ബലിം വിവിധമാദായ രത്നാനി വിവിധാനി ച।
അജാവികം ഗോഹിരണ്യം ഖരോഷ്ട്രം ഫലവൻമധു॥ 2-78-40 (14457)
കംബലാന്വിവിധാംശ്ചൈവ ദ്വാരി തിഷ്ഠന്തി വാരിതാഃ।
പ്രാഗ്ജ്യോതിഷപതിഃ ശൂരോ ംലേച്ഛാനാമധിപോ ബലീ॥ 2-78-41 (14458)
യവനൈഃ സഹിതോ രാജാ ഭഗദത്തോ മഹാബലഃ।
ആജാനേയാൻഹയാഞ്ഛീഘ്രമാദായാനിലരംഹസഃ॥ 2-78-42 (14459)
ബലിം ച കൃത്സ്നമാദായ ദ്വാരി തിഷ്ഠതി വാരിതഃ।
അശ്വസാരമയാൻഭാണ്ഡാഞ്ഛുഭാന്ദന്തത്സരൂനസീൻ॥ 2-78-43 (14460)
പ്രാഗ്ജ്യോതിഷാധിപോ ദത്ത്വാ ഭഗദത്തോഽവ്രജത്തദാ।
വ്യക്ഷാംഖ്യക്ഷാംല്ലലാടാക്ഷാന്നാനാദിഗ്ഭ്യഃ സമാഗതാൻ॥ 2-78-44 (14461)
ഔഷ്ണീഷആനഹയാംശ്ചൈവ ബാഹുകാൻപുരുഷാദകാൻ।
ഏകപാദാംശ്ച തത്രാഹമപശ്യം ദ്വാരി വാരിതാൻ॥ 2-78-45 (14462)
ബല്യർഥം ദദതസ്തസ്യ ഹിരണ്യം രജതം വസു।
ഇന്ദ്രഗോപകസങ്കാശാഞ്ഛുകവർണാൻമനോജവാൻ॥ 2-78-46 (14463)
തഥൈവേന്ദ്രായുധനിഭാൻസന്ധ്യാഭ്രസദൃശാനപി।
അനേകവർണാനാരണ്യാൻഗൃഹീത്വാശ്വാംസ്തഥാ ബഹൂൻ॥ 2-78-47 (14464)
ജാതരൂപമനർഘ്യം ച ദദുസ്തസ്യൈകപാദകാഃ।
സിംഹലശ്ച തദാ രാജാ പരിഗൃഹ്യ ധനം ബഹു॥ 2-78-48 (14465)
ഗോശീർഷം ഹരിതശ്യാമം ചന്ദനപ്രവരം മഹത്।
ഭാരാണാം ശതമേകം തു ദ്വാരി തിഷ്ഠതി വാരിതഃ॥ 2-78-49 (14466)
യേ നഗ്നവിഷയാ രാജൻബർബരേയാശ്ച വിശ്രുതാഃ।
ശതം ദാസീസഹസ്രാണാം കംബലാംശ്ച സഹസ്രശഃ।
പരിഗൃഹ്യ മഹാരാജ ദ്വാരി തിഷ്ഠന്തി വാരിതാഃ॥ 2-78-50 (14467)
പൌണ്ഡ്രാശ്ച ദാമലിപ്താശ്ച യഥാകാമകൃതോ നൃപാഃ।
കാലേയകം ച രൂപ്യം ച പരിഗൃഹ്യ പരിച്ഛദാൻ॥ 2-78-51 (14468)
അഗരൂൻസ്ഫാടികാംശ്ചൈവ ദന്താഞ്ജാതീഫലാനി ച।
തക്കോലാംശ്ച ലവംഗാശ്ച കർപൂരാംശ്ച മഹാബല॥ 2-78-52 (14469)
അന്യാംശ്ച വിവിധാന്ദ്രവ്യാൻപരിഗൃഹ്യോപതസ്ഥിരേ।
ഏതേ സർവേ മഹാത്മാനോ ദ്വാരി തിഷ്ഠന്തി വാരിതാഃ॥ 2-78-53 (14470)
ശൈലേയശ്ച തതോ രാജാ പത്രോർണാൻപരിഗൃഹ്യ സഃ।
ദ്വാരി തിഷ്ഠൻമഹാരാജ ദ്വാരപാലൈർനിവാരിതഃ॥ 2-78-54 (14471)
ചീനാ ഹൂണാഃ കഷാഃ കാചാഃ പർവതാന്തരവാസിനഃ।
ആഹാർഷുർദശസാഹസ്രാന്വിന്നീതാന്ദിക്ഷു വിംശ്രുതാൻ॥ 2-78-55 (14472)
ഔഷ്ണീകം കംബലം ചൈവ കീടജം മണിജം തഥാ।
പ്രമാണരാഗസ്പർശാഢ്യം ബാഹ്വീചീനസമുദ്ഭവം॥ 2-78-56 (14473)
രസാൻ ഗന്ധാൻപ്രശംസന്തസ്തതോ ദ്വാരമലഭ്യത।
ഖർവടാസ്തോമരാശ്ചൈവ ശൂരാ വർധനകാസ്തഥാ॥ 2-78-57 (14474)
ചേലാൻബഹുവിധാൻഗൃഹ്യ ദ്വാരി തിഷ്ഠന്തി വാരിതാഃ।
പ്രാക്കോടാ നാടകേയാശ്ച നന്ദീനഗരകാസ്തഥാ॥ 2-78-58 (14475)
നാപിതാസ്ത്രൈപുരാശ്ചൈവ പഞ്ചമേയാഃ സഹോരുജാഃ।
തഥാ ചാടവികാഃ സർവേ നാനാദ്രവ്യപരിച്ഛദാൻ॥ 2-78-59 (14476)
പരിഗൃഹ്യ മഹാരാജ ദ്വാരി തിഷ്ഠന്തി വാരിതാഃ।
ശകാസ്തുഷാരാഃ കൌരവ്യ രോമകാഃ ശൃംഗിണോശ്മകാഃ॥ 2-78-60 (14477)
ബലാദൂരുഗമാ രാജൻഗണിതം ചാർബുദം മയാ।
കൂടീകൃതം സുവർണം ച പദ്മകിഞ്ജൽകസംനിഭം॥ 2-78-61 (14478)
ശിതാന്ദീർഘാനസീനന്യാന്യഷ്ടിശക്തിപരശ്വഥാൻ।
ശ്ലക്ഷ്ണം വസ്ത്രമകാർപസമാവികം മൃദു ചാജിനം॥ 2-78-62 (14479)
ബലം മത്തം സമാദായ ദ്വാരി തിഷ്ഠന്തി വാരിതാഃ।
ആസനാനി മഹാർഹാണി യാനാനി ശയനാനി ച॥ 2-78-63 (14480)
മണികാഞ്ചനചിത്രാണി ഗജദന്തമയാനി ച।
രഥാംശ്ച വിവിധാകാരാഞ്ജാംബൂനദപരിഷ്കൃതാൻ॥ 2-78-64 (14481)
ഹയൈർവിനീതൈഃ സംപന്നാന്വൈയാഘ്രപരിവാരിതാൻ।
വിചിത്രാൻസപരിസ്തോമാംശ്ചാപാനി വിവിധാനി ച। 2-78-65 (14482)
നാരാചാനർഘനാരാചാഞ്ഛസ്ത്രാണി വിവിധാനി ച।
ഏതദ്ദ്രവ്യം മഹദ്ഗൃഹ്യ പൂർവദേശാധിപോ നൃപഃ॥ 2-78-66 (14483)
പ്രവിഷ്ടോ യജ്ഞസദനം പാണ്ഡവസ്യ മഹാത്മനഃ।
ജന്തുചേലാന്ദ്വിസാഹസ്രാന്ദുകൂലാന്യയുതാനി ച॥ 2-78-67 (14484)
കാംസ്യാനി ചൈവ ഭാണ്ഡാനി മഹാർഹാണി കുഥാനി ച।
ഏതാന്യന്യാനി രത്നാനി ദദൌ പാർഥസ്യ വൈ മുദാ॥ 2-78-68 (14485)
അന്യാൻബഹുവിധാന്രാജന്നരഃ സാഗരമാശ്രിതാഃ।
രത്നാനി വിവിധാൻഗൃഹ്യ ദദുസ്തേ പാണ്ഡവായ തു॥ 2-78-69 (14486)
മാലവാശ്ച തതോ രാജന്രത്നാനി വിവിധാനി ച।
ഗോധൂമാനാം ച രാജേന്ദ്ര ദ്രോണാനാം കോടിസംമിതം॥ 2-78-70 (14487)
അന്യാംശ്ച വിവിധാന്ധാന്യാൻപരിഗൃഹ്യ മഹാബലഃ।
പാണ്ഡവായ ദദൌ പ്രീത്യാ പ്രവിവേശ മഹാധ്വരം॥ 2-78-71 (14488)
നാനാരത്നാൻബഹൂൻഗൃഹ്യ സുരാഷ്ട്രാധിപതിർനൃപഃ।
തൈലകുംഭാൻമഹാരാജ ദ്രോണാനാമയുതാനി ച॥ 2-78-72 (14489)
ഗുഡാനപി സ താൻസ്വാദൂൻസഹസ്രശകടൈർനൃപഃ।
ഏതാനി സർവാണ്യാദായ ദദൌ കുന്തീസുതായ സഃ॥ 2-78-73 (14490)
അന്യേ ച പാർഥിവാ രാജന്നാനാദേശസമാഗതാഃ।
രത്നാനി വിവിധാൻഗൃഹ്യ ദദുസ്തേ കൌരവായ തു॥ 2-78-74 (14491)
ജംബൂദ്വീപേ സമസ്തേ തു സരാഷ്ട്രവനപർവതേ।
കരം തു ന പ്രയച്ഛേത നാസ്തി പാർഥസ്യ പാർഥിവഃ॥ 2-78-75 (14492)
നരഃ സപ്തസു വർഷേസു തദ്യജ്ഞേ നാസ്തി നാഗതഃ।
ക്രതുർനാനാഗണൈഃ കീർണോ ബഭൌ ശക്രസദോ യഥാ॥ 2-78-76 (14493)
ഇമാംശ്ച ദായാന്വിവിധാന്നിബോധ മമ പാർഥിവ।
യജ്ഞാപ്ഥേ രാജഭിർദത്താൻമഹതോ ധനസഞ്ചയാൻ॥ 2-78-77 (14494)
മേരുമന്ദരയോർമധ്യേ ശൈലോദാമഭിതോ നദീം।
യേ തേ കീചകവേണൂനാം ഛായാം രംയാമുപാസതേ॥ 2-78-78 (14495)
ഖഷാ ഏകാസനാദ്യർഹാഃ പ്രദരാ ദീർഘവേണവഃ।
പാരദാശ്ച കുലിന്ദാശ്ച തങ്കണാഃ പരതങ്കണാഃ॥ 2-78-79 (14496)
തദ്വൈ പിപീലികം നാമ ഉദ്ധൃതം യത്പിപീലികൈഃ।
ജാതരൂപം ദ്രോണമേയമഹാർഷുഃ കുഞ്ജശോ നരാഃ॥ 2-78-80 (14497)
കൃഷ്ണവാലാംശ്ച ചമരാഞ്ഛുക്ലവാലാംസ്തഥാ പരാൻ।
ഹിമവത്പുഷ്പജം ചൈവ സ്വാദുക്ഷൌദ്രരസം ബഹു॥ 2-78-81 (14498)
ഉത്തരേഭ്യഃ കുരുഭ്യശ്ച വ്യൂഢമാല്യൈർമഹാത്മഭിഃ।
ഉത്തരാദപി കൈലാസാദോഷധീഃ സുമഹാബലാഃ॥ 2-78-82 (14499)
പാർവതീയാശ്ചരാജാന ആഹൃത്യ പ്രണതാഃ സ്ഥിതാഃ।
അജാതശത്രവേ രാജന്ദ്വാരി തിഷ്ഠന്തി വാരിതാഃ॥ 2-78-83 (14500)
യേ പരാർഘ്യാ ഹിമവതഃ സൂര്യോദയഗിരേരനു।
ഏവംരൂപാഃ സമുദ്രാന്തേ ലൌഹിത്യമഭിതശ്ച യേ॥ 2-78-84 (14501)
ഫലമൂലാശനാ യേ ച കിരാതാശ്ചർമവാസസഃ।
ചന്ദ്നാഗരുമുഖ്യാനി മഹാർഹാൻകംബലാനി ച॥ 2-78-85 (14502)
ചർമരത്നസുവർണാനി ഗന്ധാനുച്ചാവചാനി ച।
കൈരാതകീനാമയുതം ദാസീനാം ച വിശംപതേ ॥ 2-78-86 (14503)
ആഹൃത്യ രമണീയാർഥാന്ദൂരഗാൻമൃഗപക്ഷിണഃ।
നിചിതം പർവതേഭ്യശ്ച ഹിരണ്യംഭൂരിവർചസം॥ 2-78-87 (14504)
ബലിം ച കൃത്സ്ത്രമാദായ ദ്വാരി തിഷ്ടന്തി വാരിതാഃ।
കാപവ്യാ ദരദാ ദർവാഃ ശൂരാ വൈ യമകാസ്തഥാ॥ 2-78-88 (14505)
ഔദുംബരാ ദുർവിഭാഗാ ദ്വാരി തിഷ്ടന്തി വാരിതാഃ।
കാശ്മീരാശ്ച കുമാരാശ്ച ഗൌരകാ ഹംസകാസ്തഥാ॥ 2-78-89 (14506)
ശിബിത്രൈഗർതയൌധേയാ രാജന്യാ മദ്രകൈഃ സഹ।
വസുതേയാഃ സമൌലേയാ ദാഹക്ഷുദ്രകമാലവൈഃ॥ 2-78-90 (14507)
ചൌണ്ഡികാശ്ചൌദകാശ്ചൈവ സാൽവാശ്ചൈവ വിശംപതേ।
അങ്കവങ്കാശ്ച യവനാ അനവദ്യാ ഗയൈഃ സഹ॥ 2-78-91 (14508)
സുജാതയഃ ശ്രേണിമന്തഃ ശ്രേയാംസഃ ശസ്ത്രധാരിണഃ।
ആഹാർഷുഃ ക്ഷത്രിയാ വിത്തം ശതശോഽജാതശത്രവൈ॥ 2-78-92 (14509)
വങ്കാഃ കലിംഗാ മഗധാസ്താംരലിപ്താഃ സപുണ്ഡ്രകാഃ।
ദുകൂലം കൌശികം ചൈവ പത്രോർണം ചൈവ ഭാരത॥ 2-78-93 (14510)
ഉപാവൃത്താ നൃപാസ്തസ്യ ദദുഃ പ്രീതിം ന ചാഗമൻ।
ഉച്യന്തേ തത്ര ഹി ദ്വാർസ്ഥൈർബലിമാദായ വിഷ്ഠിതാഃ॥ 2-78-94 (14511)
ഈഷാദന്താൻഹേമകക്ഷ്യാൻപദ്മവർണാൻകുഥാവൃതാൻ।
ശൈലാഭാന്നിത്യമത്താംശ്ചാപ്യഭിതഃ കാംയകം സരഃ॥ 2-78-95 (14512)
ക്ഷമാവതഃ കുലീനാംശ്ച കുഞ്ജരാൻസപരിച്ഛദാൻ।
ദത്ത്വൈകൈകോ ദശശതാന്ദ്വാരേണ പ്രവിശന്ത്വിതി॥ 2-78-96 (14513)
വൈദേഹകാശ്ച പുണ്ഡ്രാശ്ച ഗൌലേയാസ്താംരലിപ്തകാഃ।
മരുകാഃ കാശികാ ദർദാ ഭൌമേയാ നടനാടകാഃ॥ 2-78-97 (14514)
കർണാടാഃ കാംസ്യകുട്ടാശ്ച പദ്മജാലാഃ സതീനരാഃ।
ദാക്ഷിണാത്യാഃ പുലിന്ദാശ്ച ശവേരാസ്തങ്കണാഃ ശഷാഃ॥ 2-78-98 (14515)
ബർബരാ യവനാശ്ചൈവ ഗർഗരാഭീരകാസ്തഥാ।
പല്ലവാഃ ശകകാരൂശാസ്തുംബകാഃ കാശികാസ്തദാ॥ 2-78-99 (14516)
ഏതേ ചാന്യേ ച ബഹവോ നാനാദിഗഭ്യഃ സമാഗതാഃ।
അന്യൈശ്ചോപഹൃതാന്യത്ര രത്നാനി ഹി മഹാത്മഭിഃ॥ 2-78-100 (14517)
സമുദ്രസാരവൈഡൂര്യാൻമുക്താഃ ശംഖാസ്തഥൈവ ച।
ശുഭാവർതാഞ്ഛുഭാഞ്ഛുക്തീഃ സിംഹലാഃ സമുപാഹരൻ॥ 2-78-101 (14518)
സംഭൃതാൻമണിചീരൈശ്ച ശ്യാമാംസ്താംരാന്തലോചനാൻ।
രാജാ ചിത്രരഥോ നാമ ഗന്ധർവോ വാസവാനുഗഃ।
ശതാനി ചത്വാര്യദദദ്ധയാനാം വാതരംഹസാം॥ 2-78-102 (14519)
തുംബുരുസ്തു പ്രമുദിതോ ഗന്ധർവോ വാജിനാം ശതം।
ആംരപത്രസവർണാനാമദദദ്ധേമമാലിനാം॥ 2-78-103 (14520)
കൃതീ രാജാ ച കൌരവ്യ ശൂകരാണാം വിശാംപതേ।
അദദദ്ഗജരത്നാനാം ശതാനി സുബഹൂന്യഥ॥ 2-78-104 (14521)
വിരാടേന തു മത്സ്യേന ബല്യർഥം ഹേമമാലിനാം।
കുഞ്ജരാണാം സഹസ്രേ ദ്വേ മത്താനാം സമുപാഹൃതേ॥ 2-78-105 (14522)
പാംസുരാഷ്ട്രാദ്വമുദാനോ രാജാ ഷഡ്വിംശതിം ഗജാൻ।
അശ്വാനാം ചസഹസ്രേ ദ്വേ രാജൻകാഞ്ചനമാലിനാം॥ 2-78-106 (14523)
ജവസത്വോപപന്നാനാം വയസ്ഥാനാം നരാധിപ।
ബലിം ച കൃത്സ്നമാദായ പാണ്ഡവേഭ്യോ ന്യവേദയത്॥ 2-78-107 (14524)
യജ്ഞസേനേന ദാസീനാം സഹസ്രാണി ചതുർദശ।
ദാസാനാമയുതം ചൈവ സദാരാണാം വിശാംപതേ॥ 2-78-108 (14525)
ഗജയുക്താ മഹാരാജ രഥാഃ ഷഡ്വിംശതിസ്തഥാ।
രാജ്യം ച കൃത്സ്നം പാർഥേഭ്യോ യജ്ഞാർഥം വൈ നിവേദിതം॥ 2-78-109 (14526)
വാസുദേവോഽപി വാർഷ്ണേയോ മാനം കുർവൻകിരീടിനഃ।
അദദദ്ഗജമുഖ്യാനാം സഹസ്രാണി ചതുർദശ॥ 2-78-110 (14527)
ആത്മാ ഹി കൃഷ്ണഃ പാർഥസ്യ കൃഷ്ണസ്യാത്മാ ധനഞ്ജയഃ।
യദ്ബ്രൂയാദർജുനഃ കൃഷ്ണം സർവം കുര്യാദസംശയം॥ 2-78-111 (14528)
കൃഷ്ണോ ധനഞ്ജയസ്യാർഥേ സ്വർഗലോകമപി ത്യജേത്।
തഥൈവ പാർഥഃ കൃഷ്ണാർഥേ പ്രാണാനപി പരിത്യജേത്॥ 2-78-112 (14529)
സുരഭീംശ്ചന്ദനരസാൻഹേമകുംഭസമാസ്ഥിതാൻ।
മലയാദ്ദർദുരാച്ചൈവ ചന്ദനാഗുരുസഞ്ചയാൻ॥ 2-78-113 (14530)
മണിരത്നാനി ഭാസ്വന്തി കാഞ്ചനം സൂക്ഷ്മവസ്ത്രകം।
ചോലപാണ്ഡ്യാവപി ദ്വാരം ന ലേഭാതേ ഹ്യുപസ്ഥിതൌ॥ 2-78-114 (14531)
സമുദ്രസാരം വൈദൂര്യം മുക്താസംഘാംസ്തഥൈവ ച।
ശതശശ്ച കുഥാംസ്തത്ര സിംഹലാഃ സമുപാഹരൻ॥ 2-78-115 (14532)
സംവൃതാ മണിചീരൈസ്തു ശ്യാമാസ്താംരാന്തലോചനാഃ।
താ ഗൃഹീത്വാ നരാസ്തത്ര ദ്വാരി തിഷ്ഠന്തി വാരിതാഃ॥ 2-78-116 (14533)
പ്രീത്യർഥം ബ്രാഹ്മണശ്ചൈവ ക്ഷത്രിയാശ്ച വിനിർജിതാഃ।
ഉപാജഹ്രുർവിശശ്ചൈവ ശൂദ്രാഃ ശുശ്രൂഷവസ്തഥാ॥ 2-78-117 (14534)
പ്രീത്യാ ച ബഹുമാനാച്ചാപ്യുപാഗച്ഛന്യുധിഷ്ഠിരം।
സർവേ ംലേച്ഛാഃ സർവവർണാ ആദിമധ്യാന്തജാസ്തഥാ॥ 2-78-118 (14535)
നാനാദേശസമുത്ഥൈശ്ചന നാനാജിതിഭിരേവ ച।
പര്യസ്ത ഇവ ലോകോഽയം യുധിഷ്ഠിരനിവേശനേ॥ 2-78-119 (14536)
ഉച്ചാവചാനുപഗ്രാഹാന്രാജഭിഃ പ്രാപിതാൻബഹൂൻ।
ശത്രൂണാം പശ്യതോ ദുഃഖാൻമുമൂർഷാ മേ വ്യജായത॥ 2-78-120 (14537)
ഭൃത്യാസ്തു യേ പാണ്ഡവാനാം താംസ്തേ വക്ഷ്യാമി പാർഥിവ।
യേഷാമാമം ച പക്വം ച സംവിധത്തേ യുധിഷ്ഠിരഃ॥ 2-78-121 (14538)
അയുതം ത്രീണി പദ്മാനി ഗജാരോഹാഃ സസാദിനഃ।
രഥാനാമർബുദം ചാപി പാദാതാ ബഹവസ്തഥാ॥ 2-78-122 (14539)
പ്രമീയമാണമാം ച പച്യമാനം തഥൈവ ച।
വിസൃജ്യമാനം ചാന്യത്ര പുണ്യാഹസ്വന ഏവ ച॥ 2-78-123 (14540)
നാഭുക്തവന്തം നാപീതം നാലങ്കൃതമസത്കൃതം।
അപശ്യം സർവവർണാനാം യുധിഷ്ഠിരനിവേശനേ॥ 2-78-124 (14541)
അഷ്ടാശീതിസഹസ്രാണി സ്നാതകാ ഗൃഹമേധിനഃ।
ത്രിംശദ്ദാസീക ഏകൈകോ യാൻബിഭർതി യുധിഷ്ഠിരഃ।
സുപ്രീതാഃ പരിതൃഷ്ടാശ്ച തേ ഹ്യാശംസത്ത്യരിക്ഷയം॥ 2-78-125 (14542)
ദശാന്യാനി സഹസ്രാണി യതീനാമൂർധ്വരേതസാം।
ഭുഞ്ജതേ രുക്മപാത്രീഭിര്യുധിഷ്ഠിരനിവേശനേ॥ 2-78-126 (14543)
അഭുക്തം ഭുക്തവദ്വാപി സർവമാകുബ്ജവാമനം।
അഭുഞ്ജാനാ യാജ്ഞസേനീ പ്രത്യവൈക്ഷദ്വിശാംപതേ॥ 2-78-127 (14544)
ദ്വൌ കരൌ ന പ്രയച്ഛേതാം കുന്തീപുത്രായ ഭാരത।
സാംബന്ധികേനപാഞ്ചാലാഃ സഖ്യേനാന്ധകവൃഷ്ണയഃ॥ ॥ 2-78-128 (14545)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ സഭാപർവണി ദ്യൂതപർവണി അഷ്ടസപ്തതിതമോഽധ്യായഃ॥78॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-78-2 നാവിദമിതി സംബന്ധഃ। അപി തഥാപി മുഖ്യതോ വക്ഷ്യമാണം ധനം പ്രതിപദ്യസ്വേത്യർഥ ഃ। ഫലതോ ജാതം വസ്ത്രാദി। ഭൂമിതോ ജാതം ഹീരാദി ॥ 2-78-5 വസ്ത്രാണി ധാന്യദ്രവ്യം ച ഘ.പാഠഃ ॥ 2-78-104സഭാപർവ - അധ്യായ 079
॥ ശ്രീഃ ॥
2.79. അധ്യായഃ 079
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
ദുര്യോധനേന ധൃതരാഷ്ട്രസമീപേ രാജസൂയവർണനാദി॥ 1॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
ദുര്യോധന ഉവാച॥
ആര്യാസ്തു യേ വൈ രാജാനഃ സത്യസന്ധാ മഹാവ്രതാഃ।
പര്യാപ്തവിദ്യാ വക്താരോ വേദാന്താവഭൃഥപ്ലുതാഃ॥ 2-79-1 (14546)
ധൃതിമന്തോ ഹ്രീനിഷേവാ ധർമാത്മാനോ നാശസ്വിനഃ।
മൂർധാഭിഷിക്താസ്തേ ചൈനം രാജാനഃ പര്യുപാംസതേ॥ 2-79-2 (14547)
ദക്ഷിണാർഥം സമാനീത രാജഭിഃ കാംസ്യദോഹനാഃ।
ആരണ്യാ ബഹുസാഹസ്രാ അപശ്യംസ്തത്രതത്ര ഗാഃ॥ 2-79-3 (14548)
ആജഹ്രസ്തത്ര സത്കൃത്യ സ്വയമുദ്യംയ ഭാരത।
അഭിഷേകാർഥമവ്യഗ്രാ ഭാണ്ഡമുച്ചാവചം നൃപാഃ॥ 2-79-4 (14549)
ബാഹ്ലീകോ രഥമാഹാർഷീജ്ജാംബൂനദവിഭൂഷിതം।
സുദക്ഷിണസ്തു യുയുജേ ശ്വേതൈഃ കാംഭോജജൈർഹയൈഃ॥ 2-79-5 (14550)
സുനീഥഃ പ്രീതിമാംശ്ചൈവ ഹ്യനുകർഷം മഹാബലഃ।
ധ്വജം ചേദിപതിശ്ചൈവമഹാർഷീത്സ്വയമുദ്യതം॥ 2-79-6 (14551)
ദാക്ഷിണാത്യഃ സന്നഹനം സ്രഗുഷ്ണീഷേ ച മാഗധഃ।
വസുദാനോ മഹേഷ്വാസോ ഗജേന്ദ്രം ഷഷ്ടിഹായനം॥ 2-79-7 (14552)
മത്സ്യസ്ത്വക്ഷാൻഹേമനദ്ധാനേകലവ്യ ഉപാനഹൌ।
ആവന്ത്യസ്ത്വഭിഷേകാർഥമപോ ബഹുവിധാസ്തഥാ॥ 2-79-8 (14553)
ചേകിതാന ഉപാസംഗം ധനുഃ കാശ്യ ഉപാഹരത്।
അസിം ച സുത്സരും ശല്യഃ ശൈക്യം കാഞ്ചനഭൂഷണം॥ 2-79-9 (14554)
അഭ്യപിഞ്ചത്തതോ ധൌംയോ വ്യാസശ്ച സമുഹാതപാഃ।
നാരദം ച പുരസ്കൃത്യ ദേവലം ചാസിതം മുനിം॥ 2-79-10 (14555)
പ്രീതിമന്ത ഉപാതിഷ്ഠന്നഭിഷേകം മഹർഷയഃ।
ജാമദഗ്ന്യേന സഹിതാസ്തഥാന്യേ വേദപാരഗാഃ॥ 2-79-11 (14556)
അഭിജഗ്മർമഹാത്മാനോ മന്ത്രവദ്ഭൂരിദക്ഷിണം।
മഹേന്ദ്രമിവ ദേവേന്ദ്രം ദിവി സപ്തർഷയോ യഥാ॥ 2-79-12 (14557)
അധാരയച്ഛത്രമസ്യ സാത്യകിഃ സത്യവിക്രമഃ।
ധനഞ്ജയശ്ച വ്യജനേ ഭീമസേനശ്ച പാണ്ഡവഃ॥ 2-79-13 (14558)
ചാമരേ ചാപി ശുദ്ധേ ദ്വേ യമൌ ജഗൃഹതുസ്തഥാ।
ഉപാഗൃഹ്ണാദ്യമിന്ദ്രായ പുരാകൽപേ പ്രജാപതിഃ॥ 2-79-14 (14559)
തമസ്മൈ ശംഖമാഹാർഷീദ്വാരുണം കലശോദധിഃ।
ശൈക്യം നിഷ്കസഹസ്രേണ സുകൃതം വിശ്വകർമണാ॥ 2-79-15 (14560)
തേനാഭിഷിക്തഃ കൃഷ്ണേന തത്ര മേ കശ്മലോഽഭവത്।
ഗച്ഛന്തി പൂർവാദപരം സമുദ്രം ചാപി ദക്ഷിണം॥ 2-79-16 (14561)
ഉത്തരം തു ഗച്ഛന്തി വിനാ താത പതത്ര്രിഭിഃ।
തത്ര സ്മ ദധ്മുഃ ശതശഃ ശംഖാൻമംഗലകാരകാൻ॥ 2-79-17 (14562)
പ്രാണദന്ത സമാധ്മാതാസ്തതോ രോമാണി മേഽഹൃഷൻ।
പ്രാപതൻഭൂമിപാലാശ്ച യേ തു ഹീനാഃ സ്വതേജസാ॥ 2-79-18 (14563)
ധൃഷ്ടദ്യുംനഃ പാണ്ഡവാശ്ച സാത്യകിഃ കേശവോഽഷ്ടമഃ।
സത്വസ്ഥാ വീര്യസംപന്നാ ഹ്യന്യോന്യപ്രിയദർശനാഃ॥ 2-79-19 (14564)
വിസഞ്ജ്ഞാൻഭൂമിപാന്ദൃഷ്ട്വാ മാം ച തേ പ്രാഹസംസ്തദാ।
തതഃ പ്രഹൃഷ്ടോ ബീഭത്സുഃ പ്രാദാദ്ധേമവിഷാണിനാം॥ 2-79-20 (14565)
ശതാന്യനഡുഹാം പഞ്ച ദ്വിജമുഖ്യേഷു ഭാരത।
ന രന്തിദേവോ നാഭാഗോ യൌവനാശ്വോ മനുർന ച॥ 2-79-21 (14566)
ന ച രാജാ പൃഥുർവൈന്യോ ന ചാപ്യാസീദ്ഭഗീരഥഃ।
യയാതിർനഹുഷോ വാപി യഥാ രാജാ യുധിഷ്ഠിരഃ॥ 2-79-22 (14567)
യഥാഽതിമാത്രം കൌന്തേയഃ ശ്രിയാ പരമയാ യുതഃ।
രാജസൂയമവാപ്യൈവം ഹരിശ്ചന്ദ്ര ഇവ പ്രഭുഃ॥ 2-79-23 (14568)
ഏതാം ദൃഷ്ടാ ശ്രിയം പാർഥേ ഹരിശ്ചന്ദ്രേ യഥാ വിഭോ।
കഥം തു ജീവിതം ശ്രേയോ മമ പശ്യസി ഭാരത॥ 2-79-24 (14569)
അന്ധേനേവ യുഗം നദ്ധം വിപര്യസ്തം നരാധിപ।
കനീയാംസോ വിവർധന്തേ ജ്യേഷ്ഠാ ഹീയന്ത ഏവ ച॥ 2-79-25 (14570)
ഏവം ദൃഷ്ട്വാ നാഭിവിന്ദാമി ശർമ
സമീക്ഷമാണോഽപി കുരുപ്രവീര।
തേനാഹമേവം കൃശതാം ഗതശ്ച
വിവർണതാം ചൈവ സശോകതാം ച॥ ॥ 2-79-26 (14571)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ സഭാപർവണി ദ്യൂതപർവണി ഊനാശീതിതമോഽധ്യായഃ॥79 ॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-79-2 ഹീനിഷേവാ ലജ്ജാവന്തഃ॥സഭാപർവ - അധ്യായ 080
॥ ശ്രീഃ ॥
2.80. അധ്യായഃ 080
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
ദുര്യോധനംപ്രതി ധൃതരാഷ്ട്രേണ പാണ്ഡവേഷു ദ്വേഷനിഷേധനം॥ 1॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
ധൃതരാഷ്ട്ര ഉവാച।
ത്വം വൈ ജ്യേഷ്ഠോ ജ്യൈഷ്ഠിനേയഃ പുത്ര മാ പാണ്ഡവാന്ദ്വിഷഃ।
ദ്വേഷാ ഹ്യസുഖമാദത്തേ യഥൈവ നിഘനം തഥാ॥ 2-80-1 (14572)
അവ്യുത്പന്നം സമാനാർഥം തുല്യമിത്രം യുധിഷ്ഠിരം।
അദ്വിഷന്തം കഥം ദ്വിഷ്യാത്ത്വാദൃശോ ഭരതർഷഭ॥ 2-80-2 (14573)
തുല്യാഭിജനവീര്യശ്ച കഥം ഭ്രാതുഃ ശ്രിയം നൃപ।
പുത്ര കാമയസേ മോഹാൻമൈവം ഭൂഃ ശാംയ മാ ശുചഃ॥ 2-80-3 (14574)
അഥ യജ്ഞവിഭൂതിം താം കാങ്ക്ഷസേ ഭരതർഷഭ।
ഋത്വിജസ്തവ തന്വന്തു സപ്തതന്തും മഹാധ്വരം॥ 2-80-4 (14575)
ആഹരിഷ്യന്തി രാജാനസ്തവാപി വിപുലം ധനം।
പ്രീത്യാ ച ബഹുമാനാച്ച രത്നാന്യാഭരണാനി ച॥ 2-80-5 (14576)
അനാര്യാചരിതം താത പരസ്വസ്പൃഹണം ഭൃശം।
സ്വസന്തുഷ്ടഃ സ്വധർമസ്ഥോ യഃ സ വൈ സുഖമേധതേ॥ 2-80-6 (14577)
`മഹീ കാമദുഘാ സാ ഹി വീരപത്നീതി ചോച്യതേ।
തഥാ വീരസ്യ ഭാര്യാ ശ്രീസ്തേ ഇമേ ഹി കലത്രവത്॥ 2-80-7 (14578)
തവാപ്യസ്തി ഹേ ചേദ്വീര്യം ഭോക്ഷ്യസേ ഹി മഹീമിമാം॥ 2-80-8 (14579)
അയുക്തമിദമേതത്തു പരസ്വഹരണം ഭൃശം।
ഉഭയോർലോകയോർദുഃഖം സുഹൃദാം കാങ്ക്ഷതോഽനയം॥ 2-80-9 (14580)
അവ്യാപാരഃ പരാർതേഷു നിത്യോദ്യോഗഃ സ്വകർമസു।
രക്ഷണം സമുപാത്താനാമേതദ്വൈഭവലക്ഷണം॥ 2-80-10 (14581)
വിപത്തിഷ്വവ്യഥോ ദക്ഷോ നിത്യമുത്ഥാനവാന്നരഃ।
അപ്രമത്തോ വിനീതാത്മാ നിത്യം ഭദ്രാണി പശ്യതി॥ 2-80-11 (14582)
ബാഹൂനിവൈതാൻമാ ച്ഛേത്സീഃ പാണ്ഡുപുത്രാസ്തഥൈവ തേ।
ഭ്രാതൃണാം തദ്ധനാർഥം വൈ മിത്രദ്രോഹം ച മാ കുരു॥ 2-80-12 (14583)
പാണ്ഡോഃ പുത്രാൻമാ ദ്വിഷസ്വേഹ രാജം-
സ്തഥൈവ തേ ഭ്രാതൃധനം സമഗ്രം।
മിത്രദ്രോഹേ താത മഹാനഘർമഃ
പിതാമഹാ യേ തവ തേഽപി തേഷാം॥ 2-80-13 (14584)
അന്തർവേദ്യാം ദദദ്വിത്തം കാമാനനുഭവൻപ്രിയാൻ।
ക്രീഡൻസ്ത്രീഭിർനിരാതങ്കഃ പ്രശാംയ ഭരതർഷഭ॥ ॥ 2-80-14 (14585)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ സഭാപർവണി ദ്യൂതപർവണി അശീതിതമോഽധ്യായഃ॥80 ॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-80-1 ജ്യേഷ്ഠായാ അപത്യം ജ്യൈഷ്ഠിനേയഃ॥ 2-80-2 അവ്യുത്പന്നം പരകപടാനഭിജ്ഞം। സമാനാർഥം തുല്യധനം। തുല്യമിത്രം ത്വൻമിത്രാ ദ്രോഹിണം അദ്വിഷന്തം ച ത്വാമപീതി ശേഷഃ॥സഭാപർവ - അധ്യായ 081
॥ ശ്രീഃ ॥
2.81. അധ്യായഃ 081
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
ദുര്യോധനേന ധൃതരാഷ്ട്രോക്തിപ്രതികൂലഭാഷണം॥ 1॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
ദുര്യോധന ഉവാച॥
യസ്യ നാസ്തി നിജാ പ്രജ്ഞാ കേവലം തു ബഹുശ്രുതഃ।
ന സ ജാനാതി ശാസ്ത്രാർഥം ദർവീ സൂപരസാനിവ॥ 2-81-1 (14586)
ജാനന്വൈ മോഹയതി മാം നാവി നൌരിവ സംയതാ।
സ്വാർഥേ കിം നാവധാനം തേ ഉതാഹോ ദ്വേഷ്ടി മാം ഭവാൻ॥ 2-81-2 (14587)
ന സന്തീമേ ധാർതരാഷ്ട്രാ യേഷാം ത്വമനുശാസിതാ।
ഭവിഷ്യമർഥമാഖ്യാസി സർവദാ കൃത്യമാത്മനഃ॥ 2-81-3 (14588)
പരനേയോഽഗ്രണീര്യസ്യ സ മാർഗാൻപ്രതിമുഹ്യതി।
പന്ഥാനമനുഗച്ഛേയുഃ കഥം തസ്യ പദാനുഗാഃ॥ 2-81-4 (14589)
രാജൻപരിണതപ്രജ്ഞോ വൃദ്ധസേവീ ജിതേന്ദ്രിയഃ।
പ്രതിപന്നാൻസ്വകാര്യേഷു സംമോഹയസി നോ ഭൃശം॥ 2-81-5 (14590)
ലോകവൃത്താദ്രാജവൃത്തമന്യദാഹ ബൃഹസ്പതിഃ।
തസ്മാദ്രാജ്ഞാഽപ്രമത്തേന സ്വാർഥശ്ചിന്ത്യഃ സദൈവ ഹി॥ 2-81-6 (14591)
ക്ഷത്രിയസ്യ മഹാരാജ ജയേ വൃത്തിഃ സമാഹിതാ।
സ വൈ ധർമസ്ത്വധർമോ വാ സ്വവൃത്തൌ കാ പരീക്ഷണാ॥ 2-81-7 (14592)
പ്രകാലയേദ്ദിശഃ സർവാഃ പ്രതോദേനേവ സാരഥിഃ।
പ്രത്യമിത്രശ്രിയം ദീപ്താം ജിഘൃക്ഷുർഭരതർഷഭ॥ 2-81-8 (14593)
പ്രച്ഛന്നോ വാ പ്രകാശോ വാ യോഗോ യോഽരിം പ്രബാധതേ।
തദ്വൈ ശസ്ത്രം ശസ്ത്രവിദാം ന ശസ്ത്രം ഛേദനം സ്മൃതം॥ 2-81-9 (14594)
ശത്രുശ്ചൈവ ഹി മിത്രം ച ന ലേഖ്യം ന ച മാതൃകാ।
യോ വൈ സന്താപയതി യം സ ശത്രുഃ പ്രോച്യതേ നൃപ॥ 2-81-10 (14595)
അസന്തോഷഃ ശ്രിയോ മൂലം തസ്മാത്തം കാമയാംയഹം।
സമുച്ഛ്രയേ യോ യതതേ സ രാജൻപരമോ നയഃ॥ 2-81-11 (14596)
മമത്വം ഹി ന കർതവ്യമൈശ്വര്യേ വാ ധനേഽപി വാ।
പൂർവാവാപ്തം ഹരന്ത്യന്യേ രാജധ്രമം ഹി തം വിദുഃ॥ 2-81-12 (14597)
അദ്രോഹസമംയ കൃത്വാ ചിച്ഛേദ നമുചേഃ ശിരഃ।
ശക്രഃ സാഽഭിമതാ തസ്യ രിപൌ വൃത്തിഃ സനാതനീ॥ 2-81-13 (14598)
ദ്വാവേതൌ ഗ്രസതേ ഭൂമിഃ സർപോ ബിലശയാനിവ।
രാജാനം ചാവിരോദ്ധാരം ബ്രാഹ്മണം ചാപ്രവാസിനം॥ 2-81-14 (14599)
നാസ്തി വൈ ജാതിതഃ ശത്രുഃ പുരുഷസ്യ വിശാംപതേ।
യേന സാധാരണീ വൃത്തിഃ സ ശത്രുർനേതരോ ജനഃ॥ 2-81-15 (14600)
ശത്രുപക്ഷം സമൃധ്യന്തം യോ മോഹാത്സമുപേക്ഷതേ।
വ്യാധിരാപ്യായിത ഇവ തസ്യ മൂലം ഛിനത്തി സഃ॥ 2-81-16 (14601)
അൽപോഽപി ഹ്യരിരത്യർഥം വർധമാനഃ പരാക്രമൈഃ।
വൽമീകോ മൂലജ ഇവ ഗ്രസതേ വൃക്ഷമന്തികാത്॥ 2-81-17 (14602)
ആജമീഢ രിപോർലക്ഷ്മീർമാ തേ രോചിഷ്ട ഭാരത।
ഏഷ ഭാരഃ സത്വവതാം ന യഃ ശിരസി ധിഷ്ഠിതഃ॥ 2-81-18 (14603)
ജൻമവൃദ്ധിമിവാർഥാനാം യോ വൃദ്ധിമാഭികാങ്ക്ഷതേ।
ഏധതേ ജ്ഞാതിഷു സ വൈ സദ്യോ വൃദ്ധിർഹി വിക്രമഃ॥ 2-81-19 (14604)
നാപ്രാപ്യ പാണ്ഡവൈശ്വര്യം സംശയോ മേ ഭവിഷ്യതി।
അവാപ്സ്യേ വാ ശ്രിയം താം ഹി ശയിഷ്യേ വാ ഹതോ യുധി॥ 2-81-20 (14605)
ഏതാദൃശസ്യ കിം മേഽദ്യ ജീവിതേന വിശാംപതേ।
വർധന്തേ പാണ്ഡവാ നിത്യം വയം സ്വസ്ഥിരവൃദ്ധയഃ॥ ॥ 2-81-21 (14606)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ സഭാപർവണി ദ്യൂതപർവണി ഏകാശീതിതമോഽധ്യായഃ॥81 ॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-81-3 കൃത്യം ഇദാനീം കർതവ്യം॥ 2-81-14 അപ്രവാസിനം തീർഥാടനാദിരഹിതം॥ 2-81-15 സാധാരണീ തുല്യാ വൃത്തിർജീവികാ। ഏകാമിഷത്വമിത്യർഥഃ॥സഭാപർവ - അധ്യായ 082
॥ ശ്രീഃ ॥
2.82. അധ്യായഃ 082
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
ദുര്യോധനംപ്രതി ശകുനിനാ ദ്യൂതായ പ്രോത്സാഹനം॥ 1॥ ധൃതരാഷ്ട്രാജ്ഞയാ ശിൽപിഭിഃ സഭാനിർമാണം॥ 2॥ ധൃതരാഷ്ട്രേണ പാണ്ഡവാനയനായ വിദുരപ്രേഷണം॥ 3॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
ശകുനിരുവാച॥
യാം ത്വമേതാം ശ്രിയം പാണ്ഡുപുത്രേ യുധിഷ്ഠിരേ।
തപ്യസേ താം ഹരിഷ്യാമി ദ്യൂതേന ജയതാം വര॥ 2-82-1 (14607)
ആഹൂയതാം പരം രാജൻകുന്തീപുത്രോ യുധിഷ്ഠിരഃ।
അഗത്വാ സംശയമഹമയുദ്ധ്വാ ച ചമൂമുഖേ॥ 2-82-2 (14608)
അക്ഷാൻക്ഷിപന്നക്ഷതഃ സന്വിദ്വാനവിദുഷോ ജയേ।
ഗ്ലഹാന്ധനൂംഷി മേ വിദ്ധി ശരാനക്ഷാംശ്ച ഭാരത॥ 2-82-3 (14609)
അക്ഷാണാം ഹൃദയം മേ ജ്യാം രഥം വിദ്ധി മമാസ്ഫുരം॥ 2-82-4 (14610)
ദുര്യോധന ഉവാച। 2-82-5x (1533)
അയമുത്സഹതേ രാജച്ഛ്രിയമാഹർതുമക്ഷവിത്।
ദ്യൂതേന പാണ്ഡുപുത്രേഭ്യസ്തദനുജ്ഞാതുമർഹസി॥ 2-82-5 (14611)
ധൃതരാഷ്ട്ര ഉവാച। 2-82-6x (1534)
സ്ഥിതോഽസ്മി ശാസനേ ഭ്രാതുർവിദുരസ്യ മഹാത്മനഃ।
തേന സംഗംയ വേത്സ്യാമി കാര്യസ്യാസ്യ വിനിശ്ചയം॥ 2-82-6 (14612)
ദുര്യോധന ഉവാച॥ 2-82-7x (1535)
`കൃഷ്ണാദഭ്യാധികഃ സോഽപി ക്ഷത്താ ബോദ്ധാ വിശാംപതേ।
കേവലം ധർമമേവാഹ ന തദ്വിജയസാധകം॥ 2-82-7 (14613)
ജയശ്ച ധർമതോപേതസ്തഥൈവ ഭരതർഷഭ।
തസ്മാദ്വിനയതോ ജേതാ താവുഭൌ ച വിരോധിനൌ'॥ 2-82-8 (14614)
വ്യപനേഷ്യതി തേ ബുദ്ധിം വിദുരോ മുക്തസംശയഃ।
പാണ്ഡവാനാം ഹിതേ യുക്തോ ന തഥാ മമ കൌരവ॥ 2-82-9 (14615)
നാരഭേതാന്യസാമർഥ്യാത്പുരുഷഃ കാര്യമാത്മനഃ।
മതിസാംയം ദ്വയോർനാസ്തി കാര്യേഷു കുരുനന്ദന॥ 2-82-10 (14616)
ഭയം പരിഹരൻമത്ത ആത്മാനം പരിപാലയൻ।
വർഷാസു ക്ലിന്നവടവത്തിഷ്ഠന്നൈവാവസീദതി॥ 2-82-11 (14617)
ന വ്യാധയോ നാപി യമഃ പ്രാപ്തും ശ്രേയഃ പ്രതീക്ഷതേ।
