Kumbhaghonam Edition in Malayalam Script
4. വിരാടപർവ
വിരാടപർവ - അധ്യായ 001
॥ ശ്രീഃ ॥
4.1. അധ്യായഃ 001
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
യുധിഷ്ഠിരേണ ബ്രാഹ്മണായ മൃഗാപഹൃതാരണിഭാണ്ഡപ്രത്യർപണം ॥ 1 ॥ ധൌംയേന ബ്രാഹ്മണമധ്യേ ദുര്യോധനാപനയാദികഥനേന ശോചതോ യുധിഷ്ഠിരസ്യ ദുഃഖാനുഭവവിഷയേ ദേവാദിനിദർശനപ്രദർശനേന പരിസാന്ത്വനം ॥ 2 ॥ പാണ്ഡവൈഃ സ്വസഹചരബ്രാഹ്മണാഭ്യനുജ്ഞാനസംപാദനേന തദ്വിതർജനപൂർവകം ധൌംയേനസഹ മന്ത്രായ ക്വചിദുപവേശനം ॥ 3 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-1-0 (28115)
॥ ശ്രീവേദവ്യാസായ നമഃ ॥ 4-1-0x (2967)
നാരായണം നമസ്കൃത്യ നരം ചൈവ നരോത്തമം।
ദേവീം സരസ്വതീം വ്യാസം തതോ ജയമുദീരയേത് ॥ 4-1-1 (28116)
॥ ജനമേജയ ഉവാച ।
കഥം വിരാടനഗരേ മമ പൂർവപിതാമഹാഃ ।
അജ്ഞാതവാസമുഷിതാ ദുര്യോധനഭയാർദിതാഃ ॥ 4-1-2x (2968)
പതിവ്രതാ മഹാഭാഗാ സതതം സുഖഭാഗിനീ ।
ദ്രൌപദീ സാ കഥം ബ്രഹ്മന്നജ്ഞാതാ ദുഃഖിതാഽവസത് ॥ 4-1-2 (28117)
തേ ച ബ്രാഹ്മണമുഖ്യാശ്ച സൂതപൌരോഗവൈഃ സഹ।
അജ്ഞാതവാസമുഷിതാഃ കഥം ച പരിചാരകാഃ ॥ 4-1-3 (28118)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-1-4x (2969)
യഥാ വിരാടനഗരേ തവ പൂർവപിതാമഹാഃ ।
അജ്ഞാതവാസമുഷിതാസ്താവദ്വക്ഷ്യാമി തച്ഛൃണു ॥ 4-1-4 (28119)
തഥാ സ താന്വരാംʼല്ലബ്ധ്വാ ധർമരാജോ യുധിഷ്ഠിരഃ।
ഗത്വാഽഽശ്രമം ബ്രാഹ്മണേഭ്യ ആചഖ്യൌ വൃത്തമാത്മനഃ ॥ 4-1-5 (28120)
കഥയിത്വാ ച തത്സർവം ബ്രാഹ്മണേഭ്യോ യുധിഷ്ഠിരഃ।
അരണീസഹിതം ഭാണ്ഡം ബ്രാഹ്മണായ ന്യവേദയത് ॥ 4-1-6 (28121)
തതോ യുധിഷ്ഠിരോ രാജാ കുന്തീപുത്രോ ദൃഢവ്രതഃ।
സമാഹൂയാനുജാൻസർവാനിതി ഹോവാച ഭാരത ॥ 4-1-7 (28122)
ദ്വാദശേമാനി വർഷാണി രാഷ്ട്രാദ്വിപ്രോഷിതാ വയം।
ഛദ്മനാ ഹൃതരാജ്യാശ്ച നിസ്വാശ്ച ബഹുശഃ കൃതാഃ ॥ 4-1-8 (28123)
ഉഷിതാശ്ച വനേ വാസം യഥാ ദ്വാദശ വത്സരാൻ।
അജ്ഞാതചര്യാം വത്സ്യാമശ്ഛന്നാ വർഷം ത്രയോദശം ॥ 4-1-9 (28124)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-1-10x (2970)
ധർമേണ തേഽഭ്യനുജ്ഞാതാഃ പാണ്ഡവാഃ സത്യവിക്രമാഃ।
അജ്ഞാതവാസം വത്സ്യന്തശ്ഛന്നാ വർഷം ത്രയോദശം ॥ 4-1-10 (28125)
ഉപോപവിശ്യ വിദ്വാംസഃ സ്നാതകാഃ സംശിതവ്രതാഃ ।
യേ തത്ര ബ്രാഹ്മണാ ആസന്വനവാസസഹായിനഃ ।
യേ ച ഭക്താ വസന്തി സ്മ വനവാസേ തപസ്വിനഃ ॥ 4-1-11 (28126)
താനബ്രുവൻമഹാത്മാനോ ഹൃഷ്ടാഃ പ്രാഞ്ജലയഃ സ്ഥിതാഃ ।
അഭ്യനുജ്ഞാപയിഷ്യന്തസ്താൻപ്രവാസേ ധൃതവ്രതാഃ ॥ 4-1-12 (28127)
വിദിതം ഭവതാം സർവം ധാർതരാഷ്ട്രൈര്യഥാ വയം ।
ഛദ്മനാ ഹൃതരാജ്യാശ്ച നിസ്വാശ്ച ബഹുശഃ കൃതാഃ ॥ 4-1-13 (28128)
ഉഷിതാശ്ച വനേ വാസം യഥാ ദ്വാദശവത്സരാൻ ।
ഭവദ്ഭിരേവ സഹിതാ വന്യാഹാരാ ദ്വിജോത്തമാഃ ॥ 4-1-14 (28129)
അജ്ഞാതവാസസമയം ശേഷം വർഷം ത്രയോദശം।
തദ്വത്സ്യാമോ വയം ഛന്നാസ്തദനുജ്ഞാതുമർഹഥ ॥ 4-1-15 (28130)
സുയോധനശ്ച ദുഷ്ടാത്മാ കർണശ്ച സഹസൌബലഃ ।
ജാനന്തോ വിഷമം കുര്യുരസ്മാസ്വത്യന്തവൈരിണഃ ॥ 4-1-16 (28131)
യുക്തചാരാശ്ച യത്താശ്ച ദായേ സ്വസ്യ ജനസ്യ ച ।
ദുരാത്മനാം ഹി കസ്തേഷാം വിശ്വാസം ഗന്തുമർഹതി ॥ 4-1-17 (28132)
അപി നസ്തദ്ഭവേദ്ഭൂയോ യദ്വയം ബ്രാഹ്മണൈഃ സഹ।
സമസ്തേഷു ച രാഷ്ട്രേഷു സ്വരാജ്യസ്ഥാ ഭവേമ ഹി ॥ 4-1-18 (28133)
ഇത്യുക്ത്വാ ദുഃഖശോകാർതഃ ശുചിർധർമസുതസ്തദാ।
സംമൂർച്ഛിതോഽഭവദ്രാജാ സാസ്രകണ്ഠോ യുധിഷ്ഠിരഃ ॥ 4-1-19 (28134)
തമഥാശ്വാസയൻസർവേ ബ്രാഹ്മണാ ഭ്രാതൃഭിഃ സഹ ॥ 4-1-20 (28135)
പ്രബുധ്യ ദുഃഖമോഹാർതോ ധൌംയം ധർമഭൃതാംവരം ।
പ്രാവൈക്ഷത തദാ രാജാ സാശ്രുകണ്ഠോ യുധിഷ്ഠിരഃ ॥ 4-1-21 (28136)
അഥ ധൌംയോഽബ്രവീദ്വാക്യം മഹാർഥം നൃപതിം തദാ।
ആശ്വാസയംസ്തം സ നൃപം ഭ്രാതൄംശ്ച ബ്രാഹ്മണൈഃ സഹ ॥ 4-1-22 (28137)
രാജന്വിദ്വാൻഭവാന്ദാന്തഃ സത്യസന്ധോ ജിതേന്ദ്രിയഃ।
നൈവംവിധാഃ പ്രമുഹ്യന്തി ധീരാഃ കസ്യാഞ്ചിദാപദി ॥ 4-1-23 (28138)
ദേവൈരപ്യാപദഃ പ്രാപ്താശ്ഛന്നൈശ്ച ബഹുഭിസ്തദാ।
തത്രതത്ര സപത്നാനാം നിഗ്രഹാർഥം മഹാത്മഭിഃ ॥ 4-1-24 (28139)
ദിതിപുത്രൈർഹൃതേ രാജ്യേ ദേവരാജഃ സുദുഃഖിതഃ।
ബ്രഹ്മാണം തോഷയിഷ്യംശ്ച ബ്രഹ്മരൂപം വിധായ ച ॥ 4-1-25 (28140)
ഇന്ദ്രേണ നിഷധം പ്രാപ്യ ഗിരിപ്രസ്ഥാഹ്വയേ പുരേ।
ഛന്നേനോഷ്യ കൃതം കർമ ദ്വിഷതാം ബലനിഗ്രഹേ ॥ 4-1-26 (28141)
പ്രസാദാദ്ബ്രഹ്മണോ രാജന്ദിതേഃ പുത്രാൻമഹാബലാൻ ।
നിർജിത്യ തരസാ ശത്രൂൻപുനർലോകാഞ്ജുഗോപ ച ॥ 4-1-27 (28142)
വിഷ്ണുനാഽശ്മഗിരിം പ്രാപ്യ തദാ ദിത്യാം നിവത്സ്യതാ।
ഗർഭേ വധാർഥം ദൈത്യാനാമജ്ഞാതേനോഷിതം ചിരം ॥ 4-1-28 (28143)
പ്രോഷ്യ വാമനരൂപേണ ച്ഛന്നേന ബ്രഹ്മചാരിണാ।
ബലേര്യഥാ ഹൃതം രാജ്യം വിക്രമൈസ്തച്ച തേ ശ്രുതം ॥ 4-1-29 (28144)
ഔർവേണ വസതാ ഛന്നമൂരൌ ബ്രഹ്മർഷിണാ തദാ।
യത്കൃതം താത ലോകേഷു തച്ച സർവം ശ്രുതം ത്വയാ ॥ 4-1-30 (28145)
പ്രച്ഛന്നേനാപി സർവത്ര ഹരിണാ വൃത്രനിഗ്രഹേ।
വജ്രം പ്രവിശ്യ ശക്രസ്യ യത്കൃതം തച്ച തേ ശ്രുതം ॥ 4-1-31 (28146)
ഹുതാശനേന യച്ചാപഃ പ്രവിശ്യ ച്ഛന്നമൂഷിതം।
വിബുധാനാം ഹി യത്കർമ കൃതം തച്ചാപി തേ ശ്രുതം ॥ 4-1-32 (28147)
യഥാ വിവസ്വതാ താത ഛന്നേനോത്തമതേജസാ।
നിർദഗ്ധാഃ ശത്രവഃ സർവേ വസതാ ഗവി വർഷശഃ ॥ 4-1-33 (28148)
വിഷ്ണുനാ വസതാ ചാത്ര ഗൃഹേ ദശരഥസ്യ വൈ।
ദശഗ്രീവോ ഹതശ്ഛന്നം സംയുഗേ ഭീമകർമണാ ॥ 4-1-34 (28149)
ഏവമേതേ മഹാത്മാനഃ പ്രച്ഛന്നാസ്തത്രതത്ര ഹി।
അജയഞ്ഛാത്രവാൻമുഖ്യാംസ്തഥാ ത്വമപി ജേഷ്യസി ॥ 4-1-35 (28150)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-1-36x (2971)
ഇതി ധൌംയേന ധർമജ്ഞോ വാക്യൈഃ സ പരിഹർഷിതഃ।
ശാന്തബുദ്ധിഃ പുനർഭൂത്വാ വ്യഷ്ടംഭത യുധിഷ്ഠിരഃ ॥ 4-1-36 (28151)
അഥാബ്രവീൻമഹാബാഹുർഭീമസേനോ മഹാബലഃ।
രാജാനം ബലിനാം ശ്രേഷ്ഠോ ഗിരാ സംപരിഹർഷയൻ ॥ 4-1-37 (28152)
അവേക്ഷയ മഹാരാജ തവ ഗാണ്ഡീവധന്വനാ।
ധർമാർഥപരയാ ബുദ്ധ്യാ ന കിഞ്ചിത്സാഹസം കൃതം ॥ 4-1-38 (28153)
സഹദേവോ മയാ നിത്യം നകുലശ്ച നിവാരിതൌ ।
ശക്തൌ വിധ്വംസനേ തേഷാം ശത്രുഘ്നൌ ഭീമവിക്രമൌ ॥ 4-1-39 (28154)
ന വയം വർത്മ ഹാസ്യാമോ യസ്മിന്യോക്ഷ്യതി നോ ഭവാൻ ।
തദ്വിധത്താം ഭവാൻസർവം ക്ഷിപ്രം ജേഷ്യാമഹേ പരാൻ ॥ 4-1-40 (28155)
ഇത്യുക്തോ ഭീമസേനേന ധർമരാജോ യുധിഷ്ഠിരഃ ।
സുഖോപവിഷ്ടോ വിദ്വദ്ഭിസ്താപസൈഃ സംശിതവ്രതൈഃ ॥ 4-1-41 (28156)
യേ തദ്ഭക്ത്യാഽഭവംസ്തസ്മിന്വനവാസേ തപസ്വിനഃ ।
താനബ്രവീൻമഹാപ്രാജ്ഞഃ ശിഷ്ടാന്രാജാ കൃതാഞ്ജലിഃ ।
അഭ്യനുജ്ഞാപയിഷ്യന്വൈ തസ്മിന്വാസേ ധൃതവ്രതഃ ॥ 4-1-42 (28157)
വിദിതം ഭവതാം സർവേ ർധാർതരാഷ്ട്രൈര്യഥാ വയം।
സംമന്ത്രാഹൃതരാജ്യാശ്ച നിസ്സ്വാശ്ച ബഹുശഃ കൃതാഃ ।
ഉഷിതാഃ സ്മോ വനേ കൃച്ഛ്രം തഥാ വർഷാണി ദ്വാദശ ॥ 4-1-43 (28158)
അജ്ഞാതചര്യാസമയം ശേഷം വർഷം ത്രയോദശം।
തദ്വത്സ്യാമഃ ക്വചിച്ഛന്നാസ്തദനുജ്ഞാതുമർഹഥ ॥ 4-1-44 (28159)
ഇത്യുക്താ ധർമരാജേന ബ്രാഹ്മണാഃ പരമാശിഷഃ ।
പ്രയുജ്യാപൃച്ഛ്യ ഭരതാന്യഥാസ്വം പ്രയയുർഗൃഹാൻ ॥ 4-1-45 (28160)
സർവേ വേദവിദോ മുഖ്യാ യതയോ മുനയസ്തദാ।
ആശീരുക്ത്വാ യഥാന്യായം പുനർദർശനകാങ്ക്ഷിണഃ ॥ 4-1-46 (28161)
തേ തു ഭൃത്യാശ്ച ദൂതാശ്ച ശിൽപിനഃ പരിചാരകാഃ।
അനുജ്ഞാപ്യ യഥാന്യായം പുനർദർശനകാങ്ക്ഷിണഃ ॥ 4-1-47 (28162)
സഹ ധൌംയേന വിദ്വാംസസ്തഥാ തേ പഞ്ച പാണ്ഡവാഃ।
ഉത്ഥായ പ്രയയുർവീരാഃ കൃഷ്ണാമാദായ ഭാരത ॥ 4-1-48 (28163)
ക്രോശമാത്രമതിക്രംയ തസ്മാദ്വാസാന്നിമിത്തതഃ ।
ശ്വോഭൂതേ മനുജവ്യാഘ്രാശ്ഛന്നവാസാർഥമുദ്യതാഃ ॥ 4-1-49 (28164)
പൃഥക് ശാസ്ത്രവിദഃ സർവേ സർവേ മന്ത്രവിശാരദാഃ ।
സന്ധിവിഗ്രഹതത്വജ്ഞാ മന്ത്രായ സമുപാവിശൻ ॥ ॥ 4-1-50 (28165)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ വിരാടപർവണി പാണ്ഡവപ്രവേശപർവണി പ്രഥമോഽധ്യായഃ ॥ 1 ॥
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Footnotes
4-1-1അയമധ്യായോ ഝo പുസ്തകേ വനപർവാന്തിമാധ്യായതയാ വർതതേ। വിരാടo।വിരാടപർവ - അധ്യായ 002
॥ ശ്രീഃ ॥
4.2. അധ്യായഃ 002
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
യുധിഷ്ഠിരേണ ഭ്രാതൃഭിഃ സഹ മന്ത്രണേന വിരാടനഗരേ നിവാസനിർധാരണം ॥ 1 ॥ തഥാ സ്വസ്യ യതിവേപപരിഗ്രഹേണ വിരാടസഭാസ്താരീഭവനകഥനം ॥ 2 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-2-0 (28166)
വൈശംപായന ഉവാച । 4-2-0x (2972)
നിവൃത്തവനവാസാസ്തേ സത്യസന്ധാ മനസ്വിനഃ।
അകുർവത പുനർമന്ത്രം സഹ ധൌംയേന പാണ്ഡവാഃ ॥ 1 ॥ 4-2-1 (28167)
അഥാബ്രവീദ്ധർമരാജഃ കുന്തീപുത്രോ യുധിഷ്ഠിരഃ।
ഭ്രാതൄൻകൃഷ്ണാം ച സംഗ്രേക്ഷ്യ ധൌംയം ച കുരുനന്ദനഃ ॥ 2 ॥ 4-2-2 (28168)
ദ്വാദശേമാനി വർഷാണി രാജ്യാദ്വിപ്രോഷിതാ വയം।
ത്രയോദശോഽയം സംപ്രാപ്തഃ കൃച്ഛ്രാത്പരമദുർവസഃ।
സ സാധു കൌന്തേയ ഇതോ വാസമർജുന രോചയ ॥ 3 ॥ 4-2-3 (28169)
ത്രയോദശമിദം പ്രാപ്തം ക്വനു വത്സ്യാമഹേഽർജുന।
അബുദ്ധാ ധാർതരാഷ്ട്രൈശ്ച സമഗ്രാഃ സഹ കൃഷ്ണയാ ॥ 4 ॥ 4-2-4 (28170)
അർജുന ഉവാച। 4-2-5x (2973)
തസ്യൈവ വരദാനേന ധർമസ്യ മനുജാധിപ।
അജ്ഞാതാ വിചരിഷ്യാമോ നരാണാം ഭരതർഷഭ ॥ 5 ॥ 4-2-5 (28171)
യാനി രാഷ്ട്രാണി വാസായ കീർതയിഷ്യാമി കാനിചിത് ।
രമണീയാനി ഗുപ്താനി തേഷാം കിഞ്ചിത്തു രോചയ ॥ 6 ॥ 4-2-6 (28172)
രംയാ ജനപദാഃ സന്തി ബഹവസ്ത്വഭിതഃ കുരൂൻ ।
പാഞ്ചാലാശ്ചൈവ മത്സ്യാശ്ച സാൽവവൈദേഹബാഹ്ലികാഃ ।
ദശാർണാഃ ശൂരസേനാശ്ച കലിംഗാ മാഗധാ അപി ॥ 7 ॥ 4-2-7 (28173)
വിരാടനഗരം ചാപി ശ്രൂയതേ ശത്രുസൂദന ।
രമണീയം ജനാകീർണം സുഭിക്ഷം സ്ഫീതമേവ ച ॥ 8 ॥ 4-2-8 (28174)
നാനാരാഷ്ട്രാണി ചാന്യാനി ശ്രൂയന്തേ സുബഹൂനി ച ।
യത്ര തേ രോചതേ രാജംസ്തത്ര ഗച്ഛാമഹേ വയം ॥ 9 ॥ 4-2-9 (28175)
കതമസ്മിഞ്ജനപദേ മഹാരാജ നിവത്സ്യസി ।
മാ വിഷാദേ മനഃ കാര്യം രാജ്യഭ്രംശ ഇതി ക്വചിത് ॥ 10 ॥ 4-2-10 (28176)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 4-2-11x (2974)
ഏവമേതൻമഹാബാഹോ യഥാ സ ഭഗവാൻപ്രഭുഃ।
അബ്രവീത്സർവഭൂതേശസ്തഥൈതന്ന തദന്യഥാ ॥ 11 ॥ 4-2-11 (28177)
അവശ്യം ത്വേവ വാസാർഥം രമണീയം ശിവം സുഖം।
സംമന്ത്ര്യ സഹിതൈഃ സർവൈർദ്രവ്യമകുതോഽഭയം ॥ 12 ॥ 4-2-12 (28178)
മാത്സ്യോ വിരാടോ ബലവാനഭിരക്തോഥ പാണ്ഡവാൻ।
ധർമശീലോ വദാന്യശ്ച വൃദ്ധഃ സത്സ്വപി സംമതഃ ॥ 13 ॥ 4-2-13 (28179)
ഗുണവാംʼല്ലോകവിഖ്യാതോ ദൃഢഭക്തിർജിതേന്ദ്രിയഃ ।
തത്ര മേ രോചതേ പാർഥ മത്സ്യരാജാന്തികേഽനഘ ॥ 14 ॥ 4-2-14 (28180)
വിരാടനഗരേ താത മാസാന്ദ്വാദശസംമിതാൻ।
കുർവന്തസ്തസ്യ കർമാണി വസാമോ യദി രോചതേ ॥ 15 ॥ 4-2-15 (28181)
യാനിയാനി ച കർമാണി തസ്യ ശക്ഷ്യാമഹേ വയം।
കർതും യോ യത്സ തത്കർമ ബ്രവീതു കുരുനന്ദന ॥ 16 ॥ 4-2-16 (28182)
അർജുന ഉവാച ॥ 4-2-16x (2975)
നരദേവ കഥം കർമ തസ്യ രാഷ്ട്രേ കരിഷ്യസി ।
മനുജേന്ദ്ര വിരാടസ്യ രംസ്യസേ കേന കർമണാ ॥ 17 ॥ 4-2-17 (28183)
അക്ലിഷ്ടവേഷധാരീ ച ധാർമികോ ഹ്യനസൂയകഃ ।
ന തവാഭ്യുചിതം കർമ നൃശംസം നാപി കൈതവം ॥ 18 ॥ 4-2-18 (28184)
സത്യവാഗസി യാജ്ഞീകോ ലോഭക്രോധവിവർജിതഃ ।
മൃദുർവദാന്യോ ഹ്രീമാംശ്ച ധാർമികഃ സത്യവിക്രമഃ ॥ 19 ॥ 4-2-19 (28185)
സ രാജംസ്തപസാ ക്ലിഷ്ടഃ കഥം തസ്യ കരിഷ്യസി।
ന ദുഃഖമുചിതം കിഞ്ചിദ്രാജൻപാപമതേര്യഥാ।
സ ഇമാമാപദം പ്രാപ്യ കഥം ഘോരാം തരിഷ്യസി ॥ 20 ॥ 4-2-20 (28186)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-2-21x (2976)
അർജുനേനൈവമുക്തസ്തു പ്രത്യുവാച യുധിഷ്ഠിരഃ ।
ശൃണു ത്വം യത്കരിഷ്യാമി കർമ വൈ കുരുനന്ദന ॥ 21 ॥ 4-2-21 (28187)
വിരാടം സമനുപ്രാപ്യ രാജാനം മാത്സ്യനന്ദനം ।
സഭാസ്താരോ ഭവിഷ്യാമി വിരാടസ്യേതി മേ മതിഃ ॥ 22 ॥ 4-2-22 (28188)
കങ്കോ നാമ ബ്രുവാണോഽഹം മതാക്ഷഃ സാധുദേവിതാ।
വൈഡൂര്യാൻകാഞ്ചനാന്ദാനാൻസ്ഫാടികാന്രാജതാനപി ॥ 23 ॥ 4-2-23 (28189)
കൃഷ്ണാക്ഷാംʼല്ലോഹിതാക്ഷാംശ്ച നിവപ്സ്യാമി മനോരമാൻ।
അരിഷ്ടാന്രാജഗോലിംഗാന്ദർശനീയാൻസുവർചസഃ ॥ 24 ॥ 4-2-24 (28190)
ലോഹിതാശ്ചാശ്മഗർഭാശ്ച സന്തി താത ധനാനി മേ।
ദർശനീയാഃ സഭാനന്ദാഃ കുശലൈഃ സാധുനിഷ്ഠിതാഃ ॥ 25 ॥ 4-2-25 (28191)
അപ്യേതാൻപാണിനാ സ്പൃഷ്ട്വാ സംപ്രഹൃഷ്യന്തി മാനവാഃ ॥ 26 ॥ 4-2-26 (28192)
താന്വികീര്യ സമേ ദേശേ രമണീയേ വിപാംസുലേ।
ദേവിഷ്യാമി യഥാകാമം സ വിഹാരോ ഭവിഷ്യതി ॥ 27 ॥ 4-2-27 (28193)
കങ്കോ നാംനാ പരിവ്രാട് ച വിരാടസ്യ സഭാസദഃ।
ജ്യോതിഷേ ശകുനജ്ഞാനേ നിമിത്തേ ചാക്ഷകൌശലേ ।
ബ്രാഹ്മേ വേദേ മയാഽധീതേ വേദാംഗേഷു ച സർവശഃ ॥ 28 ॥ 4-2-28 (28194)
ധർമകാമാർഥമോക്ഷേഷു നീതിശാസ്ത്രേഷു പാരഗഃ।
പൃഷ്ടോഽഹം കഥയിഷ്യാമി രാജ്ഞഃ പ്രിയതമം വചഃ ॥ 29 ॥ 4-2-29 (28195)
ആസം യുധിഷ്ഠിരസ്യാഹം പുരാ പ്രാണസമഃ സഖാ।
ഇതി വക്ഷ്യാമി രാജാനം യദി മാമനുയോക്ഷ്യതേ ॥ 30 ॥ 4-2-30 (28196)
വിരാടനഗരേ ഛന്ന ഏവം യുക്തഃ സദാ വസേ।
ഇത്യേവം മേ പ്രതിജ്ഞാതം വിചരിഷ്യാംയഹം യഥാ ॥ 31 ॥ 4-2-31 (28197)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ വിരാടപർവണി പാണ്ഡവപ്രവേശപർവണി ദ്വിതീയോഽധ്യായഃ ॥ 2 ॥
------------
വിരാടപർവ - അധ്യായ 003
॥ ശ്രീഃ ॥
4.3. അധ്യായഃ 003
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
ഭീമേന യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി സ്വസ്യ സൂദവേഷപരിഗ്രഹേണ വിരാടഭവനേ നിവാസകഥനം ॥ അർജുനേന യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി സ്വേന നപുംസകവേഷപരിഗ്രഹേണ രാജകന്യാനാടനാദികഥനം ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-3-0 (28198)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-3-0x (2977)
ഏവം നിർദിശ്യ ചാത്മാനം നിശ്വസന്നുഷ്ണമാർതിജം ।
വിമുഞ്ചന്നശ്രു നേത്രാഭ്യാം ഭീമസേനമുവാച ഹ ॥ 4-3-1 (28199)
ഭീമസേന കഥം കർമ മാത്സ്യരാഷ്ട്രേ കരിഷ്യസി।
ഹത്വാ ക്രോധവശാംസ്തത്ര പർവതേ ഗന്ധമാദനേ ॥ 4-3-2 (28200)
യക്ഷാൻക്രോധാഭിതാംരാക്ഷാന്രാക്ഷസാംശ്ചാപി പൌരുഷാത്।
പ്രാദാഃ പാഞ്ചാലകന്യായൈ പദ്മാനി സുബഹൂന്യപി ॥ 4-3-3 (28201)
ബകം രാക്ഷസരാജാനം ഭീഷണം പുരുഷാദകം ।
ജഘ്നിവാനസി കൌന്തേയ ബ്രാഹ്മണാർഥമരിന്ദമ।
ക്ഷേമാ ചാഭയസംവീതാ സൈകചക്രാ ത്വയാ കൃതാ ॥ 4-3-4 (28202)
ഹിഡിംബം ച മഹാവീര്യം കിർമീരം ചൈവ രാക്ഷസം।
ത്വയാ ഹത്വാ മഹാബാഹോ വനം നിഷ്കണ്ടകം കൃതം ॥ 4-3-5 (28203)
ആപദം ചാപി സംപ്രാപ്താ ദ്രൌപദീ ചാരുഹാസിനീ ।
ജടാസുരവധം കൃത്വാ വയം ച പരിമോക്ഷിതാഃ ॥ 4-3-6 (28204)
മത്സ്യരാജാംന്തികേ താത വീര്യപൂർണോഽത്യമർഷണഃ।
വൃകോദര വിരാടസ്യ ബലീയാന്ദുർബലീയസഃ।
സമീപേ നഗരേ തസ്യ വത്സ്യസേ കേന കർമണാ ॥ 4-3-7 (28205)
ഭീമ ഉവാച। 4-3-8x (2978)
സൂദോഽഹം വലലോ നാംനാ സൂപകാരോ നരാധിപ।
ഉപസ്ഥാസ്യാമി രാജാനം വിരാടമിതി രോചയേ ॥ 4-3-8 (28206)
രസാന്നാനാവിധാംശ്ചാപി സ്വാദൂംശ്ച മധുരാംസ്തഥാ ।
സൂപാംശ്ചാപി കരിഷ്യാമി കുശലോസ്മി മഹാനസേ ॥ 4-3-9 (28207)
കൃതപൂർവാണി യാന്യസ്യ വ്യഞ്ജനാനി സുശിക്ഷിതൈഃ ।
താന്യപ്യഭിഭവിഷ്യാമി പ്രീതിം സഞ്ജനയന്നഹം ॥ 4-3-10 (28208)
പൂർവമപ്രാശിതാംസ്തേന കർതാ രസഗുണാന്വിതാൻ ।
സ്വാദു വ്യഞ്ജനമാസ്വാദ്യ മാത്സ്യഃ പ്രീതോ ഭവിഷ്യതി ॥ 4-3-11 (28209)
ആഹരിഷ്യാമി ദാരൂണാം പാടിതാനാം ശതംശതം।
