Kumbhaghonam Edition in Malayalam Script
3. അരണ്യപർവ
അരണ്യപർവ - അധ്യായ 001
॥ ശ്രീഃ ॥
3.1. അധ്യായഃ 001
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ദ്യൂതജിതാനാം പാണ്ഡവാനാം ദ്രൌപദ്യാസഹ വനംപ്രതി പ്രസ്ഥാനം ॥ 1 ॥ തദനു പൌരൈർദുര്യോധനനഗർഹണപൂർവകം പാണ്ഡവൈഃ സഹാരണ്യവാസേച്ഛയാ തദനുഗമനം ॥ 2 ॥ യുധിഷ്ഠിരേണ പ്രാർഥനയാ തേഷാം പുരംപ്രതി നിവർതനപൂർവകം സായം ഗംഗാതീരഗവടമേത്യ തത്രാനുഗതബ്രാഹ്മണൈഃ സഹ സുഖേന രാത്രിയാപനം ॥ 3 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-1-0 (15624)
ശ്രീവേദവ്യാസായ നമഃ। 3-1-0x (1748)
നാരായണം നമസ്കൃത്യ നരം ചൈവ നരോത്തമം।
ദേവീം സരസ്വതീം വ്യാസം തതോ ജയമുദീരയേത് ॥ 3-1-1 (15625)
ജനമേജയ ഉവാച
ഏവം ദ്യൂതജിതാഃ പാർഥാഃ കോപിതാശ്ച ദുരാത്മഭിഃ।
ധാർതരാഷ്ട്രൈഃ സഹാമാത്യൈർനികൃത്യാ ദ്വിജസത്തമ ॥ 3-1-1x (1749)
ശ്രാവിതാഃ പരുഷാ വാചഃ സൃജന്തീർവൈരമുത്തമം।
കിമകുർവത കൌരവ്യാ മമ പൂർവപിതാമഹാഃ ॥ 3-1-2 (15626)
കഥം ചൈശ്വര്യഭൂയിഷ്ഠാഃ സഹസാ ദുഃഖമേയുഷഃ।
വനേ വിജഹ്രിരേ പാർഥാഃ ശക്രപ്രതിമതേജസഃ ॥ 3-1-3 (15627)
കേ ചൈതാനന്വവർതന്ത പ്രാപ്താന്വ്യസനമുത്തമം।
കിമാചാരാഃ കിമാഹാരാഃ ക്വച വാസോ മഹാത്മനാം ॥ 3-1-4 (15628)
കഥം ദ്വാദശ വർഷാണി വനേ തേഷാം മഹാത്മനാം।
വ്യതീയുർബ്രാഹ്മണശ്രേഷ്ഠ ശൂരാണാമനിവർതിനാം ॥ 3-1-5 (15629)
കഥം ച രാജപുത്രീ സാ പ്രവരാ സർവയോഷിതാം।
പതിവ്രതാ മഹാഭാഗാ സതതം പ്രിയവാദിനീ ॥ 3-1-6 (15630)
വനവാസമദുഃഖാർഹാ ദാരുണം പ്രത്യപദ്യത।
ഏതദാചക്ഷ്വ മേ സർവം വിസ്തരേണ തപോധന ॥ 3-1-7 (15631)
ശ്രോതുമിച്ഛാമി തത്സർവം ഭൂരിദ്രവിണതേജസാം।
കഥ്യമാനം ത്വയാ വിപ്ര പരം കൌതൂഹലം ഹി മേ ॥ 3-1-8 (15632)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-1-9x (1750)
ഏവം ദ്യൂതജിതാഃ പാർഥാഃ കോയിതാശ്ച ദുരാത്മഭിഃ।
ധാർതരാഷ്ട്രൈഃ സഹാമാത്യൈർനിര്യയുർഗജസാഹ്വയാത് ॥ 3-1-9 (15633)
വർധമാനപുരദ്വാരാദഭിനിഷ്ക്രംയ തേ തദാ।
ഉദങ്മുഖാഃ ശസ്ത്രഭൃതഃ പ്രയയുഃ സഹ കൃഷ്ണയാ ॥ 3-1-10 (15634)
ഇന്ദ്രസേനാദയശ്ചൈതാൻഭൃത്യാഃ പരിചതുർദശ।
രഥൈരനുയയുഃ ശീഘ്രൈഃ സ്ത്രിയ ആദായ സർവശഃ ॥ 3-1-11 (15635)
`തതസ്തേ പുരുഷവ്യാഘ്രാ രഥാനാസ്ഥായ ഭാരത।
ദദൃശുർജാഹ്നവീതീരേ പ്രമാണാഖ്യം മഹാവടം ॥' 3-1-12 (15636)
വ്രജതസ്താന്വിദിത്വാ തു പൌരാഃ ശോകാഭിപീഡിതാഃ।
ഗർഹയന്തോഽസകൃദ്ഭീഷ്മവിദുരദ്രോണഗൌതമാൻ।
ഊചുർവൈ സമയം കൃത്വാ സമാഗംയ പരസ്പരം ॥ 3-1-13 (15637)
പൌരാ ഊചുഃ। 3-1-14x (1751)
നേദമസ്തി കുലം സർവം ന വയം നച നോ ഗൃഹാഃ।
യത്രദുര്യോധനഃ പാപഃ സൌബലേയേന പാലിതഃ।
കർണദുഃശാസനാദ്യൈശ്ച രാജ്യമേതച്ചികീർഷതി ॥ 3-1-14 (15638)
ന തത്കുലം ന ചാചാരോ ന ധർമോഽർഥഃ കുതഃ സുഖം।
യത്ര പാപസഹായോഽയം പാപോ രാജ്യം ചികീർഷതി ॥ 3-1-15 (15639)
ദുര്യോധനോ ഗുരുദ്വേഷീ ത്യക്തധർമഃ പ്രിയാനൃതഃ।
അർതലുബ്ധോഽഭിമാനീ ച നീചഃ പ്രകൃതിനിർഘൃണഃ ॥ 3-1-16 (15640)
നേയമസ്തി മഹീ കൃത്സ്നാ യത്ര ദുര്യോധനോ നൃപഃ।
സാധു ഗച്ഛാമഹേ സർവേ യത്ര ഗച്ഛന്തി പാണ്ഡവാഃ ॥ 3-1-17 (15641)
സാനുക്രോശാ മഹാത്മാനോ വിജിതേന്ദ്രിയശത്രവഃ।
ഹീമന്തഃ കീർതിമന്തശ്ച ധർമാചാരപരായണാഃ ॥ 3-1-18 (15642)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-1-19x (1752)
ഏവമുക്ത്വാഽനുജഗ്മുസ്തേ പാണ്ഡവാംസ്താൻസമേത്യ ച।
ഊചുഃ പ്രാഞ്ജലയഃ സർവേ താൻകുന്തീമാദ്രിനന്ദനാൻ ॥ 3-1-19 (15643)
ക്വഗമിഷ്യഥ ഭദ്രംവസ്ത്യക്ത്വാഽസ്മാന്ദുഃഖഭാഗിനഃ।
വയമപ്യനുയാസ്യാമോ യത്ര യൂയം ഗമിഷ്യഥ ॥ 3-1-20 (15644)
അധർമേണ ജിതാഞ്ശ്രുത്വാ യുഷ്മാംസ്ത്യക്തഘൃണൈഃ പരൈഃ।
ഉദ്വിഗ്നാഃ സ്മോ ഭൃശം സർവേ നാസ്മാൻഹാതുമിഹാർഹഥ ॥ 3-1-21 (15645)
ഭക്താനുരക്താൻസുഹൃദഃ സദാ പ്രിയഹിതേ രതാൻ।
കുരാജാഘിഷ്ഠിതേ രാജ്യേ ന വിനശ്യേമ സർവശഃ ॥ 3-1-22 (15646)
ശ്രൂയതാം ചാഭിധാസ്യാമോ ഗുണദോഷാന്നരർഷഭാഃ।
ശുഭാശുഭാധിവാസേന സംസർഗഃ കുരുതേ യഥാ ॥ 3-1-23 (15647)
വസ്ത്രമാപസ്തിലാൻഭൂമിം ഗന്ധോ വാസയതേ യഥാ।
പുഷ്പാണാമധിവാസേന തഥാ സംസർഗജാ ഗുണാഃ ॥ 3-1-24 (15648)
മോഹജാലസ്യ യോനിർഹി മൂഢൈരേവ സമാഗമഃ।
അഹന്യഹനി ധർമസ്യ യോനിഃ സാധുസമാഗമഃ ॥ 3-1-25 (15649)
തസ്മാത്പ്രാജ്ഞൈശ്ച വൃദ്ധൈശ്ച സുസ്വഭാവൈസ്തപസ്വിഭിഃ।
സദ്ഭിശ്ച സഹ സംസർഗഃ കാര്യഃ ശമപരായണൈഃ ॥ 3-1-26 (15650)
യേഷാം ത്രീണ്യവദാതാനി വിദ്യാ യോനിശ്ച കർമ ച।
തേ സേവ്യാസ്തൈഃ സമാസ്യാഹി ശാസ്ത്രേഭ്യോപി ഗരീയസീ ॥ 3-1-27 (15651)
നിരാരംഭാ ഹ്യപി വയം പുണ്യശീലേഷു സാധുഷു।
പുണ്യമേവാപ്നുയാമേഹ പാപം പാപോപസേവനാത് ॥ 3-1-28 (15652)
അസതാം ദർശനാത്സ്പർശാത്സഞ്ജൽപാച്ച സഹാസവാത്।
ധർമാചാരാഃ പ്രഹീയന്തേ സിദ്ധ്യന്തി ച ന മാനവാഃ ॥ 3-1-29 (15653)
ബുദ്ധിശ്ച ഹീയതേ പുംസാം നീചൈഃ സഹ സമാഗമാത്।
മധ്യമൈർമധ്യതാം യാതി ശ്രേഷ്ഠൈഃ ശ്രേഷ്ഠത്വമാപ്നുയുഃ ॥ 3-1-30 (15654)
അനീചൈർനാപ്യവിഷയൈർനാധർമിഷ്ഠൈർവിശേഷതഃ।
യേ ഗുണാഃ കീർതിതാ ലോകേ ധർമകാമാർഥസംഭവാഃ।
ലോകാചാരേഷു സംഭൂതാ വേദോക്താഃ ശിഷ്ടസംമതാഃ ॥ 3-1-31 (15655)
തേ യുഷ്മാസു സമസ്താശ്ച വ്യസ്താശ്ചൈവേഹ സദ്ഗുണാഃ।
ഇച്ഛാമോ ഗുണവൻമധ്യേ വസ്തും ശ്രേയോഭികാങ്ക്ഷിണഃ ॥ 3-1-32 (15656)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 3-1-33x (1753)
ധന്യാ വയം യദസ്മാകം സ്നേഹകാരുണ്യയന്ത്രിതാഃ।
അസതോഽപി ഗുണാനാഹുർബ്രാഹ്മണപ്രമുഖാഃ പ്രജാഃ ॥ 3-1-33 (15657)
തദഹം ഭ്രാതൃസഹിതഃ സർവാന്വിജ്ഞാപയാമി വഃ।
നാന്യഥാ തദ്ധി കർതവ്യമസ്മത്സ്നേഹാനുകംപയാ ॥ 3-1-34 (15658)
ഭീഷ്മഃ പിതാമഹോ രാജാ വിദുരോ ജനനീ ച മേ।
സുഹൃജ്ജനശ്ച പ്രായോ മേ നഗരേ നാഗസാഹ്വയേ ॥ 3-1-35 (15659)
തേ ത്വസ്മദ്ധിതകാമാർഥം പാലനീയാഃ പ്രയത്നതഃ।
യുഷ്മാഭിഃ സഹിതാഃ സർവേ ശോകസന്താപവിഹ്വലാഃ ॥ 3-1-36 (15660)
നിവർതതാഗതാ ദൂരം മമാഗമനകാങ്ക്ഷിണഃ।
സ്വജനേ ന്യാസഭൂതേ മേ കാര്യാ സ്നേഹാന്വിതാ മതിഃ ॥ 3-1-37 (15661)
ഏതദ്ധി മമ കാര്യാണാം പരമം ഹൃദി സംസ്ഥിതം।
കൃതാ തേന തു തുഷ്ടിർമേ സത്കാരശ്ച ഭവിഷ്യതി ॥ 3-1-38 (15662)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-1-39x (1754)
തഥാനുമന്ത്രിതാസ്തേന ധർമരാജേന താഃ പ്രജാഃ।
ചക്രുരാർതസ്വരം ഘോരം ഹാ രാജന്നിതി ദുഃഖിതാഃ ॥ 3-1-39 (15663)
ഗുണാൻപാർഥസ്യ സംസ്മൃത്യ ദുഃഖാർതാഃ പരമാതുരാഃ।
അകാമാഃ സംന്യവർതന്ത സമാഗംയാഥ പാണ്ഡവാൻ ॥ 3-1-40 (15664)
നിവൃത്തേഷു തും പൌരേഷു രഥാനാസ്ഥായ പാണ്ഡവാഃ।
ആജഗ്മുർജാഹ്നവീതീരേ പ്രമാണാഖ്യം മഹാവടം ॥ 3-1-41 (15665)
തേ തം ദിഷസശേഷേണ വടം ഗത്വാ തു പാണ്ഡവാഃ।
ഊഷുസ്താം രജനീം വീരാഃ സംസ്പൃശ്യ സലിലം ശുചി ॥ 3-1-42 (15666)
ഉദകേനൈവ താം രാത്രിമൃഷുസ്തേ ദുഃഖകർശിതാഃ।
അനുജഗ്മുശ്ച തത്രൈതാൻസ്നേഹാത്കേചിദ്ദ്വിജാതയഃ ॥ 3-1-43 (15667)
സാഗ്രയോഽനഗ്നയശ്ചൈവ സശിഷ്യഗണബാന്ധവാഃ।
സ തൈഃ പരിവൃതോ രാജാ ശുശുഭേ ബ്രഹ്മവാദിഭിഃ ॥ 3-1-44 (15668)
തേഷാം പ്രാദുഷ്കൃതാഗ്നീനാം മുഹൂർതേ രംയദാരുണേ।
ബ്രഹ്മഘോഷപുരസ്കാരഃ സഞ്ജൽപഃ സമജായത ॥ 3-1-45 (15669)
രാജാനം തു കുരുശ്രേഷ്ഠം തേ ഹംസമധുരസ്വരാഃ।
ആശ്വാസയന്തോ വിപ്രാഗ്ര്യാഃ ക്ഷയാം സർവാം വ്യനോദയത് ॥ 3-1-46 (15670)
`രാജാ തു ഭ്രാതൃഭിഃ സാർധം തഥാ സർവൈഃ സുഹൃദ്ഗണൈഃ।
അശേത താം നിശാംരാജന്ദുഃഖശോകസമാഹിതഃ ॥' 3-1-47 (15671)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാതേ അരണ്യപർവണി കിർമീരവധപർവണി പ്രഥമോഽധ്യായഃ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-1-1 പാർഥാ ഇതി ച്ഛത്രിന്യായേന മാദ്രീസുതയോരപ്യുപലക്ഷണം। ദുരാത്മഭിർദുഷ്ടചിത്തൈഃ। സഹാമാത്യൈഃ കർണാദിഭിഃ। നികൃത്യാ ഛലേന ॥ 3-1-2 സൃജദ്ഭിർവൈരമുത്തമമിതി ഖ. ങ. ഝ. പാഠഃ ॥ 3-1-3 ഏയുഷഃ പ്രാപ്തവന്തഃ। കഥം ചൈശ്വര്യവിഭ്രഷ്ടാ ഇതി ഖ. ഝ. പാഠഃ ॥ 3-1-4 ഉത്തമം തീവ്രം ॥ 3-1-8 ദ്രവിണം പരാക്രമസ്തേജോ ദേഹകാന്തിശ്ച തേ ഉഭേ പുഷ്കലേ യേഷാം തേ ഭൂരിദ്രവിണതേജസഃ ॥ 3-1-9 ഗജസാഹ്വയാത് ഹാസ്തിനപുരാത് ॥ 3-1-10 വർധമാനപുരംനാമ ഗ്രാമവിശേഷസ്തദഭിമുഖം ദ്വാരം തസ്മാത് ॥ 3-1-11 പരിചതുർദശ അധികചതുർദശാഃ। പഞ്ചദശേത്യർഥഃ। സംഖ്യായാവ്യയാസന്നേതി സമാസഃ। സമാസാന്തവിധേരനിത്യത്വാത് ഡചൂപ്രത്യയസ്യാഭാവഃ ॥ 3-1-13 ഊചുർവിഗതസന്ത്രാസാ ഇതി ഖ. ഝ. പാഠഃ ॥ 3-1-16 പ്രകൃതിനിർഘൃണഃ സ്വഭാവനിർദയഃ। ത്യക്താചാരസുഹൃജ്ജന ഇതി ഝ. പാഠഃ ॥ 3-1-18 സാനുക്രോശാഃ സദയാഃ ॥ 3-1-22 ഭക്താൻ ആരാധനാപരാൻ। അനുരക്താൻ പ്രീതിമതഃ। സുഹൃദഃ വേതനാദ്യുപകാരമനപേക്ഷ്യ ഉപകാരകാൻ। ന വിനശ്യേമ വിനാശം ന പ്രാർഥയാസഹേ। പ്രാർഥനായാം ലിങ് ॥ 3-1-24 ആപഃ അപഃ ॥ 3-1-27 അവദാതാനി ശുദ്ധാനി। സമാസ്യാ സംഗതിഃ ॥ 3-1-28 നിരാരംഭാഃ അഗ്നിഹോത്രാദ്യകുർവാണാ അപി ॥ 3-1-29 ന സിദ്ധ്യന്തി സിദ്ധിശ്ചിത്തശുദ്ധിസ്താം ന പ്രാപ്നുവന്തി ധർമാചാരഹീനത്വാത് ॥ 3-1-31 അവിഷയൈഃ അഗോചരൈരപരിചിതൈരിത്യർഥഃ। ധർമകാമാർഥസംഭവാഃ ധർമാദീനാം സംഭവ ഉത്പത്തിര്യേഭ്യസ്തേ ॥ 3-1-32 സമസ്താഃ ഏകീഭൂതാഃ। വ്യസ്താഃ പൃഥക്പൃഥഗ്ഭൂതാഃ ॥ 3-1-34 സ്നേഹോ വാത്സല്യം തത്സഹിതാ അനുകംപാ ദയാ ॥ 3-1-40 സമാഗംയ സംപൃച്ഛ്യ 3-1-43 ഊഷുഃ വാസം ചക്രുഃ ॥ 3-1-44 ഊഷുർനിന്യുഃ ॥ 3-1-45 സാഗ്നയഃ ദാരൈഃ സഹിതാഃ അഗ്നയോ യൈസ്തേ। രംയത്വം താപവിരഹാത്സന്ധ്യാരാഗാദിശോഭാതശ്ച। ദാരുണോ രക്ഷഃപിശാചാദിസഞ്ചാരകാലത്വാത് ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 002
॥ ശ്രീഃ ॥
3.2. അധ്യായഃ 002
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
യുധിഷ്ഠിരേണ വനേ സ്വാനുയായിനോ ബ്രാഹ്മണാൻപ്രതി സ്വസ്യ ഹൃതസർവസ്വതയാ തദ്ഭരണസ്യ ദുഷ്കരത്വകഥനപൂർവകം പ്രതിനിവർതനപ്രാർഥനാ ॥ 1 ॥ ബ്രാഹ്മണൈഃ സ്വയമേവത്മഭരണപൂർവകം സ്വസഹവാസമാത്രേഽർഥിതേ യുധിഷ്ഠിരേണ സ്വസ്യ തദ്ഭരണാശക്തിചിന്തനേന വിഷാദാധിഗമഃ ॥ ശൌനകേന യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി ബ്രാഹ്മണഭരണായ തപസാ സിദ്ധിസംപാദനചോദനാ ॥ 3 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-2-0 (15672)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-2-0x (1755)
പ്രഭാതായാം തു ശർവര്യാം തേഷാമക്ലിഷ്ടകർമണാം।
വനം യിയാസതാം വിപ്രാസ്തസ്ഥുർഭിക്ഷാഭുജോഽഗ്രതഃ।
താനുവാച തതോ രാജാ കുന്തീപുത്രോ യുധിഷ്ഠിരഃ ॥ 3-2-1 (15673)
വയം ഹി ഹൃതസർവസ്വാ ഹൃതരാജ്യാ ഹൃതശ്രിയഃ।
ഫലമൂലാമിഷാഹാരാ വനം യാസ്യാമ ദുഃഖിതാഃ ॥ 3-2-2 (15674)
വനം ച ദോഷബഹുലം ബഹുവ്യാലസരീസൃപം।
പരിക്ലേശശ്ചവോ മന്യേ ധ്രുവം തത്ര ഭവിഷ്യതി ॥ 3-2-3 (15675)
ബ്രാഹ്മണാനാം പരിക്ലേശോ ദൈവതാന്യപി സാദയേത്।
കിംപുനർമാമിതോ വിപ്രാ നിവർതധ്വം യഥേഷ്ടതഃ ॥ 3-2-4 (15676)
ബ്രാഹ്മണാ ഊചുഃ। 3-2-5x (1756)
ഗതിര്യാ ഭവതാം രാജംസ്താം വയം ഗന്തുമുദ്യതാഃ।
നാർഹഥാസ്മാൻപരിത്യക്തും ഭക്താൻസദ്ധർമദർശിന ॥ 3-2-5 (15677)
സ്നേഹകർമാണി ഭക്തേഷു ദൈവതാന്യപി കുർവതേ।
വിശേഷതോ ബ്രാഹ്മണേഷു സദാചാരാവലംബിഷു ॥ 3-2-6 (15678)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 3-2-7x (1757)
മമാപി പരമാ ഭക്തിർബ്രാഹ്മണേഷു സദാ ദ്വിജാഃ।
സഹായവിപരിഭ്രംശസ്ത്വയം സാദയതീവ മാം ॥ 3-2-7 (15679)
ആഹരേയുർഹി യേ സർവേ ഫലമൂലമൃഗാംസ്തഥാ।
ത ഇമേ ശോകജൈർദുഃഖൈർഭ്രാതരോ മേ വിമോഹിതാഃ ॥ 3-2-8 (15680)
ദ്രൌപദ്യാ വിപ്രകർഷേണ രാജ്യാപഹരണേന ച।
ദുഃഖാർദിതാനിമാൻക്ലേശൈർനാഹം യോക്തുമിഹോത്സഹേ ॥ 3-2-9 (15681)
ബ്രാഹ്മണാ ഊചുഃ। 3-2-10x (1758)
അസ്മത്പോഷണജാ ചിന്താ മാ ഭൂത്തേ ഹൃദി പാർഥിവ।
സ്വയമാഹൃത്യ വന്യാനി ത്വാനുയാസ്യാമഹേ വയം ॥ 3-2-10 (15682)
അനുധ്യാനേന ജപ്യേന വിധാസ്യാമഃ ശിവ തവ।
കഥാഭിശ്ചാനുകൂലാഭിഃ സഹ രംസ്യാമഹേ വനേ ॥ 3-2-11 (15683)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 3-2-12x (1759)
ഏവമേതന്ന സന്ദേഹോ രമേയം ബ്രാഹ്മണൈഃ സഹ।
ന്യൂനഭാവാത്തു പശ്യാമി പ്രത്യാദേശമിവാത്മനഃ ॥ 3-2-12 (15684)
കഥം ദ്രക്ഷ്യാമി വഃ സർവാൻസ്വയമാഹൃത്യ ഭോജിനഃ।
മദ്ഭക്ത്യാ ക്ലിശ്യതോഽനർഹാന്ധിക്പാപാന്ധൃതരാഷ്ട്രജാൻ ॥ 3-2-13 (15685)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-2-14x (1760)
ഇത്യുക്ത്വാ നൃപതിഃ ശോചന്നിഷസാദ മഹീതലേ ॥ 3-2-14 (15686)
തമധ്യാത്മരതോ വിദ്വാഞ്ശൌനകോ നാമ വൈ ദ്വിജഃ।
യോഗേ സാംഖ്യേ ച കുശലോ രാജാനമിദമബ്രവീത് ॥ 3-2-15 (15687)
ശോകസ്ഥാനസഹസ്രാണി ഹർഷസ്ഥാനശതാനി ച।
ദിവസേദിവസേ മൂഢമാവിശന്തി ന പണ്ഡിതം ॥ 3-2-16 (15688)
ന ഹി ജ്ഞാനവിരുദ്ധേഷു ബഹുദോഷേഷു കർമസു।
ശ്രേയോഘാതിഷു സജ്ജന്തേ ബുദ്ധിമന്തോ ഭവദ്വിധാഃ ॥ 3-2-17 (15689)
അഷ്ടാംഗാം ബുദ്ധിമാഹുര്യാം സർവാശ്രേയോഭിഘാതിനീം।
ശ്രുതിസ്മൃതിസമായുക്താം രാജൻസാ ത്വയ്യവസ്ഥിതാ ॥ 3-2-18 (15690)
`ശുശ്രൂഷാ ശ്രവണം ചൈവ ഗ്രഹണം ധാരണം തഥാ।
ഊഹാപോഹോഽർഥവിജ്ഞാനം തത്വജ്ഞാനം ച ധീഗുണാഃ ॥' 3-2-19 (15691)
അർഥകൃച്ഛ്രേഷു ദുർഗേഷു വ്യാപത്സു സ്വജനേഷ്വപി।
ശാരീരമാനസൈർദുഃഖൈർന സീദന്തി ഭവദ്വിധാഃ ॥ 3-2-20 (15692)
ശ്രൂയതാം ചാഭിധാസ്യാമി ജനകേന യഥാ പുരാ।
ആത്മവ്യവസ്ഥാനകരാഗീതാഃ ശ്ലോകാ മഹാത്മനാ ॥ 3-2-21 (15693)
മനോദേഹസമുത്ഥാഭ്യാം ദുഃഖാഭ്യാമർദിതം ജഗത്।
തയോർവ്യാസസമാസാഭ്യാംശമോപായമിമം ശൃണു ॥ 3-2-22 (15694)
വ്യാധേരനിഷ്ടസംസ്പർശാച്ഛ്രമാദിഷ്ടവിവർജനാത്।
ദുഃഖം ചതുർഭിഃ ശാരീരം കാരണൈഃ സംപ്രവർതതേ ॥ 3-2-23 (15695)
തദാ തത്പ്രതികാരാച്ച സതതം ചാവിചിന്തനാത്।
ആധിവ്യാധിപ്രശമനം ക്രിയായോഗബലേന തു ॥ 3-2-24 (15696)
മതിമന്തോ വ്യഥോപേതാഃ ശമം പ്രാഗേവ കുർവതേ।
മാനസസ്യ പ്രിയാഖ്യാനൈഃ സംഭോഗോപനയൈർനൃണാം ॥ 3-2-25 (15697)
മാനസേന ഹി ദുഃഖേന ശരീരമുപതപ്യതേ।
അയഃപിണ്ഡേന തപ്തേന കുംഭസംസ്ഥമിവോദകം ॥ 3-2-26 (15698)
മാനസം ശമയേത്തസ്മാജ്ജ്ഞാനേനാഗ്നിമിവാംബുനാ।
പ്രശന്തേ മാനസേ ദുഃഖേ ശാരീരമുപശാംയതി ॥ 3-2-27 (15699)
മനസോ ദുഃഖമൂലം തു സ്നേഹ ഇത്യുപലഭ്യതേ।
സ്നേഹാത്തു സജ്ജതേ ജന്തുർദുഃഖയോഗമുപൈതി ച ॥ 3-2-28 (15700)
സ്നേഹമൂലാനി ദുഃഖാനി സ്നേഹജാനി ഭയാനി ച।
ശോകഹർഷൌ തഥായാസഃ സർവം സ്നേഹാത്പ്രവർതതേ ॥ 3-2-29 (15701)
സ്നേഹാത്കാരുണ്യരാഗൌ ച പ്രജാസ്വീർഷ്യാദയസ്തഥാ।
അശ്രേയസ്കാവുഭാവേതൌ പൂർവസ്തത്ര ഗുരുഃ സ്മൃതഃ ॥ 3-2-30 (15702)
കോടരാഗ്നിര്യഥാഽശേഷം സമൂലം പാദപം ദഹേത്।
ധർമാർഥിനം തഥാഽൽപോപി രാഗദോഷോ വിനാശയേത് ॥ 3-2-31 (15703)
വിപ്രയോഗേ ന തു ത്യാഗീ ദോഷദർശീ സമാഗമേ।
വിരാഗം ഭജതേ ജന്തുർനിർവൈരോ നിഷ്പരിഗ്രഹഃ ॥ 3-2-32 (15704)
തസ്മാത്സ്നേഹം സ്വപക്ഷേഭ്യോ മിത്രേഭ്യോ ധനസഞ്ചയാത്।
സ്വശരീരസമുത്ഥം ച ജ്ഞാനേന വിനിവർതയേത് ॥ 3-2-33 (15705)
ജ്ഞാനാന്വിതേഷു യുക്തേഷു ശാസ്ത്രജ്ഞേഷു കൃതാത്മസു।
ന തേഷു സജ്ജതേ സ്നേഹഃ പദ്മപത്രേഷ്വിവോദകം ॥ 3-2-34 (15706)
രാഗാഭിഭൂതഃ പുരുഷഃ കാമേന പരികൃഷ്യതേ।
ഇച്ഛാ സഞ്ജായതേ തസ്യ തതസ്തൃഷ്ണാ വിവർധതേ ॥ 3-2-35 (15707)
തൃഷ്ണാ ഹി സർവപാപിഷ്ഠാ നിത്യോദ്ദേഗകരീ നൃണാം।
അധർമബഹുലാ ചൈവ ഘോരാ പാപാനുബന്ധിനീ ॥ 3-2-36 (15708)
യാ ദുസ്ത്യജാ ദുർമതിഭിര്യാ ന ജീര്യതി ജീര്യതഃ।
യോസൌ പ്രാണാന്തികോ രോഗസ്താം തൃഷ്ണാന്ത്യജതഃ സുഖം ॥ 3-2-37 (15709)
അനാദ്യന്താ തു സാ തൃഷ്ണാ അന്തർദേഹഗതാ നൃണാം।
വിനാശയതി ഭൂതാനി അയോനിജ ഇവാനലഃ ॥ 3-2-38 (15710)
യഥൈധഃ സ്വസമുത്ഥേന വഹ്നിനാ നാശമൃച്ഛതി।
തഥാഽകൃതാത്മാ ലോഭേന സഹജേന വിനശ്യതി ॥ 3-2-39 (15711)
രാജതഃ സലിലാദഗ്നേശ്ചോരതഃ സ്വജനാദപി।
`അർഥിഭ്യഃ കാലതസ്തസ്മാന്നിത്യമർഥവതാം ഭയം'।
ഭയമർഥവതാം നിത്യം മൃത്യോഃ പ്രാണഭൃതാമിവ ॥ 3-2-40 (15712)
യഥാ ഹ്യാഭിഷമാകാശേ പക്ഷിഭിഃ ശ്വാപദൈർഭുവി।
ഭക്ഷ്യതേ സലിലേ മത്സ്യൈസ്തഥാ സർവേണ വിത്തവാൻ ॥ 3-2-41 (15713)
അർഥ ഏവ ഹി കേഷാഞ്ചിദനർഥം ഭജതേ നൃണാം।
അർഥശ്രേയസി ചാസക്തോ ന ശ്രേയോ വിന്ദതേ നരഃ।
തസ്മാദർഥാഗമാഃ സർവേ മനോമോഹവിവർധനാഃ ॥ 3-2-42 (15714)
കാർപണ്യം ദർപമാനൌ ച ഭയമുദ്വേഗ ഏവ ച।
അർഥജാനി വിദുഃ പ്രാജ്ഞാ ദുഃഖാന്യേതാനി ദേഹിനാം ॥ 3-2-43 (15715)
അർഥസ്യോപാർജനേ ദുഃഖമാർജിതാനാം ച രക്ഷണേ।
നാശേ ദുഃഖം വ്യയേ ദുഃഖം ഘ്നന്തി ചൈവാർഥകാരണാത് 3-2-44 (15716)
അർഥാ ദുഃഖം പരിത്യക്തും പാലിതാശ്ചൈവ ശത്രവഃ।
ദുഃഖേന ചാധിഗംയന്തേ തേഷാം നാശം ന ചിന്തയേത് ॥ 3-2-45 (15717)
അസന്തോഷപരാ മൂഢാഃ സന്തോഷം യാന്തി പണ്ഡിതാഃ।
അന്തോ നാസ്തി പിപാസായാഃ സന്തോഷഃ പരമം സുഖം।
തസ്മാത്സന്തോഷമേവേഹ പരം പശ്യന്തി പണ്ഡിതഃ ॥ 3-2-46 (15718)
അനിത്യം യൌവനം രൂപം ജീവിതം രത്നസഞ്ചയഃ।
ഐശ്വര്യം പ്രിയസംവാസോ ഗൃദ്ധ്യേത്തത്ര ന പണ്ഡിതഃ ॥ 3-2-47 (15719)
ത്യജേത സ ച യാംസ്തസ്മാത്തജ്ജാൻക്ലേശാൻസഹേത ച।
ന ഹി സഞ്ചയവാൻകശ്ചിദ്ദൃശ്യതേ നിരുപദ്രവഃ।
അതശ്ച ധാർമികൈഃ പുംഭിരനീഹാർഥഃ പ്രശസ്യതേ ॥ 3-2-48 (15720)
ധർമാർഥം യസ്യ വിത്തേഹാ വരം തസ്യ നരീഹതാ।
പ്രക്ഷാലനാദ്ധി പങ്കസ്യ ശ്രേയോ ഹ്യസ്പർശനം നൃണാം ॥ 3-2-49 (15721)
യുധിഷ്ഠിരൈവമർഥേഷു ന സ്പൃഹാം കർതുമർഹസി।
ധർമേണ യദി തേ കാര്യം വിമുക്തേച്ഛോ ഭവാർഥതഃ ॥ 3-2-51xയുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 3-2-50 (15722)
നാർഥോപഭോഗലിപ്സാർഥമിയമർഥേപ്സുതാ മമ।
ഭരണാർഥം തു വിപ്രാണാം ബ്രഹ്മൻകാങ്ക്ഷേ ന ലോഭതഃ ॥ 3-2-51 (15723)
കഥം ഹ്യസ്മദ്വിധോ ബ്രഹ്മന്വർതമാനോ ഗൃഹാശ്രമേ।
ഭരണം പാലനം ചാപി ന കുര്യാദനുയായിനാം ॥ 3-2-52 (15724)
സംവിഭാഗോ ഹി ഭൂതാനാം സർവേഷാമേവ ദൃശ്യതേ।
തഥൈവാപചമാനേഭ്യഃ പ്രദേയം ഗൃഹമേധിനാ ॥ 3-2-53 (15725)
തൃണാനി ഭൂമിരുദകം വാക്ചതുർഥീ ച സൂനൃതാ।
സതാമേതാനി ഗേഹേഷു നോച്ഛിദ്യന്തേ കദാചന ॥ 3-2-54 (15726)
ദേയമാർതസ്യ ശയനം സ്ഥിതശ്രാന്തസ്യ ചാസനം।
തൃഷിതസ്യ ച പാനീയം ക്ഷുധിതസ്യ ച ഭോജനം ॥ 3-2-55 (15727)
ചക്ഷുർദദ്യാൻമനോ ദദ്യാദ്വാചം ദദ്യാച്ച സൂനൃതാം।
ഉത്ഥായ ചാസനം ദദ്യാദേഷ ധർമഃ സനാതനഃ।
പ്രത്യുത്ഥായാഭിഗമനം കുര്യാന്ന്യായേന ചാർചനാം ॥ 3-2-56 (15728)
അഗ്നിഹോത്രമനഡ്വാംശ്ച ജ്ഞാതയോഽതിഥിവാന്ധവാഃ।
പുത്രാ ദാരാശ്ച ഭൃത്യാശ്ച നിർദഹേയുരപൂജിതാഃ ॥ 3-2-57 (15729)
ആത്മാർഥം പാചയേന്നാന്നം ന വൃഥാ ഘാതയേത്പശൂൻ।
ന ചൈകഃ സ്വയമശ്നീയാദ്വിധിവർജം ന നിർവപേത് ॥ 3-2-58 (15730)
ശ്വഭ്യശ്ച ശ്വപചേഭ്യശ്ച വയോഭ്യശ്ചാവപേദ്ഭുവി।
വൈശ്വദേവം ഹി നാമൈതത്സായം പ്രാതശ്ച ദീയതേ ॥ 3-2-59 (15731)
വിഘസാശീ ഭവേത്തസ്മാന്നിത്യം ചാമൃതഭോജനഃ।
വിഘസോ ഭുക്തശേഷം തു യജ്ഞശേഷം തഥാഽമൃതം ॥ 3-2-60 (15732)
ചക്ഷുർദദ്യാൻമനോ ദദ്യാദ്വാചം ദദ്യാച്ച സൂനൃതാം।
അനുവ്രജേദുപാസീത സ യജ്ഞഃ പഞ്ചദക്ഷിണഃ ॥ 3-2-61 (15733)
യോ ദദ്യാദപരിക്ലിഷ്ടമന്നമദ്വനി വർതതേ।
ശ്രാന്തായാദൃഷ്ടപൂർവായ തസ്യ പുണ്യഫലം മഹത് ॥ 3-2-62 (15734)
ഏവം യോ വർതതേ വൃത്തിം വർതമാനോ ഗൃഹാശ്രമേ।
തസ്യ ധർമം പരംപ്രാഹുഃ കഥം വാ വിപ്ര മന്യസേ ॥ 3-2-63 (15735)
ശൌനക ഉവാച। 3-2-64x (1761)
അഹോ ബത മഹത്കഷ്ടം വിപരീതമിദം ജഗത്।
യേനാപത്രപതേ സാധുരസാധുസ്തേന തുഷ്യതി ॥ 3-2-64 (15736)
ശിശ്നോദരകൃതേഽപ്രാജ്ഞഃ കരോതി വിഷസം ബഹു।
മോഹരാഗവശാക്രാന്ത ഇന്ദ്രിയാർഥവശാനുഗഃ ॥ 3-2-65 (15737)
ഹ്രിയതേ ബുധ്യമാനോപി നരോ ഹാരിഭിരിന്ദ്രിയൈഃ।
വിമൂഢസഞ്ജ്ഞോ ദുഷ്ടാശ്വൈരുദ്ധാന്തൈരിവ സാരഥിഃ ॥ 3-2-66 (15738)
ഷഡിന്ദ്രിയാണി വിഷയം സമാഗച്ഛന്തി വൈ യദാ।
തദ്രാ പ്രാദുർഭവത്യഷാം പൂർവസങ്കൽപജം മനഃ ॥ 3-2-67 (15739)
മനോ യസ്യേന്ദ്രിയസ്യേഹ വിഷയാന്യാതി സേവിതും।
വസ്യൌത്സുക്യം സംഭവതി പ്രവൃത്തിശ്ചോപജായതേ ॥ 3-2-68 (15740)
തതഃ സങ്കൽപവീര്യേണ കാമേന വിഷയേഷുഭിഃ।
വിദ്ധഃ പതതി ലോഭാഗ്നൌജ്യോതിർലോഭാത്പതംഗവത് ॥ 3-2-69 (15741)
തതോ ദാരൈർവിഹാരൈശ്ച മോഹിതശ്ച യഥേപ്സയാ।
മഹാമോഹമുഖേ മഗ്നോ നാത്മാനമവബുധ്യതേ ॥ 3-2-70 (15742)
ഏവം പതതി സംസാരേ താസുതാസ്വിഹ യോനിഷു।
അവിദ്യാകർമതൃഷ്ണാഭിർഭ്രാംയമാണോഽഥ ചക്രവത് ॥ 3-2-71 (15743)
ബ്രഹ്മാദിഷു തൃണാന്തേഷു ഭൂതേഷു പരിവർതതേ।
ജലേ ഭുവി തഥാഽഽകാശേ ജായമാനഃ പുനഃപുനഃ ॥ 3-2-72 (15744)
അബുധാനാം ഗതിസ്ത്വേഷാ ബുധാനാമപി മേ ശൃണു।
യേ ധർമേ ശ്രേയസി രതാ വിമോക്ഷരതയോ ജനാഃ ॥ 3-2-73 (15745)
തദിദം വേദവചനം കുരു കർമ ത്യജേതി ച।
തസ്മാദ്ധർമാനിമാൻസർവാന്നാഭിമാനാത്സമാചരേത് ॥ 3-2-74 (15746)
ഇജ്യാധ്യയനദാനാനി തപഃ സത്യം ക്ഷമാ ദമഃ।
അലോഭ ഇതിമാർഗോഽയം ധർമമസ്യാഷ്ടവിധഃ സ്മൃതഃ ॥ 3-2-75 (15747)
അത്ര പൂർവശ്ചതുർവർഗഃ പിതൃയാണപഥേ സ്ഥിതഃ।
കർതവ്യമിതി യത്കാര്യം നാഭിമാനാത്സമാചരേത് ॥ 3-2-76 (15748)
ഉത്തരോ ദേവയാനസ്തു സദ്ഭിരാചരിതഃ സദാ।
അഷ്ടാംഗേനൈവ മാർഗേണ വിശുദ്ധാത്മാ സമാചരേത് ॥ 3-2-77 (15749)
സംയക്സങ്കൽപസംബന്ധാത്സംയക്ചേന്ദ്രിയനിഗ്രഹാത്।
സംയഗ്ദ്വ്രതവിശേഷാച്ച സംയക്ച ഗുരുസേവനാത് ॥ 3-2-78 (15750)
സംയഗാഹാരയോഗാച്ച സംയക്ചാധ്യയനാഗമാത്।
സംയക്കർമോപസംന്യാസാത്സംയക്ചിത്തനിരോധനാത് ॥ 3-2-79 (15751)
ഏവം കർമാണി കുർവന്തി സംസാരവിജിഗീഷവഃ।
രാഗദ്വേഷവിനിർമുക്താ ഐശ്വര്യവശമാഗതാഃ ॥ 3-2-80 (15752)
രുദ്രാഃ സാധ്യാസ്തഥാഽഽദിത്യാ വസവോഽഥ തഥാശ്വിനൌ।
യോഗൈശ്വര്യേണ സംയുക്താ ധാരയന്തി പ്രജാ ഇമാഃ ॥ 3-2-81 (15753)
തഥാ ത്വമപി കൌന്തേയ ശമമാസ്ഥായ പുഷ്കലം।
തപസാ സിദ്ധിമന്വിച്ഛ യോഗസിദ്ധിം ച ഭാരത ॥ 3-2-82 (15754)
പിതൃമാതൃമയീ സിദ്ധിഃ പ്രാപ്താ കർമമയീ ച തേ।
തപസാ സിദ്ധിമന്വിച്ഛ ദ്വിജാനാം ഭരണായ വൈ ॥ 3-2-83 (15755)
സിദ്ധാ ഹി യദ്യദിച്ഛന്തി കുർവതേ തദനുഗ്രഹം।
തസ്മാത്തപഃ സമാസ്ഥായ കുരുഷ്വാത്മമനോരഥം ॥ 3-2-84 (15756)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി കിർമീരവധപർവണി ദ്വിതീയോഽധ്യായഃ ॥ 2 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-2-1 പ്രഭാതായാമരുണോദയേന ഉദ്ദീപിതായാം ॥ 3-2-11 അനുധ്യാനേന ഇഷ്ടചിന്തനേന। ജപ്യേന സ്വസ്ത്യയനേന തഥാ വിശ്വാസകരണൈഃ സഹ രംസ്യാമഹേ ഇതി ധ. പാഠഃ ॥ 3-2-12 പ്രത്യാദേശം ധിക്കാരം ॥ 3-2-15 അധ്യാത്മം ആത്മാനമധികൃത്യ പ്രവൃത്തം ശാസ്ത്രമധ്യാത്മം വേദാന്തസ്തത്ര രതഃ। യോഗശ്ചിത്തവൃത്തിനിരോധഃ ॥ 3-2-16 ശോകഃസ്ഥീയതേഽനേനേതി വ്യുത്പത്ത്യാ സ്ഥാനശബ്ദോ ഹേതുവചനഃ। ഭയസ്ഥാനശതാനി ചേതി ഝ. പാഠഃ ॥ 3-2-20 ഗുർദേഷു ദുസ്തരേഷു ശാരീരദുഃഖേഷു। ആപത്സു സ്ത്രീകർഷണാദിഷു ॥ 3-2-21 ആത്മവ്യവസ്ഥാനകരാഃ മനഃസ്ഥൈര്യഹേതവഃ ॥ 3-2-22 വ്യാസസമാസാഭ്യാം വിസ്തരസങ്ക്ഷേപാഭ്യാം ॥ 3-2-23 അനിഷ്ടം കണഅടകാദിഃ। ശ്രമോ വ്യായാമഃ ॥ 3-2-24 പ്രതികാരാദൌഷധാദിഭിരുപശമനാത് ആധിപ്രശമനമവിചിനതനാത്। ഇദമേവ ക്രിയായോഗബലം ॥ 3-2-25 പ്രാഗേവ മാനസസ്യ ശമം കുർവതേ। പ്രിയാക്യാനൈരനുകൂലവചനൈഃ। സംഭോഗോപനയൈഃ സ്ത്ര്യാദിസമർപണൈഃ। മതിമന്തോ ഹ്യതോ വൈദ്യാ ഇതി ഖ. ച. ഝ. പാഠഃ ॥ 3-2-28 സ്നേഹോ രാഗഃ സജ്ജതേ പ്രവർതതേ ॥ 3-2-29 ആയാസഃ ക്ലേശഃ ॥ 3-2-32 വിപ്രയോഗേ വിഷയേണ സഹ വിയോഗേ ത്യാഗീ ന കിന്തു സത്യപി സമാഗമേ യോ വിഷയദോഷദർശീ സ ഏവ ത്യാഗീ। സ ഏവ ച വിരാഗം ഭജതേ ॥ 3-2-34 യുക്തേഷു നിത്യവസ്തുപ്രാപ്തയേ ഉദ്യുക്തേഷു। കൃതാത്മസു ധ്യാനേന സംസ്കൃതചിത്തേഷു। തേഷു പ്രസിദ്ധേഷു സ്നേഹോ രാഗോ ന സജ്ജതേ ന സംഗം പ്രാപ്നോതി ॥ 3-2-35 രാഗഃ രംയവസ്തുദർശനേ ചിത്തസ്യോത്ഫുല്ലതാ। കാമസ്തല്ലിപ്സാ। ഇച്ഛാ ലബ്ധേ തസ്മിൻ രുച്യതിശയാത്പുനസ്തദഭിലാഷഃ। പുനഃപുനസ്തല്ലാഭേപ്യതൃപ്തിസ്തൃഷ്ണാ ॥ 3-2-37 ജീര്യതഃ ജരാമൃത്യുഗ്രസ്തസ്യ ॥ 3-2-38 അയഃ തപ്തായഃപിണ്ഡം അനലോ വഹ്നിഃ ॥ 3-2-39 അകൃതാത്മാ അനിർജിതചേതാഃ ॥ 3-2-42 അർഥശ്രേയസി അർഥസാധ്യേ ശ്രേയസി ജ്യോതിഷ്ടോമാദൌ ॥ 3-2-46 പിപാസായാഃ തൃഷ്ണായാഃ ॥ 3-2-48 സഞ്ചയാൻ അർഥാൻ। തജ്ജാൻ അർഥത്യാഗജാൻ। അനീഹാർഥഃ യദൃച്ഛാലബ്ധോഽർഥഃ ॥ 3-2-50 അർഥതഃ ധനാത് ॥ 3-2-51 അർഥോപഭോഗഃ വിഷയോപഭോഗഃ। അർഥേപ്സുതാ ഘനേപ്സുതാ ॥ 3-2-53 ദൃശ്യതേ പഞ്ചമഹായജ്ഞേഷു। അപചമാനേഭ്യഃ യത്യാദിഭ്യഃ ॥ 3-2-54 തൃണാനി ആസനാർഥാനി ॥ 3-2-58 വൃഥാ ശ്രാദ്യജ്ഞാദിനിമിത്തംവിനാ ॥ 3-2-59 വിശ്വം സർവജാതീയം പ്രാണിജാതം ദേവോ ദേവതാ യസ്മിംസ്തദ്വിശ്വദേവം। സ്വാർഥേ തദ്ധിതഃ। വൈശ്വദേവം നാമ കർമ ॥ 3-2-62 അപരിക്ലിഷ്ടം കാർപണ്യം വിനാ। അധ്വനി വർതതേ മാർഗസ്ഥായ ॥ 3-2-65 വിഘസം ദേവതാദ്യുപയുക്തശേഷം കാമുകോ ബഹുകരോതി। ഇന്ദ്രിയാർഥാഃ ശബ്ദാദയഃ ॥ 3-2-66 ഹാരിഭിഃ ഹരണശീലൈഃ ॥ 3-2-68 ഇന്ദ്രിയസ്യേന്ദ്രിയാണാം വിഷയാൻ ശബ്ദാദീൻ ॥ 3-2-74 ഇതി ച വേദവചനമിത്യന്വയഃ। ഫലേച്ഛാം വിനൈഃ സമാചരേദിത്യർഥഃ ॥ 3-2-76 കർതവ്യമവശ്യാനുഷ്ഠേയം നിത്യാഗ്നിഹോത്രസന്ധ്യോപാസനാദി। അഭിമാനാത്സംഗാത് ॥ 3-2-77 അഷ്ടാംഗേന വക്ഷ്യമാണസങ്കൽപസംബന്ധാദ്യംഗാഷ്ടകവതാ തദാചരേദിതി പൂർവേണ സംബന്ധഃ। വിശുദ്ധാത്മാ ശുദ്ധചിത്തഃ ॥ 3-2-78 സങ്കൽപോ മാനസം കർമ തസ്യ സംബന്ധോ നിരോധഃ ॥ 3-2-83 കർമമയീ യജ്ഞയുദ്ധാദികർമരൂപസാധനപ്രധാനാ സിദ്ധിഃ। പിതൃമാതൃമയീ പരലോകേഹലോകഫലപ്രധാനാ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 003
॥ ശ്രീഃ ॥
3.3. അധ്യായഃ 003
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
യുധിഷ്ഠിരേണ ബ്രാഹ്മണഭരണായ ധൌംയചോദനയാ സൂര്യസ്തുതിഃ ॥ 1 ॥ സ്തോത്രൈഃ പ്രസന്നേന സൂര്യേണ യുധിഷ്ഠിരായാക്ഷയപാത്രദാനം ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-3-0 (15757)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-3-0x (1762)
ശൌനകേനൈവമുക്തസ്തു കുന്തീപുത്രോ യുധിഷ്ഠിഃ।
`പ്രണംയ ദ്വിജശാർദൂലം പൂജ്യവാക്യം സുഭാഷിതം।'
പുരോഹിതമുപാഗംയ ഭ്രാതൃമധ്യേഽബ്രവീഷിദം ॥ 3-3-1 (15758)
പ്രസ്ഥിതാനനുയാതാരോ ബ്രാഹ്മണാ വേദപാരനാഃ।
ന ചാസ്മി പോഷണേ ശക്തോ ബഹുദുഃഖസമന്വിതഃ ॥ 3-3-2 (15759)
പരിത്യക്തും ന ശക്നോമി ദാനശക്തിശ്ച നാസ്തി മേ।
കഥമത്ര മയാ കാര്യം തദ്ബൂഹി ഭഗവൻമമ ॥ 3-3-3 (15760)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-3-4x (1763)
മുഹൂർതമിവ സ ധ്യാത്വാ ധർമേണാന്വീക്ഷ്യ താം ഗതിം।
യുധിഷ്ഠിരമുവാചൈദം ധൌംയോ ധർമഭൃതാം വരഃ ॥ 3-3-4 (15761)
പുരാ സൃഷ്ടാനി ഭൂതാനി പീഡ്യന്തേ ക്ഷുധയാ ഭൃശം।
തതോഽനുകംപംയാം തേഷാം സവിതാ സ്വപിതാ യഥാ ॥ 3-3-5 (15762)
ഗത്വോത്തസയണം തേജോ രസാനുദ്ധൃത്യ രശ്മിഭിഃ।
ദക്ഷിണായനമാവൃത്തോ മഹീം വർഷതി വാരിണാ ॥ 3-3-6 (15763)
ക്ഷേത്രഭൂതേ തതസ്തസ്മിന്നോഷധീരോഷധീയതിഃ।
രവേസ്തേജഃ സമുദ്ധൃത്യ ജനയാമാസ വാരിണാ ॥ 3-3-7 (15764)
നിഷിക്തശ്ചന്ദ്തേജോഭിഃ സൂയതേ ജഗതോ രവിഃ।
ഓഷധ്യഃ ഷഡ്രസാ മേധ്യാസ്തദന്നം പ്രാണിനാം ഭുവി ॥ 3-3-8 (15765)
ഏവം ഭാനുമയം ഹ്യന്നം ഭൂതാനാം പ്രാണധാരണം।
നാഥോഽയം സർവഭൂതാനാം തസ്മാത്തം ശരണം വ്രജ ॥ 3-3-9 (15766)
രാജാനോ ഹി മഹാത്മാനോ യോനികർമവിശോധിതാഃ।
ഉദ്ധരന്തി പ്രജാഃ സർവാസ്തപ ആസ്ഥായ പുഷ്കലം ॥ 3-3-10 (15767)
ഭൌമേന കാർതവീര്യേണ വൈന്യേന നഹുഷേണ ച।
തപോയോഗസമാധിസ്ഥൈരുദ്ധൃതാ ഹ്യാപദഃ പ്രജാഃ ॥ 3-3-11 (15768)
തഥാ ത്വമപി ധർമാത്മൻകർമണാ ച വിശോധിതഃ।
തപ ആസ്ഥായ ധർമേണ ദ്വിജാതീൻഭര ഭാരത ॥ 3-3-12 (15769)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-3-13x (1764)
ഏവമുക്തസ്തു ധൌംയേന തത്കാലസദൃശം വചഃ।
തതസ്ത്വധ്യാപയാമാസ മന്ത്രം സർവാർഥസാധകം।
അഷ്ടാക്ഷരം പരം മന്ത്രമാർതസ്യ സതതം പ്രിയം ॥ 3-3-13 (15770)
[വിപ്രത്യാഗസമാധിസ്ഥഃ സംയതാത്മാ ദൃഢവ്രതഃ।
ധർമരാജോ വിശുദ്ധാത്മാ തപ ആതിഷ്ഠദുത്തമം ॥] 3-3-14 (15771)
പുഷ്പോപഹാരൈർബലിഭിരർചയിത്വാ ദിവാകരം।
സോഽവഗാഹ്യ ജലം രാജാ ദേവസ്യാഭിമുഖോഽഭവത് ॥ 3-3-15 (15772)
ഗാംഗേയം വാര്യുപസ്പൃശ്യ പ്രാണായാമേന തസ്ഥിവാൻ।
[ശുചിഃ പ്രയതവാഗ്ഭൂത്വാ സ്തോത്രമാരബ്ധവാംസ്തതഃ 3-3-16 (15773)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 3-3-17x (1765)
ത്വം ഭാനോ ജഗതശ്ചക്ഷുസ്ത്വമാത്മാ സർവദേഹിനാം।
ത്വം യോനിഃ സർവഭൂതാനാം ത്വമാചാരഃ ക്രിയാവതാം ॥ 3-3-17 (15774)
ത്വം ഗതിഃ സർവസാംഖ്യാനാം യോഗിനാം ത്വം പരായണം।
അനാവൃതാർഗലദ്വാരം ത്വം ഗതിസ്ത്വം മുമുക്ഷതാം ॥ 3-3-18 (15775)
ത്വയാ സന്ധാര്യതേ ലോകസ്ത്വയാ ലോകഃ പ്രകാശ്യതേ।
ത്വയാപവിത്രീക്രിയതേ നിർവ്യാജം പാല്യതേ ത്വയാ ॥ 3-3-19 (15776)
ത്വാമുപസ്ഥായ കാലേ തു ബ്രാഹ്മണാ വേദപാരഗാഃ।
സ്വശാഖാവിഹിതൈർമന്ത്രൈരർചന്ത്യൃഷിഗണാർചിത ॥ 3-3-20 (15777)
തവ ദിവ്യം രഥം യാന്തമനുയാന്തി വരാർഥിനഃ।
സിദ്ധചാരണഗന്ധർവാ യക്ഷഗുഹ്യകപന്നഗാഃ ॥ 3-3-21 (15778)
ത്രയസ്ത്രിംശച്ച വൈ ദേവാസ്തഥാ വൈമാനികാ ഗണാഃ।
സോപേന്ദ്രാഃ സമഹേന്ദ്രാശ്ച ത്വാമിഷ്ട്വാസിദ്ധിമാഗതാഃ ॥ 3-3-22 (15779)
ഉപയാന്ത്യർചയിത്വാ തു ത്വാം വൈ പ്രാപ്തമനോരഥാഃ।
ദിവ്യമന്ദാരമാലാഭിസ്തൂർണം വിദ്യാധരോത്തമാഃ ॥ 3-3-23 (15780)
ഗുഹ്യാഃ പിതൃഗണാഃ സപ്ത യേ ദിവ്യാ യേ ച മാനുഷാഃ।
തേ പൂജയിത്വാ ത്വാമേവ ഗച്ഛന്ത്യാശു പ്രധാനതാം ॥ 3-3-24 (15781)
വസവോ മരുതോ രുദ്രാ യേ ച സാധ്യാ മരീചിപാഃ।
വാലഖില്യാദയഃ സിദ്ധാഃ ശ്രേഷ്ഠത്വം പ്രാണിനാം ഗതാഃ ॥ 3-3-25 (15782)
സബ്രഹ്മകേഷു ലോകേഷു സപ്തസ്വപ്യഖിലേഷു ച।
ന തദ്ഭൂതമഹം മന്യേ യദർകാദതിരിച്യതേ ॥ 3-3-26 (15783)
സന്തി ചാന്യാനി സത്വാനിവീര്യവന്തി മഹാന്തി ച।
ന തു തേഷാം തഥാ ദീപ്തിഃ പ്രഭാവോ വായഥാ തവ ॥ 3-3-27 (15784)
ജ്യോതീഷിത്വയി സർവാണി ത്വം സർവജ്യോതിഷാം പതിഃ।
ത്വയിസത്ത്വം ച സത്ത്വം ച സർവേഭാവാശ്ച സാത്ത്വികാഃ ॥ 3-3-28 (15785)
ത്വത്തേജസാ കൃതഞ്ചക്രം സുനാഭം വിശ്വകർമണാ।
ദേവാരീണാം മദോ യേന നാശിതഃ ശാർംഗധന്വനാ ॥ 3-3-29 (15786)
ത്വമാദായാംശുഭിസ്തേജോ നിദാഘേ സർവദേഹിനാം।
സർവൌഷധിരസാനാം ച പുനർവർഷാസു മുഞ്ചസി ॥ 3-3-30 (15787)
തപന്ത്യന്തേ ദഹന്ത്യന്യേ ഗർജന്ത്യന്യേ തഥാ ഘനാഃ।
വിദ്യോതന്തേ പ്രവർഷന്തി തവ പ്രാവൃഷി രശ്മയഃ ॥ 3-3-31 (15788)
ന തഥാ സുഖയത്യഗ്നിർന പ്രാവാരാ ന കംബലാഃ।
ശീതവാതാർദിതം ലോകം യഥാ തവ മരീചയഃ ॥ 3-3-32 (15789)
ത്രയോദശദ്വീപവതീം ഗോഭിർഭാസയസേ മഹീം।
ത്രയാണാമപി ലോകാനാം ഹിതായൈകഃ പ്രവർതസേ ॥ 3-3-33 (15790)
തവ യദ്യുദയോ ന സ്യാദന്ധം ജഗദിദം ഭവേത്।
ന ച ധർമാർഥകാമേഷു പ്രവർതേരൻമനീഷിണഃ ॥ 3-3-34 (15791)
ആധാനപശുബന്ധേഷ്ടിമന്ത്രയജ്ഞതപഃക്രിയാഃ।
ത്വത്പ്രസാദാദവാപ്യന്തേ ബ്രഹ്മക്ഷത്രവിശാം ഗണൈഃ ॥ 3-3-35 (15792)
യദഹർബ്രഹ്മണഃ പ്രോക്തം സഹസ്രയുഗസംമിതം।
തസ്യ ത്വമാദിരന്തശ്ച കാലജ്ഞൈഃ പരികീർതിതഃ ॥ 3-3-36 (15793)
മനൂനാം മനുപുത്രാണാം ജഗതോഽമാനവസ്യ ച।
മന്വന്തരാണാം സർവേഷാമീശ്വരാണാം ത്വമീശ്വരഃ ॥ 3-3-37 (15794)
സംഹാരകാലേ സംപ്രാപ്തേ തവ ക്രോധവിനിഃസൃതഃ।
സംവർതകാഗ്നിസ്ത്രൈലോക്യം ഭസ്മീകൃത്യാവതിഷ്ഠതേ ॥ 3-3-38 (15795)
ത്വദ്ദീധിതിസമുത്പന്നാ നാനാവർണ മഹാഘനാഃ।
സൈരാവതാഃ സാശനയഃ കുർവന്ത്യാഭൂതസംപ്ലവം ॥ 3-3-39 (15796)
കൃത്വാ ദ്വാദശധാഽഽത്മാനം ദ്വാദശാദിത്യതാം ഗതഃ।
സംഹൃത്യൈകാർണവം സർവം ത്വം ശോഷയസി രശ്മിഭിഃ ॥ 3-3-40 (15797)
ത്വാമിന്ദ്രമാഹുസ്ത്വം രുദ്രസ്ത്വം വിഷ്ണുസ്ത്വം പ്രജാപതിഃ।
ത്വമഗ്നിസ്ത്വം മനഃ സൂക്ഷ്മം പ്രഭുസ്ത്വം ബ്രഹ്മശാശ്വതം ॥ 3-3-41 (15798)
ത്വം ഹംസഃ സവിതാ ഭാനുരംശുമാലീ വൃഷാകപിഃ।
വിവസ്വാൻമിഹിരഃ പൂഷാ മിത്രോ ധർമസ്തഥൈവ ച ॥ 3-3-42 (15799)
സഹസ്രരശ്മിരാദിത്യസ്തപനസ്ത്വം ഗവാം പതിഃ।
മാർതണ്ഡോഽർകോ രവിഃ സൂര്യഃ ശരണ്യോ ദിനകൃത്തഥാ ॥ 3-3-43 (15800)
ദിവാകരഃ സപ്തസപ്തിർധാമകേശീ വിരോചനഃ।
ആശുഗാമീ തമോഘ്നശ്ച ഹരിതാശ്വശ്ച കീർത്യസേ ॥ 3-3-44 (15801)
സപ്തംയാഗഥവാ ഷഷ്ഠ്യാം ഭക്ത്യാ പൂജാം കരോതി യഃ।
അനിർവിണ്ണോഽനഹങ്കാരീ തം ലക്ഷ്മീർഭജതേ നരം ॥ 3-3-45 (15802)
ന തേഷാമാപദഃ സന്തി നാധയോ വ്യാധയസ്തഥാ।
യേ തവാനന്യമനസാ കുർവന്ത്യർചനവന്ദനം ॥ 3-3-46 (15803)
സർവരോഗൈർവിരഹിതാഃ സർവപാപാവിവർജിതാഃ।
ത്വദ്ഭാവഭക്താഃ സുഖിനോ ഭവന്തി ചിരജീവിനഃ ॥ 3-3-47 (15804)
ത്വം മമാപന്നകാമസ്യ സർവാതിഥ്യം ചികീർഷതഃ।
അന്നമന്നപതേ ദാതുമഭിതഃ ശ്രദ്ധയാഽർഹസി ॥ 3-3-48 (15805)
യേച തേഽനുചരാഃ സർവേ പാദോപാന്തം സമാശ്രിതാഃ।
മാഠരാരുണദണ്ഡാദ്യാസ്താംസ്താന്വന്ദേഽശനിക്ഷുഭാൻ ॥ 3-3-49 (15806)
ക്ഷുഭയാ സഹിതാ മൈത്രീ യാശ്ചാന്യാ ഭൂതമാതരഃ।
താശ്ച സർവാ നമസ്യാമി പാന്തു മാം ശരണാഗതം ॥] 3-3-50 (15807)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-3-51x (1766)
കണ്ഠദഘ്നേ ജലേ സ്ഥിത്വാ മന്ത്രൈഃ സ്തോത്രൈശ്ച തോഷിതഃ।
തതോ ദിവാകരഃ പ്രീതോ ദർശയാമാസ പാണ്ഡവം।
ദീപ്യമാനഃ സ്വവപുഷാ ജ്വലന്നിവ ഹുതാശനഃ ॥ 3-3-51 (15808)
വിവസ്വാനുവാച। 3-3-52x (1767)
യത്തേഽഭിലഷിതം കിഞ്ചിത്തത്ത്വം സർവമവാപ്സ്യസി।
അഹമന്നം പ്രദാസ്യാമി സപ്ത പഞ്ച ച തേ സമാഃ ॥ 3-3-52 (15809)
ഗൃഹ്ണീഷ്വ പിഠരം താംരം മയാ ദത്തം നരാധിപ।
യാവദ്വർത്സ്യതി പാഞ്ചാലീ പാത്രേണാനേന സുവ്രത ॥ 3-3-53 (15810)
ഫലമൂലാമിഷം ശാകം സംസ്കൃതം യൻമഹാനസേ।
ചതുർവിധം തദന്നാദ്യമക്ഷയ്യം തേ ഭവിഷ്യതി।
ഇതശ്ചതുർദശേ വർഷേ ഭൂയോ രാജ്യമവാപ്സ്യസി ॥ 3-3-54 (15811)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-3-55x (1768)
ഏവമുക്ത്വാ തു ഭഗവാംസ്തത്രൈവാന്തരധീയത ॥ 3-3-55 (15812)
ലബ്ധ്വാ വരം തു കൌന്തേയോ ജലാദുത്തീര്യ ധർമവിത്।
ജഗ്രാഹ പാദൌ ധൌംയസ്യ ഭ്രാതൄംശ്ച പരിഷസ്വജേ ॥ 3-3-56 (15813)
ദ്രൌപദ്യാ സഹ-സംഗംയ പശ്യമാനോഽപയാത്പ്രാഭുഃ।
മഹാനസേ തദാന്നം തു സാധയാമാസ പാണ്ഡവഃ ॥ 3-3-57 (15814)
സംസ്കൃതം പ്രസവം യാതി സ്വൽപമന്നം ചതുർവിധം।
അക്ഷയ്യം വർധതേ ചാന്നം തേനാഭോജയത ദ്വിജാൻ ॥ 3-3-58 (15815)
ഭുക്തവത്സു ച വിപ്രേഷു ഭോജയിത്വാഽനുജാനപി।
ശേഷം വിഘസസഞ്ജ്ഞം തുപശ്ചാദ്ഭുങ്ക്തേ യുധിഷ്ഠിരഃ ॥ 3-3-59 (15816)
യുധിഷ്ഠിരം ഭോജയിത്വാ ശേഷമശ്നാതി പാർഷതീ।
[ദ്രൌപദ്യാം ഭുജ്യമാനായാം തദന്നം ക്ഷയമേതി ച ॥] 3-3-60 (15817)
ഏവം ദിവാകരാത്പ്രാപ്യ ദിവാകരസമപ്രഭഃ।
കാമാൻമനോഭിലഷിതാൻബ്രാഹ്മണേഭ്യോഽദദാത്പ്രഭുഃ ॥ 3-3-61 (15818)
പുരോഹിതപുരോഗാശ്ച തിഥിനക്ഷത്രപർവസു।
ഇജ്യാർഥേ സംപ്രവർതന്തേ വിധിമന്ത്രപ്രമാണതഃ ॥ 3-3-62 (15819)
തതഃ കൃതസ്വസ്ത്യയനാ ധൌംയേന സഹ പാണ്ഡവാഃ।
ദ്വിജസംഘൈഃ പരിവൃതാഃ പ്രയയുഃ കാംയകം വനം ॥ 3-3-63 (15820)
`ജനമേജയ ഉവാച। 3-3-64x (1769)
പുഷ്പോപഹാരബലിഭിർബഹുശശ്ച യഥാവിധി।
സർവാത്മഭൂതം സംപൂജ്യ യതപ്രാണോ ജിതേന്ദ്രിയഃ ॥ 3-3-64 (15821)
സ്തവേന കേന വിപ്രർഷേ സ തു രാജാ യുധിഷ്ഠിരഃ।
വിപ്രാർഥമാരാധിതവാൻസൂര്യമദ്ഭുതവിക്രമം ॥ 3-3-65 (15822)
മയി സ്നേഹോഽസ്തി ചേദ്ബ്രഹ്മന്യദ്യനുഗ്രഹഭാഗഹം।
ഭഗവന്നാസ്തി ചേദ്ഗുദ്യം തച്ച മേ ബ്രൂഹി സാംപ്രതം ॥' 3-3-66 (15823)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-3-67x (1770)
ശൃണുഷ്വാംവഹിതോ രാജഞ്ശുചിർഭൂത്വാ സമാഹിതഃ।
ക്ഷണം ച കുരു രാജേന്ദ്ര ഗുഹ്യം വക്ഷ്യാമി തേ ഹിതം ॥ 3-3-67 (15824)
ധൌംയേന തു യഥാപ്രോക്തം പാർഥായ സുമഹാത്മനേ।
നാംനാമഷ്ടോത്തരം പുണ്യം ശതം തച്ഛൃണു ഭൂപതേ ॥ 3-3-68 (15825)
സൂര്യോഽര്യഭാ ഭഗസ്ത്വഷ്ടാ പൂഷാഽർകഃ സവിതാ രവിഃ।
ഗഭസ്തിമാനജഃ കാലോ മൃത്യുർധാതാ പ്രഭാകരഃ ॥ 3-3-69 (15826)
പൃഥിവ്യാപശ്ച തേജശ്ച ഖം വായുശ്ച പരായണം।
സോമോ ബൃഹസ്പതിഃ ശുക്രോ ബുധോഽംഗാരക ഏവ ച ॥ 3-3-70 (15827)
ഇന്ദ്രോ വിവസ്വാന്ദീപ്താംശുഃ ശുചിഃ ശൌരിഃ ശനൈശ്ചരഃ।
ബ്രഹ്മാ വിഷ്ണുശ്ച രുദ്രശ്ച സ്കന്ദോ വൈശ്രവണോ യമഃ ॥ 3-3-71 (15828)
വൈദ്യുതോ ജാഠരശ്ചാഗ്നിരൈന്ധനസ്തേജസാം പതിഃ।
ധർമധ്വജോ വേദകർതാ വേഗാംഗോ വേദവാഹനഃ ॥ 3-3-72 (15829)
കൃതം ത്രേതാ ദ്വാപരശ്ച കലിഃ സർവാമരാശ്രയഃ।
കലാ കാഷ്ഠാ മുഹൂർതാശ്ച പക്ഷാ മാസാ ഋതുസ്തഥാ ॥ 3-3-73 (15830)
സംവത്സരകരോഽശ്വത്ഥഃ കാലചക്രോ വിഭാവസുഃ।
പുരുഷഃ ശാശ്വതോ യോഗീ വ്യക്താവ്യക്തഃ സനാതനഃ ॥ 3-3-74 (15831)
ലോകാധ്യക്ഷഃ സുരാധ്യക്ഷോ വിശ്വകർമാ തമോനുദഃ।
വരുണഃ സാഗരോംശശ്ച ജീമൂതോ ജീവനോഽരിഹാ ॥ 3-3-75 (15832)
ഭൂതാശ്രയോ ഭൂതപതി- സർവഭൂതനിഷേവിതഃ।
`മണിഃ സുവർണോ ഭൂതാത്മാ കാമദഃ സർവതോമുഖഃ।'
[സ്രഷ്ടാ സംവർതകോ വഹ്നിഃ സർവസ്യാദിരലോലുപഃ 3-3-76 (15833)
അനന്തഃ കപിലോ ഭാനുഃ കാമദഃ സർവതോമുഖഃ।]
ജയോ വിശാലോ വരദഃ സർവധാതുനിഷേചിതാ ॥ 3-3-77 (15834)
മനഃ സുപർണോ ഭൂതാദിഃ ശീഘ്രഗഃ പ്രാണധാരകഃ।
ധന്വന്തരിർധൂമകേതുരാദിദേവോഽദിതേഃ സുതഃ ॥ 3-3-78 (15835)
ദ്വാദശാത്മാഽരവിന്ദാക്ഷഃ പിതാ മാതാ പിതാമഹഃ।
സ്വർഗദ്വാരം പ്രജാദ്വാരം മോക്ഷദ്വാരം ത്രിവിഷ്ടപം ॥ 3-3-79 (15836)
ദേവകർതാ പ്രശാന്താത്മാ വിശ്വാത്മാ വിശ്വതോമുഖഃ।
ചരാചരാത്മാ സൂക്ഷ്മാത്മാ മൈത്രേണ വപുഷാഽന്വിതഃ ॥ 3-3-80 (15837)
ഏതദ്വൈ കീർതനീയസ്യ സൂര്യസ്യാമിതതേജസഃ।
നാംനാമഷ്ടശതം പുണ്യം ശക്രേണോക്തം മഹാത്മനാ ॥ 3-3-81 (15838)
ശക്രാച്ച നാരദഃ പ്രാപ്തോ ധൌംയശ്ച തദന്തരം।
ധൌംയാദ്യുധിഷ്ഠരഃ പ്രാപ്യ സർവാൻകമാനവാപ്തവാൻ ॥ 3-3-82 (15839)
സുരഗണപിതൃയക്ഷസേവിതം
ഹ്യസുരനിശാചരസിദ്ധവന്ദിതം।
വരകനകഹുതാശനപ്രഭം
ത്വമപി മനസ്യഭിധേഹി ഭാസ്കരം ॥ 3-3-83 (15840)
സൂര്യോദയേ യഃ സുസമാഹിതഃ പഠേ-
ത്ത പുത്രദാരാന്ധനരത്നസഞ്ചയാൻ।
ലഭേത ജാതിസ്മരതാം നരഃ സദാ
ധൃതിം ച മേധാം ച സ വിന്ദതേ പുമാൻ ॥ 3-3-84 (15841)
[ഇമം സ്തവം ദേവവരസ്യ യോ നരഃ
പ്രകീർതയേച്ഛുചിസുമനാഃ സമാഹിതഃ।
സ മുച്യതേ ശോകദവാഗ്നിസാഗരാ-
ല്ലഭേത കാമാൻമനസാ യഥേപ്സിതാൻ ॥ 3-3-85 (15842)
[ഇമം സ്തവം പ്രയതമനാഃ സമാധിനാ
പഛേദിഹാന്യോഽപി വരം സമർഥയൻ।
തത്ത്സ്യ ദദ്യാച്ച രവിർമനീഷിതം
തദാഽഽപ്നുയാദ്യദ്യപി തത്സുദുർലഭം ॥ 3-3-86 (15843)
യശ്ചേദം ധാരയേന്നിത്യം ശൃണുയാദ്വാപ്യഭീക്ഷ്ണശഃ।
പുത്രാർഥീ ലഭതേ പുത്രം ധനാർഥീ ലഭതേ ധനം।
വിദ്യാർഥീ ലഭതേ വിദ്യാം പുരുഷോപ്യഥവാ സ്ത്രിയഃ ॥ 3-3-87 (15844)
ഉഭേ സന്ധ്യേ പഠേന്നിത്യം നാരീ വാ പുരുഷോ യദി।
ആപദം പ്രാപ്യ മുച്യേത ബദ്ധോ മുച്യേത ബന്ധനാത് ॥ 3-3-88 (15845)
സംഗ്രാമേ ച ജയേന്നിത്യം വിപുലം ചാപ്നുയാദ്വസു।
മുച്യതേ സർവപാപേഭ്യഃ സൂര്യലോകം സ ഗച്ഛതി ॥] 3-3-89 (15846)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി കിർമീരവധപർവണി തൃതീയോഽധ്യായഃ ॥ 3 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-3-4 ധർമേണ യോഗമയേന ॥ 3-3-6 തേജോ രസാൻ ജലാനി। ഉദ്ധൃത്യ ആദായ ॥ 3-3-7 ഓഷധീപതിശ്ചന്ദ്രഃ ॥ 3-3-11 തപോയോഗഃ വ്രതസ്വീകാരഃ തത്പൂർവകഃ സമാധിർധ്യാനം തത്സ്ഥൈഃ ॥ 3-3-14 വിപ്രത്യാഗസമാധിസ്ഥഃ വിപ്രേഭ്യസ്ത്യാഗഃ ത്യജ്യമാനമന്നം തദർഥം സമാധിസ്ഥഃ നിയമസ്ഥഃ ॥ 3-3-18 സാംഖ്യാനാം ജ്ഞാനനിഷ്ഠാനാം। യോഗിനാം ചിത്തനിരോധകാനാം। ആവൃണോതീത്യാവൃതം കപാടം। കർതരിക്തഃ। അർഗലാ കപാടവിഷ്ടംഭകം തിര്യക്കാഷ്ഠം തദുഭയരഹിതം മുക്തിദ്വാരം ത്വം മുമുക്ഷതാം ഗതിഃ പ്രാപ്യം പദം ॥ 3-3-28 സത്ത്യം സത് പൃഥിവ്യപ്തേജാംസി। ത്യത് വായ്വാകാശൌ തദാത്മകം സത്ത്യം। സത്ത്വം ബുദ്ധിസത്ത്വം। സാത്വികാ ഭാവാഃ ധർമോ ജ്ഞാനം വിരാഗ ഐശ്വര്യമിത്യാദ്യാഃ ॥ 3-3-29 സുനാഭം സുദർശനം ॥ 3-3-32 പ്രാവാരാഃ വസ്ത്രവിശേഷാഃ ॥ 3-3-33 ഗോഭിഃ രശ്മിഭിഃ ॥ 3-3-39 സൈരാവതാഃ മേഘസ്യോപരി യോ മേഘഃ സ ഐരാവതസ്തത്സഹിതാഃ। ആഭൂതം യാവച്ചതുർവിധഭൂതഗ്രാമം തസ്യ സംപ്ലവഃ ജലേനാഭിപ്ലാവനം ॥ 3-3-42 ഹന്തി ഗച്ഛതി വിശ്വം സംഹരതീതി വാ ഹംസഃ വൃഷാകപിഃ ഹരോ ഹരിർവാ ॥ 3-3-43 ഗവാം രശ്മീനാം ॥ 3-3-44 സപ്തസപ്തിഃ സപ്താശ്വഃ। ധാമകേശീ ജ്യോതിർമയകിരണവാൻ ॥ 3-3-45 അനിർവിണ്ണഃ പൂജനേ ആസക്തഃ ॥ 3-3-47 ത്വദ്ഭാവഭക്താഃ സൂര്യഏവ സർവത്രാസ്തീതി ഭാവോ ഭാവനാ തത്ര ഭക്താ ആദൃതാഃ ॥ 3-3-48 ശ്രദ്ധയാ ആതിഥ്യം ചികീർഷത ഇതി സംബന്ധഃ ॥ 3-3-49 അശനിക്ഷുഭാൻ വിദ്യുദശന്യാദിപ്രവർതകാൻ ॥ 3-3-50 ക്ഷുഭാമൈത്ര്യൌ നിഗ്രഹാനുഗ്രഹകർത്ര്യൌ ദേവതേ ॥ 3-3-53 പിഠരം പരിവേഷണപാത്രം। താംരം താംരമയം। വർത്സ്യതി വൃത്തിം ജനജീവികാംരൂപാം കരിഷ്യതി। പാത്രേണ പാത്രപ്രസൂതേനാന്നേന ॥ 3-3-57 മഹാനസേ പാകശാലായാം। സാഘയാമാസ കാരയാമാസ അന്നമിതി ശേഷഃ ॥ 3-3-58 സംസ്കൃതം പക്വം। വന്യമന്നം ചതുർവിധമിതി ക. പാഠഃ ॥ 3-3-60 പാർഷതീ പൃഷതഃ ദ്രുപദപിതുഃ ഗോത്രാപത്യം ॥ 3-3-62 പ്രവർതന്തേ നിഃസരന്തി। വിധിമന്ത്രപ്രമാണതഃ। വിധിർവസന്തേ വസന്തേ ജ്യോതിഷാ യജേതേത്യാദിരജ്ഞാപനരൂപഃ। മന്ത്രഃ അനുഷ്ഠേയാർഥസ്മാരക ഇഷേത്വേത്യാദിഃ। താവേവ പ്രമാണേ താഭ്യാമിത്യർഥഃ ॥ 3-3-76 സർവലോകനമസ്കൃത ഇതി ഝ. പാഠഃ ॥ 3-3-80 മൈത്രേയഃ കരുണാന്വിത ഇതി ഝ. പാഠഃ ॥ 80അരണ്യപർവ - അധ്യായ 004
॥ ശ്രീഃ ॥
3.4. അധ്യായഃ 004
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
പാണ്ഡവേഷു വനം ഗതേഷു സത്സു ഹിതം പൃഷ്ടേന വിദുരേണ ധൃതരാഷ്ട്രപ്രതി പാണ്ഡവാനാം പുനാ രാജ്യേ സ്ഥാപനവിധാനം ॥ 1 ॥ തതോ ധൃതരാഷ്ട്രധിക്കൃതേന വിദുരേണ പാണ്ഡവാൻപ്രതി പ്രസ്ഥാനം ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-4-0 (15847)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-4-0x (1771)
വനം പ്രവിഷ്ടേഷ്വഥ പാണ്ഡവേഷു
പ്രജ്ഞാചക്ഷുസ്തപ്യമാനോഽംബികേയഃ।
ധർമാത്മാനം വിദുരമഗാധബുദ്ധിം 3-4-1da സുഖാസീനോ വാക്യമുവാച രാജാ ॥ 3-4-1 (15848)
ധൃതരാഷ്ട്ര ഉവാച। 3-4-2x (1772)
പ്രജ്ഞാ ച തേ ഭാർഗവസ്യേവ ശുദ്ധാ
ധർമം ച ത്വം പരമം വേത്ഥ സൂക്ഷ്മം।
സമശ്ച ത്വം സംമതഃ കൌരവാണാം
പഥ്യം ചൈഷാം മമ ചൈവ ബ്രവീഹി ॥ 3-4-2 (15849)
ഏവം ഗതേ വിദുരയദദ്യ കാര്യം
പൌരാശ്ചേമേ കഥമസ്മാൻഭജേരൻ।
തേ ചാപ്യസ്മാന്നോദ്ധരേയുഃ സമൂലാ-
ന്ന കാമയേ താംശ്ച വിനശ്യമാനാൻ ॥ 3-4-3 (15850)
`സൌബലേനൈവ പാപേന ദുര്യോധനഹിതൈഷിണാ।
ക്രൂരമാചരിതം ക്ഷത്തർന മേ പ്രിയമനുഷ്ഠിതം ॥ 3-4-4 (15851)
തഥൈവാംഗീകൃതേ തത്ര തദ്ഭവാന്വക്തുമർഹതി।
ഉത്തരം പ്രാപ്തകാലം ച കിമന്യൻമന്യതേ ക്ഷമം ॥ 3-4-5 (15852)
നാസ്തി ധർമേ സഹായത്വമിതി മേ ദീര്യതേ മനഃ।
യത്ര പാണ്ഡുസുതാഃ സർവേ ക്ലിശ്യന്തി വാനമാഗതാഃ' ॥ 3-4-6 (15853)
വിദുര ഉവാച। 3-4-7x (1773)
ത്രിവർഗോഽയം ധർമമൂലോ നരേന്ദ്ര
രാജ്യം ചേദം ധർമമൂലം വദന്തി।
ധർമേ രാജന്വർതമാനഃ സ്വശക്ത്യാ
പുത്രാൻസർവാൻപാഹി കുന്തീസുതാംശ്ച ॥ 3-4-7 (15854)
സ വൈ ധ്രമോ വിപ്രലബ്ധഃ സഭായാം
പാപാത്മഭിഃ സൌബലേയപ്രധാനൈഃ।
ആഹൂയ കുന്തീസുതമക്ഷവത്യാം
പരാജൈഷീത്സത്യസന്ധം സുതസ്തേ ॥ 3-4-8 (15855)
ഏതസ്യ തേ ദുഷ്പ്രണീതസ്യ രാജ-
ന്ദ്വേഷസ്യാഹം പരിപശ്യാംയുപായം।
യഥാ പുത്രസ്തവ കൌരവ്യ പാപാ-
ൻമുക്തോ ലോകേ പ്രതിതിഷ്ഠേത സാധു ॥ 3-4-9 (15856)
തദ്വൈ സർവം പാണ്ഡുപുത്രാ ലഭന്താം
യത്തദ്രാജന്നതിസൃഷ്ടം ത്വയാഽഽസീത്।
ഏഷ ധർമഃ പരമോ യത്സ്വകേന
രാജാ തുഷ്യേന്ന പരസ്വേഷു ഗൃദ്ധ്യേത് ॥ 3-4-10 (15857)
[യശോ നേ നശ്യേജ്ജ്ഞാതിഭേദശ്ച ന സ്യാ-
ദ്ധർമോ ന സ്യാന്നൈവ ചൈവം കൃതേ ത്വാം।]
ഏതത്കാര്യേ തവ സർവപ്രധാനം
തേഷാം തുഷ്ടിഃ ശകുനേശ്ചാവമാനഃ ॥ 3-4-11 (15858)
ഏവം ശേഷം യദി പുത്രേഷു തേ സ്യാ-
ദേതദ്രാജംസ്ത്വരമാണഃ കുരുഷ്വ।
അഥൈതദേവം ന കരോഷി രാജൻ
ധ്രുവം കുരൂണാം ഭവിതാ വിനാശഃ ॥ 3-4-12 (15859)
നഹി ക്രുദ്ധോ ഭീമസേനോഽർജുനോ വാ
ശേഷം കുര്യാച്ഛാത്രവാണാമനീകേ।
യേഷാം യോദ്ധാ സവ്യസാചീ കൃതാസ്ത്രോ
ധനുര്യേഷാം ഗാണ്ഡിവം ലോകസാരം ॥ 3-4-13 (15860)
യേഷാം ഭീമോ ബാഹുശാലീ ച യോദ്ധാ
തേഷാം ലോകേ കിംനു ന പ്രാപ്യമസ്തി।
ഉക്തം പൂർവം ജാതമാത്രേ സുതേ തേ
മയാ യത്തേ ഹിതമാസീത്തദാനീം ॥ 3-4-14 (15861)
പുത്രം ത്യജേമമഹിതം കുലസ്യ
ഹിതം പരം ന ച തത്ത്വം ചകർഥ।
ഇദാനീം തേ ഹിതമുക്തം ന ചേത്ത്വ-
മേവം കർതാ പരിതപ്താഽസി പശ്ചാത് ॥ 3-4-15 (15862)
യദ്യേതദേവമനുമന്താ സുതസ്തേ
സംപ്രീയമാണഃ പാണ്ഡവൈരേകരാജ്യം।
താപോ ന തേ ഭവിതാ പ്രീതിയോഗാ-
ത്ത്വം ചേന്ന ഗൃഹ്ണാസി സുതം സഹായൈഃ ॥ 3-4-16 (15863)
ദുര്യോധനം ത്വഹിതം വൈ നിഗൃഹ്യ
പാണ്ഡോഃ പുത്രം പ്രകുരുഷ്വാധിപത്യേ।
`ധ്രുവം വിനാശസ്തവ പുത്രേണ ധീമൻ
സബന്ധുവർഗേണ സഹൈവ രാജഭിഃ ॥ 3-4-17 (15864)
ചതുർദശേ ചൈവ വർഷേ നരേന്ദ്ര
കുലക്ഷയം പ്രാപ്സ്യസി രാജസിംഹ।
തസ്മാത്കുരുഷ്വാധിപത്യേ നരേന്ദ്ര
യുധിഷ്ഠിരം ധർമഭൃതാം വരിഷ്ഠം ॥' 3-4-18 (15865)
അജാതശത്രുർഹി വിമുക്തരാഗോ
ധർമോണേമാം പൃഥിവീം ശാസ്തു രാജൻ।
തതോ രാജൻപാർഥിവാഃ സർവ ഏവ
വൈശ്യാ ഇവാസ്മാനുപതിഷ്ഠന്തു സദ്യഃ ॥ 3-4-19 (15866)
ദുര്യോധനഃ ശകുനിഃ സൂതപുത്രഃ
പ്രീത്യാ രാജൻപാണ്ഡുപുത്രാൻഭജന്തു।
ദുഃശാസനോ യാചതു ഭീമസേനം
സഭാമധ്യേ ദ്രുപദസ്യാത്മജാം ച ॥ 3-4-20 (15867)
യുധിഷ്ഠിരം ത്വം പരിസാന്ത്വയസ്വ
രാജ്യേ ചൈനം സ്ഥാപയസ്വാഭിപൂജ്യ।
ത്വയാ പൃഷ്ടഃ കിമഹമന്യദ്വദേയ-
മേതത്കൃത്വാ കൃതകൃത്യോസി രാജൻ ॥ 3-4-21 (15868)
ധൃതരാഷ്ട്ര ഉവാച। 3-4-22x (1774)
ഏതദ്വാക്യം വിദുര യത്തേ സഭായാ-
മിഹ പ്രോക്തം പാണ്ഡവാൻപ്രാപ്യ മാം ച।
ഹിതം തേഷാമഹിതം മാമകാനാ-
മേതത്സർവം മമ നാവൈദി ചേതഃ ॥ 3-4-22 (15869)
ഇദം ത്വിദാനീം ഗത ഏവ നിശ്ചിതം
തേഷാമർഥേ പാണ്ഡവാനാം യദാത്ഥ।
തേനാദ്യ മന്യേ നാസി ഹിതോ മമേതി
കഥം ഹി പുത്രം പാണ്ഡവാർഥേ ത്യജേയം ॥ 3-4-23 (15870)
അസംശയം തേഽപി മമൈവ പുത്രാ
ദുര്യോധനസ്തു മമ ദേഹാത്പ്രമൂതഃ।
സ്വം വൈ ദേഹം പരഹേതോസ്ത്യജേതി
കോനു ബ്രൂയാത്സമതാമന്വവേക്ഷൻ ॥ 3-4-24 (15871)
സ മാം ജിഹ്മം വിദുര സർവം ബ്രവീപി
മന്യും തേഽഹമധികം ധാരയാമി।
യഥേച്ഛകം ഗച്ഛ വാ തിഷ്ഠ വാ ത്വം
സുസാന്ത്വ്യമാനാഽപ്യസതീ സ്ത്രീ ജഹാതി ॥ 3-4-25 (15872)
വൈശേപായന ഉവാച। 3-4-26x (1775)
ഏതാവദുക്ത്വാ ധൃതരാഷ്ട്രോഽന്വപദ്യ-
ദന്തർവേശ്മ സഹസോത്ഥായ രാജൻ।
നേദമസ്തീത്യഥ വിദുരോ ഭാപമാപ്പഃ
സംപ്രാദ്രവദ്യത്ര പാർഥാ ബഭൂവുഃ ॥ 3-4-26 (15873)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി കിർമീരവധപർവണി ചതുർഥോഽധ്യായഃ ॥ 4 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-4-2 കൌരവാണാം പാണ്ഡവധാർതരാഷ്ട്രാണാം സമഃ പക്ഷപാതശൂന്യഃ ॥ 3-4-3 ഉദ്ധരേയുഃ ഉൻമൂലയേയഃ ॥ 3-4-8 അക്ഷവത്യാം ദ്യൂതകീഡായാം ॥ 3-4-9 ഉപായം പ്രശാന്തിപ്രകാരം। ശേഷസ്യാഹം പരിപശ്യാമീതി ഝ. ട. പാഠഃ ॥ 3-4-10 അതിസൃഷ്ടം ദത്തം। സ്വകേന ധനേനേതി ശേഷഃ ॥ 3-4-11 ഏവം കൃതേസതി ത്വാംപ്രതി ധർമോ ന സ്യാദിതി നൈവ കിന്തു സ്യാദേവ ॥ 3-4-15 ചകർഥ കൃതവാൻ। കർതാ കരിഷ്യസി ॥ 3-4-16 ഏകരാജ്യം യദി അനുമന്താ തർഹി താപോ ന ഭവിതാ। നചേത് യദി നാനുമന്താ തർഹി സുതം നിഗൃഹ്ണീഷ്വേത്യർഥഃ ॥ 3-4-17 നചേന്നിഗൃഹ്ണീഷ്വ സുതം സുഖായേതി ഝ. പാഠഃ। തത്ര പക്ഷാന്തരമാഹ ദുര്യോധനമിതി ॥ 3-4-22 നാവൈതി നാംഗീരരോതി ॥ 3-4-25 ജിഹ്മം കുടിലം ॥ 3-4-26 ഇദം കുലം ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 005
॥ ശ്രീഃ ॥
3.5. അധ്യായഃ 005
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
വിദുരസ്യ കാംയകവനേ പാണ്ഡവസമാഗമഃ ॥ 1 ॥ തേന തേഷു തത്രസ്വാഗമനകാരണനിവേദനം ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-5-0 (15874)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-5-0x (1776)
പാണ്ഡവാസ്തു വനേ വാസമുദ്ദിശ്യ ഭരതർപഭാഃ।
പ്രയയുർജാഹ്നവീകൂലാത്കുരുക്ഷേത്രം സഹാനുഗാഃ ॥ 3-5-1 (15875)
സരസ്വതീദൃപദ്വത്യൌ യമുനാം ച നിഷേവ്യ തേ।
യയുർവനനൈവ വനം സതതം പശ്ചിമാം ദിശം ॥ 3-5-2 (15876)
തതഃ സരസ്വതീകൂലേ സമേഷു മരുധന്വസു।
കാംയകം നാമ ദദൃശുർവനം മുനിജനപ്രിയം ॥ 3-5-3 (15877)
തത്ര തേ ന്യവസന്വീരാ വനേ ബഹുമൃഗദ്വിജേ।
അന്വാസ്യമാനാ മുനിഭിഃ സാന്ത്വ്യമാനാശ്ച ഭാരത ॥ 3-5-4 (15878)
വിദുരസ്ത്വഥ പാണ്ഡൂനാം സദാ ദർശനലാലസഃ।
ജഗാമൈകരഥേനൈവ കാംയകം വനമൃദ്ധിമത് ॥ 3-5-5 (15879)
തതോ ഗത്വാ വിദുരഃ കാംയകം ത-
ച്ഛീഘ്രൈരശ്വൈർവാഹിതഃ സ്യന്ദനേന।
ദദർശാസീനം ധർമാത്മാനം വിവിക്തേ
സാർധം ദ്രൌപദ്യാ ഭ്രാതൃഭിർബ്രാഹ്മണൈശ്ച ॥ 3-5-6 (15880)
തതോഽപശ്യദ്വിദുരം തൂർണമാരാ-
ദഭ്യായാന്തം സത്യസന്ധഃ സ രാജാ।
അഥാബ്രവീദ്ധാതരം ഭീമസേനം
കിംനു ക്ഷത്താ വക്ഷ്യതിനഃ സമേത്യ ॥ 3-5-7 (15881)
കച്ചിന്നായം വചനാത്സൌബലസ്യ
സമാഹ്വാതും ദേവനായോപയാതി।
കച്ചിത്ക്ഷുദ്രഃ കുശലീ ചാഽയുധാനി
ജേഷ്യത്യസ്മാകം പുനരേവാക്ഷവത്യാം ॥ 3-5-8 (15882)
സമാഹൂതഃ കേനചിദാഹവായ
നാഹം ശക്തോ ഭീമസേനാപയാതും।
ഗാണ്ഡീവേ ച സംശയിതേ കഥം നു
രാജ്യപ്രാപ്തിഃ സംശയിതാ ഭവേന്നഃ ॥ 3-5-9 (15883)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-5-10x (1777)
തത ഉത്ഥായ വിദുരം പാണ്ഡവേയാഃ
പ്രത്യഗൃഹ്ണന്നൃപതേ സർവ ഏവ।
തൈഃ സത്കൃതഃ സ ച താനാജമീഢോ
യഥോചിതം പാണ്ഡുപുത്രാൻസമേയാത് ॥ 3-5-10 (15884)
സമാശ്വസ്തം വിദുരം തേ നരർഷഭാ-
സ്തതോഽപൃച്ഛന്നാഗമനായ ഹേതും।
സ ചാപി തേഭ്യോ വിസ്തരതഃ ശശംസ
യഥാവൃത്തം ധൃതരാഷ്ട്രേഽംബികേയേ ॥ 3-5-11 (15885)
വിദുര ഉവാച। 3-5-12x (1778)
അവോചൻമാം ധൃതരാഷ്ട്രോഽഭിഗുപ്ത-
മജാതശത്രോ പരിഗൃഹ്യാഭിപൂജ്യ।
ഏവം ഗതേ സമതാമഭ്യുപേത്യ
പഥ്യം തേഷാം മമ ചൈവ ബ്രവീഹി ॥ 3-5-12 (15886)
മയാപ്യുക്തം യത്ക്ഷമം കൌരവാണാം
ഹിതം പഥ്യം ധൃതരാഷ്ട്രസ്യ ചൈവ।
തദ്വൈ പഥ്യം തൻമനോ നാഭ്യുപൈതി
തതശ്ചാഹം ക്ഷമമന്യന്ന മന്യേ ॥ 3-5-13 (15887)
പരം ശ്രേയഃ പാണ്ഡവേയാ മയോക്തം
ന മേ തച്ച ശുതവാനാംബികേയഃ।
യഥാഽഽതുരസ്യേവ ഹി പഥ്യമൌപധം
ന രോചനതേ സ്മാസ്യ തദുച്യമാനം ॥ 3-5-14 (15888)
ന ശ്രേയസേ യതതേഽജാതശത്രോ
സ്ത്രീ ശ്രോത്രിയസ്യേവ ഗൃഹേ പ്രദുഷ്ടാ।
ധ്രുവം ന രോചേദ്ഭരതർഷഭസ്യ
പതിഃ കുമാര്യാ ഇവ ഷഷ്ടിവർഷഃ ॥ 3-5-15 (15889)
ധ്രുവം വിനാശോ നൃപ കൌരവാണാം
ന വൈ ശ്രേയോ ധൃതരാഷ്ട്രഃ പരൈതി।
യഥാ ച പർണേ പുഷ്കരസ്യാവസിക്തം
ജലം ന തിഷ്ഠേത്പഥ്യമുക്തം തഥാഽസ്മിൻ ॥ 3-5-16 (15890)
തതഃ ക്രുദ്ധോ ധൃതരാഷ്ട്രോഽബ്രവീൻമാം
യസ്മിഞ്ശ്രദ്ധാ തവ തത്ര പ്രയാഹി।
നാഹം ഭൂയഃ കാമയേ ത്വാം സഹായം
മഹീമിമാം പാലയിതും പുരം വാ ॥ 3-5-17 (15891)
സോഹം ത്യക്തോ ധൃതരാഷ്ട്രേണ രാജ്ഞാ
പ്രശാസിതും ത്വാമുപയാതോ നരേന്ദ്ര।
തദ്വൈ സർവം യൻമയോക്തം സഭായാം
തദ്ധാര്യതാം യത്പ്രവക്ഷ്യാമി ഭൂയഃ ॥ 3-5-18 (15892)
ക്ലേശൈസ്തീർവ്രര്യുജ്യമാനഃ സപത്നൈഃ
ക്ഷമാം കുർവൻകാലമുപാസതേ യഃ।
സംവർധയൻസ്തോകമിവാഗ്രിമാത്മവാൻ
സ വൈ ഭുങ്ക്തേ പൃഥിവീമേക ഏവ ॥ 3-5-19 (15893)
യസ്യാവിഭക്തം വസു രാജൻസഹായൈ-
സ്തസ്യ ദുഃഖസ്യാംശഭാജഃ സഹായാഃ।
സഹായാനാമേഷ സംഗ്രഗണേഽഭ്യുപായഃ
സഹായാപ്തൌ പൃഥിവീപ്രാപ്തിമാഹുഃ ॥ 3-5-20 (15894)
സത്യം ശ്രേഷ്ടം പാണ്ഡവാ നിഷ്പ്രലാപം
തുല്യം ചാന്നം സഹ ഭോജ്യം സഹായൈഃ।
ആത്മാ ചൈഷാമഗ്രതോ നാതിവർതേ
ദേവം വൃത്തിർവർധതേ ഭൂമിപാല ॥ 3-5-21 (15895)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 3-5-22x (1779)
ഏവം കരിഷ്യാമി യഥാ ബ്രവീപി
പരാം ബുദ്ധിമുപഗംയാപ്രമത്തഃ।
യച്ചാപ്യന്യദ്ദേശകാലോപപന്നം
തദ്വൈ വാച്യം തത്കരിഷ്യാമി കൃത്സ്നം ॥ 3-5-22 (15896)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി കിർമീരവധപർവണി പഞ്ചമോഽധ്യായഃ ॥ 5 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-5-3 മരുധന്വസു മരുഷു നിർജലദേശേഷു। ധന്വസു ജാംഗലദേശേഷു ॥ 3-5-9 അപയാതും നിവർതിതും। സംശയിതേ പണീകൃതേസതി। കഥം നഃ രാജ്യപ്രാപ്തിര്യതഃ സംശയിതാ। ഗാണ്ഡീവനാശാദിത്യർഥഃ ॥ 3-5-12 അഭിഗുപ്തം അഭിരക്ഷിതാരം। ഹിതോപദേശേനേതി ശേഷഃ। കർതരിക്തഃ। ബ്രഹീഹീത്യവോചദിതി സംബന്ധഃ ॥ 3-5-13 അന്യത് സാംനോഽന്യത് വൈരം ॥ 3-5-16 പരൈതി പരാമൃശതി। പുഷ്കരസ് കമലസ്യ ॥ 3-5-17 ശ്രദ്ധാ ഇഷ്ടോയമിതി ധീഃ ॥ 3-5-18 ധാര്യതാം ന വിസ്മർതവ്യം ॥ 3-5-20 ഉപാസതേ ഉപാസ്തേ പ്രതീക്ഷതേ। തൃണൈഃ സ്തോകം അഗ്നിമിവ ആത്മാനം സഹായസംപത്ത്യാ സംവർധയൻ। സഹായാർജനോപായമാഹ യസ്യേതി। അവിഭക്തം സാധാരണം। വസു വിത്തം ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 006
॥ ശ്രീഃ ॥
3.6. അധ്യായഃ 006
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
വിദുരവിപ്രയോഗഖിന്നേന ധൃതരാഷ്ട്രേണ തദാഹ്വാനായ സഞ്ജയപ്രേഷണം ॥ 1 ॥ സഞ്ജയാഹൂതേന വിദുരേണ പുനർധൃതരാഷ്ട്രംപ്രത്യാഗമനം ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-6-0 (15897)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-6-0x (1780)
ഗതേ തു വിദുരേ രാജന്നാശ്രമം പാണ്ഡവാൻപ്രതി।
ധൃതരാഷ്ട്രോ മഹാപ്രാജ്ഞഃ പര്യതപ്യത ദുർമനാഃ ॥ 3-6-1 (15898)
[വിദുരസ്യ പ്രഭാവം ച സന്ധിവിഗ്രഹകാരിതം।
വിവൃദ്ധിം ച പരാം മത്വാ പാണ്ഡവാനാം ഭവിഷ്യതി ॥] 3-6-2 (15899)
സ സഭാദ്വാരമാഗംയ വിദുരസ്മാരമോഹിതഃ।
സമക്ഷം പാർഥിവേനദ്രാണാം വിസഞ്ജ്ഞഃ പ്രാപതദ്ഭുവി ॥ 3-6-3 (15900)
സ തു ലബ്ധ്വാ ചിരാത്സഞ്ജ്ഞാം സമുത്ഥായ മഹീതലാത്।
സമീപോപസ്ഥിതം രാജാ സഞ്ജയം വാക്യമബ്രവീത് ॥ 3-6-4 (15901)
ഭ്രാതാ മമ സുഹൃച്ചൈവ സാക്ഷാദ്ധർമ ഇവാപരഃ।
തസ്യ സ്മൃത്യാഽദ്യ സുഭൃശം ഹൃദയം ദീര്യതീവമേ ॥ 3-6-5 (15902)
തമാനയ സ്വധർമജ്ഞം മമ ഭ്രാതരമാശു വൈ।
ഇതി ബ്രുവൻസ നൃപതിഃ കൃപണം പര്യദേവയത് ॥ 3-6-6 (15903)
പശ്ചാത്താപാഭിസന്തപ്തോ വിദുരസ്മാരമോഹിതഃ।
ഭ്രാതൃശ്നേഹാദിദം രാജാ സഞ്ജയം വാക്യമബ്രവീത് ॥ 3-6-7 (15904)
ഗച്ഛ സഞ്ജയ ജാനീഹി ഭ്രാതരം വിദുരം മമ।
യദി ജീവതി രോഷേണ മയാ പാപേന നിർധുതഃ ॥ 3-6-8 (15905)
ന ഹി തേന മമ ഭ്രാത്രാ സുസൂക്ഷ്മമപി കിഞ്ചന।
വ്യലീകം കൃതപൂർവം വൈ പ്രാജ്ഞേനാമിതബുദ്ധിനാ ॥ 3-6-9 (15906)
സ വ്യലീകം കഥം പ്രാപ്തോ മത്തഃ പരമബുദ്ധിമാൻ।
ന ജഹ്മാജ്ജീവിതം പ്രാജ്ഞ തം ഗച്ഛാനയ സഞ്ജയ ॥ 3-6-10 (15907)
തസ്യ തദ്വചനം ശ്രുത്വാ രാജ്ഞസ്തമനുമാന്യ ച।
സഞ്ജയോ ബാഢമിത്യുക്ത്വാ പ്രാദ്രവത്കാംയകം പ്രതി 3-6-11 (15908)
സോഽചിരേണ സമാസാദ്യ തദ്വനം യത്ര പാണ്ഡവാഃ।
രൌരവാജിനസംവീതം ദദർശാഥ യുധിഷ്ഠിരം ॥ 3-6-12 (15909)
വിദുരേണ സഹാസീനം ബ്രാഹ്മണൈശ്ച സഹസ്രശഃ।
ഭ്രാതൃഭിശ്ചാഭിസംഗുപ്തം ദേവൈരിവ പുരന്ദരം ॥ 3-6-13 (15910)
യുധിഷ്ഠിരമുപാഗംയ പൂജയാമാസ സഞ്ജയഃ।
ഭീമാർജുനയമാശ്ചാപി തദ്യുക്തം പ്രതിപേദിരേ ॥ 3-6-14 (15911)
രാജ്ഞാ പൃഷ്ടഃ സ കുശലം സുഖാസീനശ്ച സഞ്ജയഃ।
ശശംസാഗമനേ ഹേതുമിദം ചൈവാബ്രവീദ്വചഃ ॥ 3-6-15 (15912)
സഞ്ജയ ഉവാച। 3-6-16x (1781)
രാജാ സ്മരതി തേ ക്ഷത്തർധൃതരാഷ്ട്രോഽംബികാസുതഃ।
തം പശ്യ ഗത്വാ ത്വം ക്ഷിപ്രം സഞ്ജീവയ ച പാർഥിവം ॥ 3-6-16 (15913)
സോഽനുമാന്യ നരശ്രേഷ്ഠാൻപാണ്ഡവാൻകുരുനന്ദനാൻ।
നിയോഗാദ്രാജസിംഹസ്യ ഗന്തുമർഹസി സത്തം ॥ 3-6-17 (15914)
ഏവമുക്തസ്തു വിദുരോ ധീമാൻസ്വജനവത്സലഃ।
യുധിഷ്ഠിരസ്യാനുമതേ പുനരായാദ്ഗജാഹ്വയം ॥ 3-6-18 (15915)
തമബ്രവീൻമഹാതേജാ ധൃതരാഷ്ട്രോഽംബികാസുതഃ।
ദിഷ്ട്യാ പ്രാപ്തോസി ധർമജ്ഞ ദിഷ്ട്യാ സ്മരസി മേഽനഘ ॥ 3-6-19 (15916)
അദ്യ ചാഹം ദിവാരാത്രൌ ത്വത്കൃതേ ഭരതർഷഭ।
പ്രജാഗരേ പ്രപശ്യാമി വിചിത്രം ദേഹമാത്മനഃ ॥ 3-6-20 (15917)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-6-21x (1782)
സോങ്കമാനീയ വിദുരം മൂർധന്യാഘ്രായ ചൈവ ഹ।
ക്ഷംയതാമിതി ചോവാചയദുക്തോസി മയാഽനഘ ॥ 3-6-21 (15918)
വിദുര ഉവാച। 3-6-22x (1783)
ക്ഷാന്തമേവ മയാ രാജൻഗുരുർമേ പരമോ ഭവാൻ।
തഥാഽഹമാഗതഃ ശീഘ്രം ത്വദ്ദർശനപരായണഃ ॥ 3-6-22 (15919)
ഭവന്തി ഹി നരവ്യാഘ്ര പുരുഷാ ധർമചേതനാഃ।
ദീനാനുകംപിനോ രാജന്നാത്ര കാര്യാ വിചാരണാ ॥ 3-6-23 (15920)
പാണ്ഡോഃ പുത്രാ യാദൃശാസ്തേ താദൃശാ മേ സുതാസ്തവ।
ദീനാ ഇതീവ മേ ബുദ്ധിരഭിപന്നാഽദ്യ താൻപ്രതി ॥ 3-6-24 (15921)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-6-25x (1784)
അന്യോന്യമനുനീയൈവം ഭ്രാതരൌ ദ്വൌ മഹാദ്യുതീ।
വിദുരോ ധൃതരാഷ്ട്രശ്ച ലേഭാതേ പരമാം മുദം ॥ 3-6-25 (15922)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി കിർമീരവധപർവണി ഷഷ്ഠോഽധ്യായഃ ॥ 6 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-6-1 മഹാപ്രാജ്ഞഃ വിദുരേപദേശേ സ്ഥിതാനാം ജയോ ഭവിഷ്യതീതി ജാനൻ ॥ 3-6-2 സന്ധിവിഗ്രഹകാരിതം സന്ധിവിഗ്രഹാദിനീതിജ്ഞത്വകൃതം। ഭവിഷ്യതി ആഗാമിനി കാലേ ॥ 3-6-8 നിർധുതഃ നിഃസാരിതഃ ॥ 3-6-9 വ്യലീകം അപ്രിയം ॥ 3-6-10 ത്യക്ഷ്യാമി ജീവിതമിതി ഝ. പാഠഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 007
॥ ശ്രീഃ ॥
3.7. അധ്യായഃ 007
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
വിദുരസ്യ പുനരാഗമനേന ഖിദ്യതാ ദുര്യോധനേന കർണാദിഭിരാലോചനം ॥ 1 ॥ കർണാദിഷു സമാലോച്യ പാണ്ഡവജിഘാംസയാ പ്രസ്ഥിതേഷു തദാ സമാഗതേന ശ്രീവ്യാസേന തേഷാം പ്രതിഷേധനം ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-7-0 (15923)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-7-0x (1785)
ശ്രുത്വാ ച വിദുരം പ്രാപ്തം രാജ്ഞാ ച പരിസാന്ത്വിതം।
ധൃതാരാഷ്ട്രാത്മജോ രാജാ പര്യതപ്യത ദുർമതിഃ ॥ 3-7-1 (15924)
സ സൌബലേയമാനായ്യ കർണദുഃശാസനൌ തഥാ।
അബ്രവീദ്വചനം രാജാ പ്രവിശ്യാബുദ്ധിജം തമഃ ॥ 3-7-2 (15925)
ഏഷ പ്രത്യാഗതോ മന്ത്രീ ധൃതരാഷ്ട്രസ്യ സംമതഃ।
വിദുരഃ പാണ്ഡുപുത്രാണാം സുഹൃദ്വിദ്വാൻഹിതേ രതഃ ॥ 3-7-3 (15926)
യാവദസ്യ പുനർബുദ്ധിം വിദുരോ നാപകർഷതി।
പാണ്ഡവാനയനേ താവൻമന്ത്രയധ്വം ഹിതം മമ ॥ 3-7-4 (15927)
അഥ പശ്യാംയഹം പാർഥാൻപ്രാപ്താനിഹ കഥഞ്ചന।
പുനഃ ശോഷം ഗമിഷ്യാമി നിരസുർനിഷ്പരിഗ്രഹഃ ॥ 3-7-5 (15928)
വിഷമുദ്ബന്ധനം ചൈവ ശസ്ത്രമഗ്നിപ്രവേശനം।
കരിഷ്യേ ന ഹി താനൃദ്ധാൻപുനർദ്രഷ്ടുമിഹോത്സഹേ ॥ 3-7-6 (15929)
സുകുനിരുവാച। 3-7-7x (1786)
കിം ബാലിശമതിം രാജന്നാസ്ഥിതോസി വിശാംപതേ।
ഗതാസ്തേ സമയം കൃത്വാ നൈതദേവം ഭവിഷ്യതി ॥ 3-7-7 (15930)
സത്യവാക്യേഃ സ്വിതാഃ സർവേ പാണ്ഡവാ ഭരതഷഭ।
പിതുസ്തേ വചനം താത ന ഗ്രഹീഷ്യന്തി കർഹിചിതി ॥ 3-7-8 (15931)
അഥവാ തേ ഗ്രഹീഷ്യന്തി പുനരേഷ്യന്തി വാ പുരം।
നിരസ്യ സമയം സർവേ പണോഽസ്മാകം ഭവിഷ്യതി ॥ 3-7-9 (15932)
സർവേ ഭവാമോ മധ്യസ്ഥാ രാജ്ഞശ്ഛന്ദാനുവർതിനഃ।
ഛിദ്രം ബഹു പ്രപശ്യന്തഃ പാണ്ഡവാനാം സുസംവൃതാഃ । 3-7-10 (15933)
ദുഃശാസന ഉവാച। 3-7-11x (1787)
ഏവമേതൻമഹാപ്രാജ്ഞ യഥാ വദസി മാതുല।
നിത്യം ഹി മേ കഥയതസ്തവ ബുദ്ധിർവിരോചതേ ॥ 3-7-11 (15934)
കർണ ഉവാച। 3-7-12x (1788)
കാമമീക്ഷാമഹേ സർവേ ദുര്യോധന തവേപ്സിതം।
ഐകമത്യം ഹി നോ രാജൻസർവേഷാമേവ ലക്ഷയേ ॥ 3-7-12 (15935)
[നാഗമിഷ്യന്തി തേ ധീരാ അകൃത്വാ കാലസംവിദം।
ആഗമിഷ്യന്തി ചേൻമോഹാത്പുനർദ്യൂതേന താഞ്ജയ ॥] 3-7-13 (15936)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-7-14x (1789)
ഏവമുക്തസ്തു കർണേന രാജാ ദുര്യോധനസ്തദാ।
നാതിഹൃഷ്ടമനാഃ ക്ഷിപ്രമഭവത്സ പരാങ്മുഖഃ ॥ 3-7-14 (15937)
ഉപലഭ്യ തതഃ കർണോ വിവൃത്യ നയനേ ശുഭേ।
രോഷാദ്ദുഃശാസനം ചൈവ സൌബലം ച തമേവ ച ॥ 3-7-15 (15938)
ഉവാച പരമക്രുദ്ധ ഉദ്യംയാത്മാനമാത്മനാ।
അഥോ മമ മതം യത്തു തന്നിബോധത ഭൂമിപാഃ ॥ 3-7-16 (15939)
പ്രിയം സർവേ കരിഷ്യാമോ രാജ്ഞഃ കിം കരവാമഹേ।
ന ചാസ്യ ശക്നുമഃ സ്ഥാതും പ്രിയേ സർവേ ഹ്യതന്ദ്രിതാഃ ॥ 3-7-17 (15940)
വയം തു ശസ്ത്രാണ്യാദായ രഥാനാസ്ഥായ ദംശിതാഃ।
ഗച്ഛാമഃ സഹിതാ ഹന്തും പാണ്ഡവാന്വനഗോചരാൻ ॥ 3-7-18 (15941)
തേഷു സർവേഷു ശാന്തേഷു ഗതേഷ്വവിദിതാം ഗതിം।
നിർവിവാദാ ഭവിഷ്യന്തി ധാർതരാഷ്ട്രാസ്തഥാ വയം ॥ 3-7-19 (15942)
യാവദേവ പരിദ്യൂനാ യാവച്ഛോകപരായണാഃ।
യാവൻമിത്രവിഹീനാശ്ച താവദ്ഗച്ഛാമ മാചിരം ॥ 3-7-20 (15943)
തസ്യതദ്വചനം ശ്രുത്വാ പൂജയന്തഃ പുനഃ പുനഃ।
പ്രഹൃഷ്ടമനസഃ സർവേ പ്രത്യൂചുഃ സൂതജം തദാ ॥ 3-7-21 (15944)
ഏവമുക്ത്വാ സുസംരബ്ധാ രഥൈഃ സർവേ പൃഥക്പൃഥക്।
നിര്യയുഃ പാണ്ഡവാൻഹന്തും സഹിതാഃ കൃതനിശ്ചയാഃ ॥ 3-7-22 (15945)
താൻപ്രസ്ഥിതാൻപരിജ്ഞായ കൃഷ്ണദ്വൈപായനഃ പ്രഭുഃ।
ആജഗാമ വിശുദ്ധാത്മാ ദൃഷ്ട്വാ ദിവ്യേന ചക്ഷുഷാ ॥ 3-7-23 (15946)
പ്രതിഷിധ്യാഥ താൻസർവാൻഭഗവാംʼല്ലോകപൂജിതഃ।
പ്രജ്ഞാചക്ഷുഷമാസീനമുവാചാഭ്യേത്യ സത്വരം ॥ 3-7-24 (15947)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി കിർമീരവധപർവണി സപ്തമോഽധ്യായഃ ॥ 7 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-7-2 തമോ രാഗദ്വേഷാത്മകം മോഹം ॥ 3-7-6 കരിഷ്യേ സ്വീകരിഷ്യേ। ഋദ്ധാൻ ഋദ്ധിമതഃ ॥ 3-7-9 പണഃ കാര്യാകാര്യവിവേകലക്ഷണോ വ്യവഹാരഃ ॥ 3-7-10 ഛിദ്രം സമയാതിക്രമദോഷം ॥ 3-7-15 ഉപലഭ്യ ദുര്യോധനാശയമിതി ശേഷഃ ॥ 3-7-16 ഉദ്യംയോത്ക്ഷിഷ്യ। ആത്മാനം ദേഹം ॥ 3-7-17 പ്രിയം ചിദീർഷാമോ നതു ശക്നുമഃ പ്രിയേ സ്ഥാതുമിതി സംബന്ധഃ। ധൃതരാഷ്ട്രേണ നിരുദ്ധത്വാത് ॥ 3-7-20 പരിദ്യൂനാഃ ഖിന്നാ വർജിതവിജിഗീഷാ വാ ॥ 3-7-21 ബാഢമിത്യേവ തേ സർവേ ഇതി ഝ. ഫാഠഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 008
॥ ശ്രീഃ ॥
3.8. അധ്യായഃ 008
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
തദാ സമാഗതേന വ്യാസേന ധൃതരാഷ്ട്രംപ്രതി പാണ്ഡവൈഃ സഹ വിരോധസ്യാനർഥഹേതുത്വകഥനപൂർവകം തൈഃ സഹ ശമവിധാനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-7-0 (15948)
വ്യാസ ഉവാച। 3-7-0x (1790)
ധതരാഷ്ട്ര മഹാപ്രാജ്ഞ നിബോധ വചനം മമ।
വക്ഷ്യാമി ത്വാം കൌരവാണാം സർവേഷാം ഹിതമുത്തമം ॥ 3-7-1 (15949)
ന മേ പ്രിയം മഹാബാഹോ യദ്ഗതാഃ പാണ്ഡവാ വനം।
നികൃത്ത്യാ നികൃതാശ്ചൈവ ദുര്യോധനപുരോഗമൈഃ ॥ 3-7-2 (15950)
തേ സ്മരന്തഃ പരിക്ലേശാന്വർഷേ പൂർണേ ത്രയോദശേ।
വിമോക്ഷ്യന്തി വിഷം ക്രുദ്ധാഃ കൌരവേയേഷു ഭാരത ॥ 3-7-3 (15951)
തദയം കിംനു പാപാത്മാ തവ പുത്രഃ സുമന്ദധീഃ।
പാണ്ഡവാന്നിത്യസങ്ക്രുദ്ധോ രാജ്യഹേതോർജിഘാംസതി ॥ 3-7-4 (15952)
വാര്യതാം സാധ്വയം മൂഢഃ ശമം ഗച്ഛതു തേ സുതഃ।
വനസ്ഥാംസ്താനയം ഹന്തുമിച്ഛൻപ്രാണാന്വിമോക്ഷ്യതി ॥ 3-7-5 (15953)
യഥാഽഽഹ വിദുരഃ പ്രാജ്ഞോ യഥാ ഭീഷ്മോ യഥാ വയം।
യഥാ കൃപശ്ച ദ്രോണശ്ച തഥാ സാധു വിധീയതാം ॥ 3-7-6 (15954)
വിഗ്രഹോ ഹി മഹാപ്രാജ്ഞ സ്വജനേന വിഗർഹിതഃ।
അധർംയമയശസ്യം ച മാ രാജൻപ്രതിപദ്യഥാഃ ॥ 3-7-7 (15955)
സമീക്ഷാ യാദൃശീ ഹ്മസ്യ പാണ്ഡവാൻപ്രതി ഭാരത।
ഉപേക്ഷ്യമാണാ സാ രാജൻമഹാന്തമനയം വ്രജേത് ॥ 3-7-8 (15956)
അഥവാഽയം സുമന്ദാത്മാ വനം ഗച്ഛതു തേ സുതഃ।
പാണ്ഡവൈഃ സഹിതോ രാജന്നേക ഏവാസഹായവാൻ ॥ 3-7-9 (15957)
തതഃ സംസർഗജഃ സ്നേഹഃ പുത്രസ്യ തവ പാണ്ഡവൈഃ।
യദി സ്യാത്കൃതകൃത്യസ്ത്വം ഭവേഥാഃ പുരഷർഷഭ ॥ 3-7-10 (15958)
അഥവാ ജായമാനസ്യ യച്ഛീലമനുജായതേ।
ശ്രൂയതേ തൻമഹാരാജ നാമൃതസ്യാപസർപതി ॥ 3-7-11 (15959)
കഥം വാ മന്യതേ ഭീഷ്മോ ദ്രോണോഽഥ വിദുരോപിവാ।
ഭവാന്വാഽത്ര പരം കാര്യം പുരാ ചാർഥോ നിവർതതേ ॥ 3-7-12 (15960)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി കിർമീരവധപർവണി അഷ്ടമോഽധ്യായഃ ॥ 8 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-7-2 നികൃതാഃ നിർജിതാഃ ॥ 3-7-3 വിഷമിവ വിഷം ശസ്ത്രം ॥ 3-7-8 സമീക്ഷാ വിചാരപൂർവികാ ബുദ്ധിഃ ॥ 3-7-11 ഏതദപി ദുർഘടമിത്യാഹ അഥവേതി ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 009
॥ ശ്രീഃ ॥
3.9. അധ്യായഃ 009
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
വ്യാസേന ധൃതരാഷ്ട്രംപ്രതി പുത്രസ്നേഹസ്യ ദുസ്ത്യജത്വേ ദൃഷ്ടാന്തത്വേന സുരഭ്യുപാഖ്യാനാഖ്യാനപൂർവകം കൌരവാണാം ജീവിതസ്യ പാണ്ഡവൈഃ സഹ ശമാധീനത്വാഭിധാനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-9-0 (15961)
ധൃതരാഷ്ട്ര ഉവാച। 3-9-0x (1791)
ഭഗവന്നാഹമപ്യേതദ്രോചയേ ദ്യൂതസംഭവം।
മന്യേ തദ്വിധിനാഽഽകൃഷ്യ കാരിതോസ്മീതി വൈ മുനേ ॥ 3-9-1 (15962)
നൈതദ്രോചയതേ ഭീഷ്മോ ന ദ്രോണോ വിദുരോ ന ച।
ഗാന്ധാര്യാ നേഷ്യതേ ദ്യൂതം തത്ര മോഹാത്പ്രവർതിതം ॥ 3-9-2 (15963)
പരിത്യക്തും ന ശക്നോമി ദുര്യോധനമചേതനം।
പുത്രസ്നേഹേന ഭഗവഞ്ജാനന്നപി യതവ്രത ॥ 3-9-3 (15964)
വ്യാസ ഉവാച। 3-9-4x (1792)
വൈചിത്രവീര്യ നൃപതേ സത്യമാഹ യഥാ ഭവാൻ।
ദൃഢം വിഝഃ പരം പുത്രം പരം പുത്രാന്ന വിദ്യതേ ॥ 3-9-4 (15965)
ഇന്ദ്രോപ്യശ്രുനിപാതേന സുരഭ്യാ പ്രതിബോധിതഃ।
അന്യൈഃ സമൃദ്ധൈരപ്യർഥൈർന സുതാനമന്യതേ പരം। 3-9-5 (15966)
അത്ര തേ വർതയിഷ്യാമി ഗഹദാഖ്യാനമുത്തമം।
സുരഭ്യാശ്ചൈവ സംവാദമിന്ദ്രസ്യ ച വിശാംപതേ ॥ 3-9-6 (15967)
ത്രിവിഷ്ടപഗതാ രാജൻസുരഭീ പ്രാരുദത്കില।
ഗവാം മാതാ പുരാ താത താമിന്ദ്രോഽന്വകൃപായത ॥ 3-9-7 (15968)
ഇന്ദ്ര ഉവാച। 3-9-8x (1793)
കിമിദം രോദിഷി ശുഭേ കച്ചിത്ക്ഷേമം ദിവൌകസാം।
മനുഷ്യേഷ്വഥവാ ഗോഷു നൈതദൽപം ഭവിഷ്യതി ॥ 3-9-8 (15969)
സുരഭിരുവാച। 3-9-9x (1794)
വിനിപാതോ ന വഃ കശ്ചിദ്ദൃശ്യതേ ത്രിദശാധിപ।
അഹം തു പുത്രം ശോചാമി തേന രോദിമി കൌശിക ॥ 3-9-9 (15970)
പശ്യൈനം കർഷകം ക്ഷുദ്രം ദുർബലം മമ പുത്രകം।
പ്രതോദേനാഭിനിഘ്നന്തം ലാംഗലേന ച പീഡിതം।
നിഷീദമാനം സോത്കണ്ഠം വധ്യമാനം സുരാധിപ ॥ 3-9-10 (15971)
`ഏനം ദൃഷ്ട്വാ ഭൃശം ശ്രാന്തം വധ്യമാനം സുരാധിപ।'
കൃപാവിഷ്ടാഽസ്മി ദേവേന്ദ്ര മനശ്ചോദ്വേപതേ മമ ॥ 3-9-11 (15972)
ഏകസ്തത്രബലോപേതോ ധുരമുദ്വഹതേഽധികാം।
അപരോപ്യബലപ്രാണഃ കൃശോ ധമനിസന്തതഃ।
കൃച്ഛ്രാദുദ്വഹതേ ഭാരം തം വൈ ശോചാമി വാസവ ॥ 3-9-12 (15973)
വധ്യമാനഃ പ്രതോദേന തുദ്യമാനഃ പുനഃ പുനഃ।
നൈവ ശക്നോതി തം ഭാരമുദ്വോഢും പശ്യ വാസവ ॥ 3-9-13 (15974)
തതോഽഹം തസ്യ ശോകാർതാ വിരൌമി ഭൃശദുഃഖിതാ।
അശ്രൂണ്യാവർതയന്തീ ച നേത്രാഭ്യാം കരുണായതീ ॥ 3-9-14 (15975)
ശക്ര ഉവാച। 3-9-15x (1795)
തവ പുത്രസഹസ്രേഷു പീഡ്യമാനേഷു ശോഭനേ।
കിം കൃപായിതവത്യത്ര പുത്ര ഏകോ നിപീഡ്യതേ ॥ 3-9-15 (15976)
സുരഭിരുവാച। 3-9-16x (1796)
യദി പുത്രസഹസ്രാണി സർവത്രസമതൈവ മേ।
ദീനസ്യ തു സതഃ ശക്ര പുത്രസ്യാഭ്യധികാകൃപാ ॥ 3-9-16 (15977)
വ്യാസ ഉവാച। 3-9-17x (1797)
തദിന്ദ്രഃ സുരഭേർവാക്യം നിശംയ ഭൃശവിസ്മിതഃ।
ജീവിതേനാപി കൌരവ്യ മേനേഽഭ്യധികമാത്മജം ॥ 3-9-17 (15978)
പ്രവവർഷ ച തത്രൈവ സഹസാ തോയമുൽവണം।
കർഷകസ്യാചരന്വിഘ്നം ഭഗവാൻപാകശാസനഃ ॥ 3-9-18 (15979)
തദ്യഥാ സുരഭിഃ പ്രാഹ സമമേവാസ്തു തേ തഥാ।
സുതേഷു രാജൻസർവേഷു ഹീനേഷ്വഭ്യധികാ കൃപാ ॥ 3-9-19 (15980)
യാദൃശോ മേ സുതഃ പാണ്ഡുസ്താദൃശോ മേഽസി പുത്രക।
വിദുരശ്ച മഹാപ്രാജ്ഞഃ സ്നേഹാദേതദ്ബ്രവീംയഹം ॥ 3-9-20 (15981)
ചിരായ തവ പുത്രാണാം ശതമേകശ്ച ഭാരത।
പാണ്ഡൌഃ പഞ്ചൈവ ലക്ഷ്യന്തേ തേഽപി മന്ദാഃസുദുഃഖിതാഃ ॥ 3-9-21 (15982)
കഥം ജീവേയുരത്യന്തം കഥം വർധേയുരിത്യപി।
ഇതി ദീനേഷു പാർഥേഷു മനോ മേ പരിതപ്യതേ ॥ 3-9-22 (15983)
യദി പാർഥിവ കൌഖ്യാഞ്ജീവമാനാനിഹേച്ഛസി।
ദുര്യോധനസ്തവ സുതഃ ശമം ഗച്ഛതു പാണ്ഡവൈഃ ॥ 3-9-23 (15984)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി കിർമീരവധപർവണി നവമോഽധ്യായഃ ॥ 9 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-9-5 സുരഭ്യാ ദേവധേന്വാ ॥ 3-9-7 അന്വകൃപായത അനുകംപിതവാൻ ॥ 3-9-9 കൌശിക ഹേ ഇന്ദ്ര ॥ 3-9-10 പ്രതോദേന തീക്ഷ്ണാഗ്രലോഹവതാ ദണ്ഡേന ॥ 3-9-12 ധുരം ഭാരം। ധമനിസന്തതഃ ശിരാഭിർവ്യാപ്തഃ। നിർമാംസ ഇത്യർഥഃ ॥ 3-9-13 വധോ ദണ്ഡാഘാതേന। തോദഃ പ്രതോദേന ॥ 3-9-15 കൃപായിതവതീ കൃപാങ്കൃതവതീ। പുത്ര ഏകോ നിപീഡ്യതേ ബഹുഷു പുത്രേഷു ഏകഃ കശ്ചിത് നിപീഡ്യത ഏവേത്യർഥഃ ॥ 3-9-18 ഉൽവണം ഉത്കടം ॥ 3-9-21 മന്ദാ- ത്വത്പുത്രവത്കപടാനഭിജ്ഞാഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 010
॥ ശ്രീഃ ॥
3.10. അധ്യായഃ 010
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ധൃതരാഷ്ട്രേണ ദുര്യോധനാനുശാസനം പ്രാർഥിതേന വ്യാസേന തത്രാഗമിഷ്യന്തം മൈത്രേയപ്രതി തത്പ്രാർഥനാവിധാനപൂർവകം സ്വാവാസംപ്രതി ഗമനം ॥ 1 ॥ തത്രാഗതേന മൈത്രേയേണ ഊർവാസ്ഫാലനപൂർവകം സ്വവചനമനാദൃതവതോ ദുര്യോധനസ്യ ഭീമസേനഗദയാ തവോരുഭേദോ ഭൂയാദിതി ശാപദാനം ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-10-0 (15985)
ധൃതരാഷ്ട്ര ഉവാച। 3-10-0x (1798)
ഏവമേതൻമഹാപ്രാജ്ഞ യഥാ വദസി മാം മുനേ।
അഹം ചൈവ വിജാനാമി സർവേ ചേമേ നരാധിപാഃ ॥ 3-10-1 (15986)
ഭവാംശ്ച മന്യതേ സാധു യത്കുരൂണാം സുഖോദയം।
തദേവ വിദുരോഽപ്യാഹ ഭീഷ്മോ ദ്രോണശ്ച മാം മുനേ ॥ 3-10-2 (15987)
യദിത്വഹമനുഗ്രാഹ്യഃ കൌരവ്യേഷു ദയാ യദി।
അന്വശാധി ദുരാത്മാനം പുത്രം ദുര്യോധനം മമ ॥ 3-10-3 (15988)
വ്യാസ ഉവാച. 3-10-4x (1799)
അയമായാതി വൈ രാജൻമൈത്രേയോ ഭഗവാനൃഷിഃ।
അന്വീക്ഷ്യ പാണ്ഡവാൻഭ്രാതൃനിഹൈവാഽസ്മദ്ദിദൃക്ഷയാ ॥ 3-10-4 (15989)
ഏഷ ദുര്യോധനം പുത്രം തവ രാജൻമഹാനൃഷിഃ।
അനുശാസ്താ യഥാന്യായം ശമായാസ്യ കുലസ്യ ച ॥ 3-10-5 (15990)
ബ്രൂയാദ്യദേഷ കൌരവ്യ തത്കാര്യമവിശങ്കയാ।
അക്രിയായാം തു കാര്യസ്യ പുത്രം തേ ശപ്സ്യതേ രുഷാ ॥ 3-10-6 (15991)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-10-7x (1800)
ഏവമുക്ത്വാ യയൌ വ്യാസോ മൈത്രേയഃ പ്രത്യദൃശ്യത।
പൂജയാ പ്രതിജഗ്രാഹ സപുത്രസ്തം നരാധിപഃ ॥ 3-10-7 (15992)
കൃത്വാഽർധ്യാദ്യാഃ ക്രിയാഃ സർവാ വിശ്രാന്തം മുനിസത്തമം
പ്രശ്രയേണാബ്രവീദ്രാജാ ധൃതരാഷ്ട്രോഽംബികാസുതഃ ॥ 3-10-8 (15993)
സുഖേനാഗമനം കച്ചിദ്ഭഗവൻകുരുജാംഗലേ।
കച്ചിത്കുശലിനോ വീരാ ഭ്രാതരഃ പഞ്ച പാണ്ഡവാഃ । 3-10-9 (15994)
സമയേ സ്ഥാതുമിച്ഛന്തി കച്ചിച്ച ഭരതർഷഭാഃ।
കച്ചിത്കുരൂണാം സൌഭ്രാത്രമവ്യുച്ഛിന്നം ഭവിഷ്യതി ॥ 3-10-10 (15995)
മൈത്രേയ ഉവാച। 3-10-11x (1801)
തീർഥയാത്രാമനുക്രാമൻപ്രാപ്തോഽസ്മി കുരുജാംഗലാൻ।
യദൃച്ഛയാ ധർമരാജം ദൃഷ്ട്വവാൻകാംയകേ വനേ ॥ 3-10-11 (15996)
തം ജടാജിനസംവീതം തപോവനനിവാസിനം।
സമാജഗ്മുർമഹാത്മാനം ദ്രഷ്ടും മുനിഗണാഃ പ്രഭോ ॥ 3-10-12 (15997)
തത്രാശ്രൌഷം മഹാരാജ പുത്രാണാം തവ വിഗ്രഹം।
അനയം ദ്യൂതരൂപേണ മഹാഭയമുപസ്ഥിതം ॥ 3-10-13 (15998)
തതോഽഹം ത്വാമനുപ്രാപ്തഃ കൌരവാണാമവേക്ഷയാ ॥
സദാ ഹ്യഭ്യധികഃ സ്നേഹഃ പ്രീതിശ്ച ത്വയി മേ പ്രഭോ ॥ 3-10-14 (15999)
നൈതദൌപയികം രാജംസ്ത്വയി ഭീഷ്മേ ച ജീവതി।
യദന്യോന്യേന തേ പുത്രാ വിരുധ്യന്തേ കഥഞ്ചന ॥ 3-10-15 (16000)
മേഢീഭൂതഃ സ്വയം രാജന്നിഗ്രഹേ പ്രഗ്രഹേ ഭവാൻ।
കിമർഥമനയം ഘോരമുത്പതന്തമുപേക്ഷസേ ॥ 3-10-16 (16001)
ദസ്യൂനാമിവ യദ്വൃത്തം സഭായാം കുരുനന്ദന।
തേന ന ഭ്രാജസേ രാജംസ്താപസാനാം സമാഗമേ ॥ 3-10-17 (16002)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-10-18x (1802)
തതോ വ്യാവൃത്യ രാജാനം ദുര്യോധനമമർഷണം।
ഉവാച ശ്ലക്ഷ്ണയാ വാചാ മൈത്രേയോ ഭഗവാനൃപിഃ ॥ 3-10-18 (16003)
മൈത്രേയ ഉവാച। 3-10-19x (1803)
ദുര്യോധന മഹാബാഹോ നിബോധ വദതാം വര।
വചനം മേ മഹാഭാഗ ബ്രുവതോ യദ്ധിതം തവ ॥ 3-10-19 (16004)
മാ ദ്രുഹഃ പാണ്ഡവാന്രാജൻകുരുഷ്വ ഹിതമാത്മനഃ।
പാണ്ഡവാനാം കുരൂണാം ച ലോകസ്യ ച നരർഷഭ ॥ 3-10-20 (16005)
പാണ്ഡവാൻപ്രാപ്യ താന്രാത്രൌ കിർമീരോ നാമ രാക്ഷസഃ।
അവൃത്യ മാർഗം രൌദ്രാത്മാ തസ്ഥൌ ഗിരിവാചലഃ ॥ 3-10-21 (16006)
തം ഭീമഃ സമരസ്ലാഘീ ബലേന ബലിനാം വരഃ।
ജഘാന പശുമാരേണ വ്യാഘ്രഃ ക്ഷുദ്രമൃഗം യഥാ ॥ 3-10-22 (16007)
പശ്യ ദിഗ്വിജയേ രാജന്യഥാ ഭീമേന പാതിതഃ।
ജരാസന്ധോ മഹേഷ്വാസോ നാഗായുതബലോ യുധി ॥ 3-10-23 (16008)
സംബന്ധീ വാസുദേവശ്ച ശ്യാലാഃ സർവേ ച പാർഷതാഃ।
തേ ഹി സർവേ നരവ്യാഘ്രാഃ ശൂരാ വിക്രാന്തയോധിനഃ ॥ 3-10-24 (16009)
സർവേ നാഗായുതപ്രാണാ വജ്രസംഹനനാ ദൃഢഃ।
സത്യവ്രതധരാഃ സർവേസർവേ പുരുഷമാനിനഃ ॥ 3-10-25 (16010)
ഹന്താരോ ദേവശത്രൂണാം രക്ഷസാം കാമരൂപിണാം।
ഹിഡിംബബകമുഖ്യാനാം കിർമീരസ് ച രക്ഷസഃ।
കസ്താന്യുധി സമാസീത ജരാമരണവാന്നരഃ ॥ 3-10-26 (16011)
തസ്യ തേ ശമ ഏവാസ്തു പാണ്ഡവൈർഭരതർഷഭ।
കുരു മേ വചനം രാജൻമാ മൃത്യുവശമന്വഗാഃ ॥ 3-10-27 (16012)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-10-28x (1804)
ഏവം തു ബ്രുവതസ്തസ്യ മൈത്രേയസ്യ വിശാംപതേ।
ഊരും കരികരാകാരം കരേണാഭിജഘാന തഃ ॥ 3-10-28 (16013)
ദുര്യോധനഃ സ്മിതം കൃത്വാ ചരണേനോല്ലിഖൻമഹീം।
നകിഞ്ചിദുക്ത്വാ ദുർമേധാസ്തസ്ഥൌ കിഞ്ചിദവാങ്മുഖഃ ॥ 3-10-29 (16014)
തമശുശ്രൂഷമാണം തു വിലിഖന്തം വസുന്ധരാം।
ദൃഷ്ട്വാ ദുര്യോധനം രാജൻമൈത്രേയം കോപ ആവിശത് ॥ 3-10-30 (16015)
സ കോപവശമാപന്നോ മൈത്രേയോ മുനിസത്തമഃ।
വിധിനാ സംപ്രയുക്തശ്ച ശാപായാസ്യ മനോ ദധേ ॥ 3-10-31 (16016)
തതഃ സ വാര്യുപസ്പൃശ്യ കോപസംരക്തലോചനഃ।
മൈത്രേയോ ധാർതരാഷ്ട്രം തമശപദ്ദുഷ്ടചേതസം ॥ 3-10-32 (16017)
യസ്മാത്ത്വം മാമനാദൃത്യ നേമാം വാചം ചികീർഷസി।
തസ്മാദസ്യാതിമാനസ്യ സദ്യഃ ഫലമവാപ്സ്യസി ॥ 3-10-33 (16018)
ത്വദഭിദ്രോഹസംയുക്തം യുദ്ധമുത്പത്സ്യതേ മഹത്।
യത്ര ഭീമോ ഗദാഘാതൈസ്തവോരും ഭേത്സ്യതേ ബലീ ॥ 3-10-34 (16019)
ഇത്യേവമുക്തേ വചനേ ധൃതരാഷ്ട്രോ മഹീപതിഃ।
പ്രസാദയാമാസ മുനിം നൈതദേവം ഭവേദിതി ॥ 3-10-35 (16020)
മൈത്രേയ ഉവാച। 3-10-36x (1805)
ശമം യാസ്യതി ചേത്പുത്രസ്തവ രാജന്യദാ തദാ।
ശായോ ന ഭവിതാ താത വിപരീതേ ഭവിഷ്യതി ॥ 3-10-36 (16021)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-10-37x (1806)
സവിലക്ഷസ്തു രാജേന്ദ്രോ ദുര്യോധനപിതാ തദാ।
മൈത്രേയം പ്രാഹ കിർമീരഃ കഥം ഭീമേന പാതിതഃ ॥ 3-10-37 (16022)
മൈത്രേയ ഉവാച। 3-10-38x (1807)
നാഹം വക്ഷ്യാംയസൂയാ തേ ന തേ ശുശ്രൂഷതേ സുതഃ।
ഏഷ തേ വിദുരഃ സർവമാഖ്യാസ്യതി ഗതേ മയി ॥ 3-10-38 (16023)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-10-39x (1808)
ഇത്യേവമുക്ത്വാ മൈത്രേയഃ പ്രാതിഷ്ഠത യഥാഗതം।
കിർമീരവധസംവിഗ്നോ ഭയം ദുര്യോധനോ യയൌ ॥ 3-10-39 (16024)
॥ ഇതിശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി കിർമീരവധപർവണി ദശമോഽധ്യായഃ ॥ 10 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-10-5 അനുശാസ്താ അനുശാസിഷ്യതി ॥ 3-10-6 അക്രിയായാം അകരണേ। കാര്യസ്യ അവശ്യകർതവ്യസ്യ ॥ 3-10-11 യദൃച്ഛയാ ദൈവാത് ॥ 3-10-15 ഔപയികം യോഗ്യം ॥ 3-10-16 മേഢീഭൂതഃ ഖലദാമസ്തംഭീഭൂതഃ। പ്രഗ്രഹേ അനുഗ്രഹേ ॥ 3-10-18 വ്യാവൃത് അഭിമുഖീഭൂയേത്യർഥഃ ॥ 3-10-22 പശുമാരേണ പശുമാരണപ്രകാരേണ ॥ 3-10-24 വിക്രാന്തയോധിനഃ വിക്രാന്താശ്ച യുദ്ധശീലാശ്ച ॥ 3-10-25 വജ്രസംഹനനാഃ വജ്രകായാഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 011
॥ ശ്രീഃ ॥
3.11. അധ്യായഃ 011
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
മൈത്രേയചോദിതേന വിദുരേണ ധൃതരാഷ്ട്രായ ഭീമകൃതകിർമീരവധപ്രകാരകഥനം ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-11-0 (16025)
ധൃതരാഷ്ട്ര ഉവാച। 3-11-0x (1809)
കിർമീരസ്യ വധം ക്ഷത്തഃ ശ്രോതുമിച്ഛാമി കഥ്യതാം।
രക്ഷസാ ഭീമസേനസ്യ കഥമാസീത്സമാഗമഃ ॥ 3-11-1 (16026)
വിദുര ഉവാച। 3-11-2x (1810)
ശൃണു ഭീമസ്യ കർമേദമതിമാനഷകർമണഃ।
ശ്രുതപൂർവം മയാ തേഷാം കഥാന്തേഷു പുനഃ പുനഃ ॥ 3-11-2 (16027)
ഇതഃ പ്രയാതാ രാജേന്ദ്ര പാണ്ഡവാ ദ്യൂതനിർജിതാഃ।
ജഗ്മുസ്ത്രിഭിരഹോരാത്രൈഃ കാംയകം നാമ തദ്വനം ॥ 3-11-3 (16028)
രാത്രൌ നിശീഥേ ത്വാഭീലേ ഗതേഽർധസമയേ നൃപ।
പ്രചാരേ പുരുഷാദാനാം രക്ഷസാം ഘോരകർമണാം ॥ 3-11-4 (16029)
തദ്വനം താപസാ നിത്യമശേഷാ വനചാരിണഃ।
ദൂരാത്പരിഹരന്തി സ്മ പുരുഷാദഭയാത്കില ॥ 3-11-5 (16030)
തേഷാം പ്രവിശതാം തത്ര മാർഗമാവൃത്യ ഭാരത।
ദീപ്താക്ഷം ഭീഷണം രക്ഷഃ മോൽമുകം പ്രത്യപദ്യത ॥ 3-11-6 (16031)
ബാഹൂ മഹാന്തൌ കൃത്വാ ച തഥാസ്യം ച ഭയാനകം।
സ്ഥിതമാവൃത്യപന്ഥാനം യേന യാന്തി കുരൂദ്വഹാഃ ॥ 3-11-7 (16032)
ദഷ്ടോഷ്ഠദംഷ്ട്രം താംരാക്ഷം പ്രദീപ്തോർധ്വശിരോരുഹം।
സാർകരശ്മിതഡിച്ചക്രം സബലാകമിവാംബുദം ॥ 3-11-8 (16033)
സൃജന്തം രാക്ഷസീം മായാം മഹാനാദനിനാദിതം।
മുഞ്ചന്തം വിപുലാന്നാദാൻസതോയമിവ തോയദം ॥ 3-11-9 (16034)
തസ്യ നാദേന സന്ത്രസ്താഃ പക്ഷിണഃ സർവതോദിശം।
വിമുക്തനാദാഃ സംപേതുഃ സ്ഥലജാ ജലജൈഃ സഹ ॥ 3-11-10 (16035)
സംപ്രദ്രുതമൃഗദ്വീപിമഹിഷർക്ഷസമാകുലം।
തദ്വനം തസ്യ നാദേന സംപ്രസ്ഥിതമിവാഭവത് ॥ 3-11-11 (16036)
തസ്യോരുവാതാഭിഹതാസ്താംരപല്ലവബാഹവഃ।
വിദൂരജാതാശ്ച ലതാഃ സമാശ്ലിഷ്യന്തി പാദപാൻ ॥ 3-11-12 (16037)
തസ്മിൻക്ഷണേഽഥ പ്രവവൌ മാരുതോ ഭൃശദാരുണഃ।
രജസാ സംവൃതം തേന നഷ്ടർക്ഷമഭവന്നഭഃ ॥ 3-11-13 (16038)
പഞ്ചാനാം പാണ്ഡുപുത്രാണാമവിജ്ഞാതോ മഹാരിപുഃ।
പഞ്ചാനാമിന്ദ്രിയാണാം തു ശോകാവേശ ഇവാതുലഃ ॥ 3-11-14 (16039)
സ ദൃഷ്ട്വാ പാണ്ഡവാന്ദൂരാത്കൃഷ്ണാജിനസമാവൃതാൻ।
ആവൃണോത്തദ്വനദ്വാരം മൈനാക ഇവ പർവതഃ ॥ 3-11-15 (16040)
തം സമാസാദ്യ വിത്രസ്താ കൃഷ്ണാ കമലലോചനാ।
അദൃഷ്ടപൂർവം സന്ത്രാസാന്ന്യമീലയത ലോചനേ ॥ 3-11-16 (16041)
ദുഃശാസനകരോത്സൃഷ്ടവിപ്രകീർണശിരോരുഹാ।
പഞ്ചപർവതമധ്യസ്ഥാ നദീവാകുലതാം ഗതാ ॥ 3-11-17 (16042)
വിമുഹ്യമാനാം താം തത്ര ജഗൃഹുഃ പഞ്ച പാണ്ഡവാഃ।
ഇന്ദ്രിയാണി പ്രസക്താനി വിഷയേഷു യഥാരതിം ॥ 3-11-18 (16043)
അഥ താം രാക്ഷസീം മായാമുത്ഥിതാം ഘോരദർശനാം।
രക്ഷോഘ്നൈർവിവിധൈർമന്ത്രൈർധൌംയഃ സംയക്പ്രയോജിതൈഃ ॥ 3-11-19 (16044)
പശ്യതാം പാണ്ഡുപുത്രാണാം നാശയാമാസ വീര്യവാൻ।
സ നഷ്ടമായോഽതിബലഃ ക്രോധവിസ്ഫാരിതേക്ഷണഃ ॥ 3-11-20 (16045)
കാമമൂർതിധരഃ ക്രൂരഃ കാലകൽപോ വ്യദൃശ്യത।
തമുവാച തതോ രാജാ ദീർഘപ്രജ്ഞോ യുധിഷ്ഠിരഃ ॥ 3-11-21 (16046)
കോ ഭവാൻകസ്യ വാ കിം തേ ക്രിയതാം കാര്യമുച്യതാം।
പ്രത്യുവാചാഥ തദ്രക്ഷോ ധർമരാജം യുധിഷ്ഠിരം ॥ 3-11-22 (16047)
അഹം വകസ്യ വൈ ഭ്രാതാ കിർമീര ഇതി വിശ്രുതഃ।
വനേഽസ്മിൻകാംയകേ ശൂന്യേ നിവസാമി ഗതജ്വരഃ ॥ 3-11-23 (16048)
യുധി നിർജിത്യ പുരുഷാനാഹാരം നിത്യമാചരൻ।
കേ യൂയമഭിസംപ്രാപ്താ ഭക്ഷ്യഭൂതാ മമാന്തികം।
യുധി നിർജിത്യവഃ സർവാൻഭക്ഷയിഷ്യേ ഗതജ്വരഃ ॥ 3-11-24 (16049)
വിദുര ഉവാച। 3-11-25x (1811)
യുധിഷ്ഠിരസ്തു തച്ഛ്രുത്വാ വചസ്തസ്യ ദുരാത്മനഃ।
ആചചക്ഷേ തതഃ സർവം ഗോത്രനാമാദി ഭാരത ॥ 3-11-25 (16050)
പാണ്ഡവോ ധർമരാജോഽഹം യദി തേ ശ്രോത്രമാഗതഃ।
സഹിതോ ഭ്രാതൃഭിഃ സർവൈർഭീമസേനാർജുനാദിഭിഃ ॥ 3-11-26 (16051)
ഹൃതരാജ്യോ വനേ വാസം വസ്തും കൃതമതിസ്തതഃ।
വനമഭ്യാഗതോ ഘോരമിദം തവ പരിഗ്രഹം ॥ 3-11-27 (16052)
`വിസ്മയം പരമം ഗത്വാ രാക്ഷസോ ഘോരദർശനഃ।'
കിർമീരസ്ത്വബ്രവീദേനം ദിഷ്ട്യാ ദേവൈരിദം മമ।
ഉപപാദിതമദ്യേഹ ചിരകാലാൻമനോരഥം ॥ 3-11-28 (16053)
ഭീമസേനവധാർഥം ഹി നിത്യമഭ്യുദ്യതായുധഃ।
ചരാമി പൃഥിവീം കൃത്സ്നാം നൈനം ചാസാദയാംയഹം ॥ 3-11-29 (16054)
സോയമാസാദിതോ ദിഷ്ട്യാ ഭ്രാതൃഹാ കാങ്ക്ഷിതശ്ചിരം।
അനേന ഹി മമ ഭ്രാതാ ബകോ വിനിഹതഃ പ്രിയഃ ॥ 3-11-30 (16055)
വൈത്രകീയവനേ രാജൻബ്രാഹ്മണച്ഛദ്മരൂപിണാ।
വിദ്യാബലമുപാശ്രിത്യ ന ഹ്മസ്ത്യസ്യൌരസം ബലം ॥ 3-11-31 (16056)
ഹിഡിംബശ്ച സഖാ മഹ്മം ദയിതോ വനഗോചരഃ।
ഹതോ ദുരാത്മനാഽനേന സ്വസാ ചാസ്യ ഹൃതാ പുരാ ॥ 3-11-32 (16057)
സോയമഭ്യാഗതോ മൂഢോ മമേദം ഗഹനം വനം।
പ്രചാരസമയേഽസ്മാകമർദ്ധരാത്രേ സ്ഥിതേ സമേ ॥ 3-11-33 (16058)
അദ്യാസ്യ യാതയിഷ്യാമി തദ്വൈരം ചിരസംഭൃതം।
തർപയിഷ്യാമി ച ബകം രുധിരേണാസ്യ ഭൂരിണാ ॥ 3-11-34 (16059)
അദ്യാഹമനൃണോ ഭൂത്വാ ഭ്രാതുഃ സഖ്യുസ്തഥൈവ ച।
ശാന്തിം ലബ്ധാസ്മി പരമാം ഹത്വാ രാക്ഷസകണ്ടകം ॥ 3-11-35 (16060)
യദി തേന പുരാ മുക്തോ ഭീമസേനോ ബകേന വൈ।
അദ്യൈനം ഭക്ഷയിഷ്യാമി പശ്യതസ്തേ യുധിഷ്ഠിര ॥ 3-11-36 (16061)
ഏനം ഹി വിപുലപ്രാണമദ്യ ഹത്വാ വൃകോദരം।
സംഭക്ഷ്യ ജരയിഷ്യാമി യഥാഽഗസ്ത്യോ മഹാസുരം ॥ 3-11-37 (16062)
ഏവമുക്തസ്തു ധർമാത്മാ സത്യസന്ധോ യുധിഷ്ഠിരഃ।
നൈതദസ്തീതി സക്രോധോ ഭർത്സയാമാസ രാക്ഷസം ॥ 3-11-38 (16063)
തതോ ഭീമോ മഹാബാഹുരാരുജ്യതരസാ ദ്രുമം।
ദശവ്യാമമഥോദ്വിദ്ധം നിഷ്പത്രമകരോത്തദാ ॥ 3-11-39 (16064)
ചകാര സജ്യം ഗാണ്ഡീവം വജ്രനിഷ്പേഷഗൌരവം।
നിമേഷാന്തരമാത്രേണ തഥൈവ വിജയോഽർജുനഃ ॥ 3-11-40 (16065)
നിവാര്യ ഭീമോ ജിഷ്ണും തം തദ്രക്ഷോ മേഘനിഃസ്വനം।
അഭിദ്രുത്യാബ്രവീദ്വാക്യം തിഷ്ഠതിഷ്ഠേതി ഭാരത ॥ 3-11-41 (16066)
ഇത്യുക്ത്വൈനമതിക്രുദ്ധഃ കക്ഷ്യാമുത്പീഡ്യ പാണ്ഡവഃ।
നിഷ്പിഷ്യ പാണിനാ പാണിം സന്ദഷ്ടൌഷ്ഠപുടോ ബലീ।
തമഭ്യധാവദ്വേഗേന ഭീമോ വൃക്ഷായുധസ്തദാ ॥ 3-11-42 (16067)
യമദണ്ഡപ്രതീകാശം തതസ്തം തസ്യ മൂർധനി।
പാതയാമാസ വേഗേന കുലിശം മഘവാനിവ ॥ 3-11-43 (16068)
അസംഭ്രാന്തം തു തദ്രക്ഷഃ സമരേ പ്രത്യദൃശ്യത।
ചിക്ഷേപ ചോൽമുകം ദീപ്തമശനിം ജ്വലിതാമിവ ॥ 3-11-44 (16069)
തദുദസ്തമലാതം തു ഭീമഃ പ്രഹരതാം വരഃ।
പദാ സവ്യേന ചിക്ഷേപ തദ്രക്ഷഃ പുനരാവ്രജത് ॥ 3-11-45 (16070)
കിർമീരശ്ചാപി സഹസാ വൃക്ഷമുത്പാട്യ പാണ്ഡവം।
ദണ്ഡപാണിരിവ ക്രുദ്ധഃ സമരേ പ്രത്യധാവത ॥ 3-11-46 (16071)
തദ്വൃക്ഷയുദ്ധമഭവൻമഹീരുഹവിനാശനം।
വാലിസുഗ്രീവയോർഭ്രാത്രോര്യഥാ സ്ത്രീകാങ്ക്ഷിണോഃ പുരാ ॥ 3-11-47 (16072)
ശീർഷയോഃ പതിതാ വൃക്ഷാ വിഭിദുർനൈകധാ തയോഃ।
യഥൈവോത്പലപത്രാണി മത്തയോർദ്വിപയോസ്തഥാ ॥ 3-11-48 (16073)
മൂർധ്നിജർഝരഭൂതാസ്തു ബഹവസ്തത്ര പാദപാഃ।
ചീരാണീവ വ്യുദസ്താനി രേജുസ്തത്ര മഹാവനേ ॥ 3-11-49 (16074)
തദ്വൃക്ഷയുദ്ധമഭവൻമഹൂർതം ഭരതർഷഭ।
രാക്ഷസാനാം ച മുഖ്യസ്യ നരാണാമുത്തമസ്യ ച ॥ 3-11-50 (16075)
തതഃ ശിലാം സമുത്ക്ഷിപ്യ ഭീമസ്യ യുധി തിഷ്ഠതഃ।
പ്രാഹിണോദ്രാസഃ ക്രുദ്ധോ ഭീമസേനശ്ചചാല ഹ ॥ 3-11-51 (16076)
തം ശിലാതാഡനജഡം പര്യധാവത രാക്ഷസഃ।
ബാഹുവിക്ഷിപ്തകിരണഃ സ്വർഭാനുരിവ ഭാസ്കരം ॥ 3-11-52 (16077)
താവന്യോന്യം സമാശ്ലിശ്യ പ്രകർഷന്തൌ പരസ്പരം।
ഉഭാവപി ചകാശേതേ പ്രവൃദ്ധൌ വൃഷഭാവിവ ॥ 3-11-53 (16078)
തയോരാസീത്സുതുമുലഃ സംപ്രഹാരഃ സുദാരുണഃ।
നഖദംഷ്ട്രായുധവതോർവ്യാഘ്രയോരിവ ദൃപ്തയോഃ ॥ 3-11-54 (16079)
ദുര്യോധനനികാരാച്ച ബാഹുവീര്യാച്ച ദർപിതഃ।
കൃഷ്ണാനയനദൃഷ്ടശ്ച വ്യവർധത വൃകോദരഃ ॥ 3-11-55 (16080)
അഭിഹത്യാഥ ബാഹുഭ്യാം പ്രത്യഗൃഹ്ണാദമർഷിതഃ।
മാതംഗമിവ മാതംഗഃ പ്രഭിനനകരടാമുഖം ॥ 3-11-56 (16081)
സ ചാപ്യേനം തതോ രക്ഷഃ പ്രതിജഗ്രാഹ വീര്യബാൻ।
തമാക്ഷിപദ്ഭീമസേനോ ബലേന ബലിനാം വരഃ ॥ 3-11-57 (16082)
തയോർഭുജവിനിഷ്പേഷാദുഭയോർബലിനോസ്തദാ।
ശബ്ദഃ സമഭവദ്ഘോരോ വേണുസ്ഫോടസമോ യുധി ॥ 3-11-58 (16083)
അഥൈനമാക്ഷിപ്യ ബലാദ്ഗൃദ്യ മധ്യേ വൃകോദരഃ।
ധൂനയാമാസ വേഗേന വായുശ്ചണ്ഡ ഇവ ദ്രുമം ॥ 3-11-59 (16084)
സ ഭീമേന പരാമൃഷ്ടോ ദുർബലോ ബലിനാം രണേ।
വ്യസ്പന്ദത യഥാപ്രാണം വിചകർഷ ച പാണ്ഡവം ॥ 3-11-60 (16085)
തത ഏനം പരിശ്രാന്തമുപലക്ഷ്യ വൃകോദരഃ।
യോക്രയാമാസ ബാഹുഭ്യാം പശും രശനയാ യഥാ ॥ 3-11-61 (16086)
വിനദന്തം മഹാനാദം ഭിന്നഭിരീസ്വനം ബലീ।
ഭ്രാമയാമാസ സുചിരം വിസ്ഫുരന്തമചേതസം ॥ 3-11-62 (16087)
തം വിഷീദന്തമാജ്ഞായ രാക്ഷസം പാണ്ഡുനന്ദനഃ।
പ്രഗൃഹ്യ തരസാ ദോർഭ്യാം പശുമാരമമാരയത് । 3-11-63 (16088)
ആക്രംയ ച കടീദേശേ ജാനുനാ രാക്ഷസാധമം।
പീഡയാമാസ പാണിഭ്യാം തസ്യ കണ്ഠംവൃകോദരഃ ॥ 3-11-64 (16089)
അഥ ജർജരസർവാംഗം വ്യാവൃത്തനയനോൽബണം।
ഭൂതലേ ഭ്രാമയാമാസ വാക്യം ചേദമുവാച ഹ ॥ 3-11-65 (16090)
ഹിഡിംബബകയോഃ പാപ ന ത്വമശ്രുപ്രമാർജനം।
കരിഷ്യസി ഗതശ്ചാപി യമസ്യ സദനം പ്രതി ॥ 3-11-66 (16091)
ഇത്യേവമുക്ത്വാ പുരുഷപ്രവീര-
സ്തം രാക്ഷസം ക്രോധപരീതചേതാഃ।
വിസ്രസ്തവസ്ത്രാഭരണം സ്ഫുരന്ത-
മുദ്ധാന്തചിത്തം വ്യസുമുത്സസർജ ॥ 3-11-67 (16092)
തസ്മിൻഹതേ തോയദതുല്യരൂപേ
കൃഷ്ണാം പുരസ്കൃത്യ നരേന്ദ്രപുത്രാഃ।
ഭീമം പ്രശസ്യാഥ ഗുണൈരനേകൈ-
ർഹൃഷ്ടാസ്തതോ ദ്വൈതവനായ ജഗ്മുഃ ॥ 3-11-68 (16093)
വിദുര ഉവാച। 3-11-69x (1812)
ഏവം വിനിഹതഃ സംഖ്യേ കിർമോരോ മനുജാധിപ।
ഭീമേന വചനാത്തസ് ധർമരാജസ്യ കൌരവ ॥ 3-11-69 (16094)
തതോ നിഷ്കഷ്ടകം കൃത്വാ വനം തദയരാജിതഃ।
ദ്രൌപദ്യാ സഹ ധർമജ്ഞോ വസതിം താമുവാസ ഹ ॥ 3-11-70 (16095)
സമാശ്വാസ്യ ച തേ സർവേ ദ്രൌപദീം ഭരതർഷഭാഃ।
പ്രഹൃഷ്ടമനസഃ പ്രീത്യാ പ്രസശംസുർവൃകോദരം ॥ 3-11-71 (16096)
ഭീമബാഹുബലോത്പിഷ്ടേ വിനഷ്ടേ രാക്ഷസേ തതഃ।
വിവിശുസ്തേ വനം വീരാഃ ക്ഷേമം നിഹതകണ്ടകം ॥ 3-11-72 (16097)
സ മയാ ഗച്ഛതാ മാർഗേ വിനികീർണോ ഭയാവഹഃ।
വനേ മഹതി ദുഷ്ടാത്മാ ദൃഷ്ടോ ഭീമബലാദ്ധതഃ ॥ 3-11-73 (16098)
തത്രാശ്രൌഷമഹം ചൈതത്കർമ ഭീമസ് ഭാരത।
ബ്രാഹ്മണാനാം കഥയതാം യേ തത്രാസൻസമാഗതാഃ ॥ 3-11-74 (16099)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-11-75x (1813)
3-11-75 (16100)
ഏവം വിനിഹതം സംഖ്യേ കിർമീരം രക്ഷസാം വരം।
ശ്രുത്വാ ധ്യാനപരോ രാജാ നിശശ്വാസാർതവത്തദാ ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-11-4 ആഭിലേ ഭയങ്കരേ। അർദ്ധസമയേഽർദ്ധജ്ഞാനേ ഗതേസതി। ലോകേ തന്ദ്രാവതി സതീത്യർഥഃ ॥ 3-11-9 ഭയാനകേ ഇതിവിശ്വഃ ॥ 3-11-31 ദൈത്രകീയവനേ ഏകചക്രായാം ॥ 3-11-32 മഹാം മമ ॥ 3-11-35 ലബ്ധാസ്മി ലപ്സ്യാമി ॥ 3-11-37 മഹാസുരം വാതാപിം ॥ 3-11-39 ആരുജ്യഭങ്ത്വാ। ദശവ്യാമം വിസ്താരിതയോഃ കരയോസ്തിര്യഗന്തരം। ഉദ്വിദ്ധം ഉത്പാടിതം ॥ 3-11-40 വജ്രേണ നിഷ്പേഷശ്ചൂർണീഭാവോ യസ്യ പർവതസ്യ തദ്വത് ഗൌരവം ഗുരുത്വം യസ്യ തത്തഥാ । 3-11-42 കക്ഷ്യാമുത്പീഡ്യ പരിധാനവസ്ത്രം ദൃഢീകൃത്യ ॥ 3-11-45 ഉദസ്തം ഉത്ക്ഷിപ്തം। അലാതം ഉൽമുകം। രക്ഷഃ രാക്ഷസം ॥ 3-11-49 ചീരാണി വൃക്ഷദ ൽകലാനി ॥ 3-11-55 നികാരാത് പരിഭവാത്। കൃഷ്ണായാ ആനയ ദൃഷ്ടം യേന സ തഥാ। ദ്രൌപദ്യാകർഷണേന കുപിത ഇത്യർഥഃ ॥ 3-11-56 പ്രഭിന്നകടാമുഖം പ്രഭിന്നേ വ്യക്തീഭൂതേ കരടയോർഗണ്ഡയോർമുഖേ മദനിർഗമമാർഗൌ യസ്യ തം ॥ 3-11-60 വ്യസ്പനദത കിഞ്ചിച്ചലനം കൃതവാൻ ॥ 3-11-61 യോക്രയാമാസ ബബന്ധ। രശനയാ പശുമിവ ॥ 3-11-63 പശുമാരം പശുമിവ മാരയിത്വാ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 012
॥ ശ്രീഃ ॥
3.12. അധ്യായഃ 012
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ശ്രീകൃഷ്ണേന സ്വീയൈഃ സഹ വനേ പാണ്ഡവസമീപഗമനം ॥ 1 ॥ അർജുനേന കൃഷ്ണസ്തവനം ॥ 2 ॥ സ്വദുഖനിവേദനപൂർവകം രുദന്ത്യാ ദ്രൌപദ്യാഃ കൃഷ്ണേന സമാശ്വാസനം ॥ 3 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-12-0 (16101)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-12-0x (1814)
ഭോജാഃ പ്രവ്രജിതാഞ്ശ്രുത്വാ വൃഷ്ണയശ്ചാന്ധകൈഃ സഹ।
പാണ്ഡവാന്ദുഃഖസന്തപ്താൻസമാജഗ്മുർമഹാവനേ ॥ 3-12-1 (16102)
പാഞ്ചാലസ്യ ച ദായാദോ ധൃഷ്ടകേതുശ്ച ചേദിപഃ।
കേകയാശ്ച മഹാവീര്യാ ഭ്രാതരോ ലോകവിശ്രുതാഃ ॥ 3-12-2 (16103)
വനേ ദ്രഷ്ടും യയുഃ പാർഥാൻക്രോധാമർഷസമന്വിതാഃ।
ഗർഹയന്തോ ധാർതരാഷ്ട്രാൻകിം കുർമ ഇതി ചാബ്രുവൻ ॥ 3-12-3 (16104)
വാസുദേവം പുരസ്കൃത്യ സർവേ തേ ക്ഷത്രിയർഷഭാഃ।
പരിവാര്യോപവിവിശുർധർമരാജം യുധിഷ്ഠിരം।
അഭിവാദ്യ കുരുശ്രേഷ്ഠം വിഷണ്ണഃ കേശവോഽബ്രവീത് ॥ 3-12-4 (16105)
വാസുദേവ ഉവാച। 3-12-5x (1815)
ദുര്യോധനസ്യ കർണസ് ശകുനേശ്ച ദുരാത്മനഃ।
ദുഃശാസനചതുർഥാനാം ഭൂമിഃ പാസ്യതി ശോണിതം ॥ 3-12-5 (16106)
ഏതാന്നിഹത്യ സമരേ യേ ച തേഷാം പദാനുഗാഃ।
താംശ്ച സർവാന്വിനിർജിത്യ സഹിതാൻസ നരാധിപാൻ ॥ 3-12-6 (16107)
തതഃ സർവേഽഭിഷിഞ്ചാമോ ധർമരാജം യുധിഷ്ഠിരം।
നികൃത്യാഽഭിചരന്വധ്യ ഏഷ ധർമഃ സനാതനഃ ॥ 3-12-7 (16108)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-12-8x (1816)
പാർതാനാമഭിഷംഗേണ തഥാ ക്രുദ്ധം ജനാർദനം।
അർജുനഃ ശമയാമാസ ദിധക്ഷന്തമിവ പ്രജാഃ ॥ 3-12-8 (16109)
സങ്ക്രുദ്ധം കേശവം ദൃഷ്ട്വാ പൂർവദേവേഷു ഫൽഗുനഃ।
കീർതയാമാസ കർമാണി സത്യകീർതേർമഹാത്മനഃ ॥ 3-12-9 (16110)
പുരുഷസ്യാപ്രമേയസ്യ സത്യസ്യാമിതതേജസഃ।
പ്രജാപതിപതേർവിഷ്ണോർലോകനാഥസ്യ ധീമതഃ ॥ 3-12-10 (16111)
അർജുന ഉവാച। 3-12-11x (1817)
ദശവർഷസഹസ്രാണി യത്രസായംഗൃഹോ മുനിഃ।
വ്യചരസ്ത്വം പുരാ കൃഷ്ണ പർവതേ ഗന്ധമാദനേ ॥ 3-12-11 (16112)
ദശവർഷസഹസ്രാണി ദശവർഷശതാനി ച।
പുഷ്കരേഷ്വവസഃ കൃഷ്ണം ത്വമപോ ഭക്ഷയൻപുരാ ॥ 3-12-12 (16113)
ഊർധ്വബാഹുർവിശാലായാം ബദര്യാം മധുസൂദന।
അതിഷ്ഠ ഏകപാദേന വായുഭക്ഷഃ ശതം സമാഃ ॥ 3-12-13 (16114)
കൃഷ്ണാജിനോത്തരാസംഗഃ കൃശോ ധമനിസന്തതഃ।
ആസീഃ കൃഷ്ണ സരസ്വത്യാം സത്രേദ്വാദശവാർഷികേ ॥ 3-12-14 (16115)
പ്രഭാസഭപ്യഥാസാദ്യ തീർഥം പുണ്യജനാർചിതം।
തത്ര കൃഷ്ണ മഹാതേജാ ദിവ്യം വർഷസഹസ്രകം ॥ 3-12-15 (16116)
ആതിഷ്ഠസ്ത്വമഥൈകേന പാദേന നിയമസ്ഥിതഃ।
ലോകപ്രവൃത്തിഹേതോസ്ത്വമിതി വ്യാസോ മമാബ്രവീത് ॥ 3-12-16 (16117)
ക്ഷേത്രജ്ഞഃ സർവഭൂതാനാമാദിരന്തശ്ച കേശവം।
നിധാനം തപസാം കൃഷ്ണ യജ്ഞസ്ത്വം ച സനാതനഃ ॥ 3-12-17 (16118)
`യോഗകർതാ ഹൃഷീകേശഃ സാംഖ്യകർതാ സനാതനഃ।
ശീലസ്ത്വം സർവയോഗാനാം കരണം നിയമസ്യ ച' ॥ 3-12-18 (16119)
നിഹത്യ നരകം ഭൌമമാഹൃത്യ മണികുണ്ഡലേ।
പ്രഥമോത്പാദിതം കൃഷ്ണ മേധ്യമശ്വമവാസൃജഃ ॥ 3-12-19 (16120)
കൃത്വാതത്കർമ ലോകാനാമൃഷഭഃ സർവലോകജിത്।
അവധീസ്ത്വം രണേ സർവാൻസമേതാന്ദൈത്യദാനവാൻ ॥ 3-12-20 (16121)
തതഃ സർവേശ്വരത്വം ച സംപ്രദായ ശചീപതേഃ।
മാനുഷേഷു മഹാബാഹോ പ്രാദുർഭൂതോഽസി കേശവ ॥ 3-12-21 (16122)
സ ത്വം നാരായണോ ഭൂത്വാ ഹരിരാസീഃ പരന്തപ।
ബ്രഹ്മാ സോമശ്ച സൂര്യശ്ച ധർമോ ധാതാ യമോഽനലഃ ॥ 3-12-22 (16123)
വായുർവൈശ്രവണോ രുദ്രഃ കാലഃ ഖം പൃഥിവീ ദിശഃ।
അജശ്ചരാചരഗുരുഃ സ്രഷ്ടാ ത്വം പുരുഷോത്തമ ॥ 3-12-23 (16124)
തുരായണാദിഭിർദേവ ക്രതുഭിർഭൂരദക്ഷിണൈഃ।
അയജോ ഭൂരിതേജാ വൈ കൃഷ്ണ ചൈത്രരഥേ വനേ ॥ 3-12-24 (16125)
ശതം ശതസഹസ്രാണി സുവർണസ്യ ജനാർദന।
ഏകൈകസ്മിംസ്തദാ യജ്ഞേ പരിപൂർണാനി ദത്തവാൻ ॥ 3-12-25 (16126)
അദിതേരപി പുത്രത്വമേത്യ യാദവനന്ദന।
ത്വം വിഷ്ണുരിതി വിഖ്യാത ഇന്ദ്രാദവരജോ വിഭുഃ ॥ 3-12-26 (16127)
ശിശുർഭൂത്വാ ദിവം ഖം ച പൃഥിവീം ച പരന്തപ।
ത്രിഭിർവിക്രമണൈഃ കൃഷ്ണ ക്രാന്തവാനസി തേജസാ । 3-12-27 (16128)
സംപ്രാപ്യ ദിവമാകാശമാദിത്യസ്യന്ദനേ സ്ഥിതഃ।
അത്യരോചശ്ച ഭൂതാത്മൻഭാസ്കരം സ്വേന തേജസാ ॥ 3-12-28 (16129)
പ്രാദുർഭാവസഹസ്രേഷു തേഷുതേഷു ത്വയാ വിഭോ।
അധർമരുചയഃ കൃഷ്ണ നിഹതാഃ ശതശോഽസുരാഃ ॥ 3-12-29 (16130)
സാദിതാ മൌഖാഃ പാശാ നിശുംഭനരകൌ ഹതൌ।
കൃതഃ ക്ഷേമഃ പുനഃ പന്ഥാഃ പുരം പ്രാഗ്ജ്യോതിഷം പ്രതി ॥ 3-12-30 (16131)
ജാരൂഥ്യാമാഹുതിഃ ക്രാഥഃ ശിശുപാലോ നൃപൈഃ സഹ।
ജരാസന്ധശ്ച ശൈബ്യശ്ച ശതധന്വാ ച നിർജിതഃ ॥ 3-12-31 (16132)
തഥാ പർജന്യഘോഷേണ രഥേനാദിത്യവർചസാ।
അഹാർഷീ രുക്മിണീം ഭൈഷ്മീം രണേ നിർജിത്യ രുക്മിണേ ॥ 3-12-32 (16133)
ഇന്ദ്രദ്യുംനോ ഹതഃ കോപാദ്യവനശ്ച കശേരുമാൻ।
ഹതഃ സൌഭപതിഃ സാൽവസ്ത്വയാ സൌഭം ച പാതിതം 3-12-33 (16134)
ഏവമേതേ യുധി ഹതാ ഭൂയശ്ചാന്യാഞ്ശൃമുഷ്വ ഹ।
ഇരാവത്യാം ഹതോ ഭോജഃ കാർതവീര്യസമോ യുധി।
ഗോപതിസ്താലകേതുശ്ച ത്വയാ വിനിഹതാവുഭൌ ॥ 3-12-34 (16135)
താം ച ഭോഗവതീം പുണ്യാമൃഷികാന്താം ജനാർദന।
ദ്വാരകാമാത്മസാത്കൃത്വാ സമുദ്രം ഗമയിഷ്യസി ॥ 3-12-35 (16136)
ന ക്രോധോ ന ച മാത്സര്യം നാനൃതം മധുസൂദന।
ത്വയി തിഷ്ഠതി ദാശാർഹ ന നൃശംസ്യം കുതോഽനൃജു ॥ 3-12-36 (16137)
ആസീനം ചൈത്യമധ്യേ ത്വാം ദീപ്യമാനം സ്വതേജസാ।
ആഗംയ ഋഷയഃ സർവേഽയാചന്താഭയമച്യുത ॥ 3-12-37 (16138)
യുഗാന്തേ സർവഭൂതാനി സങ്ക്ഷിപ്യ മധുസൂദന।
ആത്മനൈവാത്മസാത്കൃത്വാ ജഗദാസീഃ പരന്തപ ॥ 3-12-38 (16139)
യുഗാദൌ തവ വാർഷ്ണേയ നാഭിപദ്മാദജായത।
ബ്രഹ്മാ ചരാചരഗുരുര്യസ്യേദം സകലം ജഗത്।
തം ഹന്തുമുദ്യതൌ ഘോരൌ ദാനവൌ മധുകൈടഭൌ ॥ 3-12-39 (16140)
തയോർവ്യതിക്രമം ദൃഷ്ട്വാ ക്രുദ്ധസ്യ ഭവതോ ഹരേഃ।
ലലാടാജ്ജാതവാഞ്ശംഭുഃ ശൂലപാണിസ്ത്രിലോചനഃ ॥ 3-12-40 (16141)
ഇത്ഥം താവപി ദേവേശൌ ത്വച്ഛരീരസമുദ്ഭവൌ।
ത്വന്നിയോഗകരാവേതാവിതി മേ നാരദോഽബ്രവീത് ॥ 3-12-41 (16142)
തഥാ നാരായണ പുരാ ക്രതുഭിർഭൂരിദക്ഷിണൈഃ।
ഇഷ്ടവാംസ്ത്വം മഹാസത്രം കൃഷ്ണ ചൈത്രരഥേ വനേ ॥ 3-12-42 (16143)
നൈവം പരേ നാപരേ വാ കരിഷ്യന്തി കൃതാനി വാ।
യാനി കർമാണി ദേവ ത്വം ബാല ഏവ മഹാബലഃ ॥ 3-12-43 (16144)
കൃതവാൻപുണ്ഡരീകാക്ഷ ബലദേവസഹായവാൻ।
വൈരാജഭവനേ ചാപി ബ്രഹ്മണാ ന്യവസഃ സഹ ॥ 3-12-44 (16145)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-12-45x (1818)
ഏവമുക്ത്വാ മഹാത്മാനമാത്മാ കൃഷ്ണസ്യ പാണ്ഡവഃ।
തൂഷ്ണീമാസീത്തതഃ പാർഥമിത്യുവാച ജനാർദനഃ ॥ 3-12-45 (16146)
മമൈവ ത്വം തവൈവാഹം യേ മദീയാസ്തവൈവ തേ।
യസ്ത്വാം ദ്വേഷ്ടി സ മാം ദ്വേഷ്ടി യസ്ത്വാമനു സ മാമനു ॥ 3-12-46 (16147)
നരസ്ത്വമസി ദുർധർഷ ഹരിർനാരായണോ ഹ്യഹം।
കാലേ ലോകമിമം പ്രാപ്തൌ നരനാരായണാവൃഷീ ॥ 3-12-47 (16148)
അനന്യഃ പാർഥ മത്തസ്ത്വം ത്വത്തശ്ചാഹം തഥൈവ ച।
നാവയോരന്തരം ശക്യം വേദിതും ഭരതർഷഭ ॥ 3-12-48 (16149)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-12-49x (1819)
`ഇത്യുക്ത്വാ പുണ്ഡരീകാക്ഷഃ പാണ്ഡവം സുപ്രിയം വചഃ।
പ്രീയമാണോ ഹൃഷീകേശസ്തൂഷ്ണീം തത്ര ബഭൂവ സഃ ॥' 3-12-49 (16150)
ഏവമുക്തേ തു വചനേ കേശേവേന മഹാത്മനാ।
തസ്മിന്വീരസമാവായേ സംരബ്ധേഷ്വഥ രാജസു ॥ 3-12-50 (16151)
ധൃഷ്ടദ്യുംനമുഖൈർവീരൈർഭ്രാതൃഭിഃ പരിവാരിതാ।
പാഞ്ചാലീ പുണ്ഡരീകാക്ഷമാസീനം യാദവൈഃ സഹ।
അഭിഗംയാബ്രവീത്കൃഷ്ണാ ശരണ്യം ശരണൈഷിണീ ॥ 3-12-51 (16152)
ദ്രൌപദ്യുവാച। 3-12-52x (1820)
`വാസുദേവ ഹൃഷീകേശ വാസവാവരജാച്യുത।
ദേവദേവോസി ദേവാനാമിതി ദ്വൈപായനോഽബ്രവീത്' ॥ 3-12-52 (16153)
പൂർവേ പ്രജാഭിസർഗേ ത്വാമാഹുരേകം പ്രജാപതിം।
സ്രഷ്ടാരം സർവലോകാനാമസിതോ ദേവലോഽബ്രവീത് ॥ 3-12-53 (16154)
വിഷ്ണുസ്ത്വമസി ദുർധർഷ ത്വം യജ്ഞോ മധുസൂദന।
യഷ്ടാത്വമസി ത്വമസി യഷ്ടവ്യോ ജാമദഗ്ന്യോ യഥാഽബ്രവീത് ॥ 3-12-54 (16155)
ഋഷയസ്ത്വാം ക്ഷമാമാഹുഃ സത്യം ച പരുഷോത്തമ।
സത്യാദ്യജ്ഞോസി സംഭൂതഃ കശ്യപസ്ത്വാം യഥാഽബ്രവീത് ॥ 3-12-55 (16156)
സാധ്യാനാമപി ദേവാനാം ശിവാനാമീശ്വരേശ്വര।
ലോകഭാവന ലോകേശ യഥാ ത്വാം നാരദോഽബ്രവീത് ॥ 3-12-56 (16157)
ബ്രഹ്മശങ്കരശക്രാദ്യൈർദേവവൃന്ദൈഃ പുനഃ പുനഃ।
ക്രീഡസേ ത്വം നരവ്യാഘ്ര ബാലഃ ക്രീഡനകൈരിവ ॥ 3-12-57 (16158)
ദ്യൌശ്ച തേ ശിരസാ വ്യാപ്താ പദ്ഭ്യാം ച പൃഥിവീപ്രഭോ।
ജഠരേ ഖമിമേ ലോകാഃ പുരുഷോസി സനാതനഃ ॥ 3-12-58 (16159)
വിദ്യാതപോഭിതപ്താനാം തപസാ ഭാവിതാത്മനാം।
ആത്മദർശനതൃപ്താനാമൃഷീണാമസി സത്തമഃ ॥ 3-12-59 (16160)
രാജർഷീണാം പുണ്യകൃതാമാഹവേഷ്വനിവർതിനാം।
സർവധർമോപപന്നാനാം ത്വം ഗതിഃ പുരുഷർഷഭ।
ത്വം പ്രഭുസ്ത്വം വിഭുശ്ച ത്വം ഭൂതാത്മാ ത്വം വിചേഷ്ടസേ ॥ 3-12-60 (16161)
ലോകപാലാശ്ച ലോകാശ്ച നക്ഷത്രാണി ദിശേ ദശ।
നഭശ്ചന്ദ്രശ്ച സൂര്യശ്ച ത്വയി സർവം പ്രതിഷ്ഠിതം ॥ 3-12-61 (16162)
മംർത്യതാ ചൈവ ഭൂതാനാമമരത്വം ദിവൌകസാം।
ത്വയി സർവം മഹാബാഹോ ലോകകാര്യം പ്രതിഷ്ഠിതം ॥ 3-12-62 (16163)
സാ തേഽഹം ദുഃഖമാഖ്യാസ്യേ പ്രണയാൻമധുസൂദന।
ഈശസ്ത്വം സർവഭൂതാനാം യേ ദിവ്യാ യേ ച മാനുഷാഃ ॥ 3-12-63 (16164)
കഥം നു ഭാര്യാ പാർഥാനാം തവ കൃഷ്ണ സഖീ വിഭോ।
ധൃഷ്ടദ്യുംനസ്യ ഭഗിനീ സഭാം കൃഷ്യേത മാദൃശീ ॥ 3-12-64 (16165)
സ്ത്രീധർമിണീ വേപമാനാ ശോണിതേന സമുക്ഷിതാ।
ഏകവസ്ത്രാ വികൃഷ്ടാഽസ്മി ദുഃഖിതാ കുരുസംസദി ॥ 3-12-65 (16166)
രാജ്ഞാം മധ്യേ സഭായാം തു രജസാഽതിപരിപ്ലുതാ।
ദൃഷ്ട്വാ ച മാം ധാർതരാഷ്ട്രാഃ പ്രാഹസൻപാപചേതസഃ ॥ 3-12-66 (16167)
ദാസീഭാവേന മാം ഭോക്തുമീഷ്സുതേ മധുസൂദന।
ജീവത്സു പാണ്ഡുപുത്രേഷു പാഞ്ചാലേഷു ച വൃഷ്ണിഷു ॥ 3-12-67 (16168)
നന്വഹം കൃഷ്ണ ഭീഷ്മസ്യ ധൃതരാഷ്ട്രസ്യ ചോഭയോഃ।
സ്നുഷാ ഭവാമി ധർമേണ സാഽഹം ദാസീകൃതാ ബലാത് ॥ 3-12-68 (16169)
ഗർഹയേപാണ്ഡവാംസ്ത്വേവ യുധി ശ്രേഷ്ഠാൻമഹാബലാൻ।
യത്ക്ലിശ്യമാനാം പ്രേക്ഷന്തേ ധർമപത്നീം യശസ്വിനീം ॥ 3-12-69 (16170)
ധിഗ്ബലം ഭീമസേനസ്യ ധിക്പാർഥസ് ച ഗാണ്ഡിവം।
യൌ മാം വിപ്രകൃതാം ക്ഷുദ്രൈർമർഷയേതാം ജനാർദന ॥ 3-12-70 (16171)
ശാശ്വതോഽയം ധർമപഥഃ സദ്ഭിരാചരിതഃ സദാ।
യദ്ഭാര്യാം പരിരക്ഷന്തി ഭർതാരോഽൽപബലാ അപി ॥ 3-12-71 (16172)
ഭാര്യായാം രക്ഷ്യമാണായാം പ്രജാ ഭവതി രക്ഷിതാ।
പ്രജായാം രക്ഷ്യമാണായാമാത്മാ ഭവതി രക്ഷിതഃ ॥ 3-12-72 (16173)
ആത്മാ ഹി ജായേത തസ്യാം തസ്മജ്ജായാ ഭവത്യുത।
ഭർതാ ച ഭാര്യയാ രക്ഷ്യഃ കഥം ജായാൻമമോദരേ ॥ 3-12-73 (16174)
നന്വിമേ ശരണം പ്രാപ്തം ന ത്യജന്തി കദാചന।
തേ മാം ശരണമാപന്നാം നാന്വപദ്യന്ത പാണ്ഡവാഃ ॥ 3-12-74 (16175)
പഞ്ചഭിഃ പതിഭിർജാതാഃ കുമാസരാ മേ മഹൌജസഃ।
ഏതേഷാമപ്യവേക്ഷാർഥം ത്രാതവ്യാഽസ്മി ജനാർദന ॥ 3-12-75 (16176)
പ്രതിവിന്ധ്യോ യുധിഷ്ഠിരാത്സുതസോമോ വൃകോദരാത്।
അർജുനാച്ഛ്രുതകീർതിശ്ച ശതാനീകസ്തു നാകുലിഃ ॥ 3-12-76 (16177)
കനിഷ്ഠാച്ഛ്രുതകർമാ ച സർവേ സത്യപരാക്രമാ।
പ്രദ്യുംനോ യാദൃശഃ കൃഷ്ണ താദൃശാസ്തേ മഹാരഥാഃ ॥ 3-12-77 (16178)
നന്വിമേ ധനുഷി ശ്രേഷ്ഠാ അജേയാ യുധി ശാത്രവൈഃ।
കിമർഥം ധാർതരാഷ്ട്രാണാം സഹന്തേ ദുർബലീയസാം ॥ 3-12-78 (16179)
അധർമേണ ഹൃതം രാജ്യം സർവേ ദാസാഃ കൃതാസ്തഥാ।
സഭായാം പരികൃഷ്ടാഽഹമേകവസ്ത്രാ രജസ്വലാ ॥ 3-12-79 (16180)
നാധിജ്യമപി യച്ഛക്യം കർതുമന്യേന ഗാണ്ഡിവം।
അന്യത്രാർജുനഭീമാഭ്യാം ത്വയാ വാ മധുസൂദന ॥ 3-12-80 (16181)
ധിഗ്ബലം ഭീമസേനസ്യ ധിക്പാർഥസ്യ ച പൌരുഷം।
യത്ര ദുര്യോധനഃ കൃഷ്ണ മുഹൂർതമപി ജീവതി ॥ 3-12-81 (16182)
യ ഏതാനാക്ഷിപദ്രാഷ്ടാത്സഹ മാത്രാഽവിഹിംസകാൻ।
അധീയാനാൻപുരാ ബാലാന്വ്രതസ്ഥാൻമധുസൂദന ॥ 3-12-82 (16183)
ഭോജനേ ഭീമസേനസ്യ പാപഃ പ്രാക്ഷിപയദ്വിഷം।
കാലകൂടം നവം തീക്ഷ്ണം സംഭൃതം രോമഹർഷണം ॥ 3-12-83 (16184)
തജ്ജീർണമവികാരേണ സഹാന്നേന ജനാർദന।
സശേഷത്വാൻമഹാബാഹോ ഭീമസ്യ പുരുഷോത്തമ ॥ 3-12-84 (16185)
പ്രമാണകോട്യാം വിശ്വസ്തം തഥാ സുപ്തം വൃകോദരം।
ബദ്ധ്വൈനം കൃഷ്ണ ഗംഗായാം പ്രക്ഷിപ്യ പുരമാവ്രജത് ॥ 3-12-85 (16186)
യദാ വിബുദ്ധഃ കൌന്തേയസ്തദാ സഞ്ഛിദ്യ ബന്ധനം।
ഉദതിഷ്ഠൻമഹാബാഹുർഭീമസേനോ മഹാബലഃ ॥ 3-12-86 (16187)
ആശീവിഷൈഃ കൃഷ്ണസർപൈഃ സുപ്തഞ്ചൈനമദംശയത്।
സർവേഷ്വേവാംഗദേശേഷു ന മമാര ച ശത്രുഹാ ॥ 3-12-87 (16188)
പ്രതിബുദ്ധസ്തു കൌന്തേയഃ സർവാൻസർപാനപോഥയത്।
സാരഥിം ചാസ്യ ദയിതമപഹസ്തേന ജഘ്നിവാൻ ॥ 3-12-88 (16189)
പുനഃ സുപ്താനുപാധാക്ഷീദ്ബാലകാന്വാരണാവതേ।
ശയാനാനാര്യയാ സാർധം കോ നു തത്കർതുമർഹതി ॥ 3-12-89 (16190)
യത്രാര്യാ രുദതീ ഭീതാ പാണ്ഡവാനിദമബ്രവീത്।
മഹദ്വ്യസനമാപന്നാ ശിഖിനാ പരിവാരിതാ ॥ 3-12-90 (16191)
ഹാ ഹതാസ്മി കുന്തോന്വദ്യ ഭവേച്ഛാന്തിരിഹാനലാത്।
അനാഥാ വിനശിഷ്യാമി ബാലകൈഃ പുത്രകൈഃ സഹ ॥ 3-12-91 (16192)
തത്ര ഭീമോ മഹാബാഹുർവായുവേഗപരാക്രമഃ।
ആര്യാമാശ്വാസയാമാസ ഭ്രാതൄംശ്ചാപി വൃകോദരഃ ॥ 3-12-92 (16193)
വൈനതേയോ യഥാ പക്ഷീ ഗരുത്മാൻപതതാംവരഃ।
തഥൈവാഭിപതിഷ്യാമി ഭയംവോ നേഹ വിദ്യതേ ॥ 3-12-93 (16194)
ആര്യാമങ്കേന വാമേന രാജാനം ദക്ഷിണേന ച।
അംസയോശ്ച യമൌ കൃത്വാ പൃഷ്ഠേ ബീഭത്സുമേവ ച ॥ 3-12-94 (16195)
സഹസോത്പത്യ വേഗേന സർവാനാദായ വീര്യവാൻ।
ഭ്രാതൄനാര്യാം ച ബലവാൻമോക്ഷയാമാസ പാവകാത് ॥ 3-12-95 (16196)
തേ രാത്രൌ പ്രസ്ഥിതാം സർവേ സഹ മാത്രാ യശസ്വിനഃ।
അഭ്യഗച്ഛൻമഹാരണ്യേ ഹിഡിംബവനമന്തികാത് ॥ 3-12-96 (16197)
ശ്രാന്താഃ പ്രസുപ്താസ്തത്രേമേ മാത്രാ സഹ സുദുഃഖിതാഃ।
സുപ്താംശ്ചൈനാനഭ്യഗച്ഛദ്ധിഡിംബാ നാമ രാക്ഷസീ ॥ 3-12-97 (16198)
സാ ദൃഷ്ട്വാ പാണ്ഡവാംസ്തത്ര സുപ്താൻമാത്രാ സഹ ക്ഷിതൌ।
ഹൃച്ഛയേനാഭിഭൂതാത്മാ ഭീമസേനമകാമയത് ॥ 3-12-98 (16199)
ഭീമസ്യ പാദൌ കൃത്വാ തു സ്വഉത്സംഗേ തതോഽബലാ।
പര്യമർദത സംഹൃഷ്ടാ കല്യാണീ മൃദുപാണിനാ ॥ 3-12-99 (16200)
താമബുദ്ധ്യദമേയാത്മാ ബലവാൻസത്യവിക്രമഃ।
പര്യപൃച്ഛത താം ഭീമഃ കിമിഹേച്ഛസ്യനിന്ദിതേ ॥ 3-12-100 (16201)
ഏവമുക്താ തു ഭീമേന രാക്ഷസീ കാമരൂപിണീ।
ഭീമസേനം മഹാത്മാനമാഹ ചൈവമനിന്ദിതാ ॥ 3-12-101 (16202)
പലായധ്വമിതഃ ക്ഷിപ്രം മമ ഭ്രാതൈഷ വീര്യവാൻ।
ആഗമിഷ്യതി വോ ഹന്തും തസ്മാദ്ഗച്ഛത മാചിരം ॥ 3-12-102 (16203)
അഥ ഭീമോഽഭ്യുവാചൈനാം സാഭിമാനമിദം വചഃ।
നോദ്വിജേയമഹം തസ്മാന്നിഹനിഷ്യേഽഹമാഗതം ॥ 3-12-103 (16204)
തയോഃ ശ്രുത്വാ തു സഞ്ജൽപമാഗച്ഛദ്രാക്ഷസാധമഃ।
ഭീമരൂപോ മഹാനാദാന്വിസൃജൻഭീമദർശനഃ ॥ 3-12-104 (16205)
രാക്ഷസ ഉവാച। 3-12-105x (1821)
കേന സാർധം കഥയസി ആനയൈനം മമാന്തികം।
ഹിഡിംബേ ഭക്ഷയിഷ്യാമോ ന ചിരം കർതുമർഹസി ॥ 3-12-105 (16206)
സാ കൃപാസംഗൃഹീതേന ഹൃദയേന മനസ്വിനീ।
നൈനമൈച്ഛത്തദാകർതുമനുക്രോശാദനിന്ദിതാ ॥ 3-12-106 (16207)
സ നാദാന്വിനദൻഘോരാന്രാക്ഷസഃ പുരുഷാദകഃ।
അഭ്യദ്രവത വേഗേന ഭീമസേനം തദാ കില ॥ 3-12-107 (16208)
തമഭിദ്രുത്യ സങ്ക്രുദ്ധോ വേഗേന മഹതാ ബലീ।
അഗൃഹ്ണാത്പാണിനാ പാണിം ഭീമസേനസ്യ രാക്ഷസഃ ॥ 3-12-108 (16209)
ഇന്ദ്രാശനിസമസ്പർശം വജ്രസംഹനനം ദൃഢം।
സംഹത്യ ഭീമസേനായ വ്യാക്ഷിപത്സഹസാ കരം ॥ 3-12-109 (16210)
ഗൃഹീതം പാണിനാ പാണിം ഭീമസേനസ്യ രക്ഷസാ।
നാമൃഷ്യത മഹാബാഹുസ്തത്രാക്രുദ്ധ്യദ്വൃകോദരഃ ॥ 3-12-110 (16211)
തദാസീത്തുമുലം യുദ്ധം ഭീമസേനഹിഡിംബയോഃ।
സർവാസ്ത്രവിദുഷോർഘോരം വൃത്രവാസവയോരിവ ॥ 3-12-111 (16212)
വിക്രീഡ്യ സുചിരം ഭീമോ രാക്ഷസേന സഹാനഘ।
നിജഘാന മഹാവീര്യസ്തം തദാ നിർബലം ബലീ ॥ 3-12-112 (16213)
ഹത്വാ ഹിഡിംബം ഭീമോഽഥ പ്രസ്ഥിതോ ഭ്രാതൃഭിഃ സഹ।
ഹിഡിംബാമഗ്രതഃ കൃത്വാ യസ്യാം ജാതോ ഘടോത്കടഃ ॥ 3-12-113 (16214)
തതഃ സംപ്രാദ്രവൻസർവേ സഹ മാത്രാ പരന്തപാഃ।
ഏകചക്രാമഭിമുഖാഃ സംവൃതാ ബ്രാഹ്മണവ്രജൈഃ ॥ 3-12-114 (16215)
പ്രസ്ഥാനേ വ്യാസ ഏഷാം ച മന്ത്രീ പ്രിയഹിതേ രതഃ।
തതോഽഗച്ഛന്നേകചക്രാം പാണഅഡവാഃ സംശിതവ്രതാഃ ॥ 3-12-115 (16216)
തത്രാപ്യാസാദയാമാസുർബകം നാമ മഹാബലം।
പുരുഷാദം പ്രതിഭയം ഹിഡിംബേനൈവ സംമിതം ॥ 3-12-116 (16217)
തം ചാപി വിനിഹത്യോഗ്രം ഭീമഃ പ്രഹരതാം വരഃ।
സഹിതോ ഭ്രാതൃഭിഃ സർവൈർദ്രുപദസ്യ പുരം യയൌ ॥ 3-12-117 (16218)
ലബ്ധാഽഹമപി തത്രൈവ വസതാ സവ്യസാചിനാ।
യഥാ ത്വയാ ജിതാ കൃഷ്ണരുക്മിണീ ഭീഷ്മകാത്മജാ ॥ 3-12-118 (16219)
ഏവം സുയുദ്ധേ പാർഥേന ജിതാഽഹം മധുസൂദന।
സ്വയംവരേ മഹത്കർമ കൃത്വാ ന സുകരം പരൈഃ ॥ 3-12-119 (16220)
ഏവം ക്ലേശൈഃ സുബഹുഭിഃ ക്ലിശ്യമാനാ സുദുഃഖിതാ।
നിവസാംയാര്യയാ ഹീനാ കൃഷ്ണ ധൌംയപുരഃസുരാ ॥ 3-12-120 (16221)
ത ഇമേ സിംഹവിക്രാന്താ വീര്യേണാഭ്യധികാഃ പരൈഃ।
നിഹീനൈഃ പരിക്ലിശ്യന്തി സമുപേക്ഷന്തി മാം കഥം। 3-12-121 (16222)
ഏതാദൃശാനി ദുഃഖാനി മഹന്തീ ദുർബലീയസാം।
ദീർഘകാലം പ്രദീപ്താഽസ്മി പാപാനാം പാപകർമണാം ॥ 3-12-122 (16223)
കുലേ മഹതിജാതാഽസ്മി ദിവ്യേന വിധിനാ കില।
പാണ്ഡവാനാം പ്രിയാ ഭാര്യാ സ്നുഷാ പാണ്ഡോർമഹാത്മനഃ ॥ 3-12-123 (16224)
കേശഗ്രഹമനുപ്രാപ്താ കാ നു ജീവേത മാദൃശീ।
പഞ്ചാനാമിന്ദ്രകൽപാനാം പ്രേക്ഷതാം മധുസൂദന ॥ 3-12-124 (16225)
ഇത്യുക്ത്വാ പ്രാരുദത്കൃഷ്ണാ മുഖം പ്രച്ഛാദ്യ പാണിനാ।
പദ്മകോശപ്രകാശേന മൃദുനാ മൃദുഭാഷിണീ ॥ 3-12-125 (16226)
സ്തനാവപതിതൌ പീനൌ സുജാതൌ ശുഭലക്ഷണൌ।
അഭ്യവർഷത പാഞ്ചാലീ ദുഃഖജൈരശ്രുബിന്ദുഭിഃ ॥ 3-12-126 (16227)
ചക്ഷുഷീ പരിമാർജന്തീ നിഃശ്വസന്തീ പുനഃപുനഃ।
ബാഷ്പപൂർണേന കണഅഠേന ക്രുദ്ധാ വചനമബ്രവീത് ॥ 3-12-127 (16228)
നൈവ മേ പതയഃ സന്തി ന പുത്രാ ന ച ബാന്ധവാഃ।
ന ഭ്രാതരോ ന ച പിതാ നൈവ ത്വം മധുസൂദന ॥ 3-12-128 (16229)
യേ മാം വിപ്രകൃതാം ക്ഷുദ്രൈരുപേക്ഷധ്വം വിശോകവത്।
ന ച മേ ശാംയതേ ദുഃഖം കർണോ യത്പ്രാഹസത്തദാ ॥ 3-12-129 (16230)
ചതുർഭിഃ കാരണൈഃ കൃഷ്ണ ത്വയാ രക്ഷ്യാഽസ്മി നിത്യശഃ।
സംബന്ധാദ്ഗൌരവാത്സഖ്യാത്പ്രഭുത്വേനൈവ കേശവ ॥ 3-12-130 (16231)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-12-131x (1822)
അഥ താമബ്രവീത്കൃഷ്ണസ്തസ്മിന്വീരസമാഗമേ।
രോദിഷ്യന്തി സ്ത്രിയോ ഹ്യേവം യേഷാം ക്രുദ്ധാസി നാമിനി ॥ 3-12-131 (16232)
ബീഭത്സുശരസഞ്ഛന്നാഞ്ശോണിതൌഘപരിപ്ലുതാൻ।
നിഹതാന്വല്ലഭാന്വീക്ഷ്യ ശയാനാന്വസുധാതലേ ॥ 3-12-132 (16233)
യത്സമർഥം പാണ്ഡവനാം തത്കരിഷ്യാമി മാ ശുചഃ।
സത്യം തേ പ്രതിജാനാമി രാജ്ഞാം രാജ്ഞീ ഭവിഷ്യസി ॥ 3-12-133 (16234)
പതേദ്ദ്യൌർഹിമവാഞ്ശീര്യേത്പൃഥിവീ ശകലീ ഭവേത്।
ശുഷ്യേത്തോയനിധിഃ കൃഷ്ണേ ന മേ മോഘം വചോ ഭവേത് ॥ 3-12-134 (16235)
തച്ഛ്രുത്വാ ദ്രൌപദീ വാക്യം പ്രതിവാക്യമഥാച്യുതാത്।
സാചീകൃതമവൈക്ഷത്സാ പാഞ്ചാലീ മധ്യമം പതിം ॥ 3-12-135 (16236)
ആബഭാഷേ മഹാരാജ ദ്രൌപദീമർജുനസ്തദാ।
മാ രോദീഃ ശുഭതാംരാക്ഷി യദാഹ മധുസൂദനഃ।
തഥാ തദ്ഭവിതാ ദേവി നാന്യഥാ വരവർണിനി ॥ 3-12-136 (16237)
ധൃഷ്ടദ്യുംന ഉവാച। 3-12-137x (1823)
അഹം ദ്രോണം ഹനിഷ്യാമി ശിഖണ്ഡീ തു പിതാമഹം।
ദുര്യോധനം ഭീമസേനഃ കർണം ഹന്താ ധനിജയഃ ॥ 3-12-137 (16238)
രാമകൃഷ്ണൌ വ്യപാശ്രിത്യ അജേയാഃ സ്മ രണഏ സ്വസഃ।
അപി വൃത്രഹണാ യുദ്ധേ കിം പുനർധൃതരാഷ്ട്രജൈഃ ॥ 3-12-138 (16239)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-12-139x (1824)
ഇത്യുക്തേഽഭിമുഖാ വീരാ വാസുദേവമുപാസ്ഥിതഃ।
തേഷാം മധ്യേ മഹാബാഹുഃ കേശവോ വാക്യമബ്രവീത് ॥ 3-12-139 (16240)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി അർജുനാഭിഗമനപർവണി ദ്വാദശോഽധ്യായഃ ॥ 12 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-12-7 നികൃത്യാ ഛലേന ॥ 3-12-8 അഭിഷംഗേണ ദുഃഖേന പരാഭവേന വാ ॥ 3-12-11 യത്ര സായങ്കാലസ്തത്രൈവ ഗൃഹം യസ്യ സ യത്രസായംഗൃഹഃ ॥ 3-12-14 ഉത്തരാസംഗ ഉത്തരീയവസ്ത്രം ॥ 3-12-17 ക്ഷേത്രജ്ഞഃ അന്തരാത്മേത്യ്രഥഃ ॥ 3-12-19 ഭൌമം ഭൂമിപുത്രം। മേധ്യം യജ്ഞിയം ॥ 3-12-20 തത്കർമ അശ്വോത്സർഗാഖ്യം ॥ 3-12-28 സംപ്രാപ്യ സംയക്വ്യാപ്യ। ആദിത്യസ്യന്ദനേ സൂര്യദേഹേ ഭാസ്കരമണ്ഡലാഭിമാനിനം ജീവം ॥ 3-12-30 സാദിതാഃ ഛിന്നാഃ മൌരവാഃ ആന്ത്രതന്തിമയാഃ। മുര വേഷ്ടനേ അസ്മാദൌണാദികേ ഉക്രപ്രത്യയേ തദ്ധിതഃ ॥ 3-12-31 ജാരൂഥ്യാം നഗര്യാം ॥ 3-12-32 സൌഭം ഖേചരം പുരം ॥ 3-12-36 നൃശംസ്യം നിർദയത്വം ॥ 3-12-37 ചൈത്യം ആയതനം ആധ്യാത്മികം ഹൃദയപുണ്ഡരീകം। ബാഹ്യം ദേവാലയാദി ॥ 3-12-38 ആത്മനൈവ നിമിത്താന്തരം വിനാ ॥ 3-12-50 സമാവായേ സമൂഹേ। സംരബ്ധേഷു കുപിതേഷു ॥ 3-12-65 സ്ത്രീധർമിണീ രജസ്വലാ ॥ 3-12-67 ഈഷുഃ ഐച്ഛൻ ॥ 3-12-68 സ്നുഷാ വധൂഃ ॥ 3-12-69 ധർമപത്നീം യജ്ഞസംയോഗിനീം ॥ 3-12-70 വിപ്രകൃതാം ദുഃഖംപ്രാപിതാം। മർഷയേതാം ക്ഷമേതാം ॥ 3-12-74 നാന്വപദ്യന്ത നാനുഗൃഹീതവന്തഃ ॥ 3-12-78 രാഷ്ട്രാണമപരാധം। ദുർബലീയസാം ദുർബലതരാണാം ॥ 3-12-80 അധിജ്യമാരോപിതഗുണം ॥ 3-12-84 സശേഷത്വാത്। ആയുഷ ഇതി ശേഷഃ ॥ 3-12-85 പ്രമാണകോട്യാം പ്രമാണാഖ്യോ ഗംഗാതീരസ്ഥോ വടവിശേഷസ്തത്പ്രദേശേ ॥ 3-12-88 അപോഥയത് പ്രഹൃതവാൻ। അപഹസ്തേന ഹസ്തപൃഷ്ഠേന ॥ 3-12-89 ഉപാധാക്ഷീത് ദാഹാർഥം ഉപഹൃതവാൻ। ആര്യാ ശ്വശ്രൂഃ ॥ 3-12-93 വൈനതേയഃ വിനതാപുത്രഃ ॥ 3-12-106 കൃപാസംഗൃഹീതേന ശ്നേഹവശേന ॥ 3-12-109 സംഹൃത്യ മുഷ്ടീകൃത്യ ॥ 3-12-119 ഏവം ക്ലേശൈഃ സുബഹുഭിഃ ക്ലിശ്യമാനാഃ സുദുഃഖിതാഃ। നിവസാമാര്യയാ ഹീനാഃ കൃഷ്ണ ധൌംയപുരസ്സരാ ഇതി ക. ട. ദ. പാഠഃ ॥ 3-12-129 വിശോകവദ്വിശോകാ ഇവ ॥ 3-12-130 സംബന്ധാത് പിതൃഷ്വസ്രീയഭാര്യാത്വാത്। ഗൌരവാദഗ്നികുണ്ഡോദ്ഭവത്വാത്। സഖ്യാത് ഭക്തിമത്ത്വാത്। പ്രഭുത്വേന സാമർഥ്യവത്ത്വേന ത്വദീയേന ॥ 3-12-138 സ്വസഃ ഹേ ഭഗിനി ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 013
॥ ശ്രീഃ ॥
3.13. അധ്യായഃ 013
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
കൃഷ്ണേന യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി തദ്വ്യസനസ്യ ദ്വാരകായാം സ്വസ്യാസാംനിധ്യഹേതുകത്വകഥനേന സമാശ്വാസനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-13-0 (16241)
വാസദേവ ഉവാച। 3-13-0x (1825)
നൈതത്കൃച്ഛ്രമനുപ്രാപ്തോ ഭവാൻസ്യാദ്വസുധാധിപ।
യദ്യഹം ദ്വാരകായാം സ്യാം രാജൻസന്നിഹിതഃ പുരാ ॥ 3-13-1 (16242)
ആഗച്ഛേയമഹം ദ്യൂതമനാഹൂതോഽപി കൌരവൈഃ।
ആംബികേയേന ദുർധർഷ രാജ്ഞാ ദുര്യോധനേന ച।
വാരയേയമഹം ദ്യൂതം ബഹൂന്ദോപാൻപ്രദർശയൻ ॥ 3-13-2 (16243)
ഭീഷ്മദ്രോണൌ സമാനായ്യ കൃപം ബാഹ്ലീകമേവ ച।
വൈചിത്രവീര്യം രാജാനമലം ദ്യൂതേന കൌരവ ॥ 3-13-3 (16244)
പുത്രാണാം തവ രാജേന്ദ്ര ത്വന്നിമിത്തമിതി പ്രഭോ।
തത്രാചക്ഷമഹം ദോഷാന്യൈർഭവാന്വ്യതിരോപിതഃ ॥ 3-13-4 (16245)
വീരസേനസുതോ യൈസ്തു രാജ്യാത്പ്രഭ്രംശിതഃ പുരാ।
അതർകിതവിനാശശ്ച ദേവനേന വിശാംപതേ ॥ 3-13-5 (16246)
സാതത്യം ച പ്രസംഗസ്യ വർണയേയം യഥാതഥം ॥ 3-13-6 (16247)
സ്ത്രിയോഽക്ഷാ മൃഗയാ പാനമേതത്കാമസമുത്ഥിതം।
ദുഃഖം ചതുഷ്ടയ പ്രോക്തം യൈർനരോ ഭ്രശ്യതേ ശ്രിയഃ ॥ 3-13-7 (16248)
തത്രസർവത്രവക്തവ്യം മന്യന്തേ ശാസ്ത്രകോവിദാഃ।
വിശേഷതശ്ച വക്തവ്യം ദ്യൂതേ പശ്യന്തി തദ്വിദഃ ॥ 3-13-8 (16249)
ഏകാഹാദ്ദ്രവ്യനാശോഽത്ര ധ്രുവം വ്യസനമേവ ച।
അഭുക്തനാശശ്ചാർഥാനാം വാക്പാരുഷ്യം ച കേവലം ॥ 3-13-9 (16250)
ഏതച്ചാന്യച്ച കൌരവ്യ പ്രസംഗികടുകോദയം।
ദ്യൂതേ ബ്രൂയാം മഹാബാഹോ സമാസാദ്യാംബികാസുതം ॥ 3-13-10 (16251)
ഏവമുക്തോ യദി മയാ ഗൃഹ്ണീയാദ്വചനം മമ।
അനാമയം സ്യാദ്ധർമശ്ച കുരൂണാം കുരുവർദന ॥ 3-13-11 (16252)
ന ചേത്സ മമ രാജേന്ദ്ര ഗൃഹ്ണീയാൻമധുരം വചഃ।
പഥ്യം ച ഭരതശ്രേഷ്ഠ നിഗൃഹ്ണീയാം ബലേന തം ॥ 3-13-12 (16253)
അഥൈനമവിനീതേന സുഹൃദോ നാമ ദുർഹൃദഃ।
സഭാസദോഽനുവർതേരംസ്താംശ്ച ഇന്യാം ദുരോദരാൻ ॥ 3-13-13 (16254)
അസാന്നിധ്യം തു കൌരവ്യ മമാനർതേഷ്വഭൂത്തദാ।
യേനേദം വ്യസനം പ്രാജ്ഞാ ഭവന്തോ ദ്യൂതകാരിതം ॥ 3-13-14 (16255)
സോഹമേത്യ കുരുശ്രേഷ്ഠ ദ്വാരകാം പാണ്ഡുനന്ദന।
അശ്രൌഷം ത്വാം വ്യസനിനം യുയുധാനാദ്യഥാതഥം ॥ 3-13-15 (16256)
ശ്രുത്വൈവ ചാഹം രാജേന്ദ്ര പരമോദ്വിഗ്രമാനസഃ।
തൂർണമഭ്യാഗതോസ്മിത്വാം ദ്രഷ്ടുകാമോ വിശംപതേ ॥ 3-13-16 (16257)
അഹോ കൃച്ഛ്രമനുപ്രാപ്താഃ സർവേ സ്മ ഭരതർഷഭ।
സോഽഹം ത്വാം വ്യസനേ മഗ്നം പശ്യാമി സഹ സോദരൈഃ ॥ 3-13-17 (16258)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണഇ അർജുനാഭിഗമനപർവണി ത്രയോദശോഽധ്യായഃ ॥ 13 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-13-4 അഹം തത്ര ദ്യൂതേ ദോഷാൻ അചക്ഷം വ്യക്തം കഥിതവാൻ സ്യാമിത്യർതഃ ॥ 3-13-5 വീരസേനസുതഃ നലഃ। യൈഃ അക്ഷൈരിതി ശേഷഃ ॥ 3-13-6 സാതത്യമവിച്ഛേദം। പ്രസംഗസ്യ ദ്യൂതക്രീഡായാഃ ഹീയമാനോഽപി ജയാശയാ പുനഃപുനർദീവ്യത്യേവേത്യർഥഃ ॥ 3-13-13 അപനീതേനേതിപാഠേ അന്യായേന। ദുരോദരാൻ ദ്യൂതകാരാൻ ॥ 3-13-15 ഏത്യാഗത്യ। യുയുധാനാത്സാത്യകേഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 014
॥ ശ്രീഃ ॥
3.14. അധ്യായഃ 014
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
കൃഷ്ണേന യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി സാൽവേന യുദ്ധസ് സ്വസ്യാനാഗമനഹേതുത്വകഥനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-14-0 (16259)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 3-14-0x (1826)
അസാന്നിധ്യം കഥം കൃഷ്ണ തവാസീദ്വൃഷ്ണിനന്ദന।
ക്വ ചാസീദ്വിപ്രവാസസ്തേ കിഞ്ചാകാർഷീഃ പ്രവാസതഃ ॥ 3-14-1 (16260)
കൃഷ്ണ ഉവാച। 3-14-2x (1827)
സാൽവസ്യ നഗരം സൌഭം ഗതോഽഹം ഭരതർഷഭ।
നിഹന്തും കൌരവശ്രേഷ്ഠ തത്ര മേ ശൃണു കാരണം ॥ 3-14-2 (16261)
മഹാതേജാ മഹാംവാഹുര്യഃ സ രാജാ മഹായശാഃ।
ദമഘോഷാത്മജോ വീരഃ ശിശുപാലോ മയാ ഹതഃ ॥ 3-14-3 (16262)
യജ്ഞേ തേ ഭരതശ്രേഷ്ഠ രാജസൂയേഽർഹണാം പ്രതി।
സ രോഷവശമാപന്നോ നാമൃഷ്യത ദുരാത്മവാൻ ॥ 3-14-4 (16263)
ശ്രുത്വാ തം നിഹതം സാൽവസ്തീവ്രരോഷസമന്വിതഃ।
ഉപായാദ്ദ്വാരകാം ശൂന്യാമിഹസ്ഥേ മയി ഭാരത ॥ 3-14-5 (16264)
സ തത്ര യുദ്ധമകരോദ്ബാലകൈർവൃഷ്ണിപുംഗവൈഃ।
നിവൃത്തഃ കാമഗം സൌഭമാരുഹ്യൈവ നൃശംസവത് ॥ 3-14-6 (16265)
`ചിരജീവീ നൃപഃ സോഽപി പ്രസാദാത്പദ്മജൻമനഃ।'
തതോ വൃഷ്ണിപ്രവീരാംസ്താൻബാലാൻഹത്വാ ബഹൂംസ്തദാ।
പുരോദ്യാനാനി സർവാണി ഭേദയാമാസ ദുർഭതിഃ ॥ 3-14-7 (16266)
ഉക്തവാംശ്ച മഹാബാഹോ ക്വാസൌ വൃഷ്ണികുലാധമഃ।
വാസുദേവഃ സ മന്ദാത്മാ വസുദേവസുതോ ഗതഃ ॥ 3-14-8 (16267)
തസ്യ യുദ്ധാർഥിനോ ദർപം യുദ്ധേനാശയിതാഽസ്ംയഹം।
ആനർതാഃ സത്യമാഖ്യാത തത്ര ഗന്താഽസ്മി യത്ര സഃ ॥ 3-14-9 (16268)
തം ഹത്വാ വിനിവർതിഷ്യേ കംസകേശിനിഷൂദനം।
അഹത്വാ ന നിവർതിഷ്യേ സത്യേനായുധമാലഭേ । 3-14-10 (16269)
ക്വാസൌ ക്വാസാവിതി പുനസ്തത്രതത്ര പ്രധാവതി।
മയാ സഹ രണേ യോദ്ധും കാങ്ക്ഷമാണഃ സ സൌഭരാട് ॥ 3-14-11 (16270)
അദ്യതം പാപകർമാണം ക്ഷുദ്രം വിശ്വാസഘാതിനം।
ശിശുപാലവധാമർഷാദ്ഗമയിഷ്യേ യമക്ഷയം ॥ 3-14-12 (16271)
മമ പാപസ്വഭാവേന ഭ്രാതാ യേന നിപാതിതഃ।
ശിശുപാലോ മഹീപാലസ്തം വധിഷ്യേ മഹീതലേ ॥ 3-14-13 (16272)
ഭ്രാതാ ബാലശ്ച രാജാ ച ന ച സംഗ്രാമകോവിദഃ।
പ്രമത്തശ്ച ഹതോ വീരസ്തം ഹനിഷ്യേ ജനാർദനം। 3-14-14 (16273)
ഏകമാദി മഹാരാജ വിലപ്യദിവമാസ്ഥിതഃ।
കാമഗേന സ സൌഭേന ക്ഷിപ്ത്വാ മാം കുരുനന്ദന ॥ 3-14-15 (16274)
തമശ്രൌഷമഹം ഗത്വാ യഥാ വൃത്തഃ സ ദുർമതിഃ।
മയി കൌരവ്യ ദുഷ്ടാത്മാ മാർതികാവതകോ നൃപഃ ॥ 3-14-16 (16275)
തതോഽഹമപി കൌരവ്യ രോഷവ്യാകുലലോചനഃ।
നിശ്ചിത്യ മനസാ രാജന്വധായാസ്യ മനോ ദധേ ॥ 3-14-17 (16276)
ആനർതേഷു വിമർദം ച ക്ഷേപം ചാത്മനി കൌരവ।
പ്രവൃദ്ധമവലേപം ച തസ്യ ദുഷ്കൃതകർമണഃ ॥ 3-14-18 (16277)
തതഃ സൌഭവധായാഹം പ്രതസ്ഥേ പൃഥിവീപതേ।
സ മയാ സാഗരാവർതേ ദൃഷ്ട ആസീത്പരീപ്സതാ ॥ 3-14-19 (16278)
തതഃ പ്രധ്മാപ്യ ജലജം പാഞ്ചജന്യമഹേ നൃപ।
ആഹൂയ സാൽവം സമരേ യുദ്ധായ സമവസ്ഥിതഃ ॥ 3-14-20 (16279)
തൻമുഹൂർതമഭൂദ്യുദ്ധം തത്ര മേ ദാനവൈഃ സഹ।
ശവീഭൂതാശ്ച മേ സർവേ ഭൂതലേ ച നിപാതിതാഃ ॥ 3-14-21 (16280)
ഏതത്കാര്യം മഹാബാഹോ യേനാഹം നാഗമം തദാ।
ശ്രുത്വൈവ ഹാസ്തിനപുരേ ദ്യൂതം ചാവിനയോത്ഥിതം।
ദ്രുതമാഗതവാന്യുഷ്മാന്ദ്രഷ്ടുകാമഃ സുദുഃഖിതാൻ ॥ 3-14-22 (16281)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി അർജുനാഭിഗമനപർവണി ചതുർദശോഽഷ്യായഃ ॥ 14 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-14-6 സൌഭം സുഷ്ഠു ഭാന്തി തേ സുഭാഃ കാഞ്ചനാദയോ ധാതവസ്തജ്ജമ ॥ 3-14-9 ആഖ്യാത കഥയത ॥ 3-14-16 മാർതികാവതകഃ ഏതന്നാമകദേശവാസീ ॥ 3-14-18 അവലേപം ഗർവം ജ്ഞാത്വേതി ശേഷഃ ॥ 3-14-19 സാഗരസ്യ ആസമന്താദ്വർതോ വർതനം യസ്മിൻസാഗരദ്വീപേ ഇത്യർഥഃ ॥ 3-14-20 ജലജം ശംഖം ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 015
॥ ശ്രീഃ ॥
3.15. അധ്യായഃ 015
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
കൃഷ്ണേന യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി സാൽവസമാഗമസമയേ ഉഗ്രസേനകൃതദ്വാരകാരക്ഷണപ്രകാരകഥനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-15-0 (16282)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 3-15-0x (1828)
വാസുദേവ മഹാബാഹോ വിസ്തരേണ മഹാമതേ।
സൌഭസ്യ വധമാചക്ഷ്വ ന ഹി തൃഷ്യാമി കഥ്യതഃ ॥ 3-15-1 (16283)
വാസുദേവ ഉവാച। 3-15-2x (1829)
ഹതം ശ്രുത്വാ മഹാബാഹൌ മയാ ശ്രൌതശ്രവം നൃപ।
ഉപായാദ്ഭരതശ്രേഷ്ഠ സാൽവോ ദ്വാരവതീം പുരീം ॥ 3-15-2 (16284)
അരുണത്താം സുദുഷ്ടാത്മാ സർവതഃ പാണ്ഡുനന്ദന।
സാൽവോ വൈഹായസം ചാപി തത്പുരം വ്യൂഹ്യ ധിഷ്ഠിതഃ ॥ 3-15-3 (16285)
തത്രസ്ഥോഽഥ മഹീപാലോ യോധയാമാസ താം പുരീം।
അഭിസാരേണ സർവേണ തത്ര യുദ്ധമവർതത ॥ 3-15-4 (16286)
പുരീ സമന്താദ്വിഹിതാ സപതാകാ സതോരണാ।
സചക്രാ സഹുഡാ ചൈവ സയന്ത്രഖനകാ തഥാ ॥ 3-15-5 (16287)
സോപശല്യപ്രതോലീകാ സാട്ടാട്ടാലകഗോപുരാ।
സചക്രഗ്രഹിണീ ചൈവ സോൽകാലാതാവപോഥികാ ॥ 3-15-6 (16288)
സോഷ്ടികാ ഭരതശ്രേഷ്ഠ സഭേരീപണവാനകാ।
സതോമരാങ്കുശാ രാജൻസശതഘ്നീകലാംഗലാ ॥ 3-15-7 (16289)
സഭുശുണ്ഡ്യശ്മഗുഡകാ സായുധാ സപരശ്വധാ।
ലോഹചർമവതീ ചാപി സാഗ്നിഃ സഗുഡശൃംഗികാ।
ശാസ്ത്രദൃഷ്ടേന വിധിനാ സുയുക്താ ഭരതർഷഭ ॥ 3-15-8 (16290)
രഥൈരനേകൈർവിവിധൈർഗദസാംബോദ്ധവാദിഭിഃ।
പുരുഷൈഃ കുരുശാർദൂല സമർഥൈഃ പ്രതിവാരണേ ॥ 3-15-9 (16291)
അതിഖ്യാതകുലൈർവീരൈർദൃഷ്ടവീര്യൈശ്ച സംയുഗേ।
മധ്യമേന ച ഗുൽമേന രക്ഷിഭിഃ സാ സുരക്ഷിതാ।
ഉത്ക്ഷിപ്തഗുൽമൈശ്ച തഥാ ഹയൈശ്ച സപതാകിഭിഃ ॥ 3-15-10 (16292)
ആഘോഷിതം ച നഗരേ ന പാതവ്യാ സുരേതി വൈ।
പ്രമാദം പരിരക്ഷദ്ഭിരുഗ്രസേനോദ്ധവാദിഭിഃ ॥ 3-15-11 (16293)
പ്രമത്തേഷ്വഭിഘാതം ഹി കുര്യാത്സാൽവോ നരാധിപഃ।
ഇതി കൃത്വാഽപ്രമത്താസ്തേ സർവേവൃഷ്ണ്യന്ധകാഃ സ്ഥിതാഃ ॥ 3-15-12 (16294)
ആനർതാശ്ച തഥാ സർവേ നടനർതകഗായകാഃ।
ബഹിർനിർവാസിതാഃ സർവേ രക്ഷദ്ഭിർവിത്തസഞ്ചയം ॥ 3-15-13 (16295)
സങ്ക്രമാ ഭേദിതാഃ സർവേ നാവശ്ച പ്രതിഷേധിതാഃ।
പരിഖാശ്ചാപി കൌരവ്യ കീലൈഃ സുനിചിതാഃ കൃതാഃ ॥ 3-15-14 (16296)
ഉദപാനാഃ കുരുശ്രേഷ്ഠ തഥൈവാപ്യംബരീഷകാഃ।
സമന്താത്ക്രോശമാത്രം ച കാരിതാ വിഷമാ ച ഭൂഃ।
`സങ്ക്രമാ ഭേദിതാഃ സർവേ പ്രാകാരാശ്ച നവീകൃതാഃ ॥' 3-15-15 (16297)
പ്രകൃത്യാ വിഷമം ദുർഗം പ്രകൃത്യാ ച സുരക്ഷിതം।
പ്രകൃത്യാ ചായുധോപേതം വിശേഷേണ തദാഽനഘ ॥ 3-15-16 (16298)
സുരക്ഷിതം സുഗുപ്തം ച സർവായുധസമന്വിതം।
തത്പുരം ഭരതശ്രേഷ്ഠ യഥേന്ദ്രഭവനം തഥാ ॥ 3-15-17 (16299)
ന ചാമുദ്രോഽഭിനിര്യാതി ന ചാമുദ്രഃ പ്രവേശ്യതേ।
വൃഷ്ണ്യന്ധകപുരേ രാജംസ്തദാ സൌഭസമാഗമേ ॥ 3-15-18 (16300)
അനുരധ്യാസു സർവാസു ചത്വരേഷു ച കൌരവ।
ബലം ബഭൂവ രാജേന്ദ്ര പ്രഭൂതഗജവാജിമത് ॥ 3-15-19 (16301)
ദത്തവേതനഭക്തം ച ദത്തായുധപരിച്ഛദം।
കൃതോപധാനം ച തദാ ബലമാസീദ്വിശാംപതേ ॥ 3-15-20 (16302)
ന കൃപ്യവേതനീ കശ്ചിന്ന ചാതിക്രാന്തവേതനീ।
നാനുഗ്രഹഭൃതഃ കശ്ചിന്ന ചാദൃഷ്ടപരാക്രമഃ ॥ 3-15-21 (16303)
ഏവം സുവിഹിതാ രാജന്ദ്വാരകാ ഭൂരിദക്ഷിണൈഃ।
ആഹുകേന സുഗുപ്താ ച രാജ്ഞാ രാജീവലോചന ॥ 3-15-22 (16304)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി അർജുനാഭിഗമനപർവണി പഞ്ചദശോഽധ്യായഃ ॥ 15 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-15-1 കഥ്യതഃ കഥയതഃ ॥ 3-15-2 ശ്രുതശ്രവാ ശിശുപാലമാതാ ॥ 3-15-5 പതാകാ ധ്വജാഞ്ചലഃ। തോരണാനി ബഹുർദ്വാരാണി। ചക്രാണി യോധഗണാഃ। ഹുഡാസ്തദാശ്രയസ്ഥാനാനി। യന്ത്രാണി ആഗ്നേയൌഷധബലേന ദൃഷത്പിണ്ഡോത്ക്ഷേപണാനി। ഖനകാഃ സുരംഗദ്വാരാ ഗുപ്തമാർഗകർതാരഃ ॥ 3-15-6 ഉപശല്യാ ലോഹമുഖാഃ കീലാസ്തദ്യുക്താഃ। പ്രതോല്യോ രഥ്യാമാർഗാ യസ്യാം സാ। അട്ടാലകാഃ ഉപരിഗൃഹാഃ। ഗോപുരാണി പുരദ്വാരാണി। സാട്ടാനി അട്ടേന അനേന സഹിതാനി അട്ടാലകാദീനി യസ്യാം സാ ചക്ര ഗ്രഹണീ സൈന്യനിഗ്രാഹികാ। സോൽകാലാതാവപോഥികാ സോൽകമലാതം ജ്വാലാസഹിതമുൽമുകം യസ്യാം സോൽകാലാതാ। അവബദ്ധാഃ പോഥികാഃ യന്ത്രബദ്ധാഃ കാഷ്ഠപാഷാണാദയോ രിപൂണാമുപരി പാതനായ യസ്യാമിതി പ്രാഞ്ചഃ। സകചഗ്രഹിണീ ചൈവ ഇതി ക. ട. പാഠഃ ॥ 3-15-7 ഉഷ്ട്രികാ മൃച്ചർമമയാനി ഭാണ്ഡാനി। സർഷ്ടികാ സാങ്കുശേതി ക. ട. പാഠഃ। ഋഷ്ടയ ആയുധവിശേഷാഃ ॥ 3-15-8 അശ്മഗുഡകാഃ വർതുലീകൃതാഃ പാണാണാഃ। ലോഹമയാനി ചർമാണി കമഠപൃഷ്ഠാകാരാണി പ്രഹാരവാരകാണി। സാഗ്നിഃ ആഗ്നേയൌഷധസഹിതാ। ഗുഡാ ഗോലകാഃ। ശൃംഗികാസ്തദുത്ക്ഷേപകയന്ത്രാണി ॥ 3-15-9 സമന്താത്പരിപാലിതേ ഇതി ക. പാഠഃ ॥ 3-15-13 നിവാസിതാഃ ക്ഷിപ്രം ഇതി ഝ. പാഠഃ ॥ 3-15-14 സങ്ക്രമാ നദീസേതവഃ। കീലൈഃ ശൂലൈഃ। സുനിചിതാ വ്യാപ്താഃ ॥ 3-15-15 ഉദപാനാഃ കൂപാഃ। അംബരീഷോ ഗുപ്താഗ്നിഃ। വിഷമാ ലോഹകണ്ടകാദ്യാകീർണാ ॥ 3-15-19 അനുരഥ്യാസു പ്രതിരധ്യം ॥ 3-15-20 വേതനം ധനം। ഭക്തം നിത്യഭോജനം। കൃതോപധാനം കൃതവിശേഷം ॥ 3-15-21 കുപ്യം സ്വർണരൂപ്യേതരദ്ധനം താംരാദി। ഗ്രഹോ രണോദ്യമസ്തമനുലക്ഷീകൃത്യ ഭൃതോഽനുഗ്രഹഭൃതസ്തത്കാലസ്വീകൃതോ ന കശ്ചിത് കിന്തു ചിരസംഭൃതാ ഏവ। നാദത്തവേതനഃ കശ്ചിത് ഇതി ക. ഠ. പാഠഃ ॥ 3-15-22 ആഹുകേന ഉഗ്രസേനേന। ഭൂരിദക്ഷിണേതി ഝ. പാഠഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 016
॥ ശ്രീഃ ॥
3.16. അധ്യായഃ 016
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
കൃഷ്ണേന യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി സാൽവയാദവയുദ്ധവർണനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-16-0 (16305)
വാസുദേവ ഉവാച। 3-16-0x (1830)
താം തൂപയാതോ രാജേന്ദ്ര സാൽവഃ സൌഭപതിസ്തദാ।
പ്രഭൂതനരനാഗേന ബലേനോപവിവേശ ഹ ॥ 3-16-1 (16306)
സമേ നിവിഷ്ടാം സാ സേനാ പ്രഭൂതസലിലാശയേ।
ചതുരംഗബലോപേതാ സാൽവരാജാഭിപാലിതാ ॥ 3-16-2 (16307)
വർജയിത്വാ ശ്മശാനാനി ദേവതായതനാനി ച।
വൽമീകാംശ്ചൈവ ചൈത്യാംശ്ച സംനിവിഷ്ടമഭൂദ്ബലം ॥ 3-16-3 (16308)
അനീകാനാം വിഭാഗേന പന്ഥാനഃ സുകൃതാസ്തഥാ।
പ്രഥമാ നവമാശ്ചൈവ സാൽവസ്യ ശിബിരേ നൃപ ॥ 3-16-4 (16309)
സർവായുധസമോപേതം സർവശസ്ത്രവിശാരദം।
രഥനാഗാശ്വകലിലം പദാതിജനസങ്കുലം ॥ 3-16-5 (16310)
തുഷ്ടപുഷ്ടബലോപേതം വീരലക്ഷണലക്ഷിതം।
വിചിത്രധ്വജസന്നാഹം വിചിത്രരഥകാർമുകം ॥ 3-16-6 (16311)
സംനിവേശ്യ ച കൌരവ്യ ദ്വാരകായാം നരർഷഭ।
അഭിസാരയാമാസ തദാ വേഗൈന പതഗേന്ദ്രവത് ॥ 3-16-7 (16312)
തദാപതന്തം സന്ദൃശ്യ ബലം സാൽവപതേസ്തദാ।
നിര്യായ യോധയാമാസുഃ കുമാരാ വൃഷ്ണിനന്ദനാഃ ॥ 3-16-8 (16313)
അസഹന്തോഽഭിയാനം തത്സാൽവരാജസ്യ കൌരവ।
ചാരുദേഷ്ണശ്ച സാംബശ്ച പ്രദ്യുംനശ്ച രമഹാരഥഃ ॥ 3-16-9 (16314)
തേ രഥൈർദംശിതാഃ സർവേവിചിത്രാഭരണധ്വജാഃ।
സംസക്താഃ സാൽവരാജസ്യ ബഹുഭിര്യോധപുംഗവൈഃ ॥ 3-16-10 (16315)
ഗൃഹീത്വാ കാർമുകം സാംബഃ സാൽവസ്യ സചിവം രണേ।
യീധയാമാസ സംഹൃഷ്ടഃ ക്ഷേമധൂർതിം ചമൂപതിം ॥ 3-16-11 (16316)
തസ്യ ബാണമയം വർഷം ജാംബവത്യാഃ സുതോ മഹത്।
മുമോച ഭരതശ്രേഷ്ഠ യഥാവർഷം സഹസ്രദൃക് ॥ 3-16-12 (16317)
തദ്ബാണവർഷം തുമുലം വിഷേഹേ സ ചമൂപതിഃ।
ക്ഷേമധൂർതിർമഹാരാജ ഹിമവാനിവ നിശ്ചലഃ ॥ 3-16-13 (16318)
തതഃ സാംബായ രാജേന്ദ്ര ക്ഷേമധൂർതിരപി സ്വയം।
മുമോച മായാവിഹിതം ശരജാലം മഹത്തരം ॥ 3-16-14 (16319)
തതോ മായാമയം ജാലം മായയൈവ വിദാര്യസഃ।
സാംബഃ ശരസഹസ്രേണ രഥമസ്യാഭ്യവർഷത ॥ 3-16-15 (16320)
തതഃ സ വിദ്ധഃ സാംബേന ക്ഷേമധൂർതിശ്ചമൂപതിഃ।
അപായാജ്ജവനൈരശ്വൈഃ സാംബബാണപ്രപീഡിതഃ ॥ 3-16-16 (16321)
തസ്മിന്വിപ്രദ്രുതേ ശരേ സാൽവസ്യാഥ ചമൂപതൌ।
വേഗവാന്നാമ ദൈതേയഃ സുതം മേഽഭ്യദ്രവദ്ബലീ ॥ 3-16-17 (16322)
അഭിപന്നസ്തു രാജേന്ദ്ര സാംബോ വൃഷ്ണികുലോദ്വഹഃ।
വേഗം വേഗവതോ രാജംസ്തസ്ഥൌ വീരോ വിധാരയൻ ॥ 3-16-18 (16323)
സ വേഗവതി കൌന്തേയ സാംബോ വേഗവതീം ഗദാം।
ചിക്ഷേപ തരസാ വീരോ വ്യാവിദ്ധ്യൻസത്യവിക്രമഃ ॥ 3-16-19 (16324)
തയാ ത്വഭിഹതോ രാജന്വേഗവാന്ന്യപതദ്ഭുവി।
വാതരുഗ്ണം ഇവ ക്ഷുണ്ണോ ജീർണമൂലോവനസ്പതിഃ ॥ 3-16-20 (16325)
തസ്മിന്നിപതിതേ വീരേ ഗദാരുഗ്ണേ മഹാസുരേ।
പ്രവിശ്യ മഹതീം സേനാം യോധയാമാസ മേ സുതഃ ॥ 3-16-21 (16326)
ചാരുദേഷ്ണേന സംസക്തോ വിവിന്ധ്യോ നാമ ദാനവഃ।
മഹാരഥഃ സമാജ്ഞാതോ മഹാരാജ മഹാധനുഃ ॥ 3-16-22 (16327)
തതഃ സുതുമുലം യുദ്ധം ചാരുദേഷ്ണവിവിന്ധ്യയോഃ।
വൃത്രവാസവയോ രാജന്യഥാപൂർവം തഥാഽഭവത് ॥ 3-16-23 (16328)
അന്യോന്യസ്യാഭിസങ്ക്രുദ്ധാവന്യോന്യം ജഘ്നതുഃ ശരൈഃ।
വിനദന്തൌ മഹാരാജ സിംഹാവിവ മഹാബലൌ ॥ 3-16-24 (16329)
രൌക്മിണേയസ്തതോ ബാണമഗ്ന്യർകോപമവർചസം।
അഭിമന്ത്ര്യ മഹാസ്ത്രേണ സന്ദധേ ശത്രുനാശനം ॥ 3-16-25 (16330)
സ വിവിന്ധ്യായ സക്രോധഃ സമാഹൂയ മഹാരഥഃ।
ചിക്ഷേപ മേ സുതോ രാജൻസ ഗതാസുരഥാപതത് ॥ 3-16-26 (16331)
വിവിന്ധ്യം നിഹൃതം ദൃഷ്ട്വാ താം ച വിക്ഷോഭിതാം ചമൂം।
കാമഗേന സ സൌഭേന സാൽവഃ പുനരുപാഗമത് ॥ 3-16-27 (16332)
തതോ വ്യാകുലിതം സർവം ദ്വാരകാവാസി തദ്ബലം।
ദൃഷ്ട്വാ സാൽവം മഹാബാഹോ സൌഭസ്ഥം പൃഥിവീഗതം ॥ 3-16-28 (16333)
തതോ നിര്യായ കൌരവ്യ അവസ്ഥാപ്യ ച തദ്ബലം।
ആനർതാനാം മഹാരാജ പ്രദ്യുംനോ വാക്യമബ്രവീത് ॥ 3-16-29 (16334)
സർവേ ഭവന്തസ്തിഷ്ഠന്തു സർവേ പശ്യന്തു മാം യുധി।
നിവാരയന്തം സംഗ്രാമേ ബലാത്സൌഭം സരാജകം ॥ 3-16-30 (16335)
അയം സൌഭപതേഃ സേനാമായസൈർഭുജഗൈരിവ।
ധനുർഭുജവിനിർമുക്തൈർനാശയംയദ്യ യാദവാഃ ॥ 3-16-31 (16336)
ആശ്വസധ്വം ന ഭീഃ കാര്യാ സൌഭരാഡദ്യ നശ്യതി।
മയാഽഭിപന്നോ ദുഷ്ടാത്മാ സസൌഭോ വിനശിഷ്യതി ॥ 3-16-32 (16337)
ഏവം ബ്രുവതി സംഹൃഷ്ടേ പ്രദ്യുംനേ പാണ്ഡുനന്ദന।
ധിഷ്ടിതം തദ്ബലം ദ്വാരി യുയുധേ ച യഥാസുഖം ॥ 3-16-33 (16338)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി അർജുനാഭിഗമനപർവണി ഷോഡശോഽധ്യായഃ ॥ 16 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-16-2 സമേ ദേശേ ॥ 3-16-4 പ്രവണായ ച നൈവാസന്നിതി ഝ. പാഠഃ ॥ 3-16-5 കലിലം സങ്കടം। പദാതിധ്വജസങ്കുലമിതി ഝ. പാഠഃ ॥ 3-16-7 അഭിസാരയാമാസ നഗരസമീപം ഗമയാമാസ। സൈന്യം പതഗേന്ദ്രവത്സൌഭം ചോപരിതഃ അഭിസാരയാമാസ ॥ 3-16-8 ആപതൻസമാപതത് ॥ 3-16-16 ക്ഷേമധൂർതിഃ സ്മയന്നിവേതി ക. ട. പാഠഃ। അപായാത്പലായിതഃ ॥ 3-16-18 അഭിപന്നഃ ആഭിമുഖ്യേനാസാദിതഃ ॥ 3-16-19 വ്യാവിധ്യ സത്യവിക്രമഃ ഇതി ഝ. പാഠഃ। തത്ര വ്യാവിധ്യ ഭ്രാമയിത്വേത്യർഥഃ ॥ 3-16-20 രുഗ്ണഃ ക്ഷുണ്ണശ്ച ഗജാദിപദാഘാതൈഃ ॥ 3-16-27 സൌഭേന ഖേചരേണ പുരേണ ॥ 3-16-29 നിര്യായ നിർഗത്യ। അവസ്ഥാപ്യ ആശ്വാസ്യ। ആനർതാനാം ദ്വാരകാവാസിനാം ॥ 3-16-31 ധനുർഭുജവിനിർമുക്തൈഃ ധനുഷഃ ഭുജേന കൌടില്യേന അത്യാകർഷണജേന നിർമുക്തൈഃ. ഭുജ കൌടില്യേ തുദാദിഃ ॥ 3-16-33 ധിഷ്ഠിതം അധിഷ്ഠിതം ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 017
॥ ശ്രീഃ ॥
3.17. അധ്യായഃ 017
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
കൃഷ്ണേൻ യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി സാൽവപ്രദ്യുംനയുദ്ധവർണനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-17-0 (16339)
വാസുദേവ ഉവാച। 3-17-0x (1831)
ഏവമുക്ത്വാ രൌക്മിണേയോ യാദവാന്യാദവർഷഭ।
ദംശിതൈർഹരിഭിര്യുക്തം രഥമാസ്ഥായ കാഞ്ചനം ॥ 3-17-1 (16340)
ഉച്ഛ്രിത്യ മകരം കേതും വ്യാത്താനനമലങ്കൃതം।
ഉത്പതദ്ഭിരിവാകാശം തൈർഹയൈരന്വയാത്പരാൻ ॥ 3-17-2 (16341)
വിക്ഷിപന്നാദയംശ്ചാപി ധനുഃ ശ്രേഷ്ഠം മഹാബലൈഃ।
തൂണഖംഗധരഃ ശൂരോ ബദ്ധഗോധാംഗുലിത്രവാൻ ॥ 3-17-3 (16342)
സവിദ്യുച്ഛുരിതം ചാപം വിഹരന്വൈ തലാത്തലം।
മോഹയാമാസ ദൈതേയാൻസർവാൻസൌഭനിവാസിനഃ ॥ 3-17-4 (16343)
തസ്യ വിക്ഷിപതശ്ചാപം സന്ദധാനസ്യ ചാസകൃത്।
നാന്തരം ദദൃശേ കശ്ചിന്നഘ്നിതഃ ശാത്രവാന്രണേ ॥ 3-17-5 (16344)
മുഖസ്യ വർണോ ന വികൽപതേഽസ്യ
ചേലുശ്ച ഗാത്രാണി ന ചാപി തസ്യ।
സിംഹോന്നതം ചാപ്യഭിഗർജതോഽസ്യ
ശുശ്രാവ ലോകോഽദ്ഭുതവീര്യമഗ്ര്യം ॥ 3-17-6 (16345)
ജലേചരഃ കാഞ്ചനയഷ്ടിസംസ്ഥോ
വ്യാത്താനനഃ ശത്രുബലപ്രമാഥീ।
വിത്രാസയന്രാജതി വാഹമുഖ്യേ
സാൽവസ്യ സേനാപ്രമുഖേ ധ്വജാഗ്ര്യഃ ॥ 3-17-7 (16346)
തതസ്തൂർണം വിനിഷ്പത്യ പ്രദ്യുംനഃ ശത്രുകർശനഃ।
സാൽവമേവാഭിദുദ്രാവ വിധിത്സുഃ കലഹം നൃപ ॥ 3-17-8 (16347)
അഭിയാനം തു വീരേണ പ്രദ്യുംനേന മഹാരണേ।
നാമർഷയത സങ്ക്രുദ്വഃ സാൽവഃ കുരുകുലോദ്വഹ ॥ 3-17-9 (16348)
സരോഷമഹമത്തോ വൈ കാമഗാദവരുഹ്യ ച।
പ്രദ്യുംനം യോധയാമാസ സാൽവഃ പരപുരഞ്ജയഃ ॥ 3-17-10 (16349)
തയോഃ സുതുമുലം യുദ്ധം സാൽവവൃഷ്ണിപ്രവീരയോഃ।
സമേതാ ദദൃശുർലോകാ ബലിവാസവയോരിവ ॥ 3-17-11 (16350)
തസ്യ മായാമയോ വീര രഥോ ഹേമപരിഷ്കൃതഃ।
സപതാകഃ സധ്വജശ്ച സാനുകർഷഃ സ തൂണവാൻ ॥ 3-17-12 (16351)
സ തം രഥവരം ശ്രീമാൻസമാരുഹ്യ കില പ്രഭോ।
മുമോച ബാണാൻകൌഖ്യ പ്രദ്യുംനായ മഹാബലഃ ॥ 3-17-13 (16352)
തതോ ബാണമയം വർഷം വ്യസൃജത്തരസാ രണേ।
പ്രദ്യുംനോ ഭുജവേഗേന സാൽവം സംമോഹയന്നിവ ॥ 3-17-14 (16353)
സ തൈരഭിഹതഃ സംഖ്യേ നാമര്യത സൌഭരാട്।
ശരാന്ദീപ്താഗ്നിസങ്കാശാൻമുമോച തനയേ മമ ॥ 3-17-15 (16354)
തമാപതന്തം ബാണൌധം സ ചിച്ഛേദ മഹാബലഃ।
തതശ്ചാന്യാഞ്ശരാന്ദീപ്താൻപ്രചിക്ഷേപ സുതേ മമ ॥ 3-17-16 (16355)
സ സാൽവബാണൈ രാജേന്ദ്ര വിദ്ധോ രുക്മിണിനന്ദനഃ।
മുമോച ബാണം ത്വരിതോ മർമഭേദിനമാഹവേ ॥ 3-17-17 (16356)
തസ്യ വർമ വിഭിദ്യാശു സ ബാണോ മത്സുതേരിതഃ।
വിവേശ ഹൃദയം പത്രീ സ പപാത ഭൃശഹതഃ ॥ 3-17-18 (16357)
തസ്മിന്നിപതിതേ വീരേ സാൽവരാജേ വിചേതസി।
സംപ്രദ്രബന്ദാനവേന്ദ്രാ ദാരയന്തോ വസുന്ധരാം ॥ 3-17-19 (16358)
ഹാഹാകൃതമഭൂത്സൈന്യം സാൽവസ്യ പൃഥിവീപതേ।
നഷ്ടസഞ്ജ്ഞേ നിപതിതേ തദാ സൌഭപതൌ നൃപേ ॥ 3-17-20 (16359)
തത ഉത്ഥായ രാജേന്ദ്ര പ്രതിലഭ്യ ച ചേതനാം।
മുമോച ബാണാൻസഹസാ പ്രദ്യുംനായ മഹാബലഃ ॥ 3-17-21 (16360)
തേന ബാണേന മഹതാ പ്രദ്യുംനഃ സമരേ സ്ഥിതഃ।
ജത്രുദേശേ ഭൃശം വിദ്ധോ വ്യഥിതോ ദദൃശേ തദാ ॥ 3-17-22 (16361)
തം സ വിദ്ധ്വാ മഹാരാജ സാൽവോ രുക്മിണിനന്ദനം।
നനാദ സിംഹനാദം വൈ നാദേനാപൂരയൻമഹീം ॥ 3-17-23 (16362)
തതോ മോഹം സമാപന്നേ തനയേ മമ ഭാരത।
മുമോച ബാണാംസ്ത്വരിതഃ പുനരന്യാന്ദുരാത്മവാൻ ॥ 3-17-24 (16363)
സ തൈരഭിഹതോ ബാണൈർബഹുഭിസ്തേന മോഹിതഃ।
നിശ്ചേഷ്ടഃ കൌരവശ്രേഷ്ഠ പ്രദ്യുംനോഽഭൂദ്രണാജിരേ ॥ 3-17-25 (16364)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി അർജുനാഭിഗമനപർവണി സപ്തദശോഽധ്യായഃ ॥ 17 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-17-1 ഹരിഭിഃ അശ്വൈഃ ॥ 3-17-2 വ്യാത്താനനമിവാന്തകം ഇതി ഝ. പാഠഃ। അന്വയാത് ഉപഗതഃ ॥ 3-17-3 വിക്ഷിപൻ പരാന്ധിക്വുർവൻ। മഹാഹലൈഃ ഹയൈഃ ॥ 3-17-4 സമാനം വിദ്യുച്ഛുരിതേന വിദ്യുത്കംപനേനേതി। വിദ്യുച്ഛുരിതം। തലാത്തലം സവ്യാപസവ്യഹസ്തതലപരിവർതേന ॥ 3-17-5 വിക്ഷിപ്തഃ കർഷതഃ ॥ 3-17-6 വികൽപതേ ഭിദ്യതേ ॥ 3-17-7 ജലേചരഃ മീനഃ। സർവതിമിപ്രമാഥീ ഇതി ഝ. പാഠഃ। വാഹമുഖ്യേ രഥഷേഷ്ഠേ ॥ 3-17-12 സാനുകർഷഃ രഥാധസ്ഥകാഷ്ഠം അനുകർഷഃ സഃ। രഥഃ തൂണവാൻ ॥ 3-17-16 ആപതതേതി വിസർഗലോപ ആർഷഃ ॥ 3-17-22 ജത്രുദേശേ കണ്ഠമൂലേ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 018
॥ ശ്രീഃ ॥
3.18. അധ്യായഃ 018
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
പ്രദ്യുംനേ സാൽവബാണാഭിഹത്യാ മൂർച്ഛിതേ സാരഥിനാ രണാംഗണാദന്യതോ രഥയാപനം ॥ 1 ॥ തതഃ പ്രതിബുദ്ധേന പ്രദ്യുംനേന സാരധിം പ്രതി സവിഷാദോക്തിഃ ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-18-0 (16365)
വാസുദേവ ഉവാച। 3-18-0x (1832)
സാൽവബാണാർദിതേ തസ്മിൻപ്രദ്യുംനേ ബലിനാംവരേ।
വൃഷ്ണയോ ഭഗ്നസങ്കൽപാ വിവ്യഥുഃ പൃതനാമുഖേ ॥ 3-18-1 (16366)
ഹാഹാകൃതമഭൂത്സർവം വൃഷ്ണ്യന്ധകബലം തതഃ।
പ്രദ്യുംനേ മോഹിതേ രാജൻസാൽവഃ പ്രമുദിതോഽഭവത് ॥ 3-18-2 (16367)
തം തഥാ മോഹിതം ദൃഷ്ട്വാ സാരഥിർജവനൈർഹയൈഃ।
രണാദപാഹരത്തൂർണം ശിക്ഷിതോ ദാരുകിസ്തദാ ॥ 3-18-3 (16368)
നാതിദൂരാപയാതേ തു രഥേ രഥവരപ്രണുത്।
ധനുർഗൃഹീത്വാ യന്താരം ലബ്ധസജ്ഞോഽബ്രവീദിദം ॥ 3-18-4 (16369)
സൌതേ കിം തേ വ്യവസിതം കസ്മാദ്യാസി പരാങ്മുഖഃ।
നൈഷ വൃഷ്ണിപ്രവീരാണാമാഹവേ ധർമ ഉച്യതേ ॥ 3-18-5 (16370)
കച്ചിത്സൌതേ ന തേ മോഹഃ സാൽവം ദൃഷ്ട്വാ മഹാഹവേ।
വിഷാദോ വാ രണംʼ ദൃഷ്ട്വാ ബ്രൂഹി മേ ത്വം യഥാതഥം ॥ 3-18-6 (16371)
സൌതിരുവാച। 3-18-7x (1833)
ജാനാർദനേ ന മേ മോഹോ നാപി മാം ഭയമാവിശത്।
അതിഭാരം തു തേ മന്യേ സാൽവം കേശവനന്ദന ॥ 3-18-7 (16372)
സോഭിയാതി ശനൈർവീര ബലവാനേഷ പാപകൃത്।
മോഹിതശ്ച രണേ ശൂരോ രക്ഷ്യഃ സാരഥിനാ രഥീ ॥ 3-18-8 (16373)
ആയുഷ്മംസ്ത്വം മയാ നിത്യം രക്ഷിതവ്യസ്ത്വയാഽപ്യഹം।
രക്ഷിതവ്യോ രണേ നിത്യമിതി കൃത്വാഽപയാംയഹം ॥ 3-18-9 (16374)
ഏകശ്ചാസി മഹാബാഹോ ബഹവശ്ചാപി ദാനവാഃ।
ന സമം രൌക്മിണേയാഹം രണഏ മത്വാഽപയാമി വാ ॥ 3-18-10 (16375)
വാസുദേവ ഉവാച। 3-18-11x (1834)
ഏവം ബ്രുവതി സൂതേ തു തദാ മകരകേതുമാൻ।
ഉവാച സൂതം കൌരവ്യ സംനിവർത്യ രഥം പുനഃ ॥ 3-18-11 (16376)
ദാരുകാത്മജ മൈവം ത്വം പുനഃ കാർഷീഃ കഥഞ്ചന।
ന്യപയാനം രണാത്സൌതേ ജീവതോ മമ കർഹിചിത് ॥ 3-18-12 (16377)
ന സ വൃഷ്ണികുലേ ജാതോ യോ വൈ ത്യജതി സംഗരം।
യോ വാ നിപതിതം ഹന്തി തവാസ്മീതി ച വാദിനം ॥ 3-18-13 (16378)
തഥാ സ്ത്രിയം ച യോ ഹന്തി ബാലം വൃദ്ധം തഥൈവ ച।
വിരഥം മുക്തകേശം ച ഭഗ്നശസ്ത്രായുധം തഥാ ॥ 3-18-14 (16379)
ത്വം ച സൂതകുലേ ജാതോ വിദിതഃ സൂതകർമണി।
ധർമജ്ഞശ്ചാസി വൃഷ്ണീനാമാഹവേഷ്വപി ദാരുകേ ॥ 3-18-15 (16380)
സ ജാനംശ്ചരിതം കൃത്സ്നം വൃഷ്ണീനാം പൃതനാമുഖേ।
അപയാനം പുന സൌതേ മൈവം കാർഷീഃ കഥഞ്ചന ॥ 3-18-16 (16381)
അപയാതം ഹതം പൃഷ്ഠേ ഭ്രാന്തം രണപലായിതം।
ഗദാഗ്രജോ ദുരാധർഷഃ കിം മാം വക്ഷ്യതി മാധവഃ ॥ 3-18-17 (16382)
കേശവസ്യാഗ്രജോ വാഽപി നീലവാസാ മദോത്കടഃ।
കിം വക്ഷ്യതി മഹാബാഹുർബലദേവഃ സമാഗതഃ ॥ 3-18-18 (16383)
കിം വക്ഷ്യതിശിനേർനപ്താ രണസിംഹോ മഹാരഥഃ।
അപയാതം രണാത്സൂത സാംബശ്ച സമിതിഞ്ജയഃ ॥ 3-18-19 (16384)
ചാരുദേഷ്ണശ്ച ദുർധർഷസ്തഥൈവ ഗദസാരണൌ।
അക്രൂരശ്ച മഹാബാഹുഃ കിം മാം വക്ഷ്യതി സാരഥേ ॥ 3-18-20 (16385)
ശൂരം സംഭാവിതം ശാന്തം നിത്യം പുരുഷമാനിനം।
സ്ത്രിയശ്ച വൃഷ്ണിവീരാണാം കിം മാംവക്ഷ്യന്തി സംഗതാഃ ॥ 3-18-21 (16386)
പ്രദ്യുംനോഽയമുപായാതി ഭീതസ്ത്യക്ത്വാ മഹാഹവം।
ധിഗേനമിതി വക്ഷ്യന്തി ന തു വക്ഷ്യന്തി സാധ്വിതി ॥ 3-18-22 (16387)
ധിഗ്വാചാ പരിഹാസോപി മമ വാ മദ്വിധസ്യ വാ।
മൃത്യുനാഽഭ്യധികഃ സൌതേ സ ത്വം മാവ്യപയാഃ പുനഃ ॥ 3-18-23 (16388)
ഭാരം ഹി മയി സംന്യസ്യ യാതോ മധുനിഹാ ഹരിഃ।
യജ്ഞം ബാരതസിംഹസ്യ ന ഹി ശക്യോഽദ്യമർഷിതും । 3-18-24 (16389)
കൃതവർമാ മയാ വീരോ നിര്യാസ്യന്നേവ വാരിതഃ।
സാൽവം നിവാരയിഷ്യേഽഹം തിഷ്ഠ ത്വമിതി സൂതജ ॥ 3-18-25 (16390)
സ ച സംഭാവയൻമാം വൈ നിവൃത്തോ ഹൃദികാത്മജഃ।
തം സമേത്യ രണം ത്യക്ത്വാ കിം വക്ഷ്യാമി മഹാരഥം ॥ 3-18-26 (16391)
ഉപയാന്തം ദുരാധർഷം ശംഖചക്രഗദാധരം।
പുരുഷം പുണ്ഡരീകാക്ഷം കിം വക്ഷ്യാമി മഹാഭുജം ॥ 3-18-27 (16392)
സാത്യകിം ബലദേവം ച യേ ചാന്യേഽന്ധകവൃഷ്ണയഃ।
മയാ സ്പർധന്തി സതതം കിം നു വക്ഷ്യാമി താനഹം ॥ 3-18-28 (16393)
ത്യക്ത്വാ രണമിമം സൌതേ പൃഷ്ഠതോഽഭ്യാഹതഃ ശരൈഃ।
ത്വയാഽപനീതീ വിവശോ ന ജീവേയം കഥഞ്ചന ॥ 3-18-29 (16394)
സംനിവർത രഥേനാശു പുനർദാരുകനന്ദന।
ന ചൈതദേവം കർതവ്യമഥാപത്സു കഥഞ്ചന ॥ 3-18-30 (16395)
ന ജീവിതമഹം സൌതേ ബഹു മന്യേ കഥഞ്ചന।
അപയാതോ രണാദ്ഭീതഃ പൃഷ്ഠതോഽഭ്യാഹതഃ ശരൈഃ ॥ 3-18-31 (16396)
കദാഽപി സൂതപുത്ര ത്വം ജാനീഷേ മാം ഭയാർദിതം।
അപയാതം രണം ഹിത്വാ യഥാ കാപുരുഷം തഥാ ॥ 3-18-32 (16397)
അയുക്തം തു മയാ ത്യക്തും സംഗ്രാമം ദാരുകാത്മജ।
മയി യുദ്ധാർഥിനി ഭൃശം സ ത്വം യാഹി യതോ രണം ॥ 3-18-33 (16398)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർണണി അർജുനാഭിഗമനപർവണി അഷ്ടാദശോഽധ്യായഃ ॥ 19 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-18-2 പരേ ച മുദിതാ ഭൃശം। ഇതി ഝ. പാഠഃ ॥ 3-18-11 രഥം പുനഃ ഇതി ഝ. പാഠഃ ॥ 3-18-19 ശിനേർനപ്താ സാത്യകിഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 019
॥ ശ്രീഃ ॥
3.19. അധ്യായഃ 019
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
പ്രദ്യുംനപരാജിതസ്യ സാൽവസ്യ രണാദപയാനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-19-0 (16399)
വാസുദേവ ഉവാച। 3-19-0x (1835)
ഏവമുക്തസ്തു കൌന്തേയ സൂതപുത്രസ്തതോ മൃധേ।
പ്രദ്യുംനമബ്രവീച്ഛ്ലക്ഷ്ണം മധുരം വാക്യമഞ്ജസാ ॥ 3-19-1 (16400)
ന മേ ഭയം രൌക്മിണേയ സംഗ്രാമേ യച്ഛതോ ഹയാൻ।
യുദ്ധജ്ഞോസ്മി ച വൃഷ്ണീനാം നാത്ര കിഞ്ചിദതോഽന്യഥാ ॥ 3-19-2 (16401)
ആയുഷ്മന്നുപദേശസ്തു സാരഥ്യേ വർതതാം സ്മൃതഃ।
സർവാർഥേഷു രഥീ രക്ഷ്യസ്ത്വം ചാപി ഭൃശപീഡിതഃ ॥ 3-19-3 (16402)
ത്വം ഹി സാൽവപ്രയുക്തേന ശരേണാഭിഹതോ ഭൃശം।
കശ്മലാഭിഹതോ വീര തതോഽഹമപയാതവാൻ ॥ 3-19-4 (16403)
സത്വം സാത്വതമുഖ്യാദ്യ ലബ്ധസഞ്ജ്ഞോ യദൃച്ഛയാ।
പശ്യ മേ ഹയസംയാനേ ശിക്ഷാം കേശവനന്ദന ॥ 3-19-5 (16404)
ദാരുകേണാഹമുത്പന്നോ യഥാവച്ചൈവ ശിക്ഷിതഃ।
വീതഭീഃ പ്രവിശാംയേതാം സാൽവസ്യ മഹതീം ചമൂം ॥ 3-19-6 (16405)
വാസുദേവ ഉവാച। 3-19-7x (1836)
ഏവമുക്ത്വാ തതോ വീരോ ഹയാൻസഞ്ചോദ്യ സംഗരേ।
രശ്മിഭിസ്തു സമുദ്യംയ ജവേനാഭ്യപതത്തദാ ॥ 3-19-7 (16406)
മണ്ഡലാനി വിചിത്രാണി യമകാനീതരാണി ച।
സവ്യാനി ച വിചിത്രാണി ദക്ഷിണാനി ച സർവശഃ ॥ 3-19-8 (16407)
പ്രതോദേനാഹതാ രാജന്രശ്മിഭിശ്ച സമുദ്യതാഃ।
ഉത്പതന്ത ഇവാകാശം വിബഭുസ്തേ ഹയോത്തമാഃ ॥ 3-19-9 (16408)
തേ ഹസ്തലാഘവോപേതം വിജ്ഞായ നൃപ ദാരുകിം।
ഉഹ്യമാനാ ഇവ തദാ നാസ്പൃശംശ്ചരണൈർമഹീം ॥ 3-19-10 (16409)
സോപസവ്യാം ചമൂം തസ്യ സാൽവസ്യ ഭരതർഷഭ।
ചകാര നാതിയത്നേന തദദ്ഭുതമിവാഭവത് ॥ 3-19-11 (16410)
അമൃഷ്യമാണോപസവ്യം സാൽവഃ സമിതിദാരുണഃ।
യന്താരമസ്യ സഹസാ ത്രിഭിർബാണൈഃ സമാർദയത് ॥ 3-19-12 (16411)
ദാരുകസ്യ സുതസ്തം തു ബാണവേഗമചിന്തയൻ।
ഭൂയ ഏവ മഹാബാഹോ പ്രയയാവപസവ്യതഃ ॥ 3-19-13 (16412)
തതോ ബാണാൻബഹുവിധാൻപുനരേവ സ സൌഭരാട്।
മുമോച തനയേ വീര മമ രുക്മിണിനന്ദനേ ॥ 3-19-14 (16413)
താനപ്രാപ്താഞ്ശിതൈർബ്രാണൈശ്ചിച്ഛേദ പരവീരഹാ।
രൌക്മിണേയഃ സ്മിതം കൃത്വാ ദർശയൻഹസ്തലാഘവം ॥ 3-19-15 (16414)
ഛിന്നാന്ദൃഷ്ട്വാ തു താൻബാണാൻപ്രദ്യുംനേന ച സൌഭരാട്।
ആസുരീം ദാരുണീം മായാമാസ്ഥായ വ്യസൃജച്ഛരാൻ ॥ 3-19-16 (16415)
പ്രയുജ്യമാനമാജ്ഞായ ദൈതേയാസ്ത്രം മഹാബലം।
ബ്രഹ്മാസ്ത്രേണാന്തരാ ച്ഛിത്ത്വാമുമോചാന്യൻപതസ്ത്രിണഃ ॥ 3-19-17 (16416)
തേ തദസ്ത്രം വിധൂയാശു വിവ്യധൂ രുധിരാശനാഃ।
ശിരസ്യുരസി വക്രേ ച സ മുമോഹ പപാത ച ॥ 3-19-18 (16417)
തസ്മിന്നിപതിതേ ക്ഷുദ്രേ സാൽവേ ബാണപ്രപീഡിതേ।
രൌക്മിണേയോഽപരം ബാണം സന്ദധേ ശത്രതാപനഃ ॥ 3-19-19 (16418)
തമർചിതം സർവദാശാർഹപൂഗൈ-
രാശീർഭിരർകജ്വലനപ്രകാശം।
ദൃഷ്ട്വാ ശരം ജ്യാമഭിനീയമാനം
ബഭൂവ ഹാഹാകൃതമന്തരിക്ഷം ॥ 3-19-20 (16419)
തതോ ദേവഗണാഃ സർവേ സേന്ദ്രാഃ സഹധനേശ്വരാഃ।
നാരദം പ്രേഷയാമാസു- ശ്വസനം ച മനോജവം ॥ 3-19-21 (16420)
തൌ രൌക്മിണേയമാഗംയ വചോഽബ്രൂതാം ദിവൌകസാം।
നൈവ വധ്യസ്ത്വയാ വീര സാൽവരാജഃ കഥഞ്ചന ॥ 3-19-22 (16421)
സംഹരസ്വ പുനർബാണമവധ്യോഽയം ത്വയാ രണേ।
ഏതസ്യ ച ശരസ്യാജൌ നാവധ്യോസ്തി പുമാൻക്വചിത് ॥ 3-19-23 (16422)
മൃത്യുരസ്യ മഹാബാഹോ രണേ ദേവകിനന്ദനഃ।
കൃഷ്ണഃ സങ്കൽപിതോ ധാത്രാ തൻമിഥ്യാ ന ഭവേദിതി ॥ 3-19-24 (16423)
തതഃ പരമസംഹൃഷ്ടഃ പ്രദ്യുംനഃ ശരമുത്തമം।
സഞ്ജഹാര ധനുഃശ്രേഷ്ഠാത്തൂണേ ചൈവ ന്യവേശയത് ॥ 3-19-25 (16424)
തത ഉത്ഥായ രാജേന്ദ്ര സാൽവഃ പരമദുർമനാഃ।
വ്യപായാത്സബലസ്തൂർണം പ്രദ്യുംനശരപീഡിതഃ ॥ 3-19-26 (16425)
സ ദ്വാരകാം പരിത്യജ്യ സാൽവോ വൃഷ്ണിഭിരാർദിതഃ।
സൌഭമാസ്ഥായ രാജേന്ദ്ര ദിവമാചക്രമേ തദാ ॥ 3-19-27 (16426)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി അർജുനാഭിഗമനപർവണി വിംശോഽധ്യായഃ ॥ 20 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-19-8 യമകാനി സദൃശാനി। ഇതരാണി വിസദൃശാനി ॥ 3-19-10 ദഹ്യമാനാ ഇവേതി ഖ. ഝ. പാഠഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 020
॥ ശ്രീഃ ॥
3.20. അധ്യായഃ 020
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
കൃഷ്ണേന യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി സംവസ്യ സാൽവേന സഹ യുദ്ധപ്രകാരകഥനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-20-0 (16427)
വാസുദേവ ഉവാച। 3-20-0x (1837)
ആനർതനഗരം മുക്തം തതോഽഹമഗമം തദാ।
മഹാക്രതൌ രാജസൂയേ നിവൃത്തേ നൃപതേ തവ ॥ 3-20-1 (16428)
അപശ്യം ദ്വാരകാം ചാഹം മഹാരാജ ഹതത്വിഷം।
നിഃസ്വാധ്യായവഷട്കാരാം നിർഭൂഷണവരസ്ത്രിയം ॥ 3-20-2 (16429)
അനഭിജ്ഞേയരൂപാണി ദ്വാരകോപവനാനി ച।
ദൃഷ്ട്വാ ശങ്കോപപന്നോഽഹമപൃച്ഛം ഹൃദികാത്മജം ॥ 3-20-3 (16430)
അസ്വസ്ഥനരനാരീകമിദം വൃഷ്ണികുലം ഭൃശം।
കിമിദം നരശാർദൂല ശ്രോതുമിച്ഛാമി തത്ത്വതഃ ॥ 3-20-4 (16431)
ഏവമുക്തഃ സ തു മയാ വിസ്തരേണേദമബ്രവീത്।
രോധം മോക്ഷം ച സാൽവേന ഹാർദിക്യോ രാജസത്തമ ॥ 3-20-5 (16432)
തതോഽഹം ഭരതശ്രേഷ്ഠ ശ്രുത്വാ സർവമശേഷതഃ।
വിനാശേ സാൽവരാജസ്യ തദൈവാകരവം മതിം ॥ 3-20-6 (16433)
തതോഽഹം ഭരതശ്രേഷ്ഠ സമാശ്വാസ്യ പുരേ ജനം ॥
രാജാനമാഹുകം ചൈവ തഥൈവാകനദുന്ദുഭിം ॥ 3-20-7 (16434)
സർവാന്വൃഷ്ണിപ്രവീരാംശ്ച ഹർഷയന്നബ്രുവം തദാ।
അപ്രമാദഃ സദാ കാര്യോ നഗരേ യാദവർഷഭാഃ ॥ 3-20-8 (16435)
സാൽവരാജവിനാശായ പ്രയാതം മാം നിബോധത।
നാഹത്വാ തം നിവർതിഷ്യേ പുരീം ദ്വാരവതീം പ്രതി ॥ 3-20-9 (16436)
സസാൽവം സൌഭനഗരം ഹത്വാ ദ്രഷ്ടാസ്മി വഃ പുനഃ।
ത്രിഃസാമാ ഹന്യതാമേഷാ ദുന്ദുഭിഃ ശത്രുഭീഷണാ ॥ 3-20-10 (16437)
തേ മയാഽഽശ്വാസിതാ വീരാ യഥാവദ്ഭരതർഷഭ।
സർവേ മാമബ്രുവൻഹൃഷ്ടാഃ പ്രയാഹി ജഹിശാത്രവാൻ ॥ 3-20-11 (16438)
തൈഃ പ്രഹൃഷ്ടാത്മഭിർവീരൈരാശീർഭിരഭിനന്ദിതഃ।
വാചയിത്വാ ദ്വിജശ്രേഷ്ഠാൻപ്രണംയ ശിരസാ ഭവം ॥ 3-20-12 (16439)
ശൈബ്യസുഗ്രീവയുക്തേന രഥേനാനാദയന്ദിശഃ।
പ്രധ്മായ ശംഖപ്രവരം പാഞ്ചജന്യമഹം നൃപ ॥ 3-20-13 (16440)
പ്രയാതോസ്മി നരവ്യാഘ്ര ബലേന മഹതാ വൃതഃ।
ക്ലൃപ്തേന ചതുരംഗേണ യത്തേന ജിതകാശിനാ ॥ 3-20-14 (16441)
സമതീത്യ ബഹൂന്ദേശാൻഗിരീംശ്ച ബഹുപാദപാൻ।
സരാംസി സരിതശ്ചൈവ മാർതികാവതമാസദം ॥ 3-20-15 (16442)
തത്രാശ്രൌഷം നരവ്യാഘ്ര സാൽവം സാഗരമന്തികാത്।
പ്രയാന്തം സൌഭമാസ്ഥായ തമഹം പൃഷ്ഠതോഽന്വഗാം ॥ 3-20-16 (16443)
`ദൃഷ്ടവാനസ്മി രാജേന്ദ്ര സാൽവരാജമഥാന്തികേ।'
തതഃ സാഗരമാസാദ്യ കുക്ഷൌ തസ്യ മഹോർമിണഃ।
സമുദ്രനാഭ്യാം സാൽവോഽഭൂത്സൌഭമാസ്ഥായ ശത്രുഹൻ ॥ 3-20-17 (16444)
`സ മാമാലോക്യ സഹസാ സേനാം സ്വാം പ്രാഹിണോൻമൃധേ।
മദ്ബാഹുനാ ച സേനായാം ശിഷ്ടായാം കിഞ്ചിദേവ ച' 3-20-18 (16445)
സ സമാലോക്യ സഹസാ സ്മയന്നിവ യുധിഷ്ഠിര।
ആഹ്വയാമാസ ദുഷ്ടാത്മാ യുദ്ധായൈവ മുഹുർമുഹുഃ ॥ 3-20-19 (16446)
തസ്യ ശാർംഗവിനിർമുക്തൈർബഹുഭിർമർമഭേദിഭിഃ।
പുരം നാസാദ്യത ശരൈസ്തതോ മാം രോഷ ആവിശത് ॥ 3-20-20 (16447)
സ ചാപി പാപപ്രകൃതിർദൈതേയാപശദോ നൃപ।
മയ്യവർഷത ദുർധർഷഃ ശരധാരാഃ സഹസ്രശഃ ॥ 3-20-21 (16448)
സൈനികാൻമമ സൂതം ച ഹയാംശ്ച സ സമാകിരത്।
അചിന്തയന്തസ്തു ശരാന്വയം യുധ്യാമ ഭാരത ॥ 3-20-22 (16449)
തതഃ ശതസഹസ്രാണി ശരാണാം നതപർവണാം।
ചിക്ഷിപുഃ സമരേ വീരാ മയി സാൽവപദാനുഗാഃ ॥ 3-20-23 (16450)
തേ ഹയാംശ്ച രഥം ചൈവ ധ്വജം ദാരുകമേവ ച।
ഛാദയാമാസുരസുരാസ്തൈർബാണൈർമർമഭേദിഭിഃ ॥ 3-20-24 (16451)
ന ഹയാ ന രഥോ വീര ന ധ്വജോ ന ച ദാരുകഃ।
അദൃശ്യന്ത ശരൈശ്ഛന്നാസ്തഥാഽഹം സൈനികാശ്ച മേ ॥ 3-20-25 (16452)
തതോഽഹമപി കൌന്തേയ ശരാണാമയുതാൻബഹൂൻ।
ആമന്ത്രിതാനാം ധനുഷാ ദിവ്യേന വിധിനാഽക്ഷിപം ॥ 3-20-26 (16453)
ന തത്രവിഷയസ്ത്വാസീൻമമ സൈന്യസ്യ ഭാരത।
ഖേ വിഷക്തം ഹി തത്സൌഭം ക്രോശമാത്ര ഇവാഭവത് ॥ 3-20-27 (16454)
തതസ്തേ പ്രേക്ഷകാഃ സർവേ ദേവാ വൈ ദിവമാസ്ഥിതാഃ।
ഹർഷയാമാസുരുച്ചൈർമാം സിംഹനാദതലസ്വനൈഃ ॥ 3-20-28 (16455)
മത്കാർമുകവിനിർമുക്താ ദാനവാനാം മഹാരണേ।
അംഗേഷു രുധിരാക്താസ്തേ വിവിശുഃ ശലഭാ ഇവ ॥ 3-20-29 (16456)
തതോ ഹലഹലാശബ്ദഃ സൌഭമധ്യേ വ്യവർധത।
വധ്യതാം വിശിഖൈസ്തീക്ഷ്ണൈഃ പതതാം ച മഹാർണവേ ॥ 3-20-30 (16457)
തേ നികൃത്തഭുജസ്കന്ധാഃ കബന്ധാകൃതിദർശനാഃ।
നദന്തോ ഭൈരവാന്നാദാന്നിപതന്തി സ്മ ദാനവാഃ।
പതിതാസ്തേഽപി ഭക്ഷ്യന്തേ സമുദ്രാംഭോനിവാസിഭിഃ ॥ 3-20-31 (16458)
തതോ ഗോക്ഷീരകുന്ദേന്ദുമൃണാലരജതപ്രഭം।
ജലജം പാഞ്ചജന്യം വൈ പ്രാണേനാഹമപൂരയം ॥ 3-20-32 (16459)
താന്ദൃഷ്ട്വാ പതിതാംസ്തത്ര സാൽവഃ സൌഭപതിസ്തതഃ।
മായായുദ്ധേന മഹതാ യോധയാമാസ മാം യുധി ॥ 3-20-33 (16460)
തതോ ഗദാ ഹലാഃ പ്രാസാഃ ശൂലശക്തിപരശ്ചഥാഃ।
അസയഃ ശക്തികുലിശപാശർഷ്ടികനപാഃ ശരാഃ।
പട്ടസാശ്ച ഭുശുണ്ഡ്യശ്ച പ്രപതന്ത്യനിശം മയി ॥ 3-20-34 (16461)
താമഹം മായയൈവാശു പ്രതിഗൃഹ്യ വ്യനാശയം।
തസ്യാം ഹതായാം മായായാം ഗിരിശൃംഗൈരയോധയത് ॥ 3-20-35 (16462)
തതോഽഭവത്തമ ഇവ പ്രകാശ ഇവ ചാഭവത്।
ദുർദിനം സുദിനം ചൈവ ശീതമുഷ്ണം ച ഭാരത ॥ 3-20-36 (16463)
അംഗാരപാംസുവർഷം ച ശസ്ത്രവർഷം ച ഭാരത।
ഏവം മായാം പ്രകുർവാണോ യോധയാമാസ മാം രിപുഃ ॥ 3-20-37 (16464)
വിജ്ഞായ തദഹം സർവം മായയൈവ വ്യനാശയം।
യഥാകാലം തു യുദ്ധേന വ്യധമം സർവതഃ ശരൈഃ ॥ 3-20-38 (16465)
`തതോ ഹതായാം ച മയാ മായായാം യുധി ദാനവഃ।
മായാമന്യാം മഹാരാജ ചകാര മതിമോഹിനീം ॥' 3-20-39 (16466)
തതോ വ്യോമ മഹാരാജ ശതസൂര്യമിവാഭവത്।
ശതചന്ദ്രം ച കൌന്തേയ സഹസ്രായുതതാരകം ॥ 3-20-40 (16467)
തതോ നാജ്ഞായത തദാ ദിവാരാത്രം തഥാ ദിശഃ।
തതോഽഹം മോഹമാപന്നഃ പ്രജ്ഞാസ്ത്രം സമയോജയം ॥ 3-20-41 (16468)
തദസ്ത്രമസ്തമസ്ത്രേണ വിധൂതം ശരതൂലവത്।
തഥാ തദഭവദ്യുദ്ധം തുമുലം രോമഹർഷണം।
ലബ്ധാലോകസ്തു രാജേന്ദ്ര പുനഃ ശത്രുമയോധയം ॥ 3-20-42 (16469)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി അർജുനാഭിഗമനപർവണി വിംശോഽധ്യായഃ ॥ 20 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-20-3 ഹൃദികാത്മജം കൃതകർമാണം ॥ 3-20-10 ത്രിഃസാമാ ത്രിസ്വരാ നീചമന്ദ്രതാരഭാവേന ॥ 3-20-12 വാചയിത്വാ സ്വസ്തിവാദാനിതി ശേഷഃ। ശിരസാ ഹരമിതി ട. പാഠഃ। ശിരസാഹുകമിതി ക. പാഠഃ ॥ 3-20-14 ജിതകാശിനാ ജയശോഭിനാ ॥ 3-20-15 മാർതികാവതം ദേശവിശേഷം। ആസദം പ്രാപ്തഃ ॥ 3-20-16 സാഗരമന്തികാത് സാഗരസമീപേ। അന്വഗാം അനുഗതവാനസ്മി ॥ 3-20-17 മഹോർമിണഃ മഹോർമിമതഃ। വ്രീഹ്യാദിത്വാദിനിഃ। നാഭ്യാം ഗർഭേ ഗുപ്ത ഇത്യർഥഃ ॥ 3-20-20 തസ്യ പുരം മദീയൈഃ ശരൈർനാസാദ്യതേതി സംബന്ധഃ ॥ 3-20-26 ആമന്ത്രിതാനാം അഭിമന്ത്രിതാനാം। ദിവ്യേന വിധിനാ അലൌകികയാ അസ്ത്രിവിദ്യയാ ॥ 3-20-30 വധ്യതാം വധ്യമാനാനാം ॥ 3-20-32 പ്രാണഏന ബലേന ॥ 3-20-34 ശക്ത്യാദീനാം കനോ ദീപ്തിർഗതിഃ ശോഭാ വാ താം പാന്തി തേ। കാർതികേയേന്ദ്രവരുണയമായുധതുല്യാ ഇത്യർഥഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 021
॥ ശ്രീഃ ॥
3.21. അധ്യായഃ 021
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
കൃഷ്ണസാൽവയോര്യുദ്ധം ॥ 1 ॥ സാൽവേന സ്വമായാസൃഷ്ടവസുദേവസ്യ ശിരശ്ഛേദനപ്രദർശനേന കൃഷ്ണവ്യാമോഹനം ॥ 2 ॥ തതോ മുഹൂർതേന പ്രതിബുദ്ധേന കൃഷ്ണേന സ്വാനുഭൂതസ്യ മായികത്വാധ്യവസായഃ ॥ 3 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-21-0 (16470)
വാസുദേവ ഉവാച। 3-21-0x (1838)
ഏവം സ പുരുഷവ്യാഘ്രഃ സാൽവോ രാജ്ഞം മഹാരിപുഃ।
യുധ്യമാനോ മയാ സംഖ്യേ വിയദഭ്യഗമത്പുനഃ ॥ 3-21-1 (16471)
തതഃ ശതഘ്നീശ്ച മഹാഗദാശ്ച
ദീപ്താശ്ച ശൂലാൻമുസലാനസീംശ്ച।
ചിക്ഷേപ രോഷാൻമയി മന്ദബുദ്ധിഃ
സാൽവോ മഹാരാജ ജയാഭികാങ്ക്ഷീ ॥ 3-21-2 (16472)
താനാശുഗൈരാപതതോഽഹമാശു
നിവാര്യ തൂർണം ഖഗമാൻഖ ഏവ।
ദ്വിധാ ത്രിതാ ചാച്ഛിനമാശു മുക്തൈ-
സ്തതോഽന്തരിക്ഷേ നിനദോ ബഭൂവ ॥ 3-21-3 (16473)
തതഃ ശതസഹസ്രേണ ശരാണാം നതപർവണാം।
ദാരുകം വാജിനശ്ചൈവ രഥം ച സമവാകിരത് ॥ 3-21-4 (16474)
തതോ മാമബ്രവീദ്വീര ദാരുകോ വിഹ്വലന്നിവ।
സ്ഥാതവ്യമിതി തിഷ്ഠാമി സാൽവബാണപ്രപീഡിതഃ।
അവസ്ഥാതും ന ശക്നോമി അംഗം മേ വ്യവസീദതി ॥ 3-21-5 (16475)
ഇതി തസ്യ നിശംയാഹം സാരഥേഃ കരുണം വചഃ।
അവേക്ഷമാണോ യന്താരമപശ്യം ശരപീഡിതം ॥ 3-21-6 (16476)
ന തസ്യോരസി നോ മൂർധ്നി ന കായേ ന ഭുജദ്വയേ।
അന്തരം പാണ്ഡവശ്രേഷ്ഠ പശ്യാംയനിചിതം ശരൈഃ ॥ 3-21-7 (16477)
സ തു ബാണവരോത്പീഡാദ്വിസ്രവത്യസൃഗുൽബണം।
അഭിവൃഷ്ടോ യഥാ മേഘൈർഗിരിർഗൈരികധാതുമാൻ ॥ 3-21-8 (16478)
അഭീശുഹസ്തം തം ദൃഷ്ട്വാ സീദന്തം സാരഥിം രണേ।
അസ്തംഭയം മഹാബാഹോ സാൽവബാണപ്രപീഡിതം ॥ 3-21-9 (16479)
അഥ മാം പുരുഷഃ കശ്ചിദ്ദ്വാരകാനിലയോഽബ്രവീത്।
ത്വരിതോ രഥമാരോപ്യ സൌഹൃദാദിവ ഭാരത ॥ 3-21-10 (16480)
ആഹുകസ്യ വചോ വീര തസ്യൈവ പരിചാരകഃ।
വിഷണ്ണഃ സന്നകണ്ഠേന തന്നിബോധ യുധിഷ്ഠിര ॥ 3-21-11 (16481)
ദ്വാരകാധിപതിർവീര ആഹ ത്വാമാഹുകോ വചഃ।
കേശവൈഹി വിജാനീഷ്വ യത്ത്വാം പിതൃസഖോഽബ്രവീത് ॥ 3-21-12 (16482)
ഉപയാത്വാ തു സാൽവേന ദ്വാരകാം വൃഷ്ണിനന്ദന।
വിഷക്തേ ത്വയി ദുർധർഷ ഇതഃ ശൂരസുതോ ബലാത് ॥ 3-21-13 (16483)
തദലം സാധുയുദ്ധേന നിവർതസ്വ ജനാർദന।
ദ്വാരകാമേവ രക്ഷസ്വ കാര്യമേതൻമഹത്തവ ॥ 3-21-14 (16484)
ഇത്യഹം തസ്യ വചനം ശ്രുത്വാ പരമദുർമനാഃ।
നിശ്ചയം നാധിഗച്ഛാമി കർതവ്യസ്യേതരസ്യ ച ॥ 3-21-15 (16485)
സാത്യകിം ബലദേവം ച പ്രദ്യുംനം ച മഹാംരഥം।
ജഗർഹേ മനസാ വീര തച്ഛ്രുത്വാ മഹദപ്രിയം ॥ 3-21-16 (16486)
അഹം ഹി ദ്വാരകായാശ്ച പിതുശ്ച കുരുനന്ദന।
തേഷു രക്ഷാം സമാധായ പ്രയാതഃ സൌഭയാതനേ ॥ 3-21-17 (16487)
ബലദേവോ മഹാബാഹുഃ കച്ചിജ്ജീവതി ശത്രുഹാ।
സാത്യകീ രൌക്മിണേയശ്ച ചാരുദേഷ്ണശ്ച വീര്യവാൻ।
സാംബപ്രഭൃതയശ്ചൈവേത്യഹമാസം സുദുർമനാഃ ॥ 3-21-18 (16488)
ഏതേഷു ഹി നരവ്യാഘ്ര ജീവത്സു ന കഥഞ്ചന।
ശക്യഃ ശൂരസുതോ ഹന്തുമപി വജ്രഭൃതാ സ്വയം ॥ 3-21-19 (16489)
ഹതഃ ശൂരസുതോ വ്യക്തം വ്യക്തം ചൈതേ പരാസവഃ।
ബലദേവമുഖാഃ സർവ ഇതി മേ നിശ്ചിതാ മതിഃ ॥ 3-21-20 (16490)
സോഹം സർവവിനാശം തം ചിന്തയാനോ മുഹുർമുഹുഃ।
അവിഹ്വലോ മഹാരാജ പുനഃ സാൽവമയോധയം ॥ 3-21-21 (16491)
തദോഽപശ്യം മഹാരാജ പ്രപതന്തമഹം തദാ।
സൌഭാച്ഛൂരസുതം വീര തതോ മാം മോഹ ആവിശത് ॥ 3-21-22 (16492)
തസ്യ രൂപം പ്രപതതഃ പിതുർമമ നരാധിപ।
യയാതേഃ ക്ഷീണപുണ്യസ്യ സ്വർഗാദിവ ഭഹീതലം ॥ 3-21-23 (16493)
വിശീർണമലിനോഷ്ണീപപ്രകീർണാംബരമൂർധജഃ।
പ്രപതന്ദൃശ്യതേ ഹ സ്മ ക്ഷീണപുണ്യ ഇവ ഗ്രഹഃ ॥ 3-21-24 (16494)
തതഃ ശാർംഗം ധനുഃശ്രേഷ്ഠം കരാത്പ്രപതിതം മമ।
മോഹാപന്നശ്ച കൌന്തേയ രഥോപസ്ഥ ഉപാവിശം ॥ 3-21-25 (16495)
തതോ ഹാഹാകൃതം സർവം സൈന്യം മേ ഗതചേതനം।
മാം ദൃഷ്ട്വാ രഥനീഡസ്ഥം ഗതാസുമിവ ഭാരത ॥ 3-21-26 (16496)
പ്രസാര്യ ബാഹൂ പതതഃ പ്രസാര്യ ചരണാവപി।
രൂപം പിതുർമേ വിബഭൌ ശകുനേ- പതതോ യഥാ ॥ 3-21-27 (16497)
തം പതന്തം മഹാബാഹോ ശൂലപട്ടസപാണയഃ।
അഭിഘ്നന്തോ ഭൃശം വീര മമ ചോതോഹ്യകംപയൻ ॥ 3-21-28 (16498)
തതോ മുഹൂർതാത്പ്രതിലഭ്യ സഞ്ജ്ഞാ-
മഹം തദാ വീര മഹാവിമർദേ।
ന തത്രസൌമം ന രിപും ച സാൽവം
പശ്യാമി വൃദ്ധം പിതരം ന ചാപി ॥ 3-21-29 (16499)
തതോ മമാസീൻമനസി മായേയമിതി നിശ്ചിതം।
പ്രബുദ്ധോസ്മി തതോ ഭൂയഃ ശതശോ വാഽകിരം ശരാൻ ॥ 3-21-30 (16500)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി അർജുനാഭിഗമനപർവണി ഏകവിംശോഽധ്യായഃ ॥ 21 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-21-8 ബാണരോത്പീഡാത് ക്ഷതസ്ഥാനാത്। ഉൽവണമുത്കടം ॥ 3-21-9 അസ്തംഭയമാശ്വാസിതവാൻ ॥ 3-21-12 പിതൃസഖ ആഹുകഃ ॥ 3-21-13 വിഷക്തേഽന്യത്ര വ്യാസക്തേ। ശൂരസുതോ വസുദേവഃ ॥ 3-21-16 ജഗർഹേ നിന്ദിതവാൻ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 022
॥ ശ്രീഃ ॥
3.22. അധ്യായഃ 022
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
കൃഷ്ണേന യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി സ്വേന സാൽവസംഹാരകഥനപൂർവകം സുഭദ്രാഭിമന്യുമഭ്യാം സഹ ദ്വാരകാഗമനം ॥ 1 ॥ ധൃഷ്ടദ്യുംനധൃഷ്ടകേതുഭ്യാം യഥാക്രമം ദ്രൌപദേയാന്നകുലഭാര്യാം സ്വസ്വനഗരഗമനം ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-22-0 (16501)
വാസുദേവ ഉവാച। 3-22-0x (1839)
തതോഽഹം ഭരതശ്രേഷ്ഠ പ്രഗൃഹ്യരുചിരം ധനുഃ।
ശരൈരപാതയം സൌഭാച്ഛിരാംസി വിബുധദ്വിഷാം ॥ 3-22-1 (16502)
ശരാംശ്ചാശീവിഷാകാരാനൂർധ്വഗാംസ്തിഗ്മതേജസഃ।
പ്രൈഷയം സാൽവരാജായ ശാർംഗമുക്താൻസുവാസസഃ ॥ 3-22-2 (16503)
തതോ നാദൃശ്യത തദാ സൌഭം കുരുകുലോദ്വഹ।
അന്തർഹിതം മായയാഽഭൂത്തതോഽഹം വിസ്മിതോഽഭവം ॥ 3-22-3 (16504)
അഥ ദാനവസംഘാസ്തേ വികൃതാനനമൂർധജാഃ।
ഉദക്രോശൻമഹാരാജ ധിഷ്ഠിതേ മയി ഭാരത ॥ 3-22-4 (16505)
തതോഽസ്ത്രം ശബ്ദസാഹം വൈ ത്വരമാണോ മഹാരണേ।
അയോജയം തദ്വധായ തതഃ ശബ്ദ ഉപാരമത് ॥ 3-22-5 (16506)
ഹതാസ്തേ ദാനവാഃ സർവേ യൈഃ സ ശബ്ദ ഉദീരിതഃ।
ശരൈരാദിത്യസങ്കശൈർജ്വലിതൈഃ ശബ്ദസാധനൈഃ ॥ 3-22-6 (16507)
തസ്മിന്നുപരതേ ശബ്ദേ പുനരേവാന്യതോഽഭവത്।
ശബ്ദോഽപരോ മഹാരാജ തത്രാപി പ്രാഹരം ശരൈഃ ॥ 3-22-7 (16508)
ഏവം ദശ ദിശഃ സർവാസ്തിര്യഗൂർധ്വം ച ഭാരത।
നാദയാമാസുരസുരാസ്തേ ചാപി നിഹതാ മയാ ॥ 3-22-8 (16509)
തതഃ പ്രാഗ്ജ്യോതിഷം ഗത്വാ പുനരേവ വ്യദൃശ്യത।
സൌഭം കാമഗമം വീര മോഹയൻമമ ചക്ഷുഷീ ॥ 3-22-9 (16510)
തതോ ലോകാന്തകരണോ ദാനവോ ദാരുണാകൃതിഃ।
ശിലാവർഷേണ മഹതാ സഹസാ മാം സമാവൃണോത് ॥ 3-22-10 (16511)
സോഹം പർവതവർഷേണ വധ്യമാനഃ സമന്തതഃ।
വൽമീക ഇവ രാജേന്ദ്ര പർവതോപചിതോഽഭവം ॥ 3-22-11 (16512)
തതോഽഹം പർവതചിതഃ സഹയഃ സഹസാരഥിഃ।
അപ്രഖ്യാതിമിയാം രാജൻസധ്വജഃ പർവതൈശ്ചിതഃ ॥ 3-22-12 (16513)
തതോ വൃഷ്ണിപ്രവീരാ യേ മമാസൻസൈനികാസ്തദാ।
തേ ഭയർതാ ദിശഃ സർവേ സഹസാ വിപ്രദുദ്രുവുഃ ॥ 3-22-13 (16514)
തതോ ഹാഹാകൃതമഭൂത്സർവം കില വിശാംപതേ।
ദ്യൌശ്ച ഭൂമിശ്ച ഖം ചൈവാദൃശ്യമാനേ തഥാ മയി ॥ 3-22-14 (16515)
തതോ വിഷണ്ണമനസോ മമ രാജൻസുഹൃജ്ജനാഃ।
രുരുദുശ്ചുക്രുശുശ്ചൈവ ദുഃഖശോകസമന്വിതാഃ ॥ 3-22-15 (16516)
ദ്വിഷതാം ച പ്രഹർഷോഽഭൂദാർതിശ്ച സുഹൃദാമപി।
ഏവം വിജിതവാന്വീര പശ്ചാദശ്രൌഷമച്യുത ॥ 3-22-16 (16517)
തതോഽഹമിന്ദ്രദയിതം സർവപാഷാണഭേദനം।
വജ്രമുദ്യംയ താൻസർവാൻപർവതാൻസമശാതയം ॥ 3-22-17 (16518)
തതഃ പർവതഭാരാർതാ മന്ദപ്രാണവിചേഷ്ടിതാഃ।
ഹയാ മമ മഹാരാജ വേപമാനാ ഇവാഭവൻ ॥ 3-22-18 (16519)
മേഘജാല ഇവാകാശേ വിദാര്യാഭ്യുദിതം രവിം।
ദൃഷ്ട്വാ മാം ബാന്ധവാഃ സർവേ ഹർഷമാഹാരയൻപുനഃ ॥ 3-22-19 (16520)
തതഃ പർവതഭാരാർതാൻമന്ദപ്രാണവിചേഷ്ടിതാൻ।
ഹയാൻസന്ദൃശ്യ മാം സൂതഃ പ്രാഹ താത്കാലികം വചഃ ॥ 3-22-20 (16521)
സാധു സംപശ്യ വാർഷ്ണേയ സാൽവം സൌഭപതിം സ്ഥിതം।
അലം കൃഷ്ണാവമന്യൈനം സാധു യത്നം സമാചര ॥ 3-22-21 (16522)
മാർദവം സഖിതാം ചൈവ സാൽവാദദ്യ വ്യപാഹര।
ജഹി സാൽവം മഹാബാഹോ മൈനം ജീവയ കേശവ ॥ 3-22-22 (16523)
സർവൈഃ പരാക്രമൈർവീര വധ്യഃ ശത്രുരമിത്രഹൻ।
ന ശത്രുരവമന്തവ്യോ ദുർബലോഽപി ബലീയസാ।
യോപിസ്യാത്പീഠഗഃ കശ്ചിത്കിം പുനഃ സമരേ സ്ഥിതഃ ॥ 3-22-23 (16524)
സ ത്വം പുരുഷശാർദൂല സർവയത്നൈരിമം പ്രഭോ।
ജഹി വൃഷ്ണികുലശ്രേഷ്ഠ മാ ത്വാം കാലോഽത്യഗാത്പുനഃ ॥ 3-22-24 (16525)
ജിതവാഞ്ജാമദഗ്ന്യം യഃ കോടിവർഷഗണാൻബഹൂൻ।
സ ഏഷ നാന്യൈർവധ്യോ ഹി ത്വാമൃതേ നാസ്തി കശ്ചന ॥ 3-22-25 (16526)
നൈഷ മാർദവസാധ്യോ വൈ മതോ നാപി സഖാ തവ।
യേന ത്വം യോധിതോ വീര ദ്വാരകാ ചാവമർദിതാ ॥ 3-22-26 (16527)
ഏവമാദി തു കൌന്തേയ ശ്രുത്വാഽഹം സാരഥേർവചഃ।
തത്വമേതദിതി ജ്ഞാത്വാ യുദ്ധേ മതിമധാരയം ॥ 3-22-27 (16528)
വധായ സാൽവരാജസ്യ സൌഭസ്യ ച നിപാതനേ।
ദാരുകം ചാബ്രുവം വീര മുഹൂർതം സ്ഥീയതാമിതി ॥ 3-22-28 (16529)
തതോഽപ്രതിഹതം ദിവ്യമഭോദ്യമതിവീര്യവത്।
ആഗ്നേയമസ്ത്രം ദയിതം സർവസാഹം മഹാപ്രഭം।
യോജയം തത്രധനുഷാ ദാനവാന്തകരം രണേ ॥ 3-22-29 (16530)
യക്ഷാണാം രാക്ഷസാനാം ച ദാനവാനാം ച സംയുഗേ।
രാജ്ഞാം ച പ്രതിലോമാനാം ഭസ്മാന്തകരണം മഹത് ॥ 3-22-30 (16531)
ക്ഷുരാന്തമമലം ചക്രം കാലാന്തകയമോപമം।
അനുമന്ത്ര്യാഹമതുലം ദ്വിഷതാം വിനിബർഹണം ॥ 3-22-31 (16532)
ജഹി സൌഭം സ്വവീര്യേണ യേ ചാത്ര രിപവോ മമ।
ഇത്യുക്ത്വാ ഭുജവീര്യേണ തസ്മൈ പ്രാഹിണവം രുഷാ ॥ 3-22-32 (16533)
രൂപം സുദർശനസ്യാസീദാകാശേ പതതസ്തദാ।
ദ്വിതീയസ്യേവ സൂര്യസ് യുഗാന്തേ പ്രതപിഷ്യതഃ ॥ 3-22-33 (16534)
തത്സമാസാദ്യ നഗരം സൌഭം വ്യപഗതത്വിഷം।
മധ്യേന പാടയാമാസ ക്രകചോ ദാർവിവോച്ഛ്രിതം ॥ 3-22-34 (16535)
ദ്വിധാ കൃതം തതഃ സൌഭം സുദർശനബലാദ്ധതം।
മഹേശ്വരശരോദ്ധൂതം പപാത ത്രിപുരം യഥാ ॥ 3-22-35 (16536)
തസ്മിന്നിപതിതേ സൌഭേ ചക്രമാഗാത്കരം മമ।
പുനശ്ചാദായ വേഗേന സാൽവായേത്യഹമബ്രുവം ॥ 3-22-36 (16537)
തതഃ സാൽവം ഗദാം ഗുർവീമാവിധ്യന്തേ മഹാഹവേ।
ദ്വിധാ ചകാര സഹസാ പ്രജജ്വാല ച തേജസാ ॥ 3-22-37 (16538)
തസ്മിന്വിനിഹതേ വീരേ ദാനവാസ്ത്രസ്തചേതസഃ।
ഹാഹാഭൂതാ ദിശോ ജഗ്മുരർദിതാ മമ സായകൈഃ ॥ 3-22-38 (16539)
തതോഽഹംസമവസ്ഥാപ്യരഥം സൌഭസമീപതഃ।
ശംഖം പ്രധ്മാപ്യ ഹർഷേണ സുഹൃദഃ പര്യഹർഷയം ॥ 3-22-39 (16540)
തൻമേരുശിഖരാകാരം വിധ്വസ്താട്ടാലഗോപുരം।
ദഹ്യമാനമഭിപ്രേക്ഷ്യ സ്ത്രിയസ്താഃ സംപ്രദുദ്രുവുഃ ॥ 3-22-40 (16541)
ഏവം നിഹത്യ സമരേ സൌഭം സാൽവം നിപാത്യ ച।
ആനർതാത്പുനരാഗംയ സുഹൃദാം പ്രീതിമാവഹം ॥ 3-22-41 (16542)
തദേതത്കാരണം രാജന്നാഗമം നാഗസാഹ്വയം।
യദ്യാഗാം പരവീരഘ്ന ന ഹി ജീവേത്സുയോധനഃ ॥ 3-22-42 (16543)
മയ്യാഗതേഽഥവാ വീര ദ്യൂതം ന ഭവിതാ തഥാ।
അദ്യാഹം കിം കരിഷ്യാമി ഭിന്നസേതുരിവോദകം ॥ 3-22-43 (16544)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-22-44x (1840)
ഏവമുക്ത്വാ മഹാബാഹുഃ കൌരവം പുരുഷോത്തമഃ।
ആമന്ത്ര്യ പ്രയയൌ ശ്രീമാൻപാണ്ഡവാൻമധുസൂദനഃ ॥ 3-22-44 (16545)
അഭിവാദ്യ മഹാബാഹുർധർമരാജം യുധിഷ്ഠിരം।
രാജ്ഞാ മൂർധന്യുപാഘ്രാതോ ഭീമേന ച മഹാഭുജഃ ॥ 3-22-45 (16546)
പരിഷ്വക്തശ്ചാർജുനേന യമാഭ്യാം ചാഭിവാദിതഃ।
സംമാനിതശ്ച ധൌംയേന ദ്രൌപദ്യാ ചാർചിതോശ്രുഭിഃ ॥ 3-22-46 (16547)
സുഭദ്രാമഭിമന്യും ച രഥമാരോപ്യ കാഞ്ചനം।
ആരുരോഹ രഥം കൃഷ്ണഃ പാണ്ഡവൈരഭിപൂജിതഃ ॥ 3-22-47 (16548)
ശൈബ്യസുഗ്രീവയുക്തേന രഥേനാദിത്യവർചസാ।
ദ്വാരകാം പ്രയയൌ കൃഷ്ണഃ സമാശ്വാസ്യ യുധിഷ്ഠിരം ॥ 3-22-48 (16549)
തതഃ പ്രയതേ ദാശാർഹേ ധൃഷ്ടദ്യുംനോപി പാർഷതഃ।
ദ്രൌപദേയാനുപാദായ പ്രയയൌ സ്വപുരം തദാ ॥ 3-22-49 (16550)
ധൃഷ്ടകേതുഃ സ്വസാരം ച സമാദായാഥ ചേദിരാട്।
ജഗാമ പാണ്ഡവാന്ദൃഷ്ട്വാ രംയാം ശുക്തിമതീം പുരീം ॥ 3-22-50 (16551)
കേകയാശ്ചാപ്യനുജ്ഞാതാഃ കൌന്തേയേനാമിതൌജസാ।
ആമന്ത്ര്യ പാണ്ഡവാൻസർവാൻപ്രയയുസ്തേഽപി ഭാരത ॥ 3-22-51 (16552)
ബ്രാഹ്മണാശ്ച വിശശ്ചൈവ തഥാവിഷയവാസിനഃ।
വിസൃജ്യമാനാഃ സുഭൃശം ന ത്യജന്തി സ്മ പാണ്ഡവാൻ ॥ 3-22-52 (16553)
സമവായഃ സ രാജേന്ദ്ര സുമഹാദ്ഭുതദർശനഃ।
ആസീൻമഹാത്മനാം തേഷാം കാംയകേ ഭരതർഷഭ ॥ 3-22-53 (16554)
യുധിഷ്ഠിരസ്തു വിപ്രാംസ്താനനുമാന്യ മഹാമനാഃ।
ശശാസ പുരുഷാൻകാലേ രഥാന്യോജയതേതി വൈ ॥ 3-22-54 (16555)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി അർജുനാഭിഗമനപർവണി ദ്വാവിംശോഽധ്യായഃ ॥ 22 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-22-2 സുവാസസഃ സുപുംഖാൻ ॥ 3-22-4 വികൃതാനനമൂർധജാ ഇതി തേഷാം സ്വരൂപകഥനം നതു തദ്ദർശനം। ധിഷ്ഠിതേ പ്രാഗൽഭ്യേന സ്ഥിതേ। വിഷ്ഠിതേ ഇതി പാഠേപി സഏവാർതഃ ॥ 3-22-5 ശബ്ദഏവ സാഹോ ലക്ഷ്യം യത്രതത്തഥാ ശബ്ദവേധി ശബ്ദേഽസ്ത്രമുപാരമന്ന്യപതദിത്യർഥഃ ശബ്ദസാഹം ശബ്ദബാധാനിവാരകം വാ ॥ 3-22-6 ശബ്ദസാധനൈഃ ശബ്ദഏവ സാധനം ലക്ഷ്യസംബന്ധേ കാരണം യേഷാം തൈഃ। പുരസ്യാദൃശ്യത്വാത് ॥ 3-22-9 ആഗ്ജ്യേതിഷം പൂർവസമുദ്രതീരസ്ഥം നഗരവിശേഷം। യതഃ കാമഗമം അതഃ പ്രാഗ്ജ്യോതിഷം ഗത്വാ വ്യദൃശ്യത ॥ 3-22-12 അപ്രഖ്യാതിം അദർശനം। ഇയാം പ്രാപ്തവാൻ ॥ 3-22-16 ഏവം മാം സൌഭരാജോ വിജിതവാൻ ഏതദപ്യഹം പശ്ചാദശ്രൌഷം പൂർവം മോഹമാപന്നഃ സൻ സഞ്ജ്ഞാലാർഭാനന്തരം ശ്രുതവാൻസാരഥിമുഖേനേതി ശേഷഃ। ഏവമജ്ഞാതവാന്വീരേതി ട. പാഠഃ ॥ 3-22-17 ഇന്ദ്രദയിതം ഇന്ദ്രദൈവത്യം। വജ്രം വജ്രാസ്ത്രം സമശാതയം നാശിതവാൻ ॥ 3-22-19 ആഹാരയൻപ്രാപ്തവന്തഃ ॥ 3-22-20 താത്കാലികം തത്കാലയോഗ്യം ॥ 3-22-23 പീഠഗഃ സ്വാസനസ്ഥഃ। അയുധ്യമാനോപീത്യർഥഃ ॥ 3-22-30 പ്രതിലോമാനാം വിപരിതാചാരാണാം ംലേച്ഛാനാം ॥ 3-22-31 ക്ഷുരാന്തം തീക്ഷ്ണപരിധി ॥ 3-22-32 തസ്മൈ സൌഭായ। പ്രാഹിണവം പ്രഹിതവാൻ ॥ 3-22-33 യുഗാന്തേ പരിവേഷ്ടത ഇതി ട. പാഠഃ ॥ 3-22-34 ക്രകചഃ ദന്തുരഖംഗഃ ॥ 3-22-43 ഉദകം ധാരയിതുമിതി ശേഷഃ ॥ 3-22-50 ധൃഷ്ടകേതുഃ ശിശുപാലസുതഃ। സ്വസാരം കരേണുമതീം നകുലഭാര്യാം ॥ 3-22-51 കേകയാഃ സഹദേവശ്യാലാഃ ॥ 3-22-54 ശശാസ ആജ്ഞാപയാമാസ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 023
॥ ശ്രീഃ ॥
3.23. അധ്യായഃ 023
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
കൃഷ്ണാദീനാം പാണ്ഡവാന്ദൃഷ്ട്വാ വനാത്സ്വനഗരഗമനാനന്തരം പാണ്ഡവൈഃ പൌരാണാമാശ്വാസനപൂർവകം നഗരപ്രതി നിവർതനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-23-0 (16556)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-23-0x (1841)
തസ്മിന്ദശാർഹാധിപതൌ പ്രയാതേ
യുധിഷ്ഠിരോ ഭീമസേനാർജുനൌ ച।
യമൌ ച കൃഷ്ണ ച പുരോഹിതശ്ച
രഥാൻമഹാർഹാൻപരമാശ്വയുക്താൻ ॥ 3-23-1 (16557)
അസ്ഥായ വീരാഃ സഹിതാ വനായ
പ്രതസ്ഥിരേ ഭൂതപതിപ്രകാശാഃ।
ഹിരണ്യനിഷ്കാന്വസനാനി ഗാശ്ച
ഗദായ ശിക്ഷാക്ഷരമന്ത്രവിദ്ഭ്യഃ ॥ 3-23-2 (16558)
പ്രേഷ്യാഃ പുരോ വിംശതിരാത്തശസ്ത്രാ
ധനൂംഷി ശസ്ത്രാണി ശരാംശ്ച ദീപ്താൻ।
മൌർവീശ്ച യന്ത്രാണി ച സായകാംശ്ച
സർവേ സമാദായ ജഘന്യമീയുഃ ॥ 3-23-3 (16559)
തത്സതു വാസാംസി ച രാജപുത്ര്യാ
ധാത്ര്യശ്ച ദാസ്യശ്ച വിഭൂഷണം ച।
തദിന്ദ്രസേനസ്ത്വരിതഃ പ്രഗൃഹ്യ
ജഘന്യമേവോപയയൌ രഥേന ॥ 3-23-4 (16560)
തതഃ കുരുശ്രേഷ്ഠമുപേത്യ പൌരാഃ
പ്രദക്ഷിണം ചക്രുരദീനസത്വാഃ।
തം ബ്രാഹ്മണാശ്ചാഭ്യവദൻപ്രസന്നാ
മുഖ്യാശ്ച സർവേ കുരുജാംഗലാനാം ॥ 3-23-5 (16561)
സ ചാപി താനഭ്യവദത്പ്രസന്നഃ
സഹൈവ തൈർഭ്രാതൃഭിർധർമരാജഃ।
തസ്ഥൌ ച തത്രാധിപതിർമഹാത്മാ
ദൃഷ്ട്വാ ജനൌഘം കുരുജാംഗലാനാം ॥ 3-23-6 (16562)
പിതേവ പുത്രേഷു സ തേഷു ഭാവം
ചക്രേ കുരൂണാമൃഷഭോ മഹാത്മാ।
തേ ചാപി തസ്മിൻഭരതപ്രബർഹേ
തഥാ ബഭൂവുഃ പിതരീവ പുത്രാഃ ॥ 3-23-7 (16563)
തതസ്തമാസാദ്യ മഹാജനൌഘാഃ
കുരുപ്രവീരം പരിവാര്യ തസ്ഥുഃ।
ഹാനാഥ ഹാധർമ ഇതി ബ്രുവാണാ
ഹീതാശ്ച സർവേഽഽശ്രുമുഖാ ബഭൂവുഃ ॥ 3-23-8 (16564)
വരഃ കുരൂണാമധിപഃ പ്രജാനാം
പിതേവ പുത്രാനപഹായ ചാസ്മാൻ।
പൌരാനിമാഞ്ജാനപദാംശ്ച സർവാൻ
ഹിത്വാ പ്രയാതഃ ക്വനു ധർമരാജഃ ॥ 3-23-9 (16565)
ധിഗ്ധാർതരാഷ്ട്രം സുനൃശംസബുദ്ധിം
ധിക്സൌബലം പാപമതിം ച കർണം।
അനർഥമിച്ഛന്തി നരേന്ദ്ര പാപാ
യേ ധർമനിത്യസ്യ സതസ്തവോഗ്രാഃ ॥ 3-23-10 (16566)
സ്വയം നിവേശ്യാപ്രതിമം മഹാത്മാ
പുരം മഹാദേവപുരപ്രകാശം।
ശതക്രതുപ്രസ്ഥമമോഘകർമാ
ഹിത്വാ പ്രയാതഃ ക്വനു ധർമരാജഃ ॥ 3-23-11 (16567)
ചകാര യാമപ്രതിമാം മഹാത്മാ
സഭാം മയോ ദേവസഭാപ്രകാശാം।
താം ദേവഗുപ്താമിവ ദേവമായാം
ഹിത്വാപ്രയാതഃ ക്വനു ധർമരാജഃ ॥ 3-23-12 (16568)
താന്ധർമകാമാർഥവിദുത്തമൌജാ
ബീഭത്സുരുച്ചൈഃ സഹിതാനുവാച।
ആദാസ്യതേ വാസമിമം നിരുഷ്യ
രവനേഷു രാജാ ദ്വിഷതാം യശാംസി ॥ 3-23-13 (16569)
ദ്വിജാതിമുഖ്യാഃ സഹിതാഃ പൃഥക്വ
ഭവദ്ഭിരാസാദ്യ തപസ്വിനശ്ച।
പ്രസാദ്യ ധർമാർഥവിദശ്ച വാച്യാ
യഥാർഥസിദ്ധിഃ പരമാ ഭവേന്നഃ ॥ 3-23-14 (16570)
ഇത്യേവമുക്തേ വചനേഽഽർജുനേന
തേ ബ്രാഹ്മണാഃ സർവവർണാശ്ച രാജൻ।
മുദാഽഭ്യനന്ദൻസഹിതാശ്ച ചക്രുഃ
പ്രദക്ഷിണം ധർമഭൃതാംവരിഷ്ഠം ॥ 3-23-15 (16571)
ആമന്ത്ര്യ പാർഥം ച വൃകോദരം ച
ധനഞ്ജയം യാജ്ഞസേനീം യമൌ ച।
പ്രതസ്ഥിരേ രാഷ്ട്രമരപേതഹാർഷാ
യുധിഷ്ഠിരേണാനുമതാ യഥാസ്വം ॥ 3-23-16 (16572)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി അർജുനാഭിഗമനപർവണി ത്രയോവിംശോഽധ്യായഃ ॥ 23 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-23-1 ഭൂതപതിഃ ശിവഃ। നിഷ്കഃ അഷ്ടോത്തരശതം സുവർണാനി വക്ഷോഽലങ്കാരോ വാ। ശിക്ഷേതിവ്യാകരണാദ്യംഗാനാമുപലക്ഷണം। അക്ഷരാണി വേദഃ। നിത്യത്വാത്ക്ഷരണശൂന്യഃ। മന്ത്രഃ പ്രണവഃ ॥ 3-23-3 പുര പ്രാഗേവ। ജഘന്യം പാശ്ചാത്യം ദ്വാരകാദേശം ॥ 3-23-4 രാജപുത്ര്യാ സുഭദ്രയാ സഹാ ॥ 3-23-7 തദാ ബഭൂവുരിതി ഝ. പാഠഃ ॥ 3-23-8 ഹീതാഃ കുരാജ്യേ തിഷ്ഠാമ ഇതി ലജ്ജിതാഃ ॥ 3-23-10 അനർഥം ദ്യൂതജം ॥ 3-23-13 ബീഭത്സുരർജുനഃ ആദാസ്യതേ ആച്ഛിദ്യ ഗ്രഹീഷ്യതി। യശാംസി യശസ്കരാണി ദിവ്യസഭാദീനി ॥ 3-23-14 ഭവദ്ഭിഃ പൌരൈഃ വാച്യാഃ പ്രാർഥ്യാഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 024
॥ ശ്രീഃ ॥
3.24. അധ്യായഃ 024
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
പാണ്ഡവൈശ്ചിരാവസ്ഥാനനിർധാരണപൂർവകം ദ്വൈതവനപ്രവേശഃ ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-24-0 (16573)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-24-0x (1842)
തതസ്തേഷു പ്രയാതേഷു കൌന്തേയഃ സത്യസംഗരഃ।
അഭ്യഭാഷത ധർമാത്മാ ഭ്രാതൄൻസർവാന്യുധിഷ്ഠിരഃ ॥ 3-24-1 (16574)
ദ്വാദശേമാഃ സമാഽസ്മാഭിർവസ്തവ്യം നിർജനേ വനേ।
സമീക്ഷധ്വം മഹാരണ്യേ ദേശം ബഹുമൃഗദ്വിജം ॥ 3-24-2 (16575)
ബഹുപുഷ്പഫലം രംയം ശിവം പുണ്യജനോചിതം।
യത്രേമാ ദ്വാദശ സമാഃ സുഖം പ്രതിവസേമഹി ॥ 3-24-3 (16576)
ഏവമുക്തേ പ്രത്യുവാച ധർമരാജം ധനഞ്ജയഃ।
ഗുരുവൻമാനവവരം മാനയിത്വാ മനസ്വിനം ॥ 3-24-4 (16577)
ഭവാനേവ മഹർഷീണാം വൃദ്ധാനാം പര്യുപാസിതാ।
അജ്ഞാതം മാനുഷേ ലോകേ ഭവതോ നാസ്തി കിഞ്ചന ॥ 3-24-5 (16578)
ത്വയാ ഹ്യുപാസിതാ നിത്യം ബ്രാഹ്മണാ വേദപാരഗാഃ।
ദ്വൈപായനപ്രഭൃതയോ നാരദശ്ച മഹാതപാഃ ॥ 3-24-6 (16579)
യഃ സർവലോകദ്വാരാണി നിത്യം സഞ്ചരതേ വശീ।
ദേവലോകാദ്ബ്രഹ്മലോകം ഗന്ധർവാപ്സരസാമപി ॥ 3-24-7 (16580)
അനുഭാവാംശ്ച ജാനാസി ബ്രാഹ്മണാനാം ന സംശയഃ।
പ്രഭാവാംശ്ചൈവ വേത്ഥ ത്വം സർവേഷാമേവ പാർഥിവ ॥ 3-24-8 (16581)
ത്വമേവ രാജഞ്ജാനാസി ശ്രേയഃകാരണമേവ ച।
യത്രേച്ഛസി മഹാരാജ നിവാസം തത്ര കുംർമഹേ ॥ 3-24-9 (16582)
ഇദം ദ്വൈതവനം നാമ സരഃ പുണ്യജനോഷിതം।
ബഹുപുഷ്പഫലം രംയം നാനാദ്വിജനിഷേവിതം ॥ 3-24-10 (16583)
അത്രേമാ ദ്വാദശ സമാ വിഹരേമേതി രോചയേ।
യദി തേഽനുമതം രാജൻകിമന്യൻമന്യതേ ഭവാൻ ॥ 3-24-11 (16584)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 3-24-12x (1843)
മമാപ്യേതൻമതം പാർഥ ത്വയാ യത്സമുദാഹൃതം।
ഗച്ഛാമഃ പുണ്യവിഖ്യാതം മഹദ്ദ്വൈതവനം സരഃ ॥ 3-24-12 (16585)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-24-13x (1844)
തതസ്തേ പ്രയയുഃ സർവേ പാണ്ഡവാ ധർമചാരിണഃ।
ബ്രാഹ്മണൈർബഹുഭിഃ സാർധം പുണ്യം ദ്വൈതവനം സരഃ ॥ 3-24-13 (16586)
ബ്രാഹ്മണാഃ സാഗ്നിഹോത്രാശ്ച തഥൈവ ച നിരഗ്നയഃ।
സ്വാധ്യായിനോ ഭിക്ഷവശ്ച തഥൈവ വനവാസിനഃ ॥ 3-24-14 (16587)
ബഹവോ ബ്രാഹ്മണാസ്തത്ര പരിവവ്രുര്യുധിഷ്ഠിരം।
തപസ്വിനഃ സത്യശീലാഃ ശതശഃ സംശിതവ്രതാഃ ॥ 3-24-15 (16588)
തേ യാത്വാ പാണ്ഡവാസ്തത്രബ്രാഹ്മണൈർബഹുഭിഃ സഹ।
പുണ്യം ദ്വൈതവനം രംയം വിവിശുർബരതർഷഭാഃ ॥ 3-24-16 (16589)
തത്സാലതാലാംരമധൂകനീപ-
കദംബസർജാർജുനകർണികാരൈഃ।
തപാത്യയേ പുഷ്പധരൈരുപേതം
മഹാവനം രാഷ്ട്രപതിർദദർശ ॥ 3-24-17 (16590)
മഹാദ്രുമാണാം ശിഖരേഷു തസ്ഥു-
ർമനോരമാം വാചമുദീരയന്തഃ।
മയൂരദാത്യൂഹചകോരസംഘാ-
സ്തസ്മിന്വനേ ബർഹിണകോകിലാശ്ച ॥ 3-24-18 (16591)
കരേണുയൂഥൈഃ സഹ യൂഥപാനാം
മദോത്കടാനാമചലപ്രഭാണാം।
മഹാന്തി യൂഥാനി മഹാദ്വിപാനാം
തസ്മിന്വനേ രാഷ്ട്രപതിർദദർശ ॥ 3-24-19 (16592)
മനോരമാം ഭോഗവതീമുപേത്യ
പൂതാത്മനാം ചീരജടാധരാണാം।
തസ്മിന്വനേ ധർമഭൃതാം നിവാസേ
ദദർശ സിദ്ധർഷിഗണാനനേകാൻ ॥ 3-24-20 (16593)
തതഃ സ യാനാദവരുഹ്യ രാജാ
സഭ്രാതൃകഃ സജനഃ കാനനം തത്।
വിവേശ ധർമാത്മവതാം ബരിഷ്ഠ-
സ്ത്രിവിഷ്ടപം ശക്ര ഇവാമിതൌജാഃ ॥ 3-24-21 (16594)
തം സത്യസന്ധം സഹിതാഽഭിപേതു-
ർദിദൃക്ഷവശ്ചാരണസിദ്ധസംഘാഃ।
വനൌകസശ്ചാപി നേരന്ദ്രസിംഹം
മനസ്വിനം തം പരിവാര്യ തസ്ഥുഃ ॥ 3-24-22 (16595)
സ തത്രവൃദ്ധാനഭിവാദ്യ സർവാൻ
പ്രത്യർചിതോ രാജവദ്ദേവവച്ച।
വിവേശ സർവൈഃ സഹിതോ ദ്വിജാഗ്ര്യൈഃ
കൃതാഞ്ജലിർധർമഭൃതാം വരിഷ്ഠഃ ॥ 3-24-23 (16596)
സ പുണ്യശീലഃ പിതൃവൻമഹാത്മാ
തപസ്വിഭിർമപരൈരുപേത്യ।
പ്രത്യർചിതഃ പുഷ്പധരസ്യ മൂലേ
മഹാദ്രുമസ്യോപവിവേശ രാജാ ॥ 3-24-24 (16597)
ഭീമശ്ച കൃഷ്ണാ ച ധനഞ്ജയശ്ച
യമൌ ച തേ ചാനുചരാ നരേന്ദ്രം।
വിമുച്യവാഹാനവശാശ്ച സർവേ
തത്രോപതസ്ഥുർഭരതപ്രബർഹാഃ ॥ 3-24-25 (16598)
ലതാവതാനാവനതഃ സ പാണ്ഡവൈ-
ർമഹാദ്രുമഃ പഞ്ചഭിരേവ ധന്വിഭിഃ।
ബഭൌ നിവാസോപഗതൈർമഹാത്മഭി-
ർമഹാഗിരിർവാരണയൂഥപൈരിവ ॥ 3-24-26 (16599)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി അർജുനാഭിഗമനപർവണി ചതുർവിംശോഽധ്യായഃ ॥ 24 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-24-1 സത്യസംഗര സത്യപ്രതിജ്ഞഃ ॥ സമാഃ വർഷാണി। സന്ധിരാർഷഃ ॥ 3-24-8 അനുഭാവാൻ കർതവ്യാകർതവ്യവിഷയാന്നിശ്ചയാൻ। പ്രഭാവോ നിഗ്രഹാനുഗ്രഹശക്തിഃ। സർവാ ഗതീർവിജാനാസി ഇതി ക. പാഠഃ ॥ 3-24-10 ദ്വൈതം ദ്വൌ ശോകമോഹൌ ഇതൌ ഗതൌ യസ്മാത്തദ്ബീതം ദ്വീതമേവ ദ്വൈതം। സ്വാർഥേ തദ്ധിതഃ। വനം ജലം യസ്മിൻ ദ്വൈതവനം ॥ 3-24-11 വിഹരേമ പ്രീത്യാനയേമ ॥ 3-24-16 യാത്വാ ഗത്വാ ॥ 3-24-17 തപാത്യയേ വർഷാസു ॥ 3-24-19 കരേണുഃ ഹസ്തിനീ ॥ 3-24-20 ഭോഗവതീം സരസ്വതീം നദീം ॥ 3-24-22 ചാരണാഃ ദേവഗായനാഃ ॥ 3-24-24 മഹാദ്രുമഃ കദംബഃ ॥ 3-24-26 ലതാവതാനാവനതഃ വല്ലീതന്തുഭിരാവൃതതയാ നംരഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 025
॥ ശ്രീഃ ॥
3.25. അധ്യായഃ 025
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
മാർകണ്ഡേയേന പാണ്ഡവാനുപേത്യ ധർമോപദേശപൂർവകമുത്തരദിഗ്ഗമനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-25-0 (16600)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-25-0x (1845)
തത്കാനനം പ്രാപ്യ നരേന്ദ്രപുത്രാഃ
സുഖോചിതാ വാസമുപേത്യ കൃച്ഛ്രം।
വിജഹ്രുരിനദ്രപ്രതിമാഃ ശിവേഷു
സരസ്വതീസാലവനേഷു തേഷു ॥ 3-25-1 (16601)
യതീംശ്ച രാജാ സ മുനീംശ്ച സർവാം
സ്തസ്മിന്വനേ മൂലഫലൈരുദഗ്രൈഃ।
ദ്വിജാതിമുഖ്യാനൃഷഭഃ കുരൂണാം
സന്തർപയാമാസ മഹാനുഭാവഃ ॥ 3-25-2 (16602)
ഇഷ്ടീശ്ച പിത്ര്യാണി തഥാ ക്രിയാശ്ച
മഹാവനേ വസതാം പാണ്ഡവാനാം।
പുരോഹിതസ്തത്ര സമൃദ്ധതേജാ-
ശ്ചകാര ധൌംയഃ പിതൃവന്നൃപാണാം ॥ 3-25-3 (16603)
അപേത്യ രാഷ്ട്രാദ്വസതാം തു തേഷാ-
മൃഷിഃ പുരാണോഽതിഥിരാജഗാമ।
തമാശ്രമം തീവ്രസമൃദ്ധതേജാ
മാർകണ്ഡേയഃ ശ്രീമതാം പാണ്ഡവാനാം ॥ 3-25-4 (16604)
തമാഗതം ജ്വലിതഹുതാശനപ്രഭം
മഹാമനാഃ കുരുവൃഷഭോ യുധിഷ്ഠിരഃ।
അപൂജയത്സുരഋഷിമാനവാർചിതം
മഹാമുനിം ഹ്യനുപമസത്വവീര്യവാൻ ॥ 3-25-5 (16605)
സ സർവവിദ്ദ്രൌപദീം വീക്ഷ്യ ദീനാം
യുധിഷ്ഠിരം ഭീമസേനാർജുനൌ ച।
സംസ്മൃത്യരാമം മനസാ മഹാത്മാ
തപസ്വിമധ്യേഽസ്മയതാമിതൌജാഃ ॥ 3-25-6 (16606)
തം ധർമരാജോ വിമനാ ഇവാബ്രവീ-
ത്സർവേ ഹ്രിയാ സന്തി തപസ്വിനോഽമീ।
ഭവാനിദം കിം സ്മയതീവ ഹൃഷ്ട-
സ്തപസ്വിനാം പശ്യതാം മാമുദീക്ഷ്യ ॥ 3-25-7 (16607)
മാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 3-25-8x (1846)
ന താത ഹൃഷ്യാമി ന ച സ്മയാമി
പ്രഹർഷജോ മാം ഭജതേന ദർപഃ।
തവാപദം ത്വദ്യ സമീക്ഷ്യ രാമം
സത്യവ്രതം ദാശരഥിം സ്മരാമി ॥ 3-25-8 (16608)
സ ചാപി രാജാ സഹ ലക്ഷ്മണേന
വനേ നിവാസം പിതുരേവ ശാസനാത്।
ധന്വീ ചരൻപാർഥ മയൈവ ദൃഷ്ടോ
ഗിരേ പുരാ ഋഷ്യമൂകസ്യ സാനൌ ॥ 3-25-9 (16609)
സഹസ്രനേത്രപ്രതിമോ മഹാത്മാ
യമസ്യ നേതാ നമുചേശ്ച ഹന്താ।
പിതുർനിദേശാദനഘഃ സ്വധർമം
ചരന്വനേ ദാശരഥിശ്ചകാര ॥ 3-25-10 (16610)
സ ചാപി ശക്രസ് സമപ്രഭാവോ
മഹാനുഭാവഃ സമരേഷ്വജേയഃ।
വിഹായ ഭോഗാനചരദ്വനേഷു
നേശേ ബലസ്യേതി ചരേദധർമം ॥ 3-25-11 (16611)
ഭാപാശ്ച നാഭാഗഭഗീരഥാദയോ
മഹീമിമാം സാഗരാന്താം വിജിത്യ।
സത്യേന തേഽപ്യജയസ്താത ലോകാ-
ന്നേശേ ബലസ്യേതി ചരേദധർമം ॥ 3-25-12 (16612)
അലർകമാഹുർനവര്യ സന്തം
സത്യവ്രതം കാശികരൂശരാജം।
വിഹായ രാജ്യാനി വസൂനി ചൈവ
നേശേ ബലസ്യേതി ചരേദധർമം ॥ 3-25-13 (16613)
ധാത്രാ വിധിര്യോ വിഹിതഃ പുരാണൈ-
സ്തം പൂജയന്തോ നരവര്യ സന്തഃ।
സപ്തർഷയഃ പാർഥ ദിവി പ്രഭാന്തി
നേശേ ബലസ്യേതി ചരേദധർമം ॥ 3-25-14 (16614)
മഹാബലാൻപർവതകൂടമാത്രാ-
ന്വിഷാണിനഃ പശ്യ ഗജാന്നരേന്ദ്ര।
സ്ഥിതാന്നിദേശേ നരവര്യ ധാതു-
ർനേശേ ബലസ്യേതി ചരേദധർമം ॥ 3-25-15 (16615)
സർവാണി ഭൂതാനി നരേന്ദ്ര പശ്യ
തഥാ യഥാവദ്വിഹിതം വിധാത്രാ।
സ്വയോനിതഃ കർമ സദാചരന്തി
നേസേ ബലസ്യേതി ചരേദധർമം ॥ 3-25-16 (16616)
സത്യേനം ധർമേണ യഥാർഹവൃത്ത്യാ
ഹ്രിയാ തഥാ സർവഭൂതാന്യതീത്യ।
യശശ്ച തേജശ്ച തവാപി ദീപ്തം
വിഭാവസോർഭാസ്കരസ്യേവ പാർത ॥ 3-25-17 (16617)
യഥാപ്രതിജ്ഞം ച മഹാനുഭാവ
കൃച്ഛ്രം വനേ വാസമിമം നിരൂഷ്യ।
തതഃ ശ്രിയം തേജസാ തേന ദീപ്താ-
മാദാസ്വസേ പാർഥിവ കൌരേവഭ്യഃ ॥ 3-25-18 (16618)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-25-19x (1847)
തമേവമുക്ത്വാ വചനം മഹർഷി-
സ്തപസ്വിമധ്യേ സഹിതം സുഹൃദ്ധിഃ।
ആമന്ത്ര്യ ധൌംയം സഹിതാംശ്ച പാർഥാം-
സ്തതഃ പ്രതസ്ഥേ ദിശമുത്തരാം സഃ ॥ 3-25-19 (16619)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി അർജുനാഭിഗമനപർവണി പഞ്ചവിംശോഽധ്യായഃ ॥ 25 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-25-1 മഹാവനേഷ്വംബുഫലോചിതേഷു സരസ്വതീതി ഖ. പാഠഃ। ഭാഗീരഥീസാലവനേഷ്വിതി ക. പാഠഃ ॥ 3-25-3 ഇഷ്ടീഃ ദർശപൌർണമാസാദ്യാഃ। പിത്ര്യാണി പിണ്ഡപിതൃയജ്ഞദർസശ്രാദ്ധാദീനി ॥ 3-25-4 രാഷ്ട്രാത് അപേത്യ നിർഗത്യ വനേ വസതാം ॥ 3-25-6 അസ്മയത വിസ്മിതവാൻ ॥ 3-25-7 ഹ്രിയാ പ്രാഗൽഭ്യസങ്കോചേന ॥ 3-25-11 ബലസ്യ ബഹുസാമർഥ്യസ്യ ഈശേ പ്രഭവാമീതി ഹേതോരധർമം ന ചരേത്। ശക്തൌ സത്യാം ധർമമേവാചരേന്നത്വധർമമിത്യർഥഃ। നേശോ ബലസ്യേതീതി ക. പാഠഃ ॥ 3-25-14 ധാത്രാ ഈശേന പുരാണൈർവേദവാക്യൈർവിഹിതോ വിധിരഗ്നിഹോത്രാദിഃ ॥ 3-25-15 പശവോഽപി ബലവാനസ്മീതി ദർപേണാധർമം ന ചരന്തീത്യാഹ മഹാബലാനിതി। വിഷാണം ദന്തഃ ॥ 3-25-17 വിഭാ പ്രഭാ സൈവ വസു വിത്തം യസ്യ ॥ 3-25-18 ആദാസ്യതേ ഗ്രഹീഷ്യസി ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 026
॥ ശ്രീഃ ॥
3.26. അധ്യായഃ 026
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ദാൽഭ്യേന യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി ബ്രാഹ്മണസ്യ ക്ഷത്രവൃദ്ധികാരണത്വകധനം ॥ 1 ॥ മഹർഷീണാം യുധിഷ്ഠിരാഭിഗമനം ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-11-0 (16620)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-11-0x (1848)
വസത്സു വൈ ദ്വൈതവനേ പാണ്ഡവേഷു മഹാത്മസു।
അനുകീർണം മഹാരണ്യം ബ്രാഹ്മണൈഃ സമപദ്യത ॥ 3-11-1 (16621)
ഈര്യമാണേന സതതം ബ്രഹ്മഘോഷേണ സർവശഃ।
ബ്രഹ്മലോകസമം പുണ്യമാസീദ്ദ്വൈതവനം സരഃ ॥ 3-11-2 (16622)
യജുഷാമൃചാം സാംനാം ച ഗദ്യാനാം ചൈവ സർവശഃ।
ആസീദുച്ചാര്യമാണാനാം നിഃസ്വനോ ഹൃദയംഗമഃ ॥ 3-11-3 (16623)
ജ്യാഘോഷശ്ചൈവ പാർഥാനാം ബ്രഹ്മഘോഷശ്ച ധീമതാം।
സംസൃഷ്ടം ബ്രഹ്മണാ ക്ഷത്രം ഭൂയ ഏവ വ്യരോചത ॥ 3-11-4 (16624)
അഥാബ്രവീദ്ബകോ ദാൽഭ്യോ ധർമരാജം യുധിഷ്ഠിരം।
സന്ധ്യാം കൌന്തേയമാസീനമൃഷിഭിഃ പരിവാരിതം ॥ 3-11-5 (16625)
പശ്യ ദ്വൈതവനേ പാർഥ ബ്രാഹ്മണാനാം തപസ്വിനാം।
ഹോമവേലാം കുരുശ്രേഷ്ഠ സംപ്രജ്വലിതപാവകാം ॥ 3-11-6 (16626)
ചരന്തി ധർമം പുണ്യേഽസ്മിംസ്ത്വയാ ഗുപ്താ ധൃതവ്രതാഃ।
ഭൃഗവോഽംഗിരസശ്ചൈവ വാസിഷ്ഠാഃ കാശ്യപൈഃ സഹ ॥ 3-11-7 (16627)
ആഗസ്ത്യാശ്ച മഹാഭാഗാ ആത്രേയാശ്ചോത്തമവ്രതാഃ।
സർവസ്യ ജഗതഃ ശ്രേഷ്ഠാ ബ്രാഹ്മണാഃ സംഗതാസ്ത്വയാ ॥ 3-11-8 (16628)
ഇദം തു വചനം പാർഥ ശൃണ്വേകാഗ്രമനാ മമ।
ഭ്രാതൃഭിഃ സഹ കൌന്തേയ യത്ത്വാം വക്ഷ്യാമി കൌരവ ॥ 3-11-9 (16629)
ബ്രാഹ്മ ക്ഷത്രേണ സംസൃഷ്ടം ക്ഷത്രം ച ബ്രഹ്മണാ സഹ।
ഉദീർണേ ദഹതഃ ശത്രൂന്വനാനീവാഗ്നിമാരുതൌ ॥ 3-11-10 (16630)
നാബ്രാഹ്മണസ്താത ചിരം ബുഭൂഷേ-
ദിച്ഛന്നമം ലോകമമും ച ജേതും।
വിനീതധർമാർഥമപേതമോഹം
ലബ്ധ്വാ ദ്വിജം ഹന്തി നൃപഃ സപത്നാൻ ॥ 3-11-11 (16631)
ചരന്നൈശ്രേയസം ധർമം പ്രജാപാലനകാരിതം।
നാധ്യഗച്ഛദ്ബലിർലോകേ തീർഥമന്യത്ര വൈ ദ്വിജാത് ॥ 3-11-12 (16632)
അനൂനമാസീദസുരസ്യ കാമൈ-
വൈരോചനേഃ ശ്രീരപി ചാക്ഷയാഽഽസീത്।
ലബ്ധ്വാ മഹീം ബ്രാഹ്മണസംപ്രയോഗാ-
ത്തേഷ്വാചരന്ദുഷ്ടമയഥോ വ്യനശ്യത് ॥ 3-11-13 (16633)
നാബ്രാഹ്മണം ഭൂമിരിയം സഭൂതി-
ർവർണം ദ്വിതീയം ഭജതേ ചിരായ।
സമുദ്രനേമിർനമതേ തു തസ്മൈ
യം ബ്രാഹ്മണഃ ശാസ്തി നയൈർവിനീതം ॥ 3-11-14 (16634)
കുഞ്ചരസ്യേവ സംഗ്രാമേ പരിഗൃഹ്യാങ്കുശഗ്രഹം।
ബ്രാഹ്മാണൈർവിപ്രഹീനസ്യ ക്ഷത്രസ്യ ക്ഷീയതേ ബലം ॥ 3-11-15 (16635)
ബ്രാഹ്മണ്യനുപമാ ദൃഷ്ടിഃ ക്ഷാത്രമപ്രതിമം ബലം।
തൌ യദാ ചരതഃ സാർധം തദാ ലോകഃ പ്രസീദതീ ॥ 3-11-16 (16636)
യഥാ ഹി സുമഹാനഗ്നിഃ കക്ഷം ദഹതി സാനിലഃ।
തഥാ ദഹതി രാജന്യോ ബ്രാഹ്മണേന സമം രിപും ॥ 3-11-17 (16637)
ബ്രാഹ്മണേഷ്വേവ മേധാവീ ബുദ്ധിപര്യേഷണം ചരേത്।
അലബ്ധസ്യ ച ലാഭായ ലബ്ധസ്യ പരിവൃദ്ധയേ ॥ 3-11-18 (16638)
അലബ്ധലാഭായ ച ലബ്ധവൃദ്ധയേ।
യഥാർഹതീർഥപ്രതിപാദനായ।
യശസ്വിനം വേദവിദം വിപശ്ചിതം
ബഹുശ്രും ബ്രാഹ്മണമേവ വാസയേത് ॥ 3-11-19 (16639)
ബ്രാഹ്മണേഷൂത്തമാ ഭക്തിസ്തവ നിത്യം യുധിഷ്ഠിര।
തേന തേ സർവലോകേഷു ദീപ്യതേ പ്രഥിതം യശഃ ॥ 3-11-20 (16640)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-11-21x (1849)
തതസ്തേ ബ്രാഹ്മണാഃ സർവേ ബകം ദാൽഭ്യമംപൂജയൻ।
യുധിഷ്ഠിരം സ്തൂയമാനേ ഭൂയഃ സുമനസോഽഭവൻ ॥ 3-11-21 (16641)
ദ്വൈപായനോ നാരദശ്ച ജാമദഗ്ന്യഃ പൃഥുശ്രവാഃ।
ഇന്ദ്രദ്യുംനോ ഭാലുകിശ്ച കൃതചേതാഃ സഹസ്രപാത് ॥ 3-11-22 (16642)
കർണശ്രവാശ്ച മുഞ്ജശ്ച ലവണാശ്വശ്ച കാശ്യപഃ।
ഹാരീതഃ സ്ഥൂണകർണശ്ച അഗ്നിവേശ്യോഽഥ ശൌനകഃ ॥ 3-11-23 (16643)
കൃതവാക്ച സുവാശ്ചൈവ ബൃഹദശ്ചോ വിഭാവസുഃ।
ഊർധ്വരേതാ വൃഷാമിത്രഃ സുഹോത്രോ ഹോത്രവാഹനഃ ॥ 3-11-24 (16644)
ഏതേ ചാന്യേ ച ബഹവോ ബ്രാഹ്മണാഃ സംശിതവ്രതാഃ।
അജാതശത്രുമാനർചുഃ പുരന്ദരമിവർഷയഃ ॥ 3-11-25 (16645)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി അർജുനാബിഗമനപർവണി ഷഡ്വിംശോഽധ്യായഃ ॥ 26 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-11-1 അനുകീർണം വ്യാപ്തം ॥ 3-11-3 ഗദ്യാനാം ബ്രാഹ്മണവാക്യാനാം പാദാക്ഷരാദിനിയമഹീനാനാം। സാംനാം ച നിഗമാനാം ച ഭാരതേതി ക. പാടഃ। ഭാഷ്യാണാം ചൈവ സർവശ ഇതി ഖ. പാഠഃ. ॥ 3-11-5 സന്ധ്യാമുപാസ്യേതി ശേഷഃ ॥ 3-11-11 നൃപഃ അബ്രാഹ്മണോ ബ്രാഹ്മണഹീനോ ന ബുഭൂഷേത് ന ഭവിതുമിച്ഛേത്। തസ്യേച്ഛതോപി ജയോ ദുർലഭ ഇത്യർഥഃ। വിനീതൌ സംയക് ശിക്ഷിതൌ ധർമാർഥൌ യേന ॥ 3-11-12 തീർഥമുപായം ॥ 3-11-13 വൈരോചനേർബലേഃ ॥ 3-11-15 അങ്കുശഗ്രഹമങ്കുശേന നിഗൃഹ്ണാതി തം। പരിഗൃഹ്യ വർജയിത്വാ। പരിർവർജനേ ॥ 3-11-18 ബുദ്ധിപര്യേഷണം ബുദ്ധേഃ സാകല്യേന സംഗ്രഹണം ॥ 3-11-19 യഥാർഹതീർഥേ യഥായോഗ്യപാത്രേ। പ്രതിപാദനായ ദാനായ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 027
॥ ശ്രീഃ ॥
3.27. അധ്യായഃ 027
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ഭീമാദിസനിധാനേ യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി ദ്രൌപദ്യാഃ സവിഷാദവചനം ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-27-0 (16646)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-27-0x (1850)
തതോ വനഗതാഃ പാർഥാഃ സായാഹ്നേ സഹ കൃഷ്ണയാ।
ഉപവിഷ്ടാഃ കഥാശ്ചക്രുർദുഃഖശോകപരായണാഃ ॥ 3-27-1 (16647)
പ്രിയാ ച ദർശനീയാ ച പണ്ഡിതാ ച പതിവ്രതാ।
അഥ കൃഷ്ണാ ധർമരാജമിദം വചനമബ്രവീത് ॥ 3-27-2 (16648)
ദ്രൌപദ്യുവാച। 3-27-3x (1851)
ന നൂനം തസ്യ പാപസ്യ ദുഃഖമസ്മാസു കിഞ്ചന।
വിദ്യതേ ധാർതരാഷ്ട്രസ്യ നൃശംസസ്യ ദുരാത്മനഃ ॥ 3-27-3 (16649)
യസ്ത്വാം രാജൻമയാ സാർധമജിനൈഃ പ്രതിവാസിതം।
വനം പ്രസ്ഥാപ്യ ദുഷ്ടാത്മാ നാന്വതപ്യത ദുർമതിഃ ॥ 3-27-4 (16650)
ആയസം ഹൃദയം നൂനം തസ്യ ദുഷ്കൃതകർമണഃ।
യസ്ത്വാം ധർമപരം ശ്രേഷ്ഠം രൂക്ഷാണ്യശ്രാവയത്തദാ।
`വചനാന്യപരോക്ഷാണി ദുർവാച്യാനി ച സംസദി ॥' 3-27-5 (16651)
സുഖോചിതമദുഃഖാർഹം ദുരാത്മാ സസുഹൃദ്ഗണഃ।
ഈദൃശം ദുഃഖമാനീയ മോദതേ പാപപൂരുഷഃ ॥ 3-27-6 (16652)
ചതുർണാമേവ പാപാനാമസ്രം ന പതിതം തദാ।
ത്വയി ഭാരത നിഷ്ക്രാന്തേ വനായാജിനവാസസി ॥ 3-27-7 (16653)
ദുര്യോധനസ്യ കർണസ്യ ശകുനേശ്ച ദുരാത്മനഃ।
ദുർഭ്രാതുസ്തസ്യ ചോഗ്രസ്യ രാജന്ദുഃഖശാസനസ്യ ച ॥ 3-27-8 (16654)
ഇതരേഷാം തു സർവേഷാം കുരൂണാം കുരുസത്തമ।
ദുഃഖേനാഭിപരീതാനാം നേത്രേഭ്യഃ പ്രാപതജ്ജലം ॥ 3-27-9 (16655)
ഇദം ച ശയനം ദൃഷ്ട്വാ യച്ചാസീത്തേ പുരാതനം।
ശോചാമിത്വാം മഹാരാജദുഃഖാനർഹംസുഖോചിതം ॥ 3-27-10 (16656)
ദാന്തം യച്ച സഭാമധ്യ ആസനം രത്നഭൂഷിതം।
ദൃഷ്ട്വാ കുശബൃശീം ചേമാം ശോകോ മാം ദാരയത്യയം ॥ 3-27-11 (16657)
യദപശ്യം സഭായാം ത്വാം രാജഭിഃ പരിവാരിതം।
തച്ച രാജന്നപശ്യന്ത്യാഃ കാ സാന്തിർഹൃദയസ്യമേ ॥ 3-27-12 (16658)
യാ ത്വാഽഹ്രം ചന്ദനാദിഗ്ധമപശ്യം സൂര്യവർചസം।
സാ ത്വാം പങ്കമലാദിഗ്ധം ദൃഷ്ട്വാ മുഹ്യാമി ഭാരത ॥ 3-27-13 (16659)
യാ ത്വാഽഹം കൌശികൈർവസ്ത്രൈഃ ശുഭ്രൈരാച്ഛാദിതം പുരാ।
ദൃഷ്ടവത്യസ്മിരാജേനദ്ര സാഽദ്യ പശ്യാമി ചീരിണം ॥ 3-27-14 (16660)
യച്ച തദ്രുക്മപാത്രീഭിർബ്രാഹ്മണേഭ്യഃ സഹസ്രശഃ।
ഹ്രിയതേ തേ ഗൃഹാദന്നം സംസ്കൃതംസാർവകാമികം ॥ 3-27-15 (16661)
യതീനാമഗൃഹാണാം തേ തഥൈവ ഗൃഹമേധിനാം।
ദീയതേ ഭോജനം രാജന്നതീവ ഗുണവത്പ്രഭോ ॥ 3-27-16 (16662)
സത്കൃതാനി സഹസ്രാണി സർവകാമൈഃ പുരാ ഗൃഹേ।
സർവകാമൈഃ സുവിഹിതൈര്യദപൂജയഥാ ദ്വിജാൻ।
തച്ച രാജന്നപശ്യന്ത്യാഃ കാ ശാന്തിർഹൃദയസ്യ മേ ॥ 3-27-17 (16663)
യത്തേ ഭ്രാതൄൻമഹാരാജ യുവാനോ മൃഷ്ടകുണ്ഡലാഃ।
അഭോജയന്ത മൃഷ്ടാന്നൈഃ സൂദാഃ പരമസംസ്കൃതൈഃ ॥ 3-27-18 (16664)
സർവാംസ്താനദ്യ പശ്യാമി വനേ വന്യേന ജീവിനഃ।
അദുഃഖാർഹാൻമനുഷ്യേന്ദ്ര നോപശാംയതി മേ മനഃ ॥ 3-27-19 (16665)
ഭീമസേനമിമം ചാപി ദുഃഖിതം വനവാസിനം।
ധ്യായതഃ കിം ന മന്യുസ്തേ പ്രാപ്തേ കാലേ വിവർധതേ ॥ 3-27-20 (16666)
ഭീമസേനം ഹി കർമാണി സ്വയം കുർവാണമച്യുതം।
സുഖാർഹം ദുഃഖിതം ദൃഷ്ട്വാ കസ്മാദ്രാജന്നുപേക്ഷസേ ॥ 3-27-21 (16667)
സത്കൃതം വിവിധൈര്യാനൈർവസ്ത്രൈരുച്ചാവചൈസ്തഥാ।
തം തേ വനഗതം ദൃഷ്ട്വാ കസ്മാൻമന്യുർന വർധതേ ॥ 3-27-22 (16668)
അയം കുരൂന്രണേ സർവാൻഹന്തുമുത്സഹതേ പ്രഭുഃ।
ത്വത്പ്രതിജ്ഞാം പ്രതീക്ഷംസ്തു സഹതേഽയം വൃകോദരഃ ॥ 3-27-23 (16669)
യോഽർജുനേനാർജുനസ്തുല്യോ ദ്വിബാഹുർബഹുബാഹുനാ।
ശരാതിസർഗേ ശീഘ്രത്വാത്കാലാന്തകയമോപമഃ ॥ 3-27-24 (16670)
യസ് ശസ്ത്രപ്രതാപേന പ്രണതാഃ സർവപാർഥിവാഃ।
യജ്ഞേ തവ മഹാരാജ ബ്രാഹ്മണാനുപതസ്ഥിരേ ॥ 3-27-25 (16671)
തമിമം പുരുഷവ്യാഘ്രം പൂജിതം ദേവദാനവൈഃ।
ധ്യായന്തമർജുനം ദൃഷ്ട്വാ കസ്മാദ്രാജന്ന കുപ്യസി ॥ 3-27-26 (16672)
ദൃഷ്ട്വാ വനഗതം പാർഥമദുഃഖാർഹം സുഖോചിതം।
ന ച തേവർധതേ മന്യുസ്തേന മുഹ്യാമി ഭാരത ॥ 3-27-27 (16673)
യോ ദേവാംശ്ച മനുഷ്യാംശ്ച സർപാംശ്ചൈകരഥോഽജയത്।
തം തേ വനഗതം ദൃഷ്ട്വാ കസ്മാൻമന്യുർന വർധതേ ॥ 3-27-28 (16674)
യോ യാനൈരദ്ഭുതാകാരൈർഹയൈർനാഗൈശ്ച സംവൃതഃ।
പ്രസഹ്യ വിത്താന്യാദത്ത പാർഥിവേഭ്യഃ പരന്തപ ॥ 3-27-29 (16675)
ക്ഷിപത്യേകേന വേഗേന പഞ്ചബാണശതാനി യഃ।
തം തേ വനഗതം ദൃഷ്ട്വാ കസ്മാൻമന്യുർന വർധതേ ॥ 3-27-30 (16676)
ശ്യാമം ബൃഹന്തം തരുണം ചർമിണാമുത്തമം രണേ।
നകുലം തേ വനേ ദൃഷ്ട്വാ കസ്മാൻമന്യുർന വർധതേ ॥ 3-27-31 (16677)
ദർശനീയം ച ശൂരം ച മാദ്രീപുത്രം യുധിഷ്ഠിര। 3-27-32bസഹദേവം വനേ ദൃഷ്ട്വാ കസ്മാത്ക്ഷമസി പാർഥിവ ॥ 3-27-32 (16678)
നകുലം സഹദേവം ച ദൃഷ്ട്വാ തേ ദുഃഖിതാവുഭൌ।
അദുഃഖാർഹൌ മനുഷ്യേന്ദ്ര കസ്മാൻമന്യുർന വർധതേ ॥ 3-27-33 (16679)
ദ്രുപദസ്യ കുലേ ജാതാം സ്നുഷാം പാണ്ഡോർമഹാത്മനഃ।
ധൃഷ്ടദ്യുംനസ്യ ഭഗിനീം വീരപത്നീമനുവ്രതാം।
മാം വൈ വനഗതാം ദൃഷ്ട്വാ കസ്മാത്ക്ഷമസി പാർഥിവ ॥ 3-27-34 (16680)
നൂനം ച തവ നൈവാസ്തി മന്യുർഭരതസത്തമ।
യത്തേ ഭ്രാതൄംശ്ച മാം ചൈവ ദൃഷ്ട്വാ നവ്യഥതേ മനഃ ॥ 3-27-35 (16681)
ന നിർമന്യുഃക്ഷത്രിയോഽസ്തി ലോകേ നിർവചനം സ്മൃതം।
തദദ്യ ത്വയി പശ്യാമി ക്ഷത്രിയേ വിപരീതവത് ॥ 3-27-36 (16682)
യോ ന ദർശയതേ തേജഃ ക്ഷത്രിയഃ കാല ആഗതേ।
സർവഭൂതാനി തം പാർഥ സദാ പരിഭവന്ത്യുത ॥ 3-27-37 (16683)
തത്ത്വയാ ന ക്ഷമാ കാര്യാ ശത്രൂൻപ്രതി കഥഞ്ചന।
തേജസൈവ ഹി തേ ശക്യാ നിഹന്തും നാത്ര സംശയഃ ॥ 3-27-38 (16684)
തഥൈവ യഃ ക്ഷമാകാലേ ക്ഷത്രിയോ നോപശാംയതി।
അപ്രിയഃ സർവഭൂതാനാം സോമുത്രേഹ ച നശ്യതി ॥ 3-27-39 (16685)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി അർജുനാഭിഗമനപർവണി സപ്തവിംശോഽധ്യായഃ ॥ 27 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-27-3 അസ്മാസു ദിഃഖിതേഷ്വിതി ശേഷഃ ॥ 3-27-6 ആനീയ പ്രാപയ്യ ॥ 3-27-7 അസ്രം നേത്രജലം ॥ 3-27-11 ദാന്തം ഗജദന്തമയം। കുശബൃസീം കുശാസനം ॥ 3-27-13 ആദിഗ്ധം ലിപ്തം ॥ 3-27-14 കൌശികൈഃ കോശജൈഃ ॥ 3-27-16 അഗൃഹാണാം ബ്രഹ്മചാരിണാം ॥ 3-27-17 സർവകാമൈഃ കാംയമാനൈരന്നൈഃ സർവൈഃ കാഭൈർമനോരഥൈർദ്വിജാൻ അപൂജയഥാഃ ॥ 3-27-24 അർജുനേന കാർതവീര്യേണ ॥ 3-27-29 ആദത്ത ആത്തവാൻ ॥ 3-27-31 ചർഭിണാം ഖംഗചർമധരാണാം ॥ 3-27-36 നിർവചനം ക്ഷത്രിയശബ്ദസ്യ ക്ഷരതേ ഹിനസ്തീതി ക്ഷത്രമിതി ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 028
॥ ശ്രീഃ ॥
3.28. അധ്യായഃ 028
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ദ്രൌപദ്യാ യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി കാലഭേദേന ക്ഷമാകോപയോരവശ്യാശ്രയണീയത്വേ പ്രമാണതയാ ബലിപ്രഹ്ലാദസംവാദാനുവാദപൂർവകംപ്രകൃതേ കോപസ്യാവശ്യാദരണീയത്വോക്തിഃ ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-28-0 (16686)
ദ്രൌപദ്യുവാച। 3-28-0x (1852)
അത്രാപ്യുദാഹരന്തീമമിതിഹാസം പുരാതനം।
പ്രഹ്ലാദസ്യ ച സംവാദം ബലേർവൈരോചനസ്യ ച ॥ 3-28-1 (16687)
അസുരേന്ദ്രം മഹാപ്രാജ്ഞം ധർമാണാമാഗതാഗമം।
ബലിഃ പപ്രച്ഛ ദൈത്യേനദ്രം പ്രഹ്ലാദം പിതരം പിതുഃ ॥ 3-28-2 (16688)
ക്ഷമാ സ്വിച്ഛ്രേയസീ താത ഉതാഹോ തേജ ഇത്യുത।
ഏതൻമേ സംശയം താത യഥാവദ്ബ്രൂഹി പൃച്ഛതേ ॥ 3-28-3 (16689)
ശ്രേയോ യദത്ര ധർമജ്ഞ ബ്രൂഹി മേ തദസംശയം।
കരിഷ്യാമി ഹി തത്സർവം യഥാവദനുശാസനം ॥ 3-28-4 (16690)
തസ്മൈ പ്രോവാച തത്സർവമേവം പൃഷ്ടഃ പിതാമഹഃ।
സർവനിശ്ചയവിത്പ്രാജ്ഞഃ സംശയം പരിപൃച്ഛതേ ॥ 3-28-5 (16691)
പ്രഹ്ലാദ ഉവാച। 3-28-6x (1853)
ന ശ്രേയഃ സതതം തേജോ ന നിത്യം ശ്രേയസീ ക്ഷമാ।
ഇതി താത വിജാനീഹി ദ്വയമേതദസംശയം ॥ 3-28-6 (16692)
യോ നിത്യം ക്ഷമതേ താത ബഹൂന്ദോഷാൻസ വിന്ദതി।
ഭൃത്യാഃ പരിഭവന്ത്യേനമുദാസീനാസ്തഥാഽരയഃ ॥ 3-28-7 (16693)
സർവഭൂതാനി ചാപ്യസ് ന നമന്തേ കദാചന।
തസ്മാന്നിത്യം ക്ഷമാ താത പണ്ഡിതൈരപി വർജിതാ ॥ 3-28-8 (16694)
അവജ്ഞായ ഹിതം ഭൃത്യാ ഭജന്തേ ബഹുദോഷതാം।
ആദാതും ചാസ്യ വിത്താനി പ്രാർഥയന്തേഽൽപചേതസഃ ॥ 3-28-9 (16695)
യാനം വസ്ത്രാണ്യലങ്കാരാഞ്ശയനാന്യാസനാനി ച।
ഭോജനാന്യഥ പാനാനി സർവോപകരണാനി ച ॥ 3-28-10 (16696)
ആദദീരന്നധികൃതാ യഥാകാമമചേതസഃ।
പ്രദിഷ്ടാനി ച ദേയാനി ന ദദ്യുർഭർതൃശാസനാത് ॥ 3-28-11 (16697)
ന ചൈനം ഭർതൃപൂജാഭിഃ പൂജയന്തി കദാചന।
അവ്രജ്ഞാനം ഹി ലോകേഽസ്മിൻമരണാദപി ഗർഹിതം ॥ 3-28-12 (16698)
ക്ഷമിണം താദൃശം താന്ത ബ്രുവന്തി കടുകാന്യപി।
പ്രേഷ്യാഃ പുത്രാശ്ച ഭൃത്യാശ്ച തഥോദാസീനവൃത്തയഃ ॥ 3-28-13 (16699)
അപ്യസ്യ ദാരാനിച്ഛന്തി പരിഭൂയ ക്ഷമാവതഃ।
ദാരാശ്ചാസ്യ പ്രവർതന്തേ യഥാകാമമചേതസഃ ॥ 3-28-14 (16700)
തഥാ ച നിത്യമുദിതാ യദി നാൽപമപീശ്വരാത്।
`അകൃതോപദ്രവഃ കശ്ചിൻമഹാനപി ന പൂജ്യതേ। 3-28-15 (16701)
പൂജയന്തി നരാ നാഗാന്ന താർക്ഷ്യം നാമഘാതിനം ॥'
ഏതേ ചാന്യേ ച ബഹവോ നിത്യം ദോഷാഃ ക്ഷമാവതാം। 3-28-16 (16702)
അഥ വൈരോചനേ ദോഷാനിമാന്വിദ്ധ്യക്ഷമാംവതാം ॥
അഥ വൈരോചനേ ദോഷാനിമാന്വിദ്ധ്യക്ഷമാവതാം ॥ 3-28-17 (16703)
അസ്ഥാനേ യദി വാ സ്ഥാനേ സതതം രജസാവൃതഃ।
ക്രുദ്ധോ ദണ്ഡാൻപ്രണയതി വിവിധാൻസ്വേന തേജസാ ॥ 3-28-18 (16704)
മിത്രൈഃ സഹ വിരോധം ച പ്രാപ്നുതേ തേജസാഽഽവൃതഃ।
ആപ്നോതി ദ്വേഷ്യതാം ചൈവ ലോകാത്സ്വജനതസ്തഥാ ॥ 3-28-19 (16705)
സോഽവമാനാദർഥഹാനിമുപാലംഭമനാദരം।
സന്താപദ്വേഷമോഹാംശ്ച ശത്രൂംശ്ച ലഭതേ നരഃ ॥ 3-28-20 (16706)
ക്രോധാദ്ദണ്ഡാൻമനുഷ്യേഷു വിവിധാൻപുരുഷോഽനയാത്।
ഭ്രശ്യതേ ശീഘ്രമൈശ്വര്യാത്പ്രാണേഭ്യഃ സ്വജനാദപി ॥ 3-28-21 (16707)
യോപകർതൄശ്ച ഹർതൄശ്ച തേജസൈവോപഗച്ഛതി।
തസ്മാദുദ്വിജതേ ലോകഃ സർപാദ്വേശ്മഗതാദിവ ॥ 3-28-22 (16708)
യസ്മാദുദ്വിജതേലോകഃ കഥം തസ്യ ഭവോ ഭവേത്।
അന്തരം തസ്യ ദൃഷ്ട്വൈവ ലോകോ വികുരുതേ ധ്രുവം ॥ 3-28-23 (16709)
തസ്മാന്നാത്യുത്സൃജേത്തേജോ ന ച നിത്യം മൃദുർഭവേത്।
കാലേകാലേ തു സംപ്രാപ്തേ മൃദുസ്തീക്ഷ്ണോപി വാ ഭവേത് ॥ 3-28-24 (16710)
കാലേ മൃദുര്യോ ഭവതി കാലേ ഭവതി ദാരുണഃ।
സ വൈ സുഖമവാപ്നോതി ലോകേഽമുഷ്മിന്നിഹൈവ ച ॥ 3-28-25 (16711)
ക്ഷമാകാലാംസ്തു വക്ഷ്യാമി ശൃണു മേ വിസ്തരേണ താൻ।
യേ തേ നിത്യമസന്ത്യാജ്യാ യഥാ പ്രാഹുർമനീഷിണഃ ॥ 3-28-26 (16712)
പൂർവോപകാരീ യസ്തേ സ്യാദപരാധേ ഗരീയസി।
ഉപകാരേണ തത്തസ്യ ക്ഷന്തവ്യമപരാധിനഃ ॥ 3-28-27 (16713)
അബുദ്ധിമാശ്രിതാനാം തു ക്ഷന്തവ്യമപരാധിനാം।
ന ഹി സർവത്ര പാണ്ഡിത്വം സുലഭം പുരുഷേണ വൈ ॥ 3-28-28 (16714)
അഥ ചേദ്ബുദ്ധിജം കൃത്വാ ബ്രൂയുസ്തേ തദബുദ്ധിജം।
പാപാൻസ്വൽപേഽപി താൻഹന്യാദപരാധേ തഥാഽനൃജൂൻ ॥ 3-28-29 (16715)
സർവസ്യൈകോപരാധസ്തേ ക്ഷന്തവ്യഃ പ്രാണിനോ ഭവേത്।
ദ്വിതീയേ സതി വധ്യസ്തു സ്വൽപേഽപ്യപകൃതേ ഭവേത് ॥ 3-28-30 (16716)
അജാനതാ ഭവേത്കശ്ചിദപരാധഃ കൃതോ യദി।
ക്ഷന്തവ്യമേവ തസ്യാഹുഃ സുപരീക്ഷ്യ പരീക്ഷയാ ॥ 3-28-31 (16717)
മൃദുനാ ദാരുണം ഹന്തി മൃദുനാ ഹന്ത്യദാരുണം।
നാസാധ്യം മൃദുനാ കിഞ്ചിത്തസ്മാത്തീവ്രതരം മൃദു ॥ 3-28-32 (16718)
ദേശകാലൌ തു സംപ്രേക്ഷ്യ ബലാബലമഥാത്മനഃ।
അന്വീക്ഷ്യകാരണം ചൈവ കാര്യം തേജഃ ക്ഷമാപി വാ ॥' 3-28-33 (16719)
നാദേശകാലേ കിഞ്ചിത്സ്യാദ്ദേശകാലൌ പ്രതീക്ഷതാം।
തഥാ ലോകഭയാച്ചൈവ ക്ഷന്തവ്യമപരാധിതം ॥ 3-28-34 (16720)
ഏത ഏവംവിധാഃ കാലാഃ ക്ഷമായാഃ പരികീർതിതാഃ।
അതോഽന്യഥാഽനുവർതത്സു തേജസഃ കാല ഉച്യതേ ॥ 3-28-35 (16721)
തദഹം തേജസഃ കാലം തവ മന്യേ നരാധിപ।
ധാർതരാഷ്ട്രേഷു ലുബ്ധേഷു സതതം ചാപകാരിഷു ॥ 3-28-36 (16722)
ന ഹി കശ്ചിത്ക്ഷമാകാലോ വിദ്യതേഽദ്യ കുരൂൻപ്രതി।
തേജസശ്ചാഗതേ കാലേ തേജ ഉത്സ്രഷ്ടുമർഹസി ॥ 3-28-37 (16723)
മൃദുർഭവത്യവജ്ഞാതസ്തീക്ഷ്ണാദുദ്വിജതേ ജനഃ।
കാലേ പ്രാപ്തേ ദ്വയം ചൈതദ്യോ വേദ സ മഹീപതിഃ ॥ 3-28-38 (16724)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി അർജുനാഭിഗമനപർവണി അഷ്ടാവിംശോഽധ്യായഃ ॥ 28 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-28-2 ആഗതാഗമം പ്രാപ്തരഹസ്യം ॥ 3-28-4 ശ്രേയഃ പ്രശസ്തതരം। അത്ര ക്ഷമാതേജസോർമധ്യേ ॥ 3-28-8 അസ് ഏനം ॥ 3-28-11 അധികൃതാഃ അന്നപാനാദിസംരക്ഷണേ നിയുക്താഃ। പ്രദിഷ്ടാനി ഇദമസ്മൈ ദേയമിത്യാജ്ഞാപിതാനി ॥ 3-28-12 ഏനം ക്ഷമിണം। ഭർതൃപൂജാഭിഃ സ്വാംയുചിതമാനേന ॥ 3-28-18 തേജസാ ക്രോധേന ॥ 3-28-20 ഉപാലംഭം ധിക്കരം ॥ 3-28-22 ഉപകർതൄനിതി ച്ഛേദഃ। രസന്ധിരാർഷഃ। ഉപകർതൄകോശാദിവൃദ്ധികരാൻ। ഹർതൄൻ ചോരാൻ ॥ 3-28-23 ഭവഃ ഐശ്വര്യം അന്തരം ഛിദ്രം ॥ 3-28-28 അബുദ്ധിം മൌഢ്യം ॥ 3-28-30 അപകൃതേ അപകാരേ ॥ 3-28-32 മൃദുനാ സാംരാ ॥ 3-28-37 ഉത്സ്രഷ്ടും പ്രയോക്തും ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 029
॥ ശ്രീഃ ॥
3.29. അധ്യായഃ 029
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
യുധിഷ്ഠിരേണ ദ്രൌപദീംപ്രതി ക്രോധേ ബഹുദോഷോദ്ഭാവനപൂർവകം ക്രോധഗർഹണം ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-29-0 (16725)
`വൈശംപായന ഉവാച। 3-29-0x (1854)
ദ്രൌപദ്യാ വചനം ശ്രുത്വാ ശ്ലക്ഷ്ണാക്ഷരപദം ശുഭം।
ഉവാച ദ്രൌപദീം രാജാ സ്മയമാനോ യുധിഷ്ഠിരഃ ॥ 3-29-1 (16726)
കാരണേ ഭവതീ ക്രുദ്ധാ ധാർതരാഷ്ട്രസ്യ ദുർമതേഃ।
യേന ക്രോധം മഹാപ്രജ്ഞേ ബഹുധാ ബഹുമന്യസേ।
ക്രോധമൂലം ഹരം ശത്രും കാരണൈഃ ശൃണു തം മമ' ॥ 3-29-2 (16727)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 3-29-3x (1855)
ക്രോധോ ഹന്താ മനുഷ്യാണാം ക്രോധോ ഭാവയിതാ പുനഃ।
ഇതി വിദ്ധി മഹാപ്രാത്രേ ക്രോധമൂലൌ ഭവാഭവൌ । 3-29-3 (16728)
യോ ഹി സംഹരതേ ക്രോധം ഭാവസ്തസ്യ സുശോഭനേ।
`യോ ന സംഹരതേ ക്രോധം തസ്യാഭാവോ ഭവത്യുത।
അഭാവകാരണം തസ്മാത്ക്രോധോ ഭവതി ശോഭനേ' ॥ 3-29-4 (16729)
യഃ പുനഃ പുരുഷഃ ക്രോധം നിത്യം വിസൃജതേ ശുഭേ।
തസ്യാഭാവായ ഭവതി ക്രോധഃ പരമദാരുണഃ ॥ 3-29-5 (16730)
ക്രോധമൂലോ വിനാശോ ഹി പ്രജാനാമിഹ ദൃശ്യതേ।
തത്കഥം മാദൃശഃ ക്രോധമുത്സൃജേല്ലോകനാശനം ॥ 3-29-6 (16731)
ക്രുദ്ധഃ പാപം നരഃ കുര്യാത്ക്രുദ്ധോ ഹന്യാദ്ഗുരൂനപി।
ക്രുദ്ധഃ പരുഷയാ വാചാ ശ്രേയസോഽപ്യവമന്യതേ ॥ 3-29-7 (16732)
വാച്യാവാച്യേ ഹി കുപിതോ ന പ്രജാനാതി കർഹിചിത്।
നാകാര്യമസ്തി ക്രുദ്ധസ്യ നാവാച്യം വിദ്യതേ തഥാ ॥ 3-29-8 (16733)
ഹിംസ്യാത്ക്രോധാദവധ്യാംസ്തു വധ്യാൻസംപൂജയീത ച।
ആത്മാനമപി ച ക്രുദ്ധഃ പ്രേഷയേദ്യമസാദനം ॥ 3-29-9 (16734)
ഏതാന്ദോഷാൻപ്രപശ്യദ്ഭിർജിതഃ ക്രോധോ മനീഷിഭിഃ।
ഇച്ഛദ്ഭിഃ പരമം ശ്രേയ ഇഹ ചാമുത്ര ചോത്തമം ॥ 3-29-10 (16735)
തം ക്രോധം വർജിതം ധീരൈഃ കഥമസ്മദ്വിധശ്രരേത്।
ഏതദ്ദ്രൌപദി സംസ്മൃത്യന മേ മന്യുഃ പ്രവർധതേ ॥ 3-29-11 (16736)
ആത്മാനം ച പരാംശ്ചൈവ ത്രായതേ മഹതോ ഭയാത്।
ക്രുധ്യന്തമപ്രതിക്രുധ്യന്ദൂയോരേഷ ചികിത്സകഃ ॥ 3-29-12 (16737)
മൂഢോ യദി ക്ലിശ്യമാനഃ ക്രുധ്യതേഽശക്തിമാന്നരഃ।
ബലീയസാം മനുഷ്യാണാം ത്യജത്യാത്മാനമന്തതഃ ॥ 3-29-13 (16738)
തസ്യാത്മാനം സന്ത്യജതോ ലോകാ നശ്യന്ത്യനാത്മനഃ।
തസ്മാദ്ദ്രൌപദ്യശക്തസ് മന്യോർനിയമനം സ്മൃതം ॥ 3-29-14 (16739)
വിദ്വാംസ്തഥൈവ യഃ ശക്തഃ ക്ലിശ്യമാനഃ പ്രകുപ്യതി।
സ നാശയിത്വാ ദ്വേഷ്ടാരം പരലോകേ ന നന്ദതി ॥ 3-29-15 (16740)
തസ്മാദ്ബലവതാ ചൈവ ദുർബലേന ച നിത്യദാ।
ക്ഷന്തവ്യം പുരുഷേണാഹുരാപത്സ്വപി വിജാനതാ ॥ 3-29-16 (16741)
മന്യോർഹി വിജയം കൃഷ്ണേ പ്രശംസന്തീഹ സാധവഃ।
ക്ഷമാവതോ ജയോ നിത്യം സാധോരിഹ സതാം മതം ॥ 3-29-17 (16742)
സത്യഞ്ചാനൃതതഃ ശ്രേയോ നൃശംസാച്ചാനൃശംസതാ।
തമേവം ബഹുദോഷം ത ക്രോധം സദ്ഭിർവിവർജിതം।
മാദൃശോ വിസൃജേത്തസ്മാത്സർവലോകവിനാശനം ॥ 3-29-18 (16743)
തേജസ്വീതി യമാഹുർവൈ പണ്ഡിതാ ദീർഗദർശിനഃ।
ന ക്രോധോഽഭ്യന്തരസ്തസ് ഭവതീതി വിനിശ്ചേതം ॥ 3-29-19 (16744)
വസ്തു ക്രോധം സമുത്പന്നം പ്രജ്ഞയാ പരിബാധതേ।
തേജസ്വിനം തം വിദുഷോ മന്യന്തേ തത്ത്വദർശിനഃ ॥ 3-29-20 (16745)
ക്രുദ്ധോ ഹി കാര്യം സുശ്രോണി ന യഥാവത്പ്രപശ്യതി।
നാകാര്യം ന ച മര്യാദാം നരഃ ക്രുദ്ധോഽനുപശ്യതി ॥ 3-29-21 (16746)
ഹന്ത്യവധ്യാനപി ക്രുദ്ധോ ഗുരൂന്രൂക്ഷൈസ്തുദത്യപി।
തസ്മാത്തേജസി കർതവ്യേ ക്രോധോ ദൂരാത്പ്രതിഷ്ഠിതഃ ॥ 3-29-22 (16747)
ദാക്ഷ്യം ഹ്യമർഷഃ ശൌര്യം ച ശീഘ്രത്വമിതി തേജസഃ।
ഗുണാഃ ക്രോധാഭിഭൂതേന ന ശക്യാഃ പ്രാപ്തുമഞ്ജസാ ॥ 3-29-23 (16748)
ക്രോധം ത്യക്ത്വാ തു പുരുഷഃ സംയക്തേജോഽഭിപദ്യതേ।
കാലയുക്തം മഹാപ്രാജ്ഞൈഃ ക്രുദ്ധൈസ്തേജഃ സുദുർലഭം ॥ 3-29-24 (16749)
ക്രോധസ്ത്വപണ്ഡിതൈഃ ശശ്വത്തേജ ഇത്യഭിനിശ്ചിതം।
രജസ്തു ലോകനാശായ വിഹിതം മാനുഷാൻപ്രതി ॥ 3-29-25 (16750)
തസ്മാച്ഛശ്വത്ത്യജേത്ക്രോധം പുരുഷഃ സംയഗാചരൻ।
ശ്രേയാൻസ്വധർമാനപഗോ ന ക്രുദ്ധ ഇതി നിശ്ചിതം ॥ 3-29-26 (16751)
യദി സർവമബുദ്ധീനാമതിക്രാന്തമചേതസാം।
അതിക്രമോ മദ്വിധസ്യ കഥം സ്വിത്സ്യാദനിന്ദിതേ ॥ 3-29-27 (16752)
യദി ന സ്യുർമാനുഷേഷു ക്ഷമിണഃ പൃഥിവീസമാഃ।
ന സ്യാത്സന്ധിർമനുഷ്യാണാം ക്രോധമൂലോ ഹി വിഗ്രഹഃ ॥ 3-29-28 (16753)
അഭിഷക്തോ ഹ്യഭിഷജേദാഹന്യാദ്ഗുരുണാ ഹതഃ।
ഏവം വിനാശോ ഭൂതാനാമമധർമഃ പ്രഥിതോ ഭവേത് ॥ 3-29-29 (16754)
ആക്രുഷ്ട പുരുഷഃ സർവം പ്രത്യാക്രോശേദനന്തരം।
പ്രതിഹന്യാദ്ധതശ്ചൈവ തഥാ ഹിംസ്യാച്ച ഹിംസിതഃ ॥ 3-29-30 (16755)
ഹന്യുർഹി പിതരഃ പുത്രാൻപുത്രാശ്ചാപി തഥാ പിതൄൻ।
ഹന്യുശ്ച പതയോ ഭാര്യാഃ പതീൻഭാര്യാസ്തഥൈവ ച ॥ 3-29-31 (16756)
ഏവം സങ്കുപിതേ ലോകേ ജൻമ കൃഷ്ണോ ന വിദ്യതേ।
പ്രജാനാം സന്ധിമൂലം ഹി ജൻമ വിദ്ധിശുഭാനനേ ॥ 3-29-32 (16757)
താഃ ക്ഷീയേരൻപ്രജാഃ സർവാഃ ക്ഷിപ്രം ദ്രൌപദി താദൃശാഃ।
തസ്മാൻമന്യുർവിനാശായ പ്രജാനാമഭവായ ച ॥ 3-29-33 (16758)
യസ്മാത്തു ലോകേ ദൃശ്യന്തേ ക്ഷമിണഃ പൃഥിവീസമാഃ।
തസ്മാജ്ജൻമ ച ഭൂതാനാം ഭവശ്ച പ്രതിപദ്യതേ ॥ 3-29-34 (16759)
ക്ഷന്തവ്യം പുരുഷേണേഹ സർവാപത്സു സുശോഭനേ।
ക്ഷമാവതോ ഹി ഭൂതാനാം ജൻമ ചൈവ പ്രകീർതിതം ॥ 3-29-35 (16760)
ആക്രുഷ്ടസ്താഡിതഃ ക്രുദ്ധഃ ക്ഷമതേ യോ ബവീയസാ।
യശ്ച നിത്യം ജിതക്രോധോ വിദ്വാനുത്തമപൂരുഷഃ।
പ്രഭാവവാനപി നരസ്തസ്യ ലോകാഃ സനാതനാഃ ॥ 3-29-36 (16761)
ക്രോധനസ്ത്വൽപവിജ്ഞാനഃ പ്രേത്യ ചേഹ ച നശ്യതി ॥ 3-29-37 (16762)
അത്രാപ്യുദാഹരന്തീമാ ഗാഥാ നിത്യം ക്ഷമാവതാം।
ഗീതാഃ ക്ഷമാവതാം കൃഷ്ണേ കാശ്യപേന മഹാത്മനാ ॥ 3-29-38 (16763)
ക്ഷമാ ധർമഃ ക്ഷമാ യജ്ഞഃ ക്ഷമാ വേദാഃ ക്ഷമാ ശ്രുതം।
യസ്തമേവം വിജാനാതി സ സർവം ക്ഷന്തുർമഹതി ॥ 3-29-39 (16764)
ക്ഷമാ ബ്രഹ്മ ക്ഷമാ സത്യം ക്ഷമാ ഭൂതം ച ഭാവി ച।
ക്ഷമാ തപഃ ക്ഷമാ ശൌചം ക്ഷമയേദം ധൃതം ജഗത് ॥ 3-29-40 (16765)
അതി യജ്ഞവിദാം ലോകാൻക്ഷമിണഃ പ്രാപ്നുവന്തി ച।
അതി ബ്രഹ്മവിദാം ലോകാനതി ചാപി തപസ്വിനാം ॥ 3-29-41 (16766)
അന്യേ വൈ യജുഷാം ലോകാഃ കർമിണാമപരേ തഥാ।
ക്ഷമാവതാം ബ്രഹ്മലോകേ ലോകാഃ പരമപൂജിതാഃ ॥ 3-29-42 (16767)
ക്ഷമാ തേജസ്വിനാം തേജഃ ക്ഷമാ ബ്രഹ്മ തപസ്വിനാം।
ക്ഷമാ സത്യം സത്യവതാം ക്ഷമാ യജ്ഞഃ ക്ഷമാ ശഭഃ ॥ 3-29-43 (16768)
താം ക്ഷമാം താദൃശീം കൃഷ്ണേ കഥമസ്മദ്വിധസ്ത്യജേത്।
യത്രബ്രഹ്മ ച സത്യം ച യജ്ഞാ ലോകാശ്ച ധിഷ്ഠിതാഃ ॥ 3-29-44 (16769)
`ഇജ്യന്തേ യജ്വനാം ലോകാഃ ക്ഷമിണാമപരേ തഥാ।'
ക്ഷന്തവ്യമേവ സതതം പുരുഷേണ വിജാനതാ।
യദാ ഹി ക്ഷമതേ സർവം ബ്രഹ്മ സംപദ്യതേ തദാ ॥ 3-29-45 (16770)
ക്ഷമാവതാമയം ലോകഃ പരശ്ചൈവ ക്ഷമാവതാം।
ഇഹ സൻമാനമൃച്ഛന്തി പരത്ര ച പരാ ഗതിം ॥ 3-29-46 (16771)
യേഷാം മന്യുർമനുഷ്യാണാം ക്ഷമയാഽഭിഹതഃ സദാ।
തേഷാം പരതരേ ലോകാസ്തസ്മാത്ക്ഷാന്തിഃ പരാ മതാ ॥ 3-29-47 (16772)
ഇതി ഗീതാഃ കാശ്യപേന ഗാഥാനിത്യം ക്ഷമാവതാം।
ശ്രുത്വാ ഗാഥാഃ ക്ഷമായാസ്ത്വം തുഷ്യദ്രൌപദി മാ ക്രുധഃ ॥ 3-29-48 (16773)
പിതാമഹഃ ശാന്തനവഃ രശമം സംപൂജയിഷ്യതി।
കൃഷ്ണശ്ച ദേവകീപുത്രഃ ശമം സംപൂജയിഷ്യതി ॥ 3-29-49 (16774)
ആചാര്യോ വിദുരഃ ക്ഷത്താ ശമമേവ വദിഷ്യതഃ।
കൃപശ്ച സഞ്ജയശ്ചൈവ ശമമേവ വദിഷ്യതഃ ॥ 3-29-50 (16775)
സോമദത്തോ യുയുത്സുശ്ച ദ്രോണപുത്രസ്തഥൈവ ച।
പിതാമഹശ്ച നോ വ്യാസഃ ശമം വദതി നിത്യശഃ ॥ 3-29-51 (16776)
ഏതൈർഹി രാജാ നിയതം ചോദ്യമാനഃ ശമം പ്രതി।
രാജ്യം ദാതേതി മേ ബുദ്ധിർന ചേല്ലോഭാന്നശിഷ്യതി ॥ 3-29-52 (16777)
കാലോഽയം ദാരുണഃ പ്രാപ്തോ ഭരതാനാമഭൂതയേ।
നിശ്ചിതം മേ സദൈവൈതത്പുരസ്താദപി ഭാമിതി ॥ 3-29-53 (16778)
സുയോധനോ നാർഹതീതി ക്ഷമാ മാമേവ വിന്ദതി।
അർഹസ്തത്രാഹമിത്യേവം തസ്മാൻമാം വിന്ദതേ ക്ഷമാ ॥ 3-29-54 (16779)
ഏതദാത്മവതാം വൃത്തമേഷ ധർമഃ സനാതനഃ।
ക്ഷമാ ചൈവാനൃശംസ്യം ച തത്കർതാഽസ്ംയഹമഞ്ജസാ ॥ 3-29-55 (16780)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി അർജുനാഭിഗമനപർവണി ഏകോനത്രിംശോഽധ്യായഃ ॥ 29 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-29-3 ഭാവയിതാ വർധയിതാ। ജിതഃസന്നിതി ശേഷഃ ॥ 3-29-7 പാപം ന കഃ കുര്യാത് ഇതി ക. പാഠഃ ॥ 3-29-11 ചരേദാചരേത് ॥ 3-29-12 ദ്വയോരാത്മപരയോ- ചികിത്സകഃ ദോഷാപഹർതാ। ക്രുധ്യന്തമപ്രതിക്രുധ്യാഞ്ജയേല്ലോകാംശ്ച ശാശ്വതാൻ ഇതി ഖ. പാഠഃ ॥ 3-29-13 ബലീയസാമുപരി യദി അശക്തിമാൻ ക്രുധ്യതേ തർഹി ആത്മാനം ദേഹ ത്യജതി। മനുഷ്യാണാമാത്മനൈവ വിപദ്യതേ ഇതി ഖ. പാടഃ। മനുഷ്യാണാം ത്യജത്യാത്മാനമാത്മനാ ഇതി ഝ.പാഠഃ ॥ 3-29-14 അനാത്മന അജിതചിത്തസ്യ ॥ 3-29-25 രജഃ രജോഗുണപരിണാമഃ ॥ 3-29-26 സ്വധർമാൻ അപഗഃ അപഹായ ഗച്ഛതീതി തഥാ। ദ്വിതീയായാ അലുഗാർഷഃ ॥ 3-29-27 സർവം ക്ഷമാർജവാദികം। അബുദ്ധീനാം മൂഢൈഃ അതിക്രാന്തം ലംഘിതം। അനിന്ദിതേ പ്രശസ്തേ വിഷയേ ക്ഷമാദൌ ॥ 3-29-29 അഭിഷക്തഃ താപിതഃ। അഭിഷജേത്താപയേത് ॥ 3-29-30 ആക്രുഷ്ടോ വാചാ താഡിതഃ। ഹതോഽന്യേനാഭിഗതഃ। ഹിംസിതസ്താഡിതഃ ॥ 3-29-32 ജൻമ ഉത്പത്തിഃ। തത്രഹേതുഃ। പ്രജാനാം സന്ധിഃ ദംപത്യോഃ പ്രീതിഃ। ഏവം സങ്കുചിതേ ലോകേ ഇതി പ്രജാനാം വൃദ്ധിമൂലം ഹി ഇതി ച. ക. പാഠഃ ॥ 3-29-33 അഭവായ അനൈശ്വര്യായ ॥ 3-29-34 ജൻമ പ്രതിപദ്യതേ। അന്യഥാ ക്രോധപ്രാബല്യേ। പൂർവവയസ്യേവ ദംപത്യോർനാശാജ്ജൻമാസംഭവ ഇത്യർഥഃ ॥ 3-29-36 ബലീയസാ ആക്രുഷ്ടസ്താഡിതോ വാഽശക്തഃ ക്ഷമതേ തഥാ യഃ പ്രഭാവവാനപി ക്ഷമതേ തസ്യ ലോകാ ഇത്യർഥഃ ॥ 3-29-38 ക്ഷമാവതാം ഗാഥാഃ പ്രശംസാഃ। ക്ഷമാവതാം മധ്യേ മഹാത്മനാ ॥ 3-29-40 ബ്രഹ്മ ബ്രാഹ്മണജാതിഃ। ഭൂതം സഞ്ചിതം തപഃ ഭാവി ച ക്ഷമൈവ രക്ഷതി ॥ 3-29-41 അതി അതിക്രംയ പ്രാപ്നുവന്തി। തദൂർധ്വം പദമിതി ശേഷഃ। ബ്ര്ഹമവിദാം വേദവിദാം ॥ 3-29-42 യജുഷാം ത്രോതാഗ്നിസാഷ്യകർമവതാം। കർമിണാം വാപീകൂപാദിധർമവതാം ॥ 3-29-48 തുഷ്യ തുഷ്ടാ ഭവ ॥ 3-29-52 ദാതാ ദാസ്യതി ॥ 3-29-53 അഭൂതയേ നാശായ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 030
॥ ശ്രീഃ ॥
3.30. അധ്യായഃ 030
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ഭർതൃവ്യസനദർശനദൂനയാ ദ്രൌപദ്യാ യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി ധർമാദിതോഽപി വിധേരേവ പ്രാബല്യോപപാദനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-30-0 (16781)
ദ്രൌപദ്യുവാച। 3-30-0x (1856)
നമോ ധാത്രേ വിധാത്രേ ച യൌ മോഹം ചക്രതുസ്തവ।
പിതൃപൈതാമഹേ രാജ്യേ വോഢവ്യേ തേഽന്യഥാ മതിഃ ॥ 3-30-1 (16782)
[കർമഭിശ്ചിന്തിതോ ലോകോ ഗത്യാംഗത്യാം പൃഥഗ്വിധഃ।
തസ്മാത്കർമാണി നിത്യാനി ലോഭാൻമോക്ഷം യിയാസതി ।] 3-30-2 (16783)
നേഹ ധർമാനൃശംസ്യാഭ്യാം ന ക്ഷാന്ത്യാ നാർജവേന ച।
പുരുഷഃ ശ്രിയമാപ്നോതി ന ഘൃണിത്വേന കർഹിചിത് ॥ 3-30-3 (16784)
ത്വാം ചേദ്വ്യസനമഭ്യാഗാദിദം ഭാരത ദുഃസഹം।
സ ത്വം നാർഹസി നാപീമേ ഭ്രാതരസ്തേ മഹൌജസഃ ॥ 3-30-4 (16785)
ന ഹി തേഽധ്യഗമഞ്ജാതു തദാനീം നാദ്യ ഭാരത।
ധർമാത്പ്രിയതരം കിഞ്ചിദപി ചേജ്ജീവിതാദപി ॥ 3-30-5 (16786)
ധർമാർഥമേവ തേ രാജ്യം ധർമാർഥം ജീവിതം ച തേ।
ബ്രാഹ്മണാ ഗുരവശ്ചൈവ ജാനന്ത്യപി ച ദേവതാഃ ॥ 3-30-6 (16787)
ഭീമസേനാർജുനൌ ചോഭൌ മാദ്രേയൌ ച മയാ സഹ।
ത്യജേസ്ത്വമിതി മേ ബുദ്ധിർന തു ധർമം പരിത്യജേഃ ॥ 3-30-7 (16788)
രാജാനം ധർമഗോപ്താരം ധർമോ രക്ഷതി രക്ഷിതഃ।
ഇതി മേ ശ്രുതമാര്യാണാം ത്വാം തു മന്യേ ന രക്ഷതി ॥ 3-30-8 (16789)
ത്യക്ത്വാഽന്യാൻഹി നരവ്യാഘ്ര നിത്യദാ ധർമ ഏവ തേ।
ബുദ്ധിഃ സതതമന്വേതി ഛായേവം പുരുഷം നിജാ ॥ 3-30-9 (16790)
നാവമംസ്ഥാ ഹി സദൃശാന്നാവരാഞ്ശ്രേയസഃ കുതഃ।
അവാപ്യ പൃഥിവീം കൃത്സ്നാം ന തേ ശൃംഗമവർധത ॥ 3-30-10 (16791)
സ്വാഹാകാരൈഃ സ്വധാഭിശ്ച പൂജാഭിരപി ച ദ്വിജാൻ।
ദേവതാശ്ച പിതൄംശ്ചൈവ സതതം പാർഥ സേവസേ ॥ 3-30-11 (16792)
ബ്രാഹ്മണാഃ സർവകാമൈസ്തേ സതതം പാർഥ തർപിതാഃ।
യതയോ മോക്ഷിണശ്ചൈവ ഗൃഹസ്താശ്ചൈവ ഭാരത ॥ 3-30-12 (16793)
ഭുഞ്ജതേ രുക്മപാത്രീഭിര്യത്രാഹം പരിചാരികാ।
ആരണ്യകേഭ്യോ വന്യാനി ഭോജനാനി പ്രയച്ഛസി।
നാദേയം ബ്രാഹ്മണേഭ്യസ്തേ ഗൃഹേ കിഞ്ചന വിദ്യതേ ॥ 3-30-13 (16794)
യദിദം വൈശ്വദേവാന്തേ സായം പ്രാതഃ പ്രദീയതേ।
തദ്ദത്ത്വാഽതിഥിഭൃത്യേഭ്യോരാജഞ്ശിഷ്ടേനജീവസി ॥ 3-30-14 (16795)
ഇഷ്ടയഃ പശുബന്ധാശ്ച കാംയനൈമിത്തികാശ്ച യേ।
വർതന്തേ പാകയജ്ഞാശ്ച സദാ യജ്ഞാശ്ച തേഽനഘ ॥ 3-30-15 (16796)
അസ്മിന്നപി മഹാരണ്യേ വിജനേ ദസ്യുസേവിതേ।
രാഷ്ട്രാദപേത്യ വസതോ ധർമസ്തേ നാവസീദതി ॥ 3-30-16 (16797)
അശ്വമേധോ രാജസൂയഃ പൌണ്ഡരീകോഽഥ ഗോസവഃ।
ഇഷ്ടാസ്ത്വയാ മഹായജ്ഞാബഹവോഽന്യേ സദക്ഷിണാഃ ॥ 3-30-17 (16798)
രാജൻപരീതയാ ബുദ്ധ്യാ വിഷമേഽക്ഷപരാജയേ।
പാർഥ മിത്രാണി ചാസ്മാംശ്ച വസൂനി ച പരാജിതഃ ॥ 3-30-18 (16799)
ഋജോർമൃദോർബദാന്യസ്യ ധീമതഃ സത്യവാദിനഃ।
കഥമക്ഷവ്യസനജാ ബുദ്ധിരാപതിതാ തവ ॥ 3-30-19 (16800)
അതീവ മോഹ ആയാതി മനശ് പരിദൂയതേ।
നിശാംയ വ്യസനം പാർഥ തവേദമതിദുഃസഹം ॥ 3-30-20 (16801)
അത്രാപ്യുദാഹരന്തീമമിതിഹാസം പുരാതനം।
ഈശ്വരസ്യ വശേ ലോകസ്തിഷ്ഠതേ നാത്മനോ യഥാ ॥ 3-30-21 (16802)
ധാതൈവ ഖലു ഭൂതാനാം സുഖദുഃഖേ പ്രിയാപ്രിയേ।
ദദാതി സർവമീശാനഃ പുരസ്താച്ഛുക്രമുച്ചരൻ ॥ 3-30-22 (16803)
യഥാ ദാരുമയീം യോഷാം നരോ ധീരഃ സമാഹിതഃ।
ഇംഗ്യത്യംഗമംഗാനി തഥാ രാജന്നിമാഃ പ്രജാഃ ॥ 3-30-23 (16804)
ആകാശ ഇവ ഭൂതാനി വ്യാപ്യ സർവാണി ഭാരത।
ഈശ്വരോ വിദധാതീഹ കല്യാണം യച്ച പാപകം ॥ 3-30-24 (16805)
ശകുനിസ്തന്തുബദ്ധോ വാ നീയതേഽയമനീശ്വരഃ।
ഈശ്വരസ്യ വശേ തിഷ്ഠന്നാന്യേഷാമാത്മനഃ പ്രഭുഃ ॥ 3-30-25 (16806)
മണിഃ സൂത്ര ഇവ പ്രോതോ നസ്യോത ഇവ ഗോവൃഷഃ।
ധാതുരാദേശമന്വേതി തൻമയോ ഹി തദർപണഃ ॥ 3-30-26 (16807)
നാത്മാഥീനോ മനുഷ്യോഽയം കാലം ഭജതിം കഞ്ചന।
സ്രോതസോ മധ്യമാപന്നഃ കൂലവൃക്ഷ ഇവ ച്യുതഃ ॥ 3-30-27 (16808)
അജ്ഞോ ജന്തുരനീശോഽയമാത്മനഃ സുഖദുഃഖയോഃ।
ഈശ്വരപ്രേരിതോ ഗച്ഛേത്സ്വർഗം നരകമേവ ച ॥ 3-30-28 (16809)
യഥാ വായോസ്തൃണാഗ്രാണി വശം യാന്തി ബലീയസഃ।
ധാതുരേവം വശം യാന്തി സർവഭൂതാനി ഭാരത ॥ 3-30-29 (16810)
ആര്യേ കർമണി യുഞ്ജാനഃ പാപേ വാ പുനരീശ്വഃ।
വ്യാപ്യ ഭൂതാനി ചരതേ ന ചായമിതി ലക്ഷ്യതേ ॥ 3-30-30 (16811)
ഹേതുമാത്രമിദം ധാതുഃ ശരീരം ക്ഷേത്രസഞ്ജ്ഞിതം।
യേന കാരയതേ കർമ ശുഭാശുഭഫലം വിഭുഃ ॥ 3-30-31 (16812)
പശ്യ മായാപ്രഭാവോഽയമീശ്വരേണ യഥാ കൃതഃ।
യോ ഹന്തി ഭൂതൈർഭൂതാനി മോഹയിത്വാഽഽത്മമായയാ ॥ 3-30-32 (16813)
അന്യഥാ പരിദൃഷ്ടാനി മുനിഭിസ്തത്ത്വദർശിഭിഃ।
അന്യഥാ പരിവർതന്തേ വേഗാ ഇവ നഭസ്വതഃ ॥ 3-30-33 (16814)
അന്യഥൈവ ഹി വർതന്തേ പുരുഷാസ്താനി താനി ച।
അന്യഥൈവ പ്രഭുസ്താനി കരോതി വികരോതി ച ॥ 3-30-34 (16815)
യഥാ കാഷ്ഠേന വാ കാഷ്ഠമശ്മാനം ചാശ്മനാ പുനഃ।
അയസാ ചാപ്യയശ്ഛിന്ദ്യാന്നിർവിചേഷ്ടമചേതനം ॥ 3-30-35 (16816)
ഏവം സ ഭഗവാന്ദേവഃ സ്വയംഭൂഃ പ്രപിതാമഹഃ।
നിഹന്തി ഭൂതൈർഭൂതാനി ഛദ്മ കൃത്വാ യുധിഷ്ഠിര ॥ 3-30-36 (16817)
സംപ്രയോജ്യ വിയോജ്യായം കാമകാരകരഃ പ്രഭുഃ।
ക്രീഡതേ ഭഗവാൻഭൂതൈർബാലഃ ക്രീഡനകൈരിവ ॥ 3-30-37 (16818)
ന മാതൃപിതൃവദ്രാജന്ധാതാ ഭൂതേഷു വർതതേ।
രോഷാദിവ പ്രവൃത്തോഽയം യഥാഽയമിതരോ ജനഃ ॥ 3-30-38 (16819)
ആര്യാഞ്ശീലവോ ദൃഷ്ട്വാ ഹീമതോ വൃത്തികർശിതാൻ।
അനാര്യാൻസുഖിനശ്ചൈവ വിഹ്വലാനിവ ചിന്തയേ ॥ 3-30-39 (16820)
തവേമാമാപദം ദൃഷ്ട്വാ സമൃദ്ധിം ച സുയോധനേ।
ധാതാരം ഗർഹയേ പാർഥ വിഷമം യോഽനുപശ്യതി ॥ 3-30-40 (16821)
ആര്യശാസ്ത്രാതിഗേ ക്രൂരേ ലുബ്ധേ ധർമാപചായിനി।
ധാർതരാഷ്ട്രേ ശ്രിയം ദത്ത്വാ ധാതാ കിം ഫലമശ്നുതേ ॥ 3-30-41 (16822)
കർമചേത്കൃതമന്വേതി കർതാരം നാന്യമൃച്ഛതി।
കർമണാ തേന പാപേന ലിപ്യതേ നൂനമീശ്വരഃ ॥ 3-30-42 (16823)
അഥ കർമകൃതം പാപം ന ചേത്കർതാരമൃച്ഛതി।
കാരണം ബലമേവേഹ ജനാഞ്ശോചാമി ദുർബലാൻ ॥ 3-30-43 (16824)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി അർജുനാഭിഗമനപർവണി ത്രിംശോഽധ്യായഃ ॥ 30 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-30-1 ധാത്രേ ഈശ്വരായ। വിധാത്രേ പൂർവകർമണേ ॥ 3-30-2 ചിന്തിതഃ കൽപിതോ ലോകോ ഭോഗസാധനം। ഗത്യാംഗത്യാം ഊർധ്വാധോമധ്യമോത്തമാധമയോനിഷു। നിത്യാനി അപരിഹാര്യഫലാനി। ലോഭാത് മോഹാത് മോക്ഷം കർമഫലേഭ്യോ ദുഃഖേഭ്യോ മുക്തിം യിയാസതി പ്രാപ്തുമിച്ഛതി ॥ 3-30-5 ധർമാത്പ്രിയതരം നഹി ത അഷ്യഗമൻ ജ്ഞാതവന്തഃ കിന്തു ജീവിതാദപി പ്രിയതരം ധർമമേവാധ്യഗമൻ ॥ 3-30-10 ശൃംഗം പ്രഭുത്വാഭിമാനഃ ॥ 3-30-12 തേ ത്വയാ ॥ 3-30-15 പാകയജ്ഞാ ഗൃഹ്യാഗ്നിസാധ്യാ ഇഷ്ടയഃ ॥ 3-30-18 പരീതയാ വിപരീതയാ ॥ 3-30-19 ഋജോരവക്രസ്യ। മൃദോർദയാലോഃ ॥ 3-30-22 ധാതാ ഈശ്വരഃ। തഥൈവ ഖലു ഇതി ക. പാഠഃ। ശുക്രം പ്രാക്കർമവീജം। ഉച്ചരന്നുത്കർഷേണാനുസരൻ ॥ 3-30-24 അന്തർബഹിർവ്യാപ്തൌ ആകാശദൃഷ്ടാന്തഃ। ബൂതാനി ജരായുജാദീനി ॥ 3-30-25 ബദ്ധോ വാ ബദ്ധഇവ ॥ 3-30-26 നസി നാസികായാം। നസ്യം നാസാസൂത്രം തേന വാ ഓതഃ പ്രോതഃ ॥ 3-30-37 സംപ്രയോജ്യസംയോഗം കൃത്വാ കാമകാര ഇച്ഛാ തയൈവ കരോതീതി കാമകാരകരഃ। ക്രീഡനകൈഃ സാരീപ്രഭൃതിഭിഃ ॥ 3-30-42 കൃതം കർമ യദി കർതാരമേവ ഗച്ഛതി നത്വന്യം തർഹി കാരയിതൃതച്വാദീശ്വരോപി പാപേന ലിപ്യേതൈവേത്യർഥഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 031
॥ ശ്രീഃ ॥
3.31. അധ്യായഃ 031
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
യുധിഷ്ഠിരേണ ദ്രൌപദീംപ്രതി ധർമസ്യ സാഫല്യോപപാദനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-31-0 (16825)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 3-31-0x (1857)
വൽഗു ചിത്രപദം ശ്ലക്ഷ്ണം യാജ്ഞസേനി ത്വയാ വചഃ।
ഉക്തം തച്ഛ്രുതമസ്മാഭിർനാസ്തിക്യം തു പ്രഭാഷസേ ॥ 3-31-1 (16826)
നാഹം ധർമഫലാകാങ്ക്ഷീ രാജപുത്രി ചരാംഭുത।
ദദാമി ദേയമിത്യേവ യജേ യഷ്ടവ്യമിത്യുത ॥ 3-31-2 (16827)
അസ്തു വാഽത്ര ഫലം മാ വാ കർതവ്യം പുരുഷേണ യത്।
ഗൃഹേ നിവസതാ കൃഷ്ണേ യഥാശക്തി കരോമി തത് ॥ 3-31-3 (16828)
ധർമം ചരാമി സുശ്രോണി ന ധർമഫലകാരണാത്।
ആഗമാനനതിക്രംയ സതാം വൃത്തമവേക്ഷ്യ ച ॥ 3-31-4 (16829)
ധർമ ഏവ മനഃ കൃഷ്ണേ സ്വഭാവാച്ചൈവ മേ ധൃതം।
[ധർമവാണിജ്യകോ ഹീനോ ജഘന്യോ ധർമവാദിനാം] 3-31-5 (16830)
ന ധർമഫലമാപ്നോതി യോ ധർമം ദോഗ്ധുമിച്ഛതി।
യശ്ചൈനം ശങ്കതേ കൃത്വാ നാസ്തിക്യാത്പാപചേതനഃ ॥ 3-31-6 (16831)
അതിവാദാൻമദാച്ചൈവ മാ ധർമമഭിശങ്കഥാഃ।
ധർമാതിശങ്കീ പുരുഷസ്തിര്യഗ്ഗതിപരായണഃ ॥ 3-31-7 (16832)
ധർമോ യസ്യാതിശങ്ക്യഃ സ്യാദാർഷം വാ ദുർബലാത്മനഃ।
വേദാച്ഛൂദ്ര ഇവാപേയാത്സ ലോകാദജരാമരാത് ॥ 3-31-8 (16833)
വേദാധ്യായീ ധർമപരഃ കുലേ ജാതോ മനസ്വിനി।
സ്ഥവിരേഷു സ യോക്തവ്യോ രാജഭിർധർമചാരിഭിഃ ॥ 3-31-9 (16834)
പാപീയാൻസ ഹി ശൂദ്രേഭ്യസ്തസ്കരേഭ്യോ വിശിഷ്യതേ।
ശാസ്ത്രാതിഗോ മന്ദബുദ്ധിര്യോ ധർമമതിശങ്കതേ ॥ 3-31-10 (16835)
പ്രത്യക്ഷം ഹി ത്വയാ ദൃഷ്ട ഋഷിർഗച്ഛൻമഹാതപാഃ।
മാർകണ്ഡേയോഽപ്രമേയാത്മാ ധർമേണ ചിരജീവിതാ ॥ 3-31-11 (16836)
വ്യാസോ വസിഷ്ഠോ മൈത്രേയോ നാരദോ ലോമശഃ ശുകഃ।
അന്യേ ച ഋഷയഃ സർവേ ധർമേണൈവ സുചേതസഃ ॥ 3-31-12 (16837)
പ്രത്യക്ഷം പശ്യസി ഹ്യേതാന്ദിവ്യയോഗസമന്വിതാൻ।
ശാപാനുഗ്രഹണേ ശക്താന്ദേവേഭ്യോഽപി ഗരീയസഃ ॥ 3-31-13 (16838)
ഏതേ ഹി ധർമമേവാദൌ വർണയന്തി സദാഽനധേ।
കർതവ്യമമരപ്രഖ്യാഃ പ്രത്യക്ഷാഗമബുദ്ധയഃ ॥ 3-31-14 (16839)
അതോ നാർഹസി കല്യാണി ധാതാരം ധർമമേവ ച।
രജോമൂഢേന മനസാ ക്ഷേപ്തും ശങ്കിതുമേവ ച ॥ 3-31-15 (16840)
ഉൻമത്താൻമന്യതേ ബാലഃ സർവാനാഗതനിശ്ചയാൻ।
ധർമാതിശങ്കീ നാന്യസ്മിൻപ്രമാണമധിഗച്ഛതി ॥ 3-31-16 (16841)
ഇന്ദ്രിയപ്രീതിസംബദ്ധം യദിദം ലോകസാക്ഷികം।
ഏതാവൻമന്യതേ ബാലോ മോഹമന്യത്ര ഗച്ഛതി ॥ 3-31-17 (16842)
പ്രായശ്ചിത്തം ന തസ്യാസ്തി യോ ധർമമതിശങ്കതേ।
ധ്യായൻസ കൃപണഃ പാപോ ന ലോകാൻപ്രതിപദ്യതേ ॥ 3-31-18 (16843)
പ്രമാണാദ്ധി നിവൃത്തോ ഹി വേദശാസ്ത്രാർഥനിന്ദകഃ।
കാമലോഭാനുഗോ മൂഢോ നരകം പ്രതിപദ്യതേ ॥ 3-31-19 (16844)
ആർഷം പ്രമാണമുത്ക്രാംയ ധർമം ന പ്രതിപാലയൻ।
സർവശാസ്ത്രാതിഗോ മൂഢഃ ശം ജൻമസു ന വിന്ദതി ॥ 3-31-20 (16845)
യസ്തു നിത്യം കൃതമതിർധർമമേവാഭിപദ്യതേ।
അശങ്കമാനഃ കല്യാണി സോഽമുത്രാനന്ത്യമശ്നുതേ ॥ 3-31-21 (16846)
യസ്യ നാർഷം പ്രമാണം സ്യാച്ഛിഷ്ടാചാരശ്ച ഭാമിനി।
ന വൈ തസ്യ പരോ ലോകോ നായമസ്തീതി നിശ്ചയഃ ॥ 3-31-22 (16847)
ശിഷ്ടൈരാചരിതം ധർമം കൃഷ്ണേ മാസ്മാതിശങ്കഥാഃ।
പുരാണമൃഷിഭിഃ പ്രോക്തം സർവജ്ഞൈഃ സർവദർശിഭിഃ ॥ 3-31-23 (16848)
ധർമ ഏവ പ്ലവോ നാന്യഃ സ്വർഗം ദ്രൌപദി ഗച്ഛതാം।
സൈവഃ നൌഃ സാഗരസ്യേവ വണിജഃ പാരമിച്ഛതഃ ॥ 3-31-24 (16849)
അഫലോ യദി ധർമഃ സ്യാച്ചരിതോ ധർമചാരിഭിഃ।
അപ്രതിഷ്ഠേ തമസ്യേതജ്ജഗൻമജ്ജേദനിന്ദിതേ ॥ 3-31-25 (16850)
നിർവാണം നാധിഗച്ഛേയുർജീവേയുഃ പശുജീവികാം।
വിഘാതേനൈവ യുജ്യേയുർന ചാർഥം കഞ്ചിദാപ്നുയുഃ ॥ 3-31-26 (16851)
തപശ്ച ബ്രഹ്മചര്യം ച യജ്ഞഃ സ്വാധ്യായ ഏവ ച।
ദാനമാർജവമേതാനി യദി സ്യുരഫലാനി വൈ ॥ 3-31-27 (16852)
നാചരിഷ്യൻപരേ ധർമം പരേ പരതരേഽപി ച।
ദാനമാർജവമേതാനി യദി സ്യുരഫലാനി വൈ ॥ 3-31-28 (16853)
ഋഷയസ്ചൈവ ദേവാശ്ച ഗന്ധർവാസുരരാക്ഷസാഃ।
ഈശ്വരാഃ കസ്യ ഹേതോസ്തേ ചരേയുർധർമമാദൃതാഃ ॥ 3-31-29 (16854)
ഫലദം ത്വിഹ വിജ്ഞായ ധാതാരം ശ്രേയസി സ്ഥിതം।
ധർമം തേഽവ്യചരൻകൃഷ്ണേ സ ഹി ധർമ സനാതനഃ ॥ 3-31-30 (16855)
സ ചായം സഫലോ ധർമോ ന ധർമോഽഫല ഉച്യതേ।
ദൃശ്യന്തേഽപി ഹി വിദ്യാനാം ഫലാനി തപസാം തഥാ ॥ 3-31-31 (16856)
ത്വയ്യേതദ്വൈ വിജാനീഹി ജൻമ കൃഷ്ണേ യഥാശ്രുതം।
വേത്ഥ ചാപി യഥാ ജാതോ ധൃഷ്ടദ്യുംനഃ പ്രതാപവാൻ ॥ 3-31-32 (16857)
ഏതാവദേവ പര്യാപ്തമുപമാനം ശുചിസ്മിതേ।
കർമണാം ഫലമസ്തീതി ധീരോഽൽപേനാപി തുഷ്യതി ॥ 3-31-33 (16858)
ബഹുനാഽപി ഹ്യവിദ്വാംസോ നൈവ തുഷ്യന്ത്യബുദ്ധയഃ।
തേഷാം ന ധ്മജം കിഞ്ചിത്പ്രേത്യ കർമാസ്തി ശർമ വാ ॥ 3-31-34 (16859)
കർമണാമുത പുണ്യാനാം പാപാനാം ച ഫലോദയഃ।
പ്രഭവശ്ചാപ്യയശ്ചൈവ ദേവഗുഹ്യാനി ഭാമിനി ॥ 3-31-35 (16860)
നൈതാനി വേദ യഃ കശ്ചിൻമുഹ്യന്ത്യത്ര പ്രജാ ഇമാഃ।
[അപി കൽപസഹസ്രേണ ന ച ശ്രേയോഽധിഗച്ഛതി ॥] 3-31-36 (16861)
രക്ഷ്യാണ്യേതാനി ദേവാനാം ഗൂഢമായാ ഹി ദേവതാഃ।
കൃശാംഗാഃ സുബ്രതാശ്ചൈവ തപസാ ദഗ്ധകിൽവിഷാഃ।
പ്രസന്നൈർമാനസൈര്യുക്താഃ പശ്യന്ത്യേതാനി വൈ ദ്വിജാഃ ॥ 3-31-37 (16862)
ന ഫലാദർസനാദ്ധർമഃ ശങ്കിതവ്യോ ന ദേവതാഃ।
യഷ്ടവ്യം ച പ്രയത്നേന ദാതവ്യം ചാനമൂയതാ ॥ 3-31-38 (16863)
കർമണാം ഫലമസ്തീഹ തഥൈതദ്ധർമശാസനം।
ബ്രഹ്മാ പ്രോവാച പുത്രാണാം യദൃഷിർവേദ കാശ്യപഃ ॥ 3-31-39 (16864)
തസ്മാത്തേ സംശയഃ കൃഷ്ണേ നീഹാര ഇവ നശ്യതു।
വിമൃശ്യ സർവമസ്തീതി നാസ്തിക്യം ഭാവമുത്സൃജ ॥ 3-31-40 (16865)
ഈശ്വരം ചാപി ഭൂതാനാം ധാതാരം മാ ച വൈ ക്ഷിപ।
ശിക്ഷസ്വൈനം നമസ്വൈനം മാ തേഽഭൂദ്ബുദ്ധിരീദൃശീ ॥ 3-31-41 (16866)
യസ്യ പ്രസാദാത്തദ്ഭക്തോ മർത്യോ ഗച്ഛത്യമർത്യതാം।
ഉത്തമാം ദേവതാം കൃഷ്ണേ മാതിവോചഃ കഥഞ്ചന ॥ 3-31-42 (16867)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി അർജുനാഭിഗമനപർവണി ഏകത്രിംശോഽധ്യായഃ ॥ 31 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-31-1 വൽഗു ശോഭനം। ശ്ലക്ഷ്ണം സുകുമാരം। നാസ്തിക്യം വേദവിദ്വിഷ്ടം ॥ 3-31-8 ദോഷോ ദുർബോധ ആത്മന ഇതി ട. പാഠഃ। അദോഷോ ദുർബലാത്മനഃ ഇതി ധ. പാഠഃ ॥ 3-31-21 മൂഢ ആജൻമ സ ന നന്ദതീതി ട. പാഠഃ। ആജൻമസു ന നന്ദതീതി ധ. പാഠഃ। ആത്മാനം സ വിനശ്യതീതി ക. പാഠഃ ॥ 3-31-24 സ വൈ നൌഃ സാഗരസ്യേവേതി ട. പാഠഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 032
॥ ശ്രീഃ ॥
3.32. അധ്യായഃ 032
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി ദ്രൌപദ്യാ ബ്രാഹ്മണോക്തബൃഹസ്പതിനീതികഥനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-32-0 (16868)
ദ്രൌപദ്യുവാച। 3-32-0x (1858)
നാവമന്യേ ന ഗർഹേ ച ധർമം പാർഥ കഥഞ്ചന।
ഈശ്വരം കുത ഏവാഹമവമംസ്യേ പ്രജാപതിം ॥ 3-32-1 (16869)
ആർതാഽഹം പ്രലപാമീദമിതി മാം വിദ്ധി ഭാരത।
ഭൂയശ്ച വിലപിഷ്യാമി സുമനാസ്ത്വം നിബോധ മേ ॥ 3-32-2 (16870)
കർമ ഖൽവിഹ കർതവ്യം ജാതേനാമിത്രകർശന।
അകർമാണോ ഹി ജീവന്തി സ്ഥാവരാ നേതരേ ജനാഃ ॥ 3-32-3 (16871)
ആമാതൃസ്തന്യപാനാച്ച യാവച്ഛയ്യോപസർപണം।
ജംഗമാഃ കർമണാ വൃത്തിമാപ്നുവന്തി യുധിഷ്ഠിര ॥ 3-32-4 (16872)
ജംഗമേഷു വിശേഷേണ മനുഷ്യാ ഭരതർഷഭ।
ഇച്ഛന്തി കർമണാ വൃത്തിമവാപ്തും പ്രേത്യ ചേഹ ച ॥ 3-32-5 (16873)
ഉത്ഥാനമഭിജാനന്തി സർവഭൂതാനി ഭാരത।
പ്രത്യക്ഷം ഫലമശ്നന്തി കർമണാം ലോകസാക്ഷികം ॥ 3-32-6 (16874)
പശ്യന്തഃ സ്വം സമുത്ഥാനമുപജീവന്തി ജന്തരഃ।
അപി ധാതാ വിധാതാ ച യഥാഽയമുദകേ ബകഃ ॥ 3-32-7 (16875)
[അകർമണാം വൈ ഭൂതാനാം വൃത്തിഃ സ്വാന്ന ഹി കാചന।
തദേവാഭിപ്രപദ്യേത ന വിഹന്യാത്കദാചന ॥] 3-32-8 (16876)
സ്വകർമ കുരു മാഹാസീഃ കർമണാ ഭവ ദംശിതഃ।
കൃത്യം ഹി യോഽഭിജാനാതി സഹസ്രേ സോസ്തി നാസ്തി വാം ॥ 3-32-9 (16877)
തസ്യ ചാപി ഭവേത്കാർവം വിവൃദ്ധൌ രക്ഷണേ തഥാ।
ഭക്ഷ്യമാണോ ദ്യനാവാഷഃ ക്ഷീയേത ഹിമവാനപി ॥ 3-32-10 (16878)
ഉത്സീദേരൻപ്രജാഃ സർവാ ന കുര്യുഃ കർമ ചേദ്യദി।
[തഥാ ഹ്യേതാ ന വർധേരൻകർമ ചേദഫലം ഭവേത് ॥] 3-32-11 (16879)
ദൃഷ്ട്വാഽപിച ഫലം കർമ പശ്യാമഃ കുർവതോ ജനാൻ।
നാന്യഥാ ഹ്യപി ജാനന്തി വൃത്തിം ലോകാഃ കഥഞ്ചന ॥ 3-32-12 (16880)
യശ്ച ദിഷ്ടപരോ ലോകേ യശ്ചാപി ഹഠവാദകഃ।
ഉഭാവപി ശഠാവേതൌ കർമബുദ്ധിഃ പ്രശസ്യതേ ॥ 3-32-13 (16881)
യോ ഹി ദിഷ്ടമുപാസീത നിർവിചേഷ്ടഃ സുഖം സ്വപൻ।
അവസീദേത്സുദുർബുദ്ധിരാമോ ഘട ഇവോദകേ ॥ 3-32-14 (16882)
തഥൈവ ഹഠബുദ്ധിര്യഃ ശക്തഃ കർമണ്യകർമകൃത്।
ആസീത ന ചിരം ജീവേദനാഥ ഇവ ദുർബലഃ ॥ 3-32-15 (16883)
അകസ്മാദിഹ യഃ കശ്ചിദർഥം പ്രാപ്നോതി പൂരുഷഃ।
തം ഹഠേനേതി മന്യന്തേ സ ഹി യത്നോ ന കസ്യചിത് ॥ 3-32-16 (16884)
വശ്ചാപി കശ്രിത്പുരുഷോ ദിഷ്ടം നാമ ഭജത്യുത।
ദൈവേന വിധിനാ പാർഥ തദ്ദൈവമിതി നിശ്ചിതം ॥ 3-32-17 (16885)
യത്താവസ്കർമണാ കിഞ്ചിത്ഫലമാപ്നോതി പൂരുഷഃ।
പ്രത്യക്ഷം ചക്ഷുഷാ ദൃഷ്ടം തത്പൌരുഷമിതി ശ്രുതം ॥ 3-32-18 (16886)
സ്വഭാവതഃ പ്രവൃത്തോ യഃ പ്രാപ്നോത്യർഥം ന കാരണാത്।
തത്സ്വഭാവാത്പ്രകം വിദ്ധി ഫലം പുരുഷസത്തമ ॥ 3-32-19 (16887)
ഏവം ഹഠാച്ച ദൈവാച്ച സ്വഭാവാത്കർമണസ്തഥാ।
യാനി പ്രാപ്നോതി പുരുഷസ്തത്ഫലം പൂർവകർമണാം ॥ 3-32-20 (16888)
ധാതാപി ഹി സ്വകർമൈവ തൈസ്തൈർഹേതുഭിരീശ്വരഃ।
വിദധാതി വിഭജ്യേഹ ഫലം പൂർവകതം നൃണാം ॥ 3-32-21 (16889)
യദ്ധി യഃ പുരുഷഃ കിഞ്ചിത്കുരുതേ വൈ ശുഭാശുഭം।
തദ്ധാതൃവിഹിതം വിദ്ധി പൂർവകർമഫലോദയം ॥ 3-32-22 (16890)
കാരണം തസ്യ ദേഹോഽയം ധാതുഃ കർമണി കർമണി।
സ യഥാ പ്രേരയത്യേനം തഥാഽയം കുരുതേഽവശഃ ॥ 3-32-23 (16891)
തേഷുതേഷു ഹി കൃത്യേഷു വിനിയോക്താ മഹേശ്വരഃ।
സർവഭൂതാനി കൌന്തേയ കാരയത്യവശാന്യപി ॥ 3-32-24 (16892)
മനസാഽർഥാന്വിനിശ്ചിത്യ പശ്ചാത്പ്രാപ്നോതി കർമണാ।
ബുദ്ധിപൂർവം സ്വയം വീര പുരുഷസ്തത്ര കാരണം ॥ 3-32-25 (16893)
സംഖ്യാതും നൈവ ശക്യാനി കർമാണി പുരുഷർഷഭ।
അഗാരനഗരാണാം ഹി സിദ്ധിഃ പുരുഷഹൈതുകീ ॥ 3-32-26 (16894)
തിലേ തൈലം ഗവി ക്ഷീരം കാഷ്ഠേ പാവകമന്തതഃ।
ഏവം ധീരോ വിജാനീയാദുപായം ചാസ്യ സിദ്ധയേ ॥ 3-32-27 (16895)
തതഃ പ്രവർതതേ പശ്ചാത്കാരണേഷ്വസ്വ സിദ്ധയേ।
താം സിദ്ധിമുപജീവന്തി കർമണാമിഹ ജന്തവഃ ॥ 3-32-28 (16896)
കുശലേന കൃതം കർമ കർത്രാ സാധു സ്വനുഷ്ഠിതം।
ഇദം ത്വകുശലേനേതി വിശേഷാദുപലഭ്യതേ ॥ 3-32-29 (16897)
ഇഷ്ടാപൂർത്തഫലം ന സ്യാന്ന ശിഷ്യോ ന ഗുരുർഭവേത്।
പുരുഷഃ കർമസാധ്യേഷു സ്വാച്ചേദയമകാരണം ॥ 3-32-30 (16898)
കർതൃത്വാദേവ പുരുഷഃ കർമസിദ്ധൌ പ്രശസ്യതേ।
അസിദ്ധൌ നിന്ദ്യതേ ചാപി കർമനാശഃ കഥം ത്വിഹ ॥ 3-32-31 (16899)
സർവമേവ ഹഠേനൈകേ ദൈവേനൈകേ വദന്ത്യുത।
പുംസഃ പ്രയത്നജം കേചിദ്ദൈവമേതദ്വിശിഷ്യതേ ॥ 3-32-32 (16900)
ന ചൈവൈതാവതാ കാര്യം മന്യന്ത ഇതി ചാപരേ।
അസ്തി സർവമദൃശ്യം തു ദിഷ്ടം ചൈവ തഥാ ഹഠഃ ॥ 3-32-33 (16901)
ദൃശ്യതേ ഹി ഹഠാച്ചൈവ ദിഷ്ടാച്ചാർഥസ്യ സന്തതിഃ।
കിഞ്ചിദ്ദൈവാദ്ധഠാത്കിഞ്ചിത്കിഞ്ചിദേവ സ്വകർമതഃ ॥ 3-32-34 (16902)
പുരുഷഃ ഫലമാപ്നോതി ചതുർഥം നാത്ര കാരണം।
കുശലാഃ പ്രതിജാനന്തി യേ വൈ തത്ത്വവിദോജനാഃ ॥ 3-32-35 (16903)
തഥൈവ ധാതാ ഭൂതാനാമിഷ്ടാനിഷ്ടഫലപ്രദഃ।
യദി ന സ്വാനന ഭൂതാനാം കൃപണോ നാമ കശ്ചന ॥ 3-32-36 (16904)
യംയമർഥമഭിപ്രേപ്സുഃ കുരുതേ കർമ പൂരുഷഃ।
തത്തത്സഫലമേവ സ്യാദ്യദി ന സ്യാത്പുരാ കൃതം ॥ 3-32-37 (16905)
ത്രിദ്വാരാമർഥസിദ്ധിം തു നാനുപശ്യന്തി യേ നരാഃ।
തഥൈവാനർഥസിദ്ധിം ച യഥാ ലോകാസ്തഥൈവ തേ ॥ 3-32-38 (16906)
കർതവ്യമേവ കർമേതി മനോരേഷ വിനിശ്ചയഃ।
ഏകാന്തേന ഹ്യനീഹോഽയം വർതതേഽസ്മാസു സംപ്രതി ॥ 3-32-39 (16907)
കുർവതോ ഹി ഭവത്യേവ പ്രായേണേഹ യുധിഷ്ഠിര।
ഏകാന്തഫലസിദ്ധിം തു ന വിന്ദത്യലസഃ ക്വചിത് ॥ 3-32-40 (16908)
അസംഭവേ ത്വസ്യ ഹേതുഃ പ്രായശ്ചിത്തം തു ലക്ഷ്യതേ।
കൃതേകർമണി രാജേന്ദ്ര തഥാഽനൃണ്യമവാപ്നുതേ ॥ 3-32-41 (16909)
അലക്ഷ്മീരാവിശത്യേനം ശയാനമലസം നരം।
നിഃസംശയം ഫലം ലബ്ധ്വാ ദക്ഷോ ഭൂതിമുപാശ്നുതേ ॥ 3-32-42 (16910)
അനർഥം സംശയാവസ്ഥം ഗൃണന്ത്യാമുക്തസശംയാഃ।
ധീരാ നരാഃ കർമരതാ ന തു നിഃസംശയാഃ ക്വചിത് ॥ 3-32-43 (16911)
ഏകാന്തേ നഹ്യനർഥോഽയം വർതതേഽസ്മാസു സാംപ്രതം।
സ തു നിഃസംശയം ന സ്യാത്ത്വയി കർമണ്യവസ്ഥിതേ ॥ 3-32-44 (16912)
അഥവാഽസിദ്ധിരേവ സ്യാൻമഹിമാ തു തദേവ തേ।
വൃകോദരസ്യ ബീഭത്സോർഭാത്രോശ്ച യമയോരപി ॥ 3-32-45 (16913)
അന്യേഷാം കർമ സഫലമസ്മാകമപി വാ പുനഃ।
വിപ്രകർഷേണ ബുദ്ധ്യേത കൃതകർമാ യഥാ ഫലം ॥ 3-33-46 (16914)
പൃഥിവീം ലാംഗലേനേഹ കൃഷ്ട്വാ ബീജം വപത്യുത।
ആസ്തേഽഥ കർഷകസ്തൂഷ്ണീം പർജന്യസ്തത്ര കാരണം ॥ 3-32-47 (16915)
വൃഷ്ടിശ്ചേന്നാനുഗൃഹ്ണീയാദനേനാസ്തത്ര കർഷകഃ।
യദന്യഃ പുരുഷഃ കുര്യാത്തത്കൃതം സഫലം മയാ ॥ 3-32-48 (16916)
തച്ചേദം ഫലമസ്മാകമപരാധോ ന മേ ക്വചിത്।
ഇതി ധീരോഽന്വവേക്ഷ്യൈവ നാത്മാനം തത്രഗർഹയേത് ॥ 3-32-49 (16917)
കുർവതോ നാർഥസിദ്ധിർമേ ഭവതീതി ഹ ഭാരത।
നിർവേദോ നാത്ര ഗന്തവ്യോ ദ്വാവന്തൌ യസ്യ കർമണഃ ॥ 3-32-50 (16918)
സിദ്ധിർവാഽപ്യഥവാഽസിദ്ധിരപ്രവൃത്തിരതോഽന്യഥാ।
ബഹൂനാം സമവായേ ഹി ഭാവാനാം കർമ സിധ്യതി ॥ 3-32-51 (16919)
ഗുണാഭാവേ ഫലം ന്യൂനം ഭവത്യഫലമേവ ച।
അനാരംഭേ ഹി ന ഫലം ന ഗുണോ ദൃശ്യതേ ക്വചിത് ॥ 3-32-52 (16920)
ദേശകാലാവുപായാംശ്ച മംഗലം സ്വസ്തിസിദ്ധയേ।
യുനക്തി മേധയാ ധീരോ യഥായോഗം യഥാബലം ॥ 3-32-53 (16921)
അപ്യുപായേന തത്കാര്യമുപദേഷ്ടാ പരാക്രമഃ।
ഭൂയിഷ്ഠം കർമയോഗേഷു സർവ ഏവ പരാക്രമഃ ॥ 3-32-54 (16922)
യത്രധീമാനവേക്ഷേത ശ്രേയാസം ബഹുഭിർഗുണൈഃ।
സാംനൈവാർഥം തതോ ലിപ്സേത്കർമ ചാസ്മൈ പ്രയോജയേത് ॥ 3-32-55 (16923)
വ്യസനം നാഭികാങ്ക്ഷേത്ത വിനാശം വാ യുധിഷ്ഠിര।
അപി സിന്ധോർഗിരേർവാഽപി കിം പുനർമർത്യധർമിണഃ ॥ 3-32-56 (16924)
ഉത്ഥാനയുക്തഃ സതതം പരേഷാമന്തരൈഷണേ।
ആനൃണ്യമാപ്നോതി നരഃ പരസ്യാത്മന ഏവ ച ॥ 3-32-57 (16925)
ന ത്വേവാത്മാഽവമന്തവ്യഃ പുരുഷേണ കദാചന।
ന ഹ്യാത്മപരിഭൂതസ് ഭൂതിർഭവതി ശോഭനാ ॥ 3-32-58 (16926)
ഏവം സംസ്ഥിതികാ സിദ്ധിരിയം ലോകസ്യ ഭാരത।
ചിത്രാ സിദ്ധിഗതിഃ പ്രോക്താ കാലാവസ്ഥാവിഭാഗശഃ ॥ 3-32-59 (16927)
ബ്രാഹ്മണം മേ പിതാ പൂർവം വാസയാമാസ പണ്ഡിതം।
സർവം ചാർഥമിമം പ്രാഹ പിത്രേ മേ ഭരതർഷഭ ॥ 3-32-60 (16928)
നീതിം ബൃഹസ്പതിപ്രോക്താം ഭ്രാതൃൻമേഽഗ്രാഹയൻപുരാ।
തേഷാം സകാശാദശ്രൌഷമഹമേതാം തദാ ഗൃഹേ ॥ 3-32-61 (16929)
സ മാം രാജൻകർമവതീമാഗതാമാഹ സാന്ത്വയൻ।
ശുശ്രൂഷമാണാമാസീനാം പിതുരങ്കേ യുധിഷ്ഠിര ॥ 3-32-62 (16930)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി അർജുനാഭിഗമനപർവണി ദ്വാത്രിംശോഽധ്യായഃ ॥ 32 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-32-12 അപിവാഹ്യ ഫലം കർമേതി ട. ധ. പാഠഃ ॥ 3-32-18 യത്നവാൻകർമണേതി ധ. പാഠഃ ॥ 3-32-32 ത്രൈധമേതന്നിരുച്യതേ ഇതി ഝ. പാടഃ ॥ 3-32-33 ദൈവശിഷ്ടം തഥാ ഹഠമിതി ക. പാഠഃ। ദൈവാദിഷ്ടം തഥാ ഹഠ ഇതി ഠ. പാഠഃ ॥ 3-32-39 ഏകാന്തേ നഹ്യനർഥോയമിതി ക ധ. പാഠഃ ॥ 3-32-59 സംസ്ഥിതികാ ഈദൃഗ്വ്യവസ്ഥാവതീ സിദ്ധിഃ ഫലസിദ്ധിഃ ॥ 3-32-62 കർമവതീമാഗതാം കിഞ്ചിത്കാര്യോദ്ദേശേന പിതുരന്തികേ ആഗതാം ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 033
॥ ശ്രീഃ ॥
3.33. അധ്യായഃ 033
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ഭീമേന യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി നീതിവ്യുത്പാദനപൂർവകം യുദ്ധേന രാജ്യാഹരണകർതവ്യത്വോക്തിഃ ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-33-0 (16931)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-33-0x (1859)
യാജ്ഞസേന്യാ വചഃ ശ്രുത്വാ ഭീമസേനോ ഹ്യമർഷണഃ।
നിശ്വസന്നുപസംഗംയ ക്രുദ്ധോ രാജാനമബ്രവീത് ॥ 3-33-1 (16932)
രാജൻസത്പദവീം ധർംയാം വ്രജ സത്പുരുഷോചിതാം।
ധർമകാമാർഥഹീനാനാം കിം നോ വസ്തും തപോവനേ ॥ 3-33-2 (16933)
നൈവ ധർമേണ തദ്രാജ്യം നാർജവേണ ന ചൌജസാ।
അക്ഷകൂടമധിഷ്ഠായ ഹൃതം ദുര്യോധനേന വൈ ॥ 3-33-3 (16934)
ഗോമായുനേവ സിംഹാനാം ദിർബലേന ബലീയസാം।
ആമിപം വിഘസാശേന തദ്വദ്രാജ്യം ഹി നോ ഹൃതം ॥ 3-33-4 (16935)
ധർമലേശപ്രതിച്ഛന്നഃ പ്രഭവം ധർമകാമയോഃ।
അർഥമുത്സൃജ്യ കിം രാജന്ദുഃഖേന പരിതപ്യസേ ॥ 3-33-5 (16936)
ഭവതോഽനുവിധാനേന രാജ്യം നഃ പശ്യതാം ഹൃതം।
അഹാര്യമപി ശക്രേണ ഗുപ്തം ഗാണ്ഡീവധന്വനാ ॥ 3-33-6 (16937)
കുണീനാമിവ ബിൽവാനി പംഗൂനാമിവ ധേനവഃ।
ഹൃതമൈശ്വര്യമസ്മാകം ജീവതാം ഭവതഃ കൃതേ ॥ 3-33-7 (16938)
ഭവതഃ പ്രിയമിത്യേവം മഹദ്വ്യസനമീദൃശം।
ധർമകാമേ പ്രതീതസ്യ പ്രതിപന്നാഃ സ്മ ഭാരത ॥ 3-33-8 (16939)
കർശയാമഃ സ്വമിത്രാണി നന്ദയാമശ്ച ശാത്രവാൻ।
ആത്മാനം ഭവതഃ ശാസ്ത്രൈർനിയംയ ഭരതർഷഭ ॥ 3-33-9 (16940)
യദ്വയം ന തദൈവൈതാന്ധാർതരാഷ്ട്രാന്നിഹൻമ ഹി।
ഭവതഃ ശാസ്ത്രമാദായ തന്നസ്തപതി ദുഷ്കൃതം ॥ 3-33-10 (16941)
അഥൈനാമന്വവേക്ഷസ്വ മൃഗചര്യാമിവാത്മനഃ।
അവീരാചരിതാം രാജന്നബലസ്ഥൈർനിഷേവിതാം ॥ 3-33-11 (16942)
യാം ന കൃഷ്ണോ ന ബീഭത്സുർനാഭിമന്യുർന സൃഞ്ജയാഃ।
ന ചാഹമഭിനന്ദാമി ന ച മാദ്രീസുതാവുഭൌ ॥ 3-33-12 (16943)
ഭവാന്ധർമോ ധർമ ഇതി സതതം വ്രതകർശിതഃ।
കച്ചിദ്രാജന്ന നിർവേദാദാപന്നഃ ക്ലീബജീവികാം ॥ 3-33-13 (16944)
ദുർമനുഷ്യാ ഹി നിർവേദമഫലം സർവഘാതകം।
അശക്താഃ ശ്രിയമാഹർതുമാത്മനഃ കുർവതേ പ്രിയം ॥ 3-33-14 (16945)
സ ഭവാന്ദൃഷ്ടിമാഞ്ശക്തഃ പശ്യന്നസ്മാസു പൌരുഷം।
ആനൃശംസ്യപരോ രാജന്നാത്മാർഥമവബുധ്യസേ ॥ 3-33-15 (16946)
അസ്മാനമീ ധാർതരാഷ്ട്രാഃ ക്ഷമമാണാനഹിംസതഃ।
അശക്താനേവ മന്യന്തേ തദ്ദുഃഖം നാഹവേ വധഃ ॥ 3-33-16 (16947)
തത്രചേദ്യുധ്യമാനാനാമജിഹ്മമനിവർതിനാം।
സർവശോ ഹി വധഃ ശ്രേയാൻപ്രേത്യ ലോകാംല്ലഭേമഹി ॥ 3-33-17 (16948)
അധവാ വയമേവൈതാന്നിഹത്യ ഭരതർഷഭ।
ആദദീമഹി ഗാം സർവാം തഥാപി ശ്രേയ ഏവ നഃ ॥ 3-33-18 (16949)
സർവഥാ കാര്യമേതന്നഃ സ്വധർമമനുതിഷ്ഠതാം।
കാംഖതാം വിഷുലാം കീർതി വൈരം പ്രതിചികീർഷതാം ॥ 3-33-19 (16950)
ആത്മാർഥം യുധ്യമാനാനാം ജീവിതേ കൃത്യലക്ഷണേ।
അന്യൈരപി ഹൃതേ രാജ്യേ പ്രശംസൈവ ന ഗർഹണാ ॥ 3-33-20 (16951)
കർശനാർഥോ ഹി യോ ധർമോ വിപ്രാണാമാത്മനസ്തഥാ।
വ്യസനം നാമ തദ്രാജന്ന ധർമഃ സ കുവർത്മതത് ॥ 3-33-21 (16952)
സർവഥാ ധർമനിത്യം തു പുരുഷം ധർമദുർബലം।
ജഹതസ്താത ധർമാർഥൌ പ്രേതം ദുഃഖസുഖേ യഥാ ॥ 3-33-22 (16953)
യസ്യ ധർമോ ഹി ധർമാർഥംʼ ക്ലേശഭാംഗ സ പണ്ഡിതഃ।
ന സ ധർമസ്യ വേദാർഥം സൂര്യസ്യാന്ധഃ പ്രഭാമിവ ॥ 3-33-23 (16954)
യസ്യ ചാർഥാർഥ ഏവാർഥഃ സ ച നാർഥസ്യ കോവിദഃ।
രക്ഷ്യതേ ഭൃതകഃ പുണ്യം യഥാ സ്യാത്താദൃഗേവ സഃ ॥ 3-33-24 (16955)
അതിവേലം ഹി യോഽർഥാർഥീ നേതരാവനുതിഷ്ഠതി।
സ വധ്യഃ സർവഭൂതാനാം ബ്രഹ്മഹേവ ജുഗുപ്സിതഃ ॥ 3-33-25 (16956)
സതതം യശ്ച കാമാർഥീ നേതരാവനുതിഷ്ഠതി।
മിത്രാണി തസ്യ നശ്യന്തി ധർമാർഥാഭ്യാം ച ഹീയതേ ॥ 3-33-26 (16957)
തസ്യ ധർമാർഥഹീനസ്യ കാമാന്തേ നിധനം ധ്രുവം।
കാമതോ രമമാണസ്യ മീനസ്യേവാംഭസഃ ക്ഷയേ ॥ 3-33-27 (16958)
തസ്മാദ്ധർമാർഥയോർനിത്യം ന പ്രമാന്ദ്യന്തി പണ്ഡിതാഃ।
പ്രകൃതിഃ സാ ഹി കാമസ്യ പാവകസ്യാരണിര്യഥാ ॥ 3-33-28 (16959)
സർവഥാ ധർമമൂലോഽർഥോ ധർമശ്ചാർഥപരിഗ്രഹഃ।
ഇതരേതരയോർനീതൌ വിദ്ധി മേഘോദധീ യഥാ ॥ 3-33-29 (16960)
ദ്രവ്യാർഥസ്പർശസംയോഗേ യാ പ്രീതിരുപജായതേ।
സ കാമശ്ചിത്തസങ്കൽപഃ ശരീരം നാസ്യ ദൃശ്യതേ ॥ 3-33-30 (16961)
അർഥാർഥീ പുരുഷോ രാജൻബൃഹന്തം ധർമമിച്ഛതി।
അർഥമിച്ഛതി കാമാർഥീന കാമാദന്യമിച്ഛതി ॥ 3-33-31 (16962)
ന ഹി കാമേന കാമോഽന്യഃ സിധ്യതേ ഫലമേവ തത്।
ഉഷയോഗാത്ഫലസ്യൈവ കാഷ്ഠാദ്ഭസ്മേവ പണ്ഡിതഃ ॥ 3-33-32 (16963)
ഇമാഞ്ശകുനകാന്രാജൻഹന്തി വൈതംസികോ യഥാ।
ഏതദ്രൂപമധർമസ്യ ഭൂതേഷു ച വിഹിംസനം ॥ 3-33-33 (16964)
കാമാല്ലോഭാച്ച ധർമസ്യ പ്രവൃത്തിം യോ ന പശ്തി।
സ വധ്യഃ സർവഭൂതാനാം പ്രേത്യ ചേഹൈച ദുർമതിഃ ॥ 3-33-34 (16965)
വ്യക്തം തേ വിദിതോ രാജന്നർഥോ ദ്രവ്യപരിഗ്രഹഃ।
പ്രകൃതിം ചാപി വേത്ഥാസ്യ വികൃതിം ചാപി ഭൂയസീം ॥ 3-33-35 (16966)
തസ്യ നാശം വിനാശം വാ ജരയാ മരണേന വാ।
അനർഥ ഇതി മന്യന്തേ സോയമസ്മാസു വർതതേ ॥ 3-33-36 (16967)
ഇന്ദ്രിയാണാം ച പഞ്ചാനാം മനസോ ഹൃദയസ്യ ച।
വിപയേ വർതമാനാനാം യാ പ്രീതിരുപജായതേ ॥ 3-33-37 (16968)
സ കാമ ഇതി മേ ബുദ്ധിഃ കർമണാം ഫലമുത്തമം।
ഏവമേവ പൃഥഗ്ദൃഷ്ട്വാ ധർമാർഥൌ കാമമേവ ച ॥ 3-33-38 (16969)
ന ധർമപര ഏവ സ്യാന്ന ചാർഥപരമോ നരഃ।
ന കാമപരമോ വാ സ്യാത്സർവാൻസേവേത സർവദാ ॥ 3-33-39 (16970)
ധർമം പൂർവേ ധനം മധ്യേ ജഘന്യേ കാമമാചരേത്।
അഹന്യനുചരേദേവമേഷ ശാസ്ത്രകൃതോ വിധിഃ ॥ 3-33-40 (16971)
കാമം പൂർവേ ധനം മധ്യേ ജഘന്യേ ധർമമാചരേത്।
വയസ്യനുചരേദേവമേഷ ശാസ്ത്രകൃതോ വിധിഃ ॥ 3-33-41 (16972)
ധർമം ചാർഥം ച കാമം ച യഥാവദ്വദതാംവര।
വിഭജ്യ കാലേ കാലജ്ഞഃ സർവാൻസേവേത പണ്ഡിതഃ ॥ 3-33-42 (16973)
മോക്ഷോ വാ പരമം ശ്രേയ ഏഷ രാജൻസുഖാർഥിനാം।
പ്രാപ്തിം വാ ബുദ്ധിമാസ്ഥായ സോപായാം കുരുനന്ദന ॥ 3-33-43 (16974)
തദ്വാഽഽശു ക്രിയതാം രാജൻപ്രാപ്തിർവാപ്യധിഗംയതാം।
ജീവിതം ഹ്യാതുരസ്യേവ ദുഃഖമന്തരവർതിനഃ ॥ 3-33-44 (16975)
വിദിതശ്ചൈവ മേ ധർമഃ സതതം ചരിതശ്ച തേ।
ജാനന്തസ്ത്വയി ശംസന്തി സുഹൃദഃ കർമചോദനാം ॥ 3-33-45 (16976)
ദാനം യജ്ഞാഃ സതാം പൂജാ വേദധാരണമാർജവം।
ഏഷ ധർമഃ പരോ രാജൻഫലവാൻപ്രേത്യ ചേംഹ ച ॥ 3-33-46 (16977)
ഏഷ നാർഥവിഹീനേന ശക്യോ രാജന്നിപേവിതും।
അഖിലാഃ പുരുഷവ്യാഘ്ര ഗുണാഃ സ്യുര്യദ്യപീനരേ ॥ 3-33-47 (16978)
ധർമമൂലം ജഗദ്രാജന്നാന്യദ്ധർമാദ്വിശിഷ്യതേ।
ധർമശ്ചാർഥേന മഹതാ ശക്യോ രാജന്നിഷേവിതും ॥ 3-33-48 (16979)
ന ചാർഥോ ഭൈക്ഷ്യചര്യേണ നാപി ക്ലൈബ്യേന കർഹിചിത്।
വേത്തും ശക്യസ്തഥാ രാജൻകേവലം ധർമബുദ്ധിനാ ॥ 3-33-49 (16980)
പ്രതിഷ്ദ്ധാ ഹി തേ യാച്ഞാ യയാ സിധ്യതി വൈ ദ്വിജഃ।
തേജസൈവാർഥലിപ്സായാം യതസ്വ പുരുഷർഷഭ ॥ 3-33-50 (16981)
ഭൈക്ഷ്യചര്യാ ന വിഹിതാ ന ച വിട്ശൂദ്രജീവികാ।
ക്ഷത്രിയസ് വിശേഷേണ ധർമസ്തു ബലമൌരസം ॥ 3-33-51 (16982)
സ്വധർമം പ്രതിപദ്യസ്വ ജഹി ശത്രൂൻസമാഗതാൻ।
ധാർതരാഷ്ട്രവനം പാർഥ മയാ പാർഥേന നാശയ ॥ 3-33-52 (16983)
ഉദാരമേവ വിദ്വാംസോ ധർമം പ്രാഹുർമനീഷിണഃ।
ഉദാരം പ്രതിപദ്യസ്വ നാവരേ സ്ഥാതുമർഹസി ॥ 3-33-53 (16984)
അനുബുധ്യസ്വ രാജേന്ദ്ര വേത്ഥ ധർമാൻസനാതനാൻ।
ക്രൂരകർമാഽഭിജാതോസി യസ്മാദുദ്വിജതേ ജനഃ ॥ 3-33-54 (16985)
പ്രജാപാലനസംഭൂതം ഫലം തവ ന ഗർഹിതം।
ഏഷ തേ വിഹിതോ രാജന്ധാത്രാ ധർമഃ സനാതനഃ ॥ 3-33-55 (16986)
തസ്മാദ്വിചലിതഃ പാർഥ ലോകേ ഹാസ്യം ഗമിഷ്യസി।
സ്വധർമാദ്ധി മനുഷ്യാണാം ചലനം ന പ്രശസ്യതേ ॥ 3-33-56 (16987)
സ ക്ഷാത്രം ഹൃദയം കൃത്വാ ത്യക്ത്വേദം ശിഥിലം മനഃ।
വീര്യമാസ്ഥായ കൌരവ്യ ധുരമുദ്വഹ ധുര്യവത് ॥ 3-33-57 (16988)
ന ഹി കേവലധർമാത്മാ പൃഥിവീം ജാതു കശ്ചന।
പാർഥിവോ വ്യജയദ്രാജന്ന ഭൂതിം ന പുനഃ ശ്രിയം ॥ 3-33-58 (16989)
ജിഹ്വാം ദത്താ ബഹൂനാം ഹി ക്ഷുദ്രാണാം ലുബ്ധചേതസാം।
നികൃത്യാ ലഭതേ രാജ്യമാഹാരമിവ ശല്യകഃ ॥ 3-33-59 (16990)
ഭ്രാതര പൂർവജാതാശ്ച സുസമൃദ്ധാശ്ച സർവശഃ।
നികൃത്യാ നിർജിതാ ദേവൈരസുരാഃ പാണ്ഡവർഷഭ ॥ 3-33-60 (16991)
ഏവം ബലവതഃ സർവമിതി ബുദ്ധ്വാ മഹീപതേ।
ജഹി ശത്രൂൻമഹാബാഹോ പരാം നികൃതിമാസ്ഥിതാൻ ॥ 3-33-61 (16992)
ന ഹ്യർജുനസമഃ കശ്ചിദ്യുധി യോദ്ധാ ധനുർധരഃ।
ഭവിതാ വാ പുമാൻകശ്ചിൻമത്സമോ വാ ഗദാധരഃ ॥ 3-33-62 (16993)
സത്വേന കുരുതേ യുദ്ധം രാജൻസുബലവാനപി।
ന പ്രമാണേന നോത്സാഹാത്സത്വസ്ഥോ ഭവ പാണ്ഡവ ॥ 3-33-63 (16994)
സത്വം ഹി മൂലമർഥസ് യവിതഥം യദതോഽന്യഥാ।
ന തു പ്രസക്തം ഭവതി വൃക്ഷച്ഛായേന ഹൈമനീ ॥ 3-33-64 (16995)
അർഥത്യാഗോഽപി കാര്യഃ സ്യാദർഥം ശ്രേയാംസമിച്ഛതാ।
ബീജൌപംയന കൌന്തേയ മാ തേ ഭൂദത്ര സംശയഃ ॥ 3-33-65 (16996)
അർഥേന തു സമോഽനർഥോ യത്ര ലബ്ധോ മഹോദയഃ।
ന തത്ര വിപണഃ കാര്യഃ ഖരകണ്ഡൂയനം ഹി തത് ॥ 3-33-66 (16997)
ഏവമേവ മനുഷ്യേന്ദ്ര ധർമം ത്യക്ത്വാഽൽപകം നരഃ।
ബൃഹന്തം ധർമമാപ്നോതി സ ബുദ്ധ ഇതി നിശ്ചിതം ॥ 3-33-67 (16998)
അമിത്രം മിത്രസംപന്നം മിത്രൈർഭിന്ദന്തി പണ്ഡിതഃ॥ 3-33-68 (16999)
ഭിന്നൈർമിത്രൈഃ പരിത്യക്തം ദുർബലം കുരുതേ വശേ ॥ 3-33-68 (17000)
സത്വേന കുരുതേ യുദ്ധം രാജൻസുബലവാനപി।
നോദ്യമേന ന ഹോത്രാഭിഃ സർവാഃ സ്വീകുരുതേ പ്രജാഃ ॥ 3-33-69 (17001)
സർവഥാ സംഹതൈരേവ ദുർബലൈർബലവാനപി।
അമിത്രഃ ശക്യതേ ഹന്തും മധുഹാ ഭ്രമരൈരിവ ॥ 3-33-70 (17002)
യഥാ രാജൻപ്രജാഃ സർവാഃ സൂര്യഃ പാതി ഗഭസ്തിഭിഃ।
ഹന്തി ചൈവ തഥൈവ ത്വം സദൃശഃ സവിതുർഭവ ॥ 3-33-71 (17003)
ഏതച്ചാപി തപോ പാജൻപുരാണമിതി നഃ ശ്രുതം।
വിധിനാ പാലനം ഭൂമേര്യത്കൃതം നഃ പിതാമഹൈഃ ॥ 3-33-72 (17004)
ന തഥാ തപസാ രാജംʼല്ലോകാൻപ്രാപ്നോതി ക്ഷത്രിയഃ।
യഥാ സൃഷ്ടേന യുദ്ധേന വിജയേനേതരേണ വാ ॥ 3-33-73 (17005)
അപേയാത്കില ഭാ സൂര്യാല്ലക്ഷ്മീശ്ചന്ദ്രമസസ്തഥാ।
ഇതിലോകോ വ്യവസിതോ ദൃഷ്ട്വേമാം ഭവതോവ്യഥാം ॥ 3-33-74 (17006)
ഭവതശ്ച പ്രശംസാഭിർനിന്ദാഭിരിതരസ്യ ച।
കഥയന്ത്യഃ പരിഷദഃ പൃഥഗ്രാജൻസമാഗതാഃ ॥ 3-33-75 (17007)
ഇദമഭ്യധികം രാജൻബ്രാഹ്മണാഃ കുരവശ്ച തേ।
സമേതാഃ കഥയന്തീഹ മുദിതാഃ സത്യസന്ധതാം ॥ 3-33-76 (17008)
യന്ന മോഹാന്ന കാർപണ്യാന്ന ലോഭാന്ന ഭയാദപി।
അനൃതം കിഞ്ചിദുക്തം തേ ന കാമാന്നാർഥകാരണാത് ॥ 3-33-77 (17009)
യദേനഃ കുരുതേ കിഞ്ചിദ്രാജാ ഭൂമിമവാപ്നുവൻ।
സർവം തന്നുദതേ പശ്ചാദ്യജ്ഞൈർവിപുലദക്ഷിണൈഃ ॥ 3-33-78 (17010)
ബ്രാഹ്മണേഭ്യോ ദദദ്ഗ്രാമാൻഗാശ്ച രാജൻസഹസ്രശഃ।
മുച്യതേ വീര പാപേഭ്യസ്തമോഭ്യ ഇവ ചന്ദ്രമാഃ ॥ 3-33-79 (17011)
പൌരജാനപദാഃ സർവേ പ്രായശഃ കുരുനന്ദന।
സവൃദ്ധബാലാഃ സഹിതാഃ ശംസന്തി ത്വാം യുധിഷ്ഠിര ॥ 3-33-80 (17012)
ശ്വദൃതൌ ക്ഷീരമാസക്തം ബ്രഹ്മ വാ വൃഷലേ യഥാ।
സത്യം സ്തേനേ ബലം നാര്യാം രാജ്യം ദുര്യോധനേ തഥാ ॥ 3-33-81 (17013)
ഇതിലോകേ നിർവചനം പുരശ്ചരതി ഭാരത।
അപി ചൈതാഃ സ്ത്രിയോ ബാലാഃ സ്വാധ്യായമധികുർവതേ ॥ 3-33-82 (17014)
ഇമാമവസ്ഥാം ച ഗതേ സഹാസ്മാഭിരരിന്ദം।
ഹന്ത നഷ്ടാഃ സ്മ സർവേ വൈ ഭവതോപദ്രവേ സതി ॥ 3-33-83 (17015)
സ ഭവാന്രഥമാസ്ഥായ സർവോപകരണാന്വിതം।
ത്വരമാണോഽഭിനിര്യാതു വിപ്രേഭ്യോഽർഥവിഭാവകഃ ॥ 3-33-84 (17016)
വാചയിത്വാ ദ്വിജശ്രേഷ്ഠാനദ്യൈവ ഗജസാഹ്വയം।
അസ്ത്രവിദ്ഭിഃ പരിവൃതോഭ്രാതൃഭിർദൃഢധന്വിഭിഃ ॥ 3-33-85 (17017)
ആശീവിഷസമൈർവീരൈർമരുദ്ഭിരിവ വൃത്രഹാ।
അമിത്രാംസ്തേജസാ മൃദ്ഗന്നസുരാനിവ വൃത്രഹാ।
ശ്രിയമാദത്സ്വ കൌന്തേയ ധാർതരാഷ്ട്രാൻമഹാബല ॥ 3-33-86 (17018)
ന ഹി ഗാണ്ഡീവമുക്താനാം ശരാണാം ഗാർധ്രവാസസാം।
സ്പർശമാശീവിഷാഭാനാം മർത്യഃ കശ്ചന സംസഹേത് ॥ 3-33-87 (17019)
ന സ വീരോ ന മാതംഗോ ന ച സോഽശ്വോസ്തി ഭാരത।
യഃ സഹേത ഗദാവേഗം മമ ക്രുദ്ധസ്യ സംയുഗേ ॥ 3-33-88 (17020)
സൃഞ്ജയൈഃ സഹകൈകേയൈർവൃഷ്ണീനാം വൃഷഭേണ ച।
കഥംസ്വിദ്യുധി കൌന്തേയ ന രാജ്യം പ്രാപ്നുയാമഹേ ॥ 3-33-89 (17021)
ശത്രുഹസ്തഗതാം രാജൻകഥംസ്വിന്നാഹരേർമഹീം।
ഇഹ യത്നമുപാഹൃത്യ ബലേന മഹതാഽന്വിതഃ ॥ 3-33-90 (17022)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി അർജുനാഭിഗമനപർവണി ത്രയസ്ത്രിംശോഽധ്യായഃ ॥ 33 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-33-2 കിംപ്രയോജനമിതി ശേഷഃ। രാജ്യസ്യപദവീമിതി ഝ.ഠ. പാഠഃ. ॥ 3-33-3 കൂടം കപടം ॥ 3-33-4 വിഘസോ ഭൂതബലിശേഷഃ ശ്വകാകാദിയോഗ്യസ്തദ്ഭക്ഷകേണ ശുനകേനേത്യർഥഃ ॥ 3-33-5 ധർമലേശഃ പ്രതിജ്ഞാപാലനജസ്തേന പ്രതിച്ഛന്ന ആവൃതഃ। അർഥം രാജ്യാഖ്യം ॥ 3-33-7 കുണീനാം ഹസ്തവികലാനാം। പംഗൂനാം പാദവികലാനാം। അനാദരേ ഷഷ്ഠീ ॥ 3-33-8 ധർമകാമേ ധർമേച്ഛായാം। പ്രതീതസ്യ വിശ്വസ്തസ്യ ॥ 3-33-9 ശാസ്ത്രൈഃ ശമവചനൈഃ। ന ജയാമഃ സ്മശാത്രവാനിതി ക. ധ. പാഠഃ ॥ 3-33-11 മൃഗചര്യാമിവ। ഏനാം വനചര്യാം। ബലസ്ഥൈർന നിഷേവിതാം ബലവദ്ഭിരസേവിതാമിത്യർഥഃ ॥ 3-33-13 ന ആപന്ന ഇതി സംബന്ധഃ ॥ 3-33-18 ഗാം പൃഥിവീം ॥ 3-33-20 കൃത്യലക്ഷണേ കരണീയസ്വരൂപേ ॥ 3-33-21 കുധർമതത് ഇതി പാഠേ കുധർമം തനോതീതി കുധർമതത് കുധർമബീജമിത്യർഥഃ ॥ 3-33-22 ധർമാർഥൌ ബലസാധ്യഹേമന്തപ്രാതഃസ്നാനശത്രുജയസംഭവൌ ॥ 3-33-23 ധർമാർഥേ നത്വർഥകാമാർഥം। അർഥം പ്രയോജനം ॥ 3-33-24 യസ്യ ചാത്പാർഥമേവാർഥ ഇതി ഝ. പാഠഃ ॥ 3-33-25 അതിവേലപ്രത്യന്തം ॥ 3-33-28 സാഹി ധർമാർഥരൂപാഹി ॥ 3-33-29 അർഥപരിഗ്രഹോഽർഥാർഥമേവാലംബനീയഃ। ഇതരേതരയോർനീതൌ। ധർമാദർഥഃ പ്രണീയതേഽർഥാച്ച ധർമ ഇത്യർഥഃ। മേഘാദുദധിപുഷ്ടിരുദധേർമേഘപൂർതിരിവ ॥ 3-33-30 ദ്രവ്യസ്യ സ്രക്രചന്ദനാദേഃ സ്പർശഃ। അർഥസ്യ സ്വർണാദേഃ സംയോഗോ ലാഭഃ ॥ 3-33-31 ന കാമാദർഥമൃച്ഛതീതി ക. ധ. പാഠഃ ॥ 3-33-32 സാവ്യതേ ഫലമേവ തദിതി ഝ. പാഠഃ. ഉപയോഗഃ സാക്ഷാത്പ്രീത്യുത്പാദനേന കൃതാർഥത്വം। കാഷ്ഠാദ്ഭസ്മ സാധ്യം നതു ഭസ്മതോപി ഭസ്മാന്തരേ സാധ്യമസ്തി തദ്വത് ॥ 3-33-33 വൈതംസികോ വീതംസേന ജീവതീതി പക്ഷിഹന്താ। വീതംസം ബന്ധനോപായേ മൃഗാണാം പക്ഷിണാമപീതി വിശ്വഃ ॥ 3-33-40 ധർമം പൂർവേ അഹനി ചരേത് ॥ 3-33-41 കാമം പൂർവേവയസി ചരേത് ॥ 3-33-44 പ്രാപ്തിർമഹോദയോ വാ രാജ്യലാഭജഃ തൻമോക്ഷാഖ്യം ശ്രേയഃ। ദുഃഖം ദുഃഖദം ॥ 3-33-45 കർമചോദനാം പ്രവൃത്തിജനകം വേദവാക്യം ശംസന്തി കഥയന്തി ॥ 3-33-49 ക്ലൈബ്യേന കാതര്യേണ। വേത്തും ലബ്ധും ॥ 3-33-50 ദ്വിജഃ ബ്രാഹ്മണഃ ॥ 3-33-51 ഔരസം ഉത്സാഹഃ ॥ 3-33-53 ഉദാരം ഈശ്വരഭാവം। അവരേ അനൈശ്വര്യേ ॥ 3-33-54 ക്രൂരം ഹിംസാത്മകം ക്ഷാത്രം കർമ യസ്യ ॥ 3-33-59 ജിഹ്വാം ജിഹ്വായാഃ പ്രിയം സാധ്വന്നം ഉത്കോചമിത്യർഥഃ। ക്ഷുദ്രാണാം ശത്രുപക്ഷീയാണാം। നികൃത്യാ ഭേദരൂപേണ ഛലേന। ശല്യകഃ വ്യാധഃ। സ ഹി മൃഗേഭ്യോ ഭക്ഷ്യം ദത്ത്വാ വിശ്വാസ്യ ഹത്വാ ആഹാരം ലഭതേ തദ്വത് ॥ 3-33-63 സത്വേന ബലേന। പ്രമാണേന സന്ധേന। ഉത്സാഹേന ശത്രുപക്ഷീയൈഃ സഹ സന്ധാനലക്ഷണേന ॥ 3-33-67 ഏവമേവ ബീജൌപംയേന ॥ 3-33-69 ഹോത്രാഭിഃ സാന്ത്വേന ആഹ്വാനൈഃ ॥ 3-33-70 സംഹതൈർമിലിതൈഃ। മധുഹാ മധ്വർഥം ഗതഃ। ഓഹാംഗതൌ ഇത്യസ്യ രൂപം। കാലപ്രതീക്ഷായാം ഹി ശത്രുർബലവാൻ ഭൂത്വാഽസ്മാൻ ജേഷ്യതീതി ഭാവഃ ॥ 3-33-71 ഹന്തി രസശോഷണേന। പാതി വർഷേണ ॥ 3-33-72 പുരാണം അനാദി ॥ 3-33-73 ഇതരേണ മരണേന ॥ 3-33-74 അപേയാത് അപഗച്ഛേത്। വ്യവസിതഃ നിശ്ചിതഃ ॥ 3-33-78 ഏനഃ പാപം। അവാപ്നുവൻ അവാപ്തിഹേതോഃ ॥ 3-33-81 ശ്വദൃതൌ സാരമേയചർമകോശേ। ബ്രഹ്മ വേദഃ। വൃഷലേ ശൂദ്രേ ॥ 3-33-82 സ്വാധ്യായമധികുർവതേശ്വദൃതാവിതി ശ്ലോകം വേദവത് സ്ത്ര്യാദയോ നിത്യം പഠന്തീത്യർതഃ ॥ 3-33-83 ഭവതാ ഹേതുനാ। ഉപദ്രവേ രാജ്യഭ്രംശേ ॥ 3-33-84 അർഥവിഭാവകോ ജയാർജിതാമർഥം പ്രദാതും ॥ 3-33-85 വാചയിത്വാ ആശീർവാദാൻ ॥ 3-33-86 ധാർതരാഷ്ട്രാദിതി ച്ഛേദഃ ॥ 3-33-90 ഉപാഹൃത്യ ആലംബ്യ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 034
॥ ശ്രീഃ ॥
3.34. അധ്യായഃ 034
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
യുധിഷ്ഠിരേണ ഭീമംപ്രതി സ്വേന പ്രതിജ്ഞായാ ദുസ്ത്യജത്വോക്തിപൂർവകം പ്രതിജ്ഞാകാലാവസാനപ്രതിപാലനവിധാനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-34-0 (17023)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-34-0x (1860)
സ ഏവമുക്തസ്തു മഹാനുഭാവഃ
സത്യവ്രതോ ഭീമസേനേന രാജാ।
അജാതശത്രുസ്തദനന്തരം വൈ
ധൈര്യാന്വിതോ വാക്യമിദം ബഭാഷേ ॥ 3-34-1 (17024)
അസംശയം ഭാരത സത്യമേത-
ദ്യൻമാം തുദന്വാക്യശല്യൈഃ ക്ഷിണോഷി।
ന ത്വാം വിഗർഹേ പ്രതികൂലമേത-
ൻമമാനയാദ്ധി വ്യസനം വ ആഗാത് ॥ 3-34-2 (17025)
അഹം ഹ്യക്ഷാനന്വപദ്യം ജിഹീർഷൻ
രാജ്യംസരാഷ്ട്രം ധൃതരാഷ്ട്രസ്യ പുത്രാത്।
തൻമാം ശഠഃ കിതവ പ്രത്യദേവീ-
ത്സുയോധനാർഥം സുബലസ്യ പുത്രഃ ॥ 3-34-3 (17026)
മഹാമായഃ ശകുനിഃ പാർവതീയഃ
സഭാമധ്യേ പ്രവപന്നക്ഷപൂഗാൻ।
അമായിനം മായയാ പ്രത്യജൈഷീ-
ത്തതോഽപശ്യം വൃജിനം ഭീമസേന ॥ 3-34-4 (17027)
അക്ഷാംശ്ച ദൃഷ്ട്വാ ശകുനേര്യഥാവത്
കാമാനുകൂലാനയുജോ യുജശ്ച।
ശക്യോ നിയന്തുമഭവിഷ്യദാത്മാ
മന്യുസ്തു ഹന്യാത്പുരുഷസ്യ ധൈര്യം ॥ 3-34-5 (17028)
യന്തും നാത്മാ ശക്യതേ പൌരുഷേണ
മാനേന വീര്യേണ ച താത നദ്ധഃ।
ന തേ വാചോ ഭീമസേനാഭ്യസൂയേ
മന്യേ തഥാ തദ്ഭവിതവ്യമാസീത് ॥ 3-34-6 (17029)
സ നോ രാജാ ധൃതരാഷ്ട്രസ്യ പുത്രോ
ന്യപാതയദ്വ്യസനേ രാജ്യമിച്ഛൻ।
ദാസ്യം ച നോഽഗമയദ്ഭീമസേന
യത്രാഭവച്ഛരണം ദ്രൌപദീ നഃ ॥ 3-34-7 (17030)
ത്വം ചാപി തദ്വേത്ഥ ധനഞ്ജയശ്ച
പുനർദ്യൂതായാഗതാസ്താം സഭാം നഃ।
യൻമാഽബ്ഹവീദ്ധൃതരാഷ്ട്രസ്യ പുത്ര
ഏകഗ്ലഹാർഥം ഭരതാനാം സമക്ഷം ॥ 3-34-8 (17031)
വനേ സമാ ദ്വാദശ രാജപുത്ര
യഥാകാമം വിദിതമജാതശത്രോ।
അഥാപരം ചാവിദിതശ്ചരേഥാഃ
സർവൈഃ സഹ ഭ്രാതൃഭിശ്ഛദ്മരൂപഃ ॥ 3-34-9 (17032)
ത്വാം ചേച്ഛ്രുത്വാ താത തഥാ ചരന്ത-
മവഭോത്സ്യന്തേ ഭാരതാനാം ചരാശ്ച।
അന്യാംശ്ചരേഥാസ്താവതോഽബ്ദാംസ്തഥാത്വം
നിശ്ചിത്യ തത്പ്രതിജാനീഹി പാർഥ ॥ 3-34-10 (17033)
ചരൈശ്ചേന്നോ വിദിതഃ കാലമേതം
യുക്തോ രാജൻമോഹയിത്വാ മദീയാൻ।
ബ്രവീമി സത്യം കുരുസംസദീഹ
തവൈവ താ ഭാരത പഞ്ച നദ്യഃ ॥ 3-34-11 (17034)
വയം ചൈതദ്ഭാരത സർവ ഏവ
ത്വയാ ജിതാഃ കാലമപാസ്യ ഭോഗാൻ।
ചരേമ ഇത്യാഹ പുരാ സ രാജാ
മധ്യേ കുരൂണാം സ മയോക്തസ്തഥേതി ॥ 3-34-12 (17035)
തത്ര ദ്യൂതമഭവന്നോ ജഘന്യം
യസ്മിഞ്ജിതാഃ പ്രവ്രജിതാശ് സർവേ।
ഇത്ഥം തു ദേശാനനുസഞ്ചരാമോ
വനാനി കൃച്ഛ്രാണി ച കൃച്ഛ്രരൂപാഃ ॥ 3-34-13 (17036)
സുയോധനശ്ചാപി ന ശാന്തിമിച്ഛത്
ഭൂയഃ സ മന്യോർവശമന്വഗച്ഛത്।
ഉദ്യോജയാമാസ കുരൂംശ്ച സർവാൻ
യേചാസ്യ കേചിദ്വശമന്വഗച്ഛൻ ॥ 3-34-14 (17037)
താം സിദ്ധിമാസ്ഥായ സതാം സകാശേ
കോ നാമ ജഹ്യാദിഹ രാജ്യഹേതോഃ।
ആര്യസ്യ മന്യേ മരണാദ്ഗരീയോ
യദ്ധർമമുത്ക്രംയ മഹീം പ്രശാസേത് ॥ 3-34-15 (17038)
തദൈവ ചേദ്വീരകർമാകരിഷ്യോ
യദാ ദ്യൂതേ പരിഘം പര്യമൃക്ഷഃ।
ബാഹൂ ദിധക്ഷന്വാരിതഃ ഫൽഗുനേന
കിം ദുഷ്കൃതംഭീമ തദാഽഭവിഷ്യത് ॥ 3-34-16 (17039)
പ്രാഗേവ ചൈവം സമയക്രിയായാഃ
കിം നാബ്രവീഃ പൌരുഷമാവിദാനഃ।
പ്രാപ്തം തു കാലം ത്വഭിപദ്യപശ്ചാത്
കിം മാമിദാനീമതിവേലമാത്ഥ ॥ 3-34-17 (17040)
ഭൂയോപി ദുഃഖം മമ ഭീമസേന
ദൂയേ വിഷസ്യേവ രസം ഹി പീത്വാ।
യദ്യാജ്ഞസേനീം പരിക്ലിശ്യമാനാം
സന്ദൃശ്യ തത്ക്ഷാന്തമിതി സ്മ ഭീമ ॥ 3-34-18 (17041)
ന ത്വദ്യ ശക്യം ഭരതപ്രവീര
കൃത്വാ യദുക്തം കുരുവീരമധ്യേ।
കാലം പ്രതീക്ഷസ്വ സുഖോദയായ
പാകം ഫലാനാമിവ ബീജവാപഃ ॥ 3-34-19 (17042)
യദാ ഹി പൂർവം നികൃതോനികൃന്തേ-
ദ്വൈരം സപുഷ്പം സഫലം വിദിത്വാ।
മഹാഗുണം ഹരതി ഹി പൌരുഷേണ
തദാ വീരോ ജീവതി ജീവലോകേ ॥ 3-34-20 (17043)
ശ്രിയം ച ലോകേ ലഭതേ സമഗ്രാം
മന്യേ ചാസ്മൈ ശത്രവഃ സന്നമന്തേ।
മിത്രാണി ചൈനമതിരാഗാദ്ഭജന്തേ
ദേവാ ഇവേനദ്രമുപജീവന്തി ചൈനം ॥ 3-34-21 (17044)
മമ പ്രതിജ്ഞാം ച നിബോധ സത്യാം
വൃണേ സത്യമമൃതീജ്ജീവിതാച്ച।
രാജ്യം ച പുത്രാശ്ച യശോ ധനം ച
സർവം ന സത്യസ്യ കലാമുപൈതി ॥ 3-34-22 (17045)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി അർജുനാഭിഗമനപർവണി ചതുസ്ത്രിംശോഽഷ്യായഃ ॥ 34 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-34-3 അന്വപദ്യമനുസൃതവാത് ॥ 3-34-4 പ്രവപൻ പാതയൻ। അക്ഷപൂഗാൻ പാശസമൂഹാൻ। വൃജിനം ദുഃഖദം വ്യസനം ॥ 3-34-5 അയുജോ വിഷമാൻ। യുജഃ സമാൻ। ശക്യ ഇതി യഃ പുരുഷസ്യ ധൈര്യം ഹന്യാത് സ സന്യുര്യദി നാഭവിഷ്യത്തർഹ്യാത്മാ മനോ നിയന്തും ശക്യഃ അഭവിഷ്യദിത്യധ്യാഹൃത്യ യോജ്യം ॥ 3-34-9 സമാ വർഷാണി। അഥാപരം വർഷം। ഛദ്മഗൂഢ ഇതി. ഝ. പാഠഃ ॥ 3-34-10 അവഭോത്സ്യന്തേ ജ്ഞാസ്യന്തി। ബുദ്ധ്യേരന്വൈ ഭാരതാനാമിതി ക. പാഠഃ ॥ 3-34-11 നോ ഇതി നിപാതഃ। വിതസ്താദിപഞ്ചനദ്യുപലക്ഷിതോ ദേശഃ ॥ 3-34-12 സർവേ ശതമപി ഭ്രാതരഃ। സ രാജാ ദുര്യോധനഃ ॥ 3-34-13 നോഽസ്മാകം। ജഘന്യം നീചം। കൃച്ഛ്രരൂപാഃ ക്ലിഷ്ടരൂപാഃ। വനാനി ദുർഗാണി ച ഘോരരൂപാ ഇതി ക. ധ. പാഠഃ ॥ 3-34-14 ശാന്തിം നേച്ഛൻ അനിച്ഛൻ। ഉദ്യോജയാമാസോത്കർഷേണ സ്വേച്ഛയാ തേഷു തേഷു ദ്രഗദേശാദിപാലനകാര്യേഷ്വിഷ്ടാന്യോജിതവാൻ ॥ 3-34-15 തം സന്ധിമാസ്ഥായേതി ഝ. ട. പാഠഃ ॥ 3-34-16 പര്യമൃക്ഷഃ പരാമൃഷ്ടവാനസി। ദിധക്ഷൻ ദഗ്ധുമിച്ഛൻ ॥ 3-34-17 ആവിദാനോ ജാനൻ। പ്രാപ്തം കാലം കാലതുല്യാം വിപദമഭിപദ്യ സ്വീകൃത്യ ॥ 3-34-18 ഭൂയോപി ബഹ്വപി। ദൂയേ ഉപതപ്യേ ॥ 3-34-19 ബീജവാപഃ കൃഷീബലഃ। പക്തിം ഫലാനാമിതി ഝ. ധ. പാഠഃ ॥ 3-34-20 വൈരം വൈരിസമൂഹം। സപുഷ്പം സഫലം വിദിത്വാ പുഷ്ടതരം ജ്ഞാത്വാ യദി നികൃന്തേത് ഛിന്ദ്യാത് തദാ ഹി പ്രസിദ്ധം മഹാഗുണം മഹാന്തം ഗുണം ഹരതി ആഹരതി ॥ 3-34-22 അമൃതാത് ദേവഭാവാത്। കലാം ഷോഡശം ഭാഗം ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 035
॥ ശ്രീഃ ॥
3.35. അധ്യായഃ 035
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ഭീമേന യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി സോപപത്തികം വനവാസാപൂരണേനൈവ ദുര്യോധനനിഗ്രഹചോദനാ ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-35-0 (17046)