യാവദേവ ഭവേത്കൽപസ്താവച്ഛ്രേയഃ സമാചരേത്॥ 2-82-12 (14618)
ധൃതരാഷ്ട്ര ഉവാച॥ 2-82-13x (1536)
സർവഥാ പുത്ര ബലിഭിർവിഗ്രഹോ മേ രോചതേ।
വൈരം വികാരം സൃജതി തദ്വൈ ശസ്ത്രമനായസം॥ 2-82-13 (14619)
അനർഥമർഥം മന്യസേ രാജപുത്ര
സംഗ്രന്ഥനം കലഹസ്യാതിയാതി।
തദ്വൈ പ്രവൃത്തം തു യഥാകഥഞ്ചിത്
സൃജേദസീന്നിശിതാൻസായകാംശ്ച॥ 2-82-14 (14620)
ദുര്യോധന ഉവാച॥ 2-82-15x (1537)
ദ്യൂതേ പുരാണൈർവ്യവഹാരഃ പ്രണീത-
സ്തത്രാത്യയോ നാസ്തി ന സംപ്രഹാരഃ।
തദ്രോചതാം ശകുനേർവാക്യമദ്യ
സഭാം ക്ഷിപ്രം ത്വമിഹാജ്ഞാപയസ്വ॥ 2-82-15 (14621)
സ്വർഗദ്വാരം ദീവ്യതാം നോ വിശിഷ്ടം
തദ്വർതിനാം ചാപി തഥൈവ യുക്തം।
ഭവേദേവം ഹ്യാത്മനാ തുല്യമേവ
ദുരോദരം പാണ്ഡവൈസ്ത്വം കുരുഷ്വ॥ 2-82-16 (14622)
ധൃതരാഷ്ട്ര ഉവാച। 2-82-17x (1538)
വാക്യം ന മേ രോചതേ യത്ത്വയോക്തം
യത്തേ പ്രിയം തത്ക്രിയതാം നരേന്ദ്ര।
പശ്ചാത്തപ്സ്യസേ തദുപാക്രംയ വാക്യം
ന ഹീദൃശം ഭാവി വചോ ഹി ധർംയം॥ 2-82-17 (14623)
ദൃഷ്ടം ഹ്യേതദ്വിദുരേണൈ സർവം
വിപശ്ചിതാ ബുദ്ധിവിദ്യാനുഗേന।
തദേവൈതദവശസ്യാഭ്യുപൈതി
മഹദ്ഭയം ക്ഷത്രിയജീവഘാതി॥ 2-82-18 (14624)
വൈശംപായന ഉവാച॥ 2-82-19x (1539)
ഏവമുക്ത്വാ ധൃതരാഷ്ട്രോ മനീഷീ
ദൈവം മത്വാ പരമം ദുസ്തരം ച।
ശശാസോച്ചൈഃ പുരുഷാൻപുത്രവാക്യേ
സ്ഥിതോ രാജാ ദൈവസംമൂഢചേതാഃ॥ 2-82-19 (14625)
സഹസ്രസ്തംഭാം ഹേമവൈദൂര്യചിത്രാം
ശതദ്വാരാം തോരണസ്ഫാടികാഢ്യാം।
സഭാമഗ്ര്യാം ക്രോശമാത്രായതാം മേ
തദ്വിസ്താരാമാശു കുർവന്തു യുക്താഃ॥ 2-82-20 (14626)
ശ്രുത്വാ തസ്യ ത്വരിതാ നിർവിശങ്കാഃ
പ്രാജ്ഞാ ദക്ഷാസ്താം തദാ ചക്രുരാശു।
സർവദ്രവ്യാണ്യുപജഹ്രുഃ സഭായാം
സഹസ്രശഃ ശിൽപിനശ്ചൈവ യുക്താഃ॥ 2-82-21 (14627)
കാലേനാൽപേനാഥ നിഷ്ഠാം ഗതാം താം
സഭാം രംയാം ബഹുരത്നാം വിചിത്രാം।
ചിത്രൈർഹൈമൈരാസനൈരഭ്യുപേതാ-
മാചഖ്യുസ്തേ തസ്യ രാജ്ഞഃ പ്രതീതാഃ॥ 2-82-22 (14628)
തതോ വിദ്വാന്വിദുരം മന്ത്രിമുഖ്യ-
മുവാചേദം ധൃതരാഷ്ട്രോ നരേന്ദ്രഃ।
യുധിഷ്ഠിരം രാജപുത്രം ച ഗത്വാ
മദ്വാക്യേന ക്ഷിപ്രമിഹാനയസ്വ॥ 2-82-23 (14629)
സഭേയം മേ ബഹുരത്നാ വിചിത്രാ
ശയ്യാസനൈരുപപന്നാ മഹാർഹൈഃ।
സാ ദൃശ്യതാം ഭ്രാതൃഭിഃ സാർധമേത്യ
മുഹൃദ്ദ്യൂതം വർതതാമത്ര ചേതി॥ 2-82-24 (14630)
വൈശംപായന ഉവാച॥ 2-82-25x (1540)
മതമാജ്ഞായ പുത്രസ്യ ധൃതരാഷ്ട്രോ നരാധിപഃ।
മത്വാ ച ദുസ്തരം ദൈവമേതദ്രാജംശ്ചകാര ഹ॥ 2-82-25 (14631)
അന്യായേന തഥോക്തസ്തു വിദുരോ വിദുഷാം വരഃ।
നാഭ്യനന്ദദ്വചോ ഭ്രാതുർവചനം ചേദമബ്രവീത്॥ 2-82-26 (14632)
വിദുര ഉവാച॥ 2-82-27x (1541)
നാഭിനന്ദേ നൃപതേ പ്രൈഷമേതം
മൈവം കൃഥാഃ കുലനാശാദ്ബിഭേമി।
പുത്രൈർഭിന്നഃ കലഹസ്തേ ധ്രുവം സ്യാ-
ദേതച്ഛങ്കേ ദ്യൂതകൃതേ നരേന്ദ്ര॥ 2-82-27 (14633)
ധൃതരാഷ്ട്ര ഉവാച। 2-82-28x (1542)
നേഹ ക്ഷത്തഃ കലഹസ്തപ്സ്യതേ മാം
ന ചേദ്ദൈവം പ്രതിലോമം ഭവിഷ്യത്।
ഛാത്രാ തു ദിഷ്ടസ്യ വശേ കിലേദം
സർവം ജഗച്ചേഷ്ടതി ന സ്വതന്ത്രം॥ 2-82-28 (14634)
തദദ്യ വിദുര പ്രാപ്യ രാജാനം മമ ശാസനാത്।
ക്ഷിപ്രമാനയ ദുർധർഷം കുന്തീപുത്രം യുധിഷ്ഠിരം॥ ॥ 2-82-29 (14635)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ സഭാപർവണി ദ്യൂതപർവണി ദ്വ്യശീതിതമോഽധ്യായഃ॥ 82 ॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-82-3 ഗ്ലഹാൻ പണാൻ॥ 2-82-4 ആസ്ഫുരമക്ഷവിന്യാസപാതനാദിസ്ഥാനം ॥ 2-82-8 വിനയതഃ അനയാത്॥ 2-82-16 ദുരോദരം ദ്യൂതം॥സഭാപർവ - അധ്യായ 083
॥ ശ്രീഃ ॥
2.83. അധ്യായഃ 083
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
വിദുരസ്യ ഇന്ദ്രപ്രസ്ഥഗമനം॥ 1॥ പാണ്ഡവാനാം ദ്യൂതസഭാപ്രവേശഃ॥ 2॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
വൈശംപായന ഉവാച॥
തതഃ പ്രായാദ്വിദുരോഽശ്വൈരുദാരൈ-
ർമഹാജവൈർബലിഭിഃ സാധു ദാന്തൈഃ।
ബലാന്നിയുക്തോ ധൃതരാഷ്ട്രേണ രാജ്ഞാ
മനീഷിണാം പാണ്ഡവാനാം സകാശേ॥ 2-83-1 (14636)
സോഽഭിപത്യ തദധ്വാനമാസാദ്യ നൃപതേഃ പുരം।
പ്രവിവേശ മഹാബുദ്ധിഃ പൂജ്യമാനോ ദ്വിജാതിഭിഃ॥ 2-83-2 (14637)
സ രാജഗൃഹമാസാദ്യ കുബേരഭവനോപമം।
അഭ്യാഗച്ഛത ധർമാത്മാ ധർമപുത്രം യുധിഷ്ഠിരം॥ 2-83-3 (14638)
തം വൈ രാജാ സത്യധൃതിർമഹാത്മാ
അജാതശത്രുർവിദുരം യഥാവത്।
പൂജാപൂർവം പ്രതിഗൃഹ്യാജമീഢ-
സ്തതോഽപൃച്ഛദ്ധൃതരാഷ്ട്രം സപുത്രം॥ 2-83-4 (14639)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച॥ 2-83-5x (1543)
വിജ്ഞായതേ തേ മനസോഽപ്രഹർഷഃ
കച്ചിത്ക്ഷത്തഃ കുശലേനാഗതോഽസി।
കച്ചിത്പുത്രാഃ സ്ഥവിരസ്യാനുലോമാ
വശാനുഗാശ്ചാപി വിശോഽഥ കച്ചിത്॥ 2-83-5 (14640)
വിദുര ഉവാച॥ 2-83-6x (1544)
രാജാ മഹാത്മാ കുശലീ സപുത്ര
ആസ്തേ വൃതോ ജ്ഞാതിഭിരിന്ദ്രകൽപഃ।
പ്രീതോ രാജൻപുത്രഗുണൈർവിനീതോ
വിശോക ഏവാത്മരതിർമഹാത്മാ॥ 2-83-6 (14641)
ഇദം തു ത്വാം കുരുരാജോഽഭ്യുവാച
പൂർവം പൃഷ്ട്വാ കുശലം ചാവ്യയം ച।
ഇയം സഭാ ത്വത്സഭാതുല്യരൂപാ
ഭ്രാതൄണാം തേ ദൃസ്യതാമേത്യ പുത്ര॥ 2-83-7 (14642)
സമാഗംയ ഭ്രാതൃഭിഃ പാർഥ തസ്യാം
സുഹൃദ്ദ്യൂതം ക്രിയതാം രംയതാം ച।
പ്രീയാമഹേ ഭവതാം സംഗമേന
സമാഗതാഃ കുരവശ്ചാപി സർവേ॥ 2-83-8 (14643)
ദുരോദരാ വിഹിതാ യേ തു തത്ര
മഹാത്മനാ ധൃതരാഷ്ട്രേണ രാജ്ഞാ।
താന്ദ്രക്ഷ്യസേ കിതവാൻസന്നിവിഷ്ടാ-
നിത്യാഗതോഽഹം നൃപതേ തജ്ജുഷസ്വ॥ 2-83-9 (14644)
യുധിഷ്ഠര ഉവാച॥ 2-83-10x (1545)
ദ്യൂതേ ക്ഷത്തഃ കലഹോ വിദ്യതേ നഃ
കോ വൈ രോചതനേ ബുധ്യമാനഃ।
കിം വാ ഭവാൻമന്യതേ യുക്തരൂപം
ഭവദ്വാക്യേ സർവ ഏവ സ്ഥിതാഃ സ്മഃ॥ 2-83-10 (14645)
വിദുര ഉവാച॥ 2-83-11x (1546)
ജാനാംയഹം ദ്യൂതമനർഥമൂലം
കൃതശ്ച യത്നോഽസ്യ മയാ നിവാരണേ।
രാജാ ച മാം പ്രാഹിമോത്ത്വത്സകാശം
ശ്രുത്വാ വിദ്വഞ്ശ്രേയ ഇഹാചരസ്വ॥ 2-83-11 (14646)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച॥ 2-83-12x (1547)
കേ തത്രാന്യേ കിതവാ ദീവ്യമാനാ
വിനാ രാജ്ഞോ ധൃതരാഷ്ട്രസ്യ പുത്രൈഃ।
പൃച്ഛാമി ത്വാം വിദുര ബ്രൂഹി നസ്താൻ
യൈർദീവ്യാമഃ ശതശഃ സന്നിപത്യ॥ 2-83-12 (14647)
വിദുര ഉവാച॥ 2-83-13x (1548)
ഗന്ധാരരാജഃ ശകുനിർവിശാംപതേ
രാജാഽതിദേവീ കൃതഹസ്തോ മതാക്ഷഃ।
വിനിംശതിശ്ചിത്രസേനശ്ച രാജാ
സത്യവ്രതഃ പുരുമിത്രോ ജയശ്ച॥ 2-83-13 (14648)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച॥ 2-83-14x (1549)
മഹാഭയാഃ കിതവാഃ സന്നിവിഷ്ടാ
മായോപധാ ദേവിതാരോഽത്ര സന്തി।
ധാത്രാ തു ദിഷ്ടസ്യ വശേ കിലേദം
സർവം ജഗത്തിഷ്ഠതി ന സ്വതന്ത്രം॥ 2-83-14 (14649)
നാഹം രാജ്ഞോ ധൃതരാഷ്ട്രസ്യ ശാസനാ-
ന്ന ഗന്തുമിച്ഛാമി കവേ ദുരോദരം।
ഇഷ്ടോ ഹി പുത്രസ്യ പിതാ സദൈവ
തദസ്മി കർതാ വിദുരാത്ഥ മാം യഥാ॥ 2-83-15 (14650)
ന ചാകാമഃ ശകുനിനാ ദേവിതാഹം
ന ചേൻമാം ജിഷ്ണുരാഹ്വയിതാ സഭായാം।
ആഹൂതോഽഹം ന നിവർതേ കദാചിത്
തദാഹിതം ശാശ്വതം വൈ വ്രതം മേ॥ 2-83-16 (14651)
വൈശംപായന ഉവാച॥ 2-83-17x (1550)
ഏവമുക്ത്വാ വിദുരം ധർമരാജഃ
പ്രായാത്രികം സർവമാജ്ഞാപ്യ തൂർണം।
പ്രായാച്ഛ്വോഭൂതേ സഗണഃ സാനുയാത്രഃ
സഹ സ്ത്രീഭിർദൌപദാമാദി കൃത്വാ॥ 2-83-17 (14652)
ദൈവം ഹി പ്രജ്ഞാം മുഷ്ണാതി ചക്ഷുസ്തേജ ഇവാപതത്।
ധാതുശ്ച വശമന്വേതി പാശൈരിവ നരഃ സിതഃ॥ 2-83-18 (14653)
ഇത്യുക്ത്വാ പ്രയയൌ രാജാ സഹ ക്ഷത്ര്രാ യുധിഷ്ഠിരഃ।
അമൃഷ്യമാണസ്തസ്യാഥ സമാഹ്വാനമരിന്ദമഃ॥ 2-83-19 (14654)
ബാഹ്ലികേന രഥം യത്തമാസ്ഥായ പരവീരഹാ।
പരിച്ഛന്നോ യയൌ പാർഥോ ഭ്രാതൃഭിഃ സഹ പാണ്ഡവഃ।
രാജശ്രിയാ ദീപ്യമാനോ യയൌ ബ്രഹ്മപുരഃ സരഃ॥ 2-83-20 (14655)
`സന്ദിദേശ തതഃ പ്രേഷ്യാനാഗതാന്നഗരം പ്രതി।
തതസ്തേ നൃപശാർദൂല ചക്രുർവൈ നൃപശാസനം॥ 2-83-21 (14656)
തതോ രാജാ മഹാതേജാഃ സംയംയ സപരിച്ഛദം।
ബ്രാഹ്മണൈഃ സ്വസ്തി വാച്യാഥ പ്രയയൌ മന്ദിരാദ്ബഹിഃ 2-83-22 (14657)
ബ്രാഹ്മണേഭ്യോ ധനം ദത്ത്വാ ഗത്യർഥം സ യഥാവിധി।
അന്യേഭ്യഃ സ തു ദത്ത്വാ ച ഗന്തുമേവോപചക്രമേ॥ 2-83-23 (14658)
സർവലക്ഷണസംപന്നം രാജഹംസപരിച്ഛദം।
തമാരുഹ്യ മഹാരാജോ ഗജേന്ദ്രം ഷഷ്ടിഹായനം॥ 2-83-24 (14659)
ഹാരീ കിരീടീ ഹേമാഭഃ സർവാഭരണഭൂഷിതഃ।
രരാജ രാജൻപാർഥോ വൈ പരയാ നൃപശോഭയാ॥ 2-83-25 (14660)
രുക്മവേദിഗതഃ പ്രാജ്യോ ജ്വലന്നിവ ഹുതാശനഃ।
തതോ ജഗാമ രാജാ സ പ്രഹൃഷ്ടനരവാഹനഃ॥ 2-83-26 (14661)
രഥഘോഷേണ മഹതാ പൂരയന്വൈ നഭഃ സ്ഥലം।
സംസ്തൂയമാനഃ സ്തുതിഭിഃ സൂതമാഗധബന്ദിഭിഃ॥ 2-83-27 (14662)
മഹാസൈന്യേന സഹിതോ യഥാദിത്യഃ സ്വരശ്മിഭിഃ।
പാണ്ഡുരേണാതപത്രേണ ധ്രിയമാണേന മൂർധനി॥ 2-83-28 (14663)
ബഭൌ യുധിഷ്ഠിരോ രാജാ പൌർണമാസ്യാമിവോഡുരാട്।
ചാമരൈർഹേമദണ്ഡൈശ്ച ധൂയമാനഃ സമന്തതഃ॥ 2-83-29 (14664)
ജയാശിഷഃ പ്രഹൃഷ്ടാനാം നരാണാം പഥി പാണ്ഡവഃ।
പ്രത്യഗൃഹ്ണാദ്യഥാന്യായം യഥആവദ്ഭരതർഷഭഃ॥ 2-83-30 (14665)
തഥൈവ സൈനികാ രാജന്രാജാനമനുയാന്തി യേ।
തേഷാം ഹലഹലാശബ്ദോ ദിവം സ്തബ്ധഃ പ്രതിഷ്ഠിതഃ॥ 2-83-31 (14666)
നൃപസ്യാഗ്നേ യയൌ രാജൻഭീമസേനോ രഥീ ബലീ।
ഉഭൌ പാർശ്വഗതൌ രാജ്ഞഃ സതൽപൌ വൈ സുകൽപിതൌ॥ 2-83-32 (14667)
അധിരൂഢൌ യമൌ ചാപി ജഗ്മതുർഭരതർഷഭ।
ശോഭയന്തൌ മഹാസൈന്യം താവുഭൌ രൂപശാലിനൌ॥ 2-83-33 (14668)
പൃഷ്ഠതോഽനുയയൌ ജിഷ്ണുർവീരഃ ശസ്ത്രഭൃതാം വരഃ।
ശ്വേതാശ്വോ ഗാണ്ഡിവം ഗൃഹ്യ അഗ്നിദത്തം രഥം ഗതഃ॥ 2-83-34 (14669)
സൈന്യമധ്യേ യയൌ രാജൻകുരുരാജോ യുധിഷ്ഠിരഃ।
ദ്രൌപദീപ്രമുഖാ നാര്യഃ സാനുഗാഃ സപരിച്ഛദാഃ॥ 2-83-35 (14670)
ആരുഹ്യ താ വിചിത്രാംഗ്യോ യാനാനി വിവിധാനി ച।
മഹത്യാ സേനയാ രാജന്നഗ്രേ യാനാനി വിവിധാനി ച। 2-83-36 (14671)
സമൃദ്ധനരനാഗാശ്വം സപതാകരഥധ്വജം।
സംനദ്ധവരനിസ്ത്രിംശം പഥി നിർഘോഷനിഃ സ്വനം॥ 2-83-37 (14672)
ശംഖദുന്ദുഭിതാലാനാം വേണുവീണാനുവനാദിതം।
ശുശുഭേ പാണ്ഡവം സൈന്യം പ്രയാസ്യത്തത്തദാ നൃപ॥ 2-83-38 (14673)
യഥാ കുബേരോ ലങ്കായാം പുരാ ചാത്യന്തശോഭയാ।
മഹത്യാ സേനയാ സാർധം ഗുരുമിന്ദ്രം സ ഗച്ഛതി॥ 2-83-39 (14674)
തഥാ യയൌ സ പാർഥോഽപി അസംഖ്യേയവിഭൂതിനാ।
സുസമൃദ്ധേന സൈന്യേന യഥാ വൈശ്രവണസ്തഥാ॥ 2-83-40 (14675)
സ സരാംസി നദീശ്ചൈവ വനാന്യുപവനാനി ച।
അത്യക്രാമൻമഹാരാജ പുരീം ചാഭ്യവപദ്യത॥ 2-83-41 (14676)
സ ഹാസ്തിനസമീപേ തു കുരുരാജോ യുധിഷ്ഠിരഃ।
ചക്രേ നിവേശനം തത്ര തതഃ സ സഹസൈനികാഃ॥ 2-83-42 (14677)
ശിവേ ദേശേ സമേ ചൈവ ന്യവസത്പാണ്ഡവസ്തദാ।
തതോരാജൻസമാഹൂയ ശോകവിഹ്വലയാ ഗിരാ॥ 2-83-43 (14678)
ഏതദ്വാക്യം ച സർവസ്വം ധൃതരാഷ്ട്രചികീർഷിതം।
ആചചക്ഷേ യഥാവൃത്തം വിദുരോഽഥ നൃപസ്യ ഹ॥ 2-83-44 (14679)
തച്ഛ്രുത്വാ ഭാഷിതം തേന ധർമരാജോഽബ്രവീദിദം।
ന മർഷയാംയഹം ക്ഷത്തഃ സമാഹ്വാനം വ്രതം ഹി മേ।
സ്വസ്ത്യസ്തു ലോകേ വിപ്രാണാം പ്രജാനാം ചൈവ സർവദാ॥ 2-83-45 (14680)
വൈശംപായന ഉവാച॥ 2-83-46x (1551)
പ്രവിവേശ തതോ രാജാ നഗരം നാഗസാഹ്വയം।
ധൃതരാഷ്ട്രേണ ചാഹൂതഃ കാലസ്യ സമയേന ച'॥ 2-83-46 (14681)
സ ഹാസ്തിനപുരം ഗത്വാ ധൃതരാഷ്ട്രഗൃഹം യയൌ।
സമിയായ ച ധർമാത്മാ ധൃതരാഷ്ട്രേണ പാണ്ഡവഃ॥ 2-83-47 (14682)
തഥാ ഭീഷ്മേണ ദ്രോണേന കർണേന ച കൃപേണ ച।
സമിയായ യഥാന്യായം ദ്രൌണിനാ ച വിഭുഃ സഹ 2-83-48 (14683)
സമേത്യ ച മഹാബാഹുഃ സോമദത്തേന ചൈവ ഹ।
ദൂര്യോധനേന സഭ്രാത്രാ സൌബലേന ച വീര്യവാൻ॥ 2-83-49 (14684)
യേ ചാന്യേ തത്ര രാജാനഃ പൂർവമേവ സമാഗതാഃ।
ദുഃശാസനേന വീരേണ സർവൈർഭ്രാതൃഭിരേവ ച॥ 2-83-50 (14685)
ജയദ്രഥേന ച തഥാ കുരുഭിശ്ചാപി സർവശഃ।
തതഃ സർവൈർമഹാബാഹുർഭ്രാതൃഭിഃ പിരവാരിതഃ॥ 2-83-51 (14686)
പ്രവിവേശ ഗൃഹം രാജ്ഞോ ധൃതരാഷ്ട്രസ്യ ധീമതഃ।
ദദർശ തത്ര ഗാന്ധാരീം ദേവീം പതിമനുവ്രതാം॥ 2-83-52 (14687)
സ്നുഷാഭിഃ സംവൃതാം ശശ്വത്താരാഭിരിവ രോഹിണീം।
അഭിവാദ്യ സ ഗാന്ധാരീം തയാ ച പ്രതിനന്ദിതഃ॥ 2-83-53 (14688)
ദദർശ പിതരം വൃദ്ധം പ്രജ്ഞാചക്ഷുഷമീശ്വരം॥ 2-83-54 (14689)
രാജ്ഞാ മൂർധന്യുപാഘ്രാതാസ്തേ ച കൌരവനന്ദനാഃ।
ചത്വാരഃ പാണ്ഡവാ രാജൻഭീമസേനപുരോഗമാഃ॥ 2-83-55 (14690)
തതോ ഹർഷഃ സമഭവത്കൌരവാണാം വിശാംപതേ।
താന്ദൃഷ്ട്വാ പുരുഷവ്യാഘ്രാൻപാണ്ഡവാൻപ്രിയദർശനാൻ॥ 2-83-56 (14691)
വിവിശുസ്തേഽഭ്യനുജ്ഞാതാ രത്നവന്തി ഗൃഹാണി ച।
ദദൃശുശ്ചോപയാതാരോ ദ്രോപദീപ്രമുഖാഃ സ്ത്രിയഃ॥ 2-83-57 (14692)
യാജ്ഞസേന്യാഃ പരാമൃദ്ധിം ദൃഷ്ട്വാ പ്രജ്വലിതാമിവ।
സ്നുഷാസ്താ ധൃതരാഷ്ട്രസ്യ നാതിപ്രമനസോഽഭവൻ॥ 2-83-58 (14693)
തതസ്തേ പുരുഷവ്യാഘ്രാ ഗ്തവാ സ്ത്രീഭിസ്തു സംവിദം।
കൃത്വാ വ്യായാമപൂർവാണി കൃത്യാനി പ്രതികർമ ച॥ 2-83-59 (14694)
തതഃ കൃതാഹ്നികാഃ സർവേ ദിവ്യചന്ദനഭൂഷിതാഃ।
കല്യാണമനസശ്ചൈവ ബ്രാഹ്മണാൻസ്വസ്തി വാച്യ ച॥ 2-83-60 (14695)
മനോജ്ഞമശനം ഭുക്ത്വാ വിവിശുഃ ശരണാന്യഥ।
ഉപഗീയമാനാ നാരീഭിരസ്വപൻകുരുപുംഗവാഃ॥ 2-83-61 (14696)
ജഗാമ തേഷാം സാ രാത്രിഃ പുണ്യാ രതിവിഹാരിണാം।
സ്തൂയമാനാശ്ച വിശ്രാന്താഃ കാലേ നിദ്രാമഥാത്യജൻ॥ 2-83-62 (14697)
മുഖോഷിതാസ്തേ രജനീം പ്രാതഃ സർവേ കൃതാഹ്നികാഃ।
സഭാം രംയാം പ്രവിവിശുഃ കിതവൈരഭിനന്ദിതാഃ॥ ॥ 2-83-63 (14698)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ സഭാപർവണി ദ്യൂതപർവണി വ്യശീതിതമോഽധ്യായഃ॥83 ॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-83-2 ദ്വിജാതിഭിസ്ത്രൈവർണികൈഃ॥ 2-83-6 ആത്മരതിഃ ആത്മനഃ സ്വസ്യോത്കർഷ ഏവ രതിര്യസ്യ നതു ധർമമന്വീക്ഷതേ ഇതി ഭാവഃ॥ 2-83-7 അവ്യയം ധനാദേരവിനാശം॥ 2-83-9 ദുരോദരാ ദ്യൂതകരാഃ॥ 2-83-17 ആദി അവിഭക്തികനിർദേശഃ॥ 2-83-57 യാതാരഃ യാതരഃ॥ 2-83-59 സംവിദം മിഥഃ കഥാം। വ്യായാമഃ ശ്രമാനോദനവ്യാപാരഃ പൂർവോ യേഷാം താനി। പ്രതികര ്മ കേശപ്രസാധനാദിപരിഷ്കാരം॥സഭാപർവ - അധ്യായ 084
॥ ശ്രീഃ ॥
2.84. അധ്യായഃ 084
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
ശകുനിയുധിഷ്ഠിരയോഃ സംവാദഃ॥ 1॥ ദ്യൂതനിർധാരണം॥2॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
വൈശംപായന ഉവാച॥
പ്രവിശ്യ താം സഭാം പാർഥാ യുധിഷ്ഠിരപുരോഗമാഃ।
സമേത്യ പാർഥിവാൻസർവാൻപൂജാർഹാനഭിപൂജ്യ ച॥ 2-84-1 (14699)
യഥാവയഃ സമേയാനാ ഉപവിഷ്ടാ യഥാർഹതഃ।
ആസനേഷു വിചിത്രേഷു സ്പർദ്ധ്യാസ്തരണവത്സു ച॥ 2-84-2 (14700)
തേഷു തത്രോപവിഷ്ടേഷു സർവേഷ്വഥ നൃപേഷു ച।
ശകുനിഃ സൌബലസ്തത്ര യുധിഷ്ഠിരമഭാഷത॥ 2-84-3 (14701)
ശകുനിരുവാച॥ 2-84-4x (1552)
ഉപസ്തീർണാ സഭാ രാജൻസർവേ ത്വയി കൃതക്ഷണാഃ।
അക്ഷാനുപ്ത്വാ ദേവനസ്യ സമയോഽസ്തു യുധിഷ്ഠിര॥ 2-84-4 (14702)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 2-84-5x (1553)
നിതിർദേവനം പാപം ന ക്ഷാത്രോഽത്ര പരാക്രമഃ।
ന ച നീതിർധ്രുവാ രാജൻകിം ത്വം ദ്യൂതം പ്രശംസസി॥ 2-84-5 (14703)
ന ഹി മാനം പ്രശംസന്തി നികൃതൌ കിതവസ്യ ഹി।
ശകുനേ മൈവം നോഽജൈഷീരമാർഗേണ നൃശംസവത്॥ 2-84-6 (14704)
ശകുനിരുവാച। 2-84-7x (1554)
യോ വേത്തി സംഖ്യാ നികൃതൌ വിധിജ്ഞ-
ശ്ചേഷ്ടാസ്വഖിന്നഃ കിതവോഽക്ഷജാസു।
മഹാമതിര്യശ്ച ജാനാതി ദ്യൂതം
സ വൈ സർവം സഹതേ പ്രക്രിയാസു॥ 2-84-7 (14705)
അക്ഷഗ്ലഹഃ സോഽഭിഭവേത്പരം ന-
സ്തേനൈവ ദോഷോ ഭവതീഹ പാർഥ।
ദീവ്യാമഹേ പാർഥിവ മാ വിശങ്കാം
കുരുഷ്വ പാണം ച ചിരം ച മാ കൃഥാഃ॥ 2-84-8 (14706)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 2-84-9x (1555)
ഏവമാഹായമസിതോ ദേവലോ മുനിസത്തമഃ।
ഇമാനി ലോകദ്വാരാണി യോ വൈ ഭ്രാംയതി സർവദാ॥ 2-84-9 (14707)
ഇദം വൈ ദേവനം പാപം നികൃത്യാ കിതവൈഃ സഹ।
ധർമേണ തു ജയോ യുദ്ധേ തത്പരം ന തു ദേവനം॥ 2-84-10 (14708)
നാര്യാ ംലേച്ഛന്തി ഭാഷാഭിർമായയാ ന ചരന്ത്യുത।
അജിഹ്യമശഠം യുദ്ധമേതത്സത്പുരുഷവ്രതം॥ 2-84-11 (14709)
ശക്തിതോ ബ്രാഹ്മണാർഥായ ശിക്ഷിതും പ്രയതാമഹേ।
തദ്വൈ വിത്തം മാതിദേവീർമാജൈഷീഃ ശകുനേ പരാൻ॥ 2-84-12 (14710)
നികൃത്യാ കാമയേ നാഹം സുഖാന്യുത ധനാനി വാ।
കിതവസ്യേഹ കൃതിനോ വൃത്തമേതന്ന പൂജ്യതേ॥ 2-84-13 (14711)
ശകുനിരുവാച। 2-84-14x (1556)
ശ്രോത്രിയഃ ശ്രോത്രിയാനേതി നികൃത്യൈവ യുധിഷ്ഠിര।
വിദ്വാനവിദുഷോഽഭ്യേതി നാഹുസ്താം നികൃതിം ജനാഃ॥ 2-84-14 (14712)
അക്ഷൈർഹി ശിക്ഷിതോഽഭ്യേതി നികൃത്യൈവ യുധിഷ്ഠിര।
വിദ്വാനവിദുഷോഽഭ്യേതി നാഹുസ്താം നികൃതിം ജനാഃ॥ 2-84-15 (14713)
അകൃതാസ്ത്രം കൃതാസ്രശ്ച ദുർബലം ബലവത്തരഃ।
ഏവം കർമസു സർവേഷു നികൃത്യൈവ യുധിഷ്ഠിരഃ।
വിദ്വാനവിദുഷോഭ്യേതി നാഹുസ്താം നികൃതിം ജനാഃ॥ 2-84-16 (14714)
ഏവം ത്വം മാമിഹാഭ്യേത്യ നികൃതിം യദി മന്യസേ।
ദേവനാദ്വിനിവർതസ്വ യദി തേ വിദ്യതേ ഭയം॥ 2-84-17 (14715)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച॥ 2-84-18x (1557)
ആഹൂതോ ന നിവർതേയമിതി മേ വ്രതമാഹിതം।
വിധിശ്ച ബലവാന്രാജന്ദിഷ്ടസ്യാസ്മി വശേ സ്ഥിതഃ॥ 2-84-18 (14716)
അസ്മിൻസമാഗമേ കേന ദേവനം മേ ഭവിഷ്യതി।
പ്രതിപാണശ്ച കോഽന്യോസ്തി തതോ ദ്യൂതം പ്രവർതതാം॥ 2-84-19 (14717)
ദുര്യോധന ഉവാച। 2-84-20x (1558)
അഹം ദാതാസ്മി രത്നാനാം ധനാനാം ച വിശാംപതേ।
മദർഥേ ദേവിതാ ചായം ശകുനിർമാതുലോ മമ॥ 2-84-20 (14718)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച॥ 2-84-21x (1559)
അന്യേനാന്യസ്യ വൈ ദ്യൂതം വിഷമം പ്രതിഭാതി മേ।
ഏതദ്വിദ്വിന്നുപാദത്സ്വ കാമമേവം പ്രവർതതം॥ ॥ 2-84-21 (14719)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ സഭാപർവണി ദ്യൂതപർവണി ചതുരശീതിതമോഽധ്യായഃ॥84 ॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-84-5 പാപം പാപഹേതുഃ॥ 2-84-8 പാണം പണനീയദ്രവ്യം॥സഭാപർവ - അധ്യായ 085
॥ ശ്രീഃ ॥
2.85. അധ്യായഃ 085
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
ഭീഷമദ്രോണാദീനാം ദ്യൂതസഭാപ്രവേശഃ॥ 1॥ ദ്യൂതീപക്രമഃ॥ 2॥ യുധിഷ്ഠിരേണ പണീകൃതാനാം സർവവസ്തൂനാം ശകുനിനാ അപഹാരഃ॥ 3॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
വൈശംപായന ഉവാച॥
ഉപോഹ്യമാനേ ദ്യൂതേ തു രാജാനഃ സർവ ഏവ തേ।
ധൃതരാഷ്ട്രം പുരസ്കൃത്യ വിവിശുസ്താം സഭാം തതഃ॥ 2-85-1 (14720)
ഭീഷ്മോ ദ്രോണഃ കൃപശ്ചൈവ വിദുരശ്ച മഹാമതിഃ।
നാതിപ്രീതേന മനസാ തേഽന്വവർതന്ത ഭാരത॥ 2-85-2 (14721)
തേ ദ്വന്ദ്വശഃ പൃഥച്കൈവ സിംഹഗ്രീവാ മഹൌജസഃ।
സിംഹാസനാനി ഭൂരിണീ വിചിത്രാണി ച ഭേജിരേ॥ 2-85-3 (14722)
ശുശുഭേ സാ സഭാ രാജന്രാജഭിസ്തൈഃ സമാഗതൈഃ।
ദേവൈരിവ മഹാഭാഗൈഃ സമവേതൈസ്ത്രിവിഷ്ടപം॥ 2-85-4 (14723)
സർവേ വേദവിദഃ ശൂരാഃ സർവേ ഭാസ്വരമൂർതയഃ।
പ്രവർതത മഹാരാജ സുഹൃദ്ദ്യൂതമനന്തരം॥ 2-85-5 (14724)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച॥ 2-85-6x (1560)
അയം ബുഹധനോ രാജൻസാഗരാവർതസംഭവഃ।
മണിർഹാരോത്തരഃ ശ്രീമാൻകനകോത്തമഭൂഷണഃ॥ 2-85-6 (14725)
ഏതദ്രാജൻമമ ധനം പ്രതിപാണോഽസ്തി കസ്തവ।
യേന മാം ത്വം മഹാരാജ ധനേന പ്രതിദീവ്യസേ॥ 2-85-7 (14726)
ദുര്യോധന ഉവാച॥ 2-85-8x (1561)
സന്തി മേ മണയശ്ചൈവ ധനാനി സുബഹൂനി ച।
മത്സരശ്ച ന മേഽർഥേഷു ജയസ്വൈനം ദുരോദരം॥ 2-85-8 (14727)
വൈശംപായന ഉവാച॥ 2-85-9x (1562)
തതോ ജഗ്രാഹ ശകുനിസ്താനക്ഷാനക്ഷതത്ത്വവിത്।
ജിതമിത്യേവ ശകുനിര്യുധിഷ്ഠിരമഭാഷത॥ 2-85-9 (14728)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച॥ 2-85-10x (1563)
മത്ത കൈതകേനൈവ യജ്ജിതോഽസ്മി ദുരോദരേ।
ശകുനേ ഹന്ത ദീവ്യാമോ ഗ്ലഹമാനാഃ പരസ്പരം॥ 2-85-10 (14729)
സന്തി നിഷ്കസഹസ്രസ്യ ഭാണ്ഡിന്യോ ഭരിതാഃ ശുഭാഃ।
കോശോ ഹിരണ്യമക്ഷയ്യം ജാതരൂപമനേകശഃ।
ഏതദ്രാജൻമമ ധനം തേന ദീവ്യാംയഹം ത്വയാ॥ 2-85-11 (14730)
വൈശംപായന ഉവാച॥ 2-85-12x (1564)
കൌരവാണാം കുലകരം ജ്യേഷ്ഠം പാണ്ഡവമച്യുതം।
ഇത്യുക്തഃ ശകുനിഃ പ്രാഹ ജിതമിത്യേവ തം നൃപം॥ 2-85-12 (14731)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച॥ 2-85-13x (1565)
അയം സഹസ്രസമിതോ വൈയാഘ്രഃ സുപ്രതിഷ്ഠിതഃ।
സുചക്രോപസ്കരഃ ശ്രീമാൻകിങ്കിണീജാലമണ്ഡിതഃ॥ 2-85-13 (14732)
സംഹ്രാദനോ രാജരഥോ യ ഇഹാസ്മാനുപാവഹത്।
ജൌത്രോ രഥവരഃ പുണ്യോ മേഘസാഗരനിഃ സ്വനഃ॥ 2-85-14 (14733)
അഷ്ടൌ യം കുരരച്ഛായാഃ സദശ്വാ രാഷ്ട്രസംമതാഃ।
വഹന്തി നൈഷാം മുച്യേത പദാദ്ഭൂമിമുപസ്പൃശൻ।
ഏതദ്രാജന്ധനം മഹ്യം തേന ദീവ്യാംയഹം ത്വയാ॥ 2-85-15 (14734)
വൈശംപായന ഉവാച॥ 2-85-16x (1566)
ഏവം ശ്രുത്വാ വ്യവസിതോ നികൃതിം സമുപാശ്രിതഃ।
ജിതമിത്യേവ ശകുനിര്യുധിഷ്ഠിരമഭാഷത॥ 2-85-16 (14735)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച॥ 2-85-17x (1567)
ശതം ദാസീസഹസ്രാണി തരുണ്യോ ഹേമഭദ്രികാഃ।
കംബുകേയൂരധാരിണ്യോ നിഷ്കകണ്ഠ്യഃ സ്വലങ്കൃതാഃ॥ 2-85-17 (14736)
മഹാർഹമാല്യാഭരണാഃ സുവസ്ത്രാശ്ചന്ദനോക്ഷിതാഃ।
മണീൻഹേമ ച ബിഭ്രത്യശ്ചതുഃഷഷ്ടിവിശാരദാഃ॥ 2-85-18 (14737)
അനുസേവാം ചരന്തീമാഃ കുശലാ നൃത്തസാമസു।
സ്നാതകാനാമമാത്യാനാം രാജ്ഞാം ച മമ ശാസനാത്।
ഏതദ്രാജൻമമ ധനം തേന ദീവ്യാംയഹം ത്വയാ॥ 2-85-19 (14738)
വൈശംപായന ഉവാച॥ 2-85-20x (1568)
ഏതച്ഛുത്വാ വ്യവസിതോ നികൃതിം സമുപാശ്രിതഃ।
ജിതമിത്യേവ ശകുനിര്യുധിഷ്ഠിരമഭാഷത॥ 2-85-20 (14739)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 2-85-21x (1569)
ഏതാവന്തി ച ദാസാനാം സഹസ്രാണ്യുത സന്തി മേ।
പ്രദക്ഷിണാനുലോമാശ്ച പ്രാവാരവസനാഃ സദാ॥ 2-85-21 (14740)
പ്രാജ്ഞാ മേധാവിനോ ദാന്താ യുവാനോ മൃഷ്ടകുണ്ഡലാഃ।
പാത്രീഹസ്താ ദിവാരാത്രമതിഥീൻഭോജയന്ത്യുത।
ഏതദ്രാജൻമമ ധനം തേന ദീവ്യാംയഹം ത്വയാ॥ 2-85-22 (14741)
വൈശംപായന ഉവാച॥ 2-85-23x (1570)
ഏതച്ഛ്രുത്വാ വ്യവസിതോ നികൃതിം സമുപാശ്രിതഃ।
ജിതമിത്യേവ ശകുനിര്യുധിഷ്ഠിരഭാഷത॥ 2-85-23 (14742)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച॥ 2-85-24x (1571)
സഹസ്രസംഖ്യാ നഗാ മേ മത്താസ്തിഷ്ഠന്തി സൌബല।
ഹേമകക്ഷാഃ കൃതാപീഡാഃ പദ്മിനോ ഹേമമാലിനഃ॥ 2-85-24 (14743)
സുദാന്താ രാജവഹനാഃ സർവശബ്ദക്ഷമാ യുധി।
ഈഷാദന്താ മഹാകായാഃ സർവേ ചാഷ്ടകരേണവഃ॥ 2-85-25 (14744)
സർവേ ച പുരഭേത്താരോ നവമേഘനിഭാ ഗജാഃ।
ഏതദ്രാജൻമമ ധനം തേന ദീവ്യാംയഹം ത്വയാ॥ 2-85-26 (14745)
വൈശംപായന ഉവാച॥ 2-85-27x (1572)
ഇത്യേവംവാദിനം പാർഥം പ്രഹസന്നിവ സൌബലഃ।
ജിതമിത്യേവ ശകുനിര്യുധിഷ്ഠിരമഭാഷത॥ 2-85-27 (14746)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച॥ 2-85-28x (1573)
രഥാസ്താവന്ത ഏവേമേ ഹേമദണ്ഡാഃ പതാകിനഃ।
ഹയൈർവിനീതൈഃ സംപന്നാ രഥിഭിശ്ചിത്രയോധിഭിഃ॥ 2-85-28 (14747)
ഏകൈകോ ഹ്യത്ര ലഭതേ സഹസ്രപരമാം ഭൃതിം।
യുധ്യതോഽയുധ്യതോ വാപി വേതനം മാസകാലികം।
ഏതദ്രാജൻമ ധനം തേന ദീവ്യാംയഹം ത്വയാ॥ 2-85-29 (14748)
വൈശംപായന ഉവാച॥ 2-85-30x (1574)
ഇത്യേവമുക്തേ വചനേ കൃതവൈരോ ദുരാത്മവാൻ।
ജിതമിത്യേവ ശകുനിര്യുധിഷ്ഠിരമഭാഷത॥ 2-85-30 (14749)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച॥ 2-85-31x (1575)
അശ്വാംസ്തിത്തിരികൽമാഷാൻഗാന്ധർവാൻഹേമമാലിനഃ।
ദദൌ ചിത്രരഥസ്തുഷ്ടോ യാംസ്താൻഗാണ്ഡീവധന്വനേ॥ 2-85-31 (14750)
യുദ്ധേ ജിതഃ പരാഭൂതഃ പ്രീതിപൂർവമരിന്ദമഃ।
ഏതദ്രാജൻമമ ധനം തേന ദീവ്യാംയഹം ത്വയാ॥ 2-85-32 (14751)
വൈശംപായന ഉവാച॥ 2-85-33x (1576)
ഏതച്ഛ്രുത്വാ വ്യവസിതോ നികൃതിം സമുപാശ്രിതഃ।
ജിതമിത്യേവ ശകുനിര്യുധിഷ്ഠിരമഭാഷത॥ 2-85-33 (14752)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച॥ 2-85-34x (1577)
രഥാനാം ശകടാനാം ച ശ്രേഷ്ഠാനാം ചായുതാനി മേ।