രാജാ കർമാണി മേ ദൃഷ്ട്വാ ന മാം പരിഭവിഷ്യതി ॥ 4-3-12 (28210)
യേ ച തസ്യ മഹാമല്ലാഃ സമരേഷ്വപരാജിതാഃ ।
കൃതപ്രതാപാ ബഹുശോ രാജ്ഞഃ പ്രത്യായിതാ ബലേ ॥ 4-3-13 (28211)
രംഗോപജീവിനഃ സർവേ പരേഷാം ച ഭയാവഹാഃ ।
താനഹം നിഹനിഷ്യാമി രതിം രാജ്ഞഃ പ്രവർതയൻ ॥ 4-3-14 (28212)
ന ച താന്യുധ്യമാനോഽഹം നയിഷ്യേ യമസാദനം।
തഥാ താന്നിഹനിഷ്യാമി ജീവിഷ്യന്തി യഥാഽഽതുരാഃ ॥ 4-3-15 (28213)
വൃഷോ വാ മഹിഷോ വാപി നാഗോ വാ ഷാഷ്ടിഹായനഃ ।
സിംഹോ വ്യാഘ്രോ ഗ്രഹീതവ്യോ ഭവിഷ്യതി ന സംശയഃ ॥ 4-3-16 (28214)
താൻസർവാന്ദുർഗ്രഹാനന്യൈരാശീവിഷവിഷോപമാൻ।
ബലാദഹം ഗ്രഹീഷ്യാമി മത്സ്യരാജസ്യ പശ്യതഃ ॥ 4-3-17 (28215)
ആരാലികാ വാ സൂദാ വാ യേഽസ്യ യുക്താ മഹാനസേ।
താനഹം പ്രീണയിഷ്യാമിം മനുഷ്യാൻസ്തേന കർമണാ ॥ 4-3-18 (28216)
ആരാലികോ ഗോവികർതാ സൂപകർതാ നിയോധകഃ।
ആസം യുധിഷ്ഠിരസ്യാഹമിതി വക്ഷ്യാമി മാനവാൻ ॥ 4-3-19 (28217)
ആത്മാനമാത്മനാ രക്ഷംശ്ചരിഷ്യാമി വിശാംപതേ ।
ഇത്യേവം ച പ്രതിജ്ഞാതം വിചരിഷ്യാംയഹം യഥാ।
വിരാടനഗരേ ച്ഛന്നോ വിരാടസ്യ സമീപതഃ ॥ 4-3-20 (28218)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 4-3-21x (2979)
അഗ്നിർബ്രാഹ്മണരൂപേണ പ്രച്ഛന്നോഽന്നമയാചത।
മഹാശനം ബ്രാഹ്മണം മാം പ്രമുഞ്ചാർജുന ഖാണ്ഡവേ ॥ 4-3-21 (28219)
സംശുശ്രുവേ ച ധർമാത്മാ യസ്തമർഥം ചകാര ഹ।
തസ്മൈ ബ്രാഹ്മണരൂപായ ഹുതാശായ മഹായശാഃ ।
വിജിത്യൈകരഥേനേന്ദ്രം ഹത്വാ പന്നഗരാക്ഷസാൻ ॥ 4-3-22 (28220)
യസ്തു ദേവാൻമനുഷ്യാംശ്ച സർവാനേകരഥോഽജയത്।
സ ഭീമധന്വാ ശ്വേതാശ്വഃ പാണ്ഡവഃ കിം കരിഷ്യതി ॥ 4-3-23 (28221)
ആശീവിഷസമസ്പർശോ നാഗാനാമിവ വാസുകിഃ ।
ദൃഷ്ടീവിഷ ഇവാഹീനാമഗ്നിസ്തേജസ്വിനാമിവ ॥ 4-3-24 (28222)
സമുദ്ര ഇവ സിന്ധൂനാം ശൈലാനാം ഹിമവാനിവ।
മഹേന്ദ്ര ഇവ ദേവാനാം ദാനവാനാം ബലിര്യഥാ ॥ 4-3-25 (28223)
സുപ്രതീകോ ഗജേന്ദ്രാണാം യുഗ്യാനാം തുരഗോ യഥാ।
കുബേര ഇവ യക്ഷാണാം മൃഗാണാം കേസരീ യഥാ ॥ 4-3-26 (28224)
രാക്ഷസാനാം ദശഗ്രീവോ ദൈത്യാനാമിവ ശംബരഃ ।
രുദ്രാണാമിവ കാപാലീ വിഷ്ണുർബലവതാമിവ ॥ 4-3-27 (28225)
രോഷാമർഷസമായുക്തോ ഭുജംഗാനാം ച തക്ഷകഃ ।
വായുവേഗബലോദ്ധൃതോ ഗരുഡഃ പതതാമിവ ॥ 4-3-28 (28226)
തപതാമിവ ചാദിത്യഃ പ്രജാനാം ബ്രാഹ്മണോ യഥാ।
ഹ്രദാനാമിവ പാതാലം പർജന്യോ നർദതാമിവ ॥ 4-3-29 (28227)
ആയുധാനാം വരോ വജ്രഃ കകുദ്മാംശ്ച ഗവാം വരഃ।
ധൃതരാഷ്ട്രശ്ച നാഗാനാം ഹസ്തിഷ്വൈരാവതോ യഥാ ॥ 4-3-30 (28228)
പുത്രഃ പ്രിയാണാമധികോ ഭാര്യാ ച സുഹൃദാം വരാ।
ഗിരീണാം പ്രവരോ മേരുർദേവാനാം മധുസൂദനഃ।
ഗ്രഹാണാം പ്രവരശ്ചന്ദ്രഃ സരസാം മാനസോ യഥാ ॥ 4-3-31 (28229)
യഥൈതാനി വിശിഷ്ടാനി സ്വസ്യാം ജാത്യാം വൃകോദര ।
ഏവം യുവാ ഗുഡാകേശഃ ശ്രേഷ്ഠഃ സർവധനുഷ്മതാം ॥ 4-3-32 (28230)
സോയമിന്ദ്രാദനവമോ വാസുദേവാച്ച ഭാരത ।
ഉഷിത്വാ പഞ്ച വർഷാണി സഹസ്രാക്ഷസ്യ വേശ്മനി।
ബ്രഹ്മചാരീ വ്രതേ യുക്തഃ സർവശസ്ത്രഭൃതാംവരഃ ॥ 4-3-33 (28231)
അവാപ ചാസ്ത്രമസ്ത്രജ്ഞഃ സർവജ്ഞഃ സർവസംമതഃ ।
ക്ഷിപ്രം ചാണു വിചിത്രം ച ധ്രുവം ച വദതാം വരഃ ॥ 4-3-34 (28232)
അനുജ്ഞാതഃ സുരേന്ദ്രേണ പുനഃ പ്രത്യാഗതോ മഹീം।
ധാർതരാഷ്ട്രവിനാശായ പാണ്ഡവാനാം ജയായ ച ॥ 4-3-35 (28233)
യം മന്യേ ദ്വാദശം രുദ്രമാദിത്യാനാം ത്രയോദശം ।
വസൂനാം നവമം മന്യേ ഗിരീണാമഷ്ടമഃ സ്മൃതഃ ॥ 4-3-36 (28234)
യസ്യ ദീർഘൌ സമൌ ബാഹൂ ജ്യാഘാതേന കിണീകൃതൌ ।
ദക്ഷിണശ്ചൈവ സവ്യശ്ച ബാഹൂ അനഡുഹോ യഥാ। 4-3-37 (28235)
തലാംഗുലിത്രാഭ്യുചിതൌ നാഗരാജകരോപമൌ ।
പീനൌ പരിഘസങ്കാശൌ മൃദുതാംരതലൌ ശുഭൌ ॥ 4-3-38 (28236)
ശ്യാമോ യുവാ ഗുഡാകേശോ ദർശനീയശ്ച പാണ്ഡവഃ ।
ഗാണ്ഡീവധന്വാ ശ്വേതാശ്വഃ കിരീടീ വാനരധ്വജഃ ॥ 4-3-39 (28237)
കിംരൂപധാരീ കിങ്കർമാ കിഞ്ചേഷ്ടഃ കിംപരായണഃ।
ബീഭത്സുർഭീമധന്വാ ച കിം കരിഷ്യതി ചാർജുനഃ ।
കുന്തീപുത്രോ വിരാടസ്യ രമതേ കേന കർമണാ ॥ 4-3-40 (28238)
അർജുന ഉവാച। 4-3-41x (2980)
ഇമൌ കിണീകൃതൌ ബാഹൂ ജ്യാഘാതതലപീഡനാത്।
നിത്യം കഞ്ചുകസഞ്ഛന്നൌ നാന്യഥാ ഗോപ്തുമുത്സഹേ ॥ 4-3-41 (28239)
കിം തു കാര്യവശാദേതദാചരിഷ്യാമി കുത്സിതം ॥ 4-3-42 (28240)
ബാഹൂ മേ ഭരതശ്രേഷ്ഠ മഹാലാഞ്ഛനലക്ഷിതൌ ।
ജ്യാഘാതേന മഹാന്തൌ മേ ഗൂഹിതും നാന്യഥോത്സഹേ ॥ 4-3-43 (28241)
ഉഭൌ കംബൂ പ്രതീമുച്യ കുണ്ഡലേ പരിപാതുകേ ।
വേണീകൃതശിരാ ഭൂത്വാ ഭവിഷ്യാമി ബൃഹന്നലാ ॥ 4-3-44 (28242)
പഠന്നാഖ്യായികാം നാമ സ്ത്രീഭാവേന പുനഃ പുനഃ ।
പ്രജാനാം സമുദാചാരം ബഹുനർമകൃതം വദൻ ।
രമയിഷ്യാമി രാജാനമന്യം ചാന്തഃപുരേ ജനം ॥ 4-3-45 (28243)
നൃത്തം ഗീതം ച വാദിത്രം ദിവ്യം ച വിവിധം തഥാ ।
ശിക്ഷയിഷ്യാംയഹം രാജന്വിരാടനഗരേ സ്ത്രിയഃ ॥ 4-3-46 (28244)
സ്ത്രീഭാവസമുദാചാരാന്നൃത്തഗീതകഥാശ്രയൈഃ।
ഛാദയിഷ്യാമി രാജേന്ദ്ര മായയാഽഽത്മാനമാത്മനാ ॥ 4-3-47 (28245)
യുധിഷ്ഠിരസ്യ ഗേഹേഽസ്മിന്ദ്രൌപദ്യാഃ പരിചാരികാ।
ഉഷിതാഽസ്മീതി വക്ഷ്യാമി ധർമരാജസ്യ സംമതാ ॥ 4-3-48 (28246)
ഉർവശ്യാശ്ചാപി ശാപേന പ്രാപ്തോസ്മി നൃപ ഷണ്ഡതാം।
ശക്രപ്രസാദാൻമുക്തോഽഹം വർഷാദൂർധ്വം ത്രയോദശാത്।
ഇത്യേതൻമേ പ്രതിജ്ഞാതം വിചരിഷ്യാംയഹം യഥാ ॥ 4-3-49 (28247)
ഏതേന വിധിനാ ഛന്നഃ കൃതകേന യഥാ നലഃ।
വിഹരിഷ്യാമി രാജേന്ദ്ര വിരാടസ്യ പുരേ സുഖം ॥ 4-3-50 (28248)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 4-3-51x (2981)
വാസുദേവസമോ ലോകേ യശസാ വിക്രമേണ ച।
സോയം രാജ്യേ വിരാടസ്യ ഭവനേ ഭരതർഷഭഃ ॥ 4-3-51 (28249)
മേരുഃ പ്രച്ഛാദിത ഇവ വസന്വജ്രോണ മുഷ്ടിനാ।
ആഖ്യാതാ ഷണ്ഡകോസ്മീതി പ്രതിജ്ഞാതം ഹി പാതകം ॥ ॥ 4-3-52 (28250)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ വിരാടപർവണി പാണ്ഡവപ്രവേശപർവണി തൃതീയോഽധ്യായഃ ॥
വിരാടപർവ - അധ്യായ 004
॥ ശ്രീഃ ॥
4.4. അധ്യായഃ 004
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി നകുലേന വിരാടനഗരേ അശ്വപാലകതയാ സ്വസ്യ നിവാസകഥനം ॥1 ॥ സഹദേവേന ഗോപാലകതയാ സ്വസ്യ നിവാസകഥനം ॥ 2 ॥ ദ്രൌപദ്യാ സൈരന്ധ്രീഭാവേന സ്വസ്യ നിവാസകഥനം ॥ 3 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-4-0 (28251)
വൈശംപായന ഉവാച । 4-4-0x (2982)
ഇത്യേവമുക്ത്വാ പുരുഷപ്രവീരസ്തഥാർജുനോ ധർമാമൃതാം വരിഷ്ഠഃ।
വാക്യം തഥാസൌ .... ഭൂയോ നൃപോഽപരം ഭ്രാതര...ബഭാഷേ 4-4-1 (28252)
കിങ്കർമാ കിംസമാചാരോ നകുലോയം ഭവിഷ്യതി।
സുകുമാരശ്ച ശൂരശ്ച ദർശനീയഃ സുഖോചിതഃ ॥ 4-4-2 (28253)
അദുഃഖാർഹശ്ച ബാലശ്ച ലാലിതശ്ചാപി നിത്യശഃ ।
സോയമാർതശ്ച ശാന്തശ്ച കിം നു രോചയതാത്ത്വിഹ ॥ 4-4-3 (28254)
കിം ത്വം നകുല കുർവാണസ്തസ്യ താത ചരിഷ്യസി।
കർമ തത്ത്വം സമാചക്ഷ്വ രാജ്യേ തസ്യ മഹീപതേഃ ॥ 4-4-4 (28255)
നകുല ഉവാച। 4-4-5x (2983)
അശ്വാധ്യക്ഷോ ഭവിഷ്യാമി വിരാടസ്യേതി മേ മതിഃ।
ദാമഗ്രന്ഥീതി നാംനാഽഹം കർമൈതത്സുപ്രിയം മമ ॥ 4-4-5 (28256)
ദാമഗ്നന്ഥീ പരിജ്ഞാതഃ കുശലോ ദാമകർമണി ।
ന മാം പരിഭവിഷ്യന്തി ജനാ ജാത്വിഹ കർഹിചിത് ॥ 4-4-6 (28257)
കുശലോത്സ്ംയശ്വശിക്ഷായാം തഥൈവാശ്വചികിത്സനേ।
പ്രിയാശ്ച സതതം മേഽശ്വാഃ കുരുരാജാ യഥാ തവ॥ 4-4-7 (28258)
ന മാം പരിഭവിഷ്യന്തി കിശോരാ വഡവാസ്തഥാ ।
ന ദുഷ്ടാശ്ച ഭവിഷ്യന്തി പൃഷ്ഠേ ധുരി ച മദ്ഗതാഃ ॥ 4-4-8 (28259)
ദ്രക്ഷ്യന്തി യേ ച മാം കേചിദ്വിരാടനഗരേ ജനാഃ ।
തേഭ്യ ഏവം പ്രവക്ഷ്യാമി വിഹരിഷ്യാംയഹം യഥാ ॥ 4-4-9 (28260)
പാണ്ഡവേന ഹ്യഹം താത അശ്വേഷ്വധികൃതഃ പുരാ।
ഇതി തസ്യ പുരേ ഛന്നശ്ചരിഷ്യാമി മഹീപതേ ।
ഇത്യേതദ്വഃ പ്രതിജ്ഞാതം വിഹരിഷ്യാംയഹം യഥാ ॥ 4-4-10 (28261)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-4-11x (2984)
നകുലേനൈവമുക്തസ്തു ധർമരാജോഽബ്രവീദ്വചഃ।
ബൃഹസ്പതിസമോ ബുദ്ധ്യാ നയേനോശനസാ സമഃ ॥ 4-4-11 (28262)
മന്ത്രൈർനാനാവിധൈർനീതഃ പഥ്യേഷു പരിനിഷ്ഠിതഃ ।
സുപ്രണീതഃ സുമാർഗസ്ഥോ രാജതന്ത്രമവാപ യഃ ॥ 4-4-12 (28263)
ന ചാസ്യ സ്ഖലിതം കിഞ്ചിദ്ദദൃശുസ്തദ്വിദോ ജനാഃ।
സുനീതിജ്ഞശ്ച ശൂരശ്ച സർവമന്ത്രവിശാരദഃ ॥ 4-4-13 (28264)
അധികോ മാതുരസ്മാകം കുന്ത്യാഃ പ്രിയതമഃ സദാ।
സഹദേവ കഥം കർമ തസ്യ രാജ്ഞഃ കരിഷ്യസി।
കിം വാ ത്വം താത കുർവാണഃ പ്രച്ഛന്നോ വിചരിഷ്യസി ॥ 4-4-14 (28265)
സഹദേവ ഉവാച। 4-4-15x (2985)
ഗോസംഖ്യാതാ ഭവിഷ്യാമി വിരാടസ്യേതി രോചയേ।
പ്രതിഭോക്താ ച ദോഗ്ധാ ച സംഖ്യാനകുശലോ ഗവാം।
തന്ത്രീപാലേതി മേ നാമ സ്വയം പ്രോക്തം ഭവിഷ്യതി॥ 4-4-15 (28266)
അയോഗാ ബഹുലാഃ പുഷ്ടാഃ ക്ഷീരവത്യോ ബഹുപ്രജാഃ ।
നിഷ്പന്നസത്ത്വാഃ സുഭൃതാ ഹ്യപേതജ്വരകിൽവിഷാഃ ॥ 4-4-16 (28267)
ദൃഷ്ടചോരഭയാ നിത്യം വ്യാധിവ്യാഘ്രവിവർജിതാഃ ।
ഗാവഃ സുസഹിതാ രാജന്നിരുദ്വിഗ്നാ നിരാമയഃ ॥ 4-4-17 (28268)
ഭവിഷ്യന്തി മയാ ഗുപ്താ വിരാടനഗരേ തദാ।
നിപുണത്വം ചരിഷ്യാമി പ്രീതിരത്ര പരാ ഹി മേ ॥ 4-4-18 (28269)
അഹം ഹി ഭവതാ ഗോഷു പ്രഹിതഃ സതത പുരാ।
തത്ര മേ കൌശലം സർവമനുബദ്ധം വിശാംപതേ ॥ 4-4-19 (28270)
ലക്ഷണം ചരിതം ചൈവ ഗവാം യച്ചാപി മംഗലം ।
സത്സർവം മേ സുവിദിതമന്യച്ചാപി വിശാംപതേ ॥ 4-4-20 (28271)
വൃഷഭാനപി ജാനാമി രാജൻപൂജിതലക്ഷണാൻ।
യേഷാം മൂത്രമുപാഘ്രായ അപി വന്ധ്യാ പ്രസൂയതേ ॥ 4-4-21 (28272)
സോഽഹമേവം ചരിഷ്യാമി പ്രീതിരത്ര പരാ ഹി മേ।
വിരാടനഗരേ ഗൂഢോ രംസ്യേഽഹം തേന കർമണാ ॥ 4-4-22 (28273)
തോഷയിഷ്യേ ച രാജാനാം മാ ഭൂച്ചിന്താ തവാനഘ ।
ന ച മാം വേത്സ്യതി പരസ്തത്തേ രോചതു പാർഥിവ।
ഇത്യേതദ്വഃ പ്രതിജ്ഞാതം വിചരിഷ്യാംയഹം യഥാ ॥ 4-4-23 (28274)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 4-4-24x (2986)
കേനാത്ര കർമണാ കൃഷ്ണാ ദ്രൌപദീ വിചരിഷ്യതി।
ന ഹി കിഞ്ചിദ്വിജാനാതി കർമ കർതും യഥാ സ്ത്രിയഃ ॥ 4-4-24 (28275)
മാല്യാഗന്ധാനലങ്കാരാന്വസ്ത്രാണി വിവിധാനി ച।
ഏതാന്യേവാഭിജാനാതി യഥാജാതാ ച ഭാമിനീ ॥ 4-4-25 (28276)
പതിവ്രതാ മഹാഭാഗാ കഥം നു വിചരിഷ്യതി।
ഇയം തു നഃ പ്രിയാ ഭാര്യാ പ്രാണേഭ്യോപി ഗരീയസീ ॥ 4-4-26 (28277)
മാതേവ പരിപാല്യാ ച പൂജ്യാ ജ്യേഷ്ഠാ സ്വസേവ ച ।
സുകുമാരീ സുശീലാ ച രാജപുത്രീ യശസ്വിനീ ।
കഥം വത്സ്യതി കല്യാണീ വിരാടനഗരേ സതീ ॥ 4-4-27 (28278)
ദ്രൌപദ്യുവാച। 4-4-28x (2987)
അഹം വത്സ്യാമി രാജേന്ദ്ര നിർവൃതോ ഭവ പാർഥിവ।
യഥാ തേ മത്കൃതേ ശോകോ ന ഭവേന്നൃപതേ ശൃണു।
യഥാ തു മാം ന ജാനന്തി യത്കരിഷ്യാംയഹം പ്രഭോ ॥ 4-4-28 (28279)
ഛന്നാ വത്സ്യാംയഹം യൻമാം ന വിജാനന്തി കേചന।
വൃത്തം തച്ച സമാഖ്യാസ്യേ ശർമ തേസ്തു വിശാംപതേ ॥ 4-4-29 (28280)
സൈരന്ധ്രീജാതിസംപന്നാ നാംനാഽഹം വ്രതചാരിണീ ।
ഭവിഷ്യാമി മഹാരാജ വിരാടസ്യേതി മേ മതിഃ ॥ 4-4-30 (28281)
സൈരന്ധ്ര്യോ രക്ഷിതാഃ സ്ത്രീണാം ഭുജിഷ്യാഃ സന്തി ഭാരത ।
ഏകപത്ന്യഃ സ്ത്രിയശ്ചൈതാ ഇതി ലോകസ്യ നിശ്ചയഃ ॥ 4-4-31 (28282)
സാഽഹം ബ്രുവാണാ സൈരന്ധ്രീ കുശലാ കേശകർമണി।
പ്രമദാഹരികാ ലോകേ പുരുഷാണാം പ്രവാസിനാം ॥ 4-4-32 (28283)
യുധിഷ്ഠിരസ്യ വൈ ഗേഹേ ദ്രൌപദ്യാഃ പരിചാരികാ।
ഉഷിതാഽസ്മീതി വക്ഷ്യാമി പൃഷ്ടാ രാജ്ഞാ ച ഭാരത।
ആത്മഗുപ്താ ചരിഷ്യാമി യൻമാം ത്വം പരിപൃച്ഛസി ॥ 4-4-33 (28284)
നാഹം തത്ര ഭവിഷ്യാമി ദുർഭരാ രാജവേശ്മനി।
കൃത്വാ ചൈവ സദാ രക്ഷാം വ്രതേനൈവ നരാധിപ ॥ 4-4-34 (28285)
സുദേഷ്ണാം പ്രത്യുപസ്ഥാസ്യേ രാജഭാര്യാം യശസ്വിനീം ।
സാ രക്ഷിഷ്യതി മാം പ്രാപ്താം മാ തേ ഭൂദ്ദുഃഖമീദൃശം ॥ 4-4-35 (28286)
അഥ ഗുപ്താ ചരിഷ്യാമി യുഷ്മാഭിസ്തത്ര തസ്ഥുഷീ।
ഇത്യേവം വഃ പ്രതിജ്ഞാതം വിഹരിഷ്യാംയഹം യഥാ ॥ 4-4-36 (28287)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 4-4-37x (2988)
യഥാ നോ ദുർഹൃദഃ പാപാ ഭവന്തി സുഖിനഃ പുനഃ।
കുര്യാസ്തഥാ ത്വം കല്യാണി ലക്ഷയേയുർന തേ ജനാഃ ॥ 4-4-37 (28288)
4-4-38 (28289)
കല്യാണം ഭാഷസേ കൃഷ്ണേ യഥാ കൌലേയകീ തഥാ।
ന പാപമഭിജാനാസി സാധ്വീ സാധുവ്രതേ സ്ഥിതാ ॥
വിരാടപർവ - അധ്യായ 005
॥ ശ്രീഃ ॥
4.5. അധ്യായഃ 005
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
പാണ്ഡവൈരിന്ദ്രസേനാദീൻപ്രതി ദ്വാരകാദിഗമനചോദനാ ॥ 1 ॥ പാണ്ഡവാൻപ്രതി ധൌംയേന രാജഗൃഹവാസപ്രകാരാനുശാസനം ॥ 2 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-5-0 (28290)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 4-5-0x (2989)
കർമാണ്യുക്താനി യുഷ്മാഭിര്യാനി താനി ചരിഷ്യഥ।
മമ ചാപി യഥാ ബുദ്ധിരുചിതാ ഹി വിനിശ്ചയാത് ॥ 4-5-1 (28291)
പുരോഹിതോഽയമസ്മാകമഗ്നിഹോത്രാണി രക്ഷതു।
സൂതപൌരോഗവൈഃ സാർധം ദ്രുപദസ്യ നിവേശനേ ॥ 4-5-2 (28292)
ഇന്ദ്രസേനമുഖാശ്ചേമേ രഥാനാദായ കേവലാൻ ।
യാന്തു ദ്വാരവതീം ശീഘ്രമിതി മേ വർതതേ മതിഃ ॥ 4-5-3 (28293)
ഇമാശ്ച നാര്യോ ദ്രൌപദ്യാഃ സർവാശ്ച പരിചാരികാ ।
പാഞ്ചാലാനേവ ഗച്ഛന്തു സൂതപൌരോഗവൈഃ സഹ ॥ 4-5-4 (28294)
സർവൈരപി ച വക്തവ്യം ന പ്രാജ്ഞായന്ത പാണ്ഡവാഃ ।
അർധരാത്രേ മഹാത്മാനോ ഭിക്ഷാദാൻബ്രാഹ്മണാനപി।
ഗതാ ഹ്യസ്മാനപാഹായ സർവേ ദ്വൈതവനാദിതി ॥ 4-5-5 (28295)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-5-6x (2990)
ഏവം തേഽന്യോന്യമാമന്ത്ര്യ കർമാണ്യുക്ത്വാ പൃഥക്പൃഥക്।
ധൌംയമാമന്ത്രയാമാസുഃ സ ച താൻമന്ത്രമബ്രവീത് ॥ 4-5-6 (28296)
താനന്വശാത്സ ധർമാത്മാ സർവധർമവിശേഷവിത് ।
ധൌംയഃ പുരോഹിതോ രാജൻപാണ്ഡവാൻപുരുഷർഷഭാൻ ॥ 4-5-7 (28297)
ധൌംയ ഉവാച। 4-5-8x (2991)
വിദിതം വൈ യഥാ സർവം ലോകേ വൃത്തമിദം നൃപ।
വിദിതേ ചാപി വക്തവ്യം സുഹൃദ്ഭിരനുരാഗതഃ ॥ 4-5-8 (28298)
അതോഽഹമഭിവക്ഷ്യാമി ഹേതുമാത്രം നിബോധത।
ഹന്തേമാം രാജവസതിം രാജപുത്രാ ബ്രവീമി വഃ।
യഥാ രാജകുലം പ്രാപ്യ ചരൻപ്രോഷ്യ ന രിഷ്യതി ॥ 4-5-9 (28299)
ദുർവാസമേവ കൌരവ്യ ജാതേന കുരുവേശ്മനി ।
അമാനിതേന മാനാർഹ ഗൂഢേന പരിവത്സരം ॥ 4-5-10 (28300)
ദിഷ്ടദ്വാരോ ലഭേദ്ദ്രഷ്ടും രാജസ്വേഷു ന വിശ്വസേത്।
ന ചാനുശിഷ്യാദ്രാജാനമപൃച്ഛന്തം കദാചന ॥ 4-5-11 (28301)
തൂഷ്ണീം ത്വേനമുപാസീത കാലേ സമഭിപൂജയേത് ॥ 4-5-12 (28302)
അസൂയന്തി ഹി രാജാനോ ജനാനനൃതവാദിനഃ।
തഥൈവ ചാവമന്യന്തേ മന്ത്രിണം വാദിനം മൃഷാ ॥ 4-5-13 (28303)
വിദിതേ ചാസ്യ കുർവീത കാര്യാണി സുലഘൂന്യപി।
ഏവം വിചരതോ രാജ്ഞി ന ക്ഷതിർജായതേ ക്വചിത് ॥ 4-5-14 (28304)
പാണ്ഡവാഗ്നിരയം ലോകേ സർവശസ്ത്രമയോ മഹാന ।
ഭർതാ ഗോപ്താ ച ഭൂതാനാം രാജാ പുരുഷവിഗ്രഹഃ ॥ 4-5-15 (28305)
സർവാത്മനാ വർതമാനം യഥാ ദോഷോ ന സംസ്പൃശേത് ।
രാജാനമുപതിഷ്ഠന്തം തസ്യ വൃത്തം നിബോധത ॥ 4-5-16 (28306)
ക്ഷത്രിയം ചൈവ സർപം ച ബ്രാഹ്മണം ച ബഹുശ്രുതം ।
നാവമന്യേത മേധാവീ കൃശാനപി കദാചന ॥ 4-5-17 (28307)
ഏതത്രയം ച പുരുഷം നിർദഹേദവമാനിതം।
രാജാ തസ്മാദ്ബുധൈർനിത്യം പൂജനീയഃ പ്രയത്നതഃ ॥ 4-5-18 (28308)
നാതിവർതേത മര്യാദാം പുരുഷോ രാജസംമതഃ।
വ്യവഹാരം പുനർലോകേ മര്യാദാം പണ്ഡിതാ വിദുഃ ॥ 4-5-19 (28309)
ന ഹി പുത്രം ന നപ്താരം ന ഭ്രാതരമരിന്ദമ।
സമതിക്രാന്തമര്യാദം പൂജയന്തി പരാധിപാഃ ॥ 4-5-20 (28310)
ഗച്ഛന്നപി പരാം ഭൂതിം ഭൂമിപാലനിയോജിതഃ।
ജാത്യന്ധ ഇവ മന്യേത മര്യാദാമനുചിന്തയൻ ॥ 4-5-21 (28311)
ധൃഷ്ടോ ദ്വാരം സദാ പശ്യന്ന ച രാജസു വിശ്വസേത് ।
തദേവാസനമന്വിച്ഛേദ്യത്ര നാഭിലഷേത്പരഃ ॥ 4-5-22 (28312)