ഭീമസേന ഉവാച। 3-35-0x (1861)
സന്ധിം കൃത്വൈവ കാലേന ഹ്യന്തകേന പതത്രിണാ।
അനന്തേനാപ്രമേയേണ സ്രോതസാ സർവഹാരിണാ ॥ 3-35-1 (17047)
പ്രത്യക്ഷം മന്യസേ കാലം മർത്യഃ സൻകാലബന്ധനഃ।
ഫേനധർമാ മഹാരാജ ഫലധർമാ തഥൈവ ച ॥ 3-35-2 (17048)
നിമേഷാദപി കൌന്തേയ യസ്യായുരപചീയതേ।
സൂച്യേവാഞ്ജനചൂർണാനി കിമിതി പ്രതിപാലയേത് ॥ 3-35-3 (17049)
യോ നൂനമമിതായുഃ സ്യാദഥവാഽഽയുഃപ്രമാണവിത്।
സ കാലം വൈ പ്രതീക്ഷേത സർവപ്രത്യക്ഷദർശിവാൻ ॥ 3-35-4 (17050)
പ്രതീക്ഷ്യമാണഃ കാലോ നഃ സമാ രാജംസ്ത്രയോദശ।
ആയുഷോപചയം കൃത്വാ മരണായോപനേഷ്യതി ॥ 3-35-5 (17051)
ശരീരിണാം ഹി മരണം ശരീരേ നിത്യമാശ്രിതം।
പ്രാഗേവ മരണാത്തസ്മാദ്രാജ്യായൈവ ഘടാമഹേ ॥ 3-35-6 (17052)
യോ ന യാതി പ്രസംഖ്യാനമസ്പഷ്ടോ ഭൂമിവർധനഃ।
അയാതയിത്വാ വൈരാണി സോഽവസീദതി ഗൌരിവ ॥ 3-35-7 (17053)
യോ ന യാതയതേ വൈരമൽപസത്വോദ്യമഃ പുമാൻ।
അഫലം ജൻമ തസ്യാഹം മന്യേ ദുർജാതജീവിനഃ ॥ 3-35-8 (17054)
ഹൈരണ്യൌ ഭവതോ ബാഹൂ ശ്രുതിർഭവതി പാർഥിവീ।
ഹത്വാ ദ്വിഷന്തം സംഗ്രാമേ ഭുങ്ക്ഷ്വ ബാഹുജിതം വസു ॥ 3-35-9 (17055)
ഹത്വാ വൈ പുരുഷോ രാജന്നികർതാരമരിന്ദം।
അഹ്നായ നരകം ഗച്ഛേത്സ്വർഗേണാസ്യ സ സംമിതഃ ॥ 3-35-10 (17056)
അമർഷജോ ഹി സന്താപഃ പാവകാദ്ദീപ്തിമത്തരഃ।
യേനാഹമഭിസന്തപ്തോ ന നക്തം ന ദിവാ ശയേ ॥ 3-35-11 (17057)
അയം ച പാർഥോ ബീഭത്സുർവരിഷ്ഠോ ജ്യാവികർഷണേ।
ആസ്തേ പരമസന്തപ്തോ നൂനം സിംഹ ഇവാശയേ ॥ 3-35-12 (17058)
യോഽയമേകോ നുദേത്സർവാംല്ലോകേ രാജന്ധനുർഭൃതഃ।
സോയമാത്മജമൂഷ്മാണം ഗ്രഹാഹസ്തീവ യച്ഛതി ॥ 3-35-13 (17059)
നകുലഃ സഹദേവശ്ച വൃദ്ധാ മാതാ ച വീരസൂഃ।
തവൈവ പ്രിയമിച്ഛന്ത ആസതേ ജഡമൂകവത് ॥ 3-35-14 (17060)
സർവേ തേഽപ്രിയമിച്ഛന്തി ബാന്ധവാഃ സഹ സൃഞ്ജയൈഃ।
അഹമേകശ്ച സന്തപ്തോ മാതാ ച പ്രതിബിന്ധ്യതഃ ॥ 3-35-15 (17061)
പ്രിയമേവ തു സർവേഷാം യദ്ബ്രവീംയുത കിഞ്ചന।
സർവേ ഹി വ്യസനം പ്രാപ്താഃ സർവേ യുദ്ധാഭിനന്ദിനഃ ॥ 3-35-16 (17062)
നാതഃ പാപീയസീ കാചിദാപദ്രാജൻഭവിഷ്യതി।
യന്നോ നീചൈരൽപബലൈ രാജ്യമാച്ഛിദ്യ ഭുജ്യതേ ॥ 3-35-17 (17063)
ശീലദോഷാദ്ധൃണാവിഷ്ട ആനൃശംസ്യാത്പരന്തപ।
ക്ലേശാംസ്തിതിക്ഷസേ രാജന്നാന്യഃ കശ്ചിത്പ്രശംസതി ॥ 3-35-18 (17064)
ശ്രോത്രിയസ്യേവ തേ രാജൻമന്ദകസ്യാവിപശ്ചിതഃ।
അനുവാകഹതാ ബുദ്ധിർനൈഷാ തത്ത്വാർഥദർശിനീ ॥ 3-35-19 (17065)
ഘൃണീ ബ്രാഹ്മണരൂപോസി കഥം ക്ഷത്രേഷ്വജായഥാഃ।
അസ്യാം ഹി യോനൌ ജായന്തേ പ്രായശഃ ക്രൂരബുദ്ധയഃ ॥ 3-35-20 (17066)
അശ്രൌഷീസ്ത്വം രാജധർമാന്യഥാ വൈ മനുരബ്രവീത്।
ക്രൂരാന്നികൃതിസംപന്നാന്വിഹിതാനശമാത്മകാൻ ॥ 3-35-21 (17067)
ധാർതരാഷ്ട്രാൻമഹാരാജ ക്ഷമസേ കിം ദുരാത്മനഃ।
കർതവ്യേ പുരുഷവ്യാഘ്ര കിമാസ്സേ പീഠസർപവത് ॥ 3-35-22 (17068)
ബുദ്ധ്യാ വീര്യേണ സംയുക്തഃ ശ്രുതേനാഭിജനേന ച।
തൃണാനാം മുഷ്ടിനൈകേന ഹിമവന്തം ച പർവതം।
ഛന്നമിച്ഛസി കൌന്തേയ യോഽസ്മാൻസംവർതുമിച്ഛസി ॥ 3-35-23 (17069)
അജ്ഞാതചര്യാഗൂഢേന പൃഥിവ്യാം വിശ്രുതേന ച।
ദിവീവ പാർഥ സൂര്യേണ ന ശക്യാഽഽചരിതും ത്വയാ ॥ 3-35-24 (17070)
ബൃഹത്സാല ഇവാനൂപേ ശാഖാപുഷ്പപലാവാൻ।
ഹസ്തീ ശ്വേത ഇവാജ്ഞാതഃ കഥം ജിഷ്ണുശ്ചരിഷ്തി ॥ 3-35-25 (17071)
ഇമൌ ച സിംഹസങ്കാശൌ ഭ്രാതരൌ സഹിതൌ ശിശൂ।
നകുലഃ സഹദേവശ്ച കഥം പാർഥ ചരിഷ്യതഃ ॥ 3-35-26 (17072)
പുണ്യകീർതീ രാജപുത്രീ ദ്രൌപദീ വീരസൂരിയം।
വിശ്രുതാ കഥമജ്ഞാതാ കൃഷ്ണാ പാർഥ ചരിഷ്യതി ॥ 3-35-27 (17073)
മാം ചാപി രാജഞ്ജാനന്തി ഹ്യാകുമാരമിമാഃ പ്രജാഃ।
അജ്ഞാതചര്യാം പശ്യന്തി മേരോരിവ നിഗൂഹനം ॥ 3-35-28 (17074)
തഥൈവ ബഹവ്രോഽസ്മാഭീ രാഷ്ട്രേഭ്യോ വിപ്രവാസിതാഃ।
രാജാനോ രാജപുത്രാശ്ച ധാർതരാഷ്ട്രമനുവ്രതാഃ ॥ 3-35-29 (17075)
ന ഹി തേഽപ്യുപശാംയന്തി നികൃതാ വാ നിരാകൃതാഃ।
അവശ്യം തൈർനികർതവ്യമസ്മാകം തത്പ്രിയൈഷിഭിഃ ॥ 3-35-30 (17076)
തേഽപ്യസ്മാസു പ്രയുഞ്ജീരൻപ്രച്ഛന്നാൻസുബഹൂംശ്ചരാൻ।
ആചക്ഷീരംശ്ച നോ ജ്ഞാത്വാ തതഃ സ്യാത്സുമഹദ്ഭയം ॥ 3-35-31 (17077)
അസ്മാഭിരുഷിതാഃ സംയഗ്വനേ മാസാസ്ത്രയോദശ।
പരിമാണഏന താൻപശ്യ താവതഃ പരിവത്സരാൻ ॥ 3-35-32 (17078)
അസ്തി മാസഃ പ്രതിനിധിര്യഥാ പ്രാഹുർമനീഷിണഃ।
പൂതികാനിവ സോമസ്യ തഥേദം ക്രിയതാമിതി ॥ 3-35-33 (17079)
അഥവാഽനഡുഹേ രാജൻസാധനേ സാധുവാഹിനേ।
സൌഹിത്യദാനാദേതസ്മാദേനസഃ പ്രതിമുച്യതേ ॥ 3-35-34 (17080)
തസ്മാച്ഛത്രുവധേ രാജൻക്രിയതാം നിശ്ചയസ്ത്വയാ।
ക്ഷത്രിയസ്യ ഹി സർവസ്യ നാന്യോ ധർമോസ്തി സംയുഗാത് ॥ 3-35-35 (17081)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരേത അരണ്യപർവണി അർജുനാഭിഗമനപർവണി പഞ്ചസ്ത്രിംശോഽധ്യായഃ ॥ 35 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-35-1 പതത്രിണാ ബാണവത് ശീഘ്രഗാമിനാ സ്രോതസാ നിത്യവാഹിനാ ॥ 3-35-2 പ്രത്യക്ഷം പ്രത്യക്ഷേണ ജ്ഞാതം। കാലബന്ധനഃ കാലവശ്യഃ ഫേനധർമാ നിഃസാരഃ। ഫലധർമാ പതനശീലഃ ॥ 3-35-3 സൂച്യേവാഞ്ജനചൂർണസ്യ। യഥാ കജ്ജലക്ഷോദസ്യാതിശ്ലക്ഷ്ണസ്യ സൂക്ഷ്മാഗ്രയാ സൂച്യാപി കിഞ്ചിദപത്രീയതേ ഏവം നിമേഷാദപി യസ്യായുരപചീയതേ സ കിമിതി അവധിം പ്രതിപാലയേന്ന കഥമപീത്യധ്യാഹൃത്യ യോജ്യം। സൂച്യേവാഞ്ജനചൂർണസ്യേതി ഝ. പാഠഃ ॥ 3-35-7 പ്രസംഖ്യാനം പ്രകൃഷ്ഠാം സാധുകീർതിം। യതഃ അസ്പഷ്ടഃ ശൌര്യാദ്യഭാവാദിതരൈരവിദിതഃ। ഭൂമിവർധനഃ ഭൂമിഹിംസകഃ। ഭൂമേർഭാരഭൂത ഇത്യർഥഃ। അയാതയിത്വാ അനിസ്തീര്യ। ഗൌർബലീവർദഇവ। സോപ്യശക്തശ്ചേത് ഗോഷു സംഖ്യാനം സ്പഷ്ടതാം വാപ്യ പ്രാപ്നുവൻഭൂമേർഭാരഭൂതോ ഭവതി ॥ 3-35-8 ദുർജാതശായിന ഇതി ക. പാഠഃ ॥ 3-35-9 ഹൈരണ്യൌ ഹിരണ്യസ്വാമിനൌ। ശ്രുതിഃ കീർതിഃ। പാർഥിവീ പൃഥോഃ രാജ്ഞ ഇവേത്യർഥഃ ॥ 3-35-10 നികർതാരം വഞ്ചകം। അഹ്നായ സദ്യഃ ॥ 3-35-12 ആശയേ സ്വസ്ഥാനേ ॥ 3-35-15 പ്രതിവിന്ധ്യതഃ പ്തിവിന്ധ്യസ്യ മാതാ ദ്രൌദീ ॥ 3-35-19 അനുവാകഃ ഗുരൂക്തിമനുവചനം തേന ഹതാ। അർഥജ്ഞാനസൂന്യസ്യ। വേദാക്ഷരമാത്രാഭ്യാസിനഃ ॥ 3-35-20 ഘൃണീ ദയാലുഃ ॥ 3-35-22 ആസ്സേ തൂഷ്ണീംഭൂതോസി। പീഠസർപവത് അജഗരവത് ॥ 3-35-23 സംവർതും സംവരീതും ഛാദിതും ॥ 3-35-25 അനൂപേ ബഹുജേ ദേശേ ॥ 3-35-30 നികർതവ്യം നീയം സൂചനാദികർമ കർതവ്യം ॥ 3-35-34 അനഡുഹേ പൂർണം ഘാസമുപാഹൃത്യാനൃതാൻമുച്യത ഇതി ധർമശാസ്ത്രോക്തം പ്രായശ്ചിത്തം വാ കർതവ്യമിത്യാഹാഥവേതി। സൌഹിത്യമാതൃപ്തിഭോജനം ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 036
॥ ശ്രീഃ ॥
3.36. അധ്യായഃ 036
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ഭീമയുധിഷ്ഠിരസംവാദസമയസംനിഹിതേന വ്യാസേന യുധിഷ്ഠിരായ പ്രതിസ്മൃതിവിദ്യോപദേശഃ ॥ 1 ॥ യുധിഷ്ഠിരേണ വ്യാസവചനാത്പരിജനൈഃ സഹ ദ്വൈതവനാത്കാംയകകവനഗമനം ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-36-0 (17082)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-36-0x (1862)
ഭീമസേനവചഃ ശ്രുത്വാ കുന്തീപുത്രോ യുധിഷ്ഠിരഃ।
നിഃശ്വസ്യ പുരുഷവ്യാഘ്രഃ സംപ്രദധ്യൌ പരന്തപഃ ॥ 3-36-1 (17083)
ശ്രുതാ മേ രാജധർമാശ്ച വർണാനാം ച പൃഥക്പൃഥക്।
ആയത്യാം ച തദാത്വേ ച യഃ പശ്യതി സ പശ്യതി ॥ 3-36-2 (17084)
ധർമസ്യ ജാനമാനോഽഹം ഗതിമഗ്ര്യാം സുദുർവിദാം।
കഥം ബലാത്കരിഷ്യാമി മേരോരിവ വിവർതനം ॥ 3-36-3 (17085)
സ മുഹൂർതമിവ ധ്യാത്വാ വിനിശ്ചിത്യേതികൃത്യതാം।
ഭീമസേനമിദ വാക്യമപദാന്തരമബ്രവീത് ॥ 3-36-4 (17086)
ഏവമേതൻമഹാബാഹോ യഥാ വദസി ഭാരത।
ഇദമന്യത്സമാദത്സ്വ വാക്യം മേ വാക്യകോവിദ ॥ 3-36-5 (17087)
മഹാപാപാനി കർമാണി യാനി കേവലസാഹസാത്।
ആരഭ്യന്തേ ഭീമസേന വ്യഥന്തേ താനി ഭാരത ॥ 3-36-6 (17088)
സുമന്ത്രിതേ സുവിക്രാന്തേ സുകൃതേസുവിചാരിതേ।
സിദ്ധ്യന്ത്യർഥാ മഹാബാഹോ ദൈവം ചാത്ര പ്രദക്ഷിണം ॥ 3-36-7 (17089)
യത്തു കേവലചാപല്യാദ്ബലദർപോത്ഥിതഃ സ്വയം।
ആരബ്ധവ്യമിദം കാര്യം മന്യസേ ശൃണു തത്രമേ ॥ 3-36-8 (17090)
ഭൂരിശ്രവാഃ ശലശ്ചൈവ ജലസന്ധശ്ച വീര്യവാൻ।
ഭീഷ്മോ ദ്രോണശ്ച കർണശച് ദ്രോണപുത്രശ്ച വീര്യവാൻ ॥ 3-36-9 (17091)
ധാർതരാഷ്ട്രാ ദുരാധർഷാ ദുര്യോധനപുരോഗമാഃ।
സർവ ഏവ കൃതാശസ്ത്രാശ്ച സതതം ചാതതായിനഃ ॥ 3-36-10 (17092)
രാജാനഃ പാർഥിവാശ്ചൈവ യേഽസ്മാഭിരുപതാപിതാഃ।
തേ ശ്രിതാഃ കൌരവം പക്ഷം ജാതസ്നേഹാശ്ച സാംപ്രതം ॥ 3-36-11 (17093)
ദുര്യോധനഹിതേ യുക്താ ന തഥാഽസ്മാസു ഭാരത।
പൂർണകോശാ ബലോപേതാഃ പ്രയതിഷ്യന്തി രക്ഷണേ ॥ 3-36-12 (17094)
സർവേ കൌരവസൈന്യസ് സപുത്രാമാത്യസൈനികാഃ।
സംവിഭക്താ ഹി മാത്രാഭിർഭോഗൈരപി ച സർവശഃ ॥ 3-36-13 (17095)
ദുര്യോധനേന തേ വീരാ മാനിതാശ്ച വിശേഷതഃ।
പ്രാണാംസ്ത്യക്ഷ്യന്തി സംഗ്രാമേ ഇതി മേ നിശ്ചിതാ മതിഃ ॥ 3-36-14 (17096)
സമാ യദ്യപി ഭീഷ്മസ്യ വൃത്തിരസ്മാസു തേഷു ച।
ദ്രോണസ് ച മഹാബാഹോ കൃഷസ്യ ച മഹാത്മനഃ ॥ 3-36-15 (17097)
അവശ്യം രാജപിണ്ഡസ്തൈർനിർവേശ്യ ഇതി മേ മതിഃ।
തസ്മാത്ത്യക്ഷ്യന്തി സംഗ്രാമേ പ്രാണാനപി സുദുസ്ത്യജാൻ ॥ 3-36-16 (17098)
സർവേദിവ്യാസ്ത്രവിദ്വാംസഃ സർവേ ധർമപരായണാഃ।
അജേയാശ്ചേതി മേ ബുദ്ധിരപി ദേവൈഃ സവാസവൈഃ ॥ 3-36-17 (17099)
അമർഷീ നിത്യസംരബ്ധസ്തത്ര കർണോ മഹാരഥഃ।
സർവാസ്ത്രവിദനാധൃഷ്യോ ഹ്യഭേദ്യകവചാവൃതഃ ॥ 3-36-18 (17100)
അനിർജിത്യരണേ സർവാനേതാൻപുരുഷസത്തമാൻ।
അശക്യോ ഹ്യസഹായേന ഹന്തും ദുര്യോധനസ്ത്വയാ ॥ 3-36-19 (17101)
ന നിദ്രാമധിഗച്ഛാമി ചിന്തയാനോ വൃകോദര।
അതിസർവാന്ധനുർഗ്രാഹാൻസൂതപുത്രസ്യ ലാഘവം ॥ 3-36-20 (17102)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-36-21x (1863)
ഏതദ്വചനമാജ്ഞായ ഭീമസേനോഽത്യമർഷണഃ।
ബഭൂവ ശാന്തിസംയുക്തോ ഗുരോർവചനവാരിതഃ ॥ 3-36-21 (17103)
തയോഃ സംവദതോരേവം തദാ പാണ്ഡവയോർദ്വയോഃ।
ആജഗാമ മഹായോഗീ വ്യാസഃ സത്യവതീസുതഃ ॥ 3-36-22 (17104)
സോഽഭിഗംയ യഥാന്യായം പാണ്ഡവൈഃ പ്രതിപൂജിതഃ।
യുധിഷ്ഠിരമിദം വാക്യമുവാച വദതാംവരഃ ॥ 3-36-23 (17105)
യുധിഷ്ഠിര മഹാബാഹോ വേദ്മി തേ ഹൃദയസ്ഥിതം।
മനീഷയാ തത ക്ഷിപ്രമാഗതോസ്മി നരർഷഭ ॥ 3-36-24 (17106)
ഭീഷ്മാദ്ദ്രോണാത്കൃപാത്കർണാദ്ദ്രോണപുത്രാച്ച ഭാരത।
ദുര്യോധനാന്നൃപസുതാത്തഥാ ദുഃശാസനാദപി ॥ 3-36-25 (17107)
ത്തേ ഭയമമിത്രഘ്ന ഹൃദി സംപരിവർതതേ।
തത്തേഽഹം നാശയിഷ്യാമി വിധിദൃഷ്ടേന ഹേതുനാ ॥ 3-36-26 (17108)
തച്ഛ്രുത്വാ ധൃതിമാസ്ഥായ കർമണാ പ്രതിപാദയ।
പ്രതിപാദ്യ തു രാജേന്ദ്ര തതഃ ക്ഷിപ്രം ജ്വരം ജഹി ॥ 3-36-27 (17109)
തത ഏകാന്തമാനായ്യ പാരാശര്യോ യുധിഷ്ഠിരം।
അബ്രവീദുപപന്നാർഥമിദം വാക്യവിശാരദഃ ॥ 3-36-28 (17110)
ശ്രേയസസ്തേഽപരഃ കാലഃ പ്രാപ്തോ ഭരതസത്തമ।
യേനാഭിഭവിതാ ശത്രൂന്രണേ പാർഥോ ധനുർധരഃ ॥ 3-36-29 (17111)
ഗൃഹാണേമാം മയാ പ്രോക്താം സിദ്ധിം മൂർതിമർതാമിവ।
വിദ്യാം പ്രതിസ്മൃതിം നാമ പ്രപന്നായ ബ്രവീമി തേ ॥ 3-36-30 (17112)
യാമവാപ്യമഹാബാഹുരർജുനഃ സാധയിഷ്യതി।
അസ്ത്രഹേതോർമഹേന്ദ്രം ച രുദ്രം ചൈവാഭിഗച്ഛതു ॥ 3-36-31 (17113)
വരുണം ച കുബേരം ച ധർമരാജം ച പാണ്ഡവ।
ശക്തോ ഹ്യേഷ സുരാന്ദ്രഷ്ടും തപസാ വിക്രമേണ ച ॥ 3-36-32 (17114)
ഋഷിരേഷ മേഹാതേജാ നാരായണസഹായവാൻ।
പുരാണഃ ശാസ്വതോ ദേവസ്ത്വജേയോ ജിഷ്ണുരച്യുതഃ ॥ 3-36-33 (17115)
അസ്ത്രാണീനദ്രാച്ച രുദ്രാച്ച ലോകപാലേഭ്യ ഏവ ച।
സമാദായ മഹാബാഹുർമഹത്കർമ കരിഷ്യതി ॥ 3-36-34 (17116)
വനാദസ്മാച്ച കൌന്തേയ വനമന്യദ്വിചിന്ത്യതാം।
നിവാസാർഥായ യദ്യുക്തം ഭവേദ്വഃ പൃഥിവീപതേ ॥ 3-36-35 (17117)
ഏകത്രചിരവാസോ ഹി ന പ്രീതിജനനോ ഭവേത്।
താപസാനാം ച ശാന്താനാം ഭവേദുദ്വേഗകാരകഃ ॥ 3-36-36 (17118)
മൃഗാണാമുപരോധശ്ച വീരുദോഷധിസങ്ക്ഷയഃ।
ബിഭർഷി ച ബഹൂന്വിപ്രാന്വേദവേദാംഗപാരഗാൻ ॥ 3-36-37 (17119)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-36-38x (1864)
ഏവമുക്ത്വാ പ്രപന്നായ ശുചയേ ഭഗവാൻപ്രഭുഃ।
പ്രോവാച യോഗതത്ത്വജ്ഞോ യോഗവിദ്യാമനുത്തമാം ॥ 3-36-38 (17120)
ധർമരാജായ ധീമാൻസ വ്യാസഃ സത്യവതീസുതഃ।
അനുജ്ഞായ ച കൌന്തേയം തത്രൈവാന്തരധീയത ॥ 3-36-39 (17121)
യുധിഷ്ഠിരസ്തു ധർമാത്മാ തദ്ബ്രഹ്മ മനസാ യതഃ।
ധാരയാമാസ മേധാവീ കാലേകാലേ സദാഽഭ്യസൻ ॥ 3-36-40 (17122)
സ വ്യാസവാക്യമുദിതോ വനാദ്ദ്വൈതവനാത്തതഃ।
യയൌ സരസ്വതീകൂലേ കാംയകം നാമ കാനനം ॥ 3-36-41 (17123)
തമന്വയുർമഹാരാജ ശിക്ഷാക്ഷരവിശാരദാഃ।
ബ്രാഹ്മണാസ്തപസാ യുക്താ ദേവേന്ദ്രമൃഷയോ യഥാ ॥ 3-36-42 (17124)
തതഃ കാംയകമാസാദ്യ പുനസ്തേ ഭരതർഷഭ।
ന്യവിശന്ത മഹാത്മാനഃ സാമാന്യാഃ സപദാനുഗാഃ ॥ 3-36-43 (17125)
തത്രതേ ന്യവസന്രാജൻകഞ്ചിത്കാലം മനസ്വിനഃ।
ധനുർവേദപരാ വീരാ ഗൃണാനാ വേദമുത്തമം ॥ 3-36-44 (17126)
ചരന്തോ മൃഗയാം നിത്യം ശുദ്ധൈർബാണൈർമൃഗാർഥിനഃ।
പിതൃദൈവതവിപ്രേഭ്യോ നിർവപന്തോ യഥാവിധി ॥ 3-36-45 (17127)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി അർജുനാഭിഗമനപർവണി ഷട്ത്രിംശോഽധ്യായഃ ॥ 36 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-36-2 ആയത്യാമുത്തരകാലേ തദാത്വേ വർതമാനകാലേ। യസ്താൻപശ്യതി ॥ 3-36-4 ഇതി കൃത്യതാമിതികർതവ്യതാം। അപദാന്തരമവിലംബിതം ॥ 3-36-6 വ്യഥന്തേ വ്യഥയന്തി ॥ 3-36-7 സുവിചാരിതേ നിശ്ചിതേ സതി ॥ 3-36-13 സൈന്യസ് സൈന്യസംബന്ധിനഃ സർവേ। മാത്രാഭിരംശപരിച്ഛേദൈഃ ॥ 3-36-16 രാജപിണ്ഡോ രാജദത്തോ ഗ്രാസോ നിർവേശ്യ ആനൃണ്യാർഥം ശോധനീയഃ ॥ 3-36-20 ലാഘവം ശീഘ്രതാം ॥ 3-36-31 സാധയിഷ്യതി രാജ്യം ॥ 3-36-33 ശാശ്വതോ ദേവോ വിഷ്ണോരംശഃ സനാതന ഇതി ക. ഠ. ധ. പാഠഃ ॥ 3-36-39 അനുജ്ഞായ പൃഷ്ട്വാ ॥ 3-36-40 ബ്രഹ്മ മന്ത്രം ॥ 3-36-43 സാമാത്യാഃ സപരിച്ഛദാ ഇതി ഝ. പാഠഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 037
॥ ശ്രീഃ ॥
3.37. അധ്യായഃ 037
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
യുധിഷ്ഠിരേണ വ്യാസോപദിഷ്ടമന്ത്രോപദേശപൂർവകമസ്ത്രഗ്രഹണായ സ്വർഗംപ്രത്യർജുനസ്യ പ്രസ്ഥാപനം ॥ 1 ॥ സ്വർഗം പ്രസ്ഥിതേനാർജുനേന യധ്യേപഥമിന്ദ്രകീലഗിരൌ തപശ്ചര്യാ ॥ 2 ॥ തത്ര മുനിരൂപിണ ഇന്ദ്രസ്യ ദർശനം ॥ 3 ॥ ദിവ്യാസ്ത്രദാനം യാചിതേനേന്ദ്രേണാർജുനംപ്രതി തപസാ രുദ്രപ്രസാദനാനന്തരമസ്ത്രലാഭായ സ്വർഗാഗമനചോദനാ ॥ 4 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-37-0 (17128)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-37-0x (1865)
കസ്യചിത്ത്വഥ കാലസ്യ ധർമരാജോ യുധിഷ്ഠിരഃ।
സംസ്മൃത്യ മുനിസന്ദേശമിദം വചനമബ്രവീത് ॥ 3-37-1 (17129)
വിവിക്തേ വിദിതപ്രജ്ഞമർജുനം പുരുഷർഷഭ।
സാന്ത്വപൂർവം സ്മിതം കൃത്വാപാണിനാ പരിസംസ്പൃശൻ ॥ 3-37-2 (17130)
സ മുഹൂർതമിവ ധ്യാത്വാ വനവാസമരിന്ദമഃ।
ധനഞ്ജയന്ധർമരാജോ രഹസീദമുവാച ഹ ॥ 3-37-3 (17131)
ഭീഷ്മേ ദ്രോണേ കൃപേ കർണേ ദ്രോണപുത്രേ ച ഭാരത।
ധനുർവേദശ്ചതുഷ്പാദ ഏതേഷ്വദ്യ പ്രതിഷ്ഠിതഃ ॥ 3-37-4 (17132)
ദൈവം ബ്രാഹ്മം ചാസുരം ച സപ്രയോഗചികിത്സിതം।
സർവാസ്ത്രാണാം പ്രയോഗം ച അഭിജാനന്തി കൃത്സ്നശഃ ॥ 3-37-5 (17133)
തേ സർവേ ധൃതരാഷ്ട്രസ്യ പുത്രേണ പരിസാന്ത്വിതാഃ।
സംവിഭക്താശ്ച തുഷ്ടാശ്ച ഗുരുവത്തേഷു വർതതേ।
സർവയോധേഷു ചൈവാസ്യ സദാ പ്രീതിരനുത്തമാ ॥ 3-37-6 (17134)
ആചാര്യാ മാനിതാസ്തുഷ്ടാഃ ശാന്തിം വ്യവഹരന്ന്യുത।
ശക്തിം ന ഹാപയിഷ്യന്തി തേ കാലേ പ്രതിപൂജിതാഃ ॥ 3-37-7 (17135)
അദ്യ ചേയം മഹീ കൃത്സ്നാ ദുര്യാധനവശാനുഗാ।
സഗ്രാമനഗരാ പാർഥ സസാഗരവനാകരാ ॥
ഭവാനേവ പ്രിയോഽസ്മാകം ത്വയി ഭാരഃ സമാഹിതഃ ॥ 3-37-8 (17136)
അത്ര കൃത്യം പ്രപശ്യാമി പ്രാപ്തകാലമരിന്ദമ।
കൃഷ്ണദ്വൈപായനാത്താത ഗൃഹീതോപനിഷൻമയാ ॥ 3-37-10 (17137)
ഗൃഹീതയാ തയാ സംയഗ്ജഗത്സർവം പ്രകാശതേ।
തേന ത്വം ബ്രഹ്മണാ താത സംയുക്തഃ സുസമാഹിതഃ ॥ 3-37-11 (17138)
ദേവതാനാം യഥാകാലം പ്രസാദം പ്രതിപാലയ।
തപസാ യോജയാത്മാനമുഗ്രേണ ഭരതർഷഭ ॥ 3-37-12 (17139)
ധനുഷ്മാൻകവചീ ഖംഗീ മുനിഃ സാധുവ്രതേ സ്ഥിതഃ।
ന കസ്യചിദ്ദദൻമാർഗം ഗച്ഛ താതോത്തരാം ദിശം ॥ 3-37-13 (17140)
ഇനദ്രേ ഹ്യസ്ത്രാണി ദിവ്യാനി സമസ്താനി ധനഞ്ജയ।
വൃത്രാദ്ഭീതൈർബലം ദേവൈസ്തദാ ശക്രേ സമർപിതം ॥ 3-37-14 (17141)
താന്യേകസ്ഥാനി സർവാണി തതസ്ത്വം പ്രതിപത്സ്യസേ।
`അനേന ബ്രഹ്മണാ താത സർവം സംപ്രതിപദ്യതേ ॥' 3-37-15 (17142)
ശക്രമേവ പ്രപദ്യസ്വ സ തേഽസ്ത്രാണി പ്രദാസ്യതി।
ദീക്ഷിതോഽദ്യൈവ ഗച്ഛ ത്വം ദ്രഷ്ടും ദേവം പുരന്ദരം ॥ 3-37-16 (17143)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-37-17x (1866)
ഏവമുക്ത്വാ ധർമരാജസ്തമധ്യാപയത പ്രഭുഃ ॥ 3-37-17 (17144)
ദീക്ഷിതം വിധിനാ തേന യതവാക്കായമാനസം।
അനുജജ്ഞേ തദാ വീരം ഭ്രാതാ ഭ്രാതരമഗ്രജഃ ॥ 3-37-18 (17145)
നിദേശാദ്ധർമരാജസ്യ ദ്രഷ്ടുകാമഃ പുരന്ദരം।
ധനുർഗാണ്ഡീവമാദായ തഥാഽക്ഷയ്യേ മഹേഷുധീ ॥ 3-37-19 (17146)
കവചീ സതലത്രാണോ ബദ്ധഗോധാംഗുലിത്രവാൻ।
ഹത്വാഽഗ്നിം ബ്രാഹ്മണാന്നിഷ്കൈഃ സ്വസ്തിവാച്യ മഹ്യഭുജ ॥ 3-37-20 (17147)
പ്രാതിഷ്ഠത മഹാബാഹുഃ പ്രഗൃഹീതശരാസനഃ।
വധായ ധാർതരാഷ്ട്രാണാം നിഃശ്വസ്യോർധ്വമുദൈക്ഷത ॥ 3-37-21 (17148)
തം ദൃഷ്ട്വാ തത്രകൌന്തേയം പ്രഗൃഹീതശരാസനം।
അബ്രുവൻബ്രഹ്മണാഃ സിദ്ധാ ഭൂതാന്യന്തർഹിതാനി ച ॥ 3-37-22 (17149)
ക്ഷിപ്രമാപ്നുഹി കൌന്തേയ മനസാ യദ്യദിച്ഛസി।
സംസാധയസ്വ കൌന്തേയ ധ്രുവോസ്തു വിജയസ്തവ ॥ 3-37-23 (17150)
അബ്രുവൻബ്രാഹ്മണാഃ പാർഥമിതി കൃത്വാ ജയാശിഷഃ।
`സിദ്ധചാരണസംഘാശ്ച ഗന്ധർവാശ്ച തമബ്രുവൻ ॥ 3-37-24 (17151)
സ്വസ്തിവ്രതമുപാധത്സ്വ സങ്കൽപസ്തവ സിദ്ധ്യതാം।
മനോരഥാശ്ച തേ സർവേ സമൃദ്ധ്യന്താം മഹാരഥ ॥ 3-37-25 (17152)
ഏവമുക്തോഽഭിവാദ്യൈതാൻബദ്ധാഞ്ജലിപുടസ്തഥാ।
തപോയോഗമനാഃ പാർഥഃ പുരോഹിതമവന്ദത ॥ 3-37-26 (17153)
തതഃ പ്രീതമനാ ജിഷ്ണുസ്താവുഭാവഭ്യവന്ദത।
സഹോദരാവതിരഥൌ യുധിഷ്ഠിരവൃകോദരൌ ॥ 3-37-27 (17154)
തം ക്ലാന്തമനസൌ പൂർണമഭിഗംയ മഹാരഥൌ।
യമൌ ഗാണ്ഡീവധന്വാനമഭ്യവാദയതാമുഭൌ ॥ 3-37-28 (17155)
അഭിവാദ്യ തു തൌ വീരാവൂചതുഃ പാകശാസനിം।
അവാപ്തവ്യാനി സർവാണി ദിവ്യാന്യസ്ത്രാണി വാസവാത്। 3-37-29cഅസ്ത്രാണ്യാപ്നുഹി കൌന്തേയ മനസാ യദ്യദിച്ഛസി ॥ 3-37-29 (17156)
ഗിരോ ഹ്യശിഥിലാഃ സർവാ നിർദോഷാഃ സംമതാഃ സതാം।
ത്വമേകഃ പാണ്ഡവേഷ്വദ്യ സംപ്രാപ്തോസി ധനഞ്ജയ ॥ 3-37-30 (17157)
ന ചാധർമവിദം ദേവാ നാസിദ്ധം നാതപസ്വിനം।
ദ്രഷ്ടുമിച്ഛന്തി കൌന്തേയ ചലചിത്തം ശഠം ന ച ॥ 3-37-31 (17158)
രോരൂയമാണഃ കടുകമീർഷ്യകഃ കടുകാക്ഷരഃ।
ശഠകഃ ശ്ലാഘകഃ ക്ഷേപ്താ ഹന്താ ച വിചികിത്സിതാ ॥ 3-37-32 (17159)
വിശ്വസ് ഹന്താ മായാവീ ക്രോധനോഽനൃതഭാഷിതാ।
അത്യാശീ നാസ്തികോഽദാതാ മിത്രധ്രുക്സർവശങ്കിതഃ ॥ 3-37-33 (17160)
ആക്രോഷ്ടാ ചാതിമാനീ ച രൌദ്രോ ലുബ്ധോഽഥ ലോലുപഃ।
സ്തേനശ്ച മദ്യപശ്ചൈവ ഭ്രൂണഹാ ഗുരുതൽപഗഃ ॥ 3-37-34 (17161)
സംഭാവിതാത്മാ ചാത്യർഥം നൃശംസഃ പുരുഷശ്ച യഃ।
നൈതേ ലോകാനാപ്നുവന്തി നിർലോകാസ്തേ ധനഞ്ജയ ॥ 3-37-35 (17162)
ആനൃശംസ്യമനുക്രോശഃ സത്യം കരുണവേദിതാ।
ദമഃ സ്ഥിതിർധൃതിർധർമഃ ക്ഷമാ കൃത്യമനുത്തമം ॥ 3-37-36 (17163)
ദയാ ശമശ്ച ധർമശ്ച ഗുരുപൂജാ കൃതജ്ഞതാ।
മൈത്രതാ ദ്വിജഭക്തിശ്ച വസന്തി ത്വയി ഫൽഗുന।
വ്യപേക്ഷാ സർവഭൂതേഷു കൃപാ ദാനം മതിഃ സ്മൃതിഃ ॥ 3-37-37 (17164)
തസ്മാത്കൌരവ്യ ശക്രേണ സമേഷ്യസി ധനഞ്ജയ।
ത്വാദൃശേന ഹി ദേവാനാം ശ്ലാഘനീയഃ സമാഗമഃ ॥ 3-37-38 (17165)
സുഹൃദാം സോദരാണാം ച സർവേഷാം ഭരതർഷഭ।
ത്വം ഗതിഃ പരമാ താത വൃത്രഹാ മരുതാമിവ ॥ 3-37-39 (17166)
തസ്മിംസ്ത്രയോദശേ വർഷേ ഭ്രാതരഃ സുഹൃദശ്ച തേ।
സർവേ ഹിസംശ്രയിഷ്യന്തി ബാഹുവീര്യം മഹാബല ॥ 3-37-40 (17167)
സ പാർഥ പിതരം ഗച്ഛ സഹസ്രാക്ഷമരിന്ദമ।
മുഷ്ടിഗ്രഹണമാദത്സ്വ സർവാണ്യസ്ത്രാണി വാസവാത് ॥ 3-37-41 (17168)
ശതശൃംഗേ മഹാബാഹോ മഘവാനിദമബ്രവീത്।
ശൃണ്വതാം സർവഭൂതാനാം ത്വാമുപാഘ്രായ മൂർധനി ॥ 3-37-42 (17169)
വിദിതഃ സർവഭൂതാനാം ദിവം താത ഗമിഷ്യസി।
പ്രാപ്യ പുണ്യകൃതാം ലോകാന്രംസ്യസേ ജയതാംവര ॥ 3-37-43 (17170)
മാനിതസ്ത്രിദശൈഃ പാർഥ വിഹൃത്യ സുസുഖം ദിവി।
അവാപ്യപരമാസ്ത്രാണി പൃഥിവീം പുനരേഷ്യസി ॥ 3-37-44 (17171)
ഗുണാംസ്തേ വാസവസ്താത ഖാണ്ഡവം ദഹതി ത്വയി।
ശൃണ്വതാം സർവഭൂതാനാം പുനഃ പുനരഭാഷത ॥ 3-37-45 (17172)
താം പ്രതിജ്ഞാം നരശ്രേഷ്ഠ കർതുമർഹസി വാസവീം।
കഞ്ചിദ്ദേശമിതഃ പ്രാപ്യ തപോയോഗമനാ ഭവ ॥ 3-37-46 (17173)
കർതുമർഹസി കൌരവ്യ മഘവദ്വചനം ഹിതം।
ദീക്ഷിത്വാഽദ്യൈവ ഗച്ഛ ത്വം ദ്രഷ്ടാഽസി ത്വം പുരന്ദരം ॥ 3-37-47 (17174)
തൌ പരിഷ്വജ്യ ബീഭത്സുഃ കൃഷ്ണാമാമന്ത്ര്യ ചാപ്യുഭൌ।
മനാംസ്യാദായ സർവേഷാം പ്രയാതഃ പുരുഷർഷഭഃ ॥' 3-37-48 (17175)
തം തഥാ പ്രസ്ഥിതം വീരം സിംഹസ്കന്ധോരസം തദാ।
പ്രാഞ്ജലിഃ പാണ്ഡവങ്കൃഷ്ണാ ദേവാനാം കുർവതീ നമഃ।
വാഗ്ഭിഃ പരമശുദ്ധാഭിർമംഗലാഭിരഭാഷത് ॥ 3-37-49 (17176)
നമോ ധാത്രേ വിധാത്രേ ച സ്വസ്തി ഗച്ഛ വനാദ്വനം।
`ധർമസ്ത്വാം ജുഷതാം പാർഥ ഭാസ്കരശ്ച വിഭാവസുഃ।
ബ്രഹ്മാ ത്വാം ബ്രാഹ്മണാശ്ചൈവ പാലയന്തു ധനഞ്ജയ ॥' 3-37-50 (17177)
ജ്യേഷ്ഠാപചായീ ജ്യേഷ്ഠസ്യ ഭ്രാതുർവചനമാസ്ഥിതഃ।
പ്രപദ്യേഥാ വസൂവ്രുദ്രാനാദിത്യാൻസമരുദ്ഗണാൻ।
വിശ്വേദേവാംസ്തഥാ സാധ്യാഞ്ശാന്ത്യർഥം ഭരതർഷഭ ॥ 3-37-51 (17178)
സ്വസ്തി തേസ്ത്വാന്തരിക്ഷേഭ്യോ ദിവ്യേഭ്യോ ഭരതർഷഭ।
പാർഥിവേഭ്യശ്ച സർവേഭ്യോ യേ കേചിത്പരിപന്ഥിനഃ ॥ 3-37-52 (17179)
അവരോധാദ്വനേ വാസാത്സർവസ്വഹരണാദപി।
ഇദം ദുഃഖതരം മന്യേ പുത്രേഭ്യശ്ച വിവാസനാത് ॥ 3-37-53 (17180)
മാസ്മാകം ക്ഷത്രിയകുലേ ജാതുചിത്പുനരുദ്ഭവഃ।
ബ്രാഹ്മണേഭ്യോ നമസ്യാമി യേഷാം നായുധജീവികാ ॥ 3-37-54 (17181)
ഇദം മേ പരമം ദുഃഖം യഃ സ പാപഃ സുയോധനഃ।
ദൃഷ്ട്വാ മാം ഗൌരിതി പ്രാഹ പ്രഹസന്രാജസംസദി ॥ 3-37-55 (17182)
തസ്മാദ്ദുഃഖാദിദം ദുഃഖം ഗരീയ ഇതിമേ മതിഃ।
യത്തത്പരിഷദോ മധ്യേ ബഹ്വയുക്തമഭാഷത ॥ 3-37-56 (17183)
`ധ്വംസിതഃ സ്വഗൃഹേഭ്യശ്ച രാഷ്ട്രാച്ച ഭരതർഷഭ।
വനേ പ്രതിഷ്ഠിതോ ഭൂത്വാ സൌഹാർദാദവതിഷ്ഠസേ ॥' 3-37-57 (17184)
ജേതാ യഃ സർവശത്രൂണാം യഃ പാവകമതർപയഃ।
ജനസ്ത്വാം പശ്യതീദാനീം ഗച്ഛന്തം ഭരതർഷഭ ॥' 3-37-58 (17185)
അസ്മിന്നൂനം മഹാരണ്യേ ഭ്രാതരഃ സുഹൃദശ്ച തേ।
ത്വത്കഥാഃ കഥയിഷ്യന്തി ചാരണാ ഋഷയസ്തഥാ ॥ 3-37-59 (17186)
യത്തേ കുന്തീ മഹാബാഹോ ജാതസ്യൈച്ഛദ്ധനഞ്ജയ।
തത്തേഽസ്തു സർവം കൌന്തേയ യഥാ ച സ്വയമിച്ഛസി ॥ 3-37-60 (17187)
`വസുദേവസ്വസാ ദേവീ ത്വാമാര്യാ പുനരാഗതം।
പശ്യതു ത്വാം പൃഥാ പാർഥ സഹസ്രാക്ഷമിവാദിതിഃ' ॥ 3-37-61 (17188)
നൂനം തേ ഭ്രാതരഃ സർവേ ത്വത്കഥാഭിഃ പ്രജാഗരേ।
രംസ്യന്തേ തവ കർമാണി കീരത്യന്തഃ പുനഃ പുനഃ ॥ 3-37-62 (17189)
ന ച നഃ പാർഥ ഭോഗേഷു ന ധനേ നോത ജീവിതേ।
തുഷ്ടിർബുദ്ധിർഭവിത്രീ വാ ത്വയി ദീർഘപ്രവാസിനി ॥ 3-37-63 (17190)
ത്വയി നഃ പാർഥ സർവേഷാം സുഖദുഃഖേ പ്രതിഷ്ഠതേ।
ജീവിതം മരണം ചൈവ രാജ്യമൈശ്വര്യമേവ ച ॥ 3-37-64 (17191)
ആപൃഷ്ടോ നോസി കൌന്തേയ സ്വസ്തി പ്രാപ്നുഹി പാണ്ഡവ।
കൃതാസ്ത്രം സ്വസ്തിമന്തം ത്വാം ദ്രക്ഷ്യാമി പുനരാഗതം ॥ 3-37-65 (17192)
ബലവദ്ഭിർവിരുദ്ധം ന കാര്യമേതത്ത്വയാഽനഘ।
പ്രയാഹ്യവിഘ്നേയൈവാശു വിജയായ മഹാബല ॥ 3-37-66 (17193)
ഹ്രീഃ ശ്രീഃ കീർതിർധൃതിഃ പുഷ്ടിരുമാ ലക്ഷ്മീഃ സരസ്വതീ।
ഇമാ വൈ തവ പാന്ഥസ് പാലയന്തു ധനഞ്ജയ ॥ 3-37-67 (17194)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-37-68x (1867)
ഏവമുക്ത്വാഽഽശിഷഃ കൃഷ്ണാ വിരരാമ യശസ്വിനീ। 3-37-68 (17195)
തതഃപ്രദക്ഷിണം കൃത്വാ ഭ്രാതൄന്ധൌംയം ച പാണ്ഡവഃ।
പ്രാതിഷ്ഠത മഹാബാഹുഃ പ്രഗൃഹ്യ രുചിരം ധനുഃ ॥ 3-37-69 (17196)
`ശനൈരിവ ദിശം വീര ഉദീചീം ഭരതർഷഭ।
സംഹരംസ്തരസാ വൃക്ഷാംʼല്ലതാ വല്ലീശ്ച ഭാരത।
അസജ്ജമാനോ വൃക്ഷേഷു ജഗാമ സുമഹാബലഃ ॥' 3-37-70 (17197)
തസ്യ മാർഗാദപാക്രാമൻസർവഭൂതാനി ഗച്ഛതഃ।
യുക്തസ്യൈന്ദ്രേണ യോഗേന പരാക്രാന്തസ്യ ശുഷ്മിണഃ ॥ 3-37-71 (17198)
സോഽഗച്ഛത്പർവതാംസ്താത തപോധനനിഷേവിതാൻ।
ദിവ്യം ഹൈമവതം പുണ്യം ദേവജുഷ്ടം പരന്തപഃ ॥ 3-37-72 (17199)
അഗച്ഛത്പർവതം പുണ്യമേകാഹ്നൈവ മഹാമനാഃ।
മനോജവഗതിർഭൂത്വാ യോഗയുക്തോ യഥാഽനിലഃ ॥ 3-37-73 (17200)
ഹിമവന്തമതിക്രംയ ഗന്ധമാദനമേവ ച।
അത്യക്രാമത്സ ദുർഗാണി ദിവാരാത്രമതന്ദ്രിതഃ ॥ 3-37-74 (17201)
ഇന്ദ്രികീലം സമാസാദ്യ തതോഽതിഷ്ഠദ്ധനഞ്ജയഃ।
`ഗത്വാ സ ഷഡഹോരാത്രാൻസപ്തമേഽഹനി പാണ്ഡവഃ ॥ 3-37-75 (17202)
പ്രസ്ഥേന്ദ്രകീലസ്യ ശുഭേ തപോയോഗപരോഽഭവത്।
ഊർധ്വബാഹുർന ചാംഗാനി പ്രാസ്പന്ദയത കിഞ്ചന ॥ 3-37-76 (17203)
സമാഹിതാത്മാ നിയതഃ സഹസ്രാക്ഷസുതോഽച്യുതഃ'।
അന്തരിക്ഷേ സ ശുശ്രാവ തിഷ്ഠേതി സ വചസ്തദാ ॥ 3-37-77 (17204)
തച്ഛ്രുത്വാ സർവതോ ദൃഷ്ടിം ചാരയാമാസ രപാണ്ഡവഃ।
അഥാപശ്യത്സവ്യസാചീ വൃക്ഷമൂലേ തപസ്വിനം ॥ 3-37-78 (17205)
ബ്രാഹ്ംയാ ശ്രിയാ ദീപ്യമാനം പിംഗലം ജടിലം കൃശം।
സോഽബ്രവീദർജുനം തത്രസ്ഥിതം ദൃഷ്ട്വാ മഹാതപാഃ ॥ 3-37-79 (17206)
കസ്ത്വം താതേഹ സംപ്രാപ്തോ ധനുഷ്മാൻകവചീ ശരീ।
നിബദ്ധാഽസിതലത്രാണഃ ക്ഷത്രധർമമനുവ്രതഃ ॥ 3-37-80 (17207)
നേഹ ശസ്ത്രേണ കർതവ്യം ശാന്താനാമേഷ ആലയഃ।
വിനീതക്രോധഹർഷാണാം ബ്രാഹ്മണാനാം തപസ്വിനാം ॥ 3-37-81 (17208)
നേഹാസ്തി ധനുഷാ കാര്യം ന സംഗ്രാമോഽത്ര കർഹിചിത്।
നിക്ഷിപൈതദ്ധനുസ്താത പ്രാപ്തോസി പരമാം ഗതിം ॥ 3-37-82 (17209)
ഇത്യനന്തൌജസം വീരം യഥാ ചാന്യം പൃഥഗ്ജനം।
തഥാ ഹസന്നിവാഭീക്ഷ്ണം ബ്രാഹ്മണോഽർജുനമബ്രവീത്। 3-3783c ന ചൈനം ചാലയാമാസ ധൈര്യാത്സുധൃതനിശ്ചയം ॥ 3-37-83 (17210)
തമുവാച തതഃ പ്രീതഃ സ ദ്വിജഃ പ്രഹസന്നിവ।
വരം വൃണീഷ്വ ഭദ്രം തേ ശക്രോഽഹമരിസൂദന ॥ 3-37-84 (17211)
ഏവമുക്തഃ സഹസ്രാക്ഷം പ്രത്യുവാച ധനഞ്ജയഃ।
പ്രാഞ്ജലിഃ പ്രണതോ ഭൂത്വാ സൂരഃ കുരുകുലോദ്വഹഃ ॥ 3-37-85 (17212)
ഈപ്സിതോ ഹ്യേഷ വൈ കാമോ വരം ചൈനം പ്രയച്ഛ മേ।
ത്വത്തോഽദ്യ ഭഗവന്നസ്ത്രങ്കൃത്സ്നമിച്ഛാമി വേദിതം ॥ 3-37-86 (17213)
പ്രത്യുവാച മഹേന്ദ്രസ്തം പ്രീതാത്മാ പ്രഹസന്നിവ।
ഇഹ പ്രാപ്തസ്യ കിം കാര്യമസ്ത്രൈസ്തവ ധനഞ്ജയ ॥ 3-37-87 (17214)
കാമാന്വൃണീഷ്വ ലോകാംസ്ത്വം പ്രാപ്തോസി പരമാം ഗതിം।
ഏവമുക്തഃ പ്രത്യുവാച സഹസ്രാക്ഷം ധനഞ്ജയഃ ॥ 3-37-88 (17215)
ന ലോഭാന്ന പുനഃ കാമാന്ന ദേവത്വം പുനഃ സുഖം।
ന ച സർവാമരൈശ്വര്യം കാമയേ ത്രിദശാധിപ ॥ 3-37-89 (17216)
ഭ്രാതൄംസ്താന്വിപിനേ ത്യക്ത്വാ വൈരമപ്രതിയാത്യ ച।
അകീർതിം സർവലോകേഷു ഗച്ഛേയം ശാശ്വതീഃ സമാഃ ॥ 3-37-90 (17217)
ഏവമുക്തഃ പ്രത്യുവാച വൃത്രഹാ പാണ്ഡുനന്ദനം।
സാന്ത്വയഞ്ശ്ലക്ഷ്ണയാ വാചാ സർവലോകനമസ്കൃതഃ ॥ 3-37-91 (17218)
യദാ ദ്രക്ഷ്യസി ഭൂതേശം ത്ര്യക്ഷം ശൂലധരം ശിവം।
തദാ ദാതാഽസ്മി തേ താത ദിവ്യാന്യസ്ത്രാണി സർവശഃ ॥ 3-37-92 (17219)
ക്രിയതാം ദർശനേ യത്നോ ദേവസ്യ പരമേഷ്ഠിനഃ।
ദർശനാത്തസ്യ കൌന്തേയ സംസിദ്ധഃ സ്വർഗമേഷ്യസി ॥ 3-37-93 (17220)
ഇത്യുക്ത്വാ ഫൽഗുനം ശക്രോ ജഗാമാദർശനം പുനഃ।
അർജുനോപ്യഥ തത്രൈവ തസ്ഥൌ യോഗസമന്വിതഃ ॥ 3-37-94 (17221)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരേത അരണ്യപർവണി അർജുനാഭിഗമനപർവണി സപ്തത്രിംശോഽധ്യായഃ ॥ 37 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-37-2 വിവിക്തേഽവിതഥപ്രജ്ഞമിതി ക. പാഠഃ ॥ 3-37-5 ദൈവം ഇന്ദ്രവരുണാദ്യസ്ത്രം। ബ്രാഹ്മം ബ്രഹ്മാസ്ത്രം. ചികിത്സാ പരപ്രയുക്താനാം പ്രതീകാരഃ ॥ 3-37-6 ഗുരുവത് ഗുരുഷ്വിവ ॥ 3-37-7 ശാന്തിം ദോഷപരിഹാരം കർതും വ്യവഹരന്തി യതന്തേ। ശക്തിം സാമർഥ്യേ ന ഹാപയിഷ്യന്തി ത്യാജയിഷ്യന്തി അപിതു ഉദ്ദീപയിഷ്യന്തി ॥ 3-37-10 ഉപനിഷത് രഹസ്യവിദ്യാ ॥ 3-37-11 തയാ പ്രയുക്തയാ സംയഗിതി ഝ. പാഠഃ ॥ 3-37-12 പ്രതിപാലയ പ്രാപ്നുഹി ॥ 3-37-13 മാർഗം ന ദദത് അദദത് ॥ 3-37-14 ബലം സർവാസ്ത്രരൂപം ॥ 3-37-15 തതഃ ശക്രാത് ॥ 3-37-16 ദീക്ഷിതഃ സ്വീകൃതവ്രതഃ ॥ 3-37-17 അധ്യാപയത വിദ്യയായോജിതവാൻ ॥ 3-37-18 അനുജജ്ഞേ ഗമനായ അനുജ്ഞാതവാൻ ॥ 3-37-51 ജ്യേഷ്ടാപചയീ ജ്യേഷ്ഠപൂജനശീലഃ ॥ 3-37-55 ഗൌരിതി ബഹുപുരുഷഭോഗ്യേത്യുപഹാസഃ ॥ 3-37-56 അഭാഷത ശത്രുര്യത് തസ്മാദ്ദുഃഖാദിദം ത്വദ്വിയോഗജമിതി പൂർവേണ സംബന്ധഃ ॥ 3-37-69 പ്രാതിഷ്ഠത മഹാബാഹുഃ സുമനാഃ പ്രീതിമാംസ്തദേതി ക. പാഠഃ ॥ 3-37-71 ശുഷ്മിണഓ ബലിനഃ ॥ 3-37-81 വിനീതൌ, ജിതൌ ക്രോധഹർഷൌ യൈഃ ॥ 3-37-88 കാമാൻ കാംയന്ത ഇതി വ്യുത്പത്ത്യാ ഇഷ്ടാൻ ॥ 3-37-90 അപ്രതിയാത്യാനിസ്തീര്യ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 038
॥ ശ്രീഃ ॥
3.38. അധ്യായഃ 038
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
അർജുനേന ഹിമവച്ഛിഖരേ തപശ്ചരണം ॥ 1 ॥ പാർഥതപോഭീരുഭിർമഹർഷിഭിഃ പ്രാർഥിതേന മഹാദേവേനാശ്വാസനപൂർവകമൃഷീണാം പ്രതി നിവർതനം ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-38-0 (17222)
ജനമേജയ ഉവാച। 3-38-0x (1868)
ഭഗവഞ്ശ്രോതുമിച്ഛാസമി പാർഥസ്യാക്ലിഷ്ടകർമണഃ।
വിസ്തരേണ കഥാമേതാം യഥാഽസ്ത്രാണ്യുപലബ്ധവാൻ ॥ 3-38-1 (17223)
കഥം ച പുരുഷവ്യാഘ്രോ ദീർഘബാഹുർധനഞ്ജയഃ।
വനം പ്രവിഷ്ടസ്തേജസ്വീ നിർമനുഷ്യമഭീതവത് ॥ 3-38-2 (17224)
കിഞ്ചാനേന കൃതന്തത്രവസതാ ബ്രഹ്മവിത്തമ।
കഥം ച ഭഗവാൻസ്ഥാണുർദേവരാജശ്ച തോഷിതഃ ॥ 3-38-3 (17225)
ഏതദിച്ഛാംയഹം ശ്രോതും ത്വത്പ്രസാദാദ്ദ്വിജോത്തമ।
ത്വം ഹി സർവജ്ഞ ദിവ്യം ച മാനുഷം ചൈവ വേത്ഥ ॥ 3-38-4 (17226)
അത്യദ്ഭുതം മഹാപ്രാജ്ഞ രോമഹർഷണമർജുനഃ।
ഭവേന സഹ സംഗ്രാമം ചകാരാപ്രതിമം കില।
പുരാ പ്രഹരതാംശ്രേഷ്ഠഃ സംഗ്രാമേഷ്വപരാജിതഃ ॥ 3-38-5 (17227)
യച്ഛ്രുത്വാ നരസിംഹാനാം ദൈന്യഹർഷാതിവിസ്മയാത്।
ശൂരാണാമപി പാർഥാനാം ഹൃദയാനി ചകംപിരേ ॥ 3-38-6 (17228)
യദ്യച്ച കൃതവാനന്യത്പാർഥസ്തദസ്വിലം വദ ॥ 3-38-7 (17229)
ന ഹ്യസ് നിന്ദിതം ജിഷ്ണോഃ സുസൂക്ഷ്മമപി ലക്ഷയേ।
ചരിതം യസ്യ ശൂരസ്യ തൻമേ സർവം പ്രകീർതയ ॥ 3-38-8 (17230)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-38-9x (1869)
കഥയിഷ്യാമി തേ താത കഥാമേതാം മഹാത്മനഃ।
ദിവ്യാം കൌരവശാർദൂല മഹതീമദ്ഭുതോപമാം ॥ 3-38-9 (17231)
ഗാത്രസംസ്പർശസംബദ്ധാം ത്ര്യംബകേണ മഹാഹവേ।
പാർഥസ്യ ദേവദേവേന ശൃണു സംയക്സമാഗമം ॥ 3-38-10 (17232)
യുധിഷ്ഠിരനിയോഗാത്സ ജഗാമാമിതവിക്രമഃ।
ശക്രം സുരേശ്വരം ദ്രഷ്ടും ദേവദേവം ച ശങ്കരം ॥ 3-38-11 (17233)
ദിവ്യം തദ്ധനുരാദായ ഖംഗം ച പുരുഷർഷഭഃ।
മഹാബലോ മഹാബാഹുരർജുനഃ കാര്യസിദ്ധയേ ॥ 3-38-12 (17234)
ദിശം ഹ്യുദീചീം കൌരവ്യോ ഹിമവച്ഛിഖരം പ്രതി।
ഐന്ദ്രിഃ സ്ഥിരമനാ രാജൻസർവലോകമഹാരഥഃ ॥ 3-38-13 (17235)
ത്വരയാ പരയാ യുക്തസ്തപസേ ധൃതനിശ്ചയഃ।
വനം കണ്ടകിതം ഘോരമേക ഏവാന്വപദ്യത ॥ 3-38-14 (17236)
നാനാപുഷ്പഫലോപേതം നാനാപക്ഷിനിനാദിതം।
നാനാമൃഗഗണാകീർണം സിദ്ധചാരണസേവിതം ॥ 3-38-15 (17237)
തതഃ പ്രയാതേ ബീഭത്സൌ വനം മാനുഷവർജിതം।
ശംഖാനാം പടഹാനാം ച ശബ്ദഃ സമഭവദ്ദിവി ॥ 3-38-16 (17238)
പുഷ്പവർഷം ച സുമഹന്നിപപാത മഹീതലേ।
മേഘജാലം ച സതതം ഛാദയാമാസ സർവതഃ ॥ 3-38-17 (17239)
സോതീത്യ വനദുർഗാണി സന്നികർഷേ മഹാഗിരേഃ।
ശുശുഭേ ഹിമവത്പൃഷ്ഠേ വസമാനോഽർജുനസ്തദാ ॥ 3-38-18 (17240)
തത്രതത്ര ദ്രുമാൻഫുല്ലാന്വിഹഗൈർവൽഗുനാദിതാൻ।
നദീശ്ച വിപുലാവർതാ വൈദൂര്യനീലസംനിഭാഃ ॥ 3-38-19 (17241)
ഹംസകാരണ്ഡവോദ്ഗീതാഃ സാരസാഭിരുതാസ്തഥാ।
പുംസ്കോകിലരുതാശ്ചൈവ ക്രൌഞ്ചബർഹിണനാദിതാഃ ॥ 3-38-20 (17242)
മനോഹരവനോപേതാസ്തസ്മിന്നതിരഥോഽർജുനഃ।
പുണ്യശീതാമലജലാഃ പശ്യൻപ്രീതമനാഽഭവത് ॥ 3-38-21 (17243)
രമണീയേ വനോദ്ദേശേ രമമാണോഽർജുനസ്തദാ।
തപസ്യുഗ്രേ വർതമാന ഉഗ്രതേജാ മഹാമനാഃ ॥ 3-38-22 (17244)
ദർഭചീരം നിവസ്യാഥ ദണ്ഡാജിനബിഭൂഷിതഃ।
ശീർണം ച പതിതം ഭൂമൌ പർണം സമുപഭുക്തവാൻ ॥ 3-38-23 (17245)
പൂർണേപൂർണേ ത്രിരരാത്രേ തു മാസമേകം ഫലാശനഃ।
ദ്വിഗുണേനൈവ കാലേന ദ്വിതീയം മാസമത്യയാത് ॥ 3-38-24 (17246)
തൃതീയമപി മാസം സ ക്രമേണാഹാരമാചരൻ।
ചതുർഥേ ത്വഥ സംപ്രാപ്തേ മാസേ ഭരതസത്തമഃ ॥ 3-38-25 (17247)
വായുഭക്ഷോ മഹാബാഹുരഭവത്പാണ്ഡുനന്ദനഃ।
ഊർധ്വബാഹുർനിരാലംബഃ പാദാംഗുഷ്ഠാഗ്രധിഷ്ഠിതഃ ॥ 3-38-26 (17248)
സദോപസ്പർശനാച്ചാസ്യ ബഭൂവുരമിതൌജസഃ।
വിദ്യുദംഭോരുഹനിഭാ ജടാസ്തസ്യ മഹാത്മനഃ ॥ 3-38-27 (17249)
തതോ മഹർഷയഃ സർവേ ജഗ്മുർദേവം പിനാകിനം।
വിവേദയിഷവഃ പാർഥം തപസ്യുഗ്രേ സമാസ്ഥിതം ॥ 3-38-28 (17250)
നീലകണ്ഠം മഹാദേവമഭിവാദ്യ പ്രണംയ ച।
സർവേ നിവേദയാമാസുഃ കർമ തത്ഫൽഗുനസ്യ ഹ ॥ 3-38-29 (17251)
ഏകഃ പാർഥോ മഹാതേജാ ഹിമവത്പൃഷ്ഠമാശ്രിതഃ।
ഉഗ്രേ തപരസി ദുഷ്പാരേ സ്ഥിതോ ധൂമാപയന്ദിശഃ ॥ 3-38-30 (17252)
തസ്യ ദേവേശ ന വയം വിദ്മഃ സർവേ ചികീർഷിതം।
സന്താപയതി നഃ സർവാനസൌ സാധു നിവാര്യതാം ॥ 3-38-31 (17253)
തേഷാം തദ്വചനം ശ്രുത്വാ മുനനാം ഭാവിതാത്മനാം।
ഉമാപതിർഭൂതപതിർവാക്യമേതദുവാച ഹ ॥ 3-38-32 (17254)
ന വോ വിഷാദഃ കർതവ്യഃ ഫൽഗുനം പ്രതി സർവശഃ।
ശീഘ്രം ഗച്ഛത സംഹൃഷ്ടാ യഥാഗതമതന്ദ്രിതാഃ ॥ 3-38-33 (17255)
അഹമസ്യ വിജാനാമി സങ്കൽപം മനസി സ്ഥിതം।
നാസ്യ സ്വർഗസ്പൃഹാ കാചിന്നൈശ്വര്യസ്യ ന ചായുഷഃ।
യത്തസ്യ കാങ്ക്ഷിതം പ്രാപ്തും തത്കരിഷ്യേഽഹമദ്യ വൈ ॥ 3-38-34 (17256)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-38-35x (1870)
തച്ഛ്രുത്വാ ശർവവചനമൃഷയഃ സത്യവാദിനഃ।
പ്രഹൃഷ്ടമനസോ ജഗ്മുര്യഥാസ്വം പുനരാശ്രമം ॥ 3-38-35 (17257)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി കൈരാതപർവണി അഷ്ടത്രിംശോഽധ്യായഃ ॥ 38 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-38-12 ഖംഗം ച കനകത്സരും ഇതി ഝ. പാഠഃ। തത്ര കനകത്സരും സ്വർണമുഷ്ടിംമിത്യർതഃ ॥ 3-38-13 ഐന്ദ്രിരർജുനഃ ॥ 3-38-14 കണ്ടകിതം കണ്ടകാക്രാന്തം ॥ 3-38-23 ദർഭചീരം തൃണമയം വാസഃ। നിവസ്യ പരിധായ ॥ 3-38-24 ദ്വിഗുണേന ഷട്രാത്രേണ അത്യയാത് അതിവാഹിതവാൻ ॥ 3-38-25 പക്ഷേണാഹാരമാചരൻ ഇതി ഝ. പാഠഃ ॥ 3-38-26 നിരാലംബോ നിരാശ്രയഃ ॥ 3-38-30 ധൂമാപയൻ ധൂമവതീരിവ കുർവൻ ॥ 3-38-34 സങ്കൽപം മനോരഥം ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 039
॥ ശ്രീഃ ॥
3.39. അധ്യായഃ 039
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
കിരാതരൂപിണആ ഹരേണാർജുനസ്യ പരാജയഃ ॥ 1 ॥ തഥാ പാർഥപൂജാസ്തുതിസന്തുഷ്ടേന തേന തദാശ്വാസനം ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-39-0 (17258)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-39-0x (1871)
ഗതേഷു തേഷു സർവേഷു തപസ്വിഷു മഹാത്മസു।
പിനാകപാണിർഭഗവാൻസർവപാപഹരോ ഹരഃ ॥ 3-39-1 (17259)
കൈരാതം വേഷമാസ്ഥായ കാഞ്ചനദ്രുമസന്നിഭം।
വിഭ്രാജമാനോ വപുഷാ ഗിരിർമേരുരിവാപരഃ ॥ 3-39-2 (17260)
ശ്രീഗദ്ധനുരുപാദായ ശരാംശ്ചാശീവിഷോപമാൻ।
നിഷ്പപാത മഹാർചിഷ്മാന്ദഹൻകക്ഷമിവാനലഃ ॥ 3-39-3 (17261)
ദേവ്യാ സഹോമയാ ശ്രീമാൻസമാനവ്രതവേഷയാ।
നാനാവേഷധരൈർഹൃഷ്ടൈർഭൂതൈരനുഗതസ്തദാ ॥ 3-39-4 (17262)
കിരാതവേഷസഞ്ഛന്നഃ സ്ത്രീഭിശ്ചാപി സഹസ്രശഃ।
അശോഭത തദാ രാജൻസ ദേശോഽതീവ ഭാരത ॥ 3-39-5 (17263)
ക്ഷണേന തദ്വനം സർവം നിഃശബ്ദമഭവത്തദാ।
നാദഃ പ്രസ്രവണാനാം ച പക്ഷിണാം ചാപ്യുപാരമത് ॥ 3-39-6 (17264)
സ സന്നികർഷമാഗംയ പാർഥസ്യാക്ലിഷ്ടകർമണഃ।
മൂകം നാമ ദിതേഃ പുത്രം ദദർശാദ്ഭുതദർശനം ॥ 3-39-7 (17265)
വാരാഹം രൂപമാസ്ഥായ തർജയന്തമിവാർജുനം।
ഹന്തും പരമദുഷ്ടാത്മാ തമുവാചാഥ ഫൽഗുനഃ ॥ 3-39-8 (17266)
ഗാണ്ഡീവം ധനുരാദായ ശരാംശ്ചാശീവിഷോപമാൻ।
സജ്യം ധനുർവരം കൃത്വാ ജ്യാഘോഷേണ നിനാദയൻ ॥ 3-39-9 (17267)
യൻമാം പ്രാർഥയസേ ഹന്തുമനാഗസമിഹാഗതം।
തസ്മാത്ത്വാം പൂർവമേവാഹം നേഷ്യാമി യമസാദനം ॥ 3-39-10 (17268)
ദൃഷ്ട്വാ തം പ്രഹരിഷ്യന്തം ഫൽഗുനം ദൃഢധന്വിനം।
കിരാതരൂപീ സഹസാ വാരയാമാസ ശങ്കരഃ ॥ 3-39-11 (17269)
മയൈഷ പ്രാർഥിതഃ പൂർവം നീലമേഘസമപ്രഭഃ।
അനാദൃത്യൈവ തദ്വാക്യം പ്രജഹാരാഥ ഫൽഗുനഃ ॥ 3-39-12 (17270)
കിരാതശ്ച സമം തസ്മിന്നേകലക്ഷ്യേ മഹാദ്യുതിഃ।
പ്രമുമോചാശനിപ്രഖ്യം ശരമഗ്നിശിഖോപമം ॥ 3-39-13 (17271)
തൌ മുക്തൌ സായകൌ താഭ്യാം സമം തത്ര നിപേതതുഃ।
മൂകസ്യ ഗാത്രേ വിസ്തീർണേ ശൈലപൃഷ്ഠനിഭേ തദാ ॥ 3-39-14 (17272)
യഥാഽശനൈർവിനിഷ്പേഷോ വജ്രസ്യേവ ച പർവതേ।
തഥാ തയോഃ സന്നിപാതഃ ശരയോരഭവത്തദാ ॥ 3-39-15 (17273)
സ വിദ്ധോ ബഹുഭിർബാണൈർദീപ്താസ്യൈഃ പന്നഗൈരിവ।
മമാര രാക്ഷസം രൂപം ഭൂയഃ കൃത്വാ സുദാരുണം ॥ 3-39-16 (17274)
സ ദദർശ തതോ ജിഷ്ണുഃ പുരുഷം കാഞ്ചനപ്രഭം।
കിരാതവേഷസഞ്ഛന്നം സ്ത്രീസഹായമമിത്രഹാ ॥ 3-39-17 (17275)
തമബ്രവീത്പ്രീതമനാ കൌന്തേയഃ പ്രഹസന്നിവ।
കോ ഭവാനടതേ ശൂന്യേ വനേ രസ്ത്രീഗണസംവൃതഃ ॥ 3-39-18 (17276)
ന ത്വമസ്മിന്വനേ ഘോരേ ബിഭേഷി കനകപ്രഭ।
കിമർഥം ച ത്വയാ വിദ്ധോ മൃഗോഽയം മത്പരിഗ്രഹഃ ॥ 3-39-19 (17277)
മയാഽഭിപന്നഃ പൂർവം ഹി രാക്ഷസോഽയമിഹാഗതഃ।
കാമാത്പരിഭവാദ്വാഽപി ന മേ ജീവന്വിമോക്ഷ്യസേ ॥ 3-39-20 (17278)
ന ഹ്യേഷ മൃഗയാധർമോ യസ്ത്വയാഽദ്യ കൃതോ മയി।
തേന ത്വാം ഭ്രംശയിഷ്യാമി ജീവിതാത്പർവതാശ്രയം ॥ 3-39-21 (17279)
ഇത്യുക്തഃ പാണ്ഡവേയേന കിരാതഃ പ്രഹസന്നിവ।
ഉവാച ശ്ലക്ഷ്ണയാ വാചാ പാണ്ഡവം സവ്യസാചിനം ॥ 3-39-22 (17280)
ന മത്കൃതേ ത്വയാ വീരഃ ഭീഃ കാര്യാ വനമന്തികാത്।
ഇയം ഭൂമിഃ സദാഽസ്മാകമുചിതാ വസതാം വനേ ॥ 3-39-23 (17281)
ത്വയാ തു ദുഷ്കരഃ കസ്മാദിഹ വാസഃ പ്രരോചിതഃ।
വയം തു ബഹുസത്ത്വേഽസ്മിന്നിവസാമസ്തപോധന ॥ 3-39-24 (17282)
ഭവാംസ്തു കൃഷ്ണവത്മാർഭഃ സുകുമാരഃ സുഖോചിതഃ।
കഥം ശൂന്യമിമം ദേശമേകാകീ വിചരിഷ്യതി ॥ 3-39-25 (17283)
അർജുന ഉവാച। 3-39-26x (1872)
ഗാണ്ഡീവമാശ്രയം കൃത്വാ നാരാജാംശ്ചാഗ്നിസന്നിഭാൻ।
നിവസാമി മഹാരണ്യേ ദ്വിതീയ ഇവ പാവകഃ ॥ 3-39-26 (17284)
ഏഷ ചാപി മയാ ജന്തുർമൃഗരൂപം സമാശ്രിതഃ।
രാക്ഷസോ നിഹതോ ഘോരോ ഹന്തും മാമിഹ ചാഗതഃ ॥ 3-39-27 (17285)
കിരാത ഉവാച। 3-39-28x (1873)
മയൈഷ ധന്വനിർമുക്തൈസ്താഡിതഃ പൂർവമേവ ഹി।
ബാണൈരഭിഹതഃ ശേതേ നീതശ്ച യമസാദനം ॥ 3-39-28 (17286)
മമൈവായം ലക്ഷ്യഭൂതഃ പൂർവമേവ പരിഗ്രഹഃ।
മമൈവ ച പ്രഹാരേണ ജീവിതാദ്വ്യപരിപിതഃ ॥ 3-39-29 (17287)
ദോഷാൻസ്വാന്നാർഹസേഽന്യസ്മൈ വക്തും സ്വബലദർപിതഃ।
അഭിഷക്തോസ്മി മന്ദാത്മന്ന മേ ജീവന്വിമോക്ഷ്യസേ ॥ 3-39-30 (17288)
സ്ഥിരോ ഭവ വിമോക്ഷ്യാമി സായകാനശനീനിവ।
ഘടസ്വ പരയാ ശക്ത്യാ മുഞ്ച ത്വമപി സായകാൻ ॥ 3-39-31 (17289)
തസ്യ തദ്വചനം ശ്രുത്വാ കിരാതസ്യാർജുനസ്തദാ।
രോഷമാഹാരയാമാസ താഡയാമാസ ചേഷുഭിഃ ॥ 3-39-32 (17290)
തതോ ഹൃഷ്ടേന മനസാ പ്രതിജഗ്രാഹ സായകാൻ।
ഭൂയോഭൂയ ഇതി പ്രാഹ മന്ദമന്ദേത്യുവാച ഹ ॥ 3-39-33 (17291)
പ്രഹരസ്വ ശരാനേതാന്നാരാചാൻമർമഭേദിനഃ।
ഇത്യുക്തോ ബാണവർഷം സ മുമോച സഹസാഽർജുനഃ ॥ 3-39-34 (17292)
തതസ്തൌ തത്രസംരബ്ധൌ ഗർജമാനൌ മുഹുർമുഹുഃ।
ശരൈരാശീവിഷാകാരൈസ്തതക്ഷാതേ പരസ്പരം ॥ 3-39-35 (17293)
തതോഽർജുനഃ ശരവർഷം കിരാതേ സമവാസൃജത്।
തത്പ്രസന്നേന മനസാ പ്രതിജഗ്രാഹ ശങ്കരഃ ॥ 3-39-36 (17294)
മുഹൂർതം ശരവർഷം തു പ്രതിഗൃഹ്യ പിനാകധൃക്।
അക്ഷതേന ശരീരേണ തസ്ഥൌ ഗിരിവാചലഃ ॥ 3-39-37 (17295)
സ ദൃഷ്ട്വാ ബാണവർഷം തു മഘീഭൂതം ധനഞ്ജയഃ।
പരമം വിസ്മയം ചക്രേ സാധുസാധ്വിതി ചാബ്രവീത് ॥ 3-39-38 (17296)
അഹോഽയം സുകുമാരാംഗോ ഹിമവച്ഛിഖരാശ്രയഃ।
ഗാണ്ഡീവമുക്താന്നാരാചാൻപ്രതിഗൃഹ്ണാത്യവിഹ്വലഃ ॥ 3-39-39 (17297)
കോഽയം ദേവോ ഭവേത്സാക്ഷാദ്രുദ്രോ യക്ഷഃ സുരോഽസുരഃ।
വിദ്യതേ ഹി ഗിരിശ്രേഷ്ഠേ ത്രിദശാനാം സമാഗമഃ ॥ 3-39-40 (17298)
ന ഹി മദ്വാണജാലാനാമുത്സൃഷ്ടാനാം സഹസ്രശഃ।
ശക്തോഽന്യഃ സഹിതും വേഗമൃതേ ദേവം പിനാകിനം ॥ 3-39-41 (17299)
ദേവോ വാ യദി വാ യക്ഷോ രുദ്രാദന്യോ വ്യവസ്ഥിതഃ।
അഹമേനം ശരൈസ്തീക്ഷ്ണൈർനയാമി യമസാദനം ॥ 3-39-42 (17300)
തതോ ഹൃഷ്ടമനാ ജിഷ്ണുർനാരാചാൻമർമഭേദിനഃ।
വ്യസൃജച്ഛതധാ രാജൻമയൂഖാനിവ ഭാസ്കരഃ ॥ 3-39-43 (17301)
താൻപ്രസന്നേന മനസാ ഭഗവാംʼല്ലോകഭാവനഃ।
ശൂലപാണിഃ പ്രത്യഗൃഹ്ണാച്ഛിലാവർഷമിവാചലഃ ॥ 3-39-44 (17302)
ക്ഷണേന ക്ഷീണബാണോഽഥ സംവൃത്തഃ ഫൽഗുനസ്തദാ।
വിത്രാസം ച ജഗാമാഥ തം ദൃഷ്ട്വാ ശരസങ്ക്ഷയം ॥ 3-39-45 (17303)
ചിന്തയാമാസ ജിഷ്ണുസ്തു ഭഗവന്തം ഹുതാശനം।
പുരസ്താദക്ഷയൌ ദത്തൌ തൂണൌ യേനാസ്യ ഖാണ്ഡവേ ॥ 3-39-46 (17304)
കിം നു മോക്ഷ്യാമി ധനുഷാ യൻമേ ബാണാഃ ക്ഷയം ഗതാഃ।
അയം ച പുരുഷഃ കോപി ബാണാൻഗ്രസതി സർവശഃ ॥ 3-39-47 (17305)
അഹമേനം ധനുഷ്കോട്യാ രശൂലാഗ്രേണേവ കുഞ്ജരം।
നയാമി ദണ്ഡധാരസ്യ യമസ്യ സദനം പ്രതി ॥ 3-39-48 (17306)
പ്രഗൃഹ്യാഥ ധനുഷ്കോട്യാ ജ്യാപാശേനാവകൃഷ്യ ച।
മുഷ്ടിഭിശ്ചാപി ഹതവാന്വജ്രകൽപൈർമഹാദ്യുതിഃ ॥ 3-39-49 (17307)
സംപ്രായുധ്യദ്ധനുഷ്കോട്യാ കൌന്തേയഃ പരവീരഹാ।
തദപ്യസ്യ ധനുർദിവ്യം ജഗ്രാഹ ഗിരിഗോചരഃ ॥ 3-39-50 (17308)
തതോഽർജുനോ ഗ്രസ്തധനുഃ ഖംഗപാണിരതിഷ്ഠത।
യുദ്ധസ്യാന്തമഭീപ്സന്വൈ വേഗേനാഭിജഗാമ തം ॥ 3-39-51 (17309)
തസ്യ മൂർധ്നി ശിതം ഖംഗമസക്തം പർവതേഷ്വപി।
മുമോയ ഭുജവീര്യേണ വിക്രംയ കുരുനന്ദനഃ ॥ 3-39-52 (17310)
തകസ്യ മൂർധാനമാസാദ്യ പഫാലാസിവരോ ഹി സഃ।
തതോ വൃക്ഷൈഃ ശിലാഭിശ്ച യോധയാമാസ ഫൽഗുനഃ ॥ 3-39-53 (17311)
തദാ വൃക്ഷാൻമഹാകായഃ പ്രത്യഗൃഹ്ണാദഥോ ശിലാഃ।
കിരാതരൂപീ ഭഗവാംസ്തതഃ പാർഥോ മഹാബലഃ ॥ 3-39-54 (17312)
മുഷ്ടിഭിർവജ്രസംസ്പർശൈർധൂമമുത്പാദയൻമുഖേ।
പ്രജഹാര ദുരാധർഷേ കിരാതസമരൂപിണി ॥ 3-39-55 (17313)
തതഃ ശക്രാശനിസമൈർമുഷ്ടിഭിർഭൃശദാരുണൈഃ।
കിരാതരൂപീ ഭഗവാനർദയാമാസ ഫൽഗുനം ॥ 3-39-56 (17314)
തതശ്ചടചടാശബ്ദഃ സുധോരഃ സമജായത।
പാണ്ഡവസ്യ ച മുഷ്ടീനാം കിരാതസ് ച യുധ്യതഃ ॥ 3-39-57 (17315)
സുമുഹൂർതം തയോര്യുദ്ധമഭവല്ലോമഹർഷണം।
ഭുജപ്രഹാരസംയുക്തം വൃത്രവാസവയോരിവ ॥ 3-39-58 (17316)
മഹാരാജ തതോ ജിഷ്ണുഃ കിരാതമുരസാ ബലീ।
പാണ്ഡവം ച വിചേഷ്ടന്തം കിരാതോപ്യഹനദ്ബലാത് ॥ 3-39-59 (17317)
തയോർഭുജവിനിഷ്പേഷാത്സന്ധർഷേണോരസോസ്തഥാ।
സമജായത ഗാത്രേഷു പാവകോഽംഗാരധൂമവാൻ ॥ 3-39-60 (17318)
തത ഏനം മഹാദേവഃ പീഡ്യ ഗാത്രൈഃ സുപീഡിതം।
തേജസാ വ്ക്രമദ്രോഷാച്ചേതസ്തസ്യ വിമോഹയൻ ॥ 3-39-61 (17319)
തതോഽഭിപീഡിതൈർഗാത്രൈഃ പിണ്ഡീകൃത ഇവാബഭൌ।
ഫൽഗുനോ ഗാത്രസംരുദ്ധോ ദേവദേവേന ഭാരത ॥ 3-39-62 (17320)
നിരുച്ഛ്വാസോഽഭവച്ചൈവ സന്നിരുദ്ധോ മഹാമനാഃ।
തതഃ പപാത സംമൂഢസ്തതഃ പ്രീതോഽഭവദ്ഭവഃ ॥ 3-39-63 (17321)
സ മുഹൂർതം തഥാ ഭൂത്വാ സചേതാഃ പുനരുത്ഥിതഃ।
രുധിരേണാപ്ലുതാംഗസ്തു പാണ്ഡവോ ഭൃശദുഃഖിതഃ ॥ 3-39-64 (17322)
ശരണ്യം ശരണം ഗത്വാ ഭഗവന്തം പിനാകിനം।
മൃൻമയം സ്ണ്ഡിലം കൃത്വാമാല്യേനാപൂജയദ്ഭവം ॥ 3-39-65 (17323)
തച്ച മാല്യം തദാ പാർഥഃ കിരാതശിരസി സ്ഥിതം।
അപശ്യത്പാണ്ഡവശ്രേഷ്ഠോ ഹർഷേണ പ്രകൃതിം ഗതഃ ॥ 3-39-66 (17324)
പപാത പാദയോസ്തസ്യ തതഃ പ്രീതോഽഭവദ്ഭവഃ।
[ഉവാച ചൈനം വചസാ മേഘഗംഭീരഗീർഹസഃ।
ജാതവിസ്മയമാലോക്യ തതഃ ക്ഷീണാംഗസംഹതിം ॥ 3-39-67 (17325)
ഭവ ഉവാച। 3-39-68x (1874)
ഭോഭോ ഫൽഗുന തുഷ്ടോസ്മി കർമണാഽപ്രതിമേന തേ।
ശൌര്യേണാനേന ധൃത്യാ ച ക്ഷത്രിയോ നാസ്തി തേ സമഃ ॥ 3-39-68 (17326)
സമം തേജശ്ച വീര്യം ച മമാദ്യ തവ ചാനഘ।
പ്രീതസ്തേഽഹം മഹാബാഹോ പശ്യ മാം ഭരതർഷഭ ॥ 3-39-69 (17327)
ദദാമി തേ വിശാലാക്ഷ ചക്ഷുഃ പൂർവം മുനിർഭവാൻ।
വിജേഷ്യസി രണേ ശത്രൂനപി സർവാന്ദിവൌകസഃ ॥ 3-39-70 (17328)
[പ്രീത്യാ ച തേഽഹം ദാസ്യാമി യദസ്ത്രമനിവാരിതം।
ത്വം ഹി ശക്തോ മദീയം തദസ്ത്രം ധാരയിതും ക്ഷണാത് ॥] 3-39-71 (17329)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-39-72x (1875)
തതോ ദേവം മഹാദേവം ഗിരിശം ശൂനപാണിനം।
ദദർശ ഫൽഗുനസ്തത്ര സഹ ദേവ്യാ മഹാദ്യുതിം ॥ 3-39-72 (17330)
സ ജാനുഭ്യാം മഹീം ഗത്വാ ശിരസാ പ്രണിപത്യ ച।
പ്രസാദയാമാസ ഹരം പാർഥഃ പരപുരഞ്ജയഃ ॥ 3-39-73 (17331)
അർജുന ഉവാച। 3-39-74x (1876)
കപർദിൻസർവഭൂതേശ ഭഗനേത്രനിപാതന।
[ദേവദേവ മഹാദേവ നീലഗ്രീവ ജടാധര ॥ 3-39-74 (17332)
കാരണാനാം ച പരമം ജാനേ ത്വാം ത്ര്യംബകം വിഭും।
ദേവാനാം ച ഗതിം ദേവം ത്വത്പ്രസൂതമിദം ജഗത് ॥ 3-39-75 (17333)
അജേയസ്ത്വം ത്രിഭിർലോകൈഃ സദേവാസുരമാനുഷൈഃ।
ശിവായ വിഷ്ണുരൂപായ വിഷ്ണവേ ശിവരൂപിണേ ॥ 3-39-76 (17334)
ദക്ഷിയജ്ഞവിനാശായ ഹരിരൂപായ തേ നമഃ।
ലലാടാക്ഷായ ശർവായ മീഢുഷേ ശൂലപാണയേ ॥ 3-39-77 (17335)
പിനാകഗോപ്ത്രേ സൂര്യായ മംഗല്യായ ച വേധസേ।
പ്രസാദയേ ത്വാം ഭഗവൻസർവഭൂതമഹേശ്വര ॥ 3-39-78 (17336)
ഗണേശം ജഗതഃ ശംഭും ലോകകാരണകാരണം।
പ്രധാനപുരുഷാതീതം പരം സൂക്ഷ്മതരം ഹരം ॥ 3-39-79 (17337)
വ്യതിക്രമം മേ ഭഗവൻക്ഷന്തുമർഹസി ശങ്കര।
ഭഗവന്ദർശനാകാങ്ക്ഷീ പ്രാപ്തോസ്മീമം മഹാഗിരിം ॥ 3-39-80 (17338)
ദയിതം തവ ദേവേശ താപസാലയമുത്തമം।
പ്രസാദയേ ത്വാം ഭഗവൻസർവലോകനമസ്കൃതം ॥ 3-39-81 (17339)
കൃതോ മയാഽയമജ്ഞാനാദ്വിമർദോ യസ്ത്വയാ സഹ।
ശരണം പ്രതിപന്നായ തത്ക്ഷമസ്വാദ്യ ശങ്കര ॥ 3-39-82 (17340)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-39-83x (1877)
തമുവാച മഹാതേജാഃ പ്രഹസന്വൃഷഭധ്വജഃ।
പ്രഗൃഹ്യ രുചിരം ബാഹും ക്ഷാന്തമിത്യേവ ഫൽഗുനം ॥ 3-39-83 (17341)
പരിഷ്വജ്യ ച ബാഹുഭ്യാം പ്രീതാത്മാ ഭഗവാൻഹരഃ।
പുനഃ പാർഥം സാന്ത്വപൂർവമുവാച വൃഷഭധ്വജഃ ॥ 3-39-84 (17342)
`ഗംഗാംഗിതജടഃ ശർവഃ പാർഥസ്യാമിതതേജസഃ।
പ്രഗൃഹ്യ രുചിരം ബാഹും വൃത്തം താംരതലാംഗുലിം ॥' 3-39-85 (17343)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി കൈരാതപർവണി ഏകോനചത്വാരിംശോഽധ്യായഃ ॥ 39 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-39-4 ഭൂതൈഃ പ്രമഥാഖ്യൈഃ സ്വപാർഷദൈഃ ॥ 3-39-13 സമം ഏകകാലം ॥ 3-39-15 അശനിർമേധജം വജ്രം। വജ്രം ഇന്ദ്രപ്രഹരണം। സംനിഷാതോ യോഗഃ ॥ 3-39-16 സ ദാനവഃ രാക്ഷസമിവ ॥ 3-39-20 അഭിപന്നഃ പരിഗൃഹീതഃ കാമാനത്। യദൃച്ഛാതഃ। പരിഭവാത് മമാഭിഭവായ ॥ 3-39-23 മത്കൃതേ മന്നിമിത്തം। വനമന്തികാദ്വനസ്യ സമീപേ ॥ 3-39-24 പ്രരോചിതഃ സ്വീകൃതഃ ॥ 3-39-30 ദോഷാൻമൃഗയാ ധർമാതിക്രമരൂപാൻ ॥ 3-39-34 നാരാചാൻ ശരജാതിഭേദാൻ ॥ 3-39-39 അഹോഽയമിതി സന്ധിരാർഷഃ ॥ 3-39-41 സഹിതും സോഢും ॥ 3-39-52 അസക്തമകുണ്ഠിതം ॥ 3-39-53 പഫാല വിശീർണ 3-39-55 ധൂമം ക്രോധാവേശേന ॥ 3-39-61 പീഡ്യ നിപീഡ്യ ॥ 3-39-62 ഗാത്രേഷു സംരുദ്ധശ്ചലനഹീനഃ ॥ 3-39-66 പ്രകൃതിം സ്വാസ്ഥ്യം ॥ 3-39-70 ചക്ഷുഃ ദിവ്യജ്ഞാനം ॥ 3-39-77 മീഢുഷേ വർഷകായ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 040
॥ ശ്രീഃ ॥
3.40. അധ്യായഃ 040
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
മഹാദേവേന പാർഥായ സ്വഗ്രസ്തഗാണ്ഡീവാദിപ്രത്യർപണപൂർവകം പാശുപതാസ്ത്രപ്രദാനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-40-0 (17344)
ദേവദേവ ഉവാച। 3-40-0x (1878)
നരസ്ത്വം പൂർവദേഹേ വൈ നാരായണസഹായവാൻ।
ബദര്യാം തപ്തവാനുഗ്രം തപോ വർഷായുതാൻബഹൂൻ ॥ 3-40-1 (17345)
ത്വയി വാ പരമം തേജോ വിഷ്ണൌ വാ പുരുഷോത്തമേ।
യുവാഭ്യാം പുരുഷാഗ്ര്യാഭ്യാം തേജസാ ധാര്യതേ ജഗത് ॥ 3-40-2 (17346)
ശക്രാഭിഷേകേ സുമഹദ്ധനുർജലദനിഃസ്വനം।
പ്രഗൃഹ്യ ദാനവാഃ ശസ്താസ്ത്വയാ കൃഷ്ണേന ച പ്രഭോ ॥ 3-40-3 (17347)
തദേതദേവ ഗാണ്ഡീവം തവ പാർഥ കരോചിതം।
ഭായാമാസ്ഥായ തദ്ഗ്രസ്തം മയാ പുരുഷസത്തമ ॥ 3-40-4 (17348)
തൂണൌ ചാപ്യക്ഷയൌ ഭൂയസ്തവ പാർഥ കരോചിതൌ।
ഭവിഷ്യതി ശരീരം ച നീരുജം കുരുനന്ദന ॥ 3-40-5 (17349)
പ്രീതിമാനസ്മി വൈ പാർഥ ഭവാൻസത്യപരാക്രമഃ।
ഗൃഹാണ വരമസ്മത്തഃ കാങ്ക്ഷിതം യന്നരർഷഭ ॥ 3-40-6 (17350)
ന ത്വയാ സദൃശഃ കശ്ചിത്പുമാൻമർത്യേഷു ഭാരത।
ദിവി വാ വർതതേ ത്രം ത്വത്പ്രധാനമരിന്ദമ ॥ 3-40-7 (17351)
അർജുന ഉവാച। 3-40-8x (1879)
വരം ദദാസി ചേൻമഹ്യം കാമം പ്രീത്യാ വൃഷധ്വജ।
കാമയേ ദിവ്യാമസ്ത്രം തദ്ധോരം പാശുപതം പ്രഭോ ॥ 3-40-8 (17352)
യത്തദ്ബ്രഹ്മശിരോ നാമ രൌദ്രം ഭീമപരാക്രമം।
യുഗാന്തേ ദാരുണേ പ്രാപ്തേ കൃത്സ്നം സംഹരതേ ജഗത് ॥ 3-40-9 (17353)
[കർണഭീഷ്മകൃപദ്രോണൈർഭവിതാ തു മഹാഹവഃ।
ത്വത്പ്രസാദാൻമഹാദേവ ജയേയം താന്യഥാ യുധി ॥] 3-40-10 (17354)
ജയേയം യേന സംഗ്രാമേ ദാനവാന്രാക്ഷസാംസ്തഥാ।
രാജ്ഞശ്ചൈവ പിശാചാംശ്ച ഗന്ധർവാനഥപന്നഗാൻ ॥ 3-40-11 (17355)
യസ്മിഞ്ശൂലസഹസ്രാണി ഗദാശ്ചോഗ്രപ്രദർശനാഃ।
ശരാശ്ചാശീവിഷാകാരാഃ സംഭവന്ത്യനുമന്ത്രിതാഃ ॥ 3-40-12 (17356)
യുധ്യേയം യേന ഭീഷ്മേണ ദ്രോണേന ച കൃപേണ ച।
സൂതപുത്രേണ ച രണേ നിത്യം കടുകഭാഷിണാ ॥ 3-40-13 (17357)
ഏഷ മേ പ്രഥമഃ കാമോ ഭഗവൻഭഗനേത്രഹൻ।
ത്വത്പ്രസാദാദ്വിനിർബൃത്തഃ സമർഥഃ സ്യാമഹം യഥാ ॥ 3-40-14 (17358)
ഭവ ഉവാച। a30-11-15x (1880)
ദദാമി തേഽസ്ത്രം ദയിതമഹം പാശുപതം വിഭോ।
സമർഥോ ധാരണേ മോക്ഷേ സംഹാരേഽപി ച പാണ്ഡവ ॥ 3-40-15 (17359)
ന തദ്വേദ മഹേന്ദ്രോപി ന യമോ ന ച യക്ഷരാട്।
വരുണോപ്യഥവാ വായുഃ കുതോ വേത്സ്യന്തി മാനവാഃ ॥ 3-40-16 (17360)
ന ത്വയാ സഹസാ പാർഥ മോക്തവ്യം പുരുഷേ ക്വചിത്।
ജഗദ്വിനിർദഹേത്സർവമൽപതേജസി പാതിതം ॥ 3-40-17 (17361)
അബധ്യോ നാമ നാസ്ത്യസ്യ ത്രൈലോക്യേ സചരാചരേ।
മനസാ ചക്ഷുഷാ വാചാ ധനുഷാ ച നിപാത്യതേ ॥ 3-40-18 (17362)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-40-19x (1881)
തച്ഛ്രുത്വാ ത്വരിതഃ പാർഥഃ ശുചിർഭൂത്വാ സമാഹിതഃ।
ഉപസംഗൃഹ്യ വിശ്വേശമധീഷ്വേത്യഥ സോഽബ്രവീത് ॥ 3-40-19 (17363)
തതസ്ത്വധ്യാപയാമാസ സരഹസ്യനിവർതനം।
തദസ്ത്രം പാണ്ഡവശ്രേഷ്ഠം മൂർതിമന്തമിവാന്തകം ॥ 3-40-20 (17364)
ഉപതസ്ഥേ മഹാത്മാനം യഥാ ത്ര്യക്ഷമുമാപതിം।
പ്രതിജഗ്രാഹ തച്ചാപി പ്രീതിമാനർജുനസ്തദാ ॥ 3-40-21 (17365)
തതശ്ചചാല പൃഥിവീ സപർവതവനദ്രുമാ।
സസാഗരവനോദ്ദേശാ സഗ്രാമനഗരാകരാ ॥ 3-40-22 (17366)
ശംഖദുന്ദുഭിഘോഷാശ്ച ഭേരീണാം ച സഹസ്രശഃ।
തസ്മിനമുഹൂർതേ സംപ്രാപ്തേ നിർഘാതശ്ച മഹാനഭൂത് ॥ 3-40-23 (17367)
അഥാസ്ത്രം ജാജ്വലദ്ധോരം പാണ്ഡവസ്യാമിതൌജസഃ।
മൂർതിമദ്വിഷ്ഠിതം പാർശ്വേ ദദൃശുർദേവദാനവാഃ ॥ 3-40-24 (17368)
സ്പൃഷ്ടസ്യ ത്ര്യംബകേണാഥ ഫൽഗുനസ്യാമിതൌജസഃ।
യത്കിം ഗച്ഛേത്യനുജ്ഞാതസ്ത്ര്യംബകേണ തദാഽർജുനഃ ॥ 3-40-25 (17369)
സ്വർഗം ഗച്ഛേത്യനുജ്ഞാതസ്ത്ര്യംബകേണ തദാഽർജുനഃ।
പ്രണംയ ശിരസാ രാജൻപ്രാഞ്ജലിർഭവമൈക്ഷത । 3-40-26 (17370)
തതഃ പ്രഭുസ്ത്രിദിവനിവാസിനാം വസീ
മഹാമതിർഗിരിശ ഉമാപതിഃ ശിവഃ।
ധനുർമഹദ്ദിതിജപിശാചസൂദനം
ദദൌ ഭവഃ പുരുഷവരായ ഗാണ്ഡിവം ॥ 3-40-27 (17371)
തതഃ ശുഭം ഗിരിവരമീശ്വരസ്തദാ
സഹോമയാഽസിതതടസാനുകന്ദരം।
വിഹായ തം പതഗമഹർഷിസേവിതം
ജഗാമ സ്വം പുരുഷവരസ്യ പശ്യതഃ ॥ 3-40-28 (17372)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി കൈരാതപർവണി ചത്വാരിംശോഽധ്യായഃ ॥ 40 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-40-3 ശസ്താഃ മാരിതാഃ ॥ 3-40-7 ത്വത്പ്രധാനം ത്വമേവ ശ്രേഷ്ഠോ രയസ്മിൻ ക്ഷത്രേ ॥ 3-40-14 വിനിർവൃത്തഃ വിശേഷേണ കൃതകൃത്യഃ ॥ 3-40-15 സംഹാരേ നിവർതനേ ॥ 3-40-18 മനസാ സങ്കൽപമാത്രേണ നിപാത്യതേ ശത്രുഃ ധനുഷേതി ബാണപ്രയോഗേണ ॥ 3-40-19 അധീഷ്വ അധ്യാപയ ॥ 3-40-23 നിർഘാത ഉത്പാതഃ ॥ 3-40-27 വശീ വശ ഇച്ഛാ തദ്വാൻ। തജ്ജയീത്യർഥഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 041
॥ ശ്രീഃ ॥
3.41. അധ്യായഃ 041
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
യമവരുണകുബേരൈരർജുനായാസ്ത്രദാനം ॥ 1 ॥ അർജുനംപ്രതി ശക്രേണ സ്വർഗാഗമനചോദനാ ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-41-0 (17373)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-41-0x (1882)
തസ്യ സംപശ്യതസ്ത്വേവ പിനാകീ ഗോവൃഷധ്വജഃ।
ജഗാമാദർശനം ഭാനുർലോകസ്യേവാസ്തമീയിവാൻ ॥ 3-41-1 (17374)
തതോഽർജുനഃ പരം ചക്രേ വിസ്മയം പരവീരഹാ।
മയാ സാക്ഷാൻമഹാദേവോ ദൃഷ്ട ഇത്യേവ ഭാരത ॥ 3-41-2 (17375)
ധന്യോസ്ംയനുഗൃഹീതോസ്മി യൻമയാ ത്ര്യംബകോ ഹരഃ।
പിനാകീ വരദോ രൂപീ ദൃഷ്ടഃ സ്പൃഷ്ടശ്ട പാണിനാ ॥ 3-41-3 (17376)
കൃതാർഥം ചാവഗച്ഛാമി പരമാത്മാനമാത്മനാ।
ശത്രൂംശ്ച വിജിതാൻസർവാന്നിർവൃത്തം ച പ്രയോജനം ॥ 3-41-4 (17377)
ഇത്യേവം ചിന്തയാനസ്യ പാർഥസ്യാമിതതേജസഃ।
തതോ വൈഡൂര്യവർണാഭോ ഭാസയൻസർവതോ ദിശഃ।
യാദോഗണവൃതഃ ശ്രീമാനാജഗാമ ജലേശ്വരഃ ॥ 3-41-5 (17378)
നാഗൈർനദൈർനദീഭിശ്ച ദൈത്യൈഃ സാധ്യൈർമരുദ്ഗണൈഃ।
വരുണോ യാദസാംഭർതാ വശീ തം ദേശമാഗമത് ॥ 3-41-6 (17379)
അഥ ജാംബൂനദവപുർവിമാനേന മഹാർചിഷാ।
കുബേരഃ സമനുപ്രാപ്തോ യക്ഷൈരനുഗതഃ പ്രഭുഃ ॥ 3-41-7 (17380)
വിദ്യോതയന്നിവാകാശമദ്ഭുതോപമദർശനഃ।
ധനാനാമധിപഃ ശ്രീമാനർജുനം ദ്രഷ്ടുമാഗതഃ ॥ 3-41-8 (17381)
തഥാ ലോകാന്തകഃ ശ്രീമാന്യമഃ സാക്ഷാത്പ്രതാപവാൻ।
മർത്യമൂർതിധരൈഃ സാർധം പിതൃഭിർലോകഭാവനൈഃ ॥ 3-41-9 (17382)
ദണ്ഡപാണിരചിന്ത്യാത്മാ സർവഭൂതവിനാശകൃത്।
വൈവസ്വതോ ധർമരാജോ വിമാനേനാവഭാസയൻ ॥ 3-41-10 (17383)
ത്രീല്ലോകാൻഗുഹ്യകാംശ്ചൈവ ഗന്ധർവാശ്ചൈവ പന്നഗാൻ।
ദ്വിതീയ ഇവ മാർതാണ്ഡോ യുഗാന്തേ സമുപസ്ഥിതേ ॥ 3-41-11 (17384)
ഭാനുമന്തി വിചിത്രാണി ശിഖരാണി മഹാഗിരേഃ।
സമാസ്ഥായാർജുനം തത്രദദൃശുസ്തപസാന്വിതം ॥ 3-41-12 (17385)
തതോ മുഹൂർതാദ്ഭഗവാനൈരാവതശിരോഗതഃ।
ആജഗാമ സഹേന്ദ്രാണ്യാ ശക്രഃ സുരഗണൈർവൃതഃ ॥ 3-41-13 (17386)
പാണ്ഡുരേണാതപത്രേണ ധ്രിയമാണേന മൂർധനി।
ശുശുഭേ നാഗരാജസ്ഥഃ സിതമഭ്രമിവ സ്ഥിതഃ ॥ 3-41-14 (17387)
സംസ്തൂയമാനോ ഗന്ധർവൈർഋഷിഭിശ്ച തപോധനൈഃ।
ശൃംഗം ഗിരേഃ സമാസാദ്യ തസ്ഥൌ സൂര്യ ഇവോദിതഃ ॥ 3-41-15 (17388)
അഥ മേഘസ്വനോ ധീമാന്വ്യാജഹാര ശുഭാം ഗിരം।
യമഋ പരമധർമജ്ഞോ ദക്ഷിണാം ദിശമാസ്ഥിതഃ ॥ 3-41-16 (17389)
അർജുനാർജുന പശ്യാസ്മാംʼല്ലോകപാലാൻസമാഗതാൻ।
ദൃഷ്ടിം തേ വിതരാമോഽദ്യ ഭവാനർഹതി ദർശനം ॥ 3-41-17 (17390)
പൂർവർഷിരമിതാത്മാ ത്വം നരോ നാമ മഹാബലഃ।
നിയോഗാദ്ബ്രഹ്മണസ്താത മർത്യതാം സമുപാഗതഃ ॥ 3-41-18 (17391)
ത്വയാ ച വസുസംഭൂതോ മഹാവീര്യഃ പിതാമഹഃ।
ഭീഷ്മഃ പരമധർമാത്മാ ജേതവ്യശ്ച രണേഽനഘ ॥ 3-41-19 (17392)
ക്ഷത്രം ചാഗ്നിസമസ്പർശം ഭാരദ്വാജേന രക്ഷിതം।
നിവാതകവചാശ്ചൈവ സംസാധ്യാഃ കുരുനന്ദന ॥ 3-41-20 (17393)
പിതുർമമാംശോ ദേവസ്യ സർവലോകപ്രതാപിനഃ।
കർണശ്വ സുമഹാവീര്യസ്ത്വയാ വധ്യോ ധനഞ്ജയ ॥ 3-41-21 (17394)
അംശാശ്ച ക്ഷിതിസംപ്രാപ്താ ദേവഗന്ധർവരക്ഷസാം।
ത്വയാ നിപാതിതാ യുദ്ധേസ്വകർമഫലനിർജിതാം।
ഗതിം പ്രാപ്സ്യന്തി കൌന്തേയ യഥാസ്വമരികർശന ॥ 3-41-22 (17395)
അക്ഷയാ തവ കീർതിശ്ച ലോകേ സ്ഥാസയ്തി ഫൽഗുന।
ത്വയാ സാക്ഷാൻമഹാദേവസ്തോഷിതോ ഹി മഹാമൃധേ ॥ 3-41-23 (17396)
ലഘ്വീ വസുമതീ ചാപി കർതവ്യാ വിഷ്ണുനാ സഹ ॥ 3-41-24 (17397)
ഗൃഹാണാസ്ത്രം മഹാബാഹോ ദണ്ഡമപ്രതിവാരണം।
അനേനാസ്ത്രേണ സുമഹത്ത്വം ഹി കർമ കരിഷ്യസി ॥ 3-41-25 (17398)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-41-26x (1883)
പ്രതിജഗ്രാഹ പാർഥോപി വിധിവത്കുരുനന്ദനഃ।
സമന്ത്രം സോപരോധം ച സമോക്ഷവിനിവർതനം ॥ 3-41-26 (17399)
തതോ ജലധരശ്യാമോ വരുണോ യാദസാംപതിഃ।
പശ്ചിമാം ദിശമാസ്ഥായ ഗിരമുച്ചാരയൻപ്രഭുഃ ॥ 3-41-27 (17400)
പാർഥ ക്ഷത്രിയമുഖ്യസ്ത്വം ക്ഷത്രധർമേ വ്യവസ്ഥിതഃ।
പശ്യ മാം പൃഥുതാംരാക്ഷ വരുണോസ്മി ജലേശ്വരഃ ॥ 3-41-28 (17401)
മയാ സമുദ്യതാൻപാശാന്വാരുണാനനിവാരിതാൻ।
പ്രതിഗൃഹ്ണീഷ്വ കൌന്തേയ സഹരഹസ്യനിവർതനാൻ ॥ 3-41-29 (17402)
ഏഭിസ്തദാ മയാ വീര സംഗ്രാമേ താരകാമയേ।
ദൈതേയാനാം സഹസ്രാണി സംയതാനി മഹാത്മനാം ॥ 3-41-30 (17403)
തസ്മാദിമാൻമഹാസത്വ മത്പ്രസാദസമുത്ഥിതാൻ।
ഗൃഹാണ ന ഹി തേ മുച്യേദന്തകോപ്യാതതായിനഃ ॥ 3-41-31 (17404)
അനേന ത്വം യദാഽസ്ത്രേണ സംഗ്രാമേ വിചരിഷ്യസി।
തദാ നിഃക്ഷത്രിയാ ഭൂമിർഭവിഷ്യതി ന സംശയഃ ॥ 3-41-32 (17405)
`തതസ്താന്വാരുണാനസ്ത്രാന്ദിവ്യാനസ്ത്രവിദാംവരഃ।
പ്രതിജഗ്രാഹ വിധിവദ്വരുണാദ്വാസവിസ്തദാ ॥' 3-41-33 (17406)
തതഃ കൈലാസനിലയോ ധനാധ്യക്ഷോഽഭ്യഭാപത।
ദത്തേഷ്വസ്ത്രേഷു ദിവ്യേഷു വരുണേന യമേന ച ॥ 3-41-34 (17407)
പ്രീതോഽഹമപി തേ പ്രാജ്ഞ പാണ്ഡവേയ മഹാഹല।
ത്വയാ സഹ സമാഗംയ അജിതേന തഥൈവ ച ॥ 3-41-35 (17408)
സവ്യസാചിൻമഹാബാഹോ പൂർവദേവ സനാതന।
സഹാസ്മാഭിർഭവാഞ്ശ്രാന്തഃ പുരാകൽപേഷു നിത്യശഃ ॥ 3-41-36 (17409)
ദർശനം തേ ത്വിദം ദിവ്യം പ്രദിശാമി നരർഷഭ।
അമാനുഷാൻമഹാബാഹോ ദുർജയാനപി ജേഷ്യസി ॥ 3-41-37 (17410)
മത്തശ്ചൈവ ഭവാനാശു ഗൃഹ്ണാത്വസ്ത്രമനുത്തമം।
അനേന ത്വമനീകാനി ധാർതരാഷ്ട്രസ്യ ധക്ഷ്യസി ॥ 3-41-38 (17411)
മത്തോഽപി ത്വം ഗൃഹാണാസ്ത്രമന്തർധാനം പ്രിയം ഭമ।
ഓജസ്തേജോദ്യുതികരം പ്രസ്വാപനമരാതിനുത് ॥ 3-41-39 (17412)
മഹാത്മനാ ശങ്കരേണ ത്രിപുരം നിഹതം യാദാ।
തദൈതദസ്ത്രം നിർമുക്തം യേന ദഗ്ധാ മഹാസുരാഃ ॥ 3-41-40 (17413)
ത്വദർഥമുദ്യതം ചേദം മയാ സത്യപരാക്രമ।
ത്വമർഹോ ധാരണേ ചാസ്യ മേരുപ്രതിമഗൌരവ। 3-41-41 (17414)
തതോഽർജുനോ മഹാബാഹുർവിധിവത്കുരുനന്ദനഃ।
കൌബേരമധിജഗ്രാഹ ദിവ്യമസ്ത്രം മഹാബലഃ ॥ 3-41-42 (17415)
തതോഽബ്രവീദ്ദേവരാജഃ പാർഥമക്ലിഷ്ടകാരിണം।
സാന്ത്വയഞ്ശ്ലക്ഷ്ണയാവാചാദിവ്യദുന്ദുഭിനിഃസ്വനഃ ॥ 3-41-43 (17416)
കുന്തീമാതർമഹാബാഹോ ത്വമീശാനഃ പുരാതനഃ।
പരാം സിദ്ധിമനുപ്രാപ്തഃ സാക്ഷാദ്ദേവഗതിം ഗതഃ ॥ 3-41-44 (17417)
ദേവകാര്യം തു സുമഹത്ത്വയാ കാര്യമരിന്ദമ।
ആരോഢവ്യസ്ത്വയാ സ്വർഗഃ സജ്ജീഭവ മഹാദ്യുതേ ॥ 3-41-45 (17418)
രഥോ മാതലിസംയുക്ത ആഗതസ്ത്വത്കൃതേ മമ।
തത്ര തേഽഹംപ്രദാസ്യാമി സർവാണ്യസ്ത്രാണി കൌരവ ॥ 3-41-46 (17419)
താന്ദൃഷ്ട്വാ ലോകപാലാംസ്തു സമേതാൻഗിരിമൂർധനി।
ജഗാമ വിസ്മയം ധീമാൻകുന്തീപുത്രോ ധനഞ്ജയഃ ॥ 3-41-47 (17420)
തതോഽർജുനോ മഹാതേജാ ലോകപാലാൻസമാഗതാൻ।
പൂജയാമാസ വിധിവദ്വാഗ്ഭിരദ്ഭിഃ ഫലൈരപി ॥ 3-41-48 (17421)
തതഃ പ്രതിയയുർദേവാഃ പ്രതിപൂജ്യ ധനഞ്ജയം।
യഥാഗതേന വിബുധാഃ സർവേ കാമം മനോജവാഃ ॥ 3-41-49 (17422)
3-41-50 (17423)
തതോ ഽർജുനോ മുദം ലേഭേ ലബ്ധാസ്ത്രഃ പുരുഷർപഭഃ।
കൃതാർഥമഥ ചാത്മാനം സ മേനേ പൂർണമാനസം ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-41-4 നിർവൃത്തം നിഷ്പന്നം ॥ 3-41-5 യാദാംസി ജലജന്തവസ്തേഷാം ഗണഃ ॥ 3-41-6 നാഗൈഃ സർപൈഃ ॥ 3-41-12 ഭാനുമന്തി ദീപ്തിമന്തി ॥ 3-41-17 വിതരാമോ യച്ഛാമഃ ॥ 3-41-20 സംസാധ്യാഃ ജേതവ്യാഃ ॥ 3-41-21 മമ പിതുഃ സൂര്യസ്യ ॥ 3-41-23 മൃധേസംപ്രാമേ ॥ 3-41-24 ലധ്വീ ഭാരശൂന്യാ ॥ 3-41-30 സംയതാനി ബദ്ധാനി ॥ 3-41-35 അജിതേന കൃഷ്ണേന യഥാ തഥൈവ പ്രീതോസ്മി ॥ 3-41-36 പൂർവദേവ നര ॥ 3-41-41 ഉദ്യതമുപസ്ഥിതം .। 3-41-44 ദേവഗതിം ദേവാനാം പരായണത്വം ॥ 3-41-45 ആഗന്താ ഇതി ഝ. പാഠഃ। ആഗന്താ ആയാസ്യതീത്യർഥഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 042
॥ ശ്രീഃ ॥
3.42. അധ്യായഃ 042
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
പാർഥേന മാതലിസമാനീതരഥാരോഹണഏന സ്വർഗഗമനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-42-0 (17424)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-42-0x (1884)
ഗതേഷു ലോകപാലേഷു പാർഥഃ ശത്രുനിബർഹണഃ।
ചിന്തയാമാസ രാജേന്ദ്ര ദേവരാജരഥാഗമം ॥ 3-42-1 (17425)
തസ്യ ചിന്തയമാനസ്യ ഗുഡാകേശസ്യ ധീമതഃ।
രഥോ മാതലിസംയുക്ത ആജഗാമ മഹാപ്രഭഃ ॥ 3-42-2 (17426)
നഭോ വിതിമിരം കുർവഞ്ജലദാൻപാടയന്നിവ।
ദിശഃ സംപൂരയന്നാദൈർമഹാമേഘരവോപമൈഃ। 3-42-3 (17427)
അസയഃ ശക്തയോ ഭീമാ ഗദാശ്ചോഗ്രപ്രദർശനാഃ।
ദിവ്യപ്രഭാവാഃ പ്രാസാശ്ച വിദ്യുതശ്ച മഹാപ്രഭാഃ ॥ 3-42-4 (17428)
തഥൈവാശനയശ്ചൈവ ചക്രയുക്താസ്തുലാഗുഡാഃ।
വായുസ്ഫോടാഃ സനിർഘാതാഃ ശംഖമേഘസ്വനാസ്തഥാ ॥ 3-42-5 (17429)
തത്രനാഗാ മഹാകായാ ജ്വലിതാസ്യാഃ സുദാരുണാഃ।
സിതാഭ്രകൂടപ്രതിമാഃ സംഹതാശ്ച യഥോപലാഃ ॥ 3-42-6 (17430)
ദശവാജിസഹസ്രാണി ഹരീണാം വാതരംഹസാം।
വഹന്തി യം നേത്രമുഷം ദിവ്യം മായാമയം രഥം ॥ 3-42-7 (17431)
തത്രാപശ്യൻമഹാനീലം വൈജയന്തം മഹാപ്രഭം।
ധ്വജമിന്ദീവരശ്യാമം വംശം കനകഭൂഷണം ॥ 3-42-8 (17432)
തസ്മിന്രഥേ സ്ഥിതം സൂതം തപ്തഹേമവിഭൂഷിതം।
ദൃഷ്ട്വാ പാർഥോ മഹാബാഹുർദേവരാജമതർകയത് ॥ 3-42-9 (17433)
തഥാ തർകയതസ്തസ്യ ഫൽഗുനസ്യാഥ മാതലിഃ।
സന്നതഃ പ്രസ്ഥിതോ ഭൂത്വാ വാക്യമർജുനമബ്രവീത് ॥ 3-42-10 (17434)
ഭോഭോ ശക്രാത്മജ ശ്രീമഞ്ശക്രസ്ത്വാം ദ്രഷ്ടുമിച്ഛതി।
ആരോഹതു ഭവാഞ്ശീഘ്രം രഥമിന്ദ്രസ്യ സംഭതം ॥ 3-42-11 (17435)
ആഹ മാമമരശ്രേഷ്ഠഃ പിതാ തവ ശതക്രതുഃ।
കുന്തീസുതമിഹ പ്രാപ്തം പശ്യന്തു ത്രിദശാലയാഃ ॥ 3-42-12 (17436)
ഏഷ ശക്രഃ പരിവൃതോ ദേവൈർഋഷിഗണൈസ്തഥാ।
ഗന്ധർവൈരപ്സരോഭിശ്ച ത്വാം ദിദൃക്ഷുഃ പ്രതീക്ഷതേ ॥ 3-42-13 (17437)
അസ്മാല്ലോകാദ്ദേവലോകം പാകശാസനശാസനാത്।
മാരോഹ ത്വം മയാ സാർധം ലബ്ധാസ്ത്രഃ പുനരേഷ്യസി ॥ 3-42-14 (17438)
അർജുന ഉവാച। 3-42-15x (1885)
മാതലേ ഗച്ഛ ശീഘ്രം ത്വമാരോഹസ്വ രഥോത്തമം।
രാജസൂയാശ്വമേധാനാം ശതൈരപി സുദുർലഭം ॥ 3-42-15 (17439)
പാർഥിവൈഃ സുമഹാഭാഗൈര്യജ്വഭിർഭൂരിദക്ഷിണൈഃ।
ദൈവതൈർവാ ദുരാരോഹം ദാനവൈർവാ രഥോത്തമം ॥ 3-42-16 (17440)
നാതപ്തതപസാ ശക്യ ഏഷ ദിവ്യോ മഹാരഥഃ।
ദ്രഷ്ടും വാഽപ്യഥവാ സ്പ്രഷ്ടുമാരോഢും കുത ഏവ ച ॥ 3-42-17 (17441)
ത്വയി മതിഷ്ഠിതേ സാധോ രഥസ്ഥേ സ്ഥിരവാജിനി।
പശ്ചാദഹമഥാരോക്ഷ്യേ മുകൃതീ സത്പഥം യഥാ ॥ 3-42-18 (17442)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-42-19x (1886)
തസ്യതദ്വചനം ശ്രുത്വാ മാതലിഃ ശക്രസാരഥിഃ।
ആരുരോഹ രഥം ശീഘ്രം ഹയാഞ്ജഗ്രാഹ രശ്മിഭിഃ ॥ 3-42-19 (17443)
തതോഽർജുനോ ഹൃഷ്ടമനാ ഗംഗായാമാപ്ലുതഃ ശുചിഃ।
ജജാപ ജപ്യം കൌന്തേയോ വിധിവത്കുരുനന്ദനഃ ॥ 3-42-20 (17444)
തതഃ പിതൃന്യഥാന്യായം തർപയിത്വാ യഥാവിധി।
മന്ദരം ശൈലരാജം തമാപ്രഷ്ടുമുപചക്രമേ ॥ 3-42-21 (17445)
സാധൂനാം പുണ്യശീലാനാം മുനീനാം പുണ്യകർമണാം।
ത്വം സദാ സംശ്രയഃ ശൈല സ്വർഗമാർഗാഭികാങ്ക്ഷിണാം ॥ 3-42-22 (17446)
ത്വത്പ്രസാദാത്സദാ ശൈല ബ്രാഹ്മണാഃ ക്ഷത്രിയാ വിശഃ।
സ്വർഗം പ്രാപ്താശ്ചരന്തി സ്മ ദേവൈഃ സഹ ഗതവ്യഥാഃ ॥ 3-42-23 (17447)
അദ്രിരാജ മഹാശൈല മുനിസംശ്രയ തീർഥവൻ।
ഗച്ഛാംയാമന്ത്രയിത്വാ ത്വാം സുഖമസ്ംയുഷിതസ്ത്വയി ॥ 3-42-24 (17448)
തവ സാനൂനി കുഞ്ജാശ്ച നദ്യഃ പ്രസ്രവണാനി ച।
തീർഥാനി ച സുപുണ്യാനി മയാ ദൃഷ്ടാന്യനേകശഃ ॥ 3-42-25 (17449)
സുസുഗന്ധാശ്ച വൈര്യോഘാസ്ത്വച്ഛരീരവിനിഃസൃതാഃ।
അമൃതാസ്വാദസൃശാഃ പീതാഃ പ്രസ്രവണോദകാഃ ॥ 3-42-26 (17450)
ശിശുര്യഥാ പിതുശ്ചാങ്കേ സുഖം ശേതേ തടേ തഥാ।
മയാ തവാങ്കേ ലലിതം ശൈലരാജ മഹാപ്രഭോ ॥ 3-42-27 (17451)
അപ്സരോഗണസങ്കീർണഏ ബ്രഹ്മഘോഷാനുനാദിതേ।
സുഖമസ്ംയുഷിതഃ ശൈല തവ സാനുഷു നിത്യദാ ॥ 3-42-28 (17452)
ഏവമുക്ത്വാർജുനഃ ശൈലമാമന്ത്ര്യ പരവീരഹാ।
ആരുരോഹ രഥം ദിവ്യം ദ്യോതയന്നിവ ഭാസ്കരഃ ॥ 3-42-29 (17453)
സ തേനാദിത്യരൂപേണ ദിവ്യേനാദ്ഭുതകർമണാ।
ഊർധ്വമാചക്രമേ ധീമാൻപ്രഹൃഷ്ടഃ കുരുനന്ദനഃ ॥ 3-42-30 (17454)
സോഽദർശനപഥം യാതോ മർത്യാനാം ധർമചാരിണാം।
ദദർശാദ്ഭുതരൂപാണി വിമാനാനി സഹസ്രശഃ ॥ 3-42-31 (17455)
ന തത്ര സൂര്യഃ സോമോ വാ ദ്യോതതേ ന ച പാവകഃ।
സ്വയൈവ പ്രഭയാ തത്ര ദ്യോതന്തേ പുണ്യലബ്ധയാ ॥ 3-42-32 (17456)
താരാരൂപാണി യാനീഹ ദൃശ്യന്തേ ദ്യുതിമന്തി വൈ।
ആകാശേ വിപ്രകൃഷ്ടത്വാത്തനൂനി സുമഹാന്ത്യപി ॥ 3-42-33 (17457)
താനി തത്ര പ്രഭാസ്വന്തി രൂപവന്തി ച പാണ്ഡവഃ।
ദദർശ സ്വേഷു ധിഷ്ണ്യേഷു ദീപ്തിമന്തി സ്വയാഽർചിഷാ ॥ 3-42-34 (17458)
തത്ര രാജർഷയഃ സിദ്ധാ വീരാശ്ച നിഹതാ യുധി।
തപസാ ച ജിതം സ്വർഗം സംപേതുഃ ശതസംഘശഃ ॥ 3-42-35 (17459)
ഗന്ധർവാണാം സഹസ്രാണി മൂര്യജ്വലിതതേജസാം।
ഗുഹ്യകാരനാമൃഷീണാം ച തഥൈവാപ്സരസാം ഗണാൻ ॥ 3-42-36 (17460)
ലോകാനാത്മപ്രഭാൻപശ്യൻഫൽഗുനോ വിസ്മയാന്വിതഃ।
പപ്രച്ഛ മാതലിം പ്രീത്യാ സ ചാപ്യേനമുവാച ഹ ॥ 3-42-37 (17461)
ഏതേ സുകൃതിനഃ പാർഥ സ്വേഷു ധിഷ്ണ്യേഷ്വവസ്ഥിതാഃ।
താന്ദൃഷ്ടവാനസി വിഭോ താരാരൂപാണി ഭൂതലേ ॥ 3-42-38 (17462)
തതോഽപശ്യത്സ്ഥിതം ദ്വാരി മത്തം വിജയിനം ഗജം।
ഐരാവതം ചതുർദന്തം കൈലാസമിവ ശൃംഗിണം ॥ 3-42-39 (17463)
സ സിദ്ധമാർഗമാക്രംയ കുരുപാണ്ഡവസത്തമഃ।
വ്യരോചത യഥാപൂർവം മാന്ധാതാ പാർഥിവോത്തമഃ ॥ 3-42-40 (17464)
അഭിചക്രാമ ലോകാൻസ രാജ്ഞാം രാജീവലോചനഃ ॥ 3-42-41 (17465)
[ഏവം സ സങ്ക്രമംസ്തത്ര സ്വർഗലോകേ മഹായശാഃ ।]
തതോ ദദർശ ശക്രസ്യ പുരീം താമമരാവതീം ॥ 3-42-42 (17466)
॥ ഇതി രശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി ഇന്ദ്രലോകാഭിഗമനപർവണി ദ്വിചത്വാരിംശോഽധ്യായഃ ॥ 42 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-42-3 പാടയൻ ദ്വിധാകുർവൻ ॥ 3-42-5 തുലാഗുഡാഃ ഭാണ്ഡഗോലകാഃ। വായുസ്ഫോടാഃ വേഗവശാദ്വായും ജനയന്തഃ ॥ 3-42-7 ഹരീണാം പീതകൌശേയസംനിഭാനാം വാജിനാം സഹസ്രാണീത്യേകദേശാന്വയഃ ॥ 3-42-8 വൈജയന്തം നാംനാ ദേവേന്ദ്രധ്വജം ॥ 3-42-20 ആപ്ലുതഃ സ്നാതഃ ॥ 3-42-27 ലലിതം ക്രീഡിതം ॥ 3-42-33 വിപ്കൃഷ്ടത്വാത് ദൂരത്വാത്। സുമഹാന്ത്പി തനൂനി സൂക്ഷ്മാണി ദൃശ്യന്തേ ॥ 3-42-34 ധിഷ്ണ്യേഷു സ്ഥാനേഷു ॥ 3-42-42 സങ്ക്രമൻ ഗച്ഛൻ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 043
॥ ശ്രീഃ ॥
3.43. അധ്യായഃ 043
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ഇന്ദ്രേണാർജുനസ്യ സബഹുമാനം സ്വാർധാസനാരോപണം ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-43-0 (17467)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-43-0x (1887)
ദദർശ സ പുരീം രംയാം സിദ്ധചാരണസേവിതാം।
സർവർതുകുസുമൈഃ പുണ്യൈഃ പാദപൈരുപശോഭിതാം ॥ 3-43-1 (17468)
തത്ര സൌഗന്ധികാനാം ച പുഷ്പാണാം പുണ്യഗന്ധിനാം।
ഉപവീജ്യമാനോ മിശ്രേണ വായുനാ പുണ്യഗന്ധിനാ ॥ 3-43-2 (17469)
നന്ദനം ച വനം ദിവ്യമപ്സരോഗണസേവിതം।
ദദർശ ദിവ്യകുസുമൈരാഹ്വയദ്ഭിരിവ ദ്രുമൈഃ ॥ 3-43-3 (17470)
നാതപ്തതപസാ ശക്യോ ദ്രഷ്ടും നാനാഹിതാഗ്നിനാ।
സ ലോകഃ പുണ്യകർതൄണാം നാപി യുദ്ധേ പരാങ്യുഖൈഃ ॥ 3-43-4 (17471)
നായജ്വഭിർനാവ്രതികൈർന വേദശ്രുതിവർജിതൈഃ।
നാനാപ്ലുതാംഗൈസ്തീർഥേഷു യജ്ഞദാനബഹിഷ്കൃതൈഃ ॥ 3-43-5 (17472)
നാപി യജ്ഞഹനൈഃ ക്ഷുദ്രൈർദ്രഷ്ടും ശക്യഃ കഥഞ്ചന।
പാനപൈർഗുരുതൽപൈശ്ച മാംസാദൈർവാ ദുരാത്മഭിഃ ॥ 3-43-6 (17473)
സ തദ്ദിവ്യം വനം പശ്യന്ദിവ്യഗീതനിനാദിതം।
പ്രവിവേശ മഹാബാഹുഃ ശക്രസ്യ ദയിതാം പുരീം ॥ 3-43-7 (17474)
തത്ര ദേവവിമാനാനി കാമഗാനി സഹസ്രശഃ।
സംസ്ഥിതാന്യഭിയാതാനി ദദർശായുതശസ്തദാ ॥ 3-43-8 (17475)
സംസ്തൂയമാനോ ഗന്ധർവൈരപ്സരോഭിശ്ച പാണ്ഡവഃ।
പുഷ്പഗന്ധവഹൈഃ പുണ്യൈർവായുഭിശ്ചാനുവീജിതഃ ॥ 3-43-9 (17476)
തതോ ദേവാഃ സഗന്ധർവാഃ സിദ്ധാശ്ച പരമർഷയഃ।
ഹൃഷ്ടാഃ സംപൂജയാമാസുഃ പാർഥമക്ലിഷ്ടകാരിണം ॥ 3-43-10 (17477)
ആസീർവാദൈഃ സ്തൂയമാനോ ദിവ്യവാദിത്രനിഃസ്വനൈഃ।
പ്രതിപേദേ മഹാബാഹുഃ ശംഖദുന്ദുഭിനാദിതം ॥ 3-43-11 (17478)
നക്ഷത്രമാർഗം വിപുലം സുരവീഥീതി വിശ്രുതം।
ഇന്ദ്രാജ്ഞയാ യയൌ പാർഥഃ സ്തൂയമാനഃ സമന്തതഃ ॥ 3-43-12 (17479)
തത്ര സാധ്യാസ്തഥാ വിശ്വേ മരുതോഽഥാശ്വിനൌ തഥാ।
ആദിത്യാ വസവോ രുദ്രാസ്തഥാ ബ്രഹ്മർഷയോഽമലാഃ ॥ 3-43-13 (17480)
രാജർഷയശ്ച ബഹവോ ദിലീപപ്രമുഖാ നൃപാഃ।
തംബുരുർനാരദശ്ചൈവ ഗന്ധർവൌ ച ഹാഹാ ഹൂഹൂഃ ॥ 3-43-14 (17481)
താൻസ സർവാൻസമാഗംയ വിധിവത്കുരുനന്ദനഃ।
തതോഽപശ്യദ്ദേവരാജം ശതക്രതുമരിന്ദമഃ ॥ 3-43-15 (17482)
തതഃ പാർഥോ മഹാബാഹുരവതീര്യ രഥോത്തമാത്।
ദദർശ സാക്ഷാദ്ദേവേശം പിതരം പാകശാസനം ॥ 3-43-16 (17483)
പാണ്ഡുരേണാതപത്രേണ ഹേമദണ്ഡേന ചാരുണാ।
ദിവ്യഗന്ധാധിവാസേന വ്യജനേന വിധൂയതാ ॥ 3-43-17 (17484)
വിശ്വാവസുപ്രഭൃതിനിർഗന്ധർവൈഃ സ്തുതിവന്ദിഭിഃ।
സ്തൂയമാനം ദ്വിജാഗ്ര്യൈശ്ച ഋഗ്യജുഃസാമസംസ്തവൈഃ ॥ 3-43-18 (17485)
തതോഽഭിഗംയ കൌന്തേയഃ ശിരസാഽഭ്യഗമദ്ബലീ।
സ ചൈനം വൃത്തപീനാഭ്യാം ബാഹുഭ്യാം പ്രത്യഗൃഹ്ണത ॥ 3-43-19 (17486)
തതഃ ശക്രാസനേ പുണ്യേ ദേവർഷിഗണസേവിതേ।
ശക്രഃ പാണൌ ഗൃഹീത്വൈനമുപാവേശയദന്തികേ ॥ 3-43-20 (17487)
മൂർധി ചൈനമുപാഘ്രായ ദേവേന്ദ്രഃ പരവീരഹാ।
അങ്കമാരോപയാമാസ പ്രശ്രയാവനതം തദാ ॥ 3-43-21 (17488)
സഹസ്രാക്ഷനിയോഗാത്സ പാർഥഃ ശക്രാസനം തദാ।
ആരുരുക്ഷുരമേയാത്മാ ദ്വിതീയ ഇവവാസവഃ ॥ 3-43-22 (17489)
തതഃ പ്രേംണാ വൃത്രശത്രുരർജുനസ്യ ശുഭം മുഖം।
പസ്പർശ പുണ്യഗന്ധേന കരേണ പരിസാന്ത്വയൻ ॥ 3-43-23 (17490)
പ്രമാർജമാനഃ ശനകൈർബാഹൂ ചാസ്യായതൌ ശുഭൌ।
ജ്യാശരക്ഷേപകിനൌ സ്തംഭാവിവ ഹിരൺമയൌ ॥ 3-43-24 (17491)
വജ്രഗ്രഹണചിഹ്നേന കരേണ പരിസാന്ത്വയൻ।
മുഹുർമുഹുർവജ്രധരോ ബാഹൂ ചാസ്ഫോടയഞ്ശനൈഃ ॥ 3-43-25 (17492)
സ്മയന്നിവ ഗുഡാകേശം പ്രേക്ഷമാണഃ സഹസ്രദൃക്।
ഹർഷേണോത്ഫുല്ലനയനോ ന ചാതൃപ്യത വൃത്രഹാ ॥ 3-43-26 (17493)
ഏകാസനോപവിഷ്ടൌ തൌ ശോഭയാംസചക്രതുഃ സഭാം।
സൂര്യാചന്ദ്രമസൌ വ്യോമ ചതുർദശ്യാമിവോദിതൌ ॥ 3-43-27 (17494)
തത്ര സ്മ ഗാഥാ ഗായന്തി സാംനാ പരമവൽഗുനാ।
ഗന്ധർവാസ്തുംബുരുശ്രേഷ്ഠാഃ കുശലാ ഗീതസാമസു ॥ 3-43-28 (17495)
ഘൃതാചീ മേനകാ രംഭാ പൂർവചിത്തിഃ സ്വയംപ്രഭാ।
ഉർവശീ മിശ്രകേശീ ച ദണ്ഡഗൌരീ വരൂഥീനി ॥ 3-43-29 (17496)
ഗോപാലീ സഹജന്യാ ച കുംഭയോനിഃ പ്രജാഗരാ।
ചിത്രസേനാ ചിത്രലേഖാ സഹാ ച മധുരസ്വരാ ॥ 3-43-30 (17497)
ഏതാശ്ചാന്യാശ്ച നനൃതുസ്തത്രതത്ര ശുചിസ്മിതാഃ।
ചത്തപ്രമഥനേ യുക്താഃ സിദ്ധാനാം പദ്മലോചനാഃ ॥ 3-43-31 (17498)
മഹാകടിതടശ്രോണ്യഃ കംപമാനൈഃ പയോധരൈഃ।
കടാക്ഷഹാവമാധുര്യൈശ്ചേതോബുദ്ധിമനോഹരൈഃ ॥ 3-43-32 (17499)
[തതോ ദേവാഃ സഗന്ധർവാഃ സമാദായാർഘ്യമുത്തമം।
ശക്രസ്യ മതമാജ്ഞായ പാർഥമാനർചുരഞ്ജസാ ॥ 3-43-33 (17500)
പാദ്യമാചമനീയം ച പ്രതിഗ്രാഹ്യ നൃപാത്മജം।
പ്രവേശയാമാസുരഥോ പുരന്ദരനിവേശനം ॥ 3-43-34 (17501)
ഏവം സംപൂജിതോ ജിഷ്ണുരുവാസ ഭവനേ പിതുഃ।
ഉപശിക്ഷൻമഹാസ്രാണി സസംഹാരാണി പാണ്ഡവഃ ॥ 3-43-35 (17502)
ശക്രസ്യ ഹസ്താദ്ദയിതം വജ്രമസ്ത്രം ച ദുഃസഹം।
അശനീശ്ച മഹാനാദാ മേഘബർഹിണലക്ഷണാഃ ॥ 3-43-36 (17503)
ഗൃഹീതാസ്ത്രസ്തു കൌന്തേയോ ഭ്രാതൄൻസസ്മാര പാണ്ഡവഃ।
പുരന്ദരനിയോഗാച്ച പഞ്ചാബ്ദാനവസത്സുഖീ ॥ 3-43-37 (17504)
തതഃ ശക്രോഽബ്രവീത്പാർഥം കൃതാസ്ത്രം കാല ആഗതേ।
നൃത്യം ഗീതം ച കൌന്തേയ ചിത്രസേനാദവാപ്നുഹി ॥ 3-43-38 (17505)
വാദിത്രം ദേവവിഹിതം നൃലോകേ യന്ന വിദ്യതേ।
തദർജയസ്വ കൌന്തേയ ശ്രേയോ വൈ തേ ഭവിഷ്യതി ॥ 3-43-39 (17506)
സഖായം പ്രദദൌ ചാസ്യ ചിത്രസേനം പുരന്ദരഃ।
സ തേന സഹ സംഗംയ രേമേ പാർഥോ നിരാമയഃ ॥ 3-43-40 (17507)
ഗീതവാദിത്രനൃത്യാനി ഭൂയ ഏവാദിദേശ ഹ।
തഥാഽപി നാലഭച്ഛർമ തരസ്വീ ദ്യൂതകാരിതം ॥ 3-43-41 (17508)
ദുഃശാസനവധാമർഷീ ശകുനേഃ സൌബലസ്യ ച।
തതസ്തേനാതുലാം പ്രീതിമുപാഗംയ ക്വചിത്ക്വചിത്।
ഗാന്ധറ്വമതുലം നൃത്യം വാദിത്രം ചോപലബ്ധവാൻ ॥ 3-43-42 (17509)
സ ശിക്ഷിതോ നൃത്യഗുണാനനേകാ-
ന്വാദിത്രഗീതാർഥഗുണാംശ്ച സർവാൻ।
ന ശർണ ലേഭേ പരവീരഹന്താ
ഭ്രാതൄൻസ്മരൻമാതരം ചൈവ കുന്തീം ॥ 3-43-43 (17510)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി ഇന്ദ്രലോകാഭിഗമനപർവണി ത്രിചത്വാരിംശോഽധ്യായഃ ॥ 43 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-43-3 നന്ദനം നാമതഃ ॥ 3-43-21 പ്രശ്രയാവനതം വിനയേന പ്രഹ്വീഭൂതം ॥ 3-43-25 വജ്രഗ്രഹണസ്യ ചിഹ്നം കിണോ യസ്മിൻ ॥ 3-43-28 ഗീതാനി അമന്ത്രേപരി ഗാനം। സാമ മന്ത്രോപരി ഗാനം ॥ 3-43-32 ചേതഃ അലോചനാത്മികാ ചിത്തവൃത്തിഃ। ബുദ്ധിരധ്യവസായരൂപാ। മനഃ സങ്കൽപവികൽപാത്മകം। കടാക്ഷാദിഭിഃ ചിത്തസ്യ വൃത്ത്യന്തരം ഹരന്തീത്യർഥഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 044
॥ ശ്രീഃ ॥
3.44. അധ്യായഃ 044
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ഉർവശ്യാമർജുനസ്യ ദൃഷ്ടിവിശേഷേണ തസ്യ തസ്യാമനുരാഗോത്പ്രേക്ഷിണാ ശക്രേണ ചിത്രസേനദ്വാരാ തസ്യാസ്തംപ്രതി യാപനം ॥ 1 ॥ തഥാ സ്വപ്രാർഥനാം വ്യർഥീകൃതവതേ പാർഥായ ക്ലീബോ ഭവേതി ശാപദാനം ॥ 2 ॥ ശക്രേണ തച്ഛാപസ് ഭാവ്യജ്ഞാതവാസമത്രോപയോഗിതയാ രപര്യവസാനം ॥ 3 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-44-0 (17511)
വൈസംപായന ഉവാച। 3-44-0x (1888)
കദാചിത്സ ഹി ദേവേന്ദ്രശ്ചിത്രസേനം രഹോഽബ്രവീത്।
പാർഥസ്യ ചക്ഷുരുർവശ്യാം സക്തം വിജ്ഞായ വാസവഃ ॥ 3-44-1 (17512)
ഗന്ധർവരാജ ഗച്ഛാദ്യ പ്രഹിതോഽപ്സരസാംവരാം।
ഉർവശീം പുരുഷവ്യാഘ്രം സോപാതിഷ്ഠതു ഫൽഗുനം ॥ 3-44-2 (17513)
യഥാ ന താമഭിസൃതാം വിദ്യാദസ്മന്നിയോഗതഃ।
തഥാ ത്വയാ വിധാതവ്യം സ്ത്രീസംസർഗവിശാരദ ॥ 3-44-3 (17514)
ഏവമുക്തസ്തഥേത്യുക്ത്വാ സോഽനുജ്ഞാം പ്രാപ്യ വാസവാത്।
ഗന്ധർവരാജോഽപ്സരസമഭ്യഗാദുർവശീം വരാം ॥ 3-44-4 (17515)
താം ദൃഷ്ട്വാ വിദിതോ ഹൃഷ്ടഃ സ്വാഗതേനാർചിതസ്തയാ।
സുഖാസീനഃ സുഖാസീനാം സ്മിതപൂർവം വചോഽബ്രവീത് ॥ 3-44-5 (17516)
വിദിതം തേഽസ്തു സുശ്രോണി പ്രേഷിതോഽഹമിഹാഗതഃ।
ത്രിദിവസ്യൈകരാജേന ത്വത്പ്രസാദാഭിനന്ദിനാ ॥ 3-44-6 (17517)
യഃ സ ദേവമനുഷ്യേഷു പ്രഖ്യാതഃ സഹജൈർഗുണൈഃ।
ശ്രിയാ ശീലേന രൂപേണ ശ്രുതേന ച ബലേന ച।
പ്രഖ്യാതഃ ശൌര്യവീര്യാഭ്യാം പ്രപന്നഃ പ്രതിഭാനവാൻ ॥ 3-44-7 (17518)
തേജസ്വീ സൌംയീലശ്ച ക്ഷമാവാഞ്ജിതമത്സരഃ।
സാംഗോപനിഷദാന്വേദാംശ്ചതുരാഖ്യാനപഞ്ചമാൻ ॥ 3-44-8 (17519)
യോഽധീതേ ഗുരുശുശ്രൂഷാം മേധാം ചാഷ്ടഗുണാശ്രയാം।
ബ്രഹ്മചര്യേണ ദാക്ഷ്യേണ പ്രസവൈർവയസാഽപി ച ॥ 3-44-9 (17520)
ഏകോ വൈ രക്ഷിതാ ചൈവ ത്രിദിവം മഘവാനിവ।
അകത്ഥനോ മാനയിതാ സ്ഥൂലലക്ഷ്യഃ പ്രിയംവദഃ ॥ 3-44-10 (17521)
സുഹൃദശ്ചാന്നപാനേന വിവിധേനാഭിവർഷതി।
സത്യവാഗൂർജിതോ വക്താ രൂപവാനനഹങ്കൃതഃ ॥ 3-44-11 (17522)
ഭക്താനുകംപീ കാന്തശ്ച പ്രിയശ്ച സ്ഥിരസംഗരഃ।
പ്രാർഥനീയൈർഗുണഗണൈർമഹേന്ദ്രവരുണോപമഃ ॥ 3-44-12 (17523)
വിദിതസ്തേഽർജുനോ വീരഃ സ സ്വർഗഫലമാപ്തവാൻ।
തവ ശക്രാഭ്യനുജ്ഞാതഃ പാദാവദ്യപ്രപദ്യതാം। 3-44-13 (17524)
ഏവമുക്താ സ്മിതം കൃത്വാ സ്വാത്മാനം ബഹുമാന്യ ച।
പ്രത്യുവാചോർവശീ പ്രീതാ ചിത്രസേനമനിന്ദിതാ ॥ 3-44-14 (17525)
യത്ത്വസ്യ കഥിതഃ സത്യോ ഗുണോദ്ദേശസ്ത്വയാഽനഘ।
തം ശ്രുത്വാഽന്യം പ്രിയം നാരീ വൃണുയാത്കിമതോഽർജുനം ॥ 3-44-15 (17526)
തസ്യ ചാഹം ഗുണൌഘേന ഫൽഗുനേ ജാതമൻമഥാ।
ഗച്ഛത്വം ഹി യാഥാകാമമാഗമിഷ്യാംയഹം സുഖം ॥ 3-44-16 (17527)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-44-17x (1889)
തതോ വിസൃജ്യഗന്ധർവം കൃതകൃത്യാ ശുചിസ്മിതാ।
ഉർവശീ ചാകരോത്സ്നാനം പാർഥപ്രാർഥനലാലസാ ॥ 3-44-17 (17528)
സ്നാനാലങ്കാരനേപഥ്യൈർഗന്ധമാല്യൈശ്ച ശൌഭനൈഃ।
ധനഞ്ജയസ്യ രൂപേണ ശരൈർമൻമഥചോദിതൈഃ ॥ 3-44-18 (17529)
അതിവിദ്ധേന മനസാ മൻമഥേന പ്രദീപിതാ।
ദിവ്യാസ്തരണസംസ്തീർണേ വിസ്തീർണേ ശയനോത്തമേ ॥ 3-44-19 (17530)
ചിത്തസങ്കൽപഭാവേന സുചിത്താഽനന്യമാനസാ।
മനോരഥേന സംപ്രാപ്തം രമയന്തീവ ഫൽഗുനം ॥ 3-44-20 (17531)
നിശാംയ ചന്ദ്രോദയനം വിഗാഢേ രജനീമുഖേ।
പ്രസ്ഥിതാ സാ പൃഥുശ്രോണീ പാർഥസ്യ ഭവനം മഹത് ॥ 3-44-21 (17532)
മൃദുകുഞ്ചിതദീർഘേണ കുസുമോത്തമധാരിണാ।
കേശപാശേന ലലനാ ഗച്ഛമാനാ വ്യരാജത ॥ 3-44-22 (17533)
ഭ്രൂക്ഷേപാലാപമാധുര്യൈഃ കാന്ത്യാ സൌംയതയാഽപി ച।
ശശിനം വക്രചന്ദ്രേണ സാഽഽഹ്വയന്തീവ ഗച്ഛതീ ॥ 3-44-23 (17534)
ദിവ്യാംഗരാഗൌ സുമുഖൌ ദിവ്യചന്ദനരൂഷിതൌ।
ഗച്ഛന്ത്യാ ഹാരരുചിരൌ സ്തനൌ തസ്യാ വവൽഗതുഃ ॥ 3-44-24 (17535)
സ്തനോദ്വഹനസങ്ക്ഷോഭാത്താംയമാനാ പദേപദേ।
ത്രിവലീദാമചിത്രേണ മധ്യേനാതീവ ശേഭിനാ ॥ 3-44-25 (17536)
രഥകൂബരവിസ്തീർണം നിതംബോന്നതപീവരം।
മൻമഥായതനം ശുഭ്രം രശനാദാമഭൂഷിതം ॥ 3-44-26 (17537)
ഋഷീണാമപി ദിവ്യാനാം മനോവ്യാഘാതകാരണം।
സൂക്ഷ്മവസ്ത്രധരം ഭാതി ജഘനം നിരവദ്യവത് ॥ 3-44-27 (17538)
ഗൂഡഗുൽഫധരൌ പാദൌ താംരായതതലാംഗുലീ।
കൂർമപൃഷ്ഠോന്തൌ ചാസ്യാഃ ശോഭേതേ കിങ്കിണീകിണൌ ॥ 3-44-28 (17539)
ശീധുപാനേന ചാൽപേന തുഷ്ടാ ച മദനേന ച।
വിലാസിതൈശ്ച വിവിധൈഃ പ്രേക്ഷണീയതരാഽഭവത് ॥ 3-44-29 (17540)
സിദ്ധചാരണഗന്ധർവൈഃ സാധ്യൈര്യാതി വിലാസിനീ।
ബബ്വാശ്ചര്യേഽപി വൈ സ്വർഗേ ദർശനീയതമാകൃതിഃ ॥ 3-44-30 (17541)
സുമൂക്ഷ്മേണോത്തരീയേണ മേഘവർണേന രാജതാ।
തന്വഭ്രപ്രാവൃതാ വ്യോംനി ചന്ദ്രലേഖേന ഗച്ഛതി ॥ 3-44-31 (17542)
തതഃ പ്രാപ്താതിദുഷ്പ്രാപാ മനസാഽപി വികർമഭിഃ।
ഭവനം പാണ്ഡുപുത്രസ്യ ഫൽഗുനസ്യ ശുചിസ്മിതാ ॥ 3-44-32 (17543)
തത്ര ദ്വാരമനുപ്രാപ്താ ദ്വാരസ്ഥൈശ്ച നിവേദിതാ।
അർജുനസ്യ നരശ്രേഷ്ഠ ഉർവശീ ശുഭലോചനാ ॥ 3-44-33 (17544)
ഉപാതിഷ്ഠത തദ്വേശ്മ നിർമലം സുമനോഹരം।
സ ശങ്കിതമനാ രാജൻപ്രത്യഗച്ഛത താം നിശി ॥ 3-44-34 (17545)
ദൃഷ്ട്വൈവ ചോർവശീം പാർഥോ ലജ്ജാസംവൃലോചനഃ।
തദാഽഭിവാദനം കൃത്വാ ഗുരുപൂജാം പ്രയുക്തവാൻ ॥ 3-44-35 (17546)
അർജുന ഉവാച। 3-44-36x (1890)
അഭിവാദയേ ത്വാം ശിരസാ പ്രവരാപ്സരസാംവരേ।
കിം ചാഗമനകൃത്യം തേ ബ്രൂഹി സർവം യഥാതഥം।
കിമാജ്ഞാപയസേ ദേവി പ്രേഷ്യസ്തേഽഹമുപസ്ഥിതഃ ॥ 3-44-36 (17547)
അകാമം ഫൽഗുനം ജ്ഞാത്വാ ഇംഗിതജ്ഞാ തദോർവശീ।
ഗന്ധർവവചനം സർവം ശ്രാവയാമാസ ഫൽഗുനം ॥ 3-44-37 (17548)
ഉർവശ്യുവാച। 3-44-38x (1891)
യഥാ മേ ചിത്രസേനേന കഥിതം മനുജോത്തമ।
നത്തേഽഹം സംപ്രവക്ഷ്യാമി യഥാ ചാഹമിഹാഗതാ ॥ 3-44-38 (17549)
ഉപസ്താനേ മഹേന്ദ്രസ് വർതമാനേ മനോരമേ।
തവാഗമനതുഷ്ട്യാ ച സ്വർഗസ്യ പരമോത്സവേ ॥ 3-44-39 (17550)
രുദ്രാണാം ചൈവ സാന്നിധ്യമാദിത്യാനാം ച സർവശഃ।
സമാഗമേഽശ്വിനോശ്ചൈവ വസൂനാം ച നരോത്തമ ॥ 3-44-40 (17551)
മഹർഷീണാം ച സംഘേഷു രാജർഷിപ്രവരേഷു ച।
സിദ്ധചാരണയക്ഷേഷു മഹോരഗഗണേഷു ച ॥ 3-44-41 (17552)
ഉപവിഷ്ടേഷു സർവേഷു സ്ഥാനമാനപ്രഭാവതഃ।
ഋദ്ധ്യാ പ്രജ്വലമാനേഷു അഗ്നിസോമാർകവർഷ്മസു ॥ 3-44-42 (17553)
വീണാസു വാദ്യമാനാസു ഗന്ധർവൈഃ ശക്രനന്ദന।
ദിവ്യേ മനോരമേ ഗീതേ പ്രവൃത്തേ പൃഥുലോചന ॥ 3-44-43 (17554)
സർവാപ്സരഃസു മുഖ്യാസു പ്രനൃത്താസു കുരൂദ്വഹ।
ത്വം കിലാനിമിഷഃ പാർഥ മാമേകാം തത്ര ദൃഷ്ടവാൻ ॥ 3-44-44 (17555)
തത്ര ചാവഭൃഥേ തസ്മിന്നുപസ്ഥാനേ ദിവൌകസാം।
തവ പിത്രാഽഭ്യനുജ്ഞാതാ ഗതാഃ സ്വനിലയാൻസുരാഃ ॥ 3-44-45 (17556)
തഥൈവാപ്സരസഃ സർവാവിശിഷ്ടാഃ സ്വഗൃഹം ഗതാഃ।
അപി ചാന്യാശ്ച ശത്രുഘ്ന തവ പിത്രാ വിസർജിതാഃ ॥ 3-44-46 (17557)
തതഃ ശക്രേണ സന്ദിഷ്ടശ്ചിത്രസേനോ മമാന്തികം।
പ്രാപ്തഃ കമലപത്രാക്ഷ സ ച മാമബ്രവീത്സ്വയം ॥ 3-44-47 (17558)
ത്വത്കൃതേഽഹം സുരേശേന പ്രേഷിതോ വരവർണിനി।
പ്രിയം കുരു മഹേന്ദ്രസ്യ മമ ചൈവാത്മനശ്ച ഹ ॥ 3-44-48 (17559)
ശക്രതുല്യം രണേ ശൂരം രൂപൌദാര്യഗുണാന്വിതം।
പാർഥം പ്രാർഥയ സുശ്രോണി ത്വമിത്യേവം തദാഽബ്രവീത് ॥ 3-44-49 (17560)
തതോഽഹം സമനുജ്ഞാതാ തേന പിത്രാ ച തേഽനഘ।
തവാന്തികമനുപ്രാപ്താ ശുശ്രൂഷിതുമരിന്ദമ ॥ 3-44-50 (17561)
ന കേവലം ഹി ചക്രേണ പ്രേഷിതാ ചാഹമാഗതാ।
ചിരാഭിലഷിതോ വീര മമാപ്യേഷ മനോരഥഃ ॥ 3-44-51 (17562)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-44-52x (1892)
താം തഥാ ബ്രുവതീം ശ്രുത്വാ ഭൃശം ലജ്ജാന്വിതോഽർജുനഃ।
ഉവാച കർണൌ ഹസ്താഭ്യാം പിധായ ത്രിദശോപമഃ ॥ 3-44-52 (17563)
ദുഃശ്രുതം മേഽസ്തു സുഭഗേ യൻമാം വദസി ഭാമിനി।
ഗുരുദാരൈഃ സമാനാ മേ നിശ്ചയേന വരാനനേ ॥ 3-44-53 (17564)
[യഥാ കുന്തീമഹാഭാഗാ യഥേന്രാണീ ശചീ മമ।
തഥാ ത്വമപി കല്യാണീനാത്ര കാര്യാ വിചാരണാ] 3-44-54 (17565)
യച്ചേക്ഷിതാഽസി വിസ്പഷ്ടം വിശേഷേണ മയാ ശുഭേ।
തച്ച മേ കാരണം സർവം ശൃണു സത്യേന സുസ്മിതേ ॥ 3-44-55 (17566)
ഇയം പൌരവവംശസ് ജനനീ സുദതീതി ഹ।
ത്വാമഹം ദൃഷ്ടവാംസ്തത്ര വിസ്മയോത്ഫുല്ലലോചനഃ ॥ 3-44-56 (17567)
ന മാമർഹസി കല്യാണി അന്യഥാ ധ്യാത്രമപ്സരഃ।
ഗുരോർഗരുതരാ മേ ത്വം മമ ത്വം വംശവർധിനീ ॥ 3-44-57 (17568)
ഉർവശ്യുവാച। 3-44-58x (1893)
അനാവൃതാശ്ച സർവാഃ സ്മ ദേവരാജാഭിനന്ദന।
ഗുരുസ്ഥാനേ ന മാം വീര നിയോക്തും ത്വമിഹാർഹസി ॥ 3-44-58 (17569)
പിതരഃ സോദരാഃ പുത്രാ നപ്താരോ വാ ത്വിഹാഗതാഃ।
തപസാ രമയന്ത്യസ്മാന്ന ച തേഷാം വ്യതിക്രമഃ ॥ 3-44-59 (17570)
തത്പ്രസീദ ന മാമാർതാം വിസർജയിതുമർഹസി।
ഹൃച്ഛയേന ച സന്തപ്താം ഭക്താം ച ഭജ മാനദ ॥ 3-44-60 (17571)
അർജുന ഉവാച। 3-44-61x (1894)
ശൃണു സത്യംവരാരോഹേ യത്ത്വാം വക്ഷ്യാംയനിന്ദിതേ।
ശൃണ്വന്തു മേ ദിശശ്ചൈവ വിദിശശ്ച സദേവതാഃ ॥ 3-44-61 (17572)
യഥാ കുന്തീ ച മാദ്രീ ച ശചീ ചൈവ സമാ ഇഹ।
തഥാ ച വംശജനനീ ത്വം ഹി മേഽദ്യ ഗരീയസീ ॥ 3-44-62 (17573)
ഗച്ഛ മൂർധ്നാ പ്രപന്നോസ്മി പാദൌ തേ വരവർണിനി।
ത്വം ഹി മേ മാതൃവത്പൂജ്യാ രക്ഷ്യോഽഹം പുത്രവത്ത്വയാ ॥ 3-44-63 (17574)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-44-64x (1895)
തതോഽവധൂതാ പാർഥേന ഉർവശീ ക്രോധമൂർച്ഛിതാ।
വേപന്തീ ഭ്രുകുടീകക്രാ ശശാപാഥ ധനഞ്ജയം ॥ 3-44-64 (17575)
ഉർവശ്യുവാച। 3-44-65x (1896)
തവ പിത്രാഽഭ്യനുജ്ഞാതാം സ്വയം ച ഗൃഹമാഗതാം।
യസ്മാൻമാം നാഭിനന്ദേഥാഃ കാമബാണവശംഗതാം ॥ 3-44-65 (17576)
തസ്മാത്ത്വം നർതകഃ പാർഥ സ്ത്രീമധ്യേ മാനവർജിതഃ।
അപുംസ്ത്വേന ച വിഖ്യാതഃ പണ്ഢവദ്വിചരിഷ്യസി ॥ 3-44-66 (17577)
ഏവം ദത്ത്വാഽർജുനേ ശാപം സ്ഫുരിതോഷ്ഠീ ശ്വസന്ത്യഥ।
പുനഃ പ്രത്യാഗതാ ക്ഷിപ്രമുർവശീ സ്വം നിവേശനം ॥ 3-44-67 (17578)
പാർഥോപി ലബ്ധ്വാ ശാപം തം താം നിശാം ദുഃഖിതോഽവസം।
വിവക്ഷുശ്ചിത്രസേനായ പ്രാതഃ സർവമഹൃഷ്ടവത് ॥ 3-44-68 (17579)
തതഃ പ്രഭാതേ വിമലേ ഗന്ധർവായ യഥാതഥം।
നിവേദയാമാസ തദാ ചിത്രസേനായ പാണ്ഡവഃ ॥ 3-44-69 (17580)
തച്ച സർവം യഥാവൃത്തം ശാപം ചൈവ യഥാതഥം।
അവേദയച്ച ശക്രസ്യ ചിത്രസേനോഽപി സർവശഃ ॥ 3-44-70 (17581)
തദാ ത്വാനായ്യ തനയം വിവിക്തേ ഹരിവാഹനഃ।
സാന്ത്വയിത്വാ ശുഭൈർവാക്യൈഃ സ്മയമാനോഽഭ്യഭാഷത ॥ 3-44-71 (17582)
സുപുത്രാദ്യപൃഥാ താത ത്വയാ പുത്രേണ സത്തമ।
ഋഷയോപി ഹി ധൈര്യേണ ജിതാ വൈ തേ മഹാഭുജ ॥ 3-44-72 (17583)
യം ച ദത്തവതീ ശാപമുർവശീ തവ മാനദ।
സ ചാപി തേഽർഥകൃത്താത സാധകശ്ച ഭവിഷ്യതി ॥ 3-44-73 (17584)
അജ്ഞാതവാസോ വസ്തവ്യോ ഭവദ്ഭിർഭൂതലേഽനഘ।
വർപേ ത്രയോദശേ വീര തത്ര ത്വം ഗമയിഷ്യസി ॥ 3-44-74 (17585)
തേന നർതകവേപേണ അപുംസ്ത്വേന തഥൈവ ച।
വർഷമേകം വിഹൃത്യൈവ തതഃ പുംസ്ത്വമവാപ്സ്യസി ॥ 3-44-75 (17586)
ഏവമുക്തസ്തു ശക്രേണ ഫൽഗുനഃ പരവീരഹാ।
മുദം പരമികാം ലേഭേ ന ച ശാപം വ്യചിന്തയത് ॥ 3-44-76 (17587)
ചിത്രസേനേന സഹിതോ ഗന്ധർവേണ യശസ്വിനാ।
രേമേ സ സ്വർഗഭവനേ പാണ്ഡുപുത്രോ ധനഞ്ജയഃ ॥ 3-44-77 (17588)
യ ഇമാം ശൃണുയാന്നിത്യം ധൃതിം പാണ്ഡുസുതസ്യ വൈ।
ന തസ്യ കാമഃ കാമേഷു പാപകേഷു പ്രവർതതേ ॥ 3-44-78 (17589)
ഇദമമരവരാത്മജസ്യ ഘോരം
സുചി ചരിതം വിനിശാംയ ഫൽഗുനസ്യ।
വ്യപഗതമദദംഭരാഗദോഷാ-
സ്ത്രിദിവഗതാഽഭിരമന്തി മാനവേന്ദ്രാഃ ॥ 3-44-79 (17590)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി ഇന്ദ്രലോകാഭിഗമനപർവണി ചതുശ്ചത്വാരിംശോഽധ്യായഃ ॥ 44 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-44-7 പ്രതിഭാനം സമയേ സ്ഫൂർതിഃ ॥ 3-44-8 ചതുരാഖ്യാനപച്ചമാൻ ചതുഃചതുഃസംഖ്യാൻ। വിഭക്തിലോപ ആർഷഃ ॥ 3-44-9 ഗുരുശുശ്രൂഷാം മേഘാം ച പ്രത്യേകമഷ്ടഗുണാം അധീതേ പ്രാപ്നോതി। പ്രസവൈർദേവ മാതുഃ കുലേദ്വേ പിതുസ്തൈശ്ചതുർഭിഃ ॥ 3-44-10 സ്ഥൂലലക്ഷ്യോ ദാതാ ॥ 3-44-12 കാന്തഃ സുഖദഃ ॥ 3-44-13 സ്വർഗഫലം ത്വത്സംഗം ॥ 3-44-23 ആംഗയന്തീ സ്വർധയാ യുദ്ധാർഥം ॥ 3-44-26 ഉന്നതഃ പീവരശ്ച നിതംബോ യസ്യേതി വിശേഷണം വിശേഷ്യേണ ബഹുലമിതി ബാഹുലകാത്സമാസഃ ॥ 3-44-45 അവഭൃഥോ യജ്ഞാന്തസ്നാനം തത്പ്രാപ്യേ ॥ 3-44-59 പുരോർവംശേ ഹി യേ പുത്രാ ഇതി ഝ. പാഠഃ ॥ 3-44-79 ഇദമമരവരാത്മജസ്യഘോരാം ധൃതിമചലാം ച ധനഞ്ജയസ്യ ശ്രുത്വാ। അപഗതഭയദംഭരാഗരോഷാസ്ത്രിദിവഗതാ രമയന്തി മാനവേന്ദ്രാഃ। ഇതി ക. ധ. പാഠഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 045
॥ ശ്രീഃ ॥
3.45. അധ്യായഃ 045
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ശക്രേണ സ്വർഗമാഗതം ലോമശംപ്രതി പാർഥമഹിമാനുവർണനപൂർവകം യുധിഷ്ഠിരായ തദ്വൃത്താന്തകഥനപ്രാർഥനാ ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-45-0 (17591)
`വൈശംപായന ഉവാച। 3-45-0x (1897)
തതോ ദേവാഃ സഗന്ധർവാഃ സമാദായാർഘ്യമുത്തമം।
ശക്രസ്യ മതമാജ്ഞായ പാർഥമാനർചുർജസാ ॥ 3-45-1 (17592)
പാദ്യമാചമനീയം ച പ്രതിഗ്രാഹ്യ നൃപാത്മജം।
പ്രവേശയാമാസുരഥോ പുരന്ദരനിവേശനം ॥ 3-45-2 (17593)
ഏവം സംപൂജിതോ ജിഷ്ണുരുവാസ ഭവനേ പിതുഃ।
ഉപശിക്ഷൻമഹാസ്ത്രാണി സസംഹാരാണി പാണ്ഡവഃ ॥ 3-45-3 (17594)
സ ശക്രഹസ്താദ്ദയിതം വജ്രമസ്ത്രം ദുരുത്സഹം।
അശനിം ച മഹാനാദാം മേഘബൃംഹിതലക്ഷണാം ॥ 3-45-4 (17595)
ഗൃഹീതാസ്ത്രസ്തു കൌന്തേയോ ഭ്രാതൄൻസസ്മാര പാണ്ഡവഃ।
പുരന്ദരനിയോഗാച്ച പഞ്ചാബ്ദമവസത്സുഖം ॥ 3-45-5 (17596)
തതഃ ശക്രോഽബ്രവീത്പാർഥം കൃതാസ്ത്രം കാല ആഗതേ।
നൃത്തം ഗീതം ച കൌന്തേയ ചിത്രസേനാദവാപ്നുഹി ॥ 3-45-6 (17597)
വാദിത്രം ദൈവവിഹിതം നൃലകേ യന്ന വിദ്തേ।
മദാജ്ഞയാ ച കൌന്തേയ ശ്രേയോ വൈ തേ ഭവിഷ്തി ॥ 3-45-7 (17598)
സഖായം പ്രദദൌ ചാസ്യ ചിത്രസേനം പുരന്ദരഃ।
സ തേന സഹ സംഗംയ രേമേ പാർഥോ നിരാമയഃ ॥' 3-45-8 (17599)
കദാചിദടമാനസ്തു മഹർഷിരഥ ലോമശഃ।
ജഗാമ ശക്രഭവനം പുരന്ദരദിദൃക്ഷയാ ॥ 3-45-9 (17600)
സ സമേത്യ നമസ്കൃത്യ ദേവരാജം മഹാമുനിഃ।
ദദർശാർധാസനഗതം പാണ്ഡവം വാസവസ്യ ഹി ॥ 3-45-10 (17601)
തതഃ ശക്രാഭ്യനുജ്ഞാത ആസനേ വിഷ്ടരോത്തരേ।
നിഷസാദ ദ്വിജശ്രേഷ്ഠഃ പൂജ്യമാനോ മഹർഷിഭിഃ ॥ 3-45-11 (17602)
തസ്യ ദൃഷ്ട്വാഽഭവദ്ബുദ്ധിഃ പാർഥമിന്ദ്രാസനേ സ്ഥിതം।
കഥം നു ക്ഷത്രിയഃ പാർഥഃ ശക്രാസനമവാപ്തവാൻ ॥ 3-45-12 (17603)
കിം ത്വസ്യ സുകൃതം കർമ കേ ലോകാ വൈ വിനിർജിതാഃ।
സ ഏവമനുസംപ്രാപ്തഃ സ്ഥാനം ദേവനമസ്കൃതം ॥ 3-45-13 (17604)
തസ്യ വിജ്ഞായ സങ്കൽപം ശക്രോ വൃത്രവിമർദനഃ।
ലോമശം പ്രഹസന്വാക്യമിദമാഹ ശചീപതിഃ ॥ 3-45-14 (17605)
ദേവർഷേ ശ്രൂയതാം യത്തേ മനസൈതദ്വിവക്ഷിതം।
നായം കേവലമർത്യോഽഭൂത്ക്ഷത്രിയത്വമുപാഗതഃ ॥ 3-45-15 (17606)
മഹർഷേ മമ പുത്രോഽയം കുന്ത്യാം ജാതോ മഹാഭുജഃ।
അസ്ത്രഹേതോരിഹ പ്രാപ്തഃ കസ്മാച്ചിത്കാരണാന്തരാത് ॥ 3-45-16 (17607)
അഹോ നൈനം ഭവാന്വേത്തി പുരാണമൃഷിസത്തമം।
ശൃണു മേ വദതോ ബ്രഹ്മന്യോഽയം യച്ചാസ്യ കാരണം ॥ 3-45-17 (17608)
നരനാരായണൌ യൌ തൌ പുരാണാവൃഷിസത്തമൌ।
താവിമാവഭിജാനീഹി ഹൃഷീകേശധനഞ്ജയൌ ॥ 3-45-18 (17609)
വിഖ്യാതൌ ത്രിഷു ലോകേഷു നരനാരായണാവൃഷീ।
കാര്യാർഥമവതീർണൌ തൌ പൃഥ്വീം പുണ്യപ്രതിശ്രയാം ॥ 3-45-19 (17610)
യന്ന ശക്യം ശുരൈർദ്രഷ്ടുമൃഷിഭിർവാ മഹാത്മഭിഃ।
തദാശ്രമപദം പുണ്യം ബദരീനാമ വിശ്രുതം ॥ 3-45-20 (17611)
സ നിവാസോഽഭവദ്വിപ്ര വിഷ്ണോർജിഷ്ണോസ്തഥൈവ ച।
യതഃ പ്രവവൃതേ ഗംഗാ സിദ്ധചാരണസേവിതാ ॥ 3-45-21 (17612)
തൌ മന്നിയോഗാദ്ബ്രഹ്മർഷേ ക്ഷിതൌ ജാതൌ മഹാദ്യുതീ।
ഭൂമേർഭാരാവതരണം മഹാവീര്യൌ കരിഷ്യതഃ ॥ 3-45-22 (17613)
ഉദ്വൃത്താ ഹ്യസുരാഃ കേചിന്നിവാതകവചാ ഇതി।
വിപ്രിയേഷു സ്ഥിതാഽസ്മാകം വരദാനേന മോഹിതാഃ ॥ 3-45-23 (17614)
തർകയന്തേ സുരാൻഹന്തും ബലദർപസമന്വിതാഃ।
ദേവാന്ന ഗണയന്ത്യേതേ തഥാ ദത്തവരാ ഹി തേ ॥ 3-45-24 (17615)
പാതാലവാസിനോ രൌദ്രാ ദനോഃ പുത്രാ മഹാബലാഃ।
സർവേ ദേവനികായാ ഹി നാലം യോധയിതും ഹി താൻ ॥ 3-45-25 (17616)
യോസൌ ഭൂമിഗതഃ ശ്രീമാന്വിഷ്ണുർമുധുനിഷൂദനഃ।
കപിലോ നാമ ദേവോസൌ ഭഗവാനജിതോ ഹരിഃ ॥ 3-45-26 (17617)
യേന പൂർവംമഹാത്മാനഃ ഖനമാനാ രസാതലം।
ദർശനാദേവ നിഹതാഃ സഗരസ്യാത്മജാ വിഭോ ॥ 3-45-27 (17618)
തേന കാര്യം മഹത്കാര്യമസ്മാകം ദ്വിജസത്തമ।
പാഥേന ച മഹായുദ്ധേ സമേതാഭ്യാമസംശയം ॥ 3-45-28 (17619)
സോഽസുരാന്ദർശനാദേവ ശക്തോ ഹന്തും സഹാനുഗാൻ।
നിവാതകവചാൻസർവാന്നാഗാനിവ മഹാഹ്രദേ ॥ 3-45-29 (17620)
കിന്തു നാൽപേന കാര്യേണ പ്രബോധ്യോ മധുസൂദനഃ।
തേജസഃ സുമഹാരാശിഃ പ്രബുദ്ധഃ പ്രദഹേജ്ജഗത് ॥ 3-45-30 (17621)
അയം തേഷാം സമസ്താനാം ശക്തഃ പ്രതിസമാസനേ।
താന്നിഹത്യരണേ ശൂരഃ പുനര്യാസ്യതി മാനുഷാൻ ॥ 3-45-31 (17622)
ഭവാനസ്മന്നിയോഗേന യാതു താവൻമഹീതലം।
കാംയകേ ദ്രക്ഷ്യസേ വീരം നിവസന്തം യുധിഷ്ഠിരം ॥ 3-45-32 (17623)
സവാച്യോ മമ സന്ദേശാദ്ധർമാത്മാ സത്യസംഗരഃ।
നോത്കണഅഠാ ഫൽഗുനേ കാര്യാ കൃതാസ്ത്രഃ ശീഘ്രമേഷ്യതി ॥ 3-45-33 (17624)
നാശുദ്ബാഹുവീര്യേണ നാകൃതാസ്ത്രേണ വാ രണേ।
ഭീഷ്മദ്രോണാദയോ യുദ്ധേ ശക്യാഃ പ്രതിസമാസിതും ॥ 3-45-34 (17625)
ഗൃഹീതാസ്ത്രോ ഗുഡാകേശോ മഹാബാഹുർമഹാമനാഃ।
നൃത്തവാദിത്രഗീതാനാം ദിവ്യാനാം പാരമീയിവാൻ ॥ 3-45-35 (17626)
ഭവാനപി വിവിക്താനി തീർഥാനി മനുജേശ്വര।
ഭ്രാതൃഭിഃ സഹിതഃ സർവൈർദ്രഷ്ടുമർഹത്യരിന്ദമ ॥ 3-45-36 (17627)
തീർഥേഷ്വാപ്ലുത്യ പുണ്യേഷു വിപാപ്മാ വിഗതജ്വരഃ।
രാജ്യം ഭോക്ഷ്യസി ധർമേണ സുഖീ വിഗതകൽമപഃ ॥ 3-45-37 (17628)
ഭവാംശ്ചൈനം ദ്വിജശ്രേഷ്ഠ പര്യടന്തം മഹീതലം।
ത്രാതുമർഹതി വിപ്രാഗ്ര്യ തപോബലസമന്വിതഃ ॥ 3-45-38 (17629)
ഗിരിദുർഗേഷു ച സദാ ദേശേഷു വിഷമേഷു ച।
വസന്തി രാസാ രൌദ്രാസ്തേഭ്യോരക്ഷാം വിധാസ്യതി ॥ 3-45-39 (17630)
ഏവമുക്തേ മഹേന്ദ്രേണ ബീഭത്സുരപി ലോമശം।
ഉവാച പ്രയതോ വാക്യം രക്ഷേഥാഃ പാണ്ഡുനന്ദനം ॥ 3-45-40 (17631)
[യഥാ ഗുപ്തസ്ത്വയാ രാജാ ചരേത്തീർഥാനി സത്തമ।
ദാനം ദദ്യാദ്യഥാ ചൈവ തഥാ കുരു മഹാമുനേ ॥] 3-45-41 (17632)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-44-42x (1898)
തഥേതി സംപ്രതിജ്ഞായ ലോമശഃ സുമഹാതപാഃ।
കാമയ്കം വനമുദ്ദിശ്യ സമുപായാൻമഹീതലം ॥ 3-45-42 (17633)
ദദർശ തത്ര കൌന്തേയം ധർമരാജമരിന്ദമം।
താപസൈർഭ്രാതൃഭിശ്ചൈവ സർവതഃ പരിവാരിതം ॥ 3-45-43 (17634)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി ഇന്ദ്രലോകാഭിഗമനപർവണി പഞ്ചചത്വാരിംശോഽധ്യായഃ ॥ 45 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-45-25 ദേവനികായാഃ ദേവസമൂഹാഃ। നാലം ന സമർഥാഃ ॥ 3-45-30 പ്രബോധ്യോ വിജ്ഞാപ്യഃ ॥ 3-45-31 തേഷാം നിവാതകവചാനാം। പ്രതിസമാസനേ സങ്ക്ഷേപണേ ॥ 3-45-35 ഗുഡാകേശോഽർജുനഃ ॥ 3-45-42 സംപ്രതിജ്ഞായാംഗീകൃത്യ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 046
॥ ശ്രീഃ ॥
3.46. അധ്യായഃ 046
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
അർജുനസ്യ പാശുപതാസ്ത്രലാഭസ്വർലോകഗമനാദിശ്രവണേന പരിഖിദ്യതാ ധൃതരാഷ്ട്രേണ സഞ്ജയാഗ്രേ സ്വപുത്രാൻപ്രതി പരിശോചനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-46-0 (17635)
ജനമേജയ ഉവാച। 3-46-0x (1899)
അത്യദ്ഭുതമിദം കർമ പാർഥസ്യാമിതതേജസഃ।
ധൃതരാഷ്ട്രോ മഹാതേജാഃ ശ്രുത്വാ തത്ര കിമബ്രവീത് ॥ 3-46-1 (17636)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-46-2x (1900)
ശക്രലോകഗതം പാർഥം ശ്രുത്വാ രാജാഽംബികാസുതഃ।
ദ്വൈപായനാദൃഷിശ്രേഷ്ഠാത്സഞ്ജയം വാക്യമബ്രവീത് ॥ 3-46-2 (17637)
ശ്രുതം മേ സൂത കാർത്സ്ന്യേന കർമ പാർഥസ് ധീമതഃ।
കച്ചിത്തവാപി വിദിതം യാഥാതഥ്യേന സാരഥേ ॥ 3-46-3 (17638)
പ്രമത്തോ ഗ്രാംയധർമേഷു മന്ദാത്മാ പാപനിശ്ചയഃ।
മമ പുത്രഃ സുദുർബുദ്ധിഃ പൃഥിവീം ഘാതയിഷ്യതി ॥ 3-46-4 (17639)
യസ്യ നിത്യമൃതാ വാചഃ സ്വൈരേഷ്വപി മഹാത്മനഃ।
ത്രൈലോക്യമപി തസ്യ സ്യാദ്യോദ്ധാ യസ്യ ധനഞ്ജയഃ ॥ 3-46-5 (17640)
അസ്യതഃ കർണിനാരാചാംസ്തീക്ഷ്ണാഗ്രാംശ്ച ശിലാശിതാൻ।
നാർജുനസ്യാഗ്രതസ്തിഷ്ഠേദപി മൃത്യുർജരാതിഗഃ ॥ 3-46-6 (17641)
മമ പുത്രാ ദുരാത്മാനഃ സർവേ മൃത്യുവശംഗതാഃ।
യേഷാം യുദ്ധം ദുരാധർഷൈഃ പാണ്ഡവൈഃ സമുപസ്ഥിതം ॥ 3-46-7 (17642)
തസ്യൈവ ച ന പശ്യാമി യുധി ഗാണ്ഡീവധന്വനഃ।
അനിശം ചിന്തയാനോഽപി യ ഏനമുദിയാദ്യുധി ॥ 3-46-8 (17643)
ദ്രോണകർണൌ പ്രതീയാതാം യദി ഭീഷ്മോഽപി വാ രണേ।
മഹാൻസ്യാത്സംശയോലോകേ ന തു പശ്യാമി നോ ജയം ॥ 3-46-9 (17644)
ഘൃണീ കർണഃ പ്രമാദീ ച ആചാര്യഃ സ്ഥവിരോ ഗുരുഃ।
അമർഷീ ബലവാൻപാർഥഃ സംരംഭീ ദൃഢവിക്രമഃ ॥ 3-46-10 (17645)
ഭവേത്സുതുമുലം യുദ്ധം സർവസ്യാപ്യപരാജിതം।
സർവേ ഹ്യസ്ത്രവിദഃ ശൂരാഃ സർവേ പ്രാപ്താ മഹദ്യശഃ ॥ 3-46-11 (17646)
അപി സർവേശ്വരത്വം ഹി ന വാഞ്ഛേരൻപരാജിതാഃ।
വധേ നൂനം ഭവേച്ഛാന്തിരേതേഷാം ഫൽഗുനസ്യ വാ ॥ 3-46-12 (17647)
ന തു ഹന്താഽർജുനസ്യാസ്തി ജേതാ വാഽസ്യ ന വിദ്യതേ।
മന്യുസ്തസ്യ കഥം ശാംയേൻമന്ദാൻപ്രതി സമുത്ഥിതഃ ॥ 3-46-13 (17648)
ത്രിദശേശസമോ വീരഃ ഖാണ്ഡവേഽഗ്നിമതർപയത്।
ജിഗാ പാർഥിവാൻസർവാന്രാജസൂയേ മഹാക്രതൌ ॥ 3-46-14 (17649)
ശേഷം കുര്യാദ്ഗിരേർവജ്രോ നിപതൻമൂർധ്നി സഞ്ജയ।
ന തു കുര്യുഃ ശരാഃ ശേഷം ക്ഷിപ്താസ്താത കിരീടിനാ ॥ 3-46-15 (17650)
യഥാ ഹി കിരണാ ഭാനോസ്തപന്തീഹ ചരാചരം।
തഥാ പാർഥഭുജോത്സൃഷ്ടാഃ ശരാസ്തപ്സ്യന്തി മത്സുതാൻ ॥ 3-46-16 (17651)
അപി തദ്രഥഘോഷേണ ഭയാർഥാ സവ്യസാചിനഃ।
പ്രതിഭാതി വിദീർണേവ സർവതോ ഭാരതീ ചമൂഃ ॥ 3-46-17 (17652)
സമുദ്ധരൻപ്രവപംശ്ചൈവ ബാണാൻ
സ്താതാഽഽതതായീ സമരേ കിരീടി।
സൃഷ്ടോഽന്തകഃ സർവഹരോ വിധാത്രാ
ഭവേദ്യഥാ തദ്വദവാരണീയഃ ॥ 3-46-18 (17653)
സഞ്ജയ ഉവാച। 3-46-19x (1901)
യദതത്കഥിതം രാജംസ്ത്വയാ ദുര്യോധനം പ്രതി।
സർവമേതദ്യഥാതത്ത്വം നതു മിഥ്യാ മഹീപതേ ॥ 3-46-19 (17654)
മന്യുനാ ഹി സമാവിഷ്ടാഃ പാണ്ഡവാസ്ത്വമിതൌജസഃ।
ദൃഷ്ട്വാ കൃഷ്ണാം സഭാം നീതാം ധർമപത്നീം യശസ്വിനീം ॥ 3-46-20 (17655)
ദുഃശാസനസ്യ താ വാചഃ ശ്രുത്വാ വൈ കടുകോദയാഃ।
കർണസ്യ ച മഹാരാജ ന സ്വപ്സ്യന്തീതി മേ മതിഃ ॥ 3-46-21 (17656)
ശ്രുതം ഹി തേ മഹാരാജ യഥാ പാർഥേന സംയുഗേ।
ഏകാദശതനുഃ സ്ഥാണുർധേനുഷാ പരിതോഷിതഃ ॥ 3-46-22 (17657)
കൈരാതം വേഷമാസ്ഥായ യോധയാമാസ ഫൽഗുനം।
ജിജ്ഞാസുഃ സർവദേവേശഃ കപർദീ ഭഗവാൻസ്വയം ॥ 3-46-23 (17658)
`ലേഭേ പാശുപതം ചാപി പരമാസ്ത്രം മഹാദ്യുതിഃ।'
തത്രൈനം ലോകപാലാസ്തേ ദർശയാമാസുരർജുനം।
അസ്ത്രഹേതോഃ പരാക്രാന്തം തപസാ കൌരവർഷഭം ॥ 3-46-24 (17659)
നൈതദുത്സഹതേ ചാന്യോ ലബ്ധുമന്യത്ര ഫൽഗുനാത്।
സാക്ഷാദ്ദർശനമേതേഷാമീശ്വരാണാം നരോ ഭുവി ॥ 3-46-25 (17660)
മഹേശ്വരേണ യോ രാജന്ന ജീർണോ ഗ്രസ്തമൂർതിമാൻ।
കസ്തമുത്സഹതേ വീരോ യുദ്ധേ ജരയിതും പുമാൻ ॥ 3-46-26 (17661)
ആസാദിതമിദം ഘോരം തുമുലം രോമഹർഷണം।
ദ്രൌപദീം പരികർഷദ്ഭിഃ കോപയദ്ഭിശ്ച പാണ്ഡവാൻ ॥ 3-46-27 (17662)
യത്ര വിസ്ഫുരമാണൌഷ്ഠോ ഭീമഃ പ്രാഹ വചോഽർഥവത്।
ദൃഷ്ട്വാ ദുര്യോധനേനോരൂ ദ്രൌപദ്യാ ദർശിതാവുഭൌ ॥ 3-46-28 (17663)
ഊരും ഭേത്സ്യാമി തേ പാപ ഗദയാ വജ്രകൽപയാ।
ത്രയോദശാനാം വർഷാണാമന്തേ ദുർദ്യൂതദേവിനഃ ॥ 3-46-29 (17664)
സർവേ പ്രഹരതാം ശ്രേഷ്ഠാഃ സർവേചാമിതതേജസഃ।
സർവേസർവാസ്ത്രവിദ്വാംസോ ദേവൈരപി സുദുർജയാഃ ॥ 3-46-30 (17665)
മന്യേ മന്യുസമുദ്ഭൂതാഃ പുത്രാണാം തവ സംയുഗേ।
അന്തം പാർഥാഃ കരിഷ്യന്തി വീര്യാമർഷസമന്വിതാഃ ॥ 3-46-31 (17666)
ധൃതരാഷ്ട്ര ഉവാച। 3-46-32x (1902)
കിം കൃതം സൂത കർണേന വദതാ പരുഷം വചഃ।
പര്യാപ്തം വൈരമേതാവദ്യത്കൃഷ്ണാ സാ സഭാം ഗതാ ॥ 3-46-32 (17667)
അപീദാനീം മമ സുതാസ്തിഷ്ഠേരൻമന്ദചേതസഃ।
യേഷാം ഭ്രാതാ ഗുരുർജ്യേഷ്ഠോ വിനയേ നാവതിഷ്ഠതേ ॥ 3-46-33 (17668)
മമാപി വചനം സൂത ന ശുശ്രൂഷതി മന്ദഭാക്।
ദൃഷ്ട്വാ മാം ചക്ഷുഷാ ഹീനം നിർവിചേഷ്ടമചേതസം ॥ 3-46-34 (17669)
യേ ചാസ്യ സചിവാ മന്ദാഃ കർണസൌബലകാദയഃ।
തേ തസ്യ ഭൂയസോ ദോഷാന്വർധയന്തി വിചേതസഃ ॥ 3-46-35 (17670)
സ്വൈരം മുക്താ ഹ്യപി ശരാഃ പാർഥേനാമിതതേജസാ।
നിർദഹേയുർമമ സുതാൻകിംപുനർമന്യുനേരിതാഃ ॥ 3-46-36 (17671)
പാർഥബാഹുബലോത്സൃഷ്ടാ മഹാചാപവിനിഃസൃതാഃ।
ദിവ്യാസ്ത്രമന്ത്രമുദിതാഃ സാദയേയുഃ സുരാനപി ॥ 3-46-37 (17672)
യസ്യ മന്ത്രീ ച ഗോപ്താ ച സുഹൃച്ചൈവ ജനാർദനഃ।
ഹനിസ്ത്രൈലോക്യനാഥഃ സ കിംനു തസ് ന നിർജിതം ॥ 3-46-38 (17673)
ഇദം ഹി സുമഹച്ചിത്രമർജുനസ്യേഹ സഞ്ജയ।
മഹാദേവേന ബാഹുഭ്യാം യത്സമേത ഇതി ശ്രുതിഃ ॥ 3-46-39 (17674)
പ്രത്യക്ഷം സർവലോകസ്യ ഖാണ്ഡവേ യത്കൃതം പുരാ।
ഫൽഗുനേന സഹായാർഥേ വഹ്നേർദാമോദരേണ ച ॥ 3-46-40 (17675)
സർവഥാ ന ഹി മേ പുത്രാഃ സഹാമാത്യാഃ സബാന്ധവാഃ।
ക്രുദ്ധേ പാർഥേ ച ഭീമേ ച വാസുദേവേ ച സാത്വതേ ॥ 3-46-41 (17676)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി ഇന്ദ്രലോകാഭിഗമനപർവണി ഷട്ചത്വാരിംശോഽധ്യായഃ ॥ 46 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-46-5 ഋതാഃ സത്യാഃ ॥ 3-46-9 പ്രതീയാതാം പ്രതിഗച്ഛേതാം ॥ 3-46-10 ധൃണീ ദയാലുഃ। പ്രമാദീ അനവഹിതഃ। സംരംഭീ ഉദ്യമീ ॥ 3-46-18 പ്രവപൻ പ്രേരയൻ। സ്ഥാതാ സ്ഥാസ്യതി ॥ 3-46-25 നൈതദുത്പത്സ്യതേഽന്യോ ഹി ഇതി ക. ധ. പാഠഃ ॥ 3-46-26 ന ജീർണോ ന ക്ഷീണഃ ॥ 3-46-31 അന്തം നാശം। ഭാര്യാമർഷസമന്വിതാഃ ഇതി ഝ. പാഠഃ ॥ 3-46-33 വിനയേ നീതൌ ॥ 3-46-41 നഹി സന്തീതി ശേഷഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 047
॥ ശ്രീഃ ॥
3.47. അധ്യായഃ 047
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
വൈശംപായനേന ജനമേജയംപ്രതി പാണ്ഡവാനാം വനേ ഭോജ്യവസ്തുകഥനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-47-0 (17677)
ജനമേജയ ഉവാച। 3-47-0x (1903)
യദിദം ശോചിതം രാജ്ഞാ ധൃതരാഷ്ട്രേണ വൈ മുനേ।
പ്രവ്രാജ്യപാണ്ഡവാന്വീരാൻസർവമേതന്നിര്രഥകം ॥ 3-47-1 (17678)
കഥം ച രാജപുത്രം തമുപേക്ഷേതാൽപചേതസം।
ദുര്യോധനം പാണ്ഡുപുത്രാൻകോപയാനം മഹാരഥാൻ ॥ 3-47-2 (17679)
കിമാസീത്പാണ്ഡുപുത്രാണാം വനേ ഭോജനമുച്യതാം।
വന്യം വാഽപ്യവാ കൃഷ്ടമേതദാഖ്യാതു നോ ഭവാൻ ॥ 3-47-3 (17680)
വൈംശംപായന ഉവാച। 3-47-4x (1904)
വാനേയം ച മൃഗാംശ്ചൈവ ശുദ്ധൈർബാണൈർനിപാതിതാൻ।
ബ്രാഹ്മണാനാം നിവേദ്യാഗ്രമഭുഞ്ജതാ മഹാരഥാഃ ॥ 3-47-4 (17681)
താംസ്തു ശൂരാൻമഹേഷ്വാസാംസ്തദാ നിവസതോ വനേ।
അന്വയുർബ്രാഹ്മണാ രാജൻസാഗ്നയോഽനഗ്നയസ്തഥാ ॥ 3-47-5 (17682)
ബ്രാഹ്മണാനാം സഹസ്രാണി സ്നാതകാനാം മഹാത്മനാം।
ദശ മോക്ഷവിദാം തദ്വദ്യാൻബിഭർതി യുധിഷ്ഠിരഃ ॥ 3-47-6 (17683)
രുരൂൻകൃഷ്ണമൃഗാംശ്ചൈവ മേധ്യാംശ്ചാന്യാൻമനോരമാൻ।
ബാണൈരുൻമഥ്യ വിവിധൈർബ്രാഹ്മണേഭ്യോ ന്യവേദയത് ॥ 3-47-7 (17684)
ന തത്ര കശ്ചിദ്ദുർവർണോ വ്യാധിതോ വാഽപി ദൃശ്യതേ।
കൃശോ വാ ദുർബലോ വാഽപി ദീനോ ഭീതോപി വാ പുനാഃ ॥ 3-47-8 (17685)
പുത്രാനിവ പ്രിയാൻഭ്രാതൄൻജ്ഞാതീനിവ സഹോദരാൻ।
പുരോഷ കൌരവശ്രേഷ്ഠോ ധർമേരാജോ യുധിഷ്ഠിരഃ। 3-47-9 (17686)
പതീശ്ച ദ്രൌപദീ സർവാഞ്ദ്വിജാതീശ്ച യശസ്വിനീ।
മാതേവ ഭോജയിത്വാഽഗ്രേ ശിഷ്ടമാഹാരയത്തദാ ॥ 3-47-10 (17687)
പ്രാചീം രാജാ ദക്ഷിണാം ഭീമസേനോ
യമൌ പ്രതീചീമഥവാഽപ്യുദീചീം।
ധനുർധരാ മാംസഹേതോർമൃഗാണാം
ക്ഷയം ചക്രുർനിത്യമേവോപഗംയ ॥ 3-47-11 (17688)
തഥാ തേഷാം കവസതാം കാംയകേ വൈ
വിഹീനാനാമർജുനേനോത്സുകാനാം।
പഞ്ചൈവ വർഷാണി തഥാ വ്യതീയു-
രഥീയതാം ജപതാം ജുഹ്വതാം ച ॥ 3-47-12 (17689)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി ഇന്ദ്രലോകാഭിഗമനപർവണി സപ്തചത്വാരിംശോഽധ്യായഃ ॥ 47 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-47-3 കൃഷ്ടം കർഷണജം ഗ്രാംയധാന്യം ॥ 3-47-4 ശുദ്ധൈർവിഷാലിപ്തൈഃ। ആനേയം വനഭവം ॥ 3-47-5 അനഗ്നയഃ പരിവ്രാജകാഃ ॥ 3-47-10 ആഹാരയത് ആഹാരം കൃതവതീ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 048
॥ ശ്രീഃ ॥
3.48. അധ്യായഃ 048
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ധൃതരാഷ്ട്രേണ സഞ്ജയാഗ്രേ പാണ്ഡവപരാക്രമസ്മരണേന പുത്രാൻപ്രതി പരിശോചനം ॥ 1 ॥ സഞ്ജയേന ധൃതരാഷ്ട്രംപ്രതി സ്വസ്യ ചാരമുസ്വാത് പാണ്ഡവദിദൃക്ഷയാ വനം ഗതാനാം കൃഷ്ണാദീനാം ദുര്യോധനാദിവധപ്രതിജ്ഞാശ്രവണകഥനം ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-48-0 (17690)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-48-0x (1905)
തേഷാം തച്ചരിതം ശ്രുത്വാ മനുഷ്യാതീതമദ്ഭുതം।
ചിന്താശോകപരീതാത്മാ മന്യുനാഭിപരിപ്ലുതഃ ॥ 3-48-1 (17691)
ദീർഘമുഷ്ണം ച നിഃശ്വസ്യ ധൃതരാഷ്ട്രോഽംബികാസുതഃ।
അബ്രവീത്സഞ്ജയം സൂതമാമന്ത്ര്യ ഭരതർഷഭ ॥ 3-48-2 (17692)
ന രാത്രൌ ന ദിവാ സൂത ശാന്തിം പ്രാപ്നോമി വൈക്ഷണം।
സഞ്ചിന്ത്യ ദുർണയം ഘോരമതീതം ദ്യൂതജം ഹി തത് ॥ 3-48-3 (17693)
തേഷാമസഹ്യവീര്യാണാം ശൌര്യം ധൈര്യം ധൃതിം പരാം।
അന്യോന്യമനുരാഗം ച ഭ്രാതൄണാമതിമാനുഷം ॥ 3-48-4 (17694)
ദേവപുത്രൌ മഹാഭാഗൌ ദേവരാജസമദ്യുതീ।
നകുലഃ സഹദേവശ്ച പാണ്ഡവൌ യുദ്ധദുർമദൌ ॥ 3-48-5 (17695)
ദൃഢായുധൌ ദൂരപാതൌ യുദ്ധേ ച കൃതനിശ്ചയൌ।
ശീഘ്രഹസ്തൌ ദൃഢക്രോധൌ നിത്യയുക്തൌ രഥേ സ്ഥിതൌ ॥ 3-48-6 (17696)
ഭീമാർജുനൌ പുരോധായ യദാ തൌ രണമൂർധനി।
സ്ഥാസ്യേതേ സിംഹവിക്രാന്താവശ്വിനാവിവ ദുഃസഹൌ ॥ 3-48-7 (17697)
നിഃശേഷമിഹ പശ്യാമി മമ സൈന്യസ്യ സഞ്ജയ ॥ 3-48-8 (17698)
തൌ ഹ്യപ്രതിരഥൌ യുദ്ധേ ദേവപുത്രൌ മഹാരഥൌ।
ദ്രൌപദ്യാസ്തം പരിക്ലേശം ന ക്ഷംസ്യേതേഽത്യമർഷിണൌ ॥ 3-48-9 (17699)
വൃഷ്ണയോഽഥ മഹേഷ്വാസാഃ പാഞ്ചാലാ വാ മഹൌജസഃ।
യുധി സത്യാഭിസന്ധേന വാസുദേവേന രക്ഷിതാഃ।
പ്രധക്ഷ്യന്തി രണേ പാർഥാഃ പുത്രാണാം മമ വാഹിനീം ॥ 3-48-10 (17700)
രാമകൃഷ്ണപ്രണീതാനാം വൃഷ്ണീനാം സൂതനന്ദന।
ന ശക്യഃ സഹിതും വേഗഃ പർവതൈരപി ദുഃസഹഃ ॥ 3-48-11 (17701)
തേഷാം മധ്യേ മഹേഷ്വാസോ ഭീമോ ഭീമപരാക്രമഃ।
ശൈക്യയാ വീരഘാതിന്യാ ഗദയാ വിചരിഷ്യതി ॥ 3-48-12 (17702)
തഥാ ഗാണ്ഡീവനിർഘോഷം വിസ്ഫൂർജിതമിവാശനേഃ।
ഗദാവേഗം ച ഭീമസ്യ നാലം സോഢും നരാധിപാഃ ॥ 3-48-13 (17703)
തതോഽഹം സുഹൃദാം വാചോ ദുര്യോധനവശാനുഗഃ।
സ്മരണീയാഃ സ്മരിഷ്യാമി മയാ യാ ന കൃതാഃ പുരാ ॥ 3-48-14 (17704)
സഞ്ജയ ഉവാച। 3-48-15x (1906)
വ്യതിക്രമോഽയം സുമഹാംസ്ത്വയാ രാജന്നുപേക്ഷിതഃ।
സമർഥേനാപി യൻമോഹാത്പുത്രസ്തേ ന നിവാരിതഃ ॥ 3-48-15 (17705)
ശ്രുത്വാഽയം നിർജിതാന്ദ്യൂതേ പാണ്ഡവാൻമധുസൂദനഃ।
ത്വരിതഃ കാമയ്കേ പാർഥാൻസമഭാവയദച്യുതഃ ॥ 3-48-16 (17706)
ദ്രുപദസ്യ തഥാ പുത്രാ ധൃഷ്ടദ്യുംനപുരോഗമാഃ।
വിരാടോ ധൃഷ്ടകേതുശ്ച കേകയാശ്ച മഹാരഥാഃ ॥ 3-48-17 (17707)
തൈശ്ച യത്കഥിതം രാജന്ദൃഷ്ട്വാ പാർഥാൻപരാജിതാൻ।
ചാരേണ വിദിതം സർവം തൻമയാ വേദിതം ച തേ ॥ 3-48-18 (17708)
സമാഗംയ വൃതസ്തത്ര പാണ്ഡവൈർമധുസൂദനഃ।
സാരഥ്യേ ഫൽഗുനസ്യാജൌ തഥേത്യാഹ ച താൻഹരിഃ ॥ 3-48-19 (17709)
അമർഷിതോ ഹി കൃഷ്ണോപി ദൃഷ്ട്വാ പാർഥാംസ്തദാ ഗതാൻ।
കൃഷ്ണാജിനോത്തരാസംഗാനബ്രവീച്ച യുധിഷ്ഠിരം ॥ 3-48-20 (17710)
യാ സാ സമൃദ്ധിഃ പാർഥാനാമിന്ദ്രപ്രസ്ഥേ ബഭൂവ ഹ।
രാജസൂയേ മയാ ദൃഷ്ടാ നൃപൈരന്യൈഃ സുദുർലഭാ ॥ 3-48-21 (17711)
യത്രസർവാൻമഹീപാലാഞ്ശസ്ത്രതേജോഭയാർദിതാൻ।
സവംഗാംഗാൻസപൌണ്ഡ്രൌഢ്രാൻസചോലദ്രവിഡാന്ധ്രകാൻ ॥ 3-48-22 (17712)
സാഗരാനൂപകാംശ്ചൈവ യേ ച പത്തനവാസിനഃ।
സിംഹലാൻബർബരാൻംലേച്ഛാന്യേ ച ലങ്കാനിവാസിനഃ ॥ 3-48-23 (17713)
പശ്ചിമാനി ചരാഷ്ട്രാണി ശതശഃ സാഗരാന്തികാൻ।
പഹ്ലവാന്ദരദാൻസർവാൻകിരാതാന്യവനാഞ്ശകാൻ ॥ 3-48-24 (17714)
ഹാരഹൂണാംശ്ച ചീനാംശ്ച തുഷാരാൻസൈന്ധവാംസ്തഥാ।
ജാഗുഡാന്രാമഠാൻമുണ്ഡാൻസ്ത്രീരാജ്യമഥ തംഗണാൻ ॥ 3-48-25 (17715)
കേകയാൻമാലവാംശ്ചൈവ തഥാ കാശ്മീരകാനപി।
അദ്രാക്ഷമഹമാഹൂതാന്യജ്ഞേ തേ പരിവേഷകാൻ ॥ 3-48-26 (17716)
സാ തേ സമൃദ്ധിര്യൈരാത്താ ചപലാ പ്രതിസാരിണീ।
ആദായ ജീവിതം തേഷാമാഹരിഷ്യാമി താമഹം ॥ 3-48-27 (17717)
രാമേണ സഹ കൌരവ്യ ഭീമാർജുനവയൈസ്തഥാ।
അക്രൂരഗദസാംബൈശ്ച പ്രദ്യുംനേനാഹുകേന ച ॥ 3-48-28 (17718)
ധൃഷ്ടദ്യുംനേന വീരേണ ശിശുപാലാത്മജേന ച।
ദുര്യോധനം രണേ ഹത്വാ സദ്യഃ കർണം ച ഭാരത।
ദുഃശാസനം സൌബലേയം യശ്ചാന്യഃ പ്രതിയോത്സ്യതി ॥ 3-48-29 (17719)
തതസ്ത്വം ഹാസ്തിനപുരേ ഭ്രാതൃഭിഃ സഹിതോ വസൻ।
ധാർതരാഷ്ട്രീം ശ്രിയം പ്രാപ്യ പ്രശാധി പൃഥിവീമിമാം ॥ 3-48-30 (17720)
അഥൈനമബ്രവീദ്രാജാ തസ്മിന്വീരസമാഗമേ।
ശൃണ്വത്സ്വേതേഷു വീരേഷു ധൃഷ്ടദ്യുംനമുഖേഷു ച ॥ 3-48-31 (17721)
പ്രതിഗൃഹ്ണാമി തേ വാചമിമാം സത്യാം ജനാർദന।
അമിത്രാൻമേ മഹാബാഹോ സാനുബന്ധാൻഹനിഷ്യസി ॥ 3-48-32 (17722)
വർഷാത്രയോദശാദൂർധ്വം സത്യം മാം കുരു കേശവ।
പ്രതിജ്ഞാതോ വനേ വാസോ രാജ്ഞാംമധ്യേ മയാ ഹ്യയം ॥ 3-48-33 (17723)
ധർമരാജസ്യ വചനം പ്രതിശ്രുത്യ സഭാസദഃ।
ധൃഷ്ടദ്യുംനപുരോഗാസ്തേ സമയാമാസുര·ഞ്ജസാ ॥ 3-48-34 (17724)
കേശവം മധുരൈർവാക്യൈഃ കാലയുക്തൈരമർഷിതം।
പാഞ്ചാലീം പ്രാഹുരക്ലിഷ്ടാം വാസുദേവസ്യ ശൃണ്വതഃ ॥ 3-48-35 (17725)
ദുര്യോധനസ്തവ ക്രോധാദ്ദേവി ത്യക്ഷ്യതി ജീവിതം।
പ്രതിജാനീമ തേ സത്യം മാ ശുചോ വരവർണിനി ॥ 3-48-36 (17726)
യേ സ്മ തേ കുരവഃ കൃഷ്ണേ ദൃഷ്ട്വാ ത്വാം പ്രാഹസംസ്തദാ।
മാംസാനി തേഷാം ഖാദന്തോ ഹരിഷ്യന്തി വൃകദ്വിജാഃ ॥ 3-48-37 (17727)
പാസ്യന്തി രുധിരം തേഷാം ഗൃധ്രാ ഗോമായവസ്തഥാ।
ഉത്തമാംഗാനി കർഷന്തോ യൈഃ കൃഷ്ടാഽസി സഭാതലേ ॥ 3-48-38 (17728)
തേഷാം ദ്രക്ഷ്യസി പാഞ്ചാലി ഗാത്രാണി പൃഥിവീതലേ।
ക്രവ്യാദൈഃ കൃഷ്യമാണാനി ഭക്ഷ്യമാണാനി ചാസകൃത് ॥ 3-48-39 (17729)
പരിക്ലിഷ്ടാഽസിയൈസ്തത്രയൈശ്ചാസി സമുപേക്ഷിതാ।
തേഷാമുത്കൃത്തശിരസാം ഭൂമിഃ പാസ്യതി ശോണിതം ॥ 3-48-40 (17730)
ഏവം ബഹുവിധാ വാചസ്ത ഊചുഃ പുരുഷർഷഭാഃ।
സർവേതേജസ്വിനഃ ശൂരാഃ സർവേചാഹതലക്ഷണാഃ ॥ 3-48-41 (17731)
തേ ധർമരാജേന വൃതാവർഷാദൂർധ്വം ത്രയോദശാത്।
പുരസ്കൃത്യോപയാസ്യന്തി വാസുദേവം മഹാരഥാഃ ॥ 3-48-42 (17732)
രാമശ്ച കൃഷ്ണശ്ച ധനഞ്ജയശ്ച
പ്രദ്യുംനസാംബൌ യുയുധാനഭീമൌ।
മാദ്രീസുതൌ കേകയരാജപുത്രാഃ
പാഞ്ചാലപുത്രാഃ സഹ മത്സ്യരാജ്ഞാ ॥ 3-48-43 (17733)
ഏതാൻസർവാല്ലോംʼകവീരാനജേയാ-
ൻമഹാത്മനഃ സാനുബന്ധാൻസസൈന്യാൻ।
കോ ജീവിതാർഥീ സമരേഽഭ്യുദീയാ-
ത്ക്രുദ്ധാൻസിംഹാൻകേസരിണോ യഥൈവ ॥ 3-48-44 (17734)
ധൃതരാഷ്ട്ര ഉവാച। 3-48-45x (1907)
യൻമാഽബ്രവീദ്വിദുരോ ദ്യൂതകാലേ
ത്വം പാണ്ഡവാഞ്ജേഷയ്സി ചേന്നരേന്ദ്ര।
ധ്രുവം കുരൂണാമയമന്തകാലോ
മഹാഭയോ ഭവിതാ ശോണിതൌധഃ ॥ 3-48-45 (17735)
മന്യേ യഥാ തദ്ഭവിതേതി സൂത
യഥാ ക്ഷത്താ പ്രാഹ വചഃ പുരാ മാം।
അസംശയം ഭവിതാ യുദ്ധമേത-
ദ്ഗതേ കാലേ പാണ്ഡവാനാം യഥോക്തം ॥ 3-48-46 (17736)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി ഇന്ദ്രലോകാഭിഗമനപർവണി അഷ്ടചത്വാരിംശോഽധ്യായഃ ॥ 48 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-48-9 ന ക്ഷംസ്യേതേ ക്ഷമാം ന കരിഷ്തഃ ॥ 3-48-11 സഹിതും സോഢും ॥ 3-48-12 ശൈക്യയാ ശിക്യസ്ഥയാ ഭൂമിം ഭിത്ത്വാ പാതാലം പ്രവേക്ഷ്യതീതി ഭയാദന്തരിക്ഷേ ഏവ ധൃതയേത്യർഥഃ ॥ 3-48-27 പ്രതിസാരിണീ പ്രതീപം സരതീതി നീചാനുഗാമിനീത്യർഥഃ। ആഹാരേഷ്യാമി ഇദാനീമേവേതി ശേഷഃ। അതഏവ പ്രാർഥനാ സത്യം മാം കുർവിതി ॥ 3-48-34 സമയാമാസുഃ സമം യുക്തമിത്യാചഖ്യുഃ। സമശബ്ദാത്തദാചഷ്ട ഇതി ണിച് ലിടി ആം ॥ 3-48-43 യുയുധാനഃ സാത്യകിഃ ॥ 3-48-44 കേസരിണഃ ക്രോധേനോച്ഛ്രിതസടാൻ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 049
॥ ശ്രീഃ ॥
3.49. അധ്യായഃ 049
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ഭീമയുധിഷ്ഠിരസംവാദസമയേ ബൃഹദശ്വാഗമനം ॥ 1 ॥ യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി ബൃഹദശ്വേന നലോപാഖ്യാനകഥനാരംഭഃ ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-49-0 (17737)
ജനമേജയ ഉവാച। 3-49-0x (1908)
അസ്ത്രഹേതോർഗതേ പാർഥേ ശക്രലോകം മഹാത്മനി।
യുധിഷ്ഠിരപ്രഭൃതയഃ കിമകുർവത പാണ്ഡവാഃ ॥ 3-49-1 (17738)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-49-2x (1909)
അസ്ത്രഹേതോർഗതേ പാർഥേ ശക്രലോകം മഹാത്മനി।
ന്യവസൻകൃഷ്ണയാ സാർധം കാംയകേ ഭരതർഷഭാഃ ॥ 3-49-2 (17739)
തതഃ കദാചിദേകാന്തേ വിവിക്തേ മൃദുശാദ്വലേ।
ദുഃഖാർതാ ഭരതശ്രേഷ്ഠാ നിഷേദുഃ സഹ കൃഷ്ണയാ ॥ 3-49-3 (17740)
ധനഞ്ജയം ശോചമാനാഃ സാശ്രുകണ്ഠാഃ സുദുഃഖിതാഃ।
തദ്വിയോഗാർദിതാൻസർവാഞ്ശോകഃ സമഭിപുപ്ലുവേ ॥ 3-49-4 (17741)
ധനഞ്ജയവിയോഗാച്ച രാജ്യഭ്രംശാച്ച ദുഃഖിതാഃ।
അഥ ഭീമോ മഹാബാഹുര്യുധിഷ്ഠിരമഭാഷത ॥ 3-49-5 (17742)
നിദേശാത്തേ മഹാരാജ ഗതോഽസൌ ഭരതർഷഭഃ।
അർജുനഃ പാണ്ഡുപുത്രാണാം യസ്മിൻപ്രാണാഃ പ്രതിഷ്ഠിതാഃ ॥ 3-49-6 (17743)
യസ്മിന്വിനഷ്ടേ പാഞ്ചാലാഃ സഹ പുത്രൈസ്തഥാ വയം।
സാത്യകിർവാസുദേവശ്ച വിനശ്യേയുർന സംശയാഃ ॥ 3-49-7 (17744)
യോസൌ ഗച്ഛതി ധർമാത്മാ ബഹൂൻക്ലേശാന്വിചിന്തയൻ।
ഭവന്നിയോഗാദ്ബീഭത്സുസ്തതോ ദുഃഖതരം നു കിം ॥ 3-49-8 (17745)
യസ്യ ബാഹൂ സമാശ്രിത്യ വയം സർവേ മഹാത്മനഃ।
മന്യാമഹേ ജിതാനാജൌ പരാൻപ്രാപ്താം ച മേദിനീം ॥ 3-49-9 (17746)
യസ്യ പ്രഭാവാദ്ധി വയം സഭാമധ്യേ ധനുഷ്മതഃ।
`ജിതാൻമന്യാമഹേ സർവാന്ധാർതരാഷ്ട്രാത്സസൌബലാൻ ॥ 3-49-10 (17747)
യസ്യ പ്രഭാവാന്ന മയാ സഭാമധ്യേ മഹാബലാഃ'।
നീതാ ലോകമമും സർവേ ധാർതരാഷ്ട്രാഃ സസൌബലാഃ ॥ 3-49-11 (17748)
തേവയം ബാഹുബലിനഃ ക്രോധമുത്ഥിതമാത്മനഃ।
സഹാമഹേ ഭവൻമൂലം വാസുദേവേന പാലിതാഃ ॥ 3-49-12 (17749)
മയാ ഹി സഹ കൃഷ്ണേന ഹത്വാ കർണമുഖാൻപരാൻ।
സ്വബാഹുവിജിതാം കൃത്സ്നാം പ്രശാധീനാം വസുന്ധരാം ॥ 3-49-13 (17750)
ഭതോ ദ്യൂതദോഷേണ സർവേവയമുപപ്ലുതാഃ।
അഹീനപൌരുഷാ രാജൻബലിഭിർബലവത്തരാഃ ॥ 3-49-14 (17751)
ക്ഷാത്രം ധർമം മഹാരാജ ത്വമവേക്ഷിതുമർഹസി।
ഗ ഹിധർമോ മഹാരാജ ത്രിയസ്യ വനാശ്രയഃ ॥ 3-49-15 (17752)
രാജ്യമേവ പരന്ധർമം ക്ഷത്രിയസ്യ വിദുർബുധാഃ।
സ ക്ഷത്രധർമവിദ്രാജൻമാധർംയാന്നീനശഃ പഥഃ ॥ 3-49-16 (17753)
പ്രാഗ്ദ്വാദശ സമാ രാജന്ധാർതരാഷ്ട്രാന്നിഹൻമഹി।
നിവർത്യ ച വനാത്പാർഥമാനായ്യ ച ജനാർദനം ॥ 3-49-17 (17754)
വ്യൂഢാനീകാൻമഹാരാജ ജവേനൈവ മഹാഹവേ।
ധാർതരാഷ്ട്രാനമും ലോകം ഗമയാമ വിശാംപതേ ॥ 3-49-18 (17755)
സർവാനഹം ഹനിഷ്യാമി ധാർതരാഷ്ട്രാൻസസൌബലാൻ।
ദുര്യോധനം ച കർണം ച യോ വാഽന്യഃ പ്രതിയോത്സ്യതേ ॥ 3-49-19 (17756)
മയാ പ്രശമിതേ പശ്ചാത്ത്വമേഷ്യസി വനം പുനഃ।
ഏവം കൃതേ ന തേ ദോഷോ ഭവിഷ്യതി വിശാംപതേ ॥ 3-49-20 (17757)
യജ്ഞൈശ്ച വിവിധൈസ്താത കൃതംപാപമരിന്ദമ।
അവധൂയ മഹാരാജഗച്ഛേമ സ്വർഗമുത്തമം ॥ 3-49-21 (17758)
ഏവമേതദ്ഭവേദ്രാജന്യദി രാജാ ന ബാലിശഃ।
അസ്മാകം ദീർഘസൂത്രഃ സ്യാദ്ഭവാന്ധർമപരായണഃ ॥ 3-49-22 (17759)
നികൃത്യാ നികൃതിപ്രത്രാ ഹന്തവ്യാ ഇതി നിശ്ചയഃ।
ന ഹി നൈകൃതികം ഹത്വാ നികൃത്യാ പാപമുച്യതേ।
തഥാ ഭാരത ധർമേഷു ധർമജ്ഞൈരിഹ ദൃശ്യതേ ॥ 3-49-23 (17760)
അഹോരാത്രം മഹാരാജ തുല്യം സംവത്സരേണ ഹ।
തഥൈവ വേദവചനം ശ്രൂയതേ നിത്യദാ വിഭോ।
സംവത്സരോ മഹാരാജ പൂർണോ ഭവതി കൃച്ഛ്രതഃ ॥ 3-49-24 (17761)
യദി വേദാഃ പ്രമാണം തേ ദിവസാദൂർധ്വമച്യുത।
തയോദശാദിതഃ കാലോ ജ്ഞായതാം പരിനിഷ്ഠിതഃ ॥ 3-49-25 (17762)
കാലോ ദുര്യോധനം ഹന്തും സാനുബന്ധമരിന്ദമ।
ഏകാഗ്രാം പൃഥിവീം സർവാം പുരാ രാജൻകരോതി സഃ ॥ 3-49-26 (17763)
ദ്യൂതപ്രിയേണ രാജേന്ദ്ര തഥാ തദ്ഭവതാ കൃതം।
പ്രായേണാജ്ഞാതച്രയായാം വയം സർവേനിപാതിതാഃ ॥ 3-49-27 (17764)
ന തം ദേശം പ്രപശ്യാമി യത്ര സോഽസ്മാൻസുദുർജനഃ।
ന വിജ്ഞാസ്യതി ദുഷ്ടാത്മാ ചാരൈരിതി സുയോധനഃ ॥ 3-49-28 (17765)
അധിഗംയ ച സർവാന്നോ വനവാസമിമം തതഃ।
പ്രവ്രാജയിഷ്യതിപുനർനികൃത്യാഽധമപൂരുഷഃ।
യദ്യസ്മാനഭിഗച്ഛേത പാപഃ സ ഹി കഥഞ്ചന ॥ 3-49-29 (17766)
അജ്ഞാതചര്യാമുത്തീർണാന്ദൃഷ്ട്വാ ച പുനരാഹ്വയേത്।
ദ്യൂതേന തേ മഹാരാജ പുനര്യുദ്ധം പ്രവർതതേ ॥ 3-49-30 (17767)
ഭവാംശ്ച പുനരാഹൂതോ ദ്യൂതേനൈവാപനേഷ്യതി।
സ തഥാഽക്ഷേഷു കുശലോ നിശ്ചിതോ ഗതചേതനഃ ॥ 3-49-31 (17768)
ചരിഷ്യസി മഹാരാജ വനേഷു വസതീഃ പുനഃ ॥ 3-49-32 (17769)
യദ്യസ്മാൻസുമഹാരാജ കൃപണാൻകർതുമർഹസി।
യാവജ്ജീവമവേക്ഷസ്വ വേദധർമാംശ്ച കൃത്സ്നശഃ।
നികൃത്യാ നികൃതിപ്രജ്ഞോ ഹന്തവ്യ ഇതി നിശ്ചയഃ ॥ 3-49-33 (17770)
അനുജ്ഞാതസ്ത്വയാ ഗത്വായാവച്ഛക്തി സുയോധനം।
യഥൈവ കക്ഷമുത്സൃഷ്ടോ ദഹേദനിലസാരഥിഃ।
ഹനിഷ്യാമി തഥാ മന്ദമനുജാനാതു മേ ഭവാൻ ॥ 3-49-34 (17771)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-49-35x (1910)
ഏവം ബ്രുവാണം ഭീമം തു ധർമരാജോ യുധിഷ്ഠിരഃ।
ഉവാച സാന്ത്വയന്രാജാ മൂർന്ധ്യുപാഘ്രായ പാണ്ഡവം ॥ 3-49-35 (17772)
അസശയം മഹാബാഹോ ഹനിഷ്യസി സുയോധനം।
വർഷാത്രയോദശാദൂർധ്വം സഹ ഗാണ്ഡീവധന്വനാ ॥ 3-49-36 (17773)
യത്ത്വമാഭാഷസേ പാർഥ പ്രാപ്തഃ കാല ഇതി പ്രഭോ।
അനൃതം നത്സഹേ വക്തും ന ഹ്യേതൻമയി വിദ്യതേ ॥ 3-49-37 (17774)
അന്തരേണാപി കൌന്തേയ നികൃതിംപാപനിശ്ചയം।
ഹന്താ ത്വമസി ദുർധർഷ സാനുബന്ധം സുയോധനം ॥ 3-49-38 (17775)
ഏവം ബ്രുവതി ഭീമം തു ധർമരാജേ യുധിഷ്ഠിരേ।
ആജഗാമ മഹാഭാഗോ ബൃഹദശ്വോ മഹാനൃഷിഃ ॥ 3-49-39 (17776)
തമഭിപ്രേക്ഷ്യധർമാത്മാ സംപ്രാപ്തം ധർമചാരിണം।
ശാസ്ത്രവൻമധുപർകേണ പൂജയാമാസ ധർമരാട് ॥ 3-49-40 (17777)
ആശ്വസ്തം ചൈനമാസീനമുപാസനോ യുധിഷ്ഠിരഃ।
അഭിപ്രേക്ഷ്യ മഹാബാഹുഃ കൃപണം ബഹ്വഭാഷത ॥ 3-49-41 (17778)
അക്ഷദ്യൂതേ ച ഭഗവന്ധനം രാജ്യം ച മേ ഹൃതം।
ആഹൂയ നികൃതിപ്രജ്ഞൈഃ കിതവൈരക്ഷകോവിദൈഃ ॥ 3-49-42 (17779)
അനക്ഷജ്ഞസ്യ ഹി സതോ നികൃത്യാ പാപനിശ്ചയൈഃ।
ഭാര്യാ ച മേ സഭാം നീതാ പ്രാണേഭ്യോപി ഗരീയസീ ॥ 3-49-43 (17780)
പുനർദ്യൂതേന മാം ജിത്വാ വനവാസാം സുദാരുണം।
പ്രാവ്രാജയൻമംഹാരണ്യമജിനൈഃ പരിവാരിതം ॥ 3-49-44 (17781)
അഹം വനേ ദുർവസതീർവസൻപരമദുഃഖിതഃ।
അക്ഷദ്യൂതാഭിഷംഗേണ ഗിരഃ ശൃണ്വൻസുദാരുണാഃ ॥ 3-49-45 (17782)
ആർതാനാം സുഹൃദാം വാചോ ദ്യൂതപ്രഭൃതി ശംസതാം।
അഹം ഹൃദി ശ്രിതാഃ സ്മൃത്വാ സർവരാത്രീർവിചിന്തയൻ ॥ 3-49-46 (17783)
യസ്മിംശ്ച വയമായത്താഃ സദാ ഗാണ്ഡീവധന്വനി।
`സ ചേന്ദ്രലോകം ഗതവാനസ്ത്രഹേതോർമഹാബലഃ ॥' 3-49-47 (17784)
വിനാ മഹാത്മനാ തേന ഗതസത്വ ഇവാസ്മഹേ।
കദാ ദ്രക്ഷ്യാമി ബീഭത്സും കൃതാസ്ത്രം പുനരാഗതം ॥ 3-49-48 (17785)
`ഇതി സർവേ മഹേഷ്വാസം ചിന്തയാനാ ധനഞ്ജയം।
അനേന തു വിഷണ്ണോഽഹം കാരണേന സഹാനുജഃ ॥ 3-49-49 (17786)
വനവാസാന്നിവൃത്തം മാം പുനസ്തേ പാപബുദ്ധയഃ।
ജാനന്തഃ പ്രീയമാണാ വൈ ദേവനേ ഭ്രാതൃഭിഃ സഹ।
ദ്യൂതേനൈവാഹ്വയിഷ്യന്തി ബലാദക്ഷേഷു തദ്വിദഃ ॥ 3-49-50 (17787)
ആഹൂതശ്ച പുനർദ്യൂതേ നാസ്മി ശക്തോ നിവർതിതും।
പണേ ച മമ നാത്യർഥം വസു കിഞ്ചന വിദ്യതേ ॥ 3-49-51 (17788)
ഏതത്സർവമനുധ്യായംശ്ചിന്തയാനോ ദിവാനിശം।
ന മത്തോ ദുഃഖിതതരഃ പുമാനസ്തീഹ കശ്ചന' ॥ 3-49-52 (17789)
നാസ്തി രാജാ മയാ കശ്ചിദൽപഭാഗ്യതരോ ഭുവി।
ഭവതാ ദൃഷ്ടപൂർവോ വാ ശ്രുതപൂർവോപി വാ ക്വചിത്।
ന മത്തോ ദുഃഖിതതരഃ പുമാനസ്തീതി മേ മതിഃ ॥ 3-49-53 (17790)
`ഏവം ബ്രുവന്തം ദുഃഖാർതമുവാച ഭഗവാനൃഷിഃ।
ശോകം വ്യപനുദന്രാജ്ഞോ ധർമരാജസ്യ ധീമതഃ ॥ 3-49-54 (17791)
ബൃഹദശ്വ ഉവാച। 3-49-55x (1911)
ന വിഷാദേ മനഃ ത്വയാ ബുദ്ധിമതാംവര।
ആഗമിഷ്യതി ബീഭത്സുരമിത്രാംശ്ച വിജേഷ്യതേ' ॥ 3-49-55 (17792)
യദ്ബ്രവീഷി മഹാരാജ ന മത്തോ വിദ്തേ ക്വചിത്।
അൽപഭാഗ്യതരഃ കശ്ചിത്പുമാനസ്തീതി പാണ്ഡവ ॥ 3-49-56 (17793)
അത്ര തേ വർണയിഷ്യാമി യദി ശുശ്രൂഷസേഽനഘ।
യസ്ത്വത്തോ ദുഃഖിതതരോ രാജാഽഽസീത്പൃഥിവീപതേ ॥ 3-49-57 (17794)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-49-58x (1912)
അഥൈനമബ്രവീദ്രാജാ ബ്രവീതു ഭഗവാനിതി।
ഇമാമവസ്ഥാം സംപ്രാപ്തം ശ്രോതുമിച്ഛാമി പാർഥിവം ॥ 3-49-58 (17795)
ബൃഹദശ്വ ഉവാച। 3-49-59x (1913)
ശൃണു രാജന്നവഹിതഃ സഹ ഭ്രാതൃഭിരച്യുത।
യസ്ത്വത്തോ ദുഃഖിതതരോ രാജാഽഽസീത്പൃഥിവോപതേ ॥ 3-49-59 (17796)
നിഷധേഷു മഹീപാലോ വീരസേന ഇതി ശ്രുതഃ।
തസ്യ പുത്രോഽഭവന്നാംനാ നലോ ധർമാർതകോവിദഃ ॥ 3-49-60 (17797)
സ നികൃത്യാജതോ രാജാ പുഷ്കരേണേതി നഃ ശ്രുതം।
വനവാസം സുദുഃഖാർതോ ഭാര്യയാ ന്യവസത്സഹ ॥ 3-49-61 (17798)
ന തസ്യ ദാസാ ന രഥോ ന ഭ്രാതാ ന ച ഭാന്ധവാഃ।
വനേ നിവസതോ രാജന്നശ്രൂയന്ത കദാചന ॥ 3-49-62 (17799)
ഭവാൻഹി സംവൃതോ വീരൈർഭ്രാതൃഭിർദേവസംമിതൈഃ।
ബ്രഹ്മകൽപൈർദ്വിജാഗ്ര്യൈശ്ച തസ്മാന്നാർഹസി ശോചിതും ॥ 3-49-63 (17800)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 3-49-64x (1914)
വിസ്തരേണാഹമിച്ഛാമി നലസ്യ സുമഹാത്മനഃ।
ചരിതം വദതാംശ്രേഷ്ഠ തൻമമാഖ്യാതുമർഹസി ॥ 3-49-64 (17801)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി നലോപാഖ്യാനപർവണി ഏകോനപഞ്ചാശോഽധ്യായഃ ॥ 49 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-49-4 പുപ്ലുവേ പ്ലാവിതവാൻ ॥ 3-49-6 നിദേശാത് ആജ്ഞാതഃ ॥ 3-49-11 അഗം ലകം പരലോകം ॥ 3-49-14 ബലിഭിഃ സാമന്തദത്തൈർധർനർബലവത്തരാ ॥ 3-49-22 ബാലിശഃ ബാലവദ്വൃഥാഹഠീ। ദീർഘസൂത്രഃ ചിരകാരീ ॥ 3-49-26 പുരാ അഗ്രേ ॥ 3-49-30 ദ്യൂതേന ദ്യൂതാർഥം ॥ 3-49-31 അപനേഷ്യതി ദൂരീകരിഷ്തി। ഥിയമിതി ശേഷഃ ॥ 3-49-34 കക്ഷം തൃണം ॥ 3-49-50 ജയന്തഃ പ്രീയമാണാ വൈ ഇതി ക. പാഠഃ ॥ 3-49-61 പുഷ്കരേണ രാജ്ഞാ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 050
॥ ശ്രീഃ ॥
3.50. അധ്യായഃ 050
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ദമയനത്യാം സമുത്കണ്ഠിതേന നലംന വനേ വിഹരത്സു ഹംസേഷ്വേകതമസ്യ ഗ്രഹണം ॥ 1 ॥ പ്രതിക്രിയാപ്രതിജ്ഞാനേന ആത്മാനം മോചിതവതാ ഹംസേന നലഗുണാനുവർണനേന ദമയന്ത്യാ നലേ രാഗോത്പാദനം ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-50-0 (17802)
ബൃഹദശ്വ ഉവാച। 3-50-0x (1915)
ആസീദ്രാജാ നലോ നാമ വീരസേനസുതോ ബലീ।
ഉപപന്നോ ഗുണൈരിഷ്ടൈ രൂപവാനശ്വകോവിദഃ ॥ 3-50-1 (17803)
`യജ്വാ ദാനപതിർദക്ഷഃ സദാ ശീലപുരസ്കൃതഃ'।
അതിഷ്ഠൻമനുജേന്ദ്രാണാം മൂർധ്നി ദേവപതിര്യഥാ।
ഉപര്യുപരി സർവേഷാമാദിത്യ ഇവ തേജസാ ॥ 3-50-2 (17804)
ബ്രഹ്മണ്യോ വേദവിച്ഛ്രരോ നിഷധേഷു മഹീപതിഃ।
അക്ഷപ്രിയഃ സത്യവാദീ മഹാനക്ഷൌഹിണീപതിഃ ॥ 3-50-3 (17805)
ഈപ്സിതോ വരനാരീണാമുദാരഃ സംയതേന്ദ്രിയഃ।
രക്ഷിതാധന്വിനാം ശ്രേഷ്ഠഃ സാക്ഷാദിവ മനുഃ സ്വയം ॥ 3-50-4 (17806)
തഥൈവാസീദ്വിദർഭേഷു ഭീമോ ഭീമപരാക്രമഃ।
ശൂരഃ സർവഗുണൈര്യുക്തഃ പ്രജാകാമഃ സ ചാപ്രജാഃ ॥ 3-50-5 (17807)
സ പ്രജാർഥേ പരം യത്നമകരോത്സുസമാഹിതഃ।
തമഭ്യഗച്ഛദ്ബ്രഹ്മർഷിർദമനോ നാമ ഭാരത ॥ 3-50-6 (17808)
തം സ ഭീമഃ പ്രജാകാമസ്തോഷയാമാസ ധർമവിത്।
മഹിഷ്യാ സഹ രാജേനദ്ര സത്കാരേണ സുവർചസം ॥ 3-50-7 (17809)
തസ്മൈ പ്രസന്നോ ദമനഃ സഭാര്യായ വരം ദദൌ।
കന്യാരത്നം കുമാരാംശ്ച ത്രീനുദാരാൻമഹായശാഃ ॥ 3-50-8 (17810)
ദമയന്തീം ദമം ദാന്തം ദമനം ച സുവർചസം।
ഉപപന്നാൻഗുണൈഃ സർവൈർഭീമാൻഭീമപരാക്രമാൻ ॥ 3-50-9 (17811)
ദമയന്തീ തു രൂപേണ തേജസാ വപുഷാ ശ്രിയാ।
സൌഭാഗ്യേന ച ലോകേഷു യശഃ പ്രാപ സുമധ്യമാ ॥ 3-50-10 (17812)
അഥ താം വസി പ്രാപ്തേ ദാസീനാം സമലങ്കൃതം।
ശതം സഖീനാം ച തദാ പര്യുപാസ്തേ ശചീമിവ ॥ 3-50-11 (17813)
തത്ര സ്മ രാജതേ ഭൈമീ സർവാഭരണഭൂഷിതാ।
സഖീമധ്യേഽനവദ്യാംഗീ വിദ്യുത്സൌദാമനീ യഥാ ॥ 3-50-12 (17814)
അതീവ രൂപസംപന്നാ ശ്രീരിവായതലോചനാ।
ന ദേവേഷു ന യക്ഷേഷു താദൃഗ്രൂപവതീ ക്വചിത് ॥ 3-50-13 (17815)
മാനുഷേഷ്വപി ചാന്യേഷു ദൃഷ്ടപൂർവാഽഥവാ ശ്രുതാ।
ചിത്തപ്രമാഥിനീ ബാലാ ദേവാനാമപി സുന്ദരീ ॥ 3-50-14 (17816)
നലശ്ച നരശാർദൂലോ രൂപേണാപ്രതിമോ ഭുവി।
കന്ദർപ ഇവ രൂപേണ മൂർതിമാനഭവത്സ്വയം ॥ 3-50-15 (17817)
തസ്യാഃ സമീപേ തു നലം പ്രശശംസുഃ കുതൂഹലാത്।
നൈഷധസ്യ സമീപേ തു ദമയന്തീം പുനഃ പുനഃ ॥ 3-50-16 (17818)
തയോരദൃഷ്ടഃ കാമോഽഭൂച്ഛൃണ്വതോഃ സതതം ഗുണാൻ।
അന്യോന്യം പ്രതികൌന്തേയ സ വ്വർധത ഹൃച്ഛയഃ ॥ 3-50-17 (17819)
അശക്നവന്നലഃ കാമം തദാ ധാരയിതും ഹൃദാ।
അന്തഃപുരസമീപസ്ഥേ വന ആസ്തേ രഹോഗതഃ ॥ 3-50-18 (17820)
സ ദദർശൈ തതോ ഹംസാഞ്ജാതരൂപപരിച്ദാൻ।
വനേ വിചരതാം തേഷാമേകം ജഗ്രാഹ പക്ഷിണം ॥ 3-50-19 (17821)
തതോ।ഡന്തരിക്ഷഗോ വാചം വ്യാജഹാര നലം തദാ।
ഹന്തവ്യോസ്മി ന തേരാജൻകരിഷ്യാമി തവപ്രിയം ॥ 3-50-20 (17822)
ദമയന്തീസകാശേ ത്വാം കഥയിഷ്യാമി നൈഷധ।
യഥാ ത്വദന്യം പുരുഷം ന സാ മംസ്യതി കർഹിചിത് ॥ 3-50-21 (17823)
`തവ ചൈവ യഥാ ഭാര്യാ ഭവിഷ്യതി തഥാഽനഘ।
വിധാസ്യാമി നരവ്യാഘ്ര സോഽനുജാനാതു മാം ഭവാൻ ॥' 3-50-22 (17824)
ഏവമുക്തസ്തതോ ഹംസമുത്സസർജ മഹീപതിഃ।
തേ തു ഹംസാഃ സമുത്പത്യ വിദർഭാനഗമംസ്തതഃ ॥ 3-50-23 (17825)
വിദർഭനഗരീം ഗത്വാ ദമയന്ത്യാസ്തദാന്തികേ।
നിപേതുസ്തേ ഗരുത്മന്തഃ സാ ദദർശാഥ താൻഖഗാൻ ॥ 3-50-24 (17826)
സാ താനദ്ഭുതരൂപാന്വൈ ദൃഷ്ട്വാ സഖിഗണാവൃതാ।
ഹൃഷ്ടാ ഗ്രഹീതും ഖഗമാംസ്ത്വരമാണോപചക്രമേ ॥ 3-50-25 (17827)
അഥ ഹംസാ വിസസൃപുഃ സർവതഃ പ്രമദാവനേ।
ഏകൈകശസ്തദാ കന്യാസ്താൻഹംസാൻസമുപാദ്രവൻ ॥ 3-50-26 (17828)
ദമയന്തീ തു യം ഹംസം സമുപാധാവദന്തികേ।
സ മാനുഷീം ഗിരം കൃത്വാ ദമയന്തീമഥാബ്രവീത് ॥ 3-50-27 (17829)
ദമയന്തി നലോ നാമ നിഷധേഷു മഹീപതിഃ।
അശ്വിനോഃ സദൃശോ രൂപേ ന സമാസ്തസ്യ മാനുഷാഃ ॥ 3-50-28 (17830)
[കന്ദർപ ഇവ രൂപേണ മൂർതിമാനഭവത്സ്വയം।]
തസ്യ വൈ യദിഭാര്യാ ത്വം ഭവേഥാ വരവർണിനി।
സഫലന്തേ ഭവേജ്ജൻമ രൂപം ചേദം സുമധ്യമേ ॥ 3-50-29 (17831)
വയം ഹി ദേവഗന്ധർവമനുഷ്യോരഗരാക്ഷസാൻ।
ദൃഷ്ടവന്തോ ന ചാസ്മാഭിർദൃഷ്ടപൂർവസ്തഥാവിധഃ ॥ 3-50-30 (17832)
ത്വം ചാപി രത്നം നാരീണാം നരേഷു ച നലോ വരഃ।
വിശിഷ്ടായാ വിശിഷ്ടേന സംഗമോ ഗുണവാൻഭവേത് ॥ 3-50-31 (17833)
ഏവമുക്താ തു ഹംസേന ദമയന്തീ വിശാംപതേ।
അബ്രവീത്തത്ര തം ഹംസം ത്വമപ്യേവം നലം വദ ॥ 3-50-32 (17834)
തഥേത്യുക്ത്വാഽണ്ഡജഃ കന്യാം വിദർഭസ്യ വിശാംപതേ।
പുനരാഗംയ നിഷധാന്നലേ സർവം ന്യവേദയത് ॥ 3-50-33 (17835)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി നലോപാഖ്യാനപർവണി പഞ്ചാശോഽധ്യായഃ ॥ 50 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-50-1 ഉപപന്നോ യുക്തഃ ॥ 3-50-12 സൌദാമനീ പ്രാവൃഷേണ്യമേഘസംബന്ധിനീ ॥ 3-50-15 മൂർതിമാൻ ശരീരീ ॥ 3-50-16 പ്രശശംസുഃ വാർതാഹരാ ഇതി ശേഷഃ ॥ 3-50-17 ഹൃച്ഛയഃ കാമഃ ॥ 3-50-19 ജാതരൂപപരിച്ഛദാൻ സുവർണപക്ഷാൻ ॥ 3-50-20 അന്തരിക്ഷഗഃ ഖഗഃ ॥ 3-50-24 ഗരുത്മന്തഃ പക്ഷിണഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 051
॥ ശ്രീഃ ॥
3.51. അധ്യായഃ 051
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
നാരദേനന്ദ്രാദീൻപ്രതി ദമയന്തീഗുണാനുവർണനപൂർവകം തസ്സ്വയംവരപ്രവൃത്തികഥനം ॥ 1 ॥ തത്സ്വയംവരാർഥമാഗച്ഛദ്ഭിരിന്ദ്രാദിഭിഃ പഥി ദൃഷ്ടസ്യ നലസ്യ ദമയന്തീഘടനായാം ദൂത്യേന വരണം ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-51-0 (17836)
ബൃഹദശ്വ ഉവാച। 3-51-0x (1916)
ദമയന്തീ തു തച്ഛ്രുത്വാ വചോ ഹംസസ്യ ഭാരത।
തദാ പ്രഭൃതി ന സ്വസ്ഥാ നലം പ്രതി ബഭൂവ സാ ॥ 3-51-1 (17837)
തതശ്ചിന്താപരാ ദീനാ വിവർണവദനാ കൃശാ।
ബഭൂവദമയന്തീ തു നിഃശ്വാസപരമാ തദാ ॥ 3-51-2 (17838)
ഊർധ്വദൃഷ്ടിർധ്യാനപരാ ബഭൂവോൻമത്തദർശനാ।
പാണ്ഡുവർണാ ക്ഷണേനാഥ ഹൃച്ഛയാവിഷ്ടചേതനാ ॥ 3-51-3 (17839)
ന ശയ്യാസനഭോഗേഷു രതിം വിന്ദതി കർഹിചിത്।
ന നക്തം ന ദിവാ ശേതേ ഹാഹേതി രുദതീ മുഹുഃ ॥ 3-51-4 (17840)
താമസ്വസ്ഥാം തദാകാരാം സഖ്യസ്താ ജജ്ഞിരിംഗിതൈഃ ॥ 3-51-5 (17841)
തതോ വിദർഭപതയേ ദമയന്ത്യാഃ സഖീജനഃ।
ന്യവേദയത്താമസ്വസ്ഥാം ദമയന്തീം നരേശ്വരഃ ॥ 3-51-6 (17842)
തച്ഛ്രുത്വാ നൃപതിർഭീമോ ദമയന്തീസഖീഗണാത്।
കിമർഥം ദുഹിതാ മേഽദ്യനാതിസ്വസ്ഥേവ ലക്ഷ്യതേ ॥ 3-51-7 (17843)
സ സമീക്ഷ്യ മഹീപാലഃ സ്വാം സുതാം പ്രാപ്തയൌവനാം।
അപശ്യദാത്മനാ കാര്യം ദമയന്ത്യാഃ സ്വയംവരം ॥ 3-51-8 (17844)
സ സന്നിപാതയാമാസ മഹീപാലാന്വിശാംപതിഃ।
ഏഷോഽനുഭൂയതാം ചീരാഃ സ്വയംവര ഇതി പ്രഭോ ॥ 3-51-9 (17845)
ശ്രുത്വാ തു പാർഥിവാഃ സർവേ ദമയന്ത്യാഃ സ്വയംവരം।
അഭിജഗ്മുസ്തതോ വീരാ രാജാനോ ഭീമശാസനാത് ॥ 3-51-10 (17846)
ഹസ്ത്യശ്വരഥഘോഷേണ നാദയന്തോ വസുന്ധരാം।
വിചിത്രമാല്യാഭരണൈർബലൈർദൃശ്യൈഃ സ്വലങ്കൃതൈഃ ॥ 3-51-11 (17847)
തേഷാം ഭീമോ മഹാബാഹുഃ പാർഥിവാനാം മഹാത്മനാം।
യഥാർഹമകരോത്പൂജാം തേഽവസംസ്തത്ര പൂജിതാഃ ॥ 3-51-12 (17848)
ഏതസ്മിന്നേവ കാലേ തു സുരാണാമൃഷിസത്തമൌ।
അടമാനൌ മഹാത്മാനാവിന്ദ്രലോകമിതോ ഗതൌ ॥ 3-51-13 (17849)
നാരദഃ പർവതശ്ചൈവ മഹാപ്രാജ്ഞൌ മഹാവ്രതൌ।
ദേവരാജസ് ഭവനം വിവിശാതേ സുപൂജിതൌ ॥ 3-51-14 (17850)
താവർചയിത്വാ മഘവാ തതഃ കുശലമവ്യയം।
പപ്രച്ഛാനാമയം ചാപി തയോഃ സർവഗതം വിഭുഃ ॥ 3-51-15 (17851)
നാരദ ഉവാച। 3-51-16x (1917)
ആവയോഃ കശലം ദേവ സർവത്രഗതമീശ്വര।
ലോകേ ച മഘവൻകൃത്സ്നേ നൃപാഃ കുശലിനോ വിഭോ ॥ 3-51-16 (17852)
ബൃഹദശ്വ ഉവാച। 3-51-17x (1918)
നാരദസ്യ വചഃ ശ്രുത്വാ പപ്രച്ഛ ബലവൃത്രഹാ।
ധർമജ്ഞാഃ പൃഥിവീപാലാസ്ത്യക്തജീവിതയോധിനഃ ॥ 3-51-17 (17853)
ശസ്ത്രേണ നിധനം കാലേ യേ ഗച്ഛന്ത്യപരാഡ്യുഖാഃ।
അയം ലോകോഽക്ഷയസ്തേഷാം യഥൈവ മമ കാമധുക് ॥ 3-51-18 (17854)
ക്വനു തേ ക്ഷത്രിയാഃ ശൂരാ നഹി പശ്യാമി താനഹം।
ആഗച്ഛതോ മഹീപാലാന്ദയിതാമനിഥീൻമമ ॥ 3-51-19 (17855)
ഏവമുക്തസ്തു ശക്രേണ നാരദഃ പ്രത്യഭാഷത।
ശൃണു മേ മഘവന്യേന ന ദൃശ്യന്തേ മഹീക്ഷിതഃ ॥ 3-51-20 (17856)
വിദർഭരാജ്ഞോ ദുഹിതാ ദമയന്തീതി വിശ്രുതാ।
രൂപേണ സമതിക്രാന്താ പൃഥിവ്യാം സർവയോഷിതഃ ॥ 3-51-21 (17857)
തസ്യാഃ സ്വയംവരഃ ശക്ര ഭവിതാ നചിരാദിവ।
തത്ര ഗച്ഛന്തി രാജാനോ രാജപുത്രാശ്ച സർവശഃ ॥ 3-51-22 (17858)
താം രത്നഭൂതാം ലോകസ്യ പ്രാർഥയന്തോ മഹീക്ഷിതഃ।
കാങ്ക്ഷന്തി സ്മ വിശേഷേണ ബലവൃത്രനിഷൂദന ॥ 3-51-23 (17859)
ഏതസ്മിൻകഥ്യമാനേ തു ലോകപാലാശ്ച സാഗ്നികാഃ।
ആജഗ്മുർദേവരാജസ്യ സമീപമമരോത്തമാഃ ॥ 3-51-24 (17860)
തതസ്തേ ശുശ്രുവുഃ സർവേ നാരദസ്യ വചോ മഹത്।
ശ്രുത്വൈവ ചാബ്രുവൻഹൃഷ്ടാ ഗച്ഛാമോ വയമപ്യുത ॥ 3-51-25 (17861)
തതഃ സർവേ മഹാരാജ സഗണാഃ സഹവാഹനാഃ।
വിദർഭാനഭിജഗ്മുസ്തേ യതഃ സർവേ മഹീക്ഷിതഃ ॥ 3-51-26 (17862)
നലോപി രാജാ കൌന്തേയ ശ്രുത്വാ രാജ്ഞാം സമാഗമം।
അഭ്യഗച്ഛദദീനാത്മാ ദമയന്തീമനുവ്രതഃ ॥ 3-51-27 (17863)
അഥ ദേവാഃ പഥി നലം ദദൃശുർഭൂതലേ സ്തിതം।
സാക്ഷാദിവ സ്ഥിതം മൂർത്യാ മൻമഥം രൂപസംപദാ ॥ 3-51-28 (17864)
തം ദൃഷ്ട്വാ ലോകപാലാസ്തേ ഭ്രാജമാനം യഥാ രവിം।
തസ്ഥുർവിഗതസങ്കൽപാ വിസ്മിതാ രൂപസംപദാ ॥ 3-51-29 (17865)
തതോഽന്തരിക്ഷേ വിഷ്ടഭ്യ വിമാനാനി ദിവൌകസഃ।
അബ്രുവന്നൈഷധം രാജന്നവതീര്യ നഭസ്തലാത് ॥ 3-51-30 (17866)
ഭോഭോ നിഷധരാജേന്ദ്ര നല സത്യവ്രതോ ഭവാത്।
അസ്മാകം കുരു സാഹായ്യം ദൂതോ ഭവ നരോത്തമ ॥ 3-51-31 (17867)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി നലോപാഖ്യാനപർവണി ഏകപഞ്ചാശോഽധ്യായഃ ॥ 51 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-51-5 ജജ്ഞുഃ ജ്ഞാതവത്യഃ। രഇംഗിതൈഃ അഭിപ്രായസൃചകൈശ്ചേഷ്ടിതൈഃ ॥ 3-51-9 അനുഭൂയതാം പ്രേക്ഷ്യതാം ഭവദ്ഭിഃ ॥ 3-51-20 മഹീക്ഷിതഃ പൃഷ്വീശ്വരാ ॥ 3-51-29 വിഗതോ വിനഷ്ടഃ ദമയന്തീം പ്രാപ്സ്യാമ ഇതിസങ്കൽപോ യേഷാം ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 052
॥ ശ്രീഃ ॥
3.52. അധ്യായഃ 052
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
നലേന ദമയന്ത്യഭിന്ദ്രാദിനിദേശനിവേദനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-52-0 (17868)
ബൃഹദശ്വ ഉവാച। 3-52-0x (1919)
തേഭ്യഃ പ്രതിജ്ഞായ നലഃ കരിഷ്യ ഇതി ഭാരത।
അഥൈതാൻപരിപപ്രച്ഛ കൃതാഞ്ജലിരുപസ്ഥിതഃ ॥ 3-52-1 (17869)
കേ വൈ ഭവന്തഃ കശ്ചാസൌ യസ്യാഹം ദൂത ഈപ്സിതഃ।
കിഞ്ച തത്രമയാ കാര്യം കഥയധ്വം യഥാതഥം ॥ 3-52-2 (17870)
ഏവമുക്തേ നൈഷധേന മഘവാനഭ്യഭാഷത।
അമരാന്വൈ നിബോധാസ്മാന്ദമയന്ത്യർഥമാഗതാൻ ॥ 3-52-3 (17871)
അഹമിന്ദ്രോഽയമഗ്നിശ്ച തഥൈവായമപാംപതിഃ।
ശരീരാന്തകരോ നൄണാം യമോഽയമപി പാർഥിവ ॥ 3-52-4 (17872)
ത്വം വൈ സമാഗതാനസ്മാന്ദമയന്ത്യൈ നിവേദയ।
ലോകപാലാ മഹേന്ദ്രാദ്യാഃ സമായാന്തി ദിദൃക്ഷവഃ ॥ 3-52-5 (17873)
പ്രാപ്തുമിച്ഛന്തി ദേവാസ്ത്വാം ശക്രോഽഗ്നിർവരുണോ യമഃ।
തേഷാമന്യതമം ദേവം പതിത്വേ വരയസ്വ ഹ ॥ 3-52-6 (17874)
ഏവമുക്തഃ സ ശക്രേണ നലഃ പ്രാഞ്ജലിരബ്രവീത്।
ഏകാർഥസമവേതം മാം ന പ്രേഷയിതുമർഹഥ ॥ 3-52-7 (17875)
കഥ ഹി ജാതസങ്കൽപഃ സ്ത്രിയമുത്സൃജതേ പുമാൻ।
പരാർഥമീദൃശം വക്തം തദ്വൈ പശ്യാമരേശ്വര ॥ 3-52-8 (17876)
`ഏവമുക്തോ നൈഷധേന മഘവാൻപുനരബ്രവീത്।'
കരിഷ്യ ഇതിസംശ്രുത്യ പൂർവമസ്മാസു നൈഷധ।
ന കരിഷ്യസി കസ്മാത്ത്വം വ്രജ നൈഷധ മാചിരം ॥ 3-52-9 (17877)
`സ വൈ ത്വമാഗതാനസ്മാന്ദമയന്ത്യൈ നിവേദയ।
ശ്രേയസാ യോക്ഷ്യസേ ഹി ത്വം കുർവന്നമരശാസനം ॥' 3-52-10 (17878)
ബൃഹദശ്വ ഉവാച। 3-52-11x (1920)
ഏവമുക്തഃ സ ദേവൈസ്തൈർനൈഷധഃ പുനരബ്രവീത്।
സുരക്ഷിതാനി വേശ്മാനി പ്രവേഷ്ടും കഥമുത്സഹേ ॥ 3-52-11 (17879)
പ്രവേക്ഷ്യസീതി തം ശക്രഃ പുനരേവാഭ്യഭാഷത।
ജഗാമ സ തഥേത്യുക്ത്വാ ദമയന്ത്യാ നിവേശനം ॥ 3-52-12 (17880)
ദദർശ തത്ര വൈദർഭീം സഖീഗണസമാവൃതാം।
ദേദീപ്യമാനാം വപുഷാ ശ്രിയാ ച വരവർണിനീം ॥ 3-52-13 (17881)
അതീവ സുകുമാരാംഗീം തനുമധ്യാം സുലോചനാം।
ആക്ഷിപന്തീമിവ ച താം ശശിനം സ്വേന തേജസാ ॥ 3-52-14 (17882)
തസ്യ ദൃഷ്ട്വൈവ വവൃധേ കാമസ്താം ചാരുഹാസിനീം।
സത്യം ചികീർഷമാണസ്തുധാരയാമാസ ഹൃച്ഛയം ॥ 3-52-15 (17883)
തതസ്താ നൈഷധം ദൃഷ്ട്വാ സംഭ്രാന്താഃ പരമാംഗനാഃ।
ആസനേഭ്യഃ സമുത്പേതുസ്തേജസാ തസ്യ ധർഷിതാഃ ॥ 3-52-16 (17884)
പ്രശശംസുശ്ച മുപ്രീതാ നലം താ വിസ്മയാന്വിതാഃ।
ന ചൈനമഭ്യഭാഷന്ത മനോഭിസ്ത്വഭ്യപൂജയൻ ॥ 3-52-17 (17885)
അഹോ രൂപമഹോ കാന്തിരഹോ ധൈര്യം മഹാത്മനഃ।
കോഽയം ദേവോഽഥവാ യക്ഷോ ഗന്ധർവോ വാ ഭവിഷ്യതി ॥ 3-52-18 (17886)
ന താസ്തം ശക്നുവന്തി സ്മ വ്യാഹർതുമപി കിഞ്ചന।
തേജസാ ധർഷിതാസ്തസ്യ ലജ്ജാവത്യോ വരാംഗനാഃ ॥ 3-52-19 (17887)
അഥൈനം സ്മയമാനേവ സ്മിതപൂർവാഭിഭാഷിണീ।
ദമയന്തീ നലം വീരമഭ്യഭാഷത വിസ്മിതാ ॥ 3-52-20 (17888)
കസ്ത്വം സർവാനവദ്യാംഗ മമ ഹൃച്ഛയവർധന।
പ്രാപ്തോസ്യമരവദ്വീര ജ്ഞാതുമിച്ഛാമി തേഽനഘ ॥ 3-52-21 (17889)
കഥമാഗമനം ചേഹ കഥം ചാസി ന ലക്ഷിതഃ।
സുരക്ഷിതം ഹി മേ വേശ്മ രാജാ ചൈവോഗ്രശാസനഃ ॥ 3-52-22 (17890)
ഏവമുക്തസ്തു വൈദർഭ്യാ നലസ്താം പ്രത്യുവാച ഹ।
നലം മാം വിദ്ധി കല്യാണി ദേവദൂതമിഹാഗതം ॥ 3-52-23 (17891)
ദേവാസ്ത്വാം പ്രാപ്തുമിച്ഛന്തി ശക്രോഽഗ്നിർവരുണോ യമഃ।
തേഷാമന്യതമം ദേവം പതിം വരയ ശോഭനേ ॥ 3-52-24 (17892)
തേഷാമേവ പ്രഭാവേണ പ്രവിഷ്ടോഽഹമലക്ഷിതഃ।
പ്രവിശന്തം ന മാം കശ്ചിദപശ്യന്നാപ്യവാരയത് ॥ 3-52-25 (17893)
ഏതദർഥമഹം ഭദ്രേ പ്രേഷിതഃ സുരസത്തമൈഃ।
ഏതച്ഛ്രുത്വാ ശുഭേ ബുദ്ധിം പ്രകുരുഷ്വ യഥേച്ഛസി ॥ 3-52-26 (17894)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി നലോപാഖ്യാനപർവണി ദ്വിപഞ്ചാശോഽധ്യായഃ ॥ 52 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-52-16 ധർഷിതാ അഭിഭൂതാഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 053
॥ ശ്രീഃ ॥
3.53. അധ്യായഃ 053
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
നലദമയന്തീസംവാദ ॥ 1 ॥ നലേനേന്ദ്രാദീൻപ്രതി ദമയന്തീവചനനിവേദനം ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-53-0 (17895)
ബൃഹദശ്വ ഉവാച। 3-53-0x (1921)
സാ നമസ്കൃത്യ ദേവേഭ്യഃ പ്രഹസ്യ നലമബ്രവീത്।
പ്രണയസ്വ യഥാശ്രദ്ധം രാജൻകിം കരവാണി തേ ॥ 3-53-1 (17896)
അഹം ചൈവ ഹി യച്ചാന്യൻമമാസ്തി വസു കിഞ്ചനാ।
തത്സർവം തവ വിസ്രബ്ധം കുരു പ്രണയമീശ്വര ॥ 3-53-2 (17897)
ഹംസാനാം വചനം യത്തു തൻമാം ദഹതി പാർഥിവ।
ത്വത്കൃതേ ഹി മയാ വീര രാജാനഃ സന്നിപാതിതാഃ ॥ 3-53-3 (17898)
യദി ത്വം ഭജമാനാം മാം പ്രത്യാഖ്യാസ്യസി മാനദ।
വിഷമഗ്നിം ജലം രജ്ജുമാസ്ഥാസ്യേ തവ കാരണാത് ॥ 3-53-4 (17899)
ഏവമുക്തസ്തു വൈദർഭ്യാ നലസ്താം പ്രത്യുവാച ഹ।
തിഷ്ഠത്സു ലോകപാലേഷു കഥം മാനുഷമിച്ഛസി ॥ 3-53-5 (17900)
യേഷാമഹം ലോകകൃതാമീശ്വരാണാം മഹാത്മനാം।
ന പാദരജസാ തുല്യോ മനസ്തേ തേഷു വർതതാം ॥ 3-53-6 (17901)
വിപ്രിയം ഹ്യാചരൻമർത്യോ ദേവാനാം മൃത്യുച്ഛതി।
ത്രാഹി മാമനവദ്യാംഗി വരയസ്വ സുരോത്തമാൻ ॥ 3-53-7 (17902)
വിരജാംസി ച വാസാംസി ദിവ്യാശ്ചിത്രാഃ സ്രജസ്തഥാ।
ഭൂഷണാനി തു ദിവ്യാനി ദേവാൻപ്രാപ്യ തു ഭുങ്ക്ഷ്വ വൈ ॥ 3-53-8 (17903)
യ ഇമാം പൃഥിവീം കൃത്സ്നാം സങ്ക്ഷിപ്യ ഗ്രസതേ പുനഃ।
ഹുതാശമീശം ദേവാനാം കാ തം ന വരയേത്പതിം ॥ 3-53-9 (17904)
യസ് ദണ്ഡഭയാത്സർവേ ഭൂതഗ്രാമാഃ സമാഗതാഃ।
ധർമമേവാനുരുധ്യന്തി കാ തം ന വരയേത്പതിം ॥ 3-53-10 (17905)
ധർമാത്മാനം മഹാത്മാനം ദൈത്യദാനവമർദനം।
മഹേന്ദ്രം സർവദേവാനാം കാ തം ന വരയേത്പതിം ॥ 3-53-11 (17906)
ക്രിയതാമവിശങ്കേന മനസാ യദി മന്യസേ।
വരുണം ലോകപാലാനാം സുഹൃദ്വാക്യമിദം ശൃണു ॥ 3-53-12 (17907)
നൈഷധേനൈവമുക്താ സാ ദമയന്തീ ബചോഽബ്രവീത്।
സമാപ്ലുതാഭ്യാം നേത്രാഭ്യാം ശോകജേനാഥ വാരിണാ ॥ 3-53-13 (17908)
ദേവേഭ്യോഽഹം നമസ്കൃത് യസർവേഭ്യഃ പൃഥിവീപതേ।
വൃണേ ത്വാമേവ ഭർതാരം സത്യമേതദ്ബ്രവീമി തേ ॥ 3-53-14 (17909)
താമുവാച തതോ രാജാ വേഷമാനാം കൃതാഞ്ജലിം।
ദൌത്യേനാഗത്യ കല്യാണി നോത്സഹേ സ്വാർഥമീപ്സിതം ॥ 3-53-15 (17910)
കഥം ഹ്യഹം പ്രതിശ്രുത്യ ദേവതാനാം വിശേഷതഃ।
പരാർഥേ യത്നമാരഭ്യ കഥം സ്വാർഥമിഹോത്സഹേ ॥ 3-53-16 (17911)
ഏഷ ധർമോ യദി സ്വാർഥോ മമാപി ഭവിതാ തതഃ।
ഏവം സ്വാർഥം കരിഷ്യാമി തഥാ ഭദ്രേ വിധീയതാം ॥ 3-53-17 (17912)
തതോ ബാഷ്പാകുലാംവാചം ദമയന്തീ ശുചിസ്മിതാ।
പ്രത്യാഹരന്തീ ശനകൈർനലം രാജാനമബ്രവീത് ॥ 3-53-18 (17913)
അസ്ത്യുപായോ മയാ ദൃഷ്ടോ നിരപായോ നരേശ്വര।
യേന ദോഷോ ന ഭവിതാ തവ രാജൻകഥഞ്ചന ॥ 3-53-19 (17914)
ത്വം ചൈവ ഹി നരശ്രേഷ്ഠ ദേവാശ്ചേന്ദ്രപുരോഗമാഃ।
ആയാന്തു സഹിതാഃ സർവേ മമ യത്ര സ്വയംവരഃ ॥ 3-53-20 (17915)
തതോഽഹം ലോകപാലാനാം സന്നിധൌ ത്വാം നരേശ്വര।
വരയിഷ്യേ നരവ്യാഘ്ര നൈവം ദോഷോ ഭവിഷ്യതി ॥ 3-53-21 (17916)
ഏവമുക്തസ്തു വൈദർഭ്യാ നലോ രാജാ വിശംപതേ।
ആജഗാമ പുനസ്തത്ര യത്ര ദേവാഃ സമാഗതാഃ ॥ 3-53-22 (17917)
തമപശ്യംസ്തഥാഽഽയാന്തം ലോകപാലാ മഹേശ്വരാഃ।
ദൃഷ്ട്വാ ചൈനം തതോഽപൃച്ഛന്വൃത്താന്തം സർവമേവ തം ॥ 3-53-23 (17918)
കച്ചിദ്ദൃഷ്ടാ ത്വയാ രാജന്ദമയന്തീ ശുചിസ്മിതാ।
കിമബ്രവീച്ച നഃ സർവാന്വദ ഭൂമിപതേഽനഘ ॥ 3-53-24 (17919)
നല ഉവാച। 3-53-25x (1922)
ഭവദ്ഭിരഹമാദിഷ്ടോ ദമയന്ത്യാ നിവേശനം।
പ്രവിഷ്ടഃ സുമഹാകക്ഷ്യം ദണ്ഡിഭിഃ സ്ഥവിരൈർവൃതം ॥ 3-53-25 (17920)
പ്രവിശന്തം ച മാം തത്ര ന കശ്ചിദ്ദൃഷ്ടവാന്നരഃ।
ഋതേ താം പാർതിവസുതാം ഭവതാമേവ തേജസാ ॥ 3-53-26 (17921)
സഖ്യശ്ചാസ്യാ മയാ ദൃഷ്ടാസ്താഭിശ്ചാപ്യുപലക്ഷിതഃ।
വിസ്മിതാശ്ചാഭവൻസർവാ ദൃഷ്ട്വാ മാം വിബുധേശ്വരാഃ ॥ 3-53-27 (17922)
വർണ്യമാനേഷു ച മയാ ഭവത്സു രുചിരാനനാം।
മാമേവ ഗതസങ്കൽപാ വൃണീതേ സാ സുരോത്തമാഃ ॥ 3-53-28 (17923)
അബ്രവീച്ചൈവ മാം ബാലാ ആയാന്തു സഹിതാഃ സുരാഃ।
ത്വയാ സഹ നരവ്യാഘ്ര മമ യത്രസ്വയംവരഃ ॥ 3-53-29 (17924)
തേഷാമഹം സംനിധൌ ത്വാം വരയിഷ്യാമി നൈഷധ।
ഏവം തവ മഹാബാഹോ ദോഷോ ന ഭവിതേതി ഹ ॥ 3-53-30 (17925)
ഏതാവദേവ വിബുധാ യഥാവൃത്തമുപാഹൃതം।
മയാ ശേഷേ പ്രമാണം തു ഭവന്തസ്ത്രിദശേശ്വരാഃ ॥ 3-53-31 (17926)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി നലോപാഖ്യാനപർവണി ത്രിപഞ്ചാശോഽധ്യായഃ ॥ 53 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-53-1 യഥാശ്രദ്ധം ദേവേഭ്യോ നമസ്കൃത് പ്രണയസ്വേതി സംബന്ധഃ। പ്രണയസ്വ പരിണയസ്വ। മാമിതി ശേഷഃ ॥ 3-53-2 വിസ്രബ്ധം സവിശ്വാസം യഥാസ്യാത്തഥാ പ്രണയം പരിണയനം വിവാഹം ॥ 3-53-3 സന്നിപാതിതാഃ മേലിതാഃ ॥ 3-53-4 മൃത്യുകാരണാദിതി ക. ധ. പാഠഃ ॥ 3-53-25 മഹാകക്ഷ്യം മഹാന്തം രാജദ്വാരപ്രദേശം ॥ 3-53-31 അതഃപരം പ്രമാണം തു ഭവന്തോഽമരസത്തമാ ഇതി. ക. പാഠഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 054
॥ ശ്രീഃ ॥
3.54. അധ്യായഃ 054
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
സ്വയംവരമണ്ഡപേ ഇന്ദ്രാഗ്നിയമവരുണൈർനലസാരൂപ്യേണ തത്പാർശ്വേ സമുപവേശനം ॥ 1 ॥ ദമയന്ത്യാ സ്വഗുണസന്തുഷ്ടേന്ദ്രാദിപ്രസാദേവ നലസ്ഥൈവ വരണം ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-54-0 (17927)
ബൃഹദശ്വ ഉവാച। 3-54-0x (1923)
അഥ കാലേ ശുഭേ പ്രാപ്തേ തഥൌ പുണ്യേ ക്ഷണേ തഥാ।
ആജുഹാവ മഹീപാലാൻഭീമോ രാജാ സ്വയംവരേ ॥ 3-54-1 (17928)
തച്ഛ്രുത്വാ പൃഥിവീപാലാഃ സർവേ ഹൃച്ഛയപീഡിതാഃ।
ത്വരിതാഃ സമപാജഗ്മുർദമയന്തീമഭീപ്സവഃ ॥ 3-54-2 (17929)
കനകസ്തംഭരുചിരം തോരണേന വിരാജിതം।
വിവിശുസ്തേ നൃപാ രംഗം മഹാസിംഹ ഇവാചലം ॥ 3-54-3 (17930)
തത്രാസനേഷു വിവിധേഷ്വാസീനാഃ പൃഥിവീക്ഷിതഃ।
സുരഭിസ്രഗ്ധരാഃ സർവേ പ്രമൃഷ്ടമണികുണ്ഡലാഃ ॥ 3-54-4 (17931)
സംപൂർണാം പുരുഷവ്യാഘ്രൈർവ്യാഘ്രൈർഗിരിഗുഹാമിവ।
`പ്രവിവേശ നലോ ദേവൈഃ പുണ്യശ്ലോകോ നരാധിപ' ॥ 3-54-5 (17932)
തത്ര സ്മ പീനാ ദൃശ്യന്തേ ബാഹവഃ പരിഘോപമാഃ।
ആകാരവർണസുശ്ലക്ഷ്ണാഃ പഞ്ചശീർഷാ ഇവോരഗാഃ ॥ 3-54-6 (17933)
സുകേശാന്താനി ചാരൂണി സുനാസാനി ശുഭാനി ച।
മുഖാനി രാജ്ഞാം ശോഭന്തേ നക്ഷത്രാണി യഥാ ദിവി ॥ 3-54-7 (17934)
ദമയന്തീ തതോ രംഗം പ്രവിവേശ ശുഭാനനാ।
മുഷ്ണന്തീ പ്രഭയാ രാജ്ഞാം ചക്ഷൂഷി ച മനാംസി ച ॥ 3-54-8 (17935)
തസ്യാ ഗാത്രേഷു പതിതാ തേഷാം ദൃഷ്ടിർമഹാത്മനാം।
തത്രതത്രൈവ സക്താഽഭൂന്ന ചചാല ച പശ്യതാം ॥ 3-54-9 (17936)
തതഃ സങ്കീർത്യമാനേഷു രാജ്ഞാം നാമസു ഭാരത।
ദദർശ ഭൈമീ പുരുഷാൻപഞ്ച തുല്യാകൃതീനിഹ ॥ 3-54-10 (17937)
താൻസമീക്ഷ്യ തതഃ സർവാന്നിർവിശേഷാകൃതീൻസ്ഥിതാൻ।
സന്ദേഹാദഥ വേദർഭീ നാഭ്യജാനാന്നലം നൃപം ॥ 3-54-11 (17938)
`നിർവിശേഷവയോവേഷരൂപാണാം തത്ര സാ ശുഭാ।'
യംയം ഹി ദദൃശേ തേഷാം തന്തം മേനേ നലം നൃപം।
സാചിന്തയന്തീ ബുദ്ധ്യാഽഥ തർകയാമാസ ഭാമിനീ ॥ 3-54-12 (17939)
കഥം നു ദേവാഞ്ജാനീയാം കഥം വിദ്യാം നലം നൃപം।
ഏവം സഞ്ചിന്തയന്തീ സാ വൈദർഭീ ഭൃശദുഃഖിതാ ॥ 3-54-13 (17940)
ശ്രുതാനി ദേവലിംഗാനി തർകയാമാസ ഭാരത।
ദേവാനാം യാനി ലിംഗാനി സ്ഥവിരേഭ്യഃ ശ്രുതാനി മേ ॥ 3-54-14 (17941)
താനീഹ തിഷ്ഠതാം ഭൂമാവേകസ്യാപി ന ലക്ഷയേ।
ഏവം വിചിന്ത്യ ബഹുധാ വിചാര്യ ച പുനഃ പുനഃ ॥ 3-54-15 (17942)
ശരണം പ്രതി ദേവാനാം പ്രാപ്തകാലമമന്യത।
വാചാ ച മനസാ ചൈവ നമസ്കാരം പ്രയുജ്യ സാ ॥ 3-54-16 (17943)
ദേവേഭ്യഃ പ്രാഞ്ജലിർഭൂത്വാ വേപമാനേദമബ്രവീത്।
ഹംസാനാം വചനം ശ്രുത്വാ യഥാ മേ നൈഷധോ വൃതഃ।
പതിത്വേ തേന സത്യേന ദേവാസ്തം പ്രദിശന്തു മേ ॥ 3-54-17 (17944)
മനസാ വചസാ ചൈവ യഥാ നാതിചരാംയഹം।
തേന സത്യേന വിബുധാസ്തമേവ പ്രദിശന്തു മേ ॥ 3-54-18 (17945)
യഥാ ദേവൈഃ സ മേ ഭർതാ വിഹിതോ നിഷധാധിഷഃ।
തേന സത്യേന മേ ദേവാസ്തമേവ പ്രദിശന്തു മേ ॥ 3-54-19 (17946)
യഥേദം വ്രതമാരബ്ധം നലസ്യാരാധനേ മയാ।
തേന സത്യേന മേ ദേവാസ്തമേവ പ്രദിശന്തു മേ ॥ 3-54-20 (17947)
സ്വം ചൈവ രൂപം പുഷ്യന്തു ലോകപാലാ മഹേശ്വരാഃ।
യഥാഽഹമഭിജാനീയാം പുണ്യശ്ലോകം നരാധിപം ॥ 3-54-21 (17948)
നിശംയ ദമയന്ത്യാസ്തത്കരുണം പ്രതിദേവിതം।
നിശ്ചയംപരമം തഥ്യമനുരാഗം ച നൈഷധേ ॥ 3-54-22 (17949)
മനോവിശുദ്ധിം ബുദ്ധിം ച ഭക്തിം രാഗം ച നൈഷധേ।
യഥോക്തം ചക്രിരേ ദേവാഃ സാമർഥ്യം ലിംഗധാരണേ ॥ 3-54-23 (17950)
സാഽപശ്യദ്വിബുധാൻസർവാനസ്വേദാൻസ്തബ്ധലോചനാൻ।
അംലാനസ്രഗ്രജോഹീനാൻസ്ഥിതാനസ്പൃശതഃ ക്ഷിതിം ॥ 3-54-24 (17951)
ഛായാദ്വിതീയോ ംലാനസ്രഗ്രജഃസ്വേദസമന്വിതഃ।
ഭൂമിഷ്ഠോ നൈഷധശ്ചൈവ നിമേഷേണ ച സൂചിതഃ ॥ 3-54-25 (17952)
സാ സമീക്ഷ്യ തു താന്ദേവാൻപുണ്യശ്ലോകം ച ഭാരത।
നൈഷധം വരയാമാസ ഭൈമീ ധർമേണ പാണ്ഡവ ॥ 3-54-26 (17953)
വിലജ്ജമാനാ വസ്ത്രാന്തം ജഗ്രാഹായതലോചനാ।
സ്കന്ധദേശേഽസൃജത്തസ്യ സ്രജം പരമശോഭനാം ॥ 3-54-27 (17954)
വരയാമാസ ചൈവൈനം പതിത്വേ വരവർണിനീ।
തതോ ഹാഹേതി സഹസാ മുക്തഃ ശബ്ദോ നരാധിപൈഃ ॥ 3-54-28 (17955)
ദേവൈർമഹർഷിഭിസ്തത്ര സാധുസാധ്വിതി ഭാരത।
വിസ്മിതൈരീരിതഃ ശബ്ദഃ പ്രശംസദ്ഭിർനലം നൃപം ॥ 3-54-29 (17956)
ദമയന്തീം തു കൌരവ്യ വീരസേനസുതോ നൃപഃ।
ആശ്വാസയദ്വരാരോഹാം പ്രഹൃഷ്ടേനാന്തരാത്മനാ ॥ 3-54-30 (17957)
യത്ത്വം ഭജസി കല്യാണി പുമാംസം ദേവസന്നിധൌ।
തസ്മാൻമാം വിദ്ധി ഭർതാരമേതത്തേ വചനേ രതം ॥ 3-54-31 (17958)
യാവച്ച മേ ധരിഷ്യന്തി പ്രാണാ ദേഹേ ശുചിസ്മിതേ।
താവത്ത്വയി ഭവിഷ്യാമി സത്യമേതദ്ബ്രവീമി തേ ॥ 3-54-32 (17959)
ദമയന്തീ തഥാ വാഗ്ഭിരഭിനന്ദ്യ കൃതാഞ്ജലിഃ ॥ 3-54-33 (17960)
തൌ പരസ്പരതഃ പ്രീതൌ ദൃഷ്ട്വാ ത്വഗ്നിപുരോഗമാൻ।
താനേവ ശരണം ദേവാഞ്ജഗ്മതുർമനസാ തദാ ॥ 3-54-34 (17961)
വൃതേ തു നൈഷധേ ഭൈംയാ ലോകപാലാ മഹൌജസഃ।
പ്രഹൃഷ്ടമനസഃ സർവേ നലായാഷ്ടൌ വരാന്ദദുഃ ॥ 3-54-35 (17962)
പ്രത്യക്ഷദർശനം യജ്ഞേ ഗതിം ചാനുത്തമാം ശുഭാം।
നൈഷധായ ദദൌ ശക്രഃ പ്രീയമാണഃ ശചീപതിഃ ॥ 3-54-36 (17963)
അഗ്നിരാത്മഭവം പ്രാദാദ്യത്ര വാഞ്ഛതി നൈഷധഃ।
ലോകാനാത്മപ്രഭാംശ്ചൈവ ദദൌ തസ്മൈ ഹുതാശനഃ ॥ 3-54-37 (17964)
യമസ്ത്വന്നരസം പ്രാദാദ്ധർമേ ച പരമാം സ്ഥിതിം।
അപാംപതിരപാം ഭാവം യത്രവാഞ്ഛതി നൈപധഃ ॥
സ്രജശ്ചോത്തമഗന്ധാഢ്യാഃ സർവേച മിഥുനം ദദുഃ 3-54-38 (17965)
വരാനേവം പ്രദായാസ്യ ദേവാസ്തേ ത്രിദിവം ഗതാഃ।
`ഏതത്സർവം നലോഽപശ്യദ്ദമയന്തീ ച ഭാരത।
യഥാ സ്വപ്നം മഹാരാജ തഥൈവ ദദൃശുർജനാഃ ॥ 3-54-39 (17966)
തതഃ സ്വയവരം ചക്രേ ഭീമോ രാജാഽതിമാനുഷം।
സമാഗതേഷു സർവേഷു ഭൂപാലേസു വിശാംപതേ ॥ 3-54-40 (17967)
ദമയന്ത്യപി തദ്ദൃഷ്ട്വാരാജമണ്ഡലമൃദ്ധിമത്।
അന്വീക്ഷ്യനൈഷധം വവ്രേ ഭൈമീ ധർമേണ ഭാരത ॥ 3-54-41 (17968)
വൃതേ ച നൈഷധേ ഭൈംയാ നിവൃത്തേ ച സ്വയംവരേ।
സർവ ഏവ മഹീപാലാഃ പ്രതിജഗ്മുര്യഥാഗതം' ॥ 3-54-42 (17969)
പാർഥിവാശ്ചാനുഭൂയാസ്യ വിവാഹം വിസ്മയാന്വിതാഃ।
ദമയന്ത്യാശ്ച മുദിതാഃ പ്രതിജഗ്മുര്യഥാഗതം ॥ 3-54-43 (17970)
ഗതേഷു പാർഥിവേന്ദ്രേഷു ഭീമഃ പ്രീതോ മഹാമനാഃ।
വിവാഹം കാരയാമാസ ദമയന്ത്യാ നലസ്യ ച ॥ 3-54-44 (17971)
ഉഷ്യ തത്ര തഥാകാമം നൈഷധോ ദ്വിപദാംവരഃ।
ഭീമേന സമനുജ്ഞാതോ ജഗാമ നഗരം സ്വകം।
അവാപ്യ നാരീരത്നം തു പുണ്യശ്ലോകോപി പാർഥിവഃ ॥ 3-54-45 (17972)
രേമേ സഹ തയാ രാജഞ്ഛച്യേവ ബലവൃത്രഹാ।
അതീവ മുദിതോ രാജാ ഭ്രാജമാനോംശുമാനിവ ॥ 3-54-46 (17973)
അരഞ്ജയത്പ്രജാ വീരോ ധർമേണ പരിപാലയൻ।
ഈജേ ചാപ്യശ്വമേധേന യയാതിരിവ നാഹുഷഃ।
അന്യൈശ്ച ബഹുഭിർധീമാൻക്രതുഭിശ്ചാപ്തദക്ഷിണൈഃ ॥ 3-54-47 (17974)
പുഗശ്ച രമണീയേഷു വനേഷൂപവനേഷു ച।
ദമയന്ത്യാ സഹ നലോ വിജഹാരാമരോപമഃ ॥ 3-54-48 (17975)
ജനയാമാസ ച തതോ ദമയന്ത്യാം മഹാമനാഃ।
ഇന്ദ്രസേനം സുതം ചാപി ഇന്ദ്രസേനാം ചകന്യകാം ॥ 3-54-49 (17976)
ഏവം സ യജമാനശ്ച വിഹരംശ്ച നരാധിപഃ।
രരക്ഷ വസുസംപൂർണാം വസുധാം വസുധാധിപഃ ॥ 3-54-50 (17977)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി നലോപാഖ്യാനപർവണി ചതുഃപഞ്ചാശോഽധ്യായഃ ॥ 54 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-54-7 സുനാസാക്ഷിഭ്രുവാണി ശ്വേതി ഝ. പാഠഃ ॥ 3-54-8 മുഷ്ണന്തീ ഹരന്ത ॥ 3-54-21 ലോകപാലാഃ സഹേശ്വരാ ഇതി ഝ. പാഠഃ ॥ 3-54-24 അംലാനസ്രജശ്ച തേ രജോഹീനാശ്ചേതി വിഗ്രഹഃ। ഠായാവിഹീനാനംലാനസ്രജോഽസ്വേദസമന്വിതാനിതി ക. പാഠഃ ॥ 3-54-31 യദ്യസ്മാൻമാം ഭജസി തസ്മാത്തേ തവ വചനേ രതം ഇത്യേതത് വിദ്ധി ॥ 3-54-37 ആത്മഭവം ഭാത്മന ആവിർഭാവം ॥ 3-54-38 അന്നരസം യാദൃശേ താദൃശേപ്യന്നേ വിശിഷ്ടരസവത്താം। ഭാവം സത്താം। മുധുനം ഏകൈകേന ദ്വയം ദ്വയമപീത്യർഥഃ ॥ 3-54-43 അനുഭൂയ ദൃഷ്ട്വാ ॥ 3-54-45 ഉഷ്യ വാസം കൃത്വാ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 055
॥ ശ്രീഃ ॥
3.55. അധ്യായഃ 055
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ദമയന്തീസ്വയംവരാദനന്തരം ദിവം ഗച്ഛതാമിന്ദ്രാദീനാം മധ്യേമാർഗം കലിദ്വാപരയോർദർശനം ॥ 1 ॥ തൈഃ സ്വയംവരേ ദമയന്ത്യാ നലവരണം നിവേദിതേന ദ്വാപരദ്വിതീയേന കലിനാ നലപരാഭവപ്രതിജ്ഞാനം ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-55-0 (17978)
ബൃഹദശ്വ ഉവാച। 3-55-0x (1924)
വൃതേ തു നൈഷധേ ഭൈംയാ ലോകപാലാ മഹൌജസഃ।
യാന്തോ ദദൃശുരായാന്തം ദ്വാപരം കലിനാ സഹ ॥ 3-55-1 (17979)
അഥാബ്രവീത്കലിം ശക്രഃ സംപ്രേക്ഷ്യ ബലവൃത്രഹാ।
ദ്വാപരേണ സഹായേന കലേ ബ്രൂഹി ക്വ യാസ്യസി ॥ 3-55-2 (17980)
തതോഽബ്രവീത്കലിഃ ശക്രം ദമയന്ത്യാഃ സ്വയംവരം।
ഗത്വാ ഹി വരയിഷ്യേ താം മനോ ഹി മമ താം ഗതം ॥ 3-55-3 (17981)
തമബ്രവീത്പ്രഹസ്യേന്ദ്രോ നിർവൃത്തഃ സ സ്വയംവരഃ।
വൃതസ്തയാ നലോ രാജാ പതിരസ്മത്സമീപതഃ ॥ 3-55-4 (17982)
ഏവമുക്തസ്തു ശക്രേണ കലിഃ കോപസമന്വിതഃ।
ദേവാനാമന്ത്ര്യ താൻസർവാനുവാചേദം വചസ്തദാ ॥ 3-55-5 (17983)
ദേവാനാം മാനുഷം മധ്യേ യത്സാ പതിമവിന്ദത।
നനു തസ്യാ ഭവേന്ന്യായ്യം വിപുലം ദണ്ഡധാരണം ॥ 3-55-6 (17984)
ഏവമുക്തേ തു കലിനാ പ്രത്യൂചുസ്തേ ദിവൌകസഃ।
അസ്മാഭിഃ സഭനുജ്ഞാതേ ദമയന്ത്യാ നലോ വൃതഃ ॥ 3-55-7 (17985)
കാ ഹി സർവഗുണോപേതം നാശ്രയേത നലം നൃപം।
യോ വേദ ധർമാനഖിലാന്യഥാവച്ചരിതവ്രതഃ ॥ 3-55-8 (17986)
യോഽധീതേ ചതുരോ വേദാൻസർവാനാഖ്യാനപഞ്ചമാൻ।
അഹിംസാനിരതോ യശ്ച സത്യവാദീ ദൃഢവ്രതഃ ॥ 3-55-9 (17987)
യസ്മിന്ദാക്ഷ്യം ധൃതിർജ്ഞാനം തപഃ ശൌചം ദമഃ ശമഃ।
ധ്രുവാണി പുരുഷവ്യാഘ്രേ ലോകപാലസമേ നൃപേ ॥ 3-55-10 (17988)
ഏവംരൂപം നലം യോ വൈ കാമയേച്ഛപിതും കലേ।
ആത്മാനം സ ശപേൻമൂഢോ ഹന്യാദാത്മാനമാത്മനാ ॥ 3-55-11 (17989)
ഏവംഗുണം നലം യോ വൈ കാമയേച്ഛപിതും കലേ।
കൃച്ഛ്രേ സ നരകേ മഞ്ജേദഗാധേ വിപുലേ ഹ്രദേ ॥ 3-55-12 (17990)
ഏവമുക്ത്വാ കലിം ദേവാ ദ്വാപരം ച ദിവം യയുഃ।
തതോ ഗതേഷു ദേവേഷു കലിർദ്വാപരമബ്രവീത് ॥ 3-55-13 (17991)
സംയന്തും നോത്സഹേ കോപം നലേ വത്സ്യാമി ദ്വാപര।
ഭ്രംശയിഷ്യാമി തം രാജ്യാന്ന ഭൈംയാ സഹ രംസ്യതേ ॥ 3-55-14 (17992)
ത്വമപ്യക്ഷാൻസമാവിശ്യ സാഹായ്യം കർതുമർഹസി।
`മമ പ്രിയകൃതേ ഹ്യസ്മൻകൃതവാംശ്ച ഭവിഷ്യസി' ॥ 3-55-15 (17993)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി നലോപാഖ്യാനപർവണി പഞ്ചപഞ്ചാശോഽധ്യായഃ ॥ 55 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-55-4 നിർവൃത്തഃ സമാപ്തഃ ॥ 3-55-7 അസ്മാഭിഃ സമനുജ്ഞാതോ ദമയന്ത്യേതി ക. ധ. പാഠഃ ॥ 3-55-9 ധർമവാദീ ദൃഢവ്രതം ഇതി ക. പാഠഃ ॥ 3-55-10 ശൌചം ദയാ ക്ഷമേതി ക. പാഠഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 056
॥ ശ്രീഃ ॥
3.56. അധ്യായഃ 056
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
കലിചോദനയാ പുഷ്കരേണ നലാഹ്വാനം ॥ 1 ॥ നലപുഷ്കരയോരക്ഷദേവനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-56-0 (17994)
ബൃഹദശ്വ ഉവാച। 3-56-0x (1925)
ഏവം സ സമയം കൃത്വാ ദ്വാപരേണ കലിഃ സഹ।
ആജഗാമ തതസ്തത്ര യത്രരാജാ സ നൈഷധഃ ॥ 3-56-1 (17995)
സ നിത്യമന്തരപ്രേക്ഷീ നിഷധേഷ്വവസച്ചിരം।
അഥാസ്യ ദ്വാദശേ വർഷേ ദദർശ കലിരന്തരം ॥ 3-56-2 (17996)
കൃത്വാ മൂത്രമുപസ്പൃശ്യ സന്ധ്യാമന്വാസ്ത നൈഷധഃ।
അകൃത്വാ പാദയോഃ ശൌചം തത്രൈനം കലിരാവിശത് ॥ 3-56-3 (17997)
സ സമാവിശ്യ ച നലം സമീപം പുഷ്കരസ്യ ച।
ഗത്വാ പുഷ്കരമാഹേദമേഹി ദീവ്യ നലേന വൈ ॥ 3-56-4 (17998)
അക്ഷദ്യൂതേ നലം ജേതാ ഭവാൻഹി സഹിതോ മയാ।
നിഷധാൻപ്രതിപദ്യസ്വ ജിത്വാ രാജ്യം നലം നൃപം ॥ 3-56-5 (17999)
ഏവമുക്തസ്തു കലിനാ പുഷ്കരോ നലമഭ്യയാത്।
കലിശ്ചൈവ വൃഷോ ഭൂത്വാ തം വൈ പുഷ്കരമന്വയാത് ॥ 3-56-6 (18000)
ആസാദ്യ തു നലം വീരം പുഷ്കരഃ പരവീരഹാ।
ദീവ്യാവേത്യബ്രവീദ്ധാതാ വൃഷേണേതി മുഹുർമുഹുഃ ॥ 3-56-7 (18001)
ന ചക്ഷമേ തതോ രാജാ സമാഹ്വാനം മഹാമനാഃ।
വൈദർഭ്യാഃ പ്രേക്ഷമാണായാഃ പ്രാപ്തകാലമമന്യത ॥ 3-56-8 (18002)
`തതഃ സ രാജ്ഞാ സഹസാ ദേവിതും സംപ്രചക്രമേ ॥ 3-56-9 (18003)
ഭ്രാത്രാ ദേവാഭിഭൂതേന ദൈവാവിഷ്ടോ ജനാധിപഃ।'
ഹിരണ്യസ്യ സുവർണസ്യ യാനയുഗ്യസ് വാസസാം।
ആവിഷ്ടഃ കലിനാ ദ്യൂതേ ജീയതേ സ്മ നലസ്തദാ ॥ 3-56-10 (18004)
തമക്ഷമദസംമത്തം സുഹൃദാം ന തു കശ്ചന।
നിവാരണേഽഭവച്ഛക്തോ ദീവ്യമാനമരിന്ദമം ॥ 3-56-11 (18005)
തതഃ പൌരജനാഃ സർവേ മന്ത്രിഭിഃ സഹ ഭാരത।
രാജാനം ദ്രഷ്ടുമാഗച്ഛന്നിവാരയിതുമാതുരം ॥ 3-56-12 (18006)
തതഃ സൂത ഉപാഗംയ ദമയന്ത്യൈ ന്യവേദയത്।
ഏഷ പൌരജനോ ദേവി ദ്വാരി തിഷ്ഠതി കാര്യവാൻ ॥ 3-56-13 (18007)
നിവേദ്യതാം നൈഷധായ സർവാഃ പ്രകൃതയഃ സ്ഥിതാഃ।
അമൃഷ്യമാണാ വ്യസനം രാജ്ഞോ ധർമാർഥദർശിനഃ ॥ 3-56-14 (18008)
തതഃ സാ ബാഷ്പകലയാ വാചാ ദുഖേന കർശിതാ।
ഉവാച നൈഷധം ഭൈമീ ശോകോപഹതചേതനാ ॥ 3-56-15 (18009)
രാജൻപൌരജനോ ദ്വാരി ത്വാം ദിദൃക്ഷുരവസ്ഥിതഃ।
`വൃദ്ധൈർബ്രാഹ്മണമുഖ്യൈശ്ച വണിഗ്ഭിശ്ച സമന്വിതഃ ॥ 3-56-16 (18010)
ആഗതം സഹിതം രാജംസ്ത്വത്പ്രസാദാവലംബനം।'
തം ദ്രഷ്ടുമർഹസീത്യേവം പുനഃ പുനരഭാഷത ॥ 3-56-17 (18011)
താം തഥാ രുചിരാപാംഗീം വിലപന്തീം തഥാവിധാം।
ആവിഷ്ടഃ കലിനാ രാജാ നാഭ്യഭാഷത കിഞ്ചന ॥ 3-56-18 (18012)
തതസ്തേ മന്ത്രിണഃ സർവേ തേ ചൈവ പുരവാസിനഃ।
നായമസ്തീതി ദുഃഖാർതാ വ്രീഡിതാ ജഗ്മുരാലയാൻ ॥ 3-56-19 (18013)
തഥാ തദഭവദ്ദ്യൂതം പുഷ്കരസ്യ നലസ്യ ച।
യുധിഷ്ഠിര ബഹൂൻമാസാൻപുണ്യശ്ലോകസ്ത്വജീയത ॥ 3-56-20 (18014)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി നലോപാഖ്യാനപർവണി ഷട്പഞ്ചാശോഽധ്യായഃ ॥ 65 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-56-1 സമയം സങ്കേതം ॥ 3-56-3 അന്വാസ്ത ഉപാസിതവാൻ ॥ 3-56-4 സ കുലിഃ। നലം സമാവിശ്യ രൂപാന്തരേണ പുഷ്കരം ചാബ്രവീത്। ദീവ്യ ദ്യൂതം കുരു ॥ 3-56-6 വൃഷഃ ശ്രേഷ്ഠഃ പാശശ്രേഷ്ഠോ ഭൂത്വാ ॥ 3-56-7 വൃഷേണാക്ഷമുഖ്യേന। അബ്രവീത്പ്രീത്യേതി ക. പാഠഃ ॥ 3-56-10 യാനേഷു യുഗ്യം യുഗവഹം രഥാദി തസ്യ ॥ 3-56-19 നായമസ്തി നഷ്ടോയമിത്യർഥഃ ॥ 3-56-20 പുണ്യഃ പാവനഃ ശ്ലോകോ യശോ യസ്യ। അജീയത ജിതഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 057
॥ ശ്രീഃ ॥
3.57. അധ്യായഃ 057
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ദ്യൂതേ നലപരാജയമുത്പശ്യന്ത്യാ ദമയന്ത്യാ ചോദിതേന സാരഥിനാ തത്പുത്രമിഥുനസ്യ രഥാരോപണേന ഭീമനഗരപ്രാപണം ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-57-0 (18015)
ബൃഹദശ്വ ഉവാച। 3-57-0x (1926)
ദമയന്തീ തതോ ദൃഷ്ട്വാ പുണ്യശ്ലോകം നരാധിപം।
ഉൻമത്തവദനുൻമത്താ ദേവനേ കൃതചേതസം ॥ 3-57-1 (18016)
ഭയശോകസമാവിഷ്ടാ രാജൻഭീമസുതാ തതഃ।
ചിന്തയാമാസ തത്കാര്യം സുമഹത്പാർഥിവം പ്രതി ॥ 3-57-2 (18017)
സാ ശങ്കമാനാ തത്പാപം ചികീർഷന്തീ ച തത്പ്രിയം।
നലം ച ഹൃതസർവസ്വമുപലഭ്യേദമബ്രവീത് ॥ 3-57-3 (18018)
ബൃഹത്സേനാമതിയശാം താം ധാത്രീം പരിചാരികാം।
ഹിതാം സർവാർഥകുശലാമനുരക്താം സുഭാഷിതാം ॥ 3-57-4 (18019)
ബൃഹൻസേനേ വ്രജാമാത്യാനാനായ്യ നലംശാസനാത്।
ആചക്ഷ്വ യദ്ധൃതം ദ്രവ്യമവശിഷ്ടം ച യദ്വസു ॥ 3-57-5 (18020)
`ഇത്യേവം സാ സമാദിഷ്ടാ ബൃഹത്സേനാ നരേശ്വര।
ഉവാച ദേവ്യാ വചനം മന്ത്രിണാം സാ സമീപത ॥' 3-57-6 (18021)
തതസ്തേ മന്ത്രിണഃ സർവേ വിജ്ഞായ നലശാസനം।
അപി നോ ഭാഗധേയം സ്യാദിത്യുക്ത്വാ പുനരാവ്രജൻ ॥ 3-57-7 (18022)
താസ്തു സർവാഃ പ്രകൃതയോ ദ്വിതീയം സമുപസ്ഥിതാഃ।
ന്യവേദയദ്ഭീമസുതാ ന ച തത്പ്രത്യനന്ദത ॥ 3-57-8 (18023)
വാക്യമപ്രതിനന്ദന്തം ഭർതാരമഭിവീക്ഷ്യ സാ।
ദമയന്തീ പുനർവേശ്മ വ്രീഡിതാ പ്രവിവേശ ഹ ॥ 3-57-9 (18024)
നിശാംയ സതതം ചാക്ഷാൻപുണ്യശ്ലോകപരാങ്യുഖാൻ।
നലം ച ഹൃതസർവസ്വം ധാത്രീം പുനരുവാച ഹ ॥ 3-57-10 (18025)
ബൃഹത്സേനേ പുനർഗച്ഛ വാർഷ്ണേയം നലശാസനാത്।
സൂതമാനയ കല്യാണി മഹത്കാര്യമുപസ്ഥിതം ॥ 3-57-11 (18026)
ബൃഹത്സേനാ തു സാ ശ്രുത്വാ ദമയന്ത്യാഃ പ്രഭാപിതം।
വാർഷ്ണേയമാനയാമാസ പുരുഷൈരാപ്തകാരിഭിഃ ॥ 3-57-12 (18027)
വാർഷ്ണേയം തു തതോ ഭൈമീ സാന്ത്വയച്ഛ്ലക്ഷ്ണയാ ഗിരാ।
ഉവാച ദേശകാലജ്ഞാ പ്രാപ്തകാലമനിന്ദിതാ ॥ 3-57-13 (18028)
ജാനഷേ ത്വം യഥാ രാജാ സംയഗ്വൃത്തഃ സദാ ത്വയി।
തസ്യ ത്വം വിപമസ്ഥസ്യ സാഹായ്യം കർതുമർഹസി ॥ 3-57-14 (18029)
യഥായഥാ ഹി നൃപതിഃ പുഷ്കരേണൈവ ജീയതേ।
തഥാതഥാഽസ്യ വൈ ദ്യൂതേ രാഗോ ഭൂയോഽഭിവർധതേ ॥ 3-57-15 (18030)
യഥാ ച പുഷ്കരസ്യാക്ഷാഃ പതന്തി വശവർതിനഃ।
തഥാ വിപര്യയശ്ചാപി നലസ്യാക്ഷേഷു ദൃശ്യതേ ॥ 3-57-16 (18031)
സുഹൃത്സ്വജനവാക്യാനി യഥാഽയം ന ശൃണോതി ച।
മമാപി ച തഥാ വാക്യം നാഭിനന്ദതി നൈഷധ ॥ 3-57-17 (18032)
യഥാ രാജ്ഞഃ പ്രദീപ്താനാം ഭാഗ്യാനാമദ്യ സാരഥേ।
നൂനം മന്യേ ന ശേഷോസ്തി നൈഷധസ്യ മഹാത്മനഃ ॥ 3-57-18 (18033)
യത്തു മേ വചനം രാജാ നാഭിനന്ദതി മോഹിതഃ।
ശരണം ത്വാം പ്രപന്നാഽസ്മി സാരഥേ കുരു മദ്വചഃ।
ന ഹി മേ ശുധ്തേ ഭാവോ വിനാശം പ്രതി സാരഥേ ॥ 3-57-19 (18034)
നലസ്യ ദയിതാനശ്വാന്യോജയിത്വാ മനോജവാൻ।
രഥമാരോപ്യ മിഥുനം കുണ്ഡിനം യാതുർമഹസി ॥ 3-57-20 (18035)
മമ ജ്ഞാതിഷു നിക്ഷിപ്യ ദാരകൌ സ്യന്ദനം തഥാ।
അശ്വാംശ്ചേമാന്യഥാകാമം വസ വാഽന്യത്ര ഗച്ഛവാ ॥ 3-57-21 (18036)
ദമയന്ത്യാസ്തു തദ്വാക്യം വാർണ്യേയോ നലസാരഥിഃ।
ന്യവേദയദശേഷേണ നലാമാത്യേഷു മുഖ്യശഃ ॥ 3-57-22 (18037)
തൈഃ സമേത്യ വിനിശ്ചിത്യ സോഽനുജ്ഞാതോ മഹീപതേ।
യയൌ മിഥുനമാരോപ്യ വിദർഭാംസ്തേന വാഹിനാ ॥ 3-57-23 (18038)
ഹയാംസ്തത്ര വിനിക്ഷിപ്യ സൂതോ രഥവരം ച തം।
ഇന്ദ്രസേനാം ച താം കന്യാമിന്ദ്രസേനം ച ബാലകം ॥ 3-57-24 (18039)
ആമന്ത്ര്യ ഭീമം രാജാനമാർതഃ ശോചന്നലം നൃപം।
ക്വ നു യാസ്യാമി മനസാ ചിന്തയാനോ മുഹുർമുഹുഃ।
അടമാനസ്തതോഽയോധ്യാം ജഗാമ നഗരീം തദാ ॥ 3-57-25 (18040)
ഋതുപർണം സ രാജാനമുപതസ്ഥേ സുദുഃഖിതഃ।
ഭൃതിം ച സ ദദൌ ചാസ്യ സാരഥ്യേന നിയോജിതഃ ॥ 3-57-26 (18041)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി നലോപാഖ്യാനപർവണി സപ്തപഞ്ചാശോഽധ്യാഃ ॥ 57 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-57-2 ദ്വിതീയം ദ്വതീയവാരം। ന ച തത്പ്രത്യവബുധ്യതേതി ക. ധ.പാഠഃ ॥ 3-57-19 കദാചിദ്വിനശേദപീതി ഝ.പാഠഃ ॥ 3-57-20 മിഥുനം കുമാരീം കുമാരം ച। കുണ്ഡിനം ഭീമസ് നഗരം ॥ 3-57-22 മുഖ്യശഃ മുഖ്യേഷു മുഖ്യേഷു ॥ 3-57-23 വാഹിനാ അശ്വരഥേന ॥ 3-57-26 ഭൃതിം വേതനം ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 058
॥ ശ്രീഃ ॥
3.58. അധ്യായഃ 058
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ദ്യൂതേ പുഷ്കരജിതേന നലേന ദമയന്ത്യാ സഹ വനപ്രവേശഃ ॥ 1 ॥ അന്തരിക്ഷേ പക്ഷിരൂപേണ സമുത്പതദ്ഭിരക്ഷൈരാത്മജിഘൃക്ഷോർനലസ്യ അന്തരീയവസ്ത്രാപകർഷണേന പലായനം ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-58-0 (18042)
ബൃഹദശ്വ ഉവാച। 3-58-0x (1927)
തതസ്തു യാതേ വാർഷ്ണേയേ പുണ്യശ്ലോകസ്യ ദീവ്യതഃ।
പുഷ്കരേണ ഹൃതം രാജ്യം യച്ചാപി വസു കിഞ്ചന ॥ 3-58-1 (18043)
ഹൃതരാജ്യം നലം രാജൻപ്രഹസൻപുഷ്കരോഽബ്രവീത്।
ദ്യൂതം പ്രവർതതാം ഭൂയഃ പ്രതിപാണോഽസ്തി കസ്തവ ॥ 3-58-2 (18044)
ശിഷ്ടാ തേ ദമയന്ത്യേകാ സർവമന്യദ്ധൃതം മയാ।
ദമയന്ത്യാഃ പണഃ സാധു വർതതാം യദി മന്യസേ ॥ 3-58-3 (18045)
പുഷ്രേണൈവമുക്തസ്യ പുണ്യശ്ലോകസ്യ മന്യുനാ।
വ്യദീര്യതേവ ഹൃദയം ന ചൈനം കിഞ്ചിദബ്രവീത് ॥ 3-58-4 (18046)
തതഃ പുഷ്കരമാലോക്യ നലഃ പരമമന്യുമാൻ।
`ഉവാച വിദ്യതേഽന്യച്ച ധനം മമ നരാധമ ॥ 3-58-5 (18047)
ഷണരൂപേണ നിക്ഷിപ്യ പുണ്യശ്ലോകഃ സുദുർമനാഃ।
ഉത്തരീയം തഥാ വസ്ത്രം തസ്യാശ്ചാഭരണാനി ച'।
ഉൻസൃജ്യ സർവഗാത്രഭ്യോ ഭൂഷണാനി സഹായശാഃ ॥ 3-58-6 (18048)
സുകവാസാ ഹ്യസംവീതഃ സുഹൃച്ഛോകവിവർധനഃ।
നിശ്ചക്രാമ തതോരാജാ ത്യക്ത്വാ സുവിപുലാം ശ്രിയം ॥ 3-58-7 (18049)
ദമയന്ത്യേകവസ്ത്രാഽഥ ഗച്ഛന്തം പൃഷ്ഠതോഽന്വഗാത്।
സ തയാ നഗരാഭ്യാശേ ത്രിരാത്രം നൈപധോഽവസത് ॥ 3-58-8 (18050)
പുഷ്കരസ്തു മഹാരാജ ധോഷയാമാസ വൈ പുരേ।
നലേ യഃ സംയഗാതിഷ്ഠേത്സ ഗച്ഛേദ്വധ്യതാം മമ ॥ 3-58-9 (18051)
പുഷ്കരസ്യ തു വാക്യേന തസ്യ വിദ്വേഷണേന ച।
പൌരാ ന തസ്യ സത്കാരം കൃതവന്തോ യുധിഷ്ഠിര ॥ 3-58-10 (18052)
സ തഥാ നഗരാഭ്യാശേ സത്കാരാർഹോ ന സൻകൃതഃ।
ത്രിഗത്രമുപിതോ രാജാ ജലമാത്രേണ വർതയൻ ॥ 3-58-11 (18053)
[പീഡ്യമാനഃ ക്ഷുധാ തത്ര ഫലമൃലാനി കർപയൻ।
പ്രാതിഷ്ഠത തതോരാജാ ദമയന്തീ തമന്വഗാത് ॥] 3-58-12 (18054)
ക്ഷുധയാ പീഡ്യമാനംതു നലോ ബഹുതിഥേഽഹനി।
അപശ്യച്ഛകുനാൻകാംശ്രിദ്ധിരണ്യസദൃശച്ഛദാൻ ॥ 3-58-13 (18055)
സ ചിന്തയാമാസ തദാ നിപധാധിപതിർബലീ।
അസ്തി ഭക്ഷ്യോ മമാദ്യാപി വസു ചേദം ഭവിഷ്യതി ॥ 3-58-14 (18056)
തതസ്താനന്തരീയേണ വാസസാ സ സമാവൃണോത്।
തസ്യ തദ്വസ്ത്രമാദായ സർവേ ജഗ്മുർവിഹായസാ ॥ 3-58-15 (18057)
ഉൻപതന്തഃ ഖഗാ വാക്യമേതദാഹുസ്തതോ നലം।
ദൃഷ്ട്വാ ദിഗ്വാസസം ഭൂമൌ സ്ഥിതം ദീനമധോമുഖം ॥ 3-58-16 (18058)
വയമക്ഷാഃ സുദുർബുദ്ധേ തവവാസോ ജിഹീർഷവഃ।
ആഗതാ ന ഹി നഃ പ്രീതിഃ സവാസസി ഗതേ ത്വയി ॥ 3-58-17 (18059)
നാൻസമീക്ഷ്യ ഗതാനക്ഷാനാത്മാനം ച വിവാസസം।
പുണ്യശ്ലോകസ്തദാ രാജാ ദമയന്തീമഥാബ്രവീത് ॥ 3-58-18 (18060)
യേഷാം പ്രകോപാദൈശ്വര്യാൻപ്രച്യുതോഽഹമനിന്ദിതേ।
പ്രാണയാത്രാം ന വിന്ദേയം ദുഃഖിതഃ ക്ഷുധയാഽന്വിതഃ ॥ 3-58-19 (18061)
യേഷാം കൃതേ ന സത്കാരമകുർവൻമയി നൈഷധാഃ।
ഇമേ തേ ശകുനാ ഭൂത്വാ വാസശ്ചാഷഹരന്തി മേ ॥ 3-58-20 (18062)
വൈഷംയം പരമം പ്രാപ്തോ ദുഃഖിതോ ഗതചേതനഃ।
ഭർതാ തേഽഹം നിബോധേദം വചനം ഹിതമാത്മനഃ ॥ 3-58-21 (18063)
ഏതേ ഗച്ഛന്തി വഹവഃ പന്ഥാനോ ദിണാപഥം।
അവന്തീമൃക്ഷവന്തം ച സമതിക്രംയ പർവതം ॥ 3-58-22 (18064)
ഏഷ വിന്ധ്യോ മഹാശൈലഃ പയോഷ്ണീ ച സമുദ്രഗാ।
ആശ്രമാശ്ച മഹർഷീണാം ബഹുമൂലഫലാന്വിതാഃ ॥ 3-58-23 (18065)
ഏഷ പന്ഥാ വിദർഭാണാമേഷ യാസ്യതി കോസലാൻ।
അതഃപരം ച ദേശോഽയം ദക്ഷിണോ ദക്ഷിണാപഥഃ ॥ 3-58-24 (18066)
ഏതദ്വാക്യം നലോ രാജാ ദമയന്തീം സമാഹിതഃ।
ഉവാചാസകൃദാർതോ ഹി ഭൈമീമുദ്ദിശ്യ ഭാരത ॥ 3-58-25 (18067)
തതഃ സാ വാഷ്പകലയാ വാചാ ദുഃഖേന കർശിതാ।
ഉവാച ദമയന്തീ തം നൈഷധം കരുണം വചഃ ॥ 3-58-26 (18068)
ഉദ്വേഷതേ മേ ഹൃദയം സീദന്ത്യംഗാനി സർവശഃ।
തവ പാർഥിവ സങ്കൽപം ചിന്തയന്ത്യാഃ പുനഃ പുനഃ ॥ 3-58-27 (18069)
ഹൃതരാജ്യം ഹൃതദ്രവ്യം വിവസ്ത്രം ക്ഷുച്ഛ്രമാന്വിതം।
കഥമുത്സൃജ്യ ഗച്ഛേയമഹം ത്വാം നിർജനേ വനേ ॥ 3-58-28 (18070)
ശ്രാന്തസ്യ തേ ക്ഷുധാർതസ്യ ചിന്തയാനസ്യ തത്സുഖം।
വനേ ഘോരേ മഹാരാജ നാശയിഷ്യാംയഹം ക്ലമം ॥ 3-58-29 (18071)
ന ച ഭാര്യാസമം കിഞ്ചിന്നരസ്യാർതസ്യ ഭേഷജം।
നിത്യം ഹി സർവദുഃഖേഷു സത്യമേതദ്വ്രവീമി തേ ॥ 3-58-30 (18072)
നല ഉവാച। 3-58-31x (1928)
ഏവമേതദ്യഥാഽഽന്ഥ ത്വം ദമയന്തി സുമധ്യമേ।
നാസ്തി ബാര്യാസമം മിത്രം നരസ്യാർതസ്യ ഭേഷജം ॥ 3-58-31 (18073)
ന ചാഹം ത്യക്തുകാമസ്ത്വാം കിമലം ഭീരു ശങ്കസേ।
ത്യജേയമഹമാത്മാനം ന ചൈവ ത്വാമനിന്ദിതേ ॥ 3-58-32 (18074)
ദമയന്ത്യുവാച। 3-58-33x (1929)
യദി മാം ത്വം മഹാരാജ ന വിഹാതുമിഹച്ഛസി।
തത്കിമർഥം വിദർഭാണാം പന്ഥാഃ സമുപദിശ്യതേ ॥ 3-58-33 (18075)
അവൈമി ചാഹം നൃപതേ ന തു മാം ത്യക്തുമർഹസി।
ചേതസാ ത്വപകൃഷ്ടേന മാം ത്യജേഥാ മഹീപതേ ॥ 3-58-34 (18076)
പന്ഥാനം ഹി മമാഭീക്ഷ്ണമാഖ്യാസി ച നരോത്തമ।
അതോ നിമിത്തം ശോകം മേ വർധയസ്യമരോപമ ॥ 3-58-35 (18077)
യദി ചായമഭിപ്രായസ്തവ രാജൻഭവിഷ്യതി।
സഹിതാവേവ ഗച്ഛാവോ വിദർഭാന്യദി മന്യസേ ॥ 3-58-36 (18078)
വിദർഭരാജസ്തത്ര ത്വാം പൂജയിഷ്യതി മാനദ।
തേന ത്വം പൂജിതോ രാജൻസുഖം വത്സ്യസി നോ ഗൃഹേ ॥ 3-58-37 (18079)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി നലോപാഖ്യാനപർവണി അഷ്ടപഞ്ചാശോഽധ്യായഃ ॥ 58 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-58-2 പ്രതിപാണഃ പണനീയം ദ്രവ്യം ॥ 3-58- അപകൃഷ്ഠേന കലികർപിതന ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 059
॥ ശ്രീഃ ॥
3.59. അധ്യായഃ 059
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
നലേന സ്വപന്ത്യാ ദമയന്ത്യാ വസ്ത്രാർധച്ഛേദനപൂർവകം പരിത്യാഗേനാപയാനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-59-0 (18080)
ബൃഹദശ്വ ഉവാച। 3-59-0x (1930)
`ഇത്യുക്തഃ സ തദാ ദേവ്യാ നലോ വചനമബ്രവീത്।'
യഥാ രാജ്യന്തവ പിതുസ്തഥാ മമ നസംശയഃ।
ന തു തത്ര ഗമിഷ്യാമി വിഷമസ്ഥഃ കഥഞ്ചന ॥ 3-59-1 (18081)
കഥം സമൃദ്ധോ ഗത്വാഽഹം തവ ഹർഷവിവർധനഃ।
പരിദ്യൂനോ ഗമിഷ്യാമി തവ ശോകവിവർധനഃ ॥ 3-59-2 (18082)
ഇതി ബ്രുവന്നലോ രാജാ ദമയന്തീം പുനഃ പുനഃ।
സാൻഖയാമാസ കല്യാണീം വാസസോർധേന സംവൃതാം ॥ 3-59-3 (18083)
താവേകവസ്ത്രസംവീതാവടമാനാവിതസ്തതഃ।
ക്ഷുത്പിപാസാപരിശ്രാന്തൌ സഭാം കാഞ്ചിദുപേയതുഃ ॥ 3-59-4 (18084)
താം സഭാമുപസംപ്രാപ്യ തദാ സ നിഷധാധിപഃ।
വൈദർഭ്യാ സഹിതോ രാജാ നിഷസാദ മഹീതലേ ॥ 3-59-5 (18085)
സ വൈ വിവസ്ത്രോ മലിനോ വിവർണഃ പാംസുഗുണ്ഠിതഃ।
ദമയന്ത്യാ സഹ ശ്രാന്തഃ സുഷ്വാപ ധരണീതലേ ॥ 3-59-6 (18086)
`തതഃ സ്വവസനസ്യാന്തം ദമയന്തീ വിശാംപതേ।
ഭൂമാവാസ്തീര്യ സുഷ്വാപ പതിമാലിംഗ്യ ശോഭനാ ॥' 3-59-7 (18087)
ദമയനത്യപി കല്യാണീ നിദ്രയാഽപഹൃതാ തതഃ।
സഹസാ ദുഃഖമാസാദ്യ സുകുമാരീ തപസ്വിനീ ॥ 3-59-8 (18088)
സുപ്തായാം ദമയന്ത്യാം തു നലോ രാജാ വിശാംപതേ।
ശോകോൻമഥിതചിത്തഃ സന്ന സ്മ ശേതേ യഥാ പുരാ ॥ 3-59-9 (18089)
സ തദ്രാജ്യാപഹരണം സുഹൃത്ത്യാഗം ച സർവശഃ।
വനേ ച തം പരിധ്വംസം പ്രേക്ഷ്യ ചിന്താമുപേയിവാൻ ॥ 3-59-10 (18090)
കിം നു മേ സ്യാദിദം കൃത്വാ കിംനു മേ സ്യാദകുർവതഃ।
കിംനു മേ മരണം ശ്രേയഃ പരിത്യാഗോ ജനസ്യ വാ ॥ 3-59-11 (18091)
മാമിയം ഹ്യനുരക്തൈവം ദുഃഖമാപ്നോതി മത്കൃതേ।
മദ്വിഹീനാ ത്വിയം ഗച്ഛേത്കദാചിത്സ്വജനം പ്രതി ॥ 3-59-12 (18092)
മയാ നിഃസംശയം ദുഖമിയം പ്രാപ്സ്യത്യനുവ്രതാ।
ഉത്സർഗേസംശയഃ സ്യാത്തു വിന്ദേതാപി സുഖം ക്വചിത് ॥ 3-59-13 (18093)
ബൃഹദശ്ച ഉവാച। 3-59-14x (1931)
സ വിനിശ്ചിത്യ ബഹുധാ വിചാര്യ ച പുനഃപുനഃ।
ഉത്സർഗേഽമന്യത ശ്രേയോ ദമയന്ത്യാ നരാധിപ ॥ 3-59-14 (18094)
ന ചൈഷാ തേജസാ ശക്യാ കൈശ്ചിദ്ധർഷയിതും പഥി।
യശസ്വിനീ മഹാഭാഗാ മദ്ഭക്തേയം പതിവ്രതാ ॥ 3-59-15 (18095)
ഏവം തസ് തദാ ബുദ്ധിർദമയന്ത്യാം ന്യവർതത।
കലിനാ ദുഷ്ടഭാവേന ദമയന്ത്യാ വിസർജനേ ॥ 3-59-16 (18096)
സോഽവസ്ത്രതാമാത്മനശ്ച തസ്യാശ്ചാപ്യേകവസ്ത്രതാം।
ചിന്തയിത്വാഽധ്യഗാദ്രാജാ വസ്ത്രാർധസ്യാവകർതനം ॥ 3-59-17 (18097)
കഥം വാസോ വികർതേയം ന ച ബുദ്ധ്യേത മേ പ്രിയാ।
വിചിന്ത്യൈവം നലോ രാജാ സഭാം പര്യചരത്തദാ ॥ 3-59-18 (18098)
പരിധാവന്നഥ നല ഇതശ്ചേതശ്ച ഭാരത।
ആസസാദ സഭോദ്ദേശേ വികോശം സ്വംഗമുത്തമം ॥ 3-59-19 (18099)
തേനാർധം വാസസശ്ഛിത്ത്വാ നിവസ് ച പരന്തപഃ।
സുപ്താമുത്സൃജ്യ വൈദർഭീം പ്രാദ്രവദ്ഗതചേതനാം ॥ 3-59-20 (18100)
തതോ നിബദ്ധഹൃദയഃ പുനരാഗം താം സഭാം।
ദമയന്തീം തദാ ദൃഷ്ട്വാ രുരോദ നിഷധാധിപഃ ॥ 3-59-21 (18101)
യാം ന വായുർന ചാദിത്യഃ പുരാ പശ്യതി മേ പ്രിയാം।
സേയമദ്യ സഭാമധ്യേ ശേതേ ഭൂമാവനാഥവത് ॥ 3-59-22 (18102)
ഇയം വസ്ത്രാവകർതേന സംവീതാ ചാരുഹാസിനീ।
ഉൻമത്തേവ മയാ ഹീനാ കഥം ബുദ്ധ്വാ ഭവിഷ്യതി ॥ 3-59-23 (18103)
കഥമേകാ സതീ ഭമീ മയാ വിരഹിതാ ശുഭാ।
ചരിഷ്യതി വനേ ഘോരേ മൃഗവ്യാലനിഷേവിതേ ॥ 3-59-24 (18104)
ആദിത്യാ വസവോ രുദ്രാ അശ്വിനൌ സമരുദ്ഗണൌ।
രക്ഷന്തു ത്വാം മഹാഭാഗേ ധർമേണാസി സമാവൃതാ ॥ 3-59-25 (18105)
ഏവമുക്ത്വാ പ്രിയാം ഭാര്യാം രൂപേണാപ്രതിമാം ഭുഷി।
കലിനാഽപഹൃതജ്ഞാനോ നലഃ പ്രാതിപഷ്ഠദുദ്യതഃ ॥ 3-59-26 (18106)
ഗത്വാഗത്വാ നലോ രാജാ പുനരേതി സഭാം മുഹുഃ।
ആകൃഷ്യമാണഃ കലിനാ സൌഹൃദേനാവകൃഷ്യതേ ॥ 3-59-27 (18107)
ദ്വിധേവ ഹൃദയം തസ്യ ദുഃഖിതസ്യാഭവത്തദാ।
ദോലേവ മുഹുരായാതി യാതി ചൈവ മുഹുർമുഹുഃ ॥ 3-59-28 (18108)
അവകൃഷ്ടസ്തു കലിനാ മോഹിതഃ പ്രാദ്രവന്നലഃ।
സുപ്താമുത്സൃജ്യ താം ഭാര്യാം വിലപ്യ കരുണം ബഹു ॥ 3-59-29 (18109)
നഷ്ടാത്മാ കലിനാഽഽവിഷ്ടസ്തത്തദ്വിഗണയൻമുഹുഃ।
ജഗാമൈകാം വനേ ശൂന്യേ ഭാര്യാമുത്സൃജ്യ മോഹിതഃ ॥ 3-59-30 (18110)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി നലോപാഖ്യാനപർവണി ഏകോനഷഷ്ടിതമോഽധ്യായഃ ॥ 59 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-59-10 പരിധ്വംസം കലിനാ വസ്ത്രാപഹരണാദിക്ലേശം ॥ 3-59-11 ജനസ്യ ഭാര്യായാഃ ॥ 3-59-16 ദമയന്ത്യാം വിഷയേ ന്യവർതത നിവൃത്താസതീ വിസർജനേഽഭൂദിതി ശേഷഃ ॥ 3-59-20 നിവസ്യ പരിധായ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 060
॥ ശ്രീഃ ॥
3.60. അധ്യായഃ 060
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
വനേ ചരന്ത്യാ ദമയന്ത്യാ അജഗരേണ ഗ്രഹണം ॥ 1 ॥ വനചരേണ വ്യാധേന താം ഗ്രസതോഽജഗരസ്യ വധഃ ॥ 2 ॥ ദമയന്ത്യാ ആത്മകാമുകസ്യ തദ്വ്യാധസ്യ സ്വപാതിവ്രത്യമഹിംനാ ഹനനം ॥ 3 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-60-0 (18111)
ബൃഹദശ്വ ഉവാച। 3-60-0x (1932)
അപക്രാന്തേ നലേ രാജന്ദമയന്തീ ഗതക്ലമാ।
അബുധ്യത വരാരോഹാ സന്ത്രസ്താ വിജനേ വനേ ॥ 3-60-1 (18112)
അപശ്യമാനാ ഭർതാരം ശോകദുഃഖസമന്വിതാ।
പ്രാക്രോശദുച്ചൈഃ സന്ത്രസ്താ മഹാരാജേതി നൈഷധം ॥ 3-60-2 (18113)
ഹാ നാഥ ഹാ മഹാരാജ ഹാ സ്വാമിൻകിം ജഹാസി മാം।
ഹാ ഹതാഽസ്മി വിനഷ്ടാഽസ്മി ഭീതാഽസ്മി വിജനേ വനേ ॥ 3-60-3 (18114)
നനു നാമ മഹാരജ ധർമജ്ഞഃ സത്യവാഗസി।
കഥംവിധസ്ത്വംഹി തഥാ സുപ്താമുത്സൃജ്യ മാം ഗതഃ ॥ 3-60-4 (18115)
കഥമുത്സൃജ്യഗന്താഽസി വശ്യാം ഭാര്യാമനുവ്രതാം।
വിശേഷതോ നാപകൃതഃ പരേണാപകൃതോ ഹ്യസി ॥ 3-60-5 (18116)
ശക്യസേ ന ഗിരഃ സത്യാഃ കർതും മയി നരേശ്വര।
യാസ്ത്വയാ ലോകപാലാനാം സന്നിധൌ കഥിതാഃ പുരാ ॥ 3-60-6 (18117)
നാകാലേ വിഹിതോ മൃത്യുർമർത്യാനാം പുരുഷർഷഭ।
യത്ര കാന്താ ത്വയോത്സൃഷ്ടാ മുഹൂർതമപി ജീവതി ॥ 3-60-7 (18118)
പര്യാപ്തഃ പരിഹാസോഽയമേതാവാൻപുരുഷർഷഭ।
ഭൃശം ഭീതാസ്മി ദുർധർഷ ദർശയാത്മാനമീശ്വര ॥ 3-60-8 (18119)
ദൃശ്യസേ ദൃശ്യസേ രാജന്നേഷ തിഷ്ഠസി നൈഷധ।
ആവാര്യ ഗുൽമൈരാത്മാനം കിം മാം ന പ്രതിഭാഷസേ ॥ 3-60-9 (18120)
നൃശംസാം വത രാജേന്ദ്ര യൻമാമേവംഗതാമിഹ।
വിലപന്തീം സമാലിംഗ്യ നാശ്വാസയസി പാർഥിവ ॥ 3-60-10 (18121)
ന ശോചാംയഹമാത്മാനം ന ചാന്യദപി കിഞ്ചന।
കഥം നു ഭവിതാസ്യേക ഇതി ത്വാം നൃപ ശോചയേ ॥ 3-60-11 (18122)
കഥം നു രാജംസ്തൃഷിതഃ ക്ഷുക്ഷിതഃ ശ്രമകർശിതഃ।
സായാഹ്നേ വൃക്ഷമൂലേഷു മാമപശ്യൻഭവിഷ്യസി ॥ 3-60-12 (18123)
തതഃ സാ തീവ്രശോകാർതാ പ്രദീപ്തേവ ച മന്യുനാ।
ഇതശ്ചേതശ്ച രുദതീ പര്യധാവത ദുഃഖിതാ ॥ 3-60-13 (18124)
മുഹുരുത്പതതേ ബാലാ മുഹുഃ പതതി വിഹ്വലാ।
മുഹുരാലീയതേ ഭീതാ മുഹുഃ ക്രോശതി രോദിതി ॥ 3-60-14 (18125)
അതീവ ശോകസന്തപ്താ മുഹുർനിഃശ്വസ് വിഹ്വലാ।
ഉവാച ഭൈമീ നിഃശ്വസ് രോദമാനാ പതിവ്രതാ ॥ 3-60-15 (18126)
യസ്യാഭിശാപാദ്ദുഃഖാർതോ നൈഷ നന്ദതി നൈഷധഃ।
തസ്യ ഭൂതസ്യ തദ്ദുഃഖാദ്ദുഃഖമഭ്യധികം ഭവേത് ॥ 3-60-16 (18127)
അപാപചേതസം പാപോ യ ഏവം കൃതവാന്നലം।
തസ്മാദ്ദുഃഖതരം പ്രാപ്യ ജീവത്വമസുഖജീവികാം ॥ 3-60-17 (18128)
ഏവം തു വിലപന്തീ സാ രാജ്ഞോ ഭാര്യാ മഹാത്മനഃ।
അന്വേഷതി സ്മ ഭർതാരം വനേ ശ്വാപദസേവിതേ ॥ 3-60-18 (18129)
ഉൻമത്തവദ്ഭീമസുതാ വിലപന്തീ തതസ്തതഃ।
ഹാഹാ രാജന്നിതി മുഹുരിതശ്ചേതശ്ച ധാവതി ॥ 3-60-19 (18130)
താം ശുഷ്യമാണാമത്യർഥം കുരരീമിവ വാശതീം।
കരുണം ബഹുശോചന്തീം വിലപന്തീം സുമധ്യമാം। 3-60-20 (18131)
സഹസാഽഭ്യാഗതാം ഭൈമീമഭ്യാശപരിവർതിനീം।
ജഗ്രാഹാജഗരോ ഗ്രാഹോ മഹാകായഃ ക്ഷുധാന്വിതഃ ॥ 3-60-21 (18132)
സാ ഗ്രസ്യമാനാ ഗ്രഹേണ ശോകേന ച പരാജിതാ।
നാത്മാനം ശോചതി തഥാ യഥാ ശോചതി നൈഷധം ॥ 3-60-22 (18133)
ദ്വാ നാഥ മാമിഹ വനേ ഗ്രസ്യമാനാമനാഗസം।
ഗ്രാഹേണാനേന വിജനേ കിമർഥം നാനുധാവസി ॥ 3-60-23 (18134)
കഥം ഭവിഷ്യസി പുനർമാമനുസ്മൃത്യ നൈഷധ।
[കഥം ഭവാഞ്ജഗാമാദ്യ മാമുത്സൃജ്യ വനേ പ്രഭോ।]
പാപാൻമുക്തഃ പുനർലബ്ധ്വാ ബുദ്ധിം ചോതോ ധനാനി ച ॥ 3-60-24 (18135)
ശ്രാന്തസ്യ തേ ക്ഷുധാർതസ് പരിഗ്ലാനസ്യ നൈഷധ।
കഃ ശ്രമം രാജശാർദൂല നാശയിഷ്യതി തേഽനഘ ॥ 3-60-25 (18136)
ബൃഹദശ്ച ഉവാച। 3-60-26x (1933)
താം തു ദൃഷ്ട്വാ തഥാ ഗ്രസ്താമുരഗേണായതേക്ഷണാം।
ആക്രന്ദമാനാം സംശ്രുത്യ ജവേനാഭിസസാര ഹ ॥ 3-60-26 (18137)
താം തു ദൃഷ്ട്വാ തഥാ ഗ്രസ്താമുരഗേണായതേക്ഷണാം।
ത്വരമാണോ മൃഗവ്യാധഃ സഞ്ചരൻഗഹനേ വനേ।
സമഭിക്രംയ വേഗേന സത്വരഃ സ വനേചരഃ ॥ 3-60-27 (18138)
മുഖേ തം പാടയാമാസ ശസ്ത്രേണ നിശിതേന ച।
നിർവിചേഷ്ടം ഭുജംഗം തം വിശസ് മൃഗജീവനഃ ॥ 3-60-28 (18139)
മോക്ഷയിത്വാ സ താംവ്യാധഃ പ്രക്ഷാല്യ സലിലേന ഹ।
സമാശ്വാസ്യ കൃതാഹാരാമഥ പപ്രച്ഛ ഭാരത ॥ 3-60-29 (18140)
കസ്യ ത്വം മൃഗശാവാക്ഷി കഥം ചാസ്യാഗതാ വനം।
കഥം ചേദം മഹത്കൃച്ഛ്രം പ്രാപ്തവത്യസി ഭാമിനി ॥ 3-60-30 (18141)
ദമയന്തീ തഥാ തേന പൃച്ഛ്യമാനാ വിശാംപതേ।
സർവമേതദ്യഥാവൃത്തമാചചക്ഷേഽസ്യ ഭാരത ॥ 3-60-31 (18142)
താമർധവസ്ത്രസംവീതാം പീനശ്രോണിപയോധരാം।
സുകുമാരാനവദ്യാംഗീം പൂർണചന്ദ്രനിഭാനനാം ॥ 3-60-32 (18143)
അരാലപക്ഷ്മനയനാം തഥാ മധുരഭാഷിണീം।
ലക്ഷയിത്വാ മൃഗവ്യാധഃ കാമസ്യ വശമീയിവാൻ ॥ 3-60-33 (18144)
താമഥ ശ്ലക്ഷ്ണയാ വാചാ ലുബ്ധകോ മൃദുപൂർവയാ।
സാന്ത്വയാമാസ കാമാർതസ്തദബുധ്യത ഭാമിനീ ॥ 3-60-34 (18145)
ദമയന്ത്യപി തം ദുഷ്ടമുപലഭ്യ പതിവ്രതാ।
തീവ്രരോഷസമാവിഷ്ടാ പ്രജജ്വാലേവ മന്യുനാ ॥ 3-60-35 (18146)
സ തു പാപമതിഃ ക്ഷുദ്രഃ പ്രധർഷയിതുമാതുരഃ।
ദുർധർഷാം തർകയാമാസ ദീപ്താമഗ്നിശിഖാമിവ ॥ 3-60-36 (18147)
ദമയന്തീ തു ദുഃഖാർഥാ പതിരാജ്യവിനാകൃതാ।
അതീതവാക്യഥേ കാലേ ശശാപൈനം രുഷാ കില ॥ 3-60-37 (18148)
യഥാഽഹം നൈഷധാദന്യം മനസാഽപി ന ചിന്തയേ।
തഥാഽയം പതതാം ക്ഷുദ്രഃ പരാസുർമൃഗജീവനഃ ॥ 3-60-38 (18149)
ഉക്തമാത്രേ തു വചനേ തയാ സ മൃഗജീവനഃ।
വ്യസുഃ പപാത മേദിന്യാമഗ്നിദഗ്ധ ഇവ ദ്രുമഃ ॥ 3-60-39 (18150)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി നലോപാഖ്യാനപർവണി ഷഷ്ടിതമോഽധ്യായഃ ॥ 60 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-60-13 മന്യുനാ ശോകേന ॥ 3-60-16 കലിം ശപതി യസ്യേതി। അഭിശാപാത്ര വൃഥാദ്വേഷാത് ॥ 3-60-20 വാശതീം ക്രോശന്തീം ॥ 3-60-21 ഗ്രാഹഃ സർപഃ ॥ 3-60-24 ബുദ്ധിലാഭാദൂർധ്വം മാം വിനാ കഥം ഭവിഷ്യസി കഥം ജീവിഷ്യസി। ശാപാൻമുക്തഃ ഇതി ക. പാഠഃ ॥ 3-60-28 വിശസ്യ വിദാര്യ ॥ 3-60-33 അരാലാനി ശോഭമാനാനി പക്ഷ്മാണി നയനപ്രാന്തരോമാണി യയോസ്താദൃശേ നയനേ യസ്യാ ഇതി തഥാ ॥ 3-60-35 മന്യുനാ ക്രോധേന ॥ 3-60-37 പതിരാജ്യവിനാകൃതാ പത്യാ രാജ്യേന ച രഹിതാ। അതീതവാക്പഥേ വാചാപ്യനിവാര്യേ സതി। കാലേ ധൂംരവർണേ വ്യാധേ ॥ 3-60-38 പരാസുഃ ഗതപ്രാണഃ ॥ 3-60-39 വ്യസുർവിഗതപ്രാണഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 061
॥ ശ്രീഃ ॥
3.61. അധ്യായഃ 061
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
നലമന്വേഷയന്ത്യാ ദമയന്ത്യാ വനമധ്യേ ഹസ്ത്യശ്വരഥസങ്കുലജനസാർഥദർശനം ॥ 1 ॥ തഥാ സാർതനാഥേന സംഭാവണം ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-61-0 (18151)
ബൃഹദശ്വ ഉവാച। 3-61-0x (1934)
സാ നിഹത്യ മൃഗവ്യാധം പ്രതസ്ഥേ കമലേക്ഷണാ।
വനം പ്രതിഭയം ശൂന്യം ഝില്ലികാഗണനാദിതം ॥ 3-61-1 (18152)
സിംഹദ്വീപിരുരുവ്യാഘ്രവരാഹർക്ഷഗണൈര്യുതം।
നാനാപക്ഷിഗണാകീർണാം ംലേച്ഛതസ്കരസേവിതം ॥ 3-61-2 (18153)
സാലവേണുധവാശ്വത്ഥതിന്ദുകേംഗുദികിംശുകൈഃ।
അർജുനാരിഷ്ടസഞ്ഛന്നം സ്യന്ദനൈശ്ച സശാൽമലൈഃ ॥ 3-61-3 (18154)
ജംബ്വാംരലോധ്രഖദിരശാകവേത്രസമാകുലം।
പദ്മകാമലകപ്ലക്ഷകദംബോദുംബരാവൃതം ॥ 3-61-4 (18155)
ബദരീബിൽവസഞ്ഛന്നം ന്യഗ്രോധൈശ്ച സമാകുലം।
പ്രിയാലതാലഖർജൂരഹരീതകിബിഭീതകൈഃ ॥ 3-61-5 (18156)
നാനാധാതുശതൈർനദ്ധാന്വിവിധാനപി ചാചലാൻ।
നികുഞ്ജാൻപക്ഷിസംഘുഷ്ടാന്ദരീശ്ചാദ്ഭുതദർശനാഃ ॥ 3-61-6 (18157)
നദീ സരാംസി വാപീശ്ച വിവിധാംശ്ചരതോ ദ്വിജാൻ।
സാ ബഹൂൻഭീമരൂപാംശ്ച പിശാചോരഗരാക്ഷസാൻ ॥ 3-61-7 (18158)
പൽവലാനി തടാകാനി ഗിരികൂടാനി സർവശഃ।
സരിത്സരാംസി ച തദാ ദദർശാദ്ഭുതദർശനാം ॥ 3-61-8 (18159)
യൂഥശോ ദദൃശേ ചാത്ര വിദർഭാധിപനന്ദിനീ।
മഹിഷാന്വരാഹാൻഗോമായൂനൃക്ഷവാനരപന്നഗാൻ ॥ 3-61-9 (18160)
തേജസാ യശസാ ലക്ഷ്ംയാ സ്ഥിത്യാ ച പരയാ യുതാ।
വൈർദഭീ വിചചാരൈകാ നലമന്വേഷതീ തദാ ॥ 3-61-10 (18161)
നാബിഭ്യത്സാ നൃപസുതാ ഭൈമീ തത്രാഥ കസ്യചിത്।
ദാരുണാമടവീം പ്രാപ്യ ഭർതൃവ്യസനകർശിതാ ॥ 3-61-11 (18162)
വിദർഭതനയാ രാജന്വിലലാപ സുദുഃഖിതാ।
ഭർതൃശോകപരീതാംഗീ ശിലാതലമഥാശ്രിതാ ॥ 3-61-12 (18163)
ദമയന്ത്യുവാച। 3-61-13x (1935)
സിഹ്യോരസ്ക മഹാബാഹോ നിഷധാനാം ജനാധിപ।
ക്വനു രാജൻഗതോസി ത്വം ത്യക്ത്വാ മാം വിജനേ വനേ ॥ 3-61-13 (18164)
അശ്വമേധാദിഭിർവീര ക്രതുഭിശ്ചാപ്തദക്ഷിണൈഃ।
കഥമിഷ്ട്വാ നരവ്യാഘ്ര മയി മിഥ്യാ പ്രവർതസേ ॥ 3-61-14 (18165)
യത്ത്വയോക്തം നരശ്രേഷ്ഠ മത്സമക്ഷം മഹാദ്യുതേ।
കർതുമർഹസി കല്യാണ തദൃതം പാർഥിവർഷഭ ॥ 3-61-15 (18166)
യച്ചോക്തം വിഹഗൈർഹംസൈഃ സമീപേ തവ ഭൂമിപ।
മത്സകാശേ ച തൈരുക്തം തദവേക്ഷിതുമർഹസി ॥ 3-61-16 (18167)
ചത്വാര ഏകതോ വേദാഃ സാംഗോപാംഗാഃ സവിസ്തരാഃ।
സ്വധീതാ മനുജവ്യാഘ്ര സത്യമേകം കിലൈകതഃ ॥ 3-61-17 (18168)
തസ്മാദർഹസി ശത്രുഘ്ന സത്യം കർതും നരേശ്വര।
ഉക്തവാനസി യദ്വീര മത്സകാശേ പുരാ വചഃ ॥ 3-61-18 (18169)
ഹാ വീര നനുനാമാഹമിഷ്ടാ കില തവാനഘ।
അസ്യാമടവ്യാം ഘോരായാം കിം മാം ന പ്രതിഭാഷസേ ॥ 3-61-19 (18170)
ഭർത്സയത്യേഷ മാം രൌദ്രോ വ്യാത്താസ്യോ ദാരുണാകൃതിഃ।
അരണ്യരാട് ക്ഷുധാവിഷ്ടഃ കിം മാം ന ത്രാതുമർഹസി ॥ 3-61-20 (18171)
ന മേ ത്വദന്യാ കാചിദ്ധി പ്രിയാഽസ്തീത്യബ്രവീസ്തദാ।
താമൃതാം കുരു കല്യാണ പുരോക്താം ഭാരതീം നൃപ ॥ 3-61-21 (18172)
ഉൻമത്താം വിലപന്തീം മാം ഭാര്യാമിഷ്ടാം നരാധിപ।
ഈപ്സിതാമീപ്സിതോസി ത്വം കിം മാം ന പ്രതിഭാഷസേ ॥ 3-61-22 (18173)
കൃശാം ദീനാം വിവർണാം ച മലിനാം വസുധാധിപ।
വസ്ത്രാർധപ്രാവൃതാമേകാം വിലപന്തീമനാഥവത് ॥ 3-61-23 (18174)
യൂഥഭ്രഷ്ടാമിവൈകാം മാം ഹരിണീം പൃഥുലോചന।
ന മാനയസി മാമാര്യ രുദന്തീമരികർശന ॥ 3-61-24 (18175)
മഹാരാജ മഹാരണ്യേ മാമിഹൈകാകിനീം സതീം।
ആഭാഷമാണാം സ്വാം പത്നീം കിം മാം ന പ്രതിഭാഷസേ ॥ 3-61-25 (18176)
കുലശീലോപസംപന്നാം ചാരുസർവാംഗശോഭനാം।
`അനുവ്രതാം മഹാരാജ കിം മാം ന പ്രതിഭാഷസേ ॥' 3-61-26 (18177)
നാദ്യത്വാം പ്രതിപശ്യാമി ഗിരാവസ്മിന്നരോത്തമ।
വനേ ചാസ്മിൻമഹാധോരേ സിംഹവ്യാഘ്രനിഷേവിതേ ॥ 3-61-27 (18178)
ശയാനമുപവിഷ്ടം വാ സ്ഥിതം വാ നിഷധാധിപ।
പ്രസ്ഥിതം വാ നരശ്രേഷ്ഠ മമ ശോകനിബർഹണ ॥ 3-61-28 (18179)
കം നു പൃച്ഛാമി ദുഃഖാർതാ ത്വദർഥേ ശോകകർശിതാ।
കച്ചിദ്ദൃഷ്ടസ്ത്വയാഽരണ്യേ സംഗത്യേതി നലോ നൃപഃ ॥ 3-61-29 (18180)
കോ നു മേ കഥയേദദ്യ വനേഽസ്മിന്വിഷ്ഠിതം നൃപം।
അഭിരൂപം മഹാത്മാനം പരവ്യൂഹവിനാശനം ॥ 3-61-30 (18181)
യമന്വേപസി രാജാനം നലം പദ്മനിഭേക്ഷണം।
അയംസ ഇതി കസ്യാദ്യ ശ്രോഷ്യാമി മധുരാം ഗിരം ॥ 3-61-31 (18182)
അരണ്യരാഡയം ശ്രീമാംശ്ചതുർദംഷ്ട്രോ മഹാഹനുഃ।
ശാർദൂലോഽഭിമുഖോഽഭ്യേതി പൃച്ഛാംയേനമശങ്കിതാ ॥ 3-61-32 (18183)
ഭവാൻമൃഗാണാമധിപസ്ത്വമസ്മിൻകാനനേ പ്രഭുഃ।
വിദർഭരാജതനയാം ദമയന്തീതി വിദ്ധി മാം ॥ 3-61-33 (18184)
നിഷധാധിപതേർഭാര്യാം നലസ്യാമിത്രഘാതിനഃ।
പതിമന്വേഷതീമേകാം കൃപണാം ശോകകർശിതാം ॥ 3-61-34 (18185)
ആശ്വാസയ മൃഗേന്ദ്രേഹ യദി ദൃഷ്ടസ്ത്വയാ നലഃ।
`സിംഹസ്കന്ധോ മഹാബാഹുഃ പദ്മപത്രനിഭേക്ഷണഃ ॥' 3-61-35 (18186)
അഥവാഽരണ്യനൃപതേ നലം യദി ന ശംസസി।
മാം ഖാദയ മൃഗശ്രേഷ്ഠ ദുഃഖാദസ്മാദ്വിമോചയ ॥ 3-61-36 (18187)
ശ്രുത്വാഽരണ്യേ വിലപിതം മമൈഷ മൃഗരാട് സ്വയം।
യാത്യേഷ മൃഷ്ടസലിലാമാപഗാം സാഗരോപമാം ॥ 3-61-37 (18188)
ഇമം ശിലോച്ചയം പൃച്ഛേ ശൃംഗൈർബഹുഭിരുച്ഛിതൈഃ।
വിരാജിതം ദിവസ്പൃഗ്ഭിർനൈകവർണൈർമനോരമൈഃ ॥ 3-61-38 (18189)
നാനാധാതുസമാകീർണം വിവിധോപലഭൂഷിതം।
ആസ്യാരണ്യസ്യ മഹതഃ കേതുഭൂതമിവോച്ഛിതം ॥ 3-61-39 (18190)
സിംഹശാർദൂലമാതംഗവരാഹർക്ഷമൃഗായുതം।
പതത്രിഭിർബഹുവിധൈഃ സമന്താദനുനാദിതം ॥ 3-61-40 (18191)
കിംശുകാശോകബകുലപുന്നാഗൈരുപശോഭിതം।
[കർണികാരധവപ്ലക്ഷൈഃ സുപുഷ്പൈരുപശോഭിതം ॥] 3-61-41 (18192)
സരിദ്ഭിഃ സവിഹംഗാഭിഃ ശിഖരൈശ്ച സമാകുലം।
`പൃഥിവ്യാ രുചിരാകാരം ചൂഡാമണിമിവ സ്ഥിതം'।
നിരിരാജമിമം താവത്പൃച്ഛാമി നൃപതിം പ്രതി ॥ 3-61-42 (18193)
ഭഗവന്നചലശ്രേഷ്ഠ ദിവ്യദ്രശന വിശ്രുത।
ശരണ്യ ബഹുകല്യാണ നമസ്തേഽസ്തു മഹീധര ॥ 3-61-43 (18194)
പ്രണമേ ത്വാഽഭിഗംയാഹം രാജപുത്രീം നിബോധ മാം।
രാജസ്നുഷാം രാജഭാര്യാം ദമയന്തീതി വിശ്രുതാം ॥ 3-61-44 (18195)
രാജാ വിദർഭാധിപതിഃ പിതാ മമ മഹാരഥഃ।
ഭീമോ നാമ ക്ഷിതിപതിശ്ചാതുർവർണ്യസ്യ രക്ഷിതാ ॥ 3-61-45 (18196)
രാജസൂയാശ്വമേധാനാം ക്രതൂനാം ദക്ഷിണാവതാം।
ആഹർതാ പാർഥിവശ്രേഷ്ഠഃ പൃഥുചാർവഞ്ചിതേക്ഷണഃ ॥ 3-61-46 (18197)
ബ്രഹ്മണ്യഃ സാധുവൃത്തശ്ച സത്യവാഗനസൂയകഃ।
ശീലവാന്വീര്യസംപന്നഃ പൃഥുശ്രീർധർമവിച്ഛുചിഃ ॥ 3-61-47 (18198)
സംയഗ്ഗോപ്താ വിദർഭാണാം നിർജിതാരിഗണഃ പ്രഭുഃ।
തസ്യ മാം വിദ്ധി തനയാം ഭഗവംസ്ത്വാമുപസ്ഥിതാം ॥ 3-61-48 (18199)
നിഷധേഷു മഹാരാജഃ ശ്വശുരോ മേ നരോത്തമഃ।
ഗൃഹീതനാമാ വിഖ്യാതോ വീരസേന ഇതി സ്മ ഹ ॥ 3-61-49 (18200)
തസ്യ രാജ്ഞഃ സുതോ വീരഃ ശ്രീമാൻസത്യപരാക്രമഃ।
ക്രമപ്രാപ്തം പിതുഃ സ്വം യോ രാജ്യം സമനുശാസ്തി ഹ ॥ 3-61-50 (18201)
നലോ നാമാരിഹാ ശ്യാമഃ പുണ്യൽകോ ഇതി ശ്രുതഃ।
ബ്രഹ്മണ്യോ വേദവിദ്വാഗ്മീ പുണ്യകൃത്സോമപോഽഗ്നിചിത് ॥ 3-61-51 (18202)
യഷ്ടാ ദാതാ ച യോദ്ധാ ച സംയക്ചൈവ പ്രശാസിതാ।
തസ്യ മാമചലശ്രേഷ്ഠ വിദ്ധി ഭാര്യാമിഹാഗതാം ॥ 3-61-52 (18203)
ത്യക്തശ്രിയം ഭർതൃഹീനാമനാഥാം വ്യസനാന്വിതാം।
അന്വേഷമാണാം ഭർതാരം നലം നരവരോത്തമം ॥ 3-61-53 (18204)
ഖമുല്ലിഖദ്ഭിരേതൈർഹി ത്വയാ ശൃംഗശതൈർനൃപഃ।
കച്ചിദ്ദൃഷ്ടോഽചലശ്രേഷ്ഠ വനേഽസ്മിന്ദാരുണേ നലഃ ॥ 3-61-54 (18205)
വിക്രാന്തഃ സത്ത്വവാന്വീരോ ഭർതാ മമ മഹായശാഃ।
നിഷധാനാമധിപതിഃ കച്ചിദ്ദൃഷ്ടസ്ത്വയാ നലഃ ॥ 3-61-55 (18206)
കം മീം വിലപതീമേകാം പർവതശ്രേഷ്ഠ വിഹ്വലാം।
ഗിരാ നാശ്വാസയസ്യദ്യസ്വാം സുതാമിവ ദുഖിതാം ॥ 3-61-56 (18207)
വീര വിക്രാന്ത ധർമജ്ഞ സത്യസന്ധ മഹീപതേ।
യദ്യസ്യസ്മിന്വനേ രാജന്ദർശയാത്മാനമാത്മനാ ॥ 3-61-57 (18208)
കദാ സുസ്നിഗ്ഗംഭീരാം ജീമൂതസ്വനസന്നിഭാം।
ശ്രോഷ്യാമി നൈഷധസ്യാഹം വാചം താമമൃതോപമാം ॥ 3-61-58 (18209)
വൈദർഭ്യേഹീതി വിസ്പഷ്ടാം ശുഭാം രാജ്ഞോ മഹാത്മനഃ।
ആത്മാഭിധായിനീമൃദ്ധാം മമ ശോകവിനാശിനീം ॥ 3-61-59 (18210)
ഇതിസാ തം ഗിരിശ്രേഷ്ഠമുക്ത്വാ പാർഥിവനന്ദിനീ।
ദമയന്തീ തതോ ഭൂയോ ജഗാമ ദിശമുത്തരാം ॥ 3-61-60 (18211)
സാ ഗത്വാ ത്രീനഹോരാത്രാന്ദദർശ പരമാംഗനാ।
താപസാരണ്യമതുലം ദിവ്യകാനനശോഭിതം ॥ 3-61-61 (18212)
വസിഷ്ഠഭൃഗ്വത്രിസമൈസ്താപസൈരുപശോഭിതം।
നിയതൈഃ സംയതാഹാരൈർദമശൌചസമന്വിതൈഃ ॥ 3-61-62 (18213)
അബ്ഭക്ഷൈർവായുഭക്ഷൈശ്ച പത്രാഹാരൈസ്തഥൈവ ച।
ജിതേന്ദ്രിയൈർമഹാഭാഗൈഃ സ്വർഗമാർഗദിദൃക്ഷുഭിഃ ॥ 3-61-63 (18214)
വൽകലാജിനസംവീതൈർമുനിഭിഃ സംയതേന്ദ്രിയൈഃ।
താപസാധ്യുഷിതം രംയം ദദർശാശ്രമമണ്ഡലം ॥ 3-61-64 (18215)
നാനാമൃഗഗണൈർജുഷ്ടം ശാഖാമൃഗഗണായുതം।
താപസൈഃ സമുപേതം ച സാ ദൃഷ്ട്വൈവ സമാശ്വസത് ॥ 3-61-65 (18216)
സുഭ്രൂഃ സുകേശീ സുശ്രോണീ സുകുചാ സുദ്വിജാനനാ।
വർചസ്വിനീ സുപ്രതിഷ്ഠാ സ്വസിതായതലോചനാ ॥ 3-61-66 (18217)
സാ വിവേശാശ്രമപദം വീരസേനസുതപ്രിയാ।
യോഷിദ്രത്നം മഹാഭാഗാ ദമയന്തീ തപസ്വിനീ ॥ 3-61-67 (18218)
സാഽഭിവാദ്യ തപോവൃദ്ധാന്വിനയാവനതാ സ്ഥിതാ।
സ്വാഗതം ത ഇതിപ്രോക്താ തൈഃ സർവൈസ്താപസോത്തമൈഃ ॥ 3-61-68 (18219)
പൂജാം ചാസ്യാ യഥാന്യായം കൃത്വാ തത്രതപോധനാഃ।
ആസ്യതാമിത്യഥോചുസ്തേ ബ്രൂഹി കിം കരവാമഹേ ॥ 3-61-69 (18220)
താനുവാച വരാരോഹാ കച്ചിദ്ഭഗവതാമിഹ।
തപഃസ്വഗ്നിഷു ധർമേഷു മൃഗപക്ഷിഷു ചാനഘാഃ ॥ 3-61-70 (18221)
കുശലം വോ മഹാഭാഗാഃ സ്വധർമാചരണേഷു ച।
തൈരുക്താ കുശലം ഭദ്രേ സർവത്രേതി യശസ്വിനീ ॥ 3-61-71 (18222)
ബ്രൂഹി സർവാനവദ്യാംഗി കാ ത്വം കിഞ്ച ചികീർഷസി।
ദൃഷ്ട്വൈവ തേ പരംരൂപം ദ്യുതിം ച പരമാമിഹ ॥ 3-61-72 (18223)
വിസ്മയോ നഃ സമുത്പന്നഃ സമാശ്വസിഹി മാ ശുചഃ।
അസ്യാരണ്യസ്യ ദേവീ ത്വമുതാഹോഽസ്യ മഹീഭൃതഃ।
അസ്യാശ്ച നദ്യാഃ കല്യാണി വദ സത്യമനിന്ദിതേ ॥ 3-61-73 (18224)
സാഽബ്രവീത്താനൃപീന്നാഹമരണ്യസ്യാസ്യ ദേവതാ।
ന ചാപ്യസ്യ ഗിരർവിപ്രാ നൈവ നദ്യാശ്ച ദേവതാ ॥ 3-61-74 (18225)
മാനുഷീം മാം വിജാനീത യൂയം സർവേതപോധനാഃ।
വിസ്തരേണാഭിധാസ്യാമി തൻമേ ശൃണുത സർവശഃ ॥ 3-61-75 (18226)
വിദർഭേപു മഹീപാലോ ഭീമോ നാമ മഹീപതിഃ।
തസ്യ മാം തനയാം സർവേ ജാനീത ദ്വിജസത്തമാഃ ॥ 3-61-76 (18227)
നിപധാധിപതിർധീമാന്നലോ നാമ മഹായശാഃ।
വീരഃ സംഗ്രാമജിദ്വിദ്വാൻമമ ഭർതാ വിശാംപതിഃ ॥ 3-61-77 (18228)
ദേവതാഭ്യർചനപരോ ദ്വിജാതിജനവത്സലഃ।
ഗോപ്താ നിപധവംശസ്യ മഹാതേജാ മഹാബലഃ ॥ 3-61-78 (18229)
സത്യവാന്ധർമവിത്പ്രാജ്ഞഃ സത്യസന്ധോഽരിമർദനഃ।
ബ്രഹ്മണ്യോ ദൈവതപരഃ ശ്രീമാൻപരപുരഞ്ജയഃ ॥ 3-61-79 (18230)
നലോ നാമ നൃപശ്രേഷ്ഠോ ദേവരാജസമദ്യുതിഃ।
മമ ഭർതാ വിശാലാക്ഷഃ പൂർണേന്ദുവദനോഽരിഹാ ॥ 3-61-80 (18231)
ആഹർതാ ക്രതുമുഖ്യാനാം വേദവേദാംഗപാരഗഃ।
സപത്നാനാം മൃധേ ഹന്താ രവിസോമസമപ്രഭഃ ॥ 3-61-81 (18232)
സ കൈശ്ചിന്നികൃതിപ്രജ്ഞൈരനാര്യൈരകൃതാത്മഭിഃ।
ആഹൃയ പൃഥിവീപാലഃ സത്യധർമപരായണഃ।
ദേവനേകുശലൈർജിഹ്മൈർജിതോ രാജ്യം വസൂനി ച ॥ 3-61-82 (18233)
തസ്യ മാമവഗച്ഛധ്വം ഭാര്യാം രാജർപഭസ്യ വൈ।
ദമയന്തീതി വിഖ്യാതാം ഭർതുർദർശനലാലസാം ॥ 3-61-83 (18234)
സാ വനാനി ഗിരീംശ്ചൈവ സരാംസി സരിതസ്തഥാ।
പൽവലാനി ച സർവാണി തഥാഽരണ്യാനി സർവശഃ ॥ 3-61-84 (18235)
അന്വേപമാണആ ഭർതാരം നലം രണവിശാരദം।
മഹാത്മാനം കൃതാസ്ത്രം ച വിചരാമീഹ ദുഃഖിതാ ॥ 3-61-85 (18236)
കച്ചിദ്ഭഗവതാം രംയം തപോവനമിദം നൃപഃ।
ഭവേത്പ്രാപ്തോ നലോ നാമ നിപധാനാം ജനാധിപഃ ॥ 3-61-86 (18237)
യത്കൃതേഽഹമിദം ദുഃഖം പ്രപന്നാ ഭൃശദാരുണം।
വനം പ്രതിയം ധോരം ശാർദൂലമൃഗസേവിതം ॥ 3-61-87 (18238)
യദി കൈശ്ചിദഹോരാത്രൈർന ദ്രക്ഷ്യാമി നലം നൃപം।
ആത്മാനം ശ്രേയസാ യോക്ഷ്യേ ദേഹസ്യാസ്യ വിമോക്ഷണാത് ॥ 3-61-88 (18239)
കോനു മേ ജീവിതേനാർഥസ്തമൃതേ പുരുഷർഷഭം।
കഥം ഭവിഷ്യാംയദ്യാഹം ഭർതൃശോകാഭിപീഡിതാ ॥ 3-61-89 (18240)
തഥാ വിലപതീമേകാമരണ്യേ ഭീമനന്ദിനീം।
ദമയന്തീമഥോചുസ്തേ താപസാഃ സത്യവാദിനഃ ॥ 3-61-90 (18241)
ഉദർകസ്തവ കല്യാണി കല്യാണോ ഭവിതാ ശുഭേ।
വയം പശ്യാമ തപസാ ക്ഷിപ്രം ദ്രക്ഷ്യസി നൈഷധം ॥ 3-61-91 (18242)
നിപധാനാമധിപതിം നലം രിപുനിപാതിനം।
ഭൈമി ധർമഭൃതാം ശ്രേഷ്ഠം ദ്രക്ഷ്യസേ വിഗതജ്വരം ॥ 3-61-92 (18243)
വിമുക്തം സർവപാപേഭ്യഃ സർവരത്നസമന്വിതം।
തദേവ നഗരം ശ്രേഷ്ഠം പ്രശാസതമരിന്ദമം ॥ 3-61-93 (18244)
ദ്വിപതാം ഭയകർതാരം സുഹൃദാം ശോകനാശനം।
പതിമേഷ്യസി കല്യാണി കല്യാണാഭിജനം നൃപം ॥ 3-61-94 (18245)
ഏവമുക്ത്വാ നലസ്യേഷ്ടാം മഹിഷീം പാർഥിവാത്മജാം।
അന്തർഹിതാസ്താപസാസ്തേ സാഗ്നിഹോത്രാശ്രമാസ്തഥാ ॥ 3-61-95 (18246)
സാ ദൃഷ്ട്വാ മഹദാശ്ചര്യം വിസ്മിതാ ഹ്യഭവത്തദാ।
ദമയന്ത്യനവദ്യാംഗീ വീരസേനനൃപസ്നുഷാ ॥ 3-61-96 (18247)
`ചിന്തയാമാസ വൈദർഭീ കിമേതദ്ദൃഷ്ടവത്യഹം' ॥ 3-61-97 (18248)
കിംനു സ്വപ്നോ മയാ ദൃഷ്ടഃ കോഽയംവിധിരിഹാഭവത്।
ക്വനു തേ താപസാഃ സർവേ ക്വ തദാശ്രമമണ്ഡലം ॥ 3-61-98 (18249)
ക്വ സാ പുണ്യജലാ രംയാ നദീ ദ്വിജനിഷേവിതാ।
ക്വനു തേ ഹ നഗാ ഹൃദ്യാഃ ഫലപുഷ്പോപശോഭിതാഃ ॥ 3-61-99 (18250)
`ഇത്യേവം നരശാർദൂല വിസ്മിതാ കമലേക്ഷണാ।'
ധ്യാത്വാ ചിരം ഭീമസുതാ ദമയന്തീ ശുചിസ്മിതാ।
ഭർതൃശോകപരാ ദീനാവിവർണവദനാഽഭവത് ॥ 3-61-100 (18251)
സാ ഗത്വാഽഥാപരാം ഭൂമിം ബാഷ്പസന്ദിഗ്ധയാ ഗിരാ।
വിലലാപാശ്രുപൂർണാക്ഷീ ദൃഷ്ട്വാഽശോകതരും തതഃ ॥ 3-61-101 (18252)
ഉപഗംയ തരുശ്രേഷ്ഠമശോകം പുഷ്പിതം വനേ।
പല്ലവാപീഡിതം ഹൃദ്യം വിഹംഗൈരനുനാദിതം ॥ 3-61-102 (18253)
അഹോ ബതായമഗമഃ ശ്രീമാനസ്മിന്വനാന്തരേ।
ആപീഡൈർബഹുഭിർഭാതി ശ്രീമാൻപർവതരാഡിവ ॥ 3-61-103 (18254)
വിശോകാം കുരു മാം ക്ഷിപ്രമശോക പ്രിയദർശന।
വീതശോകഭയാബാധം കച്ചിത്ത്വം ദൃഷ്ടവാന്നൃപം ॥ 3-61-104 (18255)
നലം നാമാരിദമനം നമയന്ത്യാഃ പ്രിയം പതിം।
നിമധാനാമധിപതിം ദൃഷ്ടവാനസി മേ പ്രിയം ॥ 3-61-105 (18256)
ഏകവസ്ത്രാർധസംവീതം സുകുമാരതനുത്വചം।
വ്യസനേനാർദിതം വീരമരണ്യമിദമാഗതം ॥ 3-61-106 (18257)
യഥാ വിശോകാ ഗച്ഛേയമശോകനഗ തത്കുരു।
സത്യനാമാ ഭവാശോക മമ ശോകവിനാശനാത് ॥ 3-61-107 (18258)
ഏവംസാഽശോകവൃത്തം തമാർതാ വൈ പരിഗംയ ഹ।
ജഗാമ ദാരുണതരം ദേശം ഭൈമീ വരാംഗനാ ॥ 3-61-108 (18259)
സാ ദദർശ നാഗാന്നൈകാന്നൈകാശ്ച സരിതസ്തഥാ।
നൈകാംശ്ച പർവതാന്രംയാന്നൈകാംശ്ച മൃഗപക്ഷിണഃ ॥ 3-61-109 (18260)
കന്ദരാംശ്ച നിതംബാംശ്ച നദീശ്ചാദ്ഭുതദർശനാഃ।
ദദർശ താൻഭീമസുതാ പതിമന്വേഷതീ തദാ ॥ 3-61-110 (18261)
ഗത്വാ പ്രകൃഷ്ടമധ്വാനം ദമയന്തീ ശുചിസ്മിതാ।
ദദർശാഥ മഹാസാർഥം ഹസ്ത്യശ്വരഥസങ്കുലം ॥ 3-61-111 (18262)
ഉത്തരന്തം നദീം രംയാം പ്രസന്നസലിലാം ശുഭാം।
സുശീതതോയാം വിസ്തീർണാം ഹ്രദിനീം വേതസൈർവൃതാം ॥ 3-61-112 (18263)
പ്രോദ്ധുഷ്ടാം ക്രൌഞ്ചകുരരൈശ്ചക്രബാകോപകൂജിതാം।
കൂർമഗ്രാഹഝവാകീർണാം വിപുലദ്വീപശോഭിതാം ॥ 3-61-113 (18264)
സാ ദൃഷ്ട്വൈവ മഹാസാർഥം നലപത്നീ യശസ്വിനീ।
ഉപസർപ്യ വരാരോഹാ ജനമധ്യം വിവേശ ഹ ॥ 3-61-114 (18265)
ഉൻമത്തരൂപാ ശോകാർതാ തഥാ വസ്ത്രാർധസംവൃതാ।
കൃശാ വിവർണാ മലിനാ പാംസുധ്വസ്തശിരോരുഹാ ॥ 3-61-115 (18266)
താം ദൃഷ്ട്വാ തത്രമനുജാഃ കേചിദ്ഭീതാഃ പ്രദുദ്രുവുഃ।
കേചിച്ചിന്താപരാസ്തസ്ഥുഃ കേചിത്തത്രവിചുക്രുശുഃ ॥ 3-61-116 (18267)
പ്രഹസന്തി സ്മ താം കേചിദഭ്യസൂയന്തി ചാപരേ।
കുർവന്ത്യസ്യാന്ദയാങ്കേചിത്പപ്രച്ഛുശ്ചാപി ഭാരത ॥ 3-61-117 (18268)
കാഽസി കസ്യാസി കല്യാണി കിം വാ മൃഗയസേ വനേ।
ത്വാം ദൃഷ്ട്വാ വ്യഥിതാഃ സ്മേഹ കച്ചിത്ത്വമസിം മാനുഷീ ॥ 3-61-118 (18269)
വദ സത്യം വനസ്യാസ്യ പർവതസ്യാഥവാ ദിശഃ।
ദേവതാ ത്വം ഹി കല്യാണി ത്വാം വയം ശരണം ഗതാഃ ॥ 3-61-119 (18270)
യക്ഷീ വാ രാക്ഷസീ വാ ത്വമുതാഹോസി സുരാംഗനാ।
സർവഥാകുരു നഃ സ്വസ്തി രക്ഷ ചാസ്മാനനിന്ദിതേ ॥ 3-61-120 (18271)
യഥാഽയംസർവഥാ സാർഥഃ ക്ഷേമീ ശീഘ്രമിതോ വ്രജേത്।
തഥാ വിധത്സ്വ കല്യാണി യഥാ ശ്രേയോ ഹി നോ ഭവേത് ॥ 3-61-121 (18272)
തഥോക്താ തേന സാർഥേന ദമയന്തീ നൃപാത്മജാ।
പ്രത്യുവാച തതഃ സാധ്വീ ഭർതൃവ്യസനപീഡിതാ ॥ 3-61-122 (18273)
സാർതവാഹം ച സാർഥം ച ജനാ യേ ചാത്ര കേചന।
യുവസ്ഥവിരബാലാശ് സാർഥസ്യ ച പുരോഗമാഃ ॥ 3-61-123 (18274)
മാനുഷീം മാം വിജാനീത മനുജാധിപതേഃ സുതാം।
നൃപസ്നുഷാം രാജഭാര്യാം ഭർതൃദർശനലാലസാം ॥ 3-61-124 (18275)
വിദർഭരാൺമമ പിതാ ഭർതാ രാജാ ച നൈഷധഃ।
നലോനാമ മഹാഭാഗസ്തം മാർഗാംയപരാജിതം ॥ 3-61-125 (18276)
യദി ജാനീത നൃപതിം ക്ഷിപ്രം ശംസത മേ പ്രിയം।
നലം പുരുഷശാർദൂലമമിത്രഗണസൂദനം ॥ 3-61-126 (18277)
താമുവാചാനവദ്യാംഗീം സാർഥസ്യ മഹതഃ പ്രഭുഃ।
സാർഥവാഹഃ ശുചിർനാമ ശൃണു കല്യാണി മദ്വചഃ ॥ 3-61-127 (18278)
അഹം സാർഥസ്യ നേതാ വൈ സാർഥവാഹഃ ശുചിസ്മിതേ।
മനുഷ്യം നലനാമാനം ന പശ്യാമി യശസ്വിനി ॥ 3-61-128 (18279)
കുഞ്ജരദ്വീപിമഹിഷശാർദൂലർക്ഷമൃഗാനപി।
പശ്യാംയസ്മിന്വനേ കൃത്സ്നേ ഹ്യമനുഷ്യനിഷേവിതേ ॥ 3-61-129 (18280)
ഋതേ ത്വാം മാനുഷീം മർത്യം ന പശ്യാമി മഹാവനേ।
തഥാ നോ യക്ഷരാഡദ്യ മണിഭദ്രഃ പ്രസീദതു ॥ 3-61-130 (18281)
സാഽബ്രവീദ്വണിജഃ സർവാൻസാർഥവാഹം ച തം തതഃ।
ക്വനു യാസ്യതി സാർഥോഽയമേതദാഖ്യാതുമർഹസി ॥ 3-61-131 (18282)
സാർതവാഹ ഉവാച। 3-61-132x (1936)
സാർഥോഽയം ചേദിരാജസ്യ സുബാഹോഃ സത്യദർശിനഃ।
ക്ഷിപ്രം ജനപദം ഗന്താ ലാഭായ മനുജാത്മജേ ॥ 3-61-132 (18283)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി നലോപാഖ്യാനപർവണി ഏകഷഷ്ടിതമോഽധ്യായഃ ॥ 61 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-61-1 പ്രതിഭയം ഭീഷണം। ഝില്ലികാ തീക്ഷ്ണശബ്ദഃ പതംഗവിശേഷഃ ॥ 3-61-47 ബ്രഹ്മണ്യഃ ബ്രഹ്മണി ബ്രാഹ്മണജാതൌ വേദേ വൈദികകർമണി പരമാത്മനി വാ സാധുഃ ॥ 3-61-66 സുദ്വിജാനനാ ശോഭനദന്തയുക്തമുഖീ। സുപ്രതിഷ്ഠാ സുജഘനാ ॥ 3-61-67 വീരസേനസുതസ്യ നലസ്യ പ്രിയാ ॥ 3-61-82 സധൂതൈർനികൃതിപ്രജ്ഞൈരകല്യാണൈർനരാധമൈരിതി ക. പാഠഃ ॥ 3-61-88 ശ്രേയസാ മോക്ഷേണ യോക്ഷ്യേ യോജയിഷ്യേ। യോഗബലേന ദേഹേ ത്യക്ത്വാ മോക്ഷം പ്രാപ്സ്യേ ഇത്യർതഃ ॥ 3-61-91 ഉദർകഃ ഉത്തരകാലഃ ॥ 3-61-102 പല്ലവൈഃ ആപീഡിതം ഭൂഷിതം ॥ 3-61-103 അഗമഃ വൃക്ഷഃ। ആപീഡൈഃ പുഷ്പഫലാദിരൂപൈരലങ്കാരൈഃ ॥ 3-61-111 മഹാസാർഥം മഹാന്തം ജനസമൂഹം ॥ 3-61-114 വരാരോഹാ വിസ്തീർണജഘനാ ॥ 3-61-115 പാംസുയുക്താഃ ധ്വസ്താഃ മുക്തബന്ധാശ്ച ശിരോരുഹാഃ കേശാ യസ്യാഃ ॥ 3-61-125 മാർഗാമി അന്വേഷയാമി ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 062
॥ ശ്രീഃ ॥
3.62. അധ്യായഃ 062
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ദമയന്ത്യാ സാർഥേന സഹ ചേദിരാജപുരംപ്രതി പ്രസ്താനം ॥ 1 ॥ വനമധ്യേ സരസ്തീരശായിനി സാർഥേ നിശീഥേ പാനീയപാനായാഗതഗജയൂഥനിഹതഭൂയിഷ്ഠേ ദിഷ്ടയാ ദമയന്ത്യാ അപി ശേഷീകാരഃ ॥ 2 ॥ ഹതാവശിഷ്ടേന ജനേന സഹ ചേദിരാജപുരം ഗതായാ ദമയന്ത്യാ രാജമാത്രാ സ്വാന്തഃപുരാധിവാസനം ॥ 3 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-62-0 (18284)
ബൃഹൃദശ്വ ഉവാച। 3-62-0x (1937)
സാ തച്ഛ്രുത്വാഽനവദ്യാംഗീ സാർഥവാഹവചസ്തദാ।
ജഗാമ സഹ തേനൈവ സാർഥേന പതിലാലസാ ॥ 3-62-1 (18285)
അഥ കാലേ ബഹുതിഥേ വനേ മഹതി ദാരുണേ।
തടാകം സർവതോഭദ്രം പദ്മസൌഗന്ധികായുതം ॥ 3-62-2 (18286)
ദദൃശുർവണിജോ രംയം പ്രഭൂതയവസേന്ധനം।
ബഹുമൂലഫലോപേതം നാനാപക്ഷിനിഷേവിതം ॥ 3-62-3 (18287)
തം ദൃഷ്ട്വാ മൃഷ്ടസലിലം മനോഹാരി സുശീതലം।
സുപരിശ്രാന്തവാഹാസ്തേ നിവേശായ മനോ ദധുഃ ॥ 3-62-4 (18288)
സംമതേ സാർഥവാഹസ്യ വിവിശുർവനമുത്തമം।
ഉവാസ സാർഥഃ സുമഹാന്നിശാമാസാദ്യ പദ്മിനീം ॥ 3-62-5 (18289)
അഥാർധരാത്രസമയേ നിഃശബ്ദേ തിമിരേ തദാ।
സുപ്തേ സാർഥേ പരിശ്രാന്തേ ഹസ്തിയൂഥമുപാഗമത്।
പാനീയാർഥം ഗിരിതടാൻമദപ്രസ്രവണാവിലം ॥ 3-62-6 (18290)
[അഥാപശ്യത സാർഥം തം സാർഥജാൻസുബഹൂൻഗജാൻ ॥ 3-62-7 (18291)
തേ താൻഗ്രാംയഗജാന്ദൃഷ്ട്വാ സർവേ വനഗജാസ്തദാ।
സമാദ്രവന്ത വേഗേന ജിഘാംസന്തോ മദോത്കടാഃ ॥ 3-62-8 (18292)
തേഷാമാപതതാം വേഗഃ കരിണാം ദുഃസഹോഽഭവത്।
നഗാഗ്രാദിവ ശീർണാനാം ശൃംഗാണാം പതതാം ക്ഷിതൌ।
സ്പന്ദതാമപി നാഗാനാം മാർഗാ നഷ്ടാ വനോദ്ഭവാഃ ॥] 3-62-9 (18293)
മാർഗം സംരുദ്ധ്യ സംസുപ്തം പദ്മിന്യാഃ സാർഥമുത്തമം।
തേ തം മമർദുഃ സഹസാ വേഷ്ടമാനം മഹീതലേ ॥ 3-62-10 (18294)
മഹാരവം പ്രമുഞ്ചതോ വദ്ധ്യന്തേ ശരണാർഥിനഃ।
വനഗുൽമാംശ്ച ധാവന്തോ നിദ്രയാ മഹതോ ഭയാത് ॥ 3-62-11 (18295)
കേചിദ്ദന്തൈഃ കരൈഃ കേചിത്കേചിത്പദ്ഭ്യാം ഹതാ ഗജൈഃ ॥ 3-62-12 (18296)
നിഹതോഷ്ട്രാശ്വബഹുലാഃ പദാതിജസങ്കുലാഃ।
ഭയാദാധാവമാനാശ് പരസ്പരഹതാസ്തദാ ॥ 3-62-13 (18297)
ഘോരാന്നാദാന്വിമുഞ്ചന്തോ നിപേതുർധരണീതലേ।
വൃക്ഷേഷ്വാസജ്യസംഭഗ്നാഃ പതിതാ വിഷമേഷു ച ॥ 3-62-14 (18298)
ഏവംപ്രകാരൈർബഹുഭിർദൈവേനാക്രംയ ഹസ്തിഭിഃ।
രാജന്വിനിഹതം സർവം സമൃദ്ധം സാർഥമണ്ഡലം ॥ 3-62-15 (18299)
ആരാവഃ സുമഹാംശ്ചാസീത്രൈലോക്യഭയകാരകഃ।
ഏഷോഽഗ്നിരുത്ഥിതഃ കഷ്ടസ്ത്രായധ്വം ധാവതാഽധുനാ ॥ 3-62-16 (18300)
രത്നരാശിർവിശീർണോഽയം ഗൃഹ്ണീധ്വം കിം പ്രധാവത।
സാമാന്യമേതദ്ദ്രവിണം ന മിഥ്യാ വചനം മമ ॥ 3-62-17 (18301)
പുനരേവാഭിധാസ്യാമി ചിന്തയധ്വം സുകാതരാഃ।
ഏവമേവാഭിഭാഷന്തോ വിദ്രവന്തി ഭയാത്തദാ ॥ 3-62-18 (18302)
തസ്മിംസ്തഥാ വർതമാനേ ദാരുണേ ജനസങ്ക്ഷയേ।
ദമയന്തീ ച ബുബുധേ ഭയസന്ത്രസ്തമാനസാ।
അപശ്യദ്വൈശസം തത്ര സർവലോകഭയങ്കരം ॥ 3-62-19 (18303)
അദൃഷ്ടപൂർവം തദ്ദൃഷ്ട്വാ ബാലാ പദ്മനിഭേക്ഷണാ।
സംസക്തവദനാശ്വാസാ ഉത്തസ്ഥൌ ഭയവിഹ്വലാ ॥ 3-62-20 (18304)
യേ തു തത്ര വിനിർമുക്താഃ സാർഥാത്കേചിദവിക്ഷതാഃ।
തേഽബ്രുവൻസഹിതാഃ സർവേ കസ്യേദം കർമണഃ ഫലം ॥ 3-62-21 (18305)
നൂനം ന പൂജിതോഽസ്മാഭിർമണിഭദ്രോ മഹായശാഃ।
തഥാ യക്ഷാധിപഃ ശ്രീമാന്ന വൈ വൈശ്രവണഃ പ്രഭുഃ ॥ 3-62-22 (18306)
ന പൂജാ വിഘ്രകർതൄണാമഥവാ പ്രഥമം കൃതാ ॥ 3-62-23 (18307)
ശകുനാനാം ഫലം വാഽഥ വിപരീതിമിദം ധ്രുവം।
ഗ്രഹാ ന വിപരീതാസ്തു കിമന്യദിദമാഗതം ॥ 3-62-24 (18308)
അപരേ ത്വബ്രുവന്ദീനാ ജ്ഞാതിദ്രവ്യവിനാകൃതാ।
യാഽസാവദ്യ മഹാസാർഥേ നാരീ ഹ്യുൻമത്തദർശനാ ॥ 3-62-25 (18309)
പ്രവിഷ്ടാ വികൃതാകാരാ കൃത്വാ രൂപമമാനുഷം।
തയൈവം വിഹിതാ പൂർവം മായാ പരമദാരുണാ ॥ 3-62-26 (18310)
രാക്ഷസീ വാ ധ്രുവം യക്ഷീ പിശാചീ വാ ഭയങ്കരീ।
തസ്യാഃ സർവമിദം പാപം നാത്ര കാര്യാ വിചാരണാ ॥ 3-62-27 (18311)
യദി പശ്യാമ താം പാപാം സാർഥഘ്നീം നൈകദുഃഖദാം।
ലോഷ്ടഭിഃ പാംസുഭിശ്ചൈവ തൃണൈഃ കാഷ്ഠൈശ്ച മുഷ്ടിഭിഃ।
അവശ്യമേവ ഹന്യാമഃ സാർഥസ്യ കില കൃത്യകാം ॥ 3-62-28 (18312)
ദമയന്തീ തു തച്ഛ്രുത്വാ വാക്യം തേഷാം സുദാരുണം।
ഹ്രീതാ ഭീതാ ച സംവിഗ്രാ പ്രാദ്രവദ്യത്ര കാനനം ॥ 3-62-29 (18313)
ആശങ്കമാനാ തത്പാപമാത്മാനം പര്യദേവയത് ॥ 3-62-30 (18314)
അഹോ മമോപരി വിധേഃ സംരംഭോ ദാരുണോ മഹാൻ।
നാനുബധ്നാതി കുശലം കസ്യേദം കർമണഃ ഫലം ॥ 3-62-31 (18315)
ന സ്മരാംയശുഭം കിഞ്ചിത്കൃതം കസ്യചിദണ്വപി।
കർമണാ മനസാ വാചാ കസ്യേദം കർമണഃ ഫലം ॥ 3-62-32 (18316)
നൂനം ജൻമാന്തരകൃതം പാപാം മാഽഽപതിതം മഹത്।
അപശ്ചിമാമിമാം കഷ്ടാമാപദം പ്രാപ്തവത്യഹം ॥ 3-62-33 (18317)
ഭർതൃരാജ്യാപഹരണം സ്വജനാച്ച രപരാജയഃ।
ഭർത്രാ സഹ വിയോഗശ്ച തനയാഭ്യാം ച വിച്യുതിഃ।
നിർനാഥതാ വനേ വാസോ ബഹുവ്യാലനിഷേവിതേ ॥ 3-62-34 (18318)
അഥാപരേദ്യുഃ സംപ്രാപ്തേ ഹതശിഷ്ടാ ജനാസ്തദാ।
വനഗുൽമാദ്വിനിഷ്ക്രംയ ശോചന്തേ വൈശസം കൃതം।
ഭ്രാതരം പിതരം പുത്രം സഖായം ച നരാധിപ ॥ 3-62-35 (18319)
`ഹന്യമാനേ തദാ സാർഥേ ദമയന്തീ ശുചിസ്മിതാ।
ബ്രാഹ്മണൈഃ സഹിതാ തത്രവനേ തു ന വിനാശിതാ ॥' 3-62-36 (18320)
അശോചത്തത്ര വൈദർഭീ കിംനു മേ ദുഷ്കതം കൃതം।
യോപി മേ നിർജനേഽരണ്യേ സംപ്രാപ്തോഽയം ജനാർണവഃ ॥ 3-62-37 (18321)
സ ഹതോ ഹസ്തിയൂഥേന മന്ദഭാഗ്യാൻമമൈവ തത്।
പ്രാപ്തവ്യം സുചിരം ദുഃഖം നൂനമദ്യാപി വൈ മയാ ॥ 3-62-38 (18322)
നാപ്രാപ്തകാലോ ംരിയതേ ശ്രുതം വൃദ്ധാനുശാസനം।
യാ നാഹമദ്യ മൃദിതാ ഹസ്തിയൂഥേന ദുഃഖിതാ ॥ 3-62-39 (18323)
ന ഹ്യദൈവകൃതങ്കിഞ്ചിന്നരാണാമിഹ വിദ്യതേ।
ന ച മേ ബാലഭാവേഽപി കിഞ്ചിത്പാപകൃതം കൃതം ॥ 3-62-40 (18324)
കർമണാ മനസാ വാചാ യദിദം ദുഃഖമാഗതം।
മന്യേ സ്വയംവരകൃതേലോകപാലാ സമാഗതാഃ ॥ 3-62-41 (18325)
പ്രത്യാഖ്യാതാ മയാ തത്ര നലസ്യാർഥായ ദേവതാഃ।
നൂനം തേഷാം പ്രഭാവേന വിയോഗം പ്രാപ്തവത്യഹം ॥ 3-62-42 (18326)
ഏവമാദീനി ദുഃഖാർതാ സാ വിലപ്യ വരാംഗനാ।
പ്രലാപാനി തദാ താനി ദമയന്തീ പതിവ്രതാ ॥ 3-62-43 (18327)
ഹതശേഷൈഃ സഹ തദാ ബ്രാഹ്മണൈർവേദപാരഗൈഃ।
അഗച്ഛദ്രാജശാർദൂല ദുഃഖശോകപരായണാ ॥ 3-62-44 (18328)
ഗച്ഛന്തീ സാ ചിരാദ്ബാലാ പുരമാസാദയൻമഹത്।
സായാഹ്നി ചേദിരാജസ് സുബാഹോഃ സത്യവാദിനഃ ॥ 3-62-45 (18329)
`സാ തു തച്ചാരുസർവാംഗീ സുബാഹോസ്തുംഗഗോപുരം।'
വസ്ത്രാർധേന ച സംവീതാ പ്രവിവേശ പുരോത്തമം ॥ 3-62-46 (18330)
താം വിഹ്വലാം കൃശാം ദീനാം മുക്തകേശീമമാർജിതാം।
ഉൻമത്താമിവ ഗച്ഛന്തീം ദദൃശുഃ പുരവാസിനഃ ॥ 3-62-47 (18331)
പ്രവിശന്തീം തു താം ദൃഷ്ട്വാ ചേദിരാജപുരീം തദാ।
അനുജഗ്മുസ്തത്ര ബാലാ ഗ്രാമിപുത്രാഃ കുതൂഹലാത് ॥ 3-62-48 (18332)
സാ തൈഃ പരിവൃതാഽഗച്ഛത്സമീപം രാജവേശ്മനഃ।
താം പ്രാസാദഗതാഽപശ്യദ്രാജമാതാ ജനൈർവൃതാം ॥ 3-62-49 (18333)
ധാത്രീമുവാച ച്ഛൈനാമാനയേഹ മമാന്തികം।
ജനേന ക്ലിശ്യതേ ബാലാ ദുഃഖിതാ ശരണാർഥിനീ ॥ 3-62-50 (18334)
താദൃഗ്രൂപം ച പശ്യാമി വിദ്യോതയതി മേ ഗൃഹം।
ഉൻമത്തവേഷാ കല്യാണീ ശ്രീരിവായതലോചനാ ॥ 3-62-51 (18335)
സാ ജനം വാരയിത്വാ തം പ്രാസാദതലമുത്തമം।
ആരോപ്യ വിസ്മിതാ രാജന്ദമയന്തീമപൃച്ഛത ॥ 3-62-52 (18336)
ഏവമപ്യസുഖാവിഷ്ടാ ബിഭർഷി പരമം വപുഃ।
ഭാസി വിദ്യുദിവാഭ്രേഷു ശംസ മേ കാഽസികസ്യ വാ ॥ 3-62-53 (18337)
ന ഹി തേ മാനുഷം രൂപം ഭൂഷണൈരപി വർജിതം।
അസഹായാ നരേഭ്യശ്ച നോദ്വിജസ്യമരപ്രഭേ ॥ 3-62-54 (18338)
തച്ഛ്രുത്വാ വചനം തസ്യാ ഭൈമീ വചനമബ്രവീത്।
മാനുഷീം മാം വിജാനീഹി ഭർതാരം സമനുവ്രതാം ॥ 3-62-55 (18339)
സൈരന്ധ്രീം ജാതിസംപന്നാം ഭുജിഷ്യാം കാമവാസിനീം।
ഫലമൂലാശനാമേകാം യത്രസായംപ്രതിശ്രയാം ॥ 3-62-56 (18340)
അസംഖ്യേയഗുണോ ഭർതാ മാം ച നിത്യമനുവ്രതഃ।
ഭക്താഽഹമപി തം വീരം ഛായേവാനുഗതാ പഥി ॥ 3-62-57 (18341)
തസ്യ ദൈവാത്പ്രസംഗോഽഭൂദതിമാത്രം സുദേവനേ।
ദ്യൂതേ സ നിർജിതശ്ചൈവ വനമേക ഉപേയിവാൻ ॥ 3-62-58 (18342)
തമേകവസനച്ഛന്നമുൻംതമിവ വിഹ്വലം।
ആശ്വാസയന്തീ ഭർതാരമഹമപ്യഗമം വനം ॥ 3-62-59 (18343)
സ കദാചിദ്വനേ വീരഃ കസ്മിംശ്ചിത്കാരണാന്തരേ।
ക്ഷുത്പരീതസ്തു വിമനാ വാസശ്ചൈകം വ്യസർജയത് ॥ 3-62-60 (18344)
തമേകവസനാ നഗ്നമുൻമത്തവദചേതസം।
അനുവ്രജന്തീ ബഹുലാ ന സ്വപാമി നിശാഃ സദാ ॥ 3-62-61 (18345)
തതോ ബഹുതിഥേ കാലേ സുപ്താമുത്സൃജ്യ മാം ക്വചിത്।
വാസസോഽർധം പരിച്ഛിദ്യ ത്യക്തവാൻമാമനാഗസം ॥ 3-62-62 (18346)
തം മാർഗമാണാ ഭർതാരം ദഹ്യമാനാ ദിവാനിശം।
ന വിന്ദാംയമരപ്രഖ്യം പ്രിയം പ്രാണേശ്വരം പ്രഭും ॥ 3-62-63 (18347)
`ഇത്യുക്ത്വാ സാഽനവദ്യാംഗീ രാജമാതരമപ്യുത।
സ്ഥിതാഽശ്രുപരിപൂർണാക്ഷീ വേപമാനാ സുദുഃഖിതാ' ॥ 3-62-64 (18348)
താമശ്രുപരിപൂർണാക്ഷീം വിലപന്തീം തഥാ ബഹു।
രാജമാതാഽബ്രവീദാർതാ ഭൈമീമാർതസ്വരാം സ്വയം ॥ 3-62-65 (18349)
വസ ത്വമിഹ കല്യാണി പ്രീതിർമേ പരമാ ത്വയി।
മൃഗയിഷ്യന്തി തേ ഭദ്രേ ഭർതാരം പുരുഷാ മമ ॥ 3-62-66 (18350)
അപി വാ സ്വയമാഗച്ഛേത്പരിധാവന്നിതസ്തതഃ।
ഇഹൈവ വസതീ ഭദ്രേ ഭർതാരമുപലപ്സ്യസേ ॥ 3-62-67 (18351)
രാജമാതുർവചഃ ശ്രുത്വാ ദമയന്തീ വചോഽബ്രവീത്।
സമയേനോത്സഹേ വസ്തും ത്വി വീരപ്രജായിനി ॥ 3-62-68 (18352)
ഉച്ഛിഷ്ടം നൈവ ഭുഞ്ജീയാം ന കുര്യാം പാദധാവനം।
ന ചാഹം പുരുഷാനന്യാൻപ്രഭാഷേയം കഥഞ്ചന ॥ 3-62-69 (18353)
പ്രാർഥയേദ്യദി മാം കശ്ചിദ്ദണ്ഡ്യസ്തേ സ പുമാൻഭവേത്।
വധ്യശ്ച തേ സകൃൻമന്ദ ഇതിമേ വ്രതമാഹിതം ॥ 3-62-70 (18354)
ഭർതുരന്വേഷണാർഥം തു പശ്യേയം ബ്രാഹ്മണാനഹം।
യദ്യേവമിഹ വത്സ്യാമി ത്വത്സകാശേ ന സംശയഃ।
അതോഽന്യഥാ ന മേ വാസോ വർതതേ ഹൃദയേ ക്വചിത് ॥ 3-62-71 (18355)
ഇത്യുക്താ ദമയന്ത്യാ തു രാജമാതേദമബ്രവീത്।
സർവമേതത്കരിഷ്യാമി ദിഷ്ട്യാ തേ വ്രതമീദൃശം ॥ 3-62-72 (18356)
ഏവമുക്ത്വാ തതോ ഭൈമീം രാജമാതാ വിശാംപതേ।
ഉവാചേദം ദുഹിതരം സുനന്ദാം നാമ ഭാരത ॥ 3-62-73 (18357)
സൈരന്ധ്രീമഭിജാനീഷ്വ സുനന്ദേ ദേവരൂപിണീം।
വയസാ തുല്യതാം പ്രാപ്താ സഖീ തവ ഭവത്വിയം।
ഏതയാ സഹ മോദസ്വ നിരുദ്വിഗ്രമനാ സദാ ॥ 3-62-74 (18358)
തതഃ പരമസംഹൃഷ്ടാ സുനന്ദാ ഗൃഹണാഗമത്।
ദമയന്തീമുപാദായ സഖീഭിഃ പരിവാരിതാ ॥ 3-62-75 (18359)
സഹസാ ന്യവസദ്രാജന്രാജപുത്ര്യാ സുനന്ദയാ।
ചിന്തയന്തീ നലം വീരമനിശം വാമലോചനാ ॥ 3-62-76 (18360)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി നലോപാഖ്യാനപർവണി ദ്വിഷഷ്ടിതമോഽധ്യായഃ ॥ 62 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-62-3 യവസം ഘാസഃ ॥ 3-62-4 ശ്രാന്തവാഹാഃ ശ്രാന്തവാഹനാഃ। നിവേശായ വാസായ ॥ 3-62-10 പദ്മിന്യാഃ സരസ്യാഃ ॥ 3-62-28 കൃത്യൈവ കൃത്യകാ। കുത്സിതാ കൃത്യാ കൃത്യകേതി വാ താം ॥ 3-62-33 അപശ്ചിമാം അപരാവർതിനീം ॥ 3-62-40 പാപകൃതംപാപം കർമ ॥ 3-62-47 അമാർജിതാം ധൂസരവേണീം ॥ 3-62-56 ഭൂജിഷ്യാം ദാസീം। കാമവാസിനീം യത്രകാമ ഇച്ഛാ തത്രൈവ വസന്തീം। യത്ര സായങ്കാലസ്തത്രൈവ പ്രതിശ്രയോ ഗൃഹം യസ്യാസ്താം ॥ 3-62-57 ഭർതാരമപി തം വീരം സീതേവാനുഗതാ സദേതി ക. പാഠഃ। അഹം ചാനുഗതാ വീരം ഛായേവാനപഗാ സദേതി ധ. പാഠഃ ॥ 3-62-68 ഹേവീരപ്രജായിനി വീരാനേവ പ്രജായതേ സൂതേ സാ വീരപ്രജായീനീ ॥ 3-62-71 യദ്യേവമിഹ വസ്തവ്യം വസാംയഹമസംശയമിതി ധ. പാഠഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 063
॥ ശ്രീഃ ॥
3.63. അധ്യായഃ 063
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ദമയന്തീം പരിത്യജ്യാടവ്യാമടന്തം നലംപ്രതി വനവഹ്നിവേഷ്ടിതേന കർകോടകേനാത്മപരിരക്ഷണപ്രാർഥനാ ॥ 1 ॥ നലേന ദാവാഗ്നിതോ മോചിതേന കർകോടകേന നലഗാത്രേ ദംശനേന വൈരൂപ്യാപാദനം ॥ 2 ॥ തഥാ നിജരൂപാവിഷ്കരണേച്ഛായാം സ്വസ്മരണേന വാസോവസനവിധാനപൂർവകം വസ്ത്രപ്രദാനം ॥ 3 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-63-0 (18361)
ബൃഹദശ്വ ഉവാച। 3-63-0x (1938)
ഉത്സൃജ്യ ദമയന്തീം തു നലോ രാജാ വിശാംപതേ।
ദദർശ ദാവം ദഹ്യന്തം മഹാന്തം ഗഹനേ വനേ ॥ 3-63-1 (18362)
തത്ര സുശ്രാവ ശബ്ദംവൈ മധ്യേ ഭൂതസ്യ കസ്യചിത്।
അഭിധാവ നലേത്യുച്ചൈഃ പുണ്യശ്ലോകേതി ചാസകൃത് ॥ 3-63-2 (18363)
മാ ഭൈരിതി നലശ്ചോക്ത്വാ മധ്യമഗ്നേഃ പ്രവിശ്യ തം।
ദദ്രശ നാഗരാജാനം ശയാനം കുണ്ഡലീകൃതം ॥ 3-63-3 (18364)
സ നാഗഃ പ്രഞ്ജലിർഭൂത്വാ വേപമാനോ നലം തദാ।
ഉവാച മാം വിദ്ധിരാജന്നാഗം കർകോടകം നൃപ ॥ 3-63-4 (18365)
മയാ പ്രലബ്ധോ ബ്രഹ്മർഷിരനാഗാഃ സുമഹാതപാഃ।
തേന മന്യുപരീതേന ശപ്തോസ്മി മനുജാധിപ ॥ 3-63-5 (18366)
തിഷ്ഠ ത്വം സ്ഥാവര ഇവ യാവദേതി നലഃ ക്വചിത്।
ഇതോ നേതാസി തത്സ ത്വം ശാപാൻമോക്ഷ്യസി മത്കൃതാത് ॥ 3-63-6 (18367)
തസ്യ ശാപാന്ന ശക്നോമി പദാദ്വിചലിതും പദം।
ഉപദേക്ഷ്യാമി തേ ശ്രേയസ്ത്രാതുമർഹതി മാം ഭവാൻ ॥ 3-63-7 (18368)
സഖാ ച തേ ഭവിഷ്യാമി മത്സമോ നാസ്തി പന്നഗഃ।
ലഘുശ്ച തേ ഭവിഷ്യാമി ശീഘ്രമാദായ ഗച്ഛ മാം ॥ 3-63-8 (18369)
ഏവമുക്ത്വാ സ നാഗേന്ദ്രോ ബഭൂവാംഗുഷ്ഠമാത്രകഃ।
ദം ഗൃഹീത്വാ നലഃ പ്രായാദ്ദേശം ദാവവിവർജിതം ॥ 3-63-9 (18370)
ആകാശദേശമാസാദ്യ വിമുക്തം കൃഷ്ണവർത്മനാ।
ഉത്സ്രഷ്ടുകാമം തം നാഗഃ പുനഃ കർകോടകോഽബ്രവീത് ॥ 3-63-10 (18371)
പദാനി ഗണയൻഗച്ഛ സ്വാനി നൈഷധ കാനിചിത്।
തത്രതേഽഹം മഹാബാഹോ ശ്രേയോ ധാസ്യാമി യത്പരം ॥ 3-63-11 (18372)
തതഃ സംഖ്യാതുമാരബ്ധമദശദ്ദശമേ പദേ।
തസ്യ ദഷ്ടസ്യ തദ്രൂപം ക്ഷിപ്രമന്തരധീയത ॥ 3-63-12 (18373)
സ ദൃഷ്ട്വാ വിസ്മിതസ്തസ്ഥാവാത്മാനം വികൃതം നലഃ।
സ്വരൂപധാരിണം നാഗം ദദർശ സ മഹീപതിഃ ॥ 3-63-13 (18374)
തതഃ കർകോടകോ നാഗഃ സാന്ത്വയന്നലമബ്രവീത്।
മയാ തേഽന്തർഹിതം രൂപം ന ത്വാം വിദ്യുർജനാ ഇതി ॥ 3-63-14 (18375)
യത്കൃതേ ചാസി നികൃതോ ദുഃഖേന മഹതാ നല।
വിഷേണ സ മദീയേന ത്വയി ദുഃഖം നിവത്സ്യതി ॥ 3-63-15 (18376)
വിഷേണ സംവൃതൈർഗാത്രൈര്യാവത്ത്വാം ന വിമോക്ഷ്യതി।
താവത്തു ത്വാം മഹാരാജ ക്ലേശേഽസ്മിൻസ നിയോക്ഷ്യതി ॥ 3-63-16 (18377)
അനാഗാ യേന നികൃതസ്ത്വമനർഹോ ജനാധിപ।
ക്രോധാദസൂയയിത്വാ തം രക്ഷാ മേ ഭവതഃ കൃതാ ॥ 3-63-17 (18378)
ന തേ ഭയം നരവ്യാഘ്ര ദംഷ്ട്രിഭ്യഃ ശത്രുതോപി വാ।
ബ്രഹ്മവിത്ത്വം ച ഭവിതാ മത്പ്രസാദാന്നരാധിപ ॥ 3-63-18 (18379)
രാജന്വിഷനിമിത്താ ച ന തേ പീഡാ ഭവിഷ്യതി।
സംഗ്രാമേഷു ന രാജേന്ദ്രശശ്വജ്ജയമവാപ്സ്യസി ॥ 3-63-19 (18380)
ഗച്ഛ രാജന്നിതഃ സൂതോ ബാഹുകോഽഹമിതി ബ്രുവൻ।
സമീപമൃതുപർണസ്യ സ ഹി വേദാക്ഷനൈപുണം ॥ 3-63-20 (18381)
അയോധ്യാം നഗരീം രംയാമദ്യ വൈ നിഷധേശ്വര।
സ തേഽക്ഷഹൃദയം ദാതാ രാജാഽശ്വഹൃദയേന വൈ ॥ 3-63-21 (18382)
ഇക്ഷ്വാകുകുലജഃ ശ്രീമാൻമിത്രം ചൈവ ഭവിഷ്യതി।
ഭവിഷ്യസി യദാഽക്ഷജ്ഞഃ ശ്രേയസാ യോക്ഷ്യസേ തദാ ॥ 3-63-22 (18383)
സംയോക്ഷ്യസേ സ്വദാരൈസ്ത്വം മാ സ്മ ശോകേ മനഃ കൃഥാഃ।
രാജ്യേന തനയാഭ്യാം ച സത്യമേതദ്ബ്രവീമി തേ ॥ 3-63-23 (18384)
സ്വം രൂപം ച യദാ ദ്രഷ്ടുമിച്ഛേഥാസ്ത്വം നരാധിപ।
സംസ്മർതവ്യസ്തദാ തേഽഹംവാസശ്ചദം വിവാസയേഃ ॥ 3-63-24 (18385)
അനേന വാസസാച്ഛന്നഃ സ്വം രൂപം പ്രതിപത്സ്യസേ।
ഇത്യുക്ത്വാ പ്രദദൌ തസ്മൈ ദിവ്യം വാസോയുഗം തദാ ॥ 3-63-25 (18386)
ഏവം നലം ച സന്ദിശ്യ വാസോ ദത്താവ ച കൌരവ।
നാഗരാജസ്തതോ രാജംസ്തത്രൈവാന്തരധീയത ॥ 3-63-26 (18387)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി നലോപാഖ്യാനപർവണി ത്രിഷഷ്ടിതമോഽധ്യായഃ ॥ 63 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-63-8 ലഘുഗുരുത്വരഹിതഃ ॥ 3-63-9 ദാവവിവർജിതം ബഹ്നിഹീനം ॥ 3-63-12 ദശേത്യുക്തേഽദശത്। ആജ്ഞാം വിനാ നാഗോ ന ദശതീതി ഭാവഃ 3-63-15 സ കലിഃ। ഇദം ദമയന്ത്യാ ദത്തസ്യ ശാപസ്യ ഫലം കലിർഭുങ്ക്തേ ഇതി ഭാവഃ ॥ 3-63-17 അനാഗാഃ നിരപരാധഃ। നികൃതോ വഞ്ചിതഃ। മേ മയാ ॥ 3-63-18 ബ്രഹ്മവിദ്ഭ്യശ്ച ഭവിതേതി ഝ. പാഠഃ ॥ 3-63-21 അക്ഷഹൃദയം ദ്യൂതേ ജയാവഹം। അശ്വഹൃദയേന വിദ്യയാ വിദ്യാം പരിവർതയേദിത്യർഥഃ ॥ 3-63-24 നിവാസയേഃ പരിധേഹി ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 064
॥ ശ്രീഃ ॥
3.64. അധ്യായഃ 064
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
കർകോടകവചനാന്നലേനായോധ്യായാം ബാഹുക ഇതി സ്വനാമനിർദേശപൂർവകമൃതുപർണനൃപസമീപോപസർപണം ॥ 1 ॥ ഋതുപർണേന തസ്യ സാരഥ്യേ നിയോജനം ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-64-0 (18388)
ബൃഹദശ്വ ഉവാച। 3-64-0x (1939)
തസ്മിന്നന്തർഹിതേ നാഗേ പ്രയയൌ നൈഷധോ നലഃ।
ഋതുപർണസ്യ നഗരം പ്രാവിശദ്ദശമേഽഹനി ॥ 3-64-1 (18389)
സ രാജാനമുപാതിഷ്ഠദ്ബാഹുകോഽഹമിതി ബ്രുവൻ।
അശ്വാനാം വാഹനേ യുക്തഃ പൃഥിവ്യാം നാസ്തി മത്സമഃ ॥ 3-64-2 (18390)
അർഥകൃച്ഛ്രേഷു ചൈവാഹം പ്രഷ്ടവ്യോ നൈപുണേഷു ച।
അന്നസംസ്കാരമപി ച ജാനാംയന്യൈർവിശേഷതഃ ॥ 3-64-3 (18391)
യാനി ശിൽപാനി ലോകേഽസ്മിന്യച്ചൈവാന്യത്സുദുഷ്കരം।
സർവം യതിഷ്യേ തത്കർതുമൃതുപർണ ഭരസ്വ മാം ॥ 3-64-4 (18392)
`ഇത്യുക്തഃ സ നലേനാഥ ഋതുപർണോ നരാധിപഃ।
ഉവാച സുപ്രീതമനാസ്തം പ്രേക്ഷ്യ ച മഹീപതേ' ॥ 3-64-5 (18393)
വസബാഹുക ഭദ്രം തേ സർവമേതത്കരിഷ്യസി।
ശീഘ്രയാനേ സദാ ബുദ്ധിർധ്രിയതേ മേ വിശേഷതഃ ॥ 3-64-6 (18394)
സ ത്വമാതിഷ്ഠ യോഗം തം യേന ശീധ്രാം ഹയാ മമ।
ഭവേയുരശ്വാധ്യക്ഷോസി വേതനം തേ ശതംശതം ॥ 3-64-7 (18395)
ത്വാമുപസ്ഥാസ്യതശ്ചൈവ നിത്യം വാർഷ്ണേയജീവലൌ।
ഏതാഭ്യാം രംസ്യസേ സാർധം വസ വൈ മയി ബാഹുക ॥ 3-64-8 (18396)
ബൃഹദശ്വ ഉവാച। 3-64-9x (1940)
ഏവമുക്തോ നലസ്തേന ന്യവസത്തത്രപൂജിതഃ।
ഋതുപർണസ്യ നഗരേ സഹവാർഷ്ണേയജീവലഃ ॥ 3-64-9 (18397)
സ വൈ തത്രാവസദ്രാജാ വൈദർഭീമനുചിന്തയൻ।
സായംസായം സദാ ചേമം ശ്ലോകമേകം ജഗാദ ഹ ॥ 3-64-10 (18398)
ക്വ നു സാ ക്ഷുത്പിപാസാർതാ ശ്രാന്താ ശേതേ തപസ്വിനീ।
സ്മരന്തീ തസ്യ മന്ദസ്യ കം വാഽഽസാദ്യോപതിഷ്ഠതി ॥ 3-64-11 (18399)
ഏവം ബ്രുവന്തം രാജാനം നിശായാം ജീവലോഽബ്രവീത്।
കാമേനാം ശോചസേ നിത്യം ശ്രോതുമിച്ഛാമി ബാഹുക।
ആയുഷ്മൻകസ്യ വാ നാരീ യാമേവമനുശോചസി ॥ 3-64-12 (18400)
തമുവാച നലോ രാജാ മന്ദപ്രജ്ഞസ്യ കസ്യചിത്।
ആസീദ്ബഹുമതാ നാരീ തസ്യാ ദൃഢതരശ്ച സഃ ॥ 3-64-13 (18401)
സ വൈ കേനചിദർഥേന തയാ മന്ദോ വ്യയുജ്യത।
വിപ്രയുക്തഃ സ മന്ദാത്മാ ഭ്രമത്യസുഖപീഡിതഃ ॥ 3-64-14 (18402)
ദഹ്യമാനഃ സ ശോകേന ദിവാരാത്രമതന്ദ്രിതഃ।
നിശാകാലേ സ്മരംസ്തസ്യാഃ ശ്ലോകമേകം സ്മ ഗായതി ॥ 3-64-15 (18403)
സ വിഭ്രമൻമഹീം സർവാം ക്വചിദാസാദ്യ കിഞ്ചന।
വസത്യനർഹസ്തദ്ദുഃഖം ഭൂയ ഏവാനുസംസ്മരൻ ॥ 3-64-16 (18404)
സാ തു തം പുരുഷം നാരീ കൃച്ഛേഽപ്യനുഗതാ വനേ।
ത്യക്താ തേനാൽപഭാഗ്യേന ദുഷ്കരം യദി ജീവതി ॥ 3-64-17 (18405)
ഏകാ ബാലാഽനഭിജ്ഞാ ച മാർഗമാണാഽതഥോചിതാ।
ക്ഷുത്പിപാസാപരീതാംഗീ ദുഷ്കരം യദി ജീവതി ॥ 3-64-18 (18406)
ശ്വാപദാചരിതേ നിത്യം വനേ മഹതി ദാരുണേ।
ത്യക്താ തേനാൽപഭാഗ്യേന മന്ദപ്രജ്ഞേന മാരിഷ ॥ 3-64-19 (18407)
ഇത്യേവം നൈഷധോ രാജാ ദമയന്തീമനുസ്മരൻ।
അജ്ഞാതവാസം ന്യവസദ്രാജ്ഞസ്തസ്യ നവേശനേ ॥ 3-64-20 (18408)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി നലോപാഖ്യാനപർവണി ചതുഃഷഷ്ടിതമോഽധ്യായഃ ॥ 64 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-64-9 മാരിഷ ആര്യ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 065
॥ ശ്രീഃ ॥
3.65. അധ്യായഃ 065
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ഭീമരാജേന നലദമയന്ത്യന്വേഷണായ നാനാദേശേഷു ബ്രാഹ്മണാനാം പ്രസ്ഥാപനം ॥ 1 ॥ സുദേവനാംനാ വിപ്രേണ ചേദിരാജഗൃഹേ ദമയന്തീദർശനം ॥ 2 ॥ വിപ്രേണ സഹ സബാഷ്പം ഭാഷമാണാം ദമയന്തീം ദൃഷ്ട്വാ രാജമാത്രാ വിപ്രംപ്രതി ദമയന്തീകുലശീലാദിപ്രശ്നഃ ॥ 3 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-65-0 (18409)
ബൃഹദ്ശ്വ ഉവാച। 3-65-0x (1941)
ഹൃതരാജ്യേ നലേ ഭീമഃ സഭാര്യേഽദർശനം ഗതേ।
`ചിന്തയാമാസ ബഹുശഃ സഹാമാത്യൈർനരാധിപഃ ॥ 3-65-1 (18410)
സമാഹൂയ ദ്വിജാൻസർവാനിദം വചനമബ്രവീത്।
അഗ്രഹാരം ച ദാസ്യാമിഗ്രാമം നഗരസംമിതം ॥ 3-65-2 (18411)
ദമയന്തീം നലം ചൈവ പര്യന്വേഷതി യോ ദ്വിജഃ।
ഗവാം ശതസഹസ്രാണി ദാതാ തസ്മൈ ദ്വിജാതയേ ॥ 3-65-3 (18412)
ഇത്യുക്ത്വാ ബ്രാഹ്മണാൻസർവാൻസമാഹൂയ ദ്വിജോത്തമാൻ।
പ്രസ്ഥാപയാമാസ തദാ തയോർദർശനകാങ്ക്ഷയാ' ॥ 3-65-4 (18413)
സന്ദിദേശ ച താൻഭീമോ വസു ദത്താ ച പുഷ്കലം।
മൃഗയധ്വം നലം ചൈവ ദമയന്തീം ച മേ സുതാം ॥ 3-65-5 (18414)
അസ്മിൻകർമണി നിഷ്പന്നേ വിജ്ഞാതേ നിഷധാധിപേ।
ഗവാം സഹസ്രം ദാസ്യാമി യോ വസ്താവാനയിഷ്യതി ॥ 3-65-6 (18415)
അഗ്രഹാരാംശ്ച ദാസ്യാമി ഗ്രാമം നഗരസംമിതം।
ഹിരണ്യഞ്ച സുവർണം ച ദാസീദാസം തഥൈവ ॥ 3-65-7 (18416)
ന ചേച്ഛക്യാവിഹാനേതും ദമയന്തീ നലോഽപി വാ।
ജ്ഞാതമാത്രേഽപി ദാസ്യാമി ഗവാം ദശശതം ധനം ॥ 3-65-8 (18417)
ഇത്യുക്താസ്തേ യയുർഹൃഷ്ടാ ബ്രാഹ്മണാഃ സർവതോ ദിശം।
പുരരാഷ്ട്രാണി ചിന്വന്തോ നൈഷധം സഹ ഭാര്യയാ।
നൈവ ക്വാപി പ്രപശ്യന്തി നലം വാ ഭീമപുത്രികാം ॥ 3-65-9 (18418)
തതശ്ചേദിപുരീം രംയാം സുദേവോ നാമ വൈ ദ്വിജഃ।
വിചിന്വാനോഽഥ വൈദർഭീമപശ്യദ്രാജവേശ്മനി ॥ 3-65-10 (18419)
തയൈവ രാജമാതാ ച ബ്രാഹ്മണാൻപര്യവേഷയത്।
ഭോജനാർഥേ സുദേവോഽപി തത്രൈവ പ്രവിവേശ ഹ ॥ 3-65-11 (18420)
കൃശാം വിവർണാം മലിനാം ഭർതൃശോകപരായണാം।
പുണ്യാഹവാചനേ രാജ്ഞഃ സുനന്ദാസഹിതാം സ്ഥിതാം ॥ 3-65-12 (18421)
മന്ദം പ്രഖ്യായമാനേന രൂപേണാപ്രതിമേന താം।
നിബദ്ധാം ധൂമജാലേന പ്രഭാമിവ വിഭാവസോഃ ॥ 3-65-13 (18422)
താം സമീക്ഷ്യ വിശാലാക്ഷീമധികം മലിനാം കൃശാം।
തർകയാമാസ ഭൈമീതി കാരണൈരുപപാദയൻ ॥ 3-65-14 (18423)
സുദേവ ഉവാച। 3-65-15x (1942)
യഥേയം മേ പുരാ ദൃഷ്ടാ തഥാരൂപേയമംഗനാ।
കൃതാർഥോസ്ംയദ്യ ദൃഷ്ട്വേമാം ലോകകാന്താമിവ ശ്രിയം ॥ 3-65-15 (18424)
പൂർണചന്ദ്രാനനാം ശ്യാമാം ചാരുവൃത്തപയോധരാം।
കുർവന്തീം പ്രഭയാ ദേവീം സർവാവിതിമിരാ ദിശഃ ॥ 3-65-16 (18425)
ചാരുപദ്മവിശാലാക്ഷീം മൻമഥസ്യ രതീമിവ।
ഇഷ്ടാം സമസ്തലോകസ്യ പൂർണചന്ദ്രപ്രഭാമിവ ॥ 3-65-17 (18426)
വിദർഭസരസസ്തസ്മാദ്ദൈവദോഷാദിവോദ്ധൃതാം।
മലപങ്കാനുലിപ്താംഗീം പ്രംലാനാം നലിനീമിവ ॥ 3-65-18 (18427)
പൌർണമാസീമിവ നിശാം രാഹുഗ്രസ്തനിശാകരാം।
പതിശോകാകുലാം ദീനാം കൃശസ്ത്രോതാം നദീമിവ ॥ 3-65-19 (18428)
വിധ്വസ്തപർണകമലാം വിത്രാസിതവിഹംഗമാം।
ഹസ്തിഹസ്തപരിക്ലിഷ്ടാം വ്യാകുലാമിവ പദ്മിനീം ॥ 3-65-20 (18429)
സുകുമാരീം സുജാതാംഗീം രത്നഗർഭഗൃഹോചിതാം।
ദഹ്യമാനാമിവാർകേണ മൃണാലീമിവ ചോദ്ധൃതാം ॥ 3-65-21 (18430)
രൂപൌദാര്യഗുണോപേതാം മണ്ഡനാർഹാമമണ്ഡിതാം।
ചന്ദ്രലേഖാമിവ നവാംവ്യോംനി നീലാഭ്രസംവൃതാം ॥ 3-65-22 (18431)
കാമഭോഗൈഃ പ്രിയൈർഹീനാം ഹീനാം ബന്ധുജനേന ച।
ദേഹം ധാരയതീം ദീനം ഭർതൃദർശനകാങ്ക്ഷയാ ॥ 3-65-23 (18432)
ഭർതാ നാമ പരം നാര്യാ ഭൂഷണം ഭൂഷണൈർവിനാ।
ഏഷാ ഹി രഹിതാ തേന ശോഭമാനാ ന ശോഭതേ ॥ 3-65-24 (18433)
ദുഷ്കരം കുരുതേഽത്യന്തം ഹീനോ യദനയാ നലഃ।
ധാരയത്യാത്മനോ ദേഹം ന ശോകേനാപി സീദതി ॥ 3-65-25 (18434)
ഇമാമസിതകേശാന്താം ശതപത്രായതേക്ഷണാം।
സുഖാർഹാം ദുഃഖിതാം ദൃഷ്ട്വാ മമാപി വ്യഥതേ മനഃ ॥ 3-65-26 (18435)
കദാ നു ഖലുഃ ദുഃഖസ്യ പാരം യാസ്യതി വൈ ശുഭാ।
ഭർതുഃ സമാഗമാത്സാധ്വീരോഹിണീ ശശിനോ യഥാ ॥ 3-65-27 (18436)
അസ്യാ നൂനം പുനർലാഭാന്നൈഷധഃ പ്രീതിമേഷ്യതി।
രാജാ രാജ്യപരിഭ്രഷ്ടഃ പുനർലബ്ധ്വേവ മേദിനീം ॥ 3-65-28 (18437)
തുല്യശീലവയോയുക്താം തുല്യാഭിജനസംവൃതം।
നൈഷധോഽർഹതി വൈദർഭീം തം ചേയമസിതേക്ഷണാ ॥ 3-65-29 (18438)
യുക്തം തസ്യാപ്രമേയസ്യ വീര്യസത്വവതോ മയാ।
സമാശ്വാസയിതും ഭാര്യാം പതിദർശനലാലസാം ॥ 3-65-30 (18439)
അഹമാശ്വാസയാംയേനാം പൂർണചന്ദ്രനിഭാനനാം।
അദൃഷ്ടദുഃഖാം ദുഃഖാർതാം ധ്യാനരോദനതത്പരാം ॥ 3-65-31 (18440)
ബൃഹദശ്വ ഉവാച। 3-65-32x (1943)
ഏവം വിമൃശ്യ വിവിധൈഃ കാരണൈർലക്ഷണൈശ്ച താം।
ഉപഗംയ തതോ ഭൈമീം സുദേവോ ബ്രാഹ്മണോഽബ്രവീത് ॥ 3-65-32 (18441)
അഹം സുദേവോ വൈദർഭി ഭ്രാതുസ്തേ ദയിതഃ സഖാ।
ഭീമസ്യ വചനാദ്രാജ്ഞസ്ത്വാമന്വേഷ്ടുമിഹാഗതഃ ॥ 3-65-33 (18442)
കുശലീ തേ പിതാ രാജ്ഞി ജനനീ ഭ്രാതരശ്ച തേ।
ആയുഷ്മന്തൌ കുശലിനൌ തത്രസ്ഥൌ ദാരകൌ ച തേ ॥ 3-65-34 (18443)
ത്വത്കൃതേബന്ധുവർഗാശ്ച ഗതസത്വാ ഇവാസതേ।
അന്വേഷ്ടാരോ ബ്രാഹ്മണാശ്ച ഭ്രമന്തി ശതശോ മഹീം ॥ 3-65-35 (18444)
ബൃഹദശ്വ ഉവാച। 3-65-36x (1944)
അഭിജ്ഞായ സുദേവം തം ദമയന്തീ യുധിഷ്ഠിര।
പര്യപൃച്ഛത താൻസർവാൻക്രമേണ സുഹൃദഃ സ്വകാൻ ॥ 3-65-36 (18445)
രുരോദ ച ഭൃശം രാജന്വൈദർഭീ ശോകകർശിതാ।
ദൃഷ്ട്വാ സുദേവം സഹസാ ഭ്രാതുരിഷ്ടം ദ്വിജോത്തമം ॥ 3-65-37 (18446)
തതോ രുദന്തീം താം ദൃഷ്ട്വാ സുനന്ദാ ശോകകർശിതാ।
സുദേവേന സഹൈകാന്തേ കഥയന്തീം ച ഭാരത ॥ 3-65-38 (18447)
ജനിത്ര്യാഃ പ്രേഷയാമാസ സൈരന്ധ്രീ രുദതേ ഭൃശം।
ബ്രാഹ്മണേന സഹാഗംയ താംവിദ്ധി യദി മന്യസേ ॥ 3-65-39 (18448)
അഥ ചേദിപതേർമാതാ രാജ്ഞശ്ചാന്തഃപുരാത്തദാ।
ജഗാമ യത്രസാ ബാലാ ബ്രാഹ്മണേന സഹാഭവത് ॥ 3-65-40 (18449)
തതഃ സുദേവമാനായ്യ രാജമാതാ വിശാംപതേ।
പപ്രച്ഛ ഭാര്യാ കസ്യേയം സുതാ വാ കസ്യ ഭാമിനീ ॥ 3-65-41 (18450)
കഥം ച നഷ്ടാ ജ്ഞാതിഭ്യോ ഭർതുർവാ വാമലോചനാ।
ത്വയാ ച വിദിതാ വിപ്ര കഥമേവംഗതാ സതീ ॥ 3-65-42 (18451)
ഏതദിച്ഛാംയഹം ശ്രോതും ത്വത്തഃ സർവമശേഷതഃ।
തത്ത്വേന ഹി മമാചക്ഷ്വ പൃച്ഛന്ത്യാദേവരൂപിണീം ॥ 3-65-43 (18452)
ഏവമുക്തസ്തയാ രാജൻസുദേവോ ദ്വിജസത്തമഃ।
സുഖോപവിഷ്ട ആചഷ്ട ദമയന്ത്യാ യഥാതഥം ॥ 3-65-44 (18453)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി നലോപാഖ്യാനപർവണി പഞ്ചഷഷ്ടിതമോഽധ്യായഃ ॥ 65 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-65-7 അഗ്രം ബ്രാഹ്മണഭോജനം തദർഥം ഹ്രിയന്തേ രാജധനാത്പൃഥകൂക്രിയന്തേ തേഽഗ്രഹാരാഃ ക്ഷേത്രാദയഃ ॥ 3-65-14 കാരണൈർലിംഗൈഃ ഉപപാദയൻ ഇയമേവ ദമയന്തീതി നിശ്ചിന്വൻ ॥ 3-65-16 ശ്യാമാം സദാ ഷോഡശവാർഷികീം ॥ 3-65-20 പദ്മിനീം സരസീം ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 066
॥ ശ്രീഃ ॥
3.66. അധ്യായഃ 066
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
സുദേവേന ദമയന്തീതത്വം നിവേദിതയാ രാജമാത്രാ പിപ്ലുരൂപലാഞ്ഛനേന തത്വനിർധാരണപൂർവകം തസ്യാഃ പിതൃപുരംപ്രതി പ്രാപണം ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-66-0 (18454)
സുദേവ ഉവാച। 3-66-0x (1945)
വിദർഭരാജോ ധർമാത്മാ ഭീമോ ഭീമപരാക്രമഃ।
സുതേയം തസ്യ കല്യാണീ ദമയന്തീതി വിശ്രുതാ ॥ 3-66-1 (18455)
രാജാ തു നൈഷധോ നാമ വീരസേനസുതോ നലഃ।
ഭാര്യേയം തസ്യ കല്യാണീ പുണ്യശ്ലോകസ്യ ധീമതഃ ॥ 3-66-2 (18456)
സ ദ്യൂതേന ജിതോ ഭ്രാത്രാ ഹൃതരാജ്യോ മഹാമനാഃ।
ദമയന്ത്യാ ഗതഃ സാർധം ന പ്രാജ്ഞായത കസ്യചിത് ॥ 3-66-3 (18457)
തേ വയം ദമയന്ത്യർഥേ ചരാമഃ പൃഥിവീമിമാം।
സേയമാസാദിതാ ബാലാ തവ ദേവി നിവേശനേ ॥ 3-66-4 (18458)
അസ്യാ രൂപേണ സദൃശീ മാനുഷീ ന ഹി വിദ്യതേ।
അസ്യാ ഹ്യേഷ ഭ്രുവോർമധ്യേ സഹജഃ പിപ്ലുരുത്തമഃ ॥ 3-66-5 (18459)
ശ്യാമായാഃ പദ്മസങ്കാശോ ലക്ഷിതോഽന്തർഹിതോ മയാ।
മലേന സംവൃതോഹ്യസ്യാശ്ഛന്നോഽഭ്രേണേവ ചന്ദ്രമാഃ ॥ 3-66-6 (18460)
ചിഹ്നഭൂതോ വിഭൂത്യർഥമയം ധാത്രാ വിനിർമിതഃ।
പ്രതിപത്കലുഷേവേന്ദോർലേഖാ നാതിവിരാജതേ ॥ 3-66-7 (18461)
ന ചാസ്യാ നശ്യതേ രൂപം വപുർമലസമാചിതം।
അസംസ്കൃതമപി വ്യക്തം ഭാതി കാഞ്ചനസന്നിഭം ॥ 3-66-8 (18462)
അനേന വപുഷാ ബാലാ പിപ്ലുനാഽനേന സൂചിതാ।
ലക്ഷിതേയം മയാ ദേവീ പിഹിതോഽഗ്നിരിവോഷ്മണാ ॥ 3-66-9 (18463)
ബൃഹദശ്വ ഉവാച। 3-66-10x (1946)
തച്ഛ്രുത്വാ വചനം തസ്യ സുദേവസ്യ വിശാംപതേ।
സുനന്ദാ ശോധയാമാസ പിപ്ലുപ്രച്ഛാദനം മലം ॥ 3-66-10 (18464)
സ മലേനാപകൃഷ്ടന പിപ്ലുസ്തസ്യാ വ്യരോചത।
ദമയന്ത്യാ യഥാ വ്യഭ്രേ നഭസീവ നിശാകരഃ ॥ 3-66-11 (18465)
പിപ്ലും ദൃഷ്ട്വാ സുനന്ദാ ച രാജമാതാ ച ഭാരത।
രുദന്ത്യൌ താം പരിഷ്വജ്യമുഹൂർതമിവ തസ്ഥതുഃ ॥ 3-66-12 (18466)
ഉത്സൃജ്യ ബാഷ്പം ശനകൈ രാജമാതേദമബ്രവീത്।
ഭഗിന്യാ ദുഹിതാ മേഽസി പിപ്ലുനാനേന സൂചിതാ ॥ 3-66-13 (18467)
അഹം ച തവ മാതാ ച രാജന്യസ്യ മഹാത്മനഃ।
സുതേ ദശാർണാധിപതേഃ സുദാംനശ്ചാരുദർശനേ ॥ 3-66-14 (18468)
ഭീമസ്യ രാജ്ഞഃ സാ ദത്താ വീരബാഹോരഹം പുനഃ।
ത്വം തു ജാതാ മയാ ദൃഷ്ടാ ദശാർണേഷു പിതുർഗൃഹേ ॥ 3-66-15 (18469)
യഥൈവ തേ പിതുർഗേഹം തഥേദമപി ഭാമിതി।
യഥൈവ ച മമൈശ്വര്യം ദമയന്തി തഥാ തവ ॥ 3-66-16 (18470)
താം പ്രഹൃഷ്ടേന മനസാ ദമയന്തീ വിശാംപതേ।
പ്രണംയ മാതുർഭഗിനീമിദം വചനമബ്രവീത് ॥ 3-66-17 (18471)
അജ്ഞായമാനാഽപിസതീ സുഖമസ്ംയുഷിതാ ത്വയി।
സർവകാമൈഃ സുവിഹിതാ രക്ഷ്യമാണാ സദാ ത്വയാ ॥ 3-66-18 (18472)
സുഖാത്സുഖതരോ വാസോ ഭവിഷ്യതി ന സംശയഃ।
ചിരവിപ്രോഷിതാം മാതർമാമനുജ്ഞാതുമർഹസി ॥ 3-66-19 (18473)
ദാരകൌ ച ഹി മേ നീതൌ വസതസ്തത്ര ബാലകൌ।
പിത്രാ വിഹീനൌ ശോകാർതൌ മയാ ചൈവ കഥം നു തൌ ॥ 3-66-20 (18474)
യദി ചാപി പ്രിയം കിഞ്ചിൻമയി കർതുമിഹേച്ഛസി।
വിദർഭാന്യാതുമിച്ഛാമി ശീഘ്രം മേ യാനമാദിശ ॥ 3-66-21 (18475)
ബാഢമിത്യേവ താമുക്ത്വാ ഹൃഷ്ട്വാ മാതൃഷ്വസാ നൃപ।
ഗുപ്താം ബലേന മഹതാ പുത്രസ്യാനുമതേ തതഃ ॥ 3-66-22 (18476)
പ്രാസ്ഥാപയദ്രാജമാതാ ശ്രീമതീം നരവാഹിനാ।
യാനേന ഭരതശ്രേഷ്ഠ സ്വന്നപാനപരിച്ഛദാം ॥ 3-66-23 (18477)
തതഃ സാ നചിരാദേവ വിദർഭാനഗമച്ഛുഭാ।
താം തു ബന്ധുജനഃ സർവഃ പ്രഹൃഷ്ടഃ സമപൂജയത് ॥ 3-66-24 (18478)
സർവാൻകുശലിനോ ദൃഷ്ട്വാ ബാന്ധവാന്ദാരകൌ ച തൌ।
മാതരം പിതരം ചോഭൌ സർവം ചൈവ സഖീജനം ॥ 3-66-25 (18479)
ദേവതാഃ പൂജയാമാസ ബ്രാഹ്മണാംശ്ച യശസ്വിനീ।
പരേണ വിധിനാ ദേവീ ദമയന്തീ വിശാംപതേ ॥ 3-66-26 (18480)
അതർപയത്സുദേവം ച ഗോസഹസ്രേണ പാർഥിവഃ।
പ്രീതോ ദൃഷ്ട്വൈവ തനയാം ഗ്രാമേണ ദ്രവിണേന ച ॥ 3-66-27 (18481)
സാ വ്യുഷ്ടാ രജനീം തത്രപിതുർവേശ്മനി ഭാമിനീ।
വിശ്രാന്താ മാതരം രാജന്നിദം വചനമബ്രവീത് ॥ 3-66-28 (18482)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി നലോപാഖ്യാനപർവണി ഷട്ഷഷ്ടിതമോഽധ്യായഃ ॥ 66 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-66-5 പിപ്ലുഃ രക്തതിലകാകൃതിലാഞ്ഛനം ॥ 3-66-6 സ ദൃഷ്ടോ ബഹുശോ നാദ്യ ലക്ഷ്യതേഽന്തർഹിതോ മയേതി ക. പാഠഃ ॥ 3-66-7 ചിഹ്നഭൂതഃ സചാത്യർഥമിതി ധ. പാഠഃ ॥ 3-66-8 അസ്യാസ്തു ദൃശ്യതേ രൂപമിതി ധ. പാഠഃ ॥ 3-66-11 അപകൃഷ്ടേന ദൂരീകൃതേന ॥ 3-66-20 ദാരകൌ സുതഃ സുതാ ച ॥ 3-66-28 വ്യുഷ്ടാ വാസങ്കൃതവതീ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 067
॥ ശ്രീഃ ॥
3.67. അധ്യായഃ 067
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ദമയന്തീപ്രേഷിതൈർവിപ്രൈസ്തത്രതത്രനലാന്വേഷണം ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-67-0 (18483)
ദമയന്ത്യവാച। 3-67-0x (1947)
മാം ചേദിച്ഛസി ജീവന്തീം മാതഃ സത്യം ബ്രവീമിതേ।
നലസ്യ നരവീരസ്യ യതസ്വാനയനേ പുനഃ ॥ 3-67-1 (18484)
ദമയന്ത്യാ തഥോക്താ തു സാ ദേവീ ഭൃശദുഃഖിതാ।
ബാഷ്പേണാപിഹിതാ രാജ്ഞീ നോത്തരം കിഞ്ചിദബ്രവീത് ॥ 3-67-2 (18485)
തദവസ്ഥാം തു താം ദൃഷ്ട്വാ സർവമന്തഃപുരം തദാ।
ഹാഹാഭൂതമതീവാസീദ്ഭൃശം ച പ്രരുരോദ ഹ ॥ 3-67-3 (18486)
തതോ ഭീമം മഹാരാജം ഭാര്യാ വചനാമബ്രവീത്।
ദമയന്തീ നൃപ ഭൃശം ഭർതാരമനുശോചതി ॥ 3-67-4 (18487)
അപകൃഷ്യ ച ലജ്ജാം സാ സ്വയമുക്തവതീ വിഭോ।
പ്രയതന്തു തവപ്രേഷ്യാഃ പുണ്യശ്ലോകസ്യ ദർശനേ ॥ 3-67-5 (18488)
ബൃഹദശ്വ ഉവാച। 3-67-6x (1948)
തയാപ്രയോദിതോ രാജാ ബ്രാഹ്മണാന്വശവർതിനഃ।
പ്രാശ്ഥാപയദ്ദിശഃ സർവാ യതധ്വം നലദർശനേ ॥ 3-67-6 (18489)
തതോ വിദർഭാധിപതേർനിയോഗാദ്ബ്രാഹ്മണാസ്തദാ।
ദമയന്തീമഥാപൃച്ഛ്യ പ്രസ്ഥിതാസ്തേ തഥാഽവ്രുവൻ ॥ 3-67-7 (18490)
അഥ താനബ്രവീദ്ഭൈമീ സർവരാഷ്ട്രേഷ്വിദം വചഃ।
ബ്രൂത വൈ ജനസംസത്സു തത്രതത്ര പുനഃ പുനഃ ॥ 3-67-8 (18491)
ക്വനു ത്വം കിതവ ച്ഛിത്ത്വാ വസ്ത്രാർധം പ്രസ്ഥിതോ മമ।
ഉത്സൃജ്യ വപിനേ സുപ്താമനുരക്താം പ്രിയാം പ്രിയ ॥ 3-67-9 (18492)
സാ വൈ യഥാ ത്വയാ ദൃഷ്ടാ തഥാഽഽസ്തേ ത്വത്പ്രതീക്ഷിണീ।
ദഹ്യമാനാ ഭൃശം ബാലാ വസ്ത്രാർധേനാഭിസംവൃതാ ॥ 3-67-10 (18493)
തസ്യാ രുദന്ത്യാഃ സതതം തേന ശോകേന പാർഥിവ।
പ്രസാദം കുരു വൈ ദേവ പ്രതിവാക്യം വദസ്വ ച ॥ 3-67-11 (18494)
ഏവമന്യച്ച വക്തവ്യം കൃപാം കുര്യാദ്യഥാ മയി।
വായുനാ ധൂയമാനോ ഹി വനം ദഹതി പാവകഃ ॥ 3-67-12 (18495)
ഭർതവ്യാ രക്ഷണീയാ ത്വ പത്നീ പത്യാ ഹി നിത്യദാ।
തന്നഷ്ടമുഭയം കസ്മാദ്ധർമജ്ഞസ്യ സതസ്തവ ॥ 3-67-13 (18496)
ഖ്യാതഃ പ്രാജ്ഞഃ കുലീനശ് സാനുക്രോശോ ഭവാൻസദാ।
സംവൃത്തോ നിരനുക്രോശഃ ശങ്കേ മദ്ഭാഗ്യസങ്ക്ഷയാത് ॥ 3-67-14 (18497)
തത്കുരുഷ്വ നരവ്യാഘ്ര ദയാം മയി നരർപഭ।
ആനൃശംസ്യം പരോ ധർമസ്ത്വത്ത ഏവ ഹി മേ ശ്രുതഃ ॥ 3-67-15 (18498)
ഏവംബ്രുവാണാന്യദി വഃ പ്രതിബ്രൂയാദ്ധി കശ്ചന।
സ നരഃ സർവഥാ ജ്ഞേയഃ കശ്ചാസൌ ക്വനു വർതതേ ॥ 3-67-16 (18499)
യശ്ചൈവം വചനം ശ്രുത്യ്വാ ബൂയാത്പ്രതിവചോ നരഃ।
തദാദായ വചസ്തസ്യ മമാവേദ്യം ദ്വിജോത്തമാഃ ॥ 3-67-17 (18500)
യഥാ ച വോ ന ജാനീയാച്ചരതോ ഭീമശാസനാത്।
പുനരാഗമനം ചേഹ തഥാ കാര്യമതന്ദ്രിതൈഃ ॥ 3-67-18 (18501)
യദി വാഽസൌ സമൃദ്ധഃ സ്യാദ്യദി വാഽപ്യധനോ ഭവേത്।
യദിഽവാപ്യസമർഥഃ സ്യാജ്ജ്ഞേയമസ്യ ചികീർഷിതം ॥ 3-67-19 (18502)
ഏവമുക്താസ്ത്വഗച്ഛംസ്തേ ബ്രാഹ്മണാഃ സർവതോ ദിശം।
നലം മൃഗയിതും രാജംസ്തദാ വ്യസനിനം തഥാ ॥ 3-67-20 (18503)
തേ പുരാണി സരാഷ്ട്രാണി ഗ്രാമാന്ധോപാംസ്തഥാഽഽശ്രമാൻ।
അന്വേഷന്തോ നലം രാജന്നാധിജഗ്മുർദവിജാതയഃ ॥ 3-67-21 (18504)
തച്ച വാക്യം തഥാ സർവേതത്രതത്ര വിശാംപതേ।
ശ്രാവയാഞ്ചക്രിരേ വിപ്രാ ദമയന്ത്യാ യഥേരിതം ॥ 3-67-22 (18505)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി നലോപാഖ്യാനപർവണി സപ്തഷഷ്ടിതമോഽധ്യായഃ ॥ 67 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-67-7 തഥാ അവ്രുവന്നലാന്വേഷണായ പ്രസ്ഥിതാഃസ്മേതി ॥ 3-67-12 വായുനേതി ശോകാഗ്നിഃ കാലവായുനാ ദിനേദിനേ വർധമാനോ ദമയന്തീശരീരവനം ദഹതീതി രൂപകേണോക്തം ॥ 3-67-13 ഭർതവ്യാഽന്നാദിനാ। രക്ഷണീയാ ദസ്യുപ്രഭൃതിഭ്യഃ। ഉഭയം രക്ഷണഭരണാത്മകം ॥ 3-67-14 സാനുക്രോശഃ സദയഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 068
॥ ശ്രീഃ ॥
3.68. അധ്യായഃ 068
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
നലാന്വേപിണാ പർണാദനാംനാ വിപ്രേണ ഋതുപർണനൃപഗൃഹേ ബാഹുകനാമനിഗൃഢേ നലേ ശൃണ്വതി ദമയന്തീവചനാനുവാദഃ ॥ 1 ॥ ബാഹുകേന വിജനേ പർണാദംപ്രതി ദമയന്തീവചനസ്യോത്തരദാനം ॥ 2 ॥ പർണാദേന വിദർഭാൻപുനരഭ്യേത്യ ദമയന്ത്യാ ബാഹുകവചനനിവേദനം ॥ 3 ॥ ബാഹുകേ നലശങ്കിന്യാ ദമയന്ത്യാ പ്രേപിതേന സുദേവേന അയോധ്യാംഗത്വാ ഋതുപർണേ ശ്ലോനഭൂതേ ദമയന്ത്യാഃ പുനഃ സ്വയംവരോ ഭവിതേതി കീർതനം ॥ 4 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-68-0 (18506)
ബൃഹദശ്വ ഉവാച। 3-68-0x (1949)
അഥ ദീർഘസ്യ കാലസ്യ പർണാദോ നാമ വൈ ദ്വിജഃ।
പ്രത്യേത്യ നഗരം ഭൈമീമിദം വചനമബ്രവീത് ॥ 3-68-1 (18507)
നൈഷധം മൃഗയാണേന ദമയന്തി ദിവാനിശം।
അയോധ്യാം നഗരീം ഗത്വാ ഭാഗസ്വരിരുപസ്ഥിതഃ ॥ 3-68-2 (18508)
ശ്രാവിതശ്ച മയാ വാക്യം ത്വദീയം സ മഹാജനേ।
ഋതുപർണോ മഹാഭാഗോ യഥോക്തം വരവർണിനി ॥ 3-68-3 (18509)
തച്ഛ്രുത്വാ നാബ്രവീത്കിഞ്ചിദൃതുപർണോ നരാധിപഃ।
ന ച പാരിഷദഃ കശ്ചിദ്ഭാഷ്യമാണോ മയാഽസകൃത് ॥ 3-68-4 (18510)
അനുജ്ഞാതം തു മാം രാജ്ഞാ വിജനേ കശ്ചിദബ്രവീത്।
ഋതുപർണസ്യ പുരുഷോ ബാഹുകോ നാമ നാമതഃ ॥ 3-68-5 (18511)
സൂതസ്തസ്യ നരേന്ദ്രസ്യ വിരൂപോ ഹ്രസ്വബാഹുകഃ।
ശീഘ്രയാനേഷു കുശലോ മൃഷ്ടകർതാ ച ഭോജനേ ॥ 3-68-6 (18512)
സ വിനിഃശ്വസ്യ ബംഹുശോ രുദിത്വാ ച ഷുനഃപുനഃ।
കുശലം ചൈവ മാം പൃഷ്ട്വാ പശ്ചാദിദമഭാഷത ॥ 3-68-7 (18513)
വൈഷംയമപി സംപ്രാപ്താ ഗോപായന്തി കുലസ്ത്രിയഃ।
ആത്മാനമാത്മനാ സത്യോ ജിതഃ സ്വർഗോ ന സംശയഃ ॥ 3-68-8 (18514)
രഹിതാ ഭർതൃഭിശ്ചൈവ ന കുപ്യന്തി കദാചന। 3-68-9bപ്രാണാംശ്ചാരിത്രകവചാന്ധാരയന്തി വരസ്ത്രിയഃ ॥ 3-68-9 (18515)
വിഷമസ്ഥേന മൂഢേന പരിഭ്രഷ്ടസുഖേന ച।
യത്സാ തേന പരിത്യക്താ തത്ര ന ക്രോദ്ധുമർഹതി ॥ 3-68-10 (18516)
പ്രാണയാത്രാം പരിപ്രേപ്സോഃ ശകുനൈർഹൃതവാസസഃ।
ആധിഭിർദഹ്യമാനസ്യ ശ്യാമാ ന ക്രോദ്ധുമർഹതി ॥ 3-68-11 (18517)
സത്കൃതാഽസത്കൃതാ വാഽപി പതിം ദൃഷ്ട്വാ തഥാഗതം।
ഭ്രഷ്ടരാജ്യം ശ്രിത്യാ ഹീനം ശ്യാമാ ന ക്രോദ്ധുമർഹതി ॥ 3-68-12 (18518)
തസ്യ തദ്വചനം ശ്രുത്വാ ത്വരിതോഽഹമിഹാഗതഃ।
ശ്രുത്വാ പ്രമാണം ഭവതീ രാജ്ഞശ്ചൈവ നിവേദയഃ ॥ 3-68-13 (18519)
ഏതച്ഛ്രുത്വാഽശ്രുപൂർണാക്ഷീ പർണാദസ്യ വിശാംപതേ।
ദമയന്തീ രഹോഽഭ്യേത്യ മാതരം പ്രത്യഭാപത ॥ 3-68-14 (18520)
അയമർഥൌ ന സംവേദ്യോ ഭീമേ മാതഃ കദാചന।
ത്വത്സന്നിധൌ നിയോക്ഷ്യേഽഹംസുദേവം ദ്വിജസത്തമം ॥ 3-68-15 (18521)
യഥാ ന നൃപതിർഭീമഃ പ്രതിപദ്യേത മേ മതം।
യഥാ ത്വയാ പ്രകർതവ്യം മമ ചേത്പ്രിയമിച്ഛസി ॥ 3-68-16 (18522)
യഥാ ചാഹം സമാനീതാ സുദേവേനാശു ബാന്ധവാൻ।
തേനൈവ മംഗലേനാദ്യ സുദേവോ യാതു മാ ചിരം ॥ 3-68-17 (18523)
സമാനേതും നലം മാതരയോധ്യാം നഗരീമിതഃ।
`ഋതുപർണസ്യ നഗരേ നിവസന്തമരിന്ദമം' ॥ 3-68-18 (18524)
വിശ്രാന്തം തു തതഃ പശ്ചാത്പർണാദം ദ്വിജസത്തമം।
അർചയാമാസ വൈദർഭീ ധനേനാതീവ ഭാമിനീ ॥ 3-68-19 (18525)
`ലവാച ചൈനം മഹതാ സംപൂജ്യ ദ്രവിണേന വൈ।'
നലേ ചേഹാഗതേ വിപ്ര ഭൂയോ ദാസ്യാഭി തേ വസു ॥ 3-68-20 (18526)
ത്വയാ ഹി മേ ബഹുകൃതംയദന്യോ ന കരിഷ്യതി।
യദ്ഭർത്രാഽഹം സമേഷ്യാമി ശീഘ്രമേവ ദ്വിജോത്തമ ॥ 3-68-21 (18527)
സ ഏവമുക്തോഽഥാശ്വാസ്യ ആശീർവാദൈഃ സുമംഗലൈഃ।
ഗൃഹാനുപയയൌ ചാപി കൃതാർഥഃ സുമഹാമനാഃ ॥ 3-68-22 (18528)
തതഃ സുദേവമാനായ്യ ദമയന്തീ യുധിഷ്ഠിര।
അബ്രവീത്സന്നിദൌ മാതുർദുഃഖശോകസമന്വിതാ ॥ 3-68-23 (18529)
ഗത്വാ സുദേവ നഗരീമയോധ്യാവാസിനം നൃപം।
ഋതുപർണം വചോ ബ്രൂഹി പതിമന്യം ചികീർഷതീ ॥ 3-68-24 (18530)
ആസ്ഥാസ്യതി പുനർഭൈമീ ദമയന്തീ സ്വയംവരം।
തത്ര ഗച്ഛന്തി രാജാനോ രാജപുത്രാശ്ച സർവശഃ ॥ 3-68-25 (18531)
തഥാ ച ഗണിതഃ കാലഃ ശ്വോഭൂതേ സ ഭവിഷ്യതി।
യദി സംഭാവിനീയം തേ ഗച്ഛ ശീഘ്രമരിന്ദമ ॥ 3-68-26 (18532)
സൂര്യോദയേ ദ്വതീയം സാ ഭർതാരം വരയിഷ്യതി।
ന ഹി സ ജ്ഞായതേ വീരോ നലോ ജീവൻമൃതോപി വാ ॥ 3-68-27 (18533)
ഏവം തഥാ യഥോക്തോ വൈ ഗത്വാ രാജാനമബ്രവീത്।
ഋതുപർണം മഹാരാജ സുദേവോ ബ്രാഹ്മണസ്തദാ ॥ 3-68-28 (18534)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി നലോപാസ്ത്ര്യാനപർവണി അഷ്ടഷഷ്ഠിതമോഽധ്യായഃ ॥ 68 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-68-8 ഗോപായന്തി പാലയന്തി। ജിതഃ സ്വർഗസ്താഭിരിത ശേഷഃ ॥ 3-68-26 സംഭാവിനീ സംഭാവിതാ ഇയം। ഗതിരിതി ശേഷഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 069
॥ ശ്രീഃ ॥
3.69. അധ്യായഃ 069
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ഋതുപർണേന ദമയന്തീസ്വയംവരായ ബാഹുകം സാരത്യേനിയോജ്യ വാർഷ്ണേയേന സഹ വിദർഭാൻപ്രതി പ്രസ്ഥാനം ॥ 1 ॥ വാർഷ്ണേയേന ബാഹുകേ സാരഥ്യകൌശലേന നലത്വസംഭാവനാ ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-69-0 (18535)
ബൃഹദശ്വ ഉവാച। 3-69-0x (1950)
ശ്രുത്വാ വചഃ സുദേവസ്യ ഋതുപർണോ നരാധിപഃ।
`സാരഥീൻസ സമാനീയ വാർഷ്ണേയപ്രഭൃതീന്നൃപഃ।
കഥയാമാസ യദ്വൃത്തം ബ്രാഹ്മണേന ശ്രുതം തഥാ ॥ 3-69-1 (18536)
ബാഹുകം ച സമാഹൂയ ദമയന്ത്യാഃ സ്വയംവരം'।
സാന്ത്യഞ്ശ്ര്ലക്ഷ്ണയാ വാചാ ബാഹുകം പ്രത്യഭാഷത ॥ 3-69-2 (18537)
വിദർഭാന്യാതുമിച്ഛാമി ദമയന്ത്യാഃ സ്വയംവരം।
ഏകാഹ്നാ ഹയതത്ത്വജ്ഞ മന്യസേ യദി ബാഹുക ॥ 3-69-3 (18538)
ഏവമുക്തസ്യ കൌന്തേയ തേന രാജ്ഞാ നലസ്യ ഹ।
വ്യദീര്യത മനോ ദുഃഖാത്പ്രദധ്യൌ ച മഹാമനാഃ ॥ 3-69-4 (18539)
ദമയന്തീ ഭവേദേവം കിംനു ദുഃഖേന മോഹിതാ।
അസ്മദർഥേ ഭവേദ്ബാഽയമുപായശ്ചിന്തിതോ മഹാൻ ॥ 3-69-5 (18540)
നൃശംസം ബത വൈദർഭീ കർതുകാമാ തപസ്വിനീ।
യയാ ക്ഷുദ്രേണ നികൃതാകൃപണാ പാപബുദ്ധിനാ।
സ്ത്രീസ്വഭാവശ്ചലോ ലോകേ മമ ദോഷശ്ച ദാരുണഃ ॥ 3-69-6 (18541)
മമ ശോകേന സംവിഗ്നാ നൈരാശ്യാത്തനുമധ്യമാ।
നൈവം സാ കർഹിചിത്കുര്യാത്സാപത്യാ ച വിശേഷതഃ ॥ 3-69-7 (18542)
യദത്ര സത്യം വാഽസത്യം ഗത്വാ വേത്സ്യാമി നിശ്ചയം।
ഋതുപർണസ്യ വൈ കാമമാത്മാർഥം ച കരോംയഹം ॥ 3-69-8 (18543)
ഇതി നിശ്ചിത്യ മനസാ ബാഹുകോ ദീനമാനസഃ।
കൃതാലുരുവാചേദമൃതുപർണം ജനാധിപം ॥ 3-69-9 (18544)
പ്രതിജാനാമി തേ വാക്യം ഗമിഷ്യാമി നരാധിപ।
ഏകാഹ്നാ പുരുഷവ്യാഘ്ര വിദർഭനഗരീം നൃപ।
`തത്രാദിത്യോദയേ കാലേ ശ്വോ വിദർഭാൻഗമിഷ്യസി ॥ 3-69-10 (18545)
ഏവമുക്തോഽബ്രവീദ്രാജാ ബാഹുകം പ്രഹസന്നിവ।
കിം തേ കാമം കരോംയദ്യ തുഷ്ടോഽസ്മി തവ ബാഹുക ॥ 3-69-11 (18546)
ബാഹുക ഉവാച। 3-69-12x (1951)
യാവദ്യാനമിദം സജ്ജമൃതുപർണ കരോംയഹം' ॥ 3-69-12 (18547)
തതഃ പരീക്ഷാമശ്വാനാം ചക്രേ രാജൻസ ബാഹുകഃ।
അശ്വശാലാമുപാഗംയ ഭാഗസ്വരിനൃപാജ്ഞയാ ॥ 3-69-13 (18548)
സ ത്വര്യമാണോ ബഹുശ ഋതുപർണന ബാഹുകഃ।
അശ്വാഞ്ജിജ്ഞാസമാനോ വൈ വിചാര്യ ച പുനഃപുനഃ।
അധ്യഗച്ഛത്കൃശാനശ്വാൻസമർഥാനധ്വനി ക്ഷമാൻ ॥ 3-69-14 (18549)
തേജോബലസമായുക്താൻകുലശീലസമന്വിതാൻ।
വർജിതാംʼല്ലക്ഷണൈർഹീനൈഃ പൃഥുപ്രോഥാൻമഹാഹനൂൻ ॥ 3-69-15 (18550)
ശുദ്ധാന്ദശഭിരാവർതൈഃ സിന്ധുജാന്വാതരംഹസഃ।
`ദൃശ്യമാനാൻകൃശാനംഗൈർജവേനാപ്രതിമാൻപഥി' ॥ 3-69-16 (18551)
താന്ദൃഷ്ട്വാ ദുർബലാന്നാജാ പ്രാഹ കോപസമന്വിതഃ।
കിമിദം പ്രാർഥിതം കർതും പ്രലബ്ധവ്യാ ന തേ വചം ॥ 3-69-17 (18552)
കഥമൽപബലപ്രാണാ വക്ഷ്യന്തീമേ ഹയാ രഥം।
മഹാനധ്വാ സ ചൈകാഹ്നാ ഗന്തവ്യഃ കഥമീദൃശൈഃ ॥ 3-69-18 (18553)
ബാഹുക ഉവാച। 3-69-19x (1952)
[ഏകോ ലലാടേ ദ്വേ മൂർധ്നി ദ്വൌദ്വൌ പാർശ്വോപപാർശ്വയോഃ।
ദ്വൌദ്വൌ വക്ഷസി വിജ്ഞൈര്യൌ പ്രയാണേ ചൈക ഏവ തു ॥] 3-69-19 (18554)
ഏതേ ഹയാ ഗമിഷ്യന്തി വിദർഭാന്നാത്ര സംശയഃ।
യാനന്യാൻമന്യസേ രാജൻബ്രൂഹി താന്യോജയാമിതേ ॥ 3-69-20 (18555)
ഋതുപർണ ഉവാച। 3-69-21x (1953)
ത്വമേവ ഹയതത്ത്വജ്ഞഃ കുശലോ ഹ്യസി ബാഹുക।
യാൻമന്യസേ സമർഥാസ്ത്വം ക്ഷിപ്രം താനേവ യോജയ ॥ 3-69-21 (18556)
തതഃ സദശ്വാംശ്ചതുരഃ കുലശീലസമന്വിതാൻ।
യോജയാമാസ കുശലോ ജവയുക്താന്രഥേ നലഃ ॥ 3-69-22 (18557)
തതോ യുക്തം രഥം രാജാ സമാരോഹത്ത്വരാന്വിതഃ।
അഥ പര്യപതൻഭൂമൌ ജാനുഭിസ്തേ ഹയോത്തമാഃ ॥ 3-69-23 (18558)
തതോ നരവരഃ ശ്രീമാന്നലോ രാജാ വിശാംപതേ।
സാന്ത്വയാമാസ താനശ്വാംസ്തേജോബലസമന്വിതാൻ ॥ 3-69-24 (18559)
രശ്മിഭിശ്ച സമുദ്യംയ നലോ യാതുമിയേഷ സഃ।
സൂതമാരോപ്യ വാർഷ്ണേയം ജവമാസ്ഥായ വൈ പരം ॥ 3-69-25 (18560)
തേ ചോദ്യമാനാ വിധിവദ്ബാഹുകേന ഹയോത്തമാഃ।
സമുത്പേതുരിവാകാശം രഥിനം മോഹയന്തി ച ॥ 3-69-26 (18561)
തഥാ തു ദൃഷ്ട്വാ താനശ്വാന്വഹതോ വാതരംഹസഃ।
അയോധ്യാധിപതിഃ ശ്രീമാന്വിസ്മയം പരമം യയൌ ॥ 3-69-27 (18562)
രഥഘോഷം തു തം ശ്രുത്വാ ഹയസംഗ്രഹണം ച തത്।
വാർഷ്ണേയശ്ചിന്തയാമാസ ബാഹുകസ്യ ഹയജ്ഞതാം ॥ 3-69-28 (18563)
കിംനു സ്യാൻമാതലിരയം ദേവരാജസ്യ സാരഥിഃ।
തഥാ തല്ലക്ഷണം വീരേ ബാഹുകേ ദൃശ്യതേ മഹത് ॥ 3-69-29 (18564)
ശാലിഹോത്രോഽഥ കിന്തു സ്യാദ്ധയാനാം കുലതത്ത്വവിത്।
മാനുപം സമനുപ്രാപ്തോ വപുഃ പരമശോഭനം ॥ 3-69-30 (18565)
ഉതാഹോസ്വിദ്ഭവേദ്രാജാ നലഃ പരപുരഞ്ജയഃ।
സോയം നൃപതിരായാത ഇത്യേവം സമചിന്തയത് ॥ 3-69-31 (18566)
അഥവാഽയംനലാത്പ്രാപ്തോ വിദ്യാം താമേവ ബാഹുകഃ।
തുല്യം ഹി ലക്ഷയേ ജ്ഞാനം ബാഹുകസ്യ നലസ്യ ച ॥ 3-69-32 (18567)
അപിചേദം വയസ്തുല്യം ബാഹുകസ്യ നലസ്യ ച।
നായം നലോ മഹാവീര്യസ്തദ്വിദ്യശ്ച ഭവിഷ്യതി ॥ 3-69-33 (18568)
പ്രച്ഛന്നാ ഹി മഹാത്മാനശ്ചരന്തി പൃഥിവീമിമാം।
ദൈവേന വിധിനാ യുക്താഃ ശാസ്ത്രോക്തൈശ്ച നിരൂപണൈഃ ॥ 3-69-34 (18569)
ഭവേന്ന മതിഭേദോ മേ ഗാത്രവൈരൂപ്യതാ പ്രതി।
പ്രമാണാത്പരിഹീനസ്തു ഭവേദിതി മതിർമമ ॥ 3-69-35 (18570)
വയഃപ്രമാണം തത്തുല്യം രൂപേണ തു വിപര്യയഃ।
നലം സർവഗുണൈര്യുക്തം മന്യേ ബാഹുകമന്തതഃ ॥ 3-69-36 (18571)
ഏവം വിചാര്യ ബഹുശോ വാർഷ്ണോയഃ പര്യചിന്തയത്।
ഹൃദയേന മഹാരാജ പുണ്യശ്ലോകസ്യ സാരഥിഃ ॥ 3-69-37 (18572)
ഋതുപർണശ്ച രാജേനദ്രോ ബാഹുകസ്യ ഹയജ്ഞതാം।
ചിന്തയൻമുമുദേ രാജാ സഹവാർഷ്ണേയസാരഥിഃ ॥ 3-69-38 (18573)
ഐകാഗ്ര്യം ച തഥോത്സാഹം ഹയസംഗ്രഹണം ച തത്।
കൌശലം ചാപി സംപ്രേക്ഷ്യ പരാം സുദമവാപ ഹ ॥ 3-69-39 (18574)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി നലോപാഖ്യാനപർവണി ഏകോനസപ്തതിതമോഽധ്യായഃ ॥ 69 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-69-7 സാപത്യാ അപത്യസഹിതാ ॥ 3-69-15 പ്രോഥം നാസികാ। ഹനുഃ അധരം മുഖഫലകം ॥ 3-69-16 സിന്ധുജാൻ സിന്ധുദേശജാൻ ॥ 3-69-18 ബലം ഭാരസഹിഷ്ണുതാ। പ്രാണോ വേഗവത്താ। വക്ഷ്യന്തി വഹ്നം കരിഷ്യന്തി ॥ 3-69-19 പ്രയാണേ പൃഷ്ഠഭാഗേ ॥ 3-69-30 ശാലിഹോത്രഃ അശ്വശാസ്ത്രപ്രണേതാ ആചാര്യഃ ॥ 3-69-34 വിധിനാ യുക്താഃ സംയുക്താശ്ച വിരൂപണൈരിതി ക. പാഠഃ ॥ 3-69-35 ഭവേത്തു മതിഭേദോ മേ ഇതി ക. പാഠഃ ॥ 3-69-36 അന്തതഃ നിർണയേന ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 070
॥ ശ്രീഃ ॥
3.70. അധ്യായഃ 070
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ബാഹുകസ്യ സാരധ്യസാമർഥ്യവിസ്മിതേന ഋതുപർണേന തംപ്രതി പുഞ്ജീഭൂതവസ്തുപരിസംഖ്യാനേ സ്വീയസാമർഥ്യനിവേദനം ॥ 1 ॥ വൃക്ഷശാഖാസ്ഥപർണേഷു തത്പരീക്ഷയാ വിസ്മിതേന നലേനാശ്വഹൃദയവിദ്യാദാനപ്രതിജ്ഞാനന തദീയാക്ഷഹൃദയാദിവിദ്യാസ്വീകരണം ॥ 2 ॥ തതോ നലദേഹാദ്വഹിർനിഃസൃതേന കലിനാ നലശാപഭയാത്തസ്മൈ വരദാനപൂർവകം വിഭീതകവൃക്ഷപ്രവേശഃ ॥ 3 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-70-0 (18575)
ബൃഹദശ്വ ഉവാച। 3-70-0x (1954)
സ നദീഃ പർവതാംശ്ചൈവ വനാനി ച സരാംസി ച।
അചിരേണാതിചക്രാമ സ്വേചരഃ ഖേ ചരന്നിവ ॥ 3-70-1 (18576)
തഥാ പ്രയാതേ തു രഥേ തദാ ഭാഗസ്വരിർനൃപഃ।
ഉത്തരീയമധോപശ്യദ്ധഷ്ടം പരപുരഞ്ജയഃ ॥ 3-70-2 (18577)
തതഃ സ ത്വരമാണസ്തു പടേ നിപതിതേ തദാ।
ഗ്രഹീഷ്യാമീതി തം രാജാ നലമാഹ മഹാമനാഃ ॥ 3-70-3 (18578)
നിഗൃഹ്ണീഷ്വ മഹാബുദ്ധേ ഹയാനേതാൻമഹാജവാൻ।
വാർഷ്ണേയോ യാവദേനം മേ പടമാനയതാമിഹ ॥ 3-70-4 (18579)
നലസ്തം പ്രത്യുവാചാഥ ദൂരേ ഭ്രഷ്ടഃ പടസ്തവ।
യോജനം സമതിക്രാന്തോ നാഹർതും ശക്യതേ പുനഃ ॥ 3-70-5 (18580)
ഏവമുക്തേ നലേനാഥ നാതിപ്രീതമനാ നൃപഃ।
ആസസാദ വനേ രാജൻഫലവന്തം ബിഭീതകം ॥ 3-70-6 (18581)
തം ദൃഷ്ട്വാ ബാഹുകം രാജാ ത്വരമാണോഽഭ്യഭാപത।
മമാപി സൂത പശ്യ ത്വം സംഖ്യാനേ പരമം ബലം ॥ 3-70-7 (18582)
സർവഃ സർവം ന ജാനാതി സർവജ്ഞോ നാസ്തി കശ്ചന।
നൈകത്ര പരിനിഷ്ഠാഽസ്തി ജ്ഞാനസ്യ പുരുഷേ ക്വചിത് ॥ 3-70-8 (18583)
വൃക്ഷേഽസ്മിന്യാനി പർണാനി ഫലാമേകം ച ബാഹുക।
പതിതാന്യപി യാന്യത്രതത്രൈകമധികം കൃതം ॥ 3-70-9 (18584)
ഏവപത്രാധികം ചാത്ര ഫലമേകം ച ബാഹുക।
ഫലകോട്യപി പത്രാണാം ദ്വയോരപി ച ശാഖയോഃ।
`പ്രവക്ഷ്യാമി ഫലാന്യത്ര യാനി സംഖ്യാസ്യതേ ഭവാൻ ॥' 3-70-10 (18585)
പ്രചിനുഹ്യസ്യ ശാഖേ ദ്വേ യാശ്ചാപ്യന്യാഃ പ്രശാഖികാഃ।
ആഭ്യാം ഫലസഹസ്രേ ദ്വേ പഞ്ചോനം ശതമേവ ച ॥ 3-70-11 (18586)
തതോ രഥാദവപ്ലുത്യ രാജാനം ബാഹുകോഽബ്രവീത്।
പരോക്ഷമിവ മേ രാജൻകത്ഥസേ ശത്രുകർശന ॥ 3-70-12 (18587)
പ്രത്യക്ഷമേതത്കർതാഽസ്മി ശാതയിത്വാ വിഭീതകം।
അഥ തേ ഗണിതേ രാജന്ദ്വിജാമാംയപരോക്ഷതാം ॥ 3-70-13 (18588)
പ്രത്യക്ഷം തേ മഹാരാജ് ഗണയിഷ്യേ വിഭീതകം।
അഹം ഹി നാഭിജാനാമി ഭവേദേവ നവേതി വാ ॥ 3-70-14 (18589)
സംഖ്യാസ്യാമി ഫലാന്യസ്യ പശയ്തസ്തേ ജനാധിപ।
മുഹൂർതമപി വാർഷ്ണേയോ രശ്മീന്യച്ഛതു വാജിനാം ॥ 3-70-15 (18590)
തമബ്രവീന്നൃപഃ സൂതം നായം കാലോ വിലംബിതും।
ബാഹുകസ്ത്വബ്രവീദേനം പരം യത്നം സമാസ്ഥിതഃ ॥ 3-70-16 (18591)
പ്രതീക്ഷസ്വ മുഹൂർതം ത്വമഥവാ ത്വരതേ ഭവാൻ।
ഏഷ യാതി ശിവഃ പന്ഥാ യാഹി വാർഷ്ണേയസാരഥിഃ ॥ 3-70-17 (18592)
അബ്രവീദൃതുപർണസ്തം സാന്ത്വയൻകുരുനന്ദന।
ത്വഭേവ യന്താ നാന്യോസ്തി പൃഥിവ്യാമപി ബാഹുക ॥ 3-70-18 (18593)
ത്വത്കൃതേയാതുമിച്ഛാമി വിദർഭാൻഹയകോവിദ।
ശരണം ത്വാംപ്രപന്നോസ്മി ന വിഘ്നം കർതുമർഹസി ॥ 3-70-19 (18594)
കാമം ച തേ കരിഷ്യാമി യൻമാം വക്ഷ്യസി ബാഹുക।
വിദർഭാന്യദി യാത്വാഽദ്യ സൂര്യം ദർശയിതാസി മേ। 3-70-20 (18595)
അഥാബ്രവീദ്ബാഹുകസ്തം സംഖ്യായച ബിഭീതകം।
തതോ വിദർഭാന്യാസ്യാമി കുരുഷ്വൈവം വചോ മമ ॥ 3-70-21 (18596)
അകാമ ഇവ തം രാജാ ഗണയസ്വേത്യുവാച ഹ।
ഏകദേശം ച ശാഖായാഃ സമാദിഷ്ടം മയാഽനഘ ॥ 3-70-22 (18597)
ഗണയസ്വാശ്വതത്വജ്ഞ തതസ്ത്വംപ്രീതിമാവഹ।
സോഽവതീര്യ രഥാത്തൂർണം ശാതയാമാസ തം ദ്രുമം ॥ 3-70-23 (18598)
തതഃ സ വിസ്മയാവിഷ്ടോ രാജാനമിദമബ്രവീത്।
ഗണയിത്വായഥോക്താനി താവന്ത്യേവ ഫലാനി തു ॥ 3-70-24 (18599)
അത്യുദ്ഭുതമിദം രാജന്ദൃഷ്ടവാനസ്മി തേ ബലം।
ശ്രോതുമിച്ഛാമി താം വിദ്യാം യയൈതജ്ജ്ഞായതേ നൃപ ॥ 3-70-25 (18600)
തമുവാച തതോ രാജാ ത്വരിതോ ഗമനേ നൃപ।
വിദ്ധ്യക്ഷഹൃദയജ്ഞം മാം സംഖ്യാനേ ച വിശാരദം ॥ 3-70-26 (18601)
ബാഹുകസ്തമുവാചാഥ ദേഹി വിദ്യാദ്വയം ച മേ।
മത്തോഽപി ചാശ്വഹൃദയം ഗൃഹാണ പുരുപർപഭ ॥ 3-70-27 (18602)
ഋതുപർണസ്തതോ രാജാ ബാഹുകം കാര്യഗൌരവാത്।
ഹയജ്ഞാനസ്യ ലോഭാച് തം തഥേത്യബ്രവീദ്വചഃ ॥ 3-70-28 (18603)
യഥോക്തം ത്വം ഗൃഹാണേദമക്ഷാണാം ഹൃദയം പരം।
നിക്ഷേപോ മേഽശ്വഹൃദയം ത്വയി തിഷ്ഠതു ബാഹുക।
ഏവമുക്ത്വാ ദദൌ വിദ്യാമൃതുപർണോ നലായ വൈ ॥ 3-70-29 (18604)
തസ്യാക്ഷഹൃദയജ്ഞസ്യ ശരീരാന്നിഃസൃതഃ കലിഃ।
കർകോടകവിഷം തീക്ഷ്ണം മുഖാത്സതതമുദ്വമൻ।
കലേസ്തസ്യ തദാർതസ്യ ശാപാഗ്നിഃ സ വിനിഃസൃതഃ ॥ 3-70-30 (18605)
സാതേന കർശിതോ രാജാദീർഘകാലമനാത്മവാൻ ॥ 3-70-31 (18606)
`തം ഭ്രാംതരൂപം നിഃശോഭം സങ്ക്ലിഷ്ടമകരോത്കലിഃ'।
തതോ വിഷവിമുക്താത്മാ സ്വംരൂപമകരോത്കലിഃ।
തം ശപ്തുമൈച്ഛത്കുപിതോ നിഷധാധിപതിർനലഃ ॥ 3-70-32 (18607)
തതോ വിഷവിമുക്താത്മാ സ്വംരൂപമകരോത്കലിഃ।
തം ശപ്തുമൈച്ഛത്കുപിതോ നിഷധാധിപതിർനലഃ ॥ 3-70-32 (18608)
തമുവാച കലിർഭീതോ വേപമാനഃ കൃതാഞ്ജലിഃ।
കോപം സംയച്ഛ നൃപതേ കീർതിം ദാസ്യാമി തേ പരാം ॥ 3-70-33 (18609)
ഇന്ദ്രസേനസ്യ ജനനീ കുപിതാ മാഽശപത്പുരാ।
യദാ ത്വയാ പരിത്യക്താ തതോഽഹം ഭൃശപീഡിതഃ ॥ 3-70-34 (18610)
അവസം ത്വയി രാജേന്ദ്ര സുദുഃഖഭപരാജിത।
വിഷേണ നാഗരാജസ്യ ദഹ്യമാനോ ദിവാനിശം ॥ 3-70-35 (18611)
ശരണം ത്വാം പ്രപന്നോസ്മി ശൃണു ചേദം വചോ മമ।
യേ ച ത്വാം മനുജാ ലോകേ കീർതയിഷ്യന്ത്യതന്ദ്രിതാഃ।
മത്പ്രത്സൂതം ഭയം തേഷാം ന കദാചിദ്ഭവിഷ്യതി ॥ 3-70-36 (18612)
`ന തേഷാം മാനസം കിഞ്ചിച്ഛാരീരം വാചികം തഥാ।
ഭവിഷ്യതി മഹാരാജ കീർതയിഷ്യന്തി യേ നലം'।
ഭയാർതം ശരണം യാതം യദി മാം ത്വം ന ശപ്സ്യസേ ॥ 3-70-37 (18613)
ഏവമുക്തോ നലോ രാജാ ന്യയച്ഛത്കോപമാത്മനഃ।
തതോ ബീതഃ കലിഃ ക്ഷിപ്രം പ്രവിവേശ വിഭീതകം।
കലിസ്ത്വന്യേന നോ ദൃഷ്ടഃ കഥയന്നൈഷധേന വൈ ॥ 3-70-38 (18614)
തതോ ഗതത്വരോ രാജാ നൈഷധഃ പരവീരഹാ।
സംപ്രനഷ്ടേ കലൌ രാജാ സംഖ്യായാസ്യ ഫലാന്യുത ॥ 3-70-39 (18615)
മുദാ പരമയാ യുക്തസ്തേജസാഽഥ പരേണ വൈ।
രഥമാരുഹ്യ തേജസ്വീ പ്രയയൌ ജവനൈർഹയൈഃ ॥ 3-70-40 (18616)
ബിഭീതകശ്ചാപ്രശസ്തഃ സംവൃത്തഃ കലിസംശ്രയാത്।
`തതഃ പ്രഭൃതിരാജേന്ദ്ര ലോകേഽസ്മിൻപാണ്ഡുനന്ദന'॥ 3-70-41 (18617)
ഹയോത്തഭാനുത്പതതോ ദ്വിജാനിവ പുനഃ പുനഃ।
നലഃ സഞ്ചോദയാമാസ പ്രഹൃഷ്ടേനാന്തരാത്മനാ ॥ 3-70-42 (18618)
വിദർഭാഭിമുഖോ രാജാ പ്രയയൌ സ മഹായശാഃ।
നലേ തു സമതിക്രാന്തേ കലിരപ്യഗമദ്ഗൃഹം ॥ 3-70-43 (18619)
തതോ ഗതജ്വരോ രാജാ നലോഽഭൂത്പൃഥിവീപതിഃ।
വിമുക്തഃ കലിനാ രാജന്രൂപമാത്രവിയോജിതഃ ॥ 3-70-44 (18620)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി നലോപാഖ്യാനപർവണി സപ്തതിതമോഽധ്യായഃ ॥ 70 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-70-9 തത്രൈകമധികം ശതമിതി ഝ. പാഠഃ ॥ 3-70-10 പഞ്ചകോട്യോഽഥ പത്രാണാമിതി ഝ. പാഠഃ ॥ 3-70-26 അക്ഷഹൃദയജ്ഞം അക്ഷാണാം അക്ഷാഭിമാനിദേവതായാ ഹൃദയവദ്വശീകരണാർഥോ മന്ത്രഃ അക്ഷഹൃദയം। യേന ജ്ഞാതേന ദ്യൂതേഽക്ഷാ അനുകൂലാ ഭവന്തി। സംഖ്യാനേ രാശീകൃതാനാം പത്രപുഷ്പഫലധാന്യാദീനാ രാശ്യായാമവിസ്താരോച്ഛ്രായാദ്യാലോചനേന പാടീഗണിതരീത്യാ ഝടിതി തത്സംഖ്യാകഥനേ ॥ 3-70-30 ശാപാഗ്നിർദമയന്തീനിശൃഷ്ടഃ സ വിഷരൂപഃ ॥ 3-70-39 ഫലാനി സംഖ്യായ। അക്ഷവിദ്യാസാമർഥ്യാത് രാശേരായാമാദികമനാലോച്യൈവേതി ഭാവഃ ॥ 3-70-42 ദ്വിജാനിവ പക്ഷിണ ഇവ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 071
॥ ശ്രീഃ ॥
3.71. അധ്യായഃ 071
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ഋതുപർണേ കുണ്ഡിനപുരം പ്രവിഷ്ടേ തദ്രധഘോഷശ്രവണേന ദമയന്ത്യാ തത്സാരഥൌ നലസംഭാവനാ ॥ 1 ॥ തതസ്തത്വജിജ്ഞാസയാ നലംപ്രതി ദൂത്യാഃ പ്രസ്ഥാപനം ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-71-0 (18621)
ബൃഹദശ്വ ഉവാച। 3-71-0x (1955)
തതോ വിദർഭാൻസംപ്രാപ്തം സായാഹ്നേ സത്യവിക്രമം।
ഋതുപർണം ജനാ രാജ്ഞേ ഭീമായ പ്രത്യവേദയൻ ॥ 3-71-1 (18622)
സ ഭീമവചനാദ്രാജാ കുണ്ഡിനം പ്രാവിശത്പുരം।
നാദയന്രഥഘോഷേണ സർവാഃ സ വിദിശോ ദിശഃ ॥ 3-71-2 (18623)
തതസ്തം രഥനിർഘോഷം നലാശ്വാസ്തത്ര ശുശ്രുവുഃ।
ശ്രുത്വാ തു സമഹൃഷ്യന്ത പുരേവ നലസന്നിധൌ ॥ 3-71-3 (18624)
ദമയന്തീ തു ശുശ്രാവ രഥഘോഷം നലസ്യ തം।
യഥാ മേഘസ്യ നദതോ ഗംഭീരം ജലദാഗമേ ॥ 3-71-4 (18625)
പരം വിസ്മയമാപന്നാ ശ്രുത്വാ നാദം മഹാസ്വനം।
നലേന സംഗൃഹീതേഷു പുരേവ നലവാജിഷു।
സദൃശം രഥനിർഘോഷം മേനേ ഭൈമീ തഥാ ഹയാഃ ॥ 3-71-5 (18626)
പ്രാസാദസ്ഥാശ്ച ശിഖിനഃ ശാലാസ്ഥാശ്ചൈവ വാരണാഃ।
ഹയാശ്ച ശുശ്രുവുസ്തസ്യ രഥഘോഷം മഹീപതേഃ ॥ 3-71-6 (18627)
തച്ഛ്രുത്വാ രഥനിർഘോഷം വാരണാഃ ശിഖിനസ്തഥാ।
പ്രവേദുരുൻമുഖാ രാജന്ദൃഷ്ട്വേവ ജലദോദയം ॥ 3-71-7 (18628)
ദമയന്ത്യുവാച। 3-71-8x (1956)
യഥാഽസൌ രഥനിർഘോഷഃ പൂരയന്നിവ മേദിനീം।
മമാഹ്ലാദയതേ ചേതോ നല ഏവ മഹീപതിഃ ॥ 3-71-8 (18629)
അദ്യ നന്ദ്രാഭവക്രം തം ന പശ്യാമി നലം യദി।
അസംഖ്യേയഗുണം വീരം വിനങ്ക്ഷ്യാമി ന സംശയഃ ॥ 3-71-9 (18630)
യദി വൈ തസ്യ വീരസ്യ ഹാഹ്വോർനാദ്യാഹമന്തരം।
പ്രവിശാമി സുഖസ്പർശം നഭവിഷ്യാംയസംശയം ॥ 3-71-10 (18631)
യദി മാം മേഘനിർഘോഷോ നോപഗച്ഛതി നൈഷധഃ।
അദ്യ ചാമീകരപ്രഖ്യം പ്രവേക്ഷ്യാമി ഹുതാശനം ॥ 3-71-11 (18632)
യദി മാം സിംഹവിക്രാന്തോ മത്തവാരണവിക്രമഃ।
നാഭിഗച്ഛതിരാജേന്ദ്രോ വിനങ്ക്ഷ്യാമി ന സംശയഃ ॥ 3-71-12 (18633)
ന സ്മരാംയനൃതം കിഞ്ചിന്ന സ്മരാംയപകാരതാം।
ന ച പര്യുഷിതം വാക്യം സ്വൈരേഷ്വപി മഹാത്മനഃ ॥ 3-71-13 (18634)
പ്രഭുഃ ക്ഷമാവാന്വീരശ്ച ദാതാ ചാപ്യധികോ നൃപൈഃ।
അഹോ നീചാനുവർതീ ച ക്ലീബവൻമമ നൈഷധ ॥ 3-71-14 (18635)
ഗുണാംസ്തസ്യ സ്മരന്ത്യാ മേ തത്പരായാ ദിവാനിശം।
ഹൃദയം ദീര്യത ഇദം ശോകാത്പ്രിയവിനാകൃതം ॥ 3-71-15 (18636)
ഏവം വിലപമാനാ സാ നഷ്ടസഞ്ജ്ഞേവ ഭാരത।
ആരുരോഹ മഹദ്വേശ്മ പുണ്യശ്ലോകദിദൃക്ഷയാ ॥ 3-71-16 (18637)
തതോ മധ്യമകക്ഷായാം ദദർശ രഥമാസ്ഥിതം।
ഋതുപർണം മഹീപാലം സഹവാർഷ്ണേയബാഹുകം ॥ 3-71-17 (18638)
തതോഽവതീര്യ വാർഷ്ണഏയോ ബാഹുകശ്ച രഥോത്തമാത്।
ഹയാംസ്താനവമുച്യാഥ സ്ഥാപയാമാസതൂ രഥം ॥ 3-71-18 (18639)
സോഽവതീര്യ രഥോപസ്ഥാദൃതുപർണോ നരാധിപഃ।