യുക്താന്യേവ ഹി തിഷ്ഠന്തി വാഹൈരുച്ചാവചൈസ്തഥാ॥ 2-85-34 (14753)
ഏവം വർണസ്യ വർണസ്യ സമുച്ചീയ സഹസ്രശഃ।
യഥാ സമുദിതാ വീരാഃ സർവേ വീരപരാക്രമാഃ॥ 2-85-35 (14754)
ക്ഷീരം പിബന്തസ്തിഷ്ഠന്തി ഭുഞ്ജാനാഃ ശാലിതണ്ഡുലാൻ।
ഷഷ്ടിസ്താനി സഹസ്രാണി സർവേ വിപുലവക്ഷസഃ।
ഏതദ്രാജൻമമ ധനം തേന ദീവ്യാംയഹം ത്വയാ॥ 2-85-36 (14755)
വൈശംപായന ഉവാച॥ 2-85-37x (1578)
ഏതച്ഛ്രത്വാ വ്യവസിതോ നികൃതി സമുപാശ്രിതഃ।
ജിതമിത്യേവ ശകുനിര്യുധിഷ്ഠിരമഭാഷത॥ 2-85-37 (14756)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 2-85-38x (1579)
താംരലോഹൈഃ പരിവൃതാ നിധയോ യേ ചതുഃ ശതാഃ।
പഞ്ചദ്രൌണിക ഏകൈകഃ സുവർണസ്യാഹതസ്യ വൈ॥ 2-85-38 (14757)
ജാതരൂപസ്യ മുഖ്യസ്യ നാർഘോ യസ്യ ഹി ഭാരത।
ഏതദ്രാജൻമമ ധനം തേന ദീവ്യാംയഹം ത്വയാ॥ 2-85-39 (14758)
വൈശംപായന ഉവാച॥ 2-85-40x (1580)
ഏതച്ഛ്രുത്വാ വ്യവസിതോ നികൃതിം സമുപാശ്രിതഃ।
ജിതമിത്യേവ ശകുനിര്യുധിഷ്ഠിരമഭാപതഃ॥ ॥ 2-85-40 (14759)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ സഭാപർവണി ദ്യൂതപർവണി പഞ്ചാശീതിതമോഽധ്യായഃ॥85 ॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-85-8 ദുരോദരം പണം॥ 2-85-11 ഭാണ്ഡിന്യോ മഞ്ജഷാഃ॥ 2-85-17 കംബവഃ ശംഖവലയാനി। നിഷ്പോ വക്ഷോഭൂഷണം॥ 2-85-18 ചതുഷ്ഷഷ്ടികലാസു വിശാരദാഃ॥ 2-85-19 നൃത്തസാമസു നർതനേ ഗീതിവിശേഷേഷു ച॥ 2-85-24 കൃതപീഡാഃ കൃതഭൂഷണാഃ॥ 2-85-25 ഈഷാ ലാംഗലദണ്ഡഃ। അഷ്ടകരേണവഃ, അഷ്ടഹസ്തിനീകാഃ॥സഭാപർവ - അധ്യായ 086
॥ ശ്രീഃ ॥
2.86. അധ്യായഃ 086
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
വിദുരേണ ധൃതരാഷ്ട്രം പ്രതി ദുര്യോധനനിന്ദാപൂർവകം ദ്യൂതോപരമചോദനം॥1॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
വൈശംപായന ഉവാച॥
ഏവം പ്രവർതിതേ ദ്യൂതേ ഘോരേ സർവാപഹാരിണി।
സർവസംശയനിർമോക്താ വിദുരോ വാക്യമബ്രവീത്॥ 2-86-1 (14760)
മഹാരാജ വിജാനീഹി യത്ത്വാം വക്ഷ്യാമി ഭാരത।
മുമൂർഷോരൌഷധമിവ ന രോചേതാപി തേ ശ്രുതം॥ 2-86-2 (14761)
യദ്വൈ പുരാ ജാതമാത്രോ രുരാവ
ഗോമായുവദ്വിസ്വരം പാപചേതാഃ।
ദുര്യോധനോ ഭാരതാനാം കുലഘ്നഃ
സോഽയം യുക്തോ ഭവതാം കാലഹേതുഃ॥ 2-86-3 (14762)
ഗൃഹേ വസന്തം ഗോമായും ത്വം വൈ മോഹാന്ന ബുധ്യസേ।
ദുര്യോധനസ്യ രൂപേണ ശൃണു കാവ്യാം ഗിരം മമ॥ 2-86-4 (14763)
മധു വൈ മാധ്വികോ ലബ്ധ്വാ പ്രപാതം നൈവ ബുധ്യതേ।
ആരുഹ്യ തം മജ്ജതി വാ പതനം ചാധിഗച്ഛതി॥ 2-86-5 (14764)
സോഽയം മത്തോഽക്ഷദ്യൂതേന മധുവന്ന പീരക്ഷതേ।
പ്രപാതം ബുധ്യതേ നൈവ വൈരം കൃത്വാ മഹാരഥൈഃ॥ 2-86-6 (14765)
വിദിതം മേ മഹാപ്രാജ്ഞ ഭോജേഷ്വേവാസമഞ്ജസം।
പുത്രം സന്ത്യക്തവാൻപൂർവം പൌരാണാം ഹിതകാംയയാ॥ 2-86-7 (14766)
അന്ധകാ യാദവാ ഭോജാഃ സമേതാഃ കംസമത്യജൻ।
നിയോഗാത്തു ഹതേ തസ്മിൻകൃഷ്ണേനാമിത്രഘാതിനാ॥ 2-86-8 (14767)
ഏവം തേ ജ്ഞാതയഃ സർവേ മോദമാനാഃ ശതം സമാഃ।
ത്വന്നിയുക്തഃ സവ്യസാചീ നിഗൃഹ്ണാതു സുയോധനം॥ 2-86-9 (14768)
നിഗ്രഹാദസ്യ പാദസ്യ മോദന്താം കുരവഃ സുഖം।
കാകേനേമാംശ്ചിത്രവർഹാഞ്ശാർദൂലാൻക്രോഷ്ടുകേന ച।
ക്രീണീഷ്വ പാണ്ഡവാന്രാജൻമാ മജ്ജീഃ ശോകസാഗരേ॥ 2-86-10 (14769)
ത്യജേത്കുലാർഥേ പുരുഷം ഗ്രാമസ്യാർഥേ കുലം ത്യജേത്।
ഗ്രാമം ജനപദസ്യാർഥേ ആത്മാർഥേ പൃഥിവീം ത്യജേത്॥ 2-86-11 (14770)
സർവജ്ഞഃ സർവഭാവജ്ഞഃ സർവശത്രുഭയങ്കരഃ।
ഇതി സ്മ ഭാഷതേ കാവ്യോ ജംഭത്യാഗേ മഹാഽസുരാൻ॥ 2-86-12 (14771)
ഹിരണ്യഷ്ഠീവിനഃ കാംശ്ചിത്പക്ഷിണോ വനഗോചരാൻ।
ഗൃഹേ കില കൃതാവാസാംʼല്ലോഭാദ്രാജാ ന്യപീഡയത്।
സ ചോപഭോഗലോഭാന്ധോ ഹിരണ്യാർഥീ പരന്തപ॥ 2-86-13 (14772)
ആയതിം ച തദാത്വം ച ഉഭേ സദ്യോ വ്യനാശയത്।
തദർഥകാമസ്തദ്വത്ത്വം മാദ്രുഹഃ പാണ്ഡവാന്നൃപ॥ 2-86-14 (14773)
മോഹാത്മാ തപ്സ്യസേ പശ്ചാത്പത്രിഹാ പുരുഷോ യഥാ।
ജാതഞ്ജാതം പാണ്ഡവേഭ്യഃ പുഷ്പമാദത്സ്വ ഭാരത॥ 2-86-15 (14774)
മാലാകാര ഇവാരാമേ സ്നേഹം കുർവൻപുനഃ പുനഃ।
വൃക്ഷാനംഗാരകാരീവ മൈനാദ്യാക്ഷീഃ സമൂലകാൻ।
മാ ഗമഃ സമുതാമാത്യഃ സബലശ്ച യമക്ഷയം॥ 2-86-16 (14775)
സമവേതാൻഹി കഃ പാർഥാൻപ്രതിയുധ്യേത ഭാരത।
മരുദ്ഭിഃ സഹിതോ രാജന്നപി സാക്ഷാൻമരുത്പതിഃ॥ 2-86-17 (14776)
ദ്യൂതം മൂലം കലഹസ്യാഭ്യുപൈതി
മിഥോ ഭേദം മഹതേ ദാരുണായ।
തദാ സ്ഥിതോഽയം ധൃതരാഷ്ട്രസ്യ പുത്രോ
ദുര്യോധനഃ സൃജതേ വൈരമുഗ്രം॥ 2-86-18 (14777)
പ്രാതിപേയാഃ ശാന്തനവാ ഭീമസേനാഃ സബാഹ്നികാഃ।
ദുര്യോധനാപരാധേന കൃച്ഛ്രം പ്രാപ്സ്യന്തി സർവശഃ॥ 2-86-19 (14778)
ദുര്യോധനോ മദേനൈവ ക്ഷേമം വ്യപോഹതി।
വിഷാണം ഗൌരിവ മദാത്സ്വയമാരുജതേത്മനഃ॥ 2-86-20 (14779)
യശ്ചിത്തമന്വേതി പരസ്യ രാജൻ
വീരഃ കവിഃ സ്വാമവമത്യ ദൃഷ്ടിം।
നാവം സമുദ്ര ഇവ ബാലനേത്രാ-
മാരുഹ്യ ഘോരേ വ്യസനേ നിമജ്ജേത്॥ 2-86-21 (14780)
ദുര്യോധനോ ഗ്ലഹതേ പാണ്ഡവേന
പ്രീയായസേ ത്വം ജയതീതി തച്ച।
അതിനർമാ ജായതേ സംപ്രഹാരോ
യതോ വിനാശഃ സമുപൈതി പുംസാം॥ 2-86-22 (14781)
ആകർഷസ്തേഽവാക്ഫലഃ സുപ്രണീതോ
ഹൃദി പ്രൌഢോ മന്ത്രപദഃ സമാധിഃ।
യുധിഷ്ഠിരേണ കലഹസ്തവായ-
മചിന്തിതോഽഭിമതഃ സ്വബന്ധുനാ॥ 2-86-23 (14782)
പ്രാതിപേയാഃ ശാന്തനവാഃ ശൃണുധ്വം
കാവ്യാം വാചം സംസദി കൌരവാണാം।
വൈശ്വാനരം പ്രജ്വലിതം സുഘോരം
മാ യാസ്യധ്വം മന്ദമനുപ്രപന്നഃ॥ 2-86-24 (14783)
യദാ മന്യും പാണ്ഡവോഽജാതശത്രു-
ർന സംയച്ഛേദക്ഷമദാഭിഭൂതഃ।
വൃകോദരഃ സവ്യസാചീ യമൌ ച
കോഽത്ര ദ്വീപഃ സ്യാത്തുമുലേ വസ്തദാനീം॥ 2-86-25 (14784)
മഹാരാജ പ്രഭവസ്ത്വം ധനാനാം
പുരാ ദ്യൂതാൻമനസാ യാവദിച്ഛേഃ।
ബഹുവിത്താൻപാണ്ഡവാംശ്ചേജ്ജയസ്ത്വം
കിം തേ തത്സ്യാദ്വസു വിന്ദേഹ പാർഥാൻ॥ 2-86-26 (14785)
ജാനീമഹേ ദേവിതം സൌബലസ്യ
വേദ ദ്യൂതേ നികൃതിം പാർവതീയഃ।
യതഃ പ്രാപ്തഃ ശകുനിസ്തത്ര യാതു
മാ യൂയുധോ ഭാരത പാണ്ഡവേയാൻ॥ ॥ 2-86-27 (14786)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ സഭാപർവണി ദ്യൂതപർവണി ഷഡശീതിതമോഽധ്യായഃ॥ 86॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-86-4 കാവ്യം കവിനാ ശുക്രേണോക്താം നീതിഗിരം॥ 2-86-5 മാധ്വികോ മധുപണ്യവാൻ। പ്രപാതം ഭൃഗും ॥ 2-86-8 നിയോഗാദ്ദൈവയോഗാത്॥ 2-86-10 ചിത്രവർഹാൻ മയൂരാൻ॥ 2-86-14 ആയതിമുത്തരകാലം। തദാത്വം സാംപ്രതം। തത്തസ്മാത്। അർഥകാമോ ധനകാമഃ॥ 2-86-15 പത്രിഹാ പക്ഷിഹാ ॥ 2-86-21 ബാലനേത്രാമവ്യുത്പന്നനേതൃകാം॥ 2-86-22 ഗ്ലഹതേ പണം കരോതി। പ്രീയായസേ അതിശയേന പ്രീയസേ॥ 2-86-23 ആകർഷോ ദ്യൂതം ॥ 2-86-26 ജയഃ അജയഃ॥സഭാപർവ - അധ്യായ 087
॥ ശ്രീഃ ॥
2.87. അധ്യായഃ 087
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
ദുര്യോധനേന വിദുരോപാലംഭഃ॥ 1॥ വിദുരേണ ധൃതരാഷ്ട്രസ്യ ഹിതോപദേശഃ॥ 2॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
ദുര്യോധന ഉവാച॥
പരേഷാമേവ യശസാ ശ്ലോഘസേ ത്വം
സദാ ക്ഷത്തഃ കുത്സയന്ധാർതരാഷ്ട്രാൻ।
ജാനീമഹേ വിദുര യത്പ്രിയസ്ത്വം
ബാലാനിവാസ്മാനവമന്യസേ നിത്യമേവ॥ 2-87-1 (14787)
സ വിജ്ഞേയഃ പുരുഷോഽന്യത്രകാമോ
നിന്ദാപ്രശംസേ ഹി തഥാ യുനക്തി।
ജിഹ്വാഽഽത്മനോ ഹൃദയസ്ഥം വ്യനക്തി
ജാനീമഹേ ത്വൻമനസഃ പ്രാതികൂല്യം॥ 2-87-2 (14788)
ഉത്സംഗേ ച വ്യാല ഇവാഹിതോഽസി
മാർജരവത്പോഷകം ചോപഹംസി।
ഭർതൃഘ്നം ത്വാം ന ഹി പാപീയ ആഹു-
സ്തസ്മാത്ക്ഷത്തഃ കിം ന ബിഭേഷി പാപാത്॥ 2-87-3 (14789)
ജിത്വാ ശത്രൂൻഫലമാപ്തം മഹദ്വൈ
മാഽസ്മാൻക്ഷത്തഃ പരുഷാമീഹ വോചഃ।
ദ്വിഷദ്ഭിസ്ത്വം സംപ്രയോഗാഭിനന്ദീ
മുഹുർദേഷം യാസി നഃ സംപ്രയോഗാത്॥ 2-87-4 (14790)
അമിത്രതാം യാതി നരോഽക്ഷമം ബ്രുവ-
ന്നിഗൂഹതേ ഗുഹ്യമമിത്രസംസ്തവേ।
തദാശ്രിതോഽപത്രപ കിം നു ബാധസേ
യദിച്ഛസി ത്വം തദിഹാഭിഭാഷതസേ॥ 2-87-5 (14791)
മാ നോഽവമംസ്ഥാ വിദ്യ മാനസ്തവേദം
ശിക്ഷസ്വ ബുദ്ധിം സ്ഥവിരാണാം സകാശാത്।
യശോ രക്ഷസ്വ വിദുര സംപ്രണീതം
മാ വ്യാപൃതഃ പരകാര്യേശു ഭൂസ്ത്വം॥ 2-87-6 (14792)
അഹം കർതേതി വിദൂര മാ ച മംസ്ഥാ
മാ നോ നിത്യം പരുഷാണീഹ വോചഃ।
ന ത്വാം പൃച്ഛാമി വിദുര യദ്ധിതം മേ
സ്വസ്തി ക്ഷത്തർമാ തിതിക്ഷൂൻ ക്ഷിൺ ത്വം॥ 2-87-7 (14793)
ഏകഃ ശാസ്താ ന ദ്വിതീയോഽസ്തി ശാസ്താ
ഗർഭേ ശയാനം പുരുഷം ശാസ്തി ശാസ്താ।
തേനാനുശിഷ്ടഃ പ്രവണാദിവാംഭോ
യഥാ നിയുക്തോഽസ്തി തഥാ ഭവാമി॥ 2-87-8 (14794)
ഭിനത്തി ശിരസാ ശൈലമഹിം ഭോജയതേ ച യഃ।
ധീരേവ കുരുതേ തസ്യ കാര്യാണാമനുശാസനം।
യോ ബലാദനുശാസ്തീഹ സോഽമിത്രം തേന വിന്ദതി॥ 2-87-9 (14795)
മിത്രതാമനുവൃത്തം തു സമുപേക്ഷത്യപണ്ഡിതഃ।
ദീപ്യ യഃ പ്രദീപ്താഗ്നിം പ്രാച്കിരം നാഭിധാവതി।
ഭസ്മാപി ന സ വിന്ദേത ശിഷ്ടം ക്വചന ഭാരത॥ 2-87-10 (14796)
ന വാസയേത്പാരവർഗ്യം ദ്വിഷന്തം
വിശേഷതഃ ക്ഷത്തരഹിതം മനുപ്യം।
സ യത്രേച്ഛസി വിദുര തത്ര ഗച്ഛ
സുസാന്ത്വിതാ ഹ്യസതീ സ്ത്രീ ജഹാതി॥ 2-87-11 (14797)
വിദുര ഉവാച॥ 2-87-12x (1581)
ഏതാവതാ പുരുഷം യേ ത്യജന്തി
തേഷാം സഖ്യമന്തവദ്ബ്രൂഹി രാജൻ।
രാജ്ഞാം ഹി ചിത്താനി പരിപ്ലുതാനി
സാന്ത്വം ദത്വാ മുസലൈർഘാതയന്തി॥ 2-87-12 (14798)
അബാലത്വം മന്യസേ രാജപുത്ര
ബാലോഽഹമിത്യേവ സുമന്ദബുദ്ധേ।
യഃ സൌഹൃദേ പുരുഷം സ്ഥാപയിത്വാ
പശ്ചാദേനം ദൂഷയതേ സ ബാലഃ॥ 2-87-13 (14799)
ന ശ്രേയസേ നീയതേ മന്ദബുദ്ധിഃ
സ്ത്രീ ശ്രോത്രിയസ്യേവ ഗൃഹേ പ്രദുഷ്ടാ।
ധ്രുവം ന രോചേദ്ഭരതർഷഭസ്യ
പതിഃ കുമാര്യാ ഇവ ഷഷ്ടിവർഷഃ॥ 2-87-14 (14800)
അതഃ പ്രിയം ചേദനുകാങ്ക്ഷസേ ത്വം
സർവേഷു കാര്യേഷു ഹിതാഹിതേഷു
സ്ത്രിയശ്ച രാജഞ്ജഡപംഗുകാംശ്ച
പൃച്ഛ ത്വം വൈ താദൃശാംശ്ചൈവ സർവാൻ॥ 2-87-15 (14801)
ലഭ്യതേ ഖലു പാപീയാന്നരോഽനു പ്രിയവാഗിഹ।
അപ്രിയസ്യ ഹി പഥ്യസ്യ വക്താ ശ്രോതാ ച ദുർലഭഃ 2-87-16 (14802)
യസ്തു ധർമപരശ്ച സ്യാദ്ധിത്വാ ഭർതുഃ പ്രിയാപ്രിയേ।
അപ്രിയാണ്യാഹ പഥ്യാനി തേന രാജാ സഹായവാൻ॥ 2-87-17 (14803)
അവ്യാധഇജം കടുജം തീക്ഷ്ണമുഷ്ണം
യശോമുഷം പരുഷം പൂതിഗന്ധിം।
സതാം പേയം യന്ന പിബന്ത്യസന്തോ
മന്യും മഹാരാജ പിബ പ്രശാംയ ॥ 2-87-18 (14804)
വൈചിത്രവീര്യസ്യ യശോ ധനം ച
വാഞ്ഛാംയഹം സഹപുത്രസ്യ ശശ്വത്।
യഥാ തഥാ തേഽസ്തു നമശ്ചതേഽസ്തു
മമാപി ച സ്വസ്തി ദിശന്തു വിപ്രാഃ॥ 2-87-19 (14805)
ആശീവിഷാന്നേത്രവിഷാൻകോപയേന്ന ച പണ്ഡിതഃ।
ഏവം തേഽഹം വദാമീദം പ്രയതഃ കുരുനന്ദന॥ ॥ 2-87-20 (14806)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ സഭാപർവണി ദ്യൂതപർവണി സപ്താശീതിതമോഽധ്യായഃ॥ 87 ॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-87-3 പാപീയഃ പാപീയാംസം॥ 2-87-11 പാരവർഗ്യം ശത്രുപക്ഷജാതം॥സഭാപർവ - അധ്യായ 088
॥ ശ്രീഃ ॥
2.88. അധ്യായഃ 088
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
സപത്നീഭ്രാതൃകസ്യ യുധിഷ്ഠിരസ്യ ശകുനിനാ പരാജയഃ॥ 1॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
ശകുനിരുവാച॥
ബഹുവിത്തം പരാജൈഷീഃ പാണ്ഡവാനാം യുധിഷ്ഠിര।
ആചക്ഷ്വ വിത്തം കൌന്തേയ യദി തേഽസ്ത്യപരാജിതം॥ 2-88-1 (14807)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച॥ 2-88-2x (1582)
മമ വിത്തമസംഖ്യേയം യദഹം വേദ സൌബല।
അഥ ത്വം ശകുനേ കസ്മാദ്വിത്തം സമനുപൃച്ഛസി॥ 2-88-2 (14808)
അയുതം പ്രയുതം ചൈവ ശങ്കും പദ്മം തഥാർബുദം।
ഖർവം ശംഖം നിഖർവം ച മഹാപദ്മം ച കോടയഃ॥ 2-88-3 (14809)
മധ്യം ചൈവ പരാർധം ച സപരം ചാത്ര പണ്യതാം।
ഏതൻമമ ധനം രാജംസ്തേന ദീവ്യാംയഹം ത്വയാ॥ 2-88-4 (14810)
വൈശംപായന ഉവാച॥ 2-88-5x (1583)
ഏതച്ഛുത്വാ വ്യവസിതോ നികൃതിം സമുപാശ്രിതഃ।
ജിതമിത്യേവ ശകുനിര്യുധിഷ്ഠിരമഭാഷത॥ 2-88-5 (14811)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച॥ 2-88-6x (1584)
ഗവാശ്വം ബഹുധേനൂകമസംഖ്യേയമജാവികം।
യത്കിഞ്ചിദനു പർണാശാം പ്രാക് സിന്ധോരപി സൌബല।
ഏതൻമമ ധനം സർവം തേന ദീവ്യാംയഹം ത്വയാ॥ 2-88-6 (14812)
വൈശംപായന ഉവാച॥ 2-88-7x (1585)
ഏതച്ഛുത്വാ വ്യവസിതോ നികൃതിം സമുപാശ്രിതഃ।
ജിതമിത്യേവ ശകുനിര്യുധിഷ്ഠിരമഭാഷത॥ 2-88-7 (14813)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച॥ 2-88-8x (1586)
പുരം ജനപദോ ഭൂമിരബ്രാഹ്മണധനൈഃ സഹ।
അബ്രാഹ്മണാശ്ച പുരുഷാ രാജഞ്ശിഷ്ടം ധനം മമ।
ഏതദ്രാജൻമമ ധനം തേന ദീവ്യാംയഹം ത്വയാ॥ 2-88-8 (14814)
വൈശംപായന ഉവാച॥ 2-88-9x (1587)
ഏതച്ഛ്രുത്വാ വ്യവസിതോ നികൃതിം സമുപാശ്രിതഃ।
ജിതമിത്യേവ ശകുനിര്യുധിഷ്ഠിരമഭാഷത॥ 2-88-9 (14815)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച॥ 2-88-10x (1588)
രാജപുത്രാ ഇമേ രാജഞ്ഛോമന്തേ യൈർവിഭൂഷിതാഃ।
കുംഡലാനി ച നിഷ്കാശ്ച സർവം രാജവിഭൂഷണം।
ഏതൻമമ ധനം രാജംസ്തേന ദീവ്യാംയഹം ത്വയാ॥ 2-88-10 (14816)
വൈശംപായന ഉവാച॥ 2-88-11x (1589)
ഏതച്ഛ്രുത്വാ വ്യവസിതോ നികൃതിം സമുപാശ്രിതഃ।
ജിതമിത്യേവ ശകുനിര്യുധിഷ്ഠിരമഭാഷത॥ 2-88-11 (14817)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച॥ 2-88-12x (1590)
ശ്യാമോ യുവാ ലോഹിതാക്ഷഃ സിംഹസ്കന്ധോ മഹാഭുജഃ।
നകുലോ ഗ്ലഹ ഏവൈകീ വിദ്ധ്യേതൻമമ തദ്ധനം॥ 2-88-12 (14818)
ശകുനിരുവാച। 2-88-13x (1591)
പ്രിയസ്തേ നകുലോ രാജന്രാജപുത്രോ യുധിഷ്ഠിര।
അസ്മാകം വശതാം പ്രാപ്തോ ഭൂയഃ കേനേഹ ദീവ്യസേ॥ 2-88-13 (14819)
വൈശംപായന ഉവാച॥ 2-88-14x (1592)
ഏവമുക്ത്വാ തു താനക്ഷാഞ്ശകുനിഃ പ്രത്യദീവ്യത।
ജിതമിത്യേവ ശകുനിര്യുധിഷ്ഠിരമഭാഷത॥ 2-88-14 (14820)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച॥ 2-88-15x (1593)
അയം ധർമാൻസഹദേവോഽനുശാസ്തി
ലോകേ ഹ്യസ്മിൻപണ്ഡിതാഖ്യാം ഗതശ്ച।
അനർഹതാ രാജപുത്രേണ തേന
ദീവ്യാംയഹം ചാപ്രിയവത്പ്രിയേണ॥ 2-88-15 (14821)
വൈശംപായന ഉവാച॥ 2-88-16x (1594)
ഏതച്ഛ്രുത്വാ വ്യവസിതോ നികൃതിം സമുപാശ്രിതഃ।
ജിതമിത്യേവ ശകുനിര്യുധിഷ്ഠിരമഭാഷത॥ 2-88-16 (14822)
ശകുനിരുവാച॥ 2-88-17x (1595)
മാദ്രീപുത്രൌ പ്രിയൌ രാജംസ്തവേമൌ വിജിതൌ മയാ।
ഗരീയാംസൌ തു മന്യേ ഭീമസേനധനഞ്ജയൌ॥ 2-88-17 (14823)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 2-88-18x (1596)
അധർമം ചരസേ നൂനം യോ നാവേക്ഷസി വൈ നയം।
യോ നഃ സുമനസാം മൂഢ വിഭേദം കർതുമിച്ഛസി॥ 2-88-18 (14824)
ശകുനിരുവാച॥ 2-88-19x (1597)
ഗർതേ മത്തഃ പ്രപതതേ പ്രമത്തഃ സ്ഥാണുമൃച്ഛതി।
ജ്യേഷ്ഠോ രാജന്വ്രരിഷ്ഠോഽസി നമസ്തേ ഭരതർഷഭ॥ 2-88-19 (14825)
സ്വപ്നേ താനി ന ദൃശ്യന്തേ ജാഗ്രതോ വാ യുധിഷ്ഠിര।
കിതവാ യാനി ദീവ്യന്തഃ പ്രലപന്ത്യുത്കടാ ഇവ॥ 2-88-20 (14826)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച॥ 2-88-21x (1598)
യോ നഃ സംഖ്യേ നൌരിവ പാരനേതാ
ജേതാ രിപൂണാം രാജപുത്രസ്തരസ്വീ।
അനർഹതാ ലോകവീരേണ തേന
ദീവ്യാംയഹം ശകുനേ ഫാൽഗുനേന॥ 2-88-21 (14827)
വൈശംപായന ഉവാച॥ 2-88-22x (1599)
ഏതച്ഛ്രുത്വാ വ്യവസിതോ നികൃതിം സമുപാശ്രിതഃ।
ജിതമിത്യേവ ശകുനിര്യുധിഷ്ഠിരമഭാഷത॥ 2-88-22 (14828)
ശകുനിരുവാച। 2-88-23x (1600)
അയം മയാ പാണ്ഡവാനാം ധനിർധരഃ
പരാജിതഃ പാണ്ഡവഃ സവ്യസാചീ।
ഭീമേന രാജന്ദയിതേന ദീവ്യ
യത്കൈതവം പാണ്ഡവ തേഽവശിഷ്ടം॥ 2-88-23 (14829)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച॥ 2-88-24x (1601)
യോ നോ നേതാ യോ യുധി നഃ പ്രണേതാ
യഥാ വജ്രീ ദാനവശത്രുരേകഃ।
തിര്യക്പ്രേക്ഷീ സന്നതഭ്രൂർമഹാത്മാ
സിംഹസ്കന്ധോ യശ്ച സദാഽത്യമർഷീ॥ 2-88-24 (14830)
ബലേന തുല്യോ യസ്യപ പുമാന്ന വിദ്യതേ
ഗദാഭൃതാമഗ്ര്യ ഇഹാരിമർദനഃ।
അനർഹതാ രാജപുത്രേണ തേന
ദീവ്യാംയഹം ഭീമസേനേന രാജൻ॥ 2-88-25 (14831)
വൈശംപായന ഉവാച॥ 2-88-26x (1602)
ഏതച്ഛ്രുത്വാ വ്യവസിതോ നികൃതിം സമുപാശ്രിതഃ।
ജിതമിത്യേവ ശകുനിര്യുധിഷ്ഠിരമഭാഷത॥ 2-88-26 (14832)
ശകുനിരുവാച। 2-88-27x (1603)
ബഹുവിത്തം പരാജൈഷീർഭ്രാതൄംശ്ച സഹയദ്വിപാൻ।
ആചക്ഷ്വ വിത്തം കൌന്തേയ യദി തേഽസ്ത്യപരാജിതം॥ 2-88-27 (14833)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച॥ 2-88-28x (1604)
അഹം വിശിഷ്ടഃ സർവേഷാം ഭ്രാതൄണാം ദയിതസ്തഥാ।
കുര്യാമഹം ജിതഃ കർമ സ്വയമാത്മന്യുപൽപുതേ॥ 2-88-28 (14834)
വൈശംപായന ഉവാച॥ 2-88-29x (1605)
ഏതച്ഛ്രുത്വാ വ്യവസിതോ നികൃതിം സമുപാശ്രിതഃ।
ജിതമിത്യേവ ശകുനിര്യുധിഷ്ഠിരമഭാഷത॥ 2-88-29 (14835)
ശകുനിരുവാച। 2-88-30x (1606)
ഏതത്പാപിഷ്ഠമകരോര്യദാത്മാനം പരാജയേഃ।
ശിഷ്ടേ സതി ധനേ രാജൻപാപ ആത്മപരാജയഃ॥ 2-88-30 (14836)
വൈശംപായന ഉവാച॥ 2-88-31x (1607)
ഏവമുക്ത്വാ മതാക്ഷസ്താൻ ഗ്ലഹേ സർവാനവസ്ഥിതാൻ।
പരാജയല്ലോകവീരാനുക്ത്വാ രാജ്ഞാം പൃഥക് പൃഥക്॥ 2-88-31 (14837)
ശകുനിരുവാച॥ 2-88-32x (1608)
അസ്തി തേ വൈ പ്രിയാ രാജൻ ഗ്ലഹ ഏകോഽപരാജിതഃ।
പണസ്വ കൃഷ്ണാം പാഞ്ചാലീം തയാത്മാനം പുനർജയ॥ 2-88-32 (14838)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച॥ 2-88-33x (1609)
നൈവ ഹ്രസ്വാ ന മഹതീ ന കൃശാ നാതിരോഹിണീ।
നീലകുഞ്ചിതകശീ ച തയാ ദീവ്യാംയഹം ത്വയാ॥ 2-88-33 (14839)
ശാരദോത്പലപത്രാക്ഷ്യാ ശാരദോത്പലഗന്ധയാ।
ശാരദോത്പലസേവിന്യാ രൂപേണ ശ്രീസമാനയാ॥ 2-88-34 (14840)
തഥൈവ സ്യാദാനുശംസ്യാത്തഥ സ്യാദ്രൂപസംപദാ।
തഥാ സ്യാച്ഛീലസംപത്ത്യാ യാമിച്ഛേത്പുരുഷഃ സ്ത്രിയം॥ 2-88-35 (14841)
സർവൈർഗുണൈർഹി സംപന്നാമനുകൂലാം പ്രിയംവദാം।
യാദൃശീം ധർമകാമാർഥസിദ്ധിമിച്ഛേന്നരഃ സ്ത്രിയം॥ 2-88-36 (14842)
ചരമം സംവിശതി യാ പ്രഥമം പ്രതിബുധ്യതേ।
ആഗോപാലാവിപാലേഭ്യഃ സർവം വേദ കൃതാകൃതം॥ 2-88-37 (14843)
ആഭാതി പദ്മവദ്വക്ത്രം സസ്വേദം മല്ലികേവ ച।
വേദീമധ്യാ ദീർഘകേശീ താംരാസ്യാ നാതിലോമശാ॥ 2-88-38 (14844)
തയൈവംവിധയാ രാജൻപാഞ്ചാല്യാഹം സുമധ്യമാ।
ഗ്ലഹം ദീവ്യാമി ചാർവംഗ്യാ ദ്രൌപദ്യാ ഹന്ത സൌബല॥ 2-88-39 (14845)
വൈശംപായന ഉവാച॥ 2-88-40x (1610)
ഏവമുക്തേ തു വചനേ ധർമരാജേന ധീമതാ।
ധിഗ്ധിഗിത്യേവ വൃദ്ധാനാം സഭ്യാനാം നിഃ സൃതാ ഗിരഃ॥ 2-88-40 (14846)
ചുക്ഷുഭേ സാ സഭാ രാജന്രാജ്ഞാം സഞ്ജത്രിരേ ശുചഃ।
ഭീഷ്മദ്രോണകൃപാദീനാം സ്വേദശ്ച സമജായത॥ 2-88-41 (14847)
ശിരോ ഗൃഹീത്വാ വിദുരോ ഗതസത്വ ഇവാഭവത്।
ആസ്തേ ധ്യായന്നധോവക്ത്രോ നിഃ ശ്വസന്നിവ പന്നഗഃ॥ 2-88-42 (14848)
`ബാഹ്ലീകഃ സോമദത്തശ്ച പ്രാതിപേയശ്ച സഞ്ജയഃ।
ദ്രൌണിർഭൂരിശ്രവാശ്ചൈവ യുയുത്സുർധൃതരാഷ്ട്രജഃ।
ആസുർവീക്ഷ്യ ത്വധോവക്ത്രാ നിശ്വസന്ത ഇവോരഗാഃ'॥ 2-88-43 (14849)
ധൃതരാഷ്ട്രസ്തു സംഹൃഷ്ടഃ പര്യപൃച്ഛത്പുനഃ പുനഃ।
കിം ജിതം കിം ജിതമിതി ഹ്യാകാരം നാഭ്യരക്ഷത॥ 2-88-44 (14850)
ജഹർഷ കർണോഽതിഭൃശം സഹ ദുഃശാസനാദിഭിഃ।
ഇതരേഷാം തു സഭ്യാനാം നേത്രേഭ്യഃ പ്രാപതഞ്ജലം॥ 2-88-45 (14851)
സൌബലസ്ത്വഭിഘായൈവ ജിതകാശീ മദോത്കടഃ।
ജിതമിത്യേവ താനക്ഷാൻപുരരേവാന്വപദ്യത॥ ॥ 2-88-46 (14852)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ സഭാപർവണി ദ്യൂതപർവണി അഷ്ടാശീതിതമോഽധ്യായഃ॥88॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-88-6 പർണാശാ നദീ॥ 2-88-23 കൈതവ കിതവേഭ്യ ആഹർതവ്യം ധനം॥ 2-88-46 ജിതകാശീ ജയശോഭീ॥സഭാപർവ - അധ്യായ 089
॥ ശ്രീഃ ॥
2.89. അധ്യായഃ 089
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
ദുശ്ശാസനേന ദ്രൌപദ്യാഃ സഭാം പ്രത്യാനയനം॥ 1॥ ദ്രൌപദ്യാ സഭ്യാൻപ്രതി പ്രശ്നഃ॥ 2॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
ദുര്യോധന ഉവാച॥
ഏഹി ക്ഷത്തർദ്രൌപദീമാനസ്വ
പ്രിയാം ഭാര്യാം സംമതാം പാണ്ഡവാനാം।
സംമാർജതാം വേശ്മ പരൈതു ശീഘ്രം
തത്രാസ്തു ദാസീഭിരപുണ്യശീലാ॥ 2-89-1 (14853)
വിദുര ഉവാച॥ 2-89-2x (1611)
ദർവിഭാഷം ഭാഷിതം ത്വാദൃശേന
ന മന്ദ സംബുദ്ധ്യസി പാശബദ്ധഃ।
പ്രപാതേ ത്വം ലംബമാനോ ന വേത്സി
വ്യാഘ്രാൻമൃഗഃ കോപയസേഽതിവേലം॥ 2-89-2 (14854)
ആശീവിഷാസ്തേ ശിരസി പൂർണകോപാ മഹാവിഷാഃ।
മാ കോപിഷ്ഠാഃ സുമന്ദാത്മൻമാ ഗമസ്ത്വം യമക്ഷയം॥ 2-89-3 (14855)
ന ഹി ദാസീത്വമാപന്നാ കൃഷ്ണാ ഭവിതുമർഹതി।
ജനീശേന ഹി രാജ്ഞൈഷാ പണേ ന്യസ്തേതി മേ മതിഃ॥ 2-89-4 (14856)
അയം ദത്തേ വേണുരിവാത്മഘാതീ
ഫലം രാജാ ധൃതരാഷ്ട്രസ്യ പുത്രഃ।
ദ്യൂതം ഹി വൈരായ മഹാഭയായ
മത്തോ ന ബുധ്യത്യയമന്തകാലം॥ 2-89-5 (14857)
നാരുന്തുദഃ സ്യാന്ന നൃശംസവാദീ
ന ഹീനതാഃ പരമഭ്യാദദീത।
യയാസ്യ വാചാ പര ഉദ്വിജേത
ന താം വദേദുശതീ പാപലോക്യാം॥ 2-89-6 (14858)
സമുച്ചരന്ത്യതിവാദാശ്ച വക്ത്രാ-
ധ്യൌരാഹതഃ ശൌചതി രാത്ര്യഹാനി।
പരസ്യ നാമർമസു തേ പതന്തി
താൻപണ്ഡിതോ നാവസൃജേത്പരേഷു॥ 2-89-7 (14859)
അജോ ഹി ശസ്ത്രമഗിലത്കിലൈകഃ
ശസ്ത്രേ വിപന്നേ ശിരസാസ്യ ഭൂമൌ।
നികൃന്തനം സ്വസ്യ കണ്ഠസ്യ ഘോരം
തദ്വദ്വേരം മാ കൃഥാഃ പാണ്ഡുപുത്രൈഃ॥ 2-89-8 (14860)
ന കിഞ്ചിദിത്ഥം പ്രവദന്തി പാർഥാ
വനേചരം വാ ഗൃഹമേധിനം വാ।
തപസ്വിനം വാ പരിപൂർണവിദ്യം
ഭഷന്തി ഹൈവം ശ്വനരാഃ സദൈവ॥ 2-89-9 (14861)
ദ്വാരം സുഘോരം നരകസ്യ ജിഹ്യം
ന ബുധ്യതേ ധൃതരാഷ്ട്രസ്യ പുത്രഃ।
തമന്വേതാരോ ബഹവഃ കുരൂണാം
ദ്യൂതോദയേ സഹ ദുഃശാസനേന॥ 2-89-10 (14862)
മജ്ജന്ത്യലാബൂനി ശിലാഃ പ്ലവന്തേ
മുഹ്യന്തി നാവോംഭസി ശശ്വദേവ।
മൂഢോ രാജാ ധൃതരാഷ്ട്രസ്യ പുത്രോ
ന മേ വാചഃ പഥ്യരൂപാഃ ശൃണോതി॥ 2-89-11 (14863)
അന്തോ നൂം ഭവിതായം കരൂണാം
സുദാരുണഃ സർവഹരോ വിനാശഃ।
വാചഃ കാവ്യാഃ സുഹൃദാം പഥ്യരൂപാ
ന ശ്രൂയന്തേ വർധതേ ലോഭ ഏവ॥ 2-89-12 (14864)
വൈശംപായന ഉവാച॥ 2-89-13x (1612)
ധിഗസ്തു ക്ഷത്താരമിതി ബ്രുവാണോ
ദർപേണ മത്തോ ധൃതരാഷ്ട്രസ്യ പുത്രഃ।
അവൈക്ഷത പ്രാതികാമീം സഭായാ-
മുവാച ചൈനം പരമാര്യമധ്യേ॥ 2-89-13 (14865)
ദുര്യോധന ഉവാച॥ 2-89-14x (1613)
ത്വം പ്രാതികാമിന്ദ്രൌപദീമാനയസ്വ
ന തേ ഭയം വിദ്യതേ പാണ്ഡവേഭ്യഃ।
ക്ഷത്താ ഹ്യയം വിവദത്യേവ ഭീതോ
ന ചാസ്മാകം വൃദ്ധികാമഃ സദൈവ॥ 2-89-14 (14866)
വൈശംപായന ഉവാച॥ 2-89-15x (1614)
ഏവമുക്തഃ പ്രാതികാമീ സ സൂതഃ
പ്രായാച്ഛീഘ്രം രാജവചോ നിശംയ।
പ്രവിശ്യ ച ശ്വേവ ഹി സിംഹഗേഷ്ഠം
സമാസദൻമഹിഷീം പാണ്ഡവാനാം॥ 2-89-15 (14867)
പ്രാതികാംയുവാച। 2-89-16x (1615)
യുധിഷ്ഠിരോ ദ്യൂതമദേന മത്തോ
ദുര്യോധനോ ദ്രൌപദി ത്വാമജൈഷീത്।
സാ ത്വം പ്രപദ്യസ്വ ധൃതരാഷ്ട്രസ്യ വേശ്മ
നയാമി ത്വാം കർമണി യാജ്ഞസേനി॥ 2-89-16 (14868)
ദ്രൌപദ്യുവാച॥ 2-89-17x (1616)
കഥം ത്വേവം വദസി പ്രാതികാമി-
കോ ഹി ദീവ്യേദ്ഭാര്യയാ രാജപുത്രഃ।
മൂഡോ രാജാ ദ്യൂതമദേന മത്തോ
ഹ്യഭൂന്നാന്യത്കൈതവമസ്യ കിഞ്ചിത്॥ 2-89-17 (14869)
പ്രാതികാംയുവാച॥ 2-89-18x (1617)
യദാ നാഭൂത്കൈതവമന്യദസ്യ
തദാഽദേവീത്പാണ്ഡവോഽജാതശത്രുഃ।
ന്യസ്താഃ പൂർവം ഭ്രാതരസ്തേന രാജ്ഞാ
സ്വയം ചാത്മാ ത്വമഥോ രാജപുത്രി॥ 2-89-18 (14870)
ദ്രൌപദ്യുവാച॥ 2-89-19x (1618)
ഗച്ഛ ത്വം കിതവം ഗത്വാ സഭായാം പൃച്ഛ സൂതജ।
കിം തു പൂർവം പരാജൈഷീരാത്മാനമഥവാ നു മാം॥ 2-89-19 (14871)
ഏതജ്ജ്ഞാത്വാ സമാഗച്ഛ തതോ മാം നയം സൂതജ।
ജ്ഞാത്വാ ചികീർഷിതമഹം രാജ്ഞോ യാസ്യാമി ദുഃഖിതാ॥ 2-89-20 (14872)
വൈശംപായന ഉവാച॥ 2-89-21x (1619)
സഭാം ഗത്വാ സ ചോവാച ദ്രൌപദ്യസ്തദ്വചസ്തദാ।
യുധിഷ്ഠിരം നരേനദ്രാണാം മധ്യേ സ്ഥിതമിദം വചഃ॥ 2-89-21 (14873)
കസ്യേശോ നഃ പരാജൈഷീരിതി ത്വാമാഹ ദ്രൌപദീ।
കിം നു പൂർവം പരാജൈഷീരാത്മാനമഥവാപി മാം॥ 2-89-22 (14874)
വൈശംപായന ഉവാച॥ 2-89-23x (1620)
യുധിഷ്ഠിരസ്തു നിശ്ചേതാ ഗതസത്വ ഇവാഭവത്।
ന തം സൂതം പ്രത്യുവാച വചനം സാധ്വസാധു വാ॥ 2-89-23 (14875)
ദുര്യോധന ഉവാച॥ 2-89-24x (1621)