യത്രോപവിഷ്ടഃ സങ്കൽപം നോപഹന്യാദ്ബലീയസഃ ।
തദാസനം രാജകുലേ ഈപ്സേത പുരുഷോ വസൻ ॥ 4-5-23 (28313)
യഥൈനം യത്ര ചാസീനം ശങ്കയേദ്ദുഷ്ടചരിണം ।
ന തത്രോപവിശേജ്ജാതു യോ രാജവസതിം വസേത് ॥ 4-5-24 (28314)
സ്വഭൂമൌ കാമമാസീത തിഷ്ഠേദ്വാ രാജസന്നിധൌ।
ന ത്വേവാസനമന്യസ്യ പ്രാർഥയേത കദാചന ॥ 4-5-25 (28315)
പരാസനഗതം ഹ്യേനം പരസ്യ പരിചാരകാഃ ।
പരിഷദ്യപകർഷേയുഃ പരിഹാസ്യേത ശത്രുഭിഃ ॥ 4-5-26 (28316)
നിത്യം വിപ്രതിഷിദ്ധം തത്പുരസ്താദാസനം മതം ।
അർഥാർഥം ഹി യദാ ഭൃത്യോ രാജാനമുപതിഷ്ഠതേ ॥ 4-5-27 (28317)
ദക്ഷിണം വാഽഥ വാമം വാ ഭാഗമാശ്രിത്യ പണ്ഡിതഃ।
തിഷ്ഠേദ്വിനീതവദ്രാജന്ന പുരസ്താന്ന പൃഷ്ഠതഃ।
രാക്ഷിണാമാത്തശസ്ത്രാണാം പശ്ചാത്സ്ഥാനം വിധീയതേ ॥ 4-5-28 (28318)
മാതൃഗോത്രേ സ്വഗോത്രേ വാ നാംനാ ശീലേന വാ പുനഃ ।
സംഗ്രഹാർഥം മനുഷ്യാണാം നിത്യമാഭാഷിതാ ഭവേത് ॥ 4-5-29 (28319)
പൂജ്യമാനോപി യോ രാജ്ഞാ നരോ ന പ്രതിപൂജയേത്।
നൈനമാരാധയേജ്ജാതു ശാസ്താ ശിഷ്യാനിവാലസാൻ ॥ 4-5-30 (28320)
നാസ്യ യുഗ്യം ന പര്യങ്കം നാസനം ന രഥം തഥാ।
ആരോഹേത്സംമതോഽസ്മീതി യോ രാജവസതിം വസേത് ॥ 4-5-31 (28321)
യോ വൈ ഗൃഹേഭ്യഃ പ്രവസൻക്രിയമാണമനുസ്മരൻ ।
ഉത്ഥാനേ നിത്യസങ്കൽപോ നിസ്തന്ദ്രീഃ സംഘതാത്മവാൻ ॥ 4-5-32 (28322)
പരീതഃ ക്ഷുത്പിപാസാഭ്യാം വിഹായ പരിദേവനം ।
ദുഃഖേന സുഖമന്വിച്ഛേദ്യോ രാജവസതിം വസേത് ॥ 4-5-33 (28323)
അന്യേഷു പ്രേഷ്യമാണേഷു പുരസ്താദ്ധീര ഉത്പതേത് ।
കരിഷ്യാംയഹമിത്യേവ യഃ സ രാജസു സിധ്യതി ॥ 4-5-34 (28324)
ഉഷ്ണേ വാ യദി വാ ശീതേ രാത്രൌ വാ യദി വാ ദിവാ ।
ആദിഷ്ടോ ന വികൽപേത യഃ സ രാജസു സിദ്ധ്യതി ॥ 4-5-35 (28325)
നൈവ പ്രാപ്തോഽവമന്യേത സദാഽമാത്യോ വിശാരദഃ ।
മാനം പ്രാപ്തോ ന ഹൃഷ്യേത ന വ്യഥേച്ച വിമാനിതഃ ।
ഋദുർമൃദുഃ സത്യവാദോ യഃ സ രാജസു സിദ്ധ്യതി ॥ 4-5-36 (28326)
നൈവ ലാഭാദ്ധർഷമിയാന്ന വ്യഥേച്ച വിമാനിതഃ।
സമഃ പൂർണതുലേവ സ്യാദ്യോ രാജവസതിം വസേത് ॥ 4-5-37 (28327)
അൽപേച്ഛോ ധൃതിമാന്രാജഞ്ഛായേവാനുഗതഃ സദാ।
ദക്ഷഃ പ്രദക്ഷിണോ ധീരഃ സ രാജവസതിം വസേത് ॥ 4-5-38 (28328)
ഇതിഹാസപുരാണജ്ഞഃ കുശലഃ സത്കഥാസു ച।
വദാന്യഃ സത്യവാക്വാപി യോ രാജവസതിം വസേത് ॥ 4-5-39 (28329)
ന മിഥോ ഭാഷിതം രാജ്ഞോ മനുഷ്യേഷു പ്രകാശയേത് ।
യം ചാസൂയന്തി രാജാനഃ പുരുഷം നോ വദേച്ച തം ॥ 4-5-40 (28330)
നൈഷാം കർമസു സംയുക്തോ ധനം കിഞ്ചിദുപസ്പൃശേത്।
പ്രാപ്നുയാദാദദാനോ വാ ബന്ധം വാ വധമേവ വാ ॥ 4-5-41 (28331)
ഹുല്യോപസ്ഥിതയോഃ പശ്യ മമ ചാന്യസ്യ ചോഭയോഃ ।
അന്യം പുഷ്ണാതി മദ്ധീനമിതി ധീരോ ന മുഹ്യതി ॥ 4-5-42 (28332)
ശ്രേയാംസം ഹി പരിത്യജ്യ വൈദ്യം കർമണികർമണി ।
പാപീയാംസം പ്രകുർവീരഞ്ശീലമേഷാം തഥാവിധം ॥ 4-5-43 (28333)
നൈഷാം ദാരേഷു കുർവീത പ്രാജ്ഞോ മൈത്രീം കഥഞ്ചന ।
രക്ഷണം തു ന സേവേത യോ രാജവസതിം വസേത് ॥ 4-5-44 (28334)
യദാ ഹ്യഭിസമീക്ഷേത പ്രേഷ്യം സ്ത്രീഭിഃ സമാഗതം ।
ബുദ്ധിഃ പരിഭവേത്തസ്യ രാജാ ശങ്കേത വാ പുനഃ ॥ 4-5-45 (28335)
ശങ്കിതസ്യ പുനഃ സ്ത്രീഷു കസ്യ ഭൃത്യസ്യ ഭൂമിപഃ।
ജീവിതം സാധു മന്യേത പ്രകൃതിസ്ഥോ ബലാത്കൃതഃ ॥ 4-5-46 (28336)
ഹർഷവസ്തുഷു ചാപ്യത്ര വർതമാനേഷു കേഷു ചിത്।
നാതിഗാഢം പ്രഹൃഷ്യേത താന്യേവാസ്യാനുപൂജയേത് ॥ 47 ॥ 4-5-47 (28337)
ഹർഷാദ്ധി മന്ദഃ പുരുഷഃ സ്വൈരം കുർവീത വൈകൃതം ।
തദസ്യാന്തഃപുരേ വൃത്തമീക്ഷാം കുർവീത ഭൂമിപഃ ॥ 4-5-48 (28338)
അന്തഃപുരഗതം ഹ്യേനം സ്ത്രിയഃ ക്ലീബാശ്ച സർവതഃ ।
വർതമാനം യഥാവച്ച കുത്സയേയുരസംശയം ॥ 4-5-49 (28339)
തസ്മാദ്ഗംഭീരമാത്മാനം കൃത്വാ ഹർഷം നിയംയ ച।
നിത്യമന്തഃപുരേ രാജ്ഞോ ന വൃത്തം കീർതയേദ്ബഹിഃ ॥ 4-5-50 (28340)
യഥാ ഹി സുമഹാമന്ത്രോ ഭിദ്യമാനോ ഹരേത്സുഖം।
ഏവമന്തഃപുരേ വൃത്തം ശ്രൂയമാണം ബഹിർഭവേത് ॥ 4-5-51 (28341)
യാ തു വൃത്തിരബാഹ്യാനാം ബാഹ്യാനാമപി കേവലം।
ഉഭയേഷാം സമസ്താനാം ശൃണു രാജോപജീവിനാം ॥ 4-5-52 (28342)
ന സ്ത്രിയോ ജാതു മന്യേത ബാഹ്യേ വാഭ്യന്തരേഽപി വാ ।
അനുജീവിനാം നരേന്ദ്രസ്തു സൃജേദ്ധി സുമഹദ്ഭയം ॥ 4-5-53 (28343)
മത്വാഽസ്യ പ്രിയമാത്മാനം രാജരത്നാനി രാജവത്।
അരാജാ രാജയോഗ്യാനി നോപയുഞ്ജീത പണ്ഡിതഃ ॥ 4-5-54 (28344)
അരാജാനം ഹി രത്നാനി രാജകാന്താനി രാജവത്।
ഭുഞ്ജാനം തം നരം രാജാ ന തിതിക്ഷേത ജീവിതം ॥ 4-5-55 (28345)
തസ്മാദവ്യക്തഭോഗേന ഭോക്തവ്യം ഭൂതിമിച്ഛതാ ।
തുല്യഭോഗം ഹി രാജാ തു ഭൃത്യം കോപേന യോജയേത് ॥ 4-5-56 (28346)
ന ചാപത്യേന സംപ്രീതിം രാജ്ഞഃ കുർവീത കേനചിത് ।
അധിക്ഷിപ്തമനർഥം ച ദ്വേഷ്യം ച പരിവർജയേത് ॥ 4-5-57 (28347)
ഏതാം ഹി സേവമാനസ്യ നരസീമാം ചതുർവിധാം।
ദ്വിധാ വിച്ഛിദ്യതേ മൂലം രാജമൂലോപസേവിനഃ ॥ 4-5-58 (28348)
ഏതൈസ്തു വിപരീതാ യാ നരസീമാ നരാധമൈഃ ।
തഥാ കുർവീത സംസർഗം ന വിരോധം കഥഞ്ചന ॥ 4-5-59 (28349)
ബന്ധുഭിശ്ച നരേന്ദ്രസ്യ ബലവദ്ഭിശ്ച മാനവൈഃ ।
സാധു മന്യേത സംസർഗം ന വിരോധം കഥഞ്ചന ॥ 4-5-60 (28350)
താഭ്യാം തു നരസീമാഭ്യാം വിരുദ്ധസ്യാൽപതേജസഃ ।
പ്രഥമം ഛിദ്യതേ മൂലം ദ്വിതീയം ജായതേ ഭയം ॥ 4-5-61 (28351)
ഉദ്ധതാനാം ച യോ വേഷഃ കുഹകാനാം ച യോ ഭവേത് ।
രാജവേഷം ച വിസ്പഷ്ടം സേവമാനോ ന വർധതേ।
ഇതരാഭ്യാം തു വേഷാഭ്യാം പരിഹാസ്യേത ബാന്ധവൈഃ ॥ 4-5-62 (28352)
അപുംഭിശ്ചൈവ പുംഭിശ്ച സ്ത്രീഭിഃ സ്ത്രീദർശിഭിർനരൈഃ ।
ശക്യേ സതി ന സംഭാഷാം ജാതു കുർവീത കർഹിചിത് ॥ 4-5-63 (28353)
പ്രതിസംഭാഷമാണോ ഹി ത്രിഭിരേതൈരചേതനഃ।
ശ്യേനഃ പേശീമിവാദത്തേ പുരുഷോ ഭൂതിമാത്മനഃ ॥ 4-5-64 (28354)
യേ ച രാജ്ഞാഽഭിസത്കാരം ലഭേരൻകാരണാദിവ।
തൈശ്ച സാമന്തദൂതൈശ്ച ന സംസജ്യേത കർഹിചിത് ॥ 4-5-65 (28355)
ന ചാന്യാചരിതാം ഭൂമിമസന്ദിഷ്ടോ മഹീപതേഃ।
ഉപസേവേത മേധാവീ യോ രാജവസതിം വസേത് ॥ 4-5-66 (28356)
ന ച സന്ദർശനേ രാജ്ഞാം പ്രബന്ധമഭിസഞ്ജപേത് ।
അപി ചൈതദ്ദരിദ്രാണാം വ്യലീകസ്ഥാനമുത്തമം ॥ 4-5-67 (28357)
അർഥകാമാ ച യാ നാരീ രാജാനം സ്യാദുപസ്ഥിതാ।
അനുജീവീ തഥായുക്താം നിധ്യായന്ദുഷ്യതേ ച സഃ ॥ 4-5-68 (28358)
തസ്മാന്നാരീം ന നിധ്യായേത്തഥായുക്താം വിചക്ഷണഃ।
തഥാ ക്ഷുതം ച വാതം ച നിഷ്ഠീവം ചാചരേച്ഛനൈഃ ॥ 4-5-69 (28359)
ന നർമസു ഹസേജ്ജാതു മൂഢവൃത്തിർഹി സാ സ്മൃതാ ।
സ്മിതം തു മൃദുപൂർവേണ ദർശയീത പ്രസാദജം ॥ 4-5-70 (28360)
ന ചാക്ഷൌ ന ഭുജൌ ജാതു ന ച വാക്യം സമാക്ഷിപേത്।
ന ച തിര്യഗവേക്ഷേത ചക്ഷുർഭ്യാം സംയഗാചരേത് ॥ 4-5-71 (28361)
ഭ്രുകുടിം ച ന കുർവീത ന ചാംഗുഷ്ഠൈർലിഖേൻമഹീം।
ന ച ഗാഢം വിജൃംഭേത ജാതു രാജ്ഞഃ സമീപതഃ ॥ 4-5-72 (28362)
ന പ്രശംസേന്നാ ചാസൂയേത്പ്രിയേഷു ച ഹിതേഷു ച ।
സ്തൂയമാനേഷു വാ തത്ര ദൂഷ്യമാനേഷു വാ പുനഃ ॥ 4-5-73 (28363)
അഥ സന്ദൃശ്യമാനേഷു പ്രിയേഷു ച ഹിതേഷു ച।
ശ്രൂയമാണേഷു വാക്യേഷു വർണയേദമൃതം യഥാ ॥ 4-5-74 (28364)
ന രാജ്ഞഃ പ്രതികൂലാനി സേവമാനഃ സുഖീ ഭവേത്।
പുത്രോ വാ യദി വാ ഭ്രാതാ യദ്യപ്യാത്മസമോ ഭവേത് ॥ 4-5-75 (28365)
അപ്രമത്തോ ഹി രാജാനം രഞ്ജയേച്ഛീലസംപദാ।
ഉത്ഥാനേന തു മേധാവീ ശൌചേന വിവിധേന ച ॥ 4-5-76 (28366)
സ്നാനം ഹി വസ്ത്രശുദ്ധിശ്ച ശാരീരം ശൌചമുച്യതേ।
അസക്തിഃ പ്രാകൃതാർഥേഷു ദ്വിതീയം ശൌചമുച്യതേ ॥ 4-5-77 (28367)
രാജാ ഭോജോ വിരാട് സംരാട് ക്ഷത്രിയോ ഭൂപതിർനൃപഃ ।
യ ഏതൈഃ സ്തൂയതേ ശബ്ദൈഃ കസ്തം നാർചിതുമർഹതി ॥ 4-5-78 (28368)
തസ്മാദ്ഭക്ത്യാ ച യുക്തഃ സൻസത്യവാദീ ജിതേന്ദ്രിയഃ ।
മേധാവീ ധൃതിമാൻപ്രാജ്ഞഃ സംശ്രയീത മഹീപതിം ॥ 4-5-79 (28369)
കൃതജ്ഞം പ്രാജ്ഞമക്ഷുദ്രം ദൃഢഭക്തിം ജിതേന്ദ്രിയം ।
വർധമാനം സ്ഥിതം സ്ഥാനേ സംശ്രയീത മഹീപതിം ॥ 4-5-80 (28370)
ഏഷ വഃ സമുദാചാരഃ സമുദ്ദിഷ്ടോ യഥാവിധി ।
യഥാർഥാൻസംപ്രപത്സ്യന്തേ പാർഥ രാജോപജീവിനഃ ॥ 4-5-81 (28371)
സംവത്സരമിമം താവദേവംശീലാ ബുഭൂഷഥഃ ।
തതഃ സ്വവിഷയം പ്രാപ്യ യഥാകാമം ചരിഷ്യഥ ॥ 4-5-82 (28372)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-5-83x (2992)
തം തഥേത്യബ്രുവൻപാർഥാഃ പിതൃകൽപം യശസ്വിനം।
പ്രഹൃഷ്ടാശ്ചാഭിവാദ്യൈനമുപാതിഷ്ഠൻപരന്തപാഃ ॥ 4-5-83 (28373)
തേഷാം പ്രതിഷ്ഠമാനാനാം മന്ത്രാംശ്ച ബ്രാഹ്മണോഽജപത്।
ഭവായ രാജ്യലാഭായ വീര്യായ വിജയായ ച ॥ 4-5-84 (28374)
തതോഽബ്രവീദസൌ വിപ്രോ വാചമാശീഃ പ്രയുജ്യ ച।
സ്വദ്രവ്യപ്രതിലാഭായ ശത്രൂണാം മർദനായ ച ॥ 4-5-84 (28375)
സ്വസ്തി വോസ്തു ശിവഃ പന്ഥാ ദ്രക്ഷ്യാമി പുനരാഗതാൻ।
ഇത്യുക്താ ഹൃഷ്ടമനസോ ഗുരുണാ തേന ധീമതാ। 4-5-85 (28376)
യുധിഷ്ഠിരമുഖാഃ സർവേ ഗന്തും സമുപചക്രമുഃ ॥ ॥ 4-5-86 (28377)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ വിരാടപർവണി പാണ്ഡവപ്രവേശപർവണി പഞ്ചമോഽധ്യായഃ ॥ 5 ॥
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Footnotes
4-5-15 പാണ്ഡവാഗ്നിരിതി പാണ്ഡവേതി ഛേദഃ। രാജാ പുരുഷവിഗ്രഹോഽഗ്നിരിത്യന്വയഃ ॥ 15 ॥ 4-5-61 പ്രഥമം ഛിദ്യതേ നിദ്രാ ഇതി ഥo ധo പാഠഃ ॥ 61 ॥വിരാടപർവ - അധ്യായ 006
॥ ശ്രീഃ ॥
4.6. അധ്യായഃ 006
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
പാണ്ഡവൈർധൌംയവിസർജനപൂർവകം വിരാടനഗരസമീപഗമനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-6-0 (28378)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-6-0x (2993)
തേഽഗ്നിം പ്രദക്ഷിണം കൃത്വാ ബ്രാഹ്മണം ച പുരോഹിതം।
അഭിവാദ്യ തതഃ സർവേ പ്രസ്ഥാതുമുപചക്രമുഃ ॥ 1 ॥ 4-6-1 (28379)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 4-6-2x (2994)
അനുശിഷ്ടോസ്മി ഭദ്രം തേ നൈതദ്വക്താഽസ്തി കശ്ചന।
കുന്തീമൃതേ മാതരം നഃ പിതരം ച യശസ്വിനം ॥ 2 ॥ 4-6-2 (28380)
യദേവാനന്തരം കാര്യം തദ്ഭവാന്വക്തുമർഹതി।
താരണായ തു ദുഃഖസ്യ പ്രസ്ഥാനായ ഭവായ ച ॥ 3 ॥ 4-6-3 (28381)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-6-4x (2995)
തേഷാം പ്രതിഷ്ഠമാനാനാം ധൌംയോ മന്ത്രാനഥാജപത്।
സർവവിഘ്നപ്രശമനാനർഥസിദ്ധികരാംസ്തഥാ।
തതഃ പാവകമുഞ്ജ്വാല്യ മന്ത്രഹവ്യപുരുസ്കൃതം ॥ 4 ॥ 4-6-4 (28382)
യാജ്ഞസേനീം പുരസ്കൃത്യ സർവ ഏവ മഹാരഥാഃ।
പ്രാദ്രവൻസഹ ധൌംയേന ബദ്ധശസ്ത്രാ വനാദ്വനം ॥ 5 ॥ 4-6-5 (28383)
തേ വീരാ ബദ്ധനിസ്ത്രിംശാ ധനുർബാണകലാപിനഃ ।
അഗച്ഛൻഭീമധന്വാനഃ കാംയകാദ്യമുനാം നദീം ॥ 6 ॥ 4-6-6 (28384)
ഉത്തരേണ ദശാർണാനാം പാഞ്ചാലാന്ദക്ഷിണേന തു।
അന്തരേണ യകൃല്ലോംനഃ ശൂരസേനാംശ്ച പാണ്ഡവാഃ ॥ 7 ॥ 4-6-7 (28385)
തേ തസ്യാ ദക്ഷിണം തീരമന്വഗച്ഛൻപദാതയഃ ।
തതഃ പ്രത്യക്പ്രയാതാസ്തേ സങ്ക്രാമന്തോ വനാദ്വനം ॥ 8 ॥ 4-6-8 (28386)
വസാനാ വനദുർഗേഷു രമണീയേഷു ധന്വിനഃ ।
പൽവലേഷു ച രംയേഷു നദീനാം സംഗമേഷു ച॥ 9 ॥ 4-6-9 (28387)
ദ്രുമാന്നാനാവിധാകാരാന്നാനാവിധലതാകുലാൻ ।
കുസുമാഢ്യാൻമനഃകാന്താഞ്ശുഭഗന്ധാൻമനോരമാൻ ॥ 10 ॥ 4-6-10 (28388)
പാർഥാ നിരീക്ഷമാണാശ്ച താന്ദ്രുമാൻപുഷ്പശാലിനഃ।
ജിഘ്രന്തഃ പുഷ്പഗന്ധാംശ്ച ഫലഗന്ധാൻമനോരമാൻ ॥ 11 ॥ 4-6-11 (28389)
വിധ്യന്തോ മൃഗജാതാനി മഹേപ്വാസാ മഹാബലാഃ ।
ഉപിത്വാ ദ്വാദശസമാ വനേ പരപുരഞ്ജയാഃ ।
ലുബ്ധാൻബ്രുവാണാ മാത്സ്യസ്യ വിപയം പ്രാവിശംസ്തദാ ॥ 12 ॥ 4-6-12 (28390)
തത്ര ധൌംയം മഹേപ്വാസാഃ പാണ്ഡവേയാ വ്യസർജയൻ ।
അഗ്നിഹോത്രം പരിചരൻസോഽബുദ്ധോഽവസദാശ്രമേ ॥ 13 ॥ 4-6-13 (28391)
തതസ്തേഷു പ്രയാതേഷു പാണ്ഡവേഷു മഹാത്മസു।
ഇന്ദ്രസേനമുഖാശ്ചൈവ യഥോക്തം പ്രാപ്യ നിർവൃതാഃ।
രഥാനശ്വാംശ്ച രക്ഷന്തഃ സുഖമൂഷുഃ സുസംവൃതാഃ ॥ 14 ॥ 4-6-14 (28392)
തതോ ജനപദം പ്രാപ്യ കൃഷ്ണാ രാജാനമബ്രവീത് ॥ 15 ॥ 4-6-15 (28393)
പശ്യൈകപദ്യോ ദൃശ്യന്തേ ക്ഷേത്രേ ഗോഷ്ഠം സമാശ്രിതാഃ ।
വൃക്ഷാംശ്ചോപവനോപേതാൻഗ്രാമാണാം നഗരസ്യ ച ॥ 16 ॥ 4-6-16 (28394)
വ്യക്തം ദൂരേ വിരാടമ...രാജധാനീ ഭവിഷ്യതി।
വസാമേഹാപരാം രാത്രിം ബലവാൻമേ പരിശ്രമഃ ॥ 17 ॥ 4-6-17 (28395)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 4-6-18x (2996)
ഇമാം കമലപത്രാക്ഷീം ദ്രൌപദീം മാദ്രിനന്ദന।
മുഹൂർതം പരിഗൃഹ്യൈനാം ഘാഹുഭ്യാം നകുല വ്രജ ॥ 18 ॥ 4-6-18 (28396)
തതോഽദൂരേ വിരാടസ്യ നഗരം ഭരതർഷഭ ।
രാജധാന്യാം നിവത്സ്യാമഃ പ്രമുക്തമിവ നോ വനം ॥ 19 ॥ 4-6-19 (28397)
നകുല ഉവാച। 4-6-20x (2997)
പൂർവാഹ്ണേ മൃഗയാം കൃത്വാ മയാ വിദ്ധാ മൃഗാ വനേ।
അടവീ ച മയാ ദൂരം ധൃതാ മൃഗവധേപ്സുനാ ॥ 20 ॥ 4-6-20 (28398)
വിഷമാ ഹ്യതിദുർഗാ ച വേഗവത്പരിധാവതാ।
സോഹം ധർമാഭിതപ്തോ വൈ നൈനാമാദാതുമുത്സഹേ ॥ 21 ॥ 4-6-21 (28399)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 4-6-22x (2998)
സഹദേവ ത്വമാദായ മുഹൂർതം ദ്രൌപദീം നയ।
രാജധാന്യാം നിവത്സ്യാമഃ സുമുക്തമിവ നോ വനം ॥ 22 ॥ 4-6-22 (28400)
സഹദേവ ഉവാച । 4-6-23x (2999)
അഹമപ്യസ്മി തൃഷിതഃ ക്ഷുധയാ പരിപീഡിതഃ।
പരിശ്രാന്തശ്ച ഭദ്രം തേ നൈനാമാദാതുമുത്സഹേ ॥ 23 ॥ 4-6-23 (28401)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച । 4-6-24x (3000)
ഏഹി വീര വിശാലാശ്ച വീരസിംഹ ഇവാർജുന ।
ഇമാം കമലപത്രാക്ഷീം ദ്രൌപദീം ദ്രുപദാത്മജാം ॥ 24 ॥ 4-6-24 (28402)
പരിഗൃഹ്യ മുഹൂർതം ത്വം ബാഹുഭ്യാം കുശലം വ്രജ ।
രാജധാന്യാം നിവത്സ്യാമഃ പ്രമുക്തമിവ നോ വനം ॥ 25 ॥ 4-6-25 (28403)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-6-26x (3001)
ഗുരോർവചനമാജ്ഞായ സംപ്രഹൃഷ്ടോ ജിതേന്ദ്രിയഃ।
ബാഹുഭ്യാം പരിഗൃഹ്യാഥ രാജപുത്രീമനിന്ദിതാം ।
പ്രവവ്രാജ മഹാബാഹുരർജുനഃ പ്രിയദർശനാം ॥ 26 ॥ 4-6-26 (28404)
ജടിലോ വൽകലധരഃ ശതതൂണീധനുർധരഃ।
സ്കന്ധേ കൃത്വാ വരാരോഹാം ബാലാമായതലോചനാം । 4-6-27 (28405)
ആനീയ നഗരാഭ്യാശമവാതാരയദർജുനഃ ॥ 27 ॥ ॥ 4-6-28 (28406)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ വിരാടപർവണി പാണ്ഡവപ്രവേശപർവണി ഷഷ്ഠോഽധ്യായഃ ॥ 6 ॥
വിരാടപർവ - അധ്യായ 007
॥ ശ്രീഃ ॥
4.7. അധ്യായഃ 007
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
പാണ്ഡവൈർവനമധ്യേ ശ്മശാനസംനിഹിതേ ശമീവൃക്ഷേ സ്വായുധനിക്ഷേപഃ ॥ 1 ॥ തഥാ സ്വേഷാം സാങ്കേതികനാമകൽപനേന വിരാടനഗരപരിസരഗമനം ॥ 2 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-7-0 (28407)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-7-0x (3002)
സ രാജധാനീം സംപ്രാപ്യ പാർഥിവോഽർജുനമബ്രവീത്।
ഇമാനി പുരുഷവ്യാഘ്ര ആയുധാനി പരന്തപ।
കസ്മിന്ന്യാസയിതവ്യാനി ഗുപ്തിശ്ചൈഷാം കഥം ഭവേത് ॥ 1 ॥ 4-7-1 (28408)
സായുധാ ഹി വയം താത പ്രവേക്ഷ്യാമഃ പുരം യദി।
സമുദ്വേഗം ജനസ്യാസ്യ കരിഷ്യാമോ ന സംശയഃ ॥ 2 ॥ 4-7-2 (28409)
ഗാണ്ഡീവം ഹി നരവ്യാഘ്ര ത്രിഷു ലോകേഷു വിശ്രുതം।
കഥം നാവിഷ്കൃതാഃ സ്യാമോ ധാർതരാഷ്ട്രസ്യ മാരിഷ ॥ 3 ॥ 4-7-3 (28410)
യദീദ.. ധനുരാദായ ചരേമ സജനേ പുരേ।
ക്ഷിപ്ര നഃ പ്രതിജാനീയുർമനുഷ്യാ നാത്ര സംശയഃ ॥ 4 ॥ 4-7-4 (28411)
ഏകസ്മിന്നപി വിജ്ഞാതേ സമയം നോ വ്യതീത്യ ച ।
ഭൂയോ ദ്വാദശവർഷാണി പ്രവിശേമ വനം വയം ॥ 5 ॥ 4-7-5 (28412)
തസ്മാത്സർവാണി ശസ്ത്രാണി പ്രച്ഛാദ്യാന്യത്ര യത്ര വാ ।
പ്രവിശേമ പുരശ്രേഷ്ഠം തഥാ സംയക്കൃതം ഭവേത് ॥ 6 ॥ 4-7-6 (28413)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-7-7x (3003)