ഉപതസ്ഥേ മഹാരാജം ഭീമം ഭീമപരാക്രമം ॥ 3-71-19 (18640)
തം ഭീമഃ പ്രതിജഗ്രാഹ പൂജയാ പരയാ മുദാ।
സ തേന പൂജിതോ രാജ്ഞാ ഋതുപർണോ നരാധിപഃ ॥ 3-71-20 (18641)
സ തത്ര കുണ്ഡിനേ രംയേ വസമാനോ മഹീപതിഃ।
ന ച കിഞ്ചിത്തദാഽപശ്യത്പ്രേക്ഷമാണോ മുഹുർമുഹുഃ।
സ തു രാജ്ഞാ സമാഗംയ വിദർഭപതിനാ തദാ ॥ 3-71-21 (18642)
കിം കാര്യം സ്വാഗതം തേഽസ്തു രാജ്ഞാ പൃഷ്ടഃ സ ഭാരത।
നാഭിജജ്ഞേ സ നൃപതിർദുഹിത്രർഥേ സമാഗതം ॥ 3-71-22 (18643)
ഋതുപർണോപി രാജാ സ ധീമാൻസത്യപരാക്രമഃ।
രാജാനം രാജപുത്രം വാ ന സ്മ പശ്യതി കഞ്ചന ॥ 3-71-23 (18644)
നൈവ സ്വയംവരകഥാം ന ച വിപ്രസമാഗമം।
`ന ചാന്യം കഞ്ചിദാരംഭം സ്വയംവരവിധിം പ്രതി' ॥ 3-71-24 (18645)
തതോ വിഗണയദ്രാജാ മനസാ കോസലാധിപഃ।
ആഗതോസ്മീത്യുവാചൈനം ഭവന്തമഭിവാദുകഃ ॥ 3-71-25 (18646)
രാജാപി ച സ്മയൻഭീമോ മനസാ സമചിന്തയത്।
അധികം യോജനശതം തസ്യാഗമനകാരണം।
ഗ്രാമാൻബഹൂനതിക്രംയ നാധ്യഗച്ഛദ്യഥാതഥം ॥ 3-71-26 (18647)
അൽപകാര്യം വിനിർദിഷ്ടം തസ്യാഗമനകാരണം।
പശ്ചാദുദർകേ ജ്ഞാസ്യാപ്രി കാരണം യദ്ഭവിഷ്യതി ॥ 3-71-27 (18648)
നൈതദേവം സ നൃപതിസ്തം സത്കൃത്യ വ്യസർജയത്।
വിശ്രാംയതാമിത്യുവാച ക്ലാന്തോസീതി പുനഃപുനഃ ॥ 3-71-28 (18649)
സ സത്കൃതഃ പ്രഹൃഷ്ടാത്മാ പ്രീതഃ പ്രീതേന പാർഥിവഃ।
രാജപ്രേഷ്യൈരനുഗതോ ദിഷ്ടം വേശ്മ സമാവിശത് ॥ 3-71-29 (18650)
ഋതുപർണേ ഗതേ രാജന്വാർഷ്ണേയസഹിതേ നൃപേ।
ബാഹുകോ രഥമാദായ രഥശാലാമുപാഗമത് ॥ 3-71-30 (18651)
സ മോചയിത്വാ താനശ്വാനുപചര്യ ച ശാസ്ത്രതഃ।
സ്വയം ചൈതാൻസമാശ്വാസ്യ രഥോപസ്ഥ ഉപാവിശത് ॥ 3-71-31 (18652)
ദമയന്ത്യപി ശോകാർതാ ദൃഷ്ട്വാ ഭാഗസ്വരിം നൃപം।
സൂതപുത്രം ച വാർഷ്ണേയം ബാഹുകം ച തഥാവിധം ॥ 3-71-32 (18653)
ചിന്തയാമാസ വൈദർഭീ കസ്യൈഷ രഥനിഃസ്വനഃ।
നലസ്യേവ മഹാനാസീന്ന ച പശ്യാമി നൈഷധം ॥ 3-71-33 (18654)
വാർഷ്ണോയേന ഭവേന്നൂനം വിദ്യാ സൈവോപശിക്ഷിതാ।
തേനാദ്യ രഥനിർഘോഷോ നലസ്യേവ മഹാനഭൂത് ॥ 3-71-34 (18655)
കആഹോസ്വിദൃതുപർണോഽപി യഥാ രാജാ നലസ്യഥാ।
യഥാഽയംരഥനിർഘോഷോ നൈഷധസ്യേവ ലക്ഷ്യതേ ॥ 3-71-35 (18656)
ഏവം സാ തർകയിത്വാ തു ദമയന്തീ വിശാംപതേ।
ദൂതീം പ്രസ്ഥാപയാമാസ നൈഷധാന്വേഷണേ ശുഭാ ॥ 3-71-36 (18657)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി നലോപാഖ്യാനപർവണി ഏകസപ്തതിതമോഽധ്യായഃ ॥ 71 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-71-3 നലാശ്വാഃ വിദർഭനഗരേ യേ ദമയന്ത്യാഽപത്യാഭ്യാം സഹ പ്രേഷിതാഃ ॥ 3-71-7 ശിഖിനോ മയൂരാഃ ॥ 3-71-13 പര്യുഷിതം പ്രതിജ്ഞാതകാലാതിലംഘി ॥ 3-71-29 ദിഷ്ടം നിർദിഷ്ടം ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 072
॥ ശ്രീഃ ॥
3.72. അധ്യായഃ 072
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ദമയന്തീപ്രേഷിതയാ കേശിന്യാ ബാഹുകേന സംഭാഷ്യ ദമയന്ത്യൈ സംഭാഷണകാലികബാഹുകവികാരാദിനിവേദനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-72-0 (18658)
ദമയന്ത്യുവാച। 3-72-0x (1957)
ഗച്ഛ കേശിനി ജാനീഹി ക ഏഷ രഥവാഹകഃ।
ഉപവിഷ്ടോ രഥോപസ്ഥേ വികൃതോ ഹ്രസ്വബാഹുകഃ ॥ 3-72-1 (18659)
അഭ്യേത്യ കുശലം ഭദ്രേ മൃദുപൂർവംസമാഹിതാ।
പൃച്ഛേഥാഃ പുരുഷേ ഹ്യേനം യഥാതത്ത്വമനിന്ദിതേ ॥ 3-72-2 (18660)
അത്ര മേ മഹതീ ശങ്കാ ഭവേദേഷ നലോ നൃപഃ।
യഥാച മനസസ്തുഷ്ടിർഹൃദയസ്യ ച നിർവൃതിഃ ॥ 3-72-3 (18661)
ബ്രൂയാശ്ചൈനം കഥാന്തേ ത്വം പർണാദവചനം യഥാ।
പ്രതിവാക്യം ച സുശ്രോണി ബുദ്ധ്യേഥാസ്ത്വമനിന്ദിതേ ॥ 3-72-4 (18662)
ഏവം സമാഹിതാ ഗത്വാ ദൂതീ ബാഹുകമബ്രവീത്।
ദമയന്ത്യപി കല്യാണീ പ്രാസാദസ്ഥാഽനവ്വൈക്ഷത ॥ 3-72-5 (18663)
കേശിന്യുവാച। 3-72-6x (1958)
സ്വാഗതം തേ മനുഷ്യേന്ദ്ര കുശലം തേ ബ്രവീംയഹം।
ദമയന്ത്യാ വചഃ സാധു നിബോധ പുരുഷർഷഭ ॥ 3-72-6 (18664)
കദാ വൈ പ്രസ്ഥിതാ യൂയം കിമർഥമിഹ ചാഗതാഃ।
തത്ത്വം ബ്രൂഹി യഥാന്യായം വൈദർഭീ ശ്രോതുമിച്ഛതി ॥ 3-72-7 (18665)
ബാഹുക ഉവാച। 3-72-8x (1959)
ശ്രുതഃ സ്വയംവരോ രാജ്ഞാ കോസലേന മഹാത്മനാ।
ദ്വിതീയോ ദമയന്ത്യാ വൈ ഭവിതാ ശ്വ ഇതി ദ്വിജാത് ॥ 3-72-8 (18666)
ശ്രുത്വൈതത്പ്രസ്ഥിതോ രാജാ ശതയോജനയായിഭിഃ।
ഹയൈർവാതജവൈർമുഖ്യൈരഹമസ്യ ച സാരഥിഃ ॥ 3-72-9 (18667)
കേശിന്യുവാച। 3-72-10x (1960)
അഥ യോസൌ തൃതീയോ വഃ സ കുതഃ കസ്യ വാ പുനഃ।
ത്വം ച കസ്യ കഥം ചേദന്ത്വയി കർമ സമാഹിതം ॥ 3-72-10 (18668)
ബാഹുക ഉവാച। 3-72-11x (1961)
പുണ്യശ്ലോകസ്യ വൈ സൂതോ വാർഷ്ണേയ ഇതി വിശ്രതഃ।
സ നലേ വിദ്രുതേ ഭദ്രേഭാഗസ്വരിമുപസ്ഥിതഃ ॥ 3-72-11 (18669)
അഹമപ്യശ്വകുശലഃ സൂതത്വേ ച പ്രതിഷ്ഠിതഃ।
ഋതുപർണേന സാരഥ്യേ ഭോജനേ ച വൃതഃ സ്വയം ॥ 3-72-12 (18670)
കേശിന്യുവാച। 3-72-13x (1962)
അഥ ജാനാതി വാർഷ്ണേയഃ ക്വനു രാജാ നലോ ഗതഃ।
കഥം ച ത്വയി വാ തേന കഥിതം സ്യാത്തു ബാഹുക ॥ 3-72-13 (18671)
ബാഹുക ഉവാച। 3-72-14x (1963)
ഇഹൈവ പുത്രൌ നിക്ഷിപ്യ നലസ്യ പ്രിയദർശനൌ।
ഗതസ്തതോ യഥാകാമം നൈഷ ജാനാതി നൈഷധം ॥ 3-72-14 (18672)
ന ചാന്യഃ പുരുഷഃ കശ്ചിന്നലം വേത്തി യശസ്വിനി।
ഗൂഢശ്ചരതി ലോകേഽസ്മിന്നഷ്ടരൂപോ മഹീപതിഃ ॥ 3-72-15 (18673)
ആത്മൈവ തു നലം വേദ യാ ചാസ്യ തദനന്തരാ।
ന ഹി വൈ സ്വാനി ലിംഗാനി നലം ശംസന്തി കർഹിചിത് ॥ 3-72-16 (18674)
കേശിന്യുവാച। 3-72-17x (1964)
യോസാവയോധ്യാം പ്രഥമം ഗതോസൌ ബ്രാഹ്മണസ്തദാ।
ഇമാനി നാരീവാക്യാനി കഥയാനഃ പുനഃപുനഃ ॥ 3-72-17 (18675)
ക്വനു ത്വം കിതവ ച്ഛിത്ത്വാ വസ്ത്രാർധം പ്രസ്ഥിതോ മമ।
ഉത്സൃജ്യ വിപിനേ സുപ്താമനുരക്താം പ്രിയാം പ്രിയ ॥ 3-72-18 (18676)
സാ വൈ യഥാ സമാദിഷ്ടാ തഥാഽഽസ്തേ ത്വത്പ്രതീക്ഷിണീ।
ദഹ്യമാനാ ദിവാരാത്രൌ വസ്ത്രാർധേനാഭിസംവൃതാ ॥ 3-72-19 (18677)
തസ്യാ രുദനത്യാഃ സതതം തേന ദുഃഖേന പാർഥിവ।
പ്രസാദം കുരു മേ വീര പ്രതിവാക്യം വദസ്വ ച ॥ 3-72-20 (18678)
തസ്യാസ്തത്പ്രിയമാഖ്യാനം പ്രവദസ്വ മഹാമതേ।
തദേവ വാക്യം വൈദർഭീ ശ്രോതുമിച്ഛന്ത്യനിന്ദിതാ ॥ 3-72-21 (18679)
ഏതച്ഛ്രുത്വാ പ്രതിവചസ്തസ്യ ദത്തം ത്വയാ കില।
യത്പുരാ തത്പുനസ്ത്വത്തോ വൈദർഭീ ശ്രോതുമിച്ഛതി ॥ 3-72-22 (18680)
ബൃഹദശ്വ ഉവാച। 3-72-23x (1965)
ഏവമുക്തസ്യ കേശിന്യാ നലസ്യ കുരുനന്ദന।
ഹൃദയം വ്യഥിതം ചാസീദശ്രുപൂർണേ ച ലോചനേ ॥ 3-72-23 (18681)
സ നിഗ്രാഹ്യാത്മനോ ദുഃഖം ദഹ്യമാനോ മഹീപതിഃ।
ബാഷ്പസന്ദിഗ്ധയാ വാചാ പുനരേവേദമബ്രവീത് ॥ 3-72-24 (18682)
വൈഷംയമപി സംപ്രാപ്താ ഗോപായന്തി കുലസ്ത്രിയഃ।
ആത്മാനമാത്മനാ സത്യോ ജിതഃ സ്വർഗോ ന സംശയഃ ॥ 3-72-25 (18683)
രഹിതാ ഭർതൃഭിശ്ചാപി ന ക്രുധ്യന്തി കദാചന।
പ്രാണാംശ്ചാരിത്രകവചാന്ധാരയന്തി വരസ്ത്രിയഃ ॥ 3-72-26 (18684)
വിഷമസ്ഥേന മൂഢേന പരിഭ്രഷ്ടസുഖേന ച।
യത്സാ തേന പരിത്യക്താ തത്രന ക്രോദ്ധുമർഹതി ॥ 3-72-27 (18685)
പ്രാണയാത്രാം പരിപ്രേപ്സോഃ ശകുനൈർഹതവാസസഃ।
ആധിഭിർദഹ്യമാനസ്യ ശ്യാമാ ന ക്രോദ്ധുമർഹതി ॥ 3-72-28 (18686)
സത്കൃതാഽസത്കൃതാ വാഽപി പതിം ദൃഷ്ട്വാ തഥാവിധം।
രാജ്യഭ്രഷ്ടം ശ്രിയാ ഹീനം ക്ഷിധിതം വ്യസനാപ്ലുതം ॥ 3-72-29 (18687)
ഏവം ബ്രുവാണസ്തദ്വാക്യം നലഃ പരമദുർമനാഃ।
ന ബാഷ്പമശകത്സോഢും പ്രരുരോദ ച ഭാരത ॥ 3-72-30 (18688)
തതഃ സാ കേശിനീ ഗത്വാ ദമയന്ത്യൈ ന്യവേദയത്।
തത്സർവം കഥിതം ചൈവ വികാരം തസ്യ ചൈവ തം ॥ 3-72-31 (18689)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി നലോപാഖ്യാനപർവണി ദ്വിസപ്തതിതമോഽധ്യായഃ ॥ 72 ॥
അരണ്യപർവ - അധ്യായ 073
॥ ശ്രീഃ ॥
3.73. അധ്യായഃ 073
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
കേശിന്യാ ബാഹുകസ്യ ജലാഗ്ന്യുത്പാദനാദ്യദ്ഭുതകർമനിവേദിതയാ ദമയന്ത്യാ പുനഃപരീക്ഷണായ തംപ്രതി കന്യാപുത്രയോഃ പ്രേപണം ॥ 1 ॥ ബാഹുകേന സബാഷ്പം പുത്രയോഃ പരിരംഭണം। കേശിനീംപ്രതി സ്വകർമണഃ കാരണാന്തരകഥനേനാപഹ്നവശ്ച ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-73-0 (18690)
ബൃഹദശ്വ ഉവാച। 3-73-0x (1966)
കേശിന്യാസ്തദ്വചഃ ശ്രുത്വാ ദമയന്തീ വിശാംപതേ।
ശങ്കമാനാ നലം തം വൈ കേശിനീമിദമബ്രവീത് ॥ 3-73-1 (18691)
ഗച്ഛ കേശിനി ഭൂയസ്ത്വം പരീക്ഷാം കുരു ബാഹുകേ।
അബ്രുവാണാ സമീപസ്ഥാ ചരിതാന്യസ്യ ലക്ഷയ ॥ 3-73-2 (18692)
യദാ ച കിഞ്ചിത്കുര്യാത്സ കാരണം തത്ര ഭാമിനി।
തത്രസഞ്ചേഷ്ടമാനസ്യ സംലക്ഷേഥാ വിചേഷ്ടിതം ॥ 3-73-3 (18693)
ന ചാസ്യ പ്രതിബന്ധേന ദേയോഽഗ്നിരപി കേശിനി।
യാചതേ ന ജലം ദേയം സകൃച്ചാത്വരമാണയാ।
ഏതത്സർവം സമീക്ഷ്യത്വം ചരിതം മേ നിവേദയ ॥ 3-73-4 (18694)
നിമിത്തം യത്ത്വയാ ദൃഷ്ടം ബാഹുകേ ദൈവമാനുഷം।
യച്ചാന്യദപി പശ്യേഥാസ്തച്ചാഖ്യേയം ത്വയാ മമ ॥ 3-73-5 (18695)
ദമയന്ത്യൈവമുക്താ സാ ജഗാമാഥ ച കേശിനീ।
നിശാംയാഥ ഹയജ്ഞസ്യ ലിംഗാനി പുനരാഗമത് ॥ 3-73-6 (18696)
സാ തത്സർവം യഥാവൃത്തം ദമയന്ത്യൈ ന്യവേദയത്।
നിമിത്തം യത്തയാ ദൃഷ്ടം ബാഹുകേ ദിവ്യമാനുഷം ॥ 3-73-7 (18697)
കേശിന്യുവാച। 3-73-8x (1967)
ദൃഢം ശുച്യപദാനോസൌ ന മയാ മാനുഷഃ ക്വചിത്।
ദൃഷ്ടപൂർവഃ ശ്രുതോ വാഽപി ദമയന്തി തഥാവിധഃ ॥ 3-73-8 (18698)
ഹ്രസ്വമാസാദ്യ തു ദ്വാരം നാസൌ വിനമതേ ക്വചിത്।
തം തു ദൃഷ്ട്വാ യഥാസംഗമുത്സർപതി യഥാസുഖം।
സങ്കടേഽപ്യസ്യ സുമഹദ്വിവരം ജായതേഽധികം ॥ 3-73-9 (18699)
ഋതുപർണസ്യ ചാർഥായ ഭോജനീയമനേകശഃ।
ഋതുപർണസ്യ ചാർഥായ ഭോജനീയമനേകശഃ।
പ്രേഷിതം തത്രരാജ്ഞാ തു മാംസം ബഹു ച പാശവം ॥ 3-73-10 (18700)
തസ്യ പ്രക്ഷാലനാർഥായ കുംഭാസ്തത്രോപകൽപിതാഃ।
തേ തേനാവേക്ഷിതാഃ കുംഭാഃ പൂർണാ ഏവാഭവംസ്തതഃ ॥ 3-73-11 (18701)
തതഃ പ്രക്ഷാലനം കൃത്വാ സമധിശ്രിത്യ ബാഹുകഃ।
തൃണമുഷ്ടിം സമാദായ സവിതുസ്തം സമാദധത് ॥ 3-73-12 (18702)
അഥ പ്രജ്വലിതസ്തത്ര സഹസാ ഹവ്യവാഹനഃ।
തദദ്ഭുതതമം ദൃഷ്ട്വാ വിസ്മിതാഽമിഹാഗതാ ॥ 3-73-13 (18703)
അന്യച്ച തസ്മിൻസുമഹദാശ്ചര്യം ലക്ഷിതം മയാ।
യദഗ്നിമപി സംസ്പൃശ്യ നൈവാസൌ ദഹ്യതേ ശുഭേ ॥ 3-73-14 (18704)
ഛന്ദേന ചോദകം തസ്യ വഹത്യാവർജിതം ദ്രുതം।
അതീവ ചാന്യത്സുമഹദാശ്ചര്യം ദൃഷ്ടവത്യഹം ॥ 3-73-15 (18705)
യത്സ പുഷ്പാണ്യുപാദായ ഹസ്താഭ്യാം മമൃദേ ശനൈഃ।
മൃദ്യമാനാനി പാണിഭ്യാം തേന പുഷ്പാണി നാന്യഥാ।
ഭൂയ ഏവ സുഗന്ധീനി ഹൃപിതാനി ഭവന്തി ഹി ॥ 3-73-16 (18706)
ഏതാന്യദ്ഭുതകൽപാനി ദൃഷ്ട്വാഽഹം ഭൃശവിസ്മിതാ।
ചേഷ്ടിതാനി വിശാലാക്ഷി ബാഹുകസ്യ സമീപതഃ ॥ 3-73-17 (18707)
ബൃഹദശ്വ ഉവാച। 3-73-18x (1968)
ദമയന്തീ തു തച്ഛ്രുത്വാ പുണ്യശ്ലോകസ്യ ചേഷ്ടിതം।
അമന്യത നലം പ്രാപ്തം കർമചേഷ്ടാഭിസൂചിതം ॥ 3-73-18 (18708)
സാ ശങ്കമാനാ ഭർതാരം നലം ബാഹുകരൂപിണം।
കേശിനീം ശ്ലക്ഷ്ണയാ വാചാ രുദന്തീ പുനരബ്രവീത് ॥ 3-73-19 (18709)
പുനർഗച്ഛ പ്രമത്തസ്യ ബാഹുകസ്യോപസംസ്കൃതം।
മഹാനസാച്ഛ്രിതം മാംസമാനയസ്വേഹ ഭാമിനി ॥ 3-73-20 (18710)
സാ ദൃഷ്ട്വാബാഹുകേ വ്യഗ്രേ തൻമാംസമപകൃഷ്യ ച।
അത്യുഷ്ണമേവ ത്വരിതാ തത്ക്ഷണാത്പ്രിയകാരിണീ।
ദമയന്ത്യൈ തതഃ പ്രാദാത്കേശിനീ കുരുനന്ദന ॥ 3-73-21 (18711)
സാഽശിതാ നലസിദ്ധസ് മാംസസ്യ ബഹുശഃ പുരാ।
പ്രാശ്യ മത്വാ നലം സൂതം പ്രാക്രോശദ്ഭൃശദുഃഖിതാ ॥ 3-73-22 (18712)
വൈക്ലവ്യം പരമം ഗത്വാപ്രക്ഷാല്യ ച മുഖം തതഃ।
മിഥുനം പ്രേഷയാമാസ കേശിന്യാ സഹ ഭാരത് ॥ 3-73-23 (18713)
ഇന്ദ്രസേനാം സഹ ഭ്രാത്രാ സമഭിജ്ഞായ ബാഹുകഃ।
അഭിദ്രുത്യ തദാ രാജാ പരിഷ്വജ്യാങ്കമാനയത് ॥ 3-73-24 (18714)
ബാഹുകസ്തു സമാസാദ്യ സുതൌ സുരസുതോപമൌ।
ഭൃശം ദുഃഖപരീതാത്മാ സുസ്വരം പ്രരുരോദ ഹ ॥ 3-73-25 (18715)
നൈഷധോ ദർശയിത്വാ തു വികാരമസകൃത്തദാ।
ഉത്സൃജ്യ സഹസാ പുത്രൌ കേശിനീമിദമബ്രവീത് ॥ 3-73-26 (18716)
ഇദം ച മദൃശം ഭദ്രേ മിഥുനം മമ പുത്രയോഃ।
അതോ ദൃഷ്ട്വൈവ സഹസാ ബാഷ്പമുത്സൃഷ്ടവാനഹം ॥ 3-73-27 (18717)
ബഹുശഃ സംപതന്തീം ത്വാം ജനഃ ശങ്കേത ദോഷതഃ।
വയഞ്ച ദേശാതിഥയോ ഗച്ഛ ഭദ്രേ യഥാസുഖം ॥ 3-73-28 (18718)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി നലോപാഖ്യാനപർവണി ത്രിസപ്തതിതമോഽധ്യായഃ ॥ 73 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-73-9 ദ്വാരം ഹ്രസ്വമപി ഉത്സർപതി ദീർഘം ഭവതി। സങ്കടേ സങ്കുചിതേ ॥ 3-73-10 പാശവം പശുസംബന്ധി ॥ 3-73-12 സവിതുഃ സകാശാത്। സമാദധത് ഉദ്ദീപിതവാൻ। സമാദായ ഹ്യാവിധ്യൈനമിതി ഝ. പാഠഃ ॥ 3-73-18 കർമ പാകാദി। ചേഷ്ടാ ഭൂതജയാദി ॥ 3-73-22 ബഹുശഃ ബഹുവാരം ॥ 3-73-28 സംപതന്തീം ആയാന്തീം ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 074
॥ ശ്രീഃ ॥
3.74. അധ്യായഃ 074
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ദമയന്ത്യാ ബാഹുകസ്യ കേശിന്യാ സ്വഗൃഹാനയനം ॥ 1 ॥ ബാഹുകദമയന്ത്യോഃ സംവാദഃ ॥ 2 ॥ ബാഹുകേന സ്വസ്യ നലത്വോത്കീർതനപൂർവകം കർകോടകാനുസ്മരണേന തദ്വത്തവസ്ത്രദ്വയപരിധാനേ തസ്യ നിജരൂപപ്രാദുർഭാവഃ ॥ 3 ॥ തതോ നലംപ്രത്യഭിജാനന്ത്യാ ദമയന്ത്യാ തത്പരിരംഭണം ॥ 4 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-74-0 (18719)
ബൃഹദശ്വ ഉവാച। 3-74-0x (1969)
സർവം വികാരം ദൃഷ്ട്വാ തു പുണ്യശ്ലോകസ്യ ധീമതഃ।
ആഗത്യ കേശിനീ ക്ഷിപ്രം ദമയന്ത്യൈ ന്യവേദയത് ॥ 3-74-1 (18720)
ദമയന്തീ തതോ ഭൂയഃ പ്രേഷയാമാസ കേശിനീം।
മാതുഃ സകാശം ദുഃഖാർതാ നലശങ്കാസമുത്സുകാ ॥ 3-74-2 (18721)
പരീക്ഷിതോ മേ ബഹുശോ ബാഹുകോ നലശങ്കയാ।
രൂപേ മേ സംശയസ്ത്വേകഃ സ്വയമിച്ഛമി വേദിതും ॥ 3-74-3 (18722)
സ വാ പ്രവേശ്യതാം മാതർമാം വാഽനുജ്ഞാതുമർഹസി।
വിദിതം വാഽഥവാഽജ്ഞാതം പിതുർമേ സംവിധീയതാം ॥ 3-74-4 (18723)
ഏവമുക്താ തു വൈദർഭ്യാ സാ ദേവീ ഭീമമബ്രവീത്।
ദുഹിതുസ്തമഭിപ്രായമന്വജാനാത്സ പാർഥിവഃ ॥ 3-74-5 (18724)
സാ ചൈ പിത്രാഽഭ്യനുജ്ഞാതാ മാത്രാ ച ഭരതർഷഭ।
`തയോർനിയോഗാത്കൌരവ്യ കേശിനീമിദമബ്രവീത്' ॥ 3-74-6 (18725)
ഗച്ഛ കേശിനി ശീഘ്രം ത്വംബാഹുകം പിതൃശാസനാത്।
ആനയസ്വ യഥാ മാതാ ത്വം തഥാ കുരു മേ പ്രിയം ॥ 3-74-7 (18726)
ഗത്വാ തു കേശിനീ ശിഘ്രം ബാഹുകം വാക്യമബ്രവീത്।
ഭീമസ്യ ശാസനാത്സൂതാഗതാഹം വിദ്ധി ബാഹുക ॥ 3-74-8 (18727)
പ്രവിശ്യതാം രാജവേശ്മ ഇത്യുക്തോ ഭരതർഷഭ।
ബാഹുകസ്തു ചിരം ധ്യാത്വാ കേശിന്യാ സഹ ഭാരത।
പ്രവിവേശ മഹാബാഹുർദമയന്തീനിവേശനം' ॥ 3-74-9 (18728)
നലം പ്രവേശയാമാസ യത്രതസ്യാഃ പ്രതിശ്രയഃ ॥ 3-74-10 (18729)
താം സ്മ ദൃഷ്ട്വൈവ സഹസാ ദമയന്തീം നലോ നൃപഃ।
ആവിഷ്ടഃ ശോകദുഃഖാഭ്യാം ബഭൂവാശ്രുപരിപ്ലുതഃ ॥ 3-74-11 (18730)
തം തു ദൃഷ്ട്വാതഥായുക്തം ദമയന്തീ നലം തദാ।
തീവ്രശോകസമാവിഷ്ടാ ബഭൂവ വരവർണിനീ ॥ 3-74-12 (18731)
തതഃ കാഷായവസനാ ജടിലാ മലപങ്കിനീ।
ദമയന്തീ മഹാരാജ ബാഹുകം വാക്യമബ്രവീത് ॥ 3-74-13 (18732)
പൂർവം ദൃഷ്ടസ്ത്വയാ കശ്ചിദ്ധർമജ്ഞോ നാമ ബാഹുക।
സുപ്താമുത്സൃജ്യവിപിനേ ഗതോ യഃ പുരുഷഃ സ്ത്രിയം ॥ 3-74-14 (18733)
അനാഗസം പ്രിയാം ഭാര്യാം വിജനേ ശ്രമമോഹിതാം।
അപഹായ തു കോ ഗച്ചേത്പുണ്യശ്ലോകമൃതേനലം ॥ 3-74-15 (18734)
കിമു തസ്യ മയാ ബാല്യാദപരാദ്ധം മഹീപതേഃ।
യോ മാമുത്സൃജ്യ വിപിനേ ഗതവാന്നിദ്രയാഽർദിതാം ॥ 3-74-16 (18735)
സാക്ഷാദ്ദേവാനപാഹായ വൃതോ യഃ സ പുരാ മയാ।
അനുവ്രതാമഭിമതാം പുത്രിണീം ത്യക്തവാൻകഥം ॥ 3-74-17 (18736)
അഗ്നൌ പാണിഗൃഹീതാ ച ഹംസാനാം വചനേ സ്ഥിതാം।
ഭരിഷ്യാമീതി സത്യം തു പ്രതിശ്രുത്യ ക്വ തദ്ഗതം ॥ 3-74-18 (18737)
ബൃഹദശ്വ ഉവാച। 3-74-19x (1970)
ദമയന്ത്യാ ബ്രുവന്ത്യാസ്തു സർവമേതദരിദമ।
ശോകജം വാരിനേത്രാഭ്യാമസുഖം പ്രാസ്രവദ്ബഹു ॥ 3-74-19 (18738)
അതീവ കൃഷ്ണതാരാഭ്യാം രക്താന്താഭ്യാം ജലന്തു തത്।
പരിസ്രവന്നലോ രാജാ ശോകാർതഇദമബ്രവീത് ॥ 3-74-20 (18739)
`നലോഽഹം വിപുലശ്രോണി ത്വാമുത്സൃജ്യ യതോ ഗതഃ।
ആവിഷ്ടഃ കലിനാ ഭദ്രേ തേന മോഹവശം ഗതഃ ॥' 3-74-21 (18740)
മമ രാജ്യം പ്രനഷ്ടം യന്നാഹം തത്കൃതവാൻസ്വയം।
കലിനാ തത്കൃതം ഭീരു യച്ച ത്വാമഹമത്യജം ॥ 3-74-22 (18741)
യത്ത്വയാ ധർമകൃച്ഛ്രേ തു ശാപേനാഭിഹതഃ പുരാ।
വനസ്ഥയാ ദുഃഖിതയാ ശോചന്ത്യാ മാന്ദിവാനിശം ॥ 3-74-23 (18742)
സ മച്ഛരീരേ ത്വച്ഛാപാദ്ദഹ്യമാനോഽവസത്കലിഃ।
ത്വച്ഛാപദഗ്ധഃ സതതം സോഽഗ്നാവഗ്നിരിവാഹിതഃ ॥ 3-74-24 (18743)
മമ ച വ്യവസായേന തപസാ ചൈവ നിർജിതഃ।
ദുഃഖസ്യാന്തേന ചാനേന ഭവിതവ്യം ഹി നൌ ശുഭേ ॥ 3-74-25 (18744)
വിമുച്യ മാം ഗതഃ പാപസ്തതോഽഹമിഹ ചാഗതഃ।
ത്വദർഥം വിപുലശ്രോണി ന ഹി മേഽന്യത്പ്രയോജനം ॥ 3-74-26 (18745)
കഥം നു നാരീ ഭർതാരമനുരക്തമനുവ്രതം।
ഉത്സൃജ്യ വരയേദന്യം യഥാ ത്വം ഭീരു കർഹിചിത് ॥ 3-74-27 (18746)
ദൂതാശ്ചരന്തി പൃഥിവീം കൃത്സ്നാം നൃപതിശാസനാത്।
ഭൈമീ കില സ്മ ഭർതാരം ദ്വിതീയം വരയിഷ്യതി ॥ 3-74-28 (18747)
സ്വൈരവൃത്താ യഥാകാമമനുരൂപമിവാത്മനഃ।
ശ്രുത്വൈവ ചൈവം ത്വരിതോ ഭാഗസ്വരിരുപസ്ഥിതഃ ॥ 3-74-29 (18748)
ദമയന്തീ തു തച്ഛ്രുത്വാ നലസ്യ പരിദേവിതം।
പ്രാഞ്ജലിർവേപമാനാ ച ഭീതാ വചനമബ്രവീത് ॥ 3-74-30 (18749)
ന മാമർഹസി കല്യാണ പാപേന പരിശങ്കിതും।
മയാ ഹി ദേവാനുത്സൃജ്യ വൃതസ്ത്വം നിഷധാധിപ ॥ 3-74-31 (18750)
തവാഭിഗമനാർഥം തു സർവതോ ബ്രാഹ്മണാ ഗതാഃ।
വാക്യാനി മമ ഗാഥാഭിർഗായമാനാ ദിശോ ദശ ॥ 3-74-32 (18751)
തതസ്ത്വാം ബ്രാഹ്മണോ വിദ്വാൻപർണാദോ നാമ പാർഥിവ।
അഭ്യഗച്ഛത്കോസലായാമൃതുപർണനിവേശനേ ॥ 3-74-33 (18752)
തേന വാക്യേ കൃതേസംയക്പ്രതിവാക്യേ തഥാ ഹൃതേ।
ഉപായോഽയംമയാ ദൃഷ്ടോ നൈഷധാനയനേ തവ ॥ 3-74-34 (18753)
ത്വാമൃതേ നഹി ലോകേഽന്യ ഏകാഹ്നാ പൃഥിവീപതേ।
സമർഥോ യോജനശതം ഗന്തുമശ്വൈർനരാധിപ ॥ 3-74-35 (18754)
`തഥാപി മാം മഹീപാല ഭജേതാം ചരണൌ തവ।'
സ്പൃശേയം തേന സത്യേന പാദാവേതൌ മഹീപതേ।
യഥാ നാസത്കൃതം കിഞ്ചിൻമനസാഽപി ചരാംയഹം ॥ 3-74-36 (18755)
അയം ചരതി ലോകേഽസ്മിൻഭൂതസാക്ഷീ സദാഗതിഃ।
ഏഷ മേ മുഞ്ചതു പ്രാണാന്യദി പാപം ചരാംയഹം ॥ 3-74-37 (18756)
യഥാ ചരതി തിഗ്മാംശുഃ പരിതോ ഭുവനം സദാ।
സ മുഞ്ചതു മമ പ്രാണാന്യദി പാപം ചരാംയഹം ॥ 3-74-38 (18757)
ചന്ദ്രമാഃ സർവഭൂതാനാമന്തശ്ചരതി സാക്ഷിവത്।
സ മുഞ്ചതു മമ പ്രാണാന്യദി പാപം ചരാംയഹം ॥ 3-74-39 (18758)
ഏതേ ദേവാസ്ത്രയഃ കൃത്സ്നം ത്രൈലോക്യം ധാരയന്തി വൈ।
വിബ്രുവന്തു യഥാ സത്യമേതദ്ദേവാസ്ത്യജന്തു മാം ॥ 3-74-40 (18759)
ഏവമുക്തേ തതോ വായുരന്തരിക്ഷാദഭാഷത।
നൈഷാ കൃതവതീ പാപം നല സത്യം ബ്രവീമി തേ ॥ 3-74-41 (18760)
രാജഞ്ശീലനിധിഃ സ്ഫീതോ ദമയന്ത്യാ സുരക്ഷിതഃ।
സാക്ഷിണോ രക്ഷിണശ്ചാസ്യാ വയം ത്രീൻപരിവത്സരാൻ ॥ 3-74-42 (18761)
ഉപായോ വിഹിതശ്ചായം ത്വദർഥമതുലോഽനയാ।
ന ഹ്യേകാഹ്നാ ശതം ഗന്താ ത്വാമൃതേഽന്യഃ പുമാനിഹ ॥ 3-74-43 (18762)
ഉപപന്നാ ത്വയാ ഭൈമീ ത്വം ച ഭൈംയാ മഹീപതേ।
നാത്ര ശങ്കാ ത്വയാ കാര്യാ സംഗച്ഛ സഹ ഭാര്യയാ ॥ 3-74-44 (18763)
തഥാ ബ്രുവതി വായൌ തു പുഷ്പവൃഷ്ടിഃ പപാത ഹ।
ദേവദുന്ദുഭയോ നേദുർവവൌ ച പവനഃ ശിവഃ ॥ 3-74-45 (18764)
തദദ്ഭുതമയം ദൃഷ്ട്വാ നലോ രാജാഽഥ ഭാരത।
ദമയന്ത്യാം വിശങ്കാം താമുപാകർഷദരിന്ദമഃ ॥ 3-74-46 (18765)
തതസ്തദ്വസ്ത്രമരജഃ പ്രാവൃണോദ്വസുധാധിപഃ।
സംസ്മൃത്യ നാഗരാജം തം തതോ ലേഭേ സ്വകം വപുഃ ॥ 3-74-47 (18766)
സ്വരൂപിണം തു ഭർതാരം ദൃഷ്ട്വാ ഭീമസുതാ തദാ।
പ്രാക്രോശദുച്ചൈരാലിംഗ്യ പുണ്യശ്ലോകമനിന്ദിതാ ॥ 3-74-48 (18767)
ഭൈമീമപി നലോ രാജാ ഭ്രാജമാനോ യഥാ പുരാ।
സസ്വജേ സ്വസുതൌ ചാപി യഥാവത്പ്രത്യനന്ദത ॥ 3-74-49 (18768)
തതഃ സ്വോരസി വിന്യസ്യ വക്രം തസ്യ ശുഭാനനാ।
പരീതാ തേന ദുഃഖേന നിശശ്വാസായതേക്ഷണാ ॥ 3-74-50 (18769)
തഥൈവ മലദിഗ്ധാംഗീം പരിഷ്വജ്യ ശുചിസ്മിതാം।
സുചിരം പുരുഷവ്യാഘ്രസ്തസ്ഥൌ ശോകപരിപ്ലുതഃ ॥ 3-74-51 (18770)
തതഃ സർവം യഥാവൃത്തം ദമയന്ത്യാ നലസ്യ ച।
ഭീമായാകഥയത്പ്രീത്യാ വൈദർഭ്യാ ജനനീ നൃപ ॥ 3-74-52 (18771)
തതോഽബ്രവീൻമഹാരാജഃ കൃതശൌചമഹംനലം।
ദമയന്ത്യാ സഹോപേതം കല്യേ ദ്രഷ്ടാ സുഖോഷിതം ॥ 3-74-53 (18772)
തതസ്തൌ സഹിതൌ രാത്രിം കഥയന്തൌ പുരാതനം।
വനേ വിചരിതം സർവമൂഷതുർമുദിതൌ നൃപ ॥ 3-74-54 (18773)
ഗൃഹേ ഭീമസ്യ നൃപതേഃ പരസ്പരസുഖൈഷിണൌ।
വസേതാം ഹൃഷ്ടസങ്കൽപൌ വൈദർഭീ ച നലശ് ഹ ॥ 3-74-55 (18774)
സ ചതുർഥേ തതോ വർഷേ സംഗംയ സഹ ഭാര്യയാ।
സർവകാമൈഃ സുസിദ്ധാർഥോ ലബ്ധവാൻപരമാം മുദം ॥ 3-74-56 (18775)
ദമയന്ത്യപി ഭർതാരമാസാദ്യാപ്യായിതാ ഭൃശം।
അർധസഞ്ജാതസസ്യേവ തോയം പ്രാപ്യ വസുന്ധരാ ॥ 3-74-57 (18776)
സൈവം സമേത്യ വ്യപനീയ തന്ദ്രാം
ശാന്തജ്വരാ ഹർഷവിവൃദ്ധസത്ത്വാ।
രരാജ ഭൈമീ സമവാപ്തകാമാ
ശീതാംശുനാ രാത്രിരിവോദിതേന ॥ 3-74-58 (18777)
॥ ഇതിശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി നലോപാഖ്യാനപർവണി ചതുഃസപ്തതിതമോഽധ്യായഃ ॥ 74 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-74-10 പ്രതിശ്രയഃ ഗൃഹം ॥ 3-74-16 കിംനു തസ്യ മയാ ചീർണമപരാധമിതി ധ. പാടഃ ॥ 3-74-18 അഗ്നൌ പാണി ഗൃഹീത്വാതു ദേവാനാമപ്രതസ്തഥേതി ഝ. പാഠഃ ॥ 3-74-33 ത്വാം ദൃഷ്ടവാൻകോസലേഷ്വതി ധ. പാഠഃ ॥ 3-74-37 സദാഗതിർവായുഃ ॥ 3-74-39 ചന്ദ്രമാശ്ചിത്താഭിമാനിനീ ദേവതാ ॥ 3-74-53 കല്യേ പ്രഭാതേ। കൃതാർഥം തമഹം നലമിതി ക. ധ. പാഠഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 075
॥ ശ്രീഃ ॥
3.75. അധ്യായഃ 075
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
പരേദ്യുഃ പ്രഭാതേ ഭീമരാജേന സ്രാതാലങ്കൃതയോർനലദമയന്ത്യോർദർശനം ॥ 1 ॥ ഋതുപർണേന നലം ക്ഷമാപയിത്വാ തതോഽശ്വവിദ്യാപരിഗ്രഹണപൂർവകം സ്വപുരംപ്രതി ഗമനം ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-75-0 (18778)
ബൃഹദശ്വ ഉവാച। 3-75-0x (1971)
അഥ താം വ്യുഷിതോ രാത്രിം നലോ രാജാ സ്വലങ്കൃതഃ।
വൈദർഭ്യാ സഹിതഃ കാല്യം ദദർശ വസുധാധിപം ॥ 3-75-1 (18779)
തതോഽഭിവാദയാമാസ പ്രയതഃ ശ്വശുരം നലഃ।
തതോ നു ദമയന്തീ ച വവന്ദേ പിതരം ശുഭാ ॥ 3-75-2 (18780)
തം ഭീമഃ പ്രതിജഗ്രാഹ പുത്രവത്പരയാ മുദാ।
യഥാർഹം പൂജയിത്വാ ച സമാശ്വാസയത പ്രഭുഃ ॥ 3-75-3 (18781)
നലേന സഹിതാം തത്രദമയന്തീം പതിവ്രതാം।
`അനുജഗ്രാഹ മഹതാ സത്കാരേണ ക്ഷിതീശ്വരഃ' ॥ 3-75-4 (18782)
താമർഹണാം നലോ രാജാ പ്രതിഗൃഹ്യ യഥാവിധി।
പരിചര്യാം സ്വകാം തസ്മൈ യഥാവത്പ്രത്യവേദയത് ॥ 3-75-5 (18783)
തതോ ബഭൂവ നമരേ സുമഹാൻഹർഷജഃ സ്വനഃ।
ജനസ്യ സംപ്രഹൃഷ്ടസ്യ നലം ദൃഷ്ട്വാ തഥാഽഽഗതം ॥ 3-75-6 (18784)
അശോഭയച്ച നഗരീം പതാകാധ്വജമാലിനീം।
സിക്താഃ സുമൃഷ്ടപുഷ്പാഢ്യാ രാജമാർഗാഃ സ്വലങ്കൃതാഃ ॥ 3-75-7 (18785)
ദ്വാരിദ്വാരി ച പൌരാണാം പുഷ്പഭംഗഃ പ്രകൽപിതഃ।
അർചിതാനി ച സർവാണി ദേവതായതനാനി ച ॥ 3-75-8 (18786)
ഋതുപർണോഽപിശുശ്രാവ ബാഹുകച്ഛദ്മിനം നലം।
ദമയന്ത്യാ സമായുക്തം ജഹൃഷേ ച നരാധിപഃ ॥ 3-75-9 (18787)
തമാനായ്യ നലം രാജാ ക്ഷമയാമാസ പാർഥിവഃ।
സ ച തം ക്ഷമയാമാസ ഹേതുഭിർബുദ്ധിസംമിതഃ ॥ 3-75-10 (18788)
സ സത്കൃതോമഹീപാലോ നൈഷധം വിസ്മിതാനനഃ।
ദിഷ്ട്യാ സമേതോ ദാരൈഃ സ്വൈർഭവാനിത്യഭ്യനന്ദത ॥ 3-75-11 (18789)
കച്ചിത്തു നാപരാധം തേ കൃതവാനസ്മി നൈഷധ।
അജ്ഞാതവാസേ വസതോ മദ്ഗൃഹേവസുധാധിപ ॥ 3-75-12 (18790)
യദി വാഽബുദ്ധിപൂർവാണി യദി ബുദ്ധ്യാഽപി കാനിചിത്।
മയാ കൃതാന്യകാര്യാണി താനി ത്വം ക്ഷന്തുമർഹസി ॥ 3-75-13 (18791)
നല ഉവാച। 3-75-14x (1972)
ന മേഽപരാധം കൃതവാംസ്ത്വം സ്വൽപമപി പാർഥിവ।
കൃതേഽപി ച ന മേ കോപഃ ക്ഷന്തവ്യം ഹി മയാ തവ ॥ 3-75-14 (18792)
പൂർവം ഹ്യാപി സഖാ മേഽസി സംബന്ധീ ച ജനാധിപ।
അത ഊർധ്വം തു ഭൂയസ്ത്വം പ്രീതിമാഹർതുമർഹസി ॥ 3-75-15 (18793)
സർവകാമൈഃ സുവിഹിതൈഃ സുഖമസ്ംയുഷിതസ്ത്വയി।
ന തഥാ സ്വഗൃഹേരാജന്യഥാ തവ ഗൃഹേ സദാ ॥ 3-75-16 (18794)
ഇദം ചൈവ ഹയജ്ഞാനം ത്വദീയം മയി തിഷ്ഠതി।
തദുപാകർതുമിച്ഛാമി മന്യസേ യദി പാർഥിവ ॥ 3-75-17 (18795)
ഏവമുക്ത്വാ ദദൌ വിദ്യാമൃതുപർണായ നൈഷധഃ।
സ ച താം പ്രതിജഗ്രാഹ വിധിദൃഷ്ടേന ക്രമണാ ॥ 3-75-18 (18796)
ഗൃഹീത്വാ ചാശ്വഹൃദയം പ്രീതോ ഭാഗസ്വരിർനൃപ।
നിഷധാധിപതേശ്ചാപി ദത്താഽക്ഷഹൃദയം നൃപഃ।
സൂതമന്യമുപാദായ യയൌ സ്വപുരമേവ ഹ ॥ 3-75-19 (18797)
ഋതുപർണേ ഗതേ രാജന്നലോ രാജാ വിശാംപതേ।
നഗരേ കുണ്ഡിനേ കാലം നാതിദീർഗമിവാവസത് ॥ 3-75-20 (18798)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവയണി നലോപാഖ്യാനപർവണി പഞ്ചസപ്തതിതമോഽധ്യായഃ ॥ 75 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-75-6 ജനാശ്ച സർവേ സംഹൃഷ്ടാ രാജാ ചോത്സവമാചരദിതി ധ. പാഠഃ .। 3-75-8 പുഷ്പഭംഗഃ പുഷ്പസംമർദഃ ॥ 3-75-17 ഉപാകർതും ദാതും ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 076
॥ ശ്രീഃ ॥
3.76. അധ്യായഃ 076
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
നലേന പുനഃ സ്വപുരംപ്രത്യാഗമനം ॥ 1 ॥ തഥാ പുനർദ്യൂതേന പുഷ്രം പരാജിത്യ തസ്യ തത്പുരം പ്രതിയാപനം ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-76-0 (18799)
ബൃഹദശ്വ ഉവാച। 3-76-0x (1973)
സ മാസമുഷ്യ കൌന്തേയ ഭീമമാമന്ത്ര്യ നൈഷധഃ।
പുരാദൽപപരീവാരോ ജഗാമ നിഷധാൻപ്രതി ॥ 3-76-1 (18800)
രഥേനൈകേന ശുഭ്രേണ ദന്തിഭിഃ പരിഷോഡശൈ।
പഞ്ചാശദ്ഭിർഹയൈശ്ചൈവ ഷട്ശതൈശ്ച പദാതിഭിഃ ॥ 3-76-2 (18801)
സ കംപയന്നിവ മഹീം ത്വരമാണോ മഹാപുരീം।
പ്രവിവേശാഥ സംരബ്ധസ്തരസൈവ മഹാമനാഃ ॥ 3-76-3 (18802)
തതഃ പുഷ്കരമാസാദ്യ വീരസേനസുതോ നലഃ।
ഉവാച ദീവ്യാവ പുനർബഹുവിത്തം മയാഽർജിതം ॥ 3-76-4 (18803)
ദമയന്തീ ച യച്ചാന്യൻമമ കിഞ്ചന വിദ്യതേ।
ഏഷ വൈ മമ സംന്യാസസ്തവ രാജ്യന്തു പുഷ്കര ॥ 3-76-5 (18804)
പുനഃ പ്രവർതതാം ദ്യൂതമിതി മേ നിശ്ചിതാ മതിഃ।
ഏകപാണേന ഭദ്രം തേ പ്രാണയോശ്ച പണാവഹേ ॥ 3-76-6 (18805)
ജിത്വാ പരസ്വമാഹൃത് രാജ്യംവാ യദി വാ വസു।
പ്രതിപാണഃ പ്രദാതവ്യഃ പ്രാണോ ഹി പണമുച്യതേ ॥ 3-76-7 (18806)
ന ചേദ്വാഞ്ഛസി തദ്ദ്യൂതം യുദ്ധദ്യൂതം പ്രവർതതാം।
ദ്വൈരഥേനാസ്തു വൈ ശാന്തിസ്തവ വാ മമ വാ നൃപ ॥ 3-76-8 (18807)
വംശഭോജ്യമിദം രാജ്യമർഥിതവ്യം യഥാ തഥാ।
യേനകേനാപ്യുപായേന വൃദ്ധാനാമിതി ശാസനം ॥ 3-76-9 (18808)
ദ്വയോരേകതരേ ബുദ്ധിഃ ക്രിയതാമദ്യ പുഷ്കര।
കൈതവേനാക്ഷവത്യാം വാ യുദ്ധേ വാ നാംയതാം ധനുഃ ॥ 3-76-10 (18809)
നൈഷധേനൈവമുക്തസ്തു പുഷ്കരഃ പ്രഹസന്നിവ।
ധ്രുവമാത്മജയം മത്വാ പ്രത്യാഹ നിഷധാധിപം ॥ 3-76-11 (18810)
ദിഷ്ട്യാ ത്വയാഽർജിതം വിത്തം പ്രതിപാണായ നൈഷധ।
ദിഷ്ട്യാ ച ദുഷ്കൃതങ്കർമ ദമയന്ത്യാഃ ക്ഷയം ഗതം ॥ 3-76-12 (18811)
ദിഷ്ട്യാ വൈ പ്രീസേ രാജൻമമ ലാഭായ നൈഷധ।
പുനർദ്യൂതേ ച തേ ബുദ്ധിർദിഷ്ട്യാ പുരുഷസത്തമ ॥ 3-76-13 (18812)
ധനേനാനേന വൈ ഭൈമീ ജിതേന സമലങ്കൃതാ।
മാമുപസ്ഥാസ്യതി വ്യക്തം ദിവി ശക്രമിവാപ്സരാഃ ॥ 3-76-14 (18813)
നിത്യശോ ഹി സ്മരാമി ത്വാം പ്രതീക്ഷേഽപി ച നൈഷധ।
ദേവനേ ച മഭ പ്രീതിർഭവത്യേവാസുഹൃദ്ഗണൈഃ ॥ 3-76-15 (18814)
ജിത്വാത്വദ്യ വരാരോഹാം ദമയന്തീമനിന്ദിതാം।
കതകൃത്യോ ഭവിഷ്യാമി സാ ഹിമേ നിത്യശോ ഹൃദി ॥ 3-76-16 (18815)
ശ്രുത്വാ തു തസ് താ വാചോ ബഹ്വബദ്ധപ്രലാപിനഃ।
ഇയേഷ സ ശിരശ്ഛേത്തും ഖംഗേന കുപിതോ നലഃ ॥ 3-76-17 (18816)
സ്മയംസ്തു രോഷതാംരാക്ഷസ്തമുവാച നലോ നൃപഃ।
പണാവഃ കിം വ്യാഹരസേ ജിതോ ന വ്യാഹരിഷ്യസി ॥ 3-76-18 (18817)
തതഃ പ്രാവർതത ദ്യൂതം പുഷ്കരസ്യ നലസ്യ ച।
ഏകപാണേന ഭദ്രം തേ നലേന സ പരാജിതഃ ॥ 3-76-19 (18818)
സ രത്നകോശനിചയൈഃ പ്രാണേന പണിതോപി ച।
ജിത്വാ ച പുഷ്കരം രാജാ പ്രഹസന്നിദമബ്രവീത് ॥ 3-76-20 (18819)
മമ സർവമിദം രാജ്യമവ്യഗ്രം ഹതകണ്ഠകം।
വൈദർഭീ ന ത്വയാ ശക്യാ രാജാപശദ വീക്ഷിതം।
തസ്യാസ്ത്വം സപരീവാരോ മൂഢ ദാസത്വമാഗതഃ ॥ 3-76-21 (18820)
ന ത്വയാ തത്കൃതങ്കർമ യേനാഹം വിജിതഃ പുരാ।
കലിനാ തത്കൃതം കർമ ത്വം ച മൂഢ ന ബുധ്യസേ ॥ 3-76-22 (18821)
നാഹം പരകൃതം ദോഷം ത്വയ്യാധാസ്യേ കഥഞ്ചന।
യഥാസുഖം വൈ ജീവത്വംപ്രാണാനവസൃജാമി തേ ॥ 3-76-23 (18822)
തഥൈവ സർവസംഭാരം സ്വമംശം വിതരാമി തേ।
തഥൈവ ച മമ പ്രീതിസ്ത്വയി വീര ന സംശയഃ ॥ 3-76-24 (18823)
സൌഹാർദം ചാപി മേ ത്വത്തോ ന കദാചിത്പ്രഹാസ്യതി।
പുഷ്കര ത്വം ഹി മേ ഭ്രാതാ സഞ്ജീവ ശരദഃ ശതം ॥ 3-76-25 (18824)
ഏവം നലഃ സാന്ത്വയിത്വാ ഭ്രാതരം സത്യവിക്രമഃ।
വചനൈസ്തോഷയാമാസ പരിഷ്വജ്യ പുനഃ പുനഃ ॥ 3-76-26 (18825)
സാന്ത്വിതോ നൈഷധേനൈവം പുഷ്രരഃ പ്രത്യുവാച തം।
പുണ്യശ്ലോകം തദാ രാജന്നഭിവാദ്യ കൃതാഞ്ജലിഃ ॥ 3-76-27 (18826)
കീർതിരസ്തു തവാക്ഷയ്യാ ജീവ വർഷായുതം സുഖീ।
യോ മേ വിതരസി പ്രാണാനധിഷ്ഠാനം ച പാർഥിവ ॥ 3-76-28 (18827)
സ തഥാ സത്കൃതോ രാജ്ഞാ മാസമുഷ്യ തദാ നൃപഃ।
പ്രയയൌ പുഷരോ ഹൃഷ്ടഃ സ്വപുരം സ്വജനാവൃതഃ ॥ 3-76-29 (18828)
മഹത്യാ സേനയാ സാർധംവിനീതൈഃ പരിചാരകൈഃ।
ഭ്രാജമാന ഇവാദിത്യോ വപുഷാ പുരുഷർഷഭ ॥ 3-76-30 (18829)
പ്രസ്ഥാപ്യ പുഷ്കരം രാജാ വിത്തവന്തമനാമയം।
പ്രവിവേശ പുരം ശ്രീമാനത്യർഥമുപശോഭിതാം ॥ 3-76-31 (18830)
പ്രവിശ്യ സാന്ത്വയാമാസ പൌരാംശ്ച നിഷധാധിപഃ।
`ഹിതേഷു ചൈഷാം സതതം പിതേവാവഹിതോഽഭവത്' ॥ 3-76-32 (18831)
പൌരാ ജാനപദാശ്ചാപി സംപ്രഹൃഷ്ടതനൂരുഹാഃ।
ഊചുഃ പ്രാഞ്ജലയഃ സർവേ സാമാത്യപ്രമുഖാ ജനാഃ ॥ 3-76-33 (18832)
3-76-34 (18833)
അദ്യസ്മ നിർവൃതാ രാജൻപുരേ ജനപദേഽപി ച।
ഉപാസിതും പുനഃ പ്രാപ്താ ദേവാ ഇവ ശതക്രതും ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-76-1 ഉഷ്യ വാസം കൃത്വാ ॥ 3-76-5 ശ്മയന്ത്യാ ച യച്ചാന്യജ്ജയത്വം സുസമാർജിതമിതി ധ. പാഠഃ .। 3-76-6 രാജ്യം ഏകപാണേനൈവ മമ തുദമയന്ത്യാദി ച പ്രാണയോശ്ച പണാവഹേ യുദ്ധമപി വർതതാമിത്യർതഃ ॥ 3-76-7 പ്രാണോ ഹി ധനമുച്യതേ ഇതി ധ. പാഠഃ ॥ 3-76-9 പ സ്തഗതം രാജ്യംഇതിധ. പാഠഃ ॥ 3-76-13 ദിഷ്ട്യാച ധ്രിയസേ രാജൻസദാരോഽദ്യ മഹാഭുജേതി ഝ. പാഠഃ ॥ 3-76-18 പണായ കിം വ്യാഹരസേ ശീഘ്രം ദ്യൂതം പ്രവർതതാമിതി ക. പാഠഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 077
॥ ശ്രീഃ ॥
3.77. അധ്യായഃ 077
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
പുഷ്കരം നിഷ്കാസിതവതാ നലേന കുണ്ഡിനപുരാത്സപുത്രായാ ദമയന്ത്യാ ആനയനപൂർവകം പ്രജാപാലനേന സുഖവാസഃ ॥ 1 ॥ ബൃഹദശ്വേന ദ്യുധിഷ്ഠിരായാക്ഷഹൃദയവിദ്യോപദേശപൂർവകം സങ്ക്ഷേപേണ ഹരിശ്ചന്ദ്രോപാഖ്യാനകഥനം ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-77-0 (18834)
ബൃഹദശ്വ ഉവാച। 3-77-0x (1974)
പ്രശാന്തേ തു പുരേ ഹൃഷ്ടേ സംപ്രവൃത്തേ മഹോത്സവേ।
മഹത്യാ സേനയാ രാജാ ദമയന്തീമുപാനയത് ॥ 3-77-1 (18835)
`പുണ്യശ്ലോകം തു രാജ്യസ്ഥം ശ്രുത്വാ ഭീമോ മഹീപതിഃ।
മുദാ പരമയാ യുക്തോ ബഭൂവ ഭരതർഷഭ ॥ 3-77-2 (18836)
അഥ ഹൃഷ്ടമനാ രാജാ മഹത്യാ സേനയാ സഹ।
സുതാം പ്രസ്ഥാപയാമാസ പുണ്യശ്ലോകായ ധീമതേ' ॥ 3-77-3 (18837)
ദമയന്തീമപി പിതാ സത്കൃത്യപരവീരഹാ।
പ്രാസ്ഥാപയദമേയാത്മാ ഭീമോ ഭീമപരാക്രമഃ ॥ 3-77-4 (18838)
ആഗതായാം തു വൈദർഭ്യാം സപുത്രായാം നലോ നൃപഃ।
വർതയാമാസ മുദിതോ ദോവരാഡിവ നന്ദനേ ॥ 3-77-5 (18839)
തഥാ പ്രകാശതാം യാതോ ജംബൂദ്വീപേ സ രാജസു।
പുനഃ സ്വേ ചാവസദ്രാജ്യേ പ്രത്യാഹൃത്യ മഹായശാഃ ॥ 3-77-6 (18840)
ഈജേ ച വിവിധൈര്യജ്ഞൈർവിധിവച്ചാപ്തദക്ഷിണൈഃ।
തഥാ ത്വമപി രാജേന്ദ്ര സസുഹൃദ്വക്ഷ്യസേ ചിരാത് ॥ 3-77-7 (18841)
ദുഃഖമേതാദൃശംപ്രാപ്തോ നലഃ പരപുരഞ്ജയഃ।
ദേവനേന നരശ്രേഷ്ഠ സഭാര്യോ ഭരതർഷഭ ॥ 3-77-8 (18842)
ഏകാകിനൈവ സുമഹന്നലേന പൃഥിവീപതേ।
ദുഃഖമാസാദിതം ഘോരം പ്രാപ്തശ്ചാഭ്യുദയഃ പുനഃ ॥ 3-77-9 (18843)
ത്വം പുനർഭ്രാതൃസഹിതഃ കൃഷ്ണയാ ചൈവ പാണ്ഡവ।
കഥാശ്ചാപി സമാകർണ്യ ധർമമേവാനുചിന്തയൻ ॥ 3-77-10 (18844)
ബ്രാഹ്മണൈശ്ച മഹാഭാഗൈർവേദവേദാംഗപാരഗൈഃ।
നിത്യമന്വാസ്യസേ രാജംസ്തത്ര കാ പരിദേവനാ ॥ 3-77-11 (18845)
കർകോടകസ്യ നാഗസ് ദമയന്ത്യാ നലസ്യ ച।
ഋതുപർണസ്യ രാജർഷേഃ കീർതനം കലിനാശനം ॥ 3-77-12 (18846)
ഇതിഹാസമിമം ചാപി കലിനാശനമച്യുത।
ശക്യമാശ്വസിതും ശ്രുത്വാ ത്വദ്വിധേന വിശാംപതേ ॥ 3-77-13 (18847)
അസ്ഥിരത്വം ച സഞ്ചിന്ത്യ പുരുഷാർഥസ് നിത്യദാ।
തസ്യോദയേ വ്യയേ ചാപി ന ചിന്തയിതുമർഹസി ॥ 3-77-14 (18848)
ശ്രുത്വേതിഹാസം നൃഷതേ സമാശ്വസിഹി മാ ശുചഃ।
വ്യസനേ ത്വം മഹാരാജ ന വിഷീദിതുമർഹസി ॥ 3-77-15 (18849)
വിഷമാവസ്ഥിതേ ദൈവേ പൌരുഷേഽഫലതാം ഗതേ।
വിഷാദയന്തി നാത്മാനം സത്ത്വാപാശ്രയിണോ നരാഃ ॥ 3-77-16 (18850)
യേ ചേദം കഥയിഷ്യന്തി നലസ് ചരിതം മഹത്।
ശ്രോഷ്യന്തി ചാപ്യഭീക്ഷ്ണം വൈ നാലക്ഷ്മീസ്താൻഭജിഷ്യതി ॥ 3-77-17 (18851)
അർഥാസ്തസ്യോപപത്സ്യന്തേ ധന്യതാം ച ഗമിഷ്യതി।
ഇതിഹാസമിമം ശ്രുത്വാ പുരാണം ശശ്വദുത്തമം ॥ 3-77-18 (18852)
പുത്രാൻപൌത്രാൻപശൂംശ്ചാപി ലഭതേ നൃഷു ചാഗ്ര്യതാം।
ആരോഗ്യപ്രീതിമാംശ്ചൈവ ഭവിഷ്തി ന സംശയഃ ॥ 3-77-19 (18853)
ഭയാത്രസ്യസി യച്ച ത്വമാഹ്വയിഷ്യതി മാം പുനഃ।
അക്ഷജ്ഞ ഇതി തത്തേഽഹം നാശയിഷ്യാമി പാർഥിവ ॥ 3-77-20 (18854)
വേദാക്ഷഹൃദയം കൃത്സ്നമഹം സത്യപരാക്രമ।
ഉപപദ്യസ്വ കൌന്തേയ പ്രസന്നോഽഹം ബ്രവീമി തേ ॥ 3-77-21 (18855)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-77-22x (1975)
തതോ ഹൃഷ്ടമനാ രാജാ ബൃഹദശ്വമുവാച ഹ।
ഭഗവന്നക്ഷഹൃദയം ജ്ഞാതുമിച്ഛാമി തത്ത്വതഃ ॥ 3-77-22 (18856)
`കൌന്തേയേനൈവമുക്തസ്തു ബൃഹദശ്വോ മഹാമുനിഃ'।
തതോഽക്ഷഹൃദയം പ്രാദാത്പാണ്ഡവായ മഹാത്മനേ।
`ലബ്ധ്വാ ച പാണ്ഡവോ രാജാ വിശോകഃ സമപദ്യത ॥ 3-77-23 (18857)
ബൃഹദശ്വ ഉവാച। 3-77-24x (1976)
പുനരേവ തു വക്ഷ്യാമി യസ്ത്വത്തോ ദുഃഖിതോ നൃപഃ।
തം ശൃണുഷ്വ മഹാരാജ സർവദുഃഖാപനുത്തയേ ॥ 3-77-24 (18858)
ഇക്ഷ്വാകൂണാം കുലേ ജാതോ മഹാത്മാ പൃഥിവീപതിഃ।
ത്രിശങ്കുരിതി വിഖ്യാതോരാജരാജോ മഹാദ്യുതിഃ ॥ 3-77-25 (18859)
ഹരിശ്ചന്ദ്രസ്തതോ ജജ്ഞേ ഗുണരത്നാകരോ നൃപാത്।
തതോ വിശേഷൈർവിവിധൈര്യജ്ഞൈർവിപുലദക്ഷിണൈഃ ॥ 3-77-26 (18860)
സ തു ലോകേ വരഃ പുംസാം പുണ്യശ്ലോകോ മഹായശാഃ।
സത്യവാദീ മധുരവാക്സത്യേന ബഹുഭാഷിതാ ॥ 3-77-27 (18861)
തസ്യ ഭാര്യാഽഭവദ്ഭൂമൌ സൌശീല്യസമലങ്കൃതാ।
ഉശീനരസ്യ രാജർഷേർദുഹിതാ പുണ്യലക്ഷണാ ॥ 3-77-28 (18862)
സ്വയംവരേ മഹാഭാഗം വരയാമാസ ഭാമിനീ।
ഹരിശ്ചന്ദ്രം സമേതാനാം രാജ്ഞാം മദ്യേ പതിം വിഭും ॥ 3-77-29 (18863)
തയാ സഹ മഹീപാലഃ സത്യവത്യാ മനോജ്ഞയാ।
രേമേ ച സുചിരം കാലം രാജാ രാജ്യമവാപ്യ ച ॥ 3-77-30 (18864)
തസ്യാം ദേവ്യാം ഹരിശ്ചന്ദ്രാജ്ജജ്ഞേ രാജീവലോചനഃ।
പുത്രഃ പുണ്യവതാം ശ്രേഷ്ഠോ ലോഹിതാശ്വ ഇതി ശ്രുതഃ ॥ 3-77-31 (18865)
ദേവ്യാ പുത്രേണ സഹിതഃ പുണ്യശ്ലോകോ മഹായശാഃ।
വസിഷ്ഠയാജ്യോ നൃപതിരീജേ ശുണ്യൈർമഹാധ്വരൈഃ ॥ 3-77-32 (18866)
ഏതസ്മിന്നേവ കാലേ തു വിശ്വാമിത്രോ ദിവം ഗതഃ।
പുരുഹൂതപുരീം രംയാമാജഗാമേന്ദ്രസേവയാ ॥ 3-77-33 (18867)
ഉപസ്ഥാനേ ച സംവൃത്തേ ദേവേന്ദ്രസ്യ മഹാത്മനഃ।
ആജഗാമ വസിഷ്ഠോഽപി വാമദേവസഹായവാൻ ॥ 3-77-34 (18868)
ഉപസ്ഥാനേ ച സംവൃത്തേ സുഖാസീനേ പുരന്ദരേ।
വർണ്യമാനേഷു ച തദാ സത്യവാദിഷു രാജസു ॥ 3-77-35 (18869)
തസ്യാം സംസദിസർവസ്മാദ്ധരിശ്ചന്ദ്രോഽപി പപ്രഥേ।
യജ്ഞദാനതപഃശീലസത്യവാക്യദൃഝവ്രതൈഃ ॥ 3-77-36 (18870)
വസിഷ്ഠഃ പരമപ്രീതഃ സ്വയാജ്യപരികീർതനാത്।
തഥാപി വിശ്വാമിത്രസ്തം ന സേഹേ സത്യഭൂഷിതം ॥ 3-77-37 (18871)
ഹരിശ്ചന്ദ്രം പ്രതി തദാ വിശ്വാമിത്രവസിഷ്ഠയോഃ।
പണഃ കൃതസ്തദാ പശ്ചാദ്വിശ്വാമിത്രേണ പാർഥിവഃ ॥ 3-77-38 (18872)
രാജ്യാച്ചാപി സുഖാച്ചാപി സഹസാ ചാവരോപിതഃ।
അവാപ പരമം ദുഃഖം മരണാദമനോഹരം ॥ 3-77-39 (18873)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-77-40x (1977)
തച്ഛ്രുത്വാ പരമപ്രീതോ ധർമരാജോ യുധിഷ്ഠിരഃ।
ഭ്രാതൃഭിർബ്രാഹ്മണൈശ്ചൈവ ദ്രൌപദ്യാ ച സമന്വിതഃ।
വിസ്മയം പരമം ഗത്വാ സാധുസാധ്വിത്യഭാഷത ॥ 3-77-40 (18874)
തതോ ഹരിശ്ചന്ദ്രകഥാം ച സർവേ
ശ്രുത്വാ തു രാജാ മനുജേന്ദ്രകേതുഃ।
വിഹായ ശോകം വിജഹാര ഭൂയഃ
സ്മരൻഹരിശ്ചന്ദ്രമനന്തകീർതിം ॥ 3-77-41 (18875)
കഥാമേവം തഥാ കൃത്വാ ഹരിശ്ചന്ദ്രനലാശ്രയാം।
ആമന്ത്ര്യ പാണ്ഡവാൻസർവാൻബൃഹദശ്വോ ജഗാമ ഹ'।
ഉക്ത്വാ ചാശു സരോഽഗച്ഛദുപസ്പ്രഷ്ടും മഹാതപാഃ ॥ 3-77-42 (18876)
ബൃഹദശ്വ ഗതേ പാർഥമശ്രൌഷീത്സവ്യസാചിനം।
വർതമനം തപസ്യുഗ്രേ വായുഭക്ഷം മനീഷിണം ॥ 3-77-43 (18877)
ബ്രാഹ്മണഏഭ്യസ്തപസ്വിഭ്യഃ സംപതദ്ഭ്യസ്തതസ്തതഃ।
തീർഥശൈലവനേഭ്യശ്ച സമേതേഭ്യോ ദൃഢവ്രതഃ ॥ 3-77-44 (18878)
ഇതിപാർഥോ മഹാബാഹുർദുരാപം തപ ആസ്ഥിതഃ।
ന തഥാ ദൃഷ്ടപൂർവോഽന്യഃ കശ്ചിദുഗ്രതപാ ഇതി ॥ 3-77-45 (18879)
യഥാ ധനഞ്ജയഃ പാർഥസ്തപസ്വീ നിയതവ്രതഃ।
മുനിരേകചരഃ ശ്രീമാന്ധർമോ വിഗ്രഹവാനിവ ॥ 3-77-46 (18880)
തം ശ്രുത്വാ പാണ്ഡവോ രാജംസ്തപ്യമാനം മഹാവനേ।
അന്വശോചത കൌന്തേയഃ പ്രിയം വൈ ഭ്രാതരം ജയം ॥ 3-77-47 (18881)
ദഹ്യമാനേന തു ഹൃദാ ശരണാർഥീ മഹാവനേ।
ബ്രാഹ്മണാന്വിവിധജ്ഞാനാൻപര്യപൃച്ഛദ്യുധിഷ്ഠിരഃ ॥ 3-77-48 (18882)
`പ്രതിഗൃഹ്യാക്ഷഹൃദയം കുന്തീപുത്രോ യുധിഷ്ഠിരഃ।
ആസീദ്ധൃഷ്ടമനാ രാജൻഭീമസേനാദിഭിര്യുതഃ ॥ 3-77-49 (18883)
സ്വഭ്രാതൄൻസഹിതാൻപശ്യൻകുന്തീപുത്രോ യുധിഷ്ഠിരഃ।
അപശ്യന്നർജുനം തത്രബഭൂവാശ്രുപരിപ്ലുതഃ ॥ 3-77-50 (18884)
സന്തപ്യമാനഃ കൌന്തേയോ ഭീമസേനമുവാച ഹ।
കദാ ദ്രക്ഷ്യാമി വൈ ഭീമ പാർതമത്ര തവാനുജം ॥ 3-77-51 (18885)
മത്കൃതേ ഹി കുരുശ്രേഷ്ഠ തഷ്യതേ പരമം തപഃ।
തസ്യാക്ഷഹൃദയജ്ഞാനമാഖ്യാസ്യാമി കദാ ൻബഹം ॥ 3-77-52 (18886)
സ ഹി ശ്രുത്വാഽക്ഷഹൃദയം സമുപാത്തം മയാ വിഭോ।
പ്രഹൃഷ്ടഃ പുരുഷവ്യാഘ്രോ ഭവിഷ്യതി ന സംശയഃ' ॥ 3-77-53 (18887)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി നലോപാഖ്യാനപർവണി സപ്തസപ്തതിതമോഽധ്യായഃ ॥ 77 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-77-1 പ്രശാന്തേ വീതശോകേ। പ്രശാന്തേ പുഷ്കരേ ഹൃഷ്ടേ ഇതി ക. പാഠഃ ॥ 3-77-7 വക്ഷ്യസേ ദീവ്യസേ। വശകാന്താവിത്യസ്യ രൂപം। സമഹച്യക്ഷ്യസേ ഹ്യഘമിതി ക. പാഠഃ ॥ 3-77-21 വേദ വേദ്മി। ഉപപദ്യസ്വ ഗൃഹാണ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 078
॥ ശ്രീഃ ॥
3.78. അധ്യായഃ 078
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
അർജുനവിനാഭാവേന കാംയകവനേ നിവാസമരോചയാനൈഃ പാണ്ഡവൈസ്തസ്മാന്നിർഗമനനിർധാരണം ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-78-0 (18888)
ജനമേജയ ഉവാച। 3-78-0x (1978)
ഭഗവാൻകാംയകാത്പാർഥേ ഗതേ മേ പ്രപിതാമഹേ।
പാണ്ഡവാഃ കിമകുർവംസ്തേ തമൃതേ സവ്യസാചിനം ॥ 3-78-1 (18889)
സ ഹി തേഷാം മഹേഷ്വാസോ ഗതിരാസീദനീകജിത്।
ആദിത്യാനാം യഥാ വിഷ്ണുസ്തഥൈവ പ്രതിഭാതി മേ ॥ 3-78-2 (18890)
തേനേന്ദ്രസമവീര്യേണ സംഗ്രാമേഷ്വനിവർതിനാ।
വിനാഭൂതാ വനേ വീരാഃ കഥമാസൻപിതാമഹാഃ ॥ 3-78-3 (18891)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-78-4x (1979)
ഗതേ തു പാണ്ഡവേതാത കാംയകാത്സവ്യസാചിനി।
ബഭൂവുഃ കൌരവേയാസ്തേ ദുഃഖശോകപരായണാഃ ॥ 3-78-4 (18892)
ആക്ഷിപ്തസൂത്രാ മണയശ്ഛിന്നപക്ഷാ ഇവാണ്ഡജാഃ।
അപ്രീതമനസഃ സർവേ ബഭൂവുരഥ പാണ്ഡവാഃ ॥ 3-78-5 (18893)
വനം തു തദഭൂത്തേന ഹീനമക്ലിഷ്ടകർമണാ।
കുബേരേണ യഥാഹീനം വനം ചൈത്രരഥം തഥാ ॥ 3-78-6 (18894)
തമൃതേ തേ നരവ്യാഘ്രാഃ പാണ്ഡവാ ജനമേജയ।
മുദമപ്രാപ്നുവന്തോ വൈ കാംയകേ ന്യവസംസ്തദാ ॥ 3-78-7 (18895)
ബ്രാഹ്മണാർഥേ പരാക്രാന്താഃ ശുദ്ധൈർവാണൈർമഹാരഥാഃ।
നിഘ്നന്തോ ഭരതശ്രേഷ്ഠ മേധ്യാൻബഹുവിധാൻമൃഗാൻ ॥ 3-78-8 (18896)
നിത്യംഹി പുരുഷവ്യാഘ്രാ വന്യാഹാരമരിന്ദമാഃ।
പ്രവിസൃത്യ സമാഹൃത്യ ബ്രാഹ്മണേഭ്യോ ന്യവേദയൻ ॥ 3-78-9 (18897)
ഏവം തേ ന്യവസംസ്തത്രസോത്കണഅഠാഃ പുരുഷർഷഭാഃ।
അഹൃഷ്ടമനസഃ സർവേഗതേ രാജന്ധനഞ്ജയേ ॥ 3-78-10 (18898)
അഥ വിപ്രോഷിതം രാജൻപാഞ്ചാലീ മധ്യമം പതിം।
സ്മരന്തീ പാണ്ഡവശ്രേഷ്ഠമിദം വചനമബ്രവീത് ॥ 3-78-11 (18899)
യോഽർജുനേനാർജുനസ്തുല്യോ ദ്വിബാഹുർബഹുബാഹുനാ।
തമൃതേ പാണ്ഡവശ്രേഷ്ഠം വനം ന പ്രതിഭാതി മേ ॥ 3-78-12 (18900)
ശൂന്യാമിവ പ്രപശ്യാമി തത്രതത്ര മഹീമിമാം।
ബഹ്വാശ്ചര്യമിദം ചാപി വനം കുസുമിതദ്രുമം ॥ 3-78-13 (18901)
ന തഥാ രമണീയം വൈ തമൃതേ സവ്യസാചിനം।
നീലാംബുദസമപ്രഖ്യം മത്തമാതംഗഗാമിനം ॥ 3-78-14 (18902)
തമൃതേ പുണ്ഡരീകാക്ഷം കാംയകം നാതിഭാതി മേ।
യസ്യ വാ ധനുഷോ ഘോഷഃ ശ്രൂയതേ ചാശനിസ്വനഃ।
ന ലഭേ ശർമ വൈ രാജൻസ്മരന്തീ സവ്യസാചിനം ॥ 3-78-15 (18903)
തഥാ ലാലപ്യമാനാം താം നിശാംയ പരവീരഹാ।
ഭീമസേനോ മഹാരാജ ദ്രൌപദീമിദമബ്രവീത് ॥ 3-78-16 (18904)
മനഃപ്രീതികരം ഭദ്രേ യദ്ബ്രവീഷി സുമധ്യമേ।
തൻമ പ്രീണാതി ഹൃദയമമൃതപ്രാശനോപമം ॥ 3-78-17 (18905)
യസ്യ ദീർഘൌ സമൌ പീനൌ ഭുജൌ പരിഘസന്നിഭൌ।
മൌർവീകൃതകിണൌ വൃത്തൌ ഖംഗായുധധനുർധരൌ ॥ 3-78-18 (18906)
നിഷ്കാംഗദകൃതാപീഡൌ പഞ്ചശീർഷാവിവോരഗൌ।
തമൃതേ പുരുഷവ്യാഘ്രം നഷ്ടസൂര്യമിവാംബരം ॥ 3-78-19 (18907)
യമാശ്രിത്യ മഹാബാഹും പാഞ്ചാലാഃ കുരവസ്തഥാ।
സുരാണാമപി യത്താനാം പൃതനാസു ന ബിഭ്യതി ॥ 3-78-20 (18908)
യസ്യ ബാഹൂ സമാശ്രിത്യ വയം സർവേമഹാത്മനഃ।
മന്യാമഹേ ജിതാനാജൌ പരാൻപ്രാപ്താം ച മേദിനീം ॥ 3-78-21 (18909)
തമൃതേ ഫൽഗുനം വീരം ന ലഭേ കാംയകേ ധൃതിം।
പശ്യാമി ച ദിശഃ സർവാസ്തിമിരേണാവൃതാ ഇവ ॥ 3-78-22 (18910)
തതോഽബ്രവീത്സാശ്രുകണ്ഠോ നകുലഃ പാണ്ഡുനന്ദനഃ।
യസ്മിന്ദിവ്യാനി കർമാണി കഥയന്തി രണാജിരേ।
ദേവാ അപി യുധാംശ്രേഷ്ഠം തമൃതേകാ രതിർവനേ ॥ 3-78-23 (18911)
ഉദീചീം ചോ ദിശം ഗത്വാ ജിത്വാ യുധി മഹാബലാൻ।
ഗന്ധർവമുഖ്യാഞ്ശതശോ ഹര്യാംʼല്ലേബേ മഹാദ്യുതിഃ ॥ 3-78-24 (18912)
രാജ്ഞേ തിത്തിരികൽമാഷാഞ്ശ്രീമതോഽനിലരംഹസഃ।
പ്രാദാദ്ഭാത്രേ പ്രിയഃ പ്രേംണാ രാജസൂയേ മഹാക്രതൌ ॥ 3-78-25 (18913)
തമൃതേഭീമധന്വാനം ഭീമാദവരജം വനേ।
കാമയേ കാംയകേ വാസം നേദാനീമമരോപമം ॥ 3-78-26 (18914)
സഹദേവ ഉവാച। 3-78-27x (1980)
യോ ധനാനിന കന്യാശ്ച യുധി ഹിത്വാ മഹാബലാൻ।
`ശതശോ ഘാതയിത്വാഽരീൻപൃതനാമധ്യഗസ്തദാ'।
ആജഹാര പുരാ രാജ്ഞേ രാജസൂയേ മഹാക്രതൌ ॥ 3-78-27 (18915)
യഃ സമേതാൻമൃധേ ജിത്വായാദവാനമിതദ്യുതിഃ।
സുഭദ്രാമാജഹാരൈകോ വാസുദേവസ്യ സംമതേ ॥ 3-78-28 (18916)
`യേനാർധരാജ്യമാച്ഛിദ്യ ദ്രുപദസ്യ മഹാത്മനഃ।
ആചാര്യദക്ഷിണാ ദത്താ രണേ ദ്രോണശ്യഭാരത' ॥ 3-78-29 (18917)
തസ്യ ജിഷ്ണോർബൃസീം ദൃഷ്ട്വാ സൂന്യത്രേവ നിവേശനേ।
ഹൃദയം മേ മഹാരാജ ന ശാംയാത്രകദാചന ॥ 3-78-30 (18918)
വിനാദസ്മാദ്വിവാസം തു രോചയേഽഹമരിന്ദമ।
ന ഹി നസ്തമൃതേ വീരം രമണീയമിദം വനം ॥ 3-78-31 (18919)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി തീർഥയാത്രാപർവണി അഷ്ടസപ്തതിതമോഽധ്യായഃ ॥ 78 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-78-5 ആക്ഷിപ്തസൂത്രാശ്ഛിന്നസൂത്രാഃ। അണ്ഡജാഃ പക്ഷിണഃ ॥ 3-78-8 മേധ്യാൻ യജ്ഞാർഹാൻ ॥ 3-78-18 കിണം ആഘാതചിഹ്നം ॥ 3-78-19 നിഷ്കാംഗദകൃതാപീഡൌ സാഷ്ടശതം സുവർണാഃ നിഷ്കഃ തത്കൃതേനാംഗദേന കൃതഭൂഷണൌ ॥ 3-78-30 ബൃസീം ആസനം ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 079
॥ ശ്രീഃ ॥
3.79. അധ്യായഃ 079
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
യുധിഷ്ഠിരേണ കാംയകവനമുപാഗതം നാരദംപ്രതി ഭൂപ്രാദക്ഷിണ്യേന തീർഥയാത്രാഫലപ്രശ്നഃ ॥ 1 ॥ നാരദേന തത്കഥനായ പുലസ്ത്യഭീഷ്മസംവാദാനുവാദാരംഭഃ ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-79-0 (18920)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-79-0x (1981)
`ധനഞ്ജയോത്സുകാസ്തേ തു വനേ തസ്മിൻമഹാരഥാഃ।
ന്യവസന്ത മഹാഭാഗാ ദ്രൌപദ്യാ സഹ കൃഷ്ണയാ' ॥ 3-79-1 (18921)
ധനം ജയോത്സുകാനാം തു ഭ്രാതൄണാം കൃഷ്ണയാ സഹ।
ശ്രുത്വാ വാക്യാനി വിമനാ ധർമരാജോപ്യജായത ॥ 3-79-2 (18922)
അഥാപശ്യൻമഹാത്മാനം ദേവർഷിം തത്ര നാരദം।
ദീപ്യമാനം ശ്രിയാ ബ്രാഹ്ംയാ ദീപ്താഗ്നിസമതേജസം ॥ 3-79-3 (18923)
തമാഗതമഭിപ്രേക്ഷ്യ ഭ്രാതൃഭിഃ സഹ ധർമരാട്।
പ്രത്യുത്ഥായ യഥാന്യായം പൂജാം ചക്രേ മഹാത്മനേ ॥ 3-79-4 (18924)
സ തൈഃ പരിവൃതഃ ശ്രീമാൻഭ്രാതൃഭിഃ കുരുസത്തമഃ।
വിബഭാവതിദീപ്തൌജാ ദേവൈരിവ ശതക്രതുഃ ॥ 3-79-5 (18925)
യഥാ ച വേദാൻസാവിത്രീ യാജ്ഞസേനീ തഥാ പതീൻ।
ന ജഹൌ ധർമതഃ പാർഥാൻമേരുമർകപ്രഭാ യഥാ ॥ 3-79-6 (18926)
`അർധ്യം പാദ്യമഥാനീയ ത്വഭ്യവായദച്യുതഃ।
നാരദസ്തു മഹാതേജാഃ സ്വസ്ത്യസ്ത്വിത്യഭ്യഭാഷത ॥ 3-79-7 (18927)
തതോ യുധിഷ്ഠിരോ രാജാ ദൃഷ്ട്വാ ദേവർഷിസത്തമം।
യഥാർഹം പൂജയാമാസ വിധിവത്കുരുനന്ദനഃ' ॥ 3-79-8 (18928)
പ്രതിഗൃഹ്യ ച താം പൂജാം നാരദോ ഭഗവാനൃഷിഃ।
ആശ്വാസയദ്ധർമസുതം യുക്തരൂപമിവാനഘ ॥ 3-79-9 (18929)
ഉവാച ച മഹാത്മാനം ധർമരാജം യുധിഷ്ഠിരം।
ബ്രൂഹി ധർമഭൃതാം ശ്രേഷ്ഠ കേനാർഥഃ കിം ദദാനി തേ ॥ 3-79-10 (18930)
അഥ ധർമസുതോ രാജാ പ്രണംയ ഭ്രാതൃഭിഃ സഹ।
ഉവാച പ്രാഞ്ജലിർഭൂത്വാ നാരദം ദേവസംമിതം ॥ 3-79-11 (18931)
ന്വയി തുഷ്ടേ മഹാഭാഗ സർവലോകാഭിപൂജിതേ।
കൃതമിത്യേവ മന്യേഽഹം പ്രസാദാത്തവ സുവ്രത ॥ 3-79-12 (18932)
യദി ത്വഹമനുഗ്രാഹ്യോ ഭ്രാതൃഭിഃ സഹിതോഽനഘ।
സന്ദേഹം മേ സുനിശ്രേഷ്ഠ തത്വതശ്ഛേത്തുമർഹസി ॥ 3-79-13 (18933)
പ്രദക്ഷിണാം യഃ കുരുതേ പൃഥിവീം തീർഥതത്പരഃ।
കിം ഫലം തസ്യ കാർത്സ്ന്യേന തദ്ഭവാന്വക്തുമർഹതി ॥ 3-79-14 (18934)
നാരദ ഉവാച। 3-79-15x (1982)
ശൃണു രാജന്നവഹിതോ യഥാ ഭീഷ്മേണ ധീമതാ।
പുലസ്ത്യസ്യ സകാശാദ്വൈ സർവമേതദുപശ്രുതം ॥ 3-79-15 (18935)
പുരാ ഭാഗീരഥീതീരേ ഭീഷ്മോ ധർമഭൃതാംവരഃ।
പിത്ര്യം വ്രതം സമാസ്ഥായ ന്യവസൻമുനിഭിഃ സഹ ॥ 3-79-16 (18936)
ശുഭേ ദേശേ തഥാ രാജൻപുണ്യേ ദേവർഷിസേവിതേ।
ഗംഗാദ്വാരേ മഹാഭാഗ ദേവഗന്ധർവസേവിതേ ॥ 3-79-17 (18937)
സ പിതൄംസ്തർപയാമാസ ദേവാംശ്ച പരമദ്യുതിഃ।
ഋഷീംശ്ച തർപയാമാസ വിധിദൃഷ്ടേന കർമണാ ॥ 3-79-18 (18938)
കസ്യ ചിത്ത്വഥ കാലസ്യ ജപന്നേവ മഹായശാഃ।
ദദർശാദ്ഭുതസങ്കാശം പുലസ്ത്യമൃഷിസത്തമം ॥ 3-79-19 (18939)
സ തം ദൃഷ്ട്വോഗ്രതപസം ദീപ്യമാനമിവ ശ്രിയാ।
പ്രഹർഷമതുലം ലേഭേ വിസ്മയം പരമം യയൌ ॥ 3-79-20 (18940)
ഉപസ്ഥിതം മഹാഭാഗം പൂജയാമാസ ഭാരത।
ഭീഷ്മോ ധർമഭൃതാം ശ്രേഷ്ഠോ വിധിദൃഷ്ടേന കർമണാ ॥ 3-79-21 (18941)
ശിരസാ ചാഘമാദായ ശുചിഃ പ്രയതമാനസഃ।
നാമ സങ്കീർതയാമാസ തസ്മിൻബ്രഹ്മർഷിസത്തമേ ॥ 3-79-22 (18942)
ഭീഷ്മോഽഹമസ്മി ഭദ്രം തേ ദാസോഽസ്മി തവ സുവ്രത।
തവ സന്ദർശനാദേവ മുക്തോഽഹം സർവകിൽവപൈഃ ॥ 3-79-23 (18943)
രഏവമുക്ത്വാ മഹാരാജ ഭീഷ്മോ ധർമഭൃതാംവരഃ।
വാഗ്യതഃ പ്രാഞ്ജലിർഭൂത്വാതൂഷ്ണീമാസീദ്യുധിഷ്ഠിര ॥ 3-79-24 (18944)
തം ദൃഷ്ട്വാ നിയമേനാഥ സ്വാധ്യായാംനായകർശിതം।
ഭീഷ്മം കുരുകുലശ്രേഷ്ഠം മുനിഃ പ്രീതമനാഽഭവത് ॥ 3-79-25 (18945)
`തതഃ സ മധുരേണാഥ സ്വരേണ സുമഹാതപാഃ।
ഉവാച വാക്യം ധർമജ്ഞഃ പുലസ്ത്യഃ പ്രീതമാനസഃ' ॥ 3-79-26 (18946)
ഇതി ശ്രീമൻമാഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി തീർഥയാത്രാപർവണി ഏകോനാശീതിതമോഽധ്യായഃ ॥ 79 ॥
അരണ്യപർവ - അധ്യായ 080
॥ ശ്രീഃ ॥
3.80. അധ്യായഃ 080
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
പലസ്ത്യേന ഭീഷ്ംപ്രതിപുഷ്കരാദിതീർഥമഹിമാനുവർണനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-80-0 (18947)
പുലസ്ത്യ ഉവാച। 3-80-0x (1983)
അനേന തവ ധർമജ്ഞ പ്രശ്രയേണ ദമേന ച।
സത്യേന ച മഹാഭാഗ തുഷ്ടോസ്മി തവ സുവ്രത ॥ 3-80-1 (18948)
യസ്യേദൃശസ്തേ ധർമോഽയം പിതൃവാക്യാശ്രിതോഽനഘ।
തേന പശ്യസി മാം പുത്ര പ്രീതിശ്ച പരമാ ത്വയി ॥ 3-80-2 (18949)
അമോഘദർശീ ഭീഷ്മാഹം ബ്രൂഹി കിം കരവാണി തേ।
യദ്വക്ഷ്യസി കുരുശ്രേഷ്ഠ തസ്യ ദാതാഽസ്മി തേഽനഘ ॥ 3-80-3 (18950)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 3-80-4x (1984)
പ്രീതേ ത്വയി മഹാഭാഗ സർവലോകാഭിപൂജിതേ।
കൃതമിത്യേവ മന്യേഽഹം യദഹം ദൃഷ്ടവാൻപ്രഭും ॥ 3-80-4 (18951)
യദി ത്വഹമനുഗ്രാഹ്യസ്തവ ധർമഭൃതാംവര।
സന്ദേഹം തേ പ്രവക്ഷ്യാമി തൻമേ ത്വം ഛേത്തുമർഹസി ॥ 3-80-5 (18952)
അസ്തി മേ ഭഗവൻകശ്ചിത്തീർഥാനി പ്രതി സംശയഃ।
തമഹം ശ്രോതുമിച്ഛാമി തദ്ഭവാന്വക്തുമർഹതി ॥ 3-80-6 (18953)
പ്രദക്ഷിണാം യഃ പൃഥിവീം കരോത്യമരസന്നിഭ।
കിം ഫലം തസ്യ വിപ്രർഷേ തൻമേ ബ്രൂഹി തഷോധന ॥ 3-80-7 (18954)
പുലസ്ത്യ ഉവാച। 3-80-8x (1985)
ഹന്ത തേഽഹംപ്രവക്ഷ്യാമി യദൃഷീണാം പരായണം।
തദേകാഗ്രമനാസ്താത ശൃണു തീർഥേഷു യത്ഫലം ॥ 3-80-8 (18955)
യസ്യ ഹസ്തൌ ച പാദൌ ച മനശ്ചൈവ സുസംയതം।
വിദ്യാ തപശ്ച കീർതിശ്ച സ തീർഥഫലമശ്നുതേ ॥ 3-80-9 (18956)
പ്രതിഗ്രഹാദപാവൃത്തഃ സന്തുഷ്ടോ യേന കേനചിത്।
അഹങ്കാരനിവൃത്തശ്ച സ തീർഥഫലമശ്നുതേ ॥ 3-80-10 (18957)
അകൽകകോ നിരാരംഭോ ലധ്വാഹാരോ ജിതേന്ദ്രിയഃ।
വിമുക്തഃ സർവപാപേഭ്യഃ സ തീർഥഫലമശ്നുതേ ॥ 3-80-11 (18958)
അക്രോധനശ്ച രാജേന്ദ്ര സത്യശീലോ ദൃഢവ്രതഃ।
ആത്മോപമശ്ച ഭൂതേഷു സ തീർധഫലമശ്നുതേ ॥ 3-80-12 (18959)
ഋഷിഭിഃ ക്രതവഃ പ്രോക്താ ദേവേഷ്വിഹ യഥാക്രമം।
ഫലം ചൈവ യഥാതത്ത്വം പ്രേത്യ ചേഹ ച സർവശഃ ॥ 3-80-13 (18960)
ന തേ ശക്യാ ദരിദ്രേണ യജ്ഞാഃ പ്രാപ്തും മഹീപതേ।
ബഹൂപകരണാ യജ്ഞാ നാനാസംഭാരവിസ്തരാഃ ॥ 3-80-14 (18961)
പ്രാപ്യന്തേ പാർഥിവൈരേതൈഃ സമൃദ്ധൈർവാ നരൈഃ ക്വചിത്।
നാർഥന്യൂനോപകരണൈരേകാത്മഭിരസംഹതൈഃ ॥ 3-80-15 (18962)
യോ ദരിദ്രൈരപി വിധിഃ ശക്യഃ പ്രാപ്തും നരേശ്വര।
തുല്യോ യജ്ഞഫലൈഃ പുണ്യൈസ്തം നിബോധ യുധാംവര ॥ 3-80-16 (18963)
ഋഷീണാം പരമം ഗുഹ്യമിദം ഭരതസത്തമ।
തീർഥാഭിഗമനം പുണ്യം യജ്ഞൈരപി വിശിഷ്യതേ ॥ 3-80-17 (18964)
അനപോഷ്യ ത്രിരാത്രാണി തീർഥാന്യനഭിഗംയ ച।
അദത്ത്വാ കാഞ്ചനം ഗാശ്ച ദരിദ്രോ നാമ ജായതേ ॥ 3-80-18 (18965)
അഗ്നിഷ്ടോമാദിഭിര്യജ്ഞൈരിഷ്ട്വാ വിപുലദക്ഷിണൈഃ।
ന തത്ഫലമവാപ്നോതി തീർഥാഭിഗമനേന യത് ॥ 3-80-19 (18966)
സർവതീർഥേഷു രാജേന്ദ്ര തീർഥം ത്രൈലോക്യവിശ്രുതം।
പുഷ്കരം നാമ വിഖ്യാതം മഹാഭാഗഃ സമാവിശേത് ॥ 3-80-20 (18967)
ദശകോടിസഹസ്രാണി തീർഥാനാം വൈ മഹാമതേ।
സാന്നിധ്യം പുഷ്കരേ യേഷാം ത്രിസന്ധ്യം കുരുനന്ദന ॥ 3-80-21 (18968)
ആദിത്യാ വസവോ രുദ്രാഃ സാധ്യാശ്ച സമരുദ്ഗണാഃ।
ഗന്ധർവാപ്സരസശ്ചൈവ നിത്യം സന്നിഹിതാ വിഭോ ॥ 3-80-22 (18969)
യത്ര ദേവാസ്തപസ്തപ്ത്വാ ദൈത്യാ ബ്രഹ്മർഷയസ്തഥാ।
`തപോവിശേഷൈർബഹുഭിഃ സ്ഥാനാന്യാപുർമഹൌജസഃ'।
ദിവ്യയോഗാ മഹാരാജ പുണ്യേന മഹതാഽന്വിതാഃ ॥ 3-80-23 (18970)
മനസാഭ്യേതുകാമസ്യ പുഷ്കരാണി മനസ്വിനഃ।
പൂയന്തേ സർവപാപാനി നാകപൃഷ്ഠേ ച പൂജ്യതേ ॥ 3-80-24 (18971)
തസ്മിംസ്തീർഥേ മഹാഭാഗോ നിത്യമേവ പിതാമഹഃ।
ഉവാസ പരമപ്രീതോ ദേവദാനവസത്തമഃ ॥ 3-80-25 (18972)
പുഷ്കരേഷു മഹാഭാഗ ദേവാഃ സർപിഗണാഃ പുരാ।
സിദ്ധിം സമഭിസംപ്രാപ്താഃ പുണ്യേന മഹതാഽന്വിതാഃ ॥ 3-80-26 (18973)
തത്രാഭിഷേകം യഃ കുര്യാത്പിതൃദേവാംശ്ച തർപയേത്।
സർവപാപവിനിർമുക്തോ ബ്രഹ്മലോകേ ച പൂജ്യതേ ॥ 3-80-27 (18974)
അപ്യേകം ഭോജയേദ്വിപ്രം പുഷ്കരാരണ്യമാശ്രിതഃ।
തേനാസൌ കർമണാ ഭീഷ്മ പ്രേത് യചേഹ ച മോദതേ ॥ 3-80-28 (18975)
ശാകൈർമൂലൈഃ ഫലൈർവാഽപിചേന വർതയതേ സ്വയം।
തദ്വൈ ദദ്യാദ്ബ്രാഹ്മണായ ശ്രദ്ധാവാനനസൂയകഃ।
തേനൈവ പ്രാപ്നുയാത്പ്രാജ്ഞോ ഹയമേധഫലം നരഃ ॥ 3-80-29 (18976)
`അപി വാഽപ്യുദപാത്രേണ ബ്രാഹ്മണാൻസ്വസ്തി വാചയേത്।
തേനാപി പൂജനേനാശു പ്രേത്യാനന്ത്യായ കൽപതേ' ॥ 3-80-30 (18977)
ബ്രാഹ്മണാഃ ക്ഷത്രിയാ വൈശ്യാഃ ശൂദ്രാ വാ രാജസത്തമ।
ന വൈ യോനൌ പ്രജായന്തേ സ്നാതാസ്തീർഥേ മഹാത്മനഃ ॥ 3-80-31 (18978)
കാർതിക്യാം തു വിശേഷേണ യോഽഭിഗച്ഛതി പുഷ്കരം।
`ഫലം തത്രാക്ഷയം തേന ലഭതേ ഭരതർഷഭ' ॥ 3-80-32 (18979)
സായംപ്രാതഃ സ്മരേദ്യസ്തു പുഷ്കരാണി കൃതാഞ്ജലിഃ।
ഉപസ്പൃഷ്ടം ഭവേത്തേന സർവതീർഥേഷു ഭാരത।
പ്രാപ്നുയാച്ച നരോ ലോകാൻബ്രഹ്മണഃ സദനേഽക്ഷയാൻ ॥ 3-80-33 (18980)
ജൻമപ്രഭൃതിയത്പാപം സ്ത്രിയാ വാ പുരുഷസ് വാ।
പുഷ്കരേ സ്നാതമാത്രസ്യ സർവമേവ പ്രണശ്യതി ॥ 3-80-34 (18981)
യഥാ സുരാണാം സർവേഷാമാദിസ്തു മധുസൂദനഃ।
തഥൈവ പുഷ്കരം രാജംസ്തീർഥാനാമാദിരുച്യതേ ॥ 3-80-35 (18982)
ഉഷ്യ ദ്വാദശവർഷാണി പുഷ്കരേ നിയതഃ ശുചിഃ।
ക്രതൂൻസർവാനവാപ്നോതി ബ്രഹ്മലോകം സ ഗച്ഛതി ॥ 3-80-36 (18983)
യസ്തു വർഷശതം പൂർണമഗ്നിഹോത്രമുപാസതേ।
കാർതികീം വാ വസേദേകാം പുഷ്കരേ സമമേവ തത് ॥ 3-80-37 (18984)
[ത്രീണി ശൃംഗാണി ശുഭ്രാണി ത്രീണി പ്രസ്രവണാനി ച।
പുഷ്കരാണ്യാദിസിദ്ധാനി ന വിദ്മസ്തത്ര കാരണം ॥] 3-80-38 (18985)
ദുഷ്കരം പുഷ്കരം ഗന്തും ദുഷ്കരം പുഷ്കരേ തപഃ।
ദുഷ്കരം പുഷ്കരേ ദാനം വസ്തും ചൈവ സുദുഷ്കരം ॥ 3-80-39 (18986)
ഉഷ്യ ദ്വാദശരാത്രം തു നിയതോ നിയതാശനഃ।
പ്രദക്ഷിണമുപാവൃത്യ ജംബൂമാർഗം സമാവിശേത് ॥ 3-80-40 (18987)
ജംബൂമാർഗം സമാക്ശ്യി ദേവർഷിപിതൃസേവിതം।
അശ്വമേധമവാപ്നോതി വിഷ്ണുലോകം ച ഗച്ഛതി ॥ 3-80-41 (18988)
തത്രോഷ്യ രജനീഃ പഞ്ച കഷഷ്ഠകാലക്ഷമീ നരഃ।
ന ദുർഗതിമവാപ്നോതി വിഷ്ണുലോകം ച ഗച്ഛതി ॥ 3-80-42 (18989)
`തത്രഗത്വാ മഹാപ്രാജ്ഞഃ കുര്യാച്ഛ്രാദ്ധം ദൃഢവ്രതഃ।
വാജപേയമവാപ്നോതി ദുഷ്കൃതം ചാസ്യ നശ്യതി' ॥ 3-80-43 (18990)
ജംബൂമാർഗാദുപാവൃകത്യഗച്ഛേത്സ്ഥണ്ഡിലകാശ്രമം।
ന ദുർഗതിമവാപ്നോതി ബ്രഹ്മലോകം ച ഗച്ഛതി ॥ 3-80-44 (18991)
ആഗസ്ത്യം സര ആസാദ്യ പിതൃദേവാർചനേ രതഃ।
ത്രിരാത്രോപോഷിതോ രാജന്നഗ്നിഷ്ടോമഫലം ലഭേത് ॥ 3-80-45 (18992)
ശാകവൃത്തിഃ ഫലൈർവാഽപി കൌമാരം വിന്ദതേ പദം।
കണ്വാശ്രമം തതോ ഗച്ഛേച്ധ്രീജുഷ്ടം ലോകപൂജിതം ॥ 3-80-46 (18993)
ധർമാരണ്യം ഹി തത്പുണ്യമാദ്യം ച ഭരതർഷഭ।
യത്ര പ്രവിഷ്ടമാത്രോ വൈ സർവപാപൈഃ പ്രമുച്യതേ ॥ 3-80-47 (18994)
അർചയുത്വാ പിതൄന്ദേവാന്നിയതോ നിയതാശനഃ।
സർവകാമസമൃദ്ധഃ സ്യാദ്യജ്ഞസ്യ ഫലമശ്നുതേ ॥ 3-80-48 (18995)
പ്രദക്ഷിണം തതഃ കൃത്വാ യയാതിപതനം വ്രജേത്।
ഹയമേധസ്യ യജ്ഞസ്യ ഫംല പ്രാപ്നോതി തത്ര വൈ ॥ 3-80-49 (18996)
മഹാകാലം തതോ ഗച്ഛേന്നിയതോ നിയതാശനഃ।
കോടിതീർഥമുപസ്പൃശ്യ ഹയമേധഫലം ലഭേത് ॥ 3-80-50 (18997)
തതോ ഗച്ഛേത ധർമജ്ഞഃ സ്ഥാണോസ്തീർഥമുമാപതേഃ।
നാംനാ ഭദ്രവടം നാമ ത്രിഷു ലോകേഷു വിശ്രുതം ॥ 3-80-51 (18998)
തത്രാഭിഗംയ ചേശാനം ഗോസഹസ്രഫലം ലഭേത്।
മഹാദേവപ്രസാദാച്ച ഗാണപത്യം ച വിന്ദതി ॥ 3-80-52 (18999)
സമൃദ്ധമസപത്നം ച ശ്രിയാ യുക്തം നരോത്തമഃ।
`രാജ്ഞാം ചൈവാധിപത്യം ഹി തത്ര ഗത്വാ സമാപ്നുയാത് ॥' 3-80-53 (19000)
നർമദാം സ സമാസാദ്യ നദീം ത്രൈലോക്യവിശ്രുതാം।
തർപയിത്വാ പിതൃന്ദേവാനഗ്നിഷ്ടോമഫലം ലഭേത് ॥ 3-80-54 (19001)
ദക്ഷിമം സിന്ധുമാസാദ്യ ബ്രഹ്മചാരീ ജിതേന്ദ്രിയഃ।
അഗ്നിഷ്ടോമമവാപ്നോതി വിമാനം ചാധിരോഹതി ॥ 3-80-55 (19002)
ചർമണ്വതീം സമാസാദ്യ നിയതോ നിയതാശനഃ।
രന്തിദേവാഭ്യനുജ്ഞാതമഗ്നിഷ്ടോമഫലം ലഭേത് ॥ 3-80-56 (19003)
തതോ ഗച്ഛേത ധർമജ്ഞം ഹിമവത്സുതമർബുദം।
പൃഥിവ്യാം യത്രവൈ ഛിദ്രം പൂർവമാസീദ്യുധിഷ്ഠിര ॥ 3-80-57 (19004)
തത്രാശ്രമോ വസിഷ്ഠസ്യ ത്രിഷു ലോകേഷു വിശ്രുതഃ।
തത്രോഷ്യ രജനീമേകാം ഗോസഹസ്രഫലം ലഭേത് ॥ 3-80-58 (19005)
പിംഗതീർഥമുപസ്പൃശ്യ ബ്രഹ്മചാരീ ജിതേന്ദ്രിയഃ।
കപിലാനാം നരശ്രേഷ്ഠ ശതസ് ഫലമശ്നുതേ ॥ 3-80-59 (19006)
തതോ ഗച്ഛേത രാജേന്ദ്ര പ്രഭാസം ലോകവിശ്രുതം।
`തീർഥം ദേവഗണൈഃ പൂജ്യമൃഷിഭിശ്ച നിഷേവിതം' ॥ 3-80-60 (19007)
ദേവതാനാം മുഖം വീര ജ്വലനോഽനിലസാരഥിഃ।
ദേവതാനാം മുഖം വീര ജ്വലനോഽനിലസാരഥിഃ ॥ 3-80-61 (19008)
തസ്മിംസ്തീർഥേ നരഃ സ്നാത്വാ ശുചിഃ പ്രയതമാനസഃ।
അഗ്നിഷ്ടോമാതിരാത്രാഭ്യാം ഫലം പ്രാപ്നോതി മാനവഃ ॥ 3-80-62 (19009)
തതോ ഗത്വാ സരസ്വത്യാഃ സാഗരസ്യ ച സംഗമേ।
ഗോസഹസ്രഫലം തസ്യ സ്വർഗലോകം ച വിന്ദതി।
പ്രഭയാ ദീപ്യതേ നിത്യമഗ്നിവദ്ഭരതർഷഭ ॥ 3-80-63 (19010)
വരദാനം തതോ ഗച്ഛേത്തീർഥം ഭരതസത്തമ।
വിഷ്ണോർദുർവാസസാ യത്ര വരോ ദത്തോ യുധിഷ്ഠിര।
പ്രഭാസതേ യഥാ സോമഃ സോശ്വമേധം ച വിന്ദതി ॥ 3-80-64 (19011)
വരദാനം തതോ ഗച്ഛേത്തീർഥം ഭരതസത്തമ।
വിഷ്ണോർദുർവാസസാ യത്ര വരോ ദത്തോ യുധിഷ്ഠിര।
വരദാനേ നരഃ സ്നാത്വാ ഗോസഹസ്രഫംല ലഭേത് ॥ 3-80-65 (19012)
തതോ ദ്വാരവതീം ഗച്ഛേന്നിയതോ നിയതാശനഃ।
പിണ്ഡാരകേ നരഃ സ്നാത്വാ ലഭേദ്ബഹുസുവർണകം ॥ 3-80-66 (19013)
തസ്മിംസ്തീർഥേ മഹാഭാഗ പദ്മലക്ഷണലക്ഷിതാഃ।
അദ്യാപി മുദ്രാ ദൃശ്യന്തേ തദദ്ഭുതമരിന്ദമ ॥ 3-80-67 (19014)
ത്രിശൂലാങ്കാനി പദ്മാനി ദൃശ്യന്തേ കുരുനന്ദന।
മഹാദേവസ്യ സാംനിധ്യം തത്ര വൈ പുരുഷർഷഭ ॥ 3-80-68 (19015)
സാഗരസ്യ ച സിന്ധോശ്ച സംഗമം പ്രാപ്യ ദുർലഭം।
തീർഥേ സലിലരാജസ്യ സ്നാത്വാ പ്രയതമാനസഃ ॥ 3-80-69 (19016)
തർപയിത്വാ പിതൄന്ദേവാനൃഷീംശ്ച ഭരതർഷഭ।
പ്രാപ്നോതി വാരുണം ലോകം ദീപ്യമാനം സ്വതേജസാ ॥ 3-80-70 (19017)
ശങ്കുകർണേശ്വരം ദേവമർചയിത്വാ യുധിഷ്ഠിര।
അശ്വമേധാദ്ദശഗുണം പ്രവദന്തി മനീഷിണഃ ॥ 3-80-71 (19018)
പ്രദക്ഷിണമുപാവൃത്യ ഗച്ഛേത ഭരതർഷഭ।
തീർഥം കുരുവരശ്രേഷ്ഠ ത്രിഷു ലോകേഷു വിശ്രുതം ॥ 3-80-72 (19019)
ശമീതി നാംനാ വിഖ്യാതം സർവപാപപ്രണാശനം।
തത്രബ്രഹ്മാദയോ ദേവാ ഉപാസന്തേ മഹേശ്വരം ॥ 3-80-73 (19020)
തത്രസ്നാത്വാഽർചയിത്വാ ച രുദ്രം ദേവഗണൈർവൃതം।
ജൻമപ്രഭൃതിയത്പാപം തത്സ്നാതസ്യ പ്രണശ്യതി ॥ 3-80-74 (19021)
ശമീ ചാത്രനരശ്രേഷ്ഠ സർവദേവൈരഭിഷ്ടുതാ।
തത്ര സ്നാത്വാ നരവ്യാഘ്ര ഹയമേധമവാപ്നുയാത് ॥ 3-80-75 (19022)
ഗത്വാ യത്രമഹാപ്രാജ്ഞ വിഷ്ണുനാ പ്രഭവിഷ്ണുനാ।
പുരാ ശൌചം കൃതംരാജൻഹത്വാ ദൈവതകണ്ടകാൻ ॥ 3-80-76 (19023)
തതോ ഗച്ഛേത ധർമജ്ഞ വസോർധാരാമഭിഷ്ടുതാം।
ഗമനാദേവതസ്യാം ഹി ഹയമേധഫലം ലഭേത് ॥ 3-80-77 (19024)
സ്നാത്വാ കുരുവരശ്രേഷ്ഠ പ്രയതാത്മാ സമാഹിതഃ।
തർപ്യ ദേവാൻപിതൄംശ്ചൈവ വിഷ്ണുലോകേ മഹീയതേ ॥ 3-80-78 (19025)
തീർഥേ ചാത്ര സര പുണ്യം വസൂനാം ഭരതർഷഭ।
തത്ര സ്നാത്വാ ച പീത്വാ ച വസൂനാം സംമതോഭവേത് ॥ 3-80-79 (19026)
സിന്ധൂത്തമമിതി ഖ്യാതം സർവപാപപ്രണാശനം।
തത്ര സ്നാത്വാ നരശ്രേഷ്ഠ ലഭേദ്ബഹുസുവർണകം ॥ 3-80-80 (19027)
ബ്രഹ്മതീർഥം സമാസാദ്യ ശുചിഃ ശീലസമന്വിതഃ।
ബ്രഹ്മലോകമവാപ്നോതി ഗതിം ച പരമാം വ്രജേത് ॥ 3-80-81 (19028)
കുമാരികാണാം ശക്രസ്യ തീർഥം സിദ്ധനിഷേവിതം।
തത്ര സ്നാത്വാ നരഃ ക്ഷിപ്രം സ്വർഗലോകമവാപ്നുയാത് ॥ 3-80-82 (19029)
രേണുകായാശ്ച തത്രൈവ തീർഥം സിദ്ധനിഷേവിതം।
തത്ര സ്നാത്വാ ഭവേദ്വിപ്രോ നിർമലശ്ചന്ദ്രമാ യഥാ ॥ 3-80-83 (19030)
അഥ പഞ്ചനദം ഗത്വാ നിയതോ നിയതാശനഃ।
പഞ്ചയജ്ഞാനവാപ്നോതി ക്രമശോ യേഽനുകീർതിതാഃ ॥ 3-80-84 (19031)
തതോ ഗച്ഛേത രാജേന്ദ്ര ഭീമായാഃ സ്ഥാനമുത്തമം।
തത്രസ്നാത്വാ ന യോന്യാം വൈ ഭവേദ്ഭരതസത്തമ ॥ 3-80-85 (19032)
ദേവ്യാഃ പുത്രോ ഭവേദ്രാജംസ്തപ്തകുണ്ഡലഭൂഷണഃ।
ഗവാം ശതസഹസ്രസ്യ ഫലം പ്രാപ്നോതി മാനവഃ ॥ 3-80-86 (19033)
ഗിരികുഞ്ജം സമാസാദ്യ ത്രിഷു ലോകേഷു വിശ്രുതം।
പിതാമഹം നമസ്കൃത്യ ഗോസഹസ്രഫലം ലഭേത് ॥ 3-80-87 (19034)
തതോ ഗച്ഛേത ധർമജ്ഞ വിമലം തീർഥമുത്തമം।
അദ്യാപി യത്രദൃശ്യന്തേ മത്സ്യാഃ സൌവർണരാജതാഃ ॥ 3-80-88 (19035)
തത്ര സ്നാത്വാ നരഃ ക്ഷിപ്രം വാസവം ലോകമാപ്നുയാത്।
സർവപാപവിശുദ്ധാത്മാ ഗച്ഛേത പരമാം ഗതിം ॥ 3-80-89 (19036)
വിതസ്താം ച സമാസാദ്യ സന്തർപ്യ പിതൃദേവതാഃ।
നരഃ ഫലമവാപ്നോതി വാജപേയസ്യ ഭാരത ॥ 3-80-90 (19037)
കാശ്മീരഷ്വേവ നാഗസ്യ ഭവനം തക്ഷകസ്യ ച।
വിതസ്താഖ്യമിതി ഖ്യാതം സർവപാപപ്രമോചനം ॥ 3-80-91 (19038)
തത്രസ്നാത്വാ നരോ നൂനം വാജപേയമവാപ്നുയാത്।
സർവപാപവിശുദ്ധാത്മാ ഗച്ഛേച്ച പരമാം ഗതിം ॥ 3-80-92 (19039)
തതോ ഗച്ഛേത മലദാം ത്രിഷു ലോകേഷു വിശ്രുതാം।
പശ്ചിമായാം തു സന്ധ്യായാമുപസ്പൃശ്യ യഥാവിധി ॥ 3-80-93 (19040)
ചരും സപ്താർചിഷേ രാജന്യഥാശക്തി നിവേദയേത്।
പിതൄണാമക്ഷയം ദാനം പ്രവദന്തി മനീഷിണഃ ॥ 3-80-94 (19041)
ഋഷയഃ പിതരോ ദേവാ ഗന്ധർവാപ്സരസാം ഗണാഃ।
ഗുഹ്യകാഃ കിന്നരാ യക്ഷാഃ സിദ്ധാ വിദ്യാധരാ നരാഃ ॥ 3-80-95 (19042)
രാക്ഷസാ ദിതിജാ രുദ്രാ ബ്രഹ്മാ ച മനുജാധിപ।
നിയതഃ പരമാം ദീക്ഷാമാസ്ഥായാബ്ദസഹസ്രികീം ॥ 3-80-96 (19043)
വിഷ്ണോഃ പ്രസാദനം കുർവംശ്ചരും ച ശ്രപയംസ്തഥാ।
സപ്തഭിഃ സപ്തഭിശ്ചൈവ ഋഗ്ഭിസ്തുഷ്ടാവ കേശവം ॥ 3-80-97 (19044)
ദദാവഷ്ടഗുണൈശ്വര്യം തേഷാം തുഷ്ടസ്തു കേശവഃ।
യഥാഭിലഷിതാനന്യാൻകാമാന്ദത്വാ മഹീപതേ ॥ 3-80-98 (19045)
തത്രൈവാന്തർദധേ ദേവോ വിദ്യുദഭ്രേഷു വൈ യഥാ।
നാംനാ സപ്തചരും തേന ഖ്യാതം ലോകേഷു ഭാരത ॥ 3-80-99 (19046)
ഗവാം ശതസഹസ്രേണ രാജസൂയശതേന ച।
അശ്വമേധസഹസ്രേണ ശ്രേയാൻസപ്താർചിഷേ ചരുഃ ॥ 3-80-100 (19047)
തതോ നിവൃത്തോ രാജേന്ദ്ര രുദ്രം പദമഥാവിശേത്।
അർചയിത്വാമഹാദേവമശ്വമേധഫലം ലഭേത്। 3-80-101 (19048)
മണിമന്തം സമാസാദ്യ ബ്രഹ്മചാരീ സമാഹിതഃ।
ഏകരാത്രോപിതോ രാജന്നഗ്നിഷ്ടോമഫലം ലഭേത് ॥ 3-80-102 (19049)
അഥ ഗച്ഛേത രാജേന്ദ്ര ദേവികാം ലോകവിശ്രുതം।
പ്രസൂതിര്യത്ര വിപ്രാണാം ശ്രൂയതേ ഭരതർഷഭ ॥ 3-80-103 (19050)
ത്രിശൂലപാണഏഃ സ്ഥാനം ച ത്രിഷു ലോകേഷു വിശ്രുതം।
ദേവികായാം നരഃ സ്നാത്വാ സമഭ്യർച്യ മഹേശ്വരം ॥ 3-80-104 (19051)
യഥാശക്തി ചരും തത്ര നിവേദ്യ ഭരതർഷഭ।
സർവകാമസമൃദ്ധസ്യ യജ്ഞസ്യ ലഭതേ ഫലം ॥ 3-80-105 (19052)
കാമാഖ്യം തത്ര രുദ്രസ്യ തീർഥം ദേവനിഷേവിതം।
തത്രസ്നാത്വാ നരഃ ക്ഷിപ്രം സിദ്ധിം പ്രാപ്നോതി ഭാരത ॥ 3-80-106 (19053)
യജനം യാജനം ചൈവതഥൈവ ബ്രഹ്മബാലുകം।
പുഷ്പാംഭശ്ച ഉപസ്പൃശ്യ ന ശോചേൻമരണം ഗതഃ ॥ 3-80-107 (19054)
അർധയോജനവിസ്താരാം പഞ്ചയോജനമായതാം।
ഏതാം ഹി ദേവികാമാഹുഃ പുണ്യാം ദേവർഷിസേവിതാം ॥ 3-80-108 (19055)
തതോ ഗച്ഛേത ധർമജ്ഞ ദീർഘസത്രം യഥാക്രമം।
തത്ര ബ്രഹ്മാദയോ ദേവാഃ സിദ്ധാശ്ച പരമർഷപഃ।
ദീർഘസത്രമുപാസന്തേ ദീക്ഷിതാ നിയതവ്രതാഃ ॥ 3-80-109 (19056)
ഗമനാദേവ രാജേന്ദ്ര ദീർഘസത്രമരിന്ദമ।
രാജസൂയാശ്വമേധാഭ്യാം ഫലം പ്രാപ്നോതി ഭാരത ॥ 3-80-110 (19057)
തതോ വിനശനം ഗച്ഛേന്നിയതോ നിയതാശനഃ।
ഗച്ഛത്യന്തർഹിതാ യത്രമേരുപൃഷ്ഠേ സരസ്വതീ ॥ 3-80-111 (19058)
ചമസേഽഥ ശിവോദ്ഭേദേ നാഗോദ്ഭേദേ ച ദൃശ്യതേ।
`തത്ര സ്നാത്വാ നരവ്യാഘ്ര ദ്യോതതേ ശശിവത്വദാ।'
സ്നാത്വാ തു ചമസോദ്ഭേദേ അഗ്നിഷ്ടോമഫലം ലഭേത് ॥ 3-80-112 (19059)
ശിവോദ്ഭേദേ നരഃ സ്നാത്വാ ഗോസഹസ്രഫംല ലഭേത്।
നാഗോദ്ഭേദേ നരഃ സ്നാത്വാ നാഗലോകമവാപ്നുയാത് ॥ 3-80-113 (19060)
ശശയാനം ച രാജേന്ദ്രതീർഥമാസാദ്യ ദുർലഭം।
ശതരൂപപ്രതിച്ഛന്നാഃ പുഷ്കരാ യത്ര ഭാരത ॥ 3-80-114 (19061)
സരസ്വത്യാം മഹാരാജ ശതം സംവത്സരം ച തേ।
ദൃശ്യന്തേ ഭരതശ്രേഷ്ഠ വൃത്താം വൈ കാർതികീം സദാ ॥ 3-80-115 (19062)
തത്രസ്നാത്വാ നരവ്യാഘ്ര ദ്യോതതേ ശശിവത്സദാ।
ഗോസഹസ്രഫലം ചൈവ പ്രാപ്നുയാദ്ഭരതർഷഭ ॥ 3-80-116 (19063)
കുമാരകോടീമാസാദ്യ നിയതഃ കുരുനന്ദന।
തത്രാഭിഷേകം കുർവീത പിതൃദേവാർചനേ രതഃ ॥ 3-80-117 (19064)
ഗവാമയുതമാപ്നോതി കുലം ചൈവ സമുദ്ധരേത്।
തതോ ഗച്ഛേത ധർമജ്ഞ രുദ്രകോടിം സമാഹിതഃ ॥ 3-80-118 (19065)
പുരാ യത്ര മഹാരാജ മുനികോടിഃ സമാഗതാ।
ഹർഷേണ മഹതാഽഽവിഷ്ടാ രുദ്രദർശനകാങ്ക്ഷയാ ॥ 3-80-119 (19066)
അഹംപൂർവമഹംപൂർവം ദ്രക്ഷ്യാമി വൃഷഭധ്വജം।
ഏവം സംപ്രസ്ഥിതാ രാജന്നൃഷയഃ കില ഭാരത ॥ 3-80-120 (19067)
തതോ യോഗീശ്വരേണാപി യോഗമാസ്ഥായ ഭൂപതേ।
തേഷാം മന്യുപ്രണാശാർഥമൃഷീണാം ഭാവിതാത്മനാം ॥ 3-80-121 (19068)
സ്രഷ്ടാ കോടീസ്തു രുദ്രാണാമൃഷീണാമഗ്രതഃ സ്ഥിതാ।
മയാ പൂർവതരം ദൃഷ്ട ഇതിതേ മേനിരേ പൃഥക് ॥ 3-80-122 (19069)
തേഷാം തുഷ്ടോ മഹാദേവോ മുനീനാം ഭാവിതാത്മനാം।
ഭക്ത്യാ പരമയാ രാജന്വരം തേഷാം പ്രദിഷ്ടവാൻ ॥ 3-80-123 (19070)
അദ്യപ്രഭൃതി യുഷ്മാകം ധർമവൃദ്ധിർഭവിഷ്യതി।
തത്രസ്നാത്വാ നരവ്യാഘ്ര രുദ്രകോട്യാം നരഃ ശുചിഃ ॥ 3-80-124 (19071)
അശ്വമേധമവാപ്നോതി കുലം ചൈവ സമുദ്ധരേത്।
തതോ ഗച്ഛേത രാജേന്ദ്ര സംഗമം ലോകവിശ്രുതം ॥ 3-80-125 (19072)
സരസ്വത്യാ മഹാപുണ്യം കേശവം സമുപാസതേ।
യത്രബ്രഹ്മാഹയോ ദേവാ ഋഷയശ്ച തപോധനാഃ ॥ 3-80-126 (19073)
അഭിഗച്ഛന്തി രാജേന്ദ്ര ചൈത്രശുക്ലചതുർദശീം।
തത്രസ്നാത്വാ നരവ്യാഘ്ര വിന്ദേദ്ബഹുസുവർണകം।
സർവപാപവിശുദ്ധാത്മാ ബ്രഹ്മലോകം ച ഗച്ഛതി ॥ 3-80-127 (19074)
ഋഷീണാം യത്ര സത്രാണി സമാപ്താനി നരാധിപ।
തത്രാവസാനമാസാദ്യ ഗോസഹസ്രഫലം ലഭേത് । 3-80-128 (19075)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി തീർഥയാത്രാപർവണി അശീതിതമോഽധ്യായഃ ॥ 80 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-80-10 അപാവൃത്തോ നിവൃത്തഃ। സന്തുഷ്ടോ നിയതഃ ശുചിരിതി ക. ധ. പാഠഃ ॥ 3-80-11 അകൽകകഃ ദംഭാദിഹീനഃ ॥ 3-80-20 നൃലോകേ ദേവദേവസ്യ തീർഥമിതി ഝ. പാഠഃ ॥ 3-80-27 പിതൃദേവാർചനേ രതഃ ഇതി ഝ. പാഠഃ ॥ 3-80-35 ഉപസ്പൃഷ്ടം സ്നാതം ഭവേത് ॥ 3-80-33 ഉഷ്യ വാസം കൃത്വാ ॥ 3-80-36 പുണ്യം സ്ഥാനമുമാപതേരിതി ധ. പാഠഃ ॥ 3-80-51 പികതീർഥമിതി ധ. പാഠഃ ॥ 3-80-59 തസ്മിംസ്തീർഥേ നരഃ സ്നാത്വാ പുണ്യലക്ഷണലക്ഷിതഃ ഇതി ധ. പാഠഃ ॥ 3-80-67 ദമീതീതി പ്രമീതീതി ക്രമേണ ക. ധ. പാഠഃ ॥ 3-80-73 ഭദ്രതുംഗം സമാസാദ്യേതി ഝ. പാഠഃ। അവാപ്നോതി സുകൃതീ വിരജാനര ഇതി ധ. പാഠഃ ॥ 3-80-81 ശ്രീകുണ്ഡം തും സമാസാദ്യേതി ഝ. പാഠഃ ॥ 3-80-93 തതോ ഗച്ഛേത ബഡബാമിതി ഝ. പാഠഃ ॥ 3-80-101 ഭദ്രപാദമുപവിശേദിതി ധ. പാഠഃ ॥ 3-80-107 പുഷ്പജായാമുപസ്പൃശ്യേതി ധ. പാഠഃ ॥ 3-80-109 ദക്ഷിണാഭിര്യതവ്രതാ ഇതി ക. ധ. പാഠഃ ॥ 3-80-112 ചമസേ ചമസോദ്ഭേദേ ഇതി ധ. പാഠഃ ॥ 3-80-114 ശതഹ്രദം ച രാജേന്ദ്രേതി ക. ധ.പാഠഃ ॥ 3-80-118 ഗവാം മേധമവാപ്നോതീതി ക. ധ. പാഠഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 081
॥ ശ്രീഃ ॥
3.81. അധ്യായഃ 081
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
പുലസ്ത്യേന ഭീഷ്മംപ്രതി നാനാതീർഥമഹിമാനുവർണനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-81-0 (19076)
പുലസ്ത്യ ഉവാച। 3-81-0x (1986)
തതോ ഗച്ഛേത രാജേന്ദ്ര കുരുക്ഷേത്രമഭിഷ്ടുതം।
പാപേഭ്യോവിപ്രമുച്യന്തേ തദ്ഗതാഃ സർവജന്തവഃ ॥ 3-81-1 (19077)
കുരുക്ഷേത്രം ഗമിഷ്യാമി കുരുക്ഷേത്രേ വസാംയഹം।
യ ഏവം സതതം ബ്രൂയാത്സോഽപി പാപൈഃ പ്രമുച്യതേ ॥ 3-81-2 (19078)
പാംസവോഽപികുരുക്ഷേത്രേ വായുനാ സമുദീരിതാഃ।
അപിദുഷ്കൃതകർമാണം നയന്തി പരമാം ഗതിം ॥ 3-81-3 (19079)
ദക്ഷിണേന സരസ്വത്യാ ദൃഷദ്വത്യുത്തരേണ ച।
യേ വസന്തി കുരുക്ഷേത്രേ തേ വസന്തി ത്രിവിഷ്ടപേ ॥ 3-81-4 (19080)
തത്ര മാസം വസേദ്ധീരഃ സരസ്വത്യാം യുധാംവര।
യത്രബ്രഹ്മാദയോ ദേവാ ഋഷയഃ സിദ്ധചാരണാഃ ॥ 3-81-5 (19081)
ഗന്ധർവാപ്സരസോ യക്ഷാഃ പന്നഗാശ്ച മഹീപതേ।
ബ്രഹ്മക്ഷേത്രം മഹാപുണ്യമഭിഗച്ഛന്തി ഭാരത ॥ 3-81-6 (19082)
മനസാഽപ്യഭികാമസ്യ കുരുക്ഷേത്രം യുധാംവര।
പാപാനി വിപ്രണശ്യന്തി ബ്രഹ്മലോകം ച ഗച്ഛതി ॥ 3-81-7 (19083)
ഗത്വാ ഹി ശ്രദ്ധയാ യുക്തഃ കരുക്ഷേത്രം കുരൂദ്വഹ।
രാജസൂയാശ്വമേധാഭ്യാം ഫലമാപ്നോതി മാനവഃ ॥ 3-81-8 (19084)
തതശ്ച മന്തുകം രാജന്ദ്വാരപാലം മഹാബലം।
യക്ഷം സമഭിവാദ്യൈവ ഗോസഹസ്രഫലം ലഭേത് ॥ 3-81-9 (19085)
തതോ ഗച്ഛേത ധർമജ്ഞ വിഷ്ണോ സ്ഥാനമനുത്തമം।
സതതം നാമ രാജേന്ദ്ര യത്രസന്നിഹിതോ ഹരിഃ ॥ 3-81-10 (19086)
തത്രസ്നാത്വാഽർചയിത്വാ ച ത്രിലോകപ്രഭവം ഹരിം।
അശ്വമേധമവാപ്നോതി വിഷ്ണുലോകം ച ഗച്ഛതി ॥ 3-81-11 (19087)
തതഃ പരിപ്ലവം ഗച്ഛേത്തീർഥം ത്രൈലോക്യവിശ്രുതം।
അഗ്നിഷ്ടോമാതിരാത്രാഭ്യാം ഫലം പ്രാപ്നോതി ഭാരത ॥ 3-81-12 (19088)
പൃഥിവീതീർഥമാസാദ്യ ഗോസഹസ്രഫലം ലഭേത്।
തതഃ ശാലൂകിനീ ഗത്വാ തീർഥസേവീ നരാധിപ ॥ 3-81-13 (19089)
ദശാശ്വമേധേ സ്നാത്വാ ച തദേവ ഫലമാപ്നുയാത്।
സർപദർവീം സമാസാദ്യ നാഗാനാം തീർഥമുത്തമം ॥ 3-81-14 (19090)
അഗ്നിഷ്ടോമമവാപ്നോതി നാഗലോകം ച വിന്ദതി।
തതോ ഗച്ഛേത ധർമജ്ഞ ദ്വാരപാലമരുന്തുകം ॥ 3-81-15 (19091)
തത്രോഷ്യ രജനീമേകാം ഗോസഹസ്രഫലം ലഭേത്।
തതഃ പഞ്ചനദം ഗത്വാ നിയതോ നിയതാശനഃ ॥ 3-81-16 (19092)
കോടിതീർഥമുപസ്പൃശ്യ ഹയമേധഫംല ലഭേത്।
അശ്വിനോസ്തീർഥമാസാദ്യ രൂപവാനമിജായതേ ॥ 3-81-17 (19093)
തതോ ഗച്ഛേത ധർമജ്ഞ വാരാഹം തീർഥമുത്തമം।
വിഷ്ണുർവാരാഹരൂപേണ പൂർവം യത്ര സ്ഥിതോ വിഭുഃ ॥ 3-81-18 (19094)
തത്രസ്നാത്വാ നരശ്രേഷ്ഠ അഗ്നിഷ്ടോമഫലം ലഭേത്।
തതോ ജയന്ത്യാം രാജേന്ദ്ര സോമതീർഥം സമാവിശേത് ॥ 3-81-19 (19095)
സ്നാത്വാ ഫലമവാപ്നോതി രാജസൂയസ്യ മാനവഃ।
ഏകഹംസേ നരഃ സ്നാത്വാ ഗോസഹസ്രഫലം ലഭേത് ॥ 3-81-20 (19096)
ശതശൌചം സമാസാദ്യ തീർഥസേവീ നരാധിപ।
പൌണ്ഡരീകമവാപ്നോതി കൃതശൌചോ ഭവേച്ച സഃ ॥ 3-81-21 (19097)
തതോ മുഞ്ജവടം നാമ സ്ഥാണോഃ സ്ഥാനം മഹാത്മനഃ।
ഉപോഷ്യ രജനീമേകാം ഗാണപത്യമവാപ്നുയാത് ॥ 3-81-22 (19098)
തത്രൈവ ച മഹാരാജ യക്ഷിണീ ലോകവിശ്രുതാ।
താം ചാഭിഗംയരാജേന്ദ്ര സർവാൻകാമാനവാപ്നുയാത് ॥ 3-81-23 (19099)
കുരുക്ഷേത്രസ് തദ്ദ്വാരം വിശ്രുതം ഭരതർഷഭ।
പ്രദക്ഷിണമുപാവൃത്യ തീർഥസേവീ സമാഹിതഃ ॥ 3-81-24 (19100)
സംമിതേ പുഷ്കരാണാം ച സ്നാത്വാഽർച്യ പിതൃദേവതാഃ।
ജാമദഗ്ന്യേന രാമേണ കൃതം തത്സുമഹാത്മനാ ॥ 3-81-25 (19101)
കൃതകൃത്യോ ഭവേദ്രാജന്നശ്വമേധം ച വിന്ദതി।
തതോ രാമഹ്രദാനാർച്ഛേത്തീർഥസേവീ സമാഹിതഃ ॥ 3-81-26 (19102)
തത്രരാമേണ രാജേനദ്രതരസാ ദീപ്തതേജസാ।
ക്ഷത്രമുത്സാദ് വീരേണ ഹ്രദാഃ പഞ്ച നിവേശിതാഃ ॥ 3-81-27 (19103)
പൂരയിത്വാ നരവ്യാഘ്ര രുധിരേണേതി നഃ ശ്രുതം।
പിതരസ്തർപിതാഃ സർവേ തഥൈവ പ്രപിതാഗഹാഃ ॥ 3-81-28 (19104)
തതസ്തേ പിതരഃ പ്രീതാ രാമമൂചുർനരാധിപ।
രാമരാമ മഹാഭാഗ പ്രീതാഃ സ്മ തവ ഭാർഗവ ॥ 3-81-29 (19105)
അനയാ പിതൃഭക്ത്യാ ച വിക്രമേണ ച തേ വിഭോ।
വരം വൃണീഷ്വ ഭദ്രം തേ കിമിച്ഛസി മഹാദ്യുതേ ॥ 3-81-30 (19106)
ഏവമുക്തഃ സ രാജേന്ദ്ര രാമ പ്രഹരതാംവരഃ।
അബ്രവീത്പ്രാഞ്ജലിർവാക്യം പിതൄൻസ ഗഗനേ സ്ഥിതാൻ ॥ 3-81-31 (19107)
ഭവന്തോ യദി മേ പ്രീതാ യദ്യനുഗ്രാഹ്യതാ മയി।
പിതൃപ്രസാദാദിച്ഛേയം തപഃസ്വാധ്യയനം പുനഃ ॥ 3-81-32 (19108)
യച്ച രോഷാഭിഭൂതേന ക്ഷത്രമുത്സാദിതം മയാ।
തതശ്ച പാപാൻമുച്യേയം യുഷ്മാകം തേജസാഽപ്യഹം ॥ 3-81-33 (19109)
ഹ്രദാശ്ച തീർഥഭൂതാ മേ ഭവേയുർഭുവി വിശ്രുതാഃ।
ഏതച്ഛ്രുത്വാ ശുഭം വാക്യം രാമസ്യ പിതരസ്തദാ ॥ 3-81-34 (19110)
പ്രത്യൂചുഃ പരമപ്രീതാ രാമം ഹർപസമന്വിതാഃ।
തപസ്തേ വർധതാം ഭൂയഃ പിതൃഭക്ത്യാ വിശേഷതഃ ॥ 3-81-35 (19111)
യച്ച രോപാഭിഭൂതേന ക്ഷത്രമുത്സാദിതം ത്വയാ।
തതശ്ച പാപാൻമുക്തസ്ത്വം പാതിതാസ്തേ സ്വകർമഭിഃ ॥ 3-81-36 (19112)
ഹ്രദാശ്ച തവ തീർഥത്വം ഗമിഷ്യന്തി ന സംശയഃ।
ഹ്രദേഷു തേഷു യഃ സ്നാത്വാ പിതൄൻസന്തർപയിഷ്യതി ॥ 3-81-37 (19113)
പിതരസ്തസ് വൈ പ്രീതാ ദാസ്യന്തി ഭുവി ദുർലഭം।
ഈപ്സിതം ച മനഃകാമം സ്വർഗലോകം ച ശാശ്വതം ॥ 3-81-38 (19114)
ഏവം ദത്ത്വാ വരാന്രാജന്രാമസ്യ പിതരസ്തദാ।
ആമന്ത്ര്യ ഭാരഗ്വം പ്രീത്യാ തത്രൈവാന്തർഹിതാസ്തതഃ ॥ 3-81-39 (19115)
ഏവം രാമഹ്രദാഃ പുണ്യാ ഭാർഗവസ്യ മഹാത്മനഃ।
സ്നാത്വാ ഹ്രഹേഷു രാമസ്യ ബ്രഹ്മചാരീ ശുചിവ്രതഃ ॥ 3-81-40 (19116)
രാമമഭ്യർച്യ രാജേന്ദ്ര ലഭേദ്ബഹു സുവർണകം।
വംശമൂലകമാസാദ്യ തീർഥസേവീ കുരൂദ്വഹ ॥ 3-81-41 (19117)
സ്വവംശമുദ്ധരേദ്രാജൻസ്നാത്വാ വൈ വംശമൂലകേ।
കായശോധനമാസാദ്യ തീർഥം ഭരതസത്തമ ॥
ശരീരശുദ്ധിഃ സ്നാതസ്യ തസ്മിംസ്തീർഥേ ന സംശയഃ। 3-81-42 (19118)
ശരീരശുദ്ധിഃ സ്നാതസ്യ തസ്മിംസ്തീർഥേ ന സംശയഃ।
ശുദ്ധദേഹശ്ച സംയാതി യുഭാംʼല്ലോകാനനുത്തമാൻ ॥ 3-81-43 (19119)
തതോ ഗച്ഛേത ധർമജ്ഞ തീർഥം ത്രൈലോക്യവിശ്രുതം।
ലോകാ യത്രോദ്ധൃതാഃ പൂർവം വിഷ്ണുനാ പ്രഭവിഷ്ണുനാ ॥ 3-81-44 (19120)
ലോകോദ്ധാരം സമാസാദ്യ തീർഥം ത്രൈലോക്യപൂജിതം।
സ്നാത്വാ തീർഥവരേ രാജംʼല്ലോകാനുദ്ധരതേ സ്വകാൻ ॥ 3-81-45 (19121)
ശ്രീതീർഥം ച സമാസാദ്യ സ്നാത്വാ നിയതമാനസഃ।
അർചയിത്വാ പിതൄന്ദേവാന്വിന്ദതേ ശ്രിയമുത്തമാം ॥ 3-81-46 (19122)
കപിലാതീർഥമാസാദ്യ ബ്രഹ്മചാരീ സമാഹിതഃ।
തത്ര സ്നാത്വാഽർചയിത്വാ ച പിതൄൻസ്വാന്ദൈവതാന്യപി ॥ 3-81-47 (19123)
കപിലാനാം സഹസ്രസ്യ ഫലംവിന്ദതി മാനവഃ।
സൂര്യതീർഥം സമാസാദ്യ സ്നാത്വാ നിയതമാനസഃ ॥ 3-81-48 (19124)
അർചയിത്വാ പിതൄന്ദേവാനുപവാസപരായണഃ।
അഗ്നിഷ്ടോമമവാപ്നോതി സൂര്യലോകം ച ഗച്ഛതി ॥ 3-81-49 (19125)
ഗവാം ഭഗവനാസാദ്യ തീർഥസേവീ യഥാക്രമം।
തത്രാഭിഷേകം കുർവാണോ ഗോസഹസ്രഫലം ലഭേത് ॥ 3-81-50 (19126)
ശംഖിനീതീർഥമാസാദ്യ തീർഥസേവീ കുരൂദ്വഹ।
ദേവ്യാസ്തീർഥേ നരഃ സ്നാത്വാ ലഭതേ രൂപമുത്തമം ॥ 3-81-51 (19127)
തതോ ഗച്ഛേത രാജേന്ദ്രദ്വാരപാലമരുന്തുകം।
തച്ച തീർഥം സരസ്വത്യാം യക്ഷേന്ദ്രസ്യ മഹാത്മനഃ ॥ 3-81-52 (19128)
തത്രസ്നാത്വാ നരോ രാജന്നഗ്നിഷ്ടോമഫലം ലഭേത്।
തതോ ഗച്ഛേത രാജേന്ദ്ര ബ്രഹ്മാവർതം നരോത്തമഃ ॥ 3-81-53 (19129)
ബ്രഹ്മാവർതേ നരഃ സ്നാത്വാ ബ്രഹ്മലോകമവാപ്നുയാത്।
തതോ ഗച്ഛേത രാജേന്ദ്ര സുതീർഥകമനുത്തമം ॥ 3-81-54 (19130)
തത്രസന്നിഹിതാ നിത്യം പിതരോ ദൈവതൈഃ സഹ।
തത്രാഭിഷേകം കുർവീത പിതൃദേവാർചനേ രതഃ ॥ 3-81-55 (19131)
അശ്വമേധമാവാപ്നോതി പിതൃലോകം ച ഗച്ഛതി।
തതോംബുമത്യാം ധർമജ്ഞ സുതീർഥകമനുത്തമം ॥ 3-81-56 (19132)
കോശേശ്വരസ്യ തീർഥേഷു സ്നാത്വാ ഭരതസത്തമ।
സർവവ്യാധിവിനിർമുക്തോ ബ്രഹ്മലോകേ മഹീയതേ ॥ 3-81-57 (19133)
മാതൃതീർഥം ച തത്രൈവ യത്രസ്നാതസ്യ ഭാരത।
പ്രജാ വിവർധതേ രാജന്ന തന്വീം ശ്രിയമശ്നുതേ ॥ 3-81-58 (19134)
തതഃ ശീതവനം ഗച്ഛേന്നിയതോ നിയതാശനഃ।
തീർഥം തത്രമഹാരാജ മഹദന്യത്ര ദുർലഭം ॥ 3-81-59 (19135)
പുനാതി ഗമനാദേവ കുലമേകം നരാധിപ।
കേശാനഭ്യുക്ഷ് വൈ തസ്മിൻപൂതോ ഭവതി ഭാരത ॥ 3-81-60 (19136)
തീർഥം തത്ര മഹാരാജ ശ്വാനലോമാപഹം സ്മൃതം।
യത്ര വിപ്രാ നരവ്യാഘ്ര വിദ്വാംസസ്തീർഥതത്പരാഃ ॥ 3-81-61 (19137)
ഗതിം ഗച്ഛന്തി പരമാം സ്നാത്വാ ഭരതസത്തമ।
ശ്വാനലോമാപനയനേ തീർഥേ ഭരതസത്തമ ॥ 3-81-62 (19138)
പ്രാണായാമൈർനിർഹരന്തി സ്വലോമാനി ദ്വിജോത്തമാഃ।
പൂതാത്മാനശ്ച രാജേന്ദ്രപ്രയാന്തി പരമാം ഗതിം ॥ 3-81-63 (19139)
ദശാശ്വമേധികം ചൈവ തസ്മിംസ്തീർഥേ മഹീപതേ।
തത്ര സ്നാത്വാ നരവ്യാഘ്ര ഗച്ഛേത പരമാം ഗതിം ॥ 3-81-64 (19140)
തതോ ഗച്ഛേത രാജേന്ദ്ര മാനുഷം ലോകവിശ്രുതം।
യത്ര കൃഷ്ണമൃഗാ രാജന്വ്യാധേന പരിപീഡിതാഃ ॥ 3-81-65 (19141)
വിഗാഹ്യ തസ്മിൻസരസി മാനുഷത്വമുപാഗതാഃ।
തസ്മിംസ്തീർഥേ നരഃ സ്നാത്വാ ബ്രഹ്മചാരീ സമാഹിതഃ ॥ 3-81-66 (19142)
സർവപാപവിശുദ്ധാത്മാ സ്വർഗലോകേ മഹീയതേ।
മാനുഷസ്യ തു പൂർവേണ ക്രോശമാത്രേ മഹീപതേ ॥ 3-81-67 (19143)
ആപഗാ നാമ വിഖ്യാതാ നദീസിദ്ധനിഷേവിതാ।
ശ്യാമാകഭോജനം തത്രയഃ പ്രയച്ഛതി മാനവഃ ॥ 3-81-68 (19144)
ദേവാൻപിതൄൻസമുദ്ദിശ്യ തസ്യ ധർമഫലം മഹത്।
ഏകസ്മിൻഭോജിതേ വിപ്രേ കോടിർഭവതി ഭോജിതാ ॥ 3-81-69 (19145)
തത്രസ്നാത്വാഽർചയിത്വാ ച പിതൃന്വൈ ദൈവതാനി ച।
ഉഷിത്വാ രജനീമേകാമഗ്നിഷ്ടോമഫലം ലഭേത് ॥ 3-81-70 (19146)
തതോ ഗച്ഛേത രാജേന്ദ്ര ബ്രഹ്മണഃ സ്ഥാനമുത്തമം।
ബ്രഹ്മോദുംബരമിത്യേവ പ്രകാശം ഭുവി ഭാരത ॥ 3-81-71 (19147)
തത്രസപ്തർഷികുണ്ഡേഷു സ്നാതസ് യനരപുംഗവ।
കേദാരേ ചൈവരാജേന്ദ്രകപിഞ്ജലമഹാമുനേഃ ॥ 3-81-72 (19148)
ബ്രഹ്മാണമധിഗത്വാ ച ശുചിഃ പ്രയതമാനസഃ।
സർവപാപവിശുദ്ധാത്മാ ബ്രഹ്മലോകം പ്രപദ്യതേ ॥ 3-81-73 (19149)
കപിഞ്ജലസ്യ കേദാരം സമാസാദ്യ സുദുർലഭം।
അന്തർധാനമവാപ്നോതി തപസാ ദഗ്ധകിൽവിഷഃ ॥ 3-81-74 (19150)
തതോ ഗച്ഛേത രാജേന്ദ്ര ശങ്കരം ലോകവിശ്രുതം।
കൃഷ്ണപക്ഷേ ചതുർദശ്യാമഭിഗംയ വൃഷധ്വജം ॥ 3-81-75 (19151)
ലഭേത സർവകാമാൻഹി സ്വർഗലോകം ച ഗച്ഛതി।
തിസ്രഃ കോട്യസ്തു തീർഥാനാം ശങ്കരേ കുരുനന്ദന ॥ 3-81-76 (19152)
രുദ്രകോട്യാം തഥാ കൂപേ ഹ്രദേഷു ച മഹീപതേ।
ശുദ്ധാസ്പദം ച തത്രൈവ തീർഥം ഭരതസത്തമ ॥ 3-81-77 (19153)
തത്രസ്നാത്വാഽർചയിത്വാ ച ദൈവതാനി പിതൄനഥ।
ന ദുർഗതിമവാപ്നോതി വാജപേയം ച വിന്ദതി ॥ 3-81-78 (19154)
കിന്ദാനേ ച നരഃ സ്നാത്വാ കിഞ്ജപ്യേ ച മഹീപതേ।
അപ്രമേയമവാപ്നോതി ദാനം ജപ്യം ച ഭാരത ॥ 3-81-79 (19155)
കലശ്യാം വാര്യുപസ്പൃശ്യ ശ്രദ്ദധാനോ ജിതേന്ദ്രിയഃ।
അഗ്നിഷ്ടോമസ് യജ്ഞസ്യ ഫലം പ്രാപ്നോതി മാനവഃ ॥ 3-81-80 (19156)
ശങ്കരസ്യ തു പൂർവേണ നാരദസ്യ മഹാത്മനഃ।
തീർഥം കുരുകുലശ്രേഷ്ഠ അജാനന്തേതി വിശ്രുതം ॥ 3-81-81 (19157)
തത്രതീർഥേ നരഃ സ്നാത്വാ പ്രാണാനുത്സൃജ്യ ഭാരത।
നാരദേനാഭ്യനുജ്ഞാതോ ലോകാൻപ്രാപ്നോത്യനുത്തമാനൻ ॥ 3-81-82 (19158)
ശുക്ലപക്ഷേ ദശംയാം ച പുണ്ഡരീകം സമാവിശേത്।
തത്ര സ്നാത്വാ നരോ രാജൻപൌണ്ഡരീകഫലം ലഭേത് ॥ 3-81-83 (19159)
തതസ്ത്രിവിഷ്ടപം ഗച്ഛേത്രിഷു ലോകേഷു വിശ്രുതം।
തത്ര വൈതരണീ പുണ്യാ നദീ പാപപ്രണാശിനീ ॥ 3-81-84 (19160)
തത്ര സ്നാത്വാഽർചയിത്വാ ച ശൂലപാണിം വൃഷധ്വജം।
സർവപാപവിശുദ്ധാത്മാ ഗച്ഛേത പരമാം ഗതിം ॥ 3-81-85 (19161)
തതോ ഗച്ഛേത രാജേന്ദ്ര ഫലകീവനമുത്തമം।
തത്ര ദേവാഃ സദാ രാജൻഫലകീവനമാശ്രിതാഃ ॥ 3-81-86 (19162)
തപശ്ചരന്തി വിപുലം ബഹുവർഷസഹസ്രകം।
ദൃഷദ്വത്യാം നരഃ സ്നാത്വാ തർപയിത്വാ ച ദേവതാഃ ॥ 3-81-87 (19163)
അഗ്നിഷ്ടോമാതിരാത്രാഭ്യാം ഫലം വിന്ദതി ഭാരത।
തീർതേ ച സർവദേവാനാം സ്നാത്വാ ഭരതസത്തമ ॥ 3-81-88 (19164)
ഗോസഹസ്രസ്യ രാജേന്ദ്ര ഫലം വിന്ദതി മാനവഃ।
പാണിസ്വാതേ നരഃ സ്നാത്ത്വാ തർപയിത്വാ ച ദേവതാഃ ॥ 3-81-89 (19165)
അഗ്നിഷ്ടോമാതിരാത്രാഭ്യാം ഫലം വിന്ദതി ഭാരത।
രാജസൂയമാവാപ്നോതി ഋഷിലോകം ച വിന്ദതി ॥ 3-81-90 (19166)
തതോ ഗച്ഛേത രാജേന്ദ്ര മിശ്രകം തീർഥമുത്തമം।
തത്ര തീർഥാനി രാജേന്ദ്ര മിശ്രിതാനി മഹാത്മനാ ॥ 3-81-91 (19167)
വ്യാസേന നൃപശാർദൂല ദ്വിജാർഥമിതി നഃ ശ്രുതം।
സർവതീർഥേഷു സ സ്നാതി മിശ്രകേ സ്നാതി യോ നരഃ ॥ 3-81-92 (19168)
തതോ വ്യാസവനം ഗച്ഛേന്നിയതോ നിയതാശനഃ।
മനോജവേ നരഃ സ്നാത്വാ ഗോസഹസ്രഫലം ലഭേത് ॥ 3-81-93 (19169)
ഗത്വാ മധുവടീം ചൈവ ദേവ്യാഃ സ്ഥാനം നരഃ ശുചിഃ।
തത്ര സ്നാത്വാഽർചയിത്വാ ച പിതൄന്ദേവാംശ്ച പൂരുഷഃ ॥ 3-81-94 (19170)
സ ദേവ്യാ സമനുജ്ഞാതോ ഗോസഹസ്രഫലം ലഭേത്।
കൌശിക്യാഃ സംഗമേ യസ്തു ദൃഷദ്വത്യാശ്ച ഭാരത ॥ 3-81-95 (19171)
സ്നാതി വൈ നിയതാഹാര സർവപാപൈഃ പ്രമുച്യതേ।
തതോ വ്യാസസ്ഥലീ നാമ യത്രവ്യാസേന ധീമതാ ॥ 3-81-96 (19172)
പുത്രശോകാഭിതപ്തേന ദേഹത്യാഗേ കൃതാ മതിഃ।
തതോ ദേവൈസ്തു രാജേന്ദ്ര പുനരുത്ഥാപിതസ്തദാ ॥ 3-81-97 (19173)
അഭിഗത്വാ സ്ഥലീം തസ്യ ഗോസഹസ്രഫലം ലഭേത്।
കിന്ദത്തം കൂപമാസാദ്യ തിലപ്രസ്ഥം പ്രദായ ച ॥ 3-81-98 (19174)
ഗച്ഛേത പരമാം സിദ്ധിമൃണൈർമുക്തഃ കുരൂദ്വഹ।
വേദീതീർഥേ നരഃ സ്നാത്വാ ഗോസഹസ്രഫലം ലഭേത് ॥ 3-81-99 (19175)
അഹസ്ഛ സുദിനം ചൈവ ദ്വേ തീർഥേ ലോകവിശ്രുതേ।
തയോഃ സ്നാത്വാ നരവ്യാഘ്ര സൂര്യലോകമവാപ്നുയാത് ॥ 3-81-100 (19176)
മൃഗധൂമം തതോ ഗച്ഛേത്രിഷു ലോകേഷു വിശ്രുതം।
തത്രാഭിഷേകം കുർവീത ഗംഗായാം നൃപസത്തമ ॥ 3-81-101 (19177)
അർചയിത്വാ മഹാദേവമശ്വമേധഫലം ലഭേത്।
ദേവ്യാസ്തീർഥേ നരഃ സ്നാത്വാ ഗോസഹസ്രഫലം ലഭേത് ॥ 3-81-102 (19178)
തതോ വാമനകം ഗച്ഛേത്രിഷു ലോകേഷു വിശ്രുതം।
തത്രവിഷ്ണുപദേ സ്നാത്വാ അർചയിത്വാ ച വാമനം ॥ 3-81-103 (19179)
സർവപാപവിശുദ്ധാത്മാ വിഷ്ണുലോകം സ ഗച്ഛതി।
കുലപുനേ നരഃ സ്നാത്വാ പുനാതി സ്വകുലം തതഃ ॥ 3-81-104 (19180)
പവനസ്യ ഹ്രദേ സ്നാത്വാ മരുതാം തീർഥമുത്തമം।
തത്രസ്നാത്വാ നഖ്യാഘ്ര വിഷ്ണുലോകേ മഹീയതേ ॥ 3-81-105 (19181)
അമരാണാം ഹ്രദേ സ്നാത്വാ സമഭ്യർച്യാമരാധിപം।
അമരാണാം പ്രഭാവേന സ്വർഗലോകേ മഹീയതേ ॥ 3-81-106 (19182)
ശാലിഹോത്രസ്യ തീർഥേ ച ശാലിശൂർപേ യഥാവിധി।
സ്നാത്വാ നരവരശ്രേഷ്ഠ ഗോസഹസ്രഫലം ലഭേത് ॥ 3-81-107 (19183)
ശ്രീകുഞ്ജം ച സരസ്വത്യാസ്തീർഥം ഭരതസത്തമ।
തത്ര സ്നാത്വാ നരശ്രേഷ്ഠ അഗ്നിഷ്ടോമഫലം ലഭേത് ॥ 3-81-108 (19184)
തതോ നൈമിപകുഞ്ജം ച സമാസാദ്യ കുരൂദ്വഹ।
ഋഷയഃ കില രാജേന്ദ്ര നൈമിഷേയാസ്തപസ്വിനഃ ॥ 3-81-109 (19185)
തീർഥയാത്രാം പുരസ്കൃത്യ കുരുക്ഷേത്രം ഗതാഃ പുരാ।
`തത്ര തീർഥേ നരഃ സ്നാത്വാ വാജിമേധഫലം ലഭേത്।'
തതഃ കുഞ്ജഃ സരസ്വത്യാഃ കൃതോ ഭരതസത്തമ ॥ 3-81-110 (19186)
ഋപീണാമവകാശഃ സ്യാദ്യഥാ തുഷ്ടികരോ മഹാൻ।
കന്യാതീർഥേ നരഃ സ്നാത്വാഗോസഹസ്രഫലം ലഭേത് ॥ 3-81-111 (19187)
തതോ ഗച്ഛേത ധർമജ്ഞ കന്യാതീർഥമനുത്തമം।
കന്യാതീർഥേ നരഃ സ്നാത്വാ അഗ്നിഷ്ടോമഫലം ലഭേത് ॥ 3-81-112 (19188)
തതോ ഗച്ഛേത രാജേന്ദ്ര ബ്രഹ്മണസ്തീർഥമുത്തമം।
തത്രവർണാവരഃ സ്നാത്വാ ബ്രാഹ്മണ്യം ലഭതേ നരഃ ॥ 3-81-113 (19189)
ബ്രാഹ്മണശ്ച വിശുദ്ധാത്മാ ഗച്ഛേത പരമാം ഗതിം।
തതോ ഗച്ഛേന്നരശ്രേഷ്ഠ സോമതീർഥമനത്തമം ॥ 3-81-114 (19190)
തത്ര സ്നാത്വാ നരോ രാജൻസോമലോകമവാപ്നുയാത്।
സപ്തസാരസ്വതം തീർഥം തതോ ഗച്ഛേന്നരാധിപ ॥ 3-81-115 (19191)
യത്ര മങ്കണകഃ സിദ്ധോ മഹർഷിർലോകവിശ്രുതഃ।
പുരാ മങ്കണകോ രാജൻകുശാഗ്രേണേതി നഃശ്രുതം ॥ 3-81-116 (19192)
ക്ഷതഃ കില കരേ രാജംസ്തസ്യ ശാകരസോഽസ്രവത്।
സ വൈ ശാകരസം ദൃഷ്ട്വാ ഹർഷാവിഷ്ടഃ പ്രനൃത്തവാൻ ॥ 3-81-117 (19193)
തതസ്തസ്മിൻപ്രനൃത്തേ തു സ്ഥാവരം ജംഗമം ച യത്।
പ്രനൃത്തമുഭയം വീര തേജസാ തസ്യ മോഹിതം ॥ 3-81-118 (19194)
ബ്രഹ്മാദിഭിഃ സുരൈ രാജനൃഷിഭിശ്ച തപോധനൈഃ।
ക്ഷിപ്തോ വൈ മഹാദേവ ഋഷേരർഥേ നരാധിപ ॥ 3-81-119 (19195)
നായം നൃത്യേദ്യഥാ ദേവ തഥാ ന്വം കർതുമർഹസി।
തം പ്രനൃത്തം സമാസാദ്യ ഹർഷാവിഷ്ടേന ചേതസാ।
സുരാണാം ഹിതകാമാർഥമൃഷിം ദേവോഽഭ്യഭാഷത ॥ 3-81-120 (19196)
ഭോഭോ മഹർഷേ ധർമജ്ഞ കിമർഥം നൃത്യതേ ഭവാൻ।
ഹർഷസ്ഥാനം കിമർഥം വാ തവാദ്യ മുനിപുംഗവ ॥ 3-81-121 (19197)
ഋഷിരുവാച। 3-81-122x (1987)
തപസ്വിനോ ധർമപഥേ സ്ഥിതസ്യ ദ്വിജസത്തമ।
കിം ന പശ്യസി മേ ബ്രഹ്മൻകരാച്ഛാകരസം സ്രുതം ॥ 3-81-122 (19198)
യം ദൃഷ്ട്വാഽഹം പ്രനൃത്തോഽഹം ഹർഷേണ മഹതാഽന്വിതഃ।
തം പ്രഹസ്യാബ്രവീദ്ദേവ ഋഷിം രാഗേണ മോഹിതം ॥ 3-81-123 (19199)
അഹം തു വിസ്മയം വിപ്ര ന ഗച്ഛാമീതി പശ്യ മാം।
ഏവമുക്ത്വാ നരശ്രേഷ്ഠ മഹാദേവേന ധീമതാ ॥ 3-81-124 (19200)
അംഗുല്യഗ്രേണ രാജേന്ദ്രസ്വാംഗുഷ്ഠസ്താഡിതോഽനഘ।
തതോ ഭസ്മ ക്ഷതാദ്രാജന്നിർഗതം ഹിമസന്നിഭം ॥ 3-81-125 (19201)
തദ്ദൃഷ്ട്വാ വ്രീഡിതോ രാജൻസ മുനിഃ പാദയോർഗതഃ।
നാന്യദ്ദേവാത്പരം മേനേ രുദ്രാത്പരതരം മഹത് ॥ 3-81-126 (19202)
സുരാസുരസ്യ ജഗതോ ഗതിസ്ത്വമസി ശൂലധൃത്।
ത്വയാ സർവമിദം സൃഷ്ടം ത്രൈലോക്യം സചരാചരം ॥ 3-81-127 (19203)
ത്വമേവ സർവാൻഗ്രസസി പുനരേവ യുഗക്ഷയേ।
ദേവൈരപി ന ശക്യസ്ത്വം പരിജ്ഞാതും കുതോ മയാ ॥ 3-81-128 (19204)
ത്വയി സർവേ പ്രദൃശ്യന്തേ സുരാ ബ്രഹ്മാദയോഽനഘ।
സർവസ്ത്വമസി ലോകാനാം കർതാകാരയിതാ ച ഹ ॥ 3-81-129 (19205)
ത്വത്പ്രസാദാത്സുരാഃ സർവേ നിവസന്ത്യകുതോഭയാഃ।
ഏവം സ്തുത്വാ മഹാദേവമൃഷിർവചനമബ്രവീത് ॥ 3-81-130 (19206)
ത്വത്പ്രസാദാൻമഹാദേവ തപോ മേ ന ക്ഷരേത വൈ।
തതോ ദേവഃ പ്രഹൃഷ്ടാത്മാ ബ്രഹ്മർഷിമിദമബ്രവീത് ॥ 3-81-131 (19207)
തപസ്തേ വർധതാം വിപ്ര മത്പ്രസാദാത്സഹസ്രശഃ।
ആശ്രമേ ചേഹ വത്സ്യാമി ത്വയാ സഹ മഹാമുനേ ॥ 3-81-132 (19208)
സപ്തസാരസ്വതേ സ്നാത്വാ അർചയിഷ്യന്തി യേ തു മാം।
ന തേഷാം ദുർലഭം കിഞ്ചിദിഹ ലോകേ പരത്ര ച ॥ 3-81-133 (19209)
സാരസ്വതം ച തേ ലോകം ഗമിഷ്യന്തി ന സംശയഃ।
ഏവമുക്ത്വാ മഹാദേവസ്തത്രൈവാന്തരധീയത ॥ 3-81-134 (19210)
പുലസ്ത്യ ഉവാച। 3-81-135x (1988)
തതസ്ത്വൌശനസം ഗച്ഛേത്രിഷു ലോകേഷു വിശ്രുതം।
യത്രബ്രഹ്മാദയോ ദേവാ ഋഷയശ്ച തപോധനാഃ ॥ 3-81-135 (19211)
കാർതികേയശ്ച ഭഗവാംസ്ത്രിസന്ധ്യം കില ഭാരത।
സാന്നിധ്യമകരോന്നിത്യം ഭാർഗവപ്രിയകാംയയാ ॥ 3-81-136 (19212)
കപാലമോചനം തീർഥം സർവപാപപ്രമോചനം।
തത്ര സ്നാത്വാ നരവ്യാഘ്ര സർവപാപൈഃ പ്രമുച്യതേ ॥ 3-81-137 (19213)
അഗ്നിതീർഥം തതോ ഗച്ഛേത്തത്ര സ്നാത്വാ നരർഷഭ।
അഗ്നിലോകമവാപ്നോതി കുലം ചൈവ സുമുദ്ധരേത് ॥ 3-81-138 (19214)
വിശ്വാമിത്രസ്യ തത്രൈവ തീർഥം ഭരതസത്തമ।
തത്ര സ്നാത്വാ നരശ്രേഷ്ഠ ബ്രാഹ്മണ്യമധിഗച്ഛതി ॥ 3-81-139 (19215)
ബ്രഹ്മയോനിം സമാസാദ്യ ശുചിഃ പ്രയതമാനസഃ।
തത്ര സ്നാത്വാ നരവ്യാഘ്ര ബ്രഹ്മലോകം പ്രപദ്യതേ ॥ 3-81-140 (19216)
പുനാത്യാസപ്തമം ചൈവ കുലം നാസ്ത്യത്രസംശയഃ।
തതോ ഗച്ഛേത രാജേന്ദ്ര തീർഥം ത്രൈലോക്യവിശ്രുതം ॥ 3-81-141 (19217)
പൃഥൂദകമിതി ഖ്യാതം കാർതികേയസ്യ വൈ നൃപ।
തത്രാഭിഷേകം കുർവീത പിതൃദേവാർചനേ രതഃ ॥ 3-81-142 (19218)
അജ്ഞാനാജ്ജ്ഞാനതോ വാഽപിസ്ത്രിയാ വാ പുരുഷേണ വാ।
യത്കിഞ്ചിദശുഭം കർമ കൃതം മാനുഷബുദ്ധിനാ ॥ 3-81-143 (19219)
തത്സർവം നശ്യതേ തത്ര സ്നാതമാത്രസ്യ ഭാരത।
അശ്വമേധഫലം ചാസ്യ സ്വർഗലോകം ച ഗച്ഛതി ॥ 3-81-144 (19220)
പുണ്യമാഹുഃ കുരുക്ഷേത്രം കുരുക്ഷേത്രാത്സരസ്വതീ।
സരസ്വത്യാശ്ച തീർഥാനി തീർഥേഭ്യശ് പൃഥൂദകം ॥ 3-81-145 (19221)
ഉത്തമേ സർവതീർഥാനാം യസ്ത്യജേദാത്മനസ്തനും।
പൃഥൂദകേ ജപ്യപരോ നൈവ ശ്വോ മരണം തപേത് ॥ 3-81-146 (19222)
ഗീതം സനത്കുമാരേണ വ്യാസേന ച മഹാത്മനാ।
വേദേ ച നിയതം രാജന്നഭിഗച്ഛേത്പൃഥൂദകം ॥ 3-81-147 (19223)
പൃഥൂദകാത്തീർഥതമം നാന്യത്തീർഥം കുരൂദ്വഹ।
തൻമേധ്യം തത്പവിത്രം ച പാവനം ച ന സംശയഃ ॥ 3-81-148 (19224)
തത്രസ്നാത്വാ ദിവം യാന്തി യേഽപി പാപകൃതോ നരാഃ।
പൃഥൂദകേ നരശ്രേഷ്ഠ ഏവമാഹുർമനീഷിണഃ ॥ 3-81-149 (19225)
മധുസ്രവം ച തത്രൈവ തീർഥം ഭരതസത്തമ।
തത്ര സ്നാത്വാ നരോ രാജൻഗോസഹസ്രഫലം ലഭേത് ॥ 3-81-150 (19226)
തതോ ഗച്ഛേത രാജേന്ദ്ര തീർഥം ദേവ്യാ യഥാക്രമം।
സരസ്വത്യാരുണായാശ്ച സംഗമേ ലോകവിശ്രുതേ ॥ 3-81-151 (19227)
ത്രിരാത്രോപോഷിതഃ സ്നാത്വാ മുച്യതേ ബ്രഹ്മഹത്യയാ।
അഗ്നിഷ്ടോമാതിരാത്രാഭ്യാം ഫലം വിന്ദതി മാനവഃ ॥ 3-81-152 (19228)
ആസപ്തമം കുലം ചൈവ പുനാതി ഭരതർഷഭ।
അവതീർണം ച തത്രൈവ തീർഥം കുരുകുലോദ്വഹ ॥ 3-81-153 (19229)
വിപ്രാണാമനുകംപാർഥം ശാർംഗിണാ നിർമിനം പുരാ।
വ്രതോപനയനാഭ്യാം ചാപ്യുപവാസേന വാഽപ്യുത ॥ 3-81-154 (19230)
ക്രിയാമന്ത്രൈശ്ച സംയുക്തോ ബ്രാഹ്മണഃ സ്യാന്ന സംശയഃ।
ക്രിയാമന്ത്രവിഹീനോഽപി തത്ര സ്നാത്വാ നരർഷഭ।
ചീർണവ്രതോ ഭവേദ്വിദ്വാന്ദൃഷ്ടമേതത്പുരാതനൈഃ ॥ 3-81-155 (19231)
സമുദ്രാശ്ചാപി ചത്വാരഃ സമാനീതാശ് ദർഭിണാ।
തേഷു സ്നാതോ നരശ്രേഷ്ഠ ന ദുർഗതിമവാപ്നുയാത് ॥ 3-81-156 (19232)
ഫലാനി ഗോസഹസ്രാണാം ചതുർണാം വിന്ദതേ ച സഃ।
തതോ ഗച്ഛേത ധർമജ്ഞ തീർഥം ശതസഹസ്രകം ॥ 3-81-157 (19233)
സാഹസ്രകം ച തത്രൈവ ദ്വേ തീർഥേ ലോകവിശ്രുതേ।
ഉഭയോർഹി നരഃ സ്നാത്വാ ഗോസരസ്രഫംല ലഭേത് ॥ 3-81-158 (19234)
ദാനം വാഽപ്യുപവാസോ വാ സഹസ്രഗുണിതം ഭവേത്।
തതോ ഗച്ഛേത രാജേന്ദ്ര രേണുകാതീർഥമുത്തമം ॥ 3-81-159 (19235)
തീർതാഭിഷേകം കുർവീത പിതൃദേവാർചനേ രതഃ।
സർവപാപവിശുദ്ധാത്മാ അഗ്നിഷ്ടോമഫലം ലഭേത് ॥ 3-81-160 (19236)
വിമോചനമുപസ്പൃശ്യ ജിതമന്യുർജിതേന്ദ്രിയഃ।
പ്രതിഗ്രഹകൃതൈർദോഷൈഃ സർവൈഃ സ പരിമുച്യതേ ॥ 3-81-161 (19237)
തതഃ പഞ്ചവടീം ഗത്വാ ബ്രഹ്മചാരീ ജിതേന്ദ്രിയഃ।
പുണ്യേന മഹതാ യുക്തഃ സതാം ലോകേ മഹീയതേ ॥ 3-81-162 (19238)
യത്രയോഗേശ്വരഃ സ്ഥാണുഃ സ്വയമേവ വൃഷധ്വജഃ।
തമർചയിത്വാ ദേവേശം ഗമനാദേവ സിദ്ധ്യതി ॥ 3-81-163 (19239)
തൈജസം വാരുണം തീർഥം ദീപ്യമാനം സ്വതേജസാ।
യത്ര രബ്രഹ്മാദിഭിർദൈർവൈർഋഷിഭിശ്ച തപോധനൈഃ ॥ 3-81-164 (19240)
സൈനാപത്യേന ദേവാനാമഭിഷിക്തോ ഗുഹസ്തദാ।
തൈജസസ്യ തു പൂർവേണ കുരുതീർഥം കുരൂദ്വഹ ॥ 3-81-165 (19241)
കുരുതീർഥേ നരഃ സ്നാത്വാ ബ്രഹ്മചാരീ ജിതേന്ദ്രിയഃ।
സർവപാപവിശുദ്ധാത്മാ ബ്രഹ്മലോകം പ്രപദ്യതേ ॥ 3-81-166 (19242)
സ്വർഗദ്വാരം തതോ ഗച്ഛേന്നിയതോ നിയതാശനഃ।
സ്വർഗലോകമവാപ്നോതി ബ്രഹ്മലോകം ച ഗച്ഛതി ॥ 3-81-167 (19243)
തതോ ഗച്ഛേദനരകം തീർഥസേവീ നരാധിപ।
തത്ര സ്നാത്വാ നരോ രാജന്ന ദുർഗതിമവാപ്നുയാത് ॥ 3-81-168 (19244)
തത്രബ്രഹ്മാ സ്വയം നിത്യം ദേവൈഃ സഹ മഹീപതേ।
അന്വാസ്തേ പുരുഷവ്യാഘ്ര നാരായണപുരോഗമൈഃ ॥ 3-81-169 (19245)
സാന്നിധ്യം തത്രരാജേന്ദ്ര രുദ്രപത്ന്യാഃ കുരൂദ്വഹ।
അഭിഗംയ ച താം ദേവീം ന ദുർഗതിമവാപ്നുയാത് ॥ 3-81-170 (19246)
തത്രൈവ ച മഹാരാജ വിശ്വേശ്വരമുമാപതിം।
അഭിഗംയ മഹാദേവം മുച്യതേ സർവകിൽവിഷൈഃ ॥ 3-81-171 (19247)
നാരായണം ചാഭിഗംയ പദ്മനാഭമരിന്ദമ।
രാജമാനോ മഹാരാജ വിഷ്ണുലോകം ച ഗച്ഛതി ॥ 3-81-172 (19248)
തീർഥേഷു സർവദേവാനാം സ്നാതഃ സ പുരുഷർഷഭ।
സർവദുഃഖൈഃ പരിത്യക്തോ ദ്യോതതേ ശശിവന്നരഃ ॥ 3-81-173 (19249)
തതഃ സ്വസ്തിപുരം ഗച്ഛേത്തീർഥസേവീ നരാധിപ।
പ്രദക്ഷിണമുപാവൃത്യ ഗോസഹസ്രഫലം ലഭേത് ॥ 3-81-174 (19250)
പാവനം തീർഥമാസാദ്യ തർപയേത്പിതൃദേവതാഃ।
അഗ്നിഷ്ടോമസ്യ യത്രസ്യ ഫലം പ്രാപ്നോതി ഭാരത ॥ 3-81-175 (19251)
ഗംഗാഹ്രദശ്ച തത്രൈവ കൂപശ്ച ഭരതർഷഭ।
തിസ്രഃ കോട്യസ്തു തീർഥാനാം തസ്മിൻകൂപേ മഹീപതേ ॥ 3-81-176 (19252)
തത്ര സ്നാത്വാ നരോ രാജൻസ്വർഗലോകം പ്രപദ്യതേ।
ആപഗായാം നരഃ സ്നാത്വാ അർചയിത്വാ മഹേശ്വരം ॥ 3-81-177 (19253)
ഗാണപത്യമവാപ്നോതി കുലം ചൈവ സമുദ്ധരേത്।
തതഃ സ്ഥാണുവടം ഗച്ഛേത്രിഷു ലോകേഷു വിശ്രുതം ॥ 3-81-178 (19254)
തത്ര സ്നാത്വാ സ്ഥിതോ രാത്രിം രുദ്രലോകമവാപ്നയാത്।
ബദരീകാനനം ഗച്ഛേദ്വസിഷ്ഠസ്യാശ്രമം ഗതഃ ॥ 3-81-179 (19255)
ബദരീം ഭക്ഷയേത്തത്ര ത്രിരാത്രോപോഷിതോ നരഃ।
സംയഗ്ദ്വാദശവർഷാണി ബദരീം ഭക്ഷയേത്തു യഃ ॥ 3-81-180 (19256)
ത്രിരാത്രോപോഷിതസ്തേന ഭവേത്തുല്യോ നരാധിപ।
ഇന്ദ്രമാർഗം സമാസാദ്യ തീർഥസേവീ നരാധിപ ॥ 3-81-181 (19257)
അഹോരാത്രോപവാസേന ശക്രലോകേ മഹീയതേ।
ഏകരാത്രം സമാസാദ്യ ഏകരാത്രോഷിതോ നരഃ ॥ 3-81-182 (19258)
നിയതഃ സത്യവാദീ ച ബ്രഹ്മലോകേ മഹീയതേ।
തതോ ഗച്ഛേത രാജേന്ദ്ര തീർഥം ത്രൈലോക്യവിശ്രുതം ॥ 3-81-183 (19259)
ആദിത്യസ്യാശ്രമോ യത്ര തേജോരാശേർമഹാത്മനഃ।
തസ്മിംസ്തീർഥേ നരഃ സ്നാത്വാ പൂജയിത്വാ വിഭാവസും ॥ 3-81-184 (19260)
ആദിത്യലോകം വ്രജതി കുലം ചൈവ സമുദ്ധരേത്।
സോമതീർഥേ നരഃ സ്നാത്വാ തീർഥസേവീ നരാധിപ ॥ 3-81-185 (19261)
സോമലോകമവാപ്നോതി നരോ നാസ്ത്യത്രസംശയഃ।
തതോ ഗച്ഛേത ധർമജ്ഞ ദധീചസ്യ മഹാത്മനഃ ॥ 3-81-186 (19262)
തീർഥം പുണ്യതമം രാജൻപാവനം ലോകവിശ്രുതം।
യത്ര സാരസ്വതോ യാതഃ സോംഗിരാസ്തപസോ നിധിഃ ॥ 3-81-187 (19263)
തസ്മിസ്തീർഥേ നരഃ സ്നാത്വാ വാജിമേധഫലം ലഭേത്।
സാരസ്വതീം ഗതിം ചൈവ ലഭതേ നാത്ര സംശയഃ ॥ 3-81-188 (19264)
തതഃ കന്യാശ്രമം ഗച്ഛേന്നിയതോ ബ്രഹ്മചര്യവാൻ।
ത്രിരാത്രോപോഷിതോ രാജന്നിയതോ നിയതാശനഃ ॥ 3-81-189 (19265)
ലഭേത്കന്യാശതം ദിവ്യം സ്വർഗലോകം ച ഗച്ഛതി।
തതോ ഗച്ഛേത ധർമജ്ഞ തീർഥം സന്നിഹതീമപി ॥ 3-81-190 (19266)
തത്രബ്രഹ്മാദയോ ദേവാ ഋഷയശ്ച തപോധനാഃ।
മാസിമാസി സമായാന്തി പുണ്യേന മഹാതാഽന്വിതാഃ ॥ 3-81-191 (19267)
സന്നിഹത്യാമുപസ്പൃശ്യ രാഹുഗ്രസ്തേ ദിവാകരേ।
അശ്വമേധശതം തേന തത്രേഷ്ടം ശാശ്വതം ഭവേത് ॥ 3-81-192 (19268)
പൃഥിവ്യാം യാനി തീർഥാനി അന്തരിക്ഷചരാണി ച।
നദ്യോ ഹ്രദാസ്തഡാഗാശ്ച സർവപ്രസ്രവണാനി ച ॥ 3-81-193 (19269)
ഉദപാനാനി വാപ്യശ്ച തീർഥാന്യായതനാനി ച।
നിഃസംശയമമാവാസ്യാം സമേഷ്യന്തി നരാധിപ ॥ 3-81-194 (19270)
മാസിമാസി നരവ്യാഘ്ര സന്നിഹത്യാം ന സംശയഃ।
തീർഥസന്നിഹനാദേവ സന്നിഹത്യേതി വിശ്രുതാ ॥ 3-81-195 (19271)
തത്ര സ്നാത്വാ ച പീത്വാ ച സ്വർഗലോകേ മഹീയതേ।
അമാവാസ്യാം തു തത്രൈവ രാഹുഗ്രസ്തേ രദിവാകരേ ॥ 3-81-196 (19272)
യഃ ശ്രാദ്ധം കുരുതേ മർത്യസ്തസ്യ പുണ്യഫംല ശൃണു।
അശ്വമേധസഹസ്രസ്യ സംയഗിഷ്ടസ്യ യത്ഫലം ॥ 3-81-197 (19273)
സ്നാത ഏവ സമാപ്നോതി കൃത്വാ ശ്രാദ്ധം ച മാനവഃ।
യത്കിഞ്ചിദ്ദുഷ്കൃതങ്കർമ സ്ത്രിയാ വാ പുരുഷേണ വാ ॥ 3-81-198 (19274)
സ്നാതമാത്രസ്യ തത്സർവം നശ്യതേ നാത്ര സംശയഃ।
പദ്മവർണേന യാനേ ബ്രഹ്മലോകം പ്രപദ്യതേ ॥ 3-81-199 (19275)
അഭിവാദ്യ തതോ യക്ഷം ദ്വാരപാലം മചക്രുകം।
കോടിതീർഥമുപസ്പൃശ്യ ലഭേദ്ബഹുസുവർണകം ॥ 3-81-200 (19276)
ഗംഗാഹ്രദശ്ച തത്രൈവ തീർഥം ഭരതസത്തമ।
തത്രസ്നായീത ധർമജ്ഞ ബ്രഹ്മചാരീ സമാഹിതഃ ॥ 3-81-201 (19277)
രാജസൂയാശ്വമേധാഭ്യാം ഫലം വിന്ദതി മാനവഃ।
പൃഥിവ്യാം നൈമിഷം തീർഥമന്തരിക്ഷേ ച പുഷ്കരം ॥ 3-81-202 (19278)
ത്രയാണാമപി ലോകാനാം കുരുക്ഷേത്രം വിശിഷ്യതേ।
പാംസവോപി കുരുക്ഷേത്രാദ്വായുനാ സമുദീരിതാഃ ॥ 3-81-203 (19279)
അപി ദുഷ്കൃതകർമാണം നയന്തി പരമാം ഗതിം।
ദക്ഷിണേന സരസ്വത്യാ ഉത്തരേണ ദൃഷദ്വതീം ॥ 3-81-204 (19280)
യേ വസന്തി കുരുക്ഷേത്രേ തേവസന്തി ത്രിവിഷ്ടപേ।
കുരുക്ഷേത്രം ഗമിഷ്യാമി കുരുക്ഷേത്രേ വസാംയഹം।
അപ്യേകാം വാചമുത്സൃജ്യ സർവപാപൈഃ പ്രമുച്യതേ ॥ 3-81-205 (19281)
ബ്രഹ്മവേദീ കുരുക്ഷേത്രം പുണ്യം ബ്രഹ്മർഷിസേവിതം।
തസ്മിന്വസന്തി യേ മർത്യാ ന തേ ശോച്യാഃ കഥഞ്ചന ॥ 3-81-206 (19282)
തരന്തുകാരന്തുകയോര്യദന്തരം
രാമഹ്രദാനാം ച മചക്രുകസ്യ ച।
ഏതത്കുരുക്ഷേത്രസമന്തപഞ്ചകം
പിതാമഹസ്യോത്തരവേദിരുച്യതേ ॥ 3-81-207 (19283)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി തീർഥയാത്രാപർവണി ഏകാശീതിതമോഽധ്യായഃ ॥ 81 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-81-7 കുത്സിതം രൌതീതി കുരു തസ്യ ക്ഷേപണാത്രായത ഇതി കുരുക്ഷേത്ര പാപനിവർതകം ॥ 3-81-9 തതശ്ച മന്തുകം രാജന്നിതി ധ. പാഠഃ। തതോ മചക്രുകം നാമേതി ഝ. പാഠഃ ॥ 3-81-63 പ്രാണായാമൈർഹരന്തീഹ ശ്വാനലോമാ ദ്വിജോത്തമാ ഇതി ധ. പാഠഃ ॥ 3-81-125 ഹിമസന്നിഭ അതിശ്വേതമിക്ഷുവികാരം ഖണ്ഡശർകരാഖ്യം ॥ 3-81-192 സന്നിഹത്യാം കുരുക്ഷേത്രേ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 082
॥ ശ്രീഃ ॥
3.82. അധ്യായഃ 082
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
പുലസ്ത്യേന ഭീഷ്മംപ്രതി നാനാതീർഥമാഹാത്ംയകഥനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-82-0 (19284)
പുലസ്ത്യ ഉവാച। 3-82-0x (1989)
തതോ ഗച്ഛേൻമഹാരാജ ധർമതീർഥമനുത്തമം।
[യത്ര ധർമോ മഹാഭാഗസ്തപ്തവാനുത്തമം തപഃ ॥
തേന തീർഥം കൃതംപുണ്യം സ്വേന നാംനാ ച വിശ്രുതം ॥] 3-82-1 (19285)
തത്രസ്നാത്വാ നരോ രാജന്ധർമശീല സമാഹിതഃ।
ആസപ്തമം കുലം ചൈവ പുനീതേ നാത്ര സംശയഃ ॥ 3-82-2 (19286)
തതോ ഗച്ഛേത രാജേന്ദ്ര ജ്ഞാനപാവനമുത്തമം।
അഗ്നിഷ്ടോമമവാപ്നോതി മുനിലോകം ച ഗച്ഛതി ॥ 3-82-3 (19287)
സൌഗന്ധികവനം രാജംസ്തതോ ഗച്ഛേത മാനവഃ।
തത്രബ്രഹ്മാദയോ ദേവാ ഋഷയശ്ച തപോധനാഃ ॥ 3-82-4 (19288)
സിദ്ധചാരണഗന്ധർവാഃ കിന്നരാശ്ച മഹോരഗാഃ।
കതദ്വനം പ്രവിശന്നേവ സർവപാപൈഃ പ്രമുച്യതേ ॥ 3-82-5 (19289)
തതശ്ചാപി സരിചച്ഛ്രേഷ്ഠാ നദീനാമുത്തമാ നദീ।
പ്ലക്ഷാ ദേവീ സ്മൃതാ രാജൻപുണ്യാ ദേവീ സരസ്വതീ ॥ 3-82-6 (19290)
തത്രാഭിഷേകം കുർവീത വൽമീകാന്നിഃ സൃതേജലേ।
അർചയിത്വാ പിതൄന്ദേവാനശ്വമേധഫലം ലഭേത് ॥ 3-82-7 (19291)
കവേരാധ്യുഷിതം നാമ തത്ര തീർഥം സുദുർലഭം।
പട്സു ശംയാനിപാതേഷു വൽമീകാദിതി നിശ്ചയഃ ॥ 3-82-8 (19292)
കപിലാനാം സഹസ്രം ച വാജിമേധം ച വിന്ദതി।
തത്ര സ്നാത്വാ നരവ്യാഘ്ര ദൃഷ്ടമേതത്പുരാതനേ ॥ 3-82-9 (19293)
സുഗന്ധാം ശതകുംഭാം ച പഞ്ചയക്ഷാം ച ഭാരത।
അഭിഗംയ നരശ്രേഷ്ഠ സ്വർഗലോകേ മഹീയതേ ॥ 3-82-10 (19294)
ത്രിശൂലഖാതം തത്രൈവ തീർഥമാസാദ്യ ഭാരത।
തത്രാഭിഷേകം കുർവീത പിതൃദേവാർചനേ രതഃ।
ഗാണപത്യം ച ലഭതേ ദേഹം ത്യക്ത്വാ ന സംശയഃ ॥ 3-82-11 (19295)
തതോ ഗച്ഛേത രാജേന്ദ്ര ദേവ്യാഃ സ്ഥാനം സുദുർലഭം।
ശാകംഭരീതി വിഖ്യാതാ ത്രിഷു ലോകേഷു വിശ്രുതാ ॥ 3-82-12 (19296)
ദിവ്യം വർഷസഹസ്രം ഹി ശാകേന കില സുവ്രതാ।
ആഹാരം സാ കൃതവതീ മാസിമാസി നരാധിപ ॥ 3-82-13 (19297)
ഋഷയോഽഭ്യാഗതാസ്തത്രദേവ്യാ ഭക്ത്യാ തപോധനാഃ।
ആതിഥ്യം ച കൃതം തേഷാം ശാകേന കില ഭാരത।
തതഃ ശാകംഭരീത്യേവ നാമ തസ്യാഃ പ്രതിഷ്ഠിതം ॥ 3-82-14 (19298)
ശാകംഭരീം സമാസാദ്യ ബ്രഹ്മചാരീ സമാഹിതഃ।
ത്രിരാത്രമുഷിതഃ ശാകം ഭക്ഷയിത്വാ നരഃ ശുചിഃ ॥ 3-82-15 (19299)
ശാകാഹാരസ്യ യത്കിഞ്ചിദ്വർഷൈർദ്വാദശഭിഃ കൃതം।
തത്ഫലം തസ്യ ഭവതി ദേവ്യാശ്ഛന്ദേന ഭാരത ॥ 3-82-16 (19300)
തതോ ഗച്ഛേത്സുവർണാഖ്യം ത്രിഷു ലോകേഷു വിശ്രുതം।
തത്ര വിഷ്ണുഃ പ്രസാദാർഥം രുദ്രകമാരാധയത്പുരാ ॥ 3-82-17 (19301)
വരാംശ്ച സുബർഹൂല്ലേഭേ ദൈവതേഷു സുദുർലഭാൻ।
ഉക്തശ്ച ത്രിപുരഘ്നേന പരിതുഷ്ടേന ഭാരത ॥ 3-82-18 (19302)
അപിച ത്വം പ്രിയതരോ ലോകേ കൃഷ്ണ ഭവിഷ്യസി।
ത്വൻമുഖം ച ജഗത്സർവം ഭവിഷ്തി ന സംശയഃ ॥ 3-82-19 (19303)
തത്രാഭിഗംയ രാജേന്ദ്ര പൂജയിത്വാ വൃഷധ്വജം।
അശ്വമേധമവാപ്നോതി ഗാണപത്യം ച വിന്ദതി ॥ 3-82-20 (19304)
ധൂമാവതീം തതോ ഗച്ഛേത്രിരാത്രോപോഷിതോ നരഃ।
മനസാ പ്രാർഥിതാൻകാർമാല്ലഭതേ നാത്ര സംശയഃ ॥ 3-82-21 (19305)
ദേവ്യാസ്തു ദക്ഷിണാർധേന രഥാവർതോ നരാധിപ।
തത്രാരോഹേത ധർമജ്ഞ ശ്രദ്ദധാനോ ജിതേന്ദ്രിയഃ।
മഹാദേവപ്രസാദാദ്ധി ഗച്ഛേത പരമാം ഗതിം ॥ 3-82-22 (19306)
പ്രദക്ഷിണമുപാവൃത്യ ഗച്ഛേത ഭരതർഷഭ।
ധാരാം നാമ മഹാപ്രാത്ര സർവപാപപ്രമോചനീം ॥ 3-82-23 (19307)
തത്ര സ്നാത്വാ നരവ്യാഘ്ര ന ശോചതി നരാധിപ।
തതോ ഗച്ഛേത ധർമജ്ഞ നമസ്കൃത് മഹാഗിരിം ॥ 3-82-24 (19308)
`അശീതിയോജനശതം പുഷ്കരം സ്വർഗമുച്യതേ।
അശീതിം ധർമപൃഷ്ഠാത്തു പ്രവദന്തി മനീഷിണഃ ॥ 3-82-25 (19309)
ഷഷ്ടിം പ്രയാഗാദ്രാജേന്ദ്ര കുരുക്ഷേത്രാത്തു ദ്വാദശ।
സംയുക്തമേവ രാജേന്ദ്ര ഗംഗാദ്വാരം ത്രിവിഷ്ടപം' ॥ 3-82-26 (19310)
സ്വർഗദ്വാരേണ യത്തുല്യം ഗംഗാദ്വാരം ന സംശയഃ।
തത്രാഭിഷേകം കുർവീത കോടിതീർഥേ സമാഹിതഃ ॥ 3-82-27 (19311)
പൌണ്ഡരീകമവാപ്നോതി കുലം ചൈവ സമുദ്ധരേത്।
ഉഷ്യൈകാം രജനീം തത്ര ഗോസഹസ്രഫലം ലഭേത് ॥ 3-82-28 (19312)
സപ്തഗംഗേ ത്രിഗംഗേ ച ശക്രാവർതേ ച തർപയൻ।
ദേവാൻപിതൄംശ്ച വിധിവത്പുണ്യേ ലോകേ മഹീയതേ ॥ 3-82-29 (19313)
തതഃ കനസ്വലേ സ്നാത്വാ ത്രിരാത്രോപോഷിതോ നരഃ।
അശ്വമേധമവാപ്നോതി സ്വർഗലോകം ച ഗച്ഛതി ॥ 3-82-30 (19314)
കപിലാവടം തതോ ഗച്ഛേത്തീർഥസേവീ നരാധിപ।
ഉപോഷ്യ രജനീം തത്ര ഗോസഹസ്രഫലം ലഭേത് ॥ 3-82-31 (19315)
നാഗരാജസ്യ രാജേന്ദ്ര കപിലസ്യ മഹാത്മനഃ।
തീർഥം കുരുവരശ്രേഷ്ഠ സർവലോകേഷു വിശ്രുതം ॥ 3-82-32 (19316)
തത്രാഭിഷേകം കുർവീത നാഗതീർഥേ നരാധിപ।
കപിലാനാം സഹസ്രസ്യ ഫലം വിന്ദതി മാനവഃ ॥ 3-82-33 (19317)
തതോ ലലിതകം ഗച്ഛേച്ഛന്തനോസ്തീർഥമുത്തമം।
തത്ര സ്നാത്വാ നരോ രാജന്ന ദുർഗതിമവാപ്നുയാത് ॥ 3-82-34 (19318)
ഗംഗായമുനയോർമധ്യേ സ്നാതി യഃ സംഗമേ നരഃ।
ദശാശ്വമേധാനാപ്നോതി കുലം ചൈവ സമുദ്ധരേത് ॥ 3-82-35 (19319)
തതോ ഗച്ഛേത രാജേന്ദ്ര സുഗന്ധം ലോകവിഥുതം।
സർവപാപവിശുദ്ധാത്മാ ബ്രഹ്മലോകേ മഹീയതേ ॥ 3-82-36 (19320)
രുദ്രാവർതം തതോ ഗച്ഛേത്തീർഥസേവീ നരാധിപ।
തത്രസ്നാത്വാ നരോ രാജൻസ്വർഗലോകേ ച ഗച്ഛതി ॥ 3-82-37 (19321)
ഗംഗായാശ്ച നരശ്രേഷ്ഠ സരസ്വത്യാശ്ച സംഗമേ।
സ്നാത്വാഽശ്വമേധം പ്രാപ്നോതി സ്വർഗലോകം ച ഗച്ഛതി ॥ 3-82-38 (19322)
ഭദ്രകർണഏശ്വരം ഗത്വാ ദേവമർച്യ യഥാവിധി।
ന ദുർഗതിമവാപ്നോതി നാകപൃഷ്ഠേ ച പൂജ്യതേ ॥ 3-82-39 (19323)
തത കുബ്ജാവതീം ഗച്ഛേത്തീർഥസേവീ നരാധിപ।
രഗോസഹസ്രമവാപ്നോതി സ്വർഗലോകം ച നച്ഛതി ॥ 3-82-40 (19324)
അരുന്ധതീവടം ഗച്ഛേത്തീർഥസേവീ നരാധിപ।
സാമുദ്രകമുപസ്പൃശ്യ ബ്രഹ്മചാരീ സമാഹിതഃ ॥ 3-82-41 (19325)
അശ്വമേധമവാപ്നോതി ത്രിരാത്രോപോഷിതോ നരഃ।
ഗോസഹസ്രഫലം വിദ്യാത്കുലം ചൈവ സമുദ്ധരേത് ॥ 3-82-42 (19326)
കബ്ര്ഹമാവർതം തതോ ഗച്ഛേദ്ബ്രഹ്മചാരീ സമാഹിതഃ।
അശ്വമേധമവാപ്നോതി സോമലോകം ച ഗച്ഛതി ॥ 3-82-43 (19327)
യമുനാപ്രഭവം ഗത്വാ സമുപസ്പൃശ്യ യാമുനം।
അശ്വമേധഫംല ലബ്ധ്വാ സ്വർഗലോകേ മഹീയതേ ॥ 3-82-44 (19328)
ദർവീസങ്ക്രമണം പ്രാപ്യ തീർഥം ത്രൈലോക്യപൂജിതം।
അശ്വമേധമവാപ്നോതി സ്വർഗലോകം ച ഗച്ഛതി ॥ 3-82-45 (19329)
സിന്ധോശ്ച പ്രഭവം ഗത്വാ സിദ്ധഗന്ധർവസേവിതം।
തത്രോഷ്യ രജനീഃ പഞ്ച വിന്ദേദ്ബഹു സുവർണകം ॥ 3-82-46 (19330)
അഥ വേദീം സമാസാദ്യ നരഃ പരമദുർഗമാം।
അശ്വമേധമവാപ്നോതി ഗച്ഛേദൌശനസീം ഗതിം ॥ 3-82-47 (19331)
ഋഷികുല്യാം സമാസാദ്യ വാസിഷ്ഠം ചൈവഭാരത।
വാസിഷ്ഠീം സമതിക്രംയ സർവേ വർണാ ദ്വിജാതയഃ ॥ 3-82-48 (19332)
ഋഷികുല്യാം സമാസാദ്യ നരഃ സ്നാത്വാ വികൽമഷഃ।
ദേവാൻപിതൄംശ്ചാർചയിത്വാ ഋഷിലോകം പ്രപദ്യതേ ॥ 3-82-49 (19333)
യദി തത്രവസേൻമാസം ശാകാഹാരോ നരാധിപ।
`ദ്വാദശാഹസ്യ യജ്ഞസ്യ ഫലം സ ലഭതേ നരഃ' ॥ 3-82-50 (19334)
ഭൃഗുതുംഗം സമാസാദ്യ വാജിമേധഫലം ലഭേത്।
ഗത്വാ വീരപ്രമോക്ഷം ച സർവപാപൈഃ പ്രമുച്യതേ ॥ 3-82-51 (19335)
കൃത്തികാമഘയോശ്ചൈവ തീർഥമാസാദ്യ ഭാരത।
അഗ്നിഷ്ടോമാതിരാത്രാഭ്യാം ഫലമാപ്നോതി മാനവഃ ॥ 3-82-52 (19336)
തത്ര സന്ധ്യാം സമാസാദ്യ വിദ്യാതീർഥമനുത്തമം।
ഉപസ്പൃശ്യ ച വൈ വിദ്യാം യത്ര തത്രോപപദ്യതേ ॥ 3-82-53 (19337)
മഹാശ്രമേ വസേദ്രാത്രിം സർവപാപപ്രമോചനേ।
ഏകകാലം നിരാഹാരോ ലോകാനാവസതേ ശുഭാൻ ॥ 3-82-54 (19338)
ഷഷ്ഠാകാലോപവാസേന മാസമുഷ്യ മഹാലയേ।
സർവപാപവിശുദ്ദാത്മാ വിന്ദേദ്ബഹു സുവർണകം।
ദശാപരാന്ദശപൂർവാന്നരാനുദ്ധരതേ കുലം ॥ 3-82-55 (19339)
അഥ വേതസികാം ഗത്വാ പിതാമഹനിഷേവിതാം।
അശ്വമേധമവാപ്നോതി ഗച്ഛേദൌശനസീം ഗതിം ॥ 3-82-56 (19340)
അഥ സുന്ദരികാതീർഥം പ്രാപ്യ സിദ്ധനിഷേവിതം।
രൂപസ്യ ഭാഗീ ഭവതി ദൃഷ്ടമേതത്പുരാതനൈഃ ॥ 3-82-57 (19341)
തതോ വൈ ബ്രാഹ്മണം ഗത്വാ ബ്രഹ്മചാരീ ജിതേന്ദ്രിയഃ।
പദ്മവർണേന യാനേന ബ്രഹ്മലോകം പ്രപദ്യതേ ॥ 3-82-58 (19342)
തതസ്തു നൈമിഷം ഗച്ഛേത്പുണ്യം സിദ്ധനിഷേവിതം।
തത്ര നിത്യം നിവസതി ബ്രഹ്മാ ദേവഗണൈഃ സഹ ॥ 3-82-59 (19343)
നൈമിഷം മൃഗയാണസ് പാപസ്യാർധം പ്രണശ്യതി।
പ്രവിഷ്ടമാത്രസ്തു നരഃ സർവപാപൈഃ പ്രമുച്യതേ ॥ 3-82-60 (19344)
തത്ര മാസം വസേദ്ധീരോ നൈമിഷേ തീർഥതത്പരഃ।
പൃഥിവ്യാം യാനി തീർഥാനി താനി തീർഥാനി നൈംമിഷേ ॥ 3-82-61 (19345)
കൃതാഭിഷേകസ്തത്രൈവ നിയതോ നിയതാശനഃ।
ഗവാം മേധസ്യ യജ്ഞസ്യ ഫലം പ്രാപ്നോതി ഭാരത।
പുനാത്യാസപ്തമം ചൈവ കുലം ഭരതസത്തമ ॥ 3-82-62 (19346)
യസ്ത്യജേന്നൈമിഷേ പ്രാണാനുപവാസപരായണഃ।
സ മോദേത്സർവലോകേഷു ഏവമാഹുർമനീഷിണഃ ॥ 3-82-63 (19347)
നിത്യം മേധ്യം ച പുണ്യം ച നൈമിഷം നൃപസത്തമ ॥ 3-82-64 (19348)
ഗംഗോദ്ഭേദം സമാസാദ്യ ത്രിരാത്രോപോഷിതോ നരഃ।
വാജപേയമവാപ്നോതി ബ്രഹ്മഭൂതോ ഭവേത്സദാ ॥ 3-82-65 (19349)
സരസ്വതീം സമാസാദ്യ തർപയേത്പിതൃദേവതാഃ।
സാരസ്വതേഷു ലോകേഷു മോദതേ നാത്ര സംശയഃ ॥ 3-82-66 (19350)
തതശ്ച ബാഹുദാം ഗച്ഛേദ്ബ്രഹ്മചാരീ സമാഹിതഃ।
തത്രോഷ്യ രജനീമേകാം സ്വർഗലോകേ മഹീയതേ।
ദേവസത്രസ്യ യജ്ഞസ്യ ഫലംപ്രാപ്നോതി കൌരവ ॥ 3-82-67 (19351)
തതഃ ക്ഷീരവതീം ഗച്ഛേത്പുണ്യാം പുണ്യതരൈർവൃതാം।
പിതൃദേവാർചനപരോ വാജപേയമവാപ്നുയാത് ॥ 3-82-68 (19352)
വിമലാശോകമാസാദ്യ ബ്ര്ഹമചാരീ സമാഹിതഃ।
തത്രോഷ്യ രജനീമേകാം സ്വർഗലോകേ മഹീയതേ ॥ 3-82-69 (19353)
ഗോപ്രതാരം തതോ ഗച്ഛേത്സരയ്വാസ്തീർഥമുത്തമം।
യത്ര രാമോ ഗതഃ സ്വർഗം സഭൃത്യബലവാഹനഃ।
ദേഹം ത്യക്ത്വാ മഹാരാജ തസ്യ തീർഥസ്യ തേജസാ ॥ 3-82-70 (19354)
രാമസ്യ ച പ്രസാദേന വ്യവസായാച്ച ഭാരത।
തസ്മിംസ്തീർഥേ നരഃ സ്നാത്വാ ഗോപ്രതാരേ നരാധിപ।
സർവപാപവിശുദ്ധാത്മാ സ്വർഗലോകേ മഹീയതേ ॥ 3-82-71 (19355)
രാമതീർഥേ നരഃ സ്നാത്വാ ഗോമത്യാം കുരുനന്ദന।
അശ്വമേധമവാപ്നോതി പുനാതി ച കുലം നരഃ ॥ 3-82-72 (19356)
ശതസാഹസ്രകം തീർഥം തത്രൈവ ഭരതർഷഭ ॥ 3-82-73 (19357)
തത്രോപസ്പർശനം കൃത്വാ നിയതോ നിയതാശനഃ।
ഗോസഹസ്രഫലം പുണ്യം പ്രാപ്നോതി ഭരതർഷഭ ॥ 3-82-74 (19358)
രതതോ ഗച്ഛേത രാജേനദ്ര ഭർതൃസ്ഥാനമനുത്തമം।
അശ്വമേധസ്യ യജ്ഞസ്യ ഫലം പ്രാപ്നോതി മാനവഃ ॥ 3-82-75 (19359)
കോടിതീർഥേ നരഃ സ്നാത്വാ അർചയിത്വാ ഗുഹം നൃപ।
ഗോസഹസ്രഫംല വിദ്യാത്തേജസ്വീ ച ഭവേന്നരഃ ॥ 3-82-76 (19360)
തതോ വാരാണസീം ഗത്വാ അർചയിത്വാ നൃഷധ്വജം।
കപിലാഹ്രദേ നരഃ സ്നാത്വാരാജസൂയമവാപ്നുയാത് ॥ 3-82-77 (19361)
അവിമുക്തം സമാസാദ്യ തീർഥസേവീ കുരൂദ്വഹ।
ദർശനാദ്ദേവദേവസ്യ മുച്യതേ ബ്രഹ്മഹത്യയാ ॥ 3-82-78 (19362)
പ്രാണാനുത്സൃജ്യതത്രൈവ മോക്ഷം പ്രാപ്നോതി മാനവഃ।
മാർകണ്ഡേയസ്യ രാജേന്ദ്ര തീർഥമാസാദ്യ ദുർലഭം ॥ 3-82-79 (19363)
ഗോമതീഗംഗയോശ്ചൈവ സംഗമേ ലോകവിശ്രുതേ।
അഗ്നിഷ്ടോമമവാപ്നോതി കുലം ചൈവ സമുദ്ധരേത് ॥ 3-82-80 (19364)
തതോ ഗയാം സമാസാദ്യ ബ്രഹ്മചാരീ സമാഹിതഃ।
അശ്വമേധമവാപ്നോതി കുലം ചൈവ സമുദ്ധരേത് ॥ 3-82-81 (19365)
തത്രാക്ഷയവടോ നാമ ത്രിഷു ലോകേഷു വിശ്രുതഃ।
തത്ര ദത്തം പിതൃഭ്യസ്തു ഭവത്യക്ഷയമുച്യതേ ॥ 3-82-82 (19366)
മഹാനദ്യാമുപസ്പൃശ്യ തർപയേത്പിതൃദേവതാഃ।
അക്ഷയാൻപ്രാപ്നുയാല്ലോകാൻകുലം ചൈവ സമുദ്ധരേത് ॥ 3-82-83 (19367)
തതോ ബ്രഹ്മസരോ ഗത്വാ ധർമാരണ്യോപശോഭിതം।
ബ്രഹ്മലോകമവാപ്നോതി പ്രഭാതാമേവ ശർവരീം ॥ 3-82-84 (19368)
ബ്രഹ്മണാ തത്ര സരസി യൂപശ്രേഷ്ഠഃ സമുച്ഛ്രിതഃ।
യൂപം പ്രദക്ഷിണീകൃത്യ വാജപേയഫലം ലഭേത് ॥ 3-82-85 (19369)
തതോ ഗച്ഛേത രാജേന്ദ്ര ധേനുകം ലോകവിശ്രുതം।
ഏകരാത്രോഷിതോ രാജൻപ്രയച്ഛേത്തിലധേനുകാം ॥ 3-82-86 (19370)
സർവപാപവിശുദ്ധാത്മാ സോമലോകം ബ്രജേദ്ഭുവം।
തത്ര ചിഹ്നിം മഹദ്രാജന്നദ്യാപി സുമഹദ്ഭൃശം ॥ 3-82-87 (19371)
കപിലായാഃ സവത്സായാശ്ചരന്ത്യാഃ പർവതേ കൃതം।
സവത്സായാഃ പദാനി സ്മ ദൃശ്യന്തേഽദ്യാപി ഭാരത ॥ 3-82-88 (19372)
തേഷൂപസ്പൃശ്യ രാജേന്ദ്രപദേഷു നൃപസത്തമ।
യത്കഞ്ചിദശുഭം കർമ തത്പ്രണശ്യതി ഭാരത ॥ 3-82-89 (19373)
തതോ ഗൃധ്രവടം ഗച്ഛേത്സ്ഥാനം ദേവസ്യ ധീമതഃ।
സ്നായീത ഭസ്മനാ തത്ര അഭിഗംയ വൃഷധ്വജം ॥ 3-82-90 (19374)
ബ്രാഹ്മണേന ഭവേച്ചീർണം വ്രതം ദ്വാദശവാർഷികം।
ഇതരേഷാം തു വർണാനാം സർവപാപം പ്രണശ്യതി ॥ 3-82-91 (19375)
ഉദ്യന്തം ച തതോ ഗച്ഛേത്പർവതം ഗീതനാദിതം।
സാവിത്ര്യാസ്തു പദം തത്ര ദൃശ്യതേ ഭരതർഷഭ ॥ 3-82-92 (19376)
തത്രസന്ധ്യാമുപാസീത ബ്രാഹ്മണഃ സംശിതവ്രതഃ।
ഉപാസിതാ ഭവേത്സന്ധ്യാ തേന ദ്വാദശവാർഷികീ ॥ 3-82-93 (19377)
യോനിദ്വാരം ച തത്രൈവ വിശ്രുതം ഭരതർഷഭ।
തത്രാഭിഗംയ മുച്യേത പുരുഷോ യോനിസങ്കരാത് ॥ 3-82-94 (19378)
കൃഷ്ണശുക്ലാവുഭൌ പക്ഷൌ ഗയായാം യോ വസേന്നരഃ।
പുനാത്യാസപ്തമം രാജൻകുലം നാസ്ത്യത്ര സംശയഃ ॥ 3-82-95 (19379)
ഏഷ്ടവ്യാ ബഹവഃ പുത്രാ യദ്യേകോപി ഗയാം വ്രജേത്।
ഗൌരീം വാ വരയേത്കന്യാം നീലം വാ വൃഷമുത്സൃജേത് ॥ 3-82-96 (19380)
തതഃ ഫൽഗും വ്രജേദ്രാജംസ്തീർഥസേവീ നരാധിപ।
അശ്വമേധമവാപ്നോതി സിദ്ധിം ച മഹതീം വ്രജേത് ॥ 3-82-97 (19381)
തതോ ഗച്ഛേത രാജേന്ദ്ര ധർമപ്രസ്ഥം സമാഹിതഃ।
തത്ര ധർമോ മഹാരാജ നിത്യമാസ്തേ യുധിഷ്ഠിര ॥ 3-82-98 (19382)
തത്ര കൂപോദകം കൃത്വാ തേന സ്നാതഃ ശുചിസ്തഥാ।
പിതൄന്ദേവാംസ്തു സന്തർപ്യ മുക്തപാപോ ദിവം വ്രജേത് ॥ 3-82-99 (19383)
മതംഗസ്യാശ്രമസ്തത്രമഹർഷേർഭാവിതാത്മനഃ ॥ 3-82-100 (19384)
തം പ്രവിശ്യാശ്രമം ശ്രീമച്ഛ്രമശോകവിനാശനം।
ഗവാമയനയജ്ഞസ്യ ഫലംപ്രാപ്നോതി മാനവഃ ॥ 3-82-101 (19385)
ധർമം തത്രാഭിസംസ്പൃശ്യ വാജിമേധമവാപ്നുയാത് ॥ 3-82-102 (19386)
തതോ ഗച്ഛേത രാജേന്ദ്ര ബ്രഹ്മസ്ഥാനമനുത്തമം।
തത്രാഭിഗംയ രാജേന്ദ്ര ബ്രഹ്മാണം പുരുഷർഷഭ।
രാജസൂയാശ്വമേധാഭ്യാം ഫലം വിന്ദതി മാനവഃ ॥ 3-82-103 (19387)
തതോ രാജഗൃഹം ഗച്ഛേത്തീർഥസേവീ നരാധിപ।
ഉപസ്പൃശ്യ തതസ്തത്രകക്ഷീവാനിവ മോദതേ ॥ 3-82-104 (19388)
യക്ഷിണ്യാ നൈത്യകം തത്ര പ്രാശ്നീന പുരുഷഃ ശുചിഃ।
യക്ഷിണ്യാസ്തു പ്രസാദേന മുച്യതേ ബ്ര്ഹമഹത്യയാ ॥ 3-82-105 (19389)
മണഇനാഗം തതോ ഗത്വാ ഗോസഹസ്രഫലം ലഭേത് ॥ 3-82-106 (19390)
തൈർഥികം ഭുഞ്ജതേ യസ്തു മണിനാഗസ് ഭാരത।
ദഷ്ടസ്യാശീവിഷേണാപി ന തസ്യ ക്രമതേ വിപം ॥ 3-82-107 (19391)
തത്രോഷ് രജനീഭേകാം ഗോസഹസ്രഫംല ലഭേത്।
തതോ ഗച്ഛേത ബ്രഹ്മർപേർഗൌതമസ്യ വനം പ്രിയം ॥ 3-82-108 (19392)
അഹല്യായാ ഹ്രദേ സ്നാത്വാ വ്രജേത പരമാം ഗതിം।
അഭിഗംയാശ്രമം രാജന്വിനദ്തേ ശ്രിയമാത്മനഃ ॥ 3-82-109 (19393)
തത്രോദപാനം ധർമജ്ഞ ത്രിപു ലോകേഷു വിശ്രുതം।
തത്രാഭിഷേകം കൃത്വാ തു വാജിമേധമവാപ്നുയാത് ॥ 3-82-110 (19394)
ജനകസ് തു രാജർഷേഃ കൂപസ്ത്രിദശപൂജിതഃ।
തത്രാഭിഷേകം കൃത്വാ തു വിഷ്ണുലോകമവാപ്നുയാത് ॥ 3-82-111 (19395)
തതോ വിനശനം ഗച്ഛേത്സർവപാപപ്രമോചനം।
വാജപേയമവാപ്നോതി സോമലോകം ച ഗച്ഛതി ॥ 3-82-112 (19396)
ഗണ്ഡകീം തു സമാസാദ്യ സർവതീർഥജലോദ്ഭവാം।
വാജപേയമവാപ്നോതി സൂര്യലോകം ച ഗച്ഛതി ॥ 3-82-113 (19397)
കതതോ വിശല്യാമാസാദ്യ നദീം ത്രൈലോക്യവിശ്രുതാം।
അഗ്നിഷ്ടോമമവാപ്നോതി സ്വർഗലോകം ച ഗച്ഛതി ॥ 3-82-114 (19398)
തതോഽധിവംഗം ധർമജ്ഞ സമാവിശ്യ തതോ വനം।
ഗുഹ്യകേഷു മഹാരാജ മോദതേ നാത്ര സംശയഃ ॥ 3-82-115 (19399)
കംപനാം തു സമാസദ്യ നദീം സിദ്ധനിവേഷിതാം।
പുണ്ഡരീകമവാപ്നോതി സ്വർഗലോകം ച ഗച്ഛതി ॥ 3-82-116 (19400)
അഥ മാഹേശ്വരീം ധാരാം സമാസാദ്യ ധരാധിപ।
അശ്വമേധമവാപ്നോതി കുലം ചൈവ സമുദ്ധരേത് ॥ 3-82-117 (19401)
ദിവൌകസാം പുഷ്കരിണീം സമാസാദ്യ നരാധിപ।
ന ദുർഗതിമവാപ്നോതി വാജിമേധം ച വിന്ദതി ॥ 3-82-118 (19402)
അഥ സോമപദം ഗച്ഛേദ്ബ്രഹ്മചാരീ സമാഹിതഃ।
മാഹേശ്വരപദേ സ്നാത്വാ വാജിമേധഫലം ലഭേത് ॥ 3-82-119 (19403)
തത്രകോടീ തു തീർഥാനാം വിശ്രുതാ ഭരതർഷഭ।
കൂർമരൂപേണ രാജേന്ദ്ര ഹ്യസുരേണ ദുരാത്മനാ ॥ 3-82-120 (19404)
ഹ്രിയമാണാ ഹൃതാ രാജന്വിഷ്ണുനാ പ്രഭവിഷ്ണുനാ।
തത്രാഭിഷേകം കുർവീത തീർഥകോട്യാം യുധിഷ്ഠിര ॥ 3-82-121 (19405)
പുണ്ഡരീകമവാപ്നോതി വിഷ്ണുലോകം ച ഗച്ഛതി।
തതോ ഗച്ഛേത രാജേന്ദ്രസ്ഥാനം നാരായണസ്യ ച ॥ 3-82-122 (19406)
സദാ സന്നിഹിതോ യത്രവിഷ്ണുർവസതി ഭാരത।
യത്രബ്രഹ്മാദയോ ദേവാ ഋഷയശ്ച തപോധനാഃ ॥ 3-82-123 (19407)
ആദിത്യാ വസവോ രുദ്രാ ജനാർദനമുപാസതേ।
ശാലഗ്രാമ ഇതി ഖ്യാതോ വിഷ്ണുരദ്ഭുതകർമകഃ ॥ 3-82-124 (19408)
അഭിഗംയ ത്രിലോകേശം വരദം വിഷ്ണുമവ്യയം।
അശ്വമേധമവാപ്നോതി വിഷ്ണുലോകം ച ഗച്ഛതി ॥ 3-82-125 (19409)
തത്രോപദാനം ധർമജ്ഞ സർവപാപപ്രമോചനം।
സമുദ്രാസ്തത്രചത്വാരഃ കൂപേ സംനിഹിതാഃ സദാ।
തത്രോപസ്പൃശ് രാജേന്ദ്ര ന ദുർഗതിമവാപ്നുയാത് ॥ 3-82-126 (19410)
അഭിഗംയ ത്രിലോകേശം വരദം വിഷ്ണുമവ്യയം।
വിരാജതി യഥാസോമോ മേഘൈർമുക്തോ നരാധിപ ॥ 3-82-127 (19411)
ജാതിസ്മരമുപസ്പൃശ്യ ശുചിഃ പ്രയതമാനസഃ।
ജാതിസ്മരത്വമാപ്നോതി സ്നാത്വാ തത്ര ന സംശയഃ ॥ 3-82-128 (19412)
വദേശ്വരപുരം ഗത്വാ അർചയിത്വാ തു കേശവം।
ഈപ്സിതാംʼല്ലഭതേ കാമാനുപവാസാന്ന സംശയഃ ॥ 3-82-129 (19413)
തതസ്തു വാമനം ഗത്വാ സർവപാപപ്രമോചനം।
അഭിഗംയ ഹരിം ദേവം ന ദുർഗതിമവാപ്നുയാത് ॥ 3-82-130 (19414)
ഭരതസ്യാശ്രമം ഗച്ഛേത്സർവപാപപ്രമോചനം ॥ 3-82-131 (19415)
കൌശികീം തത്ര ഗച്ഛേത മഹാപാപപ്രണാശിനീം।
രാജസൂയസ്യ യജ്ഞസ്യ ഫലം പ്രാപ്നോതി മാനവഃ ॥ 3-82-132 (19416)
തതോ ഗച്ഛേത രാജേന്ദ്ര ചംപകാരണ്യമുത്തമം।
തത്രോഷ്യ രജനീമേകാം ഗോസഹസ്രഫലം ലഭേത് ॥ 3-82-133 (19417)
അഥ ജേഷ്ഠിലമാസാദ്യ തീർധം പരമദുർലഭം।
തത്രോഷ്യ രജനീമേകാം ഗോസഹസ്രഫലം ലഭേത് ॥ 3-82-134 (19418)
തത്ര വിശ്വേശ്വരം ദൃഷ്ട്വാ ദേവ്യാ സഹ മഹാദ്യുതിം।
മിത്രാവരുണയോർലോകാനാപ്നോതി പുരുഷർഷഭ।
ത്രിരാത്രോപോഷിതസ്തത്രഅഗ്നിഷ്ടോമഫലം ലഭേത് ॥ 3-82-135 (19419)
കന്യാസംവേദ്യമാസാദ്യ നിയതോ നയിതാശനഃ।
മനോഃ പ്രജാപതേർലോകാനാപ്നോതി പുരുഷർഷഭ ॥ 3-82-136 (19420)
കന്യായാം യേ പ്രയച്ഛന്തി ദാനമണ്വപി ഭാരത।
തദക്ഷയ്യമിതി പ്രാഹുർഋഷയഃ സംശിതവ്രതാഃ ॥ 3-82-137 (19421)
തതോ നിർവീരമാസാദ്യ ത്രിപു ലോകേപു വിശ്രുതം।
അശ്വമേധമവാപ്നോതി വിഷ്ണുലോകം ച ഗച്ഛതി ॥ 3-82-138 (19422)
യേ ത്വിന്ധനം പ്രയച്ഛന്തി നിർവീരാസംഗമേ നരാഃ।
തേ യാന്തി നരശാർദൂല ശക്രലോകമനാമയം ॥ 3-82-139 (19423)
തത്രാശ്രമോ വസിഷ്ഠസ് ത്രിഷു ലോകേഷു വിശ്രുതഃ।
തത്രാഭിഷേകം കുർവാണോ വാജപേയമവാപ്നുയാത് ॥ 3-82-140 (19424)
ദേവകൂടം സമാസാദ്യ ബ്രഹ്മർഷിഗണസേവിതം।
അശ്വമേധമവാപ്നോതി കുലം ചൈവ സമുദ്ധരേത് ॥ 3-82-141 (19425)
തതോ ഗച്ഛേത രാജേന്ദ്ര കൌശികസ്യ മുനേർഹ്രദം।
യത്ര സിദ്ധിം പരാം പ്രാപ്തോ വിശ്വാമിത്രോഥ കൌശികഃ ॥ 3-82-142 (19426)
തത്ര മാസം വസേദ്വീര കൌശിക്യാം ഭരതർഷഭ।
അശ്വമേധസ്യ യത്പുണ്യം തൻമാസേനാധിഗച്ഛതി ॥ 3-82-143 (19427)
സർവതീർഥവരേ ചൈവ യോ വസേത മഹാഹ്രദേ।
ന ദുർഗതിമവാപ്നോതി വിന്ദ്യാദ്ബഹു സുവർണകം ॥ 3-82-144 (19428)
കുമാരമഭിഗംയാഥ വീരാശ്രമനിവാസിനം।
അശ്വമേധമവാപ്നോതി നരോ നാസ്ത്യത്ര സംശയഃ ॥ 3-82-145 (19429)
അഗ്നിധാരാം സമാസാദ്യ ത്രിഷു ലോകേഷു വിശ്രുതാം।
തത്രാഭിഷേകം കുർവാണോ ഹ്യഗ്നിഷ്ടോമമവാപ്നുയാത് ॥ 3-82-146 (19430)
അഭിഗംയ മഹാദേവം വരദം വിഷ്ണുമവ്യയം।
പിതാമഹസരോ ഗത്വാ ശൈലരാജസമീപതഃ।
തത്രാഭിഷേകം കുർവാണോ ഹ്യഗ്നിഷ്ടോമമവാപ്നുയാത് ॥ 3-82-147 (19431)
പിതാമഹസ്യ സരസഃ പ്രസ്രുതാ ലോകപാവനീ।
കുമാരധാരാ തത്രൈവ ത്രിഷു ലോകേഷു വിശ്രുതാ ॥ 3-82-148 (19432)
യത്രസ്നാത്വാ കൃതാർഥോസ്മീത്യാത്മാനമവഗച്ഛതി।
ഷഷ്ഠകാലോപവാസേന മുച്യതേ ബ്രഹ്മഹത്യയാ ॥ 3-82-149 (19433)
തതോ ഗച്ഛേത ധർമജ്ഞ തീർഥസേവനതത്പരഃ।
ശിഖരം വൈ മഹാദേവ്യാ ഗൌര്യാസ്ത്രൈലോക്യവിശ്രുതം ॥ 3-82-150 (19434)
സമാരുഹ്യ നരശ്രേഷ്ഠ സ്തനകുണ്ഡേഷു സംവിശേത്।
സ്തനകുണ്ഡമുപസ്പൃശ്യ വാജപേയഫലം ലഭേത് ॥ 3-82-151 (19435)
തത്രാഭിഷേകം കുർവാണഃ പിതൃദേവാർചനേ രതഃ।
ഹയമേധമവാപ്നോതി ശക്രലോകം ച ഗച്ഛതി ॥ 3-82-152 (19436)
താംരാരുണം സമാസാദ്യ ബ്രഹ്മചാരീ സമാഹിതഃ।
അശ്വമേമവാപ്നോതി ബ്രഹ്മലോകം ച ഗച്ഛതി ॥ 3-82-153 (19437)
നന്ദിന്യാം ച സമാസാദ്യ കൂപം ദേവനിഷേവിതം।
നരമേധസ് യത്പുണ്യം തദാപ്തോതി നരാധിപ ॥ 3-82-154 (19438)
കാലികാസംഗമേ സ്നാത്വാ കൌശിക്യരുണയോർഗതഃ।
ത്രിരാത്രോപോഷിതോ രാജൻസർവപാപൈഃ പ്രമുച്യതേ ॥ 3-82-155 (19439)
ഉർവശീതീർഥമാസാദ്യ തതഃ സോമാശ്രമം ബുധഃ।
കുംഭകർണാശ്രമം ഗത്വാ പൂജ്യതേ ഭുവിമാനവഃ ॥ 3-82-156 (19440)
കോകാമുഖമുപസ്പൃശ് ബ്രഹ്മചാരീ യതവ്രതഃ।
ജാതിസ്മരത്വമാപ്നോതി ദൃഷ്ടമേതത്പുരാതനൈഃ ॥ 3-82-157 (19441)
പ്രാംഗദീം ച സമാസാദ്യ കൃതാത്മാ ഭവതി ദ്വിജഃ।
സർവപാപവിശുദ്ധാത്മാ ശക്രലോകം ച ഗച്ഛതി ॥ 3-82-158 (19442)
ഋഷഭദ്വീപമാസാദ്യ മേധ്യം ക്രൌഞ്ചനിഷൂദനം।
സരസ്വത്യാമുപസ്പൃശ്യ വിമാനസ്ഥോ വിരാജതേ ॥ 3-82-159 (19443)
ഔദ്ദാലകം മഹാരാജ തീർഥം മുനിനിഷേവിതം।
തത്രാഭിഷേകം കൃത്വാ വൈ സർവപാപൈഃ പ്രമുച്യതേ ॥ 3-82-160 (19444)
ധർമതീർഥം സമാസാദ്യ പുണ്യം ബ്രഹ്മർഷിസേവിതം।
വാജപേയമവാപ്നോതി വിമാനസ്ഥശ്ച പൂജ്യതേ ॥ 3-82-161 (19445)
അഥ പംപാം സമാസാദ്യ ഭാഗീരഥ്യാം കൃതോദകഃ।
ദണ്ഡാർതമഭിഗത്വാ തു ഗോസഹസ്രഫലം ലഭേത് ॥ 3-82-162 (19446)
`തതോ ലേവലികാം ഗച്ഛേത്പുണ്യാം പുണ്യോപസേവിതാം।
വാജപേയമവാപ്നോതി വിമാനസ്ഥശ്ച പൂജ്യതേ' ॥ 3-82-163 (19447)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി തീർഥയാത്രാപർവണി ദ്വ്യശീതിതമോഽധ്യായഃ ॥ 82 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-82-8 ശംയാ മുദ്ഗരാകൃതിര്യജ്ഞോപകരണവിശേഷഃ സ വലവതാക്ഷിപ്തോ യാവദ്ദൂരം പതേത് താവാന്ദേശഃ ശംയാനിപാതഃ തേഷു ഷട്സു ॥ 3-82-9 പുരാതനേ ഭവിഷ്യപുരാണാദൌ ॥ 3-82-16 ഛന്ദേന ഇച്ഛയാ ॥ 3-82-19 ത്വമുഖം ത്വത്പ്രധാനം ॥ 3-82-56 ഔശനസീം ഗതിം ശുക്രത്വം ॥ 3-82-71 വ്യവസായാന്നിശ്ചയാത് ॥ 3-82-105 നൈത്യക നൈവേദ്യം ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 083
॥ ശ്രീഃ ॥
3.83. അധ്യായഃ 083
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
നാരദേന യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി ഭീഷ്മായ പുലസ്ത്യോദിതതീർഥമഹിമാനുവാദപൂർവകമിഷ്ടദേശഗമനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-83-0 (19448)
പുലസ്ത്യ ഉവാച। 3-83-0x (1990)
അഥ സന്ധ്യാം സമാസാദ്യ സംവേദ്യേ തീർഥ ഉത്തമേ।
ഉപസ്പൃശ്യ നരോ വിദ്യാം ലഭതേ നാത്ര സംശയഃ ॥ 3-83-1 (19449)
രാമസ്യ ച പ്രസാദേന തീർഥം രാജൻകൃതം പുരാ।
തല്ലൌഹിത്യം സമാസാദ്യ വിന്ദ്യാദ്ബഹു സുവർണകം ॥ 3-83-2 (19450)
കരതോയാം സമാസാദ്യ ത്രിരാത്രോപോഷിതോ നരഃ।
അശ്വമേധമവാപ്നോതി പ്രജാപതികൃതോ വിധിഃ ॥ 3-83-3 (19451)
ഗംഗായാസ്തത്ര രാജേന്ദ്ര സാഗരസ്യ ച സംഗമേ।
അശ്വമേധം ദശഗുണം പ്രവദന്തി മനീഷിണഃ ॥ 3-83-4 (19452)
ഗംഗായാസ്ത്വപരം പാരം പ്രാപ്യ യഃ സ്നാതി മാനവഃ।
ത്രിരാത്രമുഷിതോ രാജൻസർവാൻകാമാനവാപ്നുയാത് ॥ 3-83-5 (19453)
തതോ വൈതരണീം ഗത്വാ സർവപാപപ്രമോചനീം।
വിരജാതീർഥമാസാദ്യ വിരാജതി യഥാ ശശീ ॥ 3-83-6 (19454)
പ്രഭവേച്ച കുലേ പുണ്യേ സർവപാപം വ്യപോഹതി।
ഗോസഹസ്രഫംല ലബ്ധ്വാ രപുനാതി സ്വകുലം നരഃ ॥ 3-83-7 (19455)
ശോണസ്യ ജ്യോതിരഥ്യായാഃ സംഗമേ നിയതഃ ശുചിഃ।
തർപയിത്വാ പിതൄന്ദേവാനഗ്നിഷ്ടോമഫലം ലഭേത് ॥ 3-83-8 (19456)
ശോണസ്യ നർമദായാശ് പ്രഭേദേ കുരുനന്ദന।
വംശഗുൽമ ഉപസ്പൃശ്യ വാചജിമേധഫലം ലഭേത് ॥ 3-83-9 (19457)
വാജപേയമവാപ്നോതി ത്രിരാത്രോപോഷിതോ നരഃ।
ഗോസഹസ്രഫലം വിന്ദ്യാത്കുലം ചൈവ സമുദ്ധരേത് ॥ 3-83-10 (19458)
കോസലാം തു സമാസാദ്യ കാലതീർഥമുപസ്പൃശേത്।
വൃഷഭൈകാദശഫലം ലഭതേ നാത്ര സംശയഃ ॥ 3-83-11 (19459)
പുഷ്പവത്യാമുപസ്പൃശ്യ ത്രിരാത്രോപോഷിതോ നരഃ।
ഗോസഹസ്രഫലം ലബ്ധ്വാ പുനാതി സ്വകുലം നൃപ ॥ 3-83-12 (19460)
തതോ ബദരികാതീർഥേ സ്നാത്വാ ഭരതസത്തമ।
ദീർഘമായുരവാപ്നോതി സ്വർഗലോകം ച ഗച്ഛതി ॥ 3-83-13 (19461)
തഥാ ചംപാം സമാസാദ്യ ഭാഗീരഥ്യാം കൃതോദകഃ।
ദണ്ഡാഖ്യമഭിഗംയൈവ ഗോസഹസ്രഫലം ലഭേത് ॥ 3-83-14 (19462)
ലപേടികാം തതോ ഗച്ഛേത്പുണ്യാം പുണ്യോപശോഭിതാം।
വാജപേയമവാപ്നോതി ദേവൈഃ സർവൈശ്ച പൂജ്യതേ ॥ 3-83-15 (19463)
തതോ മഹേന്ദ്രമാസാദ്യ ജാമദഗ്ന്യനിപേവിതം।
രാമതീർഥേ നരഃ സ്നാത്വാ വാജിമേധഫലം ലഭേത് ॥ 3-83-16 (19464)
മതംഗസ്യ തു കേദാരസ്തത്രൈവ കുരുനന്ദന।
തത്ര സ്നാത്വാ കുരുശ്രേഷ്ഠ ഗോസഹസ്രഫലം ലഭേത് ॥ 3-83-17 (19465)
ശ്രീപർവതം സമാസാദ്യ നദീതീരമുപസ്പൃശേത്।
രഅശ്വമേധമവാപ്നോതി പൂജയിത്വാ വൃഷധ്വജം ॥ 3-83-18 (19466)
ശ്രീപർവതേ മഹാദേവോ ദേവ്യാ സഹ മഹാദ്യുതിഃ।
ന്യവസത്പരമപ്രീതോ ബ്രഹ്മാ ച ത്രിദശൈഃ സഹ ॥ 3-83-19 (19467)
തത്ര ദേവഹ്രദേ സ്നാത്വാ ശുചിഃ പ്രയതമാനസഃ।
അശ്വമേധമവാപ്നോതി കുലം ചൈവ സമുദ്ധരേത് ॥ 3-83-20 (19468)
ഋഷഭം പർവതം ഗത്വാ പാണ്ഡ്യേഷു നൃപപൂജിതം।
വാജപേയമവാപ്നോതി നാകപൃഷ്ഠേ ച മോദതേ ॥ 3-83-21 (19469)
തതോ ഗച്ഛേത കാവേരീം വൃതാമപ്സരസാം ഗണൈഃ।
തത്രസ്നാത്വാ നരോ രാജൻഗോസഹസ്രഫലം ലഭേത് ॥ 3-83-22 (19470)
തതസ്തീരേ സമുദ്രസ്യ കന്യാതീർഥമുപസ്പൃശേത്।
തത്തോയം സ്പൃശ്യ രാജേന്ദ്ര സർവപാപൈഃ പ്രമുച്യതേ ॥ 3-83-23 (19471)
അഥ ഗോകർണമാസാദ്യ ത്രിഷു ലോകേഷു വിശ്രുതം।
സമുദ്രമധ്യേ രാജേന്ദ്ര സർവലോകനമസ്കൃതം ॥ 3-83-24 (19472)
രയത്ര ബ്രഹ്മാദയോ ദേവാ ഋഷയശ്ച തപോധനാഃ।
ഭൂതയക്ഷപിശാചാശ്ച കിന്നരാഃ സമഹോരഗാഃ ॥ 3-83-25 (19473)
സിദ്ധചാരണഗന്ധർവമാനുഷാഃ പന്നഗാസ്തഥാ।
സരിതഃ സാഗരാഃ ശൈലാ ഉപാസന്ത ഉമാപതിം ॥ 3-83-26 (19474)
തത്രേശാനം സമഭ്യർച്യ ത്രിരാത്രോപോഷിതോ നരഃ।
അശ്വമേധമവാപ്നോതി ഗാണപത്യം ച വിന്ദതി ॥ 3-83-27 (19475)
ഉഷ്യ ദ്വാദശരാത്രം തു പൂതാത്മാ ച ഭവേന്നരഃ ॥ 3-83-28 (19476)
തത ഏവ ച ഗായത്ര്യാഃ സ്ഥാനം ത്രൈലോക്യപൂജിതം।
ത്രിരാത്രമുഷിതസ്തത്ര ഗോസഹസ്രഫലം ലഭേത്।
നിദർശനം ച പ്രത്യക്ഷം ബ്രാഹ്മണാനാം നരാധിപ ॥ 3-83-29 (19477)
ഗായത്രീം പഠതേ യസ്തു യോനിസങ്കരജസ്തഥാ।
ഗാഥാ ച ഗാഥികാ ചാപി തസ്യ സംപദ്യതേ നൃപ ॥ 3-83-30 (19478)
അബ്രാഹ്മണസ്യ സാവിത്രീം പഠതസ്തു പ്രണശ്യതി ॥ 3-83-31 (19479)
സംവർതസ്യ തു വിപ്രർഷേർവാപീമാസാദ്യ ദുർലഭാം।
രൂപസ്യ ഭാഗീ ഭവതി സുഭഗശ്ച പ്രജായതേ ॥ 3-83-32 (19480)
തതോ വേണാം സമാസാദ്യ ത്രിരാത്രോപോഷിതോ നരഃ।
മയൂരഹംസസംയുക്തം വിമാനം ലഭതേ നരഃ ॥ 3-83-33 (19481)
തതോ ഗോദാവരീം പ്രാപ്യ നിത്യം സിദ്ധനിഷേവിതാം।
ഗവാം മേധമവാപ്നോതി വാസുകേർലോകമുത്തമം ॥ 3-83-34 (19482)
വേണായാഃ സംഗമേ സ്നാത്വാ വാജിമേധഫലം ലഭേത്।
വരദാസംഗമേ സ്നാത്വാ ഗോസഹസ്രഫലം ലഭേത് ॥ 3-83-35 (19483)
ബ്രഹ്മസ്ഥാനം സമാസാദ്യ ത്രിരാത്രോപോഷിതോ നരഃ।
ഗോസഹസ്രഫലം വിന്ദ്യാത്സ്വർഗലോകം ച ഗച്ഛതി ॥ 3-83-36 (19484)
കുശപ്ലവനമാസാദ്യ ബ്രഹ്മചാരീ സമാഹിതഃ।
ത്രിരാത്രമുഷിതഃ സ്നാത്വാ അശ്വമേധഫംല ലഭേത് ॥ 3-83-37 (19485)
തതോ ദേവഹ്രദേഽരണ്യേ കൃഷ്ണവേണാജലോദ്ഭവേ।
ജാതിസ്മരഹ്രദേ സ്നാത്വാ ഭവേജ്ജാതിസ്മരോ നരഃ।
യത്ര ക്രതുശതൈരിഷ്ട്വാ ദേവരാജോ ദിവം ഗതഃ ॥ 3-83-38 (19486)
അഗ്നിഷ്ടോമഫലം വിന്ദ്യാദ്ഗമനാദേവ ഭാരത।
തതഃ സർവഹ്രദേ സ്നാത്വാ ഗോസഹസ്രഫലം ലഭേത് ॥ 3-83-39 (19487)
തതോ വാപീം മഹാപുണ്യാം പയോഷ്ണീം സരിതാം വരാം।
പിതൃദേവാർചനരതോ ഗോസഹസ്രഫലം ലഭേത് ॥ 3-83-40 (19488)
ദണ്ഡകാരണ്യമാസാദ്യ പുണ്യം രാജന്നുപസ്പൃശേത്।
ഗോസഹസ്രഫലം തസ്യ സ്നാതമാത്രസ്യ ഭാരത ॥ 3-83-41 (19489)
ശരഭംഗാശ്രമം ഗത്വാ ശുകസ്യ ച മഹാത്മനഃ।
ന ദുർഗതിമവാപ്നോതി പുനാതി ച കുലം നരഃ ॥ 3-83-42 (19490)
തതഃ ശൂർപാരകം ഗച്ഛേജ്ജാമദഗ്ന്യനിഷേവിതം।
രാമതീർഥേ നരഃ സ്നാത്വാ വിന്ദ്യാദ്ബഹു സുവർണകം ॥ 3-83-43 (19491)
സപ്തഗോദാവരേ സ്നാത്വാ നിയതോ നിയതാശനഃ।
മഹത്പുണ്യമവാപ്നോതി ദേവലോകം ച ഗച്ഛതി ॥ 3-83-44 (19492)
തതോ ദേവപഥം ഗത്വാ നിയതോ നിയതാശനഃ।
ദേവസത്രസ്യ യത്പുണ്യം തദേവാപ്നോതി മാനവഃ ॥ 3-83-45 (19493)
തുംഗകാരണ്യമാസാദ്യ ബ്ര്ഹമചാരീ ജിതേന്ദ്രിയഃ।
വേദാനധ്യാപയത്തത്ര ഋഷിഃ സാരസ്വതഃ പുരാ ॥ 3-83-46 (19494)
തത്ര വേദേഷു നഷ്ടേഷു മുനേരംഗിരസഃ സുതഃ।
ഋഷീണആമുത്തരീയേഷു സൂപവിഷ്ടോ യഥാസുഖം ॥ 3-83-47 (19495)
ഓങ്കാരേണ യഥാന്യായം സംയഗുച്ചാരിതേന ഹ।
യേന യത്പൂർവമഭ്യസ്തം തത്സർവം സമുപസ്ഥിതം ॥ 3-83-48 (19496)
ഋഷയസ്തത്ര ദേവാശ്ച വരുണോഽഗ്നിഃ പ്രജാപതിഃ।
ഹരിർനാരായണസ്തത്ര മഹാദേവസ്തഥൈവ ച ॥ 3-83-49 (19497)
പിതാമഹശ്ച ഭഗവാന്ദേവൈഃ സഹ മഹാദ്യുതിഃ।
ഭൃഗും നിയോജയാമാസ യാജനാർഥേ മഹാദ്യുതിം ॥ 3-83-50 (19498)
തതഃ സ ചക്രേ ഭഗവാനൃഷീണാം വിധിവത്തദാ।
സർവേഷാം പുനരാധാനം വിധിദൃഷ്ടേന കർമണാ ॥ 3-83-51 (19499)
ആജ്യഭാഗേന തത്രാഗ്നീം തർപയിത്വാ യഥാവിധി।
ദേവാഃ സ്വഭവനം യാതാ ഋഷയശ്ച യഥാക്രമം ॥ 3-83-52 (19500)
തദരണ്യം പ്രവിഷ്ടസ്യ തുംഗകം രാജസത്തമ।
പാപം പ്രണശ്യത്യഖിലം സ്ത്രിയാ വാ പുരുഷസ്യ വാ ॥ 3-83-53 (19501)
തത്രമാസം വസേദ്ധീരോ നിയതോ നിയതാശനഃ।
ബ്രഹ്മലോകം വ്രജേദ്രാജൻകുലം ചൈവ സമുദ്ധരേത് ॥ 3-83-54 (19502)
മേധാവികം സമാസാദ്യ പിതൄന്ദേവാംശ്ച തർപയേത്।
അഗ്നിഷ്ടോമമവാപ്നോതി സ്മൃതിം മേധാം ച വിന്ദതി ॥ 3-83-55 (19503)
അത്ര കാലഞ്ചരം ഗത്വാ പർവതം ലോകവിശ്രുതം।
തത്ര ദേവഹ്രദേ സ്നാത്വാ ഗോസഹസ്രഫലം ലഭേത് ॥ 3-83-56 (19504)
ആത്മാനം സ്നാപയേത്തത്രഗിരൌ കാലഞ്ജരേ നൃപ।
സ്വർഗലോകേ മഹീയേത നരോ നാസ്ത്യത്ര സംശയഃ ॥ 3-83-57 (19505)
തതോ ഗിരിവരശ്രേഷ്ഠേ ചിത്രകൂടേ വിശാംപതേ।
മന്ദാകിനീം സമാസാദ്യ സർവപാപപ്രണാശിനീം ॥ 3-83-58 (19506)
തത്രാഭിഷേകം കുർവാണഃ പിതൃദേവാർചനേ രതഃ।
അശ്വമേധമവാപ്നോതി ഗതിം ച പരമാം വ്രജേത് ॥ 3-83-59 (19507)
തതോ ഗച്ഛേത ധർമജ്ഞ ഭർതൃസ്ഥാനമനുത്തമം।
യത്ര നിത്യം മഹാസേനോ ഗുഹഃ സന്നിഹിതോ നൃപ ॥ 3-83-60 (19508)
തത്ര ഗത്വാ നൃപശ്രേഷ്ഠ ഗമനാദേവ സിധ്യതി।
കോടിതീർഥേ നരഃ സ്നാത്വാ ഗോസഹസ്രഫലം ലഭേത് ॥ 3-83-61 (19509)
പ്രദക്ഷിണമുപാവൃത്യ ജ്യേഷ്ഠസ്ഥാനം വ്രജേന്നരഃ।
അഭിഗംയ മഹാദേവം വിരാജതി യഥാ ശശീ ॥ 3-83-62 (19510)
തത്ര കൂപേ മഹാരാജ വിശ്രുതാ ഭരതർഷഭ।
സമുദ്രാസ്തത്ര ചത്വാരോ നിവസന്തി യുധിഷ്ഠിര ॥ 3-83-63 (19511)
തത്രോപസ്പൃശ്യ രാജേന്ദ്ര പിതൃദേവാർചനേ രതഃ।
നിയതാത്മാ നരഃ പൂതോ ഗച്ഛേത പരമാം ഗതിം ॥ 3-83-64 (19512)
തതോ ഗച്ഛേത രാജേന്ദ്ര ശൃംഗബേരപുരം മഹത്।
യത്രതീർണോ മഹാരാജ രാമോ ദാശരഥിഃ പുരാ ॥ 3-83-65 (19513)
രകതസ്മിംസ്തീർഥേ മഹാബാഹോ സ്നാത്വാ പാപൈഃ പ്രമുച്യതേ।
ഗംഗായാം തു നരഃ സ്നാത്വാ ബ്രഹ്മചാരീ സമാഹിതഃ ॥ 3-83-66 (19514)
വിധൂതപാപ്മാ ഭവതി വാജപേയം ച വിന്ദതി।
തതോ മുഞ്ജവടം ഗച്ഛേത്സ്ഥാനം ദേവസ്യ ധീമതഃ ॥ 3-83-67 (19515)
അഭിഗംയ മഹാദേവമഭിവാദ്യ ച ഭാരത।
പ്രദക്ഷിണമുപാവൃത് യഗാണപത്യമവാപ്നുയാത് ॥ 3-83-68 (19516)
തസ്മിംസ്തീർഥേ തു ജാഹ്നവ്യാം സ്നാത്വാ പാപൈഃ പ്രമുച്യതേ।
തതോ ഗച്ഛേത രാജേന്ദ്ര പ്രയാഗമൃഷിസംസ്തുതം ॥ 3-83-69 (19517)
യത്ര ബ്രഹ്മാദയോ ദേവാ ദിശശ്ച സദിഗീശ്വരാഃ।
ലോകപാലാശ്ച സാധ്യാശ്ച പിതരോ ലോകസംമതാഃ ॥ 3-83-70 (19518)
സനത്കുമാരപ്രമുഖാസ്തഥൈവ പരമർഷയഃ।
അംഗിരഃപ്രമുഖാശ്ചൈവ തഥാ ബ്രഹ്മർഷയോഽമലാഃ ॥ 3-83-71 (19519)
തഥാ നാഗാഃ സുപർണശ്ച സിദ്ധാശ്ചക്രചരാസ്തഥാ।
സരിതഃ സാഗരാശ്ചൈവ ഗന്ധർവാപ്സരസോഽപി ച ॥ 3-83-72 (19520)
ഹരിശ്ച ഭഗവാനാസ്തേ പ്രജാപതിപുരസ്കൃതഃ।
തത്ര ത്രീണ്യഗ്നികുണ്ഡാനി യേഷാം മധ്യേന ജാഹ്നവീ ॥ 3-83-73 (19521)
പ്രയാഗാദഭിനിഷ്ക്രാന്താ സർവതീർഥപുരസ്കൃതാ।
തപനസ്യ സുതാ ദേവീ ത്രിഷു ലോകേഷു വിശ്രുതാ ॥ 3-83-74 (19522)
യമുനാ ഗംഗയാ സാർധം സംഗതാ ലോകപാവനീ।
ഗംഗായമുനയോർമധ്യം പൃഥിവ്യാ ജഘനം സ്മൃതം ॥ 3-83-75 (19523)
പ്രയാഗം ജഘനസ്ഥാനമുപസ്ഥമൃഷയോ വിദുഃ।
പ്രയാഗം സപ്രതിഷ്ഠാനം കംബലാശ്വതരൌ തഥാ ॥ 3-83-76 (19524)
തീർഥം ഭോഗവതീ ചൈവ വേദിരേഷാ പ്രജാപതേഃ।
തത്രവേദാശ്ച യജ്ഞാശ്ച മൂർതിമന്തോ യുധിഷ്ഠിര ॥ 3-83-77 (19525)
പ്രജാപതിമുപാസന്തേ ഋഷയശ്ച തപോധനാഃ।
യജന്തേ ക്രതുഭിർദേവാസ്തഥാ ചക്രധരാ നൃപാഃ ॥ 3-83-78 (19526)
തതഃ പുണ്യതമം നാമ ത്രിഷു ലോകേഷു ഭാരത।
പ്രയാഗം സർവതീർഥേഭ്യഃ പ്രവദന്ത്യധികം വിഭോ ॥ 3-83-79 (19527)
ശ്രവണാത്തസ്യ തീർഥസ് നാമസങ്കീർതനാദപി।
മൃത്യുകാലഭയാച്ചാപി നരഃ പാപാത്പ്രമുച്യതേ ॥ 3-83-80 (19528)
തത്രാഭിഷേകം യഃ കുര്യാത്സംഗമേ ലോകവിശ്രുതേ।
പുണ്യം സ ഫലമാപ്നോതി രാജസൂയാശ്വമേധയോഃ ॥ 3-83-81 (19529)
ഏഷാ യജനഭൂമിർഹി ദേവാനാമഭിസംസ്കൃതാ।
തത്ര രദത്തം സൂക്ഷ്മമപി മഹദ്ഭവതി ഭാരത ॥ 3-83-82 (19530)
ന വേദവചനാത്താത ന ലോകവചനാദപി।
മതിരുത്ക്രമണീയാ തേ പ്രയാഗമരണം പ്രതി ॥ 3-83-83 (19531)
ദശതീർതസഹസ്രാണി ഷഷ്ടിഃ കോട്യസ്തഥാഽപരാഃ।
യേഷാം സാന്നിധ്യമത്രൈവ കീർതിതം കുരുന്ദന ॥ 3-83-84 (19532)
ചതുർവിദ്യേ ച യത്പുണ്യം സത്യവാദിഷു ചൈവ യത്।
സ്നാത ഏവ തദാപ്നോതി ഗംഗായമുനസംഗമേ ॥ 3-83-85 (19533)
തത്ര ഭോഗവതീ നാമ വാസുകേസ്തീർഥമുത്തമം।
തത്രാഭിഷേകം യഃ കുര്യാത്സോഽശ്വമേധഫലം ലഭേത് ॥ 3-83-86 (19534)
തത്ര ഹംസപ്രപതനം തീർഥം ത്രൈലോക്യവിശ്രുതം।
ദശാശ്വമേധികം ചൈവ ഗംഗായാം കുരുനന്ദന ॥ 3-83-87 (19535)
കുരുക്ഷേത്രസമാ ഗംഗാ യത്രതത്രാവഗാഹിതാ।
വിശേഷോ വൈ കനഖലേ പ്രയാഗേ പരമം മഹത് ॥ 3-83-88 (19536)
യദ്യകാര്യശതം കൃത്വാ കൃതംഗംഗാവസേചനം।
സർവം തത്തസ്യ ഗംഗാപോ ദഹത്യഗ്നിരിവേന്ധനം ॥ 3-83-89 (19537)
സർവം കൃതയുഗേ പുണ്യന്ത്രേതായാം പുഷ്കരം സ്മൃതം।
ദ്വാപരേഽപി കുരുക്ഷേത്രം ഗംഗാ കലിയുഗേ സ്മൃതാ ॥ 3-83-90 (19538)
പുഷ്കരേ തു തപസ്തപ്യേദ്ദാനം ദദ്യാൻമഹാലയേ।
മലയേ ത്വഗ്നിമാരോഹേദ്ഭൃഗുതുന്ദേ ത്വനാശനം ॥ 3-83-91 (19539)
പുഷ്കരേ തു കുരുക്ഷേത്രേ രഗംഗായാം മഗധേഷു ച।
സ്നാത്വാ താരയതേ ജന്തുഃ സപ്തസപ്താവരാംസ്തഥാ ॥ 3-83-92 (19540)
പുനാതി കീർതിതാ പാപം ദൃഷ്ടാ ഭദ്രം പ്രയച്ഛതി।
അവഗാഢാ ച പീതാ ച പുനാത്യാസപ്തമം കുലം ॥ 3-83-93 (19541)
യാവദസ്ഥി മനുഷ്യസ് ഗംഗായാഃ സ്പൃശതേ ജലം।
താവത്സ പുരുഷോ രാജൻസ്വർഗലോകേ മഹീപതേ ॥ 3-83-94 (19542)
യഥാ പുണ്യാനി തീർഥാനി പുണ്യാന്യായതനാനി ച।
ഉപാസ്യ പുണ്യം ലബ്ധ്വാ ച ഭവത്യമരലോകഭാക് ॥ 3-83-95 (19543)
ന ഗംഗാസദൃശം തീർഥം ന ദേവഃ കേശവാത്പരഃ।
ബ്രാഹ്മണേഭ്യഃ പരം നാസ്തി ഏവമാഹ പിതാമഹഃ ॥ 3-83-96 (19544)
യത്ര ഗംഗാ മഹാരാജ സ ദേശസ്തത്തപോകവനം।
സിദ്ധിക്ഷേത്രം ച തജ്ജ്ഞേയം ഗംഗാതീരസമാശ്രിതം ॥ 3-83-97 (19545)
ഇദം സത്യന്ദ്വിജാതീനാം സാധൂനാമാത്മനോപി ച।
സുഹൃദാം ച ജപേത്കർമേ ശിഷ്യസ്യാനുഗതസ്യ ച ॥ 3-83-98 (19546)
ഇദം ധന്യമിദം മേധ്യമിദം സ്വർഗ്യമിദം സുഖം।
ഇദം പുണ്യമിദം രംയം പാവനം ധർംയമുത്തമം ॥ 3-83-99 (19547)
മഹർഷീണാമിദം ഗുഹ്യം സർവപാപപ്രമോചനം।
അധീത്യദ്വിജമധ്യേ ച നിർമലഃ സ്വർഗമാപ്നുയാത് ॥ 3-83-100 (19548)
ശ്രീമത്സ്വർഗ്യം തഥാ പുണ്യം സപത്നശമനം ശിവം।
മേധാജനനമഗ്ര്യം വൈ തീർഥവംശാനുകീർതനം ॥ 3-83-101 (19549)
അപുത്രോ ലഭതേ പുത്രമധനോ ധനമാപ്നുയാത്।
ശൂദ്രോ യഥേപ്സിതാൻകാമാൻബ്രാഹ്മണഃ പാരഗഃ പഠൻ।
മഹീം വിജയതേ രാജാ വൈശ്യോ ധനമവാപ്നുയാത് ॥ 3-83-102 (19550)
യശ്ചേദം ശൃണുയാന്നിത്യം തീർഥപുണ്യം നരഃ ശുചിഃ।
ജാതീഃ സ സ്മരതേ ബഹ്വീർനാകപൃഷ്ഠേ ച മോദതേ ॥ 3-83-103 (19551)
ഗംയാന്യപി ച തീർഥാനി കീർതിതാന്യഗമാനി ച।
മനസാ താനി ഗച്ഛേത സർവതീർഥസമീക്ഷയാ ॥ 3-83-104 (19552)
ഏതാനി വസുഭിഃ സാധ്യൈരാദിത്യൈർമരുദശ്വിഭിഃ।
ഋഷിഭിർദേവകൽപൈശ്ച സ്നാതാനി സുകൃതൈഷിഭിഃ ॥ 3-83-105 (19553)
ഏവം ത്വമപി കൌരവ്യ വിധിനാഽനേന സുവ്രത।
വ്രത തീർഥാനി നിയതഃ പുണ്യം പുണ്യേന വർധയൻ ॥ 3-83-106 (19554)
ഭാഷിതൈഃ കരണൈഃ പൂർവമാസ്തിക്യാച്ഛ്രുതിദർശനാത്।
പ്രാപ്യന്തേ താനി തീർതാനി സദ്ഭിഃ ശാസ്ത്രാർഥദർശിഭിഃ।
സദ്ഭിഃ ശാസ്ത്രാർഥതത്വജ്ഞൈർബ്രാഹ്മണൈഃ സഹ ഗംയതാം ॥ 3-83-107 (19555)
നാവ്രതീ നാകൃതാത്മാ ച നാശുചിർന ച തസ്കരഃ।
സ്നാതി തീർഥേഷു കൌരവ്യ ന ച വക്രമതിർനരഃ ॥ 3-83-108 (19556)
ത്വയാ തു സംയഗ്വൃത്തേന നിത്യം ധർമാർഥദർശിനാ।
`പിതരസ്താത സർവേ ച താരിതാഃ പ്രപിതാമഹാഃ' ॥ 3-83-109 (19557)
പിതാ പിതാമഹസ്ചൈവ സർവേ ച പ്രപിതാമഹാഃ।
പിതാമഹപുരോഗാശ്ച ദേവാഃ സർഷിഗണാ നൃപ।
തവ ധർമേണ ധർമജ്ഞ നിത്യമേവാഭിതോഷിതഃ ॥ 3-83-110 (19558)
അവാപ്സ്യസി ത്വം ലോകാന്വൈ വസൂനാം വാസവോപമ।
കീർതിം ച മഹാതീം ഭീഷ്മ പ്രാപ്സ്യസേ ഭുവിശാശ്വതീം ॥ 3-83-111 (19559)
നാരദ ഉവാച। 3-83-112x (1991)
ഏവമുക്ത്വാഽഭ്യനുജ്ഞായ പുലസ്ത്യോ ഭഗവാനൃഷിഃ।
പ്രീതഃ പ്രീതേന മനസാ തത്രൈവാന്തരധീയത ॥ 3-83-112 (19560)
ഭീഷ്മശ്ച കുരുശാർദൂല ശാസ്ത്രതത്ത്വാർഥദർശിവാൻ।
പുലസ്ത്യവചനാച്ചൈവ പൃഥിവീം പരിചക്രമേ ॥ 3-83-113 (19561)
ഏവമേഷാ മഹാഭാഗാ പ്രതിഷ്ഠാനേ പ്രതിഷ്ഠിതാ।
തീർഥയാത്രാ മഹാപുണ്യാ സർവപാപപ്രമോചനീ ॥ 3-83-114 (19562)
അനേന വിധിനാ യസ്തു പൃഥിവീം സഞ്ചരിഷ്യതി।
അശ്വമേധശതം സാഗ്രം ഫലം പ്രേത്യ സ ഭോക്ഷ്യതി ॥ 3-83-115 (19563)
തതശ്ചാഷ്ടഗുണം പാർഥ പ്രാപ്സ്യസേ ധർമമുത്തമം।
ഭീഷ്മഃ കുരൂണാം പ്രവരോ യഥാ പൂർവമവാപ്തവാൻ ॥ 3-83-116 (19564)
നേതാ ച ത്വമൃഷീന്യസ്മാത്തേന തേഽഷ്ടഗുണം ഫലം।
രക്ഷോഗണബികീർണാനി തീർഥാന്യേതാനി ഭാരത।
അഗംയാനി മനുഷ്യേന്ദ്രൈസ്ത്വാമൃതേ കുരുനന്ദന ॥ 3-83-117 (19565)
ഇദം ദേവർഷിചരിതം സർവതീർതാഭിസംവൃതം।
യഃ പഠേച്ഛൃണുയാദ്വാഽപിസർവപാപൈഃ പ്രമുച്യതേ ॥ 3-83-118 (19566)
ഋഷിമുഖ്യാഃ സദാ യത്രവാൽമീകിസ്ത്വഥ കശ്യപഃ।
ആത്രേയഃ കുണ്ഡജഠരോ വിശ്വാമിത്രോഽഥ ഗൌതമഃ ॥ 3-83-119 (19567)
അസിതോ ദേവലശ്ചൈവ മാർകണ്ഡേയോഽഥ ഗാലവഃ।
ഭരദ്വാജോ വസിഷ്ഠശ്ച മുനിരുദ്ദാലകസ്തഥാ ॥ 3-83-120 (19568)
ശൌനകഃ സഹ പുത്രേണ വ്യാസശ്ച തപതാംവരഃ।
ദുർവാസാശ്ച മുനിശ്രേഷ്ഠോ ജാബാലിശ്ച മഹാതപാഃ ॥ 3-83-121 (19569)
ഏതേ ഋഷിവരാഃ സർവേ ത്വത്പ്രതീക്ഷാസ്തപോധനാഃ।
ഏഭിഃ സഹ മഹാരാജ തീർഥാന്യേതാന്യനുവ്രജ ॥ 3-83-122 (19570)
ഏഷ തേ ലോമശോ നാമ മഹർഷിരമിതദ്യുതിഃ।
സമേഷ്യതി മഹാരാജ തേന സാർധമനുവ്രജ ॥ 3-83-123 (19571)
മയാഽപിസഹ ധർമജ്ഞ തീർഥാന്യേതാന്യനുക്രമാത്। 3-83-b124 പ്രാപ്സ്യസേ മഹതീം കീർതിം യഥാ രാജാ മഹാഭിഷക് ॥ 3-83-124 (19572)
യഥാ യയാതിർധർമാത്മാ യഥാ രാജാ പുരൂരവാഃ।
തഥാ ത്വം കുരുശാർദൂല സ്വേന ധർമേണ ശോഭസേ ॥ 3-83-125 (19573)
യഥാ ഭഗീരഥോ രാജാ യഥാ രാമശ്ച വിശ്രുതഃ।
തഥാ ത്വം സർവരാജഭ്യോ ഭ്രാജസേ രശ്മിവാനിവ ॥ 3-83-126 (19574)
യഥാ മനുര്യഥേക്ഷ്വാകുര്യഥാ പൂരുർമഹായശാഃ।
യഥാ വൈന്യോ മഹാരാജ തഥാ ത്വമപി വിശ്രുതഃ ॥ 3-83-127 (19575)
യഥാ ച വൃത്രഹാ സർവാൻസപത്നാന്നിർദഹൻപുരാ।
ത്രൈലോക്യം പാലയാമാസ ദേവരാഡ്വിഗതജ്വരഃ ॥ 3-83-128 (19576)
തഥാ ശത്രുക്ഷയം കൃത്വാ ത്വം പ്രജാഃ പാലയിഷ്യസി।
സ്വധർമവിജിതാമുർവീം പ്രാപ്യ രാജീവലോചന।
ഖ്യാതിം യാസ്യസി ധർമേണ കാർതവീര്യാർജുനോ യഥാ ॥ 3-83-129 (19577)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-83-130x (1992)
ഏവമാശ്വാസ്യ രാജാനം നാരദോ ഭഗവാനൃഷിഃ।
അനുജ്ഞാപ്യ മഹാരാജ തത്രൈവാന്തരധീയത ॥ 3-83-130 (19578)
യുധിഷ്ഠിരോഷി ധർമാത്മാ തമേവാർഥം വിചിന്തയൻ।
തീർഥയാത്രാശ്രിതം പുണ്യമൃഷീണാം പ്രത്യവേദയത് ॥ 3-83-131 (19579)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി തീർതയാത്രാപർവണി ത്ര്യശീതിതമോഽധ്യായഃ ॥ 83 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-83-4 അശ്വമേധാദ്ദശഗുണമിതി ക. പാഠഃ ॥ 3-83-29 നിദർശനമുദാഹരണം ॥ 3-83-30 യോ യോനിസങ്കരജഃ സ ജേതത്ര ഗായത്രീം പഠതി തസ്യ സംയക് പഠതോപിതീർഥമാഹാത്ംയാത്സാ ഗായത്രീ ഗാഥാ സ്വരനിയമഹീനാ ഗദ്യവൻമുഖാന്നിഃസരതി। ഗാഥികാ ഗ്രാംയഗീതവത് സ്വരവർണവികൃതാ ॥ 3-83-31 അബ്രാഹ്മണസ്യ തു പ്രാക്സിദ്ധാപി തത്ര ന സ്ഫുരതീതി ഭാവഃ ॥ 3-83-33 തതോ ബേണ്ണാം സമാസാദ്യേതി ക. ധ. പാഠഃ ॥ 3-83-73 ചക്രചരാഃ സൂര്യാദയഃ ॥ 3-83-75 സ്ത്രീരൂപായാഃ പൃഥിവ്യാഃ മേരുപൃഷ്ഠശീർഷായാ ഹരിദ്വാരാദരഭ്യ ജഘനം നാഭേരധോഭാഗഃ ॥ 3-83-77 നദീ പ്രോക്താ പ്രജാപതേരിതി ധ. പാഠഃ ॥ 3-83-83 പ്രയാഗഗമനം പ്രതീതി ക. പാഠഃ ॥ 3-83-85 ചാതുർവേദ്യേ ച യത്പുണ്യമിതി ക. പാഠഃ ॥ 3-83-103 കൈലാസേ സത്യലോകേ നാകപൃഷ്ഠേ ച മോദത ഇതി ക. പാഠഃ ॥ 3-83-104 അഗമാനി അഗംയാനി। സമീക്ഷയാ ദർശനേച്ഛയാ ॥ 3-83-107 കരണൈഃ ഇന്ദ്രിയൈഃ ॥ 3-83-108 അകൃതാത്മാ അവശീകൃതചിത്തഃ ॥ 3-83-114 പ്രതിഷ്ഠാനേ പ്രയാഗേ। പ്രതിഷ്ഠിതാ സമാപ്താ ॥ 3-83-124 മഹാഭിഷക് ശന്തനുരൂപേണാവതീർണഃ ॥ 3-83-126 രശ്മിവാൻ സൂര്യഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 084
॥ ശ്രീഃ ॥
3.84. അധ്യായഃ 084
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
യുധിഷ്ഠിരേണ ധൌംയംപ്രതി അർജുനേന വിനാ സ്വസ്യ കാംയകവനേഽനമിരുചികഥനപൂർവകം നിവാസായ സ്ഥാനാന്തരകഥനപ്രാർഥനാ ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-84-0 (19580)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-84-0x (1993)
ഭ്രാതൄണാം മതമാജ്ഞായ നാരദസ്യ ച ധീമതഃ।
പിതാമഹസമം ധൌംയം പ്രാഹ രാജാ യുധിഷ്ഠിരഃ ॥ 3-84-1 (19581)
മയാ സ പുരുഷവ്യാഘ്രോ ജിഷ്ണുഃ സത്യപരാക്രമഃ।
അസ്ത്രഹേതോർമഹാബാഹുരമിതാത്മാ വിവാസിതഃ ॥ 3-84-2 (19582)
സ ഹി വീരോഽനുരക്തശ് സമർഥശ്ച തപോധനഃ।
കൃതീ ച ഭൃശമപ്യസ്ത്രേ വാസുദേവ ഇവ പ്രഭുഃ ॥ 3-84-3 (19583)
അഹം ഹ്യേതാവുഭൌ ബ്രഹ്മൻകൃഷ്ണാവരിവിഘാതിനൌ।
അഭിജാനാമി വിക്രാന്തൌ തഥാ വ്യാസഃ പരന്തപൌ ॥ 3-84-4 (19584)
ത്രിയുഗൌ പുണ്ഡരീകാക്ഷൌ വാസുദേവധനഞ്ജയൌ।
നാരദോഽപിതഥാ വേദ യോഷ്യശംസത്സദാ മമ ॥ 3-84-5 (19585)
തഥാഽഹമപി ജാനാമി നരനാരായണാവൃഷീ।
ശക്തോഽയമിത്യതോ മത്വാ മയാ സ പ്രേഷിതോഽർജുനഃ ॥ 3-84-6 (19586)
ഇന്ദ്രാദനവരഃ ശക്രം സുരസൂനുഃ സുരാധിപം।
ദ്രഷ്ടുമസ്ത്രാണി ചാദാതുമിന്ദ്രാദിതി വിവാസിതഃ ॥ 3-84-7 (19587)
ഭീഷ്മദ്രോണാവതിരഥൌ കൃപോ ദ്രൌണിശ്ച ദുർജയഃ।
ധൃതരാഷ്ട്രസ്യ പുത്രേണ സുധൃതാഃ സുമഹാബലാഃ ॥ 3-84-8 (19588)
സർവേ വേദവിദഃ ശൂരാഃ സർവേഽസ്ത്രകുശലാസ്തഥാ।
`സർവേ മഹാരഥാ മുഖ്യാഃ സർവേ ജിതപരിശ്രമാഃ'।
യോദ്ധുകാമാശ്ച പാർഥേന സതതം യേ മഹാബലാഃ ॥ 3-84-9 (19589)
സ ച ദിവ്യാസ്ത്രവിത്കർണഃ സൂതപുത്രോ മഹാരഥഃ।
യോഽസ്ത്രവേഗാനിലബലഃ ശരാർചിസ്തലനിഃസ്വനഃ।
രജോധൂമോഽസ്ത്രസംപാതോ ധാർതരാഷ്ട്രാനിലോദ്ധതഃ ॥ 3-84-10 (19590)
നിസൃഷ്ട ഇവ കാലേന യുഗാന്തജ്വലനോ യഥാ।
മമ സൈന്യമയം കക്ഷം പ്രധക്ഷ്യതി ന സംശയഃ ॥ 3-84-11 (19591)
തം സ കുഷ്ണാനിലോദ്ധൂതോ ദിവ്യാസ്ത്രജ്വലനോ മഹാൻ।
ശ്വേതവാജിബലാകാഭൃദ്ഗണ്ഡീവേന്ദ്രായുധോൽബണഃ ॥ 3-84-12 (19592)
സംരബ്ധഃ ശരധാരാഭിഃ സുധീപ്തം കർണപാവകം।
ഉദീർണോഽർജുനമേഘോഽയം ശമയിഷ്യതി സംയുഗേ ॥ 3-84-13 (19593)
സ സാക്ഷാദേവ സർവാണി ശക്രാത്പരപുരഞ്ജയഃ।
ദിവ്യാന്യസ്ത്രാണി വീഭത്സുര്യഥാവത്പ്രതിപത്സ്യതേ ॥ 3-84-14 (19594)
അലം സ തേഷാം സർവേഷാമിതി മേ ധീയതേ മതിഃ।
നാസ്തി ത്വതിക്രിയാ തസ് രണേഽരീണാം പ്രതിക്രിയാ ॥ 3-84-15 (19595)
തേ വയം പാണ്ഡവം സർവേ ഗൃഹീതാസ്ത്രമരിന്ദമം।
ദ്രഷ്ടാരോ ന ഹി ബീഭത്സുർഭാരമുദ്യംയ സീദതി ॥ 3-84-16 (19596)
വയം തു തമൃതേ വീരം വനേഽസ്മിന്ദ്വിപദാംവര।
അവധാനം ന ഗച്ഛാമഃ കാംയകേ സഹ കൃഷ്ണയാ ॥ 3-84-17 (19597)
ഭവാനന്യദ്വനം സാധു ബഹ്വന്നം ഫലവച്ഛുചി।
ആഖ്യാതു രമണീയം ച സേവിതം പുണ്യക്രമഭിഃ ॥ 3-84-18 (19598)
യത്രകഞ്ചിദ്വയം കാലം വസന്തഃ സത്യവിക്രമം।
പ്രതീക്ഷാമോഽർജുനം വരം വൃഷ്ടികാമാ ഇവാംബുദം ॥ 3-84-19 (19599)
വിവിധാനാശ്രമാൻകാംശ്ചിദ്ദ്വിജാതിഭ്യഃ പ്രതിശ്രുതാൻ।
സരാംസി സരിതശ്ചൈവ രമണീയാംശ്ച പർവതാൻ ॥ 3-84-20 (19600)
ആചക്ഷ്വ ന ഹി മേ ബ്രഹ്മന്രോചതേ തമൃതേഽർജുനം।
വനേഽസ്മിൻകാംയകേ വാസോ ഗച്ഛാമോഽന്യാം ദിശംപ്രതി ॥ 3-84-21 (19601)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി തീർഥയാത്രാപർവണി ചതുരശീതിതമോഽധ്യായഃ ॥ 84 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-84-7 അനവരോഽന്യൂനഃ ॥ 3-84-10 രജഃകാര്യം ക്രോധഃ സ ഏവ ധൂമോ യസ്യ। ധാർതരാഷ്ട്രൈരനിലൈരിവ ഉദ്ധത ഉദ്ദീപിതഃ ॥ 3-84-11 കക്ഷം തൃണവനം ॥ 3-84-12 ഉൽവണോ ദുഃസഹഃ ॥ 3-84-15 അലം ജേതും പര്യാപ്തഃ ॥ 3-84-16 ദ്രഷ്ടാരോ ദ്രക്ഷ്യാമഃ ॥ 3-84-17 അവധാനം സ്വാസ്ഥ്യം ॥ 3-84-18 ബ്രഹ്മാഢ്യം ജലവച്ഛുചീതി ക. ഘ. പാഠഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 085
॥ ശ്രീഃ ॥
3.85. അധ്യായഃ 085
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ധൌംയേന യുധിഷ്ഠിരയ പ്രാചീസ്ഥനാനാതീർഥകഥനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-85-0 (19602)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-85-0x (1994)
താൻസർവാനുത്സുകാന്ദൃഷ്ട്വാ പാണ്ഡവാന്ദീനചേതസഃ।
അശ്വാസയംസ്തഥാ ധൌംയോ ബൃഹസ്പതിസമോഽബ്രവീത് ॥ 3-85-1 (19603)
ബ്രാഹ്മണാനുമതാൻപുണ്യാനാശ്രമാൻഭരതർഷഭ।
ദിശസ്തീർഥാനി ശൈലാംശ്ച ശൃണു മേ വദതോഽനഘ ॥ 3-85-2 (19604)
യാഞ്ശ്രുത്വാ ഗദതോ രാജന്വിശോകോ ഭവിതാസി ഹ।
ദ്രൌപദ്യാ ചാനയാ സാർധം ഭ്രാതൃഭിശ്ച നരേശ്വര ॥ 3-85-3 (19605)
ശ്രവണാച്ചൈവ തേഷാം ത്വം പുണ്യമാപ്സ്യസി പാണ്ഡവ।
ഗത്വാ ശതഗുണം ചൈവ തേഭ്യ ഏവ നരോത്തമ ॥ 3-85-4 (19606)
ശൃണു പൂർവാം ദിശം രാജന്ദേവർഷിഗണസേവിതാം।
രംയാം തേ കഥയിഷ്യാമി യുധിഷ്ഠിര യഥാസ്മൃതി ॥ 3-85-5 (19607)
തസ്യാം രദേവർഷിജുഷ്ടായാം നൈമിഷം നാമ ഭാരത।
യത്രതീർഥാനി ദേവാനാം പുണ്യാനി ച പൃഥക് പൃഥക് ॥ 3-85-6 (19608)
യത്ര സാ ഗോമതീ പുണ്യാ രംയാ ദേവർഷിസേവിതാ।
യജ്ഞഭൂമിശ്ച ദേവാനാം ശാമിത്രം ച വിവസ്വതഃ ॥ 3-85-7 (19609)
തസ്യാം ഗിരിവരഃ പുണ്യോ ഗയോ രാജർഷിസത്കൃതഃ।
ശിവം ബ്രഹ്മസരോ യത്രസേവിതം ത്രിദശർഷിഭിഃ ॥ 3-85-8 (19610)
യദർഥേ പുരുഷവ്യാഘ്ര കീർതയന്തി പുരാതനാഃ।
ഏഷ്ടവ്യാ ബഹവഃ പുത്രാ യദ്യേകോപി ഗയാം വ്രജേത് ॥ 3-85-9 (19611)
ഗൌരീം വാ വരയേത്കന്യാം നീലം വാ വൃഷമുത്സൃജേത്।
ഉത്താരയതി സന്തത്യാ ദശ പൂർവാന്ദശാവരാൻ ॥ 3-85-10 (19612)
മഹാനദീ ച തത്രൈവ തഥാ ഗയശിരോ നൃപ।
യത്രാസൌ കീർത്യതേ വിപ്രൈരക്ഷയ്യകരണോ വടഃ ॥ 3-85-11 (19613)
യത്രദത്തം പിതൃഭ്യോഽന്നമക്ഷയ്യം ഭവതി പ്രഭോ।
സാ ച പുണ്യജലാ തത്ര ഫൽഗുനാമാ മഹാനദീ ॥ 3-85-12 (19614)
ബഹുമൂലഫലാ ചാപി കൌശികീ ഭരതർഷഭ।
വിശ്വാമിത്രോഽധ്യഗാദ്യത്ര ബ്രാഹ്മണത്വം തപോധനഃ ॥ 3-85-13 (19615)
ഗംഗാ യത്രനദീ പുണ്യാ യസ്യാസ്തീരേ ഭഗീരഥഃ।
അയജത്തത്രബഹുഭിഃ ക്രതുഭിർഭൂരിദക്ഷിണൈഃ ॥ 3-85-14 (19616)
പാഞ്ചാലേഷു ച കൌരവ്യ കഥയന്ത്യുത്പലാവതം।
വിശ്വാമിത്രോഽയജദ്യത്ര ശക്രേണ സഹ കൌശികഃ ॥ 3-85-15 (19617)
യത്രാനുവംശം ഭഗവാഞ്ജാമദഗ്ന്യസ്തഥാ ജഗൌ।
വിശ്വാമിത്രസ്യ താം ദൃഷ്ട്വാ ചിഭൂതിമതിമാനുഷീം ॥ 3-85-16 (19618)
കാന്യകുബ്ജേഽപിബത്സോമമിന്ദ്രേണ സഹ കൌശികഃ।
തതഃ ക്ഷത്രാദപാക്രാമദ്ബ്രാഹ്മണോസ്മീതി ചാബ്രവീത് ॥ 3-85-17 (19619)
പവിത്രമൃഷിഭിർജുഷ്ടം പുണ്യം പാവനമുത്തമം।
ഗംഗായമുനയോർവീര സംഗമം ലോകവിശ്രുതം ॥ 3-85-18 (19620)
യത്രായജത ഭൂതാത്മാ പൂർവമേവ പിതാമഹഃ।
പ്രയാഗമിതി വിഖ്യാതം തസ്മാദ്ഭരതസത്തമ ॥ 3-85-19 (19621)
അഗസ്ത്യസ്യ തു രാജേന്ദ്ര തത്രാശ്രമവരോ നൃപ।
തത്തഥാ താപസാരണ്യം താപസൈരുപശോഭിതം ॥ 3-85-20 (19622)
ഹിരണ്യബിന്ദുഃ കഥിതോ ഗിരൌ കാലഞ്ജരേ മഹാൻ।
ആഗസ്ത്യപർവതോരഭ്യഃ പുണ്യോ ഗിരിവഃ ശിവഃ ॥ 3-85-21 (19623)
മഹേന്ദ്രോ നാമ കൌരവ്യ ഭാർഗവസ്യ മഹാത്മനഃ।
അയജത്തത്രകൌന്തേയ പൂർവമേവ പിതാമഹഃ ॥ 3-85-22 (19624)
യത്രഭാഗീരഥീ പുണ്യാം സരസ്യാസീദ്യുധിഷ്ഠിര।
യത്ര സാ ബ്രഹ്മശാലേതി പുണ്യാഖ്യാതാ വിശാംപതേ।
ധൂതപാപ്മഭിരാകീർണാ പുണ്യം തസ്യാശ്ച ദർശനം ॥ 3-85-23 (19625)
പവിത്രോ മംഗലീയശ്ച ഖ്യാതോ ലോകേ സനാതനഃ।
കേദാരശ്ച മതംഗസ്യ മഹാനാശ്രമ ഉത്തമഃ ॥ 3-85-24 (19626)
കുണ്ഡോദഃ പർവതോ രംയോ ബഹുമൂലഫലോദകഃ।
നൈഷധസ്തൃഷിതോ യത്ര ജലം ശർമ ച ലബ്ധവാൻ ॥ 3-85-25 (19627)
യത്ര ദേവവനം പുണ്യം താപസൈരുപശോഭിതം।
ബാഹുദാ ച നദീ യത്രനന്ദാ ച ഗിരിമൂർധനി ॥ 3-85-26 (19628)
തീർഥാനി സരിതഃ ശൈലാഃ പുണ്യാന്യായതനാനി ച।
പ്രാച്യാം ദിശി മഹാരാജ കീർതിതാനി മയാ തവ ॥ 3-85-27 (19629)
തിസൃഷ്വന്യാസു പുണ്യാനി ദിക്ഷു തീർഥാനി മേ ശൃണു।
സരിതഃ പർവതാംശ്ചൈവ പുണ്യാന്യായതനാനി ച ॥ 3-85-28 (19630)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി തീർഥയാത്രാപർവണി പഞ്ചാശീതിതമോഽധ്യായഃ ॥ 85 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-85-7 ശാമിത്രം ശമിതുഃ കർമ യജ്ഞേ പശുമാരണം। വിവസ്വതഃ പുത്രസ്യ യമസ്യേതി ശേഷഃ ॥ 3-85-8 തസ്യാം പ്രാച്യാം ദിശി। രാജർഷിരപി ഗയസഞ്ജ്ഞഃ ॥ 3-85-18 പവിർവജ്രം തത്തുല്യം ജൻമമരണാദിദുഃഖം തസ്മാത്രായത ഇതി പവിത്രം। അതഏവ ഋഷിഭിർജുഷ്ടം സേവിതം। പുണ്യം ധർമവൃദ്ധിഹേതുഃ। പാവനം പാപനാശനം ॥ 3-85-21 അത്യന്യാൻപർവതാന്രാജൻപുണ്യോ ഗിരിവരഃ ശിവഃ ഇതി ക. പാഠഃ ॥ 3-85-23 സരസി മണികർണികാഖ്യേ പ്രവിഷ്ടാ ആസീത്। ആകാർണാ വ്യാപ്താ ॥ 3-85-24 മംഗലീയഃ മംഗലാവഹഃ ॥ 3-85-25 നൈഷധോ നലഃ ॥ 3-85-26 ബഹുലാ ച നദീ യത്രേതി ക. ധ. പാഠഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 086
॥ ശ്രീഃ ॥
3.86. അധ്യായഃ 086
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ധൌംയേന യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി ദക്ഷിണദിക്സ്ഥനാനാതീർഥാനുകീർതനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-86-0 (19631)
ധൌംയ ഉവാച। 3-86-0x (1995)
ദക്ഷിണസ്യാം തു പുണ്യാനി ശൃണു തീർഥാനി ഭാരത।
വിസ്തരേണ യഥാബുദ്ധി കീർത്യമാനാനി താനി വൈ ॥ 3-86-1 (19632)
യസ്യാമാഖ്യായതേ പുണ്യാ ദിശി ഗോദാവരീ നദീ।
ബഹ്വാരാമാ ബഹുജലാ താപസാചരിതാ ശിവാ ॥ 3-86-2 (19633)
വേണാ ഭീമരഥീ ചൈവ നദ്യൌ പാപഭയാപഹേ।
മൃഗദ്വിജസമാകീർണേ താപസാലയഭൂഷിതേ ॥ 3-86-3 (19634)
രാജർഷേസ്തസ് ച സരിന്നൃഗസ്യ ഭരതർഷഭ।
രംയതീർഥാ ബഹുജലാ പയോഷ്ണീ ദ്വിജസേവിതാ ॥ 3-86-4 (19635)
അപി ചാത്ര മഹായോഗീ മാർകണ്ഡേയോ മഹായശാഃ।
അനുവംശ്യാം ജഗൌ ഗാഥാം നൃഗസ്യ ധരണീപതേഃ ॥ 3-86-5 (19636)
നൃഗസ് യജമാനസ്യ പ്രത്യക്ഷമിതി നഃ ശ്രുതം।
`മരുതഃ പരിവേഷ്ടാരഃ സദസ്യാശ്ച ദിവൌകസഃ'॥ 3-86-6 (19637)
പയോഷ്ണ്യാം യജമാനസ്യ വാരാഹേ തീർഥ ഉത്തമേ।
ഉദ്ധൃതം ഭൂതലസ്ഥം വാവായുനാ സമുദീരിതം।
പയോഷ്ണ്യാ ഹരതേ തോയം പാപമാമരണാന്തികം ॥ 3-86-7 (19638)
സ്വർഗാദുത്തുംഗമമലം വിഷാണം യത്ര ശൂലിനഃ।
സ്വമാത്മവിഹിതം ദൃഷ്ട്വാ മർത്യഃ ശിവപുരം വ്രജേത് ॥ 3-86-8 (19639)
ഏകതഃ സരിതഃ സർവാ ഗംഗാദ്യാഃ സലിലോച്ചയാഃ।
പയോഷ്ണീ ചൈകതഃ പുണ്യാ തീർഥേഭ്യോ ഹി മതാ മമ ॥ 3-86-9 (19640)
മാഠരസ്യ വനം പുണ്യം ബഹുമൂലഫലം ശിവം।
യൂപശ്ച ഭരതശ്രേഷ്ഠ വരുണസ്രോതസേ ഗിരൌ ॥ 3-86-10 (19641)
പ്രവേണ്യുത്തരപാർസ്വേ തു പുണ്യേ കണ്വാശ്രമേ തഥാ।
താപസാനാമരണ്യാനി കീർതിതാനി യഥാശ്രുതി ॥ 3-86-11 (19642)
വേദീ ശൂർപാരകേ താത ജമദഗ്നേർമഹാത്മനഃ।
രംയാ പാഷാണതീർഥാ ച പുരശ്ചന്ദ്രാ ച ഭാരത ॥ 3-86-12 (19643)
അശോകതീർഥം തത്രൈവ കൌന്തേ യ ബഹുലാശ്രമം।
അഗസ്ത്യതീർഥം പാണ്ഡ്യേഷു വാരുണം ച യുധിഷ്ഠിര ॥ 3-86-13 (19644)
കുമാര്യഃ കഥിതാഃ പുണ്യാഃ പാണ്ഡ്യേഷ്വേവ നരർഷഭ।
താംരപർണീ തു കൌന്തേയ കീർതയിഷ്യാമി താം ശൃണു ॥ 3-86-14 (19645)
യത്ര ദേവൈസ്തപസ്തപ്തം മഹദിച്ഛദ്ഭിരാശ്രമേ।
ഗോകർണമിതി വിഖ്യാതം ത്രിഷു ലോകേഷു ഭാരത ॥ 3-86-15 (19646)
ശീതതോയോ ബഹുജലഃ പുണ്യസ്താത ശിവശ്ച സഃ।
ഹ്രദഃ പരമദുഷ്പ്രാപോ മാനുഷൈരകൃതാത്മഭിഃ ॥ 3-86-16 (19647)
തത്ര വൃക്ഷതൃണാദ്യൈശ്ച സംപന്നഃ ഫലമൂലവാൻ।
ആശ്രമോഽഗസ്ത്യശിഷ്യസ്യ പുണ്യോ ദേവസഹേ ഗിരൌ ॥ 3-86-17 (19648)
വൈഡൂര്യപർവതസ്തത്ര ശ്രീമാൻമണിമയഃ ശിവഃ।
അഗസ്ത്യസ്യാശ്രമശ്ചൈവ ബഹുമൂലഫലോദകഃ ॥ 3-86-18 (19649)
സുരാഷ്ട്രേഷ്വപി വക്ഷ്യാമി പുണ്യാന്യായതനാനി ച।
ആശ്രമാൻസരിതശ്ചൈവ സരാംസി ച നരാധിപ ॥ 3-86-19 (19650)
ചമസോദ്ഭേദനം വിപ്രാസ്തത്രാപി കഥയന്ത്യുത।
പ്രഭാസം ചോദധൌ തീർഥം ത്രിഷു ലോകേഷു വിശ്രുതം ॥ 3-86-20 (19651)
തത്ര പിണ്ഡാരകം നാമ താപസാചരിതം ശിവം।
ഉജ്ജയന്തശ്ച ശിഖരീ ക്ഷിപ്രം സിദ്ധികരോ മഹാൻ ॥ 3-86-21 (19652)
തത്ര ദേവർഷിവീരേണ നാരദേനാനുകീർതിതഃ।
പുരാണഃ ശ്രൂയതേ ശ്ലോകസ്തം നിബോധ യുധിഷ്ഠിര ॥ 3-86-22 (19653)
പുണ്യേ ഗിരൌ സുരാഷ്ട്രേഷു മൃഗപക്ഷിനിഷേവിതേ।
ഉജ്ജയന്തേ സ്മ തപ്താംഗോ നാകപൃഷ്ഠേ മഹീയതേ ॥ 3-86-23 (19654)
`ഏഷ നാരായണഃ ശ്രീമാൻക്ഷീരാർണവനികേതനഃ।
നാഗപര്യങ്കമുത്സൃജ്യഹ്യാഗതോ മധുരാം പുരീം' ॥ 3-86-24 (19655)
പുണ്യാ ദ്വാരവതീ തത്രയത്രാസൌ മധുസൂദനഃ।
സാക്ഷാദ്ദേവഃ പുരാണോസൌ സ ഹി ധർമഃ സനാതനഃ ॥ 3-86-25 (19656)
യേ ച കവേദവിദോ വിപ്രാ യേ ചാധ്യാത്മവിദോ ജനാഃ।
തേ വദന്തി മഹാത്മാനം കൃഷ്ണം ധർമം സനാതനം ॥ 3-86-26 (19657)
പവിത്രാണാം ഹി ഗോവിന്ദഃ പവിത്രം പരമുച്യതേ।
പുണ്യാനാമപി പുണ്യോസൌ മംഗാലാനാം ച മംഗലം।
ത്രൈലോക്യേ പുണ്ഡരീകാക്ഷോ ദേവദേവഃ സനാതനഃ ॥ 3-86-27 (19658)
അവ്യയാത്മാ വ്യയാത്മാ ച ക്ഷേത്രജ്ഞഃ പരമേശ്വരഃ।
ആസ്തേ ഹരിരചിന്ത്യാത്മാ തത്രൈവ മധുസൂദനഃ ॥ 3-86-28 (19659)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി തീർഥയാത്രാപർവണി ഷഡശീതിതമോഽഷ്യായഃ ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-86-5 അനുവംശ്യാം വംശാനൂരൂപാം തു നൃഗമാത്രാനുരൂപാം ॥ 3-86-13 അശോകതീർഥം മത്സ്യേഷ്വിതി ധ. പാഠഃ ॥ 3-86-15 മഹത് മോക്ഷഫലം ॥ 3-86-23 തപ്താംഗ കൃതതപസ്കഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 087
॥ ശ്രീഃ ॥
3.87. അധ്യായഃ 087
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ധൌംയേന യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി പ്രതീചീസ്ഥതീർഥകഥനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-87-0 (19660)
ധൌംയ ഉവാച। 3-87-0x (1996)
അവന്തീഷു പ്രതീച്യാം വൈ കീർതയിഷ്യാമി തേ ദിശി।
യാനി തത്രപവിത്രാണി പുണ്യാന്യായതനാനി ച ॥ 3-87-1 (19661)
പ്രിയംഗ്വാംരവണോപേതാ വാനീരഫലമാലിനീ।
പ്രത്യക്സ്രോതാ നദീ പുണ്യാ നർമദാ തത്ര ഭാരത ॥ 3-87-2 (19662)
ത്രൈലോക്യേ യാനി തീർഥാനി പുണ്യാന്യായതനാനി ച।
സരിദ്വനാനി ശൈലേന്ദ്രാ ദേവാശ്ച സപിതാമഹാഃ ॥ 3-87-3 (19663)
നർമദായാം കുരുശ്രേഷ്ഠ സഹസിദ്ധർഷിചാരണൈഃ।
സ്നാതുമായാന്തി പുണ്യൌധൈഃ സദാ വാരിഷു ഭാരത ॥ 3-87-4 (19664)
നിരേതഃ ശ്രൂയതേ പുണ്യോ യത്ര വിശ്രവസോ മുനേഃ।
ജജ്ഞേ ധനപതിര്യത്ര കുബേരോ നരവാഹനഃ ॥ 3-87-5 (19665)
വൈഢൂര്യശിഖരോ നാമ പുണ്യോ ഗിരിവരഃ ശിവഃ।
നിത്യപുഷ്പഫലാസ്തത്ര പാദപാ ഹരിതച്ഛദാഃ ॥ 3-87-6 (19666)
തസ്യ ശൈലസ്യ ശിഖരേ സരഃ പുണ്യം മഹീപതേ।
ഫുല്ലപദ്മം മഹാരാജ ദേവഗന്ധർവസേവിതം ॥ 3-87-7 (19667)
ബഹ്വാശ്ചര്യം മഹാരാജ ദൃശ്യതേ തത്ര പർവതേ।
പുണ്യേ സ്വർഗോപമേ ചൈവ ദേവർഷിഗണസേവിതേ ॥ 3-87-8 (19668)
ഹ്രദിനീ പുണ്യതീർഥാ ച രാജർഷേസ്തത്ര വൈ സരിത്।
വിശ്ചാമിത്രേണ തപസാ നിർമിതാ സർവപാവനീ ॥ 3-87-9 (19669)
യസ്യാസ്തീരേ സതാം മധ്യേ യയാതിർനഹുഷാത്മജഃ।
പപാത സ പുനർലോകാംʼല്ലേഭേ ധർമാൻസനാതനാൻ ॥ 3-87-10 (19670)
തത്രപുണ്യോ ഹ്രദഃ ഖ്യാതോ മൈനാകശ്ചൈവ പർവതഃ।
ബഹുമൂലഫലോപേതസ്ത്വമിതോ നാമ പർവതഃ ॥ 3-87-11 (19671)
ആശ്രമഃ കക്ഷസേനസ്യ പുണ്യസ്തത്രയുധിഷ്ഠിരഃ।
ച്യവനസ്യാശ്രമശ്ചൈവ വിഖ്യാതസ്തത്രപാണ്ഡവ।
തത്രാൽപേനൈവ സിദ്ധ്യന്തി മാനവാസ്തപസാ വിഭോ ॥ 3-87-12 (19672)
ജംബൂമാർഗോ മഹാരാജ ഋഷീണാം ഭാവിതാത്മനാം।
ആശ്രമ ശാംയതാം ശ്രേഷ്ഠ മൃഗദ്വിജനിഷേവിതഃ ॥ 3-87-13 (19673)
തതഃ പുണ്യതമാ രാജൻസതതം താപസൈര്യുതാ।
കേതുമാലാ ച മേധ്യാ ച ഗംഗാദ്വാരം ച ഭൂമിപ।
ഖ്യാതം ച സൈന്ധവാരണ്യം പുണ്യം ദ്വിജനിഷേവിതം ॥ 3-87-14 (19674)
പിതാമഹസരഃ പുണ്യം പുഷ്കരം നാമ നാമതഃ।
വൈഖാനസാനാം സിദ്ധാനാമൃഷീണാമാശ്രമഃ പ്രിയഃ ॥ 3-87-15 (19675)
അപ്യത്ര സംശ്രയാർഥായ പ്രജാപതിരഥോ ജഗൌ।
പുഷ്കരേഷു കുരുശ്രേഷ്ഠ ഗാഥാം സുകൃതിനാംവര ॥ 3-87-16 (19676)
മനസാഽപ്യഭികാമസ്യ പുഷ്കരാണി മനഖിനഃ।
വിപ്രണശ്യന്തി പാപാനി നാകപൃഷ്ഠേ ച മോദതേ ॥ 3-87-17 (19677)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി തീർഥയാത്രാപർവണഇ സപ്താശീതിതമോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-87-2 പ്രത്യക്സ്ത്രോതാ- പശ്ചിമവാഹിനീ ॥ 3-87-13 ശാംയതാം ശമവതാം ॥ 3-87-14 ഗംഗാരണ്യം ച ഭൂമിപേതി ധ. പാഠഃ ॥ 3-87-16 സംശ്രയാർഥായ വാസാർഥം ॥ 3-87-17 അഭികാമസ്യ ഗന്തുമിച്ഛോഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 088
॥ ശ്രീഃ ॥
3.88. അധ്യായഃ 088
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ധൌംയേന യുധിഷ്ഠിരംപ്രത്യുദീചീസ്ഥതീർഥകഥനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-88-0 (19678)
ധൌംയ ഉവാച। 3-88-0x (1997)
ഉദീച്യാം രാജശാർദൂല ദിശി പുണ്യാനി യാനി വൈ।
താനി തേ കീർതയിഷ്യാമി പുണ്യാന്യായതനാനി ച ॥ 3-88-1 (19679)
ശൃണുഷ്വാവഹിതോ ഭൂത്വാ മമ മന്ത്രയതഃ പ്രഭോ।
കഥാപ്രതിഗ്രഹോ വീര ശ്രദ്ധാം ജനയതേ ശുഭാം ॥ 3-88-2 (19680)
സരസ്വതീ മഹാപുണ്യാ ഹ്രദിനീ തീർഥമാലിനീ।
സമുദ്രഗാ മഹാവേഗാ യമുനാ യത്ര പാണ്ഡവ ॥ 3-88-3 (19681)
യത്ര പുണ്യതരം തീർഥം പ്ലക്ഷാവതരണം ശുഭം।
യത്രസാരസ്വതൈരിഷ്ട്വാ ഗച്ഛന്ത്യവഭൃഥം ദ്വിജാഃ ॥ 3-88-4 (19682)
പുണ്യം ചാഖ്യായതേ ദിവ്യം ശിവമഗ്നിശിരോഽനഘ।
സഹദേവോഽയജദ്യത്രശംയാക്ഷേപേണ ഭാരത ॥ 3-88-5 (19683)
ഏതസ്മിന്നേവ ചാർഥേഽസൌ ഇന്ദ്രഗീതാ യുധിഷ്ഠിര।
ഗാഥാ ചരതി ലോകേഽസ്മിൻഗീയമാനാ ദ്വിജാതിഭിഃ ॥ 3-88-6 (19684)
അഗ്നയഃ സഹദേവേന യേ ചിതാ യമുനാമനു।
തേ തസ്യ കുരുശാർദൂല സഹസ്രശതദക്ഷിണാഃ ॥ 3-88-7 (19685)
തത്രൈവ ഭരതോ രാജാ ചക്രവർതീ മഹായശാഃ।
വിംശതീം സപ്ത ചാഷ്ടൌ ച ഹയമേധാനുപാഹരത് ॥ 3-88-8 (19686)
കാമകൃദ്യോ ദ്വിജാതീനാം ശ്രുതസ്താത യഥാ പുരാ।
അത്യന്തമാശ്രമഃ പുണ്യഃ ശരഭംഗസ്യ വിശ്രുതഃ ॥ 3-88-9 (19687)
സരസ്വതീ നദീ സദ്ഭിഃ സതതം പാർഥ പൂജിതാ।
വാലഖില്യൈർമഹാരാജ യത്രേഷ്ടമൃഷിഭിഃ പുരാ ॥ 3-88-10 (19688)
ദൃഷദ്വതീ മഹാപുണ്യാ യത്ര രഖ്യാതാ യുധിഷ്ഠിര।
ന്യഗ്രോധാഖ്യസ്തു പാഞ്ചാല്യഃ പാഞ്ചാല്യോദ്വിപദാംവര।
ദാൽഭ്യഘോഷശ്ച ദാൽഭ്യാശ് ധരണീസ്ഥോ മഹാത്മനഃ ॥ 3-88-11 (19689)
കൌന്തേയാനന്തയശസഃ സുവ്രതസ്യാമിതൌജസഃ।
ആശ്രമഃ ഖ്യായതേ പുണ്യസ്ത്രിഷു ലോകേഷു വിശ്രുതഃ ॥ 3-88-12 (19690)
ഏതാവർണാവവർണൌ ച വിശ്രുതൌ മനുജാധിപ।
ഈജാതേ ക്രതുഭിർമുഖ്യൈഃ പുണ്യൈർഭരതസത്തമ ॥ 3-88-13 (19691)
സമേത്യ ബഹുശോ ദേവാഃ സേന്ദ്രാഃ സവരുണാഃ പുരാ।
വിശാഖയൂപേഽതപ്യൻ തേന പുണ്യതമശ്ച സഃ ॥ 3-88-14 (19692)
ഋഷിർമഹാൻമഹാഭാഗോ ജമദഗ്നിർമഹായശാഃ।
പലാശകേഷു പുണ്യേഷു രംയേഷ്വയജത പ്രഭുഃ ॥ 3-88-15 (19693)
യത്രസർവാഃ സരിച്ഛ്രേഷ്ടാഃ സാക്ഷാത്തമൃഷിസത്തമം।
സ്വം സ്വം തോയമുപാദായ പരിവാര്യോപതസ്ഥിരേ ॥ 3-88-16 (19694)
അപി ചാത്ര മഹാരാജ സ്വയം വിശ്വാവസുർജഗൌ।
ഇമം ശ്ലോകം തദാ വീര പ്രേക്ഷ്യ ദീക്ഷാം മഹാത്മനഃ ॥ 3-88-17 (19695)
യജമാനസ്യ വൈ ദേവാഞ്ജമദഗ്നേർമഹാത്മനഃ।
ആഗംയ സരിതോ വിപ്രാൻമധുനാ സമതർപയൻ ॥ 3-88-18 (19696)
ഗന്ധർവയക്ഷരക്ഷോബിരപ്സരോഭിശ്ച സേവിതം।
കിരാതകിന്നരാവാസം ശൈലം ശിഖരിണാംവരം ॥ 3-88-19 (19697)
ബിഭേദ തരസാ ഗംഗാ ഗംഗാദ്വാരം യുധിഷ്ഠിര।
പുണ്യം തത്ഖ്യായതേ രാജൻബ്രഹ്മർഷിഗണസേവിതം ॥ 3-88-20 (19698)
സനത്കുമാരഃ കൌരവ്യ പുണ്യം കനഖലം തഥാ।
പർവതശ്ച പുരുർനാമ യത്രയാതഃ പുരൂരവാഃ ॥ 3-88-21 (19699)
ഭൃഗുര്യത്രതപസ്തേപേ മഹർഷിഗണസേവിതേ।
രാജൻസ ആശ്രമഃ ഖ്യാതോ ഭൃഗുതുന്ദോ മഹാഗിരിഃ ॥ 3-88-22 (19700)
യഃ സ ഭൂതം ഭവിഷ്യച്ച ഭവച് ഭരതർഷഭ।
നാരായണഃ പ്രഭുർവിഷ്ണുഃ ശാശ്വതഃ പുരുഷോത്തമഃ ॥ 3-88-23 (19701)
തസ്യാതിയശസഃ പുണ്യാം വിശാലാം ബദരീമനു।
ആശ്രമഃ ഖ്യായതേ പുണ്യസ്ത്രിഷു ലോകേഷു വിശ്രുതഃ ॥ 3-88-24 (19702)
ഉഷ്ണതോയവഹാ ഗംഗാ ശീതതോയവഹാ പുരാ।
സുവർണസികതാ രാജന്വിശാലാം ബദരീമനു ॥ 3-88-25 (19703)
ഋഷയോ യത്രദേവാശ്ച മഹാഭാഗാ മഹൌജസഃ।
പ്രാപ്യ നിത്യം നമസ്യന്തി ദേവം നാരായണം പ്രഭും ॥ 3-88-26 (19704)
യത്രനാരാജണോ ദേവഃ പരമാത്മാ സനാതനഃ।
തത്ര കൃത്സ്നം ജഗത്സർവം തീർഥാന്യായതനാനി ച ॥ 3-88-27 (19705)
തത്പുണ്യം പരമം ബ്രഹ്മ തത്തീർഥം ത്തപോവനം।
തത്പരം പരമം ദേവം ഭൂതാനാം പരമേശ്വരം ॥ 3-88-28 (19706)
ശാശ്വതം പരമം ചൈവ ധാതാരം പരമം പദം।
യം വിദിത്വാന ശോചന്തി വിദ്വാംസഃ ശാസ്ത്രദൃഷ്ടയഃ ॥ 3-88-29 (19707)
തത്ര ദേവർഷയഃ സിദ്ധാഃ സർവേ ചൈവ തപോധനാഃ।
ആദിദേവോ മഹായോഗീ യത്രാസ്തേ മധുസൂദനഃ ॥ 3-88-30 (19708)
പുണ്യാനാമപി തത്പുണ്യമത്ര തേ സംശയേസ്തു മാ।
ഏതാനി രാജൻപുണ്യാനി പൃഥിവ്യാം പൃഥിവീപതേ।
കീർതിതാനി നരശ്രേഷ്ഠ തീർഥാന്യായതനാനി ച ॥ 3-88-31 (19709)
ഏതാനി വസുഭിഃ സാധ്യൈരാദിത്യൈർമരുദശ്വിഭിഃ।
ഋഷിഭിർദേവകൽപൈശ്ച സേവിതാനി മഹാത്മഭിഃ ॥ 3-88-32 (19710)
3-88-33 (19711)
ചരന്നേതാനി കൌന്തേയ സഹിതോ ബ്രാഹ്മണർഷഭൈഃ।
ഭ്രാതൃഭിശ്ച മഹാഭാഗൈരുത്കണ്ഠാം വിജയിഷ്യസി ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-88-7 ശതം ശതസഹസ്രാണി സഹസ്രശതദക്ഷിണാഃ ഇതി ക. ധ. പാഠഃ ॥ 3-88-9 ശങ്കരസ്തത്രവിശ്രുത ഇതി ക. ധ. പാഠഃ ॥ 3-88-13 ഏതാ കൃഷ്ണമൃഗീ തദ്വർണൈ കൃഷ്ണൌ നരനാരായണാവിത്യർഥഃ। വസ്തുതസ്ത്വവർണൌ വർണാഃ ലോഹിതശുക്ലകൃഷ്ണാഃ രജഃസത്വതമാംസി തദ്രഹിതൌ। തത്ര വൈവർണ്യവർണ്യൌ ചേതി ക. ധ. പാഠഃ ॥ 3-88-23 പ്രഭുർജിഷ്ണുരിതി ക. പാഠഃ ॥ 3-88-24 വിശാലാം നാമതഃ। ബദരീമനു ബദരീസമീപേ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 089
॥ ശ്രീഃ ॥
3.89. അധ്യായഃ 089
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ലോമശേനേന്ദ്രവചനാദ്യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി പാർഥസ് പാശുപതാദിപ്രാപ്തികഥനപൂർവകമിനദ്രസന്ദേശനിവേദനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-89-0 (19712)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-89-0x (1998)
ഏവം സംഭാഷമാണേ തു ധൌംയേ കൌരവനന്ദന।
ലോമശഃ സ മഹാതേജാ ഋഷിസ്തത്രാജഗാമ ഹ ॥ 3-89-1 (19713)
തം പാണ്ഡവാഗ്രജോ രാജാ സഗണോ ബ്രാഹ്മണാശ്ച തേ।
ഉപാതിഷ്ഠൻമഹാഭാഗം ദിവി ശക്രമിവാമരാഃ ॥ 3-89-2 (19714)
സമഭ്യർച്യ യഥാന്യായം ധർമപുത്രോ യുധിഷ്ഠിരഃ।
പപ്രച്ഛാഗമനേ ഹേതുമടനേ ച പ്രയോജനം ॥ 3-89-3 (19715)
സ പൃഷ്ടഃ പാണ്ഡുപുത്രേണ പ്രീയമാണോ മഹാമനാഃ।
ഉവാച ശ്ലക്ഷ്ണയാ വാചാ ഹർഷയന്നിവ പാണ്ഡവാൻ ॥ 3-89-4 (19716)
സഞ്ചരന്നസ്മി കൌന്തേയ സർവാംല്ലോകാന്യദൃച്ഛയാ।
ഗതഃ ശക്രസ്യ ഭവനം തത്രാപശ്യം സുരേശ്വരം ॥ 3-89-5 (19717)
തവ ച ഭ്രാതരം വീരമപശ്യം സവ്യസാചിനം।
ശക്രസ്യാർധാസനഗതം തത്ര മേ വിസ്മയോ മഹാൻ ॥ 3-89-6 (19718)
ആസീത്പുരുഷശാർദൂല ദൃഷ്ട്വാ പാർഥം തഥാഗതം।
ആഹ മാം തത്ര ദേവേശോ ഗച്ഛ പാണ്ഡുസുതാൻപ്രതി ॥ 3-89-7 (19719)
സോഽഹമഭ്യാഗതഃ ക്ഷിപ്രം ദിദൃക്ഷസ്ത്വാം സഹാനുജം।
വചനാത്പുരുഹൂതസ്യ പാർഥസ് ച മഹാത്മനഃ ॥ 3-89-8 (19720)
ആഖ്യാസ്യേ തേ പ്രിയം താത മഹത്പാണ്ഡവനന്ദന।
ഭ്രാതൃഭിഃ സഹിതോ രാജൻകൃഷ്ണയാ ചൈവ തച്ഛൃണു ॥ 3-89-9 (19721)
യത്ത്വയോക്തോ മഹാബാഹുരസ്ത്രാർഥം ഭരതർഷഭ।
തദസ്ത്രമാപ്തം പാർഥേന രുദ്രാദപ്രതിമം വിഭോ ॥ 3-89-10 (19722)
യത്തദ്ബ്രഹ്മശിരോ നാമ തപസാ രുദ്രമാഗമത്।
അമൃതാദുത്ഥിതം രൌദ്രം തല്ലബ്ധം സവ്യസാചിനാ ॥ 3-89-11 (19723)
തത്സമന്ത്രം സസംഹാരം സപ്രായശ്ചിത്തമംഗലം।
വജ്രമസ്ത്രാണി ചാന്യാനി ദണ്ഡാദീനി യുധിഷ്ഠിര ॥ 3-89-12 (19724)
യമാത്കുബേരാദ്വരുണാദിന്ദ്രാച്ച കുരുനന്ദന।
അസ്ത്രാണ്യധീതവാൻപാർഥോ ദിവ്യാന്യമിതവിക്രമഃ ॥ 3-89-13 (19725)
വിശ്വാവസോസ്തു തനയാദ്ഗീതം നൃത്യം ച സാമ ച।
വാദിത്രം ച യഥാന്യായം പ്രത്യവിന്ദദ്യഥാവിധി ॥ 3-89-14 (19726)
ഏവം കൃതാസ്ത്രഃ കൌന്തേയോ ഗാന്ധർവം വേദമാത്മവാൻ।
സുഖം വസതി ബീഭത്സുരനുജസ്യാനുജസ്തവ ॥ 3-89-15 (19727)
യദർഥം മാം സുരശ്രേഷ്ഠ ഇദം വചനമബ്രവീത്।
തച്ച തേ കഥയിഷ്യാമി യുധിഷ്ഠിര നിബോധ മേ ॥ 3-89-16 (19728)
ഭവാൻമനുഷ്യലോകേഽപി ഗമിഷ്യതി ന സംശയഃ।
ബ്രൂയാദ്യുധിഷ്ഠിരം തത്രവചനാൻമേ ദ്വിജോത്തമ ॥ 3-89-17 (19729)
ആഗമിഷ്യതി തേ ഭ്രാതാ കൃതാസ്ത്രഃ ക്ഷിപ്രമർജുനഃ।
സുരകാര്യം മഹത്കൃത്വാ യദശക്യം ദിവൌകസൈഃ ॥ 3-89-18 (19730)
തപസാഽപി ത്വമാത്മാനം യോജയ ഭ്രാതൃഭിഃ സഹ।
തപസോ ഹി പരം നാസ്തി തപസാ വിന്ദതേ മഹത് ॥ 3-89-19 (19731)
അഹം ച കർണം ജാനാമി യഥാവദ്ഭരതർഷഭ।
സത്യസന്ധം മഹോത്സാഹം മഹാവീര്യം മഹാബലം ॥ 3-89-20 (19732)
മഹാഹവേഷ്വപ്രതിമം മഹായുദ്ധവിശാരദം।
മഹാധനുർധരം വീരം മഹാസ്ത്രം വരവർണിനം ॥ 3-89-21 (19733)
മഹേശ്വരസുതപ്രഖ്യമാദിത്യതനയം പ്രഭും।
തഥാഽർജുനമതിസ്കന്ധം സഹജോൽവണപൌരുണം ॥ 3-89-22 (19734)
ന സ പാർതസ്യ സംഗ്രാമേ കലാമർഹതി ഷോഡശീം ॥ 3-89-23 (19735)
യച്ചാപി തേ ഭയം കർണാൻമനസിസ്ഥമരിന്ദമ।
തച്ചാപ്യപഹരിഷ്യാമി സവ്യസാചിന്യുപാഗതേ ॥ 3-89-24 (19736)
യച്ച തേ മാനസം വീര തീർഥയാത്രാമിമാം പ്രതി।
സ മഹർഷിർലോമശസ്തേ കഥയിഷ്യത്യസംശയം ॥ 3-89-25 (19737)
യച്ച കിഞ്ചിത്തപോയുക്തം ഫലം തീർഥേഷു ഭാരത।
ബ്രഹ്മർഷിരേഷ ബ്രൂയാത്തേ ന തച്ഛ്രദ്ധേയമന്യഥാ ॥ 3-89-26 (19738)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി തീർതയാത്രാപർവണി ഏകോനനവതിതമോഽധ്യായഃ ॥ 89 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-89-12 പ്രായശ്ചിത്തം അസ്ത്രാഗ്നിനാ നിരപരാധാനാം ദാഹേ യോ ദോഷസ്തസ് ശോധനം। മംഗലം ദഗ്ധാനാമേവാരാമാദീനാം പുനർവികസനം। വജ്രം വജ്രവദപ്രതീകാര്യം രൌദ്രമേവ ॥ 3-89-14 ഗീതം ലൌകികം ഗാനം। സാമ ഋക്ഷു ഗാനം ॥ 3-89-18 സുരകാര്യം നിവാതകവചാദീനാം വധഃ। കൃതാർഥഃ ക്ഷിപ്രമർജുന ഇതി ക. ഥ. പാഠഃ ॥ 3-89-20 രസത്യസന്ധം സത്യപ്രതിജ്ഞം ॥ 3-89-21 വരവർണിനം അതിസുന്ദരം ॥ 3-89-22 മഹേശ്വരസുതപ്രഖ്യം സ്കന്ദതുല്യം। അതിത്കന്ധം ഉന്നതാംസം ॥ 3-89-24 അപഹരിഷ്യാമി കവചകുണ്ഡലാപഹരണേന ॥ 3-89-26 തത് ശ്രദ്ധേയം നത്വന്യഥാ ഗ്രഹീതവ്യമിത്യർഥഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 090
॥ ശ്രീഃ ॥
3.90. അധ്യായഃ 090
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ലോമശേന യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി സ്വസാഹിത്യേന തീർഥയാത്രാവിധായകപാർഥവചനനിവേദനം ॥ 1 ॥ യുധിഷ്ഠിരേണ ലോമശാശയാഽധിക പരിജനവിസർജനം ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-90-0 (19739)
ലോമശ ഉവാച। 3-90-0x (1999)
ധനഞ്ജയേന ചാപ്യുക്തം യത്തച്ഛൃണു യുധിഷ്ഠിര।
യുധിഷ്ഠിരം ഭ്രാതരം മേ യോജയേർധർംയയാ ധിയാ ॥ 3-90-1 (19740)
ത്വം ഹി ധർമാൻപരാന്വേത്ഥ തപാംസി ച തപോധന।
ശ്രീമതാം ചാപി ജാനാസി ധർമം രാജ്ഞാം സനാതനം ॥ 3-90-2 (19741)
സ ഭവാൻപരമം വേദ രപാവനം പുരുഷം പ്രതി।
തേന സംയോജയേഥാസ്ത്വം തീർഥപുണ്യേന പാണ്ഡവാൻ ॥ 3-90-3 (19742)
യഥാ തീർഥാനി ഗച്ഛേത ഗാശ്ച ദദ്യാത്സ പാർഥിവഃ।
തഥാ സർവാത്മനാ കാര്യമിതി മാമർജുനോഽബ്രവീത് ॥ 3-90-4 (19743)
ഭവതാ ചാനുഗുപ്തോഽസൌ ചരേത്തീർഥാനി സർവശഃ।
രക്ഷോഭ്യോ രക്ഷിതവ്യശ്ച ദുർഗേഷു വിഷമേഷു ച ॥ 3-90-5 (19744)
ദധീച ഇവ ദേവേന്ദ്രം യഥാ ചാപ്യംഗിരാ രവിം।
തഥാ രക്ഷസ്വ കൌന്തേയാന്രാക്ഷസേഭ്യോ ദ്വിജോത്തമ ॥ 3-90-6 (19745)
യാതുധാനാ ഹി ബഹവോ രാക്ഷസാഃ പർവതോപമാഃ।
ത്വയാഽഭിഗുപ്താൻകൌന്തേയാന്ന വിവർതേയുരന്തികം ॥ 3-90-7 (19746)
സോഽഹമിന്ദ്രസ്യ വചനാന്നിയോഗാദർജുനസ്യ ച।
രക്ഷമാണോ ഭയേഭ്യസ്ത്വാം ചരിഷ്യാമി ത്വാ സഹ ॥ 3-90-8 (19747)
ദ്വിസ്തീർഥാനി മയാ പൂർവം ദൃഷ്ടാനി കുരുനന്ദന।
ഇദം തൃതീയം ദ്രക്ഷ്യാമി താന്യേവ ഭവതാ സഹ ॥ 3-90-9 (19748)
ഇയം രാജർഷിഭിര്യാതാ പുണ്യകൃദ്ഭിര്യുധിഷ്ഠിര।
മന്വാദിഭിർമഹാരാജ തീർഥയാത്രാ ഭയാപഹാ ॥ 3-90-10 (19749)
നാനൃജുർനാകൃതാത്മാ ച നാവിദ്യോ ന ച പാപകൃത്।
സ്നാതി തീർഥേഷു കൌരവ്യ ന ച വക്രമതിർനരഃ ॥ 3-90-11 (19750)
ത്വം തു ധർമമതിർനിത്യം ധർമജ്ഞഃ സത്യസംഗരഃ।
വിമുക്തഃ സർവപാപേഭ്യോ ഭൂയ ഏവ ഭവിഷ്യസി ॥ 3-90-12 (19751)
യഥാ ഭഗീരഥോ രാജാ രാജാനശ്ച ഗയാദയഃ।
യഥാ യയാതിഃ കൌന്തേയ തഥാ ത്വമപി പാണ്ഡവ ॥ 3-90-13 (19752)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 3-90-14x (2000)
ന ഹർഷാത്സംപ്രപശ്യാമി വാക്യസ്യാസ്യോത്തരം ക്വചിത്।
യൻമാം സ്മരതി ദേവേശഃ കിം നാമാഭ്യധികം തതഃ ॥ 3-90-14 (19753)
ഭവതാ സംഗമോ യസ് ഭ്രാതാ ചൈവ ധനഞ്ജയഃ।
വാസവഃ സ്മരതേ യസ് കോ നാമാഭ്യധികസ്തതഃ ॥ 3-90-15 (19754)
യച്ച മാം ഭഗവാനാഹ തീർഥാനാം ഗമനം പ്രതി।
ധൌംയസ്യ വചനാദേഷാ ബുദ്ധിഃ പൂർവം കൃതൈവ മേ ॥ 3-90-16 (19755)
തദ്യദാ മന്യസേ ബ്രഹ്മൻഗമനം തീർതദർശനേ।
തദൈവ ഗന്താസ്മി തീർതാന്യേഷ മേ നിശ്ചയഃ പരഃ ॥ 3-90-17 (19756)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-90-18x (2001)
ഗമനേ കൃതബുദ്ധിം തം പാണ്ഡവം ലോമശോഽബ്രവീത്।
ലഘുർഭവ മഹാരാജ ലഘുഃ സ്വൈരം ഗമിഷ്യസി ॥ 3-90-18 (19757)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 3-90-19x (2002)
ഭിക്ഷാഭുജോ നിവർതന്താം ബ്രാഹ്മണാ യതയശ്ച യേ ॥ 3-90-19 (19758)
ക്ഷുത്തൃഡധ്വശ്രമായാസശീതാർതിമസഹിഷ്ണവഃ।
തേ സർവേ വിനിവർതന്താം യേ ച മൃഷ്ടഭുജോ ദ്വിജാഃ ॥ 3-90-20 (19759)
പക്വാന്നലേഹ്യപാനാനാം മാംസാനാം ച വികൽപകാഃ।
തേഽപി സർവേ നിവർതന്താം യേ ച സൂദാനുയായിനഃ।
മയാ യഥോചിതാഽഽജീവ്യൌഃ സംവിഭക്താശ്ച വൃത്തിഭിഃ ॥ 3-90-21 (19760)
യേ ചാപ്യനുഗതാഃ പൌരാ രാജഭക്തിപുരഃസരാഃ।
ധൃതരാഷ്ട്രം മഹാരാജമഭിഗച്ഛന്തു തേ ച വൈ।
സ ദാസ്യതി യഥാകാലമുചിതാ യസ്യ യാ ഭൃതിഃ ॥ 3-90-22 (19761)
സ ചേദ്യഥോചിതാം വൃത്തിം ന ദദ്യാൻമനുജേശ്വരഃ।
അസ്മത്പ്രിയഹിതാർഥായപാഞ്ചാല്യോ വഃ പ്രദാസ്യതി ॥ 3-90-23 (19762)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-90-24x (2003)
തതോ ഭൂയിഷ്ഠശഃ പൌരാ ഗുരൌ ഭാരേ സമാഹിതേ।
വിപ്രാശ്ച യതയോ മുഖ്യാ ജഗ്മുർനാഗപുരം പ്രതി ॥ 3-90-24 (19763)
താൻസർവാന്ധർമരാജസ്യ പ്രേംണാ രാജാഽംബികാസുതഃ।
പ്രതിജഗ്രാഹ വിധിവദ്ധനൈശ്ച സമതർപയത് ॥ 3-90-25 (19764)
തതഃ കുന്തീസുതോ രാജാ ലഘുഭിർബ്രാഹ്മണൈഃ സഹ।
ലോമശേന ച സുപ്രീതസ്ത്രിരാത്രം കാംയകേഽവസത് ॥ 3-90-26 (19765)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി തീർഥയാത്രാപർവണി നവതിതമോഽധ്യായഃ ॥ 90 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-90-3 പുരുഷപ്രതി പുരുഷസ്യേത്യർഥഃ ॥ 3-90-9 ദ്വിഃ ദ്വിവാരം। തൃതീയം തൃതീയവാരം ॥ 3-90-10 തീർതയാത്രാ ശുഭാവഹേതി ക ധ. പാഠഃ ॥ 3-90-11 നാനൃതീ നാകൃതാത്മാ ചേതി ക. ധ. പാഠഃ ॥ 3-90-18 ലഘുരൽപപരിവാരഃ ॥ 3-90-21 വികൽപകാഃ മൃഷ്ടാമൃഷ്ടവിഭാജകാഃ। ആജീവ്യൈർഭൃത്യാദിഭിഃ। വൃത്തിഭിർജീവനഹേതുഭിരന്നാദിഭിഃ ॥ 3-90-23 പാഞ്ചാല്യോ ദ്രുപദഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 091
॥ ശ്രീഃ ॥
3.91. അധ്യായഃ 091
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
യുധിഷ്ഠിരേണ ലോമശാദിഭിഃ സഹ തീർഥസേവനായ പ്രസ്ഥാനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-91-0 (19766)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-91-0x (2004)
തതഃ പ്രയാന്തം കൌന്തേയം ബ്രാഹ്മണാ വനവാസിനഃ।
അഭിഗംയ തദാ രാജന്നിദം വചനമബ്രുവൻ ॥ 3-91-1 (19767)
രാജംസ്തീർഥാനി ഗന്താസി പുണ്യാനി ഭ്രാതൃഭിഃ സഹ।
ദേവർഷിണാ ച സഹിതോ ലോമശേന മഹാത്മനാ ॥ 3-91-2 (19768)
അസ്മാനപി മഹാരാജ നേതുമർഹസി പാണ്ഡവ।
അസ്മാഭിർഹി ന ശക്യാനി ത്വദൃതേ താനി കൌരവ ॥ 3-91-3 (19769)
ശ്വാപരദൈരുപസൃഷ്ടാനി ദുർഗാണി വിഷമാണി ച।
അഗംയാനി നരൈരൽപൈസ്തീർഥാനി മനുജേശ്വര ॥ 3-91-4 (19770)
ഭവതോ ഭ്രാതരഃ ശൂരാ ധനുർധരവരാഃ സദാ।
ഭവദ്ഭിഃ പാലിതാഃ ശൂരൈർഗച്ഛാമോ വയമപ്യുത ॥ 3-91-5 (19771)
ഭവത്പ്രസാദാദ്ധി വയം പ്രാപ്നുയാമഃ സുഖം ഫലം।
തീർഥാനാം പൃഥിവീപാല വനാനാം ച വിശാംപതേ ॥ 3-91-6 (19772)
തവ വീര്യപരിത്രാതാഃ ശുദ്ധാസ്തീർഥപരിപ്ലതാഃ।
ഭവേമ ധൂതപാപ്മാനസ്തീർഥസന്ദർശനാന്നൃപ ॥ 3-91-7 (19773)
ഭവാനപി നരേന്ദ്രസ്യ കാർതവീര്യസ്യ ഭാരത।
അഷ്ടകസ്യ ച രാജർഷേർലോമപാദസ് ചൈവ ഹ ॥ 3-91-8 (19774)
ഭരതസ്യ ച വീരസ്യ സാർവഭൌമസ്യ പാർതിവ।
ധ്രുവം പ്രാപ്സ്യതി ദുഷ്പ്രാപാംʼല്ലോകാംസ്തീർഥപരിപ്ലുതഃ ॥ 3-91-9 (19775)
പ്രഭാസാദീനി തീർഥാനി മഹേന്ദ്രാദീംശ്ച പർവതാൻ।
ഗംഗാദ്യാഃ സരിതശ്ചൈവ പ്ലക്ഷാദീംശ്ച പർവതാൻ ॥ 3-91-10 (19776)
ത്വയാ സഹ മഹീപാല ദ്രഷ്ടുമിച്ഛാമഹേ വയം।
`ഭവദ്ഭിഃ പാലിതാഃ ശൂരൈസ്തീർഥാന്യായതനാനി ച' ॥ 3-91-11 (19777)
യദി തേ ബ്രാഹ്മണേഷ്വസ്തി കാചിത്പ്രീതിർജനാധിപ।
കുരുക്ഷിപ്രം വചോഽസ്മാകം തതഃ ശ്രേയോഽഭിപത്സ്യസേ ॥ 3-91-12 (19778)
തീർതാനി ഹി മഹാബാഹോ തപോവിഘ്നകരൈഃ സദാ।
അനുകീർണാനി രക്ഷോഭിസ്തേഭ്യോ നസ്ത്രാതുമർഹസി ॥ 3-91-13 (19779)
തീർഥാന്യുക്താനി ധൌംയേന നാരദേന ച ധീമതാ।
യാന്യുവാച ച ദേവർഷിർലോമശഃ സുമഹാതപാഃ ॥ 3-91-14 (19780)
വിധിവത്താനി സർവാണി പര്യടസ്വ നരാധിപ।
ധൂതപാപ്മാ സഹാസ്മാഭിർലോമശേനാബിപാലിതഃ ॥ 3-91-15 (19781)
സ രാജാ പൂജ്യമാനസ്തൈർഹർഷാദശ്രുപരിപ്ലുതഃ।
ഭീമസേനാദിഭിർവീരൈർഭ്രാതൃഭിഃ പരിവാരിതഃ ॥ 3-91-16 (19782)
ബാഢമിത്യബ്രവീത്സർവാംസ്താനൃഷീൻപാണ്ഡവർഷഭഃ।
ലോമശം സമനുജ്ഞാപ്യ ധൌംയം ചൈവ പുരോഹിതം ॥ 3-91-17 (19783)
തതഃ സ പാണ്ഡവശ്രേഷ്ഠോ ഭ്രാതൃഭിഃ സഹിതോ വശീ।
ദ്രൌപദ്യാ ചാനവദ്യാംഗ്യാ ഗമനായ മനോ ദധേ ॥ 3-91-18 (19784)
അഥ വ്യാസോ മഹാഭാഗസ്തഥാ പർവതനാരദൌ।
ദാംയകേ പാണ്ഡവന്ദ്രഷ്ടും സമാജഗ്മുർമനീഷിണഃ ॥ 3-91-19 (19785)
തേഷാം യുധിഷ്ഠിരോ രാജാ പൂജാം ചക്രേ യഥാവിധി।
സത്കൃതാസ്തേ മഹാഭാഗാ യുധിഷ്ഠിരമഥാബ്രുവൻ ॥ 3-91-20 (19786)
യുധിഷ്ഠിരയമൌ ഭീമ മനസാ കുരുതാർജവം।
മനസാ കൃതശൌചാ വൈ ശദ്ധാസ്തീർഥാനി യാസ്യഥ ॥ 3-91-21 (19787)
ശരീരനിയമം പ്രാഹുർബ്രാഹ്മണാ മാനുഷം വ്രതം।
മനോവിശുദ്ധാം ബുദ്ധിം ച ദൈവമാഹുർവ്രതം ദ്വിജാഃ ॥ 3-91-22 (19788)
മനോ ഹ്യദുഷ്ടം ശൌചായ പര്യാപ്തം വൈ നരാധിപ।
മൈത്രീം ബുദ്ധിം സമാസ്ഥായ ശുദ്ധാസ്തീർഥാനി ഗച്ഛത ॥ 3-91-23 (19789)
തേ യൂയം മാനസൈഃ ശുദ്ധാഃ ശരീരനിയമവ്രതൈഃ।
ദൈവം വ്രതം സമാസ്ഥായ യഥോക്തം ഫലമാപ്സ്യഥ ॥ 3-91-24 (19790)
തേ തഥേതി പ്രതിജ്ഞായ കൃഷ്ണയാ സഹ പാണ്ഡവാഃ।
കൃതസ്വസ്ത്യയനാഃ സർവേ മുനിഭിർദേവമാനുഷൈഃ ॥ 3-91-25 (19791)
ലോമശസ്യോപസംഗൃഹ്യ പാദൌ ദ്വൈപായനസ് ച।
നാരദസ്യ ച രാജേന്ദ്ര ദേവർഷേഃ പർവതസ്യ ച ॥ 3-91-26 (19792)
ധൌംയേന സഹിതാ വീരാസ്തഥാ തൈർവനവാസിഭിഃ।
മാർഗശീർഷ്യാമതീതായാം പുഷ്യേണ പ്രയയുസ്തതഃ ॥ 3-91-27 (19793)
കഠിനാനി സമാദായ ചീരാജിനജടാധരാഃ।
അഭേദ്യൈഃ കവചൈര്യുക്താസ്തീർഥാന്യന്വചരംസ്തതഃ ॥ 3-91-28 (19794)
ഇന്ദ്രസേനാദിഭിർഭൃത്യൈ രഥൈഃ പരിചതുർദശൈഃ।
മഹാനസവ്യാപൃതൈശ്ച തഥാഽന്യൈഃ പരിചാരകൈഃ ॥ 3-91-29 (19795)
സായുധാ ബദ്ധനിസ്ത്രിംശാസ്തൂണവന്തഃ സമാർഗണാഃ।
പ്രാങ്യുഖാഃ പ്രയയുർവീരാഃ പാണ്ഡവാ ജനമേജയ ॥ 3-91-30 (19796)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി തീർഥയാത്രാപർവണി ഏകനവതിതമോഽധ്യായഃ ॥ 91 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-91-7 തീർഥസംസ്പർശനാന്നൃപേതി ക. പാഠഃ ॥ 3-91-13 അനുകീർണാനി വ്യാപ്താനി। നോഽസ്മാൻ ॥ 3-91-21 ആർജവമൃജുബുദ്ധിം ശ്രദ്ധാമിത്യർഥഃ ॥ 3-91-23 മനോ ഹ്യദുഷ്ടം ശൂരാണാമിതി ക. പാഠഃ ॥ 3-91-24 ഫലമാപ്നുതേതി ക. പാഠഃ ॥ 3-91-28 കഠിനാനി കരണ്ഡാനി ॥ 3-91-29 പരിചതുർദശൈഃ പഞ്ചദശാഭിഃ। ചതുർദശഭ്യഃ പരി ഉപരീതി വ്യുത്പത്തേഃ। സംഖ്യയാവ്യയാസന്നേതി സമാസഃ। ബഹുവ്രീഹൌ സംഖ്യേയേ ഡജിതി ഡച് ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 092
॥ ശ്രീഃ ॥
3.92. അധ്യായഃ 092
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ലോമശേന യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി ധർമാധർമയോഃ സമൃദ്ധസമൃദ്ധിലക്ഷണോദർകകാരണത്വാഭിധാനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-92-0 (19797)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 3-92-0x (2005)
ന വൈ നിർഗുണമാത്മാനം മന്യേ ദേവർഷിസത്തമ।
തഥാഽസ്മി ദുഃഖസന്തപ്തോ യഥാ നാന്യോ മഹീപതിഃ ॥ 3-92-1 (19798)
പരാംശ്ച നിർഗുണാൻമന്യേ ന ച ധ്രമഗതാനപി।
തേ ച ലോമശ ലോകേഽസ്മിന്നൃധ്യന്തേ കേ ന ഹേതുനാ ॥ 3-92-2 (19799)
ലോമശ ഉവാച। 3-92-3x (2006)
നാത്ര ദുഃഖം ത്വയാ രാജൻകാര്യം പാർഥ കഥഞ്ചന।
യദധർമേണ വർധേയുരധർമരുചയോ ജനാഃ ॥ 3-92-3 (19800)
വർധത്യധർമേണ നരസ്തതോ ഭദ്രാണി പശ്യതി।
തതഃ സപത്നാഞ്ജയതി സമൂലസ്തു വിനശ്യതി ॥ 3-92-4 (19801)
`യത്ര ധർമേണ വർധന്തേ രാജാനോ രാജസത്തമ।
സർവാൻസപത്നാന്വാധന്തേ രാജ്യം ചൈഷാം വിവർധതേ' ॥ 3-92-5 (19802)
മയാ ഹി ദൃഷ്ടാ ദൈതേയാ ദാനവാശ്ച മഹീപതേ।
വർധമാനാ ഹ്യധർമേണ ക്ഷയം ചോപഗതാഃ പുനഃ ॥ 3-92-6 (19803)
പുരാ ദേവയുഗേ ചൈവ ദൃഷ്ടം സർവം മയാ വിഭോ।
അരോചയൻസുരാ ധർമം ധർമം തത്യജിരേഽസുരാഃ ॥ 3-92-7 (19804)
തീർതാനി ദേവാ വിവിശുർനാവിശൻഭാരതാസുരാഃ।
താനധർമകൃതോ ദർപഃ പൂർവമേവ സമാവിശത് ॥ 3-92-8 (19805)
ദർപാൻമാനഃ സമഭവൻമാനാത്ക്രോധോ വ്യജായത।
ക്രോധാദഹീസ്തതോഽലഞ്ജാ വൃത്തം തേഷാം തതോഽനശത് ॥ 3-92-9 (19806)
താനലജ്ജാൻഗതശ്രീകാൻഹീനവൃത്താന്വൃഥാവ്രതാൻ।
ക്ഷമാ ലക്ഷ്മീഃ സ്വധർമശ്ച നചിരാത്പ്രജഹുസ്തതഃ ॥ 3-92-10 (19807)
ലക്ഷ്മീസ്തു ദേവാനഗമദലക്ഷ്മീരസുരാന്നൃപ ॥ 3-92-11 (19808)
താനലക്ഷ്മീസമാവിഷ്ടാന്ദർപോപഹതചേതസഃ।
ദൈതേയാന്ദാനവാംശ്ചൈവ കലിരപ്യാവിശത്തതഃ ॥ 3-92-12 (19809)
താനലക്ഷ്മീസമാവിഷ്ടാന്ദാനവാൻകലിനാഹതാൻ।
ദർപാഭിഭൂതാൻകൌന്തേയ ക്രിയാഹീനാനചേതസഃ ॥
മാനാഭിഭൂതാനചിരാദ്വിനാശഃ സമപദ്യത ॥ 3-92-13 (19810)
നിര്യശസ്കാസ്തഥാ ദൈത്യാഃ കൃത്സ്നശോ വിലയം ഗതാഃ।
`അധർമരുചയോരാജന്നലക്ഷ്ംയാ സമധിഷ്ഠിതാഃ' ॥ 3-92-14 (19811)
ദേവാസ്തു സാഗരാംശ്ചൈവ സരിതശ്ച സരാംസി ച।
അഭ്യഗച്ഛന്ധർമശീലാഃ പുണ്യാന്യാവതനാനി ച ॥ 3-92-15 (19812)
തപോഭിഃ ക്രതുഭിർദാനൈരാശീർവാദൈശ്ച പാണ്ഡവ।
പ്രജഹുഃ സർവപാപാനി ശ്രേയശ്ച പ്രതിപേദിരേ ॥ 3-92-16 (19813)
ഏവമാദാനവന്തശ് നിരാദാനാശ്ച സർവശഃ।
തീർഥാന്യഗച്ഛന്വിബുധാസ്തേനാപുർഭൂതിമുത്തമാം ॥ 3-92-17 (19814)
തഥാ ത്വമപി രാജേന്ദ്ര സ്നാത്വാ തീർഥേഷു സാനുജഃ।
പുനർവേത്സ്വസി താം ലക്ഷ്മീമേഷ പന്ഥാഃ സനാതനഃ ॥ 3-92-18 (19815)
യഥൈവ ഹി നൃഗോ രാജാ ശിവിരൌശീനരോ യഥാ।
ഭഗീരയോ വസുമനാ ഗയഃ പൂരുഃ പുരൂരവാഃ ॥ 3-92-19 (19816)
ചരമാണാസ്തപോ നിത്യംസ്പർശനാദംഭസശ്ച തേ।
തീർഥാമിഗമനാത്പൂതാ ദർശനാച്ച മഹാത്മനാം ॥ 3-92-20 (19817)
അലഭന്ത യശഃ പുണ്യം ധനാനി ച വിശാംപതേ।
തഥാ ത്വമപി രാജേന്ദ്ര ലബ്ധ്വാ സുവിപുലാം ശ്രിയം ॥ 3-92-21 (19818)
യഥാ ചേക്ഷ്വാകുരഭവത്സപുത്രജനബാന്ധവഃ।
മുചുകുന്ദോഽഥ മാന്ധാതാ മരുത്തശ്ച മഹീപതിഃ ॥ 3-92-22 (19819)
കീർതിം പുണ്യാമവിന്ദന്ത യഥാ ദേവാസ്തപോബലാത്।
ദേവർഷയശ്ച കാർത്സ്ന്യേന തഥാ ത്വമപി വേത്സ്യസി ॥ 3-92-23 (19820)
ധാർതരാഷ്ട്രാസ്ത്വധർമേണ മോഹിന ച വശീകൃതാഃ।
നചിരാദ്വൈ വിനങ്ക്ഷ്യന്തി ദൈത്യാ ഇവ ന സംശയഃ ॥ 3-92-24 (19821)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി തീർഥയാത്രാപർവണി ദ്വിനവതിതമോഽധ്യായഃ ॥ 92 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-92-2 പരാൻ ശത്രൂൻ ॥ 3-92-8 വിവിശുഃ സ്നാനാർഥമിതി ശേഷഃ ॥ 3-92-9 അഹ്നീഃ അകാര്യേ പ്രവൃത്തിഃ। തതഃ അലജ്ജാ ലജ്ജാ നിന്ദ്യതാദോഷാദ്ഭയം തസ്യ നാശഃ । 3-92-10 നചിരാത് ശീഘ്രമേവ ॥ 3-92-17 ആദാനവന്തഃ ആർജവാദിനിയമഗ്രഹണവന്തഃ। നിരാദാനാഃ അപ്രതിബദ്ധാഃ। സർവശഃ ദേവാദിഭിരപി। ഏവം ഹി ദാനവന്തശ്ച ക്രിയാവന്തശ്ച സർവശഃ ഇതി ധ. പാഠഃ ॥ 3-92-18 വേത്സ്യസിലപ്സ്യസേ ॥ 3-92-24 ധാർതരാഷ്ട്രസ്തു ദർപേണ ഇതി ക. ധ. പാഠഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 093
॥ ശ്രീഃ ॥
3.93. അധ്യായഃ 093
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
യുധിഷ്ഠിരാദിഭിഃ ക്രമേണ ബ്രഹ്മസരസ്തീർഥഗമനം ॥ 1 ॥ തത്രശമഠേന യുധിഷ്ഠിരാദീൻപ്രതി ഗയയജ്ഞവർണനം ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-93-0 (19822)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-93-0x (2007)
നേ തഥാ സഹിതാ വീരാ വസന്തസ്തത്രതത്ര ഹ।
ക്രമേണ പൃഥിവീപാല നൈമിഷാരണ്യമാഗതാഃ ॥ 3-93-1 (19823)
തത്സ്തീർഥേഷു പുണ്യേഷു ഗോമത്യാഃ പാണ്ഡവാ നൃപ।
കൃതാഭിഷേകാഃ പ്രദദുർഗാശ്ച വിത്തം ച ഭാരത ॥ 3-93-2 (19824)
തത്ര ദേവാൻപിതൄന്വിപ്രാംസ്തർപയിത്വാ പുനഃപുനഃ।
കന്യാതീർഥേഽശ്വതീർഥേ ച ഗവാം തീർഥേ ച ഭാരത ॥ 3-93-3 (19825)
കാലകോട്യാം വിപപ്രസ്ഥേ ഗിരാവുഷ്യ ച കൌരവാഃ।
ബാഹുദായാം മഹീപാല ചക്രുഃ സർവേഽഭിഷേചനം ॥ 3-93-4 (19826)
പ്രയാഗേ ദേവയജനേ ദേവാനാം പൃഥിവീപതേ।
ഊഷുഗപ്ലുത്യ ഗാത്രാണി തപശ്ചാതസ്ഥുരുത്തമം ॥ 3-93-5 (19827)
ഗംഗായമുനയോശ്ചൈവ സംഗമേ സത്യസംഗരാഃ।
വിപാപ്മാനോ മഹാത്മാനോ വിപ്രേഭ്യഃ പ്രദദുർവസു ॥ 3-93-6 (19828)
തപസ്വിജനജുഷ്ടാം ച തതോ വേദീം പ്രജാപതേഃ।
ജഗ്മുഃ പാണ്ഡുസുതാ രാജൻബ്രാഹ്മണൈഃ സഹ ഭാരത ॥ 3-93-7 (19829)
തത്ര തേ ന്യവസന്വീരാസ്തപശ്ചാതസ്ഥുരുത്തമം।
സന്തർപയന്തഃ സതതം വന്യേന ഹവിഷാ ദ്വിജാൻ ॥ 3-93-8 (19830)
തതോ മഹീധരം ജഗ്മുർധർമജ്ഞേനാഭിസത്കൃതം।
രാജർഷിണാ പുണ്യകൃതാ ഗയേനാനുപമദ്യുതേ ॥ 3-93-9 (19831)
നഗോ ഗയശിരോ യത്ര പുണ്യാ ചൈവ മഹാനദീ।
വാനീരമാലിനീ രംയാ നദീ പുലിനശോഭിതാ ॥ 3-93-10 (19832)
ദിവ്യം പവിത്രകൂടം ച പവിത്രധരണീധരം।
ഋഷിജുഷ്ടം സുപുണ്യം തത്തീർഥം ബ്രഹ്മസരോതുലം ॥ 3-93-11 (19833)
അഗസ്ത്യോ ഭഗവാന്യത്ര ഗതോ വൈവസ്വതം പ്രതി।
രഉവാസ ച സ്വയം തത്ര ധർമരാജഃ സനാതനഃ ॥ 3-93-12 (19834)
സർവാസാം സരിതാം ചൈവ സമുദ്ഭേദോ വിശാംപതേ।
യത്രസംനിഹിതോ നിത്യം മഹാദേവഃ പിനാകധൃക് ॥ 3-93-13 (19835)
`പരിപൂർണഃ പരഞ്ജ്യോതിഃ പരമാത്മാ സനാതനഃ।
ബ്രഹ്മാദിഭിരുപാസ്യോഽയം ഭഗവാൻപരമേശ്വരഃ ॥ 3-93-14 (19836)
തം പ്രണംയ മഹാദേവം ചതുർവർഗഫലപ്രദം।
രസിദ്ധിക്ഷേത്രമിദം മത്വാസർവേഷാംമോക്ഷകാങ്ക്ഷിണാം ॥ 3-93-15 (19837)
തത്ര തേ പാണ്ഡവാ വീരാശ്ചാതുർമാസ്യൈസ്തദേജിരേ।
ഋഷിയജ്ഞേന മഹതാ യത്രാക്ഷയവടോ മഹാൻ।
അക്ഷയേ ദേവയജനേ അക്ഷയം യത്രവൈ ഫലം ॥ 3-93-16 (19838)
യേ തു തത്രോപവാസാംസ്തു ചക്രുർനിശ്ചിതമാനസാഃ।
ബ്രാഹ്മണാസ്തത്രശതശഃ സമാജഗ്മുസ്തപോധനാഃ ॥ 3-93-17 (19839)
ചാതുർമാസ്യേനായജന്ത ആർഷേണ വിധിനാ തദാ।
തത്ര വിദ്യാതപോവൃദ്ധാ ബ്രാഹ്മണാ വേദപാരഗാഃ।
കഥാം പ്രചക്രിരേ പുണ്യാം സദസിസ്ഥാ മഹാത്മനാം ॥ 3-93-18 (19840)
തത്ര വിദ്യാവ്രതസ്നാതഃ കൌമാരം വ്രതമാസ്ഥിതഃ।
ശമഠോഽകഥയദ്രാജന്നാധൂർതരജസം ഗയം ॥ 3-93-19 (19841)
ശമഠ ഉവാച। 3-93-20x (2008)
ആധൂർതരജസഃ പുത്രോ ഗയോ രാജർഷിസത്തമഃ।
പുണ്യാനി തസ്യ കർമാണി താനി മേ ശൃണു ഭാരത ॥ 3-93-20 (19842)
യസ്യ യജ്ഞോ ബഭൂവേഹ ബഹ്വന്നോ ബഹുദക്ഷിണഃ।
യത്രാന്നപർവതാ രാജഞ്ശതശോഽഥ സഹസ്രശഃ ॥ 3-93-21 (19843)
ഘൃതകുല്യാശ്ച ദധ്നശ്ച നദ്യോ ബഹുശതാസ്തഥാ।
വ്യഞ്·ജനാനാം പ്രവാഹാശ്ച മഹാർഹാണാം സഹസ്രശഃ ॥ 3-93-22 (19844)
അഹന്യഹനി ചാപ്യേവം യാചതാം സംപ്രദീയതേ।
അന്യേ ച ബ്രാഹ്മണാ രാജൻഭുഞ്ജതേഽന്നം സുസംസ്കൃതം ॥ 3-93-23 (19845)
തത്ര വൈ ദക്ഷിണാകാലേ ബ്രഹ്മഘോഷോ ദിവം ഗതഃ।
ന ച പ്രജ്ഞായതേ കിഞ്ചിദ്ബ്രഹ്മശബ്ദേന ഭാരത ॥ 3-93-24 (19846)
പുണ്യേന ചരതാ രാജൻഭൂർദിശഃ ഖം നഭസ്തഥാ।
ആപൂർണമാസീച്ഛബ്ദേന തദപ്യാസീൻമഹാദ്ഭുതം ॥ 3-93-25 (19847)
യത്രസ്മ ഗാഥാ ഗായന്തി മനുഷ്യാ മരതർഷഭ।
അന്നപാനൈഃ ശുഭൈസ്തൃപ്താ ദേശേ ദേശേ സുവർചസഃ ॥ 3-93-26 (19848)
ഗയസ്യ യജ്ഞേ കേ ത്വദ്യ പ്രാണിനോ ഭോക്തുമീപ്സവഃ।
തത്ര ഭോജനശിഷ്ടസ്യ പർവതാഃ പഞ്ചവിംശതിഃ ॥ 3-93-27 (19849)
ന തത്പൂർവേ ജനാശ്ചക്രുർന കരിഷ്യന്തി ചാപരേ।
ഗയോ യദകരോദ്യജ്ഞേ രാജർഷിരമിതദ്യുതിഃ ॥ 3-93-28 (19850)
കഥം തു ദേവാ ഹവിഷാ ഗയേന പരിതർപിതാഃ।
പുന ശക്ഷ്യന്ത്യുപാദാതുമന്യൈർദത്താനി കാനിചിത് ॥ 3-93-29 (19851)
സികതാ വാ യഥാ ലോകേ യഥാ വാ ദിവി താരകാഃ।
യഥാ വാ വർഷതോധാരാ അസംഖ്യേയാഃ സ്മ കേനചിത്।
തഥാ ഗണയിതും ശക്യാ ഗയയജ്ഞേ ന ദക്ഷിണാഃ ॥ 3-93-30 (19852)
ഏവംവിധാഃ സുബഹവസ്തസ്യ യജ്ഞാ മഹീപതേഃ।
ബഭൂവുരസ്യ സരസഃ സമീപേ കുരുനന്ദന ॥ 3-93-31 (19853)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി തീർഥയാത്രാപർവണി ത്രിനവതിതമോഽധ്യായഃ ॥ 93 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-93-10 വാനീരമാലിനീ വേത്രപങ്ക്തിയുക്താ। സരോ ഗയശിരോ യത്രേതി ക. ധ. പാഠഃ ॥ 3-93-24 ബ്രഹ്മശബ്ദേന വേദധ്വനിനാ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 094
॥ ശ്രീഃ ॥
3.94. അധ്യായഃ 094
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ലോമശേന യുധിഷ്ഠിരംപ്രത്യഗസ്ത്യചരിതകഥനാരംഭഃ ॥ 1 ॥ വാതാപീൽവലവൃത്തകധനം ॥ 2 ॥ തഥാ ലോപാമുദ്രോത്പത്തിപ്രകാരകഥനം ॥ 3 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-94-0 (19854)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-94-0x (2009)
തതഃ സംപ്രസ്ഥിതോ രാജാ കൌന്തേയോ ഭൂരിദക്ഷിണഃ।
അഗസ്ത്യാശ്രമമാസാദ്യ ദുർജയായാമുവാസ ഹ ॥ 3-94-1 (19855)
തത്രൈവ ലോമശം രാജാ പപ്രച്ഛ വദതാംവരഃ।
അഗസ്ത്യേനേഹ വാതാപിഃ കിമർഥമുപശാമിതഃ ॥ 3-94-2 (19856)
ആസീദ്വാ കിംപ്രഭാവശ്ച സ ദൈത്യോ മാനവാന്തകഃ।
കിമർഥം ചോദിതോ മന്യുരഗസ്ത്യസ്യ മഹാത്മനഃ ॥ 3-94-3 (19857)
ലോമശ ഉവാച। 3-94-4x (2010)
ഇൽവലോ നാമ ദൈതേയ ആസീത്കൌരവനന്ദനാ।
മണിമത്യാം പുരി പുരാ വാതാപിസ്തസ്യ ചാനുജഃ ॥ 3-94-4 (19858)
സ ബ്രാഹ്മണം തപോയുക്തമുവാച ദിതിനന്ദനഃ।
പുത്രം മേ ഭഗവാനേകമിന്ദ്രതുല്യം പ്രയച്ഛതു ॥ 3-94-5 (19859)
തസ്മൈ സ ബ്രാഹ്മണോ നാദാത്പുത്രം വാസവസംമിതം।
ചുക്രോധ സോഽസുരസ്തസ്യ ബ്രാഹ്മണസ്യ തതോ ഭൃശം ॥ 3-94-6 (19860)
തദാപ്രഭൃതിരാജേന്ദ്ര ഇൽവലോ ബ്രഹ്മഹാഽസുരഃ।
മന്യുമാൻഭ്രാതരം ഛാഗം മായാവീ ഹ്യകരോത്തതഃ ॥ 3-94-7 (19861)
മേഷരൂപീ ച വാതാപിഃ കാമരൂപ്യഭവത്ക്ഷണാത്।
സംസ്കൃത്യതം ഭോജയതി തതോ വിപ്രം ജിധാംസതി ॥ 3-94-8 (19862)
സ ചാഹ്വയതി യം വാചാ ഗതം വൈവസ്വതക്ഷയം।
സ പുനർദേഹമാസ്ഥായ ജീവൻസ്മ പ്രത്യദൃശ്യത ॥ 3-94-9 (19863)
തതോ വാതാപിമസുരം ഛാഗം കൃത്വാ സുസംസ്കൃതം।
തം ബ്രാഹ്മണം ഭോജയിത്വാ പുനരേവ സമാഹ്വയത് ॥ 3-94-10 (19864)
താമിൽവലേന മഹതാ സ്വരേണ ഗിരമീരിതാം।
ശ്രുത്വാഽതിമായോ ബാലവാൻക്ഷിപ്രം ബ്രാഹ്മണകണ്ടകഃ ॥ 3-94-11 (19865)
തസ്യ പാർശ്വം വിനിർഭിദ്യ ബ്രാഹ്മണസ്യ മഹാസുരഃ।
വാതാപിഃ പ്രഹസന്രാജന്നിശ്ചക്രാമ വിശാംപതേ ॥ 3-94-12 (19866)
ഏവം സ ബ്രാഹ്മണാന്രാജൻഭോജയിത്വാ പുനഃപുനഃ।
ഹിംസയാമായസ ദൈതേയ ഇൽവലോ ദുഷ്ടചേതനഃ ॥ 3-94-13 (19867)
അഗസ്ത്യശ്ചാപി ഭഗവാനേതസ്മിൻകാല ഏവ തു।
പിതൄന്ദദർശ ഗർതേ വൈ ലംബമാനാനധോമുഖാൻ ॥ 3-94-14 (19868)
സോഽപൃച്ഛല്ലംബമാനാംസ്താൻഭഗവന്തശ്ച കിംപരാഃ।
`കിംമർഥം വേഹ ലംബധ്വേ ഗർതേ യൂയമധോമുഖാഃ'।
സന്താനഹേതോരിതി തേ പ്രത്യൂചുർബ്രഹ്മവാദിനഃ ॥ 3-94-15 (19869)
തേ തസ്മൈ കഥയാമാസുർവയം തേ പിതരഃ സ്വകാഃ।
ഗർതമേതമനുപ്രാപ്താ ലംബാമഃ പ്രസവാർഥിനഃ ॥ 3-94-16 (19870)
യദി നോ ജനയേഥാസ്ത്വമഗസ്ത്യാപത്യമുത്തമം।
സ്യാന്നോസ്മാന്നിരയാൻമോക്ഷസ്ത്വം ച പുത്രാപ്നുയാ ഗതിം ॥ 3-94-17 (19871)
സ താനുവാച തേജസ്വീ സത്യധർമപരായണഃ।
കരിഷ്യേ പിതരഃ കാമം വ്യേതു വോ മാനസോ ജ്വരഃ ॥ 3-94-18 (19872)
തതഃ പ്രസവസന്താനം ചിന്തയൻഭഗവാനൃഷിഃ।
ആത്മനഃ പ്രസവസ്യാർഥേ നാപശ്യത്സദൃശീം സ്ത്രിയം ॥ 3-94-19 (19873)
സ തസ്യ തസ് സത്വസ്യ തത്തദംഗമനുത്തമം।
സംഗൃഹ്യതത്സമൈരംഗൈർനിർമമേ സ്ത്രിയമുത്തമാം ॥ 3-94-20 (19874)
സ താം വിദർഭരാജായ പുത്രകാമായ താംയതേ।
നിർമിതാമാത്മനോഽർഥായ മുനിഃ പ്രാദാൻമഹാതപാഃ ॥ 3-94-21 (19875)
സാ തത്ര ജജ്ഞേ സുഭഗാ വിദ്യുത്സൌദാമനീ യഥാ।
വിഭ്രാജമാനാ വപുഷാ വ്യവർധത ശുഭാനനാ ॥ 3-94-22 (19876)
ജാതമാത്രാം ച താം ദൃഷ്ട്വാ വൈദർഭഃ പൃഥിവീപതിഃ।
പ്രഹർഷേണ ദ്വിജാതിഭ്യോ ന്യവേദയത ഭാരത ॥ 3-94-23 (19877)
അഭ്യനന്ദന്ത താം സർവേ ബ്രാഹ്മണാ വസുധാധിപ।
ലോപാമുദ്രേതി തസ്യാശ്ച ചക്രിരേ നാമ തേ ദ്വിജാഃ ॥ 3-94-24 (19878)
വവൃധേ സാ മഹാരാജ ബിഭ്രതീ രൂപമുത്തമം।
അപ്സ്വിവോത്പലിനീ ശീഘ്രമഗ്നേരിവ ശിഖാ ശുഭാ ॥ 3-94-25 (19879)
താം യൌവനസ്ഥാം രാജേന്ദ്രശതം കന്യാഃ സ്വലങ്കൃതാഃ।
ദാസ്യഃ ശതം ച കല്യാണീമുപാതസ്ഥുർവശാനുഗാഃ ॥ 3-94-26 (19880)
സാ സ്മ ദാസീശതവൃതാ മധ്യേ കന്യാശതസ്യ ച।
ആരസ്തേ തേജസ്വിനീ കന്യാ രോഹിണീവ ദിവിപ്രഭാ ॥ 3-94-27 (19881)
യൌവനസ്ഥാമപി ച താം ശീലാചാരസമന്വിതാം।
ന വവ്രേ പുരുഷഃ കശ്ചിദ്ഭയാത്തസ്യ മഹാത്മനഃ ॥ 3-94-28 (19882)
സാ തു സത്യവതീ കന്യാ രൂപേണാപ്സരസോപ്യതി।
തോഷയാമാസ പിതരം ശീലേന സ്വജനം തഥാ ॥ 3-94-29 (19883)
വൈദർഭീ തു തഥായുക്താം യുവതീം പ്രേക്ഷ്യ വൈ പിതാ।
മനസാ ചിന്തയാമാസ കസ്മൈ ദദ്യാമിമാംസുതാം ॥ 3-94-30 (19884)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി തീർഥയാത്രാപർവണി ചതുർനവതിതമോഽധ്യായഃ ॥ 94 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-94-1 ദുർജയായാം വാതാപിപുര്യാം മണിമതീസഞ്ജ്ഞായാം ॥ 3-94-6 നാദാത് ന ദത്തവാൻ ॥ 3-94-8 കാമരൂപീ യഥാകാമം രൂപാണി കർതും സമർഥഃ। സംസ്കൃത്യ പക്ത്വാ ॥ 3-94-9 സ ച ഇൽവലശ്ച ॥ 3-94-19 പ്രസവസന്താനം സന്തതേരവിച്ഛേദം ॥ 3-94-20 തസ്യ തസ്യ സിംഹമൃഗാദേഃ അംഗം കടിദൃഷ്ഠ്യാദി। സർവഗുണവതീമിത്യർഥഃ ॥ 3-94-22 ജജ്ഞേ ജാതാ। വിദ്യുദിതി വിശേഷണം ദ്യുതിവിശേഷോപപാദനാർഥം ॥ 3-94-24 മുദ്രാണാം തത്തൻമൃഗാദിജാതിഗതാനാമസാധാരണാനാം ചിഹ്നാനാം കമനീയചക്ഷുഷ്ട്വാനാം ലോപഇവ ലോപസ്തിരസ്കാരോ യയാ സാ ലോപാമുദ്രാ। ആഹിതാഗ്ന്യാദിവത്പൂർവനിപാതഃ। അന്യേഷ്വപി ദൃശ്യത ഇതി ദീർഘഃ ॥ 3-94-26 വശാനുഗാഃ ഇച്ഛാനുരൂപാഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 095
॥ ശ്രീഃ ॥
3.95. അധ്യായഃ 095
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
വിദർഭരാജേന സന്താനാർഥം കന്യാം കാമയമാനായാഗസ്ത്യായ ലോപാമുദ്രായാ യഥാവിധി പ്രദാനം ॥ 1 ॥ അഗസ്ത്യേന ലോപാമുദ്രായാ മഹാർഹവസനാഭരണത്യാജനേന വൽകലാദിഗ്രാഹണപൂർവകം സ്വാശ്രമംപ്രത്യാനയനം ॥ 2 ॥ ഋതുകാലേ സമാഹൂതയാ തയാ മഹാർഹവസനാഭരണാനി യാചിതേനാഗസ്ത്യേന തത്സംപാദനായ പ്രസ്ഥാനം ॥ 3 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-95-0 (19885)
ലോമശ ഉവാച। 3-95-0x (2011)
യദാത്വമന്യതാഗസ്ത്യോ ഗാർഹസ്ഥ്യേ താം ക്ഷമാമിതി।
തദാഽഭിഗംയ പ്രോവാച വൈദർഭം പൃഥിവീപതിം ॥ 3-95-1 (19886)
രാജന്നിവേശേ ബുദ്ധിർമേ വർതതേ പുത്രകാരണാത്।
വരയേത്വാം മഹീപാല ലോപാമുദ്രാം പ്രയച്ഛ മേ ॥ 3-95-2 (19887)
ഏവമുക്തഃ സ മിനിനാ മഹീപാലോ വിചേതനഃ।
പ്രത്യാഖ്യാനായ ചാശക്തഃ പ്രദാതും ചൈവ നൈച്ഛത ॥ 3-95-3 (19888)
തതഃ സ ഭാര്യാമഭ്യേത്യ പ്രോവാച പൃഥിവീപതിഃ।
മഹർഷിർവീര്യവാനേഷ ക്രുദ്ധഃ ശാപാഗ്നിനാ ദഹേത് ॥ 3-95-4 (19889)
തം തഥാ ദുഃഖിതം ദൃഷ്ട്വാ സഭാര്യം പൃഥിവീപതിം।
ലോപാമുദ്രാഽഭിഗംയേദം കാലേ വചനമബ്രവീത് ॥ 3-95-5 (19890)
ന മത്കൃതേ മഹീപാല പീഡാമഭ്യേതുമർഹസി।
പ്രയച്ഛ മാമഗസ്ത്യായ ത്രാഹ്യാത്മാനം മയാ പിതഃ ॥ 3-95-6 (19891)
ദുഹിതുർവചനാദ്രാജാ സോഽഗസ്ത്യായ മഹാത്മനേ।
ലോപാമുദ്രാം തതഃ പ്രാദാദ്വിധിപൂർവം വിശാംപതേ ॥ 3-95-7 (19892)
പ്രാപ്യ ഭാര്യാമഗസ്ത്യസ്തു ലോപാമുദ്രാമഭാഷത।
മഹാർഹാണ്യുത്സൃജൈതാനി വാസാംസ്യാഭരണാനി ച ॥ 3-95-8 (19893)
തതഃ സാ ദർശനീയാനി മഹാർഹാണി തനൂനി ച।
സമുത്സസർജ രംഭോരൂർവസനാന്യായതേക്ഷണാ ॥ 3-95-9 (19894)
തതശ്ചീരാണി ജഗ്രാഹ വൽകലാന്യജിനാനി ച।
സമാനവ്രതചര്യാ ച ബഭൂവായതലോചനാ ॥ 3-95-10 (19895)
ഗംഗാദ്വാരമഥാഗംയ ഭഗവാനൃഷിസത്തമഃ।
ഉഗ്രമാതിഷ്ഠത തപഃ സഹ പത്ന്യാഽനുകൂലയാ ॥ 3-95-11 (19896)
സാ പ്രീത്യാ ബഹുമാനാച്ച പതിം പര്യചരത്തദാ।
അഗസ്ത്യശ്ച പരാം പ്രീതിം ഭാര്യായാമഗമത്പ്രഭുഃ ॥ 3-95-12 (19897)
തതോ ബഹുതിഥേ കാലേ ലോപാമുദ്രാം വിശാംപതേ।
തപസാ ദ്യോതിതാം സ്നാതാം ദദർശ ഭഗവാനൃഷിഃ ॥ 3-95-13 (19898)
സ തസ്യാഃ പരിചാരേണ ശൌചേന ച ദമേന ച।
ശ്രിയാ രൂപേണ ച പ്രീതോ മൈഥുനായാജുഹാവ താം ॥ 3-95-14 (19899)
തതഃ സാ പ്രാഞ്ജലിർഭൂത്വാ ലജ്ജമാനേവ ഭാമിനീ।
തദാ സപ്രണയം വാക്യം ഭഗവന്തമഥാബ്രവീത് ॥ 3-95-15 (19900)
അസംശയം പ്രജാഹേതോർഭാര്യാം പതിരവിന്ദത।
പാ തു ത്വയി മമ പ്രീതിസ്താമൃഷേ കർതുമർഹസി ॥ 3-95-16 (19901)
യഥാ പിതുർഗൃഹേ വിപ്ര പ്രാസാദേ ശയനം മമ।
തഥാവിധേ ത്വം ശയനേ മാമുപൈതുമിഹാർഹസി ॥ 3-95-17 (19902)
ഇച്ഛാമി ത്വാം സ്രഗ്വിണം ച ഭൂഷണൈശ്ച വിഭൂഷിതം।
ഉപസർതും യഥാകാമം ദിവ്യാഭരണഭൂഷിതാ ॥ 3-95-18 (19903)
അന്യഥാ നോപതിഷ്ഠേയം ചീരകാഷായവാസിനീ।
നൈവാപവിത്രോ വിപ്രർഷേ ഭൂഷണോയം കഥഞ്ചന ॥ 3-95-19 (19904)
അഗസ്ത്യ ഉവാച। 3-95-20x (2012)
ന തേ ധനാനി വിദ്യന്തേ ലോപാമുദ്രേ തഥാ മമ।
യഥാവിധാനി കല്യാണി പിതുസ്തവ സുമധ്യമേ ॥ 3-95-20 (19905)
ലോപാമുദ്രോവാച। 3-95-21x (2013)
ഈശോസി തപസാ സർവം സമാഹർതും തപോധന।
ക്ഷണേന ജീവലോകേ യദ്വസു കിഞ്ചന വിദ്യതേ ॥ 3-95-21 (19906)
അഗസ്ത്യ ഉവാച। 3-95-22x (2014)
ഏവമേതദ്യഥാഽഽത്ഥ ത്വം തപോവ്യയകരം തു തത്।
യഥാ തു മേ ന നശ്യേത തപസ്തൻമാം പ്രയോദയ ॥ 3-95-22 (19907)
ലോപാമുദ്രോവാച। 3-95-23x (2015)
അൽപാവശിഷ്ടഃ കാലോഽയമൃതോർമമ തപോധന।
ന ചാന്യഥാഽഹമിച്ഛാമി ത്വാമുപൈതും കഥഞ്ചന ॥ 3-95-23 (19908)
ന ചാപി ധർമമിച്ഛാമി വിലോപ്തും തേ കഥഞ്ചന।
ഏവം തു മേ യഥാകാമം സംപാദയിതുമർഹസി ॥ 3-95-24 (19909)
അഗസ്തയ ഉവാച। 3-95-25x (2016)
3-95-25 (19910)
യദ്യേഷ കാമ സുഭഗേ തവ ബുദ്ധ്യാ വിനിശ്ചിതഃ।
ഹർതും ഗച്ഛാംയഹം ഭദ്രേ ചര കാമമിഹ സ്ഥിതാ ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-95-2 നിവേശേ വിവാഹേ ॥ 3-95-13 സ്നാതാം ഋതാവിതി ശേഷഃ ॥ 3-95-14 പരിചാരേണ സേവയാ ॥ 3-95-19 ഭൂഷണോയം ചീരകാഷായാദിസ്തപസ്വിനാം ശ്ലാഘ്യോയം സാമഗ്രീകലാപോ ഭോഗസംപർകേണാപവിത്രോ നൈവ ഭവത്വിതി ശേഷഃ ॥ 3-95-21 സമാഹർതും മമേപ്സിതമിതി ക. ധ. പാഠഃ ॥ 3-95-23 ഋതോഃ കാലഃ ഷോഡശദിനാനി തേഷു അൽപോഽവശിഷ്ടഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 096
॥ ശ്രീഃ ॥
3.96. അധ്യായഃ 096
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ധനയാചനായ ശ്രുതർവാദിനൃപത്രയമുപഗതേനാഗസ്ത്യേന തദ്ധനാനാം സമായവ്യയതാപരിജ്ഞാനേന തൈഃസഹ ഇൽവലം പ്രതി ഗമനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-96-0 (19911)
ലോമശ ഉവാച। 3-96-0x (2017)
തതോ ജഗാമ കൌരവ്യ സോഽഗസ്ത്യോ ഭിക്ഷിതും വസു।
ശ്രുതർവാണം മഹീപാലം യം വേദാഭ്യധികം നൃപൈഃ ॥ 3-96-1 (19912)
സ വിദിത്വാ തു നൃപതിഃ കുംഭയോനിമുപാഗതം।
വിഷയാന്തേ സഹാമാത്യഃ പ്രത്യഗൃഹ്ണാത്സുസത്കൃതം ॥ 3-96-2 (19913)
തസ്മൈ ചാർഘ്യം ഥാന്യായമാനീയ പൃഥിവീപതിഃ।
പ്രാഞ്ജലിഃ പ്രയതോ ഭൂത്വാപപ്രച്ഛാഗമനേഽർഥിതാം ॥ 3-96-3 (19914)
അഗസ്ത്യ ഉവാച। 3-96-4x (2018)
വിത്താർഥിനമനുപ്രാപ്തം വിദ്ധി മാം പൃഥിവീപതേ।
ഥാശക്ത്യവിഹിംസ്യാന്യാൻസംവിഭാഗം പ്രയച്ഛ മേ ॥ 3-96-4 (19915)
ലോമശ ഉവാച। 3-96-5x (2019)
തത ആയവ്യയൌ പൂർണോ തസ്മൈ രാജാ ന്യവേദയത്।
അതോ വിദ്വന്നുപാദത്സ്വ യദത്രവ്യതിരിച്യതേ ॥ 3-96-5 (19916)
തത ആയവ്യയൌ ദൃഷ്ട്വാ സമൌ സമമതിർദ്വിജഃ।
സർവഥാ പ്രാണിനാം പീഡാമുപാദാനാദമന്യത ॥ 3-96-6 (19917)
സ ശ്രുതർവാണമാദായ ബ്രധ്നശ്വമഗമത്തതഃ।
സ ച തൌ വിഷയസ്യാന്തേ പ്രത്യഗൃഹ്ണാദ്യഥാവിധി ॥ 3-96-7 (19918)
തയോരർധ്യം ച പാദ്യം ച ബ്രധ്നശ്വഃ പ്രത്യവേദയത്।
അനുജ്ഞാപ്യച പപ്രച്ഛ പ്രയോജനമുപക്രമേ।
`വദ കാമം മുനിശ്രേഷ്ഠ ധന്യോസ്ംയാഗമനേന തേ' ॥ 3-96-8 (19919)
അഗസ്ത്യ ഉവാച। 3-96-9x (2020)
വിത്തകാമാവിഹ പ്രാപ്തൌ വിദ്ധ്യാവാം പൃഥിവീപതേ।
യഥാശക്ത്യവിഹിംസ്യാന്യാൻസംവിഭാഗം പ്രയച്ഛ നൌ ॥ 3-96-9 (19920)
ലോമശ ഉവാച। 3-96-10x (2021)
തത ആയവ്യയൌ പൂർണൌ താഭ്യാം രാജാ ന്യവേദയത്।
അതോ ജ്ഞാത്വാ തു ഗൃഹ്ണീതം യദത്രവ്യതിരിച്യതേ ॥ 3-96-10 (19921)
തത ആയവ്യയൌ ദൃഷ്ട്വാസമൌ സമമതിർദ്വിജഃ।
സർവഥാ പ്രാണിനാം പീഡാമുപാദാനാദമന്യത ॥ 3-96-11 (19922)
പൌരുകുത്സം തതോ ജഗ്മുസ്ത്രസദസ്യും മഹാധനം।
അഗസ്ത്യശ്ച ശ്രുതർവാ ച ബ്രധ്നശ്വശ്ച മഹീപതിഃ ॥ 3-96-12 (19923)
ത്രസദസ്യുസ്തു താന്ദൃഷ്ട്വാ പ്രത്യഗൃഹ്ണാദ്യഥാവിധി।
അഭിഗംയ മഹാരാജ വിഷയാന്തേ മഹാമനാഃ ॥ 3-96-13 (19924)
അർചയിത്വാ യഥാന്യായമൈക്ഷ്വാകോ രാജസത്തമഃ।
സമസ്താംശ്ച തതോഽപച്ഛത്പ്രയോജനമുപക്രമേ ॥ 3-96-14 (19925)
അഗസ്ത്യ ഉവാച। 3-96-15x (2022)
വിത്തകാമാനിഹ പ്രാപ്താന്വിദ്ധി നഃ പൃഥിവീപതേ।
യഥാശക്ത്യവീഹിംസ്യാന്യാൻസംവിഭാഗം പ്രയച്ഛ നഃ ॥ 3-96-15 (19926)
ലോമശ ഉവാച। 3-96-16x (2023)
തത ആയവ്യയൌ പൂർണൌ തേഷാം രാജാ ന്യവേദയത്।
ഏതജ്ജ്ഞാത്വാ ഹ്യുപാദദ്ധ്വം യദത്രവ്യതിരിച്യതേ ॥ 3-96-16 (19927)
തത ആയവ്യയൌ ദൃഷ്ട്വാസമൌ സമമതിർദ്വിജഃ।
സർവഥാ പ്രാണിനാം പീഡാമുപാദാനാദമന്യത ॥ 3-96-17 (19928)
തതഃ സർവേ സമേത്യാഥ തേ നൃപാസ്തം മഹാമുനിം।
ഇദമൂചുർമഹാരാജ സമവേക്ഷ്യ പരസ്പരം ॥ 3-96-18 (19929)
അയം വൈ ദാനവോ ബ്രഹ്മന്നിൽവലോ വസുമാൻഭുവി।
തമതിക്രംയ സർവേഽദ്യവയം ചാർതാമഹേ വസു ॥ 3-96-19 (19930)
ലോമശ ഉവാച। 3-96-20x (2024)
3-96-20 (19931)
തേഷാം തദാസീദുചിതമിൽവലസ്യൈവ ഭിക്ഷണം।
തതസ്തേ സഹിതാ രാജന്നിൽവലം സമുപാദ്രവൻ ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-96-2 വിഷയാന്തേ ദേശസീമാന്തേ ॥ 3-96-3 ആഗമനേ നിമിത്തഭൂതാം അർഥിതാം। കിമിച്ഛന്നാഗതോസീതി പപ്രച്ഛേത്യർഥഃ ॥ 3-96-6 ഉപാദാനാത് ധനഗ്രഹണാത് ॥ 3-96-7 വാധ്ര്യശ്വമഗമത്തത ഇതി ക. ധ. പാഠഃ ॥ 3-96-8 ഉപക്രമേ ആഗമനേ ॥ 3-96-9 നൌ ആവാഭ്യാം ॥ 3-96-19 വസുമാൻ ധനവാൻ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 097
॥ ശ്രീഃ ॥
3.97. അധ്യായഃ 097
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ഇൽവലേനാഗസ്ത്യായ മേഷീകൃതവാതാപിമാംസപരിവേഷണം ॥ 1 ॥ ഇൽവലേന വാതാപേരാഹ്നാനേഽഗസ്ത്യേന സ്വേന തസ്യ ജീർണീകരണോക്തി ॥ 2 ॥ ഭീതേനേൽവലേനാഗസ്ത്യായ ധനദാനപൂർവകം തജ്ജിധാംസയാ തദനുഗമനം ॥ 3 ॥ അഗസ്ത്യേന ഹുങ്കാരേണേൽവലസ്യ ഭസ്മീകരണപൂർവകം ലോപാമുദ്രായൈ ബഹുധനദാനേന തസ്യാം ഗുണവദേകാപത്യോത്പാദനം ॥ 4 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-97-0 (19932)
ലോമശ ഉവാച। 3-97-0x (2025)
ഇൽവലസ്താന്വിദിത്വാ തു മഹർഷിസഹിതാന്നൃപാൻ।
ഉപസ്ഥിതാൻസഹാമാത്യോ വിഷയാന്തേ ഹ്യപൂജയത് ॥ 3-97-1 (19933)
തേഷാം തതോഽസുരശ്രേഷ്ഠസ്ത്വാതിഥ്യമകരോത്തദാ।
സുസംസ്കൃതേന കൌരവ്യ ഭ്രാത്രാ വാതാപിനാ തദാ ॥ 3-97-2 (19934)
തതോ രാജർഷയഃ സർവേ വിഷണ്ണാ ഗതചേതസഃ।
വാതാപിം സംസ്കൃതം ദൃഷ്ട്വാ മേഷഭൂതം മഹാസുരം ॥ 3-97-3 (19935)
അഥാബ്രവീദഗസ്ത്യസ്താന്രാജർഷീനൃഷിസത്തമഃ।
വിഷാദോ വോ ന കർതവ്യോ ഹ്യഹം ഭോക്ഷ്യേ മഹാസുരം ॥ 3-97-4 (19936)
ധുര്യാസനമഥാസാദ്യ നിഷസാദ മഹാനൃഷിഃ।
തം പര്യവേഷദ്ദൈത്യേന്ദ്ര ഇൽവലഃ പ്രഹസന്നിവ ॥ 3-97-5 (19937)
അഗസ്ത്യ ഏവ കൃത്സ്നം തു വാതാപിം ബുഭുജേ തതഃ।
`ബഹ്വന്നാശാപി തേ മേഽസ്തീത്യവദദ്ഭക്ഷയൻസ്വയം' ॥ 3-97-6 (19938)
ഭുക്തവത്യസുരോഽഹ്വാനമകരോത്തസ്യ ചേൽവലഃ।
`വാതാപേ പ്രതിബുധ്യസ്വ ദർശയൻബലതേജസീ।
തപസാ ദുർജയോ യാവദേഷ ത്വാം നാതിവർതതേ ॥ 3-97-7 (19939)
തതസ്തസ്യോദരം ഭേത്തും വാതാപിർവേഗമാഹരത്।
തമബുധ്യത തേജസ്വീ കുംഭയോനിർമഹാതപാഃ ॥ 3-97-8 (19940)
സ വീര്യാത്തപസോഗ്രസ്തു നനർദ ഭഗവാനൃഷിഃ।
ഏഷ ജീർണോസി വാതാപേ മയാ ലോകസ്യ ശാന്തയേ ॥ 3-97-9 (19941)
ഇത്യുക്ത്വാ സ്വകരാഗ്രേണ ഉദരം സമതാഡയത്।
ത്രിരേവം പ്രതിസംരബ്ധസ്തേജസാ പ്രജ്വലന്നിവ'॥ 3-97-10 (19942)
തതോ വായുഃ പ്രാദുരഭൂദധസ്തസ്യ മഹാത്മനഃ।
ശബ്ദേന മഹതാ താത ഗർജന്നിവ യഥാ ഘനഃ ॥ 3-97-11 (19943)
വാതാപേ നിഷ്ക്രമസ്വേതി പുനഃ പുനരുവാച ഹ।
തം പ്രഹസ്യാബ്രവീദ്രാജന്നഗസ്ത്യോ മുനിസത്തമഃ।
കുതോ നിഷ്ക്രമിതും ശക്തോ മയാ ജീർണസ്തു സോസുരഃ ॥ 3-97-12 (19944)
ഇൽവലസ്തു വിഷണ്ണോഽഭൂദ്ദൃഷ്ട്വാ ജീർണം മഹാസുരം।
പ്രാഞ്ജലിശ്ച സഹാമാത്യൈരിദം വചനമബ്രവീത്।
കിമർഥമുപയാതാഃ സ്ഥ ബ്രൂത കിം കരവാണി വഃ ॥ 3-97-13 (19945)
പ്രത്യുവാച തതോഽഗസ്ത്യഃ പ്രഹസന്നിൽവലം തദാ।
ഈശോസ്യസുര വിദ്മസ്ത്വാം വയം സർവേ ധനേശ്വരം ॥ 3-97-14 (19946)
ഏതേ ച നാതിധനിനോ ധനാശാ മഹതീ മമ।
യഥാശക്ത്യവിഹിംസ്യാന്യാൻസംവിഭാഗം പ്രയച്ഛ നഃ ॥ 3-97-15 (19947)
തതോഽവമത്യ തമൃഷിമിൽവലോ വാക്യമബ്രവീത്।
ദിത്സിതം യദി വേത്സി ത്വന്തതോ ദാസ്യാമി തേ വസു ॥ 3-97-16 (19948)
അഗസ്ത്യ ഉവാച। 3-97-17x (2026)
ഗവാം ദശസഹസ്രാണി രാജ്ഞാമേകൈകശോഽസുര।
താവദേവ സുവർണസ്യ ദിത്സിതം തേ മഹാസുര ॥ 3-97-17 (19949)
മഹ്യം തതോ വൈ ദ്വിഗുണം രഥശ്ചൈവ ഹിരൺമയഃ।
മനോജവൌ വാജിനൌ ച ദിത്സിതം തേ മഹാസുര ॥ 3-97-18 (19950)
`ലോമശ ഉവാച। 3-97-19x (2027)
ഉൽവലസ്തു മുനിം പ്രാഹ സർവമസ്തി യഥാഽഽത്ഥ മാം।
സർവമേതത്പ്രദാസ്യാമി ഹിരണ്യം ഗാശ്ച യദ്ധനം।
രഥം തു യദവോചോ മാം നൈതം വിദ്മ ഹിരൺമയം ॥ 3-97-19 (19951)
ആഗസ്ത്യ ഉവാച। 3-97-20x (2028)
ന മേ വാഗനൃതാ കാചിദുക്തപൂർവാ മഹാഽസുര।
വിജ്ഞായതാം രഥഃ സാധു വ്യക്തമസ്തി ഹിരൺമയഃ ॥ 3-97-20 (19952)
ലോമശ ഉവാച। 3-97-21x (2029)
വിജ്ഞായമാനഃ സ രഥഃ കൌന്തേയാസീദ്ധിരൺമയഃ'।
തതഃ പ്രവ്യഥിതോ ദൈത്യോ ദദാവഭ്യധികം വസു ॥ 3-97-21 (19953)
വിവാജീ ച സുവാജീ ച തസ്മിന്യുക്തൌ രഥേ ഹയൌ।
ഊഹതുഃ സ വസൂനാശു താവഗസ്ത്യാശ്രമം പ്രതി।
സർവാന്രാജ്ഞഃ സഹാഗസ്ത്യാന്നിമേഷാദിവ ഭാരത ॥ 3-97-22 (19954)
`ഇൽവലസ്ത്വനുഗംയൈനമഗസ്ത്യം ഹന്തുമൈച്ഛത।
ഭസ്മ ചക്രേ മഹാതേജാ ഹുങ്കാരേണ മഹാഽസുരം' ॥ 3-97-23 (19955)
അഗസ്ത്യേനാഭ്യനുജ്ഞാതാ ജഗ്മൂ രാജർഷയസ്തദാ।
കൃതവാംശ് മുനിഃ സർവം ലോപാമുദ്രാചികീർഷിതം ॥ 3-97-24 (19956)
ലോപാമുദ്രോവാച। 3-97-25x (2030)
കൃതവാനസി തത്സർവം ഭഗവൻമമ കാങ്ക്ഷിതം।
ഉത്പാദയ സകൃൻമഹ്യമപത്യം വീര്യവത്തരം ॥ 3-97-25 (19957)
അഗസ്ത്യ ഉവാച। 3-97-26x (2031)
തുഷ്ടോഽഹമസ്മി കല്യാണി തവ വൃത്തേന ശോഭനേ।
വിചാരണാമപത്യേ തു തവ വക്ഷ്യാമി താം ശൃണു ॥ 3-97-26 (19958)
സഹസ്രം തേഽസ്തു പുത്രാണആം ശതം വാ തത്സമം തവ।
ദശ വാ ശതതുല്യാഃ സ്യുരേകോ വാഽപി സഹസ്രജിത് ॥ 3-97-27 (19959)
ലോപാമുദ്രോവാച। 3-97-28x (2032)
സഹസ്രസംമിതഃ പുത്ര ഏകോപ്യസ്തു തപോധന।
ഏകോ ഹി ബഹുഭിഃ ശ്രേയാന്വിദ്വാൻസാധുരസാധുഭിഃ ॥ 3-97-28 (19960)
സ തഥേതി പ്രതിജ്ഞായ തയാ സമഗമൻമുനിഃ।
സമയേ സമശീലിന്യാ ശ്രദ്ധാവാൻശ്രദ്ദധാനയാ ॥ 3-97-29 (19961)
തത ആധായ ഗർഭം തമഗമദ്വനമേവ സഃ।
തസ്മിന്വനഗതേ ഗർഭോ വവൃധേ സപ്ത ശാരദാൻ ॥ 3-97-30 (19962)
സപ്തമേഽബ്ദേ ഗതേ ചാപി പ്രാച്യവത്സ മഹാകവിഃ।
ജ്വലന്നിവ പ്രഭാവേന ദൃഢസ്യുർനാമ ഭാരത ॥ 3-97-31 (19963)
സാംഗോപനിഷദാന്വേദാഞ്ജപന്നേവ മഹാതപാഃ।
തസ്യ പുത്രോഽഭവദൃഷേഃ സ തേജസ്വീ മഹാനൃഷിഃ ॥ 3-97-32 (19964)
സ ബാല ഏവതേജസ്വീ പിതുസ്തസ്യ നിവേശനേ।
ഇധ്മാനാം ഭാരമാജഹ്രേ ഇധ്മവാഹസ്തതോഽഭവത് ॥ 3-97-33 (19965)
തഥായുക്തം തു തം ദൃഷ്ട്വാ മുമുദേ സ മുനിസ്തദാ।
ഏവം സ ജനയാമാസ ഭാരതാപത്യമുത്തമം।
ലേഭിരേ പിതരശ്ചാസ്യ ലോകാന്രാജന്യഥേപ്സിതാൻ ॥ 3-97-34 (19966)
അഗസ്ത്യസ്യാശ്രമശ്ചായമത ഊർധ്വം വിശാംപതേ।
ഖ്യാതോ ഭുവി മഹാരാജ തേജസാ തസ്യ ധീമതഃ ॥ 3-97-35 (19967)
പ്രാഹ്ലാദിരേവം വാതാപിർബ്രഹ്മഘ്നോ ദുഷ്ടചേതനഃ।
ഏവം വിനാശിതോ രാജന്നഗസ്ത്യേന മഹാത്മനാ।
തസ്യായമാശ്രമോ രാജന്രമണീയൈർഗുണൈര്യുതഃ ॥ 3-97-36 (19968)
ഏഷാ ഭാഗീരഥീ പുണ്യാ ദേവഗന്ധർവസേവിതാ।
വാതേരിതാ പതാകേവ വിരാജതി നഭസ്തലേ ॥ 3-97-37 (19969)
പ്രതാര്യമാണാ കൂടേഷു യഥാ നിംനേഷു നിത്യശഃ।
ശിലാതലേഷു സന്ത്രസ്താ പന്നഗേന്ദ്രവധൂരിവ ॥ 3-97-38 (19970)
3-97-39 (19971)
ദക്ഷിണാം വൈ ദിശം സർവാം പ്ലാവയന്തീ ച മാതൃവത്।
പൂർവം ശംഭോർജടാഭ്രഷ്ടാ സമുദ്രമഹിഷീ പ്രിയാ।
അസ്യാം നദ്യാം മുപുണ്യായാം യഥേഷ്ടമവഗാഹ്യതാം ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-97-16 ഈപ്സിതം യദിഹ ബ്രൂഹി തദ്ധി ദാസ്യാമി തേ വസു ഇതി ക. പാഠഃ ദിത്സിതം മയാ യുഷ്മഭ്യം ദാതുമിഷ്ടം ॥ 3-97-31 പ്രച്യവദുദരാന്നിർഗതോഽഭവദിത്യർഥഃ ॥ 3-97-34 യുക്തമധ്യയനേധ്യവാഹനാദൌ ॥ 3-97-36 പ്രാഹ്ലാദിഃ പ്രഹ്നാദഗോത്രോദ്ഭവഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 098
॥ ശ്രീഃ ॥
3.98. അധ്യായഃ 098
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
യുധിഷ്ഠിരേണ ഭൃഗുതീർഥഗമനം ॥ 1 ॥ ലോമശേന യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി പരശുരാമസ്യ ദാശരഥിരാമേണ തേജോഹരണപ്രകാരകഥനം ॥ 2 ॥ തഥാപരശുരാമസ്യ പിതൃനിദേശാദ്ഭൃഗുതീർഥനിമജ്ജനേന പുനസ്തേജോലാഭകഥനം ॥ 3 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-98-0 (19972)
[ലോമശ ഉവാച। 3-98-0x (2033)
യുധിഷ്ഠിര നിബോധേദം ത്രിഷു ലോകേഷു വിശ്രുതം।
ഭൃഗോസ്തീർഥം മഹാരാജ മഹർഷിഗണസേവിതം ॥ 3-98-1 (19973)
യത്രോപസ്പൃഷ്ടവാന്രാമോ ഹൃതന്തേജസ്തദാപ്തവാൻ।
അത്ര ത്വംഭ്രാതൃഭിഃ സാർധം കൃഷ്ണയാ ചൈവ പാണ്ഡവ ॥ 3-98-2 (19974)
ദുര്യോധനഹൃതന്തേജഃ പുനരാദാതുമർഹസി।
കൃതവൈരേണ രാമേണ യഥാ കചോപഹൃതം പുനഃ ॥ 3-98-3 (19975)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-98-4x (2034)
സ തത്രഭ്രാതൃഭിശ്ചൈവ കൃഷ്ണയാ ചൈവ പാണ്ഡവഃ।
സ്നാത്വാ ദേവാൻപിതൄംശ്ചൈവ തർപയാമാസ ഭാരത ॥ 3-98-4 (19976)
തസ്യ തീർഥസ്യ രൂപം വൈ ദീപ്താദ്ദീപ്തതരം ബഭൌ।
അപ്രവൃഷ്യതരശ്ചാസീച്ഛാത്രവാണാം നരർഷഭ ॥ 3-98-5 (19977)
അപൃച്ഛച്ചൈവ രാജേന്ദ്ര ലോമശം പാണ്ഡുനന്ദനഃ।
ഭഗവൻകിമർഥം രാമസ്യ ഹൃതമാസീദ്വപുഃ പ്രഭോ।
കഥം പ്രത്യാഹൃതഞ്ചൈവ ഏതദാചക്ഷ്വ പൃച്ഛതഃ ॥ 3-98-6 (19978)
ലോമശ ഉവാച। 3-98-7x (2035)
ശൃണു രാമസ്യ രാജേന്ദ്ര ഭാർഗവസ്യ ച ധീമതഃ।
ജാതോ ദശരഥസ്യാസീത്പുത്രോ രാമോ മഹാത്മനഃ ॥ 3-98-7 (19979)
വിഷ്ണുഃ സ്വേന ശരീരേണ രാവണസ്യ വധായ വൈ।
പശ്യാമസ്തമയോധ്യായാം ജാതം ദാശരഥിം തതഃ ॥ 3-98-8 (19980)
ഋചീകനന്ദനോ രാഭോ ഭാർഗവോ രേണുകാസുതഃ।
തസ് ദാശരഥേഃ ശ്രുത്വാ രരാമസ്യാക്ലിഷ്ടകർമണഃ ॥ 3-98-9 (19981)
കൌതൂഹലാന്വിതോ രാമസ്ത്വയോധ്യാമഗമത്പുനഃ।
ജിജ്ഞാസമാനോ രാമസ്യ വീര്യം ദാശരഥേസ്തദാ ॥ 3-98-10 (19982)
തം വൈ ദശരഥഃ ശ്രുത്വാ വിയാന്തമുപാഗതം।
പ്രേഷയാമാസ രാമസ്യ രാമം പുത്രം പുരസ്കൃതം ॥ 3-98-11 (19983)
സ തമഭ്യാഗതം ദൃഷ്ട്വാ ഉദ്യതാസ്ത്രമവസ്ഥിതം।
പ്രഹസന്നിവ കോന്തേയ രാമോ വചനമബ്രവീത് ॥ 3-98-12 (19984)
കൃതകാലം ഹി രാജേന്ദ്ര ധനുരേതൻമയാ വിഭോ।
സമാരോപയ യത്നേന യദി ശക്നോഷി പാർതിവ ॥ 3-98-13 (19985)
ഇത്യുക്തസ്ത്വാഹ ഭഗവംസ്ത്വം നാധിക്ഷേപ്തുമർഹസി।
നാഹമപ്യധമോ ധർമേ ക്ഷത്രിയാണാം ദ്വിജാതിഷു।
ഇശ്ര്വാകൂണാം വിശേഷേണ ബാഹുവീര്യേ ന കത്ഥനം ॥ 3-98-14 (19986)
തമേവം വാദിനം തത്ര രാമോ വചനമബ്രവീത്।
അലം വൈ വ്യപദേശേന ധനുരായച്ഛ രാഘവ ॥ 3-98-15 (19987)
തതോ ജഗ്രാഹ രോഷേണ ക്ഷത്രിയർഷഭമൂദനം।
രാമോ ദാശരഥിർദിവ്യം ഹസ്താദ്രാമസ്യ കാർമുകം ॥ 3-98-16 (19988)
ധനുരാരോപയാമാസ സലീല ഇവ ഭാരത।
ജ്യാശബ്ദമകരോച്ചൈവ സ്മയമാനഃ സ വീര്യവാൻ।
തസ്യ ശബ്ദസ് ഭൂതാനി വിത്രസന്ത്യശനേരിവ ॥ 3-98-17 (19989)
അഥാബ്രവീത്തദാ രാമോ രാമം ദാശരഥിസ്തദാ।
ഇദമാരോപിതം ബ്ര്ഹമൻകിമന്യത്കരവാണി തേ ॥ 3-98-18 (19990)
തസ്യ രാമോ ദദൌ ദിവ്യം ജാമദഗ്ന്യോ മഹാത്മനഃ।
ശരമാകർണദേശാന്തമയമാകൃഷ്യതാമിതി ॥ 3-98-19 (19991)
ലോമശ ഉവാച। 3-98-20x (2036)
ഏതച്ഛ്രുത്വാഽബ്രവീദ്രാമഃ പ്രദീപ്ത ഇവ മന്യുനാ।
ശ്രൂയതേ ക്ഷംയതേ ചൈവ ദർപപൂർണോസി ഭാർഗവ ॥ 3-98-20 (19992)
ത്വയാ ഹ്യധിഗതം തേജഃ ക്ഷത്രിയേഭ്യോ വിശേഷതഃ।
പിതാമഹപ്രസാദേന തേന മാം ക്ഷിപസി ധ്രുവം।
പശ്യ മാം സ്വേന രൂപേണ ചക്ഷുസ്തേ വിതരാംയഹം ॥ 3-98-21 (19993)
തതോ രാമശരീരേ വൈ രാമഃ പശ്യതി ഭാർഗവഃ।
ആദിത്യാൻസവസൂന്രുദ്രാൻസാധ്യാംശ്ച സമരുദ്ഗണാൻ ॥ 3-98-22 (19994)
പിതരോ ഹുതാശനശ്ചൈവ നക്ഷത്രാണി ഗ്രഹാസ്തഥാ।
ഗന്ധർവാ രാക്ഷസാ യക്ഷാ നദ്യസ്തീർഥാനി യാനി ച ॥ 3-98-23 (19995)
ഋഷയോ വാലഖില്യാശ്ച ബ്ര്ഹമഭൂതാഃ സനാതനാഃ।
ദേവർഷയശ്ച കാർത്സ്ന്യേന സമുദ്രാഃ പർവതാസ്തഥാ ॥ 3-98-24 (19996)
വേദാശ്ച സോപനിഷദോ വഷട്കാരൈഃ സഹാധ്വരൈഃ।
ചേതോമന്തി ച സാമാനി ധനുർവേദശ്ച ഭാരത।
മേഘവൃന്ദാനി വർഷാണി വിദ്യുതശ്ച യുധിഷ്ഠിര ॥ 3-98-25 (19997)
തതഃ സ ഭഗവാന്വിഷ്ണുസ്തം വൈ ബാണം മുമോച ഹ।
ശുഷ്കാശനിസമാകീർണം മഹോൽകാഭിശ്ച ഭാരത ॥ 3-98-26 (19998)
പാംസുവർഷേണ മഹതാ മേഘവർഷൈശ്ച ഭൂതലം।
ഭൂമികംപൈശ്ച നിർഘാതൈർനാദൈശ്ച വിപുലൈരപി ॥ 3-98-27 (19999)
സ രാമം വിഹ്വലം കൃത്വാ തേജശ്ചാക്ഷിപ്യ കേവലം।
ആഗച്ഛജ്ജ്വലിതോ ബാണോ രാമബാഹുപ്രചോദിതഃ ॥ 3-98-28 (20000)
സ തു വിഹ്വലതാം ഗത്വാ പ്രതിലഭ്യ ച ചേതനാം।
രാമഃ പ്രത്യാഗതപ്രാണഃ പ്രാണമദ്വിഷ്ണുതേജസം ॥ 3-98-29 (20001)
വിഷ്ണുനാ സോഭ്യനുജ്ഞാതോ മഹേന്ദ്രമഗമത്പുനഃ।
ഭീതസ്തു തത്രന്യവസദ്ബ്രീഡിതസ്തു മഹാതപാഃ ॥ 3-98-30 (20002)
തതഃ സംവത്സരേഽതീതേ ഹൃതൌജസമവസ്ഥിതം।
നിർമദം ദുഃഖിതം ദൃഷ്ട്വാ പിതരോ രാമമബ്രുവൻ ॥ 3-98-31 (20003)
ന വൈ സംയഗിദം പുത്ര വിഷ്ണുമാസാദ്യ വൈകൃതം।
സ ഹി പൂജ്യശ്ച മാന്യശ്ച ത്രിഷു ലോകേഷു സർവദാ ॥ 3-98-32 (20004)
ഗച്ഛ പുത്രനദീം പുണ്യാം വധൂസരകൃതാഹ്വയാം।
തത്രോപസ്പൃശ്യ തീർഥേഷു പുനർവപുരവാപ്സ്യസി ॥ 3-98-33 (20005)
ദീപ്തോദം നാമ തത്തീർഥം യത്രതേ പ്രതിതാമഹഃ।
ഭൃഗുർദേവയുഗേ രാമ തപ്തവാനുത്തമം തപഃ ॥ 3-98-34 (20006)
തത്തഥാ കൃതവാന്രാമഃ കൌന്തേയ വചനാത്പിതുഃ।
പ്രാപ്തവാംശ്ച പുനസ്തേജസ്തീർഥേഽസ്മിൻപാണ്ഡുനന്ദന ॥ 3-98-35 (20007)
ഏതദീദൃശകം താത രാമേണാക്ലിഷ്ടകർമണാ।
പ്രാപ്തമാസീൻമഹാരാജ വിഷ്ണുമാസാദ്യ വൈ പുരാ ॥ 3-98-36 (20008)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി തീർഥയാത്രാപർവണി അഷ്ടനവതിതമോഽധ്യായഃ ॥ 98 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-98-2 രാമോ ജാമദഗ്യഃ। ഹൃതം ദാശരഥിരമേണ ॥ 3-98-5 തസ്യ യുധിഷ്ഠിരസ്യ। തീർഥസ് തീർഥേ സ്നാതസ്യ ॥ 3-98-6 വഷുഃ തേജഃ ॥ 3-98-9 ദാശരഥേഃ। കർമണി ഷഷ്ഠീ ॥ 3-98-15 വ്യപദേശേന ഉക്ത്യാ ॥ 3-98-25 ചേതോമന്തി ചേതനാവന്തി। ആർഷം പദത്വപ്രയുക്തം രുത്വം। ചേതസ്വന്തീത്യപേക്ഷിതം ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 099
॥ ശ്രീഃ ॥
3.99. അധ്യായഃ 099
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
വൃത്രാസുരനിപീഡിതശകാദിഭിർബ്രഹ്മവചനാദ്വജ്രനിർമാണായ ദധീചംപ്രതി തച്ഛരീരാസ്ഥിപ്രാർഥനം ॥ 1 ॥ ത്വഷ്ട്രാ ദധീചാസ്ഥിഭിർവജ്രായുധനിർമാണം ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-99-0 (20009)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 3-99-0x (2037)
ഭൂയ ഏവാഹമിച്ഛാമി മഹർഷേസ്തസ്യ ധീമതഃ।
കർമണാം വിസ്തരം ശ്രോതുമഗസ്ത്യസ്യ ദ്വിജാത്തമ ॥ 3-99-1 (20010)
ലോമശ ഉവാച। 3-99-2x (2038)
ശൃണു രാജൻകഥാം ദിവ്യാമദ്ഭുതാമതിമാനുഷീം।
അഗസ്ത്യസ്യ മഹാരാജ പ്രഭാവമമിതൌജസഃ ॥ 3-99-2 (20011)
ആസൻകൃതയുഗേ ഘോരാ ദാനവാ യുദ്ധദുർമദാഃ।
കാലകേയാ ഇതിഖ്യാതാ ഗണാഃ പരമദാരുണാഃ ॥ 3-99-3 (20012)
തേ തു വൃത്രം സമാശ്രിത്യ നാനാപ്രഹരണോദ്യതാഃ।
സമന്താത്പര്യധാവന്ത മഹേന്ദ്രപ്രമുഖാൻസുരാൻ ॥ 3-99-4 (20013)
തതോ വൃത്രവധേ യത്നമകുർവംസ്ത്രിദശാഃ പുരാ।
പുരന്ദരം പുരസ്കൃത്യ ബ്രഹ്മാണമുപതസ്ഥിരേ ॥ 3-99-5 (20014)
കൃതാഞ്ജലീംസ്തു താൻസർവാൻപരമേഷ്ഠീത്യുവാച ഹ।
വിദിതം മേ സുരാഃ സർവം യദ്വഃ കാര്യം ചികീർഷിതം ॥ 3-99-6 (20015)
തമുപായം പ്രവക്ഷ്യാമി യഥാ വൃത്രം വധിഷ്യഥ।
ദധീച ഇതിവിഖ്യാതോ മഹാനൃഷിരുദാരധീഃ ॥ 3-99-7 (20016)
തം ഗത്വാ സഹിതാഃ സർവേവരം വൈ സംപ്രയാചത।
സ വോ ദാസ്യതി ധർമാത്മാ സുപ്രീതേനാന്തരാത്മനാ ॥ 3-99-8 (20017)
സ വാച്യഃ സഹിതൈഃ സർവൈർഭവദ്ഭിർജയകാങ്ക്ഷിഭിഃ।
സ്വാന്യസ്ഥീനി പ്രയച്ഛേതി ത്രൈലോക്യസ് ഹിതായ വൈ ॥ 3-99-9 (20018)
സ ശരീരം സമുത്സൃജ്യ സ്വാന്യസ്ഥീനി പ്രദാസ്യതി।
തസ്യാസ്ഥിഭിർമഹാഘോരം വജ്രം സംസ്ക്രിയതാം ദൃഢം ॥ 3-99-10 (20019)
മഹച്ഛത്രുഹണം ഘോരം ഷ·ഡശ്ചം ഭീമനിഃസ്വനം।
തേന വജ്രേണ വൈ വൃത്രം വധിഷ്യതി ശതക്രതുഃ ॥ 3-99-11 (20020)
ഏതദ്വഃ സർവമാഖ്യാതം തസ്മാച്ഛീഘ്രം വിധീയതാം।
ഏവമുക്താസ്തതോ ദേവാ അനുജ്ഞാപ്യ പിതാമഹം ॥ 3-99-12 (20021)
നാരായണം പുരസ്കൃത്യ ദധീചസ്യാശ്രമം യയുഃ।
സരസ്വത്യാഃ പരേ പാരേ നാനാദ്രുമലതാവൃതം ॥ 3-99-13 (20022)
ഷട്പദോദ്ഗീതനിനദൈർവിഘുഷ്ടം സാമഗൈരിവ।
പുംസ്കോകിലരവോൻമിശ്രം ജീവഞ്ജീവകനാദിതം ॥ 3-99-14 (20023)
മഹിഷൈശ്ച വരാഹൈശ്ച സൃമരൈശ്ചമരൈരപി।
തത്ര തത്രാനുചരിതം ശാർദൂലഭയവർജിതൈഃ ॥ 3-99-15 (20024)
കരേണുഭിർവാരണൈശ്ച പ്രഭിന്നകരടാമുഖൈഃ।
സരോവഗാഢൈഃ ക്രീഡദ്ഭിഃ സമന്താദനുനാദിതം ॥ 3-99-16 (20025)
സിംഹവ്യാഘ്രൈർമഹാനാദാന്നദദ്ഭിരനുനാദിതം।
അപരൈശ്ചാപി സംലീനൈർഗുഹാകന്ദരശായിഭിഃ ॥ 3-99-17 (20026)
തേഷു തേഷ്വവകാശേഷു ശോഭിതം സുമനോരമം।
ത്രിവിഷ്ടപസമപ്രഖ്യം ദധീചാശ്രമമാഗമൻ ॥ 3-99-18 (20027)
തത്രാപശ്യന്ദധീചം തേ ദിവാകരസമദ്യുതിം।
ജാജ്വല്യമാനം വപുഷാ യഥാ സാക്ഷാത്പിതാമഹം ॥ 3-99-19 (20028)
തസ്യ പാദൌ സുരാ രാജന്നഭിവാദ്യ പ്രണംയ ച।
അയാചന്ത വരം സർവേ യഥോക്തം പരമേഷ്ഠിനാ ॥ 3-99-20 (20029)
തതോ ദധീചഃ പരമപ്രതീതഃ
സുരോത്തമാംസ്താനിദമഭ്യുവാച।
കരോമി യദ്വോ ഹിതമദ്യ ദേവാഃ
സ്വം ചാപി ദേഹംസ്വയമുത്സൃജാമി ॥ 3-99-21 (20030)
സ ഏവമുക്ത്വാ ദ്വിപദാംവരിഷ്ഠഃ
പ്രാണാന്വശീ സ്വാൻസഹസോത്സസർജ।
തതഃ സുരാസ്തേ ജഗൃഹുഃ പരാസോ-
രസ്ഥീനി തസ്യാഥ യഥോപദേശം ॥ 3-99-22 (20031)
പ്രഹൃഷ്ടരൂപാശ്ച ജയായ ദേവാ-
സ്ത്വഷ്ടാരമാഗം തമർഥമൂചുഃ।
ത്വഷ്ടാ തു തേഷാം വചനം നിശംയ
പ്രഹൃഷ്ടരൂപഃ പ്രയതഃ പ്രയത്നാത് ॥ 3-99-23 (20032)
ചകാര വജ്രം ഭൃശമുഗ്രരൂപം
കൃത്വാ ച ശക്രം സ ഉവാച ഹൃഷ്ടഃ।
അനേന വജ്രപ്രവരേണ ദേവ
ഭസ്മീകുരുഷ്വാദ്യ സുരാരിമുഗ്രം ॥ 3-99-24 (20033)
തതോ ഹതാരിഃ സഗണഃ സുഖം വൈ
പ്രശാധികൃത്സ്നം ത്രിദിവം ദിവിഷ്ഠഃ।
ത്വഷ്ട്രാ തഥോക്തസ്തു പുരന്ദരസ്ത-
ദ്വജ്രം പ്രഹൃഷ്ടഃ പ്രയതോ ഹ്യഗൃഹ്നാത് ॥ 3-99-25 (20034)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി തീർഥയാത്രാപർവണി ഏകോനശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 99 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-99-3 കാലേയാ ഇതി വിഖ്യാതാ ഇതി ക. പാടഃ ॥ 3-99-8 സവോ ദാസ്യതി ഈപ്സിതമിതി ശേഷഃ .। 3-99-11 ഷഡശ്രം ഷട്രകോണം ॥ 3-99-16 കരേണുഭിർഹസ്തിനീഭിഃ പ്രഭിന്നം മദസ്രാവികരടാമദോദ്ഭേദസ്ഥാനം ഗണ്ഡസ്ഥലൈകദേശസ്തസ്യ മുഖമുപരിഭാഗോ തേഷാ തൈഃ ॥ 3-99-18 ത്രിവിഷ്ടപസമപ്രഖ്യ സ്വർഗതുല്യപ്രകാശം ॥ 3-99-22 പരാസോഃ ഗതപ്രാണസ്യ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 100
॥ ശ്രീഃ ॥
3.100. അധ്യായഃ 100
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ഇന്ദ്രേണ വൃത്രഹനനം ॥ 1 ॥ തതോ ദേവഗണാഭിപീഡനാത്സമുദ്രം പ്രവിഷ്ടൈദൈത്യൈർജഗദ്വിനാശനാധ്യവസായഃ ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-100-0 (20035)
ലോമശ ഉവാച। 3-100-0x (2039)
തതഃ സ വജ്രീ ബലഭിദ്ദൈവതൈരഭിരക്ഷിതഃ।
ആസസാദ തതോ വൃത്രം സ്ഥിതമാവൃത്യ രോദസീ ॥ 3-100-1 (20036)
കാലകേയൈർമഹാകായൈ സമന്താദഭിരക്ഷിതം।
സമുദ്യതപ്രഹരണൈഃ സശൃംഗൈരിവ പർവതൈഃ ॥ 3-100-2 (20037)
തതോ യുദ്ധം സമഭവദ്ദേവാനാം ദാനവൈഃ സഹ।
മുഹൂർതം ഭരതശ്രേഷ്ഠ ലോകത്രാസകരം മഹത് ॥ 3-100-3 (20038)
ഉദ്യതപ്രതിവിദ്ധാനാം സ്വംഗാനാം വീരബാഹുഭിഃ।
ആസീത്സുതുമുഃ ശബ്ദഃ ശരീരേഷ്വഭിപാത്യതാം ॥ 3-100-4 (20039)
ശിരോഭിഃ പ്രപതദ്ഭിശ്ചാപ്യന്തരിക്ഷാൻമഹീതലം।
താലൈരിവ മഹാരാജ വൃന്താദ്ഭ്രഷ്ടൈരദൃശ്യത ॥ 3-100-5 (20040)
തേ ഹേമകവചാ ഭൂത്വാ കാലേയാഃ പരിഘായുധാഃ।
ത്രിദശാനഭ്യവർതന്ത ദാവദഗ്ധാ ഇവാദ്രയഃ ॥ 3-100-6 (20041)
തേഷാം വേഗവതാം വേഗം സഹിതാനാം പ്രധാവതാം।
ന ശേകുസ്ത്രിദശാഃ സോഢും തേ ഭഗ്നാഃ പ്രാദ്രവൻഭയാത് ॥ 3-100-7 (20042)
താന്ദൃഷ്ട്വാ ദ്രവതോ ഭീതാൻസഹസ്രാക്ഷഃ പുരന്ദരഃ।
വൃത്രേ വിവർധമാനേ ച കശ്മലം മഹദാവിശത് ॥ 3-100-8 (20043)
തം ശക്തം കശ്മലാവിഷ്ടം ദൃഷ്ട്വാ വിഷ്ണുഃ സനാതനഃ।
ജഗാമ ശരണം ശീഘ്രം തം തു നാരായണം പ്രഭും ॥ 3-100-9 (20044)
തം ശക്രം കശ്മലാവിഷ്ടം ദൃഷ്ട്വാ വിഷ്ണുഃ സനാതനഃ।
സ്വതേജോ വ്യദധച്ഛക്രേ ബലമസ്യ വിവർധയൻ ॥ 3-100-10 (20045)
വിഷ്ണുനാ ഗോപിതം ശക്രം ദൃഷ്ട്വാദേവഗണാസ്തതഃ।
സ്വം സ്വന്തേജഃ സമാദധ്യുസ്തഥാ ബ്രഹ്മർഷയോഽമലാഃ ॥ 3-100-11 (20046)
സ സമാപ്യായിതഃ ശക്രോ വിഷ്ണുനാ ദൈവതൈഃ സഹ।
ഋഷിഭിശ്ച മഹാഭാഗൈർബലവാൻസമപദ്യത ॥ 3-100-12 (20047)
ജ്ഞാത്വാ ബലസ്ഥം ത്രിദശാധിപം തു
നനാദ വൃത്രോ മഹതോ നിനാദാൻ।
തസ് പ്രണാദേന ധരാ ദിശശ്ച
ഖം ദ്യൌർനഗാശ്ചാപി ചചാല സർവം ॥ 3-100-13 (20048)
തതോ മഹേന്ദ്രഃ പരമാഭിതപ്തഃ
ശ്രുത്വാ രവം ഘോരരൂപം മഹാന്തം।
ഭയേ നിമഗ്നസ്ത്വരിതോ മുമോച
വജ്രം മഹത്തസ്യ വധായ രാജൻ ॥ 3-100-14 (20049)
സ ചക്രവജ്രാഭിഹതഃ പപാത
മഹാസുരഃ കാഞ്ചനമാല്യധാരീ।
യഥാ മഹാശൈലവരഃ പുരസ്താ-
ത്സ മന്ദരോ വിഷ്ണുകരാദ്വിമുക്തഃ ॥ 3-100-15 (20050)
തസ്മിൻഹതേ ദൈത്യവരേ ഭയാർതഃ
ശക്രഃ പ്രദുദ്രാവ സരഃ പ്രവേഷ്ടും।
വജ്രം ന മേനേ സ്വകരാദ്വിമുക്തം
വൃത്രം ഭയാച്ചാപി ഹതം ന മേനേ ॥ 3-100-16 (20051)
സർവേ ച ദേവാ മുദിതാഃ പ്രഹൃഷ്ടാ
മഹർഷയശ്ചന്ദ്രമഭിഷ്ടുവന്തഃ।
`വൃത്രം ഹതം സന്ദദൃശുഃ പൃഥിവ്യാം
വജ്രാഹതം ശൈലമിവാവദീർണം ॥ 3-100-17 (20052)
സർവാംശ്ച ദൈത്യാംസ്ത്വരിതാഃ സമേത്യ
ജഘ്നുഃ സുരാ വൃത്രവധാഭിതപ്താൻ।
തേ വധ്യമാനാസ്ത്രിദശൈഃ സമേതൈഃ
സമുദ്രമേവാവിവിശുർഭയാർതാഃ ॥ 3-100-18 (20053)
പ്രവിശ്യ ചൈവോദധിമപ്രമേയം
ഝഷാകുലം നക്രസമാകുലം ച।
തദാ സ്മ മന്ത്രം സഹിതാഃ പ്രചക്രു-
സ്ത്രൈലോക്യനാശാർഥമഭിപ്രയത്നാത് ॥ 3-100-19 (20054)
തത്രസ്മ കേചിൻമതിനിശ്ചയജ്ഞാ-
സ്താംസ്താനുപയാനുപവർണയന്തി।
തേഷാം തു തത്രക്രമകാലയോഗാ-
ദ്ധോരാ മതിശ്ചിന്തയതാം ബഭൂവ ॥ 3-100-20 (20055)
യേ സന്തി വിദ്യാതപസോപപന്നാ-
സ്തേഷാം വിനാശഃ പ്രഥമം തു കാര്യഃ।
ലോകാ ഹി സർവേ തപസാ ധ്രിയന്തേ
തസ്മാത്ത്വരധ്വം തപസഃ ക്ഷയായ ॥ 3-100-21 (20056)
യേസന്തി കേചിച്ച വസുന്ധരായാം
തപസ്വിനോ ധർമവിദശ് തജ്ജ്ഞാഃ।
തേഷാം വധഃ ക്രിയതാം ക്ഷിപ്രമേവ
തേഷു പ്രനഷ്ടേഷു ജഗത്പ്രനഷ്ടം ॥ 3-100-22 (20057)
ഏവം ഹി സർവേ ഗതബുദ്ധിഭാവാ
ജഗദ്വിനാശേ പരമപ്രഹൃഷ്ടാഃ।
ദുർഗം സമാശ്രിത്യ മഹോർമിമന്തം
രത്നാകരം വരുണസ്യാലയം സ്മ ॥ 3-100-23 (20058)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി തീർഥയാത്രാപർവണി ശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 100 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-100-1 രോദസീ ദ്യാവാപൃഥിവ്യൌ ॥ 3-100-5 താലൈസ്താലഫലൈഃ ॥ 3-100-10 വ്യദധത് നിഹിതവാൻ ॥ 3-100-13 ബലസ്ഥം ബലവന്തം ॥ 3-100-16 ഹതമപി വൃത്രം ഭയാത് ന ഹതമിവ മേനേ ॥ 3-100-21 ധ്രിയന്തേ ജീവന്തി ॥ 3-100-23 വൃദ്ധിഭാവാഃ പ്രാപ്തധീനിശ്ചയാഃ। വരുണസ്യാലയം സമുദ്രം ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 101
॥ ശ്രീഃ ॥
3.101. അധ്യായഃ 101
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
സമുദ്രാന്തർഹിതൈർദൈത്യൈ രാത്രൌരാത്രൌ ബഹിർനിർഗത്യാശ്രമേഷു ഋഷിഗണേഷു നിഹതേഷു ദേവഗണൈർനാരായണസ്യ ശരണീകരണം ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-101-0 (20059)
ലോമശ ഉവാച। 3-101-0x (2040)
സമുദ്രം തേ സമാശ്രിത്യ വരുണം നിധമംഭസഃ।
കാലേയാഃ സംപ്രവർതന്ത ത്രൈലോക്യസ്യ വിനാശനേ ॥ 3-101-1 (20060)
തേ രാത്രൌ സമഭിക്രുദ്ധാ ഭക്ഷയന്തി സദാ മുനീൻ।
ആശ്രമേഷു ച യേ സന്തി പുണ്യേഷ്വായതനേഷു ച ॥ 3-101-2 (20061)
വസിഷ്ഠസ്യാശ്രമേ വിപ്രാ ഭക്ഷിതാസ്തൈർദുരാത്മഭിഃ।
അശീതിഃ ശതമഷ്ടൌ ച നവ ചാന്യേ തപസ്വിനഃ ॥ 3-101-3 (20062)
ച്യവനസ്യാശ്രമം ഗത്വാ പുണ്യം ദ്വിജനിഷേവിതം।
ഫലമൂലാശനാനാം ഹി മുനീനാം ഭക്ഷിതം ശതം ॥ 3-101-4 (20063)
ഏവം രാത്രൌ സ്മ കുർവന്തി വിവിശുശ്ചാർണവം ദിവാ।
`കാലേയാസ്തേ ദുരാത്മാനോ ഭക്ഷയന്തസ്തപോധനാൻ' ॥ 3-101-5 (20064)
ഭരദ്വാജാശ്രമേ ചൈവ നിയതാ ബ്ര്ഹമചാരിണഃ।
വായ്വാഹാരാംബുഭക്ഷാശ്ച വിംശതിഃ സംനിഷൂദിതാഃ ॥ 3-101-6 (20065)
ഏവം ക്രമേണ സർവാംസ്താനാശ്രമാന്ദാനവാസ്തദാ।
നിശായാം പരിബാധന്തേ സമുദ്രാംബുബലാശ്രയാത്।
കാലോപസൃഷ്ടാഃ കാലേയാ ഘ്നന്തോ ദ്വിജഗണാൻബഹൂൻ ॥ 3-101-7 (20066)
ന ചൈനാനന്വബുധ്യന്ത മനുജാ മനുജോത്തമ।
ഏവം പ്രവൃത്താന്ദൈത്യാംസ്താംസ്താപസേഷു തപസ്വിഷു ॥ 3-101-8 (20067)
`ക്ഷയായ ജഗതഃ ക്രൂരാഃ പര്യടന്തി സ്മ മേദിനീം ॥ 3-101-9 (20068)
പ്രഭാതേ സമദൃശ്യന്ത നിയതാഹാരകർശിതാഃ।
മഹീതലസ്ഥാ മുനയഃ ശരീരൈർഗതജീവിതൈഃ ॥ 3-101-10 (20069)
ക്ഷീണമാംസൈർവിരുധിരൈർവിമജ്ജാന്ത്രൈർവിസന്ധിഭിഃ।
ആകീർണൈരാചിതാ ഭൂമിഃ ശംഖാനാമിവ രാശിഭിഃ ॥ 3-101-11 (20070)
ലശൈർവിപ്രവിദ്ധൈശ്ച സ്രുവൈർഭഗ്നൈസ്തഥൈവ ച।
വികീർണൈരഗ്നിഹോത്രൈശ്ച ഭൂർബഭൂവ സമാവൃതാ ॥ 3-101-12 (20071)
നിഃസ്വാധ്യായവപട്കാരം നഷ്ടയജ്ഞോത്സവക്രിയം।
ജഗദാസീന്നിരുത്സാഹം കാലേയഭയപീഡിതം ॥ 3-101-13 (20072)
ഏവം സങ്ക്ഷീയമാണാശ്ച മാനവാ മനുജേശ്വര।
ആത്മത്രാണപപാ ഭീതാഃ പ്രാദ്രവന്ത ദിശോ ഭയാത് ॥ 3-101-14 (20073)
കേചിദ്ഗുഹാഃ പ്രവിവിശുർനിർഭരാംശ്ചാപരേ ശ്രിതാഃ।
അപരേ മരണോദ്വിഗ്നാ ഭയാത്പ്രാണാൻസമുത്സൃജൻ ॥ 3-101-15 (20074)
കേചിദത്രമഹേഷ്വാസാഃ ശൂരാഃ പരമഹർഷിതാഃ।
മാർഗമാണആഃ പരം യത്നം ദാനവാനാം പ്രചക്രിരേ ॥ 3-101-16 (20075)
ന ചൈതാനധിജഗ്മുസ്തേ സമുദ്രം സമുപാശ്രിതാൻ।
ശ്രമം ജഗ്മുശ്ച പരമമാജഗ്മുഃ ക്ഷയമേവ ച ॥ 3-101-17 (20076)
ജഗത്യുപശമം യാതേ നഷ്ടയജ്ഞോത്സവക്രിയേ।
ആജഗ്മുഃ പരമാമാർതിം ത്രിദശാ മനുജേശ്വര ॥ 3-101-18 (20077)
സമേത്യ സമഹേന്ദ്രാശ്ച ഭയാൻമന്ത്രം പ്രചക്രിരേ ॥ 3-101-19 (20078)
ശരണ്യം ശരണം ദേവം നാരായണമജം വിഭും।
തേഽഭിഗംയ നമസ്കൃത്യ വൈകുണ്ഠമപരാജിതം।
തതോ ദേവാഃ സമസ്താസ്തേ തദോചുർമധുസൂദനം ॥ 3-101-20 (20079)
ത്വംനഃ സ്രഷ്ടാ ച ഭർതാ ച ഹർതാ ച ജഗതഃ പ്രഭോ।
ത്വയാ സൃഷ്ടമിദം വിശ്വം യച്ചേംഗം യച്ച നേംഗതി।
`ത്വയ്യേവ പുണ്ഡരീകാക്ഷ പുനസ്തത്പ്രവിലീയതേ' ॥ 3-101-21 (20080)
ത്വയാ ഭൂമിഃ പുരാ നഷ്ടാ സമുദ്രാത്പുഷ്കരേക്ഷണ।
വാരാഹം വപുരാശ്രിത്യജഗദർഥേ സമുദ്ധൃതാ ॥ 3-101-22 (20081)
ആദിദൈത്യോ മഹാവീര്യോ ഹിരണ്യകശിപുഃ പുരാ।
നാരസിംഹം വപുഃ കൃത്വാ സൂദിതഃ പുരുഷോത്തമ ॥ 3-101-23 (20082)
അവധ്യഃ സർവഭൂതാനാം ബലിശ്ചാപി മഹാസുരഃ।
വാമനം വപുരാശ്രിത്യ ത്രൈലോക്യാദ്ധംശിതസ്ത്വയാ ॥ 3-101-24 (20083)
അസുരശ്ച മഹേഷ്വാസോ ജംഭ ഇത്യഭിവിശ്രുതഃ।
യജ്ഞക്ഷോഭകരഃ ക്രൂരസ്ത്വയൈവ വിനിപാതിതഃ ॥ 3-101-25 (20084)
ഏവമാദീനി കർമാണി യേഷാം സംഖ്യാ ന വിദ്യതേ।
അസ്മാകം ഭയഭീതാനാം ത്വം ഗതിർമധുസൂദന ॥ 3-101-26 (20085)
തസ്മാത്ത്വാം ദേവദേവേശ ലോകാർഥം ജ്ഞാപയാമഹേ।
രക്ഷ ലോകാംശ്ച ദേവാംശ്ച ശക്രം ച മഹതോ ഭയാത്।
`ശരണാഗതസന്ത്രാണേ ത്വമേകോഽസി ദൃഢവ്രതഃ' ॥ 3-101-27 (20086)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി തീർഥയാത്രാപർവണി ഏകാധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 101 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-101-1 ---നിശ്ചിത്യൈവമസുരാ വജ്രസംഹാരദുഃഖിതാ ഇതി ക. പാഠഃ. ---- കാലായാഃ കശ്യപഭാര്യായാഃ പുത്രാഃ ॥ 1 ॥ 3-101-7 സൃഷ്ടാഃ മൃത്യുനാ ഗ്രസ്താഃ ॥ 3-101-16 ദാനവാനാം വധായേതി ശേഷഃ ॥ 3-101-21 ഇംഗതി ചലതീതി ഇംഗം പചാദ്യച് ജംഗമം। നേംഗതി സ്ഥാവരം ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 102
॥ ശ്രീഃ ॥
3.102. അധ്യായഃ 102
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
വിഷ്ണുനാ സമുദ്രാന്തർഹിതദൈത്യനിധനേ സമുദ്രശോപണസ്യോപായത്വം ജ്ഞാപിതൈർദേവൈർബ്രഹ്മലോകഗമനം ॥ 1 ॥ ബ്രഹ്മചോദനയാ ദേവൈരഗസ്ത്യമേത്യ സാഗരശോഷണപ്രാർഥനം ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-102-0 (20087)
ദേവാ ഊചുഃ। 3-102-0x (2041)
തവ പ്രസാദാദ്വർധന്തേ പ്രജാഃ സർവാശ്ചതുർവിധാഃ।
താ ഭാവിതാ ഭാവയനതി ഹവ്യകവ്യൈർദിവൌകസഃ ॥ 3-102-1 (20088)
ലോകാ ഹ്യേവം വിവർധന്തേ ഹ്യന്യോന്യം സമുപാശ്രിതാഃ।
ത്വത്പ്രസാദാന്നിരുദ്വിഗ്നാസ്ത്വയൈവ പരിരക്ഷിതാഃ ॥ 3-102-2 (20089)
ഇദം ച സമനുപ്രാപ്തം ലോകാനാം ഭയമുത്തമം।
ന ച ജാനീമ കേനേതി രാത്രൌ വധ്യന്തി ബ്രാഹ്മണാഃ ॥ 3-102-3 (20090)
ക്ഷീണേഷു ച ബ്രാഹ്മണേഷു പൃഥിവീ ക്ഷയമേഷ്യതി।
തത പൃഥിവ്യാം ക്ഷീണായാം ത്രിദിവം ക്ഷയമേഷ്യതി ॥ 3-102-4 (20091)
ത്വത്പ്രസാദാൻമഹാബാഹോ ലോകാഃ സർവേ ജഗത്പതേ।
വിനാശം നാധിഗച്ഛേയുസ്ത്വയാ വൈ പരിരക്ഷിതാഃ ॥ 3-102-5 (20092)
വിഷ്ണുരുവാച। 3-102-6x (2042)
വിദിതം മേ സുരാഃ സർവം പ്രജാനാം ക്ഷയകാരണം।
ഭവതാം ചാപി വക്ഷ്യാമി ശൃണുധ്വം വിഗതജ്വരാഃ ॥ 3-102-6 (20093)
കാലേയാ ഇതി വിഖ്യാതാ ഗണാഃ പരമദാരുണാഃ।
തൈശ്ച വൃത്രം സമാശ്രിത്യ ജഗത്സർവം പ്രമാഥിതം ॥ 3-102-7 (20094)
തേ വൃത്രം നിഹതം ദൃഷ്ട്വാ സഹസ്രാക്ഷേണ ധീമതാ।
ജീവിതം പരിരക്ഷന്തഃ പ്രവിഷ്ടാ വരുണാലയം ॥ 3-102-8 (20095)
തേ പ്രവിശ്യോദധിം ഘോരം നക്രഗ്രാഹസമാകുലം।
ഉത്സാദാർഥം ലോകാനാം രാത്രൌ ഘ്നന്തി ഋഷീനിഹ ॥ 3-102-9 (20096)
ന തു ശക്യാഃ ക്ഷയം നേതും സമുദ്രാശ്രയിണോ ഹി തേ।
സമുദ്രസ്യ ക്ഷയേ ബുദ്ധിർഭവദ്ഭിഃ സംപ്രധാര്യതാം ॥ 3-102-10 (20097)
`ഏതച്ഛ്രുത്വാ വചോ ദേവാ വിഷ്ണുനാ സമുദീരിതം।
വിഷ്ണുമേവ പുരസ്കൃത്യബ്രഹ്മാണം സമുപസ്ഥിതാഃ ॥ 3-102-11 (20098)
തതസ്തേ പ്രണതാ ഭൂത്വാ തമേവാർധം ന്യവേദയൻ।
സർവലോകവിനാശാർഥം കാലേയാ കൃതനിശ്ചയാഃ ॥ 3-102-12 (20099)
ഏഷാം തദ്വചനം ശ്രുത്വാ പദ്മയോനിഃ സനാതനഃ।
ഉവാച പരമപ്രീതസ്ത്രിദശാനർഥവദ്വചഃ ॥ 3-102-13 (20100)
വിദിതം മേ സുരാഃ സർവേ ദാനവാനാം വിവേഷ്ടിതം।
മനുഷ്യാദേശ്ച നിധനം കാലേയൈഃ കാലചോദിതൈഃ ॥ 3-102-14 (20101)
ക്ഷയസ്തേപാമനുപ്രാപ്തഃ കാലേനോപഹതാശ്ച യേ।
ഉപായം സംപ്രവക്ഷ്യാമി സമുദ്രസ്യ വിശോഷണേ ॥ 3-102-15 (20102)
അഗസ്ത്യ ഇതിവിഗ്വ്യാതോ വാരുണിഃ സുസമാഹിതഃ।
തമുപാഗംയ സഹിതാ ഇമമർഥം പ്രയാചത ॥ 3-102-16 (20103)
സ ഹി ശക്തോ മഹാതേജാഃ ക്ഷണാത്പാതും മഹോദധിം'।
അഗസ്ത്യേന വിനാ കോ ഹി ശക്തോഽന്യോഽർണവശോപണേ ॥ 3-102-17 (20104)
അന്യഥാ ഹി ന ശക്യാസ്തേ വിനാ സാഗരശോപണം।
സമുദ്രേ ച ക്ഷയം നീതേ കാലേയാന്നിഹനിഷ്യഥ ॥ 3-102-18 (20105)
ഏവം ശ്രുത്വാ വചോ ദേവാ ബ്രഹ്മണഃ പരമേഷ്ഠിനഃ।
പരമേഷ്ഠിനമാജ്ഞാപ്യഅഗസ്ത്യസ്യാശ്രമം യയുഃ ॥ 3-102-19 (20106)
തത്രാപശ്യൻമഹാത്മാനം വാരുണിം ദീപ്തതേജസം।
ഉപാസ്യമാനമൃപിഭിർദേവൈരിവ പിതാമഹം ॥ 3-102-20 (20107)
തേഽഭിഗംയ മഹാത്മാനം മൈത്രാവരുണിമച്യുതം।
ആശ്രമശ്ഥം തപോരാശിം കർമഭിഃ സ്വൈസ്തു തുഷ്ടുവുഃ ॥ 3-102-21 (20108)
ദേവാ ഊചുഃ। 3-102-22x (2043)
നഹുപേണാഭിതപ്താനാം ത്വം ലോകാനാം ഗതിഃ പുരാ।
ഭ്രംശിതശ്ച സുരൈശ്വര്യാല്ലോകാർഥം ലോകകണ്ടകഃ ॥ 3-102-22 (20109)
ക്രോധാത്പ്രവൃദ്ധസ്തരണം ഭാസ്കരസ്യ നഭോഗതഃ।
വചസ്തവാനതിക്രാമന്വിന്ധ്യഃ ശൈലോ ന വർധതേ ॥ 3-102-23 (20110)
തമസാ ചാവൃതേലോകേ മൃത്യുനാഽഭ്യർദിതാഃ പ്രജാഃ।
ത്വാമേവ നാഥമാസാദ്യ നിർവൃതിം പരമാം ഗതാഃ ॥ 3-102-24 (20111)
അസ്മാകം ഭയഭീതാനാം നിത്യശോ ഭഗവാൻഗതിഃ।
തതസ്ത്വാർതാഃ പ്രയാചാമോ വരം ത്വാം വരദോ ഹ്യസി ॥ 3-102-25 (20112)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി തീർഥയാത്രാപർവണി ദ്വ്യധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 102 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-102-1 ചതുർവിധാഃ സുരനരതിര്യക്സ്ഥാവരാഃ। ദിവൌകസഃ ദേവാൻ ॥ 3-102-20 വാരുണിം മൈത്രാവരുണപുത്രം ॥ 3-102-23 കോധാത്പ്രവൃദ്ധസ്തരസാ ഭാസ്കരസ്യ നഗോതമ ഇതി ഝ. പാഠഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 103
॥ ശ്രീഃ ॥
3.103. അധ്യായഃ 103
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ലോമശേന യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി വിന്ധ്യഗിരേരിവൃദ്ധേരഗസ്ത്യേന തന്നിരോധസ് ച ഹേതുകഥനം ॥ 1 ॥ ദേവൈഃ സമുദ്രശോഷണം പ്രാർഥിതേനാഗസ്ത്യേന തൈഃസഹ സമുദ്രംപ്രതി ഗമനം ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-103-0 (20113)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 3-103-0x (2044)
കിമർഥം സഹസാ വിന്ധ്യഃ പ്രവൃദ്ധഃ ക്രോധമൂർച്ഛിതഃ।
ഏതദിച്ഛാംയഹം ശ്രോതും വിസ്തരേണ മഹാമുനേ ॥ 3-103-1 (20114)
ലോമശ ഉവാച। 3-103-2x (2045)
അദ്രിരാജം മഹാഘോരം രമേരും കനകപർവതം।
ഉദയാസ്തമനേ ഭാനുഃ പ്രദക്ഷിണമവർതത ॥ 3-103-2 (20115)
തം തു ദൃഷ്ട്വാ തഥാ വിന്ധ്യ ശൈലഃ സൂര്യമഥാബ്രവീത്।
യഥാ ഹി മേരുർഭവതാ നിത്യശഃ പരിഗംയതേ ॥ 3-103-3 (20116)
പ്രദക്ഷിണശ്ച ക്രിയതേ മാമേവം കരു ഭാസ്കര।
ഏവമുക്തസ്തതഃ സൂര്യഃ ശൈലേന്ദ്രം പ്രത്യഭാപത ॥ 3-103-4 (20117)
നാഹമാത്മേച്ഛയാ ശൈല കരോംയേനം പ്രദക്ഷിണം।
ഏഷ മാർഗഃ പ്രദിഷ്ടോ മേ യേനേദം നിർമിതം ജഗത് ॥ 3-103-5 (20118)
ഏവമുക്തസ്തതഃ ക്രോധാത്പ്രവൃദ്ധഃ സഹസാഽചലഃ।
സൂര്യാചന്ദ്രമസോർമാർഗം രോദ്ധുമിച്ഛൻപരന്തപ ॥ 3-103-6 (20119)
തതോ ദേവാഃ സഹിതാഃ സർവ ഏവ।
സേന്ദ്രാഃ സമാഗംയ മഹാദ്രിരാജം।
നിവാരയാമാസുരുപായതസ്തം
ന ച സ്മ തേഷാം വചനം ചകാര ॥ 3-103-7 (20120)
അഥാഭിജഗ്മുർമുനിമാശ്രമസ്ഥം
തപസ്വിനം ധർമഭൃതാം വരിഷ്ഠം।
അഗസ്ത്യമത്യദ്ഭുതവീര്യദീപ്തം
തം ചാർഥമൂചുഃ സഹിതാഃ സുരാസ്തേ ॥ 3-103-8 (20121)
സൂര്യാചന്ദർമസോർമാർഗം നക്ഷത്രാണാം ഗതിം തഥാ।
ശൈലരാജോ വൃണോത്യേപ വിന്ധ്യഃ ക്രോധവശാനുഗഃ ॥ 3-103-9 (20122)
തം നിവാരയിതും ശക്തോ നാന്യഃ കശ്ചിദ്ദ്വിജോത്തമ।
ഋതേ ത്വാം ഹി മഹാഭാഗ തസ്മാദേനം നിവാരയ ॥ 3-103-10 (20123)
തച്ഛ്രുത്വാ വചനം വിപ്രഃ സുരാണാം ശൈലമഭ്യഗാത്।
സോഭിഗംയാബ്രവീദ്വിന്ധ്യം സദാരഃ സമുപസ്ഥിതഃ ॥ 3-103-11 (20124)
മാർഗമിച്ഛാംയഹം ദത്തം ഭവതാ പർവതോത്തമ।
ദക്ഷിണാമഭിഗന്താസ്മി ദിശേ കാര്യേണ കേനചിത് ॥ 3-103-12 (20125)
യാവദാഗമനം മഹ്യം താവത്ത്വം പ്രതിപാലയ।
നിവൃത്തേ മയി ശൈലേന്ദ്ര തതോ വർധസ്വ കാമതഃ ॥ 3-103-13 (20126)
ഏവം സ സമയം കൃത്വാവിന്ധ്യേനാമിത്രകർശന।
അദ്യാപി ദക്ഷിണാദ്ദേശാദ്വാരുണിർന നിവർതതേ ॥ 3-103-14 (20127)
വിന്ധ്യോഽപിതദ്ഭയാദ്രാജൻകുഞ്ചിതാംഗോ ന വർധതേ।
അഗസ്ത്യസ്യ പ്രഭാവേണ യൻമാം ത്വം പരിപൃച്ഛസി ॥ 3-103-15 (20128)
കാലേയാസ്തു യഥാ രാജൻസുരൈഃ സർവൈർനിഷൂദിതാഃ।
അഗസ്ത്യാദ്വരമാസാദ്യ തൻമേ നിഗദതഃ ശൃണു ॥ 3-103-16 (20129)
ത്രിദശാനാം വചഃ ശ്രുത്വാ മൈത്രാവരുണിരബ്രവീത്।
കിമർഥമഭിയാതാ സ്ഥ വരം മത്തഃ കമിച്ഛഥ ॥ 3-103-17 (20130)
ഏവമുക്താസ്തതസ്തേന ദേവതാ മുനിമബ്രുവൻ।
`സർവേ പ്രാഞ്ജലയോ ഭൂത്വാ പുരന്ദരപുരോഗമാഃ' ॥ 3-103-18 (20131)
ഏവം ത്വയോച്ഛാമ കൃതം ഹി കാര്യം
മഹാർണവം പീയമാനം മഹാത്മൻ।
തതോ വധിഷ്യാമ സഹാനുബന്ധാ-
ൻകാലോപസൃഷ്ടാൻസുരവിദ്വിഷസ്താൻ ॥ 3-103-19 (20132)
ത്രിദശാനാം വചഃ ശ്രുത്വാ തഥേതി മുനിരബ്രവീത്।
കരിഷ്യേ ഭവതാം കാമം ലോകാനാം ച മഹത്സുഖം ॥ 3-103-20 (20133)
ഏവമുക്ത്വാ തതോഽഗച്ഛത്സമുദ്രം സരിതാംപതിം।
ഋഷിഭിശ്ച തപഃസിദ്ധൈ സാർധം ദേവൈശ്ച സുവ്രത ॥ 3-103-21 (20134)
മനുഷ്യോരഗഗന്ധർവയക്ഷകിംപുരുഷാസ്തഥാ।
അനുജഗ്മുർമഹാത്മാനം ദ്രഷ്ടുകാനാസ്തദദ്ഭുതം ॥ 3-103-22 (20135)
തതോഽഭ്യഗച്ഛൻസഹിതാഃ സമുദ്രം ഭീമനിഃഖനം।
നൃത്യന്തമിവ ചോർമീഭിർവൽഗന്തമിവ വായുനാ ॥ 3-103-23 (20136)
ഹസന്തമിവ ഫേനൌഘൈഃ സ്ഖലന്തം കന്ദരേഷു ച।
താനാഗ്രാഹസമാകീർണം നാനാദ്വിജഗണാന്വിതം ॥ 3-103-24 (20137)
അഗസ്ത്യസഹിതാ ദേവാഃ സഗന്ധർവമഹാരഗാഃ।
ഋഷയശ്ച മഹാഭാഗാഃ സമാസേദുർമഹോദധിം ॥ 3-103-25 (20138)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി തീർതയാത്രാപർവണി ത്ര്യധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 103 ॥
അരണ്യപർവ - അധ്യായ 104
॥ ശ്രീഃ ॥
3.104. അധ്യായഃ 104
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
അഗസ്ത്യേന സമുദ്രസലിലേ നിപീതേ ദേവൈർദൈത്യഹനനം ॥ 1 ॥ ദേവൈഃ പുനരർണവപൂരണായ പീതോദകോത്സർജനം പ്രാരിഥിതേനാഗസ്ത്യേന തസ് സ്വേന ജീർണീകരണോക്തൌ തദർഥം ബ്രഹ്മാണംപ്രതി പ്രാർഥനം ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-104-0 (20139)
ലോമശ ഉവാച। 3-104-0x (2046)
സമുദ്രം സ സമാസാദ്യ വാരുണിർഭഗവാനൃഷിഃ।
ഉവാച സഹിതാന്ദേവാനൃഷീംശ്ചൈവ സമാഗതാൻ ॥ 3-104-1 (20140)
ഏഷ ലോകഹിതാർഥം വൈ പിബാമി വരുണാലയം।
ഭവദ്ഭിര്യദനുഷ്ഠേയം തച്ഛീഘ്രം സംവിധീയതാം ॥ 3-104-2 (20141)
ഏതാവദുക്ത്വാ വചനം മൈത്രാവരുണിരച്യുതഃ।
സമുദ്രമപിബത്ക്രുദ്ധഃ സർവലോകസ്യ പശ്യതഃ ॥ 3-104-3 (20142)
പീയമാനം സമുദ്രം തം ദൃഷ്ട്വാ സേന്ദ്രാസ്തദാഽമരാഃ।
വിസ്മയം പരമം ജഗ്മുഃ സ്തുതിഭിശ്ചാപ്യപൂജയൻ ॥ 3-104-4 (20143)
ത്വം നസ്ത്രാതാ വിധാതാ ച ലോകാനാം ലോകഭാവന।
ത്വത്പ്രസാദാത്സമുച്ഛേദം ന ഗച്ഛേത്സാമരം ജഗത് ॥ 3-104-5 (20144)
സ പൂജ്യമാനസ്ത്രിദശൈർമഹാത്മാ
ഗന്ധർവതൂര്യേഷു നദത്സു സർവശഃ।
ദിവ്യൈശ്ച പുഷ്പൈരവകീര്യമാണോ
മഹാർണവം നിഃസലിലം ചകാര ॥ 3-104-6 (20145)
ദൃഷ്ട്വാ കൃതംനിഃസലിലം മഹാർണവം
സുരാഃ സമസ്താഃ പരമപ്രഹൃഷ്ടാഃ। 3-104-7cപ്രഗൃഹ്യ ദിവ്യാനിവരായുധാനി
താന്ദാനവാഞ്ജഘ്രുരദീനസത്വാഃ ॥ 3-104-7 (20146)
തേ വധ്യമാനാസ്ത്രിദശൈർമഹാത്മഭി-
ർമഹാബലൈർവേഗിഭിരുന്നദദ്ഭിഃ।
ന സേഹിരേവേഗവതാം മഹാത്മനാം
വേഗം തദാ ധാരയിതും ദിവൌകസാം ॥ 3-104-8 (20147)
തേ വധ്യമാനാസ്ത്രിദശൈർദാനവാ ഭീമനിഃസ്വനാഃ।
രചക്രു സുതുമുലം യുദ്ധം മുഹൂർതമിവ ഭാരത ॥ 3-104-9 (20148)
തേ പൂർവം തപസാ ദഗ്ധാ മുനിഭിർഭാവിതാത്മഭിഃ।
യതമാനാഃ പരം ശക്ത്യാ ത്രിദശൈർവിനിഷൂദിതാഃ ॥ 3-104-10 (20149)
തേഹേമനിഷ്കാഭരണാഃ കുണ്ഡലാംഗദധാരിണഃ।
നിഹതാ ബഹ്വശോഭന്ത പുഷ്പിതാ ഇവ കിംശുകാഃ ॥ 3-104-11 (20150)
ഹതശേഷാസ്തതഃ കേചിത്കാലേയാ മനുജോത്തമ।
വിദാര്യ വസുധാം ദേവീം പാതാലതലമാസ്ഥിതാഃ ॥ 3-104-12 (20151)
നിഹതാന്ദാനവാന്ദൃഷ്ട്വാ ത്രിദശാ മുനിപുഹ്ഗവം।
തുഷ്ടുവുർവിവിധൈർവാക്യൈരിദം വചനമബ്രുവൻ ॥ 3-104-13 (20152)
ത്വത്പ്രസാദാൻമഹാബാഹോ ലോകൈഃ പ്രാപ്തം മഹത്സുഖം।
ത്വത്തേജസാ ച നിഹതാഃ കാലേയാഃ ക്രൂരവിക്രമാഃ ॥ 3-104-14 (20153)
പൂരസ്വ മഹാബാഹോ സമുദ്രം ലോകഭാവന।
യത്ത്വയാ സലിലം പീതം തദസ്മിൻപുനരുത്സൃജ ॥ 3-104-15 (20154)
ഏവമുക്തഃ പ്രത്യുവാച ഭഗവാൻമുനിപുംഗവഃ।
`താംസ്തദാ സഹിതാന്ദേവാനഗസ്ത്യഃസപുരന്ദരാൻ' ॥ 3-104-16 (20155)
ജീർണം തദ്ധി മയാ തോയമുപായോഽന്യഃ പ്രചിന്ത്യതാം।
പൂരണാർഥം സമുദ്രസ്യ ഭവദ്ഭിര്യത്നമാസ്ഥിതൈഃ ॥ 3-104-17 (20156)
കേതച്ഛ്രുത്വാ തു വചനം മഹർഷേർഭാവിതാത്മനഃ।
വിസ്മിതാശ്ച വിഷണ്ണാശ്ച ബഭൂവുഃ സഹിതാഃ സുരാഃ ॥ 3-104-18 (20157)
പരസ്പരമനുജ്ഞാപ്യപ്രണംയ മുനിപുംഗവം।
പ്രജാഃ സർവാ മഹാരാജ വിപ്രജഗ്മുര്യഥാഗതം ॥ 3-104-19 (20158)
ത്രിദശാ വിഷ്ണുനാ സാർധമുപജഗ്മുഃ പിതാമഹം।
പൂരണാർഥം സമുദ്രസ്യ മന്ത്രയിത്വാ പുനഃ പുനഃ ॥ 3-104-20 (20159)
തേ ധാതാരമുപാഗംയ ത്രിദശാഃ സഹ വിഷ്ണുനാ।
ഊചുഃ പ്രാഞ്ജലയഃ സർവേ സാഗരസ്യാഭിപൂരണം ॥ 3-104-21 (20160)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി തീർഥയാത്രാപർവണി ചതുരധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 104 ॥
അരണ്യപർവ - അധ്യായ 105
॥ ശ്രീഃ ॥
3.105. അധ്യായഃ 105
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ബ്രഹ്മണാ ദേവാൻപ്രതി ഭഗീരഥേന സമുദ്രപൂരണകഥനം ॥ 1 ॥ യുധിഷ്ഠിരേണ തത്പ്രകാരം പൃഷ്ടേന ലോമശേന തദുപോദ്ധാതതയാ സഗരസ്യ ഭാര്യാദ്വയേ പുത്രലാഭപ്രകാറകഥനം ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-105-0 (20161)
ലോമശ ഉവാച। 3-105-0x (2047)
താനുവാച സമേതാംസ്തു ബ്രഹ്മാ ലോകപിതാമഹഃ।
`നിർഹ്രാദിന്യാ ഗിരാ രാജന്ദേവാനാശ്വാസയംസ്തദാ' ॥ 3-105-1 (20162)
ഗച്ഛധ്വം വിബുധാഃ സർവേ യഥാകാമം യഥേപ്സിതം।
മഹതാ കാലയോഗേന പ്രകൃതിം യാസ്യതേഽർണവഃ ॥ 3-105-2 (20163)
ജ്ഞാതീംശ്ച കാരണം കൃത്വാ മഹാരാജോ ഭഗീഥഃ।
`പൂരയിഷ്യതി തോയൌഘൈഃ സമുദ്രം നിധിമംഭസാം' ॥ 3-105-3 (20164)
പിതാമഹവചഃ ശ്രുത്വാ സർവേ വിബുധസത്തമാഃ।
കാലയോഗം പ്രതീക്ഷന്തോ ജഗ്മുശ്ചാപി യഥാഗതം ॥ 3-105-4 (20165)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 3-105-5x (2048)
കഥം വൈ ജ്ഞാതയോബ്രഹ്മൻകാരണം ചാത്ര കിം മുനേ।
കഥം സമുദ്രഃ പൂർണശ്ച ഭഗീരഥപരിശ്രമാത് ॥ 3-105-5 (20166)
ഏതദിച്ഛാംയഹം ശ്രോതും വിസ്തരേണ തപോധന।
കഥ്യമാനം ത്വയാ വിപ്ര രാജ്ഞാം ചരിതമുത്തമം ॥ 3-105-6 (20167)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-105-7x (2049)
ഏവമുക്തസ്തു വിപ്രേന്ദ്രോ ധർമരാജ്ഞാ മഹാത്മനാ।
കഥയാമാസ മാഹാത്ംയം സഗരസ്യ മഹാത്മനഃ ॥ 3-105-7 (20168)
ലോമശ ഉവാച। 3-105-8x (2050)
ഇക്ഷ്വാകൂണാം കുലേ ജാതഃ സഗരോ നാമ പാർഥിവഃ।
രൂപസത്വബലോപേതഃ സ ചാപുത്രഃ പ്രതാപവാൻ ॥ 3-105-8 (20169)
സ ഹൈഹയാൻസമുത്സാദ്യ താലജംഘാംശ്ച ഭാരത।
വശേ ച കൃത്വാ രാജന്യാൻസ്വരാജ്യമനുശിഷ്ടവാൻ ॥ 3-105-9 (20170)
തസ്യ ഭാര്യേ ത്വഭവതാം രൂപയൌവനദർപിതേ।
വൈദർഭീ ഭരതശ്രേഷ്ഠ ശൈവ്യാ ച ഭരതർഷഭ ॥ 3-105-10 (20171)
സപുത്രകാമോ നൃപതിസ്തപ്യതേ സ്മ മഹത്തപഃ।
പത്നീഭ്യാം സഹ രാജേന്ദ്ര കൈലാസം ഗിരിമാശ്രിതഃ ॥ 3-105-11 (20172)
സ തപ്യമാനഃ സുമഹത്തപോയോഗസമന്വിതഃ।
ആസസാദ മഹാത്മാനം ത്ര്യക്ഷം ത്രിപുരമർദനം ॥ 3-105-12 (20173)
ശങ്കരം ഭവമീശാനം പിനാകിം ശൂലപാണിനം।
ത്ര്യംബകം ശിവമുഗ്രേശം ബഹുരൂപമുമാപതിം ॥ 3-105-13 (20174)
സ തം ദൃഷ്ട്വൈവ വരദം പത്നീഭ്യാം സഹിതോ നൃപഃ।
പ്രണിപത്യ മഹാബാഹുഃ പുത്രാർഥേ സമയാചത ॥ 3-105-14 (20175)
തം പ്രീതിമാൻഹരഃ പ്രാഹ സഭാര്യം നൃപസത്തമം।
യസ്മിന്വൃതോ മുഹൂർതേഽഹം ത്വയേഹ നൃപതേ വരം ॥ 3-105-15 (20176)
ഷഷ്ടിഃ പുത്രസഹസ്രാണി ശൂരാഃ പരമദർപിതാഃ।
ഏകസ്യാം സംഭവിഷ്യന്തി പത്ന്യാം നരവരോത്തമ ॥ 3-105-16 (20177)
തേ ചൈവസർവേ സഹിതാഃ ക്ഷയം യാസ്യന്തി പാർഥിവ।
ഏകോ വംശധരഃ ശൂര ഏകസ്യാം സംഭവിഷ്യതി ॥ 3-105-17 (20178)
ഏവമുക്ത്വാ തു തം രുദ്രസ്തത്രൈവാന്തരധീയത।
സ ചാപി സഗരോ രാജാ ജഗാമ സ്വം നിവേശനം ॥ 3-105-18 (20179)
പത്നീഭ്യാം സഹിതസ്തത്ര ഹോഽതിഹൃഷ്ടമനാസ്തദാ।
`കാലം ശംഭുവരപ്രാപ്തം പ്രതീക്ഷൻസഗരോഽനയത്' ॥ 3-105-19 (20180)
തസ്യ തേമനുജശ്രേഷ്ഠ ഭാര്യേ കലലോചനേ।
വൈദർഭീ ചൈവ ശൈബ്യാ ച ഗർഭിണ്യൌ സംബഭൂവതുഃ ॥ 3-105-20 (20181)
തതഃ കാലേന വൈദർഭീ ഗർഭാലാബും വ്യജായത।
ശൈവ്യാ ച സുഷുവേ പുത്രം കുമാരം ദേവരൂപിണം ॥ 3-105-21 (20182)
തദാഽലാബും സമുത്സ്രഷ്ടും മനശ്ചക്രേ സ പാർഥിവഃ।
അഥാന്തരിക്ഷാച്ഛുശ്രാവ വാചം ഗംഭീരനിഃസ്വനാം ॥ 3-105-22 (20183)
രാജൻമാ സാഹസങ്കാർഷീഃ പുത്രാന്ന ത്യക്തുമർഹസി।
അലാബുമധ്യാന്നിഷ്കൃഷ്യ വീജം യത്നേന ഗോപ്യതാം ॥ 3-105-23 (20184)
സോപസ്വേദേഷു പാത്രേഷു ഘൃതപൂർണേഷു ഭാഗശഃ।
തതഃ പുത്രസഹസ്രാണി ഷഷ്ടിം പ്രാപ്സ്യസി പാർഥിവ ॥ 3-105-24 (20185)
മഹാദേവേന ദിഷ്ടം തേ പുത്രജൻമ നരാധിപ।
അനേന ക്രമയോഗേന മാ തേ ബുദ്ധിരതോഽന്യഥാ ॥ 3-105-25 (20186)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി തീർഥയാത്രാപർവണി പഞ്ചാധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 105 ॥
അരണ്യപർവ - അധ്യായ 106
॥ ശ്രീഃ ॥
3.106. അധ്യായഃ 106
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
അശ്വമേധേ ദീക്ഷിതസഗരാജ്ഞയാ ഷഷ്ടിസഹസ്രൈസ്തത്പുത്രൈർഭുവം സഞ്ചാരിതസ്യാശ്വസ് സമുദ്രതീരേഽന്തർധാനം ॥ 1 ॥ പിത്രാജ്ഞയാ ഹയാന്വേഷണായ സമുദ്രതീരം ഖനദ്ഭിഃ സാഗരൈഃ പാതാലതലേ തപസ്യതോ ഭഗവതഃ കപിലസ് തത്സമീപചാരിണോ ഹയസ്യ ച ദർശനം ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-106-0 (20187)
ലോമശ ഉവാച। 3-106-0x (2051)
ഏതച്ഛ്രുത്വാന്തരിക്ഷാച്ച സ രാജാ രാജസത്തമഃ।
യഥോക്തം തച്ചരാകാഥ ശ്രദ്ദധദ്ഭരതർഷഭ ॥ 3-106-1 (20188)
[ഏകൈകശസ്തതഃ കൃത്വാ ബീജം ബീജം നരാധിപഃ।
ഘൃതപൂർണേഷു കുംഭേഷു താൻഭാഗാന്വിദധേ തതഃ ॥ 3-106-2 (20189)
ധാത്രീശ്ചൈകൈകശഃ പ്രാദാത്പുത്രരക്ഷണതത്പരഃ।
തതഃ കാലേന മഹതാ സമുത്തസ്ഥുർമഹാബലാഃ ॥] 3-106-3 (20190)
ഷഷ്ടിഃ പുത്രസഹസ്രണി തസ്യാപ്രതിമതേജസഃ।
രുദ്രപ്രസാദാദ്രാജർഷേഃ സമജായന്ത പാർഥിവ ॥ 3-106-4 (20191)
തേ ഘോരാഃ ക്രൂരകർമാണ ആകാശപരിസർപിണഃ।
ബഹുത്വാച്ചാവജാനന്തഃ സർവാല്ലോംʼകാൻസഹാമരാൻ ॥ 3-106-5 (20192)
ത്രിദശാംശ്ചാപ്യബാധന്ത തഥാ ഗന്ധർവരാക്ഷസാൻ।
സർവാണി ചൈവ ഭൂതാനി ശൂരാ സമരശാലിനഃ ॥ 3-106-6 (20193)
വധ്യമാനാസ്തദാ ലോകാഃ സാഗരൈർമന്ദബുദ്ധിഭിഃ।
ബ്രഹ്മാണം ശരണം ജഗ്മുഃ സഹിതാഃ സർവദൈവതൈഃ ॥ 3-106-7 (20194)
താനുവാച മഹാഭാഗഃ സർവലോകപിതാമഹഃ।
ഗച്ഛധ്വം ത്രിദശാഃ സർവേ ലോകൈഃ സാർധം യഥാഗതം ॥ 3-106-8 (20195)
നാതിദീർഘേണ കാലേന സാഗരാണാം ക്ഷയോ മഹാൻ।
വിഷ്യതി മഹാഘോരഃ സ്വകൃതൈഃ കർമഭിഃ സുരാഃ ॥ 3-106-9 (20196)
ഏവമുക്താസ്തു തേ ദേവാ ലോകാശ് മനുജേശ്വര।
പിതാമഹമനുജ്ഞാപ്യ വിപ്രജഗ്മുര്യഥാഗതം ॥ 3-106-10 (20197)
തതഃ കാലേ ബഹുതിഥേ വ്യതീതേ ഭരതർഷഭ।
ദീക്ഷിതഃ സഗരോ രാജാ ഹയമേധേന വീര്യവാൻ ॥ 3-106-11 (20198)
തസ്യാശ്വോ വ്യചരദ്ഭൂമിം പുത്രൈഃ സുപരിരക്ഷിതഃ।
`സർവൈരേവ മഹോത്സാഹൈഃ സ്വച്ഛന്ദപ്രചരോ നൃപ' ॥ 3-106-12 (20199)
സമുദ്രം സ സമാസാദ്യ നിസ്തോയം ഭീമദർശനം।
രക്ഷ്യമാണഃ പ്രയത്നേന തത്രൈവാന്തരധീയത ॥ 3-106-13 (20200)
തതസ്തേ സാഗരാസ്താത ഹൃതം മത്വാ ഹയോത്തമം।
ആഗംയ പിതുരാചഖ്യുരദൃശ്യം തുരഗം ഹൃതം।
തേനോക്താ ദിക്ഷു സർവാസു പുത്രാ മാർഗത വാജിനം ॥ 3-106-14 (20201)
തതസ്തേ പിതുരാജ്ഞായ ദിക്ഷു സർവാസു തം ഹയം।
അമാർഗന്ത മഹാരാജ സർവഞ്ച പൃഥിവീതലം ॥ 3-106-15 (20202)
തതസ്തേ സാഗരാഃ സർവേ സമുപേത്യ പരസ്പരം।
നാധ്യഗച്ഛന്ത തുരഗമശ്വഹർതാരമേവ ച ॥ 3-106-16 (20203)
ആഗംയ പിതരം ചോചുസ്തതഃ പ്രാഞ്ജലയോഽഗ്രതഃ ॥ 3-106-17 (20204)
സസമുദ്രവനദ്വീപാ സനദീനദകന്ദരാ।
സപർവതവനോദ്ദേശാ നിഖിലേന മഹീ നൃപ ॥ 3-106-18 (20205)
അസ്മാഭിർവിചിതാ രാജഞ്ശാസനാത്തവ പാർഥിവ।
ന ചാശ്വമധിഗച്ഛാമോ നാശ്വഹർതാരമേവ ച ॥ 3-106-19 (20206)
ശ്രുത്വാ തു വചനം തേഷാം സ രാജാ ക്രോധമൂർചിതഃ।
ഉവാച വചനം സർവാംസ്തദാ ദൈവവശാന്നൃപ ॥ 3-106-20 (20207)
അനാഗമായ ഗച്ഛധ്വം ഭൂയോ മാർഗത വാജിനം।
യാജ്ഞീയം തം വിനാഹ്യശ്വം നാഗന്തവ്യം ഹി പുത്രകാഃ ॥ 3-106-21 (20208)
പ്രതിഗൃഹ്യ തു സന്ദേശം പിതുസ്തേ സഗരാത്മജാഃ।
ഭൂയ ഏവ മഹീം കൃത്സ്നാം വിചേതുമുപചക്രമുഃ ॥ 3-106-22 (20209)
അഥാപശ്യന്ത തേ വീരാഃ പൃഥിവീമവദാരിതാം।
`സമുദ്രേ പൃഥിവീപാല പദം മാർഗം ച വാജിനഃ' ॥ 3-106-23 (20210)
സമാസാദ്യ ബിലം തച്ചാപ്യഖനൻസഗരാത്മജാഃ।
കുദ്ദാലൈർമുസലൈശ്ചൈവ സമുദ്രം യത്നമാസ്ഥിതാഃ ॥ 3-106-24 (20211)
സ ഖന്യമാനഃ സഹിതൈഃ സാഗരൈർവരുണാലയഃ।
അഗച്ഛത്പരമാമാർതിം ദീര്യമാണഃ സമന്തതഃ ॥ 3-106-25 (20212)
അസുരോരഗരക്ഷാംസി സത്വാനി വിവിധാനി ച।
ആർതനാദമകുർവന്ത വധ്യമാനാനി സാഗരൈഃ ॥ 3-106-26 (20213)
ഛിന്നശീർഷാ വിദേഹാശ്ച ഭിന്നജാന്വസ്ഥിമസ്തകാഃ।
പ്രാണിനഃ സമദൃശ്യന്ത ശതശോഥ സഹസ്രശഃ ॥ 3-106-27 (20214)
ഏവം ഹി ഖനതാം തേഷാം സമുദ്രം വരുണാലയം।
വ്യതീതഃ സുമഹാൻകാലോ ന ചാശ്വഃ സമദൃശ്യത ॥ 3-106-28 (20215)
തതഃ പൂർവോത്തരേ ദേശേ സമുദ്രസ്യ മഹീപതേ।
വിദാര്യ പാതാലമഥ സങ്ക്രുദ്ധാഃ സഗരാത്മജാഃ ॥ 3-106-29 (20216)
അപശ്യന്ത ഹയം യത്ര വിചരന്തം മഹീതലേ।
കപിലം ച മഹാത്മാനം തേജോരാശിമനുത്തമം ॥ 3-106-30 (20217)
തേജസാ ദീപ്യമാനം തു ജ്വാലാഭിരിവ പാവകം।
`ദൃഷ്ട്വാ ഹി വിസ്മിതാഃ സർവേ ബഭൂവുഃ സഗരാത്മജാഃ' ॥ 3-106-31 (20218)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി തീർഥയാത്രാപർവണഇ ഷഡധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 106 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-106-29 പൂർവോത്തരേ ഐശാന്യാം ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 107
॥ ശ്രീഃ ॥
3.107. അധ്യായഃ 107
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
കപിലേന ഹയചോരത്വഭ്രമേണ സ്വജിഘാംസൂനാം സർവസാഗരാണാം നയനാനലേന ഭസ്മീകരണം ॥ 1 ॥ സഗരനിദേശാന്നിർഗതേനാംശുമതാ കപിലപ്രസാദനന ഹയാനയനപൂർവകം പിതാമഹയജ്ഞസമാപനം ॥ 2 ॥ സഗരഇവാംശുമത്യപി സ്വർഗതേ തത്സുതേന - ദിലീപേന ഗംഗാവതരണആയ യതമാനനാപി തദപാരയതൈവ ത്രിദിവഗമനം ॥ 3 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-107-0 (20219)
ലോമശ ഉവാച। 3-107-0x (2052)
*തേതം ദൃഷ്ട്വാ ഹയം രാജൻസംപ്രഹൃഷ്ടതനൂരുഹാഃ।
അനാദൃത് മഹാത്മാനം കപിലം കാലചോദിതാഃ ॥ 3-107-1 (20220)
സംഫുദ്ധാഃ സംപ്രധാവന്ത വാജിഗ്രഹണകാങ്ക്ഷിണഃ।
തതഃ ക്രുദ്ധോ മഹാരാജ കപിലോ മുനിസത്തമഃ ॥ 3-107-2 (20221)
വാസുദേവേതി യം പ്രാഹുഃ കപിലം മുനിപുംഗവം।
സ ചക്ഷുർവികതം കൃത്വാ തേജസ്തേഷു സമുത്സൃജൻ ॥ 3-107-3 (20222)
ദദാഹ സുമഹാതേജാ മന്ദബുദ്ധീൻസ സാഗരാൻ।
ഷഷ്ടിം രതാനി സഹസ്രാണി യുഗപൻമുനിസത്തമഃ ॥ 3-107-4 (20223)
താന്ദൃഷ്ട്വാ ഭസ്മസാദ്ഭൂതാന്നാരദഃ സുമഹാതപാഃ।
സഗരാന്തികമാഗത്യ തച്ച തസ്മൈ ന്യവേദയത് ॥ 3-107-5 (20224)
സ തച്ഛ്രുത്വാ വചോ ഘോരം രാജാ മുനിമുഖോദ്ഗതം।
മഹൂർതം വിമനാ ഭൂത്വാ സ്ഥാണോർവാക്യമചിന്തയത് ॥ 3-107-6 (20225)
`സ പുത്രനിധനോത്ഥേന ദുഃഖേന സമഭിപ്ലുതഃ।
ആത്മാനമാത്മനാഽഽശ്വാസ്യ ഹയമേവാന്വചിന്തയത്' ॥ 3-107-7 (20226)
അശുമന്തം സമാഹൂയ അസമഞ്ജസുതം തദാ।
പൌത്രം ഭരതശാർദൂല ഇദം വചനമബ്രവീത് ॥ 3-107-8 (20227)
ഷഷ്ടിസ്താത സഹസ്രാണി പുത്രാണാമമിതൌജസാം।
കാപിലം തേജ ആസാദ്യ മത്കൃതേനിധനം ഗതാഃ ॥ 3-107-9 (20228)
തവ ചാപി പിതാ താത പരിത്യക്തോ മയാഽനഘ।
ധർമം സംരക്ഷമാണേന പൌരാണാം ഹിതമിച്ഛതാ ॥ 3-107-10 (20229)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 3-107-11x (2053)
കിമർഥം രാജശാർദൂലഃ സഗരഃ പുത്രമാത്മജം।
ത്യക്തവാന്ദുസ്ത്യജം വീരം തൻമേ ബ്രൂഹി തപോധന ॥ 3-107-11 (20230)
ലോമശ ഉവാച। 3-107-12x (2054)
അസമഞ്ജ ഇതി ഖ്യാതഃ സഗരസ്യ സുതോ ഹ്യഭൂത്।
യം ശൈവ്യാ ജനയാമാസ പൌരാണാം സ ഹി ദാരകാൻ ॥ 3-107-12 (20231)
`ക്രീഡതഃ സഹസാഽഽസാദ്യ തത്രതത്ര മഹീപതേ'।
ചൂഡാസു ക്രോശതോ ഗൃഹ്യനദ്യാം ചിക്ഷേപ ദുർബലാൻ ॥ 3-107-13 (20232)
തതഃ പൌരാഃ സമാജഗ്മുർഭയശോകപരിപ്ലുതാഃ।
സഗരം ചാഭ്യഭാഷന്ത സർവേ പ്രാഞ്ജലയഃ സ്ഥിതാഃ ॥ 3-107-14 (20233)
ത്വം നസ്ത്രാതാ മഹാരാജ പരചക്രാദിഭിർഭയാത്।
അസമഞ്ജഭയാദ്ധോരാത്തതോ നസ്ത്രാതുനർഹസി ॥ 3-107-15 (20234)
പൌരാണാം വചനം ശ്രുത്വാ ഘോരം നൃപതിസത്തമഃ।
മുഹൂർതം വിമനാ ഭൂത്വാസചിവാനിദമബ്രവീത് ॥ 3-107-16 (20235)
അസമഞ്ജ പുരാദദ്യ സുതോ മേ വിപ്രവാസ്യതാം।
യദി വോ മത്പ്രിയം കാര്യമേതച്ഛീധ്രം വിധീയതാം ॥ 3-107-17 (20236)
ഏവമുക്താ നരേന്ദ്രേണ സചിവാസ്തേ നരാധിപ।
യഥോക്തം ത്വരിതാശ്ചക്രുര്യഥാഽഽജ്ഞാപിതവാന്നൃപഃ ॥ 3-107-18 (20237)
ഏതത്തേ സർവമാഖ്യാതം യഥാ പുത്രോ മഹാത്മനാ।
പൌരാണാം ഹിതകാമേന സഗരേണ വിവാസിതഃ ॥ 3-107-19 (20238)
അംശുമാംസ്തു മഹേഷ്വാസോ യദുക്തഃ സഗരേണ ഹി।
തത്തേ സർവംപ്രവക്ഷ്യാമി കീർത്യമാനം നിബോധ മേ ॥ 3-107-20 (20239)
സഗര ഉവാച। 3-107-21x (2055)
പിതുശ് തേഽഹന്ത്യാഗേന പുത്രാണാം നിധനേന ച।
അലാഭേന തഥാഽശ്വസ് പരിതപ്യാമി പുത്രക ॥ 3-107-21 (20240)
തസ്മാദ്ദുഃഖാഭിസന്തപ്തം യജ്ഞവിഘ്നാച്ച മോഹിതം।
ഹയസ്യാനയനാത്പൌത്ര നരകാൻമാം സമുദ്ധര ॥ 3-107-22 (20241)
ലോമശ ഉവാച। 3-107-23x (2056)
അംശുമാനേവമുക്തസ്തു സഗരണ മഹാത്മനാ।
ജഗാമ ദുഃഖാത്തം ദേശം യത്രവൈ ദാരിതാ മഹീ ॥ 3-107-23 (20242)
സ തു തേനൈവ മാർഗേണ സമുദ്രം പ്രവിവേശ ഹ।
അപശ്യച്ച മഹാത്മാനം കപിലം തുരഗം ച തം ॥ 3-107-24 (20243)
സ ദൃഷ്ട്വാ തേജസോ രാശിം പുരാണമൃപിസത്തമം।
പ്രണംയ ശിരസാ ഭൂമൌ കാര്യമസ്മൈ ന്യവേദയത് ॥ 3-107-25 (20244)
തതഃ പ്രീതോ മഹാരാജ കപിലോംഽശുമതോഽഭവത്।
ഉവാച ചൈനം ധർമാത്മാ വരദോസ്മീതി ഭാരത ॥ 3-107-26 (20245)
സ വവ്രേ തുരഗം തത്ര പ്രഥമം യജ്ഞകാരണാത്।
ദ്വിതീയമുദകം വവ്രേ പിതൄണാം പാവനേച്ഛയാ ॥ 3-107-27 (20246)
തമുവാച മഹാതേജാഃ കപിലോ മുനിപുംഗവഃ।
ദദാനി തവ ഭദ്രം തേ യദ്യത്പ്രാർഥയസേഽനഘ ॥ 3-107-28 (20247)
ത്വയി ക്ഷമാ ച ധർമശ്ച സത്യം ചാപി പ്രതിഷ്ഠിതം।
ത്വയാ കൃതാർഥഃ സഗരഃ പുത്രവാംശ്ച ത്വയാ പിതാ ॥ 3-107-29 (20248)
തവ ചൈവ പ്രഭാവേന സ്വർഗം യാസ്യന്തി സാഗരാഃ।
`ശലഭത്വം ഗതാ യേ തേ മമ ക്രോധഹുതാശനേ' ॥ 3-107-30 (20249)
പൌത്രശ്ച തേ ത്രിപഥഗാം ത്രിദിവാദാനയിഷ്യതി।
പാവനാർഥം സാഗരാണാം തോഷയിത്വാ മഹേശ്വരം ॥ 3-107-31 (20250)
ഹയം നയസ്വ ഭദ്രം തേ യാജ്ഞിം നരപുംഗവ।
യജ്ഞഃ സമാപ്യതാം താത സഗരസ്യ മഹാത്മനഃ ॥ 3-107-32 (20251)
അംശുമാനേവമുക്തസ്തു കപിലേന മഹാത്മനാ।
ആജഗാമ ഹയം ഗൃഹ്യ യജ്ഞവാടം മഹാത്മനഃ ॥ 3-107-33 (20252)
സോഭിവാദ്യ തതഃ പാദൌ സഗരസ്യ മഹാത്മനഃ।
മൂർധ്നി തനാപ്യുപാഘ്രാതസ്തസ്മൈ സർവംനയ്വേദയത് ॥ 3-107-34 (20253)
യഥാ ദൃഷ്ടം ശ്രുതം ചാപി സാഗരാണാം ക്ഷയം തഥാ।
തം ചാസ്മൈ ഹയമാചഷ്ട യജ്ഞവാടമുപാഗതം ॥ 3-107-35 (20254)
തച്ഛ്രുത്വാ സഗരോ രാജാ പുത്രജം ദുഃഖമത്യജത്।
അംശുമന്തം ച സംപൂജ്യസമാപയത തം ക്രതും ॥ 3-107-36 (20255)
സമാപ്തയജ്ഞഃ സഗരോ ദേവൈഃ സർവൈഃ സഭാജിതഃ।
പുത്രത്വേ കൽപയാമാസ സമുദ്രം വരുണാലയം ॥ 3-107-37 (20256)
പ്രശാസ്യ സുചിരം കാലം രാജ്യം രാജീവലോചനഃ।
പൌത്രേ ഭാരം സമവേശ്യ ജഗാമ ത്രിദിവം തദാ ॥ 3-107-38 (20257)
അംശുമാനപി ധർമാത്മാ മഹീം സാഗരമേഖലാം।
പ്രശശാസ മഹാരാജ യഥൈവാസ് പിതാമഹഃ ॥ 3-107-39 (20258)
തസ്യ പുത്രഃ സമഭവദ്ദിലീപോ നാമ ധർമവിത്।
തസ്മിന്രാജ്യം സമാധായ അംശുമാനപി സംസ്ഥിതഃ ॥ 3-107-40 (20259)
ദിലീപസ്തു തതഃ ശ്രുത്വാ പിതൄണാം നിധനം മഹത്।
പര്യതപ്യത ദുഃഖേന തേഷാം ഗതിമചിന്തയത് ॥ 3-107-41 (20260)
ഗംഗാവതരണഏ യത്നം സുമഹച്ചാകരോന്നൃപഃ।
ന ചാവതാരയാമാസ ചേഷ്ടമാനോ യഥാബലം ॥ 3-107-42 (20261)
തസ് പുത്ര സമഭവച്ഛ്രീമാന്ധർമപരാണഃ।
ഭഗീരഥ ഇതി ഖ്യാതഃ സത്യവാഗനസൂയകഃ ॥ 3-107-43 (20262)
അഭിഷിച്യ തു തം രാജ്യേദിലീപോ വനമാശ്രിതഃ ॥ 3-107-44 (20263)
തപഃ സിദ്ധിസമായോഗാത്സ രാജാ ഭരതർഷഭ।
വനാജ്ജഗാമ ത്രിദിവം കാലയോഗേന ഭാരത ॥ 3-107-45 (20264)
Alternate Text??