ഇഹൈവാഗത്യ പാഞ്ചാലീ പ്രശ്നമേനം പ്രഭാഷതാം।
ഇഹൈവ സർവേ ശൃണ്വന്തു തസ്യാശ്ചൈതസ്യ യദ്വചഃ॥ 2-89-24 (14876)
വൈശംപായന ഉവാച॥ 2-89-25x (1622)
സ ഗത്വാ രാജഭവനം ദുര്യോധനവശാനുഗഃ।
ഉവാച ദ്രൌപദീം സൂതഃ പ്രാതികാമീ വ്യഥന്നിവ॥ 2-89-25 (14877)
സഭ്യാസ്ത്വമീ രാജപുത്ര്യാഹ്വയന്തി
മന്യേ പ്രാപ്തഃ സംശയഃ കൌരവാണാം।
ന വൈ സമൃദ്ദിം പാലയതേ ലഘീയാൻ
യസ്ത്വാം സഭാം നേഷ്യതി രാജപുത്രി॥ 2-89-26 (14878)
ദ്രൌപദ്യുവാച॥ 2-89-27x (1623)
ഏവം നൂനം വ്യദധാത്സംവിധാതാ
സ്പർശാവുഭൌ സ്പൃശതോ വൃദ്ധബാലൌ।
ധർമം ത്വേകം പരമം പ്രാഹ ലോകേ
സ നഃ ശമം ധാസ്യതി ഗോപ്യമാനഃ॥ 2-89-27 (14879)
സോഽയം ധർമോ മാ ത്യഗാത്കൌരവാന്വൈ
സഭ്യാൻഗത്വാ പൃച്ഛ ധർംയം വചോ മേ।
തേ മാം ബ്രൂയുർനിശ്ചിതം തത്കരിഷ്യേ
ധർമാത്മാനോ നീതിമന്തോ വരിഷ്ഠാഃ॥ 2-89-28 (14880)
വൈശംപായന ഉവാച॥ 2-89-29x (1624)
ശ്രുത്വാ സൂതസ്തദ്വചോ യാജ്ഞസേന്യാഃ
സഭാം ഗത്വാ പ്രാഹ വാക്യം തദാനീം।
അധോമുഖാസ്തേ ന ച കിഞ്ചിദൂചു-
ർനിർബന്ധം തം ധാർതരാഷ്ട്രസ്യ ബുദ്ധ്വാ॥ 2-89-29 (14881)
യുധിഷ്ഠിരസ്തു തച്ഛ്രുത്വാ ദുര്യോധനചികീർഷിതം।
ദ്രൌപദ്യാഃ സംമതം ദൂതം പ്രാഹിണോദ്ഭരതർഷഭ॥ 2-89-30 (14882)
ഏകവസ്ത്ര ത്വധോനീവോ രോദമാനാ രജസ്വലാ।
സഭാമാഗംയ പാഞ്ചാലി ശ്വശുരസ്യാഗ്രതോ ഭവ॥ 2-89-31 (14883)
അഥ ത്വാമാഗതാം ദൃഷ്ട്വാ രാജപുത്രീം സഭാം തദാ।
സഭ്യാഃ സർവേ വിനിന്ദേരൻമനോർഭിർധൃതരാഷ്ട്രജം॥ 2-89-32 (14884)
വൈശംപായന ഉവാച॥ 2-89-33x (1625)
സ ഗത്വാ ത്വരിതം ദൂതഃ കൃഷ്ണായാ ഭവനം നൃപ।
ന്യവേദയൻമതം ധീമാന്ധർമരാജസ്യ നിശ്ചിതം॥ 2-89-33 (14885)
പാണ്ഡവാശ്ച മഹാത്മാനോ ദീനാ ദുഃഖസമന്വിതാഃ।
സത്യേനാതിപരീതാംഗാ നോദീക്ഷന്തേ സ്മ കിഞ്ചന॥ 2-89-34 (14886)
തതസ്ത്വേഷാം മുഖമാലോക്യ രാജാ
ദുര്യോധനഃ സൂതമുവാച ഹൃഷ്ടഃ।
ഇഹൈവൈതാമാനയ പ്രാതികാമിൻ
പ്രത്യക്ഷമസ്യാഃ കുരവോ ബ്രുവന്തഃ॥ 2-89-35 (14887)
തതഃ സൂതസ്തസ്യ വശാനുഗാമീ
ഭീതശ്ച കോപാദ്ദ്രുപദാത്മജായാഃ।
വിഹായ മാനം പുനരേവ സഭ്യാ-
നുവാച കൃഷ്ണാം കിമഹം ബ്രവീമി॥ 2-89-36 (14888)
ദൂര്യോധന ഉവാച। 2-89-37x (1626)
ദുഃശാസനൈഷ മമ സൂതപുത്രോ
വൃകോദരാദുദ്വിജതേഽൽപചേതാഃ।
സ്വയം പ്രഗൃഹ്യാനയ യാജ്ഞസേനീം
കിം തേ കരിഷ്യന്ത്യവശാഃ സപത്നാഃ॥ 2-89-37 (14889)
വൈശംപായന ഉവാച॥ 2-89-38x (1627)
തതഃ സമുത്ഥായ സ രാജപുത്രഃ
ശ്രുത്വാ ഭ്രാതുഃ ശാസനം രക്തദൃഷ്ടിഃ।
പ്രവിശ്യ തദ്വേശ്മ മഹാരഥാനാ-
മിത്യബ്രവീദ്ദ്രൌപദീം രാജപുത്രീം॥ 2-89-38 (14890)
ഏഹ്യേഹി പാഞ്ചാലി രാജപുത്രീം।
ദുര്യോധനം പശ്യ വിമുക്തലജ്ജാ।
കുരൂൻഭജസ്വായതപത്രനേത്രേ
ധർമേണ ലബ്ധാഽസി സഭാം പരൈഹി॥ 2-89-39 (14891)
തതഃ സമുത്ഥായ സുദൂർമനാഃ സാ
വിവർണമാമൃജ്യ മുഖം കരേണ।
ആർതാ പ്രദുദ്രാവ യതഃ സ്ത്രിയസ്താ
വൃദ്ധസ്യ രാജ്ഞഃ കുരുപുംഗവസ്യ॥ 2-89-40 (14892)
തതോ ജവേനാഭിസസാര രോഷാ-
ദ്ദുഃശാസനസ്താമഭിഗർജമാനഃ।
ദീർഘേഷു നീലേഷ്വഥ ചോർമിമത്സു
ജഗ്രാഹ കേശേഷു നരേന്ദ്രപത്നീം॥ 2-89-41 (14893)
യേ രാജസൂയാവഭൃഥേ ജലേന
മഹാക്രതൌ മന്ത്രപൂതേന സിക്താഃ।
തേ പാണ്ഡവാനാം പരിഭൂയ വീര്യം
ബലാത്പ്രമൃഷ്ടാ ധൃതരാഷ്ട്രജേന ॥ 2-89-42 (14894)
സ താം പരാകൃഷ്യ സഭാസമീപ-
മാനീയ കൃഷ്ണാമതിദീർഘകേശീം।
ദുഃശാസനോ നാഥവതീമനാഥവ-
ച്ചകർഷ വായുഃ കദലീമിവാർതാം॥ 2-89-43 (14895)
സാ കൃഷ്ണമാണാ നമിതാംഗയഷ്ടിഃ
ശനൈരുവാചാഥ രജസ്വലാഽസ്മി।
ഏകം ച വാസോ മമ മന്ദബുദ്ധേ
സഭാം നേതും നാർഹസി മാമനാര്യ॥ 2-89-44 (14896)
തതോഽബ്രവീത്താം പ്രസഭം നിഗൃഹ്യ
കേശേശു കൃഷ്ണേഷു തദാ സ കൃഷ്ണാം।
കൃഷ്ണം ച ജിഷ്ണും ച ഹരിം നരം ച
ത്രായായ വിക്രോശതി യാജ്ഞസേനി॥ 2-89-45 (14897)
രജസ്വലാ വാ ഭവ യാജ്ഞസേനി
ഏകാംബരാ വാപ്യഥവാ വിവസ്ത്രാ।
ദ്യൂതേ ജിതാ ചാസി കൃതാഽസി ദാസീ
ദാസീഷു വാസശ്ച യഥോപജോഷം॥ 2-89-46 (14898)
വൈശംപായന ഉവാച। 2-89-47x (1628)
പ്രകീർണകേശീ പതിതാർധവസ്ത്രാ
ദുഃശാസനേന വ്യവധൂയമാനാ।
ഹീമത്യമർഷേണ ച ദഹ്യമാനാ
ശനൈരിദം വാക്യമുവാച കൃഷ്ണാ॥ 2-89-47 (14899)
ദ്രൌപദ്യുവാച। 2-89-48x (1629)
ഇമേ സമായാമുപനീതശാസ്ത്രാഃ
ക്രിയാവന്തഃ സർവ ഏവേന്ദ്രകൽപാഃ।
ഗുരുസ്ഥാനാ ഗുരവശ്ചൈവ സർവേ
തേഷാമഗ്രേ നോത്സഹേ സ്ഥാതുമേവം॥ 2-89-48 (14900)
നശംസകർമംസ്ത്വമനാര്യവൃത
മാ മാ വിവസ്ത്രാം കുരു മാ വികാർഷീഃ।
ന മർഷയേയുസ്തവ രാജപുത്രാഃ
സേന്ദ്രാപി ദേവാ യദി തേ സഹായാഃ॥ 2-89-49 (14901)
ധർമേ സ്ഥിതോ ധർമസുതോ മഹാത്മാ
ധർമശ്ച സൂക്ഷ്മോ നിപുണോപലക്ഷ്യഃ।
വാചാപി ഭർതുഃ പരമാണുമാത്ര-
മിച്ഛാമി ദോഷം ന ഗുണാന്വിസൃജ്യ॥ 2-89-50 (14902)
ഇദം ത്വകാര്യം കുരുവീരമധ്യേ
രജസ്വലാം യത്പരികർഷസേ മാം।
ന ചാപി കശ്ചിത്കുരുതേഽത്ര കുത്സാം
ധ്രുവം തവേദം മതമഭ്യുപേതഃ॥ 2-89-51 (14903)
ധിഗസ്തു നഷ്ടഃ ഖലു ഭാരതാനാം
ധർമസ്തഥാ ക്ഷത്രവിദാം ച വൃത്തം।
യത്ര ഹ്യതീതാം കുരുധർമവേലാം
പ്രേക്ഷന്തി സർവേ കുരവഃ സഭായാം॥ 2-89-52 (14904)
ദ്രോണസ്യ ഭീഷ്മസ്യ ച നാസ്തി സത്ത്വം
ക്ഷത്തുസ്തഥൈവാസ്യ ചനാസ്തി സത്ത്വം
ക്ഷത്തുസ്തഥൈവാസ്യ മഹാത്മനോപി।
ന ലക്ഷയന്തി കുരുവൃദ്ധമുഖ്യാഃ॥ 2-89-53 (14905)
വൈശംപായന ഉവാച॥ 2-89-54x (1630)
തഥാ ബ്രുവന്തീ കരുണം സുമധ്യമാ
ഭർതൄൻകടാക്ഷൈഃ കുപിതാനപശ്യത്।
സാ പാണ്ഡവാൻകോപപരീതദേഹാ-
ൻസന്ദീപയാമാസ കടാക്ഷപാതൈഃ॥ 2-89-54 (14906)
ഹൃതേന രാജ്യേന തഥാ ധനേന
രത്നൈശ്ച മുഖ്യൈർന തഥാ ബഭൂവ।
യഥാ ത്രപാകോപസമീരിതേന
കൃഷ്ണാകടാക്ഷേണ ബഭൂവ ദുഃഖം॥ 2-89-55 (14907)
ദുഃശാസനശ്ചാപി സമീക്ഷ്യ കൃഷ്ണാ-
മവേക്ഷമാണാം കൃപണാൻപതീംസ്താൻ।
ആധൂയ വേഗേന വിസഞ്ജ്ഞകൽപാ-
മുവാച ദാസീതി ഹസൻസശബ്ദം॥ 2-89-56 (14908)
കർണസ്തു തദ്വാക്യമതീവ ഹൃഷ്ടഃ
സംപൂജയാമാസ ഹസൻസശബ്ദം।
ഗാന്ധാരരാജഃ സുബലസ്യ പുത്ര-
സ്തഥൈവ ദുഃശാസനമഭ്യനന്ദത്॥ 2-89-57 (14909)
സഭ്യാസ്തു യേ തത്ര ബഭൂവുരന്യേ
താഭ്യാമൃതേ ധാർതരാഷ്ട്രേണ ചൈവ।
തേഷാമഭൂദ്ദുഃ ഖമതീവ കൃഷ്ണാം
ദൃഷ്ട്വാ സഭായാം പരികൃഷ്യമാണാം॥ 2-89-58 (14910)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 2-89-59x (1631)
ന ധർമസൌക്ഷ്ംയാത്സുഭഗേ വിവേക്തും
ശക്രോമി തേ പ്രശ്നമിമം യഥാവത്।
അസ്വാംയശക്തഃ പണിതും പരസ്വം
സ്ത്രിയാശ്ച ഭർതുർവശതാം സമീക്ഷ്യ॥ 2-89-59 (14911)
ത്യജേത സർവാം പൃഥിവീം സമൃദ്ധാം
യുധിഷ്ഠിരോ ധർമമഥോ ന ജഹ്യാത്।
ഉക്തം ജിതോഽസ്മീതി ച പാണ്ഡവേന
തസ്മാന്ന ശക്നോമി വിവേക്തുമേതത്॥ 2-89-60 (14912)
ദ്വ്യൂതേഽദ്വിതീയഃ ശകുനിർനരേഷു
കുന്തീസുതസ്തേന നിസൃഷ്ടകാമഃ।
ന മന്യതേ താം നികൃതിം യുധിഷ്ഠിര-
സ്തസ്മാൻ തേ പ്രശ്നമിമം ബ്രവീമി॥ 2-89-61 (14913)
ദ്രൌപദ്യുവാച। 2-89-61x (1632)
ആഹൂയ രാജാ കുശലൈരനാര്യൈ-
ർദുഷ്ടാത്മഭിർനൈകൃതികൈഃ സഭായാം।
ദ്യൂതപ്രിയൈർനാതികൃതപ്രയത്നഃ
കസ്മാദയം നാമ നിസൃഷ്ടകാമഃ॥ 2-89-62 (14914)
അശുദ്ധഭാവൈർനികൃതിപ്രവൃത്തൈ-
രബുധ്യമാനഃ കുരുപാണ്ഡവാഗ്ര്യഃ।
സംഭൂയ സർവൈശ്ച ജിതോഽപി യസ്മാ-
ത്പശ്ചാദയം കൈതവമഭ്യുപേതഃ॥ 2-89-63 (14915)
തിഷ്ഠന്തി ചേമേ കുരവഃ സഭായാ-
മീശാഃ സുതാനാം ച തഥാ സ്നുപാണാം।
സമീക്ഷ്യ സർവേ മമ ചാപി വാക്യം
വിബ്രൂത മേ പ്രശ്നമിമം യഥാവത്॥ 2-89-64 (14916)
ന സാ സഭാ യത്ര ന സന്തി വൃദ്ധാ
ന തേ വൃദ്ധാ യേ ന വദന്തി ധർമം।
നാസൌ ധർമോ യത്ര ന സത്യമസ്തി
ന തത്സത്യം യച്ഛലേനാനുവിദ്ധം॥ 2-89-65 (14917)
വൈശംപായന ഉവാച॥ 2-89-66x (1633)
തഥാ ബ്രുവന്തീം കരുണം രുദന്തീ-
മവേക്ഷമാണാം കൃപണാൻപതീംസ്താൻ।
ദുഃശാസനഃ പരുഷാണ്യപ്രിയാണി
വാക്യാന്യുവാചാമധുരാണി ചൈവ॥ 2-89-66 (14918)
താം കൃഷ്യമാണാം ച രജസ്വലാം ച
സ്രസ്തോത്തരീയാമതദർഹമാണാം।
വൃകോദരഃ പ്രേക്ഷ്യ യുധിഷ്ഠിരം ച
ചകാര കോപം പരമാർതരൂപഃ॥ ॥ 2-89-67 (14919)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ സഭാപർവണി ദ്യൂതപർവണി ഏകോനനവതിതമോഽധ്യായഃ॥ 89॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-89-17 കൈതവം കിതവേഭ്യോ ദേയം ധനം॥ 2-89-27 സ്പർശോ സുഖദുഃഖേ വൃദ്ധബാലൌ സ്പൃശതഃ പ്രാപ്നുതഃ । ശമം സ്വാസ്ഥ്യം॥ 2-89-41 ഊർമിമത്സു പ്രവഹന്നദീജലവന്നിംനോന്നതേഷു ॥ 2-89-49 സേന്ദ്രപി സേന്ദ്രാ അപി॥ 2-89-64 വിബ്രൂത വിസ്പഷ്ട ബ്രൂത നതു ഭഈഷ്മവത്സന്ദിഗ്ധമിതി ഭാവഃ॥സഭാപർവ - അധ്യായ 090
॥ ശ്രീഃ ॥
2.90. അധ്യായഃ 090
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
ഭൌമവചനം॥ 1॥ വികർണവചനം॥ 2॥ ദുഃശാസനേന ദ്രൌപദീവസ്ത്രാപഹാരഃ॥3॥ ശ്രീകൃഷ്ണപ്രസാദാത് ദ്രൌപദ്യഃ വസ്ത്രരാശിപ്രാദുർഭാവഃ॥ 4॥ വിദുരവചനം॥ 5॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
ഭീമ ഉവാച।
ഭവന്തി ഗേഹേ ബന്ധക്യഃ കിതവാനാം യുധിഷ്ഠിര।
ഭവന്തി ദീവ്യന്തി ദയാ ചൈവാസ്തി താവസ്വപി॥ 2-90-1 (14920)
കാശ്യോ യദ്ധനമാഹാർഷീദ്ദ്രവ്യം യച്ചാന്യദുത്തമം।
തഥാഽന്യേ പൃഥിവീപാലാ യാനി രത്നാന്യുപാഹരൻ॥ 2-90-2 (14921)
വാഹനാനി ധനം ചൈവ കവചാന്യായുധാനി ച।
രാജ്യമാത്മാ വയം ചൈവ കൈതവേന ഹൃതം പരൈഃ॥ 2-90-3 (14922)
ന ച മേ തത്ര കോപോഽഭൂത്സർവസ്യേശോ ഹി നോ ഭവാൻ।
ഇമം ത്വതിക്രമം മന്യോ ദ്രൌപദീ യത്ര പണ്യതേ॥ 2-90-4 (14923)
ഏഷാ ഹ്യനർഹതീ ബാലാ പാണ്ഡവാൻപ്രാപ്യ കൌരവൈഃ।
ത്വത്കൃതേ ക്ലിശ്യതേ ക്ഷുദ്രൈർനൃശംസൈരകൃതാത്മഭിഃ॥ 2-90-5 (14924)
അസ്യാഃ കൃതേ മന്യുരയം ത്വയി രാജന്നിപാത്യതേ।
ബാഹൂ തേ സംപ്രധക്ഷ്യാമി സഹദേവാഗ്നിമാനയഃ॥ 2-90-6 (14925)
അർജുന ഉവാച। 2-90-7x (1634)
ന പുരാ ഭീമസേന ത്വമീദൃശീർവദിതാ ഗിരഃ।
പരൈസ്തേ നാശിതം നൂനം നൃശംസൈർധർമഗൌരവം॥ 2-90-7 (14926)
ന സകാമാഃ പരോ കാര്യാ ധർമമേവാചരോത്തമം।
ഭ്രാതരം ധാർമികം ജ്യേഷ്ഠം കോഽതിവർതിതുമർഹതി॥ 2-90-8 (14927)
ആഹൂതോ ഹി പരൈ രാജാ ക്ഷാത്രം വ്രതമനുസ്മരൻ।
ദീവ്യതേ പരകാമേന തന്നഃ കീർതികരം മഹത്॥ 2-90-9 (14928)
ഭീമസേന ഉവാച॥ 2-90-10x (1635)
ഏവമസ്മിൻകൃതം വിദ്യാം യദി നാഹം ധനഞ്ജയ।
ദീപ്തേഽഗ്നൌ സഹിതൌ ബാഹൂ നിർദഹേയം ബലാദിവ॥ 2-90-10 (14929)
വൈശംപായന ഉവാച॥ 2-90-11x (1636)
തഥാ താന്ദുഃ ഖിതാന്ദൃഷ്ട്വാ പാണ്ഡവാന്ധൃതരാഷ്ട്രജഃ।
കൃഷ്യമാണാം ച പാഞ്ചാലീം വികർണ ഇദമബ്രവീത്॥ 2-90-11 (14930)
യാജ്ഞസേന്യാ യദുക്തം തദ്വാക്യം വിബ്രൂത പാർഥിവാഃ।
അവിവേകേന വാക്യസ്യ നരകഃ സദ്യ ഏവ നഃ॥ 2-90-12 (14931)
ഭീഷ്മശ്ച ധൃതരാഷ്ട്രശ്ച കുരുവൃദ്ധതമാവുഭൌ।
സമേത്യ നാഹതുഃ കിഞ്ചിദ്വിദുരശ്ച മഹാമതിഃ॥ 2-90-13 (14932)
ഭാരദ്വാജശ്ച സർവേഷാമാചാര്യഃ കൃപ ഏവ ച।
കുത ഏതാവപി പ്രശ്നം നാഹതുർദ്വിജസത്തമൌ॥ 2-90-14 (14933)
യേ ത്വന്യേ പൃഥിവീപാലാഃ സമേതാഃ സർവതോദിശം।
കാമക്രോധൌ സമുത്സൃജ്യ തേ ബ്രുവന്തു യഥാമതി॥ 2-90-15 (14934)
യദിതം ദ്രൌപദീ വാക്യമുക്തവത്യസകൃച്ഛുഭാ।
വിമൃശ്യ കസ്യ കഃ പക്ഷഃ പാർഥിവാ വദതോത്തരം॥ 2-90-16 (14935)
വാശംപായന ഉവാച॥ 2-90-17x (1637)
ഏവം സ ബഹുശഃ സർവാനുക്തവാംസ്താൻസഭാസദഃ।
ന ച തേ പൃഥിവീപാലാസ്തമൂചുഃ സാധ്വസാധു വാ॥ 2-90-17 (14936)
ഉക്ത്വാഽസകൃത്തഥാ സർവാന്വികർണഃ പൃഥിവീപതീൻ।
പാണൌ പാണിം വിനിഷ്പിഷ്യ നിഃശ്വസന്നിദമബ്രവീത്॥ 2-90-18 (14937)
വിബ്രൂത പൃഥിവീപാലാ വാക്യം മാ വാ കഥഞ്ചനി।
മന്യേ ന്യായ്യം യദത്രാഹം തദ്വി വക്ഷ്യാമി കൌരവാഃ॥ 2-90-19 (14938)
ചത്വാര്യാഹുർനശ്രേഷ്ഠാ വ്യസനാനി മഹീക്ഷിതാം।
മൃഗയാം പാനമക്ഷാംശ്ച ഗ്രാംയേ ചൈവാതിരക്തതാം॥ 2-90-20 (14939)
ഏതേഷു ഹി നരഃ സക്തോ ധർമമുത്സൃജ്യ വർതതേ।
യഥാഽയുക്തേന ച കൃതാം ക്രിയാം ലോകോ ന മന്യതേ॥ 2-90-21 (14940)
തഥേയം പാണ്ഡുപുത്രേണ വ്യസനേ വർതതാ ഭൃശം।
സമാഹൂതേന കിതവൈരാസ്ഥിതോ ദ്രൌപദീപണഃ॥ 2-90-22 (14941)
സാധാരണീ ച സർവേഷാം പാണ്ഡവാനാമനിന്ദിതാ।
ജിതേന പൂർവം ചാനേന പാണ്ഡവേന കൃതഃ പണഃ॥ 2-90-23 (14942)
ഇയം ച കീർതിതാ കൃഷ്ണാ സൌബലേന പണാർഥിനാ।
ഏതത്സർവം വിചാര്യാഹം മന്യേ ന വിജിതാമിമാം॥ 2-90-24 (14943)
വൈശംപായന ഉവാച॥ 2-90-25x (1638)
ഏതച്ഛ്രുത്വാ മഹാന്നാദഃ സഭ്യാനാമുദതിഷ്ഠത।
വികർണം ശംസമാനാനാം സൌബലം ചാപി നിന്ദതാം॥ 2-90-25 (14944)
തസ്മിന്നുപരതേ ശബ്ദേ രാധേയഃ ക്രോധമൂർഛിതഃ।
പ്രഗൃഹ്യ രുചിരം ബാഹുമിദം വചനമബ്രവീത്॥ 2-90-26 (14945)
കർണ ഉവാച॥ 2-90-27x (1639)
ദൃശ്യന്തേ വൈ വികർണേഹ വൈകൃതാനി ബഹൂന്യപി।
തജ്ജാതസ്തദ്വിനാശായ യഥാഽഗ്നിരരണിപ്രജഃ॥ 2-90-27 (14946)
ഏതേ ന കിഞ്ചിദപ്യാഹുശ്ചോദിതാ ഹ്യപി കൃഷ്ണയാ।
ധർമേണ വിജിതാമേതാം മന്യന്തേ ദ്രപദാത്മജാം॥ 2-90-28 (14947)
ത്വം തു കേവലബാല്യേന ധാർതരാഷ്ട്ര വിദീര്യസേ।
യദ്ബ്രവീഷി സഭാംധ്യേ ബാലഃ സ്ഥവിരഭാഷിതം॥ 2-90-29 (14948)
ന ച ധർമ യഥാവത്ത്വം കൃഷ്ണാം ച ജിതേതി സുമന്ദധീഃ।
യദ്ബ്രവീഷി ജിതാം കൃഷ്ണാം ന ജിതേതി സുമന്ദധീഃ॥ 2-90-30 (14949)
കഥം ഹ്യവിജിതാം കൃഷ്ണാം മന്യസേ ധൃതരാഷ്ട്രജ।
യദാ സഭായാം സർവസ്വം ന്യസ്തവാൻപാണ്ഡവാഗ്രജഃ॥ 2-90-31 (14950)
അഭ്യന്തര ച സർവസ്വേ ദ്രൌപദീ ഭരതർഷഭ।
ഏവം ധർമജിതാം കൃഷ്ണാം മന്യസേ ന ജിതാം കഥം॥ 2-90-32 (14951)
കീർതിതാ ദ്രൌപദീ വാചാ അനുജ്ഞാതാ ച പാണ്ഡവൈഃ।
ഭവത്യവിജിതാ കേന ഹേതുനൈഷാ മതാ തവ॥ 2-90-33 (14952)
മന്യസേ വാ സഭാമേതാമാനീതാമേകവാസസം।
അധർമേണേതി തത്രാപി ശൃണു മേ വാക്യമുത്തമം॥ 2-90-34 (14953)
ഏകോ ഭർതാ സ്ത്രിയാ ദേവൈർവിഹിതഃ കുരുനന്ദന।
ഇയം ത്വനേകവശഗാ ബന്ധകീതി വിനിശ്ചിതാ॥ 2-90-35 (14954)
അസ്യാഃ സഭാമാനയനം ന ചിത്രമിതി മേ മതിഃ।
ഏകാംബരധരത്വം വാഽപ്യഥവാഽപി വിവസ്ത്രതാ॥ 2-90-36 (14955)
യച്ചൈഷാം ദ്രവിണം കിഞ്ചിദ്യ ചൈഷാ യേ ച പാണ്ഡവാഃ।
സൌബലേനേഹ തത്സർവം ധർമേണ വിജിതം വസു॥ 2-90-37 (14956)
ദുഃശാസന സുബാലോഽയം വികർണഃ പ്രാജ്ഞവാദികഃ।
പാണ്ഡവാനാം ച വാസാംസി ദ്രൌപദ്യാശ്ചാപ്യുപാഹര॥ 2-90-38 (14957)
വൈശംപായന ഉവാച॥ 2-90-39x (1640)
തച്ഛ്രുത്വാ പാണ്ഡവാഃ സർവേ സ്വാനി വാസാംസി ഭാരത।
അവകീര്യോത്തരീയാണി സഭായാം സമുപാവിശൻ॥ 2-90-39 (14958)
തതോ ദുഃശാസനോ രാജന്ദ്രൌപദ്യാ വസനം ബലാത്।
സഭാമധ്യേ സഭാക്ഷിപ്യ വ്യപാക്രഷ്ടും പ്രചക്രമേ॥ 2-90-40 (14959)
`ആകൃഷ്യമാണേ വസനേ വിലലാപ സുദുഃഖിതാ।
ജ്ഞാതം മയാ വിസിഷ്ഠേന പുരാ ഗീതം മഹാത്മനാ॥ 2-90-41 (14960)
മഹത്യാപദി സംപ്രാപ്തേ സ്മർതവ്യോ ഭഗവാൻഹരിഃ।
ഇതി നിശ്ചിത്യ മനസാ ശരണാഗതവത്സലം।
ആകൃഷ്യമാണേ വസനേ ദ്രൌപദീ കൃഷ്ണമസ്തരത്॥ 2-90-42 (14961)
ശംഖചക്രഗദാപാണേ ദ്വാരകാനിലയാച്യുത।
ഗോവിന്ദ പുണ്ഡരീകാക്ഷ രക്ഷ മാം ശരണാഗതാം॥ 2-90-43 (14962)
ഹാ കൃഷ്ണ ദ്വാരകാവാസിൻക്വാസി യാദവന്ദന।
ഇമാമവസ്ഥാം സംപ്രാപ്താമനാഥാം കിമുപേക്ഷസേ॥ 2-90-44 (14963)
ഗോവിന്ദ ദ്വാരകാവാസിൻകൃഷ്ണ ഗോപീജനപ്രിയ।
കൌരവൈഃ പരിഭൂതാം മാം കിം ന ജാനാസി കേശവ'॥ 2-90-45 (14964)
ഹേ നാഥ ഹേ രമാനാഥ വ്രജനാഥാർതിനാശന।
കൌരവാർണവഗ്നാം മാമുദ്ധരസ്വ ജനാർദന॥ 2-90-46 (14965)
കൃഷ്ണകൃഷ്ണ മഹായോഗിന്വിശ്വാത്മന്വിശ്വ്ഭാവന।
പ്രപന്നാം പാഹി ഗോവിന്ദ കുരമധ്യേഽവസീദതീം॥ 2-90-47 (14966)
ഇത്യനുസ്മൃത്യ കൃഷ്ണം സാ ഹരിം ത്രിഭുവനേശ്വരം।
പ്രാരുദദ്ദുഃ ഖിതാ രാജൻമുഖമാച്ഛാദ്യ ഭാമിനീ॥ 2-90-48 (14967)
തസ്യ പ്രസാദ്ദ്രൌപദ്യാഃ കൃഷ്ണമാണേഽംബരേ തദാ।
തദ്രൂപമപരേ വസ്ത്രം പ്രാദുരാസീദനേകശഃ॥ 2-90-49 (14968)
നാനാരാഗവിരാഗാണി വസനാന്യഥ വൈ പ്രഭോ।
പ്രാദുർഭവന്തി ശതശോ ധർമസ്യ പരിപാലനാത്॥ 2-90-50 (14969)
തതോ ഹലഹലാശബ്ദസ്തത്രാസീദ്ഘോരദർശനഃ।
തദദ്ഭുതതമം ലോകേ വീക്ഷ്യ സർവേ മഹീഭൃതഃ॥ 2-90-51 (14970)
ശശംസുർദ്രൌപദീം തത്ര കുത്സന്തോ ധൃതരാഷ്ട്രജം।
`ധിഗ്ധിഗിത്യശിവാം വാചമുത്സൃജൻകൌരവാൻപ്രതി'॥ 2-90-52 (14971)
യദാ തു വാസസാം രാശിഃ സഭാമധ്യേ സമാചിതഃ'।
തദാ ദുഃശാസനഃ ശ്രാന്തോ വ്രീഡിതഃ സമുപാവിശത് 2-90-53 (14972)
ശശാപ തത്ര ഭീമസ്തു രാജമധ്യേ ബൃഹത്സ്വനഃ।
ക്രോധാദ്വിസ്ഫുരമാണൌഷ്ഠോ വിനിഷ്പിഷ്യ കരേ കരം॥ 2-90-54 (14973)
ഭീമ ഉവാച॥ 2-90-55x (1641)
ഇദം മേ വാക്യമാദധ്വം ക്ഷത്രിയാ ലോകവാസിനഃ।
നോക്തപൂർവം നരൈരന്യൈർന ചാന്യോ യദ്വദിഷ്യതി॥ 2-90-55 (14974)
യദ്യേതദേവമുക്ത്വാഽഹം ന കുര്യാം പൃഥിവീശ്വരാഃ।
പിതാമഹാനാം പൂർവേഷാം നാഹം ഗതിമവാപ്നുയാം॥ 2-90-56 (14975)
അസ്യ പാപസ്യ ദുർബുദ്ധേർഭാരതാപസദസ്യ ച।
ന പിബേയം ബലാദ്വക്ഷോ ഭിത്ത്വാ ചേദ്രുധിരം യുധി॥ 2-90-57 (14976)
വൈശംപായന ഉവാച॥ 2-90-58x (1642)
തസ്യ തേ തദ്വചഃ ശ്രുത്വാ രൌദ്രം ലോമപ്രഹർഷണം॥
പ്രചക്രുർബഹുലാം പൂജാം കുസന്തോ ധൃതരാഷ്ട്രജം॥ 2-90-58 (14977)
ന വിബ്രുവന്തി കൌരവ്യാഃ പ്രശ്നമേതമിതി സ്മ ഹ।
സുജനഃ ക്രോശതി സ്മാത്ര ധൃതരാഷ്ട്രം വിഗർഹയൻ॥ 2-90-59 (14978)
വിദുര ഉവാച।
ദ്രൌപദീ പ്രശ്നമുക്ത്വൈവം രോരവീതി ത്വനാഥവത്। 2-90-60 (14979)
വൈശംപായന ഉവാച॥ 2-90-61x (1643)
തസ്യ തേ തദ്വചഃ ശ്രുത്വാ രൌദ്രം ലോമപ്രഹർഷണം।
ന ച വിബ്രൂത തം പ്രശ്നം സഭ്യാ ധർമോഽത്ര പീഡ്യതേ॥ 2-90-61 (14980)
സഭാം പ്രപദ്യതേ പ്രശ്നഃ പ്രജ്വലന്നിവ ഹവ്യവാദ്।
തം വൈ സത്യേന ധർമേണ സഭ്യാഃ പ്രശമയന്ത്യുത॥ 2-90-62 (14981)
ധർംയം പ്രശ്നമതോ ബ്രൂയാദാര്യഃ സത്യേന മാനവഃ।
വിബ്രൂയുസ്തത്ര തം പ്രശ്നം കാമക്രോധബലാതിഗാഃ॥ 2-90-63 (14982)
വികർണേന യഥാപ്രജ്ഞമുക്തഃ പ്രശ്നോ നരാധിപാഃ।
ഭവന്തോഽപി ഹി തം പ്രശ്നം വിബ്രുവന്തു യഥാമതി॥ 2-90-64 (14983)
യോ ഹി പ്രശ്നം ന വിബ്രൂയാദ്ധർമദർശീ സഭാം ഗതഃ।
അനൃതേ യാ ഫലാവാപ്തിസ്തസ്യാഃ സോഽർധം സമശ്നുതേ॥ 2-90-65 (14984)
യഃ പുനർവിതഥം ബ്രൂയാദ്ധർമദശീം സഭാം ഗതഃ।
അനൃതസ്യ ഫലം കൃത്സ്നം സ പ്രാപ്നോതീതി നിശ്ചയഃ॥ 2-90-66 (14985)
അത്രാപ്യുദാഹരന്തീമമിതിഹാസം പുരാതനം।
പ്രഹ്ലാദസ്യ ച സംവാദം മുനേരാംഗിരസസ്യ ച॥ 2-90-67 (14986)
പ്രഹ്ലാദോ നാമ ദൈത്യേന്ദ്രസ്തസ്യ പുത്രോ വിരോചനഃ।
കന്യാഹേതോരാംഗിരസം സുധന്വാനമുപാദ്രവത്॥ 2-90-68 (14987)
അഹം ജ്യായാനഹം ജ്യായാനിതി കന്യേപ്സയാ തദാ।
തയോർദേവനമത്രാസീത്പ്രാണയോരിതി നഃ ശ്രുതം॥ 2-90-69 (14988)
തയോഃ പ്രശ്നവിവാദോഽഭൂത്പ്രഹ്ലാദം താവപൃച്ഛതാം।
ജ്യായാൻക ആവയോരേകഃ പ്രശ്നം പ്രബ്രൂഹി മാ മൃഷാ॥ 2-90-70 (14989)
സ വൈ വിവദനാദ്ഭീതഃ സുധന്വാനം വിലോകയൻ।
തം സുധന്വാബ്രവീത്ക്രുദ്ധോ ബ്രഹ്മദംഡ ഇവ ജ്വലൻ॥ 2-90-71 (14990)
യദി വൈ വക്ഷ്യസി മൃഷാ പ്രഹ്ലാദാഥ ന വക്ഷ്യസി॥
ശതഘാ തേ ശിരോ വജ്രീ വജ്രേണ പ്രഹരിഷ്യതി॥ 2-90-72 (14991)
സുധന്വനാ തഥോക്തഃ സന്വ്യഥിതോഽശ്വത്ഥപർണവത്।
ജഗാമ കശ്യപം ദൈത്യഃ പരിപ്രഷ്ടും മഹൌജസം॥ 2-90-73 (14992)
പ്രഹ്ലാദ ഉവാച॥ 2-90-74x (1644)
ത്വം വൈ ധർമസ്യ വിജ്ഞാതാ ദൈവസ്യേഹാസുരസ്യ ച।
ബ്രാഹ്മണസ്യ മഹാഭാഗ ധർമകൃച്ഛ്രമിദം ശൃണു॥ 2-90-74 (14993)
യോ വൈ പ്രശ്നം ന വിബ്രൂയാദ്വിതഥം ചൈവ നിർദിശേത്।
കേ വൈ തസ്യ പരേ ലോകാസ്തൻമമാചക്ഷ്വ പൃച്ഛതഃ॥ 2-90-75 (14994)
കശ്യപ ഉവാച॥ 2-90-76x (1645)
ജാനന്നവിബ്രുവൻപ്രശ്നാൻകാമാത്ക്രോധാദ്ഭയാത്തഥാ।
സഹസ്രം വാരുണാൻപാശാനാത്മനി പ്രതിമുഞ്ചതി॥ 2-90-76 (14995)
സാക്ഷീ വാ വിബ്രുവൻസാക്ഷ്യം ഗോകർണശിഥിലശ്വരൻ।
സഹസ്രം വാരുണാൻപാശാനാത്മനി പ്രതിമുഞ്ജതി॥ 2-90-77 (14996)
തസ്യ സംവത്സരേ പൂർണേ പാശ ഏകഃ പ്രമുച്യതേ।
തസ്മാത്സത്യം തു വക്തവ്യം ജാനതാ സത്യമുഞ്ജസാ॥ 2-90-78 (14997)
വിദ്ധോ ധർമോ ഹ്യധർമേണ സഭാം യത്രോപപദ്യതേ।
ന ചാസ്യ ശല്യം കൃന്തന്തി വിദ്ധാസ്തത്ര സഭാസദഃ॥ 2-90-79 (14998)
അർധം ഹരതി വൈ ശ്രേഷ്ഠഃ പാദോ ഭവതി കർതൃഷു।
പാദശ്ചൈവ സഭാസത്സു യേ ന നിന്ദന്തി നിന്ദിതം॥ 2-90-80 (14999)
അനേനാ ഭവതി ശ്രേഷ്ഠോ മുച്യന്തേ ച സഭാസദഃ।
ഏനോ ഗച്ഛതി കർതാരം നിന്ദാർഹോ യത്ര നിന്ദ്യതേ॥ 2-90-81 (15000)
വിതഥം തു വദേയുര്യേ ധർമം പ്രഹ്ലാദ പൃച്ഛതേ।
ഇഷ്ടാപൂർതം ച തേ ഘ്ന്തി സപ്തസപ്ത പരാവരാൻ॥ 2-90-82 (15001)
ഹൃതസ്വസ്യ ഹി യദ്ദുഃഖം ഹതപുത്രസ്യ ചൈവ യത്।
ഋണിനഃ പ്രതി യച്ചൈവ സ്വാർഥാദ്ധഷ്ടസ്യ ചൈവ യത്॥ 2-90-83 (15002)
സ്ത്രിയാഃ പത്യാ വിഹീനായാ രാജ്ഞാ ഗ്രസ്തസ്യ ചൈവ യത്।
അപുത്രായാശ്ച യദ്ദുഃഖം വ്യാഘ്രാഘ്രാതസ്യ ചൈവ യത്॥ 2-90-84 (15003)
അധ്യൂഢായാശ്ച യദ്ദുഃഖം വ്യാഘ്രാഘ്രാതസ്യ ചൈവ യത്॥
ഏതാനി വൈ സമാന്യാഹുർദുഃഖാനി ത്രിദിവേശ്വരാഃ॥ 2-90-85 (15004)
താനി സർവാണി ദുഃഖാനി പ്രാപ്നോതി വിതഥം ബ്രുവൻ।
സമക്ഷദർശനാത്സാക്ഷീ ശ്രവണാച്ചേതി ധാരണാത്॥ 2-90-86 (15005)
തസ്മാത്സത്യം ബ്രുവത്സാക്ഷീ ധർമാർഥാഭ്യാം ന ഹീയതേ।
കശ്യപസ്യ വചഃ ശ്രുത്വാ പ്രഹ്ലാദഃ പുത്രമബ്രവീത്॥ 2-90-87 (15006)
ശ്രേയാൻസുധന്വാ ത്വത്തോ വൈ മത്തഃ ശ്രേയാംസ്തഥാംഗിരാഃ।
മാതാ സുധന്വാഽയം പ്രാണാനാമീശ്വരസ്തവ॥
വിരോചന സുധന്വാഽയം പ്രാണാനാമീശ്വരസ്തവ॥ 2-90-88 (15007)
സുധന്വോവാച। 2-90-89x (1646)
പുത്രസ്നേഹം പിരത്യജ്യ യസ്ത്വം ധർമേ വ്യവസ്ഥിതഃ।
അനുജാനാമി തേ പുത്രം ജീവത്വേവ ശതം സമാഃ॥ 2-90-89 (15008)
വിദുര ഉവാച। 2-90-90x (1647)
ഏവം വൈ പരമം ധർമം ശ്രുത്വാ സർവേ സഭാസദഃ।
യഥാപ്രശ്നം തു കൃഷ്ണായാ മന്യധ്വം തത്ര കിം പരം॥ 2-90-90 (15009)
വൈശംപായന ഉവാച॥ 2-90-91x (1648)
വിദുരസ്യ വചഃ ശ്രുത്വാ നോചുഃ കിഞ്ചന പാർഥിവാഃ।
കർണോ ദുഃശാസനം ത്വാഹ കൃഷ്ണം ദാസീം ഗൃഹാന്നയ॥ 2-90-91 (15010)
താം വേപമാനാം സവ്രീഡാം പ്രലപന്തീം സ്മ പാണ്ഡവാൻ।
ദുഃശാസനഃ സഭാമധ്യേ വിചകർഷ തപസ്വിനീം॥ ॥ 2-90-92 (15011)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ സഭാപർവണി ദ്യൂതപർവണി നവതിതമോഽധ്യായഃ॥ 90॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-90-20 ഗ്രാംയേ സ്ത്രീഭോഗീ॥ 2-90-41 ആകൃഷ്യമാണേ വസനേ ദ്രൌപദ്യാ ചിന്തിതോ ഹരിഃ। ഗോവിന്ദ ദ്വാരകാന്വാസിൻകൃഷ്ണ ഗോ പീജനപ്രിയ। കൌരവൈഃ പരിഭൂതാം മാം കിം ജ ജാനാസി കേശവ। ഇതി ഝ.പാഠഃ॥ 2-90-77 ഗോകർണശിഥില ഉഭയക്ഷസ്പർശീ॥സഭാപർവ - അധ്യായ 091
॥ ശ്രീഃ ॥
2.91. അധ്യായഃ 091
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
ദ്രൌപദീവചനം॥ 1॥ യുധിഷ്ഠിരേണൈവ ദ്രൌപദീപ്രശ്നസ്യോത്തരം വക്തവ്യമിതി ഭീഷ്മവചനം॥ 2॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
ദ്രൌപദ്യുവാച॥
പുരസ്താത്കരണീയം മേ ന കൃതം കാര്യമുത്തരം।
വിഹ്വലാഽസ്മി കൃതാഽനേന കർഷതാ ബലിനാ ബലാത്॥ 2-91-1 (15012)
അഭിവാദം കരോംയേഷാം കുരൂണാം കുരുസംസദി।
ന മേ സ്യാദപരാധോഽയം തദിദം ന കൃതം മയാ॥
വൈശംപായന ഉവാച॥ 2-91-2 (15013)
സാ തേന ച സമാധൂതാ ദുഃഖേന ച തപസ്വിനീ।
പതിതാ വിലലാപേദം സഭായാമതഥോചിതാ॥ 2-91-3 (15014)
ദ്രൌപദ്യുവാച। 2-91-4x (1649)
സ്വയംവരേ യാസ്മി നൃപൈദൃഷ്ടാ രംഗേ സമാഗതൈഃ।
ന ദൃഷ്ടപൂർവാ ചാന്യത്ര സാഽഹമദ്യ സഭാം ഗതാ॥ 2-91-4 (15015)
യാം ന വായുർന ചാദിത്യോ ദൃഷ്ടവന്തൌ പുരാ ഗൃഹേ।
സാഽഹമദ്യ സഭാമധ്യേ ദൃഷ്ടാസ്മി ജനസംസദി॥ 2-91-5 (15016)
യാം ന മൃഷ്യന്തി വാതേന സ്പൃശ്യമാനാം ഗൃഹേ പുരാ।
സ്പൃശ്യമാനാം സഹന്തേഽദ്യ പാണ്ഡവാസ്താം ദൂരാത്മനാ॥ 2-91-6 (15017)
മൃഷ്യന്തി കുരവശ്ചേമേ മന്യേ കാലസ്യ പര്യയം।
സ്നുഷാം ദുഹിതരം ചൈവ ക്ലിശ്യമാനാമനർഹതീം॥ 2-91-7 (15018)
കിംന്വതഃ കൃപണം ഭൂയോ യദഹം സ്ത്രീ സതീ ശുഭാ।
സഭാമധ്യം വിഗാഹേഽദ്യ ക്വ നു ധർമോ മഹീക്ഷിതാം॥ 2-91-8 (15019)
ധർംയം സ്ത്രിയം സഭാം പൂർവേ ന നയന്തീതി നഃ ശ്രുതം।
സ നഷ്ടഃ കൌരവേയേഷു പൂർവോ ധർമഃ സനാതനഃ॥ 2-91-9 (15020)
കഥം ഹി ഭാര്യാ പാണ്ഡുനാം പാർഷതസ്യ സ്വസാ സതീ।
വാസുദേവസ്യ ച സഖീ പാർഥിവാനാം സഭാമിയാം॥ 2-91-10 (15021)
താമിമാം ധർമരാജസ്യ ഭാര്യാം സദൃശവർണജാം।
ബ്രൂത ദാസീമദാസീം വാ തത്കരിഷ്യാമി കൌരവാഃ। 2-91-11 (15022)
അയം മാം സുദൃഢം ക്ഷുദ്രഃ കൌരവാണാം യശോഹരഃ.