അജാതശത്രോർവചനം ശ്രുത്വാ ചൈവ മഹായശാഃ।
ഉവാച ധർമപുത്രം തമർജുനഃ പരവീരഹാ ॥ 7 ॥ 4-7-7 (28414)
ഇയം വനേ മനുഷ്യേന്ദ്ര മഹതീ ദൃശ്യതേ ശമീ।
ഭീമശാഖാ ദുരാരോഹാ ശ്മശാനസ്യ സമീപതഃ ॥ 8 ॥ 4-7-8 (28415)
ഉത്പഥേ ചാപി ജാതേയം മനുഷ്യൈർന നിഷേവ്യതേ ।
വിപുലാഽഽകീർണശാഖാ ച വായസൈരുപസേവിതാ ॥ 9 ॥ 4-7-9 (28416)
സ്നേഹാനുബദ്ധാം പശ്യാമി ദുരാരോഹാമിമാം ശമീം ॥ 10 ॥ 4-7-10 (28417)
സമീപേ ച ശ്മശാനസ്യ ഗൃഹം നാസ്യ വിശേഷതഃ।
സമാസജ്യായുധാന്യസ്യാം ഗച്ഛാമോ നഗരം നൃപ ॥ 11 ॥ 4-7-11 (28418)
ന ചാസ്യാം ചാരയിഷ്യന്തി മനുഷ്യാഃ പാർഥ കേചന ॥ 12 ॥ 4-7-12 (28419)
ധനുർഭിഃ പുരുഷം കൃത്വാ ചർമകേശാസ്ഥിസംവൃതം।
ഉദ്ബന്ധമിവ കൃത്വാ ച ധനുർജ്യാപാശസംവൃതം ।
അസ്യാമായുധമാസജ്യ ഗച്ഛാമ നഗരം വയം ॥ 13 ॥ 4-7-13 (28420)
ഏവം പരിഹരിഷ്യന്തി മനുഷ്യാ വനചാരിണഃ ।
അത്രൈവം നാവബുധ്യന്തേ മനുഷ്യാഃ കേചിദായുധം ॥ 14 ॥ 4-7-14 (28421)
വൈശംപായന ഉവാച । 4-7-15x (3004)
ഏവമുക്ത്വാ സ രാജാനം ധർമാത്മാനം ധനഞ്ജയഃ।
പ്രചക്രമേ നിധാനായ ശശ്ത്രാണാം ഭരതർഷഭ ॥ 15 ॥ 4-7-15 (28422)
താനി സർവാണി സംനഹ്യ പഞ്ച പഞ്ചാചലോപമാഃ ।
ആയുധാനി കലാപാംശ്ച നിസ്ത്രിംശാനതുലപ്രഭാൻ ॥ 16 ॥ 4-7-16 (28423)
തതോ യുധിഷ്ഠിരോ രാജാ സഹദേവമുവാച ഹ।
ആരുഹ്യേമാം ശമീം വീര നിധത്സ്വേഹായുധാനി നഃ ॥ 17 ॥ 4-7-17 (28424)
ഇതി സന്ദിശ്യ തം പാർഥഃ പുനരേവ ധനഞ്ജയം ।
അബ്രവീദായുധാനീഹ നിധാതും ഭരതർഷഭഃ ॥ 18 ॥ 4-7-18 (28425)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-7-19x (3005)
യേന ദേവാൻമനുഷ്യാംശ്ച പിശാചോരഗരാക്ഷസാൻ ।
നിവാതകവചാംശ്ചാപി പൌലോമാംശ്ച പരന്തപഃ ।
കാലകേയാംശ്ച ദുർധാഷാൻസർവാംശ്ചൈകരഥോഽജയത് ॥ 19 ॥ 4-7-19 (28426)
സ്ഫീതാഞ്ജനപദാംശ്ചാന്യാനജയത്കുരുനന്ദനഃ।
തദുദഗ്രം മഹാഘോരം സപത്നഗണമൂദനം।
അപജ്യമകരോത്പാർഥോ ഗാണ്ഡീവം ച ഭയങ്കരം ॥ 20 ॥ 4-7-20 (28427)
യേന വീരഃ കുരുക്ഷേത്രമഭ്യരക്ഷത്പരന്തപഃ ।
ജൃംഭിതേ ച ധനുഃശ്രേഷ്ഠേ ന്യാസാർഥം നൃപസത്തമഃ ॥ 21 ॥ 4-7-21 (28428)
ധർമപുത്രോ മഹാതേജാഃ സർവലോകവശങ്കരം।
ഭുജംഗഭോഗസദൃശം മണികാഞ്ചനഭൂഷിതം ॥ 22 ॥ 4-7-22 (28429)
വിത്രാസനം ദാനവാനാം രാക്ഷസാനാം ച നിത്യശഃ ।
ധനൂരത്നം മഹാതേജാ ജൃംഭയാമാസ പാണ്ഡവഃ ॥ 23 ॥ 4-7-23 (28430)
പാഞ്ചാലാന്യേന സംഗ്രാമേ ഭീമസേനോഽജയത്പുരാ ।
പ്രത്യഷേധദ്ബഹൂനേകഃ സപത്നാംശ്ചാപി ദിഗ്ജയേ ॥ 24 ॥ 4-7-24 (28431)
നിശംയ യസ്യ വിഷ്കാരം വിദ്രവന്തി രണേ പരേ ।
പർവതസ്യേവ ദീർണസ്യ വിസ്ഫോടമശനേരിവ ॥ 25 ॥ 4-7-25 (28432)
സൈന്ധവം യേന രാജാനം ജിത്വാ ക്രുദ്ധഃ പരാമൃശത് ।
യേന ക്രോധവശാഞ്ജഘ്നേ പർവതേ ഗന്ധമാദനേ ॥ 26 ॥ 4-7-26 (28433)
ദിവ്യം സൌഗന്ധികം പുഷ്പം യേനാജൈഷീത്സ പാണ്ഡവഃ।
ത്രിഗർതാന്യേന സംഗ്രാമേ ജിത്വാ ത്രൈഗർതമാനയത് ॥ 27 ॥ 4-7-27 (28434)
ഇന്ദ്രാശനിസമസ്പർശം വജ്രഹാടകഭൂഷിതം ।
ജ്യാപാശം ധനുഷസ്തസ്യ ഭീമസേനോഽവതാരയത് ॥ 28 ॥ 4-7-28 (28435)
നകുലം പുനരാഹൂയ ധർമരാജോ യുധിഷ്ഠിരഃ।
ഉവാച യേന സംഗ്രാമേ സർവശത്രൂഞ്ജിഘാംസസി ॥ 29 ॥ 4-7-29 (28436)
സുരാഷ്ട്രാഞ്ജിതവാന്യേന ശാർംഗഗാണ്ഡീവസന്നിഭം ।
സുവർണവികൃതം സാരമിന്ദ്രായുധനിഭം വരം ॥ 30 ॥ 4-7-30 (28437)
തവാനുരൂപം സുകൃതം ചാപമേതദലങ്കൃതം।
തദ്വ്യംസയിത്വാ ജ്യാപാശം നിധാതും ധനുരാഹര ॥ 31 ॥ 4-7-31 (28438)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-7-32x (3006)
അജയത്പശ്ചിമാമാശാം ധനുഷാ യേന പാണ്ഡവഃ।
മാദ്രീപുത്രോ മഹാബാഹുസ്താംരാസ്യോ മിതഭാഷിതാ ॥ 32 ॥ 4-7-32 (28439)
തസ്യ മൌർവീമപാകർഷച്ഛൂരഃ സങ്ക്രന്ദനോ യുധി ।
കുലേ നാസ്തി സമോ രൂപേ യസ്യേതി നകുലഃ സ്മൃതഃ ॥ 33 ॥ 4-7-33 (28440)
സഹദേവം ച സംപ്രേക്ഷ്യ പുനർധർമസുതോഽബ്രവീത്।
കലിംഗാന്ദ്രാക്ഷിണാത്യാംശ്ച മാഗധാംശ്ചാജിശോഭനഃ ॥ 34 ॥ 4-7-34 (28441)
യേനൈവ ശത്രൂൻസമരേ അധാക്ഷീരരിമർദന।
തത്സ്രംസയിത്വാ ജ്യാപാശം നിധാതും ധനുരാഹര ॥ 35 ॥ 4-7-35 (28442)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-7-36x (3007)
ദക്ഷിണാം ദക്ഷിണാചാരോ ദിശം യേനാജയത്പ്രഭുഃ ।
അപജ്യമകരോദ്വീരഃ സഹദേവസ്തദായുധം ॥ 36 ॥ 4-7-36 (28443)
ദീപ്താൻഖണ്ഡാംശ്ച സുദൃഢാൻസുതീക്ഷ്ണാൻകനകത്സരൂൻ ।
വിവിധാൻക്ഷുരനാരാചാന്നിസ്ത്രിംശാംശ്ച ശരാനപി ।
ആയുധാനി കലാപാംശ്ച ഗദാശ്ച നിദധുഃ സഹ ॥ 37 ॥ 4-7-37 (28444)
അഥാബ്രവീദ്ധർമരാജഃ സഹദേവം പരന്തപഃ।
ആരുഹ്യേമാം ശമീം വീര നിധത്സ്വേഹായുധാനി നഃ ॥ 38 ॥ 4-7-38 (28445)
ഇദം ഗോമൃഗമഭ്യാശേ ഗതസത്വമചേതനം ।
ഏതദുത്കൃത്യ വൈ വീര ധനൂംപി പരിവേഷ്ടയ ॥ 39 ॥ 4-7-39 (28446)
ഏവമുക്തോ മഹാബാഹുഃ സഹദേവോ യഥോക്തവത് ।
ശമീമാരുഹ്യ ത്വരിതോ ധനൂംപി പരിവേഷ്ടയത് ॥ 40 ॥ 4-7-40 (28447)
ശീതവാതാതപഭയാദ്വർപത്രാണായ ദുർജയഃ।
താനി വീരോ യഥാ ജാനന്നിരാവാധാനി സർവശഃ ।
പുനഃ പുനഃ സുസംവേഷ്ട്യ കൃത്വാ സുകൃതമാവരം ॥ 41 ॥ 4-7-41 (28448)
യത്ര ചാപശ്യത സ വൈ തിരോവർപാണി വർപതി।
തത്ര താനി ദൃഢൈഃ പാശൈഃ സുഗാഢം പര്യവന്ധത ॥ 42 ॥ 4-7-42 (28449)
തതഃ പരമദൂരസ്ഥമുഞ്ഛവൃത്തികലേവരം।
പ്രായോപവേശനാച്ഛുഷ്കം സ്നായുചർമാസ്ഥിസംയുതം ॥ 43 ॥ 4-7-43 (28450)
തച്ചാനീയ ധനുർമധ്യേ നിബബന്ധു പാണ്ഡവാഃ ।
ഉപായകുശലാഃ സർവേ പ്രണദന്തഃ സമബ്രുവൻ ॥ 44 ॥ 4-7-44 (28451)
അസ്യ ബദ്ധസ്യ ദൌർഗന്ധ്യാൻമനുഷ്യാ വനചാരിണഃ।
ദൂരാത്പരിഹരിഷ്യന്തി സശവേയം ശമീ ഇതി ॥ 45 ॥ 4-7-45 (28452)
അഥാബ്രവീൻമഹാരാജോ ധർമാത്മാ സ യുധിഷ്ഠിരഃ।
രഞ്ജുഭിഃ സുകൃതം പ്രാജ്ഞ വിനിർവധ്നീഹി പാണ്ഡവ ॥ 46 ॥ 4-7-46 (28453)
യാനി ചാത്ര വിശാലാനി രൂഢമൂലാനി മന്യസേ।
തേപാമുപരി ബധ്നീഹി ഇദം വിപ്രകലവരം ॥ 47 ॥ 4-7-47 (28454)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-7-48x (3008)
തച്ഛ്രുത്വാ സഹദേവസ്തു പര്യബധ്നത തച്ഛവം ॥ 48 ॥ 4-7-48 (28455)
യുധിഷ്ഠിരഃ ശുചിർഭൂത്വാ മനസാഽഭിപ്രണംയ ച।
ബ്രഹ്മാണാമിന്ദ്രം വരദം കുബേരം വരുണാനിലൌ ॥ 49 ॥ 4-7-49 (28456)
രുദ്രം യമം ച വിഷ്ണും ച സോമാർകൌ ധർമമേവ ച ।
പൃഥിവീമന്തരിക്ഷം ച ദിശശ്ചോപദിശസ്തഥാ ।
വസൂശ്ചം മരുതശ്ചൈവ ജ്വലനം ചാതിതേജസം ॥ 50 ॥ 4-7-50 (28457)
ദിവാചരാ രാത്രിചരാണി വാഽപി യാനീഹ ഭൂതാന്യനുകീർതിതാനി ।
തേഭ്യോ നമസ്കൃത്യ ച സുവ്രതേഭ്യഃ പ്രണംയ തേപാം ശരണം ഗതോഽഹം ॥ 51 ॥ 4-7-51 (28458)
സർവായുധാനീഹ മഹാബലാനി ന്യാസം മഹാദേവസമീപതോ വൈ।
ന്യസ്യാംയഹം വായുസമീപതശ്ച വനസ്പതീനാം ച സപർവതാനാം ॥ 52 ॥ 4-7-52 (28459)
ഏഷ ന്യാസോ മയാ ദത്തഃ സോമമൂര്യാനിലാന്തികേ।
മമ പാർഥസ്യ വാ ദേയം പൂർണേ വർഷേ ത്രയോദശേ ॥ 53 ॥ 4-7-53 (28460)
നേദം ഭീമേ പ്രദാതവ്യമയം ക്രുദ്ധോ വൃകോദരഃ।
ആമർഷാന്നിത്യസങ്ക്രുദ്ധോ ധൃതരാഷ്ട്രസുതാൻപ്രതി।
അപൂർണകാലേ പ്രഹരേത്ക്രോധസഞ്ജാതമത്സരഃ ॥ 54 ॥ 4-7-54 (28461)
പുനഃ പ്രവേശോ നഃ സ്യാത്തു വനവാസായ സർവദാ ।
സമയേ പരിപൂർണേ തു ധാർതരാഷ്ട്രാന്നിഹൻമഹേ ॥ 55 ॥ 4-7-55 (28462)
ഏഷ ചാർഥശ്ച ധർമശ്ച കാമഃ കീർതിരലം യശഃ।
മദായത്തമിദം സർവം ജീവിതം ച ന സംശയഃ ॥ 56 ॥ 4-7-56 (28463)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-7-57 (28464)
ദൈവതേഭ്യോ നമസ്കൃത്യ ശമീം കൃത്വാ പ്രദക്ഷിണം।
നഗരം ഗന്തുമായാതാഃ സർവേ തേ ഭ്രാതരഃ സഹ ॥ 57 ॥ 4-7-57 (28465)
ആഗോപാലാവിപാലേഭ്യഃ കർഷകേഭ്യഃ പരന്തപ।
ആജഗ്മുർനഗരാഭ്യാശം ദർശയന്തഃ പുനഃ പുനഃ ॥ 58 ॥ 4-7-58 (28466)
അശീതിശതവർപേയം മാതാഽസ്മാകമിഹാന്തികേ ।
ബഹുകാലപരീണാമാ മൃത്യോസ്തു വശമേയുപീ ।
ന ചാഗ്നിസംസ്കാരമിയം പ്രാപിതാ കുലധർമതഃ ॥ 59 ॥ 4-7-59 (28467)
യഃ സമാസാദ്യതേ കശ്ചിത്തസ്മിന്ദേശേ യദൃച്ഛയാ।
തമേവമൃചുർധർമജ്ഞാഃ കുലധർമോ ന ഈദൃശഃ ॥ 60 ॥ 4-7-60 (28468)
വിശ്രാവയന്തസ്തേ ഹൃഷ്ടാ ദിശഃ സർവാ വ്യനാദയൻ ।
സ്വർഗതേയമിഹാസ്മാകം ജനനീ ശോകവിഹ്വലാ ॥ 61 ॥ 4-7-61 (28469)
വനേ വിചരമാണാനാം ലുബ്ധാനാം വനചാരിണാം।
കുലധർമോഽയമസ്മാകം പൂർവൈരാചരിതഃ പുരാ ॥ 62 ॥ 4-7-62 (28470)
ഏവം തേ സുകൃതം കൃത്വാ സമന്താദവഘുഷ്യ ച।
ഭീമസേനോഽർജുനശ്ചൈവ മാദ്രീപുത്രാവുഭാവപി ॥ 63 ॥ 4-7-63 (28471)
യുധിഷ്ഠിരശ്ച കൃഷ്ണാ ച രാജപത്നീ സുമധ്യമാ।
തതോ യഥാസമാജ്ഞപ്തം നഗരം പ്രാവിശംസ്തദാ ॥ 64 ॥ 4-7-64 (28472)
മത്സ്യരാജ്ഞോ വിരാടസ്യ സമീപം വസ്തുമഞ്ജസാ।
അജ്ഞാതചര്യാം ചരിതും വർഷം രാഷ്ട്രേ ത്രയോദശം ॥ 65 ॥ 4-7-65 (28473)
അതശ്ഛന്നാനി നാമാനി ചകാരൈഷാം യുധിഷ്ഠിരഃ ।
ജയോ ജയേശോ വിജയോ ജയത്സേനോ ജയദ്ബലഃ। 4-7-66 (28474)
ആപത്സു നാമഭിസ്ത്വേതൈഃ സമാഹ്വാമഃ പരസ്പരം ॥ 66 ॥
തതോ യഥാപ്രതിജ്ഞാഭിഃ പ്രാവിശന്നഗരം മഹത്। 4-7-67 (28475)
അജ്ഞാതചര്യാം വത്സ്യന്തോ രാഷ്ട്രേ വർഷം ത്രയോദശം ॥ 67 ॥ ॥ 4-7-68 (28476)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ വിരാടപർവണി പാണ്ഡവപ്രവേശപർവണി സപ്തമോഽധ്യായഃ ॥ 7 ॥
വിരാടപർവ - അധ്യായ 008
॥ ശ്രീഃ ॥
4.8. അധ്യായഃ 008
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
വിരാടനഗരം ഗച്ഛതാ യുധിഷ്ഠിരേണ ദുർഗായാഃ സ്തവനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-8-0 (28477)
[വൈശംപായന ഉവാച। 4-8-0x (3009)
വിരാടനഗരം രംയം ഗച്ഛമാനോ യുധിഷ്ഠിരഃ।
അസ്തുവൻമനസാ ദേവീം ദുർഗാം ത്രിഭുവനേശ്വരീം ॥ 1 ॥ 4-8-1 (28478)
യശോദാഗർഭസംഭൂതാം നാരായണവരപ്രിയാം ।
നന്ദഗോപകുലേ ജാതാം മംഗല്യാം കുലവർധനീം ॥ 2 ॥ 4-8-2 (28479)
കംസവിദ്രാവണകരീമസുരാണാം ക്ഷയങ്കരീം।
ശിലാതടവിനിക്ഷിപ്താമാകാശം പ്രതി ഗാമിനീം ॥ 3 ॥ 4-8-3 (28480)
വാസുദേവസ്യ ഭഗിനീം ദിവ്യമാല്യവിഭൂഷിതാം।
ദിവ്യാംബരധരാം ദേവീം ഖംഗഖേടകധാരിണീം ॥ 4 ॥ 4-8-4 (28481)
ഭാരാവതരണേ പുണ്യേ യേ സ്മരന്തി സദാ ശിവാം ।
താന്വൈ താരയതേ പാപാത്പങ്കേ ഗാമിവ ദുർബലാം ॥ 5 ॥ 4-8-5 (28482)
സ്തോതും പ്രചക്രമേ ഭൂയോ വിവിധൈഃ സ്തോത്രസംഭവൈഃ ।
ആമന്ത്ര്യ ദർശനാകാങ്ക്ഷീ രാജാ ദേവീം സഹാനുജഃ ॥ 6 ॥ 4-8-6 (28483)
നമോസ്തു വരദേ കൃഷ്ണേ കുമാരി ബ്രഹ്മചാരിണി ।
ബാലാർകസദൃശാകാരേ പൂർണചന്ദ്രനിഭാനനേ ॥ 7 ॥ 4-8-7 (28484)
ചതുർഭുജേ ചതുർവക്രേ പീനശ്രോണിപയോധരേ।
മയൂരപിച്ഛവലയേ കേയൂരാംഗദധാരിണി ॥ 8 ॥ 4-8-8 (28485)
ഭാസി ദേവി യഥാ പദ്മാ നാരായണപരിഗ്രഹഃ ।
സ്വരൂപം ബ്രഹ്മചര്യം ച വിശദം തവ ഖേചരി ॥ 9 ॥ 4-8-9 (28486)
കൃഷ്ണച്ഛവിസമാ കൃഷ്ണാ സങ്കർഷണസമാനനാ ।
ബിഭ്രതീ വിപുലൌ ബാഹു ശക്രധ്വജസമുച്ഛ്രയൌ ॥ 10 ॥ 4-8-10 (28487)
പാത്രീ ച പങ്കജീ ഘണ്ടീ സ്ത്രീ വിശുദ്ധാ ച യാ ഭുവി ।
പാശം ധനുർമഹാചക്രം വിവിധാന്യായുധാനി ച ॥ 11 ॥ 4-8-11 (28488)
കുണ്ഡലാഭ്യാം സുപൂർണാഭ്യാം കർണാഭ്യാം ച വിഭൂഷിതാ ।
ചന്ദ്രവിസ്പർധിനാ ദേവി മുഖേന ത്വം വിരാജസേ ॥ 12 ॥ 4-8-12 (28489)
മുകുടേന വിചിത്രേണ കേശബന്ധേന ശോഭിനാ।
ഭുജംഗാഭോഗവാസേന ശ്രോണിസൂത്രേണ രാജതാ ॥ 13 ॥ 4-8-13 (28490)
വിഭ്രാജസേ ചാഽഽബദ്ധേന ഭോഗേനേവേഹ മന്ദരഃ।
ധ്വജേന ശിഖിപിച്ഛാനാമുച്ഛ്രിതേന വിരാജസേ ॥ 14 ॥ 4-8-14 (28491)
കൌമാരം വ്രതമാസ്ഥായ ത്രിദിവം പാവിതം ത്വയാ।
തേന ത്വം സ്തൂയസേ ദേവി ത്രിദശൈഃ പൂജ്യസേഽപി ച ॥ 15 ॥ 4-8-15 (28492)
ത്രൈലോക്യരക്ഷണാർഥായ മഹിഷാസുരനാശിനി ।
പ്രസന്നാ മേ സുരശ്രേഷ്ഠേ ദയാം കുരു ശിവാ ഭവ ॥ 16 ॥ 4-8-16 (28493)
ജയാ ത്വം വിജയാ ചൈവ സംഗ്രാമേ ച ജയപ്രദാ।
മമാപി വിജയം ദേഹി വരദാ ത്വം ച സാംപ്രതം ॥ 17 ॥ 4-8-17 (28494)
വിന്ധ്യേ ചൈവ നഗശ്രേഷ്ഠേ തവ സ്ഥാനം ഹി ശാശ്വതം।
കാലി കാലി മഹാകാലി ശീധുമാംസപശുപ്രിയേ ॥ 18 ॥ 4-8-18 (28495)
കൃതാനുയാത്രാ ഭൂതൈസ്ത്വം വരദാ കാമചാരിണീ।
ഭാരാവതാരേ യേ ച ത്വാം സംസ്മരിഷ്യന്തി മാനവാഃ ॥ 19 ॥ 4-8-19 (28496)
പ്രണമന്തി ച യേ ത്വാം ഹി പ്രഭാതേ തു നരാ ഭുവി ।
ന തേഷാം ദുർലഭം കിഞ്ചിത്പുത്രതോ ധനതോപി വാ ॥ 20 ॥ 4-8-20 (28497)
ദുർഗാത്താരയസേ ദുർഗേ തത്ത്വം ദുർഗാ സ്മൃതാ ജനൈഃ ।
കാന്താരേഷ്വവസന്നാനാം മഗ്രാനാം ച മഹാർണവേ।
ദസ്യുഭിർവാ നിരുദ്ധാനാം ത്വം ഗതിഃ പരമാ നൃണാം ॥ 21 ॥ 4-8-21 (28498)
ജലപ്രതരണേ ചൈവ കാന്താരേഷ്വടവീഷു ച।
യേ സ്മരന്തി മഹാദേവി ന ച സീദന്തി തേ നരാഃ ॥ 22 ॥ 4-8-22 (28499)
ത്വം കീർതിഃ ശ്രീർധൃതിഃ സിദ്ധിർഹ്രീർവിദ്യാ സന്തതിർമതിഃ।
സന്ധ്യാ രാത്രിഃ പ്രഭാ നിദ്രാ ജ്യോത്സ്നാ കാന്തിഃക്ഷമാദയാ ॥ 23 ॥ 4-8-23 (28500)
നൃണാം ച ബന്ധനം മോഹം പുത്രനാശം ധനക്ഷയം।
വ്യാധിം മൃത്യും ഭയം ചൈവ പൂജിതാ നാശയിഷ്യസി ॥ 24 ॥ 4-8-24 (28501)
സോഹം രാജ്യാത്പരിഭ്രഷ്ടഃ ശരണം ത്വാം പ്രപന്നവാൻ ।
പ്രണതശ്ച യഥാ മൂർധ്നാ തവ ദേവി സുരേശ്വരി ॥ 25 ॥ 4-8-25 (28502)
ത്രാഹി മാം പദ്മപത്രാക്ഷി സത്യേ സത്യാ ഭവസ്വ നഃ।
ശരണം ഭവ മേ ദുർഗേ ശരണ്യേ ഭക്തവത്സലേ ॥ 26 ॥ 4-8-26 (28503)
ഏവം സ്തുതാ ഹി സാ ദേവീ ദർശയാമാസ പാണ്ഡവം ।
ഉപഗംയ തു രാജാനമിദം വചനമബ്രവീത് ॥ 27 ॥ 4-8-27 (28504)
ദേവ്യുവാച । 4-8-28x (3010)
ശൃണു രാജൻമഹാബാഹോ മദീയം വചനം പ്രഭോ।
ഭവിഷ്യത്യചിരാദേവ സംഗ്രാമേ വിജയസ്തവ ॥ 28 ॥ 4-8-28 (28505)
മമ പ്രസാദാന്നിർജിത്യ ഹത്വാ കൌരവവാഹിനീം ।
രാജ്യം നിഷ്കണ്ടകം കൃത്വാ ഭോക്ഷ്യസേ മേദിനീം പുനഃ ॥ 29 ॥ 4-8-29 (28506)
ഭ്രാതൃഭിഃ സഹിതോ രാജൻപ്രീതിം പ്രാപ്സ്യസി പുഷ്കലാം ।
മത്പ്രസാദാച്ച തേ സൌഖ്യമാരോഗ്യം ച ഭവിഷ്യതി ॥ 30 ॥ 4-8-30 (28507)
യേ ച സങ്കീർതയിഷ്യന്തി ലോകേ വിഗതകൽമഷാഃ।
തേഷാം തുഷ്ടാ പ്രദാസ്യാമി രാജ്യമായുർവപുഃ സുതം ॥ 31 ॥ 4-8-31 (28508)
പ്രവാസേ നഗരേ വാഽപി സംഗ്രാമേ ശത്രുസങ്കടേ ।
അടവ്യാം ദുർഗകാന്താരേ സാഗരേ ഗഹനേ ഗിരൌ ॥ 32 ॥ 4-8-32 (28509)
യേ സ്മരിഷ്യന്തി മാം രാജന്യഥാഽഹം ഭവതാ സ്മൃതാ ।
ന തേഷാം ദുർലഭം കിഞ്ചിതസ്മിംʼല്ലോകേ ഭവിഷ്യതി ॥ 33 ॥ 4-8-33 (28510)
ഇദം സ്തോത്രവരം ഭക്ത്യാ ശൃണുയാദ്വാ പഠേത വാ।
തസ്യ സർവാണി കാര്യാണി സിദ്ധിം യാസ്യന്തി പാണ്ഡവാഃ ॥ 34 ॥ 4-8-34 (28511)
മത്പ്രസാദാച്ച വഃ സർവാന്വിരാടനഗരേ സ്ഥിതാൻ ।
ന പ്രജ്ഞാസ്യന്തി കുരകോ നരാ വാ തന്നിവാസിനഃ ॥ 35 ॥ 4-8-35 (28512)
ഇത്യുക്ത്വാ വരദാ ദേവീ യുധിഷ്ഠിരമരിന്ദമം।
രക്ഷാം കൃത്വാ ച പാണ്ഡൂനാം തത്രൈവാന്തരധീയത ॥] 36 ॥ ॥ 4-8-36 (28513)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ വിരാടപർവണി പാണ്ഡവപ്രവേശപർവണി അഷ്ടമോഽധ്യായഃ ॥ 8 ॥
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Footnotes
4-8-3 ശിലാതടേ കംസേനൈവ വിനിക്ഷിപ്താ സതീ ആകാശം ഗതാ താം ॥ 3 ॥ 4-8-6 സ്തോത്രാർഥമേവ സംഭവ ഉദ്ഭവോ യേഷാം നാംനാം വരദേ ഇത്യാദീനാന്തൈഃ। ആമന്ത്ര്യ സംബോധ്യ ॥ 6 ॥ 4-8-9 പദ്മാ ലക്ഷ്മീം അത ഏവ നാരായണപരിഗ്രഹോ വിഷ്ണുകാന്താ ॥ 9 ॥ 4-8-10 കൃഷ്ണച്ഛവിർനീലമേഘസ്തേന സമാ അത ഏവ കൃഷ്ണാ । അഷ്ടഭുജാമാഹ ബിഭ്രതീതി। വിപുലൌ വരാഭയപ്രദത്വേന ഊർജിതൌ ദ്വൌ ബാഹൂ ॥ 10 ॥ 4-8-11 തത ഏകഃ പാത്രീ പാത്രവാൻപങ്കജീ പങ്കജവാൻ ഘണ്ടീ ഘണ്ടാവാൻ പഞ്ചമഃ പാശം ധനുർമഹാചക്രം ച ബിഭ്രതീതി പൂർവേണാന്വയഃ ॥ 11 ॥വിരാടപർവ - അധ്യായ 009
॥ ശ്രീഃ ॥
4.9. അധ്യായഃ 009
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