3-107a-1a തേ തം ദൃഷ്ട്വാ ഹയം രാജൻസംപ്രഹൃഷ്ടതനൂരുഹാഃ। 3-107a-1b അനാദൃത്യ മഹാത്മാനം കപിലം കാലചോദിതാഃ। 3-107a-1c സങ്ക്രുദ്ധാഃ സമധാവന്ത കപിലം ഹന്തുമുദ്യതാഃ ॥ 3-107a-2a താന്ദൃഷ്ട്വാ ഹന്തുമുദ്യുക്താൻകപിലോ രോപമൂർച്ഛിതഃ। 3-107a-2b സഗരസ്യാത്മജാൻസർവാന്ദദാഹ ക്ഷണതോ നൃപ ॥ 3-107a-3a താന്ദൃഷ്ട്വാ ഭസ്മസാദ്ഭൂതാന്നാരദഃ സുമഹാതപാഃ। 3-107a-3b സഗരാന്തികമാഗന്യ തച്ച തസ്മൈ ന്യവേദയത് ॥ 3-107a-4a ഏതച്ഛ്രുത്വാ വചോ രാജാ ഘോരം മുനിമുഖോദ്ഗതം। 3-107a-4b മുഹൂർതം വിമനാ ഭൂത്വാസ്ഥാണോർവാക്യമചിന്തയത് ॥ 3-107a-5a അശുമന്തം പ്രേപയിത്വാ ഹയമാനായ്യ യത്നതഃ। 3-107a-5b യജ്ഞം സമാപ്യ വിധിവൻസഗരോ ഭൃശദുഃഖിതഃ। 3-107a-5c കൃത്വാംഽശുമതി തദ്രാജ്യം വനമേവാന്വപദ്യത ॥ 3-107a-6a അശുമാനകരോദ്രാജ്യം പ്രജാ ധർമേണ രഞ്ജയൻ। 3-107a-6b ദിലീപേ രാജ്യമാധായ വനമേവാന്വപദ്യത ॥ 3-107a-7a ദിലീപോപി മഹാരാജ ചിരം രാജ്യമകാരയത് ॥ 3-107a-8a തസ് പുത്രോ മഹീപാല ഭഗീരഥ ഇതി ശ്രുതഃ। 3-107a-8b ധർമജ്ഞശ്ച കൃതജ്ഞശ്ച പ്രജാനാമനുരഞ്ജകഃ ॥ 3-107a-9a പിതരി സ്വർഗതേ രാജന്ദിലീപേ പുണ്യശാലിനി। 3-107a-9b ഭഗീരഥോ മഹാനാസീദ്രാജാ പരമധാർമികഃ ॥ 3-107a-10a സ ചിരം തപ ആതിഷ്ഠഛൻമഹാദേവപ്രസാദതഃ। 3-107a-10b ഊർധ്വവാഹുർനിരാലംബഃ പാദാംഗുഷ്ഠാശ്രിതാവനിഃ ॥ 3-107a-11a വായുഭക്ഷോ നിരാഹാരോ ഭക്തിയുക്തേന ചേതസാ। 3-107a-11b തത ആവിരഭൂദ്ദേവഃ പിനാകീ വൃപഭധ്വജഃ ॥ 3-107a-12a പരംബ്രഹ്മ പരം ധാമ പരമാത്മാ സനാതനഃ। 3-107a-12b ആനാദിമധ്യനിധനഃ ശങ്കരഃ സർവപൂജിതഃ ॥ 3-107a-13a ഭഗീരഥോപി തം ദൃഷ്ട്വാ ഭഗവാന്തമുമാപതിം। 3-107a-13b പ്രണിപത്യ മഹാദേവമസ്തൌഷീദ്ധിവിധൈഃ സ്തവൈഃ ॥ 3-107a-14a സ്തുത്വാ ച വിവിധൈ സ്തോത്രൈഃ കൃതാഞ്ജലിപുടോ നൃപഃ। 3-107a-14b അയാചത വരം ദേവം ഗംഗായാ ധാരണം പ്രതി ॥ 3-107a-15a ഭഗവംസ്തപസാ തുഷ്ടോബ്രഹ്മാ മേ സ്വർഗവാസിനീം। 3-107a-15b ഗംഗാം സംപ്രേഷയാമീതി ദദൌ വരമനുത്തമം ॥ 3-107a-17a താം വൈ ധാരയിതും ശക്തം നാന്യം പശ്യാമി ശൂലിനഃ। 3-107a-17b തം തോഷയ മഹാരാജേത്പേവമുക്ത്യാ ദിവം ഗതഃ ॥ 3-107a-18a ഭവത്പ്രസാദസിദ്ധ്യർഥം തപസ്തപ്തം മയാ വിഭോ। 3-107a-18b ഭവതാ ധൃതയാ ദേവ ഗംഗയാ പൂതയാ മമ। 3-107a-18c പിതാമഹാശ്ച ലോകാശ്ച സർവേ സദ്ഭതിമാപ്നുയുഃ ॥ 3-107a-19a ഏവംസംപ്രാർഥിതോ ദേവസ്തഥാ ചക്രേ മഹേശ്വരഃ ॥ 3-107a-20a ബ്രഹ്മണാ സമനുജ്ഞതാ ഗംഗാഽപിക്രോധമൂർച്ഛിതാ। 3-107a-20b വിശാംയഹം തു പാതാലം സ്രോതസാ ഗൃഹ്യ ശങ്കരം ॥ 3-107a-21a ഇത്യാഗ്രഹാൻമഹാരാജ ശിവേ ശിവശിരസ്യുത। 3-107a-21b പതിത്വാ തവ വഭ്രാമ വഹന്വർപാന്വിമോഹിതാ। 3-107a-21c തൃണേഽവശ്യായകണികാ യഥാ തദ്വത്സ്ഥിതാക്വചിത് ॥ 3-107a-22a താമദൃഷ്ട്വാഽഥ ഭൂപാലസ്തോപയാമാസ ശങ്കരം। 3-107a-22b പുനശ്ച വ്യസൃജദ്ദേവോ ഗംഗാം വൈ ഗൂഹിതാം നൃപ ॥ 3-107a-23a പ്രണിപത്യ മഹാദേവം പുരാ രാജാ ഭഗീരഥഃ। 3-107a-23b പിതൄനാപ്ലാവയാമാസ സാഗരം ചാപ്യപൂരയത് ॥ 3-107a-24a തേഽപി സ്വർഗം ഗതാ രാജൻസഗരസ്യാത്മജാഃ ക്ഷണാത്। 3-107a-24b പിതൃഭ്യശ്ചോദകം തത്രദദൌ പൂർണമനോരഥഃ ॥ 3-107a-25a ഏതത്തേ സർവമാഖ്യാതം യൻമാം ത്വം പരിപൃച്ഛസി। 3-107a-25b ഏവം സ സാഗരോ രാജൻപൂരിതോഽഗസ്ത്യദൂപിതഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 108
॥ ശ്രീഃ ॥
3.108. അധ്യായഃ 108
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ദിലീപസുതേന ഭഗീരഥേന ധരണീതലാവതരണായ ഗംഗാംപ്രതി തപശ്ചരണം ॥ 1 ॥ തഥാ ധരണീതലമവതരന്ത്യാ ഗംഗായാ വേഗാധാരണായ തദാജ്ഞയാ തപസാ ശങ്കരതോഷണം ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-108-0 (20265)
ലോമശ ഉവാച। 3-108-0x (2057)
സ തു രാജാ മഹേഷ്വാസശ്ചക്രവർതീ മഹാരഥഃ।
ബഭൂവ സർവലോകസ് മനോനയനനന്ദനഃ ॥ 3-108-1 (20266)
സ ശുശ്രാവ മഹാബാഹുഃ കപിലേന മഹാത്മനാ।
പിതൄണആം നിധനം ഘോരമപ്രാപ്തിം ത്രിദിവസ്യ ച ॥ 3-108-2 (20267)
സ രാജ്യം സചിവേ ന്യസ്യ ഹൃദയേന വിദൂയതാ।
ജഗാമ ഹിമവത്പാർശ്വം തപസ്തപ്തും നരേശ്വരഃ ॥ 3-108-3 (20268)
ആരിരാധയിഷുർഗംഗാം തപസാ ദഗ്ധകിൽവിഷഃ।
സോഽപശ്യത നര്രേഷ്ഠ ഹിമവന്തം നഗോത്തമം ॥ 3-108-4 (20269)
ശൃംഗൈർബഹുവിധാകാരൈർധാതുമദ്ഭിരലങ്കൃതം।
പവനാലംബിഭിർമേഘൈഃ പരിപിക്തം സമന്തതഃ ॥ 3-108-5 (20270)
നദീകുഞ്ജനിതംബൈശ്ച സോദകൈരുപശോഭിതം।
ഗുഹാകന്ദരസംലീനസിംഹവ്യാഘ്രനിഷേവിതം ॥ 3-108-6 (20271)
ശകുനൈശ്ച വിചിത്രാംഗൈഃ കൂജദ്ഭിർവിവിധാ ഗിരഃ।
ഭൃംഗരാജൈസ്തഥാ ഹംസൈർദാത്യൂഹൈർജലകുക്കുടൈഃ ॥ 3-108-7 (20272)
മയൂരൈഃ ശതപത്രൈശ്ച ജീവഞ്ജീവകകോകിലൈഃ।
ചകോരൈരസിതാപാംഗൈസ്തഥാ പുത്രപ്രിയൈരപി ॥ 3-108-8 (20273)
ജലസ്ഥാനേഷു രംയേഷു പദ്മിനീഭിശ്ച സങ്കുലം।
സാരസാനാം ച മധുരൈർവ്യാഹൃതൈഃ സമലങ്കൃതം ॥ 3-108-9 (20274)
കിന്നരൈരപ്സരോഭിശ്ച നിഷേവിതശിലാതലം।
ദിഗ്വാരണവിഷാണാഗ്രൈഃ സമന്താദ്ധൃഷ്ടപാദപം ॥ 3-108-10 (20275)
വിദ്യാധരാനുചരിതം നാനാരത്നസമാകുലം।
വിഷോൽവണൈർഭുജംഗൈശ്ച ദീപ്താജിഹ്വൈർനിഷേവിതം ॥ 3-108-11 (20276)
ക്വചിത്കനകസങ്കാശം ക്വചിദ്രജതസംനിഭം।
ക്വചിദഞ്ജനപുഞ്ജാഭം ഹിമവനതമുപാഗമത് ॥ 3-108-12 (20277)
സ തു തത്രനരശ്രേഷ്ഠസ്തപോ ഘോരം സമാശ്രിതഃ।
ഫലമൂലാംബുസംഭക്ഷഃ സഹസ്രപരിവത്സരാൻ ॥ 3-108-13 (20278)
സംവത്സരസഹസ്രേ തു ഗതേ ദിവ്യേ മഹാനദീ।
ദർശയാമാസ തം ഗംഗാ തദാ മൂർതിമതീ സ്വയം ॥ 3-108-14 (20279)
ഗംഗോവാച। 3-108-15x (2058)
കിമിച്ഛസി മഹാരാജ ംതഃ കിഞ്ച ദദാനി തേ।
തദ്ബ്രവീഹി നരശ്രേഷ്ഠ കരിഷ്യാമി വചസ്തവ ॥ 3-108-15 (20280)
ഏവമുക്തഃ പ്രത്യുവാച രാജാ ഹൈമവതീം നദീം।
`തദാ ഭഗീരഥോ രാജൻപ്രണിപത്യ കൃതാഞ്ജലിഃ'।
പിതാമഹാ മേ വരദേ കപിലേന മഹാനദി ॥ 3-108-16 (20281)
അന്വേഷമാണാസ്തുരഗം നീതാ വൈവസ്വതക്ഷയം।
ഷഷ്ടിസ്താനി സഹസ്രാണി സാഗരാണാം മഹാത്മനാം ॥ 3-108-17 (20282)
കപിലം ദേവമാസാദ്യ ക്ഷണേന നിധനം ഗതാഃ।
തേഷാമേവം വിനഷ്ടാനാം സ്വർഗേ വാസോ ന വിദ്യതേ ॥ 3-108-18 (20283)
യാവത്താനി ശരീരാണി ത്വം ജലൈർനാഭിഷിഞ്ചസി।
താവത്തേഷാം ഗതിർനാസ്തി സാഗരാണാം മഹാനദി ॥ 3-108-19 (20284)
സ്വർഗം നയ മഹാഭാഗേ മത്പിതൄൻസഗരാത്മജാൻ।
തേഷാമർഥേഽഭിയാചാമി ത്വാമഹം വൈ മഹാനദി ॥ 3-108-20 (20285)
ലോമശ ഉവാച। 3-108-21x (2059)
ഏതച്ഛ്രുത്വാ വചോ രാജ്ഞോ ഗംഗാ ലോകനമസ്കൃതാ।
ഭഗീരഥമിദം വാക്യം സുപ്രീതാ സമഭാഷത ॥ 3-108-21 (20286)
കരിഷ്യാമി മാഹാരാജ വചസ്തേ നാത്ര സംശയഃ।
വേഗം തു മമ ദുർധാര്യം പതന്ത്യാ ഗഗനാച്ച്യുതം ॥ 3-108-22 (20287)
ന ശക്തസ്ത്രിഷു ലോകേഷു കശ്ചിദ്ധാരയിതും നൃപ।
അന്യത്ര വിബുധശ്രേഷ്ഠാന്നീലകണ്ഠാൻമഹേശ്വരാത് ॥ 3-108-23 (20288)
തം തോഷയ രമഹാബാഹോ തപസാ വരദം ഹരം।
സ തു മാം പ്രച്യുതാം ദേവഃ ശിരസാ ധാരയിഷ്യതി ॥ 3-108-24 (20289)
സ കരിഷ്യതി തേ രകാമം പിതൄണാം ഹിതകാംയയാ।
`തപസാഽഽരാധിതഃ ശംഭുർഭഗർവാംʼല്ലോകഭാവനഃ' ॥ 3-108-25 (20290)
ഏതച്ഛ്രുത്വാ തതോ രാജൻമഹാരാജോ ഭഗീരഥഃ।
കൈലാസം പർവതം ഗത്വാ തോഷയാമാസ ശങ്കരം ॥ 3-108-26 (20291)
തതസ്തേന സമാഗംയ കാലയോഗേന കേനചിത്।
`ഗഹ്ഗാവതരണം രാജന്നയാചത മഹീപതിഃ ॥ 3-108-27 (20292)
അഗൃഹ്ണാച്ച വരം തസ്മാദ്ഗംഗായാ ധാരണേ നൃപ।
സ്വർഗേ വാസം സമുദ്ദിശ് പിതൄണാം സ നരോത്തമഃ ॥ 3-108-28 (20293)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി തീർഥയാത്രാപർവണി അഷ്ടാധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 108 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-108-22 ഗഗനാച്ച്യുതം യഥാ ഭവതി തഥാ പതന്ത്യാഃ। ഗഗനാദ്ഭുവമിതി ഝ. പാഠഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 109
॥ ശ്രീഃ ॥
3.109. അധ്യായഃ 109
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ശങ്കരേണ ഭഗീരഥപ്രാർഥനയാ ക്ഷിതിതലമഭിപതന്ത്യാ ഗംഗായാ ധാരണം ॥ 1 ॥ ഭഗീരഥേന സ്വപഥാനുഗതയാ ഗംഗയാ പിതൃഭ്യ ഉദകദാനപൂർവകം സാഗരപൂരണം ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
ലോമശ ഉവാച । 3-109-1x
ഭഗീരഥവചഃ ശുത്വാ പ്രിയാര്യ ച ദ്വിചൌകസാം । 3-109-1a
ഏവമസ്ത്വിതി രാജാനം ഭഗവാൻപ്രത്യഭാപത ॥ 3-109-1b(20294)
ധാരയിഷ്യേ മഹാഭാഗ ഗഗനാത്മച്യുതാം ശിവാം 3-109-2a
ദിവ്യാം ദേവനദീം പുണ്യാം ത്വത്കൃതേ നൃപസത്തം । 3-109-2b
ഏവമുക്ത്വാ മഹാബാഹോ ഹിമവന്തുമുപാഗമത് । 3-109-3a
സംവൃതഃ പാർഷദൈർഘോരൈർനാനാപ്രഹരണോധതൈഃ । 3-109-3b
തത്ര സ്ഥിത്വാ നരശ്രേഷ്ഠം ഭഗീരഥമുവാച ഹ । 3-109-4a
പ്രയാചസ്വ മഹാബാഹോ ശൈലരാജസുതാം നദീം ॥ 3-109-4b
പിതൃണാം പാവനാർഥ തേ താമഹം മനുജാധിപ । 3-109-5a
പതമാനാം സരിച്ഛ്രേഷ്ഠാം ധാരയിഷ്യേ ത്രിവിഷ്ടപാത് ।। 3-109-5b
ഏതച്ഛ്രുത്വാ ബചോ രാജാ ശർവേണ സമുദാഹൃതം । 3-109-6a
പ്രയതഃ പ്രണതോ ഭൂത്വാ ഗംഗം ഹി സമചിന്തയത് ॥ 3-109-6b
തതഃ പുണ്യജലാ രംയാ രാജ്ഞാ സമനുചിന്തിതാ । 3-109-7a
ഈശാനം ച സ്ഥിതം ദൃഷ്ട്വാ ഗഗനാത്സഹസാ ച്യുതാ ॥ 3-109-7b
താം പ്രച്യുതാമഥോ ദൃഷ്ട്വാ ദേവാഃ സാർഘ് മഹർഷിഭിഃ । 3-109-8a
ഗന്ധർവോരഗയക്ഷാശ്വ സമാജഗ്മുർദിദൃക്ഷവഃ ॥ 3-109-8b
തതഃ പപാത ഗഗനാദ്ഗ്ംഗാ ഹിമവതഃ സുതാ । 3-109-9a
സമുദ്വാന്തമഹാവർതാ മീനഗ്രാഹസമാകുലാ ॥ 3-109-9b
താം ദധാര ഹരോ രാജൻഗംഗാം ഗഗനമേഖലാം । 3-109-10a
ലലാടദേശേ പതിതാം മാലാം മുക്താമയീമിവ । 3-109-10b
സാ ബഭൂവ വിസർപന്തീ ത്രിധാ രാജൻസമുദ്രഗാ । 3-109-11a
ഫേനപുഞ്ജാകുലജലാ ഹംസാനാമിവ പങ്കയഃ ॥ 3-109-11b
ക്കചിദാഭോഗകുടിലാ പ്രസ്ഖലന്തീ ക്കചിത്ക്കചിത് । 3-109-12a
സാ ഫേനപടസംവീതാ മത്തേവ പ്രമദാഽവ്രജത് ।। 3-109-12b
ക്കചിത്സാ തോയനിനദൈർനദന്തീ നാദമുത്തമം । 3-109-13a
‘ക്കചിദാകാശമാവർതൈഃ സങ്ക്ഷിപന്തീവ സർവശഃ ॥ 3-109-13b
ഏവംപ്രകാരാൻസുബഹൂൻകുർവതീ ഗഗനാച്യുതാ । 3-109-14a
പൃഥിവീതലമാസാദ്യ ഭഗീരഥമഥാബ്രവീത് ॥ 3-109-14b
ദർശയസ്വ മഹാരാജ മാർഗ കേന വ്രജാംയഹം । 3-109-15a
ത്വദർഥമവതീർണാസ്മി പൃഥിവീം പൃഥിവീപതേ ॥ 3-109-15b
ഏതച്ഛ്രുത്വാ വചോ രാജാ പ്രാതിഷ്ടത ഭഗീരഥഃ । 3-109-16a
തത്ര താനി ശരീരാണി സാഗരാണാം മഹാത്മനാം । 3-109-16b
പ്ലാവനാർഥം നരശ്രേഷ്ഠ പുണ്യേന സലിലേന ച ॥ 3-109-16c
ഗംംഗായാ ധാരണം കൃത്വാ ഹരോ ലോകനമസ്കൃതഃ । 3-109-17a
കൈലാസം പർവതശ്രേഷ്ഠം ജഗാമ ത്രിദശൈഃ സഹ ॥ 3-109-17b
സമാസാദ്യ സമുദ്രം ച ഗംഗയാ സഹിതോ നൃപഃ । 3-109-18a
പൂരയാമാസ വേഗേന സമുദ്രം വരുണാലയം ॥ 3-109-18b
ദുഹിതൃത്വേ ച നൃപതിർഗംഗാം സമനുകൽപയത് । 3-109-19a
പിതൃണാം ചോദകം തത്ര ദദൌ പൂർണമനോരഥഃ ॥ 3-109-19b
ഏതത്തേ സർവമാഖ്യാതം ഗംഗ ത്രിപഥഗാ യഥാ । 3-109-20a
പൂരണാർഥ സമുദ്രസ്യ പൃഥിവീമവതാരിതാ ॥ 3-109-20b
`കാലേയാശ്ച മഹാരാജ ത്രിദശൈർവിനിപാതിതാഃ । 3-109-21a
സമുദ്രശ്ച യഥാ പീതഃ കാരണാർഥ മഹാത്മനാ ॥ 3-109-21b
വാതാപിശ്ച യഥാ നീതഃ ക്ഷയം സ ബ്രഹ്മഹാ പ്രഭോ । 3-109-22a
അഗസ്ത്യേന മഹാരാജ യൻമാം ത്വം പരിപൃച്ഛസി ॥ 3-109-22b(20316)
॥ ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി തീർഥയാത്രാപർവണി നവാധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥109॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
ഗഗനാച്യുതം യഥാ ഭവതി തഥാ പതന്ത്യാഃ । ഗഗനാദ്ഭുവമിതി । ഝ്.പാഠഃ ॥22॥ അഷ്ടാധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 108॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 110
॥ ശ്രീഃ ॥
3.110. അധ്യായഃ 110
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
യുധിഷ്ഠിരേണ ഋഷഭകൂടഗിരൌ നന്ദാഽപരനന്ദാനദീഗമനം ॥ 1 ॥ ലോമശേന യുധിഷ്ഠിരം പ്രതി ഋഷഭമുനേർനന്ദായാശ്ച മഹിമകഥനം ॥ 2 ॥ Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
വൈശംപായന ഉവാച । 3-110-1x (20317)
തതഃ പ്രായതഃ കൌന്തേയഃ ക്രമേണ ഭരതർഷഭ । 3-110-1a
നന്ദാമപരനന്ദാം ച നദ്യൌ പാപഭയാപഹേ ॥ 3-110-1b (20318)
പർവതം സ സമാസാദ്യ ഹേമകൂടമനാമയം । 3-110-2a
അചിന്ത്യാബദ്ഭുതാൻഭാവാബ്ദദർശ സുവഹൂന്നൃപഃ 3-110-2b
വർഷോ യത്രാഭാവദ്വഓര ഉപലാശ്ച സഹസ്രശഃ । 3-110-3a
നാശക്രുവംസ്തമാരോഢും വിപണ്ണമനസോ ജനാഃ 3-110-3b
വായുർനിത്യം വവൌ തത്ര നിത്യം ദേവശ്ച വർഷതി । 3-110-4a
ഖാദ്യായഘോഷശ്ച തഥാ ശ്രൂയതേ ന ച ദൃശ്യതേ ॥ 3-110-4b
സായം പ്രാതശ്ച ഭഗവാന്ദൃശ്യതേ ഹവ്യവാഹനഃ 3-110-5a
മക്ഷികാശ്ചാദശംസ്തത്ര തപസഃ പ്രതിഘാതികാഃ॥ 3-110-5b
നിർവേദോ ജായതേ തത്ര ഗ്രുഹാണി സ്മരതേ ജനഃ । 3-110-6a
ഏവം ബഹുവിധാനഭാവാനദ്ഭുതാന്വീക്ഷ്യ പാണ്ഡവഃ । 3-110-6b
ലോമശം പുനരേവാഥ പര്യപൃച്ഛത്തദദ്ഭുതം ॥ 3-110-6c
യദേതദ്ഭഗവംശ്ചിത്രം പർവതേഽസ്മിൻമഹൌജസി । 3-110-7a
ഏതൻമേ സർവമാചക്ഷ്വ വിസ്തരേണ മഹാദ്യുതേ ॥ 3-110-7b
ലോമശ ഉവാച । 3-110-8x
യഥാശ്രുതമിദം പൂർവമസ്മാഭിരർകിർശന । 3-110-8a
തദേകാഗ്രമനാ രാജന്നിബോധ ഗദതോ മമ ॥ 3-110-8b
അസ്മിന്നൃപഭകൂടേഽഭൂദൃപഭോ നാമ താപസഃ। 3-110-9a
അനേകശതവർഷായുസ്തപസ്വീ കോപനോ ഭൃശം ॥ 3-110-9b
സ വൈ സംഭാഷ്യമാണോഽന്യൈഃ കോപാദ്ഭിരിമുവാച ഹ । 3-110-10a
യ ഇഹ വ്യാഹരേത്കശ്ചിദുപലാനുത്സൃജേത വാ ॥ 3-110-10b
വാതം ചാഹൂയ മാ ശബ്ദമിത്യുവാച സ താപസഃ । 3-110-11a
വ്യാഹരംശ്ചേഹ പുരുഷോ മേഘശബ്ദേന വാര്യതേ ॥ 3-110-11b
ഏവമേതാനി കർമാണി രാജംസ്തേന മഹർഷിണാ । 3-110-12a
കൃതാനി കാനിചിത്ക്രോധാത്പ്രതിഷിദ്ധാനി കാനിചിത് । 3-110-12b
നന്ദാം ത്വഭിഗതാ ദേവാഃ പുരാ രാജന്നിതി ശ്രുതിഃ । 3-110-13a
അന്വപദ്യന്ത് സഹസാ പുരുഷാ ദേവദർശിനഃ ॥ 3-110-13b
തേനാദർശനമിച്ഛന്തോ ദേവാഃ ശക്രപുരോഗമാഃ । 3-110-14a
ദുർഗചക്രുരിമം ദേശം ഗിരിം പ്രത്യൂഹരുപകം ॥ 3-110-14b
തദാപ്രഭൃതി കൌന്തേയ നരാ ഗിരിമിമം സദാ । 3-110-15a
നാശക്രുവന്നഭിദ്രഷ്ടും കുത ഏവാധിരോഹിതും ॥ 3-110-15b
നാതപ്തതപസാ ശക്യോ ദ്രഷ്ടുമേപ മഹാഗിരിഃ । 3-110-16a
ആരോഢും വാഽപി കൌന്തേയ തസ്മാന്നിയതവാഗഭവ ॥ 3-110-16b
ഇഹ ദേവാസ്തദാ സർവേ യജ്ഞാനാജഹുരുത്തമാൻ । 3-110-17a
തേഷാമേതാനി ലിംഗാനി ദൃശ്യന്തേഽദ്യാപി ഭാരത ॥ 3-110-17b
കുശാകാരേവ ദൂർവേയം സംസ്തീർണേവ ച് ഭൂരിയം । 3-110-18a
യൂ·പപ്രകാരാ ബഹവോ വൃക്ഷാശ്ചേമേ വിശാംപതേ ॥ 3-110-18b
ദേവാശ്ച ഋഷൌയശ്ചൈവ വസന്ത്യദ്യാപി ഭാരത । 3-110-19a
ത്തേഷാം സായം തഥാ പ്രാതർദൃശ്യതേ ഹവ്യവാഹനഃ ॥ 3-110-19b
ഇഹാപ്ലതാനാം കൌന്തേയ സദ്യഃ പാപ്മാഽഭിഹന്യതേ । 3-110-20a
കുരുശ്രേഷ്ഠാഭിഷേകം വൈ തസ്മാഅത്കുരു സഹാനുജഃ ॥ 3-110-20b
തതോ നന്ദാപ്ലുതാംഗസ്ത്വം കൌശികീമഭിയാസ്യസി । 3-110-21a
വിശ്വാമിത്രേണ യത്രോഗ്രം തപസ്തപ്തമനുത്തമം ॥ 3-110-21b
വൈശംപായന ഉവാച । 3-110-22x
തതസ്തത്ര സമാപ്ലുത്യ ഗാത്രാണി സഗണോ നൃപഃ 3-110-22a
ജഗാമകൌശികീം പുണ്യാം രംയാം ശീതജലാം ശുഭാം ॥ 3-110-22b (20339)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി തീർഥയാത്രാപർവണി ദശാധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥110॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
അരണ്യപർവ - അധ്യായ 111
॥ ശ്രീഃ ॥
3.111. അധ്യായഃ 111
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
യുധിഷ്ഠിരേണ കൌശികീതീരേ ഋശ്യശൃംഗാശ്രമഗമനം ॥ 1 ॥ ലോമശേന യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി വിഭാണ്ഡകാൻമൃഗ്യാമൃശ്യശൃംഗോത്പത്തികഥനം ॥ 2 ॥ ലോമപാദേനാനാവൃഷ്ടിനിവൃത്തയേ ഋശ്യശൃംഗാനയനം ചോദിതാഭിർവേശ്യാഭിസ്തദ്വനഗമനം ॥ 3 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-111-0 (20340)
ലോമശ ഉവാച। 3-111-0x (2063)
ഏഷാ ദേവനദീ പുണ്യാ കൌശികീ ഭരതർഷഭ।
വിശ്വാമിത്രാശ്രമോ രംയ ഏഷ ചാത്ര പ്രകാശതേ ॥ 3-111-1 (20341)
ആശ്രമശ്ചൈവ പുണ്യാഖ്യഃ കാശ്യപസ്യ മഹാത്മനഃ।
ഋശ്യശൃംഗഃ സുതോ യസ് തപസ്വീ സംയതേന്ദ്രിയഃ ॥ 3-111-2 (20342)
തപസോ യഃ പ്രഭാവേന വർഷയാമാസ വാസവം।
അനാവൃഷ്ഠ്യാം ഭയാദ്യസ്യ വവർഷ ബലവൃത്രഹാ ॥ 3-111-3 (20343)
മൃഗ്യാം ജാതഃ സ തേജസ്വീ കാശ്യപസ്യ സുതഃ പ്രഭുഃ।
വിഷയേ ലോമപാദസ്യ യശ്ചകാരാദ്ഭുതം മഹത് ॥ 3-111-4 (20344)
നിർവർതിതേഷു സസ്യേഷു യസ്മൈ ശാന്താം ദദൌ നൃപഃ।
ലോമപാദോ ദുഹിതരം സാവിത്രീം സവിതാ യഥാ ॥ 3-111-5 (20345)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 3-111-6x (2064)
ഋശ്യശൃംഗഃ കഥം മൃഗ്യാമുത്പന്നഃ കാശ്യപാത്മജഃ।
വിരുദ്ധയോനിസംസർഗഃ കഥം ച തപസാ യുതഃ ॥ 3-111-6 (20346)
കിമർഥം ച ഭയാച്ഛക്രസ്തസ്യ ബാലസ്യ ധീമതഃ।
അനാവൃഷ്ട്യാം പ്രവൃത്തായാം വവർഷ ബലവൃത്രഹാ ॥ 3-111-7 (20347)
കഥംരൂപാ ച സാ ശാന്താ രാജപുത്രീ പതിവ്രതാ।
ലോഭയാമാസ യാ ചേതോ മൃഗഭൂസ്യ തസ്യ വൈ ॥ 3-111-8 (20348)
ലോമപാദശ്ച രാജർഷിര്യദാഽശ്രൂയത ധാർമികഃ।
കഥം വൈ വിഷയേ തസ്യ നാവർഷത്പാകശാസനഃ ॥ 3-111-9 (20349)
ഏതൻമേ ഭഗവൻസർവം വിസ്തരേണ യഥാതഥം।
വക്തുമർഹസി ശുശ്രൂഷോർഋശ്യശൃംഗസ് ചേഷ്ടിതം ॥ 3-111-10 (20350)
ലോമശ ഉവാച। 3-111-11x (2065)
വിഭാണ്ഡകസ്യ ബ്രഹ്മർഷേസ്തപസാ ഭാവിതാത്മനഃ।
അമോഘവീര്യസ്യ സതഃ പ്രജാപതിസമദ്യുതേഃ ॥ 3-111-11 (20351)
ശൃണു പുത്രോ യഥാ ജാത ഋശ്യശൃംഗഃ പ്രതാപവാൻ।
മഹാഹ്രദേ മഹാതേജാ ബാലഃ സ്ഥവിരസംഭതഃ ॥ 3-111-12 (20352)
മഹാഹ്രദം സമാസാദ്യ കാശ്യപസ്തപസി സ്ഥിതഃ।
ദീർഘകാലം രിശ്രാന്ത ഋഷിർദേവർഷിസംമിതഃ ॥ 3-111-13 (20353)
തസ്യ രേതഃ പ്രചസ്കന്ദ ദൃഷ്ട്വാഽപ്സരസമുർവശീം।
അപ്സൂപസ്പൃശതോ രാജൻമൃഗീ തച്ചാപിബത്തദാ।
സഹ തോയേന തൃഷിതാ ഗർഭിണീ ചാഭവത്തതഃ ॥ 3-111-14 (20354)
സാ പുരോക്താ ഭഗവതാ ബ്രഹ്മണാ ലോകകർതൃണാ।
ദേവകന്യാ മൃഗീ ഭൂത്വാ മുനിം സൂയ വിമോക്ഷ്യസേ ॥ 3-111-15 (20355)
അമോഘത്വാദ്വിധേശ്ചൈവ ഭാവിത്വാദ്ദൈവനിർമിതാത്।
തസ്യാം മൃഗ്യാം സമഭവത്തസ്വ പുത്രോ മഹാനൃഷിഃ।
ഋശ്യശൃംഗസ്തപോനിത്യോ വന ഏവാഭ്യവർധത ॥ 3-111-16 (20356)
തസ്യ ശൃംഗം ശിരസി വൈ രാജന്നാസീൻമഹാത്മനഃ।
തേനർശ്യശൃംഗ ഇത്യേവം തദാ സ പ്രഥിതോഽഭവത് ॥ 3-111-17 (20357)
ന തേന ദൃഷ്ടപൂർവോഽന്യഃ പിതുരന്യത്രമാനുഷഃ।
തസ്മാത്തസ്യ മനോ നിത്യം ബ്രഹ്മചര്യേഽഭവന്നൃപ ॥ 3-111-18 (20358)
ഏതസ്മിന്നേവ കാലേ തു സഖാ ദശരശസ്യ വൈ।
കലോമപാദ ഇതിഖ്യാതോ ഹ്യംഗാനാമീശ്വരോഽഭവത് ॥ 3-111-19 (20359)
തേന കാമഃ കൃതോ മിഥ്യാ ബ്രാഹ്മണേഭ്യ ഇതി ശ്രുതിഃ।
`ദൈവോപഹതസത്ത്വേന ധർമജ്ഞേനാപി ഭാരത'।
സ ബ്രാഹ്മണൈഃ പരിത്യക്തസ്തദാ ഭരതസത്തമ ॥ 3-111-20 (20360)
പുരോഹിതാപചാരാച്ച തസ്യ രാജ്ഞോ യദച്ഛയാ।
ന വവർഷ സഹസ്രാക്ഷസ്തതോഽപീഡ്യന്ത വൈ പ്രജാഃ ॥ 3-111-21 (20361)
സ ബ്രാഹ്മണാൻപര്യപൃച്ഛത്തപോയുക്താൻമനീഷിണഃ।
പ്രവർഷണേ സുരേന്ദ്രസ്യ സമർഥാൻപൃഥിവീപതേ ॥ 3-111-22 (20362)
കഥം പ്രവർഷേത്പർജന്യ ഉപായഃ പരിമൃശ്യതാം।
തമൂചുശ്ചോദിതാസ്തേ തു സ്വമതാനി മനീഷിണഃ ॥ 3-111-23 (20363)
തത്ര ത്വേകോ രമുനിവരസ്തം രാജാനമുവാച ഹ।
കുപിതാസ്തവ രാജേന്ദ്ര ബ്രാഹ്മണാ നിഷ്കൃതിം ചര ॥ 3-111-24 (20364)
ഋശ്യശൃംഗം മുനിസുതമാനയസ്വ ച പാർഥിവ।
ഐണേയമനഭിജ്ഞം ച നാരീണാമാർജവേ രതം ॥ 3-111-25 (20365)
സ ചേദവതരേദ്രാജന്വിഷയം തേ മഹാതപാഃ।
സദ്യഃ പ്രവർഷേത്പർജന്യ ഇതി മേ നാസ്തി സംശയഃ ॥ 3-111-26 (20366)
ഏതച്ഛ്രുത്വാ വചോ രാജൻകൃത്വാ നിഷ്കൃതിമാത്മനഃ।
സ ഗത്വാ പുനരാഗച്ഛത്പ്രസന്നേഷു ദ്വിജാതിഷു ॥ 3-111-27 (20367)
രാജാനമാഗതം ജ്ഞാത്വാ പ്രതിസഞ്ജഗൃഹുഃ പ്രജാഃ।
`സ ച താ പ്രതിജഗ്രാഹ പിതേവ ഹിതകൃത്സദാ' ॥ 3-111-28 (20368)
തതോഽംഗപതിരാഹൂയ സചിവാൻമന്ത്രകോവിദാൻ।
ഋശ്യശൃംഗാഗമേ യത്നമകരോൻമന്ത്രനിശ്ചയേ ॥ 3-111-29 (20369)
സോഽധ്യഗച്ഛദുപായം തു തൈരമാത്യൈഃ സഹാച്യുതഃ।
ശാസ്ത്രജ്ഞൈരലമർഥജ്ഞൌർനീത്യാം ച പരിനിഷ്ഠിതൈഃ ॥ 3-111-30 (20370)
തതശ്ചാനായയാമാസ വാരമുഖ്യാ മഹീപതിഃ।
വേശ്യാഃ സർവത്രനിഷ്ണാതാസ്താ ഉവാച സ പാർഥിവഃ ॥ 3-111-31 (20371)
ഋശ്യശൃംഗമൃഷേഃ പുത്രമാനയധ്വമുപായതഃ।
ലോഭയിത്വാഽഭിവിശ്ചാസ്യ വിഷയം മമ ശോഭനാഃ ॥ 3-111-32 (20372)
താ രാജഭയഭീതാശ്ച ശാപഭീതാശ്ച യോഷിതഃ।
അശക്യമൂചുസ്തത്കാര്യം വിഷണ്ണാ ഗതചേതസഃ ॥ 3-111-33 (20373)
തത്ര ത്വേകാ ജരദ്യോഷാ രാജാനമിദമബ്രവീത്।
പ്രയതിഷ്യേ മഹാരാജ തമാനേതും തപോധനം ॥ 3-111-34 (20374)
അഭിപ്രേതാംസ്തു മേ കാമാംസ്ത്വമനുജ്ഞാതുമർഹസി।
തതഃ ശക്ഷ്യാംയാനയിതുമൃശ്യശൃംഗമൃഷേഃ സുതം ॥ 3-111-35 (20375)
തസ്യാഃ സർവമഭിപ്രേതമന്വജാനാത്സ പാർഥിവഃ।
ധനം ച പ്രദദൌ ഭൂരി രത്നാനി വിവിധാനി ച ॥ 3-111-36 (20376)
തതോ രൂപേണ സപന്നാ വയസാ ച മഹീപതേ।
സ്ത്രിയ ആദായ കാശ്ചിത്സാ ജഗാമ വനമഞ്ജസാ ॥ 3-111-37 (20377)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി തീർഥയാത്രാപർവണി ഏകാദശാധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 111 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-111-2 കാശ്യപസ്യ വിഭാൺകസ്യ ॥ 3-111-3 ഹർഷയാമാസ വാസവമിതി ധ. പാഠഃ ॥ 3-111-10 ശുസ്രൂഷോർമേ ഇതി സംബന്ധഃ ॥ 3-111-15 സൂയ പ്രസൂയ ॥ 3-111-16 വിധേഃ വിധിവാക്യസ്യ ദൈവനിർമിതാദ്ധേതോഃ ഭാവിത്വാത് അപരിഹാര്യത്വാച്ച ॥ 3-111-19 അംഗാനാം ദേശാനാം ॥ 3-111-20 മിഥ്യാകൃതഃ മയാ തുഭ്യം ദാതും കിമപി ന പ്രതിശ്രുതമിത്യപലാപം കൃതവാനിത്യർഥഃ ॥ 3-111-24 നിഷ്കൃതിം പ്രായശ്ചിത്തം ॥ 3-111-25 മുനിസുതമാഹ്വയസ്വചേതി ക. പാഠഃ ॥ 3-111-31 സർവത്ര പരവഞ്ചനാദൌ നിഷ്ണാതാഃ കുശലാഃ ॥ 3-111-34 ജരദ്യോഷാ വൃദ്ധാസ്ത്രീ ॥ 3-111-36 അന്വജാനാത് അജുജ്ഞാതവാൻ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 112
॥ ശ്രീഃ ॥
3.112. അധ്യായഃ 112
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
വിഭാണ്ഡകസ്യാസന്നിധാനേ തദാശ്രമം പ്രവിഷ്ടയാ വേശ്യായുവത്യാ വിലാസൈ ർഋശ്യശൃംഗം പ്രലോഭ്യ പുനഃ സ്വാവാസഗമനം ॥ 1 ॥ ആഗതേന വിഭാണ്ഡകേന വേശ്യാവിലാസമുഗ്ധചേതസം സുതംപ്രതി മോഹകാരണപ്രശ്നഃ ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-112-0 (20378)
ലോമശ ഉവാച। 3-112-0x (2066)
സാ തു നാവ്യാശ്രമം ചക്രേ രാജകാര്യാർഥസിദ്ധയേ।
സന്ദേശാച്ചൈവ നൃപതേഃ സ്വബുദ്ധ്യാ ചൈവ ഭാരത ॥ 3-112-1 (20379)
നാനാപുഷ്പഫലൈർവൃക്ഷൈഃ കൃത്രിമൈരുപശോഭിതൈഃ।
നാനാഗുൽമലതോപേതൈഃ സ്വാദുകാമഫലപ്രദൈഃ ॥ 3-112-2 (20380)
അതീവ രമണീയം തദതീവ ച മനോഹരം।
ചക്രേ നാവ്യാശ്രമം രംയമദ്ഭുതോപമദേർശനം ॥ 3-112-3 (20381)
തതോ നിവധ്യ സാ നാവമദൂരേ കാശ്യപാശ്രമാത്।
ചാരയാമാസ പുരുഷൈർവിഹാരം തസ്യ വൈ മുനേഃ ॥ 3-112-4 (20382)
തതോ ദുഹിതരം വേശ്യാം സമാധായേതികാര്യതാം।
ദൃഷ്ട്വാഽന്തരം കാശയ്പസ്യ പ്രാഹിണോദ്ബുദ്ധിസംമതാം ॥ 3-112-5 (20383)
സാ തത്ര ഗത്വാ കുശലാ തപോനിത്യസ്യ സംനിധൌ।
ആശ്രമം തം സമാസാദ്യ ദദർശ തമൃഷേഃ സുതം ॥ 3-112-6 (20384)
വേശ്യോവാച। 3-112-7x (2067)
കച്ചിൻമുനേ കുശലം താപസാനാം
കച്ചിച്ച വോ മൂലഫലം പ്രഭൂതം।
കച്ചിദ്ഭവാന്രമതേ ചാശ്രേഽസ്മിം-
സ്ത്വാം വൈ ദ്രഷ്ടും സാംപ്രതമാഗതാസ്മി ॥ 3-112-7 (20385)
കച്ചിത്തപോ വർധതേ താപസാനാം
പിതാ ച തേ കച്ചിദഹീനതേജാഃ।
കച്ചിത്ത്വയാ പ്രീയതേചൈവ വിപ്ര
കച്ചിത്സ്വാധ്യായഃ ക്രിയതേ ചർശ്യശൃംഗഃ ॥ 3-112-8 (20386)
ഋശ്യശൃംഗ ഉവാച। 3-112-9x (2068)
ഋദ്ധ്യാ ഭവാഞ്ജ്യോതിരിവ പ്രകാശതേ
മന്യേ ചാഹം ത്വാമഭിവാദനീയം।
പാദ്യം വൈ തേ സംപ്രദാസ്യാമി കാമാ-
ദ്യഥാധർമം ഫലമൂലാനി ചൈവ ॥ 3-112-9 (20387)
കൌശ്യാം ബൃസ്യാമാസ്സ്വ യഥോപജോഷം
കൃഷ്ണാജിനേനാവൃതായാം സുഖായ।
ക്വ ചാശ്രമസ്തവ കിം നാമ ചേദം
വ്രതംബ്രഹ്മംശ്ചരസി ഹി ദേവവത്ത്വം ॥ 3-112-10 (20388)
വേശ്യോവാച। 3-112-11x (2069)
മമാശ്രമഃ കാശ്യപപുത്ര രംയ-
സ്ത്രിയോജനം ശൈലമിമം പരേണ।
തത്രസ്വധർമോഽനഭിവാദനം നോ
ന ചോദകം പാദ്യമുപസ്പൃശാമഃ ॥ 3-112-11 (20389)
ഭവതാ നാഭിവാദ്യോഽഹമഭിവാദ്യോ ഭവാൻമയാ।
വ്രതമേതാദൃശം ബ്രഹ്മൻപരിഷ്വജ്യോ ഭവാൻമയാ ॥ 3-112-12 (20390)
ഋശ്യശൃംഗ ഉവാച। 3-112-13x (2070)
ഫലാനി പക്വാനി ദദാനി തേഽഹം
ഭല്ലാതകാന്യാമലകാനി ചൈവ।
കരൂഷകാനീംഗുദധന്വനാനി
പ്രിയാലാനാം കാങ്ക്ഷിതം വൈ കുരുഷ്വ ॥ 3-112-13 (20391)
ലോമശ ഉവാച। 3-112-14x (2071)
സാ താനി സർവാണി വിസർജയിത്വാ
ഭക്ഷ്യാണ്യനർഹാണി ദദൌ തതോഽസ്മൈ।
താന്യൃശ്യശൃംഗായ മഹാരസാനി
ഭൃശം സുരൂപാണി ച മോദകാനി ॥ 3-112-14 (20392)
ദദൌ ച മാല്യാനി സുഗന്ധവന്തി
ചിത്രാണി വാസാംസി ച ഭാനുമന്തി।
പേയാനി ചാഗ്ര്യാണി തതോ മുമോദ
ചിക്രീഡ ചൈവ പ്രജഹാസ ചൈവ ॥ 3-112-15 (20393)
സാ കന്ദുകേനാരമതാസ്യ മൂലേ
വിഭജ്യമാനാ ഫലിതാ ലതേവ।
ഗാത്രൈശ്ച ഗാത്രാണി നിഷേവമാണാ
സമാശ്ലിഷച്ചാസകൃദൃശ്യശൃംഗം ॥ 3-112-16 (20394)
സർജാനശോകാംസ്തിലകാംശ്ച വൃക്ഷാ-
ൻസുപുഷ്പിതാനവനാംയാവഭജ്യ।
വിലജ്ജമാനേവ മദാഭിഭൂതാ
പ്രോഭയാമാസ സുതം മഹർഷേഃ ॥ 3-112-17 (20395)
അഥർശ്യശൃംഗം വികൃതംസമീക്ഷ്യ
പുനഃ പുനഃ പീഞ്യ ച കായമസ്യ।
അവേക്ഷ്യമാണാ ശനകൈർജഗാമ
കൃത്വാഽഗ്നിഹോത്രസ്യ തദാഽപദേശം ॥ 3-112-18 (20396)
തസ്യാം ഗതായാം മദനേന മത്തോ
വിചേതനശ്ചാഭവദൃശ്യശൃംഗഃ।
താമേവ ഭാവേന ഗതേന ശൂന്യേ
വിനിഃശ്വസന്നാർതരൂപോ ബഭൂവ ॥ 3-112-19 (20397)
തതോ മുഹൂർതാദ്ധരിപിംഗലാക്ഷഃ
പ്രവേഷ്ടിതോ രോമഭിരാനഖാഗ്രാത്।
സ്വാധ്യായവാന്വൃത്തസമാധിയുക്തോ
വിഭാണ്ഡകഃ കാശ്യപഃ പ്രാദുരാസീത് ॥ 3-112-20 (20398)
സോഽപശ്യദാസീനമുപേത്യ പുത്രം
ധ്യായന്തമേകം വിപരീതചിത്തം।
വിനിഃശ്വസന്തം മുഹുരൂർധ്വദൃഷ്ടിം
വിഭാൺ·കഃ പുത്രമുവാച ദീനം ॥ 3-112-21 (20399)
ന കൽപിതാഃ സമിധഃ കിംനു താത
കച്ചിദ്ധുതം ചാഗ്നിഹോഽത്രം ത്വയാഽദ്യ।
`ന സംസൃഷ്ടം ക്രിയതേ ദ്വാരഭാഗേ
സുവൃക്ഷാണാ ഖണ്ഡനേ കഃ പ്രവൃത്തഃ' ॥ 3-112-22 (20400)
സുനിർണിക്തം സ്രുക്സ്രുവം ഹോമധേനുഃ
കച്ചിത്സവത്സാദ്യകൃതാ ത്വയാ ച।
`കോപ്യാഗതഃ ശുശ്രൂഷണായേഹ പുത്ര
കുതശ്ചിത്രം മാല്യമിദം പ്രവൃദ്ധം' ॥ 3-112-23 (20401)
ന വൈ യഥാപൂർവമിവാസി പുത്ര
ചിന്താപരശ്ചാസി വിചേതനശ്ച।
ദീനോതിമാത്രം കിമിവാദ്യ ഖിന്നഃ
പൃച്ഛാമി ത്വാം ക ഇഹാദ്യാഗതോഽഭൂത് ॥ 3-112-24 (20402)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി തീർഥയാത്രാപർവണി ദ്വാദശാധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 112 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-112-1 സാ തു നാര്യാശ്രമം ചക്രേ ഇതി ക. ധ.പാഠഃ। നാവ്യാശ്രമം നാവാ താര്യമാശ്രമം ॥ 3-112-4 മുനേർവിഭാണ്ഡകസ്യ വിഹാരം ബഹിർഗമനം ചാരയാമാസ ചാരൈരധിഗതവതീ ॥ 3-112-5 സമാധായ ബോധയിത്വാ। ഇതികാര്യാതാം ഇതികർതവ്യതാം। അന്തരം അസാന്നിധ്യം ॥ 3-112-10 കൌശ്യാം ബൃസ്യാമാസ്വ കുശാസനേ ഉപവിശ। യഥോപജോഷം യഥാസുഖം ॥ 3-112-14 അനർഹാണി അമൂല്യാനി ॥ 3-112-16 മൂലേ സമീപേ। വിഭജ്യമാനാ അംഗമോടനാദീനി കുർവാണാ ॥ 3-112-18 കായം ദേഹം പീഡ്യ ആലിംഗ്യേത്യർഥഃ। അപദേശം ഛലം ॥ 3-112-19 ഭാവേനാഭിപ്രായേ ॥ 3-112-20 പ്രവേഷ്ടിതോ വ്യാപ്തഃ ॥ 3-112-23 നിർണിക്തം പ്രക്ഷാലിതം। സവത്സാ കൃതാ। ദോഹനായേതി ശേഷഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 113
॥ ശ്രീഃ ॥
3.113. അധ്യായഃ 113
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ഋശ്യശൃംഗേണ വിഭാണ്ഡകംപ്രതി ഭ്രമാദ്വേശ്യാകുമാര്യാം മുനികുമാരത്വവ്യപദേശേന തദാഗമനോക്തിപൂർവകം തദംഗചേഷ്ടാവിലാസൈസ്തസ്യാമേവ സ്വചിത്താസക്ത്യുക്തിഃ ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-113-0 (20403)
ഋശ്യശൃംഗ ഉവാച। 3-113-0x (2072)
ഇഹാഗതോ ജടിലോ ബ്രഹ്മചാരീ
ന വൈ ഹ്രസ്വോ നാതിദീർഘോ മനസ്വീ।
സുവർണവർണഃ കമലായതാക്ഷഃ
സുതഃ സുരാണാമവി ശോഭമാനഃ ॥ 3-113-1 (20404)
സമൃദ്ധരൂപഃ സവിതേവ ദീപ്തഃ
സുശ്ലക്ഷ്ണവാക്കൃഷ്ണതാരശ്ചകോരാത്।
നീലാഃ പ്രസന്നാശ്ച ജടാഃ സുഗന്ധാ
ഹിരണ്യരജ്ജുഗ്രഥിതാഃ സുദീർഘാഃ ॥ 3-113-2 (20405)
ആധാരഭൂതഃ പുനരസ്യ കണ്ഠേ
വിഭ്രാജതേ വിദ്യുദിവാന്തരിക്ഷേ।
ദ്വൌ ചാസ് പിണ്ഡാവധരേണ കണ്ഠാ-
ദജാതരോമൌ സുമനോഹരൌ ച ॥ 3-113-3 (20406)
വിലഗ്നമധ്യശ്ച സ നാഭിദേശേ
കടിശ്ച തസ്യാതികൃതപ്രമാണാ।
തഥാഽസ് ചീരാന്തരതഃ പ്രഭാതി
ഹിരൺമയീ മേഖലാ മേ യഥേയം ॥ 3-113-4 (20407)
അന്യച്ച തസ്യാദ്ഭുതദർശനീയം
വികൂജിതം പാദയോഃ സംപ്രഭാതി।
പാണ്യോശ്ച തദ്വത്സ്വനവന്നിബദ്ധൌ
കലാപകാവക്ഷമാലാ യഥേയം ॥ 3-113-5 (20408)
വിചേഷ്ടമാനസ്യ ച തസ്യ താനി
കൂജന്തി ഹംസാഃ സരസീവ മത്താഃ।
ചീരാണി തസ്യാദ്ഭുതദർശനാനി
നേമാനി തദ്വൻമമ രൂപവന്തി ॥ 3-113-6 (20409)
വക്രം ച തസ്യാദ്ഭുതദർസനീയം
പ്രവ്യാഹൃതം ഹ്ലാദയതീവ ചേതഃ।
പിംസ്കോകിലസ്യേവ ച തസ്യ വാണി
താം ശൃണ്വതോ മേ വ്യഥിതോഽന്തരാത്മാ ॥ 3-113-7 (20410)
യഥാ വനം മാധവമാസിമധ്യേ
സമീരീതം ശ്വസനേനേവ ഭാതി।
തഥാ സ ഭാത്യുത്തമപുണ്യഗന്ധീ
നിഷേവ്യമാണഃ പവനേന താത ॥ 3-113-8 (20411)
സുസംവതാശ്ചാപി ജടാ വിഭക്താ
ദ്വൈധീകൃതാ ഭാതിലലാടദേശേ।
കർണൌ ച ചിത്രൈരിവ ചക്രവാകൈഃ
സമാവൃതൌ തസ്യ സുരൂപവദ്ഭിഃ ॥ 3-113-9 (20412)
തഥാ ഫലം വൃത്തമഥോ വിചിത്രം
സമാഹതം പാണിനാ ദക്ഷിണേന।
തദ്ഭൂമിമാസാദ്യ പുനഃപുനശ്ച
സമുത്പതത്യദ്ഭുതരൂപമുച്ചൈഃ ॥ 3-113-10 (20413)
തച്ചാഭിഹത്വാ പരിവർതതേഽസൌ
വാതേരിതോ വൃക്ഷ ഇവാവഘൂർണം।
തം പ്രേക്ഷതഃ പുത്രമിവാമരാണാം
പ്രീതിഃ പരാ താത രതിശ്ച ജാതാ ॥ 3-113-11 (20414)
സ മേ സമാശ്ലിഷ്യ പുനഃ ശരീരം
ജടാസു ഗൃഹ്യാഭ്യവനാംയ വക്രം।
വക്രേണ വക്രം പ്രണിധായ ശബ്ദം
ചകാര തൻമേഽജനയത്പ്രഹർഷം ॥ 3-113-12 (20415)
ന ചാപി പാദ്യം ബഹുമന്യതേഽസൌ
ഫലാനി ചേമാനി മയാ ഹൃതാനി।
ഏവംവ്രതോസ്മീതി ച മാമവോച-
ത്ഫലാനി ചാന്യാനി നവാന്യദാൻമേ ॥ 3-113-13 (20416)
മയോപയുക്താനി ഫലാനി യാനി
നേമാനി തുല്യാനി രസേന തേഷാം।
ന ചാപി തേഷാം ത്വഗിയം യഥൈഷാം
സാരാണി നൈഷാമിവ സന്തി തേഷാം ॥ 3-113-14 (20417)
തോയാനി ചൈവാതിരസാനി മഹ്യം
പ്രാദാത്മ വൈ പാതുമുദാരരൂപഃ।
പീത്വൈവ യാന്യഭ്യധികഃ പ്രഹർഷോ
മമാഭവദ്ഭൂശ്ചലിതേവ ചാസീത് ॥ 3-113-15 (20418)
ഇമാനി ചിത്രാണി ച ഗന്ധവന്തി
മാല്യാനി തസ്യോദ്ഗ്രഥിതാനി പട്ടൈഃ।
യാനി പ്രകീര്യേഹ ഗതഃ സ്വമേവ
സ ആശ്രമം തപസാ ദ്യോതമാനഃ ॥ 3-113-16 (20419)
ഗതേന തേനാസ്മികൃതോ വിചേതാ
ഗാത്രം ച മേ സംപരിദഹ്യതീവ।
ഇച്ഛാമി തസ്യാന്തികമാശു ഗന്തും
തം ചേഹ നിത്യം പരിവർതമാനം ॥ 3-113-17 (20420)
ഗച്ഛാമി തസ്യാന്തികമേവ താത
കാ നാമ സാ ബ്രഹ്മചര്യാ ച തസ്യ।
ഇച്ഛാംയഹം ചരിതും തേന സാർധം
യഥാ തപഃ സ ചരത്യാര്യധർമാ ॥ 3-113-18 (20421)
ചർതും തഥേച്ഛാ ഹൃദയേ മമാസ്തി
ദുനോതി ചിത്തം യദി തം ന പശ്യേ ॥ 3-113-19 (20422)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി തീർഥയാത്രാപർവണി ത്രയോദശാധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 113 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-113-3 ആധാരരൂപാ പുനരിതി ഝ. ധ. പാഠഃ ॥ 3-113-5 കലാപകൌ ഭൂഷണവിശേഷൌ। സ്വാർഥേ കഃ। കംഗണാവിത്യർഥഃ। വികുഞ്ചിതം പാദയോഃ സംപ്രഭാതി ഇതി ധ. പാഠഃ ॥ 3-113-10 തഥാ ഫലം ഫലസദൃശം കന്ദുകം ॥ 3-113-11 പ്രീതിരാഹ്ലാദഃ। രതിരാസക്തിഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 114
॥ ശ്രീഃ ॥
3.114. അധ്യായഃ 114
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
പുനർവിഭാണ്ഡകാസന്നിധാനേ തദാശ്രമം ഗതയാ ഗണികാതരുണ്യാ നൌകാരോപണേന ഋശ്യശൃംഗേഽംഗദേശമാനീതേ മഹാവൃഷ്ടേരാവിർഭാവഃ ॥ 1 ॥ ഋശ്യശൃംഗേണ ലോമപാദപ്രാർഥനയാ ശാന്താഭിധായാസ്തത്സുതായാഃ പരിണയനം ॥ 2 ॥ ലോമപാദേന ക്രുദ്ധസ് വിഭാണ്ഡകസ്യ പ്രസാദനം ॥ 3 ॥ ഋശ്യശൃംഗേണ പിതൃശാസനാദംഗദേശേ തനയോദയാവധിനിവാസപൂർവകം തതഃ സഹഭാര്യയാ നിജാശ്രമാഭിഗമനം ॥ 4 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-114-0 (20423)
വിഭാണ്ഡക ഉവാച। 3-114-0x (2073)
രക്ഷാംസി ചൈതാനി ചരന്തി പുത്ര
രൂപേണ തേനാദ്ഭുതദർശനേന।
അതുല്യവീര്യാണ്യഭിരൂപവന്തി
വിഘ്രം സദാ തപസശ്ചിന്തയന്തി ॥ 3-114-1 (20424)
സുരൂപരൂപാണി ച താനി താത
പ്രലോഭയന്തേ വിവിധൈരുപായൈഃ।
സുഖാച്ച ലോകാച്ച നിപാതയന്തി
താന്യുഗ്രരൂപാണി മുനീന്വനേഷു ॥ 3-114-2 (20425)
ന താനി സേവേത മുനിര്യതാത്മാ
സതാം ലോകാൻപ്രാർഥയാനഃ കഥഞ്ചിത്।
കൃത്വാ വിഘ്രനം താപസാനാം രമന്തേ
പാപാചാരാസ്താപസസ്താന്ന പശ്യേത് ॥ 3-114-3 (20426)
അസജ്ജനേനാചരിതാനി പുത്ര
പാനാന്യപേയാനി മധൂനി താനി।
മാല്യാനി ചൈതാനി ന വൈ മുനീനാം
സ്മൃതാനി ചിത്രോജ്ജ്വലഗന്ധവന്തി ॥ 3-114-4 (20427)
രക്ഷാംസി താനീതി നിവാര്യ പുത്രം
വിഭാണ്ഡകസ്താം മൃഗയാംബഭൂവ।
നാസാദയാമാസ യദാ ത്ര്യഹേണ
തദാ സ പര്യാവവൃതേ ശ്രമായ ॥ 3-114-5 (20428)
യദാ പുന കാശ്യപോ വൈ ജഗാമ
ഫലാന്യാഹർതും വിധിനാശ്രമേഽസൌ।
തദാ പുനർലോഭയിതും ജഗാമ
സാ വേശായോഷാ മുനിമൃശ്യശൃഹ്ഗം ॥ 3-114-6 (20429)
ദൃഷ്ട്വൈവ താമൃശ്യശൃംഗഃ പ്രഹൃഷ്ടഃ
സംഭ്രാന്തരൂപോഽഭ്യപതത്തദാനീം।
പ്രോവാച ചൈനാം ഭവതഃ ശ്രമായ
ഗച്ഛാവ യാവന്ന പിതാ മമൈതി ॥ 3-114-7 (20430)
ലോമശ ഉവാച। 3-114-8x (2074)
തതോ രാജൻകാശ്യപസ്യൈകപുത്രം
പ്രവേശ്യ വേഗേന വിമുച്യ നാവം।
പ്രലോഭയന്ത്യോ വിവിധൈരുപായൈ-
രാജഗ്മുരംഗാധിപതേഃ സമീപം ॥ 3-114-8 (20431)
സംസ്ഥാപ്യതാമാശ്രമദർശനേ തു
സന്താരിതാം നാവമഥാതിശുഭ്രാം।
തീരാദുപാദായ തഥൈവ ചക്രേ
രാജാശ്രമം നാമ വനം വിചിത്രം ॥ 3-114-9 (20432)
അന്തഃപുരേ തം തു നിവേശ്യ രാജാ
വിഭാണ്ഡകസ്യാത്മജമേകപുത്രം।
ദദർശ മേഘൈഃ സഹസാ പ്രവൃഷ്ട-
മാപൂര്യണാണം ച ജഗജ്ജലേന ॥ 3-114-10 (20433)
സ രോമപാദ പരിപൂർണകാമഃ
സുതാം ദദാവൃശ്യശൃംഗായ ശാന്താം।
ക്രോധപ്രതീകാരകരം ച ചക്രേ
ഗോഭിശ്ച മാർഗേഷ്വഭികർഷണം ച ॥ 3-114-11 (20434)
വിഭാണ്ഡകസ്യാവ്രജതഃ സ രാജാ
പശൂൻപ്രഭൂതാൻപശുപാംശ്ച വീരാൻ।
സമാദിശത്പുത്രഗൃദ്ധീ മഹർഷി-
ർവിഭാണ്ഡകഃ പരിപൃച്ഛേദ്യദാ വഃ ॥ 3-114-12 (20435)
സ ക്തവ്യഃ പ്രാഞ്ജലിഭിർഭവദ്ഭിഃ
പുത്രസ്യ തേ പശവഃ കർഷണം ച।
കിം തേ പ്രിയം വൈ ക്രിയതാം മഹർഷേ
ദാസാഃ സ്മ സർവേ തവ വാചി ബദ്ധാഃ ॥ 3-114-13 (20436)
അഥോപായാത്സ മുനിശ്ചണ്ഡകോപഃ
സ്വമാശ്രമം മൂലഫലം ഗൃഹീത്വാ।
അന്വേഷമാണശ്ച ന തത്ര പുത്രം
ദദർശ ചുക്രോധ തതോ ഭൃശം സഃ ॥ 3-114-14 (20437)
തതഃ സ കോപേന വിദീര്യമാണ
ആശങ്കമാനോ നൃപതേർവിധാനം।
ജഗാമ ചംപാം പ്രതിധക്ഷ്യമാണ-
സ്തമംഗരാജം സപുരം സരാഷ്ട്രം ॥ 3-114-15 (20438)
സ വൈ ശ്രാന്തഃ ക്ഷുധിതഃ കാശ്യപസ്താ-
ൻഘോഷാൻസമാസാദിതവാൻസമൃദ്ധാൻ।
ഗോപൈശ്ച തൈർവിധിവത്പൂജ്യമാനോ
രാജേവ താം രാത്രിമുവാസ തത്ര ॥ 3-114-16 (20439)
അവാപ്യ സത്കാരമതീവ ഹൃഷ്ടഃ
പ്രോവാച കസ്യ പ്രഥിതാഃ സ്ഥ ഗോപാഃ।
ഊചുസ്തതസ്തേഽഭ്യുപഗംയ സർവേ
ധനം തവേദം വിഹിതം സുതസ്യ ॥ 3-114-17 (20440)
ദേശേഷു ദേശേഷു സ പൂജ്യമാന-
സ്താംശ്ചൈവ ശൃണ്വൻമധുരാൻപ്രലാപാൻ।
പ്രശാന്തഭൂയിഷ്ഠരജാഃ പ്രഹൃഷ്ടഃ
സമാസസാദാംഗപതിം പുരസ്ഥം ॥ 3-114-18 (20441)
സ പൂജിതസ്തേന നരർഷഭേണ
ദദർശ പുത്രം ദിവി ദേവം യഥേന്ദ്രം।
ശാന്താം സ്നുഷാം ചൈവ ദദർശ തത്ര
സൌദാമനീമുച്ചരന്തീം യഥൈവ ॥ 3-114-19 (20442)
ഗ്രാമാം ശ്ച ഘോഷാംശ്ച സുതസ്യ ദൃഷ്ട്വാ
ശാന്താം ച ശാന്തോഽസ്യ പരഃ സ കോപഃ।
ചകാര തസ്യൈവ പരം പ്രസാദം
വിഭാണ്ഡകോ ഭൂമിപതേർനരേദ്ര ॥ 3-114-20 (20443)
സ തത്രനിക്ഷിപ്യ സുതം മഹർഷി-
രുവാച സൂര്യാഗ്നിസമപ്രഭാവഃ।
ജാതേ ച പുത്രേ വനമേവാവ്രജേഥാ
രാജ്ഞഃ പ്രിയാണ്യസ്യ സർവാണി കൃത്വാ ॥ 3-114-21 (20444)
സ തദ്വചഃ കൃതവാനൃശ്യശൃംഗോ
യയൌ ച യത്രാസ്യ പിതാ ബഭൂവ।
ശാന്താ ചൈനം പര്യചരന്നരേന്ദ്ര
സ്വേ രോഹിണീ സോമമിവാനുകൂലാ ॥ 3-114-22 (20445)
അരുന്ധതീ വാ സുഭഗാ വസിഷ്ഠം
ലോപാമുദ്രാ വാ യഥാ ഹ്യഗസ്ത്യം।
നലസ്യ വൈ ദമയന്തീ യഥാ ഭൂ
ദ്യഥാ ശചീ വജ്രധരസ്യ ചൈവ ॥ 3-114-23 (20446)
നാലായനീ ചേന്ദ്രസേനാ ബഭൂവ
വസ്യാ നിത്യം മുദ്ഗലസ്യാജമീഢ।
`യഥാ സീതാ ദാശരഥേർമഹാത്മനോ
യഥാ തവ ദ്രൌപദീ പാണ്ഡുപുത്ര'।
തഥാ ശാന്താ ഋശ്യശൃംഗം വനസ്ഥം
പ്രീത്യാ യുക്താ പര്യചരന്നരേന്ദ്ര ॥ 3-114-24 (20447)
തസ്യാശ്രമഃ പുണ്യ ഏഷോഽവഭാതി
മഹാഹ്രദം ശോഭയൻപുണ്യകീർതിഃ।
അത്രസ്നാതഃ കൃതകൃത്യോ വിശുദ്ധ-
സ്തീർഥാന്യന്യാന്യനുസംയാഹി രാജൻ ॥ 3-114-25 (20448)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി തീർഥയാത്രാപർവണി ചതുർദശാധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 114 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-114-5 ശ്രമായ ആശ്രമായ ॥ 3-114-6 വിധിനാ ശ്രാവണേനേതി ഝ. പാഠഃ। വേശയോഷാ വേശ്യാ ॥ 3-114-9 ആശ്രമോ യത്രസ്ഥൈർദൃശ്യതേ താവതിദേശേ ആശ്രമദർശനേ। നാവ്യാശ്രമം നാമേതി ഝ. പാഠഃ ॥ 3-114-11 ഗാശ്ചൈവ മാർഗേഷു ച കർഷണാനീതി ഝ. പാഠഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 115
॥ ശ്രീഃ ॥
3.115. അധ്യായഃ 115
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
യുധിഷ്ഠിരേണ ഗംഗാസാഗരസംഗമാദിതീർഥഗമനം ॥ 1 ॥ ലോമശേന യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി തത്തത്തീർഥാശ്രമമഹിമാനുവർണനം ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-115-0 (20449)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-115-0x (2075)
തതഃ പ്രയാതഃ കൌശിക്യാഃ പാണ്ഡവോ ജനമേജയ।
ആനുപൂർവ്യേണ സർവാണി ജഗാമായതനാന്യഥ ॥ 3-115-1 (20450)
സ സാഗരം സമാസാദ്യ ഗംഗായാഃ സംഗമേ നൃപ।
നദീശതാനാം പഞ്ചാനാം മധ്യേ ചക്രേ സമാപ്ലവം ॥ 3-115-2 (20451)
തതഃ സമുദ്രതീരേണ ജഗാമ വസുധാധിപഃ।
ഭ്രാതൃഭിഃ സഹിതോ വീരഃ കലിംഗാൻപ്രതി ഭാരത ॥ 3-115-3 (20452)
ലോമശ ഉവാച। 3-115-4x (2076)
ഏതേ കലിംഗാഃ കൌന്തേയ യത്ര വൈതരണീ നദീ।
യത്രായജത ധർമോപി ദേവാഞ്ശരണമേത്യ വൈ ॥ 3-115-4 (20453)
ഋഷിഭിഃ സമുപായുക്തം യജ്ഞിയം ഗിരിശോഭിതം।
ഉത്തരം തീരമേതദ്ധി സതതം ദ്വിജസേവിതം ॥ 3-115-5 (20454)
സമേന ദേവയാനേന പഥാ സ്വർഗമുപേയുഷഃ।
അത്രവൈ ഋഷയോഽന്യേഽപി പുരാ ക്രതുഭിരീജിരേ ॥ 3-115-6 (20455)
അത്രൈവ രുദ്രോ രാജേന്ദ്ര പശുമാദത്തവാൻമഖേ।
പശുമാദായ രാജേന്ദ്ര ഭാഗോയമിതി ചാബ്രവീത് ॥ 3-115-7 (20456)
ഹൃതേ പശൌ തദാ ദേവാസ്തമൂചുർഭരതർഷഭ।
മാ പരസ്വമഭിദ്രോഗ്ധാ മാധർംയാന്നീനശഃ പഥഃ ॥ 3-115-8 (20457)
`സ്വയം യജ്ഞേശ്വരോ ഭൂത്വാ കർമണാം ഫലദായകഃ।
യജ്ഞം വിഹന്തും ഭഗവാന്നാർഹസേ ജഗദീശ്വര' ॥ 3-115-9 (20458)
ഇതികല്യാണരൂപാഭിർവാഗ്ഭിസ്തേ രുദ്രമസ്തുവൻ।
ഇഷ്ട്യാ ചൈനം തർപയിത്വാ മാനയാഞ്ചക്രിരേ തദാ ॥ 3-115-10 (20459)
തതഃ സ പശുമുത്സൃജ്യ ദേവയാനേന ജഗ്മിവാൻ।
തത്രാനുവംശോ രുദ്രസ്യതം നിബോധ യുധിഷ്ഠിര ॥ 3-115-11 (20460)
അയാതയാമം സർവേഭ്യോ ഭാഗേഭ്യോ ഭാഗമുത്തമം।
ദേവാഃ സങ്കൽപയാമാസുർഭയാദ്രുദ്രസ്യ ശാശ്വതം ॥ 3-115-12 (20461)
ഇമാം ഗാഥാമത്ര ഗായന്നപഃ സ്പൃശതി യോ നരഃ।
ദേവയാനോഽസ്യ പന്ഥാശ്ച ചക്ഷുഷാഽഭിപ്രകാശതേ ॥ 3-115-13 (20462)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-115-14x (2077)
തതോ വൈതരണീം സർവേ പാണ്ഡവാ ദ്രൌപദീ തഥാ।
അവതീര്യ മഹാഭാഗാസ്തർപയാഞ്ചക്രിരേ പിതൃൻ ॥ 3-115-14 (20463)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 3-115-15x (2078)
ഉപസ്പൃശ്യേഹ വിധിവദസ്യാം നദ്യാം തപോബലാത്।
മാനുഷാദസ്മി വിഷയാദപേതഃ പശ്യ ലോമശ ॥ 3-115-15 (20464)
സർവാല്ലോംʼകാൻപ്രപശ്യാമി പ്രസാദാത്തവ സുവ്രത।
വൈഖാനസാനാം ജപതാമേഷ ശബ്ദോ മഹാത്മനാം ॥ 3-115-16 (20465)
ലോമശ ഉവാച। 3-115-17x (2079)
ത്രിശതം വൈ സഹസ്രാണി യോജനാനാം യുധിഷ്ഠിര।
യത്രധ്വനിം ശൃണോഷ്യേനം തൂഷ്ണീമാസ്സ്വ വിശാംപതേ ॥ 3-115-17 (20466)
ഏതത്സ്വയംഭുവോ രാജന്വനം ദിവ്യം പ്രകാശതേ।
യത്രായജത രാജേന്ദ്ര വിശ്വകർമാ പ്രതാപവാൻ ॥ 3-115-18 (20467)
യസ്മിന്യജ്ഞേ ഹി ഭൂർദത്താ കശ്യപായ മഹാത്മനേ।
സപർവതവനോദ്ദേശാ ദക്ഷിണാർഥേ സ്വയംഭുവാ ॥ 3-115-19 (20468)
അവാസീദച്ച കൌന്തേയ ദത്തമാത്രാ മഹീ തദാ।
ഉവാച ചാപി കുപിതാ ലോകശ്വരമിദം പ്രഭും ॥ 3-115-20 (20469)
ന മാം മർത്യായ ഭഗവൻകസ്മൈചിദ്ദാതുമർഹസി।
പ്രദാനം മോഘമേതത്തേ യാസ്യാംയേഷാ രസാതലം ॥ 3-115-21 (20470)
വിഷീദന്തീം തു താം ദൃഷ്ട്വാ കശ്യപോ ഭഗവാനൃഷിഃ।
പ്രസാദയാംബഭൂവാഥ തതോ ഭൂമിം വിശാംപതേ ॥ 3-115-22 (20471)
തതഃ പ്രസന്നാ പൃഥിവീ തപസാ തസ്യ പാണ്ഡവ।
പുനരുന്നഹ്യ സലിലാദ്ദേദീരൂപാസ്ഥിതാ ബഭൌ ॥ 3-115-23 (20472)
സൈഷാ പ്രകാശതേ രാജന്വേദീസംസ്ഥാനലക്ഷണാ।
ആരുഹ്യാത്ര മഹാരാജ വീര്യവാന്വൈ ഭവിഷ്യസി ॥ 3-115-24 (20473)
സൈഷാ സാഗരമാസ്രാദ്യ രാജന്വേദീ സമാശ്രിതാ।
ഏതാമാരുഹ്യ ഭദ്രം തേ ത്വമേകസ്തര സാഗരം ॥ 3-115-25 (20474)
അഹം ച തേ സ്വസ്ത്യയനം പ്രയോക്ഷ്യേ
യഥാ ത്വമേനാമധിരോഹസേഽദ്യ।
സ്പൃഷ്ടാ ഹി മർത്യേന തതഃ സമുദ്ര-
മേഷാ വേദീ പ്രവിശത്യാജമീഢ ॥ 3-115-26 (20475)
ഓംനമോ വിശ്വഗുപ്തായ നമോ വിശ്വപരായ തേ।
സാന്നിധ്യം കുരു ദേവേശ സാഗരേ ലവണാംഭസി ॥ 3-115-27 (20476)
അഗ്നിർമിത്രോ യോനിരാപോഽഥ ദേവ്യോ
വിഷ്ണോ രേതസ്ത്വമമൃതസ്യ നാഭിഃ।
ഏവം ബ്രുവൻപാണ്ഡവ സത്യവാക്യം
വേദീമിമാം ത്വം തരസാഽധിരോഹ ॥ 3-115-28 (20477)
അഗ്നിശ്ച തേ യോനിരിഡാ ച ദേഹോ
രേതോധാ വിഷ്ണോരമൃതസ്യ നാഭിഃ।
ഏവം ബ്രുവൻപാണ്ഡവ സത്യവാക്യം
തതോഽവഗാഹേത പതിം നദീനാം ॥ 3-115-29 (20478)
അന്യഥാ ഹി കുരുശ്രേഷ്ഠ ദേവയോനിരപാംപതിഃ।
കുശാഗ്രേണാപി കൌന്തേയ ന സ്പ്രഷ്ടവ്യോ മഹോദധിഃ ॥ 3-115-30 (20479)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-115-31x (2080)
തതഃ കൃതസ്വസ്ത്യയനോ മഹാത്മാ
യുധിഷ്ഠിരഃ സാഗരമഭ്യഗച്ഛത്।
കൃത്വാ ച തച്ഛാസനമസ്യ സർവം
മഹേന്ദ്രമാസാദ്യ നിശാമുവാസ ॥ 3-115-31 (20480)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി തീർഥയാത്രാപർവണി പഞ്ചദശാധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 115 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-115-5 ഉത്തരന്തീരം വൈതരണ്യാഃ ॥ 3-115-8 മാ പരസ്വമഭിദ്രോഗ്ധാ പരഭാഗസ്യ നാശം മാദുർവിത്യർഥഃ ॥ 3-115-12 അയാതയാമം താത്കാലികം ॥ 3-115-27 സമുദ്രപ്രാർഥനാമന്രമാഹ ഓംനമ ഇതി। വിശ്വം ഗുപ്തം ലീനമസ്മിൻ പ്രലയേ ഇതി വിശ്വഗുപ്തഃ। വിശ്വസ്മാത്പരായ ശ്രേഷ്ഠായ വിഷ്ണവേ ഇത്യർഥഃ। ലവണാംഭസി ക്ഷാരോദകേ ॥ 3-115-30 ദേവയോനിഃ ദേവസ്താനം ॥ 3-115-31 യുധിഷ്ഠിരഃ സാഗരഗാമചച്ഛദിതി ക. ധ. പാഠഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 116
॥ ശ്രീഃ ॥
3.116. അധ്യായഃ 116
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
അകൃതവ്രണഏന മുനിനാ യുധിഷ്ഠിരംപ്തി പരശുരാമചരിത്രകീർതനാരംഭഃ ॥ 1 ॥ ഋചീകേന ഭൃഗുസുതേന ദിവ്യാശ്വസഹസ്രശുൽകദാനേന ഗാധികന്യാപരിണയനം ॥ 2 ॥ ഗാധിസുതയാ സത്യവത്യാ ഭൂഗുപ്രസാദാജ്ജമദഗ്നിനാമകതവയോത്പാദനം ॥ 3 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-116-0 (20481)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-116-0x (2081)
സ തത്ര താമുഷിത്വൈകാം രജനീം പൃഥിവീപതിഃ।
താപസാനാം പരം ചക്രേ സത്കാരം ഭ്രാതൃഭിഃ സഹ ॥ 3-116-1 (20482)
ലോമശസ്തസ്യ താൻസർവാനാചഖ്യൌ തത്ര താപസാൻ।
ഭൃഗൂനംഗിരസശ്ചൈവ വസിഷ്ഠാനഥ കാശ്യപാൻ ॥ 3-116-2 (20483)
താൻസമേത്യ സാ രാജർഷിരഭിവാദ്യ കൃതാഞ്ജലിഃ।
രാമസ്യാനുചരം വീരമപൃച്ഛദകൃതവ്രണം ॥ 3-116-3 (20484)
കദാ നു രാമോ ഭഗവാംസ്താപസോ ദർശയിഷ്യതി।
തമഹം തപസാ യുക്തം ദ്രഷ്ടുമിച്ഛാമി ഭാർഗവം ॥ 3-116-4 (20485)
അകൃതവ്രണ ഉവാച। 3-116-5x (2082)
ആയാനേവാസി വിദിതോ രാമസ്യ വിദിതാത്മനഃ।
പ്രീതിസ്ത്വയി ച രാമസ്യ ക്ഷിപ്രം ത്വാം ദർശയിഷ്യതി ॥ 3-116-5 (20486)
ചതുർദശീമഷ്ടമീം ച രാമം പശ്യന്തി താപസാഃ।
അസ്യാം രാത്ര്യാം വ്യതീതായാം ഭവിത്രീ ശ്വശ്ചതുർദശീ ॥ 3-116-6 (20487)
`തതോ ദ്രക്ഷ്യസി രാമം ത്വം കൃഷ്ണാജിനജടാധരം'। 3-116-7 (20488)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച।
ഭവാനനുഗതോ രാമം ജാമദഗ്ന്യം മഹാബലം।
പ്രത്യക്ഷദർശീ സർവസ്യ പൂർവവൃത്തസ്യ കർമണഃ ॥ 3-116-7x (2083)
സ ഭവാൻകഥയത്വദ്യ യഥാ രാമേണ നിർജിതാഃ।
ആഹവേ ക്ഷത്രിയാഃ സർവേ കഥം കേന ച ഹേതുനാ ॥ 3-116-8 (20489)
അകൃതവ്രണ ഉവാച। 3-116-9x (2084)
[ഹന്ത തേ കഥയിഷ്യാമി മഹദാഖ്യാനമുത്തമം।
ഭൃഗൂണാം രാജശാർദൂല വംശേ ജാതസ്യ ഭാരത ॥ 3-116-9 (20490)
രാമസ്യ ജാമദഗ്ന്യസ്യ ചരിതം ദേവസംമിതം।
ഹൈഹയാധിപതേശ്ചൈവ കാർതവീര്യസ് ഭാരത ॥ 3-116-10 (20491)
രാമേണ ചാർജുനോ നാമ ഹൈഹയാധിപതിർഹതിഃ।
തസ്യ ബാഹുശതാന്യാസംസ്ത്രീണി സപ്ത ച പാണ്ഡവ ॥ 3-116-11 (20492)
ദത്താത്രേയപ്രസാദേന വിമാനം കാഞ്ചനം തഥാ।
ഐശ്വര്യം സർവഭൂതേഷു പൃഥിവ്യാം പൃഥിവീപതേ ॥ 3-116-12 (20493)
അവ്ഘാഹതഗതിശ്ചൈവ രഥസ്തസ്യ മഹാത്മനഃ।
രഥേന തേന തു സദാവരദാനേന വീര്യവാൻ ॥ 3-116-13 (20494)
മമർദ ദേവാന്യക്ഷാംശ്ച ഋഷീംശ്ചൈവ സമന്തതഃ।
ഭൂതാംശ്ചൈവ സ സർവാംസ്തു പീഡയാമാസ സർവതഃ ॥ 3-116-14 (20495)
തതോ ദേവാഃ സമേത്യാഹുർഋഷയശ്ച മഹാവ്രതാഃ।
ദേവദേവം സുരാരിഘ്നം വിഷ്ണും സത്യപരാക്രമം।
ഭഗവൻഭൂതരാർഥമർജുനം ജഹി വൈ പ്രഭോ ॥ 3-116-15 (20496)
വിമാനേന ച ദിവ്യേന ഹൈഹയാധിപതിഃ പ്രഭുഃ।
ശചീസഹായം ക്രീഡന്തം ധർഷയാമാസ വാസവം ॥ 3-116-16 (20497)
തതസ്തു ഭഗവാന്ദേവഃ ശക്രേണ സഹിതസ്തദാ।
കാർതവീര്യവിനാശാർഥം മന്ത്രയാമാസ ഭാരത ॥ 3-116-17 (20498)
യത്തദ്ഭൂതഹിതം കാര്യം സുരേന്ദ്രേണ നിവേദിതം।
സംപ്രതിശ്രുത്യ തത്സർവം ഭഗവാംʼല്ലോകപൂജിതഃ।
ജഗാമ ബദരീം രംയാം സ്വമേവാശ്രമമണ്ഡലം ॥ 3-116-18 (20499)
ഏതസ്മിന്നേവ കാലേ തു പൃഥിവ്യാം പൃഥിവീപതിഃ।]
കാന്യകുബ്ജേ മഹാനാസീത്പാർഥിവഃ സുമഹാബലഃ।
ഗാധീതി വിശ്രുതോ ലോകേ വനവാസം ജഗാമ ഹ ॥ 3-116-19 (20500)
വനേ തു തസ്യ വസതഃ കന്യാ ജജ്ഞേഽപ്സരഃസമാ।
ഋചീകോ ഭാർഗവസ്താം ച വരയാമാസ ഭാരത ॥ 3-116-20 (20501)
തമുവാച തതോ ഗാധിർബ്രാഹ്മണം സംശിതവ്രതം।
ഉചിതം നഃ കുലേ കിഞ്ചിത്പൂർവൈര്യത്സംപ്രവർതിതം ॥ 3-116-21 (20502)
ഏകതഃ ശ്യാമകർണാനാം പാണ്ഡുരാണാം തരസ്വിനാം।
സഹസ്രം വാജിനാം ശുക്ലമിതി വിദ്ധി ദ്വിജോത്തമ ॥ 3-116-22 (20503)
ന ചാപി ഭഗവാന്വാച്യോദീയതാമിതി ഭാർഗവ।
ദേയാ മേ ദുഹിതാ ചൈവ ത്വദ്വിധായ മഹാത്മനേ ॥ 3-116-23 (20504)
ഋചീക ഉവാച। 3-116-24x (2085)
ഏകതഃ ശ്യാമകർണാനാം പാണ്ഡുരാണാം തരസ്വിനാം।
ദാസ്യാംയശ്വസഹസ്രം തേ മമ ഭാര്യാ സുതാഽസ്തു തേ ॥ 3-116-24 (20505)
`ഗാധിരുവാച। 3-116-25x (2086)
ദദാസ്യശ്വസഹസ്രം മേ തവ ഭാര്യാ സുതാഽസ്തു മേ' ॥ 3-116-25 (20506)
അകൃതവ്രണ ഉവാച। 3-116-26x (2087)
സ തഥേതി പ്രതിജ്ഞായ രാജന്വരുണമബ്രവീത്।
ഏകതഃ ശ്യാമകർണാനാം പാണ്ഡുരാണാം തരസ്വിനാം।
സഹസ്രം വാജിനാമേകം ശുൽകാർഥം പ്രതിദീയതാം ॥ 3-116-26 (20507)
തസ്മൈ പ്രാദാത്സഹസ്രം വൈ വാജിനാം വരുണസ്തദാ।
തദശ്വതീർഥം വിഖ്യാതമുത്ഥിതാ യത്ര തേ ഹയാഃ ॥ 3-116-27 (20508)
ഗംഗായാം കാന്യകുബ്ജേ വൈ ദദൌ സത്യവതീം തദാ।
തതോ ഗാധിഃ സുതാം ചാസ്മൈ ജന്യാശ്ചാസൻസുരാസ്തദാ ॥ 3-116-28 (20509)
ലബ്ധം ഹയസഹസ്രം തു താം ച ദൃഷ്ട്വാ ദിവൌകസഃ।
`വിസ്മയം പരമം ജഗ്മുസ്തമേവ ദിവി സംസ്തുവൻ' ॥ 3-116-29 (20510)
ധർമേണ ലബ്ധ്വാ താം ഭാര്യാമൃചീകോ ദ്വിജസത്തമഃ।
യഥാകാമം യഥാജോഷം തയാ രേമേ സുമധ്യയാ ॥ 3-116-30 (20511)
തം വിവാഹേ കൃതേരാജൻസഭാര്യമവലോകകഃ।
ആജഗാമ ഭൃഗുശ്രേഷ്ഠഃ പുത്രം ദൃഷ്ട്വാ നനന്ദ ച ॥ 3-116-31 (20512)
ഭാര്യാപതീ തമാസീനം ഭൃഗും സുരഗണാർചിതം।
അർചിത്വാ പര്യുപാസീനൌ പ്രാഞ്ജലീ തസ്ഥതുസ്തദാ ॥ 3-116-32 (20513)
തതഃ സ്നുഷാം സ ഭഗവാൻപ്രഹൃഷ്ടോ ഭൃഗുരബ്രവീത്।
വരം വൃണീഷ്വ സുഭഗേ ദാതാ ഹ്യസ്മി തവേപ്സിതം ॥ 3-116-33 (20514)
സാ വൈ പ്രസാദയാഭാസ തം ഗുരും പുത്രകാരണാത്।
ആത്മനശ്ചൈവ മാതുശ്ച പ്രസാദം ച ചകാര സഃ ॥ 3-116-34 (20515)
ഭൃഗുരുവാച। 3-116-35x (2088)
ഋതൌ ത്വം ചൈവ മാതാ ച സ്നാതേ പുംസവനായ വൈ।
ആലിംഗേതാം പൃഥഗ്വൃക്ഷൌ സാഽസ്വത്ഥം ത്വമുദുംബരം ॥ 3-116-35 (20516)
ചരുദ്വയമിദം ഭദ്രേ ജനന്യാശ്ച തവൈവ ച।
വിശ്വമാവർതയിത്വാ തു മയാ യത്നേന സാധിതം ॥ 3-116-36 (20517)
പ്രാശിതവ്യം പ്രയത്നേന തേത്യുക്ത്വാഽദർശനം ഗതഃ।
ആലിംഗനേ ചരൌ ചൈവ ചക്രതുസ്തേ വിപര്യയം ॥ 3-116-37 (20518)
തതഃ പുന സ ഭഗവാൻകാലേ ബഹുതിഥേ ഗതേ।
ദിവ്യജ്ഞാനാദ്വിദിത്വാ തു ഭഗവാനാഗതഃ പുനഃ ॥ 3-116-38 (20519)
അഥോവാച മഹാതേജാ ഭൃഗുഃ സത്യവതീം ശ്നുഷാം ॥ 3-116-39 (20520)
ഉപയുക്തശ്ചരുർഭദ്രേ വൃക്ഷേ ചാലിംഗനം കൃതം।
വിപരീതേന തേ സുഭ്രൂർമാത്രാ ചൈവാസി വഞ്ചിതാ ॥ 3-116-40 (20521)
ക്ഷത്രിയോ ബ്രാഹ്മണാചാരോ മാതുസ്തവ സുതോ മഹാൻ।
ഭവിഷ്യതി മഹാവീര്യഃ സാധൂനാം മാർഗമാസ്ഥിതഃ ॥ 3-116-41 (20522)
തതഃ പ്രസാദയാമാസ ശ്വശുരം സാ പുനഃപുനഃ।
ന മേ പുത്രോ ഭവേദീദൃക്കാമം പൌത്രോ ഭവേദിതി ॥ 3-116-42 (20523)
ഏവമസ്ത്വിതി സാ തേന പാണ്ഡവ പ്രതിനന്ദിതാ।
ക്രാലം പ്രതീക്ഷതീ ഗർഭം ധാരയാമാസ യത്നതഃ ॥ 3-116-43 (20524)
ജമദഗ്നിം തതഃ പുത്രം ജജ്ഞേ സാ കാല ആഗതേ।
തേജസാ വർചസാ ചൈവ യുക്തം ഭാർഗവനന്ദനം ॥ 3-116-44 (20525)
സ വർധമാനസ്തേജസ്വീ വേദസ്യാധ്യയനേന ച।
ബഹൂനൃഷീൻമഹാതേജാഃ പാണ്ഡവേയാത്യവർതത ॥ 3-116-45 (20526)
തം തു കൃത്സ്നോ ധനുർവേദഃ പ്രത്യഭാദ്ഭരതർഷഭ।
ചതുർവിധാനി ചാസ്ത്രാണി ഭാസ്കരോപമവർചസം ॥ 3-116-46 (20527)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി തീർഥയാത്രാപർവണി ഷോഡശാധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 116 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-116-4 താപസാന്ദർശയിഷ്യതി। തേനൈവാഹംപ്രസംഗേനേതി ഝ. പാഠഃ ॥ 3-116-5 ആയാൻ ആഗച്ഛൻ ॥ 3-116-28 ജന്യാഃ വരപക്ഷീയാഃ। തതോ ഗാധിഃ സുതാം തസ്മൈ ദദൌ കന്യാം നൃപോത്തമേതി ക. പാഠഃ ॥ 3-116-29 ലബ്ധ്വാ ഹയസഹസ്രം തദ്ദേവാനാം സന്നിധൌ തദേതി ക. പാഠഃ ॥ 3-116-31 അവലോകകഃ അവലോകനാർഥീ ॥ 3-116-36 വിശ്വംവിരാടപുരുഷം ആവർതയിത്വാമുഹുർമുഹുരനുസന്ധായ ഏതയോശ്ചർവോർഭക്ഷണേന വിശ്വസ്രഷ്ടൃതുല്യൌ പുത്രൌ ഭവിഷ്യത ഇതി ഭാവഃ ॥ 3-116-37 തേ ഉഭേ പ്രതി ഇത്യുക്ത്വേതീകാരലോപഃ സന്ധിർവാ ആർഷഃ। ആലിംഗനേ അശ്വത്ഥോദുംബരയോഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 117
॥ ശ്രീഃ ॥
3.117. അധ്യായഃ 117
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
രാമേണ രേണുകായാം മാനസികവ്യഭിചാരദർശിനഃ പിതുർജമദഗ്നേർനിയോഗാത്കുഠാരേണ തസ്യാഃ കണ്ഠച്ഛേദനം ॥ 1 ॥ ജമദഗ്നിനാ പുത്രപ്രാർഥനയാ രേണുകായാഃ പുനരുജ്ജീവനം ॥ 2 ॥ രാമാസംനിധാനേ ജമദഗ്ന്യാശ്രമമുപാഗതേന കാർതവീര്യാർജുനേന തദീയഹോമധേനുവത്സാഹരണപൂർവകം തദാശ്രമപീഡനം ॥ 3 ॥ തത ആഗതേന രാമേണ കാർതവീര്യേ യുധി നിഹതേ തദീയൈ രാമാസംനിധാനേ ജമദഗ്നേർവധഃ ॥ 4 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-117-0 (20528)
അകൃതവ്രണ ഉവാച। 3-117-0x (2089)
സ വേദാധ്യയനേ യുക്തോ ജമദഗ്നിർമഹാതപാഃ।
തപസ്തേപേ തതോ ദേവാന്നിയമാദ്വശമാനയത് ॥ 3-117-1 (20529)
സ പ്രസേനജിതം രാജന്നധിഗംയ നരാധിപം।
രേണുകാം വരയാമാസ സ ച തസ്മൈ ദദൌ നൃപഃ ॥ 3-117-2 (20530)
രേണുകാം ത്വഥ സംപ്രാപ്യ ഭാര്യാം ഭാർഗവനന്ദനഃ।
ആശ്രമസ്ഥസ്തയാ സാർധം തപസ്തേപേഽനുകൂലയാ ॥ 3-117-3 (20531)
തസ്യാഃ കുമാരാശ്ചത്വാരോ ജജ്ഞിരേ രാമപഞ്ചമാഃ।
സർവേഷാമജഘന്യസ്തു രാമ ആസീഞ്ജഘന്യജഃ ॥ 3-117-4 (20532)
ഫലാഹാരേഷു സർവേഷു ഗതേഷ്വഥ സുതേഷു വൈ।
രേണുകാ സ്നാതുമഗമത്കദാചിന്നിയതവ്രതാ ॥ 3-117-5 (20533)
സാ തു ചിത്രരഥം നാമ മാർതികാവതകം നൃപം।
ദദർശ രേണുകാ രാജന്നാഗച്ഛന്തീ യദൃച്ഛയാ ॥ 3-117-6 (20534)
ക്രീഡന്തം സലിലേ ദൃഷ്ട്വാ സഭാര്യം പദ്മമാലിനം।
ഋദ്ധിമന്തം തതസ്തസ്യ സ്പൃഹയാമാസ രേണുകാ ॥ 3-117-7 (20535)
വ്യഭിചാരാച്ച തസ്മാത്സാ ക്ലിന്നാംഭസി വിചേതനാ।
`അന്തരിക്ഷാന്നിപതിതാ നർമദായാം മഹാഹ്രദേ ॥ 3-117-8 (20536)
ഉതീര്യ ചാപി സാ യത്നാജ്ജഗാമ ഭരതർഷഭ'।
പ്രവിവേശാശ്രമം ത്രസ്താ താം വൈ ഭർതാന്വബുധ്യത ॥ 3-117-9 (20537)
സ താം ദൃഷ്ട്വാച്യുതാന്ധൈര്യാദ്ബ്രാഹ്ംയാ ലക്ഷ്ംയാ വിവർജിതാം।
ശ്രിക്ശബ്ദേന മഹാതേജാ ഗർഹയാമാസ വീര്യവാൻ ॥ 3-117-10 (20538)
തതോ ജ്യേഷ്ഠോ ജാമദഗ്ന്യോ രുമണ്വാന്നാമ നാമതഃ।
ആജഗാമ സുഷേണശ്ച വസുർവിശ്വാവസുസ്തഥാ ॥ 3-117-11 (20539)
താനാനുപൂർവ്യാദ്ഭഗവാന്വധേ മാതുരചോദയത്।
ന ച തേ ജാതസംമോഹാഃ കിഞ്ചിദൂചുർവിചേതസഃ ॥ 3-117-12 (20540)
തതഃ ശശാപ താൻക്രോധാത്തേ ശപ്താശ്ചൈതനാം ജഹുഃ।
മൃഗപക്ഷിസധർമാണഃ ക്ഷിപ്രമാസഞ്ജഡോപമാഃ ॥ 3-117-13 (20541)
തതോ രാമോഽഭ്യയാത്പശ്ചാദാശ്രമം പരവീരഹാ।
തമുവാച മഹാമന്യുർജമദഗ്നിർമഹാതപാഃ ॥ 3-117-14 (20542)
ജഹീമാം മാതരം പാപാം മാ ച പുത്ര വ്യഥാം കൃഥാഃ।
തത ആദായ പരശും രാമോ മാതു ശിരോഽഹരത് ॥ 3-117-15 (20543)
തതസ്തസ്യ മഹാരാജ ജമദഗ്നേർമഹാത്മനഃ।
കോപോഽഭ്യഗച്ഛത്സഹസാ പ്രസന്നശ്ചാബ്രവീദിദം ॥ 3-117-16 (20544)
മമേദം വചനാത്താത കൃതം തേ കർമ ദുഷ്കരം।
വൃണീഷ്വ കാമാന്ധർമജ്ഞ യാവതോ വാഞ്ഛസേ ഹൃദാ ॥ 3-117-17 (20545)
സ വവ്രേ മാതുരുത്ഥാനമസ്മൃതിം ച വധസ്യ വൈ।
പാപേന തേന ചാസ്പർശം ഭ്രാതൄണാം പ്രകൃതിം തഥാ ॥ 3-117-18 (20546)
അപ്രതിദ്വന്ദ്വതാം യുദ്ധേ ദീർഘമായുശ്ച ഭാരത।
ദദൌ ച സർവാൻകാമാംസ്താഞ്ജമദഗ്നിർമഹാതപാഃ ॥ 3-117-19 (20547)
കദാചിത്തു തഥൈവാസ്യ വിനിഷ്ക്രാന്താഃ സുതാഃ പ്രഭോ।
അഥാനൂപപതിർവീരഃ കാർതവീര്യോഽഭ്യവർതത ॥ 3-117-20 (20548)
തമാശ്രമപദം പ്രാപ്തമൃഷിരർധ്യാത്സമാർചയത്।
സ യുദ്ധമദസംമത്തോ നാഭ്യനന്ദത്തഥാഽർചനം ॥ 3-117-21 (20549)
പ്രമഥ്യ ചാശ്രമാത്തസ്മാദ്ധോമധേനോസ്തതോബലാത്।
ജഹാര വത്സം ക്രോശന്ത്യാ ബഭഞ്ജ ച മഹാദ്രുമാൻ ॥ 3-117-22 (20550)
ആഗതായ ച രാമായ തദാചഷ്ട പിതാ സ്വയം।
ഗാം ച രോരുദതീം ദൃഷ്ട്വാ കോപോ രാമം സമാവിശത്।
സ മന്യുവശമാപന്നഃ കാർതവീര്യമുപാദ്രവത് ॥ 3-117-23 (20551)
തസ്യാഥ യുധി വിക്രംയ ഭാർഗവഃ പരവീരഹാ।
ചിച്ഛേദ നിശിതൈർഭല്ലൈർബാഹൂൻപരിഘസംനിഭാൻ ॥ 3-117-24 (20552)
സഹസ്രസംമിതാന്രാജൻപ്രഗൃഹ്യ രുചിരം ധനുഃ।
അഭിഭൂതഃ സ രാമേണ സംയുക്തഃ കാലധർമണാ ॥ 3-117-25 (20553)
അർജുനസ്യാഥ ദായാദാ രാമേണ കൃതമന്യവഃ।
ആശ്രമസ്ഥം വിനാ രാമം ജമദഗ്നിമുപാദ്രവൻ ॥ 3-117-26 (20554)
തേ തം ജഘ്നുർമഹാവീര്യമയുധ്യന്തം തപസ്വിനം।
അസകൃദ്രാമരാമേതി വിക്രോശന്തമനാഥവത് ॥ 3-117-27 (20555)
കാർതവീര്യസ്യ പുത്രാസ്തു ജമദഗ്നിം യുധിഷ്ഠിര।
ഘാതയിത്വാ ശരൈർജഗ്മുര്യഥാഗതമരിന്ദമാഃ ॥ 3-117-28 (20556)
അപക്രാന്തേഷു വൈ തേഷു ജമദഗ്നൌ തഥാ ഗതേ।
സമിത്പാണിരുപാഗച്ഛദാശ്രമം ഭൃഗുനന്ദനഃ ॥ 3-117-29 (20557)
സ ദൃഷ്ട്വാ പിതരം വീരസ്തദാ മൃത്യുവശം ഗതം।
അനർഹം തം തഥാഭൂതം വിലലാപ സുദുഃഖിതഃ ॥ 3-117-30 (20558)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി തീർഥയാത്രാപർവണി സപ്തദശാധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 117 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-117-7 തതസ്തസ്യ സ്പൃഹയാമാസ തമൈച്ഛത്। സഭാര്യം ഹേമമാലിനമിതി ക. ധ. പാഠഃ ॥ 3-117-25 കാലധർമണാ മൃത്യുനാ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 118
॥ ശ്രീഃ ॥
3.118. അധ്യായഃ 118
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
അകൃതവ്രണേന യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി പിതൃവധമർഷാത് ത്രിഃ സപ്തകൃത്വഃ പൃഥിവ്യാ നിഃക്ഷത്രിയീകരണാദിരാമചരിത്രകഥനം ॥ 1 .। യുധിഷ്ഠിരേണ പരേദ്യുശ്ചതുർദശ്യാം സംനിഹിതപരശുരാമപൂജനാദിപൂർവകം മഹേന്ദ്രശൈലാത്പുരഃ പ്രസ്ഥാനം ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-118-0 (20559)
രാമ ഉവാച। 3-118-0x (2090)
മമാപരാധാത്തൈഃ ക്ഷുദ്രൈർഹതസ്ത്വം താത ബാലിശൈഃ।
കാർതവീര്യസ്യ ദായാദൈർവനേ മൃഗ ഇവേഷുഭിഃ ॥ 3-118-1 (20560)
ധർമജ്ഞസ്യ കഥം താത വർതമാനസ്യ സത്പഥേ।
മൃത്യുരേവംവിധോ യുക്തഃ സർവഭൂതേഷ്വനാഗസഃ ॥ 3-118-2 (20561)
കിംനു തൈർന കൃതംപാപം യൈർബവാംസ്തപസി സ്തിതഃ।
അയുധ്യമാനോ വൃദ്ധഃ സൻഹതഃ ശരശതൈഃ ശിതൈഃ ॥ 3-118-3 (20562)
കിംനു തേ തത്ര വക്ഷ്യന്തി സചിവേഷു സുഹൃത്സു ച।
അയുധ്യമാനം ധർമജ്ഞമേകം ഹത്വാഽനപത്രപാഃ ॥ 3-118-4 (20563)
അകൃതവ്രണ ഉവാച। 3-118-5x (2091)
ലാലപ്യൈവം സകുസ്ന്ണം ബഹു നാനാവിധം നൃപ।
പ്രേതകാര്യാണി സർവാണി പിതുശ്ചക്രേ മഹാതപാഃ ॥ 3-118-5 (20564)
ദദാഹ പിതരം ചാഗ്നൌ രാമഃ പരപുരഞ്ജയഃ।
പ്രതിജജ്ഞേ വധം ചാപി സർവക്ഷത്രസ്യ ഭാരത ॥ 3-118-6 (20565)
സങ്ക്രുദ്ധോഽതിബലഃ സംഖ്യേ ശസ്ത്രമാദായ വീര്യവാൻ।
ജഘ്നിവാൻകാർതവീര്യസ്യ സുതാനേകോഽന്തകോപമഃ ॥ 3-118-7 (20566)
തേഷാം ചാനുഗതാ യേ ച ക്ഷത്രിയാഃ ക്ഷത്രിയർഷഭ।
താംശ്ച സർവാനവാമൃദ്ഗാദ്രാമഃ പ്രഹരതാംവരഃ ॥ 3-118-8 (20567)
ത്രിഃസപ്തകൃത്വഃ പൃഥിവീം കൃത്വാ നിഃക്ഷിത്രിയാം പ്രഭുഃ।
സമന്തപഞ്ചകേ പഞ്ച ചകാര രുധിരഹ്രദാൻ ॥ 3-118-9 (20568)
സ തേഷു തർപയാമാസ പിതൄൻഭൃഗുകുലോദ്വഹഃ।
സാക്ഷാദ്ദദർശ ചർചീകം സ ച രാമം ന്യവാരയത് ॥ 3-118-10 (20569)
തതോ യജ്ഞേന മഹതാ ജാമദഗ്ന്യഃ പ്രതാപവാൻ।
തർപയാമാസ ദേവേന്ദ്രമൃത്വിഗ്ഭ്യഃ പ്രദദൌ മഹീം ॥ 3-118-11 (20570)
വേദീം ചാപ്യദദദ്ധൈമീം കശ്യപായ മഹാത്മനേ।
ദശവ്യാമായതാം കൃത്വാ നവോത്സേധാം വിശാംപതേ ॥ 3-118-12 (20571)
താം കശ്യപസ്യാനുമതേ ബ്രാഹ്മണാഃ ഖണ്ഡശസ്തദാ।
വ്യഭജംസ്തേ തദാ രാജൻപ്രഖ്യാതാഃ ഖാണ്ഡവായനാഃ ॥ 3-118-13 (20572)
സ പ്രദായ മഹീം തസ്മൈ കശ്യപായ മഹാത്മനേ।
`തപഃ സുമഹദാസ്ഥായ മഹാബലപരാക്രമഃ'।
അസ്മിൻമഹേന്ദ്രേ ശൈലേന്ദ്രേ വസത്യമിതവിക്രമഃ ॥ 3-118-14 (20573)
ഏവം വൈരമഭൂത്തസ്യ ക്ഷത്രിയൈർലോകവാസിഭിഃ।
പൃഥിവീ ചാപി വിജിതാ രാമേണാമിതതേജസാ ॥ 3-118-15 (20574)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-118-16x (2092)
തതശ്ചതുർദശീം രാമഃ സമയേന മഹാമനാഃ।
ദർശയാമാസ താന്വിപ്രാന്ധർമരാജം ജ സാനുജം ॥ 3-118-16 (20575)
സ തമാനർച രാജേന്ദ്ര ഭ്രാതൃഭിഃ സഹിതഃ പ്രഭുഃ।
ദ്വിജാനാം ച പരാം പൂജാം ചക്രേ നൃപതിസത്തമഃ ॥ 3-118-17 (20576)
അർജിത്വാ ജാമദഗ്ന്യം സ പൂജിതസ്തേന ചോദിതഃ।
മഹേന്ദ്ര ഉഷ്യ താം രാത്രിം പ്രയയൌ ദക്ഷിണാമുഖഃ ॥ 3-118-18 (20577)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി തീർഥയാത്രാപർവണി അഷ്ടാദശാധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 118 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-118-12 ദശവ്യാമായതാം വ്യാമോ ഹസ്തചതുഷ്ടയം। ചത്വാരിംശദ്ധസ്തായാമവിസ്താരാം। നവോത്സേധാം ഷട്രത്രിംശദ്ധസ്തോച്ഛ്രായാം ചേത്യർഥഃ 3-118-17 ആനർച അർചിതവാൻ ॥ 3-118-18 ഉഷ്യ ഉഷിത്വാ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 119
॥ ശ്രീഃ ॥
3.119. അധ്യായഃ 119
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
യുധിഷ്ഠിരേണ യാത്രാക്രമേണ പ്രഭാസതീർഥേപ്രതി ഗമനം ॥ 1 ॥ തത്രതദ്ദിദൃക്ഷയാ കൃഷ്ണബലഭദ്രാദീനാമാഗമനം ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-119-0 (20578)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-119-0x (2093)
ഗച്ഛൻസ തീർഥാനി മഹാനുഭാവഃ।
പുണ്യാനി രംയാണി ദദർശ രാജാ।
സർവാണി വൈപ്രൈരുപശോഭിതാനി
ക്വചിത്ക്വചിദ്ഭാരത സാഗരംയ ॥ 3-119-1 (20579)
സ വൃത്തവാംസ്തേഷു കൃതാഭിഷേകഃ
സഹാനുജഃ പാർഥിവപുത്രപൌത്രഃ।
സമുദ്രഗാം പുണ്യതമാം പ്രശസ്താം
ജഗാമ പാരിക്ഷിത പാണ്ഡുപുത്രഃ ॥ 3-119-2 (20580)
തത്രാപി ചാപ്ലുത്യ മഹാനുഭാവ
സന്തർപയാമാസ പിതൃഡൻസുരാംശ്ച।
ദ്വിജാതിമുഖ്യേഷു ധനം വിസൃജ്യ
ഗോദാവരീം സാഗരഗാമഗച്ഛത് ॥ 3-119-3 (20581)
തതോ വിപാപ്മാ ദ്രവിഡേഷു രാജ-
ൻസമുദ്രമാസാദ്യ ച ലോകപുണ്യം।
അഗസ്ത്യതീർഥം ച മഹാപവിത്രം-
നാരീതീർഥാന്യഥാ വീരോ ദദർശ ॥ 3-119-4 (20582)
തത്രാർജുനസ്യാഗ്ര്യധനുർധരസ്യ
നിശംയ തത്കർമ പരൈരശക്യം।
സംപൂജ്യമാനഃ പരമർഷിസംഘൈഃ
പരാം മുദം പാണഅഡുസുതഃ സ ലേഭേ ॥ 3-119-5 (20583)
സ തേഷു തീർഥേഷ്വഭിഷിക്തഗാത്രഃ
കൃഷ്ണാസഹായഃ സഹിതോഽനുജൈശ്ച।
സംപൂജയന്വിക്രമമർജുനസ്യ
രമേ മഹീപാലപതിഃ പൃഥിവ്യാം ॥ 3-119-6 (20584)
തതഃ സഹസ്രാണി ഗവാം പ്രദായ
തീർഥേഷു തേഷ്വംബുധരോത്തമസ്യ।
ഹൃഷ്ടഃ സഹ ഭ്രാതൃഭിരർജുനസ്യ
സങ്കീർതയാമാസ ഗവാം പ്രദാനം ॥ 3-119-7 (20585)
സ താനി തീർഥാനി ച സാഗരസ്യ
പുണ്യാനി ചാന്യാനി ബഹൂനി രാജൻ।
ക്രമേണ ഗച്ഛൻപരിപൂർണകാമഃ
ശൂർപാരകം പുണ്യതമം ദദർശ ॥ 3-119-8 (20586)
തത്രോദധേഃ കഞ്ചിദതീത്യ ദേശം
ഖ്യാതം പൃഥിവ്യാം വനമാസസാദ।
തപ്തം സുരൈരത്ര തപഃ പുരസ്താ-
ദിഷ്ടും കതഥാ പുണ്യപരൈർനരേന്ദ്രൈഃ ॥ 3-119-9 (20587)
സ തത്ര താമഗ്ര്യധനുർധരസ്യ
വേദീം ദദർശായതപീനബാഹുഃ।
ഋചീകപുത്രസ്യ തപസ്വിസംഘൈഃ
സമാവൃതാം പുണ്യകൃദർചനീയാം ॥ 3-119-10 (20588)
തതോ വസൂനാം വസുധാധിപഃ സ
മരുദ്ഗണാനാം ച തഥാശ്വിനോശ്ച।
വൈവസ്വതാദിത്യധനേശ്വരാണാ-
മിന്ദ്രസ്യ വിഷ്ണോഃ സവിതുർവിഭോശ്ച ॥ 3-119-11 (20589)
ഭഗസ്യ ചന്ദ്രസ്യ ദിവാകരസ്യ
പതേരപാം സാധ്യഗണസ്യ ചൈവ।
ധാതുഃ പിതൄണാം ച തഥാ മഹാത്മാ
രുദ്രസ്യ രാജൻസഗണസ്യ ചൈവ ॥ 3-119-12 (20590)
സരസ്വത്യാഃ സിദ്ധഗണസ്യ ചൈവ
പൂഷ്ണശ്ച യേ ചാപ്യമരാസ്തഥാഽന്യേ।
പുണ്യാനി ചാപ്യായതനാനി തേഷാം
ദദർശ രാജാ സുമനോഹരാണി ॥ 3-119-13 (20591)
തേഷൂപവാസാന്വിബുധാനുപോഷ്യ
ദുത്ത്വാ ച രത്നാനി മഹാന്തി രാജാ।
തീർഥേഷു സർവേഷു പരിപ്ലുതാംഗഃ
പുനഃ സ ശൂർപാരകമാജഗാമ ॥ 3-119-14 (20592)
സ തേന തീരേണ തു സാഗരസ്യ
പുനഃ പ്രയാതഃ സഹ സോദരീയൈഃ।
ദ്വിജൈഃ പൃഥിവ്യാം പ്രഥിതം മഹദ്ഭി-
സ്തീർഥം പ്രഭാസം സമുപാജഗാമ ॥ 3-119-15 (20593)
തത്രാഭിഷിക്തഃ പൃഥുലോഹിതാക്ഷഃ
സഹാനുജൈർദേവഗണാൻപിതൄംശ്ച।
സന്തർപയാമാസ തഥൈവ കൃഷ്ണാ
തേ ചാപി വിപ്രാഃ സഹ ലോമശേന ॥ 3-119-16 (20594)
കസ ദ്വാദശാഹം ജലവായുഭക്ഷഃ
കുർവൻക്ഷപാഹഃസു തദാഽഭിഷേകം।
സമന്തതോഽഗ്നീനുപദീപയിത്വാ
തേപേ തപോ ധർമഭൃതാംവരിഷ്ഠഃ ॥ 3-119-17 (20595)
തമുഗ്രമാസ്ഥായ തപശ്ചരന്തം
ശുശ്രാവ രാമശ്ച ജനാർദനശ്ച।
തൌ സർവവൃഷ്ണിപ്രവരൌ സസൈന്യൌ
യുധിഷ്ഠിരം ജഗ്മതുരാജമീഢം ॥ 3-119-18 (20596)
തേ വൃഷ്ണയഃ പാണ്ഡുസുതാൻസമീക്ഷ്യ
ഭൂമൌ ശയാനാൻമലദിഗ്ധഗാത്രാൻ।
അനർഹതീം ദ്രൌപദീം ചാപി ദൃഷ്ട്വാ
സുദുഃഖിതാശ്ചുക്രുശുരാർതനാദാൻ ॥ 3-119-19 (20597)
തതഃ സ രാമം ച ജനാർദനം ച
കാർഷ്ണി ച സാംബം ച ശിനേശ്ച പൌത്രം।
അന്യാംശ്ച വൃഷ്ണീനുപഗംയ പൂജാം
ചക്രേ യഥാധർമമഹീനസത്വഃ ॥ 3-119-20 (20598)
തേ ചാപി സർവാൻപ്രതിപൂജ്യ പാർഥാം-
സ്തൈഃ സത്കൃതാഃ പാണ്ഡുസുതൈസ്തഥൈവ।
യുധിഷ്ഠിരം സംപരിവാര്യ രാജ-
ന്നുപാവിശന്ദേവഗണാ യഥേന്ദ്രം ॥ 3-119-21 (20599)
തേഷാം സ സർവം ചരിതം പരേഷാം
വനേ ച വാസം പരമപ്രതീതഃ।
അസ്ത്രാർഥമിന്ദ്രസ്യ ഗതം ച പാർഥം
കൃഷ്ണേ ശശംസാമരരാജസൂനും ॥ 3-119-22 (20600)
ശ്രുത്വാ തു തേ തസ്യ വചഃ പ്രതീതാ-
സ്താംശ്ചാപി ദൃഷ്ട്വാ സുകൃശനതീവ।
നേത്രോദ്ഭവം സംമുമുചുർമഹാർഹാ
ദുഃഖാർതിജം വാരി മഹാനുഭാവാഃ ॥ 3-119-23 (20601)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി തീർഥയാത്രാപർവണി ഏകോനവിംശത്യധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 119 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-119-2 വൃത്തവാൻ സദ്വൃത്തഃ। പാർഥിവഃ പൃഥ്വീപതിഃ കശ്യപസ്തസ്യ പുത്രഃ സൂര്യസ്തസ്യ പൌത്രോ യുധിഷ്ഠിരഃ തത്പിതുർധർമസ്യ സൂര്യപുത്രത്വാത്। പ്രശസ്താം നാമ നദീം ॥ 3-119-4 നാരീതീർഥാനി ഗ്രാഹരൂപാഃ പഞ്ചാപ്സരസോ മുനിശാപവശാദ്യത്ര സ്ഥിതാ അർജുനേന ച ശാപാൻമോചിതാസ്താനി നാരീതീർഥാനി ॥ 3-119-7 മംബുധരോത്തമസ്യ സമുദ്രസ്യ ॥ 3-119-14 തീർഥേഷു। ഉപവാസാൻ പുമീപവാസിനോ വിബുധാൻപണഅഡിതാനുപോഷ്യ വസ്ത്രൈരാവാസ് രത്നാനി ച തേഭ്യ ഏവ ദത്ത്വാ ॥ 3-119-20 കാർജ്ജി പ്രദ്യുംനം। പൌത്രം സാത്യകിം ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 120
॥ ശ്രീഃ ॥
3.120. അധ്യായഃ 120
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ബലഭദ്രേണ വൃഷ്ണിപാണ്ഡവസഭായാം ഭീഷ്മധൃതരാഷ്ട്രാദിഗർഹണപൂർവകം പാണ്ഡവാൻപ്രതി ശോചനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-120-0 (20602)
ജനമേജയ ഉവാച। 3-120-0x (2094)
പ്രഭാസതീർഥമാസാദ്യപാണ്ഡവാ വൃഷ്ണയസ്തഥാ।
കിമകുർവൻകഥാശ്ചൈഷാം കാസ്തത്രാസംസ്തപോധന ॥ 3-120-1 (20603)
തേ ഹി സർവേ മഹാത്മാനഃ സർവശാസ്ത്രവിശാരദാഃ।
വൃഷ്ണയഃ പാണ്ഡവാശ്ചൈവ സുഹൃദശ്ചപരസ്പരം ॥ 3-120-2 (20604)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-120-3x (2095)
പ്രഭാസതീർഥം സംപ്രാപ്യ പുണ്യം തീർഥം മഹോദധേഃ।
വൃഷ്ണയഃ പാണ്ഡവാന്വീരാഃ പരിവാര്യോപതസ്ഥിരേ ॥ 3-120-3 (20605)
തതോ ഗോക്ഷീരകുന്ദേന്ദുമൃണആലരജതപ്രഭഃ।
വനമാലീ ഹലീ രാമോ ബഭാഷേ പുഷ്കരേക്ഷണം ॥ 3-120-4 (20606)
ന കൃഷ്ണ ധർമശ്ചരിതോ ഭവായ
ജന്തോരധർമശ്ച പരാഭവായ।
യുധിഷ്ഠിരോ യത്രജടീ മഹാത്മാ
വനാശ്രയഃ ക്ലിശ്യതി ചീരവാസാഃ ॥ 3-120-5 (20607)
ദുര്യോധനശ്ചാപി മഹീം പ്രശാസ്തി
ന ചാസ്യ ഭൂമിർവിവരം ദദാതി।
ധർമാദധർമശ്ചരിതോ വരീയാ-
നിതീവ മന്യേത നരോഽൽപബുദ്ധിഃ ॥ 3-120-6 (20608)
ദുര്യോധനേ ചാപി വിവർധമാനേ
യുധിഷ്ഠിരേ ചാസുഖമാത്തരാജ്യേ।
`ഹൃതസ്വരാജ്യായതനാർഥഭാര്യേ
ദുര്യോധനേനാൽപധിയാ ച പാർഥേ'।
കിംന്വത്ര കർതവ്യമിതി പ്രജാഭിഃ
ശങ്കാ മിഥഃ സഞ്ജനിതാ നരാണാം ॥ 3-120-7 (20609)
അയം സ ധർമപ്രഭവോ നരേന്ദ്രോ
ധർമേ ധൃതഃ സത്യധൃതിഃ പ്രദാതാ।
ചലേദ്ധി രാജ്യാച്ച സുഖാച്ച പാർഥോ
ധർമാദപേതസ്തു കഥം വിവർധേത് ॥ 3-120-8 (20610)
കഥം നു ഭീഷ്മശ്ച കൃപശ്ച വിപ്രോ
ദ്രോണശ്ച രാജാ ച കുലസ്യ വൃദ്ധഃ।
പ്രവ്രാജ്യ പാർഥാൻസുമാപ്നുവന്തി
ധിക്പാപബുദ്ധീൻഭരതപ്രധാനാൻ ॥ 3-120-9 (20611)
കിംനാമ വക്ഷ്യത്യവനിപ്രധാനഃ
പിതൃഡൻസമാഗംയ പരത്ര പാപഃ।
പുത്രേഷു സംയക്വരിതം മയേതി
പുത്രാനപാപാന്വ്യപരോപ്യ രാജ്യാത് ॥ 3-120-10 (20612)
നാസൌ ധിയാ സംപ്രതി പശ്യതി സ്മ
കിംനാമ കൃത്വാഽഹമചക്ഷുരേവം।
ജാതഃ പൃഥിവ്യാമിതി പാർഥിവേഷു
പ്രവ്രാജ്യകൌന്തേയമിതി സ്മ രാജ്യാത് ॥ 3-120-11 (20613)
നൂനം സമൃദ്ധാൻപിതൃലോകഭൂമൌ
ചാമീകരാഭാൻക്ഷിതിജാൻപ്രഫുല്ലാൻ।
വിചിത്രവീര്യസ്യ സുതഃ സപുത്രഃ
കൃത്വാ നൃശംസം വത പശ്യതി സ്മ ॥ 3-120-12 (20614)
വ്യൂഢോത്തരാംസാൻപൃഥുലോഹിതാക്ഷാ-
നിമാംസ്മ പൃച്ഛൻസ ശൃണോതി നൂനം।
പ്രാസ്ഥാപയദ്യത്സ വനം സശങ്കോ
യുധിഷ്ഠിരം സാനുജമാത്തശസ്ത്രം ॥ 3-120-13 (20615)
യോഽയം പരഷാം പൃതനാം സമൃദ്ധാം
നിരായുധോ ദീർഘഭുജോ നിഹന്യാത്।
ശ്രുത്വൈവ ശബ്ദം ഹി വൃകോദരസ്യ
മുഞ്ചന്തി സൈന്യാനി ശകൃത്സമൂത്രം ॥ 3-120-14 (20616)
സ ക്ഷുത്പിപാസാധ്വകൃശസ്തരസ്വീ
സമേത്യ നാനായുധബാണപാണിഃ।
വനേ സ്മരന്വാസമിമം സുഘോരം
ശേഷം ന കുര്യാദിതി നിശ്ചിതം മേ ॥ 3-120-15 (20617)
ന ഹ്യസ് വീര്യേണ ബലേന കശ്ചി-
ത്സമഃ പൃഥിവ്യാമപി വിദ്യതേഽന്യഃ।
സ ശീതവാതാതപകർശിതാംഗോ
ന ശേഷമാജാവസുഹൃത്സു കുര്യാത് ॥ 3-120-16 (20618)
പ്രാച്യാം നൃപാനേകരഥേന ജിത്വാ
വൃകോദരഃ സാനുചരാന്രണേഷു।
സ്വസ്ത്യാഗമദ്യോഽതിരഥസ്തരസ്വീ
സോയം വനേ ക്ലിശ്യതി ചീരവാസാഃ ॥ 3-120-17 (20619)
യഃ സിന്ധുകൂലേ വ്യജയന്നൃദേവാ-
ൻസമാഗതാന്ദാക്ഷിണാത്യാൻമഹീപാൻ।
തം പശ്യതേമം സഹദേവമദ്യ
തരസ്വിനം താപസവേഷരൂപം ॥ 3-120-18 (20620)
യഃ പാർഥിവാനേകരഥേന വീരോ
ദിശം പ്രതീചീം പ്രത്നിയുദ്ധശൌണ്ഡഃ।
ജിഗ്യേ രണേ തം നകുലം വനേഽസ്മി-
ൻസംപശ്യതൈനം മലദിഗ്ധഗാത്രം ॥ 3-120-19 (20621)
സത്രേ സമൃദ്ധേഽതിരഥസ്യ രാജ്ഞോ
വേദീതലാദുത്പതിതാ സുതാ യാ।
സേയം വനേ വാസമിമം സുദുഃഖം
കഥം സഹത്യദ്യ സതീ സുഖാർഹാ ॥ 3-120-20 (20622)
ത്രിവർഗമുഖ്യസ് സമീരണസ്യ
ദേവേശ്വരസ്യാപ്യഥവാഽശ്വിനോശ്ച।
ഏഷാം സുരാണാം തനയാഃ കഥംനു
വനേ ചരന്ത്യസ്തസുഖാഃ സുഖാർഹാഃ ॥ 3-120-21 (20623)
ജിതേ ഹി ധർമസ്യ സുതേ സഭാര്യേ
സഭ്രാതൃകേ സാനുചരേ നിരസ്തേ।
ദുര്യോധനേ ചാപി വിവർധമാനേ
കഥം ന സീദത്യവനിഃ സശൈലാ ॥ 3-120-22 (20624)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി തീർഥയാത്രാപർവണി വിംശത്യധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 120 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-120-5 ഭവായ അഭ്യുദയായ ॥ 3-120-6 വിവരം ശരീരഗൂഹൃനായ ന ദദാതീത്യർഥഃ ॥ 3-120-7 മിഥഃ ശങ്കാധർമാധർമയോഃ കിം ബലീയ ഇതി ശാസ്ത്രാനുഭവയോർവിരോധാത്സംശയഃ ॥ 3-120-8 രാജ്യാച്ച സുഖാച്ച ചലേത് നതു ധർമാദിതി ശേഷഃ। തത്ര ഹേതുഃ ധർമാദിതി ॥ 3-120-10 അവനിപ്രധാനോ ധൃതരാഷ്ട്രഃ ॥ 3-120-11 കിംനാമ പാപം കൃത്വാഽഹമചക്ഷുർജാതഃ കൌന്തേയം പ്രവ്രാജ്യ കീദൃശോ ഭവിഷ്യാമീതി ധിയാ നാസൌ പശ്യതീത്യധ്യാഹൃത്യ യോജ്യം ॥ 3-120-12 ചാമീകരാഭാൻ കനകപ്രഭാൻ। ഏതൻമരണചിഹ്നം। നൃശംസം നിന്ദ്യം കർസ ॥ 3-120-15 ശേഷം ന കുര്യാത് നിഋശേഷമേവ നാശയേദിത്യർഥഃ ॥ 3-120-17 ഖസ്തി ക്ഷേമേണ ആഗമത് ആഗതഃ ॥ 3-120-18 യോ ദന്തകൂടേ ത്വജയത്സമേതാനിതി ധ. പാഠഃ ॥ 3-120-20 രാജ്ഞഃ ദ്രുപദസ്യ ॥ 3-120-21 ത്രിവർഗമുഖ്യസ് ധർമസ്യ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 121
॥ ശ്രീഃ ॥
3.121. അധ്യായഃ 121
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
സാത്യകിനാ പാണഅഡവാനപേക്ഷണേന സ്വൈരേവ ധാർതരാഷ്ട്രാദിഹനനപൂർവകം പാണ്ഡവാനാമാവനവാസസമാപനമഭിമന്യോ രാജ്യേഽഭിഷച നോക്തിഃ ॥ 1 ॥ കൃഷ്ണേന സാത്യകിംപ്രതിപാണ്ഡവാനാം പരബാഹുബലൈകാനുപജീവിത്വാദിഗുണകഥനപൂർവകം തന്നിപേധനം ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-121-0 (20625)
സാത്യകിരുവാച। 3-121-0x (2096)
ന രാമ കാലഃ പരിദേവനായ
യദുത്തരം ത്വത്ര തദേവ സർവേ।
സമാചരാമോ ഹ്യനതീതകാലം
യുധിഷ്ഠിരോ യദ്യപി നാഹ കിഞ്ചിത് ॥ 3-121-1 (20626)
യേ നാഥവന്തോഽദ്യ ഭവന്തി ലോകേ
തേ നാത്മനാ കർമ സമാരന്തേ।
തേഷാം തു കാര്യേഷു ഭവന്തി നാഥാഃ
ശൈബ്യാദയോ രാമ യഥാ യയാതേഃ ॥ 3-121-2 (20627)
യേഷാം തഥാ രാമ സമാരഭന്തേ
കാര്യാണി നാഥാഃ സ്വമതേന ലോകേ।
രതേ നാഥവന്തഃ പുരുഷപ്രവീരാ
നാനാഥവത്കൃച്ഛ്രമവാപ്നുവന്തി ॥ 3-121-3 (20628)
കസ്മാദിമൌ രാമജനാർദനൌ ച
പ്രദ്യുംനസാംബൌ ച മയാ സമേതൌ।
വസന്ത്യരണ്യേ സഹ സോദരീയൈ-
സ്ത്രൈലോക്യനാഥാനഭിഗംയ പാർഥാഃ ॥ 3-121-4 (20629)
നിര്യാതു സാധ്യദ്യ ദശാർഹസേനാ
പ്രഭൂതനാനായുധചിത്രവർമാ।
യമക്ഷയം ഗച്ഛതു ധാർതരാഷ്ട്രഃ
സബാന്ധവോ വൃഷ്ണിബലാഭിഭൂതഃ ॥ 3-121-5 (20630)
ത്വം ഹ്യേവ കോപാത്പൃഥിവീമപീമാം
സംവേഷ്ടയേസ്തിഷ്ഠതു ശാർഹ്ഗധന്വാ।
സ ധാർതരാഷ്ട്രം ജഹി സാനുബന്ധം
വൃത്രം യഥാ ദേവപതിർമഹേന്ദ്രഃ ॥ 3-121-6 (20631)
ഭ്രാതാ ച മേ യഃ സ സഖാ ഗുരുശ്ച
ജനാർദനസ്യാത്മസമശ്ച പാർഥഃ।
തദർഥമേകോ ഹി യ ഉദ്യമന്വൈ
കരോതി കർണോഽസ്ത്രമവാരണീയം ॥ 3-121-7 (20632)
[യദർഥമൈച്ഛൻമനുജാഃ സുപുത്രം
ശിഷ്യം ഗുരും ചാപ്രതികൂലവാദം।
യദർഥമഭ്യുദ്യതമുത്തമം ത-
ത്കരോതി കർമാഗ്ര്യമപാരണീയം ॥] 3-121-8 (20633)
തസ്യാസ്ത്രവർഷാണ്യഹമുത്തമാസ്ത്രൈ-
ർവിഹത്യ സർവാണഇ രണേഽഭിഭൂയ।
കായാച്ഛിരഃ സർപവിഷാഗ്നികൽപൈഃ
ശരോത്തമൈരുൻമഥിതാഽസ്മി രാമ ॥ 3-121-9 (20634)
ഖംഗേന ചാഹം നിശിതേന സംഖ്യേ
കായാച്ഛിരസ്തസ്യ ബലാത്പ്രമത്യ।
തതോഽസ് സർവാനനുഗാൻഹനിഷ്യേ
ദുര്യോധനം ചാപി കുരൂശ്ച സർവാൻ ॥ 3-121-10 (20635)
ആത്തായുധം മാമിഹ രൌഹിണഏയ
പശ്യന്തു ഭൈമാ യുധി ജാതഹർഷാഃ।
നിഘ്നന്തമേകം കുരുയോധമുഖ്യാ-
നഗ്നിം മഹാകക്ഷമിവാന്തകാലേ ॥ 3-121-11 (20636)
പ്രദ്യുംനമുക്താന്നിശിതാന്ന ശക്താഃ।
സോഢും കൃപദ്രോണവികർണകർണാഃ।
ജാനാസി പീര്യം ച തവാത്മജസ്യ
കാർഷ്ണിർഭവത്യേവ യഥാ രണസ്ഥഃ ॥ 3-121-12 (20637)
സാംബഃ സസൂതം സരഥം ഭുജാഭ്യാം
ദുഃശാസനം ശാസ്തു ബലാത്പ്രമഥ്യ।
ന വിദ്യതേജാംബവതീസുതസ്യ
രണേഽവിഷഹ്യം ഹി രണോത്കടസ്യ ॥ 3-121-13 (20638)
ഏതേന ബാലേന ഹി ശംബരസ്യ
ദൈത്യസ്യ സൈന്യം സഹസാ പ്രണുന്നം।
`ഹതഃ സ പാപോ യുധി കേവലേന
യുദ്ധേഽദ്വിതീയോ ഹരിതുല്യവീര്യഃ' ॥ 3-121-14 (20639)
വൃത്തോരുരത്യായതപീനബാഹു-
രേതേന സംഖ്യേ നിഹതോഽശ്വചക്രഃ।
കോ നാമ സാംബസ്യ മഹാരഥസ്യ
രണേ സമക്ഷം രഥമഭ്യുദീയാത് ॥ 3-121-15 (20640)
യഥാ പ്രവിശ്യാന്തരമന്തകസ്യ
കാലേ മനുഷ്യോ ന വിനിഷ്ക്രമേത।
തഥാ പ്രവിശ്യാന്തരമസ്യ സംഖ്യേ
കോ നാമ ജീവൻപുനരാവ്രജേച്ച ॥ 3-121-16 (20641)
ദ്രോണം കച ഭീഷ്മം ച മഹാരഥൌ തൌ
സുതൈർവൃതം ചാപ്യഥ സോമദത്തം।
സർവാണഇ സൈന്യാനി ച വാസുദേവഃ
പ്രധക്ഷ്യതേ സായകവഹ്നിജാലൈഃ ॥ 3-121-17 (20642)
കിംനാമ ലോകേഷു വിഷഹ്മമസ്തി-
കൃഷ്ണസ്യ സർവേഷു സദേവകേഷു।
ആത്തായുധസ്യോത്തമബാണപാണേ-
ശ്ചക്രായുധസ്യാപ്രതിമസ്യ യുദ്ധേ ॥ 3-121-18 (20643)
തതോ നിരുദ്ധോഽപ്യസിചർമപാണി-
ർമഹീമിമാം ധാർതരാഷ്ട്രൈർവിസഞ്ജ്ഞൈഃ।
ഹൃതോത്തമാംഗൈർനിഹതൈഃ കരോതു
കീർണാങ്കുശൈർവേദിമിവാധ്വരേഷു ॥ 3-121-19 (20644)
ഗദോൽമുകൌ ബാഹുകഭാനുനീഥാഃ
ശൂരശ്ര സംഖ്യേ നിശഠഃ കുമാരഃ।
രണോത്കടൌ സാരണചാരുദേഷ്ണൌ
കുലോചിതം വിപ്രഥയന്തു കർമ ॥ 3-121-20 (20645)
സവൃഷ്ണിഭോജാന്ധകയോധമുഖ്യാ
സമാഗതാ സാത്വതശൂരസേനാ।
ഹത്വാ രണേ താന്ധൃതരാഷ്ട്രപുത്രാ-
ൻലോകേ യശഃ സ്ഫീതമുപാകരോതു ॥ 3-121-21 (20646)
തതോഽഭിമന്യുഃ പൃഥിവീം പ്രശാസ്തു
യാവദ്വ്രതം ധർമഭൃതാംവരിഷ്ഠഃ।
യുധിഷ്ഠിരഃ പാരയതേ മഹാത്മാ
ദ്യൂതേ യഥോക്തം കുരുസത്തമേന ॥ 3-121-22 (20647)
അസ്മത്പ്രമുക്തൈർവിശിഖൈർജിതാരി-
സ്തതോ മഹീം ഭോക്ഷ്യതി ധർമരാജഃ।
നിർധാർതരാഷ്ട്രാം ഹതസൂതപുത്രാ-
മേതദ്ധി നഃ കൃത്യതമം യശസ്യം ॥ 3-121-23 (20648)
വാസുദേവ ഉവാച। 3-121-24x (2097)
അസംശയം മാധവ സത്യമേത-
ദ്ഗൃഹ്ണീമ തേ വാക്യമദീനസത്വ।
സ്വാഭ്യാം ഭുജാഭ്യാമജിതാം തു ഭൂമിം
നേച്ഛേത്കുരൂണാമൃഷഭഃ കഥഞ്ചിത് ॥ 3-121-24 (20649)
ന ഹ്യേഷ കാമാന്ന ഭയാന്ന ലോഭാ-
ദ്യുധിഷ്ഠിരോ ജാതു ജഹ്യാത്സ്വധർമം।
ഭീമാർജുനൌ ചാതിരഥൌ യമൌ ച
തഥൈവ കൃഷ്ണാ ദ്രുപദാത്മജേയം ॥ 3-121-25 (20650)
ഉഭൌ ഹി യുദ്ധേഽപ്രതിമൌ പൃഥിവ്യാം
വൃകോദരശ്ചൈവ ധനഞ്ജയശ്ച।
കസ്മാന്ന കൃത്സ്നാം പൃഥിവീം പ്രശാസേ-
ൻമാദ്രീസുതാഭ്യാം ച പുരസ്കൃതോഽയം ॥ 3-121-26 (20651)
യദാ തു പാഞ്ചാലപതിർമഹാത്മാ
സകേകയശ്ചേദിപതിർവയം ച।
യുധ്യേമ വിക്രംയ രണേ സമേതാ-
സ്തദൈവ സർവേ രിപവോ ഹി ന സ്യുഃ ॥ 3-121-27 (20652)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 3-121-28x (2098)
നേദം ചിത്രം മാധവ യദ്ബ്രവീഷി
സത്യം തു മേ രക്ഷ്യതമം ന രാജ്യം।
കൃഷ്ണസ്തു മാം വേദ യഥാവദേകഃ
കൃഷ്ണം ച വേദാഹമഥോ യഥാവത് ॥ 3-121-28 (20653)
യദൈവ കാലം പുരുഷപ്രവീരോ
വേത്സ്യത്യയം മാധവ വിക്രമസ്യ।
തദാ രണേ ത്വം ച ശിനിപ്രവീര
സുയോധനം ജേഷ്യസി കേശവശ്ച ॥ 3-121-29 (20654)
പ്രതിപ്രയാന്ത്വദ്യ ദശാർഹവീരാ
ദൃഷ്ടോസ്മി നാഥൈർനരലോകനാഥൈഃ।
ധർമേഽപ്രമാദം കുരുതാപ്രമേയാ
ദ്രഷ്ടാഽസ്മി ഭൂയഃ സുഖിനഃ സമേതാൻ ॥ 3-121-30 (20655)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-121-31x (2099)
തേഽന്യോന്യമാമന്ത്ര്യ തഥാഽഭിവാദ്യ
വൃദ്ധാൻപരിഷ്വജ്യ ശിശൂംശ്ച സർവാൻ।
യദുപ്രവീരാഃ സ്വഗൃഹാണി ജഗ്മു-
സ്തേ ചാപി തീർഥാന്യമുസംവിചേരുഃ ॥ 3-121-31 (20656)
വിസൃജ്യ വൃഷ്ണീനനു ധർമരാജൌ
വിദർഭരാജോപചിതാം സുതീർഥാം।
ജഗാമ പുണ്യാം സരിതം പയോഷ്ണീം
സഭ്രാതൃഭൃത്യഃ സഹ ലോമശേന ॥ 3-121-32 (20657)
സുതേന സോമേന വിമിശ്രതോയാം
പയഃ പയോഷ്ണീം പ്രതി സോധ്യുവാസ।
ദ്വിജാതിമുഖ്യൈർമുദിതൈർമഹാത്മാ
സംസ്തൂയമാനഃ സ്തുതിഭിർവരാഭിഃ ॥ 3-121-33 (20658)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി തീർതയാത്രാപർവണി ഏകവിംശത്യധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 121 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-121-2 ശൈവ്യാദയ ഇതി സ്വാർഥേ ഷ്യഞ് ॥ 3-121-7 സ പാർഥോപി തിഷ്ഠത്വിതി പൂർവേണാന്വയഃ ॥ 3-121-8 യദർഥം ശത്രുവധാർഥം। തത് സുപുത്രാദികം। അസ്മാകമസ്തീതി ശേഷഃ ॥ 3-121-11 ഭൈമാ ഭീമകർമകർതാരോ ഭീമവംശജാ വാ ॥ 3-121-14 ഏതേന പ്രദ്യുംനേന ॥ 3-121-33 സുതേന അഭിഷുതേന। യജ്ഞേ സോമപാനതുല്യം തജ്ജലപാനമിത്യർഥഃ। പയോഷ്ണീം പ്രതി പയോഷ്ണ്യാം പയോമാത്രമധ്യുവാസം ഭക്ഷിതവാൻ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 122
॥ ശ്രീഃ ॥
3.122. അധ്യായഃ 122
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ലോമശേന യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി പയോഷ്ണോതടേ ഗയകൃതയാഗവർണനം ॥ 1 ॥ തഥാ ച്യവനേന ശര്യാതിയാജനാദികഥനം ॥ 2 ॥ യുധിഷ്ഠിരേണ ലോമശംപ്രതിസവിസ്തരം ച്യവനചരിത്രകീർതനപ്രാർഥനാ ॥ 3 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-122-0 (20659)
ലോമശ ഉവാച। 3-122-0x (2100)
ഗയേന യജമാനേന സോമേനേഹ പുരന്ദരഃ।
തർപിത ശ്രൂയതേ രാജൻസ തൃപ്തോ മുദമഭ്യഗാത് ॥ 3-122-1 (20660)
ഇഹ ദേവൈഃ സഹേന്ദ്രൈശ്ച പ്രജാപതിഭിരേവ ച।
ഇഷ്ടം ബഹുവിധൈര്യജ്ഞൈർമഹദ്ഭിർഭൂരിദക്ഷിണൈഃ ॥ 3-122-2 (20661)
ആധൂർതരജസശ്ചേഹ രാജാ വജ്രധരം പ്രഭുഃ।
തർപയാമാസ സോമേന ഹയമേധേഷു സപ്തസു ॥ 3-122-3 (20662)
തസ്യ സപ്തസു യജ്ഞേഷു സർവമാസീദ്ധിരണ്യയം।
വാനപ്രസ്ഥം ച ഭൌമം ച യദ്ദ്രവ്യം നിയതം മഖേ ॥ 3-122-4 (20663)
ചഷാലയൂപചമസാഃ സ്ഥാല്യഃ പാത്ര്യഃ സ്രുചഃ സ്രുവാഃ।
തേഷ്വേവ ചാസ്യ യജ്ഞേഷു പ്രയോഗാഃ സപ്ത വിശ്രുതാഃ ॥ 3-122-5 (20664)
സപ്തൈകൈകസ്യയൂപസ്യ ചഷാലാശ്ചോപരിശ്ഥിതാഃ।
തസ്യ സ്മ യൂപാന്യജ്ഞേഷു ഭ്രാജമാനാൻഹിരൺമയാൻ।
സ്വയമുത്ഥാപയാമാസുർദേവാഃ സേന്ദ്രാ യുധിഷ്ഠിര ॥ 3-122-6 (20665)
തേഷു തസ്യ മഖാഗ്ര്യേഷു ഗയസ്യ പൃഥിവീപതേഃ।
അമാദ്യദിന്ദ്രഃ സോമേന ദക്ഷിണാഭിർദ്വിജാതയഃ ॥ 3-122-7 (20666)
പ്രസംഖ്യാനാനസംഖ്യേയാൻപ്രത്യഗൃഹ്ണന്ദ്വിജാതയഃ ॥ 3-122-8 (20667)
സികതാ വാ യഥാ ലോകേ യഥാവാ ദിവി താരകാഃ।
യഥാ വാ വർഷതോ ധാരാ അസംഖ്യേയാഃ സ്മ കേനചിത് ॥ 3-122-9 (20668)
തഥൈവ തദസംഖ്യേയം ധനം യത്പ്രദദൌ ഗയഃ।
സദസ്യേഭ്യോ മഹാരാജ തേഷു യജ്ഞേഷു സപ്തസു ॥ 3-122-10 (20669)
ഭവേത്സംഖ്യേയമേതദ്ധി യദേതത്പരികീർതിതം।
ന തസ്യ ശക്യാഃ സംഖ്യാതും ദക്ഷിണാദക്ഷിണാവതഃ ॥ 3-122-11 (20670)
ഹിരൺമയീഭിർഗോഭിശ്ച കൃതാഭിർവിശ്വകർമണാ।
ബ്രാഹ്മണാംസ്തർപയാമാസ നാനാദിഗ്ഭ്യഃ സമാഗതാൻ ॥ 3-122-12 (20671)
അൽപാവശേഷാ പൃഥിവീ ചൈത്യൈരാസീത്സമാചിതാ।
ഗയസ്യ യജമാനസ്യ തത്രതത്ര വിശാംപതേ ॥ 3-122-13 (20672)
സ ലോകാൻപ്രാപ്തവൈനൈന്ദ്രാൻകർമണാ തേന ഭരത।
സലോകതാം തസ്യ ഗച്ഛേത്പയോഷ്ണ്യാം യ ഉപസ്പൃശേത് ॥ 3-122-14 (20673)
തരസ്മാത്ത്വമത്ര രാജേനദ്ര ഭ്രാതൃഭിഃ സഹിതോച്യുത।
ഉപസ്പൃശ്യ മഹീപാല ധൂതപാപ്മാ ഭവിഷ്യസി ॥ 3-122-15 (20674)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-122-16x (2101)
സ പയോഷ്ണ്യാം നരശ്രേഷ്ഠഃ സ്നാത്വാ വൈ ഭ്രാതൃഭിഃ സഹ।
വൈദൂര്യപർവതം ചൈവ നർമദാം ച മഹാനദീം ॥ 3-122-16 (20675)
`ഉദ്ദിശ്യ പാണ്ഡവശ്രേഷ്ഠഃ സ പ്രതസ്ഥേ മഹീപതിഃ'।
സമാഗമത തേജസ്വീ ഭ്രാതൃഭിഃ സഹിതോ നഘ ॥ 3-122-17 (20676)
തത്രാസ്യ സർവാണ്യാചഖ്യൌ ലോമശോ ഭഗവാനൃഷിഃ।
തീർഥാനി രമണീയാനി പുണ്യാന്യായതനാനി ച ॥ 3-122-18 (20677)
യഥായോഗം യഥാപ്രീതി പ്രയയൌ ഭ്രാതൃഭിഃ സഹ।
തത്രതത്രാദദദ്വിത്തം ബ്രാഹ്മണേഭ്യഃ സഹസ്രശഃ ॥ 3-122-19 (20678)
ലോമശ ഉവാച। 3-122-20x (2102)
ദേവാനാമേതി കൌന്തേയ തഥാ രാജ്ഞാം സലോകതാം।
വേദൂര്യപർവതം ദൃഷ്ട്വാ നർമദാമവതീര്യ ച ॥ 3-122-20 (20679)
സന്ധിരേഷ നരശ്രേഷ്ഠ ത്രേതായാ ദ്വാപരസ്യ ച।
ഏനമാസാദ്യ കൌന്തേയ സർവപാപൈഃ പ്രമുച്യതേ ॥ 3-122-21 (20680)
ഏഷ ശര്യാതിയജ്ഞസ്യ ദേശസ്താത പ്രകാശതേ।
സാക്ഷാദ്യത്രാപിബത്സോമമശ്വിഭ്യാം സഹ വാസവഃ ॥ 3-122-22 (20681)
ചുകോപ ഭാർഗവശ്ചാപി മഹേന്ദ്രസ് മഹാതപാഃ।
സംസ്തംഭയാമാസ ച തം വാസവം ച്യവനഃ പ്രഭുഃ ॥ 3-122-23 (20682)
സുകന്യാം ചാപി ഭാര്യാം സ രാജപുത്രീമവാപ്തവാൻ।
`നാസത്യൌ ച മഹാഭാഗ കൃതവാൻസോമപീഥിവൌ' ॥ 3-122-24 (20683)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 3-122-25x (2103)
കഥം വിഷ്ടംഭിതസ്തേന ഭഗവാൻപാകശാസനഃ।
കിമർഥം ഭാർഗവശ്ചാപി കോപം ചക്രേ മഹാതപാഃ ॥ 3-122-25 (20684)
നാസത്യൌ ച കഥം ബ്രഹ്മൻകൃതവാൻസോമപീഥിനൌ।
ഏതത്സർവം യഥാവൃത്തമാഖ്യാതു ഭഗവാൻമമ ॥ 3-122-26 (20685)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി തീർഥയാത്രാപർവണി ദ്വാവിംശത്യധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 122 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-122-3 ആധൂർതരജസോ ഗയനാമാ ॥ 3-122-4 വാനരസ്പത്യം വൃക്ഷജം ചഷാലാദി। ഭൌമം മൃൻമയം സ്ഥാല്യാദി ॥ 3-122-5 ചഷാലോ യൂപാകടകഃ। യൂപഃ യജ്ഞസ്തംഭഃ। ചമസാഃ സോമപാനപാത്രാണി। പാത്ര്യഃ ഹവിഃസ്ഥാപനാർഥാനി മൃൻമയാനി। സ്രുചഃ ഹവിഃപ്രദാനാർഥാഃ। സ്രുവാഹവിരവദാനാർഥാഃ ॥ 3-122-8 പ്രസംഖ്യാനാൻ ഏകയത്നേന ഭൂയഃഖർണമുദ്രാദേർമാപകാൻ ഖാരീദ്രോണാദീൻ ॥ 3-122-26 സോമസ്യ പീഥഃ പാനം തദ്വന്തൌ സോമപീഥിനൌ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 123
॥ ശ്രീഃ ॥
3.123. അധ്യായഃ 123
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ലാമശേന യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി സുകന്യോപാഖ്യാനകഥനാരംഭഃ ॥ 1 ॥ കദാചന ശര്യാതനിനാ നൃപേണ സൈന്യാദിഭിഃസഹ ച്യവനാശ്രമാഭിഗമനം ॥ 2 ॥ തത്ര ശര്യാതികന്യയാ സുകന്യയാ ചിരതരതപശ്ചര്യാനിരതസ്യ ച്യവനസ്യ ശരീരം പര്യാവൃത്യ വിവർധമാനമഹാവൽമീകാവലോകനം ॥ 3 ॥ തഥാ കുതൂഹലാദ്വൽമീകോപരി ദൃശ്യമാനച്യവനനയനയുഗലസ്യാജ്ഞാനാത്കണ്ടകേന വിഭേദനം ॥ 4 ॥ തതഃ ക്രുദ്ധസ്യ ച്യവനസ്യ പ്രസാദനായ ശര്യാതിനാ ഭാര്യാത്വായ തസ്മൈ സുകന്യായാഃ പ്രദാനം ॥ 5 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-123-0 (20686)
ലോമശ ഉവാച। 3-123-0x (2104)
ഭൃഗോർമഹർഷേഃ പുത്രോഽഭൂച്ചയവനോ നാമ ഭാരത।
സമീപേ സരസസ്തസ്യ തപസ്തേപേ മഹാദ്യുതിഃ ॥ 3-123-1 (20687)
സ്ഥാണുഭൂതോ മഹാതേജാ വീരസ്ഥാനേന പാണ്ഡവ।
അതിഷ്ഠത ചിരം കാലമേകദേശേ വിശാംപതേ ॥ 3-123-2 (20688)
സവൽമീകോഽഭവദൃഷിർലതാഭിരിവ സംവൃതഃ।
കാലേന മഹതാ രാജൻസമാകീർണഃ പിപീലികൈഃ ॥ 3-123-3 (20689)
തഥാ സ സംവൃതോ ധീമാൻമൃത്പിണ്ഡ ഇവ സർവശഃ।
തപ്യതേ സ്മ തപോ ഘോരം വൽമീകേന സമാവൃതഃ ॥ 3-123-4 (20690)
അഥ ദീർഘസ്യ കാലസ്യ ശര്യാതിർനാമ പാർഥിവഃ।
ആജഗാമ സരോ രംയം വിഹർതുമിദമുത്തമം ॥ 3-123-5 (20691)
തസ്യ സ്ത്രീണാം സഹസ്രാണി ചത്വാര്യാസൻപരിഗ്രഹഃ।
ഏകൈവ ച സുതാ സുഭ്രൂഃ സുകന്യാ നാമ ഭാരത ॥ 3-123-6 (20692)
സാ സഖീഭിഃ പരിവൃതാ ദിവ്യാഭരണഭൂഷിതാ।
ചങ്ക്രംയമാണാ വൽമീകം ഭാർഗവസ്യ സമാസദത് ॥ 3-123-7 (20693)
സാ വൈ വസുമതീം തത്ര പശ്യന്തീ സുമനോരമാം।
വനസ്പതീൻപ്രചിന്വന്തീ വിജഹാര സഖീവൃതാ ॥ 3-123-8 (20694)
രൂപേണ വയസാ ചൈവ ഭദനേന മദേന ച।
ബഭഞ്ജ വനവൃക്ഷാണാം ശാഖാഃ പരമപുഷ്പിതാഃ ॥ 3-123-9 (20695)
താം സഖീരഹിതാമേകാമേകവസ്ത്രാമലങ്കൃതാം।
ദദർശ ഭാർഗവോ ധമാംശ്ചരന്തീമിവ വിദ്യുതം ॥ 3-123-10 (20696)
താം പശ്യമാനോ വിജനേ സ രേമേ പരമദ്യുതിഃ।
ക്ഷാമകണ്ഠശ്ച വിപ്രർഷിസ്തപോബലസമന്വിതഃ।
താമാബഭാഷേകല്യാണീം സാ ചാസ്യ ന ശൃണോതി വൈ ॥ 3-123-11 (20697)
തതഃ സുകന്യാ വൽമീകേ ദൃഷ്ട്വാ ഭാർഗവചക്ഷുഷീ।
കൌതൂഹലാത്കണ്ടകേന ബുദ്ധിമോഹബലാത്കൃതാ।
കിംനു ഖൽവിദമിത്യുക്ത്വാ നിർബിഭേദാസ്യ ലോചനേ ॥ 3-123-12 (20698)
അക്രുദ്ധ്യത്സ തഥാ വിദ്ധേ നേത്രേ പരമമന്യുമാൻ।
തതഃ ശര്യാതിസൈന്യസ്യ ശകൃൻമൂത്രേ സമാവൃണോത് ॥ 3-123-13 (20699)
തതോ രുദ്ധേ ശകൃൻമൂത്രേ സൈന്യമാസീത്സുദുഃഖിതം।
തഥാഗതമഭിപ്രേക്ഷ്യ പര്യപൃച്ഛത്സ പാർഥിവഃ ॥ 3-123-14 (20700)
തപോനിത്യസ്യ വൃദ്ധസ്യ രോഷണസ്യ വിശേഷതഃ।
കേനാപകൃതമദ്യേഹ ഭാർഗവസ്യ മഹാത്മനഃ।
ജ്ഞാതം വാ യദി വാഽജ്ഞാതം തദ്ദ്രുതം ബ്രൂത മാചിരം ॥ 3-123-15 (20701)
തമൂചുഃ സൈനികാഃ സർവേ ന വിദ്മോഽപകൃതം വയം।
സർവോപായൈര്യഥാകാമം ഭവാംസ്തദധിഗച്ഛതു ॥ 3-123-16 (20702)
തതഃ സ പൃഥിവീപാലഃ സാംനാ ചോഗ്രേണ ച സ്വയം।
പര്യപൃച്ഛത്സുഹൃദ്വർഗം പര്യജാനന്ന ചൈവ തേ ॥ 3-123-17 (20703)
ആനാഹാർതം തതോ ദൃഷ്ട്വാ തത്സൈന്യമനുഖാർദിതം।
പിതരം ദുഃഖിതം ദൃഷ്ട്വാ സുകന്യേദമഥാബ്രവീത് ॥ 3-123-18 (20704)
മയാഽടന്ത്യേഹ വൽമീകേ ദൃഷ്ടം സത്വമഭിജ്വലത്।
ഖദ്യോതവദഭിജ്ഞാതം തൻമയാ വിദ്ധമന്തികാത് ॥ 3-123-19 (20705)
ഏതച്ഛ്രുത്വാ തു വൽമീകം ശര്യാതിസ്തൂർണമഭ്യയാത്।
തത്രാപശയ്ത്തപോവൃദ്ധം ചന്ദ്രാദിത്യസമപ്രഭം ॥ 3-123-20 (20706)
അയാചദഥ സൈന്യാർഥം പ്രാഞ്ജലിഃ പൃഥിവീപതിഃ।
അജ്ഞാനാദ്ബാലയാ യത്തേ കൃതം തത്ക്ഷന്തുമർഹസി ॥ 3-123-21 (20707)
തതോഽബ്രവീൻമഹീപാലം ച്യവനോ ഭാർഗവസ്തദാ।
അപമാനാദഹം വിദ്ധോ ഹ്യനയാ ദർപപൂർണയാ ॥ 3-123-22 (20708)
രൂപൌദാര്യസമായുക്താം ലോഭമോഹബലാത്കൃതാം।
താമേവ പ്രതിഗൃഹ്യാഹം രാജന്ദുഹിതരം തവ।
ക്ഷംസ്യാമീതി മഹീപാല സത്യമേതദ്ബ്രവീമി തേ ॥ 3-123-23 (20709)
ലോമശ ഉവാച। 3-123-24x (2105)
ഋഷേർവചനമാജ്ഞായ ശര്യാതിരവിചാരയൻ।
ദദൌ ദുഹിതരം തസ്മൈ ച്യവനായ മഹാത്മനേ ॥ 3-123-24 (20710)
പ്രതിഗൃഹ്യ ച താം കന്യാം ഭഗവാൻപ്രസസാദ ഹ।
പ്രാപ്തപ്രസാദൌ രാജാ വൈ സസൈന്യഃ പുരമാവ്രജത് ॥ 3-123-25 (20711)
സുകന്യാഽപി പതിം ലബ്ധ്വാ തപസ്വിനമനിന്ദിതാ।
നിത്യം പര്യചരത്പ്രീത്യാ തപസാ നിയമേന ച ॥ 3-123-26 (20712)
അഗ്നീനാമതീഥീനാം ച ശുശ്രൂഷുനസൂയികാ।
സമാരാധയത ക്ഷിപ്രം ച്യവനം സാ ശുഭാനനാ ॥ 3-123-27 (20713)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി തീർഥയാത്രാപർവണി ത്രയോവിംശത്യധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 123 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-123-2 വീരസ്താനേന വീരാസനേന ॥ 3-123-11 ക്ഷാമകണ്ഠഃ ക്ഷീണധ്വനിഃ അതഏവ സാ തദ്വചനം ന ശൃണോതി ॥ 3-123-20 വയോവൃദ്ധം ച ഭാർഗവം ഇതി ഝ. ധ. പാഠഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 124
॥ ശ്രീഃ ॥
3.124. അധ്യായഃ 124
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
കദാചന ച്യവനാശ്രമമുപാഗതാഭ്യാമശ്വിഭ്യാം ഭാര്യാത്വായ സുകന്യാപ്രതി പ്രാർഥനം ॥ 1 ॥ തദകാമയമാനാം താം പ്രത്യശ്വിഭ്യാം സ്വപ്രസാദാച്ച്യവനേ രൂപയൌവനസംപന്നേ സതി തുല്യരൂപേഷു ത്രിഷു കസ്യചിദ്വരണചോദനാ ॥ 2 ॥ ഭർത്രാജ്ഞയാ തയാ തദംഗീകാരേ ച്യവനേന സഹാശ്വിഭ്യാം സരസോഽന്തർജലേ നിമജ്ജനം ॥ 3 ॥ സുകന്യയാ നിമജ്ജ്യോത്ഥിതേഷു സരൂപേഷു ത്രിഷു തേഷു സ്വപാതിവ്രത്യമഹിന്നാ ച്യവനസ്യൈവ വരണം ॥ 4 ॥ തതസ്തുഷ്ടേന ച്യവനേനാശ്വിനോഃ സോമരസദാപനപ്രതിജ്ഞാനം ॥ 5 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-124-0 (20714)
ലോമശ ഉവാച। 3-124-0x (2106)
കസ്യ ചിത്ത്വഥ കാലസ്യ ത്രിദശാവശ്വിനൌ നൃപ।
കൃതാഭിഷേകാം വിവൃതാം സുകന്യാം താമപശ്യതാം ॥ 3-124-1 (20715)
താം ദൃഷ്ട്വാ ദർശനീയാംഗീം ദേവരാജസുതാമിവ।
ഊചതുഃ സമഭിദ്രുത്യ നാസത്യാവശ്വിനാവിദം ॥ 3-124-2 (20716)
കസ്യ ത്വമസി വാമോരു വനേഽസ്മിൻകിം കരോഷി ച।
ഇച്ഛാവ ഭദ്രേ ജ്ഞാതും ത്വാം തത്വമാഖ്യാഹി ശോഭനേ ॥ 3-124-3 (20717)
തതഃ സുകന്യാ സംവീതാ താവുവാച സുരോത്തമൌ।
ശര്യാതിതനയാം വിത്തം ഭാര്യാം മാം ച്യവനസ്യ ച ॥ 3-124-4 (20718)
`നാംനാ ചാഹം സുകന്യേതി നൃലോകേഽസ്മിൻപ്രതിഷ്ഠിതാ।
സാഽഹംസർവാത്മനാ നിത്യം ഭർതാരമനുവർതിനീ' ॥ 3-124-5 (20719)
അഥാശ്വിനൌ പ്രഹസ്യൈതാമബ്രൂതാം പുനരേവ തു।
കഥം ത്വമസി കല്യാണി പിത്രാ ദത്താഽഽഗതാ വനേ ॥ 3-124-6 (20720)
ഭ്രാജസേഽസ്മിന്വനേ ഭീരു വിദ്യുത്സൌദാമനീ യഥാ।
ന ദേവേഷ്വപി തുല്യാം ഹി ത്വയാ പശ്യാവ ഭാമിനി ॥ 3-124-7 (20721)
അനാഭരണസംപന്നാ പരമാംബരവർജിതാ।
ശോഭയസ്യധികം ഭദ്രേ വനമപ്യനലങ്കൃതാ ॥ 3-124-8 (20722)
സർവാഭരണസംപനനാ പരമാംവരധാരിണീ।
ശോഭേഥാസ്ത്വനവദ്യാംഗി ന ത്വേവം മലപങ്കിനീ ॥ 3-124-9 (20723)
കസ്മാദേവംവിധാ ഭൂത്വാ ജരാജർജരിതം പതിം।
ത്വമുപാസ്സേ ഹ കല്യാണി കാമഭോഗബഹിഷ്കൃതം ॥ 3-124-10 (20724)
അസമർഥം പരിത്രാണേ പോഷണേ തു ശുചിസ്മിതേ।
സാ ത്വം ച്യവനമുത്സൃജ്യവരയസ്വൈകമാവയോഃ ॥ 3-124-11 (20725)
പത്യർഥം ദേവഗർഭാഭേ മാ വൃഥാ യൌവനം കൃഥാഃ।
ഏവമുക്താ സുകന്യാഽപി സുരൌ താവിദമബ്രവീത് ॥ 3-124-12 (20726)
രതാഽഹം ച്യവനേ പത്യൌ മൈവം മാം പര്യശങ്കതം।
താവബ്രൂതാം പുനസ്ത്വേനാമാവാം ദേവഭിഷഗ്വരൌ ॥ 3-124-13 (20727)
യുവാനം രൂപസംപന്നം കരിഷ്യാവഃ പതിം തവ।
തതസ്തസ്യാവയോശ്ചൈവ വൃണീഷ്വാന്യതമം പതിം।
ഏതേന സമയേനൈനമാമന്ത്രയ പതിം ശുഭേ ॥ 3-124-14 (20728)
സാ തയോർവചനാദ്രാജന്നുപസംഗംയ ഭാർഗവം।
ഉവാച വാക്യം യത്താഭ്യാമുക്തം ഭൃഗുസുതം പ്രതി ॥ 3-124-15 (20729)
തച്ഛ്രുത്വാ ച്യവനോ ഭാര്യാമുവാച ക്രിയതാമിതി।
`സാ ഭർത്രാ സമനുജ്ഞാതാ ക്രിയതാമിത്യഥാബ്രവീത് ॥ 3-124-16 (20730)
ശ്രുത്വാ തദശ്വിനൌ വാക്യം തസ്യാസ്തത്ക്രിയതാമിതി'।
ഊചതൂ രാജപുത്രീം താം പതിസ്തവ വിശത്വപഃ ॥ 3-124-17 (20731)
തതോഽംഭശ്ച്യവനഃ ശീഘ്രം രൂപാർഥീ പ്രവിവേശ ഹ।
അശ്വിനാവപി തദ്രാജൻസരഃ പ്രാവിശതാം തദാ ॥ 3-124-18 (20732)
തതോ മുഹൂർതാദുത്തീർണാഃ സർവേ തേ സരസസ്ത്രയഃ।
ദിവ്യരൂപധരാഃ സർവേ യുവാനോ മൃഷ്ടകുണ്ഡലാഃ।
തുല്യവേഷധരാശ്ചൈവ മനസഃ പ്രീതിവർധനാഃ ॥ 3-124-19 (20733)
തേഽബ്രുവൻസഹിതാഃ സർവേ വൃണീഷ്വാന്യതമം ശുഭേ।
അസ്മാകമീപ്സിതം ഭദ്രേ പതിത്വേ വരവർണിനി ॥ 3-124-20 (20734)
`ത്വമശ്വിനോരന്യതരം ച്യവനം വാ യശസ്വിനി'।
യത്ര വാഽപ്യഭികാമാഽസി തം വൃണീഷ്വ സുശോഭനേ ॥ 3-124-21 (20735)
സാ സമീക്ഷ്യ തു താൻസർവാംസ്തുല്യരൂപധരാൻസ്ഥിതാൻ।
നിശ്ചിത്യ മനസാ ബുദ്ധ്യാ ദേവീ വവ്രേ സ്വകം പതിം ॥ 3-124-22 (20736)
ലബ്ധ്വാ തു ച്യവനോ ഭാര്യാംവയോരൂപം ച വാഞ്ഛിതം।
ഹൃഷ്ടോഽബ്രവീൻമഹാതേജാസ്തൌ നാസത്യാവിദം വചഃ ॥ 3-124-23 (20737)
യഥാഽഹം രൂപസംപന്നോ വയസാ ച സമന്വിതഃ।
കൃതോ ഭവദ്ഭ്യാം വൃദ്ധഃ സൻഭാര്യാം ച പ്രാപ്തവാനിമാം ॥ 3-124-24 (20738)
തസ്മാദ്യുവാം കരിഷ്യാമി പ്രീത്യാഽഹം സോമപീഥിനൌ।
മിഷതോ ദേവരാജസ്യ സത്യമേതദ്ബ്രവീമി വാം ॥ 3-124-25 (20739)
തച്ഛ്രുത്വാ ഹൃഷ്ടമനസൌ ദിവം തൌ പ്രതിജഗ്മതുഃ।
ച്യവനശ്ച സുകന്യാ ച സുരാവിവ വിജഹ്രതുഃ ॥ 3-124-26 (20740)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി തീർഥയാത്രാപർവണി ചതുർവിംശത്യധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 124 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-124-1 വിവൃതാമനാച്ഛാദീതാം ॥ 3-124-4 തതഃ സുകന്യാ സവ്രീഡേതി ഝ. പാഠഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 125
॥ ശ്രീഃ ॥
3.125. അധ്യായഃ 125
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ച്യവനസ്യ യൌവനലാഭശ്രവണഹൃഷ്ടേന ശര്യാതിനാ തദാശ്രമാഭിഗമനം ॥ 1 ॥ ച്യവനേന ശര്യാതേര്യാജനം ॥ 2 ॥ തത്ര ച്യവനേനാശ്വിഭ്യാം സ്വപ്രതിശ്രുതസോമരസദാനോദ്യമേ ഇന്ദ്രേണ തസ്യ ഹനനായ ബാഹുനാ വജ്രോദ്യമനം ॥ 3 ॥ തദ്ബാഹുസംസ്തഗ്ഭനപൂർവകം ച്യവനസൃഷ്ടയാ കൃത്യയാ ശക്രംപ്രത്യഭിസരണം ॥ 4 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-125-0 (20741)
ലോമശ ഉവാച। 3-125-0x (2107)
തതഃ ശ്രുത്വാ തു ശര്യാതിർവയസ്ഥം ച്യവനം കൃതം।
സുഹൃഷ്ടഃ സേനയാ സാർധമുപായാദ്ഭാർഗവാശ്രമം ॥ 3-125-1 (20742)
ച്യവനം ച സുകന്യാം ച ദൃഷ്ട്വാ ദേവസുതാവിവ।
രേമേ സഭാര്യഃ ശര്യാതിഃ കൃത്സ്നാം പ്രാപ്യ മഹീമിവ ॥ 3-125-2 (20743)
ഋഷിണാ സത്കൃതസ്തേന സഭാര്യഃ പൃഥിവീപതിഃ।
ഉപോപവിഷ്ടഃ കല്യാണീഃ കഥാശ്ചക്രേ മനോരമാഃ ॥ 3-125-3 (20744)
അഥൈനം ഭാർഗവോ രാജന്നുവാച പരിസാന്ത്വയൻ।
യാജയിഷ്യാമി രാജംസ്ത്വാം സംഭാരാനുപകൽപയ ॥ 3-125-4 (20745)
തതഃ പരമസംഹൃഷ്ടഃ ശര്യാതിരവനീപതിഃ।
ച്യവനസ്യ മഹാരാജ തദ്വാക്യം പ്രത്യപൂജയത് ॥ 3-125-5 (20746)
പ്രശസ്തേഽഹനി യജ്ഞീയേ സർവകാമസമൃദ്ധിമത്।
കാരയാമാസ ശര്യാതിര്യജ്ഞായതനമുത്തമം ॥ 3-125-6 (20747)
തത്രൈനം ച്യവനോ രാജന്യാജയാമാസ ഭാർഗവഃ।
അദ്ഭുതാനി ച തത്രാസന്യാനി താനി നിബോധ മേ ॥ 3-125-7 (20748)
അഗൃഹ്ണാച്ച്യവനഃ സോമമശ്വിനോർദേവയോസ്തദാ।
തമിന്ദ്രോ വാരയാമാസ ഗൃഹ്ണാനം സ തയോർഗ്രഹം ॥ 3-125-8 (20749)
ഇന്ദ്ര ഉവാച। 3-125-9x (2108)
ഉഭാവേതൌ ന സോമാർഹൌ നാസത്യാവിതി മേ മതിഃ।
ഭിഷജൌ ദിവി ദേവാനാം കർമണാ തേന നാർഹതഃ ॥ 3-125-9 (20750)
ച്യവന ഉവാച। 3-125-10x (2109)
മാവമംസ്ഥാ മഹാത്മാനൌ രൂപദ്രവിണവത്തരൌ।
യൌ ചക്രതുർമാം മധവന്വൃന്ദാരകമിവാജരം ॥ 3-125-10 (20751)
ഋതേ ത്വാം വിബുധാംശ്ചാന്യാൻകഥം വൈ നാർഹതഃ സവം।
അശ്വിനാവപി ദേവേന്ദ്ര ദേവൌ വിദ്ധി പുരന്ദര ॥ 3-125-11 (20752)
ഇന്ദ്ര ഉവാച। 3-125-12x (2110)
ചികിത്സകൌ കർമകരൌ കാമരൂപസമന്വിതൌ।
ലോകേ ചരന്തൌ മർത്യാനാം കഥം സോമമിഹാർഹതഃ ॥ 3-125-12 (20753)
ലോമശ ഉവാച। 3-125-13x (2111)
ഏതദേവ തദാ വാക്യമാംരേഡയതി വാസവേ।
അനാദൃത്യതതഃ ശക്രം ഗ്രഹം ജഗ്രാഹ ഭാർഗവഃ ॥ 3-125-13 (20754)
ഗ്രഹീഷ്യന്തം തു തം സോമമശ്വിനോരുത്തമം തദാ।
സമീക്ഷ്യ ബലഭിദ്ദേവ ഇദം വചനമബ്രവീത് ॥ 3-125-14 (20755)
ആഭ്യാമർതായ സോമം ത്വം ഗ്രഹീഷ്യസി യദി സ്വയം।
വജ്രം തേ പ്രഹരിഷ്യാമി ഘോരരൂപമനുത്തമം ॥ 3-125-15 (20756)
ഏവമുക്തഃ സ്മയന്നിന്ദ്രമഭിവീക്ഷ്യസ ഭാർഗവഃ।
ജഗ്രാഹ വിധിവത്സോമമശ്വിഭ്യാമുത്തമം ഗ്രഹം ॥ 3-125-16 (20757)
തതോഽസ്മൈ പ്രാഹരദ്വജ്രം ഘോരരൂപം ശചീപതിഃ।
തസ്യ പ്രഹരതോ ബാഹും സ്തംഭയാമാസ ഭാർഗവഃ ॥ 3-125-17 (20758)
തം സ്തംഭയിത്വാ ച്യവനോ ജുഹുവേ മന്ത്രതോഽനലം।
കൃത്യാർഥീ സുമഹാതേജാ ദേവം ഹിംസിതുമുദ്യതഃ ॥ 3-125-18 (20759)
തതഃ കൃത്യാഽഥ സഞ്ജജ്ഞേ മുനേസ്തസ്യ തപോബലാത്।
മദോ നാമ മഹാവീര്യോ ബൃഹത്കായോ മഹാസുരഃ ॥ 3-125-19 (20760)
ശരീരം യസ് നിർദേഷ്ടുമശക്യം തു സുരാസുരൈഃ।
തസ്യാസ്യമഭവദ്ധോരം തീക്ഷ്ണാഗ്രദശനം മഹത് ॥ 3-125-20 (20761)
ഹനുരേകാ സ്ഥിതാ ത്വസ്യ ഭൂമാവേകാ ദിവം ഗതാ।
ചതസ്രശ്ചായതാ ദംഷ്ട്രാ യോജനാനാം ശതംശതം ॥ 3-125-21 (20762)
ഇതരേ തസ്യ ദശനാ ബഭൂവുർദശയോജനാഃ।
പ്രാസാദശിഖരാകാരാഃ ശൂലാഗ്രസമദർശനാഃ ॥ 3-125-22 (20763)
ബാഹൂ പരിഘസങ്കാശാവായതാവയുതം സമൌ।
നേത്രേ രവിശശിപ്രഖ്യേ വക്രം കാലാഗ്നിസംനിഭം ॥ 3-125-23 (20764)
ലേലിഹഞ്ജിഹ്വയാ വക്രം വിദ്യുച്ചപലലോലയാ।
വ്യാത്താനനോ ഘോരദൃഷ്ടിർഗ്രസന്നിവ ജഗദ്ബലാത് ॥ 3-125-24 (20765)
സ ഭക്ഷയിഷ്യൻസങ്ക്രുദ്ധഃ ശതക്രതുമുപാദ്രവത്।
മഹതാ ഘോരരൂപേണ ലോകാഞ്ശബ്ദേന നാദയത് ॥ 3-125-25 (20766)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി തീർഥയാത്രാപർവണി പ്·ചവിംശത്യധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 125 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-125-1 വയസ്ഥം യുവാനം ॥ 3-125-4 സംഭാരാൻ യജ്ഞോപകരണാനി ॥ 3-125-8 ഗ്രഹം സോമസ്യ। ഗൃഹ്ണാനം തയോരർഥേ ॥ 3-125-11 സവം സോമം ॥ 3-125-12 ഭൈഷജ്യാത്കർമണോ നിന്ദ്യാവിതി ക. പാഠഃ ॥ 3-125-13 ആംരേഡ്യതി പുനഃപുനരാവർതയതി ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 126
॥ ശ്രീഃ ॥
3.126. അധ്യായഃ 126
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ഇന്ദ്രാഭിഷ്ടുതേന ച്യവനേന തസ്മിൻസ്വപ്രയുക്തകൃത്യായാസ്തതോ വിനിവർത്യ സ്ര്യാദിഷു വിഭജനം ॥ 1 ॥ ലോമശേന സുകംയോപാഖ്യാനസമാപനപൂർവകം യുധിഷ്ഠിരായ നാനാതീർഥമഹിമാനുവർണനം ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-126-0 (20767)
ലോമശ ഉവാച। 3-126-0x (2112)
തം ദൃഷ്ട്വാ ഘോരവദനം മദം ദേവഃ ശതക്രതുഃ।
ആയാന്തം ഭക്ഷയിഷ്യന്തം വ്യാത്താനനമിവാന്തകം ॥ 3-126-1 (20768)
ഭയാത്സംസ്തംഭിതഭുജഃ സൃക്വിണീ ലേലിഹൻമുഹുഃ।
തതോഽവ്രവീദ്ദേവരാജശ്ച്യവനം ഭയപീഡിതഃ ॥ 3-126-2 (20769)
സോമാർഹാവശ്വിനാവേതാവദ്യ പ്രഭൃതി ഭാർഗവ।
ഭവിഷ്യതഃ സത്യമേതദ്വചോ വിപ്ര പ്രസീദ മേ ॥ 3-126-3 (20770)
ന തേ മിഥ്യാ സമാരംഭോ ഭവത്വേഷ പരോ വിധിഃ।
ജാനാമി ചാഹം വിപ്രർഷേ ന മിഥ്യാ ത്വം കരിഷ്യസി ॥ 3-126-4 (20771)
സോമപാവശ്വിനാവേതൌ യഥാ വാദ്യ കൃതൌ ത്വയാ।
`തഥൈവ മാമപി ബ്രഹ്മഞ്ശ്രേയസാ യോക്തുമർഹസി' ॥ 3-126-5 (20772)
ഭൂയ ഏവ തു തേ വീര്യം പ്രകാശേദിതി ഭാർഗവ।
സുകന്യായാഃ പിതുശ്ചാസ്യ ലോകേ കീർതിഃ പ്രഥേദിതി ॥ 3-126-6 (20773)
അതോ മയൈതദ്വിഹിതം തവ വീര്യപ്രകാശനം।
തസ്മാൻപ്രസാദം കുരു മേ ഭവത്വേവം യഥേച്ഛസി ॥ 3-126-7 (20774)
ഏവമുക്തസ്യ ശക്രേണ ച്യവനസ്യ മഹാത്മനഃ।
സ മന്യുർവ്യഗമച്ഛീഘ്രം സുമോച ച പുരന്ദരം ॥ 3-126-8 (20775)
മദം ച വ്യഭജദ്രാജൻപാനേ സ്ത്രീഷു ച വീര്യവാൻ।
അക്ഷേഷു മൃഗയായാം ച പൂർവസൃഷ്ടം പുനഃ പുനഃ ॥ 3-126-9 (20776)
തദാ മദം വിനിക്ഷിപ്യ ശക്രം സന്തർപ്യ ചേന്ദുനാ।
അശ്വിഭ്യാം സഹിതാന്ദേവാന്യാജയിത്വാ ച തം നൃപം ॥ 3-126-10 (20777)
വിഖ്യാപ്യ വീര്യം ലോകേഷു സർവേഷു വദതാംവരഃ।
സുകന്യയാ സഹാരണ്യേ വിജഹാരാനുകൂലയാ ॥ 3-126-11 (20778)
തസ്യൈതദ്ദ്വിജസംഘുഷ്ടം സരോ രാജൻപ്രകാശതേ।
അത്രത്വം സഹ സോദര്യൈഃ പിതൃഡന്ദേവാംശ്ച തർപയ ॥ 3-126-12 (20779)
ഏതദ്ദൃഷ്ട്വാ മഹീപാല സികതാക്ഷം ച ഭാരത।
സൈന്ധവാരണ്യമാസാദ്യ കുല്യാനാം കുരു ദർശനം ॥ 3-126-13 (20780)
പുഷ്കരേഷു മഹാരാജ സർവേഷു ച ജലം സ്പൃശ।
സ്ഥാണോർമന്ത്രാണി ച ജപൻസിദ്ധിം പ്രാപ്സ്യസി ഭാരത ॥ 3-126-14 (20781)
സന്ധിർദ്വയോർനരശ്രേഷ്ഠ ത്രേതായാ ദ്വാപരസ്യ ച।
അയം ഹി ദൃശ്യതേ പാർഥ സർവപാപപ്രണാശനഃ।
അത്രോപസ്പൃശ ചൈവ ത്വം സർവപാപപ്രണാശനേ ॥ 3-126-15 (20782)
ആർചീകപർവതശ്ചൈവ നിവാസൌ വൈ മനീഷിണാം।
സദാഫലഃ സദാസ്രോതോ മരുതാം സ്താനമുത്തമം ॥ 3-126-16 (20783)
ചൈത്യാശ്ചൈതേ ബഹുവിധാസ്ത്രിദശാനാം യുധിഷ്ഠിര।
ഏതച്ചന്ദ്രമസസ്തീർഥമൃഷയഃ പര്യുപാസതേ।
വൈഖാനസപ്രഭൃതയോ വാലഖില്യാസ്തഥൈവ ച ॥ 3-126-17 (20784)
ശൃംഗാണി ത്രീണി പുണ്യാനി ത്രീണി പ്രസർവണാനി ച।
സർവാണ്യനുപരിക്രംയ യഥാകാമമുപസ്പൃശ ॥ 3-126-18 (20785)
ശാന്തനുശ്ചാത്ര രാജേന്ദ്ര ശുനകശ്ച നരാധിപഃ।
നരനാരായണൌ ചോഭൌ തപസ്തപ്ത്വാ ചിരം നൃപ।
സ്ഥാനം സനാതനം പ്രാപ്താവീശ്വരധ്യാനതത്പരൌ ॥ 3-126-19 (20786)
ഇഹ നിത്യാശ്രയാ ദേവാഃ പിതരശ്ച മഹർഷിഭിഃ।
ആർചീകപർവതേ തേപുസ്താന്യജസ്വ യുധിഷ്ഠിര ॥ 3-126-20 (20787)
ഇഹ തേ വൈ ചരൂൻപ്രാശ്നന്നൃഷയശ്ച വിശാംപതേ।
യമുനാ ചാക്ഷയസ്രോതാഃ കൃഷ്ണശ്ചേഹ തപോരതഃ ॥ 3-126-21 (20788)
യമൌ ച ഭീമസേനശ്ച കൃഷ്ണാ ചാമിത്രകർശന।
സർവേ ചാത്ര ഗമിഷ്യാമസ്ത്വയൈവ സഹ പാണ്ഡവ ॥ 3-126-22 (20789)
ഏതത്പ്രസ്രവണം പുണ്യമിന്ദ്രസ്യ മനുജേശ്വര।
യത്രധാതാ വിധാതാ ച വപരുണശ്ചോർധ്വമാഗതാഃ ॥ 3-126-23 (20790)
ഇഹ തേഽപ്യവസന്രാജഞ്ശാന്താഃ പരമധർമിണഃ।
മൈത്രാണാമൃജുബുദ്ധീനാമയം ഗിരിവരഃ ശുഭഃ ॥ 3-126-24 (20791)
ഏഷാ സാ യമുനാ രാജൻമഹർഷിഗണസേവിതാ।
നാനായജ്ഞചിതാ രാജൻപുണ്യാ പാപഭയാപഹാ ॥ 3-126-25 (20792)
അത്രരാജാ മഹേഷ്വാസോ മാന്ധാതാഽയജത സ്വയം।
സാഹദേവിശ്ച കൌന്തേയ സോമകോ ദദതാംവരഃ ॥ 3-126-26 (20793)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി തീർഥയാത്രാപർവണി ഷഡ്വിംശത്യധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 126 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-126-2 സൃക്കിണീ ഗല്ലഗർഭൌ ॥ 3-126-3 വചോ ബ്രഹ്മൻബ്രവീമി തേ ഇതി ക. പാഠഃ ॥ 3-126-15 സംപ്രതി കലിദ്വാപരസന്ധാവപി അത്രതീർഥേ ത്രേതാദ്വാപാരസന്ധിതുല്യഃ കാലേസ്തി। അത്രസ്നാതാനാം കലിസ്പർശോ നാസ്തീതി ഭാവഃ ॥ 3-126-16 സദാസ്രോതഃ സദാപ്രവാഹയുക്തം ॥ 3-126-18 ത്രീണി സൃംഗാണീതി ത്രികോണം വാരാണസീക്ഷേത്രം। ത്രീണി പ്രസ്രവണാനീതി ച പ്രയാഗം। ഏതാനി സർവാണി അനുപരിക്രംയ പ്രദക്ഷിണീകൃത്യ ॥ 3-126-20 തേപുസ്തപസ്രക്രുഃ ॥ 3-126-26 സാഹദേവിഃ സൃഞ്ജയപുത്രസ്യ പുത്രഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 127
॥ ശ്രീഃ ॥
3.127. അധ്യായഃ 127
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ലോമശേന യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി മാന്ധാതൃപദപ്രവൃത്തിനിമിത്തകഥനപൂർവകം മാന്ദാതൃചരിത്രകീർതനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-127-0 (20794)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 3-127-0x (2113)
മാന്ധാതാ രാജശാർദൂലസ്ത്രിഷു ലോകേഷു വിശ്രുതഃ।
കഥം ജാതോ മഹാബ്രഹ്മന്യൌവനാശ്വോ നൃപോത്തമഃ ॥ 3-127-1 (20795)
കഥം ചൈനാം പരാം ഖ്യാതിം പ്രാപ്തവാനമിതദ്യുതിഃ।
യസ്യ ലോകാസ്ത്രയോ വശ്യാ വിഷ്ണോരിവ മഹാത്മനഃ ॥ 3-127-2 (20796)
ഏതദിച്ഛാംയഹം ശ്രോതും ചരിതം തസ്യ ധീമതഃ।
`സത്യകീർതേർഹി മാന്ധാതുഃ കഥ്യമാനം ത്വയാഽനഘ' ॥ 3-127-3 (20797)
യഥാ മാന്ധാതൃശബ്ദശ്ച തസ്യ ശക്രസമദ്യുതേ।
ജൻമ ചാപ്രതിവീര്യസ് കുശലോ ഹ്യസി ഭാഷിതും ॥ 3-127-4 (20798)
ലോമശ ഉവാച। 3-127-5x (2114)
ശൃണുഷ്വാവഹിതോ രാജന്രാജ്ഞസ്തസ്യ മഹാത്മനഃ।
യഥാ മാന്ധാതൃശബ്ദോ വൈ ലോകേഷു പരിഗീയതേ ॥ 3-127-5 (20799)
ഇക്ഷ്വാകുവംശപ്രഭവോ യുവനാശ്വോ മഹീപതിഃ।
സോഽയജത്പൃഥിവീപാലഃ ക്രതുഭിർഭൂരിദക്ഷിണൈഃ ॥ 3-127-6 (20800)
അശ്വമേധസഹസ്രം ച പ്രാപ്യ ധർമഭൃതാംവരഃ।
അന്യൈശ്ച ക്രതുഭിർമുഖ്യൈരയജത്സ്വാപ്തദക്ഷിണൈഃ ॥ 3-127-7 (20801)
അനപത്യസ്തു രാജർഷിഃ സ മഹാത്മാ മഹാവ്രതഃ।
മന്ത്രിഷ്വാധായ തദ്രാജ്യം വനിത്യോ ബഭൂവ ഹ।
ശാസ്ത്രദൃഷ്ടേന വിധിനാ സംയോജ്യാത്മാനമാത്മവാൻ ॥ 3-127-8 (20802)
സ കദാചിന്നൃപോ രാജന്നുപവാസേന ദുഃഖിതഃ।
പിപാസാശുഷ്കഹൃദയഃ പ്രവിവേശാശ്രമം ഭൃഗോഃ ॥ 3-127-9 (20803)
താമേവ രാത്രിം രാജേന്ദ്ര മഹാത്മാ ഭൃഗുനന്ദനഃ।
ഇഷ്ടിം ചകാര സൌദ്യുംനേർമഹർഷിഃ പുത്രകാരണാത് ॥ 3-127-10 (20804)
സംഭൃതോ മന്ത്രപൂതേന വാരിണാ കലശോ മഹാൻ।
തത്രാതിഷ്ഠത രാജേന്ദ്ര പൂർവമേവ സമാഹിതഃ ॥ 3-127-11 (20805)
യത്പ്രാശ്യ പ്രസവേത്തസ്യ പത്നീ ശക്രസമം സുതം।
`തദ്വാരി വിഹിതം രാജന്യസ്മിന്നാസീത്സുസംസ്കൃതം'।
തം ന്യസ്യ വേദ്യാം കലശം സുഷുപുസ്തേ മഹർഷയഃ ॥ 3-127-12 (20806)
രാത്രിജാഗരണാച്ഛ്രാന്താൻസൌദ്യുംനിഃ സമതീത്യ താൻ।
ശുഷ്കകണ്ഠഃ പിപാസാർതഃ പാനീയാർഥീ ഭൃശം നൃപഃ।
തം പ്രവിശ്യാശ്രമം ശാന്തഃ പാനീയം സോഽഭ്യയാചത ॥ 3-127-13 (20807)
തസ്യ ശ്രാന്തസ്യ ശുഷ്കേണ കണ്ഠേന ക്രോശതസ്തദാ।
നാശ്രൌഷീത്കശ്ചന തദാ ശകുനേരിവ വാശതഃ ॥ 3-127-14 (20808)
തതസ്തം കലശം ദൃഷ്ട്വാ ജലപൂർണം സ പാർഥിവഃ।
അഭ്യദ്രവത വേഗേന പീത്വാ ചാംഭോ വ്യവാസൃജത് ॥ 3-127-15 (20809)
സ പീത്വാ ശീതലം തോയം പിപാസാർതോ മഹീപതിഃ।
നിർവാണമഗമദ്ധീമാൻസുസുഖീ ചാഭവത്തദാ ॥ 3-127-16 (20810)
തതസ്തേ പ്രത്യബുധ്യന്ത മുനയഃ സതപോധനാഃ।
നിസ്തോയം തം ച കലശം ദദൃശുഃ സർവ ഏവ തേ ॥ 3-127-17 (20811)
കസ്യ കർമേദമിതി തേ പര്യപൃച്ഛൻസമാഗതാഃ।
യുവനാശ്വോ മമേത്യേവം സത്യം സമഭിപദ്യത ॥ 3-127-18 (20812)
ന യുക്തമിതി തം പ്രാഹ ഭഗവാൻഭാർഗവസ്തദാ।
സുതാർഥം സ്ഥാപിതാ ഹ്യാപസ്തപസാ ചൈവ സംഭൃതാഃ ॥ 3-127-19 (20813)
മയാ ഹ്യത്രാഹിതം ബ്രഹ്മ തപ ആസ്ഥായ ദാരുണം।
പുത്രാർഥം തവ രാജർഷേ മഹാബലപരാക്രമ ॥ 3-127-20 (20814)
മഹാബലോ മഹാവീര്യസ്തപോബലസമന്വിതഃ।
യഃ ശക്രമപി വീര്യേണ ഗമയേദ്യമസാദനം ॥ 3-127-21 (20815)
അനേന വിധിനാ രാജൻമയൈതദുപപാദിതം।
അബ്ഭക്ഷണം ത്വയാ രാജന്ന യുക്തം കൃതമദ്യ വൈ ॥ 3-127-22 (20816)
ന ത്വദ്യ ശക്യമസ്മാഭിരേതത്കർതുമതോഽനയ്ഥാ।
നൂനം ദൈവകൃതം ഹ്യേതദ്യദേവം കൃതവാനസി ॥ 3-127-23 (20817)
പിപാസിതേന യാഃ പീതാ വിധിമന്ത്രപുരസ്കൃതാഃ।
ആപസ്ത്വയാ മഹാരാജ മത്തപോവീര്യസംഭൃതാഃ ॥ 3-127-24 (20818)
താഭ്യസ്ത്വമാത്മനാ പുത്രമീദൃശം ജനയിഷ്യസി।
വിധാസ്യാമോ വയം തത്ര തവേഷ്ടിം പരമാദ്ഭുതാം ॥ 3-127-25 (20819)
യഥാ ശക്രസമം പുത്രം ജനയിഷ്യസി വീര്യവാൻ।
`ന ച പ്രാണൈർമഹാരാജ വിയോഗസ്തേ ഭവിഷ്യതി' ॥ 3-127-26 (20820)
മാ ഖിദസ്ത്വം ഹി രാജേനദ്ര ദൈവം ഹി ബലവത്തരം'।
ഗർഭധാരണജം വാഽപി ന ഖേദം സമവാപ്സ്യസി ॥ 3-127-27 (20821)
തതോ വർഷശതേ പൂർണേ തസ്യ രാജ്ഞോ മഹാത്മനഃ।
വാമം പാർശ്വം വിനിർഭിദ്യ സുതഃ സൂര്യ ഇവ സ്ഥിതഃ ॥ 3-127-28 (20822)
നിശ്ചക്രാമ മഹാതേജാ ന ച തം മൃത്യുരാവിശത്।
യുവനാശ്വം നരപതിം തദദ്ഭുതമിവാഭവത് ॥ 3-127-29 (20823)
തതഃ ശക്രോ മഹാതേജാസ്തം ദിദൃക്ഷുരുപാഗമത്।
തതോ ദേവാ മഹേന്ദ്രം തമപൃച്ഛന്ധാസ്യതീതി കിം ॥ 3-127-30 (20824)
പ്രദേശിനീം തതോഽസ്യാസ്യേ ശക്രഃ സമഭിസന്ദധേ।
മാമയം ധാസ്യതീത്യേവം ഭാഷിതേ ചൈവ വജ്രിണാ।
മാന്ധാതേതി ച നാമാസ്യ ചക്രുഃ സേന്ദ്രാ ദിവൌകസഃ ॥ 3-127-31 (20825)
പ്രദേശിനീം ശക്രദത്താമാഖാദ്യ സ ശിശുസ്തദാ।
അവർധത മഹാതേജാഃ കിഷ്കൂന്രാജംസ്ത്ര്യോദശ ॥ 3-127-32 (20826)
വേദാസ്തം സധനുർവേദാ ദിവ്യാൻസ്ത്രാണി ചേശ്വരം।
ഉപതസ്ഥുർമഹാരാജം ധ്യാതമാത്രാണി സർവശഃ ॥ 3-127-33 (20827)
ധനുരാജഗവം നാമ ശരാഃ ശൃംഗോദ്ഭവാശ്ച യേ।
അഭേദ്യം കവചം ചൈവ സദ്യസ്തമുപശിശ്രിയുഃ ॥ 3-127-34 (20828)
സോഽഭിഷിക്തോ ഭഗവതാ സ്വയം ശക്രേണ ഭാരത।
ധർമേണ വ്യജയല്ലോകാംസ്ത്രീന്വിഷ്ണുരിവ വിക്രമൈഃ ॥ 3-127-35 (20829)
തസ്യാപ്രതിഹതം ചക്രം പ്രാവർതത മഹാത്മനഃ।
രത്നാനി ചൈവ രാജർഷിം സ്വയമേവോപതസ്ഥിരേ ॥ 3-127-36 (20830)
തസ്യേയം വസുസംപൂർണാ വസുധാ വസുധാധിപ।
തേനേഷ്ടം വിവിധൈര്യജ്ഞൈർബഹുഭിഃ സ്വാപ്തദക്ഷിണൈഃ ॥ 3-127-37 (20831)
ചിതചൈത്യോ മഹാതേജാ ധർമാൻപ്രാപ്യ ച പുഷ്കലാൻ।
ശക്രസ്യാർധാസനം രാജംʼല്ലബ്ധവാനമിതദ്യുതിഃ ॥ 3-127-38 (20832)
ഏകാഹ്നാ പൃഥിവീ തേന ധർമനിത്യേന ധീമതാ।
വിജിതാ ശാസനാദേവ സരത്നാകരപത്തനാ ॥ 3-127-39 (20833)
തസ്യ ചൈത്യൈർമഹാരാജ ക്രതൂനാം ദക്ഷിണാവതാം।
ചതുരന്താ മഹീ വ്യാപ്താ നാസീത്കിഞ്ചിദനാവൃതം ॥ 3-127-40 (20834)
തേന പദ്മസഹസ്രാണി ഗവാം ദശ മഹാത്മനാ।
ബ്രാഹ്മണേഭ്യോ മഹാരാജ ദത്താനീതി പ്രചക്ഷതേ ॥ 3-127-41 (20835)
തേന ദ്വാദശവാർഷിക്യാമനാവൃഷ്ട്യാം മഹാത്മനാ।
വൃഷ്ടം സസ്യവിവൃദ്ധ്യർഥം മിഷതോ വജ്രപാണിനഃ ॥ 3-127-42 (20836)
തേന സോമകുലോത്പന്നോ ഗാന്ധാരാധിപതിർമഹാൻ।
ശർജന്നിവ മഹാമേഘഃ പ്രമഥ്യ നിഹതഃ ശരൈഃ ॥ 3-127-43 (20837)
പ്രജാശ്ചതുർവിധാസ്തേന ത്രാതാ രാജൻകൃതാത്മനാ।
തേനാത്മതപസാ ലോകാസ്താപിതാശ്ചാതിതേജസാ ॥ 3-127-44 (20838)
തസ്യൈതദ്ദേവയജനം സ്ഥാനമാദിത്യവർചസഃ।
യസ്യ പുണ്യതമേ ദേശേ കുരുക്ഷേത്രേസ്യ മധ്യതഃ ॥ 3-127-45 (20839)
`തഥാ ത്വമപി രാജേന്ദ്ര മാന്ധാതേവ മഹീപതിഃ।
ധർമം കൃത്വാ മഹീം രക്ഷ സ്വർഗലോകം ഗമിഷ്യസി' ॥ 3-127-46 (20840)
ഏതത്തേ സർവമാഖ്യാതം മാന്ധാതുശ്ചരിതം മഹത്।
ജൻമ ചാഗ്ര്യം മഹീപാല യൻമാം ത്വം പരിപൃച്ഛസി ॥ 3-127-47 (20841)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-127-48x (2115)
ഏവമുക്തഃ സ കൌന്തേയോ ലോമശേന മഹർഷിണാ।
പപ്രച്ഛാനന്തരം ഭൂയഃ സോമകം പ്രതി ഭാരത ॥ 3-127-48 (20842)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി തീർഥയാത്രാപർവണി സപ്തവിംശത്യധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 127 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-127-1 യൌവനാശ്വോ യുവനാശ്വപുത്രഃ। യൌവനാശ്വിർനൃപോത്തമ ഇതി ക. പാഠഃ ॥ 3-127-8 ആത്മാനം ചിത്തം। ആത്മവാൻ ജിതചിത്തഃ। സംയോജ്യേഷ്ടദേവതയാ ഐവയം നീത്വാ ॥ 3-127-10 സൌദ്യുംനേഃ യുവനാശ്വസ്യ ॥ 3-127-14 വാശതഃ ശബ്ദം കുർവതഃ ॥ 3-127-16 നിർവാണം തപഃഫലം ॥ 3-127-25 ഇഷ്ടിമിച്ഛിതം ॥ 3-127-30 കിം ധാസ്യതി പാസ്യതി സ്തന്യാഭാവാത് ॥ 3-127-31 മാം ധാസ്യതി മാം ധാതാ। ധാതേതി ലുഡന്തസ്യ വ്യാഖ്യാനം ധാസ്യതീതി। പ്രദേശിനീം, തർജനീം ॥ 3-127-32 കിഷ്കൂൻ ഹസ്താൻ വിതസ്തീന്വാ ॥ 3-127-36 ചക്രമാജ്ഞാ 3-127-38 ചിതചൈത്യഃ കൃതചയനക്രതുഃ ॥ 3-127-41 പദ്മം ശതകോടയസ്തേഷാമപി സഹസ്രാണി ദശ ॥ 3-127-44 ചതുർവിധാഃ സുരനരതിര്യക്സ്ഥാവരാഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 128
॥ ശ്രീഃ ॥
3.128. അധ്യായഃ 128
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
സോമകനാമകേന രാജ്ഞാ ഭാര്യാശതോദ്ബാഹേപി ജ്യേഷ്ഠായാമേവ ജന്തുനാമകൈകാപത്യജനനം ॥ 1 ॥ പിപീലികാദഷ്ടസുതദുഃഖദർശനനിർവിണ്ണേന തേന രാജ്ഞാ ഋത്വിജംപ്രതി ബഹുപുത്രോത്പാദനോപായപ്രശ്നഃ ॥ 2 ॥ ഋത്വിജാ രാജാനംപ്രതി ജന്തോഃ പശൂകരണേന ഹോമേ തദ്വപാഘ്രാണനേന ഭാര്യാശതേ പുത്രശതജനനോക്തിഃ ॥ 3 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-128-0 (20843)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 3-128-0x (2116)
കഥംവീര്യഃ സ രാജാഽഭൂത്സോമകോ ദദതാംവരഃ।
കർമാണ്യസ്യ പ്രഭാവം ച ശ്രോതുമിച്ഛാമി തത്ത്വതഃ ॥ 3-128-1 (20844)
ലോമശ ഉവാച। 3-128-2x (2117)
യുധിഷ്ഠിരാസീന്നൃപതിഃ സോമകോ നാമ ധാർമികഃ।
തസ്യ ഭാര്യാശതം രാജൻസദൃശീനാമഭൂത്തദാ ॥ 3-128-2 (20845)
സ വൈ യത്നേന മഹതാ താസു പുത്രം മഹീപതിഃ।
കഞ്ചിന്നാസാദയാമാസ കാലേന മഹതാ ഹ്യപി ॥ 3-128-3 (20846)
കദാചിത്തസ് വൃദ്ധസ്യ യതമാനസ്യ ധീമതഃ।
ജന്തുർനാമ സുതസ്തസ്യ ജ്യേഷ്ഠായാം സമജായത ॥ 3-128-4 (20847)
തം ജാതം മാതരഃ സർവാഃ പരിവാര്യ സമാസതേ।
സതതം പൃഷ്ഠതഃ കൃത്വാ കാമഭോഗാന്വിശാംപതേ ॥ 3-128-5 (20848)
തതഃ പിപീലികാ ജന്തും കദാചിദദശത്സ്ഫിചി।
സ ദഷ്ടോ ഹ്യരുദദ്രാജംസ്തേന ദുഃഖേന ബാലകഃ ॥ 3-128-6 (20849)
തതസ്താ മാതരഃ സർവാഃ പ്രാക്രോശൻഭൃശദുഃഖിതാഃ।
പ്രവാര്യ ജനതും സഹസാ സ ശബ്ദസ്തുമുലോഽഭവത് ॥ 3-128-7 (20850)
തമാർതനാദം സഹസാ ശുശ്രാവ സ മഹീപതിഃ।
അമാത്യപർഷദോ മധ്യേ ഉപവിഷ്ടഃ സഹർത്വിജാ ॥ 3-128-8 (20851)
തതഃ പ്രസ്ഥാപയാമാസ കിമേതദിതി പാർഥിവഃ।
തസ്മൈ ക്ഷത്താ യഥാവൃത്തമാചചക്ഷേ സുതം പ്രതി ॥ 3-128-9 (20852)
ത്വരമാണഃ സ ചോത്ഥായ സോമകഃ സഹ മന്ത്രിഭിഃ।
പ്രവിശ്യാന്തഃപുരം പുത്രമാശ്വാസയദരിന്ദമഃ ॥ 3-128-10 (20853)
സാന്ത്വയിത്വാ തു തം പുത്രം നിഷ്ക്രംയാന്തഃപുരാന്നൃപഃ।
ഋത്വിജാ സഹിതോ രാജൻസഹാമാത്യ ഉപാവിശത് ॥ 3-128-11 (20854)
സോമക ഉവാച। 3-128-12x (2118)
ധിഗസ്ത്വിഹൈകപുത്രത്വമപുത്രത്വം വരം ഭവേത്।
നിത്യാതുരത്വാദ്ഭൂതാനാം ശോക ഏവൈകപുത്രതാ ॥ 3-128-12 (20855)
ഇദം ഭാര്യാശതം ബ്രഹ്മൻപരീക്ഷ്യസദൃശം പ്രഭോ।
പുത്രാർഥിനാ മയാ വോഢം ന താസാം വിദ്യതേ പ്രജാ ॥ 3-128-13 (20856)
ഏകഃ കഥഞ്ചിദുത്പന്നഃ പുത്രോ ജന്തുരയം മമ।
യതമാനാസു സർവാസു കിംനു ദുഃഖമതഃ പരം ॥ 3-128-14 (20857)
വയശ്ച സമതീതം മേ സഭാര്യസ്യം ദ്വിജോത്തമ।
ആസാം പ്രാണാഃ സമായത്താ മമ ചാത്രൈകപുത്രകേ ॥ 3-128-15 (20858)
സ്യാത്തു കർമ തഥാ യുക്തം യേന പുത്രശതം ഭവേത്।
മഹതാ ലഘുനാ വാഽപി കർമണാ ദുഷ്കരേണ വാ ॥ 3-128-16 (20859)
ഋത്വിഗുവാച। 3-128-17x (2119)
അസ്തി ചൈതാദൃശം കർമ യേന പുത്രശതം ഭവേത്।
യദി ശക്നോഷി തത്കർതുമഥ വക്ഷ്യാമി സോമക ॥ 3-128-17 (20860)
സോമക ഉവാച। 3-128-18x (2120)
കാര്യം വാ യദി വാഽകാര്യം യേന പുത്രശതം ഭവേത്।
കൃതമേവേതി തദ്വിദ്ധി ഭഗവാൻപ്രബ്രവീതു മേ ॥ 3-128-18 (20861)
ഋത്വിഗുവാച। 3-128-19x (2121)
യജസ്വ ജന്തുനാ രാജംസ്ത്വം മയാ വിതതേ ക്രതൌ।
തതഃ പുത്രശതം ശ്രീമദ്ഭവിഷ്യത്യചിരേണ തേ ॥ 3-128-19 (20862)
വപാര്യാ ഹൂയമാനായാം ധൂമമാഘ്രായ മാതരഃ।
തതസ്താഃ സുമഹാവീര്യാഞ്ജനയിഷ്യന്തി തേ സുതാൻ ॥ 3-128-20 (20863)
തസ്യാമേവ തു തേ ജന്തുർഭവിതാ പുനരാത്മജഃ।
ഉത്തരേ ചാസ്യ സൌവർണം ലക്ഷ്മ പാർശ്വേ ഭവിഷ്യതി ॥ 3-128-21 (20864)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി തീർഥയാത്രാപർവണി അഷ്ടാവിംശത്യധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 128 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-128-6 സ്ഫിചി കഠ്യാം ॥ 3-128-8 അമാത്യപർഷദോ മധ്യേ മന്ത്രിസഭാന്തഃ ॥ 3-128-9 ക്ഷത്താ ദൌവാരികഃ ॥ 3-128-19 ജന്തുനാ പശുഭൂതേന ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 129
॥ ശ്രീഃ ॥
3.129. അധ്യായഃ 129
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ഋത്വിക്ചോദനയാ സോമകേന രാജ്ഞാ ജന്തുനാമകപുത്രവപായാ ഹോമേ തദ്ഗന്ധാഘ്രാണനേന തദ്ഭാര്യാശതേ പുത്രശതോത്പത്തിഃ ॥ 1 ॥ ലോകാന്തരം ഗതേന സോമകേന ഋത്വിജാ സഹ തദ്ഭോഗ്യസ്വപുത്രഹനനജനാരകീയദുഃഖാനുഭവപൂർവകം തേന സഹൈവ സ്വീയസുകൃതകലോപഭോഗഃ ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-129-0 (20865)
സോമക ഉവാച। 3-129-0x (2122)
ബ്രഹ്മന്യദ്യദ്യഥാ കാര്യം തത്കുരുഷ്വ തഥാതഥാ।
പുത്രകാമതയാ സർവങ്കരിഷ്യാമി വചസ്തവ ॥ 3-129-1 (20866)
ലോമശ ഉവാച। 3-129-2x (2123)
തതഃ സ യാജയാമാസ സോമകം തേന ജന്തുനാ।
മാതരസ്തു ബലാതപുത്രമപാകാർഷുഃ കൃപാന്വിതാഃ ॥ 3-129-2 (20867)
ഹാ ഹതാഃ സ്മേതി വാശന്ത്യസ്തീവ്രശോകസമാഹതാഃ।
തം മാതരഃ പ്ത്യകർഷൻഗൃഹീത്വാ ദക്ഷിണേ കരേ ॥ 3-129-3 (20868)
സവ്യേ പാണൌ ഗൃഹീത്വാ തു യാജകോപി സ്മ കർഷതി।
കുരരീണാമിവാർതാനാമപാകൃഷ്യ തു തം സുതം ॥ 3-129-4 (20869)
വിശസ്യ ചൈനം വിധിവദ്വപാമസ്യ ജുഹാവ സഃ।
വപായാം ഹൂയമാനായാം ഗന്ധമാഘ്രായ മാതരഃ ॥ 3-129-5 (20870)
ആർതാ നിപേതുഃ സഹസാ പൃഥിവ്യാം കുരുനന്ദന।
സർവാശ്ച ഗർഭാനലബംസ്തതസ്താഃ പാർഥിവാംഗനാഃ ॥ 3-129-6 (20871)
തതോ ദശസു മാസേഷു സോമകസ്യ വിശാംപതേ।
ജജ്ഞേ പുത്രശതം പൂർണം താസു സർവാസു ഭാരത ॥ 3-129-7 (20872)
ജന്തുർജ്യേഷ്ഠഃ സമഭവജ്ജനിത്ര്യാമേവ പൂർവവത്।
സ താസാമിഷ്ട ഏവാസീന്ന തഥാഽന്യേ നിജാഃ സുതാഃ ॥ 3-129-8 (20873)
തച്ച ലക്ഷണമസ്യാസീത്സൌവർണം പാർശ്വ ഉത്തരേ।
തസ്മിൻപുത്രശതേ ചാഗ്ര്യഃ സ ബഭൂവ ഗുണൈരപി ॥ 3-129-9 (20874)
തതഃ സ ലോകമഗമത്സോമകസ്യ ഗുരുഃ പരം।
അന്വക്ഷമേവ പശ്ചാത്തു സോമകോപ്യഗമത്പരം ॥ 3-129-10 (20875)
അഥ തം നരകേ ഘോരേ പച്യമാനം ദദർശ സഃ।
തമപൃച്ഛത്കിമർഥം ത്വം നരകേ പച്യസേ ദ്വിജ ॥ 3-129-11 (20876)
തമബ്രവീദ്ഗുരുഃ സോഽഥ പച്യമാനോഽഗ്നിനാ ഭൃശം।
ത്വം മയാ യാജിതോ രാജംസ്തസ്യേദം കർമണഃ ഫലം ॥ 3-129-12 (20877)
ഏതച്ഛ്രുത്വാ സ രാജർഷിർധർമരാജമഥാബ്രവീത്।
അഹമത്ര പ്രവേക്ഷ്യാമി മുച്യതാം മമ യാജകഃ ॥ 3-129-13 (20878)
മത്കൃതേ ഹി മഹാഭാഗഃ പച്യതേ നരകാഗ്നിനാ।
`സോഹമാത്മാനമാധാസ്യേ നരകേ മുച്യതാം ഗുരുഃ' ॥ 3-129-14 (20879)
ധർമ ഉവാച। 3-129-15x (2124)
നാന്യ കർതുഃ ഫലം രാജന്നുപഭുങ്ക്തേ കദാചന।
ഇമാനി തവ ദൃശ്യന്തേ ഫലാനി വദതാംവര ॥ 3-129-15 (20880)
സോമക ഉവാച। 3-129-16x (2125)
പുണ്യാന്ന കാമയേ ലോകാനൃതേഽഹം ബ്രഹ്മവാദിനം।
ഇച്ഛാംയഹമനനൈവ സഹ വസ്തും സുരാലയേ ॥ 3-129-16 (20881)
നരകേ വാ ധർമരാജ കർമണാഽസ്യ സമോ ഹ്യഹം।
പുണ്യാപുണ്യഫലം ദേവ സമമസ്ത്വാവയോരിദം ॥ 3-129-17 (20882)
ധർമരാജ ഉവാച। 3-129-18x (2126)
യദ്യേവമീപ്സിതം രാജൻഭുംഖാസ്യ സഹിതഃ ഫലം।
തുല്യകാലം സഹാനേന പശ്ചാത്പ്രാപ്സ്യസി സദ്ഗതിം ॥ 3-129-18 (20883)
ലോമശ ഉവാച। 3-129-19x (2127)
സ ചകാര തഥാ സർവം രാജാ രാജീവലോചനഃ।
ക്ഷീണപാപശ്ച തസ്മാത്സ വിമുക്തോ ഗുരുണാ സഹ ॥ 3-129-19 (20884)
ലേഭേ കാമാഞ്ശുഭാന്രാജൻകർമണാ നിർജിതാൻസ്വയം।
സഹ തേനൈവ വിപ്രേണ ഗുരുണാ സ ഗുരുപ്രിയഃ ॥ 3-129-20 (20885)
ഏഷ തസ്യാശ്രമഃ പുണ്യോ യ ഏഷോഗ്രേ വിരാജതേ।
ക്ഷാന്ത ഉഷ്യാത്ര ഷഡ്രാത്രം പ്രാപ്നോതി സുഗതിം നരഃ ॥ 3-129-21 (20886)
ഏതസ്മിന്നപി രാജേന്ദ്ര വത്സ്യാമോ വിഗതജ്വരാഃ।
ഷഡ്രാത്രം നിയതാത്മാനഃ സ·ജ്ജീഭവ കുരൂദ്വഹ ॥ 3-129-22 (20887)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി തീർഥയാത്രാപർവണി ഏകോനത്രിംശദധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 129 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-129- വാശന്ത്യഃ ക്രോശന്ത്യഃ ॥ 3-129- വപാം ദേഹാന്തർഗതമപൂപാകാരം മാസം ॥ 3-129- ലക്ഷണം ചിഹ്നം ॥ 3-129- സോമകസ്യ ഋത്വിഗിതി ശേഷഃ ॥ 3-129- ക്ഷാന്തഃ ക്ഷമാവാൻ। ഉഷ്യ ഉഷിത്വാ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 130
॥ ശ്രീഃ ॥
3.130. അധ്യായഃ 130
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
യുധിഷ്ഠിരേണ മാർകണ്ഡേയാശ്രമഗമനം ॥ 1 ॥ ലോമശേന യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി സംഗ്രഹേണ മാർകണ്ഡേയചരിത്രകഥനം ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-130-0 (20888)
`വൈശംപായന ഉവാച। 3-130-0x (2128)
സോമകസ്യാശ്രമേ പുണ്യേ ധർമരാജോ യുധിഷ്ഠിരഃ।
ഷഡ്രാത്രമുഷ്യ നിയതോ ഭ്രാത്രാദിഭിരരിന്ദമഃ।
തസ്മാന്നിർഗംയ സഹസാ ദിശം പ്രായാത്തഥോത്തരാം ॥ 3-130-1 (20889)
ബഹുദൂരം തതോ ഗത്വാ വനം തത്ര മനോഹരം।
ബഹുപഷ്പഫലാകീർണം മഹാനദ്യുപശോഭിതം ॥ 3-130-2 (20890)
ദൃഷ്ട്വാ പപ്രച്ഛ രാജാഽസൌ ലോമശം മുനിസത്തമം।
കിമിദം ദൃശ്യതേ രംയം വനം ബഹുമൃഗദ്വിജം ॥ 3-130-3 (20891)
ബഹുപുഷ്പഫലോപേതം മുനിസംഘൈർനിഷേവിതം।
സ്രവന്ത്യാ ച സമായുക്തം മഹത്യാ പുണ്യതോയയാ ॥ 3-130-4 (20892)
ഋഷീണാമാശ്രമാഃ പുണ്യാ ദൃശ്യന്തേ വിവിധാ മുനേ।
കസ്യായമാശ്രമഃ പുണ്യഃ കസ്യേമേ മുനയോഽമലാഃ।
ഏതദിച്ഛാംയഹം ശ്രോതും വദ ത്വം വദതാംവര ॥ 3-130-5 (20893)
ലോമശ ഉവാച। 3-130-6x (2129)
ശൃണു രാജേനദ്ര ഭദ്രം തേ വനസ്യാസ്യ പുരാതനം।
വൃത്താന്തം നിഖിലേനാദ്യ പ്രോച്യമാനം മയാഽനഘ ॥ 3-130-6 (20894)
മൃകണ്ഡുപുത്രോ മേധാവീ മാർകണ്ഡേയോ മഹാമുനിഃ।
ബാല ഏവ മഹാബുദ്ധിഃ സർവവിദ്യാവിശാരദഃ ॥ 3-130-7 (20895)
മാതാപിത്രോഃ പ്രിയം കുർവംസ്തപോർഥം വനമാവിശത്।
അത്രാശ്രമപദം കൃത്വാ തപസ്തേപേ സുദാരുണം ॥ 3-130-8 (20896)
ഗ്രീഷ്മേ പഞ്ചതപാ ഭൂത്വാ വർഷാസ്വാകാശസംശ്രയഃ।
ജലസ്ഥഃ ശിശിരേ യോഗീ ബഹുകാലമവർതത ॥ 3-130-9 (20897)
ഊർധ്വബാഹുർനിരാലംബഃ പാദാംഗുഷ്ഠാഗ്രവിഷ്ഠിതഃ।
ജിതേന്ദ്രിയോ ജിതപ്രാണശ്ചിന്തയന്ദൃഢമവ്യയം।
അനാഹാരോ ജിതക്രോധശ്ചിരമേവമവർതത ॥ 3-130-10 (20898)
ഏതസ്മിന്നന്തരേ രാജന്നനാവൃഷ്ടിഃ സുദാരുണാ।
സംഭൂതാ സർവസംഹർത്രീ തയാ ദഗ്ധം ചരാചരം ॥ 3-130-11 (20899)
അനാവൃഷ്ട്യാം പ്രവൃത്തായാം സർവേ ച നിധനം ഗതാഃ।
കേചിദന്യേ മഹാത്മാനോ മുനയോ ദ്വിജപുംഗവാഃ ॥ 3-130-12 (20900)
ബ്രാഹ്മണാഃ ക്ഷത്രിയാ വൈശ്യാഃ ശൂദ്രാ സർവാശ്ച യോഷിതഃ।
പശുപക്ഷിമൃഗാഃ സർവേ ക്ഷുത്പിപാസാസമാകുലാഃ।
കൃശാഃ ശുഷ്കോഷ്ഠകണ്ഠാശ്ച ശ്രാന്താ ഭ്രാന്താ വിചേതസഃ ॥ 3-130-13 (20901)
കേനചിത്പുണ്യശേഷേണ മാർകണ്ഡേയസ്യ ധീമതഃ।
ആശ്രമം ശനകൈഃ പ്രാപ്താ മൂർച്ഛിതാഃ സഹസാഽപതൻ ॥ 3-130-14 (20902)
സമാധിവിരതോ യോഗീ മാർകണ്ഡേയോ മഹാതപാഃ।
തദ്വനം നിബിഡം ദൃഷ്ട്വാ ജനൈഃ ക്ഷുത്തൃട്സമാകലൈഃ ॥ 3-130-15 (20903)
ദയാർദ്രഹൃദയോ യോഗീ ശിവം ധ്യാത്വാ ഹൃദംബുജേ।
തേഷാം സംരക്ഷണാർഥായ വേദഗന്ധിസ്വരേണ സഃ।
ആജുഹാവ തദാ ഗംഗാം തപോയോഗേന ഭാരത ॥ 3-130-16 (20904)
ഗംഗാ സമാഗതാ ശീഘ്രം തേനാഹൂതാഽതിപാവനാ।
നാംനാ വേദനദീത്യേവ പ്രഖ്യാതാ ലോകപാവനാ ॥ 3-130-17 (20905)
പർജന്യശ്ച സമാഹൂതഃ സുഖം വർഷതി ഭാരത।
സസ്യാനി ച സമൃദ്ധാനി ഫലമൂലാന്യനേകശഃ।
സംഭൂതാന്യത്രരാജേനദ്ര സർവേ തേ രക്ഷിതാ ജനാഃ ॥ 3-130-18 (20906)
മാർകണ്ഡേയം പ്രശംസന്തോ ജനാഃ സർവേ ദ്വിജാത്തയഃ।
ചിരം സുഖമവർതന്ത തേന സംരക്ഷിതാ നൃപ ॥ 3-130-19 (20907)
ഏവം വിധായ രക്ഷാം സ സർവേഷാം പുണ്യകർമണാം।
പുനശ്ചചാര ച തപഃ പരമേശ്വരതുഷ്ടയേ ॥ 3-130-20 (20908)
ഏവം ബഹുതിഥേ കാലേ പ്രാദുരാസീൻമഹേശ്വരഃ ॥ 3-130-21 (20909)
ദൃഷ്ട്വാ ച സർവദേവേശം ചന്ദ്രമൌലിമുമാപതിം।
ബ്രഹ്മവിഷ്ണ്വാദിഭിർദേവൈഃ സിദ്ധവിദ്യാധരോരഗൈഃ ॥ 3-130-22 (20910)
ഗന്ധർവയക്ഷപ്രവരൈഃ സകിന്നരപതത്രിഭിഃ।
സ്തൂയമാനം മഹാദേവമവ്യയം നിഷ്കലം ശിവം।
പ്രണനാമ മുനിർഭക്ത്യാ സാഷ്ടാംഗം ച പുനഃ പുനഃ ॥ 3-130-23 (20911)
പ്രണംയോത്ഥായ സഹസാ ബദ്ധാഞ്ജലിപുടോ മുനിഃ।
തുഷ്ടാവ വിവിധൈഃ സ്തോത്രൈർമഹാദേവം ജഗത്പതിം ॥ 3-130-24 (20912)
തമുവാച മഹാദേവോ മാർകണ്ഡേയം മഹാമുനിം।
വരം വരയ ഭദ്രം തേ വരദോസ്മി മുനേ തവ ॥ 3-130-25 (20913)
ഏവം സംബോധിതസ്തേന ശിവേന പരമാത്മനാ।
സഗദ്ഗദമിദം വാക്യമുവാച പരമേശ്വരം ॥ 3-130-26 (20914)
നാന്യം വരം വൃണേ ശംഭോ ---ത്വത്പാദപങ്കജേ।
ഭക്തിംഹ്യനന്യസുലഭാം സ്വ വ്യഭിചാരിണീം ॥ 3-130-27 (20915)
ഏവമുക്തോഽഥ മുനിനാ ഭരതഗീശ്വരേശ്വരഃ।
പുനരേവാബ്രവീദ്വാക്യം മാർകണ്ഡേയ മഹാമുനിം ॥ 3-130-28 (20916)
സംയഗാരാധിതഃ പിത്രാ തവ പുത്രാർഥമാദരാത് ॥ 3-130-29 (20917)
ശതായുർനിർഗുണഃ പുത്രഃ ശുഭഃ ഷോഡശവാർഷികഃ।
ഉഭയോരന്യമിച്ഛ ത്വമിത്യുക്തഃ സോഽബ്രവീച്ച മാം ॥ 3-130-30 (20918)
നിർഗുണോ മാസ്തു ദേവേശ ശതായുഃ ഷോഡശാബ്ദകഃ।
സുഗുണോഽസ്തു സുതോ മേഽദ്യ ഇതി പിത്രാവൃത പുരാ ॥ 3-130-31 (20919)
ത്വയാ തപ്തേന തപസാ തോഷിതോഽഹം ഭൃശം മുനേ।
ദീർഘമായുർമയാ ദത്തം മൃത്യുശ്ച പ്രതിഷേധിതഃ ॥ 3-130-32 (20920)
ഇത്യുക്ത്വാ ഭഗവാനീശസ്തത്രൈവാന്തരധീയത।
തസ്യായമാശ്രമഃ പുണ്യസ്തസ്യേമേ മുനയോഽമലാഃ ॥ 3-130-33 (20921)
അത്രൈകരാത്രമുഷിതാഃ സർവേ മൃത്യും തരന്തി വൈ।
അത്രൈവ ഭരതശ്രേഷ്ഠ പ്രയതോ വസ ഭൂമിപ' ॥ 3-130-34 (20922)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി തീർഥയാത്രാപർവണി ത്രിംശദധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 130 ॥
അരണ്യപർവ - അധ്യായ 131
॥ ശ്രീഃ ॥
3.131. അധ്യായഃ 131
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ലോമശേന യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി നാനാതീർഥമഹിമാനുവർണനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-131-0 (20923)
ലോമശ ഉവാച। 3-131-0x (2130)
അസ്മിൻകില സ്വയം രാജന്നിഷ്ടവാന്വൈ പ്രജാപതിഃ।
സത്രമിഷ്ടീകൃതം നാമ പുരാ വർഷസഹസ്രികം ॥ 3-131-1 (20924)
അംബരീഷശ്ച നാഭാഗ ഇഷ്ടവാന്യമുനാമനു।
യത്രേഷ്ട്വാ ദശപദ്മാനി സദസ്യേഭ്യോഽഭിസൃഷ്ടവാൻ ॥ 3-131-2 (20925)
യജ്ഞൈശ്ച തപസാ ചൈവ പരാം സിദ്ധിമവാപ സഃ।
ദേശശ്ച നാഹുഷസ്യായം യ·ജ്വനഃ പുണ്യകർമണഃ ॥ 3-131-3 (20926)
സാർവഭൌമസ്യ കൌന്തേയ യയാതേരമിതൌജസഃ।
സ്പർധമാനസ്യ ശക്രേണ തസ്യേദം യജ്ഞവാസ്ത്വിഹ ॥ 3-131-4 (20927)
പശ്യ നാനാവിധാകാരൈരഗ്നിഭിർനിചിതാം മഹീം।
മജ്ജന്തീമിവ ചാക്രാന്താം യയാതേര്യജ്ഞകർമഭിഃ ॥ 3-131-5 (20928)
ഏഷാ ശംയേകപത്രാ സാ ശകടം ചൈതദുത്തമം।
പശ്യ രാമഹ്രദാനേതാൻപശ്യ നാരായണാശ്രമം ॥ 3-131-6 (20929)
ഏതച്ചർചീകപുത്രസ്യ യോഗൈർവിചരതോ മഹീം।
പ്രസർപണം മഹീപാല രൌപ്യായാമമിതൌജസഃ ॥ 3-131-7 (20930)
അത്രാനുവംശം പഠതഃ ശൃണു മേ കുരുനന്ദന।
ഉലൂഖലൈരാഭരണൈഃ പിശചീ യദഭാഷത ॥ 3-131-8 (20931)
യുഗന്ധരേ ദധി പ്രാശ്യ ഉഷിത്വാ ചാച്യുതസ്ഥലേ।
തദ്വദ്ഭൂതലയേ സ്നാത്വാ സപുത്രാ വസ്തുമർഹസി ॥ 3-131-9 (20932)
ഏകരാത്രമുവിത്വേഹ ദ്വിതീയം യദി വത്സ്യസി।
ഏതദ്വൈ തേ ഗദേവാവൃത്തം രാത്രൌ വൃത്തമിതോഽന്യഥാ ॥ 3-131-10 (20933)
അദ്യ ചാത്ര നിവത്സ്യാമഃ ക്ഷപാം ഭരതസത്തമ।
ദ്വാരമേതത്തു കൌന്തേയ കുരുക്ഷേത്രസ്യ ഭാരത ॥ 3-131-11 (20934)
അത്രൈവ നാഹുഷോ രാജാ രാജൻക്രതുഭിരിഷ്ടവാൻ।
യയാതിർബഹുരത്നൌർഘര്യത്രേന്ദ്രോ മുദമഭ്യഗാത് ॥ 3-131-12 (20935)
ഏതത്പ്ലക്ഷാവതരണം യമുനാതീർഥമുത്തമം।
ഏതദ്വൈ നാകപൃഷ്ഠസ്യ ദ്വാരമാഹുർമനീഷിണഃ ॥ 3-131-13 (20936)
അത്രസാരസ്വതൈര്യജ്ഞൈരീജാനാഃ പരമർഷയഃ।
യൂപോലൂഖലികാസ്താത ഗച്ഛന്ത്യവഭൃഥപ്ലവം ॥ 3-131-14 (20937)
അത്രവൈ ഭരതോ രാജാ രാജൻക്രതുഭിരിഷ്ടവാൻ।
ഹയമേധേന യജ്ഞേന മേധ്യമശ്വമവാസൃജത് ॥ 3-131-15 (20938)
അസകൃത്കൃഷ്ണസാരംഗം ധർമേണാപ്യ ച മേദിനീം।
അത്രൈവ പുരുഷവ്യാഘ്ര മരുത്തഃ സത്രമുത്തമം।
പ്രാപ ചൈവർഷിമുഖ്യേന സംവർതേനാഭിപാലിതഃ ॥ 3-131-16 (20939)
അത്രോപസ്പൃശ്യ രാജേന്ദ്ര സർവാല്ലോംʼകാൻപ്രപശ്യതി।
പൂയതേ ദുഷ്കൃതാച്ചൈവ അത്രാപി സമുപസ്പൃശ ॥ 3-131-17 (20940)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-131-18x (2131)
തത്ര സഭ്രാതൃകഃ സ്നാത്വാ സ്തൂയമാനോ മഹർഷിഭിഃ।
ലോമശം പാണ്ഡവശ്രേഷ്ഠ ഇദം വചനമബ്രവീത് ॥ 3-131-18 (20941)
സർവാംʼല്ലോകാൻപ്രപശ്യാമി തപസാ സത്യവിക്രമ।
ഇഹസ്തഃ പാണ്ഡവശ്രേഷ്ഠം പശ്യാമി ശ്വേതവാഹനം ॥ 3-131-19 (20942)
ലോമശ ഉവാച। 3-131-20x (2132)
ഏവമേതൻമഹാബാഹോ പശ്യന്തി പരമർഷയഃ।
ഇഹ സ്നാത്വാ തപോയുക്താംസ്ത്രീല്ലോംʼകാൻസചരാചരാൻ ॥ 3-131-20 (20943)
സരസ്വതീമിമാം പുണ്യാം പുണ്യൈകശരണാവൃതാം।
യത്ര സ്നാത്വാ നരശ്രേഷ്ഠ ധൂതപാപ്മാ ഭവിഷ്യസി ॥ 3-131-21 (20944)
ഇഹ സാരസ്വതൈര്യജ്ഞൈരിഷ്ടവന്തഃ സുരർഷയഃ।
ഋഷയശ്ചൈവ കൌന്തേയ തഥാ രാജർഷയോപി ച ॥ 3-131-22 (20945)
വേദീ പ്രജാപതേരേഷാ സമന്താത്പഞ്ചയോജനാ।
കുരോർവൈ യജ്ഞശീലസ്യ ക്ഷേത്രമേതൻമഹാത്മനഃ ॥ 3-131-23 (20946)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി തീർഥയാത്രാപർവണി ഏകത്രിംശദധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 131 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-131-2 അഭിസൃഷ്ടവാൻ ദത്തവാൻ ॥ 3-131-4 യജ്ഞവാസ്തു യജ്ഞഭൂമിഃ। ഇഹ അസ്മിന്വാസ്തുനി। ഇദമുത്തരാന്വയി ॥ 3-131-5 അഗ്നിഭിരഗ്നിസ്ഥാപനാർഥൈരിഷ്ടകാരചിതൈഃ സ്ഥണ്ഡിലൈഃ ॥ 3-131-6 ശമീ ആമിക്ഷാർഥം ദധ്യുത്പാദനാർഥമാനീതാ ശമീശാഖാ। ഏകപത്രാ ശാതിതപത്രാ ॥ 3-131-7 പ്രസർപണം സഞ്ചാരഭൂമിഃ। രൌപ്യായാം രൂപ്യവത് ശ്വേതവർണായാം സ്ഥത്യാം നദ്യാം വാ। സാമീപ്യേ സപ്തമീ। പ്രസർപണം തീർഥമിത്യന്യേ ॥ 3-131-8 അനുവംശം പരംപരാഗതമാഖ്യാനശ്വോകം। ഉലൂഖലൈരിതി। ഉലൂഖലസദൃശാനി സ്ത്രീണാം കർണാഭരണാനി ഭവന്തീതി സ്വയമുലൂലൈരേവാഭരണൈര്യുക്താസതീതി ശേഷഃ। ഏതേന വികൃതവേഷത്വം പിശാച്യാഃ ॥ 3-131-9 യുഗന്ധരേ പയഃ പ്രാശ്യേതി ധ. പാഠഃ। ഉക്തം ഭാഷണമേവാഹ ദ്വാഭ്യാം യുഗന്ധര ഇതി। അസ്മിംസ്തീർഥേ സപുത്രാ ബ്രാഹ്മണീ സ്നാതുമാഗതാ താം പ്രതി പിശാചീ വദതി। ത്വയാ യുഗന്ധരേ പർവതേ ദേശേ വാ ദധിപ്രാശനം കൃതം। തത്രോഷ്ട്രീക്ഷീരം ഗർദഭ്യാദിക്ഷീരം ച ദധി ക്രിയതേ। തഥാ അച്യുതസ്ഥലാഖ്യേ സങ്കരജാനാം ഗ്രാമേ വാസശ്ച കൃതഃ। തഥാ ഭൂതിലയാഖ്യേ ദസ്യുഗ്രാമേഽഗ്നിദഗ്ധാനാം മൃതാനാം ക്ഷേപണം യസ്യാം നദ്യാം ക്രിയതേ തസ്യാം സ്നാതാസി। അതോ ദോഷത്രയവതീ ത്വം। ഏതത്കരണേ രഹി പ്രായശ്ചിത്തം ധർമശാസ്ത്രേ പ്രസിദ്ധം। ഔഷ്ട്രമൈകശഫം ക്ഷീരം സുരാതുല്യമിതി। സംസൃജ്യ സങ്കരൈഃ സാർധം പ്രാജാപത്യം വ്രതം ചരേദിതി। പ്രോഷ്യഭൂതിലയേ വിപ്രഃ പ്രാജാപത്യം വ്രതം ചരേദിതി ച। തച്ച ത്വയാ ന കൃതമതഃ കഥമത്ര വസ്തുമിച്ഛസി। ദോഷവതാമിഹ തീർഥേ വാസോ ദുർലഭ ഇത്യർഥഃ। ഏവം പിശാചീവാക്യം ശ്രുത്വാപി സാ ബ്രാഹ്മണീ തത്ര സ്നാനാദികം കൃതവതീ। തതസ്തയാ രാക്ഷസ്യാ തസ്യാ ഘടപിഠരാദികം നാശിതം। ഉക്തഞ്ച। ഏതത്തവ ദിവാവൃത്തം രാത്രൌ വൃത്തം തു ദ്രക്ഷ്യസീതി। വൃത്തം ജാതം। രാത്രൌ തു തവ പുത്രമപി നാശയിഷ്യാമീതി ഭാവഃ। അഥാപി ദ്വിതീയാം രാത്രിം വസ്തുമിച്ഛസി ചേത്തവ ഭൂയാംസമപകാരം കരിഷ്യാമീതി യുഗന്ധരാദിദേശത്രയനിന്ദാപരത്വേന വ്യാഖ്യാ ॥ 3-131-10 ത്വം തു അബ്രഹ്മവിത് ഏകരാത്രമേവാത്ര വസ്തും യോഗ്യാ। യദി ദ്വിതീയാം വസ്തുമിച്ഛസി തർഹി തേ തവ ഏതത് മദീയം വൃത്തം ഭവിഷ്യതി മദ്വത് പിശാചീ ഭൂത്വാത്ര സ്നാനം ന ലപ്സ്യസേ। ഏതദിതി സ്വവൃത്തസ്യാഭിനീയ പ്രദർശനം। ദ്വിതീയദിനവാസസ്യൈവൈതത്ഫലം। ദ്വിതീയരാത്രിവാസേ തും ഇതോന്ഥാ അഹല്യാദിവൻമോഹപ്രാപ്ത്യാ ശിലാഭാവോ ഭവിഷ്യതി। തേന തീർഥദർശനമപി ന ലപ്സ്യസേ ഇതി ॥ 3-131-13 ഏതത്പ്ലക്ഷവടം നാമേതി ക. പാഠഃ ॥ 3-131-14 ദന്തോലൂഖലിനസ്തത്രേതി ക. പാഠഃ। സാരസ്വതൈർബ്രാഹ്മണൈഃ ഋത്വിഗ്ഭിര്യജ്ഞൈരീജാനാഃ യൂപോലൂഖലികാഃ യൂപാൻ ഉലൂഖലാനി ച യജ്ഞസാധനാന്യാദദതേ യൂപോലൂഖലികാഃ ॥ 3-131-16 കൃഷ്ണസാരംഗം കൃഷ്ണഹരിണസദൃശം ശ്യാമകർണമിത്യർഥഃ ॥ 3-131-21 തീർഥാന്തരമാഹ സരസ്വതീതി। പശ്യൈകശരണാവൃതാമിതി ക. പാഠഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 132
॥ ശ്രീഃ ॥
3.132. അധ്യായഃ 132
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ലോമശേന യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി സരസ്വത്യാദിമാഹാത്ംയകഥനം ॥ 1 ॥ തഥാ ശ്യേനകപോതോപാഖ്യാനകഥനാരംഭഃ ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-132-0 (20947)
ലോമശ ഉവാച। 3-132-0x (2133)
ഇഹ മർത്യാസ്തനൂസ്ത്യക്ത്വാ സ്വർഗം ഗച്ഛന്തി ഭാരത।
മർതുകാമാ നരാ രാജന്നിഹായാന്തി സഹസ്രശഃ ॥ 3-132-1 (20948)
ഏവമാശീഃ പ്രയുക്താ ഹി ദക്ഷേണ യജതാ പുരാ।
ഇഹ യേ വൈ മരിഷ്യന്തി തേ വൈ സ്വർഗജിതോ നരാഃ ॥ 3-132-2 (20949)
ഏഷാ സരസ്വതീ രംയാ ദിവ്യാ ചൌഘവതീ നദീ।
ഏതദ്വിനശനം നാമ സരസ്വത്യാ വിശാംപതേ ॥ 3-132-3 (20950)
ദ്വാരം നിഷാദരാഷ്ട്രസ്യ യേഷാം ദോഷാത്സരസ്വതീ।
പ്രവിഷ്ടാ പൃഥിവീം വീര മാ നിഷാദാ ഹി മാം വിദുഃ ॥ 3-132-4 (20951)
ഏഷ വൈ ചമസോദ്ഭേദോ യത്ര ദൃശ്യാ സരസ്വതീ।
യത്രൈനാമഭ്യവർതന്ത ദിവ്യാഃ പുണ്യാഃ സമുദ്രഗാഃ ॥ 3-132-5 (20952)
ഏതത്സിന്ധോർമഹത്തീർഥം യത്രാഗസ്ത്യമരിന്ദമ।
ലോപാമുദ്രാ സമാഗംയ ഭർതാരമവൃണീത വൈ ॥ 3-132-6 (20953)
ഏതത്പ്രകാശതേ തീർഥം പ്രഭാസം ഭാസ്കരദ്യുതേ।
ഇന്ദ്രസ്യ ദയിതം പുണ്യം പവിത്രം പാപനാശനം ॥ 3-132-7 (20954)
ഏതദ്വിഷ്ണുപദം നാമ ദൃശ്യതേ തീർഥമുത്തമം।
ഏഷാം രംയാ വിപാശാ ച നദീ പരമപാവനീ ॥ 3-132-8 (20955)
അത്ര വൈ പുത്രശോകേന വസിഷ്ഠോ ഭഗവാനൃഷിഃ।
ബദ്ധ്വാഽത്മാനം നിപതിതോ വിപാശഃ പുനരുത്ഥിതഃ ॥ 3-132-9 (20956)
കാശ്മീരമണ്ഡലം ചൈതത്സർവപുണ്യമരിന്ദമ।
മഹർഷിഭിശ്ചാധ്യുഷിതം പശ്യേദം ഭ്രാതൃഭിഃ സഹ ॥ 3-132-10 (20957)
യത്രൌത്തരാണാം സർവേഷാമൃഷീണാം നാഹുഷസ്യ ച।
അഗ്നേശ്ചൈവാത്ര സംവാദഃ കാശ്യപശ്യ ച ഭാരത ॥ 3-132-11 (20958)
ഏതദ്ദ്വാരം മഹാരാജ മാനസസ്യ പ്രകാശതേ।
വർഷമസ്യ ഗിരേർമധ്യേ രാമേണ ശ്രീമതാ കൃതം ॥ 3-132-12 (20959)
ഏഷ വാതികഷണ്ഡോ വൈ പ്രഖ്യാതഃ സത്യവിക്രമഃ।
നാത്യവർതത യദ്ദ്വാരം വിദേഹാദുത്തരം ച യഃ ॥ 3-132-13 (20960)
ഇദമാശ്ചര്യമപരം ദേശേഽസ്മിൻപുരുഷർഷഭ।
ക്ഷീണേ യുഗേ തു കൌന്തേയ ശർവസ്യ സഹ പാർഷദൈഃ।
സഹോമയാ ച ഭവതി ദർശനം കാമരൂപിണഃ ॥ 3-132-14 (20961)
അസ്മിൻസരസി സത്രൈർവൈ ചൈത്രേ മാസി പിനാകിനം।
യജന്തേ യാജകാഃ സംയക് പരിവാരം ശുഭാർഥിനഃ ॥ 3-132-15 (20962)
അത്രോപസ്പൃശ്യ സരസി ശ്രദ്ദധാനോ ജിതേന്ദ്രിയഃ।
ക്ഷീണപാപഃ ശുഭാംʼല്ലോകാൻപ്രാപ്നുതേ നാത്ര സംശയഃ ॥ 3-132-16 (20963)
ഏഷ ഉജ്ജാനകോ നാമ പാവകിര്യത്ര ശാന്തവാൻ।
അരുന്ധതീസഹായശ്ച വസിഷ്ഠോ ഭഗവാനൃഷിഃ ॥ 3-132-17 (20964)
ഹ്രദശ്ച കുശവാനേഷ യത്ര പദ്മം കുശേശയം।
ആശ്രമശ്ചൈവ രുക്മിണ്യാ യത്രാശാംയദകോപനാ ॥ 3-132-18 (20965)
സമാധീനാം സമാസസ്തു പാണ്ഡവേയ ശ്രുതസ്ത്വയാ।
തം ദ്രക്ഷ്യസി മഹാരാജ ഭൃഗുതുന്ദം മഹാഗിരിം ॥ 3-132-19 (20966)
വിതസ്താം പശ്യ രാജേന്ദ്ര സർവപാപപ്രമോചനീം।
മഹർഷിഭിശ്ചാധ്യുഷിതാം ശീതതോയാം സുനിർമലാം ॥ 3-132-20 (20967)
ജലാം ചോപജലാം ചൈവ യമുനാമഭിതോ നദീം।
ഉശീനരോ വൈ യത്രേഷ്ട്വാ വാസവാദത്യരിച്യത ॥ 3-132-21 (20968)
താം ദേവസമിതിം തസ്യ വാസവശ്ച വിശാംപതേ।
അഭ്യാഗച്ഛന്നൃപവരം ജ്ഞാതുമഗ്നിശ്ച ഭാരത ॥ 3-132-22 (20969)
ജിജ്ഞാസമാനൌ വരദൌ മഹാത്മാനമുശീനരം।
ഇന്ദ്രഃ ശ്യേനഃ കപോതോഽഗ്നിർഭൂത്വാ യജ്ഞേഽഭിജഗ്മതുഃ ॥ 3-132-23 (20970)
ഉരും രാജ്ഞഃ സമാസാദ്യ കപോതഃ ശ്യേനജാദ്ഭയാത്।
ശരണാർഥീ തദാ രാജന്നിലില്യേ ഭയപീഡിതഃ ॥ 3-132-24 (20971)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി തീർഥയാത്രാപർവണി ദ്വാത്രിംശദധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 132 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-132-1 ഇഹ മർത്യാസ്തപസ്തപ്ത്വേതി ക. ധ. പാഠഃ ॥ 3-132-9 വദ്വാ പാശൈരിതി ശേഷഃ। വിപാശഃ പാശഹീനഃ। അതഏവ വിപാശാനാമ ॥ 3-132-12 വർഷം വസതിസ്ഥാനം ॥ 3-132-13 യോ രാമഃ പ്രഖ്യാതഃ സത്യവിക്രമശ്ച വിദേഹാദുത്തരം ച യദ്ദ്വാരം യദ്വർഷസ്യ ദ്വാരം ഏഷോഽനുഭൂയമാനോ വാതികഷണ്ഡോ വാതാനീതഃ പദ്മാദിസമൂഹോ നാത്യവർതത। തേന രാമേണ കൃതമിതി പൂർവേണാന്വയഃ। പദ്മാദേർവാതാനീതസ്യാത്രാപ്രവേശാദ്രാമസാമർഥ്യം പ്രത്യക്ഷമാശ്ചര്യമിത്യർഥഃ। ഏഷ വാതി മൃകണ്ഡോ വൈ ഇതി ക. ധ. പാഠഃ ॥ 3-132-14 യുഗം പഞ്ചസംവത്സരാത്മകം തസ്മിൻക്ഷീണേ സമാപ്തേ സതി യദാ സൌരസാവനബാർഹസ്പത്യനാക്ഷത്രചാന്ദ്രാഃ സംവത്സരാ ഏകകാലം സമാപ്യന്തേ സ യുഗക്ഷയകാലസ്തസ്മിന്നിത്യർഥഃ ॥ 3-132-17 പാവകിഃ സ്കന്ദഃ। ശാന്തവാൻ ശമം പ്രാപ। വസിഷ്ടോപി ശാന്തവാൻ ഏഷ ഉജ്ജീതകോ നാമ യവക്രീര്യത്ര ശാന്തവാനിതി ക. ധ. പാഠഃ ॥ 3-132-18 കുശവാൻ ജലവാൻ. അകോപനാ ജിതക്രോധാ ॥ 3-132-19 സമാസഃ സങ്ക്ഷേപഃ। യസ്മിന്ദൃഷ്ടേ സമാധിഫലം ഭവതീത്യർഥഃ ॥ 3-132-22 ദേവസമിതിം രാജസഭാം ॥ 3-132-24 നിലില്യേ ലീനഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 133
॥ ശ്രീഃ ॥
3.133. അധ്യായഃ 133
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ശിബിപരീ7ണാർഥം ശ്യേനീഭൂതേനേന്ദ്രേണാനുദ്രുതസ്യ കപോതരൂപധാരിണോഽഗ്നേഃ ശിവിംപ്രതി ശരണാഗതിഃ ॥ 1 ॥ കപോതരിരക്ഷിഷയാ രാജ്ഞാ ശ്യേനാനുമത്യാ സ്വശരീരോത്കൃത്തമാംസസ്യ കപോതേന സഹ തുലാരോപണം ॥ 2 ॥ മാംസാപേക്ഷയാ കപോതസ്യ ഗൌരവാതിരേകേ രാജ്ഞാ സ്വയമേവ തുലാരോഹണം ॥ 3 ॥ തതസ്തുഷ്ടാഭ്യാമിന്ദ്രാഗ്നിഭ്യാം തത്പ്രശംസനപൂർവകം സ്വലോകഗമനം ॥ 4 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-133-0 (20972)
ശ്യേന ഉവാച। 3-133-0x (2134)
ധർമാത്മാനം ത്വാഹുരേകം സർവേ രാജൻമഹീക്ഷിതഃ।
സ വൈ ധർമവിരുദ്ധം ത്വം കസ്മാത്കർമ ചികീർഷസി ॥ 3-133-1 (20973)
വിഹിതം ഭക്ഷണം രാജൻപീഡ്യമാനസ്യ മേ ക്ഷുധാ।
മാഹിംസീർധർമലോഭേന ധർമമുത്സൃജ്യ മാ നശഃ ॥ 3-133-2 (20974)
രാജോവാച। 3-133-3x (2135)
സന്ത്രസ്തരൂപസ്ത്രാണാർഥീ ത്വത്തോ ഭീതോ മഹാദ്വിജ।
മത്സകാശമനുപ്രപ്തഃ പ്രാണഗൃധ്നുരയം ദ്വിജഃ ॥ 3-133-3 (20975)
ഏവമഭ്യാഗതസ്യേഹ കപോതസ്യാഭയാർഥിനഃ।
അപ്രദാനേ പരോ ധർമഃ കിം ത്വം ശ്യേനേഹ പശ്യസി ॥ 3-133-4 (20976)
പ്രസ്പന്ദമാനഃ സംഭ്രാന്തഃ കപോതഃ ശ്യേന ലക്ഷ്യതേ।
മത്സകാശം ജീവിതാർഥീ തസ്യ ത്യാഗോ വിഗർഹിതഃ ॥ 3-133-5 (20977)
[യോ ഹി കശ്ചിദ്ദ്വിജാൻഹന്യാദ്ഗാം വാ ലോകസ്യ മാതരം।
ശരണാഗതം ച ത്യജതേ തുല്യം തേഷാം ഹി പാതകം] 3-133-6 (20978)
ശ്യേന ഉവാച। 3-133-7x (2136)
ആഹാരത്സർവഭൂതാനി സംഭവന്തി മഹീപതേ।
ആഹാരേണ വിവർധന്തേ തേന ജീവന്തി ജന്തവഃ ॥ 3-133-7 (20979)
ശക്യതേ ദുസ്ത്യജേഽപ്യർഥേ ചിരരാത്രായ ജീവിതും।
ന തു ഭോജനമുത്സൃജ്യ ശക്യം വർതയിതും ചിരം ॥ 3-133-8 (20980)
ഭക്ഷ്യാദ്വിലോപിതസ്യാദ്യ മമ പ്രാണാ വിശാംപതേ।
വിസൃജ്യകായമേഷ്യന്തി പന്ഥാനമപുനർഭവം ॥ 3-133-9 (20981)
പ്രമൃതേ മയി ധർമാത്മൻപുത്രദാരാദി നങ്ക്ഷ്യതി।
രക്ഷമാണഃ കപോതം ത്വം ബഹൂൻപ്രാണാന്ന രക്ഷസി ॥ 3-133-10 (20982)
ബഹൂന്യോ ബാധതേ ധർമോ ന സ ധർമഃ കുവർത്മ തത്।
അവിരോധീ തു യോ ധർമഃ സ ധർമഃ സത്യവിക്രമ ॥ 3-133-11 (20983)
വിരോധിഷു മഹീപാല നിശ്ചിത്യ ഗുരുലാഘവം।
ന ബാധാ വിദ്യതേ യത്ര തം ധർമം സമുപാചരേത് ॥ 3-133-12 (20984)
ഗുരുലാഘവമാജ്ഞായ ധർമാധർമവിനിശ്ചയേ।
യതോ ഭൂയാംസ്തതോ രാജൻകുരു ധർമവിനിശ്ചയം ॥ 3-133-13 (20985)
രാജോവാച। 3-133-14x (2137)
ബഹുകല്യാണസംയുക്തം ഭാഷസേ വിഹഗോത്തമ।
സുപർണഃ പക്ഷിരാട് കിം ത്വം ധർമം ജ്ഞാത്വാഽഭിഭാഷസേ ॥ 3-133-14 (20986)
തഥാഹി ധർമസംയുക്തം ബഹുചിത്രം ച ഭാഷസേ।
ന തേഽസ്ത്യവിദിതം കിഞ്ചിദിതി ത്വാം ലക്ഷയാംയഹം।
ശരണൈഷിപരിത്യാഗം കഥം സാധ്വിതി മന്യസേ ॥ 3-133-15 (20987)
ആഹാരാർഥം സമാരംഭസ്തവ ചായം വിഹംഗമ।
ശക്യശ്ചാപ്യന്യഥാ കർതുമാഹാരോഽപ്യധികസ്ത്വയാ ॥ 3-133-16 (20988)
ഗോവൃഷോ വാ വരാഹോ വാ മൃഗോ വാ മഹിഷോപി വാ।
ത്വദർഥമദ്യ ക്രിയതാം യച്ചാന്യദിഹ കാങ്ക്ഷസി ॥ 3-133-17 (20989)
ശ്യേന ഉവാച। 3-133-18x (2138)
ന വരാഹം ന ചോക്ഷാണം ന മൃഗാന്വിവിധാംസ്തഥാ।
ഭക്ഷയാമി മഹാരാജ കിം മമാന്യേന കേചചിത് ॥ 3-133-18 (20990)
യസ്തു മേ ദൈവവിഹിതോ ഭക്ഷഃ ക്ഷത്രിയപുംഗവ।
തമുത്സൃജ മഹീപാല കപോതമിമമേവ മേ ॥ 3-133-19 (20991)
ശ്യേനാഃ കപോതാൻസ്വാദന്തി ശ്രുതിരേഷാ സനാതനീ।
മാ രാജൻസാരമജ്ഞാത്വാ കദലീസ്കന്ധമാസജ ॥ 3-133-20 (20992)
രാജോവാച। 3-133-21x (2139)
രാഷ്ട്രം ശിവീനാമൃദ്ധം വൈ ശാധി പക്ഷിഭിരർചിതഃ।
കൃത്സ്നമേതൻമയാ ദത്തം രാജവദ്വിഹഗോത്തമ ॥ 3-133-21 (20993)
യം വാ കാമയസേ കാമം ശ്യേന സർവം ദദാനി തേ।
വിനേമം പക്ഷിണം ശ്യന ശരണാർഥിനമാഗതം ॥ 3-133-22 (20994)
യേനേമം സ്ഥാപയേഥാസ്ത്വം കർമണാ പക്ഷിസത്തമ।
തദാചക്ഷ്വ കരിഷ്യാമി ന ഹി ദാസ്യേ കപോതകം ॥ 3-133-23 (20995)
ശ്യേന ഉവാച। 3-133-24x (2140)
ഉശീനര കപോതേ തേ യദി സ്നേഹോ നരാധിപ।
ആത്മനോ മാംസമുത്കൃത്യ കപോതതുലയാ ധൃതം ॥ 3-133-24 (20996)
യദാ സമം കപോതേന തവ മാംസം നൃപോത്തമ।
ത്വയാ പ്രദേയം തൻമഹ്യം സാ മേ തുഷ്ടിർഭവിഷ്യതി ॥ 3-133-25 (20997)
രാജോവാച। 3-133-26x (2141)
അനുഗ്രഹമിമം മന്യേ ശ്യേന യൻമാഭിയാചസേ।
തസ്മാത്തേഽദ്യ പ്രദാസ്യാമി സ്വമാംസം തുലയാ ധൃതം ॥ 3-133-26 (20998)
ലേമശ ഉവാച। 3-133-27x (2142)
അഥോത്കൃത്യ സ്വമാംസം തു രാജാ പരമധർമവിത്।
തുലയാമാസ കൌന്തേയ കപോതേന സമം വിഭോ ॥ 3-133-27 (20999)
ധ്രിയമാണഃ കപോതസ്തു മാംസേനാത്യതിരിച്യതേ।
പുനശ്ചോത്കൃത്യമാംസാനി രാജാ പ്രാദാദുശീനരഃ ॥ 3-133-28 (21000)
ന വിദ്യതേ യദാ മാംസം കപോതേന സമം ധൃതം।
തത ഉത്കൃത്തമാംസോഽസാവാരുരോഹ സ്വയം തുലാം ॥ 3-133-29 (21001)
ശ്യേന ഉവാച। 3-133-30x (2143)
ഇന്ദ്രോഽഹമസ്മി ധർമജ്ഞ കപോതോ ഹവ്യവാഡയം।
ജിജ്ഞാസമാനൌ ധർമ ത്വാം യജ്ഞവാടമുപാഗതൌ ॥ 3-133-30 (21002)
യത്തേ മാംസാനി ഗാത്രേഭ്യ ഉക്തൃത്താനി വിശാംപതേ।
ഏഷാ തേ ശാശ്വതീ കീർതിർലോകാനഭിഭവിഷ്യതി ॥ 3-133-31 (21003)
യാവല്ലോകേ മനുഷ്യാസ്ത്വാം കഥയിഷ്യന്തി പാർഥിവ।
താവത്കീർതിശ്ച ലോകാശ്ച സ്ഥാസ്യന്തി തവ ശാശ്വതാഃ ॥ 3-133-32 (21004)
ഇത്യുക്ത്വാ ഭൂമിപതയേ തസ്മൈ ദത്ത്വാ യഥേപ്സിതം।
പ്രശസ്യ ജഗ്മതൂ രാജന്നിന്ദ്രാഗ്രീ തുഷ്ടമാനസൌ ॥ 3-133-33 (21005)
ഉശീനരോഽപിധർമാത്മാ ധർമേണാവൃത്യരോദസീ।
വിഭ്രാജമാനോ വപുഷാഽപ്യാരുരോഹ ത്രിവിഷ്ടപം ॥ 3-133-34 (21006)
തദേതത്സദനം രാജന്രാജ്ഞസ്തസ്യ മഹാത്മനഃ।
പശ്യസ്വൈതൻമയാ സാർധം പുണ്യം പാപപ്രമോചനം ॥ 3-133-35 (21007)
തത്ര വൈ സതതം ദേവാ മുനയശ്ച സനാതനാഃ।
ദൃശ്യന്തേ ബ്രാഹ്മണൈ രാജൻപുണ്യവദ്ഭിർമഹാത്മഭിഃ ॥ 3-133-36 (21008)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി തീർഥയാത്രാപർവണി ത്രയസ്ത്രിംശദധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 133 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-133-2 മാ രക്ഷീർധർമലോഭേന ധർമമുത്സൃഷ്ടവാനസി ഇതി ഝ. പാഠഃ ॥ 3-133-20 കദലീസ്കന്ധമാസജേതി കദലീസ്കന്ധതുല്യേ നിഃശാരേഽസ്മിൻ ധർമേ മാ സജ്ജോ ഭവേത്യർഥഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 134
॥ ശ്രീഃ ॥
3.134. അധ്യായഃ 134
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ലോമശേന ശ്വേതകേതോരാശ്രമംഗതം ദ്യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി അഷ്ടാവക്രോപാഖ്യാനകഥധനാരംഭഃ ॥ 1 ॥ ധനാർജനായ ജനകപുരം ഗതസ്യ കഹോളസ്യ വന്ദിനാ വാദേ വിജിത്യ ജലേ വിനിമജ്ജനം ॥ 2 ॥ തദ്വിദിതവതാ തത്പുത്രേണാഷ്ടാവക്രേണ ശ്വേതകേതുനാസഹ ജനകനഗരംപ്രതി ഗമനം ॥ 3 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-134-0 (21009)
ലോമശ ഉവാച। 3-134-0x (2144)
യഃ കഥ്യതേ മന്ത്രവിദഗ്ര്യബുദ്ധി-
രൌദ്ദാലകിഃ ശ്വേതകേതുഃ പൃഥിവ്യാം।
തസ്യാശ്രമം പശ്യത പാണ്ഡവേയാ
സദാഫലൈരുപപന്നം മഹീജൈഃ ॥ 3-134-1 (21010)
സാക്ഷാദത്ര ശ്വേതകേതുർദദർശ
സരസ്വതീം മാനുഷദേഹരൂപാം।
വേത്സ്യാമി വാണീമിതി സംപ്രവൃത്താം
സരസ്വതീം ശ്വേതകേതുർബഭാഷേ ॥ 3-134-2 (21011)
അസ്മിന്യുഗേ ബ്രഹ്മകൃതാം വരിഷ്ഠാ-
വാസ്താം മുനീ മാതുലഭാഗിനേയൌ।
അഷ്ടാവക്രശ്ചൈവ കഹോലസൂനു-
രൌദ്ദാലകിഃ ശ്വേതകേതുഃ പൃഥിവ്യാം ॥ 3-134-3 (21012)
വിദേഹരാജസ് സമീപതസ്തൌ
ഘീരാവുഭൌ മാതുലഭാഗിനേയൌ।
പ്രവിശ്യ യജ്ഞായതനം വിവാദേ
വന്ദിം നിജഗ്രാഹതുരപ്രമേയൌ ॥ 3-134-4 (21013)
ഉപാസ്സ്വ കൌന്തേയ സഹാനുജസ്ത്വം
തസ്യാശ്രമം പുണ്യതമം പ്രവിശ്യ।
അഷ്ടാവക്രം യസ്യ ദൌഹിത്രമാഹു-
ര്യോഽസൌ വന്ദിം ജനകസ്യാഥ യജ്ഞേ।
വാദി വിപ്രാഗ്ന്യോ ബാല ഏവാഭിഗംയ
വാദേ ഭങ്ക്ത്വാ മജ്ജയാമാസ നദ്യാം ॥ 3-134-5 (21014)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 3-134-6x (2145)
കഥംപ്രഭാവഃ സ ബഭൂവ വിപ്ര-
സ്തഥാഭൂതം യോ നിജഗ്രാഹ വന്ദിം।
`കിഞ്ചാധികൃത്യാഥ തയോർവിവാദോ
വിദേഹരാജസ് സമീപ ആസീത്' ॥ 3-134-6 (21015)
അഷ്ടാവക്രഃ കേന ചാസൌ ബഭൂവ
തത്സർവം മേ ലോമശ ശംസ തത്ത്വം ॥ 3-134-7 (21016)
ലോമശ ഉവാച। 3-134-8x (2146)
ഉദ്ദാലകസ്യ നിയതഃ ശിഷ്യ ഏകോ
നാംനാ കഹോളേതി ബഭൂവ രാജൻ।
ശുശ്രൂഷുരാചാര്യവശാനുവർതീ
ദീർഘ കാലം സോഽധ്യയനം ചകാര ॥ 3-134-8 (21017)
തം വൈ വിപ്രാഃ പര്യഭവംസ്തു ശിഖാ-
സ്തം ച ജ്ഞാത്വാ വിപ്രകാരം ഗുരുഃ സഃ।
തസ്മൈ പ്രാദാത്സദ്യ ഏവ ശ്രുതം ച
ഭാര്യാം ച വൈ ദുഹിതരം സ്വാം സുജാതാം ॥ 3-134-9 (21018)
തസ്യാം ഗർഭഃ സമഭവദഗ്നികൽപഃ
സോഽധീയാനം പിതരമഥാഭ്യുവാച।
സർവാം രാത്രിമധ്യയനം കരോഷി
നേദം പിതഃ സംയഗിവോപവർതതേ ॥ 3-134-10 (21019)
ഉപാലബ്ധഃ ശിഷ്യമധ്യേ മഹർഷിഃ
സ തം കോപാദുദരസ്ഥം ശശാപ।
യസ്മാദ്വക്രം വർതമാനോ ബ്രവീഷി
തസ്മാദ്വക്രോ ഭവിതാസ്യഷ്ടധൈവ ॥ 3-134-11 (21020)
സ വൈ തഥാ വക്ര ഏവാഭ്യജായ-
ദഷ്ടാവക്രഃ പ്രഥിതോ മാനവേഷു।
അസ്യാസീദ്വൈ മാതുലഃ ശ്വേതകേതുഃ
സ തേന തുല്യോ വയസാ ബഭൂവ ॥ 3-134-12 (21021)
സംപീഡ്യമാനാ തു തദാ സുജാതാ
വിവർധമാനേന സുതേന കുക്ഷൌ।
ഉവാച ഭർതാരമിദം രഹോഗതാ
പ്രസാദ്യ ഹീനാ വസുനാ ധനാർഥിനീ ॥ 3-134-13 (21022)
കഥം കരിഷ്യാംയധുനാ മഹർഷേ
മാസശ്ചായം ദശമോ വർതതേ മേ।
നൈവാസ്തി മേ വസു കിഞ്ചിത്പ്രദാതാ
യേംനാഹമേതാമാപദം നിസ്തരേയം ॥ 3-134-14 (21023)
ഉക്തസ്ത്വേവം ഭാര്യയാ വൈ കഹോളോ
വിത്തസ്യാർഥേ ജനകമഥാഭ്യഗച്ഛത്।
സ വൈ തദാ വാദവിദാ നിഗൃഹ്യ
നിമജ്ജിതോ വന്ദിനേഹാപ്സു വിപ്രഃ ॥ 3-134-15 (21024)
ഉദ്ദാലകസ്തം തു തദാ നിശംയ
സൂതേന വാദേഽപ്സു നിമജ്ജിതം തഥാ।
ഉവാച താം തത്രതതഃ സുജാത-
മഷ്ടവക്രേ ഗൂഹിതവ്യോഽയമർഥഃ ॥ 3-134-16 (21025)
രരക്ഷ സാ ചാപി തമസ് മന്ത്രം
ജാതോഽപ്യസൌ നൈവ ശുശ്രാവ വിപ്രഃ।
ഉദ്ദാലകം പിതരം സോഽഭിമേനേ
തഥാഽഷ്ടാവക്രോ ഭ്രാതരം ശ്വേതകേതും ॥ 3-134-17 (21026)
തതോ വർഷേ ദ്വാദശേ ശ്വേതകേതു-
രഷ്ടാവക്രം പിതുരങ്കേ നിഷണ്ണം।
അപാകർഷദ്ഗൃഹ്യപാണൌ രുദന്തം
നായം തവാങ്കഃ പിതുരിത്യുക്തവാംശ്ച ॥ 3-134-18 (21027)
യത്തേനോകതം ദുരുക്തം തത്തദാനീം
ഹൃദി സ്ഥിതം തസ്യ സുദുഃഖമാസീത്।
ഗൃഹം ഗത്വാ മാതരം സോഽഥ വിഗ്രഃ
പപ്രച്ഛേദം ക്വ നു താതോ മമേതി ॥ 3-134-19 (21028)
തതഃ സുജാതാ പരമാർതരൂപാ
ശാപാദ്ഭീതാ തത്ത്വമസ്യാചചക്ഷേ।
തദ്വൈ തത്ത്വംസർവമാജ്ഞായ രാത്രാ-
വിത്യബ്രവീച്ഛ്വേതകേതും സ വിപ്രഃ ॥ 3-134-20 (21029)
ഗച്ഛാവ യജ്ഞം ജനകസ്യ രാജ്ഞോ
ബഹ്വാശ്ചര്യഃ ശ്രൂയതേ തസ്യ യജ്ഞഃ।
ശ്രോഷ്യാവോഽത്ര ബ്രാഹ്മണാനാം വിവാദ-
മന്നം ചാഗ്ര്യം തത്രഭോക്ഷ്യാവഹേ ച ॥ 3-134-21 (21030)
വിചക്ഷണത്വം ച ഭവിഷ്യതേ നൌ
ശിവശ്ച സൌംയശ്ച ഹി ബ്രഹ്മഘോഷഃ ॥ 3-134-22 (21031)
തൌ ജഗ്മതുർമാതുലഭാഗിനേയൌ
യജ്ഞം സമൃദ്ധം ജമകസ്യ രാജ്ഞഃ।
അഷ്ടാവക്രഃ പഥി രാജ്ഞാ സമേത്യ
പ്രോത്സാര്യമാണോ വാക്യമിദം ജഗാദ ॥ 3-134-23 (21032)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി തീർതയാത്രാപർവണി ചതുസ്ത്രിംശദധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 134 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-134-4 വന്ദിം വന്ദിനം। നിജഗ്രാഹതുഃ ॥ 3-134-9 തം വൈ വിപ്രഃ പര്യചരത്സശിഷ്യസ്താം ച ജ്ഞാത്വാ പരിചര്യാം ഗുരുഃ സഃ। ഇതി ഝ പാഠഃ ॥ 3-134-11 യസ്മാത്കുക്ഷൌ വർതമാന ഇതി ഝ. പാഠഃ ॥ 3-134-14 വസുകിഞ്ചിത്പ്രജാതേതി ഝ. പാഠഃ। പ്രജാതാ പ്രസൂതാ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 135
॥ ശ്രീഃ ॥
3.135. അധ്യായഃ 135
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ശ്വേതകേതുനാ സഹ ജനകയജ്ഞശാലാം വിവിക്ഷോരഷ്ടാവക്രസ്യ ദ്വാരപാലേന നിരോധനം ॥ 1 ॥ അഷ്ഠാവക്രദ്വാരപാലയോഃ സംവാദഃ ॥ 2 ॥ സ്വപ്രശ്നസ്യോത്തരദാനതുഷ്ടേന രാജ്ഞാ സഭാപ്രവേശാഭുമതിഃ ॥ 3 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-135-0 (21033)
അഷ്ടാവക്ര ഉവാച। 3-135-0x (2147)
അന്ധസ്യ പന്ഥാ ബധിരസ്യ പന്ഥാഃ
സ്ത്രിയഃ പന്ഥാ ഭാരവാഹസ്യ പന്ഥാഃ।
രാജ്ഞഃ പന്ഥാ ബ്രാഹ്മണേനാസമേത്യ
സമേത്യ തു ബ്രാഹ്മണസ്യൈവ പന്ഥാഃ ॥ 3-135-1 (21034)
രാജോവാച। 3-135-2x (2148)
പന്ഥാ അയം തേഽദ്യ മയാ നിസൃഷ്ടോ
യേനേച്ഛസേ തേന കാമം വ്രജസ്വ।
ന പാവകോ വിദ്യതേ വൈ ലഘീയാ-
നിന്ദ്രോപി നിത്യം നമതേ ബ്രാഹ്മണാനാം ॥ 3-135-2 (21035)
ലോമശ ഉവാച। 3-135-3x (2149)
`സ ഏവമുക്തോ മാതുലേനൈവ സാർധം
യഥേഷ്ടമാർഗോ യജ്ഞനിവേശനം തത്।
സംപ്രാപ്യ ധർമേണ നിവാരിതഃ സൻ
ദ്വാരി ദ്വാഃസ്ഥം വാക്യമിദം ബഭാഷേ ॥' 3-135-3 (21036)
യജ്ഞം ദ്രഷ്ടും പ്രാപ്തവന്തൌ സ്മ താത
കൌതൂഹലം ബലവദ്വൈ വിവൃദ്ധം।
ആവാം പ്രാപ്താവതിഥീ സംപ്രവേശം
കാങ്ക്ഷാവഹേ ദ്വാരപതേ തവാജ്ഞാം ॥ 3-135-4 (21037)
ഐന്ദ്രദ്യുംനേര്യജ്ഞദൃശാവിഹാവാം
വിവക്ഷൂ വൈ ജനകേന്ദ്രം ദിദൃക്ഷൂ।
ന വൈ ക്രുധ്യോ വന്ദിനാ ചോത്തമേന
സംയോജയ ദ്വാരപാല ക്ഷണേന ॥ 3-135-5 (21038)
ദ്വാരപാല ഉവാച। 3-135-5x (2150)
വന്ദേഃ സമാദേശകരാ വയം സ്മ
നിബോധ വാക്യം ച മയേര്യമാണം।
ന വൈ ബാലാഃ പ്രവിശന്ത്യത്ര വിപ്രാ
വൃദ്ധാ വിദഗ്ധാഃ പ്രവിശന്തി ദ്വിജാഗ്ര്യാഃ ॥ 3-135-6 (21039)
അഷ്ടാവക്ര ഉവാച। 3-135-7x (2151)
യദ്യത്രവൃദ്ധേഷു കൃതഃ പ്രവേശോ
യുക്തം മയാ ദ്വാരപാല പ്രവേഷ്ടും।
വയം ഹി വൃദ്ധാശ്ചരിതവ്രതാശ്ച
വേദപ്രഭാവേന സമന്വിതാശ്ച ॥ 3-135-7 (21040)
ശുശ്രൂഷവശ്ചാപി ജിതേന്ദ്രിയാശ്ച
ജ്ഞാനാഗമേ ചാപി ഗതാഃ സ്മ നിഷ്ഠാം।
ന ബാല ഇത്യേവ മന്തവ്യമാഹു-
ർബാലോഽപ്യഗ്നിർദഹതി സ്പൃശ്യമാനഃ ॥ 3-135-8 (21041)
ദ്വാരപാല ഉവാച। 3-135-9x (2152)
സരസ്വതീമീരയ വേദ ജുഷ്ടാ-
മേകാക്ഷരാം ബഹുരൂപാം വിരാജം।
അംഗാത്മാനം സമവേക്ഷസ്വ ബാലം
കിം ശ്ലാഘസേ ദുർലഭാ വാദസിദ്ധിഃ ॥ 3-135-9 (21042)
അഷ്ടാവക്ര ഉവാച। 3-135-10x (2153)
ന ജ്ഞായതേ കായവൃദ്ധ്യാ വിവൃദ്ധി-
ര്യഥാഽഷ്ഠീലാ ശാൽമലേഃ സംപ്രവൃദ്ധാഃ।
ഹ്രസ്വോഽൽപകായഃ ഫലിതോ വിവൃദ്ധോ
യശ്ചാഫലസ്തസ്യ ന വൃദ്ധഭാവഃ ॥ 3-135-10 (21043)
ദ്വാരപാല ഉവാച। 3-135-11x (2154)
വൃദ്ധേഭ്യ ഏവേഹ മതിം സ്മ ബാലാ
ഗൃഹ്ണന്തി കാലേന ഭവന്തി വൃദ്ധാഃ।
ന ഹി ജ്ഞാതുമൽപകാലേന ശക്യം
കസ്മാദ്ബാലഃ സ്ഥവിര ഇവ പ്രഭാഷസേ ॥ 3-135-11 (21044)
അഷ്ടാവക്ര ഉവാച। 3-135-12x (2155)
ന തേന സ്ഥവിരോ ഭവതി യേനാസ്യ പലിതം ശിരഃ।
ബാലോപി യഃ പ്രജാനാതി തം ദേവാഃ സ്ഥവിരം വിദുഃ ॥ 3-135-12 (21045)
ന ഹായനൈർന പലിതൈർന വിത്തൈർന ച ബന്ധുഭിഃ।
ഋഷയശ്ചക്രിരേ ധർമം യോഽനൂചാനഃ സ നോ മഹാൻ ॥ 3-135-13 (21046)
ദിദൃക്ഷുരസ്മി സംപ്രാപ്തോ ബന്ദിനം രാജസംസദി।
നിവേദയസ്വ മാം ദ്വാഃസ്ഥ രാജ്ഞേ പുഷ്കരമാലിനേ ॥ 3-135-14 (21047)
ദ്രഷ്ടാസ്യദ്യ വദതോഽസ്മാന്ദ്വാരപാല മനീഷിഭിഃ।
സഹ വാദേ വിവൃദ്ധേ തു വന്ദിനം ചാപി നിർജിതം ॥ 3-135-15 (21048)
പശ്യന്തു വിപ്രാഃ പരിപൂർണവിദ്യാഃ
സഹൈവ രാജ്ഞാ സപുരോധമുഖ്യാഃ।
ഉതാഹോ വാഽപ്യുച്ചതാം നീചതാം വാ
തൂഷ്ണീംഭൂതേഷ്വേവ സർവേഷ്വഥാദ്യ ॥ 3-135-16 (21049)
ദ്വാരപാല ഉവാച। 3-135-17x (2156)
കഥം യജ്ഞം ദശവർഷോ വിശേസ്ത്വം
വിനീതാനാം വിദുഷാം സംപ്രവേശം।
ഉപായതഃ പ്രയതിഷ്യേ തവാഹം
പ്രവേശനേ കുരു യത്നം യഥാവത് ॥ 3-135-17 (21050)
`ഏഷ രാജാ സംശ്രവണേ സ്ഥിതസ്തേ
സ്തുഹ്യേനം ത്വം വചസാ സംസ്കൃതേന।
സ ചാനുജ്ഞാം ദാസ്യതി പ്രീതിയുക്തഃ
പ്രവേശനേ യച്ച കിഞ്ചിത്തവേഷ്ടം'॥ 3-135-18 (21051)
അഷ്ടാവക്ര ഉവാച। 3-135-19x (2157)
ഭോഭോ രാജഞ്ജനകാനാം വരിഷ്ഠ
ത്വം വൈ സംരാട് ത്വയി സർവം സമൃദ്ധം।
ത്വം വാ കർതാ കർമണാം യജ്ഞിയാനാം
യയാതിരേകോ നൃപതിർവാ പുരസ്താത് ॥ 3-135-19 (21052)
വിദ്വാന്വന്ദീ വാദവിദോ നിഗൃഹ്യ
വാദേ ഭഗ്നാനപ്രതിശങ്കമാനഃ।
ത്വയാഽഭിസൃഷ്ടൈഃ പുരുഷൈരാപ്തകൃദ്ഭി-
ർജലേ സർവാൻമജ്ജയതീതി നഃ ശ്രുതം ॥ 3-135-20 (21053)
സോഽഹം ശ്രുത്വാ ബ്രാഹ്മണാനാം സകാശേ
ബ്രഹ്മാദ്യ വൈ കഥയിതുമാഗതോസ്മി।
ക്വാസൌ വനദീ യാവദേനം സമേത്യ
നക്ഷത്രാണീവ സവിതാ നാശയാമി ॥ 3-135-21 (21054)
രാജോവാച। 3-135-22x (2158)
ആശംസസേ വന്ദിനം വൈ വിജേതു-
മവിജ്ഞായ ത്വം വാക്യബലം പരസ്യ।
വിജ്ഞാതവീര്യൈഃ ശക്യമേവം പ്രവക്തും
ദൃഷ്ടശ്ചാസൌ ബ്രാഹ്മണൈർവാദശീലൈഃ ॥ 3-135-22 (21055)
ആശംസമാനാ വന്ദിനം വൈ ബിജേതു-
മവിജ്ഞാത്വാ തു ബലം വന്ദിനോഽസ്യ।
സമാഗതാ ബ്രാഹ്മണാസ്തേന പൂർവം
ന ശോഭന്തേ ഭാസ്കരേണേവ താരാഃ ॥ 3-135-23 (21056)
ആശാനുബന്ധോ ഹി തവാത്ര യത്നഃ
സ വന്ദിമാസാദ്യതഥാ വിനശ്യതി।
വിജ്ഞാനവന്തോ നികൃതാസ്തു താത
കഥം സദസ്തർതുമിദം സമർഥഃ ॥ 3-135-24 (21057)
അഷ്ടാവക്ര ഉവാച। 3-135-25x (2159)
വിവാദിതോഽസൌ ന ഹി മാദൃശൈർഹി
സിംഹീകൃതസ്തേന വദന്യഭീതഃ।
സമേത്യ മാം നിഹതഃ ശേഷ്യതേഽദ്യ
മാർഗേ ഭഗ്നം ശകടമിവാബലാക്ഷം ॥ 3-135-25 (21058)
രാജോവാച। 3-135-26x (2160)
ഷൺനാഭേർദ്വാദശാക്ഷസ്യ ചതുർവിംശതിപർവണഃ।
യസ്ത്രിഷഷ്ടിശതാരസ്യ വേദാർഥം സ പരഃ കവിഃ ॥ 3-135-26 (21059)
അഷ്ടാവക്ര ഉവാച। 3-135-27x (2161)
ചതുർവിംശതിപർവ ത്വാം ഷണഅനാഭി ദ്വാദശപ്രധി।
തത്രിഷഷ്ടിശതാരം വൈ ചക്രം പാതു സദാഗതി ॥ 3-135-27 (21060)
രാജോവാച। 3-135-28x (2162)
ബഡബേ ഇവ സംയുക്തേ ശ്യേനപാതേ ദിവൌകസാം।
കസ്തയോർഗർഭമാധത്തേ ഗർഭം സുഷുവതുശ്ച കം ॥ 3-135-28 (21061)
അഷ്ടാവക്ര ഉവാച। 3-135-29x (2163)
മാ സ്മ ഭൂഃ സ്വഗൃഹേ രാജഞ്ശാത്രവാണാമപി ധ്രുവം।
വാതസാരഥിരാധത്തേ ഗർഭം സുഷുവതുശ്ച തം ॥ 3-135-29 (21062)
രാജോവാച। 3-135-30x (2164)
കിംസ്വിത്സ്തുപ്തം ന നിമിഷതി കിംസ്വിജ്ജാതം ന ചോപതി।
കസ്യഖിദ്ധൃദയം നാസ്തി കിംസ്വിദ്വേഗേന വർധതേ ॥ 3-135-30 (21063)
അഷ്ടാവക്ര ഉവാച। 3-135-31x (2165)
മത്സ്യഃ സുപ്തോ ന നിമിഷത്യണ്ഡം ജാതം ന ചോപതി।
അശ്മനോ ഹൃദയം നാസ്തി നദീ വേഗേന വർധതേ ॥ 3-135-31 (21064)
രാജോവാച। 3-135-32x (2166)
ന ത്വാം മന്യേ മാനുഷം ദേവസത്വ
ന ത്വം ബാലഃ സ്ഥവിരഃ സംമതോ മേ।
ന തേ തുല്യോ വിദ്യതേ വാക്പ്രലാപേ
തസ്മാദ്ദ്വാരം വിതരാംയേഷ വിദ്വൻ ॥ 3-135-32 (21065)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി തീർഥയാത്രാപർവണി പഞ്ചത്രിംശദധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 135 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-135-1 സ്ത്രിയഃ പന്ഥാ വൈ പഥികസ്യ പന്ഥാ ഇതി ക. പാഠഃ. അന്ധാദീനാമക്ഷമത്വാൻമാർഗോ ദേയ ഇത്യർഥഃ। അസമേത്യ സമീപം അപ്രാപ്യ ॥ 3-135-5 ഐന്ദ്രദ്യുംനേർജനകസ്യ ॥ 3-135-7 ചരിതവ്രതാശ്ച തപഃപ്രഭാവേന നിവേശനാർഹാഃ ഇതി ക. ധ. പാഠഃ ॥ 3-135-8 ജ്ഞാനാഗമേ ജ്ഞാനശാസ്ത്രേ വേദാന്തേഷ്വിത്യർഥഃ। നിഷ്ഠാം നിശ്ചയം ॥ 3-135-9 വേദ ജാനീതേ യദി തർഹി ഈരയ। ജുഷ്ടാം മുനിസേവിതാം। ഏകമേവ അക്ഷരം ബ്രഹ്മ പ്രതിപാദ്യം യസ്യാം താം ഏകാക്ഷരാം। ബഹുരൂപാം മന്ത്രാർഥവാദാദിരൂപാം। വിരാജം വിശേഷേണ കർമകാണ്ഡാദാധിവയേന രാജമാനാം। അംഗേതി സംബോധനേ ॥ 3-135-10 ശാൽമലേരഷ്ഠീലാ ശാൽമലിഫലാന്തർഗതഗ്രന്ഥിഃ। സഹി കേവലതൂലമയത്വാന്നിഃസാരഃ। അതോ ദേഹവൃദ്ധിർവ്യർഥാ। അൽപകായഃ കൃശഃ ॥ 3-135-13 അനൂചാനഃ സാംഗവേദാധ്യായീ ॥ 3-135-14 പുഷ്കരമാലിനേ സ്വർണമാലാധാരിണേ ॥ 3-135-19 സംരാട് സാർവഭൌമഃ ॥ 3-135-21 ബ്രഹ്മാദ്വൈത ഇതി ഝ. പാഠഃ। ബ്രഹ്മാദ്യം വൈ ഇതി ധ. പാഠഃ ॥ 3-135-27 പ്രധയോ മാസാ രാശയോ വാ। തേഷു ഹി ത്രിംശദഹോരാത്രാ അംശാ വാ പ്രത്യേകം പ്രത്യേകം പ്രധീയന്തേ। ചക്രം പാത്വസ്മിൻ കാലേ യഥാകാലം വിഹിതോ ധർമസ്ത്വാം പാത്വിത്യർഥഃ। കേവലകാലജ്ഞാനസ്യാപുരുഷാർഥത്വാത്। ഏവമന്യത്രാപി വിന്ധാനം ദ്രഷ്ടവ്യം ॥ 3-135-28 രഥസംയുക്തേ അശ്വേ ഇവ സഹചാരിണ്യൌ ശ്യേനപാതേ ശ്യേനവദകസ്മാത് പതനശീലേ യേ ഉഭേ വർതേതേ। ദിവൌകസാം ദേവാനാം മധ്യേ തയോഃ സംബന്ധിനം ഗർഭം കോ ധത്തേ। കസ്യ ഗർഭേ തേ ഉത്പദ്യേതേ കഞ്ച ജനയത ഇത്യർഥഃ ॥ 3-135-32 വാക്പ്രലാപേ വാചാം പ്രകൃഷ്ടേ സംലാപേ। വിതരാംയേഷ വന്ദീതി ഝ. പാഠഃ। ഏഷ വന്ദീ ദൃശ്യതാമിതി ശേഷഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 136
॥ ശ്രീഃ ॥
3.136. അധ്യായഃ 136
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
അഷ്ടാവക്രേണ വാദേ പരാജിതസ്യ വന്ദിനോ ജനകേന ജലേ വിനിമജ്ജനം ॥ 1 ॥ ജലമജ്ജിതേഷു സർവവിപ്രേഷു സമുത്ഥിതേഷു അഷ്ടാവക്രേണ സ്വപിത്രാ കഹോളേന മാതുലേന ച സഹ സ്വാശ്രമഗമനം ॥ 2 ॥ അഷ്ടാവക്രസ്യ പിതൃചോദനയാ സമംഗാപ്രവേശാദ്ദേഹസ്യ സമീഭവനം ॥ 3 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-136-0 (21066)
അഷ്ടാവക്ര ഉവാച। 3-136-0x (2167)
അത്രോഗ്രസേനസമിതേഷു രാജൻ
സമാഗതേഷ്വപ്രതിമേഷു രാജസു।
ന മേ വിവിത്സാന്തരമസ്തി വാദിനാം
മഹാജനേ ഹംസവിവാദിനാമിവ ॥ 3-136-1 (21067)
ന മോക്ഷ്യസേ വൈ വദമാനോ നിമജ്ജൻ
ജലം പ്രപന്നഃ സരിതാമിവാധനഃ।
ഹുതാശനസ്യേവ സമിദ്ധതേജസഃ
സ്ഥിരോ ഭവസ്വേഹ മമാദ്യ വന്ദിൻ ॥ 3-136-2 (21068)
വന്ദ്യുവാച। 3-136-3x (2168)
വ്യാഘ്രം ശയാനം പ്രതി മാ പ്രബോധ
ആശീവിഷം സൃക്വിണീ സംലിഹാനം।
പദാ ഹതസ്യേഹ ശിരോഭിഹത്യ
നാദഷ്ടോ വൈ മോക്ഷ്യസേ തന്നിബോധ ॥ 3-136-3 (21069)
യോ വൈ ദർപാത്സംഹനനോപപന്നഃ
സുദുർബലഃ പർവതമാവിഹന്തി।
തസ്യൈവ പാണിഃ സനഖോ വിദീര്യതേ
ന ചൈവ ശൈലസ്യ ഹി ദൃശ്യതേ വ്രണഃ ॥ 3-136-4 (21070)
അഷ്ടാവക്ര ഉവാച। 3-136-5x (2169)
സർവേ രാജ്ഞോ മൈഥിലസ്യ മൈനാകസ്യേവ പർവതാഃ।
നികൃഷ്ടഭൂതാ രാജാനോ വത്സാ ഹ്യനഡുഹോ യഥാ ॥ 3-136-5 (21071)
യഥാ മഹേന്ദ്രഃ പ്രവരഃ സുരാണാം
നദീഷു ഗംഗാ പ്രവരാ യഥൈവ।
തഥാ നൃപാണാം പ്രവരസ്ത്വമേകോ
വന്ദിം സമഭ്യാനയ മത്സകാശം ॥ 3-136-6 (21072)
ലോമശ ഉവാച। 3-136-7x (2170)
ഏവമഷ്ടാവക്രഃ സമിതൌ ഹി ഗർജ-
ഞ്ജാതക്രോധോ വന്ദിനമാഹ രാജൻ।
ഉക്തേ വാക്യേ ചോത്തരം മേ ബ്രവീഹി
വാക്യസ്യ ചാപ്യുത്തരം തേ ബ്രവീമി ॥ 3-136-7 (21073)
വന്ദ്യുവാച। 3-136-8x (2171)
ഏക ഏവാഗ്നിർബഹുധാ സമിധ്യതേ
ഏകഃ സൂര്യഃ സർവമിദം വിഭാതി।
ഏകോഽവീരോ ദേവരാജോഽരിഹന്താ
യമഃ പിതൃണാമീശ്വരശ്ചൈക ഏവ ॥ 3-136-8 (21074)
അഷ്ടാവക്ര ഉവാച। 3-136-9x (2172)
ദ്വാവിന്ദ്രാഗ്നീ ചരതോ വൈ സഖായൌ
ദ്വൌ ദേവർഷീ നാരദപർവതൌ ച।
ദ്വാവശ്വിനൌ ദ്വേ രഥസ്യാപി ചക്രേ
ഭാര്യാപതീ ദ്വൌ വിഹിതൌ വിധാത്രാ ॥ 3-136-9 (21075)
വന്ദ്യുവാച। 3-136-10x (2173)
ത്രിഃ സൂയതേ കർമണാ വൈ പ്രജേയം
ത്രയോ യുക്താ വാജപേയം വഹന്തി।
അധ്വര്യവസ്ത്രിസവനാനി തന്വതേ
ത്രയോ ലോകാസ്ത്രീണി ജ്യോതീംഷി ചാഹുഃ ॥ 3-136-10 (21076)
അഷ്ടാവക്ര ഉവാച। 3-136-11x (2174)
ചതുഷ്ടയം ബ്രാഹ്മണാനാം നികേതം
ചത്വാരോ വർണാ യജ്ഞമിമം വഹന്തി।
ദിശശ്ചതസ്രോ വർണചതുഷ്ടയം ച
ചതുഷ്പദാ ഗൌരപി ശശ്വദുക്താ ॥ 3-136-11 (21077)
വന്ദ്യുവാച। 3-136-12x (2175)
പഞ്ചാഗ്നയഃ പഞ്ചപദാ ച പങ്ക്തി-
ര്യജ്ഞാഃ പഞ്ചൈവാപ്യഥ പഞ്ചേനദ്രിയാണി।
ദൃഷ്ട്വാ വേദേ പഞ്ചചൂഡാപ്സരാശ്ച
ലോകേ ഖ്യാതം പഞ്ചനദം ച പുണ്യം ॥ 3-136-12 (21078)
അഷ്ടാവക്ര ഉവാച। 3-136-13x (2176)
ഷഡാധാനേ ദക്ഷിണാമാഹുരേകേ
ഷട് ചൈവേമേ ഋതവഃ കാലചക്രം।
ഷഡിന്ദ്രിയാണ്യുത ഷട് കൃത്തികാശ്ച
ഷട് സാദ്യസ്കാഃ സർവവേദേഷു ദൃഷ്ടാഃ ॥ 3-136-13 (21079)
വന്ദ്യുവാച। 3-136-14x (2177)
സപ്ത ഗ്രാംയാഃ പശവഃ സപ്ത വന്യാഃ
സപ്ത ച്ഛന്ദാംസി ക്രതുമേകം വഹന്തി।
സപ്തർഷയഃ സപ്ത ചാപ്യർഹണാനി
സപ്തന്ത്രീ പ്രഥിതാ ചൈവ വീണാ ॥ 3-136-14 (21080)
അഷ്ടാവക്ര ഉവാച। 3-136-15x (2178)
അഷ്ടൌ ശാണാഃ ശതമാനം വഹന്തി
തഥാഷ്ടപാദഃ ശരഭഃ സിംഹഘാതീ।
അഷ്ടൌ വസൂഞ്ശുശ്രുമ ദേവതാസു
യൂപശ്ചാഷ്ടാസ്രിർവിഹിതഃ സർവയജ്ഞേ ॥ 3-136-15 (21081)
വന്ദ്യുവാച। 3-136-16x (2179)
നവൈവോക്താഃ സാമിധേന്യഃ പിതൄണാം
തഥാ പ്രാഹുർനവയോഗം വിസർഗം।
നവാക്ഷരാ ബൃഹതീ സംപ്രദിഷ്ടാ
നവൈവ യോഗോ ഗണനാമേതി ശശ്വത് ॥ 3-136-16 (21082)
അഷ്ടാവക്ര ഉവാച। 3-136-17x (2180)
ദിശോ ദശോക്താഃ പുരുഷസ്യ ലോകേ
സഹസ്രമാഹുർദശപൂർണം ശതാനി।
ദശൈവ മാസാൻബിഭ്രതി ഭർഗവത്യോ
ദശൈരകാ ദശദാശാ ദശാർഹാഃ ॥ 3-136-17 (21083)
വന്ദ്യുവാച। 3-136-18x (2181)
ഏകാദശൈകാദശിനഃ പശൂനാ-
മേകാദശൈവാത്ര ഭവന്തി യൂപാഃ।
ഏകാദശ പ്രാണഭൃതാം വികാരാ
ഏകാദശോക്താ ദിവി ദേവേഷു രുദ്രാഃ ॥ 3-136-18 (21084)
അഷ്ടാവക്ര ഉവാച। 3-136-19x (2182)
സംവത്സരം ദ്വാദശമാസമാഹു-
ർജഗത്യാഃ പാദോ ദ്വാദശൈവാക്ഷരാണി।
ദ്വാദശാഹഃ പ്രാകൃതോ യജ്ഞ ഉക്തോ
ദ്വാദശാദിത്യാൻകഥയന്തീഹ ഘീരാഃ ॥ 3-136-19 (21085)
വന്ദ്യുവാച। 3-136-20x (2183)
ത്രയോദശീ തിഥിരുക്താ മഹോഗ്രാ
ത്രയോദശദ്വീപവതീ മഹീ ച। 3-136-20 (21086)
ലോമശ ഉവാച।
ഏതാവദുക്ത്വാ വിരരാമ വന്ദീ
ശ്ലോകസ്യാർധം വ്യാജഹാരാഷ്ടവക്രഃ। 3-136-20x (2184)
അഷ്ടാവക്ര ഉവാച। ത്രയോദശാഹാനി സസാര കേശീ
ത്രയോദശാദീന്യതിച്ഛന്ദാംസി ചാഹുഃ ॥ 3-136-20x (2185)
ലോമശ ഉവാച। 3-136-21x (2186)
തതോ മഹാനുദതിഷ്ഠന്നിനാദ-
സ്തൂഷ്ണീംഭൂതം സൂതപുത്രം നിശംയ।
അധോമുഖം ധ്യാനപരം തദാനീ-
മഷ്ടാവക്രം ചാപ്യുദീര്യന്തമേവ ॥ 3-136-21 (21087)
തസ്മിംസ്തഥാ സങ്കുലേ വർതമാനേ
സ്ഫീതേ യജ്ഞേ ജനകസ്യോത രാജ്ഞഃ।
അഷ്ടാവക്രം പൂജയന്തോഽഭ്യുപേയു-
ർവിപ്രാഃ സർവേ പ്രാഞ്ജലയഃ പ്രതീതാഃ ॥ 3-136-22 (21088)
അഷ്ടാവക്ര ഉവാച। 3-136-23x (2187)
അനേനൈവ ബ്രാഹ്മണാഃ ശുശ്രുവാംസോ
വാദേ ജിത്വാ സലിലേ മജ്ജിതാഃ പ്രാക്।
താനേവ ധർമാനയമദ്യ വന്ദീ
പ്രാപ്നോതു ഗൃഹ്യാശു നിമജ്ജയൈനം ॥ 3-136-23 (21089)
വന്ദ്യുവാച। 3-136-24x (2188)
അഹം പുത്രോ വരുണസ്യോത രാജ്ഞ-
സ്തത്രാസ സത്രം ദ്വാദശവാർഷികം വൈ।
സത്രേണ തേ ജനക തുല്യകാലം
തദർഥം തേ പ്രഹിതാ മേ ദ്വിജാഗ്ര്യാഃ ॥ 3-136-24 (21090)
തേ തു സർവേ വരുണസ്യോത യജ്ഞം
ദ്രഷ്ടും ഗതാ ഇമ ആയാന്തി ഭൂയഃ।
അഷ്ടാവക്രം പൂജയേ പൂജനീയം
യസ്യ ഹേതോർജനിതാരം സമേഷ്യേ ॥ 3-136-25 (21091)
അഷ്ടാവക്ര ഉവാച। 3-136-26x (2189)
വിപ്രാഃ സമുദ്രാംഭസി മജ്ജിതാ യേ
വാചാ ജിതാ മേധയാ വാ വിദാനാഃ।
താം മേധയാ വാചമഥോജ്ജഹാര
യഥാ വാചമവചിന്വന്തി സന്തഃ ॥ 3-136-26 (21092)
അഗ്നിർദഹഞ്ജാതവേദാഃ സതാം, ഗൃഹാൻ
വിസർജയംസ്തേജസാ ന സ്മ ധാക്ഷീത്।
ബാലേഷു പുത്രേഷു കൃപണം വദത്സു
തഥാ വാചമവചിന്വന്തി സന്തഃ ॥ 3-136-27 (21093)
ശ്ലേഷ്മാതകീ ക്ഷീണവർചാഃ ശൃണോഷി
ഉതാഹോ ത്വാം സ്തുതയോ മാദയന്തി।
ഹസ്തീവ ത്വം സ്തുതയോ മാദയന്തി।
ന മാമികാം വാചമിമാം ശൃണോഷി ॥ 3-136-28 (21094)
ജനക ഉവാച। 3-136-29x (2190)
ശൃണോമി വാചം തവ ദിവ്യരൂപാ-
മമാനുഷീം ദിവ്യരൂപോഽസി സാക്ഷാത്।
അജൈഷീര്യദ്വന്ദ്വിനം ത്വം വിവാദേ
നിസൃഷ്ട ഏഷ തവ കാമോഽദ്യ വന്ദീ ॥ 3-136-29 (21095)
അഷ്ടാവക്ര ഉവാച। 3-136-30x (2191)
നാനന ജീവതാ കശ്ചിദർഥോ മേ വന്ദിനാ നൃപ।
പിതാ യദ്യസ്യ വരുണോ മജ്ജയൈനം ജലാശയേ ॥ 3-136-30 (21096)
വന്ദ്യുവാച। 3-136-31x (2192)
അഹം പുത്രോ വരുണസ്യോത രാജ്ഞോ
ന മേ ഭയം വിദ്യതേ മജ്ജിതസ്യ।
ഇമം മുഹൂർതം പിതരം ദ്രക്ഷ്യതേഽയ-
മഷ്ടാവക്രശ്ചിരനഷ്ടം കഹോളം ॥ 3-136-31 (21097)
ലോമശ ഉവാച। 3-136-32x (2193)
തതസ്തേ പൂജിതാ വിപ്രാ വരുണേന മഹാത്മനാ।
ഉദതിഷ്ഠംസ്തതഃ സർവേ ജനകസ്യ സമീപതഃ ॥ 3-136-32 (21098)
കഹോള ഉവാച। 3-136-33x (2194)
ഇത്യർഥമിച്ഛന്തി സുതാഞ്ജനാ ജനനകർമണാ।
യദഹം നാശകം കർതും തത്പുത്രഃ കൃതവാൻമമ ॥ 3-136-33 (21099)
ഉതാബലസ്യ ക്ലവാനുത ബാലസ്യ പണ്ഡിതഃ।
ഉത വാഽവിദുഷോ വിദ്വാൻപുത്രോ ജനക ജായതേ ॥ 3-136-34 (21100)
വന്ദ്യുവാച। 3-136-35x (2195)
ശിതേന തേ പരശുനാ സ്വയമേവാന്തകോ നൃപ।
ശിരാംസ്യപാഹരന്നാജൌ രിപൂണാം ഭദ്രമസ്തു തേ ॥ 3-136-35 (21101)
മഹദൈക്ഥ്യം ഗീയതേ സാമ ചാഗ്ര്യം
സംയക്സോമഃ പീയതേ ചാത്ര സത്രേ।
ശുചീൻഭാഗാൻപ്രതിജഗൃഹുശ്ച ഹൃഷ്ടാഃ
സാക്ഷാദ്ദേവാ ജനകസ്യേഹ രാജ്ഞഃ ॥ 3-136-36 (21102)
ലോമശ ഉവാച। 3-136-37x (2196)
സമുത്ഥിതേഷ്വഥ സർവേഷു രാജൻ
വിപ്രേഷു തേഷ്വധികം സുപ്രഭേഷു।
അനുജ്ഞാതോ ജനകേനാഥ രാജ്ഞാ
വിവേശ തോയം സാഗരസ്യോത വന്ദീ ॥ 3-136-37 (21103)
അഷ്ടാവക്രഃ പിതരം പൂജയിത്വാ
സംപൂജിതോ ബ്രാഹ്മണൈസ്തൈര്യഥാവത്।
പ്രത്യാജഗാമാശ്രമമേവ ചാഗ്ര്യം
ജിത്വാ വന്ദിം സഹിതോ മാതുലേന ॥ 3-136-38 (21104)
തതോഽഷ്ടാവക്രം മാതുരഥാന്തികേ പിതാ
നദീം സമംഗാം ശീഘ്രമിമാം വിശസ്വ।
പ്രോവാച ചൈനം സ തഥാ വിവേശ
സമൈരംഗൈശ്ചാപി ബഭൂവ പുണ്യാ 3-136-39 (21105)
നദീ സമംഗാ ച ബഭൂവ പുണ്യാ
യസ്യാം സ്നാതോ മുച്യതേ കിൽബിഷാദ്ധി।
ത്വമപ്യേനാം സ്നാനപാനാവഗാഹൈഃ
സഭ്രാതൃകഃ സഹഭാര്യോ വിശശ്വ ॥ 3-136-40 (21106)
അത്ര കൌന്തേയ സഹിതോ ഭ്രാതൃഭിസ്ത്വം
സുഖോഷിതഃ സഹ വിപ്രൈഃ പ്രതീതഃ।
പുണ്യാന്യന്യാനി ശുചികർമൈകഭക്തി-
ർമയാ സാർധം ചരിതാസ്യാജമീഢ ॥ 3-136-41 (21107)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി തീർഥയാത്രാപർവണി ഷട്ത്രിംശദധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 136 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-136-1 നാവൈമി വന്ദിം വരമത്ര വാദിനാം മഹാജലേ ഹംസമിവാദദാമി ഇതി ഝ. പാഠഃ ॥ 3-136-2 ന മേഽദ്യ വക്ഷ്യസ്യതിവാദിമാനിൻ ഗ്ലഹം പ്രപന്നഃ സരിതാമിവാഗമഃ। ഇതി ഝ. പാഠഃ ॥ 3-136-3 പ്രബോധ പ്രബോധയ ॥ 3-136-4 സംഹനനേന ദേഹേന ദൃഢകായത്വേന ഉപപന്നഃ ॥ 3-136-6 വന്ദിം വന്ദിനം। വിഭക്ത്യലോപേ നകാരലോപ ആർഷഃ ॥ 3-136-13 ഷഡേവ യജ്ഞാഃ സർവവേദേഷ്വിതി ധ. പാഠഃ ॥ 3-136-15 അഷ്ടൌ ദിഗീശാന്യതമാനാന്വദന്തി ഇതി ഖ. പാഠഃ। അഷ്ടൌ യോഗാഃ പ്രഥിമാനം വഹന്തി ഇതി ധ. പാഠഃ ॥ 3-136-21 സൂതപുത്രം വരുണപുത്രം. ഉദീര്യന്തമുദീര്യമാണം। സ്തൂയമാനമിത്യർഥഃ ॥ 3-136-23 ശുശ്രുവാംസഃ പണ്ഡിതാഃ ॥ 3-136-25 ജനിതാരം വരുണം ॥ 3-136-26 വാചാ ഉച്ചൈഃ പാഠേനൈവ। ഉത മേധയാ ഊഹാപോഹകൌശലേന। വിപ്രാഃ വിദാനാഃ പണ്ഡിതാ അപി ജിതാഃ മജ്ജിതാശ്ച താം പ്രസിദ്ധാം വാചം വേദമയീം മേധയാ സഹിതാം വന്ദിനാ കുതർകാർണവേ മജ്ജിതാം അഹം യഥാ ഉജ്ജഹാര ഉദ്ധൃതവാനസ്മി തഥാ സന്തഃ സദസദ്വചനവിവേകകുശലാഃ അവചിന്വന്തി പരീക്ഷയന്തി। ലോഡർഥേ ലട്। പരീക്ഷയന്ത്വിത്യർഥഃ ॥ 3-136-27 അഗ്നിഃ ദഹൻ സ്വഭാവേന ദാഹകോഽപി ജാതവേദാഃ ജാതാനി സതാമസതാം ച വൃത്താനി വേദ ജാനാതീതി ജാതവേദാഃ। സതാം സത്യാഭിസന്ധീനാം ഗൃഹാൻ ശരീരാണി വിസർജയൻ വർജയൻ തേജസാ യഥാ അധാക്ഷീത്സ്മ അർഥാദനൃതാഭിസന്ധിഗൃഹാൻ। നശബ്ദ ഉപമാർഥേ। യഥാ തപ്തപരശുഗ്രഹണേ വഹ്നിഃ സത്യാഭിസന്ധി ന ദഹതി സത്യപക്ഷപാതീ നതു ജാതിവയോവിദ്യാദിപക്ഷപാതീ। ഏവം സന്തോപി ബാലാദിഷു। അതോ ബാലവചനമിതി മദ്വാക്യം നാവമന്തവ്യമിതി ഭാവഃ ॥ 3-136-28 ശ്ലോഷ്മാതകീശബ്ദിതതസ്തരുവിശേഷസ്തസ്യ പത്രേഷു ഭോജനം തത്ഫലഭക്ഷണം ച ബുദ്ധിഘ്രം ദോഷകരം ചേതി പ്രസിദ്ധം ॥ 3-136-29 അദ്യ തവ കാമോ നിസൃഷ്ടഃ ഏഷ വന്ദീ ദൃശ്യതാമിതി ശേഷഃ ॥ 3-136-33 ഇത്യർഥം ഏതദർഥം ॥ 3-136-35 ശിതേന തീക്ഷ്ണേന തേ തവ രിപൂണാമിത്യന്വയഃ। യമാദപി തവ ശഥ്രുസംഹരണശക്തിരധികേതി ഭാവഃ ॥ 3-136-36 ഔക്ഥ്യം ഉക്ഥ്യാഖ്യക്രതുവിശേഷേ ഗേയം ॥ 3-136-38 സൌതിം സൂതസ്യ വരുണസ്യ പുത്രം ॥ 3-136-39 സമാനി അംഗാനി കരോതീതി സമഗേതി യോഗോ ദർശിതഃ। ശകന്ധ്വാദിത്വാത് പരരൂപം ॥ 3-136-41 പ്രതീതോ വിശ്രബ്ധഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 137
॥ ശ്രീഃ ॥
3.137. അധ്യായഃ 137
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ലോമശേന രൈഭ്യാശ്രമംഗതം യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി യവക്രീതോപാഖ്യാനകഥനാരംഭഃ ॥ 1 ॥ ഭരദ്വാജപുത്രേണ യവക്രീതേന സ്വപിതൃമിത്രേ രൈഭ്യേ തത്പുത്രയോരർവാവസുപരാവസ്വോശ്ചാസൂയയാ നിവൈവോപദേശം വേദാധിഗമായ ഇന്ദ്രംപ്രതി തപശ്ചരണം ॥ 2 ॥ ഇന്ദ്രനിവാരിതേനാപി യവക്രീതേന ബലാത്കാരേണ തസ്മാദ്വരഗ്രഹണം ॥ 3 ॥ ഭരദ്വാജേന ലബ്ധവരം യവക്രീതംപ്രതി ഗർവേണ രൈഭ്യപീഡാപ്രതിഷേധായ ബാലധ്യുപാഖ്യാനകഥനം ॥ 4 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-137-0 (21108)
ലോമശ ഉവാച। 3-137-0x (2197)
ഏഷാ മധുവിലാ നാമ സമംഗാ സംപ്രകാശതേ।
ഏതത്കർദമിലം നാമ ഭരതസ്യാഭിഷേചനം ॥ 3-137-1 (21109)
അലക്ഷ്ംയാ കില സംയുക്തോ വൃത്രം ഹത്വാ ശചീപതിഃ।
ആപ്ലുതഃ സർവപാപേഭ്യഃ സമംഗായാം വ്യമുച്യത ॥ 3-137-2 (21110)
ഏതദ്വിനശനം കുക്ഷൌ മൈനാകസ്യ നരർഷഭ।
അദിതിര്യത്രപുത്രാർഥം തദന്നമപചത്പുരാ ॥ 3-137-3 (21111)
ഏനം പർവതരാജാനമാരുഹ്യ ഭരതർഷഭാഃ।
അയശസ്യാമസംശബ്ദ്യാമലക്ഷ്മീം വ്യപനോത്സ്യഥ ॥ 3-137-4 (21112)
ഏതേ കനഖലാ രാജന്നൃഷീണാം ദയിതാ നഗാഃ।
ഏഷാ പ്രകാശതേ ഗംഗാ യുധിഷ്ഠിര യശസ്വിനീ ॥ 3-137-5 (21113)
സനത്കുമാരോ ഭഗവാനത്ര സിദ്ധിമഗാത്പുരാ।
ആജമീഢാവഗാഹ്യൈനാം സർവപാപൈഃ പ്രമോക്ഷ്യസേ ॥ 3-137-6 (21114)
അപാം ഹ്രദം ച പുണ്യാഖ്യം ഭൃഗുതുന്ദം ച പർവതം।
തൂഷ്ണീം ഗംഗാം ച കൌന്തേയ സാനുജഃ സമുപസ്പൃശ ॥ 3-137-7 (21115)
ആശ്രമഃ സ്ഥൂലശിരസോ രമണീയഃ പ്രകാശതേ।
അത്ര മാനം ച കൌന്തേയ ക്രോധം ചൈവ വിവർജയ ॥ 3-137-8 (21116)
ഏഷ രൈഭ്യാശ്രമഃ ശ്രീമാൻപാണ്ഡവേയ പ്രകാശതേ।
ഭാരദ്വാജോ യത്രകവിര്യവക്രീതോ വ്യനശ്യത ॥ 3-137-9 (21117)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 3-137-10x (2198)
കഥം യുക്തോഽഭവദൃഷിർഭരദ്വാജഃ പ്രതാപവാൻ।
കിമർഥം ച യവക്രീതഃ പുത്രോഽനശ്യത വൈ മുനേഃ ॥ 3-137-10 (21118)
ഏതത്സർവം യഥാവൃത്തം ശ്രോതുമിച്ഛാമി തത്ത്വതഃ।
കർമഭിർദേവകൽപാനാം കീർത്യമാനൈർഭൃശം രമേ ॥ 3-137-11 (21119)
ലോമശ ഉവാച। 3-137-12x (2199)
ഭരദ്വാജശ്ച രൈഭ്യശ്ച സഖായൌ സംബഭൂവതുഃ।
താവൂഷതുരിഹാത്യന്തം പ്രീയമാണൌ വനാന്തരേ ॥ 3-137-12 (21120)
രൈഭ്യസ്യ തു സുതാവാസ്താമർവാവസുപരാവസൂ।
ആസീദ്യവക്രീഃ പുത്രസ്തു ഭരദ്വാജസ്യ ഭാരത ॥ 3-137-13 (21121)
രൈഭ്യോ വിദ്വാൻസഹാപത്യസ്തപസ്വീ ചേതരോഽഭവത്।
തയോശ്ചാപ്യതുലാ പ്രീതിരഭവദ്ഭരതർഷഭ ॥ 3-137-14 (21122)
യവക്രീഃ പിതരം ദൃഷ്ട്വാ തപസ്വിനമസത്കൃതം।
ദൃഷ്ട്വാ ച സത്കൃതം വിപ്രൈ രൈഭ്യം പുത്രൈഃ സഹാനഘഃ ॥ 3-137-15 (21123)
പര്യതപ്യത തേജസ്വീ മന്യുനാഽഭിപരിപ്ലുതഃ।
തപസ്തേപേ തതോ ഘോരം വേദജ്ഞാനായ പാണ്ഡവ ॥ 3-137-16 (21124)
സുസമിദ്ധേ മഹത്യഗ്നൌ ശരീരമുപതാപയൻ।
ജനയാമാസ സന്താപമിന്ദ്രസ്യ സുമഹാതപാഃ ॥ 3-137-17 (21125)
തത ഇന്ദ്രോ യവക്രീതമുപഗംയ യുധിഷ്ഠിര।
അബ്രവീത്കസ്യ ഹേതോസ്ത്വമാസ്ഥിതസ്തപ ഉത്തമം ॥ 3-137-18 (21126)
യവക്രീത ഉവാച। 3-137-19x (2200)
ദ്വിജാനാമനധീതാ വൈ വേദാഃ സുരഗണാർചിത।
പ്രതിഭാന്ത്വിതി തപ്യേഹമിദം പരമകം തപഃ ॥ 3-137-19 (21127)
സ്വാധ്യായാർഥം സമാരംഭോ മമായം പാകശാസന।
തപസാ ജ്ഞാതുമിച്ഛാമി സർവജ്ഞാനാനി കൌശിക ॥ 3-137-20 (21128)
കാലേന മഹതാ വേദാഃ ശക്യാ ഗുരുമുഖാദ്വിഭോ।
പ്രാപ്തും തസ്മാദയം യത്നഃ പരമോ മേ സമാസ്ഥിതഃ ॥ 3-137-21 (21129)
ഇന്ദ്ര ഉവാച। 3-137-22x (2201)
അമാർഗ ഏഷ വിപ്രർഷേ യേന ത്വം യാതുമിച്ഛസി।
കിം വിഘാതേന തേ വിപ്ര ഗച്ഛാധീഹി ഗുരോർമുഖാത് ॥ 3-137-22 (21130)
ലോമശ ഉവാച। 3-137-23x (2202)
ഏവമുക്ത്വാ ഗതഃ ശക്രോ യവക്രീരപി ഭാരത।
ഭൂയ ഏവാകരോദ്യത്നം തപസ്യമിതവിക്രമഃ ॥ 3-137-23 (21131)
ഘോരേണ തപസാ രാജംസ്തപ്യമാനോ മഹത്തപഃ।
സന്താപയാമാസ ഭൃശം ദേവേന്ദ്രമിതി നഃ ശ്രുതം ॥ 3-137-24 (21132)
തം തഥാ തപ്യമാനം തു തപസ്തീവ്രം മഹാമുനിം।
ഉപേത്യ ബലഭിദ്ദേവോ വാരയാമാസ വൈ പുനഃ ॥ 3-137-25 (21133)
അശക്യോഽർഥഃ സമാരബ്ധോ നൈതദ്ബുദ്ധികൃതം തവ।
പ്രതിഭാസ്യന്തി വൈ വേദാസ്തവ ചൈവ പിതുശ്ച തേ ॥ 3-137-26 (21134)
യവക്രീത ഉവാച। 3-137-27x (2203)
ന ചൈതദേവം ക്രിയതേ ദേവരാജസമീപ്സിതം।
മഹതാ നിയമേനാഹം തപ്സ്യേ ഘോരതരം തപഃ ॥ 3-137-27 (21135)
സമിദ്ധേഽഗ്നാവുപകൃത്യാംഗമംഗം
ഹോഷ്യാമി വാ മഘവംസ്തന്നിബോധ।
യദ്യേതദേവം ന കരോഷി കാമം
മമേപ്സിതം ദേവരാജേഹ സർവം ॥ 3-137-28 (21136)
ലോമശ ഉവാച। 3-137-29x (2204)
നിശ്ചയം തമഭിജ്ഞായ മുനേസ്തസ്യ മഹാത്മനഃ।
പ്രതിവാരണഹേത്വർഥം ബുദ്ധ്യാ സഞ്ചിന്ത്യ ബുദ്ധിമാൻ ॥ 3-137-29 (21137)
തത ഇന്ദ്രോഽകരോദ്രൂപം ബ്രാഹ്മണസ്യ തപസ്വിനഃ।
അനേകശതവർഷസ്യ ദുർബലസ്യ സയക്ഷ്മണഃ ॥ 3-137-30 (21138)
യവക്രീതസ്യ യത്തീർഥമുചിതം ശൈചകർമണി।
ഭാഗീരഥ്യാം തത്ര സേതും വാലുകാഭിശ്ചകാര സഃ ॥ 3-137-31 (21139)
യദാഽസ്യ വദതോ വാക്യം ന സ ചക്രേ ദ്വിജോത്തമഃ।
വാലുകാഭിസ്തതഃ ശക്രോ ഗംഗാം സമഭിപൂരയൻ ॥ 3-137-32 (21140)
വാലുകാമുഷ്ടിമനിശം ഭാഗീരഥ്യാം വ്യസർജയത്।
സ്നാതുമഭ്യാഗതം ശക്രോ യവക്രീതമദർശയത് ॥ 3-137-33 (21141)
തം ദദർശ യവക്രീതോ യത്നവന്തം നിബന്ധനേ।
പ്രഹസംശ്ചാബ്രവീദ്വാക്യമിദം സ മുനിപുംഗവഃ ॥ 3-137-34 (21142)
കിമിദം വർതതേ ബ്രഹ്മൻകിഞ്ച തേ ഹ ചികീർഷിതം।
അതീവ ഹി മഹാന്യത്നഃ ക്രിയതേഽയം നിരർഥകഃ ॥ 3-137-35 (21143)
ഇന്ദ്ര ഉവാച। 3-137-36x (2205)
ബന്ധിഷ്യേ സേതുനാ ഗംഗാം സുഖഃ പന്ഥാ ഭവിഷ്യതി।
ക്ലിശ്യതേ ഹി ജനസ്താത തരമാണഃ പുനഃപുനഃ ॥ 3-137-36 (21144)
യവക്രീത ഉവാച। 3-137-37x (2206)
നായം ശക്യസ്ത്വയാ ബദ്ധും മഹാനോഘസ്തപോധന।
അശക്യാദ്വിനിവർതസ്വ ശക്യമർഥം സമാരഭ ॥ 3-137-37 (21145)
ഇന്ദ്ര ഉവാച। 3-137-38x (2207)
യഥൈവ ഭവതാ ചേദ തപോ വേദാർഥമുദ്യതം।
അശക്യം തദ്വദസ്മാഭിരയം ഭാരഃ സമാഹിതഃ ॥ 3-137-38 (21146)
യവക്രീത ഉവാച। 3-137-39x (2208)
യഥാ തവ നിരർഥോഽയമാരംഭസ്ത്രിദശേശ്വര।
തഥാ യദി മമാപീദം മന്യസേ പാകശാസന ॥ 3-137-39 (21147)
ക്രിയതാം യദ്ഭവേച്ഛക്യം ത്വയാ സുരഗണേശ്വര।
വരാംശ്ച മേ പ്രയച്ഛാന്യാസന്യൈർവിദ്വാൻഭവിതാസ്ംയഹം ॥ 3-137-40 (21148)
ലോമശ ഉവാച। 3-137-41x (2209)
തസ്മൈ പ്രാദാദ്വരാനിന്ദ്ര ഉക്തവാന്യാൻമഹാതപാഃ।
പ്രതിഭാസ്യന്തി തേ വേദാഃ പിത്രാ സഹ യഥേപ്സിതാഃ ॥ 3-137-41 (21149)
യച്ചാന്യത്കാങ്ക്ഷസേ കാമം യവക്രീർഗംയതാമിതി।
സ ലബ്ധകാമ പിതരം സമേത്യാഥേദമബ്രവീത് ॥ 3-137-42 (21150)
യവക്രീത ഉവാച। 3-137-43x (2210)
പ്രതിഭാസ്യന്തി വൈ വേദാ മമ താതസ്യ ചോഭയോഃ।
അപി ചാന്യാൻഭവിഷ്യാവോ വരാ ലബ്ധാസ്തഥാ മയാ ॥ 3-137-43 (21151)
ഭരദ്വാജ ഉവാച। 3-137-44x (2211)
ദർപസ്തേ ഭവിതാ താത വരാംʼല്ലബ്ധ്വാ യഥേപ്സിതാൻ।
സ ദർപപർണഃ കൃപണഃ ക്ഷിപ്രമേവ വിനങ്ക്ഷ്യസി ॥ 3-137-44 (21152)
അത്രാപ്യുദാഹരന്തീമാ ഗാഥാ ദേവൈരുദാഹൃതാഃ।
മുനിരാസീത്പുരാ പുത്ര ബാലധിർനാമ വിശ്രുതഃ ॥ 3-137-45 (21153)
സ പുത്രശോകാദുദ്വിഗ്രസ്തപസ്തേപേ സുദുഷ്കരം।
ഭവേൻമമ സുതോഽമർത്യ ഇതിതം ലബ്ധവാംശ്ച സഃ ॥ 3-137-46 (21154)
തസ്യ പ്രസാദോ വൈ ദേവൈഃ കൃതോ ന ത്വമരൈഃ സമഃ।
നാമർത്യോ വിദ്യതേ മർത്യോ നിമിത്തായുർഭവിഷ്യതി ॥ 3-137-47 (21155)
ബാലധിരുവാച। 3-137-48x (2212)
യഥേമേ പർവതാഃ ശശ്വത്തിഷ്ഠന്തി സുരസത്തമാഃ।
താവജ്ജീവേൻമം സുതോ നിർവാണമുത മേ മതഃ ॥ 3-137-48 (21156)
ഭരദ്വാജ ഉവാച। 3-137-49x (2213)
തസ്യ പുത്രസ്തദാ ജത്രേ മേധാവീ ക്രോധനസ്തദാ।
സ തു ലബ്ധവരോ ദർപാദൃഷീംശ്ചൈവാവമന്യത ॥ 3-137-49 (21157)
വികുർവാണോ മുനീനാം ച വ്യചരത്സ മഹീമിമാം।
ആസസാദ മഹാവീര്യം ധനുഷാക്ഷം മനീഷിണം ॥ 3-137-50 (21158)
തസ്യാപചക്രേ മേധാവീ തം ശശാപ സ വീര്യവാൻ।
ഭവ ഭസ്മേതി ചോക്തഃ സ ന ഭസ്മ സമപദ്യത ॥ 3-137-51 (21159)
ധനുഷാക്ഷസ്തു തം ദൃഷ്ട്വാ മേധാവിനമനാമയം।
`മുനിസ്തത്കാരണം ജ്ഞാത്വാ സ്വയം മഹിഷരൂപധൃത്।
ശൃംഗേണാദ്രീനചലയത്തതോഽയംഭസ്മസാദഭൂത്' ॥ 3-137-52 (21160)
നിമിത്തമസ്യ മഹർഷിർഭേദയാമാസ പർവതാൻ।
സ നിമിത്തേ വിനഷ്ടേ തു മമാര സഹസാ ശിശുഃ ॥ 3-137-53 (21161)
തം മൃതം പുത്രമാദായ വിലലാപ തതഃ പിതാ ॥ 3-137-54 (21162)
ലാലപ്യമാനം തം ദൃഷ്ട്വാ മുനയഃ പരമാർതവത്।
ഊചുർവേദവിദഃ സർവൈ ഗാഥാം യാം താം നിബോധ മേ ॥ 3-137-55 (21163)
ന ദിഷ്ടമർഥമത്യേതുമീശോഽമർത്യഃ കഥഞ്ചന।
മഹർഷിർഭേദയാമാസ ധനുഷാക്ഷോ മഹീധരാൻ ॥ 3-137-56 (21164)
ഏവം ലബ്ധ്വാ വരാൻബാലാ ദർപപൂർണാസ്തപസ്വിനഃ।
ക്ഷിപ്രമേവ വിനശ്യന്തി യഥാ ന സ്യാത്തഥാ ഭവാൻ ॥ 3-137-57 (21165)
ഏഷ രൈഭ്യോ മഹാവീര്യഃ പുത്രൌ ചാസ്യ തഥാവിധൌ।
തം യഥാ പുത്ര നാഭ്യേഷി തഥാ കുര്യാസ്ത്വതന്ദ്രിതഃ ॥ 3-137-58 (21166)
സ ഹി ക്രുദ്ധഃ സമർഥസ്ത്വാം പുത്ര പീഡയിതും രുഷാ।
രൈഭ്യശ്ചാപി തപസ്വീ ച കോപനശ്ച മഹാനൃഷിഃ ॥ 3-137-59 (21167)
യവക്രീത ഉവാച। 3-137-60x (2214)
ഏവ കരിഷ്യേ മാ താപം താത കാർഷീഃ കഥഞ്ചന।
യഥാ ഹി മേ ഭവാൻമാന്യസ്തഥാ രൈഭ്യഃ പിതാ മമ ॥ 3-137-60 (21168)
ലോമശ ഉവാച। 3-137-61x (2215)
ഉക്ത്വാ സ പിതരം ശ്ലക്ഷ്ണ യവക്രീരകുതോഭയഃ।
വിപ്രകുർവന്നൃഷീനന്യാനതുഷ്യത്പരയാ മുദാ ॥ 3-137-61 (21169)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി തീർഥയാത്രാപർവണി സപ്തത്രിംശദധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 137 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-137-1 മധുവിലേതി അഷ്ടാവകാംഗസമീകരണാത്പൂർവം സമംഗായാ ഏവ നാമ മധുവഹാനാമേതി ക.ധ. പാഠഃ ॥ 3-137-3 അന്നം ബ്രഹ്മൌദനം അദിതിഃ പുത്രകാമാ। സാധ്യേഭ്യോ ദേവേഭ്യോ ബ്രഹ്മൌദനമപചദിതി ശ്രുതേഃ ॥ 3-137-4 അയശസ്യാം അയശസ്കരീം। അസംശബ്ദ്യാം അകീർതനീയാം। അയശസ്യാമസഹ്യാം ച അലക്ഷ്മീം ഇതി ധ. പാഠഃ ॥ 3-137-14 ഇതരോ ഭരദ്വാജസ്തപസ്വ്യേവ നതു ശിഷ്യാദിസംപന്നഃ। കീർതിർബാല്യാത്പ്രഭൃതി ഭാരത ഇതി ഝ. പാഠഃ ॥ 3-137-20 സർവജ്ഞാനാനി സർവശാസ്ത്രാണി 3-137-22 വിഘാതേന ആത്മനാശനേന ॥ 3-137-26 ന പ്രതിഭാസ്യന്തീതി നകാരാവൃത്ത്യാ യോജ്യം ॥ 3-137-46 അമർത്യഃ അമര ഇത്യർഥഃ ॥ 3-137-48 അക്ഷയാസ്തന്നിമിത്തം മേ സുതസ്യായുർഭവേർദ്ധ്രുവം। ഇതി ഝ. ധ. പാഠഃ ॥ 3-137-52 നിമിത്തം പർവതാൻഭേദയാമാസഖണ്ഡയാമാസ ॥ 3-137-55 ദിഷ്ടം ദൈവവിഹിതം ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 138
॥ ശ്രീഃ ॥
3.138. അധ്യായഃ 138
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
രൈഭ്യാശ്രമേ തത്സ്നുഷായാഃ പരാവസുഭാര്യായാ ദർശനാജ്ജാതകാമേന യവക്രീതേന ഏകാന്തേ ബലാത്കാരേണ തദുപഭോഗഃ ॥ 1 ॥ രുദത്യാതയാ നിവേദിതവൃത്താന്തേന രൌഭ്യേണ യവക്രീതഹനനായ ജ്ജടാഭ്യാം കൃത്യാരക്ഷസോഃ സർജ്ജനം ॥ 2 ॥ കൃത്യയാ രൂപസംപദാ സംമോഹ്യ കമണ്ഡലുഹരണഏ രാത്രസാഭിദ്രാവിതേന യവക്രീതേന സ്വപിതുരഗ്നിഹോത്രഗൃഹപ്രവേശഃ ॥ 3 ॥ തദാഽന്ധേന ദ്വാരകശൂദ്രേണ നിവാരിതസ്യ യവക്രീതസ്യ രാക്ഷസേന ഹനനം ॥ 4 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-138-0 (21170)
ലോമശ ഉവാച। 3-138-0x (2216)
ചങ്ക്രംയമാണഃ സ തദാ യവക്രീരകുതോഭയഃ।
ജഗാമ മാധവേ മാസി രൈഭ്യാശ്രമപദം പ്രതി ॥ 3-138-1 (21171)
സ ദദർശാശ്രമേ രംയേ പുഷ്പതദ്രുമഭൂഷിതേ।
വിചരന്തീം സ്നുഷാം തസ്യ കിന്നരീമിവ ഭാരത ॥ 3-138-2 (21172)
യവക്രീസ്താമുവാചേദമുപതിഷ്ഠസ്വ മാമിനി।
നിർലജ്ജോ ലജ്ജയാ യുക്താം കാമേന ഹൃതചേതനഃ ॥ 3-138-3 (21173)
സാ തസ്യ ശീലമാജ്ഞായ തസ്മാച്ഛാപാച്ച ബിഭ്യതീ।
തേജസ്വിതാം ച രൈഭ്യസ് തഥേത്യുക്ത്വാ ജഗാമ ഹ ॥ 3-138-4 (21174)
തത ഏകാന്തമാനീയ ലജ്ജയാമാസ ഭാരത।
ആജഗാമ തദാ രൈഭ്യഃ സ്വമാശ്രമമരിന്ദമ ॥ 3-138-5 (21175)
രുദതീം ച സ്നുഷാം ദൃഷ്ട്വാ ഭാര്യാമാർതാ പരാവസോഃ।
സാന്ത്വയഞ്ശ്ലക്ഷ്ണയാ വാചാ പര്യപൃച്ഛദ്യുധിഷ്ഠിര ॥ 3-138-6 (21176)
സാ തസ്മൈ സർവമാചഷ്ട യവക്രീഭാഷിതം ശുഭാ।
പ്രത്യുക്തം ച യവക്രീതം പ്രേക്ഷാപൂർവം തഥാഽഽത്മനാ ॥ 3-138-7 (21177)
ശൃണ്വാനസ്യൈവ രൈഭ്യസ്യ യവക്രേസ്തദ്വിചേഷ്ടനം।
ദഹന്നിവ തദാ ചേതഃ ക്രോധഃ സമഭവൻമഹാൻ ॥ 3-138-8 (21178)
സ തദാ മന്യുനാഽഽവിഷ്ടസ്തപസ്വീ കോപനോ ഭൃശം।
അവലുപ്യ ജടാമേകാം ജുഹാവാഗ്നൌ സുസംസ്കൃതേ ॥ 3-138-9 (21179)
തതഃ സമഭവന്നാരീ തസ്യാ രൂപേണ സംമിതാ।
അവലുപ്യാപരാം ചാപി ജുഹാവാഗ്നൌ ജടാം പുനഃ ॥ 3-138-10 (21180)
തതഃ സമഭവദ്രക്ഷോ ദീപ്താസ്യം ഘോരദർശനം।
അബ്രൂതാം തൌ തദാ രൈഭ്യം കിം കാര്യം കരവാമഹേ ॥ 3-138-11 (21181)
താവബ്രവീദൃഷിഃ ക്രുദ്ധോ യവക്രീർവധ്യതാമിതി।
ജഗ്മതൃസ്തൌ തഥേത്യുക്ത്വാ യവക്രീതജിഘാംസയാ ॥ 3-138-12 (21182)
തതസ്തം സമുപാസ്ഥായ കൃത്യാ സൃഷ്ടാ മഹാത്മനാ।
കമണ്ഡലും ജഹാരാസ്യ മോഹയിത്വാ തു ഭാരത ॥ 3-138-13 (21183)
ഉച്ഛിഷ്ടം തു യവക്രീതമപകൃഷ്ടകമണ്ഡലും।
തത ഉദ്യതശൂലഃ സ രാക്ഷസഃ സമുപാദ്രവത് ॥ 3-138-14 (21184)
തമാദ്രവന്തം സംപ്രേക്ഷ്യ ശൂലഹസ്തം ജിഘാംസയാ।
യവക്രീഃ സഹസോത്ഥായ പ്രാദ്രവദ്യത്രവൈ സരഃ ॥ 3-138-15 (21185)
ജലഹീനം സരോ ദൃഷ്ട്വാ യവക്രീസ്ത്വരിതഃ പുനഃ।
ജഗാമ സരിതഃ സർവാസ്താശ്ചാപ്യാസന്വിശോഷിതാഃ ॥ 3-138-16 (21186)
സ കാല്യമാനോ ഘോരേണ ശൂലഹസ്തേന രക്ഷസാ।
അഗ്നിഹോത്രേ പിതുർഭീതഃ സഹസാ പ്രവിവേശ ഹ ॥ 3-138-17 (21187)
സ വൈ പ്രവിശമാനസ്തു ശുദ്രേണാന്ധേന രക്ഷിണാ।
നിഗൃഹീതോ ബലാദ്ദ്വാരി സോഽവാതിഷ്ഠത പാർഥിവ ॥ 3-138-18 (21188)
നിഗൃഹീതം തു ശൂദ്രേണ യവക്രീതം സ രാക്ഷസഃ।
താഡയാമാസ ശൂലേന സ ഭിന്നഹൃദയോഽപതത് ॥ 3-138-19 (21189)
യവക്രീതം സ ഹത്വാ തു രാക്ഷസോ രൈഭ്യമാഗമത്।
അനുജ്ഞാതസ്തു രൈഭ്യേണ തയാ നാര്യാ സഹാവസത് ॥ 3-138-20 (21190)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി തീർഥയാത്രാപർവണി അഷ്ടത്രിംശദധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 138 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-138-5 ഏകാന്തമുന്നീയ മജ്ജയാമാസേതി ഝ. പാഠഃ। തത്ര ഏകാന്തം ഉന്നീയ ഏകാന്തേ കാര്യം രതം സമാപ്യ മജ്ജയാമാസ സംമുദ്രേ ഇത്യർഥഃ ॥ 3-138-7 പ്രത്യുക്തം പ്രത്യാഖ്യാതം। മദുപരി ബലാത്കാരം കൃതവാനിത്യുക്തവതീത്യർഥഃ ॥ 3-138-10 നാരീ കൃത്യാ ॥ 3-138-17 കാല്യമാനഃ സർവതോ നിഷിധ്യമാനഃ അഗ്നിഹോത്രേ അഗ്നിഹോത്രശാലായാം ॥ 3-138-18 അവാതിഷ്ഠത ബഹിരേവ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 139
॥ ശ്രീഃ ॥
3.139. അധ്യായഃ 139
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ദ്വാരരക്ഷകശൂദ്രേണ നിവേദിതപുത്രമരണേന ഭരദ്വാജേന രൈഭ്യസ്യാപി ജ്യേഷ്ഠസുതേന ഹനനരൂപശാപദാനം ॥ 1 ॥ പുത്രമരണദുഃഖിതേന ഭരദ്വാജേന തദ്ദേഹദഹനപൂർവകമഗ്നൌ പ്രവേശഃ ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-139-0 (21191)
ലോമശ ഉവാച। 3-139-0x (2217)
ഭരദ്വാജസ്തു കൌന്തേയ കൃത്വാ സ്വാധ്യായമാഹ്നികം।
സമിത്കലാപമാദായ പ്രവിവേശ സ്വമാശ്രമം ॥ 3-139-1 (21192)
തം സ്മ ദൃഷ്ട്വാ പുരാ സർവേ പ്രത്യുത്തിഷ്ഠിന്തി പാവകാഃ।
ന ത്വേനമുപതിഷ്ഠന്തി ഹതപുത്രം തദാഽഗ്നയഃ ॥ 3-139-2 (21193)
വൈകൃതന്ത്വഗ്നിഹോത്രേ സ ലക്ഷയിത്വാ മഹാതപാഃ।
തമന്ധം ശൂദ്രമാസീനം ഗൃഹപാലമഥാബ്രവീത് ॥ 3-139-3 (21194)
കിംനു മേ നാഗ്നയഃ ശൂദ്ര പ്രതിനന്ദന്തി ദർശനം।
ത്വം ചാപി ന യഥാപൂർവം കച്ചിത്ക്ഷേമമിഹാശ്രമേ ॥ 3-139-4 (21195)
കച്ചിന്ന രൈഭ്യം പുത്രോ മേ ഗതവാനൽപചേതനഃ।
ഏതദാചക്ഷ്വ മേ ശീഘ്രം ന ഹി ശുദ്ധ്യതി മേ മനഃ ॥ 3-139-5 (21196)
ശൂദ്ര ഉവാച। 3-139-6x (2218)
രൈഭ്യം യാതോ നൂനമയം പുത്രസ്തേ മന്ദചേതനഃ।
തഥാഹി നിഹതഃ ശേതേ രാക്ഷസേന മഹാത്മനാ ॥ 3-139-6 (21197)
പ്രകാല്യമാനസ്തേനായം ശൂലഹസ്തേന രക്ഷസാ।
അഗ്ന്യഗാരം പ്രതിദ്വാരി മയാ ദോർഭ്യാം നിവാരിതഃ ॥ 3-139-7 (21198)
തതഃ സ വിഹതാശോഽത്രജലകാമോശുചിർധ്രുവം।
നിഹതഃ സോഽതിവേഗേന ശൂലഹസ്തേന രക്ഷസാ ॥ 3-139-8 (21199)
ലോമശ ഉവാച। 3-139-8x (2219)
ഭരദ്വാജസ്തു തച്ഛ്രുത്വാ ശൂദ്രസ്യ വിപ്രിയം മഹത്।
ഗതാസും പുത്രമാദായ വിലലാപ സുദുഃഖിതഃ ॥ 3-139-9 (21200)
ഭരദ്വാജ ഉവാച। 3-139-10x (2220)
രബ്രാഹ്മണാനാം കിലാർഥായ നനു ത്വം തപ്തവാംസ്തപഃ।
ദ്വിജാനാമനധീതാ വൈ വേദാഃ സംപ്രതിഭാന്ത്വിതി ॥ 3-139-10 (21201)
തഥാ കല്യാണശീലസ്ത്വം ബ്രാഹ്മണേഷുമഹാത്മസു।
അനാഗാഃ സർവഭൂതേഷു കർകശത്വമുപേയിവാൻ ॥ 3-139-11 (21202)
പ്രതിഷിദ്ധോ മയാ താത രൈഭ്യാവസഥദർശനാത്।
ഗതവാനേവ തം ക്ഷുദ്രം കാലാന്തകയമോപമം ॥ 3-139-12 (21203)
യഃ സ ജാനൻമഹാതേജാ വൃദ്ധസ്യൈകം മമാത്മജം।
ഗതവാനേവ കോപസ്യ വശം പരമദുർമതിഃ ॥ 3-139-13 (21204)
പുത്രശോകമനുപ്രാപ്ത ഏഷ രൈഭ്യസ്യ കർമണാ।
ത്യക്ഷ്യാമി ത്വാമൃതേപുത്ര പ്രാണാനിഷ്ടതമാൻഭുവി ॥ 3-139-14 (21205)
യഥാഽഹം പുത്രശോകേന ദേഹം ത്യക്ഷ്യാമി കിൽവിഷീ।
തഥാ ജ്യേഷ്ഠഃ സുതോ രൈഭ്യം ഹിംസ്യാച്ഛീഘ്രമനാഗസം ॥ 3-139-15 (21206)
സുഖിനോ വൈ നരാ യേഷാം ജായാ പുത്രോ ന വിദ്യതേ।
യേ പുത്രശോകമപ്രാപ്യ വിചരന്തി യഥാസുഖം ॥ 3-139-16 (21207)
യേ തു പുത്രകൃതാച്ഛോകാദ്ഭൃശം വ്യാകുലചേതസഃ।
ശപന്തീഷ്ടാൻസഖീനാർതാസ്തേഭ്യഃ പാപതരോ നു കഃ ॥ 3-139-17 (21208)
പരാസുശ്ച സുതോ ദൃഷ്ടഃ ശപ്തശ്ചൈഷ്ടഃ സഖാ മയാ।
ഈദൃശീമാപദം കോത്ര ദ്വിതീയോഽനുവിഷ്യതി ॥ 3-139-18 (21209)
ലോമശ ഉവാച। 3-139-19x (2221)
വിലപ്യൈവം ബഹുവിധം ഭരദ്വാജോഽദഹത്സുതം।
സുസമിദ്ധം തതഃ പശ്ചാത്പ്രവിവേശ ഹുതാശനം ॥ 3-139-19 (21210)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി തീർഥയാത്രാപർവണി ഏകോനചത്വാരിംശദധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 139 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-139-1 ആഹ്നികം സ്വാധ്യായം പ്രത്യഹം കർതവ്യം ബ്രഹ്മയജ്ഞം ॥ 3-139-2 ഹതപുത്രത്വേന ആശൌചയുക്തത്വാത് ॥ 3-139-5 ശുദ്ധ്യതി നിഃസന്ദേഹം ഭവതി ॥ 3-139-7 അഗ്ന്യഗാരം പ്രവിഷ്ടസ് രക്ഷോഭയം ന ഭവേദിതി ॥ 3-139-9 ശൂദ്രസ്യ ശൂദ്രകൃതം വിപ്രിയം പുത്രനിരോധേന കൃതം ॥ 3-139-15 കിൽവിഷീ ശോകാകാന്തഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 140
॥ ശ്രീഃ ॥
3.140. അധ്യായഃ 140
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
രൈഭ്യയാജ്യേന ബൃഹദ്ദ്യുംനേന സത്രേ സഹായത്വേന വൃതയോരർവാവസുപരാവസ്വോസ്തദർഥം ഗമനം ॥ 1 ॥ ഭാര്യാദിദൃക്ഷയാ പുനരാശ്രമം ഗതേന പരാവസുനാ രാത്രൌ മൃഗഭ്രമേണ കൃഷ്ണാജിനസംവീതസ്യ രൈഭ്യസ്യ ഹനനം ॥ 2 ॥ പരാവസുചോദനയാ ബൃഹദ്ദ്യുംനേന ബ്രഹ്മഹത്യാഗ്രസ്ത ഇതി പ്രോത്സാര്യമാണേനാർവാവസുനാ തപഃപ്രസാദിതസൂര്യാദിദേവേഭ്യോ രൈഭ്യഭരദ്വാജയവക്രീതോത്ഥാനാദിവരഗ്രഹണം ॥ 3 ॥ ദേവൈര്യവക്രീതദുഃഖസ്യ വനോപദേശം വേദാഭ്യാസഫലത്വകഥനപൂർവകം രൈഭ്യാദീനാമുജ്ജീവനം ॥ 4 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-140-0 (21211)
ലോമശ ഉവാച। 3-140-0x (2222)
ഏതസ്മിന്നേവ കാലേ തു ബൃഹദ്ദ്യുംനോ മഹീപതിഃ।
സത്രം തേനേ മഹാഭാഗോ രൈഭ്യയാജ്യഃ പ്രതാപവാൻ ॥ 3-140-1 (21212)
തേന രൈഭ്യസ്യ വൈ പുത്രാവർവാവസുപരാസൂ।
വൃതൌ സഹായൌ സത്രാർഥം ബൃഹദ്ദ്യുംനേന ധീമതാ ॥ 3-140-2 (21213)
തത്ര തൌ സമനുജ്ഞാതൌ പിത്രാ കൌന്തേയ ജഗ്മതുഃ।
ആശ്രമേ ത്വഭവദ്രൈഭ്യോ ഭാര്യാ ചൈവ പരാവസോഃ ॥ 3-140-3 (21214)
അഥാവലോകകോഽഗച്ഛദ്ഗൃഹാനകഃ പരാവസുഃ।
കൃഷ്ണാജിനേന സംവീതം ദദർശ പിതരം വനേ ॥ 3-140-4 (21215)
ജഘന്യരാത്രേ നിദ്രാന്ധഃ സാവശേഷേ തമസ്യാപി।
ചരന്തം ഗഹനേഽരണ്യേ മേനേ സ പിതരം മൃഗം ॥ 3-140-5 (21216)
മൃഗം തു മന്യമാനേന പിതാ വൈ തേന ഹിംസിതഃ।
അകാമയാനേന തദാ ശരീരത്രാണമിച്ഛതാ ॥ 3-140-6 (21217)
തസ്യ സ പ്രേതകാര്യാണി കൃത്വാ സർവാണി ഭാരത।
പുനരാഗംയ തത്സത്രമബ്രവീദ്ധാതരം വചഃ ॥ 3-140-7 (21218)
ഇദം കർമ ന ശക്തസ്ത്വം വോഢുമേകഃ കഥഞ്ചന।
മയാ ച ഹിംസിതസ്താതോ മന്യമാനേന വൈ മൃഗം ॥ 3-140-8 (21219)
സോഽസ്മദർഥേ വ്രതം താത ചര ത്വം ബ്രഹ്മഘാതിനാം।
സമർഥോ ഹ്യഹമേകാകീ കർമ കർതുമിദം മുനേ ॥ 3-140-9 (21220)
അർവാവസുരുവാച। 3-140-10x (2223)
കരോതു വൈ ഭവാൻസത്രം ബൃഹദ്ദ്യുംനസ്യ ധീമതഃ।
ബ്രഹ്മഹത്യാം ചരിഷ്യേഽഹം ത്വദർഥം നിയതേന്ദ്രിയഃ ॥ 3-140-10 (21221)
ലോമശ ഉവാച। 3-140-11x (2224)
സ തസ്യബ്രഹ്മഹത്യായാഃ പാരം ഗത്വാ യുധിഷ്ഠിര।
അർവാവസുസ്തദാ സത്രമാജഗാമ പുനർമുനിഃ ॥ 3-140-11 (21222)
തതഃ പരാവസുർദൃഷ്ട്വാ ഭ്രാതരം സമുപസ്ഥിതം।
ബൃഹദ്ദ്യുംനമുവാചേദം വചനം ഹർഷഗദ്ഗദം ॥ 3-140-12 (21223)
ഏഷ തേ ബ്രഹ്മഹാ യജ്ഞം മാ ദ്രഷ്ടും പ്രവിശേദിതി।
ബ്രഹ്മഹാ പ്രേക്ഷിതേനാപി പീഡയേത്ത്വാമസംശയം ॥ 3-140-13 (21224)
ലോമശ ഉവാച। 3-140-14x (2225)
തച്ഛ്രുത്വൈവ തദാ രാജാ പ്രേഷ്യാനാഹ സ വിട്പതേ।
പ്രേഷ്യൈരുത്സാര്യമാണസ്തു രാജന്നർവാവസുസ്തദാ।
ന മയാ ബ്രഹ്മഹത്യേയം കൃതേത്യാഹ പുനഃപുനഃ ॥ 3-140-14 (21225)
ഉച്യമാനോഽസകൃത്പ്രേഷ്യൈർബ്രഹ്മഹാ ഇതി ഭാരത।
നൈവസ്മ പ്രതിജാനാമി ബ്ര്ഹമഹത്യാം സ്വയങ്കൃതാം।
മമ ഭ്രാത്രാ കൃതമിദം മയാ സ പരിമോക്ഷിതഃ ॥ 3-140-15 (21226)
സ തഥാ പ്രവദൻക്രോധാത്തൈശ്ച പ്രേഷ്യൈഃ പ്രഭാഷിതഃ।
തൂഷ്ണീം ജഗാമ ബ്രഹ്മർഷിർവനമേവ മഹാതപാഃ ॥ 3-140-16 (21227)
ഉഗ്രം തപഃ സമാസ്ഥായ ദിവാകരമഥാശ്രിതഃ।
രഹസ്യവേദം കൃതവാൻസൂര്യസ്യ ദ്വിജസത്തമഃ ॥ 3-140-17 (21228)
മൂർതിമാംസ്തം ദദർശാഥ സ്വയമഗ്രഭുഗവ്യയഃ ॥ 3-140-19aപ്രീതാസ്തസ്യാഭവന്ദേവാഃ കർമണാഽർവാവസോർനൃപ।
തം തേ പ്രവരയാമാസുർനിരാസുശ്ച പരാവസും ॥ 3-140-18 (21229)
തതോ ദേവാ വരം തസ്മൈ ദദുരഗ്നിപുരോഗമാഃ ॥ 3-140-20 (21230)
സ ചാപി വരയാമാസ പിതുരുത്ഥാനമാത്മനഃ।
അനാഗസ്ത്വം തതോ ഭ്രാതുഃ പിതുശ്ചാസ്മരണം വധേ ॥ 3-140-21 (21231)
ഭരദ്വാജസ്യ ചോത്ഥാനം യവക്രീതസ്യ ചോഭയോഃ।
പ്രതിഷ്ഠാം ചാപി വേദസ്യ സൌരസ്യ ദ്വിജസത്തമഃ ॥ 3-140-22 (21232)
ഏവമസ്ത്വിതി തം ദേവാഃ പ്രോചുശ്ചാപി വരാന്ദദുഃ।
തതഃ പ്രാദുർബഭൂവുസ്തേ സർവ ഏവ യുധിഷ്ഠിര ॥ 3-140-23 (21233)
അഥാബ്രവീദ്യവക്രീതോ ദേവാനഗ്നിപുരോഗമാൻ।
സമധീതം മയാ ബ്രഹ്മ വ്രതാനി ചരിതാനി ച ॥ 3-140-24 (21234)
കഥം ച രൈഭ്യഃ ശക്തോ മാമദീയാനം തപസ്വിനം।
തഥായുക്തേന വിധിനാ നിഹന്തുമമരോത്തമാഃ ॥ 3-140-25 (21235)
ദേവാ ഊചുഃ। 3-140-26x (2226)
മൈവം കൃഥാ യവക്രീത യഥാ വദസി വൈ മുനേ।
ഋതേ ഗുരുമധീതാ ഹി സ്വയം വേദാസ്ത്വയാ പുരാ ॥ 3-140-26 (21236)
അനന തു ഗുരൂനദുഃഖാത്തോഷയിത്വാഽഽത്മക്രമണാ।
കാലേന മഹതാ ക്ലേശാദ്ബ്രഹ്മാധിഗതമുത്തമം ॥ 3-140-27 (21237)
ലോമശ ഉവാച। 3-140-28x (2227)
യവക്രീതമഥോക്ത്വൈവം ദേവാഃ സാഗ്നിപുരോഗമാഃ।
സഞ്ജീവയിത്വാ താൻസർവാൻപുനർജഗ്മുസ്ത്രിവിഷ്ടപം ॥ 3-140-28 (21238)
`തതോ വൈ സ യവക്രീതോ ബ്രഹ്മചര്യം ചചാര ഹ।
അഷ്ടാദശ ച വർഷാണി ത്രിംശതം ച യുധിഷ്ഠിര' ॥ 3-140-29 (21239)
ആസ്രമസ്തസ്യ പുണ്യോഽയം സദാപുഷ്പഫലദ്രുമഃ।
അത്രോഷ്യ രാജശാർദൂല സർവപാപൈഃ പ്രഭോക്ഷ്യസേ ॥ 3-140-30 (21240)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി തീർഥയാത്രാപർവണി ചത്വാരിംശദധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 140 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-140-4 അവലോകകഃ അവലോകനാർഥീ। ഗൃഹാൻഭാര്യാം ॥ 3-140-5 ജഘാനരാത്രാവിതി ധ. പാഠഃ ॥ 3-140-9 ചര ത്വം ബ്രഹ്മരക്ഷണേ ഇതി ധ. പാഠഃ ॥ 3-140-14 വിട്പതേ ഹേ പ്രജാധീശ ॥ 3-140-16 പ്രഭാഷിതോ മിഥ്യാവാദ്യസീത്യധിക്ഷിപ്തഃ ॥ 3-140-17 രഹസ്യവേദം സൂര്യമന്ത്രപ്രകാശകം വേദം ॥ 3-140-18 മൂർതിമാൻസൂര്യസ്തം ദ്വിജം ദദർശം ആത്മാനം ദർശയാമാസ ॥ 3-140-19 തം ദേവാഃ പ്രകർഷേണ വരയാമാസുഃ। നിരാസുർനിരാചക്രുര്യജ്ഞാദിതി ശേഷഃ ॥ 3-140-22 പ്രതിഷ്ഠാം സംപ്രദായപ്രവൃത്തിം। സൌരസ്യ സൂര്യപ്രകാശകസ്യ ॥ 3-140-24 സമധീതം സാംയക്പ്രാപ്തം। ബ്രഹ്മ വേദഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 141
॥ ശ്രീഃ ॥
3.141. അധ്യായഃ 141
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ലോമശചോദനയാ യുധിഷ്ഠിരേണ കൈലാസാദിഗിരിപ്രവേശഃ ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-141-0 (21241)
ലോമശ ഉവാച। 3-141-0x (2228)
ഉശീരബീജം മൈനാകം ഗിരിം ശ്വേതം ച ഭാരത।
സമതീതോഽസി കൌന്തേയ കാലശൈലം ച പാർഥിവ ॥ 3-141-1 (21242)
ഏഷാ ഗംഗാ സപ്തവിധാ രാജതേ ഭരതർഷഭ।
സ്ഥാനം വിരജസം പുണ്യം യത്രാഗ്നിർനിത്യമിധ്യതേ ॥ 3-141-2 (21243)
ഏതദ്വൈ മാനുഷേണാദ്യ ന ശക്യം ദ്രഷ്ടുമദ്ഭുതം।
സമാധിം കുരുതാവ്യഗ്രാസ്തീർഥാന്യേതാനി ദ്രക്ഷ്യഥ ॥ 3-141-3 (21244)
ഏതദ്ദ്രക്ഷ്യസി ദേവാനാമാക്രീഡം ച രണാങ്കിതം।
അതിക്രാന്തോസി കൌന്തേയ കാലശൈലം ച പർവതം ॥ 3-141-4 (21245)
ശ്വേതം ഗിരിം പ്രവേക്ഷ്യാമോ മന്ദരം ചൈവ പർവതം।
യത്ര മാണിവരോ യക്ഷഃ കുബേരശ്ചൈവ യക്ഷരാട് ॥ 3-141-5 (21246)
അഷ്ടാശീതിസഹസ്രാണി ഗന്ധർവാഃ ശീഘ്രഗാമിനഃ।
തഥാ കിംപുരുഷാ രാജന്യക്ഷാശ്ചൈവ ചതുർഗുണാഃ ॥ 3-141-6 (21247)
അനേകരൂപസംസ്ഥാനാ നാനാപ്രഹരണാശ്ച തേ।
യക്ഷേന്ദ്രം മനുജശ്രേഷ്ഠ മാണിഭദ്രമുപാസതേ ॥ 3-141-7 (21248)
തേഷാമൃദ്ധിരതീവാത്ര ഗതൌ വായുസമാശ്ച തേ।
യക്ഷേന്ദ്രം മനുജശ്രേഷ്ഠ മാണിഭദ്രമുപാസതേ ॥ 3-141-8 (21249)
തൈസ്താത ബലിഭിർഗുപ്താ യാതുധാനൈശ്ച രക്ഷിതാഃ।
ദുർഗമാഃ പർവതാഃ പാർഥ സമാധിം പരമം കുരു ॥ 3-141-9 (21250)
കുബേരസചിവാശ്ചാന്യേ രൌദ്രാ മൈത്രാശ്ച രാക്ഷസാഃ।
തൈഃ സമേഷ്യാമ കൌന്തേയ യത്തോ വിക്രമണേ ഭവ ॥ 3-141-10 (21251)
കൈലാസഃ പർവതോ രാജൻപഡ്യോജനശതോച്ഛ്രിതഃ।
യത്രദേവാഃ സമായാന്തി വിശാലാ യത്ര ഭാരത ॥ 3-141-11 (21252)
അസംഖ്യേയാസ്തു കൌന്തേയ യക്ഷരാക്ഷസകിന്നരാഃ।
നാഗാഃ സുപർണാ ഗന്ധർവാഃ കുബേരസദനം പ്രതി ॥ 3-141-12 (21253)
താന്വിഗാഹസ്വ പാർഥാദ്യ തപസാ ച ദമേന ച।
രക്ഷ്യമാണോ മയാ രാജൻഭീമസേനബലേന ച ॥ 3-141-13 (21254)
സ്വസ്തി തേ വരുണോ രാജാ യമശ്ച സമിതിഞ്ജയഃ।
ഗംഗാ ച യമുനാ ചൈവ പർവതാശ്ച ദിശന്തു തേ ॥ 3-141-14 (21255)
മരുതശ്ച സഹാശ്വിഭ്യാം സരിതശ്ച സരാംസി ച।
സ്വസ്തി ദേവാസുരേഭ്യശ്ച വസുഭ്യശ് മഹാദ്യുതേ ॥ 3-141-15 (21256)
ഇന്ദ്രസ്യ ജാംബൂനദപർവതാദ്വൈ
ശൃണോമി ഘോഷം തവ ദേവി ഗംഗേ।
ഗോപായയേമം സുഭഗേ ഗിരിഭ്യഃ
സർവാജമീഢാപചിതം നരേന്ദ്രം ॥ 3-141-16 (21257)
ദദസ്വ ശർമ പ്രവിവിക്ഷതോഽസ്യ
ശൈലാനിമാഞ്ഛൈലസുതേ നൃപസ്യ।
`ശിവപ്രദാ സർവസരിത്പ്രധാനേ
സ ഭ്രാതൃകസ്യേഹ യുധിഷ്ഠിരസ്യ'। 3-141-17 (21258)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 3-141-18x (2229)
അപൂർവോഽയം സംഭ്രമോ ലോമശസ്യ
കൃഷ്ണാം ച സർവേ രക്ഷത മാ പ്രമാദഃ।
ദേശോ ഹ്യയം ദുർഗതമോ മതോഽസ്യ
തസ്മാത്പരം ശൌചമിഹാചരധ്വം ॥ 3-141-18 (21259)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-141-19x (2230)
തതോഽബ്രവീദ്ഭീമമുദാരവീര്യം
കൃഷ്ണാം യത്തഃ പാലയ ഭീമസേന।
ശൂന്യേഽർജുനേഽസന്നിഹിതേ ച താത
ത്വാമേവ കൃഷ്ണാ ഭജതേ ഭയേഷു ॥ 3-141-19 (21260)
തതോ മഹാത്മാം സ യമൌ സമേത്യ
മൂർധന്യുപാഘ്രായ വിമൃജ്യഗാത്രേ।
ഉവാച തൌ ബാഷ്പകലം സ രാജാ
മാ ബൈഷ്ടമാഗച്ഛതമപ്രമത്തൌ ॥ 3-141-20 (21261)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി തീർഥയാത്രാപർവണി ഏകചത്വാരിംശദധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 141 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-141-1 കൈലാസം ചാപി പർവതം ഇതി ക. പാഠഃ ॥ 3-141-2 യത്രാഗ്നിർനിത്യമിധ്യത ഇതി ത്രിയോഗിനാരായണാഖ്യം ഹരിദ്വാരാത് പരതഃ സ്ഥാനമസ്തി ॥ 3-141-11 വിശാലാ വദരീ ॥ 3-141-16 ഇന്ദ്രസ്യ ഇന്ദ്രസംബന്ധിനഃ। ജാംബൂനദം സുവർണം തൻമയാത്പർവതാൻമേരോഃ। ആജമീഢവംശേ അപചിതം പൂജിതം ശ്രേഷ്ഠമിത്യർഥഃ ॥ 3-141-17 ദദശ്വ ദേഹി ॥ 3-141-18 ശൌചം വാങ്യനഃകായശുദ്ധിം ॥ 3-141-20 ഭൈഷ്ടമിതി ച്ഛേദഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 142
॥ ശ്രീഃ ॥
3.142. അധ്യായഃ 142
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ഭീമേന ദുർഗമേ ഗമനാക്ഷമതയാ യുധിഷ്ഠിരനിവാരിതാനാം ദ്രൌപദ്യാദീനാം വഹനാംഗീകാരഃ ॥ 1 ॥ പഥി കുലിന്ദാധിപതിനാ സുബാഹുനാ പൂജിതൈര്യുധിഷ്ഠിരാദിഭിസ്തസ്യിൻഭൃത്യവർഗസ്ഥാപനപൂർവകമർജുനദിദൃക്ഷയാ ഗന്ധമാദനംപ്രതി പ്രസ്ഥാനം ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-142-0 (21262)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 3-142-0x (2231)
അന്തർഹിതാനി ഭൂതാനി രക്ഷാംസി ബലവന്തി ച।
അഗ്നിനാ തപസാ ചൈവ ശക്യം ഗന്തും വൃകോദര ॥ 3-142-1 (21263)
സന്നിവർതയ കൌന്തേയ ക്ഷുത്പിപാസേ ബലാശ്രയാത്।
തതോ ബലം ച ദാക്ഷ്യം ച സംശ്രയസ്വ വൃകോദര ॥ 3-142-2 (21264)
ഋഷേസ്ത്വയാ ശ്രുതം വാക്യം കൈലാസം പർവതം പ്രതി।
ബുദ്ധ്യാ പ്രപശ്യ കൌന്തേയ കഥം കൃഷ്ണാ ഗമിഷ്യതി ॥ 3-142-3 (21265)
അഥവാ സഹദേവേന ധൌംയേന ച സമം വിഭോ।
സൂതൈഃ പൌരോഗവൈശ്ചൈവ സർവൈശ്ച പരിചാരകൈഃ ॥ 3-142-4 (21266)
രഥൈരശ്വൈശ്ച യേ ചാന്യേ വിപ്രാഃ ക്ലേശാസഹാഃ പഥി।
സർവൈസ്ത്വം സഹിതോ ഭീമ നിവർതസ്വായതേക്ഷണ ॥ 3-142-5 (21267)
ത്രയോ വയം ഗമിഷ്യാമോ ലധ്വാഹാരാ യതവ്രതാഃ।
അഹം ച നകുലശ്ചൈവ ലോമശശ്ച മഹാതപാഃ ॥ 3-142-6 (21268)
മമാഗമനമാകാങ്ക്ഷൻഗ്ഗാദ്വാരേ സമാഹിതഃ।
വസേഹ ദ്രൌപദീം രക്ഷന്യാവദാഗമനം മമ ॥ 3-142-7 (21269)
ഭീമ ഉവാച। 3-142-8x (2232)
രാജപുത്രീ ശ്രമേണാർതാ ദുഃഖാർതാ ചൈവ ഭാരത।
വ്രജത്യേവ ഹി കല്യാണീ ശ്വേതവാഹദിദൃക്ഷയാ ॥ 3-142-8 (21270)
തവചാപ്യരതിസ്തീവ്രാ വർതതേ തമപശ്യതഃ।
ഗുഡാകേശം മഹാത്മാനം സംഗ്രാമേഷ്വപലായിനം।
കിം പുനഃ സഹദേവം ച മാം ച കൃഷ്ണാം ച ഭാരത ॥ 3-142-9 (21271)
ദ്വിജാഃ കാമം നിവർതന്താം സർവേ ച പരിചാരകാഃ।
സൂതാഃ പൌരോഗവാശ്ചൈവ യം ച മന്യേത നോ ഭവാൻ ॥ 3-142-10 (21272)
ന ഹ്യഹം ഹാതുമിച്ഛാമി ഭവന്തമിഹ കർഹിചിത്।
ശൈലേഽസ്മിന്രാക്ഷസാകീർണേ ദുർഗേഷു വിപമേഷു ച ॥ 3-142-11 (21273)
ഇയം ചാപി മഹാഭാഗാ രാജപുത്രീ പതിവ്രതാ।
ത്വാമൃതേ പുരുഷവ്യാഘ്ര നോത്സഹേദ്വിനിവർതിതും ॥ 3-142-12 (21274)
തഥൈവസഹദേവോഽയം സതതം ത്വാമനുവ്രതഃ।
ന ജാതു വിനിവർതേത മതജ്ഞോ ഹ്യഹമസ്യ വൈ ॥ 3-142-13 (21275)
അപിചാത്ര മഹാരാജ സവ്യസാചിദിദൃക്ഷയാ।
സർവേ ലാലസഭൂതാഃ സ്മ തസ്മാദ്യാസ്യാമഹേ സഹ ॥ 3-142-14 (21276)
യദ്യശക്യോ രഥൈർഗന്തും ശൈലോഽയം ബഹുകന്ദരഃ।
പദ്ഭിരേവ ഗമിഷ്യാമോ മാ രാജന്വിമനാ ഭവ ॥ 3-142-15 (21277)
അഹം വഹിഷ്യേ പാഞ്ചാലീം യത്രയത്ര ന ശക്ഷ്യതി।
ഇതി മേ വർതതേ ബുദ്ധിർമാ രാജന്വിമനാ ഭവ ॥ 3-142-16 (21278)
സുകുമാരൌ തഥാ വീരൌ മാദ്രീനന്ദികരാവുഭൌ।
ദുർഗേ സന്താരയിഷ്യാമി യത്രാശക്തൌ ഭവിഷ്യതഃ ॥ 3-142-17 (21279)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 3-142-18x (2233)
ഏവം തേ ഭാഷമാണസ്യ ബലം ഭീമാഭിവർധതാം।
യത്ത്വമുത്സഹസേ വോഢും പാഞ്ചാലീം വിപുലേഽധ്വനി ॥ 3-142-18 (21280)
യമജൌ ചാപി ഭദ്രം തേ നൈതദന്യത്ര വിദ്യതേ।
ബലം തവ യശശ്ചൈവധർമഃ കീർതിശ്ച വർധതാം ॥ 3-142-19 (21281)
യത്ത്വമുത്സഹസേ നേതും ഭ്രാതരൌ സഹ കൃഷ്ണയാ।
മാ തേ ഗ്ലാനിർമഹാബാഹോ മാ ച തേഽസ്തു പരാഭവഃ ॥ 3-142-20 (21282)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-142-21x (2234)
തതഃ കൃഷ്ണാഽബ്രവീദ്വാക്യം പ്രഹസന്തീ മനോരമാ।
ഗമിഷ്യാമി ന സന്താപ കാര്യോ മാം പ്രതി ഭാരത ॥ 3-142-21 (21283)
ലോമശ ഉവാച। 3-142-22x (2235)
തപസാ ശക്യതേ ഗന്തും പർവതോ ഗന്ധമാദനഃ।
തപസാ ചൈവ കൌന്തേയ സർവേ യോക്ഷ്യാമഹേ വയം ॥ 3-142-22 (21284)
നകുലഃ സഹദേവശ്ച ഭീമസേനശ് പാർഥിവ।
അഹം ച ത്വം ച കൌന്തേയ ദ്രക്ഷ്യാമഃ ശ്വേതവാഹനം ॥ 3-142-23 (21285)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-142-24x (2236)
ഏവം സംഭാഷമാണാസ്തേ സുബാഹുവിഷയം മഹത്।
ദദൃശുർമുദിതാ രാജൻപ്രഭൂതഗജവാജിമത് ॥ 3-142-24 (21286)
കിരാതതംഗണാകീർണം പുലിന്ദശതസങ്കുലം।
ഹിമവത്യമരൈർജുഷ്ടം ബഹ്വാശ്ചര്യസമാകുലം।
സുബാഹുശ്ചാപി താന്ദൃഷ്ട്വാ പൂജയാപ്രത്യഗൃഹ്ണത ॥ 3-142-25 (21287)
വിഷയാന്തേ കുലിന്ദാനാമീശ്വരഃ പ്രീതിപൂർവകം।
തത്ര തേ പൂജിതാസ്തേന സർവ ഏവ സുഖോപിതാഃ ॥ 3-142-26 (21288)
പ്രതസ്ഥുർവിമലേ സൂര്യേ ഹിമവന്തം ഗിരിം പ്രതി।
ഇന്ദ്രസേനമുഖാംശ്ചാപി ഭൃത്യാൻപൌരോഗവാംസ്തഥാ ॥ 3-142-27 (21289)
സൂദാംശ്ച പാരിബർഹാംശ്ച ദ്രൌപദ്യാഃ സർവശോ നൃപ।
രാജ്ഞഃ കുലിന്ദാധിപതേഃ പരിദായ മഹാരഥാഃ ॥ 3-142-28 (21290)
പദ്ഭിരേവ മഹാവീര്യാ യയുഃ കൌരവനന്ദനാഃ।
തേ ശനൈഃ പ്രാദ്രവൻസർവേ കൃഷ്ണയാ സഹ പാണ്ഡവാഃ।
തസ്മാദ്ദേശാത്സുസംഹൃഷ്ടാ ദ്രഷ്ടുകാമാ ധനഞ്ജയം ॥ 3-142-29 (21291)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി തീർഥയാത്രാപർവണി ദ്വിചത്വാരിംശദധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 142 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-142-28 പരിദായ രക്ഷാർഥം സമർപ്യ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 143
॥ ശ്രീഃ ॥
3.143. അധ്യായഃ 143
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ധനഞ്ജയാദർസനദുഃഖിതേന യുധിഷ്ഠിരേണ ഭീമംപ്രതി ധനഞ്ജയപ്രശംസനപൂർവകം തദ്ദർശനായ ഗന്ധമാദനപ്രവേശനിശ്ചയഃ ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-143-0 (21292)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 3-143-0x (2237)
ഭീമസേനയമൌ ചോഭൌ പാഞ്ചാലി ച നിബോധത।
നാസ്തി ഭൂതസ്യ നാശോ വൈ പശ്യതാസ്മാന്വനേചരാൻ ॥ 3-143-1 (21293)
ദുർബലാഃ ക്ലേശിതാഃ സ്മേതി യദ്ബ്രുവാമേതരേതരം।
അശക്യേഽപി വ്രജാമോ യദ്നഞ്ജയദിദൃക്ഷയാ ॥ 3-143-2 (21294)
തൻമേ ദഹതി ഗാത്രാണി തൂലരാശിമിവാനലഃ।
യച്ച വീരം ന പശ്യാമി ധനഞ്ജയമുപാന്തികേ ॥ 3-143-3 (21295)
തസ്യാദർശനതപ്തം മാം സാനുജം വനമാസ്ഥിതം।
യാജ്ഞസേന്യാഃ പരാമർശഃ സ ച വീര ദഹത്യുത ॥ 3-143-4 (21296)
നകുലാത്പൂർവജം പാർഥം ന പശ്യാംയമിതൌജസം।
അജേയമുഗ്രധന്വാനം തേന തപ്യേ വൃകോദര ॥ 3-143-5 (21297)
തീർഥാനി ചൈവ രംയാണി വനാനി ച സരാംസി ച।
ചരാമി സഹ യുഷ്മാഭിസ്തസ്യ ദർശനകാങ്ക്ഷയാ ॥ 3-143-6 (21298)
പഞ്ചവർഷാണ്യഹം വീരം സത്യസന്ധം ധനഞ്ജയം।
യന്ന പശ്യാമി ബീഭത്സും തേന തപ്യേ വൃകോദര ॥ 3-143-7 (21299)
തം വൈ ശ്യാമം ഗുഡാകേശം സിംഹവിക്രാന്തഗാമിനം।
ന പശ്യാമി മഹാബാഹും തേന തപ്യേ വൃകോദര ॥ 3-143-8 (21300)
കൃതാസ്ത്രം നിപുണം യുദ്ദേഽവ്രതിമാനം ധനുഷ്മതാം।
ന പശ്യാമി കുരുശ്രേഷ്ഠ തേന തപ്യേ വൃകോദര ॥ 3-143-9 (21301)
ചരന്തമരിസംഘേഷു ക്രുദ്ധം കാലമിവാനഘ।
പ്രഭിന്നമിവ മാതംഗം സിംഹസ്കന്ധം ധനഞ്ജയം ॥ 3-143-10 (21302)
യഃ സ ശക്രാദനവരോ വീര്യേണ ച ബലേന ച।
യമയോഃ പൂർവജഃ പാർഥഃ ശ്വേതാശ്വോഽമിതവിക്രമഃ ॥ 3-143-11 (21303)
`നാരായണസമോ യുദ്ധേ സത്യസന്ധോ ദൃഢവ്രതഃ।
തം മമാപശ്യതോ ഭീമ ന ശാന്തിർഹൃദയസ്യ വൈ' ॥ 3-143-12 (21304)
ദുഃഖേന മഹതാഽഽവിഷ്ടശ്ചിന്തയാമി ദിവാനിശം।
അജേയമുഗ്രധന്വാനം തേന തപ്യേ വൃകോദര ॥ 3-143-13 (21305)
സതതം യഃ ക്ഷമാശീലഃ ക്ഷിപ്യമാണോഽപ്യണീയസാ।
ഋജുമാർഗപ്രപന്നസ്യ ശർമദാതാ ഭയസ്യ ച ॥ 3-143-14 (21306)
സ തു ജിഹ്മപ്രവൃത്തസ്യ മായയാഽഭിജിഘാംസതഃ।
അപി വജ്രധരസ്യാപി ഭവേത്കാലവിഷോപമഃ ॥ 3-143-15 (21307)
ശത്രോരപി പ്രപന്നസ്യ സോഽനൃശംസഃ പ്രതാപവാൻ।
ദാതാഽഭയസ് ബീഭത്സുരമിതാത്മാ മഹാഹലഃ ॥ 3-143-16 (21308)
സർവേഷാമാശ്രയോഽസ്മാകം രണേഽരീണാം പ്രമർദിതാ।
ആഹർതാ സർവരത്നാനാം സർവേഷാം നഃ സുഖാവഹഃ ॥ 3-143-17 (21309)
രത്നാനി യസ്യ വീര്യേണ ദിവ്യാന്യാസത്പുരാ മമ।
ബഹൂനി ബഹുജാതീനി യാനി പ്രാപ്തഃ സുയോധനഃ ॥ 3-143-18 (21310)
യസ്യ ബാഹുബലാദ്വീര സഭാ ചാസീത്പുരാ മമ।
സർവരത്നമയീ ഖ്യാതാ ത്രിഷു ലോകേഷു പാണ്ഡവ ॥ 3-143-19 (21311)
വാസുദേവസമം വീര്യേ കാർതവീര്യസമം യുധി।
അജേയമമിതം യുദ്ധേ തം ന പശ്യാമി ഫൽഗുനം ॥ 3-143-20 (21312)
സങ്കർഷണം മഹാവീര്യം ത്വാം ച ഭീമാപരാജിതം।
അനുയാതഃ സ്വവീര്യേണ വാസുദേവം ച ശത്രുഹാ ॥ 3-143-21 (21313)
യസ് ബാഹുബലേ തുല്യഃ പ്രഭാവേ ച പുരന്ദരഃ।
ജവേ വായുർമുഖേ സോമഃ ക്രോധേ മൃത്യുഃ സനാതനഃ ॥ 3-143-22 (21314)
തേ വയം തം നരവ്യാഘ്രം സർവേവീര ദിദൃക്ഷവഃ।
പ്രവേക്ഷ്യാമോ മഹാബാഹോ പർവതം ഗന്ധമാദനം ॥ 3-143-23 (21315)
വിശാലാ ബദരീ യത്രനരനാരായണാശ്രമഃ।
തം സദാഽധ്യുഷിതം യക്ഷൈർദ്രക്ഷ്യാമോ ഗിരിസുത്തമം ॥ 3-143-24 (21316)
കുബേരനലിനീം രംയാം രാക്ഷസൈരഭിസേവിതാം।
പദ്ഭിരേവ ഗമിഷ്യാമസ്തപ്യഭാനാ മഹത്തപഃ ॥ 3-143-25 (21317)
നാതപ്തതപസാ ശക്യോ ഗന്തും ദേശോ വൃകോദര।
ന നൃശംസേന ലുബ്ധേന നാപ്രശാന്തേന ഭാരത ॥ 3-143-26 (21318)
തത്ര സർവേഗമിഷ്യാമോ ഭീമാർജുപദൈഷിണഃ।
സായുധാ ബദ്ധനിസ്ത്രിംശാഃ സാർധം വിപ്രൈർമഹാവ്രതൈഃ ॥ 3-143-27 (21319)
മക്ഷികാദംശമശകാൻസിംഹാന്വ്യാഘ്രാൻസരീസൃപാൻ।
പ്രാപ്നോത്യനിയതഃ പാർഥ നിയതസ്താന്ന പശ്യതി ॥ 3-143-28 (21320)
തേ വയം നിയതാത്മാനഃ പർവതം ഗന്ധമാദനം।
പ്രവേക്ഷ്യാമോ മിതാഹാരാ ധനഞ്ജയദിദൃക്ഷവഃ ॥ 3-143-29 (21321)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി തീർഥയാത്രാപർവണി ത്രിചത്വാരിംശദധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 143 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-143-1 ഭൂതസ്യ പ്രാക്തനകർമണഃ ॥ 3-143-4 പരാമർശഃ കേശേഷു ഗ്രഹണം। തസ്യ ദർശനതൃഷ്ണം മാമിതി ഝ. പാഠഃ ॥ 3-143-9 അപ്രതിമാനം നാസ്തി പ്രതിമാനം സാദൃശ്യം യസ് സോഽപ്രതിമാനസ്തം ॥ 3-143-10 പ്രഭിന്നം സ്രവൻമദം ॥ 3-143-11 അനവരോഽഹീനഃ ॥ 3-143-16 അമിതാത്മാ മഹാമനാഃ ॥ 3-143-20 അമിതമഹിംസിതം അജിതമിതിയാവത് ॥ 3-143-21 ഹേ ഭീമ ॥ 3-143-28 അനിയതോഽശുചിഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 144
॥ ശ്രീഃ ॥
3.144. അധ്യായഃ 144
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
പാണ്ഡവൈർമന്ദരഗിരിഗമനം ॥ 1 ॥ തഥാ ആകാശഗംഗാസേവനം ॥ 2 ॥ തഥാ നരകാസുരാസ്ഥിരാശിദർശനം ॥ 3 ॥ ലോമശേന പാണ്ഡവാൻപ്രതി വിഷ്ണുനാ നരകാസുരവധപ്രകാരകഥനം ॥ 4 ॥ തഥാ വരാഹരൂപിണാ ഹരിണാ ഭാരാവമഗ്നഭൂംയുദ്ധരണകഥനം ॥ 5 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-144-0 (21322)
[ലോമശ ഉവാച। 3-144-0x (2238)
ദ്രഷ്ടാരഃ പർവതാഃ സർവേ നദ്യഃ സപുരകാനനാഃ।
തീർഥാനി ചൈവ ശ്രീമന്തി സ്പൃഷ്ടം ച സലിലം കരൈഃ ॥ 3-144-1 (21323)
പർവതം മന്ദരം ദിവ്യമേഷ പന്ഥാഃ പ്രയാസ്യതി।
സമാഹീതാ നിരുദ്വിഗ്നാഃ സർവേ ഭവത പാണ്ഡവാഃ ॥ 3-144-2 (21324)
അയം ദേവനിവാസോ വൈ ഗന്തവ്യോ വോ ഭവിഷ്യതി।
ഋഷീണാം ചൈവ ദിവ്യാനാം നിവാസഃ പുണ്യകർമണാം ॥ 3-144-3 (21325)
ഏഷാ ശിവജലാ പുണ്യാ യാതി സൌംയ മഹാനദീ।
ബദരീപ്രഭവാ രാജന്ദേവർഷിഗണസേവിതാ ॥ 3-144-4 (21326)
ഏഷാ വൈഹായസൈർനിത്യം വാലഖില്യൈർമഹാത്മഭിഃ।
അർചിതാ ചോപയാതാ ച ഗന്ധർവൈശ്ച മഹാത്മഭിഃ ॥ 3-144-5 (21327)
അത്രസാമ സ്മ ഗായന്തി സാമഗാഃ പുണ്യനിഃസ്വനാഃ।
മരീചിഃ പുലഹശ്ചൈവ ഭൃഗുശ്ചൈവാംഗിരാസ്തഥാ ॥ 3-144-6 (21328)
അത്രാഹ്നികം സുരശ്രേഷ്ഠോ ജപതേ സമരുദ്ഗണഃ।
സാധ്യാശ്ചൈവാശ്വിനൌ ചൈവ പരിധാവന്തി തം തദാ ॥ 3-144-7 (21329)
ചന്ദ്രമാഃ സഹ സൂര്യേണ ജ്യോതീഷി ച ഗ്രഹൈഃ സഹ।
അഹോരാത്രവിഭാഗേന നദീമേനാമനുവ്രജൻ ॥ 3-144-8 (21330)
ഏതസ്യാഃ സലിലം മൂർധ്നി വൃഷാങ്കഃ പര്യധാരയത്।
ഗംഗാദ്വാരേ മഹാഭാഗ യേന ലോകസ്ഥിതിർഭവേത് ॥ 3-144-9 (21331)
ഏതാം ഭഗവതീം ദേവീം ഭവന്തഃ സർവ ഏവ ഹി।
പ്രയതേനാത്മനാ താത പ്രതിഗംയാഭിവാദത ॥ 3-144-10 (21332)
തസ്യ തദ്വചനം ശ്രുത്വാ ലോമശസ്യ മഹാത്മനഃ।
ആകാശഗംഗാം പ്രയതാഃ പാണ്ഡവാസ്തേഽഭ്യവാദയൻ ॥ 3-144-11 (21333)
അഭിവാദ്യ ച തേ സർവേ പാണ്ഡവാ ധർമചാരിണഃ।
പുനഃ പ്രയാതാഃ സംഹൃഷ്ടാഃ സർവൈർഋഷിഗണൈഃ സഹ ॥ 3-144-12 (21334)
തതോ ദൂരാത്പ്രകാശന്തം പാണ്ഡുരം മേരുസംനിഭം।
ദദൃശുസ്തേ നരശ്രേഷ്ഠാ വികീർണം സർവതോദിശം ॥ 3-144-13 (21335)
താൻപ്രഷ്ടുകാമാന്വിജ്ഞായ പാണ്ഡവാൻസ തു ലോമശഃ।
ഉവാച വാക്യം വാക്യജ്ഞഃ ശൃണുധ്വം പാണ്ഡുനന്ദനാഃ ॥ 3-144-14 (21336)
ഏതദ്വികീർണം സുശ്രീമത്കൈലാസശിഖരോപമം।
യത്പശ്യസി നരശ്രേഷ്ഠ പർവതപ്രതിമം സ്ഥിതം ॥ 3-144-15 (21337)
ഏതാന്യസ്ഥീനി ദൈത്യസ്യ നരകസ്യ മഹാത്മനഃ।
പർവതപ്രതിമം ഭാതി പർവതപ്രസ്തരാശ്രിതം ॥ 3-144-16 (21338)
പുരാതനേന ദേവേന വിഷ്ണുനാ പരമാത്മനാ।
രദൈത്യോ വിനിഹതസ്തേന സുരരാജഹിതൈഷിണാ ॥ 3-144-17 (21339)
ദശവർഷസഹസ്രാണി തപസ്തപ്യൻമഹാമനാഃ।
ഐനദ്രം പ്രാർഥയതേ സ്ഥാനം തപഃസ്വാധ്യായവിക്രമാത് ॥ 3-144-18 (21340)
തപോബലേന മഹതാ ബാഹുവേഗബലേന ച।
നിത്യമേവ ദുരാധർഷോ ധർഷയൻസ ദിതേഃ സുതഃ ॥ 3-144-19 (21341)
സ തു തസ്യ ബലം ജ്ഞാത്വാ ധർമേ ച ചരിതവ്രതം।
ഭയാഭിഭൂതഃ സംവിഗ്നഃ ശക്ര ആസീത്തദാഽനഘ ॥ 3-144-20 (21342)
തേന സഞ്ചിന്തിതോ ദേവോ മനസാ വിഷ്ണുരവ്യയഃ।
സർവത്രഗഃ പ്രഭുഃ ശ്രീമാനാഗതശ്ച സ്ഥിതോ ബഭൌ ॥ 3-144-21 (21343)
ഋഷയശ്ചാപി തം സർവേ തുഷ്ടുവുശ്ച ദിവൌകസഃ ॥ 3-144-22 (21344)
തം ദൃഷ്ട്വാ ജ്വലമാനശ്രീർഭഗവാൻഹവ്യവാഹനഃ।
നഷ്ടതേജാഃ സമഭവത്തസ്യ തേജോഭിഭർത്സിതഃ ॥ 3-144-23 (21345)
തം ദൃഷ്ട്വാ വരദം ദേവം വിഷ്ണും ദേവഗണേശ്വരം।
പ്രാഞ്ജലിഃ പ്രണതോ ഭൂത്വാ നമസ്കൃത്യ ച വജ്രഭൃത്।
പ്രാഹ വാക്യം തതസ്തത്ത്വം യതസ്തസ്യ ഭയം ഭവേത് ॥ 3-144-24 (21346)
വിഷ്ണുരുവാച। 3-144-25x (2239)
ജാനാമി തേ ഭയം ശക്ര ദൈത്യേന്ദ്രാന്നരകാത്തതഃ।
ഐന്ദ്രം രപ്രാർഥയതേ സ്ഥാനം തപഃസിദ്ധേന കർമണാ ॥ 3-144-25 (21347)
സോഹമേനം തവ പ്രീത്യാ തപഃസിദ്ധമപി ധ്രുവം।
വിയുനജ്മി ദേഹാദ്ദേവേനദ്ര മുഹൂർതം പ്രതിപാലയ ॥ 3-144-26 (21348)
ലോമശ ഉവാച। 3-144-27x (2240)
തസ്യ വിഷ്ണുർമഹാതേജാഃ പാണിനാ ചേതനാം ഹരത്।
സ പപാത തതോ ഭൂമൌ ഗിരിരാജ ഇവാഹതഃ।
തസ്യൈതദസ്ഥിസംഘാതം മായാവിനിഹതസ്യ വൈ ॥ 3-144-27 (21349)
ഇദം ദ്വിതീയമപരം വിഷ്ണോ കർമ പ്രകാശതേ ॥ 3-144-28 (21350)
നഷ്ടാ വസുമതീ കൃത്സ്നാ പാതാലേ ചൈവ മജ്ജിതാ।
പുനരുദ്ധരിതാ തേന വാരാഹേണൈകശൃംഗിണാ ॥ 3-144-29 (21351)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 3-144-30x (2241)
മഗവന്വിസ്തരേണേമാം കഥാം കഥയ തത്ത്വതഃ ॥ 3-144-30 (21352)
കഥം തേന സുരേശേന നഷ്ടാ വസുമതീ തദാ।
യോജനാനാം ശതം ബ്രഹ്മൻപുനരുദ്ധരിതാ തദാ ॥ 3-144-31 (21353)
കേന ചൈവ പ്രകാരേണ ജഗതോ ധരണീ ധ്രുവാ।
ശിവാ ദേവീ മഹാഭാഗാ സർവസസ്യപ്രരോഹിണീ।
കസ്യ ചൈവ പ്രഭാവാദ്ധി യോജനാനാം ശതം ഗതാ ॥ 3-144-32 (21354)
ശ്രോതും വിസ്തരശഃ സർവം ത്വം ഹി തസ്യ പ്രതിശ്രയഃ ॥ 3-144-33 (21355)
ലോമശ ഉവാച। 3-144-34x (2242)
യത്തേഽഹം പരിപൃഷ്ടോഽസ്മി കഥാമേതാം യുധിഷ്ഠിര।
തത്സർവമഖിലേനേഹ ശ്രൂയതാം മമ ഭാഷതഃ ॥ 3-144-34 (21356)
പുരാ കൃതയുഗേ താത വർതമാനേ ഭയങ്കരേ।
യമത്വം കാരയാമാസ ആദിദേവഃ പുരാതനഃ ॥ 3-144-35 (21357)
യമത്വം കുർവതസ്തസ്യ ദേവദേവസ്യ ധീമതഃ।
ന തത്ര ംരിയതേ കശ്ചിജ്ജായതേ വാ തഥാഽച്യുത ॥ 3-144-36 (21358)
വർധന്തേ പക്ഷിസംഘാശ്ച തഥാ പശുഗവേഡകം।
ഗവാശ്വം ച മൃഗാശ്ചൈവ സർവേ തേ പിശിതാശനാഃ ॥ 3-144-37 (21359)
തഥാ പുരുഷശാർദൂല മാനുപാശ്ച പരന്തപ।
സഹസ്രശോ ഹ്യയുതശോ വർധന്തേ സലിലം യഥാ ॥ 3-144-38 (21360)
ഏതസ്മിൻസങ്കുലേ താത വർതമാനേ ഭയങ്കരേ।
അതിഭാരാദ്വസുമതീ യോജനാനാം ശതം ഗതാ ॥ 3-144-39 (21361)
സാ വൈ വ്യഥിതസർവാംഗീ ഭാരേണാക്രാന്തചേതനാ।
നാരായണം വരം ദേവം പ്രപന്നാ ശരണം ഗതാ ॥ 3-144-40 (21362)
പൃഥിവ്യുവാച। 3-144-41x (2243)
ഭഗവംസ്ത്വത്പ്രസാദാദ്ധി തിഷ്ഠേയം സുചിരം ത്വിഹ।
ഭാരേണാസ്മി സമാക്രാന്താ ന ശക്നോസ്മി സ്മ വർതിതും ॥ 3-144-41 (21363)
മമേമം ഭഗവൻഭാരം വ്യപനേതും ത്വമർഹസി।
ശരണാഗതാഽസ്മി തേ ദേവ പ്രസാദം കുരു മേ വിഭോ ॥ 3-144-42 (21364)
തസ്യാസ്തദ്വചനം ശ്രുത്വാ ഭഗവാനക്ഷരഃ പ്രഭുഃ।
പ്രോവാച വചനം ഹൃഷ്ടഃ ശ്രാവ്യാരസമീരിതം ॥ 3-144-43 (21365)
ന തേ മഹി ഭയം കാര്യം ഭാരാർതേ വസുധാരിണി।
അയമേവം തഥാ കുർമി യഥാ ലധ്വീ ഭവിഷ്യസി ॥ 3-144-44 (21366)
ലോമശ ഉവാച। 3-144-45x (2244)
സ താം വിസർജയിത്വാ തു വസുധാം ശൈലകുണ്ഡലാം।
തതോ വരാഹഃ സംവൃത്ത ഏകശൃംഗോ മഹാദ്യുതിഃ ॥ 3-144-45 (21367)
രക്താഭ്യാം നയനാഭ്യാം തു ഭയമുത്പാദയന്നിവ।
ധൂമം ച ജ്വലയംʼല്ലക്ഷ്ംയാ തത്ര ദേശേ വ്യവർധത ॥ 3-144-46 (21368)
സ ഗൃഹീത്വാ വസുമതീം ശൃംഗേണൈകേന ഭാസ്വതാ।
യോജനാനാം ശതം വീര സമുദ്ധരതി സോഽക്ഷരഃ ॥ 3-144-47 (21369)
തസ്യാം ചോദ്ധാര്യമാണായാം സങ്ക്ഷോഭഃ സമജായത।
ദേവാഃ സങ്ക്ഷുഭിതാഃ സർവേ ഋഷയശ്ച തപോധനാഃ ॥ 3-144-48 (21370)
ഹാഹാഭൂതമഭൂത്സർവം ത്രിദിവം വ്യോമ ഭൂസ്തഥാ।
ന പര്യവസ്ഥിതഃ കശ്ചിദ്ദേവോ വാ മാനുഷോപി വാ ॥ 3-144-49 (21371)
തതോ ബ്രഹ്മാണമാസീനം ജ്വലമാനമിവ ശ്രിയാ।
ദേവാഃ സർഷിഗണാശ്ചൈവ ഉപതസ്ഥുരനേകശഃ ॥ 3-144-50 (21372)
ഉപസർപ്യ ച ദേവേശം ബ്രഹ്മാണം ലോകസാക്ഷികം।
ഭൂത്വാ പ്രാഞ്ജലയഃ സർവേ വാക്യമുച്ചാരയംസ്തദാ ॥ 3-144-51 (21373)
ലോകാഃ സങ്ക്ഷുഭിതാഃ സർവേ വ്യാകുലം ച ചരാചരം।
സമുദ്രാണാം ച സങ്ക്ഷോഭസ്ത്രിദശേശ പ്രകാശതേ ॥ 3-144-52 (21374)
സൈഷാ വസുമതീ കൃത്സ്നാ യോജനാനാം ശതം ഗതാ।
കിമേതത്കിംപ്രഭാവേണ യേനേദം രവ്യാകുലം ജഗത്।
ആഖ്യാതു നോ ഭവാഞ്ശീഘ്രം വിസഞ്ജ്ഞാഃ സ്മേഹ സർവശഃ ॥ 3-144-53 (21375)
ബ്രഹ്മോവാച। 3-144-54x (2245)
അസുരേഭ്യോ ഭയം നാസ്തി യുഷ്മാകം കുത്രചിത്ക്വചിത്।
ശ്രൂയതാം യത്കൃതേ ത്വേഷ സങ്ക്ഷോഭോ ജായതേഽമരാഃ ॥ 3-144-54 (21376)
യോസൌ സർവത്രഗഃ ശ്രീമാനക്ഷരാത്മാ വ്യവസ്ഥിതഃ।
തസ്യ പ്രഭാവാത്സങ്ക്ഷോഭസ്ത്രിദിവസ്യ പ്രകാശതേ ॥ 3-144-55 (21377)
യൈഷാ വസുമതീ കൃത്സ്നാ യോജനാനാം ശതം ഗതാ।
സമുദ്ധൃതാ പുനസ്തേന വിഷ്ണുനാ പരമാത്മനാ ॥ 3-144-56 (21378)
തസ്യാമുദ്ധാര്യമാണായാം സങ്ക്ഷോഭഃ സമജായത।
ഏവം ഭവന്തോ ജാനന്തു ച്ഛിദ്യതാം സംശയശ്ച വഃ ॥ 3-144-57 (21379)
ദേവാ ഊചുഃ। 3-144-58x (2246)
ക്വ തദ്ഭൂതം വസുമതീം സമുദ്ധരതി ഹൃഷ്ടവത്।
തം ദേശം ഭഗവൻബ്രൂഹി തത്ര യാസ്യാമഹേ വയം ॥ 3-144-58 (21380)
ബ്രഹ്മോവാച। 3-144-59x (2247)
ഹന്ത ഗച്ഛത ഭദ്രം വോ നന്ദനേ പശയ്ത സ്ഥിതം।
ഏഷോത്ര ഭഗവാഞ്ശ്രീമാൻമുപർണഃ സംപ്രകാശതേ ॥ 3-144-59 (21381)
വാരാദേണൈവ രൂപേണ ഭഗവാംʼല്ലോകഭാവനഃ।
കാലാനല ഇവാഭാതി പൃഥിവീതലമുദ്ധരൻ ॥ 3-144-60 (21382)
ഏതസ്യോരസി സുവ്യക്തം ശ്രീവത്സമഭിരാജതേ।
പശ്യധ്വം വിബുധാഃ സർവേ ഭൂതമേതദനാമയം ॥ 3-144-61 (21383)
ലോമശ ഉവാച। 3-144-62x (2248)
തതോ ദൃഷ്ട്വാ മഹാത്മാനം ശ്രുത്വാ ചാമന്ത്ര്യ ചാമരാഃ।
പിതാമഹം പുരസ്കൃത്യ ജഗ്മുർദേവാ യഥാഗതം ॥ 3-144-62 (21384)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-144-63x (2249)
ശ്രുത്വാ തു താം കഥാം സർവേ പാണ്ഡവാ ജനമേജയ।
ലോമശാദേശിതേനാശു യഥാ ജഗ്മുഃ പ്രഹൃഷ്ടവത് ॥ 3-144-63 (21385)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി തീർഥയാത്രാപർവണി ചതുശ്ചത്വാരിംശദധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 144 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-144-1 ഭോദ്രഷ്ടാരഃ സർവേ മന്ദരാദന്യേ പർവതാ ദൃഷ്ടാ ഇതി ശേഷഃ ॥ 3-144-4 മഹാനദീ ഗംഗാ അലകനന്ദാ വാ ॥ 3-144-5 ഉപയാതാ ഇഷ്ടസിദ്ധ്യർഥം പ്രാർഥിതാ ॥ 3-144-7 ആഹ്രികം നൈയമികം ജപം। പരിധാവന്തി പരിചരന്തി। തമിന്ദ്രം ॥ 3-144-10 വാദത വാദയത। അക്ഷരലോപ ആർഷഃ ॥ 3-144-13 പാണ്ഡുരം ശ്വേതം। അസ്ഥാം രാശിമിതി ശേഷഃ ॥ 3-144-27 പാണിനാ ചപേടാഘാതേന ചേതനാം ഹരത്പ്രാണാൻജഹാര ॥ 3-144-32 ഗതാ അധസ്താദിതി ശേഷഃ ॥ 3-144-37 പശവശ്ച ഗാവശ്ച ഏഡകാ മേഷാശ്ച പശുഗവേഡകം ॥ 3-144-44 ന തേ ത്വയാ। ഹേ മഹി। കുർമി കരോമി ॥ 3-144-46 ധൂമം ധൂപം। ജ്വലയന്നിതി ഹേതൌ ശതൃപ്രത്യയഃ। യഥായഥാ ധൂമോ ജ്വലതി തഥാതഥാഽവർധത ഇത്യർഥഃ ॥ 3-144-51 വാക്യം ഉച്ചാരയൻ ഉച്ചാരിതവന്തഃ ॥ 3-144-59 നന്ദനേ ഇന്ദ്രവനേ। അത്ര ഏതത്സമീപേ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 145
॥ ശ്രീഃ ॥
3.145. അധ്യായഃ 145
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ഗന്ധമാദനം പ്രസ്ഥിതേഷു പാണ്ഡവേഷു മധ്യേമാർഗം മഹാവൃഷ്ടേഃ പ്രാദുർഭാവഃ ॥ 1 ॥ തദാ പാദപാദ്യന്തരിതൈസ്തൈർവൃഷ്ട്യുപരമേ പുനഃ പ്രസ്ഥാനം ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-145-0 (21386)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-145-0x (2250)
തേ ശൂരാ സജ്ജധന്വാനസ്തൂണവന്തഃ സമാർഗണാഃ।
ബദ്ധഗോധാംഗുലിത്രാണാഃ ഖംഗവന്തോഽമിതൌജസഃ ॥ 3-145-1 (21387)
പരിഗൃഹ്യ ദ്വിജശ്രേഷ്ഠാഞ്ജ്യേഷ്ഠാഃ സർവധനുഷ്മതാം।
പഞ്ചാലീസഹിതാ രാജൻപ്രയയുർഗന്ധമാദനം ॥ 3-145-2 (21388)
സരാംസി സരിതശ്ചൈവ പർവതാംശ്ച വനാനി ച।
വൃക്ഷാംശ്ച ബഹുലച്ഛായാന്ദദൃശുർഗിരിമൂർധനി ॥ 3-145-3 (21389)
നിത്യപുഷ്പഫലാന്ദേശാന്ദേവർഷിഗണസേവിതാൻ।
ആത്മന്യാത്മാനമാധായ വീരാ മൂലഫലാശിനഃ ॥ 3-145-4 (21390)
ചേരുരുച്ചാവചാകാരാന്ദേശാന്വിഷമസങ്കടാൻ।
പശ്യന്തോ മൃഗജാതാനി ബഹൂനി വിവിധാനി ച ॥ 3-145-5 (21391)
ഋഷിസിദ്ധാമരയുതം ഗന്ധർവാപ്സരസാം പ്രിയം।
വിവിശുസ്തേ മഹാത്മാനഃ കിന്നരാചരിതം ഗിരിം ॥ 3-145-6 (21392)
പ്രവിശത്സ്വഥ വീരേഷു പർവതം ഗന്ധമാദനം।
ചണഅഡവാതം മഹദ്വർഷം പ്രാദുരാസീദ്വിശാംപതേ ॥ 3-145-7 (21393)
തതോ രേണുഃ സമുദ്ഭൂതഃ സപത്രബഹുലോ മഹാൻ।
പൃഥിവീം ചാന്തരിക്ഷം ച ദ്യാം ചൈവ സഹസാഽവൃണോത് ॥ 3-145-8 (21394)
ന സ്മ പ്രജ്ഞായതേ കിഞ്ചിദാവൃതേ വ്യോംനി രേണുനാ।
ന ചാപി ശേകുസ്തത്കർതുമന്യോന്യസ്യാഭിഭാഷണം ॥ 3-145-9 (21395)
ന ചാപശ്യംസ്തതോഽന്യോന്യം തമസാഽഽവൃതചക്ഷുഷഃ।
ആകൃഷ്യമാണാ വാതേന സാശ്മചൂർണേന ഭാരത ॥ 3-145-10 (21396)
ദ്രുമാണാം വാതരുഗ്ണആനാം പതതാം ഭൂതലേഽനിശം।
അന്യേഷാം ച മഹീജാനാം ശബ്ദഃ സമഭവൻമഹാൻ ॥ 3-145-11 (21397)
ദ്യൌഃ സ്വിത്പതതി കിം ഭൂമിർദീര്യതേ പർവതോനു കിം।
ഇതി തേ മേനിരേ സർവേപവനേന വിമോഹിതാഃ ॥ 3-145-12 (21398)
തേ പഥാഽനന്തരാംന്വൃക്ഷാന്വൽമീകാന്വിഷമാണി ച।
പാണിഭിഃ പരിമാർഗന്തോ ഭീതാ വായോർനിലില്യിരേ ॥ 3-145-13 (21399)
തതഃ കാർമുകമാദായ ഭീമസേനോ മഹാബലഃ।
കൃഷ്ണാമാദായ സംഗംയ തസ്ഥാവാശ്രിത്യ പാദപം ॥ 3-145-14 (21400)
ധർമരാജശ്ച ധൌംയശ് നിലില്യാതേ മഹാവനേ।
അഗ്നിഹോത്രാണ്യുപാദായ സഹദേവസ്തു പർവതേ ॥ 3-145-15 (21401)
നകുലോ ബ്രാഹ്മണാശ്ചാന്യേ ലോമശശ്ച മഹാതപാഃ।
വൃക്ഷാനാസാദ്യ സന്ത്രസ്താസ്തത്രതത്ര നിലില്യിരേ ॥ 3-145-16 (21402)
മന്ദീഭൂതേ തു പവനേ തസ്മിന്രജസി ശാംയതി।
മഹദ്ഭിർജലധാരൌർഘർവർഷമഭ്യാജഗാമ ഹ ॥ 3-145-17 (21403)
ഭൃശം ചടചടാശബ്ദോ വജ്രാണാം ക്ഷിപ്യതാമിവ।
തതസ്താശ്ചഞ്ചലാഭാസശ്ചേരുരഭ്രേഷു വിദ്യുതഃ ॥ 3-145-18 (21404)
തതോഽശ്മസഹിതാ ധാരാഃ സംവൃണ്വന്ത്യഃ സമന്തതഃ।
പ്രപേതുരനിശം തത്ര ശീഘ്രവാതസമീരിതാഃ ॥ 3-145-19 (21405)
തത്ര സാഗരഗാ ഹ്യാപഃ കീര്യമാണാഃ സമന്തതഃ।
പ്രാദുരാസൻസകലുഷാഃ ഫേനവത്യോ വിശാംപതേ ॥ 3-145-20 (21406)
വഹന്ത്യോ വാരി ബഹുലം ഫേനോഡുപപരിപ്ലുതം।
പരിസമസ്രുർമഹാശബ്ദാഃ പ്രകർഷന്ത്യോ മഹീരുഹാൻ ॥ 3-145-21 (21407)
തസ്മിന്നുപരതേ ശബ്ദേബാതേ ച സമതാം ഗതേ।
ഗതേ ഹ്യംഭസി നിംനാനി പ്രാദുർഭൂതേ ദിവാകരേ ॥ 3-145-22 (21408)
നിർജഗ്മുസ്തേ ശനൈഃ സർവേ സമാജഗ്മുശ്ച ഭാരത।
പ്രതസ്ഥിരേ പുനർവീരാഃ പർവതം ഗന്ധമാദനം ॥ 3-145-23 (21409)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി തീർഥയാത്രാപർവണി പഞ്ചചത്വാരിംശദധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 145 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-145-13 പഥാ മാർഗേണ। അനന്തരാൻസന്നിഹിതാൻ। നിലില്യിരേ നിലീനാഃ ॥ 3-145-14 സംഗംയാദായേത്യന്വയഃ। ഗത്വാ ഗൃഹീത്വേത്യർഥഃ ॥ 3-145-19 അശ്മസഹിതാ_ കരകാസഹിതാഃ ॥ 3-145-21 വാരി വഹന്ത്യോ നദ്യഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 146
॥ ശ്രീഃ ॥
3.146. അധ്യായഃ 146
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ഗന്ധമാദനപ്രയാണേ ഗമനാക്ഷമതയാഽധഃ പതനേന മൂർച്ഛിതായാ ദ്രൌപദ്യാഃ പാണ്ഡവൈഃ സലിലസേചനാദിനാ ശ്രമാപനോദനം ॥ 1 ॥ പാഞ്ചാല്യാ ദുശ്ചരാധ്വസഞ്ചരണേ ചിന്തയമാനം യിധിഷ്ഠിരംപ്രതി ഭീമേന സ്വേന ഘടോത്കചേന വാ തസ്യാ വഹനോക്തിഃ ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-146-0 (21410)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-146-0x (2251)
തതഃ പ്രയാതമാത്രേഷു പാണ്ഡവേഷു മഹാത്മസു।
പദ്ഭ്യാമനുചിതാ ഗന്തും ദ്രൌപദീ സമുപാവിശത് ॥ 3-146-1 (21411)
ശ്രാന്താ ദുഃഖപരീതാ ച വാതവർഷേണ തേന ച।
സൌകുമാര്യാച്ച പാഞ്ചാലീ സംമുമോഹ തപസ്വിനീ ॥ 3-146-2 (21412)
സാ കംപമാനാ മോഹേന ബാഹുഭ്യാമസിതേക്ഷണാ।
രവൃത്താഭ്യാമനുരൂപാഭ്യാമൂരൂ സമവലംബത ॥ 3-146-3 (21413)
ആലംബമാനാ സഹിതാവൂരൂ ഗജകരോപമൌ।
രപപാത സഹസാ ഭൂമൌ വേപന്തീ കദലീ യഥാ ॥ 3-146-4 (21414)
താം പതന്തീം വരാരോഹാം ഭജ്യമാനാം ലതാമിവ।
നകുലഃ സമഭിദ്രുത്യ പരിജഗ്രാഹ വീര്യവാൻ ॥ 3-146-5 (21415)
നകുല ഉവാച। 3-146-6x (2252)
രാജൻപാഞ്ചാലരാജസ്യ സുതേയമസിതക്ഷണാ।
ശ്രാന്താ നിപതിതാ ഭൂമൌ താമവേക്ഷസ്വ ഭാരത ॥ 3-146-6 (21416)
അദുഃഖാർഹാ പരം ദുഃഖം പ്രാപ്തേയം മൃദുഗാമിനീ।
ആശ്വാസയ മഹാരാജ താമിമാം ശ്രമകർശിതാം ॥ 3-146-7 (21417)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-146-8x (2253)
രാജാ തു വചനാത്തസ്യ ഭൃശം ദുഃഖസമന്വിതഃ।
ഭീമശ്ച സഹദേവശ്ച സഹസാ സമുപാദ്രവൻ ॥ 3-146-8 (21418)
താമവേക്ഷ്യതു കൌന്തേയോ വിവർണവദനാം കൃശാം।
അങ്കമാനീയ ധർമാത്മാ പര്യദേവയദാതുരഃ ॥ 3-146-9 (21419)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 3-146-10x (2254)
കഥം വേശ്മസു ഗുപ്തേഷു സ്വാസ്തീർണശയനോചിതാ।
ഭൂമൌ നിഷതിതാ ശേതേ സുഖാർഹാ വരവർണിനീ ॥ 3-146-10 (21420)
സുകുമാരൌ കഥം പാദൌ മുഖം ച കമലപ്രഭം।
മത്കൃതേഽദ്യ വരാർഹായാഃ ശ്യാമതാം സമുപാഗതം ॥ 3-146-11 (21421)
കിമിദം ദ്യൂതകാമേന മയാ കൃതമബുദ്ധിനാ।
ആദായ കൃഷ്ണാം ചരതാ വനേ മൃഗഗണാകുലേ ॥ 3-146-12 (21422)
സുഖം പ്രാപ്സ്യസി കല്യാണി പാണ്ഡവാൻപ്രാപ്യ വൈ പതീൻ।
ഇതിദ്രുവദരാജേന പിത്രാ ദത്താഽയതേക്ഷണാ ॥ 3-146-13 (21423)
തത്സർവമാനവാപ്യേയം ശ്രമശോകാദ്വികർശിതാ।
ശേതേ നിപതിതാ ഭൂമൌ പാപസ്യ മമ കർമഭിഃ ॥ 3-146-14 (21424)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-146-15x (2255)
തഥാ ലാലപ്യമാനേ തു ധർമരാജേ യുധിഷ്ഠിരേ।
ധൌംയപ്രഭൃതയഃ സർവേ തത്രാജഗ്മുർദ്വിജോത്തമാഃ ॥ 3-146-15 (21425)
തേ സമാശ്വാസയാമാസുരാശീർഭിശ്ചാപ്യപൂജയൻ।
രാക്ഷോഘ്നാംശ്ച തഥാ മന്ത്രാഞ്ജേപുശ്ചക്രുശ്ച തേ ക്രിയാഃ ॥ 3-146-16 (21426)
പഠ്യമാനേഷു മന്ത്രേഷു ശാന്ത്യർഥം പരമർഷിഭിഃ।
സ്പൃശ്യമാനാ കരൈഃ ശീതൈഃ പാണ്ഡവൈശ്ച മുഹുർമുഹുഃ ॥ 3-146-17 (21427)
സേവ്യമാനാ ച ശീതേന ജലമിശ്രേണ വായുനാ।
പാഞ്ചാലീ സുഖമാസാദ്യ ലേഭേ ചേതഃ ശനൈഃ ശനൈഃ ॥ 3-146-18 (21428)
പരിഗൃഹ്യച താം ദീനാം കൃഷ്ണാമജിനസംസ്തരേ।
പാർഥാ വിശ്രാമയാമാസുർലബ്ധസഞ്ജ്ഞാം തപസ്വിനം ॥ 3-146-19 (21429)
തസ്യാ യമൌ രക്തതലൌ പാദൌ പൂജിതലക്ഷണൌ।
കരാഭ്യാം കിണജാതാഭ്യാം ശനകൈഃ സംവവാഹതുഃ ॥ 3-146-20 (21430)
പര്യാശ്വാസയദപ്യേനാം ധർമരാജോ യുധിഷ്ഠിരഃ।
ഉവാച ച കുരുശ്രേഷ്ഠോ ഭീമസേനമിദം വചഃ ॥ 3-146-21 (21431)
ബഹവഃ പർവതാ മീമ വിഷമാ ഹിമദുർഗമാഃ।
തേഷു കൃഷ്ണാ മഹാബാഹോ കഥം നു വിചരിഷ്യതി ॥ 3-146-22 (21432)
ഭീമസേന ഉവാച। 3-146-23x (2256)
ത്വാം രാജന്രാജപുത്രീം ച യമൌ ച പുരുഷർഷഭ।
സ്വയം നേഷ്യാമി രാജേനദ്ര മാ വിഷാദേ മനുഃ കൃഥാഃ ॥ 3-146-23 (21433)
അഥവാ യോ മയാ ജാതോ വിഹഗോ മദ്ബലോപമഃ।
വഹേദനഘ സർവാന്നോ വചനാത്തേ ഘടോത്കചഃ ॥ 3-146-24 (21434)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി തീർഥയാത്രാപർവണി ഷട്ചത്വാരിംശദധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 146 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-146-1 ക്രോശമാത്രം പ്രയാതേഷു ഇതി ഝ. പാഠഃ ॥ 1 .। 3-146-24 വിഹഗഇവ വിഹഗഃ ഖേചരഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 147
॥ ശ്രീഃ ॥
3.147. അധ്യായഃ 147
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ഭീമസേനസ്മരണമാത്രസന്നിഹിതേന ഘടോത്കചേന ദുർഗമേ പഥി ദ്രൌപദ്യാ വഹനം ॥ 1 ॥ തദനുചരൈ രാക്ഷസൈഃ പാണ്ഡവാനാം വിപ്രാണം ച വഹനം ॥ 2 ॥ സർവൈർനരനാരായണാശ്രമമേത്യ തത്ര സുഖേന നിവാസഃ ॥ 3 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-147-0 (21435)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 3-147-0x (2257)
ധർമജ്ഞോ ബലവാഞ്ശൂരഃ സദ്യോ രാക്ഷസപുംഗവഃ।
ഭക്തോഽസ്മാനൌരസഃ പുത്രോ നേതുമർഹതി മാതരം ॥ 3-147-1 (21436)
തവ ഭീമ സുതേനാഹം നീതോ ഭീമപരാക്രമ।
അക്ഷതഃ സഹ പാഞ്ചാല്യാ ഗച്ഛേയം ഗന്ധമാദനം ॥ 3-147-2 (21437)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-147-3x (2258)
ഭ്രാതുർവചനമാജ്ഞായ ഭീമസേനോ ഘടോത്കചം।
`ചിന്തയാമാസ ബലവാൻമഹാബലപരാക്രമം ॥ 3-147-3 (21438)
ഘടോത്കചശ്ച ധർമാത്മാ സ്മൃതമാത്രഃ പിതുസ്തദാ।
കൃതാഞ്ജലിരുഷാതിഷ്ഠദഭിവാദ്യാഥ പാണ്ഡവാൻ।
ബ്രാഹ്മണാംശ്ച മഹാബാഹുഃ സ ച തൈരമിനന്ദിതഃ ॥ 3-147-4 (21439)
ഉവാച ഭീമസേനം സ പിതരം സത്യവിക്രമഃ ॥ 3-147-5 (21440)
സ്മൃതോഽസ്മി ഭവതാ ശീഘ്രം ശുശ്രൂഷുരഹമാഗതഃ।
ആജ്ഞാപയ മഹാബാഹോ സർവം കർതാഽസ്ംയസംശയം ॥ 3-147-6 (21441)
തച്ഛ്രുത്വാ ഭീമസേനസ്തു രാക്ഷസം പരിഷസ്വജേ।
ചിന്തായാ സമനപ്രാപ്തമിത്യുവാച വൃകോദരഃ'॥ 3-147-7 (21442)
ഹൈഡിംബേയ പരിശ്രാന്താ തവ മാതാഽപരാജിതാ।
ത്വം കച കാമഗമസ്താത ബലവാന്വഹ താം ഖഗ ॥ 3-147-8 (21443)
സ്കന്ധമാരോപ്യ ഭദ്രം തേ മധ്യേഽസ്മാകം വിഹായസാ।
ഗച്ഛ നീചികയാ ഗത്യാ യഥാ ചൈനാം ന പീഡയേഃ ॥ 3-147-9 (21444)
ഘടോത്കച ഉവാച। 3-147-10x (2259)
ധർമരാജം ച ധൌംയം ച കൃഷ്ണാം ച യമജൌ തഥാ।
ഏകോപ്യഹമലം വോഢും കിമുതാദ്യ സഹായവാൻ ॥ 3-147-10 (21445)
[അന്യേ ച ശതശഃ ശൂരാ വിഹംഗാഃ കാമരൂപിണഃ।
സർവാന്വോ ബ്രാഹ്മണൈഃ സാർധം വക്ഷ്യന്തി സഹിതാഽനഘ।
`മന്ദംമന്ദം ഗമിഷ്യാമി വഹന്ദ്രുപദനന്ദിനീം' ॥ 3-147-11 (21446)
വൈശ്പായന ഉവാച। 3-147-12x (2260)
ഏവമുക്ത്വാ തതഃ കൃഷ്ണാമുവാഹ സ ഘടോത്കചഃ।
പാണ്ഡൂനാം മധ്യഗോ വീരഃ പാണ്ഡവാനപി ചാപരേ ॥ 3-147-12 (21447)
ലോമശഃ സിദ്ധമാർഗേണ ജഗാമാനുപമദ്യുതിഃ।
സ്വേനൈവ സ പ്രഭാവേണ ദ്വീതീയ ഇവ ഭാസ്കരഃ ॥ 3-147-13 (21448)
ബ്രാഹ്മണാംശ്ചാപി താൻസർവാൻസമുപാദായ രാക്ഷസാഃ।
നിയോഗാദ്രാക്ഷസേനദ്രസ്യ ജഗ്മുർഭീമപരാക്രമാഃ ॥ 3-147-14 (21449)
ഏവം സുരമണീയാനി വനാന്യുപവനാനി ച।
ആലോകയന്തസ്തേ ജഗ്മുർവിശാലാം ബദരീമനു ॥ 3-147-15 (21450)
തേ ത്വാശുഗതിഭിർവീരാ രാക്ഷസൈസ്തൈർമഹാജവൈഃ।
ഉഹ്യമാനാ യയുഃ ശീഘ്രം മഹദധ്വാനമൽപവത് ॥ 3-147-16 (21451)
ദേശാൻംലേച്ഛജനാകീർണാന്നാനാരത്നാകരായുതാൻ।
ദദൃശുർഗിരിപാദാംശ്ച നാനാധാതുസമാചിതാൻ ॥ 3-147-17 (21452)
വിദ്യാഘരമാകീർണആന്യുതാന്വാനരകിന്നരൈഃ।
തഥാ കിംപുരുഷൈശ്ചൈവ ഗന്ധർവൈശ്ചസമന്തതഃ ॥ 3-147-18 (21453)
മയൂരൈശ്ചഭരൈശ്ചൈവ ഹരിണൈ രുരുഭിസ്തഥാ।
വരാഹൈർഗവയൈശ്ചൈവ മഹിഷൈശ്ച സമാവൃതാൻ ॥ 3-147-19 (21454)
നദീജാലസമാകീർണാന്നാനാപക്ഷിയുതാൻബഹൂൻ।
നാനാവിധമൃഗൈർജുഷ്ടാംശ്ചാരണൈശ്ചോപശോഭിതാൻ।
സമദൈശ്ച്യശി വിഹഗൈഃ ഉപൈരന്വിതാംസ്തഥാ ॥ 3-147-20 (21455)
തേഽവതീര്യ ബഹൂന്ദേശാനുത്തരാംശ്ച കുരൂനപി।
ദദൃശുർവിവിധാശ്ചര്യം കൈലാസം പർവതോത്തമം ॥ 3-147-21 (21456)
തസ്യാഭ്യാശേ തു ദദൃശുർനരനാരായണാശ്രമം।
ഉപേതം പാദപൈർദിവ്യൈഃ സദാപുഷ്പഫലോപഗൈഃ ॥ 3-147-22 (21457)
ദദൃശുസ്താം ച ബദരീം വൃത്തസ്കന്ധാം മനോരമാം।
സ്നിഗ്ധാമവിരലച്ഛായാം ശ്രിയാ പരമയാ യുതാം ॥ 3-147-23 (21458)
പത്രൈഃ സ്നിഗ്ധൈരവിരലൈരുപേതാം മൃദുഭിഃ ശുഭാം।
വിശാലശാഖാം വിസ്തീർണാമതിദ്യുതിസമന്വിതാം ॥ 3-147-24 (21459)
ഫലൈരുപചിതൈർദിവ്യൈരാചിതാം സ്വാദുഭിർഭൃശം।
മധുസ്രവൈഃ സദാ ദിവ്യാം മഹർഷിഗണസേവിതാം।
മദപ്രമുദിതൈർനിത്യം നാനാദ്വിജഗണൈര്യുതാം ॥ 3-147-25 (21460)
അദംശമശകേ ദേശേ ബഹുമൂലഫലോദകേ।
നീലശാദ്വലസഞ്ഛന്നേ ദേവഗന്ധർവസേവിതേ ॥ 3-147-26 (21461)
സുഭൂമിഭാഗവിശദേ സ്വഭാവവിദിതേ ശുഭേ।
ജാതാം ഹിമമൃദുസ്പർശേ ദേശേഽപഹതകണ്ടകേ ॥ 3-147-27 (21462)
താമുപേത്യ മഹാത്മാനഃ സഹ തൈർബ്രാഹ്മണർഷഭൈഃ।
അവതേരുസ്തതഃ സർവേ രാക്ഷസസ്കന്ധതഃ ശനൈഃ ॥ 3-147-28 (21463)
തതസ്തമാശ്രമം പുണ്യം നരനാരായണാശ്രിതം।
ദദൃശുഃ പാണ്ഡവാ രാജൻസഹിതാ ദ്വിജപുംഗവൈഃ ॥ 3-147-29 (21464)
തമസാ രഹിതം പുണ്യമനാമൃഷ്ടം രവേഃ കരൈഃ।
ക്ഷുത്തൃട്ശീതോഷ്ണദോഷൈശ്ച വർജിതം ശോകനാശനം ॥ 3-147-30 (21465)
മഹർഷിഗണസംബാധം ബ്രാഹ്ംയാ ലക്ഷ്ംയാ സമന്വിതം।
ദുഷ്പ്രവേശം മഹാരാജ നരൈർധർമബഹിഷ്കൃതൈഃ ॥ 3-147-31 (21466)
ബലിഹോമാർചിതം ദിവ്യം സുസംമൃഷ്ടാനുലേപനം।
ദിവ്യപുഷ്പോപഹാരൈശ്ച സർവതോഽഭിവിരാജിതം ॥ 3-147-32 (21467)
വിശാലൈരഗ്നിശരണൈഃ സ്രുഗ്ഭാണ്ഡൈരാചിതം ശുഭൈഃ।
മഹദ്ഭിസ്തോയകലശൈഃ കഠിനൈശ്ചോപശോഭിതം ॥ 3-147-33 (21468)
ശരണ്യം സർവഭൂതാനാം ബ്രഹ്മഘോപനിനാദിതം।
ദിവ്യമാശ്രയണീയം തമാശ്രമം ശ്രമനാശനം।
ശ്രിയാ യുതമനിർദേശ്യം ദേവവര്യോപശോഭിതം ॥ 3-147-34 (21469)
ഫലമൂലാശനൈർദാന്തൈശ്ചാരുകൃഷ്ണാജിനാംബരൈഃ।
സൂര്യവൈശ്വാനരസമൈസ്തപസാ ഭാവിതാത്മഭിഃ ॥ 3-147-35 (21470)
മഹർഷിഭിർമോക്ഷപരൈര്യതിഭിർനിയതേന്ദ്രിയൈഃ।
ബ്രഹ്മഭൂതൈർമഹാഭാഗൈരുപേതം ബ്രഹ്മവാദിഭിഃ ॥ 3-147-36 (21471)
സോഽഭ്യഗച്ഛൻമഹാതേജാസ്താനൃഷീന്നിയതഃ ശുചിഃ।
ഭ്രാതൃഭിഃ സഹിതോ ധീമാന്ധർമപുത്രോ യുധിഷ്ഠിരഃ ॥ 3-147-37 (21472)
ദിവ്യജ്ഞാനോപപന്നാസ്തേ ദൃഷ്ട്വാ പ്രാപ്തം യുധിഷ്ഠിരം।
അഭ്യഗച്ഛന്ത സുപ്രീതാ ദിവ്യാ ദേവമഹർഷയഃ। 3-147-38 (21473)
പ്രീതാസ്തേ തസ്യ സത്കാരം വിധിനാ പാവകാപമാഃ।
ഉപാജഹ്രുശ്ച സലിലം പുഷ്പമൂലഫലം ശുചി ॥ 3-147-39 (21474)
സ തൈഃ പ്രീത്യാഽഥ സത്കാരമുപനീതം മഹർഷിഭിഃ।
പ്രയതഃ പ്രതിഗൃഹ്യാഥ ധർമരാജോ യുധിഷ്ഠിരഃ ॥ 3-147-40 (21475)
തം ശക്രസദനപ്രഖ്യം ദിവ്യഗന്ധം മനോരമം।
പ്രീതഃ സ്വർഗോപമം പുണ്യം പാണ്ഡവഃ സഹ കൃഷ്ണയാ ॥ 3-147-41 (21476)
രവിവേശ ശോഭയാ യുക്തം ഭ്രാതൃഭിശ്ച സഹാനഘ।
ബ്രാഹ്മണൈർവേദവേദാംഗപാരഗൈശ്ച സഹാർചിതഃ ॥ 3-147-42 (21477)
തത്രാപശ്യത്സ ധർമാത്മാ ദേവദേവർപിപൂജിതം।
നരനാരായണസ്ഥാനം ഭാഗീരഥ്യോപശോഭിതം ॥ 3-147-43 (21478)
തസ്മിൻമധൃസ്രവഫലാം ബ്രഹ്മർഷിഗണഭാവിനീം।
വദരീം താമുപാശ്രിത്യ പാണ്ഡവോ ഭ്രാതൃഭിഃ സഹ ॥ 3-147-44 (21479)
മുദാ യുക്താ മഹാത്മാനോ രേമിരേ തത്ര തേ തദാ।
ആലോകയന്തോ മൈനാകം നാനാദ്വിജഗണായുതം।
ഹിരണ്യശിഖരം ചൈവ മധ്യേ വിന്ദുസരഃ ശിവം ॥ 3-147-45 (21480)
ഭാഗീരഥീം സുതീർഥാം ച ശീതാമലജലാം ശിവാം।
മണിപ്രവാലപ്രസ്താരാം പാദപൈരുഷശോഭിതാം ॥ 3-147-46 (21481)
ദിവ്യപുഷ്പസമാകീർണാം മനഃപ്രീതിവിവർധനീം।
വീക്ഷമാണാ മഹാത്മാനോ വിജഹ്രുസ്തത്ര പാണ്ഡവാഃ ॥ 3-147-47 (21482)
തസ്മിന്ദേവർഷിചരിതേ ദേശേ പരമദുർഗമേ।
ഭാഗീരഥീപുണ്യജലേതർപയാഞ്ചക്രിരേ പിതൄൻ।
ദേവാനൃഷീംശ്ച കൌന്തേയാഃ പരമം ശൌചമാസ്ഥിതാഃ ॥ 3-147-48 (21483)
തത്ര തേ തർപയന്തശ്ച ജപന്തശ്ച കുരൂദ്വഹാഃ।
ബ്രാഹ്മണൈഃ സഹിതാ വീരാ ഹ്യവസൻപുരുപർഷഭാഃ ॥ 3-147-49 (21484)
കൃഷ്ണായാസ്തത്രപശയ്ന്തഃ ക്രീഡിതാന്യമരപ്രഭാഃ।
വിചിത്രാണി നരവ്യാഘ്രാ രേമിരേ തത്ര പാണ്ഡവാഃ ॥ 3-147-50 (21485)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി തീർഥയാത്രാപർവണി സപ്തചത്വാരിംശദധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 147 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-147-11 വക്ഷ്യന്തി വഹനം കരിഷ്യന്തി ॥ 3-147-17 രത്നാകരൈഃ ആസമന്താത് യുതാൻ ॥ 3-147-22 അഭ്യാശേ സമീപേ ॥ 3-147-27 സ്വഭാവത ഏവ വിശേഷേണ രഹിതേ സ്വഭാവവിഹിതേ। ജാതാം ബദരീം ॥ 3-147-33 അഗ്നിശരണൈഃ അഗ്ന്യഗാരൈഃ। ആചിതം വ്യാപ്തം। കഠിനൈഃ ശിക്യൈഃ കരണ്ഡൈർവാ ॥ 3-147-39 സത്കാരം ചക്രുരിതി ശേഷഃ ॥ 3-147-46 സീതാം വിമലപങ്കജാം ഇതി ഝ. പാഠഃ। സീതാം നാമതഃ। പ്രസ്താരഃ സോപാനപാദഗണാദിരൂപഃ। ഷട്ട ഇത്യർഥഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 148
॥ ശ്രീഃ ॥
3.148. അധ്യായഃ 148
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ദാചന പാഞ്ചാല്യാ ഭീമസംനിധാനേ വായ്വാനീതാദ്ഭുതസൌഗന്ധികപുഷ്പദർശനം ॥ 1 ॥ തയാ താദൃശബഹുപുഷ്പാനയനം പ്രാർഥിതേന ഭീമേന തദർഥം ഗമനം ॥ 2 ॥ ഭീമസ്യ മധ്യേമാർഗ സ്വമാർഗനിരോധകേന ഹനുമതാ സഹ സംവാദഃ ॥ 3 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-148-0 (21486)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-148-0x (2261)
തത്ര തേ പുരുഷവ്യാഘ്രാഃ പരമം ശൌചമാസ്ഥിതാഃ।
ഷഡ്രാത്രമവസന്വീരാ ധനഞ്ജയദിദൃക്ഷയാ ॥ 3-148-1 (21487)
തസ്മിന്വിഹരമാണാശ്ച രമമാണാശ്ച പാണ്ഡവാഃ।
മനോജ്ഞേ കാനനവരേ സർവ ഭൂതമനോരമേ ॥ 3-148-2 (21488)
പാദപൈഃ പുഷ്പവികചൈഃ ഫലഭാരാവനാമിതൈഃ।
ശോഭിതഃ പർവതോ രംയഃ പുംസ്കോകിലകുലാകുലൈഃ।
സ്നിഗ്ധപത്രൈരവിരലൈഃ ശീതച്ഛായൈർമനോരമൈഃ ॥ 3-148-3 (21489)
സരാംസി ച വിചിത്രാണി പ്രസന്നസലിലാനി ച।
കമലൈഃ സോത്പലൈസ്തത്രഭ്രാജമാനാനി സർവശഃ।
പശ്യന്തശ്ചാരുരൂപാണഇ രേമിരേ തത്ര പാണ്ഡവാഃ ॥ 3-148-4 (21490)
പുണ്യഗന്ധഃ സുഖസ്പർശോ വവൌ തത്ര സമീരണഃ।
ഹ്ലാദയൻപാണ്ഡവാൻസർബാൻസകൃഷ്ണാൻസദ്വിജർഷഭാൻ ॥ 3-148-5 (21491)
തതഃ പൂർവോത്തരേ വായുഃ പ്ലവമാനോ യദൃച്ഛയാ।
സഹസ്രപത്രമർകാഭം ദിവ്യം പദ്മമുപാഹരത് ॥ 3-148-6 (21492)
തദവൈക്ഷത പാഞ്ചാലീ ദിവ്യഗന്ധം മനോരമം।
അനിലേനാഹൃതംഭൂമൌ പതിതം ജലജം ശുചി ॥ 3-148-7 (21493)
തച്ഛുഭാ ശുഭമാസാദ്യ സൌഗന്ധികമനുത്തമം।
അതീവ മുദിതാ രാജൻഭീമസേനമഥാബ്രവീത് ॥ 3-148-8 (21494)
പശ്യ ദിവ്യം സുരുചിരം ഭീമ പുഷ്പമനുത്തമം।
ഗന്ധസംസ്ഥാനസംപന്നം മനസോ മമ നന്ദനം ॥ 3-148-9 (21495)
ഇദം ച ധർമരാജായ പ്രദാസ്യാമി പരന്തപ।
`ഗൃഹ്യാപരാണി പുഷ്പാണി ബഹൂനി പുരുഷർഷഭ'।
ഹരേരിദം മേ കാമായ കാംയകേ പുനരാശ്രമേ ॥ 3-148-10 (21496)
യദി തേഽഹം പ്രിയാ പാർഥ ബഹൂനീമാന്യുപാഹര।
താന്യഹം നേതുമിച്ഛാമി കാംയകം പുനരാശ്രമം ॥ 3-148-11 (21497)
ഏവമുക്ത്വാ തു പാഞ്ചലീ ഭീമസേനമനിന്ദിതാ।
ജഗാമ പുഷ്പമാദായ ധർമരാജായ തത്തദാ ॥ 3-148-12 (21498)
അഭിപ്രായം തു വിജ്ഞായ മഹിഷ്യാഃ പുരുഷർഷഭഃ।
പ്രിയായാഃ പ്രിയകാമഃ സ പ്രായാദ്ഭീമോ മഹാബലഃ ॥ 3-148-13 (21499)
വാതം തമേവാഭിമുഖോ യതസ്തത്പുഷ്പമാഗതം।
ആജിഹീർഷുർജഗാമാശു സപുഷ്പാണ്യപരാണ്യപി ॥ 3-148-14 (21500)
രുക്മപൃഷ്ഠം ധനുർഗൃഹ്യ ശരാംശ്ചാശീവിഷോപമാൻ।
മൃഗരാഡിവ സങ്ക്രുദ്ധഃ പ്രഭിന്ന ഇവ കുഞ്ജരഃ।
[ദദൃശുഃ സർവഭൂതാനി മഹാബാണധനുർധരം ॥ 3-148-15 (21501)
ന ഗ്ലാനിർന ച വൈക്ലബ്യം ന ഭയം ന ച സംഭ്രമഃ।
കദാചിജ്ജുഷതേ പാർഥമാത്മജം മാതരിശ്വനഃ ॥] 3-148-16 (21502)
ദ്രൌപദ്യാഃ പ്രിയമന്വിച്ഛൻസ ബാഹുബലമാശ്രിതഃ।
വ്യപേതഭയസമോഹഃ ശൈലമഭ്യപതദ്ബലീ ॥ 3-148-17 (21503)
സ തം ദ്രുമലതാഗുൽമച്ഛന്നം നീലശിലാതലം।
ഗിരിം ചചാരാരിഹരഃ കിന്നരാചരിതം ശുഭം ॥ 3-148-18 (21504)
നാനാവർണധരൈശ്ചിത്രം ധാതുദ്രുമമൃഗാണ്ഡജൈഃ।
സർവഭൂഷണസംപൂർണം ഭൂമേർഭുജമിവോച്ഛ്രിതം ॥ 3-148-19 (21505)
സർവർതുരമണീയേഷു ഗന്ധമാദനസാനുഷു।
സക്തചക്ഷുരഭിപ്രായാൻഹൃദയേനാനുചിന്തയൻ ॥ 3-148-20 (21506)
പുംസ്കോകിലനിനാദേഷു ഷട്പദാചരിതേഷു ച।
ബദ്ധശ്രോത്രമനശ്ചക്ഷുർജഗാമാമിതവിക്രമഃ ॥ 3-148-21 (21507)
ആജിഘ്രൻസ മഹാതേജാഃ സർവർതുകുസുമോദ്ഭവം।
ഗന്ധമുദ്ധതമുദ്ദാമോ വനേ മത്ത ഇവ ദ്വിപഃ ॥ 3-148-22 (21508)
വീജ്യമാനഃ സുപുണ്യേന നാനാകുസുമഗന്ധിനാ।
പിതുഃ സംസ്പർശശീതേന ഗന്ധമാദനവായുനാ ॥ 3-148-23 (21509)
ഹ്രിയമാണശ്രമഃ പിത്രാ സംപ്രഹൃഷ്ടതനൂരുഹഃ ॥ 3-148-24 (21510)
സ യക്ഷഗന്ധർവസുരബ്രഹ്മർഷിഗണസേവിതം।
വിലോകയാമാസ തദാ പുഷ്പഹേതോരരിന്ദമഃ ॥ 3-148-25 (21511)
വിഷമച്ഛദൈരചിതൈരനുലിപ്ത ഇവാംഗുലൈഃ।
വിമലൈർധാതുവിച്ഛേദൈഃ കാഞ്ചനാഞ്ജനരാജതൈഃ ॥ 3-148-26 (21512)
സപക്ഷമിവ നൃത്യന്തം പാർശ്വലഗ്നൈഃ പയോധരൈഃ।
മുക്താഹാരൈരിവ ചിതം ച്യുതൈഃ പ്രസ്രവണോദകൈഃ ॥ 3-148-27 (21513)
അഭിരാമദരീകുഞ്ജനിർഝരോദകകന്ദരം।
അപ്സരോനൂപുരരവൈഃ പ്രനൃത്തവരബർഹിണം ॥ 3-148-28 (21514)
ദിഗ്വാരണവിഷാണാഗ്രൈർഘൃഷ്ടോപലശിലാതലം।
സ്രസ്താംശുകമിവാശ്രോഭ്യൈർനിംനഗാനിഃസൃതൈർജലൈഃ ॥ 3-148-29 (21515)
സശഷ്പകബലൈഃ സ്വസ്ഥൈരദൂരപരിവർതിഭിഃ।
ഭയാനഭിക്ഷജ്ഞൈർഹരിണൈഃ കൌതൂഹലനിരീക്ഷിതഃ ॥ 3-148-30 (21516)
ചാലയാനഃ സ്വവേഗേന ലതാജാലാന്യനേകശഃ।
ആക്രീഡമാനഃ കൌന്തേയഃ ശ്രീമാന്വായുസുതോ യയൌ ॥ 3-148-31 (21517)
പ്രിയാമനോരഥം കർതുമുദ്യതശ്ചാരുലോചനഃ।
പ്രാംശുഃ കനകവർണാഭഃ സിംഹസംഹനനോ യുവാ ॥ 3-148-32 (21518)
മത്തവാരണവിക്രന്തോ മത്തവാരണവേഗവാൻ।
മത്തവാരണതാംരാക്ഷോ മത്തവാരണവാരണഃ ॥ 3-148-33 (21519)
പ്രിയപാർശ്വോപവിഷ്ടാഭിർവായവൃത്താഭിർവിചേഷ്ടിതൈഃ।
യക്ഷഗന്ധർവയോഷാഭിരദൃശ്യാഭിർനിരീക്ഷിതഃ ॥ 3-148-34 (21520)
നവാവതാരം രൂപസ് വിക്രീഡന്നിവ പാണ്ഡവഃ।
ചചാര രമണീയേഷു ഗന്ധമാദനസാനുഷു ॥ 3-148-35 (21521)
സംസ്മരന്വിവിധാൻക്ലേശാന്ദുര്യോധനകൃതാൻബഹൂൻ।
ദ്രൌപദ്യാ വനവാസിന്യാഃ പ്രിയം കർതും സമുദ്യതഃ ॥ 3-148-36 (21522)
സോഽചിന്തയത്തഥാ പാർഥേ മയി ത്വതിവിലംബിതേ।
പുഷ്പഹേതോഃ കഥം ത്വാര്യഃ കരിഷ്യതി യുധിഷ്ഠിരഃ ॥ 3-148-37 (21523)
സ്നേഹാന്നരവരോ നൂനമവിശ്വാസാദ്ബലസ്യ ച।
നകുലം സഹദേവം ച ന മോക്ഷ്യതി യുധിഷ്ഠിരഃ ॥ 3-148-38 (21524)
കഥം നു കുസുമാവാപ്തിഃ സ്യാച്ഛീഘ്രമിതി ചിന്തയൻ।
പ്രതസ്ഥേ നരശാർദൂലഃ പക്ഷിരാഡിവ വേഗിതഃ ॥ 3-148-39 (21525)
[സജ്ജമാനമനോദൃഷ്ടിഃ ഫുല്ലേഷു ഗിരിസാനുഷു।
ദ്രൌപദീവാക്യപാഥേയോ ഭീമഃ ശീഘ്രതരം യയൌ ॥] 3-148-40 (21526)
കംപയൻമേദിനീം പദ്ഭ്യാം നിർഘാത ഇവ പർവസു।
ത്രാസയൻഗജയൂഥാനി വാതരംഹാ വൃകോദരഃ ॥ 3-148-41 (21527)
സിംഹവ്യാഘ്രമൃഗാംശ്ചൈവ മർദയാനോ മഹാബലഃ।
ഉൻമൂലയൻമഹാവൃക്ഷാൻപോഥയംശ്ചോരസാ ബലീ ॥ 3-148-42 (21528)
ലതാവല്ലീശ്ച വേഗേന വികർഷൻപാണ്ഡുനന്ദനഃ।
ഉപര്യുപരി ശൈലാഗ്രമാരുരുക്ഷുരിവ ദ്വിപഃ ॥ 3-148-43 (21529)
ജലാവലംബോഽതിഭൃശം സവിദ്യുദിവ തോയദഃ।
`വ്യനദത്സ മഹാനാദം ഭീമസേനോ മഹാബലഃ ॥ 3-148-44 (21530)
തേന ശബ്ദേന മഹതാ ഭീമസ്യ പ്രതിബോധിതാഃ।
ഗുഹാം സന്തത്യജുർവ്യാഘ്രാ നിലില്യുർവനവാസിനഃ ॥ 3-148-45 (21531)
സമുത്പേതുഃ ഖഗാസ്ത്രസ്താ മൃഗയൂഥാനി ദുദ്രുവുഃ।
ഋക്ഷാശ്ചോത്സസൃജർവൃക്ഷാംസ്തത്യജുർഹരയോ ഗുഹാം।
വ്യജൃംഭന്ത മഹാസിംഹാ മഹിഷാശ്ച വനേചരാഃ ॥ 3-148-46 (21532)
തേന വിത്രാസിതാ നാഗാഃ കരേണുപരിവാരിതാഃ।
തദ്വനം സംപരിത്യജ്യ ജഗ്മുരന്യൻമഹാവനം ॥ 3-148-47 (21533)
വരാഹമൃഗസംഘാശ്ച മഹിഷാശ്ച വനേചരാഃ।
വ്യാഘ്രഗോമായുസംഘാശ്ച പ്രണേദുർഗവയൈഃ സഹ ॥ 3-148-48 (21534)
രഥാംഗസാഹ്വദാത്യൂഹാ ഹംസകാരണ്ഡവപ്ലവാഃ।
ശുകാഃ പാരാവതാഃ കൌഞ്ചാ വിസഞ്ജ്ഞാ ഭേജിരേ ദിശഃ ॥ 3-148-49 (21535)
തഥാഽന്യേ ദർപിതാ നാഗാഃ കരേണുശരപീഡിതാഃ।
സിംഹവ്യാഘ്രാശ്ച സങ്ക്രുദ്ധാ ഭീമസേനമഥാദ്രവൻ ॥ 3-148-50 (21536)
ശകൃൻമൂത്രം ച മുഞ്ചാനാ ഭയവിഭ്രാന്തമാനസാഃ।
വ്യാദിതാസ്യാ മഹാരൌദ്ര വ്യനദൻഭീഷണാന്രവാൻ ॥ 3-148-51 (21537)
തതോ വായുസുതഃ ക്രോധാത്സ്വബാഹുബലമാശ്രിതഃ।
ഗജേനാന്യാൻഗജാൻശ്രീമാൻസിംഹം സിംഹേന വാ വിഭുഃ।
തലപ്രഹാരൈരന്യാംശ്ച വ്യഹനത്പാണ്ഡവോ ബലീ ॥ 3-148-52 (21538)
തേ വധ്യമാനാ ഭീമേന സിംഹവ്യാഘ്രതരക്ഷവഃ।
ഭയാദ്വിസസൃജുർഭീമം ശകൃൻമൂത്രം ച സുസ്രുവുഃ ॥ 3-148-53 (21539)
പ്രവിവേശ തതഃ ക്ഷിപ്രം താനപാസ്യ മഹാബലഃ।
വനം പാണ്ഡുസുതഃ ശ്രീമാഞ്ശബ്ദേനാപൂരയന്ദിശഃ ॥ 3-148-54 (21540)
അഥാപശ്യൻമഹാബാഹുർഗനധമാദനസാനുഷു।
സുരംയം കദലീഷണഅഡം ബഹുയോജനവിസ്തൃതം ॥ 3-148-55 (21541)
തമഭ്യഗച്ഛദ്വേഗേന ക്ഷോഭയിഷ്യൻമഹാബലഃ।
മഹാഗജ ഇവാസ്രാവീ പ്രഭഞ്ജന്വിവിധാന്ദ്രുമാൻ ॥ 3-148-56 (21542)
ഉത്പാട്യ കദലീസ്തംഭാൻബഹുതാലസമുച്ഛ്രയാൻ।
ചിക്ഷേപ തരസാ ഭീമഃ സമന്താദ്ബലിനാം വരഃ।
വിമർദൻസുമഹാതേജാ നൃസിംഹ ഇവ ദർപിതഃ ॥ 3-148-57 (21543)
തതഃ സംന്യപതംസ്തത്രസുബഹൂനി മഹാന്തി ച।
രുരുവാരണയൂഥാനി മഹിഷാശ്ച ജലാശ്രയാഃ ॥ 3-148-58 (21544)
`പ്രവിവേശ തതഃ ക്ഷിപ്രം താനപാസ്യ മഹാബലഃ।
വനം പാണ്ഡുസുതഃ ശ്രീമാന്നാദേനാപൂരയന്ദിശഃ' ॥ 3-148-59 (21545)
തേന ശബ്ദേന ചൈവാഥ ഭീമസേനരവേണ ച।
വനാന്തരഗതാശ്ചാപി വിത്രേസുർമൃഹപക്ഷിഃ ॥ 3-148-60 (21546)
തസ്മിനനഥ പ്രവൃത്തേ തു സങ്ക്ഷോഭേ മൃഗപക്ഷിണാം।
ജലാർദ്രപക്ഷാ വിഹഗാഃ സമുത്പേതുഃ സഹസ്രശഃ ॥ 3-148-61 (21547)
താനൌദകാൻപക്ഷിഗണാന്നിരീക്ഷ്യ ഭരതർഷഭഃ।
താനേവാനുസരന്രംയം ദദർശ സുമഹത്സരഃ ॥ 3-148-62 (21548)
കാഞ്ചനൈഃ കദലീഷണ്ഡൈർമന്ദമാരുതകംപിതൈഃ।
വീജ്യമാനമിവാക്ഷോഭ്യം തീരാത്തീരവിസർപിഭിഃ ॥ 3-148-63 (21549)
തത്സരോഽഥാവതീര്യാശു പ്രഭൂതനലിനോത്പലം।
മഹാഗജ ഇവോദ്ദാമശ്ചിക്രീഡ ബലവദ്ബലീ ॥ 3-148-64 (21550)
വിക്രീഡ്യതസ്മിന്രുചിരമുത്തതാരാമിതദ്യുതിഃ।
`ക്ഷോഭയൻസലിലം ഭീമഃ പ്രഭിന്ന ഇവവാരണഃ' ॥ 3-148-65 (21551)
തതോ ജഗാഹേ വേഗേന തദ്വനം ബഹുപാദപം।
ദധ്മൌ ച ശംഖം സ്വനവത്സർവപ്രാണേന പാണ്ഡവഃ।
[ആസ്ഫോടയച്ച ബലവാൻഭീമഃ സംനാദയന്ദിശഃ ॥] 3-148-66 (21552)
തസ്യ ശംഖസ്യ ശബ്ദന ഭീമസേനരവേണ ച।
ബാഹുശബ്ദന ചോഗ്രേണ നദന്തീവ ഗിരേർഗുഹാഃ ॥ 3-148-67 (21553)
തം വജ്രനിഷ്പേഷസമമാസ്ഫോടിതമഹാരവം।
ശ്രുത്വാ ശൈലഗുഹാസുപ്തൈഃ സിംഹൈർമുക്തോ മഹാസ്വനഃ ॥ 3-148-68 (21554)
സിംഹനാദഭയത്രസ്തൈഃ കുഞ്ജരൈരപി ഭാരത।
മുക്തോ വിരാവഃ സുമഹാൻപർവതോ യേന പൂരിതഃ ॥ 3-148-69 (21555)
തം തു നാദം തതഃ ശ്രുത്വാ സുപ്തോ വാനരപുംഗവഃ। 3-148-70 (21556)
[ഭ്രാതരം ഭീമസേനം തു വിജ്ഞായ ഹനുമാൻകപിഃ ॥ 3-148-70 (21557)
ദിവംഗമം രുരോധാഥ മാർഗം ഭീമസ്യ കാരണാത്।
അനേന ഹി പഥാ മാ വൈ ഗച്ഛേദിതി വിചാര്യ സഃ ॥ 3-148-71 (21558)
ആസ്ത ഏകായനേ മാർഗേ കദലീഷണ്ഡമണ്ഡിതേ।
ഭ്രാതുർഭീമസ്യ രക്ഷാർഥം തം മാർഗമവരുധ്യ വൈ ॥ 3-148-72 (21559)
മാഽത്ര പ്രാപ്സ്യതി ശാപം വാ ധർഷണാം വേതി പാണ്ഡവഃ।
കദലീഷണ്ഡമധ്യസ്ഥോ ഹ്യേവം സഞ്ചിന്ത്യ വാനരഃ ॥ 3-148-73 (21560)
പ്രാജൃംഭത മഹാകായോ ഹനൂമാന്നാമ വാനരഃ।
കദലീഷണ്ഡമധ്യസ്ഥോ നിദ്രാവശഗതസ്തദാ ॥ 3-148-74 (21561)
`തേന ശബ്ദേന മഹതാ വ്യബുധ്യത മഹാകപിഃ'।
ജൃംഭമാണഃ സുവിപുലം ശക്രധ്വജമിവോച്ഛ്രിതം।
ആസ്ഫോടയച്ചലാംഗൂലമിന്ദ്രാശനിസമസ്വനം ॥ 3-148-75 (21562)
തസ്യ ലാംഗൂലനിനദം പർവതഃ സുഗുഹാമുഖൈഃ।
ഉദ്ഗാരമിവ ഗൌർനർദന്നുത്സസർജ സമന്തതഃ ॥ 3-148-76 (21563)
ലാംഗൂലാസ്ഫോടശബ്ദാച്ച ചലിതഃ സ മഹാഗിരിഃ।
വിഘൂർണമാനശിഖരഃ സമന്താത്പര്യശീര്യത ॥ 3-148-77 (21564)
സ ലാംഗൂലരവസ്തസ്യ മത്തവാരണനിസ്വനം।
അന്തർധായവിചിത്രേഷു ചചാര ഗിരിസാനുഷു ॥ 3-148-78 (21565)
സ ഭീമസേനസ്തച്ഛ്രുത്വാ സംപ്രഹൃഷ്ടതനൂരുഹഃ।
ശബ്ദപ്രഭവമന്വിച്ഛംശ്ചചാര കദലീവനം ॥ 3-148-79 (21566)
കദലീവനമധ്യസ്ഥമഥ പീനേ ശിലാതലേ।
ദദർശ സുമഹാബാഹുർവാനരാധിപതിം തദാ ॥ 3-148-80 (21567)
വിദ്യുത്സംപാതദുഷ്പ്രേക്ഷം വിദ്യുത്സംപാതപിംഗലം।
വിദ്യുത്സംപാതനിനദം വിദ്യുത്സംപാതചഞ്ചലം ॥ 3-148-81 (21568)
ബാഹുസ്വസ്തികവിന്യസ്തപീനവൃത്തശിരോധരം।
സ്കന്ധഭൂയിഷ്ഠകായത്വാത്തനുമധ്യകടീതടം ॥ 3-148-82 (21569)
കിഞ്ചിച്ചാഭുഗ്നശീർഷേണ ദീർഘരോമാഞ്ചിതേന ച।
ലാംഗൂലേനോർധ്വഗതിനാ ധ്വജേനേവ വിരാജിതം ॥ 3-148-83 (21570)
ഹ്രസ്വൌഷ്ഠം താംരജിഹ്വാസ്യം രക്തകർണം ചലദ്ധുവം।
അപശ്യദ്വദനം തസ്യ രശ്മിവന്തമിവോഡുപം ॥ 3-148-84 (21571)
വദനാഭ്യന്തരഗതൈഃ ശുക്ലൈർദന്തൈരലങ്കൃതം।
കേസരോത്കരസംമിശ്രമശോകാനാമിവോത്കരം ॥ 3-148-85 (21572)
ഹിരൺമയീനാം മധ്യസ്ഥം കദലീനാം മഹാദ്യുതിം।
ദീപ്യമാനേന വപുഷാ സ്വർചിഷ്മന്തമിവാനലം।
നിരീക്ഷന്തമപത്രസ്തം ലോചനൈർമധുപിംഗലൈഃ ॥ 3-148-86 (21573)
തം വാനരവരം ധീമാനതികായം മഹാബലം।
സ്വർഗപന്ഥാനമാവൃത്യ ഹിമവന്തമിവ സ്തിതം ॥ 3-148-87 (21574)
ദൃഷ്ട്വാ ചൈനം മഹാബാഹുരേകം തസ്മിൻമഹാവനേ।
അഥോപസൃത്യതരസാ ഭീമോ ഭീമപരാക്രമഃ ॥ 3-148-88 (21575)
സിംഹനാദം ചകാരോഗ്രം വജ്രാശനിസമം ബലീ।
തേന ശബ്ദേന ഭീമസ്യ വിത്രേസുർമൃഗപക്ഷിണഃ ॥ 3-148-89 (21576)
ഹനൂമാംശ്ച മഹാസത്വ ഈഷദുൻമീല്യ ലോചനേ।
ദൃഷ്ട്വാ തമഥ സാവജ്ഞം ലോചനൈർമധുപിംഗലൈഃ ॥ 3-148-90 (21577)
`തതഃ പവനജഃ ശ്രീമാനന്തികസ്ഥം മഹൌജസം'।
സ്മിതേന ചൈനമാസാദ്യഹനൂമാനിദമബ്രവീത് ॥ 3-148-91 (21578)
കിമർഥം സരുജസ്തേഽഹം സുഖസുപ്തഃ പ്രബോധിതഃ।
നനു നാമ ത്വയാ കാര്യാ ദയാ ഭൂതേഷു ജാനതാ ॥ 3-148-92 (21579)
വയം ധർമം ന ജാനീമസ്തിര്യഗ്യോനിമുപാശ്രിതാഃ।
നരാസ്തു ബുദ്ധിസംപന്നാ ദയാം കുർവന്തി ജന്തുഷു ॥ 3-148-93 (21580)
ക്രൂരേഷു കർമസു കഥം ദേഹവാക്ചിത്തദൂഷിഷു।
ധർമഘാതിഷു സജ്ജന്തേ ബുദ്ദിമന്തോ ഭവദ്വിധാഃ ॥ 3-148-94 (21581)
ന ത്വം ധർമം വിജാനാസി വൃദ്ധാ നോപാസിതാസ്ത്വയാ।
അൽപബുദ്ധിതയാ ബാല്യാദുത്സാദയസി യൻമൃഗാൻ ॥ 3-148-95 (21582)
ബ്രൂഹി കസ്ത്വം കിമർഥം വാ കിമിദം വനമാഗതഃ।
വർജിതം മാനുഷൈർഭാവൈസ്തഥൈവ പുരുഷൈരപി ॥ 3-148-96 (21583)
ക്വ ച ത്വയാഽദ്യഗന്തവ്യം പ്രബ്രൂഹി പുരുഷർഷഭ।
അതഃ പരമഗംയോഽയം പർവതഃ സുദുരാരുഹഃ ॥ 3-148-97 (21584)
വിനാ സിദ്ധഗതിം വീര ഗതിരത്ര ന വിദ്യതേ।
[ദേവലോകസ്യ മാർഗോഽയമഗംയോ മാനുഷൈഃ സദാ] ॥ 3-148-98 (21585)
കാരുണ്യാത്ത്വാമഹം വീര വാരയാമി നിബോധ മേ।
നാതഃ പരം ത്വയാ ശക്യം ഗന്തുമാശ്വസിഹി പ്രഭോ ॥ 3-148-99 (21586)
സ്വാഗതം സർവഥൈവേഹ തവാദ്യ മനുജർഷഭ।
ഇമാന്യമൃതകൽപാനി മൂലാനി ച ഫലാനി ച ॥ 3-148-100 (21587)
ഭക്ഷയിത്വാ നിവർതസ്വ മാ വൃഥാ പ്രാപ്സ്യസേ വധം।
ഗ്രാഹ്യം യദി വചോ മഹ്യം ഹിതം മനുജപുംഗവ ॥ 3-148-101 (21588)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരേത അരണ്യപർവണി തീർഥയാത്രാപർവണി അഷ്ടചത്വാരിംശദധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 248 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-148-3 പുഷ്പവികചൈർവികസിതകുസുമൈഃ ॥ 3-148-6 പൂർവോത്തരേ ഐശാനകോണേ ॥ 3-148-8 സൌഗന്ധികം പദ്മജാതിഭേദഃ ॥ 3-148-9 സംസ്ഥാനമാകാരഃ ॥ 3-148-10 ഹരേഃ ആഹര। ഇദമേ തജ്ജാതീയം ॥ 3-148-15 പ്രഭിന്നോ മത്തഃ ॥ 3-148-16 മാതരിശ്വനോ വായോഃ ॥ 3-148-23 പിതുര്യഥാ പുത്രസ്പർശഃ ശീതസ്താദൃക് സ്പർശവതാ വായുനേത്യർഥഃ ॥ 3-148-24 പിത്രാ വായുനാ ॥ 3-148-26 ധാതുവിച്ഛേദൈർധാതുഭേദൈഃ। അംഗുലൈരിവ വിഷമച്ഛദൈഃ സപ്തപർണാദിഭിർനാനാധാതുരഞ്ജിതപത്രൈഃ। ആഞ്ജനേതി കൃഷ്ണധാതുഗ്രഹണം। പീതകൃഷ്ണശ്വേതധാതുഭിരിത്യർഥഃ ॥ 3-148-27 പയോധരൈർമേഘൈഃ ॥ 3-148-28 ദരീ ബിലഗൃഹം। കദരം മഹാപ്രപാതഃ ॥ 3-148-29 വിഷാണാഗ്രൈർദന്താഗ്രൈഃ। ശിലാഃ സമപാഷാണാഃ ശയനാസനയോഗ്യാഃ। ഉപലാസ്തദന്യേ ॥ 3-148-30 ശഷ്പം ബാലതൃണം। കബലോ ഗ്രാസസ്തദ്യുക്തൈഃ ॥ 3-148-33 വാരണാനാമപി വാരണഃ നിവാരകഃ സംഗ്രാമാദൌ ॥ 3-148-34 വിചേഷ്ടിതൈർവ്യാവൃത്താഭിഃ നിശ്ചേഷ്ടാഭിരേകാഗ്രാഭിരിത്യർഥഃ ॥ 3-148-35 രൂപസ്യ സൌന്ദര്യസ്യ ॥ 3-148-41 നിർഘാത ഉത്പാതഃ। പർവസു ഉത്സവേഷു ॥ 3-148-42 പോഥയൻ മർദയൻ ॥ 3-148-43 ലതാ ഭൂചരാ। ബല്ലീ വൃക്ഷചരേതി ഭേദഃ ॥ 3-148-49 രഥാംഗസാഹ്വാഃ ചക്രസമാനനാമാനശ്ചക്രവാകാ ഇതിയാവത്। ദാത്യൂഹഃ മയൂരശ്ചാതകോ വാ ॥ 3-148-50 കരേണുശരേണ ഹസ്തിനീകൃതേവോത്തേജനേന പീജിതാഃ। ശരസ്തൂതേജനേ വാണേ ഇതിഭേദിനീ ॥ 3-148-56 ആസ്ത്രാവീ മത്തഃ ॥ 3-148-64 നലിനോത്പലം പദ്മപുഷ്പം ॥ 3-148-68 ആസ്ഫോടിതം ബാഹുധാതഃ ॥ 3-148-71 ദിവംരാമം മാർഗം സ്വർഗമാർഗം ॥ 3-148-72 ഏകായനേ അതിസങ്കുചിതേ ॥ 3-148-76 ഉദ്ഗാരം രപ്രതിശബ്ദം ഗൌരിവ ഉത്സസർജ ॥ 3-148-82 ബാഹോഃ സ്വസ്തികം ചതുരശ്രം മൂലം അംസ ഇതി യാവത് തത്ര ന്യസ്തകധരമിത്യർഥഃ। തത്ര ഹേതുഃ സ്കന്ധേതി। വിപുലാംസത്വാദിത്യർഥഃ ॥ 3-148-84 ഉഡുപം ചന്ദ്രം ॥ 3-148-85 അശോകാനാമശോകപുഷ്പാണാം ॥ 3-148-92 സരുജഃ സപീഡഃ। തേ സ്വയാ ॥ 3-148-99 ആശ്വസിഹി വിശ്വാസം കുരു ॥ 3-148-101 മഹ്യം മമ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 149
॥ ശ്രീഃ ॥
3.149. അധ്യായഃ 149
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ഭീമേന സ്വമാർഗാദപസരണം ചോദിതേന ഹനുമതാ തംപ്രതി അപസരണേ സ്വസ്യാശക്തികഥനപൂർവകം സ്വബാലോദ്ധരണേന ഗമനചോദനാ ॥ 1 ॥ പ്രയതനേഽപി പുച്ഛചാലനേഽപ്യസമർഥേന ഭീമേന തംപ്രതി തത്പ്രഭവാദിപ്രശ്നഃ ॥ 2 ॥ ഹനുമതാ സ്വപ്രഭവാദികഥനപൂർവകം രാമകഥകഥനാരംഭഃ ॥ 3 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-149-0 (21589)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-149-0x (2262)
ഏതച്ഛ്രുത്വാ വചസ്തസ്യ വാനരേന്ദ്രസ്യ ധീമതഃ।
ഭീമസേനസ്തദാ വീരഃ പ്രോവാചാമിതവിക്രമഃ ॥ 3-149-1 (21590)
ഭീമ ഉവാച। 3-149-2x (2263)
കോ ഭവാൻകിംനിമിത്തം വാ വാനരം വപുരാശ്രിതഃ।
ബ്രാഹ്മണാനന്തരോ വർണഃ ക്ഷത്രിയസ്ത്വാഽനുപൃച്ഛതി ॥ 3-149-2 (21591)
കൌരവഃ സോമവംശീയഃ കുന്ത്യാ ഗർഭേണ ധാരിതഃ।
പാണ്ഡവോ വായുതനയോ ഭീമസേന ഇതി ശ്രുതഃ ॥ 3-149-3 (21592)
സ വാക്യം ഭീമസേനസ്യ സ്മിതേന പ്രതിഗൃഹ്യ തത്।
ഹനുമാന്വായുതനയോ വായുപുത്രമഭാഷത ॥ 3-149-4 (21593)
വാനരോഽഹം ന തേ മാർഗം പ്രദാസ്യാമി യഥോപ്സിതം।
സാധു ഗച്ഛ നിവർതസ്വ മാ ത്വം പ്രാപ്സ്യസി വൈശസം ॥ 3-149-5 (21594)
ഭീമസേന ഉവാച। 3-149-6x (2264)
വൈശസം വാഽസ്തു യദ്വാന്യന്ന ത്വാം രപൃച്ചാമി വാനര।
പ്രയച്ഛ മാർഗമുത്തിഷ്ഠ മാ മത്തഃ പ്രാപ്സ്യസേ വ്യഥാം ॥ 3-149-6 (21595)
ഹനൂമാനുവാച। 3-149-7x (2265)
നാസ്തി ശക്തിർമമോത്ഥാതും ജരയാ ക്ലേശിതോ ഹ്യഹം।
യദ്യവശ്യം പ്രയാതവ്യം ലംഘയിത്വാ പ്രയാഹി മാം ॥ 3-149-7 (21596)
ഭീമ ഉവാച। 3-149-8x (2266)
നിർഗുണഃ പരമാത്മാ തു ദേഹം തേ വ്യാപ്യ തിഷ്ഠതേ।
തമഹം ജ്ഞാനവിജ്ഞേയം നാവമന്യേ ന ലംഘയേ ॥ 3-149-8 (21597)
യദ്യാഗമൈർന വിദ്യാം ച തമഹം ഭൂതഭാവനം।
ക്രമേയം ത്വാം ഗിരിം ചൈവ ഹനീമാനിവ സാഗരം ॥ 3-149-9 (21598)
ഹനൂമാനുവാച। 3-149-10x (2267)
ക ഏഷ ഹനുമാന്നാമ സാഗരോ യേന ലംഘിതഃ।
പൃച്ചാമി ത്വാം നരശ്രേഷ്ഠ കഥ്യതാം യദി ശക്യതേ ॥ 3-149-10 (21599)
ഭീമ ഉവാച। 3-149-11x (2268)
ഭ്രാതാ മമ ഗുണശ്ലാഘ്യോ ബുദ്ധിസത്വബലാന്വിതഃ।
രാമായണേഽതിവിഖ്യാതഃ ശ്രീമാന്വാനരപുംഗവഃ ॥ 3-149-11 (21600)
രാമപത്നീകൃതേ യേന ശതയോജനവിസ്തൃതഃ।
സാഗരഃ പ്ലവഗേന്ദ്രേണ ക്രമേണൈകേന ലംഘിതഃ ॥ 3-149-12 (21601)
സ മേ ഭ്രാതാ മഹാവീര്യസ്തുല്യോഽഹം തസ് തേജസാ।
ബലേ പരാക്രമേ യുദ്ധേ ശക്തോഽഹം തവ നിഗ്രഹേ ॥ 3-149-13 (21602)
`ഇമം ദേശമനുപ്രാപ്തഃ കാരണേനാസ്മി കേനചിത്।'
ഉത്തിഷ്ഠ ദേഹി മേ മാർഗം പശ്യ മേ ചാദ്യ പൌരുഷം।
മച്ഛാസനമകുർവാണം ത്വാം വാ നേഷ്യേ യമക്ഷയം ॥ 3-149-14 (21603)
വൈശംപായന ഉവാച 3-149-15x (2269)
വിജ്ഞായ തം ബലോൻമത്തം ബാഹുവീര്യേണ ദർപിതം।
ഹൃദയേനാവഹസ്യൈനം ഹനൂമാന്വാക്യമബ്രവീത് ॥ 3-149-15 (21604)
പ്രസീദ നാസ്തി മേ ശക്തിരുത്ഥാതും ജരയാഽനഘ।
മമാനുകംപയാ ത്വേതത്പുച്ഛമുത്സാര്യ ഗംയതാം ॥ 3-149-16 (21605)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-149-17x (2270)
[ഏവമുക്തേ ഹനുമതാ ഹീനവീര്യപരാക്രമം।
മനസാഽചിനതയദ്ഭീമഃ സ്വബാഹുബലദർപിതഃ ॥ 3-149-17 (21606)
പുച്ഛേ പ്രഗൃഹ്യ തരസാ ഹീനവീര്യപരാക്രമം।
സാലോക്യമന്തകസ്യൈനം നയാംയദ്യേഹ വാനരം ॥] 3-149-18 (21607)
സാവജ്ഞമഥ വാമേന സ്മയഞ്ജഗ്രാഹ പാണിനാ।
ന ചാശകച്ചാലയിതും ഭീമഃ പുച്ഛം മഹാകപേഃ ॥ 3-149-19 (21608)
ഉച്ചിക്ഷേപ പുനർദോർഭ്യാമിന്ദ്രായുധമിവോച്ഛ്രിതം।
നോദ്ധർതുമശകദ്ഭീമോ ദോർഭ്യാമപി മഹാബലഃ ॥ 3-149-20 (21609)
ഉത്ക്ഷിപ്തഭ്രൂർവിവൃത്താക്ഷഃ സംഹതഭ്രകുടീമുഖഃ।
സ്വിന്നഗാത്രോഽഭവദ്ഭീമോ ന ചോദ്ധർതുംശശാക തം ॥ 3-149-21 (21610)
യത്നവാനപി തു ശ്രീമാംʼല്ലാംഗൂലോദ്ധരണേ തതഃ।
കപേഃ പാർശ്വഗതോ ഭീമസ്തസ്ഥൌ വ്രീഡഡാനതാനനഃ ॥ 3-149-22 (21611)
പ്രണിപത്യ ച കൌന്തേയഃ പ്രാഞ്ജലിർവാക്യമബ്രവീത്।
പ്രസീദ കപിശാർദൂല ദുരുക്തം ക്ഷംയതാം മമ ॥ 3-149-23 (21612)
സിദ്ധോ വാ യദി വാ ദേവോ ഗന്ധർവോ വാഽഥ ഗുഹ്യകഃ।
പൃഷ്ടഃ സൻകോ മയാ ബ്രൂഹി കസ്ത്വം വാനരരൂപധൃത് ॥ 3-149-24 (21613)
ന ചേദ്ഗുഹ്യം മഹാബാഹോ ശ്രോതവ്യം ചേദ്ഭവേൻമമ।
ശിഷ്യവത്ത്വാം തു പൃച്ഛാമി ഉപപന്നോഽസ്മി തേഽനഘ ॥ 3-149-25 (21614)
ഹനൂമാനുവാച। 3-149-26x (2271)
യത്തേ മമ പരിജ്ഞാനേ കൌതൂഹലമരിന്ദമ।
തത്സർവമഖിലേന ത്വം ശൃണു പാണ്ഡവനന്ദന ॥ 3-149-26 (21615)
അഹം കേസരിണഃ ക്ഷേത്രേ വായുനാ ജഗദായുഷാ।
ജാതഃ കമലപത്രാക്ഷ ഹനൂമാന്നാമ വാനരഃ ॥ 3-149-27 (21616)
സൂര്യപുത്രം ച സുഗ്രീവം ശക്രപുത്രം ച വാലിനം।
സർവവാനരരാജാനൌ സർവവാനരയൂഥപാഃ ॥ 3-149-28 (21617)
ഉപതസ്ഥുർമഹാവീര്യാ മമ ചാമിത്രകർശന।
സുഗ്രീവേണാഭവത്പ്രീതിരനിലസ്യാഗ്നിനാ യഥാ ॥ 3-149-29 (21618)
നികൃതഃ സ തതോ ഭ്രാത്രാ കസ്മിംശ്ചിത്കാരണാന്തരേ।
ഋശ്യമൂകേ മയാ സാർധം സുഗ്രീവോ ന്യവസച്ചിരം ॥ 3-149-30 (21619)
അഥ ദാശരഥിർവീരോ രാമോ നാമ മഹാബലഃ।
വിഷ്ണുർമാനുഷരൂപേണ ചചാര വസുധാതലം ॥ 3-149-31 (21620)
സ പിതുഃ പ്രിയമന്വിച്ഛൻസഹഭാര്യഃ സഹാനുജഃ।
സധനുർധന്വിനാംശ്രേഷ്ഠോ ദണ്ഡകാരണ്യമാശ്രിതഃ ॥ 3-149-32 (21621)
തസ്യ ഭാര്യാ ജനസ്ഥാനാച്ഛലേനാപഹൃതാ ബലാത്।
രാക്ഷസേന്ദ്രേണ ബലിനാ രാവണേന ദുരാത്മനാ ॥ 3-149-33 (21622)
സുവർണരത്നചിത്രേണ മൃഗരൂപേണ രക്ഷസാ।
വഞ്ചയിത്വാ നരവ്യാഘ്രം മാരീചേന തദാഽനഘ ॥ 3-149-34 (21623)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി തീർഥയാത്രാപർവണി ഏകോനപഞ്ചാശദധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 149 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-149-5 വൈശസം വിരോധം ॥ 3-149-9 ഭൂതഭാവനം ഭൂതാനാം വിയദാദീനാം ജരായുജാദീനാം ച ഭാവനം രചനം യസ്മാത്തം ॥ 3-149-12 ക്രമേണ പാദവിക്ഷേപേന ॥ 3-149-17 ഏവമുക്തേ സതി। തമിത്യധ്യാഹാരഃ। തം ഹീനവീര്യപരാക്രമം മനസാഽവിന്തയൻമേനേ ॥ 3-149-29 മമ ച സുഗ്രീവേണ പ്രീതിരഭവത് ॥ 3-149-30 നികൃതഃ നിരസ്തഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 150
॥ ശ്രീഃ ॥
3.150. അധ്യായഃ 150
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ഹനുമതാ ഭീമംപ്രതി സമഗ്രരാമകഥാകഥനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-150-0 (21624)
ഹനൂമാനുവാച। 3-150-0x (2272)
ഹൃതദാരഃ സഹ ഭ്രാത്രാ പത്നീം മാർഗൻസ രാഘവഃ।
ദൃഷ്ടവാഞ്ശൈലശിഖരേ സുഗ്രീവം വാനരർഷഭം ॥ 3-150-1 (21625)
തേന തസ്യാഭവത്സഖ്യം രാഘവസ്യ മഹാത്മനഃ।
സ ഹത്വാ വാലിനം രാജ്യേ സുഗ്രീവം പ്രത്യപാദയത് ॥ 3-150-2 (21626)
സ രാജ്യം പ്രാപ്യ സുഗ്രീവഃ സീതായാഃ പരിമാർഗണേ।
വാനരാൻപ്രേഷയാമാസ ശതശോഽഥ സഹസ്രശഃ ॥ 3-150-3 (21627)
തതോ വാനരകോടീഭിഃ സഹിതോഽഹം നരർഷഭ।
സീതാം മാർഗൻമഹാബാഹോ പ്രസ്ഥിതോ ദക്ഷിണാം ദിശം ॥ 3-150-4 (21628)
തതഃ പ്രവൃത്തിഃ സീതായാ ഗൃധ്രേണ സുമഹാത്മനാ।
സംപാതിനാ സമാഖ്യാതാ രാവണസ്യ നിവേശനേ ॥ 3-150-5 (21629)
തതോഽഹം കാര്യസിദ്ധ്യർഥം രാമസ്യാക്ലിഷ്ടകർമണഃ।
ശതയോജനവിസ്താരമർണവം സഹസാ പ്ലുതഃ ॥ 3-150-6 (21630)
അഹം സ്വവീര്യാദുത്തീര്യ സാഗരം മകരാലയം।
സുതാം ജനകരാജസ്യ സീതാം സുരരസുതോപമാം ॥ 3-150-7 (21631)
ദൃഷ്ടവാൻഭരതശ്രേഷ്ഠ രാവണസ്യ നിവേശനേ।
സമേത്യ താമഹം ദേവീം വൈദേഹീം രാഘവപ്രിയാം ॥ 3-150-8 (21632)
ദഗ്ധ്വാ ലങ്കാമശേഷേണ സാദൃപ്രാകാരതോരണാം।
പ്രത്യാഗതശ്ചാസ്യ പുനർനാമ തത്രപ്രകാശ്യ വൈ ॥ 3-150-9 (21633)
മദ്വാക്യം ചാവധാര്യാശു രാമോ രാജീവലോചനഃ।
അബദ്ധപൂർവമന്യൈശ്ച ബദ്ധ്വാ സേതും മഹോദധൌ।
വൃതോ വാനരകോടീഭിഃ സമുത്തീർണോ മഹാർണവം ॥ 3-150-10 (21634)
തതോ രരാമേണ വീര്യേണ ഹത്വാ താൻസർവരാക്ഷസാൻ।
രണേ തു രാക്ഷസഗണം രാവണം ലോകരാവണം ॥ 3-150-11 (21635)
നിശാചരേനദ്രം ഹത്വാ തു സഭ്രാതൃസുതബാന്ധവം।
രാജ്യേഽഭിഷിച്യ ലങ്കായാം രാക്ഷസേന്ദ്രം വിഭീഷണം ॥ 3-150-12 (21636)
ധാർമികം ഭക്തിമന്തം ച ഭക്താനുഗതവത്സലഃ।
പ്രത്യാഹൃത്യ തതഃ സീതാം നഷ്ടാം വേദശ്രുതിം യഥാ ॥ 3-150-13 (21637)
തയൈവ സഹിതഃ സാധ്വ്യാ പത്ന്യാ രാമോ മഹായശാഃ।
ഗത്വാ തതോഽതിത്വരിതഃ സ്വാം പുരീം രഘുനന്ദനഃ।
അധ്യാവസത്തതോഽയോധ്യാമയോധ്യാം ദ്വിഷതാം പ്രഭുഃ ॥ 3-150-14 (21638)
തതഃ പ്രതിഷ്ഠിതോ രാജ്യേ രാമോ നൃപതിസത്തമഃ।
വരം മയാ യാചിതോഽസൌ രാമോ രാജീവലോചനഃ ॥ 3-150-15 (21639)
യാവദ്രാമകഥേയം തേ ഭവേല്ലോകേഷു ശത്രുഹൻ।
താവജ്ജീവേയമിത്യേവം തഥാഽസ്ത്വിതി ച സോബ്രവീത് ॥ 3-150-16 (21640)
സീതാപ്രസാദാച്ച സദാ മാമിഹസ്ഥമരിന്ദമ।
ഉപതിഷ്ഠന്തി ദിവ്യാ ഹി ഭോഗാ ഭീമ യഥേപ്സിതാഃ ॥ 3-150-17 (21641)
ദശവർഷസഹസ്രാണി ദശവർഷശതാനി ച।
രാജ്യം കാരിതവാന്രാമസ്തതഃ സ്വഭവനം ഗതഃ ॥ 3-150-18 (21642)
തദിഹാപ്സരസസ്താത ഗന്ധർവാശ്ച സദാഽനഘ।
തസ്യ വീരസ്യ ചരിതം ഗായന്ത്യോ രമയന്തി മാം ॥ 3-150-19 (21643)
അയം ച മാർഗോ മർത്യാനാമഗംയഃ കുരുനന്ദന।
തതോഽഹം രുദ്ധവാൻമാർഗം തവേമം ദേവസേവിതം ॥ 3-150-20 (21644)
`ത്വാമനേന പഥാ യാന്തം യക്ഷോ വാ രാക്ഷസോപി വാ'।
ധർഷയേദ്വാ ശപേദ്വാഽപി മാ കശ്ചിദിതി ഭാരത ॥ 3-150-21 (21645)
ദിവ്യോ ദേവപഥോ ഹ്യേഷ നാത്ര ഗച്ഛന്തി മാനുഷാഃ।
യദർഥമാഗതശ്ചാസി അത ഏവ സരശ്ച തത് ॥ 3-150-22 (21646)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി തീർഥയാത്രാപർവണി പഞ്ചാശദധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 150 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-150-8 സമേത്യ വിദിത്വാ സംഭാഷണാദിനാ നിശ്ചിത്യേത്യർഥഃ ॥ 3-150-9 അസ്യ രാമസ്യ। തത്ര ലങ്കായാം ॥ 3-150-10 അവധാര്യ നിശ്ചിത്യ ॥ 3-150-11 ലോകരാവണം ലോകപീഡാകരം ॥ 3-150-14 അയോധ്യാം യോദ്ധുമശക്യാം ॥ 3-150-18 കാരിതവാൻ കൃതവാൻ। സ്വാർഥേ ണിച്। സ്വഭവനം വൈകുണ്ഠം ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 151
॥ ശ്രീഃ ॥
3.151. അധ്യായഃ 151
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ഭീമേന ജലധിലംഘനകലികപൃഥുരൂപപ്രദർശനം പ്രാർഥിതേന ഹനുമതാ തംപ്രതി ഏതത്കാലികൈസ്താത്കാലികരൂപസ്യ ദുർനിരീക്ഷതാകഥനപൂർവകം കൃതാദിയുഗധറ്മപ്രതിപാദനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-151-0 (21647)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-151-0x (2273)
ഏവമുക്തോ മഹാബാഹുർഭീമസേനഃ പ്രതാപവാൻ।
പ്രണിപത്യ തതഃ പ്രീത്യാ ഭ്രാതരം ഹൃഷ്ടമാനസഃ ॥ 3-151-1 (21648)
ഉവാച ശ്ലക്ഷ്ണയാ വാചാ ഹനൂമന്തം കപീശ്വരം।
മത്തോ ധന്യതരോ നാസ്തി യദാര്യം ദൃഷ്ടവാനഹം ॥ 3-151-2 (21649)
അനുഗ്രഹോ മേ സുമഹാംസ്തൃപ്തിശ്ച തവ ദർശനാത്।
ഏതത്തു കൃതമിച്ഛാമി ത്വയാഽഽര്യേണ പ്രിയം മമ ॥ 3-151-3 (21650)
യത്ത്വേതദാസീത്പ്ലവതഃ സാഗരം മകരാലയം।
രൂപമപ്രതിമം വീര തദിച്ഛാമി നീരീക്ഷിതും ॥ 3-151-4 (21651)
ഏവം തുഷ്ടോ മഭിഷ്യാമി ശ്രദ്ധാസ്യാമി ച തേ വചഃ।
ഏവമുക്തഃ സ തേജസ്വീ പ്രഹസ്യ ഹരിരബ്രവീത് ॥ 3-151-5 (21652)
ന തച്ഛക്യം ത്വയാ ദ്രഷ്ടും രൂപം നാന്യേന കേനചിത്।
കാലാവസ്ഥാ തദാ ഹ്യന്യാ വർതതേ സാ ന സാംപ്രതം।
`തതോഽദ്യ ദുഷ്കരം ദ്രഷ്ടും മമ രൂപം നരോത്തമ' ॥ 3-151-6 (21653)
അന്യഃ കൃതയുഗേ കാലശ്രേതായാം ദ്വാപരേ പരഃ।
അയം പ്രധ്വംസനഃ കാലോ നാദ്യ തദ്രൂപമസ്തി മേ ॥ 3-151-7 (21654)
ഭൂമിർനദ്യോ നഗാഃ ശൈലാഃ സിദ്ധാ ദേവാ മഹർഷയഃ।
കാലം സമനുവർതന്തേ യഥാ ഭാവാ യുഗേയുഗേ ॥ 3-151-8 (21655)
`കാലങ്കാലം സമാസാദ്യ നരാണാം നരപുംഗവ'।
ബലവർഷ്മപ്രഭാവാ ഹി പ്രഹീയന്ത്യുദ്ഭവന്തി ച ॥ 3-151-9 (21656)
തദലം ബത തദ്രൂപം ദ്രഷ്ടും കുരുകുലോദ്വഹ।
യുഗം സമനുവർതാമി കാലോ ഹി ദുരതിക്രമഃ ॥ 3-151-10 (21657)
ഭീമ ഉവാച। 3-151-11x (2274)
യുഗസംഖ്യാം സമാചക്ഷ്വ ആചാരം ച യുഗേയുഗേ।
ധർമകാമാർഥഭാവാംശ്ച കർമവീര്യേ ഭവാഭവൌ ॥ 3-151-11 (21658)
ഹനൂമാനുവാച। 3-151-2x (2275)
കൃതം നാമ യുഗം ശ്രേഷ്ഠം യത്രധർമഃ സനാതനഃ।
കൃതമേവ ന കർതവ്യം തസ്മിൻകാലേ യുഗോത്തമേ ॥ 3-151-12 (21659)
ന തത്ര ധർമാഃ സീദന്തി ക്ഷീയന്തേ ന ച വൈ പ്രജാഃ।
തതഃ കൃതയുഗം നാമ കാലേന ഗുണതാം ഗതം ॥ 3-151-13 (21660)
ദേവദാനവഗന്ധർവയക്ഷരാക്ഷസപന്നഗാഃ।
നാസൻകൃതയുഗേ താത തദാ ന ക്രയവിക്രയഃ ॥ 3-151-14 (21661)
ന സാമഋഗ്യജുർവർണാഃ ക്രിയാ നാസീച്ച മാനവീ।
അഭിധ്യായ ഫലം തത്ര ധർമഃ സംന്യാസ ഏവ ച ॥ 3-151-15 (21662)
ന തസ്മിന്യുഗസംസർഗേ വ്യാധയോ നേന്ദ്രിയക്ഷയഃ।
നാസൂയാ നാപി രുദിതം ന ദർപോ നാപി വൈകൃതം ॥ 3-151-16 (21663)
ന വിഗ്രഹഃ കുതസ്തന്ദ്രീ ന ദ്വേഷോ ന ച പൈശുനം।
ന ഭയം നാപി സന്താപോ ന ചേർഷ്യാ ന ച മത്സരഃ ॥ 3-151-17 (21664)
തതഃ പരമകം ബ്രഹ്മ സാ ഗതിര്യോഗിനാം പരാ।
ആത്മാ ച സർവഭൂതാനാം ശുക്ലോ നാരായണസ്തദാ ॥ 3-151-18 (21665)
ബ്രാഹ്മണആഃ ക്ഷത്രിയാ വൈശ്യാഃ ശൂദ്രാശ്ച കൃതലക്ഷണാഃ।
കൃതേ യുഗേ സമഭവൻസ്വകർമനിരതാഃ പ്രജാഃ ॥ 3-151-19 (21666)
സമാശ്രയം സമാചാരം സമജ്ഞാനം ച കേവലം।
തദാ ഹി സമകർമാണോ വർണാ ധർമാനവാപ്നുവൻ ॥ 3-151-20 (21667)
ഏകദേവസദായുക്താ ഏകമന്ത്രവിധിക്രിയാഃ।
പൃഥഗ്ധർമാസ്ത്വേകവേദാ ധർമമേകമനുവ്രതാഃ ॥ 3-151-21 (21668)
ചാതുരാശ്രംയയുക്തേന കർമണാ കാലയോഗിനാ।
അകാമഫലസംയോഗാത്പ്രാപ്നുവന്തി പരാം ഗതിം ॥ 3-151-22 (21669)
ആത്മയോഗസമായുക്തോ ധർമോഽയം കൃതലക്ഷണഃ।
കൃതേ യുഗേ ചതുഷ്പാദശ്ചാതുർവർണ്യസ്യ ശാശ്വതഃ ॥ 3-151-23 (21670)
`കാമഃ കാമയമാനേഷു ബ്രാഹ്മണേഷു തിരോഹിതഃ'।
ഏതത്കൃതയുഗം നാമ ത്രൈഗുണ്യപരിവർജിതം ॥ 3-151-24 (21671)
ത്രേതാമപി നിബോധ ത്വം യസ്മൻസത്രം പ്രവർതതേ।
പാദേന ഹ്രസതേ ധർമോ രക്തതാം യാതി ചാച്യുതഃ ॥ 3-151-25 (21672)
സത്യപ്രവൃത്താശ്ച നരാഃ ക്രിയാ ധർമപരായണാഃ।
തതോ യജ്ഞാഃ പ്രവർതന്തേ ധർമാശ്ചവിവിധാഃ ക്രിയാഃ ॥ 3-151-26 (21673)
ത്രേതായാം ഭാവസങ്കൽപാഃ ക്രിയാദാനഫലോപഗാഃ।
പ്രചലന്തി ന വൈ ധർമാത്തപോദാനപരായണാഃ।
സ്വധർമസ്ഥാഃ ക്രിയാവന്തോ നരാസ്ത്രേതായുഗേഽഭവൻ ॥ 3-151-27 (21674)
ദ്വാപരേ ച യുഗേ ധർമോ ദ്വിഭാഗോ നഃ പ്രവർതതേ।
വിഷ്ണുർവൈ പീതതാം യാതി ചതുർധാ വേദ ഏവ ച ॥ 3-151-28 (21675)
തതോഽന്യേ ച ചതുർവേദാസ്ത്രിവേദാശ്ച തഥാ പരേ।
ദ്വിവേദാശ്ചൈകവേദാശ്ചാപ്യനൃചശ്ച തഥാ പരേ ॥ 3-151-29 (21676)
ഏവം ശാസ്ത്രേഷു ഭിനനേഷു ബഹുധാ നീയതേ ക്രിയാ।
തപോദാനപ്രവൃത്താ ച രാജസീ ഭവതി പ്രജാ ॥ 3-151-30 (21677)
ഏകവേദസ്യ ചാജ്ഞാനാദ്വേദാസ്തേ ബഹവഃ കൃതാഃ।
സത്യസ്യ ചേഹ വിഭ്രംശാത്സത്യേ കശ്ചിദവസ്ഥിതഃ ॥ 3-151-31 (21678)
സത്യാത്പ്രച്യവമാനാനാം വ്യാഘയോ ബഹവോഽഭവൻ।
കാമാശ്ചോപദ്രവാശ്ചൈവ തദാ വൈ ദൈവകാരിതാഃ ॥ 3-151-32 (21679)
യൈരർദ്യഭാനാഃ സുഭൃശം തപസ്തപ്യന്തി മാനവാഃ।
കാമകാമാഃ സ്വർഗകാമാ യജ്ഞാംസ്തന്വന്തി ചാപരേ ॥ 3-151-33 (21680)
ഏവം ദ്വാപരമാസാദ്യ പ്രജാഃ ക്ഷീയന്ത്യധർമതഃ।
പാദേനൈകേന കൌന്തേയ ധർമഃ കലിയുഗേ സ്ഥിതഃ ॥ 3-151-34 (21681)
താമസം യുഗമാസാദ്യ കൃഷ്ണോ ഭവതി കേശവഃ।
വേദാചാരാഃ പ്രശാംയന്തി ധർമയജ്ഞക്രിയാസ്തഥാ ॥ 3-151-35 (21682)
ഈതയോ വ്യാധയസ്തന്ദ്രീ ദോഷാഃ ക്രോധാദയസ്തഥാ।
ഉപദ്രവാഃ പ്രവർതന്തേ ആധയോ വ്യാധയസ്തഥാ ॥ 3-151-36 (21683)
യുഗേഷ്വാവർതമാനേഷു ധർമോ വ്യാവർതതേ പുനഃ।
ധർമേ വ്യാവർതമാനേ തു ലോകോ വ്യാവർതതേ പുനഃ ॥ 3-151-37 (21684)
ലോകേ ക്ഷീണേ ക്ഷയം യാനതി ഭാവാ ലോകപ്രവർതകാഃ।
യുഗക്ഷയകൃതാ ധർമാഃ പ്രാർഥനാനി വികുർവതേ ॥ 3-151-38 (21685)
ഏതത്കലിയുഗം നാമ അചിരാദ്യത്പ്രവർതതേ।
യുഗാനുവർതനം ത്വേതത്കുർവന്തി ചിരജീവിനഃ ॥ 3-151-39 (21686)
യച്ച തേ മത്പരിജ്ഞാനേ കൌതൂഹലമരിന്ദമ।
അനർഥകേഷു കോ ഭാവഃ പുരുഷസ്യ വിജാനതഃ ॥ 3-151-40 (21687)
ഏതത്തേ സർവമാഖ്യാതം യൻമാം ത്വം പരിപൃച്ഛസി।
യുഗസംഖ്യാം മഹാബാഹോ സ്വസ്തി പ്രാപ്നുഹി ഗംയതാം ॥ 3-151-41 (21688)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി തീർതയാത്രാപർവണി ഏകപഞ്ചാശദധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 151 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-151-3 ഏകം തു കൃതമിച്ഛാമീതി ധ. പാഠഃ ॥ 3-151-5 ഹരിർവാനരഃ ॥ 3-151-9 വർഷ്മ ശരീരം ॥ 3-151-11 ഭാവാൻ തത്ത്വാനി। കർമ ശുഭാശുഭം। വീര്യം ഫലോദയപര്യന്തം ശക്തിഃ। ഭവാഭവാവുത്പത്തിവിനാശൌ ഐശ്വര്യാനൈശ്വര്യേ വാ ॥ 3-151-12 കൃതമേവ സർവേ കൃതകൃത്യാ ഏവേത്യർഥഃ। തതഏവ ഹേതോഃ കൃതയുഗം നാമ ॥ 3-151-15 ത്രയീധർമസ്യ ചിത്തശുദ്ധ്യർഥത്വാത്തസ്യാശ്ച തദാനീം സ്വഭാവസിദ്ധത്വാന്ന സാമാദീന്യാസൻ। മാനവീക്രിയാ കൃഷ്യാദ്യാരംഭരൂപാ। കിന്തു അഭിധ്യായ ഫലം സങ്കൽപാദേവ സർവം സംപദ്യത ഇത്യർഥഃ ॥ 3-151-16 വൈകൃതം കപടം ॥ 3-151-17 വിഗ്രഹോ വൈരം। തന്ദ്രീ ആലസ്യം। ഈർഷ്യാ അക്ഷമാ। മത്സരഃ പരോത്കർഷാസഹിഷ്ണുത്വം ॥ 3-151-18 തതോഽസൂയാദിത്യാഗാത് പരമകം പരമാനന്ദാത്മകം ബ്രഹ്മ പ്രാപ്യത ഇതി ശേഷഃ। ഗതിഃ പ്രാപ്യം। ശ്വേതരക്തപീതകൃഷ്ണരൂപാണി ക്രമേണ കൃതാദിഷു ഭവന്തീതി കൃതേ നാരായണഃ ശുക്ല ഇത്യുക്തം ॥ 3-151-33 യൈഃ വ്യാധിഭിഃ കാമൈശ്ച ॥ 3-151-35 താമസം തമോഗുണപ്രധാനം കലിം ॥ 3-151-36 ഈതയഃ അതിവൃഷ്ട്യാദയഃ ॥ 3-151-37 വ്യാവർതതേ നശ്യതി ॥ 3-151-38 ഭാവാഃ ധർമജ്ഞാനാദയഃ। പ്രാർഥനാനി വികുർവതേ। അന്യത്പ്രാർഥ്യതേഽന്യത് ജായതേ। പൌഷ്ടികമപി കർമ വിധിലോപാന്നാശകം ഭവതീതി ഭാവഃ ॥ 3-151-39 ചിരജീവിനോ മാദൃശാ അപി യുഗാനുവർതിനഃ കാലാനുസാരിണോ ഭവന്തി ॥ 3-151-40 അനർഥകേഷു നിഷ്പ്രയോജനേഷു। ഭാവോഽഭിനിവേശഃ ॥ 3-151-41 സ്വസ്തി കല്യാണം ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 152
॥ ശ്രീഃ ॥
3.152. അധ്യായഃ 152
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ഹനുമതാ ഭീമായ സമുദ്രതരണകാലികപൃഥുതരനിജരൂപപ്രദർശനപൂർവകം ചതുർവർണധർമനിരൂപണം ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-152-0 (21689)
ഭീമസേന ഉവാച। 3-152-0x (2276)
പൂർവരൂപമദൃഷ്ട്വാ തേ ന യാസ്യാമി കഥഞ്ചന।
യദി തേഽഹമനുഗ്രാഹ്യോ ദർശയാത്മാനമാത്മനാ ॥ 3-152-1 (21690)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-152-2x (2277)
ഏവമുക്തസ്തു ഭീമേന സ്മിതം കൃത്വാ പ്ലവംഗമഃ।
തദ്രൂപം ദർശയാമാസ യദ്വൈ സാഗരലംഘനേ ॥ 3-152-2 (21691)
ഭ്രാതുഃ പ്രിയമഭീപ്സന്വൈ ചകാര സുമഹദ്വപുഃ।
`തദ്രൂപം യത്പുരാ തസ്യ ബഭൂവോദധിലംഘനേ' ॥ 3-152-3 (21692)
ദേഹസ്തസ്യ തതോഽതീവ വർധത്യായാമവിസ്തരൈഃ।
സദ്രുമം കദലീഷണ്ഡം ഛാദയന്നമിതദ്യുതിഃ ॥ 3-152-4 (21693)
ഗിരിശ്ചോച്ഛ്രയമാക്രംയ തസ്ഥൌ തത്ര ച വാനരഃ।
സമുച്ഛ്രിതമഹാകായോ ദ്വിതീയ ഇവ പർവതഃ ॥ 3-152-5 (21694)
താംരേക്ഷണസ്തീക്ഷ്ണദംഷ്ട്രോ ഭൃകുടീകൃതലോചനഃ।
ദീർഘം ലാംഗൂലമാവിധ്യ ദിശോ വ്യാപ്യ സ്ഥിതഃ കപിഃ ॥ 3-152-6 (21695)
തദ്രൂപം മഹദാലക്ഷ്യഭ്രാതുഃ കൌരവനന്ദനഃ।
വിസിഷ്മിയേ തദാ ഭീമോ ജഹൃഷേ ച പുനഃ പുനഃ ॥ 3-152-7 (21696)
തമർകമിവ തേജോഭിഃ സൌവർണമിവ പർവതം।
പ്രദീപ്തമിവ ചാകാശം ദൃഷ്ട്വാ ഭീമോ ന്യമീലയത് ॥ 3-152-8 (21697)
ആബഭാഷേ ച ഹനുമാൻഭീമസേനം സ്മയന്നിവ।
ഏതാവദിഹ ശക്തസ്ത്വം ദ്രുഷ്ടും രൂപം മമാനഘ ॥ 3-152-9 (21698)
വർധേഽഹം ചാപ്യതോ ഭൂയോ യാവൻമേ മനസേപ്സിതം।
ഭീമ ശത്രുഷു ചാത്യർഥം വർധതേ മൂർതിരോജസാ ॥ 3-152-10 (21699)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-152-11x (2278)
തദദ്ഭുതം മഹാരൌദ്രം വിന്ധ്യപർവതസന്നിഭം।
ദൃഷ്ട്വാ ഹനൂമതോ വർഷ്മ സംഭ്രാന്തഃ പവനാത്മജഃ ॥ 3-152-11 (21700)
പ്രത്യുവാച തതോ ഭീമഃ സംപ്രഹൃഷ്ടതനൂരുഹഃ।
കൃതാഞ്ജലിരദീനാത്മാ ഹനൂമന്തമവസ്ഥിതം ॥ 3-152-12 (21701)
ദൃഷ്ടം പ്രമാണം വിപുലം ശരീരസ്യാസ്യ തേ വിഭോ।
സംഹരസ്വ മഹാവീര്യ സ്വയമാത്മാനമാത്മനാ ॥ 3-152-13 (21702)
ന ഹി ശക്നോമി ത്വാം ദ്രഷ്ടും ദിവാകരമിവോദിതം।
അപ്രമേയമനാധൃഷ്യം മൈനാകമിവ പർവതം ॥ 3-152-14 (21703)
വിസ്മയശ്ചൈവ മേ വീര സുമഹാൻമനസോഽദ്യ വൈ।
യദ്രാമസ്ത്വയി പാർശ്വശ്ഥേ സ്വയം രാവണമഭ്യഗാത് ॥ 3-152-15 (21704)
ത്വമേവ ശക്തസ്താം ലങ്കാം സയോധാം സഹരാവണാം।
സ്വബാഹുബലമാശ്രിത് വിനാശയിതുമഞ്ജസാ ॥ 3-152-16 (21705)
ന ഹി തേ കിഞ്ചിദപ്രാപ്യം മാരുതാത്മജ വിദ്യതേ।
ന ചൈവ തവ പര്യാപ്തോ രാവയണഃ സഗണോ യുധി ॥ 3-152-17 (21706)
ഏവമുക്തസ്തു ഭീമേന ഹനൂമാൻപ്ലവഗോത്തമഃ।
പ്രത്യുവാച തതോ വാക്യം സ്നിഗ്ധഗംഭീരയാ ഗിരാ ॥ 3-152-18 (21707)
ഏവമേതൻമഹാബാഹോ യഥാ വദസി ഭാരത।
ഭീമസേന ന പര്യാപ്തോ മമാസൌ രാക്ഷസാധമഃ ॥ 3-152-19 (21708)
മയാ തു നിഹതേ തസ്മിന്രാവണേ ലോകകണ്ടകേ।
കീർതിർനശ്യേദ്രാഘവസ്യ തത ഏതദുപേക്ഷിതം ॥ 3-152-20 (21709)
തേന വീരേണ തം ഹത്വാ സഗണം രാക്ഷസാധമം।
ആനീതാ സ്വപുരം സീതാ കീർതിശ്ച സ്ഥാപിതാ നൃഷു ॥ 3-152-21 (21710)
തദ്ഗച്ഛ വിപുലപ്രജ്ഞ ഭ്രാതുഃ പ്രിയഹിതേ രതഃ।
അരിഷ്ടം ക്ഷേമമധ്വാനം വായുനാ പരിരക്ഷിതഃ ॥ 3-152-22 (21711)
ഏഷ പന്ഥാഃ കുരുശ്രേഷ്ഠ സൌഗന്ധികവനായ തേ।
ദ്രക്ഷ്യസേ ധനദോദ്യാനം രക്ഷിതം യക്ഷരാക്ഷസൈഃ ॥ 3-152-23 (21712)
ന ച തേ തരസാ കാര്യഃ കുസുമാപചയഃ സ്വയം।
ദൈവതാനി ഹി മാന്യാനി പുരുഷേണ വിശേഷതഃ ॥ 3-152-24 (21713)
ബലിഹോമനമസ്കാരൈർമന്ത്രൈശ്ച ഭരതർഷഭ।
ദൈവതാനി പ്രസാദം ഹി ഭക്ത്യാ കുർവന്തി ഭാരത ॥ 3-152-25 (21714)
മാ താത സാഹസം കാർഷീഃ സ്വധർമം പരിപാലയ।
സ്വധർമസ്ഥാപനം ധർമം ബുധ്യസ്വാഗമയസ്വ ച ॥ 3-152-26 (21715)
ന ഹി ധർമമവിജ്ഞായ വൃദ്ധാനനുപസേവ്യ ച।
ധർമോ വൈ വേദിതും ശക്യോ ബൃഹസ്പതിസമൈരപി ॥ 3-152-27 (21716)
അധർമോ യത്ര ധർമാഖ്യോ ധർമശ്ചാധർമസഞ്ജ്ഞിതഃ।
സ വിജ്ഞേയോ വിഭാഗേന യത്രമുഹ്യന്ത്യബുദ്ധയഃ ॥ 3-152-28 (21717)
ആചാരസംഭവോ ധർമോ ധർമാദ്വേദാഃ സമുത്ഥിതാഃ।
വേദൈര്യജ്ഞാഃ സമുത്പന്നാ യജ്ഞൈർദേവാഃ പ്രതിഷ്ഠിതാഃ ॥ 3-152-29 (21718)
വേദാചാരവിധാനോക്തൈര്യജ്ഞൈർധാര്യന്തി ദേവതാഃ।
ബൃഹസ്പത്യുശനഃപ്രോക്തൈർനയൈർധാര്യന്തി മാനവാഃ ॥ 3-152-20 (21719)
ബല്യാകരവണിജ്യാഭിഃ കൃഷ്യർഥൈര്യോനിപോഷണൈഃ।
വാർതയാ ധാര്യതേ സർവം ധർമൈരേതൈർദ്വിജാതിഭിഃ ॥ 3-152-31 (21720)
ത്രയീ വാർതാ ദണ്ഡനീതിസ്തിസ്രോ വിദ്യാ വിജാനതാം।
താഭിഃ സംയക്പ്രവൃത്താഭിർലോകയാത്രാ വിധീയതേ ॥ 3-152-32 (21721)
സാ ചേദ്ധർമകൃതാ ന സ്യാത്രയീധർമമൃതേ ഭുവി।
ദണ്ഡനീതിമൃതേചാപി നിർമര്യാദമിദം ഭവേത് ॥ 3-152-33 (21722)
വാർതാധർമേ ഹ്യവർതിന്യോ വിനശ്യേയുരിമാഃ പ്രജാഃ।
സുപ്രവൃത്തൈസ്ത്രിഭിർഹ്യേതൈർധർമൈഃ സൂയന്തി വൈ പ്രജാഃ ॥ 3-152-34 (21723)
ദ്വിജാനാമമൃതം ധർമോ ഹ്യേകശ്ചൈവൈകവർണകഃ।
യജ്ഞാധ്യയനദാനാനി ത്രയഃ സാധാരണാഃ സ്മൃതാഃ ॥ 3-152-35 (21724)
യാജനാധ്യാപനേ ചോഭേ ബ്രാഹ്മണാനാം പരിഗ്രഹഃ।
പാലനം ക്ഷത്രിയാണാം വൈ വൈശ്യധർമശ്ച പോഷണം ॥ 3-152-36 (21725)
ശുശ്രൂഷാ ച ദ്വിജാതീനാം ശൂദ്രാണആം ധർമ ഉച്യതേ।
ഭൈക്ഷഹോമവ്രതൈർഹീനാസ്തഥൈവ ഗുരുവാസിതാഃ ॥ 3-152-37 (21726)
ക്ഷത്രധർമോഽത്രകൌന്തേയ തവ ധർമോഽത്ര രക്ഷണം।
സ്വധർമം പ്രതിപദ്യസ്വ വിനീതോ നിയതേന്ദ്രിയഃ ॥ 3-152-38 (21727)
വൃദ്ധൈഃ സംമന്ത്ര്യ സദ്ഭിശ്ച ബുദ്ധിമദ്ഭിഃ ശ്രുതാന്വിതൈഃ।
ആസ്ഥിതഃ ശാസ്തിദണ്ഡേന വ്യസനീ പരിഭൂയതേ ॥ 3-152-39 (21728)
നിഗ്രഹാനുഗ്രഹൈഃ സംയഗ്യദാ നേതാ പ്രവർതതേ।
തദാ ഭവന്തി ലോകസ്യ മര്യാദാഃ സുവ്യവസ്ഥിതാഃ ॥ 3-152-40 (21729)
തസ്മാദ്ദേശേ ച ദുർഗേ ച ശത്രുമിത്രബലേഷു ച।
നിത്യം ചാരേണ ബോദ്ധവ്യം സ്ഥാനം വൃദ്ധിഃ ക്ഷയസ്തഥാ ॥ 3-152-41 (21730)
രാജ്ഞാമുപായശ്ചാരശ്ച ബുദ്ധിമന്ത്രപരാക്രമാഃ।
നിഗ്രഹപ്രഗ്രഹൌ ചൈവ ദാക്ഷ്യം വൈ കാര്യസാധകം ॥ 3-152-42 (21731)
സാംനാ ദാനേന ഭേദേന ദണ്ഡേനോപേക്ഷണേന ച।
സാധനീയാനി കാര്യാണി സമാസവ്യാസയോഗതഃ ॥ 3-152-43 (21732)
മന്ത്രമൂലാ നയാഃ സർവേചാരാശ്ച ഭരതർഷഭ।
സുമന്ത്രിതനയൈഃ സദ്ഭിസ്തദ്വിധൈഃ സഹ മന്ത്രയേത് ॥ 3-152-44 (21733)
സ്ത്രിയാ മൂഢേന ബാലേന ലുബ്ധേന ലഘുനാഽപി വാ।
ന മന്ത്രയീത ഗുഹ്യാനി യേഷു ചാസ്പനദലക്ഷണം ॥ 3-152-45 (21734)
മന്ത്രയേത്സഹ വിദ്വദ്ഭിഃ ശക്തൈഃ കർമാണി കാരയേത്।
സ്നിഗ്ധൈശ്ച നീതിവിന്യാസൈർമൂർഖാൻസർവത്ര വർജയേത് ॥ 3-152-46 (21735)
ധാർമികാന്ധർമകാര്യേഷു അർഥകാര്യേഷു പണ്ഡിതാൻ।
സ്ത്രീഷു ക്ലീബാന്നിയുഞ്ജീത ക്രൂരാൻക്രൂരേഷു കർമസു ॥ 3-152-47 (21736)
സ്വേഭ്യശ്ചൈവ പരേഭ്യശ്ച കാര്യാകാര്യസമുദ്ഭവാ।
ബുദ്ധിഃ കർമസു വിജ്ഞേയാ രിപൂണാം ച ബലാബലം ॥ 3-152-48 (21737)
ബുദ്ധ്യാ സ്വപ്രതിപന്നേഷു കുര്യാത്സാധുഷ്വനുഗ്രഹം।
നിഗ്രഹം ചാപ്യശിഷ്ടേഷു നിർമര്യാദേഷു കാരയേത് ॥ 3-152-49 (21738)
നിഗ്രഹേ പ്രഗ്രഹേ സംയഗ്യദാ രാജാ പ്രവർതതേ।
തദാ ഭവതി ലോകസ്യ മര്യാദാ സുവ്യവസ്ഥിതാ ॥ 3-152-50 (21739)
ഏഷ തേഽഭിഹിതഃ പാർഥ ഘോരോ ധർമോ ദുരന്വയഃ।
തം സ്വധർമവിഭാഗേന വിനയസ്ഥോഽനുപാലയ ॥ 3-152-51 (21740)
തപോധർമദമേജ്യാഭിർവിപ്രാ യാന്തി യഥാ ദിവം।
ദാനാതിഥ്യക്രിയാധർമൈര്യാന്തി വൈശ്യാശ്ച സദ്ഗതിം ॥ 3-152-52 (21741)
`ദ്വിജശുശ്രൂഷയാ ശൂദ്രാ ലഭന്തേ ഗതിമുത്തമാം'।
ക്ഷത്രം യാതി തഥാ സ്വർഗം ഭുവി നിഗ്രഹപാലനൈഃ ॥ 3-152-53 (21742)
സംയക്പ്രണീതദണ്ഡാ ഹി കാമദ്വേപവിവർജിതാഃ।