ക്ലിശ്നാതി നാഹം തത്സോഢും ക്ഷുദ്രഃ കൌരവാണാം യശോഹരഃ। 2-91-12 (15023)
ജിതാം വാഽപ്യജിതാം വാപി മന്യധ്വം മാം യഥാ നൃപാഃ।
തഥാ പ്രത്യുക്തമിച്ഛാമി തത്കരിഷ്യാമി കൌരവാഃ॥ 2-91-13 (15024)
ഭീഷ്മ ഉവാച॥ 2-91-14x (1650)
ഉക്തവാനസ്മി കല്യാണി ധർമസ്യ പരമാ ഗതിഃ।
ലോകേ ന ശക്യതേ ജ്ഞാതുമപി വിജ്ഞൈർമഹാത്മഭിഃ॥ 2-91-14 (15025)
ബലവാംശ്ച യഥാ ധർമം ലോകേ പശ്യതി പുരുഷഃ॥
സ ധർമോ ധർമവേലായാം ഭവത്യഭിഹതഃ പരഃ॥ 2-91-15 (15026)
ന വിവേക്തും ച തേ പ്രശ്നമിമം ശക്നോമി നിശ്ചയാത്।
സൂക്ഷ്മത്വാദ്ഗഹനത്വാച്ച കാര്യസ്യാസ്യ ച ഗൌരവാത്॥ 2-91-16 (15027)
നൂനമന്തഃ കുലസ്യാസ്യ ഭവിതാ ന ചിരാദിവ।
തഥാ ഹി കുരവഃ സർവേ ലോഭമോഹപരായണാഃ॥ 2-91-17 (15028)
കുലേഷു ജാതാഃ കല്യാണി വ്യസനൈരാഹതാ ഭൃശം।
ധർംയാൻമാർഗാന്ന ച്യവന്തേ യേഷാം നസ്ത്വം ബധൂഃ സ്ഥിതാ॥ 2-91-18 (15029)
ഉപപന്നം ച പാഞ്ചാലി തവേദം വൃത്തമീദൃശം।
യത്കൃച്ഛ്രമപി സംപ്രാപ്താ ധർമമേവാന്വവേക്ഷസേ॥ 2-91-19 (15030)
ഏതേ ദ്രോണാദയശ്ചൈവ വൃദ്ധാ ധർമവിദോ ജനാഃ।
ശൂന്യൈഃ ശരീരൈസ്തിഷ്ഠന്തി ഗതാസവ ഇവാനതാഃ॥ 2-91-20 (15031)
യുധിഷ്ഠിരസ്തു പ്രശ്നോഽസ്മിൻപ്രമാണമിതി മേ മതിഃ।
അജിതാം വാ ജിതാം വേതി സ്വയം വ്യാഖ്യാതുമർഹതി॥ ॥ 2-91-21 (15032)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ സഭാപർവണി ദ്യൂതപർവണി ഏകനവതിതമോഽധ്യായഃ॥91 ॥
സഭാപർവ - അധ്യായ 092
॥ ശ്രീഃ ॥
2.92. അധ്യായഃ 092
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
ദുര്യോധനവചനം॥ 1॥ ദുര്യോധനേന ദ്രൌപദീം പ്രതി നിജോരൌ പ്രദർശിതേ ഭീമേന തദ്ഭേദനപ്രതിജ്ഞാ॥2॥ അർജുനാദിഭിഃ കർണാദിഹനനപ്രതിജ്ഞാ॥ 3॥ ദ്രൌപദ്യാ ദുര്യോധനാദീനാം ശാപദാനസമയേ അന്തരിക്ഷാത്പുഷ്പവൃഷ്ടിഃ॥ 4॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
വൈശംപായന ഉവാച॥
തഥാ തു ദൃഷ്ട്വാ ബഹു തത്ര ദേവീം
രോരൂയമാണാം കുരരീമിവാർതാം।
നോചുർവചഃ സാധ്വഥവാഽപ്യസാധു
മഹീക്ഷിതോ ധാർതരാഷ്ട്രസ്യ ഭീതാഃ॥ 2-92-1 (15033)
ദൃഷ്ട്വാ തഥാ പാർഥിവപുത്രപൌത്രാം-
സ്തൂഷ്ണീംഭൂതാന്ധൃതരാഷ്ട്രസ്യ പുത്രഃ।
സ്മയന്നിവേദം വചനം ബഭാഷേ
പാഞ്ചാലരാജസ്യ സുതാം തദാനീം॥ 2-92-2 (15034)
ദുര്യോധന ഉവാച॥ 2-92-3x (1651)
തിഷ്ഠത്വയം പ്രശ്ന ഉദാരസത്വേ
ഭീമേഽർജുനേ സഹദേവേ തഥൈവ।
പത്യൌ ച തേ നകുലേ യാജ്ഞസേനി
വദന്ത്വേതേ വചനം ത്വത്പ്രസൂതം॥ 2-92-3 (15035)
അനീശ്വരം വിബ്രുവന്ത്വാര്യമധ്യേ
യുധിഷ്ഠിരം തവ പാഞ്ചാലി ഹേതോഃ।
കുർവന്തു സർവേ ചാനൃതം ധർമരാജം
പാഞ്ചാലി ത്വം മോക്ഷ്യസേ ദാസഭാവാത്॥ 2-92-4 (15036)
ധർമേ സ്ഥിതോ ധർമസുതോ മഹാത്മാ
സ്വയം ചേദം കഥയത്വിന്ദ്രകൽപഃ।
ഈശോ വാ തേ ഹ്യനീശോഽഥവൈഷ
വാക്യാദസ്യ ക്ഷിപ്രമേകം ഭജസ്വ॥ 2-92-5 (15037)
സർവേ ഹീമേ കൌരവേയാഃ സഭായാം
ദുഃഖാന്തരേ വർതമാനാസ്തവൈവ।
ന വിബ്രുവന്ത്യാര്യസത്വാ യഥാവ-
ത്പതീംശ്ച തേ സമവേക്ഷ്യാൽപഭാഗ്യാൻ॥ 2-92-6 (15038)
വൈശംപായന ഉവാച॥ 2-92-7x (1652)
തതഃ സഭ്യാഃ കുരുരാജസ്യ തസ്യ
വാക്യം സർവേ പ്രശശംസുസ്തഥോച്ചൈഃ।
ചേലാവേധാംശ്ചാപി ചക്രുർനദന്തോ
ഹാഹേത്യാസീദപി ചൈവാർതനാദഃ॥ 2-92-7 (15039)
ശ്രുത്വാ തും തദ്വാക്യമനോഹരം ത-
ദ്ധർഷശ്ചാസീത്കൌരവാണാം സഭായാം।
സർവേ ചാസൻപാർഥിവാഃ പ്രീതിമന്തഃ
കുരുശ്രേഷ്ഠം ധാർമികം പൂജയന്തഃ॥ 2-92-8 (15040)
യുധിഷ്ഠിരം ച തേ സർവേ സമുദൈക്ഷന്ത പാർഥിവാഃ।
കിം നു വക്ഷ്യതി ധർമജ്ഞ ഇതി സാചീകൃതാനനാഃ॥ 2-92-9 (15041)
കിം നു വക്ഷ്യതി ബീഭത്സുരജിതോ യുധി പാണ്ഡവഃ।
ഭീമസേനോ യമൌ ചോഭൌ ഭൃശം കൌതൂഹലാന്വിതാഃ॥ 2-92-10 (15042)
തസ്മിന്നുപരതേ ശബ്ദേ ഭീമസേനോഽബ്രവീദിദം।
പ്രഗൃഹ്യ രുചിരം ദിവ്യം ഭുജം ചന്ദനചർചിതം॥ 2-92-11 (15043)
യദ്യേഷ ഗുരുരസ്മാകം ധർമരാജോ മഹാമനാഃ।
ന പ്രഭുഃ സ്യാത്കുലസ്യാസ്യ ന വയം മർഷയേമഹി॥ 2-92-12 (15044)
ഈശോ നഃ പുണ്യതപസാം പ്രാണാനാമപി ചേശ്വരഃ।
മന്യതേ ജിതമാത്മാനം യദ്യേഷ വിജിതാ വയം॥ 2-92-13 (15045)
ന ഹി മുച്യേത മേ ജീവൻപദാ ഭൂമിമുപസ്പൃശൻ।
മർത്യധർമാ പരാമൃശ്യ പാഞ്ചാല്യാ മൂർധജാനിമാൻ॥ 2-92-14 (15046)
പശ്യധ്വം ഹ്യായതൌ വൃത്തൌ ഭുജൌ മേ പരിഘാവിവ।
നൈതയോരന്തരം പ്രാപ്യ മുച്യേതാപി ശതക്രതുഃ॥ 2-92-15 (15047)
ധർമപാശസിതസ്ത്വേവമധിഗച്ഛാമി സങ്കടം।
ഗൌരവേണ നിരുദ്ധശ്ച നിഗ്രഹാദർജുനസ്യ ച॥ 2-92-16 (15048)
ധർമരാജനിസൃഷ്ടസ്തു സിംഹഃ ക്ഷുദ്രമൃഗാനിവ।
ധാർതരാഷ്ടാരാനിമാൻപാപാന്നിഷ്പഷേയം തലാസിഭിഃ॥ 2-92-17 (15049)
വൈശംപായന ഉവാച॥ 2-92-18x (1653)
തമുവാച തദാ ഭീഷ്മോ ദ്രോണോ വിദുര ഏവ ച।
ക്ഷംയതാമിദമിത്യേവം സർവം സംഭാവ്യതേ ത്വയി॥ 2-92-18 (15050)
കർണ ഉവാച॥ 2-92-19x (1654)
ത്രയഃ കിലേമേ ഹ്യധനാ ഭവന്തി।
ദാസഃ പുത്രശ്ചാസ്വതന്ത്രാ ച നാരീ।
ദാസസ്യ പത്നീ ത്വധനസ്യ ഭദ്രേ
ഹീനശ്വരാ ദാസധനം ച സർവം॥ 2-92-19 (15051)
പ്രവിശ്യ രാജ്ഞഃ പരിവാരം ഭജസ്വ
തത്തേ കാര്യം ശിഷ്ടമാദിശ്യതേഽത്ര।
ഈശാസ്തു സർവേ തവ രാജപുത്രി
ഭവന്തി വൈ ധാർതരാഷ്ട്രാ ന പാർഥാഃ॥ 2-92-20 (15052)
അന്യം വൃണീഷ്വ പതിമാശു ഭാമിനി
യസ്മാദ്ദാസ്യം ന ലഭസി ദേവനേന।
അവാച്യാ വൈ പതിഷു കാമവൃത്തി-
ർനിത്യം ദാസ്യേ വിദിതം തത്തവാസ്തു॥ 2-92-21 (15053)
പരാജിതോ നകുലോ ഭീമസേനോ
യുധിഷ്ഠരഃ സഹദേവാർജുനൌ ച।
ദാസീഭൂതാ ത്വം ഹി വൈ യാജ്ഞസേനി
പരാജിതാസ്തേ പതയോ നൈവ സന്തി॥ 2-92-22 (15054)
പ്രയോജനം ജൻമനി കിം ന മന്യതേ
പരാക്രമം പൌരുഷം ചൈവ പാർഥടഃ।
പാഞ്ചാല്യസ്യ ദ്രുപദസ്യാത്മജാമിമാം
സഭാമധ്യേ യോ വ്യദേവീദ്ഗ്ലഹേഷു॥ 2-92-23 (15055)
വൈശംപായന ഉവാച॥ 2-92-24x (1655)
തദ്വൈ ശ്രുത്വാ ഭീമസേനോഽത്യമർഷീ
ഭൃശം നിശശ്വാസ തദാഽർതരൂപഃ।
രാജാനുഗോ ധർമപാശാനുബദ്ധോ
ദഹന്നിവൈനം ക്രോധസംരക്തദൃഷ്ടിഃ॥ 2-92-24 (15056)
ഭീമ ഉവാച॥ 2-92-25x (1656)
നാഹം കുപ്യേ സൂതപുത്രസ്യ രാജ-
ന്നേഷ സത്യം ദാസധർമഃ പ്രദിഷ്ടഃ।
കിം വിദ്വിഷോ വൈ മാമേവം വ്യാഹരേയു-
ർനാദേവീസ്ത്വം യദ്യനയാ നരേന്ദ്ര॥ 2-92-25 (15057)
വൈശംപായന ഉവാച॥ 2-92-26x (1657)
ഭീമസേനവചഃ ശ്രുത്വാ രാജാ ദുര്യോധനസ്തദാ।
യുധിഷ്ഠിരമുവാചേദം തൂഷ്ണീംഭൂതമചേതനം॥ 2-92-26 (15058)
ഭീമാർജുനൌ യമൌ ചൈവ സ്ഥിതൌ തേ നൃപ ശാസനേ।
പ്രശ്നം ബ്രൂഹി ച കൃഷ്ണാം ത്വമജിതാം യദി മന്യസേ॥ 2-92-27 (15059)
ഏവമുക്ത്വാ തു കൌന്യേയമപോഹ്യ വസനം സ്വകം।
സ്മയന്നിവേക്ഷ്യ പാഞ്ചാലീമൈശ്വര്യമദമോഹിതഃ॥ 2-92-28 (15060)
കദലീദണ്ഡസദൃശം സർവലക്ഷണസംയുതം।
ഗജഹസ്തപ്രതീകാശം വജ്രപ്രതിമഗൌരവം॥ 2-92-29 (15061)
അഭ്യുത്സ്മയിത്വാ രാധേയം ഭീമമാധർഷയന്നിവ।
ദ്രൌപദ്യാഃ പ്രേക്ഷമാണായാഃ സവ്യമൂരുമദർശയത്॥ 2-92-30 (15062)
ഭീമസേനസ്തമാലോക്യ നേത്രേ ഉത്ഫാല്യ ലോഹിതേ।
പ്രോവാച രാജമധ്യേ തം സഭാം വിശ്രാവയന്നിവ॥ 2-92-31 (15063)
പിതൃഭിഃ സഹ സാലോക്യം മാ സ്മ ഗച്ഛേദ്വൃകോദരഃ।
യദ്യേതമൂരും ഗദയാ ന ഭിന്ദ്യാം തേ മഹാഹവേ॥ 2-92-32 (15064)
വൈശംപായന ഉവാച॥ 2-92-33x (1658)
ക്രുദ്ധസ്യ തസ്യ സർവേഭ്യഃ സ്രോതോഭ്യഃ പാവകാർചിഷഃ।
വൃക്ഷസ്യേവ വിനിശ്വേരുഃ കോടരേഭ്യഃ പ്രദഹ്യതഃ॥ 2-92-33 (15065)
വിദുര ഉവാച॥ 2-92-34x (1659)
പരം ഭയം പശ്യത ഭീമസേനാ-
ത്തദ്ബുധ്യധ്വം പാർഥിവാഃ പ്രാതിപേയാഃ।
ദൈവേരിതോ നൂനമയം പുരസ്താ-
ത്പരോഽനയോ ഭരതേഷൂദപാദി॥ 2-92-34 (15066)
അതിദ്യൂതം കൃതമിദം ധാർതരാഷ്ട്ര
യസ്മാത്സ്ത്രിയം വിവദധ്വം സഭായാം।
യോഗക്ഷേമൌ നശ്യതോ വഃ സമഗ്രൌ
പാപാൻമന്ത്രാൻകുരവോ മന്ത്രയന്തി॥ 2-92-35 (15067)
ഇമം ധർമം കുരവോ ജാനതാശു
ധ്വസ്തേ ധർമേ പരിഷത്സംപ്രദുഷ്യേത്।
ഇമാം ചേത്പൂർവം കിതവോഽഗ്ലഹിഷ്യ-
ദീശോഽഭവിഷ്യദപരാജിതാത്മാ॥ 2-92-36 (15068)
സ്വപ്നേ യഥൈതദ്വിജിതം ധനം സ്യാ-
ദേവം മന്യേ യസ്യ ദീവ്യത്യനീശഃ।
ഗാന്ധാരരാജസ്യ വചോ നിശംയ
ധർമാദസ്മാത്കുരവോ മാഽപയാത॥ 2-92-37 (15069)
ദുര്യോധന ഉവാച॥ 2-92-38x (1660)
ഭീമസ്യ വാക്യേ തദ്വദേവാർജുനസ്യ
സ്ഥിതോഽഹം വൈ യമയോശ്ചൈവമേവ।
യുധിഷ്ഠിരം തേ പ്രവദന്ത്വനീശ-
മഥോ ദാസ്യാൻമോക്ഷസേ യാജ്ഞസേനി॥ 2-92-38 (15070)
അർജുന ഉവാച॥ 2-92-39x (1661)
ഈശോ രാജാ പൂർവമാസീദ്ഗ്ലഹേ നഃ
കുന്തീസുതോ ധർമരാജോ മഹാത്മാ।
ഈശസ്ത്വയം കസ്യ പരാജിതാത്മാ
തജ്ജാനീധ്വം കുരവഃ സർവ ഏവ॥ 2-92-39 (15071)
`കർണ ഉവാച॥ 2-92-40x (1662)
ദുശ്ശാസന നിബോധേദം വചനം വൈ പ്രഭാഷിതം।
കിമനേന ചിരം വീര നയസ്വ ദ്രപദാത്മജാം।
ദാസീഭാവേന ഭുങ്ക്ഷ്വ ത്വം യഥേഷ്ടം കുരുനന്ദന॥ 2-92-40 (15072)
വൈശംപായന ഉവാച॥ 2-92-41x (1663)
തതോ ഗാന്ധാരരാജസ്യ പുത്രഃ ശകുനിരബ്രവീത്।
സാധു കർണ മഹാബാഹോ യഥേഷ്ടം ക്രിയതാമിതി॥ 2-92-41 (15073)
തതോ ദുശ്ശാസനസ്തൂർണം ദ്രുപദസ്യ സുതാം ബലാത്।
പ്രവേശയിതുമാരബ്ധഃ സ ചകർഷ ദുരാത്മവാൻ॥
തതോ വിക്രോശതി തദാ പാഞ്ചാലീ വരവർണിനീ॥ 2-92-42 (15074)
ദ്രൌപദ്യുവാച। 2-92-44x (1664)
പരിത്രായസ്വ മാം ഭീഷ്ണ ദ്രോണ ദ്രൌണേ തഥാ കൃപ।
പരിത്രായസ്വ വിദുര ധർമിഷ്ഠോ ധർമവത്സല॥ 2-92-44 (15075)
ധൃതരാഷ്ട്ര മഹാരാജ പരിത്രായസ്വ വൈ സ്നുഷാം।
ഗാന്ധാരി ത്വം മഹാഭാഗേ സർവജ്ഞേ സർവദർശിനി।
പിരത്രായസ്വ മാം ഭീരും സുയോധനഭയാർദിതാം॥ 2-92-45 (15076)
ത്വമാര്യേ വീരജനനി കിം മാം പശ്യസി യാദവീം।
ക്ലിശ്യമാനാമനാര്യേണ ന ത്രായസിവ വധൂം സ്വകാം॥ 2-92-46 (15077)
യദി ലാലപ്യമാനാം മാം ന കശ്ചിത്കിഞ്ചിദബ്രവീത്।
ഹാ ഹതാഽസ്മി സുമന്ദാത്മാ സുയോധനവശം ഗതാ॥ 2-92-47 (15078)
ന വൈ പാണ്ഡുർനരപതിർന ധർമോ ന ച ദേവരാട്।
ന ചായുർനാശ്വിനൌ വാഽപി പരിത്രായന്തി വൈ സ്നുഷാം॥
ധിക്കഷ്ടം യദി ജീവേയം മന്ദഭാഗ്യാ പതിവ്രതാ॥ 2-92-48 (15079)
വിദുര ഉവാച॥ 2-92-50x (1665)
ശൃണോമി വാക്യം തവ രാജപുത്രി
നേമേ പാർഥാഃ കിഞ്ചിദപി ബ്രുവന്തി।
സാ ത്വം പ്രിയാർഥം ശൃണു വാക്യമേത-
ദ്യദുച്യതേ പാപമതിഃ കൃതഘ്നഃ॥ 2-92-50 (15080)
സുയോധനഃ സാനുചരഃ സുദുഷ്ടഃ
സഹൈവ രാജാ നികൃതഃ സൂനുനാ ച
യദ്യേഷ വാചം മഹദുച്യമാനാം
ന ശ്രോഷ്യതേ പാപമതിഃ സുദുഷ്ടഃ॥ 2-92-51 (15081)
വൈശംപായന ഉവാച॥ 2-92-52x (1666)
ഇത്യേവമുക്ത്വാ ദ്രുപദസ്യ പുത്രീം
ക്ഷത്താഽബ്രവീദ്ധൃതരാഷ്ട്രസ്യ പുത്രം। 2-92-52 (15082)
മാ ക്ലിശ്യതാം വൈ ദ്രുപദസ്യ പുത്രീം
മാ ത്വം ചരീം ദ്രക്ഷ്യസി രാജപുത്ര॥ 2-92-53 (15083)
വിദുര ഉവാച॥ 2-92-54x (1667)
യദ്യേവം ത്വം മഹാരാജ സങ്ക്ലേശയസി ദ്രൌപദീം।
അചിരേണൈവ കാലേന പുത്രസ്തേ സഹ മന്ത്രിഭിഃ।
ഗമിഷ്യതി ക്ഷയം പാപഃ പാണ്ഡവക്ഷയകാരണാത്॥ 2-92-54 (15084)
ഭീമാർജുനാഭ്യാം ക്രുദ്ധാഭ്യാം മാദ്രീപുത്രദ്വയേന ച।
തസ്മാന്നിവാരയ സുതം മാ വിനാശം വിചിന്തയ॥ 2-92-55 (15085)
വൈശംപായന ഉവാച॥ 2-92-56x (1668)
ഏതച്ഛുത്വാ മന്ദബുദ്ധിർനോത്തരം കിഞ്ചിദബ്രവീത്।
തതോ ദുര്യോധനസ്തത്ര ദൈവമോഹബലാത്കൃതഃ॥ 2-92-56 (15086)
അചിന്ത്യ ക്ഷത്തുർവചനം ഹർഷേണായതലോചനഃ।
ഊരൂ ദർശയതേ പാപോ ദ്രൌപദ്യാ വൈ മുഹുർമുഹുഃ॥ 2-92-57 (15087)
ഊരൌ സന്ദർശ്യമാനേ തു നിരീക്ഷ്യ തു സുയോധനം।
വൃകോദരസ്തദാലോക്യ നേത്രേ ചോൽഫാല്യ ലോഹിതേ॥ 2-92-58 (15088)
ഏതത്സമീക്ഷ്യാത്മനി ചാവമാനം
നിയംയ മന്യും ബലനാൻസ മാനീ।
രാജാനുജഃ സംസദി കൌരവാണാം
വിനിഷ്ക്രമന്വാക്യമുവാച ഭീമഃ॥ 2-92-59 (15089)
അഹം ദുര്യോധനം ഹന്താ കർണം ഹന്താ ധനഞ്ജയഃ।
ശകുനിം ചാക്ഷകിതവം സഹദേവോ ഹനിഷ്യതി॥ 2-92-60 (15090)
ഇദം ച ഭൂയോ വക്ഷ്യാമി സഭാമധ്യേ ബൃഹദ്വചഃ।
സത്യം ദേവാഃ കരിഷ്യന്തി യന്നോ യുദ്ധം ഭവിഷ്യതി॥ 2-92-61 (15091)
സുയോധനമിമം പാപം ഹന്താഽസ്മി ഗദയാ യുധി।
ശിരഃ പാദേന ചാസ്യാഹമധിഷ്ഠാസ്യാമി ഭൂതലേ॥ 2-92-62 (15092)
വക്ഷഃ ശൂരസ്യ നിർവാസ്യ പരുഷസ്യ ദുരാത്മനഃ।
ദുശ്ശാസനസ്യ രുധിരം പാസ്യാമി മൃഗരാഡിവ॥ 2-92-63 (15093)
അർജുന ഉവാച॥ 2-92-64x (1669)
ഭീമസേന ന തേ സന്തി യേഷാം വൈരം ത്വയാ സഹ।
നന്ദാ ഗൃഹേഷു ന ബുദ്ധ്യന്തേ മഹദ്ഭയം॥ 2-92-64 (15094)
നൈവ വാചാ വ്യവസിതം ഭീമ വിജ്ഞായതേ സതാം।
യദി സ്ഥാസ്യന്തി സംഗ്രാമേ ക്ഷത്രധർമേണ വൈ സഹ॥ 2-92-65 (15095)
ദുര്യോധനസ്യ കർണസ്യ ശകുനേശ്ച ദുരാത്മനഃ।
ദുശ്ശാസനചതുർഥാനാം ഭൂമിഃ പാസ്യതി ശോണിതം॥ 2-92-66 (15096)
അസൂയിതാരം വക്താരം പ്രഹൃഷ്ടാനാം ദുരാത്മനാം।
ഭീമസേന നിയോഗാത്തേ ഹന്താഽഹം കർണമാഹവേ॥ 2-92-67 (15097)
കർണം കർണാനുഗാംശ്ചൈവ രണേ ഹന്താഽസ്മി പത്രിഭിഃ।
യേ ചാന്യേ വിപ്രയോത്സ്യന്തി ബുദ്ധിമോഹേന മാം നൃപാഃ।
താൻസ്മ സർവഞ്ഛിതൈർബാണൈർനേതാഽസ്മി യമസാദനം॥ 2-92-68 (15098)
ചലേദ്വി ഹിമവാൻസ്ഥാനാന്നിഷ്പ്രഭഃ സ്യാദ്ദിവാകരഃ।
ശൈത്യം സോമാത്പ്രണശ്യേത മത്സത്യം വിചലേദ്യദി॥ 2-92-69 (15099)
വൈശംപായന ഉവാച॥ 2-92-70x (1670)
ഉത്യുക്തവതി പാർഥേ തു ശ്രീമാൻമാദ്രവതീസുതഃ।
പ്രഗൃഹ്യ വിപുലം ബാഹും സഹദേവഃ പ്രതാപവാൻ॥ 2-92-70 (15100)
സൌബലസ്യ വധപ്രേപ്സുരിദം വചനമബ്രവീത്।
ക്രോധസംരക്തനയനോ നിശ്വസ്യ ച മുഹുർമുഹുഃ॥ 2-92-71 (15101)
സഹദേവ ഉവാച॥ 2-92-72x (1671)
യാനക്ഷാൻമന്യസേ മൂഢ ഗാന്ധാരാണാം യശോഹര।
നൈതേ ഹ്യക്ഷാഃ ശിതാ വാണാസ്ത്വയൈതേ സമരേ ധൃതാഃ॥ 2-92-72 (15102)
യഥാ ചൈവോക്തവാൻഭീമസ്ത്വാമുദ്ദിശ്യ സബാന്ധവം।
കർതാഽഹം കർമണാ ചാസ്യ കുരുകാര്യാണി സർവശഃ।
യദി സ്ഥസ്യാസി സംഗ്രാമേ ക്ഷത്രധർമേണ സൌബല॥ 2-92-73 (15103)
വൈശംപായന ഉവാച॥ 2-92-74x (1672)
സഹദേവവചഃ ശ്രുത്വാ നകുലോഽപി വിശാംപതേ।
ദർശനീയതമോ നൄണാമിദം വചനമബ്രവീത്॥ 2-92-74 (15104)
നകുല ഉവാച॥ 2-92-75x (1673)
സുതേയം യജ്ഞസേനസ്യ ദ്യൂതേഽസ്മിന്ധൃതരാഷ്ട്രജൈഃ।
യൈർവാചഃ ശ്രാവിതാ രൂക്ഷാ ധൂർതൈർദുര്യോധനപ്രിയൈഃ॥ 2-92-75 (15105)
ധാർതരാഷ്ട്രാൻസുദുർവൃത്താൻമുമൂർഷൂൻകാലചോദിതാൻ।
ദർശയിഷ്യാമി ഭൂയിഷ്ഠമഹം വൈവസ്വതക്ഷയം॥ 2-92-76 (15106)
ഉലൂകം ച ദുരാത്മാനം സൌബലസ്യ പ്രിയം സുതം।
ഹന്താഽഹമസ്മി സമരേ മമ ശത്രും നരാധമം॥ 2-92-77 (15107)
നിദേശാദ്ധർമരാജസ്യ ദ്രൌപദ്യാഃ പദവീം ചരൻ।
നർധാർതരാഷ്ടാം പൃഥിവീം കർതാസ്മി നചിരാദിവാ॥ 2-92-78 (15108)
ദ്രൌപദ്യുവാച॥ 2-92-79x (1674)
യസ്മാച്ചോരും ദർശയസേ യസ്മാച്ചോരും നിരീക്ഷസേ।
തസ്മാത്തവ ഹ്യധർമിഷ്ഠ ഊരൌ മൃത്യുർഭവിഷ്യതി॥ 2-92-79 (15109)
യസ്മാച്ചൈവം ക്ലേശയതി ഭ്രാതാ തേ മാം ദുരാത്മവാൻ।
തസ്മാദുധിരമേവാസ്യ പാസ്യതേ വൈ വൃകോദരഃ॥ 2-92-80 (15110)
ഇമം ച പാപിഷ്ഠമതിം കർണം സമുതബാന്ധവം।
സാമാത്യം സപരീവാരം ഹനിഷ്യതി ധനഞ്ജയഃ॥ 2-92-81 (15111)
ക്ഷുദ്രധർമം നൈകൃതികം ശകുനിം പാപചേതസം।
സഹദേവോ രണേ ക്രുദ്ധോ ഹനിഷ്യതി സബാന്ധവം॥ 2-92-82 (15112)
വൈശംപായന ഉവാച॥ 2-92-83x (1675)
ഏവമുക്തേ തു വചനേ ദ്രൌപദ്യാ ധർമശീലയാ।
തതോഽന്തരിക്ഷാത്സുമഹത്പുഷ്പവർഷമവാപതതം॥ 2-92-83 (15113)
തേഷാം തു വചനം ശ്രുത്വാ നോചുസ്തത്ര സഭാസദഃ।
അർജുനസ്യ ഭയാദ്രാജന്നഭൂന്നിശ്ശബ്ദമത്ര വൈ॥ ॥ 2-92-84 (15114)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ സഭാപർവണി ദ്യൂതപർവണി ദ്വിനവതിതമോഽധ്യായഃ॥92 ॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-92-13 ദ്രൌപദീപണനാത് പ്രാഗിതി ശേഷഃ। അതോ ദ്രൌപദീ ന ദാസഭാവമാപന്നേതി ഭാവഃ॥ 2-92-16 പശ്യസിതഃ പാശബദ്ധഃ॥ 2-92-33 സ്രോതോഭ്യഃ രോമകൂപേഭ്യഃ॥സഭാപർവ - അധ്യായ 093
॥ ശ്രീഃ ॥
2.93. അധ്യായഃ 093
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
കുപ്യതോഽർജുനസ്യ യുധിഷ്ഠിരേണ പരിസാന്ത്വനം॥ 1॥ ധൃതരാഷ്ട്രേണ വരം വരയേതി ദ്രൌപദീംപ്രതി ചോദനം॥ 2॥ തത്പ്രാർഥനയാ ധൃതരാഷ്ട്രേണ യുധിഷ്ഠിരാദീനാമദാസത്വവരദാനം॥ 3॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
വൈശംപായന ഉവാച॥
ദ്രൌപദ്യാ വചനം ശ്രുത്വാ ചുകോപാഥ ധനഞ്ജയഃ।
സ തദാ ക്രോധതാംരാക്ഷ ഇദം വചനമബ്രവീത്॥ 2-93-1 (15115)
അയം തു മാം വാരയതേ ധർമരാജോ യുധിഷ്ഠിരഃ।
ഇത്യുക്ത്വാ ക്രോധതാംരാക്ഷോ ധനുരാദായ വീര്യവാൻ॥ 2-93-2 (15116)
സവ്യസാചീ സമുത്പത്യ താഞ്ഛത്രൂൻസമുദൈക്ഷത।
ഉദ്യതം ഫൽഗുനം തത്ര ദദൃശുഃ സർവപാർഥിവാഃ॥ 2-93-3 (15117)
യുഗാന്തേ സർവലോകാംസ്തു ദഹന്തമിവ പാവകം।
വീക്ഷമാണം ധനുഷ്പാമിം ഹന്തുകാമം മുഹുർമുഹുഃ॥ 2-93-4 (15118)
ഹന്തുകാമം പശൂൻക്രുദ്ധം രുദ്രം ദക്ഷക്രതൌ യഥാ।
തഥാഭൂതം നരം ദൃഷ്ട്വാ വിഷേദുസ്തത്ര മാനവാഃ॥ 2-93-5 (15119)
ധനഞ്ജയസ്യവ വീര്യജ്ഞാ നിരാശാ ജീവിതേ തദാ।
മൃതഭൂതാ ഭവൻസർവേ നേത്രൈരനിമിഷൈരിവ॥ 2-93-6 (15120)
അർജുനം ധർമപുത്രം ച സമുദൈക്ഷന്ത പാർഥിവാഃ।
ക്രുദ്ധം തദാഽർജുനം ദൃഷ്ട്വാ പൃഥിവീ ച ചചാല ഹ॥ 2-93-7 (15121)
ഖേചരാണി ച ഭൂതാനി വിത്രേസുർവൈ ഭയാർദിതാഃ।
നാദിത്യോ വിരരാജാഥ നാപി വാന്തി ച മാരുതാഃ। 2-93-8 (15122)
ന ചന്ദ്രോ ന ച നക്ഷത്രം ദ്യൌർദിശോന ന വിഭാന്തി ഹ।
സർവമാവിദ്ധമഭവജ്ജഗത്സ്ഥാവരജംഗമം॥ 2-93-9 (15123)
ഉത്പതൻസ വഭൌ പാർതോ ദിവാകര ഇവാംബരേ। 2-93-10 (15124)
പാർഥം ദൃഷ്ട്വാ ക്രുദ്ധം കാലാന്തകയമോപമം।
ഭീമസേനോ മുദാ യുക്തോ യുദ്ധായൈവ മനോ ദധേ॥ 2-93-11 (15125)
പാഞ്ചാലീ ച ദദർശാഥ സുസങ്ക്രുദ്ധം ധനഞ്ജയം।
ഹന്തുകാമം രിപൂൻമർവാൻസുപർണമിവ പന്നഗാൻ॥ 2-93-12 (15126)
ദുഷ്പ്രേക്ഷഃ സോഽഭവത്ക്രുദ്ധോ യുഗാന്താഗ്നിരിവ ജ്വലൻ।
തം ദൃഷ്ട്വാ തേജസാ യുക്തം വിവ്യധുഃ പുരവാസിനഃ॥ 2-93-13 (15127)
ഉത്പതന്തം തു വേഗേന തതോ ദൃഷ്ട്വാ ധനഞ്ജയം।
ജഗ്രാഹ സ തദാ രാജാ പുരുഹൂതോ യഥാ ഹരിം॥ 2-93-14 (15128)
ഉവാച സ ഘൃണീ ജ്യേഷ്ഠോ ധർമരാജോ യുധിഷ്ഠിരഃ।
മാ പാർഥ സാഹസം കാർഷീർമാ വിനാശം ഗമേദ്യശഃ॥ 2-93-15 (15129)
അഹമേതാൻപാപകൃതോ ദ്യൂതജ്ഞാന്ദഗ്ധുമുത്സഹേ।
കന്ത്ത്വസത്യഗതിം ദൃഷ്ട്വാ ക്രോധോ നാശമുപൈതി മേ॥ 2-93-16 (15130)
ത്വമിമം ജഗതോഽർഥേ വൈ കോപം സംയച്ഛ പാണ്ഡവ॥ 2-93-17 (15131)
വൈശംപായന ഉവാച॥ 2-93-18x (1676)
ഏവമുക്തസ്തദാ രാജ്ഞാ പാണ്ഡവോഽഥ ധനഞ്ജയഃ।
ക്രോധം സംശമയൻപാർഥോ ധാർതരാഷ്ട്രം പ്രതി സ്ഥിതഃ॥ 2-93-18 (15132)
തസ്മിന്വീരേ പ്രശാന്തേ തു പാണ്ഡവേ ഫൽഗുനേ പുനഃ।
സുസംപ്രഹൃഷ്ടമഭവജ്ജഗത്സ്ഥാവരജംഗമം॥ 2-93-19 (15133)
വാരിതം ച തഥാ ദൃഷ്ട്വാ ഭ്രാത്രാ പാർഥം വൃകോദരഃ।
ബഭൂവ വിമനാ രാജന്നഭൂന്നിശ്ശബ്ദമത്ര വൈ॥ 2-93-20 (15134)
തതോ രാജ്ഞോ ധൃതരാഷ്ട്രസ്യ ഗേഹേ
ഗോമായുരുച്ചൈർവ്യാഹരദഗ്നിഹോത്രേ।
തം രാസഭാഃ പ്രത്യഭാഷന്ത രാജ-
ൻസമന്തതഃ പക്ഷിണശ്ചൈവ രൌദ്രാഃ॥ 2-93-21 (15135)
തം വൈ ശബ്ദം വിദുരസ്തത്ത്വവേദീ
ശുശ്രാവ ഘോരം സുബലാത്മജാ ച।
ഭീഷ്മോ ദ്രോണോ ഗൌതമശ്ചാപി വിദ്വാൻ
സ്വസ്തിസ്വസ്തീത്യപി ചൈവാഹുരുച്ചൈഃ॥ 2-93-22 (15136)
തതോ ഗാന്ധാരീ വിദുരശ്ചാപി വിദ്വാം-
സ്തമുത്പാതം ഘോരമാലക്ഷ്യ രാജ്ഞേ।
നിവേദയാമാസതുരാർതവത്തദാ
തതോ രാജാ വാക്യമിദം ബഭാഷേ॥ 2-93-23 (15137)
ധൃതരാഷ്ട്ര ഉവാച॥ 2-93-24x (1677)
ഹതോഽസി ദുര്യോധന മന്ദബുദ്ധേ
യസ്ത്വം സഭായാം കുരുപുംഗവാനാം।
സ്ത്രിയം സമാഭാഷസി ദുർവിനീത
വിശേഷതോ ദ്രൌപദീം ധർമപത്നീം॥ 2-93-24 (15138)
വൈശംപായന ഉവാച॥ 2-93-25x (1678)
ഏവമുക്ത്വാ ധൃതരാഷ്ട്രോ മനീഷീ
ഹിതാന്വേഷീ ബാന്ധവാനാമപായാത്।
കൃഷ്ണാം പാഞ്ചാലീമബ്രവീത്സാന്ത്വപൂർവം 2-93-25 (15139)
വിമൃശ്യൈതത്പ്രജ്ഞയാ തത്ത്വബുദ്ധിഃ॥ 2-93-26 (15140)
ധൃതരാഷ്ട ഉവാച॥
വരം വൃണീഷ്വ പാഞ്ചാലി മത്തോ യദഭിവാഞ്ഛസി। 2-93-26x (1679)
വധൂനാം ഹി വിശിഷ്ടാ മേ ത്വം ധർമപരമാ സതീ॥ 2-93-27 (15141)
ദ്രൌപദ്യുവാച॥ 2-93-27x (1680)
ദദാസി ചേദ്വരം മഹ്യംവൃണോമി ഭരതർഷഭ।
സർവധർമാനുഗഃ ശ്രീമാനദാസോഽസ്തു യുധിഷ്ഠിരഃ॥ 2-93-27 (15142)
മനസ്വിനമജാനന്തോ മൈവം ബ്രൂയുഃ കുമാരകാഃ।
ഏതം വൈ ദാസപുത്രേതി പ്രതിവിന്ധ്യം മമാത്മജം॥ 2-93-28 (15143)
രാജപുത്രഃ പുരാ ഭൂത്വാ യഥാ നാന്യഃ പുമാൻക്വചിത്।
ലാലിതോ ദാസപുത്രത്വം പശ്യന്നശ്യേദ്ധി ഭാരത॥ 2-93-29 (15144)
ധൃതരാഷ്ട്ര ഉവാച॥ 2-93-30x (1681)
ഏവം ഭവതു കല്യാണി യഥാ ത്വമഭിഭാഷസേ।
ദ്വിതീയം തേ വരം ഭദ്രേ ദദാനി വരയസ്വ ഹ।
മനോ ഹി മേ വിതരതി നൈകം ത്വം വരമർഹസി॥ 2-93-30 (15145)
ദ്രൌപദ്യുവാച॥ 2-93-31x (1682)
സരഥൌ സഘനുഷ്കൌ ന ഭീമസേനധനഞ്ജയൌ।
യമൌ ച വരയേ രാജന്നദാസാൻസ്വവശാനഹം॥ 2-93-31 (15146)
ധൃതരാഷ്ട്ര ഉവാച॥ 2-93-32x (1683)
തഥാഽസ്തു തേ മഹാഭാഗേ യഥാ ത്വം നന്ദിനീച്ഛസി।
തൃതീയം വരയാസ്മത്തോ നാസി ദ്വാഭ്യാം സുസംസ്കൃതാ। 2-93-32 (15147)
ത്വം ഹി സർവസ്നുഷാണാം മേ ശ്രേയസീ ധർമചാരിണീ ॥ 2-93-33 (15148)
ദ്രൌപദ്യുവാച। 2-93-33x (1684)
ലോഭോ ധർമസ്യ നാശായ ഭഗവന്നാഹമുത്സഹേ।
അനർഹാ വരമാദാതും തൃതീയം രാജസത്തമ॥ 2-93-33 (15149)
ഏകാമാഹുർവൈശ്യവരം ദ്വൌ തു ക്ഷത്രസ്ത്രിയോ വരൌ।
ത്രയസ്തു രാജ്ഞോ രാജേന്ദ്ര ബ്രാഹ്മണസ്യ ശതം വരാഃ॥ 2-93-34 (15150)
പാപീയാംസ ഇമേ ഭൂത്വാ സന്തീർണാഃ പതയോ മമ।
വേത്സ്യന്തി ചൈവ ഭദ്രാണി രാജൻപുണ്യേന കർമണാ॥ ॥ 2-93-35 (15151)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ സഭാപർവണി ദ്യൂതപർവണി ത്രിനവതിതമോഽധ്യായഃ॥93 ॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-93-21 അഗ്നിഹോത്രേ ഗൃഹ്യാഗ്നിസമീപേ॥സഭാപർവ - അധ്യായ 094
॥ ശ്രീഃ ॥
2.94. അധ്യായഃ 094
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
കർണപ്രലപിതം॥ 1॥ ക്രുദ്ധം ഭീമം നിവാര്യ യുധിഷ്ഠിരസ്യ ധൃതരാഷ്ട്രസമീപഗമനം॥ 2॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
കർണ ഉവാച॥
യാ നഃ ശ്രുതാ മനുഷ്യേഷു സ്ത്രിയോ രൂപേണ സംമതാഃ।
താസാമേതാദൃശം കർമ ന കസ്യാശ്ചന ശുശ്രുമ॥ 2-94-1 (15152)
ക്രോധാവിഷ്ടേഷു പാർഥേഷു ധാർതരാഷ്ട്രേഷു ചാപ്യതി।
ദ്രൌപദീ പാണ്ഡുപുത്രാണാം കൃഷ്ണാ ശാന്തിരിഹാഭവത്॥ 2-94-2 (15153)
അപ്ലവേഽംഭസി മഗ്നാനാമപ്രതിഷ്ഠേ നിമജ്ജതാം।
പാഞ്ചാലീ പാണ്ഡുപുത്രാണാം നൌരേഷാം പാരഗാഽഭവത്॥ 2-94-3 (15154)
വൈശംപായന ഉവാച॥ 2-94-4x (1685)
തദ്വൈ ശ്രുത്വാ ഭീമസേനഃ കുരുമധ്യേഽത്യമർഷണഃ।
സ്ത്രീ ഗതിഃ പാണ്ഡുപുത്രാണാമിത്യുവാച സുദുർമനാഃ॥ 2-94-4 (15155)
ഭീമ ഉവാച॥ 2-94-5x (1686)
ത്രീണി ജ്യോതീംഷി പുരുഷ ഇതി വൈ ദേവലോഽബ്രവീത്।
അപത്യം കർമ വിദ്യാ ച യതഃ സൃഷ്ടാഃ പ്രജാസ്തതഃ॥ 2-94-5 (15156)
അമേധ്യേ വൈ ഗതപ്രാമേ ശൂന്യേ ജ്ഞാതിഭിരുജ്ഝിതേ।
ദേഹേ ത്രിതയമേവൈതത്പുരുഷസ്യോപയുജ്യതേ॥ 2-94-6 (15157)
തന്നോ ജ്യോതിരഭിഹതം ദാരാണാമഭിമർശനാത്।
ധനഞ്ജയ കഥം സ്വിത്സ്യാദപത്യമഭിമൃഷ്ടജം॥ 2-94-7 (15158)
അർജുന ഉവാച॥ 2-94-8x (1687)
ന ചൈവോക്താ ന ചാനുക്താ ഹീനതഃ പരുഷാ ഗിരഃ।
ഭാരത പ്രതിജൽപന്തി സദാ തൂത്തമപൂരുഷാഃ॥ 2-94-8 (15159)
സ്മരന്തി സുകൃതാന്യേവ ന വൈരാണി കൃതാന്യപി।
സന്തഃ പ്രതിവിജാനന്തോ ലബ്ധസംഭാവനാഃ സ്വയം॥ 2-94-9 (15160)
ഭീമ ഉവാച॥ 2-94-10x (1688)
ഇഹൈവൈതാനഹം സർവാൻഹൻമി ശത്രൂൻസമാഗതാൻ।
അഥ നിഷ്ക്രംയ രാജേന്ദ്ര സമൂലാൻഹൻമി ഭാരത॥ 2-94-10 (15161)
കിം നോ വിവദിതേനേഹ കിമുക്തേന ച ഭാരത।