യുധിഷ്ഠിരേണ യതിവേഷപരിഗ്രഹേണ വിരാടസഭാപ്രവേശഃ ॥ 1 ॥ പ്രത്യുത്ഥാനാദിനാ സത്കൃതേന യുധിഷ്ഠിരേണ വിരാടഭവനേ നിവാസഃ ॥ 2 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-9-0 (28514)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-9-0x (3011)
തതസ്തു തേ പുണ്യജലാം ശിവാം ശുഭാം മഹർഷിഗന്ധർവനിഷേവിതോദകാം।
ത്രിലോകകാന്താമവതീര്യ ജാഹ്നവീമൃഷീംശ്ച ദേവാംശ്ച പിതൃനതപര്യൻ ॥ 1 ॥ 4-9-1 (28515)
വരപ്രദാനം ഹ്യനുചിന്ത്യ പാർഥിവേ ഹുത്വാഽഗ്നിഹോത്രം കൃതജപ്യമംഗലഃ ।
ദിശം തഥൈന്ദ്രീമഭിതഃ പ്രപേദിവാൻകൃതാഞ്ജലിർധർമമുപാഹ്വയച്ഛനൈഃ ॥ 2 ॥ 4-9-2 (28516)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 4-9-3x (3012)
വരപ്രദാനം മമ ദത്തവാൻപിതാ പ്രസന്നചേതാ വരദഃ പ്രജാപതിഃ ।
ജലാർഥിനോ മേ തൃഷിതസ്യ സോദരാ മയാ പ്രയുക്താ വിവിശുർജലാശയം ॥ 3 ॥ 4-9-3 (28517)
നിപാതിതാ യക്ഷവരേണ തേ വനേ മഹാഹവേ വജ്രഭൃതേവ ദാനവാഃ ।
മയാ ച ഗത്വാ വരദോ ഹി തോഷിതോ വിവക്ഷതാ പ്രശ്നസമുച്ചയം ഗുരുഃ ॥ 4 ॥ 4-9-4 (28518)
സ മേ പ്രസന്നോ ഭഗവാന്വരം ദദൌ പരിഷ്വജംശ്ചാഹ തഥൈവ സൌഹൃദാത്।
വൃണീഷ്വ യദ്വാഞ്ഛസി പാണ്ഡുനന്ദന സ്ഥിതോഽന്തരിക്ഷേ വരദോഽസ്മി പശ്യ മാം ॥ 5 ॥ 4-9-5 (28519)
സ വൈ മയോക്തോ വരദഃ പിതാ പ്രഭുഃ സദൈവ മേ ധർമരതാ മതിർഭവേത്।
ഇമേ ച ജീവന്തു മമാനുജാഃ പ്രഭോ വയം സ്വരൂപം ച ജയം തഥാഽഽപ്നുമഃ ॥ 6 ॥ 4-9-6 (28520)
ക്ഷമാ ച കീർതിശ്ച യഥേപ്സിതം ഭവേദ്വ്രതം തു സത്യം ച സമാപ്തിരേവ ച।
വരോ മമൈഷോസ്തു യഥാഽനുകീർതിതോ ന തൻമൃഷാ ദേവവൃഷോ യഥാഽബ്രവീത് ॥ 7 ॥ 4-9-7 (28521)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-9-8x (3013)
ഇത്യേവമുക്ത്വാ ധർമാത്മാ ധർമമേവാനുചിന്തയൻ।
തദൈവ തത്പ്രസാദേന രൂപമേവാഭവത്സ്വയം ॥ 8 ॥ 4-9-8 (28522)
സ വൈ ദ്വിജാതിസ്തരുണസ്ത്രിദണ്ഡഭൃത്കമണ്ഡലൂഷ്ണീഷധരോ വ്യജായത।
സുരക്തമാഞ്ജിഷ്ഠവരാംബരഃ ശിഖീ പവിത്രപാണിർദദൃശേ തദാഽദ്ഭുതം ॥ 9 ॥ 4-9-9 (28523)
തഥൈവ തേഷാമപി ധർമചാരിണാം യഥോചിതാർഹാഭരണാംബരസ്രജഃ।
ക്ഷണേന രാജന്നഭവൻമഹാത്മനാം പ്രശസ്തധർമാഗ്ര്യഫലാഭികാങ്ക്ഷിണാം ॥ 10 ॥ 4-9-10 (28524)
നവേന രൂപേണ വിശാംപതിര്യുതസ്ത്വഥർവരൂപേണ ബഭൌ പ്രതാപവാൻ।
നിബദ്ധവൈഡൂര്യസിതാൻസകാഞ്ചനാന്നൃപസ്തഥാഽക്ഷാൻപരിവേഷ്ട്യ വാസസഃ ॥ 11 ॥ 4-9-11 (28525)
തതോ വിരാടം പ്രഥമം യുധിഷ്ഠിരോ ദദർശ ദൂരാത്സുസമൃദ്ധതേജസം।
അനന്തതേജോജ്വലിതം ഹുതാശനം ദുരാസദം തീക്ഷ്ണവിഷം യഥോരഗം ॥ 12 ॥ 4-9-12 (28526)
സഭാസദം പ്രാഞ്ജലിഭിർജനൈർവൃതം വിചിത്രനാനാവിധശസ്ത്രപാണിഭിഃ ।
ഉപായനൌഘൈഃ പ്രവിശദ്ഭിരാചിതം ദ്വിജൈശ്ച ശിക്ഷാക്ഷരമന്ത്രധാരിഭിഃ ॥ 13 ॥ 4-9-13 (28527)
ഗജൈരുദീർമം തുരഗൈശ്ച സങ്കുലം മൃഗദ്വിപൈഃ കുബ്ജഗണൈഃ സമാവൃതം ।
സിതോച്ഛ്രിതോഷ്ണീഷനിരുദ്ധമൂർധജം വിചിത്രവൈഡൂര്യവികാരകുണ്ഡലം ।
വിരാടമായാച്ച യുധിഷ്ഠിരസ്തദാ ബൃഹസ്പതിഃ ശക്രമിവ ത്രിവിഷ്ടപേ ॥ 14 ॥ 4-9-14 (28528)
തമാവ്രജന്തം പ്രസമീക്ഷ്യ പാണ്ഡവം വിരാടരാജോ മുദിതേന ചക്ഷുഷാ ।
പപ്രച്ഛ ചൈനം സ നരാധിപോ മുഹുർദ്വിജാശ്ച യേ ചാസ്യ സഭാസദസ്തദാ ॥ 15 ॥ 4-9-15 (28529)
വിരാട ഉവാച । 4-9-16x (3014)
കോ വാ വിജാനാതി പുരാഽസ്യ ദർശനം യുവാ സഭാം യോഽയമുപൈതി മാമികാം।
രൂപേണ സാരേണ വിരാജയൻമഹീം ശ്രിയാ ഹ്യയം വൈശ്രവണോ ദ്വിജോ യഥാ ॥ 16 ॥ 4-9-16 (28530)
മൃഗേന്ദ്രരാഡ്വാരണയൂഥപോപമഃ പ്രഭാത്യയം കാഞ്ചനപർവതോ യഥാ।
വിരാജതേ പാവകസൂര്യസന്നിഭം സചന്ദ്രനക്ഷത്ര ഇവാംശുമാൻഗ്രഹഃ ॥ 17 ॥ 4-9-17 (28531)
ന ദൃശ്യതേഽസ്യാനുചരോ ന കുഞ്ജരോ ന ചോഷ്ണരശ്ംയാവരണം സമുച്ഛ്രിതം ।
ന കുണ്ഡലം നാംഗദമസ്യ ന സ്രജോ വിചിത്രിതാംഗശ്ച രഥശ്രതുര്യുജഃ ॥ 38 ॥ 4-9-18 (28532)
ക്ഷാത്രം ച രൂപം ഹി ബിഭർത്യയം ഭൃശം ഗജേന്ദ്രശാർദൂലമഹർഷഭോപമഃ ।
അഭ്യാഗതോഽസ്മാനനലങ്കൃതോപി സൻ വിരോചതേ ഭാനുരിവാചിരോദിതഃ ॥ 19 ॥ 4-9-19 (28533)
വിഭാത്യയം ക്ഷത്രിയ ഏവ സർവഥാ വിരാട ഇത്യേവമുവാച തം പ്രതി।
സസാഗരാന്താമയമദ്യ മേദിനീം പ്രശാസിതും ചാർഹതി വാസവോപമഃ ॥ 20 ॥ 4-9-20 (28534)
നാക്ഷത്രിയോ നൂനമയം ഭവിഷ്യതി മൂർധാഭിഷിക്തഃ പ്രതിഭാതി മാം പ്രതി ।
തുല്യം ഹി രൂപം പ്രതിദൃശ്യതേഽസ്യ ഗജസ്യ സിംഹസ്യ തഥർഷഭസ്യ ॥ 21 ॥ 4-9-21 (28535)
യമേഷ കാമം പരിമാർഗതേ ദ്വിജഃ സ ചാസ്യ സർവഃ ക്രിയതാമസംശയം ।
പ്രിയം ച മേ ദർശനമീദൃശേ ജനേ ദ്വിജേഷു മുഖ്യേഷു തഥാഽതിഥിഷ്വപി ॥ 22 ॥ 4-9-22 (28536)
ധനേഷു രത്നേഷ്വഥ ഗോഷു വേശ്മസു പ്രകാമതോ മേ വിചരത്വവാരിതഃ ॥ 23 ॥ 4-9-23 (28537)
വൈശംപായന ഉവാച । 4-9-24x (3015)
ഏവം ബ്രുവാണസ്തമനന്തതേജസം വിരാജമാനം സഹസോത്ഥിതോ നൃപഃ।
അന്യേന രൂപേണ സമീപമാഗതം ത്രിദണ്ഡകുണ്ഡ്യങ്കുശശിക്യപാണിനം ॥ 24 ॥ 4-9-24 (28538)
സമുത്ഥിതാ സാ ഹി സഭാ സപാർഥിവാ സവിപ്രരാജന്യവിശാ സശൂദ്രകാ ।
സഭാഗത പ്രേക്ഷ്യ തപന്തമർചിഷാം വിനിഃസൃതം രാഹുമുഖാദ്യഥാ രവിം ॥ 25 ॥ 4-9-25 (28539)
സ തേന പൂർവം ജയതാം ഭവാനിഹ ദ്വിജാതിനോക്തോഽഭിമുഖഃ കൃതാഞ്ജലിഃ ।
ജയം ജയാർഹേണ സമേത്യ വർധിതോ വിരാടരാജോ ഹ്യഭിവാദയച്ച തം ॥ 26 ॥ 4-9-26 (28540)
തമബ്രവീത്പ്രാഞ്ജലിരേഷ പാർഥിവോ വിരാടരാജോ മധുരാക്ഷരം വചഃ।
പ്രാപ്തഃ കുതസ്ത്വം ഭഗവൻകിമിച്ഛസി ക്വ യാസ്യസേ കിം കരവാണി തേ ദ്വിജ ॥ 27 ॥ 4-9-27 (28541)
ശ്രുതം ച ശീലം ച കുലം ച ശംസ മേ ഗോത്രം തഥാ നാമ ച ദേശമേവ തേ।
സത്യപ്രതിജ്ഞാ ഹി ഭവന്തി സാധവോ വിശേഷതഃ പ്രവ്രജിതാ ദ്വിജാതയഃ ॥ 28 ॥ 4-9-28 (28542)
യഥാഽനുരൂപം പ്രചരാമി തേ ത്വഹം ന ചാവമന്താ ന തവാഭിഭാഷിതം ।
അപൂജിതാ ഹ്യഗ്നിസമാ ദ്വിജാതയഃ കുലം ദഹേയുഃ സവിഷാ ഇവോരഗാഃ ॥ 29 ॥ 4-9-29 (28543)
സർവാം ച ഭൂമിം തവ ദാതുമുത്സഹേ സദണ്ഡകോശാം വിസൃജാമി തേ പുരം ।
കസ്യാസി രാജ്ഞോ വിഷയാദിഹാഗതഃ കിം കർമ ചാത്രാചരസി ദ്വിജോത്തമ ॥ 30 ॥ 4-9-30 (28544)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-9-31x (3016)
ഏവം ബ്രുവാണം തമുവാച പാർഥിവം യുധിഷ്ഠിരോ ധർമമവേക്ഷ്യ ചാസകൃത് ।
സത്യം വചഃ കോ ന്വിഹ വക്തുമുത്സഹേദ്യഥാപ്രതിജ്ഞം തു ശൃണുഷ്വ പാർഥിവ ॥ 31 ॥ 4-9-31 (28545)
ശ്രുതം ച ശീലം ച കുലം ച കർമ ച ശൃണുഷ്വ മേ ജൻമ ച ദേശമേവ ച ।
ഗുരൂപദേശാന്നിയമാച്ച മേ വ്രതം കുലക്രമാർഥം പിതൃഭിർനിയോജിതം ॥ 32 ॥ 4-9-32 (28546)
ദ്വിജോ വ്രതേനാസ്മി ന ച സ്വതഃ പ്രഭോ സംമുണ്ഡിതഃ പ്രവ്രജിതസ്ത്രിദണ്ഡഭൃത് ।
ഇദം ശരീരം മമ പശ്യ മാനുഷം സമാവൃതം പഞ്ചഭിരേവ ധാതുഭിഃ ॥ 33 ॥ 4-9-33 (28547)
മമേഹ പഞ്ചേന്ദ്രിയഗാത്രദർശിനോ വദന്തി പഞ്ചൈവ പിതൄന്യഥാ ശ്രുതിഃ ।
മനുഷ്യജാതിത്വമചിന്തയന്നഹം ന ചാസ്മി തുല്യഃ പിതൃഭിഃ സ്വഭാവതഃ ॥ 34 ॥ 4-9-34 (28548)
കങ്കോ ഹി നാംനാ വിഷയം തവാഗതോ വ്രതീ ദ്വിജാതിഃ സ്വകൃതേന കർമണാ।
ദ്യൂതപ്രസംഗാദധനോഽസ്മി രാജൻസത്യപ്രതിജ്ഞാ വ്രതിനശ്ചരാമഃ ॥ 35 ॥ 4-9-35 (28549)
യുധിഷ്ഠിരസ്യാപി സഖാഽഭവം പുരാ ഗൃഹപ്രവേശീ ച ശരീരമേവ ച।
ഗൃഹേ ച തസ്യോപിതവാനഹം സുഖം രാജാഽസ്മി തസ്യ സ്വപുരേഽഭവം പുരാ ॥ 36 ॥ 4-9-36 (28550)
മമാജ്ഞയാ തത്ര വിചേരുരംഗനാ മമ പ്രിയാർഥം ദമയന്തി വാജിനഃ ।
മയാ കൃതം തസ്യ പുരേ തു യത്പുരാ ന തത്കദാചിത്കൃതവാഞ്ജനോഽന്യഥാ ॥ 37 ॥ 4-9-37 (28551)
സോഹം പുരാ തസ്യ വയസ്സമഃ സഖാ ചരാമി സർവാം വസുധാം സുദുഃഖിതഃ ।
ന തു പ്രശാന്തിം ക്വചിദാപ്തവാനഹം വ്രതോപദേശാന്നിയമേന ഭാരികഃ ॥ 38 ॥ 4-9-38 (28552)
വൈയാഘ്രപദ്യോസ്മി നരേന്ദ്ര ഗോത്രതസ്തദേവ സൌഖ്യം മൃഗയാമഹേ വയം।
കൃതജ്ഞഭാവേന മയാഽനുകീർതിതം യുധിഷ്ഠിരസ്യാത്മസമസ്യ ചേഷ്ടിതം ॥ 39 ॥ 4-9-39 (28553)
ഇമം ഹി മോക്ഷാശ്രമമാസ്ഥിതസ്യ മേ യുധിഷ്ഠിരസ്തുല്യഗുണോ ഭവാനപി ।
ന മേഽസ്തി മാതാ ന പിതാ ന ബാന്ധവാ ന മേഽസ്തി രൂപം ന രതിർന സന്തതിഃ ॥ 40 ॥ 4-9-40 (28554)
സുഖം ച ദുഃഖം ച ഹി തുല്യമദ്യ മേ പ്രിയാപ്രിയേ തുല്യഗതേ ഗതാഗതേ।
മുക്തോസ്മി കാമാച്ച ധനാച്ച സാംപ്രതം ത്വദാശ്രയേ വസ്തുമിഹാഭ്യുപാഗതഃ ॥ 41 ॥ 4-9-41 (28555)
സംവത്സരേണേഹ സമാപ്യതേ ത്വിദം മമ വ്രതം ദുഷ്കരകർമകാരിണഃ।
തതോ ഭവന്തം പരിതോഷ്യ കർമഭിഃ പുനർവ്രജിഷ്യേ ച കുതൂഹലം യതഃ ॥ 42 ॥ 4-9-42 (28556)
അക്ഷാന്നിവപ്തും കുശലോസ്ംവഹം സദാ പരാജിതഃ ശകുനിരുതാനി ചിന്തയൻ ।
മൃഗദ്വിജാനാം ച രുതാനി ചിന്തയന്നിരാശ്രയഃ പ്രവ്രജിതോസ്മി ഭിക്ഷുകഃ ॥ 43 ॥ 4-9-43 (28557)
വൈശംപായന ഉവാച । 4-9-44x (3017)
തേനൈവമുക്തേ വചനേ നരാധിപഃ കൃതാഞ്ജലിഃ പ്രവ്രജിതം വിലോക്യ ച ।
അഥാബ്രവീദ്ധൃഷ്ടമനാഃ ശുഭാക്ഷരം മനോനുഗം സർവസഭാഗതം വചഃ ॥ 44 ॥ 4-9-44 (28558)
ദദാമി തേ ഹന്ത വരം യദീപ്സിതം പ്രശാധി മത്സ്യാന്യദി മന്യതേ ഭവാൻ।
പ്രിയാ ഹി ധൂർതാ മമ ചാക്ഷകോവിദാസ്ത്വം ചാപി ദേവോ മമ രാജ്യമർഹസി ॥ 45 ॥ 4-9-45 (28559)
സമാനയാനാസനവസ്ത്രഭോജനം പ്രഭ്രൂതമാല്യാഭരണാനുലേപനം।
സ സാർവഭൌമോപമ സർവദാഽർഹസി പ്രിയം ഹി മന്യേ തവ നിത്യദർശനം ॥ 46 ॥ 4-9-46 (28560)
യേ ത്വാഽഭിധാവേയുരനർഥപീഡിതാ ദ്വിജാതിമുഖ്യാ യദി വേതരേ ജനാഃ।
സർവാണി കാര്യാണ്യഹമർഥിതസ്ത്വയാ തേഷാം കരിഷ്യാമി ന മേഽത്ര സംശയഃ ॥ 47 ॥ 4-9-47 (28561)
മമാന്തികേ യശ്ച തവാപ്രിയം ചരേത്പ്രവാസയേ തം പരിചിന്ത്യ മാനവം ।
യച്ചാപി കിഞ്ചിദ്വസു വിദ്യതേ മമ പ്രഭുർഭവാംസ്തസ്യ വശീ വസേഹ ച ॥ 48 ॥ 4-9-48 (28562)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 4-9-49x (3018)
അതോഽഭിലാഷഃ പരമോ ന വിദ്യതേ ന മേ ജിതം കിഞ്ചന ധാരയേ ധനം।
ന ഭോജനം കിഞ്ചന സംസ്പൃശേയം ഹവിഷ്യഭോജീ നിശി ച ക്ഷിതീശയഃ ॥ 49 ॥ 4-9-49 (28563)
വ്രതോപദേശാത്സമയോ ഹി നൈഷ്ഠികോ ന ക്രോധിതവ്യം നരദേവ കസ്യചിത്।
ഏവംപ്രതിജ്ഞസ്യ മമേഹ ഭൂപതേ നിവാസബുദ്ധിർഭവിതാ തു നാന്യഥാ ॥ 50 ॥ 4-9-50 (28564)
ഏവം വരം മാത്സ്യ വൃണേ പ്രദാപിതം കൃതി ഭവിഷ്യാമി വരേണ തേഽനഘ ॥ 51 ॥ 4-9-51 (28565)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-9-52x (3019)
ഏവം തു രാജ്ഞഃ പ്രഥമഃ സമാഗമോ ബഭൂവ മാത്സ്യസ്യ യുധിഷ്ഠിരസ്യ ച।
വിരാടരാജസ്യ ഹി തേന സംഗമോ ബഭൂവ വിഷ്ണോരിവ വജ്രപാണിനാ ॥ 52 ॥ 4-9-52 (28566)
തമാസനസ്ഥം പ്രിയരൂപദർശനം നിരീക്ഷമാണോ ന തതർപ ഭൂമിപഃ।
സഭാം ച താം പ്രജ്വലയന്യുധിഷ്ഠിരഃ ശ്രിയാ യഥാ ശക്രഇവ ത്രിവിഷ്ടപം ॥ 53 ॥ 4-9-53 (28567)
ഏവം സ ലബ്ധ്വാ നൃപതിഃ സമാഗമം വിരാടരാജേന നരർഷഭസ്തദാ।
ഉവാസ വീരഃ പരമാർചിതഃ സുഖീ ന ചാസ്യ കശ്ചിച്ചരിതം ബുബോധ തത് ॥ 54 ॥ ॥ 4-9-54 (28568)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ വിരാടപർവണി പാണ്ഡവപ്രവേശപർവണി നവമോഽധ്യായഃ ॥ 9 ॥
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Footnotes
4-9-6 വയശ്ച രൂപം ച ബലം തഥാഽഽപ്നുയുരിതി ഥo ധo പാഠഃ ॥ 6 ॥ 4-9-24 അന്യേന രൂപേണ യതിവേഷേണ ആഗതം ദൃഷ്ട്വേതി ശേഷഃ ॥ 24 ॥വിരാടപർവ - അധ്യായ 010
॥ ശ്രീഃ ॥
4.10. അധ്യായഃ 010
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
ഭീമേന സൂദവേഷപരിഗ്രഹേണ വിരാടസഭാപ്രവേശഃ ॥ 1 ॥ വിരാടേന ഭീമസ്യ പാകാധികാരേ നിയോജനം ॥ 2 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-10-0 (28569)
വൈശംപായന ഉവാച । 4-10-0x (3020)
അഥാപരസ്യാം ദിശി ഭീമദർശനോ വൃകോദരോഽദൃശ്യത സിംഹവിക്രമഃ।
അസിപ്രവേകേ പ്രതിമുച്യ ശാണിതേ ഖജാം ച ദർവീ ച കരേണ ധാരയൻ ॥ 1 ॥ 4-10-1 (28570)
ത്വചം ച ഗോചർമമയീം സുമർദിതാം സമുക്ഷിതാം പാനകരാഗഷാഡവൈഃ ।
കിലാസമാലംബ്യ കരേണ ചായസം സശൃംഗിബേരാർദ്രകഭൂസ്തൃണാങ്കുരം ॥ 2 ॥ 4-10-2 (28571)
ഗംഭീരരൂപഃ പരമേണ തേജസാ രവിര്യഥാ ലോകമിമം പ്രകാശയൻ।
സ കൃഷ്ണവാസാ ഗിരിരാജസാരവാൻ സ മത്സ്യരാജം സമുപേത്യ തസ്ഥിവാൻ ॥ 3 ॥ 4-10-3 (28572)
സഭാഗതോ വാരണയൂഥപോപമസ്തമിസ്രഹാ രാത്രിമിവാവഭാസയൻ।
സഹസ്രനേത്രാവരജാന്തകോപമസ്ത്രിലോകപാലാധിപതിര്യഥാ ഹരിഃ ॥ 4 ॥ 4-10-4 (28573)
തമാവ്രജന്തം ഗജയൂഥപോപമം നിരീക്ഷമാണോ നവസൂര്യവർചസം।
ഭയാത്സമുദ്വിഗ്നവിപണ്ണചേതനോ ദിശശ്ച സർവാഃ പ്രസമീക്ഷ്യ ചാസകൃത് ॥ 5 ॥ 4-10-5 (28574)
തമേകവസ്ത്രം പരസൈന്യവാരണം സഭാഽവിദൂരാന്നൃപതിർനൃപാത്മജം।
സമീക്ഷ്യ വൈക്ലബ്യമുപേയിവാഞ്ശനൈർജനാശ്ച ഭീതാഃ പരിസർപിരേ ഭൃശം ॥ 6 ॥ 4-10-6 (28575)
അഥാബ്രവീൻമാത്സ്യപതിഃ സഭാഗതാൻ ഭൃശാതുരോഷ്ണം പരിനിശ്വസന്നിവ ।
കോഽയം യുവാ വാരണരാജസന്നിഭഃ സഭാമഭിപ്രൈതി ഹി മാമികാമിമാം ॥ 7 ॥ 4-10-7 (28576)
കോ വാ വിജാനാതി പുരാഽസ്യ ദർശനം മൃഗേന്ദ്രശാർദൂലഗതിം ഹി മാമകഃ।
വ്യൂഢാന്തരാംസോ മൃഗരാഡിവോത്കടോ യ ഏഷ ദിവ്യഃ പുരുഷഃ പ്രകാശതേ ॥ 8 ॥ 4-10-8 (28577)
രാജശ്രിയാ ഹ്യേഷ വിഭാതി രാജവദ്വിരോചതേ രുക്മഗിരിപ്രഭോപമഃ।
നാക്ഷത്രിയോ നൂനമയം ഭവിഷ്യതി സഹസ്രനേത്രപ്രതിമസ്തഥാ ഹ്യസൌ ॥ 9 ॥ 4-10-9 (28578)
രൂപേണ യശ്ചാപ്രതിമോ ഹ്യയം മഹാൻമഹീമിമാം ശത്രഃ ഇവാഭിപാലയേത്।
നാഭൂമിപോഽയം ഹി രതിർമമേതി ച ച്യുതഃ സമൃദ്ധ്യാ നഭസീവ നാഹുഷഃ ॥ 10 ॥ 4-10-10 (28579)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-10-11x (3021)
വിതർകമാണസ്യ ച തസ്യ പാണ്ഡവഃ സഭാമതിക്രംയ വൃകോദരോഽബ്രവീത്।
ജയേതി രാജാനമഭിപ്രമോദയൻസുഖേന സഭ്യം ച സഭാഗതം ജനം ॥ 11 ॥ 4-10-11 (28580)
തതോ നൃപം വാക്യമുവാച പാണ്ഡവോ യഥാഽനുപൂർവ്യാത്കൃപയാന്വിതോത്തരം।
ത്വാം ജീവിതും ശത്രുഹന്നാഗതോഽഹം ത്വമേവ ലോകേ പരമോ ഹി സംശ്രയഃ ॥ 12 ॥ 4-10-12 (28581)
നരേന്ദ്ര ശൂദ്രോസ്മി ചതുർഥവർണഭാഗ്ഗുരൂപദേശാത്പരിചാരകർമകൃത്।
ജാനാമി സൂപാംശ്ച രസാംശ്ച സംസ്കൃതാൻമാംസാന്യപൂപാംശ്ച പചാമി ശോഭനാൻ ।
രാഗപ്രകാരാശ്ച ബഹൂൻഫലാശ്രയാൻമഹാനസേ മേ ന സമോസ്തി സൂപകൃത് ॥ 13 ॥ 4-10-13 (28582)
വൈശംപായന ഉവാച । 4-10-14x (3022)
തമബ്രവീൻമത്സ്യപതിഃ പ്രഹൃഷ്ടവത്പ്രിയം പ്രഗൽഭം മധുരം വിനീതവത്।
ന ശൂദ്രതാം കാഞ്ചന ലക്ഷയാമി തേ കുബേരചന്ദ്രേന്ദ്രദിവാകരപ്രഭ ॥ 14 ॥ 4-10-14 (28583)
ഹുതാശനാശീവിഷതുല്യതേജസോ ന കർമ തേ യോഗ്യമിദം മഹാനസേ ।
ന സൂപകാരോ ഭവിതും ത്വമർഹസി സുപർണഗന്ധർവമഹോരഗോപമ ॥ 15 ॥ 4-10-15 (28584)
അനീകകർണാഗ്രധരോ ധ്വജീ രഥീ ഭവാദ്യ മേ വാരണവാഹിനീപതിഃ।
ന നീചകർമാ ഭവിതും ത്വമർഹസി പ്രശാസിതും ഭൂമിമിമാം ത്വമർഹസി ॥ 16 ॥ 4-10-16 (28585)
ഭീമ ഉവാച । 4-10-17x (3023)
ചതുർഥവർണോസ്ംയഹമുഗ്രശാസന ന വൈ വൃണേ ത്വാമഹമീദൃശം പദം।
ജാത്യാഽസ്മി ശൂദ്രോ ബലലേതി നാംനാ ജിജീവിഷുസ്ത്വദ്വിഷയം സമാഗതഃ ॥ 17 ॥ 4-10-17 (28586)
യുധിഷ്ഠിരസ്യാസ്മി മഹാനസേ പുരാ ബഭൂവ സർവപ്രഭുരന്നപാനദഃ।
അഥാപി മാമുത്സൃജസേ മഹീപതേ വ്രജാംയഹം യാവദിതോ യഥാഗതം ॥ 18 ॥ 4-10-18 (28587)
ത്വമന്നസംസ്കാരവിധൌ പ്രശാധി മാം ഭവാമി തേഽഹം നരദേവ സൂപകൃത് ।
ബലേന തുല്യശ്ച ന വിദ്യതേ മയാ നിയുദ്ധശീലോസ്മി സദാ ഹി പാർഥിവ ॥ 19 ॥ 4-10-19 (28588)
ഗജാംശ്ച സിംഹാംശ്ച സമേയിവാനഹം സദാ കരിഷ്യാമി തവാനഘ പ്രിയം।
ന നീചകർമാ തവ മാദൃശഃ പ്രഭോ ബലസ്യ നേതാഽപ്യബലോ ഭവേദിതി ॥ 20 ॥ 4-10-20 (28589)
സ്വകർമതുഷ്ടാശ്ച വയം നരാധിപ പ്രശാധി മാം സൂദപദേ യദീച്ഛസി।
യേ സന്തി മല്ലാ ബലവീര്യസംമതാസ്താനേവ യോത്സ്യാമി തവാഭിഹർപയൻ ॥ 21 ॥ 4-10-21 (28590)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-10-22x (3024)
തമേവമുക്തേ വചനേ നരാധിപഃ പ്രത്യബ്രവീൻമത്സ്യപതിഃ പ്രഹൃഷ്ടവത്।
സോഹം ന മന്യേ തവ കർമ തത്സമം സമുദ്രനേമിം പൃഥിവീം ത്വമർഹസി ॥ 22 ॥ 4-10-22 (28591)