അലുബ്ധാ വിഗതക്രോധാഃ സതാം യാന്തി സലോകതാം ॥ 3-152-54 (21743)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി തീർഥയാത്രാപർവണി ദ്വിപഞ്ചാശദധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-152-5 ഗിരിശ്ച വിന്ധ്യഗിരിരിവ। ഇവാർഥേ ചഃ ॥ 3-152-17 പര്യാപ്തഃ സമർഥഃ ॥ 3-152-22 അരിഷ്ടം നിർവിഘ്നം ॥ 3-152-24 പുരുഷേണ മർത്യേന ॥ 3-152-26 ആഗമയസ്വ മാത്വരിഷ്ഠാഃ ॥ 3-152-28 ദുർജനവധോഽധർമോപി ധർമഏവ। പരോപഘാതകം സത്യം ധർമോപി അധർമഏവ ॥ 3-152-30 യജ്ഞൈർദേവാനാം നീത്യാ മനുഷ്യാണാം ച സ്ഥിതിരിത്യർഥഃ ॥ 3-152-31 വാർതാ ജീവികാർഥാവൃത്തിഃ ॥ 3-152-32 സാച ക്രമേണ ബ്രാഹ്മണസ്യ ത്രയീയാജനാധ്യാപനാദിഃ। വൈശ്യസ് വാർതാപണ്യാദിഃ। ക്ഷത്രിയസ്യ ദണ്ഡാദിഃ ॥ 3-152-33 സാ ലോകയാത്രാ ॥ 3-152-37 ഗുരൌ ത്രിവർണേ വാസിതം വാസോ യേഷാം തേ ॥ 3-152-39 ആസ്ഥിതോഽനുഗൃഹീതഃ ॥ 3-152-41 സ്ഥാനം സിദ്ധസംരക്ഷണം ॥ 3-152-48 സ്വേഭ്യശ്ചാരേഭ്യഃ പരേഭ്യ ഉത്കോചാദിനാ ലോഭിതേഭ്യഃ ॥ 3-152-49 ബുദ്ധ്യാ ജീവനാശയാ।പ്രതിപന്നേഷു ശരണാഗതേഷു ॥ 3-152-51 ഘോരോ ധർമോ രാജധർമഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 153
॥ ശ്രീഃ ॥
3.153. അധ്യായഃ 153
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ഉപസംഹൃതപൃഥുരൂപേണ ഹനുമതാ സപരിഷ്വംഗവരദാനം വിസൃഷ്ടേന ഭീമേന ഗന്ധമാദനേ സൌരാന്ധികസരോദർശനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-153-0 (21744)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-153-0x (2279)
തതഃ സംഹൃത്യ വിപുലം തദ്വപുഃ കാമവർധിതം।
ഭീമസേനം പുനർദോർഭ്യാം പര്യഷ്വജത വാനരഃ ॥ 3-153-1 (21745)
പരിഷ്വക്തസ്യ തസ്യാശു ഭ്രാത്രാ ഭീമസ്യ ഭാരത।
ശ്രമോ നാശമുപാഗച്ഛത്സർവം ചാസീത്പ്രദക്ഷിണം ॥ 3-153-2 (21746)
[ബലം ചാതിബലോ മേനേ ന മേഽസ്തി സദൃശോ മഹാൻ।]
തതഃ പുനരഥോവാച പര്യശ്രുനയനോ ഹരിഃ ॥ 3-153-3 (21747)
ഭീമമാഭാഷ്യ സൌഹാർദാദ്ബാഷ്പഗദ്ഗദയാ ഗിരാ।
ഗച്ഛ വീര സ്വമാവാസം സ്മർതവ്യോഽസ്മി കഥാന്തരേ ॥ 3-153-4 (21748)
ഇഹസ്ഥശ്ച കുരുശ്രേഷ്ഠ ന നിവേദ്യോസ്മി കസ്യചിത്।
ധനദസ്യാലയാച്ചാപി വിസൃഷ്ടാനാം മഹാബല ॥ 3-153-5 (21749)
ഏഷ കാല ഇഹായാതും ദേവഗന്ധർവയോഷിതാം।
മമാപി സഫലം ച ക്ഷുഃ സ്മാരിതശ്ചാസ്മി രാഘവം ॥ 3-153-6 (21750)
[രാമാഭിധാനം വിഷ്ണും ഹി ജഗദ്ധൃദയനന്ദനം।
സീതാവക്രാരവിന്ദാർകം ദശാസ്യധ്വാന്തഭാസ്കരം ॥] 3-153-7 (21751)
മാനുഷം ഗാത്രസംസ്പർശം ഗത്വാ ഭീമ ത്വയാ സഹ।
തദസ്മദ്ദർശനം വീര കൌന്തേയാമാഘമസ്തു തേ ॥ 3-153-8 (21752)
ഭ്രാതൃത്വം ത്വം പുരസ്കൃത്യ വരം വരയ ഭാരത।
യദി താവൻമയാ ക്ഷുദ്രാ ഗത്വാ വാരണസാഹ്വയം ॥ 3-153-9 (21753)
ധാർതരാഷ്ട്രാ നിഹന്തവ്യാ യാവദേതത്കരോംയഹം।
ശിലയാ നഗരം വാ തൻമർദിതവ്യം മയാ യദി ॥ 3-153-10 (21754)
[ബദ്ധ്വാ ദുര്യോധനം ചാദ്യ ആനയാമി തവാന്തികം।]
യാവദേതത്കരോംയദ്യകാമം തവ മഹാബല ॥ 3-153-11 (21755)
ഭീമസേനസ്തു തദ്വാക്യം ശ്രുത്വാ തസ് മഹാത്മനഃ।
പ്രത്യുവാച ഹനൂന്തം പ്രഹൃഷ്ടേനാന്തരാത്മനാ ॥ 3-153-12 (21756)
കൃതമേവ ത്വയാ സർവം മമ വാനരപുംഗവ।
സ്വസ്തി തേഽസ്തു മഹാബാഹോ കാമയേ ത്വാം പ്രസീദമേ ॥ 3-153-13 (21757)
സനാഥാഃ പാണ്ഡവാഃ സർവേ ത്വയാ നാഥേന വീര്യവൻ।
തവൈവ തേജസാ സർവാന്വിജേഷ്യാമോ വയം പരാൻ ॥ 3-153-14 (21758)
ഏവമുക്തസ്തു ഹനുമാൻഭീമസേനമഭാഷത।
ഭ്രാതൃത്വാത്സൌഹൃദാച്ചൈവ കരിഷ്യാമി പ്രിയം തവ ॥ 3-153-15 (21759)
ചമൂം വിഗാഹ്യ ശത്രൂണാം പരശക്തിസമാകുലാം।
യദാ സിംഹരവം വീര കരിഷ്യസി മഹാബല ॥ 3-153-16 (21760)
തദാഹം ബൃംഹയിഷ്യാമി സ്വരവേണ രവം തവ।
`യം ശ്രുത്വൈവ ഭവിഷ്യന്തി വ്യസവസ്തേഽരയോ രണേ' ॥ 3-153-17 (21761)
വിജയസ്യ ധ്വജസ്ഥശ്ച നാദാൻമോക്ഷ്പാമി ദാരുണാൻ।
ശത്രൂണാം യേ പ്രാണഹരാഃ സുഖം യേന ഹനിഷ്യഥ ॥ 3-153-18 (21762)
ഏവമാഭാഷ്യ ഹനുമാംസ്തദാ പാണ്ഡവനന്ദനം।
മാർഗമാഖ്യായ ഭീമായ തത്രൈവാന്തരധീയത ॥ 3-153-19 (21763)
ഗതേ തസ്മിൻഹരിവരേ ഭീമോപി ബലിനാംവരഃ।
തേന മാർഗേണ വിപുലം വ്യചരദ്ഗന്ധമാദനം ॥ 3-153-20 (21764)
അനുസ്മരന്വപുസ്തസ്യ ശ്രിയം ചാപ്രതിമാം ഭുവി।
മാഹാത്ംയമനുഭാവം ച സ്മരന്ദാശരഥേര്യയൌ ॥ 3-153-21 (21765)
സ താനി രമണീയാനി വനാന്യുപവനാനി ച।
വിലോലയാമാസ തദാ സൌഗന്ധികവനേപ്സയാ ॥ 3-153-22 (21766)
ഫുല്ലപദ്മവിചിത്രാണി സരാംസി സരിതസ്തഥാ।
നാനാകുസുമചിത്രാണി പുഷ്പിതാനി വനാനി ച ॥ 3-153-23 (21767)
മത്തവാരണയുഥാനി പങ്കക്ലിന്നാനി ഭാരത।
വർഷതാമിവ മേഘാനാം വൃന്ദാനി ദദൃശേ തദാ ॥ 3-153-24 (21768)
ഹരിണൈശ്ചപലാപാംഗൈർഹരിണീസഹിതൈർവനം।
സശഷ്പകവലൈഃ ശ്രീമാൻപഥി ദൃഷ്ട്വാ ദ്രുതം യയൌ ॥ 3-153-25 (21769)
മഹിഷൈശ്ച വരാഹൈശ്ച ശാർദൂലൈശ്ച നിഷേവിതം।
വ്യപേതഭീർഗിരിം ശൌര്യാദ്ഭീമസേനോ വ്യഗാഹത ॥ 3-153-26 (21770)
കുസുമാനതശാഖൈശ്ച താംരപല്ലവകോമലൈഃ।
യാച്യമാന ഇവാരണ്യേ ദ്രുമൈർമാരുതകംപിതൈഃ ॥ 3-153-27 (21771)
കൃതപദ്മാഞ്ജലിപുടാ മത്തഷട്പദസേവിതാഃ।
പ്രിയതീർഥവനാ മാർഗേ പദ്മിനീഃ സമതിക്രമൻ ॥ 3-153-28 (21772)
സജ്ജമാനമനോദൃഷ്ടിഃ ഫുല്ലേഷു ഗിരിസാനുഷു।
ദ്രൌപദീവാക്യപാഥേയോ ഭീമോ ഭീമപരാക്രമഃ ॥ 3-153-29 (21773)
പരിവൃത്തേഽഹനി തതഃ പ്രകീർണഹരിണേ വനേ।
കാഞ്ചനൈർവിലൈഃ പദ്മൈർദദർശ വിപുലാം നദീം ॥ 3-153-30 (21774)
ഹംസകാരണ്ഡവയുതാം ചക്രവാകോപശോഭിതാം।
രചിതാമിവ തസ്യാദ്രേർഭാലാം വിമലപങ്കജാം ॥ 3-153-31 (21775)
തസ്യാം നദ്യാം മഹാസത്വഃ സൌഗന്ധികവനം മഹത്।
അപശ്യത്പ്രീതിജനനം ബാലാർകസദൃശദ്യുതി ॥ 3-153-32 (21776)
തദ്ദൃഷ്ട്വാ ലബ്ധകാമഃ സ മനസാ പാണ്ഡുനന്ദനഃ।
വനവാസപരിക്ലിഷ്ടാം ജഗാമ മനസാ പ്രിയാം ॥ 3-153-33 (21777)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി തീർഥയാത്രാപർവണി ത്രിപഞ്ചാശദധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 153 ॥
അരണ്യപർവ - അധ്യായ 154
॥ ശ്രീഃ ॥
3.154. അധ്യായഃ 154
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
സൌഗന്ധികസരോവിവിക്ഷും ഭീമംപ്രതി തദ്രക്ഷിഭിഃ ക്രോധവശനാമകൈ രാക്ഷസൈസ്തച്ചികീർഷിപ്രശ്നഃ ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-154-0 (21778)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-154-0x (2280)
സ ഗത്വാനലിനീം രംയാം രാക്ഷസൈരഭിരക്ഷിതാം।
കൈലാസശിരേ രംയേ ദദർശ ശുഭകാനനേ ॥ 3-154-1 (21779)
കുബേരഭുവനാഭ്യാശേ ജാതാം പർവതനിർഝരൈഃ।
സുരംയാം വിപുലച്ഛായാം നാനാദ്രുമലതാകുലാം ॥ 3-154-2 (21780)
ഹരിതാംബുജസഞ്ഛന്നാം ദിവ്യാം കനകപുഷ്കരാം।
നാനാപക്ഷിജനാകീർണാം സൂപതീർഥാമകർദമാം ॥ 3-154-3 (21781)
അതീവ രംയാം സുജലാം ജാതാം പർവതസാനുഷു।
വിചിത്രഭൂതാം ലോകസ്യ ശുഭാമദ്ഭുതദർശനാം ॥ 3-154-4 (21782)
തത്രാമൃതരസം ശീതം ലഘു കുന്തീസുതഃ ശുഭം।
ദദർശവിമലം തോയം പിബംശ്ച ബഹു പാണ്ഡവഃ ॥ 3-154-5 (21783)
താം തു കപുഷ്കരിണീം രംയാം ദിവ്യസൌഗന്ധികാവൃതാം।
ജാതരൂപമയൈഃ പദ്മൈശ്ഛന്നാം പരമഗന്ധിഭിഃ ॥ 3-154-6 (21784)
വൈഡൂര്യവരനാലൈശ്ച ബഹുചിത്രൈർമനോരമൈഃ।
ഹംസകാരണ്ഡവോദ്ധൂതൈഃ സൃജദ്ഭിരമലം രജഃ ॥ 3-154-7 (21785)
ആക്രീഡം രാജരാജസ് കുബേരസ്യ മഹാത്മനഃ।
ഗന്ധർവൈരപ്സരോഭിശ്ച ദേവൈശ്ച പരമാർചിതാം ॥ 3-154-8 (21786)
സേവിതാമൃഷിഭിർദിവ്യൈര്യക്ഷൈഃ കിംപുരുഷൈസ്തഥാ।
രാക്ഷസൈഃ കിംനരൈശ്ചാപി ഗുപ്താം വൈശ്രവണേന ച ॥ 3-154-9 (21787)
താം ച ദൃഷ്ട്വൈവ കൌന്തേയോ ഭീമസേനോ മഹാഹലഃ।
ബഭൂവ പരമപ്രീതോ ദിവ്യംപ്രേക്ഷ്യ സരോ മഹത് ॥ 3-154-10 (21788)
തച്ച ക്രോവശാ നാമ രാക്ഷസാ രാജശാസനാത്।
രക്ഷന്തി ശതസാഹസ്രാശ്ചിത്രായുധപരിച്ഛദാഃ ॥ 3-154-11 (21789)
തേ തു ദൃഷ്ട്വൈവ കൌന്തേയമജിനൈഃ പരിവാരിതം।
രുക്മാംഗദധരം വീരം ഭീമം ഭീമപരാക്രമം ॥ 3-154-12 (21790)
സായുധം ബദ്ധനിസ്ത്രിംശമശങ്കിതമരിന്ദമം।
പുഷ്കരപ്സുമുപായാന്തമന്യോന്യമഭിചുക്രുശുഃ ॥ 3-154-13 (21791)
അയം പുരുഷശാർദൂലഃ സായുധോഽജിനസംവൃതഃ।
യച്ചികീർഷുരിഹ പ്രാപ്തസ്തത്സംപ്രഷ്ടുമിഹാർഹഥ ॥ 3-154-14 (21792)
തതഃ സർവേ മഹാബാഹും സമാസാദ്യവൃകോദരം।
തേജോയുക്തമപൃച്ഛന്ത കസ്ത്വമാഖ്യാതുമർഹസി ॥ 3-154-15 (21793)
മുനിവേഷധരശ്ചൈവ സായുധശ്ചൈവ ലക്ഷ്യസേ।
യദർഥമാഭിസംപ്രാപ്തസ്തദാചക്ഷ്യമഹാമതേ ॥ 3-154-16 (21794)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി തീർതയാത്രാപർവണി ചതുഃപഞ്ചാശദധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 154 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-154-3 സൂപതീർഥാം ശോഭനാനി ഉപതീർഥാനി തീരാണി യസ്യാം സാ ॥ 3-154-5 ലഘു ആരോഗ്യകരം ॥ 3-154-6 ജാതരൂപം സ്വർണം ॥ 3-154-8 ആക്രീഡം ക്രീഡാസ്ഥാനം ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 155
॥ ശ്രീഃ ॥
3.155. അധ്യായഃ 155
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ഭീമേന സൌഗന്ധികസരോരക്ഷകാൻപ്രതി സ്വചികീർഷിതകഥനപൂർവകം സൌഗന്ധികാഹരണഏ പ്രവർതനം ॥ 1 ॥ തഥാ സപ്രതിഷേധം സ്വജിഘാംസൂനാം തേഷാം ഗദയാ താഡനം ॥ 2 ॥ ഭീമഗദാപ്രഹാരമശക്നുവദ്ഭിസ്തൈർബീമവൃത്തം നിവേദിതേന കുബേരേണ തദനുമോദനം ॥ 3 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-155-0 (21795)
ഭീമ ഉവാച। 3-155-0x (2281)
പാണ്ഡവോ ഭീമസേനോഽഹം ധർമരാജാദനന്തരഃ।
വിശാലാം ബദരീം പ്രാപ്തോ ഭ്രാതൃഭിഃ സഹ രാക്ഷസാഃ ॥ 3-155-1 (21796)
അപശ്യത്തത്രപാഞ്ചാലീ സൌഗന്ധികമനുത്തമം।
അനിലോഢമിതോ നൂനം സാ ബഹൂനി പരീപ്സതി ॥ 3-155-2 (21797)
തസ്യാ മാമനവദ്യാംഗ്യാ ധർമപത്ന്യാഃ പ്രിയേ സ്ഥിതം।
പുഷ്പാഹാരമിഹ പ്രാപ്തം നിബോധത നിശാചരാഃ ॥ 3-155-3 (21798)
രാക്ഷസാ ഊചുഃ। 3-155-4x (2282)
ആക്രീഡോഽയം കുബേരസ്യ ദയിതഃ പുരുഷർഷഭ।
നേഹ ശക്യം മനുഷ്യേണ വിഹർതും മർത്യധർമണാ ॥ 3-155-4 (21799)
ദേവർഷയസ്തഥാ യക്ഷാ ദേവാശ്ചാത്ര വൃകോദര।
ആമന്ത്ര്യ യക്ഷപ്രവരം പിബന്തി ച ഹരന്തി ച ॥ 3-155-5 (21800)
ഗന്ധർവാപ്സരസശ്ചൈവ വിഹരന്ത്യത്ര പാണ്ഡവ।
`യക്ഷാധിപസ്യാനുമതേ കുബേരസ് മഹാത്മനഃ' ॥ 3-155-6 (21801)
അന്യായേനേഹ യഃ കശ്ചിദവമന്യ ധനേശ്വരം।
വിഹർതുമിച്ഛേദ്ദുർവൃത്തഃ സ വിനശ്യേന്ന സംശയഃ ॥ 3-155-7 (21802)
തമനാദൃത്യ പദ്മാനി ജിഹീർഷസി ബലാദിഹ।
ധർമരാജസ്യ ചാത്മാനം ബ്രവീഷി ഭ്രാതരം കഥം ॥ 3-155-8 (21803)
[ആമന്ത്ര്യ യക്ഷരാജം വൈ തതഃ പിവ ഹരസ്വ ച।
നാതോഽന്യഥാ ത്വയാ ശക്യം കിഞ്ചിത്പുഷ്കരമീക്ഷിതും ॥ 3-155-9 (21804)
ഭീമസേന ഉവാച। 3-155-10x (2283)
രാക്ഷസാസ്തം ന പശ്യാമി ധനേശ്വരമിഹാന്തികേ।
ദൃഷ്ട്വാഽപിച മഹാരാജം നാഹം യാചിതുമുത്സഹേ ॥ 3-155-10 (21805)
ന ഹി യാചന്തി രാജാന ഏഷ ധർമഃ സനാതനഃ।
ന ചാഹം ഹാതുമിച്ഛാമി ക്ഷാത്രധർമം കഥഞ്ചന ॥ 3-155-11 (21806)
ഇയം ച നലിനീ രംയാ ജാതാ പർവതനിർഝരേ।
നേയം ഭവനമാസാദ്യകുബേരസ്യ മഹാത്മനഃ ॥ 3-155-12 (21807)
തുല്യാ ഹി സർവഭൂതാനാമിയം വൈശ്രവണസ്യ ച।
ഏവം ഗതേഷു ദ്രവ്യേഷു കഃ കം യാചിതുമർഹതി ॥ 3-155-13 (21808)
ഇത്യുക്ത്വാ രാക്ഷസാൻസർവാൻഭീമസേനോ വ്യഗാഹത।
താം തു പുഷ്കരിണീം വീരഃ പ്രഭിന്ന ഇവ കുഞ്ജരഃ ॥ 3-155-14 (21809)
തതഃ സ രാക്ഷസൈർവാചാ പ്രതിഷിദ്ധഃ പ്രതാപവാൻ।
മാ മൈവമിതി സക്രോധൈർഭർത്സയദ്ഭിഃ സമന്തതഃ ॥ 3-155-15 (21810)
കദർഥീകൃത്യതു സ താന്രാക്ഷസാൻഭീമവിക്രമഃ।
വ്യഗാഹത മഹാതേജാസ്തേ തം സർവേ ന്യവാരയൻ ॥ 3-155-16 (21811)
ഗൃഹ്ണീത ബധ്നീത വികർതതേമം
പചാമ ഖാദാമ ച ഭീമസേനം।
ക്രുദ്ധാ ബ്രുവന്തോഽഭിയയുർദ്രതം തേ
ശസ്ത്രാണി ചോദ്യംയ വിവൃത്തനേത്രാഃ ॥ 3-155-17 (21812)
പ്രഗൃഹ്യതാനഭ്യപതത്തരസ്വീ
തതോഽബ്രവീത്തിഷ്ഠത തിഷ്ഠതേതി ॥
തേ തം തദാ തോമരപട്ടസാദ്യൈ-
ർവ്യാവിദ്ധശസ്ത്രൈഃ സഹസാ നിപേതുഃ। 3-155-18 (21813)
ജിഘാംസവഃ ക്രോധവശാഃ സുഭീമാ
ഭീമം സമന്താത്പരിവവ്രുരുഗ്രാഃ।
ജിഘാംസവഃ ക്രോധവശാഃ സുഭീമാ
ഭീമം സമന്താത്പരിവബ്രുരുഗ്രാഃ ॥ 3-155-19 (21814)
വാതേന കുന്ത്യാം ബലവാൻസുജാതഃ
ശൂരസ്തരസ്വീ ദ്വിഷതാം നിഹന്താ।
സത്യേ ച ധർമേ ച രതഃ സദൈവ
പരാക്രമേ ശത്രുഭിരപ്രധൃഷ്യഃ ॥ 3-155-20 (21815)
തേഷാം സ മാർഗാന്വിവിധാൻമഹാത്മാ
നിഹത്യ ശസ്ത്രാണി ച ശാസ്ത്രവാണാം।
യഥാ പ്രവീരാന്നിജഘാന ഭീമഃ
പരശ്ശതാൻപുഷ്കരിണീസമീപേ ॥ 3-155-21 (21816)
തേ തസ്യ വീര്യം ച ബലം ച ദൃഷ്ട്വാ
വിദ്യാബലംബാഹുബലം തഥൈവ।
അശക്നുവന്തഃ സഹിതം സമന്താ-
ദ്ദ്രുതം പ്രവീരാ സഹസാ നിവൃത്താഃ ॥ 3-155-22 (21817)
വിദീര്യമാണാസ്തത ഏവ തൂർണ-
മാകാശമാസ്ഥായ വിമൂഢസഞ്ജ്ഞാഃ।
കൈലാസശൃംഗാണ്യഭിദുദ്രുവുസ്തേ
ഭീമാർദിതാഃ ക്രോധവശാഃ പ്രഭഗ്നാഃ ॥ 3-155-23 (21818)
സ ശക്രവദ്ദാനവദൈത്യസംഘാൻ
വിക്രംയ ജിത്വാ ച രണേഽരിസംഘാൻ।
വിഗാഹ്യതാം പുഷ്കരീണീം ജിതാരിഃ
കാമം സ ജഗ്രാഹ തതോഽംബുജാനി ॥ 3-155-24 (21819)
തതഃ സ പീത്വാഽമൃതകൽപമംഭോ
ഭൂയോ ബഭൂവോത്തമവീര്യതേജാഃ।
ഉത്പാട്യ ജഗ്രാഹ തതോഽംബുജാനി
സൌഗന്ധികാന്യുത്തമഗന്ധവന്തി ॥ 3-155-25 (21820)
തതസ്തു തേ ക്രോധവശാഃ സമേത്യ
ധനേശ്വരം ഭീമബലപ്രണുന്നാഃ।
ഭീമസ്യ വീര്യം ച ബലം ച സംഖ്യേ
യഥാവദാചഖ്യുരതീവ ദീനാഃ ॥ 3-155-26 (21821)
തേഷാം വചസ്തത്തു നിശാംയ ദേവഃ
പ്രഹസ്യ രക്ഷാംസി തതോഽഭ്യുവാച।
ഗൃഹ്ണാതു ഭീമോ ജലജാനി കാമം
കൃഷ്ണാനിമിത്തം വിദിതം മമൈതത് ॥ 3-155-27 (21822)
തതോഽഭ്യനുജ്ഞായ ധനേശ്വരം തേ
ജഗ്മുഃ കുരൂണാം പ്രവരം വിരോഷാഃ।
ഭീമം ച തസ്യാം ദദൃശുർനലിന്യാം
യഥോപജോഷം വിഹരന്തമേകം ॥ 3-155-28 (21823)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി തീർഥയാത്രാപർവണി പഞ്ചപഞ്ചാശദധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 155 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-155-1 പ്രാപ്തം മാം നിബോധത രാക്ഷസാഃ ഇതി ധ. പാഠഃ ॥ 3-155-2 അനിലോഢം വായുനാ ആനീതം ॥ 3-155-22 സഹിതമേകീഭൂയാപ്യശക്നുവന്തഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 156
॥ ശ്രീഃ ॥
3.156. അധ്യായഃ 156
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ദുർനിമിത്തപ്രദർശിനാ ഭീമസേനാനവലോകിനാ ച യുധിഷ്ഠിരേണ ദ്രൌപദീംപ്രതിഭീമാഭിഗതദേശപ്രശ്നഃ ॥ 1 ॥ ദ്രൌപദ്യാ ഭീമചികീർഷിതം നിവേദിതേന യുധിഷ്ഠിരേണ ഘടോത്കചസാഹായ്യേന ഭീമസമീപഗമനം ॥ 2 ॥ കുബേരബഹുമാനിതൈസ്തൈരർജുനദിദൃക്ഷയാ തത്രൈവ സുഖേന വിഹരണം ॥ 3 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-156-0 (21824)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-156-0x (2284)
തതസ്താനി മഹാർഹാണി ദിവ്യാനി ഭരതർഷഭ।
ബഹൂനി ബഹുരൂപാണി വിരജാംസി സമാദദേ ॥ 3-156-1 (21825)
തതോ വായുർമഹാഞ്ശീഘ്രോ നീചൈഃ ശർകരകർഷണഃ।
പ്രാദുരാസീദ്വരസ്പർശഃ സംഗ്രാമമഭിചോദയൻ ॥ 3-156-2 (21826)
പപാത മഹതീ ചോൽകാ സനിർഘാതാ മഹാഭയാ।
നിഷ്പ്രഭശ്ചാഭവത്സൂര്യംശ്ഛന്നരശ്മിസ്തമോവൃതഃ ॥ 3-156-3 (21827)
നിർഘാതശ്ചാഭവദ്ഭീമോ ഭീമേ വിക്രമമാസ്ഥിതേ।
ചചാല പൃഥിവീ ചാപി പാംസുവർഷം പപാത ച ॥ 3-156-4 (21828)
സലോഹിതാ ദിശശ്ചാസൻഖരവാചോ മൃഗദ്വിജാഃ।
തമോവൃതമഭൂത്സർവം ന പ്രാജ്ഞായത കിഞ്ചന। 3-156-5 (21829)
[അന്യേ ച ബഹവോ ഭീമാ ഉത്പാതാസ്തത്ര ജജ്ഞിരേ ॥]
തദദ്ഭുതമഭിപ്രേക്ഷ്യ ധർമപുത്രോ യുധിഷ്ഠിരഃ।
ഉവാച വദതാം ശ്രേഷ്ഠഃ കോഽസ്മാനഭിഭവിഷ്യതി ॥ 3-156-6 (21830)
സജ്ജീഭവത ഭദ്രം വഃ പാണ്ഡവാ യുദ്ധദുർമദാഃ।
യഥാ രൂപാണി പശ്യാമി സുവ്യക്തോ നഃ പരാക്രമഃ ॥ 3-156-7 (21831)
ഏവമുക്ത്വാ തതോ രാജാ വീക്ഷാഞ്ചക്രേ സമന്തതഃ।
അപശ്യമാനോ ഭീമം തു ധർമപുത്രോ യുധിഷ്ഠിരഃ ॥ 3-156-8 (21832)
തതഃ കൃഷ്ണാം യമൌ ചാപി സമീപസ്ഥാനരിന്ദമഃ।
പപ്രച്ഛ ഭ്രാതരം ഭീമം ഭീമകർമാണമാഹവേ ॥ 3-156-9 (21833)
കച്ചിന്ന ഭീമഃ പാഞ്ചാലി കിഞ്ച കൃത്യം ചികീർഷതി।
കൃതവാനപി വാ വീര സാഹസം സാഹസപ്രിയഃ ॥ 3-156-10 (21834)
ഇമേ ഹ്യകസ്മാദുത്പാതാ മഹാസമരശംസിനഃ।
ദർശയന്തോ ഭയം തീവ്രം പ്രാദുർഭൂതാഃ സമന്തതഃ ॥ 3-156-11 (21835)
തം തഥാവാദിനം കൃഷ്ണാ പ്രത്യുവാച മനസ്വിനീ।
പ്രിയാ പ്രിയം ചികീർഷന്തീ മഹിഷീ ചാരുഹാസിനീ ॥ 3-156-12 (21836)
യത്തത്സൌഗന്ധികം രാജന്നാഹൃതം മാതരിശ്വനാ।
തൻമയാ ഭീമസേനസ്യ പ്രീതയാഽദ്യോപപാദിതം ॥ 3-156-13 (21837)
അപി ചോക്തോ മയാ വീരോ യദിപശ്യേർബഹൂന്യപി।
താനി സർവാണഅയുപാദായ ശീഘ്രമാഗംയതാമിതി ॥ 3-156-14 (21838)
സ തു നൂനം മഹാബാഹുഃ പ്രിയാർഥം മമ പാണ്ഡവഃ।
പ്രാഗുദീചീം ദിശം രാജംസ്താന്യാഹർതുമിതോ ഗതഃ ॥ 3-156-15 (21839)
ഉക്തസ്ത്വേവം തയാ രാജാ യമാവിദമഥാബ്രവീത്।
ഗച്ഛാമ സഹിതാസ്തൂർണം യേന യാതോ വൃകോദരഃ ॥ 3-156-16 (21840)
വഹന്തു രാക്ഷസാ വിപ്രാന്യഥാശ്രാന്താന്യഥാകൃശാൻ।
ത്വമപ്യമരസങ്കാശ വഹ കൃഷ്ണാം ഘടോത്കച ॥ 3-156-17 (21841)
വ്യക്തം ദൂരമിതോ ഭീമഃ പ്രവിഷ്ട ഇതിമേ മതിഃ।
ചിരം ചതസ്യ കാലോഽയം സ ച വായുസമോ ജവേ ॥ 3-156-18 (21842)
തരസ്വീ വൈനതേയസ്യ സദൃശോ ഭുവി ലംഘനേ।
ഉത്പതേദപിചാകാശം നിപതേച്ചയഥേച്ഛകം ॥ 3-156-19 (21843)
തമന്വിയാമ ഭവതാം പ്രഭാവാദ്രജനീചരാഃ।
പുരാ സ നാപരാധ്നോതി സിദ്ധാനാം ബ്രഹ്മവാദിനാം ॥ 3-156-20 (21844)
തഥേത്യുക്ത്വാ തു തേ സർവേഹൈഡിംബപ്രമുഖാസ്തദാ।
ഉദ്ദേശജ്ഞാഃ കുബേരസ്യ നലിന്യാ ഭരതർഷഭ ॥ 3-156-21 (21845)
ആദായ പാണ്ഡവാംശ്ചൈവ താംശ്ച വിപ്രാനനേകശഃ।
ലോമശേനൈവ സഹിതാഃ പ്രയയുഃ പ്രീതമാനസാഃ ॥ 3-156-22 (21846)
തേ സർവേ ത്വരിതാ ഗത്വാ ദദൃശുസ്തത്ര കാനനേ।
പദ്മസൌഗന്ധികവതീംനലിനീം സുമനോരമാം ॥ 3-156-23 (21847)
തം ച ഭീമം മഹാത്മാനം തസ്യാസ്തീരേ വ്യവസ്ഥിതം।
ദദൃശുർനിഹതാംശ്ചൈവ യക്ഷാംശ്ച വിപുലേക്ഷണാൻ ॥ 3-156-24 (21848)
ഭിന്നകായാക്ഷിബാഹൂരുൻസഞ്ചൂർണിതശിരോധരാൻ।
തം ച ഭീമം മഹാത്മാനം തസ്യാസ്തീരേ വ്യവസ്ഥിതം ॥ 3-156-25 (21849)
സക്രോധം സ്തവ്ധനയനം സന്ദഷ്ടദശനച്ഛദം।
ഉദ്യംയ ച ഗദാം ദോർഭ്യാം നദീതീരേ വ്യവസ്ഥിതം ॥ 3-156-26 (21850)
പ്രജാസങ്ക്ഷേപസമയേ ദണ്ഡഹസ്തമിവാന്തകം।
തം ദൃഷ്ട്വാ ധർമരാജസ്തു പരിഷ്വജ്യാഥ ഭാരത ॥ 3-156-27 (21851)
ഉവാച ശ്ലക്ഷ്ണയാ വാചാ കൌന്തേയ കിമിദം കൃതം।
സാഹസം വത ഭദ്രം തേ ദേവാനാമപി ചാപ്രിയം।
പുനരേവം ന കർതവ്യം മമ ചേദിച്ഛസി പ്രിയം ॥ 3-156-28 (21852)
അനുശിഷ്യ തു കൌന്തേയം പദ്മാനി പരിഗൃഹ്യ ച।
തസ്യാമേവ നലിന്യാം തു വിജഹ്രരമരോപമാഃ ॥ 3-156-29 (21853)
ഏതസ്മിന്നൈവ കാലേ തു പ്രഗൃഹീതശിലായുധാഃ।
പ്രാദുരാസൻമഹാകായാസ്തസ്യോദ്യാനസ്യ രക്ഷിണഃ ॥ 3-156-30 (21854)
തേ ദൃഷ്ട്വാധർമരാജാനം മഹർഷിം ചാപി ലോമശം।
നകുലം സഹദേവം ച തഥാഽന്യാൻബ്രാഹ്മണർഷഭാൻ ॥ 3-156-31 (21855)
വിനയേന നതാഃ സർവേപ്രണിപത്യ ച ഭാരത।
സാന്ത്വിതാ ധർമരാജേന പ്രസേദുഃ ക്ഷണദാചരാഃ ॥ 3-156-32 (21856)
വിദിതാശ്ചകുബേരസ്യ തത്രതേ കുരുപുംഗവാഃ।
ഊഷുർനാതിചിരം കാലം രമമാണാഃ കുരൂദ്വഹാഃ।
പ്രതീക്ഷമാണആ ബീഭത്സും ഗന്ധമാദനസാനുഷു ॥ 3-156-33 (21857)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി തീർഥയാത്രാപർവണി പഞ്ചപഞ്ചാശദധികശതതമോഽഷ്യായഃ ॥ 156 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-156-7 പരാക്രമഃ പരാക്രമകാലഃ ॥ 3-156-21 ഉദ്ദേശജ്ഞാഃ സ്ഥലജ്ഞാഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 157
॥ ശ്രീഃ ॥
3.157. അധ്യായഃ 157
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ഗന്ധമാദനാദുത്തരം ദേശം ജിഗമിഷുണാ യുധിഷ്ഠിരേണ ആകാശവാണീശ്രവണാത്തതഃ പ്രതിനിവൃത്യ അനുചരൈഃസഹ നരനാരായണാശ്രമം പ്രതി പുനരാഗമനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-157-0 (21858)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-157-0x (2285)
തസ്മിന്നിവസമാനോഽഥ ധർമരാജോ യുധിഷ്ഠിരഃ।
ആമന്ത്ര്യ സഹിതാൻഭ്രാതൃനിത്യുവാച സഹദ്വിജാൻ ॥ 3-157-1 (21859)
ദൃഷ്ടാനി തീർഥാന്യസ്മാഭിഃ പുണ്യാനി ച ശിവാനി ച।
മനസോ ഹ്ലാദനീയാനി വനാനി ച പൃഥക്പൃഥക് ॥ 3-157-2 (21860)
ദേവൈഃ പൂർവം വിചീർണാനി മുനിഭിശ്ച മഹാത്മഭിഃ।
യഥാക്രമമശേഷേണ ദ്വിജൈഃ സംപൂജിതാനി ച ॥ 3-157-3 (21861)
ഋഷീണാം പൂർവചരിതം തപോധർമവിചേഷ്ടിതം।
രാജർഷീണാം ച ചരിതം കഥാശ്ച വിവിധാഃ ശുഭാഃ ॥ 3-157-4 (21862)
ശൃണ്വാനാസ്തത്രതത്ര സ്മ ആശ്രമേഷു ശിവേഷു ച।
അഭിഷേകം ദ്വിജൈഃ സാർധം കൃതവന്തോ വിശേഷതഃ ॥ 3-157-5 (21863)
അർചിതാഃ സതതം ദേവാഃ പുഷ്പൈരദ്ഭിഃ സദാ ച വഃ।
യഥാലബ്ധൈർമൂലഫലൈഃ പിതരശ്ചാപി തർപിതാഃ ॥ 3-157-6 (21864)
പർവതേഷു ച രംയേഷു സർവേഷു ച സരസ്സു ച।
ഉദധൌ ച മഹാപുണ്യേ സൂപസ്പൃഷ്ടം മഹാത്മഭിഃ ॥ 3-157-7 (21865)
ഇലാ സരസ്വതീ സിന്ധുര്യമുനാ നർമദാ തഥാ।
നാനാതീർഥേഷു രംയേഷു സൂപസ്പൃഷ്ടം സഹ ദ്വിജൈഃ ॥ 3-157-8 (21866)
ഗംഗാദ്വാരമതിക്രംയ ബഹവഃ പർവതാഃ ശുഭാഃ।
ഹിമവാൻപർവതശ്ചൈവ നാനാദ്വിജഗണായുതഃ ॥ 3-157-9 (21867)
വിശാലാ ബദരീ ദൃഷ്ടാ നരനാരായണാശ്രമഃ।
ദിവ്യപുഷ്കരിണീ ദൃഷ്ടാ സിദ്ധദേവർഷിപൂജിതാ ॥ 3-157-10 (21868)
യഥാക്രമവിശേഷേണ സർവാണ്യായതനാനി ച।
ദർശിതാനി ദ്വിജേനദ്രേണ ലോമശേന മഹാത്മനാ ॥ 3-157-11 (21869)
ഇമം വൈശ്രവണാവാസം ദുർഗമം ഗന്ധമാദനം।
കഥം ഭീമ ഗമിഷ്യാമോ മതിരത്ര വിധീയതാം ॥ 3-157-12 (21870)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-157-13x (2286)
ഏവം ബ്രുവതി രാജേന്ദ്രേ വാഗുവാചാശരീരിണീ।
ന ശക്യോ ദുർഗമോ ഗന്തും പർവതോ ഗന്ധമാദനഃ ॥ 3-157-13 (21871)
അനനൈവ പഥാ രാജൻപ്രതിഗച്ഛ യഥാഗതം।
നരനാരായണസ്ഥാനം ബദരീത്യഭിവിശ്രുതം ॥ 3-157-14 (21872)
തസ്മാദ്യാസ്യസി കൌന്തേയ സിദ്ധചാരണസേവിതം।
ബഹുപുഷ്പഫലം രംയമാശ്രമം വൃഷപർവണഃ ॥ 3-157-15 (21873)
അതിക്രംയ ച തം പാർഥ ത്വാർഷ്ടിഷേണാശ്രമേ വസേഃ।
തതോ ദ്രക്ഷ്യസി കൌന്തേയ നിവേശം ധനദസ്യ ച ॥ 3-157-16 (21874)
ഏതസ്മിന്നന്തരേ വായുർദിവ്യഗന്ധവഹഃ ശുഭഃ।
ഭനഃപ്രഹ്ലാദനഃ ശീതഃ പുഷ്പവർഷം വവർഷ വൈ ॥ 3-157-17 (21875)
തച്ഛ്രുത്വാ ദിവ്യമാകാശാദ്വിസ്മയഃ സമപദ്യത।
ഋഷീണാം ബ്രാഹ്മണാനാം ച പാർഥിവാനാം വിശേഷതഃ ॥ 3-157-18 (21876)
ശ്രുത്വാ തൻമഹദാശ്ചര്യം ദ്വിജോ ധൌംയസ്ത്വഭാഷത।
ന ശക്യമുത്തരം ഗന്തും പ്രതിഗച്ഛാമ പാണ്ഡവ ॥ 3-157-19 (21877)
തതോ യുധിഷ്ഠിരോ രാജാ വിസ്മയോത്ഫുല്ലലോചനഃ।
[പ്രത്യാഗംയ പുനസ്തം തു നരനാരായണാശ്രമം ॥] 3-157-20 (21878)
ഭീമസേനാദിഭിഃ സർവൈർഭ്രാതൃഭിഃ പരിവാരിതഃ।
പാഞ്ചാല്യാ ബ്രാഹ്മണൈശ്ചൈവ ന്യവസത്സുസുഖം തദാ ॥ 3-157-21 (21879)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി തീർഥയാത്രാപർവണി സപ്തപഞ്ചാശദധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 157 ॥
അരണ്യപർവ - അധ്യായ 158
॥ ശ്രീഃ ॥
3.158. അധ്യായഃ 158
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
വിപ്രവേഷേണ പാണ്ഡവനികടചിരവാസിനാ ജടാസുരേണ ഭീമാസംനിധാനേ ദ്രൌപദീസഹിതാന്യുധിഷ്ഠിരാദീനപഹൃത്യ പലായനം ॥ 1 ॥ മധ്യേമാർഗം യദൃച്ഛാസമാഗതേന ഭീമന തസ്യ മാരണം ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-158-0 (21880)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-158-0x (2287)
തതസ്താൻപരിവിശ്വസ്താന്വസതസ്തത്ര പാണ്ഡവാൻ।
[പർവതേന്ദ്രേ ദ്വിജൈഃ സാർധം പാർതാഗമനകാങ്ക്ഷയാ ॥] 3-158-1 (21881)
ഗതേഷു തേഷു രക്ഷഃസു ഭീമസേനാത്മജേഽപി ച।
രഹിതാൻമീമസേനേന കദാചിത്താന്യദൃച്ഛയാ।
ജഹാര ധർമരാജം വൈ യമൌ കൃഷ്ണാം ച രാക്ഷസഃ ॥ 3-158-2 (21882)
`ജനമേജയ ഉവാച। 3-158-3x (2288)
ബ്രഹ്മൻകഥം ധർമരാജം യമൌ കൃഷ്ണാം ച രാക്ഷസഃ।
ജഹാര ചിത്രം ഭീമശ്ച ഗതോ രാക്ഷസകണ്ടകഃ।
വക്തുമർഹസി വിപ്രാഗ്ര്യ വ്യക്തമേതൻമമാഽനഘ ॥ 3-158-3 (21883)
വൈശംപായന ഉവാച।' 3-158-4x (2289)
ബ്രാഹ്മണോ മന്ത്രകുശലഃ സർവാസ്ത്രേഷ്വസ്ത്രവിത്തമഃ।
ഇതി ബ്രുവൻപാണ്ഡവേയാൻപര്യുപാസ്തേ സ്മ നിത്യദാ ।
പരീപ്സമാനഃ പാർഥാനാം കലാപാംശ്ച ധനൂംഷി ച ॥ 3-158-4 (21884)
അന്തരം സംപരിപ്രേപ്സുർദ്രൌപദ്യാ ഹരണം പ്രതി।
ദുഷ്ടാത്മാ പാപബുദ്ധിഃ സ നാംനാ ഖ്യാതോ ജടാസുരഃ ॥ 3-158-5 (21885)
[പോഷണം തസ് രാജേനദ്ര ചക്രേ പാണ്ഡവനന്ദനഃ।
ബുബുധേ ന ച തം പാപം ഭസ്മച്ഛന്നമിവാനലം ॥ 3-158-6 (21886)
സ ഭീമസേനേ നിഷ്ക്രാന്തേ മൃഗയാർഥമരിന്ദമേ।
[ഘടോത്കചം സാനുചരം ദൃഷ്ട്വാ വിപ്രദ്രുതം ദിശഃ ॥ 3-158-7 (21887)
ലോമശപ്രഭൃതീംസ്താംസ്തു മഹർഷീശ്ച സമാഹിതാൻ।
സ്നാതും വിനിർഗതാന്ദൃഷ്ട്വാ പുഷ്പാർഥം ച തപോധനാൻ] ॥ 3-158-8 (21888)
രൂപമന്യത്സമാസ്ഥായ വികൃതം ഭൈരവം മഹത്।
ഗൃഹീത്വാ സർവശസ്ത്രാണി ദ്രൌപദീം പരിഗൃഹ്യ ച।
പ്രാതിഷ്ഠത സുദുഷ്ടാത്മാ ത്രീൻഗൃഹീത്വാ ച പാണ്ഡവാൻ ॥ 3-158-9 (21889)
[വിക്രംയ കൌശികം ഖംഗം മോക്ഷയിത്വാ ഗ്രഹം രിപോഃ।]
ആക്രന്ദദ്ഭീമസേന വൈ യേന യാതോ മഹാബലഃ ॥ 3-158-10 (21890)
തമബ്രവീദ്ധർമരാജോ ഹ്രിയമാണോ യുധിഷ്ഠിരഃ।
ധർമസ്തേ ഹീയതേ മൂഢ ന ചൈനം സമവേക്ഷസേ ॥ 3-158-11 (21891)
യേഽന്യേ ക്വചിൻമനുഷ്യേഷു തിര്യഗ്യോനിഗതാശ്ച യേ।
ധർമം തേ സമവേക്ഷന്തേ രക്ഷാംസി ച വിശേഷതഃ ॥ 3-158-12 (21892)
ധർമസ്യരാക്ഷസാ മൂലം ധർമം തേ വിദുരുത്തമം।
ഏതത്പരീക്ഷ്യസർവം ത്വം സമീപേ സ്ഥാതുമർഹസി ॥ 3-158-13 (21893)
ദേവാശ്ച ഋഷയഃ സിദ്ധാഃ പിതരശ്ചാപി രാക്ഷസ।
ഗന്ധർവോരഗരക്ഷാംസി വയാംസി പശവസ്തഥാ ॥ 3-158-14 (21894)
തിര്യഗ്യോനിഗതാശ്ചൈവ അപി കീടപിപീലികാഃ।
മനുഷ്യാനുപജീവന്തി തതസ്ത്വമപി ജീവസി ॥ 3-158-15 (21895)
സമൃദ്ധ്യാ യസ്യ ലോകസ്യ ലോകോ യുഷ്മാകമൃധ്യതി।
ഇമം ച ലോകം ശോചന്തമനുശോചന്തി ദേവതാഃ।
പൂജ്യമാനാശ്ച വർധന്തേ ഹവ്യകവ്യൈര്യഥാവിധി ॥ 3-158-16 (21896)
വയം രാഷ്ട്രസ്യ ഗോപ്താരോ രക്ഷിതാരശ്ച രാക്ഷസ।
രാഷ്ട്രസ്യാരക്ഷ്യമാണസ്യ കുതോ ഭൂതിഃ കുതഃ സുഖം ॥ 3-158-17 (21897)
ന ച രാജാഽവമന്തവ്യോ രക്ഷസാ ജാത്വനാഗസി।
അനുരപ്യപചാരശ്ച നാസ്ത്യസ്മാകം നരാശന ॥ 3-158-18 (21898)
വിഘസാശാന്യഥാശക്ത്യാ കുർമഹേ ദേവതാദിഷു।
ഗുരൂംശ്ച ബ്രാഹ്മണാംശ്ചൈവ പ്രമാണപ്രവണാഃ സദാ ॥ 3-158-19 (21899)
ദ്രോഗ്ധവ്യം ന ച മിത്രേഷു ന വിശ്വസ്തേഷു കർഹിചിത്।
യേഷാം ചാന്നാനി ഭുഞ്ജീത യത്രച സ്യാത്പ്രതിശ്രയഃ ॥ 3-158-20 (21900)
സ ത്വം പ്രതിശ്രയേഽസ്മാകം പൂജ്യമാനഃ സുഖോഷിതഃ।
ഭുക്ത്വാ ചാന്നാനി ദുഷ്പ്രജ്ഞ കഥമസ്മാഞ്ജിഹീർഷസി ॥ 3-158-21 (21901)
ഏവമേവ വൃഥാചാരോ വൃഥാ വൃദ്ധോ വൃഥാമതിഃ।
വൃഥാമരണമർഹസ്ത്വം വൃഥാഽദ്യ നമവിഷ്യസി ॥ 3-158-22 (21902)
അഥ ചേദ്ദുഷ്ടബുദ്ധിസ്ത്വം സർവൈർധർമൈർവിവർജിതഃ।
പ്രദായ ശസ്ത്രാണ്യസ്മാകം യുദ്ധേന ദ്രൌപദീം ഹര ॥ 3-158-23 (21903)
അഥ ചേത്ത്വമവിജ്ഞായ ഇദം കർമ കരിഷ്യസി।
അധർമം ചാപ്യകീർതിം ച ലോകേ പ്രാപ്സ്യസി കേവലം ॥ 3-158-24 (21904)
ഏതാമദ്യ പരാമൃശ്യ സ്ത്രിയം രാക്ഷസ മാനുഷീം।
വിഷമേതത്സമാലോഡ്യ കുംഭേന പ്രാശിതം ത്വയാ ॥ 3-158-25 (21905)
തതോ യുധിഷ്ഠിരസ്തസ്യ ഭാരികഃ സമപദ്യത।
സ തു ഭാരാഭിഭൂതാത്മാ ന തഥാ ശീഘ്രഗോഽഭവത് ॥ 3-158-26 (21906)
അഥാബ്രവീദ്ദ്രൌപദീം ച നകുലം ച യുധിഷ്ഠിരഃ।
മാ ഭൈഷ്ടം രാക്ഷസാൻമൂഢാദ്ഗതിരസ്യ മയാ ഹൃതാ ॥ 3-158-27 (21907)
നാതിദൂരേ മഹബാഹുർഭവിതാ പവനാത്മജഃ।
അസ്മിൻമുഹൂർതേ സംപ്രാപ്തേ നഭവിഷ്യതി രാക്ഷസഃ ॥ 3-158-28 (21908)
സഹദേവസ്തു തം ദൃഷ്ട്വാ രാക്ഷസം മൂഢചേതസം।
ഉവാച വചനം രാജൻകുന്തീപുത്രം യുധിഷ്ഠിരം ॥ 3-158-29 (21909)
രാജൻകിം നാമ സത്കൃത്യം ക്ഷത്രിയസ്യാസ്ത്യതോഽധികം।
യദ്യുദ്ധേഽഭിമുഖഃ പ്രാണാംസ്ത്യജേച്ഛത്രും ജയേത വാ ॥ 3-158-30 (21910)
ഏഷ വാസ്മാന്വയം വൈനം യുധ്യമാനാഃ പരന്തപ।
സൂദയേമ മഹാബാഹോ ദേശഃ കാലോ ഹ്യയം നൃപ ॥ 3-158-31 (21911)
ക്ഷത്രധർമസ്യ സംപ്രാപ്തഃ കാലഃ സത്യപരാക്രമ।
ജയന്തോ ഹന്യമാനാ വാ പ്രാപ്തുമർഹാമ സദ്ഗതിം ॥ 3-158-32 (21912)
രാക്ഷസേ ജീവമാനേഽദ്യ രവിരസ്തമിയാദ്യദി।
നാഹം ബ്രൂയാം പുനർജാതു ക്ഷത്രിയോസ്മീതി ഭാരത ॥ 3-158-33 (21913)
ഭോഭോ രാക്ഷസ തിഷ്ഠസ്വ സഹദേവോസ്മി പാണ്ഡവഃ।
ഹത്വാ രവാ മാം നയസ്വൈനാം ഹതോ വാ സ്വപ്സ്യസീഹ വൈ ॥ 3-158-34 (21914)
തദാ ബ്രുവതി മാദ്രേയേ ഭീമസേനോ യദൃച്ഛയാ।
പ്രാദൃശ്യത മഹാബാഹുഃ സവജ്ര ഇവ വാസവഃ ॥ 3-158-35 (21915)
സോഽപശ്യദ്ധാതരൌ തത്ര ദ്രൌപദീം ച യശസ്വിനീം।
ക്ഷിതിസ്ഥം സഹദേവം ച ക്ഷിപന്തം രാക്ഷസം തദാ ॥ 3-158-36 (21916)
മാർഗാച്ച രാക്ഷസം മൂഢം കാലോപഹതചേതസം।
ഭ്രമന്തം തത്രതത്രൈവ ദൈവേന പരിമോഹിതം ॥ 3-158-37 (21917)
ഹൃതാൻസന്ദൃശ്യ താൻഭ്രാതൃന്ദ്രൌപദീം ച മഹാബലഃ।
ക്രോധമാഹാരയദ്ഭീമോ രാക്ഷസഞ്ചേദമബ്രവീത് ॥ 3-158-38 (21918)
വിജ്ഞാതോഽസി മയാ പൂർവം ചേഷ്ടഞ്ശസ്ത്രപരീക്ഷണേ।
ആസ്ഥാ തു ത്വയി മേ നാസ്തി യതോസി ന ഹതസ്തദാ ॥ 3-158-39 (21919)
ബ്രഹ്മരൂപപ്രതിച്ഛന്നോ ന നോ വദസി ചാപ്രിയം।
പ്രിയേഷു രമമാണം ത്വാം ന ചൈവാപ്രിയകാരിണം।
ബ്രഹ്മരൂപേണ വിഹിതം നൈവ ഹന്യാമനാഗസം ॥ 3-158-40 (21920)
രാക്ഷസം ജാനമാനോഽപി യോ ഹന്യാന്നരകം വ്രജേത്।
അപക്വസ്യ ച കാലേന വധസ്തവ ന വിദ്യതേ ॥ 3-158-41 (21921)
നൂനമദ്യാസി സംപക്വോ യഥാ തേ മതിരീദൃശീ।
ദത്താ കൃഷ്ണാപഹരണേ കാലേനാദ്ഭുതകർമണാ।
`സോപി കാലം സമാസാദ്യ തഥാഽദ്യ നഭവിഷ്യസി' ॥ 3-158-42 (21922)
ബഡിശോഽയന്ത്വയാ ഗ്രസ്തഃ കാലസൂത്രേണ ലംബിതഃ।
മത്സ്യോഽംഭസീവ സ്യൂതാസ്യഃ കഥമദ്യ ഗമിഷ്യസി ॥ 3-158-43 (21923)
യം ചാസി പ്രസ്ഥിതോ ദേശം മനഃ പൂർവം ഗതം ച തേ।
ന തം ഗന്താസി ഗന്താസി മാർഗം ബകഹിഡിംബയോഃ ॥ 3-158-44 (21924)
ഏവമുക്തസ്തു ഭീമേന രാക്ഷസഃ കാലചോദിതഃ।
ഭീത ഉത്സൃജ്യ താൻസർവാന്യുദ്ധായ സമുപസ്ഥിതഃ ॥ 3-158-45 (21925)
അബ്രവീച്ച പുനർഭീമം രോഷാത്പ്രസ്ഫുരിതാധരഃ।
ന മേ മൂഢാ ദിശഃ പാപ ത്വദർഥം മേ വിലംബനം ॥ 3-158-46 (21926)
ശ്രുതാ മേ രാക്ഷസാ യേ യേ ത്വയാ വിനിഹതാ രണേ।
തേഷാമദ്യകരിഷ്യാമി തവാസ്രേണോദകക്രിയാം ॥ 3-158-47 (21927)
`ഏവമുക്ത്വാതദാ ഭീമം രാക്ഷസോ യോദ്ധുമായയൌ।
കരാലവദനഃ ക്രോധാത്കാലസർപ ഇവ ശ്വസൻ' ॥ 3-158-48 (21928)
ഏവമുക്തസ്തതോ ഭീമഃ സൃക്വിണീ പരിലേലിഹൻ।
സ്മയമാന ഇവ ക്രോധാത്സാക്ഷാത്കാലാന്തകോപമഃ ॥ 3-158-49 (21929)
`ബ്രുവന്വൈ തിഷ്ഠതിഷ്ഠേതി ക്രോധസംരക്തലോചനഃ'।
ബാഹുസംരംഭമേവേച്ഛന്നഭിദുദ്രാവ രാക്ഷസം ॥ 3-158-50 (21930)
മുഹുർമുഹുർവ്യാദദാനഃ സൃക്വിണീ പരിസംലിഹൻ।]
അഭിദുദ്രാവ സംരബ്ധോ ബലോ വജ്രധരം യഥാ ॥ 3-158-51 (21931)
ഭീമസേനോഽപ്യവഷ്ടബ്ധോ നിയുദ്ധായാഭവത്സ്ഥിതഃ।
രാക്ഷസോഽപി ച വിസ്രബ്ധോ ബാഹുയുദ്ധമകാങ്ക്ഷത' ॥ 3-158-52 (21932)
വർതമാനേ തയോ രാജൻബാഹുയുദ്ധേ സുദാരുണേ।
മാദ്രീപുത്രാവതിക്രുദ്ധാവുഭാവപ്യഭ്യധാവതാം ॥ 3-158-53 (21933)
ന്യവാരയത്തൌ പ്രഹസൻകുന്തീപുത്രോ വൃകോദരഃ।
ശക്തോഽഹം രാക്ഷസസ്യേതി പ്രേക്ഷധ്വമിതി ചാബ്രവീത് ॥ 3-158-54 (21934)
ആത്മനാ ഭ്രാതൃഭിശ്ചൈവ ധർമേണ സുകൃതേന ച।
ഇഷ്ടേന ച ശപേ രാജൻസൂദയിഷ്യാമി രാക്ഷസം ॥ 3-158-55 (21935)
ഇത്യേവമുക്ത്വാ തൌ വീരൌ സ്പർധമാനൌ പരസ്പരം।
ബാഹുഭിഃ സമസജ്ജേതാമുഭൌ രക്ഷോവൃകോദരൌ ॥ 3-158-56 (21936)
തയോരാസീത്സംപ്രഹാരഃ ക്രുദ്ധയോർഭീമരക്ഷസോഃ।
അമൃഷ്യമാണയോഃ സംഖ്യേ ശക്രശംബരയോരിവ ॥ 3-158-57 (21937)
തൌ വീരൌ സമഭിക്രുദ്ധാവന്യോന്യം പര്യധാവതാം।
ആരുജ്യാരുജ്യതൌ വൃക്ഷാനന്യോന്യമഭിജഘ്നതുഃ।
ജീമൂതാവിവ ധർമാന്തേ വിനദന്തൌ മഹാബലൌ ॥ 3-158-58 (21938)
ബഭഞ്ജതുർമഹാവൃക്ഷാനൂരുഭിർബലിനാം വരൌ।
അന്യോന്യേനാഭിസംരബ്ധൌ പരസ്പരവധൈഷിണൌ ॥ 3-158-59 (21939)
തദ്വൃക്ഷയുദ്ധമഭവനമഹീരുഹവിനാശനം।
വാലിസുഗ്രീവയോർഭ്രാത്രോഃ പുരേവ കപിസിംഹയോഃ ॥ 3-158-60 (21940)
ആവിധ്യാവിധ്യ തൌ വൃക്ഷാൻമുഹൂർതമിതരേതരം।
താഡയാമാസതുരുഭൌ വിനദന്തൌ മുഹുർമുഹുഃ ॥ 3-158-61 (21941)
തസ്മിന്ദേശേ യദാ വൃക്ഷാഃ സർവ ഏവ നിപാതിതാഃ।
പുഗീകൃതാശ്ച ശതശഃ പരസ്പരവധേപ്സയാ ॥ 3-158-62 (21942)
തതഃ ശിലാഃ സമാദായ മുഹൂർതമിവ ഭാരത।
മഹാഭ്രൈരിവ ശൈലേന്ദ്രൌ യുയുധാതേ മഹാബലൌ ॥ 3-158-63 (21943)
ശിലാഭിരുഗ്രരൂപാഭിർബൃഹതീഭിഃ പരസ്പരം।
വജ്രൈരിവ മഹാവേഗൈരാജഘ്നതുരമർഷണൌ ॥ 3-158-64 (21944)
അഭിദ്രുത്യ ച ഭൂയസ്താവന്യോന്യബലദർപിതൌ।
ഭുജാഭ്യാം പരിഗൃഹ്യാഥ ചകർഷാതേ ഗജാവിവ ॥ 3-158-65 (21945)
മുഷ്ടിഭിശ് മഹാഘോരൈരന്യോന്യമഭിപേതതുഃ।
തതഃ കടകടാശബ്ദോ ബഭൂവ ശുമഹാത്മനോഃ ॥ 3-158-66 (21946)
തതഃ സംഹൃത്യമുഷ്ടിം തു പഞ്ചശീർഷമിവോരഗം।
വേഗേനാഭ്യഹനദ്ഭീമോ രാക്ഷസസ്യ ശിരോധരാം ॥ 3-158-67 (21947)
തതഃ ശ്രാന്തം തു തദ്രക്ഷോ ഭീമസേനഭുജാഹതം।
സുപരിഭ്രാന്തമാലക്ഷ്യ ഭീമസേനോഽഭ്യവർതത ॥ 3-158-68 (21948)
തത ഏനം മഹാബാഹുർബാഹുഭ്യാമമരോപമഃ।
സമുത്ക്ഷിപ്യ ബലാദ്ഭീമോ നിഷ്പിപേഷ മഹീതലേ ॥ 3-158-69 (21949)
`തതഃ സംപീഡ്യ ബലവദ്ഭുജാഭ്യാം ക്രോധമൂർച്ഛിതഃ।'
തസ്യ ഗാത്രാണി സർവാണി ചൂർണയാമാസ പാണ്ഡവഃ।
അരത്നിനാ ചാഭിഹത്യ ശിരഃ കായാദപാഹരത് ॥ 3-158-70 (21950)
സന്ദഷ്ടൌഷ്ഠം വിവൃത്താക്ഷം ഫലം വൃക്ഷാദിവ ച്യുതം।
ജടാസുരസ്യ തു ശിരോ ഭീമസേനബലാദ്ധൃതം।
പപാത രുധിരാദിഗ്ധം സന്ദഷ്ടദശനച്ഛദം ॥ 3-158-71 (21951)
തം നിഹത്യമഹേഷ്വാസോ യുധിഷ്ഠിരമുപാഗമത്।
സ്തൂയമാനോ ദ്വിജാഗ്ര്യൈസ്തു മരുദ്ഭിരിവ വാസവഃ ॥ 3-158-72 (21952)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി ജടാസുരവധപർവണി അഷ്ടപഞ്ചാശദധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 158 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-158-4 കലാപാൻ നിഷംഗാൻ ॥ 3-158-10 കൌശികം കോശാദാഗതം। ഗ്രഹം ഗ്രഹണം ॥ 3-158-16 യുഷ്മാകം ദേവാസുരാദീനാം। ഋധ്യതി വൃദ്ധിം ഗച്ഛതി ॥ 3-158-19 വിഘസാശാൻ ദേവാദിശേഷാന്നം വിഘസം തസ്യ ആശോ ഭോജനം യേഷാം താൻ ॥ 3-158-20 പ്രതിശ്രയോ ഗൃഹം ॥ 3-158-22 നഭവിഷ്യസി മരിഷ്യതി ॥ 3-158-26 ഗുരുകഃ സമപദ്യതേതി ഝ. പാഠഃ ॥ 3-158-30 സത്കൃത്യം സാധുകാര്യം ॥ 3-158-39 ആസ്ഥാ ത്വൻമാരണേ ആദരഃ ॥ 3-158-40 അതിഥി ബ്രഹ്മരൂപം ച കഥം ഇതി ഝ. പാഠഃ ॥ 3-158-42 കാലപക്വ ഇദാനീം ത്വം യഥേതി ഥ. പാഠഃ ॥ 3-158-43 ബഡിശോ മത്സ്യവേധനം ॥ 3-158-47 അസ്രേണ ലോഹിതേന ॥ 3-158-60 പുരാ സ്ത്രീകാങ്ക്ഷിണോര്യഥാ ഇതി ഝ. പാഠഃ ॥ 3-158-61 ആവിധ്യ ഭ്രാമയിത്വാ ॥ 3-158-62 മുഞ്ജീകൃതാശ്ചേതി ഝ. പാഠഃ। തത്ര മുഞ്ജീകൃതാഃ രജ്ജ്വർഥം മുഞ്ജവജ്ജർജരീകൃതാ ഇത്യർഥഃ ॥ 5-158-63 മഹാഭ്രൈരിവേത്യഭൂതോപമാ ॥ 3-158-67 ശിരോധരാം ഗ്രീവാം ॥ 3-158-68 അഭ്യവർതത അധികോത്സാഹ്വാനഭൂത് ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 159
॥ ശ്രീഃ ॥
3.159. അധ്യായഃ 159
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ജടാസുരവധാനന്തരം സപരിവാരേണ യുധിഷ്ഠിരേണ നരനാരായണാശ്രമേ നിവാസഃ ॥ 1 ॥ തതോ വൃഷപർവാശ്രമാദിഷു സുഖേന സഞ്ചരണം ॥ 2 ॥ തത ആർഷ്ടിഷേണാശ്രമഗമനം ॥ 3 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-159-0 (21953)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-159-0x (2290)
നിഹതേ രാക്ഷസേ തസ്മിൻപുനർനാരായണാശ്രമം।
അഭ്യേത്യ രാജാ കൌന്തേയോ നിവാസമകരോത്പ്രഭുഃ ॥ 3-159-1 (21954)
സ സമാനീയ താൻസർവാൻഭ്രാതൄനിത്യബ്രവീദ്വചഃ।
ദ്രൌപദ്യാ സഹിതഃ കാലേ സംസ്മരൻഭ്രാതരം ജയം ॥ 3-159-2 (21955)
സമാശ്ചതസ്രോഽഭിഗതാഃ ശിവേന ചരതാം വനേ।
കൃതോദ്ദേശഃ സ ബീഭത്സുഋ പഞ്ചമീമഭിതഃ സമാം ॥ 3-159-3 (21956)
പ്രാപ്യ പർവതരാജാനം ശ്വേതം ശിഖരിണാംവരം।
[പുഷ്പിതൈർദ്രുമഷണ്ഡൈശ്ച മത്തകോകിലാഷട്പദൈഃ ॥ 3-159-4 (21957)
മയൂരൈശ്ചാതകൈശ്ചാപി നിത്യോത്സവവിഭൂഷിതം।
വ്യാഘ്രൈർവരഹൈർമഹിഷൈർഗവയൈർഹരിണൈസ്തഥാ ॥ 3-159-5 (21958)
ശ്വാപദൈർവ്യാലരൂപൈശ്ച രുരുഭിശ്ച നിഷേവിതം।
ഫുല്ലൈഃ സഹസ്രപത്രൈശ്ച ശതപത്രൈസ്തഥോത്പലൈഃ ॥ 3-159-6 (21959)
പ്രഫുല്ലൈഃ കമലൈശ്ചൈവ തഥാ നീലോത്പലൈരപി।
മഹാപുണഅയം പവിത്രം ച സുരാസുരനിഷേവിതം।]
തത്രാപി ച കൃതോദ്ദേശഃ സമാഗമദിദൃക്ഷുഭിഃ ॥ 3-159-7 (21960)
കൃതശ്ച സമയസ്തേന പാർഥേനാമിതതേജസാ।
പഞ്ചവർഷാണി വത്സ്യാഭി വിദ്യാർഥീതി പുരാ മയി ॥ 3-159-8 (21961)
അത്രഗാണ്ഡീവധന്വാനമവാപ്താസ്ത്രമരിന്ദമം।
ദേവലോകാദിമം ലോകം ദ്രക്ഷ്യാമഃ പുനരാഗതം ॥ 3-159-9 (21962)
ഇത്യുക്ത്വാ ബ്രാഹ്മണാൻസർവാനാമന്ത്രയത പാണ്ഡവഃ।
കാരണം ചൈവ തത്തേവാമാചചക്ഷേ തപസ്വിനാം ॥ 3-159-10 (21963)
തമുഗ്രതപസഃ പ്രീതാഃ കുത്വാപാർഥം പ്രദക്ഷിണം।
ബ്രാഹ്മണാസ്തേഽന്വമോദന്ത ശിവേന കുശലേന ച ॥ 3-159-11 (21964)
സുഖോദർകമിമം ക്ലേശമചിരാദ്ഭരതർഷഭ।
ക്ഷത്രധർമേണ ധർമജ്ഞ തീർത്വാ ഗാം പാലയിഷ്യസി ॥ 3-159-12 (21965)
തത്തു രാജാ വചസ്തേഷാം പ്രതിഗൃഹ്യ തപസ്വിനാം।
പ്രതസ്ഥേ സഹ വിപ്രൈസ്തൈർഭ്രാതൃഭിശ്ച പരന്തപഃ ॥ 3-159-13 (21966)
`ദ്രൌപദ്യാ സഹിതഃ ശ്രീമാൻഹൈഡിംബേയാദിഭിസ്തദാ'।
രാക്ഷസൈരനുയാതോ വൈ ലോമശേനാഭിരക്ഷിതഃ ॥ 3-159-14 (21967)
ക്വചിത്പദ്ഭ്യാം തതോഽഗച്ഛദ്രാക്ഷസൈരുദഹ്യതേ ക്വചിത്।
തത്രതത്ര മഹാതേജാ ഭ്രാതൃഭിഃ സഹ സുവ്രതഃ ॥ 3-159-15 (21968)
തതോ യുധിഷ്ഠിരോ രാജാ ബഹുൻക്ലേശാന്വിചിന്തയൻ।
സിംഹവ്യാഘ്രഗജാകീർണാമുദീചീം പ്രയയൌ ദിശം ॥ 3-159-16 (21969)
അവേമാണ കൈലാസം മൈനാകം ചൈവ പർവതം।
ഗന്ധമാദനപാദാംശ്ച മേരും ചാപി ശിലോച്ചയം ॥ 3-159-17 (21970)
ഉപര്യുപരി ശൈലസ്യ ബഹീശ്ച സരിതഃ ശിവാഃ।
പൃഷ്ഠം ഹിമവതഃ പുണ്യം യയൌ സപ്തദശേഽഹനി ॥ 3-159-18 (21971)
ദദൃശുഃ പാണ്ഡവാ രാജൻഗന്ധമാദനമന്തികം।
പൃഷ്ഠേ ഹിമവതഃ പുണ്യേ നാനാദ്രുമലതാവൃതേ ॥ 3-159-19 (21972)
സലിലാവർതസഞ്ജാതൈഃ പുഷ്പിതൈശ്ച മഹീരുഹൈഃ।
സമാവൃതം പുണ്യതമമാശ്രമം വൃഷപർവണഃ ॥ 3-159-20 (21973)
തമുപക്രംയ രാജർഷിം ധർമാത്മാനമരിന്ദമാഃ।
പാണ്ഡവാ വൃഷപർവാണമവദന്ത ഗതക്ലമാഃ ॥ 3-159-21 (21974)
അഭ്യനന്ദത്സ രാജർഷിഃ പുത്രവദ്ഭരതർഷഭാൻ।
പൂജിതാശ്ചാവസംസ്തത്രസപ്തരാത്രമരിന്ദമാഃ ॥ 3-159-22 (21975)
അഷ്ടമേഽഹനി സംപ്രാപ്തേ തമൃഷിം ലോകവിശ്രുതം।
ആമന്ത്ര്യ വൃഷപർവാണം പ്രസ്ഥാനം പ്രത്യരോചയൻ ॥ 3-159-23 (21976)
ഏകൈകശശ്ച താന്വിപ്രാന്നിവേദ്യ വൃഷപർവണി।
ന്യാസഭൂതാന്യഥാകാലം ബന്ധൂനിവ സുസത്കൃതാൻ।
പാരിബർഹം ചതം ശേഷം പരിദായ മഹാത്മനേ ॥ 3-159-24 (21977)
തതസ്തേ യജ്ഞപാത്രാണി രത്നാന്യാഭരണാനി ച।
ന്യദധുഃപാണ്ഡവാ രാജന്നാശ്രമേ വൃഷപർവണഃ ॥ 3-159-25 (21978)
അതീതാനാഗതേ വിദ്വാൻകുശലഃ സർവധർമവിത്।
അന്വശാസത്സ ധർമജ്ഞഃ പുത്രവദ്ഭരതർഷഭാൻ ॥ 3-159-26 (21979)
തേഽനുജ്ഞാതാ മഹാത്മാനഃ പ്രയയുർദിശമുത്തരാം।
`കുഷ്ണയാ സഹിതാ വീരാ ബ്രാഹ്മണൈശ്ച മഹാത്മഭിഃ 3-159-27 (21980)
താൻപ്രസ്ഥിതാനന്വഗച്ഛദ്വൃഷപർവാ മഹീപതീൻ।
ഉപന്യസ് മഹാതേജാ വിപ്രേഭ്യഃ പാണ്ഡവാംസ്തദാ ॥ 3-159-28 (21981)
അനുസംസാര്യ കൌന്തേയാനാശീർഭിരഭിനന്ദ്യ ച।
വൃഷപർവാ നിവവൃതേപന്ഥാനമുപദിശ്യ ച ॥ 3-159-29 (21982)
നാനാമൃഗഗണൈർജുഷ്ടം കൌന്തേയഃ സത്യവിക്രമഃ।
പദാതിർഭ്രാതൃഭിഃ സാർധം പ്രാതിഷ്ഠത യുധിഷ്ഠിരഃ ॥ 3-159-30 (21983)
നാനാദ്രുമനിരോധേഷു വസന്തഃ ശൈലസാനുഷു।
പർവതം വിവിശുസ്തേ തം ചതുർഥേഽഹനി പാണ്ഡവാഃ ॥ 3-159-31 (21984)
മഹാഭ്രഘനസങ്കാശം സലിലോപഹിതം ശുഭം।
മണികാഞ്ചനരംയം ച ശൈലം നാനാസമുച്ഛ്രയം ॥ 3-159-32 (21985)
`രംയം ഹിമവതഃ പ്രസ്ഥം ബഹുകന്ദരനിർഝരം।
ശിലാവിഭംഗവികടം ലതാപാദപസങ്കുലം' ॥ 3-159-33 (21986)
തേ സമാസാദ്യപന്ഥാനം യതോക്തം വൃഷപർവണാ।
അനുസസ്രുര്യഥോദ്ദേശം പശ്യന്തോ വിവിധാന്നഗാൻ ॥ 3-159-34 (21987)
ഉപര്യുപരി ശൈലസ്യ ഗുഹാഃ പരമദുർഗമാഃ।
സുദുർഗമാംസ്തേ സുബഹൂൻസുഖേനൈവാഭിചക്രമുഃ ॥ 3-159-35 (21988)
ധൌംയഃ കൃഷ്ണാ ച പാർതാശ്ച ലോമശശ്ച മഹാനൃഷിഃ।
ആഗച്ഛൻസഹിതാസ്തത്രന കശ്ചിദപി ഹീയതേ ॥ 3-159-36 (21989)
തേ മൃഗദ്വിജസംഘുഷ്ടം നാനാദ്രുമലതായുതം।
ശാഖാമൃഗഗണൈശ്ചൈവ സേവിതം സുമനോരമം ॥ 3-159-37 (21990)
പുണ്യം പദ്മസരോപേതം സപൽവലമഹാവനം।
ഉപതസ്ഥുർമഹാഭാഗാ മാല്യവതം മഹാഗിരിം ॥ 3-159-38 (21991)
തതഃ കിംപുരുഷാവാസം സിദ്ധചാരണസേവിതം।
ദദൃശുർഹൃഷരോമാണാഃ പർവതം ഗന്ധമാദനം ॥ 3-159-39 (21992)
വിദ്യാധരാനുചരിതം കിന്നരീഭിസ്തഥൈവ ച।
ഗജസംഘസമാവാസം സിംഹവ്യാഘ്രഗണായുതം ॥ 3-159-40 (21993)
ശരഭോന്നാദസംഘുഷ്ടം നാനമൃഗനിഷേവിതം ॥ 3-159-41 (21994)
തേ ഗന്ധമാദനവനം തന്നന്ദനവനോപമം।
മുദിതാഃ പാണ്ഡുതനയാ മനോനയനനന്ദനം ॥ 3-159-42 (21995)
വിവിശുഃ ക്രമശോ വീരാ അരണ്യം ശുഭകാനനം।
ദ്രൌപദീസഹിതാ വീരാസ്തൈശ്ച വിപ്രൈർമഹാത്മഭിഃ ॥ 3-159-43 (21996)
ശൃണ്വന്തഃ പ്രീതിജനനാന്വൽഗൂൻമന്ദകലാഞ്ശുഭാൻ।
ശ്രോത്രരംയാൻസുമധുരാഞ്ശബ്ദാൻഖഗമുഖേരിതാൻ ॥ 3-159-44 (21997)
സർവർതുഫലഭാരാഞ്യാൻസർവർതുകുസുമോജ്ജ്വലാം।
പശ്യന്തഃ പാദപാംസ്ചാപി ഫലഭാരാവനാമിതാൻ ॥ 3-159-45 (21998)
ആംരാനാംരാതകാൻഫുല്ലാന്നാരികേലാൻസതിന്ദുകാൻ।
മുഞ്ജാതകാംസ്തഥാഞ്ജീരാന്ദാഡിമാൻബീജപൂരകാൻ ॥ 3-159-46 (21999)
പനസാംʼല്ലികുചാൻമോചാഃ ഖർജൂരാനംലവേതസാൻ।
പരാവതാംസ്തഥാ ക്ഷൌദ്രാനീപാംശ്ചാപി മനോരമാൻ ॥ 3-159-47 (22000)
ബേൽവാൻകപിത്ഥാഞ്ജംബൂശ്ച കാശ്മരീർബ്രദരീസ്തഥാ।
പുക്ഷാനുദുംബരവടാനശ്വത്ഥാൻക്ഷീരികാസ്തഥാ ॥ 3-159-48 (22001)
മല്ലാതകാനാമലകീർഹരീതകബിഭീതകാൻ।
ഇംഗുദാൻകരമർദാംശ്ച തിന്ദുകാംശ് മഹാഫലാൻ ॥ 3-159-49 (22002)
ഏതാനന്യാംശ്ച വിവിധാൻഗന്ധമാദനസാനുഷു।
ഫലൈരമൃതകൽപൈസ്താനാചിതാൻസ്വാദുഭിസ്തരൂപൻ ॥ 3-159-50 (22003)
തഥൈവ ചംപകാശോകാൻകേതകാൻബകുലാംസ്തഥാ।
പുന്നാഗാൻസപ്തപർണാംശ്ച കർണികാരാൻസകേതകാൻ।
പാടലാൻകുടജാന്രംയാൻമന്ദാരേന്ദീവരാംസ്തഥാ ॥ 3-159-51 (22004)
പാരിജാതാൻകോവിദാരാന്ദേവദാരുദ്രുമാംസ്തഥാ।
പാരിജാതാൻകോവിദാരാന്ദേവദാരുദ്രുമാംസ്തഥാ।
ശാലാംസ്താലാംസ്തമാലാംശ്ച പിപ്പലാൻഹിംഗുകാംസ്തഥാ ॥ 3-159-52 (22005)
ചകോരൈഃ ശതപത്രൈശ് ഭൃംഗരാജൈസ്തഥാ ശുകൈഃ।
കോകിലൈഃ കലവിങ്കൈശ്ച ഹാരിതൈർജീവജീവകൈഃ ॥ 3-159-53 (22006)
പ്രിയകൈശ്ചാതകൈശ്ചൈവ തഥാഽന്യൈർവിവിധൈഃ ഖഗൈഃ।
ശ്രോത്രരംയം സുമധുരം കൂജദ്ഭിശ്ചാപ്യധിഷ്ഠിതാൻ ॥ 3-159-54 (22007)
സരാംസി ച മനോജ്ഞാനി സമന്താജ്ജലചാരിഭിഃ।
കുമുദൈഃ പുണ്ഡരീകൈശ്ച തൃഥാ കോകനദോത്പലൈഃ।
കഹാരൈഃ കമലൈശ്ചൈവ ആചിതാനി സമന്തതഃ ॥ 3-159-55 (22008)
കാദംബൈശ്ചക്രവാകൈശ്ച കുരരൈർജലകുക്കുടൈഃ।
കാരണ്ഡവൈഃ പ്ലവൈർഹംസൈർബകൈർമദ്ഗുഭിരേവ ച ॥ 3-159-56 (22009)
ഏതൈശ്ചാന്യൈശ്ച കീർണാനി സമന്താജ്ജലചാരിഭിഃ।
ഹൃഷ്ടൈസ്തഥാ താമരസരസാസവമദാലസൈഃ ॥ 3-159-57 (22010)
പദ്മോദരച്യുതരജഃകിഞ്ജൽകാരുണരഞ്ജിതൈഃ।
മഞ്ജുസ്വരൈർമധുകരൈർവിരുതാൻകമലാകരാൻ ॥ 3-159-58 (22011)
അപശ്യംസ്തേ നരവ്യാഘ്രാ ഗന്ധമാദനസാനുഷു।
തഥൈവ പദ്മഷണ്ഡൈശ്ച മണ്ഡിതാംശ്ച സമന്തതഃ ॥ 3-159-59 (22012)
ശിഖണ്ഡിനീഭിഃ സഹിതാംʼല്ലതാമണ്ഡലകേഷു ച।
മേഘതൂര്യരവോദ്ദാമമദനാകുലിതാൻഭൃശം ॥ 3-159-60 (22013)
കൃത്വൈവ കേകാമധുരം സംഗീതം മധുരസ്വരം।
ചിത്രാൻകലാപാന്വിസ്തീര്യ സവിലാസാൻമദാലസാൻ ॥ 3-159-61 (22014)
മയൂരാന്ദദൃശുർഹൃഷ്ടാന്നൃത്യതോ വനലാലസാൻ।
കാംശ്ചിത്പ്രിയാഭിഃ സഹിതാന്രമമാണാൻകലാപിനഃ ॥ 3-159-62 (22015)
വല്ലീലതാസങ്കടേഷു കുടജേഷു സ്ഥിതാംസ്തഥാ।
കാംശ്ചിച്ച കുടജാനാം തു വിടപേഷൂത്കടാനിവ ॥ 3-159-63 (22016)
കലാപരുചിരാടോപനിചിതാൻമുകുടാനിവ।
വിവരേഷു തരൂണാം ച രുചിരാന്ദദൃശുശ്ച തേ ॥ 3-159-64 (22017)
സിന്ധുവാരാംസ്തഥോദാരാൻമൻമഥസ്യേവ തോമരാൻ।
സുവർണവർണകുസുമാൻഗിരീണാം സിഖരേഷു ച।
കർണികാരാന്വികസിതാൻകർണപൂരാനിവോത്തമാൻ ॥ 3-159-65 (22018)
തഥാഽപശ്യൻകുരബകാന്വനരാജിഷു പുഷ്പിതാൻ।
കാമവശ്യൌത്സുക്യകരാൻകാമസ്യേവ ശരോത്കരാൻ ॥ 3-159-66 (22019)
തഥൈവ വനരാജീനാമുദാരാന്രചിതാനിവ।
വിരാജമാനാംസ്തേഽപശ്യംസ്തിലകാംസ്തിലകാനിവ ॥ 3-159-67 (22020)
തഥാനംഗശരാകാരാൻസഹകാരാൻമനോരമാൻ।
അപശ്യൻഭ്രാമരാന്രാജൻമഞ്ജരീഭിർവിരാജിതാൻ ॥ 3-159-68 (22021)
ഹിരണ്യസദൃശൈഃ പുഷ്യൈർദാവാഗ്നിസദൃശൈരപി।
ലോഹിതൈരഞ്ജനാഭൈശ്ച വൈദൂര്യസദൃശൈരപി।
അതീവ വൃക്ഷാ രാജന്തേ പുഷ്പിതാഃ ശൈലസാനുഷു ॥ 3-159-69 (22022)
തഥാ സാലാംസ്തമാലാംശ്ച പാടലാബകുലാനപി।
മാലാ ഇവ സമാസക്താഃ ശൈലാനാം ശിഖരേഷു ച ॥ 3-159-70 (22023)
വിമലസ്ഫാടികാഭാനി പാണ്ഡുരച്ഛദനൈർദ്വിജൈഃ।
കലഹംസൈരുപേതാനി സാരസാഭിരുതാനി ച ॥ 3-159-71 (22024)
സരാംസി ബഹുശഃ പാർഥാ പശ്യന്തഃ ശൈലസാനുഷു।
പദ്മോത്പലവിമിശ്രാണി സുഖശീതജലാനി ച ॥ 3-159-72 (22025)
ഏവം ക്രമേണ തേ വീരാ വീക്ഷമാണാഃ സമന്തതഃ।
ഗന്വന്ത്യഥ മാല്യാനി രസവന്തി ഫലാനി ച ॥ 3-159-73 (22026)
സരാംസി ച മനോജ്ഞാനി വൃക്ഷാംശ്ചാതിമനോരമാൻ।
വിവിശുഃ പാണ്ഡവാഃ സർവേവിസ്മയോത്ഫുല്ലലോചനാഃ ॥ 3-159-74 (22027)
കമലോത്പലകഹ്ലാരപുണ്ഡരീകസുഗന്ധിനാ।
സേവ്യമാനാ വനേ തസ്മൻസുഖസ്പർശേന വായുനാ ॥ 3-159-75 (22028)
തതോ യുധിഷ്ഠിരോ ഭീമമാഹേദം പ്രീതിമദ്വചഃ।
അഹോ ശ്രീമദിദം ഭീമ ഗന്ധമാദനകാനനം ॥ 3-159-76 (22029)
വനേ ഹ്മസ്മിൻമനോരംയേ ദിവ്യാ കാനനജാ ദ്രുമാഃ।
ലതാശ്ച വിവിധാകാരാഃ പത്രപുഷ്പഫലോപഗാഃ।
ഭാന്ത്യേതേ പുഷ്പവികചാഃ പുംസ്കോകിലകുലാകുലാഃ ॥ 3-159-77 (22030)
നാത്ര കണ്ടകിനഃ കേചിന്ന ച വിദ്യന്ത്യപുഷ്പിതാഃ।
സ്നിഗ്ധപത്രഫലാ വൃക്ഷാ ഗന്ധമാദനസാനുഷു ॥ 3-159-78 (22031)
ഭ്രമരാരാവമധുരാ നലിനീഃ ഫുല്ലപങ്കജാഃ।
വിലോഡ്യമാനാ പശ്യേമാഃ കരിഭിഃ സകരേണുഭിഃ ॥ 3-159-79 (22032)
പശ്യേമാം നലിനീം ചാന്യാം കമലോത്പലമാലിനീം।
സ്രഗ്ധരാം വിഗ്രഹവതീം സാക്ഷാച്ഛ്രിയമിവാപരാം ॥ 3-159-80 (22033)
നാനാകുസുമഗന്ധാഢ്യാസ്തസ്യേമാഃ കാനനോത്തമേ।
ഉപഗീയമാനാ ഭ്രമരൈ രാജന്തേ വനരാജയഃ ॥ 3-159-81 (22034)
പശ്യ ഭീമ ശുഭാന്ദേശാന്ദേവാക്രീഡാൻസമന്തതഃ।
അമാനുഷഗതിം പ്രാപ്താഃ സംസിദ്ധാഃ സ്മ വൃകോദര ॥ 3-159-82 (22035)
ലതാഭിഃ പുഷ്പിതാഗ്രാഭിഃ പുഷ്പിതാഃ പാദപോത്തമാഃ।
സംശ്ലിഷ്ടാഃ പാർഥ ശോഭന്തേ ഗന്ധമാദനസാനുഷു ॥ 3-159-83 (22036)
ശിഖണ്ഡിനീഭിശ്ചരതാം സഹിതാനാം ശിഖണ്ഡിനാം।
നദതാം ശൃണു നിർഘോഷം ഭീമ പർവതസാനുഷു ॥ 3-159-84 (22037)
ചകോരാഃ ശതപത്രാശ്ച മത്തകോകിലശാരികാഃ।
പത്രിണഃ പുഷ്പിതാനേതാൻസംപതന്തി മഹാദ്രുമാൻ ॥ 3-159-85 (22038)
രക്തപീതാരുണാഃ പാർഥ പാദപാഗ്രഗതാഃ ഖഗാഃ।
പരസ്പരമുദീന്തേ ബഹവോ ജീവജീവകാഃ ॥ 3-159-86 (22039)
ഹരിതാരുണവർണാനാം ശാഡ്വലാനാം സമീപതഃ।
സാരസാഃ പ്രതിദൃശ്യന്തേ ശൈലപ്രസ്രവണേഷ്വപി ॥ 3-159-87 (22040)
വദന്തി മധുരാ വാചഃ സർവഭൂതമനോരമാഃ।
ഭൃംഗരാജോപചക്രാശ്ച ലോഹപൃഷ്ഠാഃ പതത്രിണഃ ॥ 3-159-88 (22041)
ചതുർവിഷാണാഃ പദ്മാഭാഃ കുഞ്ജരാഃ സകരേണവഃ।
ഏതേ വൈഡൂര്യവർണാഭം ക്ഷോഭയന്തി മഹത്സരഃ ॥ 3-159-89 (22042)
ബഹുതാലസമുത്സേഘാഃ ശൈലശൃംഗപരിച്യുതാഃ।
നാനാപ്രസ്രവണേഭ്യശ്ച വാരിധാരാഃ പതന്തി ച ॥ 3-159-90 (22043)
ഭാസ്കരാഭപ്രഭാ ഭീമാഃ ശാരദാഭ്രഘനോപമാഃ।
ശോഭയന്തി മഹാശൈലം നാനാരജതധാതവഃ ॥ 3-159-91 (22044)
ക്വചിദഞ്ജനവർണാഭാഃ ക്വചിത്കാഞ്ചനസന്നിഭാഃ।
ധാതവോ ഹരിതാലസ്യ ക്വചിദ്ധിംഗുലകസ്യ ച ॥ 3-159-92 (22045)
മനഃശിലാഗുഹാശ്ചൈവ സന്ധ്യാഭ്രനികരോപമാഃ।
ശശലോഹിതവർണാഭാഃ ക്വചിദ്ഗൈരികധാതവഃ ॥ 3-159-93 (22046)
സിതാസിതാഭ്രപ്രതിമാ ബാലസൂര്യസമപ്രഭാഃ।
ഏതേ ബഹുവിധാഃ ശൈലം ശോഭയന്തി മഹാപ്രഭാഃ ॥ 3-159-94 (22047)
ഗന്ധർവാഃ സഹ കാന്താഭിര്യഥേഷ്ടം ഭീമവിക്രമാഃ।
ദൃശ്യന്തേ ശൈലശൃംഗേഷു പാർഥ കിംപുരുഷൈഃ സഹ ॥ 3-159-95 (22048)
ഗീതാനാം സമതാലാനാം തഥാസാംനാം ച നിഃഖനഃ।
ശ്രൂയതേ ബഹുധാ ഭീമ സർവഭൂതമനോഹരഃ ॥ 3-159-96 (22049)
മഹാഗംഗാമുദീക്ഷഖ പുണ്യാം ദേവനദീം ശുഭാം।
കലഹംസഗണൈർജുഷ്ടാമൃഷികിന്നരസേവിതാം ॥ 3-159-97 (22050)
ധാതുഭിശ്ച സരിദ്ഭിശ്ച കിന്നരൈർമൃഗപക്ഷിഭിഃ।
ഗന്ധർവൈരപ്സരോഭിശ്ച കാനനൈശ്ച മനോരമൈഃ ॥ 3-159-98 (22051)
വ്യാലൈശ്ച വിവിധാകാരൈഃ ശതശീർഷൈഃ സമന്തതഃ।
ഉപേതം പശ്യ കൌന്തേയ ശൈലരാജമരിന്ദമ ॥ 3-159-99 (22052)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-159-100x (2291)
തേ പ്രീതമനസഃ ശൂരാഃ പ്രാപ്താ ഗതിമനുത്തമാം।
നാതൃപ്യൻപർവതേന്ദ്രസ്യ ദർശനേന പരന്തപാഃ ॥ 3-159-100 (22053)
ഉപേതമഥ മാല്യൈശ്ച ഫലവദ്ഭിശ്ച പാദപൈഃ।
ആർഷ്ടിപേണസ് രാജർഷേരാശ്രമം ദദൃശുസ്തദാ ॥ 3-159-101 (22054)
തതസ്തേ തിഗ്മതപസം കൃശം ധമനിസന്തതം।
പാരഗം സർവവിദ്യാനാമാർഷ്ടിഷേണമുപാഗമൻ ॥ 3-159-102 (22055)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി യക്ഷയുദ്ധപർവണി ഏകോനഷഷ്ട്യധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 159 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-159-2 ജയം അർജുനം ॥ 3-159-3 കൃതോദ്ദേശഃ പഞ്ചമേ വർഷേ മയാഽവശ്യമാഗന്തവ്യമിതി കൃതസങ്കേതഃ ॥ 3-159-4 ശ്വേതം കൈലാസം ॥ 3-159-7 തത്രാപി ദേശേ അസ്മാഭിരിതി ശേഷഃ। ഉദ്ദേശഃ കൃതഃ। സന്ധിരാർഷഃ ॥ 3-159-12 സുഖോദർകം സുഖോദയം ॥ 3-159-28 ഉപന്യസ്യ നിവേദ്യ ॥ 3-159-29 അനുസംസാര്യ അനുഗംയ ॥ 3-159-57 താമരസാനാം രസഏവ ആസവോ മദ്യം തജ്ജേന മദേന അലസാഃ ॥ 3-159-58 വിരുതാന്വിശിഷ്ടശബ്ദയുതാൻ ॥ 3-159-63 കുടജേഷു വൃക്ഷവിശേഷേഷു। വല്ലീനാം രലതാപ്രതാനാനി തൈഃ സങ്കടേഷു കുഞ്ജീകൃതേഷു॥ 3-159-65 സിന്ധുവാരാൻ പദ്മവിശേഷാൻ ॥ 3-159-66 കാമവശ്യാനാം നരാണാമൌത്മുക്യകരാൻ ॥ 3-159-76 ഹേ ഭീമ ॥ 3-159-80 നലിനീം സരസീം। കമലോത്പലയോരവാന്തരജാതിഭേദഃ। വിഗ്രഹവതീം ശരീരവതീം ॥ 3-159-81 തസ്യ ശൈലസ്യ ॥ 3-159-88 ഭൃംഗരാജാദയഃ പക്ഷിവിശേഷാഃ ॥ 3-159-89 ചതുർവിഷാണാശ്ചതുർദന്താഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 160
॥ ശ്രീഃ ॥
3.160. അധ്യായഃ 160
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ആർഷ്ടിപേണരാജർഷിണാ യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി കൈലാസവർണനപൂർവകമർജുനാഗമനപര്യന്തം സ്വാശ്രമഏവ നിവാസചോദനാ ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-160-0 (22056)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-160-0x (2292)
യുധിഷ്ഠിരസ്തമാസാദ്യ തപസാ ദഗ്ധകിൽബിഷം।
അഭ്യവാദയത പ്രീതഃ ശിരസാ നാമ കീർതയൻ ॥ 3-160-1 (22057)
തതഃ കൃഷ്ണാ ച ഭീമശ്ച യമൌ ച സുതപസ്വിനൌ।
ശിരോഭിഃ പ്രാപ്യ രാജർഷിം പരിവാര്യോപതസ്ഥിരേ ॥ 3-160-2 (22058)
തഥൈവ ധൌംയോ ധർമജ്ഞഃ പാണ്ഡവാനാം പുരോഹിതഃ।
യഥാന്യായമുപാക്രാന്തസ്തമൃഷിം സംശിതവ്രതം ॥ 3-160-3 (22059)
അന്വജാനാത്സ ധർമജ്ഞോ മുനിർദിവ്യേന ചക്ഷുഷാ।
പാണ്ഡോഃ പുത്രാൻകുരുശ്രേഷ്ഠാനാസ്യതാമിതി ചാബ്രവീത് ॥ 3-160-4 (22060)
കുരൂണാമൃപഭം പ്രാജ്ഞം പൂജയിത്വാ മഹാതപാഃ।
സഹ ഭ്രാതൃഭിരസീനം പര്യപൃച്ഛദനാമയം ॥ 3-160-5 (22061)
നാനൃതേ കുരുപേ ഭാവം കച്ചിദ്ധർമേ പ്രവർതസേ।
മാതാപിത്രോശ്ച തേ വൃത്തിഃ കച്ചിത്പാർഥ ന സീദതി ॥ 3-160-6 (22062)
കച്ചിത്തേ ഗുരവഃ സർവേ വൃദ്ധാ വൈദ്യാശ്ച പൂജിതാഃ।
കച്ചിന്ന കുരുപേ ഭാവം പാർഥ പാപേഷു കർമസു ॥ 3-160-7 (22063)
സുകൃതംപ്രതികർതും ച കച്ചിദ്ധാതും ച ദുഷ്കൃതം।
യഥാന്യായം കുരുശ്രഷ്ഠ ജാനാസി ന വികത്ഥസേ ॥ 3-160-8 (22064)
യഥാർഹം മാനിതാഃ കച്ചിത്ത്വയാ നന്ദന്തി സാധവഃ।
വനേഷ്വപി വസൻകച്ചിദ്ധർമമേവാനുവർതസേ ॥ 3-160-9 (22065)
കച്ചിദ്ധൌംയസ്ത്വദാചാരൈർന പാർഥ പരിതപ്യതേ।
ദാനധർമതപഃശൌചൈരാർജവേന തിതിക്ഷയാ ॥ 3-160-10 (22066)
പിതൃപൈതാമഹം വൃത്തം കച്ചിത്പാർഥാനുവർതസേ।
കച്ചിദ്രാജർഷിയാതേന പഥാ ഗച്ഛസി പാണ്ഡവ ॥ 3-160-11 (22067)
സ്വേസ്വേ കില കുലേ ജാതേ പുത്രേ നപ്തരി വാ പുനഃ।
പിതരഃ പിതൃലോകസ്ഥാഃ ശോചന്തി ച രമന്തി ച ॥ 3-160-12 (22068)
കിം തസ്യ ദുഷ്കൃതേഽസ്മാഭിഃ സംപ്രാപ്തവ്യം ഭവിഷ്യതി।
കിം ചാസ്യ സുകൃതേഽസ്മാഭിഃ പ്രാപ്തവ്യമിതി ശോഭനം ॥ 3-160-13 (22069)
പിതാ മാതാ തഥൈവാഗ്നിർഗുരുരാത്മാ ച പഞ്ചമഃ।
യസ്യൈതേപൂജിതാഃ പാർഥ തസ് ലോകാവുഭൌ ജിതൌ ॥ 3-160-14 (22070)
[യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 3-160-15x (2293)
ഭഗവന്നാര്യ മാഽഽഹൈതദ്യഥാവദ്ധർമനിശ്ചയം।
യഥാശക്തി യഥാന്യായം ക്രിയതേ വിധിവൻമയാ ॥ 3-160-15 (22071)
ആർഷ്ടിഷേണ ഉവാച।] 3-160-16x (2294)
അബ്ഭക്ഷാ വായുഭക്ഷാശ്ച പ്ലവമാനാ വിഹായസാ।
ജുഷന്തേ പർവതശ്രേഷ്ഠമൃഷയഃ പർവസന്ധിഷു ॥ 3-160-16 (22072)
കാമിനഃ സഹ കാന്താഭിഃ പരസ്പരമനുവ്രതാഃ।
ദൃശ്യന്തേ ശൈലശൃംഗസ്ഥാ യഥാ കിംപുരുഷാ നൃപ ॥ 3-160-17 (22073)
അരജാംസി ച വാസാംസി വസാനാഃ കൌശികാനി ച।
ദൃശ്യന്തേ ബഹവഃ പാർഥ ഗന്ധർവാപ്സരസാം ഗണാഃ ॥ 3-160-18 (22074)
വിദ്യാധരഗണാശ്ചൈവ സ്രഗ്വിണഃ പ്രിയദർശനാഃ।
മഹോരഗഗണാശ്ചൈവ സുപർണാശ്ചാരണാദയഃ ॥ 3-160-19 (22075)
അസ്യ ചോപരി ശൈലസ്യ ശ്രൂയതേ പർവസന്ധിഷു।
ഭേരീപണവശംഖാനാം മൃദംഗാനാം ച നിഃഖനഃ ॥ 3-160-20 (22076)
ഇഹസ്ഥൈരേവ തത്സർവം ശ്രോതവ്യം ഭരതർഷഭാഃ।
ന കാര്യാ വഃ കഥഞ്ചിത്സ്യാത്തത്രാഭിഗമനേ മതിഃ ॥ 3-160-21 (22077)
ന ചാപ്യതഃ പരം ശക്യം ഗന്തും ഭരതസത്തമാഃ।
വിഹാരസ്തത്ര ദേവാനാമമാനുഷഗതിസ്തു സാ ॥ 3-160-22 (22078)
ഈഷച്ചപലകർമാണം മനുഷ്യമിഹ ഭാരത।
ദ്വിഷന്തി സർവഭൂതാനി താഡയന്തി ച രാക്ഷസാഃ ॥ 3-160-23 (22079)
അസ്യാതിക്രംയ ശിഖരം കൈലാസസ്യ യുധിഷ്ഠിര।
ഗതിഃ പരമസിദ്ധാനാം ദേവർഷീണാം പ്രകാശതേ ॥ 3-160-24 (22080)
ചാപലാദ്ധി ന ഗന്തവ്യം പാർത യാനൈസ്തതഃ പരം।
അയഃശൂലാദിഭിർഘ്നന്തി രാക്ഷസാഃ ശത്രുസൂദന ॥ 3-160-25 (22081)
അപ്സരോഭിഃ പരിവൃതഃ സമൃദ്ധ്യാ നരവാഹനഃ।
ഇഹ വൈശ്രവണസ്താത പർവസന്ധിഷു ദൃശ്യതേ ॥ 3-160-26 (22082)
ശിഖരേ തം സമാസീനമധിപം യക്ഷരക്ഷസാം।
പ്രേക്ഷന്തേ സർവഭൂതാനി ഭാനുമന്തമിവോദിതം ॥ 3-160-27 (22083)
ദേവദാനവസിദ്ധാനാം തഥാ വൈശ്രവണസ്യ ച।
ഗിരേഃ ശിഖരമുദ്യാനമിദം ഭരതസത്തമ ॥ 3-160-28 (22084)
ഉപാസീനസ്യ ധനദം തുംബുരോഃ പർവസന്ധിഷു।
ഗീതസാമസ്വനസ്താത ശ്രൂയതേ ഗന്ധമാദനേ ॥ 3-160-29 (22085)
ഏതദേവംവിധം ചിത്രമിഹ താത യുധിഷ്ഠിര।
പ്രേക്ഷന്തേ സർവഭൂതാനി ബഹുശഃ പർവസന്ധിഷു ॥ 3-160-30 (22086)
ഭുഞ്ജാനാ മുനിഭോജ്യാനി രസവന്തി ഫലാനി ച।
വസധ്വം പാണ്ഡവശ്രേഷ്ഠാ യാവദർജുനദർശനാത് ॥ 3-160-31 (22087)
ന താത ചപലൈർഭാവ്യമിഹ പ്രാപ്തൈഃ കഥഞ്ചന।
`ചപലഃ സർവഭൂതാനാം ദ്വേഷ്യോ ഭവതി മാനവഃ' ॥ 3-160-32 (22088)
ഉഷിത്വേഹ യഥാകാമം യഥാശ്രദ്ധം വിഹൃത്യ ച।
തതഃ ശസ്ത്രജിതാം ശ്രേഷ്ഠ പൃഥിവീം പാലയിഷ്യസി ॥ 3-160-33 (22089)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണിഃ യക്ഷയുദ്ധപർവണി ഷഷ്ട്യധികതതമോഽധ്യായഃ ॥ 160 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-160-4 മുനിഃ ആർഷ്ഠിഷേണഃ ॥ 3-160-7 വൈദ്യാഃ വിദ്യയാ വിദിതാഃ ॥ 3-160-8 സുഷുക്രനമമാം ഉപകാരിണം। ദുഷ്കൃതം അപകാരിണം ഹാതും ത്യക്തും ന വികത്ഥസേ ജ്ഞാതാസ്മീതി ന ശ്ലാഘസേ ॥ 3-160-15 യഥാവത് മാഽഽഹ യഥാമാമാഹ ॥ 3-160-16 പർവസന്ധിഷു പ്രതിപത്പഞ്ചദശ്യോരന്തരാലേ ॥ 3-160-28 ഉദ്യാനം ക്രീഡാവനയുതം ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 161
॥ ശ്രീഃ ॥
3.161. അധ്യായഃ 161
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
കദാചന ഗരുഡപക്ഷവാതാനീതാദ്ഭുതാംബുജദർശിന്യാ ദ്രൌപദ്യാ താദൃശബഹുപുഷ്പാനയനം തഥാ ദുഷ്ടയക്ഷരാക്ഷസക്ഷപണം ച പ്രാർഥിതേന ഭീമേന തദർഥം ഗന്ധമാദനശിഖരാരോഹണം ॥ 1 ॥ തഥാ സ്വീയശംഖധ്വനിശ്രവണേനാഭിദ്രുതവതാം മണിമദാദീനാം യുദ്ധേ ഹനനം ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-161-0 (22090)
ജനമേജയ ഉവാച। 3-161-0x (2295)
ആർഷ്ടിഷേണാശ്രമേ തസ്മിൻമമ പൂർവപിതാമഹാഃ।
പാണ്ഡോഃ പുത്രാ മഹാത്മാന സർവേ ദിവ്യപരാക്രമാഃ ॥ 3-161-1 (22091)
കിയന്തം കാലമവസൻപർവതേ ഗന്ധമാദനേ।
കിഞ്ച ചക്രുർമഹാവീര്യാഃ സർവേഽതിബലപൌരുഷാഃ ॥ 3-161-2 (22092)
കാനി ചാഭ്യവഹാര്യാണി തത്ര തേഷാം മഹാത്മനാം।
വസതാം ലോകവീരാണാമാസംസ്തദ്ബ്രൂഹി സത്തമ ॥ 3-161-3 (22093)
വിസ്തരേണ ച മേ ശംസ ഭീമസേനപരാക്രമം।
യദ്യച്ചക്രേ മഹാബാഹുസ്തസ്മിൻഹൈമവതേ ഗിരൌ ॥ 3-161-4 (22094)
ന ഖൽവാസീത്പുനര്യുദ്ധം തസ് യക്ഷൈർദ്വിജോത്തമ।
`ധനദാധ്യുഷിതേ നിത്യം വസതസ്തത്ര പർവതേ' ॥ 3-161-5 (22095)
കച്ചിത്സമാഗമസ്തേഷാമാസീദ്വൈശ്രവണസ്യ ച।
തത്ര ഹ്യായാതി ധനദ ആർഷ്ടിഷേണോ യഥാഽബ്രവീത് ॥ 3-161-6 (22096)
ഏതദിച്ഛാംയഹം ശ്രോതും രവിസ്തരേണ തപോധന।
ന ഹി മേ ശൃണ്വതസ്തൃപ്തിരസ്തി തേഷാം വിചേഷ്ടിതം ॥ 3-161-7 (22097)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-161-8x (2296)
ഏതദാത്മഹിതം ശ്രുത്വാ തസ്യാപ്രതിമതേജസഃ।
ശാസനം സതതം ചക്രുസ്തഥൈവ ഭരതർഷഭാഃ ॥ 3-161-8 (22098)
ഭുഞ്ജാനാ മുനിഭോജ്യാനി രസവന്തി ഫലാനി ച।
ശുദ്ധബാണഹതാനാം ച മൃഗാണാം പിശിതാന്യപി ॥ 3-161-9 (22099)
മേധ്യാനി ഹിമവത്പൃഷ്ഠേ മധൂനി വിവിധാനി ച।
ഏവം തേ ന്യവസംസ്തത്ര പാണ്ഡവാ ഭരതർഷഭാഃ ॥ 3-161-10 (22100)
തഥാ നിവസതാം തേഷാം പഞ്ചമം വർഷമഭ്യഗാത്।
ശൃണ്വതാം ലോമശോക്താനി വാക്യാനി വിവിധാന്യുത ॥ 3-161-11 (22101)
കൃത്യകാല ഉപസ്താസ്യ ഇതി ചോക്ത്വാ ഘടോത്കചഃ।
രാക്ഷസൈഃ സഹ സർവൈശ്ച പൂർവമേവ ഗതഃ പ്രഭോ ॥ 3-161-12 (22102)
ആർഷ്ടിഷേണാശ്രമേ തേഷാം വസതാം വൈ മഹാത്മനാം।
അഗച്ഛൻബഹവോ മാസാഃ പശ്യതാം മഹദദ്ഭുതം ॥ 3-161-13 (22103)
തൈസ്തത്രവിഹരദ്ഭിശ്ച രമമാണൈശ്ച പാണ്ഡവൈഃ।
പ്രീതിമന്തോ മഹാഭാഗാ മുനയശ്ചാരണാസ്തഥാ ॥ 3-161-14 (22104)
ആജഗ്മുഃ പാണ്ഡവാന്ദ്രഷ്ടും ശുദ്ധാത്മാനോ യതവ്രതാഃ।
തേ തൈഃ സഹ കഥാം ചക്രുർദ്രിവ്യാം ഭരതസത്തമാഃ ॥ 3-161-15 (22105)
തതഃ കതിപയാഹസ്സു മഹാഹ്രദനിവാസിനം।
ഋദ്ധിമന്തം മഹാനാഗം സുപർണഃ സഹസാഽഹരത് ॥ 3-161-16 (22106)
പ്രാകംപത മഹാശൈലഃ പ്രാമൃദ്യന്ത മഹാദ്രുമാഃ।
ദദൃശുഃ സർവഭൂതാനി പാണഅഡവാശ്ച തദദ്ഭുതം ॥ 3-161-17 (22107)
തതഃ ശൈലോത്തമസ്യാഗ്രാത്പാണ്ഡവാൻപ്രതി മാരുതഃ।
അവഹത്സർവമാല്യാനി ഗന്ധവന്തി ശുഭാനി ച ॥ 3-161-18 (22108)
തത്രപുഷ്പാണി ദിവ്യാനി സുഹൃദ്ഭിഃ സഹ പാണ്ഡവാഃ।
ദദൃശുഃ പഞ്ചവർണാനി ദ്രൌപദീ ച യശസ്വിനീ ॥ 3-161-19 (22109)
ഭീമസേനം തതഃ കൃഷ്ണാ കാലേ വചനമബ്രവീത്।
വിവിക്തേ പർവതോദ്ദേശേ സുഖാസീനം മഹാഭുജം ॥ 3-161-20 (22110)
സുപർണാനിലവേഗേന ശ്വസനേന മഹാബലാത്।
പഞ്ചവർണാനി പാത്യന്തേ പുഷ്പാണി ഭരതർഷഭ ॥ 3-161-21 (22111)
`ദിവ്യാവർണാനി ദിവ്യാനി ദിവ്യഗന്ധവഹാനി ച।
മദയന്തീവ ഗന്ധേന മനോ മേ ഭരതർഷഭ ॥ 3-161-22 (22112)
യേഷാം തു ദർശനാത്സ്പർശാൻസൌരഭ്യാച്ച തഥൈവ ച।
നശ്യതീവ മനോദുഃഖം മമേദം ശത്രുതാപന ॥ 3-161-23 (22113)
ഈദൃശൈഃ കുസുമൈർദിവ്യൈർദിവ്യഗന്ധവഹൈഃ ശുഭൈഃ।
ദേവതാന്യർചയിത്വാഽഹമിച്ഛേയം സംഗമം ത്വയാ ॥ 3-161-24 (22114)
ഇദം തു പുരുഷവ്യാഘ്ര വിശേഷേണാംബുജം ശുഭം।
ഗന്ധസംസ്ഥാനസംപന്നം മമ മാനസവർധനം' ॥ 3-161-25 (22115)
പ്രത്യക്ഷം സർവലോകസ് നഹ്യദൃശ്യത മാം പ്രതി ॥ 3-161-26 (22116)
`വാസുദേവസഹായേന വാസുദേവപ്രിയേണ ച'।
ഖാണ്ഡവേ സത്യസന്ധേന ഭ്രാത്രാ തവ മഹാത്മനാ ॥ 3-161-27 (22117)
ഗന്ധർവോരഗരക്ഷാംസി വാസവശ്ച പരാജിതഃ।
ഹതാ മായാവിനശ്ചോഗ്രാ ധനുഃ പ്രാപ്തം ച ഗാണ്ഡിവം ॥ 3-161-28 (22118)
തവാപി സുമഹത്തേജോ മഹദ്ബാഹുബലം ച തേ।
അവിഷഹ്യമനാധൃഷ്യം ശക്രതുല്യപരാക്രമ ॥ 3-161-29 (22119)
ത്വദ്ബാഹുബലവേഗേന ത്രാസിതാഃ സർവരാക്ഷസാഃ।
ഹിത്വാ ശൈലം പ്രപദ്യന്താം ഭീമസേന ദിശോ ദശ ॥ 3-161-30 (22120)
തതഃ ശൈലോത്തമസ്യാഗ്രം ചിത്രമാല്യധരം ശിവം।
വ്യപേതഭയസംമോഹാഃ പശ്യന്തു സുഹൃദസ്തവ ॥ 3-161-31 (22121)
ഏവം പ്രണിഹിതം ഭീമ ചിരാത്പ്രഭൃതിമേ മനഃ।
ദ്രഷ്ടുമിച്ഛാമി ശൈലാഗ്രം ത്വദ്ബാഹുബലമാശ്രിതാ ॥ 3-161-32 (22122)
`ഇച്ഛാമി ച നരവ്യാഘ്ര പുഷ്പം പ്രത്യക്ഷമീദൃശം।
ആനീയമാനം ക്ഷിപ്രം വൈ ത്വയാ ഭരതസത്തമ' ॥ 3-161-33 (22123)
തതഃ ക്ഷിപ്തമിവാത്മാനം ദ്രൌപദ്യാ സ പരന്തപഃ।
നാമൃഷ്യത മഹാബാഹുഃ പ്രഹാരമിവസദ്ഗജഃ ॥ 3-161-34 (22124)
സിംഹർഷഭഗതിഃ ശ്രീമാനുദാരഃ കനകപ്രഭഃ।
മനസ്വീ ബലവാന്ദൃഷ്ടോ മാനീ ഭൂരശ്ച പാണ്ഡവഃ ॥ 3-161-35 (22125)
ലോഹിതാക്ഷഃ പൃഥുവ്യംസോ മത്തവാരണവിക്രമഃ।
സിംഹദംഷ്ട്രോ വൃഷസ്കന്ധഃ സാലപോത ഇവോദ്ഗതഃ ॥ 3-161-36 (22126)
മഹാത്മാ ചാരുസർവാംഗ കംബുഗ്രീവോ മഹാഹനുഃ।
രുക്മപൃഷ്ഠം ധനുഃ ഖംഗം തൂണാംശ്ചാപി പരാമൃശൻ ॥ 3-161-37 (22127)
സകേസരീവ ചോത്സിക്തഃ പ്രഭിന്ന ഇവ വാരണഃ।
വ്യപേതഭയസംമോഹഃ ശൈലമഭ്യപതദ്ബലീ ॥ 3-161-38 (22128)
തം മൃഗേന്ദ്രമിവായാന്തം പ്രഭിന്നമിവ വാരണം।
ദദൃശുഃ സർവഭൂതാനി പാർഥം ഖംഗധനുർധരം ॥ 3-161-39 (22129)
ദ്രൌപദ്യാ വർധയൻഹർഷം ഗദാമാദായ പാണ്ഡവഃ।
വ്യപേതഭയസംമോഹഃ ശൈലരാജം സമാവിശത് ॥ 3-161-40 (22130)
ന ഗ്ലാനിർന ച കാതര്യം ന വൈക്ലവ്യം ന മത്സരഃ।
കദാചിജ്ജുഷതേ പാർഥമാത്മജം മാതരിശ്വനഃ ॥ 3-161-41 (22131)
തദേകായനമാസാദ്യ വിഷമം ഭീമദർശനം।
ബഹുതാലോച്ഛ്രയം ശൃംഗമാരുരോഹ മഹാബലഃ ॥ 3-161-42 (22132)
സ കിന്നരമഹാനാഗമുനിഗന്ധർവരാക്ഷസാൻ।
ഹർഷയൻപർവതസ്യാഗ്രമാരുരോഹ മഹാബലഃ ॥ 3-161-43 (22133)
തതോ വൈശ്രവണാവാസം ദദർശ ഭരതർഷഭഃ।
കാഞ്ചനൈഃ സ്ഫാടികൈശ്ചൈവ വേശ്മഭിഃ സമലങ്കൃതം ॥ 3-161-44 (22134)
[പ്രാകാരേണ പരിക്ഷിപ്തം സൌവർണേന സമന്തതഃ।
സർവരത്നദ്യുതിമതാ സർവോദ്യാനവതാ തഥാ ॥ 3-161-45 (22135)
ശൈലാദഭ്യുച്ഛ്രയവതാ ചയാട്ടാലകശോഭിനാ।
ദ്വാരതോരണനിർവ്യൂഹധ്വജസംവാഹശോഭിനാ ॥ 3-161-46 (22136)
വിലാസിനീഭിരത്യർഥം നൃത്യന്തീഭിഃ സമന്തതഃ।
വായുനാ ധൂയമാനാഭിഃ പതാകാഭിരലങ്കൃതം ॥ 3-161-47 (22137)
ധനുഷ്കോടിമവഷ്ടഭ്യ വക്രഭാവേന ബാഹുനാ।
പശ്യമാനഃ സഖേദേന ദ്രവിണാധിപതേഃ പുരം ॥] 3-161-48 (22138)
മോദയനസർവഭൂതാനി ഗന്ധമാദനസംഭവഃ।
സർവഗന്ധവഹസ്തത്ര മാരുതഃ സുസുഖോ വവൌ ॥ 3-161-49 (22139)
ചിത്രാ വിവിധവർണാഭാശ്ചിത്രമഞ്ജരിധാരിണഃ।
അചിന്ത്യാ വിവിധാസ്തത്ര ദ്രുമാഃ പരമശോഭിനഃ ॥ 3-161-50 (22140)
രത്നജാലപരിക്ഷിപ്തം ചിത്രമാല്യവിഭൂഷിതം।
രാക്ഷസാധിപതേഃ സ്ഥാനം ദദൃശേ ഭരതർഷഭഃ ॥ 3-161-51 (22141)
ഗദാഖംഗധനുഷ്പാണിഃ സമഭിത്യക്തജീവിതഃ।
ഭീമസേനോ മഹാബാഹുസ്തസ്ഥൌ ഗിരിവാചലഃ ॥ 3-161-52 (22142)
തതഃ ശംഖമുപാധ്മായ ദ്വിഷതാം രോമഹർഷണം।
ജ്യാഘോഷം തലശബ്ദം ച കൃത്വാ ഭൂതാന്യമോഹയത് ॥ 3-161-53 (22143)
തതഃ പ്രഹൃഷ്ടരോമാണസ്തം ശബ്ദമഭിദുദ്രുവുഃ।
യക്ഷരാക്ഷസഗന്ധർവാഃ പാണ്ഡവസ്യ സമീപതഃ ॥ 3-161-54 (22144)
ഗദാപരിഘനിസ്ത്രിംശശൂലശക്തിപരശ്വഥാഃ।
പ്രഗൃഹീതാ വ്യരോചന്ത യക്ഷരാക്ഷസബാഹുഭിഃ ॥ 3-161-55 (22145)
തതഃ പ്രവവൃതേ യുദ്ധം തേഷാം തസ്യ ച ഭാരത ॥ 3-161-56 (22146)
തൈഃ പ്രയുക്താൻമഹാമായൈഃ ശൂലശക്തിപരശ്വഥാൻ।
ഭല്ലൈർഭീമഃ പ്രചിച്ഛേദ ഭീമവേഗതരൈസ്തതഃ ॥ 3-161-57 (22147)
അന്തരിക്ഷഗതാനാം ച ഭൂമിഷ്ഠാനാം ച ഗർജതാം।
ശരൈർവിവ്യാധ ഗാത്രാണഇ രാക്ഷസാനാം മഹാബലഃ ॥ 3-161-58 (22148)
`ശോണിതസ്യ തതഃ പേതുർഘനാനാമിവ ഭാരത।'
ഗാത്രേഭ്യഃ പ്രച്യുതാ ധാരാ രാക്ഷസാനാം സമന്തതഃ'।
സ ലോഹിതമഹാവഷ്ടിമഭ്യവർഷൻമഹാബലഃ ॥ 3-161-59 (22149)
ഗദാപരിഘപാണീനാം രക്ഷസാം കായസംഭവാ।
കായേഭ്യഃ പ്രച്യുതാ ധാരാ രാക്ഷസാനാം സമന്തതഃ ॥ 3-161-60 (22150)
ഭീമബാഹുബലോത്സൃഷ്ടൈരായുധൈര്യക്ഷരക്ഷസാം।
വിനികൃത്താനി ദൃശ്യന്തേ ശരീരാണി ശിരാംസി ച ॥ 3-161-61 (22151)
പ്രച്ഛാദ്യമാനം രക്ഷോഭിഃ പാണ്ഡവം പ്രിയദർശനം।
ദദൃശുഃ സർവഭൂതാനി സൂര്യമഭ്രഗണൈരിവ ॥ 3-161-62 (22152)
സ രശ്മിഭിരിവാദിത്യഃ ശരൈരരിനിപാതിഭിഃ।
സർവാനാർച്ഛൻമഹാബാഹുർബലവാൻസത്യവിക്രമഃ ॥ 3-161-63 (22153)
അഭിതർജയമാനാശ്ച രുവന്തശ് മഹാരവാൻ।
സന്നാഹം ഭീമസേനസ്യ ദദൃശുഃ സർവരാക്ഷസാഃ ॥ 3-161-64 (22154)
തേ ഹി വിക്ഷതസർവാംഗാ ഭീമസേനഭയാർദിതാഃ।
ഭീമമാർതസ്വരം ചക്രുർവിപ്രകീർണമഹായുധാഃ ॥ 3-161-65 (22155)
ഉത്സൃജ്യ തേ ഗദാശൂലാനസിശക്തിപരശ്വഥാൻ।
ദക്ഷിണാം ദിശമാജഗ്മുസ്ത്രാസിതാ ദൃഢധന്വനാ ॥ 3-161-66 (22156)
തത്ര ശൂലഗദാപാണിർവ്യൂഢോരസ്കോ മഹാഭുജഃ।
സഖാ വൈശ്രവണസ്യാസീൻമണിമാന്നാമ രാക്ഷസഃ ॥ 3-161-67 (22157)
ദർശയൻസ പ്രതീകാരം പൌരുഷം ച മഹാബലഃ।
സ താന്ദൃഷ്ട്വാ പരാവൃത്താൻസ്മയമാന ഇവാബ്രവീത് ॥ 3-161-68 (22158)
ഏകേന ബഹവഃ സംഖ്യേ മാനുഷേണ പരാജിതാഃ।
പ്രാപ്യ വൈശ്രവണാവാസം കിം വക്ഷ്യഥ ധനേശ്വരം ॥ 3-161-69 (22159)
ഏവമാഭാഷ് താൻസർവാനഭ്യവർതത രാക്ഷസഃ।
ശക്തിശൂലഗദാപാണിരഭ്യധാവത്സ പാണ്ഡവം ॥ 3-161-70 (22160)
തമാപതന്തം വേഗേന പ്രഭിന്നമിവ വാരണം।
വത്സദന്തൈസ്ത്രിഭിഃ പാർശ്വേ ഭീമസേനഃ സമാർദയത് ॥ 3-161-71 (22161)
മണിമാനപി സങ്ക്രുദ്ധഃ പ്രഗൃഹ്യ മഹതീം ഗദാം।
പ്രാഹിണോദ്ഭീമസേനായ പരിഗൃഹ്യ മഹാബലഃ ॥ 3-161-72 (22162)
വിദ്യുദ്രൂപാം മഹാഘോരാമാകാശേ മഹതീം ഗദാം।
ശരൈർബഹുഭിരാനർഛദ്ഭീമസേനഃ ശിലാശിതൈഃ ॥ 3-161-73 (22163)
പ്രത്യഹന്യന്ത തേ സർവേഗദാമാസാദ്യ സായകാഃ।
ന വേഗം ധാരയാമാസുർഗദാവേഗസ്യ വേഗിതാഃ ॥ 3-161-74 (22164)
ഗദായുദ്ധസമാചാരം ബുധ്യമാനഃ സ വീര്യവാൻ।
വ്യംസയാമാസ തം തസ്യ പ്രഹാരം ഭീമവിക്രമഃ ॥ 3-161-75 (22165)
തതഃ ശക്തിം മഹാഘോരാം രുക്മദണ്ഡാമയസ്മയീം।
തസ്മിന്നേവാന്തരേ ധീമാൻപ്രചിക്ഷേപ സ രാക്ഷസഃ ॥ 3-161-76 (22166)
സാ ഭുജം ഭീമനിർഹ്രാദാ ഭിത്ത്വാഭീമസ് ദക്ഷിണം।
സാഗ്നിജ്വാലാ മഹാരൌദ്രാ പപാത സഹസാ ഭുവി ॥ 3-161-77 (22167)
സോഽതിവിദ്ധോ മഹേഷ്വാസഃ ശക്ത്യാഽമിതപരാക്രമഃ।
ഗദാം ജഗ്രാഹ കൌന്തേയോ ഗദായുദ്ധവിശാരദഃ ॥ 3-161-78 (22168)
രുക്മപട്ടപിനദ്ധാം താം ശത്രൂണാം ഭയവർധിനീം।
പ്രഗൃഹ്യാഥ നദൻഭീമഃ ശൈക്യാം സർവായസീം ഗദാം।
തരസാ ചാഭിദുദ്രാവ മണിമന്തം മഹാബലം ॥ 3-161-79 (22169)
ദീപ്യമാനം മഹാശൂലം പ്രഗൃഹ്യ മണിമാനപി।
പ്രാഹിണോദ്ഭീമസേനായ വേഗേന മഹതാ നദൻ ॥ 3-161-180 (22170)
ഭങ്ക്ത്വാ ശൂലം ഗദാഗ്രേണ ഗദായുദ്ധവിഭാഗവിത്।
അഭിദുദ്രാവ തം തൂർണം ഗരുത്മാനിവ പന്നഗം ॥ 3-161-81 (22171)
സോഽന്തരിക്ഷമവപ്ലുത്യ വിധൂയ സഹസാ ഗദാം।
പ്രചിക്ഷേപ മഹാബാഹുർവിനദ്യ രണമൂർധനി ॥ 3-161-82 (22172)
സേന്ദ്രാശനിരിവേന്ദ്രേണ വിസൃഷ്ടാ വാതരഹസാ।
ഹത്വാ രക്ഷഃ ക്ഷിതിം പ്രാപ്യ കൃത്യേവ നിപപാത ഹ ॥ 3-161-83 (22173)
തം രാക്ഷസം ബീമബലം ഭീമസേനബലാഹതം।
ദദൃശുഃ സർവഭൂതാനി സിംഹേനേവ ഗവാംപതിം ॥ 3-161-84 (22174)
തം പ്രേക്ഷ്യ നിഹതം ഭൂമൌ ഹതശേഷാ നിശാചരാഃ।
ഭീമമാർതസ്വരം കൃത്വാ ജഗ്മുഃ പ്രാചജീം ദിശം പ്രതി ॥ 3-161-85 (22175)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി യക്ഷയുദ്ധപർവണി ഏകഷഷ്ട്യധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-161-34 സദ്ഗവ ഇതി ഝ. പാഠഃ ॥ 3-161-36 പൃഥൂ വിശിഷ്ടൌ അംസൌ യസ്യസ പൃഥുവ്യംസഃ ॥ 3-161-41 ഗ്ലാനിഃ ശ്രമഃ. കാതര്യം ഭയം। വൈക്ലവ്യമനുത്സാഹഃ। മത്സരഃ പരോത്കർഷാസഹിഷ്ണുത്വം ॥ 3-161-42 ഏകായനം വാമദക്ഷിണസഞ്ചാരശൂന്യം ॥ 3-161-45 പരിക്ഷിപ്തം പരിത ആവൃതം ॥ 3-161-46 ചയാട്ടാലകശോഭിനാ। ചയഃ പ്രകാരസ്യ മൂലബന്ധഃ। അട്ടാലകഃ ഉപരിഗൃഹം। തോരണം വഹിർദ്വാരം। നിർവ്യൂഹഃ നാഗദന്താഖ്യം ഗൃഹാന്നിർഗതം ദാരു ॥ 3-161-48 വക്രഭാവേന വക്രേണ ബാഹുനാ ഉപലക്ഷിതഃ। ഖേദേന തദ്ദർശനാത്ഖസംപാത്സ്മരണം തേന. ദ്രവിണാധിപതേഃ ധനാധിപതേഃ ॥ 3-161-51 ദദൃശേ ദദർശ ॥ 3-161-64 ന മോഹം ഭീമസേനസ്യേതി ഝ. പാഠഃ ॥ 3-161-68 അദർശയദാധീകാരമിതി ഝ. പാഠഃ ॥ 3-161-69 സംഖ്യേ സംഗ്രാമേ ॥ 3-161-74 പ്രത്യഹന്യന്ത പ്രതിഹതാഃ। വേഗിതാഃ വേഗവന്തോപി। ഗദാവേഗസ്യ ഗദായാം വേഗോഽത്യഭ്യാസോ യസ്യ തസ്യ ॥ 3-161-75 സഃ ഭീമഃ। വ്യംസയാമാസ വ്യർഥീചകാര ॥ 3-161-76 അയസ്മയീ അയോമയീം ॥ 3-161-79 ശൈക്യാം ശീകയതി ശത്രുൻപരാഭവതീതി ശൈക്യാ। ശീകയതേർഋഹലോർണ്യദിതി ണ്യത്। തതഃ സ്വാർഥികോൺ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 162
॥ ശ്രീഃ ॥
3.162. അധ്യായഃ 162
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ഭീമാദർശനേന ദുർമനായമാനൈര്യുധിഷ്ഠിരാദിഭിഃ പർവതാഗ്രാരോഹണേന ഭീമസമീപഗമനം ॥ 1 ॥ ഭീമഹതാവശിഷ്ടൈർനിവേദിതമണിമദാദിവധേന കുബേരേണ യുയുത്സയാ ഭീമംപ്രത്യാഗമനം ॥ 2 ॥ തത്രയുധിഷ്ഠിരാദിദർശനേന ശാന്തമന്യുനാ തേന താൻപ്രതി സ്വസ്യാഗ സ്ത്യശാപാവാസികഥനപൂർവകം ഭീമസേനകാര്യാനുമോദനം ॥ 3 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-162-0 (22176)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-162-0x (2297)
ശ്രുത്വാ ബഹുവിധൈഃ ശബ്ദൈർനാദ്യമാനാം ഗിരേർഗുഹാം।
അജാതശത്രുഃ കൌന്തേയോ മാദ്രീപുത്രാവുഭാവപി ॥ 3-162-1 (22177)
ധൌംയഃ കൃഷ്ണാ ച വിപ്രാശ്ച സർവേ ച സുഹൃദസ്തഥാ।
ഭീമസേനമപശ്യന്തഃ സർവേ വിമനസോഽഭവൻ ॥ 3-162-2 (22178)
ദ്രൌപദീമാർഷ്ടിഷേണായ സംപ്രധാര്യ മഹാരഥാഃ।
സഹിതാഃ സായുധാഃ ശൂരാഃ ശൈലമാരുരുഹുസ്തദാ ॥ 3-162-3 (22179)
തതഃ സംപ്രാപ്യ ശൈലാഗ്രം വീക്ഷമാണാ മഹാരഥാഃ।
ദദൃശുസ്തേ മഹേഷ്വാസാ ഭീമസേനമരിന്ദമം ॥ 3-162-4 (22180)
സ്ഫുരതശ്ച മഹാകായാൻഗതസത്വാംശ്ച രാക്ഷസാൻ।
മഹാബലാൻമഹാസത്വാൻഭീമസേനേവ പാതിതാൻ ॥ 3-162-5 (22181)
ശുശുരതശ്ച മഹാകായാൻഗതസത്വാംശ്ച രാക്ഷസാൻ।
മഹാബലാൻമഹാസത്വാൻഭീമസേനേന പാതിതാൻ ॥ 3-162-6 (22182)
തതസ്തേ സമതിക്രംയ പരിഷ്വജ്യ വൃകോദരം।
തത്രോപവിവിശുഃ പാർഥാഃ പ്രാപ്താ ഗതിമനുത്തമാം ॥ 3-162-7 (22183)
തൈശ്ചതുർഭിർമഹേഷ്വാസൈർഗിരിശൃംഗമശോഭത।
ലോകപാലൈർമഹാഭാഗൈർദിവം ദേവവരൈരിവ ॥ 3-162-8 (22184)
കുബേരസദനം ദൃഷ്ട്വാ രാക്ഷസാംശ്ച നിപാതിതാൻ।
ഭ്രാതാ ഭ്രാതരമാസീനമഥോവാച യുധിഷ്ഠിരഃ ॥ 3-162-9 (22185)
സാഹസാദ്യദിവാ മോഹാദ്ബീമ പാപമിദം കൃതം।
നൈതത്തേ സദൃശം വീര മുനേരിവ മൃഷാ വധാഃ ॥ 3-162-10 (22186)
രാജദ്വിഷ്ടം ന കർതവ്യമിതി ധർമവിദോ വിദുഃ।
ത്രിദശാനാമിദം ദ്വിഷ്ടം ഭീമസേന ത്വയാ കൃതം ॥ 3-162-11 (22187)
അർഥധർമാവനാദൃത്യ യഃ പാപേ കുരുതേ മനഃ।
കർമണാം പാർഥ പാപാനാം സ ഫലം വിന്ദതേ ധ്രുവം ॥ 3-162-12 (22188)
`സാഹസംവത ഭദ്രം തേ ദേവാനാമപി ചാപ്രിയം'।
പുനരേവം ന കർതവ്യം മമ ചേദിച്ഛസി പ്രിയം ॥ 3-162-13 (22189)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-162-14x (2298)
ഏവമുക്ത്വാ സ ധർമാത്മാ ഭ്രാതാ ഭ്രാതരമച്യുതം।
`ഭീമസേനം മഹാബാഹുമപ്രധൃഷ്യപരാക്രമം' ॥ 3-162-14 (22190)
അർഥതത്ത്വവിഭാഗജ്ഞഃ കുന്തീപുത്രോ യുധിഷ്ഠിരഃ।
വിരാമ മഹാതേജാസ്തമേവാർഥം വിചിന്തയൻ ॥ 3-162-15 (22191)
തതസ്തേ ഹതശിഷ്ടാ യേ ഭീമസേനേന രാക്ഷസാഃ।
സഹിതാഃ പ്രത്യപദ്യന്ത കുബേരസദനം പ്രതി ॥ 3-162-16 (22192)
തേ ജവേന മഹാവേഗാഃ പ്രാപ്യ വൈശ്രവണാലയം।
ഭീമമാർതസ്വരം ചക്രുർഭീമസേനഭയാർദിതാഃ ॥ 3-162-17 (22193)
ന്യസ്തശസ്ത്രായുധാഃ ക്ലാന്താഃ ശോണിതാക്തപരിച്ഛദാഃ।
പ്രകീർണമൂർധജാ രാജന്യക്ഷാധിപതിമബ്രുവൻ ॥ 3-162-18 (22194)
ഗദാപരിഘനിസ്ത്രിംസതോമരപ്രാസയോധിനഃ।
രാക്ഷസാ നിഹതാഃ സർവേ തവ ദേവപുരഃസരാഃ ॥ 3-162-19 (22195)
പ്രമൃദ്യതരസാ ശൈലം മാനുഷേണ ധനേശ്വര।
ഏകേന നിഹതാഃ സംഖ്യേ ഗതാഃ ക്രോധവശാ ഗണാഃ ॥ 3-162-20 (22196)
പ്രവരാ രാക്ഷസേന്ദ്രാണാം യക്ഷാണാം ച നരാധിപ।
ശേരതേ നിഹതാ ദേവ ഗതസത്വാഃ പരാസവഃ ॥ 3-162-21 (22197)
ഭഗ്നഃ ശൈലോ വയം ഭഗ്നാ മണിമാംസ്തേ സഖാ ഹതഃ।
മാനുഷേണം കൃതം കർമ വിധത്സ്വ യദനന്തരം ॥ 3-162-22 (22198)
സ തച്ഛ്രുത്വാ തു സങ്ക്രുദ്ധഃ സർവയക്ഷഗണാധിപഃ।
കോപസംരക്തനയനഃ കഥമിത്യബ്രവീദ്വചഃ ॥ 3-162-23 (22199)
ദ്വിതീയമപരാധ്യന്തം ഭീമം ശ്രുത്വാ ധനേശ്വരഃ।
ചുക്രോധ യക്ഷാധിപതിര്യുജ്യതാമിതി ചാബ്രവീത് ॥ 3-162-24 (22200)
അഥാഭ്രഘനസങ്കാശം ഗിരികൂടമിവോച്ഛ്രിതം।
രഥം സംയോജയാമാസുർഗർന്ധൈവർഹേമമാലിഭിഃ ॥ 3-162-25 (22201)
തസ്യ സർവഗുണോപേതാ വിമലാക്ഷാ ഹയോത്തമാഃ।
തേജോബലഗുണോപേതാ നാനാരത്നവിഭൂഷിതാഃ।
ശോഭമാനാ രഥേ യുക്താസ്തരിഷ്യന്ത ഇവാശുഗാഃ ॥ 3-162-26 (22202)
`തതസ്തേ തു മഹായക്ഷാഃ ക്രുദ്ധം ദൃഷ്ട്വാ ധനേശ്വരം'।
ഹർഷയാമാസുരന്യോന്യമിംഗിതൈർവിജയാവഹൈഃ ॥ 3-162-27 (22203)
സ തമാസ്ഥായ ഭഗവാന്രാജരാജോ മഹാരഥം।
പ്രയയൌ ദേവഗനധർവൈഃ സ്തൂയമാനോ മഹാദ്യുതിഃ ॥ 3-162-28 (22204)
തം പ്രയാന്തം മഹാത്മാനം സർവേ യക്ഷാ ധനാധിപം।
`അനുജഗ്മുർമഹാത്മാനം ധനദം ഘോരദർശനാഃ' ॥ 3-162-29 (22205)
രക്താക്ഷാ ഹേമസങ്കാശാ മഹാകായാ മഹാബലാഃ।
സായുധാ ബദ്ധനിസ്ത്രിംശാ യക്ഷാ ബഹുശതായുധാഃ ॥ 3-162-30 (22206)
തേ ജവേന മഹാവേഗാഃ പ്ലവമാനാ വിഹായസാ।
ഗന്ധമാദനമാജഗ്മുഃ പ്രകർഷന്ത ഇവാംബരം ॥ 3-162-31 (22207)
തത്കേസരിമഹാജാലം ധനാധിപതിപാലിതം।
`രംയം ചൈവ ഗിരേഃ ശൃംഗമാസേദുര്യത്രപാണ്ഡവാഃ' ॥ 3-162-32 (22208)
കുബേരം ച മഹാത്മാനം യക്ഷരക്ഷോഗണാവൃതം।
ദദൃശുർഹൃഷ്ടരോമാണഃ പാണ്ഡവാഃ പ്രിയദർശനം ॥ 3-162-33 (22209)
കുബേരസ്തു മഹാസത്വാൻപാണ്ഡോഃ പുത്രാൻമഹാരഥാൻ।
ആത്തകാർമുകനിസ്ത്രിംശാന്ദൃഷ്ട്വാ പ്രീതോഽഭവത്തദാ ॥ 3-162-34 (22210)
`സർവേ ചേമേ നരവ്യാഘ്രാഃ പുരന്ദരസമൌജസഃ।'
ദേവകാര്യം കരിഷ്യന്തി ഹൃദയേന തുതോഷ ഹ ॥ 3-162-35 (22211)
തേ പക്ഷിണ ഇവാപേതുർഗിരിശൃംഗം മഹാജവാഃ।
തസ്ഥുസ്തേഷാം സകാശേ വൈ ധനേശ്വരപുരഃസരാഃ ॥ 3-162-36 (22212)
തതസ്തം ഹൃഷ്ടമനസം പാണ്ഡവാൻപ്രതി ഭാരത।
സമീക്ഷ്യയക്ഷഗന്ധർവാ നിർവികാരമവസ്ഥിതാഃ ॥ 3-162-37 (22213)
പാണ്ഡവാശ്ച മഹാത്മാനഃ പ്രണംയ ധനദം പ്രഭും।
നകുലഃ സഹദേവശ് ധർമപുത്രശ്ച ധർമവിത് ॥ 3-162-38 (22214)
അപരാദ്ധമിവാത്മാനം മന്യമാനാ മഹാരഥാഃ।
തസ്ഥുഃ പ്രാഞ്ജലയഃ സർവേ പരിവാര്യ ധനേശ്വരം ॥ 3-162-39 (22215)
ശയ്യാസനയുതം ശ്രീമത്പുഷ്പകം വിശ്വകർമണാ।
വിഹിതം ചിത്രപര്യന്തമാതിഷ്ഠത ധനാധിപഃ ॥ 3-162-40 (22216)
തമാസീനം മഹാകായാഃ ശങ്കുകർണാ മഹാജവാഃ।
ഉപോപവിവിശുര്യക്ഷാ രാക്ഷസാശ് സഹസ്രശഃ ॥ 3-162-41 (22217)
ശതശശ്ചാപി ഗന്ധർവാസ്തഥൈവാപ്സരസാം ഗണാഃ।
പരിവാര്യോപതിഷ്ഠന്തി യഥാ ദേവാഃ ശതക്രതും ॥ 3-162-42 (22218)
കാഞ്ജനീം ശിരസാ ബിഭ്രദ്ഭീമസേനഃ സ്രജം ശുഭാം।
ബാണഖംഗധനുഷ്പാണിരുദൈക്ഷത ധനാധിപം ॥ 3-162-43 (22219)
ന ഭീർഭീമസ്യ ന ഗ്ലാനിർവിക്ഷതസ്യാപി രാക്ഷസൈഃ।
ആസീത്തസ്യാമവസ്തായാം കുബേരമപി പശ്യതഃ ॥ 3-162-44 (22220)
ആദദാനം ശിതാൻബാണാന്യോദ്ധുകാമമവസ്ഥിതം।
ദൃഷ്ട്വാ ഭീമം ധർമസുതമബ്രവീന്നരവാഹനഃ ॥ 3-162-45 (22221)
വിദുസ്ത്വാം സർവഭൂതാനി പാർഥ ഭൂതഹിതേ രതം।
നിർഭയശ്ചാപിശൈലാഗ്രേ വസ ത്വം സഹ ബന്ധുഭിഃ ॥ 3-162-46 (22222)
ന ച മന്യുസ്ത്വയാ കാര്യോ ഭീമസേനസ്യ പാണ്ഡവ।
കാലേനൈതേ ഹതാഃ പൂർവം നിമിത്തമനുജസ്തവ ॥ 3-162-47 (22223)
വ്രീഡാ ചാത്രന കർതവ്യാ സാഹസം യദിദം കൃതം।
ദൃഷ്ടശ്ചാപി സുരൈഃ പൂർവംവിനാശോ യക്ഷരക്ഷസാം ॥ 3-162-48 (22224)
ന ഭീമസേനേ കോപോ മേ പ്രീതോസ്മി ഭരതർഷഭ।
കർമണാ ഭീമസേനസ്യ മമ തുഷ്ടിരഭൂത്പുരാ ॥ 3-162-49 (22225)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-162-50x (2299)
സ ഏവമുക്ത്വാ രാജാനം ഭീമസേനമഭാഷത।
നൈതൻമനസി മേ താത വർതതേ കുരുസത്തമ ॥ 3-162-50 (22226)
യദിദം സാഹസം ഭീമ കൃഷ്ണാർഥേ കൃതവാനസി।
മാമനാദൃത്യ ദേവാംശ്ച വിനാശം യക്ഷരക്ഷസാം ॥ 3-162-51 (22227)
സ്വബാഹുബലമാശ്രിത്യ തേനാഹം പ്രീതിമാംസ്ത്വയി।
ശാപാദദ്യ വിനിർമുക്തോ ഘോരാദസ്മാദ്വൃകോദര ॥ 3-162-52 (22228)
അഹം പൂർവമഗസ്ത്യേന ക്രുദ്ധേന പരമർഷിണാ।
ശപ്തോഽപരാധേ കസ്മിംശ്ചിത്തസ്യൈഷാ നിഷ്കൃതിർധ്രുവം ॥ 3-162-53 (22229)
ദൃഷ്ടോ ഹി മമ സങ്ക്ലേശഃ പുരാ പാണ്ഡവനന്ദന।
ന തവാത്രാപരാധോസ്തി കഥഞ്ചിദപി പാണ്ഡവ ॥ 3-162-54 (22230)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 3-162-55x (2300)
കഥം ശപ്തോസി ഭഗവന്നഗസ്ത്യേന മഹാത്മനാ।
ശ്രോതുമിച്ഛാംയഹം ദേവ യഥൈതച്ഛാപകാരണം ॥ 3-162-55 (22231)
ഇദം ചാശ്ചര്യഭൂതം മേ യത്ക്രോധാത്തസ് ധീമതഃ।
തദൈവ ത്വം ന നിർദഗ്ധഃ സബലഃ സപദാനുഗഃ ॥ 3-162-56 (22232)
ധനേശ്വര ഉവാച। 3-162-57x (2301)
ദേവതാനാമഭൂൻമന്ത്രഃ കുശാവത്യാം നരേശ്വര ॥ 3-162-57 (22233)
വൃതസ്തത്രാഹമഗമം മഹാപദ്മശതൈസ്ത്രിഭിഃ।
യക്ഷാണആം ഘോരരൂപാണാം വിവിധായുധധാരിണാം ॥ 3-162-58 (22234)
അധ്വന്യഹമഥാപശ്യമഗസ്ത്യമൃപിസത്തമം।
ഉഗ്രം തപസ്തപ്യഭാനം യമുനാതീരമാശ്രിതം।
നാനാപക്ഷിഗണാകീർണം പുഷ്പിതദ്രുമശോഭിതം ॥ 3-162-59 (22235)
തമൂർദ്വബാഹും ദൃഷ്ട്വൈവ സൂര്യസ്യാഭിമുഖേ സ്ഥിതം।
തേജോരാശിം ദീപ്യമാനം ഹുതാശനമിവൈധിതം ॥ 3-162-60 (22236)
രാക്ഷസാധിപതിഃ ശ്രീമാൻമണിമാന്നാമ മേ സഖാ।
മൌർക്യാദജ്ഞാനഭാവാച്ച ദർപാൻമോഹാച്ച പാർഥിവ ॥ 3-162-61 (22237)
ന്യഷ്ഠീവദാകാശഗതോ മഹർഷേസ്തസ്യ മൂർധനി।
തതഃ ക്രുദ്ധഃ സ ഭഗവാനുവാചേദം തപോധനഃ ॥ 3-162-62 (22238)
മാമവജ്ഞായ ദുഷ്ടാത്മാ യസ്മാദേഷ സഖാ തവ।
ധർഷണാം കൃതവാനേതാം പശ്യതസ്തേ ധനേശ്വര ॥ 3-162-63 (22239)
ത്വം ചാപ്യേഭിർഹതൈഃ സൈന്യൈഃ ക്ലേശം പ്രാപ്നുഹി ദുർഭതേ।
തമേവ മാനുഷം ദൃഷ്ട്വാകിൽവിഷാദ്വിപ്രമോക്ഷ്യസേ ॥ 3-162-64 (22240)
സൈന്യാനാം തു തവൈതേഷാം പുത്രപൌത്രബലാന്വിതം।
ന ശാപം പ്രാപ്യതേ ഘോരം ഗച്ഛ തേഽഽജ്ഞാം കരിഷ്യതി ॥ 3-162-65 (22241)
ഏഷ ശാപോ മയാ പ്രാപ്തഃ പ്രാക്തസ്മാദൃഷിസത്തമാത്।
സ ഭീമേന മഹാരാജ ഭ്രാത്രാ തവ വിമോക്ഷിതഃ ॥ 3-162-66 (22242)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി യക്ഷയുദ്ധപർവണി ദ്വിഷഷ്ട്യധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 162 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-162-3 സംപ്രധാര്യ രക്ഷാർഥം സമർപ്യ ॥ 3-162-10 മുനേരിവ വനവാസിനസ്തേ തവൈതത് സദൃശം നോചിതം। യത് മൃഷാ നിർനിമിത്തം. വധോ രക്ഷസാം ഹിംസാ ॥ 3-162-16 സഹിതാ മിലിതാഃ ॥ 3-162-24 യുജ്യതാം രഥ ഇവി ശേഷഃ ॥ 3-162-25 അഭ്രഘനഃ സജലമേഘഃ। ഗന്ധർവൈർഹയൈര്യോജയാമാസുഃ യക്ഷാ ഇതി ശേഷഃ ॥ 3-162-26 വിമലാക്ഷാഃ ദശാവർതശുദ്ധാഃ ॥ 3-162-48 ദൃഷ്ടോ ജ്ഞാതഃ ॥ 3-162-54 മമ മയാ। സങ്ക്ലേശോ ഭാവിദുഃഖം ॥ 3-162-57 കുശാവത്യാം കുശസ്ഥലീസഞ്ജ്ഞേ ദേശവിശേഷേ ॥ 3-162-60 ഏധിതം സമിദ്ധം ॥ 3-162-61 മൌർഖ്യാത് വിചാരാക്ഷമത്വാത്। അതഏവ അഗസ്ത്യോയമിത്യജ്ഞാനഭാവാത്। മൌർഖ്യമപി ദർപാത്സംപത്തിഗർവാത്। സോപി മോഹാത് സംപത്തേർനശ്വരത്വാജ്ഞാനാത് ॥ 3-162-62 ന്യഷ്ഠീവത് ഥൂത്കൃതവാൻ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 163
॥ ശ്രീഃ ॥
3.163. അധ്യായഃ 163
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
കുബേരേണ യുധിഷ്ഠിരാനുശാസനപൂർവകം സ്വഭവനഗമനം ॥ 1 ॥ കുബേരാജ്ഞയാ രാക്ഷസപൂജിതൈര്യുധിഷ്ഠിരാദിഭിസ്തദ്രാത്രൌ തദ്ഗൃഹേ സുഖവാസഃ ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-163-0 (22243)
ധനദ ഉവാച। 3-163-0x (2302)
യുധിഷ്ഠിര ധൃതിർദാക്ഷ്യം ദേശകാലപരാക്രമാഃ।
ലോകതന്ത്രവിധാനാനാമേഷ പഞ്ചവിധോ വിധിഃ ॥ 3-163-1 (22244)
ധൃതിമന്തശ്ച ദക്ഷാശ്ച സ്വേ സ്വേ കർമണി ഭാരത।
പരാക്രമവിധാനജ്ഞാ നരാഃ കൃതയുഗേഽഭവൻ ॥ 3-163-2 (22245)
ധൃതിമാന്ദേശകാലജ്ഞഃ സർവധർമവിധാനവിത്।
ക്ഷത്രിയഃ ക്ഷത്രിയശ്രേഷ്ഠ ശാസ്തി വൈ പൃഥിവീമനു ॥ 3-163-3 (22246)
യ ഏവം വർതതേ പാർഥ പുരുഷഃ സർവകർമസു।
സ ലോകേ ലഭതേ വീര യശഃ പ്രേത്യ ച സദ്ഗതിം ॥ 3-163-4 (22247)
ദേശകാലാന്തരപ്രേപ്സുഃ കൃത്വാ ശക്രഃ പരാക്രമം।
സംപ്രാപ്തസ്ത്രിദിവേ രാജ്യം വൃത്രഹാ വസുഭിഃ സഹ ॥ 3-163-5 (22248)
[യസ്തു കേവലസംരംഭാത്പ്രപാതം ന നിരീക്ഷതേ।]
പാപാത്മാ പാപബുദ്ധിര്യഃ പാപമേവാനുവർതതേ।
കർമണാമവിഭാഗജ്ഞഃ പ്രേത്യ ചേഹ വിനശ്യതി ॥ 3-163-6 (22249)
അകാലജ്ഞഃ സുദുർമേധാഃ കാര്യാണാമവിശേഷവിത്।
വൃഥാചാരസമാരംഭഃ പ്രേത്യ ചേഹ വിനശ്യതി ॥ 3-163-7 (22250)
സാഹസേ വർതമാനാനാം നികൃതീനാം ദുരാത്മനാം।
സർവേഷാമർഥലിപ്സൂനാം പാപോ ഭവതി നിശ്ചയഃ ॥ 3-163-8 (22251)
അധർമജ്ഞോഽവലിപ്തശ്ച ബാലബുദ്ധിരമർഷണഃ।
നിർഭയോ ഭീമസേനോഽയം തം ശാധി പുരുഷർഷഭ ॥ 3-163-9 (22252)
ആർഷ്ടിഷേണസ് രാജർഷേഃ പ്രാപ്യ ഭൂയസ്ത്വമാശ്രമം।
തമിസ്രാം പ്രഥമാം തത്ര വീതശോകഭയോ വസ ॥ 3-163-10 (22253)
അലകാം സഹ ഗന്ധർവൈര്യക്ഷൈശ്ച സഹ കിന്നരൈഃ।
`ഗമിഷ്യാമി മഹാബാഹോ ത്വം ചാപി ബദരീം വ്രജ' ॥ 3-163-11 (22254)
മന്നിയുക്താ മനുഷ്യേന്ദ്ര സർവേ ച ഗിരിവാസിനഃ।
രക്ഷന്തു ത്വാം മഹാബാഹോ സഹിതം ദ്വിജസത്തമൈഃ ॥ 3-163-12 (22255)
സാഹസേഷു ച സന്തിഷ്ഠംസ്ത്വയാ ശൈലേ വൃകോദരഃ।
വാര്യതാം സാധ്വയം രാജംസ്ത്വയാ ധർമഭൃതാംവര ॥ 3-163-13 (22256)
ഇതഃ പരം ച വോ രാജന്ദ്രക്ഷ്യന്തി വനഗോചരാഃ।
ഉപശ്ഥാസ്യന്തി വോ രാജന്രക്ഷിഷ്യന്തേ ച വഃ സദാ ॥ 3-163-14 (22257)
തഥൈവ ചാന്നപാനാനി സ്വാദൂനി ച ബബൂനി ച।
ആഹരിഷ്യന്തി മത്പ്രേഷ്യാഃ സദാ വഃ പുരുഷർഷഭാഃ ॥ 3-163-15 (22258)
യഥാ ജിഷ്ണുർമഹേന്ദ്രസ്യ യഥാ വായോർവൃകോദരഃ।
ധർമസ്യ ത്വം യഥാ താത യോഗോത്പന്നോ നിജഃ സുതഃ ॥ 3-163-16 (22259)
ആത്മജാവാത്മസംപന്നൌ യമൌ ചോഭൌ യഥാശ്വിനോഃ।
രക്ഷ്യാസ്തദ്വൻമമാപീഹ യൂയം സർവേ യുധിഷ്ഠിര ॥ 3-163-17 (22260)
അർഥതത്ത്വവിധാനജ്ഞഃ സർവധർമവിധാനവിത്।
ഭീമസേനാദവരജഃ പൽഗുനഃ കുശലീ ദിവി ॥ 3-163-18 (22261)
യാഃ കാശ്ചന മതാ ലോകേ സ്വർഗ്യാഃ പരമസംപദഃ।
ജനമപ്രഭൃതി താഃ സർവാഃ സ്ഥിതാസ്താത ധനഞ്ജയേ ॥ 3-163-19 (22262)
ദ്രമോ ദാനം ബലം ബുദ്ധിർഹ്രീർധൃതിസ്തേജ ഉത്തമം।
ഏതാന്യപി മഹാസത്വേ സ്ഥിതാന്യമിതതേജസി ॥ 3-163-20 (22263)
ന മോഹാത്കുരുതേ ജിഷ്ണുഃ കർമ പാണ്ഡവ ഗർഹിതം।
ന പാർഥസ് മൃഷോക്താനി കഥയന്തി നരാ നൃഷു ॥ 3-163-21 (22264)
സ ദേവപിതൃഗന്ധർവൈഃ കുരൂണആം കീർതിവർധനഃ।
ആനീതഃ കുരുതേഽസ്ത്രാണി ശക്രസദ്മനി ഭാരത ॥ 3-163-22 (22265)
യോഽസൌ സർവാൻമഹീപാലാന്ധർമേണ വശമാനയത്।
സ ശന്തനുർമഹാതേജാഃ പിതുസ്തവ പിതാമഹഃ ॥ 3-163-23 (22266)
പ്രീയതേ പാർഥ പാർഥേന ദിവി ഗാണ്ഡീവധന്വനാ।
സംയക്വാസൌ മഹാവീര്യഃ കുലധുര്യ ഇവ സ്ഥിതഃ ॥ 3-163-24 (22267)
പിതൄന്ദേവാനൃഷീന്വിപ്രാൻപൂജയിത്വാ മഹായശാഃ।
സപ്ത മുഖ്യാൻമഹാമേധാനാഹരദ്യമുനാം പ്രതി ॥ 3-163-25 (22268)
അധിരാജഃ സ രാജംസ്ത്വാം ശന്തനുഃ പ്രപിതാമഹഃ।
സ്വർഗജിച്ഛക്രലോകസ്ഥഃ കുശലം പരിപൃച്ഛതി ॥ 3-163-26 (22269)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-163-27x (2303)
ഏതച്ഛ്രുത്വാ തു വചനം ധനദേന പ്രഭാഷിതം।
പാണ്ഡവാശ്ച തതസ്തേന ബഭൂവഃ സംപ്രഹർഷിതാഃ ॥ 3-163-27 (22270)
തതഃ ശക്തിം ഗദാം ഖംഗം ധനുശ്ച ഭരതർഷഭഃ।
പ്രാധ്വങ്കൃത്വാ നമശ്ചക്രേ കുബേരായ വൃകോദരഃ ॥ 3-163-28 (22271)
തതോഽബ്രവീദ്ധനാധ്യക്ഷഃ ശരണ്യഃ ശരണാഗതം।
മാനഹാ ഭവ ശത്രൂണാം സുഹൃദാം നന്ദിവർധനഃ ॥ 3-163-29 (22272)
`വിഭയസ്താപ ശൈലാഗ്രേ വസാനഃ സഹ ബന്ധുഭിഃ।
സുപർണപിതൃദേവാനാം സതതം മാനകൃദ്ഭവ ॥ 3-163-30 (22273)
ഋജും പശ്യത മാ വക്രം സത്യം വദത മാഽനൃതം।
ദീർഘം പശ്യത മാ ഹ്രസ്വം പരം പശ്യത മാഽപരം' ॥ 3-163-31 (22274)
സ്വേഷു വേശ്മസു രംയേഷു വസതാമിത്രതാപനാഃ।
കാമാന്ന പരിഹാസ്യന്തി യക്ഷാ വോഭരതർഷഭാഃ ॥ 3-163-32 (22275)
ശീഘ്രമേവ ഗുഡാകേശഃ കൃതാസ്ത്രഃ പുരുഷർഷഭഃ।
സാക്ഷാൻമഘവതോത്സൃഷ്ടഃ സംപ്രാപ്സ്യതി ധനഞ്ജയഃ ॥ 3-163-33 (22276)
ഏവമുത്തമകർമാണമനുശിഷ്യ യുധിഷ്ഠിരം।
അസ്തം ഗിരിമിവാദിത്യഃ പ്രയയൌ ഗുഹ്യകാധിപഃ ॥ 3-163-34 (22277)
തം പരിസ്തോമസങ്കീർണൈർനാനാരത്നവിഭൂഷിതൈഃ।
യാനൈരനുയയുര്യക്ഷാ രാക്ഷസാശ്ച സഹസ്രശഃ ॥ 3-163-35 (22278)
പക്ഷിണാമിവ കനിർഘോഷഃ കുബേരസദനം പ്രതി।
ബഭൂവ പരമാശ്വാനാമൈരാവതപഥേ യഥാ ॥ 3-163-36 (22279)
തേ ജഗ്മുസ്തൂർണമാകാശം ധനാധിപതിവാജിനഃ।
പ്രകർഷന്ത ഇവാഭ്രാണി പിബന്ത ഇവമാരുതം ॥ 3-163-37 (22280)
തതസ്താനി ശരീരാണി ഗതസത്വാനി രക്ഷസാം।
അപാകൃഷ്യന്ത ശൈലാഗ്രാദ്ധനാധിപതിശാസനാത് ॥ 3-163-38 (22281)
തേഷാം ഹി ശാപകാലഃ സ കൃതോഽഗസ്ത്യേന ധീമതാ।
സമരേ നിഹതാസ്തസ്മാച്ഛാപസ്യാന്തോഽഭവത്തദാ ॥ 3-163-39 (22282)
പാണ്ഡവാശ്മഹാത്മാനസ്തേഷു വേശ്മസു താം ക്ഷപാം।
സുഖമൂഷുർഗതോദ്വേഗാഃ പൂജിതാഃ സഹ രാക്ഷസൈഃ ॥ 3-163-40 (22283)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി യക്ഷയുദ്ധപർവണി ത്രിഷഷ്ട്യധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 163 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-163-1 ദാക്ഷ്യം യത്നശീലതാ। പരാക്രമഃ ശത്രൂണാമഭിഭാവനഹേതുഃ ക്രിയാ। വിധാനാനാം കാര്യാണാം വിധിരഭ്യുദയഹേതുഃ। അദേശേ അകാലേ ച കൃതം ധൃത്യാദികമഭിഭവഹേതുരിത്യർഥഃ ॥ 3-163-6 സംരംഭാത് കോപാത് ॥ 3-163-8 നികൃതീനാം വഞ്ജനാപരാണാം ॥ 3-163-9 അവലിപ്തോ ഗർവിതഃ ॥ 3-163-18 തത്ത്വം യാഥാത്ംയം। വിധാനം പ്രാപ്ത്യുപായം ॥ 3-163-19 സ്വർഗ്യാഃ സ്വർഗായ ഹിതാഃ സംപദഃ ॥ 3-163-22 കുരുതേ അഭ്യസ്യതി ॥ 3-163-25 മഹാമേധാനശ്വമേധാൻ ॥ 3-163-28 പ്രാധ്വങ്കൃത്വാ ബഹ്വാ। ഉപസംഹൃത്യേത്യർഥഃ ॥ 3-163-29 നന്ദിഃ സമൃദ്ധിഃ ॥ 3-163-32 സ്വേഷു വേശ്മസു അസ്മദീയേഷു। കാമാൻ കാംയമാനാനർഥാൻ ന പരിഹാസ്യന്തി കിന്തു സാധയിഷ്യന്ത്യേവേത്യർഥഃ ॥ 3-163-35 പരിസ്തോമാശ്രിത്രകംബലാ ഹസ്ത്യാദീനാം പല്യാണഭൂതാഃ ॥ 3-163-36 ഐരാവതപഥേ ഇനദ്രപുരീപ്രദേശേ ॥ 3-163-38 അപാകൃഷ്യന്ത അപാകൃതാനി ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 164
॥ ശ്രീഃ ॥
3.164. അധ്യായഃ 164
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ധൌംയേന യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി മേരുമന്ദവവർണനപൂർവകം ചന്ദ്രസൂര്യാദിഗതിപ്രകാരനിരൂപണം ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-164-0 (22284)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-164-0x (2304)
തതഃ സൂര്യോദയേ ധൌംയഃ പാഞ്ചാലീസഹിതാംസ്ച താൻ।
ആർഷ്ടിണേന സഹിതഃ പാണ്ഡവാനഭ്യവർതത ॥ 3-164-1 (22285)
തേഽഭിവാദ്യാർഷ്ടിഷേണസ്യ പാദൌ ധൌംയസ്യ ചൈവ ഹ।
തതഃ പ്രാഞ്ജലയഃ സർവേ ബ്രാഹ്മണാംസ്താനപൂജയൻ ॥ 3-164-2 (22286)
`ആർഷ്ടിഷേണം പരിഷ്വജ്യ പുത്രവദ്ഭരതർഷഭ'।
ധർമരാജം സ്പൃശൻപാണൌ പാണിനാ സ മഹാതപാഃ।
പ്രാചീം ദിശമഭിപ്രേക്ഷ്യ മഹർഷിരിദമബ്രവീത് ॥ 3-164-3 (22287)
അസൌ സാഗരപര്യന്താം ഭൂമിമാവൃത്യ തിഷ്ഠതി।
ശൈലരാജോ മഹാരാജ മന്ദരോഽഭിവിരാജയൻ।
ഇന്ദ്രവൈശ്രവണോപേതാം ദിശം പാണ്ഡവ രക്ഷതി ॥ 3-164-4 (22288)
പർവതൈശ്ച വനാന്തൈശ്ച കാനനൈശ്ചൈവ ശോഭിതം।
ഏതമാഹുർമഹേന്ദ്രസ്യ രാജ്ഞോ വൈശ്രവണസ്യ ച।
ഋഷയഃ സർവധർമജ്ഞാഃ സർവേ താത മനീഷിണഃ ॥ 3-164-5 (22289)
അതശ്ചോദ്യന്തമാദിത്യമുപതിഷ്ഠന്തി വൈ പ്രജാഃ।
ഋഷയശ്ചാപി ധർമജ്ഞാഃ സിദ്ധാഃ സാധ്യാശ്ച ദേവതാഃ ॥ 3-164-6 (22290)
യമസ്തു രാജാ ധർമജ്ഞഃ സർവപ്രാണഭൃതാം പ്രഭുഃ।
പ്രേതസത്വഗതീമേതാം ദക്ഷിണാമാശ്രിതോ ദിശം ॥ 3-164-7 (22291)
ഏതത്സംയമനം പുണ്യമതീവാദ്ഭുതദർശനം।
പ്രേതരാജസ്യ ഭവനമൃദ്ധ്യാ പരമയാ യുതം ॥ 3-164-8 (22292)
യം പ്രാപ്യ സവിതാ രാജൻസത്യേന പ്രതിതിഷ്ഠതി।
അസ്തം പർവതരാജാനമേതമാഹുർമനീഷിണഃ ॥ 3-164-9 (22293)
ഏവം പർവതരാജാനം സമുദ്രം ച മഹോദധിം।
അവസന്വരുണോ രാജാ ഭൂതാനി പരിരക്ഷതി ॥ 3-164-10 (22294)
ഉദീചീം ദീപയന്നേഷ ദിശം തിഷ്ഠതി കീർതിമാൻ।
മഹാമേരുർമഹാഭാഗ ശിവോ ബ്രഹ്മവിദാംഗതിഃ ॥ 3-164-11 (22295)
യസ്മിൻബ്രഹ്മസദശ്ചൈവ ഭൂതാത്മാ ചാവതിഷ്ഠതേ।
പ്രജാപതിഃ സൃജൻസർവം യത്കിഞ്ചിജ്ജംഗമാഗമം ॥ 3-164-12 (22296)
യാനാഹുർബ്രഹ്മണഃ പുത്രാൻമാനസാന്ദക്ഷസപ്തമാൻ।
തേഷാമപി മഹാമേരുഃ ശിവം സ്ഥാനമനാമയം ॥ 3-164-13 (22297)
അത്രൈവ പ്രതിതിഷ്ഠന്തി പുനരേഷോദയന്തി ച।
സപ്ത ദേവർഷയസ്താത വസിഷ്ഠപ്രമുഖാസ്തദാ ॥ 3-164-14 (22298)
ദേശം വിരജസം പശ്യ മേരോഃ ശിഖരമുത്തമം।
യത്രാത്മതൃപ്തൈരധ്യാസ്തേ ദേവൈഃ സഹ പിതാമഹഃ ॥ 3-164-15 (22299)
യമാഹുഃ സർവഭൂതാനാം പ്രകൃതേഃ പ്രകൃതിം ധ്രുവം।
അനാദിനിധനം ദേവം പ്രഭും നാരായണം പരം ॥ 3-164-16 (22300)
ബ്രഹ്മണഃ സദനാത്തസ്യ പരം സ്ഥാനം പ്രകാശതേ।
ദേവാശ്ച യത്നാത്പശ്യന്തി സർവതേജോമയം ശുഭം ॥ 3-164-17 (22301)
അത്യർകാനലദീപ്തം തത്സ്ഥാനം വിഷ്ണോർമഹാത്മനഃ।
സ്വയൈവ പ്രഭയാ രാജന്ദുഷ്പ്രേക്ഷ്യം ദേവദാനവൈഃ ॥ 3-164-18 (22302)
പ്രാച്യാം നാരായണസ്ഥാനം മേരാവതിവിരാജതേ ॥ 3-164-19 (22303)
യത്ര ഭൂതേശ്വരസ്താത സർവപ്രകൃതിരാത്മഭൂഃ।
ഭാസയൻസർവഭൂതാനി സുശ്രിയാഽഭിവിരാജതേ ॥ 3-164-20 (22304)
നാത്ര ബ്രഹ്മർഷയസ്താത കുത ഏവ മഹർഷയഃ।
പ്രാപ്നുവന്തി ഗതിം ഹ്യേതാം യതീനാം ഭാവിതാത്മനാം ॥ 3-164-21 (22305)
ന തം ജ്യോതീംപി സർവാണി പ്രാപ്യ ഭാസന്തി പാണ്ഡവ।
സ്വയംപ്രഭുരചിന്ത്യാത്മാ തത്ര ഹ്യതിവിരാജതേ ॥ 3-164-22 (22306)
യതയസ്തത്ര ഗച്ഛന്തി ഭക്ത്യാ നാരായണം ഹരിം।
പരേണ തപസാ യുക്താ ഭാവിതാഃ കർമഭിഃ ശുഭൈഃ।
യോഗസിദ്ധാ മഹാത്മാനസ്തമോമോഹവിവർജിതാഃ ॥ 3-164-23 (22307)
തത്ര ഗത്വാ പുനർനേമം ലോകമായാന്തി ഭാരത।
സ്വയംഭുവം മഹാത്മാനം ദേവദേവം സനാതനം ॥ 3-164-24 (22308)
സ്ഥാനമേതൻമഹാഭാവ ധ്രുവമക്ഷയമവ്യയം।
ഈശ്വരസ്യ സദാ ഹ്യേതത്പ്രണമാത്ര യുധിഷ്ഠിര ॥ 3-164-25 (22309)
[ഏനം ത്വഹരഹർമേരും സൂര്യാചന്ദ്രമസൌ ധ്രുവം।
പ്രദക്ഷിണമുപാവൃത്യകുരുതഃ കുരുനന്ദന ॥ 3-164-26 (22310)
ജ്യോതീംഷി ചാപ്യശേഷേണ സർവാണ്യനഘ സർവതഃ।
പരിയാന്തി മഹാരാജ ഗിരിരാജം പ്രദക്ഷിണം ॥] 3-164-27 (22311)
ഏതം ജ്യോതീംഷി സർവാണി പ്രകർഷൻഭഗവാനപി।
കുരുതേ വിതമസ്കർമാ ആദിത്യോഽഭിപ്രദക്ഷിണം ॥ 3-164-28 (22312)
അസ്തം പ്രാപ്യ തതഃ സന്ധ്യാമതിക്രംയ ദിവാകരഃ।
ഉദീചീം ഭജതേ കാഷ്ഠാം ബഹുധാ പർവസന്ധിഷു ॥ 3-164-29 (22313)
സുമേരുമനുവൃത്തഃ സ പുനർഗച്ഛതി പാണ്ഡവ।
പ്രാങ്യുഖഃ സവിതാ ദേവഃ സർവഭൂതഹിതേ രതഃ ॥ 3-164-30 (22314)
സ സംയഗ്വിഭജൻകാലാൻബഹുധാ പർവസന്ധിഷു।
തഥൈവ ഭഗവാൻസോമോ നക്ഷത്രൈഃ സഹ ഗച്ഛതി ॥ 3-164-31 (22315)
ഏവമേതം ത്വതിക്രംയ മഹാമേരുമതന്ദ്രിതഃ।
സോമശ്ച വിഭജൻകാലം ബഹുധാ പർവസന്ധിഷു।
ഭാസയൻസർവഭൂതാനി പുനർഗച്ഛതി സാഗരം ॥ 3-164-32 (22316)
തഥാ തമിസ്രഹാ ദേവോ മയൂഖൈർഭാസയഞ്ജഗത്।
മാർഗമേതമസംബാധമാദിത്യഃ പരിവർതതേ ॥ 3-164-33 (22317)
സിസൃക്ഷുഃ ശിശിരാണ്യേവ ദക്ഷിണാം ഭജതേ ദിശം।
തതഃ സർവാണി ഭൂതാനി കാലം ശിശിരമൃച്ഛതി ॥ 3-164-34 (22318)
സ്ഥാവരാണാം ച ഭൂതാനാം ജംഗമാനാം ച തേജസാ।
തേജാംസി സമുപാദത്തേ നിവൃത്തഃ സ വിഭാവസുഃ ॥ 3-164-35 (22319)
തതഃ സ്വേദഃ ക്ലമസ്തന്ദ്രീ ഗ്ലാനിശ്ച ഭജതേ നരാൻ।
പ്രാണിഭിഃ സതതം സ്വപ്നോഹ്യഭീക്ഷ്ണം ച നിപേവ്യതേ ॥ 3-164-36 (22320)
ഏവമേതമനിർദേശ്യം മാർഗമാവൃത്യ ഭാനുമാൻ।
പുനഃ സൃജതി വർഷാണി ഭഗവാൻഭാസയൻപ്രജാഃ ॥ 3-164-37 (22321)
വൃഷ്ടിമാരുതസന്താപൈഃ സുഖൈഃ സ്ഥാവരജംഗമാൻ।
വർധയനസുമഹാതേജാഃ പുനഃ പ്രതിനിവർതതേ ॥ 3-164-38 (22322)
ഏവമേഷ ചരൻപാർഥ കാലചക്രമതന്ദ്രിതഃ।
പ്രകർഷൻസർവഭൂതാനി സവിതാ പരിവർതതേ ॥ 3-164-39 (22323)
സന്തതാ ഗതിരേതസ്യ നൈഷ തിഷ്ഠതി പാണ്ഡവ।
ആദായൈവ തു ഭൂതാനാം തേജോ വിസൃജതേ പുനഃ ॥ 3-164-40 (22324)
വിഭജൻസർവഭൂതാനാമായുഃ കർമ ച ഭാരത।
അഹോരാത്രം കലാഃ കാഷ്ഠാഃ സൃജത്യേഷ സദാ വിഭുഃ ॥ 3-164-41 (22325)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി യക്ഷയുദ്ധപർവണി ചതുഃഷഷ്ട്യധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 164 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-164-4 ഇന്ദ്രവൈശ്രവണാംവേതാം ദിശം പാണ്ഡവ രക്ഷതഃ ഇതി ഝ. പാഠഃ ॥ 3-164-7 പ്രേതസത്വഗതീം മൃതാനാം പ്രാണിനാം ഗംയാം ॥ 3-164-7 സംയമനം നാമതഃ ॥ 3-164-10 ആവസന്നധിതിഷ്ഠൻ ॥ 3-164-12 ഭൂതാത്മാ സർവേ ഷാം ഭൂതാനാമാത്മാ। സംപൂർണബ്രഹ്മാണ്ഡപിണ്ഡഭിമാനിത്വാത് ॥ 3-164-17 ബ്രഹ്മണഃ ചതുർമുഖസ്യ ॥ 3-164-25 പ്രണമ നമസ്കുരു ॥ 3-164-26 ഉപാവൃത്യ അപ്രദക്ഷിണം ഗത്വൈവ। ഭചക്രവേഗാത് കുലാലചക്രേ പ്രതീപം ക്രമന്തീ പിപീലികേവ പ്രദക്ഷിണം കുരുത ഇത്യർഥഃ ॥ 3-164-32 പുനർഗച്ഛതി മന്ദരമിതി ഝ. പാഠഃ ॥ 3-164-34 ശിശിരാണി ശീതാനി ॥ 3-164-35 തേജാംസി സമുപാദത്തേ ഗ്രീഷ്മേ ॥ 3-164-37 അനിർദേശ്യം മാർഗം അന്തരിക്ഷം ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 165
॥ ശ്രീഃ ॥
3.165. അധ്യായഃ 165
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ഇന്ദ്രാദധിഗതാസ്ത്രേണാർജുനേന സ്വർഗാദ്ഗന്ധമാദനനിവാസിനോ യുധിഷ്ഠിരാദീൻപ്രത്യാഗമനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-165-0 (22326)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-165-0x (2305)
തസ്മിന്നഗേന്ദ്രേ വസതാം തു തേഷാം
മഹാത്മനാം സദ്വ്രതമാസ്ഥിതാനാം।
രതിഃ പ്രമോദശ്ച ബഭൂവ തേഷാ-
മാകാങ്ക്ഷതാം ദർശനമർജുനസ്യ ॥ 3-165-1 (22327)
താന്വീര്യയുക്താൻസുവിശുദ്ധസത്വാം-
സ്തേജസ്വിനഃ സത്യധൃതിപ്രധാനാൻ।
സംപ്രീയമാണാ ബഹവോഽബിജഗ്മു-
ർഗന്ധർവസംഘാശ്ച മഹർഷയശ്ച ॥ 3-165-2 (22328)
തം പാദപൈഃ പുഷ്പഫലൈരുപേതം
നഗോത്തമം പ്രാപ്യ മഹാരഥാനാം।
മനഃപ്രസാദഃ പരമോ ബഭൂവ
യഥാ ദിവം പ്രാപ്യ മരുദ്ഗണാനാം ॥ 3-165-3 (22329)
മയൂരഹംസസ്വനനാദിതാനി
പുഷ്പോപകീർണാനി മഹാചലസ്യ।
ശൃംഗാണി സാനൂനി ച പശ്യമാനാ
ഗിരേഃ പരം ഹർഷമവാപ്യ തസ്ഥുഃ ॥ 3-165-4 (22330)
സാക്ഷാത്കുബേരേണ കൃതാശ്ച തസ്മി-
ന്നഗോത്തമേ സംവൃതകൂടഗുൽമാഃ।
കാദംബകാരണ്ഡവഹംസജുഷ്ടാഃ
പദ്മാകുലാഃ പുഷ്കരിണീരപശ്യൻ ॥ 3-165-5 (22331)
ക്രീഡാപ്രദേശാംസ്ച സമൃദ്ധരൂപാ-
ൻസവേദികാംസ്തേ ന്യവസൻസുവേശാൻ।
മണിപ്രകീർണാംശ്ച മനോരമാംശ്ച
യഥാ ഭവേയുർനദസ്യ രാജ്ഞഃ ॥ 3-165-6 (22332)
അനേകവർണൈശ് സുഗന്ധിഭിശ്ച
മഹാദ്രുമൈഃ സന്തതമഭ്രജാലൈഃ।
തപഃപ്രധാനാഃ സതതം ചരന്തഃ
ശൃംഗം ഗിരേശ്ചിന്തയിതും ന ശേകുഃ ॥ 3-165-7 (22333)
സ്വതേജസാ തസ്യ നഗോത്തമസ്യ
മഹൌഷധീനാം ച തഥാ പ്രഭാവാത്।
വിഭക്തരൂപഃ സവിതാ ബഭൂവ
നിശാമുഖം പ്രാപ്യ നരർഷഭാണാം ॥ 3-165-8 (22334)
യമാസ്ഥിതഃ സ്ഥാവരജംഗമാനാം
വിഭാവസുർഭാവിതാ ഹരീശഃ।
തസ്യോദയം ചാസ്തമനം ച വീര-
സ്തത്രസ്ഥിതാസ്തേ ദദൃശുർനൃസിംഹാഃ ॥ 3-165-9 (22335)
രവേസ്തമിസ്രാഗമനിർഗമാംസ്തേ
തഥോദയം ചാസ്തമനം ച വീരാഃ।
സമാവൃതാഃ പ്രേക്ഷ്യ തമോനുദസ്യ
ഗഭസ്തിജാലൈഃ പ്രദിശോ ദിശശ്ച ॥ 3-165-10 (22336)
സ്വാധ്യായവന്തഃ സതതക്രിയാശ്ച
ധർമപ്രധാനാശ്ച ശുചിവ്രതാശ്ച।
സത്യേ സ്ഥിതാസ്തസ്യ മഹാരഥസ്യ
സത്യവ്രതസ്യാഗമനപ്രതീക്ഷാഃ ॥ 3-165-11 (22337)
ഇഹൈവ ഹർഷോഽസ്തു സമാഗതാനാം
ക്ഷിപ്രം കൃതാസ്ത്രേണ ധനഞ്ജയേന।
ഇതി ബ്രുവന്തഃ പരമാശിപസ്തേ
പാർഥാസ്തപോയോഗപരാ ബഭൂവുഃ ॥ 3-165-12 (22338)
ദൃഷ്ട്വാ വിചിത്രാണി ഗിരൌ വനാനി
കിരീടിനം ചിന്തയതാമഭീക്ഷ്ണം।
ബഭൂവ രാവിർദിവസശ്ച തേഷാം
സംവത്സരേണൈവ സമാനരൂപഃ ॥ 3-165-13 (22339)
യദൈവ ധൌംയാനുമതേ മഹാത്മാ
കൃത്വാ ജടാം പ്രവ്രജിതഃ സ ജിഷ്ണുഃ।
തദൈവ തേഷാം നബഭൂവ ഹർഷഃ
കുതോ രതിസ്തദ്ഗതമാനസാനാം ॥ 3-165-14 (22340)
ഭ്രാതുർനിയോഗാത്തു യുധിഷ്ഠിരസ്യ
വനാദസൌ വാരണമത്തഗാമീ।
യത്കാംയകാത്പ്രവ്രജിതഃ സ ജിഷ്ണു-
സ്തദൈവ തേ ശോകഹതാ ബഭൂവുഃ ॥ 3-165-15 (22341)
തഥൈവ തം ചിന്തയതാം സിതാശ്വ-
മസ്ത്രാർഥിനം വാസവമഭ്യുപേതം।
കാലഃ സ കൃച്ഛ്രേണ മഹാനതീത-
സ്തസ്മിന്നഗേ ഭാരത ഭാരതാനാം ॥ 3-165-16 (22342)
[ഉഷിത്വാ പഞ്ചവർഷാണി സഹസ്രാക്ഷനിവേശനേ।
അവാപ്യ ദിവ്യാന്യസ്ത്രാണി സർവാണി വിബുധേശ്വരാത് ॥ 3-165-17 (22343)
ആഗ്നേയം വാരുണം സൌംയം വായവ്യമഥ വൈഷ്ണവം।
ഐന്ദ്രം പാശുപതം ബ്രാഹ്മം പാരമേഷ്ഠ്യം പ്രജാപതേഃ ॥ 3-165-18 (22344)
യമസ്യ ധാതുഃ സവിതുസ്ത്വഷ്ടുർവൈശ്രവണസ്യ ചം।
താനി പ്രാപ്യ സഹസ്രാക്ഷാദഭിവാദ്യ ശതക്രതും ॥ 3-165-19 (22345)
അനുജ്ഞാതസ്തദാ തേന കൃത്വാ ചാപി പ്രദക്ഷിണം।
ആഗച്ഛദർജുനഃ പ്രീതഃ പ്രഹൃഷ്ടോ ഗന്ധപാദനം ॥ 3-165-20 (22346)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി യക്ഷയുദ്ധപർവണി പഞ്ചഷഷ്ട്യധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 165 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-165-4 മഹതീ ചലാ ലക്ഷ്മീഃ ശോഭാ യസ് മഹാചലസ്യ। ചലാ ലംയാം പുമാൻ കംപേ ഇതി മേദിനീ। സാനൂന്യേവ തീക്ഷ്ണാഗ്രാണി പുംസംയോഗ്യാനി ശൃംഗാണീത്യുച്യന്തേ ॥ 3-165-9 യം സൂര്യം। വിഭാവസുവൈഹ്നിരാസ്ഥിതഃ। യസ്യ സൂര്യസ്യാശ്രയേണൈവ രാത്രൌ വഹ്നിർജഗദ്ദീപയതി തസ്യോദയമിത്യന്വയഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 166
॥ ശ്രീഃ ॥
3.166. അധ്യായഃ 166
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
അർജുനേന യുധിഷ്ഠിരാദീൻപ്രതി സങ്ക്ഷേപേണ സ്വകീയസ്വർഗനിവാസപ്രകാരകഥനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-166-0 (22347)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-166-0x (2306)
തതഃ കദാചിദ്ധരിസംപ്രയുക്തം
മഹേന്ദ്രവാഹം സഹസോപയാതം।
വിദ്യുത്പ്രഭം പ്രേക്ഷ്യ മഹാരഥാനാം
ഹർഷോഽർജുനം ചിന്തയതാം ബഭൂവ ॥ 3-166-1 (22348)
സ ദീപ്യമാനഃ സഹസാഽന്തരിക്ഷം
പ്രകാശയൻമാതലിസംഗൃഹീതഃ।
ബഭൌ മഹോൽകേവ ഘനാന്തരസ്ഥാ
ശിഖേവ ചാഗ്നേർജ്വലിതാ വിധൂമാ ॥ 3-166-2 (22349)
തമാസ്ഥിതഃ സന്ദദൃശേ കിരീടീ
സ്രഗ്വീ നവാന്യാഭരണാനി ബിഭ്രത്।
ധനഞ്ജയോ വജ്രധരപ്രഭാവഃ
ശ്രിയാ ജ്വലൻപർവതമാജഗാം ॥ 3-166-3 (22350)
സ ശൈലമാസാദ്യ കിരീടമാലീ
മഹേന്ദ്രവാഹാദവരുഹ്യ തസ്മാത്।
ധൌംയസ്യ പാദാവഭിവാദ്യ പൂർവ-
മജാതശത്രോസ്തദനന്തരം ച ॥ 3-166-4 (22351)
വൃകോദരസ്യാപി ച വന്ദ്യ പാദൌ
മാദ്രീസുതാഭ്യാമഭിവാദിതശ്ച।
സമേത്യ കൃഷ്ണാം പരിസാന്ത്വ്യ ചൈനാം
പ്രഹ്വോഽഭവദ്ഭ്രാതുരുപഹ്വരേ സഃ ॥ 3-166-5 (22352)
ബഭൂവ തേഷാം പരമഃ പ്രഹർഷ-
സ്തേനാപ്രമേയേണ സമേത്യ തത്ര।
സ ചാപി താൻപ്രേക്ഷ്യ കിരീടമാലീ
നനന്ദ രാജാനമഭിപ്രശംസൻ ॥ 3-166-6 (22353)
യമാസ്ഥിതഃ സപ്ത ജഘാന പൂഗാൻ
ദിതേഃ സുതാനാം നമുചേർനിഹന്താ।
തമിന്ദ്രവാഹം സമുപേത്യ പാർഥാഃ
പ്രദക്ഷിണം ചക്രുരദീനസത്വാഃ ॥ 3-166-7 (22354)
തേ മാതലേശ്ചക്രുരതീവ ഹൃഷ്ടാഃ
സത്കാരമഗ്ര്യം സുരരാജതുല്യം।
സർവം യഥാവച്ച ദിവൌകസംഘം
പപ്രച്യുരേനം കുരുരാജപുത്രാഃ ॥ 3-166-8 (22355)
താനപ്യസൌ മാതലിരഭ്യനന്ദ-
ത്പിതേവ പുത്രാനനുശിഷ്യ പാർഥാൻ।
യയൌ രഥേനാപ്രതിമപ്രഭേണ
പുനഃ സകാശം ത്രിദിവേശ്വരസ്യ ॥ 3-166-9 (22356)
ഗതേ തു തസ്മിന്വരദേവവാഹേ
ശക്രാത്മജഃ സർവരിപുപ്രമാഥീ।
`സാക്ഷാത്സഹസ്രാക്ഷ ഇവ പ്രതീതഃ
ശ്രീമാൻസ്വദേഹാദവമുച്യ ജിഷ്ണുഃ' ॥ 3-166-10 (22357)
ശക്രേണ ദത്താനിദദൌ മഹാത്മാ
മഹാധനാന്യുത്തമരൂപവന്തി।
ദിവാകരാഭാണി വിഭൂഷണാനി
പ്രീതഃ പ്രിയായൈ സുതസോമമാത്രേ ॥ 3-166-11 (22358)
തതഋഃ സ തേഷാം കുരുപുംഗവാനാം
തേഷാം ച സൂര്യാഗ്നിസമപ്രഭാണാം।
വിപ്രർഷഭാണാമുപവിശ്യ മധ്യേ
സർവം യഥാവത്കഥയാംബഭൂവ ॥ 3-166-12 (22359)
ഏവം മയാഽസ്ത്രാണ്യുപശിക്ഷിതാനി
ശക്രാച്ച വായോശ്ച ശിവാച്ച സാക്ഷാത്।
തഥൈവ ശീലേന സമാധിനാ ച
പ്രീതാഃ സുരാ മേ സഹിതാഃ സഹേന്ദ്രാഃ ॥ 3-166-13 (22360)
സങ്ക്ഷേപതോ വൈ സ വിശുദ്ധകർമാ
തേഭ്യഃ സമാഖ്യായ ദിവഃപ്രവേശം।
മാദ്രീസുതാഭ്യാം സഹിതഃ കിരീടീ
സുഷ്വാപ താമാവസതിം പ്രതീതഃ ॥ 3-166-14 (22361)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി നിവാതകവചയുദ്ധപർവണി ഷട്ഷഷ്ട്യധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 166 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-166-1 ഹരിഭിരശ്വൈഃ സംപ്രയുക്തം। മഹേന്ദ്രസ്യ വാഹം രഥം ॥ 3-166-5 പ്രഹ്വോ നംരഃ। ഉപഹ്ണരേ സമീപേ ॥ 3-166-7 പൂഗാന്യൂഥാനി ॥ 3-166-8 ഏനം മാതലിം ॥ 3-166-11 സുതസോമോ ഭീമാദ്ദ്രൌപദ്യാം ജാതഃ ॥ 3-166-14 ആവസതിം രാത്രിം। പ്രതീതോ ഹൃഷ്ഠഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 167
॥ ശ്രീഃ ॥
3.167. അധ്യായഃ 167
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ഇന്ദ്രേണ സഭ്രാതൃകം യുധിഷ്ഠിരമേത്യ ജയാശീഃ സംസനപൂർവകം പുനഃ സ്വർഗംപ്രതി ഗമനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-167-0 (22362)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-167-0x (2307)
[തതോ രജന്യാം വ്യുഷ്ടായാം ധർമരാജം യുധിഷ്ഠിരം।
ഭ്രാതൃഭിഃ സഹിതഃ സർവൈരവന്ദത ധനഞ്ജയഃ ॥] 3-167-1 (22363)
ഏതസ്മിന്നേവ കാലേ തു സർവവാദിത്രനിഃഖനഃ।
ബഭൂവ തുമുലഃ ശബ്ദസ്ത്വന്തരിക്ഷേ ദിവൌകസാം ॥ 3-167-2 (22364)
രഥനേമിഖനശ്ചൈവ ഘണ്ടാശബ്ദശ്ച ഭാരത।
പൃഥഗ്വ്യാലമൃഗാണാം ച പക്ഷിണാം ചൈവ സർവശഃ ॥ 3-167-3 (22365)
`രവോൻമുഖാസ്തേ ദദൃശുഃ പ്രീയമാണാഃ കുരൂദ്വഹ।
മരുദ്ഭിരന്വിതം ശക്രമാപതന്തം വിഹായസാ' ॥ 3-167-4 (22366)
തേ സമന്താദനുയയുർഗന്ധർവാപ്സരസസ്തഥാ।
വിമാനൈഃ സൂര്യസങ്കാശൈർദേവരാജമരിന്ദമം ॥ 3-167-5 (22367)
തതഃ സ ഹരിഭിര്യുക്തം ജാംബൂനദപരിഷ്കൃതം।
മേഘനാദിനമാരുഹ്യ ശ്രിയാ പരമയാ ജ്വലൻ ॥ 3-167-6 (22368)
പാർഥാനഭ്യാജപാമാശു ദേവരാജഃ പുരന്ദരഃ।
ആഗത്യ ച സഹസ്രാക്ഷോ രഥാദവരുരോഹ വൈ ॥ 3-167-7 (22369)
തം ദൃഷ്ട്വൈവ മഹാത്മാനം ധർമരാജോ യുധിഷ്ഠിരഃ।
ഭ്രാതൃഭിഃ സഹിതഃ ശ്രീമാന്ദേവരാജമുപാഗമത് ॥ 3-167-8 (22370)
പൂജയാമാസ ചൈവാഥ വിധിവദ്ഭൂരിദക്ഷിണഃ।
യഥാർഹമമിതാത്മാനം വിധിദൃഷ്ടേന കർമണാ ॥ 3-167-9 (22371)
ധനഞ്ജയശ്ച തേജസ്വീ പ്രണിപത്യ പുരന്ദരം।
ഭൃത്യവത്പ്രണതസ്തസ്ഥൌ ദേവരാജസമീപതഃ ॥ 3-167-10 (22372)
ആഘ്രായ തം മഹാതേജാഃ കുന്തീപുത്രോ യുധിഷ്ഠിരഃ।
ധനഞ്ജയഭിപ്രേക്ഷ്യവിനീതം സ്ഥിതമന്തികേ ॥ 3-167-11 (22373)
ജടിലം ദേവരാജസ്യ തപോയുക്തമകൽമഷം।
ഹർഷേണ മഹതാഽഽവിഷ്ടഃ ഫൽഗുനസ്യാഥ ദർശനാത്।
ബഭൂവ പരമപ്രീതോ ദേവരാജം ച പൂജയൻ ॥ 3-167-12 (22374)
തം തഥാഽദീനമനസം രാജാനം ഹർ,സംപ്ലുതം।
ഉവാച വചനം ധീമാന്ധർമരാജം പുരന്ദരഃ ॥ 3-167-13 (22375)
ത്വമിമാം പൃഥിവീം രാജൻപ്രശാസിഷ്യസി പാണ്ഡവ।
സ്വസ്തി പ്രാപ്നുഹി കൌന്തേയ കാംയകം പുനരാശ്രമം ॥ 3-167-14 (22376)
അസ്ത്രാണി ലബ്ധാനി ച പാണ്ഡവേന
സർവാണി മത്തഃ പ്രയതേന രാജൻ।
കൃതപ്രിയശ്ചാസ്മി ധനഞ്ജയേന
ജേതും ന ശക്യസ്ത്രിഭിരേഷ ലോകൈഃ ॥ 3-167-15 (22377)
ഏവമുക്ത്വാ സഹസ്രാക്ഷഃ കുന്തീപുത്രം യുധിഷ്ഠിരം।
ജഗാമ ത്രിദിവം ഹൃഷ്ടഃ സ്തൂയമാനോ മഹർഷിഭിഃ ॥ 3-167-16 (22378)
ധനേശ്വരഗൃഹസ്ഥാനാം പാണ്ഡവാനാം സമാഗമം।
ശക്രേണ യ ഇദം വിദ്വാനധീയീത സമാഹിതഃ ॥ 3-167-17 (22379)
സംവത്സരം ബ്രഹ്മചാരീ നിയതഃ സംശിതവ്രതഃ।
സ ജീവേദ്ധി നിരാബാധഃ സുസുഖീ ശരദാം ശതം ॥ 3-167-18 (22380)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി നിവാതകവചയുദ്ധപർവണി സപ്തഷഷ്ട്യധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 167 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-167-3 ഭുജംഗവ്യാഘ്രസിംഹാനാം ഇതി ഥ. പാഠഃ ॥ 3-167-6 ഹരിഭിര്യുക്തം രഥം ॥ 3-167-9 അമിതാത്മാ അമിതബുദ്ധിഃ ॥ 3-167-15 കൃതപ്രിയഃ ശത്രുവധേന। സർവാണി ഭത്തോ ഗിരിശാച്ച ദേവാത് ഇതി ഥ. പാഠഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 168
॥ ശ്രീഃ ॥
3.168. അധ്യായഃ 168
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
അർജുനേന സ്വസ്യ കിരാതരൂപിണാ സഹ യുദ്ധപ്രകാരസ്യ പാശുപതാശ്രലാഭപ്രകാരസ്യ ച കഥനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-168-0 (22381)
വൈശപായന ഉവാച। 3-168-0x (2308)
യഥാഗതം ഗതേ ശക്രേ ഭ്രാതൃഭിഃ സഹ സംഗതഃ।
കൃഷ്ണയാ ചൈവ ബീഭത്സുർധർമരാജമപൂജയത് ॥ 3-168-1 (22382)
അഭിവാദയമാനം തം മൂർധ്ന്യുപാഘ്രായ പാണ്ഡവം।
ഹർഷഗദ്ഗദയാ വാചാ പ്രഹൃഷ്ടോഽർജുനമബ്രവീത് ॥ 3-168-2 (22383)
കഥമർജുന കാലോഽയം സ്വർഗേ രവ്യതിഗതസ്തവ।
കഥം ചാസ്ത്രാണ്യവാപ്താനി ദേവരാജശ്ച തോഷിതഃ ॥ 3-168-3 (22384)
സംയഗ്വാ തേ ഗൃഹീതാനി കച്ചിദസ്ത്രാണി പാണ്ഡവ।
കച്ചിത്സുരാധിപഃ പ്രീതോ രുദ്രശ്ചാസ്ത്രാണ്യദാത്തവ ॥ 3-168-4 (22385)
യഥാ ദൃഷ്ടശ്ച തേ ശക്രോ ഭഗവാന്വാ പിനാകധൃത്।
യഥൈവാസ്ത്രാണ്യവാപ്താനി യഥൈവാരാധിതാശ്ച തേ ॥ 3-168-5 (22386)
യഥോക്തവാംസ്ത്വാം ഭഗവാഞ്ശതക്രതുരരിന്ദമ।
കൃതപ്രിയസ്ത്വയാഽസ്മീതി തസ്യ തേ കിം പ്രിയം കൃതം ॥ 3-168-6 (22387)
ഏതദിച്ഛാംയഹം ശ്രോതും വിസ്തരേണ മഹാദ്യുതേ।
യഥാ തുഷ്ടോ മഹാദേവോ ദേവരാജസ്തഥാഽനഘ ॥ 3-168-7 (22388)
യച്ചാപി വജ്രപാണേസ്തു പ്രിയം കൃതമരിന്ദമ।
ഏതദാഖ്യാഹി മേ സർവമഖിലേന ധനഞ്ജയ ॥ 3-168-8 (22389)
അർജുന ഉവാച। 3-168-9x (2309)
ശൃണു ഹന്ത മഹാരാജ വിധിനാ യേന ദൃഷ്ടവാൻ।
ശതക്രതുമഹം ദേവം ഭഗവന്തം ച ശങ്കരം ॥ 3-168-9 (22390)
വിദ്യാമധീത്യ താം രാജംസ്ത്വയോക്താമരിമർദന।
ഭവതാ ച സമാദിഷ്ടസ്തപസേ പ്രസ്ഥിതോ വനം ॥ 3-168-10 (22391)
ഭൃഗുതുന്ദമഥോ ഗത്വാ കാംയകാദാസ്ഥിതസ്തപഃ।
ഏകരാത്രോഷിതഃ കഞ്ചിദപശ്യം ബ്രാഹ്മണം പഥി ॥ 3-168-11 (22392)
സ മാമപൃച്ഛത്കൌന്തേയ ക്വാസി ഗന്താ ബ്രവീഹി മേ।
തസ്മാ അവിതഥം സർവമബ്രവം കുരുനന്ദന ॥ 3-168-12 (22393)
സ തഥ്യം മമ തച്ഛ്രുത്വാ ബ്രാഹ്മണോ രാജസത്തമ।
അപൂജയത മാം രാജൻപ്രീതിമാംശ്ചാഭവൻമയി ॥ 3-168-13 (22394)
തതോ മാമബ്രവീത്പ്രീതസ്തപ ആതിഷ്ഠ ഭാരത।
തപസ്വീ നചിരേണ ത്വം ദ്രക്ഷ്യസേ വിബുധാധിഷം ॥ 3-168-14 (22395)
തതോഽഹം വചനാത്തസ്യ ഗിരിമാരുഹ്യ ശൈശിരം।
തപോഽതപ്യം മഹാരാജ മാസം മൂലഫലാശനഃ ॥ 3-168-15 (22396)
ദ്വിതീയശ്ചാപി മേ മാസോ ജലം ഭക്ഷയതോ ഗതഃ।
നിരാഹാരസ്തൃതീയേഽഥ മാസേ പാണ്ഡവനന്ദന ॥ 3-168-16 (22397)
ഊർധ്വബാഹുശ്ചതുർഥം തു മാസമസ്മി സ്ഥിതസ്തദാ।
ന ച മേ ഹീയതേ പ്രാണസ്തദദ്ഭുതമിവാഭവത് ॥ 3-168-17 (22398)
പഞ്ചമേ ത്വഥ സംപ്രാപ്തേ പ്രഥമേ ദിവസേ ഗതേ।
വരാഹസംസ്ഥിതം ഭൂതം മത്സമീപം സമാഗമത് ॥ 3-168-18 (22399)
നിഘ്നൻപ്രോഥേന പൃഥിവീം വിലിഖംശ്ചരണൈരപി।
സംമാർജഞ്ജഠരേണോർവീം വിവർതംശ്ച മുഹുർമുഹുഃ ॥ 3-168-19 (22400)
അനു തസ്യാപരം ഭൂതം മഹത്കൈരാതസംസ്ഥിതം।
ധനുർബാണാസിമത്പ്രാപ്തം സ്ത്രീഗണാനുഗതം തദാ ॥ 3-168-20 (22401)
തതോഽഹം ധനുരാദായ തഥാഽക്ഷയ്യേ മഹേഷുധീ।
അതാഡയം ശരേണാഥ തദ്ഭൂതം രോമഹർഷണം ॥ 3-168-21 (22402)
യുപത്തം കിരാതസ്തു വികൃഷ്യ ബലവദ്ധനുഃ।
അഭ്യാജഘ്നേ ദൃഢതരം കംപയന്നിവ മേദിനീം ॥ 3-168-22 (22403)
സതു മാമബ്രവീദ്രാജൻമമ പൂർവപരിഗ്രഹഃ।
മൃഗയാധർമമുത്സൃജ്യ കിമർഥം താഡിതസ്ത്വയാ ॥ 3-168-23 (22404)
ഏഷ തേ നിശിതൈർബാണൈർദർപം ഹൻമി സ്ഥിരോ ഭവ।
സംഘർഷവാൻമഹാകായസ്തതോ മാമഭ്യധാവത ॥ 3-168-24 (22405)
തതോ ഗിരിമിവാത്യർഥമാവൃണോൻമാം മഹാശരൈഃ।
തം ചാഹം ശരവർഷേണ മഹതാ സമവാകിരം ॥ 3-168-25 (22406)
തതഃ ശരൈർദീപ്തമുഖൈര്യന്ത്രിതൈരനു യന്ത്രിതൈഃ।
പ്രത്യവിധ്യമഹം തം തു വജ്രൈരിവ ശിലോച്ചയം ॥ 3-168-26 (22407)
തസ്യ തച്ഛതധാ രൂപമഭവച്ച സഹസ്രധാ।
താനി ചാസ്യ ശരീരാണി ശരൈരഹമതാഡയം ॥ 3-168-27 (22408)
പുനസ്താനി ശരീരാണി ഏകീഭൂതാനി ഭാരത।
അദൃശ്യന്ത മഹാരാജ താന്യഹം വ്യധമം പുനഃ ॥ 3-168-28 (22409)
അണുർബൃഹച്ഛിരാ ഭൂത്വാ ബൃഹച്ചാണുശിരാഃ പുനഃ।
ഏകീഭൂതസ്തദാ രാജൻസോഽഭ്യവർതത മാം യുധി ॥ 3-168-29 (22410)
യദാഽഭിഭവിതും ബാണൈർന ച ശക്നോമി തം രണേ।
തതോ മഹാസ്ത്രമാതിഷ്ഠം വായവ്യം ഭരതർഷഭ ॥ 3-168-30 (22411)
ന ചൈനമശകം ഹന്തും തദദ്ഭുതമിവാഭവത്।
തസ്മിൻപ്രതിഹതേ ചാസ്ത്രേ വിസ്മയോ മേ മഹാനഭൂത് ॥ 3-168-31 (22412)
തത്രാപി ച മഹാരാജ സവിശേഷമഹം തതഃ।
അസ്ത്രപൂഗേന മഹതാ രണേ ഭൂതമവാകിരം ॥ 3-168-32 (22413)
സ്ഥൂണാകർണമഥോ ജാലം ശരവർഷം ശരോൽവണം।
ശലഭാസ്ത്രമശ്മവർഷം സമാസ്ഥായാഹമഭ്യയാം ॥ 3-168-33 (22414)
ജഗ്രാസ പ്രസഭം താനി സർവാണ്യസ്ത്രാണി മേ നൃപ।
തേഷു സർവേഷു ജഗ്ധേഷു ബ്രഹ്മാസ്ത്രം മഹദാദിശം ॥ 3-168-34 (22415)
തതഃ പ്രജ്വലിതൈർബാണൈഃ സർവതശ്ചോപചീയത।
ഉപചീയമാനശ്ച തദാ മഹാസ്ത്രേണ വ്യവർധത ॥ 3-168-35 (22416)
തതഃ സന്താപിതാ ലോകാ മത്പ്രസൂതേന തേജസാ।
ക്ഷണഏന ഹി ദിശഃ സ്വം ച സർവതോ ഹി വിദീപിതം ॥ 3-168-36 (22417)
തദപ്യസ്ത്രം മഹാതേജാഃ ക്ഷണേനൈവ വ്യശാമയത്।
ബ്ര്ഹമാസ്ത്രേ തു ഹതേ രാജൻഭയം മാം മഹദാവിശത് ॥ 3-168-37 (22418)
തതോഽഹം ധനുരാദായ തഥാഽക്ഷയ്യേ മഹേഷുധീ।
സഹസാഽഭ്യഹനം ഭൂതം താന്യപ്യസ്ത്രാണ്യഭക്ഷയത് ॥ 3-168-38 (22419)
ഏതേഷ്വസ്ത്രേഷു ഭൂതേന ഭക്ഷിതേഷ്വായുധേഷു ച।
മമ തസ് ച ഭൂതസ്യ ബാഹുയുദ്ധമവർതത ॥ 3-168-39 (22420)
വ്യായാമം മുഷ്ടിഭിഃ കൃത്വാ തലൈരഭിസമാഹതൌ।
അപായച്ച തദ്ഭൂതമഹം ചാപാതയം മഹീം ॥ 3-168-40 (22421)
തതഃ പ്രഹസ്യ തദ്ഭൂതം തത്രൈവാന്തരധീയത।
സഹ സ്ത്രീഭിർമഹാരാജ പശ്യതോ മേഽദ്ഭുതോപമം ॥ 3-168-41 (22422)
മുഖ്യം കൃത്വാ സ ഭഗവാംസ്തതോഽന്യദ്രൂപമാത്മനഃ।
ദിവ്യമേവ മഹാരാജ വരാനോഽദ്ഭുതമംബരം ॥ 3-168-42 (22423)
ഹിത്വാ കിരാതരൂപം ച ഭഗവാംസ്ത്രിദശേശ്വരഃ।
സ്വരൂപം ദിവ്യമാസ്ഥായ തസ്യൌ മഹേശ്വരഃ ॥ 3-168-43 (22424)
സോഽദൃശ്യത തതഃ സാക്ഷാദ്ഭഗവാൻഗോവൃഷധ്വജഃ।
ധനുർഗൃഹ്യതദാ പാണൌ ബഹുരൂപഃ പിനാകധൃത് ॥ 3-168-44 (22425)
സ മാമഭ്യേത്യ സമരേ തഥൈവാഭിമുഖം സ്ഥിതം।
ശൂലപാണിരഥോവാച തുഷ്ടോസ്മീതി പരന്തപ ॥ 3-168-45 (22426)
തതസ്തദ്ധനുരാദായ തൂണൌ ചാക്ഷയ്യസായകൌ।
പ്രാദാൻമമൈവ ഭഗവാന്വരയസ്വേതി ചാബ്രവീത് ॥ 3-168-46 (22427)
തുഷ്ടോസ്മി തവ കൌന്തേയ ബ്രൂഹി കിം കരവാണി തേ।
മനോഗതം വീര യത്തേ തദ്ബ്രൂഹി വിതരാംയഹം।
അമരത്വമപാഹായ ബ്രൂഹി യത്തേ മനോഗതം ॥ 3-168-47 (22428)
തതഃ പ്രാഞ്ഡലിരേവാഹമസ്ത്രേഷു കൃതമാനസഃ।
പ്രണംയ ശിരസാ ശർവം തതോ വചനമാദദേ ॥ 3-168-48 (22429)
ഭഗവാനമേ പ്രസന്നശ്ചേദീപ്സിതോഽയം വരോ മമ।
അസ്ത്രാണീച്ഛാംയഹം ജ്ഞാതും യാനി ദേവേഷു കാനിചിത് ॥ 3-168-49 (22430)
ദദാനീത്യേവ ഭഗവാനബ്രവീത്ര്യംബകശ്ച മാം।
രൌദ്രമസ്ത്രം മദീയം ത്വാമുപസ്ഥാസ്യതി പാണ്ഡവ ॥ 3-168-50 (22431)
പ്രദദൌ ച മമ പ്രീതഃ സോഽസ്ത്രം പാശുപതം പ്രഭുഃ।
ഉവാച ച മഹാദേവോ ദത്ത്വാ മേഽസ്ത്രം സനാതനം ॥ 3-168-51 (22432)
ന പ്രയോജ്യംഭവേദേതൻമാനുഷേഷു കഥഞ്ചന।
[ജഗദ്വിനിർദഹേദേവമൽപതേജസി പാതിതം ॥ 3-168-52 (22433)
പീഡ്യമാനന ബലവത്പ്രയോജ്യംസ്യാദ്ധനഞ്ജയ।
അസ്ത്രാണാം പ്രതിഘാതേ ച സർവഥൈവ പ്രയോജയേഃ ॥ 3-168-53 (22434)
തതോഽപ്രതിഹതം ദിവ്യം സർവാസ്ത്രപ്രതിഷേധനം।
മൂർതിമൻമേ സ്ഥിതം പാർശ്വേ പ്രസന്നേ ഗോവൃഷധ്വജേ ॥ 3-168-54 (22435)
ഉത്സാദനമമിത്രാണാം പരസേനാനികർതനം।
ദുരാസദം ദുഷ്പ്രസഹം സുരദാനവരാക്ഷസൈഃ ॥ 3-168-55 (22436)
അനുജ്ഞാതസ്ത്വഹം തേന തത്രൈവ സമുപാവിശം।
പ്രേക്ഷതശ്ചൈവമേ ദേവസ്തത്രൈവാന്തരധീയത ॥ 3-168-56 (22437)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി നിവാതകവചയുദ്ധപർവണി അഷ്ടഷഷ്ട്യധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 168 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-168-2 പ്രഹൃഷ്ടോ ധർമപുത്രഃ ॥ 3-168-9 ഹന്തേത്യവ്യയം വാക്യാരംഭേ ഹർഷേ വാ ॥ 3-168-15 ശൈശിരം ഹിമമയം ॥ 3-168-17 പ്രാണോ ബലം ॥ 3-168-18 ചതുർഥേ മാസ്യതിക്രാന്തേ ഇതി ധ. പാഠഃ। വരാഹവത് സംസ്ഥിതം ആകാരോ യസ്യ ॥ 3-168-19 പ്രോഥേന മുഖാഗ്രേണ പോത്രാഖ്യേന। വിവർതൻ വിഷമേണ ഭാവേന വർതമാനഃ ഇതസ്തതഃ പര്യടന്വാ ॥ 3-168-26 അനുപശ്ചാത് യന്ത്രിതൈഃ ദൃഢാകൃഷ്ടൈഃ ॥ 3-168-33 സ്ഥൂണാകർണ ഇതി ശങ്കുകർണാഖ്യോ രുദ്രാവതാരഭേദസ്തദ്ദൈവത്യമസ്രം। ജാലം ജലമയം വാരുണം। ശൈലാസ്ത്രമശ്മവർഷം ച ഇതി ധ. പാഠഃ ॥ 3-168-40 വ്യായാമം സംഘടനം ॥ 3-168-44 ഗോവൃഷോ ബലീവർദശ്രേഷ്ഠഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 169
॥ ശ്രീഃ ॥
3.169. അധ്യായഃ 169
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
അർജുനേന സ്വസ്യേന്ദ്രലോകഗമനപ്രകാരസ്യ തത്രനിവാസപ്രകാരകഥനപൂർവകമിന്ദ്രാദസ്ത്രപ്രാപ്തിപ്രകാരസ്യച കഥനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-169-0 (22438)
അർജുന ഉവാച। 3-169-0x (2310)
തതസ്താമവസം പ്രീതോ രജനീം തത്ര ഭാരത।
പ്രസാദാദ്ദേവദേവസ്യത്ര്യംബകസ്യ മഹാത്മനഃ ॥ 3-169-1 (22439)
വ്യുഷിതോ രജനീം ചാഹങ്കൃത്വാപൌർവാഹ്ണികീഃ ക്രിയാഃ।
അപശ്യം തം ദ്വിജശ്രേഷ്ഠം ദൃഷ്ടവാനസ്മി യം പുരാ ॥ 3-169-2 (22440)
തസ്മൈ ചാഹം യഥാവൃത്തം സർവമേവ ന്യവേദയം।
ഭഗവന്തം മഹാദേവം സമേതോസ്മീതി ഭാരത ॥ 3-169-3 (22441)
സ മാമുവാച രാജേന്ദ്ര പ്രീയമാണോ ദ്വിജോത്തമഃ।
ദൃഷ്ടസ്ത്വയാ മഹാദേവോ യഥാ നാന്യേന കേനചിത് ॥ 3-169-4 (22442)
സമേതം ലോകപാലൈസ്തു സർവൈർവൈവസ്വതാദിഭിഃ।
ദ്രഷ്ടാസ്യനഘ ദേവേന്ദ്രം സ ച തേഽസ്ത്രാണി ദാസ്യതി ॥ 3-169-5 (22443)
ഏവമുക്ത്വാ സ മാം രാജന്നാശ്ലിഷ്യ ച പുനഃ പുനഃ।
അഗച്ഛത്സ യഥാകാമം ബ്രാഹ്മണഃ സൂര്യസന്നിഭഃ ॥ 3-169-6 (22444)
അഥാപരാഹ്ണേ തസ്യാഹ്നഃ പ്രാവാത്പുണ്യഃ സമീരണഃ।
പുനർനവമിമം ലോകം കുർവന്നിവ സപത്നഹൻ ॥ 3-169-7 (22445)
ദിവ്യാനി ചൈവ മാല്യാനി സുഗന്ധീനി നവാനി ച।
ശൈശിരസ്യ ഗിരേ പാദേ പ്രാദുരാസൻസമീപതഃ ॥ 3-169-8 (22446)
വാദിത്രാണിച ദിവ്യാനി സുഘോഷാണി സമന്തതഃ।
സ്തുതയശ്ചേന്ദ്രസംയുക്താ അശ്രൂയന്ത മനോഹരാഃ ॥ 3-169-9 (22447)
ഗണാശ്ചാപ്സരസാം തത്രഗന്ധർവാണാം തഥൈവ ച।
പുരസ്താദ്ദേവദേവസ്യ ജഗുർഗീതാനി സർവശഃ ॥ 3-169-10 (22448)
മരുതാം ച ഗണാസ്തത്ര ദേവയാനൈരുപാഗമൻ।
മഹേന്ദ്രാനുചരാ യേ ച ദേവസദ്മനിവാസിനഃ ॥ 3-169-11 (22449)
തതോ മരുത്വാനഹരിഭിര്യുക്തൈർവാഹൈഃ സ്വലങ്കൃതൈഃ।
ശചീസഹായസ്തത്രായാത്സഹ സർവൈസ്തദാഽമരൈഃ ॥ 3-169-12 (22450)
ഏതസ്മിന്നൈവ കാലേ തു കുബേരോ നരവാഹനഃ।
ദർശയാമാസ മാം രാജംʼല്ലക്ഷ്ംയാ പരമയാ യുതഃ ॥ 3-169-13 (22451)
ദക്ഷിണസ്യാം ദിശി യമം പ്രത്യപശ്യം വ്യസ്ഥിതം।
വരുണം ദേവരാജം ച യഥാസ്ഥാനമവസ്ഥിതം ॥ 3-169-14 (22452)
തേ മാമൂചുർമഹാരാജ സാന്ത്വയിത്വാ സുരർഷഭാഃ।
സവ്യസാചിന്നിരീക്ഷാസ്മാംʼല്ലോകപാലാനവസ്ഥിതാൻ ॥ 3-169-15 (22453)
സുരകാര്യാർഥസിദ്ധ്യർഥം ദൃഷ്ടവാനസി ശങ്കരം।
അസ്മത്തോഽപി ഗൃഹാണ ത്വമസ്ത്രാണീതി സമന്തതഃ ॥ 3-169-16 (22454)
തതോഽഹം പ്രയതോ ഭൂത്വാ പ്രണിപത്യ സുരർഷഭാൻ।
പ്രത്യഗൃഹ്ണാം തദാഽസ്ത്രാണി മഹാന്തി വിവിധാനി ച ॥ 3-169-17 (22455)
ഗൃഹീതാസ്ത്രസ്തതോ ദേവൈരനുജ്ഞാതോസ്മി ഭാരത।
അഥ ദേവാ യയുഃ സർവേയഥാഗതമരിന്ദമ ॥ 3-169-18 (22456)
മഘവാനപി മാം ദേവോ രഥമാരോപ്യ സുപ്രഭം।
ഉവാച ഭഗവാന്വാക്യം സ്മയന്നിവ മഹായശാഃ ॥ 3-169-19 (22457)
പുരൈവാഗമനാദസ്മാദ്വേദാഹം ത്വാം ധനഞ്ജയ।
അതഃ പരം ത്വഹം വൈ ത്വാം ദർശയേ ഭരത്രഷഭ ॥ 3-169-20 (22458)
ത്വയാ ഹി തീർഥേഷു പുരാ സമാപ്ലാവഃ കൃതോഽസകൃത്।
തപശ്ചേദം മഹത്ത്പ്തം സ്വർഗം ഗന്താസി പാണ്ഡവ ॥ 3-169-21 (22459)
ഭൂയശ്ചൈവ ച തപ്തവ്യം തപശ്ചരണമുത്തമം।
`ദുശ്ചരം ഘോരമസ്ത്രാണാം തപോബലകരം തവ' ॥ 3-169-22 (22460)
സ്വർഗസ്ത്വവശ്യം ഗന്തവ്യസ്ത്വയാ ശത്രുനിഷൂദന।
മാതലിർമന്നിയോഗാത്ത്വാം ത്രിദിവം പ്രാപയിഷ്യതി ॥ 3-169-23 (22461)
വിദിതസ്ത്വംഹി ദേവാനാം മുനീനാം ച മഹാത്മനാം।
`ഇഹസ്ഥഃ പാണ്ഡവശ്രേഷ്ഠ തപഃ കുർവൻസുദുഷ്കരം' ॥ 3-169-24 (22462)
തതോഽഹമബ്രുവം ശക്രം പ്രസീദ ഭഗവൻമമ।
ആചാര്യം വരയേഽഹം ത്വാമസ്ത്രാർഥം ത്രിദശേശ്വര ॥ 3-169-25 (22463)
ഇന്ദ്ര ഉവാച। 3-169-26x (2311)
ക്രൂരകർമാഽസ്ത്രവിത്താത ഭവിഷ്യസി പരന്തപ।
യദർഥമസ്ത്രാണീപ്സുസ്ത്വം തം കാമം പാണ്ഡവാപ്നുഹി ॥ 3-169-26 (22464)
തതോഽഹമബ്രുവം നാഹം ദിവ്യാന്യസ്ത്രാണി ശത്രുഹൻ।
മാനുഷേഷു പ്രയോക്ഷ്യാമി വിനാഽസ്ത്രപ്രതിഘാതനാത് ॥ 3-169-27 (22465)
താനി ദിവ്യാനി മേഽസ്ത്രാണി പ്രയച്ഛ വിബുധാധിപ।
ലേകാംശ്ചാസ്ത്രജിതാൻപശ്ചാല്ലഭേയം സുരപുംഗവ ॥ 3-169-28 (22466)
ഇന്ദ്ര ഉവാച। 3-169-29x (2312)
പരീക്ഷാർഥം മയൈതത്തേ വാക്യമുക്തം ധനഞ്ജയ।
മമാത്മജസ്യ വചനം സൂപപന്നമിദം തവ ॥ 3-169-29 (22467)
ശിക്ഷ മേ ഭവനം ഗത്വാസർവാണ്യസ്ത്രാണി ഭാരത।
വായോരഗ്നേർവസുഭ്യോഽപി വരുണാത്സമരുദ്ഗണാത് ॥ 3-169-30 (22468)
സാധ്യം പൈതാമഹം ചൈവ ഗന്ധർവോരഗരക്ഷസാം।
വൈഷ്ണവാനി ച സർവാണി നൈർഋതാനി തഥൈവ ച ॥ 3-169-31 (22469)
മദ്ഗതാനി ച ജാനീഹി സർവാസ്ത്രാണി കുരൂദ്വഹ।
ഏവമുക്ത്വാ തു മാം ശക്രസ്തത്രൈവാന്തരധീയത ॥ 3-169-32 (22470)
അഥാപശ്യം ഹരിയുജം രഥമൈന്ദ്രമുപസ്ഥിതം।
ദിവ്യം മായാമയം പുണ്യം യത്തം മാതലിനാ നൃപ ॥ 3-169-33 (22471)
ലോകപാലേഷു യാതേഷു മാമുവാചാഥ മാതലിഃ।
ദ്രഷ്ടുമിച്ഛതി ശക്രസ്ത്വാം ദേവരാജോ മഹാദ്യുതേ ॥ 3-169-34 (22472)
സംസിദ്ധസ്ത്വം മഹാബാഹോ കുരു കാര്യമനുത്തമം।
പശ്യ പുണ്യകൃതാം ലോകാൻസശരീരോ ദിവം വ്രജ ॥ 3-169-35 (22473)
ദേവരാജഃ സഹസ്രാക്ഷസ്ത്വാം ദിദൃക്ഷതി ഭാരത।
ഇത്യുക്തോഽഹം മാതലിനാ ഗിരിമാമന്ത്ര്യ ശൈശിരം ॥ 3-169-36 (22474)
പ്രദക്ഷിണമുപാവൃത്യ സമാരോഹം രഥോത്തമം।
ചോദയാമാസ സ ഹയാൻമനോമാരുതരംഹസഃ ॥ 3-169-37 (22475)
[മാതലിർഹയതത്ത്വജ്ഞോ യഥാവദ്ഭൂരിദക്ഷിണഃ।
അവൈക്ഷത ച മേ വക്രൃംസ്തിതസ്യാഥ സസാരഥിഃ।
തഥാ ഭ്രാന്തേ രഥേ രാജന്വിസ്മിതശ്ചേദമബ്രവീത് ॥ 3-169-38 (22476)
അത്യദ്ഭുതമിദം ത്വദ്യവിചിത്രം പ്രതിഭാതി മേ।
യദാസ്ഥിതോ രഥം ദിവ്യം പദാന്ന ചലിതഃ പദം ॥] 3-169-39 (22477)
ദേവരാജോഽപിഹി മയാ നിത്യമത്രോപലക്ഷിതഃ।
വിചലൻപ്രഥമോത്പാതേ ഹയാനാം ഭരതർഷഭ ॥ 3-169-40 (22478)
ത്വം പുനഃ സ്ഥിത ഏവാത്രരഥേ ഭ്രാന്തേ കുരൂദ്വഹ।
അതിശക്രമിദം സർവം തവേതി പ്രതിഭാതി മേ ॥ 3-169-41 (22479)
ഇത്യുക്ത്വാഽഽകാശമാവിശ്യ മാതലിർവിബുധാലയാൻ।
ദർശയാമാസ മേ രാജന്വിമാനാനി ച ഭാരത ॥ 3-169-42 (22480)
[സ രഥോ ഹരിഭിര്യുക്തോ ഹ്യൂർധ്വമാചക്രമേ തതഃ।
ഋഷയോ ദേവതാശ്ചൈവ പൂജയന്തി നരോത്തമ ॥ 3-169-43 (22481)
തതഃ കാമഗമാംʼല്ലോകാനപശ്യം വൈ സുരർഷിണാം।
ഗന്ധർവാപ്സരസാം ചൈവ പ്രഭാവമമിതൌജസാം ॥] 3-169-44 (22482)
നന്ദനാദീനി ദേവാനാം വനാന്യുപവനാനി ച।
ദർശയാമാസ മേ ശീഘ്രം മാതലിഃ ശക്രസാരഥിഃ ॥ 3-169-45 (22483)
തതഃ ശക്രസ്യ ഭവനമപശ്യഭമരാവതീം।
ദിവ്യൈഃ കാമഫലൈർവൃക്ഷൈ രത്നൈശ്ച സമലങ്കൃതാം ॥ 3-169-46 (22484)
ന താം ഭാസയതേ സൂര്യോ ന ശീതോഷ്ണേ ന ച ക്ലമഃ।
ന ബാധതേ തത്രരജസ്തത്രാസ്തി ന ജരാ നൃപ ॥ 3-169-47 (22485)
ന തത്രശോകോ ദൈന്യം വാ വൈവർണ്യം ചോപലക്ഷ്യതേ।
ദിവൌകസാം മഹാരാജ ന ഗ്ലാനിരരിമർദന।
ന ക്രോധലോഭൌ തത്രാസ്താമശുബം വാ വിശാംപതേ ॥ 3-169-48 (22486)
നിത്യം തുഷ്ടാശ് തേ രാജൻപ്രാണിനഃ സുരവേശ്മനി।
നിത്യപുഷ്പഫലാസ്തത്ര പാദപാ ഹരിതച്ഛദാഃ ॥ 3-169-49 (22487)
പുഷ്കരിണ്യശ്ച വിവിധാഃ പദ്മസൌഗന്ധികായുതാഃ।
ശീതസ്തത്രവവൌ വായുഃ സുഗന്ധോ വീജതേ ശുഭഃ ॥ 3-169-50 (22488)
സർവരത്നവിചിത്രാ ച ഭൂമിഃ പുഷ്പവിഭൂഷിതാ।
മൃഗദ്വിജാശ്ച ബഹവോ രുചിരാ മധുരസ്വരാഃ।
വിമാനഗാമിനശ്ചാത്രദൃശ്യന്തേ ബഹവോഽമരാഃ ॥ 3-169-51 (22489)
തതോഽപശ്യം വസൂന്രുദ്രാൻസാധ്യാംശ്ച സമരുദ്ഗണാൻ।
ആദിത്യാനശ്വിനൌ ചൈവ താൻസർവാൻപ്രത്യപൂജയം ॥ 3-169-52 (22490)
തേ മാം വീര്യേണ യശസാ തേജസാ ച ബലേന ച।
അസ്ത്രൈശ്ചാപ്യന്വജാനന്ത സംഗ്രാമേ വിജയേന ച ॥ 3-169-53 (22491)
പ്രവിശ്യ താം പുരീം ദിവ്യാം ദേവഗന്ധർവപൂജിതാം।
ദേവരാജം സഹസ്രാക്ഷമുപാതിഷ്ഠം കൃതാഞ്ജലിഃ ॥ 3-169-54 (22492)
ദദാവർധാസനം പ്രീതഃ ശക്രോ മേ ദദതാംവരഃ।
ബഹുമാനാച്ച ഗാത്രാണി പസ്പർശ മമ വാസവഃ ॥ 3-169-55 (22493)
തത്രാഹം ദേവഗന്ധർവൈഃ സഹിതോ ഭൂരിദക്ഷിണൈഃ।
അസ്ത്രാർതമവസം സ്വർഗേ ശിക്ഷാണോഽസ്ത്രാണി ഭാരത ॥ 3-169-56 (22494)
വിശ്വാവസോശ്ച വൈ പുത്രശ്ചിത്രസേനോഽഭവത്സഖാ।
സ ച ഗാന്ധർവമഖിലം ഗ്രാഹയാമാസ മാം നൃപ ॥ 3-169-57 (22495)
തത്രാഹമവസം രാജൻഗൃഹീതാസ്ത്രഃ സുപൂജിതഃ।
സുഖം ശക്രസ് ഭവനേ സർവകാമസമന്വിതഃ ॥ 3-169-58 (22496)
ശൃണ്വന്വൈ ഗീതശബ്ദം ച തൂര്യശബ്ദം ച പുഷ്കലം।
പശ്യംശ്ചാപ്സരസഃ ശ്രേഷ്ഠാ നൃത്യന്തീർഭരതർഷഭ ॥ 3-169-59 (22497)
തത്സർവമനവജ്ഞായ തഥ്യം വിജ്ഞായ ഭാരത।
അത്യർഥം പ്രതിഗൃഹ്യാഹമസ്ത്രേഷ്വേവ വ്യവസ്ഥിതഃ ॥ 3-169-60 (22498)
തതോഽതുഷ്യത്സഹസ്രാക്ഷസ്തേന കാമേന മേ വിഭുഃ।
ഏവം മേ വസതോ രാജന്നേഷ കാലോഽത്യഗാദ്ദിവി ॥ 3-169-61 (22499)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി നിവാതകവചയുദ്ധപർവണി ഏകോനസപ്തത്യധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 169 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-169-11 ദേവയാനൈർവിമാനൈഃ। ദേവസദ്മനിവാസിനഃ സ്ത്രീബാലാദയഃ ശചീജയന്താദയ ഇത്യർഥഃ ॥ 3-169-14 യഥാസ്ഥാനം പ്രാച്യാമിന്ദ്രം പ്രതീച്യാം വരുണമിത്യാദി ॥ 3-169-27 അസ്ത്രസ്യൈവ പ്രതിഘാതാർഥമസ്ത്രം മോക്ഷ്യേ നത്വന്യത്ര മാനുഷേ ॥ 3-169-33 മായാമയമിവാത്യദ്ഭുതം ॥ 3-169-39 പദാത് രസ്ഥാനാത് ന ചലിതഃ। രഥസ്യ ഭ്രമണേപി ദൃഢാസന ഇത്യർഥഃ ॥ 3-169-44 സുരർഷിണമിതി ദൈർധ്യാഭാവ ആർഷഃ ॥ 3-169-53 അന്വജാനന്ത വീര്യാദിമാൻഭവേത്യാശീർവാദാന്ദദുരിത്യർഥഃ ॥ 3-169-60 അനവജ്ഞായ ആദൃത്യ। തഥ്യം യഥാവത്। അത്യഥൈ പുരുഷാർഥ ഇതി വിജ്ഞായ ॥ 3-169-61 തേന കാമേന അസ്ത്രേച്ഛയാ നതു ഭോഗേച്ഛയാ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 170
॥ ശ്രീഃ ॥
3.170. അധ്യായഃ 170
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
അസ്ത്രവിദ്യാസമാപ്തൌ സഹസ്രാക്ഷേണ ഗുരുദക്ഷിണാത്വേന നിവാതകവചാനാം ക്ഷപണം ഭിക്ഷിതേനാർജുനേന തദർഥം പ്രസ്ഥാനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-170-0 (22500)
അർജുന ഉവാച। 3-170-0x (2313)
കൃതാസ്ത്രമതിവിശ്വസ്തമഥ മാം ഹരിവാഹനഃ।
രസംസ്പൃശ്യ മൂർധ്നി പാണിബ്യാമിദം വചനമബ്രവീത് ॥ 3-170-1 (22501)
ന ത്വമദ്യ യുധാ ജേതും ശക്യഃ സുരഗണൈരപി।
കിം പുനർമാനുഷേ ലോകേ മാനുഷൈരകൃതാത്മഭിഃ ॥ 3-170-2 (22502)
അപ്രമേയോഽപ്രധൃഷ്യശ്ച യുദ്ധേഷ്വപ്രതിമസ്തഥാ।
`അജേയസ്ത്വം ഹി സംഗ്രാമേ സർവൈരപിസുരാസുരൈഃ' ॥ 3-170-3 (22503)
അഥാബ്രവീത്പുനർദേവഃ സംപ്രഹൃഷ്ടതനൂരുഹഃ।
അസ്ത്രയുദ്ധേ സമോ വീര ന തേ കശ്ചിദ്ഭവിഷ്യതി ॥ 3-170-4 (22504)
അപ്രമത്തഃ സദാ ദക്ഷഃ സത്യവാദീ ജിതേന്ദ്രിയഃ।
ബ്രഹ്മണ്യശ്ചാസ്ത്രവിച്ചാസി ശൂരശ്ചാസി കുരൂദ്വഹ ॥ 3-170-5 (22505)
അസ്ത്രാണി സമവാപ്താനി ത്വയാ ദശ ച പഞ്ച ച।
പഞ്ചഭിർവിധിഭിഃ പാർഥ വിദ്യതേ ന ത്വയാ സമഃ ॥ 3-170-6 (22506)
പ്രയോഗമുപസംഹാരമാവൃത്തിം ച ധനഞ്ജയ।
പ്രായശ്ചിത്തം ച വേത്ഥ ത്വം പ്രതീഘാതം ച സർവശഃ ॥ 3-170-7 (22507)
തവ ഗുർവർഥകാലോഽയം സമുത്പന്നഃ പരന്തപ।
പ്രതിജാനീഷ്വ തം കർതും തതോ വേത്സ്യാംയഹം പരം ॥ 3-170-8 (22508)
തതോഽഹമബ്രവം രാജന്ദേവരാജമിദം വചഃ।
വിഷഹ്യം യൻമയാ കർതും കൃതമേവ നിബോധ തത് ॥ 3-170-9 (22509)
തതോ മാമബ്രവീദ്രാജൻപ്രഹസൻബലവൃത്രഹാ।
നാവിപഹ്യം തവാദ്യാസ്തി ത്രിഷു ലോകേഷു കിഞ്ചന ॥ 3-170-10 (22510)
നിവാതകവചാ നാമ ദാനവാ മമ ശത്രവഃ।
സമുദ്രകുക്ഷിമാശ്രിത്യ ദുർഗേ പ്രതിവസന്ത്യുത ॥ 3-170-11 (22511)
തിസ്രഃ കോട്യഃ സമാഖ്യാതാസ്തുല്യരൂപബലപ്രഭാഃ।
താംസ്തത്രജഹി കൌന്തേയ ഗുർവർഥസ്തേ ഭവിഷ്യതി ॥ 3-170-12 (22512)
തതോ മാതലിസംയുക്തം മയൂരസമരോമഭിഃ।
ഹയൈരുപേതം പ്രാദാൻമേ രഥം ദിവ്യം മഹാപ്രഭം ॥ 3-170-13 (22513)
ബബന്ധ ചൈവ മേ മൂർധ്നി കിരീടമിദമുത്തമം।
സ്വരൂപസദൃശം ചൈവ പ്രാദാദംഗവിഭൂഷണം ॥ 3-170-14 (22514)
അഭേദ്യം കവചം ചേദം സ്പർസരൂപവദുത്തമം।
അജരാം ജ്യാമിമാം ചാപി ഗാണ്ഡീവേ സമയോജയത് ॥ 3-170-15 (22515)
തതഃ പ്രായാമഹം തേന സ്യന്ദനേന വിരാജതാ।
യേനാജയദ്ദേവപതിർബലിം വൈരോചനിം പുരാ ॥ 3-170-16 (22516)
തതോ ദേവാഃ സർവ ഏവ തേന ഘോഷേണ ബോധിതാഃ।
മന്വാനാ ദേവരാജം മാം സമാജഗ്മുർവിശാംപതേ ॥ 3-170-17 (22517)
ദൃഷ്ട്വാ ച മാമപൃച്ഛന്ത കിം കരിഷ്യസി ഫൽഗുന।
താനബ്രുവം യഥാഭൂതമിദം കർതാഽസ്മി സംയുഗേ ॥ 3-170-18 (22518)
നിവാതകവചാനാം തു പ്രസ്ഥിതം മാം തധൈപിണം।
നിബോധത മഹാഭാഗാ ശിവം ചാശാസ്ത മേഽനഘാഃ ॥ 3-170-19 (22519)
`തതോ വാഗ്ഭിഃ പ്രശസ്താഭിസ്ത്രിദശാഃ പൃഥിവീപതേ'।
തുഷ്ടുവുർമാം പ്രസന്നാസ്തേ യഥാ ദേവം പുരന്ദരം ॥ 3-170-20 (22520)
രഥേനാനേന മഘവാ ജിതവാഞ്ശംബരം യുധി।
നമുചിം ബലവൃത്രൌ ച പ്രഹ്ലാദനരകാവപി ॥ 3-170-21 (22521)
ബഹൂനി ച സഹസ്രാണി പ്രയുതാന്യർബുദാന്യപി।
രഥേനാനേന ദൈത്യാനാം ജിതവാൻമഘവാ യുധി ॥ 3-170-22 (22522)
ന്വമപ്യനേന കൌന്തേയ നിബാതകവചാന്രണേ।
വിജേതാ യുധി വിക്രംയ പുരേവ മഘവാ വശീ ॥ 3-170-23 (22523)
അയഞ്ച ശംഖപ്രവരോ യേന ജേതാസി ദാനവാൻ।
അനേന വിജിതാ ലോകാ ശക്രേണാപി മഹാത്മനാ ॥ 3-170-24 (22524)
പ്രദീയമാനം ദേവൈസ്തം ദേവദത്തം ജലോദ്ഭവം।
പ്രത്യഗൃഹ്ണാം ജയായൈനം സ്തൂയമാനസ്തദാഽമരൈഃ ॥ 3-170-25 (22525)
സ ശംഖീ കവചീ വാണീ പ്രഗൃഹീതശരാസനഃ।
ദാനവാലയമത്യുഗ്രം പ്രയാതോസ്മി യുയുത്സയാ ॥ 3-170-26 (22526)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി നിവാതകവചയുദ്ധപർവണി സപ്തത്യധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 170 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-170-6 പഞ്ചഭിഃ പ്രയോഗാദിഭിഃ ॥ 3-170-7 ആവൃത്തിഃ പുനഃപുനഃ പ്രയോഗോപസംഹാരൌ। പ്രായശ്ചിത്തം അസ്ത്രാഗ്നിനാ ദഗ്ധാനാമനാഗസാം പുനരുജ്ജീവനം। പ്രതീഘാതം പരാസ്ത്രേണാഭിഭൂതസ്യ സ്വാസ്ത്രസ്യോദ്ദീപനം ॥ 3-170-8 ഗുർവര്യോ ദക്ഷിണാ। വേത്സ്യാമി വേദയിഷ്യാമി। പരം കാര്യമിതി ശേഷഃ ॥ 3-170-9 വിഷഹ്യം ശക്യം ॥ 3-170-16 പ്രായാം പ്രയാണം കൃതവാൻ ॥ 3-170-19 ആശാസ്ത ആശാധ്വം ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 171
॥ ശ്രീഃ ॥
3.171. അധ്യായഃ 171
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
പാർഥേന നിവാതകവചൈഃ സഹ യുയുത്സയാ മാതലിസനാഥേനേന്ദ്രരഥേന തത്പുരംപ്രതി ഗമനം ॥ 1 ॥ അർജുനശംഖധ്വനിശ്രവണേന സന്നദ്ധൈർനിവാതകവചൈസ്തേന സഹ യുദ്ധാരംഭഃ ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-171-0 (22527)
അർജുന ഉവാച। 3-171-0x (2314)
തതോഽഹം സ്തൂയമാനസ്തു തത്രതത്ര സുരപിഭിഃ।
അപശ്യമുദധിം ഭീമമപാംപതിമഥാവ്യയം ॥ 3-171-1 (22528)
ഫേനവത്യഃ പ്രകീർണാശ്ച സംഹതാശ്ച സമുച്ഛിതാഃ।
ഊർമയശ്ചാത്ര ദൃശ്യന്തേ ചലന്തഇവ പർവതാഃ ॥ 3-171-2 (22529)
നാവഃ സഹസ്രശസ്തത്ര രത്നപൂർണാഃ സമന്തതഃ।
`നഭസീവ വിമാനാനി വിചരന്ത്യോ വിരേജിരേ' ॥ 3-171-3 (22530)
തിമിംഗിലാഃ കച്ഛപാശ് തഥാ തിമിതിഭിംഗിലാഃ।
മകരാശ്ചാത്ര ദൃശ്യന്തേ ജലേ മപ്രാ ഇവാദ്രയഃ ॥ 3-171-4 (22531)
ശംഖാനാം ച മഹബാണി മഗ്രാന്യപ്സു മമന്തതഃ।
ദൃശ്യന്തേ സ്മ യഥാ രാത്രൌ താരാസ്തന്വഭ്രമംവൃതാഃ ॥ 3-171-5 (22532)
തഥാ സഹസ്രശസ്തത്രരത്നസംഘാഃ പ്ലവന്ത്യുത।
വായുശ് ഘൃർണതേ ഭീമസ്തദദ്ഭുതമിവാഭവത് ॥ 3-171-6 (22533)
തമതീത്യ മഹാവേഗം സർവാംഭോനിധിമുത്തമം।
അപശ്യം ദാനവാകീർണം തദ്ദൈത്യപുരമന്തികാത് ॥ 3-171-7 (22534)
തത്രൈവ മാതലിസ്തൃണം നിപാത്യ പൃഥിവീതലേ।
ദാനവാന്രഥഘോപേണ തൻപുരം സമുപാദ്രവത് ॥ 3-171-8 (22535)
രഥഘോഷം തു തം ശ്രുത്വാ സ്തനയിത്നോഗ്വിംബരേ।
മന്വാനാ ദേവരാജം മാമാവിഗ്നാ ദാനവാഽഭവൻ ॥ 3-171-9 (22536)
സർവേ സംഭ്രാന്തമനസഃ ശഗ്ചാപധരാഃ സ്ഥിതാഃ।
തഥാഽസിശൂലപരശുഗദാമുസലപാണയഃ ॥ 3-171-10 (22537)
തതോ ദ്വാരാണി പിദധുർദാനവാസ്ത്രസ്തചേതസഃ।
സംവിധായ പുരേ രക്ഷാം ന സ്മ കശ്ചന ദൃശ്യതേ ॥ 3-171-11 (22538)
തതഃ ശംഖമുപാദായ ദേവദത്തം മഹാസ്വനം।
പരമാം മുദമാശ്രിത്യ പ്രാധമം തം ശനൈരഹം ॥ 3-171-12 (22539)
സ തു ശബ്ദോ ദിവം സ്തബ്ധ്വാ പ്രതിശബ്ദമജീജനത്।
വിത്രേസുശ്ച നിലില്യുശ്ച ഭൂതാനി സുമഹാന്ത്യപി ॥ 3-171-13 (22540)
തതോ നിവാതകവചാഃ സർവ ഏവ സമന്തതഃ।
ദംശിതാ വിവിധൈസ്ത്രാണൈർവിചിത്രായുപാണയഃ ॥ 3-171-14 (22541)
ആയസൈശ്ര മഹാശൂലൈർഗദാഭിർമുസലൈരപി।
പട്ടസൈഃ കരവാലൈശ്ച രഥചക്രൈശ്ച ഭാരത ॥ 3-171-15 (22542)
ശതഘ്നീഭിർഭുശുണ്ഡീഭിഃ ഖംഗൈശ്ചിത്രൈഃ സ്വലങ്കൃതൈഃ।
പ്രഗൃഹീതൈർദിതേഃ പുത്രാഃ പ്രാദുരാസൻസഹസ്രശഃ ॥ 3-171-16 (22543)
തതോ വിചാര്യ ബഹുശോ രഥമാർഗേഷു താൻഹയാൻ।
പ്രാചോദയത്സമേ ദേശേ മാതലിർഭരതർഷഭ ॥ 3-171-17 (22544)
തേന തേഷാം പ്രണുന്നാനാസാശുത്വാച്ഛീഘ്രഗാമിനാം।
നാന്വപശ്യത്തദാ കശ്രിത്തൻമേഽദ്ഭുതമിവാഭവത് ॥ 3-171-18 (22545)
തതസ്തേ ദാനവാസ്തത്രയോധവാതാന്യനേകശഃ।
വികൃതസ്വരരൂപാണി ഭൃശം സർവാണ്യചോദയൻ ॥ 3-171-19 (22546)
3-171-20 (22547)
തേന ശബ്ദേന സഹസാ സമുദ്രേ പർവതോപമാഃ।
ആപ്ലവന്ത ഗതൈഃ സത്വൈർമത്സ്യാഃ ശതസഹസ്രശഃ ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-171-4 തിമിർമത്സ്യസ്ത ഗിലതി മഹാമതസ്യസ്തിമിഗിലഃ തമപി ഗിലതീതി തിമിതിമിഗിലഃ। തിമിരിവ ഗിലനീയസ്തിമിഗിലോ യസ്യേതി വിഗ്രഹഃ ॥ 3-171-6 ഘൂർമതേ ഭ്രമതി ॥ 3-171-13 ദിവം സ്തബ്ധ്വാ ആകാശ വ്യാപ്യ ॥ 3-171-14 ദശിതാഃ സന്നദ്ധാഃ। ത്രാണൈഃ കവചൈഃ ॥ 3-171-19 തതസ്തേദാനവാസ്തത്ര ബാദിത്രാണി സഹസ്രശഃ। വികൃതസ്വരരൂപാണി ഭൃശം സർവാണ്യനാദയൻ ഇതി ഝ. പാഠഃ ॥ 3-171-20 ആപ്ലവന്ത പലായനേ കൃതവന്തഃ। ഗതൈഃ സത്വൈർവിഗതാഭിർവുദ്ധിഭിരുപലക്ഷിതാ ഭ്രാന്താ ഇത്യർഥഃ ॥ 3-171-24 താരകാമയേ ഇതി ഝ. പാഠഃ। തത്ര താരകാമയേ താരാർഥേ സംഗ്രാമേ ഇത്യർഥഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 172
॥ ശ്രീഃ ॥
3.172. അധ്യായഃ 172
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
അർജുനസ്യ നിവാതകവചൈഃ സഹ യുദ്ധം ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-172-0 (22548)
അർജുന ഉവാച। 3-172-0x (2315)
തതോ നിവാതകവചാഃ സർവേവേഗേന ഭാരത।
അഭ്യദ്രവൻമാം സഹിതാഃ പ്രഗൃഹീതായുധാ രണേ ॥ 3-172-1 (22549)
ആച്ഛാദ്യ രഥപന്ഥാനമുത്ക്രോശന്തോ മഹാരഥാഃ।
അവൃത്യ സർവതസ്തേ മാം ശരവർഷൈരവാകിരൻ ॥ 3-172-2 (22550)
തതോഽപരേ മഹാവീര്യാഃ ശൂലപട്ടസപാണയഃ।
ശൂലാനി ച ഭുശുണ്ഡീശ്ച മുമുചുർദാനവാ മയി ॥ 3-172-3 (22551)
സുമഹത്തുമുലം വർഷം ഗദാശക്തിസമാകുലം।
അനിശം സൃജ്യമാനം തൈരപതൻമദ്രഥോപരി ॥ 3-172-4 (22552)
അന്യേ മാമഭ്യധാവന്ത നിവാതകവചാ സുധി।
ശിതശസ്ത്രായുധാ രൌദ്രാഃ കാലരൂപാഃ പ്രഹാരിണഃ ॥ 3-172-5 (22553)
താനഹം വിവിധൈർബാണൈർവേഗവദ്ഭിരജിഹ്മഗൈഃ।
ഗാണ്ഡീവമുക്തൈരഭ്യഘ്നമേകൈകം ദശഭിർമൃധേ ॥ 3-172-6 (22554)
തേ കൃതാ വിമുഖാഃ സർവേ മത്പ്രയുക്തൈഃ ശിലാശിതൈഃ।
തതോ മാതലിനാ തൂർണം ഹയാസ്തേ സംപ്രയോദിതാഃ ॥ 3-172-7 (22555)
അഥ മാർഗാൻബഹൂസ്തത്ര വിചേരുർവാതരംഹസഃ।
സുസംയതാ മാതലിനാ പ്രാമഥ്നന്ത ദിതേഃസുതാൻ ॥ 3-172-8 (22556)
ശതം ശതാസ്തേ ഹരയസ്തസ്മിന്യുക്താ മഹാരഥേ।
തദാ മാതലിനാ യഥ്താ വ്യചരന്നൽപകാ ഇവ ॥ 3-172-9 (22557)
തേഷാം ചരണപാതേന രഥനേമിസ്വനേന ച।
മമ ബാണനിപാതൈശ്ച ഹതാസ്തേ ശതശോഽസുരാഃ ॥ 3-172-10 (22558)
ഗതാസവസ്തഥൈവാന്യേ ദാനവാഃ പാണ്ഡവർഷഭ।
ഹതസാരഥയസ്തത്ര വ്യകൃഷ്യന്ത തുരംഗമൈഃ ॥ 3-172-11 (22559)
തേ ദിശോ വിദിശഃ സർവേ പ്രതിരുധ്യ പ്രഹാരിണഃ।
അഭ്യഘ്നന്വിവിധൈഃ ശസ്ത്രൈസ്തതോ മേ വ്യഥിതം മനഃ ॥ 3-172-12 (22560)
തതോഽഹം മാതലേർവീര്യമദ്ഭുതം സമദർശയം।
അശ്വാംസ്തഥാ വേഗവതോ യദയത്നാദധാരയത് ॥ 3-172-13 (22561)
തതോഽഹം ലഘുഭിശ്ചിത്രൈരസ്ത്രൈസ്താനസുരാന്രണേ।
ചിച്ഛേദ സായുധാന്രാജഞ്ഛതശോഽഥ സഹസ്രശഃ ॥ 3-172-14 (22562)
ഏവം മേ ചരതസ്തത്ര സർവയത്നേന ശത്രുഹൻ।
പ്രീതിമാനഭവദ്വീരോ മാതലിഃ ശക്രസാരഥിഃ ॥ 3-172-15 (22563)
വധ്യമാനാസ്തതസ്തൈസ്തു ഹയൈസ്തേന രഥേന ച।
അഗമൻപ്രക്ഷയം കേചിന്ന്യവർതന്ത തഥാഽപരേ ॥ 3-172-16 (22564)
സ്പർധമാനാ ഇവാസ്മാഭിർനിവാതകവചാ രണേ।
ശരവർഷൈഃ ശരാർതം മാം മഹദ്ഭിഃ പ്രത്യവാരയൻ ॥ 3-172-17 (22565)
ശരവേഗൈർനിഹത്യാഹമസ്ത്രൈഃ ശരവിഘാതിഭിഃ।
ജ്വലദ്ഭിഃ പരമൈഃ ശീഘ്രൈസ്താനവിധ്യം സഹസ്രശഃ ॥ 3-172-18 (22566)
തതഃ സംപീഡ്യമാനാസ്തേ ക്രോധാവിഷ്ടാ മഹാസുരാഃ।
അപീഡയൻമാം സഹിതാഃ ശക്തിശൂലാസിവൃഷ്ടിഭിഃ ॥ 3-172-19 (22567)
തതോഽഹമസ്ത്രം പ്രായുഞ്ജം ഗാന്ധർവം നാമ ഭാരത।
ദയിതം ദേവരാജസ് മാധവം നാമ ഭാരത ॥ 3-172-20 (22568)
തതഃ ഖംഗാംസ്ത്രിശൂലാംശ്ച തോമരാംശച് സഹസ്രശഃ।
അസ്ത്രവീര്യേണ ശതധാ തൈർമുക്താനഹമച്ഛിദം ॥ 3-172-21 (22569)
ഛിത്ത്വാ പ്രഹരണാന്യേഷാം തതസ്താനപി സർവശഃ।
പ്രത്യവിധ്യമഹം രോഷാദ്ദശഭിർദശഭിഃ ശരൈഃ ॥ 3-172-22 (22570)
ഗാണ്ഡീവാദ്ധി തദാ സംഖ്യേ യഥാ ഭ്രമരപങ്ക്തയഃ।
നിഷ്പതന്തി മഹാബാണാസ്തൻമാതലിരപൂജയത് ॥ 3-172-23 (22571)
തേഷാമപി തു ബാണാസ്തേ ബഹുത്വാച്ഛലഭാ ഇവ।
അവാകിരൻമാം ബലവത്താനഹം വ്യധമം ശരൈഃ ॥ 3-172-24 (22572)
വധ്യമാനാസ്തതസ്തേ തു നിവാതകവചാഃ പുനഃ।
ശരവർഷൈർമഹദ്ഭിർമാം സമന്താത്പര്യവാരയൻ ॥ 3-172-25 (22573)
ശരവേഗാന്നിഹത്യാഹമസ്ത്രൈരസ്ത്രവിഘാതിഭിഃ।
ജ്വലദ്ഭിഃ പരമൈഃ ശീഘ്രൈസ്താനവിധ്യം സഹസ്രശഃ ॥ 3-172-26 (22574)
തേഷാം ഛിന്നാനി ഗാത്രാണി വിസൃജന്തിസ്മ ശോണിതം।
പ്രാവൃഷീവാഭിവൃഷ്ടാനി ശൃംഗാണ്യഥ ധരാഭൃതാം ॥ 3-172-27 (22575)
ഇന്ദ്രാശനിസമസ്പർശൈർവേഗവദ്ഭിരജിഹ്മഗൈഃ।
മദ്വാണൈർവധ്യമാനാസ്തേ സമുദ്വിഗ്രാഃ സ്മ ദാനവാഃ ॥ 3-172-28 (22576)
ശതധാ ഭിന്നദേഹാസ്തേ ക്ഷീണപ്രഹരണൌജസഃ।
തതോ നിവാതകവചാ മാമയുധ്യന്ത മായയാ ॥ 3-172-29 (22577)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി നിവാതകവചയുദ്ധപർവണി ദ്വിസപ്തത്യധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 172 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-172-9 ശതാഃ ശതാനി അയുതമിത്യർഥഃ। ഹരയോഽശ്വാഃ ॥ 3-172-14 ചിച്ഛേദ അഹമിതി ശേഷഃ ॥ 3-172-20 മാധവം നാമ മധോർദൈത്യസ് വധാർധം നിർമിതത്വാത്। ദേവരാജസ്യ ബ്രഹ്മദണ്ഡസമംരണേ ഇതി ധ. പാഠഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 173
॥ ശ്രീഃ ॥
3.173. അധ്യായഃ 173
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
അർജുനേന ദിവ്യാസ്ത്രൈർമായാനിരസനപൂർവക് ദൈത്യഹനനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-173-0 (22578)
അർജുന ഉവാച। 3-173-0x (2316)
തതോഽശ്മവർഷം സുമഹത്പ്രാദുരാസീത്സമന്തതഃ।
നഗമാത്രൈഃ ശിലാഖണ്ഡൈസ്തൻമാം ദൃഢമപീഡയത് ॥ 3-173-1 (22579)
തദഹം വജ്രസങ്കാശൈഃ ശരൈരിനദ്രാസ്ത്രചോദിതൈഃ।
അചൂർണയം വേഗവദ്ഭിഃ ശതധൈകൈകമാഹവേ ॥ 3-173-2 (22580)
ചൂർണ്യമാനേഽശ്മവർഷേ തു യാവകഃ സമജായത।
തത്രാശ്മചൂർണാ ന്യപതൻപാവകപ്രകരാ ഇവ ॥ 3-173-3 (22581)
തതോഽശ്മവർഷേ വിഹതേ ജലവർഷം മഹത്തരം।
ധാരാഭിരക്ഷമാത്രാഭിഃ പ്രാദുരാസീനമമാന്തികേ ॥ 3-173-4 (22582)
നഭസ പ്രച്യുതാ ധാരാസ്തിഗ്മവീര്യാഃ സഹസ്രശഃ।
ആവൃണ്വൻസർവതോ വ്യോമ ദിശശ്ചോപദിശസ്തഥാ ॥ 3-173-5 (22583)
ധാരാണാം ച നിപാതേന വായോർവിഷ്ഫൂർജിതേന ച।
ഗർജിതേന ച മേഘാനാം ന പ്രാജ്ഞായത കിഞ്ചന ॥ 3-173-6 (22584)
ധാരാ ദിവി ച സംബദ്ധാ വസുധായാം ച സർവശഃ।
വ്യാമോഹയന്ത മാം തത്രനിപതന്ത്യോഽനിശം ഭുവി ॥ 3-173-7 (22585)
തത്രോപദിഷ്ടമിന്ദ്രേണ ദിവ്യമസ്ത്രം വിശോഷണം।
ദീപ്തം പ്രാഹിണവം ഘോരമശുപ്യത്തേന തജ്ജലം ॥ 3-173-8 (22586)
ഹതേഽശ്മവർഷേ ച മയാ ജലവർഷേ ച ശോഷിതേ।
മുമുചുർദാനവാ മായാമഗ്നിം വായും ച ഭാരത ॥ 3-173-9 (22587)
തതോഽഹമഗ്നിം വ്യധമം സലിലാസ്ത്രേണ സർവശഃ।
ശൈലേന ച മഹാസ്ത്രേണ വായോരവേഗമധാരയം ॥ 3-173-10 (22588)
തസ്യാം പ്രതിഹതായാം തേ ദാനവാ യുദ്ധദുർമദാഃ।
പ്രാകുർവന്വിവിധാം മായാം യൌഗപദ്യേന ഭാരത ॥ 3-173-11 (22589)
തതോ വർഷം പ്രാദുരഭൂത്സുമഹദ്രോമഹർഷണം।
അസ്ത്രാണാം ഘോരരൂപാണാമഗ്നേർവായോസ്തഥാഽശ്മനാം ॥ 3-173-12 (22590)
സാ തു മായാമയീ വൃഷ്ടിഃ പീഡയാമാസ മാം യുധി।
അഥ ഘോരം തമസ്തീവ്രം പ്രാദുരാസീത്സമന്തതഃ ॥ 3-173-13 (22591)
തമസാ സംവൃതേലോകേ ഘോരേണ പരുഷേണ ച।
ഹരയോ വിമുഖാശ്ചാസൻപ്രാസ്ഖലച്ചാപി മാതലിഃ ॥ 3-173-14 (22592)
ഹസ്താദ്ധിരൺമയശ്ചാസ്യ പ്രതോദഃ പ്രാപതദ്ഭുവി।
അസകൃച്ചാഹ മാം ഭീതഃ കിം കരിഷ്യാവ ഇത്യപി ॥ 3-173-15 (22593)
മാം ച ഭീരാവിശത്തീവ്രാ തസ്മിന്വിഗതചേതസി।
സ ച മാം വിഗതജ്ഞാനഃ സന്ത്രസ്തമിദമബ്രവീത് ॥ 3-173-16 (22594)
സുരാണാമസുരാണാം ച സംഗ്രാമഃ സുമഹാനഭൂത്।
അമൃതാർഥം പുരാ പാർത സ ച ദൃഷ്ടോ മയാഽനഘ ॥ 3-173-17 (22595)
ശംബരസ്യ വധേ ഘോരഃ സംഗ്രാമഃ സുമഹാനഭൂത്।
സാരഥ്യം ദേവരാജസ്യ തത്രാപി കൃതവാനഹം ॥ 3-173-18 (22596)
തഥൈവ വൃത്രസ്യ വധേ സംഗൃഹീതാ ഹയാ മയാ।
വൈരോചനേർമയാ യുദ്ധം ദൃഷ്ടം ചാപി സുദാരുണം ॥ 3-173-19 (22597)
ഏതേ മയാ മഹാഘോരഃ സംഗ്രാമാഃ പര്യുപാസിതാഃ।
ന ചാപി വിഗതജ്ഞാനോ ഭൂതപൂർവോസ്മി പാണ്ഡവ ॥ 3-173-20 (22598)
പിതാമഹേന സംഹാരഃ പ്രജാനാം വിഹിതോ ധ്രുവം।
ന ഹി യുദ്ധമിദം യുക്തമന്യത്ര ജഗതഃ ക്ഷയാത് ॥ 3-173-21 (22599)
തസ്യ തദ്വചനം ശ്രുത്വാ സംസ്തഭ്യാത്മാനമാത്മനാ।
മോഹയിഷ്യന്ദാനവാനാമഹം മായാബലം മഹത് ॥ 3-173-22 (22600)
അബ്രുവം മാതലിം ഭീതം പശ്യ മേ ബുജയോർബലം।
അസ്ത്രാണാം ച പ്രഭാവം വൈ ധനുഷോ ഗാണ്ഡിവസ്യ ച ॥ 3-173-23 (22601)
അദ്യാസ്ത്രമായയൈതൈഷാം മായാമേതാം സുദാരുണാം।
വിനിഹൻമി തമശ്ചോഗ്രം മാ ഭൈഃ സൂത സ്തിരോ ഭവ ॥ 3-173-24 (22602)
ഏവമുക്ത്വാഹമസൃജമസ്ത്രമായാം നരാധിപ।
മോഹനീം സർവഭൂതാനാം ഹിതായ ത്രിദിവൌകസാം ॥ 3-173-25 (22603)
പീഡ്യമാനാസു മായാസു താസു താസ്വസുരോത്തമാഃ।
പുനർബഹുവിധാ മായാഃ പ്രാകുർവന്നമിതൌജസഃ ॥ 3-173-26 (22604)
പുനഃ പ്രകാശമഭവത്തമസാ ഗ്രസ്യതേ പുനഃ।
ഭവത്യദർശനോ ലോകഃ പുനരപ്സു നിമജ്ജതി ॥ 3-173-27 (22605)
സുസംഗൃഹീതൈർഹരിഭിഃ പ്രകാശേ സതി മാതലിഃ।
വ്യചരത്സ്യന്ദനാഗ്ര്യേണ സംഗ്രാമേ രോമഹർഷണേ ॥ 3-173-28 (22606)
തതഃ പര്യപതന്നുഗ്രാ നിവാതകവചാ മയി।
താനഹം വിവരം ദൃഷ്ട്വാ പ്രാഹണ്വം യമസാദനം ॥ 3-173-29 (22607)
3-173-30 (22608)
വർതമാനേ തഥാ യുദ്ധേ നിവാതകവചാന്തകേ।
നാപശ്യം സഹസാ സർവാന്ദാനവാൻമായയാ വൃതാൻ ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-173-1 നഗമാത്രൈഃ വൃക്ഷപ്രമാണൈഃ ॥ 3-173-3 പാവകപ്രകരാഃ വഹ്നിരാശയഃ ॥ 3-173-19 വൈരോചനേഃ ബലേഃ ॥ 3-173-26 പീഡ്യമാനാസു നശ്യമാനാസു ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 174
॥ ശ്രീഃ ॥
3.174. അധ്യായഃ 174
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
അർജുനേന നിവാതകവചവധാനന്തരം പുനഃ സ്വഗൈപ്രതി പ്രസ്താനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-174-0 (22609)
അർജുന ഉവാച। 3-174-0x (2317)
അദൃശ്യമാനാസ്തേ ദൈത്യാ യോധയന്തി സ്മ മായയാ।
അദൃശ്യനാസ്ത്രവീര്യേണ താനപ്യഹമയോധയം ॥ 3-174-1 (22610)
ഗാണ്ഡീവമുക്താ വിശിഖാഃ സംയഗസ്ത്രപ്രചോദിതാഃ।
അച്ഛിന്ദന്നുത്തമാംഗാനി യത്രയത്ര സ്മ തേഽഭവൻ ॥ 3-174-2 (22611)
തതോ നിവാതകവചാ വധ്യമാനാ മയാ യുധി।
സംഹൃത്യ രമായാം സഹസാ പ്രാവിശൻപുരമാത്മനഃ ॥ 3-174-3 (22612)
വ്യപയാതേഷു ദൈത്യേഷു പ്രാദുർഭൂതേ ച ദർശനേ।
അപശ്യം ദാനവാംസ്തത്ര ഹതാഞ്ശതസഹസ്രശഃ ॥ 3-174-4 (22613)
വിനിഷ്പിഷ്ടാനി തത്രൈഷാം ശസ്ത്രാണ്യാഭരണാനി ച।
ശതശഃ സ്മ പ്രദൃശ്യന്തേ ഗാത്രാണി കവചാനി ച ॥ 3-174-5 (22614)
ഹയാനാം നാന്തരം ഹ്യാസീത്പദാദ്വിചലിതും പദം।
ഉത്പത്യ സഹസാ തസ്ഥുരന്തരിക്ഷഗമാസ്തതഃ ॥ 3-174-6 (22615)
തതോ നിവാതകവചാ വ്യോമ സഞ്ഛാദ്യ കേവലം।
അദൃശ്യാ ഹ്യഭ്യവർതന്ത വിസൃജന്തഃ ശിലോച്ചയാൻ ॥ 3-174-7 (22616)
അന്തർഭൂമിഗതാശ്ചാന്യേ ഹയാനാം ചരണാനഥ।
വ്യഗൃഹ്ണന്ദാനവാ ഘോരാ രഥചക്രേ ച ഭാരത ॥ 3-174-8 (22617)
വിനിഗൃഹ്യ ഹയാംശ്ചാന്യേ രഥം ച മമ യുധ്യതഃ।
സർവതോ മാമവിധ്യന്ത സരഥം ധരണീധരൈഃ ॥ 3-174-9 (22618)
പർവതൈരുപചീയദ്ഭിഃ പതദ്ഭിശ്ച തഥാഽപരൈഃ।
സ ദേശോ യത്രവർതാമി ഗുഹേവ സമപദ്യത ॥ 3-174-10 (22619)
പർവതൈശ്ചാദ്യമാനോഽഹം നിഗൃഹീതൈശ്ച വാജിഭിഃ।
അഗച്ഛം പരമാമാർതിം മാതലിസ്തദലക്ഷയത് ॥ 3-174-11 (22620)
ലക്ഷയിത്വാ ച മാം ഭീതമിദം വചനമബ്രവീത്।
ആർജുനാർജുന മാ ഭൈസ്ത്വം വജ്രമസ്ത്രമുദീരയ ॥ 3-174-12 (22621)
തതോഽഹം തസ്യ തദ്വാക്യം ശ്രുത്വാ വജ്രമുദീരയം।
ദേവരാജസ് ദയിതം വജ്രമസ്ത്രം നരാധിപ ॥ 3-174-13 (22622)
അചലം സ്ഥാനമാസാദ്യ ഗാണ്ഡീവമനുമന്ത്ര്യ ച।
അമുഞ്ചം വജ്രസംസ്പർശാനായതാന്നിശിതാഞ്സരാൻ ॥ 3-174-14 (22623)
തതോ മായാശ് താഃ സർവാ നിവാതകവചാംശ്ച താൻ।
തേ വജ്രചോദിതാ ബാണാ വജ്രഭൂതാഃ രസമാവിശൻ ॥ 3-174-15 (22624)
തേ വജ്രവേഗവിഹതാ ദാനവാഃ പർവതോപമാഃ।
ഇതരേതരമാശ്ലിഷ്യ ന്യപതൻപൃഥിവീതലേ ॥ 3-174-16 (22625)
അന്തർഭൂമൌ ച യേഽഗൃഹ്ണന്ദാനവാ രഥവാജിനഃ।
അനുപ്രവിശ്യ താന്വാണാഃ പ്രാഹിണ്വന്യമസാദനം ॥ 3-174-17 (22626)
ഹതൈർനിവാതകവചൈർനിരസ്തൈഃ പർവതോപമൈഃ।
സമാച്ഛാദ്യത ദേശഃ സ വികീർണൈരിവ പർവതൈഃ ॥ 3-174-18 (22627)
ന ഹയാനാം ക്ഷതിഃ കാചിന്ന രഥസ് ന മാതലേഃ।
മമ ചാദൃശ്യത തദാ തദദ്ഭുതമിവാഭവത് ॥ 3-174-19 (22628)
തതോ മാം പ്രഹസന്രാജൻമാതലിഃ പ്രത്യഭാഷത।
നൈതദർജുന ദേവേഷു ത്വയി വീര്യം യദീക്ഷ്യതേ ॥ 3-174-20 (22629)
ഹതേഷ്വസുരസംഘേഷു ദാരാസ്തേഷാം തു സർവശഃ।
പ്രാക്രോശന്നഗരേ തസ്മിന്യഥാ ശരദി ലക്ഷ്മണാഃ ॥ 3-174-21 (22630)
തതോ മാതലിനാ സാർധമഹം തത്പുരമഭ്യയാം।
ത്രാസയന്രഥഘോഷേണ നിവാതകവചസ്ത്രിയഃ ॥ 3-174-22 (22631)
താന്ദൃഷ്ട്വാ ദശസാഹസ്രാൻമയൂരസദൃശാൻഹയാൻ।
രഥം ച രവിസങ്കാശം പ്രാദ്രവൻഗണശഃ സ്ത്രിയഃ ॥ 3-174-23 (22632)
താഭിരാഭരണൈഃ ശബ്ദസ്ത്രാസിതാഭിഃ സമീരിതഃ।
ശിലാനാമിവ ശൈലേഷു പതന്തീനാമഭൂത്തദാ ॥ 3-174-24 (22633)
വിത്രസ്താ ദൈത്യനാര്യസ്താഃ സ്വാനി വേശ്മാന്യഥാവിശൻ।
ബഹുരത്നവിചിത്രാണി ശാതകുംഭമയാനി ച ॥ 3-174-25 (22634)
തദദ്ഭുതാകാരമഹം ദൃഷ്ട്വാ നഗരമുത്തമം।
വിശിഷ്ടം ദേവനഗരാദപൃച്ഛം മാതലിം തതഃ ॥ 3-174-26 (22635)
ഇദമേവംവിധം കസ്മാദ്ദേവതാ ന വിശന്ത്യുത।
പുരന്ദരപുരാദ്ധീദം വിശിഷ്ടമിതി ലക്ഷയേ ॥ 3-174-27 (22636)
മാതലിരുവാച। 3-174-28x (2318)
ആസീദിദം പുരാ പാർഥ ദേവരാജസ്യ നഃ പുരം।
തതോ നിവാതകവചൈരിതഃ പ്രച്യാവിതാഃ സുരാഃ ॥ 3-174-28 (22637)
തപസ്തപ്ത്വാ മഹത്തീവ്രം പ്രസാദ്യ ച പിതാമഹം।
ഇദം വൃതം നിവാസായ ദേവേഭ്യശ്ചാഭയം യുധി ॥ 3-174-29 (22638)
തതഃ ശക്രേണ ഭഗവാൻസ്വയംഭൂരഭിചോദിതഃ।
വിധത്താം ഭഗവാനത്രേത്യാത്മനോ ഹിതകാംയയാ ॥ 3-174-30 (22639)
തത ഉക്തോ ഭഗവതാ ദിഷ്ടമത്രേതി ഭാരത।
ഭവിതാന്തസ്ത്വമപ്യേഷാം ദേഹേനാന്യേന വൃത്രഹൻ ॥ 3-174-31 (22640)
തത ഏഷാം വധാർഥായ ശക്രോഽസ്ത്രാണി ദദൌ തവ।
ന ഹി ശക്യാഃ സുരൈർഹന്തും യ ഏതേ നിഹതാസ്ത്വയാ ॥ 3-174-32 (22641)
കാലസ്യ പരിണാമേന തതസ്ത്വമിഹ ഭാരത।
ഏഷാമന്തകരഃ പ്രാപ്തസ്തത്ത്വയാ ച കൃതം തഥാ ॥ 3-174-33 (22642)
ദാനവാനാം വിനാശാർഥം മഹാസ്ത്രാണാം മഹദ്ബലം।
ഗ്രാഹിതസ്ത്വം മഹേന്ദ്രേണ പുരുഷേന്ദ്ര തദുത്തമം ॥ 3-174-34 (22643)
ഉർജുന ഉവാച। 3-174-35x (2319)
തതഃ പ്രശാംയ നഗരം ദാനവാംശ്ച നിഹത്യ താൻ।
പുനർമാതലിനാ സാർധമഗമം ദേവസദ്മ തത് ॥ 3-174-35 (22644)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി നിവാതകവചയുദ്ധപർവണി ചതുഃസപ്തത്യധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 174 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-174-21 ലക്ഷ്മണാഃ സാരസ്യഃ ॥ 3-174-35 പ്രശാംയ പ്രകർഷേണ ആലോച്യ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 175
॥ ശ്രീഃ ॥
3.175. അധ്യായഃ 175
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
നിവാതകവചവധാനന്തരം സ്വർഗംപ്രത്യാഗച്ഛതാഽർജുനേന മധ്യേമാർഗം ഹിരണ്യപുരാവലോകനം ॥ 1 ॥ തതസ്തദ്വാസിനാം പൌലോമാനാം കാലകേയാനാം ച വധാനന്തരം പുനഃ സ്വർഗം പ്രത്യാഗമനം ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-175-0 (22645)
അർജുന ഉവാച। 3-175-0x (2320)
നിവർതമാനേന മയാ മഹദ്ദൃഷ്ടം തതോഽപരം।
പുരം കാമഗമം ദിവ്യം പാവകാർകസമപ്രഭം ॥ 3-175-1 (22646)
രത്നദ്രുമമയൈശ്ചിത്രൈർഭാസ്വരൈശ്ച പതത്രിഭിഃ।
പൌലോമൈഃ കാലകേയൈശ്ച രനിത്യഹൃഷ്ടൈരധിഷ്ഠിരതം ॥ 3-175-2 (22647)
ഗോപുരാട്ടാലകോപേതം ചതുർദ്വാരം ദുരാസദം।
സർവരത്നമയം ദിവ്യമദ്ഭുതോപമദർശനം ॥ 3-175-3 (22648)
ദ്രുമൈഃ പുഷ്പലോപേതൈഃ സർവരത്നമയൈർവൃതം।
തഥാ പതത്രിഭിർദിവ്യൈരുപേതം സുമനോഹരൈഃ ॥ 3-175-4 (22649)
അസുരൈർനിത്യമുദിതൈഃ ശൂലർഷ്ടിമുസലായുധൈഃ।
ചാപമുദ്ഗരഹസ്തൈശ്ച സ്രഗ്വിഭിഃ സർവതോ വൃതം ॥ 3-175-5 (22650)
തദഹം പ്രേക്ഷ്യദൈത്യാനാം പുരമദ്ഭുതദർശനം।
അപൃച്ഛം മാതലിം രാജൻകിമിദം ദൃശ്യതേതി വൈ ॥ 3-175-6 (22651)
മാതലിരുവാച। 3-175-7x (2321)
പുലോമാ നാമ ദൈതേയീ കാലകാ ച മഹാസുരീ।
ദിവ്യംവർഷസഹസ്രം തേ ചേരതുഃ പരമം തപഃ ॥ 3-175-7 (22652)
തപസോന്തേ തതസ്താഭ്യാം സ്വയംഭൂരദദാദ്വരം।
അഗൃഹ്ണീതാം വരം തേ തു സുതാനാമൽപദുഃഖതാം ॥ 3-175-8 (22653)
അവധ്യതാം ച രാജേന്ദ്ര സുരരാക്ഷസപന്നഗൈഃ।
പുരം സുരമണീയം ച സ്വചരം സുകൃതപ്രഭം ॥ 3-175-9 (22654)
സർവരത്നൈഃ സമുദിതം ദുർധർഷമമരൈരപി।
മഹർഷിയക്ഷഗന്ധർവപന്നഗാസുരരാക്ഷസൈഃ ॥ 3-175-10 (22655)
സർവകാമഗുണോപേതം വീതശോകമനാമയം।
ബ്ര്ഹമണോ ഭവനാച്ഛ്രേഷ്ഠം കാലകേയകൃതം വിഭോ ॥ 3-175-11 (22656)
തദേതത്ഖപുരം ദിവ്യം ചരത്യമരവർജിതം।
പൌലോമാധ്യുഷിതം വീര കാലകേയൈശ്ച ദാനവൈഃ ॥ 3-175-12 (22657)
ഹിരണ്യപുരമിത്യേവം ഖ്യായതേ നഗരം മഹത്।
രക്ഷിതങ്കാലകേയൈശ്ച പൌലോമൈശ്ച മഹാസുരൈഃ ॥ 3-175-13 (22658)
ത ഏതേമുദിതാ രാജന്നവധ്യാഃ സർവദൈവതൈഃ।
നിവസന്ത്യത്രരാജേന്ദ്ര ഗതോദ്വേഗാ നിരുത്സുകാഃ ॥ 3-175-14 (22659)
`സുരാസുരൈരവധ്യാനാം ദാനവാനാം ധനഞ്ജയ'।
മാനുഷാൻമൃത്യുരേതേഷാം നിർദിഷ്ടോ ബ്രഹ്മണാ പുരാ ॥ 3-175-15 (22660)
[ഏതാനപി രണേ പാർത കാലകേയാന്ദുരാസദാൻ।
വജ്രാസ്ത്രേണ നയസ്വാശു വിനാശം സുമഹാബലാൻ] ॥ 3-175-16 (22661)
അർജുന ഉവാച। 3-175-17x (2322)
സുരാസുരൈരവധ്യം തദഹം ജ്ഞാത്വാ വിശാംപതേ।
അബ്രുവം മാതലിം ഹൃഷ്ടോ യാഹ്യേതത്പുരമഞ്ജസാ ॥ 3-175-17 (22662)
ത്രിദശേശദ്വിഷോ യാവത്ക്ഷയമസ്ത്രൈർനയാംയഹം।
ന കഥഞ്ചിദ്ധി മേ പാപാ ന വധ്യാ യേ സുരദ്വിഷഃ ॥ 3-175-18 (22663)
ഉവാഹ മാം തതഃ ശീഘ്രം ഹിരണ്യപുരമന്തികാത്।
രഥേന തേന ദിവ്യേന ഹരിയുക്തേന മാതലിഃ ॥ 3-175-19 (22664)
തേ മാമാലക്ഷ്യ ദൈതേയാ വിചിത്രാഭരണാംബരാഃ।
സമുത്പേതുർമഹാവേഗാ രഥാനാസ്ഥായ ദംശിതാഃ ॥ 3-175-20 (22665)
തതോ നാലീകനാരാചൈർഭല്ലൈഃ ശക്ത്യൃഷ്ടിതോമരൈഃ।
പ്രത്യഘ്നന്ദാനവേന്ദ്രാ മാം ക്രുദ്ധാസ്തീവ്രപരാക്രമാഃ ॥ 3-175-21 (22666)
തദഹം ശസ്ത്രവർഷേണ മഹതാ പ്രത്യവാരയം।
ശസ്ത്രവർഷം മഹദ്രാജന്വിദ്യാബലമുപാശ്രിതഃ ॥ 3-175-22 (22667)
വ്യാമോഹയം ച താൻസർവാന്രഥമാർഗൈശ്ചരന്രണേ।
തേഽന്യോന്യമഭിസംമൂഢാഃ പാതയന്തി സ്മ ദാനവാഃ ॥ 3-175-23 (22668)
തേഷാമേവം വിമൂഢാനാമന്യോന്യമഭിധാവതാം।
ശിരാംസി വിശിഖൈർദീപ്തൈരച്ഛിന്ദം ശതസംഘശഃ ॥ 3-175-24 (22669)
തേ വധ്യമാനാ ദൈതേയാഃ പുരമാസ്ഥായ തത്പുനഃ।
ഖമുത്പേതുഃ സനഗരാ മായാമാസ്ഥായ ദാനവീം ॥ 3-175-25 (22670)
തതോഽഹം ശരവർഷേണ മഹതാ കുരുനന്ദന।
മാർഗമാവൃത്യ ദൈത്യാനാം ഗതിം ചൈഷാമവാരയം ॥ 3-175-26 (22671)
തത്പുരം ഖചരം ദിവ്യം കാമഗം ദിവ്യവർചസം।
ദൈതേയൈർവരദാനേന ധാര്യതേ സ്മ യഥാസുഖം ॥ 3-175-27 (22672)
അന്തർഭൂമൌ നിപതതി പുനരൂർധ്വം പ്രതിഷ്ഠതേ।
പുനസ്തിര്യക് പ്രയാത്യാശു പുനരപ്സു നിമജ്ജതി ॥ 3-175-28 (22673)
അമരാവതിസങ്കാശം തത്പുരം കാമഗം മഹത്।
അഹമസ്ത്രൈർബഹുവിധൈഃ പ്രത്യഗൃഹ്ണാം പരന്തപ ॥ 3-175-29 (22674)
തതോഽഹം ശരജാലേന ദിവ്യാസ്ത്രനുദിതേന ച।
വ്യഗൃഹ്ണാം സഹ ദൈതേയൈസ്തത്പുരം പുരുഷർഷഭ ॥ 3-175-30 (22675)
വിക്ഷത ചായസൈർബാണൈർമത്പ്രയുക്തൈരജിഹ്മഗൈഃ।
മഹീമഭ്യപതദ്രാജൻപ്രഭഗ്നം പുരമാസുരം ॥ 3-175-31 (22676)
തേ വധ്യമാനാ മദ്ബാണൈർവജ്രവേഗൈരയസ്മയൈഃ।
പര്യഭ്രമന്ത വൈ രാജന്നസുരാഃ കാലചോദിതാഃ ॥ 3-175-32 (22677)
തതോ മാതലിരാരുഹ്യപുരസ്താന്നിപതന്നിവ।
മഹീമവാതരത്ക്ഷിപ്രം രഥേനാദിത്യവർചസാ ॥ 3-175-33 (22678)
തതോ രഥസഹസ്രാണി ഷഷ്ടിസ്തേഷാമമർഷിണാം।
യുയുത്സൂനാം മയാ സാർധം പര്യവർതന്ത ഭാരത।
താന്യഹം നിശിതൈർബാണൈർവ്യധമം ഗാർധ്രരാജിതൈഃ ॥ 3-175-34 (22679)
തേ യുദ്ധേ സംന്യവർതന്ത സമുദ്രസ്യ യഥോർമയഃ।
നേമേ ശക്യാ മാനുഷേണ യുദ്ധേനേതി പ്രചിന്ത്യ തത് ॥ 3-175-35 (22680)
തതോഽഹമാനുപൂർവ്യേണ ദിവ്യാന്യസ്ത്രാണ്യയോജയം ॥ 3-175-36 (22681)
തതസ്താനി സഹസ്രാണഇ രഥിനാം ചിത്രയോധിനാം।
അസ്ത്രാണി മമ ദിവ്യാനി പ്രത്യഘ്നഞ്ഛനകൈരിവ ॥ 3-175-37 (22682)
രഥമാർഗാന്വിചിത്രാംസ്തേ വിചരന്തോ മഹാബലാഃ।
പ്രത്യദൃശ്യന്ത സംഗ്രാമേ ശതശോഽഥ സഹസ്രശഃ ॥ 3-175-38 (22683)
വിചിത്രമുകുടാപീഡാ വിചിത്രകവചധ്വജാഃ।
വിചിത്രാഭരണാശ്ചൈവ മമ പ്രീതികരാഽഭവൻ ॥ 3-175-39 (22684)
അഹം തുശരവർഷൈസ്താനസ്ത്രപ്രചുദിതൈ രണേ।
നാശക്രുവം പീഡയിതും തേ തു മാം പ്രത്യപീഡയൻ ॥ 3-175-40 (22685)
തൈഃ പീഡ്യമാനോ ബഹുഭിഃ കൃതാസ്ത്രൈഃ കുശലൈര്യുധി।
വ്യഥിതോസ്മി മഹായുദ്ധേ ഭയം ചാഗാൻമഹൻമമ ॥ 3-175-41 (22686)
`തതോഹം പരമായത്തോ മാതലിം പരിപൃഷ്ടവാൻ ॥ 3-175-42 (22687)
കിമേതേ മമ ബാണൌഘൈർദിവ്യാസ്ത്രപ്രതിമന്ത്രിതൈഃ।
ന വധ്യന്തേ മഹാഘോരൈസ്തത്ത്വമാഖ്യാഹി പൃച്ഛതഃ ॥ 3-175-43 (22688)
സ മാമുവാച പര്യാപ്തസ്ത്വമേഷാം ഭരതർഷഭ।
താനുദ്ദിശ്യാഥ മർമാണി പ്രതിഘാതം തദാചര ॥ 3-175-44 (22689)
ഏതച്ഛ്രുത്വാ തു രാജേനദ്രസംപ്രഹൃഷ്ടസ്തമൂചിവാൻ।
നിവർതയ രഥം ശീഘ്രം പശ്യ ചൈതാന്നിപാതിതാൻ ॥ 3-175-45 (22690)
ഏവമുക്തോ രഥം തത്ര മാതലിഃ പര്യവർതയത് ॥ 3-175-46 (22691)
തതോ മത്വാ രണേ ഭഗ്നം ദാനവാഃ പ്രതിഹർഷിതാഃ।
വിചുക്രുശുർമഹാരാജ സ്വരേണ മഹതാ മുഹുഃ ॥ 3-175-47 (22692)
അഭഗ്നഃ കൈശ്ചിദപ്യേഷ പാണ്ഡവോ രണമൂർധനി।
അസ്മാഭിഃ സമരേ ഭഗ്ന ഇത്യേവം സംഘശസ്തദാ ॥ 3-175-48 (22693)
തതോഹം ദേവദേവായ രുദ്രായാവ്യക്തമൂർതയേ।
പ്രയതഃ പ്രണതോ ഭൂത്വാ നമസ്കൃത്യ മഹാത്മനേ'।
യത്തദ്രൌദ്രമിതി ഖ്യാതം സർവാമിത്രവിനാശനം ॥ 3-175-49 (22694)
യത്തദ്രൌദ്രമിതി ഖ്യാതം സർവാമിത്രവിനാശനം।
`മഹത്പാശുപതം ദിവ്യം സർവലോകനമസ്കൃതം' ॥ 3-175-50 (22695)
`തതോഽപശ്യം ത്രിശിരസം പുരുഷം നവലോചനം।
ത്രിമുഖം ഷങ്ഭുജം ദീപ്തമർകജ്വലനമൂർധജം।
ലേലിഹാനൈർമഹാനാഗൈഃ കൃതചിഹ്നമമിത്രഹൻ ॥ 3-175-51 (22696)
വിഭീസ്തതസ്തദസ്ത്രം തു ഘോരം രൌദ്രം സനാതനം।
ദൃഷ്ട്വാ ഗാണ്ഡീവസംയോഗമാനീയ ഭരതർഷഭ ॥ 3-175-52 (22697)
നമസ്കൃത്വാ ത്രിനേത്രായ ശർവായാമിതതേജസേ।
മുക്തവാന്ദാനവേന്ദ്രാണാം പരാഭാവായ ഭാരത ॥ 3-175-53 (22698)
മുക്തമാത്രേ തതസ്തസ്മിന്രൂപാണ്യാസൻസഹസ്രശഃ।
മൃഗാണാമഥ സിംഹാനാം വ്യാഗ്രാണാം ച വിശാംപതേ ॥ 3-175-54 (22699)
ഋക്ഷാണാം മഹിഷാണാം ച പന്നഗാനാം തഥാ ഗവാം।
ശരഭാണാം ഗജാനാം ച വാനരാണാം ച സംഘശഃ।
ഋഷഭാണാം വരാഹാണാം മാർജാരാണാം തഥൈവ ച ॥ 3-175-55 (22700)
സാലാവൃകാണാം പ്രേതാനാം ഭുരുണ്ഡാനാം ച സർവശഃ।
ഗൃധ്രാണാം ഗരുഡാനാം ച ചമരാണാം തഥൈവ ച ॥ 3-175-56 (22701)
ദേവാനാം ച ഋഷീണാം രച ഗന്ധർവാണാം ച സർവശഃ।
പിശാചാനാം സയക്ഷാണാം തഥൈവ ച സുരദ്വിഷാം ॥ 3-175-57 (22702)
ഗുഹ്യകാനാം ച സംഗ്രാമേ നൈർഋതാനാം തഥൈവ ച।
ഝഷാണാം ഗജവക്രാണാമുലൂകാനാം തഥൈവ ച ॥ 3-175-58 (22703)
മീനവാജിസരൂപാണാം നാനാശസ്ത്രാസിപാണിനാം।
തഥൈവ യാതുധാനാനാം ഗദാമുദ്ഗരധാരിണാം ॥ 3-175-59 (22704)
ഏതൈസ്ചാന്യൈശ്ച ബഹുഭിർനാനാരൂപധരൈസ്തദാ।
സർവമാസീജ്ജഗദ്വ്യാപ്തം തസ്മിന്നസ്ത്രേ വിസർജിതേ ॥ 3-175-60 (22705)
ത്രിശിരോഭിശ്ചതുർദംഷ്ട്രൈശ്ചതുരാസ്യൈശ്ചതുർഭുജൈഃ।
അനേകരൂപസംയുക്തൈർമാംസമേദോവസാസ്തിഭിഃ ॥ 3-175-61 (22706)
അഭീക്ഷ്ണം വധ്യമാനാസ്തേ ദാനവാ യേ സമാഗതാഃ।
അർകജ്വലനതേജോഭിർവജ്രാശനിസമപ്രഭൈഃ ॥ 3-175-62 (22707)
അദ്രിസാരമയൈശ്ചാന്യൈർബാണൈരപി നിബർഹണൈഃ।
ന്യഹനം ദാനവാൻസർവാൻമുഹൂർതേനൈവ ഭാരത ॥ 3-175-63 (22708)
ഗാണ്ഡീവാസ്ത്രപ്രണുന്നാംസ്താൻഗതാസൂന്നഭസശ്ച്യുതാൻ।
ദൃഷ്ട്വാഽഹം പ്രാണമം ഭൂയസ്ത്രിപുരഘ്നായ വേധസേ ॥ 3-175-64 (22709)
തഥാ രൌദ്രാസ്ത്രനിഷ്പിഷ്ടാന്ദിവ്യാഭരണഭൂഷിതാൻ।
നിശാംയ പരമം ഹർഷമഗമദ്ദേവസാരഥിഃ ॥ 3-175-65 (22710)
തദസഹ്യം കൃതം കർമ ദേവൈരപി ദുരാസദം।
ദൃഷ്ട്വാ മാം പൂജയാമാസ മാതലിഃ ശക്രസാരഥിഃ ॥ 3-175-66 (22711)
ഉചാച വചനം ചേദംപ്രീയമാണഃ കൃതാഞ്ജലിഃ।
`ഹതാംസ്താന്ദാനവാന്ദൃഷ്ട്വാ മയാ സംഖ്യേ സഹസ്രശഃ ॥ 3-175-67 (22712)
സുരാസുരൈരസഹ്യം ഹി കർമ യത്സാധിതം ത്വയാ।
ന ഹ്യേതത്സംയുഗേ കർതുമപി ശക്തഃ സുരേശ്വരഃ।
`ധ്രുവം ധനഞ്ജയ പ്രീതസ്ത്വയി ശക്രഃ പുരാർദന' ॥ 3-175-68 (22713)
സുരാസുരൈരവധ്യം ഹി പുരമേതത്ഖഗം മഹത്।
ത്വയാ വിമഥിതം വീര സ്വവീര്യതപസോ ബലാത് ॥ 3-175-69 (22714)
അർജുന ഉവാച। 3-175-69x (2323)
വിദ്വസ്തേ ഖപുരേ തസ്മിന്ദാനവേഷു ഹതേഷു ച।
വിനദന്ത്യഃ സ്ത്രിയഃ സർവാ നിഷ്പേതുർനഗരാദ്ബഹിഃ ॥ 3-175-70 (22715)
പ്രകീർണകേശ്യോ വ്യഥിതാഃ കുരര്യ ഇവ ദുഃഖിതാഃ।
പേതുഃ പുത്രാൻപിതൃൻഭ്രാതൄഞ്ശോചമാനാ മഹീതലേ ॥ 3-175-71 (22716)
രുദത്യോ ദീനകണ്ഠ്യസ്തു നിനദന്ത്യോ ഹതേശ്വരാഃ।
ഉരാംസി പാണിഭിർഘ്നന്ത്യോ വിസ്രസ്തസ്രഗ്വിഭൂഷണാഃ ॥ 3-175-72 (22717)
തച്ഛോകയുക്തമശ്രീകം ദുഃഖദൈന്യസമാഹതം।
ന ബഭൌ ദാനവപുരം ഹതത്വിട്കം ഹതേശ്വരം ॥ 3-175-73 (22718)
ഗന്ധർവനഗരാകാരം ഹൃതനാഗമിവ ഹ്രദം।
ശുഷ്കവൃക്ഷമിവാരണ്യമദൃശ്യമഭവത്പുരം ॥ 3-175-74 (22719)
മാം തു സംഹൃഷ്ടമനസം ക്ഷിപ്രം മാതലിരാനയത്।
ദേവരാജസ്യ ഭവനം കൃതകർമാണമാഹവാത് ॥ 3-175-75 (22720)
ഹിരണ്യപുരമുത്സൃജ്യ നിഹത്യ ച മഹാസുരാൻ।
നിവാതകവചാംശ്ചൈവ തതോഽഹംശക്രമാഗമം ॥ 3-175-76 (22721)
മമ കർമ ച ദേവേന്ദ്രം മാതലിർവിസ്തരേണ തത്।
സർവം വിശ്രാവയാമാസ യഥാഭൂതം മഹാദ്യുതേ ॥ 3-175-77 (22722)
ഹിരണ്യപുരഘാതം ച മായാനാം ച നിവാരണം।
നിവാതകവചാനാം ച വധം സംഖ്യേ മഹൌജസാം।
`കാലകേയവധം ചൈവ അദ്ഭുതം രോമഹർഷണം' ॥ 3-175-78 (22723)
തച്ഛ്രുത്വാ ഭഗവാൻപ്രീതഃ സഹസ്രാക്ഷഃ പുരന്ദരഃ।
മരുദ്ഭിഃ സഹിതഃ ശ്രീമാൻസാധുസാധ്വിത്യഥാബ്രവീത്।
`പരിഷ്വജ്യ ച മാം പ്രേംണാ മൂർധ്നി ചാഘ്രായ സസ്മിതം' ॥ 3-175-79 (22724)
തതോ മാം ദേവരാജോ വൈ സമാശ്വാസ്യ പുനഃ പുനഃ।
അബ്രവീദ്വിബുധൈഃ സാർധമിദം സമധുരം വചഃ ॥ 3-175-80 (22725)
അതിദേവാസുരം കർമ കൃതമേവ ത്വയാ രണേ।
ഗുർവർഥശ്ച കൃതഃ പാർഥ മഹാശത്രൂൻഘ്നതാ മമ ॥ 3-175-81 (22726)
ഏവമേവ സദാ ഭാവ്യം സ്ഥിരേണാജൌ ധനഞ്ജയ।
അസംമൂഢേന ചാസ്ത്രാണാം കർതവ്യം പ്രതിപാദനം ॥ 3-175-82 (22727)
അവിഷഹ്യോ രണേ ഹി ത്വം ദേവദാനവരാക്ഷസൈഃ।
സയക്ഷാസുരഗന്ധർവൈഃ സപക്ഷിഗണപന്നഗൈഃ ॥ 3-175-83 (22728)
വസുധാം ചാപി കൌന്തേയ ത്വദ്ബാഹുബലനിർജിതാം।
പാലയിഷ്യതി ധർമാത്മാ കുന്തീപുത്രോ യുധിഷ്ഠിരഃ ॥ 3-175-84 (22729)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി നിവാതകവചയുദ്ധപർവണി പഞ്ചസപ്തത്യധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 175 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-175-12 ഖപുരം ഖചരത്വാത് ॥ 3-175-18 ന വധ്യാ ഇതി ന അപിതു വധ്യാ ഏവ ॥ 3-175-33 ആരുഹ്യ ഗഗനമുത്പത്യ। അവാതരത് അവതീർണഃ ॥ 3-175-34 പര്യവർതന്ത പരിവാര്യ അവർതന്ത। ഗാർദ്രരാജിതൈഃ ഗൃധ്രപത്രശോഭിതൈഃ ॥ 3-175-35 യുദ്ധേ നിമിത്തേ സതി സംന്യവർതന്ത। ഇമേ വയമിതി ശേഷഃ। രയുദ്ധേന ജേതുമിതി ശേഷഃ ॥ 3-175-61 മാംസമേദോവസാസ്ഥിഭിഃ സംയുക്തൈരിതി ശേഷഃ ॥ 3-175-63 നിബർഹണൈർനാശകരൈഃ ॥ 3-175-65 നിശാംയ ദൃഷ്ട്വാ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 176
॥ ശ്രീഃ ॥
3.176. അധ്യായഃ 176
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
അർജുനേന യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി ഇന്ദ്രേണ സ്വസ്മൈ സാനുഗ്രഹം കവചകിരീടാദിദാനകഥനം ॥ 1 ॥ തഥാ യുധിഷ്ഠിരേണ ദിവ്യാസ്ത്രപ്രദർശനചോദനായാം ശ്വഃപ്രദർശനപ്രതിജ്ഞാനം ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-176-0 (22730)
അർജുന ഉവാച। 3-176-0x (2324)
തതോ മാമിവിശ്വസ്തം സംരൂഢശരവിക്ഷതം।
ദേവരാജോഽനുഗൃഹ്യേദം കാലേ വചനമബ്രവീത് ॥ 3-176-1 (22731)
ദിവ്യാന്യസ്ത്രാണി സർവാണി ത്വയി തിഷ്ഠന്തി ഭാരത।
ന ത്വാഽഭിഭവിതും ശക്തോ മാനുഷോ ഭുവി കശ്ചന ॥ 3-176-2 (22732)
ഭീഷ്മോ ദ്രോണഃ കൃപഃ കർണഃ ശകുനിഃ സഹ രാജഭിഃ।
സംഗ്രാമസ്ഥസ്യ തേ പുത്ര കലാം നാർഹന്തി ഷോഡശീം ॥ 3-176-3 (22733)
ഇദം ച മേ തനുത്രാണം പ്രായച്ഛൻമഘവാൻപ്രഭുഃ।
അഭേദ്യം കവചം ദിവ്യം സ്രജം ചൈവ ഹിരൺമയീം ॥ 3-176-4 (22734)
ദേവദത്തം ച മേ ശംഖം ദേവഃ പ്രാദാൻമഹാരവം।
ദിവ്യം ചേദം കിരീടം മേ സ്വയമിന്ദ്രോ യുയോജ ഹ ॥ 3-176-5 (22735)
തതോ ദിവ്യാനി വസ്ത്രാണി ദിവ്യാന്യാഭരണാനി ച।
പ്രാദാച്ഛക്രോ മമൈതാനി രുചിരാണി ബൃഹന്തി ച ॥ 3-176-6 (22736)
ഏവം സംപൂജിതസ്തത്രസുഖമസ്ംയുഷിതോ നൃപ।
ഇന്ദ്രസ് ഭവനേ പുണ്യേ ഗന്ധർവശിശുഭിഃ സഹ ॥ 3-176-7 (22737)
തതോ മാമബ്രവീച്ഛക്രഃ പ്രീതിമാനമരൈഃ സഹ।
സമയോഽർജുന ഗന്തും തേ ഭ്രാതരോ ഹി സ്മരന്തി തേ ॥ 3-176-8 (22738)
ഏവമിന്ദ്രസ്യ ഭവനേ പഞ്ചവർഷാണി ഭാരത।
ഉഷിതാനി മയാ രാജൻസ്മരതാ ദ്യൂതജം കലിം ॥ 3-176-9 (22739)
തതോ ഭവന്തമദ്രാക്ഷം ഭ്രാതൃഭിഃ പരിവാരിതം।
ഗന്ധമാദനമാസാദ്യ പർവതസ്യാസ്യ മൂർധനി ॥ 3-176-10 (22740)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 3-176-11x (2325)
ദിഷ്ട്യാ ധനഞ്ജയാസ്ത്രാണി ത്വയാ പ്രാപ്താനി ഭാരത।
ദിഷ്ട്യാ ചാരാധിതോ രാജാ ദേവാനാമീശ്വരഃ പ്രഭുഃ ॥ 3-176-11 (22741)
ദിഷ്ട്യാ ച ഭഗവൻസ്ഥാണുർദേവ്യാ സഹ പരന്തപഃ।
സാക്ഷാദ്ദൃഷ്ടഃ സ്വയുദ്ധേന തോഷിതശ് ത്വയാഽനഘ ॥ 3-176-12 (22742)
ദിഷ്ട്യാ ച ലോകപാലൈസ്ത്വം സമേതോ ഭരതർഷഭ।
ദിഷ്ട്യാ വർധാമഹേ പാർഥ ദിഷ്ട്യാഽസി പുനരാഗതഃ ॥ 3-176-13 (22743)
അദ്യ കൃത്സ്നാമിമാം ദേവീം വിജിതാം പുരമാലിനീം।
`പശ്യാമി ഭൂമിം കൌന്തേയ ത്വയാ മേ പ്രതിപാദിതാം'।
മന്യേ ച ധൃതരാഷ്ട്രസ്യ പുത്രാനപി വശീകൃതാൻ ॥ 3-176-14 (22744)
ഇച്ഛാമി താനി ചാസ്ത്രാണി ദ്രഷ്ടും ദിവ്യാനി ഭാരത।
യൈസ്തഥാ വീര്യവന്തസ്തേ നിവാതകവചാ ഹതാഃ ॥ 3-176-15 (22745)
അർജുന ഉവാച। 3-176-16x (2326)
സഃ പ്രഭാതേ ഭവാന്ദ്രഷ്ടാ ദിവ്യാന്യസ്ത്രാണി സർവശഃ।
നിവാതകവചാ ഘോരാ യൈർമയാ വിനിപാതിതാഃ ॥ 3-176-16 (22746)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-176-17x (2327)
ഏവമാഗമനം തത്ര കഥയിത്വാ ധനഞ്ജയഃ।
ഭ്രാതൃഭിഃ സഹിതഃ സർവൈ രജനീം താമുവാസ ഹ ॥ 3-176-17 (22747)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി നിവാതകവചയുദ്ധപർവണി ഷട്സപ്തത്യധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 176 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-176-1 അതിവിശ്വസ്തം അതി അത്യന്തം വിശ്വസ്തം ശത്രൂൻ ജേഷ്യതീതി വിശ്വാസോ യസ്മിംസ്തം। സംരൂഢാ ദേഹേ നിമഗ്നാഃ ശരാസ്തൈർവിക്ഷതം ॥ 3-176-2 ത്വാ ത്വാം ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 177
॥ ശ്രീഃ ॥
3.177. അധ്യായഃ 177
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
അർജുനേന യുധിഷ്ഠിരായ ദിവ്യാസ്ത്രപ്രദർശനൻ ॥ 1 ॥ അസ്രതേജസാ ജഗത്ക്ഷോഭേ സതി ഇന്ദ്രചോദനയാ നരാദേനാർജുനപ്രത്യസ്ത്രപ്രദർശന പ്രതിഷേധനം ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-177-0 (22748)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-177-0x (2328)
തസ്യാം രാത്ര്യാം വ്യതീതായാം ധർമരാജോ യുധിഷ്ഠിരഃ।
ഉത്ഥായാവശ്യകാര്യാണി കൃതവാൻഭ്രാതൃഭിഃ സഹ ॥ 3-177-1 (22749)
തതഃ സഞ്ചോദയാമാസ സോഽർജുനം മാതൃനന്ദനം।
ദർശയാസ്ത്രാണി കൌന്തേയ യൈർജിതാ ദാനവാസ്ത്വയാ ॥ 3-177-2 (22750)
തതോ ധനഞ്ജയോ രാജന്ദേവൈർദത്താനി പാണ്ഡവഃ।
അസ്ത്രാണി താനി ദിവ്യാനി ദർശയാമാസ ഭാരത ॥ 3-177-3 (22751)
യഥാന്യായം മഹാതേജാഃ ശൌചം പരമമാസ്ഥിതഃ।
`നമസ്കൃത്യ ത്രിനേത്രായ വാസവായ ച പാണ്ഡവഃ' ॥ 3-177-4 (22752)
ഗിരികൂബരപാദാക്ഷം ശുഭവേണു ത്രിവേണുമത്।
പാർഥിവം രഥമാസ്ഥായ ശോഭമാനോ ധനഞ്ജയഃ ॥ 3-177-5 (22753)
ദിവ്യേന സംവൃതസ്തേന കവചേന സുവർചസാ।
ധനുരാദായ ഗാണ്ഡീവം ദേവദത്തം സ വാരിജം ॥ 3-177-6 (22754)
ശോശുഭ്യമാനഃ കൌന്തേയ ആനുപൂർവ്യാൻമഹാഭുജഃ।
അസ്ത്രാണി താനി ദിവ്യാനി ദർശനായോപചക്രമേ ॥ 3-177-7 (22755)
അഥ പ്രയോക്ഷ്യമാണേഷു ദിവ്യേഷ്വസ്ത്രേഷു തേഷു വൈ।
സമാക്രാന്താ മഹീ പദ്ഭ്യാം സമകംപത സദ്രുമാ ॥ 3-177-8 (22756)
ക്ഷുഭിതാഃ സരിതശ്ചൈവ തഥൈവ ച മഹോദധിഃ।
ശൈലാശ്ചാപി വ്യദീര്യന്ത ന വവൌ ച സമീരണഃ ॥ 3-177-9 (22757)
ന ബഭാസേ സഹസ്രാംശുർന ജജ്വാല ച പാവകഃ।
ന വേദാഃ പ്രതിഭാന്തി സ്മ ദ്വിജാതീനാം കഥഞ്ചന ॥ 3-177-10 (22758)
അന്തർഭൂമിഗതാ യേ ച പ്രാണിനോ ജനമേജയ।
പീഡ്യമാനാഃ സമുത്ഥായ പാണ്ഡവം പര്യവാരയൻ ॥ 3-177-11 (22759)
വേപമാനാഃ പ്രാഞ്ജലയസ്തേ സർവേ വികൃതാനനാഃ।
ദഹ്യമാനാസ്തദാഽസ്ത്രൈസ്തേ യാചന്തി സ്മ ധനഞ്ജയം ॥ 3-177-12 (22760)
തതോ ബ്രഹ്മർഷയശ്ചൈവ സിദ്ധാ യേ ച മഹർഷയഃ।
ജംഗമാനി ച ഭൂതാനി സർവാണ്യേവാവതസ്ഥിരേ ॥ 3-177-13 (22761)
ദേവർഷയശ്ച പ്രവരാസ്തഥൈവ ച ദിവൌകസഃ।
യക്ഷരാക്ഷസഗന്ധർവാസ്തഥൈവ ച പതത്രിണഃ।
ഖേചരാണി ച ഭൂതാനി സർവാണ്യേവാവതസ്ഥിരേ ॥ 3-177-14 (22762)
തതഃ പിതാമഹശ്ചൈവ ലോകപാലാശ്ച സർവശഃ।
ഭഗവാംശ്ച മഹാദേവഃ സഗണോഽഭ്യായയൌ തദാ ॥ 3-177-15 (22763)
തതോ വായുർമഹാരാജ ദിവ്യൈർമാല്യൈഃ സമന്വിതഃ।
അഭിതഃ പാണ്ഡവഞ്ചിത്രൈരവചക്രേ സമന്തതഃ ॥ 3-177-16 (22764)
ജഗുശ്ച ഗാഥാ വിവിധാ ഗന്ധർവാഃ സുരചോദിതാഃ।
നനൃതുഃ സംഘശശ്ചൈവ രാജന്നപ്സരസാം ഗണാഃ ॥ 3-177-17 (22765)
തസ്മിംശ്ച താദൃശേ കാലേ നാരദശ്ചോദിതഃ സുരൈഃ।
ആഗംയാഹ വചഃ പാർഥം ശ്രവണീയമിദം നൃപ ॥ 3-177-18 (22766)
അർജുനാർജുന മാ യുങ്ക്ഷ ദിവ്യാന്യസ്ത്രാണി ഭാരത।
നൈതാനി നിരധിഷ്ഠാനേ പ്രയുജ്യന്തേ കഥഞ്ചന ॥ 3-177-19 (22767)
അധിഷ്ഠാനേ ന വാഽനാർതഃ പ്രയുഞ്ജീത കദാചന।
പ്രയോഗേഷു മഹാന്ദോഷോ ഹ്യസ്ത്രാണാം കുരുനന്ദന ॥ 3-177-20 (22768)
ഏതാനി രക്ഷ്യമാണാനി ധനഞ്ജയ യഥാഗമം।
ബലവന്തി സുഖാർഹാണി ഭവിഷ്യന്തി ന സംശയഃ ॥ 3-177-21 (22769)
അരക്ഷ്യമാണാന്യേതാനി ത്രൈലോക്യസ്യാപി പാണ്ഡവ।
ഭവന്തി സ്മ വിനാശായ മൈവം ഭൂയഃ കൃഥാഃ ക്വചിത് ॥ 3-177-22 (22770)
അജാതശത്രോ ത്വം ചൈവ ദ്രക്ഷ്യസേ താനി സംയുഗേ।
യോജ്യമാനാനി പാർഥേ നദ്വിഷതാമവമർദനേ ॥ 3-177-23 (22771)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-177-24x (2329)
നിവാര്യാഥ തതഃ പാർഥം സർവേ ദേവാ യഥാഗതം।
ജഗ്മുരന്യേ ച യേ തത്ര രസമാജഗ്മുർനരർഷഭ ॥ 3-177-24 (22772)
തേഷു സർവേഷു കൌരവ്യ പ്രതിയാതേഷു പാണ്ഡവാഃ।
തസ്മിനനേവ വനേ ഹൃഷ്ടാസ്ത ഊഷുഃ സഹ കൃഷ്ണയാ ॥ 3-177-25 (22773)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി നിവാതകവചയുദ്ധപർവണി സപ്തമപ്തത്യധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 177 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-177-2 മാതൃനന്ദനം മാതുഃ സുഖകരം ॥ 3-177-5 ഗിരയഏവ കൂവരാദയസ്തദ്വന്തം। കൂബരോ യസ്മിൻ യുഗം ധ്രിയതേ തദ്ദാരു। പാദൌ ചക്രേ। അക്ഷഃ തയോഃ സന്ധാനം ദാരു। ശുഭാഃ വേണവഇവ വേണവോ യസ്മിൻ തത് ശുഭവേമു ത്രിവേണു അക്ഷകൂബരയോഃ സന്ധാനാർഥം ത്രിശിഖ ദാരു തദ്വന്തം। സുപാം സുലുഗിതി ദ്വിതീയായാ ആർഷോ ലുക്। രഥപദേ വാ ക്ലീബത്വം ധ്യേയം। പൃഥിവീമേവ പാർഥിവം മാനസം ഭൂമിരൂപം രഥം ॥ 3-177-6 വാരിജം ശംഖം। ദേവദത്തം നാമതഃ ॥ 3-177-7 ദർശനായ ദർശയിതും ॥ 3-177-19 നിരധിഷ്ഠാനേ ലക്ഷ്യാഭാവേ സതി ॥ 3-177-20 അധിഷ്ഠാനേപി വാ അനാർതഃ ന പ്രയുഞ്ജീത ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 178
॥ ശ്രീഃ ॥
3.178. അധ്യായഃ 178
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
അർജുനസമാഗമാനന്തരം യുധിഷ്ഠിരേണ ഗന്ധമാദനാദവതരണാധ്യവസായഃ ॥ 1 ॥ ലോമശേന പാണ്ഡവാൻപ്രതി ജയാശീർവചനപൂർവകം സ്വർഗംപ്രതി ഗമനം ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-178-0 (22774)
ജനമേജയ ഉവാച। 3-178-0x (2330)
തസ്മിൻകൃതാസ്ത്രേ രഥിനാം പ്രവീരേ।
പ്രത്യാഗതേ ഭവനാദ്വൃത്രഹന്തുഃ।
അതഃ പരം കിമകുർവന്ത പാർഥാഃ
സമേത്യ ശൂരേണ ധനഞ്ജയേന ॥ 3-178-1 (22775)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-178-2x (2331)
വനേഷു തേഷ്വേവ തു തേ നരേന്ദ്രാഃ
സഹാർജുനേനേന്ദ്രസമേന വീരാഃ।
തസ്മിംശ്ച ശൈലപ്രവരേ സുരംയേ
ധനേശ്വരാക്രീഡഗതാ വിജഹ്രുഃ ॥ 3-178-2 (22776)
വേശ്മാനി താന്യപ്രതിമാനി പശ്യൻ
ക്രീഡാശ്ച നാനാദ്രുമസന്നിബദ്ധാഃ।
ചചാര ധന്വീ ബഹുധാ നരേന്ദ്രഃ
സോഽസ്ത്രേഷു യത്തഃ സതതം കിരീടീ ॥ 3-178-3 (22777)
അവാപ്യ വാസം നരദേവപുത്രാഃ
പ്രസാദജം വൈശ്രവണസ്യ രാജ്ഞഃ।
ന പ്രാണിനാം തേ സ്പൃഹയന്തി രാജ-
ഞ്ശിവശ് കാലഃ സ ബഭൂവ തേഷാം ॥ 3-178-4 (22778)
സമേത്യ പാർഥേന യഥൈകരാത്ര-
മൂഷുഃ സമാസ്തത്രതഥാ ചതസ്രഃ।
പൂർവാശ്ച ഷട് താ ദശ പാണ്ഡവാനാം
ശിവാ ബഭൂവുർവസതാം വനേഷു ॥ 3-178-5 (22779)
തതോഽബ്രവീദ്വായുസുതസ്തരസ്വീ
ജിഷ്ണുശ്ച രാജാനമുപോപവിശ്യ।
യമൌ ച വീരൌ സുരരാജകൽപാ-
വേകാന്തമാസ്ഥായ ഹിതം പ്രിയം ച ॥ 3-178-6 (22780)
തവ പ്രതിജ്ഞാം കുരുരാജ സത്യാം
ചികീർഷമാണാസ്ത്വദനുപ്രിയം ച।
തതോ ന ഗച്ഛാമ വനാന്യപാസ്യ
സുയോധനം സാനുചരം നിഹന്തും ॥ 3-178-7 (22781)
ഏകാദശം വർഷമിദം വസാമഃ
സുയോധനേനാത്തസുഖാഃ സുഖാർഹാഃ।
തം വഞ്ചയിത്വാഽധമബുദ്ധിശീല-
മജ്ഞാതവാസം സുഖമാപ്നുയാമ ॥ 3-178-8 (22782)
തവാജ്ഞയാ പാർഥിവ നിർവിശങ്കാ
വിഹായ മാനം വിചരാമോ വനാനി।
സമീപവാസേന വിലോഭിതാസ്തേ
ജ്ഞാസ്യന്തി നാസ്മാനപകൃഷ്ടദേശാൻ ॥ 3-178-9 (22783)
സംവത്സരം തത്ര വിഹൃത്യ ഗൂഢം
നരാധമം തം സുഖമുദ്ധരേമ।
നിര്യാത്യ വൈരം സഫലം സപുഷ്പം
തസ്മൈ നരേന്ദ്രാധമപൂരുഷായ ॥ 3-178-10 (22784)
സുയോധനായാനുചരൈർവൃതായ
തതോ മഹീം പ്രാപ്നുഹി ധർമരാജ।
സ്വർഗോപമം ദേശമിമം ചരദ്ഭിഃ
ശക്യോ വിഹന്തും നരദേവ ശോകഃ ॥ 3-178-11 (22785)
കീർതിസ്തു തേ ഭാരത പുണ്യഗന്ധാ
നശ്യേദ്ധി ലോകേഷു ചരാചരേഷു।
തത്പ്രാപ്യ രാജ്യങ്കുരുപുംഗവാനാം
ശക്യം മഹത്പ്രാപ്തുമഥ ക്രിയാശ്ച ॥ 3-178-12 (22786)
ഇദം തു ശക്യം സതതം നരേന്ദ്ര
പ്രാപ്തും ത്വയാ യല്ലഭസേ കുബേരാത്।
കുരുഷ്വ ബുദ്ധിം ദ്വിഷതാം വധായ
കൃതാഗസാം ഭാരത നിഗ്രഹേ ച ॥ 3-178-13 (22787)
തേജസ്തവോഗ്രം ന സഹേത രാജൻ
സമേത്യ സാക്ഷാദപി വജ്രപാണിഃ।
ന ഹി വ്യഥാം ജാതു കരിഷ്യതസ്തൌ
സമേത്യ ദേവൈരപി ധർമരാജ ॥ 3-178-14 (22788)
തവാർഥസിദ്ധ്യർഥമപി പ്രവൃത്തൌ
സുപർണകേതുശ്ച ശിനേശ്ച നപ്താ।
യഥൈവ കൃഷ്ണോഽപ്രതിമോ ബലേന
തഥൈവ രാജൻസ ശിനിപ്രവീരഃ ॥ 3-178-15 (22789)
തവാർഥസിദ്ധ്യർഥമഭിപ്രപന്നോ
യഥൈവ കൃഷ്ണഃ സഹ യാദവൈസ്തൈഃ।
തഥൈവ ചേമൌ നരദേവവര്യ
യമൌ ച വീരൌ കൃതിനൌ പ്രയോഗേ ॥ 3-178-16 (22790)
ത്വദർഥയോഗപ്രഭവപ്രധാനാഃ
ശമം കരിഷ്യാമ പരാൻസമേത്യ ॥ 3-178-17 (22791)
വൈശംപായന ഉവാച 3-178-18x (2332)
തതസ്തദാജ്ഞായ മതം മഹാത്മാ
തേഷാം ച ധർമസ്യ സുതോ വരിഷ്ഠഃ।
പ്രദക്ഷിണം സ്ഥാനമുപേത്യ രാജാ
പര്യാക്രമദ്വൈശ്രവണസ്യ രാജ്ഞഃ ॥ 3-178-18 (22792)
ആമന്ത്ര്യ വേശ്മാനി നദീഃ സരാംസി
സർവാണി രക്ഷാംസി ച ധർമരാജഃ।
യഥാഗതം മാർഗമവേക്ഷമാണഃ
പുനർഗിരിം ചൈവ നിരീക്ഷമാണഃ।
[തതോ മഹാത്മാ സ വിശുദ്ധബുദ്ധിഃ
സംപ്രാർഥയാമാസ നഗേന്ദ്രവര്യം ॥] 3-178-19 (22793)
സമാപ്തകർമാ സഹിതഃ സുഹൃദ്ഭി-
ർജിത്വാ സപത്നാൻപ്രതിലഭ്യ രാജ്യം।
ശൈലേന്ദ്ര ഭൂയസ്തപസേ ജിതാത്മാ
ദ്രഷ്ടാ തവാസ്മീതി മതിം ചകാര ॥ 3-178-20 (22794)
വൃതശ്ച സർവൈരനുജൈർദ്വിജൈശ്ച
തേനൈവ മാർഗേണ പുനർനിവൃത്തഃ।
ഉവാഹ ചൈനാൻഗണശസ്തഥൈവ
ഘടോത്കചഃ പർവതനിർഝരേഷു ॥ 3-178-21 (22795)
താൻപ്രസ്ഥിതാൻപ്രീതമനാ മഹർഷിഃ
പിതേവ പുത്രാനനുശിഷ്യ സർവാൻ।
സ ലോമശോ ദിവമേവോർജിതശ്രീ-
ർജഗാമ തേഷാം വിജയം തദോക്ത്വാ ॥ 3-178-22 (22796)
തേനാർഷ്ടിഷേണേന തഥാനുശിഷ്ടാ-
സ്തീർതാനി രംയാണി തപോവനാനി।
മഹാന്തി ചാന്യാനി സരാംസി പാർഥാഃ
കസംപശ്യമാനാഃ പ്രയയുർനരാഗ്ര്യാഃ ॥ 3-178-23 (22797)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി ആജഗരപർവണി അഷ്ടസപ്തത്യധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 178 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-178-1 വൃത്രഹന്തുരിന്ദ്രസ്യ ॥ 3-178-2 ആക്രീഡം ഉദ്യാനം ॥ 3-178-4 വാസം സ്ഥാനം। പ്രാണിനാം ഭൂമിസ്താനാമൈശ്വര്യമിതി ശേഷഃ ॥ 3-178-5 പൂർവാശ് ഷട് സമാഃ ॥ 3-178-9 അപകൃഷ്ടദേശാൻ ദൂരസ്ഥാൻ ന ജ്ഞാസ്യന്തി അപിതു സമീപസ്ഥാനേവ ॥ 3-178-10 നിര്യാത്യ പ്രത്യർപ്യ। അപകാരിണേഽപകാരം കൃത്വേത്യർഥഃ। ഫലം രാജ്യപ്രാപ്തിഃ। പുഷ്പം ശത്രുവധഃ ॥ 3-178-13 നിഗ്രഹേ ച ബന്ധനേ വാ। ഭ്രാതൃത്വാദ്വധേഽപ്രവൃത്തിശ്ചേദിതി ഭാവഃ ॥ 3-178-14 സമേത്യ യുദ്ധം പ്രാപ്യ ॥ 3-178-15 സുപർണകേതുഃ കൃഷ്ണഃ। ശിനേർനപ്താ സാത്യകിഃ। ഏതയോർവീര്യം ഹിതകാരിത്വം ചാഹ। തഥൈവേതി। തഥൈവ കൃഷ്ണോഽപ്രതിമോ ബലേന തഥൈവ ചാഹം നരദേവ വര്യ। ഇതി ഝ. പാഠഃ। തത്ര കൃഷ്ണോഽർജുനഃ। അഹം ഭീമസേന ഇത്യർഥഃ ॥ 3-178-16 പ്രയോഗേഽസ്ത്രപ്രയോഗേ കൃതിനൌ കുശലൌ ॥ 3-178-17 ത്വദർഥയോഗപ്രഭവപ്രധാനാഃ തവ അർഥയോഗോ ധനലാഭഃ പ്രഭവ ഐശ്വര്യോത്കർഷസ്തദ്ദ്വയം പ്രധാനം തേഷാം തേ തഥാ ॥ 3-178-20 ഇതി പ്രാർഥയാമാസേതി പൂർവേണ സംബന്ധഃ। മതിം ചകാര। ഗമനേ ഇതി ശേഷഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 179
॥ ശ്രീഃ ॥
3.179. അധ്യായഃ 179
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ഗന്ധമാദനാദവതീർണൈഃ പാണ്ഡവൈഃ ക്രമേണ കൈലാസവൃഷപർവസുബാഹ്വാദിനിവാസഗമനപൂർവകം പുനർദ്വൈതദനമേത്യ സരസ്വതീതീരേ സുഖവിഹരണം ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-179-0 (22798)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-179-0x (2333)
നഗോത്തമം പ്രസ്രവണൈരുപേതം
ദിശാം ഗജൈഃ കിന്നരപക്ഷിഭിശ്ച।
സുഖം നിവാസം ജഹതാം ഹി തേഷാം
ന പ്രീതിരാസീദ്ഭരതർഷഭാണാം ॥ 3-179-1 (22799)
തതസ്തു തേഷാം പുനരേവ ഹർഷഃ
കൈലാസമാലോക്യ മഹാൻബഭൂവ।
കുബേരകാന്തം ഭരതർഷഭാണാം
മഹീധരം വാരിധരപ്രകാശം ॥ 3-179-2 (22800)
സമുച്ഛ്രയാൻപർവതസംനിരോധാൻ
ഗോഷ്ഠാൻഹരീണാം ഗിരിഗഹ്വരാണി।
ബഹുപ്രകാരാണി സമീക്ഷ്യവീരാഃ
സ്ഥലാനി നിംനാനി ച തത്ര തത്ര ॥ 3-179-3 (22801)
തഥൈവ ചാന്യാനി മഹാവനാനി
മൃഗദ്വിജാനേകപസേവിതാനി।
ആലോകയന്തോഽഭിയയുഃ പ്രതീതാ-
സ്തേ ധന്വിനാഃ ഖംഗധരാ നരാഗ്ര്യാഃ ॥ 3-179-4 (22802)
വനാനി രംയാണി നദീഃ സരാംസി
ഗുഹാ ഗിരീണാം ഗിരിഗഹ്വരാണി
ഏതേ നിവാസാഃ സതതം ബഭൂവു-
ർനിശാമുഖം പ്രാപ്യ നരർഷഭാണാം ॥ 3-179-5 (22803)
തേ ദുർഗവാസം ബഹുധാ നിരുഷ്യ
വ്യതീത്യ കൈലാസമചിന്ത്യരൂപം।
ആസേദുരത്യർഥമനോരമം തേ
തമാശ്രമാഗ്ര്യം വൃഷപർവണസ്തു ॥ 3-179-6 (22804)
സമേത്യ രാജ്ഞാ വൃഷപർവണാ തേ
പ്രത്യർചിതാസ്തേന ച വീതമോഹാഃ।
ശശംസിരേ വിസ്തരശഃ പ്രവാസം
ശിവം യഥാവദ്വൃഷപർവണസ്തേ ॥ 3-179-7 (22805)
സുഖോഷിതാസ്തസ്യ ത ഏകരാത്രം
പുണ്യാശ്രമേ ദേവമഹർഷിജുഷ്ടേ।
അഭ്യായയുസ്തേ ബദരീം വിശാലാം
സുഖേന വീരാഃ പുനരേവ വാസം ॥ 3-179-8 (22806)
ഊഷുസ്തതസ്തത്ര മഹാനുഭാവാ
നാരായണസ്ഥാനഗതാഃ സമഗ്രാഃ।
കുബേരകാന്താം നലിനീം വിശോകാഃ
സംപശ്യമാനാഃ സുരസിദ്ധജുഷ്ടാം ॥ 3-179-9 (22807)
താം ചാഥ ദൃഷ്ട്വാ നലിനീം വിശോകാഃ
പാണ്ഡോഃ സുതാഃ സർവനരപ്രധാനാഃ।
തേ രേമിരേ നന്ദനവാസമേത്യ
ദ്വിജർഷയോ വീതമലാ യഥൈവ ॥ 3-179-10 (22808)
തതഃ ക്രമേണോപയയുർനൃവീരാ
യഥാഗതേനൈവ പഥാ സമഗ്രാഃ।
വിഹൃത്യ മാസം സുഖിനോ ബദര്യാം
കിരാതരാജ്ഞോ വിഷയം സുബാഹോഃ ॥ 3-179-11 (22809)
ചീനാംസ്തുഷാരാന്ദരദാംശ്ച സർവാൻ
ദേശാൻകുലിന്ദസ്യ ച ഭൂരിരംയാൻ।
അതീത്യ ദുർഗം ഹിമവത്പ്രദേശം
പുരം സുബാഹോർദദൃശുർനൃവീരാഃ ॥ 3-179-12 (22810)
ശ്രുത്വാ ച താൻപാർഥിവ പുത്രപൌത്രാ-
ൻപ്രാപ്താൻസുബാഹുർവിഷയേ സമഗ്രാൻ।
പ്രത്യുദ്യയൌ പ്രീതിയുതഃ സ രാജാ
തം ചാഭ്യനന്ദന്വൃഷഭാഃ കുരൂണാം ॥ 3-179-13 (22811)
സമേത്യ രാജ്ഞാ തു സുബാഹുനാ തേ
സുതൈർവിശോകപ്രമുഖൈശ്ച സർവേ।
സഹേനദ്രസേനൈഃ പരിചാരകൈശ്ച
പൌരോഗവൈര്യേ ച രമഹാനസസ്ഥാഃ ॥ 3-179-14 (22812)
സുഖോപിതാസ്തത്രത ഏകരാത്രം
സൂതാൻസമാദായ രഥാംശ്ച സർവാൻ।
ഘടോത്കചം സാനുചരം വിസൃജ്യ
തതോഽഭ്യയുര്യാമുനമദ്രിരാജം ॥ 3-179-15 (22813)
തസ്മിൻഗിരൌ പ്രസ്രവണോപപന്ന-
ഹിമോത്തരീയാരുണപാണ്ഡുസാനൌ।
വിശാഖയൂപം സമുപേത്യ ചക്രു-
സ്തദാ നിവാസം പുരുഷപ്രവീരാഃ ॥ 3-179-16 (22814)
വരാഹനാനാമൃഗപക്ഷിജുഷ്ടം
മഹാവനം ചൈത്രരഥപ്രകാശം।
ശിവേന യാത്വാ മൃഗയാപ്രധാനാഃ
സംവത്സരം തത്രവനേ വിജഹ്രുഃ ॥ 3-179-17 (22815)
തത്രാസസാദാതിബലം ഭുജംഗം
ക്ഷുധാർദിതം മൃത്യുമിവോഗ്രരൂപം।
വൃകോദരഃ പർവതകന്ദരായാം
വിഷാദമോഹവ്യഥിതാന്തരാത്മാ ॥ 3-179-18 (22816)
ദ്വീപോഽഭവദ്യത്ര വൃകോദരസ്യ
യുധിഷ്ഠിരോ ധർമഭൃതാം വരിഷ്ഠഃ।
അമോക്ഷയദ്യസ്തമനന്തതേജാ
ഗ്രാഹേണ സംവേഷ്ടിതസർവഗാത്രം ॥ 3-179-19 (22817)
തേ ദ്വാദശം വർഷമഥോപയാന്തം
വനേ വിഹുർതും കുരവഃ പ്രതീതാഃ।
തസ്മാദ്വനാച്ചൈത്രരഥപ്രകാശാ-
ച്ഛ്രിയാ ജ്വലന്തസ്തപസാ ച യുക്താഃ ॥ 3-179-20 (22818)
തതശ്ച യാത്വാ മരുധന്വപാർശ്വം
സദാ ധനുർവേദരതിപ്രധാനാഃ।
സരസ്വതീമേത്യ നിവാസകാമാഃ
സരസ്തതോ ദ്വൈതവനം പ്രതീയുഃ ॥ 3-179-21 (22819)
സമീക്ഷ് താന്ദ്വൈതവനേ നിവിഷ്ടാ-
ന്നിവാസിനസ്തത്രതതോഽഭിജഗ്മുഃ।
തപോദമാചാരസമാധിയുക്താ-
സ്തൃണോദപാത്രാവരണാശ്മകുട്ടാഃ ॥ 3-179-22 (22820)
പ്ലക്ഷാക്ഷരൌഹീതകവേതസാശ്ച
തഥാ ബദര്യഃ ഖദിരാഃ ശിരീഷാഃ।
ബിൽവേംഗുദാഃ പീലുശമീകരീരാഃ
സരസ്വതീതീരരുഹാ ബഭൂവുഃ ॥ 3-179-23 (22821)
താം യക്ഷഗന്ധർവമഹർഷികാന്താ-
മാവാസഭൂതാമിവ ദേവതാനാം।
സരസ്വതീം പ്രീതിയുതാശ്ചരന്തഃ
സുഖം വിജഹ്രുർനരദേവപുത്രാഃ ॥ 3-179-24 (22822)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി ആജഗരപർവണി ഏകോനാശീത്യധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 179 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-179-1 നഗോത്തമം ഗന്ധമാദനം ജഹതാം ത്യജതാം ॥ 3-179-2 കുബേരസ്യ കാന്തം പ്രിയം ॥ 3-179-3 സമുച്ഛ്രയാൻ ഉച്ചൈസ്ത്വാനി। സംനിരോധാൻ സങ്കീർണത്വാനി। ഗോഷ്ഠാൻ സ്ഥാനാനി। ഹരീണാം സിംഹാനാം ॥ 3-179-4 അനേകപാഃ ദ്വിപാഃ ॥ 3-179-5 ഗുഹാ അൽപപ്രമാണാദരീ। ഗഹ്വരം മഹതീ ദരീ ॥ 3-179-9 നലിനീം സരസീം ॥ 3-179-10 നന്ദനമിന്ദ്രവനം ॥ 3-179-14 പൌരോഗവൈഃ പുരോഗാമിഭിഃ പടഗൃഹാദിസാമഗ്രീവാഹഃ ॥ 3-179-15 യാമുനം യമുനോദ്ഗമം ॥ 3-179-16 പുംസി യഥാ ശ്വേതമുത്തരീയം ശ്വേതാരുണമുഷ്ണീഷം ച തദ്വത് ഗിരൌ പ്രസ്രവണാനി അരുണപാണ്ഡസാനൂനി ച ഭാന്തീത്യുത്പ്രേക്ഷാ। വിശാഖയൂപം സ്ഥാനവിശേഷഃ ॥ 3-179-17 ശിവേന പാർഥാഃ ഇതി ഝ. പാഠഃ ॥ 3-179-19 ദ്വീപോ ദ്വീപവദാശ്രയഃ। ഗ്രാഹേണ സർവേണ ॥ 3-179-22 തൃണോദപാത്രാവരണാഃ ആസനാർഥം തൃണേന പാദ്യാർഥം ഉദകപാത്രേണ ച ആവൃണ്വനതി തേ തഥാഭൂതാഃ। അശ്മകുട്ടാഃ വാനപ്രസ്ഥാ ദന്തോലൂഖലികാ ഏവ സന്തോ ജരയാ നഷ്ടദന്താ അശ്മകുട്ടാ ഭവന്തി ॥ 3-179-23 ബഭൂവുഃ ശോഭാവന്ത ഇതി ശേഷഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 180
॥ ശ്രീഃ ॥
3.180. അധ്യായഃ 180
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
വനേ മൃഗയാർഥമടതോ ഭീമസ്യ മഹതാഽജഗരേണ ഗ്രഹണം ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-180-0 (22823)
ജനമേജയ ഉവാച। 3-180-0x (2334)
കഥം നാഗായുതപ്രാണോ ഭീമോ ഭീമപരാക്രമഃ।
ഭയമാഹാരയത്തീവ്രം തസ്മാദജഗരാൻമുനേ ॥ 3-180-1 (22824)
പൌലസ്ത്യം ധനദം യുദ്ദേ യ ആഹ്വയതി ദർപിതഃ।
നലിന്യാം കദനം കൃത്വാ നിഹന്താ യക്ഷരക്ഷസാം ॥ 3-180-2 (22825)
തം സംസസി ഭയാവിഷ്ടമാപന്നമരിസൂദനം।
ഏതദിച്ഛാംയഹം ശ്രോതും പരം കൌതൂഹലം ഹി മേ ॥ 3-180-3 (22826)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-180-4x (2335)
ബഹ്വാശ്ചര്യേ വനേ തേഷാം വസതാമുഗ്രധന്വിനാം।
പ്രാപ്താനാമാശ്രമം രാജന്രാജർഷേർവൃഷപർവണഃ ॥ 3-180-4 (22827)
യദൃച്ഛയാ ധനുഷ്പാണിർബദ്ധഖംഗോ വൃകോദരഃ।
ദദർശ തദ്വനം രംയം ദേവഗന്ധർവസേവിതം ॥ 3-180-5 (22828)
സ ദദർശ ശുഭാന്ദേശാൻഗിരേർഹിമവതസ്തദാ।
ദേവർഷിസിദ്ധചരിതാനപ്സരോഗണസേവിതാൻ ॥ 3-180-6 (22829)
ചകോരൈരുപചക്രൈശച് പക്ഷിഭിർജീവജീവകൈഃ।
കോകിലൈർഭൃംഗരാജൈശ്ച തത്ര തത്ര നിനാദിതാൻ ॥ 3-180-7 (22830)
നിത്യപുഷ്പഫലൈർവൃക്ഷൈർഹിമസംസ്പർശകോമലൈഃ।
ഉപേതാൻബഹുലച്ഛായൈർമനോനയനനന്ദനൈഃ ॥ 3-180-8 (22831)
സ സംപശ്യൻഗിരിനദീർവൈഡൂര്യമണിസംനിഭൈഃ।
സലിലൈർഹിമസങ്കാശൈർഹംസകാരണ്ഡവായുതൈഃ ॥ 3-180-9 (22832)
വനാനി ദേവദാരൂണാം മേഘാനാമിവ വാഗുരാഃ।
ഹരിചന്ദനമിശ്രാണി തുംഗകാലീയകാന്യപി ॥ 3-180-10 (22833)
മൃഗയാം പരിധാവൻസ സമേഷു മരുധന്വസു।
വിധ്യൻമൃഗാഞ്ശരൈഃ ശുദ്ധൈശ്ചചാര സ മഹാബലഃ ॥ 3-180-11 (22834)
ഭീമസേനസ്തു വിഖ്യാതോ മഹാന്തം ദംഷ്ട്രിണം ബലാത്।
നിഘ്നന്നാഗശതപ്രാണോ വനേ തസ്മിൻമഹാബലഃ ॥ 3-180-12 (22835)
മൃഗാണാം സവരാഹാണാം മഹിഷാണാം മഹാഭുജഃ।
വിനിഘ്നംസ്തത്രതത്രൈവ ഭീമോ ഭീമപരാക്രമഃ ॥ 3-180-13 (22836)
സ മാതംഗശതപ്രാണോ മനുഷ്യശതവാരണഃ।
സിംഹശാർദൂലവിക്രാന്തോ വനേ തസ്മിൻമഹാബലഃ ॥ 3-180-14 (22837)
വൃക്ഷാനുത്പാടയാമാസ തരസാ വൈ ബഭഞ്ജ ച।
പൃഥിവ്യാശ്ച പ്രദേശാന്വൈ നാദയംസ്തു വനാനി ച ॥ 3-180-15 (22838)
പർവതാഗ്രാണി വൈ മൃദ്ഗന്നാദയാനശ്ച വിജ്വരഃ।
പ്രക്ഷിപൻപാദപാംശ്ചാപി നാദേനാപൂരയൻമഹീം ॥ 3-180-16 (22839)
വേഗേന ന്യപതദ്ഭീമോ നിർഭയശ്ച പുനഃ പുനഃ।
ആസ്ഫോടയൻക്ഷ്വേഡയംശ്ച തലതാലാംശ്ച വാദയൻ।
ചിരസംബദ്ധദർപസ്തു ഭീമസേനോ വനേ തദാ ॥ 3-180-17 (22840)
ഗജേനദ്രാശ്ച മഹാസത്വാ മൃഗേന്ദ്രാശ്ച മഹാബലാഃ।
ഭീമസേനസ്യ നാദേന വ്യമുഞ്ചന്ത ഗുഹാ ഭയാത് ॥ 3-180-18 (22841)
ക്വചിത്പ്രധാവംസ്തിഷ്ഠംശ്ച ക്വചിച്ചോപവിശംസ്തഥാ।
മൃഗപ്രേപ്സുർമഹാരൌദ്രേ വനേ ചരതി നിർഭയഃ ॥ 3-180-19 (22842)
സ തത്രമനുജവ്യാഘ്രോ വനേ വനചരോപമഃ।
പദ്ഭ്യാമഭിസമാപേദേ ഭീമസേനോ മഹാബലഃ ॥ 3-180-20 (22843)
സ പ്രവിഷ്ടോ മഹാരണ്യേ നാദാന്നദതി ചാദ്ഭുതാൻ।
ത്രാസയൻസർവഭൂതാനി മഹാസത്വപരാക്രമഃ ॥ 3-180-21 (22844)
തതോ ഭീമസ്യ ശബ്ദേന ഭീതാഃ സർപാ ഗുഹാശയാഃ।
അതിക്രാന്താസ്തു വേഗേന ജഗാമാനുസൃതഃ ശനൈഃ।
തതോഽമരവരപ്രഖ്യോ ഭീമസേനോ മഹാബലഃ ॥ 3-180-22 (22845)
സ ദദർശ മഹാകായം ഭുജംഗം രോമഹർഷണം।
ഗിരിദുർഗേ സമാപന്നം കായേനാവൃത്യ കന്ദരം ॥ 3-180-23 (22846)
പർവതാഭോഗവർഷ്മാണം ഭോഗൈശ്ചന്ദ്രാർകമണ്ഡലൈഃ।
ചിത്രാംഗമംഗജൈശ്ചിത്രൈർഹരിദ്രാസദൃശച്ഛവിം ॥ 3-180-24 (22847)
ഗുഹാകാരേണ വക്രേണ ചതുർദംഷ്ട്രേണ രാജതാ।
ദീപ്താക്ഷേണാതിതാംരേണ ലിഹാനം സൃക്വിണീ മുഹുഃ ॥ 3-180-25 (22848)
ത്രാസനം സർവഭൂതാനാം കാലാന്തകയമോപമം।
നിഃശ്വാസക്ഷ്വേഡനാദേന ഭർത്സയന്തമിവ സ്ഥിതം ॥ 3-180-26 (22849)
സ ഭീമം സഹസാഽഭ്യേത്യ പൃദാകുഃ ക്ഷുധിതോ ഭൃശം।
ജഗ്രാഹാജഗരോ ഗ്രാഹോ ഭുജയോരുഭയോർബലാത് ॥ 3-180-27 (22850)
തേന സംസ്പൃഷ്ടഗാത്രസ്യ ഭീമസേനസ്യ വൈ തദാ।
സഞ്ജ്ഞാ മുമോഹ സഹസാ വരദാനേന തസ്യ ഹി ॥ 3-180-28 (22851)
ദശനാഗസഹസ്രാണി ധാരയന്തി ഹി യദ്ബലം।
ഇദ്രലം ഭീമസേനസ്യ ഭുജയോരസമം പരൈഃ ॥ 3-180-29 (22852)
സ തേജസ്വീ തഥാ തേന ഭുജഗേന വശീകൃതഃ।
വിംഫുരഞ്ശനകൈർഭീമോ ന ശശാക വിചേഷ്ടിതും ॥ 3-180-30 (22853)
നാഗായുതസമപ്രാണഃ സിംഹസ്കന്ധോ മഹാഭുജഃ।
ഗൃഹീതോ വ്യജഹാത്സത്വം വരദാനവിമോഹിതഃ ॥ 3-180-31 (22854)
സ ഹി പ്രയത്നമകരോത്തീവ്രമാത്മവിമോക്ഷണേ।
ന ചൈനമശകദ്വീരഃ കഥഞ്ചിത്പ്രതിബാധിതും ॥ 3-180-32 (22855)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി ആജഗരപർവണി അശീത്യധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 180 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-180-10 തുംഗം കാലീയകം ച കാഷ്ഠവിശേഷൌ ॥ 3-180-11 മരുധന്വസു ഗിരേർനിർജലപ്രദേശേഷു। മരുർനാ ഗിരിധന്വനോരിതി മേദിനീ ॥ 3-180-24 പർവതസ്യാഭോഗഃ വിസ്തീർണതാ തത്പരിമാണം വർഷ്മ ശരീരം യസ്യ തം ॥ 3-180-27 പൃദാകുഃ സർപഃ ॥ 3-180-31 സത്വം ബുദ്ധിം ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 181
॥ ശ്രീഃ ॥
3.181. അധ്യായഃ 181
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
അജഗരേണ ഭീമംപ്രതി സ്വസ്യാജഗരത്വപ്രാപകകാരണാഭിധാനം ॥ 1 ॥ ദുർനിമിത്തദർശനാദ്ദുർമനായമാനേന യുധിഷ്ഠിരേണ ഭീമമാർഗാനുസരണഏനാജ്ജഗരഗൃഹീതഭീമസ്യ ദർശനം ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-181-0 (22856)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-181-0x (2336)
സ ഭീമസേനസ്തേജസ്വീ തദാ സർപവശം ഗതഃ।
ചിന്തയാമാസ സർപസ്യ വീര്യമത്യദ്ഭുതം മഹത് ॥ 3-181-1 (22857)
ഉവാച ച മഹാസർപം കാമയാബ്രൂഹി പന്നഗ।
കസ്ത്വം ഭോ ഭുജഗശ്രേഷ്ഠ കിം മയാ ച കരിഷ്യസി ॥ 3-181-2 (22858)
പാണ്ഡവോ ഭീമസേനോഽഹം ധർമരാജാദനന്തരഃ।
നാഗായുതസമപ്രാണസ്ത്വയാ നീതഃ കഥം വശം ॥ 3-181-3 (22859)
സിംഹാഃ കേസരിണോ വ്യാഘ്രാ മഹിഷാ വാരണാസ്തഥാ।
സമാഗതാശ്ച ബഹുശോ നിഹതാശ്ച മയാ യുധി ॥ 3-181-4 (22860)
രാക്ഷസാശ്ച പിശാചാശ്ച പന്നഗാശ്ച മഹാബലാഃ।
ഭുജവേഗമശക്താ മേ സോഢും പന്നഗസത്തമ ॥ 3-181-5 (22861)
കിംനു വിദ്യാബലം കിംനു വരദാനമഥോ തവ।
ഉദ്യോഗമപി കുർവാണോ വശഗോസ്മി കൃതസ്ത്വയാ ॥ 3-181-6 (22862)
അനുത്യോ വിക്രമോ നൄണാമിതി മേ ധീയതേ മതിഃ।
യഥേദം മേ ത്വയാ നാഗ ബലം പ്രതിഹതം മഹത് ॥ 3-181-7 (22863)
ഇത്യേവംവാദിനം വീരം ഭീമമക്ലിഷ്ടകാരിണം।
ഭോഗേന മഹതാ ഗൃഹ്യ സമന്താത്പര്യവേഷ്ടയത് ॥ 3-181-8 (22864)
നിഗൃഹ്യൈനം മഹാബാഹും തതഃ സ ഭുജഗസ്തദാ।
വിമുച്യാസ്യ ഭുജൌ പീനാവിദം വചനമബ്രവീത് ॥ 3-181-9 (22865)
ദിഷ്ടസ്ത്വം ക്ഷുധിതസ്യാദ്യ ദേവൈർഭക്ഷോ മഹാഭുജ।
ദിഷ്ട്യാ കാലസ്യ മഹതഃ പ്രിയാഃ പ്രാണാ ഹി ദേഹിനാം ॥ 3-181-10 (22866)
യഥാ ത്വിദം മയാ പ്രാപ്തം ഭുജംഗത്വമരിന്ദമ।
തദവശ്യം ത്വയാ മത്തഃ ശ്രോതവ്യം ശൃണു യൻമമ ॥ 3-181-11 (22867)
ഇമാമവസ്ഥാം സംപ്രാപ്തോ ഹ്യഹം കോപാൻമഹർഷിണാ।
ശാപസ്യാന്തം പരിപ്രേപ്സുഃ സർവസ് കഥയാമി തത് ॥ 3-181-12 (22868)
നഹുഷോ നാമ രാജർഷിർവ്യക്തം തേ ശ്രോത്രമാഗതഃ।
തവൈവ പൂർവഃ പൂർവേഷാമായോർവംശധരഃ സുതഃ ॥ 3-181-13 (22869)
സോഹം ശാപാദഗസ്ത്യസ്യ ബ്രാഹ്മണാനവമത്യ ച।
ഇമാമവസ്ഥാമാപന്നഃ പശ്യ ദൈവമിദം മമ ॥ 3-181-14 (22870)
ത്വാം ചേദവധ്യമായാന്തമതീവ പ്രിയദർശനം।
അഹമദ്യോപയോക്ഷ്യാമി വിധാനം പശ്യ യാദൃശം ॥ 3-181-15 (22871)
ന ഹി മേ മുച്യതേ കശ്ചിത്കഥഞ്ചിത്പ്രഗ്രഹം ഗതഃ।
ഗചജോവാ മഹിഷോ വാഽപി ഷഷ്ഠേ കാലേ നരോത്തമ ॥ 3-181-16 (22872)
നാസി കേവലസർപേണ തിര്യഗ്യോനിഷു വർതതാ।
ഗൃഹീതഃ കൌരവശ്രേഷ്ഠ വരദാനമിദം മമ ॥ 3-181-17 (22873)
പതതാ ഹി വിമാനാഗ്രാൻമയാ ശക്രാസനാദ്ദ്രുതം।
കുരു ശാപാന്തമിത്യുക്തോ ഭഗവാൻമുനിസത്തമഃ ॥ 3-181-18 (22874)
`യസ്ത്വയാ വേഷ്ടിതോ രാജൻമോഹമേതി മഹാബലഃ'।
മോക്ഷസ്തേ ഭവിതാ രാജൻകസ്മാച്ചിത്കാലപര്യയാത് ॥ 3-181-19 (22875)
തതോസ്മി പതിതോ ഭൂമൌ ന ച മാമജഹാത്സ്മൃതിഃ।
സ്മാർതമസ്തി പുരാണം മേ യഥൈവാധിഗതം തഥാ ॥ 3-181-20 (22876)
യസ്തു തേ വ്യാഹൃതാൻപ്രശ്നാൻപ്രതിബ്രൂയാദ്വിഭാഗവിത്।
സ ത്വാം മോക്ഷയിതാ ശാപാദിതി മാമബ്രവീദൃഷിഃ ॥ 3-181-21 (22877)
ഗൃഹീതസ്യ ത്വയാ രാജൻപ്രാണിനോപി ബലീയസഃ।
സത്വഭ്രംശോഽധികസ്യാപി സർവസ്യാശു ഭവിഷ്യതി ॥ 3-181-22 (22878)
ഇതിചാപ്യഹമശ്രൌഷം വചസ്തേഷാം ദയാവതാം।
മയി സഞ്ജാതഹാർദാനാമഥ തേഽന്തർഹിതാ ദ്വിജാഃ ॥ 3-181-23 (22879)
സോഹം പരമദുഷ്കർമാ വസാമി നിരയേഽശുചൌ।
സർപയോനിമിമാം പ്രാപ്യകാലാകാങ്ക്ഷീ മഹാദ്യുതേ ॥ 3-181-24 (22880)
തമുവാച മഹാബാഹുർഭീമസേനോ ഭുജംഗമം।
ന തേ കുപ്യേ മഹാസർപ നാത്മനേ ദ്വിജസത്തമ ॥ 3-181-25 (22881)
യസ്മാദഭാവീ ഭാവീ വാ മനുഷ്യഃ സുഖദുഃഖയോഃ।
ആഗമേ യദി വാഽപായേ ന തത്ര ഗ്ലപയേൻമനഃ ॥ 3-181-26 (22882)
ദൈവം പുരുഷകാരേണ കോ വഞ്ചയിതുമർഹതി।
ദൈവമേവ പരം മന്യേ പൌരുഷം തു നിരർഥകം ॥ 3-181-27 (22883)
പശ്യ ദൈവോപഘാതാദ്ധി ഭുജവീര്യവ്യപാശ്രയം।
ഇമാമവസ്ഥാം സംപ്രാപ്തമനിമിത്തമിഹാദ്യ മാം ॥ 3-181-28 (22884)
കിന്തു നാദ്യാനുശോചാമി തഥാഽഽത്മാനം വിനാശിതം।
തഥാ തു വിപിനേ ന്യസ്താൻഭ്രാതൄന്രാജ്യപരിച്യുതാൻ ॥ 3-181-29 (22885)
ഹിമവാംശ്ച സുദുർഗോഽയം യക്ഷരാക്ഷസസങ്കുലഃ।
മാം സമുദ്വീക്ഷമാണാസ്തേ പ്രയതിഷ്യന്തി വിഹ്വലാഃ ॥ 3-181-30 (22886)
വിനഷ്ടമഥ മാം ശ്രുത്വാ ഭവിഷ്യന്തി നിരുദ്യമാഃ।
ധർമശീലാ മയാ തേ ഹി ബാധ്യന്തേ രാജ്യഗൃദ്ധിനാ ॥ 3-181-31 (22887)
അഥവാ നാർജുനോ ധീമാന്വിഷാദമുപയാസ്യതി।
സർവാസ്ത്രവിദനാധൃഷ്യോ ദേവഗന്ധർവരാക്ഷസൈഃ ॥ 3-181-32 (22888)
സമർഥഃ സ മഹാബാഹുരേകാങ്നാ സുമഹാബലഃ।
ദേവരാജമപി സ്ഥാനാത്പ്രച്യാവയിതുമഞ്ജസാ ॥ 3-181-33 (22889)
കിം പുനർധൃതരാഷ്ട്രസ് പുത്രം ദുർദ്യൂതദേവിനം।
വിദ്വിഷ്ടം സർവലോകസ്യ ദംഭമോഹപരായണം ॥ 3-181-34 (22890)
മാതരം ചൈവ ശോചാമി കൃപണാം പുത്രഗൃദ്ധിനീം।
യാഽസ്മാകം നിത്യമാശാസ്തേ മഹത്ത്വമധികം പരൈഃ ॥ 3-181-35 (22891)
തസ്യാഃ കഥം ത്വനാഥായാ മദ്വിനാശാദ്ഭുജംഗം।
സഫലാസ്തേ ഭവിഷ്യന്തി മയി സർവേ മനോരഥാഃ ॥ 3-181-36 (22892)
നകുലഃ സഹദേവശ്ച യമൌ ച ഗുരുവർതിനൌ।
മദ്വാഹുബലസംഗുപ്തൌ നിത്യം പുരുഷമാനിനൌ ॥ 3-181-37 (22893)
ഭവിഷ്യതോ നിരുത്സാഹൌ ഭ്രഷ്ടവീര്യപരാക്രമൌ।
മദ്വിനാശാത്പരിദ്യൂനാവിതി മേ വർതതേ മതിഃ ॥ 3-181-38 (22894)
ഏവംവിധം ബഹു തദാ വിലലാപ വൃകോദരഃ।
ഭുജംഗഭോഗസംരുദ്ധോ നാശകച്ച വിചേഷ്ടിതും ॥ 3-181-39 (22895)
യുധിഷ്ഠിരസ്തു കൌന്തേയോ ബഭൂവാസ്വസ്തചേതനഃ।
അനിഷ്ടദർശനാൻഘോരാനുത്പാതാൻപരിചിന്തയൻ ॥ 3-181-40 (22896)
ദാരുണം ഹ്യശിവം നാദം ശിവാ ദക്ഷിണതഃ സ്ഥിതാ।
ദീപ്തായാം ദിശി വിത്രസ്താ രൌതി തസ്യാശ്രമസ്യ ഹ ॥ 3-181-41 (22897)
ഏകപക്ഷാക്ഷിചരണാ വർതികാ ഘോരദർശനാ।
രക്തം വമന്തീ ദദൃശേ പ്രത്യാദിത്യമഭാസുരാ ॥ 3-181-42 (22898)
പ്രവവൌ ചാനിലോ രൂക്ഷശ്ചണ്ഡഃ സർകരകർഷണഃ।
അപസവ്യാനി സർവാണി മൃഗപക്ഷിരുതാനി ച ॥ 3-181-43 (22899)
പൃഷ്ഠതോ വായസഃ കൃഷ്ണോ യാഹിയാഹീതി വാശതി।
മുഹുർമുഹുഃ സ്ഫുരതി ച ദക്ഷിണോഽസ്യ ഭുജസ്തഥാ ॥ 3-181-44 (22900)
ഹൃദയം ചരണശ്ചാപി വാമോഽസ്യ പരിതപ്യതി।
സവ്യസ്യാക്ഷ്ണഓ വികാരശ്ചാപ്യനിഷ്ടഃ സമപദ്യത ॥ 3-181-45 (22901)
ധർമരാജോപി മേധാവീ ശങ്കമാനോ മഹദ്ഭയം।
ദ്രൌപദീം പരിപപ്രച്ഛ ക്വ ഭീമ ഇതി ഭാരത ॥ 3-181-46 (22902)
ശംസ തസ്മൈ പാഞ്ചാലീ ചിരയാതം വൃകോദരം।
സ പ്രതസ്ഥേ മഹാബാഹുർധൌംയേന സഹിതോ നൃപഃ ॥ 3-181-47 (22903)
ദ്രൌപദ്യാ രക്ഷണം കാര്യമിത്യുവാച ധനഞ്ജയം।
നകുലം സഹദേവം ച വ്യാദിദേശ ദ്വിജാൻപ്രതി ॥ 3-181-48 (22904)
സ തസ്യ പദമുന്നീയ തസ്മാദേവാശ്രമാത്പ്രഭുഃ।
മൃഗയാമാസ കൌന്തേയോ ഭീമസേനം മഹാവനേ ॥ 3-181-49 (22905)
സ പ്രാചീം ദിശമാസ്ഥായ മഹതോ ഗജയൂഥപാൻ।
ദദർശ പൃഥിവീം ചിഹ്നൈർഭീമസ്യ പരിചിഹ്നിതാം ॥ 3-181-50 (22906)
തതോ മൃഗസഹസ്രാണി മൃഗേനദ്രാണാം ശതാനി ച।
പതിതാനി വനേ ദൃഷ്ട്വാ മാർഗം തസ്യാവിശന്നൃപഃ ॥ 3-181-51 (22907)
ധാവതസ്തസ്യ വീരസ് മൃഗാർഥം വാതരംഹസഃ।
ഊരുവാതവിനിർഭഗ്നാന്ദ്രുമാന്വ്യാവർജിതാൻപഥിഃ ॥ 3-181-52 (22908)
സ ഗത്വാ തൈസ്തദാ ചിഹ്നൈർദദർശ ഗിരിഗഹ്വരേ।
[രൂക്ഷമാരുതഭൂയിഷ്ഠേ നിഷ്പത്രദ്രുമസങ്കുലേ ॥ 3-181-53 (22909)
ഈരിണേ നിർജലേ ദേശേ കണ്ടകിദ്രുമസങ്കുലേ।
അശ്മസ്ഥാണുക്ഷുപാകീർണേ സുദുർഗേ വിഷമോത്കടേ।]
ഗൃഹീതം ഭുജഗേന്ദ്രേണ നിശ്ചേഷ്ടമനുജം തദാ ॥ 3-181-54 (22910)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി ആജാഗരപർവണി ഏകാശീത്യധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 181 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-181-2 കാമയാ ഇച്ഛാതഃ ॥ 3-181-8 ഭോഗേന ദേഹേന ॥ 3-181-15 ഉപയോക്ഷ്യാമി ഭക്ഷിതുഗിച്ഛാമി। വിധാനം ദൈവം ॥ 3-181-16 ഷഷ്ഠേ കാലേഽഷ്ടധാവിഭക്തസ്യാഹ്നോ ഭാഗേ ॥ 3-181-20 സ്മാർതം സ്മൃതിവിഷയം। പുരാണം ചിരകാലീനമപി സ്മരാമീത്യർഥഃ ॥ 3-181-21 വിഭാഗവിദാത്മാനാത്മവിവേകവിത് ॥ 3-181-26 കദാചിദഭാവീ സാമർഥ്യഹീനഃ കദാചിത് ഭാവീ സാമർഥ്യവാൻ അവശ്യം ഭവതി ॥ 3-181-31 പരുഷോക്തിഭിരിതി സേഷഃ ॥ 3-181-42 വർതികാ പക്ഷിവിശേഷഃ ॥ 3-181-44 ദക്ഷിണോ ഭുജ സ്ഫുരതീതി ഭവിഷ്യതോഽനിഷ്ടപ്രശമനസ്യ ലിംഗം ॥ 3-181-45 വികാരഃ സ്ഫുരണം ॥ 3-181-50 യൂഥപാൻപതിതാന്ദദർശേത്യന്വയഃ ॥ 3-181-54 ഈരിണേ ഊഷരേ। ക്ഷുപാഃ ഹ്രസ്വവൃക്ഷാഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 182
॥ ശ്രീഃ ॥
3.182. അധ്യായഃ 182
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
യുധിഷ്ഠിരാജഗരയോഃ സംവാദഃ ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-182-0 (22911)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-182-0x (2337)
യുധിഷ്ഠിരസ്തമാസാദ്യ സർപഭോഗേന വേഷ്ടിതം।
ദയിതം ഭ്രാതരം ധീമാനിദം വചനമബ്രവീത് ॥ 3-182-1 (22912)
കുന്തീമാതഃ കഥമിമാമാപദം ത്വമവാപ്തവാൻ।
കശ്ചായം പർവതാഭോഗപ്രതിമഃ പന്നഗോത്തമഃ ॥ 3-182-2 (22913)
സ ധർമരാജമാലക്ഷ്യ ഭ്രാതാ ഭ്രതരമഗ്രജം।
കഥയാമാസ തത്സർവം ഗ്രഹണാദിവിചേഷ്ടിതം ॥ 3-182-3 (22914)
[അയമാര്യ മഹാസത്വോ ഭക്ഷാർഥം മാം ഗൃഹീതവാൻ।
നഹുഷോ നാമ രാജർഷിഃ പ്രാണവാനിവ സംസ്ഥിതഃ ॥ 3-182-4 (22915)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 3-182-5x (2338)
മുച്യതാമയമായുഷ്മൻഭ്രാതാ മേഽമിതവിക്രമഃ।
വയമാഹാരമന്യം തേ ദാസ്യാമഃ ക്ഷുന്നിവാരണം ॥ 3-182-5 (22916)
സർപ ഉവാച। 3-182-6x (2339)
മുച്യതാമയമായുഷ്മൻഭ്രാതാ മേഽമിതവിക്രമഃ।
ഗംയതാം നേഹ സ്ഥാതവ്യം ശ്വോ ഭവാനപി മേ ഭവേത് ॥ 3-182-6 (22917)
വ്രതമേതൻമഹാബാഹോ വിഷയം മമ യോ ബ്രജേത്।
സ മ ഭക്ഷോ ഭവേത്താത ത്വം ചാപി വിഷയേ മമ ॥ 3-182-7 (22918)
ചിരേണാദ്യ മയാഽഽഹാരഃ പ്രാപ്തോഽയമനുജസ്തവ।
നാഹമേനം വിമോക്ഷ്യാമി ന ചാന്യമഭികാങ്ക്ഷയേ ॥] 3-182-8 (22919)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 3-182-9x (2340)
ദേവോ വാ യദി വാ ദൈത്യ ഉരഗോ വാ ഭവാന്യദി।
സത്യം സർപ വചോ ബ്രൂഹി പൃച്ഛതി ത്വാം യുധിഷ്ഠിരഃ ॥ 3-182-9 (22920)
കിമർഥം ച ത്വയാ ഗ്രസ്തോ ഭീമസേനോ ഭുജംഗമ।
കിമാഹൃത്യവിദിത്വാ വാ പ്രീതിസ്തേ സ്യാദ്ഭുജംഗമ।
കിമാഹാരം പ്രയച്ഛാമി കഥം മുഞ്ചേദ്ഭവാനിമം ॥ 3-182-10 (22921)
സർപ ഉവാച। 3-182-11x (2341)
നഹുഷോ നാമ രാജാഽഹമാസം പൂർവസ്തവാനഘ।
പ്രഥിതഃ പഞ്ചമഃ സോമാദായോഃ പുത്രോ നരാധിപ ॥ 3-182-11 (22922)
ക്രതുഭിസ്തപസാ ചൈവസ്വാധ്യായേന ദമേന ച।
ത്രൈലോക്യൈശ്വര്യമവ്യഗ്രം പ്രാപ്തോഽഹംവികർമേണ ച ॥ 3-182-12 (22923)
തദൈശ്വര്യം സമാസാദ്യ ദർപോ മാമഗമത്തദാ।
സഹസ്രം ഹി ദ്വിജാതീനാമുവാഹ ശിവികാം മമ ॥ 3-182-13 (22924)
ഐശ്വര്യമദമത്തോഽഹമവമത്യ തതോ ദ്വിജാൻ।
ഇമാമഗസ്ത്യേന ദശാമാനീത ഇതിമേ സ്മൃതിഃ ॥ 3-182-14 (22925)
ന തു മാമജഹാത്പ്രജ്ഞാ യാവദന്വേതി പാണ്ഡവഃ।
തസ്യൈവാനുഗ്രഹാദ്രാജന്നഗസ്ത്യസ്യ മഹാത്മനഃ ॥ 3-182-15 (22926)
ഷഷ്ഠേ കാലേ മയാഽഽഹാരഃ പ്രാപ്തോഽയമനുജസ്തവ।
നാഹമേനം വിമോക്ഷ്യാമി ന ചാന്യദപി കാമയേ ॥ 3-182-16 (22927)
പ്രശ്നാനുച്ചാരിതാനദ്യ വായഹരിഷ്യസി ചേൻമമ।
തഥാപശ്ചാദ്വിമോക്ഷ്യാമി ഭ്രാതരം തേ വൃകോദരം ॥ 3-182-17 (22928)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 3-182-18x (2342)
ബ്രൂഹി സർപ യഥാകാമം പ്രതിവക്ഷ്യാമി തേ വചഃ।
അപി ചച്ഛക്നുയാം പ്രീതിമാഹർതും തേ ഭുജംഗം ॥ 3-182-18 (22929)
വേദ്യഞ്ച ബ്രാഹ്മണേനേഹ തദ്ഭവാന്വേത്തി കേവലം।
സർപരാജ തതഃ ശ്രുത്വാ പ്രതിവക്ഷ്യാമി തേ വചഃ ॥ 3-182-19 (22930)
സർപ ഉവാച। 3-182-20x (2343)
ബ്രാഹ്മണഃ കോ ഭവേദ്രാജന്വേദ്യം കിഞ്ച യുധിഷ്ഠിര।
ബ്രവീഹ്യതിമതിം ത്വാം ഹി വാക്യൈരനിമിനോമി തേ ॥ 3-182-20 (22931)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 3-182-21x (2344)
സത്യം ദാനം ക്ഷമാ ശീലമാനൃശംസ്യം തപോ ഘൃണാ।
ദൃശ്യന്തേ യത്രനാഗേന്ദ്രസ ബ്രാഹ്മണ ഇതി സ്മൃതഃ ॥ 3-182-21 (22932)
വേദ്യം സർപ പരം ബ്ര്ഹമ നിർദുഃഖമസുഖം ച യത്।
യത്രഗത്വാ ന ശോചന്തി ഭവതഃ കിം വിവക്ഷിതം ॥ 3-182-22 (22933)
സർപ ഉവാച। 3-182-23x (2345)
ചാതുർവർണ്യം പ്രമാണം ച സത്യം ച ബ്രഹ്മ ചൈവ ഹി।
ആനൃശംസ്യമഹിംസാ ച ഘൃണാ ചൈവ യുധിഷ്ഠിര ॥ 3-182-23 (22934)
വേദ്യം യച്ചാത്ര നിർദുഃഖമസുഖം ച നരാധിപ।
താഭ്യാം ഹീനം പദം ചാന്യന്ന തദസ്തീതി ലക്ഷയേ ॥ 3-182-24 (22935)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 3-182-25x (2346)
ശൂദ്രേ തു യദ്ഭവേല്ലക്ഷ്മ ദ്വിജേ തച്ച ന വിദ്യതേ।
ന വൈ ശൂദ്രോ ഭവേച്ഛൂദ്രോ ബ്രാഹ്മണോ ന ച ബ്രാഹ്മണഃ ॥ 3-182-25 (22936)
യത്രൈതല്ലക്ഷ്യതേ സർപ വൃത്തം സ ബ്രാഹ്മണഃ സ്മൃതഃ।
തത്രൈതന്ന വേത്സർപ തം ശൂദ്രമിതി നിർദിശേത് ॥ 3-182-26 (22937)
യത്പുനർഭവതാ പ്രോക്തം ന വേദ്യം വിദ്യതേതി ച।
താഭ്യാം ഹീനമതോഽന്യത്ര പദം നാസ്തീതി ചേദപി ॥ 3-182-27 (22938)
ഏവമേതൻമതം സർപ താഭ്യാം ഹീനം തു വിദ്യതേ।
യഥാ ശീതോഷ്ണയോർമധ്യേ ഭവേന്നോഷ്ണം ന ശീതതാ ॥ 3-182-28 (22939)
ഏവം വൈ സുഖദുഃഖാഭ്യാം ഹീനമസ്തി പദം ക്വചിത്।
ഏഷാ മമ മതിഃ സർപ യഥാ വാ മന്യതേ ഭവാൻ ॥ 3-182-29 (22940)
സർപ ഉവാച। 3-182-30x (2347)
യദി തേ വൃത്തതോ രാജൻബ്രാഹ്മണഃ പ്രസമീക്ഷിതഃ।
വൃഥാ ജാതിസ്തദായുഷ്മൻകൃതിര്യാവന്ന വിദ്യതേ ॥ 3-182-30 (22941)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 3-182-31x (2348)
ജാതിരത്രമഹാസർപ മനുഷ്യത്വേ മഹാമതേ।
സങ്കരാത്സർവവർണാനാം ദുഷ്പരീക്ഷ്യേതി മേ മതിഃ ॥ 3-182-31 (22942)
സർവേ സർവാസ്വപത്യാനി ജനയന്തി യദാ നരാഃ।
വാങ്മൈഥുനമഥോ ജൻമ മരണം ച സമം നൃണാം ॥ 3-182-32 (22943)
ഇദമാർഷം പ്രമാണം ച യേ യജാമഹ ഇത്യപി।
തസ്മാച്ഛീലം പ്രധാനേഷ്ടം വിദുര്യേ തത്ത്വദർശിനഃ ॥ 3-182-33 (22944)
പ്രാംഗാഭിവർധനാത്പുംസോ ജാതകർമ വിധീയതേ।
`തഥോപനയനം പ്രോക്തം ദ്വിജാതീനാം യഥാക്രമം'।
തത്രാസ്യ മാതാ സാവിത്രീ പിതാ ത്വാചാര്യ ഉച്യതേ ॥ 3-182-34 (22945)
വൃത്ത്യാ ശൂദ്രസമോ ഹ്യേഷ യാവദ്വേദേന ജായതേ।
തസ്മിന്നേവം മതിദ്വൈധേ മനുഃ സ്വായംഭുവോഽബ്രവീത് ॥ 3-182-35 (22946)
കൃതകൃത്യാഃ സർവവർണാ യദി വൃത്തം ന പശ്യതി।
സങ്കരസ്ത്വത്ര നാഗേന്ദ്ര ബലവാൻപ്രസമീക്ഷിതഃ ॥ 3-182-36 (22947)
യത്രേദാനീം മഹാസർപ സംസ്കൃതം വൃത്തമിഷ്യതേ।
തം ബ്രാഹ്മണമഹം പൂർവമുക്തവാൻഭുജഗോത്തമ ॥ 3-182-37 (22948)
സർപ ഉവാച। 3-182-38x (2349)
ശ്രുതം വിദിതവേദ്യസ്യ തവ വാക്യം യുധിഷ്ഠിര।
ഭക്ഷയേയമഹം കസ്മാദ്ഭ്രാതരം തേ വൃകോദരം ॥ 3-182-38 (22949)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി ആജഗരപർവണി ദ്വ്യശീത്യധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 182 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-182-4 പ്രാണവാന്വായുഭക്ഷഃ സർപഇവ നതു സർപഃ ॥ 3-182-28 താഭ്യാം ഹീനം ന വിദ്യതേ ഇതി ഝ. പാഠഃ ॥ 3-182-29 ഹീനം നാസ്തി പദം ക്വചിത് ഇതി ഝ. പാഠഃ ॥ 3-182-33 പ്രധാനം തദിഷ്ടം ചേതി കർമധാരയഃ ॥ 3-182-34 നാഭിവർധനാന്നാലച്ഛേദനാത് ॥ 3-182-36 യദി വൃത്തം ന വിദ്യതേ ഇതി ഝ. പാഠഃ। യദി വൃത്തം ന നശ്തി ഇതി ഖ. പാഠഃ। യദി വൃത്തം ന ദൂഷ്യതേ ഇതി ധ. പാഠഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 183
॥ ശ്രീഃ ॥
3.183. അധ്യായഃ 183
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
സ്വപ്രശ്നസ്യോത്തരദാനതുഷ്ടേനാജഗരരൂപിണാ നഹുഷേണ യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി സ്വസ്യാജഗരഭാവസംഭവഹേതുകഥനപൂർവകം ഭീമം വിമുച്യ പുനഃ സ്വർഗം പ്രതി ഗമനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-183-0 (22950)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 3-183-0x (2350)
ഭവാനേതാദൃശോ ലോകേ വേദവേദാംഗപാരഗഃ।
ബ്രൂഹി കിം കുർവതഃ കർമ ഭവേദ്ഗതിരനുത്തമാ ॥ 1 ॥ 3-183-1 (22951)
സർപ ഉവാച। 3-183-2x (2351)
പാത്രേ ദത്ത്വാ പ്രിയാണ്യുക്ത്വാ സത്യമുക്ത്വാ ച ഭാരത।
അഹിംസാനിരതഃ സ്വർഗം ഗച്ഛേദിതി മതിർമമ ॥ 3-183-2 (22952)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 3-183-3x (2352)
ദാനാദ്വാ സർപ സത്യാദ്വാ കിമതോ ഗുരു ദൃശ്യതേ।
അഹിംസാപ്രിയയോശ്ചൈവ ഗുരുലാഘവമുച്യതാം ॥ 3-183-3 (22953)
സർപ ഉവാച। 3-183-4x (2353)
ദാനം ച സത്യം തത്ത്വം വാ അഹിംസാ പ്രിയമേവ ച।
ഏഷാം കാര്യഗരീയസ്ത്വാദ്ദൃശ്യതേ ഗുരുലാഘവം ॥ 3-183-4 (22954)
ക്വചിദ്ദാനപ്രയോഗാദ്ധി സത്യമേവ വിശിഷ്യതേ।
സത്യവാക്യാച്ച രാജേനദ്ര ക്വചിദ്ദാനം വിശിഷ്യതേ ॥ 3-183-5 (22955)
ഏവമേവ മഹേഷ്വാസ പ്രിയവാക്യാൻമഹീപതേ।
അഹിംസാ ദൃശ്യതേ ഗുർവീ തതശ്ച പ്രിയമിഷ്യതേ ॥ 3-183-6 (22956)
ഏവമേതദ്ഭവേദ്രാജൻകാര്യാപേക്ഷമനന്തരം।
യദഭിപ്രേതമന്യത്തേ ബ്രൂഹി യാവദ്ബ്രവീംയഹം ॥ 3-183-7 (22957)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 3-183-8x (2354)
കഥം സ്വർഗേ ഗതിഃ സർപ കർമണാം ച ഫലം ധ്രുവം।
അശരീരസ്യ ദൃശ്യേത പ്രബ്രൂഹി വിഷയാംശ്ച മേ ॥ 3-183-8 (22958)
സർപ ഉവാച। 3-183-9x (2355)
തിസ്രോ വൈ ഗതയോ രാജൻപരിദൃഷ്ടാഃ സ്വകർമഭിഃ।
മാനുഷം സ്വർഗവാസശ്ച തിര്യഗ്യോനിശ്ച തത്രിധാ ॥ 3-183-9 (22959)
തത്ര വൈ മാനുഷാല്ലോകാദ്ദാനാദിഭിരനാദിഭിഃ।
അഹിംസാർഥസമായുക്തൈഃ കാരണൈഃ സ്വർഗമശ്നുതേ ॥ 3-183-10 (22960)
വിപരീതൈശ്ച രാജേന്ദ്ര കാരണൈർമാനുഷോ ഭവേത്।
തിര്യഗ്യോനിസ്തഥാ താത വിശേഷശ്ചാത്ര വക്ഷ്യതേ ॥ 3-183-11 (22961)
ക്രാമക്രോധസമായുക്തോ ഹിംസാലോഭസമനവിതഃ।
മനുഷ്യത്വാത്പരിബ്രഷ്ടസ്തിര്യഗ്യോനൌ പ്രസൂയതേ ॥ 3-183-12 (22962)
തിര്യഗ്യോന്യാഃ പൃഥഗ്ഭാവോ മനുഷ്യാർഥേ വിധീയതേ।
ഗവാദിഭ്യസ്തഥാഽശ്വേഭ്യോ ദേവത്വമപി ദൃശ്യതേ ॥ 3-183-13 (22963)
സോയമേതാ ഗതീസ്താത ജന്തുശ്ചരതി കാര്യവാൻ।
നിംനേ മഹതി ചാത്മാനമവസ്ഥാപ്യ ച വൈ നൃപ ॥ 3-183-14 (22964)
ജാതോ ജാതശ്ച ബലവാൻഭുങ്ക്തേ നാംനാഽഥ ദേഹവാൻ।
ഫലാർഥസ്താത നിഷ്പൃക്തഃ പ്രജാലക്ഷണഭാവനഃ ॥ 3-183-15 (22965)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 3-183-16x (2356)
ശബ്ദേ സ്പർശേ ച രൂപേ ച തഥൈവ രസഗന്ധയോഃ।
തസ്യാധിഷ്ഠാനമവ്യഗ്രോ ബ്രൂഹി സർപ യഥാതഥം ॥ 3-183-16 (22966)
കിം ന ഗൃഹ്ണാസി വിഷയാന്യുഗപത്ത്വം മഹാമതേ।
ഏതാവദുച്യതാം ചോക്തം സർവം പന്നഗസത്തമ ॥ 3-183-17 (22967)
സർപ ഉവാച। 3-183-18x (2357)
തദാത്മദ്രവ്യമായുഷ്മന്ദേഹസംശ്രയണാന്വിതം।
കരണാധിഷ്ഠിതം ഭോഗാനുപഭുങ്ക്തേ യഥാവിഥി ॥ 3-183-18 (22968)
ജ്ഞാനം ചൈവാത്ര ബുദ്ധിശ്ച കമശ്ച ഭരതർഷഭ।
തസ്യ ഭോഗാധികരണേ കരണാനി നിബോധ മേ ॥ 3-183-19 (22969)
മനസാ താത പര്യേതി ക്രമശോ വിഷയാനിമാൻ।
വിഷയായതനത്വേന ഭൂതാത്മാ ക്ഷേത്രവിഷ്ഠിതഃ ॥ 3-183-20 (22970)
തത്രചാപി നരവ്യാഘ്ര മനോ ജന്തോർവിധീയതേ।
തസ്മാദ്യുഗപദത്രാസ്യ ഗ്രഹണം നോപപദ്യതേ ॥ 3-183-21 (22971)
സ ആത്മാ പുരുഷവ്യാഘ്ര ഭ്രുവോരന്തരമാശ്രിതഃ।
ബുദ്ധിം ദ്രവ്യേഷു സൃജതി വിവിധേഷു പരാവരാം ॥ 3-183-22 (22972)
ബുദ്ധേരുത്തരകാലം ച വേദനാ ദൃശ്യതേ ബുധൈഃ।
ഏഷ വൈ രാജശാർദൂല വിധിഃ ക്ഷേത്രജ്ഞഭാവനഃ ॥ 3-183-23 (22973)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 3-183-24x (2358)
മനസശ്ചാപി ബുദ്ധേശ്ച ബ്രൂഹി മേ ലക്ഷണം പരം।
ഏതദധ്യാത്മവിദുഷാം പരം കാര്യം വിധീയതേ ॥ 3-183-24 (22974)
സർപ ഉവാച। 3-183-25x (2359)
ബുദ്ധിരാത്മാനുഗാഽതീവ ഉത്പാതേന വിധീയതേ।
തദാശ്രിതാ ഹി സാ ജ്ഞേയാ ബുദ്ധിസ്തസ്യൈഷിണീ ഭവേത് ॥ 3-183-25 (22975)
ബുദ്ധിരുത്പദ്യതേ കാര്യാൻമനസ്തൂത്പന്നമേവ ഹി।
ബുദ്ധേർഗുണവിധാനേന മനസ്തദ്ഗുണവദ്ഭവേത് ॥ 3-183-26 (22976)
ഏതദ്വിശേഷണം താത മനോബുദ്ധ്യോർമയേരിതം।
ത്വമപ്യത്രാഭിസംബുദ്ധഃ കഥം വാ മനയ്സേ സ്വയം ॥ 3-183-27 (22977)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 3-183-28x (2360)
അഹോ ബുദ്ധിമതാംശ്രേഷ്ഠ ശുഭാ ബുദ്ധിരിയം തവ।
വിദിതം വേദിതവ്യം തേ കസ്മാന്നഹുഷ പൃച്ഛസി ॥ 3-183-28 (22978)
സർവജ്ഞം ത്വാം കഥം മോഹ ആവിശത്സ്വർഗവാസിനം।
ഏവമദ്ഭുതകർമാണമിതി മേ സംശയോ മഹാൻ ॥ 3-183-29 (22979)
സർപ ഉവാച। 3-183-30x (2361)
സുപ്രജ്ഞമപി ചേച്ഛൂരമൃദ്ധിർമോഹയതേ നരം।
വർതമാനഃ സുഖേ സർവോ നാവൈതീതി മതിർമമ ॥ 3-183-30 (22980)
സോഹമൈശ്വര്യമോഹേന മദാവിഷ്ടോ യുധിഷ്ഠിര।
പതിതഃ പ്രതിസംബുദ്ധസ്ത്വാം തു സംബോധയാംയഹം ॥ 3-183-31 (22981)
കൃതങ്കാര്യം മഹാരാജ ത്വയാ മമ പരന്തപ।
ക്ഷീണഃ ശാപ സുകൃച്ഛ്രോ മേ ത്വയാ സംഭാഷ്യ സാധുനാ ॥ 3-183-32 (22982)
അഹം ഹി ദിവി ദിവ്യേന വിമാനന ചരൻപുരാ।
അഭിമാനേന മത്തഃ സൻകഞ്ചിന്നാന്യമചിന്തയം ॥ 3-183-33 (22983)
ബ്രഹ്മർഷിദേഘഗന്ധർവയക്ഷരാക്ഷസപന്നഗാഃ।
വരം മമ പ്രയച്ഛന്തി സർവേ ത്രൈലോക്യവാസിനഃ ॥ 3-183-34 (22984)
ചക്ഷുഷാ യം പ്രപശ്യാമി പ്രാണിനം പൃഥിവീപതേ।
തസ്യ തേജോ ഹരാംയാശു തദ്ധി ദൃഷ്ടേർബലം മമ ॥ 3-183-35 (22985)
ബ്രഹ്മർഷീണാം സരസ്രം ഹി ഉവാഹ ശിബികാം മമ।
കസ മാമപനയോ രാജൻഭ്രംശയാമാസ വൈ ശ്രിയഃ ॥ 3-183-36 (22986)
തത്ര ഹ്യഗസ്ത്യഃ പാദേന വഹൻസ്പൃഷ്ടോ മഹാമുനിഃ।
അഗസ്ത്യേന തതോസ്ംയുക്തോ ധ്വംസ സർപേതി വൈരുഷാ ॥ 3-183-37 (22987)
തതസ്തസ്മാദ്വിമാനാഗ്ര്യാത്പ്രച്യുതശ്ച്യുതലക്ഷണഃ।
പ്രപതൻബുബുധേഽഽത്മാനം വ്യാലീഭൂതമധോമുഖം ॥ 3-183-38 (22988)
അയാചം തമഹം വിപ്രം ശാപസ്യാന്തോ ഭവേദിതി।
പ്രമാദാത്സംപ്രമൂഢസ്യ ഭഗവൻക്ഷന്തുമർഹസി ॥ 3-183-39 (22989)
തതഃ സ മാമുവാചേദം പ്രപതന്തം കൃപാനവിതഃ।
യുധിഷ്ഠിരോ ധർമരാജഃ ശാപാത്ത്വാം മോക്ഷയിഷ്യതി ॥ 3-183-40 (22990)
അഭിമാനസ്യ വൈ തസ്യ ബലസ്യ ച നരാധിപ।
ഫലേ ക്ഷീണേ മഹാരാജ ഫലം പുണ്യമവാപ്സ്യസി ॥ 3-183-41 (22991)
തതോ മേ വിസ്മയോ ജാതസ്തദ്ദൃഷ്ട്വാ തപസോ ബലം।
ബ്രഹ്മ ച ബ്രാഹ്മണത്വം ച യേന ത്വാഽഹമചൂചുദം ॥ 3-183-42 (22992)
സത്യം ദമസ്തപോ യോഗമഹിംസാ ജ്ഞാനനിത്യതാ।
സാധകാനി സതാം പുംസാം ന ജാതിർനകുലം നൃപ ॥ 3-183-43 (22993)
അരിഷ്ട കഏഷ തേ ഭ്രാതാ മുക്തോ ബീമോ മഹാഭുജ।
സ്വസ്തി തേഽസ്തു മഹാരാജ ഗമിഷ്യാമി ദിവം പുനഃ ॥ 3-183-44 (22994)
`സ ചായം പുരുഷവ്യാഘ്ര കാലഃ പുണ്യ ഉപാഗതഃ।
തദസ്മാത്കാരണാത്പാർഥ കാര്യം തൻമേ മഹത്കൃതം' ॥ 3-183-45 (22995)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-183-46x (2362)
`തതസ്തസ്മിൻമുഹൂർതേ തു വിമാനം കാമഗാമി വൈ।
അവപാതേന മഹതാ തത്രാവാപ തദുത്തമം' ॥ 3-183-46 (22996)
ഇത്യുക്ത്വാഽഽജഗരം ദേഹം മുക്ത്വാ സ നഹുഷോ നൃപഃ।
ദിവ്യം വപുഃ സമാസ്ഥായ ഗതസ്ത്രിദിവമേവ ഹ ॥ 3-183-47 (22997)
യുധിഷ്ഠിരോപി ധർമാത്മാ ഭ്രാത്രാ ഭീമേന സംഗതഃ।
ധൌംയേന സഹിതഃ ശ്രീമാനാശ്രമം പുനരാഗമത് ॥ 3-183-48 (22998)
തതോ ദ്വിജേഭ്യഃ സർവേഭ്യഃ സമേതേഭ്യോ യഥാതഥം।
കഥയാമാസ തത്സർവം ധർമരാജോ യുധിഷ്ഠിരഃ ॥ 3-183-49 (22999)
തച്ഛ്രുത്വാ തേ ദ്വിജാഃ സർവേ ഭ്രാതരശ്ചാസ്യ തേ ത്രയഃ।
ആസൻസുവ്രീഡിതാ രാജന്ദ്രൌപദീ ച യശസ്വിനീ ॥ 3-183-50 (23000)
തേ തു സർവേദ്വിജശ്രേഷ്ഠാഃ പാണ്ഡവാനാം ഹിതേപ്സയാ।
മൈവമിത്യബ്രുവൻഭീമം ഗർഹയന്തോഽസ് സാഹസം ॥ 3-183-51 (23001)
3-183-52 (23002)
പാണ്ഡവാസ്തു ഭയാൻപുക്തം പ്രേക്ഷ്യ ഭീമം മഹാബലം।
ഹർഷമാഹാരയാഞ്ചക്രുർവിജഹ്രുശ്ച മുദാ യുതാഃ ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-183-4 ഗുരുലാഘവം ഗൌരവം ലാഘവം ചേത്യർഥഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 184
॥ ശ്രീഃ ॥
3.184. അധ്യായഃ 184
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
വർഷാശരദ്വർണനം ॥ 1 ॥ യുധിഷ്ഠിരാദിഭിർദ്വൈതവനാത്പുനഃ കാംയകവനപ്രവേശഃ ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-184-0 (23003)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-184-0x (2363)
നിദാഘാന്തകരഃ കാലഃ സർവഭൂതസുഖാവഹഃ।
തത്രൈവ വസതാം തേഷാം പ്രാവൃട് സമഭിപദ്യത ॥ 3-184-1 (23004)
ഛാദയന്തോ മഹാഘോഷാഃ സ്വം ദിശശ്ച ബലാഹകാഃ।
പ്രവവർഷുർദിവാരാത്രമസിതാഃ സതതം തദാ ॥ 3-184-2 (23005)
തപാത്യയനികേതാശ്ച ശതശോഽഥ സഹസ്രശഃ।
അപേതാർകപ്രഭാജാലാഃ സവിദ്യുൻമണ്ഡപ്രഭാഃ ॥ 3-184-3 (23006)
വിരൂഢശഷ്പാ ധരണീ മത്തദംശസരീസൃപാ।
ബഭൂവ പയസാ സിക്താ ശാന്തധൂമരജോഗണാ ॥ 3-184-4 (23007)
ന സ്മ പ്രജ്ഞായതേ കിഞ്ചിദംഭസാ സമവസ്തൃതേ।
സമം വാ വിഷമം വാഽപി നദ്യോ വാ സ്താവരാണി വാ ॥ 3-184-5 (23008)
ക്ഷുബ്ധതോയാ മഹാവേഗാഃ ശ്വസമാനാ ഇവാശുഗാഃ।
സിന്ധവഃ ശോഭയാഞ്ചക്രുഃ കാനനാനി തപാത്യയേ ॥ 3-184-6 (23009)
നദതാം കാനനാന്തേഷു ശ്രൂയന്തേ വിവിധാഃ സ്വനാഃ।
വൃഷ്ടിഭിസ്താഡ്യമാനാനാം വരാഹമൃഗപക്ഷിണാം ॥ 3-184-7 (23010)
സ്തോകകാഃ ശിഖിനശ്ചൈവ പുംസ്കോകിലഗണൈഃ സഹ।
മത്താഃ പരിപതന്തി സ്മ ദർദുരശ്ചൈവ ദർപിതാഃ ॥ 3-184-8 (23011)
തദാ ബഹുവിധാകാരാ പ്രാവൃൺമേഘാനുനാദിതാ।
അഭ്യതീതാ ശിവാ തേഷാം ചരതാം മരുധന്വസു ॥ 3-184-9 (23012)
ക്രൌഞ്ചഹംസസമാകീർണാ ശരത്പ്രമുദീതാഽഭവത്।
രൂഢകക്ഷവനപ്രസ്ഥാ പ്രസന്നജലനിംനഗാ ॥ 3-184-10 (23013)
വിമലാകാശനക്ഷത്രാ ശരത്തേഷാം ശിവാഽഭഷത്।
മൃഗദ്വിജസമാകീർണാ പാണ്ഡവാനാം മഹാത്മനാം ॥ 3-184-11 (23014)
ദൃശ്യന്തേ ശാന്തരജസഃ ക്ഷപാജലദശീതലാഃ।
ഗ്രഹനക്ഷത്രസംഘൈശ്ച സോമേന ച വിരാജിതാഃ ॥ 3-184-12 (23015)
കുമുദൈഃ പുണ്ഡരീകൈശ്ച ശീതവാരിധരാഃ ശിവാഃ।
നദീഃ പുഷ്കരിണീശ്ചൈവ ദദൃശുഃ സമലങ്കൃതാഃ ॥ 3-184-13 (23016)
തേ വൈ മുമുദിരേ വീരാഃ പ്രസന്നസലിലാം ശിവാം।
പശ്യന്തോ ദൃഢധന്വാനഃ പരിപൂർണാം സരസ്വതീം ॥ 3-184-15 (23017)
തേഷാം പുണ്യതമാ രാത്രിഃ പർവസന്ധൌ സ്മ ശാരദീ।
തത്രൈവ വസതാമാസീത്കാർതികീ ജനമേജയ ॥ 3-184-16 (23018)
പുണ്യകൃദ്ഭിർമഹാസത്വൈസ്താപസൈഃ സഹ പാണ്ഡവാഃ।
തത്സർവം ഭരതശ്രേഷ്ഠ സമൂഹുര്യോഗമുത്തമം ॥ 3-184-17 (23019)
തമിസ്രാഭ്യുദയേ തസ്മിന്ധൌംയേന സഹ പാണ്ഡവാഃ।
സൂതൈഃ പൌരോഗവൈഃ സാകം കാംയകം പ്രയയുർവനം ॥ 3-184-18 (23020)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി മാർകണ്ഡേയസമാസ്യാപർവണി ചതുരശീത്യധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 184 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-184-2 അസിതാഃ കൃഷ്ണവർണാഃ ॥ 3-184-3 തപാത്യയേ വർഷാസു നികേതാ ഇവ മണ്ഡപീഭൂതാ ഇത്യർഥഃ ॥ 3-184-5 സമവസ്തൃതേ ആച്ഛാദിതേ। സ്ഥാവരാണി ഭൂതലാദീനി ॥ 3-184-6 ആശുഗാഃ തീവ്രവേഗാഃ। സിന്ധവഃ നദ്യഃ ॥ 3-184-8 സ്തോകകാശ്ചാകാഃ। ദുർദരാഃ മണ്ഡൂകാഃ ॥ 3-184-9 മരുധന്വസു ഗിരേഃ ശുഷ്കസ്ഥാനേഷു ॥ 3-184-10 രൂഢകക്ഷാണി ബഹുതൃണാനി വനാനി പ്രസ്ഥശബ്ദേദിതാനി സാനൂനി ച യസ്യാം സാ തഥാ ॥ 3-184-16 കാർതികീ കൃത്തികായുക്താ പൌർണമാസീ ॥ 3-184-17 യോഗം യുജ്യതേ രഥാദാവിതി വ്യുത്പത്ത്യാ വാഹനാദിക സമൂഹുഃ ആരോപിതഭാരം കൃതവന്തഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 185
॥ ശ്രീഃ ॥
3.185. അധ്യായഃ 185
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
പാണ്ഡവാനാം പുനഃ കാമയ്കാഗമനം ശ്രുതവതാ കൃഷ്ണേന സത്യഭാമയാ സഹ തത്രാഗമനം ॥ 1 ॥ തഥാ നാരദമാർകണ്ഡേയയോരാഗമനം ച ॥ 2 ॥ മാർകണ്ഡേയേന ശ്രീകൃഷ്ണചോദനയാ പുരാണകഥാകഥനാരംഭഃ ॥ 3 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-185-0 (23021)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-185-0x (2364)
കാംയകം പ്രാപ്യ കൌരവ്യ യുധിഷ്ഠിരപുരോഗമാഃ।
കൃതാതിഥ്യാ മുനിഗണൈർനിഷേദുഃ സഹ കൃഷ്ണയാ ॥ 3-185-1 (23022)
തതസ്താൻപരിവിശ്വസ്താന്വസതഃ പാണ്ഡുനന്ദനാൻ।
ബ്രാഹ്മണാ ബഹവസ്തത്ര സമന്താത്പര്യവാരയൻ ॥ 3-185-2 (23023)
അഥാബ്രവീദ്ദ്വിജഃ കശ്ചിദർജുനസ്യ പ്രിയഃ സഖാ।
സ ഏഷ്യതി മഹാബാഹുർവശീ ശൌരിരുദാരധീഃ ॥ 3-185-3 (23024)
വിദിതാ ഹി ഹരേര്യൂയമിഹായാതാഃ കുരൂദ്വഹാഃ।
സദാ ഹി ദർശനാകാങ്ക്ഷീ ശ്രേയോന്വേഷീ ച വോ ഹരിഃ ॥ 3-185-4 (23025)
ബഹുവത്സരജീവീ ച മാർകണ്ഡേയോ മഹാതപാഃ।
സ്വാധ്യായതപസാ യുക്തഃ ക്ഷിപ്രം യുഷ്മാൻസമേഷ്യതി ॥ 3-185-5 (23026)
തഥൈവ ബ്രുവതസ്തസ്യ പ്രത്യദൃശ്യത കേശവഃ।
ശൈബ്യസുഗ്രീവയുക്തേന രഥേന രഥിനാരഃ ॥ 3-185-6 (23027)
മഘവാനിവ പൌലോംയാ സഹിതഃ സത്യഭാമയാ।
ഉപായാദ്ദേവകീപുത്രോ ദിദൃക്ഷുഃ കുരുസത്തമാൻ ॥ 3-185-7 (23028)
അവതീര്യ രഥാത്കൃഷ്ണോ ധർമരാജം യഥാവിധി।
വവന്ദേ മുദിതോ ധീമാൻഭീമം ച ബലിനാം വരം ॥ 3-185-8 (23029)
പൂജയാമാസ ധൌംയം ച യമാഭ്യാമഭിവാദിതഃ।
പരിഷ്വജ്യമഹാഭാഗാം ദ്രൌപദീം പര്യസാന്ത്വയത് ॥ 3-185-9 (23030)
സ ദൃഷ്ട്വാ ഫൽഗുനം വീരം ചിരസ്യ പ്രിയമാഗതം।
പര്യഷ്വജത ദാശാർഹഃ പുനഃ പുനരരിന്ദമഃ ॥ 3-185-10 (23031)
തഥൈവ സത്യഭാമാഽപി ദ്രൌപദീം പരിഷസ്വജേ।
പാണ്ഡവാനാം പ്രിയം ഭാര്യാം കൃഷ്ണസ്യ മഹിഷീ പ്രിയാ ॥ 3-185-11 (23032)
തതസ്തേ പാണ്ഡവാഃ സർവേസഭാര്യാഃ സപുരോഹിതാഃ।
ആനർചുഃ പുണ്ഡരീകാക്ഷം പരിവവ്രുശ്ച സർവശഃ ॥ 3-185-12 (23033)
കൃഷ്ണസ്തു പാർഥേന സമേത്യ വിദ്വാൻ
ധനഞ്ജയേനാസുരമർദനേന।
ബഭൌ യഥാ ഭൂതപതിർമഹാത്മാ
സമേത്യ സാക്ഷാദ്ഭഗവാൻഗുഹേന ॥ 3-185-13 (23034)
തതഃ സമസ്താനി കിരീടമാലീ
വനേഷു വൃത്താനി ഗദാഗ്രജായ।
ഉക്ത്വാ യഥാവത്പുനരന്വപൃച്ഛ-
ത്തസ്മിൻസുഭദ്രാം ച തഥാഽഭിമന്യും ॥ 3-185-14 (23035)
ധൌംയം ച കൃഷ്ണാം ച യുധിഷ്ഠിരം ച
യമൌ ച ഭീമം ച ദശാർഹസിംഹഃ।
ഉവാച ദിഷ്ട്യാ ഭവതാം ശിവേന
പ്രാപ്തഃ കിരീടീ മുദിതഃ കൃതാസ്ത്രഃ ॥ 3-185-15 (23036)
സ പൂജയിത്വാ മധുഹാ യഥാവ-
ത്പാർഥാംശ്ച കൃഷ്ണാം ച പുരോഹിതം ച।
ഉവാച രാജാനമഭിപ്രശംസൻ
യുധിഷ്ഠിരം തേന സഹോപവിശ്യ ॥ 3-185-16 (23037)
ധർമഃ പരഃ പാണ്ഡവ രാജ്യലാഭാ-
ത്തസ്യാദിമാഹുസ്തപ ഏവ രാജൻ।
സത്യാർജവാഭ്യാം ചരതാ സ്വധർമം
ജിതസ്ത്വയാഽചം പരശ്ച ലോകഃ ॥ 3-185-17 (23038)
അധീതമഗ്രേ ചരതാ വ്രതാനി
സംയഗ്ധനുർവേദമവാപ്യ കൃത്സ്നം।
ക്ഷാത്രേണ ധർമേണ വസൂനി ലബ്ധ്വാ
സർവേ ഹ്യവാപ്താഃ ക്രതവഃ പുരാണാഃ ॥ 3-185-18 (23039)
ന ഗ്രാംയധർമേഷു രതിസ്തവാസ്തി
കാമാന്ന കിഞ്ചിത്കുരുഷേ നരേന്ദ്ര।
ന ചാർതലോഭാത്പ്രജഹാസി ധർമം
തസ്മാത്പ്രഭാവാദസി ധർമരാജഃ ॥ 3-185-19 (23040)
ദാനം ച സത്യം ച തപശ്ച രാജൻ
ക്ഷമാ ച ശാന്തിശ്ച ദമോ ധൃതിശ്ച।
അവാപ്യ രാഷ്ട്രാണി വസൂനി ഭോഗാ-
നേഷാ പരാ പാർഥ സദാ രതിസ്തേ ॥ 3-185-20 (23041)
ഹൃതം ച ദേശം കുരുജാംഗലാനാം
കൃഷ്ണാം സഭായാമശാം ച പശ്യൻ।
അപേതധർമവ്യവഹാരവൃത്തം
സഹേത തത്പാണ്ഡവ കസ്ത്വദന്യഃ ॥ 3-185-21 (23042)
അസംശയം സർവസമൃദ്ധകാമഃ
ക്ഷിപ്രം പ്രജാഃ പാലയിതാസി സംയക്।
അദ്യൈവ തന്നിഗ്രഹണം കുരൂണാം
യദി പ്രതിജ്ഞാ ഭവതഃ സമാപ്താ ॥ 3-185-22 (23043)
പ്രോവാച കൃഷ്ണാമപി യാജ്ഞസേനീം
ദശാർഹഭർതാ സഹിതഃ സുഹൃദ്ഭിഃ।
കദിഷ്ട്യാ സമഗ്രാഽസി ധനഞ്ജയേന
സമാഗതേത്യേവമുവാച കൃഷ്ണഃ ॥ 3-185-23 (23044)
കൃഷ്ണേ ധനുർവേദരതിപ്രദാനാ-
സ്തവാത്മജാസ്തേ ശിശവഃ ശുശീലാഃ।
സദ്ഭിഃ സദൈവാചരിതം സമാധിം
ചരന്തി പുത്രാസ്തവ യാജ്ഞസേനി ॥ 3-185-24 (23045)
രാജ്യേ നിയുക്തൈശ്ച നിമന്ത്ര്യമാണാഃ
പിത്രാ ച കൃഷ്ണേ തവ സോദരൈശ്ച।
ന യജ്ഞസേനസ്യ ന മാതുലാനാം
ഗൃഹേഷു ബാലാ രതിമാപ്നുവന്തി ॥ 3-185-25 (23046)
ആനർതമേവാഭിമുഖാഃ ശിവേന
ഗത്വാധനുർവേദരതിപ്രധാനാഃ।
തവാത്മജാ വൃഷ്ണിപുരം പ്രവിശ്യ
ന ദൈവതേഭ്യഃ സ്പൃഹയന്തി കൃഷ്ണേ ॥ 3-185-26 (23047)
യഥാ ത്വമേവാർഹസി തേഷു വൃത്തം
പ്രയോക്തുമാര്യാ ച യഥൈവ കുന്തീ।
തേഷ്വപ്രമാദേന തഥാ കരോതി
തഥൈവ ഭൂയശ്ച തഥാ സുഭദ്രാ ॥ 3-185-27 (23048)
യഥാഽനിരുദ്ധസ്യ യഥാഽഭിമന്യോ-
ര്യഥാ സുനീഥസ്യ യഥൈവ ഭാനോഃ।
തഥാ വിനേതാ ച ഗതിശ്ച കൃഷ്ണേ
തവാത്മജാനാമപി രൌക്മിണേയഃ ॥ 3-185-28 (23049)
ഗദാസിചർമഗ്രഹണേഷു ശൂരാ-
നസ്ത്രേഷു ശിക്ഷാസു രഥാശ്വയാനേ।
സംയഗ്വിനേതാ വിനയേദതന്ദ്രീ-
സ്താംശ്ചാഭിമന്യും ച സദാ കുമാരാൻ ॥ 3-185-29 (23050)
സ ചാപി സംയക്പ്രണിധായ ശിക്ഷാം
ശസ്ത്രാണഇ ചൈഷാം വിധിവത്പ്രദായ।
തവാത്മജാനാം ച തഥാഽഭിമന്യോഃ
പരാക്രമൈസ്തുഷ്യതി രൌക്മിണേയഃ ॥ 3-185-30 (23051)
യഥാ വിഹാരം പ്രസമീക്ഷമാണാഃ
പ്രയാന്തി പുത്രാസ്തവ യാജ്ഞസേനി।
ഏകൈകമേഷാമനുയാന്തി യത്ര
രഥാശ്ച യാനാനി ച ദന്തിനശ്ച ॥ 3-185-31 (23052)
അഥാബ്രവീദ്ധർമരാജം തു കൃഷ്ണോ
ദശാർഹയോധാഃ കുകുരാന്ധകാശ്ച।
ഏതേ നിദേശം തവ പാലയന്ത-
സ്തിഷ്ഠന്തു യത്രേച്ഛസി തത്ര രാജൻ ॥ 3-185-32 (23053)
ആവർതതാം കാർമുകവേഗവാതാ
ഹലായുധപ്രഗ്രണാ മധൂനാം।
സേനാ തവാർഥേഷു നരേന്ദ്ര യത്താ
സസാദിപത്ത്യശ്വരഥാ സനാഗാ ॥ 3-185-33 (23054)
പ്രസ്ഥാപ്യതാം പാണ്ഡവ ധാർതരാഷ്ട്രഃ
സുയോധനഃ പാപകൃതാം വരിഷ്ഠഃ।
സ സാനുബന്ധഃ സസുഹദ്ഗണശ്ച
ഭൌമസ്യ സൌബാധിപതേശ്ച മാർഗം ॥ 3-185-34 (23055)
കാമം തഥാ തിഷ്ഠ നരേന്ദ്ര തസ്മി-
ന്യഥാ കൃതസ്തേ സമയഃ സഭായാം।
ദാശാർഹയോധൈസ്തു ഹതാരിയോധം
പ്രതീക്ഷതാം നാഗപുരം പ്രഭഗ്നം ॥ 3-185-35 (23056)
വ്യപേതമന്യുർവ്യപനീതപാപ്മാ
വിഹൃത് യത്രേച്ഛസി തത്ര കാമം।
തതഃ സമൃദ്ധിപ്രഭവം വിശോകഃ
പ്രപത്സ്യസേ നാഗപുരം സരാഷ്ട്രം ॥ 3-185-36 (23057)
തതസ്തദാജ്ഞായ മതം മഹാത്മാ
യഥാവദുക്തം പുരുഷോത്തമേന।
പ്രശസ്യ വിപ്രേക്ഷ്യ ച ധർമരാജഃ
കൃതാഞ്ജലിഃ കേശവമിത്യുവാച ॥ 3-185-37 (23058)
അസംശയം കേശവ പാണ്ഡവാനാം
ഭവാൻഗതിസ്ത്വച്ഛരണാ ഹി പാർഥാഃ।
കാലോദയേ തച്ച തതശ്ച ഭൂയഃ
കർതാ ഭവാൻകർമ ന സംശയോസ്തി ॥ 3-185-38 (23059)
യഥാപ്രതിജ്ഞം വിഹൃതശ്ച കാലഃ
സർവാഃ സമാ ദ്വാദശ നിർജനേഷു।
അജ്ഞാതചര്യാം വിധിവത്സമാപ്യ
ഭവദ്ഗതാഃ കേശവ പാണ്ഡവേയാഃ ॥ 3-185-39 (23060)
ഏഷൈവ ബുദ്ധിർജുഷതാം സദാ ത്വാം
സത്യേ സ്ഥിതാഃ കേശവ പാണ്ഡവേയാഃ।
സദാനധർമാഃ സജലാഃ സദാരാഃ
സബാന്ധവാസ്ത്വച്ഛരണാ ഹി പാർഥാഃ ॥ 3-185-40 (23061)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-185-41x (2365)
തഥാ വദതിവാർഷ്ണേയേ ധർമരാജേ ച ഭാരത।
അഥ പശ്ചാത്തപോവൃദ്ധോ ബഹുവർഷസഹസ്രധൃക്।
പ്രത്യദൃശ്യത ധർമാത്മാ മാർകണ്ഡേയോ മഹാതപാഃ ॥ 3-185-41 (23062)
അജരശ്ചാമരംശ്ചൈവ രൂപൌദാര്യഗുണാന്വിതഃ।
വ്യദൃശ്യത തഥാ യുക്തോ യഥാ സ്യാത്പഞ്ചവിംശകഃ ॥ 3-185-42 (23063)
തമാഗതമൃഷിം വൃദ്ധം ബഹുവർഷസഹസ്രിണം।
ഉപാതിഷ്ഠന്ത തേ സർവേപാണ്ഡവാഃ സഹയാദവാഃ ॥ 3-185-43 (23064)
തമർചിതം സുവിശ്വസ്തമാസീനമൃഷിസത്തമം।
ബ്രാഹ്മണാനാം മതേനാഹ പാണ്ഡവാനാം ച കേശവഃ ॥ 3-185-44 (23065)
ശുശ്രൂപവഃ പാണ്ഡവാസ്തേ ബ്രാഹ്മണാശ്ച സമാഗതാഃ।
ദ്രൌപദീ സത്യഭാമാ ച തഥാഽഹംപരമം വചഃ ॥ 3-185-45 (23066)
പുരാവൃത്താഃ കഥാഃ പുണ്യാഃ സദാചാരാൻസനാതനാൻ।
രാജ്ഞാംസ്ത്രീണാമൃഷീണാം ച മാർകണഅഡേയ പ്രചക്ഷ്വ നഃ ॥ 3-185-46 (23067)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-185-47x (2366)
തേഷു തത്രോപവിഷ്ടേഷു ദേവർഷിരപി നാരദഃ।
ആജഗാമ വിശുദ്ധാത്മാ പാണ്ഡവാനവലോകകഃ ॥ 3-185-47 (23068)
തമപ്യഥ മഹാത്മാനം സർവേ തേ പുരുഷർഷഭാഃ।
പാദ്യാർധ്യാഭ്യാം യഥാന്യായമുപതസ്ഥുർമനീഷിണഃ ॥ 3-185-48 (23069)
നാരദസ്ത്വഥ ദേവർഷിർജ്ഞാത്വാ താംസ്തു കൃതക്ഷണാൻ।
മാർകണ്ഡേയസ്യ വദതസ്താം കഥാമന്വമോദത ॥ 3-185-49 (23070)
ഉവാച ചൈനം കാലജ്ഞം സ്മയന്നിവ സനാരദഃ।
ബ്രഹ്മർഷേ കഥ്യതാം യത്തേ പാണ്ഡവേഷു വിവക്ഷിതം ॥ 3-185-50 (23071)
ഏവമുക്തഃ പ്രത്യുവാച മാർകണ്ഡേയോ മഹാതപാഃ।
ക്ഷണം കുരുധ്വംവിപുലമാഖ്യാതവ്യം ഭവിഷ്യതി ॥ 3-185-51 (23072)
ഏവമുക്താഃ ക്ഷണം ചക്രുഃ പാണ്ഡവാഃ സഹ തൈർദ്വിജൈഃ।
മധ്യന്ദിനേ യഥാദിത്യം പ്രേക്ഷന്തസ്തേ മഹാമുനിം ॥ 3-185-52 (23073)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി മാർകൺ·ഡേയസമാസ്യാപർവണി പഞ്ചാശീത്യധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 185 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-185-13 ഭൂതമതിഃ രുദ്രഃ। ഗുഹേന കാർതികേയേന ॥ 3-185-19 കോപോ ന കശ്ചിത്പരുഷോ നരേന്ദ്രേതി ധ. പാഠഃ ॥ 3-185-20 ഏഷാ ദാനാദിരൂപാ സദാരതിഃ നിത്യംപ്രീതിവിഷയഃ ॥ 3-185-21 രാജ്യേ നിവിഷ്ടഃ കുരുജാംഗലാനാം കൃഷ്ണാം സഭായാം സഭവാനപശ്യദിതി ധ. പാഠഃ ॥ 3-185-26 ആനർതം ദ്വാരകാദേശം ॥ 3-185-28 വിനേതാ ശിക്ഷയിതാ രൌവിമണേയഃ പ്രദ്യുംനഃ ॥ 3-185-33 മധൂനാം മാഥുരാണാം। ഹലായുധഃ പ്രഗ്രഹണോ നിയന്താ യസ്യാ സാ സേനാ। യത്താ സന്നദ്ധാ ॥ 3-185-34 ഭൌമസ്യ നരകാസുരസ്യ സൌഭാധിപതേഃ സാത്വസ്യ। സാത്വസ്യ സൌഭാധിപതേശ്ച മാർഗമിതി ഖ. പാഠഃ ॥ 3-185-42 പഞ്ചവിംശകഃ വർഷൈരിതി ശേഷഃ ॥ 3-185-47 അവലോകകഃ അവലോകനാർഥീ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 186
॥ ശ്രീഃ ॥
3.186. അധ്യായഃ 186
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
മാർകണ്ഡേയേന യുധിഷ്ഠിരാദീൻപ്രതി പ്രാണിനാം സുകൃതദുഷ്കൃതഫലഭോഗാദിപ്രകാരനിരൂപണം ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-186-0 (23074)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-186-0x (2367)
തം വിവക്ഷന്തമാലക്ഷ്യകുരുരാജോ മഹാമുനിം।
കഥാസഞ്ജനനാർഥായ ചോദയാമാസ പാണ്ഡവഃ ॥ 3-186-1 (23075)
ഭവാന്ദൈവതദൈത്യാനാമൃഷീണാം ച മഹാത്മനാം।
രാജർഷീണാം ച സർവേഷാം ചരിതജ്ഞഃ പുരാതനഃ ॥ 3-186-2 (23076)
സേവ്യശ്ചോപാസിതവ്യശ് മതോ നഃ കാങ്ക്ഷിതശ്ചിരം।
അയം ച ദേവകീപുത്രഃ പ്രാപ്തോഽസ്മാനവലോകകഃ ॥ 3-186-3 (23077)
ഭ്രമത്യേവ ഹി മേ ബുദ്ധിർദൃഷ്ട്വാഽഽത്മാനം സുഖാച്ച്യുതം।
ധാർതരാഷ്ട്രാംശ്ച രദുർത്താനൃദ്ധ്യതഃ പ്രേക്ഷ്യ സർവശഃ ॥ 3-186-4 (23078)
കർമണഃ പുരുഷഃ കർതാ ശുഭസ്യാപ്യശുഭസ്യ വാ।
സ്വഫലം തദുപാശ്നാപി കഥം കർതാ സ്വിദീശ്വരഃ ॥ 3-186-5 (23079)
അഥവാ സുഖദുഃഖേഷു നൃണാം ബ്രഹ്മവിദാംവര।
ഇഹ വാ കൃതമന്വേതി പരദേഹേഽഥവാ പുനഃ ॥ 3-186-6 (23080)
ദേഹീ ച ദേഹം സന്ത്യജ്യ മൃഗ്യമാണഃ ശുഭാശുഭൈഃ।
കഥം സംയുജ്യതേപ്രേത്യ ഇഹ വാ ദ്വിജസത്തമ ॥ 3-186-7 (23081)
ഐഹലൌകികമേവൈതദുതാഹോ പാരലൌകികം।
ക്വ വാ കർമാണി തിഷ്ഠന്തി ജന്തോഃ പ്രേതസ്യ ഭാർഗവ ॥ 3-186-8 (23082)
മാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 3-186-9x (2368)
ത്വദ്യുക്തോഽയമനുപ്രശ്നോ യഥാവദ്വദതാംവര।
വിദിതം വേദിതവ്യം തേ സ്ഥിത്യർഥം ത്വം തു പൃച്ഛസി ॥ 3-186-9 (23083)
അത്ര തേ കഥയിഷ്യാമി തദിഹൈകമനാഃ ശൃണു।
യഥേഹാമുത്ര ച നര സുഖദുഃഖമുപാശ്നുതേ ॥ 3-186-10 (23084)
നിർമലാനി ശരീരാണി വിശുദ്ധാനി ശരീരിണാം।
സസർജ ധറ്മതന്ത്രാണി പൂർവോത്പന്നഃ പ്രജാപതിഃ ॥ 3-186-11 (23085)
അമോഘഫലസങ്കൽപാഃ സുവ്രതാഃ സത്യവാദിനഃ।
ബ്രഹ്മഭൂതാ നരാഃ പുണ്യാഃ പുരാണാഃ കുരുസത്തമ ॥ 3-186-12 (23086)
സർവേ ദേവൈഃ സമായാന്തി സ്വച്ഛന്ദേന നഭസ്തലം।
തതശ്ച പുനരായാന്തി സർവേ സ്വച്ഛന്ദചാരിണഃ ॥ 3-186-13 (23087)
സ്വച്ചന്ദമരണാശ്ചാസന്നരാഃ സ്വച്ഛന്ദജീവിനഃ।
അൽപബാധാ നിരാതങ്കാഃ സിദ്ധാർഥാ നിരുപദ്രവാഃ ॥ 3-186-14 (23088)
ദ്രഷ്ടാരോദേവസംഘാനാമൃഷീണാം ച മഹാത്മനാം।
പ്രത്യക്ഷാഃ സർവധർമാണാം ദാന്താ വിഗതമത്സരാഃ ॥ 3-186-15 (23089)
ആസന്വർഷസഹസ്രാണി തഥാ പുത്രസഹസ്രിണഃ।
തതഃ കാലാന്തരേ തസ്മിൻപൃഥിവീതലചാരിണഃ ॥ 3-186-16 (23090)
കാമക്രോധാഭിഭൂതാസ്തേ മായാവ്യാജോപജീവിനഃ।
ലോഭമോഹാഭിഭൂതാശ്ച ത്യക്താ ദേവൈസ്തതോ നരാഃ ॥ 3-186-17 (23091)
അശുഭൈഃ കർമഭിഃ പാപാസ്തിര്യംഗിരയഗാമിനഃ।
സംസാരേഷു വിചിത്രേഷു പച്യമാനാഃ പുനഃ പുനഃ ॥ 3-186-18 (23092)
മോഘേഷ്ടാ മോഘസങ്കൽപാ മോഘജ്ഞാനാ വിചേതസഃ।
`കാങ്ക്ഷിണഃ സർവകാമാനാം നാസ്തികാ ഭിന്നസേതവഃ' ॥ 3-186-19 (23093)
സർവാഭിശംഖിനശ്ചൈവ സംവൃത്താഃ ക്ലേദായിനഃ।
അശുഭൈഃ കർമഭിശ്ചാപി പ്രായശഃ പരിചിഹ്നിതാഃ ॥ 3-186-20 (23094)
ദൌഷ്കുല്യാ വ്യാധിബഹുലാ ദുരാത്മാനോഽഭിതാപിനഃ।
ഭവന്ത്യൽപായുഷഃ പാപാ രൌദ്രകർമഫലോദയാഃ।
നാഥന്തഃ സർവകാമാനാം നാസ്തികാ ഭിന്നചേതസഃ ॥ 3-186-21 (23095)
ജന്തോഃ പ്രേതസ്യ കൌന്തേയ ഗതിഃ സ്വൈരിഹ കർമഭിഃ।
പ്രാജ്ഞസ്യ ഹീനബുദ്ധേശ്ച കർമകോശഃ ക്വ തിഷ്ഠതി ॥ 3-186-22 (23096)
ക്വസ്ഥസ്തത്സമുപാശ്നാതി സുകൃതം യദി വേതരത്।
ഇതി തേ ദർശനം യച്ച തത്രാപ്യനുനയം ശൃണു ॥ 3-186-23 (23097)
അയമാദിശരീരേണ ദേവസൃഷ്ടേന മാനവഃ।
ശുഭാനാമശുഭാനാം ച കുരുതേ സഞ്ചയം മഹത് ॥ 3-186-24 (23098)
ആയുഷോഽന്തേ പ്രഹായേദം ക്ഷീണപ്രായം കലേബരം।
സംഭവത്യേവ യുഗപദ്യോനൌ നാസ്ത്യന്തരാഽഭവഃ ॥ 3-186-25 (23099)
തത്രാസ്യ സ്വകൃതം കർമ ച്ഛായേവാനുഗതം സദാ।
ഫലത്യഥ സുഖാർഹോ വാ ദുഃഖാർഹോവാഽഥ ജായതേ ॥ 3-186-26 (23100)
കൃതാന്തവിധിസംയുക്തഃ സ ജന്തുർലക്ഷണൈഃ ശുഭൈഃ।
അശുഭൈർവാ നിരാദാനോ ലക്ഷ്യതേ ജ്ഞാനദൃഷ്ടിഭിഃ ॥ 3-186-27 (23101)
ഏഷാ താവദബുദ്ധീനാം ഗതിരുക്താ യുധിഷ്ഠിര।
അതഃ പരം ജ്ഞാനവതാം നിബോധ ഗതിമുത്തമാം ॥ 3-186-28 (23102)
മനുഷ്യാസ്തപ്തതപസഃ സർവാഗമപരായണാഃ।
സ്ഥിരവ്രതാഃ സത്യപരാ ഗുരുശുശ്രൂഷണേ രതാഃ ॥ 3-186-29 (23103)
സുശീലാഃ ശുക്ലജാതീയാഃ ക്ഷാന്താ ദാന്താഃ സുതേജസഃ।
ശുചിയോന്യന്തരഗതാഃ പ്രായശഃ ശുഭലക്ഷണാഃ ॥ 3-186-30 (23104)
ജിതേനദ്രിയത്വാദ്വശിനഃ സത്കൃത്യാൻമന്ദരാഗിണഃ।
അൽപാബാധപരിത്രാസാ ഭവന്തി നിരുപദ്രവാഃ ॥ 3-186-31 (23105)
ച്യവന്തം ജായമാനം ച ഗർഭസ്യം ചൈവ സർവശഃ।
സ്വമാത്മാനം പരം ചൈവ ബുധ്യന്തേ ജ്ഞാനചക്ഷുഷഃ ॥ 3-186-32 (23106)
ഋഷയസ്തേ മഹാത്മാനഃ പ്രത്യക്ഷാഗമബുദ്ധയഃ।
കർമഭൂമിമിമാം പ്രാപ്യ പുനര്യാന്തി സുരാലയം।
`കൃത്വാ ശുഭാനി കർമാണി ജ്ഞാനേന ഭരതർഷഭ' ॥ 3-186-33 (23107)
കിഞ്ചിദ്ദൈവാദ്ധഠാത്കിഞ്ചിത്കിഞ്ചിദേവ സ്വകർമഭിഃ।
പ്രാപ്നുവന്തി നരാ രാജൻമാ തേഽസ്ത്വന്യാവിചാരണാ ॥ 3-186-34 (23108)
ഇമാമത്രോപമാം ചാപി നിബോധ വദതാംവര।
മനുഷ്യലോകേ യച്ഛ്രേയഃ പരംമന്യേ യുധിഷ്ഠിര ॥ 3-186-35 (23109)
ഇഹൈവൈകസ്യ നാമുത്ര അമുത്രൈകസ്യ നോ ഇഹ।
ഇഹ ചാമുത്ര ചൈകസ് നാമുത്രൈകസ്യ നോ ഇഹ ॥ 3-186-36 (23110)
ധനാനി യേഷാം വിപുലാനി സന്തി
നിത്യംരമന്തേ സുവിഭൂഷിതാംഗാഃ।
തേഷാമയം ശത്രുവരഘ്നലോകോ
നാസൌ സദാ ഗ്രാംയസുഖേ രതാനാം ॥ 3-186-37 (23111)
യേ യോഗയുക്താസ്തപസി പ്രസക്താഃ
സ്വാധ്യായശീലാ ജരയന്തി ദേഹാൻ।
ജിതേന്ദ്രിയാ ഭൂതഹിതേ നിവിഷ്ടാ
സ്തേഷാമസൌ നായമരിഘ്നലോകഃ ॥ 3-186-38 (23112)
യേ ധർമമേവ പ്രഥമം ചരന്തി
ധർമേണ ലബ്ധ്വാ ച ധനാനി കാലേ।
ദാരാനവാപ്യ ക്രതുഭിര്യജന്തേ
തേഷാമയം ചൈവ പരശ്ച ലോകഃ ॥ 3-186-39 (23113)
യേ നൈവ വിദ്യാം ന തപോ ന ദാനം
ന ചാപി മൂഢാഃ പ്രജനേ യതന്തേ।
ന ചാപിഗച്ഛന്തി ശുഭാന്യഭാഗ്യാ-
സ്തേഷാമയം ചൈവ പരശ്ച നാസ്തി ॥ 3-186-40 (23114)
സർവേ ഭവന്തസ്ത്വതിവീര്യസത്വാ
ദിവ്യൌജസഃ സംഹനനോപപന്നാഃ।
ലോകാദമുഷ്മാദവനിം പ്രപന്നാഃ
സ്വധീതവിദ്യാഃ സുരകാര്യഹേതോഃ ॥ 3-186-41 (23115)
കൃത്വൈവ കർമാണഇ മഹാന്തി ശൂരാ-
സ്തപോദമാചാരവിഹാരശീലാഃ।
ദേവാനൃഷീൻപ്രേതഗതാംസച് സർവാ-
ൻസന്തർപയിത്വാ വിധിനാ പരേണ ॥ 3-186-42 (23116)
സ്വർഗം പരം പുണ്യകൃതാം നിവാസം
ക്രമേണ സംപ്രാപ്സ്യഥ കർമഭിഃ സ്വൈഃ।
മാഭൂദ്വിശങ്കാ തവ കൌരവേന്ദ്ര
ദൃഷ്ട്വാഽഽത്മനഃ ക്ലേശമിമം സുഖാർഥം ॥ 3-186-43 (23117)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി മാർകണ്ഡേയസമാസ്യാപർവണി ഷഡശീത്യധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 186 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-186-4 ഋഷ്യതഃ സമൃദ്ധിയുതാൻ ॥ 3-186-9 സ്ഥിത്യർഥം ലോകരക്ഷാർഥം। വേദിതവ്യം തേ സ്മൃത്യർഥമനുപച്ഛസീതി ധ. പാഠഃ ॥ 3-186-17 മായാ കൂടകാർഷാപണാദിഃ വ്യാജം ദംഭഃ തദേവോപജീവന്തി നതു ധർമം। തേ മായാവ്യാജോപജീവിനഃ ॥ 3-186-21 നാഥന്തഃ പ്രാർഥയമാനാഃ। കാമാനാം കാമാൻ ॥ 3-186-23 അനുനയം സിദ്ധാന്തം ॥ 3-186-24 ശരീരേണ മാനവോ വിധിസംയുതഃ ഇതി ക. പാഠഃ ॥ 3-186-38 ജിതേന്ദ്രിയാഃ പ്രാണിവധേ നിവൃത്താഃ ഇതി ഝ. പാഠഃ ॥ 3-186-40 പ്രജനേ പുത്രോത്പാദനേ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 187
॥ ശ്രീഃ ॥
3.187. അധ്യായഃ 187
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
മാർകണ്ഡേയേന യുധിഷ്ഠിരാദീൻപ്രതി മൃതസ്യ പുനരുജ്ജീവനശക്ത്യാദിരൂപബ്രാഹ്മണമാഹാത്ംയകഥനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-187-0 (23118)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-187-0x (2369)
മാർകണ്ഡേയം മഹാത്മാനമൂചുഃ പാണ്ഡുസുതാസ്തദാ।
മാഹാത്ംയം ദ്വിജമുഖ്യാനാം ശ്രോതുമിച്ഛാമ കഥ്യതാം ॥ 3-187-1 (23119)
ഏവമുക്തഃ സ ഭഗവാൻമാർകണ്ഡേയോ മഹാതപാഃ।
ഉവാച സുമഹാതേജാഃ സർവശാസ്ത്രവിശാരദഃ ॥ 3-187-2 (23120)
ഹേഹയാനാം കുലകരോ രാജാ പരപുരഞ്ജയഃ।
കുമാരോ രൂപസംപനനോ മൃഗയാം വ്യചരദ്ബലീ ॥ 3-187-3 (23121)
ചരമാണസ്തു സോഽരണ്യേ തൃണവീരുത്സമാവൃതേ।
കൃഷ്ണാജിനോത്തരാസംഗം ദദർശ മുനിമന്തികേ ॥ 3-187-4 (23122)
സ തേന ഹിംസിതോഽരണ്യേ മന്യമാനേന വൈ മൃഗം।
വ്യഥിതഃ കർമ തത്കൃത്വാ ശോകോപഹതചേതനഃ ॥ 3-187-5 (23123)
ജഗാമ ഹേഹയാനാം വൈ സകാശം പ്രഥിതാത്മനാം।
രാജ്ഞാം രാജീവനേത്രോസൌ കുമാരഃ പൃഥിവീപതേ ॥ 3-187-6 (23124)
തേഷാം ച തദ്യഥാവൃത്തം കഥയാമാസ വൈ തദാ।
`സ കുമാരോ മഹീപാലോ ഹേഹയാനാം മഹീഭൃതാം' ॥ 3-187-7 (23125)
തം ചാപി ഹിംസിതം താത മുനിം മൂലഫലാശിനം।
ശ്രുത്വാ ദൃഷ്ട്വാ ച തേ തത്ര ബഭൂവുർദീനമാനസാഃ ॥ 3-187-8 (23126)
കസ്യായമിതി തേ സർവേ മാർഗമാണാസ്തതസ്തതഃ।
ജഗ്മുശ്ചാരിഷ്ടനാംനോഽഥ താർക്ഷ്യസ്യാശ്രമമഞ്ജസാ ॥ 3-187-9 (23127)
തേഽഭിവാദ്യ മഹാത്മാനം തം മുനിം സംശിതവ്രതം।
തസ്ഥുഃ സർവേ സ തു മുനിസ്തേഷാം പൂജാമഥാഹരത് ॥ 3-187-10 (23128)
തേ തമൂചുർമഹാത്മാനം ന വയം സക്രിയാം മുനേ।
ത്വത്തോഽർഹാഃ കർമദോഷേണ ബ്രാഹ്മണോ ഹിംസിതോ ഹി നഃ ॥ 3-187-11 (23129)
താനബ്രവീത്സ വിപ്രർഷിഃ കഥം വോ ബ്രാഹ്മണോ ഹതഃ।
ക്വ ചാസൌ ബ്രൂത സഹിതാഃ പശ്യധ്വം മേ രതപോബലം ॥ 3-187-12 (23130)
തേ തു തത്സർവമഖിലമാഖ്യായാസ്മൈ യഥാതഥം।
നാപശ്യംസ്തമൃഷിം തത്ര ഗതാസും തേ സമാഗതാഃ ॥ 3-187-13 (23131)
അന്വേഷമാണാഃ സവ്രീഡാഃ സുപ്തവദ്ഗതമാനസാഃ।
താനബ്രവീത്തത്രമുനിസ്താർക്ഷ്യഃ പരപുരഞ്ജയഃ ॥ 3-187-14 (23132)
സ്യാദയം ബ്രാഹ്മണഃ സോഽഥയുഷ്മാഭിര്യോ വിനാശിതഃ।
പുത്രോ ഹ്യയം മമ നൃപാസ്തപോബലസമന്വിതഃ ॥ 3-187-15 (23133)
തേ ച ദൃഷ്ട്വൈവ തമൃഷിം വിസ്മയം പരമം ഗതാഃ।
മഹദാശ്ചര്യമിതി വൈ തേ ബ്രുവാണാ മഹീപതേ ॥ 3-187-16 (23134)
മൃതോ ഹ്യയമിതോ ദൃഷ്ടഃ കഥം ജീവിതമാപ്തവാൻ।
കിമേതത്തപസോ വീര്യം യേനായം ജീവിതഃ പുനഃ।
ശ്രോതുമിച്ഛാമഹേ വിപ്ര യദി ശ്രോതവ്യമിത്യുത ॥ 3-187-17 (23135)
സ താനുവാച നാസ്മാകം മൃത്യുഃ പ്രഭവതേ നൃപാഃ।
കാരണം ച പ്രവക്ഷ്യാമി ഹേതുയോഗം സമാസതഃ।
`മൃത്യുഃ പ്രഭവതേ യേന നാസ്മാകം നൃപസത്തമാഃ ॥ 3-187-18 (23136)
ശുദ്ധാചാരാദനലസാഃ സാധ്യോപാസനതത്പരാഃ।
ശുദ്ധാന്നാഃ ശുദ്ധസദനാ ബ്രഹ്മചര്യവ്രതാന്വിതാഃ' ॥ 3-187-19 (23137)
സത്യമേവാഭിജാനീമോ നാനൃതേ കുർമഹേ മനഃ।
സ്വധർമമനുതിഷ്ഠാമസ്തസ്മാൻമൃത്യുഭയം ന നഃ ॥ 3-187-20 (23138)
യദ്ബ്രാഹ്മണാനാം കുശലം തദേഷാം കഥയാമഹേ।
തേഷാം ഹി ചരിതം ബ്രൂമസ്തസ്മാൻമൃത്യുഭയം ന നഃ ॥ 3-187-21 (23139)
അതിഥീനന്നപാനേന ഭൃത്യാനത്യശനേന ച।
സംഭോജ്യ ശേഷമശ്നീമസ്തസ്മാൻമൃത്യുഭയം ന നഃ ॥ 3-187-22 (23140)
ക്ഷാന്താ ദാന്താഃ ക്ഷമാശീലാസ്തീർഥദാനപരായണാഃ।
പുണ്യദേശനിവാസാച്ച തസ്മാൻമൃത്യുഭയം ന നഃ।
തേജസ്വിദേശവാസാച്ച തസ്മാൻമൃത്യുഭയം ന നഃ ॥ 3-187-23 (23141)
ഏതദ്വൈ ലേശമാത്രം വഃ സമാഖ്യാതം വിമത്സരാഃ।
ഗച്ഛധ്വം സഹിതാഃ സർവേ ന പാപാദ്ഭയമസ്തി വഃ ॥ 3-187-24 (23142)
ഏവമസ്ത്വിതി തേ സർവേ പ്രതിപൂജ്യ മഹാമുനിം।
സ്വദേശമഗമൻഹൃഷ്ടാ രാജാനോ ഭരതർഷഭ ॥ 3-187-25 (23143)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി മാർകണ്ഡേയസമാസ്യാപർവണി സപ്താശീത്യധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 187 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-187-4 ഉത്തരാസംഗഃ പ്രാവരണം ॥ 3-187-9 ജഗ്മുശ്ചാരിഷ്ടനേംനോഽഥ ഇതി ഝ. പാഠഃ। അരിഷ്ടനേമിശബ്ദ ഇകാരാന്തോഽപ്യത്ര മന്നന്തോഽപി ജ്ഞേയഃ ॥ 3-187-14 താർക്ഷ്യഃ തൃക്ഷസ്യ കശ്യപസ്യാപത്യം ॥ 3-187-21 നൈഷാം ദുശ്ചരിതം ബ്രൂമഃ ഇതി ഝ. പാഠഃ ॥ 3-187-23 തേജസ്വിനാം യോഗസിദ്ധാനാം ദേശഃ സാമീപ്യം। തത്സംഗാദിത്യർഥഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 188
॥ ശ്രീഃ ॥
3.188. അധ്യായഃ 188
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
മാർകണ്ഡേയേന യുധിഷ്ഠിരാദീൻപ്രതി വൈന്യസ്യാശ്വമേധേ അത്രിഗൌതമവിവാദാനുവാദേന ബ്രാഹ്മണമാഹാത്ംയകഥനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-188-0 (23144)
മാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 3-188-0x (2370)
ഭൂയ ഏവ തു മാഹാത്ംയം ബ്രാഹ്മണആനാം നിബോധ മേ।
വൈന്യോ നാമേഹ രാജർഷിരശ്വമേധായ ദീക്ഷിതഃ ॥ 3-188-1 (23145)
തമത്രിർഗന്തുമാരേബേ വിത്താർഥമിതി നഃ ശ്രുതം।
ഭൂയോഽർഥം നാനുരുധ്യത്സ ധർമവ്യക്തിനിദർശനാത് ॥ 3-188-2 (23146)
സ വിചിന്ത്യ മഹാതേജാ വനമേവാന്വരോചയത്।
ധർമപത്നീം സമാഹൂയ പുത്രാംശ്ചേദമുവാച ഹ ॥ 3-188-3 (23147)
പ്രാപ്സ്യാമഃ ഫലമത്യന്തം ബഹുലം നിരുപദ്രവം।
അരണ്യഗമനം ക്ഷിപ്രം രോചതാം വോ ഗുണാധികം ॥ 3-188-4 (23148)
തം ഭാര്യാ പ്രത്യുവാചാഥ ധനമേവാനുരുന്ധതീ।
വൈന്യം ഗത്വാ മഹാത്മാനമർഥയസ്വ ധനം ബഹുഃ ॥ 3-188-5 (23149)
സ തേ ദാസ്യതി രാജർഷിര്യജമാനോഽർഥിനേ ധനം।
തത ആദായ വിപ്രർഷേ പ്രതിഗൃഹ്യ ധനം ബഹു ॥ 3-188-6 (23150)
ഭൃത്യാൻസുതാൻസംവിഭജ്യ തതോ വ്രജ യഥേപ്സിതം।
ഏഷ വൈ പരമോ ധർമോ ധർമവിദ്ഭിരുദാഹൃതഃ ॥ 3-188-7 (23151)
അത്രിരുവാച। 3-188-8x (2371)
കഥിതോ മേ മഹാഭാഗേ ഗൌതമേന മഹാത്മനാ।
വൈന്യോ ധർമാർഥസംയുക്തഃ സത്യവ്രതസമന്വിതഃ ॥ 3-188-8 (23152)
കിന്ത്വസ്തി തത്ര ദ്വേഷ്ടാരോ നിവസന്തി ഹി മേ ദ്വിജാഃ।
യഥാ മേ ഗൌതമഃ പ്രാഹ തതോ ന വ്യവസാംയഹം ॥ 3-188-9 (23153)
തത്ര സ്മ വാചം കല്യാണീം ധർമകാമാർഥസംഹിതാം।
മയോക്താമന്യഥാ ബ്രൂയുസ്തതസ്തേ വൈ നിരർഥികാം ॥ 3-188-10 (23154)
ഗമിഷ്യാമി മഹാപ്രാജ്ഞേ രോചതേ മേ വചസ്തവ।
ഗാശ്ച മേ ദാസ്യതേ വൈന്യഃ പ്രഭൂതം ചാർഥസഞ്ചയം ॥ 3-188-11 (23155)
ഏവമുക്ത്വാ ജഗാമാശു വൈന്യയജ്ഞം മഹാതപാഃ।
ഗത്വാ ച യജ്ഞായതനമത്രിസ്തുഷ്ടാവ തം നൃപം ॥ 3-188-12 (23156)
വാക്യൈർമംഗലസംയുക്തൈഃ പൂജയാനോഽബ്രവീദ്വചഃ।
രാജന്ധന്യസ്ത്വമീശശ്ച ഭുവി ത്വം പ്രഥമോ നൃപഃ।
സ്തുവന്തി ത്വാം മുനിഗണാസ്ത്വദന്യോ നാസ്തി ധർമവിത് ॥ 3-188-13 (23157)
തമബ്രവീദൃഷിഃ ക്രുദ്ധോ വചനം വൈ മഹാതപാഃ ॥ 3-188-14 (23158)
ഗൌതമ ഉവാച। 3-188-15x (2372)
മൈവമത്രേ പുനർബ്രൂയാ ന തേ പ്രജ്ഞാ സമാഹിതാ।
അത്ര നഃ പ്രഥമോ ധാതാ മഹേന്ദ്രോ വൈ പ്രജാപതിഃ ॥ 3-188-15 (23159)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-188-16x (2373)
അഥാത്രിരപി രാജേന്ദ്ര ഗൌതമം പ്രത്യഭാഷത।
അയമേവ വിധാതാ ച തഥൈവേന്ദ്രഃ പ്രജാപതിഃ।
ത്വമേവ മുഹ്യസേ മോഹാന്ന പ്രജ്ഞാനം തവാസ്തി ഹ ॥ 3-188-16 (23160)
ഗൌതമ ഉവാച। 3-188-17x (2374)
ജാനാമി നാഹം മുഹ്യാമി ത്വംവിവക്ഷുർവിമുഹ്യസേ।
സ്തൌഷി ത്വം ദർശനപ്രേപ്സൂ രാജാനം ജനസംസദി ॥ 3-188-17 (23161)
ന വേത്ഥ പരമം ധർമം ന ചാസ്ത്യത്ര പ്രയോജനം।
ബാലസ്ത്വമസി മൂഢശ്ച വൃദ്ധഃ കേനാപി ഹേതുനാ ॥ 3-188-18 (23162)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-188-19x (2375)
വിവദന്തൌ തഥാ തൌ തു മുനീനാം ദ്രശനേ സ്ഥിതൌ।
യേ തസ്യ യജ്ഞേ സംവൃത്താസ്തേഽപൃച്ഛന്ത കഥം ത്വിമൌ ॥ 3-188-19 (23163)
പ്രവേശഃ കേന ദത്തോഽയമനയോർവൈന്യസംസദി।
ഉച്ചൈഃ സമഭിഭാഷന്തൌ കേന കാര്യേണ ധിഷ്ഠിതൌ ॥ 3-188-20 (23164)
തതഃ പരമധർമാത്മാ കാശ്യപഃ സർവധറ്മവിത്।
വിവാദിനാവനുപ്രാപ്തൌ താവുഭൌ പ്രത്യവേദയത് ॥ 3-188-21 (23165)
അഥാബ്രവീത്സദസ്യാംസ്തു ഗൌതമോ മുനിസത്തമാൻ।
ആവയോർവ്യാഹൃതം പ്രശ്നം ശൃണുത ദ്വിജസത്തമാഃ।
വൈന്യം വിധാതേത്യാഹാത്രിരത്ര നൌ സംശയോ മഹാൻ ॥ 3-188-22 (23166)
`തതസ്തു ഗൌതമേനോക്തം വാക്യം വൈന്യസ്യ സംസദി'।
ശ്രുത്വൈവ തു മഹാത്മാനോ മുനയോഽഭ്യദ്രവന്ദുതം ॥ 3-188-23 (23167)
സനത്കുമാരം ധർമജ്ഞം സംശയച്ഛേദനായ വൈ।
`പപ്രച്ഛുഃ പ്രണതാഃ സർവേ ബ്രഹ്മാണമിവ സോമപാഃ' ॥ 3-188-24 (23168)
സ ച തേഷാം വചഃ ശ്രുത്വാ യഥാതത്ത്വം മഹാതപാഃ।
പ്രത്യുവാചാഥ താനേവം ധർമാർഥസഹിതം വചഃ ॥ 3-188-25 (23169)
ബ്രഹ്മ ക്ഷത്രേണ സഹിതം ക്ഷത്രം ച ബ്രഹ്മണാ സഹ।
സംയുക്തൌ ദഹതഃ ശത്രൂന്വനാനീവാഗ്നിമാരുതൌ ॥ 3-188-26 (23170)
രാജാ വൈ പ്രഥിതോ ധർമഃ പ്രജാനാം പതിരേവ ച।
സ ഏവ ശക്രഃ ശുക്രശ്ച സ ധാതാ ച ബൃഹസ്പതിഃ ॥ 3-188-27 (23171)
പ്രജാപതിർവിരാട് സംരാട് ക്ഷത്രിയോ ഭൂപതിർനൃപഃ।
യ ഏഭിഃ സ്തൂയതേ ശബ്ദൈഃ കസ്തം നാർചിതുമർഹതി ॥ 3-188-28 (23172)
പുരായോനിര്യുധാജിച്ച അഭീഷ്ടാനചിതോ ഭവഃ।
സ്വർണേതാ സഹജിദ്ബഭ്രുരിതി രാജാഽഭിധീയതേ।
സത്യയോനിഃ പുരാവിച്ച സത്യധർമപ്രവർതകഃ ॥ 3-188-29 (23173)
അധർമാദൃഷയോ ഭീതാ ബലം ക്ഷത്രേ സമാദധൻ।
`തസ്മാദ്ധി ബ്രഹ്മണാ ക്ഷത്രം ക്ഷത്രേണ ബ്രഹ്മ ചാവ്യയം' ॥ 3-188-30 (23174)
ആദിത്യോ ദിവി ദേവേഷു തമോ നുദതി തേജസാ।
തഥൈവ നൃപതിർഭൂമാവധർമാന്നുദതേ ഭൃശം ॥ 3-188-31 (23175)
തതോ രാജ്ഞഃ പ്രധാനത്വം ശാസ്ത്രപ്രാമാണ്യദർശനാത്।
ഉത്തരഃ സിദ്ധ്യതേ പക്ഷോ യേന രാജേതി ഭാഷിതം ॥ 3-188-32 (23176)
മാർകണ്ഡേ ഉവാച। 3-188-33x (2376)
തതഃ സ രാജാ സംഹൃഷ്ടഃ സിദ്ധേ പക്ഷേ മഹാമനാഃ।
തമത്രിമബ്രവീത്പ്രീതഃ പൂർവം യേനാഭിസംസ്തുതഃ ॥ 3-188-33 (23177)
യസ്മാത്പൂർവം മനുഷ്യേഷു ജ്യായാംസം മാമിഹാബ്രവീഃ।
സർവദേവൈശ്ച വിപ്രർഷേ സംമിതം ശ്രേഷ്ഠമേവ ച ॥ 3-188-34 (23178)
തസ്മാത്തേഽഹംപ്രദാസ്യാമി വിവിധം വസു ഭൂരി ച।
ദാസീസഹസ്രം ശ്യാമാനാം സുവസ്ത്രാണാമലകൃതം ॥ 3-188-35 (23179)
ദശകോടീർഹിരണ്യസ്യ രുക്മഭാരാംസ്തഥാ ദശ।
ഏതദ്ദദാമി വിപ്രർഷേ സർവജ്ഞസ്ത്വം മതോ ഹി മേ ॥ 3-188-36 (23180)
തദത്രിനർന്യായതഃ സർവം പ്രതിഗൃഹ്യാഭിസത്കൃതഃ।
പ്രത്യുജ്ജഗാമ തേജസ്വീ ഗൃഹാനേവ മഹാതപാഃ ॥ 3-188-37 (23181)
പ്രദായ ച ധനം പ്രീതഃ പുത്രേഭ്യഃ പ്രയതാത്മവാൻ।
തതഃ സമഭിസന്ധായ വനമേവാന്വപദ്യത ॥ 3-188-38 (23182)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി മാർകണ്ഡേയസമാസ്യാപർവണി അഷ്ടാശീത്യധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 188 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-188-2 സോഽത്രിരർഥം ഭൂയോ നാനുരുധ്യത് അത്യന്തമർഥാർഥാം ന ബഭൂവ। കുതഃ। കർമവ്യക്തിർധർമസ്യ ഫലദ്വാരാഽഭിവ്യക്തിഃ। ഫലവ്യക്ത്യാ ഹി ധർമോ നശ്യത്യതസ്തദ്രക്ഷണാർഥം നൈച്ഛദിത്യർഥഃ ॥ 3-188-3 വനം ഗന്തുമിതി ശേഷഃ ॥ 3-188-4 നിരുപദ്രവമക്ഷയം മോക്ഷാഖ്യം ॥ 3-188-5 ധർമമേവാനുതന്വതീതി ഝ. പാഠഃ। ധർമം യജ്ഞാദികം അനുതന്വതീ വിസ്താരയന്തീ। ഹേതൌ ശതൃപ്രത്യയഃ। ധർമാർഥേ ധനമേവാർജയസ്വേത്യുവാചേത്യർഥഃ ॥ 3-188-8 രാജപ്രതിഗ്രഹേ ദോഷം ജാനന്നത്രിസ്തത്ര വിഘ്നമുപന്യസ്യതി കഥിത ഇത്യാദിനാ ॥ 3-188-9 വ്യവസാമി ഉദ്യമം കരോമി ॥ 3-188-11 ഏവം ജാനന്നപി സ്നേഹദോഷാത്തത്കർതും പ്രതിജാനീതേ ഗമിഷ്യാമീതി ॥ 3-188-13 ധന്യോ ധനാർഹഃ ഈശ ഈശിതാ നിയന്താ। പ്രഥമഃ ഹിരണ്യഗർഭഇവ അഗ്രജഃ। നൃപഃ മനുഷ്യാണാം രക്ഷകഃ ॥ 3-188-15 അത്ര പരലോകമേവ ബഹുമന്വാനോ ഗൌതമ ആഹ മൈവമിതി ॥ 3-188-16 തത്രേന്ദ്രഇവാത്ര രാജൈവ മഹേന്ദ്ര ഇതിവിത്താർഥീ അത്രിഃ പരപക്ഷം ദൂഷയതി അഥേതി ॥ 3-188-19 ദർശനേ ദൃഷ്ടിപഥേ ॥ 3-188-21 പ്രത്യഷേധയത് ഇതി ധ. പാഠഃ ॥ 3-188-22 നൌ ആവയോഃ । സംശയഃ വിവാദഃ ॥ 3-188-27 പ്രഥിതഃ പ്രഥാംഗതഃ। ധർമഃ ധർമസ്ഥാപകഃ। ശക്രഃ രക്ഷിതാ। ശുക്രഃ നീതിവിത്। ധാതാ അതഏവ ജനകഃ। ബൃഹസ്പതിഃ ഹിതോപദേഷ്ടാ ॥ 3-188-29 അഭിയാ മുദിത ഇതി ഝ. പാഠഃ। പുരായോനിഃ ധർമപ്രവർതകത്വേന പ്രഥമം കാരണം। യുഘാജിത് സംഗ്രാമേ ജയകർതൃത്വേനോപദ്രവനാശകഃ। അഭിയാഃ അഭിതോ യാതിയാമികവദ്രക്ഷണാർഥമിത്യഭിയാഃ। മുദിതഃ ഭവഃ ഈശ്വരഃ। സ്വർണേതാ സ്വർഗം പ്രതി ഗമയിതാ। സഹജിത് സദ്യോജയശീലഃ। ബഭ്രുർവിഷ്ണുഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 189
॥ ശ്രീഃ ॥
3.189. അധ്യായഃ 189
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
മാർകണ്ഡേയേന യുധിഷ്ഠിരാദീൻപ്രതി ദാനാഗ്നിഹോത്രമോക്ഷാദിനിരൂപകതാർക്ഷ്യസരസ്വതീസംവാദാനുവാദഃ ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-189-0 (23183)
മാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 3-189-0x (2377)
അത്രൈവ ച സരസ്വത്യാ ഗീതം പരപുരഞ്ജയ।
പൃഷ്ടയാ മുനിനാ വീര ശൃണു താർക്ഷ്യേണ ധീമതാ ॥ 3-189-1 (23184)
താർക്ഷ്യ ഉവാച। 3-189-2x (2378)
കിംന ശ്രേയഃ പുരുഷസ്യേഹ ഭദ്രേ
കഥം കുർവന്ന ച്യവതേ സ്വധർമാത്।
ആചക്ഷ്വ മേ ചാരുസർവാംഗി സർവം
ത്വയാ ശിഷ്ടോ ന ച്യവേയം സ്വധർമാത് ॥ 3-189-2 (23185)
കഥം ചാഗ്നിം ജുഹുയാം പൂജയേ വാ
കസ്മിൻകാലേ കേന ധർമോ ന നശ്യേത്।
ഏതത്സർവം സുഭഗേ പ്രബ്രവീഹി
യഥാ ലോകാന്വിരജാഃ സഞ്ചരേയം ॥ 3-189-3 (23186)
മാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 3-189-4x (2379)
ഏവം പൃഷ്ടാ പ്രീതിയുക്തേന തേന
ശുശ്രൂഷുണാ ചോത്തമബുദ്ദിയുക്തം।
താർക്ഷ്യം വിപ്രം ധർമയുക്തം ഹിതം ച
സരസ്വതീ വാക്യമിദം ബഭാഷേ ॥ 3-189-4 (23187)
യോ ബ്രഹ്മ ജാനാതി യഥോപദേശം
സ്വാധ്യായനിത്യഃ ശുചിരപ്രമത്തഃ।
സ വൈ പുരോ ദേവലോകസ്യ ഗന്താ
സഹാമരൈഃ പ്രാപ്നുയാത്പ്രീതിയോഗം ॥ 3-189-5 (23188)
തത്ര സ്മ രംയാ വിപുലാ വിശോകാഃ
സുപുഷ്പിതാഃ പുഷ്കരിണ്യഃ സുപുണ്യാഃ।
അകർദമാ മീനവത്യഃ സുതീർഥാ
ഹിരൺമയൈരാവൃതാഃ പുണ്ഡരീകൈഃ ॥ 3-189-6 (23189)
താസാം തീരേഷ്വാസതേ പുണ്യഭാജോ
മഹീയമാനാഃ പൃഥഗപ്സരോഭിഃ।
സുപുണ്യഗന്ധാഭിരലങ്കൃതാഭി-
ർഹിരണ്യവർണാഭിരതീവ ഹൃഷ്ടാഃ ॥ 3-189-7 (23190)
പരം ലോകം ഗോപ്രദാസ്ത്വാപ്നുവന്തി
ദത്ത്വാഽനഡ്വാഹം സൂര്യലോകം വ്രജന്തി।
വാസോ ദത്ത്വാ ചാന്ദ്രമസം തു ലോകം
ദത്ത്വാ ഹിരണ്യമമരത്വമേതി ॥ 3-189-8 (23191)
ധേനും ദത്ത്വാ സുപ്രമാം സാധുദോഹാം
കല്യാണവത്സാമപലായിനീം ച।
യാവന്തി രോമാണി ഭവന്തി തസ്യാ-
സ്താവദ്വർഷാണ്യാസതേ ദേവലോകേ ॥ 3-189-9 (23192)
അനഡ്വാഹം സുവ്രതം യോ ദദാതി
ഹലസ്യ വോഢാരമനന്തവീര്യം।
ധുരന്ധരം ബലവന്തം യുവാനം
പ്രാപ്നോതി ലോകാന്ദശധേനുദസ്യ ॥ 3-189-10 (23193)
ദദാതി യോ വൈ കപിലാം സചൈലാം
കാംസ്യോപദോഹാം ദ്രവിണൈരുത്തരീയൈഃ।
തൈസ്തൈർഗുണൈഃ കാമദുഹാഽഥ ഭൂത്വാ
നരം പ്രദാതാരമുപൈതി നാകൈഃ ॥ 3-189-11 (23194)
യാവന്തി രോമാണി ഭവന്തി ധേന്വാ-
സ്താവത്ഫലം ലഭതേ ഗോപ്രദാനേ।
പുത്രാംസച് പൌത്രാംശ്ച കുലം ച സർവ-
മാസപ്തമം താരയതേ പരത്ര ॥ 3-189-12 (23195)
സദക്ഷിണാം കാഞ്ചനചാരുശൃംഗീം
കാംസ്യോപദോഹാം ദ്രവിണൈരുത്തരീയൈഃ।
ധേനും തിലാനാം ദദതോ ദ്വിജായ
ലോകാ വസൂനാം സുലഭാ ഭവന്തി ॥ 3-189-13 (23196)
സ്വകർമഭിർദാനവസംനിരുദ്ധേ
തീവ്രാന്ധകാരേ നരകേ പതന്തം।
മഹാർണവേ നൌരിവ വാതയുക്താ
ദാനം ഗവാം താരയതേ പരത്ര ॥ 3-189-14 (23197)
യോ ബ്രാഹ്മദേയാം തു ദദാതി കന്യാം
ഭൂമിപ്രദാനം ച കരോതി വിപ്രേ।
ദദാതി ദാനം വിധിനാ ച യശ്ച
സ ലോകമാപ്നോതി പുരന്ദരസ്യ ॥ 3-189-15 (23198)
യഃ സപ്തവർഷാണി ജുഹോതി താർക്ഷ്യ
ഹവ്യം ത്വഗ്നൌ നിയതഃ സാധുശീലഃ।
സപ്താവരാൻസപ്തപൂർവാൻപുനാതി
പിതാമഹാനാത്മനാ കർമഭിഃ സ്വൈഃ ॥ 3-189-16 (23199)
താർക്ഷ്യ ഉവാച। 3-189-16x (2380)
കിമഗ്നിഹോത്രസ്യ വ്രതം പുരാണ-
മാചക്ഷ്വ മേ പൃച്തശ്ചാരുരൂപേ।
ത്വയാഽനുശിഷ്ടോഽഹമിഹാദ്യ വിദ്യാം
യദഗ്നിഹോത്രസ്യ വ്രതം പുരാണം ॥ 3-189-17 (23200)
സരസ്വത്യുവാച। 3-189-18x (2381)
ന ചാശുചിർനാപ്യനിർണിക്തപാണി-
ർനാബ്രഹ്മവിജ്ജുഹുയാന്നാവിപശ്ചിത്।
ബുഭുത്സവഃ ശുചികാമാ ഹി ദേവാ
നാശ്രദ്ദധാനാദ്ധി ഹവിർജുഷന്തി ॥ 3-189-18 (23201)
നാശ്രോത്രിയം ദേവഹവ്യേ നിയുഞ്ജ്യാ-
ൻമോഘം പുരാ സിഞ്ചതി താദൃശോ ഹി।
അപൂർണമശ്രോത്രിയമാഹ താർക്ഷ്യ
ന വൈ താദൃഗ്ജുഹുയാദഗ്നിഹോത്രം ॥ 3-189-19 (23202)
രയേ വൈ കൃശാനും ജുഹ്വതി ശ്രദ്ദധാനാഃ
സത്യവ്രതാ ഹുതശിഷ്ടാശിനശ്ച।
ഗവാം ലോകം പ്രാപ്യതേ പുണ്യഗന്ധം
പശ്യന്തി ദേവം പരമം ചാപി സത്യം ॥ 3-189-20 (23203)
താർക്ഷ്യ ഉവാച। 3-189-21x (2382)
ക്ഷേത്രജ്ഞഭൂതാം പരലോകഭാവേ
കർമോദയേ ബുദ്ദിമഭിപ്രവിഷ്ടാം।
പ്രജ്ഞാം ച ദേവീം സുഭഗേ വിമൃശ്യ
പൃച്ഛാമി ത്വാം കാ ഹ്യസി ചാരുരൂപേ ॥ 3-189-21 (23204)
സരസ്വത്യുവാച। 3-189-22x (2383)
അഗ്നിഹോത്രാദഹമഭ്യാഗതാഽസ്മി
വിപ്രർഷഭാണാം സംശയച്ഛേദനായ।
ത്വത്സംയോഗാദഹമേതദബ്രുവം
ഭാവേ സ്ഥിതാ തഥ്യമർഥം യഥാവത് ॥ 3-189-22 (23205)
താർക്ഷ്യ ഉവാച। 3-189-23x (2384)
ന ഹി ത്വയാ സദൃശീ കാചിദസ്തി
വിഭ്രാജസേ ഹ്യതിമാത്രം യഥാ ശ്രീഃ।
രൂപം ച തേ ദിവ്യമനന്തകാന്തി
പ്രജ്ഞാം ച ദേവീം സുഭഗേ ബിഭർഷി ॥ 3-189-23 (23206)
സരസ്വത്യുവാച। 3-189-24x (2385)
ശ്രേഷ്ഠാനി യാനി ദ്വിപദാംവരിഷ്ഠ
യജ്ഞേഷു വിദ്വന്നുപപാദയന്തി।
തൈരേവ ചാഹം സംപ്രവൃദ്ധാ ഭവാമി
ചാപ്യായിതാ രൂപവതീ ച വിപ്ര ॥ 3-189-24 (23207)
യച്ചാപി പാത്രമുപയുജ്യതേ ഹ
വാനസ്പത്യമായസം പാർഥിവം വാ।
ദിവ്യേന രൂപേണ പ്രജ്ഞയാ ച
തേനൈവ സിദ്ധിരിതി വിദ്ധി വിദ്വൻ ॥ 3-189-25 (23208)
താർക്ഷ്യ ഉവാച। 3-189-26x (2386)
ഇദം ശ്രേയഃ പരമം മന്യമാനാ
വ്യായച്ഛന്തേ മുനയഃ സംപ്രതീതാഃ।
ആചക്ഷ്വ മേ തം പരമം വിശോകം
മോക്ഷം പരം യം പ്രവിശന്തി ധീരാഃ।
സാംഖ്യാ യോഗാഃ പരമം യം വിദന്തി
പരം പുരാണം തമഹം ന വേദ്മി ॥ 3-189-26 (23209)
സരസ്വത്യുവാച। 3-189-27x (2387)
തം വൈ പരം വേദവിദഃ പ്രപന്നാഃ
പരം പരേഭ്യഃ പ്രഥിതം പുരാണം।
സ്വാധ്യായദാനവ്രതപുണ്യയോഗൈ-
സ്തപോധനാ വീതശോകാ വിമുക്താഃ ॥ 3-189-27 (23210)
തസ്യാഥ മധ്യേ വേതസഃ പുണ്യഗന്ധഃ
സഹസ്രശാഖോ വിപുലോ വിഭാതി।
തസ്യ മൂലാത്സരിതഃ പ്രസ്രവന്തി
മധൂദകപ്രസ്രവണാഃ സുപുണ്യാഃ ॥ 3-189-28 (23211)
ശാഖാംശാഖാം മഹാനദ്യഃ സംയാന്തി സികതാശയാഃ।
ധാനാപൂപാ മാംസശാകാഃ സദാപായസകർദമാഃ ॥ 3-189-29 (23212)
യസ്മിന്നഗ്നിമുഖാ ദേവാഃ സേന്ദ്രാഃ സഹമരുദ്ഗണാഃ।
ഈജിരേ ക്രതുഭിഃ ശ്രേഷ്ഠൈസ്തത്പദം പരമം മുനേ ॥ 3-189-30 (23213)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി മാർകണ്ഡേയസമാസ്യാപർവണി ഏകോനനവത്യധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 189 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-189-8 അനഡ്വാഹം വൃഷഭം ॥ 3-189-11 ഉത്തരീയൈഃ പശ്ചാദ്ഭവൈർദക്ഷിണാദിഭിർദ്രവ്യൈഃ സഹിതാം ॥ 3-189-15 ബ്രാഹ്മദേയാം ഗൃഹ്യോക്തേന വിധിനാ ദേയാം ॥ 3-189-19 ആഹ വേദ ഇതി ശേഷഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 190
॥ ശ്രീഃ ॥
3.190. അധ്യായഃ 190
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
മാർകണ്ഡേയേന യുധിഷ്ഠിരാദീൻപ്രതി മത്സ്യരൂപിണോ ഹരേർവൈവസ്വതമനോശ്ച ചരിതപ്രതിപാദകമസ്യോപാഖ്യാനകഥനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-190-0 (23214)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-190-0x (2388)
തതഃ സ പാണ്ഡവോ ഭൂയോ മാർകണ്ഡേയമുവാച ഹ।
കഥയസ്വതി ചരിതം മനോർവൈവസ്വതസ്യ ച ॥ 3-190-1 (23215)
മാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 3-190-2x (2389)
വിവസ്വതഃ സുതോ രാജൻമഹർഷിഃ സുപ്രതാപവാൻ।
ബഭൂവ നരശാർദൂല പ്രജാപതിസമദ്യുതിഃ ॥ 3-190-2 (23216)
ഓജസാതേജസാ ലക്ഷ്ംയാ തപസാ ച വിശേഷതഃ।
അതിചക്രാമ പിതരം മനുഃ സ്വഞ്ച പിതാമഹം ॥ 3-190-3 (23217)
ഊർധ്വബാഹുർവിശാലായാം ബദര്യാം സ നരാധിപഃ।
ഏകപാദസ്ഥിതസ്തീവ്രം ചകാര സുമഹത്തപഃ ॥ 3-190-4 (23218)
അവാകൂശിരാസ്തഥാ ചാപി നേത്രൈരനിമിഷൈർദൃഢം।
സോഽതപ്യത തപോ ഘോരം വർഷാണാമയുതം തദാ ॥ 3-190-5 (23219)
തം കദാചിത്തപസ്യന്തമാർദ്രചീരജടാധരം।
ചീരിണീതീരമാഗംയ മത്സ്യോ വചനമബ്രവീത് ॥ 3-190-6 (23220)
ഭഗവൻക്ഷുദ്രമത്സ്യേസ്മി ബലവദ്ഭ്യോ ഭയംമമ।
മത്സ്യേഭ്യോ ഹി തതോ മാം ത്വം ത്രാതുമർഹസി സുവ്രത ॥ 3-190-7 (23221)
ദുർബലം ബലവന്തോ ഹി മത്സ്യാ മത്സ്യം വിശേഷതഃ।
ഭക്ഷയന്തി സദാ വൃത്തിർവിഹിതാ നഃ സനാതനീ ॥ 3-190-8 (23222)
തസ്മാദ്ഭയൌഘാൻമഹതോ മജ്ജന്തം മാം വിശേഷതഃ।
ത്രാതുമർഹസി കർതാസ്മി കൃതേപ്രതികൃതം തവ ॥ 3-190-9 (23223)
സ മത്സ്യവചനം ശ്രുത്വാ കൃപയാഽഭിപരിപ്ലുതഃ।
മനുർവൈവസ്വതോഽഗൃഹ്ണാത്തം മത്സ്യം പാണിനാ സ്വയം ॥ 3-190-10 (23224)
ഉദകാന്തമുപാനീയ മത്സ്യം വൈവസ്വതോ മനുഃ।
അലിഞ്ജരേ പ്രാക്ഷിപത്തം ചന്ദ്രാംശുസദൃശപ്രഭം ॥ 3-190-11 (23225)
സ തത്ര വവൃധേ രാജൻമത്സ്യഃ പരമസത്കൃതഃ।
പുത്രവത്സ്വീകരോത്തസ്മൈ മനുർഭാവം വിശേഷതഃ ॥ 3-190-12 (23226)
അഥ കാലേന മഹതാ സ മത്സ്യഃ സുമഹാനഭൂത്।
അലിഞ്ജരജലേ ചൈവ നാസൌ സമഭവത്കില ॥ 3-190-13 (23227)
അഥ മത്സ്യോ മനും ദൃഷ്ട്വാ പുനരേവാഭ്യഭാഷത।
ഭഗവൻസാധു മേഽദ്യാന്യത്സ്ഥാനം സംപ്രതിപാദയ ॥ 3-190-14 (23228)
ഉദ്ധൃത്യാലിഞ്ജരാത്തസ്മാത്തതഃ സ ഭഗവാൻമനുഃ।
തം മത്സ്യമനയദ്വാപീം മഹതീം സ മനുസ്തദാ ॥ 3-190-15 (23229)
തത്രതം പ്രാക്ഷിപച്ചാപി മനുഃ പരപുരഞ്ജയ।
അഥാവർധത മത്സ്യഃ സ പുനർവർഷഗണാൻബഹൂൻ ॥ 3-190-16 (23230)
ദ്വിയോജനായതാ വാപീ വിസ്തൃതാചാപി യോജനം।
തസ്യാം നാസൌ സമഭവൻമത്സ്യോ രാജീവലോചന ॥ 3-190-17 (23231)
വിചേഷ്ടിതും ച കൌന്തേയ മത്സ്യോ വാപ്യാം വിശാംപതേ।
മനും മത്സ്യസ്തതോ ദൃഷ്ട്വാ പുനരേവാഭ്യഭാഷത ॥ 3-190-18 (23232)
നയ മാം ഭഗവൻസാധോ സമുദ്രമഹിഷീം പ്രിയാം।
ഗംഗാം നാന്ത്രാപി ശക്തോസ്മി വസ്തും മതിമതാംവര ॥ 3-190-19 (23233)
നിദേശേ ഹി മയാ തുഭ്യം സ്ഥാതവ്യമനസൂയതാ।
വൃദ്ധിർഹി പരമാ പ്രാപ്താ ത്വത്കൃതേ ഹി മയാഽനഘ ॥ 3-190-20 (23234)
ഏവമുക്തോ മനുർമത്സ്യമനയദ്ഭഗവാന്വശീ।
നദീം ഗംഗാം തത്രചൈനം സ്വയം പ്രാക്ഷിപദേവ ച ॥ 3-190-21 (23235)
സ തത്ര വവൃധേ മത്സ്യഃ കഞ്ചിത്രാലമരിന്ദമ।
ഗതഃ പുനർമനും ദൃഷ്ട്വാ മത്സ്യോ വചനമബ്രവീത് ॥ 3-190-22 (23236)
ഗംഗായാം ഹി ന ശക്നോമി ബൃഹത്ത്വാച്ചേഷ്ടിതും പ്രഭോ।
സമുദ്രം നയ മാമാശു പ്രസീദ ഭഗവന്നിതി ॥ 3-190-23 (23237)
ഉദ്ധൃത്യ ഗംഗാസലിലാത്തതോ മത്സ്യം മനുഃ സ്വയം।
സമുദ്രമനയത്പാർത തത്രചൈനമവാസൃജത് ॥ 3-190-24 (23238)
സുമഹാനപി മത്സ്യസ്തു സ മനോർനയതസ്തദാ।
ആസീദ്യഥേഷ്ടഹാര്യശ്ച സ്പർശഗന്ധസുഖശ്ച വൈ ॥ 3-190-25 (23239)
യദാ സമുദ്രേ പ്രക്ഷിപ്തഃ സ മത്സ്യോ നനുനാ തദാ।
തത ഏനമിദം വാക്യം സ്മയമാന ഇവാബ്രവീത് ॥ 3-190-26 (23240)
ഭഗവൻഹി കൃതാ രക്ഷാ ത്വയാ സർവാ വിശേഷതഃ।
പ്രാപ്തകാലം തു യത്കാര്യം ത്വയാ തച്ഛ്രൂയതാം മമ ॥ 3-190-27 (23241)
അചിരാദ്ഭഗവൻബൌമമിദം സ്ഥാവരജംഗമം।
സർവമേവ മഹാഭാഗ പ്രലയം വൈ ഗമിഷ്യതി ॥ 3-190-28 (23242)
സംപ്രക്ഷാലനകാലോഽയംലോകാനാം സമുപസ്ഥിതഃ।
തസ്മാത്ത്വാം ബോധയാംയദ്യയത്തേ ഹിതമനുത്തമം ॥ 3-190-29 (23243)
ത്രസാനാം സ്താവരാണാം ച യച്ചേംഗം യച്ച നേംഗതി।
തസ്യ സർവസ് സംപ്രാപ്തഃ കാലഃ പരമദാരുണഃ ॥ 3-190-30 (23244)
നൌശ്ച കാരയിതവ്യാ തേ ദൃഢാ യുക്തവടാരകാ।
തത്ര സപ്തർഷിഭിഃ സാർധമാരുഹേഥാ മഹാമുനേ ॥ 3-190-31 (23245)
ബീജാനി ചൈവ സർവാണി യഥോക്താനി മയാ പുരാ।
തസ്യാമാരോഹയേർനാവി സുസംഗുപ്താനി ഭാഗശഃ ॥ 3-190-32 (23246)
നൌസ്ഥശ്ച മാം പ്രതീക്ഷേഥാസ്തതോ മുനിജനപ്രിയ।
ആഗമിഷ്യാംയഹം ശൃംഗീ വിജ്ഞേയസ്തേന താപസ ॥ 3-190-33 (23247)
ഏവമേതത്ത്വയാ കാര്യമാപൃഷ്ടോസി വ്രജാംയഹം।
താ ന ശക്യാ മഹത്യോ വൈ ആപസ്തർതും മയാ വിനാ।
നാതിശങ്ക്യമിദം ചാപി വചനം മേ ത്വയാ വിഭോ ॥ 3-190-34 (23248)
ഏവം കരിഷ്യ ഇതി തം സ മത്സ്യം പ്രത്യഭാഷത।
ജഗ്മതുശ്ച യഥാകാമമനുജ്ഞാപ്യ പരസ്പരം ॥ 3-190-35 (23249)
തതോ മനുർമഹാരാജ യഥോക്തം മത്സ്യകേന ഹ।
ബീജാന്യാദായ സർവാണി സാഗരം പുപ്ലുവേ തദാ।
നൌകയാ ശുഭയാവീര മഹോർമിണമരിന്ദമ ॥ 3-190-36 (23250)
ചിന്തയാമാസ ച മനുസ്തം മത്സ്യം പൃഥിവീപതേ।
സച തച്ചിന്തിതം ജ്ഞാത്വാ മത്സ്യഃ പരപുരഞ്ജയ।
ശൃംഗീ തത്രാജഗാഗാശു തദാ ഭരതസത്തമ ॥ 3-190-37 (23251)
തം ദൃഷ്ട്വാ മനുജവ്യാഘ്ര മനുർമത്സ്യം ജലാർണവേ।
ശൃംഗിണം തം യഥോക്തേന രൂപേണാദ്രിമിവോച്ഛ്രിതം ॥ 3-190-38 (23252)
വടാരകമയം പാശമഥ മത്സ്യസ്യ മൂർധനി।
മനുർമനുജശാർദൂല തസ് ശൃംഗേ ന്യവേശയത് ॥ 3-190-39 (23253)
സംയതസ്തേന പാശേന മത്സ്യഃ പരപുരഞ്ജയ।
വേഗേന മഹതാ നാവം പ്രാകർഷല്ലവണാംഭസി ॥ 3-190-40 (23254)
സ തതാര തയാ നാവാ സമുദ്രം മനുജേശ്വര।
നൃത്യമാനമിവോർമീഭിർഗർജമാനമിവാംഭസാ ॥ 3-190-41 (23255)
ക്ഷോഭ്യമാണാ മഹാവാതൈഃ സാ നൌസ്തസ്മിൻമഹോദധൌ।
ഘൂർണതേ ചപലേവ സ്രീ മത്താ പരപുരഞ്ജയ ॥ 3-190-42 (23256)
നൈവ ഭൂമിർന ച ദിശഃ പ്രദിശോ വാ ചകാശിരേ।
സർവം സലിലമേവാസീത്ഖം ദ്യൌശ്ച നരപുംഗവ ॥ 3-190-43 (23257)
ഏവംഭൂതേ തദാ ലോകേ സങ്കുലേ ഭരതർഷഭ।
അദൃശ്യന്ത സപ്തർഷയോ മനുർമത്സ്യസ്തഥൈവ ച ॥ 3-190-44 (23258)
ഏവം ബഹൂന്വർഷഗണാംസ്താം നാവം സോഽഥ മത്സ്യകഃ।
ചകർഷാതന്ദ്രിതോ രാജംസ്തസ്മിൻസലിലസഞ്ചയേ ॥ 3-190-45 (23259)
തതോ ഹിമവതഃ ശൃംഗം യത്പരം ഭരതർഷഭ।
തത്രാകർഷത്തതോ നാവം സ മത്സ്യഃ കുരുനന്ദന ॥ 3-190-46 (23260)
അഥാബ്രവീത്തദാ മത്സ്യസ്താനൃഷീൻപ്രഹസഞ്ശനൈഃ।
അസ്മിൻഹിമവതഃ ശൃംഗേ നാവം ബധ്നീത മാചിരം ॥ 3-190-47 (23261)
സാ ബദ്ധാ തത്ര തൈസ്തൂർണമൃഷിഭിർഭരതർഷഭ।
നൌർമത്സ്യസ്യ വചഃ ശ്രുത്വാ ശൃംഗേ ഹിമവതസ്തദാ ॥ 3-190-48 (23262)
തച്ച നൌബന്ധനം നാമ ശൃംഗം ഹിമവതഃ പരം।
ഖ്യാതമദ്യാപി കൌന്തേയ തദ്വിദ്ധി ഭരതർഷഭ ॥ 3-190-49 (23263)
അഥാബ്രവീദനിമിഷസ്താനൃഷീൻസഹിതസ്തദാ।
അഹം പ്രജാപതിർബ്രഹ്മാ മത്പരം നാധിഗംയതേ।
മത്സ്യരൂപേണ യൂയം ച മയാഽസ്മാൻമോക്ഷിതാ ഭയാത് ॥ 3-190-50 (23264)
മനുനാ ച പ്രജാഃ സർവാഃ സദേവാസുരമാനുപാഃ।
സ്രഷ്ടവ്യാഃ സർവലോകാശ്ചയച്ചേംഗം യച്ചാ നേംഗതി ॥ 3-190-51 (23265)
തപസാ ചാപി തീവ്രേണ പ്രതിഭാഽസ്യ ഭവിഷ്യതി।
മത്പ്രസാദാത്പ്രജാസർഗേ ന ച മോഹം ഗമിഷ്യതി।
ഇത്യുക്ത്വാ വചനം മത്സ്യഃ ക്ഷണേനാദർശനം ഗതഃ ॥ 3-190-52 (23266)
സ്രഷ്ടുകാമഃ പ്രജാശ്ചാപി മനുർവൈവസ്വതഃ സ്വയം।
പ്രമൂഢോഽഭൂത്പ്രജാസർഗേ തപസ്തേപേ മഹത്തതഃ ॥ 3-190-53 (23267)
തപസാ മഹതാ യുക്തഃ സോഽഥ സ്രഷ്ടും പ്രചക്രമേ।
സർവാഃ പ്രജാ മനുഃ സാക്ഷാദ്യഥാവദ്ഭരതർഷഭ ॥ 3-190-54 (23268)
ഇത്യേതൻമാത്സ്യകം നാമ പുരാണം പരികീർതിതം।
ആഖ്യാനമിദമാഖ്യാതം സർവപാപഹരം മയാ ॥ 3-190-55 (23269)
യ ഇദം ശൃണുയാന്നിത്യം മനോശ്ചരിതമാദിതഃ।
സ സുഖീ സർവപൂർണാർഥഃ സർവലോകമിയാന്നരഃ ॥ 3-190-56 (23270)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി മാർകണ്ഡേയസമാസ്യാപർവണി നവത്യധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 190 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-190-6 ചീരിണീനദീവിശേഷഃ ॥ 3-190-11 അലിഞ്ജരേ മണികാഖ്യപാത്രേ ॥ 3-190-13 ന സമഭവത്സ്ഥൂലത്വേന ന മമാവിത്യർഥഃ ॥ 3-190-30 ത്രസാനാം ജംഗമാനാം। ഇംഗം ചലനശീലം വൃക്ഷാദി। നേംഗതി പാഷാണാദി। കാലോഽന്തഃ ॥ 3-190-31 വടാരകാ രജ്ജുഃ ॥ 3-190-32 യഥോക്താനി ദ്വിജൈഃ പുരാ ഇതി ഝ. പാഠഃ ॥ 3-190-41 സച താംസ്താരയന്നാവാ ഇതി ഝ. പാഠഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 191
॥ ശ്രീഃ ॥
3.191. അധ്യായഃ 191
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
മാർകണ്ഡേയേന യുധിഷ്ഠിരാദീൻപ്രതി കൃതാദിയുഗചതുഷ്ടയധർമകഥനപൂർവകം പ്രലയവർണനം ॥ 1 ॥ തഥാ പ്രലയജലേ പരിപ്ലവതാ മാർകണ്ഡേയേന വടശാഖാശായിനഃ ശിശുരൂപസ്യ ഹരേരുദരാന്തഃപ്രവിശ്യ ബ്രഹ്മാണ്ഡദർശനപൂർവകം പുനർവഹിർനിർഗമനം ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-191-0 (23271)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-191-0x (2390)
തതഃ സ പുനരേവാഥ മാർകണ്ഡേയം തപസ്വിനം।
പപ്രച്ഛ വിനയോപേതോ ധർമരാജോ യുധിഷ്ഠിരഃ ॥ 3-191-1 (23272)
നൈകേ യുഗസഹസ്രാന്താസ്ത്വയാ ദൃഷ്ടാ മഹാമുനേ।
ന ചാപീഹ സമഃ കശ്ചിദായുഷ്മാന്ദൃശ്യതേ തവ ॥ 3-191-2 (23273)
വർജയിത്വാ മഹാത്മാനം ബ്രഹ്മാണം പരമേഷ്ഠിനം।
ന തേഽസ്തി സദൃശഃ കശ്ചിദായുഷാ ബ്രഹ്മസത്തമ ॥ 3-191-3 (23274)
അഥാഽന്തരിക്ഷേ ലോകേഽസ്മിന്ദേവദാനവവർജിതേ।
ത്വമേവ പ്രലയേ വിപ്ര ബ്രഹ്മാണമുപതിഷ്ഠസേ ॥ 3-191-4 (23275)
പ്രലയേ ചാപി നിർവൃത്തേ പ്രബുദ്ധേ ച പിതാമഹേ।
ത്വമേകഃ സൃജ്യമാനാനി ഭൂതാനീഹ പ്രപശ്യസി ॥ 3-191-5 (23276)
ചതുർവിധാനി വിപ്രർഷേ യഥാവത്പരമേഷ്ഠിനാ।
വായുഭൂതാ ദിശഃ കൃത്വാ വിക്ഷിപ്യാപസ്തതസ്തതഃ ॥ 3-191-6 (23277)
ത്വയാ ലോകഗുരുഃ സാക്ഷാത്സർവലോകപിതാമഹഃ।
ആരാധിതോ ദ്വിജശ്രേഷ്ഠ തത്പരേണ സമാധിനാ ॥ 3-191-7 (23278)
സ്വപ്രമാണമഥോ വിപ്ര ത്വയാ കൃതമനേകശഃ।
ഘോരേണാവിശ്യ തപസാ വേധസോ നിർജിതാസ്ത്വയാ ॥ 3-191-8 (23279)
നാരായണാങ്കപ്രഖ്യസ്ത്വം സാംപരായേഽതിപഠ്യസേ ॥ 3-191-9 (23280)
ഭഗവാനനേകശഃ കൃത്വാ ത്വയാ വിഷ്ണോശ്ച വിശ്വകൃത്।
കർണികോദ്ധരണം ദിവ്യം ബ്രഹ്മണഃ കാമരൂപിണഃ।
രത്നാലങ്കാരയോഗാഭ്യാം ദൃഗ്ഭ്യാം ദൃഷ്ടസ്ത്വയാ പുരാ ॥ 3-191-10 (23281)
തസ്മാത്തവാന്തകോ മൃത്യുർജരാ വാ ദേഹനാശിനീ।
ന ത്വാം വിശതി വിപ്രർഷേ പ്രസാദാത്പരമേഷ്ഠിനഃ ॥ 3-191-11 (23282)
യദാ നൈവ രവിർനാഗ്നിർന വായുർന ച ചന്ദ്രമാഃ।
നൈവാന്തരിക്ഷം നൈവോർവീ ശേഷം ഭവതി കിഞ്ചന ॥ 3-191-12 (23283)
തസ്മിന്നേകാർണവേ ലോകേ നഷ്ടേ സ്ഥാവരജംഗമേ।
നഷ്ടേ ദേവാസുരഗണേ സമുത്സന്നമഹോരഗേ ॥ 3-191-13 (23284)
ശയാനമമിതാത്മാനം പദ്മേ പദ്മനികേതനം।
ത്വമേകഃ സർവഭൂതേശം ബ്രഹ്മാണമുപതിഷ്ഠസി ॥ 3-191-14 (23285)
ഏതത്പ്രത്യക്ഷതഃ സർവം പൂർവം വൃത്തം ദ്വിജോത്തമ।
തസ്മാദിച്ഛാംയഹം ശ്രോതും സർവാംഹേത്വാത്മികാം കഥാം ॥ 3-191-15 (23286)
അനുഭൂതം ഹി ബഹുശസ്ത്വയൈകേന ദ്വിജോത്തമ।
ന തേഽസ്ത്യവിദിതം കിഞ്ചിത്സർവലോകേഷു നിത്യദാ ॥ 3-191-16 (23287)
മാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 3-191-17x (2391)
ഹന്ത തേ കഥയിഷ്യാമി നമസ്കൃത്വാ സ്വയംഭുവേ।
പുരുഷായ പുരാണായ ശാശ്വതായാവ്യയായ ച।
അവ്യക്തായ സുസൂക്ഷ്മായ നിർഗുണായ ഗുണാത്മനേ ॥ 3-191-17 (23288)
യ ഏഷ പൃഥുദീർഘാക്ഷഃ പീതവാസാ ജനാർദനഃ।
ഏഷ കർതാ വികർതാ ച ഭൂതാത്മാ ഭൂതകൃത്പ്രഭുഃ ॥ 3-191-18 (23289)
അചിന്ത്യം മഹദാശ്ചര്യം പവിത്രമിതി ചോച്യതേ।
അനാദിനിധനം ഭൂതം വിശ്വമവ്യയമക്ഷയം ॥ 3-191-19 (23290)
ഏഷ കർതാ ന ക്രിയതേ കാരണം ചാപി പൌരുഷേ।
കോ ഹ്യേനം പരുഷം വേത്തി ദേവാ അപി ന തം പൌരഷേ ॥ 3-191-20 (23291)
സർവമാശ്ചര്യമേവൈതന്നിർവൃത്തം രാജസത്തമ।
ആദിതോ മനുജവ്യാഘ്ര കൃത്സ്നസ്യ ജഗതഃ ക്ഷയേ ॥ 3-191-21 (23292)
ചത്വാര്യാഹുഃ സഹസ്രാണി വർഷാണാം തത്കൃതം യുഗം।
തസ്യ താവച്ഛതീ സന്ധ്യാ സന്ധ്യാംശശ്ച തഥാവിധഃ ॥ 3-191-22 (23293)
വീണി വർഷസഹസ്രാണി ത്രേതായുഗമിഹോച്യതേ।
തസ്യ താവച്ഛതീ സന്ധ്യാ സന്ധ്യാംശശ്ച തതഃ പരം ॥ 3-191-23 (23294)
തഥാ വർഷസഹസ്രേ ദ്വേ ദ്വാപരം പരിമാണതഃ।
തസ്യാപി ദ്വിശതീ സന്ധ്യാ സന്ധ്യാംശശ്ച തഥാവിധഃ ॥ 3-191-24 (23295)
സഹസ്രമേകം വർഷാണാം തതഃ കലിയുഗം സ്മൃതം।
തസ്യ വർഷശതം സന്ധ്യാ സന്ധ്യാംശശ്ച തതഃ പരം ॥ 3-191-25 (23296)
സന്ധ്യാസന്ധ്യാംശയോസ്തുല്യം പ്രമാണമുപധാരയ।
ക്ഷീണേ കലിയുഗേ ചൈവ പ്രവർതതി കൃതം യുഗം ॥ 3-191-26 (23297)
ഏഷാ ദ്വാദശസാഹസ്രീ യുഗാഖ്യാ പരികീർതിതാ।
ഏതത്സഹസ്രപര്യന്തമഹോ ബ്രാഹ്മമുദാഹൃതം ॥ 3-191-27 (23298)
വിശ്വം ഹി ബ്രഹ്മഭവനേ സർവതഃ പരിവർതതേ।
ലോകാനാം മനുജവന്യാഘ്ര പ്രലയം തം വിദുർബുധാഃ ॥ 3-191-28 (23299)
അൽപാവശിഷ്ടേ തു തദാ യുഗാന്തേ ഭരതർഷഭ।
സഹസ്രാന്തേ നരാഃ സർവേ പ്രായശോഽനൃതവാദിനഃ ॥ 3-191-29 (23300)
യജ്ഞപ്രതിനിധിഃ പാർഥ ദാനപ്രതിനിധിസ്തഥാ।
വ്രതപ്രതിനിധിശ്ചൈവ തസ്മിൻകാലേ പ്രവർതതേ ॥ 3-191-30 (23301)
ബ്രാഹ്മണാഃ ശൂദ്രകർമാണസ്തഥാ ശൂദ്രാ ധനാർജകാഃ।
ക്ഷത്രധർമേണ വാഽപ്യത്ര വർതയന്തി യുഗക്ഷയേ ॥ 3-191-31 (23302)
നിവൃത്തയജ്ഞസ്വാധ്യായാ ദണ്ഡാജിനവിവർജിതാഃ।
ബ്രാഹ്മണാ സർവഭക്ഷാശ്ച ഭവിഷ്യന്തി കലൌ യുഗേ ॥ 3-191-32 (23303)
അജപാ ബ്രാഹ്മണാസ്താത ശൂദ്രാ ജപപരായണാഃ।
വിപരീതേ തദാ ലോകേ പൂർവരൂപം ക്ഷയസ്യ തത് ॥ 3-191-33 (23304)
ബഹവോ ംലേച്ഛരാജാനഃ പൃഥിവ്യാം മനുജാധിപ।
മൃഷാനുശാസിനഃ പാപാ മൃഷാവാദപരായണാഃ ॥ 3-191-34 (23305)
ആന്ധ്രാഃ ശകാഃ പുലിന്ദാശ്ച യവനാശ്ച നരാധിപാഃ।
കാംഭോജാ ബാഹ്ലികാഃ ശൂരാസ്തഥാഽഽഭീരാ നരോത്തമാ ॥ 3-191-35 (23306)
ന തദാ ബ്രാഹ്മണഃ കശ്ചിത്സ്വധർമമുപജീവതി।
ക്ഷത്രിയാശ്ചാപി വൈശ്യാശ്ച വികർമസ്ഥാ നരാധിപ ॥ 3-191-36 (23307)
അൽപായുഷഃ സ്വൽപബലാഃ സ്വൽപവീര്യപരാക്രമാഃ।
അൽപസാരാൽപദേഹാശ്ച തഥാ സത്യാൽപഭാഷിണഃ ॥ 3-191-37 (23308)
ബഹുശൂന്യാ ജനപദാ മൃഗവ്യാലാവൃതാ ദിശഃ।
യുഗാന്തേ സമനുപ്രാപ്തേ വൃഥാ ച ബ്രഹ്മവാദിനഃ ॥ 3-191-38 (23309)
ഭോവാദിനസ്തഥാ ശൂദ്രാ ബ്രാഹ്മണാശ്ചാര്യവാദിനഃ।
യുഗാന്തേ മനുജവ്യാഘ്ര ഭവന്തി ബഹുജന്തവഃ ॥ 3-191-39 (23310)
ന തഥാ ഘ്രാണയുക്താശ്ച സർവഗന്ധാ വിശാംപതേ।
രസാശ്ച മനുജവ്യാഘ്ര ന തഥാ സ്വാദുയോഗിനഃ ॥ 3-191-40 (23311)
ബഹുപ്രജാ ഹ്രസ്വദേഹാ ശീലാചാരവിവർജിതാഃ।
മുഖേഭഗാഃ സ്ത്രിയോ രാജൻഭവിഷ്യന്തി യുഗക്ഷയേ ॥ 3-191-41 (23312)
അട്ടശൂലാ ജനപദാഃ ശിവശൂലാശ്ചതുഷ്പഥാഃ।
കേശശൂലാഃ സ്ത്രിയോ രാജൻഭവിഷ്യന്തി യുഗക്ഷയേ ॥ 3-191-42 (23313)
അൽപക്ഷീരാസ്തഥാ ഗാവോ ഭവിഷ്യന്തി ജനാധിപ।
അൽപപുഷ്പഫലാശ്ചാപി പാദപാ ബഹുവായസാഃ ॥ 3-191-43 (23314)
ബ്രഹ്മവധ്യാനുലിപ്താനാം തഥാ മിഥ്യാഭിശംസിനാം।
നൃപാണാം പൃഥിവീപാല പ്രതിഗൃഹ്ണന്തി വൈ ദ്വിജാഃ ॥ 3-191-44 (23315)
ലോഭമോഹപരീതാശ്ച മിഥ്യാധർമധ്വജാവൃതാഃ।
ഭിക്ഷാർഥം പൃഥിവീപാല ചഞ്ചൂര്യന്തേ ദ്വിജൈർദിശഃ ॥ 3-191-45 (23316)
കരാഭാരഭയാദ്ഭീതാ ഗൃഹസ്ഥാഃ പരിമോഷകാഃ।
മുനിച്ഛദ്മാകൃതിച്ഛന്നാ വാണിജ്യമുപഭുഞ്ജതേ ॥ 3-191-46 (23317)
മിത്യാ ച നഖരോമാണി ധാരയന്തി തദാ ദ്വിജാഃ।
അർഥലോഭാന്നരവ്യാഘ്ര വൃഥാ ച ബ്രഹ്മചാരിണഃ ॥ 3-191-47 (23318)
ആശ്രമേഷു വൃഥാചാര പാരപാ ഗുരുതൽപഗാഃ।
ഐഹലൌകികമീഹന്തേ മാംസശോണിതവർധനം ॥ 3-191-48 (23319)
`പാരലൌകികകാര്യേഷു പ്രമത്താ ഭൃശനാസ്തികാഃ'।
ബഹുപാഷണ്ഡസങ്കീർണാഃ പരാന്നഗുണവാദിനഃ।
ആശ്രമാ മനുജവ്യാഘ്ര ന ഭവന്തി യുഗക്ഷയേ ॥ 3-191-49 (23320)
യഥർതുവർഷീ ഭഗവാന്ന തഥാ പാകശാസനഃ।
ന ചാപി സർവഭീജാനി സംയഗ്രോഹന്തി ഭാരത ॥ 3-191-50 (23321)
ഫലം ധർമസ്യ രാജേന്ദ്ര സർവത്ര പരിഹീയതേ।
ഹിംസാഭിരാമശ്ച ജനസ്തഥാ സംപദ്യതേഽശുചിഃ।
അധർമഫലമത്യർഥം തദാ ഭവതി ചാനഘ ॥ 3-191-51 (23322)
തദാ ച പൃഥിവീപാല യോ ഭവേദ്ധർമസംയുതഃ।
അൽപായുഃ സ ഹി മന്തവ്യോ ന ഹി ധർമോസ്തി കശ്ചന ॥ 3-191-52 (23323)
ഭൂയിഷ്ഠം കൂടമാനൈശ്ച പണ്യം വിക്രീണതേ ജനാഃ।
വണിജശ്ച നരവ്യാഘ്ര ബഹുമായാ ഭവന്ത്യുത ॥ 3-191-53 (23324)
ധർമിഷ്ഠാഃ പരിഹീയന്തേ പാപീയാന്വർധതേ ജനഃ।
ധർമസ്യ ബലഹാനിഃ സ്യാദധർമശ്ച ബലായതേ ॥ 3-191-54 (23325)
അൽപായുഷോ ദരിദ്രാശ്ച ധർമിഷ്ഠാ മാനവാസ്തഥാ।
ദീർഘായുഷഃ സമൃദ്ധാശ്ച വിധർമാണോ യുഗക്ഷയേ ॥ 3-191-55 (23326)
നഗരാണആം വിഹാരേഷു വിധർമാണോ യുഗക്ഷയേ।
അധർമിഷ്ഠൈരുപായൈശ് പ്രജാ വ്യവഹരന്ത്യുത ॥ 3-191-56 (23327)
സഞ്ചയേന തഥാഽൽപേന ഭവന്ത്യാഢ്യമദാന്വിതാഃ।
ധനം വിശ്വാസതോ ന്യസ്തം മിഥോ ഭൂയിഷ്ഠശോ നരാഃ ॥ 3-191-57 (23328)
ഹർതും വ്യവസിതാ രാജൻപാപാചാരസമനവിതാഃ।
നൈതദസ്തീതി മനുജാ വർതന്തേ നിരപത്രപാഃ ॥ 3-191-58 (23329)
പുരുഷാദാനി സത്വാനി പക്ഷിണോഽഥ മൃഗാസ്തഥാ।
നഗരാണാം വിഹാരേഷു ചൈത്യേഷ്വപി ച ശേരതേ ॥ 3-191-59 (23330)
സപ്തവർഷാഷ്ടവർഷാശ്ച സ്ത്രിയോ ഗർഭധരാ നൃപ।
ദശദ്വാദശവർഷാണാം പുംസാം പുത്രഃ പ്രജായതേ ॥ 3-191-60 (23331)
ഭവന്തി ഷോഡശേ വർഷേ നരാഃ പലിതിനസ്തഥാ।
ആയുഃക്ഷയോ മനുഷ്യാണാം ക്ഷിപ്രമേവ പ്രപദ്യതേ ॥ 3-191-61 (23332)
ക്ഷീണായുഷോ മഹാരാജ തരുണാ വൃദ്ധശീലിനഃ।
തരുണാനാം ച യച്ഛീലം തദ്വൃദ്ധേഷു പ്രജായതേ ॥ 3-191-62 (23333)
വിപരീതാസ്തദാ നാര്യോ വഞ്ചയിത്വാഽർഹതഃ പതീൻ।
വ്യുച്ചരന്ത്യപി ദുഃശീലാ ദാസൈഃ പശുഭിരേവ ച ॥ 3-191-63 (23334)
വീരപത്ന്യസ്തഥാ നാര്യഃ സംശ്രയന്തി നരാന്നൃപ।
ഭർതാരമപി ജീവന്തമന്യാന്വ്യഭിചരന്ത്യുത ॥ 3-191-64 (23335)
തസ്മിന്യുഗസഹസ്രാന്തേ സംപ്രാപ്തേ ചായുഷഃ ക്ഷയേ।
അനാവൃഷ്ടിർമഹാരാജ ജായതേ ബഹുവാർഷികീ ॥ 3-191-65 (23336)
തതസ്താന്യൽപസാരാണി സത്വാനി ക്ഷുധിതാനി വൈ।
പ്രലയം യാന്തി ഭൂയിഷ്ഠം പൃഥിവ്യാം പൃഥിവീപതേ ॥ 3-191-66 (23337)
തതോ ദിനകരൈർദീപ്തൈഃ സപ്തഭിർമനുജാധിപ।
പീയതേ സലിലം സർവം സമുദ്രേഷു സരിത്സു ച ॥ 3-191-67 (23338)
യച്ച രകാഷ്ഠം തൃണം ചാപി ശുഷ്കം ചാർദ്രം ച ഭാരത।
സർവം തദ്ഭസ്മസാദ്ഭൂതം ദൃശ്യതേ ഭരതർഷഭ ॥ 3-191-68 (23339)
തതഃ സംവർതകോ വഹ്നിർവായുനാ സഹ ഭാരത।
ലോകമാവിശതേ പൂർവമാദിത്യൈരുപശോഷിതം ॥ 3-191-69 (23340)
തതഃ സ പൃഥിവീം ഭിത്ത്വാ പ്രവിശ്യ ച രസാതലം।
രദേവദാനവയക്ഷാണാം ഭയം ജനയതേ മഹത് ॥ 3-191-70 (23341)
നിരദഹന്നാഗലോകം ച യച്ച കിഞ്ചിത്ക്ഷിതാവിഹ।
അധസ്താത്പൃഥിവീപാല സർവം നാശയതേ ക്ഷണാത് ॥ 3-191-71 (23342)
തതോ യോജനവിംശാനാം സഹസ്രാണി ശതാനി ച।
നിർദഹത്യശിവോ വായുഃ സ ച സംവർതകോഽനലഃ ॥ 3-191-72 (23343)
സദേവാസുരഗന്ധർവം സയക്ഷോരഗരാക്ഷസം।
തതോ ദഹതി ദീപ്തഃ സ സർവമേവ ജഗദ്വിഭുഃ ॥ 3-191-73 (23344)
തതോ ഗജകുലപ്രഖ്യാസ്തജിൻമാലാവിഭൂഷിതാഃ।
ഉത്തിഷ്ഠന്തി മഹാമേഘാ നഭസ്യദ്ഭുതദർശനാഃ ॥ 3-191-74 (23345)
കേചിന്നീലോത്പലശ്യാമാഃ കേചിത്കുമുദസന്നിഭാഃ।
കേചിത്കിഞ്ജൽകസങ്കാശാഃ കേചിത്പീതാഃ പയോധരാഃ ॥ 3-191-75 (23346)
കേചിദ്ധാരിദ്രസങ്കാശാഃ കാരണ്ഡവനിഭാസ്തഥാ।
കേചിത്കമലപത്രാഭാഃ കേചിദ്ധിംഗുലസപ്രഭാഃ ॥ 3-191-76 (23347)
കേചിത്പുരവരാകാരാഃ കേചിദ്ഗജകുലോപമാഃ।
കേചിദഞ്ജനസങ്കാശാഃ കേചിൻമകരസന്നിഭാഃ ॥ 3-191-77 (23348)
വിദ്യുൻമാലാപിനദ്ധാംഗാഃ സമുത്തിഷ്ഠന്തി വൈ ഘനാഃ।
ഘോരരൂപാ മഹാരാജ ഘോരസ്വനനിനാദിതാഃ ॥ 3-191-78 (23349)
തതോ ജലഘരാഃ സർവം വ്യാപ്നുവനതി നഭസ്തലം।
`ഗർജന്തഃ പൃഥിവീപാല പൃഥിവീധരസന്നിഭാഃ' ॥ 3-191-79 (23350)
തൈരിയം പൃഥിവീ സർവാ സപർവതവനാകരാ।
ആപൂര്യതേ മഹാരാജ സലിലൌഘപരിപ്ലുതാ ॥ 3-191-80 (23351)
തതസ്തേ ജലദാ ഘോരാ രാവിണഃ പുരുഷർഷഭ।
പർവതാൻപ്ലാവയന്ത്യാശു ചോദിതാഃ പരമേഷ്ഠിനാ ॥ 3-191-81 (23352)
വർഷമാണാ മഹത്തോയം പൂരയന്തോ വസുന്ധരാം।
സുഘോരമശിവം രൌദ്രം നാശയനതി ച പാവകം ॥ 3-191-82 (23353)
തതോ ദ്വാദശവർഷാണി പയോദാസ്ത ഉപപ്ലവേ।
ധാരാഭിഃ പൂരയന്തോ വൈ ചോദ്യമാനാ മഹാത്മനാ ॥ 3-191-83 (23354)
തതഃ സമുദ്രഃ സ്വാം വേലാമതിക്രാമതി ഭാരത।
പർവതാശ്ച വിദീര്യന്തേ മഹീ ചാപി വിദീര്യതേ ॥ 3-191-84 (23355)
സർവതഃ സഹസാ ഭ്രാന്താസ്തേ പയോദാ നഭസ്തലം।
സംവേഷ്ടയിത്വാ നശ്യന്തി വായുവേഗപരാഹതാഃ ॥ 3-191-85 (23356)
കതതസ്തം മാരുതം ഘോരം സ്വയംഭൂർമനുജാധിപ।
ആദിഃ പദ്മാലയോ ദേവഃ പീത്വാ സ്വപിതി ഭാരത ॥ 3-191-86 (23357)
തസ്മിന്നേകാർണവേ ഘോരേ നഷ്ടേ സ്ഥാവരജംഗമേ।
നഷ്ടേ ദേവാസുരഗണഏ യക്ഷരാക്ഷസവർജിതേ ॥ 3-191-87 (23358)
നിർമനുഷ്യേ മഹീപാല നിഃശ്വാപദമഹീരുഹേ।
അനന്തരിക്ഷേ ലോകേഽസ്മിൻഭ്രമാംയേകോഽഹമാതുരഃ ॥ 3-191-88 (23359)
ഏകാർണവേ ജലേ ഘോരേ വിചരൻപാർഥിവോത്തമ।
അപശ്യൻസർവഭൂതാനി വൈക്ലബ്യമഗമം തതഃ ॥ 3-191-89 (23360)
തതഃ സുദീർഘം ഗത്വാഽഹം പ്ലവമാനോ ധരാധിപ।
ശ്രാന്തഃ ക്വചിന്ന ശരണം ലബ്ധവാനസ്ംയതന്ദ്രിതഃ ॥ 3-191-90 (23361)
തതഃ കദാചിത്പശ്യാമി തസ്മിൻസലിലസംനിഘൌ।
ന്യഗ്രോധം സുമഹാന്തം വൈ വിശാലം പൃഥിവീപതേ ॥ 3-191-91 (23362)
ശാഖായാം തസ്യ വൃക്ഷസ്യ വിസ്തീർണായാം നരാധിപ।
പര്യങ്കേ പൃഥിവീപാല ദിവ്യാസ്തരണസംസ്തൃതേ ॥ 3-191-92 (23363)
ഉപവിഷ്ടം മഹാരാജ പദ്മേന്ദുസദൃശാനനം।
ഫുല്ലപദ്മവിശാലാക്ഷം ബാലം പശ്യാമി ഭാരത ॥ 3-191-93 (23364)
തതോ മേ പൃതിവീപാല വിസ്മയഃ സുമഹാഭൂത്।
കഥം ത്വയം ശിശുഃ ശേതേ ലോകേ നാശമുപാഗതേ ॥ 3-191-94 (23365)
തപസാ ചിന്തയംശ്ചാപി തം ശിശും നോപലക്ഷയേ।
ഭൂതം ഭവ്യം ഭവിഷ്യം ച ജാനന്നപി നരാധിപ ॥ 3-191-95 (23366)
അതസീപുഷ്പവർണാഭഃ ശ്രീവത്സകൃതഭൂഷണഃ।
സാക്ഷാല്ലക്ഷ്ംയാ ഇവാവാസ സ തദാ പ്രതിഭാതി മേ ॥ 3-191-96 (23367)
തതോ മാമബ്രവീദ്ബാലഃ സ പദ്മനിഭലോചനഃ।
ശ്രീവത്സധാരീ ദ്യുതിമാന്വാക്യം ശ്രുതിസുഖാവഹം ॥ 3-191-97 (23368)
ജാനാമി ത്വാം പരിശ്രാന്തം താത വിശ്രാമകാങ്ക്ഷിണം।
മാർകണ്ഡേയ മഹാസത്വം യാവദിച്ഛസി ഭാർഗവ ॥ 3-191-98 (23369)
അഭ്യന്തരം ശരീരം മേ പ്രവിശ്യ മുനിസത്തമ।
ആസ്ഖേഹ വിഹിതോ വാസഃ പ്രസാദസ്തേ കൃതോ മയാ ॥ 3-191-99 (23370)
തതോ ബാലേന തേനൈവ മുക്തസ്യാസീത്തദാ മമ।
നിർവേദോ ജീവിതേ ദീർഘേ മനുഷ്യത്വേ ച ഭാരത ॥ 3-191-100 (23371)
തതോ ബാലേന തേനാസ്യം സഹസാ വിവൃതം കൃതം।
തസ്യാഹമവശോ വക്രേ ദൈവയോഗാത്പ്രവേശിതഃ ॥ 3-191-101 (23372)
തതഃ പ്രവിഷ്ടസ്തത്കുക്ഷിം സഹസാ മനുജാധിപ।
സരാഷ്ട്രനഗരാകീർണാം കൃത്സ്നാം പശ്യാമി മേദിനീം ॥ 3-191-102 (23373)
ഗംഗാം ശതദ്രും സീതാം ച യമുനാമഥ കൌശികീം।
ചർമണ്വതീംവേത്രവതീം ചന്ദ്രഭാഗാം സരസ്വതീം ॥ 3-191-103 (23374)
സിന്ധും ചൈവ വിപാശാം ച നദീം ഗോദാവരീമപി।
വസ്വോകസാരാം നലിനീം നർമദാം ചൈവ ഭാരത ॥ 3-191-104 (23375)
നദീം താംരാം ച വേണാം ച പുണ്യതോയാം ശുഭാവഹാം।
സുവേണാം കൃഷ്ണവേണാം ച ഇരാമാം ച മഹാനദീം ॥ 3-191-105 (23376)
വിതസ്താം ച മഹാരാജ കാവേരീം ച മഹാനദീം।
`തുംഗഭദ്രാം കൃഷ്ണവേണീം കമലാം ച മഹാനദീം'।
ശോണം ച പുരുഷവ്യാഘ്ര വിശല്യാം കിംപുനാമപി ॥ 3-191-106 (23377)
ഏതാശ്ചാന്യാശ്ച നദ്യോഽഹം പൃഥിവ്യാം യാ നരോത്തമ।
പരിക്രാമൻപ്രപശ്യാമി തസ്യ കുക്ഷൌ മഹാത്മനഃ ॥ 3-191-107 (23378)
തതഃ സമുദ്രം പശ്മാമി യാദോഗണനിഷേവിതം।
രത്നാകരമമിത്രഘ്ന പയസോനിധിമുത്തമം ॥ 3-191-108 (23379)
തതഃ പശ്യാമി ഗഗനം ചന്ദ്രസൂര്യവിരാജിതം।
ജാജ്വല്യമാനം തേജോഭിഃ പാവകാർകസമപ്രഭം ॥ 3-191-109 (23380)
പശ്യാമി ച മഹീം രാജൻകാനനൈരുപശോഭിതാം।
`സപർവതവനദ്വീപാം നിംനഗാശതസങ്കുലാം ॥ 3-191-110 (23381)
യജന്തേ ഹി തതോ രാജൻബ്രാഹ്മണാ ബഹുഭിർമഖൈഃ।
ക്ഷത്രിയാശ് പ്രവർതന്തേ സർവവർണാനുരഞ്ജനൈഃ ॥ 3-191-111 (23382)
വൈശ്യാഃ കൃഷിം യഥാന്യായം കാരയന്തി നരാധിപ।
ശുശ്രൂഷായാം ച നിരതാ ദ്വിജാനാം വൃഷലാസ്തഥാ ॥ 3-191-112 (23383)
തതഃ പരിപതന്രാജംസ്തസ്യ കുക്ഷൌ മഹാത്മനഃ।
ഹിമവന്തം ച പശ്യാമി ഹേമകൂടം ച പർവതം ॥ 3-191-113 (23384)
നിഷധം ചാപി പശ്യാമി ശ്വേതം ച രജതാന്വിതം।
പശ്യാമി ച മഹീപാല പർവതം ഗന്ധമാദനം ॥ 3-191-114 (23385)
മന്ദരം മനുജവ്യാഘ്ര നീലം ചാപി മഹാഗിരിം।
പശ്യാമി ച മഹാരാജ മേരു കനകപർവതം ॥ 3-191-115 (23386)
മഹേന്ദ്രം ചൈവ പശ്യാമി വിന്ധ്യം ച ഗിരിമുത്തമം।
മലയം ചാപി പശ്യാമി പാരിയാത്രം ച പർവതം ॥ 3-191-116 (23387)
ഏതേ ചാന്യേ ച ബഹവോ യാവന്തഃ പൃഥിവീധരാഃ।
തസ്യോദരേ മയാ ദൃഷ്ടാഃ സർവേ രത്നവിഭൂഷിതാഃ ॥ 3-191-117 (23388)
സിംഹാന്വ്യാഘ്രാന്വരാഹാംശ്ച പശ്യാമി മനുജാധിപ।
പൃഥിവ്യാം യാനി ചാന്യാനി സത്ത്വാനി ജഗതീപതേ।
താനി സർവാണ്യഹം തത്ര പശ്യൻപര്യചരം തദാ ॥ 3-191-118 (23389)
കുക്ഷൌ തസ് നരവ്യാഘ്ര പ്രവിഷ്ടഃ സഞ്ചരന്ദിശഃ।
ശക്രാദീംശ്ചാപി പശ്യാമി കൃത്സ്നാന്ദേവഗണാനഹം ॥ 3-191-119 (23390)
സാധ്യാന്രുദ്രാംസ്തഥാഽഽദിത്യാൻഗുഹ്യകാൻപിതരസ്തഥാ।
സർപാന്നാഗാൻസുപർണാംശ്ച വസൂനപ്യശ്വിനാവപി ॥ 3-191-120 (23391)
ഗന്ധർവാപ്സരസോ യക്ഷാനൃഷീംശ്ചൈവ മഹീപതേ।
ദൈത്യദാനവസംഘാംശ്ച നാഗാംശ്ച മനുജാധിപ ॥ 3-191-121 (23392)
സിംഹികാതനയാംശ്ചാപി യേ ചാന്യേ സുരശത്രവഃ।
യച്ച കിഞ്ചിൻമയാ ലോകേ ദൃഷ്ടം സ്ഥാവരജംഗമം ॥ 3-191-122 (23393)
സർവം പശ്യാംയഹം രാജംസ്തസ്യ കുക്ഷൌ മഹാത്മനഃ।
ത്വരമാണഃ ഫലാഹാരഃ കൃത്സ്നം ജഗദിദം വിഭോ ॥ 3-191-123 (23394)
അന്തഃശരീരേ തസ്യാഹം വർഷാണാമധികം ശതം। 3-191-b124 ന ച പശ്യാമി യസ്യാഹം ദേഹസ്യാന്തം കദാചന ॥ 3-191-124 (23395)
സതതം ധാവമാനശ്ച ചിന്തയാനോ വിശാംപതേ।
`ഭ്രമംസ്തത്ര മഹീപാല യദാ വർഷഗണാൻബഹൂൻ'।
ആസാദയാമി നൈവാന്തം തസ്യ രാജൻമഹാത്മനഃ ॥ 3-191-125 (23396)
തതസ്തമേവ ശരണം ഗതോസ്മി വിധിവത്തദാ।
വരേണ്യം വരദം ദേവം മനസാ കർമണൈവ ച ॥ 3-191-126 (23397)
തതോഽഹം സഹസാ രാജന്വായുവേഗേന നിഃസൃതഃ।
മഹാത്മനോ മുഖാത്തസ്യ വിവൃതാത്പുരുഷോത്തമ ॥ 3-191-127 (23398)
തതസ്തസ്യൈവ ശാഖായാം ന്യഗ്രോധസ്യ വിശാംപതേ।
ആസ്തേ മനുജശാർദൂല കൃത്സ്നമാദായ വൈ ജഗത് ॥ 3-191-128 (23399)
തേ നൈവ ബാലവേഷേണ ശ്രീവത്സകൃതലക്ഷണം।
ആസീനം തം നരവ്യാഘ്ര പശ്യാംയമിതതേജസം ॥ 3-191-129 (23400)
തതോ മാമബ്രവീദ്ബാലഃ സ പ്രീതഃ പ്രഹസന്നിവ।
ശ്രീവത്സധാരീ ദ്യുതിമാൻപീതവാസാ മഹാദ്യുതിഃ ॥ 3-191-130 (23401)
അപീദാനീം ശരീരേഽസ്മിൻമാമകേ മുനിസത്തമ।
ഉഷിതസ്ത്വം പരിശ്രാന്തോ മാർകണ്ഡേയ ബ്രവീഹി മേ ॥ 3-191-131 (23402)
മുഹൂർതാദഥ മേ ദൃഷ്ടിഃ പ്രാദുർഭൂതാ പുനർനവാ।
മായാനിർമുക്തമാത്മനമപശ്യം ലബ്ധചേതസം ॥ 3-191-132 (23403)
തസ്യ താംരതലൌ താത ചരണൌ സുപ്രതിഷ്ഠിതൌ।
സുജാതൌ മൃദുരക്താഭിരംഗുലീഭിർവിരാജിതൌ ॥ 3-191-133 (23404)
പ്രയത്നേന മയാ മൂർധ്നാ ഗൃഹീത്വാ ഹ്യഭിവനദിതൌ।
ദൃഷ്ട്വാഽപരിമിതം തസ് പ്രഭാവമമിതൌജസഃ ॥ 3-191-134 (23405)
വിനയേനാഞ്ജലിം കൃത്വാപ്രയത്നേനോപഗംയ ഹ।
ദൃഷ്ടോ മയാ സ ഭൂതാത്മാ ദേവഃ കമലലോചനഃ ॥ 3-191-135 (23406)
തമഹം പ്രാഞ്ജലിർഭൂത്വാ നമസ്കൃത്യേദമബ്രവം।
ജ്ഞാതുമിച്ഛാമി ദേവ ത്വാം മായാം ചൈതാം തവോത്തമാം ॥ 3-191-136 (23407)
ആസ്യേനാനുപ്രവിഷ്ടോഽഹം ശരീരേ ഭഗവംസ്തവ।
ദൃഷ്ടവാനഖിലാംʼല്ലോകാൻസമസ്താൻജഠരേ ഹി തേ ॥ 3-191-137 (23408)
തവ ദേവ ശരീരസ്ഥാ ദേവദാനവരാക്ഷസാഃ।
യക്ഷഗന്ധർവനാഗാശ്ച ജഗത്സ്ഥാവരജംഗമം ॥ 3-191-138 (23409)
ത്വത്പ്രസാദാച്ച മേ ദേവ സ്മൃതിർന പരിഹീയതേ।
ദ്രുതമന്തഃശരീരേ തേ സതതം പരിവർതിനഃ ॥ 3-191-139 (23410)
നിർഗതോഽഹമകാമസ്തു ഇച്ഛയാ തേ മഹാപ്രഭോ।
യതിഷ്യേ പുണ്ഡരീകാക്ഷ ജ്ഞാതും ത്വാഽഹമനിന്ദിതം ॥ 3-191-140 (23411)
ഇഹ ഭൂത്വാ ശിശുഃ സാക്ഷാത്കിം ഭവാനവതിഷ്ഠതേ।
പീത്വാ ജഗദിദം സർവമേതദാഖ്യാതുമർഹസി ॥ 3-191-141 (23412)
കിമർഥം ച ജഗത്സർവം ശരീരസ്ഥം തവാനഘ।
കിയന്തം ച ത്വയാ കാലമിഹ സ്ഥേയമരിന്ദമ ॥ 3-191-142 (23413)
ഏതദിച്ഛാമി ദേവേശ ശ്രോതും ബ്രാഹ്മണകാംയയാ।
ത്വത്തഃ കമലപത്രാക്ഷം വിസ്തരേണ യഥാതഥം।
മഹദ്ധ്യേതദചിന്ത്യം ച യദഹം ദൃഷ്ടവാൻപ്രഭോ ॥ 3-191-143 (23414)
ഇത്യുക്തഃ സ മയാ ശ്രീമാന്ദേവദേവോ മഹാദ്യുതിഃ।