അദ്യൈവൈതാന്നിഹൻമീഹ പ്രശാധി പൃഥിവീമിമാം॥ 2-94-11 (15162)
ഇത്യുക്ത്വാ ഭീമസേനസ്തു കനിഷ്ഠൈർഭ്രാതൃഭിഃ സഹ।
മൃഗമധ്യേ യഥാ സിംഹോ മുഹുർമുഹുരുദൈക്ഷത॥ 2-94-12 (15163)
സാന്ത്വ്യമാനോ വീക്ഷമാണഃ പാർഥേനാക്ലിഷ്ടകർമണാ।
ഖിദ്യത്യേവ മഹാബാഹുരന്തർദാഹേന വീര്യവാൻ॥ 2-94-13 (15164)
ക്രുദ്ധസ്യ തസ്യ സ്രോതോഭ്യഃ കർണാദിഭ്യോ നരാധിപ।
സധൂമഃ സസ്ഫുലിംഗാർചിഃ പാവകഃ സമജായത॥ 2-94-14 (15165)
ഭ്രുകുടീകൃതദുഷ്പ്രേക്ഷ്യമഭവത്തസ്യ തൻമുഖം।
യുഗാന്തകാലേ സംപ്രാപ്തേ കൃതാന്തസ്യേവ രൂപിണഃ॥ 2-94-15 (15166)
യുധിഷ്ഠിരസ്തമാവാര്യ ബാഹുനാ ബാഹുശാലിനം।
മൈവമിത്യബ്രവീച്ചൈനം ജോഷമാസ്വേതി ഭാരത॥ 2-94-16 (15167)
നിവാര്യ ച മഹാബാഹും കോപസംരക്തലോചനം।
പിതരം സമുപാതിഷ്ഠദ്ധൃതരാഷ്ട്രം കൃതാഞ്ജലിഃ॥ ॥ 2-94-17 (15168)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ സഭാപർവണി ദ്യൂതപർവണി ചതുർനവതിതമോഽധ്യായഃ॥94 ॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-94-16 ജോഷം തൂഷ്ണീം॥സഭാപർവ - അധ്യായ 095
॥ ശ്രീഃ ॥
2.95. അധ്യായഃ 095
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
ധൃതരാഷ്ട്രാനുജ്ഞയാ സഭ്രാതൃകസ്യ യുധിഷ്ഠിരസ്യ ഇന്ദ്രപ്രസ്ഥഗമനം॥ 1॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
യുധിഷ്ഠര ഉവാച॥
രാജൻകിം കരവാമസ്തേ പ്രശാധ്യസ്മാംസ്ത്വമീശ്വരഃ।
നിത്യം ഹി സ്ഥാതുമിച്ഛാമസ്തവ ഭാരത ശാസനേ॥ 2-95-1 (15169)
ധൃതരാഷ്ട്ര ഉവാച॥ 2-95-2x (1689)
അജാതശത്രോ ഭദ്രം തേ അരിഷ്ടം സ്വസ്തി ഗച്ഛത।
അനുജ്ഞാതാഃ സഹധനാഃ സ്വരാജ്യമനുശാസത॥ 2-95-2 (15170)
ഇദം ചൈവാവബോദ്ധവ്യം വൃദ്ധസ്യ മമ ശാസനം।
മയാ നിഗദിതം സർവം പഥ്യം നിഃശ്രേയസം പരം॥ 2-95-3 (15171)
വേത്ഥ ത്വം താത ധർമാണാം ഗതിം സൂക്ഷ്മാം യുധിഷ്ഠിര।
വിനീതോഽസി മഹാപ്രാജ്ഞ വൃദ്ധാനാം പര്യുപാസിതാ॥ 2-95-4 (15172)
യതോ ബുദ്ധിസ്തതഃ ശാന്തിഃ പ്രശമം ഗച്ഛ ഭാരത।
നാദാരുണി പതേച്ഛസ്ത്രം ദാരുണ്യേതന്നിപാത്യതേ॥ 2-95-5 (15173)
ന വൈരാണ്യഭിജാനന്തി ഗുണാൻപശ്യന്തി നാഗുണാൻ।
വിരോധം നാധിഗച്ഛന്തി യേ ത ഉത്തമപൂരുഷാഃ॥ 2-95-6 (15174)
സ്മരന്തി സുകൃതാന്യേവ ന വൈരാണി കൃതാന്യപി।
സന്തഃ പരാർഥം കുർവാണാ നാവേക്ഷന്തി പ്രതിക്രിയാം॥ 2-95-7 (15175)
സംവാദേ പരുഷാണ്യാഹുര്യുധിഷ്ഠിര നരാധമാഃ।
പ്രത്യാഹുർമധ്യമാസ്ത്വേതേഽനുക്താഃ നരാധമാഃ। 2-95-8 (15176)
ന ചോക്താ നൈവ ചാനുക്താസ്ത്വഹിതാഃ പരുഷാ ഗിരഃ।
പ്രതിജൽപന്തി വൈ ധീരാഃ സദാ തൂത്തമപുരുഷാഃ॥ 2-95-9 (15177)
സ്മരന്തി സുകൃതാന്യേവ ന വൈരാണി കൃതാന്യപി।
സന്തഃ പ്രതിവിജാനന്തോ ലബ്ധ്വാ പ്രത്യയമാത്മനഃ॥ 2-95-10 (15178)
അസംഭിന്നാര്യമര്യാദാഃ സാധവഃ പ്രിയദർശനാഃ।
തഥാ ചരിത്തംമാര്യേണ ത്വയാഽസ്മിൻസത്സമാഗമേ॥ 2-95-11 (15179)
ദുര്യോധനസ്യ പാരുഷ്യം തത്താത ഹൃദി മാ കൃഥാഃ।
മാതരം ചൈവ ഗാന്ധാരീം മാം ച ത്വം ഗുണകാങ്ക്ഷയാ॥ 2-95-12 (15180)
ഉപസ്ഥിതം വൃദ്ധമന്ധം പിതരം പശ്യ ഭാരത।
പ്രേക്ഷാപൂർവം മയാ ദ്യൂതമിദമാസീദുപേക്ഷിതം॥ 2-95-13 (15181)
മിത്രാണി ദ്രഷ്ടുകാമേന പുത്രാണാം ച ബലാബലം।
അശോച്യാഃ കുരവോ രാജന്യേഷാം ത്വമനുശാസിതാ॥ 2-95-14 (15182)
മന്ത്രീ ച വിദുരോ ധീമാൻസർവശാസ്ത്രവിശാരദഃ।
ത്വയി ധർമോഽർജുനേ ധൈര്യം ഭീമസേനേ പരാക്രമഃ॥ 2-95-15 (15183)
ശുദ്ധാ ച ഗുരുശുശ്രൂഷാ യമയോഃ പുരുഷാഗ്ര്യയോഃ।
അജാതശത്രോ ഭദ്രം തേ ഖാണ്ഡവപ്രസ്ഥമാവിശ।
ഭ്രാതൃഭിസ്തേഽസ്തു സൌഭ്രാത്രം ധർമേ തേ ധീയതാമ മനഃ॥ 2-95-16 (15184)
വൈശംപായന ഉവാച॥ 2-95-17x (1690)
ഇത്യുക്തോ ഭരതശ്രേഷ്ഠ ധർമരാജോ യുധിഷ്ഠിരഃ।
കൃത്വാഽഽര്യസമയം സർവം പ്രതസ്ഥേ ഭ്രാതൃഭിഃ സഹ॥ 2-95-17 (15185)
തേ രഥാൻമേഘസങ്കാശാനാസ്ഥായ സഹ കൃഷ്ണയാ।
പ്രയയുർഹൃഷ്ടമനസ ഇന്ദ്രപ്രസ്ഥം പുരോത്തമം॥ ॥ 2-95-18 (15186)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ സഭാപർവണി ദ്യൂതപർവണി പഞ്ചനവതിതമോഽധ്യായഃ॥95 ॥
സഭാപർവ - അധ്യായ 096
॥ ശ്രീഃ ॥
2.96. അധ്യായഃ 096
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
ദുര്യോധനേന ധൃതരാഷ്ട്രസമീപേ കാർതവീര്യാർജുനോപാഖ്യാനകഥനം॥ 1॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
ജനമേജയ ഉവാച॥
അനുജ്ഞാതാംസ്താന്വിദിത്വാ സരത്നധനസഞ്ജയാൻ।
പാണ്ഡവാന്ധാർതരാഷ്ട്രാണാം കഥമാസീൻമനസ്തദാ॥ 2-96-1 (15187)
വൈശംപായന ഉവാച॥ 2-96-2x (1691)
അനുജ്ഞാതാംസ്താന്വിദിത്വാ ധൃതരാഷ്ട്രേണ ധീമതാ।
രാജന്ദുഃ ശാസനഃ ക്ഷിപ്രം ജഗാമ ഭ്രാതരം പ്രതി॥ 2-96-2 (15188)
ദുര്യോധനം സമാസാദ്യ സാമാത്യം ഭരതർഷഭ।
ദുഃഖാർതോ ഭരതശ്രേഷ്ഠ ഇദം വചനമബ്രവീത്॥ 2-96-3 (15189)
ദുഃശാസന ഉവാച॥ 2-96-4x (1692)
ദുഃഖേനൈതത്സമാനീതം സ്ഥവിരോ നാശയത്യസൌ।
ശത്രുസാദ്ഗമയദ്ദ്രവ്യം തദ്ബുധ്യധ്വം മഹാരഥാഃ॥ 2-96-4 (15190)
അഥ ദുര്യോധനഃ കർണഃ ശകുനിശ്ചാപി സൌബലഃ।
മിഥഃ സംഗംയ സഹിതാഃ പാണ്ഡവാൻപ്രതി മാനിനഃ॥ 2-96-5 (15191)
വൈചിത്രവീര്യം രാജാനം ധൃതരാഷ്ട്രം മനീഷിണം।
അഭിഗംയ ത്വരായുക്താഃ ശ്ലക്ഷ്ണം വചനമബ്രുവൻ॥ 2-96-6 (15192)
ദുര്യോധന ഉവാച॥ 2-96-7x (1693)
ന ത്വയേദം ശ്രുതം രാജന്യജ്ജഗാദ ബൃഹസ്പതിഃ।
ശക്രസ്യ നീതിം പ്രവദന്വിദ്വാന്ദേവപുരോഹിതഃ॥ 2-96-7 (15193)
സർവോപായൈർനിഹന്തവ്യാഃ ശത്രവഃ ശത്രുസൂദന।
പുരാ യുദ്ധാദ്ബലാദ്വാപി പ്രകുർവന്തി തവാഹിതം॥ 2-96-8 (15194)
തേ വയം പാണ്ഡവധനൈഃ സർവാൻസംപൂജ്യ പാർഥിവാൻ।
യദി താന്യോധയിഷ്യാമഃ കിം വൈ നിഃ പരിഹാസ്യതി॥ 2-96-9 (15195)
അഹീനാശീവിഷാൻക്രുദ്ധാന്നാശായ സമുപസ്ഥിതാൻ।
കൃത്വാ കണ്ഠേ ച പൃഷ്ഠേ ച കഃ സമുത്സ്രഷ്ടുമർഹതി॥ 2-96-10 (15196)
ആത്തശസ്ത്രാ രഥഗതാഃ കുപിതാസ്താത പാണ്ഡവാഃ।
നിഃശേഷാന്നഃ കരിഷ്യന്തി ക്രുദ്ധാ ഹ്യാശീവിഷാ ഇവ॥ 2-96-11 (15197)
സന്നദ്ധോ ഹ്യർജുനോ യാതി വിധൃത്യ പരമേഷുധീ।
ഗാണ്ഡീവം മുഹുരാദത്തേ നിഃശ്വസംശ്ച നിരീക്ഷതേ॥ 2-96-12 (15198)
ഗദാം ഗുർവീ സമുദ്യംയ ത്വരിതശ്ച വൃകോദരഃ।
സ്വരഥം യോജയിത്വാഽശു നിര്യാത ഇതി നഃ ശ്രുതം॥ 2-96-13 (15199)
നകുലഃ ഖഹ്ഗമാദായ ചർമ ചാപ്യർധചന്ദ്രവത്।
സഹദേവശ്ച രാജാ ച ചക്രുരാകാരമിംഗിതൈഃ॥ 2-96-14 (15200)
തേ ത്വാസ്ഥായ രഥാൻസർവേ ബഹുശസ്ത്രപരിച്ഛദാൻ।
അഭിഘ്നാന്തോ രഥവ്രാതാൻസേനായോഗായ നിര്യയുഃ॥ 2-96-15 (15201)
ന ക്ഷംസ്യന്തേ തഥാഽസ്മാഭിർജാതു വിപ്രകൃതാ ഹി തേ।
ദ്രൌപദ്യാശ്ച പരിക്ലേശം കസ്തേഷാം ക്ഷന്തുമർഹതി॥ 2-96-16 (15202)
` ന പശ്യാമി രണേ ക്രദ്ധും ബീഭത്സും പ്രതിവാരണം।
ഭീഷ്മോ ദ്രോണശ്ച കർണശ്ച ദ്രൌണിശ്ച രഥിനാം വരഃ॥ 2-96-17 (15203)
കൃപശ്ച വൃഷസേനശ്ച വികർണശ്ച ജയദ്രഥഃ।
വാഹ്ലീകഃ സോമദത്തശ്ച ഭൂരിർഭൂരിശ്രവാഃ ശലഃ॥ 2-96-18 (15204)
ശകുനിഃ സസുതശ്ചൈവ നൃപാശ്ചാന്യേ ച കൌരവാഃ।
നൈതേ സർവേ രണോദ്യുക്താഃ പാർഥം സോഢുമശക്നുവൻ॥ 2-96-19 (15205)
അർജുനേന സമോ ലോകേ നാസ്തി വീര്യേ ധനുർധരഃ।
യോഽർജുനേനാർജുനസ്തുല്യോ ദ്വിബാഹുർബഹുബാഹുനാ॥ 2-96-20 (15206)
ധൃതരാഷ്ട്ര ഉവാച॥ 2-96-21x (1694)
കസ്ത്വയോക്തഃ പുമാന്വീരോ ബീഭത്സുസമവിക്രമഃ।
തം യേ വ്രൂഹി മഹാവീര്യം ശ്രോതുമിച്ഛാമി പുത്രക॥ 2-96-21 (15207)
ദുര്യോധന ഉവാച॥ 2-96-22x (1695)
കാർതവീര്യസ്യ ചരിതം ശൃണു രാജൻമഹാത്മനഃ।
അവ്യക്തപ്രഭവോ ബ്രഹ്മാ സർവലോകപിതാമഹഃ॥ 2-96-22 (15208)
ബ്രഹ്മണോഽത്രിഃ സുതോ വിദ്വാനത്രേഃ പുത്രോ നിശാകരഃ।
സോമസ്യ തദു ബുധഃ പുത്രോ ബുധസ്യ തു പുരൂരവാഃ॥ 2-96-23 (15209)
തസ്യാപ്യധ സുതോഽപ്യായുരായോസ്തു നഹുഷഃ സുതഃ। 2-96-24 (15210)
സ ചാർജുനോഽഥ തേജസ്വീ തപഃ പരമദുശ്ചരം।
ദത്തമാരാധയാമാസ സോഽർജുനോഽത്രിസുതം മുനിം॥ 2-96-30 (15216)
തസ്യ ദത്തോ വരാൻപ്രാദാച്ചതുരഃ പാർഥിവസ്യ വൈ।
പൂർവം ബാഹുസഹസ്രം തു പ്രാർഥിതഃ പരമോ വരഃ॥ 2-96-31 (15217)
അധർമേ പ്രീയമാണസ്യ സദ്ഭിസ്തത്ര നിവാരണം।
ധർമേണ പൃഥിവീം ജിത്വാ ധർമേണൈവ ഹി രഞ്ജനം॥ 2-96-32 (15218)
സംഗ്രാമാൻസുബഹൂൻകൃത്വാ ഹത്വാ ചാരീൻസഹസ്രശഃ।
സംഗ്രാമേ യതമാനസ്യ വധശ്ചൈവാധികാദ്രണൈ॥ 2-96-33 (15219)
തസ്യ ബാഹുസഹസ്രം തു യുധ്യതഃ കില ഭാരത।
രഥോ ധ്വജശ്ച സഞ്ജജ്ഞ ഇത്യേവം മേ ശ്രുതം പരാ॥ 2-96-34 (15220)
തഥേയം പൃഥിവീ രാജന്ത്സപ്തദ്വീപാ സപത്തനാ।
സസമുദ്രാകരാ താത വിധിനോഗ്രേണ വൈ ജിതാ॥ 2-96-35 (15221)
ചാർജുനോഽഥ തേജസ്വീ സപ്തദ്വീപേശ്വരോഽഭവത്।
ച രാജാ മഹായജ്ഞാനാജഹാര മഹാബലഃ।
പ്രശശാസ മഹാബാഹുർമഹീം സ ച സമാ ബഹൂഃ॥ 2-96-36 (15222)
തതോഽർജുനഃ കദാചിദ്വൈ രാജൻമാഹിഷ്മതീപതിഃ।
നർമദാം ഭരതശ്രേഷ്ഠം താം തു ദാരൈര്യയൌ സഹ॥ 2-96-37 (15223)
തതസ്താം സ നദീം ഗത്വാ പ്രവിശ്യന്തർജലേ തദാ।
കർതും രാജഞ്ജലക്രീഡാം തതോ രാജോപചക്രമേ॥ 2-96-38 (15224)
തസ്മിന്നേവ തതഃ കാലേ രാവമോ രാക്ഷസൈഃ സഹ।
ലങ്കായാ ഈശ്വരസ്താത തം ദേശം പ്രയയൌ ബലീ॥ 2-96-39 (15225)
തതസ്തമർജുനം ദൃഷ്ട്വാ നർമദായാം ദശാനനഃ।
നിത്യം ക്രോധപരോ ധീരോ വരദാനേന മോഹിതഃ॥ 2-96-40 (15226)
അഭ്യഘാവത്സുസങ്ക്രുദ്ധോ മഹേന്ദ്രം ശംബരോ യഥാ।
അർജുനോഽപ്യഥ തം ദൃഷ്ട്വാ രാവണം പ്രത്യവാരയത്॥ 2-96-41 (15227)
തതസ്തൌ ചക്രതുര്യുദ്ധം രാവണശ്ചാർജുനശ്ച വൈ।
തതസ്തു ദുർജയം വീരം വരദാനേന ദർപിതം॥ 2-96-42 (15228)
രാക്ഷസേന്ദ്രം മനുഷ്യേന്ദ്രോ ജിത്വാ ബധ്വാ രണേ ബലാത്।
ബധ്വാ ധനുർജ്യയാ രാജന്വിവേശാഥ പുരീം സ്വകാം॥ 2-96-43 (15229)
സ തു തം ബന്ധിതം ശ്രുത്വാ പുലസ്ത്യോ രാവണം തദാ।
മോക്ഷയാണാസ ബന്ധാദ്വൈ പുരേ ദൃഷ്ട്വാഽർജുനം തദാ॥ 2-96-44 (15230)
തതഃ കദാചിത്തേജസ്വീ കാർതവീര്യോർജുനോ ബലീ।
സമുദ്രതീരം ഗത്വാഥ വിരചന്ദർപമോഹിതഃ॥ 2-96-45 (15231)
അവാകിരച്ഛിതശരൈഃ സമുദ്രം സ തു ഭാരത।
തം സമുദ്രോ നമസ്കൃത്യ കൃതാഞ്ജലിരഭാഷത॥ 2-96-46 (15232)
ആശുഗാന്വീര മാ മുഞ്ച ബ്രൂഹി കിം കരവാണി തേ।
മദാശ്രയാണി സത്വാനി ത്വദ്വിസൃഷ്ടൈർമഹേഷുഭിഃ।
ബാധ്യന്തേ രാജശാർദൂല തേഭ്യോ ദേഹ്യഭയം വിഭോ॥ 2-96-47 (15233)
അർജുന ഉവാച॥ 2-96-48x (1696)
ദേഹി സിന്ധുപതേ യുദ്ധമദ്യൈവ ത്വരയാ മമ।
അഥവാ പീഡയാമി ത്വാം തസ്മാത്ത്വം കുരു മാചിരം॥ 2-96-48 (15234)
സമുദ്ര ഉവാച॥ 2-96-49x (1697)
ലോകേ രാജൻമഹാവീര്യാ ബഹവോ നിവസന്തി യേ।
തേഷാമേകേന രാജേന്ദ്ര കുരു യുദ്ധം മഹാബല॥ 2-96-49 (15235)
അർജുന ഉവാച॥ 2-96-50x (1698)
മത്സമോ യദി സംഗ്രാമേ വരായുധധരഃ ക്വചിത്।
വിദ്യതേ തം മമാചക്ഷ്വ യഃ സമാസേത മാ മൃധേ॥ 2-96-50 (15236)
സമുദ്ര ഉവാച॥ 2-96-51x (1699)
മഹർഷിർജമദഗ്നിസ്തു യദി രാജൻപരിശ്രുതഃ।
തസ്യ പുത്രോ രണം ദാതും യഥാവദ്വൈ തവാർഹതി॥ 2-96-51 (15237)
ദുര്യോധന ഉവാച॥ 2-96-52x (1700)
സമുദ്രസ്യ വചഃ ശ്രുത്വാ രാജാ മാഹിഷ്മതീപതിഃ।
നാരദസ്യ ച വൈ പൂർവം ക്രോധേന മഹതാ വൃതഃ॥ 2-96-52 (15238)
തതഃ പ്രതിയയൌ ശീഘ്രം ക്രോധേന സഹ ഭാരത।
സ തമാശ്രമമാഗത്യ കാമമേവാന്വപദ്യത॥ 2-96-53 (15239)
സ കാമം പ്രതികൂലാനി ചകാര സഹ ബന്ധുഭിഃ।
ആയാസം ജനയാമാസ രാമസ്യ സ മഹാത്മനഃ॥ 2-96-54 (15240)
തതസ്തേജഃ പ്രജജ്വാല രാമസ്യാമിതതേജസഃ।
പ്രദഹന്നിവ സൈന്യാനി രശ്മിമാനിവ തേജസാ॥ 2-96-55 (15241)
അഥ തൌ ചക്രതുര്യുദ്ധം വൃത്രവാസവയോരിവ॥ 2-96-56 (15242)
തതഃ പരശുമാദായ നൃപം ബാഹുസഹസ്രിണം।
ചിച്ഛേദ സഹസാ രാമോ ബഹുശാഖമിവ ദ്രുമം॥ 2-96-57 (15243)
തം ഹതം പതിതം ദൃഷ്ട്വാ സമേതാസ്തസ്യ ബാന്ധവാഃ।
അസീനാദായ ശക്തീശ്ച രാമം തേ പ്രത്യവാരയൻ॥ 2-96-58 (15244)
രാമോഽപി രഥമാസ്ഥായ ധനുരായംയ സത്വരഃ।
വിസൃജൻപരമാസ്ത്രാണി വ്യധമത്പാർഥിവാൻബലീ॥ 2-96-59 (15245)
തതസ്തു ക്ഷത്രിയാ രാജഞ്ജാമദഗ്ന്യഭയാർദിതാഃ।
വിവിശുർഗിരിദുർഗാണി മൃഗാഃ സിംഹഭയാദിവ॥ 2-96-60 (15246)
തേഷാം സ്വവിഹിതം കർമ തദ്ഭയാന്നാനുതിഷ്ഠതി।
പ്രജാ വൃഷലതാം പ്രാപ്താ ബ്രാഹ്മണാനാമദർശനാത്॥ 2-96-61 (15247)
തഥാ ച ദ്രവിഡാഃ കാചാഃ പുണ്ഡാശ്ച ശബരൈഃ സഹ।
വൃഷലത്വം പരിഗതാ വിച്ഛിന്നാഃ ക്ഷത്രധർമിണഃ॥ 2-96-62 (15248)
തതസ്തു ഹതവീരാസു ക്ഷത്രിയാസു പുനഃ പുനഃ।
ദ്വിജൈരഭ്യുദിതം ക്ഷത്രം താനി രാമോ നിഹത്യ ച॥ 2-96-63 (15249)
തതസ്ത്രിസ്മപ്തമേ യാതേ രാമം വാഗശരീരിണീ।
ദിവ്യാ പ്രോവാച മധുരാ സർവലോകപരിശ്രുതാ॥ 2-96-64 (15250)
രാമരാമ നിവർതസ്വ സ്വഗുണം നാത്ര പശ്യസി।
ക്ഷത്രബന്ധൂനിമാൻപ്രാമൈർവിപ്രയുജ്യ പുനഃ പുനഃ॥ 2-96-65 (15251)
തഥൈവ തം മഹാത്മാനമൃചീകപ്രമുഖാസ്തഥാ।
രാമരാമ മഹാവീര്യ നിവർതസ്വേത്യഥാബ്രുവൻ॥ 2-96-66 (15252)
പിതുർവധമസമൃഷ്യംസ്തു രാമഃ പ്രോവാച താനൃഷീൻ।
നാർഹാ ഹന്ത ഭവന്തോ മാം നിവാരയിതുമിത്യുത॥ 2-96-67 (15253)
പിതര ഊചുഃ। 2-96-68x (1701)
നാർഹസി ക്ഷത്രബന്ധൂംസ്ത്വം നിഹന്തും ജയതാം വര।
ന ഹി യുക്തം ത്വയാ താത ബ്രാഹ്മണേനസതാ നൃപാൻ॥ 2-96-68 (15254)
ദുര്യോധന ഉവാച॥ 2-96-69x (1702)
പിതൄണാം വചനം ശ്രുത്വാ ക്രോധം ത്യക്ത്വാ സ ഭാർഗവഃ।
അശ്വമേധസഹസ്രാണി നരമേധശതാനി ച॥ 2-96-69 (15255)
ഇഷ്ട്വാ സാഗരപര്യന്താം കാശ്യപായ ദദൌ മഹീം।
തേന രാമേണ സംഗ്രാമേ തുല്യസ്താത ദയഞ്ജയഃ॥ 2-96-70 (15256)
കാർതവീര്യേണ ച രണേ തുല്യഃ പാർഥോ ന സംശയഃ।
രണേ വിക്രംയ രാജേന്ദ്ര പാർഥം ജേതും ന ശക്യതേ॥ ॥ 2-96-71 (15257)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ സഭാപർവണി അനുദ്യൂതപർവണി ഷണ്ണവതിതമോഽധ്യായഃ॥96 ॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-96-4 ഗമയത് അഗമയത്॥ 2-96-9 പരിഹാസ്യതി നങ്ക്ഷ്യതി॥സഭാപർവ - അധ്യായ 097
॥ ശ്രീഃ ॥
2.97. അധ്യായഃ 097
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
ദുര്യോധനേന ധൃതരാഷ്ട്രസമീപേ അർജുനപ്രഭാവവർണനം॥ 1॥ ദുര്യോധനദുർബോധനേന ധൃതരാഷ്ട്രസ്യ പുനർദ്യൂതായ പാണ്ഡവാനയനാഭ്യനുജ്ഞാ॥ 2॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
ദുര്യോധന ഉവാച॥
ശൃണു രാജൻപുരാഽചിന്ത്യാനർജുനസ്യ ച സാഹസാൻ।
അർജുനോ ധന്വിനാം ശ്രേഷ്ഠോ ദുഷ്കരം കൃതവാൻപുരാ॥ 2-97-1 (15258)
ദ്രുപദസ്യ പുരേ രാജന്ദ്രൌപദ്യാശ്ച സ്വയംവര॥
ആബാലവൃദ്ധസങ്ക്ഷോഭേ സർവക്ഷത്രസമാഗമേ।
ക്ഷിപ്രകാരീ ജലേ മത്സ്യം ദുർനിരീക്ഷ്യം സസർജ ഹ॥ 2-97-2 (15259)
സർവൈർനൃപൈരസാധ്യം തത്കാർമുകപ്രവരം ച വൈ।
ക്ഷണേന സജ്യമകരോത്സർവക്ഷത്രസ്യ പശ്യതഃ॥ 2-97-3 (15260)
തതോ യന്ത്രമയം വിധ്വാ വിസാരം ഫൽഗുനോ ബലീ।
കൃഷ്ണയാ ഹേമമാല്യേന സ്കന്ധേ സ പരിവേഷ്ടിതഃ॥ 2-97-4 (15261)
തതസ്തയാ വൃതം പാർഥം ദൃഷ്ട്വാ സർവേ നൃപാസ്തദാ।
രോഷാത്സർവായുധാൻഗൃഹ്യ ക്രുദ്ധാ വീരാ മഹൌജസഃ।
വൈകർതനം പുരസ്കൃത്യ സർവേ പാർഥമുപാദ്രവൻ॥ 2-97-5 (15262)
സ സർവാൻപാർഥിവാന്ദൃഷ്ട്വാ ക്രുദ്ധാൻപാർഥോ മഹാബലഃ।
വാരയിത്വാ ശരൈസ്തീക്ഷ്ണൈരജയത്തത്ര സ സ്വയം॥ 2-97-6 (15263)
ജിത്വാ തു താൻമഹീപാലാൻസർവാൻകർണപുരോഗമാൻ।
ലേഭേ കൃഷ്ണാം ശുഭാം പാർഥോ യുധ്വാ വീര്യബലാത്തദാ॥ 2-97-7 (15264)
സർവക്ഷത്രസമൂഹേഷു അംബാം ഭീഷ്മോ യഥാ പുരാ।
തതഃ കദാചിദ്ബീഭത്സുസ്തീര്യയാത്രാം യയൌ സ്വയം॥ 2-97-8 (15265)
അഥോലൂപീം ശുഭാം താത നാഗരാജസതാം തദാ।
നാഗേഷ്വാപ വരാഗ്ര്യേഷു പ്രാർഥിതോഽഥ യഥാ തഥാ॥ 2-97-9 (15266)
തതോ ഗോദാവരീം കൃഷ്ണാം കാവേരീം ചാവഗാഹത।
തത്ര പാണ്ഡ്യം സമാസാദ്യ തസ്യ കന്യാമവാപ സഃ॥ 2-97-10 (15267)
ലബ്ധ്വാ ജിഷ്ണുർമുദം തത്ര തതോ യാംയാം ദിശം യയൌ॥ 2-97-11 (15268)
സ ദക്ഷിണം സമുദ്രാന്തം ഗത്വാ ചാപ്സരസാം ച വൈ।
കുമാരതീർഥമാസാദ്യ മോക്ഷയാമാസ ചാർജുനഃ॥ 2-97-12 (15269)
ഗ്രാഹരൂപാശ്ച താഃ പഞ്ച അതിശൌര്യേണ വൈ ബലാത്।
കന്യാതീർഥം സമഭ്യേത്യ തതോ ദ്വാരവതീം യയൌ॥। 2-97-13 (15270)
തത്ര കൃഷ്ണനിദേശാത്സ സുഭദ്രാം പ്രാപ്യ ഫൽഗുനഃ।
താമാരോപ്യ രഥോപസ്ഥേ പ്രയയൌ സ്വപുരീം പ്രതി॥ 2-97-14 (15271)
അഥാദായ ഗതേ പാർഥേ തേ ശ്രുത്വാ സർവയാദവാഃ।
തമഭ്യധാവന്ത്സങ്ക്രുദ്ധാഃ സിംഹവ്യാഘ്രഗണാ ഇവ॥ 2-97-15 (15272)
പ്രദ്യുംനഃ കൃതവർമാ ച ഗദഃ സാരണസാത്യകീ।
ആഹുകശ്ചൈവ സാംബശ്ച ചാരുദേഷ്ണോ വിദൂരഥഃ॥ 2-97-16 (15273)
അന്യേ ച യാദവാഃ സർവേ ബലദേവപുരോഗമാഃ।
ഏകമേവ പരേ കൃഷ്ണം ഗജവാജിരഥൈര്യുതാഃ॥ 2-97-17 (15274)
അഥാസാദ്യ വനേ യാന്തം പരിവാര്യ ധനഞ്ജയം।
ചക്രുര്യുദ്ധം സുസങ്ക്രുദ്ധാ ബഹുകോട്യശ്ച യാദവാഃ॥ 2-97-18 (15275)
ഏക ഏവ തു പാർഥസ്തൈര്യുദ്ധം ചക്രേ സുദാരുണം।
തേന തേഷാം സമം യുദ്ധം മുഹൂർതം പ്രബഭൂവ ഹ॥ 2-97-19 (15276)
തതഃ പാർഥോ രണേ സർവാന്വാരയിത്വാ ശിതൈഃ ശരൈഃ।
ബലാദ്വിജിത്യ രാജേന്ദ്ര വീരസ്താൻസർവയാദവാൻ।
താം സുഭദ്രാമഥാദായ ശക്രപ്രസ്ഥം വിവേശ ഹ॥ 2-97-20 (15277)
ഭൂയഃ ശൃണു മഹാരാജ ഫൽഗുനസ്യ ച സാഹസം।
ദദൌ സ വഹ്നേർബിഭത്സുഃ പ്രാർഥിതം ഖാണ്ഡവം വനം॥ 2-97-21 (15278)
ലബ്ധമാത്രേ തു തേനാഥ ഭഗവാൻഹവ്യവാഹനഃ।
ഭക്ഷിതും ഖാണ്ഡവം രാജംസ്തത്രസ്ഥാനുപചക്രമേ॥ 2-97-22 (15279)
തതസ്തം ഭക്ഷയന്തം വൈ സവ്യസാചീ വിഭാവസും।
രഥാ ധന്വീ ശരാൻഗൃഹ്യ സ കലാപയുതഃ പ്രഭുഃ।
പാലയാമാസ രാജേന്ദ്ര സ്വവീര്യേണ മഹാബലഃ॥ 2-97-23 (15280)
തതഃ ശ്രുത്വാ മഹേനദ്രസ്തു മേഘാംസ്താൻസന്ദിദേശ ഹ।
തേനോക്താ മേഘസംഘാസ്തേ വവർഷുരതിവൃഷ്ടിഭിഃ॥ 2-97-24 (15281)
തതോ മേഘഗാണാൻപാർഥഃ ശരവ്രാതൈഃ സമാന്തതഃ।
ഖഗമൈർവാരയാമാസ തദാശ്ചര്യമിവാഭവത്॥ 2-97-25 (15282)
വാരിതാൻമേഘസംഘാംശ്ച ശ്രുത്വാ ക്രുദ്ധഃ പുരന്ദരഃ।
പാണ്ഡരം ഗജമാസ്ഥായ സർവദേവഗണൈർവൃതഃ।
യയൌ പാർഥേന സംയോദ്ധും രക്ഷാർഥം ഖാണ്ഡവസ്യ ച॥ 2-97-26 (15283)
രുദ്രാശ്ച മരുതശ്ചൈവ വസവശ്ചാശ്വിനൌ തദാ।
ആദിത്യാശ്ചൈവ സാധ്യാശ്ച നിശ്വേദേവാശ്ച ഭാരത।
ഗന്ധർവാശ്ചൈവ സഹിതാ അന്യേ ദേവഗണാശ്ച യേ॥ 2-97-27 (15284)
തേ സർവേ ശസ്ത്രസംപന്നാ ദീപ്യമാനാഃ സ്വതേജസാ।
ധനഞ്ജയം ജിഘാംസന്തഃ പ്രപേതുർവിബുധാധിപാഃ॥ 2-97-28 (15285)
യുഗാന്തേ യാനി ദൃശ്യന്തേ നിമിത്താനി മഹാന്ത്യപി।
സർവാണി തത്ര ദൃശ്യന്തേ നിമിത്താനി മഹീപതേ॥ 2-97-29 (15286)
തതോ ദേവഗമാഃ സർവേ പാർഥം സമഭിദുദ്രുവുഃ।
അസംഭ്രാന്തസ്തു താന്ദൃഷ്ട്വാ സ താം ദേവമയീം ചമൂം॥ 2-97-30 (15287)
ത്വരിതഃ ഫൽഗുനോ ഗൃഹ്യ തീക്ഷ്ണാംസ്താനാശുഗാംസ്തദാ।
ഇന്ദ്രം ദേവാംശ്ച സംപ്രേക്ഷ്യ തസ്ഥൌ കാല ഇവാത്യയേ॥ 2-97-31 (15288)
തതോ ദേവഗണാഃ സർവേ ബീഭത്സും സപുരന്ദരാഃ।
അവാകിരഞ്ഛരവ്രാതൈർമാനുഷം തം മഹീപതേ॥ 2-97-32 (15289)
തതഃ പാർഥോ മഹാതേജാ ഗാണ്ഡിവം ഗൃഹ്യ സത്വരഃ।
വാരയാമാസ ദേവാനാം ശരവ്രാതൈഃ ശരാംസ്തദാ॥ 2-97-33 (15290)
പുനഃ ക്രുദ്ധാഃ സുരാഃ സർവേ മർത്യം തം സുഭഹാബലാഃ।
നാനാശസ്ത്രൈർവവർഷുസ്തം സവ്യസാചീ മഹീപതേ॥ 2-97-34 (15291)
താൻപാർഥഃ ശസ്ത്രവർഷാന്വൈ വിസൃഷ്ടാന്വിബുധൈസ്തദാ।
ദ്വിധാ ത്രിധാ സ ചിച്ഛേദ സ ഏവ നിശിതൈഃ ശരൈഃ॥ 2-97-35 (15292)
പുനശ്ച പാർഥഃ സങ്ക്രുദ്ധോ മണ്ഡലീകൃതകാർമുകഃ।
ദേവസംഘാഞ്ഛരൈസ്തീക്ഷ്ണൈരർപയന്വൈ സമന്തതഃ॥ 2-97-36 (15293)
തതോ ദേവഗണാഃ സർവേ യുധ്വാ പാർഥേന വൈ മുഹുഃ।
രണേ ജേതുമശക്യം തം ജ്ഞാത്വാ തേ ഭരതർഷഭ॥ 2-97-37 (15294)
ശാന്താസ്തേ വിബുധാഃ സർവേ പാർഥബാണാഭിപീഡിതാഃ।
സദ്വിപം വാസവം ത്യക്ത്വാ ദുദ്രുവുഃ സർവതോ ദിശം॥ 2-97-38 (15295)
പ്രാചീം രുദ്രാഃ സഗന്ധർവാ ദക്ഷിണാം മരുതോ യയുഃ।
ദിശം പ്രതീചീം ഭീതാസ്തേ വസവശ്ച തഥാഽശ്വിനൌ ॥ 2-97-39 (15296)
ആദിത്യാശ്ചൈവ വിശ്വേ ച ദുദ്രുവുർവാ ഉദങ്മുഖാഃ।
സാധ്യാശ്ചോർധ്വമുഖാ ഭീതാശ്ചിന്തയന്തോഽസ്യ സായകാൻ॥ 2-97-40 (15297)
ഏവം സുരഗണാഃ സർവേ പ്രാദ്രവന്ത്സർവതോ ദിശം।
മുഹുർമുഹുഃ പ്രേക്ഷമാണാഃ പാർഥമേവ സകാർമുകം॥ 2-97-41 (15298)
വിദ്രുതാന്ദേവസംഘാംസ്താന്രണേ ദൃഷ്ട്വാ പുരന്ദരഃ।
തതഃ ക്രുദ്ധോ മഹാതേജാഃ പാർഥം ബാണൈരവാകിരത്॥ 2-97-42 (15299)
പാർഥോഽപി ശക്രം വിവ്യാഥ മാനുഷോ വിബുധാധിപം॥ 2-97-43 (15300)
തതഃ സോഽശ്മമയം വർഷം വ്യസൃജദ്വിബുധാധിപഃ।
തച്ഛരൈരർജുനോ വർഷം പ്രതിജാഘ്നേഽത്യമർഷണഃ॥ 2-97-44 (15301)
അഥ സംവർധയാമാസ തദ്വർഷം ദേവരാഡപി।
ഭൂയ ഏവ മഹാവീര്യം ജിജ്ഞാസുഃ സവ്യസാചിനഃ॥ 2-97-45 (15302)
സോഽശ്മവർഷം മഹാവേഗമിഷുഭിഃ പാണ്ഡവോഽപി ച।
വിലയം ഗമയാമാസ ഹർഷയൻപാകശാസനം॥ 2-97-46 (15303)
ഉപാദായ തു പാണിഭ്യാമംഗദം നാമ പർവതം।
സദ്രുമം വ്യസൃജച്ഛക്രോ ജിഘാംസുഃ ശ്വേതവാഹനം॥ 2-97-47 (15304)
തതോഽർജുനോ വേഗവദ്ഭിർജ്വലമാനൈരജിഹ്യഗൈഃ।
ബാണൈർവിധ്വംസയാമാസ ഗിരിരാജം സഹസ്രധാ॥ 2-97-48 (15305)
ശക്രം ച പാതയാമാസ ശരൈഃ പാർഥോ മഹാന്യുധി।
തതഃ ശക്രോ മഹാരാജ രണേ വീരം ധനഞ്ജയം॥ 2-97-49 (15306)
ജ്ഞാത്വാ ജേതുമശക്യം തം തേജോബലസമന്വിതം।
പരാം പ്രീതി യയൌ തത്ര പുത്രശൌര്യേണ വാസവഃ॥ 2-97-50 (15307)
തദാ തത്ര ന തസ്യാസ്തി ദിവി കശ്ചിൻമഹായശാഃ।
സമർഥോ നിർജയേ രാജന്നപി സാക്ഷാത്പ്രജാപതിഃ॥ 2-97-51 (15308)
തതഃ പാർഥഃ ശരൈർഹത്വാ യക്ഷരാക്ഷസപന്നഗാൻ।
ദീപ്തേ ചാഗ്നൌ മഹാതേജാഃ പാതയാമാസ സന്തതം॥ 2-97-52 (15309)
പ്രതിഷേധയിതും പാർഥം ന ശേകുസ്തത്ര കേചന।
ദൃഷ്ട്വാ നിവാരിതം ശക്രം ദിവി ദേവഗണൈഃ സഹ॥ 2-97-53 (15310)
യഥാ സുപർണഃ സോമാർഥം വിബുധാനജയത്പുരാ।
തഥാ ജിത്വാ സുരാൻപാർഥസ്തർപയാമാസ പാവകം॥ 2-97-54 (15311)
തതോഽർജുനഃ സ്വവീര്യേണ തർപയിത്വാ വിഭാവസും।
രഥം ധ്വജം ച സഹയം ദിവ്യാനസ്ത്രാംശ്ച പാണ്ഡവഃ॥ 2-97-55 (15312)
ഗാണ്ഡീവം ച ധനുഃ ശ്രേഷ്ഠം തൂണീ ചാക്ഷയസായകൌ।
ഏതാന്യപി ച ബീഭത്സുർലേഭേ കീർതി ച ഭാരത॥ 2-97-56 (15313)
ഭൂയോഽപി ശൃണു രാജേന്ദ്ര പാർഥോ ഗത്വോത്തരാം ദിശം।
വിജിത്യ നവവർഷാംശ്ച സപുരാംശ്ച സപർവതാൻ॥ 2-97-57 (15314)
ജംബുദ്വീപം വശേ കൃത്വാ സർവം തദ്ഭരതർഷഭ।
ബലാജ്ജിത്വാ നൃപാൻസർവാൻകരേ ചവിനിവേശ്യ ച॥ 2-97-58 (15315)
രത്നാന്യാദായ സർവാണി ഗത്വാ ചൈവ പുനഃ പുരീം।
തതോ ജ്യേഷ്ഠം മഹാത്മാനം ധർമരാജം യുധിഷ്ഠിരം।
രാജസൂയം ക്രതുശ്രേഷ്ഠം കാരയാമാസ ഭാരത॥ 2-97-59 (15316)
സ താന്യന്യാനി കർമാണി കൃതവാനർജുനഃ പുരാ।
അർജുനേന സമോ വീര്യേ ത്രിഷു ലോകേഷു ന ക്വചിത്॥ 2-97-60 (15317)
ദേവദാനവയക്ഷാശ്ച പിശാചോരഗരാക്ഷസാഃ।
ഭീഷ്മദ്രോണാദയഃ സർവേ കുരവശ്ച മഹാരഥാഃ॥ 2-97-61 (15318)
ലോകേ സർവനൃപാശ്ചൈവ വീരാശ്ചാന്യേ ധനുർധരാഃ।
ഏതേ പാർഥം രണേ യുക്താഃ പ്രതിയോദ്ധും ന ശക്നുയുഃ॥ 2-97-62 (15319)
അഹം ഹി നിത്യം കൌരവ്യ ഫൽഗുനം ഹൃദി സംസ്ഥിതം।
അപശ്യം ചിന്തയിത്വാ തം സമുദ്വിഗ്നോഽസ്മി തദ്ഭയാത്॥ 2-97-63 (15320)
ഗൃഹേ ഗൃഹേ ച പശ്യാമി താത പാർഥമഹം സദാ।
ശരഗാണ്ഡീവസംയുക്തം പാശഹസ്തമിവാന്തകം॥ 2-97-64 (15321)
അപി പാർഥസഹസ്രാണി ഭീതഃ പശ്യാമി ഭാരത।
പാർഥഭൂതമിദം സർവം നഗരം പ്രതിഭാതി മേ॥ 2-97-65 (15322)
പാർഥമേവ ഹി പശ്യാമി രഹിതേ താത ഭാരത।
ദൃഷ്ട്വാ സ്വപ്നഗതം പാർഥമുദ്ധമാമി വിചേതനഃ॥ 2-97-66 (15323)
അകാരാദീനി നാമാനി അർജുനഗ്രസ്തചേതസഃ।
അശ്വാക്ഷരാംബുജാശ്ചൈവ ത്രാസം സഞ്ജനയന്തി മേ॥ 2-97-67 (15324)
നാസ്തി പാർഥാദൃതേ താത പരവീരാദ്ഭയം മമ।
പ്രഹ്ലാദം വാ ബലിം വാപി ഹന്യാദ്ധി വിജയോ രണേ॥ 2-97-68 (15325)