ത്രിലോകപാലോ ഹി യഥാ വിരാജസേ തഥാഽദ്യ മേ വിഷ്ണുരിവാതിരോചസേ।
യഥാ തു കാമസ്തവ തത്തഥാ കൃതം മഹാനസേ മേ ഭവ മേ പുരസ്കൃതഃ ।
നരാശ്ച മേ തത്ര മയാ സദാഽർചിതാ ഭവാദ്യ തേഷാമധിപോ മയാ കൃതഃ ॥ 23 ॥ 4-10-23 (28592)
തഥാ സ ഭീമോ വിഹിതോ മഹാനസേ വിരാടരാജസ്യ ബഭൂവ വൈ പ്രിയഃ।
ഉവാസ രാജന്ന ച തം പൃഥഗ്ജനോ ബുബോധ തസ്യാനുചരശ്ച കശ്ചന ॥ 24 ॥ ॥ 4-10-24 (28593)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ വിരാടപർവണി പാണ്ഡവപ്രവേശപർവണി ദശമോഽധ്യായഃ ॥ 10 ॥
വിരാടപർവ - അധ്യായ 011
॥ ശ്രീഃ ॥
4.11. അധ്യായഃ 011
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
അർജുനേന ഷണ്ഡവേഷപരിഗ്രഹേണ വിരാടസഭാപ്രവേശഃ ॥ 1 ॥ വിരാടേനാർജുനസ്യ കന്യാനാടനേ നിയോജനം ॥ 2 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-11-0 (28594)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-11-0x (3025)
അഥാപരോഽദൃശ്യത വർണവാന്യുവാ സ്ത്രീവേഷധാരീ സമലങ്കൃതോ ഭൃശം।
പ്രവാലചിത്രേ പ്രവിമുച്യ കുണ്ഡലേ ഉഭേ ച കംബൂ പരിപാതുകേ തഥാ ॥ 1 ॥ 4-11-1 (28595)
കൃഷ്ണേ ച രക്തേ ച നിബധ്യ വാസസീ ശരീരവാഞ്ശുക്രബൃഹസ്പതിപ്രഭഃ।
ബഹൂംശ്ച ദീർഘാംശ്ച വികീര്യ മൂർധജാൻമഹാഭുജോ മത്തഗജേന്ദ്രവിക്രമഃ ॥ 2 ॥ 4-11-2 (28596)
ക്ലൈബ്യേന വേഷേണ ന ഭതി ഭാതി ച ഗ്രഹാഭിപന്നോ നഭസീവ ചന്ദ്രമാഃ ।
ഗതേന ചോർവീ പരികംപയംസ്തദാ വിരാടമാസാദ്യ സഭാസമീപതഃ ॥ 3 ॥ 4-11-3 (28597)
തം പ്രേക്ഷ്യ രാജോപഗതം സഭാതലേ വ്യാജാപ്രതിച്ഛന്നമമിത്രമർദനം ।
വിരാജമാനം സുരരാജവർചസം സുതം സുരേന്ദ്രസ്യ ഗജേന്ദ്രവിക്രമം ॥ 4 ॥ 4-11-4 (28598)
സർവാനപൃച്ഛച്ച സമീപചാരിണഃ കുതോഽയമായാതി ന മേ പുരാ ശ്രുതഃ।
ന ചൈനമൂചുർവിദിതം നരാസ്തദാ സവിസ്മയം വാക്യമിദം നൃപോഽബ്രവീത് ॥ 5 ॥ 4-11-5 (28599)
വിരാട ഉവാച। 4-11-6x (3026)
ഗജേന്ദ്രലീലോ മൃഗരാജഗാമീ വൃഷേക്ഷണോ ദേവസുതോഗ്രതേജാഃ।
പീനാംസബാഹുഃ കനകാവദാതഃ കോഽയം നരോ മേ നഗരം പ്രവിഷ്ടഃ ॥ 6 ॥ 4-11-6 (28600)
കിമേഷ ദേവേന്ദ്രസുതഃ കിമേഷ ബ്രഹ്മാത്മജോ വാ കിമയം സ്വയംഭൂഃ।
ഉമാസുതോ വൈശ്രവണാത്മജോ വാ പ്രേക്ഷ്യൈനമാസീദിതി മേ വിതർകഃ ॥ 7 ॥ 4-11-7 (28601)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-11-8x (3027)
സഭാമതിക്രംയ സ വാസവോപമോ നിരീക്ഷമാണോ ബഹുഭിഃ സഭാഗതൈഃ।
സ തത്ര രാജനമമിത്രഹാഽബ്രവീദ്ബൃഹന്നലാഹം നരദേവ നർതകീ ॥ 8 ॥ 4-11-8 (28602)
വേണീം പ്രകുര്യാം രുചിരേ ച കുണ്ഡലേ ഗ്രഥേ സ്രജഃ പ്രാവരണാനി സംഹരേ।
സ്നാനം ചരേയം വിമൃജേ ച ദർപണം വിശേഷകേഷ്വേവ ച കൌശലം മമ ॥ 9 । 4-11-9 (28603)
ക്ലീബേഷു ബാലേഷു ജനേഷു നർതനേ ശിക്ഷാപ്രദാനേഷു ച യോഗ്യതാ മമ।
കരോമി വേണീഷു ച പുഷ്പപൂരകം ന മേ സ്ത്രിയഃ കർമണി കൌശലാധികാഃ ॥ 10 ॥ 4-11-10 (28604)
ഇത്യർജുനസ്തം നരദേവമോജസാ വിജ്ഞാപ്യ തസ്ഥൌ വിധിനാഽഽത്മനഃ ക്രിയാം।
തമബ്രവീത്പ്രാംശുമുദീക്ഷ്യ വിസ്മിതോ വിരാടരാജോപസൃതം മഹായശാഃ ॥ 11 ॥ 4-11-11 (28605)
നാർഹസ്തു വേഷോഽയമനൂർജിതസ്തേ നാപുംസ്ത്വമർഹം നരദേവസിംഹ ।
തവൈവ വേഷഃ ശുഭവേഷഭൂഷണൈർവിഭൂഷിതോ ഭൂതപതേരിവ പ്രഭോ ॥ 12 ॥ 4-11-12 (28606)
വിഭാതി ഭാനോരിവ രശ്മിമാലിനോ ഘനാവരുദ്ധേ ഗഗനേ ഘനൈരിവ।
ധനുർഹി മന്യേ തവ ശോഭയേദ്ഭുജൌ തഥാഹി പീനാവതിമാത്രമായതൌ ॥ 13 ॥ 4-11-13 (28607)
പ്രഗൃഹ്യ ചാപം ത്വനുരൂപമാത്മനോ രക്ഷസ്വ ദേശം പുരമദ്യ സുസ്ഥിരഃ।
പുത്രേണ തുല്യോ ഭവ മേ ബൃഹന്നലേ വൃദ്ധോസ്മി വിത്തം പ്രതിപാദയാമി തേ ॥ 14 ॥ 4-11-14 (28608)
ത്വം രക്ഷ മേ സർവമിദം പുരം പ്രഭോ ന ഷണ്ഡതാം കാഞ്ചന ലക്ഷയാമി തേ।
പ്രശാധി മത്സ്യാംസ്തരസാ വിവർധയന്ദദാമി രാജ്യം തവ സത്യവാഗഹം ॥ 15 ॥ 4-11-15 (28609)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-11-16x (3028)
തസ്യാഗ്രതഃ സ്വാനി ധനൂംഷി പാർഥിവോ ബഹൂനി ദീർഘാണി ച വർണവന്തി ച।
ദദൌ സ സജ്യാനി ബലാന്വിതാനി ജിജ്ഞാസമാനഃ കിമയം കരിഷ്യതി ॥ 16 ॥ 4-11-16 (28610)
തതോഽർജുനഃ ക്ലീബതരം വചോഽബ്രവീന്ന മേ ധനുർധാരിതമീദൃശം വിഭോ।
ന ചാപി ദൃഷ്ടം ധനുരീദൃശം ക്വചിന്ന മാദൃശാഃ സന്തി ധനുർധരാ ഭുവി ॥ 17 ॥ 4-11-17 (28611)
നൃത്യാമ ഗായാമി ച വാദയാംയഹം പ്രാനർതനേ കൌശലനൈപുണം മമ।
തദുത്തരായാഃ പരിധത്സ്വ നർതനേ ഭവാമി ദേവ്യാ നരദേവ നർതകീ ॥ 18 ॥ 4-11-18 (28612)
വിരാട ഉവാച। 4-11-19x (3029)
ദദാമി തേ തം ഹി വരം ബൃഹന്നലേ സുതാം ഹി മേ നർതയ യാശ്ച താദൃശീഃ ।
തതോ വിരാടഃ സ്വയമാഹ്വയത്സുതാം നരാധിപസ്താം ച സുമധ്യസുന്ദരീം ॥ 19 ॥ 4-11-19 (28613)
ഉവാച ചൈനാം മുദിതേന ചേതസാ ബൃഹന്നലാ നാമ സഖീ ഭവത്വിയം।
സുഗാത്രി സംപ്രീതിസുബദ്ധസൌഹൃദാ തവാംഗനേ പ്രാണസമാ ച നിത്യദാ ॥ 20 ॥ 4-11-20 (28614)
പ്രകാമഭക്ഷ്യാഭരണാംബരാ ശുഭാ ചരത്വിയം സർവജനേഷ്വവാരിതാ।
ന ദുഷ്കുലാനാമിയമാകൃതിർഭവേന്ന വൃത്തഭേദീ ഭവതീദൃശോ ജനഃ ॥ 21 ॥ 4-11-21 (28615)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-11-22x (3030)
സംമന്ത്ര്യ രാജാ വിവിധൈഃ സ്വമന്ത്രിഭിഃ പരീക്ഷ്യ ചൈനം പ്രമദാഭിരാശു വൈ।
അപുംസ്ത്വമപ്യസ്യ നിശംയ ച സ്ഥിരം തതഃ കുമാരീപുരമുത്സസർജ തം ॥ 22 ॥ 4-11-22 (28616)
സ ശിക്ഷയാമാസ ച ഗീതവദനം സുതാം വിരാടസ്യ ധനഞ്ജയഃ പ്രഭുഃ ।
സഖീശ്ച തസ്യാഃ പരിചാരികാസ്തഥാ പ്രിയശ്ച തസ്യാഃ സ ബഭൂവ പാണ്ഡവഃ ॥ 23 ॥ 4-11-23 (28617)
തഥാ സ തത്രൈവ ധനഞ്ജയോഽവസത്പ്രിയാണി കുർവന്ത്സഹ താഭിരാത്മവാൻ।
തഥാ ഗതം തത്ര ന ജഝിരേ ജനാ ബഹിശ്ചരാ വാഽപ്യഥവേതരേ ജനാഃ ॥ 24 ॥ ॥ 4-11-24 (28618)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ വിരാടപർവണി പാണ്ഡവപ്രവേശപർവണി ഏകാദശോഽധ്യായഃ ॥ 11 ॥
വിരാടപർവ - അധ്യായ 012
॥ ശ്രീഃ ॥
4.12. അധ്യായഃ 012
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
നകുലേന വിരാടമേത്യ സ്വസ്യാശ്വശാസ്ത്രേ കൌശലാഭിധാനം ॥ 1 ॥ വിരാടേന നകുലസ്യാശ്വപാലനേ നിയോജനം ॥ 2 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-12-0 (28619)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-12-0x (3031)
അഥാപരോഽദൃശ്യത പാണ്ഡവഃ പ്രഭുർവിരാടരാജേ തുരഗാൻസമീക്ഷതി।
തമാപതന്തം ദദൃശുഃ പൃഥഗ്ജനാഃ പ്രമുക്തമഭ്രാദിവ ചന്ദ്രമണ്ഡലം ॥ 1 ॥ 4-12-1 (28620)
സ വൈ ഹയാനൈക്ഷത താനിതസ്തതഃ സമീക്ഷമാണം ച ദദർശ മത്സ്യരാട്।
ദൃഷ്ട്വാ തഥൈനം സ കുരൂത്തമം തമഃ പപ്രച്ഛ താൻസർബസഭാസദസ്തദാ ॥ 2 ॥ 4-12-2 (28621)
കോ വാ വിജാനാതി പുരാഽസ്യ ദർശനം യോഽയം യുവാഽഭ്യേതി ഹി മാസികാം സഭാം ।
പ്രിയോ ഹി മേ ദർശനതോപി സംമതോ ബ്രവീതു കശ്ചിദ്യദി ദൃഷ്ടവാനിമം ॥ 3 ॥ 4-12-3 (28622)
അയം ഹയാൻപശ്യതി മാമകാൻമുഹുർധ്രുവം ഹയജ്ഞോ ഭവിതാ വിചക്ഷണഃ।
പ്രവേശ്യതാമേഷ സമീപമാശു വൈ വിഭാതി വീരോ ഹി യഥാഽമരസ്തഥാ ॥ 4 ॥ 4-12-4 (28623)
വിതർകയത്യേവ ഹി മത്സ്യരാജനി ത്വരൻകുരൂണാമൃഷഭഃ സഭാമഗാത്।
തതഃ പ്രണംയോപനതഃ കുരൂത്തമോ വിരാടരാജാനമുവാച പാർഥിവം ॥ 5 ॥ 4-12-5 (28624)
തവാഗതോഽഹം പുരമദ്യ ഭൂപതേ ജിജീവിഷുർവേതനഭോജനാർഥികഃ।
തവാശ്വബന്ധഃ സുഭൃതോ ഭവാംയഹം കുരുഷ്വ മാമശ്വപതിം യദീച്ഛസി ॥ 6 ॥ 4-12-6 (28625)
വിരാട ഉവാച। 4-12-7x (3032)
ദദാനി യാനാനി ധനാനി വേതനം ന ചാശ്വസൂതോ ഭവിതും ത്വമർഹസി।
കുതോസി കസ്യാമി കഥം ത്വമാഗതോ ബ്രവീഹി ശിൽപം തവ വിദ്യതേ ച യത് ॥ 7 ॥ 4-12-7 (28626)
നകുല ഉവാച। 4-12-8x (3033)
പഞ്ചാനാം പാണ്ഡുപുത്രാണാം ജ്യേഷ്ഠോ രാജാ യുധിഷ്ഠിരഃ।
തേനാഹമശ്വേഷു പുരാ പ്രകൃതഃ ശത്രുകർശന ॥ 8 ॥ 4-12-8 (28627)
അശ്വാനാം പ്രകൃതിം വേദ്മി വിനയം ചാപി സർവശഃ ।
ദുഷ്ടാനാം പ്രതിപത്തിം ച കൃത്സ്നം ചൈവ ചികിത്സിതം ॥ 9 ॥ 4-12-9 (28628)
ന കാതരം സ്യാൻമമ വാജിവാഹനം ന മേഽസ്തി ദുഷ്ടാ ബഡവാ കുതോ ഹയഃ।
ജാനംസ്തു മാമാഹ സ ചാപി പാണ്ഡവോ യുധിഷ്ഠിരോ ഗ്രന്ഥികമേവ നാമതഃ ॥ 10 ॥ 4-12-10 (28629)
മാതലിരിവ ദേവപതേർദശരഥനൃപതേഃ സുമത്ര ഇവ യന്താ।
സുമഹ ഇവ ജാമദഗ്രേസ്തഥൈവ തവ ശിക്ഷയാംയശ്വാൻ ॥ 11 ॥ 4-12-11 (28630)
യുധിഷ്ഠിരസ്യ രാജേന്ദ്ര നരരാജസ്യ ശാസനാത്।
ശതസാഹസ്രകോടീനാമശ്വാനാമസ്മി രക്ഷിതാ ॥ 12 ॥ 4-12-12 (28631)
വിരാട ഉവാച। 4-12-13x (3034)
യദസ്തി കിഞ്ചിൻമമ വാജിവാഹനം തദസ്തു സർവം ത്വദധീനമദ്യ വൈ।
യേ ചാപി കേചിൻമമ വാജിയോധാസ്ത്വദാശ്രയാഃ സാരഥയശ്ച സന്തു മേ ॥ 13 ॥ 4-12-13 (28632)
ഇദം തവേഷ്ടം വിഹിതം സുരോപമ ...ഹി യത്തേ പ്രസമീക്ഷിതം വരം।
...ഽനുരൂപം ഹയകർമ ദൃശ്യതേ വിഭാതി രാജേവ ന കർമ വാജിനാം ॥ 14 ॥ 4-12-14 (28633)
യുധിഷ്ഠിരസ്യൈവ ഹി ദർശനേന മേ സമം തവേദം പ്രിയദർശ ദർശനം ।
കഥം നു ഭൃത്യൈഃ സ വിനാകൃതോ വനേ ചരത്യനിന്ദ്യോ രമതേ ച പാണ്ഡവഃ ॥ 15 ॥ 4-12-15 (28634)
വൈശംപായന ഉവാച । 4-12-16x (3035)
തഥാ സ ഗന്ധർവവരോപമോ യുവാ വിരാടരാജ്ഞാ മുദിതേന പൂജിതഃ।
ന ചൈവമന്യേഽപി വിദുഃ കഥഞ്ചന പ്രിയാഭിരാമം വിചരന്തമന്തരാ ॥ 16 ॥ ॥ 4-12-16 (28635)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ വിരാടപർവണി പാണ്ഡവപ്രവേശപർവണി ദ്വാദശോഽധ്യായഃ ॥ 12 ॥
വിരാടപർവ - അധ്യായ 013
॥ ശ്രീഃ ॥
4.13. അധ്യായഃ 013
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
സഹദേവേന ഗോപാലവേഷധാരണേന വിരാടംപ്രതി ഗമനം ॥ 1 ॥ വിരാടേന സഹദേവസ്യ ഗോപാലനേ നിയോജനം ॥ 2 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-13-0 (28636)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-13-0x (3036)
അഥാപരോഽദൃശ്യത വൈ ശശീ യഥാ ഹുതോ ഹവിർഭിർഹി യഥാഽധ്വരേ ശിഖീ।
തഥാ സമാലക്ഷ്യത ചാരുദർശനഃ പ്രകാശയൻസൂര്യ ഇവാചിരോദിതഃ ॥ 1 ॥ 4-13-1 (28637)
തമാവ്രജന്തം സഹദേവമഗ്രണീർനൃപോ വിരാടോ നചിരാത്സമൈക്ഷത।
പ്രൈക്ഷന്ത തം തത്ര പൃഥക്സമാഗതാഃ സഭാഗതാഃ സർവമനോഹരപ്രഭം।
യുവാനമായാന്തമമിത്രകർശനം പ്രമുക്തമഭ്രാദിവ ചന്ദ്രമണ്ഡലം ॥ 2 ॥ 4-13-2 (28638)
യഷ്ട്യാ പ്രമാണാന്വിതയാ സുദർശനം ദാമാനി പാശം ച നിബദ്ധ്യ പൃഷ്ഠതഃ।
മൌർവീ ച തന്ത്രീം മഹതീം സുസംഹിതാം ബാലൈശ്ച താരൈർബഹുഭിഃ സമാവൃതാം ॥ 3 ॥ 4-13-3 (28639)
സ ചാപി രാജാനമുവാച വീര്യവാൻകുരുഷ്വ മാം പാർഥിവ ഗോഷ്വവസ്ഥിതം।
മയാ ഹി ഗുപ്താഃ പശവോ ഭവന്തു തേ പ്രസന്നനിദ്രാഃ പ്രഭവോസ്മി വല്ലവഃ ॥ 4 ॥ 4-13-4 (28640)
ന ശ്വാപദേഭ്യോ ന ച രോഗതോ ഭയം ന ചാപി ദാവാന്ന ച തസ്കരാദ്ഭയം।
പയഃപ്രഭൂതാ ബഹുലാ നിരാമയാ ഭവന്തി ഗാവഃ സുഭൃതാ നരാധിപ ॥ 5 ॥ 4-13-5 (28641)
നിശംയ രാജാ സഹദേവഭാഷിതം നിരീക്ഷ്യ മാദ്രീസുതമഭ്യനന്ദത്।
ഉവാച ഹൃഷ്ടോ മുദിതേന ചേതസാ ന ബല്ലവത്വം ത്വയി വീര ലക്ഷയേ ॥ 6 । 4-13-6 (28642)
ധൈര്യാദ്വപുഃ ക്ഷാത്രമിവേഹ തേ ദൃഢം പ്രകാശതേ കൌരവവംശജസ്യ വാ।
നാപണ്ഡിതേയം തവ ദൃശ്യതേ തനുർഭവേഹ രാജ്യേ മമ മന്ത്രധർമഭൃത് ॥ 7 ॥ 4-13-7 (28643)
പ്രശാധി മത്സ്യാൻസഹരാജകാനിമാൻബൃഹസ്പതിഃ ശത്രുയുതാനിവാമരാൻ।
ബലം ച മേ രക്ഷ സുവേഷ സർവശോ ഗൃഹാണ ഖംഗം പ്രതിരൂപമാത്മഃ ॥ 8 ॥ 4-13-8 (28644)
അനീകകർണാഗ്രധരോ ബലസ്യ മേ പ്രഭുർഭവാനസ്തു ഗൃഹാണ കാർമുകം ॥ 9 । 4-13-9 (28645)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-13-10x (3037)
വിരാടരാജ്ഞാഽഭിഹിതഃ കുരൂത്തമഃ പ്രശസ്യ രാജാനമഭിപ്രണംയ ച।
ഉവാച മത്സ്യപ്രവരം മഹാപതിഃ ശൃണുഷ്വ രാജൻമമ വാക്യമുത്തമം ॥ 10 ॥ 4-13-10 (28646)
ബാലോ ഹ്യഹം ജാതിവിശേഷദൂഷിതഃ കുതോഽദ്യ മേ നീതിഷു യുക്തമന്ത്രതാ ।
സ്വകർമതുഷ്ടാശ്ച വയം നരാധിപ പ്രശാധി മാം ഗോപരിരക്ഷണേഽനഘ ॥ 11 ॥ 4-13-11 (28647)
വൈശ്യോസ്മി നാംനാഽഹമരിഷ്ടനേമിർഗോസംഖ്യ ആസം കുരുപുംഗവാനാം ।
വസ്തും ത്വയീച്ഛാമി വിശാംവരിഷ്ഠ താന്രാജസിംഹാന്ന ഹി വേദ്മി പാർഥാൻ ॥ 12 ॥ 4-13-12 (28648)
ന ജീവിതും ശക്യമതോഽന്യകർമണാ ന ച ത്വദന്യോ മമ രോചതേ വിഭോ ॥ 13 ॥ 4-13-13 (28649)
വിരാട ഉവാച। 4-13-14x (3038)
ത്വം ബ്രാഹ്മണോ വാ യദി വാഽപി ഭൂമിപഃ സമുദ്രനേമീശ്വരരൂപവാനസി।
ആചക്ഷ്വ തത്വം ത്വമമിത്രകർശന ന ബല്ലവത്വം ത്വയി വിദ്യതേ സമം ॥ 14 ॥ 4-13-14 (28650)
കസ്യാമി രാജ്ഞോ വിഷയാദിഹാഗതഃ കിം ചാപി ശിൽപം തവ വിദ്യതേ കൃതം।
കഥം ത്വമസ്മാസു നിവത്സ്യസേ സദാ വദസ്വ കിം ചാപി തവേഹ വേതനം ॥ 15 ॥ 4-13-15 (28651)
സഹദേവ ഉവാച। 4-13-16x (3039)
പഞ്ചാനാം പാണ്ഡുപുത്രാണാം ജ്യേഷ്ഠോ രാജാ യുധിഷ്ഠിരഃ।
തസ്യാഷ്ടൌ ശതസാഹസ്രം ഗവാം വർഗാഃ ശതംശതം ॥ 16 ॥ 4-13-16 (28652)
അപരേ ദശസാഹസ്രാ ദ്വിസ്താവന്തസ്തഥാ പരേ।
തേഷാം ഗോസംഖ്യ ആസം വൈ തന്ത്രീപാലേതി മാം വിദുഃ ॥ 17 ॥ 4-13-17 (28653)
ഭൂതം ഭവ്യം ഭവിഷ്യച്ച യച്ചാന്യദ്ഗോഗതം ക്വചിത്।
ന മേഽസ്ത്യവിദിതം കിഞ്ചിത്സമന്താദ്ദശയോജനം ॥ 18 ॥ 4-13-18 (28654)
ഗുണാഃ സുവിദിതാ ഹ്യാസൻമയാ തസ്യ മഹാത്മനഃ।
ആസീച്ച സ മയാ തുഷ്ടഃ കുരുരാജോ യുധിഷ്ഠിരഃ ॥ 19 ॥ 4-13-19 (28655)
അനേന ഗണിതാ ഗാവോ ദുർവിജ്ഞേയാ മഹത്തരാഃ।
ബഹുക്ഷീരതരാസ്താ വൈ ബഹ്വ്യഃ സത്യഃ സപുത്രികാഃ ॥ 20 ॥ 4-13-20 (28656)
ക്ഷിപ്രം ച ഗാവോ ബഹുലാ ഭവന്തി ന താസു രോഗോ ഭവതീഹ കശ്ചിത്।
തൈസ്തൈരുപയൈർവിദിതം മയൈതദേതാനി ശിൽപാനി മയി സ്ഥിതാനി ॥ 21 ॥ 4-13-21 (28657)
ഋഷഭാനപി ജാനാമി രാജൻപൂജിതലക്ഷണാൻ।
യേഷാം മൂത്രമുപാഘ്രായ വന്ധ്യാ അപി പ്രസൂയതേ ॥ 22 ॥ 4-13-22 (28658)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-13-23x (3040)
മത്സ്യാധിപോ ഹർഷകലേന ചേതസാ മാദ്രീസുതം പാണ്ഡവമഭ്യഭാഷത।
നൈവാനുമന്യേ തവ കർമ കുത്സിതം മഹീം സമഗ്രാമഭിപാതുമർഹസി ॥ 23 ॥ 4-13-23 (28659)
അഥ ത്വിദാനീം തവ രോചതേ വിഭോ യഥേഷ്ടതോ ഗവ്യമവേക്ഷ മാമകം।
ത്വദർപണാ മേ പശവോ ഭവന്തു വൈ പശൂൻസപാലാൻഭവതേ ദദാംയഹം ॥ 24 ॥ 4-13-24 (28660)
ശതം സഹസ്രാണി ഗവാം ഹി സന്തി വർണസ്യവർണസ്യ പൃഥഗ്ഗണാനാം।
ദദാമി തേഽഹം വരമീപ്സിതം ച യത്ത്വദർപണാ മേ പശവോ ഭവന്ത്വിതി ॥ 25 ॥ 4-13-25 (28661)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-13-26x (3041)
ഏവം വിരാടേന സമേത്യ പാണ്ഡവോ ലബ്ധ്വാ ച ഗോബല്ലവതാം യഥേഷ്ടതഃ।
അജ്ഞാതചര്യാമവസൻമഹാത്മാ യഥാ രവിശ്ചാസ്തഗിരിം പ്രവിഷ്ടഃ ॥ 26 ॥ 4-13-26 (28662)
ഏവം വിരാടേ ന്യവസംശ്ച പാണ്ഡവാ യഥാ പ്രതിജ്ഞാഭിരമോഘവിക്രമാഃ ।
അബുദ്ധചര്യാം ചരിതും യഥാതഥം സമുദ്രനേമീമഭിശാസ്തുമുദ്യതാഃ ॥ 27 ॥ ॥ 4-13-27 (28663)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ വിരാടപർവണി പാണ്ഡവപ്രവേശപർവണി ത്രയോദശോഽധ്യായഃ ॥ 13 ॥
വിരാടപർവ - അധ്യായ 014
॥ ശ്രീഃ ॥
4.14. അധ്യായഃ 014
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
ദ്രൌപദ്യാ സൈരന്ധ്രീവേഷധാരണേന സുദേഷ്ണാഗൃഹേ നിവാസഃ ॥ 1 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-14-0 (28664)
വൈശംപായന ഉവാച । 4-14-0x (3042)
തതഃ കൃഷ്ണാ സുകേശീ സാ ദർശനീയാ ശുചിസ്മിതാ।
വേണീകേശാൻസമുത്ക്ഷിപ്യ പീനവൃത്തകുചാ ശുഭാ ।
ജുഗൂഹേ ദക്ഷിണേ പാർശ്വേ മൃദൂനസിതലോചനാ ॥ 1 ॥ 4-14-1 (28665)
വാസശ്ച പരിധായൈകം കൃഷ്ണാ സുമലിനം മഹത്।
കൃത്വാ വേഷം ച സൈരന്ധ്ര്യാഃ കൃഷ്ണാ വ്യചരദാർതവത് ॥ 2 ॥ 4-14-2 (28666)
പ്രവിഷ്ടാ നഗരം ഭീരൂഃ സൈരന്ധ്രീവേഷസംയുതാ।
താം നരാഃ പരിധാവന്തഃ സ്ത്രിയശ്ച സമുപാദ്രവൻ ॥ 3 ॥ 4-14-3 (28667)
അപൃച്ഛംസ്തേ ച താം ദൃഷ്ട്വാ കാ ത്വം കിം ച ചികീർഷസി।