സാന്ത്വയൻമാമിദം വാക്യമുവാച വദതാംവരഃ ॥ 3-191-144 (23415)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി മർകണ്ഡേയസമാസ്യാപർവണി ഏകനവത്യധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 191 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-191-4 അനന്തരിക്ഷേ ലോകേ ഇതി ഝ. പാഠഃ ॥ 3-191-6 ചതുർവിധാനി ജരായുജാണ്ഡജസ്വേദജോദ്ഭിജ്ജാനി ॥ 3-191-9 നാരായണാസ്യ അങ്കഃ സ്ഥാനം സമീപം വാ। തത്ര പ്രഖ്യഃ പ്രഖ്യാതഃ ഭഗവദ്ഭക്തേഷൂത്തമഃ। സാംപരായേ പരലോകേ അതിപഠ്യസേ അത്യന്തം സ്തൂയസേ। ലോകൈരിതി ശേഷഃ ॥ 3-191-10 വിഷ്ണോർബ്രഹ്മണഃ ഉപലബ്ധിസ്ഥാനത്വേന സംബന്ധികർണികോദ്ധരണം കൃത്വാ യോഗകലയാ ഹൃദയപുണ്ഡരീകമുദ്ഘാട്യേത്യർഥഃ। രത്വയാ ദൃഗ്ഭ്യാം ഭഗവാനനേകശോഽനേകവരി ദൃഷ്ട ഇത്യന്വയഃ। രത്നാനി തത്തജ്ജാത്യുത്കൃഷ്ടവസ്തൂനി തേഷാം അലകാരോ നിവാരണക്രിയാ। പരം വൈരാഗ്യമിതി യാവത്। യോഗഃ അഭിയോഗോഽഭ്യാസഃ। വൈരാഗ്യാഭ്യാസാഭ്യാമിത്യർഥഃ ॥ 3-191-11 തവ ത്വാം ന വിശതീത്യപകൃഷ്യതേ ॥ 3-191-12 ശേഷം അവശിഷ്ടം। പഞ്ചമഹാഭൂതപ്രലയേ സതീത്യർഥഃ ॥ 3-191-15 ഏതത്സർവം ത്വയാ ദൃഷ്ടമിതി ശേഷഃ ॥ 3-191-17 സ്വയംഭുവേ അജൻമനേ। പുരുഷായ പൂർണായ। പുരാണായ നിത്യൈകരൂപായ। ശാശ്വതായ അനാദയേ। അവ്യയായ നിത്യായ ॥ 3-191-20 യദ്യേഷ പുരുഷോ വേദ ചേദാ അപി ഇതി ഝ. പാഠഃ ॥ 3-191-22 താവച്ഛതീ ചതുഃശതീ। സന്ധ്യാ പൂർവസ്മിൻ യുഗേ ഉത്തരയുഗധർമാണാമുപസർജനതയാ സങ്ക്രമഃ। സന്ധ്യാംശസ്തൂത്തരസ്മിൻ പൂർവയുഗധർമാണാം। തഥാവിധ ഉത്തരപ്രകാരസ്ത്രിശതീമിതോയമേവ പൂർവയുഗാപേക്ഷയാ സന്ധ്യാംശ ഉത്തരയുഗാപേക്ഷയാ സന്ധ്യേതി ചോച്യതേ। തഥാച കൃതത്രേതയോഃ സന്ധ്യാസന്ധ്യാംശൌ സപ്തശതീ। ത്രേതാദ്വാപരയോഃ പഞ്ചശതീ। ദ്വാപാരകല്യോസ്ത്രിശതീ। കലികൃതയോസ്തു പഞ്ചശതീതി വിജ്ഞേയം। ഏവം ച കൃതസ്യാദൌ ചതുഃശതീ കല്യപേക്ഷയാ സന്ധ്യാംശോപി കൃതാപേക്ഷയാ സന്ധ്യാ। ഏവം സർവത്ര। തേന സന്ധ്യാസന്ധ്യാംശയോസ്തുല്യം പ്രമാണം ഭവതി ॥ 3-191-31 തഥാ ശൂദ്രധനാർജകാഃ ഇതിഥ. പാഠഃ ॥ 3-191-37 സത്യേഽൽപം സത്യാൽപം। സത്യവാദോഽത്യന്തമൽപ ഇത്യർതഃ ॥ 3-191-38 വൃഥാ അനുഭവാഭാവാത് ॥ 3-191-41 മുഖേഭഗാഃ പ്രഥമം മുഖേനൈവ ഭഗകാര്യം കൃത്വാ പുരുഷസ് കാമമുദ്ദീപയന്ത്യഃ। അത്യന്തം രതാർതത്വാത് ॥ 3-191-42 അട്ടമന്നം ശിവോ വേദോ ബ്രാഹ്മണാശ്ച ചതുഷ്പഥാഃ। കേശോ ഭഗം സമാഖ്യാതം ശൂലം തദ്വിക്രയം വിദുരിതി പൂർവേഷാം വ്യാഖ്യാസങ്ക്ഷേപഃ ॥ 3-191-45 മിഥ്യാധർമഃ കപടധർമഃ സഏവ ധ്വജഇവ ഖ്യാത്യർഥം ജ്ഞാപ്യോ യേഷാം തേ തഥാ ചഞ്ചൂര്യന്തേ പീഡ്യന്തേ। ദിശഃ ദിക്സ്ഥാഃ ജനാഃ ॥ 3-191-48 പാനപാഃ മദ്യപാഃ ॥ 3-191-56 നഗരാണാം നഗരസ്ഥാനാം ॥ 3-191-57 ആഢ്യോഹമിതി മദഃ ആഢ്യമദഃ ॥ 3-191-59 പുരുഷാദാനി വൃകവ്യാഘ്രാദീനി ചൈത്യേഷ ദേവതാസ്ഥാനേഷു ॥ 3-191-63 അർഹതഃ യോഗ്യാൻ ॥ 3-191-86 തതസ്തം സലിലം ഘോരം ഇതി ക. ധ. പാഠഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 192
॥ ശ്രീഃ ॥
3.192. അധ്യായഃ 192
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ഹരിണാ മാർകണ്ഡേയംപ്രിത സ്വമാഹാത്ംയകഥനപൂർവകമന്തർധാനം ॥ 1 ॥ മാർകണ്ഡേയേന യുധിഷ്ഠിരാദീൻപ്രതി കൃഷ്ണസ്യ സർവോത്തമത്വപ്രതിപാദനേന തംപ്രതി ശരണാഗമനചോദനാ ॥ 2 ॥ കൃഷ്ണേന തേഷാം സമാശ്വാസനം ॥ 3 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-192-0 (23416)
ദേവ ഉവാച। 3-192-0x (2392)
കാമം ദേവാഽപി മാം വിപ്ര ന ഹി ജാനന്തി തത്ത്വതഃ।
ത്വത്പ്രീത്യാ തു പ്രവക്ഷ്യാമി യഥേദം വിമൃജാംയഹം ॥ 3-192-1 (23417)
പിതൃഭക്തോസി വിപ്രർഷേ മാം ചൈവ ശരണം ഗതഃ।
തതോ ദൃഷ്ടോസ്മി തേ സാക്ഷാദ്ബ്രഹ്യചര്യം ച തേ മഹത് ॥ 3-192-2 (23418)
ആപോ നാരാ ഇതി പ്രോക്താസ്താസാം നാമ കൃതം മയാ।
തേന നാരായണപ്യുക്തോ മമ തത്ത്വയനം സദാ ॥ 3-192-3 (23419)
അഹംനാരായണോ നാമ പ്രഭവഃ ശാശ്വതോഽവ്യയഃ।
വിധാതാ സർവഭൂതാനാം സംഹർതാ ച ദ്വിജോത്തം ॥ 3-192-4 (23420)
അഹം വിഷ്ണുരഹം ബ്രഹ്മാ ശക്രശ്ചാഹം സുരാധിപഃ।
അഹം വൈശ്രവണോ രാജാ യമഃ പ്രേതാധിപസ്തഥാ ॥ 3-192-5 (23421)
അഹം ശിവശ്ച സോമശ്ച കശ്യപോഽഥ പ്രജാപതിഃ।
അഹം ധാതാ വിധാതാ ച യജ്ഞശ്ചാഹം ദ്വിജോത്തമ ॥ 3-192-6 (23422)
അഗ്നിരാസ്യം ക്ഷിതി പാദൌ ചന്ദ്രാദിത്യൌ ച ലോചനേ।
ദ്യൌർമൂർധാ മേ ദിശഃ ശ്രോത്രേ തഥാഽഽപഃ സ്വേദസംഭവാഃ।
സകലം ച നഭഃ കായോ വായുർമനസി മേ സ്ഥിതഃ ॥ 3-192-7 (23423)
മയാ ക്രതുശതൈരിഷ്ടം ബഹുഭിസ്ത്വാപ്തദക്ഷിണൈഃ।
യജന്തേ വേദവിദുഷോ മാം ദേവസദനേ സ്ഥിതം ॥ 3-192-8 (23424)
പൃഥിവ്യാം ക്ഷത്രിയേന്ദ്രാശ് പാർതിവാഃ സ്വർഗകാങ്ക്ഷിണഃ।
യജന്തേ മാം തഥാ വൈശ്യാഃ സ്വർഗലോകജിഗീഷയാ ॥ 3-192-9 (23425)
ചതുഃസമുദ്രപര്യന്താം മേരുമന്ദരഭൂഷണാം।
ശേഷോ ഭൂത്വാഽഹമേവൈതാം ധാരയാമി വസുന്ധരാം ॥ 3-192-10 (23426)
വാരാഹം രൂപമാസ്ഥായ മയേയം ജഗതീ പുരാ।
മജ്ജമാനാ ജലേ വിപ്ര വീര്യേണാസീത്സമുദ്ധൃതാ ॥ 3-192-11 (23427)
അഗ്നിശ്ച ബഡബാവക്രേ ഭൂത്വാഽഹം ദ്വിജസത്തമ।
പിബാംയാപഃ സദാ വിദ്വംസ്താശ്ചൈവ വിസൃജാംയഹം ॥ 3-192-12 (23428)
ബ്രഹ്മ വക്രം ഭുജൌ ക്ഷത്രമൂരൂ മേ സംസ്ഥിതാ വിശഃ।
പാദൌ ശൂദ്രാ ഭവന്തീമേ വിക്രമേണ ക്രമേണ ച ॥ 3-192-13 (23429)
ഋഗ്വേദഃ സാമവേദശ്ച യജുർവേദോഽപ്യഥർവണഃ।
മത്തഃ പ്രാദുർഭവന്ത്യേതേ മാമേവ പ്രവിശന്തി ച ॥ 3-192-14 (23430)
യതയഃ ശാന്തിപരമാ യതാത്മാനോ മുമുക്ഷവഃ।
കാമക്രോധദ്വേഷമുക്താ നിഃസഞ്ജ്ഞാ വീതകൽമഷാഃ ॥ 3-192-15 (23431)
സത്വസ്ഥാ നിരഹങ്കാരാ നിത്യമധ്യാത്മകോവിദാഃ।
മാമേവ സതതം വിപ്രാശ്ചിന്തയന്ത ഉപാസതേ ॥ 3-192-16 (23432)
അഹം സംവർതകോ വഹ്നിരഹം സംവർതകോ യമഃ।
അഹം സംവർതകഃ സൂര്യസ്ത്വഹം സംവർതകോഽനിലഃ ॥ 3-192-17 (23433)
താരാരൂപാണി ദൃശ്യന്തേ യാന്യേതാനി നഭസ്തലേ।
മമ രൂപാണ്യഥൈതാനി വിദ്ധി ത്വം ദ്വിജസത്തമ ॥ 3-192-18 (23434)
രത്നാകരാഃ സമുദ്രാശ്ച സർവ ഏവ ചതുർദിശഃ।
വസനം ശയനം ചൈവ വിലയം ചൈവ വിദ്ധി മേ ॥ 3-192-19 (23435)
മയൈവ സുവിഭക്താസ്തേ ദേവകാര്യാർഥസിദ്ധയേ।
കാമം ക്രോധം ച ഹർഷം ച ഭയം മോഹം തഥൈവ ച।
മമൈവ വിദ്ധി രോമാണി സർവാണ്യേതാനി സത്തമ ॥ 3-192-20 (23436)
പ്രാപ്നുവന്തി നരാ വിപ്ര യത്കൃത്വാ കർമ ശോഭനം।
സത്യം ദാനം തപശ്ചോഗ്രമഹിംസാ ചൈവ ജന്തുഷു ॥ 3-192-21 (23437)
മദ്വിധാനേന വിഹിതാ മമ ദേഹവിഹാരിണഃ।
മയാഽഭിഭൂതവിജ്ഞാനാ വിചേഷ്ടന്തേ ന കാമതഃ ॥ 3-192-22 (23438)
സംയഗ്വേദമധീയാനാ യജന്തേ വിവിധൈർമഖൈഃ।
ശാന്താത്മാനോ ജിതക്രോധാഃ പ്രാപ്നുവന്തി ദ്വിജാതയഃ ॥ 3-192-23 (23439)
---ന ശക്യോ യോ വിദ്വന്നരൈർദുഷ്കൃതകർമഭിഃ।
---ഭാഭിഭൂതൈഃ കൃപണൈരനാര്യൈരകൃതാത്മഭിഃ ॥ 3-192-24 (23440)
തസ്മാൻമഹാഫലംവിദ്ധി പദം സുകൃതകർമണഃ।
സുദുഷ്പ്രാപം വിമൂഢാനാം മാർഗം യോഗൈർനിഷേവിതം ॥ 3-192-25 (23441)
യദാ യദാ ച ധർമസ്യ ഗ്ലാനിർഭവതി സത്തമ।
അഭ്യുത്ഥാനമധർമസ്യ തദാഽഽത്മാനം സൃജാംയഹം ॥ 3-192-26 (23442)
ദൈത്യാ ഹിംസാനുരക്താശ്ച അവധ്യാഃ സുരസത്തമൈഃ।
രാക്ഷസാശ്ചാപി ലോകേഽസ്മിന്യദോത്പത്സ്യന്തി ദാരുണാഃ ॥ 3-192-27 (23443)
തദാഽഹംസംപ്രസൂയാമി ഗൃഹേഷു ശുഭകർമണാം।
പ്രവിഷ്ടോ മാനുഷം ദേഹം സർവം പ്രശമയാംയഹം ॥ 3-192-28 (23444)
സൃഷ്ട്വാ ദേവമനുഷ്യാംസ്തു ഗന്ധർവോരഗരാക്ഷസാൻ।
സ്ഥാവരാണി ച ഭൂതാനി സംഹരാംയാത്മമായയാ ॥ 3-192-29 (23445)
കർമകാലേ പുനർദേഹമനുചിന്ത്യ സൃജാംയഹം।
ആവിശ്യ മാനഷം ദേഹം മര്യാദാബന്ധകാരണാത് ॥ 3-192-30 (23446)
ശ്വേതഃ കൃതയുഗേ വർണഃ പീതസ്ത്രേതായുഗേ മമ।
ശ്യാമോ ദ്വാപരമാസാദ്യ കൃഷ്ണഃ കലിയുഗേ തഥാ ॥ 3-192-31 (23447)
ത്രയോ ഭാഗാ ഹ്യധർമസ് തസ്മിൻകാലേ ഭവനതി ച।
`യദാ ഭവതി മേ വർണഃ കൃഷ്ണോ വൈ ദ്വിജസത്തം' ॥ 3-192-32 (23448)
അന്തകാലേ ച സംപ്രാപ്തേ കാലോ ഭൂത്വാഽതിദാരുണഃ।
ത്രൈലോക്യം നാശയാംയേകഃ കൃത്സ്നം സ്ഥാവരജംഗമം ॥ 3-192-33 (23449)
അഹം ത്രിവർത്മാ വിശ്വാത്മാ സർവലോകസുഖാവഹഃ।
അജിതഃ സർവഗോഽനന്തോ ഹൃഷീകേശ ഉരുക്രമഃ।
കാലചക്രം നയാംയേകോ ബ്രഹ്മന്നഹമരൂപകം ॥ 3-192-34 (23450)
ശമനം സർവഭൂതാനാം സർവകാലകൃതോദ്യമം।
ഏവം പ്രണിഹിതഃ സംയങ്മായയാ മുനിസത്തമ।
സർവഭൂതേഷു വിപ്രേന്ദ്ര ന ച മാം വേത്തി കശ്ചന ॥ 3-192-35 (23451)
സർവലോകേ ച മാം ഭക്താഃ പൂജയന്തി ച സർവശഃ ॥ 3-192-36 (23452)
യച്ച കിഞ്ചിത്ത്വയാ പ്രാപ്തം മയി ക്ലേശാത്മകം ദ്വിജ।
സുഖോദയായ തത്സർവം ശ്രേയസേ ച തവാനഘ ॥ 3-192-37 (23453)
യച്ച കിഞ്ചിത്ത്വയാ ലോകേ ദൃഷ്ടം സ്ഥാവരജംഗമം।
വിഹിത സർവഥൈവാസൌ മമാത്മാ ഭൂതഭാവനഃ ॥ 3-192-38 (23454)
അർധം മമ ശരീരസ്യ സർവലോകപിതാമഹഃ।
അഹം നാരായണോ നാമ ശംഖചക്രഗദാധരഃ ॥ 3-192-39 (23455)
യാവദ്യുഗാനാം വിപ്രർഷേ സഹസ്രപരിവർതനം।
താവത്സ്വപിമി വിശ്വാത്മാ സർവലോകപിതാമഹഃ ॥ 3-192-40 (23456)
ഏവം സർവമഹം കാലമിഹാസേ മുനിസത്തമ।
അശിശുഃ ശിശുരൂപേണ യാവദ്ബ്രഹ്മാ ന ബുധ്യതേ ॥ 3-192-41 (23457)
മയാ ച ദത്തോ വിപ്രാഗ്ര്യ വരസ്തേ ബ്രഹ്മരൂപിണാ।
അസകൃത്പരിതഷ്ടേന വിപ്രർഷിഗണപൂജിത ॥ 3-192-42 (23458)
സർവമേകാർണവം ദൃഷ്ട്വാ നഷ്ടം സ്ഥാവരജംഗമം।
വിക്ലബോസി മയാ ജ്ഞാതസ്തതസ്തേ ദർശിതം ജഗത് ॥ 3-192-43 (23459)
അഭ്യന്തരം ശരീരസ്യ പ്രവിഷ്ടോസി യദാ മമ।
ദൃഷ്ട്വാ ലോകം സമസ്തം ച വിസ്മിതോ നാവബുധ്യസേ ॥ 3-192-44 (23460)
തതോസി വക്രാദ്വിപ്രർഷേ ദ്രുതം നിഃസാരിതോ മയാ।
ആഖ്യാതസ്തേ മയാ ചാത്മാ ദുർജ്ഞേ യോപി സുരാസുരൈഃ ॥ 3-192-45 (23461)
യാവത്സ ഭഗവാൻബ്രഹ്മാ ന ബുധ്യേത മഹാതപാഃ।
താവത്ത്വമിഹ വിപ്രർഷേ വിസ്രബ്ധശ്ചര വൈ സുഖം ॥ 3-192-46 (23462)
തതോ വിബുദ്ധേ തസ്മിംസ്തു സർവലോകപിതാമഹേ।
ഏകീഭൂതഃ പ്രവേക്ഷ്യാമി ശരീരാണി ദ്വിജോത്തമ ॥ 3-192-47 (23463)
ആകാശം പൃഥിവീം ജ്യോതിർവായും സലിലമേവ ച।
ലോകേ യച്ച ഭവേച്ഛേഷമിഹ സ്ഥാവരജംഗമം ॥ 3-192-48 (23464)
മാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 3-192-49x (2393)
ഇത്യുക്ത്വാന്തർഹിതസ്താത സ ദേവഃ പരമാദ്ഭുതഃ।
പ്രജാശ്ചേമാഃ പ്രപശ്യാമി വിചിത്രാ വിവിധാഃ കൃതാഃ ॥ 3-192-49 (23465)
ഏവം ദൃഷ്ടം മയാ രാജംസ്തസ്മിൻപ്രാപ്തേ യുഗക്ഷയേ।
ആശ്ചര്യം ഭരതശ്രേഷ്ഠ സർവധർമഭൃതാംവരഃ ॥ 3-192-50 (23466)
യഃ സ ദേവോ മയാ ദൃഷ്ടഃ പുരാ പദ്മായതേക്ഷണഃ।
സ ഏഷ പുരുഷവ്യാഘ്ര സംബന്ധീ തേ ജനാർദനഃ ॥ 3-192-51 (23467)
അസ്യൈവ വരദാനാദ്ധി സ്മൃതിർന പ്രജഹാതി മാം।
ദീർഗമായുശ്ച കൌന്തേയ സ്വച്ഛന്ദമരണം മമ ॥ 3-192-52 (23468)
സ ഏഷ കൃഷ്ണോ വാർഷ്ണേയ പുരാണപുരുഷോ വിഭുഃ।
ആസ്തേ ഹരിരചിന്ത്യാത്മാ ക്രീഡന്നിവ മഹാഭുജഃ ॥ 3-192-53 (23469)
ഏഷ ധാതാ വിധാതാ ച സംഹർതാ ചൈവ ശാശ്വതഃ।
ശ്രീവത്സവക്ഷാ ഗോവിന്ദഃ പ്രജാപതിപതിഃ പ്രഭുഃ ॥ 3-192-54 (23470)
ദൃഷ്ട്വേമം വൃഷ്ണിപ്രവരം സ്മൃതിർമാമിയമാഗതാ।
ആദിദേവമയം ജിഷ്ണും പുരുഷം പീതവാസസം ॥ 3-192-55 (23471)
സർവേഷാമേവ ഭൂതാനാം പിതാ മാതാ ച മാധവഃ।
ഗച്ഛധ്വമേനം ശരണം ശരണ്യം കൌരവർഷഭാഃ ॥ 3-192-56 (23472)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-192-57x (2394)
ഏവമുക്താസ്ച തേ പാർതാ യമൌ ച പുരുഷർഷഭൌ।
ദ്രൌപദ്യാ സഹിതാഃ സർവേ നമശ്ചക്രുർജനാർദനം ॥ 3-192-57 (23473)
സ ചൈതാൻപുരുഷവ്യാഘ്ര സാംനാ പരമവൽഗുനാ।
സാന്ത്വയാമാസ മാനാർഹോ മന്യമാനോ യഥാവിധി ॥ 3-192-58 (23474)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി മാർകണ്ഡേയസമാസ്യാപർവണി ദ്വിനവത്യധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 192 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-192-2 തേ ത്വയാ ॥ 3-192-31 രക്തോ ദ്വാപരമാസാദ്യ ഇതി. ഝ. പാഠഃ ॥ 3-192-47 ഏകീഭൂതോ ഹി സ്രക്ഷ്യാമി ഇതി ഝ. പാഠഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 193
॥ ശ്രീഃ ॥
3.193. അധ്യായഃ 193
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
മാർകണ്ഡേയേന യുധിഷ്ഠിരംപ്രതികലൌ ഭവിഷ്യല്ലോകവൃത്താന്തകഥനം ॥ 1 ॥ കലിയഗാന്തേ കൽകിത്വേനാവതരിഷ്യതാ ഹരിണാ ദുഷ്ടജനസംഹാരഃ ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-193-0 (23475)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-193-0x (2395)
യുധിഷ്ഠിരസ്തു കൌന്തേയോ മാർകണ്ഡേയം മഹാമുനിം।
പുന- പപ്രച്ഛ സാമാത്യോ ഭവിഷ്യാം ജഗതോ ഗതിം ॥ 3-193-1 (23476)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 3-193-2x (2396)
ആശ്ചര്യഭൂതം ഭവതഃ ശ്രുതം നോ വദതാംവര।
മുനേ ഭാർഗവ യദ്വൃത്തം യുഗാദൌ പ്രഭവാപ്യയൌ ॥ 3-193-2 (23477)
അസ്മിൻകലിയുഗേ ത്വസ്തി പുനഃ കൌതൂഹലം മമ।
സമാകുലേഷു ധർമേഷു കിംനു ശേഷം ഭവിഷ്യതി ॥ 3-193-3 (23478)
കിംവീര്യാ മാനവാസ്തത്രകിമാഹാരവിഹാരിണഃ।
കിമായുഷഃ കിംവസനാ ഭവിഷ്യന്തി യുഗക്ഷയേ ॥ 3-193-4 (23479)
കാം ച കാഷ്ഠാം സമാസാദ്യ പുനഃ സംപത്സ്യതേ കൃതം।
വിസ്തരേണ മുനേ ബ്രൂഹി വിചിത്രാണീഹ ഭാഷസേ ॥ 3-193-5 (23480)
ഇത്യുക്തഃ സ മുനിശ്രേഷ്ഠഃ പുനരേവാഭ്യഭാഷത।
രമയന്വൃഷ്ണിശാർദൂലം പാണ്ഡവാംസ്ച മഹാനൃഷിഃ ॥ 3-193-6 (23481)
ശൃണു രാജൻമയാ ദൃഷ്ടം യത്പുരാ ശ്രുതമേവ ച।
അനുഭൂതം ച രാജേനദ്രദേവദേവപ്രസാദജം ॥ 3-193-7 (23482)
ഭവിഷ്യം സർവലോകസ്യ വൃത്താന്തം ഭരതർഷഭ।
കലുഷം കാലമാസാദ്യ കഥ്യമാനം നിബോധ മേ ॥ 3-193-8 (23483)
കൃതേ ചതുഷ്പാത്സകലോ നിർവ്യാജോപ്രാധിവർജിതഃ।
വൃഷഃ പ്രതിഷ്ഠിതോ ധർമോ മനുഷ്യേ ഭരതർഷഭ ॥ 3-193-9 (23484)
അധർമപാദവിദ്ധസ്തു ത്രിഭിരംശൈഃ പ്രതിഷ്ഠിതഃ।
ത്രേതായാം ദ്വാപരേഽർധേന വ്യാമിശ്രോ ധർമ ഉച്യതേ ॥ 3-193-10 (23485)
ത്രിഭിരംശൈരധർമസ്തു ലോകാനാക്രംയ തിഷ്ഠതി।
താമസം യുഗമാസാദ്യ തദാ ഭരതസത്തമ ॥ 3-193-11 (23486)
ചതുർഥാംശേന ധർമസ്തു മനുഷ്യാനുപതിഷ്ഠതി।
ആയുർവീര്യം മനോ ബുദ്ധിർബലം തേജശ്ച പാണ്ഡവ ॥ 3-193-12 (23487)
മനുഷ്യാണആമനുയുഗം ഹ്രപ്തന്തീതി നിബോധ മേ।
ബ്രാഹ്മണാഃ ക്ഷത്രിയാ വൈശ്യാഃ ശൂദ്രാശ്ചൈവ യുധിഷ്ഠിര ॥ 3-193-13 (23488)
വ്യാജൈർധർമം ചരിഷ്യന്തി ധർമവൈതംസികാ നരാഃ।
സത്യം സങ്ക്ഷേപ്സ്യതേ ലോകേ നരൈഃ പണ്ഡിതമാനിഭിഃ ॥ 3-193-14 (23489)
സത്യഹാന്യാ തതസ്തേഷാമായുരൽപം ഭവിഷ്യതി।
ആയുഷഃ പ്രക്ഷയാദ്വിദ്യാം ന ശക്ഷ്യന്ത്യുപശിക്ഷിതും ॥ 3-193-15 (23490)
വിദ്യാഹീനാനവിജ്ഞാനാല്ലോഭോപ്യഭിഭവിഷ്യതി।
ലോഭമോഹപരാ മൂഢാഃ കാമാസക്താശ് മാനവാഃ ॥ 3-193-16 (23491)
വൈരബദ്ധാ ഭവിഷ്യന്തി പരസ്പരവധൈഷിണഃ।
ബ്രാഹ്മണാഃ ക്ഷത്രിയാ വൈശ്യാഃ സങ്കീര്യന്തേ പരസ്പരം ॥ 3-193-17 (23492)
ശൂദ്രതുല്യാ ഭവിഷ്യന്തി തപഃസത്യവിവർജിതാഃ।
അന്ത്യാ മധ്യാ ഭവിഷ്യന്തി മധ്യാശ്ചാന്ത്യാ ന സംശയഃ ॥ 3-193-18 (23493)
ഈദൃശോ ഭവിതാ ലോകോ യുഗാന്തേ പര്യുപസ്ഥിതേ।
വസ്ത്രാണാം പ്രവരാ ശാണീ ധാന്യാനാം കോരദൂപകഃ ॥ 3-193-19 (23494)
ഭാര്യാമിത്രാശ്ച പുരുഷാ ഭവിഷ്യന്തി യുഗക്ഷയേ।
മത്സ്യാമിഷേണ ജീവന്തോ ദുഹന്തശ്ചാപ്യജൈഡകം ॥ 3-193-20 (23495)
ഗോഷു നഷ്ടാസു പുരുഷാ യേഽപി നിത്യം ധൃതവ്രതാഃ।
തേഽപിലോഭസമായുക്താ ഭവിഷ്യന്തി യുഗക്ഷയേ ॥ 3-193-21 (23496)
അന്യോന്യം പരിമുഷ്ണന്തോ ഹിംസയന്തശ്ച മാനവാഃ।
അജപാ നാസ്തികാഃ സ്തേനാ ഭവിഷ്യന്തി യുഗക്ഷയേ ॥ 3-193-22 (23497)
സരിത്തീരേഷു കുദ്ദാലൈർവാപയിഷ്യനതി ചൌപധീഃ।
താശ്ചാപ്യൽപഫലാസ്തേഷാം ഭവിഷ്യന്തി യുഗക്ഷയേ ॥ 3-193-23 (23498)
ശ്രാദ്ധേ ദൈവേ ച പുരുഷാ യേഽപി നിത്യം ധൃവ്രതാഃ।
തേഽപിലോഭസമായുക്താ ഭോക്ഷ്യന്തീഹ പരസ്പരം ॥ 3-193-24 (23499)
പിതാ പുത്രസ് ഭോക്താ ച പിതുഃ പുത്രസ്തഥൈവ ച।
അതിക്രാന്താനി ഭോജ്യാനി ഭവിഷ്യന്തി യുഗക്ഷയേ ॥ 3-193-25 (23500)
ന വ്രതാനി ചരിഷ്യന്തി ബ്രാഹ്മണാ വേദനിന്ദകാഃ।
ന യക്ഷ്യന്തി ന ഹോഷ്യന്തി ഹേതുവാദവിമോഹിതാഃ।
നിംനേഷ്വീഹാം കരിഷ്യനതി ഹേതുവാദവിമോഹിതാഃ ॥ 3-193-26 (23501)
നിംനേ കൃഷിം കരിഷ്യന്തി യോക്ഷ്യന്തി ധുരി ധേനുക്രാഃ।
ഏകഹായനവത്സാംശ്ച വാഹയിഷ്യന്തി മാനവാഃ ॥ 3-193-27 (23502)
പുത്രഃ പിതൃവധം കൃത്വാ പിതാ പുത്രവധം തഥാ।
`സ്ത്രിയോഽപി പതിപുത്രാദീന്വധിഷ്യനതി യുഗക്ഷയേ'।
നിരുദ്വേഗോ ബൃഹദ്ബാദീ ന നിന്ദാമുപലപ്സ്യതേ ॥ 3-193-28 (23503)
ംലേച്ഛഭൂതം ജഗത്സർവം നിഷ്ക്രിയം ദാനവർജിതം।
ഭവിഷ്യതി നിരാനന്ദമനുത്സവമഥോ തഥാ ॥ 3-193-29 (23504)
പ്രായശഃ കൃപണാനാം ഹി തഥാ ബന്ധുമതാമപി।
വിധവാനാം ച വിത്താനി ഹരിഷ്യന്തീഹ മാനവാഃ ॥ 3-193-30 (23505)
സ്വൽപവീര്യബലാഃ സ്വാധാ ലോഭമോഹപരായണാഃ।
തത്കഥാദാനസന്തുഷ്ട ശിഷ്ടാനാമപി ബാന്ധവാഃ ॥ 3-193-31 (23506)
പരിഗ്രഹങ്കരിഷ്യതി മായാചാരപരിഗ്രഹാഃ।
സംഘാതയന്തഃ തയ രാജാനഃ പാപബുദ്ധയഃ ॥ 3-193-32 (23507)
പരസ്പരവധോയുക്താ മൂർഖാഃ പണ്ഡിതമാനിനഃ।
ഭവിഷ്യന്തി യുഗസ്യാന്തേ ക്ഷത്രിയാ ലോകകണ്ടകാഃ ॥ 3-193-33 (23508)
അരക്ഷിതാരോ ലുബ്ധാശ് മാനാഹങ്കാരദർപിതാഃ।
കേവലം ദണ്ഡരുചയോ ഭവിഷ്യന്തി യുഗക്ഷയേ ॥ 3-193-34 (23509)
ആക്രംയാക്രംയ സാധൂനാം ദാരാംശ്ചാപി ധനാനി ച।
ഭോക്ഷ്യന്തേ നിരനുക്രോസാ രുദതാമപി ഭാരത ॥ 3-193-35 (23510)
ന കന്യാം യാചേ കശ്ചിന്നാപി കന്യാ പ്രദീയതേ।
സ്വയംഗ്രഹാ ഭവിഷ്യന്തി യുഗാന്തേ സമുപസ്ഥിതേ ॥ 3-193-36 (23511)
രാജാനശ്ചാപ്യസന്തുഷ്ടാഃ പരാർതാൻമൂഢചേതസഃ।
സർവോപായൈർഹരിഷ്യന്തി യുഗാന്തേ പര്യുപസ്ഥിതേ ॥ 3-193-37 (23512)
ംലേച്ഛീഭൂതം ജഗത്സർവം ഭവിഷ്യതി ന സംശയഃ।
ഹസ്തോ ഹസ്തം പരിമുഷേദ്യുഗാന്തേ സമുപസ്ഥിതേ ॥ 3-193-38 (23513)
സത്യം സങ്ക്ഷിപ്യതേ ലോകേ നരൈഃ പണ്ഡിതമാനിഭിഃ।
സ്ഥവിരാ ബാലമതയോ ബാലാഃ സ്ഥവിരബുദ്ധയഃ ॥ 3-193-39 (23514)
ഭീരുസ്ഥാ ശൂരമാനീ ശൂരാ ഭീരുവിഷാദിനഃ।
ന വിശ്വസന്തി ചാന്യോന്യം യുഗാന്തേ പര്യുപസ്ഥിതേ ॥ 3-193-40 (23515)
നൈകഭാര്യം ജഗത്സർവം ലോഭമോഹവ്യവസ്ഥിതം।
അധർമോ വർധതേ തത്ര ന തു ധർമഃ പ്രവർതതേ ॥ 3-193-41 (23516)
ബ്രാഹ്മണാഃ ക്ഷത്രിയാ വൈശ്യാ നശിഷ്യന്തി ജനാധിപ।
ഏകവർണസ്തദാ ലോകോ ഭവിഷ്യതി യുഗക്ഷയേ ॥ 3-193-42 (23517)
ന ക്ഷംസ്യതി പിതാ പുത്രം പുത്രശ്ച പിതരം തഥാ।
ബാര്യാശ്ച പതിശുശ്രൂഷാം ന കരിഷ്യന്തി സങ്ക്ഷയേ ॥ 3-193-43 (23518)
യേ യവാന്നാ ജനപദാ ഗോധൂമാന്നാസ്തഥൈവ ച।
താന്ദേശാൻസംശ്രയിഷ്യന്തി യുഗാന്തേ പര്യുപസ്ഥിതേ ॥ 3-193-44 (23519)
സ്വൈരാഹാരാശ്ച പുരുഷാ യോപിതശ്ച വിശാംപതേ।
അന്യോന്യം ന സഹിഷ്യന്തി യുഗാന്തേ പര്യുപസ്ഥിതേ ॥ 3-193-45 (23520)
ംലേച്ഛഭൂതം ജഗത്സർവം ഭവിഷ്യതി യുധിഷ്ഠിര।
ശ്രാദ്ധേ ന ദേവാന്ന പിതൄസ്തർപയിഷ്യന്തി മാനവാഃ ॥ 3-193-46 (23521)
ന കശ്ചിത്കസ്യചിച്ഛ്രോതാ ന കശ്ചിത്കസ്യചിദ്ഗുരുഃ।
തമോഗ്രസ്തസ്തദാ ലോകോ ഭവിഷ്യതി ജനാധിപ ॥ 3-193-47 (23522)
പരമായുശ്ച ഭവിതാ തദാ വർഷാണി ഷോഡശ।
തതഃ പ്രാണാന്വിമോക്ഷ്യന്തി യുഗാന്തേ സമുപസ്ഥിതേ ॥ 3-193-48 (23523)
പഞ്ചമേ വാഽഥ ഷഷ്ഠേ വാ വർഷേ കന്യാ പ്രസൂയതേ।
സപ്തവർഷാഷ്ടവർഷാശ്ച പ്രജാസ്യന്തി നരാസ്തദാ ॥ 3-193-49 (23524)
പത്യൌ സ്ത്രീ തു തദാ രാജൻപുരുഷോ വാ സ്ത്രിയം പ്രതി।
യുഗാന്തേ രാജശാർദൂല ന തോഷമുപയാസ്യതി ॥ 3-193-50 (23525)
അൽപദ്രവ്യാ വൃഥാലിംഗാ ഹിംസാ ച പ്രഭവിഷ്യതി।
ന കശ്ചിത്കസ്യചിദ്ദാതാ ഭവിഷ്യതി യുഗക്ഷയേ ॥ 3-193-51 (23526)
അട്ടശൂലാ ജനപദാഃ ശിവശൂലാശ്ചതുഷ്പഥാഃ।
കേശശൂലാഃ സ്ത്രിയശ്ചാപി ഭവിഷ്യനതി യുഗക്ഷയേ ॥ 3-193-52 (23527)
ംലേച്ഛാചാരാഃ സർവമഭക്ഷാ ദാരുണാ സർവകർമസു।
ഭാവിന പശ്ചിമേ കാലേ മനുഷ്യാ നാത്ര സംശയഃ ॥ 3-193-53 (23528)
ക്രയവിക്രയകാലേ ച സർവഃ സർവസ്യ വഞ്ചനം।
യുഗാന്തേ ഭരതശ്രേഷ്ഠ വിത്തലോഭാത്കരിഷ്യതി ॥ 3-193-54 (23529)
ജ്ഞാനാനി ചാപ്യവിജ്ഞായ കരിഷ്യന്തി ക്രിയാസ്തഥാ।
ആത്മച്ഛന്ദേന വർതന്തേ യുഗാന്തേ സമുപസ്ഥിതേ ॥ 3-193-55 (23530)
സ്വഭാവാത്ക്രൂരകർമാണശ്ചാന്യോന്യമഭിശംസിനഃ।
ഭവിതാരോ ജനാഃ സർവേ സംപ്രാപ്തേ തു യുഗക്ഷയേ ॥ 3-193-56 (23531)
ആരാമാംശ്ചൈവ വൃക്ഷാംശ്ച നാശയിഷ്യന്തി നിർവ്യഥാഃ।
ഭവിതാ സംശയോ ലോകേ ജീവിതസ്യ ഹി ദേഹിനാം ॥ 3-193-57 (23532)
തഥാ ലോഭാഭിഭൂതാശ്ച ഭവിഷ്യന്തി നരാ നൃപ।
ബ്രാഹ്മണാംശ്ച ഹനിഷ്യന്തി ബ്രാഹ്മണസ്വോപഭോഗിനഃ ॥ 3-193-58 (23533)
ഹാഹാകൃതാ ദ്വിജാശ്ചൈവ ഭയാർതാ വൃഷലാർദിതാഃ।
ത്രാതാരമലാഭന്തോ വൈ ഭ്രമിഷ്യനതി മഹീമിമാം ॥ 3-193-59 (23534)
ജീവിതാന്തകരാഃ ക്രൂരാ രൌദ്രാഃ പ്രാണിവിഹിംസകാഃ।
യദാ ഭവിഷ്യന്തി നരാസ്തദാ സങ്ക്ഷേപ്സ്യതേ യുഗം ॥ 3-193-60 (23535)
ആശ്രയിഷ്യന്തി ച നദീ പർവതാന്വിഷമാണി ച।
പ്രധാവമാനാ വിത്രസ്താ ദ്വിജാഃ കുരുകുലോദ്വഹ ॥ 3-193-61 (23536)
ദസ്യുഭിഃ പീഡിതാ രാജൻകാകാ ഇവ ദ്വിജോത്തമാഃ।
കുരാജഭിശ്ച സതതം കരഭാരപ്രപീഡിതാഃ ॥ 3-193-62 (23537)
ധൈര്യം ത്യക്ത്വാ മഹീപാല ദാരുണേ യുഗസങ്ക്ഷയേ।
വികർമാണി കരിഷ്യന്തി ശൂദ്രാണാം പരിചാരകാഃ ॥ 3-193-63 (23538)
ശൂദ്രാ ധർമം പ്രവക്ഷ്യന്തി ബ്രാഹ്മണാഃ പര്യുപാസകാഃ।
ശ്രോതാരശ്ച ഭവിഷ്യന്തി പ്രാമാണ്യേന വ്യവസ്ഥിതാഃ ॥ 3-193-64 (23539)
വിപരീതശ്ച ലോകോഽയം ഭവിഷ്യത്യധരോത്തരഃ।
ഏഡൂകാൻപൂജയിഷ്യന്തി വർജയിഷ്യന്തി ദേവതാഃ।
ശൂദ്രാശ്ച പ്രഭവിഷ്യന്തി ന ദ്വിജാ യുഗസങ്ക്ഷയേ ॥ 3-193-65 (23540)
ആശ്രമേഷുമഹർഷീണാം ബ്രാഹ്മണാവസഥേഷു ച।
ദേവസ്ഥാനേഷു ചൈത്യേഷു നാഗാനാമാലയേഷു ച ॥ 3-193-66 (23541)
ഏഡൂകചിഹ്നാ പൃഥിവീ ന ദേവഗൃഹഭൂഷിതാ।
ഭവിഷ്യതി യുഗേ ക്ഷീണേ തദ്യുഗാന്തസ്യ ലക്ഷണം ॥ 3-193-67 (23542)
ദാ രൌദ്രാ ധർമഹീനാ മാംസാദാഃ പാനപാസ്തഥാ।
ഭവിഷ്യന്തി നരാ നിത്യം തദാ സങ്ക്ഷേപ്സ്യതേ യുഗം ॥ 3-193-68 (23543)
പുഷ്പം പുഷ്പേ യദാ രാജൻഫലേ വാ ഫലമാശ്രിതം।
പ്രജാസ്യതി മഹാരാജ തദാ സങ്ക്ഷേപ്സ്യതേ യുഗം ॥ 3-193-69 (23544)
അകാലവർഷീ പർജന്യോ ഭവിഷ്യതി ഗതേ യുഗേ।
അക്രമേണ മനുഷ്യാണാം ഭവിഷ്യനതി തദാ ക്രിയാഃ ॥ 3-193-70 (23545)
വിരോധമഥ യാസ്യനതി വൃഷലാ ബ്രാഹ്മണൈഃ സഹ।
മഹീ ംലേച്ഛജനാകീർണാ ഭവിഷ്യതി തതോഽചിരാത് ॥ 3-193-71 (23546)
കരഭാരഭയാദ്വിപ്രാ ഭജിഷ്യന്തി ദിശോ ദശ।
`അന്യായവർതിനശ്ചാപി ഭവിഷ്യനതി നരാധിപാഃ' ॥ 3-193-72 (23547)
നിർവിശേഷാ ജനപദാസ്തഥാ വിഷ്ടികരാർദിതാഃ।
ആശ്രമാനുപലപ്സ്യന്തി ഫലമൂലോപജീവിനഃ ॥ 3-193-73 (23548)
ഏവം പര്യാകുലേ ലോകേ മര്യാദാ ന ഭവിഷ്യതി।
`ബ്രാഹ്മണഃക്ഷത്രിയാവൈശ്യാഃ പരിത്യക്ഷ്യന്തി സത്ക്രിയാം'
ന സ്ഥാസ്യന്ത്യുപദേശേ ച ശിഷ്യാ വിപ്രിയകാരിണഃ ॥ 3-193-74 (23549)
ആചാര്യോപനിധിശ്ചൈവ ഭർത്സ്യതേ തദനന്തരം।
അർഥയുക്ത്യാ പ്രവാത്സ്യന്തി മിത്രസംബന്ധിബാന്ധവാഃ ॥ 3-193-75 (23550)
അഭാവഃ സർവഭൂതാനാം യുഗാന്തേ സംഭവിഷ്യതി।
ദിശഃ പ്രജ്വലിതാ സർവാ നക്ഷത്രാണ്യപ്രഭാണി ച ॥ 3-193-76 (23551)
പ്രധൂപിതാനി ജ്യോതീംഷി വാതാഃ പര്യാകുലാസ്തഥാ।
ഉൽകാപാതാശ്ച ബഹവോ മഹാഭയനിദർശകാഃ ॥ 3-193-77 (23552)
ഷങ്ഭിരന്യൈശ്ച സഹിതോ ഭാസ്കരഃ പ്രതപിഷ്യതി।
തുമുലാശ്ചാപി നിർഹ്രാദാ ദിഗ്ദാഹാശ്ചാപി സർവശഃ।
കബന്ധാന്തർഹിതോ ഭാനുരുദയാസ്തമനേ തദാ ॥ 3-193-78 (23553)
അകാലവർഷീ ഭഗവാൻഭവിഷ്യതി സഹസ്രദൃക്।
സസ്യാനി ച ന രോക്ഷ്യന്തി യുഗാന്തേ പര്യുപസ്ഥിതേ ॥ 3-193-79 (23554)
അഭീക്ഷ്ണം ക്രൂരവാദിന്യഃ പരുഷാ രദിതപ്രിയാഃ।
ഭർതൄണാം വചനേ ചൈവ ന സ്ഥാസ്യന്തി തതഃ സ്ത്രിയഃ ॥ 3-193-80 (23555)
പുത്രാശ്ച മാതാപിതരൌ ഹനിഷ്യന്തി യുഗക്ഷയേ।
സൂദയിഷ്യന്തി ച പതീൻസ്ത്രിയഃ പുത്രാനപാശ്രിതാഃ ॥ 3-193-81 (23556)
അപർവണി മഹാരാജ സൂര്യം രാഹുരുപൈഷ്യതി।
യുഗാന്തേ ഹുതഭുക്വാപി സർവതഃ പ്രജ്വലിഷ്യതി ॥ 3-193-82 (23557)
പാനീയം ഭോജനം ചാപി യാചമാനാസ്തദാഽധ്വഗാഃ।
ന ലപ്സ്യന്തേ നിവാസം ച നിരസ്താഃ പഥി ശേരതേ ॥ 3-193-83 (23558)
നിർഘാതവായസാ നാഗാഃ ശകുനാഃ സമൃഗദ്വിജാഃ।
രൂക്ഷാ വാചോ വിമോക്ഷ്യന്തി യുഗാന്തേ പര്യുപസ്ഥിതേ ॥ 3-193-84 (23559)
മിത്രസംബന്ധിനശ്ചാപി സന്ത്യക്ഷ്യനതി നരാസ്തദാ।
ജനം പരിജനം ചാപി യാഗാന്തേ പര്യുപസ്ഥിതേ ॥ 3-193-85 (23560)
അഥ ദേശാന്ദിശശ്ചാപി പത്തനാന്യാപണാനി ച।
ക്രമശഃ സംലയിഷ്യന്തി യുഗാന്തേ പര്യുപസ്ഥിതേ ॥ 3-193-86 (23561)
ഹാ താത ഹാ സുതേത്യേവം തദാ വാച സുദാരുണാഃ।
വിക്രോശമാനശ്ചാന്യോന്യം ജനോ ഗാം പര്യടിഷ്യതി ॥ 3-193-87 (23562)
`മോവാദിനസ്തഥാ ശൂദ്രാ ബ്രാഹ്മണാഃ പ്രാകൃതപ്രിയാഃ।
പാഷണ്ഡജനസങ്കീർണാ ഭവിഷ്യന്തി യുഗക്ഷയേ' ॥ 3-193-88 (23563)
തതസ്തുമുലസംഘാതേ വർതമാനേ യുഗക്ഷയേ।
ദ്വിജാതിപൂർവകോ ലോകഃ ക്രമേണ പ്രഭവിഷ്യതി ॥ 3-193-89 (23564)
തതഃ കാലാന്തരേഽന്യസ്മിൻപുനർലോകവിവൃദ്ധയേ।
ഭവിഷ്യതി പുനർദൈവമനുകൂലം യദൃച്ഛയാ ॥ 3-193-90 (23565)
യദാ സൂര്യശ്ച ചന്ദ്രശ്ച തഥാ തിഷ്യബൃഹസ്പതീ।
ഏകരാശൌ സമേഷ്യന്തി പ്രപത്സ്യതി തദാ കൃതം ॥ 3-193-91 (23566)
കാലവർഷീ ച പർജന്യോ നക്ഷത്രാണി ശുഭാനി ച।
പ്രദക്ഷിണാ ഗ്രഹാശ്ചാപി ഭവിഷ്യന്ത്യനുലോമഗാഃ।
ക്ഷേമം സുഭിക്ഷമാരോഗ്യം ഭവിഷ്യതി നിരാമയം ॥ 3-193-92 (23567)
കൽകീ വിഷ്ണുയശാ നാമ ദ്വിജഃ കാലപ്രചോദിതഃ।
ഉത്പത്സ്യതേ മഹാവീര്യോ മഹാബുദ്ധിപരാക്രമഃ ॥ 3-193-93 (23568)
സംഭൂതഃ സംഭലഗ്രാമേ ബ്രാഹ്മണാവസഥേ ശുഭേ।
`മഹാത്മാ വൃത്തസംപന്നഃ പ്രജാനാം ഹിതകൃന്നൃപ' ॥ 3-193-94 (23569)
മനസാ തസ്യ സർവാണി വാഹനാന്യായുധാനി ച।
ഉപസ്താസ്യന്തി യോധാശ്ച ശസ്ത്രാണി കവചാനി ച ॥ 3-193-95 (23570)
സ ധർമവിജയീ രാജാ ചക്രവർതീ ഭവിഷ്യതി।
സചേമം സങ്കുലം ലോകം പ്രസാദമുപനേഷ്യതി ॥ 3-193-96 (23571)
ഉത്ഥിതോ ബ്രാഹ്മണോ ദീപ്തഃ ക്ഷയാന്തകൃദുദാരധീഃ।
സങ്ക്ഷേപകോ ഹി സർവസ്യ യുഗസ്യ പരിവർതകഃ ॥ 3-193-97 (23572)
സ സർവത്ര ഗതാൻക്ഷുദ്രാൻബ്രാഹ്മണൈഃ പരിവാരിതഃ।
ഉത്സാദയിഷ്യതി തദാ സർവംലേച്ഛഗണാന്ദ്വിജഃ ॥ 3-193-98 (23573)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി മാർകണ്ഡേയസമാസ്യാപർവണി ത്രിനവത്യധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-193-3 ശേഷം ജഗദ്ഭവിഷ്യതി ഉത്കർഷം പ്രാപ്സ്യതി ॥ 3-193-5 കാഷ്ഠാം അവധിം। കൃതങ്കൃതയുഗം ॥ 3-193-8 കലുഷം കലിം ॥ 3-193-9 നിർവ്യാജശ്ഛദ്മഹീനഃ। ഉപാധിവർജിതഃ ലോഭാദിഹീനഃ। വൃഷഇവ ചതുഷ്പാത് ॥ 3-193-10 അർധേനാധർമേണ ॥ 3-193-14 ധർമവൈതംസികാഃ ധർമജാലികാഃ ധർമജാലം വിസ്താര്യ ലോകാന്വഞ്ചയന്തീത്യർഥഃ ॥ 3-193-18 അന്ത്യാ ഇതി। ചാണ്ഡാലാഃ ക്ഷത്രിയാദികർമ ക്ഷത്രിയാദയശ്ചാണ്ഡാലകർമ കരിഷ്യന്തീത്യ്രഥഃ ॥ 3-193-19 ശാണീ ശണസൂതർജാ പ്രവരാശാടീതി ഖ. പാഠഃ ॥ 3-193-26 നിംനേഷു ഹീനേഷു കർമസു ॥ 3-193-32 പാപാചാരപരിഗ്രഹാ ഇതി ധ. പാഠഃ ॥ 3-193-37 പരാർഥാൻപരധനാനി ॥ 3-193-38 ഹസ്തോ ഹസ്തം പരിമുഷേദ്ധസ്തവദേകോദരജോപി ഭ്രാതാ ഭ്രാതരം വഞ്ചയേദേവ ॥ 3-193-41 ഏകാഹാര്യം യുഗം സർവമിതി ഝ. പാഠഃ। ഏകഹാര്യം ഏകവിധമേവ മാംസശാകാദികമാഹാരമർഹതീതി തഥാ। ഭക്ഷ്യാഭക്ഷ്യവിഭാഗോ നാസ്തീത്യർഥഃ ॥ 3-193-42 ഏകവർണഃ വർണവിഭാഗനാശനാത് ॥ 3-193-43 ന രക്ഷതി പിതാ പുത്രമിതി ധ. പാഠഃ ॥ 3-193-45 ഖൈരാചാരശ്ചേതി ഝ. പാഠഃ ॥ 3-193-49 പ്രജാസ്യന്തി പ്രജാഃ ജനയിഷ്യന്തി ॥ 3-193-55 ജ്ഞാനാനി ജ്ഞേയസ്വരൂപാണി ॥ 3-193-56 ശ്ചാന്യോന്യമഭിശങ്കിതാ ഇതി ധ. പാഠഃ ॥ 3-193-57 സങ്ക്ഷയോ ലോക ഇജി ധ. പാഠഃ ॥ 3-193-59 വൃഷലാർദിതാഃ ശൂദ്രപീഡിതാഃ ॥ 3-193-60 സങ്ക്ഷേപ്സ്യതേ നാശം ഗമിഷ്യതി ॥ 3-193-62 കാകാ ഇവ സർവതഃ ശങ്കിനഃ നീചവൃത്ത്യുപജീവിനോ വാ ॥ 3-193-65 ഏഡൂകാൻ അസ്ഥ്യങ്കിതനാനി കുഡ്യാനി। ജാലൂകാൻപൂജയിഷ്യന്തീതി ക. ധ. പാഠഃ ॥ 3-193-73 നിർവിശേഷാഃ തുല്യാചാരവേഷാഃ। വിഷ്ടികരാഃ മൃതിമദത്ത്വാകാരയന്തി തേ ॥ 3-193-75 ആചാര്യോപി അപനിധിഃ നിർധനഃ ഭർത്സ്യതേ ധികൂക്രിതേ। അർഥയുക്ത്യാ ധനയോഗേന നതു സ്നേഹേന ധർമേണ വാ ॥ 3-193-78 കബന്ധാന്തർഹിതഃ രാഹ്വന്തർഹിതഃ ॥ 3-193-91 യദേതി। ഗുരുസൂര്യചന്ദ്രാഃ യദാ യുഗപത്പുഷ്യക്ഷത്രമേഷ്യന്തി തദാ കൃതയുഗപ്രവൃത്തിരിതിത്യർതഃ ॥ 3-193-94 സഭൂതഃ ശംബലഗ്നാമേ ഇതി ധ. പാഠഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 194
॥ ശ്രീഃ ॥
3.194. അധ്യായഃ 194
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
മാർകണ്ഡേയേന യുധിഷ്ഠിരപ്രതി കൃതയുഗവൃത്താന്തകഥനപൂർവകം ധർമാചരണചോദനാ ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-194-0 (23574)
മാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 3-194-0x (2397)
തതശ്ചോരക്ഷയങ്കൃത്വാദ്വിജേഭ്യഃ പൃഥിവീമിമാം।
വാജിമേധേ മഹായജ്ഞേ വിധിവത്കൽപയിഷ്യതി ॥ 3-194-1 (23575)
സ്ഥാപയിത്വാ ച മര്യാദാഃ സ്വയംഭുവിഹിതാഃ ശുഭാഃ।
പുനഃ പുണ്യയശഃകർമ ജരയാ സംശ്രയിഷ്യതി ॥ 3-194-2 (23576)
തച്ഛീലമനുവർസ്യന്തി മനുഷ്യാ ലോകവാസിനഃ।
വിപ്രൈശ്ചോരക്ഷയേ ചൈവ കൃതേക്ഷേമം ഭവിഷ്യതി ॥ 3-194-3 (23577)
കൃഷ്ണാജിനാനി ശക്തീശ്ച ത്രിശൂലാന്യായുധാനി ച।
സ്ഥാപയന്ദ്വിജശാർദൂലോ ദേശേഷു വിജിതേഷു ച ॥ 3-194-4 (23578)
സംസ്തൂയമാനോ വിപ്രേന്ദ്രൈർമാനയാനോ ദ്വിജോത്തമാൻ।
കൽകീചരിഷ്യതി മഹീം സദാ ദസ്യുവധേ രതഃ ॥ 3-194-5 (23579)
ഹാ മാതസ്താത പുത്രേതി താസ്താ വാചഃ സുദാരുണാഃ।
വിക്രോശമാനാൻസുഭൃശം ദസ്യൂനനേഷ്യതി സങ്ക്ഷയം ॥ 3-194-6 (23580)
തതോഽധറ്മവിനാശോ വൈ ധർമവൃദ്ധിശ്ച ഭാരത।
ഭവിഷ്യതി കൃതേപ്രാപ്തേ ക്രിയാവാംശ്ച ജനസ്തഥാ ॥ 3-194-7 (23581)
ആരാമാശ്ചൈവ ചൈത്യാശ്ച തടാകാവസഥാസ്തഥാ।
പുഷ്കരിണ്യശ്ച വിവിധാ ദേവതായതനാനി ച ॥ 3-194-8 (23582)
യജ്ഞക്രിയാശ്ച വിവിധാ ഭവിഷ്യന്തി കൃതേ യുഗേ।
ബ്രാഹ്മണാഃ സാധവശ്ചൈവ മുനയശ്ച തപസ്വിനഃ ॥ 3-194-9 (23583)
ആശ്രമാ ഹതപാഷണ്ഡാഃ സ്ഥിതാഃ സത്യേ ജനാസ്തദാ।
ജായന്തി സർവഭൂതാനി ശുധ്യമാനാനി ചൈവ ഹി ॥ 3-194-10 (23584)
സർവേഷ്വൃതുഷു രാജേന്ദ്ര സർവം സസ്യം ഭവിഷ്യതി।
നരാ ദാനേഷു നിരതാ വ്രതേഷു നിയമേഷു ച ॥ 3-194-11 (23585)
ജപയജ്ഞപരാ വിപ്രാ ധർമകാമാ മുദാ യുതാഃ।
പാലയിഷ്യന്തി രാജാനോ ധർമേണേമാം വസുന്ധരാം ॥ 3-194-12 (23586)
വ്യവഹാരരതാ വൈശ്യാ ഭവിഷ്യന്തി കൃതേ യുഗേ।
ഷട്കർമനിരതാ വിപ്രാഃ ക്ഷത്രിയാ രക്ഷണേ രതാഃ ॥ 3-194-13 (23587)
ശുശ്രൂഷായാം രതാഃ ശൂദ്രാസ്തഥാ വർണത്രയസ്യ ച।
ഏഷ ധർമഃ കൃതയുഗേ ത്രേതായാം ദ്വാപരേ തഥാ ॥ 3-194-14 (23588)
പശ്ചിമേ യുഗകാലേ ച യഃ സ തേ സംപ്രകീർതിതഃ।
സർവലോകസ് വിദിതാ യുഗസഹ്ഖ്യാ ച പാണ്ഡവ ॥ 3-194-15 (23589)
ഏതത്തേ സർവമാഖ്യാതമതീതാനാഗതം മയാ।
വായുപ്രോക്തമനുസ്മൃത്യപുരാണമൃഷിസംസ്തുതം ॥ 3-194-16 (23590)
ഏവം സംസാരമാർഗാ മേ ബഹുശശ്ചിരജീവിനഃ।
ദൃഷ്ടാശ്ചൈവാനുഭൂതാശ്ച കിം ഭൂയഃ ശ്രോതുമിച്ഛസി ॥ 3-194-17 (23591)
ഇദം ചൈവാപരം ഭൂയഃ സഹ ഭ്രാതൃഭിരച്യുത।
ധർമസംശയമോക്ഷാർഥം നിബോധ വചനം മമ ॥ 3-194-18 (23592)
ന തേഽന്യഥാഽത്ര വിജ്ഞേയോ ധർമോ ധർമഭൃതാംവര।
ധർമാത്മാ ഹി സുഖം രാജൻപ്രേത്യ ചേഹ ച നന്ദതി ॥ 3-194-19 (23593)
ന ബ്രാഹ്മണേ പരിഭവഃ കർതവ്യസ്തേ കദാചന।
ബ്രാഹ്മണഃ കുപിതോഽഹന്യാദപി ലോകാൻപ്രതിജ്ഞയാ ॥ 3-194-20 (23594)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-194-21x (2398)
മാർകണ്ഡേയവചഃ ശ്രുത്വാ കുരൂണാം പ്രവരോ നൃപഃ।
ഉവാച വചനം ധീമാൻപരമം പരമദ്യുതിഃ ॥ 3-194-21 (23595)
`ഏതച്ഛ്രുത്വാ മയാ കിം സ്യാത്കർതവ്യം മുനിസത്തമ।
കഥം ചായം ജിതോലോകോ രക്ഷിതവ്യോ ഭവിഷ്യതി' ॥ 3-194-22 (23596)
കസ്മിന്ധർമേ മയാ സ്ഥേയം പ്രജാഃ സംരക്ഷതാ മുനേ।
കഥഞ്ച വർതമാനോ വൈ ന ച്യവേയം സ്വധർമതഃ ॥ 3-194-23 (23597)
മാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 3-194-24x (2399)
ദയാവാൻസർവബൂതേഷു ഹിതോ രക്തോഽനസൂയകഃ।
ഉപത്യാനാമിവ സ്നേഹാത്പ്രജാനാം രക്ഷണേ രതഃ ॥ 3-194-24 (23598)
ചര ധർമം ത്യജാധർമം പിതൄൻപൂർവാനനുസ്മര।
പ്രമാദാദ്യത്കൃതം തേഽഭൂത്സംയഗ്ജ്ഞാനേന തജ്ജയ ॥ 3-194-25 (23599)
അലം തേ മാനമാശ്രിത്യ സതതം പ്രിയവാഗ്ഭവ।
വിജിത്യ പൃഥിവീം സർവാം മോദമാനഃ സുഖീ ഭവ ॥ 3-194-26 (23600)
ഏഷ ഭൂതോ ഭവിഷ്യശ്ച ധർമസ്തേ സമുദീരിതഃ।
ന തേഽസ്ത്യവിദിതം കിഞ്ചിദതീതാനാഗതം ഭുവി ॥ 3-194-27 (23601)
തസ്മാദിമം പരിക്ലേശം ത്വം താത ഹൃദി മാ കൃഥാഃ।
പ്രാജ്ഞാസ്താത ന മുഹ്യന്തി കാലേനാപി പ്രപീഡിതാഃ ॥ 3-194-28 (23602)
ഏഷ കാലോ മഹാബാഹോ അപി സർവദിബൌകസാം।
മുഹ്യന്തി ഹി പ്രജാസ്താത കാലേനാപി പ്രചോദിതാഃ ॥ 3-194-29 (23603)
മാ ച തേഽത്ര വിശങ്കാ ഭൂദ്യൻമയോക്തം തവാനഘ।
അതിശങ്ക്യ വചോ ഹ്യേതദ്ധർമലോപോ ഭവേത്തവ ॥ 3-194-30 (23604)
ജാതോസി പ്രഥിതേ വംശേ കുരൂണാം ഭരതർഷഭ।
കർമണാ മനസാ വാചാ സർവമേതത്സമാചര ॥ 3-194-31 (23605)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 3-194-32x (2400)
യത്ത്വയോക്തം ദ്വിജശ്രേഷ്ഠ വാക്യം ശ്രുതിമനോഹരം।
തഥാ കരിഷ്യേ യത്നേന ഭവതഃ ശാസനം വിഭോ ॥ 3-194-32 (23606)
ന മേ ലോഭോസ്തി വിപ്രേന്ദ്രന ഭയം ന ച മത്സരഃ।
കരിഷ്യാമി ഹി തത്സർവമുക്തം യത്തേ മയി പ്രഭോ ॥ 3-194-33 (23607)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-194-34x (2401)
ശ്രുത്വാ തു വചനം തസ്യ പാണ്ഡവസ്യ യശസ്വിനഃ।
സംഹൃഷ്ടഃ പാണ്ഡവാ രാജൻസഹിതാ ശാർംഗധന്വനാ ॥ 3-194-34 (23608)
വിപ്ര്രഷഭാശ്ച തേ സർവേ യേ തത്രാസൻസമാഗതാഃ।
തഥാ കഥാം ശുഭാം ശ്രുത്വാ രമാർകണ്ഡേയസ്യ ധമതഃ।
വിസ്മിതാ സമപദ്യന്ത പുരാണസ് നിവേദനാത് ॥ 3-194-35 (23609)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി മാർകണ്ഡേയസമാസ്യാപർവണി ചതുർനവത്യധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 194 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-194-1 കൽപയിഷ്തി ദാസ്യതി ॥ 3-194-2 വനം പുണ്യയശഃ കർമാരമണീയം പ്രവേക്ഷ്യതി. ഇതി ഝ. പാഠഃ ॥ 3-194-3 വിപ്രൈർഹേതുഭിഃ കൃതേയുഗേ ॥ 3-194-4 കൃഷ്ണാജിനാനി ബ്രഹ്മചാരിപരിധേയാനി। തേന സർവാണി ബ്രാഹ്മണകർമാണി ലക്ഷ്യന്തി. ശക്തീരിത്യാദിനാ രാജധർമാഃ। സ്ഥാപയാൻ ബ്രഹ്മക്ഷത്രയോർധർമവ്യവസ്ഥാഞ്ചക്രേ ഇതിഭാവഃ ॥ 3-194-10 പ്രയന്തി സർവബീജാനി രോപ്യമാണാനി ചൈവ ഹേതി ഝ. പാഠഃ। തത്ര പ്രയന്തി നശ്യന്തി ബീജാനി സംസ്കാരാഃ രോപ്യമാണാനി ക്രിയമാണൈഃ കർമഭിർദൃഢം സംപാദ്യമാനാന്യപി ജ്ഞാനബലാന്നശ്യന്തീത്യർഥ ॥ 3-194-25 സംയഗ്ദാനേന ഇതി ഝ. പാഠഃ ॥ 3-194-34 തസ്യ മാർകണ്ഡേയസ് ധീമത ഇതി ഝ. പാഠഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 195
॥ ശ്രീഃ ॥
3.195. അധ്യായഃ 195
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
മാർകണ്ഡേയേന യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി ബ്രാഹ്മണമാഹാത്ംയപ്രതിപാദകമണ്ഡൂകോപാഖ്യാനകഥനാരംഭഃ ॥ 1 ॥ ഇക്ഷ്വാകുവംശജേന പരീക്ഷിന്നാമകേന രാജ്ഞാ മൃഗയാർഥം വനം പ്രവിഷ്ടേന ഉദകാദർശനരൂപസമയകരണേന മണ്ഡൂകകന്യായാഃ പരിണയഃ ॥ 2 ॥ രാജ്ഞാ സമയാതിലംഘനേ തഥാ ജലേ നിമജ്ജനം ॥ 3 ॥ തദന്വേഷണായ രാജ്ഞാ മണ്ഡൂകഹനനേ താപസരൂപിണാ മണ്ഡൂകരാജേന തനനിവാരണഏന തസ്യാഃ സ്വപുത്രീത്വകഥനാദിപൂർവകം പുനസ്തസ്മൈ തസ്യാഃ പ്രദാനം ॥ 4 ॥ മാർകണ്ഡേയേന മണ്ഡൂകപുന്യാഃ പുത്രയോഃ ശലദലയോർവൃത്തകഥനപൂർവകം വാമദേവമുനിമാഹാത്ംയകഥനം ॥ 5 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-195-0 (23610)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-195-0x (2402)
ഭൂയ ഏവ ബ്രാഹ്മണമാഹാത്ംയം വക്തുമർഹസീത്യബ്രവീത്പാണ്ഡവേയോ മാർകണ്ഡേയം ॥ 3-195-1 (23611)
അഥാചഷ്ട മാർകണ്ഡേയോഽപൂർവമിദം ശ്രൂയതാം ബ്രാഹ്മണാനാം ചരിതം ॥ 3-195-2 (23612)
അയോധ്യായാമിക്ഷ്വാകുകുലോദ്വഹഃ പാർഥിവഃ പരീക്ഷിന്നാമ മൃഗയാമഗമത് ॥ 3-195-3 (23613)
സ ഏകോഽശ്വേന മൃഗമന്വസരത് മൃഗോ ദൂരമപാഹരത് ॥ 3-195-4 (23614)
അധ്വനി ജാതശ്രമഃ ക്ഷുത്തൃഷ്ണാഭിഭൂതശ്ചൈകസ്മിന്ദേശേ നീലം ഗഹനം വനഷണ്ഡമപശ്യത് ॥ 3-195-5 (23615)
തസ്യാവിശേഷതോ വനഷണ്ഡസ്യ മധ്യേഽതീവ രമണീയം സരോ ദൃഷ്ട്വാ സാശ്വ ഏവ വ്യഗാഹത ॥ 3-195-6 (23616)
അഥാശ്വസ്തഃ സ ബിസമൃണാലമശ്വായാഗ്രതോ നിക്ഷിപ്യ പുഷ്കരിണീതീരേ സംവിവേശ തതഃ ശയാനോ മധുരംഗീതമശൃണോത് ॥ 3-195-7 (23617)
സ ശ്രുത്വാഽചിന്തയന്നേഹ മനുഷ്യഗതിം പശ്യാമി കസ്യ സ്വൽവയം ഗീതംശബ്ദ ഇതി ॥ 3-195-8 (23618)
അഥാപശ്യത്കന്യാം പരമരൂപദർശനീയാം പുഷ്പാണ്യവചിന്വതീം ഗായന്തീം ച അഥ സാ രാജ്ഞഃ സമീപേ പര്യക്രാമത് ॥ 3-195-9 (23619)
താമബ്രവീദ്രാജാ കസ്യാസി ഭദ്രേ കാ വാ ത്വമിതി സാ പ്രത്യുവാച കന്യാഽസ്മീതി താം രാജോവാചാർഥീ ത്വയാഽഹമിതി ॥ 3-195-10 (23620)
അഥോവാച കന്യാ സമയേനാഹം ശക്യാ ത്വയാ ലബ്ധും നാന്യഥേതി രാജാ താം സമയമപൃച്ഛത് മണ്ഡൂകരാജസ്യ കഃ സമയ ഇതി തതഃ കന്യേദമുവാച നോദകം മേ ദർശയിതവ്യമിതി ॥ 3-195-11 (23621)
സ രാജാ താം ബാഢമിത്യുക്ത്വാ താം സമാഗംയ തയാസഹ തത്ര തസ്ഥൌ ॥ 3-195-12 (23622)
തതസ്തത്രൈവാസീനേ രാജനി സാ സേനാഽന്വഗച്ഛത് ॥ 3-195-13 (23623)
പദേനാനുപദം ദൃഷ്ട്വാ രാജാനം പരിവാര്യാതിഷ്ഠത അഥ പര്യാശ്വസ്തശ്ച രാജാ തയൈവ സഹ ശിവികയാ പ്രായാദവിഷാദഃ സ്വനഗരമനുപ്രാപ്യ രഹസി തയാ രമമാണോ ന കാംശ്ചിദപശ്യത് ॥ 3-195-14 (23624)
അഥ പ്രധാനാമാത്യോഽഭ്യാശചരാസ്തസ്യ സ്ത്രിയോഽപൃച്ഛത് ॥ 3-195-15 (23625)
കിമത്ര പ്രയോജനം വർതതേ ഇത്യഥാബ്രുവംസ്താഃ സ്ത്രിയഃ ॥ 3-195-16 (23626)
അപൂർവമിവ പശ്യാമ ഉദകം നാത്ര നീയത ഇത്യഥാമാത്യോഽനുദകം വനം കാരയിത്വോദാരവൃക്ഷം ബഹുപുഷ്പഫലമൂലം തസ്യ മധ്യേ മുക്താജാലമയീം പാർശ്വേ വാപീം ഗൂഢാം സുധോപലിപ്താം സ രഹസ്യുപഗംയ രാജാനമബ്രവീത് ॥ 3-195-17 (23627)
വനമിദമുദാരമനുദകം സാധ്വത്ര സഹൈതയാ ഗംയതാമിതി ॥ 3-195-18 (23628)
സ തസ്യ വചനാത്തയൈവ സഹ ദേവ്യാ തദ്വനം പ്രാവിശത്സ കദാചിത്തസ്മിൻകാനനേ രംയേ തയൈവ സ വ്യവാഹരദഥക്ഷുത്തൃഷ്ണാർദിതഃ ശ്രാന്തോഽതിമുക്താഗാരമപശ്യത് ॥ 3-195-19 (23629)
തത്പ്രവിശ്യരാജാ സഹ പ്രിയയാ സുസംസ്കൃതാം വിമലാം സലിലപൂർണാം വാപീമപശ്ത് ॥ 3-195-20 (23630)
ദൃഷ്ട്വൈവ ച താം തസ്യാശ്ച തീരേ സഹൈവ തയാ ദേവ്യാഽവാതിഷ്ഠത് ॥ 3-195-21 (23631)
അഥ താ ദേവീം സ രാജാഽബ്രവീത്സാധ്വവതര വാപീസലിലമിതി സാ തദ്വച ശ്രുത്വാഽവതീര്യ വാപീം ന്യമജ്ജന്ന പുനരുദകാദുദമജ്ജത് ॥ 3-195-22 (23632)
താം സ മൃഗയമാണോ രാജാ നാപശ്യദ്വാപീമഥ നിഃസ്രാവ്യ മണ്ഡൂകം ശ്വഭ്രമുഖേ ദൃഷ്ട്വാ ക്രുദ്ധ ആജ്ഞാപയാമാസ സ രാജാ ॥ 3-195-23 (23633)
സർവമണ്ഡൂകവധഃ ക്രിയതാമിതി യോമയാഽർഥീ സ മാം മൃതമണ്ഡൂകോപായനമാദായോപതിഷ്ഠേദിതി ॥ 3-195-24 (23634)
അഥ മണ്ഡൂകവധേ ഘോരേ ക്രിയമാണേ ദിക്ഷു സർവാസു രമണ്ഡൂകാൻഭയമാവിവേശ തേ ഭീതാ മണ്ഡൂകരാജ്ഞേ യഥാവൃത്തം ന്യവേദയൻ ॥ 3-195-25 (23635)
തതോ മണ്ഡൂകരാട് താപസവേഷധാരീ രാജാനമഭ്യഗച്ഛദുപേത്യ ചൈനമുവാച ॥ 3-195-26 (23636)
മാ രാജൻക്രോധവശം ഗമഃ പ്രസാദം കുരു നാർഹസി മണ്ഡൂകാനാമനപരാധിനാം വധം കർതുമിതി ശ്ലോകൌ ചാത്ര ഭവതഃ ॥ 3-195-27 (23637)
മാ മണ്ഡൂകാഞ്ജിഘാംസീസ്ത്വം കോപം സന്ധാരയാച്യുത। പ്രക്ഷിപന്തി വധാദ്ഭേകാ ജനാനാം പരിജാനതാം ॥ 3-195-28 (23638)
പ്രതിജാനീഹി നൈതാംസ്ത്വം പ്രാപ്യ ക്രോധം വിമോക്ഷ്യസേ। അലം കൃത്വാ തവാധർമം മണ്ഡൂകൈഃ കിം ഹതൈർഹി തേ ॥ 3-195-29 (23639)
തമേവംവാദിനമിഷ്ടജനവിയോഗശോകപരീതാത്മാ രാജാഽഥോവാച ॥ 3-195-30 (23640)
ന ഹി ക്ഷംയതേ തൻമയാ ഹനിഷ്യാംയേതാനേതൈർദുരാത്മഭിഃ പ്രിയാ മേ ഭക്ഷിതാ സർവഥൈവ മേ വധ്യാ മണ്ഡൂകാ നാർഹസി വിദ്വൻമാമുപരോദ്ധുമിതി ॥ 3-195-31 (23641)
സ തദ്വാക്യമുപലഭ്യവ്യഥിതേന്ദ്രിയമനാഃ പ്രോവാച പ്രസീദ രാജന്നഹമായുർനാമ മണ്ഡൂകരാജോ മമ സാ ദുഹിതാ സുശോഭനാ നാമ തസ്യാ ഹി ദൌഃശീല്യമേതദ്ബഹവസ്തയാ രാജാനോ വിപ്രലബ്ധപൂർവാ ഇതി ॥ 3-195-32 (23642)
തമബ്രവീദ്രാജാ യാ സാ തവ രദുഹിതാ തയാ സമർഥീ സാ മേ ദീയതാമിതി ॥ 3-195-33 (23643)
അഥൈനാം രാജ്ഞേ പിതാഽദാദബ്രവീച്ചൈനാമേനം രാജാനം ശുശ്രൂഷസ്വേതി ॥ 3-195-34 (23644)
സ ഏവമുക്ത്വാ ദുഹിതരം ക്രുദ്ധഃ ശശാപ യസ്മാത്ത്വയാ രാജാനോ വിപ്രലബ്ധാ ബഹവസ്തസ്മാദബ്രഹ്മണ്യാനി തവാപത്യാനി ഭവിഷ്യന്ത്യാനൃതികത്വാത്തവേതി ॥ 3-195-35 (23645)
സ ച രാജാ താമുപലഭ്യ തസ്യാം സുരതഗുണനിബദ്ധഹൃദയോ ലോകത്രയൈശ്വര്യമിവോപലഭ്യ ഹർഷബാഷ്പസന്ദിഗ്ധയാ വാചാ പ്രണിപത്യാഭിപൂജ്യ മണ്ഡൂകരാജമബ്രവീദനുഗൃഹീതോസ്മീതി ॥ 3-195-36 (23646)
സ ച മണ്ഡൂകരാജോ ദുഹിതരമനുജ്ഞാപ്യ യഥാഗതമഗച്ഛത് ॥ 3-195-37 (23647)
അഥ കസ്യചിത്കാലസ്യ തസ്യാം കുമാരാസ്ത്രയസ്തസ്യ രാജ്ഞഃ സംബഭൂവുഃ ശലോ ദലോ ബലശ്ചേതി തതസ്തേഷാം ജ്യേഷ്ഠം ശലം സമയേ പിതാ രാജ്യേഽഭിഷിച്യ തപസി ധൃതാത്മാ വനം ജഗാമ ॥ 3-195-38 (23648)
അഥ കദാചിച്ഛലോ മൃഗയാമനുചരൻമൃഗമാസാദ്യ രഥേനാന്വധാവത് ॥ 3-195-39 (23649)
സൂതം ചോവാച ശീഘ്രം മാം വാഹയസ്വേതി സ തഥോക്ത സൂതോ രാജാനമബ്രവീത് ॥ 3-195-40 (23650)
ന ക്രിയതാമനുബന്ധോ നൈഷ ശക്യസ്ത്വയാ മൃഗോഽയം ഗ്രഹീതും യദ്യപി തേ രഥേ യുക്തൌ വാംയൌ സ്യാതാമിതി തതോഽബ്രവീദ്രാജാ സൂതമാചക്ഷ്വ മേ വാഭ്യൌ വാജിനൌ ത്വാ പൃച്ഛാമീതി ॥ സ ഏവമുക്തോ രാജഭയഭീതഃ സൂതോ വാമദേവശാപഭയഭീതശ്ചാസ്യോപാചഖ്യൌ ॥ വാമദേവസ്യാശ്വൌ വാംയൌ മനോജവാവിതി ॥ 3-195-41 (23651)
അഥൈനമേവം ബ്രുവാണമബ്രവീദ്രാജാ വാമദേവാശ്രമം പ്രയാദഹീതി സ ഗത്വാ വാമദേവാശ്രമം തമൃഷിമബ്രവീത് ॥ 3-195-42 (23652)
ഭഗവൻമൃഗോ മേ വിദ്ധഃ പലായതേ സംഭാവയിതുമർഹസി വാംയൌ ദാതുമിതി തമബ്രവീദൃഷിർദദാനി തേ വാംയൌ കൃതകാര്യേണ ഭവതാ മമൈവ വാംയൌ നിര്യാതയിതവ്യൌ ക്ഷിപ്രമിതി സ ച താവശ്വൌ പ്രതിഗൃഹ്യാനുജ്ഞാപ്യ ഋഷിം പ്രായാദ്വാജിയുക്തേന രഥേന മൃഗം പ്രതി ഗച്ഛംശ്ചാബ്രവീത്സൂതമശ്വരത്നദ്വയമാവയോര്യോഗ്യം നൈതൌ പ്രതിദേയൌ വാമദേവായേത്യുക്ത്വാ മൃഗമവാപ്യ സ്വനഗരമേത്യാശ്വാവന്തഃപുരേഽസ്ഥാപയത് ॥ 3-195-43 (23653)
അഥർഷിശ്ചിന്തയാമാസ തരുണോ രാജപുത്രഃ കല്യാണം പത്രമാസാദ്യ രമതേ ന മേ വാംയൌ പ്രതിനിര്യാതയത്യഹോ കഷ്ടമിതി ॥ 3-195-44 (23654)
സ മനസാ വിചിന്ത്യ മാസി പൂർണേ ശിഷ്യമബ്രവീത് ॥ 3-195-45 (23655)
ഗച്ഛാത്രേയ രാജാനം ബ്രൂഹി യദി പര്യാപ്തം നിര്യാതയോഗാധ്യായവാംയാവിതി സ ഗത്വൈവം തം രാജാനമബ്രവീത്തരാജാ പ്രത്യുവാച രാജ്ഞാമേതദ്വാഹനമനർഹാ ബ്രാഹ്മണാ രത്നാനാമേവംവിധാനാം ന കിഞ്ചിത് ബ്രാഹ്മണാനാമശ്വൈഃ കാര്യം സാധു ഗംയതാമിതി ॥ 3-195-46 (23656)
സ ഗത്വൈതദുപാധ്യായായാചഷ്ട തച്ഛ്രുത്വാ വചനമപ്രിയം വാമദേവഃ ക്രോധപരീതാത്മാ സ്വയമേവ രാജാനമഭിഗംയാശ്വാർഥമചോദയന്ന ചാദദദ്രാജാ ॥ 3-195-47 (23657)
വാമദേവ ഉവാച। 3-195-48x (2403)
പ്രപച്ഛ വാംയൌ മമ പാർഥിവ ത്വം
കൃതം ഹി തേ കാര്യമാഭ്യാമശക്യം।
മാ ത്വാ വധീദ്വരുണോ ഘോരപാശൈ-
ർബ്രഹ്മക്ഷത്രസ്യാന്തരേ വർതമാനഃ ॥ 3-195-48 (23658)
രാജോവാച। 3-195-49x (2404)
അനഡ്വാഹൌ സുവ്രതൌ സാധു ദാന്താ-
വേതദ്വിപ്രാണാം വാഹനം വാമദേവ।
താഭ്യാം യാഹി ത്വം യത്ര കാമോ മഹർഷേ-
ച്ഛന്ദാംസി വൈ ത്വാദൃശം സംവഹന്തി ॥ 3-195-49 (23659)
വാമദവേ ഉവാച। 3-195-50x (2405)
ഛന്ദാംസി വൈ മാദൃശം സംവഹന്തി
ലോകേഽമുഷ്മിൻപാർഥിവ യാനി സന്തി।
അസ്മിസ്തു ലോകേ മമ യാനമേത-
ദസ്മദ്വിധാനാമപരേഷാം ച രാജൻ ॥ 3-195-50 (23660)
രാജോവാച। 3-195-51x (2406)
ചത്വാരസ്ത്വാം വാ ഗർദഭാഃ സംവഹന്തു
ശ്രേഷ്ഠാശ്വതര്യോ ഹരയോ വാതരംഹാഃ।
തൈസ്ത്വം യാഹി രക്ഷത്രിയസ്യൈഷ വാഹോ
മമൈവ വാംയൌ ന തവൈതൌ ഹി വിദ്ധി ॥ 3-195-51 (23661)
വാമദേവ ഉവാച। 3-195-52x (2407)
ഘോരം വ്രതം ബ്രാഹ്മണസ്യൈതദാഹു-
രേതദ്രാജന്യദിഹാജീവമാനഃ।
അയസ്മയാ ഘോരരൂപാ മഹാന്ത-
ശ്ചത്വാരോ വാ യാതുധാനാഃ സുരൌദ്രാഃ।
മയാ പ്രയുക്താസ്ത്വദ്വധമീപ്സമാനാ
വഹന്തു ത്വാം ശിതശൂലാശ്ചതുർധാ ॥ 3-195-52 (23662)
രാജോവാച। 3-195-53x (2408)
യേ ത്വാം വിദുർബ്രാഹ്മണം വാമദേവ
വാചാ ഹന്തും മനസാ കർമണാ വാ।
തേ ത്വാം സശിഷ്യമിഹ പാതയന്തു
മദ്വാക്യനുന്നാഃ ശിതശൂലാസിഹസ്താഃ ॥ 3-195-53 (23663)
[വാമദേവ ഉവാച। 3-195-54x (2409)
മമൈതൌ വാംയൌ പ്രതിഗൃഹ്യ രാജൻ
പുനർദദാനീതി പ്രപദ്യ മേ ത്വം।
പ്രയച്ഛ ശീഘ്രം മമ വാംയൌ ത്വമശ്വൌ
യദ്യാത്മാനം ജീവിതും തേ ക്ഷമം സ്യാത് ॥ 3-195-54 (23664)
രാജോവാച। 3-195-55x (2410)
ന ബ്രാഹ്മണേഭ്യോ മൃഗയാ പ്രസൂതാ
ന ത്വാഽനുശാസ്ംയദ്യപ്രഭൃതി ഹ്യസത്യം।
തവൈവാജ്ഞാം സംപ്രണിധായ സർവാം
തഥാ ബ്രഹ്മൻപുണ്യലോകം ലഭേയം ॥] 3-195-55 (23665)
വാമദേവ ഉവാച। 3-195-56x (2411)
നാനുയോഗാ ബ്രാഹ്മണാനാം ഭവന്തി
വാചാ രാജൻമനസാ കർമണാ വാ।
യസ്ത്വേവം ബ്രഹ്മ തപസാഽന്വേതി വിദ്വാം-
സ്തേന ശ്രേഷ്ഠോ ഭവതി ഹി ജീവമാനഃ ॥ 3-195-56 (23666)
മാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 3-195-57x (2412)
ഏവമുക്തേ വാമദേവേന രാജൻ
സമുത്തസ്ഥൂ രാക്ഷസാ ഘോരരൂപാഃ।
തൈഃ ശൂലഹസ്തൈർവധ്യമാനഃ സ രാജാ
പ്രോവാചേദം വാക്യമുച്ചൈസ്തദാനീം ॥ 3-195-57 (23667)
ഇക്ഷ്വാകവോ വാ യദി മാം ത്യജേയു-
ര്യേ തേ വിധേയാ ഭുവി ചാന്യേ മഹീപാഃ।
നോത്സ്രക്ഷ്യേഽഹം വാമദേവസ് വാംയൌ
നൈവംവിധാ ധർമശീലാ ഭവന്തി ॥ 3-195-58 (23668)
ഏവം ബ്രുവന്നേവ സ യാതുധാനൈ-
ർഹതോ ജഗാമാശു മഹീം ക്ഷിതീശഃ।
തതോ വിദിത്വാ നൃപതിം നിപാതിത-
മിക്ഷ്വാകവോ വൈ ദലമഭ്യഷിഞ്ചൻ ॥ 3-195-59 (23669)
രാജ്യേ തദാ തത്ര ഗത്വാ സ വിപ്രഃ
പ്രോവാചേദം വചനം വാമദേവഃ।
ദലം രാജാനം ബ്രാഹ്മണാനാം ഹി ദേയ-
മേവം രാജൻസർവധർമേഷു ദൃഷ്ടം ॥ 3-195-60 (23670)
ബിഭേഷി ചേത്ത്വമധർമാന്നരേന്ദ്ര
പ്രയച്ഛ മേ ശീഘ്രമേവാദ്യ വാംയൌ।
ഏതച്ഛ്രുത്വാ വാമദേവസ് വാക്യം
സ പാർഥിവഃ സൂതമുവാച രോഷാത് ॥ 3-195-61 (23671)
ഏകം ഹി മേ സായകം ചിത്രരൂപം
ദുഗ്ധം വിഷേണാഹരസംഗൃഹീതം।
യേന വിദ്ധോ വാമദേവഃ ശയീത
സന്ദശ്യമാനഃ ശ്വഭിരാർതരൂപഃ ॥ 3-195-62 (23672)
വാമദേവ ഉവാച। 3-195-63x (2413)
ജാനാമി പുത്രം ദശവർഷം തവാഹം
ജാതം മഹിഷ്യാം ശ്യേനജിതം നരേന്ദ്ര।
ഏതം ജഹി ത്വം മദ്വചനാത്പ്രണുന്ന-
സ്തൂർണം പ്രിയം സായകൈർഘോരരൂപൈഃ ॥ 3-195-63 (23673)
മാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 3-195-64x (2414)
ഏവമുക്തോ വാമദേവേന രാജന്ന-
ന്തഃപുരേ രാജപുത്രം ജഘാന।
സ സായകസ്തിഗ്മതേജാ വിസൃഷ്ടഃ
ശ്രുത്വാ ദലസ്തത്ര വാക്യം ബഭാഷേ ॥ 3-195-64 (23674)
ഇക്ഷ്വാകവോ ഹന്ത ചരാമി വഃ പ്രിയം
നിഹൻമീമം വിപ്രമദ്യ പ്രമഥ്യ।
ആനീയതാമപരസ്തിഗ്മതേജാഃ
പശ്യധ്വം മേ വീര്യമദ്യ ക്ഷിതീശാഃ ॥ 3-195-65 (23675)
വാമദേവ ഉവാച। 3-195-66x (2415)
യത്ത്വമേനം സായകം ഘോരരൂപം
വിഷേണ ദിഗ്ധം മമ സന്ദധാസി।
ന ത്വേതം ത്വം ശരവർഷം വിമോക്തും
സന്ധാതും വാ ശക്ഷ്യസേ മാനവേന്ദ്ര ॥ 3-195-66 (23676)
രാജോവാച। 3-195-67x (2416)
ഇക്ഷ്വാകവഃ പശ്ത മാം ഗൃഹീതം
ന വൈ ശക്നോംയേഷ ശരം വിമോക്തും
ന ചാസ്യ കർതും നാശമഭ്യുത്സഹാമി
ആയുഷ്മാന്വൈ ജീവതു വാമദേവഃ ॥ 3-195-67 (23677)
വൈമദേവ ഉവാച। 3-195-68x (2417)
സംസ്പൃശ്യൈനാം മഹീഷീം സായകേന
തതസ്തസ്മാദേനസോ മോക്ഷ്യസേ ത്വം।
തതസ്തഥാ കൃതവാൻപാർഥിവസ്തു
തതോ മുനിം രാജപുത്രീ ബഭാഷേ ॥ 3-195-68 (23678)
യഥാ യുക്താ വാമദേവാഹമേനം
ദിനേദിനേ സന്ദിശന്തീ നൃശംസം।
ബ്രാഹ്മണേഭ്യോ മൃഗയതീ സൂനൃതാനി
തഥാ ബ്രഹ്മൻപുണ്യലോകം ലഭേയം ॥ 3-195-69 (23679)
വാമദേവ ഉവാച। 3-195-70x (2418)
ത്വയാ ത്രാതം രാജകുലം ശുഭേക്ഷണേ
വരം വൃണീഷ്വാപ്രതിമം ദദാനി തേ।
പ്രശാധീമം സ്വജനം രാജപുത്രി
ഇക്ഷ്വാകുരാജ്യം സുമഹച്ചാപ്യനിന്ദ്യേ ॥ 3-195-70 (23680)
രാജപുത്ര്യുവാച। 3-195-71x (2419)
വരം വൃണേ ഭഗവംസ്ത്വേവമേഷ
വിമുച്യതാം കിൽവിഷാദദ്യ ഭർതാ।
ശിവേന ജീവാമി സപുത്രബാന്ധവം
വരോ വൃതോ ഹ്യേഷ മയാ ദ്വിജാഗ്ര്യ ॥ 3-195-71 (23681)
മാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 3-195-72x (2420)
ശ്രുത്വാ വച സ മുനീ രാജപുത്ര്യാ-
സ്തഥാഽസ്ത്വിതി പ്രാഹ കുരുപ്രവീര।
തതഃ സ രാജാ മുദിതോ ബഭൂവ
വാംയൌ ചാസ്മൈ പ്രദദൌ സംപ്രണംയ ॥ 3-195-72 (23682)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി മാർകണ്ഡേയസമാസ്യാപർവണി പഞ്ചനവത്യധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 195 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-195-7 ആശ്വസ്ത ഇതി ഛേദഃ ॥ 3-195-16 പ്രയോജനം കർതവ്യം ॥ 3-195-19 അതിമുക്താഗാരം വാസന്തീഗൃഹം ॥ 3-195-28 പ്രക്ഷീയതേ ധനോദ്രേകോ ജനാനാമവിജാനതാം ഇതി ഝ. പാഠഃ। ധനോദ്രേകഃ ശ്രീതപസോരുത്കർഷഃ ॥ 3-195-29 പ്തിജാനീഹി നിശ്ചയം കുരു। പ്രാപ്യ പ്രാപയ്യ മൃത്യും। ക്രോധം സ്ത്രീശോകജം। അലം കൃത്വാ മാ കരു ॥ 3-195-35 ബ്രഹ്മണ്യം ബ്രാഹ്മണഹിതം തേന രഹിതാനി അബ്രഹ്മണ്യാനി ॥ 3-195-41 വാംയൌ വാമദേവീയൌ രഥേ യുക്തൌ അശ്വൌ അശ്വതരൌ ॥ 3-195-44 പത്രം വാഹനം ॥ 3-195-48 അന്തരേ ഭേദേ ॥ 3-195-51 വാഹോ വാഹനം ॥ 3-195-52 യദേതത് ബ്രാഹ്മണസ്യ സ്വം ആജീവമാന ഉപജീവമാനോസി ഏതദിഹ ഘോരമനിഷ്ടപാകം വ്രതം കർമ ആഹുരിത്യന്വയഃ। വഹന്തു ചതുർദിക്ഷു പ്രാപയന്തു ചതുർധാകൃത്വേതി ശേഷഃ ॥ 3-195-53 ത്വാം മാം ഹന്തുമുദ്യുക്തം തേ മദീയാസ്ത്വാമേവ പാതയന്ത്വിത്യർഥഃ ॥ 3-195-55 അസത്യം മിഥ്യാവാദിനമപി ത്വാ ത്വാം നാനുശാസ്മി ന ദണ്ഡയാമി। അദ്യപ്രഭൃതി തവാജ്ഞാമിതി സംബന്ധഃ। തവാപരാധാൻ ക്ഷമിഷ്യേ ആജ്ഞയാ ച വർതിഷ്യേ ഇതി വരദ്വയം ജ്ഞേയം ॥ 3-195-56 അനുയോഗഃ ശാസനം। അദണ്ഡ്യാ ബ്രാഹ്മണാ ഇത്യർഥഃ। ബ്രഹ്മ ബ്രാഹ്മണജാതിം। യോ ബ്രാഹ്മണസേവീ സ ജീവത്യന്യോ നശ്യതീത്യർഥഃ। വരദ്വയമപി നിരർഥകമിതി ഭാവഃ ॥ 3-195-58 ബ്രഹ്മന്ദലോ വാ വിധേയാ മേ യദി ചേമേ വിശോപി ഇതി ഝ. പാഠഃ। ദലഃ കനിഷ്ഠോ ഭ്രാതാ। രവിധേയാ ആജ്ഞാകാരിണഃ ॥ 3-195-59 നിപാതിതം മൃതം ॥ 3-195-63 ഏതം ജഹി തവ സായകസ്ത്വത്പുത്രമേവ ഹിംസിഷ്യതി നതു മാമിത്യർഥഃ ॥ 3-195-67 ഏവമുക്ത്വാ വാമദേവേന സ്തംഭിതഹസ്തപാദോ രാജോവാച ഇക്ഷ്വാകവ ഇതി ॥ 3-195-68 സംസ്പൃശ്യ ഹത്വാ। ഏനസോ ബ്രഹ്മഹത്യാധ്യവസായജാത്പാപാത് ॥ 3-195-69 ഏനം നൃശംസം ഭർതാരം ദിനേദിനേ സൂനൃതാനി കല്യാണകരാണി വാക്യാനി സന്ദിശന്തീതി സംബന്ധഃ। ബ്രഹ്മണേഭ്യോ മൃഗയതീ ബ്രാഹ്മണാൻ സേവിതുമിച്ഛന്തീ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 196
॥ ശ്രീഃ ॥
3.196. അധ്യായഃ 196
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
മാർകണ്ഡേയേന സുഖദുഃഖനിരൂപകബകശക്രസംവാദാനുവാഃ ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-196-0 (23683)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-196-0x (2421)
മാർകണ്ഡേയമൃഷയോ ബ്രാഹ്മണാ യുധിഷ്ഠിരശ്ച।
പര്യപൃച്ഛന്നൃഷിഃ കേന ദീർഘായുരാസീദ്ബകഃ ॥ 3-196-1 (23684)
മാർകണ്ഡേയസ്തു താൻസർവാൻപ്രത്യുവാച മഹാതപാഃ।
ദീർഘായുശ്ച ബകോരാജന്നൃഷിർനാത്ര വിചാരണാ ॥ 3-196-2 (23685)
ഏതച്ഛ്രുത്വാ തു കൌന്തേയോ ഭ്രാതൃഭിഃ സഹ ഭാരത।
മാർകണ്ഡേയം പര്യപൃച്ഛദ്ധർമരാജോ യുധിഷ്ഠിരഃ ॥ 3-196-3 (23686)
ബകദാൽഭ്യൌ മഹാത്മാനൌ ശ്രൂയേതേ ചിരജീവിനൌ।
സഖായൌ ദേവരാജസ് യതാവൃഷീ ലോകസംമതൌ ॥ 3-196-4 (23687)
ഏതദിച്ഛാമി ഭഗവൻബകശക്രസമാഗമം।
സുഖദുഃഖസമായുക്തം തത്ത്വേന കഥിതം ത്വയാ ॥ 3-196-5 (23688)
മാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 3-196-6x (2422)
വൃത്തേ ദേവാസുരേ രാജൻസംഗ്രാമേ രോമഹർഷണേ।
ത്രയാണാമപി ലോകാനാമിന്ദ്രോ ലോകാധിപോഽഭവത് ॥ 3-196-6 (23689)
സംയഗ്വർഷതി പർജന്യേ സസ്യസംപദ ഉത്തമാഃ।
നിരാമയാഃ സുധർമിഷ്ഠാഃ പ്രജാ ധർമപരായണാഃ।
മുദിതശ്ച ജനഃ സർവഃ സ്വധർമേഷു വ്യവസ്ഥിതഃ ॥ 3-196-7 (23690)
താഃ പ്രജാ മുദിതാഃ സർവാ ദൃഷ്ട്രാ ബലനിഷൂദനഃ।
തതസ്തു മുദിതോരാജന്ദേവരാജഃ ശതക്രതുഃ ॥ 3-196-8 (23691)
ഐരാവതം സമാസ്ഥായ അപശ്യൻമുദിതാഃ പ്രജാഃ।
ആശ്രമാംശ്ച വിചിത്രാംശ് നദീശ്ച വിവിധാഃ ശുഭാഃ ॥ 3-196-9 (23692)
നഗരാണി സമൃദ്ധാനി ഘേടാഞ്ജനപദാംസ്തഥാ।
പ്രജാപാലനദക്ഷാംശ്ച നരേന്ദ്രാന്ധർമചാരിണഃ ॥ 3-196-10 (23693)
ഉദപാനം പ്രപാ വാപീ തടാകാനി സരാംസി ച।
നാനാബ്രഹ്രഹ്മസമാചാരൈഃ സേവിതാനി ദ്വിജോതതമൈഃ ॥ 3-196-11 (23694)
തതോഽവതീര്യ രംയായാം പൃഥ്വ്യാം രാജഞ്ഛതക്രതുഃ।
തത്ര രംയേ ശിവേ ദേശേ ബഹുവൃക്ഷസമാകുലേ ॥ 3-196-12 (23695)
പൂർവസ്യാം ദിശി രംയായാം സമുദ്രാഭ്യാശതോ നൃപ।
തത്രാശ്രമപദം രംയം മൃഗദ്വിജനിഷേവിതം।
തത്രാശ്രമപദേ രംയേ ബകം പശ്യതി ദേവരാട് ॥ 3-196-13 (23696)
ബകസ്തു ദൃഷ്ട്വാ ദേവേന്ദ്രം ദൃഢം പ്രീതമനാഽഭവത്।
പാദ്യാസനാർഥദാനേന ഫലമൂലൈരഥാർചയത് ॥ 3-196-14 (23697)
സുഖോപവിഷ്ടോ വരദസ്തതസ്തു ബലസൂദനഃ।
തതഃ പ്രശ്നം ബകം ദേവം ഉവാച ത്രിദശേശ്വരഃ ॥ 3-196-15 (23698)
ശതം വർഷസഹസ്രാണി മുനേ ജാതസ്യ തേഽനഘ।
സമാഖ്യാഹി മമ ബ്രഹ്മൻകിം ദുഃഖം ചിരജീവിനാം ॥ 3-196-16 (23699)
ബക ഉവാച। 3-196-17x (2423)
അപ്രിയൈഃ സഹ സംവാസഃ പ്രിയൈശ്ചാപി വിനാഭവഃ।
അസദ്ഭിഃ സംപ്രയോഗശ്ച തദ്ദുഃഖം ചിരജീവിനാം ॥ 3-196-17 (23700)
പുത്രദാരവിനാശോഽത്ര ജ്ഞാതീനാം സുഹൃദാമപി।
പരേഷ്വായത്തതാ കൃച്ഛ്രം കിംനു ദുഃഖതരം തതഃ ॥ 3-196-18 (23701)
നാന്യദ്ദുഃഖതരം കിഞ്ചില്ലോകേഷു പ്രതിഭാതി മേ।
അർഥൈർവിഹീനഃ പുരുഷഃ ഏരൈഃ സംപരിഭൂയതേ ॥ 3-196-19 (23702)
അകുലാനാം കുലേ ഭാവം കുലീനാനാം കുലക്ഷയം।
സംയോഗം വിപ്രയോഗം ച പശ്യന്തി ചിരജീവിനഃ ॥ 3-196-20 (23703)
അപിപ്രത്യക്ഷമേവൈതത്തവ ദേഘ ശതക്രതോ।
അകുലാനാം സമൃദ്ധാനാം കഥം കുലവിപര്യയഃ ॥ 3-196-21 (23704)
ദേവദാനവഗന്ധർവമനുഷ്യോരഗരാക്ഷസാഃ।
പ്രാപ്നുവന്തി വിപര്യാസം കിംനു ദുഃഖതരം തതഃ ॥ 3-196-22 (23705)
കുലേ ജാതാശ് ക്ലിശ്യന്തേ ദൌഷ്കുലേയവശാനുഗാഃ।
ആഢ്യൈർദരിദ്രാഽവമതാഃ കിംനു ദുഃഖതരം തതഃ ॥ 3-196-23 (23706)
ലോകേ വൈധർംയമേതത്തു ദൃശ്തേ ബഹുവിസ്തരം।
ഹീനജ്ഞാനാശ്ച ഹൃഷ്യന്തേ ക്ലിശ്യന്തേ പ്രാജ്ഞകോവിദാഃ।
ബഹുദുഃഖപരിക്ലേശം മാനുഷ്യമിഹ ദൃശ്യതേ ॥ 3-196-24 (23707)
ഇന്ദ്ര ഉവാച। 3-196-25x (2424)
പുനരേവ മഹാഭാഗ ദേവർഷിഗണസേവിത।
സമാഖ്യാഹി മമ ബ്രഹ്മൻകിം സുഖം ചിരജീവിനാം ॥ 3-196-25 (23708)
ബക ഉവാച। 3-196-26x (2425)
അഷ്ടമേ ദ്വാദശേ വാഽപി ശാകം യഃ പചതേ ഗൃഹേ।
കുമിത്രാണ്യനപാശ്രിത് കിം വൈ സുഖതരം തതഃ ॥ 3-196-26 (23709)
യത്രാഹാനി ന ഗണ്യന്തേ നൈനമാഹുർമഹാശനം।
അപി ശാകം പചാനസ്യ സുഖം വൈ മഘവൻഗൃഹേ ॥ 3-196-27 (23710)
ആർജിതം സ്വേന വീര്യേണ നാപ്യപാശ്രിത്യ കഞ്ചന।
ഫലശാകമപി ശ്രേയോ ഭോക്തും ഹ്യകൃപണം ഗൃഹേ ॥ 3-196-28 (23711)
പരസ്യ തു ഗൃഹേ ഭോക്തുഃ പരിഭൂതസ് നിത്യശഃ।
സുമൃഷ്ടമപി ന ശ്രേയോ വികൽപോഽയമതഃ സതാം ॥ 3-196-29 (23712)
ശ്വവദ്ധി ലോലുപോ യസ്തു പരാന്നം ഭോക്തുമിച്ഛതി।
ധിഗസ്തു തസ്യ തദ്ഭുക്തം കൃപണസ് ദുരാത്മനഃ ॥ 3-196-30 (23713)
യോ ദത്ത്വാഽതിഥിഭൃത്യേഭ്യഃ പിതൃഭ്യശ്ച ദ്വിജോത്തമഃ।
ശിഷ്ടാന്യന്നാനി യോ ഭുങ്ക്തേ കിം വൈ സുഖതരം തതഃ ॥ 3-196-31 (23714)
അതോ മൃഷ്ടതരം നാന്യത്പൂതം കിഞ്ചിതച്ഛതക്രതോ।
ദത്ത്വാ യസ്ത്വതിഥിഭ്യോഽന്നം ഭുങ്ക്തേ തേനൈവ നിത്യശഃ ॥ 3-196-32 (23715)
താവതാം ഗോസഹസ്രാണാം ഫലം പ്രാപ്നോതി ദായകഃ।
യദേനോ യൌവനകൃതന്തത്സർവം നശ്യതേ ധ്രുവം ॥ 3-196-33 (23716)
രസദക്ഷിണസ് ഭുക്തസ് ദ്വിജസ്യ തു കരേ ഗതം।
യദ്വാരി വാരിണാ സിഞ്ചേത്തദ്ധ്യേനസ്തരതേ ക്ഷണാത് ॥ 3-196-34 (23717)
ഏതാശ്ചാന്യാശ്ച വൈ ബഹ്വീഃ കഥയിത്വാ കഥാഃ ശുഭാഃ।
ബകേന സഹ ദേവേന്ദ്ര ആപൃച്ഛ്യ ത്രിദിവം ഗതഃ ॥ 3-196-35 (23718)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി മാർകണ്ഡേയസമാസ്യാപർവണി ഷണഅണവത്യധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 196 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-196-1 ഋഷിർബകഃ കില ഭവതോ ദീർഘായുരാസീച്ചേതി ധ. പാഠഃ ॥ 3-196-12 യഹ്നോത്സവവതീം രംയാം പൃധ്വീം രാജഞ്ശതക്രതുരിതി ധ. പാഠഃ ॥ 3-196-21 ആകുലാനാം സമൃദ്ധാനാം കഥം കാലവിപര്യയഃ ഇതി ധ. പാഠഃ ॥ 3-196-34 ദ്വിജസ്യ തു കരേ ഹുതമിതി ധ. പാഠഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 197
॥ ശ്രീഃ ॥
3.197. അധ്യായഃ 197
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
മാർകണ്ഡേയേന പാണ്ഡവാൻപ്രതി ക്ഷത്രിയമഹിമഖ്യാപകശിബിചരിത്രകീർതനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-197-0 (23719)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-197-0x (2426)
തതഃ പാണ്ഡവാഃ പുനർമാർകണ്ഡേയമൂചുഃ ॥ 3-197-1 (23720)
കഥിതം ബ്രാഹ്മണമാഹാത്ംയം രാജന്യമാഹാത്ംയമിദാനീം ശുശ്രൂഷാമഹ ഇതി താനുവാച മാർകണ്ഡേയോ മഹർഷിഃ ശ്രൂയതാമിദാനീം രാജന്യാനാം മാഹാത്ംയമിതി ॥ കുരൂണാമന്യതമഃ സുഹോത്രോ നാമ രാജാ മഹർഷീനഭിഗംയ നിവൃത്യരഥസ്ഥമേവ രാജാനമൌശീനരം ശിബിം ദദർശാഭിമുഖം തൌ സമേത്യ പരസ്പരേണ യഥാവയഃ പൂജാം പ്രയുജ്യ ഗുണസാംയേന പരസ്പരേണ തുല്യാത്മാനൌ വിദിത്വാഽന്യോന്യസ്യ പന്ഥാനം ന ദദതുസ്തത്ര നാരദഃ പ്രാദുരാസീത്കിമിദം ഭവന്തൌ പരസ്പരസ്യ പന്ഥാനമാവൃത്യ തിഷ്ഠത ഇതി ॥ 3-197-2 (23721)
താവൂചതുർനാരദം നൈതദ്ഭഗവൻപൂർവകർമകർത്രാദിഭിർവിശിഷ്ടസ് പന്ഥാ ഉപദിശ്യതേ സമർഥായ വാ ആവാം ച സഖ്യം പരസ്പരേണോപഗതൌ തച്ചാവധാനതോഽത്യുത്കൃഷ്ടമധരോത്തരം പരിഭ്രഷ്ടം ॥
നാരദസ്ത്വേവമുക്തഃ ശ്ലോകത്രയമപഠത് ॥ 3-197-3 (23722)
ക്രൂരഃ കൌരവ്യ മൃദവേ മൃദുഃ ക്രൂരേ ച കൌരവ।
സാധുശ്ചാസാധവേ സാധുഃ സാധവേ നാപ്നുയാത്കഥം ॥ 3-197-4 (23723)
കൃതം ശതഗുണം കുര്യാന്നാസ്തി ദേവേഷു നിർണയഃ।
ഔശീനരഃ സാധുശീലോ ഭവതോ വൈ മഹീപതിഃ ॥ 3-197-5 (23724)
ജലേത്കദര്യം ദാനേന സത്യേനാനൃതവാദിനം।
ക്ഷമയാ ക്രൂരകർമാണമസാധും സാധുനാ ജയേത് ॥ 3-197-6 (23725)
തദുഭാവേവ ഭവന്താവുദാരൌ യ ഇദാനീം ഭവദ്ഭ്യാമന്യതമഃ സോപസർപതു ഏതദ്വൈ നിദർശനമിത്യുക്താവ തൂഷ്ണീം നാരദോ ബഭൂവ ॥ ഏതച്ഛ്രുത്വാ തു കൌരവ്യഃ ശിബിം പ്രദക്ഷിണം കൃത്വാ പന്ഥാനം ദത്ത്വാ ബഹുകർമഭിഃ പ്രശസ്യ പ്രയയൌ ॥ 3-197-7 (23726)
തദേതദ്രാജ്ഞോ മഹാഭാഗ്യമപ്യുക്തവാന്നാരദഃ ॥ 3-197-8 (23727)
॥ ഇതിശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി മാർകണ്ഡേയസമാഖ്യാപർവണി സപ്തനവത്യധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 197 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-197-3 നൈതത് യത്പന്ഥാസ്ത്യാജ്യ ഇത്യേതന്നേത്യർഥഃ। തത്ര ഹേതുഃ പൂർവേതി। പൂർവേ ച തേ കർമകർത്രാദയശ്ചേതി വിഗ്രഹഃ। അനുമന്തൃവക്തൃപ്രഭൃതയ ആദിശബ്ദാർഥഃ। അവധാനതോ വിചാരതഃ। അധരേതി। ആവയോസ്താരതംയം നാസ്തീത്യർഥഃ ॥ 3-197-4 പൂർവാർധേ ഖലവൃത്തം നാപ്നുയാത്സാധുത്വം വൈ കഥം ന കുര്യാദിത്യർഥഃ ॥ 3-197-8 രാജ്ഞഃ ശിബേഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 198
॥ ശ്രീഃ ॥
3.198. അധ്യായഃ 198
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
മാർകണ്ഡേയേന പാണ്ഡവാൻപ്രതി വിപ്രായ ഗോപ്രദാനരൂപയവാതിചരിതകഥനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-198-0 (23728)
[*മാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 3-198-0x (2427)
ഇദമന്യച്ഛ്രൂതാം യയാതിർനാഹുഷോ രാജാ രാജ്യസ്ഥഃ പൌരജനാവൃത ആസാഞ്ചക്രേ ॥ ഗുർവർഥീ ബ്രാഹ്മണ ഉപേത്യാബ്രവീത് ഭോ രാജൻഗുർവർഥം ഭിക്ഷേയം സമയാദിതി രാജോവാച ॥ 3-198-1 (23729)
ബ്രവീതു ഭഗവാൻസമയമിതി ॥ 3-198-2 (23730)
ബ്രാഹ്മണ ഉവാച। 3-198-3x (2428)
വിദ്വേഷണം പരമം ജീവലോകേ
കുര്യാന്നരഃ പാർഥിവ യാച്യമാനഃ।
തം ത്വാം പൃച്ഛാമി കഥം തു രാജ-
ന്ദദ്യാദ്വാന്ദയിതം ച മേഽദ്യ ॥ 3-198-3 (23731)
രാജോവാച। 3-198-4x (2429)
നചാനുകീർതയേ ദദ്യ ദത്ത്വാ
അയാച്യമർഥം ന ച സംശൃണോമി।
പ്രാപ്യമർഥം ച സംശ്രുത്യ
തം ചാപി ദത്ത്വാ സുസുഖീ ഭവാമി ॥ 3-198-4 (23732)
ദദാമി തേ രോഹിണീനാം സഹസ്രം
പ്രിയോ ഹി മേ ബ്രാഹ്മണോ യാചമാനഃ।
ന മേ മനഃ കുപ്യതി യാചമാനേ
ദത്തം ന ശോചാമി കദാചിദർഥം ॥ 3-198-5 (23733)
ഇത്യുക്ത്വാ ബ്രാഹ്മണാ രാജാ ഗോസഹസ്രം ദദൌ।
പ്രാപ്തവാംശ്ച ഗവാം സഹസ്രം ബ്രാഹ്മണ ഇതി ॥ 3-198-6 (23734)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി മാർകണ്ഡേയസമാസ്യാപർവണി അഷ്ടനവത്യധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 198 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-198-3 വിദ്വേഷണം യാചകസ്യ ദ്വേഷം। പ്രീത്യൈവ ദദാസി ചേത് ഗ്രഹീഷ്യാമീത്യർഥഃ ॥ 3-198-4 ഹേ ദദ്യ ദദോ ഹാനം തദർഹ ॥ 3-198-5 രോഹിണീനാം ഗവാം ॥ * - ഏതദാദ്യധ്യായത്രയം ഷോഢശഗദ്യാധികം ഝ. പുസ്തകഏവ ദൃശ്യതേ നേതരകോശേഷു।അരണ്യപർവ - അധ്യായ 199
॥ ശ്രീഃ ॥
3.199. അധ്യായഃ 199
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
മാർകണ്ഡേയേന സേദുകവൃഷദർഭചരിതകഥനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-199-0 (23735)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-199-0x (2430)
ഭൂയ ഏവ മഹാഭാഗ്യം കഥ്യതാമിത്യബ്രവീത്പാണ്ഡവഃ ॥ 3-199-1 (23736)
അഥാചഷ്ട മാർകണ്ഡേയോ മഹാരാജ വൃഷദർഭസേദുകനാമാനൌ രാജാനൌ നതിമാർഗരതാവസ്ത്രോപാസ്ത്രകൃതിനൌ ॥ 3-199-2 (23737)
സേദുകോ വൃഷദർഭസ് ബാലസ്യൈവ ഉപാംശുവ്രതമഭ്യജാനാത് കുപ്യമദേയം ബ്രാഹ്മണസ്യ ॥ 3-199-3 (23738)
അഥ തം സേദുകം ബ്രാഹ്മണഃ കശ്ചിദ്വേദാധ്യയനസംപന്ന ആശിഷം ദത്ത്വാ ഗുർവർഥീ ഭിക്ഷിതവാൻ ॥ 3-199-4 (23739)
അശ്വസഹസ്രം മേ ഭവാന്ദദാത്വിതി ॥ തം സേദുകോ ബ്രാഹ്മണമബ്രവീത് ॥ 3-199-5 (23740)
നാസ്തി സംഭവോ ഗുർവർഥം ദാതുമിതി ॥ 3-199-6 (23741)
സ ത്വം ഗച്ഛ വൃഷദർഭസകാശം ॥ രാജാ പരമധർമജ്ഞോ ബ്രാഹ്മണ തം ഭിക്ഷസ്വ ॥ സ തേ ദാസ്യതി തസ്യൈതദുപാംശുവ്രതമിതി ॥ 3-199-7 (23742)
അഥ ബ്രാഹ്മണോ വൃഷദർഭസകാശം ഗത്വാ അശ്വസഹസ്രമയാചത ॥ സ രാജാ തം കശേനാതാഡയത് ॥ 3-199-8 (23743)
തം ബ്രാഹ്മണോഽബ്രവീത് ॥ കിം ഹിംസ്യനാഗസം മാമിതി ॥ 3-199-9 (23744)
ഏവമുക്ത്യാ തം ശപന്തം രാജാഽഽഹ ॥ വിപ്ര കിം യോ ന ദദാതി തുഭ്യമുതാഹോസ്വിദ്ബ്രാഹ്മണ്യമേതത് ॥ 3-199-10 (23745)
കബ്രാഹ്മണ ഉവാച। 3-199-11x (2431)
രാജാധിരാജ തവ സമീപം സേദുകേന പ്രേഷിതോ ഭിക്ഷിതുമാഗതഃ തേനാനുശിഷ്ടേന മയാ ത്വം ഭിക്ഷിതോസി ॥ 3-199-11 (23746)
പൂർവാഹ്ണേ തേ ദാസ്യാമി യോ മേഽദ്യ ബലിരാഗമിഷ്യതി ॥ യോ ഹന്യതേ കശയാ കഥം മോഘം ക്ഷേപണം തസ്യ സ്യാത് ॥ 3-199-12 (23747)
3-199-13 (23748)
ഇത്യുക്ത്വാ ബ്രാഹ്മണായ ദൈവസികാമുത്പത്തിം പ്രദാത് ॥ അധികസ്യാശ്വസഹസ്രസ്യ മൂല്യമേവാദാദിതി ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-199-3 ഉപാംശു ബഹിരനുദ്ധാടിതം। കുപ്യം സ്വർണരൂപ്യാദന്യത് ॥ 3-199-8 കശേന പുംസ്ത്വമാർഷം ॥ 3-199-9 ഹിംസി ഹിനസ്സി താഡയസി ॥ 3-199-10 ശപന്തം ശാപം ദിത്സന്തം। ഹേ വിപ് യോ ന ദദാതി സ്വീയം ധനം തുഭ്യം തസ്മൈ വാ ഏതത് ശാപദാനം ഉചിതം। ഉതാഹോസ്വിത് ഏതദ്ബ്രാഹ്മണ്യം ബ്രാഹ്മണയോഗ്യം സ്വോയമപി ദിത്സന്ന ശാപയോഗ്യഃ നാപി ശാനതിധർമാ ബ്രാഹ്മണഃ ശാപം ദാതുമർഹതീത്യർഥഃ ॥ 3-199-12 ക്ഷേപണം ദൂരീകരണം। അവശ്യം സ പ്രസാദനീയ ഇത്യർഥഃ ॥ 3-199-13 ദൈവസികാം ഏകദിവസജാതാമുത്പതതിം ധനസ്യ। സ്വനിയമഭംഗായ പ്രവൃത്തം ബ്രാഹ്മണം ദണ്ഡയിതുമപി പ്രാർഥിതാദധികം ദത്ത്വാ പ്രസാദയിതുമപി സമർഥാ രാജാന ഇതി താത്പര്യം ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 200
॥ ശ്രീഃ ॥
3.200. അധ്യായഃ 200
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
മാർകണ്ഡേയേന പാണ്ഡവാനപ്രതി ശ്യേനാത്കപോതരക്ഷണരൂപശിബിചരിതകഥനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-200-0 (23749)
മാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 3-200-0x (2432)
ദേവാനാം കഥാ സഞ്ജാതാ മഹീതലം ഗത്വാ മഹീപതിം ശിബിമൌശീനരം സാധ്വേനം ശിബിം ജിജ്ഞാസ്യാമ ഇതി ॥ ഏവം ഭോ ഇത്യുക്ത്വാ അഗ്നീന്ദ്രാവുപതിഷ്ഠേതാം ॥ 3-200-1 (23750)
അഗ്നിഃ കപോതരൂപേണ തമഭ്യധാവദാമിഷാർഥമിന്ദ്രഃ ശ്യേനരൂപേണ ॥ 3-200-2 (23751)
അഥ കപോതോ രാജ്ഞോ ദിവ്യാസനാസീനസ്യോത്സംഗം ന്യപതത് ॥ 3-200-3 (23752)
അഥ പുരോഹിതോ രാജാനമബ്രവീത് ॥ പ്രാണരക്ഷാർഥം ശ്യേനാദ്ഭീതോ ഭവന്തം പ്രാണാർഥീ പ്രപദ്യതേ ॥ 3-200-4 (23753)
വസു ദദാതു അന്തവാൻപാർഥിവോഽസ്യ നിഷ്കൃതിം കുര്യാത് ഘോരം കപോതസ്യ നിപാതമാഹുഃ ॥ 3-200-5 (23754)
അഥ കപോതോ രാജാനമബ്രവീത് ॥ പ്രാണരക്ഷണാർഥം ശ്യേനാദ്ഭീതോ ഭവന്തം പ്രാണാർഥീ പ്രപദ്യേ അംഗൈരംഗാനി പ്രാപ്യാർഥീ മുനിർഭൂത്വാ പ്രാണാംസ്ത്വാം പ്രപദ്യേ ॥ 3-200-6 (23755)
സ്വാധ്യായേന കർശിതം ബ്രഹ്മചാരിണം മാം വിദ്ധി ॥ തപസാ ദമേന യുക്തമാചാര്യസ്യാപ്രതികൂലഭാഷിണം ॥ ഏവംയുക്തമപാപം മാം വിദ്ധി ॥ 3-200-7 (23756)
ഗദാമി വേദാനവിചിനോമി ഛന്ദഃ
സർവേവേദാ അക്ഷരശോ മേ അധീതാഃ।
ന സാധു ദാനം ശ്രോത്രിയസ്യ പ്രദാനം
മാ പ്രാദാഃ ശ്യേനായ ന കപോതോഽസ്മി ॥ 3-200-8 (23757)
അഥ ശ്യേനോ രാജാനമബ്രവീത് ॥ 3-200-9 (23758)
പര്യായേണ വസതിർവാ ഭവേഷു
സർഗേ ജാതഃ പൂർവമസ്മാത്കപോതാത്।
ത്വമാദദാനോഽഥ കപോതമേനം
മാ ത്വം രാജന്വിഘ്നകർതാ ഭവേഥാഃ ॥ 3-200-10 (23759)
രാജോവാച। 3-200-11x (2433)
കേനേദൃശീ ജാതു പരാ ഹി ദൃഷ്ടാ
വാഗുച്യമാനാ ശകനേന സംസ്കൃതാ।
യാം വൈ കപോതോ വദതേ യാം ച ശ്യേന
ഉഭൌ വിദിത്വാ കഥമസ്തു സാധു ॥ 3-200-11 (23760)
നാസ്യ വർഷം വർഷതി വർഷകാലേ
നാസ്യ ബീജം രോഹതി കാല ഉപ്തം।
ഭീതം പ്രപന്നം യോ ഹി ദദാതി ശത്രവേ
ന ത്രാണം ലഭേത്രാണമിച്ഛൻസ കാലേ ॥ 3-200-12 (23761)
ജാതാ ഹ്രസ്വാ പ്രജാ പ്രമീയതേ
സദാ ന വാസം പിതരോഽസ്യ കുർവതേ।
ഭീതം പ്രപന്നം യോ ഹി ദദാതി ശത്രവേ
നാസ്യ ദേവാഃ പ്രതിഗൃഹ്ണന്തി ഹവ്യം ॥ 3-200-13 (23762)
മോഘമന്നം വിന്ദതി ചാപ്രചേതാഃ
സ്വർഗാല്ലോകാദ്ധശ്യതി ശീഘ്രമേവ।
ഭീതം പ്രപന്നം യോ ഹി ദദാതി ശത്രവേ
സേന്ദ്രാ ദേവാഃ പ്രഹരന്ത്യസ്യ വജ്രം ॥ 3-200-14 (23763)
ഉക്ഷാണം പക്ത്വാ സഹ ഓദനേന
അസ്മാത്കപോതാത്പ്രതി തേ നയന്തു।
യസ്മിന്ദേശേ രമസേഽതീവ ശ്യേന
തത്രമാംസം ശിവയസ്തേ വഹന്തു ॥ 3-200-15 (23764)
ശ്യേന ഉവാച। 3-200-16x (2434)
നോക്ഷാണോ രാജൻപ്രാർഥയേയം ന ചാന്യ
ദസ്മാൻമാംസമധികം വാ കപോതാത്।
ദേവൈർദത്തഃ സോഽദ്യ മമൈഷ ഭക്ഷ-
സ്തൻമേ ദദസ്വ ശകുനാനാമഭാവാത് ॥ 3-200-16 (23765)
രാജോവാച। 3-200-17x (2435)
ഉക്ഷാണം വേഹതമനൂനം നയന്തു
തേ പശ്യന്തു പുരുഷാ മമൈവ।
ഭയാഹിതസ് ദായം മമാന്തികാത്ത്വാം
പ്രത്യാംനായം തു ത്വം ഹ്യേനം മാ ഹിംസീഃ ॥ 3-200-17 (23766)
ത്യജേ പ്രാണാനനൈവ ദദ്യാം കപോതം
സൌംയോ ഹ്യയം കിം ന ജാനാസി ശ്യേന।
യഥാ ക്ലേശം മാ കുരുഷ്വേഹ സൌംയ
നാഹം കപോതമർപയിഷ്യേ കഥഞ്ചിത് ॥ 3-200-18 (23767)
യഥാ മാം വൈ സാധുവാദൈഃ പ്രസന്നാഃ
പ്രശംസേയുഃ ശിബയഃ കർമണാ തു।
യഥാ ശ്യേന പ്രിയമേവ കുര്യാം
പ്രശാധി മാം യദ്വദേസ്തത്കരോമി ॥ 3-200-19 (23768)
ശ്യേന ഉവാച। 3-200-20x (2436)
ഊരോർദക്ഷിണാദുത്കൃത്യ സ്വപിശിതം താവദ്രാജന്യാവൻമാംസം കപോതേന സമം ॥ തഥാ തസ്മാത്സാധു ത്രാതഃ കപോതഃ പ്രശംസേയുശ്ച ശിബയ കൃതം ച പ്രിയം സ്യാൻമമേതി ॥ 3-200-20 (23769)
അഥ സ ദക്ഷിണാദൂരോരുത്കൃത്യ സ്വമാംസപേശീം തുലയാധാരയത് ॥ ഗുരുതര ഏവ കപോത ആസീത് ॥ 3-200-21 (23770)
പുനരന്യമുച്ചകർത ഗുരുതര ഏവ കപോതഃ ॥ ഏവം സർവം സമധികൃത്യ ശരീരം തുലായാമാരോപയാമാസ രതത്തഥാപി ഗുരുതര ഏവ കപോത ആസീത് ॥ 3-200-22 (23771)
അഥ രാജാ സ്വയമേവ തുലാമാരുരോഹ ॥ ന ച വ്യലീകമാസീദ്രാജ്ഞ ഏതദ്വൃത്താന്തം ദൃഷ്ടാവ ത്രാത ഇത്യുക്ത്വാ പ്രാലീയത ശ്യേനഃ അഥ രാജാ അബ്രവീത് ॥ 3-200-23 (23772)
കപോതം വിദ്യുഃ ശിവയസ്ത്വാം കപോത
പൃച്ഛാമി തേ ശകുനേ കോ നു ശ്യേനഃ।
നാനീശ്വര ഈദൃശം ജാതു കുര്യാ-
ദേതം പ്രശ്നം ഭഗവൻമേ വിചക്ഷ്വ ॥ 3-200-24 (23773)
കപോത ഉവാച। 3-200-25x (2437)
വൈശ്വാനരോഽഹം ജ്വലനോ ധൂമകേതു-
രഥൈവ ശ്യേനോ വജ്രഹസ്തഃ ശചീപതിഃ।
സാധു ജ്ഞാതും ത്വാമൃഷഭം സൌരഥേയ
നൌ ജിജ്ഞാസയാ ത്വത്സകാശംപ്രപന്നൌ ॥ 3-200-25 (23774)
യാമേതാം പേശീം മമ നിഷ്ക്രയായ
പ്രാദാദ്ഭവാനസിനോത്കൃത്യ രാജൻ।
ഏതദ്വോ ലക്ഷ്മ ശിവം കരോമി
ഹിരണ്യവർണം രുചിരം പുണ്യഗന്ധം ॥ 3-200-26 (23775)
ഏതാസാം പ്രജാനാം പാലയിതാ യശസ്വീ
സുരർഷീണാമഥ സംമതോ ഭൃശം।
ഏതസ്മാത്പാർശ്വാത്പുരുഷോ ജനിഷ്യതി
കപോതരോമേതി ച തസ്യ നാമ ॥ 3-200-27 (23776)
കപോതരോമാണം ശിബിനൌദ്ഭിദം പുത്രം പ്രാപ്സ്യസി നൃപവൃഷസംഹനനം യശോദീപ്യമാനം ദ്രഷ്ടാസി ശൂരമൃഷഭം സൌരഥാനാം ॥ 3-200-28 (23777)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി മാർകണ്ഡേയസമാസ്യാപർവണി ദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 200 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-200-5 ഘോരം നിന്ദിതം അനിഷ്ടസൂചകമിത്യർഥഃ। അന്തവാൻ ദിഗന്താനാമീശ്വരഃ ॥ 3-200-6 അംഗൈരിതി। മുനിരഹം സ്വശരീരേണ കപോതശരീരം പ്രവിഷ്ടോഽസ്മീത്യർഥഃ। പ്രാണാൻപ്രാണരക്ഷകത്വേന ത്വമേവ മമ പ്രാണാ ഇത്യർഥഃ ॥ 3-200-8 ശ്രോത്രിയസ്യ മേ ശ്യേനായ ത്വത്കർതൃകം പ്രദാനം ന സാധുദാനം ॥ 3-200-10 ഭവേഷു ജൻമസു പര്യായേണ വസതിഃ സ്ഥിതിർഭവതി അതസ്ത്വം സർഗേ സൃഷ്ടൌ അസ്മാത്കപോതാത് ജാതോസി। അതസ്ത്വം തവ ജൻമാന്തരീയം പിതരം കപോതം ആദദാനോ രക്ഷൻ മമ ആഹാരേ വിഘ്നം മാകുർവിത്യർഥഃ ॥ 3-200-11 ഏതയോഃ സ്വരൂപം ജ്ഞാത്വാ സാധുകർമ കഥം കുര്യാമിതി വിമൃശതീത്യർഥഃ ॥ 3-200-13 ഹ്രസ്വാ ശൈശവേ ഏവ പ്രജാ പ്രമീയതേ ംരിയതേ ॥ 3-200-14 മോഘം നിഷ്ഫലം സോഽന്നം വിന്ദന്തി ലഭതേ। അപ്രചേതാഃ അനുദാരഃ ॥ 3-200-15 അസ്മാത്കപോതാത്। ഏനം കപോതം മോചയിത്വാ തേ തുഭ്യം പ്രതിനയന്തു പ്രതിനിധിത്വേന സമർപയന്തു ॥ 3-200-16 ശകുനാനാം ഏകസ്മിന്നേവ ബഹുത്വം। അഭാവാത് നാശേന ॥ 3-200-17 ഉക്ഷാണം ബലീവർദനം। വേഹതം വന്ധ്യാം ഗാം വാ അനൂനം സർവാംഗസംപൂർണം യഥാ സ്യാത്തഥാ। ഭയാഹിതസ്യ ഭീപ്രസ്തസ്യ കപോതസ്യ। ദായം പ്രതിധനം പ്രത്യാംനായം നയന്തു പ്രാപയന്തു। പശ്യന്തു ആലോചയന്തു ച സന്തഃ। ഏനം കപോതം മാ ഹിംസീരിതി ॥ 3-200-18 സൌംയോ ഹ്യയം സോമസംയുക്തക്രതുവന്നിത്യം പരിപാല്യോ ഹ്യയം। ഹേ സൌംയ സോമവത്പ്രിയദർശന ॥ 3-200-22 അധികൃത്യ ഛിത്ത്വാ ॥ 3-200-23 അപര്യാപ്തൌ സ്വയമേവ തുലാമാവിവേശ। വ്യലീകം അപ്രിയം। ത്രാതസ്ത്വയാ കപോത ഇത്യുക്ത്വാ ॥ 3-200-25 ഹേ സൌരഥേയ സുരഥായാഃ പുത്ര। നൌ ആവാം। വിദ്ധീതി ശേഷഃ ॥ 3-200-26 അസിനാ സ്വംഗേന। ഏതൻമാംസം। വഃ ഗൃപാണാം ലക്ഷ്മ ചിഹ്നിം കരോമി ॥ 3-200-28 ശിബിനാ ശിഥിലശരീരേണ ജാതം ഔദ്ഭിദം ഉദ്ഭേദേന ജാതം। യശസാ ദീപ്യമാനം ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 201
॥ ശ്രീഃ ॥
3.201. അധ്യായഃ 201
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
മാർകണ്ഡേയേന പാണ്ഡവാൻപ്രതി നാരദേരിതാഷ്ടകാദിരാജതാരതംകഥനപൂർവകദാനമഹിമാനുവാദ ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-201-0 (23778)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-201-0x (2438)
ഭൂയ ഏവ മഹാഭാഗ്യം കഥ്യതാമിത്യബ്രവീത്പാണ്ഡവോ മാർകണ്ഡേയം ॥ അഥാചഷ്ട മാർകണ്ഡേയഃ ॥ അഷ്ടകസ്യ വൈശ്വാമിത്രേരശ്വമേധേ സർവേ രാജാനഃ പ്രാഗച്ഛൻ ॥ 3-201-1 (23779)
ഭ്രാതരശ്ചാസ്യ പ്രതർദനോ വമുമനാഃ ശിബിരൌശീനര രഇതി സ ച സമാപ്തയജ്ഞോ ഭ്രാതൃഭിഃ സഹ രഥേന പ്രായാത്തേ ച നാരദമാഗച്ഛന്തമഭിവാദ്യാരോഹതു ഭവാന്രഥമിത്യബ്രുവൻ ॥ 3-201-2 (23780)
താംസ്തഥേത്യുക്ത്വാ രഥമാരുരോഹ ॥ അഥ തേഷാമേകഃ സുരർഷിം നാരദമബ്രവീത് ॥ പ്രസാദ്യ ഭഗവന്തം കിഞ്ചിദിച്ഛേയം പ്രഷ്ടുമിതി ॥ 3-201-3 (23781)
പൃച്ഛേത്യബ്രവീദൃഷിഃ ॥ രസോഽബ്രവീദായുഷ്മന്തഃ സർവഗുണപ്രമുദിതാഃ ॥ അഥായുഷ്മന്തം സ്വർഗസ്ഥാനം ചതുർഭിര്യാതവ്യം സ്യാത്കോഽവതരേത് ॥ അയമഷ്ടകോഽവതരേദിത്യബ്രവീദൃഷിഃ ॥ 3-201-4 (23782)
കിങ്കാരണമിത്യപൃച്ഛത് ॥ അഥാചഷ്ടാഷ്ടകസ്യ ഗൃഹേ മയാ ഉപിതം സ മാം രഥേനാനുപ്രാവഹദഥാപശ്യമനേകാനി ഗോസഹസ്രാണി വർണശോ വിവിക്താനി തമഹമപൃച്ഛം കസ്യേമാ ഗാവ ഇതി സോബ്രവീത് ॥ മയാനിസൃഷ്ടാഇത്യേതാസ്തേനൈവസ്വയം ശ്ലാഘതി കഥിതേന ॥ ഏപോവതരേദഥ ത്രിഭിര്യാതവ്യം സാംപ്രതം കോഽവതരേത് ॥ 3-201-5 (23783)
പ്രതർദന ഇത്യത്രവീദൃഷിഃ ॥ തത്ര കിം കാരണം പ്രതർദനസ്യാപി ഗൃഹേ മയോപിതം സ മാം രഥേനാനുപ്രാവഹത് ॥ 3-201-6 (23784)
അഥൈനം ബ്രാഹ്മണോഽഭിക്ഷേതാശ്വം മേ ദദാതു ഭവാന്നിവൃത്തോ ദാസ്യാമീത്യബ്രവീദ്ബ്രാഹ്മണം ത്വരിതമേവ ദീയതാമിത്യബ്രവീദ്ബ്രാഹ്മണസ്ത്വരിതമേവ സ ബ്രാഹ്മണസ്യൈവ മുക്ത്വാ ദക്ഷിണം പാർശ്വമദദത് ॥ 3-201-7 (23785)
അഥാന്യോഷ്യശ്വാർഥീ ബ്രാഹ്മണ ആഗച്ഛത് ॥ തഥൈവ ചൈനമുക്ത്വാ വാമപാർഷ്ണിമഭ്യദാദഥ പ്രായാത്പുനരപി ചാന്യോപ്യശ്വാർഥീ ബ്രാഹ്മണ ആഗച്ഛത് ത്വരിതോഥ തസ്മൈ അപനഹ്യ വാമം ധുര്യമദദത് ॥ 3-201-8 (23786)
അഥ പ്രായാത്പുനരന്യ ആഗച്ഛദശ്വാർഥീ ബ്രാഹ്മണസ്തമബ്രവീദതിയാതോ ദാസ്യാമി ത്വരിതമേവ മേ ദീയതാമിത്യബ്രവീദ്ബ്രാഹ്മണസ്തസ്മൈ ദത്ത്വാഽശ്വം രഥധുരം ഗൃഹ്ണതാ വ്യാഹൃതം ബ്രാഹ്മണാനാം സാംപ്രതം നാസ്തി കിഞ്ചിദിതി ॥ 3-201-9 (23787)
യ ഏഷ ദദാതി ചാസൂയതി ച തേന വ്യാഹൃതേന തഥാഽവതരേത് ॥ അഥ ദ്വാഭ്യാം യാതവ്യമിതി കോഽവതരേത് ॥ 3-201-10 (23788)
വസുമനാ അവതരേദിത്യബ്രവീദൃഷിഃ ॥ 3-201-11 (23789)
കിങ്കാരണമിത്യപൃച്ഛദഥാചഷ്ട നാരദഃ ॥ അഹം പരിഭ്രമന്വസുമനസോ ഗൃഹമുപസ്ഥിതഃ ॥ 3-201-12 (23790)
സ്വസ്തിവചനമാസീത്പുഷ്പരഥസ്യ പ്രയോജനേന തമഹമന്വഗച്ഛം സ്വസ്തിവാചിതേഷു ബ്രാഹ്മണേഷു രഥോ ബ്രാഹ്മണാനാം ദർശിതഃ ॥ 3-201-13 (23791)
തമഹം രഥം പ്രാശംസമഥ രാജാഽബ്രവീദ്ഭഗവതാരഥഃ പ്രശസ്തഃ ॥ ഏഷ ഭഗവതോ ഭഗവതോരഥ ഇതി ॥ 3-201-14 (23792)
അഥ കദാചിത്പുനരപ്യഹമുപസ്ഥിതഃ പുനരേവ ച രഥപ്രയോജനമാസീത് ॥ സംയഗയമേഷ ഭഗവത ഇത്യേവം രാജാഽബ്രവീദിതി പുനരേവ ച തൃതീയം സ്വസ്തിവാചനം സമഭാവയമഥ രാജാ ബ്രാഹ്മണാനാം ദർശയൻമാമഭിപ്രേക്ഷ്യാബ്രവീത് ॥ അഥോ ഭഗവതാ പുഷ്പരഥസ്യ സ്വസ്തിവാചനാനി സുഷ്ഠു സംഭാവിതാനി ഏതേന ദ്രോഹവചനേനാവതരേത് ॥ 3-201-15 (23793)
അഥൈകേന യാതവ്യം സ്യാത്കോഽവതരേത്പുനർനാരദ ആഹ ॥ ശിബിര്യായാദഹമവതരേയം അത്ര കിം കാരണമിത്യബ്രവീത് ॥ അസാവഹം ശിവിനാ സമോ നാസ്മി യതോ] ബ്രാഹ്മണഃ കശ്ചിദേനമബ്രവീത് ॥ 3-201-16 (23794)
ശിബേ അന്നാർഥ്യസ്മീതി തമബ്രവീച്ഛിബിഃ കിം ക്രിയതാമാജ്ഞാപയതു ഭവാനിതി ॥ 3-201-17 (23795)
അഥൈനം ബ്രാഹ്മണോഽബ്രവീത് യ ഏഷ തേ പുത്രോ ബൃഹദ്ഗർഭോ നാമ ഏഷ പ്രമാതവ്യ ഇതി തമേനം സംസ്കുരു അന്നം ചോപപാദയ തതോഽഹം പ്രതീക്ഷ്യ ഇതി ॥ തതഃ പുത്രം പ്രമാഥ്യ സംസ്കൃത്യ വിധിനാ സാധയിത്വാ പാത്ര്യാമർപയിത്വാ ശിരസാ പ്രതിഗൃഹ്യ ബ്രാഹ്മണമമൃഗയത് ॥ 3-201-18 (23796)
അഥാസ്യ മൃഗയമാണസ്യ കശ്ചിദാചഷ്ട ഏഷ തേ ബ്രാഹ്മണോ നഗരം പ്രവിശ്യ ദഹതി തേ ഗൃഹം കോശാഗാരമായുധാഗാരം സ്ത്ര്യഗാരമശ്വശാലാം ഹസ്തിശാലാം ച ക്രുദ്ധ ഇതി ॥ 3-201-19 (23797)
അഥ ശിബിസ്തഥൈവാവികൃതമുഖവർണോ നഗരം പ്രവിശ്യ ബ്രാഹ്മണം തമബ്രവീത്സിദ്ധം ഭഗവന്നന്നമിതി ബ്രാഹ്മണോ ന കിഞ്ചിദ്വ്യാജഹാര വിസ്മയാദധോമുഖശ്ചാസീത് ॥ 3-201-20 (23798)
തതഃ പ്രാസാദയദ്ബ്രാഹ്മണം ഭഗവൻഭുജ്യതാമിതി ॥ മുഹൂർതാദുദ്വീക്ഷ്യ ശിബിമബ്രവീത് ॥ 3-201-21 (23799)
ത്വമേവൈതദശാനേതി തത്രാഹ തഥേതി ശിബിസ്തഥൈവാവിമനാ മഹിത്വാ കപാലമഭ്യുദ്ധാര്യ ഭോക്തുമൈച്ഛത് ॥ 3-201-22 (23800)
അഥാസ്യ ബ്രാഹ്മണോ ഹസ്തമഗൃഹ്ണാത് ॥ അബ്രവീച്ചൈനം ജിതക്രോധോസി ന തേ കിഞ്ചിദപരിത്യാജ്യം ബ്രാഹ്മണാർഥേ ബ്രാഹ്മണോഽപി തം മഹാഭാഗം സഭാജയത് ॥ 3-201-23 (23801)
സ ഹ്യുദ്വീക്ഷമാണഃ പുത്രമപശ്യദഗ്രേ തിഷ്ഠന്തം ദേവകുമാരമിവ പുണ്യഗന്ധാന്വിതമലങ്കൃതം സർവം ച തമർഥം വിധായ ബ്രാഹ്മണോഽന്തരധീയത ॥
സ ഹ്യുദ്വീക്ഷമാണഃ പുത്രമപശ്യദഗ്രേ തിഷ്ഠന്തം ദേവകുമാരമിവ പുണ്യഗന്ധാന്വിതമലങ്കൃതം സർവഞ്ച തമർഥം വിധായ ബ്രാഹ്മണോഽന്തരധീയത ॥ 3-201-24 (23802)
തസ്യ രാജർഷേർവിധാതാ തേനൈവ വേഷേണ പരീക്ഷാർഥമാഗത ഇതിതസ്മിന്നന്തർഹിതേ അമാത്യാ രാജാനമൂചുഃ ॥ കിം പ്രേപ്സുനാ ഭവതാ ഇദമേവം ജാനതാ കൃതമിതി ॥ 3-201-25 (23803)
ശിബിരുവാച। 3-201-26x (2439)
നൈവാഹമേതദ്യശസേ ദദാനി
ന ചാര്യഹേതോർന ച ഭോഗതൃഷ്ണയാ।
പാപൈരനാസേവിത ഏഷ മാർഗ
ഇത്യേവമേതത്സകലം കരോമി ॥ 3-201-26 (23804)
സദ്ഭിഃ സദാഽധ്യാസിതം തു പ്രശസ്തം
തസ്മാത്പ്രശസ്തം ശ്രയതേ മതിർമേ।
ഏതൻമഹാഭാഗ്യവരം ശിബേസ്തു
തസ്മാദഹം വേദ യഥാവദേതത് ॥ 3-201-27 (23805)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി മാർകണ്ഡേയസമാസ്യാപർവണി ഏകാധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 201 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-201-4 ആയുഷ്മന്തം ചിരകാലഭോഗ്യം। സ്വർഗസ്ഥാനം। പുംസ്ത്വമാർഷം। അവതരേത്സ്വർഗാത് ഭൂമൌ പ്രഥമമിതി ശേഷഃ ॥ 3-201-7 പാർശ്വം രഥചക്രപ്രദേശസ്ഥമശ്ചം ॥ 3-201-9 അതിയാതോഽതിവേഗവാൻ। അശ്വചതുഷ്ടയസ്യാപി ദാനാത് ധുരം സ്വഹസ്തേനൈവ ഗൃഹ്ണതാ। സാംപ്രതം യുക്തായുക്തവിചാരഃ ॥ 3-201-13 പുഷ്പരഥസ് ഗിരിഗഗനസാഗരേഷ്വപ്രതിഷിദ്ധമാർഗസ്യ പ്രയോജനേന തദർഥമിത്യർഥഃ ॥ 3-201-14 രഥഃ സ്തുത ഏവ നതു യാചിതഃ। രാജാപി മമാശയം ബുദ്ധാപി രഥം ന ദത്തവാൻ രഥസ്തുതിം ചാനുമോദിതവാനിതി പ്രഘട്ടകാർഥഃ ॥ 3-201-15 ദ്രോഹവചനേന അദത്ത്വാ വൃഥാസ്തവേന ॥ 3-201-22 മഹിത്വാ പൂജയിത്വാ। കപാലം ശീർഷാസ്ഥിപാത്രം ॥ 3-201-27 യോ ദത്ത്വാ ശ്ലാഘതേ യശ്ചാസൂയേത് യശ്ചാർഥിനോ ലിപ്സിതമിംഗിതൈർജ്ഞാത്വാപി തം സ്തുതിമാത്രേണൈവ സംഭാവയതി നത്വർഥേന യശ്ച ബ്രാഹ്മണേനാർഥിതഃ ശ്രദ്ധാക്ഷമാപൂർവകമദേയമപി ദദാതി അകർതവ്യമപി കരോതി തേ ഉത്തരോത്തരം ശ്രേഷ്ഠാഃ। തത്രാപ്യന്ത്യോ നാരദാദപി ശ്രേഷ്ഠ ഇതി ദാതുർഗുണദാമ വിധാനപരോഽയമധ്യായഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 202
॥ ശ്രീഃ ॥
3.202. അധ്യായഃ 202
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
മാർകണ്ഡേയേന പാണ്ഡവാൻപ്രതി കീർത്യകീർത്യോഃ സ്വർഗനരകനിവാസഹേതുതാപ്രതിപാദകേന്ദ്രദ്യുംനോപാഖ്യാനകഥനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-202-0 (23806)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-202-0x (2440)
മാർകണ്ഡേയമൃഷിം പാണ്ഡവാഃ പര്യപൃച്ഛന്നസ്തി കശ്ചിദ്ഭവതശ്ചിരജാതതര ഇതി ॥ 3-202-1 (23807)
സ താനുവാചാസ്തി ഖലു രാജർഷിരിന്ദ്രദ്യുംനോ നാമ ക്ഷീണപുണ്യസ്ത്രിദിവാത്പ്രച്യുതഃ കീർതിർമേ വ്യുച്ഛിന്നേതി സ മാമുപാതിഷ്ഠദഥ പ്രത്യഭിജാനാതി മാം ഭവാനിതി ॥ 3-202-2 (23808)
തമഹമബ്രവം നാഭിജാനീമോ ഭവന്തമിതി രകാര്യചേഷ്ടാകുലത്വാനന വയം രാസായനികാ ഗ്രാമൈകരാത്രവാസിനോ ന പ്രത്യഭിജാനീമോഽപ്യാത്മനോഽർഥാനാമനുഷ്ടാനം ന ശരീരോപതാപേനാത്മനഃ സമാരഭാമോഽർഥാനാമനുഷ്ഠാനം ॥ 3-202-3 (23809)
`ഏവമുക്തോ രാജർഷിരിന്ദ്രദ്യുംനഃ പുനർമാമബ്രവീത് ॥ അഥാസ്തി കശ്ചിത്ത്വത്തശ്ചിരജാതതര ഇതി। തം പുനഃ പ്രത്യബ്രവം ॥' അസ്തി ഖലു ഹിമവതി പ്രാവാരകർണോ നാമോലൂകഃ പ്രതിവാസതി ॥ സ മത്തശ്ചിരജാതോ ഭവന്തം യദി ജാനീയാദ്വിപ്രകൃഷ്ടേ ചാധ്വനി ഹിമവാംസ്ത ത്രാസൌ പ്രതിവസതീതി ॥ 3-202-4 (23810)
തത സ മാമശ്വോ ഭൂത്വാ തത്രാവഹദ്യത്ര ബഭൂവോ ലൂകഃ ॥ അഥൈനം സ രാജർഷിഃ പര്യപൃച്ഛത്പ്രതിജാനാതി മാം ഭവാനിതി ॥ 3-202-5 (23811)
സ മുഹൂർതമിവ ധ്യാത്വാഽബ്രവീദേനം നാഭിജാനാമി ഭവന്തമിതി സ ഏവമുക്ത ഇന്ദ്രദ്യുംനഃ പുനസ്തമുലങ മബ്രവീദ്രാജർഷിഃ ॥ 3-202-6 (23812)
അഥാസ്തി കശ്ചിദ്ഭവതഃ സകാശാച്ചിരജാത ഇതി സ ഏവമുക്തോഽബ്രവീദസ്തിഖൽവിന്ദ്രദ്യുംനം നാമ സരസ്ത സ്മിന്നാലിജംഘോ നാമ ബകഃ പ്തിവസതി സോസ്മത്തശ്ചിരജാതതരസ്തം പൃച്ഛേതി തത ഇന്ദ്രദ്യുംനോ മാം ചോലൂകമാദായ തത്സരോഽഗച്ഛദ്യത്രാസൌ നാലിജംഘോ നാമ ബകോ ബഭൂവ ॥ 3-202-7 (23813)
സോസ്മാഭിഃ പൃഷ്ടോ ഭവാനിമമിനദ്രദ്യുംനം രാജാനമഭിജാനാതീതി സ ഏവം മുഹൂർതം ധ്യാത്വാഽബ്രവീന്നാഭിജാനാംയഹമിന്ദ്രദ്യുംനം രാജാനമിതി ॥ തതഃ സോസ്മാഭിഃ പൃഷ്ടഃ കശ്ചിദ്ഭവതോഽന്യശ്ചിരജാതതരോസ്തീതി സ നോഽബ്രവീദസ്തി ഖൽവസ്മിന്നേവ സരസ്യകൂപാരോ നാമ രകച്ഛപഃ പ്രതിവസതി ॥ സ മത്തശ്ചിരജാതതരഃ സ യദി കഥഞ്ചിദഭിജാനീയാദിമം രാജാനം തമകൂപാരം പൃച്ഛധ്വമിതി ॥ 3-202-8 (23814)
തതഃ സ ബകസ്തമകൂപാരം കച്ഛപം വിജ്ഞാപയാമാസ അസ്മാകമഭിപ്രേതം ഭവന്തം കഞ്ചിദർഥമഭിപ്രഷ്ടം സാധ്വാഗംയതാം താവദിതി തച്ഛ്രുത്വാ കച്ഛപസ്തസ്മാത്സരസ ഉത്ഥായാഭ്യാഗച്ഛദ്യത്ര തിഷ്ഠാമോ വയം തസ്യ സരസസ്തീരേ ആഗതം ചൈനം വയമപൃച്ഛാമ ഭവാനിന്ദ്രദ്യുംനം രാജാനമഭിജാനാതീതി ॥ 3-202-9 (23815)
സ മൂഹൂർതം ധ്യാത്വാ ബാഷ്പസംപൂർണനയന ഉദ്വിഗ്നഹൃദയോ വേപമാനോ വിസഞ്ജ്ഞകൽപഃ പ്രാഞ്ജലിരബ്രവീത് കിമഹമേനം ന പ്രത്യഭിജ്ഞാസ്യാമീഹ ഹ്യനേന സഹസ്രകൃത്വഃ പൂർവമഗ്നിചിതിഷൂപഹിതാഃ ॥ 3-202-10 (23816)
സരശ്ചേദമസ്യ ദക്ഷിണോദകദത്താഭിർഗോഭിരതിക്രമമാണാഭിഃ കൃതം ॥ അത്രചാഹം പ്രതിവസാമീതി ॥ 3-202-11 (23817)
അഥൈതത്സകലം കച്ഛപേനോദാഹൃതം ശ്രുത്വാ തദനന്തരം ദേവലോകാദ്ദേവരഥഃ പ്രാദുരാസീദ്വാചശ്ചാശ്രൂയന്തേന്ദ്രദ്യുംനം പ്രതി പ്രസ്തുതസ്തേ സ്വർഗോ യഥോചിതം സ്ഥാനം പ്രതിപദ്യസ്വ കീർതിമാനസ്യവ്യഗ്രോ യാഹീതി ॥ 3-20213x ഭവന്തി ചാത്ര ശ്ലോകാഃ। 3-202-12 (23818)
ദിവം സ്പൃശതി ഭൂമിം ച ശബ്ദഃ പുണ്യസ്യ കർമണഃ। യാവത്സ ശബ്ദോ ഭവതി താവത്സ്വർഗേ മഹീയതേ ॥ 3-202-13 (23819)
അകീർതിഃ കീർത്യതേ ലോകേ യസ്യ ഭൂതസ്യ കസ്യചിത്। സ പതത്യധമാംʼല്ലോകാന്യാവച്ഛബ്ദഃ പ്രകീർത്യതേ ॥ 3-202-14 (23820)
തസ്മാത്കല്യാണവൃത്തഃ സ്യാദ്ദാതാ താവന്നരോ ഭുവി। വിഹായ വൃത്തംപാപിഷ്ഠം ധർമമേവ സമാശ്രയേത് ॥ 3-202-15 (23821)
ഇത്യേതച്ഛ്രുത്വാ സ രാജാഽബ്രവീത്തിഷ്ഠ താവദ്യാവദിമൌ വൃദ്ധൌ യഥാസ്ഥാനം പ്രതിപാദയാമീതി ॥ 3-202-16 (23822)
സ മാം പ്രാവാരകർണം ചോലൂകം യഥോചിതേ സ്ഥാനേ പ്രതിപാദ്യ തേന ദേവയാനേന സംസിദ്ധം യഥോചിതം സ്ഥാനം പ്രതിപേദേ തൻമയാഽനുഭൂതം ചിരജീവിനേദൃശമിതി പാണ്ഡവാനുവാച മാർകണ്ഡേയഃ ॥ 3-202-17 (23823)
തമൃഷിം പാണ്ഡവാശ്ചോചുഃ സാധു ശോഭനം ഭവതാ കൃതംരാജാനമിന്ദ്രദ്യുംനം സ്വർഗലോകാച്ച്യുതം സ്വേ സ്ഥാനേ പ്രതിപാദയതേത്യഥൈതാനബ്രവീദസൌ നനു ദേവകീപുത്രേണാപി കൃഷ്ണേന നരകേ മജ്ജമാനോ രാജർഷിർനൃഗസ്തസ്മാത്കൃച്ഛ്രാത്പുനഃ സമുദ്ധൃത്യസ്വർഗം പ്രാപിത ഇതി ॥ 3-202-18 (23824)
ഇതി ശ്രീമനമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി മാർകണ്ഡേയസമാസ്യാപർവണി ദ്വ്യധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 202 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-202-3 രസായനികാഃ ഇതി ഝ. പാഠഃ ॥ 3-202-10 അഗ്നിചിതിഷു അഗ്നിചയനേഷു കർതവ്യേഷു സത്മു ॥ 3-202-13 താവത്പുരുഷഉച്യതേ ഇതി ഝ. പാഠഃ। പുരുഷഃ സ്വർഗസ്ഥ ഇതി ശേഷഃ ॥ 3-202-18 അസൌ മാർകണ്ഡേയഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 203
॥ ശ്രീഃ ॥
3.203. അധ്യായഃ 203
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
മാർകണ്ഡേയേന യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി സ്വാർഗകാരണീഭൂതസാധാരണധർമകഥനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-203-0 (23825)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-203-0x (2441)
ശ്രുത്വാ സ രാജാ രാജർഷിരിന്ദ്രദ്യുംനസ്യ തത്തദാ।
മാർകണ്ഡേയാൻമഹാഭാഗാത്സ്വർഗസ്യ പ്രതിപാദനം ॥ 3-203-1 (23826)
യുധിഷ്ഠിരോ മഹാരാജ പുനഃ പപ്രച്ഛ തം മുനിം।
കീദൃശീഷു ഹ്യവസ്ഥാസു ദത്ത്വാ ദാനം മഹാമുനേ।
ഇന്ദ്രലോകം ത്വനുഭവേത്പുരുഷസ്തദ്ബ്രവീഹി മേ ॥ 3-203-2 (23827)
ഗാർഹസ്ഥ്യേഽപ്യഥവാ ബാല്യേ യൌവനേ സ്ഥാവിരേഽപി വാ।
യഥാ ഫലം സമശ്നാതി തഥാ ത്വം കഥയസ്വ മേ ॥ 3-203-3 (23828)
മാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 3-203-4x (2442)
വൃഥാ ജൻമാനി ചത്വാരി വൃഥാ ദാനാനി ഷോഡശ।
വൃഥാ ജൻമ ഹ്യപുത്രസ് യേ ച ധർമബഹിഷ്കൃതാഃ ॥ 3-203-4 (23829)
പരപാകം ച യേഽശ്നന്തി ആത്മാർഥം ച പചേത്തു യഃ।
പര്യശ്നന്തി വൃഥാ യത്ര തദസത്യം പ്രകീർത്യതേ ॥ 3-203-5 (23830)
ആരൂഢപതിതേ ദത്തമന്യായോപഹൃതം ച യത്।
വ്യർഥം തു പതിതേ ദാനം ബ്രാഹ്മണേ തസ്കരേ തഥാ ॥ 3-203-6 (23831)
ഗുരൌ ചാനൃതികേ പാപേ കൃതഘ്നേ ഗ്രാമയാജകേ।
വേദവിക്രയിണേ ദത്തം തഥാ വൃഷലയാജകേ ॥ 3-203-7 (23832)
ബ്രഹ്മബന്ധുഷു യദ്ദത്തം യദ്ദത്തം വൃഷലീപതൌ।
സ്ത്രീജിതേഷു ച യദ്ദത്തം വ്യാലഗ്രാഹേ തഥൈവ ച ॥ 3-203-8 (23833)
പരിചാരകേഷു യദ്ദത്തം വൃഥാ ദാനാനി ഷോഡശ।
തമോവൃതസ്തു യോ ദദ്യാദ്ഭയാത്ക്രോധാത്തഥൈവ ച ॥ 3-203-9 (23834)
ഭുങ്ക്തേ ച ദാനം തത്സർവം ഗർഭസ്ഥസ്തു നരഃ സദാ।
ദദദ്ദാനം ദ്വിജാതിഭ്യോ വൃദ്ധഭാവേന മാനവഃ ॥ 3-203-10 (23835)
തസ്മാത്സർവാസ്വവസ്ഥാസു സർവദാനാനി പാർഥിവ।
ദാതവ്യാനി ദ്വിജാതിഭ്യഃ സ്വർഗമാർഗജിഗീഷയാ ॥ 3-203-11 (23836)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 3-203-12x (2443)
ചാതുർവർണ്യസ്യ സർവസ്യ വർതമാനാഃ പ്രതിഗ്രഹേ।
കേന വിപ്രാ വിശേഷേണ താരയന്തി തരന്തി ച ॥ 3-203-12 (23837)
മാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 3-203-13x (2444)
ജപൈർമന്ത്രൈശ്ച ഹോമൈശ്ച സ്വാധ്യായാധ്യായനേന ച।
നാവം വേദമയീം കൃത്വാതാരയന്തി തരന്തി ച ॥ 3-203-13 (23838)
ബ്രാഹ്മണാംസ്തോഷയേദ്യസ്തു തുഷ്യന്തേ തസ്യ ദേവതാഃ।
വചനാച്ചാപി വിപ്രാണാം സ്വർഗലോകമവാപ്നുയാത് ॥ 3-203-14 (23839)
അനന്തം പുണ്യലോകം തു ഗന്താഽസൌ തു ന സംശയഃ।
ശ്ലേഷ്മാദിഭിർവ്യാപ്തതനുർംരിയമാണോഽവിചേതനഃ ॥ 3-203-15 (23840)
ബ്രാഹ്ണാ ഏവ സംപൂജ്യാഃ പുണ്യം സ്വർഗമഭീപ്സതാ।
ശ്രാദ്ധകാലേ തു യത്നേന ഭോക്തവ്യാ ഹ്യജുഗുപ്സിതാഃ ॥ 3-203-16 (23841)
ദുർബലഃ കുനസ്വീ കുഷ്ഠീ മായാവീ കുണ്ഡഗോലകൌ।
വർജനീയാഃ പ്രയത്നേന കാണ്ഡപൃഷ്ഠാശ്ച ദേഹിനഃ ॥ 3-203-17 (23842)
ജുഗുപ്സിതം ഹി യച്ഛ്രാദ്ധം ദഹത്യഗ്നിരിവേന്ധനം ॥ 3-203-18 (23843)
യേ യേ ശ്രാദ്ധേ ന പൂജ്യന്തേ മൂകാന്ധബധിരാദയഃ।
തേഽപിസർവേ നിയോക്തവ്യാ മിശ്രിതാ വേദപാരഗൈഃ ॥ 3-203-19 (23844)
പ്രതിഗ്രഹശ്ച വൈ ദേയഃ ശൃണു യസ് യുധിഷ്ഠിര।
പ്രദാതാരം തഥാഽഽത്മാനം യസ്താരയതി ശക്തിമാൻ ॥ 3-203-20 (23845)
തസ്മിന്ദേയം ദ്വിജേ ദാനം സർവാഗമവിജാനതാ।
പ്രദാതാരം തഥാഽഽത്മാനം താരയേദ്യഃ സ ശക്തിമാൻ ॥ 3-203-21 (23846)
ന തഥാ ഹവിഷോ ഹോമൈർന പുഷ്പൈർനാനുലേപനൈഃ।
അഗ്നയഃ പാർഥ തുഷ്യന്തി യഥാ ഹ്യതിഥിഭോജനേ ॥ 3-203-22 (23847)
തസ്മാത്ത്വംസർവയത്നേന യതസ്വാതിഥിഭോജനേ ॥ 3-203-23 (23848)
പാദോദകംപാദഘൃതന്ദീപമന്നം പ്രതിശ്രയം।
പ്രയച്ഛന്തി തു യേ രാജന്നോപസർപന്തി തേ യമം ॥ 3-203-24 (23849)
ദേവമാല്യാപനയനം ദ്വിജോച്ഛിഷ്ടാവമാർജനം।
ആകൽപപരിചര്യാ ച ഗാത്രസംവാഹനാനി ച।
അത്രൈകൈകം നൃപശ്രേഷ്ഠ ഗോദാനാദ്വ്യതിരിച്യതേ ॥ 3-203-25 (23850)
കപിലായാഃ പ്രദാനാത്തു മുച്യതേ നാത്ര സംശയഃ।
തസ്മാദലങ്കൃതാം ദദ്യാത്കപിലാം തു ദ്വിജാതയേ ॥ 3-203-26 (23851)
ശ്രോത്രിയായ ദരിദ്രായ ഗൃഹസ്ഥായാഗ്നിഹോത്രിണേ।
പുത്രദാരാഭിഭൂതായ തഥാ ഹ്യനുപകാരിണേ ॥ 3-203-27 (23852)
ഏവംവിധേഷു ദാതവ്യാ ന സമൃദ്ധേഷു ഭാരത।
കോ ഗുണോ ഭരതശ്രേഷ്ഠ സമൃദ്ധേഷ്വഭിവർജിതം ॥ 3-203-28 (23853)
ഏകസ്യൈകാ പ്രദാതവ്യാ ന ബഹൂനാം കദാചന।
സാ ഗൌർവിക്രയമാപന്നാ ഹന്യാത്രിപുരുഷം കുലം।
ന താരയതി ദാതാരം ബ്രാഹ്മണം നൈവ നൈവ തു ॥ 3-203-29 (23854)
ബ്രാഹ്മണസ്യ വിശുദ്ധസ്യ സുവർണം യഃ പ്രയച്ഛതി।
സുവർണാനാം ശതം തേന ദത്തം ഭവതി ശാശ്വതം ॥ 3-203-30 (23855)
അനഡ്വാഹം തു യോ ദദ്യാദ്ബലവന്തം ധുരന്ധരം।
സ നിസ്തരതി ദുർഗാണി സ്വർഗലോകം ച ഗച്ഛതി ॥ 3-203-31 (23856)
വസുന്ധരാം തു യോ ദദ്യാദ്ദ്വിജായ വിദുഷാത്മനേ।
ദാതാരം ഹ്യനുഗച്ഛന്തി സർവേ കാമാഭിവാഞ്ഛിതാഃ ॥ 3-203-32 (23857)
പൃച്ഛന്തി ചാന്നദാതാരം വദന്തി പുരുഷാ ഭുവി।
അധ്വനി ക്ഷീണഗാത്രാശ്ച പാംസുനാ ചാവകുണ്ഠിതാഃ ॥ 3-203-33 (23858)
തേഷാമേവ ശ്രമാർതാനാം യോ ഹ്യന്നം കഥയേദ്ബുധഃ।
അന്നദാതൃസമഃ സോപി കീർത്യതേ നാത്ര സംശയഃ ॥ 3-203-34 (23859)
തസ്മാത്ത്വം സർവദാനാനി ഹിത്വാഽന്നം സംപ്രയച്ഛ ഹ।
ന ഹീദൃശം പുണ്യഫലം വിചിത്രാമിഹ വിദ്യതേ ॥ 3-203-35 (23860)
യഥാശക്തി ച യോ ദദ്യാദന്നം വിപ്രേഷു സംസ്കൃതം।
സ തേന കർമണാഽഽപ്നോതി പ്രജാപതിസലോകതാം ॥ 3-203-36 (23861)
അന്നമേവ വിശിഷ്ടം ഹി തസ്മാത്പരതരം ന ച।
അന്നം പ്രജാപതിശ്ചോക്തഃ സ ച സംവത്സരോ മതഃ ॥ 3-203-37 (23862)
സംവത്സരസ്തു യജ്ഞോഽസൌ സർവം യജ്ഞേ പ്രതിഷ്ഠിതം।
തസ്മാത്സർവാണി ഭൂതാനി സ്ഥാവരാണി ചരാണി ച ॥ 3-203-38 (23863)
തസ്മാദന്നം വിശിഷ്ടം ഹി സർവേഭ്യഇതി വിശ്രുതം ॥ 3-203-39 (23864)
യേഷാം തടാകാനി മഹോദകാനി
വാപ്യശ്ചകൂപാശ്ചപ്രതിശ്രയാശ്ച।
അന്നസ്യ ദാനം മധുരാ ച വാണീ
യമസ്യ തേ നിർവചനാ ഭവന്തി ॥ 3-203-40 (23865)
ധാന്യം ശ്രമേണാർജിതവിത്തസഞ്ചിതം
വിപ്രേ സുശീലേ പ്രതിയച്ഛതേ യഃ।
വസുന്ധരാ തസ്യ ഭവേത്സുതുഷ്ടാ
ധാരാം വസൂനാം പ്രതിമുഞ്ചതീവ ॥ 3-203-41 (23866)
അന്നദാഃ പ്രഥമം യാന്തി സത്യവാക്യദനന്തരം।
അയാചിതപ്രദാതാ ച സമം യാന്തി ത്രയോ ജനാഃ ॥ 3-203-42 (23867)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-203-43x (2445)
കൌതൂഹലസമുത്പന്നഃ പര്യപൃച്ഛദ്യുധിഷ്ഠിരഃ।
മാർകണ്ഡേയം മഹാത്മാനം പുനരേവ സഹാനുജഃ ॥ 3-203-43 (23868)
യമലോകസ്യ ചാധ്വാനമന്തരം മാനുഷസ്യ ച।
കീദൃശം കിംപ്രമാണം വാ കഥം വാ തൻമഹാമുനേ।
തരന്തി പുരുഷാശ്ചൈവ കേനോപായേന ശംസ മേ ॥ 3-203-44 (23869)
മാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 3-203-45x (2446)
സർവഗുഹ്യതനം പ്രശ്നം പവിത്രമൃഷിസംസ്തുതം।
കഥയിഷ്യാമി തേ രാജന്ധർമം ധർമഭൃതാംവര ॥ 3-203-45 (23870)
ഷഡശീതിസഹസ്രാണി യോജനാനാം നരാധിപ।
യമലോകസ്യ ചാധ്വാനമന്തരം മാനുഷസ്യ ച ॥ 3-203-46 (23871)
ആകാശം തദപാനീയം ഘോരം കാന്താരദർശനം।
ന തത്ര വൃക്ഷച്ഛായാ വാ പാനീനം കേതനാനി ച ॥ 3-203-47 (23872)
വിശ്രമേദ്യത്ര വൈ ശ്രാന്തഃ പുരുഷോഽധ്വനി കർശിതഃ।
നീയതേ യമദൂതൈസ്തു യമസ്വാജ്ഞാകരൈർബലാത് ॥ 3-203-48 (23873)
നരാഃ സ്ത്രിയസ്തഥൈവാന്യേ പൃഥിവ്യാം ജീവസഞ്ജ്ഞിതാഃ।
ബ്രഹ്മണേഭ്യഃ പ്രദാനാനി നാനാരൂപാണി പാർഥിവ ॥ 3-203-49 (23874)
ഹയാദീനാം പ്രകൃഷ്ടാനി തേഽധ്വാനം യാന്തി വൈ നരാഃ।
സന്നിവാര്യാതപം യാനതി ച്ഛത്രേണൈവ ഹി ച്ഛത്രദാഃ ॥ 3-203-50 (23875)
തൃപ്താശ്ചൈവാന്നദാതാരോ ഹ്യതൃപ്താശ്ചാപ്യനന്നദാഃ।
വസ്ത്രിണോ വസ്ത്രദാ യാന്തി അവസ്ത്രാ യാന്ത്യവസ്ത്രദാഃ ॥ 3-203-51 (23876)
ഹിരണ്യദാഃ സുഖം യാന്തി പുരുഷാസ്ത്വഭ്യലങ്കൃതാഃ।
ഭൂമിദാസ്തുസുഖം യാന്തി സർവൈഃ കാമൈഃ സുതർപിതാഃ ॥ 3-203-52 (23877)
യാന്തി ചൈവാപരിക്ലിഷ്ടാ നരാ സസ്യപ്രദാവകാഃ।
നരാഃ സുഖതരം യാന്തി വിമാനേഷു ഗൃഹപ്രദാഃ ॥ 3-203-53 (23878)
പാനീയദാ ഹ്യതൃഷിതാഃ പ്രഹൃഷ്ടമനസോ നരാഃ।
പന്ഥാനം ദ്യോതയന്തശ്ച യാന്തി ദീപപ്രദാഃ സുഖം ॥ 3-203-54 (23879)
ഗോപ്രദാസ്തു സുഖം യാന്തി നിർമുക്താഃ സർവപാതകൈഃ।
വിമാനൈർഹംസസംയുക്തൈര്യാന്തി മാസോപവാസിനഃ ॥ 3-203-55 (23880)
തഥാ ബർഹിപ്രയുക്തൈശ്ച ഷഷ്ഠരാത്രോപവാസിനഃ।
ത്രിരാത്രം ക്ഷപതേ യസ്തു ഏകഭക്തേന പാണ്ഡവ ॥ 3-203-56 (23881)
അന്തരാ ചൈവ നാശ്നാതി തസ്യ ലോകാ ഹ്യനാമയാഃ।
പാനീയസ്യ ഗുണാ ദിവ്യാഃ പ്രേതലോകസുഖാവഹാഃ ॥ 3-203-57 (23882)
തത്ര പുഷ്പോദകാ നാമ നദീ തേഷാം വിധീയതേ।
ശീതലം സലിലം തത്രപിബന്തി ഹ്യമൃതോപമം ॥ 3-203-58 (23883)
യേ ചദൃഷ്കൃതകർമാണഃ പൂയം തേഷാം വിധീയതേ।
ഏവം നദീ മഹാരാജ സർവകാമപ്രദാ ഹി സാ ॥ 3-203-59 (23884)
തസ്മാത്ത്വമപി രാജേന്ദ്ര പൂജയൈനാന്യഥാവിധി।
അധ്വനിം ക്ഷീണഗാത്രശ്ച പഥി പാംശുസമന്വിതഃ ॥ 3-203-60 (23885)
പൃച്ഛതേ ഹ്യന്നദാതാരം ഗൃഹമായാതി ചാശയാ।
തം പൂജയാഥ യത്നേന സോഽതിഥിർബ്രാഹ്യണശ്ച സഃ ॥ 3-203-61 (23886)
തം യാന്തമനുഗച്ഛന്തി ദേവാഃ സർവേ സവാസവാഃ।
തസ്മിൻസംപൂജിതേ പ്രീതാ നിരാശാ യാന്ത്യപൂജിതേ ॥ 3-203-62 (23887)
തസ്മാത്ത്വമപി രാജേന്ദ്ര പൂജയൈനം യഥാവിധി।
ഏതത്തേ ശതശഃ പ്രോക്തം കിം ഭൂയഃ ശ്രോതുമിച്ഛസി ॥ 3-203-63 (23888)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 3-203-64x (2447)
പുനഃ പുനരഹം ശ്രോതും കഥാം ധർമസമാശ്രയാം।
പുണ്യാമിച്ഛാമി ധർമജ്ഞ കഥ്യമാനാം ത്വയാ വിഭോ ॥ 3-203-64 (23889)
മാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 3-203-65x (2448)
ധർമാന്തരം പ്രതി കഥാം കഥ്യമാനാം മയാ നൃപ।
സർവപാപഹരാം നിത്യം ശൃണുഷ്വാവഹിതോ മമ ॥ 3-203-65 (23890)
കപിലായാം തു ദത്തായാം യത്ഫലഞ്ജ്യേഷ്ഠപുഷ്കരേ।
തത്ഫലംഭരതശ്രേഷ്ഠ വിപ്രാണാം പാദധാവനേ ॥ 3-203-66 (23891)
ദ്വിജപാദോദകക്ലിന്നാ യാവത്തിഷ്ഠതി മേദിനീ।
താവത്പുഷ്കരപർണേന പിബന്തി പിതരോ ജലം ॥ 3-203-67 (23892)
സ്വാഗതേനാഗ്നയസ്തൃപ്താ ആസനേന ശതക്രതുഃ।
പിതരഃ പാദശൌചേന അന്നാദ്യേന പ്രജാപതിഃ ॥ 3-203-68 (23893)
യാവദ്വത്സസ്യ പാദൌ ദ്വൌ ശിരശ്ചൈവ പ്രദൃശ്യതേ।
തസ്മിൻകാലേ പ്രദാതവ്യാ പ്രയതേനാന്തരാത്മനാ ॥ 3-203-69 (23894)
അന്തരിക്ഷഗതോ വത്സോ യാവദ്യോന്യാം പ്രദൃശ്യതേ।
താവദ്ഗൌഃ പൃഥിവീ ജ്ഞേയാ യാവദ്ഗർഭം ന മുഞ്ചതി ॥ 3-203-70 (23895)
യാവന്തി തസ്യാം രോമാണി വത്സസ്യ ച യുധിഷ്ഠിര।
താവദ്യുഗസഹസ്രാണി സ്വർലോകേ മഹീയതേ ॥ 3-203-71 (23896)
സുവർണനാസാം യഃ കൃത്വാ സഖുരാം കൃഷ്ണധേനുകാം।
തിലൈഃ പ്രച്ഛാദിതാം ദദ്യാത്സർവരത്നൈരലങ്കൃതാം ॥ 3-203-72 (23897)
പ്രതിഗ്രഹം ഗൃഹീത്വാ യഃ പുനർദദതി സാധവേ।
ഫലാനാം ഫലമശ്നാതി തദാ ദത്ത്വാ ച ഭാരത ॥ 3-203-73 (23898)
സസമുദ്രഗുഹാ തേന സശൈലവനകാനനാ।
ചതുരന്താ ഭവേദ്ദത്താ പൃഥിവീ നാത്ര സംശയഃ ॥ 3-203-74 (23899)
അന്തർജാനുശയോ യസ്തു ഭുഞ്ജതേ സക്തഭാജനഃ।
യോ ദ്വിജഃ ശബ്ദരഹിതം സംയന്തുസ്താരണായ വൈ ॥ 3-203-75 (23900)
യേ പാനീയാനി ദദതി തഥാഽന്യേ യേ ദ്വിജാതയഃ।
ജപന്തി സംഹിതാം സംയക്തേ നിത്യം താരണക്ഷമാഃ ॥ 3-203-76 (23901)
ഹവ്യങ്കവ്യം ച യത്കിഞ്ചിത്സർവം തച്ഛ്രോത്രിയോഽർഹതി।
ദത്തം ഹി ശ്രോത്രിയേ സാധൌജ്യലിതേഽഗ്നൌ യഥാ ഹുതം ॥ 3-203-77 (23902)
മന്യുപ്രഹരണാ വിപ്രാ ന വിപ്രാഃ ശസ്ത്രയോധിനഃ।
നിഹന്യുർമന്യുനാ വിപ്രാ വജ്രപാണിരിവാസുരാൻ ॥ 3-203-78 (23903)
ധർമാശ്രിതേയം തു കഥാ കഥിതാ ഹി തവാനഘ।
യാം ശ്രുത്വാ മുനയഃ പ്രീതാ നൈമിഷാരണ്യവാസിനഃ ॥ 3-203-79 (23904)
വീതശോകഭയക്രോധാ വിപാപ്മാനസ്തഥൈവ ച।
ശ്രുത്വേമാം തു കഥാം രാജൻഭവന്തീഹ തു മാനവാഃ ॥ 3-203-80 (23905)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 3-203-81x (2449)
കിം തച്ഛൌചം ഭവേദ്യേന വിപ്രഃ ശുദ്ധഃ സദാ ഭവേത്।
തദിച്ഛാമി മഹാപ്രാജ്ഞ ശ്രോതും ധർമഭൃതാംവര ॥ 3-203-81 (23906)
മാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 3-203-82x (2450)
വാക്ശൌചം ക്രമശൌചം ച യച്ച ശൌചം ജലാത്മകം।
ത്രിഭിഃ ശൌചൈരുപേതോ യഃ സ സ്വർഗീ നാത്ര സംശയഃ ॥ 3-203-82 (23907)
സായം പ്രാതശ്ച സന്ധ്യാം യോ ബ്രാഹ്മണോഽഭ്യുപസേവതേ।
പ്രജപൻപാവനീം ദേവീം ഗായത്രീം വേദമാതരം ॥ 3-203-83 (23908)
സ തയാ പാവിതോ ദേവ്യാ ബ്രാഹ്മണോ നഷ്ടകിൽബിഷഃ।
ന സീദേത്പ്രതിഗൃഹ്ണാനോ മഹീമപി സസാഗരാം ॥ 3-203-84 (23909)
യേ ചാസ് ദാരുണാ കേചിദ്ഗ്രഹാഃ സൂര്യാദയോ ദിവി।
തേ ചാസ്യ സൌംയാ ജായന്തേ ശിവാഃ ശിവതരാഃ സദാ ॥ 3-203-85 (23910)
സർവേനാനുഗതം ചൈനം ദാരുണാഃ പിശിതാശനാഃ।
ഘോരരൂപാ മഹാകായാ ധർഷയന്തി ദ്വിജോത്തമം ॥ 3-203-86 (23911)
നാധ്യാപനാദ്യാജനാദ്വാ അന്യായാദ്വാ പ്രതിഗ്രഹാത്।
ദോഷോ ഭവതി വിപ്രാണാം ജ്വലിതാഗ്നിസസാ ദ്വിജാഃ ॥ 3-203-87 (23912)
ദുർവേദാ വാ സുവേദാ വാ പ്രാകൃതാഃ സംസ്കൃതാസ്തഥാ।
ബ്രാഹ്മണാ നാവമന്തവ്യാ ഭസ്മച്ഛന്നാ ഇവാഗ്നയഃ ॥ 3-203-88 (23913)
യഥാ ശ്മശാനേ ദീപ്തൌജാഃ പാവകോ നൈവ ദുഷ്യതി।
ഏവം വിദ്വാനവിദ്വാന്വാ ബ്രാഹ്മണോ ദൈവതം മഹത് ॥ 3-203-89 (23914)
പ്രാകരൈശ്ച പുരദ്വാരൈഃ പ്രാസാദൈശ്ച പൃഥഗ്വിധൈഃ।
നഗരാണി ന ശോഭന്തേ ഹീനാനി ബ്രാഹ്മണോത്തമൈഃ ॥ 3-203-90 (23915)
വേദാഢ്ഞാ വൃത്സംപന്നാ ജ്ഞാനവന്തസ്തപസ്വിനഃ।
യത്രതിഷ്ന്തി വൈ വിപ്രാസ്തന്നാമ നഗരം നൃപ ॥ 3-203-91 (23916)
വ്രജേ വാഽപ്യഥവാഽരണ്യേ യത്രസന്തി ബഹുശ്രുതാഃ।
തത്തന്നഗരമിത്യാഹുഃ പാർഥ തീർഥം ച തദ്ഭവേത് ॥ 3-203-92 (23917)
രക്ഷിതാരം ച രാജാനം ബ്രാഹ്മണം ച തപസ്വിനം।
അഭിഗംയാഭിപൂജ്യാഥ സദ്യഃ പാപാത്പ്രമുച്യതേ ॥ 3-203-93 (23918)
പുണ്യതീർഥാഭിഷേകം ച പവിത്രാണാം ച കീർതനം।
സദ്ഭിഃ സംഭാഷണം ചൈവ പ്രശസ്തം കീർത്യതേ ബുധൈഃ ॥ 3-203-94 (23919)
സാധുസംഗമപൂതേന വാക്സുഭാഷിതവാരിണാ।
പവിത്രീകൃതമാത്മാനം സന്തോ മന്ന്തി നിത്യശഃ ॥ 3-203-95 (23920)
ത്രിദണ്ഡധാരണം മൌനം ജടാഭാരോഽഥ മുണ്ഡനം।
വൽകലാജിനസംവേഷ്ടം വ്രതചര്യാഽഭിഷേചനം ॥ 3-203-96 (23921)
അഗ്നിഹോത്രം വനേ വാസഃ ശരീരപരിശോഷണം।
സർവാണ്യേതാനി മിഥ്യാ സ്യുര്യദി ഭാവോ ന നിർമലഃ ॥ 3-203-97 (23922)
വിശുദ്ധിം ചക്ഷുരാദീനാം ഷണ്ണാമിന്ദ്രിയഗാമിനാം।
വികാരി തേഷാം രാജേന്ദ്ര സുദുഷ്കരതരം മനഃ ॥ 3-203-98 (23923)
യേ പാപാനി ന കുർവന്തി മനോവാക്കർമബുദ്ധിഭിഃ।
തേ തപന്തി മഹാത്മാനോ ന ശരീരസ്യ ശോഷണം ॥ 3-203-99 (23924)
ന ജ്ഞാതിഭ്യോ ദയാ യസ്യ ശുക്ലദേഹോഽവികൽമഷഃ।
ഹിംസാ സാ തപസസ്തസ്യ നാനാശിത്വം തപഃ സ്മൃതം ॥ 3-203-100 (23925)
തിഷ്ഠൻഗൃഹേ ചൈവ മുനിർനിത്യം ശുചിരലങ്കൃതഃ।
യാവജ്ജീവം ദയാവാംശ് സർവപാപൈഃ പ്രമുച്യതേ ॥ 3-203-101 (23926)
ന ഹി പാപാനി കർമാണി ശുദ്ധ്യന്ത്യനശനാദിഭിഃ।
സീദത്യനശനാദേവ മാംസശോണിതലേപനഃ ॥ 3-203-102 (23927)
അജ്ഞാതം കർമ കൃത്വാ ച ക്ലേശോ നാന്യത്പ്രഹീയതേ।
നാഗ്നിർദഹതി കർമാണി ഭാവശൂന്യസ്യ ദേഹിനഃ ॥ 3-203-103 (23928)
പുണ്യാദേവ പ്രവ്രജന്തി ശുധ്യന്ത്യനശനാനി ച।
ന മൂലഫലഭക്ഷിത്വാന്ന മൌനാന്നാനിലാശനാത് ॥ 3-203-104 (23929)
ശിരസോ മുണ്ഡനാദ്വാഽപി ന സ്ഥാനകുടികാസനാത്।
ന ജടാധാരണാദ്വാഽപിന തു സ്ഥാനകുടികാസനാത്। 3-203-105 (23930)
നിത്യം ഹ്യനശനാദ്വാഽപി നാഗ്നിശുശ്രൂഷണാദപി।
ന ചോദകപ്രവേശേന ന ച ക്ഷ്മാശയനാദപി ॥ 3-203-106 (23931)
ജ്ഞാനേന കർമണാ വാപി ജരാമരണമേവ ച।
വ്യാധയശ്ച പ്രഹീയന്തേ പ്രാപ്യതേ ചോത്തമം പദം ॥ 3-203-107 (23932)
ബീജാനി ഹ്യഗ്നിദഗ്ധാനി ന രോഹന്തി പുനര്യഥാ।
ജ്ഞാനദഗ്ധൈസ്തധാ ക്ലേശൈർനാത്മാ സണ്ഡുജ്യതേ പുനഃ ॥ 3-203-108 (23933)
ആത്മനാ വിപ്രഹീണാനി കാഷ്ഠകുണ്ഠോപമാനി ച।
വിനശ്യന്തി ന സന്ദേഹഃ ഫേനാനീവ മഹാർണവേ ॥ 3-203-109 (23934)
ആത്മാനം വിന്ദതേ യേന സർവഭൂതഗുഹാശയം।
ശ്ലോകേന യദി വാഽർധേന ക്ഷീണം തസ്യ പ്രയോജനം ॥ 3-203-110 (23935)
ദ്വ്യക്ഷരാദഭിസന്ധായ കേചിച്ഛ്ലോകപദാങ്കിതൈഃ।
ശതൈരന്യൈഃ സഹസ്രൈശ്ച പ്രത്യയോ മോക്ഷലക്ഷണം ॥ 3-203-111 (23936)
നായം ലോകോസ്തി ന പരോ ന സുഖം സംശയാത്മനഃ।
ഊടുർജ്ഞാനവിദോ വൃദ്ധാഃ പ്രത്യയോ മോക്ഷലക്ഷണം ॥ 3-203-112 (23937)
വിദിതാർഥസ്തു വേദാനാം പരിവേദ പ്രയോജനം।
ഉദ്വിജേത്സ തു ദേവേഭ്യോ ദാവാഗ്നേരിവ മാനവഃ ॥ 3-203-113 (23938)
ശുഷ്കം തർകം പരിത്യജ്യആശ്രയസ്വ ശ്രുതിം സ്മൃതിം।
ഏകാരാഭിസംബദ്ധം തത്ത്വം ഹേതുഭിരിച്ഛസി।
ബുദ്ധിർന തസ്യ സിദ്ധ്യേത സാധനസ്യ വിപര്യയാത് ॥ 3-203-114 (23939)
വേദ്യം പൂർവം വേദിതവ്യം പ്രയത്നാ-
ത്തദ്ധീർവേദസ്തസ്യ വേദഃ ശരീരം।
വേദസ്തത്ത്വം തത്സമാസോപലബ്ധിഃ
ക്ലീബസ്ത്വാത്മാ ന സ വേദ്യം ന വേദഃ ॥ 3-203-115 (23940)
വേദോക്തമായുർദേവാനാമാശിഷശ്ചൈവ കർമണാം।
ഫലത്യനുയുഗം ലോകേ പ്രഭാവശ്ച ശരീരിണാം ॥ 3-203-116 (23941)
ഇന്ദ്രിയാണാം പ്രസാദേന തദേതത്പരിവർജയേത്।
തസ്മാദനശനം ദിവ്യം നിരുദ്ധേന്ദ്രിയഗോചരം ॥ 3-203-117 (23942)
തപസാ സ്വർഗഗമനം ഭോഗോ ദാനേന ജായതേ।
ജ്ഞാനേന മോക്ഷോ വിജ്ഞേയസ്തീർഥസ്നാനാദഘക്ഷയഃ ॥ 3-203-118 (23943)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-203-119x (2451)
ഏവമുക്തസ്തു രാജേന്ദ്ര പ്രത്യുവാച മഹായശാഃ।
ഭഗവഞ്ശ്രോതുമിച്ഛാമി പ്രദാനവിധിമുത്തമം ॥ 3-203-119 (23944)
മാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 3-203-120x (2452)
യത്തത്പൃച്ഛസി രാജേന്ദ്രദാനധർമം യുധിഷ്ഠിര।
ഇഷ്ടം ചേദം സദാ മഹ്യം രാജൻഗൌരവതസ്തഥാ ॥ 3-203-120 (23945)
ശൃണു ദാനരഹസ്യാനി ശ്രുതിസ്മൃത്യുദിതാനി ച।
ഛായായാം കരിണഃ ശ്രാദ്ധം തത്കർമ പരിവീജിതം।
ദശകൽപായുതാനീഹ ന ക്ഷീയേത യുധിഷ്ഠിര ॥ 3-203-121 (23946)
ജീവനായ സമാക്ലിന്നം വസു ദത്ത്വാ മഹീപതേ।
വിപ്രം തു വാസയേദ്യസ്തു സർവയജ്ഞൈഃ സ ഇഷ്ടവാൻ ॥ 3-203-122 (23947)
പ്രതിസ്രോതശ്ചിത്രവാഹാഃ പർജന്യോഽന്നാനുസഞ്ചരൻ।
മഹാധുരി യഥാ നാവാ മഹാപാപൈഃ പ്രമുച്യതേ।
വിഷുവേ വിപ്രദത്താനി ദധിമധ്വക്ഷയാണി ച ॥ 3-203-123 (23948)
പർവസു ദ്വിഗുണം ദാനമൃതൌ ദശഗുണം ഭവേത്। 3-203-b124 `അബ്ദേ ദശഗുണം പ്രോക്തമനന്തം വിഷുവേ ഭവേത്' ॥ 3-203-124 (23949)
അയനേ വിഷുവേ ചൈവഷഡശീതിമുഖേഷു ച।
ചന്ദ്രസൂര്യോപരാഗേ ച ദത്തമക്ഷയമുച്യതേ ॥ 3-203-125 (23950)
ഋതുഷു ദശഗുണം വദന്തി ദത്തം
ശതഗുണമൃത്വയനാദിഷു ധ്രുവം।
ഭവതി സഹസ്രഗുണം ദിനസ്യ രാഹോ-
ർവിഷുവതി ചാക്ഷയമശ്നുതേ ഫലം ॥ 3-203-126 (23951)
നാഭൂമിദോ ഭൂമിമശ്നാതി രാജ-
ന്നായാനദോ യാനമാരുഹ്യ യാതി।
യാന്യാൻകാമാൻബ്രാഹ്മണേഭ്യോ ദദാതി
താംസ്താൻകാമാഞ്ജായമാനഃ സ ഭുങ്ക്തേ ॥ 3-203-127 (23952)
അഗ്നേരപത്യം പ്രഥമം സുവർണം
ഭൂർവൈഷ്ണവീ സൂര്യസുതാശ്ച ഗാവഃ।
ലോകാശ്ത്രയസ്തേന ഭവന്തി ദത്താ
യഃ കാഞ്ചനം ഗാശ്ച മഹീം ച ദദ്യാത് ॥ 3-203-128 (23953)
പരംഹി ദാനാന്ന ബഭൂവ ശാശ്വതം
ഭവ്യം ത്രിലോകേ ഭവതേ കുതഃ പുനഃ।
തസ്മാത്പ്രധാനം പരമം ഹി ദാനം
വദന്തി ലോകേഷു വിശിഷ്ടബുദ്ധയഃ ॥ 3-203-129 (23954)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി മാർകണ്ഡേയസമാസ്യാപർവണി ത്ര്യധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 203 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-203-5 യത്ര ജൻമനി അസത്യം വൃഥാ ഗോബ്രാഹ്മണാദിത്രാണം വിനാ കീർത്യതേ തദപി വൃഥേത്യർഥഃ ॥ 3-203-6 ആരൂഢശ്ചാസൌ പതിതഃ ॥ 3-203-7 ഗുരാവപ്യാനൃതികേഽനൃതപ്രിയേ। വൃഷലഃ ശൂദ്രഃ ॥ 3-203-8 ബ്രാഹ്മബന്ധവോ ജാതിമാത്രബ്രാഹ്മണആ വൃത്താധ്യയനശൂന്യാഃ ॥ 3-203-10 ദാനം ദാനഫലം അന്യത്തു ദാനം വൃദ്ധഭാവേന ജരയാ ഭുങ്ക്തേ ॥ 3-203-17 കാണ്ഡപൃഷ്ഠാഃ ബാണനിഷംഗധരാഃ ക്ഷാത്രവൃത്തയ ഇത്യർഥഃ। ദുർവർണഃ കുനഖീതി ഝ. പാഃ ॥ 3-203-25 മാല്യം നിർമാല്യം। ആകൽപഃ ഗന്ധാദിനാലങ്കരണം। അരോഗിപ്രതിചര്യാചേതി നൃപശ്രേഷ്ഠഗോശതാദിതി ച ധ. പാഠഃ ॥ 3-203-27 അഭിഭൂതായ ദാരിദ്ര്യാദേവ ॥ 3-203-28 അഭിവർജിതം ദത്തം ॥ 3-203-29 സാ ബഹുഭ്യോ ദത്താ ॥ 3-203-40 പ്രതിശ്രയാ ഗൃഹാഃ യേഷാം യൈഃ ഉത്സൃഷ്ടാ ഇതി ശേഷഃ। നിർവചനാഃ യമവാർതാമപി ന ശൃണ്വന്തീത്യ്രതഃ ॥ 3-203-41 വസൂനാം ധനാനാം ॥ 3-203-42 സത്യോക്താസ്തദനന്തരമിതി ധ. പാഠഃ ॥ 3-203-45 സർവം പൂജ്യതമം പ്രശ്നമിതി ധ. പാഠഃ ॥ 3-203-51 പ്രാവൃതാ വസ്ത്രദാതാര ഇതി ധ. പാഠഃ ॥ 3-203-76 അപാനപാ നഗദിതാസ്തഥാ ഇതി ഝ. പാഠഃ। അപാനപാ അമദ്യപാഃ നഗദിതാഃ ന കേനചിദ്ദോഷവത്തയാ കീർതിതാഃ ॥ 3-203-80 രാജന്ന ഭവന്തീഹ ഇതി ഝ. പാഠഃ। ന ഭവന്തീഹ മാനവാഃ സ്വർഗം പ്രാപ്യോപര്യുപരി ഗച്ഛന്തോ മുക്തിമേവ പ്രാപ്നുവന്തീത്യർഥഃ ॥ 3-203-87 അന്യസ്മാദ്വാ ഇതി ഝ. പാഠഃ ॥ 3-203-94 പവിത്രാണാം ത്രിസുപർണാദിമന്ത്രാണാം ॥ 3-203-96 അഭിഷേചനം തീർഥേഷു ॥ 3-203-97 ഭാവശ്ചിത്തം ॥ 3-203-98 ന ദുഷ്കരമിതി ഇന്ദ്രിയഗാമിനാം വിഷയാണാം വിശുദ്ധിം വിനാ അശനം ഭോഗഃ സുകരം। ഭോഗോ വിഷയശുദ്ധിം നാപേക്ഷതേ। പണ്യാംഗനാസംഗാദിനാപി തത്സിദ്ധേഃ। കിന്തു അനാശിത്വം അമൃതത്വം ഭോഗവർജനം വാ താം വിനാ ന സുകരം। യതോ ദുഷ്കരം ഖഭാവതോ ദുഃസംപാദമിതി യോജനാ। ദുഷ്കരത്വേ ഹേതുമാഹാർധേന വികാരീതി। സുദുഷ്കരതരം ദുർജയം ॥ 3-203-100 ജ്ഞാതിഭ്യഃ പുത്രാദ്യർഥേ। ശുക്ലദേഹഃ ശുക്ലവത്ത്യുപജീവീ। അവികൽമഷഃ ശുക്ലവൃത്ത്യാ യഃ കുടുംബം പീഡയതി സ നിഷ്കൽമഷോ ന ഭവതീത്യർഥഃ। തസ്യോപപാദനമുത്തരാർധേന ഹിംസേതി। അനാശിത്വം അശനത്യാഗഃ ॥ 3-203-101 മാംസശോണിതലേപനഃ ദേഹഃ ॥ 3-203-103 അജ്ഞാതം ശാസ്ത്രത്കിന്തു സ്വയമേവ കൽപിതം തപ്തശിലാരേഹണാദി। തേന ക്ലേശ ഏവ നതു അന്യത്പാപം പ്രഹീയതേ ॥ 3-203-105 സ്ഥാനകുടികാസനാത്സ്ഥാവരഗൃഹത്യാഗാത് ॥ 3-203-109 ആത്മനേതി ശരീരാണീതി ശേഷഃ ॥ 3-203-113 സ തു വേദേഭ്യഃ ഇതി ഝ. പാഠഃ ॥ 3-203-115 വേദപൂർവം വേദിതവ്യം പ്രയത്നാത്തദ്വൈ വേദസ്തസ്യ വേദഃ ശരീരം। വേദസ്തത്വം തത്സമാസോപലബ്ധൌ ക്ലീവസ്ത്വാത്മാ തത്സവേദ്യസ്യ വേദ്യം। ഇതി ഝ.പാഠഃ ॥ 3-203-117 പ്രസാദേന നൈർമല്യേന। അനശനം നാമ ചിത്തേന്ദ്രിയനിരോധോ നത്വാഹാരത്യാഗ ഇത്യാഹ തസ്മാദിതി ॥ 3-203-121 ഛായായാം കരിണഃ। ഗുർവമായോഗേഽശ്വത്ഥച്ഛായാ ഗജച്ഛായാഖ്യം പർവ ദേശകാലയോഗജം। തത്കർണപരിവീജിതേ ഇതി ഝ. പാഠഃ। കർണാഇവ കർണാ അശ്വത്ഥപല്ലവാസ്തൈർവീജിതേ ദേശേ ജലോപാന്തേ ॥ 3-203-122 സമാക്ലിന്നം ആർദ്രം വസു അന്നാദിദ്രവ്യം ദത്ത്വാ മഹീയതേ। വൈശ്യം തു ഇതി ഝ. പാഠഃ ॥ 3-203-123 പ്രതി പ്രതീപം പൂർവവാഹിന്യാഃ നദ്യാഃ പശ്ചിമാഭിമുഖം സ്നോതഃ പ്രവാഹോ യത്രതത് തീർഥം പ്രതിസ്നോതഃ। തത്ര പാത്രേഽർപിതാശ്ചിത്രബാഹാ ഉത്തമാശ്വാഃ। വിപരിണംയ അക്ഷയാ ഇത്യപകൃഷ്യതേ। അക്ഷയഫലാ ഇത്യർഥഃ। പർജന്യോഽന്നാനുസഞ്ചരൻ അന്നാർഥം അനുസഞ്ചരൻപർജന്യ ഇന്ദ്രോഽപ്യക്ഷയഃ। അതിഥിരൂപേണ തൃപ്ത ഇന്ദ്രോപ്യക്ഷയസ്വർഗപ്രദ ഇത്യർഥഃ। മഹാധുരി മഹതി ധൂസദൃശേ പ്രവാഹേ നാ പുരുഷോവാ യഥാ മഹാധുരി യോഗഭാരേ। യഥാ സർവപാപൈഃ പ്രമുച്യതേ തഥൈവ ഗജച്ഛായാശ്രാദ്ധദികർതാരോപി മുച്യന്ത ഇത്യർതഃ ॥ 3-203-124 വിപ്ലവേ വിപ്രദത്താനി ദധിമസ്ത്വക്ഷയാണി ച ഇതി ഝ. പാഠഃ ॥ 3-203-125 വിഷുവേ തുലാമേഷസങ്ക്രാന്ത്യോഃ। ഷഡശീതിമുഖേ മിഥുനകനയാമീനസങ്ക്രാന്തിഷു ॥ 3-203-127 കാമാൻ കാംയമാനാന്വിഷയാൻ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 204
॥ ശ്രീഃ ॥
3.204. അധ്യായഃ 204
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
മാർകണ്ഡേയേന യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി ധുന്ധുമാരോപാഖ്യാനകഥനാരംഭഃ ॥ 1 ॥ ഉദങ്കനാമകമുനേസ്തപസാ തുഷ്ടേന വിഷ്ണുനാ തസ്മൈ വരദാനം ॥ 2 ॥ തഥാ വിഷ്ണുനാ ഉദങ്കംപ്രതി കുവലാശ്വേന ധുന്ധുനാമകാസുരഘാതനവിധാനപൂർവകമന്തർധാനം ॥ 3 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-204-0 (23955)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-204-0x (2453)
[ശ്രുത്വാ തു രാജാ രാജർഷേരിന്ദ്രദ്യുംനസ്യ തത്തഥാ।
മാർകണ്ഡേയാൻമഹാഭാഗാത്സ്വർഗസ്യ പ്രതിപാദനം ॥] 3-204-1 (23956)
യുധിഷ്ഠിരോ മഹാരാജ പപ്രച്ഛ ഭരതർഷഭ।
മാർകണ്ഡേയം തപോവൃദ്ധം ദീർഘായുഷമകൽമഷം ॥ 3-204-2 (23957)
വിദിതാസ്തവ ധർമജ്ഞ ദേവദാനവരക്ഷസാം।
രാജവംശാശ്ച വിവിധാ ഋഷിവംശാശ്ച ശാശ്വതാഃ ॥ 3-204-3 (23958)
ന തേഽസ്ത്യവിദിതം കിഞ്ചിദസ്മിംʼല്ലോകേ ദ്വിജോത്തമ।
അഥ വേത്സി മുനേ വംശാൻമനുഷ്യോരഗരക്ഷസാം ॥ 3-204-4 (23959)
ദേവഗന്ധർവയക്ഷാണാം കിന്നരാപ്സരസാം തഥാ।
ഇദമിച്ഛാംയഹം ശ്രോതും തത്ത്വേ ദ്വിജസത്തമ ॥ 3-204-5 (23960)
കുവലാശ്വ ഇതി ഖ്യാത ഇക്ഷ്വാകുകുലസംഭവഃ।
കഥം നാമ വിപര്യാസാദ്ധുന്ധുമാരത്വമാഗതഃ ॥ 3-204-6 (23961)
ഏതദിച്ഛാമി തത്ത്വേന ജ്ഞാതും ഭാർഗവസത്തമ।
വിപര്യസ്തം യഥാ നാമ കുവലാശ്വസ് ധീമതഃ ॥ 3-204-7 (23962)
[വൈശംപായന ഉവാച। 3-204-8x (2454)
യുധിഷ്ഠിരേണൈവമുക്തോ മാർകണ്ഡേയോ മഹാമുനിഃ।
ധൌന്ധുമാരമുപാഖ്യാനം കഥയാമാസ ഭാരത ॥] 3-204-8 (23963)
മാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 3-204-9x (2455)
ഹന്ത തേ കഥയിഷ്യാമി ശൃണു രാജന്യുധിഷ്ഠിര।
ധർമിഷ്ഠമിദമാഖ്യാനം ധുന്ധുമാരസ്യ തച്ഛൃണു ॥ 3-204-9 (23964)
യഥാ സ രാജാ ഐക്ഷ്വാകഃ കുവലാശ്വോ മഹീപതിഃ।
ധുന്ധുമാരത്വമഗമത്തച്ഛൃണുഷ്വ മഹീപതേ ॥ 3-204-10 (23965)
മഹർഷിർവിശ്രുതസ്താത ഉദങ്ക ഇതി ഭാരത।
മരുധന്വസു രംയേഷു ആശ്രമസ്തസ്യ കൌരവ ॥ 3-204-11 (23966)
ഉദങ്കസ്തു മഹാരാജ തപോതപ്യത്സുദുശ്ചരം।
ആരിരാധയിഷുർവിഷ്ണും ബഹൂന്വർഷഗണാന്വിഭുഃ ॥ 3-204-12 (23967)
തസ്യ പ്രീതഃ സ ഭഗവാൻസാക്ഷാദ്ദർശനമേയിവാൻ।
ദൃഷ്ട്വാ മഹർഷിസ്തദ്ബ്രഹ്മ തുഷ്ടാവ വിവിധൈഃ സ്തവൈഃ ॥ 3-204-13 (23968)
ഉദങ്ക ഉവാച। 3-204-14x (2456)
ത്വയാ ദേവ പ്രജാഃ സർവാഃ സസുരാസുരമാനവാഃ।
സ്ഥാവരാണി ച ഭൂതാനി ജംഗമാനി തഥൈവ ച ॥ 3-204-14 (23969)
ബ്രഹ്മ വേദാശ്ച വേദ്യം ച ത്വയാ സൃഷ്ടം മഹാദ്യുതേ।
ശിരസ്തേ ഗഗനം ദേവ നേത്രേ ശശിദിവാകരൌ ॥ 3-204-15 (23970)
നിഃശ്വാസഃ പവനശ്ചാപി തേജോഽഗ്നിശ്ച തവാച്യുത।
ബാഹവസ്തേ ദിശഃ സർവാഃ കുക്ഷിശ്ചാപി മഹാർണവഃ ॥ 3-204-16 (23971)
ഊരൂ തേ പർവതാ ദേവ സ്വം നാഭിർമധുസൂദന।
പാദൌ തേ പൃഥിവീ ചൈവ രോമാണ്യോഷധയസ്തഥാ ॥ 3-204-17 (23972)
ഇന്ദ്രസോമാഗ്നിവരുണാ ദേവാസുരമഹോരഗാഃ।
പ്രഹ്വാസ്ത്വാമുപതിഷ്ഠന്തി സ്തുവന്തോ വിവിധൈഃ സ്തവൈഃ ॥ 3-204-18 (23973)
ത്വയാ വ്യാപ്താനി സർവാണി ഭൂതാനി ഭുവനേശ്വര।
യോഗിനഃ സുമഹാവീര്യാഃ സ്തുവന്തി ത്വാം മഹർഷയഃ ॥ 3-204-19 (23974)
ത്വയി തുഷ്ടേ ജഗച്ഛാന്തം ത്വയി ക്രുദ്ധേ മഹദ്ഭയം।
ഭയാനാമപനേതാസി ത്വമേകഃ പുരുഷോത്തമ ॥ 3-204-20 (23975)
ദേവാനാം മാനുഷാണാം ച സർവഭൂതസുഖാവഹഃ।
ത്രിഭിർവിക്രമണൈർദേവ ത്രയോ ലോകാസ്ത്വയാ വൃതാഃ ॥ 3-204-21 (23976)
അസുരാണാം സമൃദ്ധാനാം വിനാശശ്ച ത്വയാ കൃതഃ।
തവ വിക്രമണൈർദേവാ നിർവാണമഗമൻപരം ॥ 3-204-22 (23977)
പരാഭവം ച ദൈത്യേന്ദ്രാസ്ത്വയി ക്രുദ്ധേ മഹാദ്യുതേ।
ത്വം ഹി കർതാ വികർതാ ച ഭൂതാനാമിഹ സർവശഃ।
ആരാധയിത്വാ ത്വാം ദേവാഃ സുഖമേധന്തി നിത്യശഃ ॥ 3-204-23 (23978)
ഏവം സ്തുതോ ഹൃഷീകേശ ഉദങ്കേന മഹാത്മനാ।
ഉദങ്കമബ്രവീദ്വിഷ്ണുഃ പ്രീതസ്തേഽഹം വരം വൃണു ॥ 3-204-24 (23979)
ഉദങ്ക ഉവാച। 3-204-25x (2457)
പര്യാപ്തോ മേ വരോ ഹ്യേഷ യദഹം ദൃഷ്ടവാൻഹരിം।
പുരുഷം ശാശ്വതം ദിവ്യം സ്രഷ്ടാരം ജഗതഃ പ്രഭും ॥ 3-204-25 (23980)
വിഷ്ണുരുവാച। 3-204-26x (2458)
പ്രീതസ്തേഽഹമലൌല്യേന ഭക്ത്യാ തവ ച സത്തമ।
അവശ്യം ഹി ത്വയാ ബ്രഹ്മൻമത്തോ ഗ്രാഹ്യോ വരോ ദ്വിജ ॥ 3-204-26 (23981)
ഏവം സ ച്ഛന്ദ്യമാനസ്തു വരേണ ഹരിണാ തദാ।
ഉദങ്കഃ പ്രാഞ്ജലിർവവ്രേ വരം ഭരതസത്തമ ॥ 3-204-27 (23982)
യദി മേ ഭഗവൻപ്രീതഃ പുണ്ഡരീകനിഭേക്ഷണ।
ധർമേ സത്യേ ദമേ ചൈവ ബുദ്ധിർഭവതു മേ സദാ।
അഭ്യാസശ്ച ഭവേദ്ഭക്ത്യാ ത്വയി നിത്യം മമേശ്വര ॥ 3-204-28 (23983)
ഭഗവാനുവാച। 3-204-29x (2459)
സർവമേതദ്ധി ഭവിതാ മത്പ്രസാദാത്തവ ദ്വിജ ॥ 3-204-29 (23984)
പ്രതിഭാസ്യതി യോഗശ്ച യേന യുക്തോ ദിവൌകസാം।
ത്രയാണാമപി ലോകാനാം മഹത്കാര്യം കരിഷ്യസി ॥ 3-204-30 (23985)
ഉത്സാദനാർഥം ലോകാനാം ധുന്ധുർനാമ മഹാസുരഃ।
തപസ്യതി തപോ ഘോരം ശൃണു യസ്തം ഹനിഷ്യതി ॥ 3-204-31 (23986)
[രാജാ ഹി വീര്യവാംസ്താത ഇക്ഷ്വാകുരപരാജിതഃ]
ബൃഹദശ്വ ഇതി ഖ്യാതോ ഭവിഷ്യതി മഹീപതിഃ ॥ 3-204-32 (23987)
തസ്യ പുത്രഃ ശുചിർദാന്തഃ കുവലാശ്വ ഇതി ശ്രതഃ।
സ യോഗബലാമാസ്ഥായ മാമകം പാർതിവോത്തമഃ।
ശാസനാത്തവ വിപ്രർഷേ ധുന്ധുമാരോ ഭവിഷ്യതി ॥ 3-204-33 (23988)
ഉദങ്കമേവമുക്ത്വാ തു വിഷ്ണുരന്തരധീയത ॥ 3-204-34 (23989)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി മാർകണ്ഡേയസമാസ്യാപർവണി ചതുരധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 204 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-204-3 ദേവദാനവരാക്ഷസാ ഇതി ധ. പാഠഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 205
॥ ശ്രീഃ ॥
3.205. അധ്യായഃ 205
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ഉദങ്കേന രാജ്യേസ്വപുത്രാഭിഷേചനപൂർവകം വനംപ്രസ്ഥിതം ബൃഹദശ്വം പ്രതി തന്നിവാരണപൂർവകം ധുന്ധുനാമകാസുരഹനനചോദനാ ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-205-0 (23990)
മാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 3-205-0x (2460)
ഇക്ഷ്വാകൌ സംസ്തിതേ രാജഞ്ശശാദഃ പൃഥിവീമിമാം।
പ്രാപ്തഃ പരമധർമാത്മാ സോഽയോധ്യായാം നൃപോഽഭവത് ॥ 3-205-1 (23991)
ശശാദസ്യ തു ദായാദ കകുത്സ്ഥോ നാമ വീര്യവാൻ।
അനേനാശ്ചാപി കാകുത്സ്ഥഃ പൃഥുശ്ചാനേനസഃ സുതഃ ॥ 3-205-2 (23992)
വിഷ്വഗശ്വഃ പൃഥോഃ പുത്രസ്തസ്മാദാർദ്രശ്ച ജജ്ഞിവാൻ।
ആർദ്രസ്യ യുവനാശ്വസ്തു ശ്രാവസ്തസ്തസ്യ ചാത്മജഃ ॥ 3-205-3 (23993)
ജജ്ഞേ ശ്രാവസ്തകോ രാജാ ശ്രാവസ്തീ യേന നിർമിതാ।
ശ്രാവസ്തസ്യ തു ദായാദോ ബൃഹദശ്വോ മഹാബലഃ ॥ 3-205-4 (23994)
ബൃഹദശ്വസ് ദായാദഃ കുവലാശ്വ ഇതി സ്മൃതഃ।
കുവലാശ്വസ്യ പുത്രാണാം സഹസ്രാണ്യേകവിംസതിഃ ॥ 3-205-5 (23995)
സർവേ വിദ്യാസു നിഷ്ണാതാ ബലവന്തോ ദുരാസദാഃ।
കുവലാശ്വശ്ച പിതൃതോഗുണൈരഭ്യധികോഽഭവത് ॥ 3-205-6 (23996)
സമയേ തം തദാ രാജ്യേ ബൃഹദശ്വോഽഭ്യഷേചയത്।
കുവലാശ്വം മഹാരാജ ശൂരമുത്തമധാർമികം ॥ 3-205-7 (23997)
പുത്രസങ്ക്രാമിതശ്രീസ്തു ബൃഹദശ്വോ മഹീപതിഃ।
ജഗാമ തപസേ ധീമാംസ്തപോവനമമിത്രഹാ ॥ 3-205-8 (23998)
അഥ ശശ്വാവ രാജർഷിം തമുദങ്കോ നരാധിപ।
വനം സംപ്രസ്ഥിതം രാജൻബൃഹദശ്വം ദ്വിജോത്തമഃ ॥ 3-205-9 (23999)
തമുദങ്കോ മഹാതേജാഃ സർവാസ്ത്രവിദുഷാംവരം।
ന്യവാരയദമേയാത്മാ സമാസാദ്യ പുരോത്തമേ ॥ 3-205-10 (24000)
ഉദങ്ക ഉവാച। 3-205-11x (2461)
ഭവതാ രക്ഷണം കാര്യം തത്താവത്കർതുമർഹസി।
നിരുദ്വിഗ്രാ വയം രാജംസ്ത്വത്പ്രദാദ്വസേമഹി ॥ 3-205-11 (24001)
ത്വയാ ഹി പൃഥിവീ രാജന്രക്ഷ്യമാണാ മഹാത്മനാ।
ഭവിഷ്യതി നിരുദ്വിഗ്നാ നാരണ്യം ഗന്തുമർഹസി ॥ 3-205-12 (24002)
പാലന ഹി മഹാന്ധർമഃ പ്രജാനാമിഹ ദൃശ്യതേ।
ന തഥാ ദൃശ്യതേഽരണ്യേ മാഭൂത്തേ ബുദ്ധിരീദൃശീ ॥ 3-205-13 (24003)
ഈദൃശോ ന ഹി രാജേന്ദ്ര ധർമഃ ക്വചന ദൃശ്യതേ।
പ്രജാനാം പാലനേ യത്നഃ പുരാ രാജർഷിഭിഃ കൃതഃ ॥ 3-205-14 (24004)
രക്ഷിതവ്യാഃ പ്രജാ രാജ്ഞാ താസ്ത്വം രക്ഷിതുമർഹസി।
നിരുദ്വിഗ്നസ്തപസ്തപ്തും ന ഹി ശക്നോമി പാർഥിവ ॥ 3-205-15 (24005)
മമാശ്രമസമീപേ വൈ സമേഷു മരുധന്വസു।
സമുദ്രവാലുകാപൂർണ ഉജ്ജാലക ഇതി സ്മൃതഃ।
ബഹുയോജനവിസ്തീർണോ ബഹുയോജനമായതഃ ॥ 3-205-16 (24006)
തത്ര രൌദ്രോ ദാനവേന്ദ്രോ മഹാവീര്യപരാക്രമഃ।
മധുകൈടഭയോഃ പുത്രോ ധുന്ധുർനാമ സുദാരുണഃ।
അന്തർഭൂമിഗതോ രാജന്വസത്യമിതവിക്രമഃ ॥ 3-205-17 (24007)
തം നിഹത്യ മഹാരാജ വനം ത്വം ഗന്തുമർഹസി ॥ 3-205-18 (24008)
ശേതേ ലോകവിനാശായ തപ ആസ്ഥായ ദാരുണം।
ത്രിദശാനാം വിനാശായ ലോകാനാം ചാപി പാർഥിവ ॥ 3-205-19 (24009)
അവധ്യോ ദൈവതാനാം ഹി ദൈത്യാനാമഥ രക്ഷസാം।
നാഗാനാമഥ യക്ഷാണാം ഗന്ധർവാണാം ച സർവശഃ।
അവാപ്യസ വരം രാജൻസർവലോകപിതാമഹാത് ॥ 3-205-20 (24010)
തം വിനാശയ ഭദ്രം തേ മാ തേ ബുദ്ധിരതോഽന്യഥാ।
പ്രാപ്സ്യസേ മഹതീം കീർതിം ശാശ്വതീമവ്യയാം ധ്രുവാം ॥ 3-205-21 (24011)
ക്രൂരസ്യ തസ്യ സ്വപതോ വാലുകാന്തർഹിതസ്യ ച।
സംവത്സരസ്യ പര്യന്തേ നിഃശ്വാസഃ സംപ്രവർതതേ ॥ 3-205-22 (24012)
യദാ തദാ ഭൂശ്ചലതി സശൈലവനകാനനാ।
തസ്യ നിഃശ്വാസവാതേന രജ ഉദ്ധൂയതേ മഹത് ॥ 3-205-23 (24013)
ആദിത്യരഥമാശ്രിത്യ സപ്താഹം ഭൂമികംപനം।
സവിസ്ഫുലിംഗം സജ്വാലം ധൂമമിശ്രം സുദാരുണം ॥ 3-205-24 (24014)
തേന രാജന്ന ശക്നോമി തസ്മിൻസ്താതും സ്വആംശ്രമേ ॥ 3-205-25 (24015)
തം വിനാശയ രാജേന്ദ്ര ലോകാനാം ഹിതകാംയയാ।
ലകാഃ സ്വസ്ഥാ ഭവിഷ്യന്തി തസ്മിന്വിനിഹതേഽസുരേ ॥ 3-205-26 (24016)
`ധുന്ധുനാമാനമത്യുഗ്രം ദാനവം ധോരവിഗ്രഹം।
സമരേ ധോരതുമുലേ വിനാശയ മഹേഷുണാ' ॥ 3-205-27 (24017)
ത്വം ഹി തസ്യ വിനാശായ പര്യാപ്ത ഇതി മേ മതിഃ।
തേജസാ തവ തേജശ്ച വിഷ്ണുരാപ്യായവിഷ്യതി ॥ 3-205-28 (24018)
വിഷ്ണുനാ ച വരോ ദത്തഃ പൂർവം മമ മഹീപതേ ॥ 3-205-29 (24019)
യസ്തം മഹാസുരം രൌദ്രം വധിഷ്യതി മഹീപതിഃ।
തേജസ്തദ്വൈഷ്ണവമിതി പ്രവേക്ഷ്യതി ദുരാസദം ॥ 3-205-30 (24020)
തത്തേജസ്ത്വംസമാധായ രാജേന്ദ്ര ഭുവി ദുഃസഹം।
തം നിഷൂദയ സന്ദിഷ്ടോ ദൈത്യം രൌദ്രപരാക്രമം ॥ 3-205-31 (24021)
ന ഹി ധുന്ധുർമഹാതേജാസ്തേജസാഽൽപേന ശക്യതേ।
നിർദഗ്ധും പൃഥിവീപാല സ ഹി വർഷശതൈരപി ॥ 3-205-32 (24022)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി മാർകണ്ഡേയസമാസ്യാപർവണി പഞ്ചാധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 205 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-205-3 ബാഡിശശ്ച പൃഥോ പുത്ര ഇതി ക. ഥ. പാഠഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 206
॥ ശ്രീഃ ॥
3.206. അധ്യായഃ 206
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ബൃഹദശ്വേനോദങ്കംപ്രതി സ്വപുത്രേണ കുവലാശ്വേന ധുന്ധുവധസ്യ ഭാവിത്വകഥനപൂർവകം വനംപ്രതി ഗമനം ॥ 1 ॥ ധുന്ധൂത്പത്തിം പൃഷ്ടേന മാർകണ്ഡേയേന യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി തദുപോദ്ധാതതയാ മധുകൈടഭവൃത്താന്തകഥനം ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-206-0 (24023)
മാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 3-206-0x (2462)
സ ഏവമുക്തോ രാജർഷിരുദങ്കേനാപരാജിതഃ।
ഉദങ്കം കൌരവശ്രേഷ്ഠ കൃതാഞ്ജലിഥാബ്രവീത് ॥ 3-206-1 (24024)
ന ഹി മേ ഗമനം ബ്രഹ്മൻമോഘമേതദ്ഭവിഷ്യതി।
പുത്രോ മമായം ഭഗവൻകുവലാശ്വ ഇതി സ്മൃതഃ ॥ 3-206-2 (24025)
ധൃതിമാൻക്ഷിപ്രകാരീ ച വീര്യേണാപ്രതിമോ ഭുവി।
പ്രിയം ച തേ സർവമേതത്കരിഷ്യതി ന സംശയഃ ॥ 3-206-3 (24026)
പുത്രൈഃ പരിവൃതഃ സർവൈഃ ശൂരൈഃ പരിഘബാഹുഭിഃ।
`ഹനിഷ്യതി മഹാബാഹുസ്തം വൈ ധുന്ധും മഹാഽസുരം'।
വിസർജയസ്വ മാം ബ്രഹ്മന്ന്യസ്തശസ്ത്രോസ്മി സാംപ്രതം ॥ 3-206-4 (24027)
തഥാഽസ്ത്വിതി ച തേനോക്തോ മുനിനാഽമിതതേജസാ।
സ തമാദിശ്യ തനയമുദങ്കായ മഹാത്മനേ।
ക്രിയതാമിതി രാജർഷിർജഗാമ വനമുത്തമം ॥ 3-206-5 (24028)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 3-206-6x (2463)
ക ഏഷ ഭഗവന്ദൈത്യോ മഹാവീര്യസ്തപോധന।
കസ്യ പുത്രോഽഥ നപ്താ വാ ഏതദിച്ഛാമി വേദിതും ॥ 3-206-6 (24029)
ഏവം മഹാബലോ ദൈത്യോ ന ശ്രുതോ മേ തപോധന।
`യസ്യ നിശ്വാസവാതേന കംപതേ ഭൂഃ സപർവതാ' ॥ 3-206-7 (24030)
ഏതദിച്ഛാമി ഭഗവന്യാഥാതഥ്യേന വേദിതും।
സർവമേവ മഹാപ്രാജ്ഞ വിസ്തരേണ തപോധന ॥ 3-206-8 (24031)
മാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 3-206-9x (2464)
ശൃണു രാജനനിദം സർവം യഥാവൃത്തം നരാധിപ।
കഥ്യമാനം മഹാപ്രാജ്ഞ വിസ്തരേണ യഥാതഥം ॥ 3-206-9 (24032)
ഏകാർണവേ നിരാലോകേ നഷ്ടേ സ്ഥാവരജംഗമേ।
പ്രനഷ്ടേഷു ച ഭൂതേഷു സർവേഷു ഭരതർഷഭ ॥ 3-206-10 (24033)
പ്രഭവം ലോകകർതാരം വിഷ്ണും ശാശ്വതമവ്യയം।
യമാഹുർമുനയഃ സിദ്ധാഃ സർവലോകമഹേശ്വരം।
`ചതുർഭുജമുദാരാംഗം ദൃഷ്ടവാനസ്മി ഭാരത' ॥ 3-206-11 (24034)
സുഷ്വാപ ഭഗവാന്വിഷ്ണുരപ്ശയ്യാമേക ഏവ ഹി।
നാഗസ് ഭോഗേ മഹതി ശേപസ്യാമിതതേജസഃ ॥ 3-206-12 (24035)
ലോകകർതാ മഹാഭാഗ ഭഗവാനച്യുതോ ഹരിഃ।
നാഗഭഗേന മഹതാ പരിരഭ്യ മഹീമിമാം ॥ 3-206-13 (24036)
സ്വപതസ്തസ്യ ദേവസ്യ പദ്മം സൂര്യസമപ്രഭം।
നാഭ്യാ വിനിഃസൃതം ദിവ്യം തത്രോത്പന്നഃ പിതാമഹഃ ॥ 3-206-14 (24037)
സാക്ഷാല്ലോകഗുരുർബ്രഹ്മാ പദ്മേ സൂര്യസമപ്രഭഃ।
ചതുർവേദശ്ചതുർമൂർതിശ്ചതുർവർഗശ്ചതുർമുഖഃ ॥ 3-206-15 (24038)
സ്വപ്രഭാവാദ്ദുരാധർഷോ മഹാബലപരാക്രമഃ।
കസ്യചിത്ത്വഥ കാലസ്യ ദാനവൌ വീര്യവത്തമൌ ॥ 3-206-16 (24039)
മധുശ്ച കൈടഭശ്ചൈവ ദൃഷ്ടവന്തൌ ഹരിം പ്രഭും।
ശയാനം ശയനേ ദിവ്യേ നാഗഭോഗേ മഹാദ്യുതിം ॥ 3-206-17 (24040)
ബഹുയോജനവിസ്തീർണേ ബഹുയോജനമായതേ।
കിരീടകൌസ്തുഭധരം പീതകൌശേയവാസസം ॥ 3-206-18 (24041)
ദീപ്യമാനം ശ്രിയാ രാജംസ്തേജസാ വപുപാ തഥാ।
സഹസ്രസൂര്യപ്രതിമമദ്ഭുതോപമദർശനം ॥ 3-206-19 (24042)
വിസ്മയ സുമഹാനാസീൻമധുകൈടഭയോസ്തദാ ॥ 3-206-20 (24043)
ദൃഷ്ട്വാ പിതാമഹം ചാപി പദ്മേ പദ്മനിഭേക്ഷണം।
വിത്രാസയേതാമഥ തൌ ബ്രഹ്മാണമമിതൌജസം ॥ 3-206-21 (24044)
വിത്രാസ്യമാനോ ബഹുധാ ബ്രഹ്മാ താഭ്യാം മഹായശാഃ।
അകംപയത്പദ്മനാലം തതോഽബുധ്യത കേശവഃ ॥ 3-206-22 (24045)
അഥാപശ്ത ഗോവിന്ദോ ദാനവൌ വീര്യവത്തരൌ ॥ 3-206-23 (24046)
ദൃഷ്ട്വാ താവബ്രവീദ്ദേവഃ സ്വാഗതം വാം മഹാബലൌ।
ദദാമി വാം വരം ശ്രേഷ്ഠം രപ്രീതിർഹി മമ ജായതേ ॥ 3-206-24 (24047)
തൌ പ്രഹസ്യ ഹൃഷീകേശം മഹാദർപൌ മഹാബലൌ।
പ്രത്യബ്രൂതാം മഹാരാജ സഹിതൌ മധുസൂദനം ॥ 3-206-25 (24048)
ആവാം വരയ ദേവ ത്വം വരദൌ സ്വഃ സുരോത്തമ।
ദാതാരൌ സ്വോ വരം തുഭ്യം തദ്ബ്രവീഹ്യവിചാരയൻ ॥ 3-206-26 (24049)
ഭഗവാനുവാച। 3-206-27x (2465)
പ്രതിഗൃഹ്ണേ വരം വീരാവീപ്സിതശ്ച വരോ മമ।
യുവാം ഹി വീര്യസംപന്നൌ ന വാമസ്തി സമഃ പുമാൻ ॥ 3-206-27 (24050)
വധ്യത്വമുപഗച്ഛേതാം മമ സത്യപരാക്രമൌ।
ഏതദിച്ഛാംയഹം കാമം പ്രാപ്തും ലോകഹിതായ വൈ ॥ 3-206-28 (24051)
മധുകൈടഭാവൂചതുഃ। 3-206-29x (2466)
അനൃതംനോക്തപൂർവം നൌ സ്വൈരേഷ്വപി കുതോഽന്യഥാ।
സത്യേ ധർമേ ച നിരതൌ വിദ്ധ്യാവാം പുരുഷോത്തമ ॥ 3-206-29 (24052)
ബലേ രൂപേ ച ശൌര്യേ ച ശമേ ന ച സമോസ്തി നൌ।
ധർമേ തപസി ദാനേ ച ശീലസത്വദമേഷു ച ॥ 3-206-30 (24053)
ഉപപ്ലവോ മഹാനസ്മാനുപാവർതത കേശവ।
ഉക്തം പ്രതികുരുഷ്വ ത്വം കാലോ ഹി ദുരതിക്രമഃ ॥ 3-206-31 (24054)
ആവാമിച്ഛാവഹേ ദേവ കൃതമേകം ത്വയാ വിഭോ।
ആനാവൃതേഽവകാശേ ത്വം ജഹ്യാവാം സുരസത്തമ ॥ 3-206-32 (24055)
പുത്രത്വമധിഗച്ഛാവ തവ ചാപി സുലോചന।
വര ഏഷ വൃതോദേവ തദ്വിദ്ധി സുരസത്തമ ॥ 3-206-33 (24056)
അനൃതം മാ ഭവേദ്ദേവ യദ്ധി നൌ സംശ്രുതം തദാ ॥ 3-206-34 (24057)
ഭഗവാനുവാച। 3-206-35x (2467)
ബാഢമേവം കരിഷ്യാമി സർവമേതദ്ഭവിഷ്യതി ॥ 3-206-35 (24058)
സവിചിന്ത്യാഥ ഗോവിന്ദോ നാപശ്യദ്യദനാവൃതം।
അവകാശംപൃഥിവ്യാം വാ ദിവി വാ മധുസൂദനഃ ॥ 3-206-36 (24059)
സ്വകാവനാവൃതാവൂരൂ ദൃഷ്ട്വാ ദേവവരസ്തദാ।
മധുകൈടഭയോ രാജഞ്ശിരസീ മധുസൂദനഃ।
ചക്രേണ ശിതധാരേണ ന്യകൃന്തത മഹായശാഃ ॥ 3-206-37 (24060)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി മാർകണ്ഡേയസമാസ്യാപർവണി ഷഡധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 206 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-206-9 ന തേഽഭിഗമനം ഇതി ഝ. പാഠഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 207
॥ ശ്രീഃ ॥
3.207. അധ്യായഃ 207
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
മധുകൈടഭപുത്രേണ ധുന്ധുനാ തപസ്തോഷിതാദ്വിരിഞ്ചാദവധ്യത്വാദിവരഗ്രഹണേന ദേവാനാം പീഡനം ॥ 1 ॥ ഉദങ്കചോദിതേന കുവലാശ്വേന സമുദ്രമധ്യമധിവസതസ്തസ്യ ബ്രഹ്മാസ്ത്രേണ ദഹനം ॥ 2 ॥ തദാ ദേവാദിഭിഃ കുവലാശ്വസ്യ ധുന്ധുമാര ഇതി നാമകരണേന തസ്മൈ വരദാനപൂർവകം സ്വസ്വസ്ഥാനംപ്രതി ഗമനം ॥ 3 ॥ മാർകണ്ഡേയേന യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി തത്പുത്രാണാം നാമകഥനപൂർവകം ധുന്ധുമാരോപാഖ്യാനസ്തവനം ॥ 4 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-207-0 (24061)
മർകണ്ഡേയ ഉവാച। 3-207-0x (2468)
ധുന്ധുർനാമ മഹാരാജ തയോഃ പുത്രോ മഹാദ്യുതിഃ।
സ തപോഽതപ്യത മഹൻമഹാവീര്യപരാക്രമഃ ॥ 3-207-1 (24062)
അതിഷ്ഠദേകപാദേന കൃശോ ധമനിസന്തതഃ।
തസ്മൈ ബ്രഹ്മാ ദദൌ പ്രീതോ വരം വവ്രേ സ ച പ്രഭും ॥ 3-207-2 (24063)
ദേവദാനവയക്ഷാണാം സർപഗന്ധർവരക്ഷസാം।
അവധ്യോഽഹം ഭവേയം വൈ വര ഏഷ വൃതോ മയാ ॥ 3-207-3 (24064)
ഏവം ഭവതു ഗച്ഛേതി തമുവാച പിതാമഹഃ।
സ ഏവമുക്തസ്തത്പാദൌ മൂർധ്നാ സ്പൃഷ്ട്വാ ജഗാമ ഹ ॥ 3-207-4 (24065)
സതു ധുന്ധുർവരം ലബ്ധ്വാ മഹവീര്യപരാക്രമഃ।
അനുസ്മരൻപിതൃവധം ദ്രുതം വിഷ്ണുമുപാഗമത് ॥ 3-207-5 (24066)
സതു ദേവാൻസഗന്ധർവാഞ്ജിത്വാ ധുന്ധുരമർഷണഃ।
ബബാധ സർവാനസകൃദ്വിഷ്ണും ദേവാംശ്ച വൈ ഭൃശം ॥ 3-207-6 (24067)
സമുദ്രവാലുകാപൂർണേ ഉജ്ജാനക ഇതി സ്മൃതേ।
ആഗംയ ച സ ദുഷ്ടാത്മാ തം ദേശം ഭരതർഷഭ।
ബാധതേസ്മ പരം ശക്ത്യാ തമുദങ്കാശ്രമം വിഭോ ॥ 3-207-7 (24068)
അന്തർഭൂമിഗതസ്തത്ര വാലുകാന്തർഹിതസ്തഥാ।
മധുകൈടഭയോഃ പുത്രോ ധുന്ധുർഭീമപരാക്രമഃ ॥ 3-207-8 (24069)
ശേതേ ലോകവിനാശായ തപോബലമുപാശ്രിതഃ।
ഉദങ്കസ്യാശ്രമാഭ്യാശേ നിഃശ്വസൻപാവകാർചിഷഃ ॥ 3-207-9 (24070)
ഏതസ്മിന്നേവ കാലേ തു രാജാ സബലവാഹനഃ।
കുവലാശ്വോ നരപതിരന്വിതോ ബലശാലിനാം ॥ 3-207-10 (24071)
സഹസ്രൈരേകവിംശത്യാ പുത്രാണാമരിമർദനഃ।
പ്രായാദുദങ്കസഹിതോ ധുന്ധോസ്തസ്യ വധായ വൈ ॥ 3-207-11 (24072)
തമാവിശത്തതോ വിഷ്ണുർഭഗവാംസ്തേജസാ പ്രഭുഃ।
ഉദങ്കസ് നിയോഗേന ലോകാനാം ഹിതകാംയയാ ॥ 3-207-12 (24073)
തസ്മിൻപ്രയാതേ ദുർധർഷേ ദിവി ശബ്ദോ മഹാനഭൂത്।
ഏഷ ശ്രീമാന്നൃപസുതോ ധുന്ധുമാരോ ഭവിഷ്യതി ॥ 3-207-13 (24074)
ദിവ്യൈശ്ച പുഷ്പൈസ്തം ദേവാഃ സമന്താത്പര്യവാകിരൻ।
ദേവദുന്ദുഭയശ്ചാപി നേദുഃ സ്വയമനീരിതാഃ ॥ 3-207-14 (24075)
ശീതശ്ച വായുഃ പ്രവവൌ പ്രയാണേ തസ്യ ധീമതഃ।
വിപാംസുലാം മഹീം കുർവന്വവർഷ ച സുരേശ്വരഃ।
`പ്രദക്ഷിണാശ്ചാപ്യഭവന്വന്യാസ്തം സമൃഗദ്വിജാഃ' ॥ 3-207-15 (24076)
അന്തരിക്ഷേ വിമാനാനി ദേവതാനാം യുധിഷ്ഠിര।
തത്രൈവ സമദൃശ്യന്ത ധുന്ധുര്യത്ര മഹാസുരഃ ॥ 3-207-16 (24077)
കുവലാശ്വസ്യ ധുന്യോശ്ച യുദ്ധകൌതൂഹലാന്വിതാഃ।
ദേവഗന്ധർവസഹിതാഃ സമവൈക്ഷൻമഹർഷയഃ ॥ 3-207-17 (24078)
നാരായണേന കൌരവ്യ തേജസാഽഽപ്യായിതസ്തദാ।
സ ഗതോ നൃപതിഃ ക്ഷിപ്രം പുത്രൈസ്തൈഃ സർവതോ ദിശം ॥ 3-207-18 (24079)
അർണവം സ്വാനയാമാസ കുവലാശ്വോ മഹീപതിഃ।
`ഹിതാർതം സർവലോകാനാമുദങ്കസ്യ വശേ സ്ഥിതഃ' ॥ 3-207-19 (24080)
കുവലാശ്വസ് പുത്രൈശ്ച തസ്മിന്വൈ വാലുകാർണവേ।
സപ്തഭിർദിവസൈഃ സ്വാത്വാ ദൃഷ്ടോ ധുന്ധുർമഹാബലഃ ॥ 3-207-20 (24081)
ആസീദ്ധോരം വപുസ്തസ്യ വാലുകാന്തർഹിതം മഹത്।
ദീപ്യമാനം യഥാ സൂര്യസ്തേജസാ ഭരതർഷഭ ॥ 3-207-21 (24082)
തതോ ധുന്ധുർമഹാരാജ ദിശമാവൃത്യ പശ്ചിമാം।
സുപ്തോഽഭൂദ്രാജശാർദൂല കാലാനലസമദ്യുതിഃ ॥ 3-207-22 (24083)
കുവലാശ്വസ്യ പുത്രൈസ്തു സർവതഃ പരിവാരിതഃ।
അഭിദ്രുതഃ ശരൈസ്തീക്ഷ്ണൈർഗദാഭിർമുസലൈരപി ॥ 3-207-23 (24084)
പ്ടസൈഃ പരിധൈഃ പ്രാസൈഃ ഖംഗൈശ് വിമലൈഃ ശിതൈഃ।
സവധ്യമാനഃ സങ്ക്രുദ്ധഃ സമുത്തസ്ഥൌ മഹാബലഃ ॥ 3-207-24 (24085)
ക്രുദ്ധശ്ചാഭക്ഷയത്തേഷാം ശസ്ത്രാണി വിവിധാനി ച।
ആസ്യാദ്വമൻപാവകം സ സംവർതകസമം തദാ ॥ 3-207-25 (24086)
താൻസർവാന്നൃപതേഃ പുത്രാനദഹത്സ്വേന തേജസാ।
മുഖജേനാഗ്നിനാ ക്രുദ്ധോ ലോകാനുദ്വർതയന്നിവ ॥ 3-207-26 (24087)
ക്ഷണേന രാജശാർദൂല പുരേവ കപിലഃ പ്രഭുഃ।
സഗരസ്യാത്മജാൻക്രുദ്ധസ്തദദ്ഭുതമിവാഭവത് ॥ 3-207-27 (24088)
തേഷു ക്രോധാഗ്നിദഗ്ധേഷു തദാ ഭരതസത്തമ।
തം പ്രബുദ്ധം മഹാത്മാനം കുംഭകർണമിവാപരം।
ആസസാദ മഹാതേജാഃ കുവലാശ്വോ മഹീപതിഃ ॥ 3-207-28 (24089)
തസ്യ വാരിമഹാരാജ സുസ്രാവ ബഹു ദേഹതഃ।
തത്തദാപീയതേതേജോ രാജ്ഞാ വാരിമയം നൃപ ॥ 3-207-29 (24090)
യോഗീ യോഗേന സൃഷ്ടം സ സമയിത്വാ ച വാരിണാ।
ബ്രഹ്മാസ്ത്രേണ തതോ രാജാ ദൈത്യങ്ക്രൂരപരാക്രമം।
ദദാഹ ഭരതശ്രേഷ്ഠ സർവലോകഭവായ വൈ ॥ 3-207-30 (24091)
സോഽസ്ത്രേണ ദഗ്ധ്വാ രാജർഷിഃ കുവലാശ്വോ മഹാസുരം।
സുരശത്രുമമിത്രഘ്നസ്ത്രൈലോക്യേശ ഇവാപരഃ ॥ 3-207-31 (24092)
ധുന്ധോർവധാത്തദാ രാജാ കുവലാശ്വോ മഹാമനാഃ।
ധുന്ധുമാര ഇതിഖ്യാതോ നാംനാ സമഭവത്തതഃ ॥ 3-207-32 (24093)
പ്രീതൈശ്ച ത്രേദശൈഃ സർവൈർമഹർഷിമസിതൈസ്തദാ।
പരം വൃണീഷ്വത്യുക്തഃ സ പ്രാഞ്ജലിഃ പ്രണതസ്തദാ।
അതീവ മുദിതോ രാജന്നിദംവചനമബ്രവീത് ॥ 3-207-33 (24094)
ദദ്യാം വിത്തം ദ്വിജാഗ്ര്യേഭ്യഃ ശത്രൂണാം ചാപി ദുർജയഃ।
സഖ്യം ച വിഷ്ണുനാ മേ സ്യാദ്ഭൂതേഷ്വദ്രോഹ ഏവ ച।
ധർമേ രതിശ് സതതം സ്വർഗേ വാസസ്തഥാഽക്ഷയഃ ॥ 3-207-34 (24095)
തഥാഽസ്ത്വിതി തതോ ദേവൈഃ പ്രീതൈരുക്തഃ സ പാർഥിവഃ।
ഋഷിഭിശ്ച സഗന്ധർവൈരുദങ്കേന ച ധീമതാ ॥ 3-207-35 (24096)
സംഭാഷ്യ ചൈനം വിവിധൈരാശീർവാദൈസ്തതോ നൃഷം।
ദേവാ മഹർഷയശ്ചാപി സ്വാനി സ്താനാനി ഭേജിരേ ॥ 3-207-36 (24097)
തസ്യ പുത്രാസ്ത്രയഃ ശിഷ്ടാ യുധിഷ്ഠിര തദാഽഭവൻ।
ദൃഢാശ്വഃ കപിലാശ്വശ്ച ഭദ്രാശ്വശ്ചൈവ ഭാരത ॥ 3-207-37 (24098)
തേഭ്യഃ പരംപരാ രാജന്നിക്ഷ്വാകൂണാം മഹാത്മനാം।
[വംശസ്യ സുമഹാഭാഗ രാജ്ഞാമമിതതേജസാം] ॥ 3-207-38 (24099)
ഏവംസം നിഹതസ്തേന കുവലാശ്വേന സത്തമ।
ധുന്ധുർനാമ മഹാദൈത്യോ മധുകൈടഭയോഃ സുതഃ ॥ 3-207-39 (24100)
കുവലാശ്വശ്ച നൃപതിർധുന്ധുമാര ഇതി സ്മൃതഃ।
നാംനാ ച ഗുണയുക്തേന തദാപ്രഭൃതി സോഽഭവത് ॥ 3-207-40 (24101)
ഏതത്തേ സർവമാഖ്യാതം യൻമാം ത്വം പരിപൃച്ഛസി।
ധൌന്ധുമാരമുപാഖ്യാനം പ്രഥിതം യസ്യ കർമണാ ॥ 3-207-41 (24102)
ഇദം തു പുണ്യമാഖ്യാനം വിഷ്ണോഃ സമനുകീർതനം।
ശൃണുയാദ്യഃ സ ധർമാത്മാ പുത്രവാംശ്ച ഭവേന്നരഃ ॥ 3-207-42 (24103)
ആയുഷ്മാൻഭൂതിമാംശ്ചൈവ ശ്രുത്വാ ഭവതി പർവസു।
ന ച വ്യാധിഭംയകിഞ്ചിത്പ്രാപ്നോതി വിഗതജ്വരഃ ॥ 3-207-43 (24104)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി ഗാർകണ്ഡേയസമാസ്യാപർവണി സപ്താധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 207 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-207-30 വൃഷ്ടിം സഗമയിത്വാവിചാരിണാ ഇതി ക. ഥ. പാഠഃ। വഹ്നിം ച ശമയാമാസ വാരിണാ ഇതി ഝ. പാഠഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 208
॥ ശ്രീഃ ॥
3.208. അധ്യായഃ 208
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
മാർകണ്ഡേയേന യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി പതിവ്രതാമാഹാത്ംയകഥനാരംഭഃ ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-208-0 (24105)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-208-0x (2469)
തതോ യുധിഷ്ഠിരോ രാജാ മാർകണ്ഡേയം മഹാദ്യുതിം।
പ്രപച്ഛ ഭരതശ്രേഷ്ഠ ധർമപ്രശ്നം സ ദുർവചം ॥ 3-208-1 (24106)
ശ്രോതുമിച്ഛാമി ഭഗവൻസ്ത്രീണാം മാഹാതംയമുത്തമം।
കഥ്യമാനം ത്വയാ വിപ്ര സൂക്ഷ്മം ധർംയം ച തത്ത്വതഃ ॥ 3-208-2 (24107)
പ്രത്യക്ഷമിഹ വിപ്രർഷേ ദേവാ ദൃശ്യന്തി സത്തമ।
സൂര്യാചന്ദ്രമസൌ വായുഃ പൃഥിവീ വഹ്നിരേവ ച ॥ 3-208-3 (24108)
പിതാ മാതാ ച ഭഗവാൻഗാവ ഏവ ച സത്തമ।
യച്ചാന്യദേവ വിഹിതം തച്ചാപി ഭൃഗുനന്ദന ॥ 3-208-4 (24109)
മന്യേഽഹം ഗുരുവത്സർവമേകപത്ന്യസ്തഥാ സ്ത്രിയഃ।
പതിവ്രതാനാം ശുശ്രൂഷാ ദുഷ്കരാ പ്രതിഭാതി മേ।
പതിവ്രതാനാം മഹാത്ംയം വക്തുമർഹസി നഃ പ്രഭോ ॥ 3-208-5 (24110)
നിരുധ്യ ചേന്ദ്രിയഗ്രാമം മനഃ സംരുധ്യ ചാനഘ।
പതിം ദൈവതവച്ചാപി ചിന്തയന്ത്യ സ്ഥിതാ ഹി യാ ॥ 3-208-6 (24111)
ഭഗവന്ദുഷ്കരം ത്വേതത്പ്രതിഭാതി മമ പ്രഭോ।
മാതാപിത്രോശ്ച ശുശ്രൂഷാ സ്ത്രീണാം ഭർതരി ച ദ്വിജ ॥ 3-208-7 (24112)
സ്ത്രീണാം ധർമാത്സുഘോരാദ്ധി നാന്യം പശ്യാമി ദുഷ്കരം।
സാധ്വാചാരാഃ സ്ത്രിയോ ബ്ര്ഹമൻകുർവന്തീഹ സദാദൃതാഃ ॥ 3-208-8 (24113)
ദുഷ്കരം ഖലു കുർവന്തി പിതരോ മാതരശ്ച വൈ।
ഏകപത്ന്യശ്ച യാ നാര്യോ യാശ് സത്യം വദന്ത്യുത ॥ 3-208-9 (24114)
കുക്ഷിണാ ദശമാസാംശ്ച ഗർഭം സന്ധാരയന്തി യാഃ।
നാര്യഃ കാലേന സംബൂയ കിമദ്ഭുതതരം തതഃ ॥ 3-208-10 (24115)
സംശയം പരമം പ്രാപ്യ വേദനാമതുലാമപി।
പ്രജായന്തേ സുതാന്നാര്യോ ദുഃഖേന മഹതാ വിഭോ ॥ 3-208-11 (24116)
പുഷ്ണന്തി ചാപി മഹതാ സ്നേഹേന ദ്വിജപുംഗവ।
`ചിന്തയന്തി തതശ്ചാപി കിംശീലോഽയംഭവിഷ്യതി' ॥ 3-208-12 (24117)
യാശ്ച ക്രൂരേഷു സർവേഷു വർതമാനാ ജുഗുപ്സിതാഃ।
സ്വകർമ കുർവന്തി സദാ ദുഷ്കരം തച്ച മേ മതം ॥ 3-208-13 (24118)
ക്ഷത്രധർമസമാചാരതത്ത്വം വ്യാഖ്യാഹി മേ ദ്വിജ।
ധർമഃ സുദുർലഭോ വിപ്ര നൃശംസേന മഹാത്മനാ ॥ 3-208-14 (24119)
ഏതദിച്ഛാമി ഭഗവൻപ്രശ്നം പ്രശ്നവിദാംവര।
ശ്രോതും ഭൃഗുകുലശ്രേഷ്ഠ ശുശ്രൂഷേ തവ സുവ്രത ॥ 3-208-15 (24120)
മാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 3-208-16x (2470)
ഹന്ത തേഽഹം സമാഖ്യാസ്യേ പ്രശ്നമേതം സുദുർവചം।
തത്ത്വേന ഭരതശ്രേഷ്ഠ ഗദതസ്തന്നിബോധ മേ ॥ 3-208-16 (24121)
മാതരംശ്രേയസീം താത പിതൃനന്യേ തു മേനിരേ।
ദുഷ്കരം കുരുതേ മാതാ വിവർധയതി യാ പ്രജാഃ ॥ 3-208-17 (24122)
തപസാ ദേവതേജ്യാഭിർവന്ദനേന തിതിക്ഷയാ।
സുപ്രശസ്തൈരുപായൈശ്ചാപീഹന്തേ പിതരഃ സുതാൻ ॥ 3-208-18 (24123)
ഏവം കൃച്ഛ്രേണ മഹതാ പുത്രം പ്രാപ്യ സുദുർലഭം।
ചിന്തയന്തി സദാ വീര കീദൃശോഽയം ഭവിഷ്യതി ॥ 3-208-19 (24124)
ആശംസതേ ഹി പുത്രേഷു പിതാ മാതാ ച ഭാരത।
യശഃ കീർതിമഥൈശ്വര്യം തേജോ ധർമം തഥൈവ ച ॥ 3-208-20 (24125)
`മാതുഃ പിതുശ്ച രാജേന്ദ്ര സതതം ഹിതകാരിംണോഃ'।
തയോരാശാം തു സഫലാം യഃ കരോതി സ ധർമവിത് ॥ 3-208-21 (24126)
പിതാ മാതാ ച രാജേന്ദ്ര തുഷ്യതോ യസ് നിത്യശഃ।
ഇഹ പ്രേത്യ ച തസ്യാഥ കീർതിർധർമശ്ര ശാശ്വതഃ ॥ 3-208-22 (24127)
നൈവ യജ്ഞക്രിയാഃ കാശ്ചിന്ന ശ്രാദ്ധം നോപവാസകം।
യാ തു ഭർതരി ശുശ്രൂഷാ തയാ സ്വർഗം ജയത്യുത ॥ 3-208-23 (24128)
ഏതത്പ്രകരണം രാജന്നധികൃത്യ യുധിഷ്ഠിര।
പതിവ്രതാനാം നിയതം ധർമം ചാവാഹിതഃ ശൃണു ॥ 3-208-24 (24129)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാബാരതേ അരണ്യപർവണി മാർകണ്ഡേയസമാസ്യാപർവയണി അഷ്ടാധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 208 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-208-13 യേ ചക്രൂരേഷു ഇതി ഝ. പാഠഃ ॥ 3-208-20 പ്രജാധർമം ഇതി ഝ. പാഠഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 209
॥ ശ്രീഃ ॥
3.209. അധ്യായഃ 209
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
തരുതലേ തപസ്യതാ കൌശികേനാത്മോപരി പുരീഷോത്സൃഷ്ട്യാ ബലാകായാഃ സക്രോധനിരീക്ഷണേന ദഹനം ॥ 1 ॥ തഥാ ഭിക്ഷാർഥം പതിവ്രതായാഃ കസ്യാശ്ചിദ്ഗൃഹം പ്രവിഷ്ടം ഭിക്ഷാദാനേ ചിരീകരണേന രുഷ്ടം ച കൌശികംപ്രതി തയാ സ്വത്യ ബലാകാവൃത്താന്താവഗതിസൂചനേന സ്വശക്തിപ്രകാശനപൂർവകം ധർമാവഗതയേ ധർമവ്യാധസമീപഗമനചോദനാ ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-209-0 (24130)
മാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 3-209-0x (2471)
കശ്ചിദ്ദ്വിജാതിപ്രവരോ വേദാധ്യായീ തപോധനഃ।
തപസ്വീ ധർമശീലശ്ച കൌശികോ നാമ ഭാരത ॥ 3-209-1 (24131)
സാംഗോപനിഷദാന്വേദാനധീതേ ദ്വിജസത്തമഃ।
സവൃക്ഷമൂലേ കസ്മിംശ്ചിദ്വേദാനുച്ചാരയൻസ്ഥിതഃ ॥ 3-209-2 (24132)
ഉപരിഷ്ടാച്ച വൃക്ഷസ്യ ബലാകാ സംന്യലീയത।
തയാ പുരീഷമുത്സൃഷ്ടം ബ്രാഹ്മണസ്യ തദോപരി ॥ 3-209-3 (24133)
സമവേക്ഷ്യതതഃ ക്രുദ്ധഃ സമമധ്യായത ദ്വിജഃ।
`താം ബലകാം മഹാരാജ നിലീനാം നഗമൂർധനി ॥ 3-209-4 (24134)
ഭൃശം ക്രോധാഭിഭൂതേന ബലാകാ സാ നിരീക്ഷിതാ।
അപധ്യാതാ ച വിപ്രേണ ന്യപതദ്ധരണീതലേ ॥ 3-209-5 (24135)
ബലാകാം പതിതാം ദൃഷ്ട്വാ ഗതസത്വാമചേതനാം।
കാരുണ്യാദഭിസന്തപ്തഃ പര്യശോചത താം ദ്വിജഃ।
അകാര്യം കൃതവാനസ്മി ദ്വേഷരാഗബലാത്കൃതഃ ॥ 3-209-6 (24136)
ഇത്യുക്താവ ബഹുശോ വിദ്വാൻഗ്രാമം ഭൈക്ഷായ സംശ്രിതഃ।
ഗ്രാമേ ശുചീനി പ്രചരൻകുലാനി ഭരതർഷഭ ॥ 3-209-7 (24137)
ദേഹീതി യാചമാനോഽസൌ തിഷ്ഠേത്യുക്തഃ സ്ത്രിയാ തതഃ।
ശൌചം തു യാവത്കുരുതേ ഭാജനസ്യ കുടുംബിവീ ॥ 3-209-8 (24138)
ഏതസ്മിന്നന്തരേ രാജൻക്ഷുധാസംപീഡിതോ ഭൃശം।
ഭർതാ പ്രവിഷ്ടഃ സഹസാ തസ്യാ ഭരതസത്തമ ॥ 3-209-9 (24139)
സാ തു ദൃഷ്ട്വാ പതിം സാധ്വീ ബ്രാഹ്മണം വ്യപഹായ തം।
പാദ്യമാചമനീയം വൈ ദദൌ ഭർതുസ്തഥാഽഽസനം ॥ 3-209-10 (24140)
പ്രഹ്വാ പര്യചരച്ചാപി ഭർതാരമസിതേക്ഷണാ।
ആഹാരേണാഥ ഭക്ഷ്യൈശ്ച വാക്യൈഃ സുമധുരൈസ്തഥാ ॥ 3-209-11 (24141)
ഉച്ഛിഷ്ടം ഭാവിതാ ഭർതുർഭുങ്ക്തേ നിത്യം യുധിഷ്ഠിര।
ദൈവതം ച പതിം മേനേ ഭർതുശ്ചിത്താനുസാരിണീ ॥ 3-209-12 (24142)
കർമണാ മനസാ വാചാ നാത്യശ്നാന്നാപി ചാപിവത്।
തം സർവഭാവോപഗതാ പതിശുശ്രൂഷണേ രതാ ॥ 3-209-13 (24143)
സാധ്വാചാരാ ശുചിർദക്ഷാ കുടുംബസ്യ ഹിതൈഷിണീ।
ഭർതുശ്ചാപി ഹിതം യത്തത്സതതം സാഽനുവർതതേ ॥ 3-209-14 (24144)
ദേവതാതിഥിഭൃത്യാനാം ശ്വശ്രൂശ്വശുരയോസ്തഥാ।
ശുശ്രൂഷണപരാ നിത്യം സതതം സംയതേന്ദ്രിയാ ॥ 3-209-15 (24145)
സാ ബ്രാഹ്മണം തദാ ദൃഷ്ട്വാ സംസ്ഥിതം ഭൈക്ഷകാങ്ക്ഷിണം।
കുർവതീ പതിശുശ്രൂഷാം സസ്മാരാഥ ശുഭേക്ഷണാ ॥ 3-209-16 (24146)
വ്രീഡിതാ സാഽഭവത്സാധ്വീ തദാ ഭരതസത്തമ।
ഭിക്ഷാമാദായ വിപ്രായ നിർജഗാമ യശസ്വിനീ ॥ 3-209-17 (24147)
ബ്രാഹ്മണ ഉവാച। 3-209-18x (2472)
കിമിദം ഭവതി ത്വം മാം തിഷ്ഠേത്യുക്ത്വാ വരാംഗനേ।
ഉപരോധം കൃതവതീ ന വിസർജിതവത്യസി ॥ 3-209-18 (24148)
മാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 3-209-19x (2473)
ബ്രാഹ്മണം ക്രോധസന്തപ്തം ജ്വലന്തമിവ തേജസാ।
ദൃഷ്ട്വാ സാധ്വീ മനുഷ്യേന്ദ്രസാന്ത്വപൂർവം വചോഽബ്രവീത് ॥ 3-209-19 (24149)
`ക്ഷമസ്വവിപ്രപ്രവര ക്ഷമസ്വ സ്ത്രീജഡാത്മതാം।
പ്രസീദ ഭഗവൻമഹ്യം കൃപാം കുരു മയി ദ്വിജ' ॥ 3-209-20 (24150)
ക്ഷന്തുമർഹസി മേ വിദ്വൻഭർതാ മേ ദൈവതം മഹത്।
സ ചാപി ക്ഷുധിതഃ ശ്രാന്തഃ പ്രാപ്തഃ ശുശ്രൂഷിതോമയാ ॥ 3-209-21 (24151)
ബ്രാഹ്മണ ഉവാച। 3-209-22x (2474)
ബ്രാഹ്മണആ ന ഗരീയാംസോ ഗരീയാംസ്തേ പതിഃ കൃതഃ।
ഗൃഹസ്ഥധർമേ വർതന്തീ ബ്രാഹ്മണാനവമന്യസേ ॥ 3-209-22 (24152)
ഇന്ദ്രോഽപ്യേഷാം പ്രണമതേ കിം പുനർമാനവോ ഭുവി।
അവലിപ്തേ ന ജാനീഷേ വൃദ്ധാനാം ന ശ്രുതം ത്വയാ ॥ 3-209-23 (24153)
ബ്രാഹ്മണാ ഹ്യഗ്നിസദൃശാ ദഹേയുഃ പൃഥിവീമപി।
`സപർവതവനദ്വീപാം ക്ഷിപ്രമേവാവമാനിതാഃ' ॥ 3-209-24 (24154)
സ്ത്ര്യുവാച। 3-209-25x (2475)
[നാഹം ബലാകാ വിപ്രർഷേ ത്യജ ക്രോധം തപോധന।
അനയാ ക്രുദ്ധയാ ദൃഷ്ട്യാ ക്രുദ്ധഃ കിം മാം കരിഷ്യസി] 3-209-25 (24155)
നാവജാനാംയഹം വിപ്രാന്ദേവൈസ്തുല്യാൻമനസ്വിനഃ।
അപരാധമിമം വിപ്ര ക്ഷന്തുമർഹസി മേഽനഘ ॥ 3-209-26 (24156)
ജാനാമി തേജോ വിപ്രാണആം മഹാഭാഗ്യം ച ധീമതാം।
അപേയഃ സാഗരഃ ക്രോധാത്കൃതോ ഹി ലവണോദകഃ ॥ 3-209-27 (24157)
തഥൈവ ദീപ്തതപസാം മുനീനാം ഭാവിതാത്മനാം।
യേഷാം ക്രോധാഗ്നിരദ്യാപി സമുദ്രേ നോപശാംയതി।
`കസ്താൻപരിഭവേൻമൂഢോ ബ്രാഹ്മണാനമിതൌജസഃ' ॥ 3-209-28 (24158)
ബ്രാഹ്മണാനാം പരിഭവാദ്വാതാപിഃ സുദുരാത്മവാൻ।
അഗസ്ത്യമൃഷിമാസാദ്യ ജീർണഃ ക്രൂരോ മഹാസുരഃ ॥ 3-209-29 (24159)
ബഹുപ്രഭാവാഃ ശ്രൂയന്തേ ബ്രാഹ്മണാനാം മഹാത്മനാം।
ക്രോധഃ സുവിപുലോ ബ്രഹ്മൻപ്രസാദശ്ച മഹാത്മനാം।
അസ്മിംസ്ത്വതിക്രമേ ബ്രഹ്മൻക്ഷന്തുമർഹസി മേഽനഘ ॥ 3-209-30 (24160)
പതിശുശ്രൂഷയാ ധർമോ യ സ മേ രോചതേ ദ്വിജ।
ദൈവതേഷ്വപി സർവേഷു ഭർതാ മേ ദൈവതം പരം ॥ 3-209-31 (24161)
അവിശേഷേണ തസ്യാഹം കുര്യാം ധർമം ദ്വിജോത്തമ।
ശുശ്രൂഷായാഃ ഫലം പശ്യ പത്യുർബ്രാഹ്മണ യാദൃശം ॥ 3-209-32 (24162)
ബലാകാ ഹി ത്വയാ ദഗ്ധാ രോഷാത്തദ്വിദിതം മയാ।
ക്രോധഃ ശത്രുഃ ശരീരസ്ഥോ മനുഷ്യാണാം ദ്വിജോത്തമ ॥ 3-209-33 (24163)
`മാസ്മ ക്രുധ്യോ ബലാകേവ ന വധ്യാഽസ്മി പതിവ്രതാ'।
യഃ ക്രോധമോഹൌ ത്യജതി തം ദേവാ ബ്രാഹ്മണം വിദുഃ ॥ 3-209-34 (24164)
യോ വദേദിഹ സത്യാനി ഗുരും സന്തോഷയേത ച।
ഹിംസിതശ്ച ത ഹിംസേത തം ദേവാ ബ്രാഹ്മണം വിദുഃ ॥ 3-209-35 (24165)
ജിതേന്ദ്രിയോ ധർമപരഃ സ്വാധ്യായനിരതഃ ശുചിഃ।
കാമക്രോധൌ വശൌ യസ്യ തം ദേവാ ബ്രാഹ്മണം വിദുഃ ॥ 3-209-36 (24166)
യസ്യ ചാത്മസമോ ലോകോ ധർമജ്ഞസ്യ മനസ്വിനഃ।
സർവധർമേഷു ചരതസ്തം ദേവാ ബ്രാഹ്മണം വിദുഃ ॥ 3-209-37 (24167)
യോഽധ്യാപയേദധീയീത യജേദ്വാ യാജയീത വാ।
ദദ്യാദ്വാഽപി യഥാശക്തി തം ദേവാ ബ്രാഹ്മണം വിദുഃ ॥ 3-209-38 (24168)
ബ്രാഹ്മചാരീ വദാന്യോ യോപ്യധീയാദ്ദ്വിജപുംഗവഃ।
സ്വാധ്യായവാനമത്തോ വൈ തം ദേവാ ബ്രാഹ്മണം വിദുഃ ॥ 3-209-39 (24169)
യദ്ബ്രാഹ്മണാനാം കുശലം തദേഷാം പരികീർതയേത്।
സത്യം തഥാ വ്യാഹരതാം നാനൃതേ രമതേ മനഃ ॥ 3-209-40 (24170)
ധനം തു ബ്രാഹ്മണസ്യാഹുഃ സ്വാധ്യായം ദമമാർജവം।
ഇന്ദ്രിയാണാം നിഗ്രഹം ച ശാശ്വതം ദ്വിജസത്തമ ॥ 3-209-41 (24171)
സത്യാർജവേ ധർമമാഹുഃ പരം ധർമവിദോ ജനാഃ।
ദുർജ്ഞേയഃ ശാശ്വതോ ധർമഃ സ ച സത്യേ പ്രതിഷ്ഠിതഃ ॥ 3-209-42 (24172)
ശ്രുതിപ്രമാണോ ധർമഃ സ്യാദിതി വൃദ്ധാനുശാസനം।
ബഹുധാ ദൃശ്യതേ ധർമഃ സൂക്ഷ്മ ഏവ ദ്വിജോത്തമ ॥ 3-209-43 (24173)
ഭഗവാനപി ധർമജ്ഞഃ സ്വാദ്യായനിരതഃ ശുചിഃ।
ന തു തത്ത്വേന ഭഗവന്ദർമം വേത്സീതി മേ മതിഃ ॥ 3-209-44 (24174)
യദി വിപ്ര ന ജാനീഷേ ധർമം പരമകം ദ്വിജ।
ധർമവ്യാധം തത പൃച്ഛ ഗത്വാ തു മിഥിലാം പുരീം ॥ 3-209-45 (24175)
മാതാപിതൃഭ്യാം ശുശ്രൂപുഃ സത്യവാദീ ജിതേന്ദ്രിയഃ।
മിഥിലായാം വസേദ്വ്യാധഃ സ തേ ധർമാൻപ്രവക്ഷ്യതി ॥ 3-209-46 (24176)
തത്ര ഗച്ഛസ്വ ഭദ്രം തേ യഥാകാമം ദ്വിജോത്തമ।
`വ്യാധഃ പരമധർമാത്മാ സ തേ ഛേത്സ്യതി സംശയം' ॥ 3-209-47 (24177)
അത്യുക്തമപി മേ സർവം ക്ഷന്തുമർഹസ്യനിന്ദിത।
സ്ത്രിയോ ഹ്യവധ്യാഃ സർവേഷാം യേ ധർമമഭിവിന്ദതേ ॥ 3-209-48 (24178)
ബ്രാഹ്മണ ഉവാച। 3-209-49x (2476)
പ്രീതോസ്മി തവ ഭദ്രം തേ ഗതഃ ക്രോധശ്ച ശോഭനേ।
ഉപാലംഭസ്ത്വയാ പ്രോക്തോ മമ നിശ്രേയസം പരം ॥ 3-209-49 (24179)
സ്വസ്തി തേഽസ്തു ഗമിഷ്യാമി സാധയിഷ്യാമി ശോഭനേ।
`ധന്യാ ത്വമസി കല്യാണി യസ്യാഃ സ്യാദ്വൃത്തമീദൃശം। 3-209-50 (24180)
മാരക്ണ്ഡേയ ഉവാച। 3-209-51x (2477)
3-209-51 (24181)
തയാ വിസൃഷ്ടോ നിർഗത്യ സ്വമേവ ഭവനം യയൌ।
വിനിന്ദൻസ സ്വമാത്മാനം കൌശികോ ദ്വിജസത്തമഃ ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-209-28 ദണ്ഡകേനോപശാംയതി ഇതി ഝ. പാഠഃ ॥ 3-209-48 അഭിവിന്ദതേ ജാനന്തീത്യർഥഃ ॥ 3-209-50 സാധയിഷ്യാമി സ്വകാര്യമിതി ശേഷഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 210
॥ ശ്രീഃ ॥
3.210. അധ്യായഃ 210
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
കൌശികനാമകേന ദ്വിജവരേണ പതിവ്രതാവചനാദ്ധർമാവഗതയേ ധർമവ്യാധംപ്രതി ഗമനം ॥ 1 ॥ വ്യാധേന തസ്മൈ നാനാധർമോപദേശഃ ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-210-0 (24182)
മാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 3-210-0x (2478)
ചിന്തയിത്വാ തദാശ്ചര്യം സ്ത്രിയാ പ്രോക്തമശേപതഃ।
വിനിന്ദൻസ ദ്വിജോഽഽത്മാനമാഗസ്കൃത ഇവാബഭൌ ॥ 3-210-1 (24183)
ചിന്തയാനഃ സ ധർമസ്യ സൂക്ഷ്മാം ഗതിമഥാബ്രവീത്।
ശ്രദ്ദധാനേന വൈ ഭാവ്യേ ഗച്ഛാമി മിഥിലാമഹം ॥ 3-210-2 (24184)
കൃതാത്മാ ധർമവിത്തസ്യാം വ്യാധോ നിവസതേ കില।
തം ഗച്ചാംയഹമദ്യൈവ ധർമം പ്രഷ്ടും തപോധനം ॥ 3-210-3 (24185)
ഇതിസഞ്ചിന്ത്യ മനസാ ശ്രദ്ദധാനഃ സ്ത്രിയാ വചഃ।
ബലാകാപ്രത്യയേനാസൌ ധർംയൈശ്ച വചനൈഃ ശുഭൈഃ ॥ 3-210-4 (24186)
സംപ്രതസ്ഥേ സ മിഥിലാം കൌതൂഹലസമന്വിതഃ।
അതിക്രാമന്നരണ്യാനി ഗ്രാമാംശ്ച നഗരാണി ച ॥ 3-210-5 (24187)
തതോ ജഗാമ മിഥിലാം ജനകേന സുരക്ഷിതാം।
ധർമസേതുസമാകീർണാം യജ്ഞോത്സവവതീം ശുഭാം ॥ 3-210-6 (24188)
ഗോപുരാട്ടാലകവതീം ഹർംയപ്രാകാരശോഭനാം।
പ്രവിശ്യ നഗരീം രംയാം വിമാനൈർബഹുഭിര്യുതാം ॥ 3-210-7 (24189)
പണ്യൈശ്ച ബഹുഭിര്യുക്താം സുവിഭക്തമഹാപഥാം।
അശ്വൈ രഥൈസ്തഥാ നാഗൈര്യോധൈശ്ച ബഹുഭിര്യുതാം ॥ 3-210-8 (24190)
ഹൃഷ്ടപുഷ്ടജനാകീർണാം നിത്യോത്സവസമാകുലാം।
സോഽപസ്യദ്ബഹുവൃത്താന്താം ബ്രാഹ്മണഃ സമതിക്രമൻ ॥ 3-210-9 (24191)
ധർമവ്യാധമപൃച്ഛച്ച സ ചാസ്യ കഥിതോ ദ്വിജൈഃ।
അപശ്യത്തത്രഗത്വാ തം സൂനാമധ്യേ വ്യവസ്ഥിതം ॥ 3-210-10 (24192)
മാർഗമാഹിപമാംസാനി വിക്രീണന്തം തപസ്വിനം।
ആകുലത്വാച്ച ക്രേതൃണാമേകാന്തേ സംസ്ഥിതോ ദ്വിജഃ ॥ 3-210-11 (24193)
സ തു ജ്ഞാതാ ദ്വിജം പ്രാപ്തം സഹസാ സംഭ്രമോത്ഥിതഃ।
ആജഗാമ യതോ വിപ്രഃ സ്ഥിത ഏകാന്തആസനേ ॥ 3-210-12 (24194)
വ്യാധ ഉവാച। 3-210-13x (2479)
അഭിവാദയേ ത്വാം ഭഗവൻസ്വാഗതം തേ ദ്വിജോത്തമ।
അഹം വ്യാധോ ഹി ഭദ്രം തേ കിം കരോമി പ്രശാധി മാം ॥ 3-210-13 (24195)
ഏകപത്ന്യാ യദുക്തോസി ഗച്ഛ ത്വം മിഥിലാമിതി।
ജാനാംയേതദഹം സർവം യദർഥം ത്വമിഹാഗതഃ ॥ 3-210-14 (24196)
ശ്രുത്വാ ച തസ്യ തദ്വാക്യം സ വിപ്രോ ഭൃശവിസ്മിതഃ।
ദ്വിതീയമിദമാശ്ചര്യമിത്യചിന്തയത ദ്വിജഃ ॥ 3-210-15 (24197)
അദേശസ്ഥം ഹി തേ സ്താനമിതി വ്യാഘോഽബ്രവീദ്ദ്വിജം।
ഗൃഹം ഗച്ഛാവ ഭഗവന്യദി തേ രോചതേഽനഘ ॥ 3-210-16 (24198)
മാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 3-210-17x (2480)
ബാഢമിത്യേവ തം വിപ്രോ ഹൃഷ്ടോ വചനമബ്രവീത്।
അഗ്രതസ്തു ദ്വിജം കൃത്വാ സ ജഗാമ ഗൃഹം പ്രതി ॥ 3-210-17 (24199)
പ്രവിശ്യ ച ഗൃഹംരംയമാസനേനാഭിപൂജിതഃ।
`അർധ്യേണ ച സ വൈ തേന വ്യാധേന ദ്വിജസത്തമഃ' ॥ 3-210-18 (24200)
പാദ്യമാചമനീയം ച പ്രതിഗൃഹ്യ ദ്വിജോത്തമഃ।
തതഃ സുഖോപവിഷ്സ്തം വ്യാധം വചനമബ്രവീത് ॥ 3-210-19 (24201)
കർമൈതദ്വൈ ന സദൃശം ഭവതഃ പ്രതിഭാതി മേ।
അനുതപ്യേ ഭൃശം താത തവ ഘോരേണ കർമണാ ॥ 3-210-20 (24202)
വ്യാധ ഉവാച। 3-210-21x (2481)
കുലോചിതമിദം കർമ പിതൃപൈതാമഹം പരം।
വർതമാനസ്യ മേ ധർമേ സ്വേ മന്യും മാ കൃഥാ ദ്വിജ ॥ 3-210-21 (24203)
വിധാത്രാ വിഹിതം പൂർവം കർമ സ്വമനുപാലയൻ।
പ്രയത്നാച്ച ഗുരൂ വൃദ്ധൌ ശുശ്രൂഷേഽഹം ദ്വിജോത്തമ ॥ 3-210-22 (24204)
സത്യം വദേ നാഭ്യസൂയേ യഥാശക്തി ദദാമി ച।
ദേവതാതിഥിഭൃത്യാനാമവശിഷ്ടേന വർതയേ ॥ 3-210-23 (24205)
ന കുത്സയാംയഹം കിഞ്ചിന്ന ഗർഹേ ബലവത്തരം।
കൃതമന്വേതി കർതാരം പുരാ കർമ ദ്വിജേത്തമ ॥ 3-210-24 (24206)
കൃഷിഗോരക്ഷ്യവാണിജ്യമിഹ ലോകസ്യ ജീവനം।
ദണ്ഡനീതിസ്ത്രയോ വിദ്യാ തേന ലോകോ ഭവത്യുത ॥ 3-210-25 (24207)
കർമ ശൂദ്രേ കൃഷിർവൈശ്യേ സംഗ്രാമഃ ക്ഷത്രിയേ സ്മൃതഃ।
ബ്രഹ്മചര്യതപോമന്ത്രാഃ സത്യം ച ബ്രാഹ്മണേ സദാ ॥ 3-210-26 (24208)
രാജാ പ്രശാസ്തി ധർമേണ സ്വകർമനിരതാഃ പ്രജാഃ।
വികർമാണശ്ച യേ കേചിത്താന്യുനക്തി സ്വകർമസു ॥ 3-210-27 (24209)
ഭേതവ്യം ഹി സദാ രാജ്ഞാം പ്രജാനാമധിപാ ഹിതേ।
മാരയന്തി വികർമസ്ഥം ലുബ്ധാ മൃഗമിവേഷുഭിഃ ॥ 3-210-28 (24210)
ജനകസ്യേഹ വിപ്രർഷേ വികർമസ്ഥോ ന വിദ്യതേ।
സ്വകർമനിരതാ വർണാശ്ചത്വാരോപി ദ്വിജോത്തമ ॥ 3-210-29 (24211)
സ ഏഷ ജനകോ രാജാ ദുർവൃത്തമപി ചേത്സുതം।
ദണ്ഡ്യം ദണ്ഡേ നിക്ഷിപതി യഥാ ന ഗ്ലാതി ധാർമികം ॥ 3-210-30 (24212)
സുയുക്തചാരോ നൃപതിഃ സർവം ധർമേണ പശ്യതി।
ശ്രീശ്ച രാജ്യം ച ദണ്ഡശ്ച ക്ഷത്രിയാണാം ദ്വിജോത്തമ ॥ 3-210-31 (24213)
രാജാനോ ഹി സ്വധർമേണ ശ്രിയമിച്ഛന്തി ഭൂയസീം।
സർവേഷാമേവ വർണാനാം ത്രാതാ രാജാ ഭവത്യുത ॥ 3-210-32 (24214)
പരേണ ഹി ഹതാൻബ്രഹ്മന്വരാഹമഹിഷാനഹം।
ന സ്വയം ഹൻമി വിപ്രർഷേ വിക്രീണാമി സദാ ത്വഹം ॥ 3-210-33 (24215)
ന ഭക്ഷയാമി മാംസാനി ഋതുഗാമീ തഥാഹ്യഹം।
സദോപവാസീ ച തഥാ നക്തഭോജീ സദാ ദ്വിജ ॥ 3-210-34 (24216)
അശീലശ്ചാപി പുരുഷോ ഭൂത്വാ ഭവതി ശീലവാൻ।
പ്രാണിഹിംസാരതിശ്ചാപി ഭവതേ ധാർമികഃ പുനഃ ॥ 3-210-35 (24217)
വ്യഭിചാരാനനരേന്ദ്രാണാം ധർമഃ സങ്കീര്യതേ മഹാൻ।
അധർമോ വർതതേ ചാപി സങ്കീര്യന്തേ തതഃ പ്രജാഃ ॥ 3-210-36 (24218)
ഭേരുണ്ഡാ വാമനാഃ കുബ്ജാഃ സ്ഥൂലശീർഷാസ്തഥൈവ ച।
ക്ലീബാശ്ചാന്ധാശ്ച ബധിരാ ജായന്തേഽത്യുച്ചലോചനാഃ ॥ 3-210-37 (24219)
പാർഥിവാനാമധർമത്വാത്പ്രജാനാമഭവഃ സദാ।
സ ഏഷ രാജാ ജനകഃ പ്രജാ ധർമേണ പശ്യതി ॥ 3-210-38 (24220)
അനുഗൃഹ്ണൻപ്രജാഃ സർവാഃ സ്വധർമനിരതാഃ സദാ।
`പാത്യേഷ രാജാ ജനകഃ പിതൃവദ്ദ്വിജസത്തമ' ॥ 3-210-39 (24221)
യേചൈവ മാം പ്രശംസന്തി യേച നിന്ദന്തി മാനവാഃ।
സർവാൻസുപരിണീതേന കർമാണാ തോഷയാംയഹം ॥ 3-210-40 (24222)
യേ ജീവന്തി സ്വധർമേണ സംയുഞ്ജന്തി ച പാർഥിവാഃ।
ന കിഞ്ചിദുപജീവനതി ദാന്താ ഉത്ഥാനസീലിനഃ ॥ 3-210-41 (24223)
ശക്ത്യാഽന്നദാനം സതതം തിതിക്ഷാ ധർമനിത്യതാ।
യഥാർഹം പ്രതിപൂജാ ച സർവഭൂതേഷു വൈ ദയാ ॥ 3-210-42 (24224)
ത്യാഗാന്നാന്യത്ര മർത്യാനാം ഗുണാസ്തിഷ്ഠാന്തി പൂരുഷേ।
മൃഷാവാദം പരിഹരേത്കുര്യാത്പ്രിയമയാചിതഃ ॥ 3-210-43 (24225)
ന ച കാമാന്ന സംരംഭാന്ന ദ്വേഷാദ്ധർമമുത്സൃജേത്।
പ്രിയേ നാതിഭൃശം ഹൃഷ്യേദപ്രിയേ ന ച സഞ്ജ്വരേത് ॥ 3-210-44 (24226)
ന മുഹ്യേദർഥകൃച്ഛ്രേഷു ന ച ധറ്മം പരിത്യജേത്।
കർമ ചേത്കിഞ്ചിദന്യത്സ്യാദിതരന്ന തദാചരേത് ॥ 3-210-45 (24227)
യത്കല്യാണമഭിധ്യായേത്തത്രാത്മാനം നിയോജയേത്।
ന പാപം പ്രതി പാപഃ സ്യാത്സാധുരേവ സദാ ഭവേത് ॥ 3-210-46 (24228)
ആത്മനൈവ ഹതഃ പാപോ യഃ പാപം കർതുമിച്ഛതി।
കർമ ചൈതദസാധൂനാം വൃജിനാനാമസാധുകം ॥ 3-210-47 (24229)
ന ധർമോസ്തീതി മന്വാനാഃ ശുചീനവഹസന്തി യേ।
അശ്രദ്ദധാനാ ധർമസ് തേ നശ്യന്തി ന സംശയഃ ॥ 3-210-48 (24230)
മഹാദൃതിരിവാധ്മാതഃ പാപോ ഭവതി നിത്യദാ।
`സാധുഃ സന്നതിമാനേവ സർവത്രദ്വിജസത്തമ' ॥ 3-210-49 (24231)
മൂഢാനാമവലിപ്താനാമസാരം ഭാഷിതം ഭവേത്।
ദർശയന്ത്യന്തരാത്മാനം ദിവാ രൂപമിവാംശുമാൻ ॥ 3-210-50 (24232)
ന ലോകേ രാജതേ മൂർഖഃ കേവലാത്മപ്രശംസയാ।
അപിചേഹ മൃജാഹീനഃ കൃതവിദ്യഃ പ്രകാശതേ ॥ 3-210-51 (24233)
അബ്രുവൻകസ്യചിന്നിന്ദാമാത്മപൂജാമവർണയൻ।
ന കശ്ചിദ്ഗുണസംപന്നഃ പ്രകാശോ ഭുവി ദൃശ്യതേ ॥ 3-210-52 (24234)
വികർമണാ തപ്യമാനഃ പാപാദ്വിപരിമുച്യതേ।
ന തത്കുര്യാം പുനരിതി ദ്വിതീയാത്പരിമുച്യതേ ॥ 3-210-53 (24235)
കർമണാ യേന കേനാപി പാപാത്മാ ദ്വിജസത്തമ।
ഏവം ശ്രുതിരിയം ബ്രഹ്മന്ധർമേഷു പ്രതിദൃശ്യതേ ॥ 3-210-54 (24236)
പാപനി ബുദ്ധ്വേഹ പുരാ കൃതാനി
സ്വധർമശീലോ വിനിഹന്തി പശ്ചാത്।
ധർമോ ബ്രഹ്മന്നുദതേ ബ്രാഹ്മണാനാം
യത്കുർവതേ പാപമിഹ പ്രമാദാത് ॥ 3-210-55 (24237)
പാപം കൃത്വാ ഹി മന്യേത നാഹമസ്മീതി പൂരുഷഃ।
[തം തു ദേവാഃ പ്രപശ്യന്തി സ്വസ്യൈവാന്തരപൂരുഷഃ] ॥ 3-210-56 (24238)
ചികീർഷേദേവ കല്യായണം ശ്രദ്ദധാനോഽനസൂയകഃ ॥ 3-210-57 (24239)
വസനസ്യേവ ച്ഛിദ്രാണഇ സാധൂനാം വിവൃണോതി യഃ।
`അപശ്യന്നാത്മനോ ദോഷാൻസ പാപഃ പ്രേത്യ നശ്യതി' ॥ 3-210-58 (24240)
പാപം ചേത്പുരുഷഃ കൃത്വാ കല്യാണമഭിപദ്യതേ।
മുച്യതേ സർവപാപേഭ്യോ മഹാഭ്രേണേവ ചന്ദ്രമാഃ ॥ 3-210-59 (24241)
യഥാഽഽദിത്യഃ സമുദ്യന്വൈ തമഃ സർവം വ്യപോഹതി।
ഏവം കല്യാണമാതിഷ്ഠൻസർവപാപൈഃ പ്രമുച്യതേ ॥ 3-210-60 (24242)
പാപാനാം വിദ്ധ്യധിഷ്ഠാനം ലോഭമോഹൌ ദ്വിജോത്തമ।
`തസ്മാത്തൌ വിദുഷാ വിപ്ര വർജനീയൌ വിശേഷതഃ' ॥ 3-210-61 (24243)
ലുബധാഃ പാപം വ്യവസ്യന്തി നരാ നാതിബഹുശ്രുതാഃ।
അധർംയാ ധർമരൂപേണ തൃണൈഃ കൂപാ ഇവാവൃതാഃ ॥ 3-210-62 (24244)
യേഷാം പഞ് പവിത്രാണി പ്രലാപാ ധർമസംശ്രിതഃ।
സർവം ഹി വിദ്യതേ തേഷു ശിഷ്ടാചാരഃ സുദുർലഭഃ ॥ 3-210-63 (24245)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി മാർകണ്ഡേയസമാസ്യാപർവണി ദശാധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 210 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-210-1 ആഗോഽപരാധഃ കൃതമനനേത്യാഗസ്കൃതഃ ॥ 3-210-7 വിമാനൈഃ സാപ്തഭൌമികഗൃഹൈഃ ॥ 3-210-10 സൂനാ വധസ്ഥാനം തൻമധ്യേ ॥ 3-210-16 അദേശസ്ഥം അയോഗ്യദേശസ്ഥം ॥ 3-210-22 ഗുരൂ മാതാപിതരൌ ॥ 3-210-23 വർതയേ ജീവാമി ॥ 3-210-24 കുത്സാ വിദ്യമാനദോഷസങ്കീർതനം। ഗർഹാ അവിദ്യമാനദോഷാരോപഃ। പുരാകൃതം കർമേതി സംബന്ധഃ ॥ 3-210-25 ലോകഃ പരലോകഃ ॥ 3-210-30 ന ഗ്ലാതി ന ഗ്ലാനി നയതി ॥ 3-210-36 വ്യഭിചാരാത്സ്വൈരഗതേഃ ॥ 3-210-37 ഭേരുണ്ഡാഃ ഭയാനകാഃ। ഉരുണ്ഡാഃ ഇതി ഖ. ഥ.ധ. പാഠഃ ॥ 3-210-40 സുപരിണീതേന സാധുനാ ॥ 3-210-41 യേ സംയുഞ്ജന്തി സംയഗ്യോഗം സേനാവിനേശം കുർവന്തി തഏവ പാർതിവാ അന്യേ ചോരോ ഇത്യർഥഃ ॥ 3-210-44 സംരംഭാദ്ഭയാത് ॥ 3-210-45 അന്ത് വിപരീതം സ്യാത് ഇതരത്താദൃശം ദ്വിതീയം കല്യാണമേവാചരേത് ॥ 3-210-46 പാപഃ പാപീ ॥ 3-210-47 വൃജിനാനാം വ്യസനവതാം ॥ 3-210-49 ദൃതിർഭസ്ത്രാ। ആധ്യാതഃ സന്നസാരോപി പുഷ്ടോ ഭവേത് ॥ 3-210-51 മൃജാഹീനഃ മലിനദേഹഃ ॥ 3-210-52 മൂഢസ്വരൂപമാഹ അബ്രുവന്നിതി ॥ 3-210-53 പാപാത് പ്രാക്കൃതാത്। ദ്വിതീയാത്കരിഷ്യമാണാത് ॥ 3-210-54 ജപതപസ്തീർഥാദ്യന്യതമേന യേനകേനചിദപി കർമണാ പാപാത് പരിമുച്യത് ഇത്യനുഷജ്ജ്യതേ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 211
॥ ശ്രീഃ ॥
3.211. അധ്യായഃ 211
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
കൌശികംപ്രതി ധർമവ്യാധേന ശിഷ്ടലക്ഷണാദികഥനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-211-0 (24246)
മാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 3-211-0x (2482)
സ തു വിപ്രോ മഹാപ്രാജ്ഞ ധർമവ്യാധമപൃച്ഛത।
ശിഷ്ടാചാരം കഥമഹം വിദ്യാമിതി നരോത്തമ ॥ 3-211-1 (24247)
`പഞ്ച കാനി പവിത്രാണി ശിഷ്ടാചാരേഷു നിത്യദാ'।
ഏതദിച്ഛാമി ഭദ്രം തേ ശ്രോതും ധർമഭൃതാംവര।
ത്വത്തോ മഹാമതേ വ്യാധ തദ്ബ്രവീഹി യഥാതഥം ॥ 3-211-2 (24248)
വ്യാധ ഉവാച। 3-211-3x (2483)
യജ്ഞോ ദാനം തപോ വേദാഃ സത്യം ച ദ്വിജസത്തമ।
പഞ്ചൈതാനി പവിത്രാണി ശിഷ്ടാചാരേഷു നിത്യദാ ॥ 3-211-3 (24249)
കാമക്രോധൌ വശേ കൃത്വാ ദംഭം ലോഭമനാർജവം।
ധർമമിത്യേവം സന്തുഷ്ടാസ്തേ ശിഷ്ടാഃ ശിഷ്ടസംമതാഃ ॥ 3-211-4 (24250)
ന തേഷാം ഭിദ്യതേ വൃത്തം യജ്ഞസ്വാധ്യായശീലിനാം।
ആചാരപാലനം ചൈവ ദ്വിതീയം ശിഷ്ടലക്ഷണം ॥ 3-211-5 (24251)
ഗുരുശുശ്രൂഷണം സത്യമക്രോധോ ദാനമേവ ച।
ഏതച്ചതുഷ്ടയം ബ്രഹ്മഞ്ശിഷ്ടാചാരേഷു നിത്യദാ ॥ 3-211-6 (24252)
ശിഷ്ടാചാരേ മനഃ കൃത്വാ പ്രതിഷ്ഠാപ്യ ച സർവശഃ।
യാമയം ലഭതേ തുഷ്ടിം സാ ന ശക്യാ ഹ്യതോഽന്യഥാ ॥ 3-211-7 (24253)
വേദസ്യോപനിഷത്സത്യം സത്യസ്യോപനിഷദ്ദമഃ।
ദമസ്യോപനിഷത്ത്യാഗഃ ശിഷ്ടാചാരേഷു നിത്യദാ ॥ 3-211-8 (24254)
യേ തു ധർമാനസൂയന്തേ ബുദ്ധിമോഹാന്വിതാ നരാഃ।
അപഥാ ഗച്ഛതാം തേഷാമനുയാതാ ച പീഡ്യതേ ॥ 3-211-9 (24255)
യേ തു ശിഷ്ടാഃ സുനിയതാഃ ശ്രുതിത്യാഗപരായണാഃ।
ധർമപന്ഥാനമാരൂഢാഃ സത്യധർമപരായണാഃ ॥ 3-211-10 (24256)
നിയച്ഛന്തി പരാം ബുദ്ധിം ശിഷ്ടാചാരാന്വിതാ ജനാഃ।
ഉപാധ്യായമതേ യുക്താഃ സ്ഥിത്യാ ധർമാർഥദർശിനഃ ॥ 3-211-11 (24257)
നാസ്തികാൻഭിന്നമര്യാദാൻക്രൂരാൻപാപമതൌ സ്ഥിതാൻ।
ത്യജ താഞ്ജ്ഞാനമാശ്രിത്യ ധാർമികാനുപസേവ്യ ച ॥ 3-211-12 (24258)
കാമലോഭഗ്രഹാകീർണം പഞ്ചേന്ദ്രിയജലാം നദീം।
നാവം ധൃതിമയീം കൃത്വാ ജൻമദുർഗാണി സന്തര ॥ 3-211-13 (24259)
ക്രമേണ സഞ്ചിതോ ധർമോ ബുദ്ധിയോഗമയോ മഹാൻ।
ശിഷ്ടാചാരേ ഭവേത്സാധൂ രാഗഃ ശുക്ലേ വ വാസസി ॥ 3-211-14 (24260)
അഹിംസാ സത്യവചനം സർവഭൂതഹിതം പരം।
അഹിംസാ പരമോ ധർമഃ സ ച സത്യേ പ്രതിഷ്ഠിതഃ।
സത്യം കൃത്വാ പ്രതിഷ്ഠാം തു പ്രവർതന്തേ പ്രവൃത്തയഃ ॥ 3-211-15 (24261)
സത്യമേവ ഗരീയസ്തു ശിഷ്ടാചാരനിഷേവിതം।
ആചാരശ്ച സതാം ധർമഃ സന്തോ ഹ്യാചാരലക്ഷണാഃ ॥ 3-211-16 (24262)
യോ യഥാ പ്രകൃതിർജന്തുഃ സ സ്വാം പ്രകൃതിമശ്നുതേ।
പാപാത്മാ ക്രോധകാമാദീന്ദോഷാനാപ്നോത്യനാത്മവാൻ ॥ 3-211-17 (24263)
ആരംഭോ ന്യായയുക്തോ യഃ സ ഹി ധറ്മ ഇതി സ്മൃതഃ।
അനാചാരസ്ത്വധ്രമേതി ഏതച്ഛിഷ്ടാനുശാസനം ॥ 3-211-18 (24264)
അക്രുധ്യന്തോഽനസൂയന്തോ നിരഹങ്കാരമത്സരാഃ।
ഋജവഃ ശമസംപന്നാഃ ശിഷ്ടാചാരാ ഭവന്തി തേ ॥ 3-211-19 (24265)
ത്രൈവിദ്യവൃദ്ധാഃ ശുചയോ വൃത്തവന്തോ മനസ്വിനഃ।
ഗുരുശുശ്രൂഷവോ ദാന്താഃ ശിഷ്ടാചാരാ ഭവന്ത്യുത ॥ 3-211-20 (24266)
തേഷാമഹീനസത്വാനാം ദുഷ്കരാചാരകർമണാം।
സ്വൈഃ കർമഭിഃ സത്കൃതാനാം ഘോരത്വം സംപ്രണശ്യതി ॥ 3-211-21 (24267)
തം തദാചാരമാശ്ചര്യം പുരാണം ശാശ്വതം ധ്രുവം।
ധർംയം ധർമേണ പശ്യന്തഃ സ്വർഗം യാന്തി മനീഷിണഃ ॥ 3-211-22 (24268)
ആസ്തികാ മാനഹീനാശ്ച ദ്വിജാതിജനപൂജകാഃ।
ശ്രുതവൃത്തോപസംപന്നാസ്തേ സന്തഃ സ്വർഗഗാമിനഃ ॥ 3-211-23 (24269)
വേദോക്തഃ പ്രഥമോ ധർമോ ധർമശാസ്ത്രേഷു ചാപരഃ।
ശിഷ്ടാചീർണശ് ശിഷ്ടാനാം ത്രിവിധം ധർമലക്ഷണം ॥ 3-211-24 (24270)
ധാരണം ചാപി വേദാനാം തീർഥാനാമവഗാഹനം।
ക്ഷമാ സത്യാർജവം ശൌചം ശിഷ്ടാചാരനിദർശനം ॥ 3-211-25 (24271)
സർവഭൂതദയാവന്തോ ഹ്യഹിംസാനിരതാഃ സദാ।
പരുഷം ച ന ഭാഷന്തേ സദാ സന്തോ ദ്വിജപ്രിയാഃ ॥ 3-211-26 (24272)
ശുഭാനാമശുഭാനാം ച കർമണാം സബലാശ്രയം।
വിപാകമഭിജാനന്തി തേ ശിഷ്ടാഃ ശിഷ്ടസംമതാഃ ॥ 3-211-27 (24273)
ന്യായോപേതാ ഗുണോപേതാഃ സർവലോകഹിതൈഷിണഃ।
സന്തഃ സ്വർഗജിതഃ ശക്ത്യാ സന്നിവിഷ്ടാശ്ച സത്പഥേ।
ദാതാരഃ സംവിഭക്താരോ ദീനാനുഗ്രഹകാരിണഃ ॥ 3-211-28 (24274)
സർവപൂജ്യാഃ ശ്രുതധനാസ്തഥൈവ ച തപസ്വിനഃ।
സർവഭൂതദയാവന്തസ്തേ ശിഷ്ടാഃ ശിഷ്ടസംമതാഃ ॥ 3-211-29 (24275)
ദാനനിത്യാഃ സുഖാന്യാശു പ്രാപ്നുവന്ത്യപി ച ശ്രിയം।
പീഡയാ ച കലത്രസ്യ ഭൃത്യാനാം ച സമാഹിതാഃ ॥ 3-211-30 (24276)
അതിശക്ത്യാ പ്രയച്ഛന്തി സന്തഃ സദ്ഭിഃ സമാഗതാഃ।
ലോകയാത്രാം ച പശയ്ന്തോ ധർമമാത്മഹിതാനി ച।
ഏവം സന്തോവർതമാനാസ്ത്വേധന്തേ ശാശ്വതീഃ സമാഃ ॥ 3-211-31 (24277)
അഹിംസാ സത്യവചനമാനൃശംസ്യവഥാർജവം।
അദ്രോഹോ നാതിമാനശ്ച ഹ്രീസ്തിതിക്ഷാ ദമഃ ശമഃ ॥ 3-211-32 (24278)
ധീമന്തോ ധൃതിമന്തശ്ച ഭൂതാനാമനുകംപകാഃ।
അകാമദ്വേഷസംയുക്താസ്തേ സന്തോ ലോകസത്കൃതാഃ ॥ 3-211-33 (24279)
ത്രീണ്യേവ തു പദാന്യാഹുഃ സതാം വൃത്തമനുസ്മരൻ।
ന ചൈവ ദ്രുഹ്യേദ്ദദ്യാച്ച സത്യം ചൈവ സദാ വദേത് ॥ 3-211-34 (24280)
സർവത്ര ച ദയാവന്തഃ സന്തഃ കരുണവേദിനഃ।
ഗച്ഛന്തീഹ സുസന്തുഷ്ടാ ധർംയം പന്ഥാനമുത്തമം ॥ 3-211-35 (24281)
ശിഷ്ടാചാരാ മഹാത്മാനോ യേഷാം ധർമഃ സുനിശ്ചിതഃ।
അനസൂയാ ക്ഷമാ ശാന്തിഃ സന്തോഷഃ പ്രിയവാദിതാ ॥ 3-211-36 (24282)
കാമക്രോധപരിത്യാഗഃ ശിഷ്ടാചാരനിഷേവണം।
കർമ ച ശ്രുതസംപന്നം സതാം മാർഗമനുത്തമം ॥ 3-211-37 (24283)
ശിഷ്ടാചാരം നിഷേവന്തേ നിത്യം ധ്രമമനുവ്രതാഃ।
പ്രജ്ഞാപ്രാസാദമാരൂഹ്യ മുഹ്യതോ മഹതോ ജനാൻ ॥ 3-211-38 (24284)
പ്രേക്ഷന്തേ ലോകവൃത്താനി വിവിധാനി ദ്വിജോത്തമാഃ।
അതിഷുണ്യാനി ദാനാനി താനി ദ്വിജവരോത്തമ ॥ 3-211-39 (24285)
ഏതത്തേ സർവമാഖ്യാതം യഥാപ്രജ്ഞം യഥാശ്രുതം।
ശിഷ്ടാചാരഗുണാൻബ്രഹ്മൻപുരസ്കൃത്യ ദ്വിജർഷഭ ॥ 3-211-40 (24286)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി മാർകണ്ഡേയസമാസ്യാപർവണി ഏകാദശാധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-211-6 വൃത്തം വൃതം സ്വേച്ഛോപാത്തമിതി യാവത് ॥ 3-211-7 അതോഽന്യഥാ ഗുരുശുശ്രൂഷണാദ്യഭാവേ ॥ 3-211-8 ഉപനിഷദ്രഹസ്യം ॥ 3-211-9 അനുയാതാ അനുഗന്താ ॥ 3-211-10 ശ്രുതിശ്ച ത്യാഗാശ്ച തേ ദ്വേ പരം അയനം സ്ഥാനം യേഷാം തേ ശ്രുതിത്യാഗപരായണാഃ ॥ 3-211-14 ശിഷ്ടാചാരവതി ശുക്ലപോപമേ യോഗധർമഃ രാഗഇവ സാധുർഭവേത്। ശുക്ലേവ വേതി ഇവാർഥേ ॥ 3-211-17 അനാത്മവാൻ അജിതചിത്തഃ ॥ 3-211-19 അഹങ്കാരോ ദർപഃ മത്സരഃ പരദോഷാസഹിഷ്ണുത്വം തദ്വിർജിതാഃ। ശിഷ്ടം ഗുരുശാസ്ത്രോക്തം ആചരന്തഃ ശിഷ്ടാചാരാഃ ॥ 3-211-20 ത്രൈവിദ്യവൃദ്ധാഃ തിസ്രോ വിദ്യാ ഋഗ്യജുഃസാമാത്മികാ യത്രസ ത്രിവിദ്യോ യജ്ഞസ്തത്ര സാധവസ്ത്രൈവിദ്യാ യാജ്ഞികാഃ। വൃത്തം ശീലം തദ്വന്തഃ। മനസ്വിന ജിതചിത്താഃ ॥ 3-211-21 ദുഷ്കരാചാരകർമണാം അന്യൈർദുഷ്കരഃ ആചാരഃ ശീലം കർമ യജ്ഞാദി യേഷാം തേഷാം। ഘോരത്വം ഹിംസാദിദോഷവത്ത്വം ॥ 3-211-22 പുരാണമനാദിം। ശാശ്വതം അനവച്ഛിന്നം। ധ്രുവം നിത്യം। അത്യാജ്യമിത്യർഥഃ ॥ 3-211-24 വേദോക്തോഽഗ്നിഹോത്രാദിഃ। ധർമശാസ്ത്രോക്തഃ അഷ്ടകാശ്രാദ്ധാദിഃ। ശിഷ്ഠാചീർണഃ ഹോലകാദിഃ। ശിഷ്ടനാം തുഷ്ടിരിതി ശേഷഃ ॥ 3-211-28 ന്യായോ യുക്തിഃ। ഗുണാഃ ശമാദയസ്തദുപേതാഃ। സംവിഭക്താരഃ കുടുംബേഷു ॥ 3-211-29 ശ്രുതധനാഃ വിദ്യാധനാഃ ॥ 3-211-35 കരുണാഃ കരുണാവന്തശ്ച തേ വേദനശീലാശ്ച। മത്വർഥീയോഽച് ॥ 3-211-39 അതിപുണ്യാനി പാപാനി ഇതി ഝ. പാഠഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 212
॥ ശ്രീഃ ॥
3.212. അധ്യായഃ 212
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
കൌശികംപ്രതിധർമവ്യാധേന സർവൈഹിംസായാ ദുസ്ത്യജത്വോപപാദനപൂർവകം സർവവർണാനാം സ്വസ്വധർമാനുഹാനസ്യ ശ്രേയഃസാധാത്വാദികഥനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-212-0 (24287)
മാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 3-212-0x (2484)
സ തു വിപ്രമഥോവാച ധർമവ്യാധോ യുധിഷ്ഠിര।
യദഹം ഹ്യാചരേ കർമ ഘോരമേതദസംശയം ॥ 3-212-1 (24288)
വിധിസ്തു ബലവാൻബ്രഹ്മന്ദുസ്തരം ഹി പുരാ കൃതം।
പുരാ കൃതസ് പാപസ്യ കർമദോഷോ ഭവത്യയം ॥ 3-212-2 (24289)
ദോപസ്യൈതസ്യ വൈ ബ്രഹ്മന്വിഘാതേ യത്നവാനഹം।
വിധിനാ ഹി ഹതേ പൂർവം നിമിത്തം ഘാതകോ ഭവേത് ॥ 3-212-3 (24290)
നിമിത്തഭൂതാ ഹി വയം കർമണോഽസ്യ ദ്വിജോത്തമ ॥ 3-212-4 (24291)
യേഷാം ഹതാനാം മാംസാനി വിക്രീണീമോ വയം ദ്വിജ।
തേഷാമപി ഭവേദ്ധർമ ഉപയോഗേന ഭക്ഷണാത്।
ദേവതാതിഥിഭൃത്യാനാം പിതൃണാം ചാപി പൂജനാത് ॥ 3-212-5 (24292)
ഓഷധ്യോ വീരുധശ്ചൈവ പശവോ മൃഗപക്ഷിണഃ।
അന്നാദ്യഭൂതാ ലോകസ്യ ഇത്യപി ശ്രൂയതേ ശ്രുതിഃ ॥ 3-212-6 (24293)
ആത്മമാംസപ്രസാദേന ശിബിരൌശീനരോ നൃപഃ।
സ്വർഗം സുദുർലഭം പ്രാപ്തഃ ക്ഷമാവാന്ദ്വിജസത്തമ ॥ 3-212-7 (24294)
രാജ്ഞോ മഹാനസേ പൂർവം രന്തിദേവസ്യ വൈ ദ്വിജ।
[ദ്വേ സഹസ്രേ തു പച്ഛേതേ പശൂനാമന്വഹം തദാ।]
അഹന്യഹനി പച്യേതേ ദ്വേ സഹസ്രേ ഗവാം തഥാ ॥ 3-212-8 (24295)
സ മാസം ദദതോ ഹ്യന്നം രന്തിദേവസ്യ നിത്യശഃ।
അതുലാ കീർതിരഭവന്നൃപസ്യ ദ്വിജസത്തമ ॥ 3-212-9 (24296)
ചാതുർമാസ്യേ ച പശവോ വധ്യന്ത ഇതി നിത്യശഃ।
അഗ്നയോ മാംസകാമാശ്ചഇത്യപി ശ്രൂയതേ ശ്രുതിഃ ॥ 3-212-10 (24297)
യജ്ഞേഷു പശവോ ബ്രഹ്മന്വധ്യന്തേ സതതം ദ്വിജൈഃ।
സംസ്കൃതാഃ കില മന്ത്രൈശ്ച തേഽപി സ്വർഗമവാപ്നുവൻ ॥ 3-212-11 (24298)
യദി നൈവാഗ്നയോ ബ്രഹ്മൻമാംസകാമാഽഭവൻപുരാ।
ഭക്ഷ്യം നൈവാഭവൻമാംസം കസ്യചിദ്ദ്വിജസത്തമ ॥ 3-212-12 (24299)
അത്രാപി വിധിരുക്തശ് മുനിഭിർമാംസഭക്ഷണേ ॥ 3-212-13 (24300)
ദേവതാനാം പിതൃണാം ച ശുങ്ക്തേ ദത്ത്വാഽപിയഃ സദാ।
യഥാവിധി യഥാശ്രദ്ധം ന സ ദുഷ്യേത ഭക്ഷണാത് ॥ 3-212-14 (24301)
അമാംസാശീ ഭവത്യേവമിത്യപി ശ്രൂയതേ ശ്രുതിഃ।
ഭാര്യാം ഗച്ഛൻബ്രഹ്മചാരീ ഋതൌ ഭവതി ബ്രാഹ്മണഃ ॥ 3-212-15 (24302)
സത്യാനൃതേ വിനിശ്ചിത്യ അത്രാപി വിധിരുച്യതേ।
സൌദാസേന തദാ രാജ്ഞാ മാനുഷാ ഭക്ഷിതാ ദ്വിജ।
ശാപാഭിഭൂതേന ഭൃശമത്ര കിം പ്രതിഭാതി തേ ॥ 3-212-16 (24303)
സ്വധർമ ഇതികൃത്വാ തു ന ത്യജാമി ദ്വിജോത്തമ।
പുരാ കൃതമിതി ജ്ഞാത്വാ രജീവാംയേതേന കർമണാ ॥ 3-212-17 (24304)
സ്വധർമം ത്യജതോ ബ്രഹ്മന്നധർമ ഇഹ ദൃശ്യതേ।
സ്വകർമനിരതോ യസ്തു ധർമഃ സ ഇതി നിശ്ചയഃ ॥ 3-212-18 (24305)
കുലേ ഹി വിഹിതം കർമ ദേഹീ തം ന വിമുഞ്ചതി।
ധാത്രാ വിധിരയം ദൃഷ്ടോ ബഹുധാ കർമനിർമയേ ॥ 3-212-19 (24306)
ദ്രഷ്ടവ്യസ്തു ഭവേദ്ബ്രഹ്മന്ധർമോ ധർമവിനിശ്ചയേ।
കഥം കർമ ശുഭം കുര്യാം കഥം മുച്യേ പരാഭവാത് ॥ 3-212-20 (24307)
കർമണസ്തസ്യ ഘോരസ് വസുധാ നിർണയോ ഭവേത്।
ദാനേ ച സത്യവാക്യേ ച ഗുരുശുശ്രൂണേ തഥാ।
ദ്വിജാതിപൂജനേ ചാഹം ധർമേ ച നിരതഃ സദാ ॥ 3-212-21 (24308)
അതിമാനാതിവാദാഭ്യാം നിവൃത്തോസ്മി ദ്വിജോത്തമ।
കൃഷിം സാധ്വീതി മന്യന്തേ തത്ര ഹിംസാ പരാ സ്മൃതാ ॥ 3-212-22 (24309)
കർഷന്തോ ലാംഗലൈരുർവീം ഘ്നന്തി ഭൂമിശയാൻബഹൂൻ।
ജീവാനന്യാംശ്ച ബഹുശസ്തത്രകിം പ്രതിഭാതി തേ ॥ 3-212-23 (24310)
ധാന്യബീജാനി യാന്യാഹുർവ്രീഹ്യാദീനി ദ്വിജോത്തമ।
സർവാണ്യേതാനി ജീവാ ഹി തത്ര കിം പ്രതിഭാതി തേ ॥ 3-212-24 (24311)
അധ്യാക്രം പശൂംശ്ചാപി ഘ്നന്തി വൈ ഭക്ഷയന്തി ച।
വൃക്ഷാംസ്തഥൌഷധീശ്ചാപി ഛിന്ദന്തി പുരുഷാ ദ്വിജ ॥ 3-212-25 (24312)
ജീവാ ഹി ബഹവോ ബ്രഹ്മന്വൃക്ഷേഷു ച ഫലേഷു ച।
ഉദകേ ബഹവശ്ചാപി തത്രകിം പ്രതിഭാതി തേ ॥ 3-212-26 (24313)
സർവം വ്യാപ്തമിദം ബ്രഹ്മൻപ്രാണിഭിഃ പ്രാണിജീവനൈഃ।
മത്സ്യാൻഗ്രസന്തേ മത്സ്യാശ്ച തത്രകിം പ്രതിഭാതി തേ ॥ 3-212-27 (24314)
സത്വൈഃ സത്വാനി ജീവന്തി ബഹുധാ ദ്വിജസത്തമ।
പ്രാണിനോഽന്യോന്യഭക്ഷാശ്ച തത്രകിം പ്രതിഭാതി തേ ॥ 3-212-28 (24315)
ചങ്ക്രംയമാണാ ജീവാംശ്ച ധരണീസംശ്രിതാൻബഹൂൻ।
പദ്ഭ്യാം ഘ്നന്തി നരാ വിപ്ര തത്ര കിം പ്രതിഭാതി തേ ॥ 3-212-29 (24316)
ഉപവിഷ്ടാഃ ശയാനാശ്ച ഘ്നന്തി ജീവാനനേകശഃ।
അജ്ഞാനാദഥവാ ജ്ഞാനാത്തത്രകിം പ്രതിഭാതി തേ ॥ 3-212-30 (24317)
ജീവൈർഗ്രസ്തമിദം സർവമാകാശം പൃഥിവീ തഥാ।
അവിജ്ഞാനാച്ച ഹിംസന്തി തത്ര കിം പ്രതിഭാതി തേ ॥ 3-212-31 (24318)
അഹിംസേതി യദുക്തം ഹി പുരുഷൈർവിസ്മിതൈഃ പുരാ।
കേ ന ഹിംസന്തി ജീവാന്വൈ ലോകേഽസ്മിന്ദ്വിജസത്തം ॥ 3-212-32 (24319)
ബഹു സഞ്ചിന്ത്യ ഇഹ വൈ നാസ്തി കശ്ചിദഹിംസകഃ ॥ 3-212-33 (24320)
അഹിംയാസാം തു നിരതാ യതയോ ദ്വിജസത്തമ।
കുർവന്ത്യേവ ഹി ഹിംസാം തേ യത്നാദൽപതരാ ഭവേത് ॥ 3-212-34 (24321)
ആലക്ഷ്യാശ്ചൈവ പുരുഷാഃ കുലേ ജാതാ മഹാഗുണാഃ।
മഹാഘോരാണി കർമാണി കൃത്വാ ലജ്ജന്തി വൈ ന ച ॥ 3-212-35 (24322)
സുഹൃദഃ സുഹൃദോഽന്യാംസ്ച ദുർഹൃദശ്ചാപി ദുർഹൃദഃ।
സംയക്പ്രവൃത്താൻപുരുഷാനന സംയഗനുപശ്യതി ॥ 3-212-36 (24323)
സമൃദ്ധൈശ്ചന നന്ദന്തി ബാന്ധവാ ബാന്ധവൈരപി।
ഗുരൂംശ്ചൈവ വിനിദന്തി മൂഢാ നിശ്ചിതമാനിനഃ ॥ 3-212-37 (24324)
ബഹു ലോകേ വിപര്യസ്തം ദൃശ്യതേ ദ്വിജസത്തമ।
ധർമയുക്തമധർമം ച തത്ര കിം പ്രതിഭാതി തേ ॥ 3-212-38 (24325)
വക്തും ബഹുവിധം ശക്യം ധർമാധർമേഷു കർമസു।
സ്വകർമനിരതോ യോ ഹി സ യശഃ പ്രാപ്നുയാൻമഹത് ॥ 3-212-39 (24326)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി മാർകണ്ഡേയസമാസ്യാപർവണി ദ്വാദശാധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 212 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-212-1 ഏതൻമാംസവിക്രയാത്മകം ॥ 3-212-3 യത്നവാനപി ന പരിഹർതും ശക്നോമി। വിധേഃ പ്രാബല്യാദിത്യർഥഃ ॥ 3-212-4 ശരവന്നിമിത്തഭൂതാ വയം സന്ധാതൃകത്കർതാ തു വിധിരേവേത്യർഥഃ ॥ 3-212-6 അന്നാദ്യഭൂതാഃ അന്നം ച തദദ്യം ച ഭോഗ്യം ഭക്ഷ്യം ചേത്യർഥഃ ॥ 3-212-15 യജ്ഞിയമാംസഭുജോഽപി ഋതുഗാമിനോ ബ്രഹ്മചര്യമിവ ഔപചാരികമമാംസാശിത്വമിതി ഭാവഃ ॥ 3-212-20 ദ്രഷ്ടവ്യാ തു ഭവേത്പ്രജ്ഞാ ക്രൂരേ കർമണി വർതതാ ഇതി ഝ. പാഠഃ ।അരണ്യപർവ - അധ്യായ 213
॥ ശ്രീഃ ॥
3.213. അധ്യായഃ 213
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ധർമവ്യാധേന കൌശികംപ്രതി പൌരുഷനിന്ദനന ദൈവപ്രശംസനപൂർവകം സുകൃതദുഷ്കൃതയോഃ സുഖദുഃഖഹേതുതാപ്രതിപാദനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-213-0 (24327)
മാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 3-213-0x (2485)
ധർമവ്യാധസ്തു നിപുണം പുനരേവ യുധിഷ്ഠിര।
വിപ്രർഷഭമുവാചേദം സർവധർമഭൃതാംവര ॥ 3-213-1 (24328)
ശ്രുതിപ്രമാണോ ധർമോഽയമിതി വൃദ്ധാനുശാസനം।
സൂക്ഷ്മാ ഗതിർഹി ധർമസ് ബഹുശാഖാ ഹ്യനന്തികാ ॥ 3-213-2 (24329)
പ്രാണാന്തികേ വിവാഹേ ച വക്തവ്യമനൃതം ഭവേത്।
അനൃതേന ഭവേത്സത്യം സത്യേനൈവാനൃതം ഭവേത് ॥ 3-213-3 (24330)
യദ്ഭൂതഹിതമത്യന്തം തത്സത്യമിതി ധാരണാ।
വിപര്യയകൃതോഽധർമഃ പശ്യ ധർമസ്യ സൂക്ഷ്മതാം ॥ 3-213-4 (24331)
യത്കരോത്യശുഭം കർമ ശുഭം വാ യദി സത്തമ।
അവശ്യം തത്സമാപ്നോതി പുരുഷോ നാത്ര സംശയഃ ॥ 3-213-5 (24332)
വിഷമാം ച ദശാം പ്രാപ്തോ ദേവാൻഗർഹതി വൈ ഭൃശം।
ആത്മൃനഃ കർമദോഷേണ ന വിജാനാത്യപണ്ഡിതഃ ॥ 3-213-6 (24333)
മൂഢോ നൈകൃതികശ്ചാപി ചപലശ്ച ദ്വിജോത്തമ।
`ന ശുഭം കർമ ബധ്നാതി പുരുഷം പാഷനിശ്ചയം' ॥ 3-213-7 (24334)
സുഖദുഃഖവിപര്യാസോ യദാ സമുപപദ്യതേ।
നൈനം പ്രജ്ഞാ സുനീതം വാ ത്രായതേ നൈവ പൌരുഷം ॥ 3-213-8 (24335)
യോ യമിച്ഛേദ്യഥാ കാമം തം തം കാമം സ ആപ്നുയാത്।
യദി സ്യാദപരാധീനം പൌരുഷസ് ക്രിയാഫലം ॥ 3-213-9 (24336)
സംയതാശ്ചാപി ദക്ഷാശ്ച മതിമന്തശ്ച മാനവാഃ।
ദൃശ്യന്തേ നിഷ്ഫലാഃ സന്തഃ പ്രഹീണാഃ സർവകർമഭിഃ ॥ 3-213-10 (24337)
ഭൂതാനാമപരഃ കശ്ചിദ്ധിംസായാം സതതോത്ഥിതഃ।
വഞ്ചനായാം ച ലോകസ്യ സ സുഖേനൈവ യുജ്യതേ ॥ 3-213-11 (24338)
അചേഷ്ടമപി ചാസീനം ശ്രീഃ കഞ്ചിദുപതിഷ്ഠതി।
കശ്ചിത്കർമാണി കുർവൻഹി ന പ്രാപ്യമധിഗച്ഛതി ॥ 3-213-12 (24339)
ദേവാനിഷ്ട്വാ തപസ്തപ്ത്വാ കൃപണൈഃ പുത്രഗൃധ്നുഭിഃ।
ദശമാസധൃതാ ഗർഭാ ജായന്തേ കുലപാംസനാഃ ॥ 3-213-13 (24340)
അപരേ ധനധാന്യൈശ്ച ഭോഗൈശ്ച പിതൃസഞ്ചിതൈഃ।
വിപുലൈരഭിജായന്തേ ലബ്ധാസ്തൈരേവ മംഗലൈഃ ॥ 3-213-14 (24341)
`ന ദേഹജാ മനുഷ്യാണാം വ്യാധയോ ദ്വിജസത്തമ'।
കർമജാ ഹി മനുഷ്യാണാം രോഗാ നാസ്ത്യത്ര സംശയഃ ॥ 3-213-15 (24342)
ആധിഭിശ്ചൈവ ബാധ്യന്തേ വ്യാലൈഃ ക്ഷുദ്രമൃഗാ ഇവ।
വ്യാധയോ വിനിവാര്യന്തേ മൃഗാ വ്യാധൈരിവ ദ്വിജ ॥ 3-213-16 (24343)
യേഷാമസ്തി ച ഭോക്തവ്യം ഗ്രഹണീരോഗപീഡിതാഃ।
ന ശക്നുവന്തി തേ ഭോക്തും ചേഷ്ടിതം പൂർവകർമയാ ॥ 3-213-17 (24344)
അപരേ ബാഹുബലിനഃ ക്ലിശ്യന്തി ബഹവോ ജനാഃ।
ദുഃഖേന ചാധിഗച്ഛനതി ഭോജനം ദ്വിജസത്തമ ॥ 3-213-18 (24345)
ഇതി ലോകമനാക്രന്ദം ദേഹശങ്കാപരിപ്ലുതം।
സ്രോതസാഽസകൃദാക്ഷിപ്തം ഹ്രിയമാണം ബലീയസാ ॥ 3-213-19 (24346)
ന ംരിയേയുർന ജീര്യൈയുഃ സർവേ സ്യുഃ സർവകാമികാഃ।
നാപ്രിയം പ്രതിപശ്യേയുർവിധിശ്ച യദി നോ ഭവേത് ॥ 3-213-20 (24347)
ഉപര്യുപരി ലോകസ്യ സർവോ ഗന്തും സമീഹതേ।
യതതേ ച യഥാഥക്തി ന ച തദ്വർതതേ തഥാ ॥ 3-213-21 (24348)
ബഹവഃ സംപ്രദൃശ്യന്തേ തുല്യനക്ഷത്രമംഗലാഃ।
മഹത്തു ഫലവൈഷംയം ദൃശ്യതേ കർമസിദ്ധിഷു ॥ 3-213-22 (24349)
ന കേചിദീശതേ ബ്രഹ്മൻസ്വയംഗ്രാഹ്യസ്യ സത്തമ।
കർമണാം പ്രാകൃതാനാം വൈ ഇഹ സിദ്ധിഃ പ്രദൃശ്യതേ ॥ 3-213-23 (24350)
തഥാ ശ്രുതിരിയംബ്രഹ്മഞ്ജീവഃ കില സനാതനഃ।
ശരീരമധ്രുവം ലോകേ സർവേഷാം പ്രാണിനാമിഹ ॥ 3-213-24 (24351)
വധ്യമാനേ ശരീരേ തു ദേഹനാശോ ഭവത്യുത।
ജീവഃ സങ്ക്രമതേഽന്യത്രകർമബനധനിബന്ധനഃ ॥ 3-213-25 (24352)
ബ്രാഹ്മണ ഉവാച। 3-213-26x (2486)
കഥം ധർമവിദാംശ്രേഷ്ഠ ജീവോ ഭവതി ശാശ്വതഃ।
ഏതദിച്ഛാംയഹം ജ്ഞാതും തത്ത്വേന വദതാംവര ॥ 3-213-26 (24353)
വ്യാധ ഉവാച। 3-213-27x (2487)
ന ജീവനാശോസ്തി ഹി ദേഹഭേദേ
മിഥ്യൈതദാഹുർംരിയതീതി മൂഢാഃ।
ജീവസ്തു ദേഹാന്തരിതഃ പ്രയാതി
ദശാർധതൈവാസ് ശരീരഭേദഃ ॥ 3-213-27 (24354)
അന്യോ ഹി നാശ്നാതി കൃതം ഹി കർമ
മനുഷ്യലോകേ മനുജസ് കശ്ചിത്।
യത്തേന കിഞ്ചിദ്ധി കൃതംഹി കർമ
തദശ്നുതേ നാസ്തി കൃതസ്യ നാശഃ ॥ 3-213-28 (24355)
സുപുണ്യശീലാ ഹി ഭവന്തി പുണ്യാ
നരാധമാഃ പാപകൃതോ ഭവന്തി।
നരോഽനുയാതസ്ത്വിഹ കർമഭിഃ സ്വൈ-
സ്തതഃ സമുത്പദ്യതി ഭാവിതസ്തൈഃ ॥ 3-213-29 (24356)
ബ്രാഹ്മണ ഉവാച। 3-213-30x (2488)
കഥം സംഭവതേ യോനൌ കഥം വാ പുണ്യപാപയോഃ।
ജാതീഃ പുണ്യാ ഹ്യപുണ്യാശ് കഥം ഗച്ഛതി സത്തമ ॥ 3-213-30 (24357)
വ്യാധ ഉവാച। 3-213-31x (2489)
ഗർഭാധാനസമായുക്തം കർമേദം സംപ്രദൃശ്യതേ।
സമാസേന തു തേ ക്ഷിപ്രം പ്രവക്ഷ്യാമി ദ്വിജോത്തമ ॥ 3-213-31 (24358)
യഥാ സംഭൃതസംഭാരഃ പുനരേവ പ്രജായതേ।
ശുഭകൃച്ഛുഭയോനീഷു പാപകൃത്പാപയോനിഷു ॥ 3-213-32 (24359)
ശുഭൈഃ പ്രയോഗൈർദേവത്വംവ്യാമിശ്രൈർമാനുഷോ ഭവേത്।
മോഹനീയൈർവിയോനീഷു ത്വധോഗാമീ ച കിൽബിഷൈഃ ॥ 3-213-33 (24360)
ജാതിമൃത്യുജരാദുഃഖൈഃ സതതം സമഭിദ്രുതഃ।
സംസാരേ പച്യമാനശ്ച ദോഷൈരാത്മകൃതൈർനരഃ ॥ 3-213-34 (24361)
തിര്യഗ്യോനിസഹസ്രാണി ഗത്വാ നരകമേവ ച।
ജീവാഃ സംപരിവർതന്തേ കർമബന്ധനിബന്ധനാഃ ॥ 3-213-35 (24362)
ജന്തുസ്തു കർമഭിസ്തൈസ്തൈഃ സ്വകൃതൈഃ പ്രേത്യ ദുഃഖിതഃ।
തദ്ദുഃഖപ്രതിഘാതാർഥമപുണ്യാം യോനിമാപ്നുതേ ॥ 3-213-36 (24363)
തതഃ കർമ സമാദത്തേ പുനരന്യന്നവം ബഹു।
പച്യതേ തു പുനസ്തേന ഭുക്ത്വാഽപഥ്യമിവാതുരഃ ॥ 3-213-37 (24364)
അജസ്രമേവ ദുഃഖാർതോഽദുഃഖിതഃ സുഖിസഞ്ജ്ഞിതഃ।
തതോ നിവൃത്തബന്ധത്വാത്കർമണാമുദയാദപി ॥ 3-213-38 (24365)
പരിക്രാമതി സംസാരേ ചക്രവദ്ബഹുവേദനഃ।
സ ചേന്നിവൃത്തബന്ധസ്തു വിശുദ്ധശ്ചാപി കർമഭിഃ ॥ 3-213-39 (24366)
തപോയോഗസമാരംഭം കുരുതേ ദ്വിജസത്തമ।
കർമഭിർബഹുഭിശ്ചാപി ലോകാനശ്നാതി കർമഭിഃ ॥ 3-213-40 (24367)
[സ ചേന്നിവൃത്തബന്ധസ്തു വിശുദ്ധശ്ചാപി കർമഭിഃ।]
പ്രാപ്നോതി സുകൃതാംʼല്ലോകാന്യത്രഗത്വാ ന ശോചതി ॥ 3-213-41 (24368)
പാപം കുർവനപുണ്യവൃത്തഃ പുണ്യസ്യാന്തം ന ഗച്ഛതി।
`പുണ്യം കുർവൻപുണ്യവൃത്തഃ പുണ്യസ്യാന്തം ന ഗച്ഛതി'।
തസ്മാത്പുണ്യം യതേത്കർതും വർജയീത ച പാപകം ॥ 3-213-42 (24369)
അനസൂയുഃ കൃതജ്ഞശ്ച കല്യാണാന്യേവ സേവതേ।
സുഖാനി ധർമമർഥം ച സ്വർഗം ച ലഭതേ നരഃ ॥ 3-213-43 (24370)
സംസ്കൃതസ്യ ച ദാന്തസ് നിയതസ്യ യതാത്മനഃ।
പ്രാജ്ഞാസ്യാനന്തരാ വൃത്തിരിഹി ലോകേ പരത്ര ച ॥ 3-213-44 (24371)
സതാം ധറ്മേണ വർതേത ക്രിയാം ശിഷ്ടവദാചരേത്।
അസങ്ക്ലേശേന ലോകസ്യ വൃത്തിം ലിപ്സേത വൈ ദ്വിജഃ ॥ 3-213-45 (24372)
സന്തി ഹ്യാഗമവിജ്ഞാനാഃ ശിഷ്ടാഃ ശാസ്ത്രേ വിചക്ഷണാഃ।
സ്വധർമേണ ക്രിയാ ലോകേ കുർവാണാസ്തേ ഹ്യസങ്കരാഃ ॥ 3-213-46 (24373)
പ്രാജ്ഞോ ധർമേണ രമതേ ധർമം ചൈവോപജീവതി।
തസ്മാദ്ധർമാദവാപ്തേന ധനന ദ്വിജസത്തമ ॥ 3-213-47 (24374)
തസ്യൈവ സിഞ്ചതേ മൂലം ഗുണാൻപശ്യതി യത്ര വൈ।
ധർമാത്മാ ഭവതി ഹ്യേവം ചിത്തം ചാസ്യ പ്രസീദതി।
സ മിത്രജനസന്തുഷ്ട ഇഹ പ്രേത്യ ച നന്ദതി ॥ 3-213-48 (24375)
ശബ്ദം സ്പർശം തഥാ രൂപം ഗന്ധാനിഷ്ടാംസ്ച സത്തമ।
പ്രഭുത്വം ലഭതേ ചാപി ധർമസ്യൈതത്ഫലം വിദുഃ ॥ 3-213-49 (24376)
ധരമസ്യ ച പലം ലബ്ധ്വാ ന തുഷ്യതി മഹാദ്വിജ।
അതുഷ്യമാണോ നിർവേദമാദത്തേ ജ്ഞാനചക്ഷുഷാ ॥ 3-213-50 (24377)
പ്രജ്ഞാചക്ഷുർനര ഇഹ ദോഷം നൈവാനുരുധ്യതേ।
വിരജ്യേ യഥാകാമം ന ച ധർമം വിമുഞ്ചതി ॥ 3-213-51 (24378)
ഫലത്യാഗേ ച യതതേ ദൃഷ്ട്വാ ലോകം ക്രിയാത്മകം।
തതോ മോക്ഷേ പ്രയതതേ നാനുപായാദുപായതഃ ॥ 3-213-52 (24379)
ഏവം നിർവേദമാദത്തേ പാപം കർമ ജഹാതി ച।
ധാർമികശ്ചാപി ഭവതി മോക്ഷം ച ലഭതേ പരം ॥ 3-213-53 (24380)
തപോ നിഃശ്രേയസം ജന്തോസ്തസ്യ മൂലം ശമോ ദമഃ।
തേന സർവാനവാപ്നോതി കാമാന്യാൻമനസേച്ഛതി ॥ 3-213-54 (24381)
ഇന്ദ്രിയാണാം നിരോധേന സത്യേന ച ദമേന ച।
ബ്രഹ്മണഃ പദമാപ്നോതി യത്പരം ദ്വിജസത്തമ ॥ 3-213-55 (24382)
ബ്രാഹ്മണ ഉവാച। 3-213-56x (2490)
ഇന്ദ്രിയാണീതി യാന്യാഹുഃ കാനി താനി യതവ്രത।
നിഗ്രഹശ്ച കഥം കാര്യോ നിഗ്രഹസ്യ ച കിം ഫലം ॥ 3-213-56 (24383)
കഥം ച ഫലമാപ്നോതി തേഷാം ധർമഭൃതാംവര।
ഏതദിച്ഛാമി തത്ത്വേന ധർമം ജ്ഞാതും സുധാർമിക ॥ 3-213-57 (24384)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി മാർകണ്ഡേയസമസ്യാപർവണി ത്രയോദശാധികദ്വിശതതമോഽധ്യാഃ ॥ 213 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-213-4 ധാരണാ അവധാരണം। നിശ്ചയ ഇത്യർഥഃ ॥ 3-213-8 സനീതം ഗുരുശിക്ഷാ ॥ 3-213-10 പ്രഹീണാഃ ശ്രാന്താ അപീത്യർഥഃ ॥ 3-213-13 പുത്രഗൃധ്രുഭിഃ പുതർകാമൈഃ ॥ 3-213-19 അനാക്രന്ദം അസഹായം। ആക്രന്ദഃ ക്രന്ദനേ ഹ്വാനേ മിത്രദാരുണയുദ്ധയോരിതി മേദിനീ। സ്രോതസാ കർമപ്രവാഹേണ ॥ 3-213-23 സ്വീയമപി വസ്തു സ്വസ്യാനധീനം പ്രാക്കർമവശാദ്ഭവതീത്യർഥഃ ॥ 3-213-27 ദശാർധതാ പഞ്ചത്വം ॥ 3-213-27 മോഹനീയൈസ്താമസൈ। അധഃ നരകതിര്യക്ഷു ॥ 3-213-33 പ്രേത്യ മൃത്വാ। 3-213-36 ദുഃഖാത്മകഃ പ്രതീഘാതഃ। ദുഖം ഭോക്തുമിത്യർഥഃ ॥ 3-213-39 നിവൃത്തബന്ധോ വീതരാഗഃ। തത്ര ഹേതുഃ വിശുദ്ധശ്ചേതി ॥ 3-213-40 തപോയോഗയോഃ ആലോചനധ്യാനയോ സമാരംഭം ॥ 3-213-42 യതേത് യതേത ॥ 3-213-49 പ്രഭുത്വം അപ്രതിഹതേച്ഛത്വം ॥ 3-213-51 അതുഷ്യമാണഃ പ്രീതിമലഭമാനഃ നിർവേദം വൈരാഗ്യം ദോഷം രാഗദ്വേഷാദികം നാനുരുധ്യതേ തദ്വശോ ന ഭവതീത്യർഥഃ ॥ 3-213-52 ഉപായത ഏവ മോക്ഷേ പ്രയതതേ നന്വനുപായാദ്ദൈവമാത്രാശ്രയാദിതി യോജനാ ॥ 3-213-54 തപഃ ജ്ഞാനം। നിഃശ്രേയസം മോക്ഷസാധനം ॥ 3-213-57 തേഷാം ഇന്ദ്രിയാണാം നിഗ്രഹാദിതി ശേഷഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 214
॥ ശ്രീഃ ॥
3.214. അധ്യായഃ 214
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ധർമവ്യാധേന കൌശികംപ്രതി പ്രാണിഭിർദുഷ്കൃതസുകൃതകരണപ്രകാരാദികധനപൂർവകം ബ്രാഹ്മണമാഹാത്ംയാദികഥനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-214-0 (24385)
മാർകണ്യേയ ഉവാച। 3-214-0x (2491)
ഏവമുക്തസ്തു വിപ്രേണ ധർമവ്യാധോ യുധിഷ്ഠിര।
പ്രത്യുവാച യഥാ വിപ്രം തച്ഛൃണുഷ്വ നരാധിപ ॥ 3-214-1 (24386)
വ്യാധ ഉവാച। 3-214-2x (2492)
വിജ്ഞാനാർഥം മനുഷ്യാണാം മനഃ പൂർവം പ്രവർതതേ।
തത്പ്രാപ്യ കാമം ഭജതേക്രോധം ച ദ്വിജസത്തമ ॥ 3-214-2 (24387)
തതസ്തദർഥം യതതേ കർമ ചാരഭതേ മഹത്।
ഇഷ്ടാനാം രൂപഗന്ധാനാമഭ്യാസം ച നിഷേവതേ ॥ 3-214-3 (24388)
തതോ രാഗഃ പ്രഭവതി ദ്വേഷശ്ച തദനന്തരം।
തതോ ലോഭഃ പ്രഭവതി മോഹശ്ച തദനന്തരം ॥ 3-214-4 (24389)
തസ് ലോഭാഭിഭൂതസ്യ രാഗദ്വേഷഹതസ്യ ച।
ന ധർമേ ജായതേ ബുദ്ധിർവ്യാജാദ്ധർമം കരോതി ച ॥ 3-214-5 (24390)
വ്യാജേന ചരതേ ധർമമർഥം വ്യാജേന രോചതേ।
വ്യാജേന സിധ്യമാനേഷു ധനേഷു ദ്വിജസത്തമ ॥ 3-214-6 (24391)
തത്രൈവ രമതേ ബുദ്ധിസ്തതഃ പാപം ചികീർഷതി।
സുഹൃദ്ഭിർവാര്യമാണശ്ച പണ്ഡിതൈശ്ച ദ്വിജോത്തമ ॥ 3-214-7 (24392)
ഉത്തരം ശ്രുതിസംബദ്ധം ബ്രവീത്യശ്രുതിയോജിതം।
അധർമസ്ത്രിവിധസ്തസ്യ വർതതേ രാഗദോഷജഃ ॥ 3-214-8 (24393)
പാപം ചിന്തയതേ ചൈവ ബ്രവീതി ച കരോതി ച।
തസ്യാധർമപ്രവൃത്തസ്യ ഗുണാ നശ്യന്തി സാധവഃ ॥ 3-214-9 (24394)
ഏകശീലാശ്ച മിത്രത്വം ഭജന്തേ പാപകർമിണഃ।
സ തേന ദുഃഖമാപ്നോതി പരത്ര ച വിപദ്യതേ ॥ 3-214-10 (24395)
പാപാത്മാ ഭവതി ഹ്യേവം ധർമലാഭം തു മേ ശൃണു।
യസ്ത്വേതാൻപ്രജ്ഞായാ ദോഷാൻപൂർവമേവാനുപശ്യതി ॥ 3-214-11 (24396)
കുശലഃ സുഖദുഃഖേഷു സാന്ധൂംശ്ചാപ്യുപസേവതേ।
തസ്യ സാധുസമാരംഭാദ്ബുദ്ധ്രിധർമേഷു രാജതേ ॥ 3-214-12 (24397)
ബ്രാഹ്മണ ഉവാച। 3-214-13x (2493)
ബ്രവീഷി സൂനൃതന്ധർമം യസ്യ വക്താ ന വിദ്യതേ।
ദിവ്യപ്രഭാവഃ സുമഹാനൃഷിരേവ മതോസി മേ ॥ 3-214-13 (24398)
വ്യാധ ഉവാച। 3-214-14x (2494)
ബ്രാഹ്മണാ വൈ മഹാഭാഗാഃ പിതരോഽഗ്രഭുജഃ സദാ।
തേഷാം സർവാത്മനാ കാര്യം പ്രിയം ലോകേ മനീഷിണാ ॥ 3-214-14 (24399)
യത്തേഷാം ച പ്രിയം തത്തേ വക്ഷ്യാമി ദ്വിജസത്തമ।
നമസ്കൃത്വാ ബ്രാഹ്മണേഭ്യോ ബ്രാഹ്മീം വിദ്യാം നിബോധ മേ ॥ 3-214-15 (24400)
ഇദം വിശ്വം ജഗത്സർവമജഗച്ചാപി സർവശഃ।
മഹാഭൂതാത്മകം ബ്രഹ്മന്നാതഃ പരതരം ഭവേത് ॥ 3-214-16 (24401)
മഹാഭൂതാനി ഖം വായുരഗ്നിരാപസ്തഥാ ച ഭൂഃ।
ശബ്ദഃ സ്പർശശ്ച രൂപം ച രസോ ഗന്ധശ് തദ്ഗുണാഃ ॥ 3-214-17 (24402)
തേഷാമപി ഗുണാഃ സർവേ ഗുണവൃത്തിഃ പരസ്പരം।
പൂർവപൂർവഗുണാഃ സർവേ ക്രമശോ ഗുണിഷു ത്രിഷു ॥ 3-214-18 (24403)
ഷഷ്ഠീ തു ചേതനാ നാമ മന ഇത്യഭിധീയതേ।
സപ്തമീ തു ഭവേദ്ബുദ്ധിരഹങ്കാരസ്തതഃ പരം ॥ 3-214-19 (24404)
ഇന്ദ്രിയാണി ച പഞ്ചാത്മാ രജഃ സത്വം തമസ്തഥാ।
ഇത്യേഷ സപ്തദശകോ രാശിരവ്യക്തസഞ്ജ്ഞകഃ ॥ 3-214-20 (24405)
സർവൈരിഹേന്ദ്രിയാർഥൈസ്തു വ്യക്താവ്യക്തൈഃ സുസംവൃതൈഃ।
ചതുർവിംസക ഇത്യേഷ വ്യകത്വാവ്യക്തമയോ ഗുണഃ।
ഏതത്തേ സർവമാഖ്യാതം കിം ഭൂയഃ ശ്രോതുമിച്ഛസി ॥ 3-214-21 (24406)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി മാർകണ്ഡേയസമാസ്യാപർവണി ചതുർദശാധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 214 ॥
അരണ്യപർവ - അധ്യായ 215
॥ ശ്രീഃ ॥
3.215. അധ്യായഃ 215
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
കൌശികംപ്രതി ധർമവ്യാധേ നഭൂതപഞ്ചകഗുണനിരൂപണപൂർവകമിന്ദ്രിയജയാജയയോഃ സുഖദുഃഖാസാധാരണകാരണതാകഥനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-215-0 (24407)
മാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 3-215-0x (2495)
ഏവമുക്തഃ സ വിപ്രസ്തു ധർമവ്യാധേന ഭാരത।
കഥാമകഥയദ്ഭൂയോ മനസഃ പ്രീതിവർധനീം ॥ 3-215-1 (24408)
ബ്രാഹ്മണ ഉവാച। 3-215-2x (2496)
മഹാഭൂതാനി യാന്യാഹുഃ പഞ്ച ധർമവിദാംവര।
ഏകൈകസ്യ ഗുണാൻസംയക്പഞ്ചാനാമപി മേ വദ ॥ 3-215-2 (24409)
വ്യാധ ഉവാച। 3-215-3x (2497)
ഭൂമിരാപസ്തഥാ ജ്യോതിർവായുരാകാശമേവ ച।
ഗുണോത്തരാണഇ സർവാണി തേഷാം വക്ഷ്യാമി തേ ഗുണാൻ ॥ 3-215-3 (24410)
ഭൂമിഃ പഞ്ചഗുണാ ബ്രഹ്മനനുദകം ച ചതുർഗുണം।
ഗുണാസ്ത്രയസ്തേജസി ച ത്രയശ്ചാകാശവാതയോഃ ॥ 3-215-4 (24411)
ശബ്ദഃ സ്പർശശ്ച രൂപം ച രസോ ഗന്ധശ്ച പഞ്ചമഃ।
ഏതേഗുണാഃ പഞ്ച ഭൂമേഃ സർവേഭ്യോ ഗുണവത്തരാഃ ॥ 3-215-5 (24412)
ശബ്ദഃ സ്പർശശ്ച രൂപം ച സരശ്ചാപി ദ്വിജോത്തമ।
അപാമേതേ ഗുണാ ബ്രഹ്മൻകീർതിതാസ്തവ സുവ്രത ॥ 3-215-6 (24413)
ശബ്ദഃ സ്പർശശ്ച രൂപം ച തേജസോഽഥ ഗുണാസ്ത്രയഃ।
ശബ്ദഃ സ്പർശശ്ച വായൌ തു ശബ്ദശ്ചാകാശ ഏവ തു ॥ 3-215-7 (24414)
ഏതേ പഞ്ചദശ ബ്രഹ്മൻഗുണാ ഭൂതേഷു പഞ്ചസു।
വർതന്തേ സർവഭൂതേഷു യേഷു ലോകാഃ പ്രതിഷ്ഠിതാഃ ॥ 3-215-8 (24415)
അന്യോന്യം നാതിവർതന്തേ സംയക്വ ഭവതി ദ്വിജ।
യദാ തു വിഷമം ഭാവമാചരന്തി ചരാചരാഃ ॥ 3-215-9 (24416)
തദാ ദേഹീ ദേഹമന്യം വ്യതിരോഹതി കാലതഃ।
പ്രാതിലോംയാദ്വിനശ്യന്തി ജായന്തേ ചാനുപൂർവശഃ ॥ 3-215-10 (24417)
തത്ര തത്രഹി ദൃശ്യന്തേ ധാതവഃ പാഞ്ചഭൌതികാഃ।
യൈരാവൃതമിദം സർവം ജഗത്സ്ഥാവരജംഗമം ॥ 3-215-11 (24418)
ഇന്ദ്രിയൈർഗൃഹ്യതേ യദ്യത്തത്തദ്വ്യക്തമിതി സ്മൃതം।
തദവ്യക്തമിതി ജ്ഞേയം ലിംഗഗ്രാഹ്യമതീന്ദ്രിയം ॥ 3-215-12 (24419)
യഥാസ്വം ഗ്രാഹകാന്യേഷാം ശബ്ദാദീനാമിമാനി തു।
ഇന്ദ്രിയാണി തഥാ ദേഹീ ധാരയന്നിഹ തപ്യതേ ॥ 3-215-13 (24420)
ലോകേ വിതതമാത്മാനം ലോകം ചാത്മനി പശ്യതി।
പരാപരജ്ഞഃ സക്തഃ സൻസ തു ഭൂതാനി പശ്യതി ॥ 3-215-14 (24421)
പശ്യതഃ സർവഭൂതാനി സർവാവസ്ഥാസു സർവദാ।
ബ്രഹ്മഭൂതസ് സംയോഗോ നാശുഭേനോപപദ്യതേ ॥ 3-215-15 (24422)
ജ്ഞാനമൂലാത്മകം ക്ലേശമതിവൃത്തസ്യ മോഹജം।
ലോകബുദ്ധിപ്രകാശേന ജ്ഞേയമാർഗേണ ഗംയതേ ॥ 3-215-16 (24423)
അനാദിനിധനം ജന്തുമാത്മയോനിം സദാവ്യയം।
അനൌപംയമമൂർതം ച ഭഗവാനാഹ ബുദ്ധിമാൻ ॥ 3-215-17 (24424)
തപോമൂലമിദം സർവം യൻമാം വിപ്രാനുപൃച്ഛസി।
`തപസാ ഹി സമാപ്നോതി യദ്യദേവാഭിവാഞ്ഛതി'।
ഇന്ദ്രിയാണ്യേവ സംയംയ തപോ ഭവതി നാന്യഥാ ॥ 3-215-18 (24425)
ഇന്ദ്രിയാണ്യേവ തത്സർവംയത്സ്വർഗനരകാവുഭൌ।
നിഗൃഹീതവിസൃഷ്ടാനി സ്വർഗായ നരകായ ച ॥ 3-215-19 (24426)
ഏഷ യോഗവിധിഃ കൃത്സ്നോ യാവദിന്ദ്രിയധാരണം।
ഏതൻമൂലം ഹി തപസഃ സ്വർഗസ്യ നരകസ്യ ച ॥ 3-215-20 (24427)
ഇന്ദ്രിയാണാം പ്രസംഗേന ദോമാർച്ഛത്യസംശയം।
സന്നിയംയ തു താന്യേവ തതഃ സിദ്ധിം സമാപ്നുയാത് ॥ 3-215-21 (24428)
ഷണ്ണാമാത്പ്രനി യോജ്യാനാമൈശ്വര്യം യോഽധിതിഷ്ഠതി।
ന സ പാപൈഃ കുതോഽനർഥൈര്യുജ്യതേ വിജിതേന്ദ്രിയഃ ॥ 3-215-22 (24429)
രഥഃ ശരീരം പുരുഷസ്യ ദൃഷ്ട-
മാത്മാ നിയന്തേന്ദ്രിയാണ്യാഹുരശ്വാൻ।
തൈരപ്രമത്തഃ കുശലീ സദശ്വൈ-
ർദാന്ത സുഖം യാതി രഥീവ ധീരഃ ॥ 3-215-23 (24430)
ഷണ്ണാമാത്മനിയുക്താനാമിന്ദ്രിയാണാം പ്രമാഥിനാം।
യോ ധീരോ ധാരയേദ്രശ്മീൻസ സ്യാത്പരമസാരഥിഃ ॥ 3-215-24 (24431)
ഇന്ദ്രിയാണാം പ്രസൃഷ്ടാനാം ഹയാനാമിവ വർത്മസു।
ധൃതിം കുർവീത സാരഥ്യേ ധൃത്യാ താനി ജയേദ്ധ്രുവം ॥ 3-215-25 (24432)
ഇന്ദ്രിയാണാം വിചരതാം യൻമനോഽനുവിധീയതേ।
തദസ് ഹരതേ ബുദ്ധിം നാവം വായുരിവാംഭസി ॥ 3-215-26 (24433)
യേഷു വിപ്രതിപദ്യന്തേ ഷട്സ്വമോഹാത്ഫലാഗമം।
തേഷ്വധ്യവസിതാധ്യായീ വിന്ദതേ ധ്യാനജം ഫലം ॥ 3-215-27 (24434)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി മാർകണ്ഡേയസമാസ്യാപർവണി പഞ്ചദശാധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 215 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-215-3 ഗുണോത്തരാണി ഉത്തരോത്തരഗുണാഃ പൂർവപൂർവസ്മിന്വർതന്ത ഇത്യർഥഃ ॥ 3-215-10 ആനുപൂർവ്യാ വിനശ്യന്തി ഇതി ഝ. ഥ. പാഠഃ ॥ 3-215-20 കൃത്സ്നസ്യ നരകസ്യ ചേതി ഝ. ധ. പാഠഃ ॥ 3-215-27 ഷട്സു മോഹാത് ഇതി ഝ. പാഠഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 216
॥ ശ്രീഃ ॥
3.216. അധ്യായഃ 216
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ധർമവ്യാധേന കൌശികംപ്രതിസത്വാദിഗുണത്രയഗുണനിരൂപണപൂർവകമധ്യാത്മകഥനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-216-0 (24435)
മാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 3-216-0x (2498)
ഏവം തു സൂക്ഷ്മേ കഥിതേ ധർമവ്യാധേന ഭാരത।
ബ്രാഹ്മണഃ സ പുന സൂക്ഷ്മം പപ്രച്ഛ സുസമാഹിതഃ ॥ 3-216-1 (24436)
വൃത്ത്വസ്യ രജസശ്ചൈവ തമസശ്ച യഥാതഥം।
വൃണാംസ്തത്ത്വേന മേ ബ്രൂഹി യഥാവദിഹ പൃച്ഛതഃ ॥ 3-216-2 (24437)
വ്യാധ ഉവാച। 3-216-2x (2499)
ദൃന്ത തേ കഥയിഷ്യാമി യൻമാം ത്വം പരിപൃച്ഛസി।
ഏതാൻഗുണാൻപൃഥക്ത്വേന നിബോധ ഗദതോ മമ ॥ 3-216-3 (24438)
മോഹാത്മകം തമസ്തേഷാം രജ ഏഷാം പ്രവർതകം।
പ്രകാശബഹുലത്വാച്ച സത്വം ജ്യായ ഇഹോച്യതേ ॥ 3-216-4 (24439)
അവിദ്യാബഹുലോ മൂഢഃ സ്വപ്നശീലോ വിചേതനഃ।
ദൃർഹൃപീകസ്തമോധ്യസ്തഃ സക്രോധസ്താമസോഽലസഃ ॥ 3-216-5 (24440)
സുവൃത്തവാക്യോ മന്ത്രീ ച യോ നരാഗ്ര്യോഽനമൂയകഃ।
വിവിത്സമാനോ വിപ്രർഷേ സ്തബ്ധോ മാനീ സ രാജസഃ ॥ 3-216-6 (24441)
പ്രകാശബഹുലോ ധീരോ നിർവിവിത്സോഽനസൂയകഃ।
അക്രോധനോ നരോ ധീമാന്ദാന്തശ്ചൈവസ സാത്വികഃ ॥ 3-216-7 (24442)
സാത്വികസ്ത്വഥ സംബുദ്ധോ ലോകവൃത്തൈർന ലിപ്യതേ।
യദാ ബുധ്യതി ബോധ്ധവ്യം ലോകവൃത്തം ജുഗുപ്സതേ ॥ 3-216-8 (24443)
വൈരാഗ്യസ് ച രൂപം തു പൂർവമേവ പ്രവർതതേ।
മൃദുർഭവത്യഹങ്കാരഃ പ്രസീദത്യാർജവം ച യത് ॥ 3-216-9 (24444)
തതോഽസ് സർവദ്വന്ദ്വാനി പ്രശാംയന്തി പരസ്പരം।
ന ചാസ്യാസംയമോ നാമ ക്വചിദ്ഭവതി കശ്ചന ॥ 3-216-10 (24445)
ശൂദ്രയോനൌ ഹി ജാതസ്യ സദ്ഗുണാനുപതിഷ്ഠതഃ।
വൈശ്യത്വം ഭവതി ബ്രഹ്മൻക്ഷത്രിയത്വം തഥൈവ ച ॥ 3-216-11 (24446)
ആർജവേ വർതമാനസ്യ ബ്രാഹ്മണ്യമഭിജായതേ।
ഗുണാസ്തേ കീർതിതാഃ സർവേ കിം ഭൂയഃ ശ്രോതുമിച്ഛസി ॥ 3-216-12 (24447)
ബ്രാഹ്മണ ഉവാച। 3-216-13x (2500)
പാർഥിവം ധാതുമാസാദ്യ ശാരീരോഽഗ്നിഃ കഥം ഭവേത്।
അവകാശവിശേഷേണ കഥം വർതയതേഽനിലഃ ॥ 3-216-13 (24448)
മാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 3-216-14x (2501)
പ്രശ്നമേതം സമുദ്ദിഷ്ടം ബ്രാഹ്മണേന യുധിഷ്ഠിര।
വ്യാധസ്തു കഥയാമാസ ബ്രാഹ്മണായ മഹാത്മനേ ॥ 3-216-14 (24449)
മൂർധാനമാശ്രിതോ വഹ്നിഃ ശരീരം പരിപാലയൻ।
പ്രാണോ മൂർധനി ചാഗ്നൌ ച വർതമാനോ വിചേഷ്ടതേ ॥ 3-216-15 (24450)
ഭൂം ഭവ്യം ഭവിഷ്യം ച സർവം പ്രാണേ പ്രതിഷ്ഠിതം।
ശ്രേഷ്ഠം തദേവ ഭൂതാനാം ബ്രഹ്മജ്യോതിരുപാസ്മഹേ ॥ 3-216-16 (24451)
സ ജന്തുഃ സർവഭൂതാത്മാ പുരുഷഃ സ സനാതനഃ।
മനോബുദ്ധിരഹങ്കാരോ ഭൂതാനാം വിഷയശ്ച സഃ ॥ 3-216-17 (24452)
`അവ്യക്തം സസ്വസഞ്ജ്ഞം ച ജീവഃ കാലഃ സ ചൈവ ഹി।
പ്രകൃതിഃ പുരുഷശ്ചൈവ പ്രാണ ഏവ ദ്വിജോത്തമ ॥ 3-216-18 (24453)
ജാഗർതി സ്വപ്നകാലേ ച സ്വപ്നേ സ്വപ്നായതേ ച സഃ।
ജാഗ്രത്സു ബലമാധത്തേ ചേഷ്ടത്സു ചേഷ്ടയത്യപി ॥ 3-216-19 (24454)
തസ്മിന്നിരുദ്ദേ വിപ്രേന്ദ്ര മൃത ഇത്യഭിധീയതേ।
ത്യക്ത്വാ ശരീരം ഭൂതാത്മാ പുനരന്യത്പ്രപദ്യതേ ॥ 3-216-20 (24455)
ഏഷ ത്വഗ്നിരപാനന പ്രാണേന പരിപാല്യതേ।
പൃഷ്ഠതസ്തു സമാനന സ്വാംസ്വാം ഗതിമുപാശ്രിതഃ ॥ 3-216-21 (24456)
വസ്തുമൂലേ ഗുദേ ചൈവ പാവകം സമുപാശ്രിതഃ।
വഹൻമൂത്രം പുരീഷംവാഽപ്യപാനഃ പരിവർതതേ ॥ 3-216-22 (24457)
പ്രയത്നേ കർമണി ബലേ യ ഏകസ്ത്രിഷു വർതതേ।
ഉദാന ഇതി തം പ്രാഹുരധ്യാത്മവിദുഷോ ജനാഃ ॥ 3-216-23 (24458)
സന്ധൌസന്ധൌ സംനിവിഷ്ടഃ സർവേഷ്വപി തഥാഽനിലഃ।
ശരീരേഷു മനുഷ്യാണാം വ്യാന ഇത്യുപദിശ്തേ ॥ 3-216-24 (24459)
ധാതുഷ്വഗ്നിസ്തു വിതതഃ സ തു വായുസമീരിതഃ।
രസാന്ധാതൂംശ്ച ദോഷാംശ്ച വർതയൻപരിധാവതി ॥ 3-216-25 (24460)
പ്രാണാനാം സംനിപാതാത്തു സന്നിപാതഃ പ്രജായതേ।
സോഷ്മാ സോഗ്നിരിതിജ്ഞേയോ യോഽന്നം പചതിദേഹിനാം ॥ 3-216-26 (24461)
അപാനോദാനയോർമധ്യേ പ്രാണന്യാനൌ സമാഹിതൌ।
സമന്വിതസ്ത്വധിഷ്ഠാനം സംയക്പചതി പാവകഃ ॥ 3-216-27 (24462)
അസ്യാപി പായുപര്യന്തസ്തഥാ സ്യാദ്ഗുദസഞ്ജ്ഞിതഃ।
സ്രോതാംശി തസ്മാജ്ജായന്തേ സർവപ്രാണേഷു ദേഹിനാം ॥ 3-216-28 (24463)
അഗ്നിവേഗവഹഃ പ്രാണോ ഗുദാന്തേ പ്രതിഹന്യതേ।
സ ഊർധ്വമാഗംയ പുനഃ സമുത്ക്ഷിപതി പാവകം ॥ 3-216-29 (24464)
പക്വാശയസ്ത്വധോനാഭ്യാ ഊർധ്വമാമാശയഃ സ്ഥിതഃ।
നാഭിമധ്യേ ശരീരസ്യ പ്രാണാഃ സർവേ പ്രതിഷ്ഠിതാഃ ॥ 3-216-30 (24465)
പ്രവൃത്താ ഹൃദയാത്സർവേ തിര്യഗൂർധ്വമധസ്തഥാ।
വഹന്ത്യന്നരസാന്നാഡ്യോ ദശപ്രാണപ്രചോദിതാഃ ॥ 3-216-31 (24466)
യോഗിനാമേഷ മാർഗസ്തു യേന ഗച്ഛന്തി തത്പരം।
ജിതക്ലമാസനോ ധീരോ മൂർധന്യാത്മാനമാദത് ॥ 3-216-32 (24467)
ഏവം സർവേഷു വിതതൌ പ്രാണാപാനൌ ഹി ദേഹിഷു।
`തൌ താവദഗ്നിസഹിതൌ വിദ്ധി വൈ പ്രാണമാത്മനി' ॥ 3-216-33 (24468)
ഏകാദശവികാരാത്മാ കലാസംഭാരസംഭൃതഃ।
മൂർതിമന്തം ഹി തം വിദ്ധി നിത്യം കർമാജേതാത്മകം।
തസ്മിന്യഃ സംസ്ഥിതോ ഹ്യഗ്നിർനിത്യം സ്ഥാല്യാമിവാഹിതഃ ॥ 3-216-34 (24469)
ആത്മാനം തം വിജാനീഹി നിത്യം ത്യാഗജിതാത്മകം ॥ 3-216-35 (24470)
ദേവോ യഃ സംസ്ഥിതസ്തസ്മിന്നബ്ബിന്ദുരിവ പുഷ്കരേ।
ക്ഷേത്രജ്ഞം തം വിജാനീഹി നിത്യം ത്യാഗജിതാത്മകം ॥ 3-216-36 (24471)
ജീവാത്മകം വിജാനീഹി രജഃ സത്വം തമസ്തഥാ।
ജീവമാത്മഗുണം വിദ്ധി തഥാഽഽത്മാനം പരാത്മകം ॥ 3-216-37 (24472)
അചേതനം ജീവഗുണം വദന്തി
സചേഷ്ടതേ ചേഷ്ടയതേ ച സർവം।
തതഃ പരം ക്ഷേത്രവിദോ വദന്തി
പ്രാകൽപയദ്യോ ഭുവനാനി സപ്ത ॥ 3-216-38 (24473)
ഏഷ സർവേഷു ഭൂതേഷു ഭൂതാത്മാ ന പ്രകാശതേ।
ദൃശ്യതേ ത്വഗ്ര്യയാ ബുദ്ധ്യാ സൂക്ഷ്മയാ ജ്ഞാനവേദിഭിഃ ॥ 3-216-39 (24474)
ചിത്തസ്യ ഹി പ്രസാദേന ഹനതി കർമ ശുഭാശുഭം।
പ്രസന്നാത്മാത്മനി സ്ഥിത്വാ സുഖമനന്ത്യമശ്നുതേ ॥ 3-216-40 (24475)
ലക്ഷണം തു പ്രസാദസ്യ യഥാ തൃപ്തഃ സുഖം സ്വപേത്।
`സുഖദുഃഖേ ഹി സന്ത്യജ്യ നിർദ്വന്ദ്വോ നിഷ്പരിഗ്രഹഃ'।
നിവാതേ വാ യഥാ ദീപോ ദീപ്യേത്കുശലദീപിതഃ ॥ 3-216-41 (24476)
പൂർവരാത്രേഽപരേ ചൈവ യുഞ്ജാനഃ സതതം മനഃ।
ലധ്വാഹാരോ വിശുദ്ധാത്മാ പശ്യത്യാത്മാനമാത്മനി ॥ 3-216-42 (24477)
പ്രദീപ്തേനേവ ദീപേന മനോദീപേന പശ്യതി।
ദൃഷ്ട്വാഽഽത്മാനം നിരാത്മാനം സ തദാ വിപ്രമുച്യതേ ॥ 3-216-43 (24478)
സർവോപായൈസ്തു ലോഭസ് ക്രോധസ്യ ച വിനിഗ്രഹഃ।
ഏതത്പവിത്രം യഞ്ജ്ഞാനം തപോ വൈ സങ്ക്രമോ മതഃ ॥ 3-216-44 (24479)
നിത്യം ക്രോധാത്തപോ രക്ഷേൻഛ്രിയം രക്ഷേച്ച മത്സരാത്।
വിദ്യാം മാനാപമാനാഭ്യാമാത്മാനം തു പ്രമാദതഃ ॥ 3-216-45 (24480)
ആനൃശംസ്യം പരോ ധർമഃ ക്ഷമാ ച പരമം ബലം।
ആത്മജ്ഞാനം പരം ജ്ഞാനം പരം സത്യവ്രതവ്രതം ॥ 3-216-46 (24481)
സത്യസ് വചനം ശ്രേയഃ സത്യം ജ്ഞാനം ഹിതം ഭവേത്।
യദ്ബൂതഹിതമത്യന്തം തദ്വൈ സത്യം പരം മതം ॥ 3-216-47 (24482)
യസ് സർവേ സമാരംഭാ നിരാശീർബന്ധനാഃ സദാ।
ത്യാഗേ യസ് ഹുതം സർവം സ ത്യാഗീ സ ച ബുദ്ധിമാൻ ॥ 3-216-48 (24483)
യദാ ന ഗുരുതാം ചൈനം ച്യാവയേദുപപാദയൻ।
തം വിദ്യാദ്ബ്രാഹ്മണോ യോഗമയോഗം യോഗസഞ്ജ്ഞിതം ॥ 3-216-49 (24484)
ന ഹിംസ്യാത്സർവഭൂതാനി മൈത്രായണഗതശ്ചരേത്।
നേദം ജീവിതമാസാദ്യവൈരം കുർവീത കേനചിത് ॥ 3-216-50 (24485)
ആകിഞ്ചന്യം സുസന്തോഷോ നിരാശിത്വമചാപലം।
ഏതദേവ പരം ജ്ഞാനം സദാത്മജ്ഞാനമുത്തമം ॥ 3-216-51 (24486)
പരിഗ്രഹം പരിത്യജ്യ ഭവേദ്ബുദ്ധ്യാ യതവ്രതഃ।
അശോകം സ്ഥാനമാശ്രിത് നിശ്ചലം പ്രേത്യ ചേഹ ച ॥ 3-216-52 (24487)
തപോനിത്യേന ദാന്തേന മുനിനാ സംയതാത്മനാ।
അജിതം ജേതുകാമേന ഭാവ്യം സംഗേഷ്വസംഗിനാ ॥ 3-216-53 (24488)
ഗുണാഗുണമനാസംഗമേകകാര്യമനന്തരം।
ഏതത്തദ്ബ്രഹ്മണോ വൃത്തമാഹുരേകപദം സുഖം ॥ 3-216-54 (24489)
പരിത്യജതി യോ ദുഃഖം സുഖം ചാപ്യുഭയം നരഃ।
ബ്രഹ്മ പ്രാപ്നോതി സോത്യന്തമാസംഗം ച ന ഗച്ഛതി ॥ 3-216-55 (24490)
യഥാശ്രുതമിദം സർവം സമാസേന ദ്വിജോത്തമ।
ഏതത്തേ സർവമാഖ്യാതം കിം ഭൂയഃ ശ്രോതുമിച്ഛസി ॥ 3-216-56 (24491)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി മാർകണ്ഡേയസമാസ്യാപർവണി ഷോഡശാധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-216-10 നചാസ്യ സംശയോ നാമ ഇതി ഝ. പാഠഃ ॥ 3-216-27 സമാനോദാനയോർമധ്യേപ്രാണപാനൌ സമാഹിതൌ ഇതി ഝ. പാഠഃ ॥ 3-216-45 ധർമേ രക്ഷേച്ച മത്സരാത് ഇതി ഝ. പാഠഃ ॥ 3-216-50 മൈത്രം മിത്രഭാവസ്തദേവായനം മാർഗസ്തദ്ഗതശ്ചരേത് ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 217
॥ ശ്രീഃ ॥
3.217. അധ്യായഃ 217
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ധർമവ്യാധേന കൌശികായ സ്വഗൃഹപ്രവേശനപൂർവകം വൃദ്ധയോഃ സ്വപിത്രോഃ പ്രദർശനം ॥ 1 ॥ തഥാ മാതാപിതൃവിഷയേ സ്വാനുസന്ധാനപ്രകാരനിവേദനം ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-217-0 (24492)
മാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 3-217-0x (2502)
ഏവം സങ്കഥിതേ കൃത്സ്നേ മോക്ഷധർമേ യുധിഷ്ഠിര।
ദൃഢപ്രീതമനാ വിപ്രോ ധർമവ്യാധമുവാച ഹ ॥ 3-217-1 (24493)
ന്യായയുക്തമിദം സർവം ഭവതാ പരികീർതിതം।
ന തേഽസ്ത്യവിദിതം കിഞ്ചിദ്ധർമേഷ്വഭിസമീക്ഷ്യതേ ॥ 3-217-2 (24494)
വ്യാധ ഉവാച। 3-217-3x (2503)
പ്രത്യക്ഷം മമ യോ ധർമസ്തം ച പശ്യ ദ്വിജോത്തമ।
യേന സിദ്ധിരിയം പ്രാപ്താ മയാ ബ്രാഹ്മണപുംഗവ ॥ 3-217-3 (24495)
ഉത്തിഷ്ഠ ഭഗവൻക്ഷിപ്രം പ്രവിശ്യാഭ്യന്തരം ഗൃഹം।
ദ്രഷ്ടുമർഹസി ധർമജ്ഞ മാതരം പിതരം ച മേ ॥ 3-217-4 (24496)
ഇത്യുക്തഃ സ പ്രവിശ്യാഥ ദദർശ പരമാർചിതം।
സൌധം ഹൃദ്യം ചതുഃശാലമതീവ ച മനോരമം ॥ 3-217-5 (24497)
ദേവതാഗൃഹസങ്കാശ ദൈവതൈശ്ച സുപൂജിതം।
ശയനാസനസംബാധം ഗന്ധൈശ്ച പരമൈര്യുതം ॥ 3-217-6 (24498)
തത്രശുക്ലാംബരധരൌ പിതരാവസ്യ പൂജിതൌ।
കൃതാഹാരൌ തു സന്തുഷ്ടാവുപവിഷ്ടൌ വരാസനേ ॥ 3-217-7 (24499)
`തസ്യ വ്യാധസ്യ പിതരൌ ബ്രാഹ്മണഃ സന്ദദർശ ഹ'।
ധർമവ്യാധസ്തു തൌ ദൃഷ്ട്വാ പാദേഷു ശിരസാഽപതത് ॥ 3-217-8 (24500)
വൃദ്ധാവൂചതുഃ। 3-217-9x (2504)
ഉത്തിഷ്ഠോത്തിഷ്ഠ ധർമജ്ഞ ധർമസ്ത്വാമഭിരക്ഷതു।
പ്രീതൌ സ്വസ്തവ ശൌചേന ദീർഘമായുരവാപ്നുഹി।
[ഗതിമിഷ്ടാം തപോ ജ്ഞാനം മേധാം ച പരമാം ഗതഃ] ॥ 3-217-9 (24501)
സത്പുത്രേണ ത്വയാ പുത്ര നിത്യം കാലേ സുപൂജിതൌ।
`സുഖമേവ വസാവോഽത്ര ദേവലോകഗതാവിവ' ॥ 3-217-10 (24502)
ന തേഽന്യദ്ദൈവതം കിഞ്ചിദ്ദൈവതേഷ്വപി വർതതേ।
പ്രയതസത്വാദ്ദ്വിജാതീനാന്ദമേനാസി സമനവിതഃ ॥ 3-217-11 (24503)
പിതുഃ പിതാമഹാ യേ ച തഥൈവ പ്രപിതാമഹാഃ।
പ്രീതാസ്തേ സതതം പുത്ര ദമേനാവാം ച പൂജയാ ॥ 3-217-12 (24504)
മനസാ കർമണാ വാചാ ശുശ്രൂഷാ നൈവ ഹീയതേ।
ന ചാന്യാ ഹി തഥാ ബുദ്ധിർദൃശ്യതേ സാംപ്രതം തവ ॥ 3-217-13 (24505)
ജാമദഗ്ന്യേന രാമേണ യഥാ വൃദ്ധൌ സുപൂജിതൌ।
തഥാ ത്വയാ കൃതംസർവന്തദ്വിശിഷ്ടം ച പുത്രക ॥ 3-217-14 (24506)
മാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 3-217-15x (2505)
തതസ്തം ബ്രാഹ്മണം താഭ്യാം ധർമവ്യാധോ ന്യവേദയത്।
തൌ സ്വാഗതേന തം വിപ്രമർചയാമാസതുസ്തദാ ॥ 3-217-15 (24507)
പ്രതിഗൃഹ്യച താം പൂജാം ദ്വിജഃ പപ്രച്ഛ താവുഭൌ।
സപുത്രാഭ്യാം സഭൃത്യാഭ്യാം കച്ചിദ്വാം കുശലം ഗൃഹേ।
അനാമയ ച വാം കച്ചിത്സുഖം വേഹ ശരീരയോഃ ॥ 3-217-16 (24508)
വൃദ്ധാവൂചതുഃ। 3-217-17x (2506)
കുശലം നൌ ഗൃഹേ വിപ്ര ഭൃത്യവർഗേ ച സർവശഃ।
കച്ചിത്ത്വമപ്യവിഘ്നേന സംപ്രാപ്തോ ഭഗവന്നിതി ॥ 3-217-17 (24509)
മാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 3-217-18x (2507)
ഹാഢമിത്യേവ തൌ വിപ്രഃ പ്രത്യുവാച മുദാന്വിതഃ।
ധർമവ്യാധസ്തു തം വിപ്രമർഥവദ്വാക്യമബ്രവീത് ॥ 3-217-18 (24510)
പിതാ മാതാ ച ഭഗവന്നേതൌ മേ ദൈവതം പരം।
യദ്ദൈവതേഭ്യഃ കർതവ്യം തദേതാഭ്യാം കരോംയഹം ॥ 3-217-19 (24511)
ത്രയസ്ത്രിംശദ്യഥാ ദേവാഃ സർവേ ശക്രപുരോഗമാഃ।
സംപൂജ്യാഃ സർവലോകസ്യ തഥാ വൃദ്ധാവിമൌ മമ ॥ 3-217-20 (24512)
ഉപാഹാരാനാഹരന്തോ ദേവതാനാം യഥാ ദ്വിജഃ।
കുർവന്തി തദ്വദേതാഭ്യാം കരോംയഹമതന്ദ്രിതഃ ॥ 3-217-21 (24513)
ഏതൌ മേ പരമം ബ്രഹ്മൻപിതാ മാതാ ച ദൈവതം।
ഏതൌ പുഷ്പൈഃ ഫലൈരന്നൈസ്തോഷയാമി സദാ ദ്വിജ ॥ 3-217-22 (24514)
ഏതാവേവാഗ്നയോ മഹ്യം യാന്വദന്തി മനീഷിണഃ।
യജ്ഞാ വേദാശ്ച ചത്വാരഃ സർവമേതൌ മമ ദ്വിജ ॥ 3-217-23 (24515)
ഏതദർഥം മമ പ്രാണാ ഭാര്യാ പുത്രഃ സുഹൃജ്ജനഃ।
സപുത്രദാരഃ ശുശ്രൂഷാം നിത്യമേവ കരോംയഹം ॥ 3-217-24 (24516)
സ്വയം ച സ്നാപയാംയേതൌ തഥാ പാദൌ പ്രധാവയേ।
ആഹാരം ച പ്രയച്ഛാമി സ്വയഞ്ച ദ്വിജസത്തമ ॥ 3-217-25 (24517)
അനുകൂലാഃ കഥാ വച്മി വിപ്രിയം പരിവർജയേ।
അധർമേണാപി സംയുക്തം പ്രിയമാഭ്യാം കരോംയഹം ॥ 3-217-26 (24518)
ധർമമേവ ഗുരും മത്വാ സാക്ഷാദേതൌ ദ്വിജോത്തമ।
അതന്ദ്രിതഃ സദാ വിപ്ര ശുശ്രൂഷാം വൈ കരോംയഹം ॥ 3-217-27 (24519)
പഞ്ചൈവ ഗുരവോ ബ്രഹ്മനപുരുഷസ്യ ബുഭൂഷതഃ।
പിതാ മാതാഽഗ്നിരാത്മാ ച ഗുരുശ്ച ദ്വിജസത്തമ ॥ 3-217-28 (24520)
ഏതേഷു യസ്തു വർതേത സംയഗേവ ദ്വിജോത്തമ।
ഭവേയുരപ്രയസ്തേന പരിചീർണാസ്തു നിത്യശഃ।
ഗാർഹസ്ഥ്യേ വർതമാനസ്യ ഏഷ ധർമഃ സനാതനഃ ॥ 3-217-29 (24521)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി മാർകണ്ഡേയസമാസ്യാപർവണി സപ്തദശാധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 217 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-217-6 ശയനാസനസബാധം ശയനാദിസങ്കീർണം ॥ 3-217-16 വാം യുവയോഃ ॥ 3-217-17 നൌ ആവയോഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 218
॥ ശ്രീഃ ॥
3.218. അധ്യായഃ 218
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ധർമവ്യാധേന കൌശികംപ്രതി മാതാപിതൃശുശ്രൂഷണചോദനപൂർവകം സ്വസ്യ ശൂദ്രയോനൌ ജനനനിദാനകഥനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-218-0 (24522)
മാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 3-218-0x (2508)
ഗുരൂ നിവേദ്യ വിപ്രായ തൌ മാതാപിതരാവുഭൌ।
പുനരേവ സ ധർമാത്മാ വ്യാധോ ബ്രാഹ്മണമബ്രവീത് ॥ 3-218-1 (24523)
പ്രവൃത്തചക്ഷുർജാതോസ്മി സംപശ്യ തപസോ ബലം।
യദർഥമുക്തോസി തയാ ഗച്ഛ ത്വം മിഥിലാമിതി ॥ 3-218-2 (24524)
പതിശുശ്രൂഷപരയാ ദാന്തയാ സത്യശീലയാ।
മിഥിലായാം വസന്വ്യാധഃ സ തേ ധർമാൻപ്രവക്ഷ്യതി ॥ 3-218-3 (24525)
ബ്രാഹ്മണ ഉവാച। 3-218-4x (2509)
പതിവ്രതായാഃ സത്യായാഃ ശീലാഢ്യായാ യതവ്രത।
സംസ്മൃത്യ വാക്യം ധർമജ്ഞ ഗുണവാനസി മേ മതഃ ॥ 3-218-4 (24526)
വ്യാധ ഉവാച। 3-218-5x (2510)
യത്തയാ ത്വം ദ്വിജശ്രേഷ്ഠ നിയുക്തോ മാം പ്രതി പ്രഭോ।
ദൃഷ്ടമേവ തയാ സംയഗേകപത്ന്യാ ന സംശയഃ ॥ 3-218-5 (24527)
ത്വദനുഗ്രഹബുദ്ധ്യാ തു വിപ്രൈതദ്ദർശിതം മയാ।
വാക്യം ച ശൃണു മേ താത യത്തേ വക്ഷ്യേ ഹിതം ദ്വിജ ॥ 3-218-6 (24528)
ത്വയാ ന പൂജിതാ മാതാ പിതാ ച ദ്വിജസത്തമ।
അനിസൃഷ്ടോസി നിഷ്ക്രാന്തോ ഗൃഹാത്താഭ്യാമനിനദിത ॥ 3-218-7 (24529)
വേദോച്ചാരണകാര്യാർഥമയുക്തം തത്ത്വയാ കൃതം।
തവ ശോകേന വൃദ്ധൌ താവന്ധീഭൂതൌ തപസ്വിനൌ ॥ 3-218-8 (24530)
തൌ പ്രസാദയിതും ഗച്ഛ മാ ത്വാം ധർമോഽത്യഗാദയം।
തപസ്വീ ത്വം മഹാത്മാ ച ധർമേ ച നിരതഃ സദാ ॥ 3-218-9 (24531)
സർവമേതദപാർഥം തേ ക്ഷിപ്രം തൌ സംപ്രസാദയ।
`തൌ പ്രസാദ്യ ദ്വിജശ്രേഷ്ഠ യച്ഛ്രേയസ്തദവാപ്സ്യസി' ॥ 3-218-10 (24532)
ശ്രദ്ദധസ്വ മമ ബ്രഹ്മന്നാന്യഥാ കർതുമർഹസി।
യംയതാമദ്യവിപ്രർഷേ ശ്രേയസ്തേ കഥയാംയഹം ॥ 3-218-11 (24533)
ബ്രാഹ്മണ ഉവാച। 3-218-12x (2511)
യദേതദുക്തം ഭവതാ സർവം സത്യമസംശയം।
പ്രീതോസ്മി തവ ഭദ്രം തേ ധർമാചാരഗുണാന്വിത ॥ 3-218-12 (24534)
വ്യാധ ഉവാച। 3-218-13x (2512)
ദൈവതപ്രതിമോ ഹി ത്വം യസ്ത്വം ധർമമനുവ്രതഃ।
പുരാണം ശാശ്വതം ദിവ്യം ദുഷ്പ്രാപമകൃതാത്മഭിഃ ॥ 3-218-13 (24535)
മാതാപിത്രോഃ സകാശം ഹി ഗത്വാത്വം ദ്വിജസത്തമ।
അതന്ദ്രിതഃ കുരു ക്ഷിപ്രംമാതാപിത്രോർഹി പൂജനം।
അതഃ പരമഹം ധർമം നാന്യം പശ്യാമി കഞ്ചന ॥ 3-218-14 (24536)
ബ്രാഹ്മണ ഉവാച। 3-218-15x (2513)
ഇഹാഹമാഗതോ ദിഷ്ട്യാ ദിഷ്ട്യാ മേ സംഗതം ത്വയാ।
ഈദൃശാ ദുർലഭാ ലോകേ നരാ ധർമപ്രദർശകാഃ ॥ 3-218-15 (24537)
ഏകോനരസഹസ്രേഷു ധർമവാനവിദ്യതേ ന വാ।
പ്രീതോസ്മി തവസത്യേന ഭദ്രം തേ പുരുഷർഷഭ ॥ 3-218-16 (24538)
പതമാനോഽദ്യനരകേ ഭവതാഽസ്മി സമുദ്ധൃതഃ।
ഭവിതവ്യമഥൈവം ച യദ്ദൃഷ്ടോസി മയാഽനഘ ॥ 3-218-17 (24539)
രാജാ യയാതിർദൌഹിത്രൈഃ പതിതസ്താരിതോ യഥാ।
സദ്ഭിഃ പുരുഷശാർദൂല തഥാഽഹം ഭവതാ ത്വിഹ ॥ 3-218-18 (24540)
മാതാപിതൃഭ്യാം ശുശ്രൂഷാം കരിഷ്യേ വചനാത്തവ।
നാകൃതാത്മാ വേദയതി ധർമാധർമവിനിശ്ചയം ॥ 3-218-19 (24541)
ദുർജ്ഞേയഃ ശാശ്വതോ ധർമഃ ശൂദ്രയോനൌ ഹി വർതതാ।
ന ത്വാം ശൂദ്രമഹം മന്യേ ഭവിതവ്യം ഹി കാരണം ॥ 3-218-20 (24542)
യേന കർമവിശേഷേണ പ്രാപ്തേയം ശൂദ്രതാ ത്വയാ।
ഏതാമിച്ഛാമി വിജ്ഞാതും തത്ത്വേന തവ ശൂദ്രതാം।
കാമയാനസ് മേ ശംസ സർവം ത്വം പ്രയതാത്മവാൻ ॥ 3-218-21 (24543)
വ്യാഘ ഉവാച। 3-218-22x (2514)
അനതിക്രമണീയാ വൈ ബ്രാഹ്മണാ മേ ദ്വിജോത്തമ।
ശൃണു സർവമിദം വൃത്തം പൂർവദേഹേ മമാനഘ ॥ 3-218-22 (24544)
അഹം ഹി ബ്രാഹ്മണഃ പൂർവമാസം ദ്വിജവരാത്മജഃ।
വേദാധ്യായീ സുകുശലോ വേദാംഗാനാം ച പാരഗഃ।
ആത്മദോഷകൃതൈർബ്രഹ്മന്നവസ്ഥാമാപ്തവാനിമാം ॥ 3-218-23 (24545)
കശ്ചിദ്രാജാ മമ സഖാ ധനുർവേദപരായണഃ।
സംസർഗാദ്ധനുഷി ശ്രേഷ്ഠസ്തതോഽഹമഭവം ദ്വിജ ॥ 3-218-24 (24546)
ഏതസ്മിന്നേവ കാലേ തു മൃഗയാം നിർഗതോ നൃപഃ।
സഹിതോ യോധമുഖ്യൈശ് മന്ത്രിഭിശ്ച സുസംവൃതഃ।
തതോഽഭ്യഹൻമൃഗാംസ്തത്ര സുബഹൂനാശ്രമം പ്രതി ॥ 3-218-25 (24547)
അഥ ക്ഷിപ്തഃ ശരോ ഘോരോ മയാപി ദ്വിജസത്തമ।
താഡിതശ്ച ഋഷിസ്തന ശരേണാനതപർവണാ ॥ 3-218-26 (24548)
ഭൂമൌ നിപതിതോ ബ്രഹ്മന്നുവാച പ്രതിനാദയൻ।
നാപരാധ്യാംയഹം കിഞ്ചിത്കേന പാപമിദം കൃതം ॥ 3-218-27 (24549)
മന്വാനസ്തം മൃഗം ചാഹം സംപ്രാപ്തഃ സഹസാ മുനിം।
അപശ്യം തമൃഷിം വിദ്ധം ശരേണാനതപർവണാ।
തമുഗ്രതപസം വിപ്രം നിഷ്ടനന്തം മഹീതലേ ॥ 3-218-28 (24550)
അകാര്യകരണാച്ചാപി ഭൃശം മേ വ്യഥിതം മനഃ।
അജാനതാ കൃതമിദം മയേത്യഹമഥാബ്രുവം ॥ 3-218-29 (24551)
ക്ഷന്തുമർഹസി മേ സർവമിതി ചോക്തോ മയാ മുനിഃ ॥ 3-218-30 (24552)
തതഃ പ്രത്യബ്രവീദ്വാക്യമൃഷിർമാം ക്രോധമൂർച്ഛിതഃ।
വ്യാധസ്ത്വം ഭവിതാ ക്രൂര ശൂദ്രയോനാവിതി ദ്വിജ ॥ 3-218-31 (24553)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി മാർകണ്ഡേയസമാസ്യാപർവണി അഷ്ടാദശാധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 218 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-218-2 പ്രവൃത്തചക്ഷുർദിവ്യദൃഷ്ടിഃ। തപസഃ പിത്രോഃ ശുശ്രൂഷാത്മകസ്യ ॥ 3-218-28 നിഷ്ടനന്തം ശബ്ദം കുർവന്തം ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 219
॥ ശ്രീഃ ॥
3.219. അധ്യായഃ 219
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ധർമവ്യാധേന നാനാധർമാൻബോധിതേന കൌശികേന ഗൃഹമേത്യ സ്വപിത്രോഃ ശുശ്രൂഷണം ॥ 1 ॥ മാർകണ്ഡേയേന യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി പതിവ്രതാമാഹാത്ംയാദികഥനോപസംഹാരഃ ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-219-0 (24554)
വ്യാധ ഉവാച। 3-219-0x (2515)
ഏവം ശപ്തോഽഹമൃഷിണാ തദാ ദ്വിജബരോത്തമ।
അഹം പ്രാസാദയമൃഷിം ഗിരാ വാക്യവിശാരദം ॥ 3-219-1 (24555)
അജാനതാ മയാഽകാര്യമിദമദ്യ കൃതം മുനേ।
ക്ഷന്തുമർഹസി തത്സർവം പ്രസീദ ഭഗവന്നിതി ॥ 3-219-2 (24556)
ഋഷിരുവാച। 3-219-3x (2516)
നാന്യഥാ ഭവിതാ ശാപ ഏവമേതദസംശയം।
ആനൃശംസ്യാത്ത്വംഹകിഞ്ചിത്കർതാഽനുഗ്രഹമദ്യ തേ ॥ 3-219-3 (24557)
ശൂദ്രയോന്യാം വർതമാനോ ധർമജ്ഞോ ഹി ഭവിഷ്യസി।
മാതാപിത്രോശ് ശുശ്രൂഷാം കരിഷ്യസി ന സംശയഃ ॥ 3-219-4 (24558)
തയോഃ ശുശ്രൂഷയാ സിദ്ധിം മഹതീം സമവാപ്സ്യസി।
ജാതിസ്മരശ് ഭവിതാ സ്വർഗം ചൈവ ഗമിഷ്യസി ॥ 3-219-5 (24559)
`ഭൂത്വാച ധാർമികോ വ്യാധഃ പിത്രോഃ ശുശ്രൂഷണേ രതഃ।
ശാപക്ഷയേ തു നിർവൃത്തേ ഭവിതാഽസി പുനർദ്വിജഃ ॥ 3-219-6 (24560)
ഏവം ശപ്തഃ പുരാ തേന ഋഷിണാഽസ്ംയുഗ്രതേജസാ।
പ്രസാദശ്ച കൃതസ്തേന മമൈവ ദ്വിപദാംവര ॥ 3-219-7 (24561)
ശരം ചോദ്ധൃതവാനസ്മി തസ്യ വൈ ദ്വിജസത്തമ।
ആശ്രമം ച മയാ നീതോ ന ച പ്രാണൈർവ്യയുജ്യത ॥ 3-219-8 (24562)
ഏതത്തേ സർവമാഖ്യാതം യഥാ മമ പുരാഽഭവത്।
അഭിതശ്ചാപി ഗന്തവ്യോ മയാ സ്വർഗോ ദ്വിജോത്തമ ॥ 3-219-9 (24563)
ബ്രാഹ്മണ ഉവാച। 3-219-10x (2517)
ഏവമേതാനി പുരുഷാ ദുഃഖാനി ച സുഖാനി ച।
ആപ്നുവന്തി മഹാബുദ്ധേ നോത്കണ്ഠാം കർതുമർഹസി ॥ 3-219-10 (24564)
ദുഷ്കരം ഹി കൃതങ്കർമ ജാനതാ ജാതിമാത്മനഃ।
[ലോകവൃത്താന്തതത്ത്വജ്ഞ നിത്യം ധർമപരായണ ॥] 3-219-11 (24565)
കർമദോഷാച്ച വൈ വിദ്വന്നാത്മജാതികൃതേന വൈ।
കഞ്ചിത്കാലം മൃഷ്യതാം വൈ തതോസി ഭവിതാ ദ്വിജഃ ॥ 3-219-12 (24566)
സാംപ്രതം ച മതോ മേഽസി ബ്രാഹ്മണോ നാത്ര സംശയഃ ॥ 3-219-13 (24567)
ബ്രാഹ്മണഃ പതനീയേഷു വർതമാനോ വികർമസു।
ദാംഭിക്വോ ദുഷ്കൃതപ്രായഃ ശൂദ്രേണ സദൃശോ ഭവേത് ॥ 3-219-14 (24568)
യസ്തു ശൂദ്രോ ദമേ സത്യേ ധർമേ ച സതതോത്ഥിതഃ।
തം ബ്രാഹ്മണമഹം മന്യേ വൃത്തേന ഹി ഭവേദ്ദ്വിജഃ ॥ 3-219-15 (24569)
കർമദോഷേണ വിഷമാം ഗതിമാപ്തോസി ദാരുണാം।
ക്ഷീണദോഷമഹം മന്യേ ചാഭിതസ്ത്വാം നരോത്തമ ॥ 3-219-16 (24570)
കർതുമർഹസി നോത്കണ്ഠാം ത്വദ്വിധാ ഹ്യവിഷാദിനഃ।
ലോകവൃത്താന്തതത്വജ്ഞാ നിത്യം ധർമപരായണാഃ ॥ 3-219-17 (24571)
വ്യാധ ഉവാച। 3-219-18x (2518)
പ്രജ്ഞയാ മാനസം ദുഃഖം ഹന്യാച്ഛാരീരമൌഷധൈഃ।
ഏതദ്വിജ്ഞാനസാമർഥ്യം ന ബാലൈ സമതാമിയാത് ॥ 3-219-18 (24572)
അനിഷ്ടസംപ്രയോഗാച്ച വിപ്രയോഗാത്പ്രയിസ്യ ച।
മനുഷ്യാ മാനസൈർദുഃഖൈര്യുജ്യന്തേ ചാൽപബുദ്ധയഃ ॥ 3-219-19 (24573)
ഗുണൈർഭൂതാനി യുജ്യന്തേ വിയുജ്യന്തേ തഥൈവ ച।
സർവാണി നൈതദേകസ്യ ശോകസ്ഥാനം ഹി വിദ്യതേ ॥ 3-219-20 (24574)
അനിഷ്ടനാന്വിതം പശ്യംസ്തഥാ ക്ഷിപ്രം വിരജ്യതേ।
തതശ്ച പ്രതികുർവന്തി യദി പശ്യന്ത്യുപക്രമം ॥ 3-219-21 (24575)
ശോചതോ ന ഭവേത്കിഞ്ചിത്കേവലം പരിതപ്യതേ।
പരിത്യജന്തി യേ ദുഃഖം സുഖം വാഽപ്യുഭയം നരാഃ ॥ 3-219-22 (24576)
ത ഏവ സുഖമേധന്തേ ജ്ഞാനതൃപ്താ മനീഷിണഃ।
അസന്തോഷപരാ മൂഢാഃ സന്തോഷം യാനതി പണ്ഡിതാഃ ॥ 3-219-23 (24577)
അസന്തോഷസ്യ നാസ്ത്യന്തസ്തുഷ്ടിസ്തു പരമം സുഖം।
ന ശോചന്തി ഗതാധ്വാനഃ പശ്യന്തഃ പരമാം ഗതിം ॥ 3-219-24 (24578)
ന വിഷാദേ മനഃ കാര്യം വിഷാദോ വിഷമുത്തമം।
മാരയത്യകൃതപ്രജ്ഞം ബാലം ക്രുദ്ധ ഇവോരഗഃ ॥ 3-219-25 (24579)
യംവിഷാദോഽഭിഭവതി വിഷമേ സമുപസ്ഥിതേ।
തേജസാ തസ് ഹീനസ്യ പുരുഷാർഥോ ന വിദ്യതേ ॥ 3-219-26 (24580)
അവശ്യം ക്രിയമാണസ് കർമണോ ദൃശ്യതേ ഫലം।
ന ഹി നിർവേദമാഗംയ കിഞ്ചിത്പ്രാപ്നോതി ശോഭനം ॥ 3-219-27 (24581)
അഥാപ്യുപായം പശ്യേത ദുഃഖസ് പരിമോക്ഷണേ।
അശോചന്നാരഭേതൈവ യുക്തശ്ചാവ്യസനീ ഭവേത് ॥ 3-219-28 (24582)
ഭൂതേഷ്വഭാവം സഞ്ചിന്ത്യ യേ തു ബുദ്ധേഃ പരം ഗതാഃ।
ന ശോചന്തി കൃതപ്രജ്ഞാഃ പശ്യന്തഃ പരമാം ഗതിം ॥ 3-219-29 (24583)
ന ശോചാമി രമേ വിദ്വൻകാലാകാങ്ക്ഷീ സ്ഥിതോസ്ംയഹം।
ഏതൈർനിദർശനൈർബ്രഹ്മന്നാവസീദാമി സത്തമ ॥ 3-219-30 (24584)
ബ്രാഹ്മണ ഉവാച। 3-219-31x (2519)
കൃതപ്രജ്ഞോസി മേധാവീ ബുദ്ധിശ്ച വിപുലാ തവ।
പാപാന്നിവൃത്തോസി സദാ ജ്ഞാനവൃദ്ധോസി ധർമവിത് ॥ 3-219-31 (24585)
ആപൃച്ഛേ ത്വാം സ്വസ്തി തേഽസ്തു ധർമസ്ത്വാം പരിരക്ഷതു।
അപ്രമാദസ്തു കർതവ്യോ ധർമേ ധർമഭൃതാംവര ॥ 3-219-32 (24586)
മാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 3-219-33x (2520)
ബാഢമിത്യേവ തം വ്യാധഃ കൃതാഞ്ജലിരുവാച ഹ।
പ്രദക്ഷിണമഥോ കൃത്വാ പ്രസ്ഥിതോ ദ്വിജസത്തമഃ ॥ 3-219-33 (24587)
സ തു ഗത്വാദ്വിജഃ സർവാം ശുശ്രൂഷാം കൃതവാംസ്തദാ।
മാതാപിതൃഭ്യാമന്ധാഭ്യാം യഥാന്യായം സുസംശിതഃ ॥ 3-219-34 (24588)
ഏതത്തേ സർവമാഖ്യാതം നിഖിലേന യുധിഷ്ഠിര।
പൃഷ്ടവാനസി യം താത ധർമം ധർമഭൃതാംവര ॥ 3-219-35 (24589)
പതിവ്രതായാ മാഹാത്ംയം ബ്രാഹ്മണസ്യ ച സത്തമ।
മാതാപിത്രോശ്ച ശുശ്രൂഷാ ധർമവ്യാധേന കീർതിതാ ॥ 3-219-36 (24590)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 3-219-37x (2521)
അത്യദ്ഭുതമിദം ബ്രഹ്മന്ധർമാഖ്യാനമനുത്തമം।
സർവധർമവിദാംശ്രേഷ്ഠ കഥിതം മുനിസത്തമ ॥ 3-219-37 (24591)
സുഖശ്രാവ്യതയാ വിദ്വൻമുഹൂർത ഇവ മേ ഗതഃ।
ന ഹി തൃപ്തോസ്മി ഭഗവഞ്ശൃണ്വാനോ ധർമമുത്തമം ॥ 3-219-38 (24592)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി മാർകണ്ഡേയസമാസ്യാപർവണി ഏകോനിവിംശത്യധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 219 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-219-20 ഗുണൈഃ ഗുണകാര്യൈഃ സുഖദുഃഖമോഹൈഃ ॥ 3-219-24 ഗതാധ്വാനഃ പ്രാപ്തജ്ഞാനമാർഗാഃ ॥ 3-219-29 ബുദ്ധേസ്തത്ത്വജ്ഞാനാത്। പരം ബ്രഹ്മ ഗതാഃ പ്രാപ്താഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 220
॥ ശ്രീഃ ॥
3.220. അധ്യായഃ 220
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
മാർകണ്ഡേയേന യുധിഷ്ഠിരംപ്രത്യാംഗിരസോപാഖ്യാനകഥനാരംഭഃ ॥ 1 ॥ അഗ്ങിരസഃപുത്രസ്യ ബൃഹസ്പതേർദേവൈരംഗിരസോ വചനാദ്ഗുരുത്വേന സ്വീകരണം ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-220-0 (24593)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-220-0x (2522)
ശ്രുത്വേമാം ധർമസംയുക്താം ധർമരാജഃ കഥാം ശുഭാം।
പുനഃ പപ്രച്ഛ തമൃഷിം മാർകണ്ഡേയമിദം തദാ ॥ 3-220-1 (24594)
കഥമഗ്നിർവനം യാതഃ കഥം ചാപ്യംഗിരാഃ പുരാ।
നഷ്ടേഽഗ്നൌ ഹവ്യമഹവദഗ്നിർഭൂത്വാ മഹാദ്യുതിഃ ॥ 3-220-2 (24595)
അഗ്നിര്യദാ ചൈക ഏവ ബഹുത്വം ചാസ്യ കർമസു।
ദൃശ്യതേ ഭഗവൻസർവമേതദിച്ഛാമി വേദിതും ॥ 3-220-3 (24596)
കുമാരശ്ച യഥോത്പന്നോ യഥാ ചാഗ്നേഃ സുതോഽഭവത്।
യഥാ രുദ്രാച്ച സംഭൂതോ ഗംഗായാം കൃത്തികാസു ച ॥ 3-220-4 (24597)
ഏതദിച്ഛാംയഹം ത്വത്തഃ ശ്രോതും ഭാർഗവസത്തമ।
കൌതൂഹലസമാവിഷ്ടോ യാഥാതഥ്യം മഹാമുനേ ॥ 3-220-5 (24598)
മാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 3-220-6x (2523)
അത്രാപ്യുദാഹരന്തീമമിതിഹാസം പുരാതനം।
യഥാ ക്രുദ്ധോ ഹുതവഹസ്തപസ്തപ്തും വനം ഗതഃ ॥ 3-220-6 (24599)
യഥാ ച ഭഗവാനഗ്നിഃ സ്വയമേവാംഗേരാഽഭവത്।
സന്താപയംശ്ച പ്രഭയാ നാശയംസ്തിമിരാവലിം ॥ 3-220-7 (24600)
പുരാംഗിരാ മഹാബാഹോ ചചാര തപ ഉത്തമം।
ആശ്രമസ്ഥോ മഹാഭാഗോ ഹവ്യവാഹം വിശേഷയൻ।
യഥാഗ്നിർഭൂത്വാ തു തദാ ജഗത്സർവം വ്യകാശയത് ॥ 3-220-8 (24601)
തപശ്ചരംസ്തു ഹുതഭുക്സന്തപ്തസ്തസ്യ തേജസാ।
ഭൃശം ഗ്ലാനശ്ചതേജസ്വീ ന ച കിഞ്ചിത്പ്രജജ്ഞിവാൻ ॥ 3-220-9 (24602)
അഥ സഞ്ചിന്തയാമാസ ഭഗവാൻഹവ്യവാഹനഃ।
അന്യോഽഗ്നിരിവ ലോകാനാം ബ്രഹ്മണാ സംപ്രകൽപിതഃ ॥ 3-220-10 (24603)
അഗ്നിത്വം വിപ്രനഷ്ടം ഹി തപ്യമാനസ് മേ തപഃ।
കഥമഗ്നിഃ പുനരഹം ഭവേയമിതി ചിന്ത്യ സഃ ॥ 3-220-11 (24604)
അപശ്യദഗ്നിവല്ലോകാംസ്താപയന്തം മഹാമുനിം।
സോപാസർപച്ഛനൈർഭീതസ്തമുവാച തദാംഗിരാഃ ॥ 3-220-12 (24605)
ശീഘ്രമേവ ഭവസ്വാഗ്നിസ്ത്വം പുനർലോകഭാവനഃ।
വിജ്ഞാതശ്ചാസി ലോകേഷു ത്രിഷു സംസ്ഥാനചാരിഷു ॥ 3-220-13 (24606)
ത്വമഗ്നേ പ്രഥമഃ സൃഷ്ടോ ബ്ര്ഹമണാ തിമിരാപർഹഃ।
സ്വസ്ഥാനം പ്രതിപദ്യസ്വ ശീഘ്രമേവ തമോ നുദ ॥ 3-220-14 (24607)
അഗ്നിരുവാച। 3-220-15x (2524)
നഷ്ടകീർതിരഹം ലോകേ ഭവാഞ്ജാതോ ഹുതാശനഃ।
ഭവന്തമേവ ജ്ഞാസ്യന്തി പാവകം ന തു മാം ജനാഃ ॥ 3-220-15 (24608)
നിക്ഷിപംയഹമഗ്നിത്വം ത്വമഗ്നിഃ പ്രഥമോ ഭവ।
ഭവിഷ്യാമി ദ്വിതീയോഽഹം പ്രാജാപത്യക ഏവ ച ॥ 3-220-16 (24609)
അംഗിരാ ഉവാച। 3-220-17x (2525)
കുരു പുണ്യം പ്രജാസ്വർഗ്യം ഭവാഗ്നിസ്തിമിരാപഹഃ।
മാം ച ദേവ കുരുഷ്വാഗ്നേ പ്രഥമം പുത്രമഞ്ജസാ ॥ 3-220-17 (24610)
മാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 3-220-18x (2526)
തച്ഛ്രുത്വാംഗിരസോ വാക്യം ജാതവേദാസ്തഥാഽകരോത്।
രാജന്വൃഹസ്പതിർനാമ തസ്യാപ്യംഗിരസഃ സുതഃ ॥ 3-220-18 (24611)
ജ്ഞാത്വാ പ്രഥമജം തം തു വഹ്നേരംഗിരസം സുതം।
ഉപേത്യ ദേവാഃ പപ്രച്ഛുഃ കാരണം തത്ര ഭാരത ॥ 3-220-19 (24612)
സ തു പൃഷ്ടസ്തദാ ദേവൈസ്തത കാരണമബ്രവീത്।
പ്രത്യഗൃഹ്ണന്ത ദേവാശ്ച തദ്വചോഽംഗിരസസ്തദാ ॥ 3-220-20 (24613)
തത്രനാനാവിധാനഗ്നീൻപ്രവക്ഷ്യാമി മഹാപ്രഭാൻ।
കർമഭിർവഹുഭിഃ ഖ്യാതാനനാനാർഥാൻബ്രാഹ്മണേഷ്വിഹ ॥ 3-220-21 (24614)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി മാർകണ്ഡേയസമാസ്യാപർവണി വിംശത്യധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 220॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-220-13 സംസ്ഥാനചാരിഷു സ്ഥാവരജംഗമേഷു। സംയക് സ്ഥാനം ഗതിനിവൃത്തിര്യേഷു ചരണശീലേഷു ചേതി യോഗാത് ॥ 3-220-16 പ്രാജാപത്യസ്തഥൈകത ഇതി ക. ഥ. ധ. പാഠഃ ॥ 3-220-20 പ്രത്യഗൃഹ്ണൻ അംഗിരസോ വചഃ അയം ഭവതാം ഗുരുരിതി അംഗീകൃതവന്തഃ ॥ 3-220-21 യാതാന്നാനാത്വം ബ്രാഹ്മണേഷ്വപി ഇതി ഥ. പാഠഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 221
॥ ശ്രീഃ ॥
3.221. അധ്യായഃ 221
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
മാർകണ്ഡേയേനാഗ്നീനാമുത്പത്ത്യാദികഥനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-221-0 (24615)
മാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 3-221-0x (2527)
ബ്രഹ്മണോ യസ്തൃതീയസ്തു പുത്രഃ കുരുകുലോദ്വഹ।
തസ്യാപി വസുദാഭാര്യാ പ്രജാസ്തസ്യാം ച മേ ശൃണു ॥ 3-221-1 (24616)
ബൃഹത്കീർതിർബൃഹജ്ജ്യോതിർബൃഹദ്ബ്രഹ്മാ ബൃഹൻമനാഃ।
ബൃഹൻമന്ത്രോ ബൃഹദ്ഭാസസ്തഥാ രാജൻബൃഹസ്പതിഃ ॥ 3-221-2 (24617)
പ്രജാസു താസു സർവാസു രൂപേണാപ്രതിമാഽഭവത്।
ദേവീ ഭാനുമതീ നാമ പ്രഥമാഽംഗിരസഃ സുതാ ॥ 3-221-3 (24618)
ഭൂതാനാമേവ സർവേഷാം യസ്യാം രാഗസ്തദാഽഭവത്।
രാഗാദ്രാഗേതി യാമാഹുർദ്വിതീയാഽംഗിരസഃ സുതാ ॥ 3-221-4 (24619)
യാം കപർദിസുതാമാഹുർദൃശ്യാദൃശ്യേതി ദേഹിനഃ।
തനുത്വാത്സാ സിനീവാലീ തുതീയാഽംഗിരസഃ സുതാ ॥ 3-221-5 (24620)
യാം തു ദൃഷ്ട്വാ ഭഗവതീം ജനഃ കുഹകുഹായതേ।
ഏകാനകേതി യാമാഹുശ്ചതുർഥ്യംഗിരസഃ സുതാ ॥ 3-221-6 (24621)
പഞ്ചംയർചിഷ്മതീ നാംനാ ഹവിർഭിശ്ച ഹവിഷ്മതീ।
ഷഷ്ഠീംഗിരസഃ കന്യാം പുണ്യാമാഹുർമഹിഷ്മതീം ॥ 3-221-7 (24622)
മഹാമഖേഷ്വാംഗിരസീ ദീപ്തിമത്സു മഹീയതീ।
മഹാമതീതി വിഖ്യാതാ സപ്തമീ കഥ്യതേ സുതാ ॥ 3-221-8 (24623)
ബൃഹസ്പതേശ്ചാന്ദ്രമസീ ഭാര്യാഽഽസീദ്യാ യശസ്വിനീ।
അഗ്നീൻസാഽജനയത്പുണ്യാൻഷഡേകാം ചാപി പുത്രികാം ॥ 3-221-9 (24624)
ആഹുതിഷ്വേവ യസ്യാഗ്നേർഹവിരാജ്യം വിധീയതേ।
സോഗ്നിർബൃഹസ്പതേഃ പുത്ര ശംയുർനാമ മഹാപ്രഭഃ ॥ 3-221-10 (24625)
ചാതുർമാസ്യേഷു യസ്യേഷ്ടമശ്വമേധാഗ്രഭാഗഭൂത്।
ദീപ്തിജ്വാലൈരനേകാഗ്രൈരഗ്നിഷ്ടോമോഽഥ വീര്യവാൻ ॥ 3-221-11 (24626)
ശംയോരപ്രതിമാ ഭാര്യാ സത്യാ സത്യാഽഥ ധർമജാ।
അഗ്നിതസ്യ സുതോ ദീപ്തസ്തിസ്രഃ കന്യാശ്ച സുവ്രതാഃ ॥ 3-221-12 (24627)
പ്രഥമേനാജ്യഭാഗേന പൂജ്യതേ യോഽഗ്നിരധ്വരേ।
അഗ്നിസ്തസ്യ ഭരദ്വാജഃ പ്രഥമഃ പുത്ര ഉച്യതേ ॥ 3-221-13 (24628)
പൌർണമാസേഷു സർവേഷു ഹവിരാജ്യം ധ്രുവോദ്യതം।
ഭരതോ നാമതഃ സോഗ്നിർദ്വിതീയഃ ശംയുതഃ സുതഃ ॥ 3-221-14 (24629)
തിസ്രഃ കന്യാ ഭവന്ത്യന്യാ യാസാം സ ഭരത പതിഃ।
ഭാരതസ്തു സുതസ്തസ്യ ഭാരത്യേകാ ച പുത്രികാ ॥ 3-221-15 (24630)
ഭാരതോ ഭരതസ്യാഗ്നേഃ പാവകസ്തു പ്രജായതേ।
മഹാനത്യർഥമഹിതസ്തഥാ ഭരതസത്തമ ॥ 3-221-16 (24631)
ഭരദ്വാജസ്യ ഭാര്യാ തു വീരാ വീരശ്ച പിണ്ഡദഃ।
പ്രാഹുരാജ്യേന തസ്യേജ്യാം സോമസ്യേവ ദ്വിജാഃ ശനൈഃ ॥ 3-221-17 (24632)
ഹവിഷാ യോ ദ്വിതീയേന സോമേന സഹ യുജ്യതേ।
രഥപ്രഭൂ രഥധ്വാനഃ കുംഭരേതാഃ സ ഉച്യതേ ॥ 3-221-18 (24633)
സരയ്വാം ജനയത്സിദ്ധിം ഭാനും ഭാഭിഃ സമാവൃണോത്।
ആഗ്നേയമനയൻമിഥ്യം മിഥ്യോ നാമൈവ കഥ്യതേ ॥ 3-221-19 (24634)
യസ്തു ന ച്യവതേ നിത്യം ശയസാ വർചസാ ശ്രിയാ।
അഗ്നിർനിശ്ച്യവനോ നാമ പൃഥിവീം സ്തൌതി കേവലം ॥ 3-221-20 (24635)
വിപാപ്മാ കലുഷൈർമുക്തോ വിശുദ്ധശ്ചാർചിഷാ ജ്വലൻ।
വിപാപോഽഗ്നിഃ സുതസ്തസ്യ യോജ്യഃ സമയകർമസു ॥ 3-221-21 (24636)
അക്രോശതാം ഹി ഭൂതാനാം യഃ കരോതി ഹി നിഷ്കൃതിം।
അഗ്നിഃ സ നിഷ്കൃതിർനാമ ശോഭയത്യഭിസേവിതഃ ॥ 3-221-22 (24637)
അനുകൂജന്തി യേനേഹ വേദനാർതാഃ സ്വയം ജനാഃ।
തസ്യ പുത്രഃ സ്വനോ നാമ പാവകഃ സരുജസ്കരഃ ॥ 3-221-23 (24638)
യസ്തു വിശ്വസ് ജഗതോ ബുദ്ധിമാക്രംയ തിഷ്ഠതി।
തം പ്രാഹുരധ്യാത്മവിദോ വിശ്വജിന്നാമ പാവകം ॥ 3-221-24 (24639)
അന്തരാഗ്നിഃ സ്മൃതോ യസ്തു ഭുക്തം പചതി ദേഹിനാം।
സ യജ്ഞേ വിശ്വഭുങ്വാമ സർവലോകേഷു ഭാരത ॥ 3-221-25 (24640)
ബ്രഹ്മചാരീ യതാത്മാ ച സതതം വിപുലപ്രഭഃ।
ബ്രാഹ്മണാഃ പൂജയന്ത്യേനം പാകയജ്ഞേഷു പാവകം ॥ 3-221-26 (24641)
പ്രഥിതോ ഗോപതിർനാമ നദീ യസ്യാഭവത്പ്രിയാ।
തസ്മിൻകർമാണി സർവാണി ക്രിയന്തേ ധർമകർതൃഭിഃ ॥ 3-221-27 (24642)
ബഡബാഗ്നിഃ പിബത്യംഭോ യോസൌ പരമദാരുണഃ।
ഊർദ്വഭാഗൂർധ്വഭാങ്നാമ കവിഃ പ്രാണാശ്രിതസ്തു യഃ ॥ 3-221-28 (24643)
ഉദഗ്ദ്വാരം ഹവിര്യസ്യ ഗൃഹേ നിത്യം പ്രദീയതേ।
തതസ്തുഷ്ടോ ഭവേദ്ബ്രഹ്മാ സ്വിഷ്ടകൃത്പരമഃ സ്മൃതഃ ॥ 3-221-29 (24644)
യഃ പ്രശാന്തേഷു ഭൂതേഷു ആവിർഭവതി പാവകഃ।
ക്രോധസ്യ തു രസോ ജജ്ഞേ മന്യതീ ചാഥ പുത്രികാ ॥ 3-221-30 (24645)
സ്വാഹേതി ദാരുണാ ക്രൂരാ സർവഭൂതേഷു തിഷ്ഠതി।
ത്രിദിവേ യസ്യ സദൃശോ നാസ്തി രൂപേണ കശ്ചന।
അതുലത്വാത്കൃതോ ദേവൈർനാംനാ കാമസ്തു പാവകഃ ॥ 3-221-31 (24646)
സംഹർഷാദ്ധാരയൻക്രോധം ധന്വീ സ്രഗ്വീ രഥേ സ്ഥിതഃ।
സമരേ നാശയേച്ഛത്രൂനമോഘോ നാമ പാവകഃ ॥ 3-221-32 (24647)
ഉക്ഥ്യോ നാമ മഹാഭാഗ ത്രിഭിരുക്ഥൈരഭിഷ്ടുതഃ।
മഹാവർഷം ത്വജനയത്സകാമാശ്വം ഹി യം വിദുഃ ॥ 3-221-33 (24648)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി മാർകണ്ഡേയസമാസ്യാപർവണി ഏകവിംസത്യധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 221 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-221-1 തസ്യാപി വസുധാ ഭാര്യാ ഇതി ട. ധ. പാഠഃ ॥ 3-221-2 ബൃഹത്തേജാ ബൃഹൻമനാ ഇതി ക. ധ. പാഠഃ ॥ 3-221-10 ഹവിഷാദ്യം വിധീയതേ ഇതി ഝ. പാഠഃ ॥ 3-221-17 വീരസ്യ പിണ്ഡദാ ഇതിഝ. പാഠഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 222
॥ ശ്രീഃ ॥
3.222. അധ്യായഃ 222
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
മാരക്ണ്ഡേയേന യുധിഷ്ഠിരംപ്രത്യഗ്ന്യുത്പത്തികഥനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-222-0 (24649)
മാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 3-222-0x (2528)
കാശ്യപോ ഹ്യഥ വാസിഷ്ഠഃ പ്രാണശ്ച പ്രാണപുത്രകഃ।
അഗ്നിരാംഗിരസശ്ചൈവ ച്യവനസ്തീവ്രവർചകഃ ॥ 3-222-1 (24650)
അചരത്സ തപസ്തീവ്രം പുത്രാർഥേ ബഹുവാർഷികം।
പുത്രം ലഭേയം ധർമിഷ്ഠം യശസാ ബ്രഹ്മണാ സമം ॥ 3-222-2 (24651)
മഹാവ്യാഹൃതിഭിർധ്യാതഃ പഞ്ചഭിസ്തൈസ്തദാ ത്വഥ।
ജജ്ഞേ തേജോമയാർചിഷ്മാൻപഞ്ചവർണഃ പ്രാകരഃ ॥ 3-222-3 (24652)
സമിദ്ധോഽഗ്നിഃ ശിരസ്തസ്യ ബാഹൂ സൂര്യനിഭൌ തഥാ।
ത്വങ്നേത്രേ ച സുവർണാഭേ കൃഷ്ണേ ജംഘേ ച ഭാരത ॥ 3-222-4 (24653)
പഞ്ചവർഷഃ സ തപസാ കൃതസ്തൈഃ പഞ്ചഭിർജനൈഃ।
പാഞ്ചജന്യഃ ശ്രുതോ ദേവഃ പഞ്ചവംശകരസ്തു സഃ ॥ 3-222-5 (24654)
ദശവർഷസഹസ്രാണി തപസ്തപ്ത്വാ മഹാതപാഃ।
ജനയത്പാവകം ഘോരം പിതൄണാം സ പ്രജാഃ സൃജൻ ॥ 3-222-6 (24655)
ബൃഹദ്രഥന്തരൌ മൂർധ്നാ വക്രാച്ച തപസാ ഹരിം।
ശിവം നാഭ്യാം ബലാദിന്ദ്രം പ്രാണാദ്വായും ച ഭാരത ॥ 3-222-7 (24656)
ബാഹുഭ്യാമനുദാത്തൌ ച വിശ്വേ ഭൂതാനി ചൈവ ഹ।
ഏതാൻസൃഷ്ട്വാ തതഃ പഞ്ച പിതൄണാമസൃജത്സുതാൻ ॥ 3-222-8 (24657)
ബൃഹദ്രഥസ്യ പ്രണിധിഃ കാശ്യപശ്യ മഹത്തരഃ।
ഭാനുരംഗിരസോ ധീരഃ പുത്രോ വർചസ്യ സൌരഭഃ ॥ 3-222-9 (24658)
പ്രാണസ്യ ചാനുദാത്തസ്തു വ്യാഖ്യാതാഃ പഞ്ച വംശജാഃ।
ദേവാന്യജ്ഞമുഷശ്ചാന്യാൻസൃജൻപഞ്ചദശോത്തരാൻ ॥ 3-222-10 (24659)
സുഭീമമതിഭീമം ച ഭീമം ഭീമബലാബലം।
ഏതാന്യജ്ഞമുഷഃ പഞ്ച ദേവാനപ്യസൃജത്തതഃ ॥ 3-222-11 (24660)
സുമിത്രം മിത്രവന്തം ച മിത്രജ്ഞം മിത്രവർധനം।
മിത്രധർമാണമിത്യേതാന്ദേവാനഭ്യസൃജത്തതഃ ॥ 3-222-12 (24661)
സുരപ്രവീരം വീരം ച സുരേശം ച സുവർചസം।
സുരാണാമപി ഭർതാരം പഞ്ചൈതാനസൃജത്തതഃ ॥ 3-222-13 (24662)
ത്രിവിധം സംസ്ഥിതാ ഹ്യേതേ പഞ്ചപഞ്ച പൃഥക്പൃഥക്।
മുഷ്ണന്ത്യത്ര സ്ഥിതാ ഹ്യേതേ സ്വർഗതാന്യജ്ഞയാജിനഃ ॥ 3-222-14 (24663)
തേഷാമിഷ്ടം ഹരന്ത്യേതേ നിഘ്നന്തി ച മഹദ്ധവിഃ।
സ്പർധയാഹവ്യവാഹാനാം നിഘ്നന്ത്യേതേ ഹരന്തി ച ॥ 3-222-15 (24664)
ബഹിർവേദ്യാം തദാദാനം കുശലൈഃ സംപ്രവർതിതം।
തത്രൈതേ നോപസർപന്തി യത്ര ചാഗ്നിഃ സ്ഥിതോ ഭവേത് ॥ 3-222-16 (24665)
ചിതോഽഗ്നിരുദ്വഹന്യജ്ഞം പക്ഷാഭ്യാം താൻപ്രബാധതേ।
മന്ത്രൈ പ്രശമിതാഹ്യേതേ നേഷ്ടം മുഷ്ണന്തി യജ്ഞിയം ॥ 3-222-17 (24666)
തപസ്യേ ബൃദുക്ഥസ്യ പുത്രോ ഭൂമിമുപാശ്രിതഃ।
അഗ്നിഹോത്രേ ഹൂയമാനേ പൃഥിവ്യാം സദ്ഭിരീഡ്യതേ ॥ 3-222-18 (24667)
രഥന്തരശ്ചതപസഃ പുത്രോഽഗ്നിഃ പരിപഠ്യതേ।
മിത്രവിന്ദാ തഥാ ഭാര്യാ ഹവിരധ്വര്യവോ വിദുഃ ॥ 3-222-19 (24668)
`ഏതൈഃ സഹ മഹാഭാഗ തപസ്തേജസ്വിഭിർനൃപ'।
മുമുദേ പരമപ്രീതഃ സഹ പുത്രൈർഭഹായശാഃ ॥ 3-222-20 (24669)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി മാർകണ്ഡേയസമാസ്യാപർവണി ദ്വാവിംശത്യധിരകദ്വിരതിതമോഽധ്യായഃ ॥ 222 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-222-2 കാശ്യപ ഇതി ത്രയാണാം സംബന്ധഃ। അത്രപാഠകമാദർഥക്രമസ്യ ബലീയസ്ത്വാത് ആദ്യയോഃ ശ്ലോകയോർവ്യത്യാസേനാർഥോ ഗ്രാഹ്യഃ। അചരദിതി ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 223
॥ ശ്രീഃ ॥
3.223. അധ്യായഃ 223
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
മാർകണ്ഡേയേന യുധിഷ്ഠിരപ്രതി വിസ്തരേണാഗ്നീനാം വംശകഥനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-223-0 (24670)
മാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 3-223-0x (2529)
ഗുരുഭിർനിയമൈര്യുക്തോ ഭരതോ നാമ പാർഥിവ।
അഗ്നിഃ പുഷ്ടിമഗ്നിമി തുഷ്ടഃ പുഷ്ടിം പ്രയച്ഛതി ॥ 3-223-1 (24671)
`സതതം ഭരതശ്രേഷ്ഠ പാവകോയം മഹാപ്രഭഃ'।
അഗ്നിര്യശ്ച ശിവോ നാമ ശക്തിപൂജായനിശ്ച സഃ।
ദുഃഖാർതാനാം സ സർവേഷാം ശിവകൃത്സതതം ശിവഃ ॥ 3-223-2 (24672)
തപസസ്തു ഫലം ദൃഷ്ട്വാസംപ്രവൃത്തം തപോമയം।
ഉദ്ധർതുകാമോ മതിമാൻപുത്രോ ജജ്ഞേ പുരന്ദരഃ ॥ 3-223-3 (24673)
ഉഷ്മാ ചൈവോഷ്മണോ ജജ്ഞേ സോഽഗ്നിർഭൂതേഷു ലക്ഷ്യതേ।
അഗ്നിശ്ചാപി മനുർനാമ പ്രാജാപത്യം സകാരണം ॥ 3-223-4 (24674)
ശംഭുമഗ്നിമഥ പ്രാഹുർബ്രാഹ്മണാ വേദപാരഗാഃ।
ആവസഥ്യം ദേവിജാഃ പ്രാഹുർദീപ്തമഗ്നിം മഹാപ്രഭം ॥ 3-223-5 (24675)
ഊർജസ്കരാൻഹവ്യവാഹാൻസുവർണസദൃശപ്രഭാൻ।
അഗ്നിസ്തപോ ഹ്യജനയത്പഞ്ച യജ്ഞസുതാനിഹ ॥ 3-223-6 (24676)
പ്രതതോഽഗ്നിർമഹാഭാഗ പരിശ്രാന്തോ ഗവാംപതിഃ।
അസുരാഞ്ജനയന്ധോരാൻമത്യാംശ്ചൈവ പൃഥിഗ്വിധാൻ ॥ 3-223-7 (24677)
തപസശ്ച മനും ഭാനും ചാപ്യംഗിരാഃ സൃജത്।
ബൃഹദ്ഭാനും തു തം പ്രാഹുർബ്രാഹ്മണാ വേദപാരഘാഃ ॥ 3-223-8 (24678)
ഭാനോർഭാര്യാ മഹാരാജ ബൃഹദ്ഭാസാ തു സോമജാ।
ഷട്പുത്രാഞ്ജനയാമാസ തദാ സാ കന്യയാ സഹ।
ഭാനോരാംഗിരസസ്യാഥ ശൃണു തസ്യ പ്രജാവിധിം ॥ 3-223-9 (24679)
ദുർബലാനാം തു ഭൂതാനാമസൂന്യഃ സംപ്രയച്ഛതി।
തമഗ്നിം ബലദം പ്രാഹുഃ പ്രഥമം ഭാനുജം സുതം ॥ 3-223-10 (24680)
യഃ പ്രശാന്തേഷു ഭൂതേഷു മന്യുർഭവതി ദാരുണഃ।
അഗ്നിഃ സ മന്യുമാന്നാമ ദ്വിതീയോ ഭാനുജഃ സുതഃ ॥ 3-223-11 (24681)
ദർശേ ച പൌർണമാസേ ച യസ്യേഹ ഹവിരുച്യതേ।
വിഷ്ണുർനാമേഹ യോഽഗ്നിസ്തു ധൃതിമാന്നാമ സോംഗിരാഃ ॥ 3-223-12 (24682)
ഇന്ദ്രേണ സഹിതം യസ്യ ഹവിരാഗ്രയണം സ്മൃതം।
അഗ്നിരാഗ്രയണോ നാമ ഭാനോരേവാന്വയസ്തു സഃ ॥ 3-223-13 (24683)
ചാതുർമാസ്യേഷു നിത്യാനാം ഹവിഷാം യോ നിരഗ്രഹഃ।
ചതുർഭിഃ സഹിതഃ പുത്രൈർഭാനോരേവാന്വയസ്തു സഃ ॥ 3-223-14 (24684)
നിശാം ത്വജനയത്കന്യാമഗ്നീഷോമാവുഭൌ തഥാ।
മനോരേവാഭവദ്ഭാര്യാ സുഷുവേ പഞ്ച പാവകാൻ ॥ 3-223-15 (24685)
പൂജ്യതേ ഹവിഷാ യോഽഗ്രേ ചാതുർമാസ്യേഷു പാവകഃ।
പർജന്യസഹിതഃ ശ്രീമാനഗ്നിർവൈശ്വാനരസ്തു സഃ ॥ 3-223-16 (24686)
അസ്യ ലോകസ്യ സർവസ്യ യഃ പ്രഭുഃ പരിഷഠ്യതേ।
സോഽഗ്നിർവിശ്വപതിർനാമ ദ്വിതീയസ്താപസഃ സുതഃ ॥ 3-223-17 (24687)
കന്യാ യാ ഹരിണീ നാമ ഹിരണ്യകശിപോഃ സുതാഃ। 3-223-18 (24688)
കർമണാഽസൌ ബഭൌ ഭാര്യാ സ വഹ്നിഃ സ പ്രജാപതിഃ।
പ്രാണാനാശ്രിത്യ യോ ദേഹം പ്രവർതയതി ദേഹിനാം।
തസ്യ സന്നിഹിതോ നാമ ശബ്ദരൂപസ് സാധനഃ ॥ 3-223-19 (24689)
ശുക്ലം കൃഷ്ണം വപുർദേവോ യോ ബിഭർതി ഹുതാശനഃ।
അകൽമഷഃ കൽമഷാണാം കർതാ ക്രോധാശ്രിതസ്തുസഃ ॥ 3-223-20 (24690)
കപിലം പരമർഷിം ച യം പ്രാഹുര്യതയഃ സദാ।
അഗ്നിഃ സ കപിലോ നാമ സാംഖ്യയോഗപ്രവർതകഃ ॥ 3-223-21 (24691)
യോഽന്തര്യച്ഛതി ഭൂതാനി യേന ചേഷ്ടന്തി നിത്യദാ।
കർമസ്വിഹ വിചിത്രേഷു സോഽഗ്രണീർവഹ്നിരുച്യതേ ॥ 3-223-22 (24692)
ഇമാമന്യാൻസമസൃജത്പാവകാൻപ്രഥിതൌജസഃ।
അഗ്നിഹോത്രസ്യ ദുഷ്ടസ്യ പ്രായശ്ചിത്താർഥമുൽവണാൻ ॥ 3-223-23 (24693)
സംസ്പൃശേയുര്യദാഽന്യോന്യം കഥഞ്ചിദ്വായുനാഽഗ്നയഃ।
ഇഷ്ടിരഷ്ടാകപാലേന കാര്യാ വൈ ശുചയേഽഗ്നയേ ॥ 3-223-24 (24694)
ദക്ഷിണാഗ്നിര്യദാ ദ്വാഭ്യാം സംസൃജേത തദാ കില।
ഇഷ്ടിരഷ്ടാകപാലേന കാര്യാ വൈ വീതയേഽഗ്നയേ ॥ 3-223-25 (24695)
യദ്യഗ്നയോ ഹി സ്പൃശ്യേയുർനിവേശസ്ഥാ ദവാഗ്നിനാ।
ഇഷ്ടരഷ്ടാകപാലേന കാര്യാ തു ശുചയേഽഗ്നയേ ॥ 3-223-26 (24696)
അഗ്നിം രജസ്വലാ വൈ സ്ത്രീ സംസ്പൃശേദാഗ്നിഹൌത്രികം।
ഇഷ്ടിരഷ്ടാകപാലേന കാര്യാ വസുമതേഽഗ്നയേ ॥ 3-223-27 (24697)
മൃതഃ ശ്രൂയേത യോ ജീവൻപരാസുരശുചിര്യഥാ।
ഇഷ്ടിരഷ്ടാകപാലേന കാര്യാ സുരഭിമതേഽഗ്നയേ ॥ 3-223-28 (24698)
ആർതോ ന ജുഹുയാദഗ്നിം ത്രിരാത്രം യസ്തു ബ്രാഹ്മണഃ।
ഇഷ്ടിരഷ്ടാകപാലേന കാര്യാ തന്തുമതേഽഗ്നയേ ॥ 3-223-29 (24699)
ദർശശ്ച പൌർണമാസശ്ച യസ് തിഷ്ഠേത്പ്രതിഷ്ഠിതം।
ഇഷ്ടിരഷ്ടാകപാലേന കാര്യാ പഥികൃതേഽഗ്നയേ ॥ 3-223-30 (24700)
സൂതികാഗ്നിര്യദാ ചാഗ്നിം സംസ്പൃശേദാഗ്നിഹൌത്രികം।
ഇഷ്ടിരഷ്ടാകപാലേന കാര്യാം ചാഗ്നിമതേഽഗ്നയേ ॥ 3-223-31 (24701)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി മാർകണ്ഡേയസമാസ്യാപർവണി ത്രയോവിംശത്യധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 223 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-223-9 ഭാനോർഭാര്യാ സുപ്രജാ തു ബൃഹദ്ഭാസാ തു മൂര്യജാ ഇതി ഝ. പാഠഃ ॥ 3-223-14 ഭാനോരേവാന്വയസ്തുഭഃ ഇതി ഝ. പാഠഃ ॥ 3-223-18 കന്യാ സാ രോഹിണീ ഇതി ഝ. പാഠഃ ॥ 3-223-20 ശുക്കകൃഷ്ണഗതിർദേവോ യോ ബിഭർതി ഹുതാശനം ഇതി ഝ. പാഠഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 224
॥ ശ്രീഃ ॥
3.224. അധ്യായഃ 224
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
മാർകണ്ഡേയേന യുധിഷ്ഠിരംപ്രത്യഗ്നിവംശാദികീർതനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-224-0 (24702)
മാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 3-224-0x (2530)
ആപസ്യ മുദിതാ ഭാര്യാ സാ ചാസ്യ പരമാപ്രിയാ।
ഭൂപതിം ഭൂതകർതാരം ജനയാമാസ പാവകം ॥ 3-224-1 (24703)
ഭൂതാനാം സാഽപി സർവേഷാം യം പ്രാഹുഃ പാവകം പതിം।
ആത്മാ ഭുവനകർതാ ച സോഽധ്വരേഷു ദ്വിജാതിഭിഃ ॥ 3-224-2 (24704)
മഹതാം ചൈവ ഭൂതാനാം സർവേഷാമിഹ യഃ പതിഃ।
ഭഗവാൻസ മഹാതേജാ നിത്യം ചരതി പാവകഃ ॥ 3-224-3 (24705)
അഗ്നിർഗൃഹപതിർനാമ നിത്യം യജ്ഞേഷു പൂജ്യതേ।
ആജ്യം വഹതിയോ ഹവ്യം സർവലോകസ് പാവകഃ ॥ 3-224-4 (24706)
അപാംഗർഭോ മഹാഭാഗഃ സത്വഭുഗ്യോ മഹാദ്ഭുതഃ।
ഭൂപതിർഭൂതകർതാ ച മഹതഃ പതിരുച്യതേ ॥ 3-224-5 (24707)
മതാ വഹന്തോ ഹവ്യാനി തസ്യാഗ്നേരപ്രജാഽഭവൻ।
അഗ്നിഷ്ടോമസ്തു നിയതഃ ക്രതുശ്രേഷ്ഠോ ഭവത്യുത ॥ 3-224-6 (24708)
[സ വഹ്നിഃ പ്രഥമോ നിത്യം ദേവൈരന്വിഷ്യതേ പ്രഭുഃ]।
ആയാന്തം നിയതം ദൃഷ്ട്വാപ്രവിവേശാർണവം ഭയാത് ॥ 3-224-7 (24709)
ദേവാസ്തം നാധിഗച്ഛന്തി മാർഗമാണാ യഥാതഥം।
ദൃഷ്ട്വാ ത്വഗ്നിരഥർവാണം തതോ വചനമബ്രവീത് ॥ 3-224-8 (24710)
ദേവാനാം വഹ ഹവ്യം ത്വമഹം വീര സുദുർബലഃ।
അഥ ത്വം ഗച്ഛ മധ്വക്ഷം പ്രിയമേതത്കുരുഷ്വ മേ ॥ 3-224-9 (24711)
പ്രേഷ്യ ചാഗ്നിരഥർവാണമന്യം ദേശം തതോഽഗമത്।
മത്സ്യാസ്തസ്യ സമാചഖ്യുഃ ക്രുദ്ധസ്താനഗ്നിരബ്രവീത്।
ഭക്ഷ്യാ വൈ വിവിധൈർഭാവൈർഭവിഷ്യഥ ശരീരിണാം ॥ 3-224-10 (24712)
അഥർവാണം തഥാ ചാപി ഹവ്യവാഹോഽബ്രവീദ്വചഃ ॥ 3-224-11 (24713)
അനുനീയമാനോ ഹി ഭൃശം ദേവവാക്യാന്വിതേന സഃ।
നൈച്ഛദ്വോഢും ഹവി സർവം ശരീരം ചാപി സോഽത്യജത് ॥ 3-224-12 (24714)
സ തച്ഛരീരം സന്ത്യജ്യ പ്രവിവേശ ധരാം തദാ।
ഭൂമിം സ്പൃഷ്ട്വാഽസൃജദ്ഭ്രാതൂൻപൃഥക്പൃഥഗതീവ ഹി ॥ 3-224-13 (24715)
ആസ്യാത്സുഗന്ധം തേജശ്ച അസ്ഥിഭ്യോ ദേവദാരു ച।
ശ്ലേഷ്മണഃ സ്ഫാടികം തസ് പിത്താൻമാരകതം തഥാ ॥ 3-224-14 (24716)
വാതാത്കൃഷ്ണായസം തസ്യ ത്രിഭിരേതൈർബഹു പ്രജാഃ।
ത്വചസ്തസ്യാഭ്രപടലം സ്നായുജം ചാപി വിദ്രുമം ॥ 3-224-15 (24717)
ശരീരാസ്ഥിവിധാശ്ചാന്യേ ധാതവോഽസ്യാഭവന്നൃപ।
ഏവം കൃത്വാ ശരീരം ച പരമേ തപസി സ്ഥിതഃ ॥ 3-224-16 (24718)
ഭൃഗ്വംഗിരാദിഭിർഭൂയസ്തപസോത്ഥാപിതസ്തദാ।
ഭൃശം ജജ്വാല തേജസ്വീ തപസാഽഽപ്യാധിതഃ ശിഖീ ॥ 3-224-17 (24719)
ദൃഷ്ട്വാ ഋഷീനഭയാച്ചാപി പ്രവിവേശ മഹാർണവം।
തസ്മിന്നഷ്ടേ ജഗദ്ഭീതമഥർവാണമഥാശ്രിതം।
അർചയാമാസുരേവൈനമഥർവാണം സുരാദയഃ ॥ 3-224-18 (24720)
അഥർവാണം ശ്രിതാംʼല്ലോകാനാത്മന്യാലോച്യ പാവകഃ।
മിഷതാം സർവഭൂതാനാമുൻമമജ്ജ മഹാർണവാത് ॥ 3-224-19 (24721)
ഏവമഗ്നിർഭഗവതാ നഷ്ടഃ പൂർവമഥർവണാ।
ആഹൂതഃ സർവൂതാനാം ഹവ്യം വഹതി സർവദാ ॥ 3-224-20 (24722)
ഏവം ത്വജനയദ്ധിഷ്ണ്യാന്വേദോക്താന്വിബുധാൻബഹൂൻ।
വിചരന്വിവിധാന്ദേശാൻഭ്രമമാണസ്തു തത്ര വൈ ॥ 3-224-21 (24723)
സിന്ധുവർജ്യാഃ പഞ്ച നദ്യോ ദേവികാഽഥ സരസ്വതീ।
ഗംഗാ ച ശതകുംഭാ ച സരയൂ ഗണ്ഡസാഹ്വയാ ॥ 3-224-22 (24724)
ചർമണ്വതീ മഹീ ചൈവ മേധ്യാ മേധാസൃതിസ്തദാ।
ഇരാവതീ വേത്രവതീ നദ്യതിസ്രോഽഥ കൌശികീ ॥ 3-224-23 (24725)
തമസാ നർമദാ ചൈവ നദീ ഗോദാവരീ തഥാ।
വേണ്ണാ പ്രവേണീ ഭീമാ ച മരുദാ ചൈവ ഭാരത ॥ 3-224-24 (24726)
ഭാരതീ സുപ്രയോഗാ ച കാവേരീ മജ്ജുരാ തഥാ।
തുംഗവേണാ കൃഷ്ണവേണാ കപിലാ ശോണ ഏവ ച ॥ 3-224-25 (24727)
ഏതാ നദ്യസ്തു ധിഷ്ണ്യാനാം മാതരോ യാഃ പ്രകീർതിതാഃ ॥ 3-224-26 (24728)
അദ്ഭുതസ്യ പ്രിയാ ഭാര്യാ തസ്യാഃ പുത്രോ വിഡൂരഥഃ।
യാവന്തഃ പാവകാഃ പ്രോക്താഃ സോമാസ്താവന്ത ഏവ തു ॥ 3-224-27 (24729)
അത്രേശ്ചാപ്യന്വയേ ജാതാ ബ്രഹ്മണോ മാനസാഃ പ്രജാഃ।
അഗ്നിഃ പുത്രാൻസ്രഷ്ടുകാമസ്താനേവാത്മന്യധാരയത് ॥ 3-224-28 (24730)
തസ്യ തദ്ബ്രഹ്മണഃ കായാന്നിർഹരന്തി ഹുതാശനാഃ।
ഏവമേതേ മഹാത്മാനഃ കീർതിതാസ്തേഽഗ്നയോ യഥാ ॥ 3-224-29 (24731)
അപ്രമേയാ യഥോത്പന്നാഃ ശ്രീമന്തസ്തിമിരാപഹാഃ।
അദ്ഭുതസ്ത തു മാഹാത്ംയം യഥാ വേദേഷു കീർതിതം ॥ 3-224-30 (24732)
താദൃശം വിദ്ധി സർവേഷാമേകോ ഹ്യേഷു ഹുതാശനഃ।
ഏക ഏവൈഷ ഭഗവാന്വിജ്ഞേയഃ പ്രഥമോഽംഗിരാഃ ॥ 3-224-31 (24733)
ബഹുധാ നിഃസൃതഃ കായാജ്ജ്യോതിഷ്ടോമഃ ക്രതുർവഥാ।
ഇത്യേഷ വംശഃ സുമഹാനഗ്നീനാം കീർതിതോ മയാ।
പാവകോ വിവിധൈർമന്ത്രൈർഹവ്യം വഹതി ദേഹിനാം ॥ 3-224-32 (24734)
ഇതി ശ്രീൻമമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി മാർകണ്ഡേയസമാസ്യാപർവണി ചതുർവിംസത്യധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 224 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-224-8 അഥർവാണമംഗിരസം തീവ്രതപസം ദൃഷ്ട്വാ ॥ 3-224-9 ഗച്ഛ മാ ദ്വേഷമിതി ധ. പാഠഃ. മധ്വക്ഷം പിംഗാക്ഷമഗ്നിം। ഭാവപ്രധാനോ നിർദേശഃ. തഥാച നിക്ഷിപാംയഹമഗ്നിത്വം ത്വമഗ്നിഃ പ്രഥമോ ഭവേത്യുപക്രമസ്യോപസംഹാരേണ സഹൈകവാക്യതാ ഭവതി ॥ 3-224-10 പ്രേഷ്യ ആദിശ്യ ॥ 3-224-11 തഥാചാപി തഥൈവ മത്സ്യൈരാഖ്യാതോപി। വചസ്ത്വം മധ്വക്ഷോ ഭവേതി പൂർവോക്തമേവ ॥ 3-224-13 ധാതൂൻ മനഃശിലാദീൻ ॥ 3-224-15 യകൃത്കൃഷ്ണായസം = ത്രിഭിരേവ ബഭുഃ പ്രജാഃ। നഖാസ്തസ്യാഭ്രപടലം ശിരാജാലാനി വിദ്രുമം। ഇതി ഝ. പാഠഃ ॥ 3-224-16 രീരദ്വിവിധാശ്ചാന്യേ=ഏവം ത്യക്ത്വാ ശരീരം ഇതി ഝ. പാഠഃ। അന്യേ സ്വർണപാരദാദയഃ ॥ 3-224-17 തപസാ സാമർഥ്യേന। ഉത്ധാപിതഃ സമാധേശ്ച്യാവിതഃ ॥ 3-224-19 അഥർവാ ത്വസൃജല്ലോകാനാത്മനാ ലോക്യപാവകം। =അൻമമാഥ മഹാർണവമിതി ഝ. പാഠഃ ॥ 3-224-21 ഏവന്ത്വിതി। അഗ്നേരംഗിരാസ്തതോ ബൃഹസ്പതിസ്തഃ ശംയ്വാദിക്രമേണ വേദോക്താൻ വിഷ്ണ്യാൻ നാനാസ്ഥാനാനി അജനയത് ॥ 3-224-27 യാവന്തഃ പാവകാ ധിഷ്ണ്യാഃ സന്തി താവന്തഃ സോമാഃ സോമയാഗാഃ ॥ 3-224-32 യോർചിതോ വിവിധൈഃ ഇതി ഝ. പാഠഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 225
॥ ശ്രീഃ ॥
3.225. അധ്യായഃ 225
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
മാർകണ്ഡേയേന യുദിഷ്ഠിരംപ്രതി കുമാരോത്പത്തിപ്രകാരകഥനാരംഭഃ ॥ 1 ॥ ദേവസേനാനാം നായകസംപാദനായ ചിന്തയതാ ഇന്ദ്രേണ മാനസശൈലേ കസ്യാശ്ചിത്കന്യായാ അവലോകനം തസ്യാഃ കുലചികീർഷിതാദിപ്രശ്നശ്ച ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-225-0 (24735)
മാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 3-225-0x (2531)
അഗ്നീനാം വിവിധാ വംശാഃ കീർതിതാസ്തേ മയാഽനഘ।
ശുണു ജൻമ തു കൌരവ്യ കാർതികേയസ് ധീമതഃ ॥ 3-225-1 (24736)
അദ്ഭുതസ്യാദ്ഭുതം പുത്രം പ്രവക്ഷ്യാംയമിതൌജസം।
ജാതം സപ്തർഷിഭാര്യാഭിർബ്രഹ്മണ്യം കീർതിവർധനം ॥ 3-225-2 (24737)
ദേവാസുരാഃ പുരാ യത്താ വിനിഘ്നന്തഃ പരസ്പരം।
തത്രാജയൻസദാ ദേവാന്ദാനവാ ഘോരരൂപിണഃ ॥ 3-225-3 (24738)
വധ്യമാനം ബലം ദൃഷ്ട്വാ ബഹുശസ്തൈഃ പുരന്ദരഃ।
സ സൈന്യനായകാർഥായ ചിന്തയാമാസ വാസവഃ ॥ 3-225-4 (24739)
ദേവസേനാം ദാനവൈർഹി ഭഗ്നാം ദൃഷ്ട്വാ മഹാബലഃ।
പാലയേദ്വീര്യമാശ്രിത്യ സ ജ്ഞേയഃ പുരുഷോ മയാ ॥ 3-225-5 (24740)
സ ശൈലം മാനസം ഗത്വാ ധ്യായന്നർഥമിമം ഭൃശം।
ശുശ്രാവാർതസ്വരം ഘോരമഥ മുക്തം സ്ത്രിയാ തദാ ॥ 3-225-6 (24741)
അഭിധാവതു മാം കശ്ചിത്പുരുഷസ്ത്രാതു ചൈവ ഹ।
പതിം ച മേ പ്രദിശതു സ്വയം വാ പതിരസ്തു മേ ॥ 3-225-7 (24742)
പുരന്ദരസ്തു താമാഹ മാ ഭൈർനാസ്തി ഭയം തവ।
ഏവമുക്ത്വാ തതോഽപശ്യത്കേശിനം സ്ഥിതമഗ്രതഃ ॥ 3-225-8 (24743)
കിരീടിനം ഗദാപാണിം ധാതുമന്തമിവാചലം।
ഹസ്തേ ഗൃഹീത്വാ കന്യാം താമഥൈനം വാസവോഽബ്രവീത് ॥ 3-225-9 (24744)
അനാര്യകർമൻകസ്മാത്ത്വമിമാം കന്യാം ജിഹീർഷസി।
വജ്രിണം മാംവിജാനീഹി വിരമാസ്യാഃ പ്രബാധനാത് ॥ 3-225-10 (24745)
കേശ്യുവാച। 3-225-11x (2532)
വിസൃജസ്വ ത്വമേവൈനാം ശക്രൈഷാ പ്രാർഥിതാ മയാ।
ക്ഷമം തേജീവതോ ഗനതും സ്വപുരം പാകശാസന ॥ 3-225-11 (24746)
ഏവമുക്ത്വാ ഗദാം കേശീ ചിക്ഷേപേന്ദ്രവധായ വൈ।
താമാപതന്തീം ചിച്ഛേദ മധ്യേ വജ്രേണ വാസവഃ ॥ 3-225-12 (24747)
അഥാസ്യ ശൈലശിഖരം കേശീ ക്രുദ്ധോ വ്യവാസൃജത്।
`മഹാമേഘപ്രതീകാശം ചലത്പാവകസങ്കുലം ॥ 3-225-13 (24748)
തദാപന്തതം സംപ്രേക്ഷ്യ ശൈലശൃംഗം ശതക്രതുഃ।
ബിഭേദ രാജന്വജ്രേണ ഭുവി തന്നിപപാത ഹ ॥ 3-225-14 (24749)
പതതാ തു തദാ കേശീ തേന ശൃംഗേണ താഡിതഃ।
ഹിത്വാ കന്യാം മഹാഭാഗാം പ്രാദ്രവദ്ഭൃശപീഡിതഃ ॥ 3-225-15 (24750)
അപയാതേഽസുരേ തസ്മിംസ്താം കന്യാം വാസവോഽബ്രവീത്।
കാസി കസ്യസി കിഞ്ചേഹ കുരുഷേ ത്വം ശുഭാനനേ ॥ 3-225-16 (24751)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി മാർകണ്ഡേയസമാസ്യാപർവണി പഞ്ചവിംസത്യധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 225 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-225-2 അദ്ഭുതസ്യാഗ്നേഃ। അദ്ഭുതം അഭിവനം ॥ 3-225-6 സ്ത്രിയാ ദേവസേനാഭിമാനിദേവതയാ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 226
॥ ശ്രീഃ ॥
3.226. അധ്യായഃ 226
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
കന്യയാ ഇന്ദ്രംപ്രതിസ്വസ്യ ദക്ഷപുത്രീത്വകഥനപൂർവകം ഭർതൃകാമനാനിവേദനം ॥ 1 ॥ ഇന്ദ്രേണ കന്യായാ ഉചിതപതിം പ്രാർഥിതേന ബ്രഹ്മണാ കന്യാഭർതുരനതിചിരഭാവിത്വകഥനപൂർവകം തസ്യൈവ തത്സേനാപതീഭവനകഥനം ॥ 2 ॥ സപ്തർഷിമസ്വേ തത്പത്നീനാമവലോകനേന ക്ഷുഭിതമനസാഽഗ്നിനാ താസാമലാഭേന നിർവേദാദ്വനംപ്രതി ഗമനം ॥ 3 ॥ ചിരേണാഗ്നികാമയാ സ്വാഹയാഽത്രാവസരേ സപ്തർഷിപത്നീസമാനരൂപസ്വീകാരേണാഗ്നിവശീകരണനിർധാരണം ॥ 4 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-226-0 (24752)
കന്യോവാച। 3-226-0x (2533)
അഹം പ്രജാപതേഃ കന്യാ ദേവസേനേതി വുശ്രുതാ।
ഭഗിനീ മേ ദൈത്യസേനാ സാ പൂർവം കോശിനാ ഹൃതാ ॥ 3-226-1 (24753)
സഹൈവാവാം ഭഗിന്യൌ തു സഖീഭിഃ സഹ മാനസം।
ആഗച്ഛാവോ വിഹാരാർഥമനുജ്ഞാപ്യ പ്രജാപതിം ॥ 3-226-2 (24754)
നിത്യം ചാവാം പ്രാർഥയതേ ഹർതും കേശീ മഹാസുരഃ।
ഇച്ഛത്യേനം ദൈത്യസേനാ ന ചാഹം പാകശാസന ॥ 3-226-3 (24755)
സാ ഹൃതാഽനേന ഭഗവാൻമുക്താഽഹം ത്വദ്ബലേന തു।
ത്വയാ ദേവേന്ദ്ര നിർദിഷ്ടം പതിമിച്ഛാമി ദുർജയം ॥ 3-226-4 (24756)
ഇന്ദ്ര ഉവാച। 3-226-5x (2534)
മമ മാതൃഷ്വസേയീ ത്വം മാതാ ദാക്ഷായണീ മമ।
ആഖ്യാതും ത്വഹമിച്ഛാമി സ്വയമാത്മബലം ത്വയാ ॥ 3-226-5 (24757)
കന്യോവാച। 3-226-6x (2535)
അബലാഽഹം മഹാബാഹോ പതിസ്തു ബലവാൻമമ।
വരദാനാത്പിതുർഭാവീ സുരാസുരനമസ്കൃതഃ ॥ 3-226-6 (24758)
ഇന്ദ്ര ഉവാച। 3-226-7x (2536)
കീദൃശം തു ബലന്ദേവി പത്യുസ്തവ ഭവിഷ്യതി।
ഏതദിച്ഛാംയഹം ശ്രോതും തവ വാക്യമനിന്ദിതേ ॥ 3-226-7 (24759)
കന്യോവാച। 3-226-8x (2537)
ദേവദാനവയക്ഷാണാം കിന്നരോരഗരക്ഷസാം।
ജേതാ യോ ദുഷ്ടദൈത്യാനാം മഹാവീര്യോ മഹാബലഃ ॥ 3-226-8 (24760)
യസ്തു സർവാണി ഭൂതാനി ത്വയാ സഹ വിജേഷ്യതി।
സ ഹി മേ ഭവിതാ ഭർതാ ബ്രഹ്മണ്യഃ കീർതിവർധനഃ ॥ 3-226-9 (24761)
മാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 3-226-10x (2538)
ഇന്ദ്രസ്തസ്യാ വചഃ ശ്രുത്വാ ദുഃഖിതോഽചിന്തയദ്ഭൃശം।
അസ്യാ ദേവ്യാഃ പതിർനാസ്തി യാദൃശം സംപ്രഭാഷതേ ॥ 3-226-10 (24762)
അഥാപശ്യത്സ ഉദയേ ഭാസ്കരം ഭാസ്കരദ്യുതിഃ।
സോമം ചൈവ മഹാഭാഗം പ്രവിശന്തം ദിവാകരം ॥ 3-226-11 (24763)
അമാവാസ്യാം പ്രവൃത്തായാം മുഹൂർതേ രൌദ്ര ഏവ തു।
ദേവാസുരം ച സംഗ്രാമം സോഽപശ്യദുദയേ ഗിരൌ ॥ 3-226-12 (24764)
ലോഹിതൈശ്ച ഘനൈര്യുക്താം പൂർവാം സന്ധ്യാം ശതക്രതുഃ।
അപശ്യല്ലോഹിതോദം ച മഘവാന്വരുണാലയം ॥ 3-226-13 (24765)
ഭൃഗുഭിശ്ചാംഗിരോഭ്യശ്ച ഹുതം മന്ത്രൈഃ പൃഥഗ്വിധൈഃ।
ഹവ്യം ഗൃഹീത്വാ വഹ്നിം ച പ്രവിശന്തം ദിവാകരം ॥ 3-226-14 (24766)
പർവ ചൈവ ചതുർവിംശം തദാ സൂര്യമുപസ്ഥിതം।
തഥാ സൂര്യം വഹ്നിഗതം സോമം സൂര്യഗതം ച തം ॥ 3-226-15 (24767)
സമാലോക്യൈകതാമേവ ശശിനോ ഭാസ്കരസ്യ ച।
സമവായം തു തം രൌദ്രം ദൃഷ്ട്വാ ശക്രോഽന്വചിന്തയത് ॥ 3-226-16 (24768)
സൂര്യാചന്ദ്രമസോർഘോരം ദൃശ്യതേ പരിവേഷണം।
ഏതസ്മിന്നേവ രാത്ര്യന്തേ മഹദ്യുദ്ധം തു ശംസതി ॥ 3-226-17 (24769)
സരിത്സിന്ധുരപീയം തു പ്രത്യസൃഗ്വാഹിനീ ഭൃശം।
ശൃഗാലിനയഗ്നിവക്രാ ച പ്രത്യാദിത്യം വിരാവിണീ ॥ 3-226-18 (24770)
ഏഷ രൌദ്രശ്ചസംഘാതോ മഹാന്യുക്തശ്ച തേജസാ।
സോമസ്യ വഹ്നിസൂര്യാഭ്യാമദ്ഭുതോഽയം സമാഗമഃ ॥ 3-226-19 (24771)
ജനയേദ്യം സുതം സോമഃ സോഽസ്യാ ദേവ്യാഃ പതിർഭവേത്।
അഥാനേകൈർഗുണൈശ്ചാഗ്നിരഗ്നിഃ സർവാശ്ച ദേവതാഃ ॥ 3-226-20 (24772)
ഏഷ ചേഞ്ജനയേദ്ഗർഭം സോഽസ്യാ ദേവ്യാഃ പതിർഭവേത്।
ഏവം സഞ്ചിന്ത്യ ഭഗവാൻബ്രഹ്മലോകം തദാ ഗതഃ ॥ 3-226-21 (24773)
ഗൃഹീത്വാ ദേവസേനാം താം വവന്ദേ സ പിതാമഹം।
ഉവാച ചാസ്യാ ദേവ്യാസ്ത്വം സാധു ശൂരം പതിം ദിശാ ॥ 3-226-22 (24774)
ബ്രഹ്മോവാച। 3-226-23x (2539)
യഥൈതച്ചിന്തിതങ്കാര്യം ത്വയാ ദാനവസൂദന।
തഥാ സ ഭവിതാ ഗർഭോ ബലവാനുരുവിക്രമഃ ॥ 3-226-23 (24775)
സ വിഷ്യതി സേനാനീസ്ത്വയാ സഹ ശതക്രതോ।
അസ്യാ ദേവ്യാഃ പതിശ്ചൈവ സ ഭവിഷ്യതി വീര്യവാൻ ॥ 3-226-24 (24776)
ഏതച്ഛ്രുത്വാ നമസ്തസ്മൈ കൃത്വാഽസൌ മഹ കന്യയാ।
തത്രാഭ്യഗച്ഛദ്ദേവേന്ദ്രോ യത്ര സപ്തർഷയോഽഭവൻ ॥ 3-226-25 (24777)
വസിഷ്ഠപ്രമുഖാ മുഖ്യാ വിപ്രേന്ദ്രാഃ സുമഹാപ്രഭാഃ।
ഭാഗാർഥം തപസോപാത്തം തേഷാം സോമം തഥാഽധ്വരേ ॥ 3-226-26 (24778)
പിപാസവോ യയുർദേവാഃ ശതക്രതുപുരോഗമാഃ।
ഇഷ്ടിം കൃത്വയതാന്യായം സുസമിദ്ധേ ഹുതാശനേ ॥ 3-226-27 (24779)
ജുഹുവുസ്തേ മഹാത്മാനോ ഹവ്യം സർവദിവൌകസാം।
സമാഹൂതോ ഹുതവഹഃസോഽദ്ഭുതഃ സൂര്യമണ്ഡലാത് ॥ 3-226-28 (24780)
വിനിഃസൃത്യ യയൌ വഹ്നിഃ പാർശ്വതോ വിധിവത്പ്രഭുഃ।
ആഗംയാഹവനീയം വൈ തൈർദ്വിജൈർമന്ത്രതോ ഹുതം ॥ 3-226-29 (24781)
സതത്ര വിവിധം ഹവ്യം പ്രതിഗൃഹ്യഹുതാശനഃ।
ഋഷിഭ്യോ ഭരതശ്രേഷ്ഠ പ്രായച്ഛത ദിവൌകസാം ॥ 3-226-30 (24782)
നിഷ്ക്രാമംശ്ചാപ്യപശ്യത്സ പത്നീസ്തേഷാം മഹാത്മനാം।
സ്വേഷ്വാസതേഷൂപവിഷ്ടാഃ സ്നായന്തീശ്ച യഥാസുസ്വം ॥ 3-226-31 (24783)
രുക്മവേദിനിഭാസ്താസ്തു ചന്ദ്രലേഖാ ഇവാമലാഃ।
ഹുതാശനാർചിഃപ്രതിമാഃ സർവാസ്താരാ ഇവാദ്ഭുതാഃ ॥ 3-226-32 (24784)
സ തത്രതേന മനസാ ബഭൂവ ക്ഷുഭിതേന്ദ്രിയഃ।
പത്നീർദൃഷ്ട്വാ ദ്വിജേന്ദ്രാണാം വഹ്നിഃ കാമവശം യയൌ ॥ 3-226-33 (24785)
ഭൂയഃ സഞ്ചിന്തയാമാസ ന ന്യായ്യം ക്ഷുഭിതോ ഹ്യഹം।
സാധ്വ്യഃ പത്ന്യോ ദ്വിജേന്ദ്രാണാമകാമാ കാമയാംയഹം ॥ 3-226-34 (24786)
നൈതാഃ ശക്യാ മയാ ദ്രഷ്ടും സ്പ്രഷ്ടും വാഽപ്യനിമിത്തതഃ।
ഗാർഹപത്യം സമാവിശ്യ തസ്മാത്പശ്യാംയഭീക്ഷ്ണശഃ ॥ 3-226-35 (24787)
മാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 3-226-36x (2540)
സംസ്പൃശന്നിവ സർവാസ്താഃ ശിഖാഭിഃ കാഞ്ചനപ്രഭാഃ।
പശ്യമാനശ്ച മുമുദേ ഗാർഹപത്യം സമാശ്രിതഃ ॥ 3-226-36 (24788)
നിരുധ്യ തത്രസുചിരമേവം വഹ്നിർവനം ഗതഃ।
മനസ്താസു വിനിക്ഷിപ്യ കാമയാനോ വരാംഗനാഃ ॥ 3-226-37 (24789)
കാമസന്തപ്തഹൃദയോ ദേഹത്യാഗേ വിനിശ്ചിതഃ।
അലാഭേ ബ്രാഹ്മണസ്ത്രീണാമഗ്നിർവനമുപാഗമത് ॥ 3-226-38 (24790)
സ്വാഹാ തം ദക്ഷദുഹിതാ പ്രഥമാഽകാമയത്തദാ।
സാ തസ്യ ച്ഛിദ്രമന്വൈച്ഛച്ചിരാത്പ്രഭൃതിഭാമിനീ। 3-226-39 (24791)
സാ തം ജ്ഞാത്വാ യഥാവത്തു വർഹിം വനമുപാഗതം।
തത്ത്വതഃ കാമസന്തപ്തം ചിന്തയാമാസ ഭാമിനീ ॥ 3-226-40 (24792)
അഹം സപ്തർഷിപത്നീനാം കൃത്വാ രൂപാണി പാവകം।
കാമയിഷ്യാമി കാമാർതം താസാം രൂപേണ മോഹിതം।
ഏവം കൃതേ പ്രീതിരസ് കാമാവാപ്തിശ്ച മേ ഭവേത് ॥ 3-226-41 (24793)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി മാർകണ്ഡേയസമാസ്യാപർവണി ഷംഘിംശത്യധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 226 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-226-12 അപ്യമാവസ്യമാവാസീ ചാമാമാസ്യപ്യമാമസാതി ശബ്ദാർണവഃ ॥ 3-226-20 അഗ്നിസ്ച തൈർഗുണൈര്യുക്തഃ സർവൈരഗ്നിശ്ച ദേവതേതി ഝ. പാഠഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 227
॥ ശ്രീഃ ॥
3.227. അധ്യായഃ 227
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
സ്വാഹയാഽരുന്ധതീവർജം സപ്തർഷിപത്നീസാരൂപ്യേണാഗ്നിനാ സഹ രമണം ॥ 1 ॥ തതോ ഗാരുഡരൂപസ്വീകാരേണാഗ്നിരേതസാം ശ്വേതപർവതസ്ഥകാഞ്ചനകുണ്ഡേ പ്രക്ഷേപണം ॥ 2 ॥ സ്വകന്നാത്തദ്രേതസഃ ഷൺമുഖസ്യ സംഭവഃ ॥ തതസ്തേന ബാണൈഃ ക്രൌഞ്ചഗിരിവിദാരണപൂർവകം ശക്ത്യാ ശ്വേതഗിരിശിഖരവിഭേദനം ॥ 4 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-227-0 (24794)
മാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 3-227-0x (2541)
ശിവാ ഭാര്യാ ത്വംഗിരസഃ ശീലരൂപഗുണാന്വിതാ।
തസ്യാഃ സാ പ്രഥമം രൂപം കൃത്വാദേവീ ജനാധിപ ॥ 3-227-1 (24795)
ജഗാമ പാവകാഭ്യാശം തം ചോവാച വരാംഗനാ।
മാമഗ്നേ കാമസന്തപ്താം ത്വം കാമയിതുമർഹസി ॥ 3-227-2 (24796)
കരിഷ്യസി ന ചേദേവം മൃതാം മാമുപധാരയ।
`തവാപ്യധർമഃ സുമഹാൻഭവിതാ വൈ ഹുതാശന' ॥ 3-227-3 (24797)
അഹമംഗിരസോ ഭാര്യാ ശിവാ നാമ ഹുതാശന।
സഖീഭിഃ സഹിതാ പ്രാപ്താ മന്ത്രയിത്വാ വിനിശ്ചയം ॥ 3-227-4 (24798)
അഗ്നിരുവാച। 3-227-5x (2542)
കഥം മാം ത്വം വിജാനീഷേ കാമാർതമിതരാഃ കഥം।
യാസ്ത്വയാ കീർതിതാഃ സർവാഃ സപ്തർഷീണാം പ്രിയാഃ സ്ത്രിയഃ ॥ 3-227-5 (24799)
ശിവോവാച। 3-227-6x (2543)
അസ്മാകം ത്വം പ്രിയോ നിത്യം ബിഭീമസ്തു വയം തവ।
ത്വച്ചിത്തമിംഗിതൈർജ്ഞാത്വാ പ്രേഷിതാഽസ്മി തവാന്തികം ॥ 3-227-6 (24800)
മൈഥുനായേഹ സംപ്രാപ്താ കാമാച്ചൈവ ദ്രുതം ച മാം।
`ഉപയന്തും മഹാവീര്യ പൂർവമേവ ത്വമർഹസി'।
[ജാമയോ മാം പ്രതീക്ഷന്തേ ഗമിഷ്യാമി ഹുതാശന] ॥ 3-227-7 (24801)
മാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 3-227-8x (2544)
തതോഽഗ്നിരുപയേമേ താം ശിവാം പ്രീതിമുദായുതഃ।
പ്രീത്യാ ദേവീ സമായുക്താ ശുക്രം ജഗ്രാഹ പാണിനാ ॥ 3-227-8 (24802)
സാഽചന്തയൻമമേദം യേ രൂപം ദ്രക്ഷ്യന്തി കാനനേ।
തേ ബ്രാഹ്മണീനാമനൃതം ദോഷം വക്ഷ്യന്തി പാവകേ ॥ 3-227-9 (24803)
തസ്മാദേതദ്രക്ഷമാണആ ഗരുഡീ സംഭവാംയഹം।
വനാന്നിർഗമനം ചൈവ സുഖം മമ ഭവിഷ്യതി ॥ 3-227-10 (24804)
മാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 3-227-11x (2545)
സുപർണീ സാ തദാ ഭൂത്വാ നിർജഗാമ മഹാവനാത്।
ഉപശ്യത്പർവതം ശ്വേതം ശരസ്തംബൈഃ സുസംവൃതം ॥ 3-227-11 (24805)
ദൃഷ്ടീവിഷൈഃ സപ്തശീർഷൈർഗുപ്തം ഭോഗിഭിരദ്ഭുതൈഃ।
രക്ഷോഭിശ്ച പിശാചൈശ്ച രൌദ്രൈർഭൂതഗണൈസ്തഥാ ॥ 3-227-12 (24806)
രാക്ഷസീഭിശ്ച സംപൂർണമനേകൈശ്ച മൃഗദ്വിജൈഃ।
`നദീപ്രസ്രവണോപേതം നാനാതരുലതാചിതം' ॥ 3-227-13 (24807)
സാ തത്ര സഹസാ ഗത്വാ ശൈലപൃഷ്ഠം സുദുർഗമം।
പ്രാക്ഷിപത്കാഞ്ചനേ കുണ്ഡേ ശുക്രം സാ ത്വരിതാ ശുഭാ ॥ 3-227-14 (24808)
ശിഷ്ടാനാമപി സാ ദേവീ സപ്തർഷീണാം മഹാത്മനാം।
പത്നീസരൂപതാം കൃത്വാ രമയാമാസ പാവകം ॥ 3-227-15 (24809)
ദിവ്യരൂപമരുന്ധത്യാഃ കർതും ന ശകിതം തയാ।
തസ്യാസ്തപഃപ്രഭാവേണ ഭർതൃശുശ്രൂഷണേന ച ॥ 3-227-16 (24810)
ഷട്കൃത്വസ്തത്തു നിക്ഷിപ്തമഗ്നേ രേതഃ കുരുത്തമ।
തസ്മൻകുണ്ഡേ പ്രതിപദി കാമിന്യാ സ്വാഹയാ തദാ ॥ 3-227-17 (24811)
തത്സ്കന്നം തേജസാ തത്രസംവൃതഞ്ജനയത്സുതം।
ഋഷിഭിഃ പൂജിതം സ്കന്നമനയൻസ്കന്ദതാം തതഃ ॥ 3-227-18 (24812)
ഷട്ശിരാ ദ്വിഗുണശ്രോത്രോ ദ്വാദശാക്ഷിഭൂജക്രമഃ।
ഏകഗ്രീവസ്ത്വേകകായഃ കുമാരഃ സമപദ്യത ॥ 3-227-19 (24813)
ദ്വിതീയായാമഭിവ്യക്തസ്തൃതീയായാം ശിശുർബഭൌ।
അംഗപ്രത്യംഗസംഭൂതശ്ചതുർഥ്യാമഭവദ്ഗുഹഃ ॥ 3-227-20 (24814)
ലോഹിതാഭ്രേണ മഹതാ സംവൃതഃ സഹ വിദ്യുതാ।
ലോഹിതാഭ്രേ സുമഹതി ഭാതി സൂര്യ ഇവോദിതഃ ॥ 3-227-21 (24815)
ഗൃഹീതം തു ധനുസ്തേന വിപുലം രോമഹർഷണം।
ന്യസ്തം യത്രിപുരഘ്നേന സുരാരിവിനികൃന്തനം ॥ 3-227-22 (24816)
തദ്ഗൃഹീത്വാ ധനുഃശ്രേഷ്ഠം നനാദ ബലവാംസ്തദാ।
സംമോഹയന്നിമാംʼല്ലോകാൻഗുഹസ്ത്രീൻസചരാചരാൻ ॥ 3-227-23 (24817)
തസ് തം നിനദം ശ്രുത്വാ മഹാമേഘൌഘനിഃസ്വനം।
ഉത്പേതതുർമഹാനാഗൌ ചിത്രശ്ചൈരാവതശ്ച ഹ ॥ 3-227-24 (24818)
താവാപതന്തൌ സംപ്രേക്ഷ്യസ ബാലോഽർകസമദ്യുതിഃ।
ദ്വാഭ്യാം ഗൃഹീത്വാ പാണിഭ്യാം ശക്തിം ചാന്യേന പാണിനാ ॥ 3-227-25 (24819)
അപരേണാഗ്നിദായാദസ്താംരചൂഡം ഭുജേന സഃ।
മഹാകായമുപശ്ലിഷ്ടം കുക്കുടം ബലിനാം വരം।
ഗൃഹീത്വാ വ്യനദദ്ഭീമം ചിക്രീഡ ച മഹാഭുജഃ ॥ 3-227-26 (24820)
ദ്വാഭ്യാം ഭുജാഭ്യാം ബലവാൻഗൃഹീത്വാ ശംഖമുത്തമം।
പ്രാധ്മാപയത് ഭൂതാനാം ത്രാസനം ബലിനാമപി।
ദ്വാഭ്യാം ഭുജാഭ്യാമാകാശം ബഹുശോ നിജഘാന ॥ 3-227-28aക്രീഡൻഭാതി മഹാസേനസ്ത്രീംല്ലോകാന്വദനൈഃ പിവൻ।
പർവതാഗ്രേഽപ്രമേയാത്മാ രശ്മിമാനുദയേ യഥാ ॥ 3-227-27 (24821)
സ തസ് പർവതസ്യാഗ്രേ നിഷണ്ണോഽദ്ഭുതവിക്രമഃ।
വ്യലോകയദമേയാത്മാ മുഖൈർനാനാവിധൈർദിശഃ ॥ 3-227-29 (24822)
സ പശ്യന്വിവിധാൻഭാവാംശ്ചകാര നിനദം പുനഃ।
തസ്യ തം നിനദം ശ്രുത്വാ ന്യപതൻബഹുധാ ജനാഃ।
ഭീതാശ്ചോദ്വിഗ്രമനസസ്തമേവ ശരണം യയുഃ ॥ 3-227-30 (24823)
യേ തും സംശ്രിതാ ദേവം നാനാവർണാസ്തദാ ജനാഃ।
താനപ്യാഹുഃ പാരിഷദാൻബ്രാഹ്മണാഃ സുമഹാബലാൻ ॥ 3-227-31 (24824)
സ തൂത്ഥായ മഹാബാഹുരുപസാന്ത്വ്യ ച താഞ്ജനാൻ।
ധനുർവികൃഷ്യ വ്യസൃജദ്ബാണാഞ്ശ്വേതേ മഹാഗിരൌ ॥ 3-227-32 (24825)
വിഭേദ സ ശരൈഃ ശൈലം ക്രൌഞ്ചം ഹിമവതഃ സുതം।
തേന ഹംസാശ്ച ഗൃധ്രാശ്ച മേരും ഗച്ഛന്തി പർവതം ॥ 3-227-33 (24826)
സ വിശീർണോഽപതച്ഛൈലോ ഭൃശമാർതസ്വരാവ്രുവൻ ॥ 3-227-34 (24827)
തസ്മിന്നിപതിതേ ത്വന്യേ നേദുഃ ശൈലാ ഭൃശം ഭയാത്।
`ഘോരമാർതസ്വരം ചക്രുർദൃഷ്ട്വാ ക്രൌഞ്ചം വിദാരിതം' ॥ 3-227-35 (24828)
സതം നാദം ഭൃശാർതാനാം ശ്രുത്വാഽപി ബലിനാംവരഃ।
ന പ്രാവ്യധദമേയാത്മാ ശക്തിമുദ്യംയ ചാനദത് ॥ 3-227-36 (24829)
സാ തദാ വിമലാ ശക്തിഃ ക്ഷിപ്താ തേന മഹാത്മനാ।
ബിഭേദ ശിഖരം ഘോരം ശ്വേതസ് തരസാ ഗിരേഃ ॥ 3-227-37 (24830)
സ തേനാഭിഹതോ ദീർണോ ഗിരിഃ ശ്വേതോഽചലൈഃ സഹ।
പലായത മഹീം ത്യക്ത്വാ ഭീതസ്തസ്മാൻമഹാത്മനഃ ॥ 3-227-38 (24831)
തതഃ പ്രവ്യഥിതാ ഭൂമിർവ്യശീര്യത സമന്തതഃ।
ആർതാ സ്കന്ദം സമാസാദ്യ പുനർബലവതീ ബഭൌ ॥ 3-227-39 (24832)
പർവതാശ്ച നമസ്കൃത്യതമേവ പൃഥിവീം ഗതാഃ।
അഥൈനമഭജല്ലോകഃ സ്കന്ദം ശുക്ലസ്യ പഞ്ചമീം ॥ 3-227-40 (24833)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി രമാർകണ്ഡേയസമാസ്യാപർവണി സപ്തവിംശത്യധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 227 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-227-4 ശിഷ്ടാഭിഃ പ്രഹിതാ പ്രാപ്തേതി ഝ. പാഠഃ ॥ 3-227-9 തേ ബ്രാഹ്മണീനാമഹിതമിതി ഝ. ഥ. പാഠഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 228
॥ ശ്രീഃ ॥
3.228. അധ്യായഃ 228
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ഷഡൃഷിഭിർലോകാപവാദഭയാത്സ്വപത്നീനാം പരിത്യാഗഃ ॥ 1 ॥ വിശ്വാമിത്രേണ കുമാരസ്യ ജാതകർമാദിനാ സംസ്കരണം ॥ 2 ॥ സ്കന്ദപരാക്രമാസഹിഷ്ണുനാ ശക്രേണ സ്കന്ദേന സഹാഽഽയോധനം ॥ 3 ॥ ഇന്ദ്രവജ്രാഭിഹതാത്സ്കന്ദസ്യ ദക്ഷിണപാർശ്വാദ്വിശാസ്വസ്യ തഥാ കുമാരാണാം കന്യാനാം ച സമുദ്ഭവഃ ॥ 4 ॥ സ്കന്ദാദ്ഭീതേനേന്ദ്രേണ തേന സഹ സന്ധാനം ॥ 5 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-228-0 (24834)
മാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 3-228-0x (2546)
തസ്മിഞ്ജാതേ മഹാസത്ത്വേ മഹാസേനേ മഹാബലേ।
സമുത്തസ്ഥുർമഹോത്പാതാ ഘോരരൂപാഃ പൃഥഗ്വിധാഃ ॥ 1 ॥ 3-228-1 (24835)
സ്ത്രീപുംസോർവിപരീതം ച തഥാ ദ്വന്ദ്വാനി യാനി ച।
ഗ്രഹാ ദീപ്താ ദിശഃ ഖം ച രരാസ ച മഹീ ഭൃശം ॥ 3-228-2 (24836)
ഋഷയശ്ച മഹാഘോരാന്ദൃഷ്ട്വോത്പാതാൻസമന്തതഃ।
അകുർവഞ്ശാന്തിമുദ്വിഗ്നാ ലോകാനാം ലോകഭാവനാഃ ॥ 3-228-3 (24837)
നിവസന്തി വനേ യേ തു തസ്മിംശ്ചൈത്രരഥേ ജനാഃ।
തേഽബ്രുവന്നേഷ നോഽനർഥഃ പാവകേനാഹൃതോ മഹാൻ।
സംഗംയ ഷഡ്ഭിഃ പത്നീഭിഃ സപ്തർഷീണാമിതി സ്മ ഹ ॥ 3-228-4 (24838)
അപരേ ഗരുഡീമാഹുസ്തയാഽനർഥോഽയമാഹൃതഃ।
യൈർദൃഷ്ടാ സാ തദാ ദേവീ തസ്യാ രൂപേണ ഗച്ഛതീ ॥ 3-228-5 (24839)
ന തു തത്സ്വാഹയാ കർമ കൃതഞ്ജാനാതി വൈ ജനഃ ॥ 3-228-6 (24840)
സുപർണീ തു വചഃ ശ്രുത്വാ മമായം തനയസ്ത്വിതി।
ഉപഗംയ ശനൈഃ സ്കന്ദമാഹാഹം ജനനീ തവ ॥ 3-228-7 (24841)
അഥ സപ്തർഷയഃ ശ്രുത്വാ ജാതം പുത്രം മഹൌജസം।
തത്യജുഃ ഷട് തദാ പത്നീർവിനാ ദേവീമരുന്ധതീം।
ഷഡ്ഭിരേവ തദാ ജാതമാഹുസ്തദ്വനവാസിനഃ ॥ 3-228-8 (24842)
സപ്തർഷീനാഹ ച സ്വാഹാ മമ പുത്രോഽയമിത്യുത।
അഹം ഹേതുർനൈതദേവമിതി രാജൻപുനഃ പുനഃ ॥ 3-228-9 (24843)
വിശ്വാമിത്രസ്തു കൃത്വേഷ്ടിം സപ്തർഷീണാം മഹാമുനിഃ।
പാവകം കാമസന്തപ്തമദൃഷ്ടഃ പൃഷ്ഠതോഽന്വഗാത്।
തത്തേന നിഖിലം സർവമവബുധ്യ യഥാതഥം ॥ 3-228-10 (24844)
വിശ്വാമിത്രസ്തു പ്രഥമം കുമാരം ശരണം ഗതഃ।
സ്തവം ദിവ്യം സംപ്രചക്രേ മഹാസേനസ് ചാപി സഃ ॥ 3-228-11 (24845)
മംഗലാനി ച സർവാണി കൌമാരാണി ത്രയോദശ।
ജാതകർമാദികാസ്തസ് ക്രിയാശ്ചക്രേ മഹാമുനിഃ ॥ 3-228-12 (24846)
പഡ്വക്രസ്യ തു മാംഹാത്ംയം കുക്കുടസ്യ തു സാധനം।
ശക്ത്യാ ദേവ്യാഃ സാധനം ച തഥാ പാരിഷദാമഷി ॥ 3-228-13 (24847)
വിശ്വാമിത്രശ്ചകാരൈതത്കർമ ലോകഹിതായ വൈ।
തസ്മാദൃഷിഃ കുമാരസ് വിശ്വാമിത്രോഽഭവത്പ്രിയഃ ॥ 3-228-14 (24848)
അന്വജാനാച്ച സ്വാഹായാ രൂപാന്യത്വം മഹാമുനിഃ।
അബ്രവീച്ച മുനീൻസർവാനനാപരാധ്യന്തി വൈ സ്ത്രിയഃ।
ശ്രുത്വാ തു തത്വതസ്തസ്മാത്തേ പത്നീഃ സർവതോത്യജൻ ॥ 3-228-15 (24849)
മാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 3-228-16x (2547)
സ്കന്ദം ശ്രുത്വാ തദാ ദേവാ വാസവം സഹിതാഽബ്രുവൻ।
അവിഷഹ്യം വലം സ്കന്ദം ജഹി ശക്രാശു മാചിർ ॥ 3-228-16 (24850)
യദി വാ ന നിഹംസ്യേനമദ്യേന്ദ്രോഽയം ഭവിഷ്യതി।
ത്രൈലോക്യം സന്നിഗൃഹ്യാസ്മാംസ്ത്വാം ച ശക്ര മഹാബലാ ॥ 3-228-17 (24851)
സ താനുവാച വ്യഥിതോ വാലോഽയം സുമഹാബലഃ।
സ്രഷ്ടാരമപി ലോകാനാം യുധി വിക്രംയ നാശയേത്।
[ന ബാലമുത്സഹേ ഹന്തുമിതി ശക്രഃ പ്രഭാഷതേ ॥ 3-228-18 (24852)
തേഽബ്രുവന്നാസ്തി തേ വീര്യം യത ഏവം പ്രഭാസേ।]
സർവാസ്ത്വദ്യാഭിഗച്ഛന്തു സ്കന്ദം ലോകസ്യ മാതരഃ ॥ 3-228-19 (24853)
കാമവീര്യാ ഘ്നന്തു ചൈനം തഥേത്യുക്ത്വാ ച താ യയുഃ।
തമപ്രതിബലം ദൃഷ്ട്വാ വിഷണ്ണവദനാസ്തു താഃ ॥ 3-228-20 (24854)
അശക്യോഽയംവിചിന്ത്യൈവം തമേവ ശരണം യയുഃ।
ഊചുശ്ചൈനം ത്വമസ്മാകം പുത്രോഽസ്മാഭിർധൃതഞ്ജഗത് ॥ 3-228-21 (24855)
അഭിനന്ദ്യ തതഃ സർവാഃ പ്രസ്നുതാഃ സ്നേഹവിക്ലബാഃ।
[താസാം തദ്വചനം ശ്രുത്വാ പാതുകാമഃ സ്തനാൻപ്രഭുഃ] ॥ 3-228-22 (24856)
താഃ സംപൂജ്യ മഹാസേനഃകാമാംശ്ചാസാം പ്രദായ സഃ।
അപശ്യദഗ്നിമായാന്തം പിതരം ബലിനാം ബലീ ॥ 3-228-23 (24857)
സ തു സംപൂജിതസ്തേന സഹ മാതൃഗണേന ഹ।
പരിവാര്യ മഹാസേനം രക്ഷമാണഃ സ്ഥിതഃ ശിവഃ ॥ 3-228-24 (24858)
സർവാസാം യാ തു മാതൄണാം നാരീ ക്രോധസമുദ്ഭവാ।
ധാത്രീ സ്വപുത്രവത്സ്കന്ദം ശൂലഹസ്താഽഭ്യരക്ഷത ॥ 3-228-25 (24859)
ലോഹിതസ്യോദധേഃ കന്യാ ക്രൂരാ ലോഹിതഭോജനാ।
പരിഷ്വജ്യ മഹാസേനം പുത്രവത്പര്യരക്ഷത ॥ 3-228-26 (24860)
അഗ്നിർഭൂത്വാ നൈഗമേയശ്ഛാഗവക്രോ ബഹുപ്രജഃ।
രമയാമാസ ശൈലസ്തം ബാലം ക്രീഡനകൈരിവ ॥ 3-228-27 (24861)
ബ്രഹാഃ സോപഗ്രഹാശ്ചൈവ ഋഷയോ മാതരസ്തഥാ।
ഹുതാശനമുഖാശ്ചൈവ ദൃപ്താഃ പാരിഷദാം ഗണാഃ ॥ 3-228-28 (24862)
ഏതേ ചാന്യേ ച ബഹവോ ഘോരാസ്ത്രിദിവവാസിനഃ।
പരിവാര്യ മഹാസേനം സ്ഥിതാ മാതൃഗണൈഃ സഹ ॥ 3-228-29 (24863)
സന്ദിഗ്ധം വിജയം ദൃഷ്ട്വാ വിജയേപ്സുഃ സുരേശ്വരഃ।
ആരുഹ്യൈരാവതസ്കന്ധം പ്രയയൌ ദൈവതൈഃ സഹ ॥ 3-228-30 (24864)
ആദായ വജ്രം ബവാൻസർവൈർദേവഗണൈർവൃതഃ।
വിജിഘാംസുർമഹാസേനമിന്ദ്രസ്തൂർണതരം യയൌ ॥ 3-228-31 (24865)
`ഇന്ദ്രസ്തസ്യ മഹാവേഗം ദൃഷ്ട്വാഽദ്ഭുതപരാക്രമം।
വിസ്മിതശ്ചാഭവദ്രാജന്ദേവാനീകമചോദയത് ॥ 3-228-32 (24866)
ഉഗ്രം തം ച മഹാനാദം ദേവാനീകം മഹാപ്രഭം।
വിചിത്രധ്വജസന്നാഹം നാനാവാഹനകാർമുകം' ॥ 3-228-33 (24867)
പ്രവരാംബരസംവീതം ശ്രിയാ ജുഷ്ടമലങ്കൃതം।
വിജിഘാംസും തമായാന്തം കുമാരഃ ശക്രമന്വയാത് ॥ 3-228-34 (24868)
വിയത്പതിഃ സ ശക്രസ്തു ദ്രുതമായാൻമഹാബലഃ।
സംഹർപയന്ദേവസേനാം ജിഘാംസുഃ പാവകാത്മജം ॥ 3-228-35 (24869)
സംപൂജ്യമാനസ്ത്രിദശൈസ്തഥൈവ പരമർഷിഭിഃ।
സമീപമഥ സംപ്രാപ്തോ വഹ്നിപുത്രസ്യ വാസവഃ ॥ 3-228-36 (24870)
സിംഹനാദം തതശ്ചക്രേ ദേവേശഃ സഹിതൈഃ സുരൈഃ।
ഗുഹോഽപിശബ്ദം തം ശ്രുത്വാ വ്യനദാത്സാഗരോ യഥാ ॥ 3-228-37 (24871)
തസ്യ ശബ്ദേന മഹതാ സമുദ്ധൂതോദധിപ്രഭം।
വഭ്രാമ തത്രതത്രൈവ ദൈവസൈന്യമചേതനം ॥ 3-228-38 (24872)
ജിധാംസൂനുപസംപ്രാപ്താന്ദേവാന്ദൃഷ്ട്വാ സപാവകിഃ।
വിസസർജ മുഖാത്ക്രുദ്ധഃ പ്രവൃദ്ധാഃ പാവകാർചിഷഃ ॥ 3-228-39 (24873)
അദഹദ്ദേവസൈന്യാനി വേപമാനാനി ഭൂതലേ ॥ 3-228-40 (24874)
തേ പ്രദീപ്തശിരോദേഹാഃ പ്രദീപ്തായുധവാഹനാഃ।
പ്രച്യുതാഃ സഹസാ ഭാന്തി ചിത്രാസ്താരാഗണാ ഇവ ॥ 3-228-41 (24875)
ദഹ്യമാനാഃ പ്രപന്നാസ്തേ ശരണം പാവകാത്മജം।
ദേവാ വജ്രധരം ത്യക്ത്വാതതഃ ശാനതിമുപാഗതാഃ ॥ 3-228-42 (24876)
ത്യക്തോ ദേവൈസ്തതഃ സ്കന്ദേ വജ്രം ശക്രോ ന്യപാതയത് ॥ 3-228-43 (24877)
തദ്വിസൃഷ്ടം ജഘാനാശു പർശ്വം സ്കന്ദസ്യ ദക്ഷിണം।
വിഭേദ ച മഹാരാജ പാർശ്വം തസ്യ മഹാത്മനഃ ॥ 3-228-44 (24878)
വജ്രപ്രഹാരാത്സ്കന്ദസ്യ സഞ്ജാതഃ പുരുഷോഽപരഃ।
യുവാ കാഞ്ചനസന്നാഹഃ ശക്തിധൃഗ്ദിവ്യകുണ്ഡലഃ ॥ 3-228-45 (24879)
യദ്വജ്രവിശനാജ്ജാതോ വിശാഖസ്തേന സോഽഭവത് ॥ 3-228-46 (24880)
തം ജാതമപരം ദൃഷ്ട്വാ കാലാനലസമദ്യുതിം।
ഭയാദിനദ്രസ്തുത തം സ്കന്ദം പ്രാഞ്ജലിഃ ശരണം ഗതഃ ॥ 3-228-47 (24881)
തസ്യാഭയന്ദദൌ സ്കന്ദഃ സഹസൈന്യസ് സത്തമ।
തതഃ പ്രഹൃഷ്ടാസ്ത്രിദശാ വാദിത്രാണ്യഭ്യവാദയൻ ॥ 3-228-48 (24882)
സ്കന്ദപാരിഷദാന്ധോരാഞ്ഛൃണുഷ്വാദ്ഭുതദർശനാൻ।
വജ്രപ്ഹഹാരാത്സ്കന്ദസ്യ ജജ്ഞുസ്തത്ര കുമാരകാഃ।
യേ ഹരന്തി ശിശൂഞ്ജാതാൻഗർഭസ്ഥാശ്ചൈവ ദാരുണാഃ ॥ 3-228-49 (24883)
വജ്രപ്രഹാരാത്കന്യാശ്ച ജജ്ഞിരേഽസ് മഹാബലാഃ ॥ 3-228-50 (24884)
കുമാരാൻസ വിശഖം ച പുത്രത്വേ സമകൽപയത്।
സ ഭൂത്വാ ഭഗവാൻസംഖ്യേ രക്ഷംശ്ഛാഗമുഖസ്തദാ ॥ 3-228-51 (24885)
വൃതഃ കന്യാഗണൈഃ സർവൈരാത്മീയൈഃ സഹ പുത്രകൈഃ।
മാതൃണാം പ്രേഷിതാനാം ച ഭദ്രശാഖശ്ചകോമലൈഃ ॥ 3-228-52 (24886)
തതഃ കുമാരം സഞ്ജാതം സ്കന്ദമാഹുർജനാ ഭുവി।
രുദ്രമഗ്നിമുഖാം സ്വാഹാം പ്രദേശേഷു മഹാബലാഃ ॥ 3-228-53 (24887)
യജന്തി പുത്രകാമാശ്ച പുത്രിണശ്ച സദാ ജനാഃ।
യാസ്താസ്ത്വജനയത്കന്യാസ്തപോ നാമ ഹുതാശനഃ ॥ 3-228-54 (24888)
കിം കരോമീതി താഃ സ്കന്ദം സംപ്രാപ്താഃ സമഭാഷയൻ ॥ 3-228-55 (24889)
ഭവേമ സർവലോകസ്യ മാതരോ വയമുത്തമാഃ।
പ്രസാദാത്തവ പൂജ്യാശ്ച പ്രിയമേതത്കുരുഷ്വ നഃ ॥ 3-228-56 (24890)
സോഽബ്രവീദ്ബാഢമിത്യേവം ഭവിഷ്യധ്വം പൃഥിഗ്വിധാഃ।
ശിവാശ്ചൈവാശിവാശ്ചൈവ പുനഃപുനഃരുദാരധീഃ ॥ 3-228-57 (24891)
`അഗ്നിർഭൂത്വാ തതശ്ചൈനം ഛാഗവക്രോ ബഹുപ്രജഃ।
രമയാമാസ ശൈലസ്ഥം ബലം ക്രീഡനകൈരിവ' ॥ 3-228-58 (24892)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി മാർകണ്ഡേയസമാസ്യാപർവണി അഷ്ടാവിംശത്യധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 228 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-228-2 വിപരീതം വൈരം। ദ്വന്ദ്വാനി അതിശീതാത്യുഷ്ണാദീനി ॥ 3-228-15 ശ്രുത്വാ തു ധ്രുത്വാപി। സർവതഃ ലോകാപവാദഭയാദ്രാമവത്പത്നീസ്ത്യക്തവന്ത ഇത്യർഥഃ। അഥാവ്രവീത്താൻസപ്തർഷീന്യുഷ്മത്പത്നീഷ്വയം ശിശുഃ। ഷട്രസു ജാതോഹുവഹാത്തേ ചാഗ്രേസ്ത്വഗ്രതോല്യജൻ। ഇതി ധ. പാഠഃ ॥ 3-228-46 വജ്രസ്യ വിശനാത് ബാഹോരാഖനനാച്ചവിശാഖ ഇത്യർഥഃ ॥ 3-228-51 കുമാരാസ്തേ=പിതൃത്വേ ഇതി ഝ. പാഠഃ ॥ 3-228-53 തതഃ കുമാരപിതരമിതി ഝ. പാഠഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 229
॥ ശ്രീഃ ॥
3.229. അധ്യായഃ 229
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
മാർകണ്ഡേയേന യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി സ്കന്ദചരിത്രപ്രതിപാദനം ॥ 1 ॥ ഇന്ദ്രേണ സ്കന്ദസ്യ ദേവസൈനാപത്യേഽഭിഷേചനം ॥ 2 ॥ സ്കന്ദേനേന്ദ്രപ്രാർഥനയാ ദേവസേനായാ ഉദ്വഹനം ॥ 3 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-229-0 (24893)
മാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 3-229-0x (2548)
തതഃ പ്രകൽപ്യ പുത്രത്വേ സ്കന്ദം മാതൃഗണോഽഗമത്।
കാകീ ച ഹലിമാ ചൈവ മാതാ ചാഥ ഹലീ തഥാ।
ആര്യാ ബാലാ ച ധാത്രീ ച സപ്തൈതാ ശിശുമാതരഃ ॥ 3-229-1 (24894)
ഏതാസാം വീര്യസംപന്നഃ ശിശുർനാമാതിദാരുണഃ।
സ്കന്ദപ്രസാദജഃ പുത്രോ ലോഹിതാക്ഷോ ഭയങ്കരഃ ॥ 3-229-2 (24895)
ഏഷ വീരോഽഷ്ടമഃ പ്രോക്തഃ സ്കന്ദോ മാതൃഗണോദ്ഭവഃ।
ഛാഗവക്രേണ സഹിതോ നവമഃ പരികീർത്യതേ ॥ 3-229-3 (24896)
ഷഷ്ഠം ഛാഗമയം വക്രം സ്കന്ദസ്യൈവേതി വിദ്ധി തം।
ഷട്ശിരോഭ്യന്തരം രാജന്നിത്യം മാതൃഗണാർചിതം ॥ 3-229-4 (24897)
ഷണ്ണാം തു പ്രവരം തസ്യ ശീർഷാണാമിഹ ശബ്ദ്യതേ।
ശക്തിം യേനാസൃജദ്ദിവ്യാം ഭദ്രശാഖ ഇതി സ്മ ഹ ॥ 3-229-5 (24898)
ഇത്യേതദ്ദ്വിവിധാകാരം വൃത്തം ശുക്ലസ്യ പഞ്ചമീം।
തത്ര യുദ്ധം മഹാഘോരം വൃത്തം ഷഷ്ഠ്യാം ജനാധിപ ॥ 3-229-6 (24899)
ഉപവിഷ്ടം തു തം സ്കന്ദമാമുക്തകവചസ്രജം।
ഹിരണ്യചൂഡമുകുടം ഹിരണ്യാങ്ക്ഷം മഹാപ്രഭം ॥ 3-229-7 (24900)
ലോഹിതാംബരസംവീതം തീക്ഷ്ണദംഷ്ട്രം മനോരമം।
സർവലക്ഷണസംപന്നം ത്രൈലോക്യസ്യാപി സുപ്രിയം ॥ 3-229-8 (24901)
തതസ്തം വരദം ശൂരം യുവാനം മൃഷ്ടകുണ്ഡലം।
അഭജത്പദ്മരൂപാ ശ്രീഃ സ്വയമേവ ശരീരിണീ ॥ 3-229-9 (24902)
ശ്രിയാ ജുഷ്ടഃ പൃഥുയശാഃ സ കുമാരോ വരസ്തദാ।
നിഷണ്ണോ ദൃശ്യതേ ഭൂതൈഃ പൌർണമാസ്യാം യഥാ ശശീ ॥ 3-229-10 (24903)
അപൂജയൻമഹാത്മാനോ ബ്രാഹ്മണാസ്തം മഹാബലം ॥ 3-229-11 (24904)
ഇദമാഹുസ്തദാ ചൈവ സ്കന്ദം തത്ര മഹർഷയഃ ॥ 3-229-12 (24905)
ഹിരണ്യവർണ ഭദ്രം തേ ലോകാനാം ശങ്കരോ ഭവ।
ത്വയാ ഷഡ്രാത്രജാതേന സർവേ ലോകാ വശീകൃതാഃ ॥ 3-229-13 (24906)
അഭയഞ്ച പുനർദത്തം ത്വയൈവൈഷാം സുരോത്തമ।
തസ്മാദിന്ദ്രോ ഭവാനസ്തു ത്രൈലോക്യസ്യാഭയങ്കരഃ ॥ 3-229-14 (24907)
സ്കന്ദ ഉവാച। 3-229-15x (2549)
കിമിന്ദ്രഃ സർവലോകാനാം കരോതീഹ തപോധനാഃ।
കഥം ദേവഗണാംശ്ചൈവ പാതി നിത്യം സുരേശ്വരഃ ॥ 3-229-15 (24908)
ഋഷയ ഊചുഃ। 3-229-16x (2550)
ഇന്ദ്രോ ദധാതി ഭൂതാനാം ബലം തേജഃ പ്രജാഃ സുഖം।
തുഷ്ടഃ പ്രയച്ഛതി തഥാ സർവാൻകാമാൻസുരേശ്വരഃ ॥ 3-229-16 (24909)
ദുർവൃത്താനാം സംഹരതി വ്രതസ്ഥാനാം പ്രയച്ഛതി।
അനുശാസ്തി ച ഭൂതാനി കാര്യേഷു ബലസൂദനഃ ॥ 3-229-17 (24910)
അസൂര്യേ ച ഭവേത്സൂര്യസ്തഥാഽചനദ്രേ ച ചന്ദ്രമാഃ।
ഭവത്യഗ്നിശ്ച വായുശ്ച പൃഥിവ്യാപശ്ച സ്വം തഥാ ॥ 3-229-18 (24911)
ഏതദിന്ദ്രേണ കർതവ്യമിന്ദ്രേ ഹി വിപുലം ബലം।
ത്വം ച വീര ബലീ ശ്രേഷ്ഠസ്തസ്മാദിന്ദ്രോ ഭവസ്വ ന ॥ 3-229-19 (24912)
ശക്ര ഉവാച। 3-229-20x (2551)
ഭവസ്വേന്ദ്രോ മഹാബാഹോ സർവേഷാം നഃ സുഖാവഹഃ।
അഭിഷിച്യസ്വ ചൈവാദ്യ പ്രാപ്തരൂപോഽസി സത്തമ ॥ 3-229-20 (24913)
സ്കന്ദ ഉവാച। 3-229-21x (2552)
ശാധി ത്വമേവ ത്രൈലോക്യമവ്യാഗ്രേ നിജയേ രതഃ।
അഹം തേ കിങ്കരഃ ശക്ര ന മമേന്ദ്രത്വമീപ്സിതം ॥ 3-229-21 (24914)
ശക്ര ഉവാച। 3-229-22x (2553)
ബലന്തവാദ്ഭുതം വീര ത്വം ദേവാനാമരീഞ്ജഹി।
അവജ്ഞാസ്യന്തി മാം ലോകാ വീര്യണ തവ വിസ്മിതാഃ ॥ 3-229-22 (24915)
ഇന്ദ്രത്വേ തു സ്ഥിതം വീര ബലഹീനം പരാജിതം।
`ത്വത്തേജസാഽവമംസ്യന്തി ലോകാ മാം സുരസത്തമ' ॥ 3-229-23 (24916)
ആവയോശ്ച മിഥോ ഭേദേ പ്രയതിഷ്യന്ത്യതന്ദ്രിതാഃ।
ഭേദിതേ ച ത്വയി വിഭോ ലോകോ ദ്വൈധമുപേഷ്യതി ॥ 3-229-24 (24917)
ദ്വിധാഭൂതേഷു ലോകേഷു നിശ്ചിതേഷ്വാവയോസ്തഥാ।
വിഗ്രഹഃ സംപ്രവർതേത ഭൂതഭേദാൻമഹാബല ॥ 3-229-25 (24918)
തത്ര ത്വം മാം രണേ താത യഥാശ്രദ്ധം വിജേഷ്യസി।
തസ്മാദിന്ദ്രോ ഭവാനേവ ഭവിതാ മാ വിചാരയ ॥ 3-229-26 (24919)
സ്കന്ദ ഉവാച। 3-229-27x (2554)
ത്വമേവ രാജാ ഭദ്രം തേ ത്രൈലോക്യസ്യ മമൈവ ച।
കരോമി കിം ച തേശക്ര ശാസനാത്തദ്ബ്രവീഹി മേ ॥ 3-229-27 (24920)
ഇന്ദ്ര ഉവാച। 3-229-28x (2555)
അഹമിന്ദ്രോ ഭവിഷ്യാമി തവ വാക്യാൻമഹാബല।
യദി സത്യമിദം വാക്യം നിശ്ചയാദ്ഭാഷിതം ത്വയാ ॥ 3-229-28 (24921)
യദി വാ ശാസനം സ്കന്ദ കർതുമിച്ഛസി മേ ശൃണു।
അഭിഷിച്യസ്വ ദേവാനാം സൈനാപത്യേ മഹാബല ॥ 3-229-29 (24922)
സ്കന്ദ ഉവാച। 3-229-30x (2556)
ദാനവാനാം വിനാശായ ദേവാനാമർഥസിദ്ധയേ।
ഗോബ്രാഹ്മണഹിതാർഥായ സൈനാപത്യേഽഭിഷിഞ്ച മാം ॥ 3-229-30 (24923)
മാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 3-229-31x (2557)
സോഽഭിഷിക്തോ മഘവതാ സർവൈർദേവഗണൈഃ സഹ।
അതീവ ശുശുഭേ തത്ര പൂജ്യമാനോ മഹർഷിഭിഃ ॥ 3-229-31 (24924)
തത്ര തത്കാഞ്ചനം ഛത്രം ധ്രിയമാണം വ്യരോചത।
തഥൈവ സുസമിദ്ധസ്യ പാവകസ്യാത്മമണ്ഡലം ॥ 3-229-32 (24925)
വിശ്വകർമകൃതാ ചാസ്യ ദിവ്യാ മാലാ ഹിരൺമയീ।
ആബദ്ധാ ത്രിപുരഘ്നേന സ്വയമേവ യശസ്വിനാ ॥ 3-229-33 (24926)
ആഗംയ മനുജവ്യാഘ്ര സഹ ദേവ്യാ പരന്തപ।
അർചയാമാസ സുപ്രീതോ ഭഗവാൻഗോവൃഷധ്വജഃ ॥ 3-229-34 (24927)
രുദ്രമഗ്നിം ദ്വിജാഃ പ്രാഹൂ രുദ്രസൂനുസ്തതസ്തു സഃ।
`കീർത്യതേ സുമഹാതേജാഃ കുമാരോഽദ്ഭുതദർശനഃ' ॥ 3-229-35 (24928)
രുദ്രേണ ശുക്രമുത്സൃഷ്ടം തച്ഛ്വേതഃ പർവതോഽഭവത്।
പാവകസ്യേനദ്രിയം ശ്വേതേ കൃത്തികാഭിഃ കൃതം നഗേ ॥ 3-229-36 (24929)
പൂജ്യമാനം തു രുദ്രേണ ദൃഷ്ട്വാ സർവേദിവൌകസഃ।
രുദ്രസൂനും തതഃ പ്രാഹുർഗുഹം ഗുണവതാംവരം ॥ 3-229-37 (24930)
അനുപ്രവിശ്യ രുദ്രേണ വഹ്നിം ജാതോ ഹ്യയം ശിശുഃ।
തത്ര ജാതസ്തതഃ സ്കന്ദോ രുദ്രസൂനുസ്തതോഽഭവത് ॥ 3-229-38 (24931)
രുദ്രസ്യ വഹ്നേഃ സ്വാഹായാഃ ഷണ്ണാം സ്ത്രീണാം ച തേജസാ।
ജാതഃ സ്കന്ദഃ സുരശ്രേഷ്ഠോ രുദ്രസൂനുസ്തതോഽഭവത് ॥ 3-229-39 (24932)
അരജേ വാസസീ രക്തേ വസാനഃ പാവകാത്മജഃ।
ഭാതി ദീപ്തവപുഃ ശ്രമാന്രക്താഭ്രാഭ്യാമിവാംശുമാൻ ॥ 3-229-40 (24933)
കുക്കുടശ്ചാഗ്നിനാ ദത്തസ്തസ് കേതുരലങ്കൃതഃ।
രഥേ സമുച്ഛിതോ ഭാതി കാലാഗ്നിരവ ലോഹിതഃ ॥ 3-229-41 (24934)
യാ ചേഷ്ടാ സർവഭൂതാനാം പ്രഭാ ശക്തിർബലം തഥാ।
അഗ്രതസ്തസ്യ സാ ശക്തിർദേവാനാം ജയവർധനീ ॥ 3-229-42 (24935)
വിവേശ കവചം ചാസ്യ ശരീരം സഹജം തഥാ।
യുധ്യമാനസ്യ ദേവസ്യ പ്രാദുർഭവതി തത്സദാ ॥ 3-229-43 (24936)
ശക്തിർധർമോ ബലം തേജഃ കാന്തത്വം സത്യമുന്നതിഃ।
ബ്രഹ്മണ്യത്വമസംമോഹോ ഭക്താനാം പരിരക്ഷണം ॥ 3-229-44 (24937)
നികൃന്തനം ച ശത്രൂണാം ലോകാനാം ചാഭിരക്ഷണം।
സ്കന്ദേന സഹ ജാതാനി സർവാണ്യേവ ജനാധിപ ॥ 3-229-45 (24938)
ഏവം ദേവഗണൈഃ സർവൈഃ സോഽഭിഷിക്തഃ സ്വലങ്കൃതഃ।
ബഭൌ പ്രതീതഃ സുമനാഃ പരിപൂർണേന്ദുദർശനഃ ॥ 3-229-46 (24939)
ഇഷ്ടൈഃ സ്വാധ്യായഘോഷൈശ്ച ദേവതൂര്യവരൈരപി।
ദേവഗന്ധർവഗീതൈശ്ച സർവൈരപ്സരസാം ഗണൈഃ ॥ 3-229-47 (24940)
ഏതൈശ്ചാന്യൈശ്ച ബഹുഭിസ്തുഷ്ടൈർഹൃഷ്ടൈഃ സ്വലങ്കൃതഃ।
[സുസംവൃതഃ പിശാചാനാം ഗണൈർദേവഗണൈസ്തഥാ।]
ക്രീഡൻഭാതി തദാ ദേവൈരഭിഷിക്തശ്ച പാവകിഃ ॥ 3-229-48 (24941)
അഭിഷിക്തം മഹാസേനമപശ്യന്ത ദിവൌകസഃ।
വിനിഹത്യ തമഃ സൂര്യം യഥൈവാഭ്യുദിതം തഥാ ॥ 3-229-49 (24942)
അഥൈനമഭ്യയുഃ സർവാ ദേവസേനാഃ സഹസ്രശഃ।
അസ്മാകം ത്വം പതിരിതി ബ്രുവാണാഃ സർവതോ ദിശഃ ॥ 3-229-50 (24943)
താഃ സമാസാദ്യ ഭഗവാൻസർവഭൂതഗണൈർവൃതഃ।
അർചിതസ്തു സ്തുതശ്ചൈവ സാന്ത്വയാമാസ താ അപി ॥ 3-229-51 (24944)
ശതക്രതുശ്ചാഭിഷിച്യ സ്കന്ദം സേനാപതിം തദാ।
സസ്മാര താം ദേവസേനാം യാ സാ തേന വിമോക്ഷിതാ ॥ 3-229-52 (24945)
അയം തസ്യാഃ പതിർനൂനം വിഹിതോ ബ്രഹ്മണാ സ്വയം।
സഞ്ചിന്ത്യ ത്വാനയാമാസ ദേവസേനാം ഹ്യലങ്കൃതാം ॥ 3-229-53 (24946)
സ്കന്ദം പ്രോവാച ബലഭിദിയം കന്യാ സുരോത്തമ।
അജാതേ ത്വയി നിർദിഷ്ടാ തവ പത്നീ സ്വയംഭുവാ ॥ 3-229-54 (24947)
തസ്മാത്ത്വമസ്യാ വിധിവത്പാണിം മന്ത്രപുരസ്കൃതം।
ഗൃഹാണ ദക്ഷിണം ദേവ്യാഃ പാണിനാ പദ്മവർചസാ ॥ 3-229-55 (24948)
ഏവമുക്തഃ സ ജഗ്രാഹ തസ്യാഃ പാണിം യഥാവിധി।
ബൃഹസ്പതിർമന്ത്രവിദ്ധി ജജാപ ച ജുഹാവ ച ॥ 3-229-56 (24949)
ഏവം സ്കന്ദസ്യ മഹിഷീം ദേവസേനാം വിദുർജനാഃ।
ഷഷ്ഠീം യാം ബ്രാഹ്മണാഃ പ്രാഹുർലക്ഷ്മീമാസാം സുഖപ്രദാം ॥ 3-229-57 (24950)
സിനീബാലീം കുഹൂം ചൈവ സദ്വൃത്തിമപരാജിതാം।
`ഇത്യേവമാദിഭിർദേവീ നാമഭിഃ പരികീർത്യതേ' ॥ 3-229-58 (24951)
യദാ സ്കന്ദഃ പതിർലബ്ധഃ ശാശ്വതോ ദേവസേനയാ।
തദാ തമാശ്രയല്ലക്ഷ്മീഃ സ്വയം ദേവീ ശരീരിണീ ॥ 3-229-59 (24952)
ശ്രീജുഷ്ടഃ പഞ്ചമീസ്കന്ദസ്തസ്മാച്ഛ്രീഃ പഞ്ചമീ സ്മൃതാ।
ഷഷ്ഠ്യാം കൃതാർഥോഽഭൂദ്യസ്ഥാത്തസ്മാത്ഷഷ്ഠീ മഹാതിധിഃ ॥ 3-229-60 (24953)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി മാർകണ്ഡേയസമാസ്യാപർവണി ഏകോനത്രിംശദധിദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 229 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-229-27 ശസനം തദ്ദ്രവീഹി ഇതി ഝ. പാഠഃ ॥ 3-229-35 രുദ്രമഗ്നിമിതി। രുദ്രോ വാ ഏഷ യദഗ്നിരിത ശ്രുതിവിദോ ദ്വിജാഃ പ്രാഹുഃ ॥ 3-229-38 അനുപ്രവിശ്യ സ്ഥിതേനേതി ശേഷഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 230
॥ ശ്രീഃ ॥
3.230. അധ്യായഃ 230
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
മാർകണ്ഡേയേന യുധിഷ്ഠിരംപ്രതിസ്കന്ദചരിത്രകീർതനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-230-0 (24954)
മാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 3-230-0x (2558)
ശ്രിയാ ജുഷ്ടം മഹാസേനം ദേവസേനാപതീകൃതം।
സപ്തർഷിപത്നയഃ ഷഡ് ദേവ്യസ്തത്സകാശമഥാഗമൻ ॥ 3-230-1 (24955)
ഋഷിഭിഃ സംപരിത്യക്താ ധർമയുക്താ മഹാവ്രതാഃ।
ദ്രുതമാഗംയ ചോചുസ്താ ദേവസേനാപതിം പ്രഭും ॥ 3-230-2 (24956)
വയം പുത്ര പരിത്യക്താം ഭർതൃഭിർദേവസംമിതൈഃ।
അകാരണാദ്രുഷാ തൈസ്തു പുണ്യസ്ഥാനാത്പരിച്യുതാഃ ॥ 3-230-3 (24957)
അസ്മാഭിഃ കില ജാതസ്ത്വമിതി കേനാപ്യുദാഹൃതം।
തത്സത്യമേതത്സംശ്രുത്യ തസ്മാന്നസ്ത്രാതുമർഹസി ॥ 3-230-4 (24958)
അക്ഷയശ്ച ഭവേത്സ്വർഗസ്ത്വത്പ്രസാദാദ്ധി നഃ പ്രഭോ।
ത്വാം പുത്രം ചാപ്യഭീപ്സാമഃ കൃത്വൈതദനൃണോ ഭവ ॥ 3-230-5 (24959)
സ്കന്ദ ഉവാച। 3-230-6x (2559)
മാതരോ ഹി ഭവത്യോ മേ സുതോ വോഽഹമനിന്ദിതാഃ।
യദ്വാപീച്ഛത തത്സർവം സംഭവിഷ്യതി വസ്തഥാ ॥ 3-230-6 (24960)
മാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 3-230-7x (2560)
വിവക്ഷന്തം തതഃ ശക്രം കിം കാര്യമിതി സോഽബ്രവീത്।
ഉക്തഃ സ്കന്ദേന ബ്രൂഹിതി സോഽബ്രവീദ്വാസവസ്തതഃ ॥ 3-230-7 (24961)
അഭിജിത്സ്പർധമാനാ തു രോഹിണ്യാ കന്യസീ സ്വസാ।
ഇച്ഛന്തീ ജ്യേഷ്ഠതാം ദേവീ തപസ്തപ്തും വനം ഗതാ ॥ 3-230-8 (24962)
തത്ര മൂഢോസ്മി ഭദ്രം തേ നക്ഷത്രം ഗഗനാച്ച്യുതം।
കാലം ത്വിമം പരം സ്കന്ദ ബ്രഹ്മണാ സഹ ചിന്തയ ॥ 3-230-9 (24963)