തസ്മാത്തേന മഹാരാജ യുദ്ധം നസ്താത ന ക്ഷമം।
അഹം തസ്യ പ്രഭാവജ്ഞോ നിത്യം ദുഃഖം വഹാമി ച॥ 2-97-69 (15326)
പുരാ ഹി ദണ്ഡകാരണ്യേ മാരീചസ്യ യഥാ ഭയം।
ഭവേദ്രാമേ മഹാവീര്യേ തഥാ പാർഥേ ഭയം മമ॥ 2-97-70 (15327)
ധൃതരാഷ്ട്ര ഉവാച॥ 2-97-71x (1703)
ജാനാംയേവ മഹദ്വീയം ജിഷ്ണോരേതദ്ദുരാസദം।
ഏതദ്വീരസ്യ പാർഥസ്യ കാർഷീസ്ത്വം തു വിപ്രിയം॥ 2-97-71 (15328)
ദ്യൂതം വാ ശസ്ത്രയുദ്ധം വാ ദുവാക്യം വാ കഥഞ്ചന।
ഏതേഷ്വേവം കൃതേ തസ്യ വിഗ്രഹശ്ചൈവ വോ ഭവേത്॥ 2-97-72 (15329)
തസ്മാത്ത്വം പുത്ര പാർഥേന നിത്യം സ്നേഹേന വർതയ।
യശ്ച പാർഥേന സംബന്ധോ വർതതേ ചേന്നരോ ഭുവി॥ 2-97-73 (15330)
തസ്യ നാസ്തി ഭയം കിഞ്ചിത്രിഷു ലോകേഷു ഭാരത।
തസ്മാത്ത്വം ജിഷ്ണുനാ വത്സ നിത്യം സ്നേഹേന വർതയ॥ 2-97-74 (15331)
ദുര്യോധന ഉവാച॥ 2-97-75x (1704)
ദ്യൂതേ പാർഥസ്യ കൌരവ്യ മായയാ നികൃതിഃ കൃതാ।
തസ്മാദ്വി നോ ജയസ്താത അന്യോപായേന നോ ഭവേത്॥ 2-97-75 (15332)
ധൃതരാഷ്ട്ര ഉവാച॥ 2-97-76x (1705)
ഉപായശ്ച ന കർതവ്യഃ പാണ്ഡവാൻപ്രതി ഭാരത।
പാർഥാൻപ്രതി പുരാ വത്സ ബഹൂപായാഃ കൃതാസ്ത്വയാ॥ 2-97-76 (15333)
താനുപായാൻഹി കൌന്തേയാ ബഹുശോ വ്യതിചക്രമുഃ।
തസ്മാദ്വിതം ജീവിതായ നഃ കുലസ്യ ജനസ്യ ച॥ 2-97-77 (15334)
ത്വം ചികീർഷസി ചേദ്വത്സ സമിത്രഃ സഹബാന്ധവഃ।
സഭ്രാതൃകസ്ത്വം പാർഥേന നിത്യം സ്നേഹേന വർതയ॥ 2-97-78 (15335)
വൈശംപായന ഉവാച॥ 2-97-79x (1706)
ധൃതരാഷ്ട്രവചഃ ശ്രുത്വാ രാജാ ദുര്യോധനസ്തദാ।
ചിന്തയിത്വാ മുഹൂർതം തു വിധിനാ ചോദിതോഽബ്രവീത്'॥ 2-97-79 (15336)
പുനർദീവ്യാമ ഭദ്രം തേ വനവാസായ പാണ്ഡവൈഃ।
ഏവമേതാന്വശേ കർതും ശക്ഷ്യാമഃ പുരുഷർഷഭ॥ഷ 2-97-80 (15337)
തേ വാ ദ്വാദശ വർഷാണി വയം വാ ദ്യൂതനിർജിതാഃ।
പ്രവിശേമ മഹാരണ്യമജിനൈഃ പ്രതിവാസിതാഃ॥ 2-97-81 (15338)
ത്രയോദശം ച സ്വജനൈരജ്ഞാതാഃ പരിവത്സരം।
ജ്ഞാതാശ്ച പുനരന്യാനി വനേ വർഷാണി ദ്വാദശ॥ 2-97-82 (15339)
നിവസേമ വയം തേ വാ തഥാ ദ്യൂതം പ്രവർതതാം।
അക്ഷാനുപ്ത്വാ പുനർദ്യൂതമിദം കുർവന്തു പാണ്ഡവഃ॥ 2-97-83 (15340)
ഏതത്കൃത്യതമം രാജന്നസ്മാകം ഭരതർഷഭ।
അയം ഹി ശകുനിർവേദ സവിദ്യാമക്ഷസംപദം॥ 2-97-84 (15341)
ദൃഢമൂലം വയം രാജ്യേ മിത്രാണി പരിഗൃഹ്യ ച।
സാരവദ്വിപുലം സൈന്യം സത്കൃത്യ ച ദുരാസദം॥ 2-97-85 (15342)
തേ ച ത്രയോദശം വർഷം പാരയിഷ്യന്തി ചേദ്വ്രതം।
ജേഷ്യാമസ്താന്വയം രാജത്രോചതാം തേ പരന്തപ॥ 2-97-86 (15343)
ധൃതരാഷ്ട്ര ഉവാച॥ 2-97-87x (1707)
തൂർണം പ്രത്യാനയസ്വൈതാൻകാമം വ്യധ്വഗതാനപി।
ആഗച്ഛന്തു പുനർദ്യൂതമിദം കുർവന്തു പാണ്ഡവഃ॥ 2-97-87 (15344)
വൈശംപായന ഉവാച॥ 2-97-88x (1708)
തതോ ദ്രോണഃ സോമദത്തോ ബാഹ്ലീകശ്ചൈവ ഗൌതമഃ।
വിദുരോ ദ്രോണപുത്രശ്ച വൈശ്യാപുത്രശ്ച വീര്യവാൻ॥ 2-97-88 (15345)
ഭൂരിശ്രവാഃ ശാന്തനവോ വികർണശ്ച മഹാരഥഃ।
മാ ദ്യൂതമിത്യഭാഷന്ത ശമോഽസ്ത്വിതി ച സർവശഃ॥ 2-97-89 (15346)
അകാമാനാം ച സർവേഷാം സുഹൃദാമർഥദർശിനാം।
അകരോത്പാണ്ഡവാഹ്വാനം ധൃതരാഷ്ട്രഃ സുതപ്രിയഃ॥ 2-97-90 (15347)
അഥാബ്രവീൻമഹാരാജ ധൃതരാഷ്ട്രം ജനേശ്വരം।
പുത്രഹാർദാദ്ധർമയുക്താ ഗാന്ധാരീ ശോകകർശിതാ॥ 2-97-91 (15348)
ജാതേ ദുര്യോധനേ ക്ഷത്താ മഹാമതിരഭാഷത।
നീയതാം പരലോകായ സാധ്വയം കുലപാംസനഃ॥ 2-97-92 (15349)
വ്യനദജ്ജാതമാത്രോ ഹി ഗോമായുരിവ ഭാരത।
അന്തോ നൂനം കുലസ്യാസ്യ കുരവസ്തന്നിബോധത॥ 2-97-93 (15350)
മാ നിമജ്ജീഃ സ്വദോഷേണ മഹാപ്സു ത്വം ഹി ഭാരത।
മാ ബാലാനാമശിഷ്ടാനാമഭിമംസ്ഥാ മതിം പ്രഭോ॥ 2-97-94 (15351)
മാ കുലസ്യ ക്ഷയേ ഘോരേ കാരണം ത്വം ഭവിഷ്യസി।
ബദ്ധം സേതും കോ നു ഭിന്ദ്യാദ്ധമേച്ഛാന്തം ച പാവകം॥ 2-97-95 (15352)
ശമേ സ്ഥിതാൻകോ നു പാർഥാൻകോപയേദ്ഭരതർഷഭ।
സ്മരന്തം ത്വാമാജമീഢം സ്മാരയിഷ്യാംയഹം പുനഃ॥ 2-97-96 (15353)
ശാസ്ത്രം ന ശാസ്തി ദുർബുദ്ധിം ശ്രേയസേ ചേതരായ ച।
ന വൈ വൃദ്ധോ ബാലമതിർഭവേദ്രാജൻകഥഞ്ചന॥ 2-97-97 (15354)
ത്വന്നേത്രാഃ സന്തു തേ പുത്രാ മാ ത്വാം ദീർണാഃ പ്രഹാസിഷുഃ।
തസ്മാദയം മദ്വചനാത്ത്യജ്യതാം കുലപാംസനഃ॥ 2-97-98 (15355)
തഥാ തേ ന കൃതം രാജൻപുത്രസ്നേഹാന്നരാധിപ।
തസ്യ പ്രാപ്തം ഫലം വിദ്ധി കുലാന്തകരണായ യത്॥ 2-97-99 (15356)
ശമേന ധർമേണ നയേന യുക്താ
യാ തേ ബുദ്ധിഃ സാഽസ്തു തേ മാ പ്രമാദീഃ।
പ്രധ്വംസിനീ ക്രൂരസമാഹിതാ ശ്രീ-
ർമൃദുപ്രൌഢാ ഗച്ഛതി പുത്രപൌത്രാൻ॥ 2-97-100 (15357)
അഥാബ്രവീൻമഹാരാജോ ഗാന്ധാരീം ധർമദർശിനീം।
അന്തഃ കാമം കുലസ്യാസ്തു ന ശക്നോമി നിവാരിതും॥ 2-97-101 (15358)
യഥേച്ഛന്തി തഥൈവാസ്തു പ്രത്യാഗച്ഛന്തു പാണ്ഡവാഃ।
പുനർദ്യൂതം ച കുർവന്തു മാമകാഃ പാണ്ഡവൈഃ സഹ॥ ॥ 2-97-102 (15359)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ സഭാപർവണി അനുദ്യൂതപർവണി സപ്തനവതിതമോഽധ്യായഃ॥97॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-97-90 അകാമാനാം ദ്യൂതമനിച്ഛതാം സതാം॥ 2-97-98 ത്വന്നേത്രാസ്ത്വമേവ നേതാ യേഷാം തേ ത്വന്നേത്രാഃ। ദീർണാസ്ത്വത്തോ ഭിന്നർമ യാദാഃ॥സഭാപർവ - അധ്യായ 098
॥ ശ്രീഃ ॥
2.98. അധ്യായഃ 098
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
നിജനഗരം ഗച്ഛതോ യുധിഷ്ഠിരസ്യ മധ്യേമാർഗം ദൂതാഹ്വാനേന പുനർനിവൃത്ത്യ ദ്യൂത സഭാപ്രവേശഃ॥ 1॥ അനുദ്യൂതേപി യുധിഷ്ഠിരസ്യ ശകുനിനാ പരാജയഃ॥ 2॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
വൈശംപായന ഉവാച॥
തതോ വ്യധ്വഗതം പാർഥം പ്രാതികാമീ യുധിഷ്ഠിരം।
ഉവാച വചനാദ്രാജ്ഞോ ധൃതരാഷ്ട്രസ്യ ധീമതഃ॥ 2-98-1 (15360)
ഉപാസ്തീർണാ സഭാ രാജന്നക്ഷാനുപ്ത്വാ യുധിഷ്ഠിര।
ഏഹി പാണ്ഡവ ദീവ്യേതി പിതാ ത്വാഹ നരാധിപഃ॥ 2-98-2 (15361)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച॥ 2-98-3x (1709)
ധാതുർനിയോഗാദ്ഭൂതാനി പ്രാപ്നുവന്തി ശുഭാശുഭം।
ന നിവൃത്തിസ്തയോരസ്തി ദേവതവ്യം പുനര്യദി॥ 2-98-3 (15362)
അക്ഷദ്യൂതേ സമാഹ്വാനം നിയോഗാത്സ്ഥവിരസ്യ ച।
ജാനന്നപി ക്ഷയകരം നാതിക്രമിതുമുത്സഹേ॥ 2-98-4 (15363)
വൈശംപായന ഉവാച॥ 2-98-5x (1710)
അസംഭവോ ഹേമമയസ്യ ജന്തോ-
സ്തഥാപി രാമോ ലുലുഭേ മൃഗായ।
പ്രായഃ സമാസന്നപരാഭവാണാം
ധിയോ വിപര്യസ്തതരാ ഭവന്തി॥ 2-98-5 (15364)
ഇതി ബ്രുവന്നിവവൃതേ ഭ്രാതൃഭിഃ സഹ പാണ്ഡവഃ।
ജാനാംശ്ച ശകുനേർമായാം പാർഥോ ദ്യൂതമിയാത്പുനഃ॥ 2-98-6 (15365)
വിവിശുസ്തേ സഭാം താം തു പുനരേവ മഹാരഥാഃ।
വ്യഥയന്തി സ്മ ചേതാംസി മുഹൃദാം ഭരതർഷഭാഃ॥ 2-98-7 (15366)
യഥോപജോഷമാസീനാഃ പുനർദ്യൂതപ്രവൃത്തയേ।
സർവലോകവിനാശായ ദൈവേനോപനിപീഡിതാഃ॥ 2-98-8 (15367)
ശകുനിരുവാച॥ 2-98-9x (1711)
അമുഞ്ചത്സ്ഥവിരോ യദ്വോ ധനം പൂജിതമേവ തത്।
മഹാധനം ഗ്ലഹം ത്വേകം ശൃണു ഭോ ഭരതർഷഭ॥ 2-98-9 (15368)
വയം വാ ദ്വാദശാബ്ദാനി യുഷ്മാഭിർദ്യൂതനിർജിതാഃ।
പ്രവിശേമ മഹാരണ്യം രൌരവാജിനവാസസഃ॥ 2-98-10 (15369)
ത്രയോദശം ച സ്വജനൈരജ്ഞാതാഃ പരിവത്സരം।
ജ്ഞാതാശ്ച പുനരന്യാനി വനേ വർഷാണി ദ്വാദശ॥ 2-98-11 (15370)
അസ്മാഭിർനിർജിതാ യൂയം വനേ ദ്വാദശ വത്സരാൻ।
വസധ്വം കൃഷ്ണയാ സാർധമജിനൈഃ പ്രതിവാസിതാഃ॥ 2-98-12 (15371)
ത്രയോദശം ച സ്വജനൈരജ്ഞാതാഃ പിരവത്സരം।
ജ്ഞാതാശ്ച പുനരന്യാനി വനേ വർഷാണി ദ്വാദശ॥ 2-98-13 (15372)
ത്രയോദശേ ച നിർവൃത്തേ പുനരേവ യഥോചിതം।
സ്വരാജ്യം പ്രതിപത്തവ്യമിതരൈരഥവേതരൈഃ॥ 2-98-14 (15373)
അനേന വ്യവസായേന സഹാസ്മാഭിര്യുധിഷ്ഠിര।
അക്ഷാനുപ്ത്വാ പുനർദ്യൂതമേഹി ദീവ്യസ്വ ഭാരത॥ 2-98-15 (15374)
അഥ സഭ്യാഃ സഭാമധ്യേ സമുച്ഛ്രിതകരാസ്തദാ।
ഊചുരുദ്വിഗ്നമനസഃ സംവേഗാത്സർവ ഏവ ഹി॥ 2-98-16 (15375)
സഭ്യാ ഊചുഃ। 2-98-17x (1712)
അഹോ ധിഗ്ബാന്ധവാ നൈനം ബോധയന്തി മഹദ്ഭയം।
ബുദ്ധ്യാ ബുദ്ധ്യേന്ന വാ ബുദ്ധ്യേദയം വൈ ഭരതർഷഭ॥ 2-98-17 (15376)
വൈശംപായന ഉവാച॥ 2-98-18x (1713)
ജനപ്രവാദാൻസുബഹൂഞ്ശൃണ്വന്നപി നരാധിപഃ।
ഹ്രിയാ ച ധർമസംയോഗാത്പാർഥോ ദ്യൂതമിയാത്പുനഃ॥ 2-98-18 (15377)
ജാനന്നാപി മഹാബുദ്ധിഃ പുനർദ്യൂതമവർതയത്।
അപ്യാസന്നോ വിനാശഃ സ്യാത്കുരൂണാമിതിചിന്തയൻ॥ 2-98-19 (15378)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച॥ 2-98-20x (1714)
കഥം വൈ മദ്വിധോ രാജാ സ്വധർമമനുപാലയൻ।
ആഹൂതോ വിനിവർതേത ദീവ്യാമി ശകുനേ ത്വയാ॥ 2-98-20 (15379)
ശകുനിരുവാച॥ 2-98-21x (1715)
ഗവാശ്വം ബഹുധേനുകമപര്യന്തമജാവികം।
ഗജാഃ കോശോ ഹിരണ്യം ച ദാസീദാസാശ്ച സർവശഃ॥ 2-98-21 (15380)
ഹിത്വാ നോ ഗ്ലഹ ഏവൈകോ വനവാസായ പാണ്ഡവാഃ।
യൂയം വയം വാ വിജിതാ വസേമ വനമാശ്രിതാഃ॥ 2-98-22 (15381)
ത്രയോദശം ച വൈ വർണമജ്ഞാതാഃ സ്വജനൈസ്തഥാ।
അനേന വ്യവസായേന ദീവ്യാമ പുരുഷർഷഭാഃ। 2-98-23 (15382)
സമുത്ക്ഷേപേണ ചൈകേന വനവാസായ ഭാരത॥ 2-98-24 (15383)
` വൈശംപായന ഉവാച॥ 2-98-24x (1716)
ഏവം ദൈവബലാവിഷ്ടോ ധർമരാജോ യുധിഷ്ഠിരഃ।
ഭീഷ്മദ്രോണാഽഽവാര്യമാണോ വിദുരേണ ച ധീമതാ॥ 2-98-24 (15384)
യുയുത്സുനാ കൃപേണാഥ സഞ്ജയേന ച ഭാരത।
ഗാന്ധാര്യാ പൃഥയാ ചൈവ ഭീമാർജുനയമൈസ്തഥാ॥ 2-98-25 (15385)
വികർണേന ച വീരേണ ദ്രൌപദ്യാ ദ്രൌണിനാ തഥാ।
സോമദത്തേന ച തഥാ ബാഹ്ലീകേന ച ധീമതാ॥ 2-98-26 (15386)
വാര്യമാണോപി സതതം ന ച രാജന്നിയച്ഛതി।
ഏവം സംവാര്യമാണോപി കൌന്തേയോ ഹിതകാംയയാ॥ 2-98-27 (15387)
ദേവകാര്യാർഥസിദ്ധ്യർഥം മുഹൂർതം കലിമാവിശത്।
അവിഷ്ടഃ കലിനാ രാജഞ്ഛകുനിം പ്രത്യഭാഷത॥ 2-98-28 (15388)
ഏവം ഭവത്വിതി തദാ വനവാസായ ദീവ്യതി'।
പ്രതിജഗ്രാഹ തം പാർഥോ ഗ്ലഹം ജഗ്രാഹ സൌബലഃ॥
ജിതമിത്യേവ ശകുനിര്യുധിഷ്ഠിരമഭാഷത॥ ॥ 2-98-29 (15389)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ സഭാപർവണി അനുദ്യൂതപർവണി അഷ്ടനവതിതമോഽധ്യായഃ॥ 98 ॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-98-16 സംവേഗാദതിശയാത്॥സഭാപർവ - അധ്യായ 099
॥ ശ്രീഃ ॥
2.99. അധ്യായഃ 099
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
വനായ പ്രസ്ഥിതാൻപാണ്ഡവാൻപ്രതി ദുശ്ശാസനകൃതാപഹാസഃ॥1॥ പാണ്ഡവാനാം ബഹുപ്രതിജ്ഞാകരണപൂർവകം ധൃതരാഷ്ട്രസമീപഗമനം॥ 2॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
വൈശംപായന ഉവാച॥
തതഃ പരാജിതാഃ പാർഥാ വനാവാസായ ദീക്ഷിതാഃ।
അജിനാന്യുത്തരീയാണി ജഗൃഹുശ്ച യഥാക്രമം॥ 2-99-1 (15390)
അജിനൈഃ സംവൃതാന്ദൃഷ്ട്വാ ഹൃതരാജ്യാനരിന്ദമാൻ।
പ്രസ്ഥിതാന്വനവാസായ തതോ ദുഃശാസനോഽബ്രവീത്॥ 2-99-2 (15391)
പ്രവൃത്തം ധാർതരാഷ്ട്രസ്യ ചക്രം രാജ്ഞോ മഹാത്മനഃ।
പരാജിതാഃ പാണ്ഡവേയാ വിപത്തിം പരമാം ഗതാഃ॥ 2-99-3 (15392)
അദ്യ ദേവാഃ സംപ്രയാതാഃ സമൈർവർത്മഭിരസ്ഥലൈഃ।
ഗുണജ്യേഷ്ഠാസ്തഥാ ശ്രേഷ്ഠാഃ ശ്രേയാംസോ യദ്വയം പരൈഃ॥ 2-99-4 (15393)
നരകം പാതിതാഃ പാർഥാ ദീർഘകാലമനന്തകം।
മുഖാച്ച ഹീനാ രാജ്യാച്ച വിനഷ്ടാഃ ശാശ്വതീഃ സമാഃ॥ 2-99-5 (15394)
ധനേന മത്താ യേ തേ സ്മ ധാർതരാഷ്ട്രാൻപ്രഹാസിഷുഃ।
തേ നിർജിതാ ഹൃതധനാ വനമേഷ്യന്തി പാണ്ഡവഃ॥ 2-99-6 (15395)
ചിത്രാൻസന്നാഹാനവമുഞ്ചന്തു ചൈഷാം
വാസാംസി ദിവ്യാനി ച ഭാനുമന്തി॥
വിവാസ്യന്താം രുരുചർമാണി സർവേ
യഥാ ഗ്ലഹം സൌബലസ്യാഭ്യുപേതാഃ॥ 2-99-7 (15396)
ന സന്തി ലോകേഷു പുമാംസ ഈദൃശാ
ഇത്യേവ യേ ഭാവിതബുദ്ധയഃ സദാ।
ജ്ഞാസ്യന്തി തേത്മാനമിമേഽദ്യ പാണ്ഡവാ
വിപര്യയേ പാണ്ഢതിലാ ഇവാഫലാഃ॥ 2-99-8 (15397)
ഇദം ഹി വാസോ യദി വേദൃശാനാം
മനസ്വിനാം രൌരവമാഹവേഷു॥
ആദീക്ഷിതാനാമജിനാനി യദ്വ-
ദ്വലീയസാം പശ്യത പാണ്ഡവാനാം॥ 2-99-9 (15398)
മഹാപ്രാജ്ഞഃ സൌമകിര്യജ്ഞസേനഃ
കന്യാം പാഞ്ചാലീം പാണ്ഡവേഭ്യഃ പ്രദായ।
അകാർഷിദ്വൈ സുകൃതം നേഹ കിഞ്ചിത്
ക്ലീബാഃ പാർഥാഃ പതയോ യാജ്ഞസേന്യാഃ॥ 2-99-10 (15399)
സൂക്ഷ്മപ്രാവാരാനജിനോത്തരീയാൻ
ദൃഷ്ട്വാഽരണ്യേ നിർധനാനപ്രതിഷ്ഠാൻ।
കാം ത്വം പ്രീതിം ലപ്സ്യസേ യാജ്ഞസേനി
പതിം വൃണീഷ്വേഹ യമന്യമിച്ഛസി॥ 2-99-11 (15400)
ഏതേ ഹി സർവേ കുരവഃ സമേതാഃ
ക്ഷാന്താ ദാന്താഃ സുദ്രവിണോപപന്നാഃ।
ഏഷാം വൃണീഷ്വൈകതമം പതിത്വേ
ന ത്വാം നയേത്കാലവിപര്യയോഽയം॥ 2-99-12 (15401)
യഥാഽഫലാഃ ഷണ്ഢതിലാ യഥാ ചർമമയാ മൃഗാഃ।
തഥൈവ പാണ്ഡവാഃ സർവേ യഥാ കാകയവാ അപി॥ 2-99-13 (15402)
കിം പാണ്ഡവാംസ്തേ പതിതാനുപാസ്യ
മോഘഃ ശ്രമഃ ഷണ്ഢതിലാനുപാസ്യ।
ഏവം നൃശംസഃ പരുഷാണി പാർഥാ-
നശ്രാവയദ്ധൃതരാഷ്ട്രസ്യ പുത്രഃ॥ 2-99-14 (15403)
തദ്വൈ ശ്രുത്വാ ഭീമസേനോഽത്യമർഷീ
നിർഭർത്സ്യോച്ചൈഃ സന്നിഗൃഹ്യൈവ രോഷാത്।
ഉവാച ചൈനം സഹസൈവോപഗംയ
സിംഹോ യഥാ ഹൈമവതഃ ശൃഗാലം॥ 2-99-15 (15404)
ഭീമസേന ഉവാച॥ 2-99-16x (1717)
ക്രൂര പാപജനൈർജുഷ്ടമകൃതാർഥം പ്രഭാഷസേ।
ഗാന്ധാരവിദ്യയാ ഹി ത്വം രാജമധ്യേ വികത്ഥസേ॥ 2-99-16 (15405)
യഥാ തുദസി മർമാണി വാക്ഛരൈരിഹ നോ ഭൃശം।
തഥാ സ്മാരയിതാ തേഽഹം കൃന്തൻമർമാണി സംയുഗേ॥ 2-99-17 (15406)
യേ ച ത്വാമനുവർതന്തേ ക്രോധലോഭവശാനുഗാഃ।
ഗോപ്താരഃ സാനുബന്ധാംസ്താന്നേതാഽസ്മി യമസാദനം॥ 2-99-18 (15407)
വൈശംപായന ഉവാച॥ 2-99-19x (1718)
ഏവം ബ്രുവാണമജിനൈർവിവാസിതം
ദുഃശാസനസ്തം പരിനൃത്യതി സ്മ।
മധ്യേ കുരൂണാം ധർമനിബദ്ധമാർഗം
ഗൌർഗൌരിതി സ്മാഹ്വയൻമുക്തലജ്ജഃ॥ 2-99-19 (15408)
ഭീമസേന ഉവാച॥ 2-99-20x (1719)
നൃശംസ പരുഷം വക്തും ദുഃശാസന ത്വയാ।
നികൃത്യാ ഹി ധനം ലബ്ധ്വാ കോ വികത്ഥിതുമർഹതി॥ 2-99-20 (15409)
മൈവ സ്മ സുകൃതാം ലോകാൻഗച്ഛേത്പാർഥോ വൃകോദരഃ।
യദി വക്ഷോ ഹി തേ ഭിത്ത്വാ ന പിബേച്ഛോണിതം രണേ॥ 2-99-21 (15410)
ധാർതരാഷ്ട്രാന്രണേ ഹത്ത്വാ മിഷതാം സർവധന്വിനാം।
ശമം ഗന്താഽസ്മി നചിരാത്സത്യമേതദ്ബ്രവീമി തേ॥ 2-99-22 (15411)
വൈശംപായന ഉവാച॥ 2-99-23x (1720)
തസ്യ രാജാ സിംഹഗതേഃ സഖേലം
ദുര്യോധനോ ഭീമസേനസ്യ ഹർഷാത്।
ഗതിം സ്വഗത്യാഽനുചകാര മന്ദോ
നിർഗച്ഛതാം പാണ്ഡവാനാം സഭായാഃ॥ 2-99-23 (15412)
നൈതാവതാ കൃതമിത്യബ്രവീത്തം
വൃകോദരഃ സന്നിവൃത്താർധകായഃ।
ശീഘ്രം ഹി ത്വാം നിഹതം സാനുബന്ധം
സംസ്മാര്യാഹം പ്രതിവക്ഷ്യാമി മൂഢ॥ 2-99-24 (15413)
ഏവം സമീക്ഷ്യാത്മനി ചാവമാനം
നിയംയ മന്യും ബലവാൻസ മാനീ।
രാജാനുഗഃ സംസദി കൌരവാണാം
വിനിഷ്കാമന്വാക്യമുവാച ഭീമഃ॥ 2-99-25 (15414)
അഹം ദുര്യോധനം ഹന്താ കർണം ഹന്താ ധനഞ്ജയഃ।
ശകുനിം ചാക്ഷകിതവം സഹദേവോ ഹനിഷ്യതി॥ 2-99-26 (15415)
ഇദം ച ഭൂയോ വക്ഷ്യാമി സഭാമധ്യേ ബൃഹദ്വചഃ।
സത്യം ദേവാഃ കരിഷ്യന്തി യന്നോ യുദ്ധം ഭവിഷ്യതി॥ 2-99-27 (15416)
സുയോധനമിമം പാപം ഹന്താഽസ്മി ഗദയാ യുധി।
ശിരഃ പാദേന ചാസ്യാഹമധിഷ്ഠാസ്യാമി ഭൂതലേ॥ 2-99-28 (15417)
വാക്യശൂരസ്യ ചൈവാസ്യ പരുഷസ്യ ദുരാത്മനഃ।
ദുഃശാസനസ്യ രുധിരം പാതാഽസ്മി മൃഗരാഡിവ॥ 2-99-29 (15418)
അർജുന ഉവാച॥ 2-99-30x (1721)
`ഭീമസേന ന തേ സന്തി യേഷാം വൈരം ത്വയാ ത്വിഹ।
മത്താ മൃഗേഷു സുഖിനോ ന ബുദ്ധ്യന്തേ മഹദ്ഭയം'॥ 2-99-30 (15419)
നൈവം വാചാ വ്യവസിതം ഭീമ വിജ്ഞായതേ സതാം।
ഇതശ്ചതുർദശേ വർഷേ ദ്രഷ്ടാരോ യദ്ഭവിഷ്യതി॥ 2-99-31 (15420)
ഭീമസേന ഉവാച॥ 2-99-32x (1722)
ദുര്യോധനസ്യ കർണസ്യ ശകുനേശ്ച ദുരാത്മനഃ।
ദുഃശാസനചതുർഥാനാം ഭൂമിഃ പാസ്യതി ശോണിതം॥ 2-99-32 (15421)
അർജുന ഉവാച॥ 2-99-33x (1723)
അസൂയിതാരം ദ്രഷ്ടാരം പ്രവക്താരം വികത്ഥനം।
ഭീമസേന നിയോഗാത്തേ ഹന്താഹം കർണമാഹവേ॥ 2-99-33 (15422)
അർജുനഃ പ്രതിജാനീതേ ഭീമസ്യ പ്രിയകാംയയാ।
കർണം കർണാനുഗാംശ്ചൈവ രണേ ഹന്താഽസ്മി പത്രിഭിഃ॥ 2-99-34 (15423)
യേ ചാന്യേ പ്രതിയോത്സ്യന്തി ബുദ്ധിമോഹേന മാം നൃപാഃ।
താംശ്ച സർവാനഹം ബാണൈർനേതാഽസ്മി യമസാദനം॥ 2-99-35 (15424)
ചലേദ്വി ഹിമവാൻസ്ഥാനാന്നിഷ്പ്രഭഃ സ്യാദ്ദിവാകരഃ।
ശൈത്യം സോമാത്പ്രണശ്യേത മത്സത്യം വിചലേദ്യദി॥ 2-99-36 (15425)
ന പ്രദാസ്യതി ചേദ്രാജ്യമിതോ വർഷേ ചതുർദശേ।
ദുര്യോധനോഽഭിസത്കൃത്യ സത്യമേതദ്ഭവിഷ്യതി॥ 2-99-37 (15426)
വൈശംപായന ഉവാച॥ 2-99-38x (1724)
ഇത്യുക്തവതി പാർഥേ തു ശ്രീമാൻമാദ്രവതീസുതഃ।
പ്രഗൃഹ്യ വിപുലം ബാഹും സഹദേവഃ പ്രതാപവാൻ॥ 2-99-38 (15427)
സൌബലസ്യ വധം പ്രേപ്സുരിദം വചനമബ്രവീത്।
ക്രോധസംരക്തനയനോ നിഃ ശ്വസന്നിവ പന്നഗഃ॥ 2-99-39 (15428)
സഹദേവ ഉവാച॥ 2-99-40x (1725)
അക്ഷാന്യാൻമന്യസേ മൂഢ ഗാന്ധാരാണാം യശോഹര।
നൈതേഽക്ഷാ നിശിതാ ബാണാസ്ത്വയൈതേ സമരേ വൃതാഃ॥ 2-99-40 (15429)
യഥാ ചൈവോക്തവാൻഭീമസ്ത്വാമുദ്ദിശ്യ സബാന്ധവം।
കർതാഹം കർമണസ്തസ്യ കുരു കാര്യാണി സർവശഃ॥ 2-99-41 (15430)
ഹന്താഽസ്മി തരസാ യുദ്ധേ ത്വാമേവഹേ സബാന്ധവം।
യദി സ്ഥാസ്യസി സംഗ്രാമേ ക്ഷത്രധർമേണ സൌബല॥ 2-99-42 (15431)
സഹദേവവചഃ ശ്രുത്വാ നകുലോഽപി വിശാംപതേ।
ദർശനീയതമോ നൄണാമിദം വചനമബ്രവീത്॥ 2-99-43 (15432)
സുതേയം യജ്ഞസേനസ്യ ദ്യൂതേഽസ്മിന്ധൃതരാഷ്ട്രജൈഃ।
യൈർവാചഃ ശ്രാവിതാ രൂക്ഷാഃ സ്ഥിതൈർദുര്യോധനപ്രിയേ॥ 2-99-44 (15433)
താന്ധാർതരാഷ്ട്രാന്ദുർവൃത്താൻമുമൂർഷൂൻകാലനോദിതാൻ।
ഗമയിഷ്യാമി ഭൂയിഷ്ഠാനഹം വൈവസ്വതക്ഷയം॥ 2-99-45 (15434)
`ഉലൂകം ച ദുരാത്മാനം സൌബലസ്യ സുതം പ്രിയം।
ക്രൂരം ഹന്താഽസ്മി സമരേ തം വൈ ക്രൂരം നരാധമം'॥ 2-99-46 (15435)
നിദേശാദ്ധർമരാജസ്യ ദ്രൌപദ്യാഃ പദവീം ചരൻ।
നിർധാർതരാഷ്ട്രാം പൃഥിവീം കർതാഽസ്മി നചിരാദിവ॥ 2-99-47 (15436)
വൈശംപായന ഉവാച॥ 2-99-48x (1726)
ഏവം തേ പുരുഷവ്യാഘ്രാഃ സർവേ വ്യായതബാഹവഃ।
പ്രതിജ്ഞാ ബഹുലാഃ കൃത്വാ ധൃതരാഷ്ട്രമുപാഗമൻ॥ ॥ 2-99-48 (15437)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ സഭാപർവണി അനുദ്യൂതപർവണി ഏകോനശതതമോഽധ്യായഃ॥ 99 ॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-99-13 കാകയവാ നിസ്തണ്ഡുലം തൃണധാന്യം॥ 2-99-17 സ്മരയിതാ സ്മാരയിഷ്യാമി ॥സഭാപർവ - അധ്യായ 100
॥ ശ്രീഃ ॥
2.100. അധ്യായഃ 100
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
യുധിഷ്ഠിരേണ വനഗമനായ ഭീഷ്മാദ്യാമന്ത്രണം॥ 1॥ പാണ്ഡവാൻപ്രതി വിദുരവചനം॥ 2॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച॥
ആമന്ത്രയാമി ഭരതാംസ്തഥാ വൃദ്ധം പിതാമഹം॥
രാജാനം സോമദത്തം ച മഹാരാജം ച ബാഹ്ലികം॥ 2-100-1 (15438)
ദ്രോണം കൃപം നൃപാംശ്ചാന്യാനശ്വത്ഥാമാനമേവ ച।
വിദുരം ധൃതരാഷ്ട്രം ച ധാർതരാഷ്ട്രാംശ്ച സർവശഃ॥ 2-100-3a`സൌമദത്തിം മഹാവീര്യം വികർണം ച മഹാമതിം'।
യുയുത്സും സഞ്ജയം ചൈവ തഥൈവാന്യാൻസഭാസദഃ॥ 2-100-4a`ഗാന്ധാരീം ച മഹാഭാഗാം മാതരം ച തഥാ പൃഥാം'।
സർവാനാമന്ത്ര്യ ഗച്ഛാമി ദ്രഷ്ടാഽസ്മി പുനരേത്യ വഃ॥ 2-100-2 (15439)
വൈശംപായന ഉവാച॥ 2-100-5x (1727)
ന ച കിഞ്ചിദഥോചുസ്തം ഹ്രിയാഽഽസന്നാ യുധിഷ്ഠിരം।
മനോഭിരേവ കല്യാണം ദധ്യുസ്തേ തസ്യ ധീമതഃ॥ 2-100-5 (15440)
വിദുര ഉവാച॥ 2-100-6x (1728)
ആര്യാ പൃഥാ രാജപുത്രീ നാരണ്യം ഗന്തുമർഹതി।
സുകുമാരീ ച വൃദ്ധാ ച നിത്യം ചൈവ സുഖോചിതാ॥ 2-100-6 (15441)
ഇഹ വത്സ്യതി കല്യാണീ സത്കൃതാ മമ വേശ്മനി।
ഇതി പാർഥാ വിജാനീധ്വമഗദം വോഽസ്തു സർവശഃ॥ 2-100-7 (15442)
പാണ്ഡവാ ഊചുഃ। 2-100-8x (1729)
തഥേത്യുക്ത്വാഽബ്രുവൻസർവേ യഥാ നോ വദസേഽനഘ।
ത്വം പിതൃവ്യഃ പിതൃസമോ വയം ച ത്വത്പരായണാഃ॥ 2-100-8 (15443)
യഥാഽഽജ്ഞാപയസേ വിദ്വംസ്ത്വം ഹി നഃ പരമോ ഗുരുഃ।
യച്ചാന്യദപി കർതവ്യം തദ്വിധത്സ്വ മഹാമതേ॥ 2-100-9 (15444)
വിദുര ഉവാച॥ 2-100-10x (1730)
യുധിഷ്ഠിര വിജാനീഹി മമേദം ഭരതർഷഭ।
നാധർമേണ ജിതഃ കശ്ചിദ്വ്യഥതേ വൈ പരാജയേ॥ 2-100-10 (15445)
ത്വം വൈ ധർമം വിജാനീഷേ യുദ്ധേ ജേതാ ധനഞ്ജയഃ।
ഹന്താഽരീണാം ഭീമസേനോ നകുലസ്ത്വർഥസംഗ്രഹീ॥ 2-100-11 (15446)
സംയന്താ സഹദേവസ്തു ധൌംയോ ബ്രഹ്മവിദുത്തമഃ।
ധർമാർഥകുശലാ ചൈവ ദ്രൌപദീ ധർമചാരിണീ॥ 2-100-12 (15447)
അന്യോന്യസ്യ പ്രിയാഃ സർവേ തഥൈവ പ്രിയദർശനാഃ।
പരൈരഭേദ്യാഃ സന്തുഷ്ടാഃ കോ വോന ന സ്പൃഹയേദിഹ॥ 2-100-13 (15448)
ഏഷ വൈ സർവകല്യാണഃ സമാധിസ്തവ ഭാരത।
നൈനം ശത്രുർവിഷഹതേ ശക്രേണാപി സമോഽപ്യുത॥ 2-100-14 (15449)
ഹിമവത്യനുശിഷ്ടോഽസി മേരുസാവർണിനാ പുരാ।
ദ്വൈപായനേന കൃഷ്ണേന നഗരേ വാരണാവതേ॥ 2-100-15 (15450)
ഭൃഗുതുംഗേ ച രാമേണ ദൃഷ്ടദ്വത്യാം ച ശംഭുനാ।
അശ്രൌഷീരസി തസ്യാപി മഹർഷേരഞ്ജനം പ്രതി॥ 2-100-16 (15451)
കൽമാഷീതീരസംസ്ഥസ്യ ഗതസ്ത്വം ശിഷ്യതാം ഭൃഗോഃ।
ദ്രഷ്ടാ സദാ നാരദസ്തേ ധൌംയസ്തേഽയം പുരോഹിതഃ॥ 2-100-17 (15452)
മാഹാസീഃ സാംപരായേ ത്വം ബുദ്ധിം താമൃഷിപൂജിതാം।
പുരൂരവസമൈലം ത്വം ബുദ്ധ്യാ ജയസി പാണ്ഡവ॥ 2-100-18 (15453)
ശക്ത്യാ ജയസി രാജ്ഞോഽന്യാനൃഷീന്ധർഗോപസേവയാ।
ഐന്ദ്രേ ജയേ ധൃതമനാ യാംയേ കോപവിധാരണേ॥ 2-100-19 (15454)
തഥാ വിസർഗേ കൌബേരേ വാരുണേ കോപവിധാരണേ॥
ആത്മപ്രദാനം സൌംയത്വമദ്ഭ്യശ്ചൈവോപജീവനം॥ 2-100-20 (15455)
ഭൂമേഃ ക്ഷമാ ച തേജശ്ച സമഗ്രം സൂര്യമണ്ഡലാത്।
വായോർബലം പ്രാപ്നുഹി ത്വം ഭൂതേഭ്യശ്ചാത്മസംപദം॥ 2-100-21 (15456)
അഗദം വോഽസ്തു ഭദ്രം വോ ദ്രഷ്ടാഽസ്മി പുനരാഗതാൻ।
ആപദ്ധർമാർഥകൃച്ഛ്രേഷു സർവകാര്യേഷു വാ പുനഃ॥ 2-100-22 (15457)
യഥാവത്പ്രതിപദ്യേഥാഃ കാലേ കാലേ യുധിഷ്ഠിര।
ആപൃഷ്ടോഽസീഹ കൌന്തേയ സ്വസ്തി പ്രാപ്നുഹി ഭാരത॥ 2-100-23 (15458)
കൃതാർഥം സ്വസ്മിമന്തം ത്വാം ദ്രക്ഷ്യാമഃ പുനരാഗതം।
ന ഹി വോ വൃജിനം കിഞ്ചിദ്വേദ കശ്ചിത്പുരാകൃതം॥ 2-100-24 (15459)
വൈശംപായന ഉവാച॥ 2-100-25x (1731)
ഏവമുക്തസ്തഥേത്യുക്ത്വാ പാണ്ഡവഃ സത്യവിക്രമഃ।
ഭീഷ്മദ്രോണൌ നമസ്കൃത്യ പ്രാതിഷ്ഠത യുധിഷ്ഠിരഃ॥ ॥ 2-100-25 (15460)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ സഭാപർവണി അനുദ്യാതപർവണി ശതതമോഽധ്യായഃ॥ 100॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-100-14 സമാധിർമനഃ സ്വാസ്ഥ്യകരോ നിയമഃ॥ 2-100-19 വിധാരണേ നിയമനേ ॥ 2-100-20 വിസർഗേ ദാനേ। സംയമേ വശീകരണേ । ഉപജീവനം ജീവനഹേതുത്വം॥സഭാപർവ - അധ്യായ 101
॥ ശ്രീഃ ॥
2.101. അധ്യായഃ 101
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
പാണ്ഡവാനാം വനപ്രസ്ഥാനേന ഖിദ്യതാം പൌരാണാം വചനാനി॥ 1॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
വൈശംപായന ഉവാച॥
തതഃ സംപ്രസ്ഥിതേ തത്ര ധർമരാജേ തദാ നൃപ।
ജനാഃ സമന്താദ്ദ്രഷ്ടും തം സമാരുരുഹുരാതുരാഃ॥ 2-101-1 (15461)
തതഃ പ്രാസാദവര്യാണി വിമാനശിഖരാണി ച।
ഗോപുരാണി ച സർവാണി വൃക്ഷാനന്യാംശ്ച സർവശഃ॥ 2-101-2 (15462)
അഥാധിരുഹ്യ സസ്ത്രീകാ ഉദാസീനാ വ്യലോകയൻ।
ന ഹി രഥ്യാസ്തദാ ശക്യാ ഗന്തും താശ്ച ജനാകുലാഃ॥ 2-101-3 (15463)
ആരുഹ്യ സ്മാനതാസ്തത്ര ദീനാഃ പശ്യന്തി പാണ്ഡവാൻ।
പദാതിം വർജിതച്ഛത്രം ചേലഭൂഷണവർജിതം॥ 2-101-4 (15464)
വൽകലാജിനസംവീതം പാർഥം ദൃഷ്ട്വാ ജനാസ്തദാ।
ഊചുർബഹുവിധാ വാചോ ഭൃശോപഹതചേതസഃ॥ 2-101-5 (15465)
ജനാ ഊചുഃ। 2-101-6x (1732)
യം യാന്തമനുയാതി സ്മ ചതുരംഗബലം മഹത്।