സാ താനുവാച രാജേന്ദ്ര സൈരന്ധ്ര്യഹമുപാഗതാ।
കർമ ചേച്ഛാമി വൈ കർതും തസ്യ യാ മാം ഭരിഷ്യതി ॥ 4 ॥ 4-14-4 (28668)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-14-5x (3043)
തസ്യാ രൂപേണ വേഷേണ ശ്ലക്ഷ്ണയാ ച ഗിരാ തഥാ।
ന ശ്രദ്ദധാനാസ്താം ദേവീമന്നഹേതോരുപസ്ഥിതാം ॥ 5 ॥ 4-14-5 (28669)
വിരാടസ്യ തു കൈകേയീ ഭാര്യാ പരമസംമതാ।
ആലോകയന്തീ ദദൃശേ പ്രാസാദാദ്ദ്രുപദാത്മജാം ॥ 6 ॥ 4-14-6 (28670)
സാ സമീക്ഷ്യ തഥാരൂപാമനാഥാമേകവാസസം।
സ്ത്രീഭിശ്ച പുരുഷൈശ്ചാപി സർവതഃ പരിവാരിതാം ॥ 7 ॥ 4-14-7 (28671)
വിരാടഭാര്യാ താം ദേവീ കാരുണ്യാജ്ജാതസംഭ്രമാ।
അപ്രേഷയത്സമീപസ്ഥാഃ സ്ത്രിയോ വൃദ്ധാശ്ച തത്പരാഃ ॥ 8 ॥ 4-14-8 (28672)
അപനീയ തതഃ സർവാ ആനയധ്വമിഹൈവ താം।
യദാ ദൃഷ്ടാ മയാ സാധ്വീ കംപതേ മേ മനസ്തദാ।
തസ്മാച്ഛീഘ്രമിഹാനായ ദർശയധ്വം യദീച്ഛഥ ॥ 9 ॥ 4-14-9 (28673)
താസ്തഥോക്താ ഉപാഗംയ ദ്രൌപദീം പരിസംഗതാഃ।
ആനീയ സർവഥാ ത്വേനാമബ്രുവൻമധുരാക്ഷരം ॥ 10 ॥ 4-14-10 (28674)
ഭദ്രേ ത്വാം ദ്രഷ്ടുമിച്ഛന്തീ സുദേഷ്ണാ ഹർംയഭൂതലേ।
ത്വദർഥം പ്രൈഷയച്ചാസ്മാന്ദ്രഷ്ടും താം ത്വം യദീച്ഛസി।
ആയാഹ്യസ്മാഭിരേവാദ്യ രക്ഷ്യമാണാ യഥേഷ്ടതഃ ॥ 11 ॥ 4-14-11 (28675)
തച്ഛ്രുത്വാ ദ്രൌപദീ താസാം വചനം വാക്യകോവിദാ।
ഈപ്സിതർഥാതിലാഭേന ഹൃഷ്ടാഽഽയാതാ ഗൃഹോത്തമം ॥ 12 ॥ 4-14-12 (28676)
രാജവേശ്മ ഹ്യുപാക്രംയ യത്രാഗ്ര്യമഹിഷീ സ്ഥിതാ।
സുദേഷ്ണാമഗമത്കൃഷ്ണാ രാജഭാര്യാം യശസ്വിനീം ॥ 13 ॥ 4-14-13 (28677)
കൃഷ്ണാൻകേശാൻമൃദൂന്ദീർഘാൻസമുദ്ഗ്രഥ്യാസിതേക്ഷണാ।
കുഞ്ചിതാഗ്രാംസ്തു സൂക്ഷ്മാഗ്രാന്ദർശനീയാന്നിബധ്യ ച।
ജുഗൂഹേ ദക്ഷിണേ പാർശ്വേ മൃദൂനായതലോചനാ ॥ 14 ॥ 4-14-14 (28678)
സാ പ്രവിശ്യ വിരാടസ്യ ദ്രൌപദ്യന്തഃപുരം ശുഭാ।
ഹ്രീനിഷേവാന്വിതാ ബാലാ കംപമാനാ ലതേവ സാ ॥ 15 ॥ 4-14-15 (28679)
അഭിഗംയ ച സുശ്രോണീ സർവലക്ഷണസംയുതാ।
ദദർശാവസ്ഥിതാം ഹൈമേ പീഠേ രത്നപരിച്ഛദേ ॥ 16 ॥ 4-14-16 (28680)
രക്തസൂക്ഷ്മാംബരധരാം മേഘേ സൌദാമിനീമിവ ।
നാനാവർണവിചിത്രാം ച സർവാഭരണഭൂഷിതാം ॥ 17 ॥ 4-14-17 (28681)
സുഭ്രൂം സുകേശീം സുശ്രോണീം കുബ്ജവാമനമധ്യഗാം।
ബഹുപുഷ്പോപകീർണായാം ഭൂംയാം വേദിമിവാധ്വരേ ॥ 18 ॥ 4-14-18 (28682)
സുദേഷ്ണാം രാജമഹിഷീം സർവാലങ്കാരഭൂഷിതാം।
ശ്രീമതീം രാജപുത്രീണാം ശതേന പരിവാരിതാം ॥ 19 ॥ 4-14-19 (28683)
താഃ സർവാ ദ്രൌപദീം ദൃഷ്ട്വാ സന്തപ്താഃ പരമാംഗനാഃ ।
പരിതശ്ചോപതസ്ഥുസ്താഃ സഹസോത്ഥായ ചാസനാത് ॥ 20 ॥ 4-14-20 (28684)
നിരീക്ഷമാണാഃ സർവാസ്താഃ ശചീം ദേവീമിവാഗതാം।
ഗൂഢഗുൽഫാം വരാരോഹാം കൃഷ്ണാം താംരായതേക്ഷണാം।
അതിസർവാനവദ്യാംഗീം നതഗാത്രീം സുമധ്യമാം ॥ 21 ॥ 4-14-21 (28685)
ന ഹ്രസ്വാം നാതിമഹതീം ജാതാം ബഹുതൃണേ വനേ।
ഋശ്യരോഹീമിവാനിന്ദ്യാം സുകേശീം മൃഗലോചനാം ॥ 22 ॥ 4-14-22 (28686)
താം മൃഗീമിവ വിത്രസ്താം യൂഥഭ്രഷ്ടാമിവ ദ്വിപാം।
ലക്ഷ്മീമിവ വിശാലാക്ഷീം വിദ്യാമിവ യശസ്വിനീം ॥ 23 ॥ 4-14-23 (28687)
രോഹിണീമിവ താരാണാം ദീപ്താമഗ്നിശിഖാമിവ।
പാർവതീമിവ രുദ്രാണീം വേലാമിവ മഹോദധേഃ ॥ 24 ॥ 4-14-24 (28688)
സുലഭാമിവ നാഗീനാം മൃഗീണാമിവ കിന്നരീം।
ഗംഗാമിവ വിശുദ്ധാംഗീം ശാരദീമിവ ശർവരീം ॥ 25 ॥ 4-14-25 (28689)
താമചിന്ത്യതമാം ലോകേ ഇലാമിവ യശസ്വിനീം ।
സാവിത്രീമിവ ദുർധഷാം ബ്രാഹ്ംയാ ലക്ഷ്ംയാ സമന്വിതാം ॥ 26 ॥ 4-14-26 (28690)
സീതാമിവ സതീം ശുദ്ധാമരുന്ധതീമിവ പ്രിയാം ।
സുദേഷ്ണാ പര്യപൃച്ഛത്താം വിസ്മയോത്ഫുല്ലലോചനാ ॥ 27 ॥ 4-14-27 (28691)
കാ ത്വം സർവാനവദ്യാംഗി കുതോസി ത്വമിഹാഗതാ।
കസ്യ വാ ത്വം വിശാലാക്ഷി കിം വാ തേ കരവാണ്യഹം ॥ 28 ॥ 4-14-28 (28692)
ഗൂഢഗുൽഫാ സമാനോരൂസ്ത്രിഗംഭീരാ ഷഡുന്നതാ।
സ്നിഗ്ധാ പഞ്ചസു രക്തേഷു ഹംസഗദ്ഗദഭാഷിണീ ॥ 29 ॥ 4-14-29 (28693)
ശുകേശീ സുസ്വരാ ശ്യാമാ പീനശ്രോണീപയോധരാ।
അരാലപക്ഷ്മനയനാ ബിംബോഷ്ഠീ തനുമധ്യമാ ॥ 30 ॥ 4-14-30 (28694)
കംബുഗ്രീവാ ഗൂഢസിരാ പൂർണചന്ദ്രനിഭാനനാ ।
ദാനവീ കിന്നരീ വാ ത്വം ഗന്ധർവീ വനദേവതാ ॥ 31 ॥ 4-14-31 (28695)
അപ്സരാ വാഽസി നാഗീ വാ താരാ വാ ത്വം വിലാസിനീ ।
അലംബുസാ മിശ്രകേശീ പുണ്ഡരീകാഽഥ മാലിനീ ॥ 32 ॥ 4-14-32 (28696)
തേനതേനൈവ സംപന്നാ കാശ്മീരീവ തുരംഗമാ।
ഇന്ദ്രാണീ ത്വഥ രുദ്രാണീ സ്വധാ വാഽപ്യഥവാ രതിഃ ॥ 33 ॥ 4-14-33 (28697)
ദേവി ദേവേഷു വിഖ്യാതാ ബ്രൂഹി കാ ത്വമിഹാഗതാ।
തവ ഹ്യനുപമം രൂപം ഭൂഷണൈരപി വർജിതം ॥ 34 ॥ 4-14-34 (28698)
ത്വാം സൃഷ്ട്വോപരതം മന്യേ ലോകകർതാരമീശ്വരം।
ന തൃപ്യന്തി സ്ത്രിയോ ദൃഷ്ട്വാ കാ ന പുംസാം രതിർഭവേത് ॥ 35 ॥ 4-14-35 (28699)
പ്രവാലപുഷ്പസ്തബകൈരാചിതാ വനദേവതാഃ।
ത്വാമേവ ഹി നിരീക്ഷന്തേ വിസ്മിതാ രൂപസംപദാ ॥ 36 ॥ 4-14-36 (28700)
അന്തഃപുരഗതാ നാര്യോ മൃഗാഃ പക്ഷിഗണാ നരാഃ।
സർവേ ത്വാമേവ കല്യാണി നിരീക്ഷന്തേ സുവിസ്മിതാഃ ॥ 37 ॥ 4-14-37 (28701)
ന ത്വാദൃശീ കാചന മേ ത്രിഷു ലോകേഷു സുന്ദരീ।
ദൃഷ്ടപൂർവാ ശ്രുതാ വാഽപി ചക്ഷുപാ വിദ്യതേ ശുഭാ ॥ 38 ॥ 4-14-38 (28702)
ദ്രൌപദ്യുവാച। 4-14-39x (3044)
നാസ്തി ദേവീ ന ഗന്ധർവീ ന യക്ഷീ ന ച കിന്നരീ।
സൈരന്ധ്രീ നാമ മേ ജാതിർവന്യമൂലഫലാശനാ ॥ 39 ॥ 4-14-39 (28703)
പതീനാം പ്രേക്ഷമാണാനാം കസ്മിംശ്ചിത്കാരണാന്തരേ।
കേശപാശേ പരാമൃഷ്ടാ സാഽഹം ത്രസ്താ വനം ഗതാ ॥ 40 ॥ 4-14-40 (28704)
തത്ര ദ്വാദശവർഷാണി വന്യമൂലഫലാശനാ।
ചരാംയനിലയാ സുഭ്രൂഃ സാ തവാന്തികമാഗതാ ॥ 41 ॥ 4-14-41 (28705)
ജാനാമി കേശാൻഗ്രഥിതും വിചിത്രാൻഗ്രഥിതും മണീൻ।
മല്ലികോത്പലപദ്മാനാം ജാനാമി ഗ്രഥിതും സ്രജഃ ॥ 42 ॥ 4-14-42 (28706)
സിന്ധുവാരകജാതീനാം രചയാംയവതംസകാൻ।
പത്രം മൃഗാംഗമഗരും പിഷേ ച ഹരിചന്ദനം ।
ഗ്രഥയിഷ്യാമി ചിത്രാശ്ച സ്രജഃ പരമശോഭനാഃ ॥ 43 ॥ 4-14-43 (28707)
ആരാധനം സത്യഭാമാം കൃഷ്ണസ്യ മഹിഷീം പ്രിയാം।
കൃഷ്ണാം ച ഭാര്യാം പാർഥാനാം നാരീണാമുത്തമാം തഥാ ॥ 44 ॥ 4-14-44 (28708)
തഥാഽസ്മി സുഭ്രുവാ ചാഹമിഷ്ടലാഭേന തോഷിതാ।
മാലിനീ ചേതി മേ നാമ സ്വയം ദേവീ ചകാര ഹ।
കൃഷ്ണാ കമലപത്രാക്ഷീ സാ മേ പ്രാണസമാ സഖീ ॥ 45 ॥ 4-14-45 (28709)
ന ചാഹം ചിരമിച്ഛാമി ക്വചിദ്വസ്തും ശുഭാനനേ।
വ്രതം കിലൈതദസ്മാകം കുലധർമോഽയമീദൃശഃ ॥ 46 ॥ 4-14-46 (28710)
യോഽസ്മാകം തു ഹരേദ്ദ്രവ്യം ദേശം വസനമേവ വാ।
ന ക്രോദ്ധവ്യം കിലാസ്മാഭിരസ്മദ്ഗുരുരമർഷണഃ ॥ 47 ॥ 4-14-47 (28711)
സാഽഹം വനാനി ദുർഗാണി തീർഥാനി ച സരാംസി ച।
ശൈലാംശ്ച വിവിധാന്രംയാൻസരിതശ്ച സമുദ്രഗാഃ ॥ 48 ॥ 4-14-48 (28712)
ഭർതൃശോകപരീതാംഗീ ഭർതൃസബ്രഹ്മചാരിണീ ।
വിചരാമി മഹീം ദുർഗാം യത്ര സായംനിവേശനാ ॥ 49 ॥ 4-14-49 (28713)
വീരപത്നീ യദാ ദേവീ ചരമാണേഷു ഭർതൃഷു।
സാഽഹം വിവത്സാ വിധിനാ ഗന്ധമാദനപർവതാത്।
ശൃണോമി തവ സൌശീല്യം ഭർതുർമധുരഭാഷിണി ॥ 50 ॥ 4-14-50 (28714)
മാഹാത്ംയം ച തതഃ ശ്രുത്വാ ബ്രാഹ്മണാനാം സമീപതഃ।
ത്വാമുപസ്ഥാതുമിച്ഛാമി തതശ്ചാഹമിഹാഗതാ ॥ 51 ॥ 4-14-51 (28715)
ഗുരവോ മമ ധർമശ്ച വായുഃ ശക്രസ്തഥാഽശ്വിനൌ ।
തേഷാം പ്രസാദാച്ച ന മാം കശ്ചിദ്ധർഷയതേ പുമാൻ ॥ 52 ॥ 4-14-52 (28716)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-14-53x (3045)
ഏവമുക്ത്വാ സുദേഷ്ണാം താം കൃതാഞ്ജലിപുടാ സ്ഥിതാ।
സാഽബ്രവീദ്വിസ്മയാവിഷ്ടാ ദ്രൌപദീം യോഷിതാം വരാം ॥ 53 ॥ 4-14-53 (28717)
ന ഭരേയമഹം ഭദ്രേ സംശയോ മമ വിദ്യതേ।
രാജാ ത്വയം ഹി ത്വാം ദൃഷ്ട്വാ മതിം പാപാം കരിഷ്യതി ॥ 54 ॥ 4-14-54 (28718)
സാഽഹം ത്വാം ന ക്ഷമാം മന്യേ വസന്തീമിഹ വേശ്മനി।
ഏഷ ദോഷോസ്തി സുശ്രോണി കഥം വാഭീരു മന്യസേ ॥ 55 ॥ 4-14-55 (28719)
സ്ഥിതാ രാജകുലേ നാര്യോ യാശ്ചേമാ മമ വേശ്മനി।
ത്വാമേവൈകാം നിരീക്ഷന്തേ വിസ്മയാദ്വരവർണിനി ॥ 56 ॥ 4-14-56 (28720)
വൃക്ഷാംശ്ചോപസ്ഥിതാൻപശ്യ യ ഇമേ മമ വേശ്മനി।
വിനമന്തേ ഹി ത്വാം ദൃഷ്ട്വാ പുമാംസം കം ന ലോഭയേഃ ॥ 57 ॥ 4-14-57 (28721)
ബിഭർഷി പരമം രൂപമതിമാനുഷമദ്ഭുതം।
തിര്യഗ്യോനിഗതാശ്ചാപി നിരീക്ഷന്തേ സവിസ്മയാഃ ।
തവ രൂപമനിന്ദ്യാംഗി കിം പുനർമാനവാ ഭുവി ॥ 58 ॥ 4-14-58 (28722)
രാജാ വിരാടഃ സുശ്രോണി ദൃഷ്ട്വാ തേ പരമം വപുഃ।
മാം വിഹായ വരാരോഹേ ത്വാം ഗച്ഛേത്സർവചേതസാ ॥ 59 ॥ 4-14-59 (28723)
യം ഹി ത്വമനവദ്യാംഗീ നരമായതലോചനേ।
സുപ്രസന്നാ ഹി വീക്ഷേഥാഃ സ കാമവരാഗോ ഭവേത് ॥ 60 ॥ 4-14-60 (28724)
സുസ്നാതാഽലങ്കൃതാ ഹി ത്വം യമീക്ഷേഥാ ഹി മാനുഷം।
ഗ്ലാനിർന തസ്യ ദുഃഖം വാ ന തന്ദ്രിർന പരാജയഃ ॥ 61 ॥ 4-14-61 (28725)
ന ശോകോ ന ച സന്താപോ ന ക്രോധോ നാനൃതം വദേ।
യം ത്വം സർവാതവദ്യാംഗി ഭജേഥാഃ സമലങ്കൃതാ ॥ 62 ॥ 4-14-62 (28726)
ന വ്യാധിർന ജരാ തസ്യ ന തൃഷ്ണാ ന ക്ഷുധാ ഭവേത്।
യസ്യ ത്വം വശഗാ സുഭ്രു ഭവേരങ്കഗതാ സതീ ॥ 63 । 4-14-63 (28727)
പഞ്ചത്വമപി സംപ്രാപ്തം യം ച ത്വം പരിപസ്വജേഃ।
ബാഹുഭ്യാമനുരൂപാഭ്യാം സ ജീവേദിതി മേ മതിഃ ॥ 64 ॥ 4-14-64 (28728)
യസ്യ ഹി ത്വം ഭവേർഭാര്യാ യം ച ഹൃഷ്ടാ പരിഷ്വജേഃ ।
അതിജീവേസ്യ സർവേഷു ദേവേഷ്വിവ പുരന്ദരഃ ॥ 65 ॥ 4-14-65 (28729)
അധ്യാരോഹേദ്യഥാ വൃക്ഷം യഥാ വാഽഽരുഹ്യ തക്ഷതി।
രാജവേശ്മനി വാമോരു നനു സ്യാസ്ത്വം തഥാ മമ ॥ 66 ॥ 4-14-66 (28730)
യഥാ കർകടകീ ഗർഭമാധത്തേ മൃത്യുമാത്മനഃ।
തഥാവിധമഹം മന്യേ തവ സുഭ്രു സമാഗമം ॥ 67 ॥ 4-14-67 (28731)
അനുമാനയേ ത്വാം സൈരന്ധ്രി നാവമന്യേ കഥഞ്ചന।
ഭർതൃശീലഭയാദ്ഭദ്രേ തവ വാസം ന രോചയേ ॥ 68 ॥ 4-14-68 (28732)
സൈരന്ധ്ര്യുവാച। 4-14-69x (3046)
നാഹം ശക്യാ വിരാടേന യദ്വാ ചാന്യേന കേനചിത്।
ദേവഗന്ധർവയക്ഷൈർവാ ദ്രഷ്ടും ദുഷ്ടേന ചേതസാ ॥ 69 ॥ 4-14-69 (28733)
ഗന്ധർവാഃ പാലയന്തേ മാം സുകുലാഃ പഞ്ച സുവ്രതാഃ ।
പുത്രാ ദേവാദിദേവാനാം സൂര്യപാവകവർചസഃ ॥ 70 ॥ 4-14-70 (28734)
യശ്ച ദുഃശീലവാൻമർത്യോ മാം സ്പൃശേദ്ദുഷ്ടചേതസാ।
സ താമേവ നിശാം ശീഘ്രം ശയീത മുസലൈർഹതഃ ॥ 71 ॥ 4-14-71 (28735)
യസ്യാപി ഹി ശതം പൂർണം ബാന്ധവാനാം ഭവേദപി।
സഹസ്രം വാ വിശാലാക്ഷി കോടിർവാപി സഹസ്രികാ ।
ദുഷ്ടചിത്തശ്ച മാം ബ്രൂയാന്ന സ ജീവേത്തവാഗ്രതഃ ॥ 72 ॥ 4-14-72 (28736)
ന തസ്യ ത്രിദശാ ദേവാ നാസുരാ ന ച പന്നഗാഃ।
തേഭ്യോ ഗന്ധർവരാജേഭ്യസ്ത്രാണം കുര്യുരസംശയം ॥ 73 ॥ 4-14-73 (28737)
സുദേഷ്ണേ വിശ്വസ ത്വം മാം സ്വജനേ ബാന്ധവേഽപി വാ ।
നാഹം ശക്യാ നരൈർദ്രഷ്ടും ന ച മേ വൃത്തമീദൃശം ॥ 74 ॥ 4-14-74 (28738)
യോ മേ ന ദദ്യാദുച്ഛിഷ്ടം ന ച പാദൌ പ്രധാവയേത്।
പ്രീയേരംസ്തേന വാസേന ഗന്ധർവാഃ പതയോ മമ ॥ 75 ॥ 4-14-75 (28739)
യോ ഹി മാം പുരുഷോ ഗൃദ്ധ്യേദ്യഥാഽന്യാഃ പ്രാകൃതസ്ത്രിയഃ।
താമേവ സ ഇമാം രാത്രിം പ്രവിശേദപരാം തനും ॥ 76 ॥ 4-14-76 (28740)
ന ചാപ്യഹം ചാലയിതും ശക്യാ കേനചിദംഗനേ।
ദുഃഖശീലാശ്ച ഗന്ധർവാസ്ത ഇമേ ബലിനഃ പ്രിയാഃ ।
ഏവം നിവസമാനായാം മയി മാ തേ ഭയം ഹി ഭൂത് ॥ 77 ॥ 4-14-77 (28741)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-14-78x (3047)
ഏവമുക്താ തു സൈരന്ധ്ര്യാ സുദേഷ്ണാ വാക്യമബ്രവീത്।
വസേഹ മയി കല്യാണി യദി തേ വൃത്തമീദൃശം ॥ 78 ॥ 4-14-78 (28742)
കശ്ച തേ ദാതുമുച്ഛിഷ്ടം പുമാനർഹതി ഭാമിനി ।
പ്രസാരയേച്ച കഃ പാദൌ ലക്ഷ്മീം ദൃഷ്ട്വൈവ ബുദ്ധിമാൻ ॥ 79 ॥ 4-14-79 (28743)
ഏവമാചാരസംപന്നാ ഏവം ദേവപരായണാ।
രക്ഷ്യാ ത്വമസി ഭൂതാനാം സാവിത്രീവദ്വിജൻമനാം ॥ 80 ॥ 4-14-80 (28744)
ദേവതാ ഇവ കല്യാണി പൂജിതാ വരവർണിനീ।
വസ ഭദ്രേ മയി പ്രീതാ പ്രീതിർഹി മയി വർതതേ।
സർവകാമൈഃ പ്രമുദിതാ നിരുദ്വിഗ്നമനാഃ സുഖം ॥ 81 ॥ 4-14-81 (28745)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-14-82x (3048)
സുദേഷ്ണയൈവമുക്താ സാ സംപ്രീതാ ചാരുഹാസിനീ।
നിർവിശങ്കാ വിരാടസ്യ വിവേശാന്തഃപുരം സുഖം ॥ 82 ॥ 4-14-82 (28746)
യാജ്ഞസേനീ സുദേഷ്ണാം തു ശുശ്രൂപന്തീ വിശാംപതേ।
അവസത്പരിചാരാർഹാ സുദുഃഖം ജനമേജയ ॥ 83 ॥ 4-14-83 (28747)
ഏവം വിരാടേ ന്യവസംസ്തു പാണ്ഡവാഃ കൃഷ്ണാ തഥാഽന്തഃപുരമേത്യ ശോഭനാ।
അജ്ഞാതചര്യാം പ്രതിരുദ്ധമാനസാ യഥാഽഗ്രഥോ ഭസ്മനി ഗൂഢതേജസഃ ॥ 84 ॥ ॥ 4-14-84 (28748)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ വിരാടപർവണി പാണ്ഡവപ്രവേശപർവണി ചതുർദശോഽധ്യായഃ ॥ 14 ॥
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Footnotes
4-14-1 സമുത്ക്ഷിപ്യ വൽഗിതാഗ്രാനനിന്ദിതാനിതി ഖo ഥo ധo പാഠഃ ॥ 1 ॥ ചതുർദശോഽധ്യായഃ ॥ 14 ॥വിരാടപർവ - അധ്യായ 015
॥ ശ്രീഃ ॥
4.15. അധ്യായഃ 015
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
അഥ സമയപലനപർവ ॥ 2 ॥ പാണ്ഡവൈഃ സ്വസ്വവ്യാപാരൈർവിരാടപരിതോപണം ॥ 1 ॥ ഭീമേന ശങ്കരോത്സവേ മഹാമല്ലമാരണം ॥ 2 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-15-0 (28749)
ജനമേജയ ഉവാച। 4-15-0x (3049)
ഏവം വിരാടനഗരേ വസന്തഃ സത്യവിക്രമാഃ।
അത ഊർധ്വം നരവ്യാഘ്രാഃ കിമകുർവത പാണ്ഡവാഃ ॥ 1 ॥ 4-15-1 (28750)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-15-2x (3050)
ഏവം തേ ന്യവസംസ്തത്ര പ്രച്ഛന്നാഃ കുരുനന്ദനാഃ ।
ആരാധയന്തോ രാജാനാം യദകുർവത തച്ഛൃണു ॥ 2 ॥ 4-15-2 (28751)
യുധിഷ്ഠിരഃ സഭാസ്താരഃ സഭ്യാനാമഭവത്പ്രിയഃ ।
തഥൈവ ച വിരാടസ്യ സപുത്രസ്യ വിശാംപതേ ॥ 3 ॥ 4-15-3 (28752)
സ ഹ്യക്ഷഹൃദയജ്ഞസ്താൻക്രീഡയാമാസ പാണ്ഡവഃ।
അക്ഷബദ്ധാന്യഥാകാമം സൂത്രബദ്ധാനിവ ദ്വിജാൻ ॥ 4 ॥ 4-15-4 (28753)
അജ്ഞാതം ച വിരാടസ്യ വിജിത്യ വസു ധർമരാട്।
ഭ്രാതൃഭ്യഃ പുരുഷവ്യാഘ്രോ യഥേഷ്ടം സംപ്രയച്ഛതി ॥ 5 ॥ 4-15-5 (28754)
ഭീമസേനോപി മാംസാനി ഭക്ഷ്യാണി വിവിധാനി ച ।
അതിസൃഷ്ടാനി മത്സ്യേന വിക്രീണന്നിവ ഭ്രാതൃഷു ॥ 6 ॥ 4-15-6 (28755)
വാസാംസി പരിജീർണാനി ലബ്ധാന്യന്തഃപുരേഽർജുനഃ ।
വിക്രീണന്നിവ സർവേഭ്യഃ പാണ്ഡവേഭ്യഃ പ്രയച്ഛതി ॥ 7 ॥ 4-15-7 (28756)
നകുലോപി ധനം ലബ്ധ്വാ കൃതേ കർമണി വാജിനാം।
തുഷ്ടേ തസ്മിന്നരപതൌ പാണ്ഡവേഭ്യഃ പ്രയച്ഛതി ॥ 8 ॥ 4-15-8 (28757)
സഹദേവോപി ഗോപാനാം വേഷമാസ്ഥായ പാണ്ഡവഃ।
ദധി ക്ഷീരം ഘൃതം ചൈവ പാണ്ഡവേഭ്യഃ പ്രയച്ഛതി ॥ 9 ॥ 4-15-9 (28758)
കൃഷ്ണാ തു സർവാൻഭ്രാതൄംസ്താന്നിരീക്ഷന്തീ തപസ്വിനീ ।
യഥാ പുനരവിജ്ഞാതാ തഥാ ചരതി ഭാമിനീ ॥ 10 ॥ 4-15-10 (28759)
ഏവം സംഭാവയന്തസ്തേ തദാഽന്യോന്യം മഹാരഥാഃ।
വിരാടനഗരേ ചേരുഃ പുനർഗർഭധൃതാ ഇവ ॥ 11 ॥ 4-15-11 (28760)
സാശങ്കാ ധാർതരാഷ്ട്രസ്യ ഭയാത്പാണ്ഡുസുതാസ്തദാ ।
പ്രേക്ഷമാണാസ്തദാ കൃഷ്ണാമൂപുശ്ഛന്നാ നരാധിപ ॥ 12 ॥ 4-15-12 (28761)
അഥ മാസേ ചതുർഥേ തു ശങ്കരസ്യ മഹോത്സവഃ।
ആസീത്സമൃദ്ധോ മത്സ്യേഷു പുരുഷാണാം സുസംമതഃ ॥ 13 ॥ 4-15-13 (28762)
തത്ര മല്ലാഃ സമാപേതുർദിഗ്ഭ്യോ രാജൻസഹസ്രശഃ ॥ 14 ॥ 4-15-14 (28763)
മഹാകായാ മഹാവീര്യാഃ കാലകേയാ ഇവാസുരാഃ।
വീര്യോൻമത്താ ബലോദഗ്രാ രാജ്ഞാ സമഭിപൂജിതാഃ ॥ 15 ॥ 4-15-15 (28764)
സിംഹസ്കന്ധകടിഗ്രീവാഃ സ്വവദാതാ മനസ്വിനഃ।
അസകൃല്ലബ്ധലക്ഷാസ്തേ രംഗേ പാർഥിവസന്നിധൌ ॥ 16 ॥ 4-15-16 (28765)
തേഷാമേകോ മഹാനാസീത്സർവമല്ലാനഥാഹ്വയത്।
വ്യാവൽഗമാനോ ദദൃശേ ഗർജിതോദ്ഗതിഭിഃ സ്ഥിതഃ ॥ 17 ॥ 4-15-17 (28766)
വിത്രസ്തമനസഃ സർവേ മല്ലാസ്തേ ഹതചേതസഃ ।