ധനിഷ്ഠാദിസ്തദാ കാലോ ബ്രഹ്മണാ പരികൽപിതഃ।
രോഹിണോ ഹ്യഭവത്പൂർവമേവം സംഖ്യാ സമാഭവത് ॥ 3-230-10 (24964)
ഏവമുക്തേ തു ശക്രേണ ത്രിവിദം കൃത്തികാ ഗതാഃ।
നക്ഷത്രം ശകടാകാരം ഭാതി തദ്വഹ്നിദൈവതം ॥ 3-230-11 (24965)
വിനതാ ചാബ്രവീത്സ്കന്ദം മമ ത്വം പിണ്ഡദഃ സുതഃ।
ഇച്ഛാമി നിത്യമേവാഹം ത്വയാ പുത്ര സഹാസിതും ॥ 3-230-12 (24966)
സ്കന്ദ ഉവാച। 3-230-13x (2561)
ഏവമസ്തു നമസ്തേഽസ്തു പുത്രസ്നേഹാത്പ്രശാധി മാം।
സ്നുഷയാ പൂജ്യമാനാ വൈ ദേവി വത്സ്യസി നിത്യദാ ॥ 3-230-13 (24967)
മാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 3-230-14x (2562)
അഥ മാതൃഗണഃ സർവഃ സ്കന്ദം വചനമബ്രവീത്।
വയം സർവസ്യ ലോകസ്യ മാതരഃ കവിഭിഃ സ്തുതാഃ।
ഇച്ഛാമോ മാതരസ്തുഭ്യം ഭവിതും പൂജയസ്വ നഃ ॥ 3-230-14 (24968)
`താസാം തു വചനം ശ്രുത്വാസ്കന്ദോ വചനമബ്രവീത്'।
മാതരോ ഹി ഭവത്യോ മേ ഭവതീനാമഹം സുതഃ।
ഉച്യതാം യൻമയാ കാര്യം ഭവതീനാമഥേപ്സിതം ॥ 3-230-15 (24969)
മാതര ഊചുഃ। 3-230-16x (2563)
യാസ്തു താ മാതരഃ പൂർവം ലോകസ്യാസ്യ പ്രകൽപിതാഃ।
അസ്മാകം തു ഭവേത്സ്ഥാനം താസാം ചൈവ ന തദ്ഭവേത് ॥ 3-230-16 (24970)
ഭവേമ പൂജ്യാ ലോകസ്യ ന താഃ പൂജ്യാഃ സുരർഷഭ।
പ്രജാഽസ്മാകം ഹൃതാസ്താഭിസ്ത്വത്കൃതേ താഃ പ്രയച്ഛ നഃ ॥ 3-230-17 (24971)
സ്കന്ദ ഉവാച। 3-230-18x (2564)
വൃത്താഃ പ്രജാ ന താഃ പ്രക്യാ ഭവതീഭിർനിഷേവിതും।
അൻപ്രാം വഃ കാം പ്രയച്ഛാമി പ്രജാം യാം മനസേച്ഛഥാ ॥ 3-230-18 (24972)
മാതര ഊചുഃ। 3-230-19x (2565)
ഇച്ചാമ താസാം മാതൄണാം പ്രജാ ഭോക്തും പ്രയച്ഛ നഃ।
ത്വയാ സഹ പൃഥഗ്ഭൂതാ യേ ച താസാമഥേശ്വരാഃ ॥ 3-230-19 (24973)
സ്കന്ദ ഉവാച। 3-230-20x (2566)
പ്രജാ വോ ദദ്മി കഷ്ടം തു ഭവതീഭിരുദാഹൃതം।
പരിരക്ഷത ഭദ്രം വഃ പ്രജാ സാധുനമസ്കൃതാഃ ॥ 3-230-20 (24974)
മാതര ഊചുഃ। 3-230-21x (2567)
പരിരക്ഷാമ ഭദ്രം തേ പ്രജാഃ സ്കന്ദ യഥേച്ഛസി।
ത്വയാ നോ രോചതേ സ്കന്ദ സഹവാസശ്ചിരംപ്രഭോ ॥ 3-230-21 (24975)
സ്കന്ദ ഉവാച। 3-230-22x (2568)
യാവത്ഷോഡശ വർഷാണി ഭവന്തി തരുണാഃ പ്രജാഃ।
പ്രബാധത മനുഷ്യാണാം താവദ്രൂപൈഃ പൃഥഗ്വിധൈഃ ॥ 3-230-22 (24976)
അഹം ച വഃ പ്രദാസ്യാമി രൌദ്രമാത്മാനമവ്യയം।
പരമം തേന സഹിതാഃ സുഖം വത്സ്യഥ പൂജിതാഃ ॥ 3-230-23 (24977)
മാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 3-230-23x (2569)
തതഃ ശരീരാത്സ്കന്ദസ്യ പരുഷഃ പാവകപ്രഭഃ।
ഭോക്തും പ്രജാഃ സ മർത്യാനാം നിഷ്പപാത മഹാബലഃ ॥ 3-230-24 (24978)
അപതത്സഹസാ ഭൂമൌ വിസഞ്ജ്ഞോഽഥ ക്ഷുധാർദിതഃ।
സ്കന്ദേന സോഽഭ്യനുജ്ഞാതോ രൌദ്രരൂപോഽഭവദ്ഗ്രഹഃ ॥ 3-230-25 (24979)
സ്കന്ദാപസ്മാര ഇത്യാഹുർഗൃഹം തം ദ്വിജസത്തമാഃ।
വിനതാ തു മഹാരൌദ്രാ കഥ്യതേ ശകുനിഗ്രഹഃ ॥ 3-230-26 (24980)
മാതൄണാം രാക്ഷസംപ്രാഹുസ്തം വിദ്യാത്പൂതനാഗ്രഹം।
കഷ്ടാ ദാരുണരൂപേണ ഘോരരൂപാ നിശാചരീ ॥ 3-230-27 (24981)
പശാചീ രദാരുണാകാരാ കഥ്യതേ ശീതപൂതനാ।
ഗർഭാൻസാ മാനുഷീണാം തു ഹരതേ ഘോരദർശനാ ॥ 3-230-28 (24982)
അദിതിം രേവതീം പ്രാഹുർഗ്രഹസ്തസ്യാസ്തു രൈവതഃ।
സോഽപി ബാലാൻമഹാഗോരോ ബാധതേ വൈ മഹാഗ്രഹഃ ॥ 3-230-29 (24983)
ദൈത്യാനാം യാ ദിതിർമാതാ താമാഹുർമുഖമണ്ഡികാം।
അത്യർഥം ശിശുമാംസേന സംപ്രഹൃഷ്ടാ ദുരാസദാ ॥ 3-230-30 (24984)
കുമാരാശ്ച കുമാര്യശ് യേ പ്രോക്താഃ സ്കന്ദസംഭവാഃ।
തേഽപി ഗർഭഭുജഃ സർവേ കൌരവ്യസുമഹാഗ്രഹാഃ ॥ 3-230-31 (24985)
താസാമേവ തു പത്നീനാം പതയസ്തേ പ്രകീർതിതാഃ।
ആജായമാനാൻഗൃഹ്ണന്തി ബാലകാന്രൌദ്രകർമണഃ ॥ 3-230-32 (24986)
ഗവാം മാതാ തു യാ പ്രാജ്ഞൈഃ കഥ്യതേ സുരഭിർനൃപ।
ശകുനിസ്താമഥാരുഹ്യസഹ ഭുങ്ക്തേ ശിശൂൻഭുവി ॥ 3-230-33 (24987)
സരമാ നാമ യാ മാതാ ശുനാം ദേവീ ജനാധിപ।
സാഽപിഗർഭാൻസമാദത്തേ മാനുഷീണാം സദൈവ ഹി ॥ 3-230-34 (24988)
പാദപാനാം ച യാ മാതാ കരഞ്ജനിലയാ ഹി സാ।
വരദാ സാ ഹി സൌംയാ ച നിത്യം ഭൂതാനുകംപിനീ ॥ 3-230-35 (24989)
കരഞ്ജേ താം നമസ്യന്തി തസ്മാത്പുത്രാർഥിനോ നരാഃ।
ഇമേ ത്വഷ്ടാദശാന്യേ വൈ ഗ്രഹാ മാംസമധുപ്രിയാഃ ॥ 3-230-36 (24990)
ദ്വിപഞ്ചരാത്രം തിഷ്ഠന്തി സതതം സൂതികാഗൃഹേ।
കദ്രൂഃ സൂക്ഷ്മവപുർഭൂത്വാ ഗർഭിണീം പ്രവിശത്യഥ ॥ 3-230-37 (24991)
ഭുങ്ക്തേ സാ തത്ര തം ഗർഭം സാ തു നാഗം പ്രസൂയതേ।
ഗന്ധർവാണാം തു യാ മാതാ സാ ഗർഭം ഗൃഹ്യ ഗച്ഛതി ॥ 3-230-38 (24992)
തതോ വിലീനഗർഭാ സാ മാനുഷീ ഭുവി ദൃശ്യതേ।
യാ ജനിത്രീ ത്വപ്സരസാം ഗർഭമാസ്തേ പ്രഗൃഹ്യ സാ ॥ 3-230-39 (24993)
ഉപവിഷ്ടം തതോ ഗർഭം കഥയനതി മനീഷിണഃ।
ലോഹിതസ്യോദധേഃ കന്യാ ധാത്രീ സ്കന്ദസ്യ സാ സ്മൃതാ ॥ 3-230-40 (24994)
ലോഹിതായനിരിത്യേവം കദംബേ സാ ഹി പൂജ്യതേ।
പുരുഷേ തു യഥാ രുദ്രസ്തഥാഽഽര്യാ പ്രമദാസ്വപി ॥ 3-230-41 (24995)
ആര്യാ മാതാ കുമാരസ്യ പൃഥക്കാമാർഥമിജ്യതേ।
ഏവമേതേ കുമാരാണാം മയാ പ്രോക്താ മഹാഗ്രഹാഃ ॥ 3-230-42 (24996)
യാവത്ഷോഡശ വർഷാണി ശിശൂനാം ഹ്യശിവാസ്തതഃ।
യേ ച മാതൃഗണാഃ പ്രോക്താഃ പുരുഷാശ്ചൈവയേ ഗ്രഹാഃ ॥ 3-230-43 (24997)
സർവേ സ്കന്ദഗ്രഹാ നാമ ജ്ഞേയാ നിത്യം ശരീരിഭിഃ।
തേഷാം പ്രശമനം കാര്യം സ്നാനം ധൂപമഥാഞ്ജനം।
ബലികാർഗേപഹാരാശ് സ്കന്ദസ്യേജ്യാ വിശേഷതഃ ॥ 3-230-44 (24998)
ഏവമഭ്യർചിതാഃ സർവേ പ്രയച്ഛന്തി ശുഭം നൃണാം।
ആയുർദീർഘം ച രാജേനദ്രസംയക്പൂജാനമസ്കൃതാഃ ॥ 3-230-45 (24999)
ഊർധ്വം തു ഷോഡശാദ്വർഷാദ്യേ ഭവന്തി ഗ്രഹാ നൃണാം।
താനഹം സംപ്രവക്ഷ്യാമി നമസ്കൃത്യ മഹേശ്വരം ॥ 3-230-46 (25000)
യഃ പശ്യതി നരോ ദേവാഞ്ജാഗ്രദ്വാ ശയിതോപി വാ।
ഉൻമാദ്യതി സ തു ക്ഷിപ്രം തം തു ദേവഗ്രഹം വിദുഃ ॥ 3-230-47 (25001)
ആസീനശ്ച ശയാനശ്ച യഃ പശ്യതി നരഃ പിതൄൻ।
ഉൻമാദ്യതിസ തു ക്ഷിപ്രം സ ജ്ഞേയസ്തു പിതൃഗ്രഹഃ ॥ 3-230-48 (25002)
അവമന്യതി യഃ സിദ്ധാൻക്രുദ്ധാശ്ചാപി ശപന്തി യം।
ഉൻമാദ്യതി സ തു ക്ഷിപ്രം ജ്ഞേയഃ സിദ്ധഗ്രഹസ്തു സഃ ॥ 3-230-49 (25003)
ഉപാഘ്രാതി ച യോ ഗന്ധാന്രസാംശ്ചാപി പൃഥഗ്വിധാൻ।
ഉൻമാദ്യതി സ തു ക്ഷിപ്രം സ ജ്ഞേയോ രാക്ഷസോ ഗ്രഹഃ ॥ 3-230-50 (25004)
ഗന്ധർവാശ്ചാപി യം ദിവ്യാഃ സംവിശന്തി നരം ഭുവി।
ഉൻമാദ്യതി സ തു ക്ഷിപ്രം ഗ്രഹോ ഗാന്ധർവ ഏവ സഃ ॥ 3-230-51 (25005)
അധിരോഹന്തി യം നിത്യം പിശാചാഃ പുരുഷം പ്രതി।
ഉൻമാദ്യതി സ തു ക്ഷിപ്രം ഗ്രഹഃ പൈശാച ഏവ സഃ ॥ 3-230-52 (25006)
ആവിശന്തി ച യം യക്ഷാഃ പുരുഷം കാലപര്യയേ।
ഉനമാദ്യതി സ തു ക്ഷിപ്രം ജ്ഞേയോ യക്ഷഗ്രഹസ്തു സഃ ॥ 3-230-53 (25007)
യസ് ദോഷൈഃ പ്രകുപിതം ചിത്തം മുഹ്യതി ദേഹിനഃ।
ഉനമാദ്യതി സ തു ക്ഷിപ്രം സാധനം തസ്യ ശാസ്ത്രതഃ ॥ 3-230-54 (25008)
വൈക്ലവ്യാച്ച ഭയാച്ചൈവ ഘോരാണാം ചാപി ദർശനാത്।
ഉൻമാദ്യതി സ തു ക്ഷിപ്രം സാന്ത്വം തസ്യ തു സാധനം ॥ 3-230-55 (25009)
കശ്ചിത്ക്രീഡിതുകാമോ വൈ ഭോക്തുകാമസ്തഥാഽപരഃ।
അഭികാമസ്തഥൈവാന്യ ഇത്യേഷ ത്രിവിധോ ഗ്രഹഃ ॥ 3-230-56 (25010)
യാവത്സപ്തതിവർഷാണി ഭവന്ത്യേതേ ഗ്രഹാ നൃണാം।
അതഃ പരം ദേഹിനാം തു ഗ്രഹതുല്യാ ഭവേഞ്ജരാ ॥ 3-230-57 (25011)
അപ്രകീർണേന്ദ്രിയം ദാന്തം ശുചിം നിത്യമതന്ദ്രിതം।
ആസ്തികം ശ്രദ്ദധാനം ച വർജയന്തി തദാ ഗ്രഹാഃ ॥ 3-230-58 (25012)
ഇത്യേഷ തേ ഗ്രഹോദ്ദേശോ മാനുഷാണാം പ്രകീർതിതഃ।
ന സ്പൃശന്തി ഗ്രഹാ ഭക്താന്നരാന്ദേവം മഹേശ്വരം ॥ 3-230-59 (25013)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി മാർകണ്ഡേയസമാസ്യാപർവണി ത്രിംസദധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 230 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-230-4 അസത്യമേതത്സംസ്കൃത്യ ഇതി ധ. പാഠഃ। അപത്യമേതത്സംസ്മൃത്യ ഇതി ട. ഥ. പാഠഃ ॥ 3-230-7 വിവക്ഷന്തമഭിജിന്നക്ഷത്രസ് പതനാന്നക്ഷത്രസംഖ്യാ കഥം സമാ ഭവേദിതി പ്രഷ്ടുമിച്ഛന്തം ॥ 3-230-8 കന്യസീ കനിഷ്ഠാ। വനം ഗതാ അധികാരം ത്യക്തേതി ശേഷഃ ॥ 3-230-10 യസ്യ നക്ഷത്രസ്യാദ്യക്ഷണേ ചന്ദ്രസൂര്യഗുരൂണാം യോഗസ്തദ്യുഗാദിനക്ഷത്രം। തച്ചപൂർവം രോഹിണ്യഭൂത്। തദാഭിജിത്പതനകാലേ ത്വേകന്യൂനൈരഹോരാത്രൈർഭഗണസ്യ ഭോഗാത് കൃതയുഗാദിനക്ഷത്രം ധനിഷ്ഠൈവാഭവദിത്യർഥഃ। സംഖ്യാ കലാകാഷ്ഠാദീനാം ॥ 3-230-11 തഥാ ച കൃത്തികാഭിരേവ നക്ഷത്രസംഖ്യാപൂർതി കുർവിതി ശക്രാശയം ജ്ഞാത്വാ താസ്ത്രിദിവം ഗതാഃ। നക്ഷത്രം സപ്തശീർഷാഭം ഇതി ഝ. പാഠഃ ॥ 3-230-12 ഋഷിപത്നീനാമിവ ഗരുത്മത്യാ അപിരൂപം സ്വാഹയാ ധൃതമിതി ത്സുതത്വം ബോധ്യം ॥ 3-230-13 സ്നുഷയാ ദേവസേനയാ ॥ 3-230-14 മാതൃഗണോ വിനതാദിസമൂഹഃ ॥ 3-230-16 താഃ പ്രസിദ്ധാഃ മാതരോ ബ്രാഹ്മീമാഹേശ്വരീപ്രഭൃതയഃ ॥ 3-230-17 ത്വത്കൃതേ ത്വദർഥം താഭിർബ്രാഹ്മയാദിഭിരസ്മദ്ഭർതൄൻ മിഥ്യാഭിശാപദോഷേണ കോപയന്തീഭിഃ പ്രജാ ഹൃതാഃ സംഗാഭാവാദിത്യർഥഃ। സന്ധിരാർഷഃ। നോഽസ്മഭ്യം പ്രയച്ഛ ഭർതൄണാമനുകൂലനേനേത്യർഥഃ ॥ 3-230-18 വൃത്താമയാ ദത്താ അപി। മയാ പ്രാർഥിതാ അപി മുനയോ യുഷ്മാൻ നാംഗീകരിഷ്യന്തീതി ഭാവഃ ॥ 3-230-19 മാതൄണാം ബ്രാഹ്മയാദീനാം। താസാം പ്രജാനാമീശ്വരാഃ പിത്രാദയഃ ॥ 3-230-20 പ്രജാഃ അസ്മദാദ്യാഃ। നമസ്കൃതാ യൂയം മയേതി ശേഷഃ ॥ 3-230-32 അജ്ഞായമാനാ ഗൃഹന്തി ഇതി ധ. പാഠഃ ॥ 3-230-38 മുജാതാ ഹരിണീ യാ തു സാ ഗർഭം പിബതി പ്രഭോ ഇതി ട. ഥ. ധ.പാഠഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 231
॥ ശ്രീഃ ॥
3.231. അധ്യായഃ 231
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
സ്കന്ദേന സ്വാഹാദേവ്യാ അഭീഷ്ടദാനം ॥ 1 ॥ ബ്രാഹ്മണാ സ്കന്ദംപ്രതി സോപപത്തികം തസ്യ രുദ്രപുത്രത്വാദികഥനം ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-231-0 (25014)
മാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 3-231-0x (2570)
യദാ സ്കന്ദേന മാതൃണാമേവമേതത്പ്രിയം കൃതം।
അഥനൈമബ്രവീത്സ്വാഹാ മമ പുത്രസ്ത്വമൌരസഃ ॥ 3-231-1 (25015)
ഇച്ഛാംയഹം ത്വയാ ദത്താം പ്രീതിം പരമദുർലഭാം।
താമബ്രവീത്തതഃ സ്കന്ദഃ പ്രീതിമിച്ഛസി കീദൃശീം ॥ 3-231-2 (25016)
സ്വാഹോവാച। 3-231-3x (2571)
ദക്ഷസ്യാഹം പ്രിയാ കന്യാ സ്വാഹാ നാമ മഹാഭുജ।
ബാല്യാത്പ്രഭൃതി നിത്യം ച ജാതകാമാ ഹുതാശനേ ॥ 3-231-3 (25017)
ന സ മാം കാമിനീം പുത്ര സംയഗ്ജനാതി പാവകഃ।
ഇച്ഛാമി ശാശ്വതം വാസം വസ്തു പുത്ര സഹാഗ്നിനാ ॥ 3-231-4 (25018)
സ്കന്ദ ഉവാച। 3-231-5x (2572)
ഹവ്യം കവ്യഞ്ച യത്കിഞ്ചിദ്ദ്വിജാ മന്ത്രസുസംസ്തുതം।
ഹോഷ്യന്ത്യഗ്നൌ സദാ ദേവി സ്വാഹേത്യുക്ത്വാസമുദ്ധൃതം ॥ 3-231-5 (25019)
അദ്യപ്രഭൃതി ദാസ്യന്തി സുവൃത്താഃ സത്പഥേ സ്ഥിതാഃ।
ഏവമഗ്നിസത്വയാ സാർധം സദാ വത്സ്യതി ശോഭനേ ॥ 3-231-6 (25020)
മാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 3-231-7x (2573)
ഏവമുക്താ തതഃ സ്വാഹാ തുഷ്ടാസ്കന്ദേന പൂജിതാ।
പാവകേന സമായുക്താ ഭർത്രാ സ്കന്ദമപൂജയത്॥ 3-231-7 (25021)
തതോ ബ്രഹ്മാ മഹാസേനം പ്രജാപതിരഥാബ്രവീത്।
അഭിഗച്ഛ മഹാദേവം പിതരം ത്രിപുരാർദനം ॥ 3-231-8 (25022)
രുദ്രേണാഗ്നിം സമാവിശ്യ സ്വാഹാമാവിശ്യ ചോമയാ।
ഹിതർഥം സർവലോകാനാം ജാതസ്ത്വമപരാജിതഃ ॥ 3-231-9 (25023)
ഉമായോന്യാം ച രുദ്രേണ ശുക്രം സിക്തം മഹാത്മനാ।
അസ്മിൻഗിരൌ നിപതിതം മിഞ്ജികമിഞ്ജികം യതഃ ॥ 3-231-10 (25024)
`മിഥുനം വൈ മഹാഭാഗ തത്ര തദ്രുദ്രസംഭവം'।
സംഭൂതം ലോഹിതോദേ തു ശുക്രശേഷമവാപതത് ॥ 3-231-11 (25025)
സൂര്യരശ്മിഷു ചാപ്യനയദന്യച്ചൈവാപതദ്ഭുവി।
ആസക്തമന്യദ്വൃക്ഷേഷു തദേവം പ്ചധാഽപതത് ॥ 3-231-12 (25026)
തത്ര തേ വിവിധാകാരാ ഗണാ ജ്ഞേയാ മനീഷിഭിഃ।
തവ പാരിഷദാ ഘോരാ യ ഏതേ പിശിതാശിനഃ ॥ 3-231-13 (25027)
ഏവമസ്ത്വിതി ചാപ്യുക്ത്വാ മഹാസേനോ മഹേശ്വരം।
അപൂജയദമേയാത്മാ പിതരം പിതൃവത്സലഃ ॥ 3-231-14 (25028)
മാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 3-231-15x (2574)
അർകപുഷ്പൈസ്തു തേ പഞ് ഗണാഃ പൂജ്യാ ധനാർഥിഭിഃ।
വ്യാദിപ്രശമനാർഥം ചതേഷാം പൂജാം സമാചരേത് ॥ 3-231-15 (25029)
മിഞ്ജികാമിഞ്ജികം ചൈവ മിഥുനം രുദ്രസംഭവം।
നമസ്കാര്യം സദൈവേഹ ബാലാനാം ഹിതമിച്ഛതാ ॥ 3-231-16 (25030)
സ്ത്രിയോ മാനുഷമാംസാദാ വൃക്ഷകാ നാമ നാമതഃ।
വൃക്ഷേഷു ജാതാസ്താ ദേവ്യോ നമസ്കാര്യാഃ പ്രജാർഥിഭിഃ ॥ 3-231-17 (25031)
ഏഷാമേവ പിശാചാനാമസംഖ്യേയഗണാഃ സ്മൃതാഃ।
ഘണ്ടായാഃ സപതാകായാഃ ശൃണു മേ സംഭവം നൃപ ॥ 3-231-18 (25032)
ഐരാവതസ്യ ഘണ്ടേ ദ്വേ വൈജയന്ത്യാവിതി ശ്രുതേ।
ഗുഹസ്യ തേ സ്വയം ദത്തേ ക്രമേണാനായ്യ ധീമതാ ॥ 3-231-19 (25033)
ഏകാ തത്രവിശാഖസ്യ ഘണ്ടാ സ്കന്ദസ്യ ചാപരാ।
പതാകാ കാർതികേയസ് വിശാഖസ്യ ച ലോഹിതാ ॥ 3-231-20 (25034)
യാനി ക്രീഡനകാന്യസ്യ ദേവൈർദത്താനി വൈ തദാ।
തൈരേവ രമതേ ദേവോ മഹാസേനോ മഹാബലഃ ॥ 3-231-21 (25035)
സ സംവൃതഃ പിശാചാനാം ഗണൈർദേവഗണൈസ്തഥാ।
ശുശുഭേ കാഞ്ചനേ ശൈലേ ദീപ്യമാനഃ ശ്രിയാ വൃത്തഃ ॥ 3-231-22 (25036)
തേന വീരേണ ശുശുഭേ സ ശൈലഃ ശുഭകാനനഃ।
ആദിത്യേനേവാംശുമതാ മന്ദരശ്ചാരുകന്ദരഃ ॥ 3-231-23 (25037)
സന്താനകവനൈഃ ഫുല്ലൈഃ കരവീരവനൈരപി।
പാരിജാതവനൈശ്ചൈവ ജപാശോകവനൈസ്തഥാ ॥ 3-231-24 (25038)
കദംബതരുഷണ്ഡൈശ്ച ദിവ്യൈർമൃഗഗണൈരപി।
ദിവ്യൈഃ പക്ഷിഗണൈശ്ചൈവ ശുശുഭേ ശ്വേതപർവതഃ ॥ 3-231-25 (25039)
തത്രദേവഗണാഃ സർവേസർവേ ദേവർഷയസ്തഥാ।
മേഘതൂര്യരവാശ്ചൈവ ക്ഷുബ്ധോദധിസമസ്വനാഃ ॥ 3-231-26 (25040)
തത്രദേവാശ്ച ഗന്ധർവാ നൃത്യന്തേഽപ്സരസസ്തഥാ।
ഹൃഷ്ടാനാം തത്രഭൂതാനാം ശ്രൂയതേ നിനദോ മഹാൻ ॥ 3-231-27 (25041)
ഏവം സേന്ദ്രം ജഗത്സർവം ശ്വേതപർവതസംസ്ഥിതം।
പ്രഹൃഷ്ടം പ്രേക്ഷതേ സ്കന്ദം ന ച ഗ്ലായതി ദർശനാത് ॥ 3-231-28 (25042)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി മാർകണ്ഡേയസമാസ്യാപർവണി ഏകത്രിംശദധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 231 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-231-10 മുഞ്ജികോ മുഷ്ടികാ തതഃ ഇതി ട. ഥ.പാഠഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 232
॥ ശ്രീഃ ॥
3.232. അധ്യായഃ 232
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
സ്കന്ദസ്യ ദേവസൈനാപത്യേഽഭിഷേകാനന്തരം മഹാദേവസ്യ പാർവത്യാ സഹ ഭദ്രവടംപ്രതി പ്രസ്ഥാനം ॥ 1 ॥ തദേന്ദ്രാദിഭിർദിക്പാലൈഃ സസൈന്യൈസ്തമനു പ്രസ്ഥാനം ॥ 2 ॥ തദാ രുദ്രേണ സ്കന്ദസ്യ ദേവസൈനാപത്യേ നിയോജനം ॥ 3 ॥ തതോ ദേവാസുരാണാം മഹായുദ്ധം। തത്രസ്കന്ദേന മഹിഷാസുരസംഹാരഃ ॥ 4 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-232-0 (25043)
മാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 3-232-0x (2575)
യദാഽഭിഷിക്തോ ഭഗവാൻസൈനാപത്യേ തു പാവകിഃ।
തദാ സംപ്രസ്ഥിതഃ ശ്രീമാൻഹൃഷ്ടോ ഭദ്രവടം ഹരഃ ॥ 3-232-1 (25044)
രഥേനാദിത്യവർണേന പാർവത്യാ സഹിതഃ പ്രഭുഃ।
`അനുയാതഃ സുരൈഃ സർവൈഃ സഹസ്രാക്ഷപുരോഗമൈഃ' ॥ 3-232-2 (25045)
സഹസ്രം തസ്യ സിംഹാനാം തസ്മിന്യുക്തം രഥോത്തമേ।
ഉത്പപാത ദിവം ശുഭ്രം കാലേനാഭിപ്രചോദിതം ॥ 3-232-3 (25046)
തേപിബന്ത ഇവാകാശം ത്രാസയന്തക്ഷരാചരാൻ।
സിംഹാ നഭസ്യഗച്ഛന്ത നദന്തശ്ചാരുകേസരാഃ ॥ 3-232-4 (25047)
തസ്മിന്രഥേ പശുപതിഃ സ്ഥിതോ ഭാത്യുമയാ സഹ।
വിദ്യുതാ സഹിതഃ സൂര്യഃ സേന്ദ്രചാപേ ഘനേ യഥാ ॥ 3-232-5 (25048)
അഗ്രതസ്തസ്യ ഭഗവാന്ധനേശോ ഗുഹ്യകൈഃ സഹ।
ആസ്ഥായ രുചിരം യാതി പുഷ്പകം നരവാഹനഃ ॥ 3-232-6 (25049)
ഐരാവതം സമാസ്ഥായ ശക്രശ്ചാപി സുരൈഃ സഹ।
പൃഷ്ഠതോഽനുയയൌ യാന്തം വരദം വൃഷഭധ്വജം ॥ 3-232-7 (25050)
ജൃംഭകൈര്യക്ഷരക്ഷോഭിഃ സ്രഗ്വിഭിഃ സമലങ്കൃതഃ।
യാത്യമോഘോ മഹായക്ഷോ ദക്ഷിണം പക്ഷമാസ്ഥിതഃ ॥ 3-232-8 (25051)
തസ്യ ദക്ഷിണതോ ദേവാ ബഹവശ്ചിത്രയോധിനഃ।
ഗച്ഛന്തി വസുഭിഃ സാർധം രുദ്രൈശ്ച സഹ സംഗതാഃ ॥ 3-232-9 (25052)
യമശ്ച മൃത്യുനാ സാർധം സർവതഃ പരിവാരിതഃ।
ഘോരൈർവ്യാധിശതൈര്യാതി ഘോരരൂപവപുസ്തഥാ ॥ 3-232-10 (25053)
യമസ്യ പൃഷ്ഠതശ്ചൈവ രഘോരസ്ത്രിശിഖരഃ ശിതഃ।
വിജയോ നാമ രുദ്രസ്യ യാതി ശൂലഃ സ്വലങ്കൃതഃ ॥ 3-232-11 (25054)
തമുഗ്രപാശോ വരുണോ ഭഗവാൻസലിലേശ്വരഃ।
പരിവാര്യ ശനൈര്യാതി യാദോഭിർവിവിധൈർവൃതഃ ॥ 3-232-12 (25055)
പൃഷ്ഠതോവിജയസ്യാപി യാതി രുദ്രസ്യ പട്ടസഃ।
ഗദാമുസലശക്ത്യാദ്യൈർവൃതഃ പ്രഹരണോത്തമൈഃ ॥ 3-232-13 (25056)
പട്ടസം ത്വന്വഗാദ്രാജംശ്ഛത്രം രൌദ്രം മഹാപ്രഭം।
കമണ്ഡലുശ്ചാപ്യനു തം മഹർഷിഗണസേവിതഃ ॥ 3-232-14 (25057)
തസ്യ ദക്ഷിണതോ ഭാതി ദണ്ഡോ ഗച്ഛഞ്ശ്രിയാ വൃതഃ।
ഭൃഗ്വംഗിരോഭിഃ സഹിതോ ദൈധതൈശ്ചാനുപൂജിതഃ ॥ 3-232-15 (25058)
ഏഷാം തു പൃഷ്ഠതോ രുദ്രോ വിമലേ സ്യന്ദനേ സ്ഥിതഃ।
യാതി സംഹർഷയൻസർവാംസ്തേജസാ ത്രിദിവൌകസഃ ॥ 3-232-16 (25059)
ഋഷയശ്ചാപി ദേവാശ്ച ഗന്ധർവാ ഭുജഗാസ്തഥാ।
നദ്യോ ഹ്രദാഃസമുദ്രാശ്ചതഥൈവാപ്സരസാം ഗണാഃ ॥ 3-232-17 (25060)
നക്ഷത്രാണി ഗ്രഹാശ്ചൈവദേവാനാം ശിശവശ്ച യേ।
സ്ത്രിയശ്ച വിവിധാകാരാ യാന്തി രുദ്രസ്യ പൃഷ്ഠതഃ ॥ 3-232-18 (25061)
സൃജന്ത്യഃ പുഷ്പവർഷാണി ചാരുരൂപാ വരാംഗനാഃ।
പർജന്യശ്ചാപ്യനുയയൌ നമസ്കൃത്യ പിനാകിനം ॥ 3-232-19 (25062)
ഛത്രം ച പാണ്ഡുരം സോമസ്തസ്യ മൂർധന്യധാരയത്।
ചാമരേ ചാപി വായുശ്ച ഗൃഹീത്വാഽഗ്നിശ്ച ധിഷ്ഠിതൌ ॥ 3-232-20 (25063)
ശക്രശ്ച പൃഷ്ഠതസ്തസ്യ യാതി രാജഞ്ഛ്രിയാ വൃതഃ।
സഹരാജർഷിഭിഃ സർവൈഃ സ്തുവാനോ വൃഷകേതനം ॥ 3-232-21 (25064)
ഗൌരീ വിദ്യാഽഥ ഗാന്ധാരീ കേശിനീ മിത്രസാഹ്വയാ।
സാവിത്ര്യാ സഹ സർവാസ്താഃ പാർവത്യാ യാന്തി പൃഷ്ഠതഃ ॥ 3-232-22 (25065)
തത്ര വിദ്യാഗണാഃ സർവേയേ കേചിത്കവിഭിഃ സ്മൃതാഃ।
തസ്യ കുർവന്തി വചനം സേന്ദ്രാ ദേവാശ്ചമൂമുഖേ ॥ 3-232-23 (25066)
ഗൃഹീത്വാ തു പതാകാം വൈ യാത്യഗ്രേ രാക്ഷസോ ഗ്രഹഃ।
വ്യാപൃതസ്തു ശ്മശാനേ യോ നിത്യം രുദ്രസ് വൈ സഖാ।
പിംഗലോ നാമ യക്ഷേന്ദ്രോ ലോകസ്യാനന്ദദായകഃ ॥ 3-232-24 (25067)
ഏബിശ്ച സഹിതോ ദേവസ്തത്രയാതി യഥാസുഖം।
അഗ്രതഃ പൃഷ്ഠതസ്ചൈവം ന ഹി തസ്യ ഗതിർധ്രുവാ ॥ 3-232-25 (25068)
രുദ്രം സത്കർമഭിർമർത്യാഃ പൂജയന്തീഹ ദൈവതം।
ശിവമിത്യേവ യം പ്രാഹുരീശം രുദ്രം പിനാകിനം ॥ 3-232-26 (25069)
`ഏവം സർവേ സുരഗണാസ്തദാ വൈ പ്രീതമാനസാഃ'।
ഭാവൈസ്തു വിവിധാകാരൈഃ പൂജയന്തി മഹേശ്വരം ॥ 3-232-27 (25070)
കദേവസേനാപതിസ്ത്വം ദേവസേനാഭിരാവൃതഃ।
അനുദച്ഛതി ദേവേശം ബ്രഹ്മണ്യഃ കൃത്തികാസുതഃ ॥ 3-232-28 (25071)
അഥാബ്രവീൻമഹാസേനം മഹാദേവോ ബൃഹദ്വചഃ।
സപ്തമം മാരുതസ്കന്ധം രക്ഷ നിത്യമതന്ദ്രിതഃ ॥ 3-232-29 (25072)
സ്കന്ദ ഉവാച। 3-232-30x (2576)
സപ്തമം മാരുതസ്കന്ധം പാലയിഷ്യാംയഹം പ്രഭോ।
യദന്യദപി മേ കാര്യം ദേവ തദ്വദ മാചിരം ॥ 3-232-30 (25073)
രുദ്ര ഉവാച। 3-232-31x (2577)
കാര്യേഷ്വഹം ത്വയാ പുത്ര സന്ദ്രഷ്ടവ്യഃ സദൈവ ഹി।
ദർശനാൻമമ ഭക്ത്യാ ച ശ്രേയഃ പരമവാപ്സ്യസി ॥ 3-232-31 (25074)
മാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 3-232-25x (2578)
ഇത്യുക്ത്വാ വിസസർജൈനം പരിഷ്യജ്യ മഹേശ്വരഃ।
`സ്കന്ദം സഹോമയാ പ്രീതോ ജ്വലന്തമിവ തേജസാ' ॥ 3-232-32 (25075)
വിസർജിതേ തതഃ സ്കന്ദേ ബഭൂവൌത്പാതികം മഹത്।
സഹസൈവ മഹാരാജദേവാൻസർവാൻപ്രമോഹയത് ॥ 3-232-33 (25076)
ജജ്വാല സ്വം സനക്ഷത്രം പ്രമൂഢം ഭുവനം ഭൃശം।
ചചാല വ്യനദച്ചോർവീ തമോഭൂതം ജഗത്പ്രഭോ ॥ 3-232-34 (25077)
തതസ്തദ്ദാരുണം ദൃഷ്ട്വാ ക്ഷുഭിതഃ ശങ്കരസ്തദാ।
ഉമാ ചൈവമഹാഭാഗ ദേവാശ്ച സമഹർഷയഃ ॥ 3-232-35 (25078)
തതസ്തേഷു പ്രമൂഢേഷു പർവതാംബുദസന്നിഭം।
നാനാപ്രഹരണം ഘോരമദൃശ്യത മഹദ്ബലം ॥ 3-232-36 (25079)
തദ്വൈ ഘോരമസംഖ്യേയം ഗർജച്ച വിവിധാ ഗിരഃ।
അഭ്യദ്രവദ്രണഏ ദേവാൻഭഗവന്തം ച ശങ്കരം ॥ 3-232-37 (25080)
തൈർവിസൃഷ്ടാന്യനീകേഷു ബാണജാലാന്യനേകശഃ।
പർവതാശ്ച ശതഘ്ന്യശ്ച പ്രാസാസിപരിഘാ ഗദാഃ ॥ 3-232-38 (25081)
നിപതദ്ഭിശ്ച തൈർഘോരൈർദേവാനീകം മഹായുധൈഃ।
ക്ഷണേന വ്യദ്രവത്സർവം വിമുഖം ചാപ്യദൃശ്യത ॥ 3-232-39 (25082)
നികൃത്തയോധനാഗാശ്വം കൃത്തായുധമഹാരഥം।
ദാനവൈരർദിതം സൈന്യം ദേവാനാം വിമുഖം ബഭൌ ॥ 3-232-40 (25083)
അസുരൈർവധ്യമാനം തത്പാവകൈരിവ കാനനം।
അപതദ്ദഗ്ധഭൂയിഷ്ഠം മഹാദ്രുമവനം തഥാ ॥ 3-232-41 (25084)
തേ വിഭിന്നശിരോദേഹാഃ പ്രാദ്രവന്തോ ദിവൌകസഃ।
ന നാഥമധിഗച്ഛന്തി വധ്യമാനാ മഹാരണേ ॥ 3-232-42 (25085)
അഥ തദ്വിദ്രുതം സൈന്യം ദൃഷ്ട്വാ ദേവഃ പുരന്ദരഃ।
ആശ്വാസയന്നുവാചേദം ബലഭിദ്ദാനവാർദിതം ॥ 3-232-43 (25086)
ഭയം ത്യജത ഭദ്രം വ ശൂരാഃ ശസ്ത്രാണി ഗൃഹ്ണത।
കുരുധ്വംവിക്രമേ ബുദ്ധിം മാ വഃ കാചിദ്വ്യഥാ ഭവേത് ॥ 3-232-44 (25087)
ജയതൈനാംസുദുർവൃത്താന്ദാനവാൻഘോരദർശനാൻ।
അഭിദ്രവത ഭദ്രം വോ മയാ സഹ മഹാസുരാൻ ॥ 3-232-45 (25088)
ശക്രസ് വചനം ശ്രുത്വാ സമാശ്വസ്താ ദിവൌകസഃ।
ദാനവാൻപ്രത്യയുധ്യന്ത ശക്രം കൃത്വാ വ്യപാശ്രയം ॥ 3-232-46 (25089)
തതസ്തേ ത്രിദശാഃ സർവേമരുതശ്ച മഹാബലാഃ।
പ്രത്യുദ്യയുർമഹാഭാഗാഃ സാധ്യാശ്ച വസുഭിഃ സഹ ॥ 3-232-47 (25090)
തൈർവിസൃഷ്ടാന്യനീകേഷു ക്രുദ്ധൈഃ ശസ്ത്രാണി സംയുഗേ।
ശരാശ്ച ദൈത്യകായേഷു പിബന്തി രുധിരം ബഹു ॥ 3-232-48 (25091)
തേഷാം ദേഹാന്വിനിർഭിദ്യ ശരാസ്തേ നിശിതാസ്തദാ।
നിപതന്തോഽഭ്യദൃശ്യന്ത നഗേഭ്യ ഇവ പന്നഗാഃ ॥ 3-232-49 (25092)
താനി ദൈത്യശരീരാണി നിർഭിന്നാനിസ്മ സായകൈഃ।
അപതൻഭൂതലേരാജംശ്ഛിന്നാഭ്രാണീവ സർവശഃ ॥ 3-232-50 (25093)
തതസ്തദ്ദാനവം സൈന്യം സർവൈർദേവഗണൈര്യുധി।
ത്രാസിതം വിവിധൈർബാണൈഃ കൃതഞ്ചൈവ പരാങ്യുഖം ॥ 3-232-51 (25094)
അഥോത്ക്രുഷ്ടം തദാ ഹൃഷ്ടൈഃ സർവൈർദേവൈരുദായുധൈഃ।
സംഹതാനി ച തൂര്യാണി പ്രാവാദ്യന്ത ഹ്യനേകശഃ ॥ 3-232-52 (25095)
ഏവമന്യോന്രസംയുക്തം യുദ്ധമാസീത്സുദാരുണം।
ദേവാനാം ദാനവാനാം ച മാംസശോണിതകർദമം ॥ 3-232-53 (25096)
അനയോ ദേവലോകസ്യ സഹസൈവാഭ്യദൃശ്യത।
തഥഹി ദാനവാ ഘോരാ വിനിഘ്നന്തി ദിവൌകസഃ ॥ 3-232-54 (25097)
തതസ്തൂര്യപ്രണാദാശ്ച ഭേരീണാം ച മഹാസ്വനാഃ।
ബഭൂവുർദാനവേന്ദ്രാണാം സിംഹനാദാശ്ച ദാരുണാഃ ॥ 3-232-55 (25098)
അഥ ദൈത്യബലാദ്ഘോരാന്നിഷ്പപാത മഹാബലഃ।
ദാനവോ മഹിഷോ നാമ പ്രഗൃഹ്യ വിപുലം ഗിരിം ॥ 3-232-56 (25099)
തേ തം ധനൈരിവാദിത്യം ദൃഷ്ട്വാസംപരിവാരിതം।
തമുദ്യതഗിരിം രാജന്വ്യദ്രവന്ത ദിവൌകസഃ ॥ 3-232-57 (25100)
അഥാഭിദ്രുത്യ മഹിഷോ ദേവാംശ്ചിക്ഷേപ തം ഗിരിം।
`മഹാകായം മഹാരാജ സതോയമിവ തോയദം' ॥ 3-232-58 (25101)
പതതാ തേന ഗിരിണാ ദേവസൈന്യസ് പാർഥിവ।
ഭീമരൂപേണ നിഹതമയുതം പ്രാപതദ്ഭുവി ॥ 3-232-59 (25102)
അഥ തൈർദാനവൈഃ സാർധം മഹിഷസ്ത്രാസയൻസുരാൻ।
അഭ്യദ്രവദ്രണേ തൂർണം സിംഹഃ ക്ഷുദ്രമൃഗാനിവ ॥ 3-232-60 (25103)
തമാപതന്തം മഹിഷം ദൃഷ്ട്വാ സേന്ദ്രാ ദിവൌകസഃ।
വ്യദ്രവന്തരണേ ബീതാ വികീർണായുധകേതനാഃ ॥ 3-232-61 (25104)
തതഃസ മഹിഷഃ ക്രുദ്ധസ്തൂർണം രുദ്രരഥം യയൌ।
അഭിദ്രുത്യ ച ജഗ്രാഹ രുദ്രസ് രഥകൂവരം ॥ 3-232-62 (25105)
യദാ രുദ്രരഥം ക്രുദ്ധോ മഹിഷഃ സഹസാ ഗതഃ।
രേസതൂ രോദസീ ഗാഢം മുമുഹുശ് മഹർഷയഃ ॥ 3-232-63 (25106)
അനദംശ്ചമഹാകായാ ദൈത്യാ ജലധരോപമാഃ।
ആസീച്ചനിശ്ചിതം തേഷാം ജിതമസ്മാഭിരിത്യുത ॥ 3-232-64 (25107)
തഥാഭൂതേ തു ഭഗവാനാഹൂയ ഗുഹമാത്മജം।
`ദൌരാത്ംയം പശ്യ പുതർ ത്വം ദാനവസ്യ ദുരാത്മനഃ।
ജഹി ശീഘ്രം ദുരാചാരം ദ്രഷ്ടുമിച്ഛാമി തേ ബലം ॥ 3-232-65 (25108)
ഇത്യുക്താവ ഭഗവാൻസ്കന്ദം പരിപൂജ്യ മഹേശ്വരഃ।
അയോജയന്നിഗ്രഹാർഥം മഹിഷസ് ഗതായുഷഃ'।
സസ്മാര ച തദാ സ്കന്ദം മൃത്യും തസ്യ ദുരാത്മനഃ ॥ 3-232-66 (25109)
മഹിഷോഽപി രഥം ദൃഷ്ട്വാ രൌദ്രം രുദ്രസ് ചാനദത്।
ദേവാൻസന്ത്രാസയംശ്ചാപി ദൈത്യാംസ്ചാപിപ്രഹർഷയത് ॥ 3-232-67 (25110)
തതസ്തസ്മിനഭയേ ഘോരേ ദേവാനാം സമുപസ്ഥിതേ।
ആജഗാമ മഹാസേനഃ ക്രോധാത്സൂര്യ ഇവ ജ്വലൻ ॥ 3-232-68 (25111)
ലോഹിതാംബരസംവീതോ ലോഹിതസ്രഗ്വിഭൂഷണഃ।
ലോഹിതാശ്വോ മഹാബാഹുർഹിരണ്യകവചഃ പ്രഭുഃ ॥ 3-232-69 (25112)
രഥമാദിത്യസങ്കാശമാസ്ഥിതഃ കനകപ്രഭം।
തം ദൃഷ്ട്വാ ദൈത്യസേനാ സാ വ്യദ്രവത്സഹസാ രണേ ॥ 3-232-70 (25113)
സ ചാപി താം പ്രജ്വലിതാം മഹിഷസ് വിദാരിണീം।
മുമോച ശക്തിം രാജേനദ്ര മഹാസേനോ മഹാബലഃ ॥ 3-232-71 (25114)
സാ മുക്താഽഭ്യഹരത്തസ്യ മഹിഷസ്യ ശിരോ മഹത്।
പപാത ഭിന്നേ ശിരസി മഹിഷസ്ത്യക്തജീവിതഃ ॥ 3-232-72 (25115)
പതതാ ശിരസാ തേന ദ്വാരം ഷോഡശയോജനം।
പർവതാഭേന പിഹിതം തദാഽഗംയം തതോഽഭവത്।
ഉത്തരാഃ കുരവസ്തേന ഗച്ഛന്ത്യദ്യ യഥാസും ॥ 3-232-73 (25116)
ക്ഷിപ്താക്ഷിപ്താ തു സാ ശക്തിർഹത്വാ ശത്രൂൻസഹസ്രശഃ।
സ്കന്ദഹസ്തമനുപ്രാപ്താ ദൃശ്യതേ ദേവദാനവൈഃ ॥ 3-232-74 (25117)
പ്രായഃ ശരൈർവിനിഹതാ മഹാസേനേന ധീമതാ।
ശേഷാ ദൈത്യഗണാ ഘോരാ ഭീതാസ്ത്രസ്താ ദുരാസദൈഃ।
സ്കന്ദപാരിഷദൈർഹത്വാ ഭക്ഷിതാശ്ച സഹസ്രശഃ ॥ 3-232-75 (25118)
ദനവാൻഭക്ഷയന്തസ്തേ പ്രപിബന്തശ്ച ശോണിതം।
ക്ഷണാന്നിർദാനവം സർവമകാർഷുർഭൃശഹർഷിതാഃ ॥ 3-232-76 (25119)
തമാംസീവയഥാ സൂര്യോ വൃക്ഷാനഗ്നിർഘനാൻഖഗഃ।
തഥാസ്കന്ദോഽജയച്ഛത്രൂൻസ്വേന വീര്യേണ കീർതിമാൻ ॥ 3-232-77 (25120)
സംപൂജ്യമാനസ്ത്രിദശൈരഭിവാദ്യ മഹേശ്വരം।
ശുശുഭേ കൃതികാപുത്രഃ പ്രകീരണാംശുരിവാംശുമാൻ ॥ 3-232-78 (25121)
നഷ്ടശത്രുര്യദാ സ്കന്ദഃ പ്രയാതസ്തു മഹേശ്വരം।
തദാഽബ്രവീൻമഹാസേനം പരിഷ്വജ്യ പുരന്ദരഃ ॥ 3-232-79 (25122)
ബ്രഹ്മദത്തവരഃ സ്കന്ദ ത്വയാഽയം മഹിഷോ ഹതഃ।
`ഹജയ്യോ യുധി ദേവാനാം ദാനവഃ സ മഹാബലഃ' ॥ 3-232-80 (25123)
ദേവാസ്തൃണസമാ യസ്യ വബൂവുർജയതാംവര।
സോഽയം ത്വയാ മഹാബാഹോ ശമിതോ ദേവകണ്ടകഃ ॥ 3-232-81 (25124)
ശതം മഹിഷതുല്യാനാം ദാനവാനാം ത്വയ രണേ।
നിഹതന്ദേവശത്രൂണാം യൈർവയം പൂർവതാപിതാഃ ॥ 3-232-82 (25125)
താവകൈർഭക്ഷിതാശ്ചാന്യേ ദാനവാഃ ശതസംഘശഃ।
അജേയസ്ത്വം രണേഽരീണാമുമാപതിരിവ പ്രഭുഃ ॥ 3-232-83 (25126)
ഏതത്തേ പ്രഥമം ദേവ ഖ്യാതം കർമ ഭവിഷ്യതി।
ത്രിഷു ലോകേഷു കീർതിശ്ച തവാക്ഷയ്യാ ഭവിഷ്യതി।
വശഗാശ്ച ഭവിഷ്യനതി സുരാസ്തവ മഹാഭുജ ॥ 3-232-84 (25127)
മഹാസേനമേവമുക്ത്വാ നിവൃത്തഃ സഹ ദൈവതൈഃ।
അനുജ്ഞാതോ ഭഗവതാ ത്ര്യംബകേണ ശചീപതിഃ ॥ 3-232-85 (25128)
ഗതോ ഭദ്രവടംരുദ്രോ നിവൃത്താശ്ച ദിവൌകസഃ।
ഉക്താശ്ച ദേവാ രുദ്രേണ സ്കന്ദം പശ്യത മാമിവ ॥ 3-232-86 (25129)
സ ഹത്വാ ദാനവഗണാൻപൂജ്യമാനോ മഹർഷിഭിഃ।
ഏകാഹ്നൈവാജയത്സർവം ത്രൈലോക്യം വഹ്നിനന്ദനഃ ॥ 3-232-87 (25130)
സ്കന്ദസ് യ ഇദം വിപ്രഃ പഠേജ്ജൻമ സമാഹിതഃ।
`ശൃണുയാദ്ബ്രാഹ്മണേഭ്യോ യഃ ശ്രാവയേദ്വാവിചേതനം ॥ 3-232-88 (25131)
ധനമായുര്യശോ ദീപ്തിം പുത്രാഞ്ശത്രുജയന്തഥാ'।
സപുഷ്ടിമിഹസംപ്രാപ്യ സ്കന്ദസാലോക്യമാപ്നുയാത് ॥ 3-232-89 (25132)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി മാർകണ്ഡേയസമാസ്യാപർവണി ദ്വാത്രിംശദധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 232 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-232-8 ജൃംഭകൈർഗ്രഹവിശേഷൈഃ ഭാസ്കരൈര്യക്ഷരക്ഷോഭിഃ ഇതി ധ.പാഠഃ ॥ 3-232-23 വിദ്യാഗണാഃ സ്തുതിപദ്യസമൂഹ്യഃ ॥ 3-232-62 കൂവരം ധൂഃപ്രദേശം ॥ 3-232-63 രേസതുഃ ശബ്ദം ചക്രതുഃ। രോദസീ ദ്യാവാഭൂമീ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 233
॥ ശ്രീഃ ॥
3.233. അധ്യായഃ 233
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
മാർകണ്ഡേയേന യുധിഷ്ഠിരായ സ്കന്ദനാംനാം കീർതനം ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-233-0 (25133)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 3-233-0x (2579)
ഭഗവഞ്ശ്രോതുമിച്ഛാമി നാമാനി ച മഹാത്മനഃ।
തരിഷു ലോകേഷു യാന്യസ്യ വിഖ്യാതാനി ദ്വിജോത്തമ ॥ 3-233-1 (25134)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-233-2x (2580)
ഇത്യുക്തഃ പാണ്ഡവേയേന മഹാത്മാ ഋഷിസന്നിധൌ।
ഉവാച ഭഗവാംസ്തത്ര മാർകണ്ഡേയോ മഹാതപാഃ ॥ 3-233-2 (25135)
ആഗേയശ്ചൈവ സ്കനദശ്ച ദീപ്തകീർതിരനാമയഃ।
മയൂരകേതുർധർമാത്മാ ഭൂതേശോ മഹിഷാർദനഃ ॥ 3-233-3 (25136)
കാമജിത്കാമദഃ കാന്തഃ സത്യവാഗ്ഭുവനേശ്വരഃ।
ശിശുഃ ശീഘ്രഃ ശുചിശ്ചണ്ഡോ ദീപ്തവർണഃ ശുഭാനനഃ ॥ 3-233-4 (25137)
അമോഘസ്ത്വനഘോ രൌദ്രഃ പ്രിയശ്ചന്ദ്രാനനസ്തഥാ।
ദീപ്തശക്തിഃ പ്രശാന്താത്മാ നദ്രകുക്കുടമോഹനഃ ॥ 3-233-5 (25138)
ഷഷ്ഠീപ്രിയശ്ച ധർമാത്മാ പവിത്രോ മാതൃവത്സലഃ।
കന്യാഭർതാ വിഭക്തശ്ച സ്വാഹേയോ രേവതീസുതഃ ॥ 3-233-6 (25139)
പ്രഭുർനേതാ വിശാഖശ്ച നൈഗമേയഃ സുദുശ്ചരഃ।
സുവ്രതോ ലലിതശ്ചൈവബാലക്രീഡനകപ്രിയഃ ॥ 3-233-7 (25140)
ഖചാരീ ബ്രഹ്മചാരീ ച ശൂരഃ ശരവണോദ്ഭവഃ।
വിശ്വാമിത്രപ്രിയശ്ചൈവ ദേവസേനാപ്രിയസ്തഥാ।
വാസുദേവപ്രിയശ്ചൈവ പ്രിയഃ പ്രിയകൃദേവ തു ॥ 3-233-8 (25141)
നാമാന്യേതാനി ദിവ്യാനി കാർതികേയസ്യ യഃ പഠേത്।
സ്വർഗം കീർതിം ധനം ചൈവ സ ലഭേന്നാത്ര സംശയഃ ॥ 3-233-9 (25142)
മാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 3-233-10x (2581)
സ്തോഷ്യാമി ദേവൈർഋഷിഭിശ്ച ജുഷ്ടം
ശക്ത്യാ ഗുഹംനാമഭിരപ്രമേയം।
ഷഡാനനം ശക്തിധരം സുവീരം
നിബോധ ചൈതാനി കുരുപ്രവീര ॥ 3-233-10 (25143)
ബ്രഹ്മണ്യോ വൈ ബ്രഹമജോ ബ്രഹ്മവിച്ച
ബ്രഹ്മേശയോ ബ്രഹ്മവതാംവരിഷ്ഠഃ।
ബ്രഹ്മപ്രിയോ ബ്രാഹ്മണസർവമന്ത്രീ
ത്വം ബ്രഹ്മണാം ബ്രാഹ്മണാനാഞ്ച നേതാ ॥ 3-233-11 (25144)
സ്വാഹാ സ്വധാ ത്വംപരമം പവിത്രം
മന്ത്രസ്തുതസ്ത്വംപ്രഥിതഃ ഷഡർചിഃ।
സംവത്സരസ്ത്വമൃതവശ്ച ഷഡ്വൈ
മാസാർധമാസാശ്ചദിനം ദിശശ്ച ॥ 3-233-12 (25145)
ത്വംപുഷ്കരാക്ഷസ്ത്വരവിന്ദവക്രഃ
സഹസ്രചക്ഷോസി സഹസ്രബാഹുഃ।
ത്വം ലോകപാലഃ പരമം ഹവിശ്ച
ത്വം ഭാവനഃ സർവസുരാസുരാണാം ॥ 3-233-13 (25146)
ത്വമേവ സേനാധിപതിഃ പ്രചണ്ഡഃ
പ്രഭുർവിഭുശ്ചാപ്യഥ ശക്രജേതാ।
സഹസ്രപാത്ത്വം ധരണീ ത്വമേവ
സഹസ്രതുഷ്ടിശ്ച സഹസ്രഭുക്വ ॥ 3-233-14 (25147)
സഹസ്രശീർഷസ്ത്വമനന്തരൂപഃ।
സഹസ്രപാത്ത്വന്ദശശക്തിധാരീ।
ഗംഗാസുതസ്ത്വം സ്വമതേന ദേവ
സ്വാഹാമഹീകൃത്തികാനാം തഥൈവ ॥ 3-233-15 (25148)
ത്വം ക്രീഡസേ ഷൺമുഖ കുക്കുടേന
യഥേഷ്ടനാനാവിധകാമരൂപീ।
ദീക്ഷാഽസി സോമോ മരുതഃ സദൈവ
ധർമോഽസി വായുരചലേന്ദ്ര ഇന്ദ്രഃ ॥ 3-233-16 (25149)
സനാതനാനാമപി ശാശ്വതസ്ത്വം
പ്രഭുഃ പ്രഭൂണാമപി ചോഗ്രധന്വാ।
ഋതസ്യ കർതാ ദിതിജാന്തകസ്ത്വം
ജതാ രിപൂണാം പ്രവരഃ സുരാണാം ॥ 3-233-17 (25150)
സൂക്ഷ്മം തപസ്തത്പരമം ത്വമേവ
പരാവരജ്ഞോസി പരാവരസ്ത്വം।
ധർമസ്യ കാമസ്യ പരസ്യ ചൈവ
ത്വത്തേജസാ കത്സ്നമിദം മഹാത്മൻ ॥ 3-233-18 (25151)
വ്യാപ്തം ജഗത്സർവസുരപ്രവീര
ശക്ത്യാ മയാ സംസ്തുത ലോകനാഥ।
നമോസ്തു തേ ദ്വാദശനേത്രബാഹോ
അതഃ പരം വേദ്മി ഗതിം ന തേഽഹം ॥ 3-233-19 (25152)
സ്കന്ദസ്യ യ ഇദം വിപ്രഃ പഠേജ്ജൻമ സമാഹിതഃ।
ശ്രാവയേദ്ബ്രാഹ്മണേഭ്യോ യഃ ശൃണുയാദ്വാ ദ്വിജേരിതം ॥ 3-233-20 (25153)
ധനമായുര്യശോ ദീപ്തം പുത്രാഞ്ശത്രുജയം തഥാ।
സ പുഷ്ടിതുഷ്ടീ സംപ്രാപ്യ സ്കന്ദസാലോക്യമാപ്നുയാത് ॥ 3-233-21 (25154)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി മാർകണ്ഡേയസമാസ്യാപർവണി ത്രയസ്ത്രിംശദധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 233 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-233-4 കാമജിത്പൂണമനോരഥഃ ॥ 3-233-10 ജുഷ്ടം സേവിതം ॥ 3-233-11 ബ്രഹ്മണ്യോ ബ്രാഹ്മണേഷു സാധുഃ। ബ്രഹ്മജോവേദോക്തേന ഗർഭാധാനാദികർമണാജാതഃ। ബ്രഹ്മവിദ്വേദാർഥജ്ഞാതാ। ബ്രഹ്മേ ബ്രഹ്മണി കർമബ്രഹ്മരൂപേ ശേതേ ഇതി ബ്രഹ്മേശയഃ। അദന്തത്വമാർഷം। കർമബ്രഹ്മനിഷ്ഠാവാനിത്യർഥഃ। ബ്രാഹ്മണസവ്രതീതി പാഠേ ബ്രാഹ്മണോ ബ്രഹ്മവിത്തേന സഹ സമാനം വ്രതമദ്വേഷ്ടൃത്വാദിരൂപം യസ്യ സ ബ്രാഹ്മണസവ്രതീ ॥ 3-233-12 വഷഡർചിഃഷൺമുഖത്വാത്വഡ്ജിഹ്വഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 234
॥ ശ്രീഃ ॥
3.234. അധ്യായഃ 234
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
സത്യഭാമയാ പതിവശീകരണോപായം പൃഷ്ടയാ ദ്രൌപദ്യാതദുത്താരദാനവ്യാജേന പതിവ്രതാധർമകഥനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-234-0 (25155)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-234-0x (2582)
ഉപാസീനേഷു വിപ്രേഷു പാണ്ഡവേഷു ച ഭാരത।
ദ്രൌപദീ സത്യഭാമാ ച വിവിശാതേ തദാ സമം ॥ 3-234-1 (25156)
`പ്രവിശ്യ ചാശ്രമം പുണ്യമുഭേ തേ പരമസ്ത്രിയൌ'।
ജാഹസ്യമാനേ സുപ്രീതേ സുഖം തത്ര നിഷീദതുഃ ॥ 3-234-2 (25157)
ചിരസ് ദൃഷ്ട്വാ രാജേന്ദ്ര തേഽന്യോന്യസ്യ പ്രിയംവദേ।
കഥയാമാസതുശ്ചിത്രാഃ കഥാഃ കുരുയദൂചിതാഃ ॥ 3-234-3 (25158)
അഥാബ്രവീത്സത്യഭാമാ കൃഷ്ണസ് മഹിഷീ പ്രിയാ।
സാത്രാജിതീ യാജ്ഞസേനീം രഹസീദം സുമധ്യമാ ॥ 3-234-4 (25159)
കേന ദ്രൌപദി വൃത്തേന പാണ്ഡവാനധിതിഷ്ഠസി।
ലോകപാലോപമാന്വീരാന്നൂനം പരമസംമതാൻ ॥ 3-234-5 (25160)
കഥം ച വശഗസ്തുഭ്യം ന കുപ്യന്തി ച തേ ശുഭേ।
തവ വശ്യാ ഹി സതത പാണ്ഡവാഃ പ്രിയദർശനേ ॥ 3-234-6 (25161)
`ന ചാന്യോന്യമസൂയന്തേ കഥം വാ തേ സുമധ്യമേ'।
മുഖപ്രേക്ഷാശ്ച തേ സർവേ തത്ത്വമേതദ്ബ്രവീഹി മേ ॥ 3-234-7 (25162)
വ്രതചര്യാ തപോ വാഽപി സ്നാനമന്ത്രൌഷധാനി വാ।
വിദ്യാവീര്യം മൂലവീര്യഞ്ജപഹോമാഗദാസ്തഥാ ॥ 3-234-8 (25163)
മമാദ്യാചക്ഷ്വപാഞ്ചാലി യശസ്യം ഭഗവേതനം।
യേന കൃഷ്ണേ ഭവേന്നിത്യം മമ കൃഷ്ണോ വശാനുഗഃ ॥ 3-234-9 (25164)
ഏവമുക്ത്വാസത്യഭാമാ വിരരാമ യശസ്വിനീ।
പതിവ്രതാ മഹാഭാഗാ ദ്രൌപദീ പ്രത്യുവാച താം ॥ 3-234-10 (25165)
അസത്സ്ത്രീണാം സമാചരം സത്യേ മാമനുപൃച്ഛസി।
അസദാചരിതേ മാർഗേ കഥം സ്യാദനുകീർതനം ॥ 3-234-11 (25166)
അനുപ്രശ്നഃ സംശയോ വാ നൈഷ ത്വയ്യുപപദ്യതേ।
കഥം ഹ്യുപേതാ ബുദ്ധ്യാ ത്വങ്കൃഷ്ണസ് മഹിഷീ പ്രിയാ ॥ 3-234-12 (25167)
യദൈവ ഭർതാ ജാനീയാനമന്ത്രമൂലപരാം സ്ത്രിയം।
ഉദ്വിജേത തദൈവാസ്യാഃ സർപാദ്വേശ്മഗതാദിവ ॥ 3-234-13 (25168)
ഉദ്വിഗ്നസ്യ കുതഃ ശാന്തിരശാന്തസ്യ കുതഃ സുഖം।
ന ജാതു വശഗോ ഭർതാ സ്ത്രിയാഃ സ്യാൻമന്ത്രകാരണാത് ॥ 3-234-14 (25169)
കിമത്രപ്രഹിതാശ്ചാപി ഗദാഃ പരമദാരുണാഃ।
മൂലപ്രവാദൈർഹി വിഷം പ്രയച്ഛന്തി ജിഘാംസവഃ ബബ 3-234-15 (25170)
ജിഹ്വയാ യാനി പുരുഷസ്ത്വചാ വാപ്യുപസേവതേ।
തത്ര ചൂർണാനി ദത്താനി ഹന്യുഃ ക്ഷിപ്രമസംശയം ॥ 3-234-16 (25171)
ജലോദരസമായുക്താഃ ശ്വിത്രിണഃ പലിതാസ്തഥാ।
അപുമാംസഃ കൃതാഃ സ്ത്രീഭിർജഡാന്ധവധിരാസ്തഥാ ॥ 3-234-17 (25172)
പാപാനുഗാസ്തു പാപാസ്താഃ പതീനുപസൃജന്ത്യുത।
ന ജാതു വിപ്രിയം ഭർതുഃ സ്ത്രിയാ കാര്യം കഥഞ്ചന ॥ 3-234-18 (25173)
വർതാംയഹം തു യാം വൃത്തിം പാണ്ഡവേഷു മഹാത്മസു।
താം സർവാം ശൃണു മേ സത്യാം സത്യഭാമേ യശസ്വിനി ॥ 3-234-19 (25174)
അഹങ്കാരം വിഹായാഹം കാമക്രോധൌ ച സർവദാ।
സദാരാൻപാണ്ഡവാന്നിത്യം പ്രയതോപചരാംയഹം ॥ 3-234-20 (25175)
പ്രണയം പ്രതിസംഹൃത്യ നിധായാത്മാനമാത്മനി।
ശുശ്രൂഷുർനിരഭീമാനാ പതീനാം ചിത്തരക്ഷിണീ ॥ 3-234-21 (25176)
ദുർവ്യാഹൃതാച്ഛങ്കമാനാ ദുസ്ഥിതാദ്ദുരവേക്ഷിതാത്।
ദുരാസിതാദ്ദുർവ്രജിതാദിംഗിതാധ്യാസിതാദപി ॥ 3-234-22 (25177)
സൂര്യവൈശ്വാനരസമാൻസോമകൽപാൻമഹാരഥാൻ।
സേവേ ചക്ഷുർഹണഃ പാർഥാനുഗ്രവീര്യപ്രതാപിനഃ ॥ 3-234-23 (25178)
ദേവോ മനുഷ്യോ ഗന്ധർവോ യുവാ ചാപി സ്വലങ്കൃതഃ।
ദ്രവ്യവാനഭിരൂപോ വാ ന മേഽന്യഃ പുരുഷോ മതഃ ॥ 3-234-24 (25179)
ന ഭുക്തവതി ന സ്നാതേ നാസംവിഷ്ടേ ച ഭർതരി।
ന സംവിശാമി നാശ്നാമി ന സ്നായേ കർമ കുർവതീ ॥ 3-234-25 (25180)
ക്ഷേത്രാദ്വനാദ്വാ ഗ്രാമാദ്വാ ഭർതാരം ഗുഹമാഗതം।
അഭ്യുത്ഥായാഭിനന്ദാമി ആസനേനോദകേന ച ॥ 3-234-26 (25181)
പ്രസന്നഭാണ്ഡാ മൃഷ്ടാന്നാ കാലേ ഭോജനദായിനീ।
സംയതാ ഗുപ്തധാന്യാ ച സുസംമൃഷ്ടനിവേശനാ ॥ 3-234-27 (25182)
അതിരസ്കൃതസംഭാഷാ ദുഃസ്ത്രിയോ നാനുസേവതീ।
അനുകൂലവതീ നിത്യം ഭവാംയനലസാ സദാ ॥ 3-234-28 (25183)
അനർമ ചാപി ഹസിതം ദ്വാരി സ്ഥാനമഭീക്ഷ്ണശഃ।
അവസ്കരേ ചിരസ്ഥാനം നിഷ്കുടേഷു ച വർജയേ ॥ 3-234-29 (25184)
`അത്യാലാപമസന്തോഷം പരവ്യാപാരസങ്കഥാഃ'।
അതിഹാസാതിരോഷൌ ച ക്രോധസ്ഥാനം ച വർജയേ ॥ 3-234-30 (25185)
നിരതാഽഹം സദാ സത്യേ പാപാനാം ച വിവർജനേ।
സർവഥാ ഭർതുരഹിതം ന മമേഷ്ടം കഥഞ്ചന ॥ 3-234-31 (25186)
യദാ പ്രവസതേ ഭർതാ കുടുംബാർഥേന കേനചിത്।
സുമനോവർണകാപേതാ ഭവാമി വ്രതചാരിണീ ॥ 3-234-32 (25187)
യച്ച ഭർതാ ന പിബതി യച്ച ഭർതാ ന സേവതേ।
യച്ച നാശ്നാതി മേ ഭർതാ സർവം തദ്വർജയാംയഹം ॥ 3-234-33 (25188)
യഥോപദേശം നിയതാ വർതമാനാ വരാംഗനേ।
സ്വലങ്കൃതാ സുപ്രയതാ ഭർതുഃ പ്രിയഹിതേ രതാ ॥ 3-234-34 (25189)
യേ ച ധർമാഃ കുടുംബേഷു ശ്വശ്ര്വാമേ കഥിതാഃ പുരാ।
`അനുതിഷ്ഠാമി താൻസത്യേ നിത്യകാലമതന്ദ്രിതാ' ॥ 3-234-35 (25190)
ഭിക്ഷാബലിശ്രാദ്ധവിധിസ്ഥാലീപാകാശ്ച പർവസു।
മാന്യാനാം മാനസത്കാരാ യേ ചാന്യേ വിദിതാ മമ ॥ 3-234-36 (25191)
താൻസർവാനനുവർതാമി ദിവാരാത്രമതന്ദ്രിതാ।
വിനയാനനിയമാംശ്ചൈവ സദാ സർവാത്മനാ ശ്രിതാ ॥ 3-234-37 (25192)
മൃദൂൻസതഃ സത്യശീലാൻസത്യധർമാനുപാലിനഃ।
സ ദേവഃ സാ ഗതിർനാര്യാസ്തസ്യ കാ വിപ്രിയം ചരേത് ॥ 3-234-38 (25193)
പത്യാശ്രയോ ഹി മേ ധർമോ മതഃ സ്ത്രീണാം സനാതനഃ।
സ ദേവഃ സാ ഗതിർനാര്യാസ്തസ്യ കാവിപ്രിയം ചരേത് ॥ 3-234-39 (25194)
അഹം പതീന്നാതിശയേ നാത്യശ്നേ നാതിഭൂഷയേ।
നാപി ശ്വശ്രൂം പരിവദേ സർവദാ പരിയന്ത്രിതാ ॥ 3-234-40 (25195)
അവധാനേന സുഭഗേ നിത്യോത്ഥിതതയൈവ ച।
ഭർതാരോ വശഗാ മഹ്യം ഗുരുശുശ്രൂഷയൈവ ച ॥ 3-234-41 (25196)
നിത്യമാര്യാമഹം കുന്തീം വീരസൂം സത്യവാദിനീം।
സ്വയം പരിചരാംയതാം പാനാച്ഛാദനഭോജനൈഃ ॥ 3-234-42 (25197)
നൈതാമതിശയേ ജാതു വസ്ത്രഭൂഷണഭോജനൈഃ।
ന വദേ ചാപ്യതിവാചാ താം പൃഥാം പൃഥിവീസമാം ॥ 3-234-43 (25198)
അഷ്ടാവഗ്രേ ബ്രാഹ്മണാനാം സഹസ്രാണി സ്മ നിത്യദാ।
ഭുഞ്ജതേ രുക്മപാത്രീഷു യുധിഷ്ഠിരനിവേശനേ ॥ 3-234-44 (25199)
അഷ്ടാശീതിസഹസ്രാണി സ്നാതകാ ഗൃഹമേധിനഃ।
ത്രിംശദ്ദാസീക ഏകൈകോ യാന്വിഭർതി യുധിഷ്ഠിരഃ ॥ 3-234-45 (25200)
ദശാന്യാനി സഹസ്രാണി യേഷാമന്നം സുസംസ്കൃതം।
ഹ്രിയതേ രുക്മപാത്രീഭിര്യതീനാമൂർധ്വരേതസാം ॥ 3-234-46 (25201)
താൻസർവാനഗ്രഹാരേണ ബ്രാഹ്മണാന്വേദവാദിനഃ।
യഥാർഹം പൂജയാമി സ്മ പാനാച്ഛാദനഭോജനൈഃ ॥ 3-234-47 (25202)
ശതം ദാസീസഹസ്രാണി കൌന്തേയസ്യ മഹാത്മനഃ।
കംബുകേയൂരധാരിണ്യോ നിഷ്കകണ്ഠ്യഃ സ്വലങ്കൃതാഃ ॥ 3-234-48 (25203)
മഹാർഹമാല്യാഭരണാഃ സുവർണാശ്ചന്ദനോക്ഷിതാഃ।
മണീൻഹേമ ച വിഭ്രത്യോ നൃത്തഗീതവിശാരദാഃ ॥ 3-234-49 (25204)
താസാം നാമ ച രൂപഞ്ച ഭോജനാച്ഛാദനാനി ച।
സർവാസാമേവ വേദാഹം കർമ ചൈവ കൃതാകൃതം ॥ 3-234-50 (25205)
ശതം ദാസീസഹസ്രാണി കുന്തീപുത്രസ്യ ധീമതഃ।
പാത്രീപസ്താ ദിവാരാത്രമതിഥീൻഭോജയന്ത്യുത ॥ 3-234-51 (25206)
ശതമശ്വസഹസ്രാണി ദശനാഗായുതാനി ച।
യുധിഷ്ഠിരസ്യാനുയാത്രമിന്ദ്രപ്രസ്ഥനിവാസിനഃ ॥ 3-234-52 (25207)
ഏതദാസീത്തദാ രാജ്ഞോ യൻമഹീം പര്യപാലയത്।
യേഷാം സംഖ്യാവിധിം ചൈവ പ്രദിശാമി ശൃണോമി ച ॥ 3-234-53 (25208)
അന്തഃപൂരാണാം സർവേഷാം ഭൃത്യാനാം ചൈവ സർവശഃ।
ആഗോപാലാവിപാലേഭ്യഃ സർവം വേദ കൃതാകൃതം ॥ 3-234-54 (25209)
സർവം രാജ്ഞഃ സമുദയമായം ച വ്യയമേവ ച।
ഏകാഽഹംവേദ്മി കല്യാണി പാണ്ഡവാനാം യശസ്വിനി ॥ 3-234-55 (25210)
മയി സർവം സമാസജ്യകുടുംബം ഭരതർഷഭാഃ।
ഉപാസനരതാഃ സർവേ ഘടയന്തി വരാനനേ ॥ 3-234-56 (25211)
തമഹം ഭാരമാസക്തമനാധൃഷ്യം ദുരാത്മഭിഃ।
സുഖം സർവംപരിത്യജ്യരാത്ര്യഹാനി ഘടാമി വൈ ॥ 3-234-57 (25212)
അധൃഷ്യം വരുണസ്യേവ നിധിപൂർണമിവോദധിം।
ഏകാഹം വേദ്മി കോശം വൈ പതീനാം ധർമചാരിണാം ॥ 3-234-58 (25213)
അനിശായാം നിശായാം ച വിഹായ ക്ഷുത്പിപാസയോഃ।
ആരാധയന്ത്യാഃ കൌരവ്യാംസ്തുല്യാ രാത്രിരഹശ്ച മേ ॥ 3-234-59 (25214)
പ്രഥമം പ്രതിബുധ്യാമി ചരമം സംവിശാമി ച।
നിത്യകാലമഹം സത്യേ ഏതത്സംവനനം മമ ॥ 3-234-60 (25215)
ഏതജ്ജാനാംയഹം കർതും ഭർതൃസംവനനം മഹത്।
അസത്സ്ത്രീണാം സമാചാരം നാഹം കുര്യാം ന കാമയേ ॥ 3-234-61 (25216)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-234-62x (2583)
തച്ഛ്രുത്വാ ധർമസഹിതം വ്യാഹൃതം കൃഷ്ണയാ തദാ।
ഉവാച സത്യാ സത്കൃത്യ പാഞ്ചാലീം ധർമചാരിണീം ॥ 3-234-62 (25217)
അഭിപന്നാഽസ്മി പാഞ്ചാലി യാജ്ഞസേനി ക്ഷമസ്വ മേ।
കാമകാരഃ സഖീനം ഹി സോപഹാസം പ്രഭാഷിതം ॥ 3-234-63 (25218)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി ദ്രൌപദീസത്യഭാമാസംവാദപർവണി ചതുസ്ത്രിംശദധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 234 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-234-1 സമമേകത്ര। വിവിശാതേ തദാശ്രമമിതി ധ.പാഠഃ ॥ 3-234-2 ജാഹസ്യമാനേ പരസ്പരമതിശയേന ഹസന്ത്യൌ ॥ 3-234-8 മൂലവീര്യം മൂലം അപ്രച്യുതം താരുണ്യാദി തദ്വീര്യം। അഗദോഽഞ്ജനാദിരൌഷധം ॥ 3-234-9 ഭഗദൈവതമിതി ഝ. പാഠഃ। ഭഗദൈവത സൌഭാഗ്യവർധകം സൌരവ്രതാദികം। വശാനുഗ ഇച്ഛാനുസാരീ ॥ 3-234-11 ഹേ സത്യേ അനുകീർതനമുത്തരം ॥ 3-234-17 ജലോദരഃ ഉദരരോഗഃ। ശ്വിത്രിണഃ കുഷ്ഠവന്തഃ ॥ 3-234-18 ഉപസൃജന്തി ദോഷൈര്യോജയന്തി ॥ 3-234-21 പ്രണയം ഈർഷ്യാം। ആത്മാനം ചിത്തം। ആത്മനി സ്വസ്മിൻ। നിരഭിമാനാ ദർപഹീനാ ॥ 3-234-22 ഇംഗിതം അഭിപ്രായഃ അധ്യാസിതഃ ക്ഷിപ്തോ യസ്മിൻ കടാക്ഷോ തസ്മാത് ഇംഗിതാധ്യാസിതാത് ॥ 3-234-23 ചക്ഷുർഹണഃ ദൃഷ്ട്വൈവ രിപൂൻ ഘ്നന്തി താദൃശാൻ। സേവേ ശത്രുഹണാൻപാർഥാനിതി ക. ട. ധ. പാഠഃ ॥ 3-234-24 അഭിരൂപഃ സുന്ദരഃ ॥ 3-234-28 അതിരസ്കൃതസംഭാഷാ തിരസ്കാരശൂന്യവചനാ ॥ 3-234-29 അനർമ പരിഹാസഹീനം। ഹസിതം ഹാസഃ। സ്ഥാനം സ്ഥിതിം। അവസ്കരേ തിരസ്കരോമി। കിരതേരിദം രൂപം। നിഷ്കുടേഷു ഗൃഹാരാമേഷു ॥ 3-234-32 സുമനോവർണകാപേതാ പുഷ്പൈരനുലേപനൈശ്ച വർജിതാ ॥ 3-234-36 മാനഃ പൂജാ। സത്കാര ആദരഃ ॥ 3-234-40 നാതിശയേ നാതിക്രമാമി। ന പരിവദേ ന നിന്ദാമി ॥ 3-234-41 അവധാനേന അപ്രമാദേന। മഹ്യം മമ ॥ 3-234-47 അഗ്രഹാരേണ വൈശ്വദേവാന്തേ പ്രഥമദേയേനാന്നേവ ॥ 3-234-52 അനുയാത്രം സ്വൈരയാത്രായാമപി പരിവാരഭൂതം ॥ 3-234-54 വേദവേദ്മി ॥ 3-234-60 സംവനനം വശീകരണം ॥ 3-234-63 അഭിപന്നാ പ്രാർഥയാനാ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 235
॥ ശ്രീഃ ॥
3.235. അധ്യായഃ 235
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ദ്രൌപദ്യാ സത്യഭാമാംപ്രതി പതിവശീകരണോപായോപദേശവ്യാജേന പതിവ്രതാധർമകഥനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-235-0 (25219)
ദ്രൌപദ്യുവാച। 3-235-0x (2584)
ഇമം തു തേ മാർഗമപേതദോഷം
വക്ഷ്യാമി ചിത്തഗ്രഹണായ ഭർതുഃ।
അസ്മിന്യഥാവത്സഖി വർതമാനാ
ഭർതാരമാച്ഛേത്സ്യസി കാമിനീഭ്യഃ ॥ 3-235-1 (25220)
നൈതാദൃശം ദൈവതമസ്തി കിഞ്ചി-
ത്സർവേഷുലോകേഷു സദേവകേഷു।
യഥാ പതിസ്തസ്യ തു സർവകാമാ
ലഭ്യാഃ പ്രസാദേ കുപിതശ് ഹന്യാത് ॥ 3-235-2 (25221)
തസ്മാദപത്യം വിവിധാശ് ഭോഗാഃ
ശയ്യാസനാന്യദ്ഭുതദർശനാനി।
വസ്ത്രാണി മാല്യാനി തഥൈവ ഗന്ധാഃ
സ്വർഗശ്ചലോകോ വിപുലാ ച കീർതിഃ ॥ 3-235-3 (25222)
സുഖം സുഖനേഹ ന ജാതു ലഭ്യം
ദുഃഖേന സാധ്വീ ലഭതേ സുഖാനി।
സാ കൃഷ്ണമാരാധയ സൌഹൃദേന
പ്രേംണാ ച നിത്യം പ്രതികർമണാ ച ॥ 3-235-4 (25223)
സ്നാനാസനൈശ്ചാരുഭിരഗ്രമാല്യൈ-
ർദാക്ഷിണ്യയോഗൈർവിവിധൈശ്ച ഗന്ധൈഃ।
അസ്യാഃ പ്രിയോസ്മീതി യഥാ വിദിത്വാ
ത്വാമേവ സംശ്ലിഷ്യതി സർവഭാവൈഃ ॥ 3-235-5 (25224)
ശ്രുത്വാ സ്വരം ദ്വാരഗതസ് ഭർതുഃ
പ്രത്യുത്ഥിതാ തിഷ്ഠ ഗൃഹസ്യ മധ്യേ।
ദൃഷ്ട്വാ പ്രവിഷ്ടം ത്വരിതാഽസനേന
പാദ്യേന ചൈനം പ്രതിപൂജയസ്വ ॥ 3-235-6 (25225)
സംപ്രേഷിതായാമഥ ചൈവ ദാസ്യാ-
മുത്ഥായ സർവം സ്വയമേവ കാര്യം।
ജാനാതു കൃഷ്ണസ്തവ ഭാവമേതം
സർവാത്മനാ മാം ഭജതീതി സത്യേ ॥ 3-235-7 (25226)
ത്വത്സംനിധൌ യത്കഥയേത്പതിസ്തേ
യദ്യപ്യഗുഹ്യം പരിരക്ഷിതവ്യം।
കാചിത്സപത്നീ തവ വാസുദേവം
പ്രത്യാദിശേത്തേന ഭവേദ്വിരാഗഃ ॥ 3-235-8 (25227)
പ്രിയാംശ്ച രംയാംശ്ച ഹിതാംശ് ഭർതു-
സ്താൻഭോജയേഥാ രവിവിധൈരുപായൈഃ।
ദ്വേഷ്യൈരുപേക്ഷ്യൈരഹിതൈശ് തസ്യ
ഭിദ്സ്വനിത്യം കുഹകോദ്ധതൈശ്ച ॥ 3-235-9 (25228)
മദം പ്രമാദം പുരുഷേഷു ഹിത്വാ
സംയച്ഛ മാനം പ്രതിഗൃഹ് വാചം।
പ്രദ്യുംനസാംബാവപി തേ കുമാരൌ
നോപാസിതവ്യൌ രഹിതേ കദാചിത് ॥ 3-235-10 (25229)
മഹാകുലീനാഭിരപാപികാഭിഃ
സ്ത്രീഭിഃ സതീഭിസ്തവ സഖ്യമസ്തു।
ചണ്ഡാശ് ശൌണ്ഡാശ്ച മഹാശനാശ്ച
ചോരാശ്ച ദുഷ്ടാശ്ചപലാശ്ച വർജ്യാഃ ॥ 3-235-11 (25230)
ഏതദ്യശസ്യം ഭഗവേതനം ച
സ്വാർഥം തദാ ശത്രുനിബർഹണം ച।
മഹാർഹമാല്യാഭരണാംഗരാഗാ
ഭർതാരമാരാധയ പുണ്യഗന്ധൈഃ ॥ 3-235-12 (25231)
ഇതി ശ്രീമനമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി ദ്രൌപദീസത്യഭാമാസംവാദപർവണി പഞ്ചത്രിംശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 235 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-235-1 ആച്ഛേത്സ്യസി ബലാദ്ധരിഷ്യസി। കാമിനീഭ്യഃ സപത്നീഭ്യഃ। ഭർതാരമാകർഷസീതി ഥ. പാഠഃ ॥ 3-235-4 പ്രതികർമണാ കായക്ലേശേന ॥ 3-235-5 സംശ്ലിഷ്യതി തദ്വിധത്സ്വേതി ഝ. പാഠഃ ॥ 3-235-8 ന ഭവേദ്വികാര ഇതിട. പാഠഃ ॥ 3-235-10 തപ്രമാദം പുരുഷേഷു കൃത്വേതി ധ.പാഠഃ। നൈവം പ്രമാണം കുഹകേഷു കുര്യാ ഇതി ഥ.പാഠഃ। രഹിതേ വിജനേ ॥ 3-235-11 ചണ്ഡാഃ ക്രൂരാഃ। ശൌണ്ഡാഃ പരാഭിഭവസമർഥാഃ। മഹാശനാഃ ബഹുഭുജഃ। ദുഷ്ടാഃ ദ്വേഷാദ്യാക്രാന്താഃ। സ്ത്രിയോ വർജ്യാ ഇതി ശേഷഃ ॥ 3-235-12 ഭഗദൈവതമിതി ഝ. പാഠഃ। ഭഗദൈവതം ഭാഗ്യകരം ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 236
॥ ശ്രീഃ ॥
3.236. അധ്യായഃ 236
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
പ്രിയോക്തിഭിർദ്രൌപദീം പരിസാന്ത്വിതവത്യാ സത്യഭാമയാ സഹ ശ്രീകൃഷ്ണേന സ്വപുരംപ്രതി ഗമനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-236-0 (25232)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-236-0x (2585)
മാർകണ്ഡേയാദിഭിർവിപ്രൈഃ പാണ്ഡവൈശ്ച മഹാത്മഭിഃ।
കഥാഭിരനുകൂലാഭിഃ സഹ സ്തിത്വാ ജനാർദനഃ ॥ 3-236-1 (25233)
തതസ്തൈഃ സംവിദം കൃത്വാ യഥാവൻമധുസൂദനഃ।
ആരുരുക്ഷൂ രഥം സത്യാമാഹ്വയാമാസ ഭാരത ॥ 3-236-2 (25234)
സത്യഭാമാ തതസ്തത്ര സ്വജിത്വാ ദ്രുപദാത്മജാം।
ഉവാച വചനം ഹൃദ്യം യഥാഭാവം സമാഹിതം ॥ 3-236-3 (25235)
കൃഷ്ണേ മാഭൂത്തവോത്കണ്ഠാ മാ വ്യഥാ മാ പ്രജാഗരഃ।
ഭർതൃഭിർദേവസങ്കാശൈർജിതാം പ്രാപ്സ്യസി മേദിനീം ॥ 3-236-4 (25236)
ന ഹ്യേവം ശീലസംപന്നാ നൈവം പൂജിതലക്ഷണാഃ।
പ്രാപ്നുവന്തി ചിരം ക്ലേശം യഥാ ത്വമസിതേക്ഷണേ ॥ 3-236-5 (25237)
അവശ്യം ച ത്വയാ ഭൂമിരിയം നിഹതകണ്ടകാ।
ഭർതൃഭിഃ സഹഭോക്തവ്യാ നിർദ്വന്ദ്വേതി ശ്രുതം മയാ ॥ 3-236-6 (25238)
ധാർതരാഷ്ട്രവധം കൃത്വാവൈരാണി പ്തിയാത്യ ച।
യുധിഷ്ഠിരസ്ഥാം പൃഥിവീം ദ്രഷ്ടാസി ദ്രുപദാത്മജേ ॥ 3-236-7 (25239)
യാസ്താഃ പ്രവ്രാജപാനാം ത്വാം പ്രാഹസന്ദർപമോഹിതാഃ।
താഃ ക്ഷിപ്രം ഹതസങ്കൽപാ ദ്രക്ഷ്യസി ത്വം കുരുസ്ത്രിയഃ ॥ 3-236-8 (25240)
തവ ദുഃഖോപപന്നായാ യൈരാചരിതമപ്രിയം।
വിദ്ധി സംപ്രസ്ഥിതാൻസർവാംസ്താൻകൃഷ്ണേ യമസാദനം ॥ 3-236-9 (25241)
പുത്രസ്തേ പ്രതിവിന്ധ്യശ്ച സുതസോമസ്തഥാവിധഃ।
ശ്രുതകർമാഽർജുനിശ്ചൈവ ശതാനീകശ്ച നാകുലിഃ ॥ 3-236-10 (25242)
സഹദേവാച്ച യോ ജാതഃ ശ്രുതസേനസ്തവാത്മജഃ।
സർവേകുശലിനോ വീരാഃ കൃതാസ്ത്രാശ്ച സുതാസ്തവ ॥ 3-236-11 (25243)
അഭിമന്യുരിവ പ്രീതാ ദ്വാരവത്യാം രതാ ഭൃശം।
ത്വമിവൈഷാം സുഭദ്രാ ച പ്രീത്യാ സർവാത്മനാ സ്ഥിതാ ॥ 3-236-12 (25244)
പ്രീയതേ തവ നിർദ്വന്ദ്വാ തേഭ്യശ്ച വിഗതജ്വരാ।
ദുഃഖിതാ തേന ദുഃഖേന സുഖേന സുഖിതാ തഥാ ॥ 3-236-13 (25245)
ഭജേത്സർവാത്മനാ ചൈവ പ്രദ്യുംനജനനീ തഥാ।
ഭാനുപ്രഭൃതിഭിശ്ചൈനാന്വിശിനഷ്ടി ച കേശവഃ ॥ 3-236-14 (25246)
ഭോജനാച്ഛാദനേ ചൈഷാം നിത്യം മേ ശ്വശുരഃ സ്ഥിതഃ।
രാമപ്രഭൃതയഃ സർവേ ഭജന്ത്യന്ധകവൃഷ്ണയഃ ॥ 3-236-15 (25247)
തുല്യോ ഹിപ്രണയസ്തേഷാം പ്രദ്യുംനസ്യ ച ഭാമിനി।
ഏവമാദി പ്രിയം സത്യംഹൃദ്യമുക്ത്വാ മനോനുഗം ॥ 3-236-16 (25248)
ഗമനായ മനശ്ചക്രേവാസുദേവരഥം പ്രതി।
താം കൃഷ്ണാം കൃഷ്ണമഹിഷീ ചകാരാഭിപ്രദക്ഷിണം ॥ 3-236-17 (25249)
ആരുരോഹ രഥം ശൌരേഃ സത്യഭാമാഽഥ ഭാമിനീ।
സ്മയിത്വാതു യദുശ്രേഷ്ഠോ ദ്രൌപദീം പരിസാന്ത്വ്യ ച।
ഉപാവർത്യ തതഃ ശീഘ്രൈർഹയൈഃ പ്രായാത്പരന്തപഃ ॥ 3-236-18 (25250)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി ദ്രൌപദീസത്യഭാമാസംവാദപർവണി ഷട്ത്രിംശദധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 236 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-236-2 സംവിദം സംഭാഷാം ॥ 3-236-3 സ്വജിത്വാ ആശ്ലിഷ്യ ॥ 3-236-4 കൃഷ്ണേ ഹേദ്രൌപദി ॥ 3-236-6 നിർദ്വന്ദ്വാ നിഷ്പ്രതിപക്ഷാ ॥ 3-236-16 പ്രണയഃ സ്നേഹഃ ॥ 3-236-18 ഉപാവർത്യ പാണ്ഡവനിതി ശേഷഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 237
॥ ശ്രീഃ ॥
3.237. അധ്യായഃ 237
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
കസ്മാച്ചിദ്ബ്രാഹ്മണാത്പാണ്ഡവവൃത്താന്തം ശ്രുതവതാ ധൃതരാഷ്ട്രേണ പാണ്ഡവാൻപ്രതി പരിശോചനം ॥ 1 ॥ തഥാ പാണ്ഡവപരാക്രമാനുസ്മരണേന സ്വപുത്രാണാം ഭാവിവധനിർധാരണപൂർവകം താൻപ്രതി പരിശോചനം ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-237-0 (25251)
ജനസേജയ ഉവാച। 3-237-0x (2586)
ഏവം വനേ വർതമാനാ നരാഗ്ര്യാഃ
ശീതോഷ്ണവാതാതപകർശിതാംഗാഃ।
സരസ്തദാസാദ്യവനം ച പുണ്യം
തതഃ പരങ്കിമകുർവന്ത പാർഥാഃ ॥ 3-237-1 (25252)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-237-2x (2587)
സരസ്തദാസാദ്യ തു പാണ്ഡുപുത്രാ
ജനം സമുത്സൃജ്യ വിധായ ചേഷ്ടം।
വനാനി രംയാണ്യഥ പർവതാംശ്ച
നദീപ്രദേശാംശ്ച തദാ വിചേരുഃ ॥ 3-237-2 (25253)
തഥാ വനേ താന്വസതഃ പ്രവീരാൻ
സ്വാധ്യായവന്തശ്ച തപോധനാശ്ച।
അഭ്യായയുർവേദവിദഃ പുരാണാ-
സ്താൻപൂജയാമാസുരഥോ നരാഗ്ര്യാഃ ॥ 3-237-3 (25254)
തതഃ കദാചിത്കുശലഃ കഥാസു
വിപ്രോഽഭ്യഗച്ഛദ്ഭുവി കൌരവേയാൻ।
സ തൈഃ സമേത്യാഥ യദൃച്ഛയൈവ
വൈചിത്രവീര്യം നൃപമഭ്യഗച്ഛത് ॥ 3-237-4 (25255)
അഥോപവിഷ്ടഃ പ്രതിസത്കൃതശ്ച
വൃദ്ധേന രാജ്ഞാ കുരുസത്തമേന।
പ്രചോദിതഃ സങ്കഥയാംബഭൂവ
ധർമാനിലേന്ദ്രപ്രഭവാന്യമൌ ച ॥ 3-237-5 (25256)
കൃശാംശ്ച വാതാതപകർശിതാംഗാൻ
ദുഃഖസ്യ ചോഗ്രസ് മുഖേ പ്രപന്നാൻ।
താം ചാപ്യനാഥാമിവ വീരനാഥാം
കൃഷ്ണാം പരിക്ലേശഗുണേന യുക്താം ॥ 3-237-6 (25257)
തതഃ കഥാസ്തസ്യ നിശംയ രാജാ
വൈചിത്രവീര്യഃ കൃപയാഽഭിതപ്തഃ।
വനേ തഥാ പാർഥിവപുത്രപൌത്രാ-
ഞ്ശ്രുത്വാ തഥാ ദുഃഖനദീംപ്രപന്നാൻ ॥ 3-237-7 (25258)
പ്രോവാച ദൈന്യാഭിഹതാന്തരാത്മാ
നിശ്വാസവാതോപഹതസ്തദാനീം।
വാചം കഥഞ്ചിത്സ്ഥിരതാമുപേത്യ
തത്സർവമാത്മപ്രഭവം വിചിന്ത്യ ॥ 3-237-8 (25259)
കഥംനു സത്യഃ ശുചിരാര്യവൃത്തഃ
ശ്രേഷ്ഠഃ സുതാനാം മമ ധർമരാജഃ।
അജാതശത്രുഃ പൃഥിവീതലേ സ്മ
ശേതേ പുരാ രാങ്കവകൂടശായീ ॥ 3-237-9 (25260)
പ്രബോധ്യതേ മാഗധസൂതപുത്രൈ-
ർനിത്യം സ്തുവദ്ഭിഃ സ്വയമിന്ദ്രകൽപഃ।
പതത്രിസംഘൈഃ സ ജഘന്യരാത്രേ
പ്രബോധ്യതേ നൂനമിലാതലസ്ഥഃ ॥ 3-237-10 (25261)
കഥംനു വാതാതപകർശിതാംഗോ
വൃകോദരഃ കോപപരിപ്ലുതാംഗഃ।
ശേതേ പൃഥിവ്യാമതഥോചിതാംഗഃ
കൃഷ്ണാസമക്ഷം വസുധാതലസ്ഥഃ ॥ 3-237-11 (25262)
തഥാഽർജുനഃ സുകുമാരോ മനസ്വീ
വശേ സ്ഥിതോ ധർമസുതസ്യ രാജ്ഞഃ।
വിദൂയമാനൈരിവ സർവഗാത്രൈ-
ർധ്രുവം ന ശേതേ വസതീരമർഷാത് ॥ 3-237-12 (25263)
യമൌ ച കൃഷ്ണാം ച യുധിഷ്ഠിരം ച
ഭീമം ച ദൃഷ്ട്വാ സുഖവിപ്രയുക്താൻ।
വിനിഃശ്വസൻസർപ ഇവോഗ്രതേജാ
ധ്രുവം ന ശേതേ വസതീരമർഷാത് ॥ 3-237-13 (25264)
തഥാ യമൌ ചാപ്യസുഖൌ സുഖാർഹൌ
സമൃദ്ധരീപാവമരൌ ദിവീവ।
പ്രജാഗരസ്ഥൌ ധ്രുവമപ്രശാന്തൌ
ക്രോധേന സത്യേന ച വാര്യമാണൌ ॥ 3-237-14 (25265)
സമീരണേനാഥ സമോ ബലേന
സമീരണസ്യൈവസുതോ ബലീയാൻ।
സ ധർമപാസേന സിതോഽഗ്രജേന
ധ്രുവം വിനിഃശ്വസ്യ സഹത്യമർഷം ॥ 3-237-15 (25266)
സ ചാപിഭൂമൌ പരിവർതമാനോ
വധം സുതാനാം മമ കാങ്ക്ഷമാണഃ।
സത്യേന ധർമേണ ച വാര്യമാണഃ
കാലംപ്രതീക്ഷത്യധികോ രണേഽന്യൈഃ ॥ 3-237-16 (25267)
അജാതശത്രൌ തു ജിതേ നികൃത്യാ
ദുഃശാസനോ യത്പരുഷാണ്യവോചത്।
താനി പ്രവിഷ്ടാനി വൃകോദരാംഗം
ദഹന്തി കക്ഷാഗ്നിരിവേന്ധനാനി ॥ 3-237-17 (25268)
ന പാപകം ധ്യാസ്യതി ധർമപുത്രോ
ധനഞ്ജയശ്ചാപ്യനുവർത്സ്യതേ തം।
അരണ്യവാസേന വിവർധതേ തു
ഭീമസ്യ കോപോഽഗ്നിരിവാനിലേന ॥ 3-237-18 (25269)
സ തേന കോപേന വിദീര്യമാണഃ
കരം കരേണാഭിനിപീഡ്യവീരഃ।
വിനിഃശ്വസത്യുഷ്ണമതീവ ഘോരം
ദഹന്നിവേമാം മമ പുത്രസേനാം ॥ 3-237-19 (25270)
ഗാണ്ഡീവധന്വാ ച വൃകോദരശ്ച
സംരംഭിണാവന്തകകാലകൽപൌ।
ന ശേഷയേതാം യുധി ശത്രുസേനാം
ശരാൻകിരന്താവനിപ്രകാശാൻ ॥ 3-237-20 (25271)
ദുര്യോധനഃ ശകുനിഃ സൂതപുത്രോ
ദുഃശാസനശ്ചാപി സുമന്ദചേതാഃ।
മധു പ്രപശ്യന്തി ന തു പ്രപാതം
വൃകോദരം ചൈവ ധനഞ്ജയം ച ॥ 3-237-21 (25272)
ശുഭാശുഭം കർമ നരോഹി കൃത്വാ
പ്രതീക്ഷതേചേത്സ ഫലംവിപാകേ।
സതേന യുജ്യത്യവശഃ ഫലേന
മോക്ഷഃ കഥം സ്യാത്പുരുഷസ്യ തസ്മാത് ॥ 3-237-22 (25273)
ക്ഷേത്രേ സുകൃഷ്ടേ ഹ്യുപിതേ ച ബീജേ
ദേവേച വർഷത്യൃതുകാലയുക്തം।
ന സ്യാത്ഫലന്തസ്യ കുതഃ പ്രസിദ്ധി-
രന്യത്രദൈവാദിതി നാസ്തി ഹേതുഃ ॥ 3-237-23 (25274)
കൃതം മതാക്ഷേണ യഥാ ന സാധു
സാധുപ്രവൃത്തേന ച പാണ്ഡവേന।
മയാ ച ദുഷ്പുത്രവശാനുഗേന
കൃതഃ കുരൂണാമയമന്തകാലഃ ॥ 3-237-24 (25275)
ധ്രുവം പ്രശാംയത്യസമീരിതോഽഗ്നി-
ർധ്രുവം പ്രജാസ്യത്യുത ഗർഭിണീ യാ।
ധ്രുവം ദിനാദൌ രജനീപ്രണാശ-
സ്തഥാ ക്ഷപാദൌ ച ദിനപ്രണാശഃ ॥ 3-237-25 (25276)
കൃതേച കസ്മാന്ന പരേച കുര്യു-
ർദത്തേ ച ദദ്യുഃ പുരുഷാഃ കഥംസ്വിത്।
പ്രാപ്യാർഥകാലം ച ഭവേദനർഥഃ
കഥഞ്ചന സ്യാദിതിതത്കുതഃ സ്യാത് ॥ 3-237-26 (25277)
കഥം ന ഭിദ്യേത ന ച സ്രവേത
ന ച പ്രസിച്യേദിതിരക്ഷിതവ്യം।
അരക്ഷ്യമാണം ശതധാ പ്രകീര്യേ-
ദ്ഭ്രുവം ന നാശോഽസ്തി കൃതസ്യ ലോകേ ॥ 3-237-27 (25278)
ഗതോ ഹ്യരണ്യാദപിശക്രലോകം
ധനഞ്ജയഃ പശയ്ത വീര്യമസ്യ।
അസ്ത്രാണി ദിവ്യാനി ചതുർവിധാനി
ജ്ഞാത്വാ പുനർലോകമിമം പ്രപന്നഃ ॥ 3-237-28 (25279)
സ്വർഗം ഹി ഗത്വാ സശരീര ഏവ
കോ മാനുഷഃ പുനരാഗന്തുമിച്ഛേത്।
അന്യത്രകാലോപഹതാനനേകാ-
ൻസമീക്ഷമാണസ്തുകുരൂൻമുമൂർഷൂൻ ॥ 3-237-29 (25280)
ധനുർഗ്രാഹശ്ചാർജുനഃ സവ്യസാചീ
ധനുശ്ച തദ്ഗാണ്ഡിവം ഭീമവേഗം।
അസ്ത്രാണി ദിവ്യാനി ച താനി തസ്യ
ത്രയസ്യ തേജഃ പ്രസഹേത കോഽത്ര ॥ 3-237-30 (25281)
നിശംയ തദ്വചനം പാർഥിവസ്യ
ദുര്യോധനം രഹിതേ സൌബലോഽഥ।
അബോധയത്കർണമുപേത്യ സർവം
സ ചാപ്യഹൃഷ്ടോഽഭവദൽപചേതാഃ ॥ 3-237-31 (25282)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി ധോഷയാത്രാപർവണി സപ്തത്രിംശദധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 237 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-237-1 സരോ ദ്വൈതവനസ്ഥം ॥ 3-237-2 ജനം സമുദായം ॥ 3-237-3 വനേ ദ്വൈതവനേ ॥ 3-237-4 നൃപ ധൃതരാഷ്ട്രം ॥ 3-237-9 രങ്കോർമൃഗവിശേഷസ്യ ലോമരാശിമയീതൂലികാ രാങ്കവകൂടം ॥ 3-237-13 ഉഗ്രതേജാ അർജുനഃ ॥ 3-237-14 പ്രജാഗരസ്ഥൌ ഭുവി ശയാതേ ഇതി ശേഷഃ ॥ 3-237-16 അന്യൈഃ അന്യേഭ്യഃ അധികഃ ॥ 3-237-23 ഉപിതേ ന്യുപ്തേ। ഏവം മച്ചിത്തേ ദുര്യോധനാദീനാം ച ചിത്തേ വൃദ്ധഹിതോപദേശോ വൃഥാ ഭവതീതി ഭാവഃ ॥ 3-237-24 മതാക്ഷേണ ശകുനിനാ പാണ്ഡവേന ച തദാനീമേവ താൻ അവിഘ്നതാ ॥ 3-237-25 പ്രജാസ്യതി അപത്യം അനയിഷ്യതി। ക്ഷപാദൌ രാത്ര്യാദൌ। ഏതസ് പാപസ്യ ഫലം അപരിഹാര്യമിതി ഭാവഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 238
॥ ശ്രീഃ ॥
3.238. അധ്യായഃ 238
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
കർണശകുനിഭ്യാം ദുര്യോധനംപ്രതിസ്വവൈഭവപ്രദർസനേന പാണ്ഡവാനാം ദുഃഖജനനായ ദ്വൈതവനഗമനചോദനാ ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-238-0 (25283)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-238-0x (2588)
ധൃതരാഷ്ട്രസ്യ തദ്വാക്യം നിശംയ ശകുനിസ്തദാ।
ദുര്യോധനമിദം കാലേ കർണേന സഹിതോഽബ്രവീത് ॥ 3-238-1 (25284)
പ്രവ്രാജ്യ പാണ്ഡവാന്വീരാൻസ്വേന വീര്യേണ ഭാരത।
ഭുങ്ക്ഷ്വേമാം പൃഥിവീമേകോ ദിവി ശംബരഹായഥാ ॥ 3-238-2 (25285)
`തവാദ്യപൃഥിവീ രാജന്നഖിലാ സാഗരാംബരാ।
സപർവതവനാകാരാ സഹസ്ഥാവരജംഗമാ' ॥ 3-238-3 (25286)
പ്രാച്യാശ്ച ദാക്ഷിണാത്യാശ്ച പതീച്യോദീച്യവാസിനഃ।
കൃതാഃ കരപ്രദാഃ സർവേ രാജാനസ്തേ നാരാധിപ ॥ 3-238-4 (25287)
യാ ഹി സാ ദീപ്യമാനേവ പാണ്ഡവാൻഭജഡതേ പുരാ।
സാഽദ്യലക്ഷ്മീസ്ത്വയാ രാജന്നവാപ്താ ഭ്രാതൃഭിഃ സഹ ॥ 3-238-5 (25288)
ഇന്ദ്രപ്രസ്ഥഗതേ യാം താം ദീപ്യമാനാം യുധിഷ്ഠിരേ।
അപശ്യാമ ശ്രിയം രാജൻസുചിരം ശോകകർശിതാഃ ॥ 3-238-6 (25289)
സാ തു ബുദ്ധിബലേനേയം രാജ്ഞസ്തസ്മാത്തഥാവിധാത്।
ത്വയാക്ഷിപ്താ മഹാബാഹോ ദീപ്യമാനേവ ദൃശ്യതേ ॥ 3-238-7 (25290)
തഥൈവ തവ രാജേന്ദ്രരാജാനഃ പരവീരഹൻ।
ശാസനേഽധിഷ്ഠിതാഃ സർവേകിം കുർമ ഇതി വാദിനഃ ॥ 3-238-8 (25291)
തേ വയം പൃഥിവീ രാജന്നിഖിലാ സാഗരാംബരാ।
സപർവതവനാ ദേവീ സഗ്രാമനഗരാകരാ ॥ 3-238-9 (25292)
നാനാവനോദ്ദേശവതീ പത്തനൈരുപശോഭിതാ।
`നാനാജനപദാകീർണാ സ്ഫീതരാഷ്ട്രാ മഹാഹലാ' ॥ 3-238-10 (25293)
നന്ദ്യമാനോ ദ്വിജൈ രാജൻഭാസി നക്ഷത്രരാഡിവ।
പൌരുഷാദ്ദിവി ദേവേഷു ഭ്രാജസേ രശ്മിവാനിവ ॥ 3-238-11 (25294)
രുദ്രൈരിവ യമോ രാജാ മരുദ്ഭിരിവ വാസവഃ।
കുരുഭിസ്ത്വം വൃതോ രാജൻഭാസി നക്ഷത്രരാഡിവ ॥ 3-238-12 (25295)
യൈഃ സ്മ തേ നാദ്രിയേതാജ്ഞാ ന ച യേ ശാസനേ സ്ഥിതാഃ।
പശ്യാമസ്താഞ്ശ്രിയാ ഹീനാൻപാണ്ഡവാന്വനവാസിനഃ ॥ 3-238-13 (25296)
ശ്രൂയതേ ഹി മഹാരാജസരോ ദ്വൈതവനം പ്രതി।
വസന്തഃ പാണ്ഡവാഃ സാർധം ബ്രാഹ്മണൈർവനവാസിഭിഃ ॥ 3-238-14 (25297)
സപ്രയാഹി മഹാരാജ ശ്രിയാ പരമയാ യുതഃ।
താപയൻപാണ്ഡുപുത്രാംസ്ത്വം രശ്മിവാനിവ തേജസാ ॥ 3-238-15 (25298)
സ്തിതോരാജ്യേഽച്യുതാന്രാജ്യാച്ഛിയാഹീനാഞ്ഛ്രിയാവൃതഃ
അസമൃദ്ധാൻസമൃദ്ധാർഥഃ പശ്യ പാണ്ഡുസുതാന്നൃപ ॥ 3-238-16 (25299)
മഹാഭിജനസംപന്നം ഭദ്രേ മഹതി സംസ്ഥിതം।
പാണ്ഡവാസ്ത്വാഽഭിവീക്ഷന്തു യയാതിമിവ നാഹുഷാം ॥ 3-238-17 (25300)
യാം ശ്രിയം സുഹൃദശ്ചൈവ ദുർഹൃദശ്ച വിശാംപതേ।
പശ്യന്തി പൌരുഷൈർദീപ്താം സാ സമർഥാ ഭവത്യുത ॥ 3-238-18 (25301)
സമസ്ഥോ വിഷമസ്ഥാൻഹി ദുർഹൃദോ യോഽഭിവീക്ഷതേ।
ജഗതീസ്ഥനിവാദ്രിസ്ഥഃ കിമതഃ പരമം സുഖം ॥ 3-238-19 (25302)
ന പുത്രധനലാഭേന ന രാജ്യേനാപി വിന്ദതി।
പ്രീതിം നൃപതിശാർദൂല യാമമിത്രാധദർശനാത് ॥ 3-238-20 (25303)
കിംനു തസ്യ സുഖം ന സ്യാദാശ്രമേ യോ ധനഞ്ജയം।
അഭിവീക്ഷേത സിദ്ധാർഥോ വൽകലാജിനവാസസം ॥ 3-238-21 (25304)
സുവാസസോ ഹി തേ ഭാര്യാ വൽകലാജിനസംവൃതാം।
പശ്യന്തു ദുഃഖിതാം കൃഷ്ണാം സാ ച നിർവിദ്യതാം പുനഃ ॥ 3-238-22 (25305)
വിനിന്ദതാം തഥാഽത്മാനം ജീവിതം ച ധനച്യുതം।
`ദാരാണാം തേ ശ്രിയം ദൃഷ്ട്വാ ദീപ്താമദ്യ ജനാധിപാ' ॥ 3-238-23 (25306)
ന തഥാ ഹിസഭാമധ്യേ തസ്യാ ഭവിതുമർഹതി।
വൈമനസ്യം യഥാ ദൃഷ്ട്വാ തവ ഭാര്യാഃ സ്വലങ്കൃതാഃ ॥ 3-238-24 (25307)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-238-25x (2589)
ഏവമുക്ത്വാ തു രാജാനം കർണഃ ശകുനിനാ സഹ।
തൂഷ്ണീം ബഭൂവതുരുഭൌ ദാക്യാന്തേ ജനമേജയ ॥ 3-238-25 (25308)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാബാരതേ അരണ്യപർവണി ധോയാത്രാപർവണി അഷ്ടത്രിംശദധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 238 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-238-4 പ്രതീച്യാ ഉദീച്യാശ്ച ദേശാസ്തദ്വാസിനഃ। തേ ത്വയാ ॥ 3-238-13 നാദ്രിയേത നാദൃതാ ॥ 3-238-17 ത്വാ ത്വാം ॥ 3-238-18 സമർഥാ സുഹൃദാം ഹർഷം ശത്രൂണാം ച ശോകം ദാതുമിതി ശേഷഃ ॥ 3-238-20 അഘം ദുഃഖം ॥ 3-238-22 നിർവിദ്യതാം ജീവിതാദപി വിരക്താ ഭവതു ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 239
॥ ശ്രീഃ ॥
3.239. അധ്യായഃ 239
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
കർണശകുന്യാദിഭിർദ്വൈതവനഗമനേ ഘോഷയാത്രായാ ഉപായത്വനിർധാരണം ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-239-0 (25309)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-239-0x (2590)
കർണസ്യ വചനം ശ്രുത്വാ രാജാ ദുര്യോധനസ്തതഃ।
ഹൃഷ്ടോ ഭൂത്വാപുനർദീനോ രാധേയമിദമബ്രവീത് ॥ 3-239-1 (25310)
ബ്രവീഷി യദിദം കർണ സർവം മനസി മേ സ്ഥിതം।
ന ത്വഭ്യനുജ്ഞാം ലപ്സ്യാമി ഗമനേ യത്രപാണ്ഡവാഃ ॥ 3-239-2 (25311)
പരിദേവതി താന്വീരാന്ധൃതരാഷ്ട്രോ മഹീപതിഃ।
മന്യതേഽഭ്യധികാംശ്ചാപി തപോയോഗേന പാണ്ഡവാൻ ॥ 3-239-3 (25312)
അഥവാഽപ്യനുബുധ്യേത നൃപോഽസ്മാകം ചികീർഷിതം।
ഏതാമപ്യായതിം രക്ഷന്നാഭ്യനുജ്ഞാതുമർഹതി ॥ 3-239-4 (25313)
ന ഹി ദ്വൈതവനേ കിഞ്ചിദ്വിദ്യതേഽന്യത്പ്രയോജനം।
ഉൻമാഥനമൃതേ തേഷാം വനസ്ഥാനാമപി ദ്വിഷാം ॥ 3-239-5 (25314)
ജാനാസിഹി യഥാ ക്ഷത്താ ദ്യൂതകാല ഉപസ്ഥിതേ।
അബ്രവീദ്യച്ച മാം ത്വാം ച സൌബലം വചനം തദാ ॥ 3-239-6 (25315)
താനിസർവാണി വാക്യാനി യച്ചാന്യത്പരിദേവിതം।
വിചിന്ത്യ നിശ്ചയ ഗച്ഛേ ഗമനായേതരായ വാ ॥ 3-239-7 (25316)
മമാപി ഹിമഹാൻഹർഷോ യദഹം ഭീമഫൽഗുനൌ।
ക്ലിഷ്ടാവരണ്യേ പശ്യേയം കൃഷ്ണയാ സഹിതാവിതി ॥ 3-239-8 (25317)
ന തഥാ ഹ്യാപ്നുയാം പ്രീതിമവാപ്യ വസുധാമിമാം।
ദൃഷ്ട്വാ യഥാ പാണ്ഡുസുതാന്വൽകലാജിനവാസസഃ ॥ 3-239-9 (25318)
കിംനു സ്യാദധികം തസ്മാദ്യദഹം ദ്രുപദാത്മജാം।
ദ്രൌപദീം കർണ പശ്യേയം കാഷായവസനാം വനേ ॥ 3-239-10 (25319)
യദി മാം ദർമരാജശ്ച ഭീമസേനശ്ച പാണ്ഡവഃ।
യുക്തം രപരമയാ ലക്ഷ്ംയാ പശ്യേതാം ജീവിതം ഭവേത് ॥ 3-239-11 (25320)
ഉപായം ന തു പശ്യാമി യേന ഗച്ഛേമ തദ്വനം।
യഥാചാഭ്യനുജാനീയാദ്ഗച്ഛന്തം മാം മഹീപതിഃ ॥ 3-239-12 (25321)
സ സൌബലേന സഹിതസ്തഥാ ദുഃശാസനേന ച।
ഉപായം പശ്യ രനിപുണം യേന ഗച്ഛേമ തദ്വനം ॥ 3-239-13 (25322)
അഹമപ്യനുഗച്ഛാമി ഗമനായേതരായ ച।
കല്യമേവ ഗമിഷ്യാമി സമീപം പാർഥിവസ്യ ഹ ॥ 3-239-14 (25323)
മയി തത്രോപവിഷ്ടേ തു ഭീഷ്മേ ച കുരുസത്തമേ।
ഉപായോ യോ ഭവേദ്ദൃഷ്ടസ്തം ബ്രൂയാഃ സഹസൌബലഃ ॥ 3-239-15 (25324)
തതോ ഭീഷ്മസ്യ രാജ്ഞശ്ച നിശംയ രഗമനം പ്രതി।
വ്യവസായം കരിഷ്യേഽഹമനുനീയ പിതാമഹം ॥ 3-239-16 (25325)
തഥേത്യുക്ത്വാ തു തേ സർവേഗ്മുരാവസഥാൻപ്രതി।
വ്യുഷിതായാം രജന്യാം തു കർണോ രാജാനമഭ്യയാത് ॥ 3-239-17 (25326)
തതോ ദുര്യോധനം കർണഃ പ്രഹസന്നിദമബ്രവീത്।
ഉപായഃ പരിദൃഷ്ടോഽയം തം നിബോധജനേശ്വര ॥ 3-239-18 (25327)
ഘോഷാ ദ്വൈതവനേ സർവേത്വത്പ്രതീക്ഷാ നരാധിപ।
ഘോഷയാത്രാപദേശേന ഗമിഷ്യാമോ ന സംശയഃ ॥ 3-239-19 (25328)
ഉചിതം ഹി സദാ ഗന്തും ഘോഷയാത്രാം വിശാംപതേ।
ഏവം ചേത്ത്വാം പിതാ രാജൻസമനുജ്ഞാതുമർഹതി ॥ 3-239-20 (25329)
തഥാ കഥയമാനൌ തു ഘോഷയാത്രാവിനിശ്ചയം।
ഗാന്ധാരരാജഃ ശകുനിരിത്യുവാച ഹസന്നിവ ॥ 3-239-21 (25330)
ഉപായോഽയംമയാ ദൃഷ്ടോ ഗമനായ നിരാമയഃ।
അനുജ്ഞാസ്യതിനോ രാജാ ചോദയിഷ്യതി ചാപ്യുത ॥ 3-239-22 (25331)
ഘോഷാ ദ്വൈതവ്രനേ സർവേത്വത്പ്രതീക്ഷാ നരാധിപ।
ഘോഷയാത്രാപദേശേന ഗമിഷ്യാമഃ സരഃ പ്രതി ॥ 3-239-23 (25332)
തതഃ പ്രഹസിതാഃ സർവേ തേഽന്യോന്യസ്യ തലാന്ദദുഃ।
തദേവ ച വിനിശ്ചേത്യ ദദൃശുഃ കുരുസത്തമം ॥ 3-239-24 (25333)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി ഘോഷയാത്രാപർവണി ഏകോനചത്വാരിംശദധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-239-4 ആയതിമുത്തരകാലം ॥ 3-239-7 ഇതരായാവസ്ഥാനായ ॥ 3-239-11 ലക്ഷ്ംയാ ഉപേതം പശ്യേതാം ചേജ്ജീവിതം യുക്തമിതി സംബന്ധഃ ॥ 3-239-14 അഹ്മപ്യദ്യനിശ്ചിത്യ ഇതി ഝ. പാഠഃ। കല്യം പ്രാതഃ ॥ 3-239-15 വചോ ഭീഷ്മസ്യ ഇതി ഝ. പാഠഃ ॥ 3-239-19 ഘോഷാ ഗോവ്രജാഃ ॥ 3-239-22 അയമുപായോ ഘോഷയാത്രൈവ ॥ 3-239-24 തലാൻ ഹസ്തതലാനി ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 240
॥ ശ്രീഃ ॥
3.240. അധ്യായഃ 240
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ദുര്യോധനേന ഘോഷയാത്രാവ്യാജേനാനുജാദിഭിഃ സഹദ്വൈതവനംപ്രതിരാമനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-240-0 (25334)
വൈസംപായന ഉവാച। 3-240-0x (2591)
ധൃതരാഷ്ട്രം തതഃ സർവേദദൃശുർജനമേജയ।
ദൃഷ്ട്വാ സുഖമഥോ രാജ്ഞഃ പൃഷ്ടാ രാജ്ഞാ ച ഭാരത ॥ 3-240-1 (25335)
തതസ്തൈർവിഹിതഃ പൂർവം സംഗവോ നാമ വല്ലവഃ।
സമീപസ്ഥാസ്തദാ ഗാവോ ധൃതരാഷ്ട്രേ ന്യവേദയത് ॥ 3-240-2 (25336)
അനന്തരം ച രാധേയഃ ശകുനിശ്ച വിശാംപതേ।
ആഹതുഃ പാർഥിവശ്രേഷ്ഠം ധൃതരാഷ്ട്രം ജനാധിപം ॥ 3-240-3 (25337)
രമണീയേഷു ദേശേഷു ഘോഷാഃ സംപ്രതി കൌരവ।
സ്മാരണേ സമയഃ പ്രാപ്തോ വത്സാനാമപി ചാങ്കനം ॥ 3-240-4 (25338)
മൃഗയാ ചോചിതാ രാജന്നസ്മിൻകാലേ സുതസ്യതേ।
ദുര്യോധനസ്യ ഗമനം ത്വമനുജ്ഞാതുമർഹസി ॥ 3-240-5 (25339)
ധൃതരാഷ്ട്ര ഉവാച। 3-240-6x (2592)
മൃഗയാ ശോഭനാ താത ഗവാം ഹി സമവേക്ഷണം।
വിസ്രംഭസ്തു ന ഗന്തവ്യോ വല്ലവാനാമിതി സ്മരേ ॥ 3-240-6 (25340)
തേ തു തത്രനരവ്യാഘ്രാഃ സമീപ ഇതി നഃ ശ്രുതം।
അതോ നാഭ്യനുജാനാമി ഗമനം തത്ര വഃ സ്വയം ॥ 3-240-7 (25341)
ഛദ്മനാ നിർജിതാസ്തേ തു കർശിതാശ്ച മഹാവനേ।
തപോനിത്യാശ്ച രാധേയ സമർഥാശ്ച മഹാരഥാഃ ॥ 3-240-8 (25342)
ധർമരാജോ ന സങ്ക്രുദ്ധ്യേദ്ഭീമസേനസ്ത്വമർഷണഃ।
യജ്ഞസേനസ് ദുഹിതാ തേജ ഏവതു കേവലം ॥ 3-240-9 (25343)
യൂയഞ്ചാപ്യപരാധ്യേയുർദർപമോഹസമന്വിതാഃ।
തതോ വിനിർദഹേയുസ്തേ തപസാ ഹി സമന്വിതാഃ ॥ 3-240-10 (25344)
അഥവാ സായുധാവീരാ മന്യുനാഽഭിപരിപ്ലുതാഃ।
സഹിതാ ബദ്ധനിസ്ത്രിശാ ദഹേയുഃ ശസ്ത്രതേജസാ ॥ 3-240-11 (25345)
അഥ യൂയം ബഹുത്വാത്താന്നാരഭധ്വം കഥഞ്ചന।
അനാര്യം പരമം തത്സ്യാദശക്യം തച്ച വൈ മതം ॥ 3-240-12 (25346)
ഉഷിതോ ഹി മഹാബാഹുരിന്ദ്രലോകേ ധനഞ്ജയഃ।
ദിവ്യാന്യസ്ത്രാണ്യവാപ്യാഥ തതഃ പ്രത്യാഗതോ വനം ॥ 3-240-13 (25347)
അകൃതാസ്ത്രേണ പൃഥിവീ ജിതാ ബീഭത്സുനാ പുരാ।
കിം പുനഃ സകൃതാസ്ത്രോഽദ്യ ന ഹന്യാദ്വോ മഹാരഥഃ ॥ 3-240-14 (25348)
അഥവാ മദ്വചഃ ശ്രുത്വാ തത്ര യത്താ ഭവിഷ്യഥ।
ഉദ്വിഗ്രവാസാ വിസ്രബ്ധാ ദുഃഖം തത്രഗമിഷ്യഥ ॥ 3-240-15 (25349)
അഥവാ സൈനികാഃ കേചിദപകുര്യുര്യുധിഷ്ഠിരേ।
തദബുദ്ധികൃതങ്കർമ ദോഷമുത്പാദയേച്ച വഃ ॥ 3-240-16 (25350)
തസ്മാദന്യേ നരാ യാന്തു സ്മാരണായാപ്തകാരിണഃ।
ന സ്വയം തത്രഗമനം രോചയേ തവ ഭാരത ॥ 3-240-17 (25351)
ശകുനിരുവാച। 3-240-18x (2593)
ധർമജ്ഞഃ പാണ്ഡവോ ജ്യേഷ്ഠഃ പ്രതിജ്ഞാതം ച സംസദി।
തേന ദ്വാദശവർഷാണി വസ്തവ്യാനീതി ഭാരത ॥ 3-240-18 (25352)
അനുവൃത്താശ്ച രതം സർവേ പാണ്ഡവാ ധർമചാരിണഃ।
യുധിഷ്ഠിരസ്തു കൌന്തേയോ ന നഃ കോപം കരിഷ്യതി ॥ 3-240-19 (25353)
മൃഗയാം ചൈവ നോ ഗന്തുമിച്ഛാ സംവർധതേ ഭൃശം।
സ്മാരണം തു ചികീർഷാമോ ന തു പാണ്ഡവദർസനം ॥ 3-240-20 (25354)
ന ചാനാര്യസമാചാരഃ കശ്ചിത്തത്ര ഭവിഷ്യതി।
ന ച തത്ര ഗമിഷ്യാമോ യത്ര തേഷാം പ്രതിശ്രയഃ ॥ 3-240-21 (25355)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-240-22x (2594)
ഏവമുക്തഃ ശകുനിനാ ധൃതരാഷ്ട്രോ ജനേശ്വരഃ।
ദുര്യോധനം സഹാമാത്യമനുജജ്ഞേ ന കാമതഃ ॥ 3-240-22 (25356)
അനുജ്ഞാതസ്തു ഗാന്ധാരിഃ കർണേന സഹിതസ്തദാ।
നിര്യയൌ ഭരതശ്രേഷ്ഠോ ബലേന മഹതാ വൃതഃ ॥ 3-240-23 (25357)
ദുഃശാസനേന ച തഥാ സൌബലേന ച ധീമതാ।
സംവൃതോ ഭ്രാതൃഭിശ്ചാന്യൈഃ സ്ത്രീഭിശ്ചാപി സഹസ്രശഃ ॥ 3-240-24 (25358)
തം നിര്യാന്തം മഹാബാഹും ദ്രഷ്ടും ദ്വൈതവനം സരഃ।
പൌരാശ്ചാനുയയുഃ സർവേസഹദാരാ വനം ച തത് ॥ 3-240-25 (25359)
അഷ്ടൌ രഥസഹസ്രാണി ത്രീണി നാഗായുതാനി ച।
പത്തയോ ബഹുസാഹസ്രാ ഹയാശ്ച നവതിഃ ശതാഃ ॥ 3-240-26 (25360)
ശകടാപണവേശാശ്ച വണിജോ വന്ദിനസ്തഥാ।
നരാശ്ച മൃഗയാശീലാഃ ശതശോഽഥ സഹസ്രശഃ ॥ 3-240-27 (25361)
തതഃ പ്രയാണേ നൃപതേഃ സുമഹാനഭവത്സ്വനഃ।
പ്രാവൃഷീവ മഹാവായോരുത്ഥിതസ്യ വിശാംപതേ ॥ 3-240-28 (25362)
ഗവ്യൂതിമാത്രേന്യവസദ്രാജാ ദുര്യോധനസ്തദാ।
പ്രയാതോ വാഹനൈഃ സർവൈസ്തതോ ദ്വൈതവനം സരഃ ॥ 3-240-29 (25363)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി ഘോഷയാത്രാപർവണി ചത്വാരിംശദധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 240 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-240-2 സമംഗോ നാമ ഇതി ഝ. പാഠഃ ॥ 3-240-4 സ്മാരണേ സ്മരണഹേതൌ കർമണി ഗവാം സംഖ്യാപൂർവകം വയോവർണജാതിനാംനാം ലേഖനേ ॥ 3-240-7 തേ പാണ്ഡവാഃ ॥ 3-240-9 തേജോഽഗ്നിരേവ ॥ 3-240-27 വേശോ വേശ്യാജനാശ്രയഃ ॥ 3-240-29 ഗവ്യൂതിഃ ക്രോശദ്വയം ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 241
॥ ശ്രീഃ ॥
3.241. അധ്യായഃ 241
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ദ്വൈതവനേ സരോഽഭിതഃ ക്രീഡാസ്ഥാനനിർമാണായാജ്ഞസാനാം ദുര്യോധനഭൃത്യാനാം പൂർവമേവ തത്രാഗതൈർഗന്ധർവൈഃ പ്രതിവാരണം ॥ 1 ॥ ഭൃത്യൈർഗന്ധർവകൃതനിവാരണം നിവേദിതേന ദുര്യോധനേന തേഷാമുത്സാരണായ സേനാപ്രേഷണം ॥ 2 ॥ ഗന്ധർവൈഃ പരുഷഭാഷണൈർഭോപിതൈർഭടൈർദുര്യോധനം പ്രതി തന്നിവേദനം ॥ 3 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-241-0 (25364)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-241-0x (2595)
അഥ ദുര്യോധനോ രാജാ തത്രതത്ര വനേ വസൻ।
ജഗാമ ഘോഷാനഭിതസ്തത്ര ചക്രേ നിവേശനം ॥ 3-241-1 (25365)
രമണീയേ സമാജ്ഞാതേ സോദകേ സമഹീരുഹേ।
ദേശേ സർവഗുണോപേതേ ചക്രുരാവസഥാന്നരാഃ ॥ 3-241-2 (25366)
തഥൈവ തത്സമീപസ്ഥാൻപൃഥഗാവസഥാൻബഹൂൻ।
കർണസ്യ ശകുനേശ്ചൈവ ഭ്രാതൄണാം ചൈവ സർവശഃ ॥ 3-241-3 (25367)
പശ്യന്തസ്തേ തദാ ഗാവഃ ശതശോഽഥ സഹസ്രശഃ।
അങ്കർലക്ഷൈശ്ച താഃ സർവാ ലക്ഷയാമാസ പാർഥിവഃ ॥ 3-241-4 (25368)
അങ്കയാമാസ വത്സാംശ്ച ജജ്ഞേ ചോപസൃതാംസ്ത്വപി।
ബാലവത്സാശ്ച യാം ഗാവഃ കാലയാമാസ താ അപി ॥ 3-241-5 (25369)
അഥ സ സ്മാരണം കൃത്വാ ലക്ഷയിത്വാ ത്രിഹായനാൻ।
വൃതോ ഗോപാലകൈഃ പ്രീതോ വ്യാഹരത്കുരുനന്ദനഃ ॥ 3-241-6 (25370)
സ ച പൌരജനഃ സർവഃ സർവഃ സൈനികാശ്ച സഹസ്രശഃ।
യഥോപജോഷം ചിക്രീഡുർവനേ തസ്മിന്യഥാഽമരാഃ ॥ 3-241-7 (25371)
തതോഽധ്വഗമനാച്ഛ്രാന്തം കുശലാ നൃത്യവാദിതൈഃ।
ധാർതരാഷ്ട്രമുപാതിഷ്ഠൻകന്യാശ്ചൈവ സ്വലങ്കൃതാഃ ॥ 3-241-8 (25372)
സ സ്ത്രീഗണവൃതോ രാജാ പ്രഹൃഷ്ടഃ പ്രദദൌ വസു।
തേഭ്യോ യഥാർഹമന്നാനി പാനാനി വിവിധാനി ച ॥ 3-241-9 (25373)
തതസ്തേ സഹിതാഃ സർവേ തരക്ഷൂൻമഹിഷാൻമൃഗാൻ।
ഗവയർക്ഷവരാഹാംശ്ച സമന്താത്പര്യവാരയൻ ॥ 3-241-10 (25374)
സ താഞ്ഛരൈർവിനിർഭിദ്യ ഗജാംശ്ച സുബഹൂന്വനേ।
രമണീയേഷു ദേശേഷു ഗ്രാഹയാമാസ വൈ മൃഗാൻ ॥ 3-241-11 (25375)
ഗോരസാനുപയുഞ്ജാന ഉപഭോഗാംശച് ഭാരത।
പശ്യൻസ രമണീയാനി വനാന്യുപവനാനി ച ॥ 3-241-12 (25376)
മത്തഭ്രമരജുഷ്ടാനി ബർഹിണാഭിരുതാനി ച।
അഗച്ഛദാനുപൂർവ്യേണ പുണ്യം ദ്വൈതവനം സരഃ ॥ 3-241-13 (25377)
മത്തഭ്രമരസഞ്ജുഷ്ടം നീലകണ്ഠരവാകുലം।
സപ്തച്ഛദസമാകീർണം പുന്നാഗവകുലൈര്യുതം ॥ 3-241-14 (25378)
ഋദ്ധ്യാ പരമയാ യുക്തോ മഹേന്ദ്ര ഇവ വജ്രഭൃത്।
യദൃച്ഛയാ ച തത്രസ്ഥോ ധർമപുത്രോ യുധിഷ്ഠിരഃ ॥ 3-241-15 (25379)
ഈജേ രാജർഷിയജ്ഞേന സാദ്യസ്കേന വിശാംപതേ।
ദിവ്യേന വിധിനാ ചൈവ വന്യേന കുരുസത്തമ ॥ 3-241-16 (25380)
`വിദ്വദ്ഭിഃ സഹിതോ ധീമാൻബ്രാഹ്മണൈർവനവാസിഭിഃ'।
കൃത്വാ നിവേശമഭിതഃ സരസസ്തസ്യ കൌരവ।
ദ്രൌപദ്യാ സഹിതോ ധീമാന്ധർമപത്ന്യാ നരാധിപഃ ॥ 3-241-17 (25381)
തതോ ദുര്യോധനഃ പ്രേഷ്യാനാദിദേശ സഹാനുജഃ।
ആക്രീഡാവസഥാഞ്ശീഘ്രം കുരുധ്വം സരസോഽഭിതഃ ॥ 3-241-18 (25382)
തേ തഥേത്യേവ കൌരവ്യമുക്ത്വാ വചനകാരിണഃ।
ചികീർഷന്തസ്തദാക്രീഡാഞ്ജഗ്മുർദ്വൈതവനം സരഃ ॥ 3-241-19 (25383)
സേനാഗ്ര്യം ധാർതരാഷ്ട്രസ് പ്രാപ്തം ദ്വൈതവനം സരഃ ॥ 3-241-20 (25384)
പ്രവിശന്തം വനദ്വാരി ഗന്ധർവാഃ സമവാരയൻ।
തത്ര ഗന്ധറ്വരാജോ വൈ പൂർവമേവ വിശാംപതേ।
കുബേരഭവനാദ്രാജന്നാജഗാമ ഗണാവൃതഃ ॥ 3-241-21 (25385)
ഗണൈരപ്സരസാം ചൈവ ത്രിദശാനാം തഥാഽഽത്മജൈഃ।
വിഹാരശീലൈഃ ക്രീഡാർഥം തേന തത്സംവൃതം സരഃ ॥ 3-241-22 (25386)
തേന തത്സംവൃതം ദൃഷ്ട്വാ തേ രാജപരിചാരകാഃ।
പ്രതിജഗ്മുസ്തതോ രാജന്യത്ര ദുര്യോധനോ നൃപഃ ॥ 3-241-23 (25387)
സ തു തേഷാം വചഃ ശ്രുത്വാ സൈനികാന്യുദ്ധദുർമദാൻ।
പ്രേഷയാമാസ കൌരവ്യ ഉത്സാരയത താനിതി ॥ 3-241-24 (25388)
തസ്യ തദ്വചനം ശ്രുത്വാ രാജ്ഞഃ സേനാഗ്രയായിനഃ।
സരോ ദ്വൈനവനം ഗത്വാ ഗന്ധർവാനിദമബ്രുവൻ ॥ 3-241-25 (25389)
രാജാ ദുര്യോധനോ നാമ ധൃതരാഷ്ട്രസുതോ ബലീ।
ചിക്രീഡിഷുരിഹായാതി തദർഥമപസർപത ॥ 3-241-26 (25390)
ഏവമുക്താസ്തു ഗന്ധർവാഃ രപ്രഹസന്തോ വിശാംമപതേ।
പ്രത്യബ്രുവംസ്താൻപുരുഷാനിദം ഹി പരുഷം വചഃ ॥ 3-241-27 (25391)
ന ചേതയതി വോ രാജാ മന്ദബുദ്ധിഃ സുയോധനഃ।
യോഽസ്മാനാജ്ഞാപയത്യേവം വശ്യാനിവ ദിവൌകസഃ ॥ 3-241-28 (25392)
യൂയം മുമൂർഷവശ്ചാപി മന്ദപ്രജ്ഞാ ന സംശയഃ।
യേ തസ് വചനാദേവമസ്മാൻബ്രൂഥ വിചേതസഃ ॥ 3-241-29 (25393)
ഗച്ഛധ്വം ത്വരിതാഃ സർവേ യത്ര രാജാ സ കൌരവഃ।
ന ചേദദ്യൈവ ഗച്ഛധ്വം ധർമരാജനിവേശനം ॥ 3-241-30 (25394)
ഏവമുക്താസ്തു ഗന്ധർവൈ രാജ്ഞഃ സേനാഗ്രയായിനഃ।
സംപ്രാദ്രവന്യതോ രാജാ ധൃതരാഷ്ട്രസുതോഽഭവത് ॥ 3-241-31 (25395)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി ഘോഷയാത്രാപർവണി ഏകചത്വാരിംശദധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 241 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-241-4 സ ദദർശ തദാ ഗാവഃ ഇതി ഝ. പാഠഃ। അങ്കൈശ്ചിഹ്നൈഃ। ലക്ഷൈഃ സംഖ്യാനൈഃ। ലക്ഷാ നപുംസി സംഖ്യായാമിതി മേദിനീ ॥ 3-241-5 ജജ്ഞേ ജ്ഞാതവാൻ। ഉപസൃതാൻ ദമനാർഹാൻ വത്സതരാൻസമീപാഗതാന്വാ കാലയാമാസ സംഖ്യാതവാൻ ॥ 3-241-6 ത്രിഹായനാംസ്ത്രിവർഷാന്വൃഷാൻ। വ്യാഹരത് വിജഹാര ॥ 3-241-7 യഥോപജോഷം യഥാരുചി ॥ 3-241-16 സാദ്യസ്കേന ഏകാഹസാധ്യേനേ ॥ 3-241-22 ആത്മജൈർജയന്താദിഭിഃ സഹേതി ശേഷഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 242
॥ ശ്രീഃ ॥
3.242. അധ്യായഃ 242
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ഗന്ധർവൈഃസഹ കൌരവാണാമായോധനം ॥ 1 ॥ ചിത്രസേനാദിഭിർവിരഥീകൃതേന കർണേന രണാങ്കണാത്പലായനം ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-242-0 (25396)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-242-0x (2596)
തതസ്തേ സഹിതാഃ സർവേ ദുര്യാധനമുപാഗമൻ।
അബ്രുവംശ്ച മഹാരാജ യദൂചുഃ കൌരവം പ്രതി ॥ 3-242-1 (25397)
ഗന്ധർവൈർവാരിതേ സൈന്യേ ധാർതരാഷ്ട്രഃ പ്രതാപവാൻ।
അമർഷപൂർണഃ സൈന്യാനി പ്രത്യഭാഷത ഭാരത ॥ 3-242-2 (25398)
ശാസതൈനാനധർമജ്ഞാൻമമ വിപ്രിയകാരിണഃ।
യദി പ്രക്രീഡതേ സർവൈർദേവൈഃ സഹ ശചീപതിഃ।
`വയമത്ര യഥാ പ്രീതാ ക്രീഡിഷ്യാമോ നിരങ്കുശം' ॥ 3-242-3 (25399)
ദുര്യോധനവചഃ ശ്രുത്വാ ധാർതരാഷ്ട്രാ മഹാബലാഃ।
സർവ ഏവാഭിസന്നദ്ധാ യോധാശ്ചാപി സഹസ്രശഃ ॥ 3-242-4 (25400)
തതഃ പ്രമഥ്യ സർവാംസ്താംസ്തദ്വനം വിവിശുർബലാത്।
സിംഹനാദേന മഹതാ പൂരയന്തോ ദിശോ ദശ ॥ 3-242-5 (25401)
തതോഽപരൈരവാര്യന്ത ഗന്ധർവൈഃ കുരുസൈനികാഃ।
`സാംനൈവ രതത്ര വിക്രാന്താ മാ സാഹസമിതി പ്രഭോ' ॥ 3-242-6 (25402)
തേ വാര്യമാണാ ഗന്ധർവൈഃ സാംനൈവ വസുധായിപ।
താനനാദൃത്യ ഗന്ധർവാംസ്തദ്വനം വിവിശുർമഹത് ॥ 3-242-7 (25403)
യദി വാതാ ന തിഷ്ഠന്തി ധാർതരാഷ്ട്രാഃ സരാജകാഃ।
തതസ്തേ ഖേചരാഃ സർവേ ചിത്രസേനേ ന്യവേദയൻ ॥ 3-242-8 (25404)
ഗന്ധർവരാജസ്താൻസർവാനബ്രവീത്കൌരവാൻപ്രതി।
അനാര്യാഞ്ശാസതേത്യേതാംശ്ചിത്രസേനോഽത്യമർഷണഃ ॥ 3-242-9 (25405)
അനുജ്ഞാതാശ്ച ഗന്ധർവാശ്ചിത്രസേനേന ഭാരത।
പ്രഗൃഹീതായുധാഃ സർവേ ധാർതരാഷ്ട്രാനഭിദ്രവൻ ॥ 3-242-10 (25406)
താന്ദൃഷ്ട്വാഽഽപതതഃ ശീഘ്രാൻഗന്ധർവാനുദ്യതായുധാൻ।
പ്രാദ്രവംസ്തേ ദിശഃ സർവേ ധാർതരാഷ്ട്രസ്യ പശ്യതഃ ॥ 3-242-11 (25407)
താന്ദൃഷ്ട്വാ ദ്രവതഃ സർവാന്ധാർതരാഷ്ട്രാൻപരാങ്മുഖാൻ।
രാധേയസ്തു തദാ വീരോ നാസീത്തത്രപരാങ്മുഖഃ ॥ 3-242-12 (25408)
ആപതന്തീം തു സംപ്രേക്ഷ്യ ഗന്ധർവാണാം മഹാചമൂം।
മഹതാ ശരവർഷേണ രാധേയഃ പ്രത്യവാരയത് ॥ 3-242-13 (25409)
ക്ഷുരപ്രൈർവിശിഖൈർഭല്ലൈർവത്സദന്തൈസ്തഥാഽഽയസൈഃ।
ഗന്ധർവാഞ്ശതശോഽഭിഘ്നംʼല്ലഘുത്വാത്സൂതനന്ദനഃ ॥ 3-242-14 (25410)
പാതയന്നുത്തമാംഗാനി ഗന്ധർവാണാം മഹാരഥഃ।
ക്ഷണഏന വ്യധമത്സർവാം ചിത്രസേനസ്യ വാഹിനീം ॥ 3-242-15 (25411)
തേ വധ്യമാനാ ഗന്ധർവാഃ സൂതപുത്രേണ ധീമതാ।
ഭൂയ ഏവാഭ്യവർതന്ത ശതതശോഽഥ സഹസ്രശഃ ॥ 3-242-16 (25412)
ഗന്ധർവഭൂതാ പൃഥിവീ ക്ഷണേന സമപദ്യത।
ആപതദ്ഭിർമഹാവേഗൈശ്ചിത്രസേനസ്യ സൈനികൈഃ ॥ 3-242-17 (25413)
അഥ ദുര്യോധനോ രാജാ ശകുനിശ്ചാപി സൌബലഃ।
ദുഃശാസനോ വികർണശ്ച യേ ചാന്യേ ധൃതരാഷ്ട്രജാഃ।
ന്യഹനംസ്തത്തദാ സൈന്യം രഥൈർഗരുഡനിഃഖനൈഃ ॥ 3-242-18 (25414)
സൈന്യമായോധിതം ദൃഷ്ട്വാകർണോ രാജന്ന മൃഷ്യത ॥ 3-242-19 (25415)
മഹതാ രഥസംഘേന രഥചാരേണ ചാപ്യുത।
വൈകർതനം പരീപ്സന്തോ ഗന്ധർവാഃ പ്രത്യവാരയൻ।
തതഃ സംന്യപതൻസർവേ ഗന്ധർവാഃ കൌരവം പ്രതി ॥ 3-242-20 (25416)
തദാ സുതുമുലം യുദ്ധമഭവദ്രോമഹർഷണം।
തതസ്തേ മൃദവോഽഭൂവനഗന്ധർവാഃ ശരപീഡിതാഃ ॥ 3-242-21 (25417)
ഉച്ചുക്രുശുശ്ച കൌരവ്യാഗന്ധർവാൻപ്രേക്ഷ്യ പീഡിതാൻ ॥ 3-242-22 (25418)
ഗന്ധർവാംസ്ത്രാസിതാന്ദൃഷ്ട്വാ ചിത്രസേനോ ഹ്യമർഷണഃ।
ഉത്പപാതാസനാത്ക്രുദ്ധോ വധേ തേഷാം സമാഹിതഃ ॥ 3-242-23 (25419)
തതോ മായാസ്ത്രമാസ്ഥായ യുയുധേ ചിത്രമാർഗവിത്।
`വിയത്സഞ്ഛാദയാമാസ ന വവൌ തത്ര മാരുതഃ' ॥ 3-242-24 (25420)
ഹസ്ത്യാരോഹാ ഹതാഃ പേതുർഹസ്തിഭിഃ സഹ ഭാരത।
ഹയാരോഹാഃ സഹ ഹയൈ രഥൈശ്ച രഥിനസ്തദാ ॥ 3-242-25 (25421)
പത്തയശ്ച തഥാപേതുർവിശസ്താഃ ശരവൃഷ്ടിഭിഃ'।
തയാഽമുഹ്യന്ത കൌരവ്യാശ്ചിത്രസേനസ്യ മായയാ ॥ 3-242-26 (25422)
ഏകൈകോ ഹി തദാ യോധോ ധാർതാരഷ്ട്രസ്യ ഭാരത।
പര്യവാര്യത ഗന്ധർവൈർദശഭിർദശഭിര്യുധി ॥ 3-242-27 (25423)
തതഃ സംപീഡ്യമാനാസ്തേ ബലേന മഹതാ തദാ।
പ്രാദ്രവന്ത രണേ ഭീതാ യത്രരാജാ യുധിഷ്ഠിരഃ ॥ 3-242-28 (25424)
ഭജ്യമാനേഷ്വനീകേഷു ധാർതരാഷ്ട്രേഷു സർവശഃ।
കർണോ വൈകർതനോ രാജംസ്തസ്ഥൌ ഗിരിരിവാചലഃ ॥ 3-242-29 (25425)
ദുര്യോധനശ്ച തേജസ്വീ ശകുനിശ്ചാപി സൌബലഃ।
ഗന്ധർവാന്യോധയാമാസുഃ സമരേ ഭൃശവിക്ഷതാഃ ॥ 3-242-30 (25426)
സർവ ഏവ തു ഗന്ധർവാഃ ശതശോഽഥ സഹസ്രശഃ।
ജിഘാംസമാനാഃ സംരബ്ധാഃ കർണമഭ്യദ്രവത്രണേ ॥ 3-242-31 (25427)
അസിഭിഃ പട്ടസൈഃ ശൂലൈർഗദാഭിശ്ച മഹാബലാഃ।
സൂതപുത്രം ജിഘാംസന്തഃ സമന്താത്പര്യവാരയൻ ॥ 3-242-32 (25428)
അന്യേഽസ്യ യുഗമച്ഛിന്ദന്ധ്വജമന്യേ ന്യപാതയൻ।
ഈഷാമന്യേ ഹയാനന്യേ സൂതമന്യേ ന്യപാതയൻ ॥ 3-242-33 (25429)
അന്യേ ച്ഛത്രം വരൂഥം ച ബന്ധുരം ച തഥാ പരേ।
`അന്യേ സഞ്ചൂർണയാമാസുശ്ഛത്രേ ചാക്ഷൌ തഥാ പരേ ॥' 3-242-34 (25430)
ഗന്ധർവാ ബഹുസാഹസ്രാസ്തിലശോ വ്യധമന്രഥം ॥
തതോ രഥാദവപ്ലുത്യ സൂതപുത്രോഽസിചർമഭൃത്। 3-242-35 (25431)
`അംസാവലംബിതധനുർധാവമാനോ മഹാബലഃ'।
വികർണരഥമാസ്ഥായ മോക്ഷായാശ്വാനചോദയത് ॥ 3-242-36 (25432)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി ഘോഷയാത്രാപർവണി ദ്വിചത്വാരിംശദധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 242 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-242-19 ഭൂയശ്ച യോധയാമാസുഃ കൃത്വാ കർണമഥാഗ്രതഃ। മഹതാ ഇതി ഝ. പാഠഃ। ന മൃഷ്യത നാമൃഷ്യത। അഡഭാവ ആർഷഃ ॥ 3-242-34 വരൂഥം രഥഗുപ്തിം। ബന്ധുരം രഥവന്ധനാനി ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 243
॥ ശ്രീഃ ॥
3.243. അധ്യായഃ 243
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ചിത്രരഥേന രണേ പരാജിതസ്യ ദുര്യോധനസ്യ ബന്ധനപൂർവകം സ്വരഥാരോപണം ॥ 1 ॥ ഇതരൈർഗന്ധർവൈർദുര്യോധനഭ്രതൄണാം തദ്ദാരാണാം വന്ധനം ॥ 2 ॥ ദുര്യോധനാമാത്യാദിഭിര്യുധിഷ്ഠിരായ തന്നിവേദനേ ഭീമേന തദനുമോദനം ॥ 3 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-243-0 (25433)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-243-0x (2597)
ഗന്ധർവൈസ്തു മഹാരാജ ഭഗ്നേ കർണേ മഹാരഥേ।
സംപ്രാദ്രവച്ചമൂഃ സർവാ ധാർതരാഷ്ട്രസ്യ പശ്യതഃ ॥ 3-243-1 (25434)
താന്ദൃഷ്ട്വാ ദ്രവതഃ സർവാന്ധാർതരാഷ്ട്രാൻപരാങ്മുഖാൻ।
ദുര്യോധനോ മഹാരാജോ നാസീത്തത്ര പരാങ്മുഖഃ ॥ 3-243-2 (25435)
താമാപതന്തീം സംപ്രേക്ഷ്യ ഗന്ധർവാണാം മഹാചമൂം।
മഹതാ ശരവർഷേണ സോഽഭ്യവർഷദരിന്ദമഃ ॥ 3-243-3 (25436)
അചിന്ത്യ ശരവർഷം തു ഗന്ധർവാസ്തസ്യ തം രഥം।
ദുര്യോധനം ജിഘാംസന്തഃ സമന്താത്പര്യവാരയൻ ॥ 3-243-4 (25437)
യുഗമീഷാം വരൂഥം ച തഥൈവ ധ്വജസാരഥീ।
അശ്വാംസ്ത്രിവേണുമക്ഷം ച തിലശോ വ്യധമഞ്ഛരൈഃ ॥ 3-243-5 (25438)
ദുര്യോധനം ചിത്രസനോ വിരഥം പതിതം ഭുവി।
അഭിദ്രുസ്യ മഹാബാഹുർജീവഗ്രാഹമഥാഗ്രഹീത് ॥ 3-243-6 (25439)
`തസ്യ ബാഹൂ മഹാരാജ ബദ്ധ്വാ രജ്ജ്വാ മഹാരഥം।
ആരോപ്യസ മഹാബാഹുശ്ചിത്രസേനോ നനാദ ഹ' ॥ 3-243-7 (25440)
തസ്മിൻഗൃഹീതേ രാജേന്ദ്ര സ്ഥിതം ദുഃശാസനം രഥേ।
പര്യഗൃഹ്ണന്ത ഗന്ധർവാഃ പരിവാര്യ സമന്തതഃ ॥ 3-243-8 (25441)
വിധിശതിം ചിത്രസേനമാദായാന്യേ വിദുദ്രുവുഃ।
വിന്ദാനുവിന്ദാവപരേ രാജദാരാംശ്ച സർവശഃ ॥ 3-243-9 (25442)
സേനാസ്തു ധാർതരാഷ്ട്രസ്യ ഗന്ധർവൈഃ സമഭിദ്രുതാഃ।
പൂർവം പ്രഭഗ്നൈഃ സഹിതാഃ പാണ്ഡവാനഭ്യയുസ്തദാ ॥ 3-243-10 (25443)
ശകടാപണവേശാശ്ച യാനയുഗ്യം ച സർവശഃ।
ശരണം പാണ്ഡവാഞ്ജഗ്മുർഹിയമാണേ മഹീപതൌ ॥ 3-243-11 (25444)
സൈനികാ ഊചുഃ। 3-243-12x (2598)
പ്രിയദർശീ മഹാബാഹോ ധാർതരാഷ്ട്രോ മഹാബലഃ।
ഗന്ധർവൈർഹ്രിയതേ രാജാ പാർഥാസ്തമനുധാവത ॥ 3-243-12 (25445)
ദുഃശാസനോ ദുർവിഷഹോ ദുർമുഖോ ദുർമുഖോ ദുർജയസ്തഥാ।
ബദ്ധ്വാ ഹ്രിയന്തേ ഗന്ധർവൈ രാജദാരാശ്ച സർവശഃ ॥ 3-243-13 (25446)
ഇതിദുര്യോധനാമാത്യാഃ ക്രോശന്തോ രാജഗൃദ്ധിനഃ।
ആർതാ ദീനാസ്തതഃ സർവേ യുധിഷ്ഠിരമുപാഗമൻ ॥ 3-243-14 (25447)
താംസ്തഥാ വ്യഥിതാന്ദീനാൻഭിക്ഷമാണാന്യുധിഷ്ഠിരം।
വൃദ്ധാന്ദുര്യോധനാമാത്യാൻഭീമസേനോഽഭ്യഭാഷത ॥ 3-243-15 (25448)
മഹതാ ഹി പ്രയത്നേന സംനഹ്യ ഗജവാജിഭിഃ।
അന്യഥാ വർതമാനാനാമർഥോ ജാതോഽയമന്യഥാ ॥ 3-243-16 (25449)
അസ്മാഭിര്യദനുഷ്ഠേയം ഗന്ധർവൈസ്തദനുഷ്ഠിതം ॥ 3-243-17 (25450)
ദുർമന്ത്രിതമിദം താവദ്രാജ്ഞോ ദുർദ്യൂതദേവിനഃ।
`ദീനാന്ദുര്യോധനസ്യാസ്മാന്ദ്രഷ്ടുകാമസ്യ ദുർമതേഃ' ॥ 3-243-18 (25451)
ദ്വേഷ്ടാരമന്യേ ക്ലീവസ്യ ഘാതയന്തീതി നഃ ശ്രുതം।
ഇദം കൃതം നഃ പ്രത്യക്ഷം ഗന്ധർവൈരതിമാനുഷം ॥ 3-243-19 (25452)
ദിഷ്ട്യാ ലോകേ പുമാനസ്തി കശ്ചിദസ്മൻപ്രിയേ സ്ഥിതഃ।
യേനാസ്മാകം ഹൃതോ ഭാര ആസീനാനാം സുഖാവഹഃ ॥ 3-243-20 (25453)
ശീതവാതാതപസഹാംസ്തപസാ ചൈവ കർശിതാൻ।
സമസ്ഥോ വിഷമസ്ഥാൻഹി ദ്രഷ്ടുമിച്ഛതി ദുർമതിഃ ॥ 3-243-21 (25454)
അധർമചാരിണസ്തസ്യ കൌരവ്യസ്യ ദുരാത്മനഃ।
യേ ശീലമനുവർതന്തി തേ പശ്യന്തി പരാഭവം ॥ 3-243-22 (25455)
അധർമോ ഹി കൃതസ്തേന യേനൈതദുപലക്ഷിതം।
അനൃശംസാസ്തു കൌന്തേയാസ്തത്പ്രത്യക്ഷം ബ്രവീമി വഃ ॥ 3-243-23 (25456)
ഏവം ബ്രുവാണം കൌന്തേയം ഭീമസേനമപസ്വരം।
ന കാലഃ പരുഷസ്യായമിതി രാജാഽഭ്യഭാഷത ॥ 3-243-24 (25457)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി ഘോഷയാത്രാപർവണി ത്രിചത്വാരിംശദധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 243॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-243-6 ജീവഗ്രാഹം ജീവന്തമേവ ഗൃഹീത്വേതി ണമുലന്തം। കഷാദിത്വാദഗ്രഹീദിത്യനുപ്രയോഗഃ ॥ 3-243-18 രാജ്ഞോ യുധിഷ്ഠിരസ്യ ॥ 3-243-19 ക്ലീബസ്യ അശക്തത്വാത് ॥ 3-243-23 യേനൈതദുപശിക്ഷിതം ഇതി ഝ. പാഠഃ ॥ 3-243-24 അപസ്വരം ക്രോധേന വികലവർണം യഥാ സ്യാത്തഥാ ബ്രുവാണം ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 244
॥ ശ്രീഃ ॥
3.244. അധ്യായഃ 244
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ഭീമേന യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി ദുര്യോധനകൃതാപനയാനുസ്മനാരണപൂർവകം തദ്വിമോചനസ്യാനൌചിത്യപ്രതിപാദനേ യുധിഷ്ഠിരേണ പുനസ്തംപ്രതി തച്ചോദനായാമർജുനേന തത്പ്രതിജ്ഞാനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-244-0 (25458)
യധിഷ്ഠിര ഉവാച। 3-244-0x (2599)
അസ്മാനഭിഗതാംസ്താത ഭയാർതാഞ്ഛരണൈഷിണഃ।
കൌരവാന്വിഷമപ്രാപ്താൻകഥം ബ്രൂയാസ്ത്വമീദൃശം ॥ 3-244-1 (25459)
ഭവന്തി ഭേദാ ജ്ഞാതീനാം കലഹാശ്ച വൃകോദര।
പ്രസക്താനി ച വൈരാണി ജ്ഞാതിധർമോ ന നശ്യതി ॥ 3-244-2 (25460)
യദാ തു കശ്ചിജ്ജ്ഞാതീനാം ബാഹ്യഃ പ്രാർഥയതേ കുലം।
ന മർഷയന്തി തത്സന്തോ ബാഹ്യേനാഭിപ്രധർഷണം ॥ 3-244-3 (25461)
ജാനാത്യേഷ ഹി ദുർബുദ്ധിരസ്മാനിഹ ചിരോഷിതാൻ।
സ ഏവം പരിഭൂയാസ്മാനകാർഷീദിദമപ്രിയം ॥ 3-244-4 (25462)
ദുര്യോധനസ്യ ഗ്രഹണാദ്ഗന്ധർവേണ ബലാദ്രണേ।
സ്ത്രീണാം ബാഹ്യാഭിമർശാച്ച ഹതം ഭവതി നഃ കുലം ॥ 3-244-5 (25463)
ശ്ചരണം ച പ്രപന്നാനാം ത്രാണാർഥം ച കുലസ്യ ച।
ഉത്തിഷ്ഠധ്വം നരവ്യാഘ്രാഃ സജ്ജീഭവത മാ ചിരം ॥ 3-244-6 (25464)
അർജുനശ്ച യമൌ ചൈവ ത്വം ച ഭീമാപരാജിതഃ।
മോക്ഷയധ്വം നരവ്യാഘ്രാ ഹ്രിയമാണം സുയോധനം ॥ 3-244-7 (25465)
ഏതേ രഥാ നരവ്യാഘ്രാഃ സർവശസ്ത്രസമന്വിതാഃ।
ധൃതരാഷ്ട്രസ്യ പുത്രാണാം വിമലാ കാഞ്ചനധ്വജാഃ ॥ 3-244-8 (25466)
സസ്വനാനധിരോഹധ്വം നിത്യസജ്ജാനിമാന്രഥാൻ।
ഇന്ദ്രസേനാദിഭിഃ സൂതൈഃ കൃതശസ്ത്രൈരധിഷ്ഠിതാൻ ॥ 3-244-9 (25467)
ഏതാനാസ്ഥായ വൈ യത്താ ഗന്ധർവാന്യോദ്ധുമാഹവേ।
സുയോധനസ്യ മോക്ഷായ പ്രയതധ്വമതനദ്രിതാഃ ॥ 3-244-10 (25468)
`പരൈഃ പരിഭവേ പ്രാപ്തേ വയം പഞ്ചോത്തരം ശതം।
പരസ്പരവിരോധേ തു വയം പഞ്ചൈവ തേ ശതം ॥' 3-244-11 (25469)
യ ഏവ കശ്ചിദ്രാജന്യഃ ശരണാർഥമിഹാഗതം।
പരം ശക്ത്യാഭിരക്ഷേത കിം പുനസ്ത്വം വൃകോദര ॥ 3-244-12 (25470)
`ഏവമുക്തസ്തു കൌന്തേയഃ പുനർവാക്യമഭാഷത।
കോപസംരക്തനയനഃ പൂർവവൈരമനുസ്മരൻ ॥ 3-244-13 (25471)
പുരാ ജതുഗൃഹേഽനേന ദഗ്ധുമസ്മാന്യുധിഷ്ഠിര।
ദുർബുദ്ധിർഹി കൃതാ വീര തദാ ദൈവേന രക്ഷിതാഃ ॥ 3-244-14 (25472)
കാലകൂടവിഷം തീക്ഷ്ണം ഭോജനേ മമ ഭാരത।
ഉപ്ത്വാ ഗംഗാം ലതാപാശൈർവൈദ്ധ്വാ ച പ്രാക്ഷിപത്പ്രഭോ ॥ 3-244-15 (25473)
രസാതലം ച സംപ്രാപ്യ തദാ വാസുകിമഞ്ജസാ।
തത്ര ദൃഷ്ട്വാ തു രാജേന്ദ്രപുനഃ പ്രാപ്തോ മഹീതലം ॥ 3-244-16 (25474)
ദ്യൂതകാലേഽപികൌന്തേയ വൃജിനാനി കൃതനി വൈ।
ദ്രൌപദ്യാശ്ച പരാഭർശഃ കേശഗ്രഹണമേവ ച।
വസ്ത്രാപഹരണം ചൈവ സഭാമധ്യേ കൃതാനി വൈ ॥ 3-244-17 (25475)
രാജ്യം ചാച്ഛിദ്യ രാജേന്ദ്ര ഉക്തവാൻപരുഷാണി നഃ।
പുരാ കൃതാനാം പാപാനാം ഫലം ഭുങ്ക്തേ സുയോധനഃ ॥ 3-244-18 (25476)
അസ്മാബിരേവകർതവ്യം ധാർതരാഷ്ട്രസ്യ നിഗ്രഹം।
അന്യേന തു കൃതം തദ്വൈ മൈത്ര്യമസ്മാകമിച്ഛതാ।
ഉപകാരീ തു ഗന്ധർവോ മാ രാജന്വിമനാ ഭവ ॥ 3-244-19 (25477)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-244-20x (2600)
ഏതസ്മിന്നന്തരേ രാജംശ്ചിത്രസേനേന വൈ ഹൃതഃ।
വിലലാപ സുദുഃഖാർതോ നീയമാനഃ സുയോധനഃ ॥ 3-244-20 (25478)
യുധിഷ്ഠിര മഹാബാഹോ സർവധർമഭൃതാംവര।
സപുത്രാൻസഹദാരാംശ്ച ഗന്ധർവേണ ഹൃതാൻബലാത് ॥ 3-244-21 (25479)
പാണ്ഡുപുത്ര മഹാബാഹോ കൌരവാണാം യശസ്കര'
സർവധർമഭൃതാം ശ്രേഷ്ഠ ഗന്ധർവേണ ഹൃതം ബലാത്।
രക്ഷസ്വ പുരുഷവ്യാഘ്ര യുധിഷ്ഠിര മഹായശഃ ॥ 3-244-22 (25480)
ഭ്രാതരം തേ മഹാബാഹോ ബദ്ധ്വാ നയതി മാമയം।
ദുശ്ശാസനം ദുർവിഷഹം ദുർമുഖം ദുർജയം തഥാ ॥ 3-244-23 (25481)
ബദ്ധ്വാ ഹരന്തി ഗന്ധർവാ അസ്മാന്ദാരാംശ്ച സർവശഃ।
അനുധാവത മാം ക്ഷിപ്രം രക്ഷധ്വം പുരുഷോത്തമാഃ ॥ 3-244-24 (25482)
യമൌ മാമനുധാവേതാം രക്ഷാർഥം മമ സായുധൌ।
കുരുവംശസ്യ സുമഹദയശഃ പ്രാപ്തമീദൃശം।
വ്യപോഹയധ്വം ഗന്ധർവാഞ്ജിത്വാ വീര്യേണ പാണ്ഡവാഃ ॥ 3-244-25 (25483)
ഏവം വിലപമാനസ്യ കൌരവസ്യാർതയാ ഗിരാ।
ശ്രുത്വാ വിലാപം സംഭ്രാന്തോ ഘൃണയാഽഭിപരിപ്ലുതഃ ॥ 3-244-26 (25484)
യുധിഷ്ഠിരഃ പുനർവാക്യം ഭീമസേനമഥാബ്രവീത്।
സുയോധനസ്യ മോക്ഷായ പ്രയതധ്വമതന്ദ്രിതാഃ' ॥ 3-244-27 (25485)
ക ഇവാര്യോ ദയേത്പ്രാണാനഭിധാവേതി ചോദിതഃ।
പ്രാഞ്ജലം ശരണാപന്നം ദൃഷ്ട്വാ ശത്രുമപി ധ്രുവം ॥ 3-244-28 (25486)
വരപ്രദാനം രാജ്യം ച പുത്രജൻമ ച പാണ്ഡവാഃ।
ശത്രോശ്ച മോക്ഷണം ക്ലേശാസ്ത്രീണി ചൈകം ച തത്സമം ॥ 3-244-29 (25487)
ന ഹ്യസ്ത്യധികമേതസ്മാദ്യദാപന്നഃ സുയോധനഃ।
ത്വദ്ബാഹുബലമാശ്രിത്യ ജീവിതം പരിമാർഗതേ ॥ 3-244-30 (25488)
സ്വയമേവ പ്രധാവേയം യദി ന സ്യാദ്വൃകോദര।
വിതതോ മേ ക്രതുർവീര ന ഹി മേഽത്ര വിചാരണാ ॥ 3-244-31 (25489)
സാംനൈവ തു യഥാ ഭീമ മോക്ഷയേഥാഃ സുയോധനം।
തഥാ സർവൈരുപായൈസ്ത്വം യതേഥാഃ കുരുനന്ദന ॥ 3-244-32 (25490)
ന സാംനാ പ്രതിപദ്യേത യദി ഗന്ധർവരാഡസൌ।
പരാക്രമേണ മൃദുനാ മോക്ഷയേഥാഃ സുയോധനം ॥ 3-244-33 (25491)
അഥാസൌ മൃദുയുദ്ധേന ന മുഞ്ചേദ്ഭീമ കൌരവാൻ।
സർവോപായൈർപിമോച്യാസ്തേ നിഗൃഹ്യ പരിപന്ഥിനഃ ॥ 3-244-34 (25492)
ഏതാവദ്ധി മയാ ശക്യം സന്ദേഷ്ടും വൈ വൃകോദര।
വൈതാനേ കർമണി തതേ വർതമാനേ ച ഭാരത।
`വരപ്രദാനം സുമഹദ്യാചകസ്യ പ്രകീർതിതം' ॥ 3-244-35 (25493)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-244-36x (2601)
അജാതസത്രോർവചനം തച്ഛ്രുത്വാ തു ധനഞ്ജയഃ।
പ്രതിജജ്ഞേ ഗുരോർവാക്യം കൌരവാണാം വിമോക്ഷണം ॥ 3-244-36 (25494)
അർജുന ഉവാച। 3-244-37x (2602)
യദി കകസാംനാ ന മോക്ഷ്യന്തി ഗന്ധർവാ ധൃതരാഷ്ട്രജാൻ।
അദ്യ ഗന്ധർവരാജസ്യ ഭൂമിഃ പാസ്യതി ശോണിതം ॥ 3-244-37 (25495)
അർജുനസ്യ തു താം ശ്രുത്വാ പ്രതിജ്ഞാം സത്യവാദിനഃ।
കൌരവാണാം തദാ രാജൻപുനഃ പ്രത്യാഗതം മനഃ ॥ 3-244-38 (25496)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി ഘോഷയാത്രാപർവണി ചതുശ്ചത്വാരിംശദധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 244 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-244-28 ക ഇവാര്യോ നയേത്പ്രാണാൻ ഇതി ഥ. പാഠഃ। ക ഇഹാര്യോ ഭവേത്രാണം ഇതി ഝ. പാഠഃ। അഭിധാവ യാഹീതി ചോദിത ആര്യഃ പ്രാണാൻ ദയേത്। സ്വപ്രാണേഷു ദയാം കുര്യാദിത്യർഥഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 245
॥ ശ്രീഃ ॥
3.245. അധ്യായഃ 245
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ഭീമാദീനാം ചതുർണാം ചിത്രസേനാദിഭിർഗന്ധർവൈര്യുദ്ധം ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-245-0 (25497)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-245-0x (2603)
യുധിഷ്ഠിരവചഃ ശ്രുത്വാ ഭീമസേനപുരോഗമാഃ।
പ്രഹൃഷ്ടവദനാഃ സർവേ സമുത്തസ്ഥുർനരർഷഭാഃ ॥ 3-245-1 (25498)
അഭേദ്യാനി തതഃ സർവേ സമനഹ്യന്ത ഭാരത।
ജാംബൂനദവിചിത്രാണി കവചാനി മഹാരഥാഃ।
ആയുധാനി ച ദിവ്യാനി വിവിധാനി സമാദധുഃ ॥ 3-245-2 (25499)
തേ ദംശിതാ രഥൈഃ സർവേ ധ്വജിനഃ സശരാസനാഃ।
പാണ്ഡവാഃ പ്രത്യദൃശ്യന്ത ജ്വലിതാ ഇവപാവകാഃ ॥ 3-245-3 (25500)
താന്രഥാൻസാധുസംപന്നാൻസംയുക്താഞ്ജവനൈർഹയൈഃ।
ആസ്ഥായ രഥശാർദൂലാഃ ശീഘ്രമേവ യയുസ്തതഃ ॥ 3-245-4 (25501)
തതഃ കൌരവസൈന്യാനാം പ്രാദുരാസീൻമഹാസ്വനഃ।
പ്രയാതാൻസഹിതാന്ദൃഷ്ട്വാ പാണ്ഡുപുത്രാൻമഹാരഥാൻ ॥ 3-245-5 (25502)
ജിതകാശിനശ്ച സ്വചരാസ്ത്വരിതാശ്ച മഹാരഥാഃ।
ക്ഷണേനൈവ വനേ തസ്മിൻസമാജഗ്മുരഭീതവത് ॥ 3-245-6 (25503)
ന്യവർതന്ത തതഃ സർവേ ഗന്ധർവാ ജിതകാശിനഃ।
ദൃഷ്ട്വാ രഥഗതാന്വീരാൻപാണ്ഡവാംശ്ചതുരോ രണേ ॥ 3-245-7 (25504)
താംസ്തു വിഭ്രാജിതാന്ദൃഷ്ട്വാ ലോകപാലാനിവോദ്യതാൻ।
വ്യൂഢാനീകാ വ്യതിഷ്ഠന്ത ഗന്ധമാദനവാസിനഃ ॥ 3-245-8 (25505)
രാജ്ഞസ്തു വചനം ശ്രുത്വാ ധർമപുത്രസ്യ ധീമതഃ।
ക്രമേണ മൃദുനാ യുദ്ധമുപക്രാന്തം ച ഭാരത ॥ 3-245-9 (25506)
ന തു ഗന്ധർവരാജസ്യ സൈനികാ മന്ദചേതസഃ।
ശക്യന്തേ മൃദുനാ ശ്രേയഃ പ്രതിപാദയിതും തദാ ॥ 3-245-10 (25507)
തതസ്താന്യുധി ദുർധർഷാൻസവ്യസാചീ പരന്തപഃ।
സാന്ത്വപൂർവമിദം വാക്യമുവാച ഖചരാന്രണേ ॥ 3-245-11 (25508)
നൈതദ്ഗന്ധർവരാജസ്യ യുക്തം കർമ ജുഗുപ്സിതം।
പരദാരാഭിമർശശ്ച മാനുഷൈശ്ച സമാഗമഃ ॥ 3-245-12 (25509)
ഉത്സൃജധ്വം മഹാവീര്യാന്ധൃതരാഷ്ട്രസുതാനിമാൻ।
ദാരാംശ്ചൈഷാം പ്രമുഞ്ചധ്വം ധർമരാജസ്യ ശാസനാത് ॥ 3-245-13 (25510)
ത ഏവമുക്താ ഗന്ധർവാഃ പാണ്ഡവേന യശസ്വിനാ।
ഉത്സ്മയന്തസ്തദാ പാർഥമിദം വചനമബ്രുവൻ ॥ 3-245-14 (25511)
ഏകസ്യൈവ വയം താത കുര്യാമ വചനം ഭുവി।
യസ്യ ശാസനമാജ്ഞായ ചരാമോ വിഗതജ്വരാഃ ॥ 3-245-15 (25512)
തേനൈകേന രകയഥാദിഷ്ടം തഥാ വർതാമ ഭാരത।
ന ശാസ്താ വിദ്യതേഽസ്മാകമന്യസ്തസ്മാത്സുരേശ്വരാത് ॥ 3-245-16 (25513)
ഏവമുക്തഃ സ ഗന്ധർവൈഃ കുന്തീപുത്രോ ധനഞ്ജയഃ।
ഗന്ധർവാൻപുനരേവൈതാന്വചനം പ്രത്യഭാഷത ॥ 3-245-17 (25514)
യദി സാംനാ ന മുഞ്ചധ്വം ഗന്ധർവാ ധൃതരാഷ്ട്രജാൻ।
മോക്ഷയിഷ്യാമി വിക്രംയ സ്വയമേവ സുയോധനം ॥ 3-245-18 (25515)
ഏവമുക്ത്വാ തതഃ പാർഥഃ സവ്യസാചീ ധനഞ്ജയഃ।
സസർജ നിശിതാൻബാണാൻഖചരാൻഖചരാൻപ്രതി ॥ 3-245-19 (25516)
തഥൈവ ശരവർഷേണ ഗന്ധർവാസ്തേ ബലോത്കാടാഃ।
പാണ്ഡവാനഭ്യവർതന്ത പാണ്ഡവാശ്ച ദിവൌകസഃ ॥ 3-245-20 (25517)
തതഃ സുതുമുലം യുദ്ധം ഗന്ധർവാണാം തരസ്വിനാം।
ബഭൂവ ഭീമവേഗാനാം ച ഭാത ॥ 3-245-21 (25518)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി ഘോഷയാത്രാപർവണി പഞ്ചചത്വാരിംശദധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 245 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-245-3 ദംശിതാഃ സന്നദ്ധാഃ ॥ 3-245-10 ശ്രേയഃ കല്യാണം। പ്രതിപാദയിതും പ്രാപയിതും ॥ 3-245-19 സ്വചരാൻ ഗഗനഗമനാൻ। ഖചരാൻ ഗന്ധർവാൻ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 246
॥ ശ്രീഃ ॥
3.246. അധ്യായഃ 246
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
അർജുനേന മായാശക്ത്യാഽന്തർധാനേന യുധ്യതേ ചിത്രസേനായാസ്രപ്രയോഗേ സതി തേനാർജുനപ്രതി സ്വസ്യ സഖിത്വകഥനം ॥ 1 ॥ തതോഽർജുനേനാസ്രോപസംഹാരേ ഭീമാദീനാം യുദ്ധോപരമപൂർവകം തേന സഹ സംലാപഃ ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-246-0 (25519)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-246-0x (2604)
തതോ ദിവ്യാസ്ത്രസംപന്നാ ഗന്ധർവാ ഹേമമാലിനഃ।
വിസൃജന്തഃ ശരാന്ദീപ്താൻസമന്താത്പര്യവാരയൻ ॥ 3-246-1 (25520)
ചതുരഃ പാണ്ഡവാന്വീരാൻഗന്ധർവാശ്ച സഹസ്രശഃ।
രണേ സംന്യപതന്രാജംസ്തദദ്ഭുതമിവാഭവത് ॥ 3-246-2 (25521)
യഥാ കർണസ്യ ച രഥോ ധാർതരാഷ്ട്രസ് ചോഭയോഃ।
ഗന്ധർവൈഃ ശതശശ്ഛിന്നൌ തഥാ തേഷാം പ്രചക്രിതരേ ॥ 3-246-3 (25522)
താൻസമാപതതോ രാജൻഗധർവാഞ്ഛതശോ രണേ।
പ്രത്യഗൃഹ്ണന്നരവ്യാഘ്രാഃ ശരവർഷൈരനേകശഃ ॥ 3-246-4 (25523)
തേ കീര്യമാണാഃ ഖഗമാഃ ശരവർഷൈഃ സമന്തതഃ।
ന ശേകുഃ പാണ്ഡുപുത്രാണാം സമീപേ പരിവർതിതും ॥ 3-246-5 (25524)
അഭിക്രുദ്ധാനഭിക്രുദ്ധോ ഗന്ധർവാനർജുനസ്തദാ।
ലക്ഷയിത്വാഽഥ ദിവ്യാനി മഹാസ്ത്രാണ്യുപചക്രമേ ॥ 3-246-6 (25525)
സഹസ്രാണാം സഹസ്രാണി പ്രാഹിണോദ്യമസാദനം।
അജേയാനർജുനഃ സംഖ്യേ ഗന്ധർവാണാം ബലോത്കടഃ ॥ 3-246-7 (25526)
തഥാ ഭീമോ മഹേഷ്വാസഃ സംയുഗേ ബലിനാംവരഃ।
ഗന്ധർവാഞ്ശതശോ രാജഞ്ചഘാന നിശിതൈഃ ശരൈഃ ॥ 3-246-8 (25527)
മാദ്രീപുത്രാവപി തഥാ യുധ്മാനൌ ബലോത്കടൌ।
പരിഗൃഹ്യാഗ്രതോ രാജഞ്ജഘ്നതുഃ ശതശഃ പരാൻ ॥ 3-246-9 (25528)
തേവധ്യമാനാ ഗന്ധർവാ ദിവ്യൈരസ്ത്രൈർമഹാരഥൈഃ।
ഉത്പേതുഃ ഖമുപാദായ ധൃതരാഷ്ട്രസുതാംസ്തതഃ ॥ 3-246-10 (25529)
സതാനുത്പതിതാനദൃഷ്ട്വാ കുന്തീപുത്രോ ധനഞ്ജയഃ।
മഹതാ ശരജാലേന സമന്താത്പര്യവാരയത് ॥ 3-246-11 (25530)
തേ ബ്രദ്ധാഃ ശരജാലേന ശകുന്താ ഇവ പഞ്ജരേ
വവർപുരർജുനം ക്രോധാദ്ഗദാശക്ത്യൃഷ്ടിവൃഷ്ടിഭിഃ ॥ 3-246-12 (25531)
ഗദാശക്ത്യൃഷ്ടിവൃഷ്ടീസ്താ നിഹത്യ പരമാസ്ത്രവിത്।
ഗാത്രാണി ചാഹനദ്ഭല്ലൈർഗന്ധർവാണാം ധനഞ്ജയഃ ॥ 3-246-13 (25532)
ശിരോഭിഃ പ്രപതദ്ഭിശ്ച ചരണൈർബാഹുഭിസ്തഥാ।
അശ്മവൃഷ്ടിരിവാഭാതി പരേഷാമഭവദ്ഭയം ॥ 3-246-14 (25533)
തേ വധ്യമാനാ ഗന്ധർവാഃ പാണ്ഡവേന മഹാത്മനാ।
ഭൂമിഷ്ഠമന്തരിക്ഷസ്ഥാഃ ശരവർഷൈരവാകിരൻ ॥ 3-246-15 (25534)
തേഷാം തു ശരവർഷാണി സവ്യസാചീ പരന്തപഃ।
അസ്ത്രൈഃ സംവാര്യ തേജസ്വീ ഗന്ധർവാൻപ്രത്യവിധ്യത ॥ 3-246-16 (25535)
സ്ഥൂണാകർണേന്ദ്രജാലം ച സൌരം ചാപി തഥാഽർജുനഃ।
ആഗ്നേയം ചാപി സൌംയം ച സസർജ കുരുനനദനഃ ॥ 3-246-17 (25536)
തേ ദഹ്യമാനാ ഗന്ധർവാഃ കുന്തീപുത്രസ്യ സായകൈഃ।
ദൈതേയാ ഇവ ശക്രേണ വിഷാദമഗമൻപരം ॥ 3-246-18 (25537)
ഊർധ്വമാക്രമമാണാശ്ച ശരജാലേന വാരിതാഃ।
വിസർപമാണാ ഭല്ലൈശ്ച വാര്യന്തേ സവ്യസാചിനാ ॥ 3-246-19 (25538)
ഗന്ധർവാംസ്ത്രാസിതാന്ദൃഷ്ട്വാ കുന്തീപുത്രേണ ഭാരത।
ചിത്രസേനോ ഗദാം ഗൃഹ്യ സവ്യസാചിനമനാദ്രവത് ॥ 3-246-20 (25539)
തസ്യാഭിപതതസ്തൂർണം ഗദാഹസ്തസ്യ സംയുഗേ।
ഗദാം സർവായസീം പാർഥഃ ശരൈശ്ചിച്ഛേദ സപ്തധാ ॥ 3-246-21 (25540)
സ ഗദാം ബഹുധാ ദൃഷ്ട്വാ കൃത്താം ബാണൈസ്തരസ്വിനാ।
സംവൃത്യ വിദ്യയാഽഽത്മാനം യോധയാമാസ പാണ്ഡവം ॥ 3-246-22 (25541)
അസ്ത്രാണഇ തസ്യ ദിവ്യാനി സംപ്രയുക്താനി സർവശഃ।
ദിവ്യൈരസ്ത്രൈസ്തദാ വീരഃ പര്യവാരയദർജുനഃ ॥ 3-246-23 (25542)
സ വാര്യമാണസ്തൈരസ്ത്രൈരർജുനേന മഹാത്മനാ।
ഗന്ധർവരാജോ ബലവാൻമായയാഽന്തർഹിതസ്തദാ ॥ 3-246-24 (25543)
അന്തർഹിതം തമാലക്ഷ്യ പ്രഹരന്തമഥാർജുനഃ।
താഡയാമാസ ഖചരൈർദിവ്യാസ്ത്രപ്രതിമന്ത്രിതൈഃ ॥ 3-246-25 (25544)
അന്തർധാനവധം ചാസ്യ ചക്രേ ക്രുദ്ധോഽർജുനസ്തദാ।
ശബ്ദവേഷം സമാശ്രിത്യ ബഹുരൂപോ ധനഞ്ജയഃ ॥ 3-246-26 (25545)
രസ വധ്യമാനസ്തൈരസ്ത്രൈരർജുനേന മഹാത്മനാ।
തതോഽസ്യ ദർശയാമാസ തദാഽഽത്മാനം പ്രിയഃ സഖാ ॥ 3-246-27 (25546)
ചിത്രസേനസ്തഥോവാച സഖായം യുധി വിദ്ധി മാം।
ചിത്രസേനമഥാലക്ഷ്യ സഖായമിതി വിസ്മിതഃ ॥ 3-246-28 (25547)
സഞ്ജഹാരാസ്ത്രമഥം തത്പ്രസൃഷ്ടം പാണ്ഡവർഷഭഃ ॥ 3-246-29 (25548)
ദൃഷ്ട്വാ തു പാണ്ഡവാഃ സർവേ സംഹൃതാസ്ത്രം ധനഞ്ജയം।
സഞ്ജഹ്രുഃ പ്രദ്രുതാനശ്വാഞ്ശരവേഗാന്ധനൂംഷി ച ॥ 3-246-30 (25549)
ചിത്രസേനശ്ച ഭീമശ്ച സവ്യസാചീ യമാവപി।
പൃഷ്ട്വാ കൌശലമന്യോന്യം രഥേഷ്വേവാവതസ്ഥിരേ ॥ 3-246-31 (25550)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി ഘോഷയാത്രാപർവണി ഷട്ചത്വാരിംശദധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 246 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-246-3 തഥാ തേഷാം ചതുർണാമപി രഥാൻ ഛന്നാൻ പ്രചക്രിരേ ഗന്ധർവാഃ ॥ 3-246-20 ഗൃഹ്യ ഗൃഹീത്വാ ॥ 3-246-22 സംവൃത്യ ആച്യാദ്യ। വിദ്യയാ അദർശനശക്ത്യാ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 247
॥ ശ്രീഃ ॥
3.247. അധ്യായഃ 247
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ചിത്രസേനേനാർജുനംപ്രതി ദുര്യോധനബന്ധനേ കാരണാഭിധാനപൂർവകം യുധിഷ്ഠിരസമീപഗമനം ॥ 1 ॥ യുധിഷ്ഠിരേണ ഗന്ധർവൈർദുര്യോധനാദീനാം ബന്ധാദ്വിമോചനം ॥ 2 ॥ തതോ ദുര്യോധനേന സ്വപുരംപ്രതി പ്രസ്ഥാനം ॥ 3 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-247-0 (25551)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-247-0x (2605)
തതോഽർജുനശ്ചിത്രസേനം പ്രഹസന്നിദമബ്രവീത്।
മധ്യേ ഗന്ധർവസൈന്യാനാം മഹേഷ്വാസോ മഹാദ്യുതിഃ ॥ 3-247-1 (25552)
കിം തേ വ്യവസിതം വീര കൌരവാണാം വിനിഗ്രഹേ।
കിമർഥം ച സദാരോഽയം നിഗൃഹീതഃ സുയോധനഃ ॥ 3-247-2 (25553)
ചിത്രസേന ഉവാച। 3-247-3x (2606)
വിദിതോഽയമഭിപ്രായസ്തത്രസ്ഥേന ദുരാത്മനഃ।
ഇന്ദ്രേണ ധാർതരാഷ്ട്രസ്യ സകർണസ്യ ധനഞ്ജയ ॥ 3-247-3 (25554)
വനസ്ഥാൻഭവതോ ജ്ഞാത്വാ ക്ലിശ്യമാനാനനർഹവത്।
സമസ്ഥോ വിഷമസ്ഥാംസ്താന്ദ്രക്ഷ്യാമീത്യനവസ്ഥിതാൻ ॥ 3-247-4 (25555)
ഇമേഽവഹസിതും പ്രാപ്താ ദ്രൌപദീം ച യശസ്വിനീം।
ജ്ഞാത്വാ ചികീർഷിതം ചൈഷാം മാമുവാച സുരേശ്വരഃ ॥ 3-247-5 (25556)
ഗച്ഛ ദുര്യോധനം ബദ്ധ്വാ സഹാമാത്യമിഹാനയ।
ധനഞ്ജയശ്ച തേ രക്ഷ്യഃ രസഹ ഭ്രാതൃഭിരാഹവേ ॥ 3-247-6 (25557)
സ ച പ്രിയഃ സഖാ തുഭ്യം ശിഷ്യശ് തവ പാണ്ഡവഃ।
വചനാദ്ദേവരാജസ് തതോഽസ്മീഹാഗതോ ദ്രുതം ॥ 3-247-7 (25558)
അയം ദുരാത്മാ ബദ്ധശ്ച ഗമിഷ്യാമി സുരാലയം।
നേഷ്യാംയേനം കദുരാത്മാനം പാകശാസനശാസനാത് ॥ 3-247-8 (25559)
അർജുന ഉവാച। 3-247-9x (2607)
ഉത്സൃജ്യതാം ചിത്രസേന ഭ്രാതാഽസ്മാകം സുയോധനഃ।
ധർമരാജസ്യ സന്ദേശാൻമമ ചേദിച്ഛസി പ്രിയം ॥ 3-247-9 (25560)
ചിത്രസേന ഉവാച। 3-247-10x (2608)
പാപോഽയം നിത്യസന്ദുഷ്ടോ ന വിമോക്ഷണമർഹതി।
പ്രലബ്ധാ ധർമരാജസ്യ കൃഷ്ണായാശ്ച ധനഞ്ജയ ॥ 3-247-10 (25561)
നേദം ചികീർഷിതം തസ് കുന്തീപുത്രോ യുധിഷ്ഠിരഃ।
ജാനാതി ധർമരാജോ ഹി ശ്രുത്വാ കുരു യഥേച്ഛസി ॥ 3-247-11 (25562)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-247-12x (2609)
തേ സർവ ഏവ രാജനമഭിജഗ്മുര്യുധിഷ്ഠിരം।
അഭിഗംയ ച തത്സർവം ശശംസുസ്തസ്യ ചേഷ്ടിതം ॥ 3-247-12 (25563)
അജാതശത്രുസ്തച്ഛ്രുത്വാ ഗന്ധർവസ്യ വചസ്തദാ।
മോക്ഷയാമാസ താൻസർവാൻഗന്ധർവാൻപ്രശശംസ ച ॥ 3-247-13 (25564)
`ചിത്രസേനസ്തദാ വാക്യമുവാച പ്രൌഢയാ ഗിരാ।
മുഞ്ചധ്വംസാനുജാമാത്യം സദാരം ച സുയോധനം ॥ 3-247-14 (25565)
ഗന്ധർവാസ്തു വചഃ ശ്രുത്വാ ചിത്രസേനസ്യ വൈ ദ്രുതം।
രാജാനം മോചയാമാസുർബദ്ധം നിഗഡബന്ധനൈഃ ॥ 3-247-15 (25566)
സദാരം സാനുഗാമാത്യം ബാലജാലമയേന യേ।
ലുഛന്തശ്ചാപി തേ സർവേ യുധിഷ്ഠിരസമീപതഃ ॥ 3-247-16 (25567)
പതിതാ ലജ്ജിതാശ്ചൈവ തസ്ഥുശ്ചാധോമുഖാസ്തദാ।
യുധിഷ്ഠിരോപി ദയയാ താൻസമീക്ഷ്യ തഥാഗതാൻ ॥ 3-247-17 (25568)
ദിഷ്ട്യാ ഭവദ്ഭിർബലിഭിഃ ശക്തൈഃ സർവൈർന ഹിംസിതഃ।
ദുർവൃത്തോ ധാർതരാഷ്ട്രോഽയം സാമാത്യജ്ഞാതിബാന്ധവഃ ॥ 3-247-18 (25569)
ഉപകാരോ മസാംസ്താത കൃതോഽയം മമ ഖേചര।
കുലം ന പരിഭൂതം മേ മോക്ഷേണാസ്യ ദുരാത്മനഃ ॥ 3-247-19 (25570)
ആജ്ഞാപയധ്വമിഷ്ടാനി പ്രീതം മാം ദർശനേന വഃ।
പ്രാപ്യ സർവാനഭിപ്രായാംസ്തതോ വ്രജത മാ ചിരം ॥ 3-247-20 (25571)
അനുജ്ഞാതാസ്തു ഗന്ധർവാഃ പാണ്ഡുപുത്രേണ ധീമതാ।
സഹാപ്സരോഭിഃ സംഹൃഷ്ടാശ്ചിത്രസേനമുഖാ യയുഃ ॥ 3-247-21 (25572)
`ദേവലോകം തതോ ഗത്വാ ഗന്ധർവൈഃ സഹിതസ്തദാ।
ന്യവേദയച്ച തത്സർവം ചിത്രസേനഃ ശതക്രതോഃ' ॥ 3-247-22 (25573)
ദേവരാഡപി ഗന്ധർവാൻമൃതാംസ്താൻസമജീവയത്।
ദിവ്യേനാമൃതവർഷേണ യേ ഹതാഃ കൌരവൈര്യുധി ॥ 3-247-23 (25574)
ജ്ഞാതീംസ്താനവമുച്യാഥ രാജദാരാംശ്ച സർവശഃ।
കൃത്വാ ച രദുഷ്കരം കർമ പ്രീതിയുക്താശ്ച പാണ്ഡവാഃ ॥ 3-247-24 (25575)
സസ്ത്രീകുമാരൈഃ കുരുഭിഃ പൂജ്യമാനാ മഹാരഥാഃ।
ബഭ്രാജിരേ മഹാത്മാനഃ ക്രതുമധ്യേ യഥാഽഗ്നയഃ ॥ 3-247-25 (25576)
തതോ ദുര്യോധനം മുക്തം ഭ്രാതൃഭിഃ സഹിതസ്തദാ।
യുധിഷ്ഠിരസ്തു പ്രണയാദിദം വചനമബ്രവീത് ॥ 3-247-26 (25577)
രമാ സ്മ താത പുനഃ കാർഷീരീദൃശം സാഹസം ക്വചിത്।
ന ഹി സാഹസകർതാരഃ സുഖമേഘന്തി ഭാരത ॥ 3-247-27 (25578)
സ്വസ്തിമാൻസഹിതഃ സർവൈർബ്രാതൃഭിഃ കുരുനന്ദന।
ഗൃഹാന്വ്രജ യഥാകാമം വൈമനസ്യം ച മാ കൃഥാഃ ॥ 3-247-28 (25579)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-247-29x (2610)
പാണ്ഡവേനാഭ്യനുജ്ഞാനോ രാജാ ദുര്യോധനസ്തദാ।
അഭിവാദ്യ ധർമപുത്രം ഗതേന്ദ്രിയ ഇവാതുരഃ।
വിദീര്യമാണോ വ്രീഡാവാഞ്ജഗാമ നഗരം പ്രതി ॥ 3-247-29 (25580)
തസ്മിൻഗതേ കൌരവേയേ കുന്തീപുത്രോ യുധിഷ്ഠിരഃ।
ഭ്രാതൃഭിഃ സഹിതോ വീരഃ പൂജ്യമാനോ ദ്വിജാതിഭിഃ ॥ 3-247-30 (25581)
തപോധനൈശ്ച തൈഃ സർവൈർവൃതഃ ശക്ര ഇവാമരൈഃ।
തഥാ ദ്വൈതവനേ തസ്മിന്വിജഹാര മുദാ യുതഃ ॥ 3-247-31 (25582)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി ഘോഷയാത്രാപർവണി സപ്തചത്വാരിംശദധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 247 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-247-10 പ്രലബ്ധാ വഞ്ചകഃ ॥ 3-247-11 ഇദം മദുക്തം സമസ്ഥോ വിഷമസ്ഥാംസ്താൻ ദ്രക്ഷ്യാമീതി ॥ 3-247-17 യുധിഷ്ഠിരോപീതി। ഗന്ധർവാൻപ്രത്യുവാചേതി ശേഷഃ ॥ 3-247-28 വൈമനസ്യം വൈരം കേനചിത്സഹ മാ കൃഥാഃ മാ കുരു ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 248
॥ ശ്രീഃ ॥
3.248. അധ്യായഃ 248
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ദുര്യോധനേന മധ്യേമാർഗം ക്വചന രമണീയേ ദേശേ സേനാദിസംനിവേശനപൂർവകമവസ്ഥാനം ॥ 1 ॥ തത്രസമാഗതേന ഗന്ധർവകൃതേ ബന്ധനമോചനേ അപരിജാനതാ കർണേന ഭ്രമാത്തസ്യ ഗന്ധർവജേതൃത്വേന രൂപേണ പ്രശസനം ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-248-0 (25583)
ജനമേജയ ഉവാച। 3-248-0x (2611)
ശത്രുഭിർജിതബദ്ധസ് പാണ്ഡവൈശ്ച മഹാത്മഭിഃ।
മോക്ഷിതസ്യ യുധാ പശ്ചാൻമാനിനഃ സുദുരാത്മനഃ ॥ 3-248-1 (25584)
കത്ഥനസ്യാവലിപ്തസ്യ ഗർവിതസ് ച നിത്യശഃ।
സദാ ച പൌരുഷൌദാര്യൈഃ പാണ്ഡവാനവമന്യതഃ ॥ 3-248-2 (25585)
ദുര്യോധനസ് പാപസ്യ നിത്യാഹങ്കാരവാദിനഃ।
പ്രവേശോ ഹാസ്തിനപുരേ ദുഷ്കരഃ പ്രതിഭാതി മേ ॥ 3-248-3 (25586)
തസ്യ ലജ്ജാനവിതസ്യൈവ ശോകവ്യാകുലചേതസഃ।
പ്രവേശം വിസ്തരേണ രത്വം വൈശംപായന കീർതയ ॥ 3-248-4 (25587)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-248-5x (2612)
ധർമരാജനിസൃഷ്സ്തു ധാർതരാഷ്ട്രഃ സുയോധനഃ।
ലജ്ജയാഽധോമുഖഃ സീദന്നുപാസർപത്സുദുഃഖിതഃ ॥ 3-248-5 (25588)
സ്വപുരം പ്രയയൌ രാജാ ചതുരംഗബലാനുഗഃ।
ശോകോദഹതയാ ബുദ്ധ്യാ ചിന്തയാനഃ പരാഭവം ॥ 3-248-6 (25589)
വിമുച്യ പഥി യാനാനി ദേശേ സുയവസോദകേ।
സന്നിവിഷ്ടഃ ശുഭേ രംയേ ഭൂമിഭാഗേ യഥേപ്സിതം।
ഹസ്ത്യശ്വരഥപാദാതം യഥാസ്ഥാനം ന്യവേശയത് ॥ 3-248-7 (25590)
അഥോപവിഷ്ടം രാജാനം പര്യങ്കേ ജ്വലനപ്രഭേ।
ഉപപ്ലുതം യഥാ സോമം രാഹുണാ രാത്രിസങ്ക്ഷയേ।
ഉപാഗംയാബ്രവീത്കർണോ ദുര്യോധനമിദം തദാ ॥ 3-248-8 (25591)
ദിഷ്ട്യാ ജീവസി ഗാന്ധാരേ ദിഷ്ഠ്യാ നഃ സംഗമഃ പുനഃ।
ദിഷ്ട്യാ ത്വയാ ജിതാശ്ചൈവ ഗന്ധർവാഃ കാമരൂപിണഃ ॥ 3-248-9 (25592)
ദിഷ്ട്യാ സമഗ്രാൻപശ്യാമി ഭ്രാതൄസ്തേ കുരുനന്ദന।
വിജിഗീഷൂന്രണേ യുക്താന്നിർജിതാരീൻമഹാരഥാൻ ॥ 3-248-10 (25593)
അഹം ത്വഭിദ്രുതഃ സർവൈർഗന്ധർവൈഃ പശ്യതസ്വ।
നാശക്നുവം സ്ഥാപയിതും ദീര്യമാണാം ച വാഹിനീം।
ശരക്ഷതാംഗശ്ച ഭൃശം വ്യപയാതോഽഭിപീഡിതഃ ॥ 3-248-11 (25594)
ഇദം ത്വത്യദ്ഭുതം മന്യേ യദ്യുഷ്മാനിഹ ഭാരത।
അരിഷ്ടാനക്ഷസാംശ്ചാപി സദാരബലവാഹനാൻ।
വിമുക്താൻസംപ്രപശ്യാമി യുദ്ധാത്തസ്മാദമാനുഷാത് ॥ 3-248-12 (25595)
നൈതസ്യ കർതാ ലോകേഽസ്മിൻപുമാന്വിദ്യതി ഭാരത।
യത്കൃതം തേ മഹാരാജ സഹ ഭ്രാതൃഭിരാഹവേ ॥ 3-248-13 (25596)
3-248-14 (25597)
ഏവമുക്തസ്തു കർണേന രാജാ ദുര്യോധനസ്തദാ।
ഉവാചാവാക്ശിരാ രാജൻബാഷ്പഗദ്ഗദയാ ഗിരാ ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-248-2 കത്ഥനസ്യാത്മസ്തുതിപരസ്യ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 249
॥ ശ്രീഃ ॥
3.249. അധ്യായഃ 249
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ദുര്യോധനേന കർണംപ്രതി യുദ്ധേ സാനുജസ്യ സ്വസ്യ ഗന്ധർവൈർവന്ധനസ്യ യുധിഷ്ഠിരചോദനയാ മീമാദിമിർഗന്ധർവാണാം രണേ പരാജയസ്യ ച കഥനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-249-0 (25598)
ദുര്യോധന ഉവാച। 3-249-0x (2613)
അജാനതസ്തേ രാധേയ നാഭ്യസൂയാംയഹം വചഃ।
ജാനാസി ത്വം ജിതാഞ്ശത്രൂൻഗന്ധർവാം സ്തേജസാ മയാ ॥ 3-249-1 (25599)
ആയോധിതാസ്തു ഗന്ധർവാഃ സുചിരം സോദരൈർമമ।
മയാ സഹ മഹാബാഹോ കൃതശ്ചോഭയതഃ ക്ഷയഃ ॥ 3-249-2 (25600)
മായാധികാസ്ത്വയുധ്യന്ത യദാ ശൂരാ വിയദ്ഗതാഃ।
തദാ നോ ന സമം യുദ്ധമഭവത്ഖേചരൈഃ സഹ ॥ 3-249-3 (25601)
പരാജയം ച പ്രാപ്താഃ സ്മോ രണേ ബന്ധനമേവ ച।
സഭൃത്യാമാത്യപുത്രാശ്ച സദാരബലവാഹനാഃ।
ഉച്ചൈരാകാശമാർഗേണ ഹ്രിയമാണാഃ സുദുഃഖിതാഃ ॥ 3-249-4 (25602)
അഥ നഃ സൈനികാഃ കേചിദമാത്യാശ്ച മഹാരഥാഃ।
ഉപഗംയാബ്രുവന്ദീനാഃ പാണ്ഡവാഞ്ശരണപ്രദാൻ ॥ 3-249-5 (25603)
ഏഷ ദുര്യോധനോ രാജാ ധാർതരാഷ്ട്രഃ സഹാനുജഃ।
സാമാത്യദാരോ ഹ്രിയതേ ഗന്ധർവൈർദിവമാശ്രിതൈഃ ॥ 3-249-6 (25604)
തം മോക്ഷയത ഭദ്രം വഃ സഹദാരം നരാധിപം।
പരാമർശോ മാ ഭവിഷ്യത്കുരുദാരേഷു സർവശഃ।
`ഇത്യബ്രുവന്രണആൻമുക്താ ധർമരാജമുപാഗതാഃ' ॥ 3-249-7 (25605)
ഏവമുക്തേ തു ധർമാത്മാ ജ്യേഷ്ഠഃ പാണ്ഡുസുതസ്തദാ।
പ്രസാദ്യ സോദരാൻസർവാനാജ്ഞാപയത മോക്ഷണേ ॥ 3-249-8 (25606)
അഥാഗംയ തമുദ്ദേശം പാണ്ഡവാഃ പുരുഷർഷഭാഃ।
സാന്ത്വപൂർവമയാചന്ത ശക്താഃ സന്തോ മഹാരഥാഃ ॥ 3-249-9 (25607)
യദാ ചാസ്മാന്ന മുമുചുർഗന്ധർവാഃ സാന്ത്വിതാ അപി।
`ആകാശചാരിണോ വീരാ നദന്തോ ജലദാ ഇവ' ॥ 3-249-10 (25608)
തതോഽർജുനശ്ച ഭീമശ്ച യമജൌ ച ബലോത്കടൌ।
മുമുചുഃ ശരവർഷാണി ഗന്ധർവാൻപ്രത്യനേകശഃ ॥ 3-249-11 (25609)
അഥ സർവേ രണം മുക്ത്വാ പ്രയാതാഃ ഖേചരാ ദിവം।
അസ്മാനേവാഭികർഷന്തോ ദീനാൻമുദിതമാനസാഃ ॥ 3-249-12 (25610)
തതഃ സമന്താത്പശ്യാമഃ ശരജാലേന വേഷ്ടിതം।
അമാനുഷാണി ചാസ്ത്രാണി പ്രയുഞ്ജാനം ഘനഞ്ജയം ॥ 3-249-13 (25611)
സമാവൃതാ ദിശോ ദൃഷ്ട്വാ പാണ്ഡവേന ശിതൈഃ ശരൈഃ।
ധനഞ്ജയസഖാഽഽത്മാനം ദർശയാമാസ വൈ തദാ ॥ 3-249-14 (25612)
ചിത്രസേനഃ പാണ്ഡവേന സമാശ്ലിഷ്യ പരസ്പരം।
കുശലം പരിപപ്രച്ഛ തൈഃ പൃഷ്ടശ്ചാപ്യനാമയം ॥ 3-249-15 (25613)
തേ സമേത്യ തഥാഽന്യോന്യം സന്നാഹാന്വിപ്രമുച്യ ച।
ഏകീഭൂതാസ്തതോ വീരാ ഗന്ധർവാഃ സഹ പാണ്ഡവൈഃ ॥ 3-249-16 (25614)
`പരസ്പരം സമാഗംയ പ്രീത്യാ പരമയാ യുതൌ'।
അപൂജയേതാമന്യോന്യം ചിത്രസേനധനഞ്ജയൌ ॥ 3-249-17 (25615)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി ഘോഷയാത്രാപർവണി ഏകോനപഞ്ചാശദധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 249 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-249-1 നാഭ്യസൂയാമി ദോഷവദിതി ന മന്യേ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 250
॥ ശ്രീഃ ॥
3.250. അധ്യായഃ 250
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ദുര്യോധനേന കർണംപ്രതിസ്വബന്ധനവിഷയേ ചിത്രസേനാർജുനസംവാദപ്രകാരകഥനപൂർവകം യുധിഷ്ഠിരാത്സ്വസ്യ യന്ധമോചനകഥനം ॥ 1 ॥ തഥാ പ്രായോപവേശനേ നിജാധ്വസായകഥനപൂർവകം ദുഃശാസനംപ്രതി രാജ്യപാലനവിധാനം ॥ 2 ॥ കർണേന ദുര്യോധനംപ്രതി പ്രായോപവേശനാന്നിവർതനായ സാന്ത്വോക്തിഃ ॥ 3 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-250-0 (25616)
ദുര്യോധന ഉവാച। 3-250-0x (2614)
ചിത്രസേനം സമാഗംയ പ്രഹസന്നർജുനസ്തദാ।
ഇദം വചനമക്ലീവമബ്രവീത്പരവീരഹാ ॥ 3-250-1 (25617)
ഭ്രാതൃനർഹസി മേ വീര മോക്തും ഗന്ധർവസത്തമ।
അനർഹധർഷണാ ഹീമേ ജീവമാനേഷു പാണ്ഡുഷു ॥ 3-250-2 (25618)
ഏവമുക്തസ്തു ഗന്ധർവഃ പാണ്ഡവേന മഹാത്മനാ।
ഉവാച യത്കർണ വയം മന്ത്രയന്തോ വിനിർഗതാഃ ॥ 3-250-3 (25619)
`സ്ഥിതോരാജ്യേച്യുതാൻസ്ഥാനാച്ഛ്രിയാഹീനാംശ്രിയാവൃതഃ'
ദ്രഷ്ടാസ്മി നിഃസുഖാന്വീരാൻസദാരാൻപാണ്ഡവാനിതി ॥ 3-250-4 (25620)
തസ്മിന്നുച്ചാര്യമാണേ തു ഗന്ധർവേണ വചസ്തഥാ।
ഭൂമേർവിവരമന്വൈച്ഛം പ്രവേഷ്ടും വ്രീഡയാഽന്വിതഃ ॥ 3-250-5 (25621)
യുധിഷ്ഠിരമഥാഗം ഗന്ധർവാഃ സഹ പാണ്ഡവൈഃ।
അസ്മദ്ദുർമന്ത്രിതം തസ്മൈ ബദ്ധാംശ്ചാസ്മാന്ന്യവേദയൻ ॥ 3-250-6 (25622)
സ്ത്രീസമക്ഷമഹം ദീനോ ബദ്ധഃ ശത്രുവശം ഗതഃ।
യുധിഷ്ഠിരസ്യോപഹൃതഃ കിംനു ദുഃഖമതഃ പരം ॥ 3-250-7 (25623)
യേ മേ നിരാകൃതാ നിത്യം രിപുര്യേഷാമഹം സദാ।
തൈർമോക്ഷിതോഽഹം ദുർബുദ്ധിർദത്തം തൈരേവ ജീവിതം ॥ 3-250-8 (25624)
പ്രാപ്തഃ സ്യാം യദ്യഹം വീര വധം തസ്മിൻമഹാരണേ।
ശ്രേയസ്തദ്ഭവിതാ മഹ്യം നൈവംഭൂതസ്യ ജീവിതം ॥ 3-250-9 (25625)
ഭവേദ്യശഃ പൃഥിവ്യാം മേ ഖ്യാതം ഗന്ധർവതോ വധാത്।
പ്രാപ്താശ്ച പുണ്യലോകാഃ സ്യുർമഹേന്ദ്രസദനേഽക്ഷയാഃ ॥ 3-250-10 (25626)
യത്ത്വദ്യ മേ വ്യവസിതം തച്ഛൃണുധ്വം നരർഷഭാഃ।
ഇഹ പ്രായമുപാസിഷ്യേ യൂയം വ്രജത വൈ ഗൃഹാൻ।
ഭ്രാതരശ്ചൈവ മേ സർവേ യാന്ത്വദ്യ സ്വപുരം പ്രതി ॥ 3-250-11 (25627)
കർണപ്രഭൃതയശ്ചൈവ സുഹൃദോ ബാന്ധവാശ്ച യേ।
ദുഃശാസനം പുരസ്കൃത്യ പ്രയാന്ത്വദ്യ പുരം പ്രതി ॥ 3-250-12 (25628)
ന ഹ്യഹം സംപ്രയാസ്യാമി പുരം ശത്രുനിരാകൃതഃ।
ശത്രുമാനാപഹോ ഭൂത്വാ സുഹൃദാം മാനകൃത്തഥാ ॥ 3-250-13 (25629)
`കാമം രണശിരസ്യദ്യ ശത്രുഭിർവൈ വിമാനിതഃ'।
സ സുഹൃച്ഛോകദോ ജാതഃ ശത്രൂണാം ഹർവർധനഃ।
വാരണാഹ്വയമാസാദ്യ കിം വക്ഷ്യാമി ജനാധിപം ॥ 3-250-14 (25630)
ഭീഷ്മദ്രോണൌ കൃപദ്രൌണീ വിദുരഃ സഞ്ജയസ്തഥാ।
ബാഹ്ലീകഃ സൌമദത്തിശ്ച യേ ചാന്യേ വൃദ്ധസംമതാഃ ॥ 3-250-15 (25631)
ബ്രാഹ്മണാഃ ശ്രേണിമുഖ്യാശ്ച തഥോദാസീനവൃത്തയഃ।
കിം മാം വക്ഷ്യന്തി കിം ചാപി പ്രതിവക്ഷ്യാമി താനഹം ॥ 3-250-16 (25632)
രിപൂണാം ശിരസി സ്ഥിത്വാ തഥാ വിക്രംയ ചോരസി।
ആത്മദോഷാത്പരിഭ്രഷ്ടഃ കഥം വക്ഷ്യാമി താനഹം ॥ 3-250-17 (25633)
ദുർവിനീതാഃ ശ്രിയം പ്രാപ്യ വിദ്യാമൈശ്വര്യമേവ ച।
തിഷ്ഠന്തി ന ചിരം ഭദ്രേ യഥാഽഹം മദഗർവിതഃ ॥ 3-250-18 (25634)
അഹോ വത യഥേദം മേ കഷ്ടം ദുശ്ചരിതം കൃതം।
സ്വയം ദുർബുദ്ധിനാ മോഹാദ്യേന പ്രാപ്തോസ്മി സംശയം ॥ 3-250-19 (25635)
തസ്മാത്പ്രായമുപാസിഷ്യേ ന ഹിശക്ഷ്യാമി ജീവിതും।
ചേതയാനോ ഹി കോ ജീവേത്കൃച്ഛ്രാച്ഛത്രുഭിരുദ്ധൃതഃ ॥ 3-250-20 (25636)
ശത്രുഭിശ്ചാവഹസിതോ മാനീ പൌരുഷവർജിതഃ।
പാണ്ഡവൈർവിക്രമാഢ്യൈശച് സാവമാനമവേക്ഷിതഃ ॥ 3-250-21 (25637)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-250-22x (2615)
ഏവം ചിന്താപരിഗതോ ദുഃശാസനമഥാബ്രവീത്।
ദുഃശാസന നിബോധേദം വചനം മമ ഭാരത ॥ 3-250-22 (25638)
പ്രതീച്ഛ ത്വം മയാ ദത്തമഭിഷേകം നൃപോ ഭവ।
പ്രശാധി പൃഥിവീം സ്ഫീതാങ്കർണസൌബലപാലിതാം ॥ 3-250-23 (25639)
ഭ്രാതൄൻപാലയ വിസ്രബ്ധം മരുതോ വൃത്രഹാ യഥാ।
ബാന്ധവാശ്ചോപജീവന്തു ദേവാ ഇവ ശതക്രതും ॥ 3-250-24 (25640)
ബ്രാഹ്മണേഷു സദാ വൃത്തിം കുർവീഥാശ്ചാപ്രമാദതഃ।
ബന്ധൂനാം സുഹൃദാം ചൈവ ഭവേഥാസ്ത്വം ഗതിഃ സദാ ॥ 3-250-25 (25641)
ജ്ഞാതീംശ്ചാപ്യനുപശ്യേഥാ വിഷ്ണുർദേവഗണാന്യഥാ।
ഗുരവഃ പാലനീയാസ്തേ ഗച്ഛ പാലയ മേദിനീം ॥ 3-250-26 (25642)
നന്ദയൻസുഹൃദഃ സർവാഞ്ശാത്രവാംശ്ചാവഭർത്സയൻ।
കണ്ഠേ ചൈനം പരിഷ്വജ്യഗംയതാമിത്യുവാച ഹ ॥ 3-250-27 (25643)
തസ്യ തദ്വചനം ശ്രുത്വാ ദീനോ ദുശാസനോഽബ്രവീത്।
അശ്രുകണ്ഠഃ സുദുഃഖാർതഃ പ്രാഞ്ജലിഃ പ്രണിപത്യ ച ॥ 3-250-28 (25644)
സഗദ്ഗദമിദം വാക്യം ഭ്രാതരം ജ്യേഷ്ഠമാത്മനഃ।
കപ്രസീദേത്യപതദ്ഭൂമൌ ദൂയമാനേന ചേതസാ ॥ 3-250-29 (25645)
ദുഃഖിതഃ പാദയോസ്തസ്യ നേത്രജം ജലമുത്സൃജൻ।
ഉക്തവാംശ്ച നരവ്യാഘ്രോ നൈതദേവം ഭവിഷ്യതി ॥ 3-250-30 (25646)
വിദീര്യത്സകലാ ഭൂമിർദ്യൌശ്ചാപി ശകലീഭവേത്।
രവിരാത്മപ്രഭാം ജഹ്യാത്സോമഃ ശീതാംശുതാം ത്യജേത് ॥ 3-250-31 (25647)
വായുഃ ശൈഘ്ര്യമഥോ ജഹ്യാദ്ധിമവാംശ്ച ഹിമം ത്യജേത്।
ശുഷ്യേത്തോയം സമുദ്രേഷു വഹ്നിരപ്യുഷ്ണതാം ത്യജേത് ॥ 3-250-32 (25648)
ന ചാഹം ത്വദൃതേ രാജൻപ്രശാസേയം വസുന്ധരാം।
പുനഃപുനഃ പ്രസീദേതി വാക്യം ചേദമുവാച ഹ ॥ 3-250-33 (25649)
`ശത്രൂണാം ശോകകൃദ്രാജൻസുഹൃദാം ശോകനാശനഃ'
ത്വമേവ നഃകുലേരാജാ ഭവിഷ്യസി ശതം സമാഃ ॥ 3-250-34 (25650)
ഏവമുക്ത്വാ സ രാജാനം സുശ്വരം പ്രരുരോദ ഹ।
പാദൌ സംസ്പൃശ്യ മാനാർഹൌ ഭ്രാതുർജ്യേഷ്ഠസ്യ ഭാരത ॥ 3-250-35 (25651)
തഥാ തൌ ദുഃഖിതൌ ദൃഷ്ട്വാ ദുഃശാസനസുയോധനൌ।
അഭിഗംയ വ്യഥാവിഷ്ടഃ കർണസ്തൌ പ്രത്യഭാഷത ॥ 3-250-36 (25652)
വിഷീദഥഃ കിം കൌരവ്യൌ ബാലിശ്യാത്പ്രാകൃതാവിവ।
ന ശോകഃ ശോചമാനസ്യ വിനിവർതേത കർഹിചിത് ॥ 3-250-37 (25653)
യദാ ച ശോചതഃ ശോകോവ്യസനം നാപകർഷതി।
സാമർഥ്യം കിം തതഃ ശോകേ ശോചമാനൌ പ്രപശ്യഥഃ ॥ 3-250-38 (25654)
ധൃതിം ഗൃഹ്ണീതം മാ ശത്രൂഞ്ശോചന്തൌ നന്ദയിഷ്യഥഃ।
കർതവ്യം ഹി കൃതം രാജൻപാണ്ഡവൈസ്തവ മോക്ഷണം ॥ 3-250-39 (25655)
നിത്യമേവ പ്രിയം കാര്യം രാജ്ഞോ വിപയവാസിഭിഃ।
പാല്യമാനാസ്ത്വയാ തേ ഹി നിവസന്തി ഗതജ്വരാഃ ॥ 3-250-40 (25656)
നാർഹസ്യേവംഗതേ മന്യും കർതും പ്രാകൃതവത്സ്വയം।
വിഷണ്ണാസ്തവ സോദര്യാസ്ത്വയി പ്രായം സമാസ്ഥിതേ ॥ 3-250-41 (25657)
`തദലം ദുഃഖിതാനേതാൻകർതും സർവാന്നരാധിപ'।
ഉത്തിഷ്ഠ വ്രജ ഭദ്രം തേ സമാശ്വാസയ സോദരാൻ ॥ 3-250-42 (25658)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി ഘോഷയാത്രാപർവണി പഞ്ചാശദധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 250 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-250-9 ഏവംഭൂതസ്യ ജീവിതം ന ശ്രേയ ഇതി സംബന്ധഃ ॥ 3-250-16 ശ്രേണിമുഖ്യാഃ ശിൽപിസംഘാതമുഖ്യാഃ പ്രകൃതയ ഇത്യർഥഃ ॥ 3-250-24 വിസ്രബ്വം സവിശ്വാസം യഥാ സ്യാത്തഥാ ॥ 3-250-27 കർണം ചൈനം പരിഷ്വജ്യേതി ധ. പാഠഃ ॥ 3-250-32 ഹിമവാംശ്ച പരിപ്ലവേത് ഇതി ഥ. പാഠഃ। പരിവ്രജേത് ഇതി ഝ. പാഠഃ ॥ 3-250-38 യദി ശോകേന വ്യസനം നശ്യേത്തർഹി സ കർതവ്യഃ നതു തത്തഥാസ്തി അതഃ ശോകോ ന കർതവ്യ ഇത്യർഥഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 251
॥ ശ്രീഃ ॥
3.251. അധ്യായഃ 251
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
കർണേന ബഹുധാ പ്രാർഥനേപി ദുര്യോധനേന പ്രായോപവേശാധ്യവസായാദപരാവർതനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-251-0 (25659)
കർണ ഉവാച। 3-251-0x (2616)
രാജന്നദ്യാവഗച്ഛാമി തവൈവ ലഘുസത്വതാം।
`അൽപത്വം ച തഥാ ബുദ്ധേഃ കാര്യാണാമവിവേകിതാം' ॥ 3-251-1 (25660)
കിമത്ര ചിത്രം ധർമജ്ഞ മോക്ഷിതഃ പാണ്ഡവൈരസി।
സദ്യോ വശം സമാപന്നഃ ശത്രൂണാം ശത്രുകർശന ॥ 3-251-2 (25661)
സേനാജീവൈശ്ച കൌരവ്യ തഥാ വിഷയവാസിഭിഃ।
അജ്ഞാതൈര്യദി വാ ജ്ഞാതൈഃ കർതവ്യം നൃപതേഃ പ്രിയം ॥ 3-251-3 (25662)
പ്രായഃ പ്രധാനാഃ പുരുഷാഃ ക്ഷോഭയിത്വാഽരിവാഹിനീം।
നിഗൃഹ്യന്തേ ചയുദ്ധേഷു മോക്ഷ്യന്തേ ച സ്വസൈനികൈഃ ॥ 3-251-4 (25663)
സേനാജീവാശ്ച യേ രാജ്ഞാം വിഷയേ സന്തി മാനവാഃ।
തൈഃ സംഗംയ നൃപാർഥായ യതിതവ്യം യഥാതഥം ॥ 3-251-5 (25664)
യദ്യേവം പാണ്ഡവൈ രാജൻഭവദ്വിഷയവാസിഭിഃ।
യദൃച്ഛയാ മോക്ഷിതോഽസി കതത്രകാ പരിദേവനാ ॥ 3-251-6 (25665)
ന ചൈതത്സാധു യദ്രാജൻപാണ്ഡവാസ്ത്വാം നൃപോത്തമം।
സ്വസേനയാ സംപ്രയാന്തം നാനുയാന്തി സ്മ പൃഷ്ഠതഃ ॥ 3-251-7 (25666)
ശൂരാശ്ച ബലവന്തശ്ച സംയുഗേഷ്വപലായിനഃ।
ഭവതസ്തേ സഭായാം വൈ പ്രേഷ്യതാം പൂർവമാഗതാഃ ॥ 3-251-8 (25667)
പാണ്ഡവേയാനി രത്നാനി ത്വമദ്യാപ്യുപഭുഞ്ജസേ।
സത്വസ്ഥാൻപാണ്ഡവാൻപശ്യ ന തേ പ്രായമുപാവിശൻ ॥ 3-251-9 (25668)
`തദലം തേ മഹാബാഹോ വിഷാദം കർതുമീദൃശം'।
ഉത്തിഷ്ഠ രരാജൻഭദ്രം തേ ന ചിന്താം കർതുമർഹസി ॥ 3-251-10 (25669)
അവശ്യമേവ നൃപതേ രാജ്ഞോ വിഷയവാസിഭിഃ।
പ്രിയാണ്യാചരിതവ്യാനി തത്ര കാ പരിദേവനാ ॥ 3-251-11 (25670)
മദ്വാക്യമേതദ്രാജേന്ദ്ര യദ്യേവം ന കരിഷ്യസി।
സ്ഥാസ്യാമീഹ ഭവത്പാദൌ ശുശ്രൂഷന്നരിമർദന ॥ 3-251-12 (25671)
നോത്സഹേ ജീവിതുമഹം ത്വദ്വിഹീനോ നരർഷഭഃ।
പ്രായോപവിഷ്ടസ്തു തഥാ രാജ്ഞാം ഹാസ്യോ ഭവിഷ്യസി ॥ 3-251-13 (25672)
വൈശംബായന ഉവാച। 3-251-14x (2617)
ഏവമുക്തസ്തു കർണേന രാജാ ദുര്യോധനസ്തദാ।
നൈവോത്ഥാതും മനശ്ചക്രേ സ്വർഗായ കൃതനിശ്ചയഃ ॥ 3-251-14 (25673)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി ഘോഷയാത്രാപർവണി ഏകപഞ്ചാശദധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-251-8 ഭവതസ്തേ സഹായാ വൈ ഇതി ഝ. പാഠഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 252
॥ ശ്രീഃ ॥
3.252. അധ്യായഃ 252
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ശകുന്യാദിഭിർബഹുധാ പരിസാന്ത്വനേപി ദുര്യോധനേന പ്രായോപവേശാനിശ്ചയാദനിവർതനേ പാതാലവാസിനിർദൈത്യദാനവൈസ്തദാനയനായ ജപഹോമാദിനാ കൃത്യാസർജനം ॥ 1 ॥ തഥാ കൃത്യയാ പ്രായോപവിഷ്ടസ് ദുര്യോധനസ്യ പാതാലംപ്രത്യാനയനം ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-252-0 (25674)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-252-0x (2618)
പ്രായോപവിഷ്ടം രാജാനം ദുര്യോധനമമർഷണം।
ഉവാച സാന്ത്വയന്രാജഞ്ശകുനിഃ സൌബലസ്തദാ ॥ 3-252-1 (25675)
സംയഗുക്തം ഹി കർണേന തച്ഛ്രുതം കൌരവ ത്വയാ।
മയാ ഹൃതാം ശ്രിയം സ്ഫീതാം താം മോഹാദപഹാസി കിം ॥ 3-252-2 (25676)
ത്വമബുദ്ധ്യാ നൃപവര പ്രാണാനുത്സ്രഷ്ടുമിച്ഛസി।
അദ്യ വാഽപ്യവഗൻഛാമി ന വൃദ്ധാഃ സേവിതാസ്ത്വയാ ॥ 3-252-3 (25677)
യഃ സമുത്പതിതം ഹർഷം ദൈന്യം വാ ന നിയച്ഛതി।
സ നശ്യതി ശ്രിയം പ്രാപ്യ പാത്രമാമമിവാംഭസി ॥ 3-252-4 (25678)
അതിഭീരും മൃദും ക്ലീബം ദീർഘസൂത്രം പ്രമാദിനം।
വ്യസനാദ്വിഷയാക്രാന്തം ന ഭജന്തി നൃപം ശ്രിതാഃ ॥ 3-252-5 (25679)
സത്കൃതസ്യ ഹി തേ ശോകോ വിപരീതേ കഥം ഭവേത്।
മാ കൃതം ശോഭനം പാർഥൈഃ ശോകമാലംബ്യ നാശയ ॥ 3-252-6 (25680)
യത്ര ഹർഷസ്ത്വയാ കാര്യഃ സത്കർതവ്യാശ്ച പാണ്ഡവാഃ।
തത്ര ശോചസി രാജേന്ദ്രവിപരീതമിദം തവ ॥ 3-252-7 (25681)
പ്രസീദമാ ത്യജാത്മാനം തുഷ്ടശ്ച സുകൃതം സ്മര।
കപ്രയച്ഛ രാജ്യം പാർഥാനാം യശോ ധർമമവാപ്നുഹി।
ക്രിയാമേതാം സമാജ്ഞായ കൃതഘ്നോ ന ഭവിഷ്യസി ॥ 3-252-8 (25682)
സൌഭ്രാത്രം പാണ്ഡവൈഃ കൃത്വാ സമവസ്താപ്യ ചൈവ താൻ।
പിത്ര്യം രാജ്യം പ്രയച്ഛൈഷാം തതഃ സുഖമവാപ്സ്യസി ॥ 3-252-9 (25683)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-252-10x (2619)
ശകുനേസ്തു വചഃ ശ്രുത്വാ ദുഃശാസനമവേക്ഷ്യ ച।
പാദയോഃ പതിതം വീരം വികൃതം ഭ്രാതൃസൌഹൃദാത് ॥ 3-252-10 (25684)
ബാഹുഭ്യാം സാധുജാതാഭ്യാം ദുഃശാസനമരിന്ദമം।
ഉത്ഥാപ്യ സംപരിഷ്വജ്യ പ്രീത്യാഽജിഘ്രത മൂർധനി ॥ 3-252-11 (25685)
കർണസൌബലയോശ്ചാപി സംശ്രുത്യ വചനാന്യസൌ।
നിർവേദം പരമം ഗത്വാ രാജാ ദുര്യോധനസ്തദാ।
വ്രീഡയാഽഭിപരീതാത്മാ നൈരാശ്യമഗമത്പരം ॥ 3-252-12 (25686)
സുഹൃദാം ചൈവ തച്ഛ്രുത്വാ സമന്യുരിദമബ്രവീത്।
ന ധർമധനസൌഖ്യേന നൈശ്വര്യേണ ന ചാജ്ഞയാ ॥ 3-252-13 (25687)
നൈവ ഭോഗൈശ്ച മേ കാര്യം മാ വിഹന്യത ഗച്ഛത।
നിശ്ചിതേയം മമ മതിഃ സ്ഥിതാ പ്രായോപവേശനേ ॥ 3-252-14 (25688)
ഗച്ഛധ്വം നഗരം സർവേ പൂജ്യാശ്ച ഗുരവോ മമ।
ത ഏവമുക്താഃ പ്രത്യൂച് രാജാനമരിമർദനം ॥ 3-252-15 (25689)
യാ ഗതിസ്തവ രാജേന്ദ്ര സാഽസ്മാകമപി ഭാരത।
കഥം വാ സംപ്രവേക്ഷ്യാമസ്ത്വദ്വിഹീനാഃ പുരം വയം ॥ 3-252-16 (25690)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-252-17x (2620)
സ സുഹൃദ്ഭിരമാത്യൈശ്ച ഭാതൃഭിഃ സ്വജനേന ച।
ബഹുപ്രകാരമപ്യുക്തോ നിശ്ചയാന്ന വ്യചാല്യത ॥ 3-252-17 (25691)
ദർഭാസ്തരണമാസ്തീര്യ നിശ്ചയാദ്ധൃതരാഷ്ട്രജഃ।
സംസ്പൃശ്യാപഃ ശുചിർഭൂത്വാ ഭൂതലേ സമുപസ്ഥിതഃ ॥ 3-252-18 (25692)
കുശചീരാംബരധരഃ പരം നിയമമാസ്ഥിതഃ।
വാഗ്യതോ രാജശാർദൂലഃ സ സ്വർഗഗതികാംയയാ ॥ 3-252-19 (25693)
മനസോപചിതിം കൃത്വാ നിരസ് ച ബഹിഃക്രിയാഃ।
`തസ്ഥൌപ്രായോപവേശേഽഥമതിം കൃത്വാ സുനിശ്ചയാം' ॥ 3-252-20 (25694)
അഥ തം നിശ്ചയം തസ്യ ബുദ്ധ്വാ ദൈതേയദാനവാഃ।
പാതാലവാസിനോ രൌദ്രാഃ പൂർവം ദേവൈർവിനിർജിതാഃ ॥ 3-252-21 (25695)
തേ സ്വപക്ഷക്ഷയം തം തു ജ്ഞാത്വാ ദുര്യോധനസ്യ വൈ।
ആഹ്വാനായ തദാ ചക്രുഃ കർമ വൈതാനസംഭവം ॥ 3-252-22 (25696)
ബൃഹസ്പത്യുശനോക്തൈശ്ച മന്ത്രൈർമന്ത്രവിശാരദാഃ।
അഥർവവേദപ്രോക്തൈശ്ച യാശ്ചൌപനിഷദാഃ ക്രിയാഃ।
മന്ത്രജപ്യസമായുക്താസ്താസ്തദാ സമവർതയൻ ॥ 3-252-23 (25697)
ജുഹ്വത്യഗ്നൌ ഹവിഃ ക്ഷീരം മന്ത്രവത്സുസമാഹിതാഃ।
ബ്രാഹ്മണാ വേദവേദാംഗപാരഗാഃ സുദൃഢവ്രതാഃ ॥ 3-252-24 (25698)
`അധ്വര്യവോ ദാനവാനാം കർമ പ്രാവർതയംസ്തതഃ' ॥ 3-252-25 (25699)
കർമസിദ്ധൌ തദാ തത്ര ജൃംഭമാണാ മഹാദ്ഭുതാ।
കൃത്യാ സമുത്ഥിതാ രാജൻകിം കരോമീതി ചാബ്രവീത് ॥ 3-252-26 (25700)
ആഹുർദൈത്യാശ്ച താം തത്ര സുപ്രീതേനാന്തരാത്മനാ।
പ്രായോപവിഷ്ടം രാജാനം ധാർതരാഷ്ട്രമിഹാനയ ॥ 3-252-27 (25701)
തഥേതി ച പ്രതിശ്രുത്യ സാ കൃത്യാ പ്രയയൌ തദാ।
നിമേഷാദഗമച്ചാപി യത്ര രാജാ സുയോധനഃ ॥ 3-252-28 (25702)
സമാദായ ച രാജാനം പ്രവിവേശ രസാതലം।
ദാനവാനാം മുഹൂർതാച്ച പുരതസ്തം ന്യവേദയത് ॥ 3-252-29 (25703)
തമാനീതം നൃപം ദൃഷ്ട്വാ രാത്രൌ സംഗത്യ ദാനവാഃ।
പ്രഹൃഷ്ടമനസഃ സർവേ കിഞ്ചിദുത്ഫുല്ലലോചനാഃ ॥ 3-252-30 (25704)
`ദൃഢമേനം പരിഷ്യജ്യ ദൃഷ്ട്വാ ച കുശലം തദാ'।
സാഭിമാനമിദം വാക്യം ദുര്യോധനമഥാബ്രുവൻ ॥ 3-252-31 (25705)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി ഘോഷയാത്രാപർവണി ദ്വിപഞ്ചാശദധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-252-4 പാത്രം മൃത്പാത്രം। ആമമപക്വം ॥ 3-252-5 ക്ലീവം സാമർഥ്യഹീനം। ദീർഘസൂത്രം ചിരകാരിണം। പ്രമാദിനമനവഹിതം। വ്യസനാത് ദ്യൂതപാനമൃഗയാദിരൂപാത്। വിഷയൈഃ സ്ത്ര്യാദിഭിരാക്രാന്തം। ത്വം തു തേഷാം മധ്യേ പ്രമാദീ വിഷയാക്രാന്തശ്ചേതി ഭാവഃ ॥ 3-252-6 പാർഥൈഃ കൃതം മാ നാശയേതി സംബന്ധഃ ॥ 3-252-8 ആത്മാനം ശരീരം മാ ത്യജ ॥ 3-252-10 വികൃതം ംലാനം ॥ 3-252-12 നിർവേദം ജീവിതേ വൈരാഗ്യം। നൈരാശ്യം രാജ്യലാഭേ ഇതി ശേഷഃ ॥ 3-252-13 സമന്യുഃ ദൈന്യവാൻ। ധർമേണ ധനേന സൌഖ്യേന വാ ന മമ കാര്യമിതി സംബന്ധഃ। ധർമധനാഭ്യാം യത്സൌഖ്യം തേന വാ ॥ 3-252-14 മാ വിഹന്യത മമ സങ്കൽപം മാ നാശയത ॥ 3-252-19 വാഗ്യതോ മൌനീ ॥ 3-252-20 മനസാ ഉപ സമീപേ ചിതിം ദാഹാർഥം കാഷ്ഠസഞ്ചയം കൃത്വാസങ്കൽപ്യ അവശ്യം മർതവ്യമിതി നിശ്ചിത്യേത്യർഥഃ। ബഹിഃക്രിയാഃ സ്നാനപാനാദ്യാഃ ॥ 3-252-22 വൈതാനസംഭവമഗ്നിവിസ്താരസാധ്യം നവകുണ്ഡ്യാദിവിധാനം ॥ 3-252-23 ഉപനിഷദി ആരണ്യകേ പ്രോക്താഃ ഔപനിഷദാഃ। സമവർതയൻ സംപ്രാവർതയൻ ദൈതേയദാനവാ ഇതിപൂർവേണ സംബന്ധഃ ॥ 3-252-26 കൃത്യാ ആജ്ഞാകരീ ദേവതാ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 253
॥ ശ്രീഃ ॥
3.253. അധ്യായഃ 253
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
പാതാലവാസിഭിർദൈത്യദാനവൈർദുര്യോധനംപ്രതി ഹേതൂപന്യാസപൂർവകം പ്രായോപവേശനിശ്ചയാന്നിവർതനം ॥ 1 ॥ പുനഃ കൃത്യയാ ദുര്യോധനസ്യ പൂർവസ്ഥാനംപ്രത്യാനയനം ॥ 2 ॥ പരേദ്യുഃ കർണാദിപ്രാർഥനയാ ദുര്യോധനേന സർവൈഃ സഹ സ്വപുരംപരത്യാഗമനം ॥ 3 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-253-0 (25706)
ദാനവാ ഊചുഃ। 3-253-0x (2621)
ഭോഃ സുയോധന രാജേന്ദ്ര ഭരതാനാം കുലോദ്വഹ।
ശൂരൈഃ പരിവൃതോ നിത്യം തഥൈവ ച മഹാത്മഭിഃ ॥ 3-253-1 (25707)
അകാർഷീഃ സാഹസമിദം കസ്മാത്പ്രായോപവേശനം।
ആത്മത്യാഗീ ഹ്യധോ യാതി വാച്യതാം ചായശസ്കരീം ॥ 3-253-2 (25708)
ന ഹി കാര്യവിരുദ്ധേഷു ബഹുപാപേഷു കർമസു।
മൂലഘാതിഷു സജ്ജന്തേ ബുദ്ധിമന്തോ ഭവദ്വിധാഃ ॥ 3-253-3 (25709)
നിയച്ഛൈനാം മതിം രാജന്ധർമാർഥസുഖനാശിനീം।
യശഃപ്രതാപവീര്യഘ്നീം ശത്രൂണാം ഹർഷവർധനീം ॥ 3-253-4 (25710)
ശ്രൂയതാം തു പ്രഭോ തത്ത്വം ദിവ്യതാം ചാത്മനോ നൃപ।
നിർമാണം ച രശരീരസ്യ തതോ ധൈര്യമവാപ്നുഹി ॥ 3-253-5 (25711)
പുരാ ത്വ തപസാഽസ്മാഭിർലബ്ധോ രാജൻമഹേശ്വരാത്।
പൂർവകായശ്ച തേ സർവോ നിർമിതോ വജ്രസഞ്ചയൈഃ ॥ 3-253-6 (25712)
അസ്ത്രൈരഭേദ്യഃ ശസ്ത്രൈശ്ചാപ്യധഃകായശ്ച തേഽനഘ।
കൃതഃ പുഷ്പമയോ ദേവ്യാ രൂപതസ്ത്രീമനോഹരഃ ॥ 3-253-7 (25713)
ഏവമീശ്വരസംയുക്തസ്തവ ദേഹോ നൃപോത്തമ।
ദേവ്യാ ച രാജശാർദൂല ദിവ്യസ്ത്വം ഹി ന മാനുഷഃ ॥ 3-253-8 (25714)
ക്ഷത്രിയാശ്ച മഹാവീര്യാ ഭഗദത്തപുരോഗമാഃ।
ദിവ്യാസ്ത്രവിദുഷഃ ശൂരാഃ ക്ഷപയിഷ്യന്തി തേ രിപൂൻ ॥ 3-253-9 (25715)
തദലം തേ വിഷാദേന ഭയം തവ ന വിദ്യതേ।
സഹായാർഥം ച തേ വീരാഃ സംഭൂതാ ബുവി ദാനവാഃ ॥ 3-253-10 (25716)
ഭീഷ്മദ്രോണകൃപാദീംശ്ച പ്രവേക്ഷ്യന്ത്യപരേഽസുരാഃ।
യൈരാവിഷ്ടാ ഘൃണാം ത്യക്ത്വാ യോത്സ്യന്തേ തവ വൈരിഭിഃ ॥ 3-253-11 (25717)
നൈവ പുത്രാന്ന ച ഭ്രാതൄന്ന പിതൄന്ന ച ബാന്ധവാൻ।
നൈവ ശിഷ്യാന്ന ച ജ്ഞാതീന്ന ബാലാന്ത്യവിരാന്ന ച।
യുധി സംപ്രഹരിഷ്യന്തോ മോക്ഷ്യന്തി കുരുസത്തമ ॥ 3-253-12 (25718)
നിഃസ്നേഹാ ദാനവാവിഷ്ടാഃ സമാക്രാന്തേഽന്തരാത്മനി।
പ്രഹരിഷ്യന്തി ബന്ധുഭ്യഃ സ്നേഹമുത്സൃജ്യ ദൂരതഃ ॥ 3-253-13 (25719)
ഹൃഷ്ടാഃ പുരുഷശാർദൂലാഃ കലുഷീകൃതമാനസാഃ।
അനഭിജ്ഞാതമൂലാശ്ച ദൈവാച്ച വിധിനിർമിതാത്।
വ്യാഭാഷമാണാശ്ചാന്യോന്യം ന മേ ജീവന്വിമോക്ഷ്യസേ ॥ 3-253-14 (25720)
സർവേ ശസ്ത്രാസ്ത്രമോക്ഷേണ പൌരുഷേ സമവസ്ഥിതാഃ।
ശ്ലാഘമാനാഃ കുരുശ്രേഷ്ഠ കരിഷ്യന്തി ജനക്ഷയം ॥ 3-253-15 (25721)
തേപി പഞ്ച മഹാത്മാനഃ പ്രതിയോത്സന്തി പാണ്ഡവാഃ।
വധം ചൈഷാം കരിഷ്യന്തി ദൈവയുക്താ മഹാബലാഃ ॥ 3-253-16 (25722)
ദൈത്യരക്ഷോഗണാശ്ചൈവ സംഭൂതാഃ ക്ഷത്രയോനിഷു।
യോത്സ്യന്തി യുധി വിക്രംയ ശത്രുഭിസ്തവ പാർഥിവ ॥ 3-253-17 (25723)
ഗദാഭിർമുസലൈഃ ശൂലൈഃ ശസ്ത്രൈരുച്ചാവചൈസ്തഥാ।
`പ്രഹരിഷ്യനതി തേ വീരാസ്തവാരിഷു മഹാബലാഃ' ॥ 3-253-18 (25724)
യച്ച തേഽന്തർഗതം വീര ഭയമർജുനസംഭവം।
തത്രാപി വിഹിതോഽസ്മാഭിർവധോപായോഽർജുനസ്യ വൈ ॥ 3-253-19 (25725)
ഹതസ്യ നരകസ്യാത്മാ കർണമൂർതിമുപാശ്രിതഃ।
തദ്വൈരം സംസ്മരന്വീര യോത്സ്യതേ കേശവാർജുനൌ ॥ 3-253-20 (25726)
സ തേ വിക്രമശൌണ്ഡീരോ രണേ പാർഥം വിജേഷ്യതി।
കർണഃ പ്രഹരതാംശ്രേഷ്ഠഃ സർവാംശ്ചാരീൻമഹാരഥഃ ॥ 3-253-21 (25727)
ജ്ഞാത്വൈതച്ഛദ്മനാ വജ്രീ രക്ഷാർഥം സവ്യസാചിനഃ।
കുണ്ഡലേ കവചം ചൈവ കർണസ്യാപഹരിഷ്യതി ॥ 3-253-22 (25728)
തസ്മാദസ്മാഭിരപ്യത്ര ദൈത്യാഃ ശതസഹസ്രശഃ।
നിയുക്താ രാക്ഷസാശ്ചൈവ യേ തേ സംശപ്തകാ ഇതി।
പ്രഖ്യാതാസ്തേഽർജുനം വീരം യുധി ഹിംസ്യന്തി മാ ശുചഃ ॥ 3-253-23 (25729)
അസപത്നാ ത്വയാ ഹീയം ഭോക്തവ്യാ വസുധാ നൃപ।
മാ വിഷാദം ഗമസ്തസ്മാന്നൈതത്ത്വയ്യുപപദ്യതേ ॥ 3-253-24 (25730)
വിനഷ്ടേ ത്വയി ചാസ്മാകം പക്ഷോ ഹീയേത കൌരവ।
ഗച്ഛ വീര ന തേ ബുദ്ധിരന്യാ കാര്യാ കഥഞ്ചന।
ത്വമസ്മാകം ഗതിർനിത്യം ദേവതാനാം ച പാണ്ഡവാഃ ॥ 3-253-25 (25731)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-253-26x (2622)
ഏവമുക്ത്വാ പരിഷ്വജ്യ ദൈത്യാസ്തം രാജകുഞ്ജരം।
സമാശ്വാസ്യ ച ദുർധർഷം പുത്രവദ്ദാനവർഷഭാഃ ॥ 3-253-26 (25732)
സ്ഥിരാം കൃത്വാ ബുദ്ധിമസ്യ പ്രിയാണ്യുക്ത്വാ ച ഭാരത।
ഗംയതാമിത്യനുജ്ഞായ ജയമാപ്നുഹി ചേത്യഥ ॥ 3-253-27 (25733)
തൈർവിസൃഷ്ടം മഹാബാഹും കൃത്യാ സൈവാനയത്പുരഃ।
തമേവ ദേശം യത്രാസൌ തദാ പ്രായമുപാവിശത് ॥ 3-253-28 (25734)
പ്രതിനിക്ഷിപ്യതം വീരം കൃത്യാ സമഭിപൂജ്യ ച।
അനുജ്ഞാതാ ച രാജ്ഞാ സാ തത്രൈവാന്തരധീയത ॥ 3-253-29 (25735)
ഗതായാമഥ തസ്യാം തു രാജാ ദുര്യോധനസ്തദാ।
സ്വപ്നഭൂതമിദം സർവമചിന്തയത ഭാരത ॥ 3-253-30 (25736)
`സംമൃശ്യ താനി വാക്യാനി ദാനവോക്താനി ദുർമതേഃ'।
വിജേഷ്യാമി രണേ പാണ്ഡൂനിതി ചാസ്യാഭവനമതിഃ ॥ 3-253-31 (25737)
കർണം സംശപ്തകാംശ്ചൈവ പാർഥസ്യാമിത്രഘാതിനഃ।
അമന്യത വധേ യുക്താൻസമർഥാംശ്ച സുയോധനഃ ॥ 3-253-32 (25738)
ഏവമാശാ ദൃഢാ തസ് ധാർതരാഷ്ട്രസ് ദുർമതേഃ।
വിനിർജയേ പാണ്ഡവാനാമഭവദ്ഭരതർഷഭ ॥ 3-253-33 (25739)
കർണോഽപ്യാവിഷ്ടചിത്താത്മാ നരകസ്യാന്തരാത്മനാ।
അർജുനസ്യ വധേ ക്രൂരാം കരോതി സ്മ തദാ മതിം ॥ 3-253-34 (25740)
സംശപ്തകാശ്ച തേ വീരാ രാക്ഷസാവിഷ്ടചേതസഃ।
രജസ്തമോഭ്യാമാക്രാന്താഃ ഫാൽഗുനസ്യ വധൈഷിണഃ ॥ 3-253-35 (25741)
ഭീഷ്മദ്രോണകൃപാദ്യാശ്ച ദാനവാക്രാന്തചേതസഃ।
ന തഥാ പാണ്ഡുപുത്രാണാം സ്നേഹവന്തോഽഭവംസ്തദാ ॥ 3-253-36 (25742)
ന ചാചചക്ഷേ കസ്മൈചിദേതദ്രാജാ സുയോധനഃ।
`കൃത്യയാഽഽനായ്യകഥിതം യദസ്യ നിശി ദാനവൈഃ' ॥ 3-253-37 (25743)
ദുര്യോധനം നിശന്തേ ച കർണോ വൈകർതനോഽബ്രവീത്।
സ്മയന്നിവാഞ്ജലിം കൃത്വാ പാർഥിവം ഹേതുമദ്വചഃ ॥ 3-253-38 (25744)
ന മൃതോ ജയതേ ശത്രൂഞ്ജീവൻഭദ്രാണി പശ്യതി।
മൃതസ്യ ഭദ്രാണി കുതഃ കൌരവേയ കുതോ ജയഃ ॥ 3-253-39 (25745)
ന കാലാഽദ്യ വിഷാദസ്യ ഭയസ്യ മരണസ്യ വാ।
പരിഷ്വജ്യാബ്രവീച്ചൈവനം ഭുജാഭ്യാം സ മഹാഭുജഃ ॥ 3-253-40 (25746)
ഉത്തിഷ്ഠ രാജൻകിം ശേഷേ കസ്മാച്ഛോചസി ശത്രുഹൻ।
ശത്രൂൻപ്രതാപ്യ വീര്യേണ സ കഥം മർതുമർഹസി ॥ 3-253-41 (25747)
അഥവാ തേ ഭയം ജാതം ദൃഷ്ട്വാഽർജുനപരാക്രമം।
സത്യന്തേ പ്രതിജാനാമി വധിഷ്യാമി രണേഽർജുനം ॥ 3-253-42 (25748)
ഗതേ ത്രയോദശേ വർഷേ സത്യേനായുധമാലഭേ।
ആനയിഷ്യാംയഹം പാർതാന്വശം തവ ജനാധിപ ॥ 3-253-43 (25749)
ഏവമുക്തസ്തു കർണേന ദൈത്യാനാം വചനാത്തഥാ।
പ്രണിപാതേന ചാപ്യേഷാമുദതിഷ്ഠത്സുയോധനഃ ॥ 3-253-44 (25750)
ദൈത്യാനാം തദ്വചഃ ശ്രുത്വാ ഹൃദി കൃത്വാ സ്ഥിരാം മതിം।
തതോ മനുജശാർദൂലോ യോജയാമാസ വാഹിനീം।
രഥനാഗാശ്വഫലിലാം പദാതിജനസങ്കുലാം ॥ 3-253-45 (25751)
ഗംഗൌഘപ്രതിമാ ചാസ്യ പ്രയാണേ ശുശുഭേ ചമൂഃ ॥ 3-253-46 (25752)
ശ്വേതച്ഛത്രൈഃ പതാകാഭിശ്ചാമരൈശ്ച സുപാണ്ഡുരൈഃ।
രഥൈർനാഗൈഃ പദാതൈശ്ച ശുശുഭേഽതീവ സങ്കുലാ ॥ 3-253-47 (25753)
വ്യപേതാഭ്രഘനേ കാലേ ദ്യൌരിവാസീത്തു ശാരദീ।
`ഹംസപങ്ക്തിസമാകീർണാ ഭ്രമത്സാരസശോഭിതാ' ॥ 3-253-48 (25754)
ജയാശീർഭിർദ്വിജേന്ദ്രൈഃ സ സ്തൂയമാനോഽധിരാജവത്।
ഗൃഹ്ണന്നഞ്ജലിമാലാശ്ച ധാർതരാഷ്ട്രോ ജനാധിപഃ ॥ 3-253-49 (25755)
സുയോധനോ യയാവഗ്രേ ശ്രിയാ പരമയാ ജ്വലം।
കർണേന സാർധം രാജേന്ദ്ര സൌബലേന ച ദേവിനാ ॥ 3-253-50 (25756)
ദുഃശാസനാദയശ്ചാസ്യ ഭ്രാതരഃ സർവ ഏവ തേ।
ഭൂരിശ്രവാഃ സോമദത്തോ മാരാജശ്ച ബാഹ്ലികഃ ॥ 3-253-51 (25757)
രഥൈർനാനാവിധാകാരൈർഹയൈർഗജവരൈസ്തഥാ।
പ്രയാന്തം നൃപസിംഹം തമനുജഗ്മുഃ കുരൂദ്വഹാഃ ॥ 3-253-52 (25758)
`പ്രഹൃഷ്ടമനസഃ സർവേ ദുര്യോധനപുരോഗമാഃ' ॥
കാലേനാൽപേന രാജേന്ദ്ര സ്വപുരം വിവിശുസ്തദാ ॥ 3-253-53 (25759)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി ഘോഷയാത്രാപർവണി ത്രിപഞ്ചാശദധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 253 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-253-21 വിക്രമേ ശത്രുജയേ। ശൌണ്ഡീരഃ സമർഥഃ ॥ 3-253-27 ജയമാപ്രുഹി ചേത്യുക്ത്വേതി ശേഷഃ। അഥ തൈർവിസൃഷ്ടമിതി സംബന്ധഃ ॥ 3-253-34 അന്തരാത്മനാ മനസാ ॥ 3-253-36 പാണ്ഡുപുത്രാണാമുപരീതി ശേഷഃ ॥ 3-253-44 ഏഷാം ദുഃശാസനാദീനാം ॥ 3-253-48 വ്യപേതഃ അഭ്രഘനഃ മേഘ്നവിസ്താരോ യസ്മിൻ ശരദീത്യർഥഃ ॥ 3-253-49 അധിരാജാ സാർവഭൌമോ യുധിഷ്ഠിരസ്തദ്വത് ॥ 3-253-50 ദേവിനാ ദ്യൂതരതേന ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 254
॥ ശ്രീഃ ॥
3.254. അധ്യായഃ 254
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ ദുര്യോധനംപ്രതി പാണ്ഡവപ്രശംസനപൂർവകം തൈഃസഹ സന്ധിവിധാനം ॥ 1 ॥ തഥാ കർണസ്യ ഗർഹണം ॥ 2 ॥ ദുര്യോധനാനുമത്യാ കർണേന ദിഗ്വിജയായാ നിർഗമനം ॥ 3 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-254-0 (25760)
ജനമേജയ ഉവാച। 3-254-0x (2623)
ഏവം ഗതേഷു പാർഥേഷു വനേ തസ്മിൻമഹാത്മസു।
ധാർതരാഷ്ട്രാ മഹേഷ്വാസാഃ കിമകുർവത സത്തമാഃ ॥ 3-254-1 (25761)
കർണോ വൈകർതനശ്ചൈവ ശകുനിശ്ച മഹാബലഃ।
ഭീഷ്മദ്രോണകൃപാശ്ചൈവ തൻമേ ശംസിതുമർഹസി ॥ 3-254-2 (25762)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-254-3x (2624)
ഏവം ഗതേഷു പാർഥേഷു വിസൃഷ്ടേ ച സുയോധനേ।
ആഗതേ ഹാസ്തിനപുരം മോക്ഷിതേ പാണ്ഡുനന്ദനൈഃ।
ഭീഷ്മോഽബ്രവീൻമഹാരാജ ധാർതരാഷ്ട്രമിദം വച ॥ 3-254-3 (25763)
ഉക്തം താത മയാ പൂർവം ഗച്ഛതസ്തേ തപോവനം।
വചനം തേ ന രുചിതം മമ തന്ന കൃതം ച തേ ॥ 3-254-4 (25764)
തതഃ പ്രാപ്തം ത്വയാ വീര ഗ്രഹണം ശത്രുഭിർബലാത്।
മോക്ഷിതശ്ചാസി ധർമജ്ഞൈഃ പാണ്ഡവൈർന ച ലജ്ജസേ ॥ 3-254-5 (25765)
പ്രത്യക്ഷം തവ ഗാന്ധാരേ സസൈന്യസ് വിശാംപതേ।
സൂതപുത്രോഽപയാദ്ഭീതോ ഗന്ധർവാണാം തദാ രണാത് ॥ 3-254-6 (25766)
ക്രോശതസ്തവ രാജേന്ദ്ര സസൈന്യസ്യ നൃപാത്മജ।
`വ്യപായാത്പൃഷ്ഠതസ്തസ്മാത്പ്രേക്ഷമാണഃ പുനഃപുനഃ ॥' 3-254-7 (25767)
ദൃഷ്ടസ്തേ വിക്രമശ്ചൈവ പാണ്ഡവാനാം മഹാത്മനാം।
കർണസ്യ ച മഹാബാഹോ സൂതപുത്രസ്യ ദുർമതേ ॥ 3-254-8 (25768)
ന ചാപി പാദഭാക്കർണഃ പാണ്ഡവാനാം മഹാത്മനാം।
ധനുർവേദേ ച ശൌര്യേ ച ധർമേ വാ ധർമവത്സല ॥ 3-254-9 (25769)
തസ്മാദഹം ക്ഷമം മന്യേ പാണ്ഡവൈസ്തൈർമഹാത്മഭിഃ।
രസന്ധിം സന്ധിവിദാംശ്രേഷ്ഠ കുലസ്യാസ്യ വിവൃദ്ധയേ ॥ 3-254-10 (25770)
ഏവമുക്തശ്ച ഭീഷ്മേണ ധാർതരാഷ്ട്രോ ജനേശ്വരഃ।
പ്രഹസ്യ സഹസാ രാജന്വിപ്രതസ്ഥേ സസൌബലഃ ॥ 3-254-11 (25771)
തം തു പ്രസ്ഥിതമാജ്ഞായ കർണദുഃശാസനാദയഃ।
അനുജഗ്മുർമഹേഷ്വാസാ ധാർതരാഷ്ട്രം മഹാബലം ॥ 3-254-12 (25772)
താംസ്തു സംപ്രസ്ഥിതാന്ദൃഷ്ട്വാ ഭീഷ്മഃ കുരുപിതാമഹഃ।
ലജ്ജയാ വ്രീഡിതോ രാജഞ്ജഗാമ സ്വം നിവേശനം ॥ 3-254-13 (25773)
ഗതേ ഭീഷ്മേ മഹാരാജ ധാർതരാഷ്ട്രോ ജനേശ്വരഃ।
പുനരാഗംയ തം ദേശമമന്ത്രയത മന്ത്രിഭിഃ ॥ 3-254-14 (25774)
കിമസ്മാകം ഭവേച്ഛ്രേയഃ കിം കാര്യമവശിഷ്യതേ।
കഥം ച സുകൃതം തത്സ്യാൻമന്ത്രയാമാസ ഭാരത ॥ 3-254-15 (25775)
[*കർണ ഉവാച। 3-254-16x (2625)
ദുര്യോധന നിബോധേദം യത്ത്വാം വക്ഷ്യാമി കൌരവ।
ഭീഷ്മോസ്മാന്നിന്ദതി സദാ പാണ്ഡവാംശ്ച പ്രശംസതി ॥ 3-254-16 (25776)
ത്വദ്വേഷാച്ച മഹാബാഹോ മാമപി ദ്വേഷ്ടുമർഹതി।
വിഗർഹതേ ച മാം നിത്യം ത്വത്സമീപേ നരേശ്വര ॥ 3-254-17 (25777)
സോഽഹം ഭീഷ്മവചസ്തദ്വൈ ന മൃഷ്യാമീഹ ഭാരത।
ത്വത്സമം യദുക്തം ച ഭീഷ്മേണാമിത്രകർശന ॥ 3-254-18 (25778)
പാണ്ഡവാനാം യശോ രാജംസ്തവ നിന്ദാം ച ഭാരത।
അനുജാനീഹി മാം രാജൻസഭൃത്യബലവാഹനം ॥ 3-254-19 (25779)
ജേഷ്യാമി പൃഥിവീം രാജൻസശൈലവനകാനനാം।
ജിതാ ച പാണ്ഡവൈർഭൂമിശ്ചതുർഭിർബലശാലിഭിഃ ॥ 3-254-20 (25780)
താമഹം തേ വിജേഷ്യാമി ഏക ഏവ ന സംശയഃ।
സംപശ്യതു സുദുർബുദ്ധിർഭീഷ്മഃ കുരുകുലാധമഃ ॥ 3-254-21 (25781)
അനിന്ദ്യം നിന്ദതേ യോ ഹി അപ്രശംസ്യം പ്രശംസതി।
സ പശ്യതു ബലം മേഽദ്യ ആത്മാനം തു വിഗർഹതു ॥ 3-254-22 (25782)
അനുജാനീഹി മാം രാജന്ധ്രുവോ ഹി വിജയസ്തവ।
പ്രതിജാനാമി തേ സത്യം രാജന്നായുധമാലഭേ ॥ 3-254-23 (25783)
തച്ഛ്രുത്വാ തു വചോ രാജൻകർണസ്യ ഭരതർഷഭ।
പ്രീത്യാ പരമയാ യുക്തഃ കർണമാഹ നരാധിപഃ ॥ 3-254-24 (25784)
ധന്യോസ്ംയനുഗൃഹീതോസ്മി യസ്യ മേ ത്വം മഹാബലഃ।
ഹിതേഷു വർതസേ നിത്യം സഫലഞ്ജൻമ ചാദ്യ മേ ॥ 3-254-25 (25785)
യദാ ച മന്യസേ വീര സർവശത്രുനിബർഹണം।
തദാ നിർഗച്ഛ ഭദ്രം തേ ഹ്യനുശാധി ച മാമിതി ॥ 3-254-26 (25786)
ഏവമുക്തസ്തദാ കർണോ ധാർതരാഷ്ട്രേണ ധീമതാ।
സർവമജ്ഞാപയാമാസ പ്രായാത്രികമരിന്ദമ ॥ 3-254-27 (25787)
പ്രയയൌ ച മഹേഷ്വാസോ നക്ഷത്രേ ശുഭദൈവതേ।
ശുഭേതിഥൌ മുഹൂർതേ ച പുജ്യമാനോ ദ്വിജാതിഭിഃ ॥ 3-254-28 (25788)
മംഗലൈശ്ച ശുഭൈഃ സ്നാതോ വാഗ്ഭിശ്ചാപി പ്രപൂജിതഃ।
നാദയന്രഥഘോഷേണ ത്രൈലോക്യം സചരാചരം ॥ 3-254-29 (25789)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി ഘോഷയാത്രാപർവണി ചതുഃപഞ്ചാസദധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 254 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-254-6 അപയാത് അപായാത് പലായിതഃ ॥ 3-254-10 സന്ധിം ക്ഷമം യുക്തം മന്യേ ॥ 3-254-15 മന്ത്രയാമോഽദ്യ യദ്ധിതമിതി ഝ. ധ.പാഠഃ ॥ 3-254-27 പ്രായാത്രികം പ്രയാതും രാജ്ഞോഽപേക്ഷിതം ശകടാപണവീഥ്യാദി ॥ 3-254-29 മംഗലൈഃ മംഗലദ്രവ്യൈഃ സുഗന്ധതൈലാദിഭിഃ സ്നാതഃ। ശുഭൈർനീരാജനാദിഭിഃ പ്രയയൌ ഇതി സംബന്ധഃ ॥ * ഏതദാദിഃ സാർധോഽധ്യായോ ഝ. പുസ്തകഏവ ദൃശ്യതേ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 255
॥ ശ്രീഃ ॥
3.255. അധ്യായഃ 255
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ദിഗ്വിജയാർഥം ഗതേന കർണേന സകലരാജവശീകരണപൂർവകം പുനർഹാസ്തിനപുരംപ്രത്യാഗമനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-255-0 (25790)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-255-0x (2626)
തതഃ കർണോ മഹേഷ്വാസോ ബലേന മഹതാ വൃതഃ।
ദ്രുപദസ്യ പുരം രംയം രുരോധ ഭരതർഷഭ ॥ 3-255-1 (25791)
യുദ്ധേന മഹതാ ചൈനം ചക്രേ വീരം വശാനുഗം।
സുവർണം രജതം ചാപി രത്നാനി വിവിധാനി ച।
കരം ച ദാപയാംമാസ ദ്രുപദം നൃപസത്തമ ॥ 3-255-2 (25792)
തം വിനിർജിത്യ രാജേന്ദ്ര രാജാനസ്തസ്യ യേഽനുഗാഃ।
താൻസർവാന്വശഗാംശ്ചക്രേ കരം ചൈനാനദാപയത് ॥ 3-255-3 (25793)
അഥോത്തരാം ദിശം ഗത്വാ വശേ ചക്രേ നരാധിപാൻ।
ഭഗദത്തം ച നിർജിത്യ രാധേയോ ഗിരിമാരുഹത് ॥ 3-255-4 (25794)
ഹിമവന്തം മഹാശൈലം യുധ്യമാനശ്ച ശത്രുഭിഃ।
പ്രയയൌ ച ദിശഃ സർവാന്നൃപതീന്വശമാനയത് ॥ 3-255-5 (25795)
സ ഹൈമവതികാഞ്ജിത്വാ കരം സർവാനദാപയത്।
നേപാലവിഷയേ യേ ച രാജാനസ്താനവാജയത് ॥ 3-255-6 (25796)
അവതീര്യ തതഃ ശൈലാത്പൂർവാം ദിശമഭിദ്രുതഃ।
അംഗാന്വംഗാൻകലിംഗാംശ്ച ശുണ്ഡികാൻമിഥിലാനഥ ॥ 3-255-7 (25797)
മാഗധാൻകർകഖണ്ഡാംശ്ച നിവേശ്യ വിഷയേഽഽത്മനഃ।
ആവശീരാംശ്ച യോധ്യാംശ്ച അഹിക്ഷത്രാംശ്ച സോഽജയത് ॥ 3-255-8 (25798)
പൂർവാം ദിശം വിനിർജിത്യ വത്സഭൂമിം തഥാഽഗമത് ॥ 3-255-9 (25799)
വത്സഭൂമിം വിനിർജിത്യ കേവലാം മൃത്തികാവതീം।
മോഹനം പത്തനം ചൈവ ത്രിപുരീം കോസലാം തഥാ ॥ 3-255-10 (25800)
ഏതാൻസർവാന്വിനിർജിത്യ കരമാദായ സർവശഃ।
ദക്ഷിണാം ദിശമാസ്ഥായ കർണോ ജിത്വാ മഹാരഥാൻ।
രുക്മിണം ദാക്ഷിണാത്യേഷു യോധയാമാസ സൂതജഃ ॥ 3-255-11 (25801)
സ യുദ്ധം തുമുലം കൃത്വാ രുക്മീ പ്രോവാച സൂതജം।
പ്രീതോസ്മി തവ രാജേന്ദ്ര വിക്രമേണ ബലേന ച ॥ 3-255-12 (25802)
ന തേ വിഘ്നം കരിഷ്യാമി പ്രതിജ്ഞാം സമപാലയം।
പ്രീത്യാ ചാഹം പ്രയച്ഛാമി ഹിരണ്യം യാവദിച്ഛസി ॥ 3-255-13 (25803)
സമേത്യ രുക്മിണാ കർണഃ പാണ്ഡ്യം ശൈലം ച സോഗമത് ॥ 3-255-14 (25804)
സ കേവലം രണഏ ചൈവ നീലം ചാപി മഹീപതിം।
വേണുദാരിസുതം ചൈവ യേ ചാന്യേ നൃപസത്തമാഃ।
ദക്ഷിണസ്യാം ദിശി നൃപാൻകരാൻസർവാനദാപയത് ॥ 3-255-15 (25805)
ശൈശുപാലിം തതോ ഗത്വാ വിജിഗ്യേ സൂതനന്ദനഃ।
പാർശ്വസ്ഥാംശ്ചാപി നൃപതീന്വശേ ചക്രേ മഹാബലഃ ॥ 3-255-16 (25806)
ആവന്ത്യാംശ്ച വശേ കൃത്വാ സാംനാ ച ഭരതർഷഭ।
വൃഷ്ണിഭിഃ സഹ സംംയ പശ്ചിമാമപി നിർജയത് ॥ 3-255-17 (25807)
വാരുണീം ദിശമാഗംയ യാവനാന്വർബരാംസ്തഥാ।
നൃപാൻപശ്ചിമഭൂമിസ്ഥാന്ദാപയാമാസ വൈ കരാൻ ॥ 3-255-18 (25808)
വിജിത്യ പൃഥിവീം സർവാം സപൂർവാപരദക്ഷിണാം।
സംലേച്ഛാടവികാന്വീരഃ സപർവതനിവാസിനഃ ॥ 3-255-19 (25809)
ഭദ്രാന്രോഹിതകാംശ്ചൈവ ആഗ്രേയാൻമാലവാനപി।
ഗണാൻസർവാന്വിനിർജിത്യ നീതികൃത്പ്രഹസന്നിവ ॥ 3-255-20 (25810)
ശശകാന്യവനാംശ്ചൈവ വിജിഗ്യേ സൂതനന്ദനഃ।
നഗ്നജിത്പ്രമുഖാംശ്ചൈവ ഗണാഞ്ജിത്വാ മഹാരഥാൻ ॥ 3-255-21 (25811)
ഏവം സ പൃഥിവീം സർവാം വശേ കൃത്വാ മഹാരഥഃ।
വിജിത്യ പുരുഷവ്യാഘ്രോ നാഗസാഹ്വയമാഗമത് ॥ 3-255-22 (25812)
തമാഗതം മഹേഷ്വാസം ധാർതരാഷ്ട്രോ ജനാധിപഃ।
പ്രത്യുദ്ഗത്യ മഹാരാജ സഭ്രാതൃപിതൃബാന്ധവഃ ॥ 3-255-23 (25813)
അർചയാമാസ വിധിനാ കർണമാഹവശോഭിനം।
ആശ്രാവയച്ച തത്കർമ പ്രീയമാണോ ജനേശ്വരഃ ॥ 3-255-24 (25814)
യന്ന ഭീഷ്മാന്ന ച ദ്രോണാന്ന കൃപാന്ന ച വാഹ്ലികാത്।
പ്രാപ്തവാനസ്മി ഭദ്രം തേ ത്വത്തഃപ്രാപ്തം മയാ ഹി തത് ॥ 3-255-25 (25815)
ബഹുനാ ച കിമുക്തേന ശൃണു കർണ വചോ മമ।
സനാഥോസ്മി മഹാബാഹോ ത്വയാ നാഥേന സത്തമ ॥ 3-255-26 (25816)
ന ഹി തേ പാണ്ഡവാഃ സർവേ കലാമർഹന്തി ഷോഡശീം।
അന്യേവാ പുരുഷവ്യാഘ്ര രാജാനോഽഭ്യുദിതോദിതാഃ ॥ 3-255-27 (25817)
സ ഭവാന്ധൃതരാഷ്ട്രം തം ഗാന്ധാരീം ച യശസ്വിനീം।
പശ്യ കർണ മഹേഷ്വാസ അദിതിം വജ്രഭൃദ്യഥാ ॥ 3-255-28 (25818)
തതോ ഹലഹലാശബ്ദഃ പ്രാദുരാസീദ്വിശാംപതേ।
ഹാഹാകാരാശ്ച ബഹവോ നഗരേ നാഗസാഹ്വയേ ॥ 3-255-29 (25819)
രകേചിദേനം പ്രശംസന്തി നിന്ദന്തി സ്മ തഥാ പരേ।
തൂഷ്ണീമാസംസ്തഥാ ചാന്യേ നൃപാസ്തത്ര ജനാധിപ ॥ 3-255-30 (25820)
ഏവം വിജിത്യ രാജേന്ദ്ര കർണഃ ശസ്ത്രഭൃതാംവരഃ।
സപർവതവനാകാശാം സസമുദ്രാം സനുഷ്കുടാം ॥ 3-255-31 (25821)
ദേശൈരുച്ചാവചൈഃ പൂർണാം പത്തനൈർനഗരൈരപി।
ദ്വീപൈശ്ചാനൂപസംപൂർണൈഃ പൃഥിവീം പൃഥിവീപതേ ॥ 3-255-32 (25822)
കാലേന നാതിദീർഘേണ വശേ കൃത്വാ തു പാർഥിവാൻ।
അക്ഷയം ധനമാദായ സൂതജോ നൃപമഭ്യയാത് ॥ 3-255-33 (25823)
പ്രവിശ്യ ച ഗൃഹം രാജന്നഭ്യന്തരമരിന്ദമ।
ഗാന്ധാരീസഹിതം വീരോ ധൃതരാഷ്ട്രം ദദർശ സഃ ॥ 3-255-34 (25824)
പുത്രവച്ച നരവ്യാഘ്ര പാദൌ ജഗ്രാഹ ധർമവിത്।
ധൃതരാഷ്ട്രേണ ചാശ്ലിഷ്യ പ്രേംണാ ചാപി വിസർജിതഃ ॥ 3-255-35 (25825)
തദാപ്രഭൃതി രാജാ ച ശകുനിശ്ചാപി സൌബലഃ।
ജാനാതേ നിർജിതാൻപാർഥാൻകർണേന യുധി ഭാരത ॥ 3-255-36 (25826)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി ഘോഷയാത്രാപർവണി പഞ്ചപഞ്ചാശദധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 255 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-255-7 മുണ്ഡികാൻമിഥിലാനിതി ഖ.പാഠഃ ॥ 3-255-13 പ്രതിജ്ഞാം ക്ഷത്രധർമം സമപാലയം പാലിതവാനസ്മി। രക്ഷത്രധർമാവേക്ഷയൈവ ത്വയാ സഹ യുദ്ധം കൃതം ന ത്വജ്ജിഗീഷയേതി ഭാവഃ ॥ 3-255-14 ശൈലം ശ്രീശൈലം ॥ 3-255-20 ആഗ്നേയാൻമാലവാനിതി ഖ. പാഠഃ ॥ 3-255-24 തത്കർമ കർണവിജയം പുരേ ഉദ്ധോഷയാമാസ ॥ 3-255-27 അഭ്യുദിത്നേഭ്യോപി ഉദിതാഃ ശ്രേഷ്ഠതമാഃ ॥ 3-255-31 ആകാശഃ പർവതവനയോരന്തരാലം। സസ്യാദ്യുത്പത്തിഭൂമിമിത്യർഥഃ ॥ 3-255-32 അനൂപം സർവതോജലം തേന സംപൂർണൈഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 256
॥ ശ്രീഃ ॥
3.256. അധ്യായഃ 256
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ദുര്യോധനേന രാജസൂയയാജനം പ്രാർഥിതൈർബ്രാഹ്മണൈർഹേതൂക്ത്യാ തന്നിപേധനപൂർവകം തപ്രതി യജ്ഞാന്തരകരണനിയോജനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-256-0 (25827)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-256-0x (2627)
ജിത്വാ തു പൃഥിവീം രാജൻസൂതപുത്രോ ജനാധിപ।
അബ്രവീത്പരവീരഘ്നോ ദുര്യോധനമിദം വചഃ ॥ 3-256-1 (25828)
ദുര്യോധന നിബോധേദം യത്ത്വാം വക്ഷ്യാമി കൌരവ।
ശ്രുത്വാ വാചം തഥാ സർവം കർതുമർഹസ്യരിന്ദമ ॥ 3-256-2 (25829)
തവാദ്യ പൃഥിവീ വീര നിഃസപത്നാ നൃപോത്തമ।
താം പാലയ യഥാ ശക്രോ ഹതശത്രുർമഹാമനാഃ ॥ 3-256-3 (25830)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-256-4x (2628)
ഏവമുക്തസ്തു കർണേന കർണം രാജാഽബ്രവീത്പുനഃ।
ന കിഞ്ചിദ്ദുർലഭം തസ്യ യസ് ത്വം പുരുഷർഷഭ ॥ 3-256-4 (25831)
സഹായശ്ചാനുരക്തശ്ച മദർഥം ച സമുദ്യതഃ।
അഭിപ്രായസ്തു മേ കശ്ചിത്തം വൈ ശൃണു യഥാതഥം ॥ 3-256-5 (25832)
രാജസൂയം പാണ്ഡവസ്യ ദൃഷ്ട്വാ ക്രതുവരം തദാ।
കമമ സ്പൃഹാ സമുത്പന്നാ താം സംപാദയ സൂതജ ॥ 3-256-6 (25833)
ഏവമുക്തസ്തതഃ കർണോ രാജാനമിദമബ്രവീത്।
തവാദ്യ പൃഥിവീപാലാ വശ്യാഃ സർവേ നൃപോത്തമ ॥ 3-256-7 (25834)
ആഹൂയന്താം ദ്വിജവരാഃ സംഭാരാശ്ച യഥാവിധി।
സംഭ്രിയന്താം കുരുശ്രേഷ്ഠ യജ്ഞോപകരണാനി ച ॥ 3-256-8 (25835)
ഋത്വിജശ്ച സമാഹൂതാ യഥോക്തം വേദപാരഗാഃ।
ക്രിയാം കുർവന്തു തേ രാജന്യഥാശാസ്ത്രമരിന്ദമ ॥ 3-256-9 (25836)
ബഹ്വന്നപാനസംയുക്തഃ സുസമൃദ്ധഗുണാന്വിതഃ।
പ്രവർതതാം മഹായജ്ഞസ്തവാപി ഭരതർഷഭ ॥ 3-256-10 (25837)
ഏവമുക്തസ്തു കർണേന ധാർതരാഷ്ട്രോ വിശാംപതേ।
പുരോഹിതം സമാനായ്യ വചനം ചേദമബ്രവീത് ॥ 3-256-11 (25838)
രാജസൂയം ക്രതുശ്രേഷ്ഠം സമാപ്തവരദക്ഷിണം।
ആഹരസ്വ യഥാശാസ്ത്രം യഥാന്യായം യഥാക്രമം ॥ 3-256-12 (25839)
സ ഏവമുക്തോ നൃപതിമുവാച ദ്വിജസത്തമഃ ॥ 3-256-13 (25840)
`ബ്രാഹ്മണൈഃ സഹിതോ രാജന്യേ തത്രാസൻസമാഗതാഃ'।
ന സ ശക്യഃ ക്രതുശ്രേഷ്ഠോ ജീവമാനേ യുധിഷ്ഠിരേ।
ആഹർതും കൌരവശ്രേഷ്ഠ കുലേ തവ നൃപോത്തമ ॥ 3-256-14 (25841)
ദീർഘായുർജീവതി ച തേ ധൃതരാഷ്ട്രഃ പിതാ നൃപ।
അതശ്ചാപി വിരുദ്ധസ്തേ ക്രതുരേണഷ നൃപോത്തമഃ ॥ 3-256-15 (25842)
അസ്തി ത്വന്യൻമഹത്സത്രം രാജസൂയസമം പ്രഭോ।
തേന ത്വം യജ രാജേന്ദ്ര ശൃണു ചേദം വചോ മമ ॥ 3-256-16 (25843)
യ ഇമേ പൃഥിവീപാലാഃ കരദാസ്തവ പാർഥിവ।
തേ കരാൻസംപ്രയച്ഛന്തു സുവർണം ച കൃതാകൃതം ॥ 3-256-17 (25844)
തേന തേ ക്രിയതാമദ്യലാംഗലം നൃപസത്തമ।
യജ്ഞവാടസ് തേ ഭൂമിഃ കൃഷ്യതാം തേന ഭാരത ॥ 3-256-18 (25845)
തത്ര യജ്ഞോ നൃപശ്രേഷ്ടഃ പ്രഭൂതാന്നഃ സുസംസ്കൃതഃ।
പ്രവർതതാം യഥാന്യായം സർവതോ ഹ്യനിവാരിതഃ ॥ 3-256-19 (25846)
ഏഷ തേ വൈഷ്ണവോ നാമ യജ്ഞഃ സത്പുരുഷോചിതഃ।
ഏതേന നേഷ്ടവാൻകശ്ചിദൃതേവിഷ്ണും പുരാതനം ॥ 3-256-20 (25847)
രാജസൂയം ക്രതുശ്രേഷ്ഠം സ്പർധത്യേഷ മഹാക്രതുഃ।
അസ്മാകം രോചതേ ചൈവ ശ്രേയശ്ച തവ ഭാരത ॥ 3-256-21 (25848)
നിർവിഘ്നശ്ച ഭവത്യേഷ സഫലാ സ്യാത്സ്പൃഹാ തവ।
`തസ്മാദേഷ മഹാബാഹോ തവ യജ്ഞഃ പ്രവർതതാം' ॥ 3-256-22 (25849)
ഏവമുകത്സ്തു തൈർവിപ്രൈർധാർതരാഷ്ട്രോ മഹീപതിഃ।
കർണം ച സൌബലം ചൈവ ഭ്രാതൄശ്ചൈവേദമബ്രവീത് ॥ 3-256-23 (25850)
രോചതേ മേ വചഃ കൃത്സ്നം ബ്രാഹ്മണാനാം ന സംശയഃ।
രോചതേ യദി യുഷ്മാകം തസ്മാത്പ്രബ്രൂത മാചിരം ॥ 3-256-24 (25851)
ഏവമുക്താസ്തു തേ സർവേ തഥേത്യൂചുർനരാധിപം।
സന്ദിദേശ തതോരാജാവ്യാപാരസ്ഥാന്യഥാക്രമം ॥ 3-256-25 (25852)
ഹലസ്യ കരണേ ചാപി വ്യാദിഷ്ടാഃ സർവശിൽപിനഃ।
യഥോക്തം ച നൃപശ്രേഷ്ഠ കൃതം സർവം യഥാക്രമം ॥ 3-256-26 (25853)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി ഘോഷയാത്രാപർവണി ഷട്പഞ്ചാശദധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 256 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-256-17 കൃതം ഘടിതമലങ്കാരാദിരൂപം। അകൃതമന്യത് ॥ 3-256-25 വ്യാപാരസ്ഥാൻ ശിൽപിനഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 257
॥ ശ്രീഃ ॥
3.257. അധ്യായഃ 257
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ദുര്യോധനേന യജ്ഞസമാപനാനന്തരം സതഹുമാനം പ്രാഹുണികവിപ്രനൃപേപ്രഷണപൂർവകം നിജനഗരപ്രവേശനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-257-0 (25854)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-257-0x (2629)
തതസ്തു ശിൽപിനഃ സർവം കൃതമൂർചുർനരാധിപം।
വിദുരശ്ച മഹാപ്രാജ്ഞോ ധൃതരാഷ്ട്രേ ന്യവേദയത് ॥ 3-257-1 (25855)
സജ്ജം ക്രതുവരം രാജൻകാലപ്രാപ്തം ച ഭാരത।
സൌവർണം ച കൃതം സർവം ലാംഗലം ച മഹാധനം ॥ 3-257-2 (25856)
ഏവച്ഛ്രുത്വാ നൃപശ്രേഷ്ഠോ ധൃതരാഷ്ട്രോ വിശംപതേ।
ആജ്ഞാപയാമാസ നൃപഃ ക്രതുരാജപ്രവർതനം ॥ 3-257-3 (25857)
തതഃ പ്രവവൃതേ യജ്ഞഃ പ്രഭൂതാർഥഃ സുസംസ്കൃതഃ।
ദീക്ഷിതശ്ചാപി ഗാന്ധാരിര്യഥാശാസ്ത്രം യഥാക്രമം ॥ 3-257-4 (25858)
പ്രഹൃഷ്ടോ ധൃതരാഷ്ട്രശ്ച വിദുരശ്ച മഹായശാഃ।
ഭീഷ്മോ ദ്രോണഃ കൃപഃ കർണോ ഗാന്ധാരീ ച യശസ്വിനീ ॥ 3-257-5 (25859)
നിമന്ത്രണാർഥം ദൂർതാംശ്ച പ്രേഷയാമാസ ശീഘ്രഗാൻ।
പാർഥിവാനാം ച രാജേന്ദ്ര ബ്രാഹ്മണാനാം തഥൈവ ച ॥ 3-257-6 (25860)
തേ പ്രയാതാ യഥോദ്ദിഷ്ടാ ദൂതാസ്ത്വരിതവാഹനാഃ।
തത്ര കചിത്പ്രയാന്തം തു ദൂതം ദുഃശാസനോഽബ്രവീത് ॥ 3-257-7 (25861)
ഗച്ഛ ദ്വൈതവനം ശീഘ്രം പാണ്ഡവാൻപാപപൂരുഷാൻ।
നിമന്ത്രയ യഥാന്യായം വിപ്രാംസ്ത സ്മിന്വനേ തദാ ॥ 3-257-8 (25862)
സ ഗത്വാ പാണ്ഡവാൻസർവാനുവാചാഭിപ്രണംയ ച।
ദുര്യോധനോ മഹാരാജ യജതേ നൃപസത്തമഃ ॥ 3-257-9 (25863)
സ്വവീര്യാർജിതമർഥൌഘമവാപ്യ കുരുസത്തമഃ।
തത്ര ഗച്ഛന്തി രാജാനോ ബ്രാഹ്മണാശ്ച തതസ്തതഃ ॥ 3-257-10 (25864)
അഹം തു പ്രേഷിതോ രാജൻകൌരവേണ മഹാത്മനാ।
ആമന്ത്രയതി വോ രാജാ ധാർതരാഷ്ട്രോ ജനേശ്വരഃ।
മനോഭിലഷിതം രാജ്ഞസ്തം ക്രതും ദ്രഷ്ടുമർഹഥ ॥ 3-257-11 (25865)
തതോ യുധിഷ്ഠിരോ രാജാ തച്ഛ്രുത്വാ ദൂതഭാഷിതം।
അബ്രവീന്നൃപശാർദൂലോ ദിഷ്ട്യാ രാജാ സുയോധനഃ।
യജതേ ക്രതുമുഖ്യേന പൂർവേഷാം കീർതിവർധനഃ ॥ 3-257-12 (25866)
വയമപ്യുപയാസ്യാമോ ന ത്വിദാനീം കഥഞ്ചന।
സമയഃ പരിപാല്യോ നോ യാവദ്വർഷം ത്രയോദശം ॥ 3-257-13 (25867)
ശ്രുത്വൈതദ്ധർമരാജസ്യ ഭീമോ വചനമബ്രവീത്।
തദാ തു നൃപതിർഗന്താ ധർമരാജോ യുധിഷ്ഠിരഃ ॥ 3-257-14 (25868)
അസ്ത്രശസ്ത്രപ്രദീപ്തേഽഗ്നൌ യദാ തം പാതയിഷ്യതി।
വർഷാത്രയോദശാദൂർധ്വം രണസത്രേ നരാധിപഃ ॥ 3-257-15 (25869)
യദാ ക്രോധഹവിർമോക്താ ധാർതരാഷ്ട്രേഷു പാണ്ഡവഃ।
ആഗന്താരസ്തദാ സ്മേതി വാച്യസ്തേ സ സുയോധനഃ ॥ 3-257-16 (25870)
ശേഷാസ്തു പാണ്ഡവാ രാജന്നൈവോചുഃ കിഞ്ചിദപ്രിയം।
ദൂതശ്ചാപി യഥാവൃത്തം ധാർതരാഷ്ട്രേ ന്യവേദയത് ॥ 3-257-17 (25871)
അഥാജഗ്മുർനരശ്രേഷ്ഠാ നാനാജനപദേശ്വരാഃ।
ബ്രാഹ്മണാശ്ച മഹാഭാഗ ധാർതരാഷ്ട്രപുരം പ്രതി ॥ 3-257-18 (25872)
തേ ത്വർചിതാ യഥാശാസ്ത്രം യഥാവിധി യഥാക്രമം।
മുദാ പരമയാ യുക്താഃ പ്രീതാശ്ചാപി നരേശ്വരാഃ ॥ 3-257-19 (25873)
ധൃതരാഷ്ട്രോഽപി രാജേന്ദ്ര സംവൃതഃ സർവകൌരവൈഃ।
ഹർഷേണ മഹതാ യുക്തോ വിദുരം പ്രത്യഭാഷത ॥ 3-257-20 (25874)
യഥാ സുഖീ ജനഃ സർവഃ ക്ഷത്തഃ സ്യാദന്നസംയുതഃ।
തുഷ്യേത്തു യജ്ഞസദനേ തഥാ നീതിർവിധീയതാം ॥ 3-257-21 (25875)
വിദുരസ്തു തദാജ്ഞായ സർവവർണാനരിന്ദമ।
യഥാ പ്രമാണതോ വിദ്വാൻപൂജയാമാസ ധർമവിത് ॥ 3-257-22 (25876)
ഭക്ഷ്യപേയാന്നപാനേന മാല്യൈശ്ചാപി സുഗന്ധിഭിഃ।
വാസോഭിർവിവിധൈശ്ചൈവ യോജയാമാസ ഹൃഷ്ടവത് ॥ 3-257-23 (25877)
കൃത്വാ ഹ്യവഭൃഥം വീരോ യഥാശാസ്ത്രം യഥാക്രമം।
സാന്ത്വയിത്വാ ച രാജേന്ദ്രോ ദത്ത്വാ ച വിവിധം വസു।
വിസർജയാമാസ നപാൻബ്രാഹ്മണാംശ്ച സഹസ്രശഃ ॥ 3-257-24 (25878)
വിസൃജ്യച നൃപാൻസർവാൻഭ്രാതൃഭിഃ പരിവാരിതഃ।
വിവേശ ഹാസ്തിനപുരം സഹിതഃ കർണസൌബലൈഃ ॥ 3-257-25 (25879)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി ഘോഷയാത്രാപർവണി സപ്തപഞ്ചാശദധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 257 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-257-25 കർണസൌബലൈഃ സൌബലാദ്യൈഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 258
॥ ശ്രീഃ ॥
3.258. അധ്യായഃ 258
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ദുര്യോധനസഭായാം കർണേനാർജുവധപ്രതിജ്ഞാനം ॥ 1 ॥ ചാരമുഖാത്പാണ്ഡവൈസ്തച്ഛ്രവണം ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-258-0 (25880)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-258-0x (2630)
പ്രവിശന്തം മഹാരാജ സൂതാസ്തുഷ്ടുവുരച്യുതം।
ജനാശ്ചാപി മഹേഷ്വാസം തുഷ്ടുവൂ രാജസത്തമം ॥ 3-258-1 (25881)
ലാജൈശ്ചന്ദനചൂർണൈശ്ച വികീര്യ ച ജനാസ്തതഃ।
ഊടുർദിഷ്ട്യാ നൃപാവിഘ്നഃ സമാപ്തോയം ക്രതുസ്തവ ॥ 3-258-2 (25882)
അപരേ ത്വബ്രുവംസ്തത്രവാദികാസ്തം മഹീപതിം।
യൌധിഷ്ഠിരസ്യ യജ്ഞസ്യ ന സമോ ഹ്യേഷ തേ ക്രതുഃ ॥ 3-258-3 (25883)
നൈവ തസ്യ ക്രതോരേഷ കലാമർഹതി ഷോഡശീം।
ഏവം തത്രാബ്രുവൻകേചിദ്വാതികാസ്തം ജനേശ്വരം ॥ 3-258-4 (25884)
സുഹൃദസ്ത്വബ്രുവംസ്തത്ര അതി സർവാനയം ക്രതുഃ।
`പ്രവർതിതോ ഹ്യയം രാജ്ഞാ ധാർതരാഷ്ട്രേണ ധീമതാ' ॥ 3-258-5 (25885)
യയാതിർനഹുഷശ്ചാപി മാന്ധാതാ ഭരതസ്തഥാ।
ക്രതുമേനം സമാഹൃത്യ പൂതാഃ സർവേ ദിവം ഗതാഃ ॥ 3-258-6 (25886)
ഏതാ വാചഃ ശുഭാഃ ശൃണ്വൻസുഹൃദാം ഭരതർഷഭ।
പ്രവിവേശ പുരം ഹൃഷ്ടഃ സ്വവേശ്മ ച നരാധിപഃ ॥ 3-258-7 (25887)
അഭിവാദ്യ തതഃ പാദാൻമതാപിത്രോർവിശാംപതേ।
ഭീഷ്മദ്രോണകൃപാദീനാം വിദുരസ്യ ച ധീമതഃ ॥ 3-258-8 (25888)
അഭിവാദിതഃ കനീയോഭിർഭ്രാതൃഭിർഭ്രാതൃനന്ദനഃ।
നിഷസാദാസനേ മുഖ്യേ ഭ്രാതൃഭിഃ പരിവാരിതഃ ॥ 3-258-9 (25889)
തമുത്ഥായ മഹാരാജം സൂതപുത്രോഽബ്രവീദ്വചഃ।
ദിഷ്ട്യാ തേ ഭരതശ്രേഷ്ഠ സമാപ്തോഽയം മഹാക്രതുഃ ॥ 3-258-10 (25890)
ഹതേഷു യുധി പാർഥേഷു രാജസൂയേ തഥാ ത്വയാ।
ആഹൃതേഽഹം നരശ്രേഷ്ഠ ത്വാം സഭാജയിതാ പുനഃ ॥ 3-258-11 (25891)
തമബ്രവീൻമഹാരാജോ ധാർതരാഷ്ട്രോ മഹായശാഃ। 3-258-12 (25892)
സത്യമേതത്ത്വയോക്തം ഹി പാണ്ഡവേഷു ദുരാത്മസു।
നിഹതേഷു നരശ്രേഷ്ഠ പ്രാപ്തേ ചാപി മഹാക്രതൌ।
രാജസൂയേ പുനർവീര ത്വമേവം വർധയിഷ്യസി ॥ 3-258-13 (25893)
ഏവമുക്ത്വാ മഹാരാജ കർണമാശ്ലിഷ്യ ഭാരത।
രാജസൂയം ക്രതുശ്രേഷ്ഠം ചിന്തയാമാസ കൌരവഃ ॥ 3-258-14 (25894)
സോഽബ്രവീത്കൌരവാംശ്ചാപി പാർശ്വസ്ഥാന്നൃപസത്തമഃ।
`രാധേയസൌബലാദീന്വൈ ധാർതരാഷ്ട്രോ മഹീപതിഃ' ॥ 3-258-15 (25895)
കദാ തു തം ക്രതുവരം രാജസൂയം മഹാധനം।
നിഹത്യ പാണ്ഡവാൻസർവാനാഹരിഷ്യാമി കൌരവാഃ ॥ 3-258-16 (25896)
തമബ്രവീത്തദാ കർണഃ ശൃണു മേ രാജകുഞ്ജര।
പാദൌ ന ധാവയേ താവദ്യാവന്ന നിഹതോഽർജുനഃ ॥ 3-258-17 (25897)
കീലാലജം ന ഖാദേയം കരിഷ്യേ ചാസുരവ്രതം।
നാസ്തീതി നൈവ വക്ഷ്യാമി യാചിതോ യേന കേചനിത് ॥ 3-258-18 (25898)
അഥോത്ക്രുഷ്ടം മഹേഷ്വാസൈർധാർതരാഷ്ട്രൈർമഹാരഥൈഃ।
പ്രതിജ്ഞാതേ ഫൽഗുനസ്യ വധേ കർണേന സംയുഗേ ॥ 3-258-19 (25899)
വിജിതാംശ്ചാപ്യമന്യന്ത പാണ്ഡവാന്ധൃതരാഷ്ട്രജാഃ।
`തദാ പ്രതിജ്ഞാമാരുഹ്യ സൂതപുത്രേണ ഭാഷിതേ' ॥ 3-258-20 (25900)
ദൂര്യോധനോഽപി രാജേന്ദ്ര വിസൃജ്യനരപുംഗവാൻ।
പ്രവിവേശ ഗൃഹംശ്രീമാന്യഥാ ചൈത്രരഥം പ്രഭുഃ ॥ 3-258-21 (25901)
തേഽപിസർവേ മഹേഷ്വാസാ ജഗ്മുർവേശ്മാനി ഭാരത।
`സ്വാനിസ്വനി മഹാരാജ ഭീഷ്മദ്രോണാദയോ നൃപാ' ॥ 3-258-22 (25902)
പാണ്ഡവാശ്ച മഹേഷ്വാസാ ദൂതവാക്യപ്രചോദിതാഃ।
ചിന്തയന്തസ്തമേവാർഥം നാലഭന്ത സുഖം ക്വചിത് ॥ 3-258-23 (25903)
ഭൂയശ്ച ചാരൈ രാജേന്ദ്ര പ്രവൃത്തിരുപപാദിതാ।
പ്രതിജ്ഞാ സൂതപുതർസ്യ വിജയസ്യ വധം പ്രതി ॥ 3-258-24 (25904)
ഏതച്ഛ്രുത്വാ ധർമസുതഃ സമുദ്വിഗ്നോ നരാധിപ।
`അധോമുഖശ്ചിരം തസ്ഥൌ കിം കാര്യമിതി ചിന്തയൻ' ॥ 3-258-25 (25905)
അഭേദ്യകവചം മത്വാ കർണമദ്ഭുതവിക്രമം।
അനുസ്മരംശ് സങ്ക്ലേശാന്ന ശാന്തിമുപജഗ്മിവാൻ ॥ 3-258-26 (25906)
തസ്യ ചിന്താപരീതസ്യ ബുദ്ധിർജജ്ഞേ മഹാത്മനഃ।
ബഹുവ്യാലമൃഗാകീർണം ത്യക്തും ദ്വൈതവനം വനം ॥ 3-258-27 (25907)
ധാർതരാഷ്ട്രോഽപി നൃപതിഃ പ്രശശാസ വസുന്ധരാം।
ഭ്രാതൃഭിഃ സഹിതോ വീരൈർഭീഷ്മദ്രോണകൃപൈസ്തഥാ ॥ 3-258-28 (25908)
സംഗംയ സൂതപുത്രേണ കർണേനാഹവശോഭിനാ।
`സതതം പ്രീയമാണോ വൈ ദേവിനാ സൌബലേന ച' ॥ 3-258-29 (25909)
ദുര്യോധനഃ പ്രിയേ നിത്യം വർതമാനോ മഹീഭൃതാം।
പൂജയാമാസ വിപ്രേന്ദ്രാൻക്രതുഭിർഭൂരിദക്ഷിണൈഃ ॥ 3-258-30 (25910)
ഭ്രാതൄണാം ച പ്രിയം രാജൻസ ചകാര പരന്തപഃ।
നിശ്ചിത്യ മനസാ വീരോ ദത്തഭുക്തഫലം ധനം ॥ 3-258-31 (25911)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി ഘോഷയാത്രാപർവണി അഷ്ടപഞ്ചാശദധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 258 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-258-1 മാഗധാശ്ച മഹേഷ്വാസം നാഗരാശ്ച സഹസ്രശഃ। ഇതി ക. ഥ. പാഠഃ ॥ 3-258-3 വാദികാഃ കൃതാനുവാദിനോ ഭൂതവിശേഷാഃ। വാതികാസ്തമിതി ഝ. പാഠഃ। വാതികാഃ വാതരോഗോപഹതചേതസ ഉചിതഭാഷണാനഭിജ്ഞഃ ॥ 3-258-11 സഭാജയിതാ പൂജയിഷ്യാമി ॥ 3-258-17 ധാവയേ പരേണതി ശേഷഃ ॥ 3-258-18 കീലാലജം മാംസം। അസുരം സുരാരഹിതം ച വ്രതം സ്വനിയമം കരിഷ്യേ। മദ്യം മാംസം ച ത്യക്ഷ്യേ ഇത്യർഥഃ ॥ 3-258-19 ഉത്കുഷ്ടം ഉച്ചൈഃ ശബ്ദഃ കൃതഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 259
॥ ശ്രീഃ ॥
3.259. അധ്യായഃ 259
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
പാണ്ഡവനിഹതഭൂയിഷ്ഠൈർമൃഗൈര്യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി സ്വപ്നേ സ്ഥാനാന്തരഗമനന സ്വകുശലശേഷീകരണപ്രാർഥനാ ॥ 1 ॥ യുധിഷ്ഠിരേണ ഭ്രാതൃഷു സ്വീയസ്വപ്നദർശനകഥനപൂർവകം പുനഃ കാംയകവനംപ്രതി ഗമനം ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-259-0 (25912)
ജനമേജയ ഉവാച। 3-259-0x (2631)
ദുര്യോധനം മോക്ഷയിത്വാ പാണ്ഡുപുത്രാ മഹാബലാഃ।
കിമകാർഷുർവനേ തസ്മിംസ്തൻമമാഖ്യാതുമർഹസി ॥ 3-259-1 (25913)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-259-2x (2632)
തതഃ ശയാനം കൌന്തേയം രാത്രൌ ദ്വൈതവന മൃഗാഃ।
സ്വപ്നാന്തേ ദർശയാമാസുർബാഷ്പകണ്ഠാ യുധിഷ്ഠിരം ॥ 3-259-2 (25914)
താനബ്രവീത്സ രാജേന്ദ്രോ വേപമാനാൻകൃതാഞ്ജലീൻ।
ബ്രൂത യദ്വക്തുകാമാഃ സ്ഥ കേ ഭവന്തഃ കിമിഷ്യതേ ॥ 3-259-3 (25915)
ഏവമുക്താഃ പാണ്ഡവേന കൌന്തേയേന യശസ്വിനാ।
പ്രത്യബ്രുവൻമൃഗാസ്തത്രഹതശേഷാ യുധിഷ്ഠിരം ॥ 3-259-4 (25916)
വയം മൃഗാ ദ്വൈതവനേ ഹതശിഷ്ടാസ്തു ഭാരത।
നോത്സീദേമ മഹാരാജ ക്രിയതാം വാസപര്യയഃ ॥ 3-259-5 (25917)
ഭവന്തോ ഭ്രാതരഃ ശൂരാഃ സർവ ഏവാസ്ത്രകോവിദാഃ।
കുലാന്യൽപാവശിഷ്ടാനി കൃതവന്തോ വനൌകസാം ॥ 3-259-6 (25918)
ബീജഭൂതാ വയം കേചിദവശിഷ്ടാ മഹാമതേ।
വിവർധേമഹി രാജേന്ദ്ര പ്രസാദാത്തേ യുധിഷ്ഠിര ॥ 3-259-7 (25919)
താന്വേപമാനാന്വിത്രസ്താൻബീജമാത്രാവശേഷിതാൻ।
മൃഗാന്ദൃഷ്ട്വാ സുദുഃഖാർതോ ധർമരാജോ യുധിഷ്ഠിരഃ ॥ 3-259-8 (25920)
താംസ്തഥേത്യബ്രവീദ്രാജാ സർവഭൂതഹിതേ രതഃ।
യഥാ ഭവന്തോ ബ്രുവതേ കരിഷ്യാമി ച തത്തഥാ ॥ 3-259-9 (25921)
ഇത്യേവം പ്രതിബുദ്ധഃ സ രാത്ര്യന്തേ രാജസത്തമഃ।
അബ്രവീത്സഹിതാൻഭ്രാതൄന്ദയാപന്നോ മൃഗാൻപ്രതി ॥ 3-259-10 (25922)
ഉക്തോ രാത്രൌ മൃഗൈരസ്മി സ്വപ്നാന്തേ ഹതശേഷിതൈഃ।
തനുഭൂതാഃ സ്മ ഭദ്രം തേ ദയാ നഃ ക്രിയതാമിതി ॥ 3-259-11 (25923)
തേ സത്യമാഹുഃ കർതവ്യാ ദയാഽസ്മാഭിർവനൌകസാം।
സാഷ്ടമാസം ഹി നോ വർഷം യദേനാനുപയുങ്ക്ഷ്മഹേ ॥ 3-259-12 (25924)
പുനർവഹുമൃഗം രംയം കാംയകം കാനനോത്തമം।
തത്രേമാം വസതിം ശിഷ്ടാം വിഹരന്തോ രമേമഹി ॥ 3-259-13 (25925)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-259-14x (2633)
തതസ്തേ പാണ്ഡവാഃ ശീഘ്രം പ്രയയുർധർമകോവിദാഃ ॥ 3-259-14 (25926)
ബ്രാഹ്മണൈഃ സഹിതാ രാജന്യേ ച തത്രസഹോഷിതാഃ।
ഇന്ദ്രസേനാദിഭിശ്ചൈവ പ്രേഷ്യൈരനുഗതാസ്തദാ ॥ 3-259-15 (25927)
തേ യാത്വാ സുസുഖൈർമാർഗൈഃ സ്വന്നൈഃ ശുചിജലാന്വിതൈഃ।
ദദൃശുഃ കാംയകം പുണ്യമാശ്രമം താപസാന്വിതം ॥ 3-259-16 (25928)
വിവിശുസ്തേ സ്മ കൌരവ്യാ വൃതാ വിപ്രർഷഭൈസ്തദാ।
തദ്വനം ഭരതശ്രേഷ്ഠാഃ സ്വർഗം സുകൃതിനോ യഥാ ॥ 3-259-17 (25929)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി മൃഗസ്വപ്നോദ്ഭവപർവണി ഏകോനഷഷ്ട്യധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 259 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-259-5 വാസസ്യ പര്യയഃ വൈപരീത്യ നാത്രവസ്തവ്യമിത്യർഥഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 260
॥ ശ്രീഃ ॥
3.260. അധ്യായഃ 260
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
കദാചന കാംയകവചവാസിനഃ പാണ്ഡവാനുപാഗതേന വ്യാസേന യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി ദാനപ്രശംസനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-260-0 (25930)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-260-0x (2634)
വനേ നിവസതാം തേഷാം പാണ്ഡവാനാം മഹാത്മനാം।
വർഷാണ്യേകാദശാതീയുഃ കൃച്ഛ്രേണ ഭരതർഷഭ ॥ 3-260-1 (25931)
ഫലമൂലാശനാസ്തേ ഹി സുഖാർഹാ ദുഃഖമുത്തമം।
പ്രാപ്തകാലമനുധ്യാന്തഃ സേഹിരേ വരപൂരുഷാഃ ॥ 3-260-2 (25932)
യുധിഷ്ഠിരസ്തു രാജർഷിരാത്മകർമാപരാധജം।
ചിന്തയൻസ മഹാബാഹുർഭ്രാതൄണാം ദുഃഖമുത്തമം ॥ 3-260-3 (25933)
ന സുഷ്വാപ സുഖം രാജാ ഹൃദി ശല്യൈരിവാർപിതൈഃ।
ദൌരാത്ംയമനുപശ്യംസ്തത്കാലേ ദ്യൂതോദ്ഭവസ്യ ഹി ॥ 3-260-4 (25934)
സംസ്മരൻപരുഷാ വാചഃ സൂതപുത്രസ്യ പാണ്ഡവഃ।
നിഃശ്വാസപരമോ ദീനോ ദധ്രേ കോപവിഷം മഹത് ॥ 3-260-5 (25935)
അർജുനോയമജൌ ചോഭൌ ദ്രൌപദീ ച യശസ്വിനീ।
സ ച ഭീമോ മഹാതേജാഃ സർവേഷാമുത്തമോ ബലേ ॥ 3-260-6 (25936)
`ചിരസ്യ ജാതം ധർമജ്ഞം സാസൂയമിവ തേ തദാ'।
യുധിഷ്ഠിരമുദീക്ഷന്തഃ സേഹുർദുഖമനുത്തമം ॥ 3-260-7 (25937)
അവശിഷ്ടം ത്വൽപകാലം മന്വാനാഃ പുരുഷർഷഭാഃ।
വപുരന്യദിവാകാർപുരുത്സാഹാമർഷചേഷ്ടിതൈഃ ॥ 3-260-8 (25938)
കസ്യചിത്ത്വഥ കാലസ്യ വ്യാസഃ സത്യവതീസുതഃ।
ആജഗാമ മഹായോഗീ പാണ്ഡവാനവലോകകഃ ॥ 3-260-9 (25939)
തമാഗതമഭിപ്രേക്ഷ്യകുന്തീപുത്രോ യുധിഷ്ഠിരഃ।
പ്രത്യുദ്ഗംയ മഹാത്മാനം പ്രത്യഗൃഹ്ണാദ്യഥാവിധി ॥ 3-260-10 (25940)
തമാസീനമുപാസീനഃ ശുശ്രൂഷുർനിയതേന്ദ്രിയഃ।
തോഷയാമാസ ശൌചേന വ്യാസം പാണ്ഡവനന്ദനഃ ॥ 3-260-11 (25941)
താനവേക്ഷ്യകൃശാൻപൌത്രാന്വനേ വന്യേന ജീവതഃ।
മഹർഷിരനുകംപാർഥമബ്രവീദ്ബാഷ്പഗദ്ഗദം ॥ 3-260-12 (25942)
യുധിഷ്ഠിര മഹാബാഹോ ശൃണു ധർമഭൃതാംവര।
നാതപ്തതപസോ ലോകേ പ്രാപ്നുവന്തി മഹത്സുഖം।
സുഖദുഃഖേ ഹി പുരുഷഃ പര്യായേണോപസേവതേ ॥ 3-260-13 (25943)
നാത്യന്തമസുഖം കശ്ചിത്പ്രാപ്നോതി പുരുഷർഷഭ।
പ്രജ്ഞാവാംസ്ത്വേവ പുരുഷഃ സംയുക്തഃ പരയാ ധിയാ ॥ 3-260-14 (25944)
ഉദയാസ്തമയജ്ഞോ ഹി ന ഹൃഷ്യതി ന ശോചതി।
സുഖമാപതിതം വിന്ദന്ദുഃഖമാപതിതം സഹൻ ॥ 3-260-15 (25945)
കാലപ്രാപ്തമുപാസീത സസ്യാനാമിവ കർഷകഃ।
തപസോ ഹി പരം നാസ്തി തപസാ വിന്ദതേ മഹത് ॥ 3-260-16 (25946)
നാസാധ്യം തപസഃ കിഞ്ചിദിതി ബുധ്യസ് ഭാരത।
സത്യമാർജവമക്രോധഃ സംവിഭാഗോ ദമഃ ശമഃ ॥ 3-260-17 (25947)
അനസൂയാഽവിഹിംസാ ച ശൌചമിന്ദ്രിയസംയമഃ।
സാധനാനി മഹാരാജ നരാണാം പുണ്യകർമണാം ॥ 3-260-18 (25948)
അധർമരുചയോ മൂഢാസ്തിര്യഗ്ഗതിപരായണാഃ।
കൃച്ഛ്രാം യോനിമനുപ്രാപ്താ ന സുഖം വിന്ദതേ അനാഃ ॥ 3-260-19 (25949)
ഇഹ യത്ക്രിയതേ കർമ തത്പരത്രോപഭുജ്യതേ।
`മൂലസിക്തസ്യ വൃക്ഷസ്യ ഫലം ശാഖാസു ദൃശ്യതേ'।
തസ്മാച്ഛരീരം യുഞ്ജീത തപസാ നിയമേന ച ॥ 3-260-20 (25950)
യഥാശക്തി പ്രയച്ഛേത സംപൂജ്യാഭിപ്രണംയ ച।
കാലേ പ്രാപ്തേ ച ഹൃഷ്ടാത്മാ രാജന്വിഗതമത്സരഃ ॥ 3-260-21 (25951)
സത്യവാദീ ലഭേതായുരനായാസമഥാർജവം।
അക്രോധനോഽനസൂയശ്ച നിർവൃതിം ലഭതേ പരാം ॥ 3-260-22 (25952)
ദാന്തഃ ശമപരഃ ശശ്വത്പരിക്ലേശം ന വിന്ദതി।
ന ച തപ്യതി ദാന്താത്മാ ദൃഷ്ട്വാ പരഗതാം ശ്രിയം ॥ 3-260-23 (25953)
സംവിഭക്താ ച ദാതാ ച ഭോഗവാൻസുഖവാന്നരഃ।
ഭവത്യഹിംസകശ്ചൈവ പരമാരോഗ്യമശ്നുതേ ॥ 3-260-24 (25954)
മാന്യം മാനയിതാ ജൻമ കുലേ മഹതി വിന്ദതി।
`വിന്ദതേ സുഖമത്യർഥമിഹ ലോകേ പരത്ര ച'।
വ്യസനൈർന തുസംയോഗം പ്രാപ്നോതി വിജിതേന്ദ്രിയഃ ॥ 3-260-25 (25955)
ശുഭാനുശയബുദ്ധിർഹി സംയുക്തഃ കാലധർമണാ।
പ്രാദുർഭവതി തദ്യോഗാത്കല്യാണമതിരേവ സഃ ॥ 3-260-26 (25956)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 3-260-27x (2635)
ഭഗവന്ദാനധർമാണആം തപസോ വാ മഹാമുനേ।
കിംസ്വിദ്ബഹുഗുണം പ്രേത്യ കിം വാ ദുഷ്കരമുച്യതേ ॥ 3-260-27 (25957)
വ്യാസ ഉവാച। 3-260-28x (2636)
ദാനാന്ന ദുഷ്കരം താത പൃഥിവ്യാമസ്തി കിഞ്ചന।
അർഥേ ച മഹതീ തൃഷ്ണാ സ ച ദുഃഖേന ലഭ്യതേ ॥ 3-260-28 (25958)
`രാജൻപ്രത്യക്ഷമേവൈതദ്ദൃശ്യതേ ലോകസാക്ഷികം'।
പരിത്യജ്യ പ്രിയാൻപ്രാണാൻപ്രവിശന്തി രണാജിരം।
തഥൈവ പ്രതിപദ്യന്തേ സമുദ്രമടവീം തഥാ ॥ 3-260-29 (25959)
കൃഷിഗോരക്ഷ്യമിത്യേകേ പ്രതിപദ്യന്തി മാനവാഃ।
പുരുഷാഃ പ്രേഷ്യതാമേകേ നിർഗച്ഛന്തി ധനാർഥിനഃ ॥ 3-260-30 (25960)
തസ്മാദ്ദുഃഖാർജിതസ്യൈവ പരിത്യാഗഃ സുദുഷ്കരഃ।
സുദുഷ്കരതരം ദാനം തസ്മാദ്ദാനം മതം മമ ॥ 3-260-31 (25961)
വിസേഷസ്ത്വത്ര വിജ്ഞേയോ ന്യായേനോപാർജിതം ധനം।
പാത്രേ കാലേ ച ദേശേ ച പ്രയതഃ പ്രതിപാദയേത് ॥ 3-260-32 (25962)
അന്യായാത്സമുപാത്തേന ദാനധർമൌ ധനന യഃ।
കുരുതേ ന സ കർതാരം ത്രായതേ മഹതോ ഭയാത് ॥ 3-260-33 (25963)
പാത്രേ ദാനം സ്വൽപമപി കാലേ ദത്തം യുധിഷ്ഠിര।
മനസാ ഹി വിശുദ്ധേന പ്രേത്യാനന്തഫലം സ്മൃതം ॥ 3-260-34 (25964)
`ശ്രദ്ധാ ധർമാനുഗാ ദേവീ പാവനീ വിശ്വധാരിണീ।'
സവിത്രീ പ്രസവിത്രീ ച സംസാരാർണവതാരിണീ ॥ 3-260-35 (25965)
ശ്രദ്ധയാ ധാര്യതേ ധർമോ മഹദ്ഭിർനാർഥദർശിഭിഃ।
സധനാ അപിരാജാനോ നിഃശ്രദ്ധാ നരകം ഗതാഃ ॥ 3-260-36 (25966)
നിഷ്കിഞ്ചനാശ്ച മുനയഃ ശ്രദ്ധാവന്തോ ദിവം ഗതാഃ।
ദേശേ കാലേ ച പാത്രേ ച മുദ്ഗലഃ ശ്രദ്ധയാഽന്വിതഃ।
വ്രീഹിദ്രോണം പ്രദായാഥ പരം പദമവാപ്തവാൻ' ॥ 3-260-37 (25967)
അത്രാപ്യുദാഹരന്തീമതിഹാസം പുരാതനം।
വ്രീഹിദ്രോണപരിത്യാഗാദ്യത്ഫലം പ്രാപ മുദ്ഗലഃ ॥ 3-260-38 (25968)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി വ്രീഹിദ്രൌണികപർവണി ഷഷ്ട്യധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 260 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-260-2 ധ്യാന്തഃ ധ്യായന്തഃ ॥ 3-260-4 ദ്യൂതോദ്ഭവസ് ദ്യൂതഹേതോഃ ശകുന്യാദേഃ ॥ 3-260-9 അവലോകകോഽവലോകിതുകാമഃ ॥ 3-260-14 നഹ്യനന്തം സുഖം കശ്ചിത് ഇതി ഝ. പാഠഃ ॥ 3-260-16 തപസാ ജ്ഞാനേന। മഹദ്ബ്രഹ്മ ॥ 3-260-21 കാലേ ദാനകാലേ ॥ 3-260-22 അനായാസം ക്ലേശപരിഹാരം। നിർവൃത്തിം സുഖം। പരാം മോക്ഷാഖ്യാം ॥ 3-260-24 സംവിഭക്താ അന്നാദേർവിഭാഗകർതാ। ദാതാ ധനാദേഃ ॥ 3-260-26 ശുഭമേവാനുശേതേ ശുഭപക്ഷപാതിനീ ബുദ്ധിര്യസ്യ। കാലധർമേണ മരണേന ॥ 3-260-27 ദാനജാനാം ധർമാണാം। തപസഃ കായക്ലേശകൃതസ്യ കൃച്ഛാദേഃ। ഏത രയോർമധ്യേ പ്രേത്യ മൃത്വാ കിം ബഹുഗുണം കിം പരലോകേ ശ്രേഷ്ഠമിത്യർഥഃ ॥ 3-260-31 ദുഃഖാർജിതസ്യ ധനസ്യേതി ശേഷഃ। മതം ശ്രേഷ്ഠത്വേന ॥ 3-260-38 ദ്രോണോ മാനവിശേഷസ്തൻമിതാ വ്രീഹയസ്തേഷാം ദാനാത് ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 261
॥ ശ്രീഃ ॥
3.261. അധ്യായഃ 261
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
മുദ്ഗലചിത്തപരീക്ഷണായ ദുർവാസസാ ഷട്കൃത്വോയാചനേഷ്യവികൃതമനസാ തേന തദാതദാഽന്നദാനേന തത്തോഷണം ॥ 1 ॥ തൻമഹിംനാ സവിമാനേന ദേവദൂതേന സശരീരസ്യൈവ മുദ്ഗലസ്യ സ്വർഗംപ്രത്യാഹ്നാനം ॥ 2 ॥ മുദ്ഗലേന തംപ്രതി സ്വർഗസ്വരൂപനിരൂപണപ്രാർഥനാ ॥ 3 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-261-0 (25969)
യുദിഷ്ഠിര ഉവാച। 3-261-0x (2637)
വ്രീഹിദ്രോണഃ പരിത്യക്തഃ കഥം തേന മഹാത്മനാ।
കസ്മൈ ദത്തശ്ച ഭഗവന്വിധിനാ കേന ചാത്ഥ മേ ॥ 3-261-1 (25970)
പ്രത്യക്ഷധർമാ ഭഗവാന്യസ് തുഷ്ടോ ഹി കർമഭിഃ।
സഫലം തസ്യ ജൻമാഹം മന്യേ സദ്ധർമചാരിണഃ ॥ 3-261-2 (25971)
വ്യാസ ഉവാച। 3-261-3x (2638)
ശിലോഞ്ഛവൃത്തിർധർമാത്മാ മുദ്ഗലഃ സംയതേന്ദ്രിയഃ।
ആസീദ്രാജൻകുരുക്ഷേത്രേ സത്യവാഗനസൂയകഃ ॥ 3-261-3 (25972)
അതിഥിവ്രതീ ക്രിയാവാംശ്ച കാപോതീം വൃത്തിമാസ്ഥിതഃ।
സത്രമിഷ്ടീകൃതംനാമ സമുപാസ്തേ മഹാതപാഃ ॥ 3-261-4 (25973)
സപുത്രദാരോ ഹി മുനിഃ പക്ഷാഹാരോ ബഭൂവ ഹ।
കപോതവൃത്ത്യാ പക്ഷേണ വ്രീഹിദ്രോയണമുപാർജയത് ॥ 3-261-5 (25974)
ദർശം ച പൌർണമാസം ച കുർവന്വിഗതമൻസരഃ।
ദേവതാതിഥിശേഷേണ കുരുതേ ദേഹയാപനം ॥ 3-261-6 (25975)
തത്രേന്ദ്രഃ സഹിതോ ദേവൈഃ സാക്ഷാത്രിഭുവനേശ്വരഃ।
പ്രത്യൃഹ്ണാൻമഹാരാജ ഭാഗം പർവണിപർവണി ॥ 3-261-7 (25976)
സ പർവകാല്യം കൃത്വാ തു മുനിവൃത്ത്യാ സമന്വിതഃ।
അതിഥിഭ്യോ ദദാവന്നം പ്രഹൃഷ്ടേനാന്തരാത്മനാ ॥ 3-261-8 (25977)
വ്രീഹിദ്രോണസ്യ തത്പ്രീത്യാ ദദതോഽന്നം മഹാത്മനഃ।
ഋഷേർമാത്സര്യഹീനസ് വർധത്യതിഥിദർശനാത് ॥ 3-261-9 (25978)
തച്ഛതാന്യപി ഭുഞ്ജന്തി ബ്രാഹ്മണാനാം മനീഷിണാം।
മുനേസ്ത്യാഗവിശുദ്ധ്യാ തു തദന്നം വൃദ്ധിമൃച്ഛതി ॥ 3-261-10 (25979)
തം തു രശുശ്രാവ ധർമിഷ്ഠം മുദ്ഗലം സംശിതവ്രതം।
ദുർവാസാ നൃപ ദിഗ്വാസാസ്തമഥാഭ്യാജഗാമ ഹ ॥ 3-261-11 (25980)
വിഭ്രച്ചാനിയതം വേഷമുൻമത്ത ഇവ പാണ്ഡവ।
വികചഃ പരുഷാ വാചോ വ്യാഹരന്വിവിധാ മുനിഃ ॥ 3-261-12 (25981)
അഭിഗംയാഥ തം വിപ്രമുവാച മുനിസത്തമഃ।
അന്നാർഥിനമനുപ്രാപ്തം വിദ്ധി മാം മുനിസത്തമ ॥ 3-261-13 (25982)
സ്വാഗതം തേഽസ്ത്വിതി മുനിം മുദ്ഗലഃ പ്രത്യഭാഷത।
പാദ്യമാചമനീയം ച പ്രതിവേദ്യാന്നമുത്തമം ॥ 3-261-14 (25983)
പ്രാദാത്സ തപസോപാത്തം ക്ഷുധിതായാതിഥിപ്രിയഃ।
ഉൻമത്തായ പരാം ശ്രദ്ധാമാസ്ഥായ സ ധൃതവ്രതഃ ॥ 3-261-15 (25984)
തതസ്തദന്നം രസവത്സ ഏവ ക്ഷുധയാഽന്വിതഃ।
ബുഭുജേ കൃത്സ്നമുൻമത്തഃ പ്രാദാത്തസ്മൈ ച മുദ്ഗലഃ ॥ 3-261-16 (25985)
ഭുക്ത്വാ ചാന്നം തതഃ സർവമുച്ഛിഷ്ടേനാത്മനസ്തതഃ।
അഥാംഗം ലിലിപേഽന്നേന യഥാഗതമഗാച്ച സഃ ॥ 3-261-17 (25986)
`തേനൈവാത്മാനമാലിപ്യ ഹസൻഗായൻപ്രധാവതി।
നൃത്യതേ ധാവതേ ചൈവ ബുദ്ധ്യാ തത്ക്രോശതേ തഥാ' ॥ 3-261-18 (25987)
ഏവം ദ്വിതീയേ സംപ്രാപ്തേ പർവകാലേ മനീഷിണഃ।
ആഗംയ ബുഭുജേ സർവമന്നപുഞ്ഛോപജീവിനഃ ॥ 3-261-19 (25988)
നിരാഹാരസ്തു സ മുനിരുഞ്ഛമാർജയേ പുനഃ।
ന ചൈനം വിക്രിയാം നേതുമശകൻമുദ്ഗലം ക്ഷുധാ ॥ 3-261-20 (25989)
ന ക്രോധോ ന ച മാത്സര്യം നാവമാനോ ന സംഭ്രമഃ।
സപുത്രദാരമുഞ്ഛന്തമാവിവേശ ദ്വിജോത്തമം ॥ 3-261-21 (25990)
തഥാ തമുഞ്ഛധർമാണം ദുർവാസാ മുനിസത്തമം।
ഉപതസ്ഥേ യഥാകാലം ഷട്കൃത്വഃ കൃതനിശ്ചയഃ ॥ 3-261-22 (25991)
ന ചാസ് മനസഃ കശ്ചിദ്വികാരോ ദൃശ്യതേ മുനേഃ।
ശുദ്ധസത്വസ്യ ശുദ്ധം സ ദദൃശേ നിർമലം മനഃ ॥ 3-261-23 (25992)
തമുവാച തതഃ പ്രീതഃ സ മുനിർമുദ്ഗലം തദാ।
ത്വത്സമോ നാസ്തി ലോകേഽസ്മിന്ദാതാ മാത്സര്യവർജിതഃ ॥ 3-261-24 (25993)
ക്ഷുദ്ധർമസഞ്ജ്ഞാം പ്രണുദത്യാദത്തേ ധൈര്യമേവ ച।
വിഷയാനുസാരിണീ ജിഹ്വാ കർഷത്യേവ രസാൻപ്രതി ॥ 3-261-25 (25994)
ആഹാരപ്രഭവാഃ പ്രാണാ മനോ ദുർനിഗ്രഹം ചലം।
മനസശ്ചേന്ദ്രിയാണാം ചാപ്യൈകാഗ്ര്യം നിശ്ചിതം തപഃ ॥ 3-261-26 (25995)
ശ്രമേണോപാർജിതം ത്യക്തം ന ച ദുഃഖേന ചേതസാ।
തത്സർവം ഭവതാ സാധോ യഥാവദുപപാദിതം ॥ 3-261-27 (25996)
പ്രീതാഃ സ്മോഽനുഗൃഹീതാശ്ച സമേത്യ ഭവതാ സഹ।
ഇന്ദ്രിയാഭിജയോ ധൈര്യം സംവിഭാഗോ ദമഃ ശമഃ।
ദയാ സത്യം ച ധർമശ്ച ത്വയി സർവം പ്രതിഷ്ഠിതം ॥ 3-261-28 (25997)
`ലോകാഃ സമസ്താ ധർമേണ ധാര്യന്തേ സചരാചരാഃ।
ധർമോപി ധാര്യതേ യേന ധൃതിയുക്ത ത്വയാഽഽത്മനാ ॥ 3-261-29 (25998)
വിശുദ്ധസത്വസംപന്നോ ന ത്വദന്യോസ്തി കശ്ചന'।
ജിതാസ്തേ കർമഭിർലോകാഃ പ്രാപ്തോസി പരമാം ഗതിം ॥ 3-261-30 (25999)
അഹോ ദാനം വിഘുഷ്ടം തേ സുമഹത്സ്വർഗവാസിഭിഃ।
സശരീരോ ഭവാൻഗന്താ സ്വർഗം സുചരിതവ്രത ॥ 3-261-31 (26000)
ഇത്യേവം വദതസ്തസ്യ തദാ ദുർവാസസോ മുനേഃ।
ദേവദൂതോ വിമാനേന മുദ്ഗലം പ്രത്യുപസ്ഥിതഃ ॥ 3-261-32 (26001)
ഹംസസാരസയുക്തേന കിങ്കിണീജാലമാലിനാ।
കാമഗേന വിചിത്രേണ ദിവ്യഗന്ധവതാ തഥാ ॥ 3-261-33 (26002)
ഉവാച ചൈനം വിപ്രർഷിം വിമാനം കർമഭിർജിതം।
സമുപാരോഹ സംസിദ്ധിം പ്രാപ്തോസി പരമാം മുനേ ॥ 3-261-34 (26003)
തമേവംവാദിനമൃഷിർദേവദൂതമുവാച ഹ।
ഇച്ഛാമി ഭവതാ പ്രോക്താൻഗുണാൻസ്വർഗനിവാസിനാം ॥ 3-261-35 (26004)
കേ ഗുണാസ്തത്രവസതാം കിം തപഃ കശ്ച നിശ്ചയഃ।
സ്വർഗേ തത്രസുഖം കിം ച ദോഷോ വാ ദേവദൂതക ॥ 3-261-36 (26005)
സതാം സാപ്തപദം മിത്രമാഹുഃ സന്തഃ കുലോചിതാഃ।
മിത്രതാം ച പുരസ്കൃത്യ പൃച്ഛാമി ത്വാമഹം വിഭോ ॥ 3-261-37 (26006)
യദത്ര തഥ്യം പഥ്യം ച തദ്ബ്രവീഹ്യവിചാരയൻ।
ശ്രുത്വാ തഥാ കരിഷ്യാമി വ്യവസായം ഗിരാ തവ ॥ 3-261-38 (26007)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി വ്രീഹിദ്രൌണികപർവണി ഏകഷഷ്ട്യധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 261 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-261-2 പ്രത്യക്ഷധർമാ നൃണാം ധർമസ്യ വേത്താ। ഭഗവാൻ ഈശ്വരഃ ॥ 3-261-3 ഉഞ്ഛഃ കണശ ആദാനം കണിശാദ്യർജനം ശിലമിതി യാദവഃ। തേ ഉഭേ വൃത്തിർജീവനം യസ് സ ശിലോഞ്ഛവൃത്തിഃ ॥ 3-261-4 കാപോതീംവൃത്തിം അൽപസംഗ്രഹരൂപാം। ഇഷ്ടീകൃതംഇഷ്ടിഭിരേവ നിർവർത്യം നതു പശ്വാദിനാ സത്രം യജ്ഞം ॥ 3-261-9 വ്രീഹിദ്രോണമാത്രം യദാ സിധ്യതി തദാ ദദാതി തദാ ച ദീയമാനം തദ്വർധതി വർധതേ ॥ 3-261-10 ഋച്ഛതി പ്രാപ്നോതി ॥ 3-261-12 വികചഃ ഹസൻമുണ്ഡോ വാ ॥ 3-261-19 ദ്വിതീയേ പക്ഷേ ॥ 3-261-25 ക്ഷുത് ക്ഷുധാ ॥ 3-261-27 ത്യക്തും ദുഃഖം ശുദ്ധേന ചേതസാ ഇതി ഖ. ഝ. ധ. പാഠഃ ॥ 3-261-38 വ്യവസായം നിശ്ചയം ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 262
॥ ശ്രീഃ ॥
3.262. അധ്യായഃ 262
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ദേവദൂതാത്സ്വർഗസുഖസ്യാസ്ഥിരതാം പരിജാനതാ മുദ്ഗലേന സ്വർഗാനഭിരോചനപൂർവകം ദേവദൂതസ്യ സ്വർഗംപ്രതി പ്രസ്ഥാപനം ॥ 1 ॥ വ്യാസേന യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി മുദ്ഗലോപാഖ്യാനകഥനപൂർവകം സ്വാശ്രമംപ്രതി ഗമനം ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-262-0 (26008)
ദേവദൂത ഉവാച। 3-262-0x (2639)
മഹർഷേഽകാര്യബുദ്ധിസ്ത്വം യഃ സ്വർഗസുഖമുത്തമം।
സംപ്രാപ്തം പ്രതിപത്തവ്യം വിമൃശസ്യബുധോ യഥാ ॥ 3-262-1 (26009)
ഉപരിഷ്ടാദയം ലോകോ യോഽയം സ്വരിതി സഞ്ജ്ഞിതഃ।
ഊർധ്വഗഃ സത്പഥഃ ശശ്വദ്ദേവയാനചരോ മുനേ ॥ 3-262-2 (26010)
നാതപ്തതപസഃ പുംസോ നാമഹായജ്ഞയാജിനഃ।
നാനൃതാ നാസ്തികാശ്ചൈവ തത്രഗച്ഛന്തി മുദ്ഗല ॥ 3-262-3 (26011)
ധർമാത്മാനോ ജിതാത്മാനഃ ശാന്താ ദാന്താ വിമത്സരാഃ।
ദാനധർമരതാഃ പുംസഃ ശൂരാശ്ചാഹിതലക്ഷണാഃ ॥ 3-262-4 (26012)
തത്രഗച്ഛന്തി ധർമാഗ്ര്യം കൃത്വാ ശമദമാത്മകം।
ലോകാൻപുണ്യകൃതാം ബ്രഹ്മൻസദ്ഭിരാചരിതാന്നൃഭിഃ ॥ 3-262-5 (26013)
ദേവാഃ സാധ്യാസ്തഥാ വിശ്വേ തഥൈവ ച മഹർഷയഃ।
യാമാ ധാമാശ്ച മൌദ്ഗല്യ ഗന്ധർവാപ്സരസസ്തഥാ ॥ 3-262-6 (26014)
ഏഷാം ദേവനികായാനാം പൃഥക്പൃഥഗനേകശഃ।
ഭാസ്വന്തഃ കാമസംപന്നാ ലോകാസ്തേജോമയാഃ ശുഭാഃ ॥ 3-262-7 (26015)
ത്രയസ്ത്രിംശത്സഹസ്രാണി യോജനാനി ഹിരൺമയഃ।
മേരുഃ പർവതരാഡ്യത്രദേവോദ്യാനാനി മുദ്ഗല ॥ 3-262-8 (26016)
`നന്ദനാന്യതിരംയാണി തത്രോദ്യാനാനി മുദ്ഗല।
സർവകാമഫലൈർവൃക്ഷൈഃ ശോഭിതാനി സമന്തതഃ' ॥ 3-262-9 (26017)
നന്ദനാദീനി പുണ്യാനി വിഹാരാഃ പുണ്യകർമണാം।
ന ക്ഷുത്പിപാസേ ന ഗ്ലാനിർന ശീതോഷ്ണേ ഭയം തഥാ ॥ 3-262-10 (26018)
ബീഭത്സമശുഭം വാഽപി രോഗോ വാ തത്ര കശ്ചന।
മനോജ്ഞാഃ സർവതോ ഗന്ധാഃ സുഖസ്പർശാശ്ച സർവശഃ ॥ 3-262-11 (26019)
ശബ്ദാഃ ശ്രുതിമനോഗ്രാഹ്യാഃ സർവതസ്തത്രവൈ മുനേ।
ന ശോകോ ന ജരാ തത്ര നായാസപരിദേവനേ ॥ 3-262-12 (26020)
ഈദൃശഃ സ മുനേ ലോകഃ സ്വകർമഫലഹേതുകഃ।
സുകൃതൈസ്തത്രപുരുഷാഃ സംഭവന്ത്യാത്മകർമഭിഃ ॥ 3-262-13 (26021)
തൈജസാനി ശരീരാണി ഭവന്ത്യ്രോപപദ്യതാം।
കർമജാന്യേവ മൌദ്ഗല്യ ന മാതൃപിതൃജാന്യുത ॥ 3-262-14 (26022)
രന സംസ്വേദോ ന ദൌർഗന്ധ്യം പുരീഷം മൂത്രമേവ ച।
തേഷാം ന ച രജോവസ്ത്രം ബാധതേ തത്രവൈ മുനേ ॥ 3-262-15 (26023)
ന ംലായന്തി സ്രജസ്തേഷാം ദിവ്യഗന്ധാ മനോരമാഃ।
സമൂഹ്യന്തേ വിമാനൈശ്ച ബ്രഹ്മന്നേവംവിധാ ഹി തേ ॥ 3-262-16 (26024)
ഈർഷ്യാശോകക്ലമാപേതാ മോഹമാത്സര്യവർജിതാഃ।
സുഖം സംർഗജിതസ്തത്രവർതയന്തേ മഹാമുനേ ॥ 3-262-17 (26025)
തേഷാം തഥാവിധാനാം തു ലോകാനാം മുനിപുംഗവ।
ഉപര്യുപരി ശക്രസ് ലോകാ ദിവ്യാ ഗുണാന്വിതാഃ ॥ 3-262-18 (26026)
പരതോ ബ്രഹ്മണസ്തസ്യ ലോകസ്തേജോമയഃ ശുഭഃ।
യത്ര യാന്ത്യൃഷയോ ബ്രഹ്മൻപൂതാഃ സ്വൈഃ കർമഭിഃ ശുഭൈഃ ॥ 3-262-19 (26027)
ഋഭവോ നാമ തത്രാന്യേ ദേവാനാമപി ദേവതാഃ।
തേഷാം ലോകാഃ പരതരേ യാന്യജന്തീഹ ദേവതാഃ ॥ 3-262-20 (26028)
സ്വയംപ്രഭാസ്തേ ഭാസ്വന്തോ ലോകാഃ കാമദുഘാഃ പരേ।
ന തേഷാം സ്ത്രീകൃതസ്താപോ ന ഭോഗൈശ്വര്യമത്സരഃ ॥ 3-262-21 (26029)
ന വർതയന്ത്യാഹുതിഭിസ്തേ നാപ്യമൃതഭോജനാഃ।
തഥാ ദിവ്യശരീരാസ്തേ ന ച വിഗ്രഹമൂർതയഃ ॥ 3-262-22 (26030)
നാസുഖാഃ സുഖകാമാസ്തേ ദേവദേവാഃ സനാതനാഃ।
ന കൽപപരിവർതേഷു പരിവർതന്തി തേ തഥാ ॥ 3-262-23 (26031)
രജരാ മൃത്യുഃ കുതസ്തേഷാം ഹർഷഃ പ്രീതിഃ സുഖം ന ച।
ന ദുഃഖം ന സുഖം ചാപി രാഗദ്വേഷൌ കുതോ മുനേ ॥ 3-262-24 (26032)
ദേവാനാമപി മൌദ്ഗല്യകാങ്ക്ഷിതാ സാ ഗതിഃ പരാ।
ദുഷ്പ്രാപാ പരമാ സിദ്ധിരഗംയാ കാമഗോചരൈഃ ॥ 3-262-25 (26033)
ത്രയസ്ത്രിംശദിമേ ലോകാഃ ശേഷാ ലോകാ മനീഷിഭിഃ।
ഗംയന്തേ നിയമൈഃ ശ്രേഷ്ഠൈർദാനൈർവാ വിധിപൂർവകൈഃ ॥ 3-262-26 (26034)
സേയം ദാനകൃതാ വ്യുഷ്ടിരനുപ്രാപ്താ സുഖം ത്വയാ।
താം രഭുങ്ക്ഷ്വ സുകൃതൈർലബ്ധാം തപസാ ദ്യോതിതപ്രഭഃ ॥ 3-262-27 (26035)
ഏതത്സ്വർഗസുഖം വിപ്ര ലോകാ നാനാവിധാസ്തഥാ।
ഗുണാഃ സ്വർഗസ്യ പ്രോക്താസ്തേ ദോഷാനപി നിബോധ മേ ॥ 3-262-28 (26036)
കൃസ്യ കർമണസ്തത്രഭുജ്യതേ യത്ഫലം ദിവി।
ന ചാന്ത്ക്രിയതേ കർമ മൂലച്ഛേദേന ഭുജ്യതേ ॥ 3-262-29 (26037)
സോഽത്രദോഷോ മമ മതസ്തസ്യാന്തേ പതനം ച യത്।
സുഖവ്യാപ്തമനസ്കാനാം പതനം യച്ച മുദ്ഗല ॥ 3-262-30 (26038)
അസന്തോഷഃ പരീതാപോ ദൃഷ്ട്വാ ദീപ്തതരാഃ ശ്രിയഃ।
യദ്ഭവത്യവരേ സ്ഥാനേ സ്ഥിതാനാം തത്സുദുഷ്കരം ॥ 3-262-31 (26039)
സഞ്ജ്ഞാമോഹശ്ചപതതാം രജസാ ച പ്രധർഷണം।
പ്രംലാനേഷു ച മാല്യേഷു തതഃ പിപതിഷോർഭയം ॥ 3-262-32 (26040)
ആബ്രഹ്മഭവനാദേതേ ദോഷാ മൌദ്ഗല്യ ദാരുണാഃ।
നാകലോകേസുകൃതിനാം ഗുണാസ്ത്വയുതശോ നൃണാം ॥ 3-262-33 (26041)
അയം ത്വന്യോ ഗുണഃ ശ്രേഷ്ഠശ്ച്യുതാനാം സ്വർഗതോ മുനേ।
ശുഭാനുശയയോഗേന മനുഷ്യേഷൂപജായതേ ॥ 3-262-34 (26042)
തത്രാപി സ മഹാഭാഗഃ കുലേ മഹതി ജായതേ।
ന ചേത്സംബുധ്യതേ തത്രഗച്ഛത്യധമതാം തതഃ ॥ 3-262-35 (26043)
ഇഹ യത്ക്രിയതേ കർമ തത്പരത്രോപഭുജ്യതേ।
കർമഭൂമിരിയം ബ്രഹ്മൻഫലഭൂമിരസൌ മതാ ॥ 3-262-36 (26044)
[മുദ്ഗല ഉവാച। 3-262-37x (2640)
മഹാന്തസ്തു അമീ ദോപാസ്ത്വയാ സ്വർഗസ്യ കീർതിതാഃ।
നിർദോഷ ഏവ യസ്ത്യന്യോ ലോകം തം പ്രവദസ്വ മേ ॥ 3-262-37 (26045)
ദേവദൂത ഉവാച। 3-262-38x (2641)
ബ്രഹ്മണഃ സദനാദൂർധ്വം തദ്വിഷ്ണോഃ പരമം പദം।
ശുദ്ധം സനാതനം ജ്യോതിഃ പരം ബ്രഹ്മേതി യദ്വിദുഃ ॥ 3-262-38 (26046)
ന തത്രവിപ്ര ഗച്ഛന്തി പുരുഷാ വിഷയാത്മകാഃ।
ദംഭലോഭമഹാക്രോധമോഹദ്രോഹൈരഭിദ്രുതാഃ ॥ 3-262-39 (26047)
നിർമമാ നിരഹങ്കാരാ നിർദ്വിന്ദ്വാഃ സംയതേന്ദ്രിയാഃ।
ധ്യാനയോഗപരാശ്ചൈവ തത്രഗച്ഛന്തി മാനവാഃ ॥] 3-262-40 (26048)
ഏതത്തേ സർവമാഖ്യതം യൻമാം പൃച്ഛസി മുദ്ഗല।
തവാനുകംപയാ സാധോ സാധു ഗച്ഛാമ മാചിരം ॥ 3-262-41 (26049)
വ്യാസ ഉവാച। 3-262-42x (2642)
ഏതച്ഛ്രുത്വാ തു മൌദ്ഗല്യോ വാക്യം വിമമൃശേ ധിയാ।
വിമൃശ്യ ച മുനിശ്രേഷ്ഠോ ദേവദൂതമുവാചഹ ॥ 3-262-42 (26050)
ദേവദൂത നമസ്തേഽംതു ഗച്ഛ താത യഥാസുഖം।
മഹാദോഷേണ മേ കാര്യം ന സ്വർഗേണ സുഖേന ചാ ॥ 3-262-43 (26051)
പതനാന്തേ മഹാദുഃഖം പരിതാപഃ സുദാരുണഃ।
സ്വർഗഭാജഃ പതന്തീഹ തസ്മാത്സ്വർഗം ന കാമയേ ॥ 3-262-44 (26052)
യത്രഗത്വാന ശോചന്തി ന വ്യഥന്തിചലന്തി വാ।
തദഹം സ്ഥാനമത്യന്തം മാർഗയിഷ്യാമി കേവലം ॥ 3-262-45 (26053)
ഇത്യുക്ത്വാ സ മുനിർവാക്യം ദേവദൂതംവിസൃജ്യ തം।
ശിലോഞ്ഛവൃത്തിമുത്സൃജ്യ ശമമാതിഷ്ഠദുത്തമം ॥ 3-262-46 (26054)
തുല്യനിന്ദാസ്തുതിർഭൂത്വാസമലോഷ്ടാശ്മകാഞ്ചനഃ।
ജ്ഞാനയോഗേന ശുദ്ധേന ധ്യാനനിത്യോ ബഭൂവ ഹ ॥ 3-262-47 (26055)
`നിഗൃഹീതേന്ദ്രിയഗ്രാമഃ സമയോജയദാത്മനി।
യുക്തചിത്തം യഥാഽഽത്മാനം യുയോജ പരമേശ്വരേ' ॥ 3-262-48 (26056)
ധ്യാനയോഗാദ്ബലം ലബ്ധ്വാ പ്രാപ്യ ബുദ്ധിമനുത്തമാം।
ജഗാമ ശാശ്വതീം സിദ്ധിം പരാം നിർവാണലക്ഷണാം ॥ 3-262-49 (26057)
തസ്മാത്ത്വമപികൌന്തേയ ന ശോകം കർതുമർഹസി।
രാജ്യാത്സ്ഫീതാത്പരിഭ്രഷ്ടസ്തപസാ തദവാപ്സ്യസി ॥ 3-262-50 (26058)
സുഖസ്യാനന്തരം ദുഃഖം ദുഃഖസ്യാനന്തരം സുഖം।
പര്യായേണോപസർപന്തേ നരം നേമിമരാ ഇവ ॥ 3-262-51 (26059)
പിതൃപൈതാമഹം രാജ്യംപ്രാപ്സ്യസ്യമിതവിക്രമ।
വർഷാത്രയോദശാദൂർധ്വംവ്യേതു തേ മാനസോ ജ്വരഃ ॥ 3-262-52 (26060)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-262-53x (2643)
സ ഏവമുക്ത്വാഭഗവാന്വ്യാസഃ പാണ്ഡവനന്ദനം।
ജഗാമ തപസേ ധീമാൻപുനരേവാശ്രമം പ്രതി ॥ 3-262-53 (26061)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി ബ്രീഹിദ്രൌണികപർവണി ദ്വിഷഷ്ട്യധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 262 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-262-2 ഉപരിഷ്ടാച്ച സ്വർലോകഃ ഇതി ഖ. ഝ. പാഠഃ ॥ 3-262-3 പുസഃ പുമാംസഃ ॥ 3-262-4 ശൂരാശ്ചാഹബലക്ഷണാഃ ഇതി ഖ. ഝ. പാഠഃ ॥ 3-262-6 യാമാ ധാമാശ്ച ഗണവിശേഷാഃ ॥ 3-262-7 ദേവാനാം നികായാ ആലയാ യേഷു തേഷാം ദേവനികായാനാം ॥ 3-262-14 ഉപപദ്യതാമുപഗച്ഛതാം ॥ 3-262-26 ത്രയസ്ത്രിശദിമേ ദേവാ യേഷാം ലോകാ ഇതി ഖ. ഝ. പാഠഃ ॥ 3-262-27 വ്യുഷ്ടിഃ സംപത്തിഃ .। 3-262-51 നേമി ചക്രധാരാം। അരാഃ നാമിനേമിസന്ധാനദാരൂണി ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 263
॥ ശ്രീഃ ॥
3.263. അധ്യായഃ 263
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
കാദാചന ശിഷ്യായുതസഹിതേന ദുർവാസസാ ദുര്യോധനഗൃഹംപ്രതി ഗമനം ॥ 1 ॥ ദുര്യോധനന സ്വപരിചര്യാസന്തുഷ്ടം തപ്രതി ബ്രാഹ്മണാദീനാം ദ്രൌപദ്യാശ്ച ഭോജനാവസാനേ ഭോജനായ പാണ്ഡവാൻപ്രതി ഗമനപ്രാർഥനാ ॥ 2 ॥ ദുർവാസസാ തസ്മൈ തദ്വരദാനപൂർവകം പാണ്ഡവാൻപ്രതി പ്രസ്ഥാനം ॥ 3 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-263-0 (26062)
ജനമേജയ ഉവാച। 3-263-0x (2644)
വസത്സ്വേവം വനേ തേഷു പാണ്ഡവേഷു മഹാത്മസു।
രമമാണഏഷു ചിത്രാബിഃ കഥാഭിർമുനിഭിഃ സഹ ॥ 3-263-1 (26063)
സൂര്യദത്താക്ഷയാന്നേന കൃഷ്ണായാ ഭോജനാവധി।
ബ്രാഹ്മണാംസ്തർപമാണേഷു യേ ചാന്നാർഥമുപാഗതാഃ।
ആരണ്യാനാം മൃഗാണാം ച മാംസൈർനാനാവിധൈരപി ॥ 3-263-2 (26064)
ധാർതരാഷ്ട്രാ ദുരാത്മാനഃ സർവേ ദുര്യോധനാദയഃ।
കഥം തേഷ്വന്വവർതന്ത പാപാചാരാ മഹാമുനേ ॥ 3-263-3 (26065)
ദഃശാസനസ്യ കർണസ്യ ശകുനേശ്ച മതേ സ്ഥിതാഃ।
ഏതദാചക്ഷ്വ ഭഗവന്വൈശംപായന പൃച്ഛതഃ ॥ 3-263-4 (26066)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-263-5x (2645)
ശ്രുത്വാ തേഷാം തഥാ വൃത്തിം നഗരേ വസതാമിവ।
ദുര്യോധനോ മഹാരാജ തേഷു പാപമരോചയത് ॥ 3-263-5 (26067)
തഥാ തൈർനികൃതിപ്രജ്ഞൈഃ കർണദുഃശാസനാദിഭിഃ।
നാനോപായൈരധം തേഷു ചിന്തയത്സു ദുരാത്മസു ॥ 3-263-6 (26068)
അഭ്യാഗച്ഛത്സ ധർമാത്മാ തപസ്വീ കസുമഹായശാഃ।
ശിഷ്യായുതസമോപേതോ ദുർവാസാ നാമ കാമതഃ ॥ 3-263-7 (26069)
തമാഗതമഭിപ്രേക്ഷ്യ മുനിം പരമകോപനം।
സഹിതോ ഭ്രാതൃഭിഃ ശ്രീമാനാതിഥ്യേന ന്യമന്ത്രയത് ॥ 3-263-8 (26070)
വിധിവത്പൂജയാമാസ സ്വയം കിങ്കരവത്സ്ഥിതഃ।
അഹാനി കതിചിത്തത്ര തസ്ഥൌ സ മുനിസത്തമഃ ॥ 3-263-9 (26071)
തം ച പര്യചരദ്രാജാ ദിവാരാത്രമതന്ദ്രിതഃ।
ദുര്യോധനോ മഹാരാജ ശാപാത്തസ്യ വിശങ്കിതഃ ॥ 3-263-10 (26072)
ക്ഷുധിതോഽസ്മി ദദസ്വാന്നം ശീഘ്രം മമ നരാധിപ।
ഇത്യുക്ത്വാ ഗച്ഛതി സ്നാതും പ്ര്യാഗച്ചതി വൈ ചിരാത് ॥ 3-263-11 (26073)
ന ഭോക്ഷ്യാംയദ്യമേ നാസ്തി ക്ഷുധേത്യുക്ത്വൈത്യദർശനം।
അകസ്മാദേത്യ ച ബ്രൂതേ ഭോജനയാസ്മാംസ്ത്വരാന്വിതഃ ॥ 3-263-12 (26074)
കദാചിച്ച നിശീഥേ സ ഉത്ഥായ നികൃതൌ സ്ഥിതഃ।
പൂർവവത്കാരയിത്വാഽന്നം ന ഭുങ്ക്തേ ഗർഹയൻസ്മ സഃ ॥ 3-263-13 (26075)
വർതമാനേ തഥാ തസ്മിന്യദാ ദുര്യോധനോ നൃപഃ।
വികൃതിം നൈതി ന ക്രോധം തദാ തുഷ്ടോഽഭവൻമുനിഃ ॥ 3-263-14 (26076)
ആഹചൈനം ദുരാധർഷോ വരദോഽസ്മീതി ഭാരത ॥ 3-263-15 (26077)
വരം വരയ ഭദ്രം തേ യത്തേ മനസി വർതതേ।
മയി പ്രീതേ തു യദ്ധർംയം നാലഭ്യം വിദ്യതേ തവ ॥ 3-263-16 (26078)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-263-17x (2646)
ഏതച്ഛ്രുത്വാ വചസ്തസ്യ മഹർഷേർഭാവിതാത്മനഃ।
അമന്യത പുനർജാതമാത്മാനം സ സുയോധനഃ ॥ 3-263-17 (26079)
പ്രാഗേവ മന്ത്രിതം ചാസീത്കർണദുഃശാസനാദിഭിഃ।
യാചനീയം മുനേസ്തുഷ്ടാദിതി നിശ്ചിത്യ ദുർമതിഃ ॥ 3-263-18 (26080)
അതിഹർഷാന്വിതോ രാജന്വരമേനമയാചത।
ശിഷ്യൈഃ സഹ മമ ബ്രഹ്മന്യഥാ ജാതോഽതിഥിർഭവാൻ ॥ 3-263-19 (26081)
അസ്മത്കുലേ മഹാരാജോ ജ്യേഷ്ഠഃ ശ്രേഷ്ഠോ യുധിഷ്ഠിരഃ।
വനേ വസതി ധർമാത്മാ ഭ്രാതൃഭിഃ പരിവാരിതഃ।
ഗുണവാഞ്ശീലസംപന്നസ്തസ്യ ത്വമതിഥിർഭവ ॥ 3-263-20 (26082)
യദാ ച രാജപുത്രീ സാ സുകുമാരീ യശസ്വിനീ।
ഭോജയിത്വാ ദ്വിജാൻസർവാൻപതീംശ്ച വരവർണിനീ ॥ 3-263-21 (26083)
വിശ്രാന്താ ച സ്വയം ഭുക്ത്വാ സുഖാസീനാ ഭവേദ്യദാ।
തദാ ത്വം തത്രഗച്ഛേഥാ യദ്യനുഗ്രാഹ്യതാ മയി ॥ 3-263-22 (26084)
തഥാ കരിഷ്യേ ത്വത്പ്രീത്യേത്യേവമുക്ത്വാ സുയോധനം।
ദുർവാസാ അപിവിപ്രേന്ദ്രോ യഥാഗതമഗാത്തതഃ ॥ 3-263-23 (26085)
കൃതാർഥമപി ചാത്മാനം തദാ മേനേ സുയോധനഃ।
കരേണ ച കരം ഗൃഹ്യ കർണസ്യ മുദിതോ ഭൃശം ॥ 3-263-24 (26086)
കർണോപി ഭ്രാതൃസഹിതമിത്യുവാച നൃപം മുദാ।
ദുഷ്ട്യാ കാമഃ സുസംവൃത്തോദിഷ്ട്യാ കൌരവ വർധസേ।
ദിഷ്ട്യാ തേ ശത്രവോ മഗ്നാ ദുസ്തരേ വ്യസനാർണവേ ॥ 3-263-25 (26087)
ദുർവാസഃക്രോധജേ വഹ്നൌ പതിതാഃ പാണ്ഡുനന്ദനാഃ।
സ്വൈരേവ തേ മഹാപാപൈർഗതാ വൈ ദുസ്തരം തമഃ ॥ 3-263-26 (26088)
വൈശംപായു ഉവാച। 3-263-27x (2647)
ഇത്ഥം തേ നികൃതിപ്രജ്ഞാ രാജന്ദുര്യോധനാദയഃ।
ഹസന്തഃ പ്രീതമനസോ ജഗ്മുഃ സ്വംസ്വം നികേതനം ॥ 3-263-27 (26089)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി ദ്രൌപദീഹരണപർവണി ത്രിഷഷ്ട്യധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 263 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
* ഇതഃ പരം ദുർവാസഉപാഖ്യാനാത്മകമധ്യായദ്വയം ഝ. പുസ്തകഏവ ദൃശ്യതേ। 3-263-6 അധ ദുഃഖം ॥ 3-263-16 ധർംയേ ധർമാദനപേതം ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 264
॥ ശ്രീഃ ॥
3.264. അധ്യായഃ 264
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ദുർവാസസാ ദുര്യോധനപ്രാർഥനാസഫലീകരണായാകാലേ പാണ്ഡവാൻപ്രത്യന്നയാചനം ॥ 1 ॥ തഥാ യുധിഷ്ഠിരാനുമത്യാ ശിഷ്യായുതേന സഹ സ്നാനായ നദീംപ്രതി ഗമനം ॥ 2 ॥ അത്രാന്തരേ ദ്രൌപദീപ്രാർഥനയാ ശ്രീകൃഷ്ണേന തത്സമീപാഗമനം ॥ 3 ॥ തഥാ നിവേദിതദുർവാസോവൃത്താന്തേന തേന സ്വീയക്ഷുന്നിവൃത്തയേ ദ്രൌപദീപ്രത്യന്നയാചനം ॥ 4 ॥ തയാഽന്നസ്യ ശേഷാഭാവേ നിവേദിതേഽന്നസ്യാലീമാനായ്യ തത്കണ്ഠലഗ്നശാകപുലാകഭക്ഷണഏന സശിപ്യസ്യ ദുർവാസസസ്തൃപ്തിജനനം ॥ 5 ॥ തതോ ഭോജനായ ഭീമേനാഹ്വാനേ ലജിതസ്യ ദുർവാസസോ ഭര്യാച്ഛിഷ്യൈഃ സഹ പലായനം ॥ 6 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-264-0 (26090)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-264-0x (2648)
തതഃ കദാചിദ്ദുർവാസാഃ സുഖാസീനാംസ്തു പാണ്ഡവാൻ।
ഭുക്ത്വാ ചാവസ്ഥിതാം കൃഷ്ണാം ജ്ഞാത്വാ തസ്മിന്വനേ മുനിഃ।
അഭ്യാഗച്ഛത്പരിവൃതഃ ശിഷ്യൈരയുതസംമിതൈഃ ॥ 3-264-1 (26091)
ദൃഷ്ട്വാ യാന്തം തമതിഥിം സ ച രാജാ യുധിഷ്ഠിരഃ।
ജഗാമാഭിമുഖഃ ശ്രീമാൻസഹ ഭ്രാതൃഭിരച്യുതഃ ॥ 3-264-2 (26092)
തസ്മൈ ബദ്ധ്വാഞ്ജലിം സംയഗുപവേശ്യ വരാസനേ।
വിധിവത്പൂജയിത്വാ തമാതിഥ്യന ന്യമന്ത്രയത്।
ആഹ്നികം ഭഗവൻകൃത്വാ ശീഘ്രമേഹീതി ചാബ്രവീത് ॥ 3-264-3 (26093)
ജഗാമ ച മുനിഃ സോപി സ്നാതും ശിഷ്യൈഃ സഹാനഘഃ।
ഭോജയേത്സഹശിഷ്യം മാം കഥമിത്യവിചിന്തയൻ ॥ 3-264-4 (26094)
ന്യമജ്ജത്സലിലേ ചാപി മുനിസംഘഃ സമാഹിതഃ ॥ 3-264-5 (26095)
ഏതസ്മിന്നന്തരേ രാജന്ദ്രൌപദീ യോപിതാം വരാ।
ചിന്താമവാപ പരമാമന്നഹേതോഃ പതിവ്രതാ ॥ 3-264-6 (26096)
സാ ചിന്തയന്തീ ച യദാ നാന്നഹേതുമവിന്ദത।
മനസാ ചിന്തയാമാസ കൃഷ്ണം കംസനിഷൂദനം ॥ 3-264-7 (26097)
കൃഷ്ണകൃഷ്ണ മഹാബാഹോ ദേവകീനന്ദനാവ്യയ।
വാസുദേവ ജഗന്നാഥ പ്രണതാർതിവിനാശന ॥ 3-264-8 (26098)
വിശ്വാത്മന്വിശ്വജനക വിശ്വഹർതഃ പ്രഭോഽവ്യയ।
പ്രപന്നപാല ഗോപാല പ്രജാപാല പരാത്പര।
ആകൂതീനാം ച ചിത്തീനാം പ്രവർതക നതാഽസ്മി തേ ॥ 3-264-9 (26099)
വരേണ്യ വരദാനന്ത അഗതീനാം ഗതിപ്രദ।
പുരാണപുരുഷ പ്രാണമനോവൃത്ത്യാദ്യഗോചര ॥ 3-264-10 (26100)
സർവാധ്യക്ഷ പരാധ്യക്ഷ ത്വാമഹം ശരണം ഗതാ।
പാഹി മാം കൃപയാ ദേവ ശരണാഗതവത്സല ॥ 3-264-11 (26101)
നീലോത്പലദലശ്യാമ പദ്മഗർഭാരുണേക്ഷണ।
പീതാംബരപരീധാന ലസത്കൌസ്തുഭഭൂഷണ ॥ 3-264-12 (26102)
ത്വമാദിരന്തോ ഭൂതാനാം ത്വമേവ ച പരായണം।
പരാത്പരതരം ജ്യോതിർവിശ്വാത്മാ സർവതോമുഖഃ ॥ 3-264-13 (26103)
ത്വാമേവാഹുഃ പരം ബീജം നിധാനം സർവസംപദാം।
ത്വയാ നാഥേന ദേവേശ സർവാപദ്ംയോ ഭയം ന ഹി ॥ 3-264-14 (26104)
ദുഃശാസനാദഹം പൂർവം സഭായാം മോചിതാ യഥാ।
തഥൈവ സങ്കടാദസ്മാൻമാമുദ്ധർതുമിഹാർഹസി ॥ 3-264-15 (26105)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-264-16x (2649)
ഏവം സ്തുതസ്തദാ ദേവഃ കൃഷ്ണയാ ഭക്തവത്സലഃ।
ദ്രൌപദ്യാഃ സങ്കടം ജ്ഞാത്വാ ദേവദേവോ ജഗത്പതിഃ ॥ 3-264-16 (26106)
പാർസ്വസ്ഥാം ശയനേ ത്യക്ത്വാ രുക്മിണീം കേശവഃ പ്രഭുഃ।
തത്രാജഗാമ ത്വരിതോ ഹ്യചിന്ത്യഗതിരീശ്വരഃ ॥ 3-264-17 (26107)
തതസ്തം ദ്രൌപദീ ദൃഷ്ട്വാപ്രണംയ പരയാ മുദാ।
അബ്രവീദ്വാസുദേവായ മുനേരാഗമനാദികം ॥ 3-264-18 (26108)
തതസ്താമബ്രവീത്കൃഷ്ണഃ ക്ഷുധിതോസ്മി ഭൃശാതുരഃ।
ശീഘ്രം ഭോജയ മാം കൃഷ്ണേ പശ്ചാത്സർവം കരിഷ്യസി ॥ 3-264-19 (26109)
നിശംയ തദ്വചഃ കൃഷ്ണാ ലജ്ജിതാ വാക്യമബ്രവീത്।
സ്ഥാല്യാം ഭാസ്കരദത്തായാമന്നം മദ്ഭോജനാവധി ॥ 3-264-20 (26110)
ഭുക്തവത്യസ്ംയഹം ദേവ തസ്മാദന്നം ന വിദ്യതേ।
തതഃ പ്രോവാച ഭഗവാൻകൃഷ്ണാം കമലലോചനഃ ॥ 3-264-21 (26111)
കൃഷ്ണേ ന നർമകാലോഽയം ക്ഷുച്ഛ്രമേണാതുരേ മയി।
ശീഘ്രം ഗച്ഛ മമ സ്ഥാലീമാനയിത്വാ പ്രദർശയ ॥ 3-264-22 (26112)
ഇതി നിർബന്ധതഃ സ്ഥാലീമാനായ്യ സ യദൂദ്വഹഃ।
സ്ഥാല്യാഃ കണ്ഠേഽഥ സംലഗ്നം ശാകാന്നം വീക്ഷ്യകേശവഃ ॥ 3-264-23 (26113)
ഉപയുജ്യാബ്രവീദേനാമനേന ഹരിരീശ്വരഃ।
വിശ്വാത്മാ പ്രീയതാം ദേവസ്തുഷ്ടശ്ചാസ്ത്വിതി യജ്ഞഭൂക് ॥ 3-264-24 (26114)
ആകാരയ മുനീഞ്ശീഘ്രം ഭോജനായേതി ചാബ്രവീത്।
ഭീമസേനം മഹാബാഹുഃ കൃഷ്ണഃ ക്ലേശവിനാശനഃ ॥ 3-264-25 (26115)
തതോ ജഗാമ ത്വരിതോ ഭീമസേനോ മഹായശാഃ।
ആകാരിതും തു താൻസർവാൻഭോജനാർഥം നൃപോത്തമ।
സ്നാതും ഗതാന്ദേവനദ്യാം ദുർവാസഃപ്രഭൃതീൻമുനീൻ ॥ 3-264-26 (26116)
തേ ചാവതീർണാഃ സലിലേ കൃതവന്തോഽഘമർഷണം।
ദൃഷ്ട്വോദ്ഗാരാൻസാന്നരസാംസ്തൃപ്ത്യാ പരമയാ യുതാഃ।
ഉത്തീര്യ സലിലാത്തസ്മാദ്ദൃഷ്ടവന്തഃ പരസ്പരം ॥ 3-264-27 (26117)
ദുർവാസസമഭിപ്രേക്ഷ്യതേ സർവേ മുനയോഽബ്രുവൻ।
രാജ്ഞാ ഹികാരയിത്വാഽന്നം വയം സ്നാതും സമാഗതാഃ ॥ 3-264-28 (26118)
ആകണ്ഠതൃപ്താ വിപ്രർഷേ കിംസ്വിദ്ഭുഞ്ജാമഹേ വയം।
വൃഥാ പാകഃ കൃതോസ്മാഭിസ്തത്ര കിം കരവാമഹേ ॥ 3-264-29 (26119)
ദുർവാസാ ഉവാച। 3-264-30x (2650)
വൃഥാ പാകേന രാജർഷേരപരാധഃ കൃതോ മഹാൻ।
മാഽസ്മാനധാക്ഷുർദൃഷ്ട്വൈവ പാണ്ഡവാഃ ക്രൂരചക്ഷുഷാ ॥ 3-264-30 (26120)
സ്മൃത്വാഽനുഭാവം രാജർഷേരംബരീഷസ്യ ധീമതഃ।
ബിഭേമി സുതരാം വിപ്രാ ഹരിപാദാശ്രയാജ്ജനാത് ॥ 3-264-31 (26121)
പാണ്ഡവാശ്ച മഹാത്മാനഃ സർവേ ധർമപരായണാഃ।
ശൂരാശ്ചകൃതവിദ്യാശ്ച വ്രതിനസ്തപസി സ്ഥിതാഃ ॥ 3-264-32 (26122)
സദാചാരരതാ നിത്യം വാസുദേവപരായണാഃ।
ക്രുദ്ധാസ്തേ നിർദഹേയുർവൈ തൂലരാശിമിവാനലഃ।
തത ഏതാനപൃഷ്ട്വൈവ ശിഷ്യാഃ ശീഘ്രം പലായത ॥ 3-264-33 (26123)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-264-34x (2651)
ഇത്യുക്താസ്തേ ദ്വിജാഃ സർവേ മുനിനാ ഗുരുണാ തദാ।
പാണ്ഡവേഭ്യോ ഭൃശം ഭീതാ ദുദ്രുവുസ്തേ ദിശോ ദശ ॥ 3-264-34 (26124)
ഭീമസേനോ ദേവനദ്യാമപശ്യൻമുനിസത്തമാൻ।
തീർഥേ ഷ്വിതസ്തതസ്തസ്യാ വിചചാര ഗവേഷയൻ ॥ 3-264-35 (26125)
തത്രസ്ഥേഭ്യസ്താപസേഭ്യഃ ശ്രുത്വാ താശ്ചൈവ വിദ്രുതാൻ।
യുധിഷ്ഠിരമഥാഭ്യേത്യ തം വൃത്താന്തം ന്യവേദയത് ॥ 3-264-36 (26126)
തതസ്തേ പാണ്ഡവാഃ സർവേ പ്ര്യാഗമനകാങ്ക്ഷിണഃ।
പ്രതീക്ഷനതഃ കിയത്കാലം ജിതാത്മാനോഽവതസ്ഥിരേ ॥ 3-264-37 (26127)
നിശീഥേഽഭ്യേത്യ ചാകസ്മാദസ്മാൻസ ച്ഛലയിഷ്യതി।
കഥം ച നിസ്തരേമാസ്മാത്കൃച്ഛ്രാദ്ദൈവോപസാദിതാത് ॥ 3-264-38 (26128)
ഇതി ചിന്താപരാന്ദൃഷ്ട്വാ നിഃശ്വസന്തോ മുഹുർമുഹുഃ।
ഉവാച വചനം ശ്രീമാൻകൃഷ്ണഃ പ്രത്യക്ഷതാം ഗതഃ ॥ 3-264-39 (26129)
ഭവതാമാപദം ജ്ഞാത്വാ ഋഷേഃ പരമകോപനാത്।
ദ്രൌപദ്യാ ചിന്തിതഃ പാർഥാ അഹം സത്വരമാഗതഃ ॥ 3-264-40 (26130)
ന ഭയം വിദ്യതേതസ്മാദൃഷേർദുർവാസസോഽൽപകം।
തേജസാ ഭവതാം ഭീതഃ പൂർവമേവ പലായിതഃ ॥ 3-264-41 (26131)
ധർമനിത്യാസ്തു യേ കേചിന്ന തേ സീദന്തി കർഹിചിത്।
ആപൃച്ഛേ വോ ഗമിഷ്യാമി നിയതം ഭദ്രമസ്തു വഃ ॥ 3-264-42 (26132)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-264-43x (2652)
ശ്രുത്വേരിതം കേശവസ്യ ബഭൂവുഃ സ്വസ്ഥാമാനസാഃ।
ദ്രൌപദ്യാ സഹിതാഃ പാർഥാസ്തമൂചുർവിഗതജ്വരാഃ ॥ 3-264-43 (26133)
ത്വയാ നാഥേന ഗോവിന്ദ ദുസ്തരാമാപദം വിഭോ।
തീർണാഃ പ്ലവമിവാസാദ്യ മജ്ജമാനാ മഹാർണവേ ॥ 3-264-44 (26134)
സ്വസ്തി സാധയ ഭദ്രം തേ ഇത്യാജ്ഞാതോ യയൌ പുരീം ॥ 3-264-45 (26135)
പാണ്ഡവാശ്ച മഹാഭാഗ ദ്രൌപദ്യാ സഹിതാഃ പ്രഭോ।
ഊഷുഃ പ്രഹൃഷ്ടമനസോ വിഹരന്തോ വനാദ്വനം।
ഇതി തേഽഭിഹിതം രാജന്യത്പൃഷ്ടോഽഹമിഹ ത്വയാ ॥ 3-264-46 (26136)
ഏവംവിധാന്യലീകാനി ധാർതരാഷ്ട്രൈർദുരാത്മഭിഃ।
പാണ്ഡവേഷു വനസ്ഥേഷു പ്രയുക്താനി വൃഥാഽഭവൻ ॥ 3-264-47 (26137)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി ദ്രൌപദീഹരണപർവണി ചതുഃഷഷ്ട്യധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 264 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-264-6 ഏതസ്മിന്നന്തരേ കാലേ ॥ 3-264-9 ആകൂതീനാം ചിത്തീനാം ചേതി ചേതോവൃത്തിവിശേഷാണാം ॥ 3-264-25 സഹദേവ മഹാബാഹുരിതി ഝ. പാഠഃ ॥ 3-264-26 സഹദേവോ മഹായശാ ഇതി ഝ. പാഠഃ ॥ 3-264-35 സഹദേവോ ദേവനദ്യാമിതി ഝ. പാഠഃ ॥ 3-264-47 അലീകാന്യഹിതാനി ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 265
॥ ശ്രീഃ ॥
3.265. അധ്യായഃ 265
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
പഞ്ചസ്വപി പാണ്ഡവേഷു മൃഗയാർഥേ ഗതേഷു സപരിജനേന സൈന്ധവേന മാർഗവശാത്തദാശ്രമാഭിഗമനം ॥ 1 ॥ തത്രദ്രൌപദീദർശനക്ഷുഭിതഹൃദാ ജയദ്രഥേന തത്തത്വജിജ്ഞാസയാ തന്നികടം പ്രതികോടികാശ്യസ് പ്രേഷണം ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-265-0 (26138)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-265-0x (2653)
തസ്മിൻബഹുമൃഗേഽരണ്യേ അടമാനാ മഹാരഥാഃ।
കാംയകേ ഭരതശ്രേഷ്ഠാ വിജഹ്വുസ്തേ യഥാമരാഃ ॥ 3-265-1 (26139)
പ്രേക്ഷമാണാ ബഹുവിധാന്വനോദ്ദേശാൻസമന്തതഃ।
യഥർതുകാലരംയാശ്ചവനരാജീഃ സുഷുഷ്പിതാഃ ॥ 3-265-2 (26140)
പാണ്ഡവാ മൃഗയാശീലാശ്ചരന്തസ്തൻമഹദ്വനം।
വിജഹ്നരിന്ദ്രപ്രിമാഃ കഞ്ചിത്കാലമരിന്ദമാഃ ॥ 3-265-3 (26141)
തതസ്തേ യൌഗപദ്യേന യയുഃ സർവേ ചതുർദിശം।
മൃഗയാം പുരുഷവ്യാഘ്രാ ബ്രാഹ്മണാർഥേ പരതപാഃ ॥ 3-265-4 (26142)
ദ്രൌപദീമാശ്രമേ ന്യസ് തൃണബിന്ദോരനുജ്ഞയാ।
മഹർഷേർദീപ്തതപസോ ഘൌംയസ്യ ച പുരോധസഃ ॥ 3-265-5 (26143)
തസ്തു രാജാ സിന്ധൂനാം വാർധക്ഷത്രിർമഹായശാഃ।
വിവാഹകാമഃ സാൽവേയാൻപ്രയാതഃ സോഽഭവത്തദാ ॥ 3-265-6 (26144)
മഹതാ പരിബർഹേണ രാജയോഗ്യേന സംവൃതഃ।
രാജഭിർബഹുഭിഃ സാർധമുപായാത്കാംയകം ച സഃ ॥ 3-265-7 (26145)
തത്രാപശ്യത്പ്രിയാം ഭാര്യാം പാണ്ഡവാനാം യശസ്വിനീം।
തിഷ്ഠന്തീമാശ്രമദ്വാരി ദ്രൌപദീം നിർജനേ വനേ ॥ 3-265-8 (26146)
വിഭ്രാജമാനാം വപുഷാ ബിഭ്രതീം രൂപമുത്തമം।
ഭ്രാജയന്തീം വനോദ്ദേശം നീലാഭ്രമിവ വിദ്യുതം ॥ 3-265-9 (26147)
അപ്സരാ ദേവകന്യാ വാ മായാ വാ ദേവനിർമിതാ।
ഇതികൃത്വാഞ്ജലിം സർവേ ദദൃശൃസ്താമനിന്ദിതാം ॥ 3-265-10 (26148)
തഃ സ രാജാ സിന്ധൂനാം വാർധക്ഷത്രിർജയദ്രഥഃ।
വിസ്മിതസ്ത്വനവദ്യാംഗീം ദൃഷ്ട്വാ താം ദുഷ്ടമാനസഃ ॥ 3-265-11 (26149)
സ കോടികാശ്യം രാജാനമബ്രവീത്കാമമോഹിതഃ।
കസ്യ ത്വേഷാഽനവദ്യാംഗീ യദിവാഽപിന മാനുഷീ ॥ 3-265-12 (26150)
വിവാഹാർഥോ ന മേ കശ്ചിദിമാം ദൃഷ്ട്വാഽതിമുന്ദരീം।
ഏതാമേവാഹമാദായ ഗമിഷ്യാമി സ്വമാലയം ॥ 3-265-13 (26151)
ഗച്ഛ ജാനീഹി സൌംയേമാം കസ്യ വാഽത്ര കുതോപി വാ।
കിമർഥമാഗതാ സുഭ്രൂരിദം കഷ്ടകിതം വനം ॥ 3-265-14 (26152)
അപി നാമ വരാരോഹാ മാമേഷാ ലോകസുന്ദരീ।
ഭജേദദ്യായതാപാംഗീ സുദതീ തനുമധ്യമാ ॥ 3-265-15 (26153)
അപ്യഹം കൃതകാമഃ സ്യാമിമാം പ്രാപ്യ വരസ്രിയം।
ഗച്ഛജാനീഹി കോന്വസ്യാ നാഥ ഇത്യേവ കോടിക ॥ 3-265-16 (26154)
സ കോടികാശ്യസ്തച്ഛ്രുത്വാ രഥാത്പ്രസ്കന്ദ്യ കുണ്ഡലീ।
ഉപേത്യപപ്രച്ഛ തദാ ക്രോഷ്ടാ വ്യാഘ്രവധൂമിവ ॥ 3-265-17 (26155)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി ദ്രൌപദീഹരണപർവണി പഞ്ചഷഷ്ട്യധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 265 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-265-7 പരിബർഹേണ പരിച്ഛദേന ॥ 3-265-9 നീലാഭ്രം നീലമേഘം ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 266
॥ ശ്രീഃ ॥
3.266. അധ്യായഃ 266
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ജയദ്രഥചോദനയാ കോടികാശ്യേന ദ്രൌപദീംപ്രതി തത്പിതൃഭർതൃകുലാദിപ്രശ്നഃ ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-267-0 (26156)
കോടിക ഉവാച। 3-267-0x (2654)
കാ ത്വം കദംബസ്യ വിനംയ ശാഖാം
കിമാശ്രമേ തിഷ്ഠസി ശോഭമാനാ।
ദേദീപ്യമാനാഽഗ്നിശിഖേവ നക്തം
വ്യാധൂയമാനാ പവനേന സൂഭ്രൂഃ ॥ 3-267-1 (26157)
അതീവ രൂപേണ സമന്വിതാ ത്വം
ന ചാപ്യരണ്യേഷു ബിഭേഷി കിംനു।
ദേവീ നു യക്ഷീ യദിദാനവീ വാ
വരാപ്സരാ ദൈത്യവരാംഗനാ വാ ॥ 3-267-2 (26158)
വപുഷ്മതീ വോരഗരാജകന്യാ
വനേചരീ വാ ക്ഷണദാചരസ്ത്രീ।
ത്വം ദേവരാജ്ഞോ വരുണസ്യ പത്നീ
യമസ്യ സോമസ്യ ധനേശ്വരസ്യ ॥ 3-267-3 (26159)
ധാതുർവിധാതുഃ സവിതുർവിഭോർവാ
ശക്രസ്യ വാ ത്വം സദനാത്പ്രപന്നാ।
ന ഹ്യേവ നഃ പൃച്ഛസി യേ വയം സ്മ
ന ചാപി ജാനീമ തവേഹ നാഥം ॥ 3-267-4 (26160)
വയം ഹി മാനം തവ വർധയന്തഃ
പൃച്ഛാമ ഭദ്രേപ്രഭവം പ്രഭും ച।
ആചക്ഷ്വ ബന്ധൂംശ്ച പതിം കുലം ച
ജാതിം ച യച്ചേഗഹ കരോഷി കാര്യം ॥ 3-267-5 (26161)
അഹം തു രാജ്ഞഃ സുരഥസ്യ പുത്രോ
യം കോടികാശ്യേതി വിദുർമനുഷ്യാഃ।
`വശ്യേന്ദ്രിയഃ സത്യരതിർവരോരു
വൃദ്ധോപസേവീ ഗുരുപൂജകശ്ച' ॥ 3-267-6 (26162)
അസൌ തു യസ്തിഷ്ഠതികാഞ്ചനാംഗേ
തഥേ ഹുതോഽഗ്നിശ്ചയനേ യഥൈവ।
തരിഗർതരാജഃ കമലായതാക്ഷഃ
ക്ഷേമങ്കരോ നാമ സ ഏഷ വീരഃ ॥ 3-267-7 (26163)
അസ്മാത്പരസ്ത്വേഷ മഹാധനുഷ്മാ-
ൻപുത്രഃ കുലിന്ദാധിപതേർവരിഷ്ഠഃ।
നിരീക്ഷതേ ത്വാം വിപുലായതാക്ഷഃ
സുപുഷ്പിതഃ പർവതവാസനിത്യഃ ॥ 3-267-8 (26164)
അസൌ തു യഃ പുഷ്കരിണീസമീപേ
ശ്യാമോ യുവാ തിഷ്ഠതി ദർശനീയഃ।
ഇക്ഷ്വാകുരാജഃ സുബലസ്യ പുത്രഃ
സ ഏവ ഹന്താ ദ്വിഷതാം സുഗാത്രി ॥ 3-267-9 (26165)
യസ്യാനുയാത്രം ധ്വജിനഃ പ്രയാന്തി
സൌവീരകാ ദ്വാദശരാജപുത്രാഃ।
ശോണാശ്വയുക്തേഷു രഥേഷു സർവേ
മസ്വേഷു ദീപ്താ ഇവ ഇവ്യവാഹാഃ ॥ 3-267-10 (26166)
അംഗാരകഃ കുഞ്ജരോ ഗുപ്തകശ്ച
ശ്രുഞ്ജയഃ സഞ്ജയസുപ്രവൃദ്ധൌ।
പ്രഭങ്കരോഽഥ ഭ്രമരോ രവിശ്ച
ശൂരഃ പ്രതാപഃകുഹനശ്ച നാമ ॥ 3-267-11 (26167)
യം ഷട്സഹസ്രാ രഥിനോഽനുയാന്തി
നാഗാ ഹയാശ്ചൈവ പദാതിനശ്ച।
ജയദ്രഥോ നാമ യദി ശ്രുതസ്തേ
സൌവീരരാജഃ സുഭഗേ സ ഏഷഃ ॥ 3-267-12 (26168)
തസ്യാപരേ ഭ്രാതരോഽദീനസത്വാ
ബലാഹകാനീകവിദാരണാദ്യാഃ।
സൌവീരവീരാഃ പ്രവരാ യുവാനോ
രാജാനമേതേ ബലിനോഽനുയാന്തി ॥ 3-267-13 (26169)
ഏതൈഃ സഹായൈരുപയാതി രാജാ
മരുദ്ഗണൈരിന്ദ്ര ഇവാഭിഗുപ്തഃ।
അജാനതാം ഖ്യാപയ നഃ സുകേശി
കസ്യാസി ഭാര്യാ ദുഹിതാ ച കസ്യ ॥ 3-267-14 (26170)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി ദ്രൌപദീഹരണപർവണി ഷട്ഷഷ്ട്യധികദ്വിശതമോഽധ്യായഃ ॥ 266 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-267-4 ധാതുഃ പ്രജാപതേഃ സരസ്വതീ വാ। വിധാതുഃ കശ്യപസ്യ രുദ്വസ്യ വാ। അദിതിഃ പാർവതീ വാ। വിഭോർവിഷ്ണോർലക്ഷ്മീർവാ ॥ 3-267-5 പ്രഭവപിതരം। പ്രഭും മഹാന്തം। പ്രഭവം ഭുവം ചേതി ധ.പാഠഃ ॥ 3-267-7 ചയനേ ഇഷ്ടകോച്ചയേ ॥ 3-267-12 പദാതിനഃ പദ്ഭ്യാം അതിതും സതതം ഗന്തും ശീലം യേഷാം തേ പദാതയഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 267
॥ ശ്രീഃ ॥
3.267. അധ്യായഃ 267
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
കോടികാശ്യപ്രതി ദ്രൌപദ്യാ ജനനാദിസ്വീയവൃത്താന്തകഥനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-267-0 (26171)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-267-0x (2655)
അഥാബ്രവീദ്ദ്രൌപദീ രാജപുത്രീ
പൃഷ്ടാ ശിബീനാം കപ്രവരേണ തേന।
അവേക്ഷ്യ മന്ദം പ്രവിമുച്യ ശാഖാം
സംഗൃഹ്ണതീ കൌശികമുത്തരീയം ॥ 3-267-1 (26172)
ബുദ്ധ്യാഽഭിജാനാമി നരേനദ്രപുത്ര
ന മാദൃശീ ത്വാമഭിഭാഷ്ടുമർഹതി।
ന ത്വേഹ വക്താഽസ്തി തവേഹ വാക്യ-
മന്യോ നരോ വാഽപ്യഥവാഽപി നാരീ ॥ 3-267-2 (26173)
ഏകാ ഹ്യഹം സംപ്രതി തേന വാചം
ദദാനി വൈ ഭദ്ര നിബോധ ചേദം।
അഹം ഹ്യരണ്യേകഥമേകമേകാ
ത്വാമാലപേയം നിരതാ സ്വധർമേ ॥ 3-267-3 (26174)
ജാനാമി ച ത്വാം സുരഥസ്യ പുത്രം
യം കോടികാശ്യേതി വിദുർമനുഷ്യാഃ।
തസ്മാദഹം ശൈബ്യ തഥൈവ തുഭ്യ-
മാഖ്യാമി ബന്ധൂൻപ്രഥിതം കുലം ച ॥ 3-267-4 (26175)
അപത്യമസ്മി ദ്രുപദസ്യ രാജ്ഞഃ
കൃഷ്ണേതി മാം ശൈബ്യ വിദുർമനുഷ്യാഃ।
സാഽഹം വൃണേ പഞ്ച ജനാൻപതിത്വേ
യേ ഖാണ്ഡവപ്രസ്ഥഗതാഃ ശ്രുതാസ്തേ ॥ 3-267-5 (26176)
യുധിഷ്ഠിരോ ഭീമസേനാർജുനൌ ച
മാദ്ര്യാശ്ച പുത്രൌ പുരുഷപ്രവീരൌ।
തേ മാം നിവേശ്യഹ ദിശശ്ചതസ്രോ
വിബജ്യ പാർഥാ മൃഗയാം പ്രയാതാഃ ॥ 3-267-6 (26177)
പ്രാചീം രാജാ ദക്ഷിണാം ഭീമസേനോ
ജയഃ പ്രതീചീം യമജാവുദീചീം।
മന്യേ തു തേഷാം രഥസത്തമാനാം
കാലോ ബഹുഃ പ്രാപ്താ ഇഹോപയാതും ॥ 3-267-7 (26178)
സംമാനിതാ യാസ്യഥ തൈര്യഥേഷ്ടം
വിമുച്യ വാഹാനവരോഹയധ്വം।
പ്രിയാതിഥിർധർമസുതോ മഹാത്മാ
പ്രീതോ ഭവിഷ്യത്യഭിവീക്ഷ്യ യുപ്മാൻ ॥ 3-267-8 (26179)
ഏതാവദുക്ത്വാ ദ്രുപദാത്മജാ സാ
ശൈവ്യാത്മജം ചന്ദ്രസുഖീ പ്രതീതാ।
വിവേശ താം പർണശാലാം പ്രശസ്താം
സഞ്ചിന്ത്യ തേഷാമതിഥിസ്വധർമം ॥ 3-267-9 (26180)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി ദ്രൌപദീഹരണപർവണി സപ്തഷഷ്ട്യധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 267 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-267-2 അഭിഭാഷ്ടും അഭിഭാഷിതും। ത്വാമപി ദ്രഷ്ടുമർഹേതി ധ. പാഠഃ ॥ 3-267-3 തേന കാരണേന ॥ 3-267-7 ജയോഽർജുനഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 268
॥ ശ്രീഃ ॥
3.268. അധ്യായഃ 268
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
കോടികാശ്യാദ്ദ്രൌപദീതത്വംവിദിതവതാ ജയദ്രഥേന ദ്രൌപദീമേത്യ സ്വഭാര്യാത്വയാചനാഃ ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-268-0 (26181)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-268-0x (2656)
തഥാഽഽസീനേഷു സർവേഷു തേഷു രാജസു ഭാരത।
`കോടികാശ്യോ ജഗാമാശു സിന്ധുരാജനിവേശനം ॥ 3-268-1 (26182)
യദുക്തം കൃഷ്ണയാ സാർധം തത്സർവം പ്രത്യവേദയത്।
കോടികാശ്യവചഃ ശ്രുത്വാ ശൈബ്യം സൌവീരകോഽബ്രവീത് ॥ 3-268-2 (26183)
യദാ വാചം വ്യാഹരന്ത്യാമസ്യാം മേ രമതേ മനഃ।
സീമന്തിനീനാം സുഖ്യായാം വിനിവൃത്തഃ കഥം ഭവാൻ ॥ 3-268-3 (26184)
ഏതാം ദൃഷ്ട്വാ സ്ത്രിയോ മേഽന്യാ യഥാ ശാഖാമൃഗസ്ത്രിയഃ।
പ്രതിഭാന്തി മഹാബാഹോ സത്യമേതദ്ബ്രവീമി തേ ॥ 3-268-4 (26185)
ദർശനാദേവ ഹി മനസ്തയാ മേഽപഹൃതം ഭൃശം।
താം സമാചക്ഷ്വ കല്യാണീം യദി സ്യാച്ഛൈബ്യ മാനുഷീ ॥ 3-268-5 (26186)
കോടിക ഉവാച। 3-268-6x (2657)
ഏഷാ വൈ ദ്രൌപദീ കൃഷ്ണാ രാജപുത്രീ യശസ്വിനീ।
പഞ്ചാനാം പാണ്ഡുപുത്രാണാം മഹിഷീ സംമതാ ഭൃശം ॥ 3-268-6 (26187)
സർവേഷാം ചൈവ പാർഥാനാം പ്രിയാ ബഹുമതാ സതീ।
തയാ സമേത്യ സൌവീര സൌവീരാഭിമുഖോ വ്രജ ॥ 3-268-7 (26188)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-268-8x (2658)
ഏവമുക്തഃ പ്രത്യുവാച പശ്യാമി ദ്രൌപദീമിതി।
പതിഃ സൌവീരസിന്ധൂനാം ദുഷ്ടഭാവോ ജയദ്രഥഃ ॥ 3-268-8 (26189)
സ പ്രവിശ്യാശ്രമം പുണ്യം സിംഹഗോഷ്ഠം വൃകോ യഥാ।
ആത്മനാ സപ്തമഃ കൃഷ്ണാമിദം വചനമബ്രവീത് ॥ 3-268-9 (26190)
കുശലം തേ വരാരോഹേ ഭർതാരസ്തേഽപ്യനാമയാഃ।
യേഷാം കുശലകാമാസി തേഽപികച്ചിദനാമയാഃ ॥ 3-268-10 (26191)
ദ്രൌപദ്യുവാച। 3-268-11x (2659)
അപി തേ കുശലം രാജന്രാഷ്ട്രേ കോശേ ബലേ തഥാ।
കച്ചിദേകഃ ശിബീനാഢ്യാൻസൌവീരാൻസഹ സിന്ധുഭിഃ।
അനുതിഷ്ഠസി ധർമേണ യേ ചാന്യേ വിദിതാസ്ത്വയാ ॥ 3-268-11 (26192)
കൌരവ്യഃ കുശലീ രാജാ കുന്തീപുത്രോ യുധിഷ്ഠിരഃ।
അഹം ച ഭ്രാതരശ്ചാസ്യ യാംശ്ചാന്യാൻപരിപൃച്ഛസി ॥ 3-268-12 (26193)
പാദ്യം പ്രതിഗൃഹാണേദമാസനം ച നൃപാത്മജ।
മൃഗാന്വിതാ മൃഗീശ്ചൈവ പ്രാതരാശം ദദാനി തേ ॥ 3-268-13 (26194)
ഐണേയാൻപൃഷതാന്ന്യങ്കൂൻഹരിണാഞ്ശരഭാഞ്ശശാൻ।
ഋക്ഷാവ്രുരൂഞ്ശംബരാംശ്ച ഗവയാംശ്ച മൃഗാൻബഹൂൻ ॥ 3-268-14 (26195)
വരാഹാമഹിഷാംശ്ചൈവ യാശ്ചാന്യാ മൃഗജാതയഃ।
പ്രദാസ്യതി സ്വയം തുഭ്യം കുന്തീപുത്രോ യുധിഷ്ഠിരഃ ॥ 3-268-15 (26196)
ജയദ്രഥ ഉവാച। 3-268-16x (2660)
കുശലം പ്രാതരാശസ്യ സർവം മേ ദിത്സിതം ത്വയാ।
ഏഹി മേ രഥമാരോഹ സുഖമാപ്നുഹി കേവലം ॥ 3-268-16 (26197)
ഗതശ്രീകാൻഹൃതരാജ്യാൻകൃപണാൻഗതചേതസഃ।
അരണ്യവാസിനഃ പാർഥാന്നാനുരോദ്ധും ത്വമർഹസി ॥ 3-268-17 (26198)
നൈവ പ്രാജ്ഞാ ഗതശ്രീകം ഭർതാരമുപയുഞ്ജതേ।
യുഞ്ജാനമനുയുഞ്ജീത ന ശരിയഃ സങ്ക്ഷയേ വസേത് ॥ 3-268-18 (26199)
ശ്രിയാ വിഹീനാ രാഷ്ട്രാച്ച വിനഷ്ടാഃ ശാശ്വതീഃ സമാഃ।
അലം തേ പാണ്ഡുപുത്രാണാം ഭക്ത്യാ ക്ലേശമുപാസിതും ॥ 3-268-19 (26200)
ഭാര്യാ മേ ഭവ സുശ്രോണി ത്യജൈനാൻമുഖമാപ്നുഹി।
അഖിലാൻസിന്ധുസൌവീരാനാപ്നുഹി ത്വം മയാ സഹ ॥ 3-268-20 (26201)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-268-21x (2661)
ഇത്യുക്താ സിന്ധുരാജേന വാക്യം ഹൃദയകംപനം।
കൃഷ്ണാ തസ്മാദപാക്രാമദ്ദേശാത്സഭ്രുകുടീമുഖീ ॥ 3-268-21 (26202)
അവമത്യാസ്യ തദ്വാങ്ക്യമാക്ഷിപ്യ ച സുമധ്യമാ।
മൈവമിത്യബ്രവീത്കൃഷ്ണാ ലജ്ജസ്വേതി ച സൈന്ധവം ॥ 3-268-22 (26203)
സാ കാങ്ക്ഷമാണാ ഭർതൃണാമുപയാതമനിന്ദിതാ।
വിലംബയാമാസ പരം വാക്യൈർവാക്യാനി യുഞ്ജതീ ॥ 3-268-23 (26204)
ദ്രൈപദ്യുവാച। 3-268-23x (2662)
നൈവം വദ മഹാബാഹോ ന്യായ്യം ത്വം ന ച മന്യസേ।
പാണ്ഡൂനാം ധാർതരാഷ്ട്രാണാം സ്വസാ ചൈവ കനീയസീ ॥ 3-268-24 (26205)
ദുശ്ശലാ നാമ തസ്യാസ്ത്വം ഭർതാ രാജകുലോദ്വഹ।
മമ ഭ്രാതാ ച ന്യായ്യേന ത്വയാ രക്ഷ്യാ മഹാരഥ ॥ 3-268-25 (26206)
ധർമിഷ്ഠാനാം കുലേ ജാതോ ന ധർമം ത്വമവേക്ഷസേ।
ഇത്യുക്തഃ സിന്ധുരാജോഥ വാക്യമുത്തരമബ്രവീത് ॥ 3-268-26 (26207)
രാജ്ഞാം ധർമം ന ജാനീഷേ സ്ത്രിയോ രത്നാനി ചൈവ ഹി।
സാധാരണാനി ലോകേഽസ്മിൻപ്രവദന്തി മനീഷിണഃ ॥ 3-268-27 (26208)
സ്വസാ ച സ്വസ്രിയാ ചൈവ ഭ്രാതൃഭാര്യാ തഥൈവ ച।
സുഖം ഗൃഹ്ണന്തി രാജാനസ്താശ്ച തത്ര നൃപോദ്ഭവാഃ' ॥ 3-268-28 (26209)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി ദ്രൌപദീഹരണപർവണി അഷ്ടഷഷ്ട്യധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 268 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-268-3 സൌവീരകോ ജയദ്രഥഃ ॥ 3-268-7 യദാസ്യാം മേ മനോരമതേ തദാ ഭവാൻകഥം വിനിവൃത്ത ഇതി യോജ്യം ॥ 3-268-9 സിംഹഗോഷ്ഠം ഗോഷ്ഠമിവ ഗോഷ്ഠം സ്ഥാനം ॥ 3-268-11 അനുതിഷ്ഠതി പാലയസി। വിദിതാ ലബ്ധാഃ ॥ 3-268-18 ശ്രിയഃ സങ്ക്ഷയേ സതീതി ശേഷഃ। ഹീനലക്ഷ്മീകേ ഇത്യർഥഃ ॥ 3-268-19 സമാഃ സംവത്സരാൻ ॥ 3-268-23 വിലോഭയാമാസ പരമിതി ഝ. പാഠഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 269
॥ ശ്രീഃ ॥
3.269. അധ്യായഃ 269
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ദ്രൌപദ്യാ സ്വാഭിലാഷിണോ ജയദ്രഥസ്യ ഗർഹണം ॥ 1 ॥ തഥാ ബലാത്സ്വവസ്ത്രാന്തകർഷിണസ്തസ്യാക്ഷേപാദധഃപാതനപൂർവകം സ്വയമേവ തദ്രഥാരോഹണം ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-269-0 (26210)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-269-0x (2663)
സരോഷരാഗോപഹതേന വൽഗുനാ
സരാഗനേത്രേണ നതോന്നതഭ്രുവാ।
മുഖേന വിസ്ഫൂര്യ സുവീരരാഷ്ട്രപം
തതോഽബ്രവീത്തം ദ്രുപദാത്മജാ പുനഃ ॥ 3-269-1 (26211)
യശസ്വിനസ്തീക്ഷ്ണവിഷാൻമഹാരഥാ-
നഭിബ്രുവൻമൂഢ ന ലജ്ജസേ കഥം।
മഹേന്ദ്രകൽപാന്നിരതാൻസ്വകർമസു
സ്തിതാൻസമൂഹേഷ്വപി യക്ഷരക്ഷസാം ॥ 3-269-2 (26212)
ന കിഞ്ചിദാര്യാഃ പ്രവദന്തി പാപം
വനേചരംവാ ഗൃഹമേധിനം വാ।
തപസ്വിനം സംപരിപൂർണവിദ്യം
ഭജന്തി ചൈവം സുനരാഃ സുവീര ॥ 3-269-3 (26213)
അഹം തു മന്യേ തവ നാസ്തി കശ്ചി-
ദേതാദൃശേ ക്ഷത്രിയസംനിവേശേ।
യസ്ത്വദ്യ പാതാലമുഖേ പതന്തം
പാണൌ ഗൃഹീത്വാ പ്രതിസംഹരേത ॥ 3-269-4 (26214)
നാഗം പ്രമിന്നം ഗിരികൂടകൽപ-
മുപത്യകാം ഹൈമവതീം ചരന്തം।
ദണ്ഡീവ യൂഥാദപസേധസി ത്വം
യോ ജേതുമാശംസസി ധർമരാജം ॥ 3-269-5 (26215)
ബാല്യാത്പ്രസുപ്തസ്യ മഹാബലസ്യ
സിംഹസ് പക്ഷ്മാണി മുഖാല്ലുനാസി।
പദാ സമാഹത്യ പലായമാനഃ
ക്രുദ്ധം യദാ ദ്രക്ഷ്യസി ഭീമസേനം ॥ 3-269-6 (26216)
മഹാബലം ഘോരതരം പ്രവൃദ്ധം
ജാതം ഹരിം പർവതകന്ദരേഷു।
പ്രസുപ്തമുഗ്രം പ്രപദേന ഹംസി
യഃ ക്രുദ്ധമായോത്സ്യസി ജിഷ്ണുമുഗ്രം ॥ 3-269-7 (26217)
കൃഷ്ണോരഗൌ തീക്ഷ്ണമുഖൌ ദ്വിജിഹ്വൌ
മത്തഃ പദാ ക്രാമസി പുച്ഛദേശേ।
യഃ പാണ്ഡവാഭ്യാം പുരുഷോത്തമാഭ്യാം
ജഘന്യജാഭ്യാം പ്രയുയുത്സസേ ത്വം ॥ 3-269-8 (26218)
യഥാ ച വേണുഃ കദലീ നലോ വാ
ഫലന്ത്യഭാവായ ന ഭൂതയേഽഽത്മനഃ।
തഥൈവ മാം തൈഃ പരിരക്ഷ്യമാണാ-
മാദാസ്യസേ കർകടകീവ ഗർഭം ॥ 3-269-9 (26219)
ജയദ്രഥ ഉവാച। 3-269-10x (2664)
ജാനാമി കൃഷ്ണേ വിദിതം മമൈത-
ദ്യഥാവിധാസ്തേ നരദേവപുത്രാഃ।
ന ത്വേവമേതേന വിഭീഷണേന
ശക്യാ വയം ത്രാസയിതും ത്വയാഽദ്യ ॥ 3-269-10 (26220)
വയം പുനഃ സപ്തദശേഷു കൃഷ്ണേ
കുലേഷു സർവേഽനവമേഷു ജാതാഃ।
ഷഡ്ഭ്യോ ഗുണേഭ്യോഽഭ്യധികാ വിഹീനാ
ൻമന്യാമഹേ ദ്രൌപദീ പാണ്ഡുപുത്രാൻ ॥ 3-269-11 (26221)
സാ ക്ഷിപ്രമാതിഷ്ഠ ഗജം രഥം വാ
ന വാക്യമാത്രേണ വയം ഹി ശക്യാഃ।
ആശംസ വാ ത്വം കൃപണം വദന്തീ
സൌവീരരാജസ്യ പുനഃ പ്രസാദം ॥ 3-269-12 (26222)
ദ്രൌപദ്യുവാച। 3-269-13x (2665)
മഹാബലാ കിന്ത്വിഹ ദുർബലേവ
സൌവീരരാജസ്യ മതാഽഹമസ്മി।
നാഹം പ്രമാഥാദിഹ സംപ്രതീതാ
സൌവീരരാജം കൃപണം വദേയം ॥ 3-269-13 (26223)
യസ്യാ ഹി കൃഷ്ണൌ പദവീം ചരേതാം
സമാസ്ഥിതാവേകരഥേ സമേതൌ।
ഇന്ദ്രോഽപിതാം നാപഹരേത്കഥഞ്ചി-
ൻമനുഷ്യമാത്രഃ കൃപണഃ കുതോഽന്യഃ ॥ 3-269-14 (26224)
യഥാ വികീടീ പരവീരഘാതീ
നിഘ്നന്രഥസ്ഥോ ദ്വിഷതാം മനാംസി।
മദന്തരേ ത്വദ്ധ്വജിനീം പ്രവേഷ്ടാ
വക്ഷം ദഹന്നഗ്നിരിവോഷ്ണഗേഷു ॥ 3-269-15 (26225)
ജനാർദനഃ സാന്ധകവൃഷ്ണിവീരോ
മഹേഷ്വാസാഃ കേകയാശ്ചാപി സർവേ।
ഏതേ ഹി സർവേ മമ രാജപുത്രാഃ
പ്രഹൃഷ്ടരൂപാഃ പദവീം ചരേയുഃ ॥ 3-269-16 (26226)
മൌർവീവിസൃഷ്ടാഃ സ്തനയിത്നുഘോഷാ
ഗാണ്ഡീവമുക്താസ്ത്വതിവേഗവന്തഃ।
ഹസ്തം സമാഹത്യ ധനഞ്ജയസ്യ
ഭീമാഃ ശബ്ദം ഘോരതരം നദനതി ॥ 3-269-17 (26227)
ഗാണ്ഡീവമുക്താംശ്ച മഹാശരൌഘാൻ
പതംഗസംഘാനിവ ശീഘ്രവേഗാൻ।
യദാ ദ്രഷ്ടാസ്യർജുനം വീര്യശാലിനം
തദാ സ്വബുദ്ധിം പ്രതിനിന്ദിതാസി ॥ 3-269-18 (26228)
സശംഖഘോഷഃ സതലത്രഘോഷോ
ഗാണ്ഡീവധന്വാ മുഹുരുദ്വഹംശ്ച।
യദാ ശരാനർപയിതാ തവോരസി
തദാ മനസ്തേ കിമിവാഭവിഷ്യത് ॥ 3-269-19 (26229)
ഗദാഹസ്തം ഭീമമഭിദ്രവന്തം
മാദ്രീപുത്രൌ സംപതന്തൌ ദിശശ്ച।
അമർഷജം ക്രോധവിഷം വമന്തൌ
ദൃഷ്ട്വാ ചിരം താപമുപൈഷ്യസേഽധമ ॥ 3-269-20 (26230)
യഥാ വാഽഹം നാതിചരേ കഥഞ്ചി-
ത്പതീൻമഹാർഹാൻമനസാഽപിജാതു।
തേനാദ്യ സത്യേന വശീകൃതന്ത്വാം
ദ്രഷ്ടാസ്മി പാർഥൈഃ പരികൃഷ്യമാണം ॥ 3-269-21 (26231)
ന സംഭ്രമം ഗന്തുമഹം ഹി ശക്ഷ്യേ
ത്വയാ നൃശംസേന വികൃഷ്യമാണാ।
സമാഗതാഽഹം ഹി കുരുപ്രവീരൈഃ
പുനർവനം കാംയകമാഗതാഽസ്മി ॥ 3-269-22 (26232)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-269-23x (2666)
`ഇത്യേവമുക്തസ്തു സ സിന്ധുനാഥ-
സ്താം ദ്രൌപദീമാഹവിശാലനേത്രാം।
ആരുഹ്യതാമാശു രഥം മദീയം
മാ ത്വാം വലാദ്ദൌപദികർഷയേഹം' ॥ 3-269-23 (26233)
സാ താനനുപ്രേക്ഷ്യ വിശാലനേത്രാ
ജിഘൃക്ഷമാണാനവഭർത്സയന്തീ।
പ്രോവാച മാ മാ സ്പൃശതേതി ഭീതാ
ധൌംയം പ്രചുക്രോശ പുരോഹിതം സാ ॥ 3-269-24 (26234)
ജഗ്രാഹ താമുത്തരവസ്ത്രദേശേ
ജയദ്രഥസ്തം സമവാക്ഷിപത്സാ।
തയാ സമാക്ഷിപ്തതനുഃ സ പാപഃ
പപാത ശാഖീവ നികൃത്തമൂലഃ ॥ 3-269-25 (26235)
പ്രഗൃഹ്യമാണാ തു മഹാജവേന
മുഹുർവിനിഃശ്വസ്യ ച രാജപുത്രീ।
സാ മൃഷ്യമാണാ രഥമാരുരോഹ
ധൌംയസ്യ പാദാവഭിവാദ്യ കൃഷ്ണാ ॥ 3-269-26 (26236)
ധൌംയ ഉവാച। 3-269-27x (2667)
നേയം ശക്യാ ത്വയാ നേതുമവിജിത്യ മഹാരഥാൻ।
ധർമം ക്ഷത്രസ് പൌരാണമവേക്ഷസ്വ ജയദ്രഥ ॥ 3-269-27 (26237)
ക്ഷുദ്രം കൃത്വാഫലംപാപം ത്വം പ്രാപ്സ്യസി ന സംശയഃ।
ആസാദ്യ പാണ്ഡവാന്വീരാന്ധർമരാജപുരോഗമാൻ ॥ 3-269-28 (26238)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-269-29x (2668)
ഇത്യുക്തവാഹ്രിയമാണാം താം രാജപുത്രീം യശസ്വിനീം।
അന്വഗച്ഛത്തദാ ധൌംയഃ പദാതിഗണമധ്യഗഃ ॥ 3-269-29 (26239)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി ദ്രൌപദീഹരണപർവണി ഏകോനസപ്തത്യധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 269 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-269-1 രോഷേണ രാഗോ രക്തിമാ തേന സഹിതം സരോഷരാഗം തദുപഹതം ച ംലാനം ച തേന। വൽഗുനാ സുന്ദരേണ। നതേ സ്വഭാവത ഉന്നതേ ക്രോധേന ഭ്രുവൌ യസ്യാസ്തഥാ। വിസ്ഫൂര്യ ഫൂത്കാരം കൃത്വാ। സരോഷവാചോപഹിതേനേതി ധ. പാഠഃ ॥ 3-269-2 അഭി അഭിക്രംയ ബ്രുവൻ। സ്ഥിതാനചലാൻ। യക്ഷാദിഭിരപ്യജേയാനിത്യർഥഃ ॥ 3-269-3 ഭഷന്തി ഹൈവം സുനരാഃ സുവീരേതി ഝ. പാഠഃ ॥ 3-269-4 ക്ഷത്രിയസംനിവേശേ നൃപസമാജേ। പാതാലമുഖേ മഹാഗൃർതേ। പ്രതിസംഹരേത് പ്രതിഷേധേത ॥ 3-269-5 ഉപത്യകാമദ്രിസമീപഭൂമിം। ദണ്ഡീ ദണഅഡമാത്രായുധോ യൂഥാത്സമൂഹാദപസേധസി അപകർഷസി ॥ 3-269-6 ബാല്യാത് മൌഢ്യാത് പക്ഷ്മാണി മുഖോപരിസ്ഥകേശാൻ। പദാ സമാഹത്യ ലുനാസി ഛിനസ്തി ॥ 3-269-9 വേണ്വാദയഃ ഫലിതാ ഏവ നശ്യന്തി। കർകടീ ച പരിണതഗർഭാ നശ്യതീതി ലോകപ്രസിദ്ധം ॥ 3-269-10 വിഭീഷണേന ഭയപ്രദർശനേന ॥ 3-269-11 സപ്തദശ അഷ്ടൌ കർമാണി നവശക്ത്യാദയശ്ച നിത്യം സന്തി യേഷു താനി സപ്തദശാനി. നിത്യയോഗേ മത്വർഥീയോർശആദ്യച്। അനവമേഷു അനീചേഷു। ഷംഗുണാഃ ശൌര്യതേജോധൃതിദാക്ഷിണ്യദാനൈശ്വര്യാണി ॥ 3-269-12 ശക്യാഃ നിവാരിതുമിതി ശേഷഃ। പുനരിതി പാണ്ഡവാപരാജയാനന്തരം। ത്വം മത്പ്രസാദം ആശംസ പ്രാർഥയ ॥ 3-269-13 പ്രമാഥാത നിഗ്രഹാത്। പ്രതീതാ പ്രഖ്യാതാ। സഭായാം വസ്ത്രരാശിപ്രദാനേന ഭഗവദനുഗ്രഹീതത്വാത്। മഹാബലാഃ കിന്ത്വിഹ ദുർബലാ വാ സൌവീരരാജസ്യ സുതാഹമസ്മി। സാഹം പ്രമാദാദിഹ സംപ്രഭീതേതി ധ. പാഠഃ ॥ 3-269-14 കൃഷ്ണൌ വാസുദേവാരജുനൌ ॥ 3-269-15 മദന്തരേ മന്നിമിത്തം। പ്രവേഷ്ടാ പ്രകർഷേണ വേഷ്ടയിഷ്യതി। ഉഷ്ണഗേഷു നിദാധേഷു ॥ 3-269-17 ഗാണ്ഡീവമുക്താഃ ശരാഇതി ശേഷഃ ॥ 3-269-19 അഭവിഷ്യത് ഭവിഷ്യതീത്യർഥേ വ്യത്യയേന ലൃങ് ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 270
॥ ശ്രീഃ ॥
3.270. അധ്യായഃ 270
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
മൃഗയാഗതൈഃ പാണ്ഡവൈർദുർനിമിത്തദർശനാദ്വിപദാശങ്കയാ സത്വരം സ്വാശ്രമാഭിഗമനം ॥ 1 ॥ തദാ ദാസ്യാ ദ്രൌപദീവൃത്താന്താവഗമേന ജയദ്രഥപഥാനുഗതൈസ്തദവലോകനേന കോപാത്സമുത്ക്രോശനം ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-270-0 (26240)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-270-0x (2669)
തതോ ദിശഃ സംപരിവൃത്യ പാർഥാ
മൃഗാന്വരാഹാൻമഹിപാംസ്ച ഹന്വാ।
ധനുർധരാഃ ശ്രേഷ്ഠതമാഃ പൃഥിവ്യാം
പൃഥക്ചരന്തഃ സഹിതാ ബഭൂവുഃ ॥ 3-270-1 (26241)
തതോ മൃഗവ്യാലജനാനുകീർണം
മഹാവനം തദ്വിഹഗോപഘുഷ്ടം।
ഭ്രാതൄംശ്ച താനഭ്യവദദ്യുധിഷ്ഠിരഃ
ശ്രുത്വാ ഗിരോ വ്യാഹരതാം മൃഗാണാം ॥ 3-270-2 (26242)
ആദിത്യദീപ്താം ദിശമഭ്യുപേത്യ
മൃഗാ ദ്വിജാഃ ക്രൂരമിമേ വദന്തി।
ആയാസമുഗ്രം പ്രതിവേദയന്തോ
മഹാഭയം ശത്രുഭിർവാഽവമാനം ॥ 3-270-3 (26243)
ക്ഷിപ്രം നിവർതധ്വമലം മൃഗൈർനോ
മനോ ഹി മേ ദൂയതി ദഹ്യതേ ച।
ബുദ്ധിം സമാച്ഛാദ്യ ച മേ സമന്യു-
രുദ്ധൂയതേ പ്രാണപതിഃ ശരീരേ ॥ 3-270-4 (26244)
സരഃ സുപർണന ഹൃതോരഗേന്ദ്ര-
മരാജകം രാഷ്ട്രമിവേഹ ശാന്തം।
ഏവംവിധം മേ പ്രതിഭാതി കാംയകം
ശൌണ്ഡൈര്യഥാ പീതസുരശ്ച കുംഭഃ ॥ 3-270-5 (26245)
തേ സൈന്ധവൈരഗ്ന്യനിലോഗ്രവേഗൈ-
ർമഹാജവൈർവാജിഭിരുഹ്യമാനാഃ।
യുക്തൈർബൃഹദ്ഭിഃ സുരഥൈർനൃവീരാ-
സ്തദാശ്രമായാഭിമുഖാ ബഭൂവുഃ ॥ 3-270-6 (26246)
തേഷാം തു ഗോമായുരനൽപഘോഷോ
നിവർതതാം വാമമുപേത്യ പാർശ്വം।
പ്രവ്യാഹരത്തത്പ്രവിമൃശ്യ രാജാ
പ്രോവാച ഭീമം ച ധനഞ്ജയം ച ॥ 3-270-7 (26247)
യഥാ വദത്യേപ വിഹീനയോനിഃ
സാലാവൃകോവാമമുപേത്യ പാർസ്വം।
സുവ്യക്തമസ്മാനവമത്യ പാപൈഃ
കൃതോഽഭിമർദഃ കുരുഭിഃ പ്രസഹ്യ ॥ 3-270-8 (26248)
ഏത്യാഥ തേ തദ്വനമാവിശന്തോ
മഹത്യരണ്യേ മൃഗയാം ചരിത്വാ।
ബാലാമപശ്യന്ത തദാ രുദന്തീം
ധാത്രേയികാം പ്രേഷ്യവധൂം പ്രിയായാഃ ॥ 3-270-9 (26249)
താമിന്ദ്രസേനസ്ത്വരിതോഽഭിസൃത്യ
രഥാദവപ്ലുത്യ തതോഽഭ്യധാവത്।
പ്രോവാച ചൈനാം വചനം നരേന്ദ്ര
ധാത്രേയികാമാർതതരസ്തദാനീം ॥ 3-270-10 (26250)
കിം രോദിഷി ത്വം പതിതാ ധരണ്യാം
കിം ത മുഖം ശുഷ്യതി ദീനവർണം।
കച്ചിന്ന പാപൈഃ സുനൃശംസകൃദ്ഭിഃ
പ്രമാഥിതാ ദ്രൌപദീ രാജപുത്രീ।
`ഗതേഷ്വരണ്യം ഹി സുതേഷു പാണ്ഡോഃ
കച്ചിത്പരൈർനാപകൃതം വനേഽസ്മിൻ ॥ 3-270-11 (26251)
പര്യാകുലാ സാധു സമീക്ഷ്യസൂത-
മഭ്യാപതന്തം ദ്രുതമിന്ദ്രസേനം।
ഉരോ ഘ്നതീ കഷ്ടതരം തദാനീ-
മുച്ചൈഃ പ്രചുക്രോശ ഹൃതേതി ദേവീ ॥ 3-270-12 (26252)
ഇന്ദ്രസേന ഉവാച। 3-270-13x (2670)
അനിന്ദ്യരൂപാ തു വിശാലനേത്രാ
ശരീരതുല്യാ കുരുപുംഗവാനാം।
`കേനാത്മനാശായ യദാപനീതാ
ഛിദ്രം സമാസാദ്യ നരേന്ദ്രപത്നീ' ॥ 3-270-13 (26253)
യദ്യേവ ദേവീം പൃഥിവീം പ്രവിഷ്ടാ
ദിവം പ്രപന്നാഽപ്യഥവാ സമുദ്രം।
തസ്യാ ഗമിഷ്യന്തി പദേ ഹി പാർഥാ-
സ്തഥാ ഹി സന്തപ്യതി ധർമരാജഃ ॥ 3-270-14 (26254)
കോ ഹീദൃശാനാമരിമർദനാനാം
ക്ലേശക്ഷമാണാമപരാജിതാനാം।
പ്രാണൈഃ സമാമിഷ്ടതമാം ജിഹീർഷേ-
ദനുത്തമം രത്നമിവ പ്രമൂഢഃ ॥ 3-270-15 (26255)
ന ബുധ്യതേ നാഥവതീമിഹാദ്യ
ബഹിശ്ചരം ഹൃദയം പാണ്ഡവാനാം।
കസ്യാദ്യ കായം പ്രതിഭിദ്യ ഘോരാ
മഹീം പ്രവേക്ഷ്യന്തി ശിതാഃ ശരാഗ്ര്യാഃ ॥ 3-270-16 (26256)
മാ ത്വം ശുചസ്താം പ്രതി ഭീരു വിദ്ധി
യഥാഽദ്യ കൃഷ്ണാ പുനരേഷ്യതീതി।
നിഹത്യ സർവാന്ദ്വിഷതഃ സമഗ്രാ-
ൻപാർഥാഃ സമേഷ്യനത്യഥ യാജ്ഞസേന്യാ ॥ 3-270-17 (26257)
അഥാബ്രവീച്ചാരുമുഖം പ്രസൃജ്യ
ധാത്രേയികാ സാരഥിമിന്ദ്രസേനം।
ജയദ്രഥേനാപഹൃതാപ്രമഥ്യ
പഞ്ചേന്ദ്രകൽപാൻപരിഭൂയ കൃഷ്ണാ ॥ 3-270-18 (26258)
തിഷ്ഠന്തി വർത്മാനി നവാന്യമൂനി
വൃക്ഷാശ്ച ന ംലാന്തി തഥൈവ ഭഗ്നാഃ।
ആവർതയധ്വം ഹ്യനുയാത ശീഘ്രം
ന ദൂരയാതൈവ ഹി രാജപുത്രീ ॥ 3-270-19 (26259)
സന്നഹ്യധ്വം സർവ ഏവേന്ദ്രകൽപാ
മഹാന്തി ചാരൂണി ച ദംശനാനി।
ഗൃഹ്ണീത ചാപാനി മഹാധനാനി
ശരാംശ്ച ശീഘ്രം പദവീം വ്രജധ്വം ॥ 3-270-20 (26260)
പുരാ ഹി നിർഭർത്സനദണ്ഡമോഹിതാ
പ്രമൂഢചിത്താ വദനേന ശുഷ്യതാ।
ദദാതി കസ്മൈചിദനർഹതേ തനും
വരാജ്യപൂർണാമിവ ഭസ്മനി സ്രുചം ॥ 3-270-21 (26261)
പുരാ തുഷാഗ്നാവിവ ഹൂയതേ ഹവിഃ
പുരാ ശ്മശാനേ സ്രഗിവാപവിദ്ധ്യതേ।
പുരാ ച സോമോഽധ്വരഗോഽവലിഹ്യതേ
ശുനാ യഥാ വിപ്രജനേ പ്രമോഹിതേ ॥ 3-270-22 (26262)
`പുരാ ഹി പാർഥാശ്ച ദൃതൌ ച കാപിലീ
പ്രസിച്ഛതേ ക്ഷീരധാരാ യതധ്വം'।
മഹത്യരണ്യേ മൃഗയാം ചരിത്വാ
പുരാ സൃഗാലോ നലിനീം വിഗാഹതേ ॥ 3-270-23 (26263)
`പുരാ ഹി മന്ത്രാഹുതിപൂജിതായാം
ഹുതാഗ്നിവേദ്യാം ബലിഭുംഗിലീയതേ।
ശ്രുതിം ച സംയക്പ്രസൃതാം മഹാധ്വരേ
ഗ്രാംയോ ജനോ യദ്വദസൌ ന നാശയേത്' ॥ 3-270-24 (26264)
മാ വഃ പ്രിയായാഃ സുനസം സുലോചനം
ചന്ദ്രപ്രഭാച്ഛം വദനം പ്രസന്നം।
സ്പൃശ്യാച്ഛുഭം കശ്ചിദകൃത്യകാരീ
ശ്വാ വൈ പുരോഡാശമിവാധ്വരസ്ഥം ॥ 3-270-25 (26265)
ഏതാനി വർത്മാന്യനുയാത ശീഘ്രം
മാ വഃ കാലഃ ക്ഷിപ്രമിഹാത്യഗാദ്വൈ ॥ 3-270-26 (26266)
`ശീഘ്രം പ്രധാവധ്വമിതോ നരേന്ദ്രാ
യാവന്ന ദൂരം വ്രജതീതി പാപഃ।
പ്രത്യാഹരധ്വം ദ്വിഷതാം സകാശാ-
ല്ലക്ഷ്മീമിവ സ്വാം ദയിതാം നൃസിംഹാഃ' ॥ 3-270-27 (26267)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 3-270-28x (2671)
ഭദ്രേ പ്രതിക്രാമ നിയച്ഛ വാചം
മാഽസ്മത്സകാശേ പരുഷാണ്യവോചഃ।
രാജാനോ വാ യദി വാ രാജപുത്രാ
ബലേന മത്താഃ പഞ്ചതാം പ്രാപ്നുവന്തി ॥ 3-270-28 (26268)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-270-29x (2672)
ഏതാവദുക്ത്വാ പ്രയയുർഹി ശീഘ്രം
താന്യേവ വർത്മാന്യനുവർതമാനാഃ।
മുഹുർമുഹുർവ്യാലവദുച്ഛ്വസന്തോ
ജ്യാം വിക്ഷിപന്തശ്ച മഹാധനുർഭ്യഃ ॥ 3-270-29 (26269)
തതോഽപശ്യംസ്തസ്യ സൈന്യസ്യ രേണു-
മുദ്ധൂതം വൈ വാജിസ്വുരപ്രണുന്നം।
പദാതീനാം മധ്യഗതം ച ധൌംയം
വിക്രോശന്തം ഭീമ പാർഥേത്യഭീക്ഷ്ണം ॥ 3-270-30 (26270)
തേ സാന്ത്വ്യ ധൌംയം പരിദീനസത്വാഃ
സുഖം ഭവാനേത്വിതി രാജപുത്രാഃ।
ശ്യേനാ യഥൈവാമിഷസംപ്രയുക്താ
ജവേന തത്സൈന്യമഥാഭ്യധാവൻ ॥ 3-270-31 (26271)
തേഷാം മഹേന്ദ്രോപമവിക്രമാണാം
സംരബ്ധാനാം ധർഷണാദ്യാജ്ഞസേന്യാഃ।
ക്രോധഃ പ്രജജ്വാല ജയദ്രഥം ച
ദൃഷ്ട്വാ പ്രിയാം തസ്യ രഥേ സ്ഥിതാം ച ॥ 3-270-32 (26272)
പ്രചുക്രുശുശ്ചാപ്യഥ സിന്ധുരാജം
വൃകോദരശ്ചൈവ ധനഞ്ജയശ്ച।
യമൌ ച രാജാ ച മഹാധനുർധരാ-
സ്തതോ ദിശഃ സംമുമുഹുഃ പരേഷാം ॥ 3-270-33 (26273)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി ദ്രൌപദീഹരണപർവണി സപ്തത്യധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 270 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-270-2 ഗൃഗവ്യാലഗണാനുകീർണം ഇതി ഝ. പാഠഃ ॥ 3-270-3 മഹാവനം ശത്രുഭിർബാധ്യമാനം ഇതി ഝ. പാഠഃ ॥ 3-270-4 സമാച്ഛാദ്യ നോഹയിത്വാ। സമന്യുഃ ദൈന്യസഹിതഃ। പ്രാണാനാം ആധ്യാത്മികാനാമിന്ദ്രിയാണാം പതിർമുഖ്യഃ പ്രാണഃ ॥ 3-270-6 സിന്ധുദേശജൈർവാജിഭിരശ്വൈഃ। സുരഥൈഃ ശോഭനരഥൈഃ ॥ 3-270-9 പ്രേഷ്യവധൂം ദാസീം ॥ 3-270-21 പുരാ യാവദനർഹതേ തനും ന ദദാതി താവച്ഛാഘ്രമനുയാതേത്യുത്തരേണ സംബന്ധഃ ॥ 3-270-28 പ്രതിക്രാമ ദൂരേ ഭവ। വരുഷാണി അനർഹതേ തനും ദദാതീത്യാദീനി ॥ 3-270-32 ധർഷണാത് പരാഭവാത് ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 271
॥ ശ്രീഃ ॥
3.271. അധ്യായഃ 271
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ദ്രൌപദ്യാ ജയദ്രഥംപ്രതി തത്തല്ലക്ഷണപ്രദർശനപൂർവകം യുധിഷ്ഠിരാദിനിർദേശഃ ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-271-0 (26274)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-271-0x (2673)
തതോ ഘോരതരഃ ശബ്ദോ വനേ സമഭവത്തദാ।
ഭീമസേനാർജുനൌ ദൃഷ്ട്വാക്ഷത്രിയണാമമർഷിണാം ॥ 3-271-1 (26275)
തേഷാം ധ്വജാഗ്രാണ്യഭിവീക്ഷ്യ രാജാ
സ്വയന്ദുരാത്മാ കുരുപുംഗവാനാം।
ജയദ്രഥോ യാജ്ഞസേനീമുവാച
രഥേ സ്ഥിതാം ഭാനുമതീം ഹതൌജാഃ ॥ 3-271-2 (26276)
ആയാന്തീമേ പഞ്ചരഥാ മഹാന്തോ
മന്യേ ച കൃഷ്ണേ പതയസ്തവൈതേ।
സാ ജാനതീ ഖ്യാപയ നഃ സുകേശി
പരംപരം പാണ്ഡവാനാം രഥസ്ഥം ॥ 3-271-3 (26277)
ദ്രൌപദ്യുവാച്। 3-271-4x (2674)
കിം തേ ജ്ഞാതൈർമൂഢ മഹാധനുർധരൈ-
രനായുഷ്യം കർമ കുത്വാഽതിഘോരം।
ഏതേ വീരാഃ പതയോ മേ സമേതാ
ന വഃ ശേഷഃ കശ്ചിദിഹാസ്തി യുദ്ധേ ॥ 3-271-4 (26278)
ആഖ്യാതവ്യം ത്വേവ സർവം മുമൂർഷോ-
ർമയാ തുഭ്യം പൃഷ്ടയാ ധർമ ഏഷഃ।
ന മേ വ്യഥാ വിദ്യതേ ത്വദ്ഭയം വാ
സംപശ്യന്ത്യാഃ സാനുജം ധർമരാജം ॥ 3-271-5 (26279)
യസ് ധ്വജാഗ്രേ നദതോ മൃദംഗൌ
നന്ദോപനന്ദൌ മധുരൌ സുയുക്തൌ।
ഏനം സ്വധർമാർഥവിനിശ്ചയജ്ഞം
സദാ ജനാഃ കൃത്യവന്തോഽനുയാന്തി ॥ 3-271-6 (26280)
യ ഏഷ ജാംബൂനദശുദ്ധഗൌരഃ।
പ്രചണ്ഡഘോണസ്തനുരായതാക്ഷഃ।
ഏതം കുരുശ്രേഷ്ഠതമം വദന്തി
യുധിഷ്ഠിരം ധർമസുതം പതിം മേ ॥ 3-271-7 (26281)
അപ്യേഷ ശത്രോഃ ശരണാഗതസ്യ
ദദ്യാത്പ്രാണാന്ധർമചാരീ നൃവീരഃ।
പരൈഹ്യേനം മൂഢ ജവേന ഭൂതയേ
ത്വമാത്മനഃ പ്രാഞ്ജലിർന്യസ്ശസ്ത്രഃ ॥ 3-271-8 (26282)
അഥാപ്യേനം പശ്യസി യം രഥസ്യം
മഹാഭുജം സാലമിവ പ്രവൃദ്ധം।
സന്ദഷ്ടൌഷ്ഠം ഭ്രുകുടീസംഹതഭ്രുവം
വൃകോദരോ നാമ പതിർമമൈഷഃ ॥ 3-271-9 (26283)
ആജാനേയാ ബലിനഃ സാധുദാന്താ
മഹാബലാഃ ശൂരമുദാവഹന്തി।
ഏതസ്യ കർമാണ്യതിമാനുഷാണി
ഭീമേതി ശബ്ദോഽസ്യ തതഃ പൃഥിവ്യാം ॥ 3-271-10 (26284)
നാസ്യാപരാദ്ധാഃ ശേഷമവാപ്നുവന്തി
നായം വൈരം വിസ്മരതേ കദാചിത്।
വൈരസ്യാന്തം സംവിധായോപയാതി
പശ്ചാച്ഛാന്തിം ന ച തത്തപ്യതീവ ॥ 3-271-11 (26285)
ധനുർധരാഗ്ര്യോ ധൃതിമാന്യശസ്വീ
ജിതേന്ദ്രിയോ വൃദ്ധസേവീ നൃവീരഃ।
ഭ്രാതാ ച ശിഷ്യശ്ച യുധിഷ്ഠിരസ്യ
ധനഞ്ജയോ നാമ പതിർമമൈഷഃ ॥ 3-271-12 (26286)
യോ വൈ ന കാമാന്ന ഭയാന്ന ലോഭാ-
ത്ത്യജേദ്ധർമം ന നൃശംസം ച കുര്യാത്।
സ ഏഷ വൈശ്വാനരതുല്യതേജാഃ
കുന്തീസുതഃ ശത്രുസഹഃ പ്രമാഥീ ॥ 3-271-13 (26287)
യഃ സർവധർമാർതവിനിശ്ചയജ്ഞോ
ഭയാർതാനാം ഭയഹർതാ മനീഷീ।
`ബന്ധുപ്രിയഃ ശസ്ത്രഭൃതാം വരിഷ്ഠോ
മഹാഹവേഷ്വപ്രതിവാര്യവീര്യഃ' ॥ 3-271-14 (26288)
യസ്യോത്തമം രൂപമാഹുഃ പൃഥിവ്യാം
യം പാണ്ഡവാഃ പരിരക്ഷന്തി സർവേ।
പ്രാണൈർഗരീയാംസമനുവ്രതം വൈ
സ ഏഷ വീരോ നകുലഃ പതിർമേ ॥ 3-271-15 (26289)
യഃ ഖംഗയോധീ ലഘുചിത്രഹസ്തോ
മഹാംശ്ച ധീമാൻസഹദേവോഽദ്വിതീയഃ।
യസ്യാദ്യകർമ ദ്രക്ഷ്യസേ മൂഢസത്വ
ശതക്രതോർവാ ദൈത്യസേനാസു സംഖ്യേ ॥ 3-271-16 (26290)
ശൂരഃ കൃതാസ്ത്രോ മതിമാൻമനസ്വീ
പ്രിയങ്കരോ ധർമസുതസ്യ രാജ്ഞഃ।
ഹുതാശചന്ദ്രാർകസമാനതേജാ
ജഘന്യജഃ പാണ്ഡവാനാം പ്രിയശ്ച ॥ 3-271-17 (26291)
ബുദ്ധ്യാ സമോ യസ് നരോ ന വിദ്യതേ
വക്താ തഥാ സത്സു വിനിശ്ചയജ്ഞഃ।
സഏഷ ശൂരോ നിത്യമമർഷണശ്ച
ധീമാൻപ്രാജ്ഞഃ സഹദേവഃ പതിർമേ ॥ 3-271-18 (26292)
ത്യജേത്പ്രാണാൻപ്രവിശേദ്ധവ്യവാഹം
ന ത്വേവൈഷ വ്യാഹരേദ്ധർമബാഹ്യം।
സദാ മനസ്വീ ക്ഷത്രധർമേ രതശ്ച
കുന്ത്യാഃ പ്രാണൈരിഷ്ടതമോ നൃവീരഃ ॥ 3-271-19 (26293)
വിശീര്യനതീം നാവമിവാർണവാന്തേ
രത്നാഭിപൂർണാം മകരസ്യ പൃഷ്ഠേ।
സേനാം തവേമാം ഹതസർവയോധാം
വിക്ഷോഭിതാം ദ്രക്ഷ്യസി പാണ്ഡുപുത്രൈഃ ॥ 3-271-20 (26294)
ഇത്യേതേ വൈ കഥിതാഃ പാണ്ഡുപുത്രാ
യാംസ്ത്വം മോഹാദവമത്യ പ്രവൃത്തഃ।
യദ്യേതേഭ്യോ മുച്യസേ രിഷ്ടദേഹഃ
പുനർജൻമ പ്രാപ്സ്യസേ ജീവിതം ച ॥ 3-271-21 (26295)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-271-22x (2675)
3-271-22 (26296)
തതഃ പാർഥാഃ പഞ്ചപഞ്ചേന്ദ്രകൽപാ-
സ്ത്യക്ത്വാ ത്രസ്താൻപ്രാഞ്ജലീംസ്താൻപദാതീൻ।
യഥാഽനീകം ശരവർഷാന്ധകാരം
ചക്രുഃ ക്രുദ്ധാഃ സർവതസ്തേ നിഗൃഹ്യ ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-271-4 അനായുധ്യമായുർനാശകം ॥ 3-271-8 പരൈഹി ശരണം ഗച്ഛ। ഏനം ധർമരാജം ॥ 3-271-10 ആജാനേയാ അശ്വവിശേഷാഃ ॥ 3-271-11 അപരാദ്ധാഃ അപരാധവന്തഃ ॥ 3-271-16 മൂഢസത്വ മൂഢബുദ്ധേ। ശതക്രതോർവാ ശതക്രതോരിവ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 272
॥ ശ്രീഃ ॥
3.272. അധ്യായഃ 272
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
യുധിഷ്ഠിരാദീനാം ജയദ്രഥാദിഭിരായോധനം ॥ 1 ॥ ജയദ്രഥേന മീമാദിഭിഃ സ്വസഹായാനാം നിധനേ ദ്രൌപദീവിമോചനപൂർവകം പലായനം ॥ 2 ॥ ഭീമാർജുനാഭ്യാം പരുഷോക്തിപൂർവകം തദനുധാവനം ॥ 3 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-272-0 (26297)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-272-0x (2676)
സന്തിഷ്ഠധ്വം പ്രഹരത തൂർണം വിപരിധാവത।
ഇതി സ്മ സൈന്ധവോ രാജാ ചോദയാമാസ താന്നൃപൻ ॥ 3-272-1 (26298)
തതോ ഘോരതമഃ ശബ്ദോരണേ സമഭവത്തദാ।
ഭീമാർജുനയമാന്ദൃഷ്ട്വാ സൈന്യാനാം സയുധിഷ്ഠിരാൻ ॥ 3-272-2 (26299)
ശിബിസിന്ധുത്രിഗർതാനാം വിഷാദശ്ചാപ്യജായത।
താന്ദൃഷ്ട്വാപുരുഷവ്യാഘ്രാന്വ്യാഘ്രാനിവ ബലോത്കടാൻ ॥ 3-272-3 (26300)
ഹേമബിന്ദും മഹോത്സേധാം സർവശൈക്യായസീം ഗദാം।
പ്രഗൃഹ്യാഭ്യദ്രവദ്ഭീമഃ സൈന്ധവം കാലചോദിതം ॥ 3-272-4 (26301)
തദന്തരമഥാവൃത്യ കോടികാശ്യോഽഭ്യഹാരയത്।
മഹതാ രഥവംശേന പരിവാര്യ വൃകോധരം ॥ 3-272-5 (26302)
ശക്തിതോമരനാരാചൈർവീരബാഹുപ്രചോദിതൈഃ।
കീര്യമാണോപി ബഹുഭിർന സ്മ ഭീമോഽഭ്യകംപത ॥ 3-272-6 (26303)
ഗജം തു സഗജാരോഹം പദാതീംശ്ച ചതുർദശ।
ജഘാന ഗദയാ ഭീമഃ സൈന്ധവധ്വജംനീമുഖേ ॥ 3-272-7 (26304)
പാർഥഃ പഞ്ചശതാഞ്ശൂരാൻപാർവതീയാൻമഹാരഥാൻ।
പരീപ്സമാനഃ സൌവീരം ജഘാന ധ്വജിനീമുഖേ ॥ 3-272-8 (26305)
രാജാ സ്വയം സുവീരാണാം പ്രവരാണാം പ്രഹാരിണാം।
നിമേഷമാത്രേണ ശതം ജഘാന സമരേ തദാ ॥ 3-272-9 (26306)
ദദൃശേ നകുലസ്തത്രരഥാത്പ്രസ്കന്ദ്യ ഖംഗധൃത്।
ശിരാംസി പാദരക്ഷാണാം ബീജവത്പ്രവപൻമുഹുഃ ॥ 3-272-10 (26307)
സഹദേവസ്തു സംയായ രഥേന ഗജയോധിനഃ।
പാതയാമാസ നാരാചൈർദ്രുമേഭ്യ ഇവ ബർഹിണഃ ॥ 3-272-11 (26308)
തതസ്ത്രിഗർതഃ സധനുരവതീര്യ മഹാരഥാത്।
ഗദയാ ചതുരോ വാഹാന്രാജ്ഞസ്തസ് തദാഽവധീത് ॥ 3-272-12 (26309)
തമഥാഭ്യാഗതം രാജാ പദാതിം കുന്തിനന്ദനഃ।
അർധചന്ദ്രേണ ബാണഏന വിവ്യാധോരസി ധർമരാട് ॥ 3-272-13 (26310)
സ ഭിന്നഹൃദയോ വീരോ വക്രാച്ഛോണിതമുദ്വമൻ।
പപാതാഭിമുഖം പ്രാപ്തശ്ചിന്നമൂല ഇവ ദ്രുമഃ ॥ 3-272-14 (26311)
ഇന്ദ്രസേനദ്വിതീയസ്തു രഥാത്പ്രസ്കന്ദ്യ ധർമരാട്।
ഹതാശ്വഃ സഹദേവസ്യ പ്രതിപേദേ മഹാരഥം ॥ 3-272-15 (26312)
നകുലം ത്വഭിസംവാര്യ ക്ഷേമങ്കരമഹാമുഖൌ।
ഉഭാവുഭതസ്തീക്ഷ്ണൈഃ ശരവർഷൈരവർഷതാം ॥ 3-272-16 (26313)
തൌ ശരൈരഭിവർഷന്തൌ ജീമൂതാവിവ വാർഷികൌ।
ഏകൈകേന വിപാഠേന ജഘ്നേ മാദ്രവതീസുതഃ ॥ 3-272-17 (26314)
ത്രിഗർതരാജഃ സുരഥസ്തസ്യാഥ ഗജൂർഗതഃ।
രഥമാക്ഷേപയാമാസ ഗജേന ഗജയാനവിത് ॥ 3-272-18 (26315)
നകുലസ്ത്വപഭീസ്തസ്മാദ്രഥാച്ചർമാസിപാണിമാൻ।
ഉദ്ധാംയ സ്താനമാസ്ഥായ തസ്ഥൌ ഗിരിവാചലഃ ॥ 3-272-19 (26316)
സുരഥസ്തം ഗജവരം വധായ നകുലസ്യ തു।
പ്രേഷയാമാസ സക്രോധമത്യുച്ഛ്രിതകരം തതഃ ॥ 3-272-20 (26317)
നകുലസ്തസ്യ നാഗസ്യ സമീപപരിവർതിനഃ।
സവിഷാണം ഭുജം മൂലേ ഖംഗേന നിരകൃന്തത ॥ 3-272-21 (26318)
സ വിനദ്യമഹാനാദം ഗജഃ കിങ്കിണിഭൂഷണഃ।
പതന്നവാക്ശിരാ ഭൂമൌ ഹസ്ത്യാരോഹമപോഥയത് ॥ 3-272-22 (26319)
സ തത്കർമ മഹത്കൃത്വാ ശൂരോ മാദ്രവതീസുതഃ।
ഭീമസേനരഥം പ്രാപ്യ ശർമ ലേഭേ മഹാരഥഃ ॥ 3-272-23 (26320)
ഭീമസ്ത്വാപതതോ രാജ്ഞഃ കോടികാശ്യസ് സംഗരേ।
സൂതസ്യ നുദതോ വാഹാൻക്ഷുരേണാപാഹരച്ഛിരഃ ॥ 3-272-24 (26321)
ന ബുബോധ ഹതം സൂതം സ രാജാ ബാഹുശാലിനാ।
തസ്യാശ്വാ വ്യദ്രവൻസംഖ്യേ ഹതമസൂതാസ്തതസ്തതഃ ॥ 3-272-25 (26322)
വിരഥം ഹതസൂതം തം ഭീമഃ പ്രഹരതാംവരഃ।
ജഘാന തലയുക്തേന പ്രാസേനാഭ്യേത്യ പാണ്ഡവഃ ॥ 3-272-26 (26323)
ദ്വാദശാനാം തു സർവേഷാം സൌവീരാണാം ധനഞ്ജയഃ।
ചകർത നിശിതൈർഭല്ലൈർധനൂംഷി ച ശിരാംസി ച ॥ 3-272-27 (26324)
ശിബീനിക്ഷ്വാകുമുഖ്യാംശ്ച ത്രിഗർതാൻസൈന്ധവാനപി।
ജഘാനാതിരഥഃ സംഖ്യേ ബാണഗോചരമാഗതാൻ ॥ 3-272-28 (26325)
സൂദിതാഃ പ്രത്യദൃശ്യന്ത ബഹവഃ സവ്യസാചിനാ।
സപതാകാശ്ച മാതംഗാഃ സധ്വജാശ്ച മഹാരഥാഃ ॥ 3-272-29 (26326)
പ്രച്ഛാദ്യ പൃഥിവീം തസ്ഥുഃ സർവമായോധനം പ്രതി।
ശരീരാണ്യശിരസ്കാനി വിദേഹാനി ശിരാംസി ച ॥ 3-272-30 (26327)
ശ്വഗൃധ്രകങ്കകാകോലഭാസഗോമായുവായസാഃ।
അതൃപ്യംസ്തത്രവീരാണാം ഹതാനാം മാസശോണിതൈഃ ॥ 3-272-31 (26328)
`ഏവം തീക്ഷ്ണശരജ്വാലൈർഗാണ്ഡീവാനിലചോദിതൈഃ।
സേനേന്ധനം ദദാഹാശു സരോഷഃ പാർഥപാവകഃ ॥ 3-272-32 (26329)
ചക്രാണാം പതിതാനാം ച യുഗാനാം ച മഹീപതേ।
തൂണീരാണആം പതാകാനാം ധ്വജാനാം ച രഥൈഃ സഹ ॥ 3-272-33 (26330)
ഈഷാണാമനുകർഷാണാം ത്രിവേണൂനാം തഥൈവ ച।
അക്ഷാണാമഥ യോക്രാണാം പ്രതോദാനാം ച രാശയഃ ॥ 3-272-34 (26331)
ശിരസാം പതിതാനാം ച കുണ്ഡലോഷ്ണീഷധാരിണാം।
ഭുജാനാം മകുടാനാം ച ഹാരാണാമംഗദൈഃ സഹ ॥ 3-272-35 (26332)
ഛത്രാണാം വ്യജനാനാം ച ചർമണആം വർമണാം തഥാ।
ഛിന്നാനാം കാർമുകാണാം ച പട്ടസാനാം തഥൈവ ച ॥ 3-272-36 (26333)
ശക്തീനാമഥ ഖംഗാനാം ദണ്ഡാനാം സഹ തേമരൈഃ।
രാശയശ്ചാത്രദൃശ്യന്തേ തത്രതത്ര വിശാംപതേ ॥ 3-272-37 (26334)
പതിതൈശ്ചൈവ മാതംഗൈഃ സയോധൈഃ പർവതോപമൈഃ।
ഹയൈർദ്വിധാകൃതൈഃ സാർധം സാദിഭിഃ സായുധൈസ്തഥാ ॥ 3-272-38 (26335)
വിപ്രവിദ്ധൈ രഥൈശ്ചൈവ നിഹതൈശ്ചപദാതിഭിഃ।
അഗംയരൂപാ പൃഥിവീ മാംസശോണിതകർദമാ' ॥ 3-272-39 (26336)
ഹതേഷു തേഷു വീരേഷു സിന്ധുരാജോ ജയദ്രഥഃ।
വിമുച്യ കൃഷ്ണാം സന്ത്രസ്തഃ പലായനപരോഽഭവത് ॥ 3-272-40 (26337)
സ തസ്മിൻസങ്കുലേ സൈന്യേ ദ്രൌപദീമവതാര്യ താം।
പ്രാണപ്രേപ്സുരുപാധാവദ്വനം തത്ര നരാധമഃ ॥ 3-272-41 (26338)
ദ്രൌപദീം ധർമരാജസ്തു ദൃഷ്ട്വാ ധൌംയപുരസ്കൃതാം।
മാദ്രീപുത്രേണ വീരേണ രഥമാരോപയത്തദാ ॥ 3-272-42 (26339)
തതസ്തദ്വിദ്രുതം സൈന്യമപയാതേ ജയദ്രഥേ।
ആദിശ്യാദിശ്യ നാരാചൈരാജഘാന വൃകോദരഃ ॥ 3-272-43 (26340)
സവ്യസാചീ തു തം ദൃഷ്ട്വാ പലായന്തം ജയദ്രഥം।
വാരയാമാസ നിഘ്നന്തം ഭീമം സൈന്ധവസൈനികാൻ ॥ 3-272-44 (26341)
അർജുന ഉവാച। 3-272-45x (2677)
യസ്യാപചാരാത്പ്രാപ്തോഽയമസ്മാൻക്ലേശോ ദുരാസദഃ।
തമസ്മിൻസമരോദ്ദേശേ ന പശ്യാമി ജയദ്രഥം ॥ 3-272-45 (26342)
`മൂഢം നൈകൃതികം ദുഷ്ടം ദ്രൌപദ്യാഃ ക്ലേശകാരിണം'।
തമേവാന്വിഷ ഭദ്രം തേ കിം തേ യോധൈർനിപാതിതൈഃ।
അനാമിഷമിദം കർമ കഥം വാ മന്യതേ ഭവാൻ ॥ 3-272-46 (26343)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-272-47x (2678)
ഇത്യുക്തോ ഭീമസേനസ്തു ഗുഡാകേശേന ധീമതാ।
യുധിഷ്ഠിരമഭിപ്രേത്യ വാഗ്മീ വചനമബ്രവീത് ॥ 3-272-47 (26344)
ഹതപ്രവീരാ രിപവോ ഭൂയിഷ്ഠം വിദ്രുതാ ദിശഃ।
ഗൃഹീത്വാ ദ്രൌപദീം രാജന്നിവർതതു ഭവാനിതഃ ॥ 3-272-48 (26345)
യമാഭ്യാം സഹ രാജേന്ദ്ര ധൌംയേന ച മഹാത്മനാ।
പ്രാപ്യാശ്രമപദം രാജന്ദ്രൌപദീം പരിസാന്ത്വയ ॥ 3-272-49 (26346)
ന ഹി മേ മോക്ഷ്യതേജീവൻമൂഢഃ സൈന്ധവകോ നൃപഃ।
പാതാലതലസംസ്ഥോപി യദി ശക്രോസ്യ സാരഥിഃ ॥ 3-272-50 (26347)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 3-272-51x (2679)
ന ഹന്തവ്യോ മഹാബാഹോ ദുരാത്മാഽപിസ സൈന്ധവഃ।
ദുഃശലാമഭിസംസ്മൃത്യ ഗാന്ധാരീം ച യശസ്വിനീം ॥ 3-272-51 (26348)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-272-52x (2680)
തച്ഛ്രുത്വാ ദ്രൌപദീ ഭീമമുവാച വ്യാകുലേന്ദ്രിയാ।
കുപിതാ ഹ്രീമതീ പ്രാജ്ഞാ പതീ ഭീമാർജുനാവുഭൌ ॥ 3-272-52 (26349)
കർതവ്യം ചേത്പ്രിയം മഹ്യം വധ്യഃ സ പുരുഷാധമഃ।
സൈന്ധവാപശദഃ പാപോ ദുർമതിഃ കുലപാംസനഃ ॥ 3-272-53 (26350)
ഭാര്യാഭിഹർതാ വൈരീ യോ യശ്ച രാജ്യഹരോ രിപുഃ।
യാചമാനോഽപിസംഗ്രാമേ ന മോക്തവ്യഃ കഥഞ്ചന ॥ 3-272-54 (26351)
ഇത്യുക്തൌ തൌ നരവ്യാഘ്രൌ യയതുര്യത്ര സൈന്ധവഃ।
രാജാ നിവവൃതേകൃഷ്ണാമാദായ സപുരോഹിതഃ ॥ 3-272-55 (26352)
സ പ്രവിശ്യാശ്രമപദമപവിദ്ധവൃസീകടം।
മാർകണ്ഡേയാദിഭിർവിപ്രൈരനുകീർണം ദദർശ ഹ ॥ 3-272-56 (26353)
ദ്രൌപദീമനുശോചദ്ഭിർബ്രാഹ്മണൈസ്തൈഃ സമാഹിതൈഃ।
സമേയായ മഹാപ്രാജ്ഞഃ സഭാര്യ ഭ്രാതൃമധ്യഗഃ ॥ 3-272-57 (26354)
തേ സ്മ തം മുദിതാ ദൃഷ്ട്വാ പുനരപ്യാഗതം നൃപം।
ജിത്വാ താൻസിനധുസൌവീരാന്ദ്രൌപദീം ചാഹൃതാം പുനഃ ॥ 3-272-58 (26355)
സ തൈഃ പരിവൃതോ രാജാതത്രൈവോപവിവേശ ഹ।
പ്രവിവേശാശ്രമം കൃഷ്ണാ യമാഭ്യാം സഹ ഭാമിനീ ॥ 3-272-59 (26356)
ഭീമസേനാർജുനൌ ചാപി ശ്രുത്വാ ക്രോശഗതം രിപും।
സ്വയമശ്വാംസ്തുദന്തൌ തൌ ജവേനൈവാഭ്യധാവതാം ॥ 3-272-60 (26357)
ഇദമത്യദ്ഭുതം ചാത്ര ചകാരാതിരഥോഽർജുനഃ।
ക്രോശമാത്രഗതാനശ്വാൻസൈന്ധവസ്യ ജഘാന യത് ॥ 3-272-61 (26358)
സ ഹി ദിവ്യാസ്ത്രസംപന്നഃ കൃച്ഛ്രകാലേഽപ്യസംഭ്രമഃ।
അകരോദ്ദുഷ്കരം കർമ ശരൈരസ്ത്രാനുമന്ത്രിതൈഃ ॥ 3-272-62 (26359)
തതോഽഭ്യധാവതാം വീരാവുഭൌ ഭീമധനഞ്ജയൌ।
ഹതാശ്വം സൈന്ധവം ഭീതമേകം വ്യാകുലചേതസം ॥ 3-272-63 (26360)
സൈന്ധവസ്തു ഹതാന്ദൃഷ്ട്വാ തഥാഽശ്വാൻസ്വാൻസുദുഃഖിതഃ।
`രഥാത്പ്രസ്കന്ദ്യ പദ്ഭ്യാം വൈ പലായനപരോഽഭവത്' ॥ 3-272-64 (26361)
ദൃഷ്ട്വാ രവിക്രമകർമാണി കുർവാണം ച ധനഞ്ജയം।
പലായനകൃതോത്സാഹഃ പ്രാദ്രവദ്യേന വൈ വനം ॥ 3-272-65 (26362)
സൈന്ധവം ത്വമിസംപ്രേക്ഷ്യപരാക്രാന്തം പലായനേ।
അനുയായ മഹാബാഹുഃ ഫൽഗുനോ വാക്യമബ്രവീത് ॥ 3-272-66 (26363)
അനന വീര്യേണ കഥം സ്ത്രിയം പ്രാർഥയസേ ബലാത്।
രാജപുത്ര നിവർതസ്വ ന തേ യുക്തം പലായനം ॥ 3-272-67 (26364)
കഥം ഹ്യനുചരാൻഹിത്വാ ശത്രുമധ്യേ പലായസേ।
ഇത്യുച്യമാനഃ പാർഥേന സൈന്ധവോ ന ന്യവർതത ॥ 3-272-68 (26365)
തിഷ്ഠതിഷ്ഠേതി തം ഭീമഃ സഹസാഽഭ്യദ്രവദ്ബലീ।
മാ വധീരിതി പാർഥസ്തം ദയാവാൻപ്രത്യഭാഷത ॥ 3-272-69 (26366)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി ദ്രൌപദീഹരണപർവണി ദ്വിസപ്തത്യധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 272 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-272-5 അന്തരം അഭ്യഹാരയത് ഭീമജയദ്രഥയോർമധ്യേ പ്രവേശേന വ്യവധാനം കൃതവാൻ। രഥവംശേന രഥവർഗ്രേണ ॥ 3-272-16 ക്ഷേമങ്കരസുമാലവൌ ഇതി ക. പാഠഃ। ക്ഷേമങ്കരമഹാമലൌ ഇതി ഥ. ധ. പാഠഃ ॥ 3-272-21 സവിഷാണം ഭുജം സദന്തം ശുണ്ഡാദണ്ഡം। മൂലേ ഗണ്ഡപ്രദേശേ ॥ 3-272-26 തലയുക്തേന മുഷ്ടിയുക്തേന ॥ 3-272-46 അന്വിഷ അന്വിച്ഛ ॥ 3-272-51 ദുഃശലാം ദുര്യോധനഭഗിനീം ॥ 3-272-56 അപവിദ്ധാ ഇതസ്തതോ വിശീർണാ ബസ്യഃ ഋഷീണാമാസനാനി ॥ 3-272-65 വിക്രമയുക്താനി കർമാണി ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 273
॥ ശ്രീഃ ॥
3.273. അധ്യായഃ 273
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ഭീമേന കേശഗ്രഹണേന നിപാതിതസ്യ ജയദ്രഥസ്യ മൂർധ്നി പാദപ്രഹാരപൂർവകം ക്ഷുരപ്രേണ പഞ്ചചൂദീനിർമാണം ॥ 1 ॥ ഭീമേന ബന്ധനപൂർവകമാനീതസ്യ തസ്യ യുധിഷ്ഠിരേണ മോചനം ॥ 2 ॥ ജയദ്രയേന തപഃപ്രസാദിതാൻമഹാദേവാദർജുനവർജമേകസ്മിന്ദിനേ പാണ്ഡവജയരൂപവരാഽഽദാനം ॥ 3 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-273-0 (26367)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-273-0x (2681)
ജയദ്രഥസ്തു സംപ്രേക്ഷ്യഭ്രാതരാവുദ്യതായുധൌ।
പ്രാദാവത്തൂർണമവ്യഗ്രോ ജീവിതേപ്സുഃ സുദുഃഖിതഃ ॥ 3-273-1 (26368)
`ലതാഭിഃ സംവൃതേ കക്ഷേ കിരീടം രത്നഭാസ്വരം।
അപവിധ്യപ്രധാവന്തം നിലീയന്തം വനാന്തരേ ॥ 3-273-2 (26369)
ഭീമസേനസ്തു തം കക്ഷേ ലീയമാനം ഭയാകുലം।
മാർഗമാണോഽവതീര്യാശു രഥാദ്രത്നവിഭൂപിതാത്'।
അഭിദ്രുത്യ നിജഗ്രാഹകേശപക്ഷേ ഹ്യമർഷണഃ ॥ 3-273-3 (26370)
സമുദ്യംയ ച തം ഭീമോ നിഷ്പിപേപ മഹീതലേ।
ഗലേ ഗൃഹീത്വാരാജാനം പാതയാമാസ ചൈവ ഹ ॥ 3-273-4 (26371)
പുനഃ സ ജീവമാനസ്യ തസ്യോത്പതിതുമിച്ഛതഃ।
പദാ മൂർധ്നി മഹാബാഹുഃ പ്രാഹരദ്വിലപിഷ്യതഃ ॥ 3-273-5 (26372)
തസ്യ ജാനൂ ദദൌ ഭമോ ജഘ്നേ ചൈനമരത്നിനാ।
സ മോഹമഗമദ്രാജാ പ്രഹാരവരപീഡിതഃ ॥ 3-273-6 (26373)
സരോഷം ഭീമസേനം തു വാരയാമാസ ഫൽഗുനഃ।
ദുഃശലായാഃ കൃതേരാജാ യത്ത്വാമാഹേതി കൌരവ ॥ 3-273-7 (26374)
ഭീമ ഉവാച। 3-273-8x (2682)
നായം പാപസമാചാരോ മത്തോ ജീവിതുമർഹതി।
കൃഷ്ണായാസ്തദനർഹായാഃ പരിക്ലേഷ്ടാ നരാധമഃ ॥ 3-273-8 (26375)
കിംനു ശക്യം മയാ കർതും യദ്രാജാ സതതം ഘൃണീ।
ത്വം ച ബാലിശയാ ബുദ്ധ്യാ സദൈവാസ്മാൻപ്രബാധസേ ॥ 3-273-9 (26376)
ഏവമുക്ത്വാ സടാസ്തസ്യ പഞ്ചചക്രേ വൃകോദരഃ।
അർധചന്ദ്രേണ വാണേന കിഞ്ചിദബ്രുവതസ്തദാ ॥ 3-273-10 (26377)
വികൽപയിത്വാ രാജാനം തതഃ പ്രാഹ വൃകോദരഃ।
ജീവിതും ചേച്ഛസേ മൂഢ ഹേതും മേ ഗദതഃ ശൃണു ॥ 3-273-11 (26378)
ദാസോസ്മീതി ത്വയാ വാച്യം സംസത്സു ച സഭാസു ച।
ഏവം ചേജ്ജീവിതം ദദ്യാമേഷ യുദ്ധജിതോ വിധിഃ ॥ 3-273-12 (26379)
ഏവമസ്ത്വിതി തം രാജാ കൃച്ഛ്രമാണോ ജയദ്രഥഃ।
പ്രോവാച പുരുഷവ്യാഘ്രം ഭീമമാഹവശോഭിനം ॥ 3-273-13 (26380)
തത ഏനം വിചേഷ്ടന്തം വദ്ധ്വാ പാർഥോ വൃകോദരഃ।
രഥമാരോപയാമാസ വിസഞ്ജ്ഞം പാംസുകുണ്ഠിതം ॥ 3-273-14 (26381)
തതസ്തം രഥമാസ്ഥായ ഭീമഃ പാർതാനുഗസ്തദാ।
അഗ്ര്യമാശ്രമമധ്യസ്ഥാമഭ്യഗച്ഛദ്യുധിഷ്ഠിരം ॥ 3-273-15 (26382)
ദർശയാമാസ ഭീമസ്തു തദവസ്ഥം ജയദ്രഥം।
തം രാജാ പ്രാഹസദ്ദൃഷ്ട്വാ മുച്യതാമിതി ചാബ്രവീത് ॥ 3-273-16 (26383)
രാജാനം ചാബ്രവീദ്ഭീമോ ദ്രൌപദ്യൈ കഥയേതി വൈ।
ദാസഭാവം ഗതോ ഹ്യേഷ പാണ്ഡൂനാം പാപചേതനഃ ॥ 3-273-17 (26384)
തമുവാച ച തതോ ജ്യേഷ്ഠോ ഭ്രാതാ സപ്രണയം വചഃ।
മുഞ്ചേമമധമാചാരം പ്രമാണാ യദി തേ വയം ॥ 3-273-18 (26385)
ദ്രൌപദീ ചാബ്രവീദ്ഭീമമഭിപ്രേക്ഷ്യ യുധിഷ്ഠിരം।
ദാസോഽയംമുച്യതാം രാത്രസ്ത്വയാപഞ്ചശിഖഃ കൃതഃ ॥ 3-273-19 (26386)
`ഏവമുക്തഃ സ ഭീമസ്തു ഭ്രാത്രാ ചൈവ ച കൃഷ്ണയാ।
മുമോച തം മഹാപാപം ജയദ്രഥമചേതനം' ॥ 3-273-20 (26387)
സ മുക്തോഽഭ്യേത്യരാജാനമഭിവാദ്യ യുധിഷ്ഠിരം।
വവന്ദേ വിഹ്വലോരാജാതാംശ്ച വൃദ്ധാൻമുനീംസ്തദാ ॥ 3-273-21 (26388)
തമുവാച ധൃണീ രാജാ ധർമപുത്രോ യുധിഷ്ഠിരഃ।
തഥാജയദ്രഥം ദൃഷ്ട്വാ ഗൃഹീതം സവ്യസാചിനാ ॥ 3-273-22 (26389)
അദാസോ ഗച്ഛ മുക്തോസി മൈവം കാർഷീഃ പുനഃ ക്വചിത്।
സ്ത്രീകാമുക ധിഗസ്തു ത്വാം ക്ഷുദ്രഃ ക്ഷത്രസഹായവാൻ ॥ 3-273-23 (26390)
ഏവംവിധം ഹി ക കുര്യാത്ത്വദനയഃ പുരുഷാധമഃ।
`കർമ ധർമവിരുദ്ധം വൈ ലോകദുഷ്ടം ച ദുർമതേ' ॥ 3-273-24 (26391)
ഗതസത്ത്വമിവ ജ്ഞാത്വാ കർതാരമശുഭസ്യ തം।
സംപ്രേക്ഷ്യഭരതശ്രേഷ്ഠഃ കൃപാം ചക്രേ നരാധിപഃ ॥ 3-273-25 (26392)
ധർമേ തേ വർധതാം വുദ്ധിർമാ ചാധർമേ മനഃ കൃഥാഃ।
സാശ്ച സാഥപാദാതഃ സ്വസ്തി ഗച്ഛ ജയദ്രഥ ॥ 3-273-26 (26393)
ഏവമുക്തസ്തു സവ്രീജം തൂഷ്ണീം കിഞ്ചിദവാങ്യുഖഃ।
ജഗാമ രാജാ ദുഃഖാർതോ ഗംഗാദ്വാരായ ഭാരത ॥ 3-273-27 (26394)
സ ദേവം ശരണം ഗത്വാ വിരൂപാക്ഷമുമാപതിം।
തപശ്ചചാര വിപുലം തസ്യ പ്രീതോ വൃഷധ്വജഃ ॥ 3-273-28 (26395)
ബലിം സ്വയം പ്രത്യഗൃഹ്ണാത്പ്രീയമാണസ്ത്രിലോചനഃ।
വരം ചാസ്മൈ ദദൌ ദേവഃ സ ജഗ്രാഹ ച തച്ഛൃണു ॥ 3-273-29 (26396)
സമസ്താൻസരഥാൻപഞ്ചജയേയം യുധി പാണ്ഡവാൻ।
ഇതി രാജാഽബ്രവീദ്ദേവം നേതി ദേവസ്തമബ്രവീത് ॥ 3-273-30 (26397)
അജയ്യാംശ്ചാപ്യവധ്യാംശ്ച വാരയിഷ്യസി താന്യുധി।
ഋതേഽർജുനം മഹാബാഹും നരം നാമ സുരേശ്വരം ॥ 3-273-31 (26398)
ബദര്യാം തപ്തതപസം നാരായണസഹായകം।
അജിതം സർവലോകാനാം ദേവൈരപി ദുരാസദം ॥ 3-273-32 (26399)
മയാ ദത്തം പാശുപതം ദിവ്യമപ്രതിമം ശരം।
അവാപ ലോകപാലേഭ്യോ വജ്രാദീൻസ മഹാശരാൻ ॥ 3-273-33 (26400)
ദേവദേവോ ഹ്യനന്താത്മാ വിഷ്ണുഃ സുരഗുരുഃ പ്രഭുഃ।
പ്രധാനപുരുഷോഽവ്യക്തോവിശ്വാത്മാവിശ്വമൂർതിമാൻ ॥ 3-273-34 (26401)
യുഗാന്തകാലേ സംപ്രാപ്തേ കാലാഗ്നിർദഹതേ ജഗത്।
സപർവതാർണവദ്വീപം സശൈലവനകാനനം।
നിർദഹന്നാഗലോകാംശ്ചപാതാലതലചാരിണഃ ॥ 3-273-35 (26402)
അഥാന്തരിക്ഷേ സുമഹന്നാനാവർണാഃ പയോധരാഃ।
ഘോരസ്വരാ വിനദിനസ്തടിൻമാലാവലംബിനഃ।
സമുത്തിഷ്ഠന്ദിശഃ സർവാവിവർഷന്തഃ സമന്തതഃ ॥ 3-273-36 (26403)
തതോഽഗ്നീം ശമയാമാസുഃ സംവർതാഗ്നിനിയാമകാഃ।
അക്ഷമാത്രൈശ്ച ധാരാഭിസ്തിഷ്ഠന്ത്യാപൂര്യ സർവശഃ ॥ 3-273-37 (26404)
ഏകാർണവേ തദാതസ്മിന്നുപശാന്തചരാചരേ।
നഷ്ടചന്ദ്രാർകപവനേ ഗ്രഹനക്ഷത്രവർജിതേ।
ചതുര്യുഗസഹസ്രാന്തേ സലിലേനാപ്ലുതാ മഹീ ॥ 3-273-38 (26405)
തതോ നാരായണാഖ്യസ്തു സഹസ്രാക്ഷഃ സഹസ്രപാത്।
സഹസ്രശീർപാ പുരുഷഃ സ്വപ്നുകാമസ്ത്വതീന്ദ്രിയഃ ॥ 3-273-39 (26406)
ഫണാസഹസ്രവികടം ശേഷം പര്യങ്കഭോഗിനം।
സഹസ്രമിവ തിഗ്മാംശുസംഘാതമമിതദ്യുതിം।
കുന്ദേന്ദുഹാരഗോക്ഷീരമൃണാലകുമുദപ്രഭം ॥ 3-273-40 (26407)
തത്രാസൌ ഭഗവാന്ദേവഃ സ്വപഞ്ജലനിധൌ തദാ।
നൈശേന തമസാ വ്യാപ്താം സ്വാം രാത്രിങ്കുരുതേ വിഭുഃ ॥ 3-273-41 (26408)
സത്വോദ്രേകാത്പ്രബുദ്ധസ്തു ശൂന്യം ലോകമപശ്യത।
ഇമം ചോദാഹരന്ത്യത്രശ്ലോകം നാരായണം പ്രതി ॥ 3-273-42 (26409)
ആപോ നാരാസ്തത്തനവ ഇത്യപാം നാമ ശുശ്രുമഃ।
അയനം തേന ചൈവാസ്തേ തേന നാരായണഃ സ്മൃതഃ ॥ 3-273-43 (26410)
പ്രധ്യാനസമകാലം തുപ്രജാഹേതോഃ സനാതനഃ।
ധ്യാതമാത്രേ തു ഭഗവന്നാഭ്യാം പദ്മഃ സമുത്ഥിതഃ ॥ 3-273-44 (26411)
തതശ്ചതുർമുഖോ ബ്രഹ്മാ നാഭിപദ്മാദ്വിനിഃസൃതഃ।
തത്രോപവിഷ്ടഃ സഹസാ ബ്രഹ്മാ ലോകപിതാമഹഃ ॥ 3-273-45 (26412)
ശൂന്യം ദൃഷ്ട്വാ ജഗത്കൃത്സ്നം മാനസാനാത്മനഃ സമാൻ।
തതോ മരീചിപ്രമുഖാൻമഹർഷീനസൃജന്നവ ॥ 3-273-46 (26413)
തേഽസൃജൻസർവഭൂതാനി ത്രസാനി സ്ഥാവരാണി ച।
യക്ഷരാക്ഷസഭൂതാനി പിശാചോരഗമാനുഷാൻ ॥ 3-273-47 (26414)
സൃജതേ ബ്രഹ്മമൂർതിസ്തു രക്ഷതേ പൌരുഷീ തനുഃ।
രൌദ്രീ ഭാവേന ശമയേത്തിസ്രോഽവസ്ഥാഃ പ്രജാപതേഃ ॥ 3-273-48 (26415)
ന ശ്രുതം തേ സിന്ധുപതേ വിഷ്ണോരദ്ഭുതകർമണഃ।
കഥ്യമാനാനി മുനിഭിർബ്രാഹ്മണൈർവേദപാരഗൈഃ ॥ 3-273-49 (26416)
ജലേന സമനുപ്രാപ്തേ സർവതഃ പൃഥിവീതലേ।
തദാ ചൈകാർണവേ തസ്മിനനേകാകാശേ പ്രഭുശ്ചരൻ ॥ 3-273-50 (26417)
നിശായാമിവ ഖദ്യോതഃ പ്രാവൃട്കാലേ സമന്തതഃ।
പ്രതിഷ്ഠാനായ പൃഥിവീം മാർഗമാണസ്തദാഽഭവത് ॥ 3-273-51 (26418)
ജലേ നിമഗ്നാം ഗാം ദൃഷ്ട്വാചോദ്ധർതും മനസേച്ഛതി।
കിംനു രൂപമഹം കൃത്വാസലിലാദുദ്ധരേ മഹീം ॥ 3-273-52 (26419)
ഏവം സഞ്ചിന്ത്യ മനസാ ദൃഷ്ട്വാ ദിവ്യേന ചക്ഷുഷാ।
ജലക്രീഡാഭിരുചിതം വാരാഹം രൂപമസ്മരത് ॥ 3-273-53 (26420)
കൃത്വാ വരാഹവപുപം വാങ്മയം വേദസംമിതം।
ദശയോജനവിസ്തീർണമായതം ശതയോജനം ॥ 3-273-54 (26421)
മഹാപർവതവർഷ്മാഭം തീക്ഷ്ണദംഷ്ട്രംപ്രദീപ്തിമത്।
മഹാമേഘൌഘനിർഘോപം നീലജീമൂതസന്നിഭം ॥ 3-273-55 (26422)
ഭൂത്വാ യജ്ഞവരാഹോ വൈ അപഃ സംപ്രാവിശത്പ്രഭുഃ।
ദംഷ്ട്രേണൈകേന ചോദ്ധൃത്യസ്വേ സ്ഥാനേ ന്യവിശൻമഹീം ॥ 3-273-56 (26423)
പുനരേവ മഹാബാഹുരപൂർവാം തനുമാശ്രിതഃ।
നരസ്യ കൃത്വാഽർധതനും സിംഹസ്യാർധതനും പ്രഭുഃ ॥ 3-273-57 (26424)
ദൈത്യേന്ദ്രസ്യ സഭാം ഗത്വാപാണിം സംസ്പൃശ്യപാണിനാ।
ദൈത്യാനാമാദിപുരുഷഃ സുരാരിർദിതിനന്ദനഃ ॥ 3-273-58 (26425)
ദൃഷ്ട്വാ ചാപൂർവവപുഷം ക്രോധാത്സംരക്തലോചനഃ।
ശൂലോദ്യതകരഃ സ്രഗ്വീ ഹിരണ്യകശിപുസ്തദാ ॥ 3-273-59 (26426)
മേഘസ്തനിതനിർഘോഷോ നീലാഭ്രചയസന്നിഭഃ।
ദേവാരിർദിതിജോ വീരോ നൃസിംഹം സമുപാദ്രവത് ॥ 3-273-60 (26427)
സമുത്പത്യ തതസ്തീക്ഷ്ണൈർമൃഗേന്ദ്രേണ ബലീയസാ।
നാരസിംഹേന വപുഷാദാരിതഃ കരജൈർഭൃശം ॥ 3-273-61 (26428)
ഏവം നിഹത്യ ഭഗവാന്ദൈത്യേനദ്രം രിപുഘാതിനം।
ഭൂയോഽന്യഃ പുണ്ഡരീകാക്ഷഃ പ്രഭുർലോകഹിതായ ച।
കശ്യപസ്യാത്മജഃ ശ്രീമാനദിത്യാ ഗർഭധാരിതഃ ॥ 3-273-62 (26429)
പൂർണേ വർഷസഹസ്രേ തു പ്രസൂത ഭർഗമുത്തമം ॥ 3-273-63 (26430)
ദുർദിനാംഭോദസദൃശോ ദീപ്താക്ഷോ വാമനാകൃതിഃ।
ദണ്ഡീ കമണ്ഡലുധരഃ ശ്രീവത്സോരസി ഭൂഷിതഃ।
ജടീ യജ്ഞോപവീതീ ച ഭഗവാൻബാലരൂപധൃക് ॥ 3-273-64 (26431)
യജ്ഞവാടം ഗതഃ ശ്രീമാന്ദാനവേന്ദ്രസ്യ വൈ തദാ।
ബൃഹസ്പതിസഹായോഽസൌ പ്രവിഷ്ടോ ബലിനോ മഖേ ॥ 3-273-65 (26432)
തം ദൃഷ്ട്വാവാമനതനും പ്രഹൃഷ്ടോ ബലിരബ്രവീത്।
പ്രീതോസ്മി ദർശനേ വിപ്ര ബ്രൂഹി ത്വം കിം ദദാനിതേ ॥ 3-273-66 (26433)
ഏവമുക്തസ്തു ബലിനാ വാമനഃ പ്രത്യുവാച ഹ ॥ 3-273-67 (26434)
സ്വസ്തീത്യുക്ത്വാ ബലിം ദേവഃ സ്മയമാനോഽഭ്യഭാഷത।
മേദിനീം ദാനവപതേ ദേഹി മേ വിക്രമത്രയം ॥ 3-273-68 (26435)
ബലിർദദൌ പ്രസന്നാത്മാ വിപ്രായാമിതതേജസേ।
തതോ ദിവ്യാദ്ഭുതതമം രൂപം വിക്രമതോഹരേഃ ॥ 3-273-69 (26436)
വിക്രമൈസ്ത്രിഭിരക്ഷോഭ്യോ ജഹാരാശു സ മേദിനീം।
ദദൌ ശക്രായ ച മഹീം വിഷ്ണുർദേവഃ സനാതനഃ ॥ 3-273-70 (26437)
ഏഷ തേ വാമനോ നാമ പ്രാദുർഭാവഃ പ്രകീർതിതഃ।
തേന ദേവാഃ പ്രാദുരാസന്വൈഷ്ണവം ചോച്യതേ ജഗത് ॥ 3-273-71 (26438)
അസതാം നിഗ്രഹാർഥായ ധർമസംരക്ഷണായ ച।
അവതീർണോ മനുഷ്യാണാമജായത യദുക്ഷയേ।
യം ദേവംവിദുഷോഗാന്തി തസ്യ കർമാണി സൈന്ദവ ॥ 3-273-72 (26439)
അനാദ്യന്തമജം ദേവം പ്രഭുംലോകനമസ്കൃതം।
യം ദേവം വിദുഷോഗാന്തിതസ് കർമാണി സൈന്ധവ ॥ 3-273-73 (26440)
യമാഹുരജിതങ്കൃഷ്ണം ശംഖചക്രഗദാധരം।
ശ്രീവത്സധാരിണം ദേവം പീതകൌശേയവാസസം ॥ 3-273-74 (26441)
പ്രധാനം സോഽസ്ത്രവിദുഷാം തേന കൃഷ്ണന രക്ഷ്യതേ ॥ 3-273-75 (26442)
സഹായഃ പുണ്ഡരീകാക്ഷഃ ശ്രീമാനതുലവിക്രമഃ।
സമാനസ്യന്ദനേ പാർഥമാസ്ഥായ പരവീരഹാ ॥ 3-273-76 (26443)
ന ശക്യതേ തേന ജേതും ത്രിദശൈരപി ദുഃസഹഃ।
കഃ പുനർമാനുഷോ ഭാവോ രണേ പാർഥം വിജേഷ്യതി ॥ 3-273-77 (26444)
തമേകം വർജയിത്വാതു സർവംയൌധിഷ്ഠിരം ബലം।
ചതുരഃ പാണ്ഡവാത്രാജന്ദിനൈകം ജേപ്യസേ രിപൂൻ ॥ 3-273-78 (26445)
`തസ്മാത്ത്വംപാർഥരഹിതാൻപാണ്ഡവാന്വാരയിഷ്യസി।
ഏതദ്ധി പുരുഷവ്യാഘ്ര മയാ ദത്തോ വരസ്തവ' ॥ 3-273-79 (26446)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-273-80x (2683)
ഇത്യേവമുക്ത്വാ നൃപതിം സർവപാപഹരോ ഹരഃ।
ഉമാപതിഃ പശുപതിര്യജ്ഞഹാ ത്രിപുരാർദനഃ ॥ 3-273-80 (26447)
വാമനൈർവികടൈഃ കുബ്ജൈരുഗ്രശ്രവണദർശനൈഃ।
വൃതഃ പാരിഷദൈർഘോരൈർനാനാപ്രഹരണോദ്യതൈഃ ॥ 3-273-81 (26448)
ത്ര്യംബകോ രാജശാർദൂല ഭഗനേത്രനിപാതനഃ।
ഉമാസഹായോ ഭഗവാംസ്തത്രൈവാന്തരധീയത ॥ 3-273-82 (26449)
ഏവമുക്തസ്തു നൃപതിഃ സ്വമേവ ഭവനം യയൌ।
പാണ്ഡവാശ്ച വനേ തസ്മിന്ന്യവസൻകാംയകേ തഥാ ॥ 3-273-83 (26450)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി യജദ്രഥവിമോക്ഷണപർവണി ത്രിസപ്തത്യധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 273 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-273-9 ഘൃണീ ദയാവാൻ। ബാലിശയാ സ്വൽപയാ। ബാധസേശത്രും ഹന്തും ന ദദാസി ॥ 3-273-10 സടാഃ ജടാഃ കേശസംനിവേശേ മധ്യേ മധ്യേപഞ്ചസു സ്ഥാനേഷു അർധചന്ദ്രേണ ബാണേന ക്ഷീരവദ്വാഷയാമാസേത്യർഥഃ ॥ 3-273-11 വികത്ഥയിത്വാരാജാനമിതി ഝ. പാഠഃ ॥ 3-273-29 ബലിം ഉപഹാരം ॥ 3-273-31 മഹാബാഹും ദേവൈരപി ദുരാസദം ഇതി ധ. പാഠഃ ॥ 3-273-33 ശൃണാതി ഹിനസ്തീതി ശരമസ്ത്രം ॥ 3-273-34 നാരായണസഹായസ്യാജേയത്വം വക്തും നാരായണമാഹാത്ംയമേവാഹ ദേവദേവ ഇത്യാദിനാ ॥ 3-273-35 കാലാഗ്നിരൂപോ നാരായണോ നിദേഹതേ ॥ 3-273-36 വിനദിനഃ ഗർജന്തഃ। സമുത്തിഷ്ഠൻ സമുദതിഷ്ഠൻ। ഉത്തിഷ്ഠന്തീത്യർഥഃ ॥ 3-273-37 ശമയാമാസുഃ പയോധരാ ഇതിപ്രപൂർവേണാന്വയഃ। അക്ഷമാത്രൈഃ രഥാക്ഷമാത്രാഭിഃ സ്ഥൂലാഭിഃ। സാമാന്യേ നപുംസകം ॥ 3-273-40 അധ്യതിഷ്ഠദിതി ശേഷഃ ॥ 3-273-43 നാരായണപദംനിർവക്തി ആപ ഇതി। നരാജ്ജാതാ നാരാഃ തത്തനയഃ നാരായണസ്യൈവ തനവഃ നാരാഃ ആപഃ അയനം നിവാസസ്ഥാനം യസ്യ ॥ 3-273-45 തസ്മിംശ്ച പദ്മേ പിതാമഹ ഉപവിഷ്ട ഇതിക്രമഭംഗേന യോജ്യം ॥ 3-273-47 ത്രസാനി ജംഗമാനി ॥ 3-273-49 ഹേ സിന്ധുപതേ। തേ തവ ശ്രുതം ശ്രവണം നാസ്തി। യഥോ വിഷ്ണോരദ്ഭുതകർമണഃ കഥ്യമാനാനി കർമാണി ന വേത്സീതി ശേഷഃ ॥ 3-273-53 ജലക്രീഡായാമഭിരുചിതം പ്രീതിര്യസ്യ ॥ 3-273-54 വരാഹവപുഷമാത്മാനമിതി ശേഷഃ। വാങ്യയം ചതുർവേദമയം। വേദസംമിതം വേദപ്രമിതയജ്ഞരൂപം ॥ 3-273-55 വർഷ്മ ശരീരം ॥ 3-273-56 ദംഷ്ട്രേണ ദംഷ്ട്രയാ ന്യവിശത് ന്യവേശയത് ॥ 3-273-62 ഗർഭേ ധരിതഃ ഗർഭധാരിതഃ ॥ 3-273-64 ദുർദിനം പ്രാവൃട്ദിനം തത്ര ഭവോഽംഭോദഃ കൃഷ്ണമേഘസ്തത്സദൃശഃ। ശ്രീവത്സേനോരസി ഭൂഷിത ഇത്യർഥഃ ॥ 3-273-65 വാടം സ്ഥാനം। ബലിനോ ബലേഃ। അയമികാരാന്ത ഇന്നന്തശ്ര ശബ്ദോ ദൃശ്യതേ ॥ 3-273-69 ദിവ്യം ച തദദ്ധുതതമം ച രൂപം ബഭൂവേതി ശേഷഃ ॥ 3-273-72 അവതീർണോഽവതരണം കുർവന്നജായത ആവിർഭൂതഃ। യദുക്ഷയേ യദൂനാം ഗൃഹേ ॥ 3-273-73 തസ്യ കർമാണി വിദുഷോ വിദ്വാംസഃ ഗാന്തി ഗായന്തി ॥ 3-273-75 സോഽർജുനഃ അസ്ത്രവിദുഷാം പ്രധാനം ശ്രേഷ്ഠഃ യ അജിതമാഹുസ്തേന കൃഷ്ണേന രക്ഷ്യതേ ॥ 3-273-77 തേന കൃഷ്ണസഹായത്വേന ഹേതുനാ। ഭാവഃ പൂജ്യതമഃ। ഭാവഃ പൂജ്യതമേ ലോകേ ഇത്യനേകാർഥഃ ॥ 3-273-78 ദിനൈകമേകദിനമേവ ന സർവദാ ॥ 3-273-83 ജയദ്രഥോഽപി മന്ദാത്മാ സ്വമേവേതി ഝ. പാഠഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 274
॥ ശ്രീഃ ॥
3.274. അധ്യായഃ 274
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
യുധിഷ്ഠിരേണ മാർകണ്ഡേയംപ്രതി സ്വസമാനദുഃഖിസത്താപ്രശ്നഃ ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-274-0 (26451)
ജനമേജയ ഉവാച। 3-274-0x (2684)
ഏവം ഹൃതായാം കൃഷ്ണായാം പ്രാപ്യ ക്ലേശമനുത്തമം।
അത ഊർദ്വം നരവ്യാഘ്രാഃ കിമകുർവത പാണ്ഡവാഃ ॥ 3-274-1 (26452)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-274-2x (2685)
ഏവം കൃഷ്ണാം മോക്ഷയിത്വാവിനിർജിത്യ ജയദ്രഥം।
ആസാഞ്ചക്രേ മുനിഗണൈർധർമരാജോ യുധിഷ്ഠിരഃ ॥ 3-274-2 (26453)
തേഷാം മധ്യേമഹർഷീണാം ശൃണ്വതാമനുശോചതാം।
മാർകണ്ഡേയമിദം വാക്യമബ്രവീത്പാണ്ഡുനന്ദനഃ ॥ 3-274-3 (26454)
ഭഗവന്ദേവർഷീണാം ത്വം ഖ്യാതോ ഭൂതഭവിഷ്യവിത്।
സംശയം പരിപൃച്ഛമി ച്ഛിന്ധി മേ ഹൃദി സംസ്ഥിതം ॥ 3-274-4 (26455)
ദ്രുപദസ്യ സുതാ ഹ്യേഷാ വേദിമധ്യാത്സമുത്ഥിതാ।
അയോനിജാ മഹാഭാഗാസ്നുഷാ പാണ്ഡോർമഹാത്മനഃ ॥ 3-274-5 (26456)
മന്യേ കാലശ്ച ഭഗവാന്ദൈവം ച ദുരതിക്രമം।
ഭവിതവ്യം ച ഭൂതാനാം യസ് നാസ്തി വ്യതിക്രമഃ ॥ 3-274-6 (26457)
കഥം ഹി പത്നീമസ്മാകം ധർമജ്ഞാം ധർമചാരിണീം।
സംസ്പൃശേദീദൃശോ ഭാവഃ ശുചിം സ്തൈന്യമിവാനൃതം ॥ 3-274-7 (26458)
ന ഹി പാപം കൃതങ്കിഞ്ചിത്കർമ വാ നിന്ദിതം ക്വചിത്।
ദ്രൌപദ്യാ ബ്രാഹ്മണേഷ്വേവ ധർമഃ സുചരിതോ മഹാൻ ॥ 3-274-8 (26459)
താം ജഹാര ബലാദ്രാജാ മൂഢബുദ്ധിർജയദ്രഥഃ।
തസ്യാഃ സംഹരണാത്പാപഃ ശിരസഃ കേശവാപനം ॥ 3-274-9 (26460)
പരാജയം ച സംഗ്രാമേ സസഹാഃ സമാപ്തവാൻ।
പ്രത്യാഹൃതാ തഥാഽസ്മാഭിർഹത്വാ തത്സൈന്ധവം ബലം ॥ 3-274-10 (26461)
തദ്ദാരഹരണം പ്രാപ്തമസ്മാഭിരവിതർകിതം।
ദുഃഖശ്ചായം വനേ വാസോ മൃഗയായാം ച ജീവികാ ॥ 3-274-11 (26462)
ഹിംസാ ച മൃഗജാതീനാം വനൌകോഭിർവനൌകസാം।
ജ്ഞാതിഭിർവിപ്രവാസശ്ച മിഥ്യാവ്യവസിതൈരിയം ॥ 3-274-12 (26463)
അസ്തി നൂനം മയാ കശ്ചിദൽപഭാഗ്യതരോ നരഃ।
ഭവതാ ദൃഷ്ടപൂർവോ വാ ശ്രുതപൂർവോഽപി വാ ക്വചിത് ॥ 3-274-13 (26464)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി രാമോപാഖ്യാനപർവണി ചതുഃസപ്തത്യധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 274 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-274-6 ദൈവം ച വിധിനിർമിതമിതി ഝ. ധ. പാഠഃ। തത്രദൈവം ധർമാധർമൌ വിധിഃ സദസത്കർമണീ താഭ്യാം നിർമിതം ॥ 3-274-7 ഈദൃശോ ഭാവഃ പരേണ ഹരണം ॥ 3-274-12 മിഥ്യാവ്യവസിതൈഃ വൃഥാതാപസവേഷധരൈഃ। ഇയം ഹിംസാ ക്രിയത ഇതി ശേഷഃ ॥ 3-274-13 മയാ സമ ഇതിശേഷഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 275
॥ ശ്രീഃ ॥
3.275. അധ്യായഃ 275
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
മാർകണ്ഡേയേന യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി രാമോപാഖ്യാനകഥനാരംഭഃ ॥ 1 ॥ തത്രരാമാദ്യുത്പത്തികഥനപൂർവകം രാവണോത്പത്ത്യുപോദ്ധാതതയാ കുബേരോത്പത്തികഥനം ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-275-0 (26465)
മാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 3-275-0x (2686)
പ്രാപ്തമപ്രതിമം ദുഃഖം രാമേണ ഭരതർഷഭ।
രക്ഷസാ ജാനകീ തസ്യ ഹൃതാ ഭാര്യാ ബലീയസാ ॥ 3-275-1 (26466)
ആശ്രമാദ്രാക്ഷസേന്ദ്രേണ രാവണേന ദുരാത്മനാ।
മായാമാസ്ഥായ തരസാ ഹത്വാ ഗൃധ്രം ജടായുഷം ॥ 3-275-2 (26467)
പ്രത്യാജഹാര താം രാമഃ സുഗ്രീവബലമാശ്രിതഃ।
ബദ്ധ്വാ സേതും സമുദ്രസ്യ ദഗ്ധ്വാ ലങ്കാം ശിതൈഃ ശരൈഃ ॥ 3-275-3 (26468)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 3-275-4x (2687)
കസ്മിന്നാമഃ കുലേ ജാതഃ കിംവീര്യഃ കിംപരാക്രമഃ।
രാവണഃ കസ്യ പുത്രോ വാ കിം വൈരം തസ് തേന ഹ ॥ 3-275-4 (26469)
ഏതൻമേ ഭഗവൻസർവം സംയഗാഖ്യാതുമർഹസി।
`ത്വയാ പ്രത്യക്ഷോദൃഷ്ടം യഥാസർവമശേഷതഃ।'
ശ്രോതുമിച്ഛാമി ചരിതം രാമസ്യാക്ലിഷ്ടകർമണഃ ॥ 3-275-5 (26470)
മാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 3-275-6x (2688)
അജോനാമാഭവദ്രാജാ മഹാനിക്ഷ്വാകുവംശജഃ।
തസ് പുത്രോ ദശരഥഃശശ്വത്സ്വാധ്യായവാഞ്ഛുചിഃ ॥ 3-275-6 (26471)
അഭവംസ്തസ്യ ചത്വാരഃ പുത്രാ ധർമാർഥകോവിദാഃ।
രാമലക്ഷ്മണശത്രുഘ്നാ ഭരതശ്ച മഹാബലഃ ॥ 3-275-7 (26472)
രാമസ്യ മാതാ കൌസല്യാ കൈകേയീ ഭരതസ്യ തു।
സുതൌ ലക്ഷ്മണശത്രുഘ്നൌ സുമിത്രായാഃ പരന്തപൌ ॥ 3-275-8 (26473)
വിദേഹരാജോ ജനകഃ സീതാ തസ്യാത്മജാ വിമോ।
യാം ചകാര സ്വയം ത്വഷ്ടാ രാമസ്യ മഹിഷീം പ്രിയാം ॥ 3-275-9 (26474)
ഏതദ്രാമസ്യ തേ ജൻമ സീതായാശ്ച പ്രകീർതിതം।
രാവണസ്യാപി തേ ജൻമ വ്യാഖ്യാസ്യാമി രജനേശ്വര ॥ 3-275-10 (26475)
പിതാമഹോ രാവണസ്യ സാക്ഷാദ്ദേവഃ പ്രജാപതിഃ।
സ്വയംഭൂഃ സർവലോകാനാം പ്രഭുഃ സ്രഷ്ടാ മഹാതപാഃ ॥ 3-275-11 (26476)
പുലസ്ത്യോ നാമ തസ്യാസീൻമാനസോ ദയിതഃ സുതഃ।
തസ്യ വൈശ്രവണോ നാമ ഗവി പുത്രോഽഭവത്പ്രഭുഃ ॥ 3-275-12 (26477)
പിതരം സ സമുത്സൃജ്യ പിതാമഹമുപസ്ഥിതഃ।
തസ്യ കോപാത്പിതാ രാജൻസസർജാത്മാനമാത്മനാ ॥ 3-275-13 (26478)
സ ജജ്ഞേ വിശ്രവാ നാമ തസ്യാത്മാർധേന വൈ ദ്വിജഃ।
പ്രതീകാരായ സക്രോധസ്തതോ വൈശ്രവണസ്യ വൈ ॥ 3-275-14 (26479)
പിതാമഹസ്തുപ്രീതാത്മാ ദദൌ വൈശ്രവണസ് ഹ।
അമരത്വം ധനേശത്വം ലോകപാലത്വമേവ ച ॥ 3-275-15 (26480)
ഈശാനന തഥാ സഖ്യം പുത്രം ച നലകൂവരം।
രാജധാനീനിവേസം ച ലങ്കാംരക്ഷോഗണാന്വിതാം ॥ 3-275-16 (26481)
വിമാനം പുഷ്പകം നാമ കാമഗം ച ദദൌ പ്രഭുഃ।
യക്ഷാണാമാധിപത്യഞ്ച രാജരാജത്വമേവ ച ॥ 3-275-17 (26482)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി രാമോപാഖ്യാനപർവണി പഞ്ചസപ്തത്യധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 275 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-275-2 രാവണേന വിഹായസാ ഇതി ഥ. ധ.പാഠഃ ॥ 3-275-9 ത്വഷ്ടാ യോരാമമഹിഷീം ഇതി ഥ. ധ. പാഠഃ। ത്വഷ്ടാ പ്രജാപതിഃ സ്വയമേവ സങ്കൽപേന ചകാര നതു മൈഥുനദ്വാരാ। അയോനിജാമിത്യർഥഃ ॥ 3-275-12 ഗവി ഗോസഞ്ജ്ഞായാം ഭാര്യായാം ॥ 3-275-13 തസ്യ വൈശ്രവണസ്യ കോപാത് മാം ത്യക്ത്വാ മത്പിതരം സേവത ഇത്യതിജ്വലനാത്। വൈശ്രവണം വാധിതും പുലസ്ത്യഏവ യോഗബലേന വിശ്രവഃസഞ്ജ്ഞം ദേഹാന്തരം ചകേ ഇത്യർഥഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 276
॥ ശ്രീഃ ॥
3.276. അധ്യായഃ 276
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
മുനിവരേണ വിശ്രവസാ ഭാര്യാത്രയേ രാവണാദീനാമുത്പാദനം ॥ 1 ॥ സാനുജേന രാവണേന തപസ്തോഷിതസ്യ ബ്രഹ്മണോ വരാത്പുഷ്പകാ പഹരണപൂർവകം കുബേരസ്യ നിഷ്കാസനേന ലങ്കായാം നിവാസഃ ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-276-0 (26483)
മാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 3-276-0x (2689)
പുലസ്ത്യസ് തു യഃ ക്രോധാദർധദേഹോഽഭവൻമുനിഃ।
വിശ്രവാനാമ സക്രോധം പിതരം രാക്ഷസേശ്വരഃ। 3-276-1 (26484)
ബുബുധേ തം തു സക്രോധം പിതരം രാക്ഷസേശ്വരഃ।
കുബേരസ്തത്പ്രസാദാർഥം യതതേ സ്മ സദാ നൃപ ॥ 3-276-2 (26485)
സ രാജരാജോ ലങ്കായാം ന്യവസന്നരവാഹനഃ।
രാക്ഷസീഃ പ്രദദൌ തിസ്രഃ പിതുർവൈ പരിചാരികാഃ ॥ 3-276-3 (26486)
താഃ സദാ തം മഹാത്മാനം സന്തോഷയിതുമുദ്യതാഃ।
ഋഷിം ഭരതശാർദൂല നൃത്യഗീതവിശാരദാഃ ॥ 3-276-4 (26487)
പുഷ്പോത്കടാ ച രാകാ ച മാലിനീ ച വിശാംപതേ।
അന്യോന്യസ്പർധയാരാജഞ്ശ്രേയസ്കാമാഃ സുമധ്യമാഃ ॥ 3-276-5 (26488)
സ താസാം ഭഗവാംസ്തുഷ്ടോ മഹാത്മാ പ്രദദൌ വരാൻ।
ലോകപാലോപമാൻപുത്രാനകൈകസ്യാ യഥേപ്സിതാൻ ॥ 3-276-6 (26489)
പുഷ്പോത്കടായാം ജജ്ഞാതേ ദ്വൌ പുത്രൌ രാക്ഷസേശ്വരൌ।
കുംഭകർണദശഗ്രീവൌ ബലേനാപ്രതിമൌ ഭുവി ॥ 3-276-7 (26490)
മാലിന ജനയാമാസ പുത്രമേകം വിഭീഷണം।
രാകാര്യാ മിഥുനം ജജ്ഞേ ഖരഃ ശൂർപണഖാ തഥാ ॥ 3-276-8 (26491)
വിഭീഷണസ്തു രൂപേണ സർവേഭ്യോഽഭ്യധികോഽഭവത്।
സ ബഭൂവ മഹാഭാഗോ ധർമഗോപ്താ ക്രിയാരതിഃ ॥ 3-276-9 (26492)
ദശഗ്രീവസ്തു സർവേഷാം ശ്രേഷ്ഠോ രാക്ഷസപുംഗവഃ।
മഹോത്സാഹോ മഹാവീര്യോ മഹാസത്വപരാക്രമഃ ॥ 3-276-10 (26493)
കുംഭകർണഓ ബലേനാസീത്സർവേഭ്യോഽഭ്യധികോ യുധി।
മായാവീ രണശൌണ്ഡശ്ചരൌദ്രശ്ച രജനീചരഃ ॥ 3-276-11 (26494)
ഖരോ ധനുഷി വിക്രാന്തോ ബ്രഹ്മദ്വിട് പിശിതാശനഃ।
സിദ്ധവിഘ്നകരീ ചാപി രൌദ്രീ ശൂർപണഖാ തദാ ॥ 3-276-12 (26495)
സർവേ വേദവിദഃ ശൂരാഃ സർവേസുചരിതവ്രതാഃ।
ഊഷുഃ പിത്രാ സഹ രതാ ഗന്ധമാദനപർവതേ ॥ 3-276-13 (26496)
തതോ വൈശ്രവണം തത്ര ദദൃശുർനരവാഹനം।
പിത്രാ സാർധം സമാസീനമൃദ്ധ്യാ പരമയാ യുതം ॥ 3-276-14 (26497)
ജാതാമർഷാസ്തതസ്തേ തു തപസേ ധൃതനിശ്ചയാഃ।
ബ്രഹ്മാണം തോഷയാമാസുർഘോരേണ തപസാ തദാ ॥ 3-276-15 (26498)
അതിഷ്ഠദേകപാദേന സഹസ്രം പരിവത്സരാൻ।
വായുഭക്ഷോ ദശഗ്രീവഃ പഞ്ചാഗ്നിഃ സുസമാഹിതഃ ॥ 3-276-16 (26499)
അധഃശായീ കുംഭകർണോ യതാഹാരോ യതവ്രതഃ।
വിഭീഷണഃ ശീർണപർണമേകമഭ്യവഹാരയൻ ॥ 3-276-17 (26500)
ഉപവാസരതിർധീമാൻസദാ ജപ്യപരായണഃ।
തമേവ കാലമാതിഷ്ഠത്തീവ്രം തപ ഉദാരധീഃ ॥ 3-276-18 (26501)
സ്വരഃ ശൂർപണഖാ ചൈവ തേഷാം വൈ തപ്യതാം തപഃ।
പരിചര്യാം ച രക്ഷാം ച ചക്രതുർഹഷ്ടമാനസൌ ॥ 3-276-19 (26502)
പൂർണേ വർഷസഹസ്രേതു ശിരശ്ഛിത്ത്വാ ദശാനനഃ।
ജുഹോത്യഗ്നൌ ദുരാധർഷസ്തേനാതുഷ്യജ്ജഗത്പ്രഭുഃ ॥ 3-276-20 (26503)
തതോ ബ്രഹ്മാ സ്വയം ഗത്വാ തപസസ്താന്ന്യവാരയത്।
പ്രലോഭ്യവരദാനേന സർവാനേവപൃഥക്പൃഥക് ॥ 3-276-21 (26504)
ബ്രാഹ്മോവാച। 3-276-22x (2690)
പ്രീതോഽസ്മി വോ നിവർതധ്വം വരാന്വൃണുത പുത്രകാഃ।
യദ്യദിഷ്ടമൃതേ ത്വേകമമരത്വം തഥാഽസ്തു തത് ॥ 3-276-22 (26505)
യദ്യദഗ്നൌ ഹുതം സർവം ശിരസ്തേ മഹദീപ്സയാ।
തഥൈവ താനി തേ ദേഹേ ഭവിഷ്യന്തി യഥേപ്സയാ ॥ 3-276-23 (26506)
വൈരൂപ്യം ച ന തേ ദേഹേ കാമരൂപധരസ്തഥാ।
ഭവിഷ്യസി രണേഽരീണാം വിജേതാ ന ച സംശയഃ ॥ 3-276-24 (26507)
രാവണ ഉവാച। 3-276-25x (2691)
ഗന്ധർവദേവാസുരതോ യക്ഷരാക്ഷസതസ്തഥാ।
സർപകിംനരഭൂതേഭ്യോ ന മേ ഭൂയാത്പരാഭവഃ ॥ 3-276-25 (26508)
ബ്രഹ്മോവാച। 3-276-26x (2692)
യ ഏതേ കീർതിതാഃ സർവേ ന തേഭ്യോസ്തി ഭയം രതവ।
ഋതേ മനുഷ്യാദ്ഭദ്രം തേ തഥാ തദ്വിഹിതം മയാ ॥ 3-276-26 (26509)
മാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 3-276-27x (2693)
ഏവമുക്തോ ദശഗ്രീവസ്തുഷ്ടഃ സമഭവത്തദാ।
അവമേനേ ഹി ദുർബുദ്ധിർമനുഷ്യാൻപുരുഷാദകഃ ॥ 3-276-27 (26510)
കുംഭകർണമഥോവാച തഥൈവ പ്രപിതാമഹഃ।
`വരം വൃണീഷ്വ ഭദ്രം തേ പ്രീതോസ്മീതി പുനഃപുനഃ'।
സ വവ്രേ മഹതീം നിദ്രാം തമസാ ഗ്രസ്തചേതനഃ ॥ 3-276-28 (26511)
തഥാഭവിഷ്യതീത്യുക്ത്വാ വിഭീഷണമുവാച ഹ।
വരം വൃണീഷ്വ പുത്ര ത്വം പ്രീതോഽസ്മീതി പുനഃപുനഃ ॥ 3-276-29 (26512)
വിഭീഷണ ഉവാച। 3-276-29x (2694)
പരമാപദ്ഗതസ്യാപി നാധർമേ മേ മതിർഭവേത്।
അശിക്ഷിതം ച ഭഗവൻബ്രഹ്മാസ്ത്രം പ്രതിഭാതു മേ ॥ 3-276-30 (26513)
ബ്രഹ്മോവാച। 3-276-31x (2695)
യസ്മാദ്രാക്ഷസയോനൌ തേ ജാതസ്യാമിത്രകർശന।
നാധർമേ ധീയതേ ബുദ്ധിരമരത്വം ദദാനി തേ ॥ 3-276-31 (26514)
മാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 3-276-32x (2696)
രാക്ഷസസ്തു വരംലബ്ധ്വാ ദശഗ്രീവോ വിശാംപതേ।
ലങ്കായാശ്ച്യാവയാമാസ യുധി ജിത്വാ ധനേശ്വരം ॥ 3-276-32 (26515)
ഹിത്വാസ ഭഗവാംʼല്ലങ്കാമാവിശദ്ഗന്ധമാദനം।
ഗന്ധർവയക്ഷാനുഗതോ രക്ഷഃകിംപുരുഷൈഃ സഹ ॥ 3-276-33 (26516)
വിമാനം പുഷ്പകം തസ്യ ജഹാരാക്രംയ രാവണഃ।
ശശാപ തം വൈശ്രവണോ ന ത്വാമേതദ്വഹിഷ്യതി ॥ 3-276-34 (26517)
യസ്തു ത്വാം സമരേ ഹന്താ തമേവൈതദ്വഹിഷ്യതി।
അവമത്യ ഗുരും മാം ച ക്ഷിപ്രം ത്വംനഭവിഷ്യസി ॥ 3-276-35 (26518)
വിഭീഷണസ്തു ധർമാത്മാ സതാം മാർഗമനുസ്മരൻ।
അന്വഗച്ഛൻമഹാരാജ ശ്രിയാ പരമയാ യുതഃ ॥ 3-276-36 (26519)
തസ്മൈ സ ഭഗവാംസ്തുഷ്ടോ ഭ്രാതാ ഭ്രാത്രേ ധനേശ്വരഃ।
സൈനാപത്യം ദദൌ ധീമാന്യക്ഷരാക്ഷസസേനയോഃ ॥ 3-276-37 (26520)
രാക്ഷസാഃ പുരുഷാദാശ്ച പിശാചാശ്ച മഹാബലാഃ।
സർവേ സമേത്യ രാജാനമഭ്യഷിഞ്ചന്ദശാനനം ॥ 3-276-38 (26521)
ദശഗ്രീവശ്ചദൈത്യാനാം ദാനവാനാം ബലോത്കടഃ।
ആക്രംയ രത്നാന്യഹരത്കാമരൂപീ വിഹംഗമ ॥ 3-276-39 (26522)
രാവയാമാസ ലോകാന്യത്തസ്മാദ്രാവണ ഉച്യതേ।
ദശഗ്രീവഃ കാമബലോ ദേവാനാം ഭയമാദധത് ॥ 3-276-40 (26523)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി രാമോപാഖ്യാനപർവണി ,ട്സപ്തത്യധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 276 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-276-2 പിതരം വിശ്രവസം। രാക്ഷസേക്ശ്വരഃ കുബേരോ രക്ഷഃപുരീനായകത്വാത് ॥ 3-276-5 പുഷ്പോത്കടാ ബലാകാ ച ഇതി ധ. പാഠഃ ॥ 3-276-13 പിത്രാ വിശ്രവസാ ॥ 3-276-16 പഞ്ചദിക്ഷു ചത്വാര ഏകഃ സൂര്യ ഇതിപഞ്ചാനാമഗ്നീനാം ംയഗഃ പഞ്ചാഗ്നിഃ ॥ 3-276-17 വിഭീഷണസ്തപോഽതിഷ്ഠദിത്യുത്തരേണാന്വയഃ ॥ 3-276-23 മഹദീപ്സയാ ശ്രേഷ്ഠപദാപേക്ഷയാ ॥ 3-276-35 രനഭവിഷ്യസി മരിഷ്യസി ॥ 3-276-36 അന്വഗച്ഛത് കുബേരമിതി ശേഷഃ ॥ 3-276-39 രത്നാനി ജാതൌ ജാതൌ യദുത്കൃഷ്ടം തദ്രത്നമഭിധീയതേ। വിഹംഗമഃ ഖേചരഃ ॥ 3-276-40 രാവയാമാസ ഹിംസാർഥസ്യ രുഹോ രൂപമിദം ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 277
॥ ശ്രീഃ ॥
3.277. അധ്യായഃ 277
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
രാവണോപദ്രിതദേവഗണപ്രാർഥിതേന ബ്രഹ്മണാ ശ്രീഹരേ രാമത്വേന പ്രാദുർഭാവനിവേദനപൂർവകം താൻപ്രതി തത്സാഹായ്യാർഥം വാനരാദിഭാവേന ജനനചോദനാ ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-277-0 (26524)
മാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 3-277-0x (2697)
തതോ ബ്രഹ്മർഷയഃ സർവേ സിദ്ധാ ദേവർഷയസ്തഥാ।
ഹവ്യവാഹം പുരസ്കൃത്യ ബ്രഹ്മാണം ശരണം ഗതാഃ ॥ 3-277-1 (26525)