തമേകം കൃഷ്ണയാ സാർധമനുഗച്ഛന്തി പാണ്ഡവാഃ॥ 2-101-6 (15466)
ചത്വാരോ ഭ്രാതരശ്ചൈവ ധൌംയശ്ചൈവ പുരോഹിതഃ।
ഭീമാർജുനൌ വാരയിത്വാ നികൃത്യാ ബദ്ധകാർമുകൌ॥ 2-101-7 (15467)
ധർമ ഏവാസ്ഥിതോ യേന ത്യക്ത്വാ രാജ്യം മഹാത്മനാ।
യാ ന ശക്യാ പുരാ ദ്രഷ്ടും ഭൂതൈരാകാശഗൈരപി॥ 2-101-8 (15468)
താമദ്യ കൃഷ്ണാം പശ്യന്തി രാജമാർഗഗതാ ജനാഃ।
അംഗരാഗോചിതാം കൃഷ്ണാം രക്തചന്ദനസേവിനീം॥ 2-101-9 (15469)
വർഷമുഷ്ണം ച ശീതം ച നേഷ്യത്യാശു വിവർണതാം।
അദ്യ നൂനം പൃഥാ ദേവീ സത്യമാവിശ്യ ഭാഷതേ॥ 2-101-10 (15470)
പുത്രാൻസ്നുഷാം ച ദേവീ തു ദ്രഷ്ടുമദ്യാഥ നാർഹതി।
നിർഗുണസ്യാപി പുത്രസ്യ കഥം സ്യാഹുഃ സ്വദർശനം॥ 2-101-11 (15471)
കിംപുനര്യസ്യ ലോകോഽയം ജിതോ വൃത്തേന കേവലം।
ആനൃശംസ്യമനുക്രോശോ ധൃതിഃ ശീലം ദമഃ ശമഃ॥ 2-101-12 (15472)
പാണ്ഡവം ശോഭയന്ത്യേതേ ഷഡ്ഗുണാഃ പുരുഷോത്തമം।
തസ്മാദസ്യോപഘാതേന പ്രജാഃ പരമപീഡിതാഃ॥ 2-101-13 (15473)
ഔദകാനീവ സത്വാനി ഗ്രീഷ്മേ സലിലസങ്ക്ഷയാത്।
പീഡയാ പീഡിതം സർവം ജഗദസ്യ ജഗത്പതേഃ॥ 2-101-14 (15474)
മൂലസ്യൈവോപഘാതേന വൃക്ഷഃ പുഷ്പഫലോപഗഃ।
മൂലം ഹ്യേഷ മനുഷ്യാണാം ധർമരാജോ മഹാദ്യുതിഃ॥ 2-101-15 (15475)
പുഷ്പം ഫലം ച പത്രം ച ശാഖാസ്തസ്യേതരേ ജനാഃ।
തേ ഭ്രാതര ഇവ ക്ഷിപ്രം സപുത്രാഃ സഹബാന്ധവാഃ॥ 2-101-16 (15476)
ഗച്ഛന്തമനുഗച്ഛാമോ യേന ഗച്ഛതി പാണ്ഡവഃ।
ഉദ്യാനാനി പരിത്യജ്യ ക്ഷേത്രാണി ച ഗൃഹാണി ച॥ 2-101-17 (15477)
ഏകദുഃഖസുഖാഃ പാർഥമനുയാമ സുധാർമികം।
സമുച്ഛ്രിതപതാകാനി പരിധ്വസ്താജിരാണി ച॥ 2-101-18 (15478)
ഉപാത്തധനധാന്യാനി ഹൃതസാരാണി സർവശഃ।
രജസാഽപ്യവകീർണാനി പരിത്യക്താനി ദൈവതൈഃ॥ 2-101-19 (15479)
മൂഷകൈഃ പരിധാവദ്ഭിരുദ്ബലൈരാവൃതാനി ച।
അപേതോദകധൂമാനി ഹീനസംമാർജനാനി ച॥ 2-101-20 (15480)
പ്രനഷ്ടബലികർമേജ്യാമന്ത്രഹോമജപാനി ച।
ദുഷ്കാലേനേവ ഭഗ്നാനി ഭിന്നഭാജനവന്തി ച॥ 2-101-21 (15481)
അസ്മത്ത്യക്താനി വേശ്മാനി സൌബലഃ പ്രതിപദ്യതാം।
വനം നഗരമേവാസ്തു യേന ഗച്ഛന്തി പാണ്ഡവാഃ॥ 2-101-22 (15482)
അസ്മാഭിശ്ച പരിത്യക്തം പുരം സംപദ്യതാം വനം।
ബിലാനി ദംഷ്ട്രിണഃ സർവേ വാനി മൃഗപക്ഷിണഃ॥ 2-101-23 (15483)
ത്യജന്ത്വസ്മദ്ഭയാദ്ഭീതാ ഗജാഃ സിംഹാ വനാന്യപി।
അനാക്രാന്തം പ്രപദ്യന്തഃ സേവമാനം ത്യജന്തു ച॥ 2-101-24 (15484)
തൃണമാംസഫലാദാനാം ദേശാംസ്ത്യക്ത്വാ മൃഗദ്വിജാഃ।
വയം പാർഥൈർവനേ സംയക്സഹ വത്സ്യാമ നിർവൃതാഃ॥ 2-101-25 (15485)
ഇത്യേവം വിവിധാ വാചോ നാനാജനസമീരിതാഃ।
ശുശ്രാവ പാർഥഃ ശ്രുത്വാ ച ന വിചക്രേഽസ്യ മാനസം॥ 2-101-26 (15486)
തതഃ പ്രാസാദസംസ്ഥാസ്തു സമന്താദ്വൈ ഗൃഹേ ഗൃഹേ।
ബ്രാഹ്മണക്ഷത്രിയവിശാം ശൂദ്രാണാം ചൈവ യോഷിതഃ॥ 2-101-27 (15487)
ഗത്വാ സ്വഗൃഹജാലാനി ഉത്പാട്യാവരണാനി ച।
ദദൃശുഃ പാണ്ഡവാന്ദീനാന്വൽകലാജിനവാസസഃ॥ 2-101-28 (15488)
കൃഷ്ണാം ത്വദൃഷ്ടപൂർവാം താം വ്രജന്തീം പദ്ഭിരേവ ച।
ഏകവസ്ത്രാം രുദന്തീം താം മുക്തകേശീം രജസ്വലാം॥ 2-101-29 (15489)
ദൃഷ്ട്വാ തദാ സ്ത്രിയഃ സർവാ വിവർണവദനാ ഭൃശം।
വിലപ്യ ബഹുധാ മോഹാദ്ദുഃഖശോകേന പീഡിതാഃ।
ഹാഹാ ധിഗ്ധിഗ്ധിഗിത്യുക്ത്വാ നേത്രൈരശ്രൂണ്യവർതയൻ॥ 2-101-30 (15490)
ജനസ്യാഥ വജഃ ശ്രുത്വാ സ രാജാ ഭ്രാതൃഭിഃ സഹ।
ഉദ്ദിശ്യ വനാവാസായ പ്രതസ്ഥേ കൃതനിശ്ചയഃ॥ 2-101-31 (15491)
വൈശംപായന ഉവാച॥ 2-101-32x (1733)
തസ്മിൻസംപ്രസ്ഥിതേ കൃഷ്ണാ പൃഥാം പ്രാപ്യ യശസ്വിനീം।
അപൃച്ഛദ്ഭൃശദുഃഖാർതാ യാശ്ചാന്യാസ്തത്ര യോഷിതഃ॥ 2-101-32 (15492)
തതോ നിനാദഃ സുമഹാൻപാണ്ഡവാന്തഃ പുരേഽഭവത്॥ 2-101-33 (15493)
കുന്തീ ച ഭൃശശന്തപ്താ ദ്രൌപദീം പ്രേക്ഷ്യ ഗച്ഛതീം।
ശോകവിഹ്വലയാ വാചാ കൃച്ഛ്രാദ്വചനമബ്രവീത്॥ 2-101-34 (15494)
വത്സേ ശോകോ ന തേ കാര്യഃ പ്രാപ്യേദം വ്യസനം മഹത്।
സ്ത്രീധർമാണാമഭിജ്ഞാഽസി ശീലാചാരവതീ തഥാ॥ 2-101-35 (15495)
ന ത്വാം ശന്ദേഷ്ടുമർഹാമി ഭർതൄൻപ്രതി ശുചിസ്മിതേ।
സാധ്വീ ഗുണസമാപന്നാ ഭൂഷിതം തേ കുലദ്വയം॥ 2-101-36 (15496)
സഭാഗ്യാഃ കുരവശ്ചേമേ യേ ന ദഗ്ധാസ്ത്വയാഽനഘേ।
അരിഷ്ടം വ്രജ പന്ഥാനം മദനുധ്യാനബൃംഹിതാ॥ 2-101-37 (15497)
ഭാവിന്യർഥേ ഹി സത്സ്ത്രീണാം വൈകൃതം നോപജായതേ।
ഗുരുധർമാഭിഗുപ്താ ച ശ്രേയഃ ക്ഷിപ്രമവപ്സ്യസി॥ 2-101-38 (15498)
സഹദേവശ്ച മേ പുത്രഃ സദാഽവേക്ഷ്യോ വനേ വസൻ।
യഥേദം വ്യസനം പ്രാപ്യ നായം സീദേൻമഹാമതിഃ॥ 2-101-39 (15499)
വൈശംപായന ഉവാച॥ 2-101-40x (1734)
തഥേന്യുക്ത്വാ തു സാ ദേവീ സ്രവന്നേത്രജലാവിലാ।
ശോണിതാക്തൈകവസനാ മുക്തകേശീ വിനിര്യയൌ॥ 2-101-40 (15500)
താം ക്രോശന്തീം പൃഥാ ദുഃഖാദനുവവ്രാജ ഗച്ഛതീം।
അഥാപശ്യൻസുതാൻസർവാൻഹൃതാഭരണവാസസഃ॥ 2-101-41 (15501)
രുരുചർമാവൃതതനൂൻഹ്രിയാ കിഞ്ചിദവാഹ്മുഖാൻ।
പരൈഃ പരീതാൻസംഹൃഷ്ടൈഃ സുഹൃദ്ഭിശ്ചാനുശോചിതാൻ॥ 2-101-42 (15502)
തദവസ്ഥാൻസുതാൻസർവാനുപസൃത്യാതിവത്സലാ।
സ്വജമാനാഽവദച്ഛേകാത്തത്തദ്വിലപതീ ബഹു॥ 2-101-43 (15503)
കുന്ത്യുവാച। 2-101-44x (1735)
കഥം സദ്ധർമചാരിത്രാന്വൃത്തസ്ഥിതിവിഭൂഷിതാൻ।
അക്ഷുദ്രാന്ദൃഢഭക്താംശ്ച ദൈവതേജ്യാപരാൻസദാ॥ 2-101-44 (15504)
വ്യസനം വഃ സമഭ്യാഗാത്കോഽയം വിധിവിപര്യയഃ।
കസ്യാപധ്യാനജം ചേദമാഗഃ പശ്യാമി വോ ധിയാ॥ 2-101-45 (15505)
സ്യാത്തു മദ്ഭാഗ്യദോഷോഽയം യാഽഹം യുഷ്മാനജീജനം।
ദുഃഖായാസഭുജോഽത്യർഥം യുക്താനപ്യുത്തമൈർഗുണൈഃ॥ 2-101-46 (15506)
കഥം വത്സ്യഥ ദുർഗേഷു വനേ ഋദ്ധിവിനാകൃതാഃ।
വീര്യസത്വബലോത്സാഹതേജോഭിരകൃശാഃ കൃശാഃ॥ 2-101-47 (15507)
യദ്യേവമഹമജ്ഞാസ്യം വനേ വാസം ഹി വോ ധ്രുവം।
ശതശൃംഗാൻമൃതേ പാണ്ഡൌ നാഗമിഷ്യം ഗജാഹ്വയം॥ 2-101-48 (15508)
ധന്യം വഃ പിതരം മന്യേ തപോമേധാന്വിതം തഥാ।
യഃ പുത്രാധിമസംപ്രാപ്യ സ്വർഗേച്ഛാമകരോത്പ്രിയാം॥ 2-101-49 (15509)
ധന്യാം ചാതീന്ദ്രിയജ്ഞാനാമിമാം പ്രാപ്താം പരാം ഗതിം।
മന്യേ തു മാദ്രീം ധർമജ്ഞാം കല്യാണീം സർവഥൈവ തു॥ 2-101-50 (15510)
രത്യാ മത്യാ ച ഗത്യാ ച യയാഽഹമഭിസന്ധിതാ।
ജീവിതപ്രിയതാം മഹ്യം ധിങ്മാം സങ്ക്ലേശഭാഗിനീം॥ 2-101-51 (15511)
പുത്രകാ ന വിഹാസ്യേ വഃ കൃച്ഛ്രലബ്ധാൻപ്രിയാൻസതഃ।
സാഽഹം യാസ്യാമി ഹി വനം ഹാ കൃഷ്ണേ കിം ജഹാസി മാം। 2-101-52 (15512)
അന്തവത്യസുധർമേഽസ്മിന്ധാത്രാ കിം നു പ്രമാദതഃ।
മമാന്തോ നൈവ വിഹിതസ്തേനായുർന ജഹാതി മാം॥ 2-101-53 (15513)
ഹാ കൃഷ്ണ ദ്വാരകാവാസിൻക്വാസി സങ്കർഷണാനുജ।
കസ്മാന്ന ത്രായസേ ദുഃഖാൻമാം ചേമാംശ്ച നരോത്തമാൻ॥ 2-101-54 (15514)
അനാദിനിധനം യേ ത്വാമനുധ്യായന്തി വൈ നരാഃ।
താംസ്ത്വം പാസീത്യയം വാദഃ സ ഗതോ വ്യർഥതാം കഥം॥ 2-101-55 (15515)
ഇമേ സദ്ധർമമാഹാത്ംയയശോവീര്യാനുവർതിനഃ।
നാർഹന്തി വ്യസനം ഭോക്തും നന്വേഷാം ക്രിയതാം ദയാ॥ 2-101-56 (15516)
സേയം നീത്യർഥവിജ്ഞേഷു കഥമാപദുപാഗതാ॥
സ്ഥിതേഷു കുലനാഥേഷു കഥമാപദുപാഗതാ॥ 2-101-57 (15517)
ഹാ പാണ്ഡോ ഹാ മഹാരാജ ക്വാസി കിം സമുപേക്ഷസേ।
പുത്രാന്വിവാസ്യതഃ സാധൂനരിഭിർദ്യൂതനിർജിതാൻ॥ 2-101-58 (15518)
സഹദേവ നിവർതസ്വ നനു ത്വമസി മേ പ്രിയഃ।
ശരീരാദപി മാദ്രേയ മാം മാ ത്യാക്ഷീഃ കുപുത്രവത്॥ 2-101-59 (15519)
വ്രജന്തു ബ്രാതരസ്തേഽമീ യദി സത്യാഭിസന്ധിനഃ।
മത്പരിത്രാണജം ധർമമിഹൈവ ത്വമവാപ്നുഹി॥ 2-101-60 (15520)
വൈശംപായന ഉവാച॥ 2-101-61x (1736)
ഏവം വിപലതീം കുന്തീമഭിവാദ്യ പ്രണംയ ച।
പാണ്ഡവാ വിഗതാനന്ദാ വനായൈവ പ്രവവ്രജുഃ॥ 2-101-61 (15521)
വിദുരശ്ചാപി താമാർതാം കുന്തീമാശ്വാസ്യ ഹേതുഭിഃ।
പ്രാവേശയദ്ഗൃഹം ക്ഷത്താ സ്വയമാർതതരഃ ശനൈഃ॥ 2-101-62 (15522)
ധാർതരാഷ്ട്രസ്ത്രിസ്താശ്ച നിഖിലേനോപലഭ്യ തത്।
ഗമനം പരികർഷം ച കൃഷ്ണായാ ദ്യൂതമണ്ഡലേ॥ 2-101-63 (15523)
രുരുദുഃ സുസ്വനം സർവാ വിനിന്ദന്ത്യഃ കുരൂൻഭൃശം।
ദധ്യുശ്ച സുചിരം കാലം കരാസക്തമുഖാംബുജാഃ॥ 2-101-64 (15524)
രാജാ ച ധൃതരാഷ്ട്രസ്തു പുത്രാണാമനയം തദാ।
ധ്യായന്നുദ്വിഗ്നഹൃദയോ ന ശാന്തിമധിജഗ്മിവാൻ॥ 2-101-65 (15525)
സ ചിന്തയന്നനേകാഗ്രഃ ശോകവ്യാകുലചേതനഃ।
ക്ഷത്തുഃ സംപ്രേഷയാമാസ ശീഘ്രമാഗംയതാമിതി॥ 2-101-66 (15526)
തതോ ജഗാമ വിദുരോ ധൃതരാഷ്ട്രനിവേശനം।
തം പര്യപൃച്ഛത്സംവിഗ്നോ ധൃതരാഷ്ട്രോ ജനാധിപഃ॥ ॥ 2-101-67 (15527)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ സഭാപർവണി അനുദ്യൂതപർവണി ഏകോത്തരശതതമോഽധ്യായഃ॥ 101॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-101-40 ശോണിതാക്തൈകവസനാ രജസ്വലാ॥ 2-101-51 മഹ്യം മമ ॥ 2-101-53 അസുധർമേ പ്രാണധാരണേ। അന്തവതി വിനാശവതി॥സഭാപർവ - അധ്യായ 102
॥ ശ്രീഃ ॥
2.102. അധ്യായഃ 102
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
ധൃതരാഷ്ട്രേണ വിദുരംപ്രതി പാണ്ഡവാനാം വനപ്രസ്ഥാനസമയേ ചേഷ്ടവിശേഷപ്രശ്നേ തത ്തച്ചേഷ്ടാവിശേഷകഥനപൂർവകം തത്തദഭിപ്രായാവിഷ്കരണം ॥ 1॥ ദ്രോണേന ദുര്യോധനായ ഹിതോപദേശഃ॥ 2॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
വൈശംപായന ഉവാച॥
തമാഗതമഥോ രാജാ വിദുരം ദീർഘദർശിനം।
സാശങ്ക ഇവ പ്രപച്ഛ ധൃതരാഷ്ടോഽംബികാസുതഃ॥ 2-102-1 (15528)
കഥം ഗച്ഛതി കൌന്തേയോ ധർമപുത്രോ യുധിഷ്ഠിരഃ।
ഭീമസേനഃ സവ്യസാചീ മാദ്രീപുത്രീ ച പാണ്ഡവൌ॥ 2-102-2 (15529)
ധൌംയശ്ചൈവ കഥം ക്ഷത്തർദ്രൌപദീ ച യശസ്വിനീ।
ശ്രോതുമിച്ഛാംയഹം സർവം തേഷാം ശംസ വിചേഷ്ടിതം॥ 2-102-3 (15530)
വിദുര ഉവാച॥ 2-102-4x (1737)
വസ്ത്രേണ സംവൃത്യ മുഖം കുന്തീപുത്രോ യുധിഷ്ഠിരഃ।
ബാഹൂ വിശാലൌ സംപശ്യൻഭീമോ ഗച്ഛതി പാണ്ഡവഃ॥ 2-102-4 (15531)
സികതാ വപൻസവ്യസാചീ രാജാനമനുഗച്ഛതി।
മാദ്രീപുത്രഃ സഹദേവോ മുഖമാലിപ്യ ഗച്ഛതി॥ 2-102-5 (15532)
പാംസൂപലിപ്തസർവാംഗോ നകുലശ്ചിത്തവിഹ്വലഃ।
ദർശനീയതമോ ലോകേ രാജാനമനുഗച്ഛതി॥ 2-102-6 (15533)
കൃഷ്ണാ തു കേശൈഃ പ്രച്ഛാദ്യ മുഖമായതലോചനാ।
ദർശനീയാ പ്രരുദതീ രാജാനമനുഗച്ഛതി॥ 2-102-7 (15534)
ധൌംയോ രൌദ്രാണി സാമാനി യാംയാനി ച വിശാംപതേ।
ഗായൻഗച്ഛതി മാർഗേഷു കുശാനാദായ പാണിനാ॥ 2-102-8 (15535)
ധൃതരാഷ്ട്ര ഉവാച॥ 2-102-9x (1738)
വിവിധാനീഹ രൂപാണി കൃത്വാ ഗച്ഛന്തി പാണ്ഡവാഃ।
തൻമമാചക്ഷ്വ വിദുര കസ്മാദേവം വ്രജന്തി തേ॥ 2-102-9 (15536)
വിദുര ഉവാച॥ 2-102-10x (1739)
നികൃതസ്യാപി തേ പുത്രൈർഹൃതേ രാജ്യേ ധനേഷു ച।
ന ധർമാച്ചലതേ ബുദ്ധിർധർമരാജസ്യ ധീമതഃ॥ 2-102-10 (15537)
യോഽസൌ രാജാ ഘൃണീ നിത്യം ധാർതരാഷ്ട്രേഷു ഭാരത।
നികൃത്യാ ഭ്രംശിതഃ ക്രോധാന്നോൻമീലയതി ലോചനേ॥ 2-102-11 (15538)
നാഹം ജനം നിർദഹേയം ദൃഷ്ട്വാ ഘോരേണ ചക്ഷുഷാ।
സ പിധായ മുഖം രാജാ തസ്മാദ്ഗച്ഛതി പാണ്ഡവഃ॥ 2-102-12 (15539)
യഥാ ച ഭീമോ വ്രജതി നിഗദതഃ ശൃണു।
ബാഹ്വോർബലേ നാസ്തി സമോ മമേതി ഭരതർഷഭ॥ 2-102-13 (15540)
ബാഹൂ വിശാലൌ കൃത്വാഽസൌ തേന ഭീമോപി ഗച്ഛതി।
ബാഹൂ വിദർശയന്രാജൻബാഹുദ്രവിണദർപിതഃ॥ 2-102-14 (15541)
ചികീർഷൻകർമ ശത്രുഭ്യോ ബാഹുദ്രവ്യാനുരൂപതഃ।
പ്രദിശഞ്ശരസംപാതാൻകുന്തീപുത്രോഽർജുനസ്തദാ॥ 2-102-15 (15542)
സികതാ വപൻസവ്യസാചീ രാജാനമനുഗച്ഛതി।
അസക്താഃ സികതാസ്തസ്യ യഥാ സംപ്രതി ഭാരത।
അസക്തം ശരവർഷാണി തഥാ മോക്ഷ്യതി ശത്രുഷു॥ 2-102-16 (15543)
ന മേ കശ്ചിദ്വിജാനീയാൻമുഖമദ്യേതി ഭാരത।
മുഖമാലിപ്യ തേനാസൌ സഹദേവോഽപി ഗച്ഛതി॥ 2-102-17 (15544)
നാഹം മനാംസ്യാദദേയം മാർഗേ സ്ത്രീണാമിതി പ്രഭോ।
പാംസൂപലിപ്തസർവാംഗോ നകുലസ്തേന ഗച്ഛതി॥ 2-102-18 (15545)
ഏകവസ്ത്രാ പ്രരുദതീ മുക്തകേശീ രജസ്വലാ।
ശോണിതേനാക്തവസനാ ദ്രൌപദീ വാക്യമബ്രവീത്॥ 2-102-19 (15546)
യത്കൃതേഽഹമിദം പ്രാപ്താ തേഷാം വർഷേ ചതുർദശേ।
ഹതപത്യോ ഹതസുതാ ഹതബന്ധുജനപ്രിയാഃ॥ 2-102-20 (15547)
ബന്ധുശോണിതദിഗ്ധാംഗ്യോ മുക്തകേശ്യോ രജസ്വലാഃ।
ഏവം കൃതോദകാ ഭാര്യാഃ പ്രവേക്ഷ്യന്തി ഗജാഹ്വയം॥ 2-102-21 (15548)
കൃത്വാ തു നൈർഋതാന്ദർഭാന്ധീരോ ധൌംയഃ പുരോഹിതഃ।
സാമാനി ഗായന്യാംയാനി പുരതോ യാതി ഭാരത॥ 2-102-22 (15549)
ഹതേഷു ഭരതേഷ്വാജൌ കുരൂണാം ഗുരവസ്തദാ।
ഏവം സാമാനി -- ന്തീത്യുക്ത്വാ ധൌംയോപി ഗച്ഛതി । 2-102-23 (15550)
`പ്രസ്ഥാപ്യ പാണ്ഡവാഞ്ശേഷാന്നിഃ ശേഷസ്തേ ഭവിഷ്യതി।
ഇതി ധൌംയോ വ്യവസിതോ രൌദ്രസാമാനി ഗായതി॥ 2-102-24 (15551)
ധൃതരാഷ്ട്ര ഉവാച॥ 2-102-25x (1740)
കിമബ്രുവന്നൈകൃതികഃ കിം വാ നാഗരികാ ജനാഃ।
തഥ്യേന മേ സമാചക്ഷ്വ ക്ഷത്തഃ സർവമശേഷതഃ ॥ 2-102-25 (15552)
വിദുര ഉവാച॥ 2-102-26x (1741)
ബ്രാഹ്മണാഃ ക്ഷത്രിയാ വൈശ്യാഃ ശൂദ്രാ യേഽന്യേ വദന്ത്യഥ।
തച്ഛൃണുഷ്വ മഹാരാജ വക്ഷ്യതേ ച മയാ തവ॥ 2-102-26 (15553)
പ്രകൃതയ ഊചുഃ। 2-102-27x (1742)
ഹാഹാ ഗച്ഛന്തി നോ നാഥാഃ സമവേക്ഷധ്വമീദൃശം।
അഹോ ധിക്കുരുവൃദ്ധാനാം ബാലാനാമിവ ചേഷ്ടിതം॥ 2-102-27 (15554)
രാഷ്ട്രേഭ്യഃ പാണ്ഡുദായാദാംʼല്ലോഭാന്നിർവാസയന്തി യേ।
അനാഥാഃ സ്മ വയം സർവേ വിയുക്താഃ പാണ്ഡുനന്ദനൈഃ॥ 2-102-28 (15555)
ദുർവിനീതേഷു ലുബ്ധേഷു കാ പ്രീതിഃ കൌരവേഷു നഃ।
ഇതി പൌരാഃ സുദുഃ ഖാർതാഃ ക്രോശന്തി സ്മ പുനഃ പുനഃ॥ 2-102-29 (15556)
ഏവമാകാരലിംഗൈസ്തേ വ്യവസായം മനോഗതം।
കഥയന്തശ്ച കൌന്തേയാ വനം ജഗ്മുർമനസ്വിനഃ॥ 2-102-30 (15557)
ഏവം തേഷു നരാഗ്ര്യേഷു നിര്യത്സു ഗജസാഹ്വയാത്।
അനഭ്രേ വിദ്യുതശ്ചാസൻഭൂമിശ്ച സമകംപത॥ 2-102-31 (15558)
രാഹുരഗ്രസദാദിത്യമപർവണി വിശാംപതേ।
ഉൽകാ ചാപ്യപസവ്യേന പുരം കൃത്വാ വ്യശീര്യത॥ 2-102-32 (15559)
പ്രത്യാഹരന്തി ക്രവ്യാദാ ഗൃധ്രഗോമായുവായസാഃ।
ദേവായതനചൈത്യേഷു പ്രാകാരാട്ടാലകേഷു ച॥ 2-102-33 (15560)
ഏവമേതേ മഹോത്പാതാഃ പ്രാദുരാസന്ദുരാസദാഃ।
ഭരതാനാമഭാവായ രാജന്ദുർമന്ത്രിതേ തവ॥ 2-102-34 (15561)
വൈശംപായന ഉവാച॥ 2-102-35x (1743)
ഏവം പ്രവദതോരേവ തയോസ്തത്ര വിശാംപതേ।
ധൃതരാഷ്ട്രസ്യ രാജ്ഞശ്ച വിദുരസ്യ ച ധീമതഃ॥ 2-102-35 (15562)
നാരദശ്ച സഭാമധ്യേ കുരൂണാമഗ്രതഃ സ്ഥിതഃ।
മഹർഷിഭിഃ പരിവൃതോ രൌദ്രം വാക്യമുവാച ഹ॥ 2-102-36 (15563)
ഇതശ്ചതുർദശേ വർഷേ വിങ്ക്ഷ്യന്തീഹ കൌരവാഃ।
ദുര്യോധനാപരാധേന ഭീമാർജുനബലേന ച॥ 2-102-37 (15564)
ഇത്യുക്ത്വാ ദിവമാക്രംയ ക്ഷിപ്രമന്തരധീയത।
ബ്രാഹ്മീം ശ്രിയം സുവിപുലാം ബിഭ്രദ്ദേവർഷിസത്തമഃ॥ 2-102-38 (15565)
തതോ ദുര്യോധനഃ കർണഃ ശകുനിശ്ചാപി സൌബലഃ।
ദ്രോണം ദ്വീപമമന്യന്ത രാജ്യം ചാസ്മൈ ന്യവേദയൻ॥ 2-102-39 (15566)
അഥാബ്രവീത്തതോ ദ്രോണോ ദുര്യോധനമമർഷണം।
ദുഃശാസനം ച കർണം ച സർവാനേവ ച ഭാരതാൻ॥ 2-102-40 (15567)
അവധ്യാൻപാണ്ഡവാൻപ്രാഹുർദേവപുത്രാന്ദ്വിജാതയഃ।
അഹം ചൈ ശരണം പ്രാപ്താന്വർതമാനോ യഥാബലം॥ 2-102-41 (15568)
ഗന്താ സർവാത്മനാ ഭക്ത്യാ ധാർതരാഷ്ട്രാൻസരാജകാൻ।
നോത്സഹേയം പരിത്യക്തും ദൈവം ഹി ബലവത്തരം॥ 2-102-42 (15569)
ധർമതഃ പാണ്ഡുപുത്രാ വൈ വനം ഗച്ഛന്തി നിർജിതാഃ।
തേ ച ദ്വാദശ വർഷാണി വനേ വത്സ്യന്തി പാണ്ഡവഃ॥ 2-102-43 (15570)
ചരിതബ്രഹ്മചര്യാശ്ച ക്രോധാമർഷവശാനുഗാഃ।
വൈരം നിര്യാതയിഷ്യന്തി മഹദ്ദുഃഖായ പാണ്ഡവാഃ॥ 2-102-44 (15571)
മയാ ച ഭ്രംശിതോ രാജന്ദ്രുപദഃ സഖിവിഗ്രഹേ।
പുത്രാർഥമയജദ്രാജാ വധായ മമ ഭാരത॥ 2-102-45 (15572)
യാജോപയാജതപസാ പുത്രം ലേഭേ സ പാവകാത്।
ധൃഷ്ടദ്യുംനം ദ്രൌപദീം ച വേദീമധ്യാത്സുമധ്യമാം॥ 2-102-46 (15573)
ധൃഷ്ടദ്യുംനസ്തു പാർഥാനാം സ്യാലഃ സംബന്ധതോ മതഃ।
പാണ്ഡവാനാം പ്രിയരതസ്തസ്മാൻമാം ഭയമാവിശത്॥ 2-102-47 (15574)
ജ്വാലാവർണോ ദേവദത്തോ ധനുഷ്മാൻകവചീ ശരീ।
മർത്യധർമതയാ തസ്മാദദ്യ മേ സാധ്വസോ മഹാൻ॥ 2-102-48 (15575)
ഗതോ ഹി പക്ഷതാം തേഷാം പാർഷതഃ പരവീരഹാ।
രഥാതിരഥസംഖ്യായാം യോഽഗ്രണീരർജുനോ യുവാ॥ 2-102-49 (15576)
സൃഷ്ടപ്രാണോ ഭൃശതരം തേന ചേത്സംഗമോ മമ।
കിമന്യദ്ദുഃഖമധികം പരമം ഭുവി കൌരവാഃ॥ 2-102-50 (15577)
ധൃഷ്ടദ്യുംനോ ദ്രോണമൃത്യുരിതി വിപ്രഥിതം വചഃ।
മദ്വധായാശ്രിതോഽപ്യേഷ ലോകേ ചാപ്യതിവിശ്രുതഃ॥ 2-102-51 (15578)
സോഽയം നൂനമനുപ്രാപ്തസ്ത്വത്കൃതേ കാലപര്യയഃ।
ത്വരിതം കുരുത ശ്രേയോ നൈതദേതാവതാ കൃതം॥ 2-102-52 (15579)
മുഹൂർതം സുഖമേവൈതത്താലച്ഛായേവ ഹൈമനീ।
ജയധ്വം ച മഹായജ്ഞൈർഭോഗാനശ്നീത ദത്ത ച॥ 2-102-53 (15580)
ഇതശ്ചതുർദശേ വർഷേ മഹത്പ്രാപ്സ്യഥ വൈശസം।
ദുര്യോധന നിശംയൈതത്പ്രതിപദ്യ യഥേച്ഛസി॥ 2-102-54 (15581)
ശമം വാ പാണ്ഡുപുത്രേണ പ്രയുങ്ക്ഷ്വ യദി മന്യസേ। 2-102-55 (15582)
വൈശംപായന ഉവാച॥
ദ്രോണസ്യ --ചനം ശ്രുത്വാ ധൃതരാഷ്ട്രോഽബ്രവീദിദം॥ 2-102-55x (1744)
സംയഗാഹ ഗുരുഃ ക്ഷത്തരുപാവർതയ പാണ്ഡവാൻ।
യദി തേ ന നിവർതന്തേ സത്കൃതാ യാന്തു പാണ്ഡവാഃ। 2-102-56 (15583)
സശസ്ത്രരഥപാദാതാ ഭോഗവന്തശ്ച പുത്രകാഃ॥ ॥ 2-102-57 (15584)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ സഭാപർവണി അനുദ്യതപർവണി ദ്വ്യധികശതതമോഽധ്യായഃ॥ 102॥
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Footnotes
2-102-16 അസക്താഃ പരസ്പരമലഗ്നാഃ॥ 2-102-39 ദ്വീപമാശ്രയം॥ 2-102-48 ദേവദത്തോ ദേവൈർദത്തഃ॥ 2-102-50 സംഗമഃ സംഗ്രാമേ ഇതി ശേഷഃ॥ 2-102-53 ഹൈമനീ ഹേമന്തസംബന്ധിനീ॥ 2-102-54 വൈശസം നാശം॥സഭാപർവ - അധ്യായ 103
॥ ശ്രീഃ ॥
2.103. അധ്യായഃ 103
Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Topics
ധൃതരാഷ്ട്രസഞ്ജയയോഃ സംവാദഃ॥ 1॥Mahabharata - Sabha Parva - Chapter Text
വൈശംപായന ഉവാച॥
വനം ഗതേഷു പാർഥേഷു നിർജിതേഷു ദുരോദരേ।
ധൃതരാഷ്ട്രം മഹാരാജ തദാ ചിന്താ സമാവിശത്॥ 2-103-1 (15585)
തം ചിന്തയാനമാസീനം ധൃതരാഷ്ട്രം ജനേശ്വരം।
നിഃ ശ്വസന്തമനേകാഗ്രമിതി ഹോവാച സഞ്ജയഃ॥ 2-103-2 (15586)
അവാപ്യ വസുസംപൂർണാം വസുധാം വസുധാധിപ।
പ്രവ്രാജ്യ പാണ്ഡവാന്രാജ്യാദ്രാജൻകിമനുശോചസി॥ 2-103-3 (15587)
ധൃതരാഷ്ട്ര ഉവാച॥ 2-103-4x (1745)
അശോച്യത്വം കുതസ്തേഷാം യേഷാം വൈരം ഭവിഷ്യതി।
പാണ്ഡവൈര്യുദ്ധശൌണ്ഡൈർഹി ബലവദ്ഭിർമഹാരഥൈഃ॥ 2-103-4 (15588)
സഞ്ജയ ഉവാച॥ 2-103-5x (1746)
തവേദം സുകൃതം രാജൻമഹദ്വൈരമുപസ്ഥിതം।
വിനാശോ യേന ലോകസ്യ സാനുബന്ധോ ഭവിഷ്യതി॥ 2-103-5 (15589)
വാര്യമാണോ ഹി ഭീഷ്മേണ ദ്രോണേന വിദുരേണ ച।
പാണ്ഡവാനാം പ്രിയാം ഭാര്യാം ദ്രൌപദീം ധർമചാരിണീം। 2-103-6 (15590)
പ്രാഹിണോദാനയേഹേതി പുത്രോ ദുര്യോധനസ്തവ।
സൂതപുത്രം സുമന്ദാത്മാ നിർലജ്ജഃ പ്രാതികാമിനം॥ 2-103-7 (15591)
യസ്മൈ ദേവാഃ പ്രയച്ഛന്തി പുരുഷായ പരാഭവം।
ബുദ്ധിം തസ്യാപകർഷന്തി സോഽവാചീനാനി പശ്യതി॥ 2-103-8 (15592)
ബുദ്ധൌ കലുഷഭൂതായാം വിനാശേ സമുപസ്ഥിതേ।
അനയോ നയസങ്കാശോ ഹൃദയാന്നാപസർപതി॥ 2-103-9 (15593)
അനർഥാശ്ചാർഥരൂപേണ അർഥാശ്ചാനർഥരൂപിണഃ।
ഉത്തിഷ്ഠന്തി വിനാശായ നൂനം തച്ചാസ്യ രോചതേ॥ 2-103-10 (15594)
ന കാലോ ദണ്ഡമുദ്യംയ ശിരഃ കൃന്തതി കസ്യചിത്।
കാലസ്യ ബലമേതാർവാദ്വപരീതാർഥദർശനം॥ 2-103-11 (15595)
ആസാദിതമിദം ഘോരം തുമുലം രോമഹർഷണം।
പാഞ്ചാലീമപകർഷദ്ഭിഃ സഭാമധ്യേ തപസ്വിനീം॥ 2-103-12 (15596)
അയോനിജാം രൂപവതീം കുലേ ജാതാം വിഭാവസോഃ।
കോ നു താം സർവധർമജ്ഞാം പരിഭൂയ യശസ്വിനീം॥ 2-103-13 (15597)
പര്യാനയേത്സഭാമധ്യേ വിനാ ദുർദ്യൂതദേവിനം।
സ്ത്രീധർമിണീ വരാരോഹാ ശോണിതേന പരിപ്ലുതാ॥ 2-103-14 (15598)
ഏകവസ്ത്രാഥ പാഞ്ചാലീ പാണ്ഡവാനഭ്യവൈക്ഷത।
ഹൃതസ്വാൻഹൃതരാജ്യാംശ്ച ഹൃതവസ്ത്രാൻഹൃതശ്രിയഃ॥ 2-103-15 (15599)
വിഹീനാൻസർവകാമേഭ്യോ ദാസഭാവമുപാഗതാൻ।
ധർമപാശപരിക്ഷിപ്താനശക്താനിവ വിക്രമേ॥ 2-103-16 (15600)
ക്രുദ്ധാം ചാനർഹതീം കൃഷ്ണാം ദുഃഖിതാം കുരുസംസദി।
ദുര്യോധനശ്ച കർണശ്ച കടുകാന്യഭ്യഭാഷതാം॥ 2-103-17 (15601)
ഇതി സർവമിദം രാജന്നാകുലം പ്രതിഭാതി മേ। 2-103-18 (15602)
ധൃതരാഷ്ട്ര ഉവാച॥
തസ്യാഃ കൃപണചക്ഷുർഭ്യാം പ്രദഹ്യേതാപി മേദിനീ॥ 2-103-18x (1747)
അപി ശേഷം ഭവേദദ്യ പുത്രാണാം മമ സഞ്ജയ।
ഭരതാനാം സ്ത്രിയഃ സർവാ ഗാന്ധാര്യാ സഹ സംഗതാഃ॥ 2-103-19 (15603)
പ്രാകോശൻഭൈരവം തത്ര ദൃഷ്ട്വാ കൃഷ്ണാം സഭാഗതാം।
ധർമിഷ്ടാം ധർമപത്നീം ച രൂപയൌവനശാലിനീം॥ 2-103-20 (15604)
പ്രജാഭിഃസഹ സംഗംയ ഹ്യനുശോചന്തി നിത്യശഃ।
അഗ്നിഹോത്രാണി സായാഹ്നേ ച ചാഹൂയന്ത സർവശഃ॥ 2-103-21 (15605)
ബ്രാഹ്മണാഃ കുപിതാശ്ചാസന്ദ്രൌപദ്യാഃ പരികർഷണേ।
ആസീന്നിഷ്ഠാനകോ ഘോരോ നിർഘാതശ്ച മഹാനഭൂത്॥ 2-103-22 (15606)
ദിവ ഉൽകാശ്ചാപതന്ത രാഹുശ്ചാർകമുപാഗ്രസത്।
അപർവണി മഹാഘോരം പ്രജാനാം ജയൻഭയം॥ 2-103-23 (15607)
തഥൈവ രഥശാലാസു പ്രാദുരാസീദ്ധുതാശനഃ।
ധ്വജാശ്ചാപി വ്യശീര്യന്ത ഭരതാനാമഭൂതയേ॥ 2-103-24 (15608)
ദുര്യോധനസ്യാഗ്നിഹോത്രേ പ്രാക്രോശൻഭൈരവം ശിവാഃ।
താസ്തദാ പ്രത്യഭാഷന്ത രാസഭാഃ സർവതോ ദിശഃ॥ 2-103-25 (15609)
പ്രാതിഷ്ഠത തതോ ഭീഷ്മോ ദ്രോണേന സഹ സഞ്ജയ।
കൃപശ്ച സോമദത്തശ്ച ബാഹ്ലീകശ്ച മഹാമനാഃ॥ 2-103-26 (15610)
തതോഽഹമബ്രുവം തത്ര വിദുരേണ പ്രചോദിതഃ।
വരം ദദാനി കൃഷ്ണായൈ കാങ്ക്ഷിതം യദ്യദിച്ഛതി॥ 2-103-27 (15611)
അവൃണോത്തത്ര പാഞ്ചാലീ പാണ്ഡവാനാ --സതാം।
സരഥാൻസധനുഷ്കാംശ്ചാപ്യനുജ്ഞാസിഷമപ്യഹം॥ 2-103-28 (15612)
അഥാബ്രവീൻമഹാപ്രാജ്ഞോ വിദുരഃ സർവധർമവിത്।
ഏതദന്താസ്തു ഭരതാ യദ്വ-കൃഷ്ണാ സഭാം ഗതാ॥ 2-103-29 (15613)
യൈഷാ പാഞ്ചാലരാജസ്യ സുതാ സാ ശ്രീരനുത്തമാ।
പാഞ്ചാലീ പാണ്ഡവാനേതാന്ദൈവസൃഷ്ടോപസർപതി॥ 2-103-30 (15614)
തസ്യാഃ പാർഥാഃ പരിക്ലേശം ന ക്ഷംസ്യന്തേ ഹ്യമർഷണാഃ।
വൃഷ്ണയോ വാ മഹേഷ്വാസാഃ പാഞ്ചാലാ വാ മഹാരഥാഃ॥ 2-103-31 (15615)
തേന സത്യാഭിസന്ധേന വാസുദേവേന രക്ഷിതാഃ।
ആഗമിഷ്യതി ബീഭത്സുഃ പഞ്ചാലൈഃ പരിവാരിതഃ॥ 2-103-32 (15616)
തേഷാം മധ്യേ മഹേഷ്വാസോ ഭീമസേനോ മഹാബലഃ।
ആഗമിഷ്യതി ധുന്വാനോ ഗദാം ദണ്ഡമിവാന്തകഃ॥ 2-103-33 (15617)
തതോ ഗാണ്ഡീവനിർഘോഷം ശ്രുത്വാ പാർഥസ്യ ധീമതഃ।
ഗദാവേഗം ച ഭീമസ്യ നാലം സോഢും നരാധിപാഃ॥ 2-103-34 (15618)
തത്ര മേ രോചതേ നിത്യം പാർഥൈഃ സാമ ന വിഗ്രഹഃ।
കുരുഭ്യോ ഹി സദാ മന്യേ പാണ്ഡവാൻബലവത്തരാൻ॥ 2-103-35 (15619)
തഥാ ഹി ബലവാന്രാജാ ജരാസന്ധോ മഹാദ്യുതിഃ।
ബാഹുപ്രഹരണേനൈവ ഭീമേന നിഹതോ യുധി। 2-103-36 (15620)
തസ്യ തേ ശമ ഏവാസ്തു പാണ്ഡവൈർഭരതർഷഭ।
ഉഭയോഃ പക്ഷയോര്യുക്തം ക്രിയതാമവിശങ്കയാ॥ 2-103-37 (15621)
ഏവം കൃതേ മഹാരാജ പരം ശ്രേയസ്ത്വമാപ്സ്യസി।
ഏവം ഗാവൽഗണേ ക്ഷത്താ ധർമാർഥസഹിതം വചഃ॥ 2-103-38 (15622)
ഉക്തവാന്ന ഗൃഹീതം വൈ മയാ പുത്രഹിതൈഷിണാ॥ ॥ 2-103-39 (15623)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ശതസാഹസ്രയാം സംഹിതായാം വൈയാസിക്യാം സഭാപർവണി അനുദ്യൂതപർവണി വ്യധികശതതമോഽധ്യായഃ॥ 103॥ ॥ സമാപ്തമനുദ്യൂതപർവ സഭാപർവ ച॥ ഇതഃ പരം വനപർവ ഭവിഷ്യതി തസ്യായമാദ്യഃ ശ്ലോകഃ। ജനമേജയ ഉവാച॥ ഏവം ദ്യൂതജിതാഃ പാർഥാഃ കോപിതാശ്ച ദുരാത്മഭിഃ। ധാർതരാഷ്ട്രൈഃ സഹാമാത്യൈർനികൃത്യാ ദ്വിജസത്തമ॥ 1॥