അഗ്നിരുവാച। 3-277-2x (2698)
യോസൌ വിശ്രവസഃ പുത്രോ ദശഗ്രീവോ മഹാബലഃ।
അവധ്യോ വരദാനേന കൃതോ ഭഗവതാ പുരാ ॥ 3-277-2 (26526)
സ ബാധതേ പ്രജാഃ സർവാ വിപ്രകാരൈർമഹാബലഃ।
തതോ നസ്ത്രാതു ഭഗവാന്നാന്യസ്ത്രാതാ ഹി വിദ്യതേ ॥ 3-277-3 (26527)
ബ്രഹ്മോവാച। 3-277-4x (2699)
ന സ ദേവാസുരൈഃ ശക്യോ യുദ്ധേ ജേതും വിഭാവസോ।
വിഹിതം തത്രയത്കാര്യമഭിതസ്തസ്യ നിഗ്രഹഃ ॥ 3-277-4 (26528)
തദർഥമവതീർണോഽസൌ മന്നിയോഗാച്ചതുർഭുജഃ।
വിഷ്ണുഃ പ്രഹരതാം ശ്രേഷ്ഠഃ സ തത്കർമ കരിഷ്യതി ॥ 3-277-5 (26529)
മാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 3-277-6x (2700)
പിതാമഹസ്തതസ്തേഷാം സംനിധൌ ശക്രമബ്രവീത്।
സർവൈർദേവഗണൈഃ സാർധം സംഭവ ത്വം മഹീതലേ ॥ 3-277-6 (26530)
വിഷ്ണോഃ സഹായാനൃക്ഷീഷു വാനരീഷു ച സർവശഃ।
ജനയധ്വം സുതാന്വീരാൻകാമരൂപബലാന്വിതാൻ ॥ 3-277-7 (26531)
`തേ യഥോക്താ ഭഗവതാ തത്പ്രതിശ്രുത്യ ശാസനം।
സസൃജുർദേവഗന്ധർവാഃ പുത്രാന്വാനരരൂപിണഃ' ॥ 3-277-8 (26532)
തതോ ഭാഗാനുഭാഗേന ദേവഗന്ധർവദാനവാഃ।
അവതർതും മഹീം സർവേ മന്ത്രയാമാസുരഞ്ജസാ ॥ 3-277-9 (26533)
`അവതേരുർമഹീം സ്വർഗാദംശൈശ്ച സഹിതാഃ സുരാഃ।
ഋഷയശ്ച മഹാത്മാനഃ സിദ്ധാശ്ച സഹ കിന്നരൈഃ।
ചാരണാശ്ചാസൃജൻഘോരാന്വാനരാന്വനചാരിണഃ ॥ 3-277-10 (26534)
യസ്യ ദേവസ്യ യദ്രൂപം വേഷസ്തേജശ്ച യദ്വിധം।
അജായന്ത സമാസ്തേന തസ്യ തസ്യ സുതാസ്തദാ' ॥ 3-277-11 (26535)
തേഷാം സമക്ഷം ഗന്ധർവീ ദുന്ദുഭീം നാമ നാമതഃ।
ശശാസ വരദോ ദേവോ ഗച്ഛ കാര്യാർഥസിദ്ധയേ ॥ 3-277-12 (26536)
പിതാമഹവചഃ ശ്രുത്വാ ഗന്ധർവീ ദുന്ദുഭീ തതഃ।
മന്ഥരാ മാനുഷേ ലോകേ കുബ്ജാ സമഭവത്തദാ ॥ 3-277-13 (26537)
ശക്രപ്രഭൃതയശ്ചൈവ സർവേ തേ സുരസത്തമാഃ।
വാനരർക്ഷവരസ്ത്രീഷു ജനയാമാസുരാത്മജാൻ ॥ 3-277-14 (26538)
തേഽന്വവർതൻപിതൄൻസർവേ യശസാ ച ബലേന ച।
ഭേത്താരോ ഗിരിശൃംഗാണാം സാലതാലശിലായുധാഃ ॥ 3-277-15 (26539)
വജ്ചസംഹനനാഃ സർവേസർവേഽമോഘവലാസ്തഥാ।
കാമവീര്യബലാശ്ചൈവസർവേ ബുദ്ധിവിശാരദാഃ ॥ 3-277-16 (26540)
നാഗായുതസമപ്രാണാ വായുവേഗസമാ ജവേ।
യഥേച്ഛവിനിപാതാശ്ച കേചിദത്ര വനൌകസഃ ॥ 3-277-17 (26541)
ഏവം വിധായ തത്സർവം ഭഗവാംʼല്ലോകഭാവനഃ।
മന്ഥരാം ബോധയാമാസ യദ്യത്കാര്യം ത്വയാ തഥാ ॥ 3-277-18 (26542)
സാ തദ്വച സമാജ്ഞായ തഥാ ചക്രേ മനോജവാ।
ഇതശ്ചേതശ്ച ഗച്ഛന്തീ വൈരസന്ധുക്ഷണേ രതാ ॥ 3-277-19 (26543)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി രാമോപാഖ്യാനപർവാണി സപ്തസപ്തത്യധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 277 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-277-3 വിപ്രകാരൈർവിവിധൈഃ പ്രകാരൈഃ ॥ 3-277-15 ഓജസാ തേജസാ യുക്താന്യശസാ ഇതി ഥ. ധ. പാഠഃ ॥ 3-277-16 വജ്രസംഹനനാഃ വജ്രവദ്ദൃഢാംഗാഃ ॥ 3-277-17 യത്രേച്ഛകനിവസാശ്ച ഇതി ഖ. ഝ. പാഠഃ। യത്രേച്ഛാ തത്രൈവ നിവാസോ യേഷാം തേ യത്രേച്ഛകനിവാസാഃ ॥ 3-277-18 യദ്യത്കാര്യം കൈകേയീപ്രലോഭനം രാമപ്രവ്രാജനാദി ച ॥ 3-277-19 സന്ധുക്ഷണേ ദീപനേ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 278
॥ ശ്രീഃ ॥
3.278. അധ്യായഃ 278
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
രാമേണ സ്വസ്യ യൌവരാജ്യാഭിഷേചനോദ്യുക്തേ ദശരഥേ മന്ഥരാബോധിതായാഃ കൈകയ്യാ വചനാത്സീതാലക്ഷ്മണാഭ്യാം സഹ വനഗമനം ॥ 1 ॥ തഥാ ലക്ഷ്മണകരേണ ശൂർപണഖാവൈരൂപ്യകരണപൂർവകം ഖരാദിഹനനം ॥ 2 ॥ തതഃ ക്രുദ്ധേന രാവണേന രാമവിപ്രചികീർഷയാ മാരീചസമീപംപ്രതി ഗമനം ॥ 3 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-278-0 (26544)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 3-278-0x (2701)
ഉക്തം ഭഗവതാ ജൻമ രാമാദീനാം പൃഥക്പൃഥക്।
പ്രസ്ഥാനകാരണം ബ്രഹ്മഞ്ശ്രോതുമിച്ഛാമി കഥ്യതാം ॥ 3-278-1 (26545)
കഥം ദാശരഥീ വീരൌ ഭ്രാതരൌ രാമലക്ഷ്മണൌ।
പ്രസ്താപിതൌ വനേ ബ്രഹ്മൻമൈഥിലീ ച യശസ്വിനീ ॥ 3-278-2 (26546)
മാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 3-278-3x (2702)
ജാതപുത്രോ ദശരഥഃ പ്രീതിമാനഭവന്നൃപ।
ക്രിയാരതിർധർമരതഃ സതതം വൃദ്ധസേവിതാ ॥ 3-278-3 (26547)
ക്രമേണ ചാസ്യ തേ പുത്രാ വ്യവർധന്ത മഹൌജസഃ।
വേദേഷു സരഹസ്യേഷു ധനുർവേദേഷു പാരഗാഃ ॥ 3-278-4 (26548)
ചരിതബ്രഹ്മചര്യാസ്തേ കൃതദാരാശ്ച പാർതിവ।
ദൃഷ്ട്വാ രാമം ദശരഥഃ പ്രീതിമാനഭവത്സുഖീ ॥ 3-278-5 (26549)
ജ്യേഷ്ഠോ രാമോഽഭവത്തേഷാം രമയാമാസ ഹി പ്രജാഃ।
മനോഹരതയാ ധീമാൻപിതുർഹൃദയനന്ദനഃ ॥ 3-278-6 (26550)
തതഃ സ രാജാ മതിമാൻമത്വാഽഽത്മാനം വയോധികം।
മന്ത്രയാമാസ സചിവൈർമന്ത്രജ്ഞൈശ്ച പുരോഹിതൈഃ ॥ 3-278-7 (26551)
അഭിഷേകായ രാമസ്യ യാവൈരാജ്യേന ഭാരത।
പ്രാപ്തകാലം ച തേ സർവേ മേനിരേ മന്ത്രിസത്തമാഃ ॥ 3-278-8 (26552)
ലോഹിതാക്ഷം മഹാബാഹും മത്തമാതംഗഗാമിനം।
കംബുഗ്രീവം മഹോരസ്കം നീലകുഞ്ചിതമൂർധജം ॥ 3-278-9 (26553)
ദീപ്യമാനം ശ്രിയാ വീരം ശക്രാദനവരം ബലേ।
പാരഗം സർവധർമാണാം ബൃഹസ്പതിസമം മതൌ ॥ 3-278-10 (26554)
സർവാനുരക്തപ്രകൃതിം സർവവിദ്യാവിശാരദം।
ജിതേന്ദ്രിയമമിത്രാണാമപി ദൃഷ്ടിമനോഹരം ॥ 3-278-11 (26555)
നിയന്താരമസാധൂനാം ഗോപ്താരം ധർമചാരിണാം।
ധൃതിമന്തമനാധൃഷ്യം ജേതാരമപരാജിതം ॥ 3-278-12 (26556)
പുത്രം രാജാ ദശരഥഃ കൌസല്യാനന്ദവർധനം।
സന്ദൃശ്യപരമാം പ്രീതിമഗച്ഛത്കുലനന്ദനം ॥ 3-278-13 (26557)
ചിന്തയംശ്ച മഹാതേജാ ഗുണാന്രാമസ്യ വീര്യവാൻ।
അഭ്യഭാഷത ഭദ്രം തേ പ്രീയമാണഃ പുരോഹിതം ॥ 3-278-14 (26558)
അദ് പുഷ്യോ നിശി ബ്രഹ്മൻപുണ്യം യോഗമുപൈഷ്യതി।
സംഭാരാഃ സംഭ്രിയന്താം മേ രാമശ്ചോപനിമന്ത്ര്യതാം ॥ 3-278-15 (26559)
`ശ്വ ഏവപുഷ്യോ ഭവിതാ യത്രരാമഃ സുതോ മയാ।
യൌവരാജ്യേഽഭിഷേക്തവ്യഃ പൌരേഷു സഹമന്ത്രിഭിഃ' ॥ 3-278-16 (26560)
ഇതി തദ്രാജവചനം പ്രതിശ്രുത്യാഥ മന്ഥരാ।
കൈകേയീമഭിഗംയേദം കാലേ വചനമബ്രവീത് ॥ 3-278-17 (26561)
അദ്യ കൈകേയി ദൌർഭാഗ്യം രാജ്ഞാ തേ ഖ്യാപിതം മഹത്।
ആശീവിഷസ്ത്വാം സങ്ക്രുദ്ധശ്ഛന്നോ ദശതി ദുർഭഗേ ॥ 3-278-18 (26562)
സുഭഗാ ഖലു കൌസല്യാ യസ്യാഃ പുത്രോഽഭിഷേക്ഷ്യതേ।
കുതോ ഹി തവ സൌഭാഗ്യം യസ്യാഃ പുത്രോ ന രാജ്യഭാക് ॥ 3-278-19 (26563)
സാ തദ്വചനമാജ്ഞായ സർവാഭരണഭൂഷിതാ।
വേദീ വിലഗ്നമധ്യേന ബിഭ്രതീ രൂപമുത്തമം ॥ 3-278-20 (26564)
വവിക്തേ പതിമാസാദ്യ ഹസന്തീവ ശുചിസ്മിതാ।
രാജാനം തർജയന്തീവ മധുരം വാക്യമബ്രവീത് ॥ 3-278-21 (26565)
സത്യപ്രതിജ്ഞ യൻമേ ത്വം കാമമേകം വിസൃഷ്ടവാൻ।
ഉപാകുരുഷ്വ തദ്രാജംസ്തസ്മാൻമുഞ്ചസ്വ സങ്കടാത്।
`തദദ്യ കുരു സത്യം മേ വരം വരദ ഭൂപതേ' ॥ 3-278-22 (26566)
രാജോവാച। 3-278-25x (2703)
വരം ദദാനി തേ ഹന്ത തദ്ഗൃഹാണ യദിച്ഛസി।
അവധ്യോ വധ്യതാം കോദ്യ വധ്യഃ കോഽദ്യ വിമുച്യതാം ॥ 3-278-23 (26567)
ധനം ദദാനി കസ്യാദ് ഹ്രിയതാം കസ്യരവാപുനഃ।
ബ്രാഹ്മണസ്വാദിഹാന്യത്രയത്കിഞ്ചിദ്വിത്തമസ്തി മേ ॥ 3-278-24 (26568)
പൃഥിവ്യാം രാജരാജോസ്മി ചാതുർവർണ്യസ് രിതാ।
യസ്തേഽഭിലപിതഃ കാമോ ബ്രൂഹി കല്യാണി മാചിരം ॥ 3-278-25 (26569)
സാതദ്വചനമാജ്ഞായ പരിഗൃഹ്യ നരാധിപം।
ആത്മനോ ബലമാജ്ഞായ തത ഏനമുവാച ഹ ॥ 3-278-26 (26570)
ആഭിഷേചനികം യത്തേ രാമാർഥമുപകൽപിതം।
ഭരതസ്തദവാപ്നോതു വനം ഗച്ഛതു രാഘവഃ ॥ 3-278-27 (26571)
`നവ പഞ്ച ച വർഷാണി ദണ്ഡകാരണ്യമാശ്രിതഃ।
ചീരാജിനജടാധാരീ രാമോ ഭവതു താപസഃ' ॥ 3-278-28 (26572)
സ തം രാജാ വരം ശ്രുത്വാ വിപ്രിയം ദാരുണോദയം।
ദുഃഖാർതോ ഭരതശ്രേഷ്ഠ ന കിഞ്ചിദ്വ്യാജഹാര ഹ ॥ 3-278-29 (26573)
തതസ്തഥോക്തം പിതരം രാമോ വിജ്ഞായ വീര്യവാൻ।
വനം പ്രതസ്ഥേ ധർമാത്മാ രാജാ സത്യോ ഭവത്വിതി ॥ 3-278-30 (26574)
തമന്വഗച്ഛല്ലക്ഷ്മീവാന്ധനുഷ്മാംʼല്ലക്ഷ്മണസ്തദാ।
സീതാ ച ഭാര്യാ ഭദ്രം തേ വൈദേഹീ ജനകാത്മജാ ॥ 3-278-31 (26575)
തതോ വനം ഗതേരാമേ രാജാ ദശരഥസ്തദാ।
സമയുജ്യത ദേഹസ്യ കാലപര്യായധർമണാ ॥ 3-278-32 (26576)
രാമം തു ഗതമാജ്ഞായ രാജാനം ച തഥാഗതം।
അനാര്യാ ഭരതം ദേവീ കൈകേയീ വാക്യമബ്രവീത് ॥ 3-278-33 (26577)
ഗതോദശരഥഃ സ്വർഗം വനസ്ഥൌ രാമലക്ഷ്മണൌ।
ഗൃഹാണ രാജ്യംവിപുലം ക്ഷേമം നിഹതകണ്ടകം ॥ 3-278-34 (26578)
താമുവാച സ ധർമാത്മാ നൃശംസം ബത തേ കൃതം।
പതിം ഹത്വാകുലം ചേദമുത്സാദ്യ ധനലുബ്ധയാ ॥ 3-278-35 (26579)
അയശഃ പാതയിത്വാ മേ മൂർധ്നി ത്വം കുലപാംസനേ।
സകാമാ ഭവ മേ മാതരിത്യുക്ത്വാ പ്രരുരോദ ഹ ॥ 3-278-36 (26580)
സ ചാരിത്രം വിശോധ്യാഥ സർവപ്രകൃതിസന്നിധൌ।
അന്വയാദ്ധാതരം രാമം വിനിവർതനലാലസഃ ॥ 3-278-37 (26581)
കൌസല്യാം ച സുമിത്രാം ച കൈകേയീം ച സുദുഃഖിതഃ।
അഗ്രേ പ്രസ്ഥാപ്യ യാനൈഃ സ ശത്രുഘ്നസഹിതോ യയൌ ॥ 3-278-38 (26582)
വസിഷ്ഠവാമദേവാഭ്യാം വിപ്രൈശ്ചാന്യൈഃ സഹസ്രശഃ।
പൌരജാനപദൈഃ സാർധം രാമാനയനകാങ്ക്ഷയാ ॥ 3-278-39 (26583)
ദദർശ ചിത്രകൂടസ്ഥം സ രാമം സഹലക്ഷ്മണം।
താപസാനാമലങ്കാരം ധാരയന്തം ധനുർധരം ॥ 3-278-40 (26584)
`ഉവാച പ്രാഞ്ജലിർഭൂത്വാപ്രണിപത്യ രഘൂത്തമം।
ശശംസ മരണം രാജ്ഞഃ സോഽനാഥാംശ്ചാപി കോസലാൻ ॥ 3-278-41 (26585)
നാഥ ത്വം പ്രതിപദ്യസ്വ സ്വരാജ്യമിതി ചോക്തവാൻ ॥ 3-278-42 (26586)
സ തസ്യ വചനം ശ്രുത്വാ രാമഃ പരമദുഃഖിതഃ।
ചകാര ദേവകൽപസ്യ പിതുഃ സ്നാത്വോദകക്രിയാം ॥ 3-278-43 (26587)
അബ്രവീത്സ തദാരാമോ ഭ്രാതരം ഭ്രാതൃവത്സലം।
പാദുകേ മേ ഭവിഷ്യേതേ രാജ്യഗോപ്ത്ര്യൌ പരന്തപ।
ഏവമസ്ത്വിതി തം പ്രാഹ ഭരതഃ പ്രണതസ്തദാ' ॥ 3-278-44 (26588)
വിസർജിതഃ സ രാമേണ പിതുർവചനകാരിണാ।
നന്ദിഗ്രാമേഽകരോദ്രാജ്യം പുരസ്കൃത്യാസ്യ പാദുകേ ॥ 3-278-45 (26589)
രാമസ്തു പുനരാശങ്ക്യ പൌരജാനപദാഗമം।
പ്രവിവേശ മഹാരണ്യം ശരഭംഗാശ്രമം പ്രതി ॥ 3-278-46 (26590)
സത്കൃത്യ ശരഭംഗം സ ദണ്ഡകാരണ്യമാശ്രിതഃ।
നദീം ഗോദാവരീം രംയാമാശ്രിത്യ ന്യവസത്തദാ ॥ 3-278-47 (26591)
വസതസ്തസ്യ രാമസ്യ തതഃ ശൂർപണഖാകൃതം।
ഖരേണാസീൻമഹദ്വൈരം ജനസ്ഥാനനിവാസിനാ ॥ 3-278-48 (26592)
രക്ഷാർഥം താപസാനാം തു രാഘവോ ധർമവത്സലഃ।
ചതുർദശസഹസ്രാണി ജഘാന ഭുവി രാക്ഷസാൻ ॥ 3-278-49 (26593)
ദൂഷണം ച സ്വരം ചൈവനിഹത്യ സുമഹാബലൌ।
ചക്രേ ക്ഷേമം പുനർധീമാന്ധർമാരണ്യം സ രാഘവഃ ॥ 3-278-50 (26594)
ഹതേഷു തേഷു രക്ഷഃസു തതഃ ശൂർപണഖാ പുനഃ।
യയൌ നികൃത്തനാസോഷ്ഠീ ലങ്കാം ഭ്രാതുർനിവേശനം ॥ 3-278-51 (26595)
തതോ രാവണമഭ്യേത്യ രാക്ഷസീ ദുഃഖമൂർച്ഛിതാ।
പപാത പാദയോർഭ്രാതുഃ സംശുഷ്കരുധിരാനനാ ॥ 3-278-52 (26596)
താം തഥാ വികൃതാം ദൃഷ്ട്വാ രാവണഃ ക്രോധമൂർച്ഛിതഃ।
ഉത്പപാതാസനാത്ക്രുദ്ധോ ദന്തൈർദന്താനുപസ്പൃശൻ ॥ 3-278-53 (26597)
സ്വാനമാത്യാന്വിസൃജ്യാഥ വിവിക്തേ താമുവാച സഃ।
കേനാസ്യേവം കൃതാ ഭദ്രേ മാമചിന്ത്യാവമത്യ ച ॥ 3-278-54 (26598)
കഃ ശൂലം തീക്ഷ്ണമാസാദ്യ സർവഗാത്രേഷു സേവതേ।
കഃ ശിരസ്യഗ്നിമാധായ വിശ്വസ്തഃ സ്വപതേ സുഖം ॥ 3-278-55 (26599)
ആശീവിഷം ഘോരതരം പാദേന സ്പൃശതീഹ കഃ।
സിംഹം കേസരിണം മത്തഃ സ്പൃഷ്ട്വാ ദംഷ്ട്രാസു തിഷ്ഠതി ॥ 3-278-56 (26600)
ഇത്യേവം ബ്രുവതസ്തസ്യ നേത്രേഭ്യസ്തേജസോഽർചിഷഃ।
നിശ്ചേരുർദഹ്യതോ രാത്രൌ വൃക്ഷസ്യേവ സ്വരന്ധ്രതഃ ॥ 3-278-57 (26601)
തസ്യ തത്സർവമാചഖ്യൌ ഭഗിനീ രാമവിക്രമം।
ഖരദൂഷണസംയുക്തം രാക്ഷസാനാം പരാഭവം ॥ 3-278-58 (26602)
`തതോ ജ്ഞാതിവധം ശ്രുത്വാ രാവണഃ കാലചോദിതഃ।
രാമസ്യ വധമാകാങ്ക്ഷൻമാരീചം മനസാഗമത്' ॥ 3-278-59 (26603)
സ നിശ്ചിത്യതതഃ കൃത്യം സാഗരം ലവണാകരം।
ഊർധ്വമാചക്രമേ രാജാ വിധായ നഗരേ വിധിം ॥ 3-278-60 (26604)
ത്രികൂടം സമതിക്രംയ കാലപർവതമേവ ച।
ദദർശ മകരാവാസം ഗംഭീരോദം മഹോദധിം ॥ 3-278-61 (26605)
തമതീത്യാഥ ഗോകർണമഭ്യഗച്ഛദ്ദശാനനഃ।
ദയിതം സ്താനമവ്യഗ്രം ശൂലപാണേർമഹാത്മനഃ ॥ 3-278-62 (26606)
തത്രാഭ്യഗച്ഛൻമാരീചം പൂർവാമാത്യം ദശാനനഃ।
പുരാ രാമഭയാദേവ താപസം പ്രിയജീവിതം ॥ 3-278-63 (26607)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി രാമോപാഖ്യാനപർവണി അഷ്ടസപ്തത്യധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 278 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-278-6 രാമപദംനിർവക്തി ജ്യേഷ്ഠ ഇതി ॥ 3-278-11 സർവശഃ അനുരക്താഃ പ്രകൃതയഃ പ്രജാ യസ്മിംസ്തം സർവാനുരക്തപ്രകൃതിം ॥ 3-278-14 ഭദ്രം തേ ഇതി യുധിഷ്ഠിരം പ്രതി ആശീർവചനം। പുരോഹിതം വസിഷ്ഠം ॥ 3-278-15 അദ്യ പുണ്യാ തിഥിർബ്രഹ്മൻപുഷ്യയോഗമുപൈഷ്യതീതി ധ. പാഠഃ ॥ 3-278-21 പ്രണയം വ്യഞ്ജയന്തീവ ഇതി ഝ. പാഠഃ ॥ 3-278-22 കാമം വരം ഉപാകുരുഷ്വ ദേഹി। സങ്കടാത് കഷ്ഠാത് ॥ 3-278-32 കാലപര്യായധർമണാ മൃത്യുനാ ॥ 3-278-33 ആനായ്യ ഭരതം ദേവീ ഇതി ഝ.പാഠഃ ॥ 3-278-37 ചാരിത്ര്യം വിശോഷ്യ ഇദം കൈകേയ്യൈവ കൃതം നതു മയേതി പ്രദർശ്യ ॥ 3-278-56 സിംഹം ഹിംസ്രം. കേസരിണം സടാവന്തം മൃഗരാജം ॥ 3-278-57 തസ്യ സ്രോതോഭ്യഇതി ഝ. പാഠഃ। സ്രോതോഭ്യശ്ചുരാദിരന്ധ്രേഭ്യഃ। തേജസോർചിഷോഽഗ്നേർജ്വാലാഃ ॥ 3-278-58 ഖരദൂഷണസംയുക്തം തത്പരാഭവസഹിതം ॥ 3-278-60 വിധിം രക്ഷാം ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 279
॥ ശ്രീഃ ॥
3.279. അധ്യായഃ 279
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
രാവണേന ഭിക്ഷവേഷധാരണപൂർവകം മാരീചേന മൃഗരൂപധാരിണാ സഹ രാമാശ്രമാഭിഗമനം ॥ 1 ॥ മൃഗഗ്രഹണായ സീതാചോദനയാ തദനുധാവിനാ രാമേണ രാക്ഷസബുദ്ധ്യാ മൃഗഹനനം ॥ 2 ॥ ംരിയമാണസ്യ മാരീചസ്യഹാസീതേ ലക്ഷ്മണേതി രാമസ്വരസമാനസ്വരശ്രദണഏന വിഷണ്ണായാ- സീതായാ- പരുഷഭാഷണശ്രവണാല്ലക്ഷ്മണേന രാമമാർഗാനുസരണം ॥ 3 ॥ അത്രാന്തരേ രാവണേന നിജരൂപധാരണപൂർവകം സീതാപഹരണം ॥ 4 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-279-0 (26608)
മാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 3-279-0x (2704)
മാരീചസ്ത്വഥ സംഭ്രാന്തോ ദൃഷ്ട്വാ രാവണമാഗതം।
പൂജയാമാസ സത്കാരൈഃ ഫലമൂലാദിഭിസ്തതഃ ॥ 3-279-1 (26609)
വിശ്രാന്തം ചൈനമാസീനമന്വാസീനഃ സ രാക്ഷസഃ।
ഉവാച പ്രശ്രിതം വാക്യം വാക്യജ്ഞോ വാക്യകോവിദം ॥ 3-279-2 (26610)
ന തേ പ്രകൃതിമാന്വർണഃ കച്ചിത്ക്ഷേമം പുരേ തവ।
കച്ചിത്പ്രകൃതയഃ സർവാ ഭജന്തേ ത്വാം യഥാ പുരാ ॥ 3-279-3 (26611)
കിമിഹാഗമനേ ചാപി കാര്യം തേ രാക്ഷസേശ്വര।
കൃതമിത്യേവ തദ്വിദ്ധി യദ്യപി സ്യാത്സുദുഷ്കരം ॥ 3-279-4 (26612)
ശശംസ രാവണസ്തസ്മൈ തത്സർവം രാമചേഷ്ടിതം।
സമാസേനൈവ കാര്യാണി ക്രോധാമർഷസമന്വിതഃ ॥ 3-279-5 (26613)
മാരീചസ്ത്വബ്രവീച്ഛ്രത്വാ സമാസേനൈവ രാവണം।
അലം തേ രാമമാസാദ്യ വീര്യജ്ഞോ ഹ്യസ്മി തസ്യ വൈ ॥ 3-279-6 (26614)
ബാണവേഗം ഹി കസ്തസ്യ ശക്തഃ സോഢും മഹാത്മനഃ।
പ്രവ്രജ്യായാം ഹി മേ ഹേതുഃ സ ഏവ പുരുഷർഷഭഃ।
വിനാശമുഖമേതത്തേ കേനാഖ്യാതം ദുരാത്മനാ ॥ 3-279-7 (26615)
തമുവാചാഥ സക്രോധോ രാവണഃ പരിഭർത്സയൻ।
അകുർവതോഽസ്മദ്വചനം സ്യാൻമൃത്യുരപി തേ ധ്രുവം ॥ 3-279-8 (26616)
മരീചശ്ചിന്തയാമാസ വിശിഷ്ടാൻമരണം വരം।
അവശ്യം മരണേ പ്രാപ്തേ കരിഷ്യാംയസ്യ യൻമതം ॥ 3-279-9 (26617)
തതസ്തം പ്രത്യുവാചാഥ മാരീചോ രക്ഷസാംവരം।
കിം തേ സാഹ്യാം മയാ കാര്യം കരിഷ്യാംയവശോപി തത് ॥ 3-279-10 (26618)
തമബ്രവീദ്ദശഗ്രീവോ ഗച്ഛ സീതാം പ്രലോഭയ।
രത്നശൃംഗോ മൃഗോ ഭൂത്വാ രത്നചിത്രതനൂരുഹഃ ॥ 3-279-11 (26619)
ധ്രുവം സീതാ സമാലക്ഷ്യത്വാം രാമം ചോദയിഷ്യതി।
അപക്രാന്തേ ച കാകുത്സ്ഥേ സീതാ വശ്യാ ഭവിഷ്യതി ॥ 3-279-12 (26620)
താമാദായാപനേഷ്യാമി തതഃ സ നഭവിഷ്യതി।
ഭാര്യാവിയോഗാദ്ദുർബുദ്ധിരേതത്സാഹ്യം കുരുഷ്വ മേ ॥ 3-279-13 (26621)
ഇത്യേവമുക്തോമാരീചഃ കൃത്വോദകമഥാത്മനഃ।
രാവണം പുരതോ യാന്തമന്വഗച്ഛത്സുദുഃഖിതഃ ॥ 3-279-14 (26622)
തതസ്തസ്യാശ്രമം ഗത്വാരാമസ്യാക്ലിഷ്ടകർമണഃ।
ചക്രതുസ്തദ്യഥാ സർവമുഭൌ യത്പൂർവമന്ത്രിതം ॥ 3-279-15 (26623)
രാവണസ്തു യതിർഭൂത്വാ മുണ്ഡഃ കുണ്ഡീത്രിദണ്ഡധൃത്।
മൃഗശ്ചഭൂത്വാമാരീചസ്തം ദേശമുപജഗ്മതുഃ ॥ 3-279-16 (26624)
ദർശയാമാസ മാരീചോ വൈദേഹീം മൃഗരൂപധൃത്।
ചോദയാമാസ തസ്യാർഥേ സാ രാമം വിധിചോദിതാ ॥ 3-279-17 (26625)
രാമസ്തസ്യാഃ പ്രിയം കുർവന്ധനുരാദായ സത്വരഃ।
രക്ഷാർഥേ ലക്ഷ്മണം ന്യസ്യ പ്രയയൌ മൃഗലിപ്സയാ ॥ 3-279-18 (26626)
സ ധന്വീ ബദ്ധതൂണീരഃ ഖംഗഗോധാംഗുലിത്രവാൻ।
അന്വധാവൻമൃഗം രാമോ രുദ്രസ്താരാമൃഗം യഥാ ॥ 3-279-19 (26627)
സോഽന്തർഹിതഃ പുനസ്തസ്യ ദർശനം രാക്ഷസോ വ്രജൻ।
ചകർഷ മഹദധ്വാനം രാമസ്തം വുബുധേ തതഃ ॥ 3-279-20 (26628)
നിശാചരം വിദിത്വാ തം രാഘവഃ പ്രതിഭാനവാൻ।
അമോഘം ശരമാദായ ജഘാന മൃഗരൂപിണം ॥ 3-279-21 (26629)
സ രാമവാണാഭിഹതഃ കൃത്വാ രാമസ്വരം തദാ।
ഹാ സീതേ ലക്ഷ്മണേത്യേവം ചുക്രോശാർതസ്വരേണ ഹ ॥ 3-279-22 (26630)
ശുശ്രാവ തസ്യ വൈദേഹീ തതസ്താം കരുണാം ഗിരം।
സാപ്രാപതത്തതഃ സീതാ താമുവാചാഥ ലക്ഷ്മണഃ ॥ 3-279-23 (26631)
അലം തേ ശങ്കയാ ഭീരു കോ രാമം പ്രഹരിഷ്യതി।
മുഹൂർതാദ്ദ്രക്ഷ്യസേ രാമം ഭർതാരം ത്വം ശുചിസ്മിതം ॥ 3-279-24 (26632)
ഇത്യുക്താ സാ പ്രരുദതീ പര്യശങ്കത ലക്ഷ്മണം।
ഹതാ വൈ സ്ത്രീസ്വഭാവേന ശുദ്ധചാരിത്രഭൂഷണാ ॥ 3-279-25 (26633)
സാ തം പരുഷമാരബ്ധാ വക്തും സാധ്വീ പതിവ്രതാ।
നൈഷ കാമോ ഭവേൻമൂഢ യം ത്വം പ്രാർഥയസേ ഹൃദാ ॥ 3-279-26 (26634)
അപ്യഹംശസ്ത്രമാദായ ഹന്യാമാത്മാനമാത്മനാ।
പതേയം ഗിരിശൃംഗാദ്വാ വിശേയം വാ ഹുതാശനം ॥ 3-279-27 (26635)
രാമം ഭർതാരമുത്സുജ്യന ത്വഹം ത്വാം കഥഞ്ചന।
നിഹീനമുപതിഷ്ഠേയം ശാർദൂലീ ക്രോഷ്ടുകം യഥാ ॥ 3-279-28 (26636)
ഏതാദൃശം വചഃ ശ്രുത്വാ ലക്ഷ്മണഃ പ്രിയരാഘ്നവ।
പിധായകർണൌ സദ്വൃത്തഃ പ്രസ്ഥിതോ യേന രാഘവഃ ॥ 3-279-29 (26637)
സ രാമസ്യ പദംഗൃഹ്യ പ്രസസാര ധനുർധരഃ।
അവീക്ഷമാണോ വിംബോഷ്ഠീം പ്രയയൌ ലക്ഷ്മണസ്തദാ ॥ 3-279-30 (26638)
ഏതസ്മിന്നന്തരേ രക്ഷോ രാവണഃ പ്രത്യദൃശ്യത।
അഭവ്യോ ഭവ്യരൂപേണ ഭസ്മച്ഛന്ന ഇവാനലഃ ॥ 3-279-31 (26639)
യതിവേപപ്രതിച്ഛന്നോ ജിഹീർഷുസ്താമനിന്ദിതാം।
`ഉപാഗച്ഛത്സ വൈദേഹീം രാവണഃ പാപനിശ്ചയഃ' ॥ 3-279-32 (26640)
സാ തമാലക്ഷ്യസംപ്രാപ്തം ധർമജ്ഞാ ജനകാത്മജാ।
നിമന്ത്രയാമാസ തദാ ഫലമൂലാശനാദിഭിഃ ॥ 3-279-33 (26641)
അവമത്യതതഃ സർവം സ്വം രൂപം പ്രത്യപദ്യത।
സാന്ത്വയാമാസ വൈദേഹീം കാമീ രാക്ഷസപുംഗവഃ ॥ 3-279-34 (26642)
സീതേ രാക്ഷസരാജോഽഹംരാവണോ നാമ വിശ്രുതഃ।
മമ ലങ്കാപുരീ നാംനാ രംയാ പാരേ മഹോദധേഃ ॥ 3-279-35 (26643)
തത്ര ത്വം നരനാരീഷു ശോഭിഷ്യസി മയാ സഹ।
ഭാര്യാ മേ ഭവ സുശ്രോണി താപസം ത്യജ രാഘവം ॥ 3-279-36 (26644)
ഏവമാദീനി വാക്യാനി ശ്രുത്വാ തസ്യാഥ ജാനകീ।
പിധായ കർണൌ സുശ്രോണീ മൈവമിത്യബ്രവീദ്വചഃ ॥ 3-279-37 (26645)
പ്രപതേദ്ദ്യൌഃ സനക്ഷത്രാ പൃഥിവീ ശകലീഭവേത്।
`ശുഷ്യേത്തോയനിധൌ തോയം ചന്ദ്രഃ ശീതാംശുതാം ത്യജേത് ॥ 3-279-38 (26646)
ഉഷ്ണാംശുത്വമഥോ ജഹ്യാദാദിത്യോ വഹ്നിരുഷ്ണതാം'।
ത്യക്ത്വാശൈത്യം ഭജേന്നാഹം ത്യജേയംരഘുനന്ദനം ॥ 3-279-39 (26647)
കഥം ഹി ഭിന്നകരടം പദ്മിനം വനഗോചരം।
ഉപസ്ഥായ മഹാനാഗം കരേണുഃ സൂകരം സ്പൃശേത് ॥ 3-279-40 (26648)
കഥം ഹി പീത്വാ മാധ്വീകം പീത്വാ ച മധുമാധവീം।
ലോഭം സൌവീരകേ കുര്യാന്നാരീ കാചിദിതി സ്മരേഃ ॥ 3-279-41 (26649)
ഇതി സാ തം സമാഭാഷ്യ പ്രവിവേശാശ്രമം തതഃ।
ക്രോധാത്പ്രസ്ഫുരമാണൌഷ്ഠീ വിധുന്വാനാ കരൌ മുഹുഃ ॥ 3-279-42 (26650)
താമധിദ്രുത്യ സുശ്രോണീം രാവണഃ പ്രത്യഷേധയത് ॥ 3-279-43 (26651)
ഭർത്സയിത്വാതു രൂക്ഷേണ സ്വരേണ ഗതചേതനാം।
മൂർധജേഷു നിജഗ്രാഹ ഊർധ്വമാചക്രമേ തതഃ ॥ 3-279-44 (26652)
താം ദദർശ തതോ ഗൃധ്രോ ജടായുർഗിരിഗോചരഃ।
രുദതീം രാമരാമേതി ഹിയമാണാം തപസ്വിനീം ॥ 3-279-45 (26653)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി രാമോപാഖ്യാനപർവണി ഏകോനാശീത്യധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 279 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-279-6 രാമമാസാദ്യാലം രാമം നൈവാസാദയേരിത്യർഥഃ ॥ 3-279-14 ഉദകമൌർധ്വദേഹികം ॥ 3-279-19 ഗോധാ ജ്യാധാതവാരണം അംഗുലിത്രം ച തദ്വാൻ। താരാമൃഗം താരാരൂപം മൃഗം। പ്രജാപതിഃ സ്വാം ദുഹിതരം മൃഗോ ഭൂത്വാ ജഗാമ തസ്യ രുദ്രഃ ശിരോഽച്ഛിനത്തദേതൻഗൃഗശീർഷം നാമ നക്ഷത്രം ॥ 3-279-25 പര്യശതൃത ലക്ഷ്മണോ മയ്യഭിലാഷവാനിതി ശജ്ഞാമകരോത് ॥ 3-279-26 നൈവ കാലോ ഹയം മൂഡതി ക.ഥ. ധ.പാഠഃ ॥ 3-279-40 ഭിന്നകരടം ഭിന്നഗണ്ഡസ്ഥലംമത്തം। കരേണുർഹസ്തിനീ ॥ 3-279-41 മാധ്വീകം മധുപുഷ്പജം മദ്യം।മുമാധവീം ക്ഷൌദ്രജാം സുരാം। സീവീരം കാജ്ജികം ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 280
॥ ശ്രീഃ ॥
3.280. അധ്യായഃ 280
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
സീതാമാദായ ഗച്ഛതാ രാവണേന നിരോധകത്യജടായുഷോ യുദ്ധേ ഹനനപൂർവകം ലങ്കാപ്രവേശഃ ॥ 1 ॥ മൃഗഹനനപൂർവകം പ്രതിനിവൃത്തേന രാമേണ മധ്യേമാർഗം സംഗതസ്യ ലക്ഷ്മണസ്യ വിജനേ സീതാത്യജനേന ഹേതുനാ ഗർഹണപൂർവകം സ്വാവാസഗമനം ॥ 2 ॥ സീതാന്വേഷിണാ സലക്ഷ്മണേന രാമേണ മാർഗേ സ്വഗ്രാഹിണഃ കബന്ധസ്യ വധഃ ॥ 3 ॥ കബന്ധദേഹാന്നിർഗതേന ഗന്ധർവേണ രാമംപ്രതി പംപാതടേ സുഗ്രീവംപ്രതി ഗമനചോദനാ ॥ 4 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-280-0 (26654)
ഗാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 3-280-0x (2705)
സഖാ ദശരഥസ്യാസീജ്ജടായുരരുണാത്മജഃ।
ഗൃധ്രരാജോ മഹാവീരഃ സംപാതിര്യസ് സോദരഃ ॥ 3-280-1 (26655)
സ ദദർശ തദാ സീതാം രാവണാങ്കഗതാം സ്നുഷാം।
സക്രോധോഽഭ്യദ്രവത്പക്ഷീ രാവണം രാക്ഷസേശ്വരം ॥ 3-280-2 (26656)
അഥൈനമബ്രവീദ്ഗൃധ്രോ മുഞ്ചമുഞ്ചേതി മൈഥിലീം।
ധ്രിയമാണേ മയി കഥം ഹരിഷ്യസി നിശാചര ॥ 3-280-3 (26657)
ന ഹിമേ മോക്ഷ്യസേ ജീവന്യദി നോത്സൃജസേ വധൂം।
ഉക്ത്വൈവം രാക്ഷസേന്ദ്രം തം ചകർത നഖരൈർഭൃശം ॥ 3-280-4 (26658)
പക്ഷതുണ്ഡപ്രഹാരൈശ്ച ശതശോ ജർജരീകൃതം।
ചക്ഷാര രുധിരം ഭൂരി ഗിരിഃ പ്രസ്രവണൈരിവ ॥ 3-280-5 (26659)
സ വധ്യമാനോ ഗൃധ്രേണ രാമപ്രിയഹിതൈഷിണാ।
ഖംഗമാദായ ചിച്ഛേദ ഭുജൌ തസ് പതത്രിണഃ ॥ 3-280-6 (26660)
നിഹത്യ ഗൃധ്രരാജം സഭിന്നാഭ്രശിഖരോപമം।
ഊർധ്വമാചക്രമേ സീതാം ഗൃഹീത്വാഽങ്കേന രാക്ഷസഃ ॥ 3-280-7 (26661)
യത്രയത്രതു വൈദേഹീ പശ്യത്യാശ്രമമണ്ഡലം।
സരോവാ സരിതോ വാഽപി തത്ര മുഞ്ചതി ഭൂഷണം ॥ 3-280-8 (26662)
സാ ദദർശ ഗിരിപ്രസ്ഥേ പഞ്ച വാനരപുംഗവാൻ।
തത്ര വാസോ മഹദ്ദിവ്യമുത്സസർജ മനസ്വിനീ ॥ 3-280-9 (26663)
തത്തേഷാം വാനരേന്ദ്രാണാം പപാത പവനോദ്ധതം।
മധ്യേ സുപീതം പഞ്ചാനാം വിദ്യുൻമേഘാന്തരേ യഥാ ॥ 3-280-10 (26664)
അചിരേണാതിചക്രാമ ഖേചരഃ ഖേ ചരന്നിവ।
ദദർശാഥ പുരീം രംയാം ബഹുദ്വാരാം മനോരമാം ॥ 3-280-11 (26665)
പ്രാകാരവപ്രസംബാധാം നിർമിതാം വിശ്വകർമണാ।
പ്രവിവേശപുരീം ലങ്കാം സസീതോ രാക്ഷസേശ്വരഃ ॥ 3-280-12 (26666)
ഏവം ഹൃതായാം വൈദേഹ്യാം രാമോ ഹത്വാ മഹാമൃഗം।
നിവൃത്തോ ദദൃശേ ദൂരാദ്ഭ്രാതരം ലക്ഷ്മണം തദാ ॥ 3-280-13 (26667)
കഥമുത്സൃജ്യ വൈദേഹീം വനേ രാക്ഷസസേവിതേ।
ഇതി തം ഭ്രാതരം ദൃഷ്ട്വാ പ്രാപ്തോഽസീതി വ്യഗർഹയത് ॥ 3-280-14 (26668)
മൃഗരൂപധരേണാഥ രക്ഷസാസോപകർഷണം।
ഭ്രാതുരാഗമനം ചൈവചിന്തയൻപര്യതപ്യത ॥ 3-280-15 (26669)
ഗർഹയന്നേവ രാമസ്തു ത്വരിതസ്തം സമാസദത്।
അപി ജീവതി വൈദേഹീമിതി പശ്യാമി ലക്ഷ്മണ ॥ 3-280-16 (26670)
തസ് തത്സർവമാചഖ്യൌ സീതായാ ലക്ഷ്മണോ വചഃ।
യദുക്തവത്യസദൃശം വൈദേഹീ പശ്ചിമം വചഃ ॥ 3-280-17 (26671)
ദഹ്യമാനേന തു ഹൃദാ രാമോഽഭ്യപതദാശ്രമം।
സ ദദർശ രതദാ ഗൃധ്രം നിഹതം പർവതോപമം ॥ 3-280-18 (26672)
രാക്ഷസം ശങ്കമാനസ്തം വികൃഷ്യ ബലവദ്ധനുഃ।
അഭ്യധാവത കാകുത്സ്ഥസ്തതസ്തം സഹലക്ഷ്മണഃ ॥ 3-280-19 (26673)
സ താവുവാച തേജസ്വീ സഹിതൌ രാമലക്ഷ്മണൌ।
ഗൃധ്രരാജേസ്മി ഭദ്രംവാം സഖാ ദശരഥസ് വൈ ॥ 3-280-20 (26674)
തസ്യ തദ്വചനം ശ്രുത്വാ സംഗൃഹ്യ ധനുഷീ ശുഭേ।
കോയം പിതരമസ്മാകം നാംനാഽഽഹേത്യൂചതുശ്ച തൌ ॥ 3-280-21 (26675)
തതോ ദദൃശതുസ്തൌ തം ഛിനനപക്ഷദ്വയം ഖഗം।
തയോഃ ശശംസ ഗൃധ്രസ്തു സീതാർഥേ രാവണാദ്വധം ॥ 3-280-22 (26676)
അപൃച്ഛദ്രാഘവോ ഗൃധ്രം രാവണഃ കാം ദിശം ഗതഃ।
തസ് ഗൃധ്രഃ ശിരഃകംപൈരാചചക്ഷേ മമാര ച ॥ 3-280-23 (26677)
ദക്ഷിണാമിതി കാകുത്സ്ഥോ വിദിത്വാഽസ്യ തദിംഗിതം।
സംസ്കാരം ലംഭയാമാസ സഖായം പൂജയൻപിതുഃ ॥ 3-280-24 (26678)
തതോ ദൃഷ്ട്വാഽഽശ്രമപദം വ്യപവിദ്ധബൃസീകടം।
വിധ്വസ്തകലശം ശൂന്യം ഗോമായുശതസങ്കുലം ॥ 3-280-25 (26679)
ദുഃഖശോകസമാവിഷ്ടൌ വൈദേഹീഹരണാർദിതൌ।
ജഗ്മതുർദണ്ഡകാരണ്യം ദക്ഷിണേന പരന്തപൌ ॥ 3-280-26 (26680)
വനേ മഹതി തസ്മിംസ്തു രാമഃ സൌമിത്രിണാ സഹ।
ദദർശ മൃഗയൂഥനി ദ്രവമാണാനി സർവശഃ ॥ 3-280-27 (26681)
ശബ്ദം ച ഘോരം സത്വാനാം ദാവാഗ്നരിവവർധതഃ।
അപശ്യേതാം മുഹൂർതാച്ച കബന്ധം ഘോരദർശനം ॥ 3-280-28 (26682)
മേഘപർവതസങ്കാശം സാലസ്കന്ധം മഹാഭൂജം।
ഉരോഗതവിശാലാക്ഷം മഹോദരമഹാമുഖം ॥ 3-280-29 (26683)
യദൃച്ഛയാഥ തദ്രക്ഷഃ കരേ ജഗ്രാഹ ലക്ഷ്മണം।
വിഷാദമഗമത്സദ്യഃ സൌമിത്രിരഥ ഭാരത ॥ 3-280-30 (26684)
സ രാമമഭിസംപ്രേക്ഷ്യ കൃഷ്യതേ യേന തൻമുഖം।
വിഷണ്ണശ്ചാബ്രവീദ്രാമം പശ്യാവസ്ഥാമിമാം മമ ॥ 3-280-31 (26685)
ഹരണം ചൈവവൈദേഹ്യാ മമ ചായമുപപ്ലവഃ।
രാജ്യഭ്രംശശ്ച ഭവതസ്താതസ്യ മരണം തഥാ ॥ 3-280-32 (26686)
നാഹം ത്വാം മഹ വൈദേഹ്യാ സമേതം കോസലാഗതം।
ദ്രക്ഷ്യാമി പ്രഥിതേ രാജ്യേപിതൃപൈതാമഹേ സ്ഥിതം ॥ 3-280-33 (26687)
ദ്രക്ഷ്യന്ത്യാര്യസ്യ ധന്യാ യേ കുശലാജശമീദലൈഃ।
അഭിഷിക്തസ് വദനം സോമം ശാന്തഘനം യഥാ ॥ 3-280-34 (26688)
ഏവം ബഹുവിധം ധീമാന്വിലലാപ സ ലക്ഷ്മണഃ।
തമുവാചാഥകാകുത്സ്ഥഃ സംഭ്രമേഷ്വപ്യസംഭ്രമഃ ॥ 3-280-35 (26689)
മാ വിഷീദ നരവ്യാഘ്ര നൈഷ കശ്ചിൻമയി സ്ഥിതേ।
`ശക്തോ ധർഷയിതും വീര സുമിത്രാനന്ദവർധന'।
ഛിന്ധ്യസ്യ ദക്ഷിണം ബാഹും ഛിന്നഃ സവ്യോ മയാ ഭുജഃ ॥ 3-280-36 (26690)
ഇത്യേവം വദതാ തസ് ഭുജോ രാമേണ പാതിതഃ।
ഖംഗേന ഭൃശതീക്ഷ്ണേന നികൃത്തസ്തിലകാണ്ഡവത് ॥ 3-280-37 (26691)
തതോഽസ്യ ദക്ഷിണം ബാഹും സ്വംഗേനാജഘ്നിവാൻബലീ।
സൌമിത്രിരപി സംപ്രേക്ഷ്യഭ്രാതരം രാഘവം സ്ഥിതം ॥ 3-280-38 (26692)
പുനർജഘാന പാർശ്വേ വൈ തദ്രക്ഷോ ലക്ഷ്മണോ ഭൃശം।
ഗതാസുരപതദ്ഭൂമൌ കബന്ധഃ സുമഹാംസ്തതഃ ॥ 3-280-39 (26693)
തസ്യ ദേഹാദ്വിനിഃസൃത്യ പുരുഷോ ദിവ്യദർശനഃ।
ദദൃശേ ദിവമാസ്ഥായ ദിവി സൂര്യ ഇവ ജ്വലൻ ॥ 3-280-40 (26694)
പപ്രച്ഛ രാമസ്തം വാഗ്മീ കസ്ത്വം പ്രബ്രൂഹി പൃച്ഛതഃ।
കാമയാ കിമിദം ചിത്രമാശ്ചര്യം പ്രതിഭാതി മേ ॥ 3-280-41 (26695)
തസ്യാചചക്ഷേഗന്ധർവോവിശ്വാവസുരഹം നൃപ।
പ്രാപ്തോ ബ്രാഹ്മണശപേന യോനിം രാക്ഷസസേവിതാം ॥ 3-280-42 (26696)
രാവണേന ഹൃതാസീതാ ലങ്കായാം സംനിവേശിതാ।
സുഗ്രീവമഭിഗച്ഛസ്വസ തേ സാഹ്യം കരിഷ്യതി ॥ 3-280-43 (26697)
ഏഷാ പംപാ ശിവജലാ ഹംസകാരണ്ഡവായുതാ।
ഋശ്യമൂകസ്യ ശൈലസ്യ സംനികർഷേ തടാകിനീ ॥ 3-280-44 (26698)
വസതേ തത്രസുഗ്രീവശ്ചതുർഭിഃ സചിവൈഃ സഹ।
ഭ്രാതാ ബാനരരാജസ് വാലിനോ ഹേമമാലിനഃ ॥ 3-280-45 (26699)
തേന ത്വം സഹസംഗംയ ദുഃഖമൂലം നിവേദയ।
സമാനശീലോ ഭവതഃ സാഹായ്യം സ കരിഷ്യതി ॥ 3-280-46 (26700)
ഏതാവച്ഛക്യമസ്മാഭിർവക്തും ദ്രഷ്ടാസി ജാനകീം।
ധ്രുവം വാനരരാജസ് വിദിതോ രാവണാലയഃ ॥ 3-280-47 (26701)
ഇത്യുക്ത്വാഽന്തർഹിതോ ദിവ്യഃ പുരുഷഃ സ മഹാപ്രഭഃ।
വിസ്മയം ജഗ്മതുശ്ചോഭൌ പ്രവീരൌ രാമലക്ഷ്മണൌ ॥ 3-280-48 (26702)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി രാമോപാഖ്യാനപർവണി അശീത്യധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-280-3 ധ്രിയമാണേ ജീവതി ॥ 3-280-4 നഖരൈഃ നഖൈഃ ॥ 3-280-5 ചക്ഷാര സുസ്രാവ ॥ 3-280-7 അങ്കേന ഉത്സംഗേന ॥ 3-280-9 ഗിരിപ്രസ്ഥേ പർവതശിഖരേ ॥ 3-280-12 പ്രാകാരഃ പരിധിഭിത്തിഃ വപ്രസ്തദ്ബാഹ്യം വേണുമയം ദുർഗം താഭ്യാം സംബാധാ ദുർഗമാ ॥ 3-280-14 കഥം പ്രാപ്തോസീതി സംബന്ധഃ ॥ 3-280-20 വാം യുവയോഃ ॥ 3-280-21 ആഹവ്രൃതേ ॥ 3-280-29 ഉരസി നേത്രേ ഉദരേ മുഖം ച യസ്യ। കബന്ധഃ ശോർഷഹീനഃ പുമാൻ ॥ 3-280-31 യേന യതസ്തൻമുഖം തതഃ കൃഷ്യതേ ॥ 3-280-41 കാമയാ ഇച്ഛയാ ॥ 3-280-44 പംപാ നാമതഃ। തടാകിനീ സരസീ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 281
॥ ശ്രീഃ ॥
3.281. അധ്യായഃ 281
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
രാമണ സുഗ്രീവേണ സഖ്യകരണപൂർവകം വാലിഹനനം ॥ 1 ॥ രാവണേനാശോകവനേ സീതാനിവേശനപൂർവകം തദ്വശീകരണായ രാക്ഷസീനാം നിയോജനം ॥ 2 ॥ തത്ര ത്രിജടയാ രാമരാവണയോരിഷ്ടാനിഷ്ടസൂചകസ്വദൃഷ്ടസ്വാപ്നപ്രകാരകഥനേന സീതായാഃ പരിസാന്ത്വനം ॥ 3 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-281-0 (26703)
മാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 3-281-0x (2706)
തതോഽവിദൂരേ നലിനീം രപ്രഭൂതകമലോത്പലാം।
സീതാഹരണദുഃഖാർതഃ പംപാം രാമഃ സമാസദത് ॥ 3-281-1 (26704)
മാരുതേന സുശീതേന സുഖേനാമൃതഗന്ധിനാ।
സേവ്യമാനോ വനേ തസ്മിഞ്ജഗാമ മനസാ പ്രിയാം ॥ 3-281-2 (26705)
വിലലാപ സരാജേന്ദ്രസ്തത്രകാന്താനുസ്മരൻ।
കാമബാണാഭിസന്തപ്തം സൌമിത്രിസ്തമഥാബ്രവീത് ॥ 3-281-3 (26706)
ന ത്വാമേവംവിധോ ഭാവഃ സ്പ്രഷ്ടുമർഹതി മാനദ।
ആത്മവന്തമിവ വ്യാധിഃ പുരുഷംവൃദ്ധസേവിനം ॥ 3-281-4 (26707)
പ്രവൃത്തിരുപലബ്ധാ തേ വൈദേഹ്യാ രാവണസ്യ ച।
താം ത്വം പുരുഷകാരേണ ബുദ്ധ്യാ ചൈവോപപാദയ ॥ 3-281-5 (26708)
അഭിഗച്ഛാവ സുഗ്രീവം ശൈലസ്ഥം ഹരിപുംഗവം।
മയി ശിഷ്യേ ച ഭൃത്യേ ച സഹായേ ച സമാശ്വസ ॥ 3-281-6 (26709)
ഏവം ബഹുവിധൈർവാക്യൈർലക്ഷ്മണേന സ രാഘവഃ।
ഉക്തഃ പ്രകൃതിമാപേദേ കാര്യേ ചാനന്തരോഽഭവത് ॥ 3-281-7 (26710)
നിഷേവ്യ വാരി പംപായാസ്തർപയിത്വാ പിതൃനപി।
പ്രതസ്ഥതുരഭൌ വീരൌ ഭ്രാതരൌ രാമലക്ഷ്മണൌ ॥ 3-281-8 (26711)
താവൃശ്യമൂകമഭ്യേത്യ ബഹുമൂലഫലദ്രുമം।
ഗിര്യഗ്രേ വാനരാൻപഞ്വീരൌ ദദൃശതുസ്തദാ ॥ 3-281-9 (26712)
സുഗ്രീവഃ പ്രേഷയാമാസ സചിവം വാനരം തയോഃ।
ബുദ്ധിമന്തം ഹനൂമന്തം ഹിമവന്തമിവ സ്ഥിതം ॥ 3-281-10 (26713)
തേന സംഭാഷ്യ പൂർവം തൌ സുഗ്രീവമഭിജഗ്മതുഃ।
രസഖ്യം വാനരരാജേന ചക്രേ രാമസ്തദാ നൃപ ॥ 3-281-11 (26714)
`തതഃ സീതാം ഹൃതാം ശ്രുത്വാ സുഗ്രീവോ വാലിനാ കൃതം।
ദുഃഖമാഖ്യാതവാൻസർവം രാമായാമിതതേജസേ' ॥ 3-281-12 (26715)
തദ്വാസോ ദർശയാമാസ തസ് കാര്യേ നിവേദിതേ।
വാനരാണാം തു യത്സീതാ ഹ്രിയമാണാ വ്യപാസൃജത് ॥ 3-281-13 (26716)
തത്പ്രത്യയകരം ലബ്ധ്വാ സുഗ്രീവം പ്ലവഗാധിപം।
പൃഥിവ്യാം വാനരൈശ്വര്യേ സ്വയംരാമോഽഭ്യഷേചയത് ॥ 3-281-14 (26717)
പ്രതിജജ്ഞേ ചകാകുത്സ്ഥഃ സമരേ വാലിനോ വധം।
സുഗ്രീവശ്ചാപി വൈദേഹ്യാഃ പുനരാനയനം നൃപ ॥ 3-281-15 (26718)
ഇത്യേവം സമയം കൃത്വാവിശ്വാസ്യ ച പരസ്പരം।
അഭ്യേത്യ സർവകിഷ്കിന്ധാം തസ്ഥുര്യുദ്ധാഭികാങ്ക്ഷിണഃ ॥ 3-281-16 (26719)
സുഗ്രീവഃ പ്രാപ്യകിഷ്കിന്ധാം നനാദൌഘനിഭസ്വനഃ।
നസായ് തൻമമൃഷേ വാലീ താരാ തം പ്രത്യഷേധയത് ॥ 3-281-17 (26720)
യഥാനദതിസുഗ്രീവോ ബലവാനേഷ വാനരഃ।
മന്യേ ചാശ്രയവാൻപ്രാപ്തോ ന ത്വം നിഷ്ക്രാന്തുമർഹസി ॥ 3-281-18 (26721)
ഹേമമാലീ തതോ വാലീ താരാം താരാധിപാനനാം।
പ്രോവാച വചനം വാഗ്മീ താം വാനരപതിഃ പതിഃ ॥ 3-281-19 (26722)
സർവഭൂതരുതജ്ഞാ ശൃണു സർവം കപീശ്വര ॥
കേന ചാശ്രയവാൻപ്രാപ്തോ മമൈപ ഭ്രാതൃഗന്ധികഃ ॥ 3-281-20 (26723)
ചിന്തയിത്വാ മുഹൂർതം തു താരാ താരാധിപപ്രഭാ।
പതിമിത്യബ്രവീത്പ്രാജ്ഞാ ശൃണു സർവം കപീശ്വര ॥ 3-281-21 (26724)
ഹൃതദാരോ മഹാസത്വോരാമോ ദശരഥാത്മജഃ।
രതുല്യാരിമിത്രതാം പ്രാപ്തഃ സുഗ്രീവേണ ധനുർധരഃ ॥ 3-281-22 (26725)
ഭ്രാതാ ചാസ്യ മഹാബാഹുഃ സൌമിത്രിരപരാജിതഃ।
ലക്ഷ്മണോ നാമ മേധാവീ സ്ഥിതഃ കാര്യാർഥസിദ്ധയേ ॥ 3-281-23 (26726)
മൈന്ദശ്ച ദ്വിവിദശ്ചാപി ഹനൂമാംശ്ചാനിലാത്മജഃ।
ജാംബവാനൃക്ഷരാജശ്ച സുഗ്രീവസചിവാഃ സ്ഥിതാഃ ॥ 3-281-24 (26727)
സർവ ഏതേ മഹാത്മാനോ ബുദ്ധിമന്തോ മഹാബലാഃ।
അലം തവ വിനാശായ രാമവീര്യവ്യപാശ്രയാഃ ॥ 3-281-25 (26728)
തസ്യാസ്തദാക്ഷിപ്യ വചോ ഹിതമുക്തം കപീശ്വരഃ।
പര്യശങ്കത താമീർഷുഃ സുഗ്രീവഗതമാനസാം ॥ 3-281-26 (26729)
താരാം പരുഷമുക്ത്വാ തു നിർജഗാമ ഗുഹാമുഖാത്।
സ്ഥിതം മാല്യവതോഽഭ്യാശേ സുഗ്രീവം സോഭ്യഭാഷത ॥ 3-281-27 (26730)
അസകൃത്ത്വം മയാ ക്ലീവ നിർജിതോ ജീവിതപ്രിയഃ।
മുക്തോ ഗച്ഛസി ദുർബുദ്ധേ കഥങ്കാരം രണേ പുനഃ ॥ 3-281-28 (26731)
ഇത്യുക്തഃ പ്രാഹസുഗ്രീവോ ഭ്രാതരം ഹേതുമദ്വചഃ।
പ്രാപ്തകാലമമിത്രഘ്നം രാമം സംബോധയന്നിവ ॥ 3-281-29 (26732)
ഹൃതരാജ്യസ്യ മേ രാജൻഹൃതദാരസ്യ ച ത്വയാ।
കിം മേ ജീവിതസാമർഥ്യമിതി വിദ്ധി സമാഗതം ॥ 3-281-30 (26733)
ഏവമുക്ത്വാബഹുവിധം തതസ്തൌ സന്നിപേതതുഃ।
സമരേ വാലിസുഗ്രീവൌ സാലതാലശിലായുധൌ ॥ 3-281-31 (26734)
ഉഭൌ ജഘ്നതുരന്യോന്യമുഭൌ ഭൂമൌ നിപേതതുഃ।
ഉഭൌ വവൽഗതുശ്ചിത്രം മുഷ്ടിഭിശ്ച നിജഘ്നതുഃ ॥ 3-281-32 (26735)
ഉഭൌ രുധിരസംസിക്തൌ നഖദന്തപരിക്ഷതൌ।
ശുശുഭാതേ തദാ വീരൌ പുഷ്പിതാവിവ കിംശുകൌ ॥ 3-281-33 (26736)
ന വിശേഷസ്തയോര്യുദ്ധേ യദാ കശ്ചന ദൃശ്യതേ।
സുഗ്രീവസ് തദാ മാലാം ഹനുമാൻകണ്ഠ ആസജത് ॥ 3-281-34 (26737)
സ മാലയാ തദാ വീരഃ ശുശുഭേ കണ്ഠസക്തയാ।
ശ്രീമാനിവ മഹാശൈലോ മലയോ മേഘമാലയാ ॥ 3-281-35 (26738)
കൃതചിഹ്നം തു സുഗ്രീവം രാമോ ദൃഷ്ട്വാ മഹാധനുഃ।
വിചകർഷ ധനുഃശ്രേഷ്ഠം വാലിമുദ്ദിശ്യ ലക്ഷയൻ ॥ 3-281-36 (26739)
വിഷ്ഫാരസ്തസ് ധനുഷോ യന്ത്രസ്യേവ തദാ ബഭൌ।
വിതത്രാസ തദാ വാലീ ശരേണാഭിഹതോ ഹൃദി ॥ 3-281-37 (26740)
സ ഭിന്നഹൃദയോ വാലീ വക്രാച്ഛോണിതമുദ്വമൻ।
ദദർശാവസ്ഥിതം രാമം തതഃ സൌമിത്രിണാ സഹ ॥ 3-281-38 (26741)
ഗർഹയിത്വാസ കാകുത്സ്ഥം പപാത ഭുവി മൂർച്ഛിതഃ।
താരാ ദദർശ തം ഭൂമൌ താരാപതിമിവ ച്യുതം ॥ 3-281-39 (26742)
ഹതേ വാലിനി സുഗ്രീവഃ കിഷ്കിന്ധാം പ്രത്യപദ്യത।
താം താരാപതിമുഖീം താരാം നിപതിതേശ്വരാം ॥ 3-281-40 (26743)
രാമസ്തു ചതുരോ മാസാൻപൃഷ്ഠേ മാല്യവതഃ ശുഭേ।
നിവാസമകരോദ്ധീമാൻസുഗ്രീവേണാഭ്യുപസ്ഥിതഃ ॥ 3-281-41 (26744)
രാവണോഽപിപുരീം ഗത്വാലങ്കാം കാമബലാത്കൃതഃ।
സീതാം നിവേശയാമാസ ഭവനേ നന്ദനോപമേ ॥ 3-281-42 (26745)
അശോകവനികാഭ്യാസേ താപസാസ്രമസന്നിഭേ।
ഭർതൃസ്മരണതന്വംഗീ താപസീവേഷധാരിണീ ॥ 3-281-43 (26746)
ഉപവാസതപഃശീലാ തതഃ സാ പൃഥുലേക്ഷണാ।
ഉവാസ ദുഃഖവസതിം ഫലമൂലകൃതാശനാ ॥ 3-281-44 (26747)
ദിദേശ രാക്ഷസീസ്തത്രരക്ഷണേ രാക്ഷസാധിപഃ।
പ്രാസാസിശൂലപരശുമുദ്ഗരാലാതധാരിണീഃ ॥ 3-281-45 (26748)
ദ്വ്യക്ഷീം ത്ര്യക്ഷീം ലലാടക്ഷീം ദീർഘജിഹ്വാമജിഹ്വികാം।
ത്രിസ്തനീമേകപാദാം ച ത്രിജടാമേകലോചനാം ॥ 3-281-46 (26749)
ഏതാശ്ചാന്യാശ്ച ദീപ്താക്ഷ്യഃ കരഭോത്കടമൂർധജാഃ।
പരിവാര്യാസതേ സീതാം ദിവാരാത്രമതന്ദ്രിതാഃ ॥ 3-281-47 (26750)
താസ്തു താമായതാപാംഗീം പിശാച്യോ ദാരുണസ്വരാഃ।
തർജയന്തി സദാ രൌദ്രാഃ പരുഷവ്യഞ്ജനസ്വരാഃ ॥ 3-281-48 (26751)
ഖാദാമ പാടയാമൈനാം തിലശഃ പ്രവിഭജ്യതാം।
യേയം ഭർതാരമസ്മാകമവമത്യേഹ ജീവതി ॥ 3-281-49 (26752)
ഇത്യേവം പരിഭർത്സന്തീസ്ത്രാസയാനാഃ പുനഃ പുനഃ।
ഭർതൃശോകസമാവിഷ്ടാ നിഃശ്വസ്യേദമുവാച താഃ ॥ 3-281-50 (26753)
ആര്യാഃ ഖാദത മാം ശീഘ്രം ന മേ ലോഭോസ്തി ജീവിതേ।
വിനാ തം പുണ്ഡരീകാക്ഷം നീലകുഞ്ചിതമൂർധജം ॥ 3-281-51 (26754)
അദ്യൈവാഹം നിരാഹാരാ ജീവിതപ്രിയവർജിതാ।
ശോഷയിഷ്യാമി ഗാത്രാണി ബല്ലീ തലഗതാ യഥാ ॥ 3-281-52 (26755)
ന ത്വന്യമഭിഗച്ഛേയം പുമാംസം രാഘവാദൃതേ।
ഇതി ജാനീത സത്യം മേക്രിയതാം യദനന്തരം ॥ 3-281-53 (26756)
തസ്യാസ്തദ്വചനം ശ്രുത്വാ രാക്ഷസ്യസ്താഃ ഖരസ്വനാഃ।
ആഖ്യാതും രാക്ഷസേന്ദ്രായ ജൻമുസ്തത്സർവമാദിതഃ ॥ 3-281-54 (26757)
ഗതാസു താസു സർവാസു ത്രിജടാ നാമ രാക്ഷസീ।
സാന്ത്വയാമാസ വൈദേഹീം ധർമജ്ഞാ പ്രിയവാദിനീ ॥ 3-281-55 (26758)
സീതേ വക്ഷ്യാമി തേ കിഞ്ചിദ്വിശ്വാസം കരു മേ സഖി।
ഭയം ത്വം ത്യജ വാമോരു ശൃണു ചേദം വചോ മമ ॥ 3-281-56 (26759)
അവിന്ധ്യോ നാമ മേധാവീ വൃദ്ധോ രാക്ഷസപുംഗവഃ।
സ രാമസ്യ ഹിതാന്വേഷീ ത്വദർഥേ മാമചൂചുദത് ॥ 3-281-57 (26760)
സീതാ മദ്വചനാദ്വാച്യാ സമാശ്വാസ്യ പ്രസാദ്യ ച।
ഭർതാ തേകുശലീ രാമോലക്ഷ്മണാനുഗതോ ബലീ ॥ 3-281-58 (26761)
സഖ്യം വാനരരാജേന ശക്രപ്രതിമതേജസാ।
കൃതവാന്രാഘവഃ ശ്രീമാംസ്ത്വദർഥേ ച സമുദ്യതഃ ॥ 3-281-59 (26762)
മാ ച തേ ഭൂദ്ഭയം ഭീരു രാവണാല്ലോകഗർഹിതാത്।
നലകൂബരശാപേന രക്ഷിതാ ഹ്യസി നന്ദിനി ॥ 3-281-60 (26763)
ശപ്തോ ഹ്യേഷ പുരാ പാപോ വധൂം രംഭാം പരാമൃശൻ।
ന ശക്രോത്യവശാം നാരീമുപൈതുമജിതേന്ദ്രിയഃ ॥ 3-281-61 (26764)
ക്ഷിപ്രമേഷ്യതി തേ ഭർതാ സുഗ്രീവേണാഭിരക്ഷിതഃ।
സൌമിത്രിസഹിതോ ധീമാംസ്ത്വാം ചേതോ മോക്ഷയിഷ്യതി ॥ 3-281-62 (26765)
സ്വപ്നാ ഹി സുമഹാഘോരാ ദൃഷ്ടാ മേഽനിഷ്ടദർശനാഃ।
വിനാശായാസ്യ ദുർബുദ്ധേഃ പൌലസ്ത്യസ്യ കുലസ്യ ച ॥ 3-281-63 (26766)
ദാരുണോ ഹ്യേഷ ദുഷ്ടാത്മാ ക്ഷുദ്രകർമാ നിശാചരഃ।
സ്വഭാവാച്ഛീലദോഷേണ സർവേഷാം ഭയവർധനഃ ॥ 3-281-64 (26767)
സ്പർധതേ സർവദേവൈര്യഃ കാലോപഹതചേതനഃ।
മയാ വിനാസലിംഗാനി സ്വപ്നേ ദൃഷ്ടാനി തസ്യ വൈ ॥ 3-281-65 (26768)
തൈലാഭിഷിക്തോ വികചോ മജ്ജനപ്കേ ദശാനനഃ।
അസകൃത്സ്വരയുക്തേ തു രഥേ നൃത്യന്നിവ സ്ഥിതഃ ॥ 3-281-66 (26769)
കുംഭകർണാദയശ്ചേമേ നഗ്നാഃ പതിതമൂർധജാഃ।
ഗച്ഛന്തി ദക്ഷിണാമാശാം രക്തമാല്യാനുലേപനാഃ ॥ 3-281-67 (26770)
ശ്വേതാതപത്രഃ സോഷ്ണീഷഃ ശുക്ലമാല്യാനുലേപനഃ।
ശ്വേതപർവതമാരൂഢ ഏക ഏവ വിഭീഷണഃ ॥ 3-281-68 (26771)
സചിവാശ്ചാസ്യ ചത്വാരഃ ശുക്ലമാല്യാനുലേപനാഃ।
ശ്വേതപർവതമാരൂഢാ മോക്ഷ്യന്തേഽസ്മാൻമഹാഭയാത് ॥ 3-281-69 (26772)
രാമസ്യാസ്ത്രേണ പൃഥിവീ പരിക്ഷിപ്താ സസാഗരാ।
യശസാ പൃഥിവീം കൃത്സ്നാം പൂരയിഷ്യതി തേ പതിഃ ॥ 3-281-70 (26773)
ഹസ്തിസക്ഥിസമാരൂഢോ ഭുഞ്ജാനോ മധുപായസം।
ലക്ഷ്മണശ്ച മയാ ദൃഷ്ടോ ദിധക്ഷുഃ സർവതോ ദിശം ॥ 3-281-71 (26774)
രുദതീ രുധിരാർദ്രാംഗീ വ്യാഘ്രേണ പരിരക്ഷിതാ।
അസകൃത്ത്വം മയാ ദൃഷ്ടാ ഗച്ഛന്തീ ദിശമുത്തരാം ॥ 3-281-72 (26775)
ഹർഷമേഷ്യസി വൈദേഹി ക്ഷിപ്രം ഭർത്രാ സമന്വിതാ।
രാഘവേണ സഹഭ്രാത്രാ സീതേ ത്വമചിരാദിവ ॥ 3-281-73 (26776)
ഇത്യേതൻമൃഗശാവാക്ഷീ തച്ഛ്രുത്വാ ത്രിജടാവചഃ।
ബഭൂവാശാവതീ ബാലാ പുനർഭർതൃസമാഗമേ ॥ 3-281-74 (26777)
താവദഭ്യാഗതാ രൌദ്ര്യഃ പിശാച്യസ്താഃസുദാരുണാഃ।
ദദൃശുസ്താം ത്രിജടയാ സഹാസീനാം യഥാപുരം ॥ 3-281-75 (26778)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി രാമോപാഖ്യാനപർവണി ഏകാശീത്യധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 281 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-281- അവിദൂരേ സമീപേ। നലിനീം പുഷ്കരിണീം ॥ 3-281-2 അമൃതഗന്ധിനാഽമൃതസദൃശേന ॥ 3-281-5 ഉപപാദയ സഫലീകുരു ॥ 3-281-7 അനന്തരഃ സംലഗ്നുഃ ॥ 3-281-9 ഋശ്യമൂകം പർവതം ॥ 3-281-17 ഓഘോ ജനവൃന്ദസ്തന്നിഭഃ സ്വനോ യസ്യ ॥ 3-281-18 ആശ്രയവാൻ പരബലാശ്രിതഃ ॥ 3-281-26 ഈർഷുരീർഷ്യാലുഃ ॥ 3-281-28 മുക്തോ ഗച്ഛസി ദുർബുദ്ധേ കഥം ഘോരേ പുനരിതി ക. പാഠഃ। മുക്തോ ജ്ഞാതിരിതി ജ്ഞാത്വാ കാ ത്വരാ മരണേ പുനഃ ഇതി ഝ. പാഠഃ ॥ 3-281-30 ജീവിതസാമർഥ്യം ജീവനസ്യ ശ്ലാപ്യത്വം ॥ 3-281-47 കരഭോത്കടമൂർധജാഃ ഉഷ്ട്രസദൃശകേശ്യഃ ॥ 3-281-48 പരുഷവ്യഞ്ജനഖരാത്മകാഃ ശബ്ദാ യാസാം താഃ ॥ 3-281-52 വ്യാലീ താലഗതാ യയേതി ഖ.ഝ.പാഠഃ ॥ 3-281-61 വധൂം സ്രുഷാം ॥ 3-281-70 പരിക്ഷിപ്താ വ്യാപ്താ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 282
॥ ശ്രീഃ ॥
3.282. അധ്യായഃ 282
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
രാവണേന സീതാസമീപമേത്യ ബഹുധാപ്രലോഭനേഽപ്യവികൃതമാനസയാ തയാ പ്രത്യാഖ്യാനേ സ്വാവാസംപ്രതിഗമനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-282-0 (26779)
മാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 3-282-0x (2707)
തതസ്താം ഭർതൃശോകാർതാം ദീനാം മലിനവാസസം।
മണിശേഷാഭ്യലങ്കാരാം രുദതീം ച പതിവ്രതാം ॥ 3-282-1 (26780)
രാക്ഷസീഭിരുപാസ്യന്തീം സമാസീനാം ശിലാതലേ।
രാവണഃകാമബാണാർതോ ദദർശോപസസർപ ച ॥ 3-282-2 (26781)
ദേവദാനവഗന്ധർവയക്ഷകിംപുരുഷൈര്യുധി।
അജിതോശോകവനികാം യയൌ കന്ദർപപീഡിതഃ ॥ 3-282-3 (26782)
ദിവ്യാംബരധരഃ ശ്രീമൻസുമൃഷ്ടമണികുണ്ഡലഃ।
വിചിത്രമാല്യമുകുടോ വസന്ത ഇവ മൂർതിമാൻ ॥ 3-282-4 (26783)
ന കൽപവൃക്ഷസദൃശോയത്നാദപി വിഭൂഷിതഃ।
ശ്മശാനചൈത്യദ്രുമവദ്ഭൂഷിതോഽപി ഭയങ്കരഃ ॥ 3-282-5 (26784)
സ തസ്യാസ്തനുമധ്യായാഃ സമീപേ രജനീചരഃ।
ദദൃശേ രോഹിണീമേത്യ ശനൈശ്ചര ഇവ ഗ്രൈഹഃ ॥ 3-282-6 (26785)
സ താമാമന്ത്ര്യ സുശ്രോണീം പുഷ്പകേതുശരാഹതഃ।
ഇദമിത്യബ്രവീദ്വാക്യം ത്രസ്താം രൌഹീമിവാബലാം ॥ 3-282-7 (26786)
സീതേ പര്യാപ്തമേതാവത്കൃതോഭർതുരനുഗ്രഹഃ।
പ്രസാദം കുരു തന്വംഗി ക്രിയതാം പരികർമ തേ ॥ 3-282-8 (26787)
ഭജസ്വമാം വരാരോഹേ മഹാർഹാഭരണാംബരാ।
ഭവമേ സർവനാരീണാമുത്തമാ വരവർണിനീ ॥ 3-282-9 (26788)
സന്തി മേ ദേവക്ന്യാശ്ച ഗന്ധർവാണആം ച യോഷിതഃ।
സന്തി ദാനവന്യാശ് ദൈത്യാനാം ചാപി യോഷിതഃ।
`താസാമദ്യവിശാലാക്ഷി സർവാസാം മേ ഭവോത്തമാ ॥ 3-282-10 (26789)
ചതുർദശ പിശാചീനാം കോട്യോ മേ വചനേ സ്ഥിതാഃ।
ദ്വിസ്താവത്പുരുഷാദാനാം രക്ഷസാം ഭീമകർമണാം ॥ 3-282-11 (26790)
തതോ മേ ത്രിഗുണാ യക്ഷാ യേ മദ്വചനകാരിണഃ।
കേചിദേവ ധനാധ്യക്ഷം ഭ്രാതരം മേ സമാശ്രിതാഃ ॥ 3-282-12 (26791)
ഗന്ദർവാപ്സരസോ ഭദ്രേ മാമാപാനഗതം സദാ।
ഉപതിഷ്ഠന്തി വാമോരു യഥൈവ ഭ്രാതരം മമ ॥ 3-282-13 (26792)
പുത്രോഽഹമപി വിപ്രർഷേഃ സാക്ഷാദ്വിശ്രവസോ മുനേഃ।
പഞ്ചമോ ലോകപാലാനാമിതി മേ പ്രഥിതം യശഃ ॥ 3-282-14 (26793)
ദിവ്യാനി ഭക്ഷ്യഭോജ്യാനി പാനാനി വിവിധാനി ച।
യഥൈവ ത്രിദശേശസ്യതഥൈവ മമ ഭാമിനി ॥ 3-282-15 (26794)
ക്ഷീയതാം ദുഷ്കൃതം കർമ വനവാസകൃതം തവ।
ഭാര്യാ മേ ഭവസുശ്രോണി യഥാ മണ്ഡോദരീതഥാ ॥ 3-282-16 (26795)
ഇത്യുക്താ തേന വൈദേഹീ പരിവൃത്യ സുഭാനനാ।
തൃണമനതരതഃ കൃത്വാതമുവാച നിശാചരം ॥ 3-282-17 (26796)
അശിവേനാതിവാമോരൂരജസ്രം നേത്രവാരിണാ।
സ്തനാവപതിതൌ ബാലാ സംഹതാവഭിവർഷതീ ॥ 3-282-18 (26797)
`വ്യവസ്ഥാപ്യകഥഞ്ചിത്സാ വിഷാദാദതിമോഹിതാ'।
ഉവാച വാക്യം തം ക്ഷുദ്രം വൈദേഹീ പതിദേവതാ ॥ 3-282-19 (26798)
അസകൃദ്വദതോ വാക്യമീദൃശം രാക്ഷസേശ്വര।
വിഷാദയുക്തമേതത്തേ മയാ ശ്രുതമഭാഗ്യയാ।
തദ്ഭദ്രമുഖ ഭദ്രം തേ മാനസം വിനിവർത്യതാം ॥ 3-282-20 (26799)
പരദാരാഽസ്ംയലഭ്യാ ച സതതം ച പതിവ്രതാ।
ന ചൈവൌപയികീ ഭാര്യ മാനുഷീ തവ രാക്ഷസ ॥ 3-282-21 (26800)
വിവശാം ധർഷയിത്വച കാം ത്വം പ്രീതിമവാപ്സ്യസി।
ന ച പാലയസേ ധർമം ലോകപാലസമഃ കഥം ॥ 3-282-22 (26801)
ഭ്രാതരം രാജരാജം തം മഹേശ്വരസസ്വം പ്രഭും।
ധനേശ്വരം വ്യപദിശൻകഥം ത്വിഹ ന ലജ്ജസേ ॥ 3-282-23 (26802)
ഇത്യുക്ത്വാ പ്രാരുദത്സീതാ കംപയന്തീ പയോധരൌ।
ശിരോധരാം ച തന്വംഗീ മുസ്വം പ്രച്ഛാദ്യവാസസാ ॥ 3-282-24 (26803)
തസ്യ രുദത്യാ ഭാമിത്യാ ദീർഘാ വേണീ സുസയതാ।
ദദൃശേ സ്വസിതാ സ്നിഗ്ധാ കാലീ വ്യാലീവ മൂർധനി ॥ 3-282-25 (26804)
ശ്രുത്വാ തദ്രാവണോ വാക്യം സീതയോക്തം സുനിഷുരം।
പ്രത്യാഖ്യാതോഽപിദുർമേധാഃ പുനരേവാബ്രവീദ്വചഃ ॥ 3-282-26 (26805)
കാമമംഗനി മേ സീതേ ദുനോതു മകരധ്വജഃ।
നത്വാമകാമാം സുശ്രോണീം സമേപ്യേ ചാരുഹാസിനീം ॥ 3-282-27 (26806)
കിംനു ശക്യം മയാ കർതും യത്ത്വമദ്യാപിമാനുഷം।
ആഹാരഭൂതമസ്മാകം രാമമേവാനുരുധ്യസേ ॥ 3-282-28 (26807)
ഇത്യുക്ത്വാ താമനിന്ദ്യാംഗീം സ രാക്ഷസമഹേശ്വരഃ।
തത്രൈവാന്തർഹിതോ ഭൂത്വാ ജഗാമാഭിമതാം ദിശം ॥ 3-282-29 (26808)
രാക്ഷസീഭിഃ പരിവൃതാവൈദേഹീ ശോകകശിന്താ।
സേവ്യമാനാ ത്രിജടയാ തത്രൈവ ന്യവസത്തദാ ॥ 3-282-30 (26809)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി രാമോപാഖ്യാനപർവണി ദ്വ്യശീത്യധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 282 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-282-2 ഉപാസ്യന്തീമുപാസ്യമാനാം ॥ 3-282-7 രൌഹീം ഹരിണീം ॥ 3-282-8 പരികർമ വസ്ത്രാഭരണാദിനാ പ്രസാധനം ॥ 3-282-20 വിനിവർത്യതാം മത്ത ഇതി ശേഷഃ ॥ 3-282-21 ഔപയികീ ഉപയോഗാഹീ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 283
॥ ശ്രീഃ ॥
3.283. അധ്യായഃ 283
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
രാമേണ ശരദാഗമേഽപിവിപയാസക്ത്യാസ്വാനുപസർപിണം സുഗ്രീവപ്രതി ലക്ഷ്മണപ്രേഷണം ॥ 1 ॥ സുഗ്രീവേണ സഹരാമാസ്തികമാഗതേന ലക്ഷമണേന തംപ്രതി സീതാന്വേഷണായ സുഗ്രീവകൃതവാനരപ്രേപണനിവേദനം ॥ 2 ॥ തതോ ലങ്കാപുരാത്പ്രതിനിവൃത്തേന ഹനുമതാഽംഗദാദിഭിഃ സഹ മധുവനഭംഗപൂർവകംരാമായ സീതാവൃത്താന്താദിനിവേദനപൂർവകം തദ്ദത്തചൂഡാമണിദാനം ॥ 3 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-283-0 (26810)
മാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 3-283-0x (2708)
രാഘവഃ സഹസൌമിത്രിഃ സുഗ്രീവേണാഭിപാലിതഃ।
വസനമാല്യവതഃ പൃഷ്ഠേ ദദർശ വിമലം നഭഃ ॥ 3-283-1 (26811)
സദൃഷ്ട്വാവിമലേ വ്യോംനി നിർമലം ശസലക്ഷണം।
ഗ്രഹനക്ഷത്രതാരാഭിരനുയാന്തമമിത്രഹാ ॥ 3-283-2 (26812)
കുമുദോത്പലപദ്മാനാം ഗന്ധമാദായ വായുനാ।
മഹീധരസ്ഥഃ ശീതേന സഹസാപ്രതിബോധിതഃ ॥ 3-283-3 (26813)
പ്രഭാതേ ലക്ഷ്മണം വീരമഭ്യഭാഷത ദുർമനാഃ।
സീതാം സംസ്മൃത് യധർമാത്മാ രുദ്ധാം രാക്ഷസവേശ്മനി ॥ 3-283-4 (26814)
ഗച്ഛ ലക്ഷ്മണ ജാനീഹി കിഷ്കിന്ദായാം കപീശ്വരം।
പ്രമത്തം ഗ്രാംയധർമേഷു കൃതഘ്നം സ്വാർഥപണ്ഡിതം ॥ 3-283-5 (26815)
യോസൌ കുലാധമോ മൂഢോ മയാ രാജ്യേഽഭിഷേചിതഃ।
സർവവാനരഗോപുച്ഛാ യമൃക്ഷാശ്ച ഭജന്തി വൈ ॥ 3-283-6 (26816)
യദർഥം നിഹതോ ബാലീ മയാ രഘുകുലോദ്വഹ।
ത്വയാ സഹമഹാബാഹോ കിഷ്കിന്ധോപവനേ തദാ ॥ 3-283-7 (26817)
കൃതഘ്നം തമഹം മന്യേ വാനരാപശദം ഭുവി।
യോ മാമേവംഗതോ മൂഢോ ന ജാനീതേഽദ്യ ലക്ഷ്മണ ॥ 3-283-8 (26818)
അസൌ മന്യേ ന ജാനീതേ സമയപ്രതിപാലനം।
കൃതോപകാരം മാം നൂനമവമത്യാൽപയാ ധിയാ ॥ 3-283-9 (26819)
യദിതാവദനുദ്യുക്തഃ ശേതേ കാമസുഖാത്മകഃ।
നേതവ്യോ വാലിമാർഗേണ സർവഭൂതഗതിം ത്വയാ ॥ 3-283-10 (26820)
അഥാപി ഘടതേഽസ്മാകമർതേ വാനരപുംഗവഃ।
തമാദായൈവ കാകുത്സ്ഥ ത്വരാവാൻഭവ മാചിരം ॥ 3-283-11 (26821)
ഇത്യുക്തോ ലക്ഷ്മണോ ഭ്രാത്രാ ഗുരുവാക്യഹിതേ രതഃ।
പ്രതസ്ഥേ രുചിരം ഗൃഹ്യ സമാർഗണഗുണം ധനുഃ ॥ 3-283-12 (26822)
കിഷ്കിന്ധാദ്വാരമാസാദ്യപ്രവിവേശാനിവാരിതഃ।
സക്രോധ ഇതിതം മത്വാരാജാ പ്രത്യുദ്യയൌ ഹരിഃ ॥ 3-283-13 (26823)
തം സദാരോവിനീതാത്മാ സുഗ്രീവഃ പ്ലവഗാധിപഃ।
പൂജയാ പ്രതിജഗ്രാഹ പ്രീയമാണസ്തദർഹയാ ॥ 3-283-14 (26824)
തമബ്രവീദ്രാമവചഃ സൌമിത്രിരകുതോഭയഃ।
സ തത്സർവമശേഷേണ ശ്രുത്വാ പ്രഹ്വഃ കൃതാഞ്ജലിഃ ॥ 3-283-15 (26825)
സഭൃത്യദാരോ രാജേന്ദ്രസുഗ്രീവോ വാനരാധിപഃ।
ഇദമാഹ വചഃ പ്രീതോ ലക്ഷ്മണം നരകുഞ്ജരം ॥ 3-283-16 (26826)
നാസ്മി ലക്ഷ്മണ ദുർമേധാ നാകൃതജ്ഞോ ന നിർഘൃണഃ।
ശ്രൂയതാം യഃ പ്രയത്നോ മേ സീതാപര്യേഷണേ കൃതഃ ॥ 3-283-17 (26827)
ദിശഃ പ്രസ്ഥാപിതാഃ സർവേവിനീതാ ഹരയോ മയാ।
സർവേഷാം ച കൃതഃ കാലോ മാസേഽഭ്യാഗമനേ പുനഃ ॥ 3-283-18 (26828)
യൈരിയം സവനാ സാദ്രിഃ സപുരാ സാഗരാംബരാ।
വിചേതവ്യാ മഹീ വീര സഗ്രാമനഗരാകരാ ॥ 3-283-19 (26829)
സ മാസഃ പഞ്ചരാത്രേണ പൂർണോ ഭവിതുമർഹതി।
തതഃ ശ്രോഷ്യസി രാമേണ സഹിതഃ സുമഹത്പ്രിയം ॥ 3-283-20 (26830)
ഇത്യുക്തോ ലക്ഷ്മണത്തേന കവാനരേനദ്രേണ ധീമതാ।
ത്യക്ത്വാരോഷമദീനാത്മാ സുഗ്രീവം പ്രത്യപൂജയത് ॥ 3-283-21 (26831)
സരാമം സഹസുഗ്രീവോ മാല്യവത്പുഷ്ഠമാസ്ഥിതം।
ഭിഗംയോദയം തസ്യ കാര്യസ്യ പ്രത്യവേദയത് ॥ 3-283-22 (26832)
ഇത്യേവംവാനരേനദ്രാസ്തേ സമാജൻമുഃ സഹസ്രശഃ।
ദിശസ്തിസ്രോ വിചിത്യാഥ ന തു യേ ദക്ഷിണാം ഗതാഃ ॥ 3-283-23 (26833)
ആചഖ്യുസ്തത്ര രാമായ മഹീം സാഗരമേഖലാം।
വിചിതാം ന തു വൈദേഹ്യാ ദർശനം രാവണസ് വാ ॥ 3-283-24 (26834)
ഗതാസ്തു ദക്ഷിണാമാശാം യേ വൈ വാനരപുംഗവാഃ।
ആശാവാംസ്തേഷു കാകുത്സ്ഥഃ പ്രാണാനാർതോഽഭ്യധാരയത് ॥ 3-283-25 (26835)
ദ്വിമാസോപരമേ കാലേ വ്യതീതേ പ്ലവഗാസ്തതഃ।
സുഗ്രീവമഭിഗംയേദം ത്വരിതാ വാക്യമബ്രുവൻ ॥ 3-283-26 (26836)
രക്ഷിതംവാലിനാ യത്തത്സ്ഫീതം മധുവനം മഹത്।
ത്വയാ ച പ്ലവഗശ്രേഷ്ഠ തദ്ഭുങ്ക്തേ പവനാത്മജഃ ॥ 3-283-27 (26837)
വാലിപുത്രോഽംഗദശ്ചൈവ യേ ചാന്യേ പ്ലവഗർഷഭാഃ।
വിചേതും ദക്ഷിണാമാശാം രാജൻപ്രസ്ഥാപിതാസ്ത്വയാ ॥ 3-283-28 (26838)
തേഷാമപനയം ശ്രുത്വാ മേനേ സകൃതകൃത്യതാം।
കൃതാർഥാനാം ഹി ഭൃത്യാനാമേതദ്ഭവതി ചേഷ്ടിതം ॥ 3-283-29 (26839)
സ തദ്രാമായ മേധാവീ ശശംസ പ്ലവഗർഷഭഃ।
രാമശ്ചാപ്യനുമാനേന മേനേ ദൃഷ്ടാം തു മൈഥിലീം ॥ 3-283-30 (26840)
ഹനുമത്പ്രമുഖാശ്ചാപി വിശ്രാന്താസ്തേ പ്ലവംഗമാഃ।
അഭിജഗ്മുർഹരീന്ദ്രം തം രാമലക്ഷ്മണസന്നിധൌ ॥ 3-283-31 (26841)
ഗതിം ച മുഖവർണം ച ദൃഷ്ട്വാരാമോ ഹനൂമതഃ।
അഗമത്പ്രത്യയം ഭൂയോ ദൃഷ്ടാ സീതേതി ഭാരത ॥ 3-283-32 (26842)
ഹനൂമത്പ്രമുഖാസ്തേ തു വാനരാഃ പൂർണമാനസാഃ।
പ്രണേമുർവിധിവദ്രാമം സുഗ്രീവം ലക്ഷ്മണം തഥാ ॥ 3-283-33 (26843)
താനുവാചാനതാന്രാമഃ പ്രഗൃഹ്യ സശരം ധനുഃ।
അപി മാം ജീവയിഷ്യധ്വമപി വഃ കൃതകൃത്യതാ ॥ 3-283-34 (26844)
അപി രാജ്യമയോധ്യായാം കാരയിഷ്യാംയഹം പുനഃ।
നിഹത്യസമരേ ശത്രൂനാഹൃത്യജനകാത്മജാം ॥ 3-283-35 (26845)
അമോക്ഷയിത്വാവൈദേഹീമഹത്വാ ച രണേ രിപൂൻ।
ഹൃതദാരോഽവധൂതശ്ചനാഹം ജീവിതുമുത്സഹേ ॥ 3-283-36 (26846)
ഇത്യുക്തവചനം രാമം പ്രത്യുവാചാനിലാത്മജഃ।
പ്രിയമാഖ്യാമി തേ രാമ ദൃഷ്ടാ സാ ജാനകീ മയാ ॥ 3-283-37 (26847)
വിചിത്യ ദക്ഷിണാമാശാം സപർവതവനാകരാം।
ശ്രാന്താഃ കാലേ വ്യതീതേ സ്മ ദൃഷ്ടവന്തോ മഹാഗുഹാം ॥ 3-283-38 (26848)
പ്രവിശാമോ വയം താം തു ബഹുയോജനമായതാം।
അന്ധകാരാം സുവിപിനാം ഗഹനാം കീടസേവിതാം ॥ 3-283-39 (26849)
ഗത്വാ സുമഹദധ്വാനമാദിത്യസ് പ്രഭാം തതഃ।
ദൃഷ്ടവന്തഃ സ്മ തത്രൈവഭവനം ദിവ്യമന്തരാ ॥ 3-283-40 (26850)
ഗയസ് കില ദൈത്യസ് തദാ സദ്വേശ്മ രാഘവ।
തത്രപ്രഭാവതീ നാമ തപോഽതപ്യത താപസീ ॥ 3-283-41 (26851)
തയാ ദത്താനി ഭോജ്യാനിപാനാനിവിവിധാനി ച।
ഭുകത്വാ ലബ്ധബലാഃ സന്തസ്തയോക്തേന പഥാ തതഃ ॥ 3-283-42 (26852)
നിര്യായ തസ്മാദുദ്ദേശാത്പശ്യാമോ ലവണാംഭസഃ।
സമീപേ സഹ്യമലയൌ ദർദുരം ച മഹാഗിരിം ॥ 3-283-43 (26853)
തതോ മലയമാരുഹ്യ പശ്യന്തോ വരുണാലയം।
കവിഷണ്ണാ വ്യഥിതാഃ ഖിന്നാ നിരാശാ ജീവിതേ ഭൃശം ॥ 3-283-44 (26854)
അനേകശതവിസ്തീർണം യോജനാനാം മഹോദധിം।
തിമിനക്രഝഷാവാസം ചിന്തയന്തഃ സുദുഃഖിതാഃ ॥ 3-283-45 (26855)
തത്രാനശനസങ്കൽപം കൃത്വാഽഽസീനാ വയം തദാ।
തതഃ കഥാന്തേ ഗൃധ്രസ്യ ജടായോരഭവത്കഥാ ॥ 3-283-46 (26856)
തതഃ പർവതശൃംഗാഭം ഘോരരൂപം ഭയാവഹം।
പക്ഷിണം ദൃഷ്ടവന്തഃ സ്മ വൈനതിയേമിവാപരം ॥ 3-283-47 (26857)
സോഽസ്മാനതർകയദ്ഭോക്തുമഥാഭ്യേത്യ വചോഽബ്രവീത്।
ഭോഃ ക ഏഷ മമ ഭ്രാതുർജടായോഃ കുരുതേ കഥാം ॥ 3-283-48 (26858)
സംപാതിർനാമ തസ്യാഹം ജ്യേഷ്ഠോ ഭ്രാതാ ഖഗാധിപഃ।
അന്യോന്യസ്പർധയാ രൂഢാവാവാമദിത്യസത്പദം ॥ 3-283-49 (26859)
തതോ ദഗ്ധാവിമൌ പക്ഷൌ ന ദഗ്ധൌ തു ജടായുഷഃ।
തസ്മാൻമേ ചിരദൃഷ്ടഃ സ ഭ്രാതാ ഗൃധ്രപതഃ പ്രിയഃ ॥ 3-283-50 (26860)
നിർദഗ്ധപക്ഷഃ പതിതോ ഹ്യഹമസ്മിൻമഹാഗിരൌ।
`ദ്രഷ്ടും വീരം ന ശക്നോമി ഭ്രാതരം വൈ ജടായുഷം' ॥ 3-283-51 (26861)
തസ്യൈവം വദതോഽസ്മാഭിർഹതോ ഭ്രാതാ നിവേദിതഃ।
വ്യസനം ഭവതശ്ചേദം സങ്ക്ഷേപാദ്വൈ നിവേദിതം ॥ 3-283-52 (26862)
സ സംപാതിസ്തദാ രാജഞ്ശ്രുത്വാസുമഹദപ്രിയം।
വിഷണ്ണചേതാഃ പപ്രച്ഛ പുനരസ്മാനരിന്ദമ ॥ 3-283-53 (26863)
കഃ സരാമഃ കഥം സീതാ ജടായുശ്ച കഥം ഹതഃ।
ഇച്ഛാമി സർവമേവൈതച്ഛ്രോതും പ്ലവഗസത്തമാഃ ॥ 3-283-54 (26864)
തസ്യാഹം സർവമേവൈതദ്ഭവതോ വ്യസനാഗമം।
പ്രായോപവേശനേ ചൈവഹേതും വിസ്തരശോഽബ്രുവം ॥ 3-283-55 (26865)
സോഽസ്മാനാശ്വാസയാമാസ വാക്യേനാനേന പക്ഷിരാട്।
രാവണോ വിദിതോ മഹ്യം ലങ്കാ ചാസ്യ മഹാപുരീ ॥ 3-283-56 (26866)
ദൃഷ്ടാപാരേ സമുദ്രസ്യ ത്രികൂടഗിരികന്ദരേ।
ഭവിത്രീ തത്ര വൈദേഹീ ന രമേഽസ്ത്യത്രവിചാരണാ ॥ 3-283-57 (26867)
ഇതിതസ്യ വചഃ ശ്രുത്വാ വയമുത്ഥായ സത്വരാഃ।
സാഗരക്രമണേ മന്ത്രം മന്ത്രയാമഃ പരന്തപ ॥ 3-283-58 (26868)
നാധ്യവാസ്യദ്യദാ കശ്ചിത്സാഗരസ്യ വിലംഘനം।
തതഃ പിതരമാവിശ്യ പുപ്ലുവേഽഹംമഹാർണവം।
ശതയോജനവിസ്തീർണം നിഹത്യ ജലരാക്ഷസീം ॥ 3-283-59 (26869)
ഉപവാസതപഃശീലാ ഭർതൃദർശനലാലസാ।
ജടിലാ മലദിഗ്ധാംഗീകൃശ ദീനാ തപസ്വിന ॥ 3-283-60 (26870)
നിമിത്തൈസ്താമഹം സീതാമുപലഭ്യ പൃഥഗ്വിധൈഃ।
ഉപസൃത്യാബ്രവം ചാര്യാമഭിഗംയ രഹോഗതാം ॥ 3-283-61 (26871)
സീതേ രാമസ്യ ദൂതോഽഹംവാനരോമാരുതാത്മജഃ।
ത്വദ്ദർശനമഭിപ്രപ്സുരിഹ പ്രാപ്തോ വിഹായസാ ॥ 3-283-62 (26872)
രാജപുത്രൌ കുശലിനൌ ഭ്രാതരൌ രാമലക്ഷ്മണൌ।
സർവശാഖാമൃഗേന്ദ്രേണ സുഗ്രീവേണാഭിപാലിതൌ ॥ 3-283-63 (26873)
കുശലന്ത്വാബ്രവീദ്രാമഃസീതേ സൌമിത്രിണാ സഹ।
സഖിഭാവാച് സുഗ്രീവഃ കുശലം ത്വാഽനുപൃച്ഛതി ॥ 3-283-64 (26874)
ക്ഷിപ്രമേഷ്യതി തേ ഭർതാ സർവശാഖാമൃഗൈഃ സഹ।
പ്രത്യയം കുരു മേ ദേവി വാനരോഽസ്മി ന രാക്ഷസഃ ॥ 3-283-65 (26875)
മുഹൂർതമിവച ധ്യാത്വാ സീതാ മാം പ്രത്യുവാച ഹ।
അവൈമി ത്വാംഹനൂമന്തമവിന്ധ്യവചനാദഹം ॥ 3-283-66 (26876)
അവിന്ധ്യോ ഹി മഹാബാഹോ രാക്ഷസോ വൃദ്ധസംമതഃ।
കഥിതസ്തേന സുഗ്രീവസ്ത്വദ്വിധൈഃ സചിവൈർവൃതഃ ॥ 3-283-67 (26877)
ഗംയതാമിതി ചോക്ത്വാ മാം സീതാ പാദാദിമം മണിം।
ഘാരിതാ യേന വൈദേഹീ കാലമേതമനിന്ദിതാ ॥ 3-283-68 (26878)
പ്രത്യയാർഥം കഥാം ചേമാം കഥയാമാസ ജാനകീ।
ക്ഷിപ്താമിഷീകാം കാകായ ചിത്രകൂടേ മഹാഗിരൌ ॥ 3-283-69 (26879)
ഭവതാ പുരുഷവ്യാഘ്ര പ്രത്യഭിജ്ഞാനകാരണാത്।
`ഏകാക്ഷിവികലഃ കാകഃ സുദുഷ്ടാത്മാ കൃതശ്ചവൈ' ॥ 3-283-70 (26880)
ഗ്രാഹയിത്വാഽഹമാത്മാനം തതോ ദഗ്ധ്വാച താം പുരീം।
സംപ്രാപ്ത ഇതിതം രാമഃ പ്രിയവാദിനമാർചയത് ॥ 3-283-71 (26881)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി രാമോപാഖ്യാനപർവണി ത്ര്യശീത്യധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 283 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-283-5 ഗ്രാംയധർമേഷു മൈഥുനാദിഷു നിമിത്തഭൂതേഷു। പ്രമത്തമസാവധാനം ॥ 3-283-12 ഗുരോർവാക്യേ ഹിതേ ച രതസ്തത്പരഃ ॥ 3-283-26 സയോരുപരമഃ സമാപ്തിര്യസ്മിസ്തസ്മിൻകാലേ ॥ 3-283-35 കാരയിഷ്യാമി സ്വാർഥേ ണിച് ॥ 3-283-49 സത്പദം ഗതവന്താവിതി ശേഷഃ ॥ 3-283-68 ധരിതാ ജീവനം പ്രാപ്താ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 284
॥ ശ്രീഃ ॥
3.284. അധ്യായഃ 284
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
വാനരസനാപതിഭിഃ സ്വസ്വസൈന്യൈഃ സഹരാമസുഗ്രീവോപാസനം ॥ 1 ॥ വാനരസേനാഭിഃ സഹ സാഗരതീരമുപാഗതേന രാമേണ സേനാനാം സാഗരതരണായ സമുദ്രാരാധനാർഥം നിയമേന ദർഭസംസ്തരേ ശയനം ॥ 2 ॥ സാഗരേണ രാമംപ്രതി സ്വപ്നേ സ്വാത്മപ്രദർശനപൂർവകം നലേന സേതുനിർമാപണചോദനാ ॥ 3 ॥ രാമേണ ശരണാർഥിനോ വിഭീഷണസ്യ ലങ്കാരാജ്യേഽഭിഷേചനപൂർവകം സേതുമാർഗേണ സൈന്യൈഃ സഹ ലങ്കാഗമനം ॥ 4 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-284-0 (26882)
മാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 3-284-0x (2709)
തതസ്തത്രൈവരാമസ്യ സമാസീനസ്യ തൈഃ സഹ।
സമാജഗ്മുഃ കപിശ്രേഷ്ഠാഃ സുഗ്രീവവചനാത്തദാ ॥ 3-284-1 (26883)
വൃതഃ കോടിസഹസ്രേണ വാനരാണാം തരസ്വിനാം।
ശ്വശുരോ വാലിനഃ ശ്രീമാൻസുഷേണോ രാമമഭ്യയാത് ॥ 3-284-2 (26884)
കോടീശതവൃതോവാഽപിഗജോ ഗവയ ഏവ ച।
വാനരേന്രൌ മഹാവീര്യൌ പൃഥക്പൃഥഗദൃശ്യതാം ॥ 3-284-3 (26885)
ഷഷ്ടികോടിസഹസ്രാണി പ്രകർഷൻപ്രത്യദൃശ്യത।
ഗോലാംഗൂലോ മഹാരാജ ഗവാക്ഷോ ഭീമദർശനഃ ॥ 3-284-4 (26886)
ഗന്ധമാദനവാസീ തു പ്രഥിതോ ഗന്ധമാദനഃ।
കോടീശതസഹസ്രാണി ഹരീണാം സമകർഷത ॥ 3-284-5 (26887)
പനസോ നാമ മേധാവീ വാനരഃസുമഹാബലഃ।
കോടീർദശ ദ്വാദശ ച ത്രിംശത്പഞ്ച പ്രകർഷതി ॥ 3-284-6 (26888)
ശ്രീമാന്ദധിമുഖോ നാമ ഹരിവൃദ്ധോഽതിവീര്യവാൻ।
പ്രചകർഷ മഹാസൈനയം ഹരീണാം ഭീമതേജസാം ॥ 3-284-7 (26889)
കൃഷണാനാം മുഖപുണ്ഡ്രാണാമൃക്ഷാണാം ഭീമകർമണാം।
കോടീർദശ ദ്വാദശ ച ത്രിംശത്പഞ്ച പ്രകർഷതി ॥ 3-284-8 (26890)
ഏതേ ചാന്യേ ച ബഹവോ ഹരിയൂഥപയൂഥപാഃ।
അസംഖ്യേയാ മഹാരാജ സമീയൂ രാമകാരണാത് ॥ 3-284-9 (26891)
ഗിരികൂടനിഭാംഗാനാം സിംഹാനാമിവ ഗർജതാം।
ശ്രൂയതേ തുമുലഃ ശബ്ദസ്തത്രതത്രപ്രധാവതാം ॥ 3-284-10 (26892)
ഗിരികൂടനിഭാഃ ക്നചിത്കേചിൻമഹിഷസന്നിഭാഃ।
ശരദഭ്രപ്രതീകാശാഃ കേചിദ്ധിംഗുലകാനനാഃ ॥ 3-284-11 (26893)
ഉത്പതന്തഃ പതന്തശ്ച പ്ലവമാനാശ്ച വാനരാഃ।
ഉദ്ധുന്വന്തോഽപരേ രേണൂൻസമാജഗ്മുഃ സമന്തതഃ ॥ 3-284-12 (26894)
സവാനരമഹാസൈന്യഃ പൂർണസാഗരസന്നിഭഃ।
നിവേശമകരോത്തത്രസുഗ്രീവാനുമതേ തദാ ॥ 3-284-13 (26895)
തതസ്തേഷു ഹരീന്ദ്രേഷു സമാവൃത്തേഷു സർവശഃ।
തിഥൌ പ്രശസ്തേ നക്ഷത്രേ മുഹൂർതേ ചാഭിപൂജിതേ ॥ 3-284-14 (26896)
തേന വ്യൂഢേന സൈന്യേന ലോകാനുദ്വർതയന്നിവ।
പ്രയയൌ രാഘവഃ ശ്രീമാൻസുഗ്രീവസഹിതസ്തദാ ॥ 3-284-15 (26897)
മുഖമാസീത്തു സൈന്യസ്യ ഹനൂമാൻമാരുതാത്മജഃ।
ജഘനം പാലയാമാസ സൌമിത്രിരകുതോഭയഃ ॥ 3-284-16 (26898)
ബദ്ധഗോധാംഗുലിത്രണൌ രാഘവൌ തത്രജഗ്മതുഃ।
വൃതൌ ഹരിമഹാമാത്രൈശ്ചന്ദ്രസൂര്യൌ ഗ്രഹൈരിവ ॥ 3-284-17 (26899)
പ്രബഭൌ ഹരിസൈന്യം തത്സാലതാലശിലായുധം।
സുമഹച്ഛാലിഭവനം യഥാ സൂര്യോദയം പ്രതി ॥ 3-284-18 (26900)
നലനീലാംഗദക്രാഥമൈന്ദദ്വിവിദപാലിതാ।
യയൌ സുമഹതീ സേനാ രാഘവസ്യാർഥസിദ്ധയേ ॥ 3-284-19 (26901)
വിവിധേഷു പ്രശസ്തേഷു ബഹുമൂലഫലേഷു ച।
പ്രഭൂതമധുമാംസേഷു വാരിമത്സു വിവേഷു ച ॥ 3-284-20 (26902)
നിവസന്തീ നിരാബാധാ തഥൈവഗിരിസാനുഷു।
ഉപായാദ്ധിരിസേനാ സാ ക്ഷാരോദമഥ മാഗരം ॥ 3-284-21 (26903)
ദ്വിതീയസാഗരനിമം തദ്ബലംബഹുലധ്വജം।
വേലാവനം സമാസാദ് നിവാസമകരോത്തദാ ॥ 3-284-22 (26904)
തതോ ദാശരഥിഃ ശ്രീമാൻസുഗ്രീവം പ്രത്യഭാഷത।
മധ്യേ വാനരമുഖ്യാനാം പ്രാപ്തകാലമിദം വചഃ ॥ 3-284-23 (26905)
ഉപായഃ കോനു ഭവതാം മതഃ സാഗരലംഘനേ।
ഇയം ഹി മഹതീ സേനാ സാഗരശ്ചാതിദുസ്തരഃ ॥ 3-284-24 (26906)
തത്രാന്യേ വ്യാഹരന്തി സ്മ വാനരാഃ പടുമാനിനഃ।
സമർഥാ ലംഘനേ സിന്ദോർന തത്കൃത്സ്നസ്യ വാനരാഃ ॥ 3-284-25 (26907)
കേചിന്നൌഭിർവ്യവസ്യന്തി കേചിച്ച വിവിധൈഃ പ്ലവൈഃ।
നേതി രാമസ്തു താനസർവാൻസാന്ത്വയൻപ്രത്യഭാഷത ॥ 3-284-26 (26908)
ശതയോജനവിസ്താരം ന ശക്താഃ സർവവാനരാഃ।
ക്രാന്തും തോയനിധിം വീരാനൈഷാ വോ നൈഷ്ഠികീ മതിഃ ॥ 3-284-27 (26909)
നാവോ ന സന്തി സേനായാ ബഹ്വ്യസ്താരയിതും തഥാ।
വണിജാമുപഘാതം ച കഥമസ്മദ്വിധശ്ചരേത് ॥ 3-284-28 (26910)
വിസ്തീർണം ചൈവ നഃ സൈന്യം ഹന്യാച്ഛിദ്രേണ വൈ പരഃ।
പ്ലവോഡുപപ്രതാരശ്ചനൈവാത്രമമ രോചതേ ॥ 3-284-29 (26911)
അഹം ത്വിമം ജലനിധിം സമാരപ്സ്യാംയുപായതഃ।
പ്രതിശേഷ്യാംയുപവസന്ദർശയിഷ്തി മാം തതഃ ॥ 3-284-30 (26912)
ന ചേദ്ദർശയിതാ മാർഗം ധക്ഷ്യാംയനമഹം തതഃ।
മഹാസ്ത്രൈരപ്രതിഹതൈരത്യഗ്നിപവനോജ്ജ്വലൈഃ ॥ 3-284-31 (26913)
ഇത്യുക്ത്വാ സഹസൌമിത്രിരുപസ്പൃശ്യാഥ രാഘവഃ।
പ്രതിശിസ്യേ ജലനിധം വിധിവത്കുശസംസ്തരേ ॥ 3-284-32 (26914)
സാഗരസ്തു തതഃ സ്വപ്നേ ദർശയാമാസ രാഘവം।
ദേവോ നദനദീമർതാ ശ്രീമാന്യാദോഗണൈർവൃതഃ ॥ 3-284-33 (26915)
കൌസല്യാമാതരിത്യേവമാഭാഷ്യ മധുരം വചഃ।
ഇദമിത്യാഹ രത്നാനാമാകരൈഃ ശതശോ വൃതഃ ॥ 3-284-34 (26916)
ബ്രൂഹി കിം തേകരോംയത്രസാഹായ്യം പുരുഷർഷഭ।
ഐക്ഷ്വാകോ ഹ്യസ്മി തേ ജ്ഞാതീ രാമ സത്യപരാക്രമഃ।
ഏവമുക്തഃ സമുദ്രേണ രാമോ വാക്യമഥാബ്രവീത് ॥ 3-284-35 (26917)
മാർഗമിച്ഛാമി സൈന്യസ്യ ദത്തം നദനദീപതേ।
യേന ഗത്വാദശഗ്രീവം ഹന്യാമ കുലപാംസനം।
`രാക്ഷസംസാനുബന്ധം തം മമ ഭാര്യാപഹാരിണം' ॥ 3-284-36 (26918)
യദ്യേവം യാചതോ മാർഗം ന പ്രദാസ്യതി മേ ഭവാൻ।
ശരൈസ്ത്വാം ശോഷയിഷ്യാമി ദിവ്യാസ്ത്രയതിമന്ത്രിതൈഃ ॥ 3-284-37 (26919)
ഇത്യേവംബ്രുവതഃ ശ്രുത്വാരാമസ്യ വരുണാലയഃ।
ഉവാചവ്യഥിതോവാക്യമിതിബദ്ധാഞ്ജലിഃസ്ഥിതഃ ॥ 3-284-38 (26920)
നേച്ഛാമി പ്രതിഘാതം തേ നാസ്മി വിഘ്നകരസ്തവ।
ശൃണു ചേദം വചോരാമ ശ്രുത്വാ കർതവ്യമാചര ॥ 3-284-39 (26921)
യദി ദാസ്യാമി തേ മാർഗം സൈന്യസ് വ്രജതോഽഽജ്ഞയാ।
അന്യേഽപ്യാജ്ഞാപയിഷ്യന്തി മാമേവം ധനുഷോബലാത് ॥ 3-284-40 (26922)
അസ്തിത്വത്രനലോ നാമ വാനരഃ ശിൽപിസംമതഃ।
ത്വഷ്ടുഃ കാകുത്സ്ഥ തനയോ ബലവാന്വിശ്വകർമണഃ ॥ 3-284-41 (26923)
സ യത്കാഷ്ഠം തൃണം വാഽപിശിലാം വാ ക്ഷേപ്സ്യതേ മയി।
സർവം തദ്ധാരയിഷ്യാമി സ തേ സേതുർഭവിഷ്യതി ॥ 3-284-42 (26924)
ഇത്യുക്ത്വാഽന്തർഹിതേ തസ്മിന്രാമോ നലമുവാച ഹ।
കുരു സേതും സമുദ്രേ ത്വംശക്തോ ഹ്യസി മതോ മമ ॥ 3-284-43 (26925)
തേനോപായേന കാകുത്സ്ഥഃ സതുബന്ധമകാരയത്।
ദശയോജനവിസ്താരമായതം ശതയോജനം ॥ 3-284-44 (26926)
നലസേതുരിതി ഖ്യാതോ യോഽദ്യാപി പ്രഥിതോ ഭുവി।
രാമസ്യാജ്ഞാം പുരസ്കൃത്യ ധാര്യതേ ഗിരിസംനിഭഃ ॥ 3-284-45 (26927)
തത്രസ്ഥം സ തു ധർമാത്മാ സമാഗച്ചദ്വിഭീഷണഃ।
ഭ്രാതാ വൈ രാക്ഷസേന്ദ്രസ്യ ചതുർഭിഃ സചിവൈഃ സഹ ॥ 3-284-46 (26928)
പ്രതിജഗ്രാഹ രാമസ്തം സ്വാഗതേന മഹാമനാഃ।
സുഗ്രീവസ്യ തു ശങ്കാഽഭൂത്പ്രണിധിഃ സ്യാദിതി സ്മഹ ॥ 3-284-47 (26929)
രാഘവഃ സത്യചേഷ്ടാഭിഃ സംയക്വ ചരിതേംഗിതൈഃ।
യദാ തത്ത്വേന തുഷ്ടോഽഭൂത്തത ഏനമപൂജയത് ॥ 3-284-48 (26930)
സർവരാക്ഷസരാജ്യേചാപ്യഭ്യപിഞ്ചദ്വിഭീഷണം।
ചക്രേ ച മന്ത്രസചിവം സഹൃദംലക്ഷ്മണസ് ച ॥ 3-284-49 (26931)
വിഭീഷണമതേ ചൈവ സോഽത്യക്രാമൻമഹാർണവം।
സസൈന്യഃ സേതുനാ തേന മാർഗേണൈവ നരാധിപഃ ॥ 3-284-50 (26932)
തതോ ഗത്വാസമാസാദ്യ ലങ്കോദ്യാനാന്യനേകശഃ।
ഭേദയാമാസ കപിഭിർമഹാന്തി ച ബഹൂനി ച ॥ 3-284-51 (26933)
തത്രാസ്താം രാവണാമാത്യൌ രാക്ഷസൌ ശുകസാരണൌ।
ചരൌ വാനരരൂപേണ തൌ ജഗ്രാഹ വിഭീഷണഃ ॥ 3-284-52 (26934)
പ്രതിപന്നൌ യദാ രൂപം രാക്ഷസം തൌ നിശാചരൌ।
ദർശയിത്വാ തതഃ സൈന്യം രാമഃ പശ്ചാദവാസൃജത് ॥ 3-284-53 (26935)
നിവേശ്യോപവനേ സൈന്യം സ ശൂരഃ പ്രാജ്യവാനരം।
പ്രേഷയാമാസ ദുത്യേന രാവണസ്യ തതോഽംഗദം ॥ 3-284-54 (26936)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി രാമോപാഖ്യാനപർവണി ചതുരശീത്യധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 284 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-284-8 മുഖേ പുണ്ഡ്രസ്തിലകം യേഷാം തേ. ലലാടേ ഊർധ്വപുണ്ഡ്രാകാരേണ ചിഹ്നേന ചിഹ്നിതാനാം ॥ 3-284-10 ശിരീഷകുസുമാഭാനാം സിംഹാനാമിതി ധ. പാഠഃ ॥ 3-284-18 ശാലിഭിർഭാതീതി ശാലിഭം തച്ചതദ്വനം പക്വജലിഭവനം തദ്വത്പീതവർണമിത്യർഥഃ ॥ 3-284-29 പ്ലവഃ അലാബുഘടാദിമയം തരണസാധനം। ഉഡുപം രക്ഷുദ്രനൌകാ താഭ്യാം പ്രതാരസ്തരണം ॥ 3-284-30 സമാരപ്സ്യാമി ആരാധയിഷ്യാമി ॥ 3-284-34 മധുരം വച ഇദംശൃണ്വിത്യാഹേതി ശേഷേണ യോജ്യം ॥ 3-284-40 ആജ്ഞായേതി ച്ഛേദഃ। പൂർവരൂപമാർഷം ॥ 3-284-47 പ്രണിധിശ്ഛലകൃത ഗുപ്തചാരോ വാ ॥ 3-284-50 മാസേനൈവ നരാധിപ ഇതി ഝ. പാഠ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 285
॥ ശ്രീഃ ॥
3.285. അധ്യായഃ 285
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
അംഗദേന രാവണായ രാമസന്ദംശനിവേദനപൂർവകംപുനാ രാമസമീപാഗമനം ॥ 1 ॥ വാനരൈ രാമാജ്ഞയാ ലങ്കാപ്രാകാരാദിവിഭേദനപൂർവകം രാക്ഷസൈഃ സഹ യോധനം ॥ 2 ॥ തതോ രാമേണ സ്വസേനാനാമവഹാരഃ ॥ 3 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-285-0 (26937)
മാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 3-285-0x (2710)
പ്രഭൂതാന്നോദകേതസ്മിൻബഹുമൂലഫലേ വനേ।
സേനാം നിവേശ്യ കാകുത്സ്ഥോ വിധിവത്പര്യരക്ഷത ॥ 3-285-1 (26938)
രാവണഃ സംവിധം ചക്രേ ലങ്കായാം ശാസ്ത്രനിർമിതാം।
പ്രകൃത്യൈവദുരാധർഷാ ദൃഢപ്രാകാരതോരണാ ॥ 3-285-2 (26939)
അഗാധതോയാഃ പരിഖാ മീനനക്രസമാകുലാഃ।
ബഭൂവുഃ സപ്ത ദുർധർഷാഃ സ്വാദിരൈഃ ശങ്കുഭിശ്ചിതാഃ ॥ 3-285-3 (26940)
കർണാടയന്ത്രാ ദുർധർഷാ ബഭൂവുഃ സഹുഡോപലാഃ।
സാശീവിഷഘടായോധാഃ സസർജരസപാംസവഃ ॥ 3-285-4 (26941)
മുസലാലാതനാരാചതോമരാസിപരശ്വഥൈഃ।
അന്വിതാശ്ചശതഘ്നീഭിഃ സമധൂച്ഛിഷ്ടമുദ്ഗരാഃ ॥ 3-285-5 (26942)
പുരദ്വാരേഷു സർവേഷു ഗുൽമാഃ സ്ഥാവരജംഗമാഃ।
ബഭൂവുഃ പത്തിബഹുലാഃ പ്രഭൂതഗജവാജിനഃ ॥ 3-285-6 (26943)
അംഗദസ്ത്വഥ ലങ്കായാം ദ്വാരദേശമുപാഗതഃ।
വിദിതോ രരാക്ഷസേന്ദ്രസ്യ പ്രവിവേശഗതവ്യഥഃ ॥ 3-285-7 (26944)
മധ്യേ രാക്ഷസകോടീനാം ബഹ്വീനാം സുമഹാബലഃ।
ശുശുഭേ മേഘമാലാഭിരാദിത്യ ഇവ സംവൃതഃ ॥ 3-285-8 (26945)
സസമാസാദ്യ പൌലസ്ത്യമമാത്യൈരഭിസംവൃതം।
രാമസന്ദേശമാമന്ത്ര്യ വാഗ്മീ വക്തും പ്രചക്രമേ ॥ 3-285-9 (26946)
ആഹ ത്വാം രാഘവോ രാജൻകോസലേന്ദ്രോ മഹായശാഃ।
പ്രാപ്തകാലമിദം വാക്യം തദാദത്സ്വ സുദുർമതേ। 3-285-10 (26947)
അകൃതാത്മാനമാസാദ്യ രാജാനമനയേ രതം।
വിനശ്യന്ത്യനയാവിഷ്ടാ ദേശാശ്ച നഗരാണി ച ॥ 3-285-11 (26948)
ത്വയൈകേനാപരാദ്ധം മേ സീതാമാഹരതാ ബലാത്।
വധായാനപരാദ്ധാനാമന്യേഷാം തദ്ഭവിഷ്യതി ॥ 3-285-12 (26949)
യേ ത്വയാ ബലദർപാഭ്യാമാവിഷ്ടേന വനേചരാഃ।
ഋഷയോഹിംസിതാഃ പൂർവന്ദേവാശ്ചാപ്യവമാനിതാഃ ॥ 3-285-13 (26950)
രാജർഷയശ്ച നിഹതാ രുദത്യശ്ചാഹൃതാഃ സ്ത്രിയഃ।
തദിദം സമനുപ്രാപ്തം ഫലന്തസ്യാനയസ്യ തേ ॥ 3-285-14 (26951)
ഹന്താസ്മി ത്വാം സഹാമാത്യൈര്യുധ്യസ്വ പുരുഷോ ഭവ।
പശ്യ മേ ധനുഷോ വീര്യം മാനുഷസ് നിശാചര ॥ 3-285-15 (26952)
മുച്യതാം ജാനകീ സീതാ ന മേ മോക്ഷ്യമസി കർഹിചിത്।
അരാക്ഷസമിമം ലോകങ്കർതാഽസ്മി നിശിതൈഃ ശരൈഃ ॥ 3-285-16 (26953)
ഇതിതസ് ബ്രുവാണസ് ദൂതസ് പരുഷം വചഃ।
ശ്രുത്വാ ന മമൃഷേ രാജാ രാവണഃ ക്രോധമൂർച്ഛിതഃ ॥ 3-285-17 (26954)
ഹംഗിതജ്ഞാസ്തതോ ഭർതുശ്ചത്വാരോ രജനീചരാഃ।
ചതുർഷ്വംഗേഷു ജഗൃഹുഃ ശാർദൂലമിവ പക്ഷിണഃ ॥ 3-285-18 (26955)
താംസ്തഥാംഗേഷു സംസക്താനംഗദോ രജനീചരാൻ।
ആദായൈവ ഖമുത്പത്യ പ്രാസാദതലമാവിശത് ॥ 3-285-19 (26956)
വേഗേനോത്പതതസ്തസ്യ പേതുസ്തേ രജനീചരാഃ।
ഭുവി സംഭിന്നഹൃദയാഃ പ്രഹാരവരപീഡിതാഃ ॥ 3-285-20 (26957)
സംസക്തോഹർംയശിഖരാത്തസ്മാത്പുനരവാപതത്।
ലംഘയിത്വാ പുരം ലങ്കാം സുവേലസ്യ സമീപതഃ ॥ 3-285-21 (26958)
കോസലേന്ദ്രമഥാഗംയ സർവമാവേദ്യ വാനരഃ।
വിശശ്രാമ സ തേജസ്വീ രാഘവേണാഭിനന്ദിതഃ ॥ 3-285-22 (26959)
തതഃ സർവാഭിസാരേണ ഹരീണാം വാതരംഹസാം।
ഭേദയാമാസ ലങ്കായാഃ ഗ്രാകാരം രഘുനന്ദനഃ ॥ 3-285-23 (26960)
വിഭീഷണർക്ഷാധിപതീ പുരസ്കൃത്യാഥ ലക്ഷ്മണഃ।
ദക്ഷിണം നഗരദ്വാരമവാമൃദ്ഗാദ്ദുരാസദം ॥ 3-285-24 (26961)
കരഭാരുണഗാത്രാണാം ഹരീണാം യുദ്ധശാലിനാം।
കോടീശതസഹസ്രേണ ലങ്കാമഭ്യപതത്തദാ ॥ 3-285-25 (26962)
പ്രലംബബാഹൂരുകരജംഘാന്തരവിലംബിനാം।
ഋക്ഷാണആം ധൂംരവർണാനാം തിസ്രഃ കോഠ്യോ വ്യവസ്ഥിതാഃ ॥ 3-285-26 (26963)
ഉത്പതദ്ഭിഃ പതദ്ഭിശ്ച നിപതദ്ഭിശ്ച വാനരൈഃ।
നാദൃശ്യത തദാ സൂര്യോ രജസാ നാശിതപ്രഭഃ ॥ 3-285-27 (26964)
ശാലിപ്രസൂനസദൃശൈഃ ശിരീപകുസുമപ്രഭൈഃ।
തരുണാദിത്യസദൃശൈഃ ശണഗൌരൈശ്ച വൈനരൈഃ ॥ 3-285-28 (26965)
പ്രാകാരം ദദൃശുസ്തേ തു സമന്താത്കപിലീകൃതം।
രാക്ഷസാ വിസ്മിതാ രാജൻസസ്ത്രീവൃദ്ധാഃ സമന്തതഃ ॥ 3-285-29 (26966)
ബിഭിദുസ്തേ മണിസ്തംഭാൻകർണാട്ടശിഖരാണി ച।
ഭഗ്നോൻമഥിതശൃംഗാണി യന്ത്രാണി ച വിചിക്ഷിപുഃ ॥ 3-285-30 (26967)
പരിഗൃഹ്യ ശതഘ്നീശ്ച സചക്രാഃ സഗുഡോപലാഃ।
ചിക്ഷിപുർഭുജവേഗേന ലങ്കാമധ്യേമഹാസ്വനാഃ ॥ 3-285-31 (26968)
പ്രാകാരസ്ഥാശ്ചയേ കേചിന്നിശാചരഗണാസ്തഥാ।
പ്രദുദ്രുവുസ്തേ ശതശഃ കപിഭിഃ സമഭിദ്രുതാഃ ॥ 3-285-32 (26969)
തതസ്തു രാജവചനാദ്രാക്ഷസാഃ കാമരൂപിണഃ।
നിര്യയുർവികൃതാകാരാഃ സഹസ്രശതസംഘശഃ ॥ 3-285-33 (26970)
ശഖവർഷാണി വർഷന്തോ ദ്രാവയിത്വാ വനൌകസഃ।
പ്രാകാരം ശോഭയന്തസ്തേ പരം വിസ്മയമാസ്ഥിതാഃ ॥ 3-285-34 (26971)
സ മാപരാശിസദൃശൈർബഭൂവ ക്ഷണാദാചരൈഃ।
കൃതോ നിർവാനരോ ഭൂയഃ പ്രാകാരോ ഭീമദർശനൈഃ ॥ 3-285-35 (26972)
പേതുഃ ശലവിഭിന്നാംഗാ ബഹവോ വാനരർപഭാഃ।
സ്തംഭതോരണഭഗ്നാശ്ചപേതുസ്തത്രനിശാചരാഃ ॥ 3-285-36 (26973)
കേശാകേശ്യഭവദ്യുദ്ധം രക്ഷസാം വാനരൈഃ സഹ।
നഖൈർദന്തൈശ്ച വീരാണാം ഖാദതാം വൈ പരസ്പരം ॥ 3-285-37 (26974)
നിഷ്ടനന്തോ ഹ്യുഭയതസ്തത്ര വാനരരാക്ഷസാഃ।
ഹതാനിപതിതാ ഭൂമൌ ന മുഞ്ചന്തി പരസ്പരം ॥ 3-285-38 (26975)
രാമസ്തു ശരജാലാനിവവർഷ ജലദോ യഥാ।
താനിലങ്കാം സമാസാദ്യ ജഘ്രുസ്താന്രജനീചരാൻ ॥ 3-285-39 (26976)
സൌമിത്രിരപി നാരാചൈർദൃഢധന്വാ ജിതക്ലമഃ।
ആദിശ്യാദിശ്യ ദുർഗസ്ഥാൻപാതയാമാസ രാക്ഷസാൻ ॥ 3-285-40 (26977)
തതഃ പ്രത്യവഹാരോഽഭൂത്സൈന്യാനാം രാധവാജ്ഞയാ।
കൃതേ വിമർദേ ലങ്കായാം ലബ്ധലക്ഷ്യോജയോത്തരഃ ॥ 3-285-41 (26978)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി രാമോപാഖ്യാനപർവണി പഞ്ചാശീത്യധികാദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 285 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-285-2 സംവിധം സംയഗ്വിദ്ധ്യാന്ത്യനയാ താം യാത്രാദിസംപത്തിം ॥ 3-285-4 സഹുഡാഃ സോപലാശ്ച। ഹുഢം മൂത്രാദ്യുത്സർജനാർഥം ശൃംഗം। ഉപലാഃ പ്രക്ഷേപ്യാ ഗോലകാഃ. കപാടയന്ത്രദുർധർഷാ ഇതി ഝ. പാഠഃ ॥ 3-285-5 സമധൂച്ഛിഷ്ടമുദ്ഗരാഃ। മധൂച്ഛിഷ്ടം ക്ഷൌദ്രം മധു ॥ 3-285-6 ഗുൽമാഃ ഗുപ്തോപവേശനസ്ഥാനാനി ॥ 3-285-7 ഗതവ്യഥോ നിർഭയഃ ॥ 3-285-9 ആമന്ത്ര്യ ഹേരാവണ ഇതി സംബോധ്യ ॥ 3-285-10 തദാദത്സ്വ കുരുഷ്വ ചേതി ഝ.പാഠഃ ॥ 3-285-23 സർവാഭിസാരഃ യുപഗത്സർവേഷാമഭിസാരോ യത്നസ്തേന ॥ 3-285-24 ഋക്ഷാധിപതിർജാംബവാൻ ॥ 3-285-25 കരഭോ മണിബന്ധാദികനിഷ്ഠാന്തം ഹസ്തപ്രദേശസ്തദ്വദരുണാഃ ॥ 3-285-28 ശണോ ഗോണീസൂത്രോപാദാനവീരുത് ॥ 3-285-30 കർണസ്തിര്യഗ്യാനം തേന പ്രകാരേണ യത്പാഷാണാദിവിസ്തരേണ ക്രിയതേ തത്തദ്ഗൃഹവിശേഷം കർണാട്ടമിതി വദന്തി ॥ 3-285-36 സ്തംഭതഃ സ്തംഭൈർവാനരോപാത്തൈഃ। രണേ ഭഗ്നാ രണഭഗ്നാഃ ॥ 3-285-37 കേശാകേശി അന്യോന്യം കേശേഷു ഗൃഹീത്വാ പ്രവൃത്തം ॥ 3-285-38 നിഷ്ടനന്തഃശബ്ദം കുർവന്തഃ ॥ 3-285-40 ആദിശ്യ സംമുഖീകൃത്യേത്യർഥഃ ॥ 3-285-41 പ്രത്യവഹാരഃ ശിവിരംപ്രതി ഗമനം। ലബ്ധാ ആയുധൈഃ പ്രാപ്താ ലക്ഷ്യാ വേധ്യായസ്മിന്നവന്ധ്യപ്രഹാര ഇതിയാവത്। ജയോത്തരോ ജയോത്കർഷവാൻ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 286
॥ ശ്രീഃ ॥
3.286. അധ്യായഃ 286
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
രാമലക്ഷ്മണാദീനാം രാവണേന്ദ്രജിദാദിഭിഃ സഹ ദ്വന്ദ്വയുദ്ധം ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-286-0 (26979)
മാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 3-286-0x (2711)
തതോ നിവിശമാനാംസ്താൻസൈനികാന്രാവണാനുഗാഃ।
അഭിജഗ്മുർഗണാഽനകേ പിശാചക്ഷുദ്രരക്ഷസാം ॥ 3-286-1 (26980)
പർവണഃ പതനോ ജംഭഃ ഖരഃ ക്രോധവശോ ഹരിഃ।
പ്രരുജശ്ചാരുജശ്ചൈവ പ്രഘസശ്ചൈവമാദയഃ ॥ 3-286-2 (26981)
തതോഽഭിപതതാം തേഷാമദൃശ്യാനാം ദുരാത്മനാം।
അന്തർധാനവധം തജ്ജ്ഞശ്ചകാര സ വിഭീഷണഃ ॥ 3-286-3 (26982)
തേ ദൃശ്യമാനാ ഹരിഭിർബലിഭിർദൂരപാതിഭിഃ।
നിഹതാഃ സർവശോ രാജൻമഹീം ജഗ്മുർഗതാസവഃ ॥ 3-286-4 (26983)
അമൃഷ്യമാണഃ സബലോ രാവണോ നിര്യയാവഥ।
രാക്ഷസാനാം ബലൈർഘോരൈഃ പിശാചാനാഞ്ച സംവൃതഃ ॥ 3-286-5 (26984)
യുദ്ധശാസ്ത്രവിധാനജ്ഞ ഉശനാ ഇവ ചാപരഃ।
വ്യൂഹ്യചൌശനസം വ്യൂഹം ഹരീനഭ്യവഹാരയത് ॥ 3-286-6 (26985)
രാഘവസ്തു വിനിര്യാന്തം വ്യൂഢാനീകം ദശാനനം।
ബാർഹസ്പത്യം വിധം കൃത്വാ പ്രതിവ്യൂഹ്യ ഹ്യദൃശ്യത ॥ 3-286-7 (26986)
സമേത്യ യുയുധേ തത്ര തതോ രാമേണ രാവണഃ।
യുയുധേ ലക്ഷ്മണശ്ചാപി തഥൈവേന്ദ്രജിതാ സഹ ॥ 3-286-8 (26987)
വിരൂപാക്ഷേണ സുഗ്രീവസ്താരേണ ച നിസ്വർവടഃ।
പൌണ്ഡ്രേണ ച നലസ്തത്ര പദുശഃ പനസേന ച ॥ 3-286-9 (26988)
വിഷഹ്യം യം ഹി യോ മേനേ സ സ തേന സമേയിവാൻ।
യുയുധേ യുദ്ധവേലായാം സ്വബാഹുബലമാശ്രിതഃ ॥ 3-286-10 (26989)
സ സംപ്രഹാരോ വവൃധേ ഭീരൂണാം ഭയവർധനഃ।
രോമസംഹർഷണോ ഘോരഃ പുരാ ദേവാസുരേ യഥാ ॥ 3-286-11 (26990)
രാവണോ രാമമാനർച്ഛച്ഛക്തിശൂലാസിവൃഷ്ടിഭിഃ।
നിശിതൈരായസൈസ്തീക്ഷ്ണൈ രാവണം ചാപി രാഘവഃ ॥ 3-286-12 (26991)
തഥൈവേന്ദ്രജിതം യത്തം ലക്ഷ്മണോ മർമഭേദിഭിഃ।
ഇന്ദ്രജിച്ചാപി സൌമിത്രിം ബിഭേദ ബഹുഭിഃ ശരൈഃ ॥ 3-286-13 (26992)
വിഭീഷണഃ പ്രഹസ്തം ച പ്രഹസ്തശ്ച വിഭീഷണം।
ഖഗപത്രൈഃ ശരൈസ്തീക്ഷ്ണൈരഭ്യവർഷദ്ഗതവ്യഥഃ ॥ 3-286-14 (26993)
തേഷാം ബലവതാമാസീൻമഹാസ്ത്രാണാം സമാഗമഃ।
വിവ്യഥുഃ സകലാ യേന ത്രയോ ലോകാശ്ചരാചരാഃ ॥ 3-286-15 (26994)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി രാമോപാഖ്യാനപർവണി ഷഡശീത്യധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 286 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-286-1 ഗണാ അനേകേ ഇതി ച്ഛേദഃ ॥ 3-286-3 അന്തർധാനവധമന്തർധാനശക്തേർനാശം ॥ 3-286-6 ഹരീൻ വാനരാൻ। അഭ്യവഹാരയദാവേഷ്ടിതവാൻ ॥ 3-286-12 ആനർച്ഛദപീഡയത് ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 287
॥ ശ്രീഃ ॥
3.287. അധ്യായഃ 287
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
വിഭീഷണഹനുമദ്ഭ്യാം പ്രഹസ്തധൂംരാക്ഷവധശ്രവണനിർവിണ്ണേന രാവണേന യുദ്ധായ കുംഭകർണപ്രേഷണം ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-287-0 (26995)
മാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 3-287-0x (2712)
തതഃ പ്രഹസ്തഃ സഹസാ സമഭ്യേത്യ വിഭീഷണം।
ഗദയാ താഡയാമാസ വിനദ്യ രണകർകശം ॥ 3-287-1 (26996)
സ തയാഽഭിഹതോ ധീമാൻഗദയാ ഭീമവേഗയാ।
നാകംപത മഹാബാഹുർഹിമവാനിവ സുസ്ഥിരഃ ॥ 3-287-2 (26997)
തതഃ പ്രഗൃഹ്യവിപുലാം ശതഘണ്ടാം വിഭീഷണഃ।
അനുമന്ത്ര്യ മഹാശക്തിം ചിക്ഷേപാസ് ശിരഃ പ്രതി ॥ 3-287-3 (26998)
പതന്ത്യാ സ തയാ വേഗാദ്രാക്ഷസോഽശനിവേഗയാ।
ഹൃതോത്താമംഗോ ദദൃശേ വാതരുഗ്ണ ഇവ ദ്രുമഃ ॥ 3-287-4 (26999)
തം ദൃഷ്ട്വാ നിഹതം സംഖ്യേ പ്രഹസ്തം ക്ഷണദാചരം।
അഭിദുദ്രാവ ധൂംരാക്ഷോ വേഗേന മഹതാ കപീൻ ॥ 3-287-5 (27000)
തസ് മേഘോപമം സൈന്യമാപതദ്ഭീമദർശനം।
ദൃഷ്ട്വൈവ സഹസാ ദീർണാ രണേ വാനരപുംഗവാഃ ॥ 3-287-6 (27001)
തതസ്താൻസഹസാ ദീർണാന്ദൃഷ്ട്വാ വാനരപുംഗവാൻ।
നിര്യയൌ കപിശാർദൂലോ ഹനൂമാൻമാരുതാത്മജഃ ॥ 3-287-7 (27002)
തം ദൃഷ്ട്വാഽവസ്ഥിതം സംഖ്യേ ഹരയഃ പവനാത്മജം।
മഹത്യാ ത്വരയാ രാജത്സംന്യവർതന്ത സർവശഃ ॥ 3-287-8 (27003)
തതഃ ശബ്ദോ മഹാനാസീത്തുമുലോ രോമഹർഷണഃ।
രാമരാവണസൈന്യാനാമന്യോന്യമഭിധാവതാം ॥ 3-287-9 (27004)
തസ്മിൻപ്രവൃത്തേ സംഗ്രാമേ ഘോരേ രുധിരകർദമേ।
ക്ഷൂംരാക്ഷഃ കപിസൈന്യം തദ്ദ്രാവയാമാസ പത്രിഭിഃ ॥ 3-287-10 (27005)
തം സ രക്ഷോമഹാമാത്രമാപതന്തം സപത്നജിത്।
പ്രതിജഗ്രാഹ ഹനുമാംസ്തരസാ പവനാത്മജഃ ॥ 3-287-11 (27006)
തയോര്യുദ്ധമഭൂദധോരം ഹരിരാക്ഷസവീരയോഃ।
ജീഗീഷതോര്യുധാഽന്യോന്യമിന്ദ്രപ്രഹ്ലാദയോരിവം ॥ 3-287-12 (27007)
കഗദാഭിഃ പരിഘൈശ്ചൈവ രാക്ഷസോ ജഘ്നിവാൻകപിം।
കപിശ്ച ജഘ്നിവാന്രഃ സസ്കന്ധവിടപൈർദ്രുമൈഃ ॥ 3-287-13 (27008)
തതസ്തമതികോപേന സാശ്വം സരഥസാരഥിം।
ധൂംരാക്ഷമവധീത്ക്രുദ്ധോ ഹനൂമാൻമാരുതാത്മജഃ ॥ 3-287-14 (27009)
തതസ്തം നിഹതം ദൃഷ്ട്വാ ധൂംരാക്ഷം രാക്ഷസോത്തമം।
ഹരയോ ജാതവിശ്രംഭാ ജഘ്നുരന്യേ ച സൈനികാൻ ॥ 3-287-15 (27010)
തേ വധ്യമാനാ ഹരിഭിർബലിഭിർജിതകാശിഭിഃ।
രാക്ഷസാ ഭഗ്നസങ്കൽപാ ലങ്കാമഭ്യപതൻഭയാത് ॥ 3-287-16 (27011)
തേഽഭിപത്യ പുരം ഭഗ്നാ ഹതശേഷാ നിശാചരാഃ।
സർവം രാജ്ഞേ യഥാവൃത്തം രാവണായ ന്യവേദയൻ ॥ 3-287-17 (27012)
ശ്രുത്വാ തു രാവണസ്തേഭ്യഃ പ്രഹസ്തം നിഹതം യുധി।
ധൂംരാക്ഷം ച മഹേഷ്വാസം സസൈന്യം സഹരാക്ഷസൈഃ ॥ 3-287-18 (27013)
സുദീർഘമിവ നിഃശ്വസ്യ സമുത്പത്യ വരാസനാത്।
ഉവാച കുംഭകർണസ്യ കർമകാലോഽയമാഗതഃ ॥ 3-287-19 (27014)
ഇത്യേവമുക്ത്വാ വിവിധൈർവാദിത്രൈഃ സുമഹാസ്വനൈഃ।
ശയാനമതിനിദ്രാലും കുംഭകർണമബോധയത് ॥ 3-287-20 (27015)
പ്രബോധ്യ മഹതാ ചൈനം യത്നേനാഽഽഗതസാധ്വസഃ।
സ്വസ്ഥമാസീനമവ്യഗ്രം വിനിദ്രം രാക്ഷസാധിപഃ।
തതോഽബ്രവീദ്ദശഗ്രീവഃ കുംഭകർണം മഹാബലം ॥ 3-287-21 (27016)
ധന്യോസി യസ്യ തേ നിദ്രാ കുംഭകർണേയമീദൃശീ।
യ ഇദം ദാരുണം കാലം ന ജാനീഷേ മഹാഭയം ॥ 3-287-22 (27017)
ഏഷ തീർത്വാഽർണവം രാമഃ സേതുനാ ഹരിഭിഃ സഹ।
അവമത്യേഹ നഃ സർവാൻകരോതി കദനം മഹത് ॥ 3-287-23 (27018)
മയാ ത്വപഹൃതാ ഭാര്യാ സീതാ നാമാസ്യ ജാനകീ।
താം നേതും സ ഇഹായാതോ ബദ്ധ്വാ സേതും മഹാർണവേ ॥ 3-287-24 (27019)
തേന ചൈവ പ്രഹസ്താദിർമഹാന്നഃ സ്വജനോ ഹതഃ।
തസ്യ നാന്യോ നിഹന്താഽസ്തി ത്വാമൃതേശത്രുകർശന ॥ 3-287-25 (27020)
സദംശിതോഽഭിനിര്യാഹി ത്വമദ്യ ബലിനാംവര।
രാമാദീൻസമരേ സർവാഞ്ജഹി ശത്രൂനരിന്ദമ ॥ 3-287-26 (27021)
ദൂഷണാവരജൌ ചൈവ വജ്രവേഗപ്രമാഥിനൌ।
തൌ ത്വാം ബലേന മഹതാ സഹിതാവനുയാസ്യതഃ ॥ 3-287-27 (27022)
ഇത്യുക്ത്വാ രാക്ഷുസപതിഃ കുംഭകർണം തരസ്വിനം।
സന്ദിദേശേതികർതവ്യേ വജ്രവേഗപ്രമാഥിനൌ ॥ 3-287-28 (27023)
തഥ്ത്യുക്ത്വാ യുതൌ വീരൌ രാവണം ദൂഷാണാനുജൌ।
കുംഭകർണം പുരസ്കൃത്യ തൂർണം നിര്യയതുഃ പുരാത് ॥ 3-287-29 (27024)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി രാമോപാഖ്യാനപർവണി സപ്താശീത്യധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 287 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-287-11 രക്ഷോമഹാമാത്രം രക്ഷഃശ്രേഷ്ഠം ॥ 3-287-21 ആഗതസാധ്വസഃ ജാതഭയഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 288
॥ ശ്രീഃ ॥
3.288. അധ്യായഃ 288
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ലക്ഷ്മണേന കുംഭകർണവധഃ ॥ 1 ॥ ഹനുമന്നീലാക്ഷ്യാം വജ്രവേഗപ്രമാഥിനോർവധഃ ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-288-0 (27025)
മാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 3-288-0x (2713)
തതോ നിര്യായ സ്വപുരാത്കുംഭകർണഃ സഹാനുഗഃ।
അപശ്യത്കപിസൈന്യം രതജ്ജിതകാശ്യഗ്രതഃ സ്ഥിതം ॥ 3-288-1 (27026)
സ വീക്ഷമാണസ്തത്സൈന്യം രാമദർശനകാങ്ക്ഷയാ।
അപശ്യച്ചാപി സൌമിത്രിം ധനുഷ്പാണിം വ്യവസ്ഥിതം ॥ 3-288-2 (27027)
തമഭ്യേത്യാശു ഹരയഃ പരിവബ്രുഃ സമന്തതഃ।
`ശൈലവൃക്ഷായുധാ നാദാനമുഞ്ചൻഭീഷണാസ്തതഃ' ॥ 3-288-3 (27028)
അഭ്യഘ്നംശ്ച മഹാകായൈർബഹുഭിർജഗതീരുഹൈഃ।
കരജൈരതുദംശ്ചാന്യേ വിഹായ ഭയമുത്തമം ॥ 3-288-4 (27029)
ബഹുധാ യുധ്യമാനാസ്തേ യുദ്ധമാർഗൈഃ പ്ലവംഗമാഃ।
നാനാപ്രഹരണൈർഭീമൈ രാക്ഷസേന്ദ്രമതാഡയൻ ॥ 3-288-5 (27030)
സ താഡ്യമാനഃ പ്രഹസൻഭക്ഷയാമാസ വാനരാൻ।
ബലം ചണ്ഡബലാഖ്യം ച വജ്രബാഹും ച വാനരം ॥ 3-288-6 (27031)
തദ്ദൃഷ്ട്വാ വ്യഥനം കർമ കുംഭകർണസ്യ രക്ഷസഃ।
ഉദക്രോശൻപരിത്രസ്താസ്താരപ്രഭൃതയസ്തദാ ॥ 3-288-7 (27032)
താനുച്ചൈഃ ക്രോശതഃ സൈന്യാഞ്ശ്രുത്വാ സ ഹരിയൂഥപാൻ।
അഭിദുദ്രാവ സുഗ്രീവഃ കുംഭകർണമപേതഭീഃ ॥ 3-288-8 (27033)
തതോ നിപത്യ വേഗേന കുംഭകർണം മഹാമനാ।
സാലേന ജഘ്നിവാൻമൂർധ്നിം ബലേന കപികുഞ്ജരഃ ॥ 3-288-9 (27034)
സ മഹാത്മാ മഹാവേഗഃ കുംഭകർണസ് മൂർധനി।
ബിഭേദ സാലം സുഗ്രീവോ ന ചൈവാവ്യഥയത്കപിഃ ॥ 3-288-10 (27035)
തതോ വിനദ്യസഹസാ സാലസ്പർശവിബോധിതഃ।
ദോർഭ്യാമാദായ സുഗ്രീവം കുംഭകർണോഽഹരദ്ബലാത് ॥ 3-288-11 (27036)
ഹ്രിയമാണം തു സുഗ്രീവം കുംഭകർണേന രക്ഷസാ।
അവേക്ഷ്യാഭ്യദ്രവദ്വീരഃ സൌമിത്രിർമിത്രനന്ദനഃ ॥ 3-288-12 (27037)
സോഽഭിപത്യ മഹർവേഗം രുക്മപുംഖം മഹാശരം।
പ്രാഹിണോത്കുംഭകർണായ ലക്ഷ്മണഃ പരവീരഹാ ॥ 3-288-13 (27038)
സ തസ്യ ദേഹാവരണം ഭിത്ത്വാ ദേഹം ച സായകഃ।
ജഗാമ ദാരയൻഭൂമിം രുധിരേണ സമുക്ഷിതഃ ॥ 3-288-14 (27039)
തഥാ സ ഭിന്നഹൃദയഃ സമുത്സൃജ്യ കപീശ്വരം।
`വേഗേന മഹതാഽഽവിഷ്ടസ്തിഷ്ഠതിഷ്ഠേതി ചാബ്രവീത് ॥ 3-288-15 (27040)
കുംഭകർണോ മഹേഷ്വാസഃ പ്രഗൃഹീതശിലായുധഃ।
അഭിദുദ്രാവ സൌമിത്രിമുദ്യംയ മഹതീം ശിലാം ॥ 3-288-16 (27041)
തസ്യാഭിപതതസ്തൂർണം ക്ഷുരാഭ്യാമുച്ഛിതൌ കരൌ।
ചിച്ഛേദ നിശിതാഗ്രാഭ്യാം സ ബഭൂവ ചതുർഭുജഃ ॥ 3-288-17 (27042)
താനപ്യസ് ഭുജാൻസർവാൻപ്രഗൃഹീതശിലായുധാൻ।
ക്ഷുരൈശ്ചിച്ഛേദലഘ്വസ്ത്രം സൌമിത്രിഃ പ്രതിദർശയൻ ॥ 3-288-18 (27043)
സ ബഭൂവാതികായശ്ച ബഹുപാദശിരോഭുജഃ।
തം ബ്രഹ്മാസ്ത്രേണ സൌമിത്രിർദദാരാദ്രിചയോപമം ॥ 3-288-19 (27044)
സ പപാത മഹാവീര്യോ ദിവ്യാസ്ത്രാഭിഹതോ രണേ।
മഹാശനിവിനിർദഗ്ധഃ പാദപോഽങ്കുരവാനിവ ॥ 3-288-20 (27045)
തം ദൃഷ്ട്വാ വൃത്രസങ്കാശം കുംഭകർണം തരസ്വിനം।
ഗതാസും പതിതം ഭൂമൌ രാക്ഷസാഃ പ്രാദ്രവൻഭയാത് ॥ 3-288-21 (27046)
തഥാതാന്ദ്രവതോ യോധാന്ദൃഷ്ട്വാ തൌ ദൂഷണാനുജൌ।
അവസ്ഥാപ്യാഥ സൌമിത്രിം സങ്ക്രുദ്ധാവഭ്യധാവതാം ॥ 3-288-22 (27047)
താവാദ്രവന്തൌ സങ്ക്രുദ്ധൌ വജ്രവേഗപ്രമാഥിനൌ।
അഭിജഗ്രാഹ സൌമിത്രിർവിനദ്യോഭൌ പതത്രിഭിഃ ॥ 3-288-23 (27048)
തതഃ സുതുമുലം യുദ്ധമഭവദ്രോമഹർഷണം।
ദൂഷണാനുജയോഃ പാർഥ ലക്ഷ്മണസ് ച ധീമതഃ ॥ 3-288-24 (27049)
മഹതാ ശരവർഷേണ രാക്ഷസൌ സോഽഭ്യവർപത।
തം ചാപിവീരൌ സങ്ക്രുദ്ധാവുഭൌ തൌ സമവർഷതാം ॥ 3-288-25 (27050)
മുഹൂർതമേവമഭവദ്വജ്രവേഗപ്രമാഥിനോഃ।
സൌമിത്രേശ്ച മഹാബാഹോഃ സംപ്രഹാരഃ സുദാരുണഃ ॥ 3-288-26 (27051)
അഥാദ്രിശൃംഗമാദായ ഹനുമാൻമാരുതാത്മജഃ।
അഭിദ്രുത്യാദദേ പ്രാണാന്വജ്രവേഗസ്യ രക്ഷസഃ ॥ 3-288-27 (27052)
നീലശ്ച മഹതാ ഗ്രാവ്ണാ ദൂപണാവരജം ഹരിഃ।
പ്രമാഥിനമഭിദ്രുത്യ പ്രമമാഥ മഹാബലഃ ॥ 3-288-28 (27053)
തതഃ പ്രാവർതത പുനഃ സംഗ്രാമഃ കടുകോദയഃ।
രാമരാവണസൈന്യാനാമന്യോന്യമഭിധാവതാം ॥ 3-288-29 (27054)
ശതസോ നൈർഋതാന്വന്യാ ജഘ്നുർവന്യാംശ്ച നൈർഋതാഃ।
നൈർഋതാസ്തത്രവധ്യന്തേ പ്രായേണ ന തു വാനരാഃ ॥ 3-288-30 (27055)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി രാമോപാഖ്യാനപർവണി അഷ്ടാശീത്യധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 288 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-288-1 ജിതകാശി ദൃഢമുഷ്ടി। കാശിർമുഷ്ടിഃ പ്രകാശനാദിതി യാസ്ക ॥ 3-288-30 വന്യാ വനേചരാ വാനരാഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 289
॥ ശ്രീഃ ॥
3.289. അധ്യായഃ 289
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ലക്ഷ്മണഏന്ദ്രജിതോര്യുദ്ധം ॥ 1 ॥ അംഗദേനേന്ദ്രജിദ്രഥഭംഗേ മായയാ തസ്യാന്തർധാനേ ച രാമേണാപി തത്രാഗമനം ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-289-0 (27056)
മാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 3-289-0x (2714)
തതഃ ശ്രുത്വാഹതം സംഖ്യേ കുംഭകർണം സഹാനുഗം।
പ്രഹസ്തം ച മഹേഷ്വാസം ധൂംരാക്ഷം ചാതിതേജസം ॥ 3-289-1 (27057)
പുത്രമിനദ്രജിതം വീരം രാവണഃ പ്രത്യഭാഷത।
ജഹിരാമമമിത്രഘ്ന സുഗ്രീവം ച സലക്ഷ്മണം ॥ 3-289-2 (27058)
ത്വയാ ഹി മമ സത്പുത്ര യശോ ദീപ്തമുപാർജിതം।
ജിത്വാവജ്രധരം സംഖ്യേ സഹസ്രാക്ഷം ശചീപതിം ॥ 3-289-3 (27059)
അന്തർഹിതഃ പ്രകാശോ വാ ദിവ്യൈർദത്തവരൈഃ ശരൈഃ।
ജഹി ശത്രൂനമിത്രഘ്ന മമ ശസ്ത്രഭൃതാംവര ॥ 3-289-4 (27060)
രാമലക്ഷ്മണസുഗ്രീവാഃ ശരസ്പർശം ന തേഽനഘ।
സമർഥാഃ പ്രതിസോഢും ച കുതസ്തദനുയായിനഃ ॥ 3-289-5 (27061)
അഗതാ യാ പ്രഹസ്തേന കുംഭകർണേന ചാനഘ।
ഖരസ്യാപചിതിഃ സംഖ്യേ താം ഗച്ഛ ത്വേ മഹാഭുജ ॥ 3-289-6 (27062)
ത്വമദ്യ നിശിതൈർബാണൈർഹത്വാ ശത്രൂൻസസൈനികാൻ।
പ്രതിനന്ദയ മാം പുത്ര പുരാ ജിത്വേവ വാസവം ॥ 3-289-7 (27063)
ഇത്യുക്തഃ സ തഥേത്യുക്ത്വാ രഥമാസ്ഥായ ദംശിഥഃ।
പ്രയയാവിന്ദ്രജിദ്രാജംസ്തൂർണമായോധനം പ്രതി ॥ 3-289-8 (27064)
തതോ വിശ്രാവ്യ വിസ്പഷ്ടം നാമ രാക്ഷസപുംഗവഃ।
ആഹ്വയാമാസ സമരേ ലക്ഷ്മണം ശുഭലക്ഷണം ॥ 3-289-9 (27065)
തം ലക്ഷ്മണോഽഭ്യധാവച്ച പ്രഗൃഹ്യ സശരം ധനുഃ।
ത്രാസയംസ്തലഘോഷേണ സിംഹഃ ക്ഷുദ്രമൃഗം യഥാ ॥ 3-289-10 (27066)
തയോഃ സമഭവദ്യുദ്ധം സുമഹജ്ജയഗൃദ്ധിനോഃ।
ദിവ്യാസ്ത്രവിദുപോസ്തീവ്രമന്യോന്യസ്പർധിനോസ്തദാ ॥ 3-289-11 (27067)
രാവണിസ്തു യദാ നൈനം വിശേഷയതി സായകൈഃ।
തതോ ഗുരുതരം യത്നമാതിഷ്ഠദ്ബലിനാം വരഃ ॥ 3-289-12 (27068)
തത ഏവം മഹാവേഗൈരർദയാമാസ തോമരൈഃ।
താനാഗതാൻസ ചിച്ഛേദ സൌമിത്രിർനിശിതൈഃ ശരൈഃ ॥ 3-289-13 (27069)
തേ നികൃത്താഃ ശരൈസ്തീക്ഷ്ണൈർന്യപതന്ധരണീതലേ।
`സാധകാ രാവണേരാജൌ ശതശഃ ശകലീകൃതാഃ ॥ 3-289-14 (27070)
തമംഗദോ വാലിസുതഃ ശ്രീമാനുദ്യംയ പാദപം।
അഭിദ്രുത്യ മഹാവേഗസ്താഡയാമാസ മൂർധനി ॥ 3-289-15 (27071)
തസ്യേന്ദ്രജിദസംഭ്രാന്തഃ പ്രാസേനോരസി വീര്യവാൻ।
പ്രഹർതുമൈച്ഛത്തം ചാസ്യ പ്രാസം ചിച്ഛേദ ലക്ഷ്മണഃ ॥ 3-289-16 (27072)
തമഭ്യാശഗതം വീരമംഗദം രാവണാത്മജഃ।
ഗദയാഽതാഡയത്സവ്യേ പാർശ്വേവാനരപുംഗവം ॥ 3-289-17 (27073)
തമചിന്ത്യ പ്രഹാരം സ ബലവാന്വാലിനഃ സുതഃ।
സസർജേന്ദ്രജിതഃ ക്രോധാത്സാലസ്കന്ധം തഥാംഗദഃ ॥ 3-289-18 (27074)
സോഽംഗദേന രുപോത്സൃഷ്ടോ വധായേന്ദ്രജിതസ്തരുഃ।
ജഘാനേന്ദ്രജിതഃ പാർഥ രഥം സാശ്വം സസാരഥിം ॥ 3-289-19 (27075)
തതോ ഹതാശ്വാത്പ്രസ്കന്ദ്യ രഥാത്സ ഹതസാരഥിഃ।
തത്രൈവാന്തർദധേ രാജൻമായയാ രാവണാത്മജഃ ॥ 3-289-20 (27076)
അന്തർഹിതം വിദിത്വാ തം ബഹുമായം ച രാക്ഷസം।
രാമസ്തം ദേശമാഗംയ തത്സൈന്യം പര്യരക്ഷത ॥ 3-289-21 (27077)
സ രാമമുദ്ദിശ്യ ശരൈസ്തതോ ദത്തവരൈസ്തദാ।
വിവ്യാധ സർവഗാത്രേഷു ലക്ഷ്മണം ച മഹാബലം ॥ 3-289-22 (27078)
തമദൃശ്യംശരൈഃ ശൂരൌ മായയാഽന്തർഹിതം തദാ।
യോധയാമാസതുരുഭൌ രാവണിം രാമലക്ഷ്മണൌ ॥ 3-289-23 (27079)
സ രുഷാ സർവഗാത്രേഷു തയോഃ പുരുഷസിംഹയോഃ।
വ്യസൃജത്സായകാൻഭൂയഃ ശതശോഽഥ സഹസ്രശഃ ॥ 3-289-24 (27080)
തമദൃശ്യം വിചിന്വന്തഃ സൃജന്തമനിശം ശരാൻ।
ഹരയോ വിവിശുർവ്യോമ പ്രഗൃഹ്യ മഹതീഃ ശിലാഃ ॥ 3-289-25 (27081)
താംശ്ച തൌ ചാപ്യദൃശ്യഃ സശരൈർവിവ്യാധ രാക്ഷസഃ।
സ ഭൃശം താഡയാമാസ രാവണിർമായയാ വൃതഃ ॥ 3-289-26 (27082)
തൌ ശരൈരർദിതൌ വീരൌ ഭ്രാരൌ രാമലക്ഷ്മണൌ।
പേതതുർഗഗനാദ്ഭൂമിം സൂര്യാചന്ദ്രമസാവിവ ॥ 3-289-27 (27083)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി രാമോപാഖ്യാനപർവണി ഏകോനനവത്യധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 289 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-289-18 രാസർജ ഉത്സൃഷ്ടവാൻ। സാലസ്കന്ധം മഹാസ്കന്ധം തരും ॥ 3-289-26 താൻ ഹരീൻ। തൌ ച രാമലക്ഷ്മണൌ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 290
॥ ശ്രീഃ ॥
3.290. അധ്യായഃ 290
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ഇന്ദ്രജിച്ഛരജാലബന്ധേന മോഹാധിഗമപൂർവകം ഭൂമൌ പതിതയോ രാമലക്ഷ്മണയോർവിഭീഷണേന പ്രജ്ഞാനാസ്ത്രേണ മോഹാപനോദനം ॥ 1 ॥ തഥാ സുഗ്രീവേണ മഹൌഷധ്യാ തയോർവിശല്യീകരണം ॥ 2 ॥ തതോ രാമാദീനാം നേത്രേഷു കുബേരദൂതാനീതജലമാർജനേനാതീന്ദ്രിയവനസ്തുദർശനശക്ത്യുദയഃ ॥ 3 ॥ തതഃ പുനരുപാഗതസ്യേൻപ്രജിതോ ലക്ഷ്മണേന വധഃ ॥ 4 ॥ തതഃ പുത്രവധാമർഷേണ സീതാവധോദ്യതസ്യ രാവണസ്യാവിന്ധ്യാഖ്യേന വൃദ്ധാമാത്യേന സാംനാ തതോ വിനിവർതനം ॥ 5 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-290-0 (27084)
മാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 3-290-0x (2715)
താവുഭൌ പതിതൌ ദൃഷ്ട്വാ ഭ്രാതരൌ രാമലക്ഷ്മണൌ।
ബബന്ധ രാവണിർഭൂയഃ ശരൈർദത്തവരൈസ്തദാ ॥ 3-290-1 (27085)
തൌ വീരൌ ശരജാലേന ബദ്ധാവിന്ദ്രജിതാ രണേ।
രേജതുഃ പുരുഷവ്യാഘ്രൌ ശകുന്താവിവ പഞ്ജരേ ॥ 3-290-2 (27086)
ദൃഷ്ട്വാ നിപതിതൌ ഭൂമൌ സർവാംഗേഷു ശരാചിതൌ।
സുഗ്രീവഃ കപിഭിഃ സാർധം പരിവാര്യോപതസ്തിവാൻ ॥ 3-290-3 (27087)
സുഷേണമൈന്ദദ്വിവിദൈഃ കുമുദേനാംഗദേന ച।
ഹനുമനനീലതാരൈശ്ച നലേന ച കപീശ്വരഃ ॥ 3-290-4 (27088)
തതസ്തം ദേശമാഗംയ കൃതകർമാ വിഭീഷണഃ।
ബോധയാമാസ തൌ വീരൌ പ്രജ്ഞാസ്ത്രേണ പ്രമോഹിതൌ ॥ 3-290-5 (27089)
വിശല്യൌ ചാപി സുഗ്രീവഃ ക്ഷണേനൈതൌ ചകാര ഹ।
വിശല്യയാ മഹൌഷധ്യാ ദിവ്യമന്ത്രപ്രയുക്തയാ ॥ 3-290-6 (27090)
തൌ ലബ്ധസഞ്ജ്ഞൌ നൃവരൌ വിശല്യാവുദതിഷ്ഠതാം।
ഉഭൌ ഗതക്ലമൌ ചാസ്താം ണേനൈതൌ മഹാരഥൌ ॥ 3-290-7 (27091)
തതോ വിഭീഷണഃ പാർഥ രാമമിക്ഷ്വാകുനന്ദനം।
ഉവാച വിജ്വരം ദൃഷ്ട്വാ കൃതാഞ്ജലിരിദം വചഃ ॥ 3-290-8 (27092)
അയമംഭോ ഗൃഹീത്വാതു രാജരാജസ് ശാസനാത്।
ഗുഹ്കോഽഭ്യാഗതഃ ശ്ലേതാത്ത്വത്സകാശമരിന്ദമ ॥ 3-290-9 (27093)
ഇദമംഭഃ കുബേരസ്തേ മഹാരാജ പ്രയച്ഛതി।
അന്തർഹിതാനാം ഭൂതാനാം ദർശനാർഥം പരന്തപ ॥ 3-290-10 (27094)
അനേന മൃഷ്ടനയനോ ഭൂതാന്യന്തർഹിതാന്യുത।
ഭവാന്ദ്രക്ഷ്യതി യസ്മൈ ച ഭവാനേതത്പ്രദാസ്യതി ॥ 3-290-11 (27095)
തഥേതി രാമസ്തദ്വാരി പ്രതിഗൃഹ്യാഭിസംസ്കൃതം।
ചകാര നേത്രയോഃ ശൌചം ലക്ഷ്മണശ്ച മഹാമനാഃ ॥ 3-290-12 (27096)
സുഗ്രീവജാംബവന്തൌ ചഹനുമാനംഗദസ്തഥാ।
മൈന്ദദ്വിവിദനീലാശ്ച പ്രായഃ പ്ലവഗസത്തമാഃ ॥ 3-290-13 (27097)
തഥാസമഭവച്ചാപി യദുവാച വിഭീഷണഃ।
ക്ഷണേനാതീന്ദ്രിയാണ്യേഷാം ചക്ഷുംഷ്യാസന്യുധിഷ്ഠിര ॥ 3-290-14 (27098)
ഇന്ദ്രജിത്കൃതകർമാ തു പിത്രേ കർമ തദാഽഽത്മനഃ।
നിവേദ്യ പുനരാഗച്ഛത്ത്വരയാഽഽജിശിരഃപ്രതി ॥ 3-290-15 (27099)
തമാഗതം തു സങ്ക്രുദ്ധം പുനരേവ യുയുത്സയാ।
അഭിദുദ്രാവ സൌമിത്രിർവിഭീഷണമതേ സ്ഥിതഃ ॥ 3-290-16 (27100)
അകൃതാഹ്നികമേവൈനം ജിഘാംസുർജിതകാശിനം।
ശരൈർജഘാന സങ്ക്രുദ്ധഃ കൃതസഞ്ജ്ഞോഽഥ ലക്ഷ്മണഃ ॥ 3-290-17 (27101)
തയോഃ സമഭവദ്യുദ്ധം തദാഽന്യോന്യം ജീഗീഷതോഃ।
അതീവ ചിത്രമാശ്ചര്യം ശക്രപ്രഹ്ലാദയോരിവ ॥ 3-290-18 (27102)
അവിധ്യദിന്ദ്രജിത്തീക്ഷ്ണൈഃ സൌമിത്രിം മർമഭേദിഭിഃ।
സൌമിത്രിശ്ചാനലസ്പർശൈരവിധ്യദ്രാവണിം ശരൈഃ ॥ 3-290-19 (27103)
സൌമിത്രിശരസംസ്പർശാദ്രാവണിഃ ക്രോധമൂർച്ഛിതഃ।
അസൃജല്ലക്ഷ്മണായാഷ്ടൌ ശരാനാശീവിഷോപമാൻ ॥ 3-290-20 (27104)
തസ്യേഷൂൻപാവകസ്പർശൈഃ സൌമിത്രിഃ പത്രിഭിസ്ത്രിഭിഃ।
`വാരയാമാസ നാരാചൈഃ സൌമിത്രിർമിത്രനന്ദനഃ ॥ 3-290-21 (27105)
അസൃജല്ലക്ഷ്മണശ്ചാഷ്ടൌ രാക്ഷസായ ശരാൻപുനഃ'।
തഥാ തം ന്യഹനദ്വീരസ്തൻമേ നിഗദതഃ ശൃണു ॥ 3-290-22 (27106)
ഏകേനാസ്യ ധനുഷ്മന്തം ബാഹും ദേഹാദപാതയത്।
ദ്വിതീയേന തു ബാണേന ഭുജമന്യമപാതയത് ॥ 3-290-23 (27107)
തൃതീയേന തു ബാണേന ശിതധാരേണ ഭാസ്വതാ।
ജഹാര സുനസം ചാപി ശിരോ ജ്വലിതകുണ്ഡലം ॥ 3-290-24 (27108)
വിനികൃത്തഭുജസ്കന്ധഃ കബന്ധാകൃതിദർശനഃ।
`പപാത വസുധായാം തു ഛിന്നമൂല ഇവദ്രുമഃ' ॥ 3-290-25 (27109)
തം ഹത്വാസൂതമപ്യസ്ത്രൈർജഘാന ബലിനംവരഃ।
ലങ്കാം പ്രവേശയാമാസുസ്തം രഥം വാജിനസ്തദാ ॥ 3-290-26 (27110)
ദദർശ രാവണസ്തം ച രഥം പുത്രവിനാകൃതം।
സ പുത്രം നിഹതം ശ്രുത്വാ ത്രാസാത്സംഭ്രാന്തമാനസഃ। 3-290-27 (27111)
രാവണഃ ശോകമോഹാർതോ വൈദേഹീം ഹന്തുമുദ്യതഃ ॥
ംഗമാദായ ദുഷ്ടാത്മാ ജവേനാഭിപപാത ഹ ॥ 3-290-28 (27112)
തം ദൃഷ്ട്വാതസ്യ ദുർബുദ്ദേരവിന്ധ്യഃ പാപനിശ്ചയം।
ശമയാമാസ സങ്ക്രുദ്ധം ശ്രൂയതാം യേന ഹേതുനാ ॥ 3-290-29 (27113)
മഹാരാജ്യേസ്ഥിതോ ദീപ്തേ ന സ്ത്രിയം ഹന്തുമർഹസി।
ഹതൈവൈഷാ യദാ സ്ത്രീ ച കബന്ധനസ്ഥാ ച തേ വശേ ॥ 3-290-30 (27114)
ന ചൈഷാ ദഹഭേദേന ഹതാസ്യാദിതി മേ മതിഃ।
ജഹി ഭർതാരമേവാസ്യാ ഹതേ തസ്മിൻഹതാ ഭവേത് ॥ 3-290-31 (27115)
ന ഹി തേ വിക്രമേ തുല്യഃ സാക്ഷാദപി ശതക്രതുഃ।
അസകൃദ്ധി ത്വയാ സന്ദ്രാസ്ത്രാസിതാസ്ത്രിദസാ യുധി ॥ 3-290-32 (27116)
ഏവം ബഹുവിധൈർവാക്യൈരവിന്ധ്യോ രാവണം തദാ।
ക്രുദ്ധം സംശമയാമാസ ജഗൃഹേ ച സ തദ്വചഃ ॥ 3-290-33 (27117)
നിര്യാണേ സ മതിം കൃത്വാ നിയന്താരം ക്ഷപാചരഃ।
ആജ്ഞാപയാമാസ തദാരഥോ മേ കൽപ്യതാമിതി ॥ 3-290-34 (27118)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി രാമോപാഖ്യാനപർവണി നവത്യധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 290 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-290-14 അതീന്ദ്രിയാണ്യതീന്ദ്രിയാർഥഗ്രാഹകാണി ॥ 3-290-17 കൃതസഞ്ജ്ഞ വിഭീഷണേന സങ്കേതിതഃ ॥ 3-290-34 നിധായാസിം ക്ഷപാചര ഇതി ഝ. പാഠഃ। നിധായ ബദ്ധ്വാ। അസിം ഖംഗം ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 291
॥ ശ്രീഃ ॥
3.291. അധ്യായഃ 291
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ഇന്ദ്രജിദ്വധക്രോധാദ്രാവണേന ത്വയമേവ യുദ്ധായ രാമംപ്രത്യഭിയാനം ॥ 1 ॥ തദാ ഇന്ദ്രേണ രാമായ മാതലിസനായസ്യ നിജരഥസ്യ പ്രേഷണം ॥ 2 ॥ ശ്രീരാമേണ മായായോധിനോ രാവണസ്യ ബ്രഹ്മാസ്ത്രേണ ഹനനം ॥ 3 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-291-0 (27119)
മാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 3-291-0x (2716)
തതഃ ക്രുദ്ധോ ദശഗ്രീവഃ പ്രിയേ പുത്രേ നിപാതിതേ।
നിര്യയൌ രഥമാസ്ഥായ ഹേമരത്നവിഭൂഷിതം ॥ 3-291-1 (27120)
സംവൃതോരാക്ഷസൈർഘേരൈർവിവിധായുധപാണിഭിഃ।
അഭിദുദ്രാവ രാമം സ പോഥയൻഹരിയൂഥപാൻ ॥ 3-291-2 (27121)
തമാദ്രവന്തം സങ്ക്രുദ്ധ മൈന്ദനീലനലാംഗദാഃ।
ഹനുമാഞ്ജാംബവാംശ്ചൈവ സസൈന്യാഃ പര്യവാരയൻ ॥ 3-291-3 (27122)
തേ ദശഗ്രീവസൈന്യം തദൃക്ഷവാനരപുംഗവാഃ।
ദ്രുമൈർവിധ്വംസയാഞ്ചക്രുർദശഗ്രീവസ്യ പശ്യതഃ ॥ 3-291-4 (27123)
തതഃ സ്വസൈന്യമാലോക്യ വധ്യമാനമരാതിഭിഃ।
മായാവീ ചാസൃജൻമായാം രാവണോ രാക്ഷസാധിപഃ ॥ 3-291-5 (27124)
തസ്യ ദേഹവിനിഷ്ക്രാന്താഃ ശതശോഽഥ സഹസ്രശഃ।
രാക്ഷസാഃ പ്രത്യദൃശ്യന്ത ശരശക്ത്യൃഷ്ടിപാണയഃ ॥ 3-291-6 (27125)
താന്രാമോ ജഘ്നിവാൻസർവാന്ദിവ്യേനാസ്ത്രേണ രാക്ഷസാൻ।
അഥ ഭൂയോപി മായാം സ വ്യദധാദ്രാക്ഷസാധിപഃ ॥ 3-291-7 (27126)
കൃത്വാ രാമസ് രൂപാണി ലക്ഷ്മണസ്യ ച ഭാരത।
അഭിദുദ്രാവ രാമം ച ലക്ഷ്മണം ച ദശാനനഃ ॥ 3-291-8 (27127)
തതസ്തേ രാമമർച്ഛന്തോ ലക്ഷ്മണം ച ക്ഷപാചരാഃ।
അഭിപേതുസ്തദാ രാമം പ്രഗൃഹീതശരാസനാഃ ॥ 3-291-9 (27128)
താം ദൃഷ്ട്വാരാക്ഷസേന്ദ്രസ് മായാമിക്ഷ്വാകുനന്ദനഃ।
ഉവാച രാമഃ സൌമിത്രിമസംഭ്രാന്തോ ബൃഹദ്വചഃ ॥ 3-291-10 (27129)
ജഹീമാന്രാക്ഷസാൻപാപാനാത്മനഃ പ്രതിരൂപകാൻ।
ഇത്യുക്ത്വാഽഭ്യഹനദ്രാമോ ലക്ഷ്മണശ്ചാത്മരൂപകാൻ ॥ 3-291-11 (27130)
തതോ ഹര്യശ്വയുക്തേന രഥേനാദിത്യവർചസാ।
ഉപതസ്ഥേ രണേ രാമം മാതലിഃ ശക്രസാരഥിഃ ॥ 3-291-12 (27131)
മാതലിരുവാച। 3-291-13x (2717)
അയം ഹര്യശ്വയുഗ്ജൈത്രോ മഘോനഃ സ്യന്ദനോത്തമഃ।
`ത്വദർഥമിഹ സംപ്രാപ്തഃ സന്ദേശാദ്വൈ ശതക്രതോഃ' ॥ 3-291-13 (27132)
അനേന ശക്രഃ കാകുത്സ്ഥ സമരേ ദൈത്യദാനവാൻ।
ശതശഃ പുരുഷവ്യാഘ്ര രഥോദാരേണ ജഘ്നിവാൻ ॥ 3-291-14 (27133)
തദനന നരവ്യാഘ്ര മയാ യത്തേന സംയുഗേ।
സ്യന്ദനേന ജഹിക്ഷിപ്രം രാവണം മാ ചിരം കൃഥാഃ ॥ 3-291-15 (27134)
ഇത്യുക്തോ രാഘവസ്തഥ്യം വചോഽശങ്കത മാതലേഃ।
മായൈഷാരാക്ഷസസ്യേതി തമുവാച വിബീഷണഃ ॥ 3-291-16 (27135)
നേയം മായാ നരവ്യാഘ്രരാവണസ് ദുരാത്മനഃ।
തദാതിഷ്ഠ രഥംശീഘ്രമിമസൈന്ദ്രം മഹാദ്യുതേ ॥ 3-291-17 (27136)
തതഃ പ്രഹൃഷ്ടഃ കാകുത്സ്ഥസ്തഥേത്യുക്ത്വാ വിഭീഷണം।
രഥേനാഭിപപാതാഥ ദശഗ്രീവം രുഷാഽന്വിതഃ ॥ 3-291-18 (27137)
ഹാഹാകുതാനി ഭൂതാനി രാവണേ സമഭിദ്രുതേ।
സിംഹനാദാഃ സപടഹാദിതി ദിവ്യാസ്തഥാഽനദൻ ॥ 3-291-19 (27138)
[ദശകന്ധരരാജസൂന്വോസ്തഥാ യുദ്ധമഭൂൻമഹത്।
അലബ്ധോപമമന്യത്രതയോരേവ തഥാഽഭവത് ॥] 3-291-20 (27139)
സരാമായ മഹാഘോരം വിസസർജ നിശാചരഃ।
ശൂലമിന്ദ്രാശനിപ്രഖ്യം ബ്രഹ്മദണ്ഡഭിവോദ്യതം ॥ 3-291-21 (27140)
തച്ഛൂലം സത്വരം രാമശ്ചച്ഛേദ നിശിതൈഃ ശരൈഃ।
തദ്ദൃഷ്ട്വാ ദുഷ്കരം കർമ രാവണം ഭയമാവിശത് ॥ 3-291-22 (27141)
തതഃ ക്രുദ്ധഃ സസർജാശു ദശഗ്രീവഃ ശിതാഞ്ഛരാൻ।
സഹസ്രായുതശോ രാമേ ശസ്ത്രാണി വിവിധാനി ച ॥ 3-291-23 (27142)
തതോ ഭുശുണ്ഡീഃ ശൂലാനി മുസലാനി പരശ്വഥാൻ।
ശക്തീശ്ച വിവിധാകാരാഃ ശതഘ്നീശ്ച ശിതാൻക്ഷുരാൻ ॥ 3-291-24 (27143)
താം മായാംവിവിധാം ദൃഷ്ട്വാ ദശഗ്രീവസ്യ രക്ഷസഃ।
ഭയാത്പ്രദുദ്രുവുഃ സർവേ വാനരാഃ സർവതോദിശം ॥ 3-291-25 (27144)
തതഃ സുപത്രം സുമുഖംഹേമപുംഗം ശരോത്തമം।
തൂണാദാദായ കാകുത്സ്ഥോ ബ്രഹ്മാസ്ത്രേണ യുയോജ ഹ ॥ 3-291-26 (27145)
തം പ്രേക്ഷ്യബാണം രാമേണ ബ്രഹ്മാസ്ത്രേണാനുമന്ത്രിതം।
ജഹൃഷുർദേവഗന്ധർവാ ദൃഷ്ട്വാ ശക്രപുരോഗമാഃ ॥ 3-291-27 (27146)
അൽപാവശേഷമായുശ്ച തതോഽമന്യന്ത രക്ഷസഃ।
ബ്രഹ്മാസ്ത്രോദീരണാച്ഛത്രോർദേവദാനവകിംനരാഃ ॥ 3-291-28 (27147)
തതഃ സസർജ തം രാമഃ ശരമപ്രതിമൌജസം।
രാവണാന്തകരം ഘോരം ബ്രഹ്മദണ്ഡമിവോദ്യതം ॥ 3-291-29 (27148)
മുക്തമാത്രേണ രാമേണ ദൂരാകൃഷ്ടേന ഭാരത।
സ തേന രാക്ഷസശ്രേഷ്ഠഃ സരഥഃ സാശ്വസാരഥിഃ।
പ്രജജ്വാല മഹാജ്വാലേനാഗ്നിനാഭിപരിപ്ലുതഃ ॥ 3-291-30 (27149)
തതഃ പ്രഹൃഷ്ടാസ്ത്രിദശാഃ സഹഗന്ധർവചാരണാഃ।
നിഹതം രാവണം ദൃഷ്ട്വാ രാമേണാക്ലിഷ്ടകർമണാ ॥ 3-291-31 (27150)
തത്യജുസ്തം മഹാഭാഗം പഞ്ചഭൂതാനി രാവണം।
ഭ്രംശിതഃ സർവലോകേഷു സ ഹി ബ്രഹ്മാസ്ത്രതേജസാ ॥ 3-291-32 (27151)
ശരീരധാതവോ ഹ്യസ് മാസം രുധിരമേവ ച।
നേശുർബ്രഹ്മാസ്ത്രനിർദഗ്ദാ ന ച ഭസ്മാപ്യദൃശ്യത ॥ 3-291-33 (27152)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി രാമോപാഖ്യാനപർവണി ഏകനവത്യധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 291 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-291-8 രാമസ്യ രൂപം കൃത്വാലക്ഷ്മണമഭിദുദ്രാവ ലക്ഷ്മണസ്യ രൂപം കൃത്വാ രാമമിതി യേജനാ ॥ 3-291-32 പഞ്ചഭൂതാനി തത്യജുർമൃത ഇത്യർഥഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 292
॥ ശ്രീഃ ॥
3.292. അധ്യായഃ 292
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
രാവണവധാനന്തരമവിന്ധ്യനാംനാ രാക്ഷസവൃദ്ധേന രാമസമീപംപ്രതി സീതായാ ആനയനം ॥ 1 ॥ സൂതയാ സ്വശീലശങ്കിനോ രാമസ്യാനംഗീകാരവചനശ്രവണേന ബൂമൌ പതനം ॥ 2 ॥ അന്തരിക്ഷഗതൈർബ്രഹ്മാദിഭിഃ സീതായാഃ സൌശീല്യഖ്യാപനപൂർവകം രാമംപ്രതി തദ്ഗ്രഹണചോദനാ ॥ 3 ॥ രാമേണ സീതാലക്ഷ്മണാദിഭിഃ സഹായോധ്യാംപ്രതി പ്രസ്ഥാനം ॥ 4 ॥ ദൂത്യേന ഭരതംപ്രതി ഹനുമത്പ്രേഷണപൂർവകം നന്ദിഗ്രാമമാഗതേന രാമേണ ഭരതാധിഭിഃ സഹായോധ്യാംപ്രത്യാഗമനം ॥ 5 ॥ വസിഷ്ഠാദിഭിഃ സീതയാ സഹ രാജ്യേഽഭിപിക്തേന രാമേണ സുഗ്രീവവിഭീഷണാദീനാം സബഹുമാനം സ്വസ്വപുരപ്രേഷണപൂർവകം പ്രജാപാലനം ॥ 6 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-292-0 (27153)
മാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 3-292-0x (2718)
സ ഹത്വാ രാവയണം ക്ഷുദ്രം രാക്ഷസേനദ്രം സുരദ്വിഷം।
ബഭൂവ ഹൃഷ്ടഃ സസുഹൃദ്രാമഃ സൌമിത്രിണാ സഹ ॥ 3-292-1 (27154)
തതോ ഹതേ ദശഗ്രീവേ ദേവാഃ സർഷിപുരോഗമാഃ।
ആശീർഭിർജയയുക്താഭിരാനർചുസ്തം മഹാഭുജം ॥ 3-292-2 (27155)
രാമം കമലപത്രാക്ഷം തുഷ്ടുവുഃ സർവദേവതാഃ।
ഗന്ധർവാഃ പുഷ്പവർഷൈശ്ച വാഗ്ഭിശ്ച ത്രിദശാലയാഃ ॥ 3-292-3 (27156)
പൂജയിത്വാ രണേ രാമം പ്രതിജഗ്മുര്യഥാഗതം।
തൻമഹോത്സവസങ്കാശമാസീദാകാശമച്യുത ॥ 3-292-4 (27157)
തതോ ഹത്വാ ദശഗ്രീവം ലങ്കാം രാമോ മഹായശാഃ।
വിഭീഷണായ പ്രദദൌ പ്രഭുഃ പരപുരഞ്ജയഃ ॥ 3-292-5 (27158)
തതഃ സീതാം പുരസ്കൃത്യ വിഭീഷണപുരസ്കൃതാം।
അവിന്ധ്യോ നാമ സുപ്രജ്ഞോ വൃദ്ധാമാത്യോ വിനിര്യയൌ ॥ 3-292-6 (27159)
ഉവാച ച മഹാത്മാനം കാകുത്സ്ഥം ദൈന്യമാസ്ഥിതം।
പ്രതീച്ഛ ദേവീം സദ്വൃത്താം മഹാത്മഞ്ജാനകീമിതി ॥ 3-292-7 (27160)
ഏതച്ഛ്രുത്വാ വചസ്തസ്മാദവതീര്യ രഥോത്തമാത്।
ബാഷ്പേണാപിഹിതാം സീതാം ദദർശേക്ഷ്വാകുനന്ദനഃ ॥ 3-292-8 (27161)
താം ദൃഷ്ട്വാ ചാരുസർവാംഗീം യാനസ്ഥാം ശോകകർശിതാം।
മലോപചിതസർവാംഗീം ജടിലാം കൃഷ്ണവാസസം ॥ 3-292-9 (27162)
ഉവാച രാമോ വൈദേഹീം പരാമർശവിശങ്കിതഃ।
`ലക്ഷയിത്വേംഗിതം സർവം പ്രിയം തസ്യൈ നിവേദ്യ സഃ' ॥ 3-292-10 (27163)
ഗച്ഛ വൈദേഹി മുക്താ ത്വം യത്കാര്യം തനമയാ കൃതം।
മാമാസാദ്യപതിം ഭദ്രേ ന ത്വം രാക്ഷസവേശ്മനി।
ജരാം വ്രജേഥാ ഇതിമേ നിഹതോസൌ നിശാചരഃ ॥ 3-292-11 (27164)
കഥം ഹ്യസ്മദ്വിധോ ജാതു ജാനന്ധർമവിനിശ്ചയം।
പരഹസ്തഗതാം നാരീം മുഹൂർതമപി ധാരയേത് ॥ 3-292-12 (27165)
സുവൃത്താമസുവൃത്താം വാഽപ്യഹം ത്വാമദ്യ മൈഥിലി।
നോത്സഹേ പരിഭോഗായ ശ്വാവലീഢം ഹവിര്യഥാ ॥ 3-292-13 (27166)
തതഃ സാ സഹസാ ബാലാ തച്ഛ്രുത്വാ ദാരുണം വചഃ।
പപാത ദേവീ വ്യഥിതാ നികൃത്താ കദലീ യഥാ ॥ 3-292-14 (27167)
യോപ്യസ്യാ ഹർഷസംഭൂതോ മുഖരാഗഃ പുരാഽഭവത്।
ക്ഷണേന സപുനർനഷ്ടോ നിഃശ്വാസാദിവ ദർപണേ ॥ 3-292-15 (27168)
തതസ്തേ ഹരയഃ സർവേ തച്ഛ്രുത്വാ രാമഭാഷിതം।
ഗതാസുകൽപാ നിശ്ചേഷ്ടാ ബഭൂവുഃ സഹലക്ഷ്മണാഃ ॥ 3-292-16 (27169)
തതോ ദേവോ വിശുദ്ധാത്മാ വിമാനേന ചതുർമുഖഃ।
പദ്മയോനിർജഗത്സ്രഷ്ടാ ദർശയാമാസ രാഘവം ॥ 3-292-17 (27170)
ശക്രശ്ചാഗ്നിശ്ച വായുശ്ചയമോ വരുണ ഏവ ച।
യക്ഷാധിപശ്ച ഭഗവാംസ്തഥാ സപ്തർഷയോഽമലാഃ ॥ 3-292-18 (27171)
രാജാ ദശരഥശ്ചൈവ ദിവ്യഭാസ്വരമൂർതിമാൻ।
വിമാനേന മഹാർഹേണ ഹംസയുക്തേന ഭാസ്വതാ ॥ 3-292-19 (27172)
തതോഽന്തരിക്ഷം തത്സർവന്ദേവഗന്ധർവസങ്കുലം।
ശുശുഭേ താരകാചിത്രം ശരദീവ നഭസ്തലം ॥ 3-292-20 (27173)
തത ഉത്ഥായ വൈദേഹീ തേഷാം മധ്യയശസ്വിനീ।
ഉവാച വാക്യം കല്യാണീ രാമം പൃഥുലവക്ഷസം ॥ 3-292-21 (27174)
രാജപുത്ര ന തേ കോപം കരോമി വിദിതാഹി മേ।
ഗതിഃ സ്ത്രീണാം നരാണാം ച ശൃണു ചദം വചോ മമ ॥ 3-292-22 (27175)
അന്തശ്ചരതിഭൂതാനാം മാതരിശ്വാ സദാഗതിഃ।
സ മേ വിമുഞ്ചതു പ്രാണാന്യദി പാപം ചരാംയഹം ॥ 3-292-23 (27176)
അഗ്നിരാപസ്തഥാഽഽകാശം പൃഥിവീ വായുരേവ ച।
വിമുഞ്ചന്തു മമ പ്രാണാന്യദി പാപം ചരാംയഹം ॥ 3-292-24 (27177)
യഥാഽഹം ത്വദൃതേവീര നാന്യംസ്വപ്നേഽപ്യചിന്തയം।
തഥാ മേ ദേവ നിർദിഷ്ടസ്ത്വമേവ ഹി പതിർഭവ ॥ 3-292-25 (27178)
തതോഽന്തരിക്ഷേ വാഗാരീത്സുഭഗാ ലോകസാക്ഷിണീ।
പുണ്യാസംഹർഷണീ തേഷാം വാനരാണാം മഹാത്മനാം ॥ 3-292-26 (27179)
വായുരുവാച। 3-292-27x (2719)
ബോഭോ രാഘവ സത്യം വൈ വായുരസ്മി സദാഗതിഃ।
അപാപാ മൈഥിലീ രാജൻസംഗച്ഛസഹഭാര്യയാ ॥ 3-292-27 (27180)
അഗ്നിരുവാച। 3-292-28x (2720)
അഹമന്തഃശരീരസ്ഥോ ഭൂതാനാം രഘുനന്ദന।
സുസൂക്ഷ്മമപി കാകുത്സ്ഥ മൈഥിലീനാപരാധ്യതി ॥ 3-292-28 (27181)
വരുണ ഉവാച। 3-292-29x (2721)
രസാവൈ മത്പ്രസൂതാ ഹി ഭൂതദേഹേഷു രാഘവ।
അഹംവൈ ത്വാം പ്രബ്രവീമി മൈഥിലീ പ്രതിഗൃഹ്യതാം ॥ 3-292-29 (27182)
യമ ഉവാച। 3-292-30x (2722)
`ധർമോഽഹമസ്മി കാകുത്സ്ഥ സാക്ഷീ ലോകസ്യ കർമണാം।
ശുഭാശുഭാനാം സീതേയമപാപാ പ്രതിഗൃഹ്യതാം' ॥ 3-292-30 (27183)
ബ്ര്ഹമോവാച। 3-292-31x (2723)
പുത്ര നൈതദിഹാശ്ചര്യം ത്വയി രാജർഷിധർമണി।
സാധോ സദ്വൃത്ത കാകുത്സ്ഥ ശൃണു ചേദം വചോ മമ ॥ 3-292-31 (27184)
ശത്രുരേഷ ത്വയാ വീര ദേവഗനധർവഭോഗിനാം।
യക്ഷാണാം ദാനവാനാം ച മഹർഷീണാം ച പാതിതഃ ॥ 3-292-32 (27185)
അവധ്യഃ സർവഭൂതാനാം മത്പ്രസാദാത്പുരാഽഭവത്।
കസ്മാച്ചിത്കാരണാത്പാപഃ കഞ്ചിത്കാലമുപേക്ഷിതഃ ॥ 3-292-33 (27186)
വധാർഥമാത്മനസ്തേന ഹൃതാ സീതാ ദുരാത്മനാ।
നലകൂബരശാപേന രക്ഷാ ചാസ്യാഃ കൃതാ മയാ ॥ 3-292-34 (27187)
യദി ഹ്യകാമാമാസേവേത്സ്തരിയമന്യാമപി ധ്രുവം।
ശതധാഽസ്യ ഫലേൻമൂർധാ ഇത്യുക്തഃ സോഭവത്പുരാ ॥ 3-292-35 (27188)
നാത്രശങ്കാ ത്വയാ കാര്യാ പ്രതീച്ഛേമാം മഹാമതേ।
കൃതം ത്വയാ മഹത്കാര്യം ദേവാനാമമിതപ്രഭ ॥ 3-292-36 (27189)
ദശരഥ ഉവാച। 3-292-37x (2724)
പ്രീതോസ്മി വത്സ ഭദ്രം തേ പിതാ ദശരഥോസ്മി തേ।
അനുജാനാമി രാജ്യം ച പ്രശാധി പുരുഷോത്തമ ॥ 3-292-37 (27190)
രാമ ഉവാച। 3-292-38x (2725)
അഭിവാദയേത്വാം രാജേന്ദ്ര യദി ത്വം ജനകോ മമ।
ഗമിഷ്യാമി പുരീം രംയാമയോധ്യാം ശാസനാത്തവ ॥ 3-292-38 (27191)
മാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 3-292-39x (2726)
തമുവാച പിതാ ഭൂയഃ പ്രഹൃഷ്ടോ ഭരതർഷഭ।
ഗച്ഛായോധ്യാം പ്രശാധി ത്വംരാമ രക്താന്തലോചന।
സംപൂർണാനീഹവർഷാണി ചതുർദശ മഹാദ്യുതേ ॥ 3-292-39 (27192)
തതോ ദേവാന്നമസ്കൃത്യ മുഹൃദ്ഭിരഭിനന്ദിതഃ।
മഹേന്ദ്രഇവ പൌലോംയാ ഭാര്യയാ സ സമേയിവാൻ ॥ 3-292-40 (27193)
തതോ വരം ദദൌ തസ്മൈ ഹ്യവിന്ധ്യായ പരന്തപഃ।
ത്രിജടാം ചാർഥമാനാഭ്യാം യോജയാമാസ രാക്ഷസീം ॥ 3-292-41 (27194)
തമുവാച തതോ ബ്രഹ്മാ ദേവൈഃ ശക്രഷുരോഗമൈഃ।
കൌസല്യാമാതരിഷ്ടാംസ്തേ വരാനദ്യ ദദാനി കാൻ ॥ 3-292-42 (27195)
വവ്രേരാമഃ സ്ഥിതിം ധർമേ ശത്രുഭിശ്ചാപരാജയം।
രാക്ഷസൈർനിഹതാനാം ച വാനരാണാം സമുദ്ഭവം ॥ 3-292-43 (27196)
തതസ്തേ ബ്രഹ്മണാ പ്രോക്തേ തഥേതിവചനേ തദാ।
സമുത്തസ്ഥുർമഹാരാജ വാനരാ ലബ്ധചേതസഃ ॥ 3-292-44 (27197)
സീതാ ചാപി മഹാഭാഗാ വരം ഹനുമതേ ദദൌ।
രാമകീർത്യാ സമം പുത്ര ജീവിതം തേ ഭവിഷ്യതി ॥ 3-292-45 (27198)
ദിവ്യാസ്ത്വാമുപഭോഗാശ്ച മത്പ്രസാദകൃതാഃ സദാ।
ഉപസ്ഥാസ്യന്തി ഹനുമന്നിതി സ്മ ഹരിലോചന ॥ 3-292-46 (27199)
തതസ്തേ പ്രേക്ഷമാണാനാം തേപാമക്ലിഷ്ടകർമണാം।
അന്തർധാനം യയുർദേവാഃ സർവേ ശക്രപുരോഗമാഃ ॥ 3-292-47 (27200)
ദൃഷ്ട്വാ രാമം തു ജാനക്യാ സംഗതം ശക്രസാരഥിഃ।
ഉവാച പരമപ്രീതസുഹൃൻമധ്യ ഇദം വചഃ ॥ 3-292-48 (27201)
ദേവഗന്ധർവയക്ഷാണാം മാനുഷാസുരഭോഗിനാം।
അപനീതം ത്വയാ ദുഃഖമിദം സത്യപരാക്രമ ॥ 3-292-49 (27202)
സദേവാസുരഗനധർവാ യക്ഷരാക്ഷസപന്നഗാഃ।
കഥയിഷ്യന്തി ലോകാസ്ത്വാം യാവദ്ഭൂമിർധരിഷ്യതി ॥ 3-292-50 (27203)
ഇത്യേവമുക്ത്വാഽനുജ്ഞാപ്യരാമം ശസ്ത്രഭൃതാംവരം।
സംപൂജ്യാപാക്രമത്തേന രഥേനാദിത്യവർചസാ ॥ 3-292-51 (27204)
തതഃസീതാം പുരസ്കൃത്യ രാമഃ സൌമിത്രിണാ സഹ।
സുഗ്രീവപ്രമുഖൈശ്ചൈവ സഹിതഃ സർവവാനരൈഃ ॥ 3-292-52 (27205)
വിധായ രക്ഷാം ലങ്കായാം വിഭീഷണപുരസ്കൃതഃ।
സന്തതാര പുനസ്തേന സേതുനാ മകരാലയം ॥ 3-292-53 (27206)
പുഷ്പകേണ വിസാനന ഖേചരേണ വിരാജതാ।
കാമഗേന യഥാമുഖ്യൈരമാത്യൈഃ സംവൃതോ വസീ ॥ 3-292-54 (27207)
തതസ്തീരേ സമുദ്രസ്യം യത്രശിശ്യ സ പാർഥിവഃ।
തത്രൈവോവാസ ധർമാത്മാ സഹിതഃ സർവവാനരൈഃ ॥ 3-292-55 (27208)
അഥൈനാന്രാഘവഃ കാലേ സമാനീയാഭിപൂജ്യ ച।
വിസർജയാമാസ തദാ രത്നൈഃ സന്തോഷ്യ സർവശഃ ॥ 3-292-56 (27209)
ഗതേഷു വാനരേന്ദ്രേഷു ഗോപുച്ഛർക്ഷേഷു തേഷു ച।
സുഗ്രീവസഹിതോ രാമഃ കിഷ്കിന്ദാം പുനരാഗമത് ॥ 3-292-57 (27210)
വിഭീഷണേനാനുഗതഃ സുഗ്രീവസഹിതസ്തദാ।
പുഷ്പകേണ വിമാനേന വൈദേഹ്യാ ദർശയന്വനം ॥ 3-292-58 (27211)
കിഷ്കിന്ധാം തു സമാസാദ്യരാമഃ പ്രഹരതാംവരഃ।
അംഗദം കൃതകർമാണം യൌവരാജ്യേഽഭ്യഷേചയത് ॥ 3-292-59 (27212)
തതസ്തൈരേവ സഹിതോ രാമഃ സൌമിത്രിണാ സഹ।
യഥാഗതേന മാർഗേണ പ്രയയൌ സ്വപുരം പ്രതി ॥ 3-292-60 (27213)
അയോധ്യാം സ സമാസാദ്യപുരീം രാഷ്ട്രപതിസ്തതഃ।
ഭരതായ ഹനൂമന്തം ദൂതം പ്രാസ്ഥാപയദ്ദ്രുതം ॥ 3-292-61 (27214)
ലക്ഷയിത്വേംഗിതം സർവംപ്രിയം തസ്മൈ നിവേദ്യ വൈ।
വായുപുത്രേ പുനഃ പ്രാപ്തേ നന്ദിഗ്രാമമുപാവിശത് ॥ 3-292-62 (27215)
സതത്രമലദിഗ്ധാംഗം ഭരതം ചീരവാസസം।
`നന്ദിഗ്രാമഗതംരാമഃ സശത്രുഘ്നം സരാഘവഃ'।
അഗ്രതഃപാദുകേ കൃത്വാ ദദർശാസീനമാസനേ ॥ 3-292-63 (27216)
സമേത്യഭരതേനാഥ ശത്രുഘ്നേന ച വീര്യവാൻ।
രാഘവഃ സഹസൌമിത്രിർമുമുദേ ഭരതർഷഭ ॥ 3-292-64 (27217)
തതോ ഭരതശത്രുഘ്നൌ സമേതൌ ഗുരുണാ തദാ।
വൈദേഹ്യാ ദർശനേനോഭൌ പ്രഹർഷം സമവാപതുഃ ॥ 3-292-65 (27218)
തസ്മൈ തദ്ഭരതോ രാജ്യമാഗതായാതിസത്കൃതം।
ന്യാസം നിര്യാതയാമാസ യുക്തഃ പരമയാ മുദാ ॥ 3-292-66 (27219)
തതസ്തം വൈഷ്ണവേ ശൂരം നക്ഷത്രേഽഭിജിതേഽഹനി।
വസിഷ്ഠോ വാമദേവശ്ച സഹിതാവഭ്യഷിഞ്ചതാം ॥ 3-292-67 (27220)
സോഭിഷിക്തഃ കപിശ്രേഷ്ഠം സുഗ്രീവം സസുഹൃജ്ജനം।
വിഭീഷണം ച പൌലസ്ത്യമന്വജാനാദ്ഗൃഹാൻപ്രതി ॥ 3-292-68 (27221)
അഭ്യർച്യ വിവിധൈ രത്നൈഃ പ്രീതിയുക്തൌ മുദാ യുതൌ।
സമാധായേതികർതവ്യം ദുഃഖേന വിസസർജ ഹ ॥ 3-292-69 (27222)
പുഷ്പകം ച വിമാനം തത്പൂജയിത്വാ സ രാഘവഃ।
പ്രാദാദ്വൈശ്രവണായൈവ പ്രീത്യാ സ രഘുനന്ദനഃ ॥ 3-292-70 (27223)
തതോ ദേവർഷിസഹിതഃ സരിതം ഗോമതീമനു।
ശതാശ്വമേധാനാജഹ്രേ ജാരൂഥ്യാൻസ നിരർഗലാൻ ॥ 3-292-71 (27224)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി രാമോപാഖ്യാനപർവണി ദ്വിനവത്യധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 292 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-292-3 ബ്രിദശാലയഃ സ്വർഗസ്തത്സ്ഥാഃ ॥ 3-292-55 യത്ര ശിശ്യേ പൂർവം സമുദ്രപ്രാർഥനാർഥം ശയനം കൃതവാൻ ॥ 3-292-62 ലക്ഷയിത്വേംഗിതൈഃ സർവൈരിതി ധ.പാടഃ ॥ 3-292-65 ഗുരുണാ രാമേണ ॥ 3-292-67 വൈഷ്ണവേ നക്ഷത്രേശ്രവണേ ॥ 3-292-71 ജാരൂഥ്യാൻ ത്രിഗുണദക്ഷിണാനിത്യർജുനമിശ്രഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 293
॥ ശ്രീഃ ॥
3.293. അധ്യായഃ 293
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
മാർകണ്ഡേയേന സ്വസ്യാനുപമദുഃഖാനുഭവിതൃത്വബുദ്ധ്യാ ശോചതോയുധിഷ്ഠിരസ്യ രാമോപാഖ്യാനകഥനപൂർവകം ഹേതൂപന്യാസേന ശോകാപനോദനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-293-0 (27225)
മാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 3-293-0x (2727)
ഏവമേതൻമഹാബാഹോ രാമേണാമിതതേജസാ।
പ്രാപ്തം വ്യസനമത്യുഗ്രം വനവാസകൃതം പുരാ ॥ 3-293-1 (27226)
മാ ശുചഃ പരുഷവ്യാഘ്ര ക്ഷത്രിയോസി പരന്തപ।
ബാഹുവീര്യാശ്രയേമാർഗേ വർതസേ ദീപ്തനിർണയേ ॥ 3-293-2 (27227)
ന ഹി തേ വൃജിനം കിഞ്ചിദ്ദൃശ്യതേ പരമണ്വപി।
അസ്മിൻമാർഗേ നിപീദേയുഃ സേന്ദ്രാ അപി സുരാസുരാഃ ॥ 3-293-3 (27228)
സംഹത്യ നിഹതോവൃത്രോ മരുദ്ഭിർവജ്രപാണിനാ।
നമുചിശ്ചൈവദുർധർഷോ ദീർഗജിഹ്വാ ചരാക്ഷസീ ॥ 3-293-4 (27229)
സഹായവതി സർവാർഥാഃ സതിഷ്ഠന്തീഹ സർവശഃ।
കിംനു തസ്യാജിതം സംഖ്യേ യസ് ഭ്രാതാ ധനഞ്ജയഃ ॥ 3-293-5 (27230)
അയം ച ബലിനാംശ്രേഷ്ഠോ ഭീമോ ഭീമപരാക്രമാഃ।
യുവാനൌ ച മഹേഷ്വാസൌ വീരൌ മാദ്രവതീസുതൌ ॥ 3-293-6 (27231)
ഏഭിഃ സഹായൈഃ കസ്മാത്ത്വം വിഷീദസി പരന്തപ।
യ ഇമേ വജ്രിണഃ സേനാം ജയേയുഃ സമരുദ്ഗണാം ॥ 3-293-7 (27232)
ത്വമപ്യേഭിർമഹേഷ്വാസൈഃ സഹായൈർദേവരൂപിഭിഃ।
വിജേഷ്യസി രണേ സർവാനമിത്രാൻഭരതർഷഭ ॥ 3-293-8 (27233)
ഇതശ്ച ത്വമിമാം പശ്യസൈന്ധവേന ദുരാത്മനാ।
ബലിനാ വീര്യമത്തേന ഹൃതാമേഭിർമഹാത്മഭിഃ ॥ 3-293-9 (27234)
ആനീതാം ദ്രൌപദീം കൃഷ്ണാം കൃത്വാ കർമ സുദുഷ്കരം।
ജയദ്രഥം ച രാജാനം വിജിതം വശമാഗതം ॥ 3-293-10 (27235)
അസഹായേന രാമേണ വൈദേഹീ പുനരാഹൃതാ।
ഹത്വാസംഖ്യേ ദശഗ്രീവം രാക്ഷസം ഭീമവിക്രമം ॥ 3-293-11 (27236)
യസ് ശാഖാമൃഗാമിത്രാണ്യൃക്ഷാഃ കാലമുഖാസ്തഥാ।
ജാത്യന്തരഗതാ രാജന്നേതദ്ബുദ്ധ്യാഽനുചിന്തയ ॥ 3-293-12 (27237)
തസ്മാത്സർവം കുരുശ്രേഷ്ഠ മാ ശുചോ ഭരതർഷഭ।
ത്വദ്വിധാ ഹി മഹാത്മാനോ ന ശോചന്തി പരന്തപ ॥ 3-293-13 (27238)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-293-14x (2728)
ഏവമാശ്വാസിതോ രാജാമാർകണ്ഡേയേന ധീമതാ।
ത്യക്ത്വാ ദുഃഖമദീനാത്മാ പുനരപ്യേനമബ്രവീത് ॥ 3-293-14 (27239)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി രാമോപാഖ്യാനപപർവണി ത്രിനവത്യധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 294 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-293-2 ദീപ്തനിർണയേ അസന്ദിഗ്ധേ പ്രത്യക്ഷഫലേ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 294
॥ ശ്രീഃ ॥
3.294. അധ്യായഃ 294
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
മാർകണ്ഡേയേന യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി സാവിത്ര്യുപാഖ്യാനകഥനാരംഭഃ ॥ 1 ॥ അസ്വപതിനാംനോ മദ്രരാജസ്യ സ്വീയവ്രതചര്യാസന്തുഷ്ടസാവിത്രീദേവീപ്രസാദാത്സാവിത്രീനാമകകന്യാജനനം ॥ 2 ॥ യൌവനസ്യയാതയാ പിത്രാജ്ഞയാ വൃദ്ദാമാത്യൈഃ സഹ രാജർഷീണാമാശ്രമേഷു സ്വോധിതവരാന്വേഷണം ॥ 3 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-294-0 (27240)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 3-294-0x (2729)
നാത്മാനമനുശോചാമി നേമാൻഭ്രാതൄൻമഹാമുനേ।
ഹരണം ചാപി രാജ്യസ് യഥേമാം ദ്രുപദാത്മജാം ॥ 3-294-1 (27241)
ദ്യൂതേ ദുരാത്മഭിഃ ക്ലിഷ്ടാഃ കൃഷ്ണയാ താരിതാ വയം।
ജയദ്രഥേന ചപുനർവനാച്ചാപി ഹൃതാ ബലാത് ॥ 3-294-2 (27242)
അസ്തി സീമന്തിനീ കാചിദ്ദൃഷ്ടപൂർവാഽപിവാ ശ്രുതാ।
പതിവ്രതാ മഹാഭാഗാ യഥേയം ദ്രുപദാത്മജാ ॥ 3-294-3 (27243)
മാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 3-294-4x (2730)
ശൃണു രാജൻകുലസ്ത്രീണാം മഹാഭാഗ്യം യുധിഷ്ഠിര।
സർവമേതദ്യഥാപ്രാപ്തം സാവിത്ര്യാ രാജകന്യയാ ॥ 3-294-4 (27244)
ആസീൻമദ്രേഷു ധർമാത്മാ രാജാ പരമധാർമികഃ।
ബ്രഹ്മണ്യശ്ചമഹാത്മാ ച സത്യസന്ധോ ജിതേന്ദ്രിയഃ ॥ 3-294-5 (27245)
യജ്വാ ദാനപതിർദക്ഷഃ പൌരജാനപദപ്രിയഃ।
പാർഥിവോഽശ്വപതിർനാമ സർവഭൂതഹിതേ രതഃ ॥ 3-294-6 (27246)
ക്ഷമാവാനനപത്യശ്ച സത്യവാഗ്വിജിതേന്ദ്രിയഃ।
അതിക്രാന്തേന വയസാ സന്താപമുപജഗ്മിവാൻ ॥ 3-294-7 (27247)
അപത്യോത്പാദനാർഥം ച തീവ്രം നിയമമാസ്ഥിതഃ।
കാലേ പരിമിതാഹാരോ ബ്രഹമചാരീ ജിതേന്ദ്രിയഃ ॥ 3-294-8 (27248)
ഹുത്വാ ശതസഹസ്രം സ സാവിത്ര്യാ രാജസത്തമ।
ഷഷ്ഠേഷഷ്ഠേ തദാകാലേ ബഭൂവ മിതമോജനഃ ॥ 3-294-9 (27249)
ഏതേന നിയമേനാസീദ്വർഷാണ്യഷ്ടാദശൈവ തു।
പൂർണേ ത്വഷ്ടാദശേ വർഷേ സാവിത്രീ തുഷ്ടിമഭ്യഗാത് ॥ 3-294-10 (27250)
രൂപിണീ തു തദാ രാജന്ദർശയാമാസ തം നൃപം।
അഗ്നിഹോത്രാത്സമുത്ഥായ ഹർഷേണ മഹതാഽന്വിതാ ॥ 3-294-11 (27251)
ഉവാച ചൈനം വരദാ വചനം പാർഥിവം തദാ।
സാ തമശ്വപതിം രാജൻസാവിത്രീ നിയമേ സ്ഥിതം ॥ 3-294-12 (27252)
ബ്രഹ്മചര്യേണ ശുദ്ധേന ദമേന നിയമേന രച।
സർവാത്മനാ ച ഭക്ത്യാ ച തുഷ്ടാഽസ്മി തവ പാർഥിവാഃ ॥ 3-294-13 (27253)
വരം വൃണീഷ്വാശ്വപതേ മദ്രരാജ യദീപ്സിതം।
ന പ്രാമാദശ്ച ധർമേഷു കർതവ്യസ്തേ കഥഞ്ചന ॥ 3-294-14 (27254)
അശ്വപതിരുവാച। 3-294-15x (2731)
അപത്യാർഥഃ സമാരംഭഃ കൃതോ ധർമേപ്സയാ മയാ।
പുത്രാ മേ ബഹവോ ദേവി ഭവേയുഃ കുലഭാവനാഃ ॥ 3-294-15 (27255)
തുഷ്ടാഽസി യദി മേ ദേവി വരമേതം വൃണോംയഹം।
സന്താം പരമോ ധർമ ഇത്യാഹുർമാം ദ്വിജാതയഃ ॥ 3-294-16 (27256)
സാവിത്ര്യുവാച। 3-294-17x (2732)
പൂർവമേവ മയാ രാജന്നഭിപ്രായമിമം തവ।
ജ്ഞാത്വാ പുത്രാർഥമുക്തോ വൈ ഭഗവാംസ്തേ പിതാമഹഃ ॥ 3-294-17 (27257)
പ്രസാദാച്ചൈവ തസ്മാത്തേ സ്വയം വിഹിതവത്യഹം।
കന്യാ തേജസ്വിനീ സൌംയ ക്ഷിപ്രമേവ ഭവിഷ്യതി ॥ 3-294-18 (27258)
ഉത്തരം ച ന തേ കിഞ്ചിദ്വ്യാഹർതവ്യം കഥഞ്ചന।
പിതാമഹനിയോഗേന തുഷ്ടാ ഹ്യേതദ്ബ്രവീമി തേ ॥ 3-294-19 (27259)
സ തഥേതി പ്രതിജ്ഞായ സാവിത്ര്യാ വചനം നൃപഃ।
പ്രസാദയാമാസ പുനഃ ക്ഷിപ്രമേതദ്ഭവിഷ്യതി ॥ 3-294-20 (27260)
അന്തർഹിതായാം സാവിത്ര്യാം ജഗാമ സ്വപുരം നൃപഃ।
സ്വരാജ്യേ ചാവസദ്ബീരഃ പ്രജാ ധർമേണ പാലയൻ ॥ 3-294-21 (27261)
കസ്മിംശ്ചിത്തു ഗതേ കാലേ സ രാജാ നിയതബ്രതഃ।
ജ്യേഷ്ഠായാം ധർമചാരിണ്യാം മഹിഷ്യാം കഗർഭമാദധേ ॥ 3-294-22 (27262)
രാജപുത്ര്യാസ്തു ഗർഭഃ സ മാനവ്യാ ഭരതർഷഭ।
വ്യർധതം തദാ ശുക്ലേ താരാപതിരിവാംബരേ ॥ 3-294-23 (27263)
പ്രാപ്തേ കാലേ തു സുഷുവേ കന്യാം രാജീവലോചനാം।
ക്രിയാശ്ച തസ്യാ മുദിതശ്ചക്രേ ച നൃപസത്തമഃ ॥ 3-294-25aസാവിത്ര്യാ പ്രീതയാ ദത്താ സാവ്ത്ര്യാ ദ്ദുതയാ ഹ്യപി।
സാവിത്രീത്യേവ നാമാസ്യാശ്ചക്രുർവിപ്രാസ്തഥാ പിതാ ॥ 3-294-24 (27264)
സാ വിഗ്രഹവതീവ ശ്രീവ്യവർധത നൃപാത്മജാ।
കാലേന ചാപി സാ കന്യാ യൌവനസ്താ ബഭൂവ ഹ ॥ 3-294-26 (27265)
താം സുമധ്യാം പൃഥുശ്രോണീം പ്രതിമാം കാഞ്ചനീമിവ।
പ്രാപ്തേയം രദേവകന്യേതി ദൃഷ്ട്വാ സംമേനിരേ ജനാഃ ॥ 3-294-27 (27266)
താം തു പദ്മപലാശാക്ഷീം ജ്വലന്തീമിവ തേജസാ।
ന കശ്ചിദ്വരയാമാസ തേജസാ പ്രതിവാരിതഃ ॥ 3-294-28 (27267)
അഥോപോഷ്യ ശിരഃസ്നാതാ ദേവതാമഭിഗംയ സാ।
ഹുത്വാഗ്നിം വിധിവദ്വിപ്രാന്വാചയാമാസ പർവണി ॥ 3-294-29 (27268)
തതഃ സുമനസഃ ശേഷാഃ പ്രതിഗൃഹ്യ മഹാത്മനഃ।
പിതുഃ സമീപമഗമദ്ദേവീ ശ്രീരിവ രൂപിണീ ॥ 3-294-20 (27269)
സാഽഭിവാദ്യ പിതുഃ പാദൌ ശേഷാഃ പൂർവം നിവേദ്യ ച।
കൃതാഞ്ജലിർവരാരോഹാ നൃപതേഃ പാർശ്വമാസ്ഥിതാ ॥ 3-294-31 (27270)
യൌവനസ്ഥാം തു താം ദൃഷ്ട്വാ സ്വാം സുതാം ദേവരൂപിണീം।
അയാച്യമാനാം ച വരൈർനൃപതിർദുഃഖിതോഽഭവത് ॥ 3-294-32 (27271)
രാജോവാച। 3-294-33x (2733)
പുത്രി പ്രദാനകാലസ്തേ ന ച കശ്ചിദ്വൃണോതി മാം।
സ്വയമന്വിച്ഛ ഭർതാരം ഗുണൈഃ സദൃശമാത്മനഃ ॥ 3-294-33 (27272)
പ്രാർഥിതഃ പുരുഷോ യശ്ച സ നിവേദ്യസ്ത്വയാ മമ।
വിമൃശ്യാഹം പ്രദാസ്യാമി വരയ ത്വം യഥേപ്സിതം ॥ 3-294-34 (27273)
ശ്രുതം ഹി ധർമശാസ്ത്രേഷു പഠ്യമാനം ദ്വിജാതിഭിഃ।
തഥാ ത്വമപികല്യാണി ഗദതോ മേ വചഃ ശൃണു ॥ 3-294-35 (27274)
അപ്രദാതാ പിതാ വാച്യോ വാച്യശ്ചാനുപയൻപതിഃ।
മൃതേ പിതരി പുത്രശ്ച വാച്യോ മാതുരരക്ഷിതാ ॥ 3-294-36 (27275)
ഇദം മേ വചനം ക്ഷുത്വാ ഭർതുരന്വേഷണേ ന്വര।
ദേവതാനാം യഥാ യാച്യോ ന ഭവേയം തഥാ കുരു ॥ 3-294-37 (27276)
ഏവമുക്ത്വാ ദുഹിതരം തഥാ വൃദ്ധാംശ്ച മന്ത്രിണഃ।
വ്യാദിദേശാനുയാത്രം ച ഗംയതാം ചേത്യചോദയത് ॥ 3-294-38 (27277)
സാഽഭിവാദ്യ പിതുഃ പാദൌ വ്രീഡിതേവ മനസ്വിനീ।
പിതുർവചനമാജ്ഞായ നിർജഗാമാവിചാരിതം ॥ 3-294-39 (27278)
സാ ഹൈമം രഥമാസ്ഥായ സ്ഥവിരൈഃ സചിവൈർവൃതാ।
തപോവനാനിരംയാണി രാജർഷീണാം ജഗാമ ഹ ॥ 3-294-40 (27279)
മാന്യാനാം തത്ര വൃദ്ധാനാം കൃത്വാ പാദാഭിവാദനം।
വനാനി ക്രമശസ്താത സർവാണ്യേവാഭ്യഗച്ഛത ॥ 3-294-41 (27280)
ഏവം തീർഥേഷു സർവേഷു ധനോത്സർഗം നൃപാത്മജാ।
കുർവീ ദ്വിജമുഖ്യാനാം തന്തം ദേശം ജഗാമ ഹ ॥ 3-294-42 (27281)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി പതിവ്രതാമാഹാത്ംയപർവണി ചതുർനവത്യധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 294 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-294-9 സാവിത്ര്യാ സാവിത്രീ സവിതൃകന്യാ തദ്ദൈവത്യവാ ഋചാ രസാ ച। സോർമാ വധൂയുരഭവദിത്യാദിഃ। ഷഷ്ഠേകാലേ അഷ്ടധാവിഭക്തസ്യാഹ്നഃ ഷഷ്ഠേശേ ॥ 3-294-19 ഉത്തരം പുത്രാർഥം പ്രാർഥനാവചനം ॥ 3-294-20 പ്രതിജ്ഞായാജ്ഞോകൃത്യ ॥ 3-294-23 മാനവ്യാ മനുപുത്ര്യാഃ ॥ 3-294-28 പ്രതിവാരിതോഽഭിഭൂതഃ ॥ 3-294-30 സുമനസ ഇഷ്ടദേവതായാഃ। ശോഷാഃ പ്രസാദപൂർവകം ദത്താനി മാല്യാനി ॥ 3-294-32 അയാച്യമാനാം തു നരൈരിതി ധ. പാഠഃ ॥ 3-294-34 പ്രാർഥിത ഇച്ഛിതഃ ॥ 3-294-36 വാച്യോ നിന്ദ്യഃ। അനുപയൻ ഋതാവഗച്ഛന ॥ 3-294-38 അനുയാത്രാം യാത്രോപകരണം വാഹനാദി ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 295
॥ ശ്രീഃ ॥
3.295. അധ്യായഃ 295
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
മനസാ സ്വാനുഗുണനിർധാരണപൂർവകം വനാദാഗതയാ സാവിത്ര്യാ നാരദേന സഹ സംഭാഷമാണസ്യ പിതുരന്തികമേത്യ തയോഃ പാദാഭിവാദനം ॥ 1 ॥ നാരദസംനിധൌ പിത്രാ പൃഷ്ടയാ തഥാ ദ്യുമസ്സേനസൂനോഃ സത്യവതഃ പഠിത്വേന മനസാ വരണകഥനം ॥ 2 ॥ പിത്രാ നാരദവചനാത്തസ്യാൽപായുഷ്ട്വനിവേദനപൂർവകം വരാന്തരവരണം ചോദിതയാപി തയാ സ്വാധ്യവസായാദനിവർതനം ॥ 3 ॥ രാജ്ഞാപി തസ്യാ നിർവന്ധാന്നാരദവചനാച്ച തസ്മാ ഏവ തസ്യാ ദാനാധ്യവസാനം ॥ 4 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-295-0 (27282)
മാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 3-295-0x (2734)
അഥ മദ്രാധിപോ രാജാ നാരദേന സമാഗതഃ।
ഉപവിഷ്ടഃ സഭാമധ്യേ കഥായോഗേന ഭാരത ॥ 3-295-1 (27283)
തതോഽഭിഗംയ തീർഥാനി സർവാണ്യേവാശ്രമാംസ്തഥാ।
ആജഗാമ പിതുർവേശ്മ സാവിത്രീ സഹ മന്ത്രിഭിഃ ॥ 3-295-2 (27284)
നാരദേന സഹാസീനം സാ ദൃഷ്ട്വാ പിതരം ശുഭാ।
ഉഭയോരേവ ശിരസാ ചക്രേ പാദാഭിവാദനം ॥ 3-295-3 (27285)
നാരദ ഉവാച। 3-295-4x (2735)
ക്വ ഗതാഽഭൂത്സുതേയം തേ കുതശ്ചൈവാഗതാ നൃപ।
കിമർഥം യുവതീം ഭദ്ര ന ചൈനാം സംപ്രയച്ഛസി ॥ 3-295-4 (27286)
അശ്വപതിരുവാച। 3-295-5x (2736)
കാര്യേണ ഖൽവനേനൈവ പ്രേഷിതാദ്യൈവ ചാഗതാ।
ഏതസ്യാഃ ശൃണു ദേവർഷേ ഭർതാരം യോഽനയാ വൃതഃ ॥ 3-295-5 (27287)
മാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 3-295-6x (2737)
സാ ബ്രൂഹി വിസ്തരേണേതി പിത്രാ സംയോദിതാ ശുഭാ।
തദൈവ തസ്യ വചനം പ്രതിഗൃഹ്യേദമബ്രവീത് ॥ 3-295-6 (27288)
ആസീത്സാൽവേഷു ധർമാത്മാ ക്ഷത്രിയഃ പൃഥിവീപതിഃ।
ദ്യുമത്സേന ഇതി ഖ്യാതഃ പശ്ചാച്ചാന്ധോ ബഭൂവ ഹ ॥ 3-295-7 (27289)
വിനഷ്ടചക്ഷുഷസ്തസ്യ ബാലപുത്രസ്യ ധീമതഃ।
സാമീപ്യേന ഹൃതം രാജ്യം ഛിദ്രേഽസ്മിൻപൂർവവൈരിണാ ॥ 3-295-8 (27290)
സ ബാലവത്സയാ സാർധം ഭാര്യയാ പ്രസ്ഥിതോ വനം।
മഹാരണ്യം ഗതശ്ചാപി പസ്തേഷേ മഹാവ്രതഃ ॥ 3-295-9 (27291)
തസ്യ പുത്രഃ പുരേ ജാതഃ സംവൃദ്ധശ്ച തപോവനേ।
സത്യവാനനുരൂപോ മേ ഭർതേതി മനസാ വൃതഃ ॥ 3-295-10 (27292)
നാരദ ഉവാച। 3-295-11x (2738)
അഹോ വത മഹത്പാപം സാവിത്ര്യാ നൃപതേ കൃതം।
അജാനന്ത്യാ യദനയാ ഗുണവാൻസത്യവാന്വൃതഃ ॥ 3-295-11 (27293)
സത്യം വദത്യസ്യ പിതാ സത്യം മാതാ പ്രഭാഷതേ।
തഥാഽസ് ബ്രാഹ്മണാശ്ചക്രുർനാമൈതത്സത്യവാനിതി ॥ 3-295-12 (27294)
ബാലസ്യാശ്വാഃ പ്രിയാശ്ചാസ്യ കരോത്യശ്വാംശ്ച മൃൻമയാൻ।
ചിത്രേഽപി വിലിഖത്യശ്വാംശ്ചിത്രാശ്വ ഇതി ചോച്യതേ ॥ 3-295-13 (27295)
രാജോവാച। 3-295-14x (2739)
അപീദാനീം സ തേജസ്വീ ബുദ്ധിമാന്വാ നൃപാത്മജഃ।
ക്ഷമാവാനപി വാ ശൃരഃ സത്യവാൻപിതൃവത്സലഃ ॥ 3-295-14 (27296)
നാരദ ഉവാച। 3-295-15x (2740)
വിവസ്വാനിവ തേജസ്വീ വൃഹസ്പതിസമോ മതൌ।
മഹേന്ദ്ര ഇവന വീരശ്ച വസുധേവ ക്ഷമാന്വിതഃ ॥ 3-295-15 (27297)
അശ്വപതിരുവാച। 3-295-16x (2741)
അപി രാജാത്മജോ ദാതാ ബ്രഹ്മണ്യശ്ചാപി സത്യവാൻ।
രൂപവാനപ്യുദാരോ വാഽപ്യഥവാ പ്രിയദർശനഃ ॥ 3-295-16 (27298)
നാരദ ഉവാച। 3-295-17x (2742)
സാങ്കൃതേ രന്തിദേവസ് സ്വശക്ത്യാ ദാനതഃ സമഃ।
ബ്രഹ്മണ്യഃ സത്യവാദീ ച ശിബിരൌശീനരോ യഥാ ॥ 3-295-17 (27299)
യയാതിരിവ ചോദാരഃ സോമവത്പ്രിയദർശനഃ।
രൂപേണാന്യതമോഽശ്വിഭ്യാം ദ്യുമത്സേനസുതോ ബലീ ॥ 3-295-18 (27300)
`സ വദാന്യഃ സ തേജസ്വീധീമാംശ്ചൈവ ക്ഷമാന്വിതഃ'।
സ ദാന്തഃ സ മൃദുഃ ശൂരഃ സ സത്യഃ സംയതേന്ദ്രിയഃ।
സൻമൈത്രഃ സോനസൂയശ്ച സ ഹ്രീമാന്ദ്യുതിമാംശ്ച സഃ ॥ 3-295-19 (27301)
നിത്യശശ്ചാർജവം തസ്മിന്ധൃതിസ്തത്രൈവ ച ധ്രുവാ।
സങ്ക്ഷേപതസ്തപോവൃദ്ധൈഃ ശീലവൃദ്ധൈശ്ച കഥ്യതേ ॥ 3-295-20 (27302)
അശ്വപതിരുവാച। 3-295-21x (2743)
ഗുണൈരുപേതം സർവൈസ്തം ഭഗവൻപ്രബ്രവീഷി മേ।
ദോഷാനപ്യസ്യ മേ ബ്രൂഹി യദി സന്തീഹ കേചന ॥ 3-295-21 (27303)
നാരദ ഉവാച। 3-295-22x (2744)
ഏക ഏവാസ്യ ദോഷോ ഹി ഗുണാനാക്രംയ തിഷ്ഠതി।
സ ച ദോഷഃ പ്രയത്നേന ന ശക്യമതിവർതിതും ॥ 3-295-22 (27304)
ഏകോ ദോഷോഽസ്തി നാന്യോഽസ്യ സോദ്യപ്രഭൃതി സത്യവാൻ।
സംവത്സരേണ ക്ഷീണായുർദേഹന്യാസം കരിഷ്യതി ॥ 3-295-23 (27305)
രാജോവാച। 3-295-24x (2745)
ഏഹി സാവിത്രി ഗച്ഛസ്വ അന്യം വരയ ശോഭനേ।
തസ്യ ദോഷോ മഹാനേകോ ഗുണാനാക്രംയ ച സ്ഥിതഃ ॥ 3-295-24 (27306)
യഥാ മേ ഭഗവാനാഹ നാരദോ ദേവസത്കൃതഃ।
സംവത്സരേണ സോഽൽപായുർദേഹന്യാസം കരിഷ്യതി ॥ 3-295-25 (27307)
സാവിത്ര്യുവാച। 3-295-26x (2746)
സകൃദംശോ നിപതതി സകൃത്കന്യാ പ്രദീയതേ।
സ കൃദാഹ ദദാനീതി ത്രീണ്യേതാനി സകൃത്സകൃതേ ॥ 3-295-26 (27308)
ദീർഘായുരഥവാഽൽപായുഃ സഗുണോ നിർഗുണോഽപി വാ।
സകൃദ്വൃതോ മയാ ഭർതാ ന ദ്വിതീയം വൃണോംയഹം ॥ 3-295-27 (27309)
മനസാ നിശ്ചയം കൃത്വാതതോ വാചാഽഭിധീയതേ।
ക്രിയതേ കർമണാ പശ്ചാത്പ്രമാണം മേ മനസ്തതഃ ॥ 3-295-28 (27310)
നാരദ ഉവാച। 3-295-29x (2747)
സ്ഥിരാ ബുദ്ധിർനരശ്രേഷ്ഠ സാവിത്ര്യാ ദുഹിതുസ്തവ।
നൈഷാ വാരയിതും ശക്യാ ധർമാദസ്മാത്കഥഞ്ചന ॥ 3-295-29 (27311)
നാന്യസ്മിൻപുരുഷേ സന്തി യേ സത്യവതി വൈ ഗുണാഃ।
പ്രദാനമേവ തസ്മാൻമേ രോചതേ ദുഹിതുസ്തവ ॥ 3-295-30 (27312)
രാജോവാച। 3-295-31x (2748)
അവിചാല്യമേതദുക്തം തഥ്യം ച ഭവതാ വചഃ।
കരിഷ്യാംയേതദേവം ച ഗുരുർഹി ഭഗവാൻമമ ॥ 3-295-31 (27313)
നാരദ ഉവാച। 3-295-32x (2749)
അവിഘ്നമസ്തു സാവിത്ര്യാഃ പ്രദാനേ ദുഹിതുസ്തവ।
സാധയിഷ്യാംയഹം താവത്സർവേഷാം ഭദ്രമസ്തു വഃ ॥ 3-295-32 (27314)
മാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 3-295-33x (2750)
ഏവമുക്ത്വാ സ്വമുത്പത്യ നാരദസ്ത്രിദിവം ഗതഃ।
രാജാഽപി ദുഹിതുഃ സജ്ജം വൈവാഹികമകാരയത് ॥ 3-295-33 (27315)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി പതിവ്രതാമാഹാത്ംയപർവണി പഞ്ചനവത്യധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 295 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-295-1 കഥായോഗേന കഥാപ്രസംഗേന ॥ 3-295-8 സാമീപ്യേന സമീപവാസിനാ। ഛിദ്രേ അന്ധത്വേ സതി ॥ 3-295-10 സ്യവാന്നാമതഃ ॥ 3-295-14 തേജസ്വീ പ്രഭാവവാൻ ॥ 3-295-17 സാങ്കൃതേഃ സങ്കൃതിപുത്രസ്യ ॥ 3-295-22 ആക്രംയ അഭിഭൂയ ॥ 3-295-26 അംശഃ കാഷ്ഠപാഷാണാദേഃ ശകലഃ സകൃന്നിപതതി। കൃതസ്യ കരണം നാസ്തീത്യർഥഃ ॥ 3-295-31 ഏതത് സാവിത്ര്യാ വചനം അവിചാല്യം ഭവതാ ച തഥ്യം ഉക്തം ॥ 3-295-32 സാധയിഷ്യാമി ഗമിഷ്യാമി ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 296
॥ ശ്രീഃ ॥
3.296. അധ്യായഃ 296
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
അശ്വപതിനാ രാജ്ഞാ ദ്യുമത്സേനാശ്രമമേത്യ സത്യവതേ സ്വപുത്ര്യാഃ സാവിത്ര്യാ രദാനേന വൈവാഹികോത്സവനിർവർതനപൂർവകം സ്വനഗരാഗമനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-296-0 (27316)
മാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 3-296-0x (2751)
അഥ കന്യാപ്രദാനേ സ തമേവാർഥം വിചിന്തയൻ।
സമാനിത്യേ ച തത്സർവംഭാണ്ഡം വൈവാഹികം നൃപഃ ॥ 3-296-1 (27317)
തതോ വൃദ്ധാന്ദ്വിജാൻസർവാനൃത്വിക്സഭ്യപുരോഹിതാൻ।
സമാഹൂയ ദിനേ പുണ്യേ പ്രയയൌ സഹ കന്യയാ ॥ 3-296-2 (27318)
മേധ്യാരണ്യം സ ഗത്വാ ച ദ്യുമത്സേനാശ്രമം നൃപഃ।
പദ്ഭ്യാമേവ ദ്വിജൈഃ സാർധം രാജർഷിം തമുപാഗമത് ॥ 3-296-3 (27319)
തത്രാപശ്യൻമഹാഭാഗം സാലവൃക്ഷമുപാശ്രിതം।
കൌശ്യാം ബൃസ്യാം സമാസീനം ചക്ഷുർഹീനം നൃപം തദാ ॥ 3-296-4 (27320)
സ രാജാ തസ്യ രാജർഷേഃ കൃത്വാപൂജാം യഥാഽർഹതഃ।
വാചാ സുനിയതോ ഭൂത്വാ ചകാരാത്മനിവേദനം ॥ 3-296-5 (27321)
തസ്യാർധ്യമാസം ചൈവ ഗാം ചാവേദ്യസ ധർമവിത്।
കിമാഗമനമിത്യേവം രാജാ രാജാനമബ്രവീത് ॥ 3-296-6 (27322)
തസ്യ സർവമഭിപ്രായമിതികർതവ്യതാം ച താം।
സത്യവന്തം സമുദ്ദിശ്യ സർവമേവ ന്യവേദയത് ॥ 3-296-7 (27323)
സാവിത്രീ നാമ രാജർഷേ കന്യേയം മമ ശോഭനാ।
താം സ്വധർമേണ ധർമജ്ഞ സ്നുഷാർഥേ ത്വം ഗൃഹാണ മേ ॥ 3-296-8 (27324)
ദ്യുമത്സേന ഉവാച। 3-296-8x (2752)
ച്യുതാഃ സ്മ രാജ്യാദ്വനവാസമാശ്രിതാ-
ശ്ചരാമ ധർമം നിയതാസ്തപസ്വിനഃ।
കഥം ത്വനർഹാ വനവാസമാശ്രമേ
സഹിഷ്യതി ക്ലേശമിമം സുതാ തവ ॥ 3-296-9 (27325)
അശ്വമതിരുവാച। 3-296-10x (2753)
സുഖം ച ദുഃഖം ച ഭവാഭവാത്മകം
യദാ വിജാനാതി സുതാഽഹമേവ ച।
ന മദ്വിധേ യുജ്യതേവാക്യമീദൃശം
വിനിശ്ചയേനാഭിഗതോസ്മി തേ നൃപ ॥ 3-296-10 (27326)
ആശാം നാർഹസി മേ ഹന്തും സൌഹൃദാത്പ്രണതസ്യ ച।
അഭിതശ്ചാഗതം പ്രേംണാ പ്രത്യാഖ്യാതും ന മാഽർഹസി ॥ 3-296-11 (27327)
അനുരൂപോ ഹി യുക്തശ്ച ത്വം മമാഹം തവാപി ച।
സ്നുഷാം പ്രതീച്ഛ മേ കന്യാം ഭാര്യാം സത്യവതസ്തതഃ ॥ 3-296-12 (27328)
ദ്യുമത്സേന ഉവാച। 3-296-13x (2754)
പൂർവമേവാഭിലവിതഃ സംബന്ധോ മേ ത്വയാ സഹ।
ഭ്രഷ്ടരാജ്യസ്ത്വഹമിതി തത ഏതദ്വിചാരിതം ॥ 3-296-13 (27329)
അഭിപ്രായസ്ത്വയം യോ മേ പൂർവമേവാഭികാങ്ക്ഷിതഃ।
സ നിർവർതതു മേഽദ്യൈവ കാങ്ക്ഷിതോ ഹ്യസി മേഽതിഥിഃ ॥ 3-296-14 (27330)
തതഃ സർവാൻസമാനായ്യ ദ്വിജാനാശ്രമവാസിനഃ।
യഥാവിധി സമുദ്വാഹം കാരയാമാസതുർനൃപൌ ॥ 3-296-15 (27331)
ദത്ത്വാ സോഽശ്വപതിഃ കന്യാം യഥാർഹം സപരിച്ഛദം।
യയൌ സ്വമേവ ഭവനം യുക്തഃ പരമയാ മുദാ ॥ 3-296-16 (27332)
സത്യവാനപി താം ഭാര്യാം ലബ്ധ്വാ സർവഗുണാന്വിതാം।
മുമുദേ സാ രച രതം ലബ്ധ്വാ ഭർതാരം മനസേപ്സിതം ॥ 3-296-17 (27333)
ഗതേ പിതരി സർവാണി സംന്യസ്യാഭരണാനി സാ।
ജഗൃഹേവൽകലാന്യേവ വസ്ത്രം കാഷായമേവ ച ॥ 3-296-18 (27334)
പരിചാരൈർഗുണൈശ്ചൈവ പ്രശ്രയേണ ദമേന ച।
സർവകാമക്രിയാഭിശ്ച സർവേഷാം തുഷ്ടിമാദധേ ॥ 3-296-19 (27335)
ശ്വശ്രൂം ശരീരസത്കാരൈഃ സർവൈരാച്ഛാദനാദിഭിഃ।
ശ്വശുരം ദേവസത്കാരൈർവാചഃ സംയമനേന ച ॥ 3-296-20 (27336)
തഥൈവ പ്രിയവാദേന നൈഷുണേന ശമേന ച।
രഹശ്ചൈവോപചാരേണ ഭർതാരം പര്യതോഷയത് ॥ 3-296-21 (27337)
ഏവം തത്രാശ്രമേ തേഷാം തദാ നിവസതാം സതാം।
കാലസ്തപസ്യതാം കശ്ചിദപാക്രാമത ഭാരത ॥ 3-296-22 (27338)
സാവിത്ര്യാഗ്ലായമാനായാസ്തിഷ്ഠന്ത്യാസ്തു ദിവാനിശമ।
നാരദേന യദുക്തം തദ്വാക്യം മനസി വർതതേ ॥ 3-296-23 (27339)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി പതിവ്രതാമാഹാത്ംയപർവണി ഷണ്ണവത്യധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 296 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-296-1 വൈവാഹികം ഭാണ്ഡം വിവാഹോചിതമുപകരണം ॥ 3-296-4 കൌശ്യാം രകുശമയ്യാം ബൃസ്യാമാസനേ ॥ 3-296-5 ആത്മനിവേദനമശ്വപതിരഹമിതി ജ്ഞാപനം ॥ 3-296-10 ഭവാഭവാത്മകമുത്പത്തിവിനാശാത്മകം। തേ ത്വാം പ്രതി ॥ 3-296-11 മാ മാം ॥ 3-296-14 നിർവർതതു നിഷ്പദ്യതാം ॥ 3-296-16 സപരിച്ഛദം പാരിവർഹസഹിതം ॥ 3-296-19 പരിചാരൈഃ സേവനൈഃ। ഗുണൈഃ ശീലസത്യാദിഭിഃ। പ്രശ്രയേണ സ്നേഹേന। ദമേന ജിതേന്ദ്രിയതയാ। സർവകാമക്രിയാഭിഃ സർവേഷാമിഷ്ടസംപാദനേന ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 297
॥ ശ്രീഃ ॥
3.297. അധ്യായഃ 297
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
കദാചന നാരദനിർദിഷ്ടേസത്യവതോ മൃതിദിവസേ സാവിത്ര്യാ പരശുഹസ്തസ്യ വനംഗച്ഛതോ ഭർതുരനുഗമനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-297-0 (27340)
മാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 3-297-0x (2755)
തതഃ കാലേ ബഹുതിഥേ വ്യതിക്രാന്തേ കദാചന।
പ്രാപ്തഃ സ കാലോ മർവ്യം യത്രസത്യവതാ നൃപ ॥ 3-297-1 (27341)
ഗണയന്ത്യാശ്ച സാവിത്ര്യാ ദിവസദിവസേ ഗതേ।
യദ്വാക്യം നാരദേനോക്തം വർതതേ ഹൃദി നിത്യശഃ ॥ 3-297-2 (27342)
ചതുർഥേഽഹനി മർതവ്യമിതി സഞ്ചിന്ത്യ ഭാമിനീ।
വ്രതം ത്രിരാത്രമുദ്ദിശ്യ ദിവാരാത്രം സ്ഥിതാഽഭവത് ॥ 3-297-3 (27343)
`ത്രയോദശ്യാം ചോപവാസം പ്രതിപത്സു ച പാരണം।
ആയുഷ്യം വർധതേ ഭർതുർവ്രതേനാനി ഭാരത' ॥ 3-297-4 (27344)
തം ശ്രുത്വാ രകനിയമം തസ്യാ ഭൃശം ദുഃഖാന്വിതോ നൃപഃ।
ഉത്ഥായ വാക്യം സാവിത്രീമബ്രവീത്പരിസാന്ത്വയൻ ॥ 3-297-5 (27345)
അതിതീവ്രോഽയമാരംഭസ്ത്വയാഽഽരബ്ധോ നൃപാത്മജേ।
തിസൃണാം വസതീനാം ഹി സ്താനം പരമദുശ്ചരം ॥ 3-297-6 (27346)
സാവിത്ര്യുവാച। 3-297-7x (2756)
ന കാര്യസ്താത സന്താപഃ പാരയിഷ്യാംയഹം വ്രതം।
വ്യസംസായകൃതം ഹീദം വ്യവസായശ്ച കാരണം ॥ 3-297-7 (27347)
ദ്യുമത്സേന ഉവാച। 3-297-8x (2757)
വ്രതം ഭിന്ധീതി വക്തും ത്വാം നാസ്മി ശക്തഃ കഥഞ്ചന।
പാരയസ്വേതി വചനം യുക്തമസ്മദ്വിധോ വദേത് ॥ 3-297-8 (27348)
മാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 3-297-9x (2758)
ഏവമുക്ത്വാ ദ്യുമത്സേനോ വിരരാമ മഹാമനാഃ।
തിഷ്ഠന്തീ ചൈവ സാവിത്രീ കാണ്ഠഭൂതേവ ലക്ഷ്യതേ ॥ 3-297-9 (27349)
ശ്വോഭൂതേ ഭർതൃമരണേ സാവിത്ര്യാ ഭരതർഷഭ।
ദുഃഖാന്വിതായാസ്തിഷ്ഠന്ത്യാഃ സാ രാത്രിർവ്യത്യവർതത ॥ 3-297-10 (27350)
അദ്യ തദ്ദിവസം ചേതി ഹുത്വാ ദീപ്തം ഹുതാശനം।
യുഗമാത്രോദിതേ സൂര്യേകൃത്വാ പൌർവാങ്ണികീഃ ക്രിയാഃ ॥ 3-297-11 (27351)
`വ്രതം സമാപ്യസാവിത്രീ സ്നാത്വാ ശുദ്ധാ യശസ്വിനീ'।
തതഃ സർവാന്ദ്വിജാന്വൃദ്ധാഞ്ശ്വശ്രൂം ശ്വശുരമേവ ച।
അഭിവാദ്യാനുപൂർവ്യേണ പ്രാഞ്ജലിർനിയതാ സ്ഥിതാ ॥ 3-297-12 (27352)
അവൈധവ്യാശിഷസ്തേ തു സാവിത്ര്യർഥം ഹിതാഃ ശുഭാഃ।
ഊചുസ്തപസ്വിനഃ സർവേ തപോവനനിവാസിനഃ ॥ 3-297-13 (27353)
ഏവമസ്ത്വിതി സാവിത്രീ ധ്യാനയോഗപരായണാ।
മനസാ താ ഗിരഃ സർവാഃ പ്രത്യഗൃഹ്ണാത്തപസ്വിനീ ॥ 3-297-14 (27354)
തം കാലം തം മുഹൂർതം ച പ്രതീക്ഷന്തീ നൃപാത്മജാ।
യഥോക്തം നാരദവചശ്ചിന്തയന്തീ സുദുഃഖിതാ ॥ 3-297-15 (27355)
തതസ്തു ശ്വശ്രൂശ്വശുരാവൂചതുസ്താം നൃപാത്മജാം।
ഏകാന്തമാസ്ഥിതാം വാക്യം പ്രീത്യാ ഭരതസത്തമ ॥ 3-297-16 (27356)
വ്രതം യഥോപദിഷ്ടം തു തഥാ തത്പാരിതം ത്വയാ।
ആഹാരകാലഃ സംപ്രാപ്തഃ ക്രിയതാം യദനന്തരം ॥ 3-297-17 (27357)
സാവിത്ര്യുവാച। 3-297-18x (2759)
അസ്തം ഗതേ മയാഽഽദിത്യേ ഭോക്തവ്യം കൃതകാമയാ।
ഏഷ മേ ഹൃദി സങ്കൽപഃ സമയശ്ച കൃതോ മയാ ॥ 3-297-18 (27358)
മാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 3-297-19x (2760)
ഏവം സംഭാഷമാണായാഃ സാവിത്ര്യാ ഭോജനം പ്രതി।
സ്കന്ധേ പരശുമാദായ സത്യവാൻപ്രസ്ഥിതോ വനം ॥ 3-297-19 (27359)
സാവിത്രീ ത്വാഹ ഭർതാരം നൈകസ്ത്വം ഗന്തുമർഹസി।
സഹ ത്വയാ ഗമിഷ്യാമി ന ഹിത്വാം ഹാതുമുത്സഹേ ॥ 3-297-20 (27360)
സത്യവാനുവാച। 3-297-21x (2761)
വനം ന ഗതപൂർവം തേ ദുഃഖ പന്ഥാശ്ച ഭാമിനി।
വ്രതോപവാസക്ഷാമാ ച കഥം പദ്ഭ്യാം ഗമിഷ്യസി ॥ 3-297-21 (27361)
സാവിത്ര്യുവാച। 3-297-22x (2762)
ഉപവാസാന്ന മേ ഗ്ലാനിർനാസ്തി ചാപി പരിശ്രമഃ।
ഗമനേ ച കൃതോത്സാഹാം പ്രതിഷേദ്ധും ന മാഽർഹസി ॥ 3-297-22 (27362)
സത്യവാനുവാച। 3-297-23x (2763)
യദി തേ ഗമനോത്സാഹഃ കരിഷ്യാമി തവ പ്രയം।
മമ ത്വാമന്ത്രയ ഗുരൂന്ന മാം ദോഷഃ സ്പൃശേദയം ॥ 3-297-23 (27363)
മാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 3-297-24x (2764)
സാഽഭിവാദ്യാബ്രവീച്ഛ്വശ്രൂം ശ്വശുരം ച മഹാവ്രതാ।
അയം ഗച്ഛതി മേ ഭർതാ ഫലാഹാരോ മഹാവനം ॥ 3-297-24 (27364)
ഇച്ഛേയമഭ്യനുജ്ഞാതാ ആര്യയാ ശ്വശുരേണ ഹ।
അനേന സഹ നിർഗന്തും ന മേഽദ്യ വിരഹഃ ക്ഷമഃ ॥ 3-297-25 (27365)
ഗുർവഗ്നിഹോത്രാർതകൃതേപ്രസ്ഥിതശ്ച സുതസ്തവ।
ന നിവാര്യോ നിവാര്യഃ സ്യാദന്യഥാ പ്രസ്ഥിതോ വനം ॥ 3-297-26 (27366)
സംവത്സരഃ കിഞ്ചിദൂനോ ന നിഷ്ക്രാന്താഽഹമാശ്രമാത്।
വനം കുസുമിതം ദ്രഷ്ടും പരം കൌതൂഹലം ഹി മേ ॥ 3-297-27 (27367)
ദ്യുമത്സേന ഉവാച। 3-297-28x (2765)
യദാ പ്രഭൃതി സാവിത്രീ പിത്രാ ദത്താ സ്നാഷു മമ।
നാനയാഽഭ്യർഥനായുക്തമുക്തപൂർവം സ്മരാംയഹം ॥ 3-297-28 (27368)
തദേഷാ ലഭതാം കാമം യഥാഭിലഷിതം വധൂഃ।
അപ്രമാദശ്ച കർതവ്യഃ പുത്രി സത്യവതഃ പഥി ॥ 3-297-29 (27369)
മാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 3-297-30x (2766)
ഉഭാഭ്യാമഭ്യനുജ്ഞാതാ സാ ജഗാമ യശസ്വിനീ।
സഹഭർത്രാ ഹസന്തീവ ഹൃദയേന വിദൂയതാ ॥ 3-297-30 (27370)
സാ വനാനി വിചിത്രാണി രമണീയാനി സർവശഃ।
മയൂരഗണജുഷ്ടാനി ദദർശ വിപുലേക്ഷണാ ॥ 3-297-31 (27371)
നദീഃ പുണ്യവഹാശ്ചൈവ പുഷ്പിതാംശ്ച നഗോത്തമാൻ।
സത്യവാനാഹ പശ്യേതി സാവിത്രീം മധൂരം വചഃ ॥ 3-297-32 (27372)
നീരീക്ഷമാണാ ഭർതാരം സർവാവസ്ഥമനിന്ദിതാ।
മൃതമേവ ഹിം മേനേ കാലേ മുനിവചഃ സ്മരൻ ॥ 3-297-33 (27373)
അനുവ്രജന്തീ ഭർതാരം ജഗാമ മൃദുഗാമിനീ।
ദ്വിധേവ ഹൃദയം കൃത്വാ തം ച കാലമവേക്ഷതീ ॥ 3-297-34 (27374)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി പതിബ്രതാമാഹാത്ംയപർവണി സപ്തനവത്യധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 297 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-297-6 വസതീനാം സ്ഥാനം ഭോജനത്രയനിരോധഃ। ഉപവസതീത്യാദൌ വസതേസ്താദർഥ്യദർശനാത് ॥ 3-297-7 പാരയിഷ്യാമി സമാപയിഷ്യാമി। വ്യവസായകൃതമുദ്യോഗകൃതം ॥ 3-297-11 രകയുഗം ഹസ്തചതുഷ്കം താവദുദിതേ ഉപരി യാതേ ॥ 3-297-33 സർവാവസ്ഥമതന്ദ്രിതാ ഇതി ക. ഥ. പാഠഃ। സ്മരന്നിതി വ്യത്യയേന പുംസ്ത്വം ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 298
॥ ശ്രീഃ ॥
3.298. അധ്യായഃ 298
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
സാവിത്ര്യാ സഹ വനം പ്രവിഷ്ടേന സത്യവതാ ഫലാഹരണപൂർവകം കാഷ്ഠവിപാടനം ॥ 1 ॥ തഥാ ശിരോവേദനാദൂനതയാ കാഷ്ഠപാടനാദുപരമപൂർവകം ഭാര്യോത്സംഗേ ശിരോനിധാനേന ഭൂതലേ ശയനം ॥ 2 ॥ തതഃ സത്യവതോഽസുഹരണായ സമാഗതം യമം ദൃഷ്ടവത്യാ സാവിത്ര്യാ സാഞ്ജലിബന്ധം തദാഗമനപ്രയോജനപ്രശ്നഃ ॥ 3 ॥ യമേന താംപ്രതിതത്ക്രധനപൂർവകം പാശബന്ധനേന സത്യവതസ്തദീയശരീരാദപകർഷണപൂർവകം സ്വലോകംപ്രതി പ്രസ്ഥാനം ॥ 4 ॥ തമനുഗച്ഛന്ത്യാഃ സാവിത്ര്യാഃ സ്തുതിവചനസന്തുഷ്ടേന യമേന തസ്യൈ വരദാനപൂർവകം വന്ധവിമോചനേന സത്യവതോ വിസർജനം ॥ 5 ॥ തതഃ പുനരുജ്ജീവിതേന സത്യവതാ സാവിത്ര്യാസഹ പുതാശ്രമംപ്രതി പ്രസ്ഥാനം ॥ 6 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-298-0 (27375)
മാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 3-298-0x (2767)
അഥ ഭാര്യാസഹായഃ സ ഫലാന്യാദായ വീര്യവാൻ।
കഠിനം പൂരയാമാസ തതഃ കാണ്ഠാന്യപാടയത് ॥ 3-298-1 (27376)
തസ്യ പാടയതഃ കാഷ്ഠം സ്വേദോ വൈ സമജായത।
വ്യായാമേന ച തേനാസ്യ ജജ്ഞേ ശിരസി വേദനാ ॥ 3-298-2 (27377)
സോഽഭിഗംയ പ്രിയാം ഭാര്യാമുവാച ശ്രമപീഡിതഃ।
വ്യായാമേന മമാനേന ജാതാ ശിരസി വേദനാ ॥ 3-298-3 (27378)
അംഗാനി ചൈവ സാവിത്രി ഹൃദയം ദൂയതീവ ച।
അസ്വസ്ഥമിവ ചാത്മാനം ലക്ഷയേ മിതഭാഷിണി ॥ 3-298-4 (27379)
ശൂലൈരിവ ശിരോ വിദ്ധമിദം സംലക്ഷയാംയഹം।
`ഭ്രമന്തീവ ദിശഃ സർവാശ്ചക്രാരൂഢം മനോ മമ'।
തത്സ്വപ്തുമിച്ഛേ കല്യാണി ന സ്താതും ശക്തിരസ്തി മേ ॥ 3-298-5 (27380)
സാ സമാസാദ്യ സാവിത്രീ ഭർതാരമുപഗംയ ച।
ഉത്സംഗേഽസ്യ ശിര കൃത്വാ നിഷസാദ മഹീതലേ ॥ 3-298-6 (27381)
തതഃ സാ നാരദവചോ വിമൃശന്തീ തപസ്വിനീ।
തം മുഹൂർതം ക്ഷണം വേലാം ദിവസം ച യുയോജ ഹ ॥ 3-298-7 (27382)
`ഹന്ത പ്രാപ്തഃ സ കാലോഽയമിതി ചിന്താപരാ സതീ'।
മുഹൂർതാദേവ ചാപശ്യ്പുരുഷം രക്തവാസസം।
വദ്ധമൌലിം വപുഷ്മന്തമാദിത്യസമതേജസം ॥ 3-298-8 (27383)
ശ്യാമാവദാതം രക്താക്ഷം പാശഹസ്തം ഭയാവഹം।
സ്ഥിതം സത്യവതഃ പാർശ്വേ നിരീക്ഷന്തം തമേവ ച ॥ 3-298-9 (27384)
തം ദൃഷ്ട്വാസഹസോത്ഥായ ഭർതുന്യസ്യ ശനൈഃ ശിരഃ।
കൃതാഞ്ജലിരുവാചാർതാ ഹൃദയേന പ്രവേപതീ ॥ 3-298-10 (27385)
ദൈവതന്ത്വാഭിജാനാമി വപുരേതദ്ധ്യമാനുഷം।
കാമയാ ബ്രൂഹി ദേവേശ കസ്ത്വം കിഞ്ച ചികീർഷസി ॥ 3-298-11 (27386)
യമ ഉവാച। 3-298-12x (2768)
പതിവ്രതാഽസി സാവിത്രി തഥൈവ ച തപോന്വിതാ।
അസ്ത്വാമഭിഭാഷാമി വിദ്ധി മാം ത്വം ശുഭേ യമം ॥ 3-298-12 (27387)
അയം തേ രസത്യവാൻഭർതാ ക്ഷീണായുഃ പാർഥിവാത്മജഃ।
നേഷ്യാമി തമഹം ബദ്ധ്വാ വിദ്ധ്യേതൻമേ ചീകിർഷിതം ॥ 3-298-13 (27388)
സാവിത്ര്യുവാച। 3-298-13x (2769)
ശ്രൂയതേ ഭഗവന്ദൂതാസ്തവാഗച്ഛന്തി മാനവാൻ।
നേതും കില ഭവാൻകസ്മാദാഗതോസി സ്വയം പ്രഭോ ॥ 3-298-14 (27389)
മാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 3-298-15x (2770)
ഇത്യുക്തഃ പിതൃരാജസ്താം ഭഗവാൻസ്വചികീർഷിതം।
യഥാവത്സർവമാഖ്യാതും തത്പ്രിയാർഥം പ്രചക്രമേ ॥ 3-298-15 (27390)
അയം ച ധർമസംയുക്തോ രൂപവാൻഗുണസാഗരഃ।
നാർഹോ മത്പുരുഷൈർനേതുമതോസ്മി സ്വയമാഗതഃ ॥ 3-298-16 (27391)
തതഃ സത്യവതഃ കായാത്പാശബദ്ധം വശംഗതം।
അംഗുഷ്ഠമാത്രം പുരുഷം നിശ്ചകർഷ യമോ ബലാത് ॥ 3-298-17 (27392)
തതഃ സമുദ്ധൃതപ്രാണം ഗതശ്വാസം ഹതപ്രഭം।
നിരവിചേഷ്ടംശരീരം തദ്ബഭൂവാപ്രിയദർസനം ॥ 3-298-18 (27393)
യമസ്തു തം തതോ ബദ്ധ്വാ പ്രയാതോ ദക്ഷിണാമുഖഃ।
സാവിത്രീ ചൈവ ദുഃഖാർതാ യമമേവാന്വഗച്ഛത ॥ 3-298-19 (27394)
`ഭർതുഃ ശരീരരാം ച വിധായ ഹി തപസ്വിനീ।
ഭർതാരമനുഗച്ഛന്തീ തഥാവസ്ഥം സുമധ്യമാ'।
നിയമവ്രതസംസിദ്ധാ മഹാഭാഗാ പതിവ്രതാ ॥ 3-298-20 (27395)
യമ ഉവാച। 3-298-21x (2771)
നിവർത ഗച്ഛ സാവിത്രി കുരുഷ്വാസ്യൌർധ്വദൈഹികം।
കൃതംഭർതുസ്ത്വയാഽഽനൃണ്യം യാവദ്ഗംയം ഗതം ത്വയാ ॥ 3-298-21 (27396)
സാവിത്ര്യുവാച। 3-298-22x (2772)
യത്ര മേ നീയതേ ഭർതാ സ്വയം വാ യത്ര ഗച്ഛതി।
മയാ ച തത്ര ഗന്തവ്യമേഷ ധർമഃ സനാതനഃ ॥ 3-298-22 (27397)
തപസാ ഗുരുഭക്ത്യാ ച ഭർതുഃ സ്നേഹാദ്വ്രതേന ച।
തവ ചൈവ പ്രസാദേന ന മേ പ്രതിഹതാ ഗതിഃ ॥ 3-298-23 (27398)
പ്രാഹുഃ സാപ്തപദം മൈത്രം ബുധാസ്തത്ത്വാർഥദർശിനഃ।
മിത്രതാം ച പുരസ്കൃത്യ കിഞ്ചിദ്വക്ഷ്യാമി തച്ഛൃണു ॥ 3-298-24 (27399)
നാനാത്മവന്തസ്തു വനേ ചരന്തി
ധർമം ച വാസം ച പരിശ്രമം ച।
വിജ്ഞാനതോ ധർമമുദാഹരന്തി
തസ്മാത്സന്തോ ധർമമാഹുഃ പ്രധാനം ॥ 3-298-25 (27400)
ഏകസ്യ ധർമേണ സതാം മതേന
സർവേസ്മ തം മാർഗമനുപ്രപന്നാഃ।
മാ വൈ ദ്വിതീയം മാ തൃതീയം ച വാഞ്ഛേ
തസ്മാത്സന്തോ ധർമമാഹുഃ പ്രധാനം ॥ 3-298-26 (27401)
യമ ഉവാച। 3-298-37x (2773)
നിവർത തുഷ്ടോസ്മി തവാനയാ ഗിരാ
സ്വരാക്ഷരവ്യഞ്ജനഹേതുയുക്തയാ।
വരം വൃണീഷ്വേഹവിനാഽസ്യ ജീവിതം
ദദാനി തേ സർവമനിന്ദിതേ വരം ॥ 3-298-27 (27402)
സാവിത്ര്യുവാച। 3-298-28x (2774)
ച്യുതഃ സ്വരാജ്യാദ്വനവാസമാശ്രിതോ
വിനഷ്ടചക്ഷുഃ ശ്വശുരോ മമാശ്രമേ।
സ ലബ്ധചക്ഷുർബലവാൻഭവേന്നൃപ-
സ്തവ പ്രസാദാജ്ജ്വലനാർകസംനിഭഃ ॥ 3-298-28 (27403)
യമ ഉവാച। 3-298-29x (2775)
ദദാനി തേഽഹം തമനിന്ദിതേ വരം
യഥാ ത്വയോക്തം ഭവിതാ ച തത്തഥാ।
തവാധ്വനാ ഗ്ലാനിമിവോപലക്ഷയേ
നിവർത ഗച്ഛസ്വ ന തേ ശ്രമോ ഭവേത് ॥ 3-298-29 (27404)
സാവിത്ര്യുവാച। 3-298-30x (2776)
ശ്രമഃ കുതോ ഭർതൃസമീപതോ ഹിമേ
യതോ ഹി ഭർതാ മമ സാ ഗതിർധ്രുവാ।
യതഃ പതിം നമേഷ്യസി തത്ര മേ ഗതിഃ
സുരേശ ഭൂയശ്ച വചോ നിബോധ മേ ॥ 3-298-30 (27405)
സതാം സകൃത്സംഗതമീപ്സിതം പരം
തതഃ പരം മിത്രമിതി പ്രചക്ഷതേ।
ന ചാഫലം സത്പുരുഷേണ സംഗതം
തതഃ സതാം സംനിവസേത്സമാഗമേ ॥ 3-298-31 (27406)
യമ ഉവാച। 3-298-32x (2777)
മനോനുകൂലം ബുധബുദ്ധിവർധനം
ത്വയാ യദുക്തം വചനം ഹിതാശ്രയം।
വിനാ പുനഃ സത്യവതോസ്യ ജീവിതം
വരം ദ്വിതീയം വരയസ്വ ഭാമിനി ॥ 3-298-32 (27407)
സാവിത്ര്യുവാച। 3-298-33x (2778)
ഹൃതംപുരാ മേ ശ്വശുരസ്യ ധീമതഃ
സ്വമേവ രാജ്യംലഭതാം സ പാർഥിവഃ।
കജഹ്യാത്സ്വധർമാന്ന ച മേ ഗുരുര്യഥാ
ദ്വിതീയമേതദ്വരയാമി തേ വരം ॥ 3-298-33 (27408)
യമ ഉവാച। 3-298-34x (2779)
സ്വമേവം രാജ്യം പ്രതിപത്സ്യതേഽചിരാ-
ന്ന ച സ്വധർമാത്പരിഹീയതേ നൃപഃ।
കൃതേന കാമേന മയാ നൃപാത്മജേ
നിവർത ഗച്ഛസ്വ ന തേ ശ്രമോ ഭവേത് ॥ 3-298-34 (27409)
സാവിത്ര്യുവാച। 3-298-35x (2780)
പ്രജാസ്ത്വയൈതാ നിയമേന സംയതാ
നിയംയ ചൈതാ നയസേ നികാമയാ।
തതോ യമത്വം തവ ദേവ വിശ്രുതം
നിബോധ ചേമാം ഗിരമീരിതാം മയാ ॥ 3-298-35 (27410)
അദ്രോഹഃ സർവഭൂതേഷു കർമണാ മനസാ ഗിരാ।
അനുഗ്രഹശ്ച ദാനം ച സതാം ധർമഃ സനാതനഃ ॥ 3-298-36 (27411)
ഏവംപ്രായശ്ച ലോകോഽയം മനുഷ്യാഃ ശക്തിപേശലാഃ।
സന്തസ്ത്വേവാപ്യമിത്രേഷു ദയാം പ്രാപ്തേഷു കുർവതേ ॥ 3-298-37 (27412)
യമ ഉവാച। 3-298-38x (2781)
പിപാസിതസ്യേവ ഭവേദ്യഥാ പയ-
സ്തഥാ ത്വയാ വാക്യമിദം സമീരിതം।
വിനാ പുനഃ സത്യവതോഽസ്യ ജീവിതം
വരം വൃണീഷ്വേഹ ശുഭേ യദിച്ഛസി ॥ 3-298-38 (27413)
സാവിത്ര്യുവാച। 3-298-39x (2782)
മമാനപത്യഃ പൃഥിവീപതിഃ പിതാ
ഭവത്പിതുഃ പുത്രശതം തഥൌരസം।
കുലസ്യ സന്താനകരം ച യദ്ഭവേ-
ത്തൃതീയമേതദ്വരയാമി തേ വരം ॥ 3-298-39 (27414)
യമ ഉവാച। 3-298-40x (2783)
കുലസ്യ സന്താനകരം സുവർചസം
ശതം സുതാനാം പിതുരസ്തു തേ ശുഭേ।
കൃതേന കാമേന നരാധിപാത്മജേ
നിവർത ദൂരം ഹി പഥസ്ത്വമാഗതാ ॥ 3-298-40 (27415)
സാവിത്ര്യുവാച। 3-298-41x (2784)
ന ദൂരമേതൻമമ ഭർതൃസന്നിധൌ
മനോ ഹി മേ ദൂരതരം പ്രധാവതി।
അഥ വ്രജന്നേവ ഗിരം സമുദ്യതാം
മയോച്യമാനാം ശൃണു ഭൂയ ഏവ ച ॥ 3-298-41 (27416)
വിവസ്വതസ്ത്വം തനയഋ പ്രതാപവാം-
സ്തതോ ഹി വൈവസ്വത ഉച്യസേ ബുധൈഃ।
സമേന ധർമേണ ചരന്തി താഃ പ്രജാ-
സ്തതസ്തവേഹേവര ധർമരാജതാ ॥ 3-298-42 (27417)
ആത്മന്യപി ന വിശ്വാസസ്തഥാ ഭവതി സത്സു യഃ।
തസ്മാത്സത്സു വിശേപേണ സർവഃ പ്രണയമിച്ഛതി ॥ 3-298-43 (27418)
സൌഹദാത്സർവഭൂതാനാം വിശ്വാസോ നാമ ജായതേ।
തസ്മാത്സത്സു വിശേപേണ വിശ്വാസം കുരുതേ ജനഃ ॥ 3-298-44 (27419)
യവ ഉവാച। 3-298-45x (2785)
ഉദാഹൃതന്തേ വചനം യദംഗനേ
ശുഭേ ന താദൃക് ത്വദൃതേ ശ്രുതം മയാ।
അനേന തുഷ്ടോസ്മി വിനാഽസ്യ ജീവിതം
വരം ചതുർഥം വരയസ്വ ഗച്ഛ ച ॥ 3-298-45 (27420)
സാവിത്ര്യുവാച। 3-298-46x (2786)
മമാത്മജം സത്യവതസ്തഥൌരസം
ഭവേദുഭാഭ്യാമിഹ യത്കുലോദ്വഹം।
ശതം സുതാനാം ബലവീര്യശാലിനാ-
മിദഞ്ചതുർഥം വരയാമി തേ വരം ॥ 3-298-46 (27421)
യമ ഉവാച। 3-298-47x (2787)
ശതം സുതാനാം ബലവീരയ്ശാലിനാം
ഭവിഷ്യതി പ്രീതികരം തവാബലേ।
പരിശ്രമസ്തേ ന ഭവേന്നൃപാത്മജേ
നിവർത ദൂരം ഹി പഥസ്ത്വമാഗതാ ॥ 3-298-47 (27422)
സാവിത്ര്യുവാച। 3-298-48x (2788)
സതാം സദാ ശാശ്വതധർമവൃത്തിഃ
സന്തോ ന സീദന്തി ന ച വ്യഥന്തി।
സതാം സദ്ഭിർനാഫലഃ സംഗമോസ്തി
സദ്ഭ്യോ ഭയംനാനുവർതന്തി സന്തഃ ॥ 3-298-48 (27423)
സന്തോ ഹി സത്യേന നയന്തി സൂര്യം
സന്തോ ഭൂമിം തപസാ ധാരയന്തി।
സന്തോ ഗതിർഭൂതഭവ്യസ് രാജ-
ൻസതാം മധ്യേ നാവസീദന്തി സന്തഃ ॥ 3-298-49 (27424)
ആര്യജുഷ്ടമിദം വൃത്തമിതി വിജ്ഞായ ശാശ്വതം।
സന്തഃ പരാർഥം കുർവാണാ നാവേക്ഷന്തി പ്രതിക്രിയാഃ ॥ 3-298-50 (27425)
ന ച പ്രസാദഃ സത്പുരുഷേഷു മോഘോ
ന ചാപ്യർഥോ നശ്യതി നാപി മാനഃ।
യസ്മാദേതന്നിയതം സത്സു നിത്യം
തസ്മാത്സന്തോ രക്ഷിതാരോ ഭവന്തി ॥ 3-298-51 (27426)
യമ ഉവാച। 3-298-52x (2789)
യഥായഥാ ഭാഷസി ധർമസംഹിതം
മനോനുകൂലം സുപദം മഹാർഥവത്।
തഥാതഥാ മേ ത്വയി ഭക്തിരുത്തമാ
വരം വൃണീഷ്വാപ്രതിമം പതിവ്രതേ ॥ 3-298-52 (27427)
സാവിത്ര്യുവാച। 3-298-53x (2790)
ന തേഽപവർഗഃ സുകൃതാദ്വിനാ കൃത-
സ്തഥാ യഥാഽന്യേഷു വരേഷു മാനദ।
വരം വൃണേ ജീവതു സത്യവാനയം
യഥാ മൃതാ ഹ്യേവമഹം പതിം വിനാ ॥ 3-298-53 (27428)
ന കാമയേ ഭർതവിനാകൃതാ സുഖം
ന കാമയേ ഭർതൃവിനാകൃതാ ദിവം।
നകാമയേ ഭർതവിനാകൃതാ ശ്രിയം
ന ഭർതൃഹീനാ വ്യവസാമി ജീബിതും ॥ 3-298-54 (27429)
വരാതിസർഗഃ ശതപുത്രതാ മമ
ത്വയൈവ ദത്തോ ഹ്രിയതേ ച മേ പതിഃ।
വരം വൃണേ ജീവതു സത്യവാനയം
തവൈവ സത്യം വചനം ഭവിഷ്യതി ॥ 3-298-55 (27430)
മാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 3-298-56x (2791)
തഥേത്യുക്ത്വാ തു തം പാശം മുക്ത്വാ വൈവസ്വതോ യമഃ।
ധർമരാജഃ പ്രഹൃഷ്ടാത്മാ സാവിത്രീമിദമബ്രവീത് ॥ 3-298-56 (27431)
ഏഷ ഭദ്രേ മയാ മുക്തോ ഭർതാ തേ കുലനന്ദിനി।
`തോഷിതോഽഹം ത്വയാ സാധ്വി വാക്യൈർധർമാർതസംഹിതൈഃ' ॥ 3-298-57 (27432)
അരോഗസ്വ നേയശ്ച സിദ്ധാർഥഃ സ ഭവിഷ്യി।
ചതുർവർഷശതായുശ്ച ത്വയാ സാർധമവാപ്സ്യതി ॥ 3-298-58 (27433)
ഇഷ്ട്വാ യജ്ഞൈശ്ച ധർമേണ ഖ്യാതിം ലോകേ ഗമിഷ്യതി।
ത്വയി പുത്രശതം ചൈവ സത്യവാഞ്ജനയിഷ്യതി ॥ 3-298-59 (27434)
തേ ചാപി സർവേ രാജാനഃ ക്ഷത്രിയാഃ പുത്രപൌത്രിണഃ।
ഖ്യാതാസ്ത്വന്നാമധേയാശ്ചഭവിഷ്യന്തീഹ ശാശ്വതാഃ ॥ 3-298-60 (27435)
പിതുശ്ച തേ പുത്രശതം ഭവിതാ തവ മാതരി।
മാലവ്യാം മാലവാ നാമ ശാശ്വതാഃ പുത്രപൌത്രിണഃ।
ഭ്രാതരസ്തേ ഭവിഷ്യന്തി ക്ഷത്രിയാസ്ത്രിദശോപമാഃ ॥ 3-298-61 (27436)
ഏവം തസ്യൈ വരം ദത്ത്വാ ധർമരാജഃ പ്രതാപവാൻ।
നിവർതയിത്വാ സാവിത്രീം സ്വമേവ ഭവനം യയൌ ॥ 3-298-62 (27437)
സാവിത്ര്യപി യമേ യാതേ ഭർതാരം പ്രതിലഭ്യ ച।
ജഗാമ തത്ര യത്രാസ്യാ ഭർതുഃ ശാവം കലേവരം ॥ 3-298-63 (27438)
സാ ഭൂമൌ പ്രേക്ഷ്യഭർതാരമുപസൃത്യോപഗൃഹ്യ ച।
ഉത്സംഗേ ശിര ആരോപ്യ ഭൂമാവുപവിവേശ ഹ ॥ 3-298-64 (27439)
സഞ്ജ്ഞാം ചസ പുനർലബ്ധ്വാ സാവിത്രീമഭ്യഭാഷത।
പ്രോഷ്യാഗത ഇവ പ്രേംണാ പുനഃപുനരുദീക്ഷ്യവൈ ॥ 3-298-65 (27440)
സുചിരം ബത സുപ്തോസ്മി കിമർഥം നാവബോധിതഃ।
ക്വ ചാസൌ പുരുഷഃ ശ്യാമോ യോസൌ മാം സഞ്ചകർഷഹ ॥ 3-298-66 (27441)
സാവിത്ര്യുവാച। 3-298-67x (2792)
സുചിരം ത്വംപ്രസുപ്തോസി മമാഹ്കേ പുരുഷർഷഭ।
ഗതഃ സ ഭഗവാന്ദേവഃ പ്രജാസംയമനോ യമഃ ॥ 3-298-67 (27442)
വിശ്രാന്തോസി മഹാഭാഗ വിനിദ്രശ്ച നൃപാത്മജ।
യദി ശക്യം സമുത്തിഷ്ഠ വിഗാഢാം പശ്യ ശർവരീം ॥ 3-298-68 (27443)
മാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 3-298-69x (2793)
ഉപലഭ്യതതഃ സഞ്ജ്ഞാം സുഖസുപ്ത ഇവോത്ഥിതഃ।
ദിശഃ സർവാ വനാന്താംശ്ച നിരീക്ഷ്യോവാച സത്യവാൻ ॥ 3-298-69 (27444)
ഫലാഹാരോസ്മി നിഷ്ക്രാന്തസ്വയാ സഹ സുമധ്യമേ।
തതഃ പാടയതഃ കാഷ്ഠം ശരിസോ മേ രുജാഽഭവത് ॥ 3-298-70 (27445)
ശിരോഭിതാപസന്തപ്തഃ സ്ഥാതും ചിരമശക്നുവൻ।
തവോത്സംഗേ പ്രസുപ്തോസ്മി ഇതി സർവം സ്മരേ ശുഭേ ॥ 3-298-71 (27446)
ത്വയോപഗൂഢസ്യ ച മേ നിദ്രയാഽപഹൃതം മനഃ।
തതോഽപശ്യം തമോ ഘോരം പുരുഷം ച മഹൌജസം ॥ 3-298-72 (27447)
തദ്യദി ത്വം വിജാനാസി കിം തദ്ബ്രൂഹി സുമധ്യമേ।
സ്വപ്നോ മേ യദിവാ ദൃഷ്ടോ യദി വാ സത്യമേവ തത് ॥ 3-298-73 (27448)
തമുവാചാഥ സാവിത്രീ രജനീ വ്യവഗാഹതേ।
ശ്വസ്തേ സർവംയഥാവൃത്തമാഖ്യാസ്യാമി നൃപാത്മജ ॥ 3-298-74 (27449)
ഉത്തിഷ്ഠോത്തിഷ്ഠ ഭദ്രം തേ പിതരൌ പശ്യ സുവ്രത।
വിഗാഢാ രജനീ ചേയം നിവൃത്തശ്ച ദിവാകരഃ ॥ 3-298-75 (27450)
നക്തഞ്ചരാശ്ചരന്ത്യേതേ ഹൃഷ്ടാഃ ക്രൂരാഭിഭാഷിണഃ।
ശ്രൂയന്തേ പർണശബ്ദാശ്ച മൃഗാണാം ചരതാം വനേ ॥ 3-298-76 (27451)
ഏതാ ഘോരം ശിവാ നാദാന്ദിശം ദക്ഷിണപശ്ചിമാം।
ആസ്ഥായ വിരുവന്ത്യുഗ്രാഃ കംപയന്ത്യോ മനോ മമ ॥ 3-298-77 (27452)
സത്യവാനുവാച। 3-298-78x (2794)
വനം പ്രതിഭയാകാരം ഘനേന തമസാ വൃതം।
ന വിജ്ഞാസ്യസി പന്ഥാനം ഗന്തും ചൈവ ന ശക്ഷ്യസി ॥ 3-298-78 (27453)
സാവിത്ര്യുവാച। 3-298-79x (2795)
അസ്മിന്ന വനേ ദഗ്ധേ ശുഷ്കവൃക്ഷഃ സ്ഥിതോ ജ്വലൻ।
വായുനാ ധംയമാനോത്ര ദൃശ്യതേഽഗ്നിഃ ക്വചിത്ക്വചിത് ॥ 3-298-79 (27454)
തതോഽഗ്നിമാനയിത്വേഹ ജ്വാലയിപ്യാമി സർവതഃ।
കാഷ്ഠാനീമാനി സന്തീഹ ജഹി സന്താപമാത്മനഃ ॥ 3-298-80 (27455)
യദി നോത്സഹസേ ഗന്തും സരുജം ത്വാം ഹി ലക്ഷയേ।
ന ച ജ്ഞാസ്യസി പന്ഥാനം തമസാ സംവൃതേ വനേ ॥ 3-298-81 (27456)
ശ്വഃ പ്രഭാതേ വനേ ദൃശ്യേ യാസ്യാവോഽനുമതേ തവ।
വസാവേഹ ക്ഷപാമേകാം രുചിതം യദി തേഽനഘ ॥ 3-298-82 (27457)
സത്യവാനുവാച। 3-298-83x (2796)
ശിരോരുജാ നിവൃത്താ മേ സ്വസ്ഥാന്യംഗാനി ലക്ഷയേ।
മാതാപിതൃഭ്യാമിച്ഛാമി സംയോഗം ത്വത്പ്രസാദജം ॥ 3-298-83 (27458)
ന കദാചിദ്വികാലേ ഹി ഗതപൂർവോഹമാശ്രമാത്।
അനാഗതായാം സന്ധ്യായാം മാതാ മേ പ്രരുണദ്ധി മാം ॥ 3-298-84 (27459)
ദിവാഽപിമയി നിഷ്ക്രാന്തേ സന്തപ്യേതേ ഗുരൂ മമ।
വിചിനോതി ഹി മാം താതഃ സഹൈവാശ്രമവാസിഭിഃ ॥ 3-298-85 (27460)
മാത്രാ പിത്രാ ച സുഭൃശം ദുഃഖിതാഭ്യാമഹം പുരാ।
ഉപാലബ്ധശ്ച ബഹുശശ്ചിരേണാഗച്ഛസീതി ഹി ॥ 3-298-86 (27461)
കാത്വവസ്ഥാ തയോരദ്യ മദർഥമിതി ചിന്തയേ।
തയോരദൃശ്യേ മയി ച മഹദ്ദുഃഖം ഭവിഷ്യതി ॥ 3-298-87 (27462)
പുരാ മാമൂചതുശ്ചൈവ രാത്രാവസ്രായമാണകൌ।
ഭൃശം സുദുഃഖിതൌ വൃദ്ധൌ ബഹുശഃ പ്രീതിസംയുതൌ ॥ 3-298-88 (27463)
ത്വയാ ഹീനൌ ന ജീവാവ മുഹൂർതമപി പുത്രക।
യാവദ്ധരിഷ്യസേ പുത്ര താവന്നൌ ജീവിതം ധ്രുവം ॥ 3-298-89 (27464)
വൃദ്ധയോരന്ധയോർദൃഷ്ടിസ്ത്വയി വംശഃ പ്രതിഷ്ഠിഃ।
ത്വയി പിണ്ഡശ്ച കീർതിശ്ച സന്താനശ്ചാവയോരിതി ॥ 3-298-90 (27465)
മാതാ വൃദ്ധാ പിതാ വൃദ്ധസ്തയോര്യഷ്ടിരഹം കില।
തൌ രാത്രൌ മാമപശ്യന്തൌ കാമവസ്ഥാം ഗമിഷ്യതഃ ॥ 3-298-91 (27466)
നിദ്രായാശ്ചാഭ്യസൂയാമി യസ്യാ ഹേതോഃ പിതാ മമ।
മാതാ ച സംശയം പ്രാപ്താ മത്കൃതേഽനപകാരിണീ ॥ 3-298-92 (27467)
അഹം ച സംശയം പ്രാപ്തഃ കൃച്ഛ്രാമാപദമാസ്ഥിതഃ।
മാതാപിതൃഭ്യാം ഹി വിനാ നാഹം ജീവിതുമുത്സഹേ ॥ 3-298-93 (27468)
വ്യക്തമാകുലയാ ബുദ്ധ്യാ പ്രജ്ഞാചക്ഷുഃ പിതാ മമ।
ഏകൈകമസ്യാം വേലായാം പൃച്ഛത്യാശ്രമവാസിനം ॥ 3-298-94 (27469)
നാത്മാനമനുശോചാമി യഥാഽഹംപിതരം ശുഭേ।
ഭർതാരം ചാപ്യനുഗതാം മാതരം ഭൃശദുഃഖിതാം ॥ 3-298-95 (27470)
മത്കൃതേ ന ഹി താവദ്യ സന്താപം പരമേഷ്യതഃ।
ജീവന്താവനുജീവാമി ഭർതവ്യൌ തൌ മയേതി ഹ ॥ 3-298-96 (27471)
തയോഃ പ്രിയം മേ കർവ്യമിതി ജീവാമി ചാപ്യഹം।
`പരമം ദൈവതം തൌ മേ പൂജനീയൌ സദാ മയാ।
തയോസ്തു മേ സദാഽസ്ത്യേവം വ്രതമേതത്പുരാതനം' ॥ 3-298-97 (27472)
മാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 3-298-98x (2797)
ഏവമുക്ത്വാ സ ധർമാത്മാ ഗുരുഭക്തോ ഗുരുപ്രിയഃ।
ഉച്ഛ്രിത്യ ബാഹൂ ദുഃഖാർതഃ സുസ്വരം പ്രരുരോദ ഹ ॥ 3-298-98 (27473)
തതോഽബ്രവീത്തഥാ ദൃഷ്ട്വാഭർതാരം ശോകകർശിതം।
പ്രമൃജ്യാശ്രൂണി പാണിഭ്യാം സാവിത്രീ ധർമചാരിണീ ॥ 3-298-99 (27474)
യദി മേഽസ്തി തപസ്തപ്തം യദി ദത്തം ഹുതം യദി।
ശ്വശ്രൂശ്വശുരഭർതൄണാം മമ പുണ്യാഽസ്തു ശർവരീ ॥ 3-298-100 (27475)
ന സ്മരാംയുക്തപൂർവം വൈ സ്വൈരേഷ്വപ്യനൃതാം ഗിരം।
തേന സത്യേന താവദ്യ ധ്രിയേതാം ശ്വശുരൌ മമ ॥ 3-298-101 (27476)
സത്യവാനുവാച। 3-298-102x (2798)
കാമയേ ദർശനം പിത്രോര്യാഹി സാവിത്രി മാചിരം।
`അപിനാമ ഗുരൂ തൌ ഹി പശ്യേയം ധ്രിയമാണകൌ' ॥ 3-298-102 (27477)
പുരാ മാതുഃ പിതുർവാഽപിയദി പശ്യാമി വിപ്രിയം।
ന ജീവിഷ്യേ വരാരോഹേ സത്യേനാത്മാനമാലഭേ ॥ 3-298-103 (27478)
യദി ധർമേ ച തേ ബുദ്ധിർമാം ചേജ്ജീവന്തമിച്ഛസി।
മമ പ്രിയം വാ കർതവ്യം ഗച്ഛാവാശ്രമമന്തികാത് ॥ 3-298-104 (27479)
മാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 3-298-105x (2799)
സാവിത്രീ തത ഉത്ഥായ കേശാൻസംംയ ഭാമിനീ।
പതിമുത്ഥാപയാമാസ ബാഹുഭ്യാം പരിഗൃഹ്യ വൈ ॥ 3-298-105 (27480)
ഉത്തായ സത്യവാംശ്ചാപി പ്രമൃജ്യാംഗാനി പാണിനാ।
സർവാ ദിശഃ സമാലോക്യ കഠിനേ ദൃഷ്ടിമാദധേ ॥ 3-298-106 (27481)
തമുവാചാഥസാവിത്രീ ശ്വഃ ഫലാനി ഹരിഷ്യസി।
യോഗക്ഷേമാർഥമേതം തേ നേഷ്യാമി പരശും ത്വഹം ॥ 3-298-107 (27482)
കൃത്ത്വാ കഠിനഭാരം സാ വൃക്ഷശാഖാവലംബിനം।
ഗൃഹീത്വാ പരശും ഭർതുഃ സകാശേ പുനരാഗമത് ॥ 3-298-108 (27483)
വാമേ സ്കന്ധേ തു വാമോരൂർഭർതുർബാഹും നിവേശ്യ ച।
ദക്ഷിണഏന പരിഷ്വജ്യ ജഗാമ ഗജഗാമിനീ ॥ സത്യവാനുവാച। 3-298-109 (27484)
അഭ്യാസഗമനാദ്ഭീരു പന്ഥാനോ വിദിതാ മമ।
വൃക്ഷാന്തരാലോകിതയാ ജ്യോത്സ്നയാ ചാപി ലക്ഷയേ ॥ 3-298-110 (27485)
ആഗതൌ സ്വഃ പഥാ യേന ഫലാന്യവചിതാനി ച।
യഥാഗതം ശുഭേ ഗച്ഛ പന്ഥാനം മാ വിചാരയ ॥ 3-298-111 (27486)
പലാശഖണ്ഡേ ചൈതസ്മിൻപന്ഥാ വ്യാവർതതേ ദ്വിധാ।
തസ്യോത്തരേണ യഃ പന്ഥാസ്തേന ഗച്ഛ ത്വരസ്വ ച ॥ 3-298-112 (27487)
സ്വസ്ഥോസ്മി ബലവാനസ്മി ദിദൃക്ഷുഃ പിതരാവുഭൌ।
ബ്രുവന്നേവ ത്വരായുക്തഃ സംപ്രായാദാശ്രമം പ്രതി ॥ 3-298-113 (27488)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി പതിവ്രതാമാഹാത്ംയപർവണി അഷ്ടനവത്യധികദ്വിശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 298 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-298-1 കഠിനം സ്താലീം ॥ 3-298-7 യുയോജ അനുചിന്തിതവതീ ॥ 3-298-8 പുരുഷം പീതവാസസമിതി ക. ഥ. പാഠഃ ॥ 3-298-11 കാമയാ ഇച്ഛയാ ॥ 3-298-25 അനാത്മവന്തഃ അജിതേന്ദ്രിയാഃ। വനേ ധർമം യജ്ഞാദിരൂപം ന ചരന്തി। ജിതേനദ്രിയാ ഏവ വനേ ഗ്രാമേ വാ യജ്ഞാദീൻസ്ത്രീസംബദ്ധാൻ ധർമാൻകുർവന്തി। തേന ഗൃഹസ്ഥവാനപ്രസ്ഥയോഃ സംഗ്രഹഃ। വാസം ഗുരുകുലവാസം ബ്രഹ്മചര്യം। പരിശ്രമം പരിത്യാഗരൂപമാശ്രമം സംന്യാസം। വിജ്ഞാനതഃ ചതുർഥ്യർഥേ സാർവവിഭക്തികസ്തസിഃ। ധർമസ്യ ഫലം ആത്മവിജ്ഞാനമിത്യർഥഃ ॥ 3-298-26 ഏതേഷാമാശ്രമധർമാണാം സമുച്ചയം വാരയതി ഏകസ്യേതി। ചതുർണാമന്യതമസ്യൈകസ്യാശ്രമസ്യ ധർമേണ സതാം മതേന ദംഭാദിരഹിതശ്രദ്ധയാ സംയഗനുഷ്ഠിതേനേത്യർഥഃ। സർവേ തം മാർഗം ജ്ഞാനമാർഗം പ്രപന്നാഃ പ്രാപ്താഃ അതോ ധർമം ച വാസം ച പ്രതിശ്രയം ചേതി പാഠക്രമാപേക്ഷയാ ദ്വിതീയം നൈഷ്ഠികം ഗുരുകുലവാസം ദാരാഽകരണരൂപം തൃതീയം പാരിവ്രാജ്യം ദാരാദിത്യാഗരൂപം വാ ന വാഞ്ഛേ। ജ്ഞാനഹേതോഃ പ്രധാനഭൂതസ്യ ധർമസ്യാദ്യേപി സിദ്ധേരിത്യർഥഃ. മദ്ധർതുർഹരണേനാവയോർധർമം മാ നാശയേതി ഭാവഃ ॥ 3-298-27 നിവർത നിവർതസ്വ। സ്വര ഉദാത്താദിഃ। അക്ഷരമകാരാദി। വ്യഞ്ജനം കകാരാദി। ഏതദ്യുക്തത്വേന വാക്യസ്യ ശബ്ദതോ നിർദോഷത്വമുക്തം। ഹേതുയുക്തത്വേന യുക്തിയുക്തത്വമപ്യുക്തം ॥ 3-298-33 ഗുരുഃ ശ്വശുരഃ ॥ 3-298-42 സമേന ശത്രുമിത്രാദിതാരതംയഹീനേന തവ ധർമേണ പ്രശാസനേന താഃ പ്രജാശ്ചരന്തി। ത്വദാജ്ഞാവശഗാ ഇത്യർഥഃ। അതഏവ തവ നാമ ധർമരാജ ഇതി। ധർമേണൈവ രാജതേ ധർമോഽസ്യ രാജത ഇതിവാ ॥ 3-298-43 ലൌകികേഷ്വപി വിശ്രാമം കുര്യന്നിഷ്ടസിദ്ധിം പ്രാപ്നോതി കിമുത ത്വയി ധർമരാജേ ഇത്യാശയേനാഹ ആത്മന്യപീതി। സർവഃ പ്രണമതേ നര ഇതി ക. ധ. പാഠഃ ॥ 3-298-45 തേ ത്വയാ ॥ 3-298-48 ശാശ്വതോ ധർമഃ പത്യുഃ സകാശാദേവാപത്യോത്പാദനം സതാം മാദൃശാനാം ദാരാണാം തത്രൈവ വൃത്തിഃ। നനു ഗതായുഷി പത്യൌ കഥം തത് സ്യാദിത്യത ആഹ സന്ത ഇതി। വരം ദത്ത്വാ സന്തോ നവ്യഥന്തി നാപി സീദന്തി കിന്തു ഉക്തം നിർവഹന്ത്യേവേത്യർഥഃ। അത്യന്താശക്യേഽർഥേ കഥം സ്യാദിത്യത ആഹ സതാമിതി। സതാമശക്യമപി നാസ്തി। ഭംയചാന്യസ്യ തേഭ്യോ നാസ്തീതി തത്ത്വതോഹം നിർഭയാസ്മീതി ഭാവഃ ॥ 3-298-49 ത്വയാപി സത്യം സ്വീയം രക്ഷണീയമിത്യാഹ സന്തോ ഹീതി। ഭൂതഭവ്യസ്യ ഭൂതസ്യ ഭവിഷ്യസ്യ ച ॥ 3-298-51 ഏതത് ത്രയം പ്രസാദോഽർഥോ മാനശ്ച। ദരിദ്രസ്യ പ്രസാദോ നാർഥായ। ശ്രീമതാം പ്രസാദോഽർഥകൃദപി ന മാനദഃ। സതാം തു മാനദ ഇതി। ഖലേ തു പ്രസാദ ഏവ നാസ്തി। അതസ്ത്രയം ത്വയ്യേവ സ്തിതമിതി ത്വം രക്ഷിതാസ്മാകം ഭവേതി ഭാവഃ ॥ 3-298-53 തേ ത്വത്തഃ। അപവർഗഃ പുത്രഫലപ്രാപ്തിഃ സുകൃതാദ്വിനാ സമീചീനാദ്ദാംപത്യയോഗാദൃതേക്ഷേത്രജാദിപുത്രാർപണേന ന കൃതോനിഷ്പാദിതോ ഭവതി। യഥാന്യേഷു വരേഷു ഭർതൃഷു മദയന്ത്യാം വശിഷ്ഠസ്യേവ ന തദ്വത്। യസ്മാദേവം തസ്മാദ്വരം വൃണേ ॥ 3-298-54 വ്യവസാമി ശക്നോമി ॥ 3-298-60 ത്വന്നാമധേയാഃ സാവിത്രാ ഇതി ॥ 3-298-88 അസ്രായമാണകൌ രുദന്തൌ ॥ 3-298-89 നൌ ആവയോഃ ॥ 3-298-94 പ്രജ്ഞാചക്ഷുരന്ധഃ ॥ 3-298-101 ധ്രിയേതാം ജീവേതാം। ശ്വശുരൌ ശ്വശ്രൂശ്വശുരൌ ॥ 3-298-106 കഠിനേ ഫലപൂർണേ പാത്രേ ॥ 3-298-108 കൃത്ത്വാ ആച്ഛിദ്യ ആദായേത്യർഥഃ ॥ 3-298-109 ജഗാത്യമൃദുഭാമിനീ ഇതി ഥ. പാഠഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 299
॥ ശ്രീഃ ॥
3.299. അധ്യായഃ 299
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
അകസ്മാച്ചക്ഷുർലാഭതുഷ്ടനാപി പുത്രാനാഗമവിഷണ്ണേന ദ്യുമത്സേനന തത്രതത്രതദന്വേഷണം ॥ 1 ॥ ഋഷിഗണേന ശുഭനിമിത്തജ്ഞാപനേന സമാശ്വാസിതേ തസ്മിൻസാവിത്ര്യാസഹ സത്യവതാ പിതുരാശ്രമാഭിഗമനം ॥ 2 ॥ മുനിഗണായ സാവിത്ര്യാ വനേ വൃത്തവൃത്താന്തനിവേദനം ॥ 3 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-299-0 (27489)
മാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 3-299-0x (2800)
ഏതസ്മിന്നേവ കാലേ തു ദ്യുമത്സേനോ മഹാബലഃ।
ലബ്ധചക്ഷുഃ പ്രസന്നായാം ദൃഷ്ട്യാം സർവം ദദർശ ഹ ॥ 3-299-1 (27490)
സ സർവാനാശ്രമാൻഗത്വാ ശൈബ്യയാ സഹ ഭാര്യയാ।
പുത്രഹേതോഃ പരാമാർതിം ജഗാമ ഭരതർഷഭ ॥ 3-299-2 (27491)
താവാശ്രമാന്നദീശ്ചൈവവനാനി ച സരാംസി ച।
തസ്യാം നിശി വിചിന്വന്തൌ ദംപതീ പരിജഗ്മതുഃ ॥ 3-299-3 (27492)
ശ്രുത്വാ ശബ്ദം തു യം കഞ്ചിദുൻമുഖൌ സുതശങ്കയാ।
സാവിത്രീസഹിതോഽഭ്യേതി സത്യവാനിത്യഭാഷതാം ॥ 3-299-4 (27493)
ഭിന്നൈശ്ച പരുഷൈഃ പാദൈഃ സവ്രണൈഃ ശോണിതോക്ഷിതൈഃ।
കുശകണഅടകവിദ്ധാംഗാവുനമത്താവിവ ധാവതഃ ॥ 3-299-5 (27494)
തതോഽഭിസൃത്യ തൈർവിപ്രൈഃ സർവൈരാശ്രമവാസിഭിഃ।
പരിവാര്യ സമാശ്വാസ്യ താവാനീതൌ സ്വമാശ്രമം ॥ 3-299-6 (27495)
തത്രഭാര്യാസഹായഃ സ വൃതോ വൃദ്ധൈസ്തപോധനൈഃ।
ആശ്വാസിതോപി ചിത്രാർഥൈഃ പൂർവരാജകഥാശ്രയൈഃ ॥ 3-299-7 (27496)
തതസ്തൌ പുനരാശ്വസ്തൌ വൃദ്ധൌ പുത്രദിദൃക്ഷയാ।
ബാല്യവൃത്താനി പുത്രസ്യ സാവിത്ര്യാ ദർശനാനി ച।
ശോകം ജഗ്മതുരന്യോന്യം സ്മരന്തൌ ഭൃശദുഃഖിതൌ ॥ 3-299-8 (27497)
ഹാപുത്ര ഹാസാധ്വി വധു ക്വാസിക്വാസീത്യരോദതാം।
ബ്രാഹ്മണഃ സത്യവാക്യേഷാമുവാചേദം തയോർവചഃ ॥ 3-299-9 (27498)
സുവർചാ ഉവാച। 3-299-10x (2801)
യഥാസ്യ ഭാര്യാ സാവിത്രീ തപസാ ച ദമേന ച।
ആചാരേണ ച സംയുക്താ തഥാ ജീവതി സത്യവാൻ ॥ 3-299-10 (27499)
ഗൌതമ ഉവാച। 3-83-299x (2802)
വേദാഃ സാംഗാ മയാഽധീതാസ്തപോ മേ സഞ്ചിതം മഹത്।
കൌമാരബ്രഹ്മചര്യം ച ഗുരവോഽഗ്നിശ്ച തോഷിതാഃ ॥ 3-299-11 (27500)
സമാഹിതേന ചീർണാനി സർവാണ്യേവ വ്രതാനി മേ।
വായുഭക്ഷോപവാസശ്ച കൃതോമേ വിധിവത്സദാ ॥ 3-299-12 (27501)
അനേന തപസാ വേദ്മി സർവം പരചീകീർഷിതം।
സത്യമേതന്നിബോധധ്വം ധ്രിയതേ സത്യവാനിതി ॥ 3-299-13 (27502)
ശിഷ്യ ഉവാച। 3-299-14x (2803)
ഉപാധ്യായസ്യ മേ വക്രാദ്യഥാ വാക്യം വിനിഃസൃതം।
നൈവ ജാതു ഭവേൻമിഥ്യാ തഥാ ജീവതി സത്യവാൻ ॥ 3-299-14 (27503)
ഋഷയ ഊചുഃ। 3-299-15x (2804)
യഥാഽസ്യ ഭാര്യാ സാവിത്രീ സർവൈരേവ സുലക്ഷണൈഃ।
അവൈധവ്യകരൈര്യുക്താ തഥാ ജീവതി സത്യവാൻ ॥ 3-299-15 (27504)
ഭാരദ്വാജ ഉവാച। 3-299-16x (2805)
യഥാഽസ്യ ഭാര്യാ സാവിത്രീ തപസാ ച ദമേന ച।
ആചാരേണ ച സംയുക്താ തഥാ ജീവതി സത്യവാൻ ॥ 3-299-16 (27505)
ദാൽഭ്യാ രഉവാച। 3-299-17x (2806)
യഥാ ദൃഷ്ടിഃ പ്രവൃത്താ തേ സാവിത്ര്യാശ്ച യഥാ വ്രതം।
ഗതാഽഽഹാരമകൃത്വൈവ തഥാ ജീവതി സത്യവാൻ ॥ 3-299-17 (27506)
ആപസ്തംബ ഉവാച। 3-299-18x (2807)
യഥാ വദന്തി ശാന്തായാം ദിശി വൈ മൃഗപക്ഷിണഃ।
പാർഥിവീം ചൈവവൃദ്ധിം തേ തഥാ ജീവതി സത്യവാൻ ॥ 3-299-18 (27507)
ധൌംയ ഉവാച। 3-299-19x (2808)
സർവൈർഗുണൈരുപേതസ്തേ യഥാ പുത്രോ ജനപ്രിയഃ।
ദീർഘായുർലക്ഷണോപേതസ്തഥാ ജീവതി സ്യവാൻ ॥ 3-299-19 (27508)
മാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 3-299-20x (2809)
ഏവമാശ്വാസിതസ്തൈസ്തു സത്യവാഗ്ഭിസ്തപസ്വിഭിഃ।
താംസ്താന്വിഗണയൻസർവാംസ്തതഃ സ്ഥിര ഇവാഭവത് ॥ 3-299-20 (27509)
തതോ മുഹൂർതാത്സാവിത്രീ ഭർത്രാ സത്വതാ സഹ।
ആജഗാമാശ്രമം രാത്രൌ പ്രഹൃഷ്ടാ പ്രവിവേശ ഹ ॥ 3-299-21 (27510)
`ദൃഷ്ട്വാ ചോത്പതിതാഃ സർവേഹർഷം ജഗ്മുശ്ച തേ ദ്വിജാഃ।
കണ്ഠം മാതാ പിതാ ചാസ്യ സമാലിംഗ്യാഭ്യരോദതാം' ॥ 3-299-22 (27511)
ബ്രാഹ്മണാ ഊചുഃ। 3-299-23x (2810)
പുത്രേണ സംഗതം ത്വാം തു ചക്ഷുഷ്മന്തം നിരീക്ഷ്യ ച।
സർവേ വയം വൈ പൃച്ഛാമോ വൃദ്ധിം വൈ പൃഥിവീപതേ ॥ 3-299-23 (27512)
സമാഗമേന പുത്രസ്യ സാവിത്ര്യാ ദർശനേന ച।
ചക്ഷുഷശ്ചാത്മനോ ലാഭാത്രിഭിർദിഷ്ഠ്യാ വിവർധസേ ॥ 3-299-24 (27513)
സർവൈരസ്മാഭിരുക്തം യത്തഥാ തന്നാത്രസംശയഃ।
ഭൂയോഭൂയഃ സമൃദ്ധിസ്തേ ക്ഷിപ്രമേവ ഭവിഷ്യതി ॥ 3-299-25 (27514)
മാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 3-299-26x (2811)
തതോഽഗ്നിം തത്ര സഞ്ജ്വാല്യ ദ്വിജാസ്തേ സർവ ഏവ ഹി।
ഉപാസാഞ്ചക്രിരേ പാർഥ ദ്യുമത്സേനം മഹീപതിം ॥ 3-299-26 (27515)
ശൈവ്യാ ച സത്യവാംശ്ചൈവ സാവിത്രീ ചൈകതഃ സ്ഥിതാഃ।
സർവൈസ്തൈരഭ്യനുജ്ഞാതാ വിശോകാ സമുപാവിശൻ ॥ 3-299-27 (27516)
തതോ രാജ്ഞാ സഹാസീനാഃ സർവേ തേ വനവാസിനഃ।
ജാതകൌതൂഹലാഃ പാർഥ പപ്രച്ഛുർനൃപതേഃ സുതം ॥ 3-299-28 (27517)
പ്രാഗേവ നാഗതം കസ്മാത്സഭാര്യേണ ത്വയാ വിഭോ।
വിരാത്രേ ചാഗതം കസ്മാത്കോനു ബന്ധസ്തവാഭവത് ॥ 3-299-29 (27518)
സന്താപിതഃ പിതാ മാതാ വയം ചൈവ നൃപാത്മജ।
കസ്മാദിതി ന ജാനീമസ്തത്സർവം വക്തുമർഹിസി ॥ 3-299-30 (27519)
സത്യവാനുവാച। 3-299-31x (2812)
പിത്രാഽഹമഭ്യനുജ്ഞാതഃ സാവിത്രീസഹിതോ ഗതഃ।
അഥ മേഽഭൂച്ഛിരോദുഃഖം വനേ കാഷ്ഠാനി ഭിന്ദതഃ ॥ 3-299-31 (27520)
സുപ്തശ്ചാഹം വേദനയാ ചിരമിത്യുപലക്ഷയേ।
താവത്കാലം ന ച മയാ സുപ്തപൂർവം കദാചന ॥ 3-299-32 (27521)
സർവേഷാമേവ ഭവതാം സന്താപോ മാ ഭവേദിതി।
അതോ വിരാത്രാഗമനം നാന്യദസ്തീഹ കാരണം ॥ 3-299-33 (27522)
ഗൌതമ ഉവാച। 3-299-34x (2813)
അകസ്മാച്ചക്ഷുഃ പ്രാപ്തിർദ്യുമത്സേനസ്യ തേ പിതുഃ।
നാസ്യ ത്വം കാരണം വേത്സി സാവിത്രീ വക്തുമർഹതി ॥ 3-299-34 (27523)
ശ്രോതുമിച്ഛാമി സാവിത്രി ത്വം ഹി വേത്ഥ പരാവരം।
ത്വാം ഹി ജാനാമി സാവിത്രി സാവിത്രീമിവ തേജസാ ॥ 3-299-35 (27524)
ത്വമത്ര ഹേതും ജാനീഷേ തസ്മാത്സത്യം നിരുച്യതാം।
രഹസ്യം യദി തേ നാസ്തി കിഞ്ചിദത്ര വദസ്വ നഃ ॥ 3-299-36 (27525)
സാവിത്ര്യുവാച। 3-299-37x (2814)
ഏവമേതദ്യഥാ വേത്ഥ സങ്കൽപോ നാന്യഥാ ഹി വഃ।
ന ഹി കിഞ്ചിദ്രഹസ്യം മേ ശ്രൂയതാം തഥ്യമേവ യത് ॥ 3-299-37 (27526)
മൃത്യുർമേ പത്യുരാഖ്യാതോ നാരദേന മഹാത്മനാ।
സ ചാദ്യ ദിവസഃ പ്രാപ്തസ്തതോ നൈനം ജഹാംയഹം ॥ 3-299-38 (27527)
സുപ്തം ചൈനം സാക്ഷാദുപാഗച്ഛത്സകിങ്കരഃ।
സ ഏനമനയദ്ബദ്ധ്വാ ദിശം പിതൃനിഷേവിതാം ॥ 3-299-39 (27528)
അസ്തൌഷം തമഹം ദേവം സത്യേന വചസാ വിഭും।
പഞ്ച വൈ തേന മേ ദത്താ വരാഃ ശൃണുത താൻമമ ॥ 3-299-40 (27529)
ചക്ഷുഷീ ച സ്വരാജ്യഞ്ച ദ്വൌ വരൌ ശ്വശുരസ്യ മേ।
ലബ്ധം പിതുഃ പുത്രശതം പുത്രാണാം ചാത്മനഃ ശതം ॥ 3-299-41 (27530)
ചതുർവർഷശതായുർമേ ഭർതാ ലബ്ധശ്ച സത്യവാൻ।
ഭർതുർഹി ജീവിതാർഥം തു മയാ ചീർണം ത്വിദം വ്രതം। 3-299-42 (27531)
ഏതത്സർവം മയാഽഽഖ്യാതം കാരണം വിസ്തരണ വഃ।
യഥാവൃത്തം സുഖോദർകമിദം ദുഃഖം മഹൻമമ ॥ 3-299-43 (27532)
ഋഷയ ഊചുഃ। 3-299-44x (2815)
നിമജ്ജ്മാനം വ്യസനൈരഭിദ്രുതം
കുലം നരന്ദ്രസ്യ തമോമയേ ഹ്രദേ।
ത്വയാ സുശീലവ്രതപുണ്യയാ കുലം
രസമുദ്ധൃതം സാധ്വി പുനഃ കുലീനയാ ॥ 3-299-44 (27533)
മാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 3-299-45x (2816)
തഥാ പ്രശസ്യ ഹ്യഭിപൂജ്യ ചൈവ
വരസ്ത്രിയം താമൃഷയഃ സമാഗതാഃ।
നരേന്ദ്രമാമന്ത്ര്യ സപുത്രഭഞ്ജസാ
ശിവേന രജഗ്മുർമുദിതാഃ സ്വമാലയം ॥ 3-299-45 (27534)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി പതിവ്രതാമാഹാത്ംയപർവണി ഏകോനത്രിശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 299 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-299-5 ഭിന്നൌർവിദീർണൈഃ। പരുഷൈഃ കർകശൈഃ ॥ 3-299-12 കുശലാനി ച യാനി മേ ഇതി ധ.പാഠഃ ॥ 3-299-18 ശാന്തായാം പ്രസന്നായാം ॥ 3-299-29 വിരാത്രേ ബഹുരാത്രേ കാലേ ആഗതം ആഗമനം ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 300
॥ ശ്രീഃ ॥
3.300. അധ്യായഃ 300
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
സാൽവദേശീയൈർദ്യുമത്സേനംപ്രതി ൻമന്ത്രിണാ തച്ഛത്രുനിഷർഹണനിവേദനപൂർവകം നിജനഗരംപ്രത്യാഗമനപ്രാർഥനാ ॥ 1 ॥ സഭാര്യേണ ദ്യുമത്സേനേന സാവിത്രീസത്യവദ്ഭ്യാം സഹ മുനിഗണാഭിവാദനാദിപൂർവകം സ്വപുരപ്രത്യാഗമനം ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-300-0 (27535)
മാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 3-300-0x (2817)
തസ്യാം രാത്ര്യാം വ്യതീതായാമുദിതേ സൂര്യമണ്ഡലേ।
കൃതപൌർവാഹ്ണികാഃ സർവേ സമേയുസ്തേ തപോധനാഃ ॥ 3-300-1 (27536)
തദേവ സർവം സാവിത്ര്യാ മഹാഭാഗ്യം മഹർഷയഃ।
ദ്യുംസേനായ നാതൃപ്യൻകഥയന്തഃ പുനഃ പുനഃ ॥ 3-300-2 (27537)
തതഃ പ്രകൃതയഃ സർവാഃ സാൽവേഭ്യോഽഭ്യാഗാ നൃപം।
ആചഖ്യുർനിഹതം ചൈവ സ്വേനാമാത്യേന തം ദ്വിഷം ॥ 3-300-3 (27538)
തം മന്ത്രിണാ ഹതം പ്രോച്യ സസഹായം സബാന്ധവം।
ന്യവേദയന്യഥാവൃത്തം വിദ്രുതം ച ദ്വിഷദ്ബലം ॥ 3-300-4 (27539)
ഐകമത്യം ച സർവസ്യ ജനസ്യ സ്വം നൃപം പ്രതി।
സചക്ഷുർവാഽപ്യചക്ഷുർവാ സ നോ രാജാ ഭവത്വിതി ॥ 3-300-5 (27540)
അനേന നിശ്ചയേനേഹ വയം പ്രസ്ഥാപിതാ നൃപ।
പ്രാപ്താനീമാനി യാനാനി ചതുരംഗം ച തേ ബലം ॥ 3-300-6 (27541)
പ്രയാഹി രാജൻഭദ്രം തേ ഘുഷ്ടസ്തേ നഗരേ ജയഃ।
അധ്യാസ്സ്വ ചിരരാത്രായ പിതൃപൈതാമഹം പദം ॥ 3-300-7 (27542)
മാർകണ്ഡേയ ഉവാച। 3-300-8x (2818)
ചക്ഷുഷ്മന്തം ച തം ദൃഷ്ട്വാ രാജാനം വപുഷാഽന്വിതം।
മൂർധ്നാ നിപതിതാഃ സർവേവിസ്മയോത്ഫുല്ലലോചനാഃ ॥ 3-300-8 (27543)
തോഽഭിവാദ്യ താന്വൃദ്ധാന്ദ്വിജാനാശ്രമവാസിനഃ।
തൈശ്ചാഭിപൂജിതഃ സർവൈഃ പ്രയയൌ നഗരം പ്രതി ॥ 3-300-9 (27544)
ശൈവ്യാ ച സഹ സാവിത്ര്യാ സ്വാസ്തീർണേന സുവർചസാ।
നരയുക്തേന യാനേന പ്രയയൌ സേനയാ വൃതാ ॥ 3-300-10 (27545)
തതോഽഭിഷിഷിചുഃ പ്രീത്യാ ദ്യുമത്സേനം പുരോഹിതാഃ।
പുത്രം ചാസ്യ മഹാത്മാനം യൌവരാജ്യേഽഭ്യഷേചയൻ ॥ 3-300-11 (27546)
തതഃ കാലേന മഹതാ സാവിത്ര്യാഃ കീർതിവർധനം।
തദ്വൈ പുത്രശതം ജജ്ഞേ ശൂരാണാമനിവർതിനാം ॥ 3-300-12 (27547)
ഭ്രാതൃണാം സോദരാണാം ച തഥൈവാസ്യാഭവച്ഛതം।
മദ്രാധിപസ്യാശ്വപതേർമാലവ്യാം സുമഹാബലം ॥ 3-300-13 (27548)
ഏവമാത്മാ പിതാ മാതാ ശ്വശ്രൂഃ ശ്വശുര ഏവ ച।
ഭർതുഃ കുലം ച സാവിത്ര്യാ സർവം കൃച്ഛ്രാത്സമുദ്ധൃതം ॥ 3-300-14 (27549)
തഥൈവൈഷാ ഹി കല്യാണീ ദ്രൌപദീ ശീലസംമതാ।
താരയിഷ്യതി വഃ സർവാൻസാവിത്രീവ കുലാംഗനാ ॥ 3-300-15 (27550)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-300-16x (2819)
ഏവം സ പാണ്ഡവസ്തേന അനുനീതോ മഹാത്മനാ।
വിശോകോ വിജ്വരോ രാജൻകാംയകേ ന്യവസത്തദാ ॥ 3-300-16 (27551)
യശ്ചേദം ശൃണുയാദ്ഭക്ത്യാ സാവിത്ര്യാഖ്യാനമുത്തമം।
സ സുഖീ സർവസിദ്ധാർഥോ ന ദുഃഖം പ്രാപ്നുയാന്നരഃ ॥ 3-300-17 (27552)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി പതിവ്രതാമാഹാത്ംയപർവണി ത്രിശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 300 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-300-7 ചിരരാത്രായ ബഹുകാലം ॥ 3-300-17 സർപസിദ്ധാർഥോ രദീർഘമായുരവാപ്നുയാത് ഇതി ക. പാഠഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 301
॥ ശ്രീഃ ॥
3.301. അധ്യായഃ 301
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
സൂര്യേണ സ്വപ്നേ കർണംപ്രതി ഇന്ദ്രേണ രപാണ്ഡവപ്രിയചികീർഷയാ ഭാവികവചകുണഅഡലയാചനാനിവേദനപൂർവകം തദാനപ്രതിപേധവചനം ॥ 1 ॥ കർണേന സൂര്യംപ്രതി ഹേതൂക്തിപൂർവകമിന്ദ്രായ തദ്ദാനപ്രതിജ്ഞാനം ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-301-0 (27553)
ജനമേജയ ഉവാച। 3-301-0x (2820)
യത്തത്തദാ മഹദ്ബ്രഹ്മംʼല്ലോമശോ വാക്യമബ്രവീത്।
ഇന്ദ്രസ്യ വചനാദേവ പാണ്ഡുപുത്രം യുധിഷ്ഠിരം ॥ 3-301-1 (27554)
യച്ചാപി തേ ഭയം തീവ്രം ന ച കീർതയസേ ക്വചിത്।
തച്ചാപ്യപഹരിഷ്യാമി ധനഞ്ജയ ഇതോ ഗതേ ॥ 3-301-2 (27555)
കിംനു രതജ്ജപതാംശ്രേഷ്ഠ കർണം പ്രതി മഹദ്ഭയം।
ആസീന്ന ച സ ധർമാത്മാ കഥയാമാസ കസ്യചിത് ॥ 3-301-3 (27556)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-301-4x (2821)
അഹം തേ രാജശാർദൂല കഥയാമി കഥാമിമാം।
പൃച്ഛതോ ഭരതശ്രേഷ്ഠ ശുശ്രൂഷസ്വ ഗിരം മമ ॥ 3-301-4 (27557)
ദ്വാദശേ സമതിക്രാന്തേ വർഷേ പ്രാപ്തേ ത്രയോദശേ।
പാണ്ഡൂനാം ഹിതകൃച്ഛക്രഃ കർണം ഭിക്ഷിതുമുദ്യതഃ ॥ 3-301-5 (27558)
അഭിപ്രായമഥോ ജ്ഞാത്വാ മഹേന്ദ്രസ്യ വിഭാവസുഃ।
കുണ്ഡലാർഥേ മഹാരാജ സൂര്യഃ കർണമുപാഗതഃ ॥ 3-301-6 (27559)
മഹാർഹേ ശയനേ വീരം സ്പർദ്ധ്യാസ്തരണസംവൃതേ।
ശയാനമതിവിശ്വസ്തം ബ്രഹ്മണ്യം സത്യവാദിനം ॥ 3-301-7 (27560)
സ്വപ്നാന്തേ നിശി രാജേന്ദ്ര ദർശയാമാസ രശ്മിവാൻ।
കൃപയാ പരയാഽഽവിഷ്ടഃ പുത്രസ്നേഹാച്ച ഭാരത ॥ 3-301-8 (27561)
ബ്രാഹ്മണോ വേദവിദ്ഭൂത്വാ സൂര്യോ യോഗർദ്ധിരൂപവാൻ।
ഹിതാർഥമബ്രവീത്കർണം സാന്ത്വപൂർവമിദം വചഃ ॥ 3-301-9 (27562)
കർണ മദ്വചനം താത ശൃണു സത്യഭൃതാംവര।
ബ്രുവതോഽദ്യ മഹാബാഹോ സൌഹൃദാത്പരമം ഹിതം ॥ 3-301-10 (27563)
ഉപായാസ്യതി ശക്രസ്ത്വാം പാണ്ഡവാനാം ഹിതേപ്സയാ।
ബ്രാഹ്മണച്ഛദ്മനാ കർണ കുണ്ഡലോപജിഹീർഷയാ ॥ 3-301-11 (27564)
വിദിതം തേന ശീലം തേ സർവസ്യ ജഗതസ്തഥാ।
യഥാ ത്വം ഭിക്ഷിതഃ സദ്ഭിർദദാസ്യേവ ന യാചസേ ॥ 3-301-12 (27565)
ത്വം ഹി താത ദദാസ്യേവ ബ്രാഹ്മണേഭ്യഃ പ്രയാചിതം।
വിത്തം യച്ചാന്യദപ്യാഹുർന പ്രത്യാഖ്യാസി കസ്യചിത് ॥ 3-301-13 (27566)
ത്വാം തു ചൈവംവിധം ജ്ഞാത്വാ സ്വയം വൈ പാകശാസനഃ।
ആഗന്താ രകുണ്ഡലാർഥായ കവചം ചൈവ ഭിക്ഷിതും ॥ 3-301-14 (27567)
തസ്മൈ പ്രയാചമാനായ ന ദേയേ കുണ്ഡലേ ത്വയാ।
അനുനേയഃ പരം ശക്ത്യാ ശ്രേയ ഏതദ്ധി തേ പരം ॥ 3-301-15 (27568)
കുണ്ഡലാർഥേഽബ്രുവംസ്താത കാരണൈർബഹുഭിസ്ത്വയാ।
അന്യൈർബഹുവിധൈർവിത്തൈഃ സന്നിവാര്യഃ പുനഃപുനഃ ॥ 3-301-16 (27569)
രത്നൈഃ സ്ത്രീഭിസ്തഥാ ഗോഭിർധനൈർബഹുവിധൈരപി।
നിദർശനൈശ്ച ബഹുഭിഃ കുണ്ഡലേപ്സുഃ പുരന്ദരഃ ॥ 3-301-17 (27570)
യദി ദാസ്യസി കർണ ത്വം സഹജേ കുണ്ഡലേ ശുഭേ।
ആയുഷഃ പ്രക്ഷയം ഗത്വാ മൃത്യോർവശമുപൈഷ്യസി ॥ 3-301-18 (27571)
കവചേന സമായുക്തഃ കുണ്ഡലാഭ്യാം ച മാനദ।
അവധ്യസ്ത്വം രണേഽരീണാമിതി വിദ്ധി വചോ മമ ॥ 3-301-19 (27572)
അമൃതാദുത്ഥിതം ഹ്യേതദുഭയം രത്നസംമിതം।
തസ്മാദ്രക്ഷ്യം ത്വയാ കർണ ജീവിതം ചേത്പ്രിയം തവ ॥ 3-301-20 (27573)
കർണ ഉവാച। 3-301-20x (2822)
കോ മാമേവം ഭവാൻപ്രാഹ ദർശയൻസൌഹൃദം പരം।
കാമയാ ഭഗവൻബ്രൂഹി കോ ഭവാന്ദ്വിജവേഷധൃക് ॥ 3-301-21 (27574)
ബ്രഹ്മണ ഉവാച। 3-301-22x (2823)
അഹം താത സഹസ്രാംശുഃ സൌഹൃദാത്ത്വാം നിദർശയേ।
കുരുഷ്വൈതദ്വയോ മേ ത്വമേതച്ഛ്രേയഃ പരം ഹി തേ ॥ 3-301-22 (27575)
കർണ ഉവാച। 3-301-23x (2824)
ശ്രേയ ഏവ മമാത്യന്തം യസ്യ മേ ഗോപതിഃ പ്രഭുഃ।
പ്രവക്താഽദ്യ ഹിതാന്വേഷീ ശൃണു ചേദം വചോ മമ ॥ 3-301-23 (27576)
പ്രസാദയേ ത്വാം വരദം പ്രണയാച്ച ബ്രവീംയഹം।
ന നിവാര്യോ വ്രതാദസ്മാദഹം യദ്യസ്മി തേ പ്രിയഃ ॥ 3-301-24 (27577)
വ്രതം വൈ മമ ലോകോഽയം വേത്തി കൃത്സ്നം വിഭാവസോ।
യഥാഽഹം ദ്വിജമുഖ്യേഭ്യോ ദദ്യാം പ്രാണാനപിധ്രുവം ॥ 3-301-25 (27578)
യദ്യാഗച്ഛതി മാം ശക്രോ ബ്രാഹ്മണച്ഛദ്മനാ വൃതഃ।
ഹിതാർഥം പാണ്ഡുപുത്രാണാം ഖേചരോത്തമ ഭിക്ഷിതും ॥ 3-301-26 (27579)
ദാസ്യാമി വിബുധശ്രേഷ്ഠ കുണ്ഡലേ വർമ ചോത്തമം।
ന മേ കീർതിഃ പ്രണശ്യേത ത്രിഷു ലോകേഷു വിശ്രുതാ ॥ 3-301-27 (27580)
മദ്വിധസ്യായശസ്യം ഹി ന യുക്തം പ്രാണരക്ഷണം।
യുക്തം ഹി യശസാ യുക്തം മരണം ലോകസംമതം ॥ 3-301-28 (27581)
സോഹമിന്ദ്രായ ദാസ്യാമി കുണ്ഡലേ സഹ വർമണാ।
യദി മാം ബലവൃത്രഘ്നോ ഭിക്ഷാർഥമുപയാസ്യതി ॥ 3-301-29 (27582)
ഹിതാർഥം പാണ്ഡുപുത്രാണാം കുണ്ഡലേ മേ പ്രയാചിതും।
തൻമേ കീർതികരം ലോകേ തസ്യാകീർതിർഭവിഷ്യതി ॥ 3-301-30 (27583)
വൃണോമി കീർതിം ലോകേ ഹി ജീവിതേനാപി ഭാനുമൻ।
കീർതിമാനശ്നുതേ സ്വർഗം ഹീനകീർതിസ്തു നശ്യതി ॥ 3-301-31 (27584)
കീർതിർഹി പുരുഷം ലോകേ സഞ്ജീവയതി മാതൃവത്।
അകീർതിർജീവിതം ഹന്തി ജീവതോപി ശരീരിണഃ ॥ 3-301-32 (27585)
അയംപുരാണഃ ശ്ലോകോ ഹി സ്വയം ഗീതോ വിഭാവസോ।
ധാത്രാ ലോകേശ്വര യഥാ കീർതിരായുർനരസ്യ ഹ ॥ 3-301-33 (27586)
പുരുഷസ്യ പരേ ലോകേ കീർതിരേവ പരായണം।
ഇഹ ലോകേ വിശുദ്ധാ ച കീർതിരായുർവിവർധനീ ॥ 3-301-34 (27587)
സോഹം ശരീരജേ ദത്ത്വാ കീർതിം പ്രാപ്സ്യാമി ശാശ്വതീം।
ദത്ത്വാ ച വിധിവദ്ദാനം ബ്രാഹ്മണേഭ്യോ യഥാവിധി ॥ 3-301-35 (27588)
ഹുത്വാ ശരീരം രസംഗ്രാമേ കൃത്വാ കർമ സുദുഷ്കരം।
വിജിത്യ ച പരാനാജൌ യശഃ പ്രാപ്സ്യാമി കേവലം ॥ 3-301-36 (27589)
ഭീതാനാമഭയം ദത്ത്വാ സംഗ്രാമേ ജീവിതാർഥിനാം।
വൃദ്ധാന്വാലാന്ദ്വിജാതീംശ്ച മോക്ഷയിത്വാ മഹാഭയാത് ॥ 3-301-37 (27590)
പ്രാപ്സ്യാമി പരമം ലോകേ യശഃ സ്വർഗ്യമനുത്തമം।
ജീവിതേനാപി മേ രക്ഷ്യാ കീർതിസ്തദ്വിദ്വി മേ വ്രതം ॥ 3-301-38 (27591)
സോ ഹം ദത്ത്വാ മഘവതേ ഭിക്ഷാമേതാമനുത്തമാം।
ബ്രാഹ്മണച്ഛദ്മിനേ ദേവ ലോകേ ഗന്താ പരാം ഗതിം ॥ 3-301-39 (27592)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി കുണ്ഡലാഹരണപർവണി ഏകാധികത്രിശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 301 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-301-6 വിഭാവസുഃ വിശിഷ്ടാ ഭാഃ ദീപ്തിഃ സൈവ വസു ധനം യസ് താദൃശഃ സൂര്യഃ ॥ 3-301-7 സ്പർധ്യം വിമർദസഹം സ്പൃഹണീയം വാ ॥ 3-301-8 സ്വപ്രാന്തേ സ്വാപ്നമധ്യേ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 302
॥ ശ്രീഃ ॥
3.302. അധ്യായഃ 302
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
സൂര്യേണ ഹേതുകഥനപൂർവകം പുനരിന്ദ്രായ കവചകുണ്ഡലദാനപ്രതിധോക്തിഃ ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-302-0 (27593)
സൂര്യ ഉവാച। 3-302-0x (2825)
മാഽഹിതം കർണ കാർഷീസ്ത്വമാത്മനഃ സുഹൃദാം തഥാ।
പുത്രാണാമഥ ഭാര്യാണാമഥോ മാതുരഥോ പിതുഃ ॥ 3-302-1 (27594)
ശരീരസ്യാവിരോധേന പ്രാണിനാം പ്രാണഭൃദ്വര।
ഇഷ്യതേ യശസഃ പ്രാപ്തിഃ കീർതിശ്ച ത്രിദിവേ സ്ഥിരാ ॥ 3-302-2 (27595)
യസ്ത്വം പ്രാണവിരോധേന കീർതിമിച്ഛസി ശാശ്വതീം।
സാ തേ പ്രാണാൻസമാദായ ഗമിഷ്യതി ന സംശയഃ ॥ 3-302-3 (27596)
ജീവതാം കുരുതേ കാര്യം പിതാ മാതാ സുതാസ്തഥാ।
യേ ചാന്യേ ബാന്ധവാഃ കേചില്ലോകേഽസ്മിൻപുരുഷർഷഭ ॥ 3-302-4 (27597)
രാജാനശ്ച നരവ്യാഘ്ര പൌരുഷേണ നിബോധ തത്।
കീർതിശ്ച ജീവതഃ സാധ്വീ പുരുഷസ്യ മഹാദ്യുതേ ॥ 3-302-5 (27598)
മൃതസ്യ കീർത്യാ കിം കാര്യം ഭസ്മീഭൂതസ്യ ദേഹിനഃ।
മൃതഃ കീർതിം ന ജാനീതേ ജീവൻകീർതി സമശ്നുതേ ॥ 3-302-6 (27599)
മൃതസ്യ കീർതിർമർത്യസ്യ യഥാ മാലാ ഗതായുഷഃ।
അഹം തു ത്വാം ബ്രവീംയേതദ്ഭക്തോസീതി ഹിതേപ്സയാ ॥ 3-302-7 (27600)
ഭക്തിമന്തോ ഹി മേ രക്ഷ്യാ ഇത്യേതേനാപി ഹേതുനാ।
ഭക്തോയം പരയാ ഭക്ത്യാ മാമിത്യേവ മഹാഭുജ ॥ 3-302-8 (27601)
മമാപി ഭക്തിരുത്പന്നാ സ ത്വം കുരു വചോ മമ।
അസ്തി ചാത്ര പരം കിഞ്ചിദധ്യാത്മം ദേവനിർമിതം।
അതശ്ച ത്വാം ബ്രവീംയേതത്ക്രിയതാമവിശങ്കയാ ॥ 3-302-9 (27602)
ദേവഗുഹ്യം ത്വയാ ജ്ഞാതും ന ശക്യം പുരുഷർഷഭ।
നസ്മാന്നാഖ്യാമി തേ ഗുഹ്യം കാലേ വേത്സ്യതി തദ്ഭവാൻ ॥ 3-302-10 (27603)
പുനരുക്തം ച വക്ഷ്യാമി ത്വം രാധേയ നിബോധ തത്।
മാഽസ്മൈ തേ കുണ്ഡലേ ദദ്യാ ഭിക്ഷിതേ വജ്രാപാണിനാ ॥ 3-302-11 (27604)
ശോഭസേ കുണ്ഡലാഭ്യാം ച രുചിരാഭ്യാം മഹാദ്യുതേ।
വിശാഖയോർമധ്യഗതഃ ശശീവ വിമലേ ദിവി ॥ 3-302-12 (27605)
കീർതിശ്ച ജീവതഃ സാധ്വീ പുരുഷസ്യേതി വിദ്ധി തത്।
പ്രത്യാഖ്യേയസ്ത്വയാ താത കുണ്ഡലാർഥേ സുരേശ്വരഃ ॥ 3-302-13 (27606)
`പാണ്ഡവാനാം ഹിതേ യുക്തോ ഭിക്ഷൻബ്രാഹ്മണവേഷധൃത്'।
ശക്ത്യാ ബഹുവിധൈർവാക്യൈഃ കുണ്ഡലേപ്സാ ത്വയാഽനഘ।
വിഹന്തും ദേവരാജസ് ഹേതുയുക്തൈഃ പുനഃപുനഃ ॥ 3-302-14 (27607)
ഉപപത്ത്യുപപന്നാർഥൈർമാധുര്യകൃതഭൂഷണൈഃ।
പുരന്ദരസ്യ കർണ ത്വം ബുദ്ധിമേതാമപാനുദ ॥ 3-302-15 (27608)
ത്വം ഹി നിത്യം നരവ്യാഘ്ര സ്പർധസേ സവ്യസാചിനാ।
സവ്യസാചീ ത്വയാ ചേഹ യുധി ശൂരഃ സമേഷ്യതി ॥ 3-302-16 (27609)
ന തു ത്വാമർജുനഃ ശക്തഃ കുണ്ഡലാഭ്യാം സമന്വിതം।
വിജേതും യുധി യദ്യസ്യ സ്വയമിന്ദ്രഃ ശരോ ഭവേത് ॥ 3-302-17 (27610)
തസ്മാന്ന ദേയേ ശഖ്രായ ത്വയൈതേ കുണ്ഡലേ ശുഭേ।
സംഗ്രാമേ യദി നിർജേതും കർണ കാമയസേഽർജുനം ॥ 3-302-18 (27611)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി കുണ്ഡലാഹരണപർവണി ദ്വ്യധികത്രിശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 302 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-302-4 ജീവതാം പത്രാദീനാം കാര്യം പ്രയോജനം പരിഷ്വംഗാദിജം സുഖം പിത്രാദിഃ കുരുതേ ലഭതേ ॥ 3-302-8 മാം മമ ॥ 3-302-12 വിശാഖയോഃ വിശാഖാനക്ഷത്രസ്യ ദ്വേ ഭാസ്വരേ താരേ തയോർമധ്യേ ഗതഃ പൂർണചന്ദ്രഃ ॥ 3-302-14 വിദ്വന്തും ശക്യേതി സംബന്ധഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 303
॥ ശ്രീഃ ॥
3.303. അധ്യായഃ 303
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
കർണഏന സൂര്യംപ്രതി സാനുനയം ശക്രായ കവചകുണ്ഡലദാനേഽഭ്യനുജ്ഞാപ്രാർഥനാ ॥ 1 ॥ സൂര്യേണ കർണംപ്രതി ശക്രാച്ഛക്തിഗ്രഹണചോദനാപൂർവകം കുണ്ഡലാദിദാനാഭ്യനുജ്ഞാനം ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-303-0 (27612)
കർണ ഉവാച। 3-303-0x (2826)
ഭഗവന്തമഹം ഭക്തോ യഥാ മാം വേത്ഥ ഗോപതേ।
തഥാ പരമതിഗ്മാംശോ നാസ്ത്യദേയം കഥഞ്ചന ॥ 3-303-1 (27613)
ന മേ ദാരാ ന മേപുത്രാ ന ചാത്മാ സുഹൃദോ ന ച।
തഥേഷ്ടാ വൈ സദാ ഭക്ത്യാ യഥാ ത്വം ഗോപതേ മമ ॥ 3-303-2 (27614)
ഇഷ്ടാനാം ച മഹാത്മാനോ ഭക്താനാം ച ന സംശയഃ।
കുർവന്തി ഭക്തിമിഷ്ടാം ച ജാനീഷേ ത്വം ച ഭാസ്കര ॥ 3-303-3 (27615)
ഇഷ്ടോ ഭക്തശ്ച മേ കർണോ ന ചാന്യദ്ദൈവതം ദിവി।
ജാനീത ഇതിവൈ കൃത്വാ ഭഗവാനാഹ മദ്ധിതം ॥ 3-303-4 (27616)
ഭൂയശ്ച ശിരസാ യാചേ പ്രസാദ്യ ച പുനഃപുനഃ।
ഇതി ബ്രവീമി തിഗ്മാംശോ ത്വം തു മേ ക്ഷന്തുമർഹസി ॥ 3-303-5 (27617)
ബിഭേമി ന തഥാ മൃത്യോര്യഥാ ബിഭ്യേഽനൃതാദഹം।
വിശേഷേണ ദ്വിജാതീനാം സർവേഷാം സർവദാ സതാം ॥ 3-303-6 (27618)
പ്രദാനേ ജീവിതസ്യാപി ന മേഽത്രാസ്തി വിചാരണാ।
യച്ച മാമാത്ഥ ദേവ ത്വം പാണ്ഡവം ഫൽഗുനം പ്രതി ॥ 3-303-7 (27619)
വ്യേതു സന്താപജം ദുഃഖം തവ ഭാസ്കര മാനസം।
അർജുനപ്രതിമം ചൈവ വിജേഷ്യാമി രണേഽർജുനം ॥ 3-303-8 (27620)
തവാപി വിദിതം ദേവ മമാപ്യസ്ത്രബലം മഹത്।
ജാമദഗ്ന്യാദുപാത്തം യത്തഥാ ദ്രോണാൻമഹാത്മനഃ ॥ 3-303-9 (27621)
ഇദം ത്വമനുജാനീഹി സുരശ്രേഷ്ഠ വ്രതം മമ।
ഭിക്ഷതേ വജ്രിണേ ദദ്യാമപി ജീവിതമാത്മനഃ ॥ 3-303-10 (27622)
സൂര്യ ഉവാച। 3-303-11x (2827)
യദി താത ദദാസ്യേതേ വജ്രിണേ കുണ്ഡലേ ശുഭേ।
ത്വമപ്യേനമഥോ ബ്രൂയാ വിജയാർഥം മഹാബല ॥ 3-303-11 (27623)
നിയമേന പ്രദദ്യാസ്ത്വം കുണ്ഡലേവൈ ശതക്രതോഃ।
അവധ്യോ ഹ്യസി ഭൂതാനാം കുണ്ഡലാഭ്യാം സമന്വിതഃ ॥ 3-303-12 (27624)
അർജുനന വിനാശം ഹി തവ ദാനവസൂദനഃ।
പ്രാർതയാനോ രണേ വത്സ കുണ്ഡലേ തേ ജിഹീർഷതി ॥ 3-303-13 (27625)
സ ത്വമപ്യേനമാരാധ്യ സൂനൃതാഭിഃ പുനഃ പുനഃ।
അഭ്യർഥയേഥാ ദേവേശമമോഘാർഥം പുരന്ദരം ॥ 3-303-14 (27626)
അമോഘാം ദേഹി മേ ശക്തിമമിത്രവിനിബർഹിണീം।
ദാസ്യാമി തേ സഹസ്രാക്ഷ കുണ്ഡലേ വർമ ചോത്തമം ॥ 3-303-15 (27627)
ഇത്യേവ നിയമേന ത്വം ദദ്യാഃ ശക്രായ കുണ്ഡലേ।
തയാ ത്വം കർണ സംഗ്രാമേ ഹനിഷ്യസി രണേ രിപൂൻ ॥ 3-303-16 (27628)
നാഹത്വാ ഹി മഹാബാഹോ ശത്രൂനേതി കരം പുനഃ।
സാ ശക്തിർദേവരാജസ്യ ശതശോഽഥ സഹസ്രശഃ ॥ 3-303-17 (27629)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-300-18x (2828)
ഏവമുക്ത്വാ സഹസ്രാംശുഃ സഹസാഽന്തരധീയത।
`കർണസ്തു ബുബുധേ രാജൻസ്വപ്നാന്തേ പ്രവ്യഥന്നിവ ॥ 3-303-18 (27630)
പ്രതിബുദ്ധസ്തു രാധേയഃ സ്വപ്നം സഞ്ചിന്ത്യ ഭാരത।
ചകാര നിശ്ചയം രാജഞ്ശക്ത്യർഥം വദതാംവര ॥ 3-303-19 (27631)
യദി മാമിന്ദ്ര ആയാതി കുണ്ഡലാർഥം പരന്തപ।
ശക്ത്യാ തസ്മൈ പ്രദാസ്യാമി കുണ്ഡലേ വർമ ചൈവ ഹ ॥ 3-303-20 (27632)
സ കൃത്വാ പ്രാതരുത്ഥായ കാര്യാണി ഭരതർഷഭ।
ബ്രാഹ്മണാന്വാചയിത്വാ ച യഥാകാര്യമുപാക്രമത് ॥ 3-303-21 (27633)
വിധിനാ രാജശാർദൂല മുഹൂർതമജപത്തദാ'।
തതഃ സൂര്യായ ജപ്യാന്തേ കർണഃ സ്വപ്നം ന്യവേദയത് ॥ 3-303-22 (27634)
യഥാ ദൃഷ്ടം യഥാതത്ത്വം യഥോക്തമുഭയോർനിസി।
തത്സർവമാനുപൂർവ്യേണ ശശംസാസ്മൈ വൃഷസ്തദാ ॥ 3-303-23 (27635)
തച്ഛ്രുത്വാ ഭഗവാന്ദേവോ ഭാനുഃ സ്വർഭാനുസൂദനഃ।
ഉവാച തം തഥേത്യേവ കർണം സൂര്യഃ സ്മയന്നിവ ॥ 3-303-24 (27636)
തതസ്തത്ത്വമിതി ജ്ഞാത്വാ രാധേയഃ പരവീരഹാ।
ശക്തിമേവാഭികാങ്ക്ഷന്വൈ വാസവം പ്രത്യപാലയത് ॥ 3-303-25 (27637)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി കുണ്ഡലാഹരണപർവണി ത്ര്യധികത്രിശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 303 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-303-23 അസ്മൈ സൂര്യായ। വൃഷഃ ക്രണഃ ॥ 3-303-24 സ്വർഭാനുസൂദനഃ രാഹുദമനഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 304
॥ ശ്രീഃ ॥
3.304. അധ്യായഃ 304
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
സ്വാവാസേ ദുർവാസസമാവാസയതാ കുന്തിഭോജേന തത്പരിചര്യായൈ കുന്ത്യാ നിയോജനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-304-0 (27638)
ജനമേജയ ഉവാച। 3-304-0x (2829)
കിം തദ്ഗുഹ്യം ന ചാഖ്യാതം കർണായേഹോഷ്ണരശ്മിനാ।
കീദൃശേകുണ്ഡലേ തേ ച കവചം രചൈവ കീദൃശം ॥ 3-304-1 (27639)
കുതശ്ച കവചം തസ്യം കുണ്ഡലേചൈവ സത്തമ।
ഏതദിച്ഛാംയഹം ശ്രോതും തൻമേ ബ്രൂഹി തപോധന ॥ 3-304-2 (27640)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-304-3x (2830)
അഹം രാജൻബ്രവീംയേതത്തസ്യ ഗുഹ്യം വിഭാവസോഃ।
യാദൃശേ കുണ്ഡലേ തേ ച കവചം വൈവ യാദൃശം ॥ 3-304-3 (27641)
കുന്തിഭോജം പുരാ രാജൻബ്രാഹ്മണഃ പര്യുപസ്ഥിതഃ।
തിഗ്മതേജാ മഹാൻപ്രാംശുഃ ശ്മശ്രുദണ്ഡജടാധരഃ ॥ 3-304-4 (27642)
ദർസനീയോഽനവദ്യാംഗസ്തേജസാ പ്രജ്വലന്നിവ।
മധുപിംഗോ മധുരവാക്തപഃസ്വാധ്യായഭൂഷണഃ ॥ 3-304-5 (27643)
സ രാജാനം കുന്തിഭോജമബ്രവീത്സുമഹാതപാഃ।
ഭിക്ഷാമിച്ഛാമി വൈ ഭോക്തും തവ ഗേഹേ വിമത്സര ॥ 3-304-6 (27644)
ന മേ വ്യലീകം കർതവ്യം ത്വയാ വാ തവ ചാനുഗൈഃ।
ഏവം വത്സ്യാമി തേ ഗേഹേ യദി തേ രോചതേഽനഘ ॥ 3-304-7 (27645)
യഥാകാമം ച ഗച്ഛേയമാഗച്ഛേയം തഥൈവ ച।
ശയ്യാസനേ ച മേ രാജന്നാപരാധ്യേത കശ്ചന ॥ 3-304-8 (27646)
തമബ്രവീത്കുന്തിഭോജഃ പ്രീതിയുക്തമിദം വചഃ।
ഏവമസ്തു പരഞ്ചേതി പുനശ്ചൈവമഥാബ്രവീത് ॥ 3-304-9 (27647)
മമ കന്യാ മഹാപ്രാജ്ഞ പൃഥാ നാമ യശസ്വിനീ।
ശീലവൃത്താന്വിതാ സാധ്വീ നിയതാഽനവമാനിനീ ॥ 3-304-10 (27648)
ഉപസ്ഥാസ്യതി സാ ത്വാം വൈ പൂജയാഽനവമത്യ ച।
തസ്യാശ്ച ശീലവൃത്തേന തുഷ്ടിം സമുപയാസ്യസി ॥ 3-304-11 (27649)
ഏവമുക്ത്വാ തു തം വിപ്രമഭിപൂജ്യ യഥാവിധി।
ഉവാച കന്യാമഭ്യേത്യ പൃഥാം പൃഥുലലോചനാം ॥ 3-304-12 (27650)
അയം വത്സേ മഹാഭാഗോ ബ്രാഹ്മണോ വസ്തുമിച്ഛതി।
മമ ഗേഹേ മയാ ചാസ്യ തഥേത്യേവം പ്രതിശ്രുതം ॥ 3-304-13 (27651)
ത്വയി വത്സേ പരായത്തം ബ്രാഹ്മണസ്യാഭിരാധനം।
തൻമേ വാക്യമമിഥ്യാ ത്വം കർതുമർഹസി കർഹിചിത് ॥ 3-304-14 (27652)
അയം തപസ്വീ ഭഗവാൻസ്വാധ്യായനിയതോ ദ്വിജഃ।
യദ്യദ്ബ്രൂയാൻമഹാതേജാസ്തത്തദ്ദേയമാത്സരാത് ॥ 3-304-15 (27653)
ബ്രാഹ്മണാ ഹി പരം തേജോ ബ്രാഹ്മണാ ഹി പരം തപഃ।
ബ്രാഹ്മണാനാം നമസ്കാരൈഃ സൂര്യോ ദിവി വിരാജതേ ॥ 3-304-16 (27654)
അമാനയൻഹി ദാണ്ഡക്യോ വാതാപിശ്ച മഹാസുരഃ।
നിഹതോ ബ്രഹ്മദണ്ഡേന താലജംഘസ്തഥൈവ ച।
`വൈന്ധ്യാദ്രിശ്ച സമുദ്രശ്ച നദ്ദുഷശ്ച വിഹിംസിതഃ' ॥ 3-304-17 (27655)
സോയം വത്സേ മഹാഭാര ആഹിതസ്ത്വയി സാംപ്രതം।
ത്വം സദാ നിയതാ കുര്യാ ബ്രാഹ്മണസ്യാഭിരാധനം ॥ 3-304-18 (27656)
ജാനാമി പ്രണിധാനം തേ ബാല്യാത്പ്രഭൃതി നന്ദിനി।
ബ്രാഹ്മണേഷ്വിഹ സർവേഷു ഗുരുബന്ധുഷു ചൈവ ഹ ॥ 3-304-19 (27657)
തഥാ പ്രേഷ്യേഷു സർവേഷു മിത്രസംബന്ധിമാതൃഷു।
മയി ചൈവ യഥാവത്ത്വംസർവമാവൃത്യ വർതസേ ॥ 3-304-20 (27658)
ന ഹ്യതുഷ്ടോ ജനോഽസ്തീഹ പുരേ ചാന്തഃപുരേ ച തേ।
സംയഗ്വൃത്ത്യാഽനവദ്യാംഗി തവ ഭൃത്യജനേഷ്വപി ॥ 3-304-21 (27659)
സന്ദേഷ്ടവ്യാം തു മന്യേ ത്വാം ദ്വിജാതിം കോപനം പ്രതി।
പൃഥേ ബാലേതി കൃത്വാ വൈ സുതാ ചാസിമമേതി ച ॥ 3-304-22 (27660)
വൃഷ്ണീനാം ച കുലേ ജാതാ ശൂരസ് ദയിതാ സുതാ।
ദത്താ പ്രീതിമതാ മഹ്യം പിത്രാ ബാലാ പുരാസ്വയം ॥ 3-304-23 (27661)
വസുദേവസ് ഭഗിനീ സുതാനാം പ്രവരാ മമ।
അഗ്ര്യമഗ്രേ പ്രതിജ്ഞായ തേനാസി ദുഹിതാ മമ ॥ 3-304-24 (27662)
താദൃശേ ഹി കുലേ ജാതാ കുലേ മമ വിവർധിതാ।
സുഖാത്സുഖമനുപ്രാപ്താ ഹ്രദാദ്ധ്രദമിവാപഗാ ॥ 3-304-25 (27663)
ദൌഷ്കുലേയാ വിശേഷേണ കഥഞ്ചിത്പ്രഗ്രഹം ഗതാഃ।
ബാലഭാവാദ്വികുർവന്തി പ്രായശഃ പ്രമദാഃ ശുഭേ ॥ 3-304-26 (27664)
പൃഥേ രാജകുലേ ജൻമ രൂപം ചാപി തവാദ്ഭുതം।
തേന തേനാസി സംപന്നാ സമുപേതാ ച ഭാമിനി ॥ 3-304-27 (27665)
സാ ത്വം ദർപം പരിത്യജ്യ ദംഭം മാനം ച ഭാമിനി।
ആരാധ്യവരദം വിപ്രം ശ്രേയസാ യോക്ഷ്യസേ പൃഥേ ॥ 3-304-28 (27666)
ഏവം പ്രാപ്സ്യസി കല്യാണി കല്യാണമനഘേ ധ്രുവം।
കോപിതേ ച ദ്വിജശ്രേഷ്ഠേ കുത്സ്നം ദഹ്യേത മേ കുലം ॥ 3-304-29 (27667)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി കുണ്ഡലാഹരണപർവണി ചതുരധികത്രിശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 304 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-304-11 അനവമത്യ അവമാനമകൃത്വാ ॥ 3-304-13 വസ്തും വാസം കർതും ॥ 3-304-19 പ്രണിധാനം ചിത്തൈകാഗ്ര്യം ॥ 3-304-20 ആവൃത്യവ്യാപ്യ ॥ 3-304-24 അഗ്ര്യം അഗ്രേ ദേയം മയാ പ്രഥമമപത്യം തുഭ്യം ദേയമിതി പ്രതിജ്ഞാതമിത്യർഥഃ ॥ 3-304-25 ഹ്രദമിവാഗതേതി ഝ. പാഠഃ ॥ 3-304-26 ദൌഷ്കുലേയാഃ ദുഷ്കുലേ ജാതാഃ। പ്രഗ്രഹം നിർവന്യം ഗതാഃ പ്രാപ്താഃ വികുർവന്തി ദൌഷ്ഠ്യം കുർവന്തി ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 305
॥ ശ്രീഃ ॥
3.305. അധ്യായഃ 305
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
കുന്ത്യാ സാവധാനം പരിചര്യയാ ദുർവാസസഃ പരിതോപണം ॥ 1 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-305-0 (27668)
കുന്ത്യുവാച। 3-305-0x (2831)
ബ്രാഹ്മണം യന്ത്രിതാ രാജന്നുപസ്ഥാസ്യാമി പൂജയാ।
യഥാപ്രതിജ്ഞം രാജേന്ദ്രന ച മിഥ്യാ ബ്രവീംയഹം ॥ 3-305-1 (27669)
ഏഷ ചൈവ സ്വഭാവോ മേ പൂജയേയം ദ്വിജാനിതി।
തവ ചൈവ പ്രിയം കാര്യം ശ്രേയശ്ച പരമം മമ ॥ 3-305-2 (27670)
യദ്യേവൈഷ്യതി സായാഹ്നേ യദി പ്രാതരഥോ നിശി।
യദ്യർധരാത്രേ ഭഗവാന്ന മേ കോപം കരിഷ്യതി ॥ 3-305-3 (27671)
ലാഭോ മമൈഷ രാജേന്ദ്ര യദ്വൈപൂജയിതും ദ്വിജാൻ।
ആദേശേ തവ തിഷ്ഠന്തീ ഹിതം കുര്യാം നരോത്തമ ॥ 3-305-4 (27672)
വിസ്രബ്ധോ ഭവരാജേന്ദ്ര ന വ്യലീകം ദ്വിജോത്തമഃ।
വസൻപ്രാപ്സ്യതി തേ ഗേഹേ സത്യമേതദ്ബ്രവീമി തേ ॥ 3-305-5 (27673)
യത്പ്രിയം ച ദ്വിജസ്യാസ്യ ഹിതം ചൈവ തവാനഘ।
യതിഷ്യാമി തഥാ രാജന്വ്യേതു തേ മാനസോ ജ്വരഃ ॥ 3-305-6 (27674)
ബ്രാഹ്മണാ ഹി മഹാഭാഗാഃ പൂജിതാഃ പൃഥിവീപതേ।
താരണായ സമർഥാഃ സ്യുർവിപരീതേ വധായ ച ॥ 3-305-7 (27675)
രസാഽഹമേതദ്വിജാനന്തീ തോഷയിഷ്യേ ദ്വിജോത്തമം।
ന മത്കൃതേവ്യഥാം രാജൻപ്രാപ്സ്യസി ദ്വിജസത്തമാത് ॥ 3-305-8 (27676)
അപരാധേഽപി രാജേന്ദ്ര രാജ്ഞാമശ്രേയസേ ദ്വിജാഃ।
ഭവന്തി ച്യവനോ യദ്വത്സുകന്യായാഃ കൃതേ പുരാ ॥ 3-305-9 (27677)
നിയമേന പരേണാഹമുപസ്ഥാസ്യേ ദ്വിജോത്തമം।
യഥാ ത്വയാ നരേന്ദ്രേദം ഭാപിതം ബ്രാഹ്മണം പ്രതി ॥ 3-305-10 (27678)
ഏവം ബ്രുവന്തീം ബഹുശഃ പരിഷ്വജ്യ സമർഥ്യ ച।
ഇതിചേതി ച ക്രതവ്യം രാജാ സർവമഥാദിശത് ॥ 3-305-11 (27679)
ഏവമേതത്ത്വയാ ഭദ്രേ കർതവ്യമവിശങ്കയാ।
മദ്ധിതാർഥം തഥാഽഽത്മാർഥങ്കുലാർഥം ചാപ്യനിന്ദിതേ ॥ 3-305-12 (27680)
ഏവമുക്ത്വാ തു താം കന്യാം കുന്തിഭോജോ മഹായശാഃ।
പൃഥാം പരിദദൌ തസ്മൈ ദ്വിജായ ദ്വിജവത്സലഃ ॥ 3-305-13 (27681)
ഇയം ബ്രഹ്മൻമമ സുതാ ബാലാ സുഖവിവർധിതാ।
അപരാധ്യേത യത്കിഞ്ചിന്ന കാര്യം ഹൃദി തത്ത്വയാ ॥ 3-305-14 (27682)
ദ്വിജാതയോ മഹാഭാഗാ വൃദ്ധബാലതപസ്വിഷു।
ഭവന്ത്യക്രോധനാഃ പ്രായോ ഹ്യപരാദ്ധേഷു നിത്യദാ ॥ 3-305-15 (27683)
സുമഹത്യപരാധേഽപി ക്ഷാന്തിഃ കാര്യാ ദ്വിജാതിഭിഃ।
യഥാശക്തി യഥോത്സാഹം പൂജാ ഗ്രാഹ്യാ ദ്വിജോത്തമ ॥ 3-305-16 (27684)
തഥേതി ബ്രാഹ്മണേനോക്തേ സ രാജാ പ്രീതമാനസഃ।
ഹംസചന്ദ്രാംശുസങ്കാശം ഗൃഹമസ്മൈ ന്യവേദയത് ॥ 3-305-17 (27685)
തത്രാഗ്നിശരണേ ക്ലൃപ്തമാസനം തസ്യ ഭാനുമത്।
ആഹാരാദി ച സർവം തത്തഥൈവ പ്രത്യവേദയത് ॥ 3-305-18 (27686)
നിക്ഷിപ്യ രാജപുത്രീ തു തന്ദ്രീം മാനം തഥൈവ ച।
ആതസ്ഥേ പരമം യത്നം ബ്രാഹ്മണസ്യാഭിരാധനേ ॥ 3-305-19 (27687)
തത്രസാ ബ്രാഹ്മണം ഗത്വാ പൃഥാ ശൌചപരാ സതീ।
വിധിവത്പരിചാരാർഹം ദേവവത്പര്യതോഷയത് ॥ 3-305-20 (27688)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി കുണ്ഡലാഹരണപർവണി പഞ്ചാധികത്രിശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 305 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-305-1 യന്ത്രിതാ നിയമയുക്താ ॥ 3-305-5 വിസ്രബ്ധോ വിശ്വസ്തഃ। രവ്യലീകമപ്രിയം ॥ 3-305-18 അഗ്നിശരണേ അഗ്നിഗൃഹേ ॥ 3-305-19 തന്ദ്രീം ആലസ്യം ॥ 3-305-20 പരിചാരാർഹം പൂജാർഹം ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 306
॥ ശ്രീഃ ॥
3.306. അധ്യായഃ 306
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
കുന്തീപരിചര്യാസന്തുഷ്ടേന ദുർവാസസാ താംപ്രതി അഭീപ്സിതാർഥവരണചോദനാ ॥ 1 ॥ തഥാ കിഞ്ചിദപ്യവൃണ്വന്ത്യൈ തസ്യൈ സ്വയമേവ സകലദേവവശീകരണദക്ഷസ്യ മന്ത്രസ്യോപദേശഃ ॥ 2 ॥ തതസ്തേന കുന്തിഭോജാമന്ത്രണപൂർവകമന്തർധാനം ॥ 3 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-306-0 (27689)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-306-0x (2832)
സാ തു കന്യാ മഹാരാജ ബ്രാഹ്മണം സംശിതവ്രതം।
തോഷയാമാസ ശുദ്ധേന മനസാ സംശിതവ്രതാ ॥ 3-306-1 (27690)
പ്രാതരേഷ്യാംയഥേത്യുക്ത്വാ കദാചിദ്ദ്വിജസത്തമഃ।
തത ആയാതി രാജേന്ദ്ര സായം രാത്രാവഥോ പുനഃ ॥ 3-306-2 (27691)
തം ച സർവാസു വേലാസു ഭക്ഷ്യഭോജ്യപ്രതിശ്രയൈഃ।
പൂജയാമാസ സാ കന്യാ വർധമാനൈസ്തു സർവദാ ॥ 3-306-3 (27692)
അന്നാദിസമുദാചാരഃ ശയ്യാസനകൃതസ്തഥാ।
ദിവസേദിവസേ തസ്യ വർധതേ ന തു ഹീയതേ ॥ 3-306-4 (27693)
നിർഭർത്സനാപവാദൈശ്ച തഥൈവാപ്രിയയാ ഗിരാ।
ബ്രാഹ്മണസ്യ പൃഥാ രാജന്ന ചകാരാപ്രിയം തദാ ॥ 3-306-5 (27694)
സ്വപ്നകാലേ പുനശ്ചൈതി ന ചൈതി ബഹുശോ ദ്വിജഃ।
സുദുർലഭമപി ഹ്യന്നം ദീയതാമിതി സോഽബ്രവീത് ॥ 3-306-6 (27695)
കൃതമേവ ച തത്സർവം യഥാ തസ്മൈ ന്യവേദയത്।
ശിഷ്യവത്പുത്രവച്ചൈവ സ്വസൃവച്ച സുസംയതാ ॥ 3-306-7 (27696)
യഥോപജോഷം രാജേന്ദ്ര ദ്വിജാതിപ്രവരസ്യ സാ।
പ്രീതിമുത്പാദയാമാസ കന്യാരത്നമനിന്ദിതാ ॥ 3-306-8 (27697)
തസ്യാസ്തു ശീലവൃത്തേന തുതോപ ദ്വിജസത്തമഃ।
അവധാനേന ഭൂയോഽസ്യാഃ പരം യത്നമഥാകരോത് ॥ 3-306-9 (27698)
താം പ്രഭാതേ ച സായം ച പിതാ പപ്രച്ഛ ഭാരത।
അപിതുഷ്യതിതേ പുത്രി ബ്രാഹ്മണഃ പരിചര്യയാ ॥ 3-306-10 (27699)
തം സാ പരമമിത്യേവപ്രത്യുവാച യശസ്വിനീ।
തതഃ പ്രീതിമവാപാഗ്ര്യാം കുന്തിഭോജോ മഹാമനാഃ ॥ 3-306-11 (27700)
തതഃ സംവത്സരേ പൂർണേ യദാഽസൌ ജപതാംവരഃ।
നാപശ്യദ്ദുഷ്കൃതങ്കിഞ്ചിത്പൃഥായാഃ സൌഹൃദേ രതഃ ॥ 3-306-12 (27701)
തതഃ പ്രീതമനാ ഭൂത്വാ സ ഏനാം ബ്രാഹ്മണോഽബ്രവീത്।
പ്രീതോസ്മി പരമം ഭദ്രേ പരിചാരേണ തേ ശുഭേ ॥ 3-306-13 (27702)
വരാന്വൃണീഷ്വ ക്രല്യാണി ദൂരാപാൻമാനുപൈരിഹ।
യൈസ്ത്വം സീമന്തിനീഃ സർവായശസാഽഭിമവിഷ്യസി ॥ 3-306-14 (27703)
കുന്ത്യുവാച। 3-306-15x (2833)
കൃതാനി മമ സർവാണി സസ്യാ മേ വേദവിത്തമ।
ത്വം പ്രസന്നഃ പിതാ ചൈവ കൃതം വിപ്ര വരൈർമമ ॥ 3-306-15 (27704)
ബ്രാഹ്മണ ഉവാച। 3-306-16x (2834)
യദി നേച്ഛസി മത്തസ്ത്വം വരം ഭദ്രേ ശുചിസ്മിതേ।
ഇമം മന്ത്രം ഗൃഹാണ ത്വമാഹ്രാനായ ദിവൌകസാം ॥ 3-306-16 (27705)
യംയം ദേവം ത്വമേതേന മന്ത്രേണാവാഹയിഷ്യസി।
തേനതേന വശേ ഭദ്രേ സ്ഥാതവ്യം തേ ഭവിഷ്യതി ॥ 3-306-17 (27706)
അകാമോ വാ സകാമോ വാ സ സമേഷ്യതി തേ വശേ।
വിബുധോ മന്ത്രസംഭ്രാന്തോ വാക്യൈർഭൃത്യ ഇവാനതഃ ॥ 3-306-18 (27707)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-306-19x (2835)
ന ശശക ദ്വിതീയം സാ പ്രത്യാഖ്യാതുമനിന്ദിതാ।
തം വൈ ദ്വിജാതിപ്രവരം തദാ ശാപഭയാന്നൃപ ॥ 3-306-19 (27708)
തതസ്താമനവദ്യാംഗീം ഗ്രാഹയാമാസ സ ദ്വിജഃ।
മന്ത്രഗ്രാമം തദാ രാജന്നഥർവശിരസി ശ്രുതം ॥ 3-306-20 (27709)
തം പ്രദായ തു രാജേന്ദ്ര കുന്തിഭോജമുവാച ഹ।
ഉപിതോസ്മി സുഖം രാജൻകന്യയാ പരിതോപിതഃ ॥ 3-306-21 (27710)
തവഗേഹേ സുവിഹിതഃ സദാ സുപ്രതിപൂജിതഃ।
സാധയിഷ്യാമഹേ താവദിത്യുക്ത്വാഽന്തരധീയത ॥ 3-306-22 (27711)
സ തു രാജാ ദ്വിജം ദൃഷ്ട്വാ തത്രൈവാന്തർഹിതം തദാ।
ബഭൂവ വിസ്മയാവിഷ്ടഃ പൃഥാം ച സമപൂജയത് ॥ 3-306-23 (27712)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി കുണ്ഡലാഹരണപർവണി ഷഡധികവിശതതമോഽദ്യായഃ ॥ 306 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-306-3 പ്രതിശ്രയൈഃ ആശ്രയൈഃ ശയനാസനാദ്യൈഃ ॥ 3-306-4 അന്നാദിനാ സമുദാചാരഃ സമുപസർപണം ॥ 3-306-8 യഥോപജോപം പ്രിയമനതിക്രംയ ॥ 3-306-9 ശീലം ശമാദി। വൃത്തം പരിചര്യാ। അസ്യാഃ പൃഥായാഃ ശ്രോയോർഥം അവധാനേന സമാധികാലേ യത്നമകരോത്। യത്നേന തസ്യാഃ കല്യാണം ചിന്തിതവാനിത്യർഥഃ ॥ 3-306-19 ദ്വിതീയം ദ്വിതീയവാരം। ന ശശാക ദ്വിജാതിം സാ ഇതി ഥ. ധ. പാടഃ ॥ 3-306-22 വിഹിതഃ വിശേഷേണ ഹിതസ്തൃപ്തഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 307
॥ ശ്രീഃ ॥
3.307. അധ്യായഃ 307
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
കദാചന ഋതുസ്നാതയാ സൂര്യമനലോകയന്ത്യാ കുന്ത്യാ ദുർവാസസാ ദത്തമത്രപരീക്ഷണായ തദാഹ്വാനം ॥ 1 ॥ മന്ത്രബലാദുപാഗതേന രവിണാ സ്വേന സംഗമനംഗീകുർവന്ത്യാഃ കുന്ത്യാ വിഭീഷികാപൂർവകം സംഗായാനുനയനം ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-307-0 (27713)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-307-0x (2836)
ഗതേ തസ്മിന്ദ്വിജശ്രേഷ്ഠേ കസ്മിംശ്ചിത്കാലപര്യയേ।
ചിന്തയാമാസ സാ കന്യാ മന്ത്രഗ്രാമബലാബലം ॥ 3-307-1 (27714)
അയം വൈ കീദൃശസ്തേന മമ ദത്തോ ഹമാത്മനാ।
മന്ത്രഗ്രാമോ ബലം തസ്യ ജ്ഞാസ്യേ നാതിചിരാദിതി ॥ 3-307-2 (27715)
ഏവം സഞ്ചിന്തയന്തീ സാ ദദർശർതും യദൃച്ഛയാ।
വ്രീഡിതാ സാഽഭവദ്ബാലാ കന്യാഭാവേ രജസ്വലാ ॥ 3-307-3 (27716)
തതോ ഹർംയതലസ്ഥാ സാ മഹാർഹശയനോചിതാ।
പ്രാച്യാം ദിശി സമുദ്യന്തം ദദർശാദിത്യമണ്ഡലം ॥ 3-307-4 (27717)
തത്ര ബദ്ധമനോദൃഷ്ടിരഭവത്സാ സുമധ്യമാ।
ന ചാതപ്യത രൂപേണ ഭാനോഃ സന്ധ്യാഗതസ്യ സാ ॥ 3-307-5 (27718)
തസ്യാ ദൃഷ്ടിരഭൂദ്ദിവ്യാ സാഽപശ്യദ്ദിവ്യദർശനം।
ആമുക്തകവചം ദേവം കുണ്ഡലാഭ്യാം വിഭൂഷിതം ॥ 3-307-6 (27719)
തസ്യാഃ കൌതൂഹരലം ത്വാസീൻമന്ത്രം പ്രതി നരാധിപ।
ആഹ്വാനമകരോത്സാഽഥ തസ്യ ദേവസ്യ ഭാമിനീ ॥ 3-307-7 (27720)
പ്രാണാനുപസ്പൃശ്യ തദാ ഹ്യാജുഹാവ ദിവാകരം।
ആജഗാമ തതോ രാജംസ്ത്വരമാണോ ദിവാകരഃ ॥ 3-307-8 (27721)
മധുപിംഗോ മഹാബാഹുഃ കംബുഗ്രീവോ ഹസന്നിവ।
അംഗദീ ബദ്ധമുകുടോ ദിശഃ പ്രജ്വാലയന്നിവ ॥ 3-307-9 (27722)
യോഗാത്കൃത്വാ ദ്വിധാഽഽത്മാനമാജഗാമ തതാപ ച।
ആബഭാഷേ തതഃ കുന്തീം സാംനാ പരമബൽഗുനാ ॥ 3-307-10 (27723)
ആഗതോസ്മി വശം ഭദ്രേ തവ മന്ത്രബലാത്കൃതഃ।
കിം കരോമി വശോ രാജ്ഞി ബ്രൂഹി കർതാ തദസ്മി തേ ॥ 3-307-11 (27724)
കുന്ത്യുവാച। 3-307-12x (2837)
ഗംയതാം ഭഗവംസ്തത്ര യത ഏവാഗതോ ഹ്യസി।
കൌതൂഹലാത്സമാഹൂതഃ പ്രസീദ ഭഗവന്നിതി ॥ 3-307-12 (27725)
സൂര്യ ഉവാച। 3-307-13x (2838)
ഗമിഷ്യേഽഹം യഥാ മാ ത്വം ബ്രവീഷി തനുമധ്യമേ।
ന തു ദേവം സമാഹൂയ ന്യായ്യം പ്രേഷയിതും വൃഥാ ॥ 3-307-13 (27726)
തവാഭിസന്ധി സുഭഗേ രസൂര്യാത്പുത്രോ ഭവേദിതി।
വീര്യേണാപ്രതിമോ ലോകേ കവചീ കുണ്ഡലീതി ച ॥ 3-307-14 (27727)
സാ ത്വമാത്മപ്രദാനം വൈ കുരുഷ്വ ഗജഗാമിനി।
ഉത്പത്സ്യതി ഹി പുത്രസ്തേ യഥാസങ്കൽപമംഗനേ।
അഥ ഗച്ഛാംയഹം ഭദ്രേ ത്വയാ സംഗംയ സുസ്മിതേ ॥ 3-307-15 (27728)
യദി ത്വംവചനം നാദ്യ കരിഷ്യസി മമ പ്രിയം।
ശപ്സ്യേ കന്യേഽന്യഥാ ക്രുദ്ധോ ബ്രാഹ്മണം പിതരം ച തേ ॥ 3-307-16 (27729)
ത്വത്കൃതേ താൻപ്രധക്ഷ്യാമി സർവാനപി ന സംശയഃ।
പിതരം ചൈവ തേ മൂഢം യോ ന വേത്തി തവാനയം ॥ 3-307-17 (27730)
തസ് ച ബ്രാഹ്മണസ്യാദ്യ യോസൌ മന്ത്രമദാത്തവ।
ശീലവൃത്തമവിജ്ഞായ ധാസ്യാമി വിനയം പരം ॥ 3-307-18 (27731)
ഏതേ ഹി വിബുധാഃ സർവേപുരന്ദരമുഖാ ദിവി।
ത്വയാ പ്രലബ്ധം പശ്യന്തി സ്മയന്ത ഇവ മാം ശുഭേ ॥ 3-307-19 (27732)
പശ്യ ചൈനാൻസുരഗണാന്ദിവ്യം ചക്ഷുരിദം ഹി തേ।
പൂർവമേവ മയാ ദത്തം ദൃഷ്ടവത്യസി യേന മാം ॥ 3-307-20 (27733)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-307-21x (2839)
തതോഽപശ്യത്രിദശാന്രാജപുത്രീ
സർവാനവ സ്വേഷു ധിഷ്ണ്യേഷു ഖസ്ഥാൻ।
പ്രഭാവന്തം ഭാനുമന്തം മഹാന്തം
യഥാഽഽദിത്യം രോചമാനാംസ്തഥൈവ ॥ 3-307-21 (27734)
സാ താന്ദൃഷ്ട്വാ ത്രിദശാനേവ ബാലാ
സൂര്യം ദേവീ വചനം പ്രാഹ ഭീതാ।
ഗച്ഛ ത്വം വൈ ഗോപതേ സ്വം വിമാനം
കന്യാഭാവാദ്ദുഃഖ ഏവാപചാരഃ ॥ 3-307-22 (27735)
പിതാ മാതാ ഗുരവശ്ചൈവയേഽന്യേ
ദേഹസ്യാസ്യ പ്രഭവന്തി പ്രദാനേ।
നാഹം ധർമം ലോപയിഷ്യാമി ലോകേ
സ്ത്രീണാം വൃത്തം പൂജ്യതേ ദേഹരക്ഷാ ॥ 3-307-23 (27736)
മയാ മന്ത്രബലം ജ്ഞാതുമാഹൂതസ്ത്വം വിഭാവസോ।
ബാല്യാദ്ബാലേതി തത്കൃത്വാ ക്ഷന്തുമർഹസി മേ വിഭോ ॥ 3-307-24 (27737)
സൂര്യ ഉവാച। 3-307-25x (2840)
ബാലേതി കൃത്വാഽനുനയം തവാഹം
ദദാനി നാന്യാനുനയം ലഭേത।
ആത്മപ്രദാനം കുരു കുന്തികന്യേ
ശാന്തിസ്തവൈവം ഹി ഭവേച്ച ഭീരു ॥ 3-307-25 (27738)
ന ചാപി ഗന്തും യുക്തം ഹി മയാ മിഥ്യാകൃതേന വൈ।
അസമേത്യ ത്വയാ ഭീരു മന്ത്രാഹൂതേന ഭാമിനി ॥ 3-307-26 (27739)
ഗമിഷ്യാംയനവദ്യാംഗി ലോകേ സമവഹാസ്യതാം।
`ഗച്ഛേയമേവ സുശ്രോണി ഗതോഽഹം വൈ നിരാകൃതഃ'।
സർവേഷാം വിബുധാനാം ച വക്തവ്യഃ സ്യാം തഥാ ശുഭേ ॥ 3-307-27 (27740)
3-307-28 (27741)
സാ ത്വം മയാ സമാഗച്ഛ പുത്രം ലപ്സ്യസി മാധ്ശം।
വിശിഷ്ടാ സർവലോകേഷു ഭവിഷ്യസി ന സംശയ ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-307-3 ഋതും രജഃ ॥ 3-307-8 പ്രാണാൻ ഇന്ദ്രിയാണി ചക്ഷുഃശ്രോത്രാദീനി ഉപസ്പൃശ്യ। ജലേന സംയഗാചംയേത്യർഥഃ ॥ 3-307-11 കിം കരോംയവശോ രാജ്ഞി ഇതി ഥ. ധ. പാഠഃ ॥ 3-307-13 യഥാഹം ഗമിഷ്യേ തഥാ മാ മാം ബ്രവീഷി നതു തദ്യോഗ്യമിത്യാഹ നത്വിതി । വൃഥാ പ്രസാദമപ്രാപ്യ ॥ 3-307-14 തവാഭിസന്ധിം സുഭഗേ കുര്യാം പുത്രഃ ഇതി ഥ. ധ. പാഠഃ ॥ 3-307-16 ബ്രാഹ്മണം ദുർവാസസം ॥ 3-307-18 വിനയം ദണ്ഡം ധാസ്യാമി ധാരയിഷ്യാമി ॥ 3-307-22 അപചാരോഽപരാധഃ കൃതഃ। വ്രീഡമാനേവ ബാലേതി ഝ. പാഠഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 308
॥ ശ്രീഃ ॥
3.308. അധ്യായഃ 308
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
കുന്ത്യാ സംഗമന്തരാ ദുശ്ശകാനുനയേ ഭാസ്കരേ കൃച്ഛ്രാത്തദംഗീകരണം ॥ 1 ॥ സൂര്യേണ പുനഃ കന്യാത്വലാഭരൂപവരദാനപൂർവകം തസ്യാം ഗർഭാധാനം ॥ 2 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-308-0 (27742)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-308-0x (2841)
സാ തു കന്യാ ബഹുവിധം ബ്രുവന്തീ മധുരം വചഃ।
അനുനേതും സഹസ്രാംശും ന ശശാക മനസ്വിനീ ॥ 3-308-1 (27743)
ന ശശാക യദാ ബാലാ പ്രത്യാഖ്യാതും തമോനുദം।
ഭീതാ ശാപാത്തതോ രാജന്ദധ്യൌ ദീർഘമഥാന്തരം ॥ 3-308-2 (27744)
അനാഗസഃ പിതുഃ ശാപോ ബ്രാഹ്മണസ്യ തഥൈവ ച।
മന്നിമിത്തഃ കഥം ന സ്യാത്ക്രുദ്ധാദസ്മാദ്വിഭാവസോഃ ॥ 3-308-3 (27745)
ബാലേനാപി സതാ മോഹാദ്ഭൃശം സാപഹ്നവാന്യപി।
നാഽഭ്യാസാദയിതവ്യാനി തേജാംസി ച തപാംസി ച॥ 3-308-4 (27746)
സാഹമദ്യ ഭൃശം ഭീതാ ഗൃഹീത്വാ ച കരേ ഭൃശം।
കഥം ത്വകാര്യം കുര്യാം വൈ പ്രദാനം ഹ്യാത്മനഃ സ്വയം ॥ 3-308-5 (27747)
സാ വൈ ശാപപരിത്രസ്താ ബഹു ചിന്തയതീ ഹൃദാ।
മോഹേനാഭിപരീതാംഗീ സ്മയമാനാ പുനഃപുനഃ ॥ 3-308-6 (27748)
തം ദേവമബ്രവീദ്ഭീതാ ബന്ധൂനാം രാജസത്തമ।
വ്രീഡാവിഹ്വലയാ വാചാ ശാപത്രസ്താ വിശാംപതേ ॥ 3-308-7 (27749)
പിതാ മേ ധ്രിയതേ ദേവ മാതാ ചാന്യേ ച ബാന്ധവാഃ।
ന തേഷു ധ്രിയമാണഏഷു വിദിലോപോ ഭവേദയം ॥ 3-308-8 (27750)
ത്വയാ തു സംഗമോ ദേവ യദി സ്യാദ്വിധിവർജിതഃ।
മന്നിമിത്തം കുലസ്യാസ്യ ലോകേഽകീർതിർന സംശയഃ ॥ 3-308-9 (27751)
അഥവാ ധർമമേതം ത്വം മന്യസേ തപതാംവര।
ഋതേ പ്രദാനാദ്ബന്ധുഭ്യസ്തവ കാമം കരോംയഹം ॥ 3-308-10 (27752)
ആത്മപ്രദാനം ദുർധർഷ തവ കൃത്വാസതീ ത്വഹം।
ത്വയി ധർമോ യശശ്ചൈവ കീർതിരായുശ്ച ദേഹിനാം ॥ 3-308-11 (27753)
സൂര്യ ഉവാച। 3-308-12x (2842)
ന തേ പിതാ ന തേ മാതാ ഗുരവോ വാ ശുചിസ്മിതേ।
പ്രഭവന്തി പ്രദാനേ തേ ഭദ്രം തേ ശൃണു മേ വചഃ ॥ 3-308-12 (27754)
സർവാൻകാമയതേ യസ്മാത്കനേർധാതോശ്ച ഭാമിനി।
തസ്മാത്കന്യേഹ സുശ്രോണീ സ്വതന്ത്രാ വരവർണിനി ॥ 3-308-13 (27755)
നാധർമശ്ചരിതഃ കശ്ചിത്ത്വയാ ഭവതി ഭാമിനി।
അധർമങ്കുത ഏവാഹം വരേയം ലോകകാംയയാ ॥ 3-308-14 (27756)
അനാവൃതാഃ സ്ത്രിയഃ സർവാ നരാശ്ച വരവർണിനി।
സ്വഭാവ ഏഷ ലോകാനാം വികാരോഽന്യ ഇതി സ്മൃതഃ ॥ 3-308-15 (27757)
സാ മയാ സഹസംഗംയ പുനഃ കന്യാ ഭവിഷ്യസി।
പുത്രശ്ച തേ മഹാവാദ്ദുർഭവിഷ്യതി ന സംശയഃ ॥ 3-308-16 (27758)
കുന്ത്യുവാച। 3-308-17x (2843)
യദി പുത്രോ മമ ഭവേത്ത്വത്തഃ സർവതമോനുദ।
കുണ്ഡലീ കവചീ ശൂരോ മഹാബാഹുർമഹാബലഃ।
`അസ്തു മേ സംഗമോ ദേവ അനേന സമയേന തേ' ॥ 3-308-17 (27759)
സൂര്യ ഉവാച। 3-308-18x (2844)
ഭവിഷ്യതി മഹാബാഹുഃ കുണ്ഡലീ ദിവ്യവർമഭൃത്।
ഉഭയം ചാമൃതമയം തസ് ഭദ്രേ ഭവിഷ്യതി ॥ 3-308-18 (27760)
കുന്ത്യുവാച। 3-308-19x (2845)
യദ്യതദമൃതാദസ്തി കുണ്ഡലേ വർമ ചോത്തമം।
മമ പുത്രസ്യ യം വൈ ത്വം മത്ത ഉത്പാദയിഷ്യസി ॥ 3-308-19 (27761)
അസ്തു മേ സംഗമോ ദേവ യഥോക്തം ഭഗവംസ്ത്വയാ।
ത്വദ്വീര്യരൂപസത്വൌജാ ധറ്മയുക്തോ ഭവേത്സ ച ॥ 3-308-20 (27762)
സൂര്യ ഉവാച। 3-308-21x (2846)
അദിത്യാ കുണ്ഡലേ രാജ്ഞി ദത്തേ മേ മത്തകാശിനി।
തസ്മൈ ദാസ്യാമി വാമോരു വർമ ചൈവേദമുത്തമം ॥ 3-308-21 (27763)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-308-22x (2847)
പരമം ഭഗവന്നേവം സംഗമിഷ്യേ ത്വയാ സഹ।
യദി പുത്രോ ഭവേദേവം യഥാ വദസി ഗോപതേ ॥ 3-308-22 (27764)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-308-23x (2848)
തഥേത്യുക്ത്വാ തു താം കുന്തീമാവിവേശ വിഹംഗമഃ।
സ്വർഭാനുശത്രുര്യോഗാത്മാ നാഭ്യാം പസ്പർശ ചൈവ താം ॥ 3-308-23 (27765)
തത സാ വിഹ്വലേവാസീത്കന്യാ സൂരയ്സ് തേജസാ।
പപാത ചാഥ സാ ദേവീ ശയനേ മൂഢചേതനാ ॥ 3-308-24 (27766)
സൂര്യ ഉവാച। 3-308-25x (2849)
സാധയിഷ്യാമി സുശ്രോണി പുത്രം വൈ ജനയിഷ്യസി।
സർവശസ്ത്രഭൃതാംശ്രേഷ്ഠം കന്യാ ചൈവ ഭവിഷ്യസി ॥ 3-308-25 (27767)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-308-26x (2850)
തതഃ സാ വ്രീഡിതാ ബാലാ തദാ സൂര്യമഥാബ്രവീത്।
ഏവമസ്ത്വിതി രാജേന്ദ്രപ്രസ്ഥിതം ഭൂരിവർചസം ॥ 3-308-26 (27768)
ഇതിസ്മോക്താ കുന്തിരാജാത്മജാ സാ
വിവസ്വന്തം യാചമാനാ സലജ്ജാ।
തസ്മിൻപുണ്യേ ശയനീയേ പപാത
മോഹാവിഷ്ടാ വേപമാനാ ലതേവ ॥ 3-308-27 (27769)
തിഗ്മാംശുസ്താം തേജസാ മോഹയിത്വാ
യോഗേനാവിശ്യാത്മസംസ്ഥാം ചകാര।
ന ചൈവൈനാം ദൂഷയാമാസ ഭാനുഃ
സഞ്ജ്ഞാം ലേഭേ ഭൂയ ഏവാത ബാലാ ॥ 3-308-28 (27770)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി കുണ്ഡലാഹരണപർവണി രഅഷ്ടാധികത്രിശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 308 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-308-2 ദധ്യൌ ചിന്തിതവതീ। അന്തരം കാലം ॥ 3-308-4 ബാലേനാൽപവയസാപി സതാ സാധുനാ മോഹാച്ചിത്തപാരവശ്യാത് തേജാസി സൂര്യാദീനി തപാംസി ദുർവാസആദീനി നാഭ്യാസാദയിതവ്യാന്യത്യന്തം പ്രത്യാസത്തിവിഷയാണി ന കർതവ്യാനി ॥ 3-308-7 ബന്ധൂനാം ബന്ധുഭ്യ ഇത്യർഥഃ ॥ 3-308-8 ധ്രിയതേ ജീവതി ॥ 3-308-12 പ്രഭവന്തി സ്വാംയമർഹന്തി ॥ 3-308-13 കാമയതേ സർവാനിതി കന്യേതി കന്യാശബ്ദനിർവചനം ॥ 3-308-14 തത്രഹേതുഃ ലോകകാംയയാ ലോകപ്രിയയാ കാമവത്തയാ ॥ 3-308-15 അന്യോ വിവാഹനിയമാദിർവികാരഃ ॥ 3-308-18 അമൃതമയം സഹജം വർമ ॥ 3-308-26 പ്രസ്ഥിതം സംഗമായോപക്രന്തം 3-308-28 ആത്മസംസ്ഥാംവചനവശാം। ഏനാം ന ദൂഷയാമാസ। കന്യാത്വസ്ഥാപനേനേതി ശേഷഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 309
॥ ശ്രീഃ ॥
3.309. അധ്യായഃ 309
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
കതിപയകാലാതിപാതേ കർണസ്യ സഹജകവചകുണ്ഡലധാരണഏന കുന്ത്യാം ജനനം ॥ 1 ॥ കുന്ത്യാ ധാത്ര്യാസഹ മന്ത്രപൂർവകം ജാതമാത്രസ് ഗർഭസ്യ മഞ്ജൂഷായാം നിക്ഷേപപൂർവകമശ്വനദ്യാം വിസർജനം ॥ 2 ॥ സഗർഭായാ മഞ്ജൂഷായാഃ ക്രമേണ ചർമണ്വതീയമുനാദ്വാരാ ഗംഗായാം പ്ലവനേന ചംപാപുരീപ്രവേശഃ ॥ 3 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-309-0 (27771)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-309-0x (2851)
തതോ ഗർഭഃ സമഭവത്പൃഥായാഃ പൃഥിവീപതേ।
ശുക്ലേ ദശോത്തരേ പക്ഷേ താരാപതിരിവാംബരേ ॥ 3-309-1 (27772)
സാ ബാന്ധവഭയാദ്ബാലാ ഗർഭം തം വിനിഗൂഹതീ।
ധാരയാമാസ സുശ്രോണീ ന ചൈനാം ബുബുധേ ജനഃ ॥ 3-309-2 (27773)
ന ഹി താം വേദ നാര്യന്യാ കാചിദ്ധാത്രേയികാമൃതേ।
കന്യാപുരഗതാം ബാലാം നിപുണാം പരിരക്ഷണേ ॥ 3-309-3 (27774)
തതഃ കാലേന സാ ഗർഭം സുഷുവേ വരവർണിനീ।
കന്യൈവ തസ്യ ദേവസ്യ പ്രസാദാദമരപ്രഭം ॥ 3-309-4 (27775)
തഥൈവാബദ്ധകവചം കനകോജ്ജ്വലകുണ്ഡലം।
ഹര്യക്ഷം വൃഷഭസ്കന്ധം യഥാസ്യ പിതരം തഥാ ॥ 3-309-5 (27776)
ജാതമാത്രം ച തം ഗർഭം ധാത്ര്യാ സംമന്ത്ര്യ ഭാമിനീ।
`ഉത്സ്രഷ്ടുകാമാ തം ഗർഭം കാരയാമാസ ഭാരത। 3-309-6 (27777)
മഞ്ജൂഷാം ശിൽപിഭിസ്തൂർണം സുനദ്ധാം സുപ്രതിഷ്ഠിതാം ॥
പ്ലവൈർബഹുവിധൈർബദ്ധാം പ്ലവനാർഥം ജലേ നൃപ।
അജിനൈർമൃദുഭിശ്ചൈവം സംസ്തീർണശയനാം തഥാ'॥ 3-309-7 (27778)
മഞ്ജൂഷായാം സമാധായ സ്വാസ്തീർണായാം സമന്തതഃ।
മധൂച്ചിഷ്ടസ്ഥിതായാം തം സുഖായാം രുദതീ തഥാ।
ശ്ലക്ഷ്ണായാം സുപിധാനായാമശ്വനദ്യാമവാസൃജത് ॥ 3-309-8 (27779)
ജാനതീ ചാപ്യകർതവ്യം കന്യായാ ഗർഭധാരണം।
പുത്രസ്നേഹേന സാ രാജൻകരുണം പര്യദേവയത് ॥ 3-309-9 (27780)
സമുത്സൃജന്തീ മഞ്ജൂപാമശ്വനദ്യാം തദാ ജലേ।
ഉവാച രുദതീകുന്തീ യാനി വാക്യാനി തച്ഛൃണു ॥ 3-309-10 (27781)
സ്വസ്തി തേഽസ്ത്വാന്തരിക്ഷേഭ്യഃ പാർഥിവേഭ്യശ്ച പുത്രക।
ദിവ്യേഭ്യശ്ചൈവ ഭൂതേഭ്യസ്തഥാ തോയചരാശ്ച യേ ॥ 3-309-11 (27782)
ശിവാസ്തേ സന്തു പന്ഥാനോ മാ ച തേ പരിപന്ഥിനഃ।
ആഗതാശ്ച തഥാ പുത്ര ഭവന്ത്യദ്രോഹചേതസഃ ॥ 3-309-12 (27783)
പാതു ത്വാം വരുണോ രാജാ സലിലേ സലിലേശ്വരഃ।
അന്തരിക്ഷേഽന്തരിക്ഷസ്ഥഃ പവനഃ സർവഗസ്തഥാ ॥ 3-309-13 (27784)
പിതാ ത്വാം പാതു സർവത്ര തപനസ്തപതാംവരഃ।
യേന ദത്തോസി മേ പുത്ര ദിവ്യേന വിധിനാ കില ॥ 3-309-14 (27785)
ആദിത്യാ വസവോ രുദ്രാഃ സാധ്യാ വിശ്വേ ച ദേവതാഃ।
മരുതശ്ച സഹേന്ദ്രേണ ദിശശ്ച സദിദീശ്വരാഃ ॥ 3-309-15 (27786)
രക്ഷന്തു ത്വാം സുരാഃ സർവേ സമേഷു വിഷമേഷു ച।
വേത്സ്യാമി ത്വാംവിദേശേപി കവചേനാഭിസൂചിതം ॥ 3-309-16 (27787)
ധന്യസ്തേ പുത്ര ജനരകോ ദേവോ ഭാനുർവിഭാവസുഃ।
സ്ത്വാം ദ്രക്ഷ്യതി ദിവ്യേന ചക്ഷുഷാ വാഹിനീഗതം ॥ 3-309-17 (27788)
ധന്യാ സാ പ്രമദാ യാ ത്വാം പുത്രത്വേ കൽപയിഷ്യതി।
യസ്യാസ്ത്വം തൃഷിതഃ പുത്ര സ്തനം പാസ്യസി ദേവജ ॥ 3-309-18 (27789)
കോനു സ്വപ്നസ്തയാ ദൃഷ്ടോ യാ ത്വാമാദിത്യവർചസം।
ദിവ്യവർമസമായുക്തം ദിവ്യകൃണ്ഡലഭൂഷിതം ॥ 3-309-19 (27790)
പദ്മായതവിശാലാക്ഷം പദ്മതാംരദലോജ്ജ്വലം।
സുലലാടം സുകേശാന്തം പുത്രത്വേ കൽപയിഷ്യതി ॥ 3-309-20 (27791)
ധന്യാ ദ്രക്ഷ്യന്തി പുത്ര ത്വാം ഭൂമൌ സംസർപമാണകം।
അവ്യക്തകലവാക്യാനി വദന്തം രേണുഗുണ്ഠിതം ॥ 3-309-21 (27792)
ധന്യാ ദ്രക്ഷ്യന്തി പുത്ര ത്വാം പുനര്യൌവനഗോചരം।
ഹിമവദ്വനസംഭൂതം സിംഹം കേസരിണം യഥാ ॥ 3-309-22 (27793)
ഏവം ബഹുവിധം രാജന്വിലപ്യ കരുണം പൃഥാ।
അവാമൃജതമജ്ജൂഷാമശ്വനദ്യാം തദാ ജലേ ॥ 3-309-23 (27794)
രുദതീ പുത്രശോകാർതാ നിശീഥേ കമലേക്ഷണാ।
ധാത്ര്യാ സഹ പൃഥാ രാജൻപുത്രദർശനലാലസാ ॥ 3-309-24 (27795)
വിസർജയിത്വാ മഞ്ജൂഷാം സംബോധനഭയാത്പിതുഃ।
വിവേശ രാജഭവനം പുനഃ ശോകാതുരാ തതഃ ॥ 3-309-25 (27796)
മഞ്ജൂഷാ ത്വശ്വനദ്യാഃ സാ യയൌ ചർമയണ്വതീം നദീം।
ചർമണ്വത്യാശ്ചയമുനാം തതോ ഗംഗാം ജഗാമ ഹ ॥ 3-309-26 (27797)
ഗംഗായാഃ സൂതവിഷയം ചംപാമനുയയൌ പുരീം।
സ മഞ്ജൂഷാഗതോ ഗർഭസ്തരംഗൈരുഹ്യമാനകഃ ॥ 3-309-27 (27798)
അമൃതാദുത്ഥിതം ദിവ്യം തനുവർമ സകുണ്ഡലം।
ധാരയാമാസ തം ഗർഭം ദൈവം ച വിധിനിർമിതം ॥ 3-309-28 (27799)
ഏതദ്ഗുഹ്യം മഹാരാജ സൂര്യസ്യാസീൻമഹാത്മനഃ।
സ സൂര്യസംഭവോ ഗർഭഃ കുന്ത്യാ ഗർഭേണ ധാരിതഃ' ॥ 3-309-29 (27800)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി കുണ്ഡലാഹരണപർവണി നവാധികത്രിശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 309 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-309-1 ദശോത്തരേ ഏകാദശേ ശുക്ലേ പക്ഷേ പ്രതിപദി ചന്ദ്രഇവ ബാല ഉദ്ഭൂതഃ। മാഘശുക്ലപ്രതിപദി കർണനിഷേകജൻമേത്യർഥഃ ॥ 3-309-5 ഹര്യക്ഷം സിംഹനേത്രം ॥ 3-309-6 ഗർഭം പ്രതി സംമന്ത്ര്യേത്യധ്യാഹാരേണാന്വയഃ ॥ 3-309-8 മധൂച്ഛിഷ്ടം സിക്ഥകം। മയനമിതി ഭാഷായാം। തേന സ്ഥിതായാം സർവതോലിപ്തായാം മഞ്ജൂഷായാം। ജലപ്രവേശോ ന ഭവേദിത്യർഥഃ ॥ 3-309-12 ആഗമാശ്ച തഥാ സന്തു ദിവ്യേന വിധിനാ തവ ഇതി ഥ. ധ. പാഠഃ। ആഗമാശ്ച തഥാ പാന്തു ഇതി ക. പാഠഃ ॥ 3-309-28 ദൈവം കർതൃ। ഗർഭം സകുണ്ഡലം വർമ ധാരയാമാസേത്യന്വയഃ। ഗർഭം കവചകുണ്ഡലധാരകഞ്ചകാരേത്യർഥഃ। വിധിനാ ഈശ്വരേണ നിർമിതം ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 310
॥ ശ്രീഃ ॥
3.310. അധ്യായഃ 310
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
സ്നാനായ ഭാര്യയാ സഹ ഗംഗാം ഗതേനാധിരഥനാംനാ സൂതേന തത്രോത്പ്ലവമാനായാഃ സഗർഭമഞ്ജൂഷായാ ഗ്രഹണം ॥ 1 ॥ തഥാ മഞ്ജൂഷോദ്ഘാടനേ ദൃഷ്ടസ്യ ഗർഭസ്യ സ്വപുത്രതയാ പരികൽപനേന നാമകരണാദിപൂർവകംപ്രീത്യാ പോഷണം ॥ 2 ॥ കർണേന പരശുരാമാദിഭ്യോഽസ്ത്രഗ്രഹണപൂർവകം ദുര്യോധനേന സഖ്യകരണം ॥ 3 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-310-0 (27801)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-310-0x (2852)
ഏതസ്മിന്നേവ കാലേ തു ധൃതരാഷ്ട്രസ്യ വൈ സഖാ।
സൂതോഽധിരഥ ഇത്യേവ സദാരോ ജാഹ്നവീം യയൌ ॥ 3-310-1 (27802)
തസ്യ ഭാര്യാഽഭവദ്രാജന്രൂപേണാസദൃശീ ഭുവി।
രാധാ നാമ മഹാഭാഗാ ന സാ പുത്രമവിന്ദത।
അപത്യാർഥേ പരം യത്നമകരോച്ച വിശേഷതഃ ॥ 3-310-2 (27803)
സാ ദദർശാഥ മഞ്ജൂഷാമുഹ്യമാനാം യദൃച്ഛയാ।
ദത്തരക്ഷാപ്രതിസരാമന്വാലംഭനശോഭനാം ॥ 3-310-3 (27804)
ഊർമീതരംഗൈർജാഹ്നവ്യാഃ സമാനീതാമുപഹ്വരം।
`വിവർതമാനാം ബഹുശഃ പുനഃപുനരിതസ്തതഃ ॥ 3-310-4 (27805)
തതഃ സാ വായുനാ രാജൻസ്രോതസാ ച ബലീയസാ।
ഉപാനീതോ യതഃ സൂതഃ സഭാര്യോ ജലമാശ്രിതഃ' ॥ 3-310-5 (27806)
സാ തു കൌതൂഹലാത്പ്രാപ്താം ഗ്രാഹയാമാസ ഭാമിനീ।
തതോ നിവേദയാമാസ സൂതസ്യാധിരഥസ്യ വൈ ॥ 3-310-6 (27807)
സ താമുദ്ധൃത്യ മഞ്ജൂഷാമുത്സാര്യ ജലമന്തികാത്।
യന്ത്രൈരുദ്ഘാടയാമാസ സോഽപശ്യത്തത്രബാലകം ॥ 3-310-7 (27808)
മൃഷ്ടകുണ്ഡലയുക്തേന വദനേന വിരാജിതം।
`പരിംലാനമുഖം ബാലം രുദന്തം ക്ഷുധിതം ഭൃശം ॥ 3-310-8 (27809)
സ തു തം പരയാ ലക്ഷ്ംയാ ദൃഷ്ട്വാ യുക്തം വരാത്മജം'।
സ സൂതോ ഭാര്യയാ സാർധം വിസ്മയോത്ഫുല്ലലോചനഃ।
അങ്കമാരോപ്യ തം ബാലം ഭാര്യാം വചനമബ്രവീത് ॥ 3-310-9 (27810)
ഇദമത്യദ്ഭുതം ഭീരു യതോ ജാതോസ്മി ഭാമിനി।
ദൃഷ്ടവാന്ദേവഗർഭോഽയം മന്യേഽസ്മാകമുപാഗതഃ ॥ 3-310-10 (27811)
അനപത്യസ്യ പുത്രോഽയം ദേവൈർദത്തോ ധ്രുവം മമ।
ഇത്യുക്ത്വാ തം ദദൌ പുത്രം രാധായൈ സ മഹീപതേ ॥ 3-310-11 (27812)
രപ്രതിജഗ്രാഹ തം രാധാ വിധിവദ്ദിവ്യരൂപിണം।
പുത്രം കമലഗർഭാഭം ദേവഗർഭം ശ്രിയാ വൃതം ॥ 3-310-12 (27813)
`സ്തന്യം സമസ്രവച്ചാസ്യ ദൈവാദിത്ഥ നിശ്ചയഃ'।
പുപോഷ ചൈനം വിധിവദ്വവൃധേ സ ച വീര്യവാൻ।
തതഃ പ്രഭൃതി ചാപ്യന്യേ പ്രാഭവന്നൌരസാഃ സുതാഃ ॥ 3-310-13 (27814)
`നാമകർമ ച ചക്രുസ്തേ കുണ്ഡലേ തസ് ദൃശ്യതേ।
കർണ ഇത്യേവ തം ബാലം ദൃഷ്ട്വാ കർണം സകുണ്ഡലം' ॥ 3-310-14 (27815)
വസുവർമധരം ദൃഷ്ട്വാ തം ബാലം ഹേമകുണ്ഡലം।
നാമാസ്യ വസുഷേണേതി തതശ്ചക്രുർദ്വിജാതയഃ ॥ 3-310-15 (27816)
ഏവം സ സൂതപുത്രത്വം ജഗാമാമിതവിക്രമഃ।
വസുഷേണ ഇതിഖ്യാതോ വൃഷ ഇത്യേവ ച പ്രഭുഃ ॥ 3-310-16 (27817)
സൂതസ്യ വവൃധേഽംഗേഷു ജ്യേഷ്ഠഃ പുത്രഃ സ വീര്യവാൻ।
ചാരേണ വിദിതശ്ചാസീത്പൃഥയാ ദിവ്യവർമഭൃത് ॥ 3-310-17 (27818)
സൂതസ്ത്വധിരഥഃ പുത്രം വിവൃദ്ധം സമയേന തം।
ദൃഷ്ട്വാ പ്രസ്ഥാപയാമാസ പുരം വാരണസാഹ്വയം ॥ 3-310-18 (27819)
തത്രോപസദനം ചക്രേ ദ്രോണസ്യേഷ്വസ്ത്രകർമണി।
സഖ്യം ദുര്യോധനേനൈവമഗമത്സ ച വീര്യവാൻ ॥ 3-310-19 (27820)
ദ്രോണാത്കൃപാച്ച രാമാച്ച സോഽസ്ത്രഗ്രാമം ചതുർവിധം।
ലബ്ധ്വാ ലോകേഽഭവത്ഖ്യാതഃ പരമേഷ്വാസതാം ഗതഃ ॥ 3-310-20 (27821)
സന്ധായ ധാർതരാഷ്ട്രേണ പാർഥാനാം വിപ്രിയേ രതഃ।
യോദ്ധുമാശംസതേ നിത്യം ഫൽഗുനേന മഹാത്മനാ ॥ 3-310-21 (27822)
സദാ ഹി തസ് സ്പർധാഽഽസീദർജുനന വിശാംപതേ।
അർജുനസ്യ ച കർണേന യതോ ദ്വന്ദ്വം ബഭൂവ ഹ ॥ 3-310-22 (27823)
ഏതദ്ഗുഹ്യം മഹാരാജ സൂര്യസ്യാസീന്ന സംശയഃ।
യഃ സൂര്യസംഭവഃ കർണഃ കുര്യാത്പ്രതികുലേ രതഃ ॥ 3-310-23 (27824)
തം തു കുണ്ഡലിനം ദൃഷ്ട്വാ വർമണാ ച സമന്വിതം।
അവധ്യം സമരേ മത്വാ പര്യതപ്യദ്യുധിഷ്ഠിരഃ ॥ 3-310-24 (27825)
യദാ ച കർണോ രാജേന്ദ്ര ഭാനുമന്തം ദിവാകരം।
സ്തൌതി മധ്യന്ദിനേ പ്രാപ്തേ പ്രാഞ്ജലിഃ സലിലോത്ഥിതഃ ॥ 3-310-25 (27826)
തത്രൈനമുപതിഷ്ഠന്തി ബ്രാഹ്മണാ ധനഹേതുനാ।
നാദേയം തസ്യ തത്കാലേ കിഞ്ചിദസ്തി ദ്വിജാതിഷു ॥ 3-310-26 (27827)
തമിന്ദ്രോ ബ്രാഹ്മണോ ഭൂത്വാ ഭിക്ഷാം ദേഹീത്യുപസ്ഥിതഃ।
സ്വാഗതം ചേതി രാധേയസ്തമഥ പ്രത്യഭാഷത ॥ 3-310-27 (27828)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി കുണ്ഡലാഹരണപർവണി ദശാധികത്രിശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 310 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-310-3 ദത്തോ രക്ഷാർഥം പ്രതിസരോ ദൂർവാകങ്കണാദിരൂപോ യസ്യാം താമഅ। അന്വാലംഭനം കുങ്കുമഹസ്തദാനം ॥ 3-310-5 ഉപഹ്വരം സമീപം ॥ 3-310-7 ഉത്സാര്യ പരതോ നീത്വാ ॥ 3-310-15 വസുവർമ സ്വർണകവചനം ॥ 3-310-17 അംഗേഷു ജനപദവിശേഷേഷു ॥ 3-310-19 ഉപസദനം ഗുരൂപസദനം ॥ 3-310-20 പരമേഷ്വാസതാം മഹാധനുർധരതാം ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 311
॥ ശ്രീഃ ॥
3.311. അധ്യായഃ 311
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
ഇന്ദ്രേണ ബ്രാഹ്മണവേപധാരണേന കർണപ്രതി കവചകുണ്ഡലയാചനം ॥ തസ്യേന്ദ്രത്വം ജാനതാ കർണേന തസ്മാച്ഛക്തിഗ്രഹണപൂർവകം തസ്മൈ കവചകുണ്ഡലദാനം ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-311-0 (27829)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-311-0x (2853)
ദേവരാജമനുപ്രാപ്തം ബ്രാഹ്മണച്ഛദ്മനാഽഽവൃതം।
ദൃഷ്ട്വാസ്വാഗതമിത്യാഹ ന ബുബോധാസ്യ മാനസം ॥ 3-311-1 (27830)
ഹിരണ്യകണ്ഠീഃ പ്രമദാ ഗ്രാമാന്വാ ബഹുഗോകുലാൻ।
കിം ദദാനീതി തം വിപ്രമുവാചാധിരഥിസ്തതഃ ॥ 3-311-2 (27831)
ബ്രാഹ്മണ ഉവാച। 3-311-3x (2854)
ഹിരണ്യകണ്ഠ്യഃ പ്രമദാ യച്ചാന്യത്പ്രീതിവർധനം।
നാഹ ദത്തമിഹേച്ഛാമി തദർഥിഭ്യഃ പ്രദീയതാം ॥ 3-311-3 (27832)
യദേതത്സഹജം വർമ കുണ്ഡലേ ച തവാനഘ।
ഏതദുത്കൃത്യ മേ ദേഹി യദി സത്യവ്രതോ ഭവാൻ ॥ 3-311-4 (27833)
ഏതദിച്ഛാംയഹം ഭിക്ഷാം ത്വയാ ദത്താം പരന്തപ।
ഏഷ മേ സർവലാഭാനാം ലാഭഃ പരമകോ മതഃ ॥ 3-311-5 (27834)
കർണ ഉവാച। 3-311-6x (2855)
അവനിം പ്രമദാ ഗാശ്ച നിർവാപം ബഹുവാർഷികം।
തത്തേ വിപ്ര പ്രദാസ്യാമി ന തു വർമ സകുണ്ഡലം ॥ 3-311-6 (27835)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-311-7x (2856)
ഏവം ബഹുവിധൈർവാക്യൈർവാര്യമാണഃ സ തു ദ്വിജഃ।
രകർണേന ഭരതശ്രേഷ്ഠ നാന്യം വരമയാചത ॥ 3-311-7 (27836)
സാന്ത്വിതശ്ച യഥാശക്തി പൂജിതശ്ച യഥാവിധി।
ന ചാന്യം സ ദ്വിജശ്രേഷ്ഠഃ കാമയാമാസ വൈ വരം ॥ 3-311-8 (27837)
യദാ നാന്യ പ്രവൃണുതേ വരം വൈ ദ്വിജസത്തമഃ।
`വിനാഽസ് സഹജം വർമ കുണ്ഡലേ ച വിശാംപതേ'।
തദൈനമബ്രവീദ്ഭൂയോ രാധേയഃ പ്രഹസന്നിവ ॥ 3-311-9 (27838)
സഹജം വർമ മേ വിപ്ര കുണ്ഡലേ ചാമൃതോദ്ഭവേ।
തേനാവധ്യോസ്മി ലോകേഷു തതോ നൈതജ്ജഹാംയഹം ॥ 3-311-10 (27839)
വിശാലം പൃഥിവീരാജ്യം ക്ഷേമം നിഹതകണ്ടകം।
പ്രതിഗൃഹ്ണീഷ്വ മത്തസ്ത്വം സാധു ബ്രാഹ്മണപുംഗവ ॥ 3-311-11 (27840)
കുണ്ഡലാഭ്യാം വിമുക്തോഽഹംവർമണാ സഹജേന ച।
ദമനീയോ ഭവിഷ്യാമി ശത്രൂണാം ദ്വിജസത്തമ ॥ 3-311-12 (27841)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-311-12x (2857)
യദന്യം ന വരം വവ്രേ ഭഗവാൻപാകശാസനഃ।
തതഃ പ്രഹസ് കർണസ്തം പുനരിത്യബ്രവീദ്വചഃ ॥ 3-311-13 (27842)
വിദിതോ ദേവദേവേശ പ്രാഗേവാസി മമ പ്രഭോ।
ന തു ന്യായ്യം മയാ ദാതും തവ ശക്ര വൃഥാ വരം ॥ 3-311-14 (27843)
ത്വം ഹി ദേവേശ്വരഃ സാക്ഷാത്ത്വയാ ദേയോ വരോ മമ।
അന്യേഷാം ചൈവ ഭൂതാനാമീശ്വരോ ഹ്യസി ഭൂതകൃത് ॥ 3-311-15 (27844)
യദി ദാസ്യാമി തേ ദേവ കുണ്ഡലേ കവചം തഥാ।
വധ്യതാമുപയാസ്യാമി ത്വം ച ശക്രാവഹാസ്യതാം ॥ 3-311-16 (27845)
തസ്മാദ്വിനിമയം കൃത്വാ കുണ്ഡലേവർമ ചോത്തമം।
ഹരസ്വ ശക്രകാമം മേ ന ദദ്യാമഹമന്യഥാ ॥ 3-311-17 (27846)
ശക്ര ഉവാച। 3-311-18x (2858)
വിദിതോഽഹം രവേഃ പൂർവമായാനേവ തവാന്തികം।
തേന തേ സർവമാഖ്യാതമേവമേതന്ന സംശയഃ ॥ 3-311-18 (27847)
കാമമസ്തു തഥാ താത തവ കർണ യഥേച്ഛസി।
വർജയിത്വാ തു മേ വജ്രം പ്രവൃണീഷ്വ യഥേച്ഛസി ॥ 3-311-19 (27848)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-311-20x (2859)
തതഃ കർണഃ പ്രഹൃഷ്ടസ്തു ഉപസംഗംയ വാസവം।
അമോഘാം ശക്തിമഭ്യേത്യ വവ്രേ സംപൂർണമാനസഃ ॥ 3-311-20 (27849)
ക്രണ ഉവാച। 3-311-21x (2860)
വർമണാ കുണ്ഡലാഭ്യാം ച ശക്തിം മേ ദേഹി വാസവ।
അമോഘാം ശത്രുസംഘാനാം ഘാതിനീം പൃഥനാമുഖേ ॥ 3-311-21 (27850)
തതഃ സഞ്ചിന്ത്യ മനസാ മുഹൂർതമിവ വാസവഃ।
ശക്ത്യർഥം പൃഥിവീപാല കർണം വാക്യമഥാബ്രവീത് ॥ 3-311-22 (27851)
കുണ്ഡലേ മേ പ്രയച്ഛസ്വ വർമ ചൈവ ശരീരജം।
ഗൃഹാണ കർണ ശക്തിം ത്വമനേന സമയേന ച ॥ 3-311-23 (27852)
അമോഘാ ഹന്തി ശതശഃ ശത്രൂൻമമ കരച്യുതാ।
പുനശ്ച പാണിമഭ്യേതി മമ ദൈത്യാന്വിനിഘ്നതഃ ॥ 3-311-24 (27853)
സേയം തവ കരപ്രാപ്താ ഹത്വൈരകം രിപുമൂർജിതം।
ഗർജന്തം പ്രതപന്തം ച മാമേവൈഷ്യതി സൂതജ ॥ 3-311-25 (27854)
കർണ ഉവാച। 3-311-25x (2861)
ഏകമേവാഹമിച്ഛാമി രിപും ഹന്തും മഹാഹവേ।
ഗർജന്തംപ്രതപന്തം ച യതോ മമ ഭയം ഭവേത് ॥ 3-311-26 (27855)
ഇന്ദ്ര ഉവാച। 3-311-27x (2862)
ഏകം ഹനിഷ്യസി രിപും ഗർജന്തം ബലിനം രണേ।
ത്വം തു യം പ്രാർഥയസ്യേകം രക്ഷ്യതേ സ മഹാത്മനാ ॥ 3-311-27 (27856)
യമാഹുർവേദവിദ്വാംസോ വരാഹമപരാജിതം।
നാരായണമചിന്ത്യം ച തേന കൃഷ്ണേന രക്ഷ്യതേ ॥ 3-311-28 (27857)
കർണ ഉവാച। 3-311-29x (2863)
`ഏവമേതദ്യഥാഽഽത്ഥ ത്വം ദാനവാനാം നിഷൂദന।
വധിഷ്യാമി രണേ ശത്രും യോ മേ സ്ഥാതാ പുരസ്സരഃ' ॥ 3-311-29 (27858)
ഏവമപ്യസ്തു ഭഗവന്നേകവീരവധേ മമ।
അമോഘാം ദേഹി മേ ശക്തിം യഥാ ഹന്യാം പ്രതാപിനം ॥ 3-311-30 (27859)
ഉത്കൃത്യ തു പ്രദാസ്യാമി കുണ്ഡലേ കവചം ച തേ।
നികൃത്തേഷു തു ഗാത്രേഷു ന മേ ബീഭത്സതാ ഭവേത് ॥ 3-311-31 (27860)
ഇന്ദ്ര ഉവാച। 3-311-32x (2864)
ന തേ ബീഭത്സതാ കർണ ഭവിഷ്യതി കഥഞ്ചന।
ബ്രണശ്ചൈവ ന ഗാത്രേഷു യസ്ത്വം നാനൃതമിച്ഛസി ॥ 3-311-32 (27861)
യാദൃശസ്തേ പിതുർവർണസ്തേജശ്ച വദതാംവര।
താദൃശേനൈവ വർണേന ത്വം കർണ ഭവിതാ പുനഃ ॥ 3-311-33 (27862)
വിദ്യമാനേഷു ശസ്ത്രേഷു യദ്യമോഘാമസംശയേ।
പ്രമത്തോ മോക്ഷ്യസേ ചാപി ത്വയ്യേവൈഷാ പതിഷ്യതി ॥ 3-311-34 (27863)
കർണ ഉവാച। 3-311-35x (2865)
സംശയം പരമം പ്രാപ്യ വിമോക്ഷ്യേ വാസവീമിമാം।
യഥാ മാമൌത്ഥ ശക്ര ത്വം സത്യമേതദ്ബ്രവീമി തേ ॥ 3-311-35 (27864)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-311-36x (2866)
തതഃ ശക്തിം പ്രജ്വലിതാം പ്രതിഗൃഹ് വിശാംപതേ।
ശസ്ത്രം ഗൃഹീത്വാ നിശിതം സർവഗാത്രാണ്യകൃന്തത ॥ 3-311-36 (27865)
തതോ ദേവാ മാനവാ ദാനവാശ്ച
നികൃന്തന്തം കർണമാത്മാനമേവ।
ദൃഷ്ട്വാ സർവേ സിംഹനാദാൻപ്രണേദു-
ർന ഹ്യസ്യാസീൻമുഖജോ വൈ വികാരഃ ॥ 3-311-37 (27866)
തതോ ദിവ്യാ ദുന്ദുഭയഃ പ്രണേദുഃ
പപാതോച്ചൈഃ പുഷ്പവർഷം ച ദിവ്യം।
ദൃഷ്ട്വാ കർണം ശസ്ത്രസങ്കൃത്തഗാത്രം
മഹുശ്ചാപി സ്മയമാനം നൃവീരം ॥ 3-311-38 (27867)
തതശ്ഛിത്ത്വാ കവചം ദിവ്യമംഗാ-
ത്തഥൈവാർദ്രം പ്രദദൌ വാസവായ।
തഥോത്കൃത്യ പ്രദദൌ കുണ്ഡലേ തേ
കർണാത്തസ്മാത്കർമണാ തേന കർണഃ ॥ 3-311-39 (27868)
`തതോ ദേവോ മുദിതോ വജ്രപാണി-
ർദൃഷ്ട്വാ കർണം ശസ്ത്രനികൃത്തഗാത്രം'।
തതഃ ശക്രഃ പ്രഹസന്വഞ്ചയിത്വാ
കർണം ലോകേ യശസാ യോജയിത്വാ।
കൃതങ്കാര്യം പാണ്ഡവനാം ഹി ഭേനേ
തതഃ പശ്ചാദ്ദിവമേവോത്പപാത ॥ 3-311-40 (27869)
ശ്രുത്വാ കർണം മുഷിതം ധാർതരാഷ്ട്രാ
ദീനാഃ സർവേ ഭഗ്നദർപാ ഇവാസൻ।
താം രചാവസ്ഥാം ഗമിതം സൂതപുത്രം
ശ്രുത്വാ പാർഥാ ജഹൃപുഃ കാനനസ്ഥാഃ ॥ 3-311-41 (27870)
ജനമേജയ ഉവാച। 3-311-42x (2867)
ക്വസ്താ വീരാഃ പാണ്ഡവാസ്തേ ബഭൂവുഃ
കുതശ്ചൈതേ ശ്രുതവന്തഃ പ്രിയം തത്।
കിം വാഽകാർഷുർദ്വാദശേഽബ്ദേ വ്യതീതേ
തൻമേ സർവം ഭഗവാന്വ്യാകരോതു ॥ 3-311-42 (27871)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-311-43x (2868)
ലബ്ധ്വാ കൃഷ്ണാം സൈന്ധവം ദ്രാവയിത്വാ
വിപ്രൈഃ സാർധം കാംയകാദാശ്രമാത്തേ।
മാർകണ്ഡേയാച്ഛ്രുതവന്തഃ പുരാണം
കദേവർഷീണആം ചരിതം വിസ്തരേണ ॥ 3-311-43 (27872)
`പ്രത്യാജഗ്മുഃ സരഥാഃ സാനുയാത്രാഃ
സർവൈഃ സാർധം സൂതപൌരോഗവൈസ്തേ।
തതോ യയുർദ്വൈതവനം നൃവീരാ
നിസ്തീര്യൈവം വനവാസം സമഗ്രം' ॥ 3-311-44 (27873)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി കുണ്ഡലാഹരണപർവണി ഏകാദശാധികത്രിശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 311 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-311-3 യച്ചാന്യത്പാദവന്ധനം ഇതി ധ. പാഠഃ ॥ 3-311-6 അവനി ഗൃഹാർഥം। നിവാപം ന്യുപ്യതേ ബീജമംമിന്നിതി ക്ഷേത്രം। ബഹുവർപികം യാവജ്ജീവികവൃത്തിരൂപം .। 3-311-18 ആയാനേവ ആഗച്ഛന്നേവ ॥ 3-311-39 കൃണാതി ഹിനസ്തി കൃന്തതി ഛിനത്തി വാ അംഗാനീതി കർണ ഇത്യർഥഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 312
॥ ശ്രീഃ ॥
3.312. അധ്യായഃ 312
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
യുധിഷ്ഠിരാദിഭിഃ കാംയകവനാത്പുനർദ്വൈതവനംപ്രത്യാഗമനം ॥ 1 ॥ തത്രകേനചിൻമൃഗേണ തരുസംഘർപവശാത്സ്വവിപാണലഗ്നേന ബ്രാഹ്മണസ്യാരണിനാ സഹ പലായനം ॥ ബ്രാഹ്മണപ്രാർഥനയാ തദാനയനായ പാണ്ഡവൈസ്തദനുധാവനം ॥ തതസ്തൌഃ സുദൂരം സ്വാപകർപണപൂർവകമന്തർഹിതേ തസ്മിൻശ്രാന്ത്യാ വടമൂലേ സമുപവേശനം ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-312-0 (27874)
ജനമേജയ ഉവാച। 3-312-0x (2869)
ഏവം ഹൃതായാം ഭാര്യായാം പ്രാപ്യ ക്ലേശമനുത്തമം।
പ്രതിപദ്യ തതഃ കൃഷ്ണാം കിമകുർവത പാണ്ഡവാഃ ॥ 3-312-1 (27875)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-312-2x (2870)
ഏവം ഹൃതായാം കൃഷ്ണായാം പ്രാപ്യ ക്ലേശമനുത്തമം।
വിഹായ കാംയകം രാജാ സഹ ഭ്രാതൃഭിരച്യുതഃ ॥ 3-312-2 (27876)
പുനർദ്വൈതവനം രംയമാജഗാമ യുധിഷ്ഠിരഃ।
സ്വാദുമൂലഫലം രംയം വിചിത്രബഹുപാദപം ॥ 3-312-3 (27877)
അനുഭുക്തഫലാഹാരാഃ സർവ ഏവ മിതാശനാഃ।
ന്യവസൻപാണ്ഡവാസ്തത്രകൃഷ്ണയാ സഹ ഭാര്യയാ ॥ 3-312-4 (27878)
വസന്ദ്വൈതവനേ രാജാ കുന്തീപുത്രോ യുധിഷ്ഠിരഃ।
ഭീമസേനോഽർജുനശ്ചൈവ മാദ്രീപുത്രൌ ച പാണ്ഡവൌ ॥ 3-312-5 (27879)
ബ്രാഹ്മണാർഥേ പരാക്രാന്താ ധർമാത്മാനോ യതവ്രതാഃ।
ക്ലേശമാർച്ഛന്ത വിപുലം സുഖോദർകം പരന്തപാഃ ॥ 3-312-6 (27880)
തസ്മിൻപ്രതിവസന്തസ്തേ യത്പ്രാപുഃ കുരുസത്തമാഃ।
വനേ ക്ലേശം സുഖോദർകം തത്പ്രവക്ഷ്യാമി തേ ശൃണു ॥ 3-312-7 (27881)
അരണീസഹിതം ഭാണ്ഡം ബ്രാഹ്മണസ്യ തപസ്വിനഃ।
മൃഗസ് ഘർഷണസ്യ വിപാണേ സമസജ്ജത ॥ 3-312-8 (27882)
തദാദായ ഗതോ രാജംസ്ത്വരമാണോ മഹാമൃഗഃ।
ആശ്രമാന്തരിതഃ ശീഘ്രം പ്ലവമാനോ മഹാജവഃ ॥ 3-312-9 (27883)
ഹ്രിയമാണം തു തം ദൃഷ്ട്വാ സ വിപ്രഃ കുരുസത്തമ।
ത്വരിതോഽഭ്യാഗമത്തത്രഅഗ്നിഹോത്രപരീപ്സയാ।
`തേഷാം തു വസതാം തത്ര പാണ്ഡവാനാം മഹാരഥം' ॥ 3-312-10 (27884)
അജാതശത്രുമാസീനം ഭ്രാതൃഭിഃ സഹിതം വനേ।
ആഗംയ ബ്രാഹ്മണസ്തൂർണം സന്തപ്തശ്ചേദമബ്രവീത് ॥ 3-312-11 (27885)
അരണീസഹിതം ഭാണ്ഡം സമാസക്തം വനസ്പതൌ।
മൃഗസ്യ ഘറ്ഷമാണസ്യ വിഷാണേ സമസജ്ജത ॥ 3-312-12 (27886)
തമാദായ ഗതോ രാജംസ്ത്വരമാണോ മഹാമൃഗഃ।
ആശ്രമാത്ത്വരിതഃ ശീഘ്രം പ്ലവമാനോ മഹാജവഃ ॥ 3-312-13 (27887)
തസ്യ ഗത്വാ പദം രാജന്നാസാദ്യ ച മഹാമൃഗം।
അഗ്നിഹോത്രം ന ലുപ്യേത തദാനയത പാണ്ഡവാഃ ॥ 3-312-14 (27888)
ബ്രാഹ്മണസ്യ വചഃ ശ്രുത്വാ സന്തപ്തോഽഥ യുധിഷ്ഠിരഃ।
ധനുരാദായ കൌന്തേയഃ പ്രാദ്രവദ്ഭ്രാതൃഭിഃ സഹ ॥ 3-312-15 (27889)
സന്നദ്ധാ ധന്വിനഃ സർവേ പ്രാദ്രവന്നരപുംഗവാഃ।
ബ്രാഹ്മണാർഥേ യതന്തസ്തേ ശീഘ്രമന്വഗമൻമൃഗം ॥ 3-312-16 (27890)
കർണിനാലീകനാരാചാനുത്സൃജന്തോ മഹാരഥാഃ।
നാവിധ്യൻപാണ്ഡവാസ്തത്ര പശ്യന്തോ മൃഗമന്തികാത് ॥ 3-312-17 (27891)
തേഷാം പ്രയതമാനാനാം നാദൃശ്യത മഹാമൃഗഃ।
അപശ്യന്തോമൃഗം ശ്രാന്താ ദുഃഖം പ്രാപ്താ മനസ്വിനഃ ॥ 3-312-18 (27892)
ശീതലച്ഛായമാഗമയ് ന്യഗ്രോധം ഗഹനേ വനേ।
ക്ഷുത്പിപാസാപരീതാംഗാഃ പാണ്ഡവാഃ സമുപാവിശൻ ॥ 3-312-19 (27893)
തേഷാം സമുപവിഷ്ടാനാം നകുലോ ദുഃഖിതസ്തദാ।
അബ്രവീദ്ഭ്രാതരം ശ്രേഷ്ഠമമർഷാത്കുരുനന്ദനം ॥ 3-312-20 (27894)
നാസ്മിൻകുലേ ജാതു മമജ്ജ ധർമോ
ന ചാലസ്യാദർഥലോപോ ബഭൂവ।
അനുത്തരാഃ സർവഭൂതേഷു ഭൂപ
സംപ്രാപ്താഃ സ്മഃ സംശയം കിംനു രാജൻ ॥ 3-312-21 (27895)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി ആരണ്യേയപർവണി ദ്വാദശാധികത്രിശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 312 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-312-8 അരണീസഹിതം മന്ഥം ഇതി ഝയ പാഠഃ। അരണീ ഉത്തരാധരേഽഗ്നിമഥനകാഷ്ഠേ രതാഭ്യാം രസഹിതം മന്ഥം നിർമഥനദണ്ഡം ॥ 3-312-9 ആശ്രമാന്തരിതഃ ആശ്രമദൂരഗതഃ ॥ 3-312-14 പദം മാർഗേ ചിഹ്നം ഗത്യാ പ്രാപ്ഥ। തേനൈവ പഥാ തദാനയത ॥ 3-312-21 ധർമോ ന മമജ്ജ ധർമലോപോഽർഥലോപശ്ച നാഭൂത്। ആലസ്യാദിത്യുപചര്യതേ। ത്വയി അനുത്തരാഃ പ്രതിവാക്യരഹിതാഃ സർവഭൂതേഷു കാര്യാർഥേ ഉപസ്ഥിതേ ഓമിത്യേവ വദാമോ നതു വാക്യാന്തരമിത്യർഥഃ। സംശയം ബ്രാഹ്മണസ്യ കർമലോപനിമിത്തം ദോഷം ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 313
॥ ശ്രീഃ ॥
3.313. അധ്യായഃ 313
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
പിപാസിതേഷു പാണ്ഡവേഷു യുധിഷ്ഠിരനിയോഗാദ്വൃക്ഷാഗ്രമധിരൂഢേന നകുലേന നാതിദൂരേ കിഞ്ചിത്സരോവിലോകനം ॥ പാനീയാനയമായ സരോഗതേഷു നകുലാദിഷു യക്ഷവചനാവമത്യാ പാനീയപാനേന ദീർഘനിദ്രാശ്രവണാദനാഗതേഷു യുധിഷ്ഠിരേണാപി തത്സരോഗമനം ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-313-0 (27896)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 3-313-0x (2871)
നാപദാമസ്തി മര്യാദാ ന നിമിത്തം ന കാരണം।
ധർമസ്തു വിഭജത്യർഥമുഭയോഃ പുണ്യപാപയോഃ ॥ 3-313-1 (27897)
ഭീമ ഉവാച। 3-313-2x (2872)
പ്രാതികാംയനയത്കൃഷ്ണാം സഭായാം പ്രേഷ്യവത്തദാ।
ന മയാ നിഹതസ്തത്രതേന പ്രാപ്താഃ സ്മ സംശയം ॥ 3-313-2 (27898)
അർജുന ഉവാച। 3-313-3x (2873)
വാചസ്തീക്ഷ്ണാസ്ഥിഭേദിന്യഃ സൂതപുത്രേണ ഭാഷിതാഃ।
അതിതീവ്രാ മയാ ക്ഷാന്താസ്തേന പ്രാപ്താഃ സ്മ സംശയം ॥ 3-313-3 (27899)
സഹദേവ ഉവാച। 3-313-4x (2874)
ശകുനിസ്ത്വാം യദാഽജൈഷീദക്ഷദ്യൂതേന ഭാരത।
സ മയാ ന ഹതസ്തത്രതേന പ്രാപ്താഃ സ്മ സംശയം ॥ 3-313-4 (27900)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-313-5x (2875)
തതോ യുധിഷ്ഠിരോ രാജാ നകുലം വാക്യമബ്രവീത്।
ആരുഹ്യ വൃക്ഷം മാദ്രേയ നിരീക്ഷസ്വ ദിശോ ദശ ॥ 3-313-5 (27901)
പാനീയമന്തികേ പശ്യ വൃക്ഷാന്വാപ്യുദകാശ്രയാൻ।
ഏതേ ഹി ഭ്രാതരഃ ശ്രാന്താസ്തവ താത പിപാസിതാഃ ॥ 3-313-6 (27902)
നകുലസ്തു തഥേത്യുക്ത്വാ ഭ്രാതുർജ്യേഽഷ്ഠസ്യ ശാസനാത്।
തത ഉത്ഥായ മതിമാഞ്ശീഘ്രമാരുഹ്യ പാദപം।
അബ്രവീദ്ധാന്തരം ജ്യേഷ്മഭിവീക്ഷ്യ സമന്തതഃ ॥ 3-313-7 (27903)
പശ്യാമി ബഹുലാന്രാജന്വൃക്ഷാനുദകസംശ്രയാൻ।
സാരസാനാം ച നിർഹ്രാദസ്തത്രോദകമസംശയം ॥ 3-313-8 (27904)
തതോഽബ്രവീത്സത്യധൃതിഃ കുന്തീപുത്രോ യുധിഷ്ഠിരഃ।
ഗച്ഛ സൌംയ തതഃ ശീഘ്രം തൂണൈഃ രപാനീയമാനയ ॥ 3-313-9 (27905)
നകുലസ്തു തഥേത്യുക്ത്വാ ഭ്രാതുർജ്യേഷ്ഠസ്യ ശാസനാത്।
പ്രാദ്രവദ്യത്ര പാനീയം ശീഘ്രം ചൈവാന്വപദ്യത ॥ 3-313-10 (27906)
സ ദൃഷ്ട്വാ വിമലം തോയം സാരസൈഃ പരിവാരിതം।
പാതുകാമസ്തതോ വാചമന്തരിക്ഷാത്സ ശുശ്രുവേ ॥ 3-313-11 (27907)
യക്ഷ ഉവാച। 3-313-12x (2876)
മാ താത സാഹസം കാർഷീർമമ പൂർവപരിഗ്രഹഃ।
പ്രശ്നാനുക്ത്വാ തു മാദ്രേയ തതഃ പിബ ഹരസ്വ ച ॥ 3-313-12 (27908)
അനാദൃത്യ തു തദ്വാക്യം നകുലഃ സുപിപാസിതഃ।
അപിബച്ഛീതലം തോയം പീത്വാ ച നിപപാത ഹ ॥ 3-313-13 (27909)
ചിരായമാണേ നകുലേ കുന്തീപുത്രോ യുധിഷ്ഠിരഃ।
അബ്രവീദ്ധ്രാതരം വീരം സഹദേവമരിന്ദമം ॥ 3-313-14 (27910)
ഭ്രാതാ ചിരായതേ താത സഹദേവ തവാഗ്രജഃ।
തം ചൈവാനയ സോദര്യം പാനീയം ച ത്വമാനയ ॥ 3-313-15 (27911)
സഹദേവസ്തഥേത്യുക്ത്വാ താം ദിശം പ്രത്യപദ്യത।
ദദർശ ച ഹതം ഭൂമൌ ഭ്രാതരം നകുലം തദാ ॥ 3-313-16 (27912)
ഭ്രാതൃശോകാഭിസന്തപ്തസ്തൃഷയാ ച പ്രപീഡിതഃ।
അഭിദുദ്രാവ രപാനീയം തതോ വാഗഭ്യഭാഷത ॥ 3-313-17 (27913)
മാ താത സാഹസം കാർഷീർമമ പൂർവപരിഗ്രഹഃ।
പ്രശ്നാനുക്ത്വാ യഥാകാമം പിബസ്വ ച ഹരസ്വ ച ॥ 3-313-18 (27914)
അനാദൃത്യ തു തദ്വാക്യം സഹദേവഃ പിപാസിതഃ।
അപിബച്ഛീതലം തോയം പീത്വാ ച നിപപാത ഹ ॥ 3-313-19 (27915)
അഥാബ്രവീത്സ വിജയം കുന്തീപുത്രോ യുധിഷ്ഠിരഃ।
ഭ്രാതരൌ തേ ചിരഗതൌ ബീഭത്സോ ശത്രുകർശന ॥ 3-313-20 (27916)
തൌ ചൈവാനയ ഭദ്രം തേ പാനീയം ച ത്വമാനയ।
ത്വം ഹി നസ്താത സർവേഷാം ദുഃഖിതാനാമപാശ്രയഃ ॥ 3-313-21 (27917)
ഏവമുക്തോ ഗുഡാകേശഃ പ്രഗൃഹ്യ സശരം ധനുഃ।
ആമുക്തഖംഗോ മേധാവീ തത്സരഃ പ്രത്യപദ്യത ॥ 3-313-22 (27918)
യതഃ പുരുഷശാർദൂലൌ പാനീയഹരണേ ഗതൌ।
തൌ ദദർശ ഹതൌ തത്രഭ്രാതരൌ ശ്വേതവാഹനഃ ॥ 3-313-23 (27919)
`വിഗതാസൂ നരവ്യാഘ്രൌ ശയാനൌ വസുധാതലേ'।
പ്രസുപ്താവിവ തൌ ദൃഷ്ട്വാ നരസിംഹഃ സുദുഃഖിതഃ।
ധനുരുദ്യംയ കൌന്തേയോ വ്യലോകയത തദ്വനം ॥ 3-313-24 (27920)
നാപശ്യത്തത്രകിഞ്ചിത്സ ഭൂതമസ്മിൻമഹാവനേ।
സവ്യസാചീ പിപാസാർതഃ പാനീയം സോഭ്യധാവത ॥ 3-313-25 (27921)
അഭിധാവംസ്തതോ വാചമന്തരിക്ഷാത്സ ശുശ്രുവേ।
യത്ത്വമിച്ഛസി പാനീയം നൈതച്ഛക്യം ബലാത്ത്വയാ ॥ 3-313-26 (27922)
കൌന്തേയ യദി വൈ പ്രശ്നാൻമയോക്താൻപ്രതിവക്ഷ്യസി।
തതഃ പാസ്യസി പാനീയം ഹരിഷ്യസി ച ഭാരത ॥ 3-313-27 (27923)
വാരിതസ്ത്വബ്രവീത്പാർഥോ ദൃശ്യമാനോ നിവാരയ।
യാവദ്ബാണൈർവിനിർഭിന്നഃ പുനർനൈവം വദിഷ്യസി ॥ 3-313-28 (27924)
ഏവമുക്ത്വാ തതഃ പാർഥഃ ശരൈരസ്ത്രാനുമന്ത്രിതൈഃ।
പ്രവവർഷ രദിശഃ കൃത്സ്നാഃ ശബ്ദവേധം ച ദർശയൻ।
കർണിനാലീകനാരാചാനുത്സൃജൻഭരതർഷഭഃ। 3-313-29 (27925)
സ ത്വമോഘാനിഷൂൻമുക്ത്വാ തൃഷ്ണയാഽഭിപ്രപീഡിതഃ।
അനേകൈരിഷുസംഘാതൈരന്തരിക്ഷേ വവർഷ ഹ ॥ 3-313-30 (27926)
യക്ഷ ഉവാച। 3-313-31x (2877)
കിം വിധാനേന തേ പാർഥ പ്രശ്നാനുക്ത്വാ പയഃ പിബ।
അനുക്ത്വാ ച പിബൻപ്രശ്നാൻപീത്വൈവ നഭവിഷ്യസി ॥ 3-313-31 (27927)
സ ച മോഘാനിഷൂന്ദൃഷ്ട്വാതൃഷ്ണയാ ച പ്രപീഡിതഃ।
അവജ്ഞായൈവ താം വാചം പീത്വൈവ നിപപാത് ഹ ॥ 3-313-32 (27928)
അഥാബ്രവീദ്ഭീമസേനം കുനതീപുത്രോ യുധിഷ്ഠിരഃ।
നകുലഃ സഹദേവശ്ച ബീഭത്സുശ്ച പരന്തപ ॥ 3-313-33 (27929)
ചിരംഗതാസ്തോയഹേതോർന ചാഗച്ഛന്തി ഭാരത।
താംശ്ചൈവാനയ ഭദ്രം തേ പാനീയം ച ത്വമാനയ ॥ 3-313-34 (27930)
ഭീമസേനസ്തഥേത്യുക്ത്വാ തം ദേശം പ്രത്യപദ്യത।
രയത്രതേ പുരുഷവ്യാഘ്രാ ഭ്രാതരോസ്യ നിപാതിതാഃ ॥ 3-313-35 (27931)
താന്ദൃഷ്ട്വാ ദുഃഖിതോ ഭീമസ്തൃഷയാ ച പ്രപീഡിതഃ।
അമന്യത മഹാബാഹുഃ കർമ തദ്യക്ഷരക്ഷസാം ॥ 3-313-36 (27932)
സചിന്തയാമാസ തദാ യോദ്ധവ്യം ധ്രുവമദ്യ മേ।
പാസ്യാമി താവത്പാനീയമിതി പാർഥോ വൃകോദരഃ ॥ 3-313-37 (27933)
തതോഽഭ്യധാവത്പാനീയം പിപാസുഃ പുരുഷർഷഭഃ ॥ 3-313-38 (27934)
യക്ഷ ഉവാച। 3-313-39x (2878)
മാ താത സാഹസങ്കാർഷീർമമ പൂർവപരിഗ്രഹഃ।
പ്രശ്നാനുക്ത്വാ തു കൌന്തേയ തതഃ പിബ ഹരസ്വ ച ॥ 3-313-39 (27935)
ഏവമുക്തസ്തദാ ഭീമോ യക്ഷേണാമിതതേജസാ।
അനുക്ത്വൈവ തു താൻപ്രശ്നാൻപീത്വൈവ നിപപാത ഹ ॥ 3-313-40 (27936)
തതഃ കുന്തീസുതോ രാജാ പ്രചിന്ത്യ പുരുഷർഷഭഃ।
`ആത്മനാഽഽത്മാനമന്വിഷ്യ വിചാരമകരോത്പ്രഭുഃ ॥ 3-313-41 (27937)
തതശ്ചിരഗതാൻഭ്രാതൃനഥാഽഽജ്ഞായ യുധിഷ്ഠിരഃ।
ചിരായമാണാൻബഹുശഃ പുനഃ പുനരുവാചഹ ॥ 3-313-42 (27938)
കിംസ്വിദ്വനമിദം ദഗ്ധം കിംഖിദ്ദൃഷ്ടോ മൃതോ ഭവേത്।
പ്രഹരന്തോ മഹാഭൂതം ശപ്താസ്തേനാഥ തേഽപതൻ ॥ 3-313-43 (27939)
ന പശ്യന്ത്യഥവാ വീരാഃ പാനീയം യത്രതേ ഗതാഃ।
അന്വിച്ഛദ്ഭിർവനേ തോയം കാലോഽയമതിപാതിതഃ ॥ 3-313-44 (27940)
കിംനു തത്കാരണം യേന നായാന്തി പുരുഷർഷഭാഃ।
ഗച്ഛാംയേഷാം പദം ദ്രഷ്ടുമിതി കൃത്വാ യുധിഷ്ഠിരഃ' ॥ 3-313-45 (27941)
സമുത്ഥായ മഹാബുദ്ധിർദഹ്യമാനേന ചേതസാ।
വ്യപേതജനനിർഘോഷം പ്രവിവേശ മഹാവനം ॥ 3-313-46 (27942)
രുരുഭിശ്ച വരാഹൈശ്ച പക്ഷിഭിശ്ച നിഷേവിതം।
നീലഭാസ്വരവർണൈശ്ച പാദപൈരുശോഭിതം ॥ 3-313-47 (27943)
ഭ്രമരൈരുപഗീതം ച പക്ഷിഭിശ് സമന്തതഃ।
`മൃദുശാഡ്വലസങ്കീർണഭൂമിഭാഗം മനോഹരം' ॥ 3-313-48 (27944)
സ ഗച്ഛൻകാനനേ തസ്മിൻഹേമജാലപരിഷ്കൃതം।
ദദർശ തത്സരഃ ശ്രീമാന്വിശ്വകർമകൃതം യഥാ ॥ 3-313-49 (27945)
ഉപേതം നലിനീജാലൈഃ സിന്ധുവാരൈഃ സചേതസൈഃ।
കേതകൈഃ കരവീരൈശ്ച പിപ്പലൈശ്ചൈവ സംവൃതം ॥ 3-313-50 (27946)
`തതോ ധർമസുതഃ ശ്രീമാൻഭ്രാതൃദർശനലാലസഃ'।
ശ്രമാർതസ്തദുപാഗംയ സരോ ദൃഷ്ട്വാഽഥ വിസ്മിതഃ ॥ 3-313-51 (27947)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ അരണ്യപർവണി ആരണേയപർവണി ത്രയോദശാധികത്രിശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 313 ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-313-1 രൂപം വിഭജതി ॥ 3-313-2 പ്രേഷ്യവത് പ്രേഷ്യാമിവ ॥ 3-313-12 സാഹസം ജലപാനരൂപം। പരിഗ്രഹോ നിയമഃ। യോ മത്പ്രശ്നാന്വദേത്സ ഏവേതഃ പയഃ പിബേദ്ധരേദ്ധേതി ॥ 3-313-28 ദൃശ്യമാനോ ഭൂത്വേതി ശേഷഃ ॥ 3-313-31 വിധാനന യത്നേന। രനഭവിഷ്യസി മരിഷ്യസി ॥ 3-313-49 ഹമജാലാനി ഹേമവർണാനി കേസരാണി തൈഃ പരിഷ്കൃതം മണ്ഡിതം ॥ 3-313-50 സിന്ധുവാരൈർജലജവിശേഷൈഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 314
॥ ശ്രീഃ ॥
3.314. അധ്യായഃ 314
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
യുധിഷ്ഠിരേണ സരസ്തീരശായിനാം ഭ്രാതൃണാമബലോകനേന സകരുണം പരിദേവനപൂർവകം പാനീയപാനായ പ്രയതനം ॥ 1 ॥ തഥാ യക്ഷേണ സ്വീയപ്രശ്നാനാമുത്തരദാനമന്തരാ ജലപാനസ്യ ദുശ്ശകത്വകഥനേന തത്പ്രതിപേധനേ തേഷാം സമുചിതോത്തരദാനം ॥ 2 ॥ തതസ്തുഷ്ടേന യക്ഷേണ ഭീമാദീനാം ചതുർണാമുജ്ജീവനം ॥ 3 ॥Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-314-0 (27948)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-314-0x (2879)
സ ദദർശ ഹതാൻഭ്രാതൃംʼല്ലോകപാലാനിവ ച്യുതാൻ।
യുഗാന്തേ സമനുപ്രാപ്തേ ശക്രവൈശ്രവണോപമാൻ ॥ 3-314-1 (27949)
വിനികീർണധനുർബാണം ദൃഷ്ട്വാ നിഹതമർജുനം।
ഭീമസേനം യമൌ ചൈവ നിർവിചേഷ്ടാൻഗതായുഷഃ ॥ 3-314-2 (27950)
സദീർഘമുഷ്ണം നിഃശ്വസ്യ ശോകബാഷ്പപരിപ്ലുതഃ।
താന്ദൃഷ്ട്വാ പതിതാൻഭ്രാതൄൻസർവാംശ്ചിന്താസമന്വിതഃ। 3-314-3 (27951)
നനു ത്വയാ മഹാബാഹോ പ്രതിജ്ഞാതം വൃകോദര।
സുയോധനസ്യ ഭേത്സ്യാമി ഗദയാ സക്ഥിനീ രണേ ॥ 3-314-4 (27952)
വ്യർഥം തദദ്യ മേ സർവം ത്വയി വീരേ നിപാതിതേ।
മഹാത്മനി മഹാബാഹോ കുരൂണാം കീർതിവർധനേ ॥ 3-314-5 (27953)
മനുഷ്യസംഭവാ വാചോ വിധർമിണ്യഃ പ്രതിശ്രുതാഃ।
ഭവതാന്ദിവ്യവാചസ്തു താ ഭവന്തു കഥം മൃപാ ॥ 3-314-6 (27954)
ദേവാശ്ചാപി യദാഽവോചൻമൂതകേ ത്വാം ധനഞ്ജയ।
സഹസ്രാക്ഷാദനവരഃ കുന്തി പുത്രസ്തവേതി വൈ ॥ 3-314-7 (27955)
ഉത്തരേ പാരിയാത്രേ ച ജഗുർഭൂതാനി സർവശഃ।
വിപ്രനഷ്ടാം ശ്രിയം ചൈഷാമാഹർതാ പുനരോജസാ ॥ 3-314-8 (27956)
നാസ്യ ജേതാ രണേ കശ്ചിദജേതാ നൈഷ കസ്യചിത്।
സോയം മൃത്യുവശം യാതഃ കഥം ജിഷ്ണുർമഹാബലഃ ॥ 3-314-9 (27957)
അയംമമാശാം സംഹത്യ ശേതേ ഭൂമൌ ധനഞ്ജയഃ।
ആശ്രിത്യയം വയം നാഥം ദുഃഖാന്യേതാനിസേഹിമ ॥ 3-314-10 (27958)
രണേ പ്രഗൽഭൌ വീരൌ ചസദാ ശത്രുനിബർഹണൌ।
കഥം രിപുവശം യാതൌ കുന്തീപുത്രൌ മഹാബലൌ।
യൌ സർവാസ്ത്രാപ്രതിഹതൌ ഭീമസേനധനഞ്ജയൌ ॥ 3-314-11 (27959)
അശ്മസാരമയം നൂനം ഹൃദയം മമ ദുർഹൃദഃ।
യമൌ യദേതൌ ദൃഷ്ട്വാഽദ്യ പതിതൌ നാവദീര്യതേ ॥ 3-314-12 (27960)
ശാസ്ത്രജ്ഞാ ദേശകാലജ്ഞാസ്തപോയുക്താഃ ക്രിയാന്വിതാഃ।
അകൃത്വാ സദൃശം കർമ കിം ശേധ്വം പുരുഷർഷഭാഃ ॥ 3-314-13 (27961)
അവിക്ഷതശരീരാശ്ചാപ്യപ്രമൃഷ്ടശരാസനാഃ।
അസഞ്ജ്ഞാ ഭുവി സംഗംയ കിം ശേഷ്വമപരാജിതാഃ ॥ 3-314-14 (27962)
സാനൂനിവാദ്രേഃ സംസുപ്താന്ദൃഷ്ട്വാ ഭ്രാതൃൻമഹാമതിഃ।
സുഖം പ്രസുപ്താൻപ്രസ്വിന്നഃ ഖിന്നഃ കഷ്ടാം ദശാം ഗതഃ ॥ 3-314-15 (27963)
ഏവമേവേദമിത്യുക്ത്വാ ധർമാത്മാ സ നരേശ്വരഃ।
ശോകസാഗരമധ്യസ്ഥോ ദധ്യൌ കാരണമാകുലഃ ॥ 3-314-16 (27964)
ഇതികർതവ്യതാം ചേതി ദേശകാലവിഭാഗവിത്।
നാഭിപേദേ മഹാബാഹുശ്ചിന്തയാനോ മഹാമതിഃ ॥ 3-314-17 (27965)
അഥസംസ്തഭ്യ ധർമാത്മാ തദാഽഽത്മാനം തപഃസുതഃ।
ഏവംവിലപ്യ ബഹുധാ ധർമപുത്രോ യുധിഷ്ഠിരഃ।
ബുദ്ധ്യാ വിചിന്തയാമാസവീരാഃ കേന നിപാതിതാഃ ॥ 3-314-18 (27966)
നൈഷാം ശസ്ത്രപ്രഹാരോസ്തി പദം നേഹാസ്തി കസ്യചിത്।
ഭൂതം മഹദേദം മന്യേ ഭ്രാതരോ യേന മേ ഹതാഃ ॥ 3-314-19 (27967)
ഏകാഗ്രം ചിന്തയിഷ്യാമി പീത്വാ വേത്സ്യാമി വാ ജലം।
`ഭ്രാതൄണാം ന്ന്യസനം ഘോരം സമമേവ മഹാത്മനാം' ॥ 3-314-20 (27968)
സ്യാത്തു ദുര്യോധനേനേദമുപാംശു പരികൽപിതം।
ഗാന്ധാരരാജരചിതം സതതം ജിഹ്മവുദ്ധിനാ ॥ 3-314-21 (27969)
യസ് കാര്യമകാര്യം വാ സമമേവ ഭവത്യുത।
കസ്തസ്യ വിശ്വസേദ്വീരോ ദുഷ്കൃതേരകൃതാത്മനഃ ॥ 3-314-22 (27970)
അഥവാ പുരുഷൈർഗൂഢൈഃ പ്രയോഗോഽയന്ദുരാത്മനഃ।
ഭവേദിതി മഹാബുദ്ധിർബഹുധാ സമചിന്തയത് ॥ 3-314-23 (27971)
`ആചാര്യം കിംനു വക്ഷ്യാമി കൃപം ഭീഷ്മമഹം നു കിം।
വിദുരം കിംനു വക്ഷ്യാമി ബൃഹസ്പതിസമം നയേ ॥ 3-314-24 (27972)
അംബാം ച കിംനു വക്ഷ്യാമി സർവദാ ദുഃഖഭാഗിനീം।
ദൃഷ്ട്വാ മാം ഭ്രാതൃഭിർഹീനം പൃച്ഛന്തീം പുത്രഗൃദ്ധിനീം ॥ 3-314-25 (27973)
യദാ ത്വം ഭ്രാതൃഭിഃ സർവൈഃ ശക്രതുല്യപരാക്രമൈഃ।
സാർധം വനം ഗതോ വീരൈഃ കഥമേകസ്ത്വമാഗതഃ' ॥ 3-314-26 (27974)
കസ്യ കിംനു വിഷേണേദമുദകം ദൂപിതം യഥാ।
മൃതാനാമപി ചൈതേഷാം വികൃതം നൈവ ജായതേ।
മുഖവർണാഃ പ്രസന്നാ മേ ഭ്രാതൄണാമിത്യചിന്തയത് ॥ 3-314-27 (27975)
ഏകൈകശശ്ചൌഘബലാനിമാൻപുരുപസത്തമാൻ।
കോഽന്യഃ പ്രതിസമാസേത കാലാന്തകയമാദൃതേ ॥ 3-314-28 (27976)
ഏതേന വ്യവസായേന തത്തോയം വ്യവഗാഢവാൻ।
പാതുകാമശ്ച തത്തോയമന്തരിക്ഷാത്സ ശുശ്രുവേ ॥ 3-314-29 (27977)
യക്ഷ ഉവാച। 3-314-30x (2880)
അഹം ബകഃ ശൈവലമത്സ്യഭക്ഷോ
നീതാ മയാ പ്രേതവശം തവാനുജാഃ।
ത്വം പഞ്ചമോ ഭവിതാ രാജപുത്ര
ന ചേത്പ്രശ്നാൻപൃച്ഛതോ വ്യാകരോപി ॥ 3-314-30 (27978)
മാ താത സാഹസങ്കാർപീർമമ പൂർവപരിഗ്രഹഃ।
പ്രശ്നാനുക്ത്വാ തു കൌന്തേയ തതഃ പിബ ഹരസ്വ ച ॥ 3-314-31 (27979)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 3-314-32x (2881)
രുദ്രാണാം വാ വസൂനാം വാമരുതാം വാ പ്രധാനഭാക്।
പൃച്ഛാമി കോ ഭവാന്ദേവോ നൈതച്ഛകുനിനാ കൃതം ॥ 3-314-32 (27980)
ഹിമവാൻപാരിയാത്രശ്ച വിന്ധ്യോ ഭലയ ഏവ ച।
ചത്വാരഃ പർവതാഃ കേന പാതിതാ ഭുവി തേജസാ ॥ 3-314-33 (27981)
ത്വയാഽതീവ മഹത്കർമ കൃതം ച ബലിനാംവര।
`വിനിഘ്നതാ മഹേഷ്വാസാംശ്ചതുരോപി മമാത്മജാൻ' ॥ 3-314-34 (27982)
യാന്ന ദേവാന ഗന്ധർവാനാസുരാശ്ച ന രാക്ഷസാഃ।
വിപഹേരൻമഹായുദ്ധേ കൃതം തേ തൻമഹാദ്ഭുതം ॥ 3-314-35 (27983)
ന തേ ജാനാമി യത്കാര്യം നാഭിജാനാമി കാങ്ക്ഷിത്തം।
കൌതൂഹലം മഹജ്ജാതം സാധ്വസം ചാഗതം മമ ॥ 3-314-36 (27984)
യേനാസ്സ്യുദ്വിഗ്നഹൃദയഃ സമുത്പന്നശിരോജ്വരഃ।
പൃച്ഛാമി ഭഗവംസ്തസ്മാത്കോ ഭവാനിഹ തിഷ്ഠതി ॥ 3-314-37 (27985)
യക്ഷ ഉവാച। 3-314-38x (2882)
യക്ഷോഽഹമസ്മി ഭദ്രം തേ നാസ്മി പക്ഷീ ജലേചരഃ।
മയൈതേ നിഹതാ സർവേ ഭ്രാതരസ്തേ നിവാരിതാഃ ॥ 3-314-38 (27986)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-314-39x (2883)
തതസ്താമശിവാം ശ്രുത്വാവാചം സ പരുപാക്ഷരാം।
യക്ഷസ് ബ്രുവതോ രാജന്നാകംപത തദാഽഽസ്ഥിതഃ ॥ 3-314-39 (27987)
വിരൂപാക്ഷം മഹാകായം യക്ഷം താലസമുച്ഛ്രയം।
ജ്വലനാർകപ്രതീകാശമധൃഷ്യം പർവതോപമം ॥ 3-314-40 (27988)
സേതുമാശ്രിത്യ തിഷ്ഠന്തം ദദ്രശ ഭരതർഷഭഃ।
മേഘഗംഭീരനാദേന തർജയന്തം മഹാസ്വനം ॥ 3-314-41 (27989)
`ഉവാച യക്ഷഃ കൌന്തേയം ഭ്രാതൃശോകപ്രപീഡിതം' ॥ 3-314-42 (27990)
ഇമേ തേഭ്രാതരോ രാജന്വാര്യമാണആ മയാഽസകൃത്।
ബലാത്തോയം ജിഹീർഷന്തസ്തതോ വൈ മൃദിതാ മയാ।
ന പേയമുദകം രാജൻപ്രാണാനിഹ പരീപ്സതാ ॥ 3-314-43 (27991)
പാർഥ മാ സാഹസം കാർപീർമമ പൂർവപരിഗ്രഹഃ।
പ്രശ്നാനുക്ത്വാ തു കൌന്തേയ തതഃപിബ ഹരസ്വ ച ॥ 3-314-44 (27992)
യൂധിഷ്ഠിര ഉവാച। 3-314-45x (2884)
ന ചാഹം കാമയേ യക്ഷ തവ പൂർവപരിഗ്രഹം ॥ 3-314-45 (27993)
കാമം നൈതത്പ്രസംസന്തി സന്തോ ഹി പുരുഷാഃ സദാ।
യദാത്മനാ സ്വമാത്മാനം പ്രശംസേത്പുരുഷർഷഭ।
യഥാപ്രജ്ഞം തു തേ പ്രശ്നാൻപ്രതിവക്ഷ്യാമി പൃച്ഛ മാം ॥ 3-314-46 (27994)
യക്ഷ ഉവാച। 3-314-47x (2885)
കിംസ്വിദാദിത്യമുന്നയതി കേ ച തസ്യാഭിതശ്ചരാഃ।
കശ്ചൈനമസ്തം നയതികസ്മിംശ്ച പ്രതിതിഷ്ഠതി ॥ 3-314-47 (27995)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 3-314-48x (2886)
ബ്രഹ്മാദിത്യമുന്നയതി ദേവാസ്തസ്യാഭിതശ്ചരാഃ।
ധർമശ്ചാസ്തം നയതി ച സത്യേ ച പ്രതിതിഷ്ഠതി ॥ 3-314-48 (27996)
യക്ഷ ഉവാച। 3-314-29x (2887)
കേന സ്വിച്ഛ്രോത്രിയോ ഭവതി കേന സ്വിദ്വിന്ദതേ മഹത്।
കേന സ്വിദ്ദ്വിതീയവാൻഭവതിരാജൻകേന ച ബുദ്ദിമാൻ ॥ 3-314-49 (27997)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 3-314-50x (2888)
ശ്രുതേന ശ്രോത്രിയോ ഭതി രതപസാ വിന്ദതേ മഹത്।
ധൃത്യാ ദ്വിതീയവാൻഭവതി ബുദ്ധിമാന്വൃദ്ധസേവയാ ॥ 3-314-50 (27998)
യക്ഷ ഉവാച। 3-314-51x (2889)
കിം ബ്രാഹ്മണാനാം ദേവത്വം കശ്ച ധർമഃ സതാമിവ।
കശ്ചൈഷാം മാനുഷോ ഭാവഃ കിമേഷാമസതാമിവ ॥ 3-314-51 (27999)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 3-314-52x (2890)
സ്വാധ്യായ ഏഷാം ദേവത്വം തപ ഏഷാം സതാമിവ।
മരണം മാനുഷോ ഭാവഃ പരിവാദോഽസതാമിവ ॥ 3-314-52 (28000)
യക്ഷ ഉവാച। 3-314-53x (2891)
കിം ക്ഷത്രിയാണാം ദേവത്വം കശ്ച ധർമഃ സതാമിവ।
കശ്ചൈഷാം മാനുഷോ ഭാവഃ കിമേഷാമസതാമിവ ॥ 3-314-53 (28001)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 3-314-54x (2892)
ഇഷ്വസ്ത്രമേഷാം ദേവത്വം യജ്ഞ ഏഷാം സതാമിവ।
ഭയം വൈ മാനുഷോ ഭാവഃ പരിത്യാഗോഽസതാമിവ ॥ 3-314-54 (28002)
യക്ഷ ഉവാച। 3-314-55x (2893)
കിമേകം യജ്ഞിയം സാമ കിമേകം യജ്ഞിയം യജുഃ।
കാ ചൈഷാം വൃണുതേ യജ്ഞം കാം യജ്ഞോ നാതിവർതതേ ॥ 3-314-55 (28003)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 3-314-56x (2894)
പ്രാണോ വൈ യജ്ഞിയംസാമ മനോ വൈ യജ്ഞിയം യജുഃ।
ഋഗേകാ വൃണുതേ യജ്ഞം താം യജ്ഞോ നാതിവർതതേ ॥ 3-314-56 (28004)
യക്ഷ ഉവാച। 3-314-57x (2895)
കിംസ്വിദാവപതാം ശ്രേഷ്ഠം രകിംസ്വിന്നിവപതാം വരം।
കിംസ്വിത്പ്രതിഷ്ഠമാനാനാം കിസ്വിത്പ്രസവതാംവരം ॥ 3-314-57 (28005)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 3-314-58x (2896)
വർഷമാവപതാം ശ്രേഷ്ഠം ബീജം നിവപതാം വരം।
ഗാവഃ പ്രതിഷ്ഠമാനാനാം പുത്രഃ പ്രസവതാം വരഃ ॥ 3-314-58 (28006)
യക്ഷ ഉവാച। 3-314-59x (2897)
ഇന്ദ്രിയാർഥാനനുഭവൻബുദ്ധിമാംʼല്ലോകപൂജിതഃ।
സംമതഃ സർവഭൂതാനാമുച്ഛ്വസൻകോ ന ജീവതി ॥ 3-314-59 (28007)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 3-314-60x (2898)
ദേവതാതിഥിഭൃത്യാനാം പിതൄണാമാത്മനശ്ച യഃ।
ന നിർവപതി പഞ്ചാനാമുച്ഛ്വസന്ന സ ജീവതി ॥ 3-314-60 (28008)
യക്ഷ ഉവാച। 3-314-61x (2899)
കിംസ്വിദ്ഗുരുതരം ഭൂമേഃ കിംസ്വിദുച്ചതരം ച സ്വാത്।
കിംസ്വിച്ഛീഘ്രതരം വായോഃ കിംസ്വിദ്ബഹുതരം തൃണാത് ॥ 3-314-61 (28009)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 3-314-62x (2900)
മാതാ ഗുരുതരാ ഭൂമേഃ ഖാത്പിതോച്ചതരസ്തഥാ।
മനഃ ശീഘ്രതരം വാതാച്ചിന്താ ബഹുതരീ തൃണാത് ॥ 3-314-62 (28010)
യക്ഷ ഉവാച। 3-314-63x (2901)
കിംസ്വിത്സുപ്തം ന നിമിഷതി കിംസ്വിജ്ജാതം ന ചേംഗതേ।
കസ്യസ്വിദ്ധൃദയം നാസ്തികാസ്വിദ്വേഗേന വർധതേ ॥ 3-314-63 (28011)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 3-314-64x (2902)
മത്സ്യഃ സുപ്തോ ന നിമിഷത്യണ്ഡം ജാതം ന ചേംഗതേ।
അശ്മനോ ഹൃദയംനാസ്തി നദീ വേഗേന വർധതേ ॥ 3-314-64 (28012)
അക്ഷ ഉവാച। 3-314-65x (2903)
കിംസ്വിത്പ്രവസതോ മിത്രം കിംസ്വിൻമിത്രം ഗൃഹേ സതഃ।
ആതുരസ് ച കിം മിത്രം കിംസ്വിൻമിത്രം മരിഷ്യതഃ ॥ 3-314-65 (28013)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 3-314-66x (2904)
വിദ്യാ പ്രവസതോ മിത്രം ഭാര്യാ മിത്രം ഗൃഹേ സതഃ।
ആതുരസ്യ ഭിഷങ്ഭിത്രം ദാനം മിത്രം മരിഷ്യതഃ ॥ 3-314-66 (28014)
യക്ഷ ഉവാച। 3-314-67x (2905)
കോഽതിഥിഃ സർവഭൂതാനാം കിം സ്വിദ്ധർമം സനാതനം।
അമൃതം കിംസ്വിദ്രാജേന്ദ്രകിംസ്വിത്സർവമിദം ജഗത് ॥ 3-314-67 (28015)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 3-314-68x (2906)
അതിഥിഃ സർവഭൂതാനാമഗ്നിഃ സോമോ ഗവാമൃതം।
സനാതനോഽമൃതോ ധർമോ വായുഃ സർവമിദം ജഗത് ॥ 3-314-68 (28016)
യക്ഷ ഉവാച। 3-314-69x (2907)
കിംസ്വിദേകോ വിചരതേ ജാതഃ കോ ജായതേ പുനഃ।
കിംസ്വിദ്ധിമസ്യ ഭൈഷജ്യം കിംസ്വിദാവപനം മഹത് ॥ 3-314-69 (28017)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 3-314-70x (2908)
സൂര്യ ഏകോ വിചരതേ യന്ദ്രമാ ജായതേ പുനഃ।
അഗ്നിർഹമസ്യ ഭൈഷജ്യം ഭൂമിരാവപനം മഹത് ॥ 3-314-70 (28018)
യക്ഷ ഉവാച। 3-314-71x (2909)
കിംസ്വിദേകപദം ധർംയം കിംസ്വിദേകപദം യശഃ।
കിംസ്വിദേകപദം സ്വർഗ്യം കിംസ്വിദേകപദം സുഖം ॥ 3-314-71 (28019)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 3-314-72x (2910)
ദാക്ഷ്യമേകപദം ധർംയം ദാനമേകപദം യശഃ।
സത്യമേകപദം സ്വർഗ്യം ശീലമേകപദംസുഖം ॥ 3-314-72 (28020)
യക്ഷ ഉവാച। 3-314-73x (2911)
കിംസ്വിദാത്മാ മനുഷ്യസ് കിംസ്വിദ്ദൈവകൃതഃ സഖാ।
ഉപജീവനം കിസ്വിദസ് കിംസ്വിദസ്യ പരായണം ॥ 3-314-73 (28021)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 3-314-74x (2912)
പുത്ര ആത്മാ മനുഷ്യസ്യ ഭാര്യാ ദൈവകൃതഃ സഖാ।
ഉപജീവനം ച പർജന്യോ ദാനമസ് പരായണം ॥ 3-314-74 (28022)
യക്ഷ ഉവാച। 3-314-75x (2913)
ധന്യാനാമുത്തമം കിംസ്വിദ്ധനാനാം സ്യാത്കിമുത്തമം।
ലാഭാനാമുത്തമം കിംസ്യാത്സുഖാനാം സ്യാത്കിമുത്തമം ॥ 3-314-75 (28023)
ധന്യാനാമുത്തമം ദാക്ഷ്യന്ധനാനാമുത്തമം ശ്രുതം।
ലാഭാനാം ശ്രേയ ആരോഗ്യം സുഖാനാം തുഷ്ടിരുത്തമാ ॥ 3-314-76 (28024)
യക്ഷ ഉവാച। 3-314-77x (2914)
കിംസ്വിദ്ധർമപരംലകേ കശ്ച ധർമഃ സദാഫലഃ।
കിം നിയംയ ന ശോചന്തി കൈശ് സന്ധിർന ജീര്യതേ ॥ 3-314-77 (28025)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 3-314-78x (2915)
ആനൃശംസ്യം പരം ധർമാത്രേതാധർമഃ സദാഫലഃ।
മനോ യംയ ന ശോചന്തി സന്ധിഃ സദ്ഭിർന ജീര്യതേ ॥ 3-314-78 (28026)
യക്ഷ ഉവാച। 3-314-79x (2916)
കിംനു ഹിത്വാപ്രിയോ ഭവതി കിംനു ഹിത്വാ ന ശോചതി।
കിംനു ഹിത്വാഽർഥവാൻഭവതി കിംനു ഹിത്വാ സുഖീ ഭവേത് ॥ 3-314-79 (28027)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 3-314-80x (2917)
മാനം ഹിത്വാപ്രിയോ ഭവതി ക്രോധം ഹിത്വാ ന ശോചതി।
കാമം ഹിത്വാഽർഥവാൻഭവതി ലോമം ഹിത്വാ സുഖീ ഭവേത് ॥ 3-314-80 (28028)
യക്ഷ ഉവാച। 3-314-81x (2918)
കിമർഥം ബ്രാഹ്മണേ ദാനം കിമർഥം നടനർതകേ।
കിമർഥം ചൈവ ഭൃത്യേഷു കിമർഥം ചൈവ രാജസു ॥ 3-314-81 (28029)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 3-314-82x (2919)
ധർമാർഥം ബ്രാഹ്മണേ ദാനം യശോർഥം നടനർതകേ।
ഭൃത്യേഷു സംഗ്രഹാർഥം ച ഭയാർഥം ചൈവ രാജസു ॥ 3-314-82 (28030)
യക്ഷ ഉവാച। 3-314-83x (2920)
അജ്ഞാനേനാവൃതോലോകസ്തമസാ ന പ്രകാശതേ।
ലോഭാത്ത്യജതിമിത്രാണി സംഗാത്സ്വർഗം ന ഗച്ഛതി ॥ 3-314-83 (28031)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 3-314-84x (2921)
അജ്ഞാനേനാവൃതോലോകസ്തമസാ ന പ്രകാശതേ।
ലോഭാത്ത്യജതിമിത്രാണി സംഗാത്സ്വർഗം ന ഗച്ഛതി ॥ 3-314-84 (28032)
യക്ഷ ഉവാച। 3-314-85x (2922)
മൃത കഥം സ്യാത്പുരുഷഃ കഥം രാഷ്ട്രം മൃതം ഭവത്।
ശ്രാദ്ധം മൃതങ്കഥം വാ സ്യാത്കഥം യജ്ഞാ മൃതോ ഭവേത് ॥ 3-314-85 (28033)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 3-314-86x (2923)
മൃതോ ദരിദ്രഃ പുരുഷോമൃതംരാഷ്ട്രമരാജകം।
മൃതമശ്രോത്രിയം ശ്രാദ്ധം മൃതോ യജ്ഞസ്ത്വദക്ഷിണഃ ॥ 3-314-86 (28034)
യക്ഷ ഉവാച। 3-314-87x (2924)
കാ ദിക്കിമുദകംപാർഥ കിമന്നം കിഞ്ച വൈ വിഷം।
ശ്രാദ്ധസ് കാലമാഖ്യാഹി തതഃ പിബ ഹരസ്വ ച ॥ 3-314-87 (28035)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 3-314-88x (2925)
സന്തോ ദിഗ്ജലമാകാശം ഗൌരന്നം ബ്രാഹ്മണം വിഷം।
ശ്രാദ്ധസ്യ ബ്രാഹ്മണഃ കാലഃ കഥം വാ യക്ഷ മന്യസേ ॥ 3-314-88 (28036)
യക്ഷ ഉവാച। 3-314-89x (2926)
തപഃ കിംലക്ഷണം പ്രോക്തം കോ ദമശ്ച പ്രകീർതിതഃ।
ക്ഷമാ ച കാ പരാ പ്രോക്താ കാ ച ഹ്രീഃ പരികീർതിതാ ॥ 3-314-89 (28037)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 3-314-90x (2927)
തപഃ സ്വധർമവർതിത്വം മനസോ ദമനം ദമഃ।
ക്ഷമാ ദ്വന്ദ്വസഹിഷ്ണുത്വംഹീരകാര്യനിവർതനം ॥ 3-314-90 (28038)
യക്ഷ ഉവാച। 3-314-91x (2928)
കിം ജ്ഞാനം പ്രോച്യതേ രാജൻകഃ ശമശ്ച പ്രകീർതിതഃ।
ദയാ ച കാ പരാ പ്രോക്താ കിം ചാർജവമുദാഹൃതം ॥ 3-314-91 (28039)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 3-314-92x (2929)
ജ്ഞാനം തത്ത്വാർഥസംബോധഃ ശമശ്ചിത്തപ്രശാന്തതാ।
ദയാസർവസുഖൈപിത്വമാർജവം സമചിത്തതാ ॥ 3-314-92 (28040)
യക്ഷ ഉവാച। 3-314-93x (2930)
കഃ ശത്രുർദുർജയഃ പുംസാം കശ്ചവ്യാധിരനന്തകഃ।
കീദൃശശ്ച സ്മൃതഃ സാധുരസാധുഃ കീദൃശഃ സ്മൃതഃ ॥ 3-314-93 (28041)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 3-314-94x (2931)
ക്രോധഃ സുദുർജയഃ ശത്രുർലോഭോവ്യാധിരനന്തകഃ।
സർവഭൂതഹിതഃ സാധുരസാധുർനിർദയഃ സ്മൃതഃ ॥ 3-314-94 (28042)
യക്ഷ ഉവാച। 3-314-95x (2932)
കോ മോഹഃ പ്രോച്യതേ രാജൻകശ് മാനഃ പ്രകീർതിതഃ।
കിമാലസ്യം ച വിജ്ഞേയം കശ്ചശോകഃ പ്രകീർതിതഃ ॥ 3-314-95 (28043)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 3-314-96x (2933)
മോഹോ ഹിധർമമൂഢ്തവംമാനസ്ത്വാത്മാഭിമാനിതാ।
ധർമനിഷ്ക്രിയതാഽഽലസ്യം ശോകസ്ത്വജ്ഞാനമുച്യതേ ॥ 3-314-96 (28044)
യക്ഷ ഉവാച। 3-314-97x (2934)
കിം സ്ഥൈര്യമൃഷിഭിഃ പ്രോക്തം കിം ച ധൈര്യമുദാഹൃതം।
സ്നാനം ച കിം പരം പ്രോക്തം ദാനം ച കിമിഹോച്യതേ ॥ 3-314-97 (28045)
യുധിഷ്ഠി ഉവാച। 3-314-98x (2935)
സ്വധർമേ സ്ഥിരതാ സ്ഥൈര്യം ധൈര്യമിന്ദ്രിയനിഗ്രഹഃ।
സ്നാനം മനോമലത്യാഗോ ദാനം വൈ ഭൂതരക്ഷണം ॥ 3-314-98 (28046)
യക്ഷ ഉവാച। 3-314-99x (2936)
കഃ പണ്ഡിഃ പുമാൻജ്ഞേയോ നാസ്തികഃ കശ്ച ഉച്യതേ।
കോ മൂർഖഃ കശ്ചകാമഃ സ്യാത്കോ മത്സര ഇതി സ്മൃതഃ ॥ 3-314-99 (28047)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 3-314-100x (2937)
ധർമജ്ഞഃ പണ്ഡിതോ ജ്ഞേയോ നാസ്തികോ മൂർഖ ഉച്യതേ।
കാമഃ സംസാരഹേതുശ്ച ഹൃത്താപോ മത്സരഃ സ്മൃതഃ ॥ 3-314-100 (28048)
യക്ഷ ഉവാച। 3-314-101x (2938)
കോഽഹങ്കാര യഇതിപ്രോക്തഃ കശ്ച ദംഭഃ പ്രകീർതിതഃ।
കിം തദ്ദൈവം പരം പ്രോക്തം കിം തത്പൈശുന്യമുച്യതേ ॥ 3-314-101 (28049)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 3-314-102x (2939)
മഹാഽജ്ഞാനമഹങ്കാരോ ദംഭോ ധർമോ ധ്വജോച്ഛ്രയഃ।
ദൈവം രദാനഫലം പ്രോക്തം പൈശുന്യം പരദൂഷണം ॥ 3-314-102 (28050)
യക്ഷ ഉവാച। 3-314-103x (2940)
ധർമശ്ചാർഥശ്ച കാമശ്ച പരസ്പരവിരോധിനഃ।
ഏഷാം നിത്യവിരുദ്ധാനാം കഥമേകത്ര സംഗമഃ ॥ 3-314-103 (28051)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 3-314-104x (2941)
യദാ ധർമശ്ഭാര്യാ ച പരസ്പരവശാനുഗൌ।
തദാ ധർമാർഥകാമാനാം ത്രയാണാമപി സംഗമഃ ॥ 3-314-104 (28052)
യക്ഷ ഉവാച। 3-314-105x (2942)
അക്ഷയോനരകഃ കേന പ്രാപ്യതേ ഭരതർഷഭ।
ഏതൻമേ പൃച്ഛതഃ പ്രശ്നം തച്ഛീഘ്രം വക്തുമർഹസി ॥ 3-314-105 (28053)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 3-314-106x (2943)
രബ്രാഹ്മണം സ്വയമാഹൂയ യാചമാനമകിഞ്ചനം।
പശ്ചാന്നാസ്തീതി യോബ്രൂയാത്സോക്ഷയംനരകം വ്രജേത് ॥ 3-314-106 (28054)
വേദേഷു ധർമശാസ്ത്രേഷു മിഥ്യാ യോ വൈ ദ്വിജാതിഷു।
ദേവേഷു പിതൃധ്രമേഷു സോഽക്ഷയംനരകം വ്രജേത് ॥ 3-314-107 (28055)
വിദ്യമാനേ ധനേ ലോഭാദ്ദാനഭോഗവിവർജിതഃ।
പശ്ചാന്നാസ്തീതി യോ ബ്രൂയാത്സോക്ഷയം നരകം വ്രജേത് ॥ 3-314-108 (28056)
യക്ഷ ഉവാച। 3-314-109x (2944)
രാജൻകുലേന വൃത്തേന സ്വാധ്യായേന ശ്രുതേന വാ।
ബ്രാഹ്മണ്യം കേന ഭവതി പ്രബ്രൂഹ്യേതത്സുനിശ്ചിതം ॥ 3-314-109 (28057)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 3-314-110x (2945)
ശൃണു യക്ഷ കുലം താത ന സ്വാധ്യായോ ന ച ശ്രുതം।
കാരണം ഹി ദ്വിജത്വേച വൃത്തമേവ ന സംശയഃ ॥ 3-314-110 (28058)
വൃത്തം യത്നേന സംരക്ഷ്യം ബ്രാഹ്മണേന വിശേഷതഃ।
അക്ഷീണവൃത്തോ ന ക്ഷീണോ വൃത്തതസ്തു ഹതോ ഹതഃ ॥ 3-314-111 (28059)
പഠകാഃ പാഠകാശ്ചൈവ യേ ചാന്യേ ശാസ്ത്രചിന്തകാഃ।
സർവേ വ്യസനിനോ മൂർഖാ യഃ ക്രിയാവാൻസ പണ്ഡിതഃ ॥ 3-314-112 (28060)
ചതുർവേദോഽപി ദുർവൃത്തഃ സ ശൂദ്രാദതിരിച്യതേ।
യോഽഗ്നിഹോത്രപോര ദാന്തഃ സ ബ്രാഹ്മണ ഇതി സ്മൃതഃ ॥ 3-314-113 (28061)
യക്ഷ ഉവാച। 3-314-114x (2946)
പ്രിയവചനവാദീ കിം ലഭതേ
വിമൃശിതകാര്യകരഃ കിം ലഭതേ।
ബഹുമിത്രകരഃ കിം ലഭതേ
ധർമേ രതഃ കിം ലഭതേ കഥയ ॥ 3-314-114 (28062)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 3-314-115x (2947)
പ്രിയവചനവാദീ പ്രീയോ ഭവതി
വിമൃശിതകാര്യകരോഽധികം ജയതി।
ബഹുമിത്രകരഃ സുഖം വസത
യശ്ച ധർമരതഃ സ ഗതിം ലഭതേ ॥ 3-314-115 (28063)
യക്ഷ ഉവാച। 3-314-116x (2948)
കോമോദതേകിമാശ്ചര്യം കഃ പന്ഥാഃ കാ ച വാർതികാ।
വദ മേ ചതുരഃ പ്രശ്നാൻമൃതാ ജീവന്തു ബാന്ധവാഃ ॥ 3-314-116 (28064)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച 3-314-117x (2949)
പഞ്ചമേഽഹനി ഷഷ്ഠേ വാ ശാകം പചതി സ്വേ ഗൃഹേ।
അനൃണീ രചാപ്രവാസീ ചസ വാരിചര മോദതേ ॥ 3-314-117 (28065)
അഹന്യഹനി ഭൂതാനി ഗച്ഛന്തീഹ യമാലയം।
ശേഷാഃ സ്ഥാവരമിച്ഛന്തി കിമാശ്ചര്യമതഃ പരം ॥ 3-314-118 (28066)
തർകോഽപ്രതിഷ്ഠഃ ശ്രുതയോ വിഭിന്നാ
നൈകോ മുനിര്യസ്യ മതം പ്രമാണം।
ധർമസ്യ തത്ത്വം നിഹിതം ഗുഹായാം
മഹാജനോ യേന ഗതഃസ പന്ഥാ ॥ 3-314-119 (28067)
പൃഥ്വീ വിഭാണ്ഡം ഗഗനം പിഘാനം
സൂര്യാഗ്നിനാ രാത്രിദിവേന്ധനേന।
മാസർതുദർവീപരിഘട്ടനേന
ഭൂതാനി കാലഃ പചതീതി വാർതാ ॥ 3-314-120 (28068)
യക്ഷ ഉവാച। 3-314-121x (2950)
വ്യാഖ്യാതാ മേ ത്വയാ പ്രശ്നാ യഥാതത്വം പരന്തപ।
പുരുഷം ത്വിദാനീംവ്യാഖ്യാഹി യശ്ച സർവധനീ നരഃ ॥ 3-314-121 (28069)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 3-314-122x (2951)
ദിവം സ്പൃശതി ഭൂമിം ച ശബ്ദഃ പുണ്യേന കർമണാ।
യാവത്സ ശബ്ദോ ഭവതി താവത്പുരുഷ ഉച്യതേ ॥ 3-314-122 (28070)
തുല്യേ പ്രിയാപ്രിയേ യസ് സുഖദുഃഖേ തഥൈവ ച।
അതീതാനാഗതേ ചോഭേ സവൈ പുരുഷ ഉച്യേത ॥ 3-314-123 (28071)
`സമത്വം യസ്യ സർവേഷു നിസ്പൃഹഃ ശാന്തമാനസഃ।
സുപ്രസന്നഃ സദാ യോഗീ സ വൈ സർവധനീ നരഃ' ॥ 3-314-124 (28072)
യക്ഷ ഉവാച। 3-314-125x (2952)
വ്യാഖ്യാതഃ പുരുഷോ രാജന്യശ്ച സർവധനീ നരഃ।
തസ്മാത്ത്വമേകം ഭ്രാതൃണാം യമിച്ഛസി സ ജീവതു ॥ 3-314-125 (28073)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 3-314-126x (2953)
ശ്യാമോ യ ഏഷ രക്താക്ഷോ ബൃഹത്സാല ഇവോത്ഥിതഃ।
വ്യൂഢോരസ്കോ മഹാബാഹുർനകുലോ യക്ഷ ജീവതു ॥ 3-314-126 (28074)
യക്ഷ ഉവാച। 3-314-127x (2954)
പ്രിയസ്തേ ഭീമസേനോഽയമർജുനോ വഃ പരായണം।
ത്വം കസ്മാന്നകുലം രാജൻസാപത്നം ജീവമിച്ഛസി ॥ 3-314-127 (28075)
യസ് നാഗസഹസ്രേണ ദശസംഖ്യേന വൈ ബലം।
തുല്യന്തം ഭീമമുത്സൃജ്യ നകുലം ജീവമിച്ഛസി ॥ 3-314-128 (28076)
തഥൈനം മനുജാഃ പ്രാഹുർഭീമസേനം പ്രിയം തവ।
അഥ കനാനുഭാവേന സാപത്നം ജീവമിച്ഛസി ॥ 3-314-129 (28077)
യസ്യ ബാഹുബലംസർവേപാണ്ഡവാഃ സമുപാസതേ।
അർജുനം തമപാഹായ നകുലം ജീവമിച്ഛസി ॥ 3-314-130 (28078)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 3-314-131x (2955)
ധർമ ഏവ ഹതോ ഹന്തി ധ്രമോ രക്ഷതി രക്ഷിതഃ।
തസ്മാദ്ധറ്മം ന ത്യജാമി മാ നോ ധർമോ ഹതോഽവധീത് ॥ 3-314-131 (28079)
ആനൃശംസ്യം പരോ ധർമഃ പരമാർഥാച്ചമേ മതം।
ആനൃശംസ്യം ചികീർഷാമി നകുലോ യക്ഷ ജീവതു ॥ 3-314-132 (28080)
ധർമശീലഃ സദാ രാജാഇതിമാം മാനവാ വിദുഃ।
സ്വധർമാന്ന ചലിഷ്യാമി നകുലോ യക്ഷ ജീവതു ॥ 3-314-133 (28081)
കുന്തീ ചൈവ തു മാദ്രീ ച ദ്വേ ഭാര്യേ തു പിതുർമമ।
ഉഭേ സപുത്രേ സ്യാതാം വൈ ഇതിമേ ധീയതേ മതിഃ ॥ 3-314-134 (28082)
യഥാ കുന്തീ തഥാ മാദ്രീ വിശേഷോ നാസ്തി മേ തയോഃ।
മാതൃഭ്യാം സമമിച്ഛാമി നകുലോ യക്ഷ ജീവതു ॥ 3-314-135 (28083)
യക്ഷ ഉവാച। 3-314-136x (2956)
3-314-136 (28084)
യസ് തേഽർഥാച്ച കാമച്ച ആനൃശംസ്യം പരം മതം।
തസ്മാത്തേ ഭ്രാതരഃ സർവേ ജീവന്തു ഭരതർഷഭ ॥
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Footnotes
3-314-6 ബിധർഭിണ്യോഽനൃതാഃ ॥ 3-314-9 ന കസ്യചിദജേതാഽപിതു സർവസ്യൈവ ജേതാ ॥ 3-314-10 ആശാം രാജ്യാശാം। സംഹത്യ വിനാശ്യ ॥ 3-314-16 ദധ്യൌ കാരണം മരണഹേതും വിചാരിതവാൻ ॥ 3-314-18 തപഃസുതഃ ധർമപുത്രഃ ॥ 3-314-22 ദുഷ്കൃതേഃപാപാകർമണഃ ॥ 3-314-28 ഓഘവലാൻ മഹാപ്രവാഹയേഗാൻ। പ്രതിസമാസേത പ്രതിയുദ്ധ്യേത് കരോതി യസ്താദൃശോ യനഋ കാലാന്തകയമസ്തസ്മാത് ॥ 3-314-32 പ്രയാനഭാക് പ്രാധാന്യഭാക് ।. 3-314-34 അതീവ തേ മഹദിതിപാഠേ തേ തഥ ॥ 3-314-48 വേദാസ്തസ്യാഭിതശ്ചരാ ഇതി അധർമസ്തമസ്തം നയതീതി ക. ച. ധ.പാഠഃ ॥ 3-314-49 കേന ദ്വിതയോ ഭവതീതി ധ. പാഠഃ ॥ 3-314-54 പരിത്യാഗ ആർതാനാമിതി ശേഷഃ। ദാനമേഷാം സതാമിവതി ക. പാഠഃ ॥ 3-314-55 കാ ചൈകാ വൃശ്ചത ഇതി ക. ധ.പാടഃ ॥ 3-314-56 വാഗേകാ വൃശ്ചതേഽയജ്ഞമിതി ക. പാഠഃ ॥ 3-314-60 ന നിർവപതി ന പ്രയച്ഛതി ദേവതാദിഭ്യഃ ॥ 3-314-62 ഉക്തസാധനാശക്തേന മാതാപിത്രോഃ ശുശ്രൂഷാ മനോനിരോധസ്തൃണവത്തുച്ഛായാശ്ചിന്തായസ്ത്യാഗശ്ച കർതവ്യ ഇത്യാഹ കിംസ്വിദ്ഗുർവിതി। ബഹുതരം നൃണാമിതി ധ.പാഠഃ। ബഹുതരീ തൃണാദിതി ധ. പാഠഃ ॥ 3-314-64 കിംസ്വിജ്ജാതം നചോപതി ഇതി ഝ. പാഠഃ ॥ 3-314-66 സാർതഃ പ്രവസതോ മിത്രമിതി ഝ. പാഠഃ ॥ 3-314-70 ഏകപദം ഏകമേവ പര്യവസാനസ്ഥാനം। ദാക്ഷ്യേ കൃത്സ്നേ ധർമഃ പര്യവസിത ഇത്യർതഃ। ഏവമുത്തരത്ര ॥ 3-314-87 പ്രാർഥനാവിഷം ഇതി ഝ. പാഠഃ ॥ 3-314-126 ജീവം ജീവന്തം ॥ 3-314-128 അനുഭാവേന നകുലഗതസാമർഥ്യേന ॥ 3-314-130 നഃ അസ്മാൻമാവധീത് ॥ 3-314-131 ആനൃശംസ്യം അവൈഷംയം। പരമാർഥാത് സത്യാത് ॥ 3-314-133 ധീയതേ നിശ്ചിനുതേ ॥ 3-314-135 യസ്മാത്തേ പാർഥ ധർമാച്ച ഇതി ഥ. ധ. പാഠഃ ॥അരണ്യപർവ - അധ്യായ 315
॥ ശ്രീഃ ॥
3.315. അധ്യായഃ 315
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Topics
Mahabharata - Vana Parva - Chapter Text
3-315-0 (28085)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-315-0x (2957)
തതസ്തേ യക്ഷവചനാദുദതിഷ്ഠന്ത പാണ്ഡവഃ।
ക്ഷുത്പിപാസേ ച സർവേഷാം ക്ഷണേന വ്യപഗച്ഛതാം ॥ 3-315-1 (28086)
യുധിഷ്ഠി ഉവാച। 3-315-2x (2958)
സരസ്യേകേന പാദേന തിഷ്ഠന്തമപരാജിതം।
പൃച്ഛാമി കോ ഭവാന്ദേവോ ന മേ യക്ഷോ മതോ ഭവാൻ ॥ 3-315-2 (28087)
ബസൂനാം വാ ഭവാനേകോ രുദ്രാണാമഥവാ ഭവാൻ।
അഥവാ മരുതാം ശ്രേഷ്ഠോ വജ്രീ വാ ത്രിദശേശ്വരഃ ॥ 3-315-3 (28088)
മമ ഹി ഭ്രാതര ഇമേ സഹസ്രശതയോധിനഃ।
തം യോധം ന പ്രപശ്യാമി യേന സർവേ നിപാതിതാഃ ॥ 3-315-4 (28089)
സുഖം പ്രതി പ്രബുദ്ദാനാമിന്ദ്രിയാണ്യുപലക്ഷയേ।
സ ഭവാൻസുഹൃദോസ്മാകമഥവാ നഃ പിതാ ഭവാൻ ॥ 3-315-5 (28090)
യക്ഷ ഉവാച। 3-315-6x (2959)
അഹന്തേ ജനകസ്താത ധർമോ മൃദുപരാക്രമ।
ത്വാം രദിദൃക്ഷുരനുപ്രാപ്തോ വിദ്ധി മാം ഭരതർഷഭ ॥ 3-315-6 (28091)
യശഃ സത്യന്ദമഃ ശൌചമാർജവം ഹ്രീരചാപലം।
ദാനം തപോ ബ്രഹ്മചര്യമിത്യേതാസ്തനവോ മമ ॥ 3-315-7 (28092)
അഹിംസാ സമതാ ശാന്തിസ്തപഃ ശൌചമമത്സരഃ।
ദ്വാരാണ്യേതാനി മേ വിദ്ധി പ്രിയോ ഹ്യസി സുതോ മമ ॥ 3-315-8 (28093)
ദിഷ്ട്യാ പഞ്ചസു രക്തോസി ദിഷ്ട്യാ തേ ഷട്രപദീ ജിതാ।
ദ്വേ പൂർവേ മധ്യമേ ദ്വേ ച ദ്വേ ശാന്തേ സാംപരായികേ ॥ 3-315-9 (28094)
ധ്രമോഽഹമിതി ഭദ്രം തേ ജിജ്ഞാസുസ്ത്വാമിഹാഗതഃ।
ആനൃശംസ്യേന തുഷ്ടോസ്മി വരം ദാസ്യാമി തേഽനഘ ॥ 3-315-10 (28095)
വരം വൃണീഷ്വ രാജേന്ദ്രദാതാ ഹ്യസ്മി തവാനഘ।
യേ ഹി മേ പുരുഷാ ഭക്താ ന തേഷാമസ്തി ദുർഗതിഃ ॥ 3-315-11 (28096)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 3-315-12x (2960)
അരണീ തു ഹൃതായസ്യ മൃഗേണ വദതാംവര।
തസ്യാഗ്നയോ ന ലുപ്യേരൻപ്രഥമോഽസ്തു വരോ മമ ॥ 3-315-12 (28097)
ധർമ ഉവാച। 3-315-13x (2961)
ആരണേയമിദം തസ്യ ബ്രാഹ്മണസ്യ ഹൃതം മയാ।
മൃഗവേഷേണ കൌന്തേയ ജിജ്ഞാലാർഥം തവാനഘ ॥ 3-315-13 (28098)
വൈശംപായന ഉവാച। 3-315-14x (2962)
ദദാനീത്യേവ ഭഗവാനുത്തരം പ്രത്യപദ്യത।
അന്യം വരയ ഭദ്രം തേ വരം ത്വമമരോപമ ॥ 3-315-14 (28099)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 3-315-15x (2963)
വർഷാണി ദ്വാദശാരണ്യേ ത്രയോദശമുപസ്ഥിതം।
തത്രനോ നാഭിജാനീയുർവസതോ മനുജാഃ ക്വചിത് ॥ 3-315-15 (28100)
ദദാനീത്യേവ ഭഗവാനുത്തരം പ്രത്യപദ്യത।
ഭൂയശ്ചാശ്വാസയാമാസ കൌന്തേയം സത്യവിക്രമം ॥ 3-315-16 (28101)
യദ്യപി സ്വേന രൂപേണ ചരിഷ്യഥ മഹീമിമാം।
ന വോ വിജ്ഞാസ്യതേ കശ്ചിത്രിഷു ലോകേഷു ഭാരത ॥ 3-315-17 (28102)
വർഷന്ത്രയോദശമിദം മത്പ്രസാദാത്കുരൂദ്വഹാഃ।
വിരാടനഗരേ ഗൂഢാ അവിജ്ഞാതാശ്ചരിഷ്യഥ ॥ 3-315-18 (28103)
യദ്വഃ സങ്കൽപിതം രൂപം മനസാ യസ് യാദൃശം।
താദൃശം താദൃശം സർവേ ഛന്ദതോ ധാരയിഷ്യഥ ॥ 3-315-19 (28104)
അരണീസഹിതം ഭാണ്ഡം ബ്രാഹ്മണായ പ്രയച്ഛത।
ജിജ്ഞാസാർഥം മയാ ഹ്യേതദാഹൃതംമൃഗരൂപിണാ ॥ 3-315-20 (28105)
പ്രവൃണീഷ്വാപരം സൌംയ വരമിഷ്ടം ദദാനി തേ।
ന തൃപ്യാമി നരശ്രേഷ്ഠ പ്രയച്ഛന്വൈ വരാംസ്തഥാ ॥ 3-315-21 (28106)
തൃതീയം ഗൃഹ്യതാം പുത്ര വരമപ്രതിമം മഹത്।
ത്വം ഹി മത്പ്രഭവോ രാജന്വിദുരശ്ചമമാംശജഃ ॥ 3-315-22 (28107)
ജുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 3-315-23x (2964)
ദേവദേവോ മയാ ദൃഷ്ടോ ഭവാൻസാക്ഷാത്സനാതനഃ।
യം ദദാസി വരം തുഷ്ടസ്തം ഗ്രഹീഷ്യാംയഹം പിതഃ ॥ 3-315-23 (28108)
ജയേയം ലോഭമോഹൌ ച ക്രോധം ചാഹം സദാ വിഭോ।
ദാനേ തപസി സത്യേ ച മനോ മേ സതതം വേത് ॥ 3-315-24 (28109)
ധർമ ഉവാച। 3-315-25x (2965)
രഉപപന്നോ ഗുണൈരേതൈഃ സ്വഭാവേനാസി പാണ്ഡവ।
ഭവാന്ധർമഃ പുനശ്ചൈവ യഥോക്തം തേ ഭവിഷ്യതി ॥ 3-315-25 (28110)
വൈശംവായന ഉവാച। 3-315-26x (2966)
ഇത്യുക്ത്വാന്തഽർദധേ ധർമോ ഭഗബാംʼല്ലോകഭാവനഃ।
സമേതാഃ പാണ്ഡവാശ്ചൈവ സുഖസുപ്താ മനസ്വിനഃ ॥ 3-315-26 (28111)
ഉപേത്യചാശ്രമം വീരാഃ സർവ ഏവ ഗതക്ലമാഃ।
ആരണേയം ദദുസ്തസ്മൈ ബ്രാഹ്മണായ തപസ്വിനേ ॥ 3-315-27 (28112)
ഇദം സമുത്ഥാനസമാഗതം മഹ-
ത്പിതുശ്ചപുത്രസ്യ ച കീർതിവർധനം।
പഠന്നരഃ രസ്യാദ്വിജിതേന്ദ്രിയോ വശീ
സപുത്രപൌത്രഃ ശതപർഷഭാഗ്ഭവേത് ॥ 3-315-28 (28113)
ന ചാപ്യധർമേ ന സുഹൃദ്വിഭേദനേ
പരസ്വഹാരേ പരദാരമർശനേ।
കദര്യഭാവേ ന രമേനേമനഃ സദാ
നൃണാം സദാഖ്യാനമിദം വിജാനതാം ॥ 3-315-29 (28114)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ശതസാഹസ്രികായാം സംഹിതായാം വൈയാസിക്യാം അരണ്യപർവണി ആരണേയപർവണി പഞ്ചദശാധികത്രിശതതമോഽധ്യായഃ ॥ 315 ॥
ആരണേയപർവ സമാപ്തം ॥ 21 ॥ സമാപ്തമിദമരണ്യപർവ ച ॥ 3 ॥ അതഃ പരം വിരാടപർവ ഭവിഷ്യതി। തസ്യായമാദ്യഃ ശ്ലോകഃ। ജനമേയജ ഉവാച। കഥം വിരാടനഗരേ മമ പൂർവപിതാമഹാഃ। അജ്ഞാതവാസമുഷിതാ ദുര്യോധനഭയാർദിതാഃ ॥