അവാങ്ഭുഖാശ്ച ഭീതാശ്ച മല്ലാശ്ചാന്യേ വിചേതസഃ ॥ 18 ॥ 4-15-18 (28767)
വ്യസുത്വമപരേ ചൈവ വാഞ്ഛന്തി പ്രതിവിഹ്വലാഃ।
ഗാം പ്രവേഷ്ടുമഥേച്ഛന്തി ഖം ഗന്തുമിവ ചോത്ഥിതാഃ ॥ 19 ॥ 4-15-19 (28768)
ത്രസ്താഃ ശാന്താ വിഷണാംഗാ നിഃശബ്ദം വിഹ്വലേക്ഷണാഃ ।
വിരാടരാജമല്ലാസ്തേ ഭഗ്നദർപാ ഹതപ്രഭാഃ ॥ 20 ॥ 4-15-20 (28769)
മല്ലേന്ദ്രനിഹതാഃ സർവേ ന കിഞ്ചിത്പ്രവദന്തി തേ।
മല്ല ഉദ്വീക്ഷ്യ താൻമല്ലാംസ്രസ്താന്വാക്യമുവാചഹ ॥ 21 ॥ 4-15-21 (28770)
ആഗതം മല്ലരാജം മാം കൃത്സ്നേ പൃഥിവിമണ്ഡലേ ।
സിംഹവ്യാഘ്രഗണൈഃ സാർധം ക്രീഡന്തം വിദ്ധി ഭൂപതേ ॥ 22 ॥ 4-15-22 (28771)
മല്ലേന്ദ്രസ്യ വചഃ ശ്രുത്വാ ബലദർപസമന്വിതം ।
വിരാടോ വീക്ഷ്യ താൻമല്ലാംസ്ത്രസ്താന്വാക്യമുവാച ഹ ॥ 23 ॥ 4-15-23 (28772)
അനേന സഹ മല്ലേന കോ യോദ്ധും ശക്തിമാന്നരഃ ॥ 24 ॥ 4-15-24 (28773)
ഇത്യുക്താസ്തേ വിരാടേന സർവേ മല്ലാ വിശാംപതേ ।
തൂഷ്ണീമാസംസ്തതോ രാജാ ക്രോധാവിഷ്ട ഉവാച ഹ ॥ 25 ॥ 4-15-25 (28774)
ഗ്രാമാംശ്ച വേതനാന്യേപാം മല്ലാനാം ഹാരയാംയഹം।
തതോ യുധിഷ്ഠിരോഽവാദീച്ഛ്രുത്വാ മാത്സ്യപതേർവചഃ ॥ 26 ॥ 4-15-26 (28775)
അസ്തി മല്ലോ മഹാരാജ മയാ ദൃഷ്ടോ യുധിഷ്ഠിരേ।
അനേന സഹ മല്ലേന യോദ്ധും ശക്നോതി ഭൂപതേ ॥ 27 ॥ 4-15-27 (28776)
യോസൌ മല്ലോ മയാ ദൃഷ്ടഃ പൂർവം യൌധിഷ്ഠിരേ പുരേ।
സോയം മല്ലോ വസത്യേപ രാജംസ്തവ മഹാനസേ ॥ 28 ॥ 4-15-28 (28777)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-15-29x (3051)
യുധിഷ്ഠിരവചഃ ശ്രുത്വാ വ്യക്തമാഹേതി പാർഥിവഃ।
സോപ്യഥാഹൂയതാം ക്ഷിപ്രം യോദ്ധും മല്ലേന സംപ്രതി ॥ 29 ॥ 4-15-29 (28778)
ഭീമസേനോ വിരാടേന ആഹൂതശ്ചോദിതസ്തഥാ।
യോദ്ധും തതോഽബ്രവീദ്വാക്യം യോദ്ധും ശക്നോമി ഭൂപതേ ॥ 30 ॥ 4-15-30 (28779)
നരേന്ദ്ര തേ പ്രഭാവേന ശ്രിയാ ശക്ത്യാ ച ശാസനാത്।
അനേന സഹ മല്ലേന യോദ്ധും രാജേന്ദ്ര ശക്നുയാം ॥ 31 ॥ 4-15-31 (28780)
യുധിഷ്ഠിരകൃതം ജ്ഞാത്വാ ശ്രിയാ തവ വിശാംപതേ।
മഹാദേവസ്യ ഭക്ത്യാ ച തം മല്ലം പാതയാംയഹം ॥ 32 ॥ 4-15-32 (28781)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-15-33x (3052)
ചോദിതോ ഭീമസേനസ്തു മല്ലമാഹൂയ മണ്ഡലേ।
യോദ്ധും വ്യവസ്ഥിതോ വീരോ രേണും സംമൃജ്യ ഹസ്തയോഃ।
മത്തോ ഗജ ഇവാന്യം തു യോദ്ധും സമുപചക്രമേ ॥ 33 ॥ 4-15-33 (28782)
അഥ സൂദേന തം മല്ലം യോധയാമാസ മത്സ്യരാട്ര ॥ 34 ॥ 4-15-34 (28783)
നോദ്യമാനസ്തദാ ഭീമോ ദുഃഖേനേവാകരോൻമതിം।
ന ഹി ശക്നോംയശക്തോപി പ്രത്യാഖ്യാതും നരാധിപം ॥ 35 ॥ 4-15-35 (28784)
തതഃ സ പുരുഷവ്യാഘ്രഃ ശാർദൂലശിഥിലം ചരൻ।
പ്രവിവേശ മഹാരംഗം വിരാടമഭിഹർഷയൻ ॥ 36 ॥ 4-15-36 (28785)
ബവന്ധ കക്ഷാം കൌന്തേയസ്തതഃ സംഹർഷയഞ്ജനം ।
തതസ്തു വൃത്രസങ്കാശം ഭീമോ മല്ലം സമാഹ്വയത് ॥ 37 ॥ 4-15-37 (28786)
ജീമൂതം നാമ തം തത്ര മല്ലപ്രഖ്യാതവിക്രമം ।
കക്ഷേ മല്ലം ഗൃഹീത്വാഽഥ നനാദ ബഹു സിംഹവത് ॥ 38 ॥ 4-15-38 (28787)
താവുഭൌ സുമഹോത്സാഹാവുഭൌ ഭീമപരാക്രമൌ ।
മത്താവിവ മഹാകായൌ വാരണൌ ഷഷ്ഠിഹായനൌ ॥ 39 ॥ 4-15-39 (28788)
തതസ്തൌ നരശാർദൂലൌ ബാഹുയുദ്ധം സമീയതു।
വീരൌ പരമസംഹൃഷ്ടാവന്യോന്യജയകാങ്ക്ഷിണൌ ॥ 40 ॥ 4-15-40 (28789)
ഉഭൌ പരമസംഹൃഷ്ടൌ ബലേനാതിബലാവുഭൌ ।
അന്യോന്യസ്യാന്തരം പ്രേപ്സൂ പരസ്പരജയൈഷിണൌ ॥ 41 ॥ 4-15-41 (28790)
കൃതപ്രതികൃതൈശ്ചിത്രൈർബാഹുഭിശ്ച സുസങ്കടൈഃ।
സന്നിപാതാവധൂതൈശ്ച പ്രമാഥോൻമഥനൈസ്തഥാ ॥ 42 ॥ 4-15-42 (28791)
ക്ഷേപണൈർമുഷ്ടിഭിശ്ചൈവ വരാഹോദ്ധൂതനിസ്സ്വനൈഃ।
തലൈർവജ്രനിപാതൈശ്ച പ്രസൃഷ്ടാഭിസ്തഥൈവ ച ॥ 43 ॥ 4-15-43 (28792)
ശലാകാനഖപാതൈശ്ച പാദോദ്ധൂതൈശ്ച ദാരുണൈഃ ।
ജാനുഭിശ്ചാശ്മനിർഘോഷൈഃ ശിരോഭിശ്ചാവഘട്ടനൈഃ ॥ 44 ॥ 4-15-44 (28793)
തദ്യുദ്ധമഭവദ്ധോരമശസ്ത്രം ബാഹുതേജസാ।
ബലപ്രാണേന ശൂരാണാം സമാജോത്സവസന്നിധൌ ॥ 45 ॥ 4-15-45 (28794)
അരജ്യത ജനഃ സർവഃ സോത്ക്രുഷ്ടനിനദോത്ഥിതഃ।
ബലിനോഃ സംയുഗേ രാജന്വൃത്രവാസവയോരിവ ॥ 46 ॥ 4-15-46 (28795)
പ്രകർഷണാകർഷണയോരഭ്യാകർഷവികർഷണൈഃ।
ആകർഷതുരഥാന്യോന്യം ജാനുഭിശ്ചാപി ജൻഘതുഃ ॥ 47 ॥ 4-15-47 (28796)
തതഃ ശബ്ദേന മഹതാ ഭർത്സയന്തൌ പരസ്പരം।
വ്യൂഢോരസ്കൌ ദീർഘഭുജൌ നിയുദ്ധകുശലാവുഭൌ।
ബാഹുഭിഃ സമസജ്ജേതാമായസൈഃ പരിഘൈരിവ ॥ 48 ॥ 4-15-48 (28797)
ഉത്പപാതാഥ വേഗേന മല്ലം കക്ഷേ ഗൃഹീതവാൻ।
പാർശ്വം നിഗൃഹ്യ ഹസ്തേന പാതയാമാസ മല്ലകം ॥ 49 ॥ 4-15-49 (28798)
ചകർഷ ദോർഭ്യാമുത്പാത്യ ഭീമോ മല്ലമമിത്രഹാ।
നിനദം തമഭിക്രോശഞ്ശാർദൂല ഇവ വാരണം ॥ 50 ॥ 4-15-50 (28799)
സമുദ്യംയ മഹാബാഹുർഭ്രാമയാമാസ വീര്യവാൻ ।
തതോ മല്ലാശ്ച മത്സ്യാശ്ച വിസ്മയം ചക്രിരേ പരം ॥ 51 ॥ 4-15-51 (28800)
ഭ്രാമയിത്വാ ശതഗുണം ഗതസത്വമചേതനം ।
പ്രത്യപിംഷൻമഹാബാഹുർമല്ലം ഭുവി വൃകോദരഃ॥ 52 ॥ 4-15-52 (28801)
തസ്മിന്വിനിഹതേ വീരേ ജീമൂതേ ലോകവിശ്രുതേ ।
വിരാടഃ പരമം ഹർഷമഗച്ഛദ്വാന്ധവൈഃ സഹ ॥ 53 ॥ 4-15-53 (28802)
പ്രഹർഷാത്പ്രദദൌ വിത്തം ബഹു രാജ മഹാമനാഃ।
വലലായ മഹാരംഗേ യഥാ വൈശ്രവണസ്തഥാ ॥ 54 ॥ 4-15-54 (28803)
ഏവം സ സുബഹൂൻമല്ലാൻപുരുഷാംശ്ച മഹാബലാൻ ।
വിനിഘ്നൻമത്സ്യരാജസ്യ പ്രീതിമാഹരദുത്തമാം ॥ 55 ॥ 4-15-55 (28804)
യദാഽസ്യ തുല്യഃ പുരുഷോ ന കശ്ചിതത്ര വിദ്യതേ ।
തതോ വ്യാഘ്രൈശ്ച സിംഹൈശ്ച ദ്വിരദൈശ്ചാപ്യയോധയത് ॥ 56 ॥ 4-15-56 (28805)
വിരാടേന പ്രദത്താനി ചിത്രാണി വിവിധാനി ച।
സ്ഥിതേഭ്യഃ പുരുഷേഭ്യശ്ച ദത്ത്വാ ദ്രവ്യാണി ജഗ്മിവാൻ ॥ 57 ॥ 4-15-57 (28806)
പുനരന്തഃപുരഗതഃ സ്ത്രീണാം മധ്യേ വൃകോദരഃ।
യോധ്യതേ സ വിരാടസ്യ ഗജൈഃ സിംഹൈർമഹാബലൈഃ ॥ 58 ॥ 4-15-58 (28807)
ബീഭത്സുരപി ഗീതേന നൃത്തേനാപി ച പാണ്ഡവഃ।
വിരാടം തോഷയാമാസ സർവാശ്ചാന്തഃപുരസ്ത്രിയഃ ॥ 59 ॥ 4-15-59 (28808)
അശ്വൈർവിനീതൈർജവനൈസ്തത്രതത്ര സമാഗതഃ।
തോപയാമാസ രാജാനം നകുലോ നൃപസത്തമം।
തസ്മൈ പ്രദേയം പ്രായച്ഛത്പ്രീതോ രാജാ ധനം ബഹു ॥ 60 ॥ 4-15-60 (28809)
വിനീതാന്വൃപഭാന്ദൃഷ്ട്വാ സഹദേവസ്യ ചാഭിതഃ।
ധനം ദദൌ ബഹുവിധം വിരാടഃ പുരുഷർഷഭഃ ॥ 61 ॥ 4-15-61 (28810)
ദ്രൌപദീ പ്രേക്ഷ്യ താൻസർവാൻക്ലിശ്യമാനാൻമഹാരഥാൻ ।
നാതിപ്രീതമനാ രാജന്നിശ്വാസപരമാഽഭവത് ॥ 62 ॥ 4-15-62 (28811)
ഏവം തേ ന്യവസംസ്തത്ര പ്രച്ഛന്നാഃ പുരുഷർഷഭാഃ ।
കർമാണി തസ്യ കുർവാണാ വിരാടനൃപതേസ്തദാ ॥ 63 ॥ ॥ 4-15-63 (28812)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ വിരാടപർവണി സമയപാലനപർവണി പഞ്ചദശോഽധ്യായഃ ॥ 15 ॥ ॥ സമാപ്തം ചേദം സമയപാലനപർവ ॥ 2 ॥
------------
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Footnotes
4-15-42 കൃതപ്രതികൃതാദയോ മല്ലയുദ്ധവിശേഷാഃ ॥ 42 ॥വിരാടപർവ - അധ്യായ 016
॥ ശ്രീഃ ॥
4.16. അധ്യായഃ 016
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
ദ്രൌപദ്യാ സ്വാത്മാനം കാമയമാനസ്യ കീചകസ്യ പരുഷഭാഷണൈഃ പ്രത്യാഖ്യാനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-16-0 (28813)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-16-0x (3053)
വസമാനേഷു പാർഥേഷു മത്സ്യസ്യ നഗരേ തദാ।
മഹാരഥേഷു ച്ഛന്നേഷു മാസാ ദശ സമായയുഃ ॥ 1 ॥ 4-16-1 (28814)
യാജ്ഞസേനീ സുദേഷ്ണാം തു ശുശ്രൂഷന്തീ വിശാംപതേ ।
ആവസത്പരിചാരാർഹാ സുദുഃഖം ജനമേജയ ॥ 2 ॥ 4-16-2 (28815)
തഥാ ചരന്തീ പാഞ്ചാലീ സുദേഷ്ണായാ നിവേശനേ।
താ ദേവീം തോപയാമാസ തഥാ ചാന്തഃപുരസ്ത്രിയഃ ॥ 3 ॥ 4-16-3 (28816)
തസ്മിന്വർഷേ ഗതപ്രായേ കീചകസ്തു മഹാബലഃ।
സേനാപതിർവിരാടസ്യ ദദർശ ദ്രുപദാത്മജാം ॥ 4 ॥ 4-16-4 (28817)
താം ദൃഷ്ട്വാ ദേവഗർഭായാം ചരന്തീം ദേവതാമിവ ।
കീചകഃ കാമയാമാസ കാമബാണപ്രപീഡിതഃ ॥ 5 ॥ 4-16-5 (28818)
സ തു കാമാഗ്നിസന്തപ്തഃ സുദേഷ്ണാമഭിഗംയ വൈ।
പ്രഹസന്നിവ സേനാനീരിദം വചനമബ്രവീത് ॥ 6 ॥ 4-16-6 (28819)
നേയം മയാ ജാതു പുരേഹ ദൃഷ്ടാ രാജ്ഞീ വിരാടസ്യ നിവേശനേ ശുഭാ।
രൂപേണ ചോൻമാദയതീവ മാം ഭൃശം ഗന്ധേന ജാതാ മദിരേവ ഭാമിനീ ॥ 7 ॥ 4-16-7 (28820)
കാ ദേവരൂപാ ഹൃദയംഗമാ ശുഭേ ഹ്യാചക്ഷ്വ മേ കസ്യ കുതോത്ര ശോഭനേ।
ചിത്തം ഹി നിർമഥ്യ കരോതി മാം വശേ ന ചാന്യദത്രൌപധമസ്തി മേ മതം ॥ 8 ॥ 4-16-8 (28821)
അഹോ തവേയം പരിചാരികാ ശുഭാ പ്രത്യഗ്രരൂപാ പ്രതിഭാതി മാമിയം।
അയുക്തരൂപം ഹി കരോതി കർമ തേ പ്രശാസ്തു മാം യച്ച മമാസ്തി കിഞ്ചന ॥ 9 ॥ 4-16-9 (28822)
പ്രഭൂതനാഗാശ്വരഥം മഹാജനം സമൃദ്ധിയുക്തം ബഹുപാനയോജനം।
മനോഹരം കാഞ്ചനചിത്രഭൂഷണം ഗൃഹം മഹച്ഛോഭയതാമിയം മമ ॥ 10 ॥ 4-16-10 (28823)
തതഃ സുദേഷ്ണാമനുമന്ത്ര്യ കീചകസ്തതഃ സമഭ്യേത്യ നരാധിപാത്മജാം।
ഉവാച കൃഷ്ണാമഭിസാന്ത്വയംസ്തദാ മൃഗേന്ദ്രകന്യാമിവ ജംബുകോ വനേ ॥ 11 ॥ 4-16-11 (28824)
കാ ത്വം കസ്യാസി കല്യാണി കുതോ വാ ത്വം വരാനനേ।
പ്രാപ്താ വിരാടനഗരം തത്ത്വമാചക്ഷ്വ ശോഭനേ ॥ 12 ॥ 4-16-12 (28825)
രൂപമഗ്ര്യം തഥാ കാന്തിഃ സൌകുമാര്യമനുത്തമം।
കാന്ത്യാ വിഭാതി വക്രം തേ ശശാങ്ക ഇവ നിർമലം ॥ 13 ॥ 4-16-13 (28826)
നേത്രേ സുവിപുലേ സുഭ്രു പദ്മപത്രനിഭേശുഭേ।
വാക്യം തേ ചാരുസർവാംഗി പരപുഷ്ടരുതോപമം ॥ 14 ॥ 4-16-14 (28827)
ഏവംരൂപാ മയാ നാരീ കാചിദന്യാ മഹീതലേ।
ന ദൃഷ്ടപൂർവാ സുശ്രോണി യാദൃശീ ത്വമനിന്ദിതേ ॥ 15 ॥ 4-16-15 (28828)
ലക്ഷ്മീഃ പദ്മാലയാ കാ ത്വമഥ ഭൂതിഃ സുമധ്യമേ।
ഹ്രീഃ ശ്രീഃ കീർതിരഥോ കാന്തിരാസാം കാ ത്വം വരാനനേ ॥ 16 ॥ 4-16-16 (28829)
അതീവ രൂപിണീ കിം ത്വമനംഗവിഹാരിണീ।
അതീവ ഭ്രാജസേ സുഭ്രു പ്രഭേവേന്ദോരനുത്തമാ ॥ 17 ॥ 4-16-17 (28830)
അപി ചേക്ഷണപക്ഷ്മാണാം സ്ഥിതജ്യോത്സ്നോപമം ശുഭം।
ദിവ്യാംശുരശ്മിഭിർവൃത്തം ദിവ്യകാന്തിമനോരമം ॥ 18 ॥ 4-16-18 (28831)
നിരീക്ഷ്യ വക്രചന്ദ്രം തേ ലക്ഷ്ംയാഽനുപമയാ യുതം।
കൃത്സ്നേ ജഗതി കോ നേഹ കാമസ്യ വശഗോ ഭവേത് ॥ 19 ॥ 4-16-19 (28832)
ഹാരാലങ്കാരയോഗ്യൌ തു സ്തനൌ ചോഭൌ ശുഭോഭനൌ ।
സുജാതൌ സഹിതൌ ലക്ഷ്ംയാ പീനൌ വൃത്തൌ നിരന്തരൌ ॥ 20 ॥ 4-16-20 (28833)
കുഡ്മലാംബുരുഹാകാരൌ തവ സുഭ്രു പയോധരൌ।
കാമപ്രതോദാവിവ മാം തുദതശ്ചാരുഹാസിനി ॥ 21 ॥ 4-16-21 (28834)
വലീവിഭംഗചതുരം സ്തനഭാരവിനാമിതം।
കരാഗ്രസംമിതം മധ്യം തവേദം തനുമധ്യമേ ॥ 22 ॥ 4-16-22 (28835)
ദൃഷ്ട്വൈവ ചാരുജഘനം സരിത്പുലിനസംനിഭം।
കാമവ്യാധിരസാധ്യോ മാമപ്യാക്രാമതി ഭാമിനി ॥ 23 ॥ 4-16-23 (28836)
ജജ്വാല ചാഗ്നിമദനോ ദാവാഗ്നിരിവ നിർദയഃ ।
ത്വത്സംഗമാഭിസങ്കൽപവിവൃദ്ധോ മാം ദഹത്യയം ॥ 24 ॥ 4-16-24 (28837)
ആത്മപ്രദാനവർഷേണ സംഗമാംഭോധരേണ ച।
ശമയസ്വ വരാരോഹേ ജ്വലന്തം മൻമഥാനലം ॥ 25 ॥ 4-16-25 (28838)
മച്ചിത്തോൻമാദനകരാ മൻമഥസ്യ ശരോത്കരാഃ।
ത്വത്സംഗമാശാനിശിതാസ്തീവ്രാഃ ശശിനിഭാനനേ ।
മഹ്യം വിദാര്യ ഹൃദയമിദം നിർദയവേഗിതാഃ ॥ 26 ॥ 4-16-26 (28839)
പ്രവിഷ്ടാ ഹ്യസിതാപാംഗി പ്രചണ്ഡാശ്ചണ്ഡദാരുണാഃ।
അത്യുൻമാദസമാരംഭാഃ പ്രീത്യുൻമാദകരാ മമ।
ആത്മപ്രദാനസംഭോഗൈർമാമുദ്ധർതുമിഹാർഹസി ॥ 27 ॥ 4-16-27 (28840)
ചിത്രമാല്യാംബരധരാ സർവാഭരണഭൂഷിതാ।
കാമം പ്രകാമം സേവ ത്വം മയാ സഹ വിലാസിനി ॥ 28 ॥ 4-16-28 (28841)
നാർഹസീഹാസുഖം വസ്തും സുഖാർഹാ സുഖവർജിതാ।
പ്രാപ്നുഹ്യനുത്തമം സൌഖ്യം മത്തസ്ത്വം മത്തഗാമിനി ॥ 29 ॥ 4-16-29 (28842)
സ്വാദൂന്യമൃതകൽപാനി പേയാനി വിവിധാനി ച।
പിബമാനാ മനോജ്ഞാനി രമമാണാ യഥാസുഖം ॥ 30 ॥ 4-16-30 (28843)
ഭോഗോപചാരാന്വിവിധാൻസൌഭാഗ്യം ചാപ്യനുത്തമം।
പാനം പിബ മഹാഭാഗേ ഭോഗൈശ്ചാനുത്തമൈഃ ശുഭൈഃ ॥ 31 ॥ 4-16-31 (28844)
ഇദം ഹി രൂപം പ്രഥമം തവാനഘേ നിരർഥകം കേവലമദ്യ ഭാമിനി ।
അധാര്യമാണാ സ്നഗിവോത്തമാ ശുഭാ ന ശോഭസേ സുന്ദരി ശോഭനാ സതീ ॥ 32 ॥ 4-16-32 (28845)
ത്യജാമി ദാരാൻമമ യേ പുരാതനാ ഭവന്തു ദാസ്യസ്തവ ചാരുഹാസിനി ।
അഹം ച തേ സുന്ദരി ദാസവത്സ്ഥിതഃ സദാ ഭവിഷ്യേ വശഗോ വരാനനേ ॥ 33 ॥ ॥ 4-16-33 (28846)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ വിരാടപർവണി കീചകവധപർവണി ഷോഡശോഽധ്യായഃ ॥ 16 ॥
വിരാടപർവ - അധ്യായ 017
॥ ശ്രീഃ ॥
4.17. അധ്യായഃ 017
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
ദ്രൌപദ്യാ സ്വാത്മാനം കാമയമാനസ്യ കീചകസ്യ പരുഷഭാഷണൈഃ പ്രത്യാഖ്യാനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-17-0 (28847)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-17-0x (3054)
ഏവമുക്താഽനവദ്യാംഗീ കീചകേന ദുരാത്മനാ ।
ദ്രൌപദീ തമുവാചേദം സൈരന്ധ്രീവേഷധാരിണീ ॥ 1 ॥ 4-17-1 (28848)
അപ്രാർഥനീയാമിഹം മാം സൂതപുത്രാഭിമന്യസേ।
നിഹീനവർണാം സൈരേന്ധ്രീം ബീഭത്സാം കേശകാരിണീം ॥ 2 ॥ 4-17-2 (28849)
പരദാരാഽസ്മി ഭദ്രം തേ ന യുക്തം തവ സാംപ്രതം।
ദയിതാഃ പ്രാണിനാം ദാരാ ധർമം സമനുചിന്തയ ॥ 3 ॥ 4-17-3 (28850)
പരദാരേ ന തേ ബുദ്ധിർജാതു കാര്യാ കഥഞ്ചന ।
വിവർജനം ഹ്യകാര്യാണാമേതത്സുപുരുഷവ്രതം ॥ 4 ॥ 4-17-4 (28851)
മിഥ്യാഭിഗൃധ്നോ ഹി നരഃ പാപാത്മാ മോഹമാസ്ഥിതഃ ।
അയശഃ പ്രാപ്നുയാദ്ധോരം മഹദ്വാ പ്രാപ്നുയാദ്ഭയം ॥ 5 ॥ 4-17-5 (28852)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-17-6x (3055)
ഏവമുക്തസ്തു സൈരന്ധ്ര്യാ കീചകഃ കാമമോഹിതഃ।
ജാനന്നപി സുദുർബുദ്ധിഃ പരദാരാഭിമർശനേ ॥ 6 ॥ 4-17-6 (28853)
ദോഷാൻബഹൂൻപ്രാണഹരാൻസർവലോകവിഗർഹിതാൻ ।
പ്രോവാചേദം സുദുർബുദ്ധിർദ്രൌപദീമജിതേന്ദ്രിയഃ ॥ 7 ॥ 4-17-7 (28854)
നാർഹസ്യേവം വരാരോഹേ പ്രത്യാഖ്യാതും വരാനനേ ।
മാം മൻമഥസമാവിഷ്ടം ത്വത്കൃതേ ചാരുഹാസിനി ॥ 8 ॥ 4-17-8 (28855)
പ്രത്യാഖ്യായ ച മാം ഭീരു വശഗം പ്രിയവാദിനം ।
നൂനം ത്വമസിതാപാംഗി പശ്ചാത്താപം കരിഷ്യസി ॥ 9 ॥ 4-17-9 (28856)
അഹം ഹി സുഭ്രു രാജ്യസ്യ കൃത്സ്നസ്യാസ്യ സുമധ്യമേ ।
പ്രഭുർവാസയിതാ ചൈവ വീര്യേ ചാപ്രതിമഃ ക്ഷിതൌ ॥ 10 ॥ 4-17-10 (28857)
പൃഥിവ്യാം മത്സമോ നാസ്തി കശ്ചിദന്യഃ പുമാനിഹ ।
രൂപയൌവനസൌഭാഗ്യൈർഭോഗൈശ്ചാനുത്തമൈഃ ശുഭൈഃ ॥ 11 ॥ 4-17-11 (28858)
സർവകാമസമൃദ്ധേഷു ഭോഗേഷ്വനുപമേഷ്വിഹ।
ഭോക്തവ്യേഷു ച കല്യാണി കസ്മാദ്ദാസ്യേ രതാ ഹ്യസി ॥ 12 ॥ 4-17-12 (28859)
മയാ ദത്തമിദം രാജ്യം സ്വാമിന്യസി ശുഭാനനേ।
ഭജസ്വ മാം വരാരോഹേ ഭുങ്ക്ഷ്വം ഭോഗാനനുത്തമാൻ ॥ 13 ॥ 4-17-13 (28860)
ഏവമുക്താ തു സാ സാധ്വീ കീചകേനാശുഭം വചഃ।
കീചകം പ്രത്യുവാചേദം ഗർഹയന്ത്യസ്യ തദ്വചഃ ॥ 14 ॥ 4-17-14 (28861)
സൈരന്ധ്ര്യുവാച। 4-17-15x (3056)
മാ സൂതപുത്ര മുഹ്യസ്വ മാഽദ്യ ത്യക്ഷ്യസ്വ ജീവിതം।
ജാനീഹി പഞ്ചഭിർഘോരൈർനിത്യം മാമഭിരക്ഷിതാം ॥ 15 ॥ 4-17-15 (28862)
ന ചാപ്യഹം ത്വയാ ലഭ്യാ ഗന്ധർവാഃ പതയോ മമ।
തേ ത്വാം നിഹന്യുഃ കുപിതാഃ സാധ്വലം മാ വ്യനീനശഃ ॥ 16 ॥ 4-17-16 (28863)
അശക്യരൂപം പുരുഷൈരധ്വാനം ഗന്തുമിച്ഛസി ॥ 17 ॥ 4-17-17 (28864)
യഥാ നിശ്ചേതനോ ബാലഃ കൂലസ്ഥഃ കൂലമുത്തരം।
തർതുമിച്ഛതി മന്ദാത്മാ തഥാ ത്വം കർതുമിച്ഛസി ॥ 18 ॥ 4-17-18 (28865)
അന്തർമഹീം വാ യദി വോർധ്വമുത്പതേഃ സമുദ്രപാരം യദി വാ പ്രധാവസി।
തഥാപി തേഷാം ന വിമോക്ഷമർഹസി പ്രമാഥിനോ ദേവസുതാ ഹി ഖേചരാഃ ॥ 19 ॥ 4-17-19 (28866)
ത്വം കാലരാത്രീമിവ കശ്ചിദാതുരഃ കിം മാം ദൃഢം പാർഥയസേഽദ്യ കീചക।
കിം മാതുരങ്കേ ശയിതോ യഥാ ശിശുശ്ചന്ദ്രം ജിഘൃക്ഷുരിവ മന്യസേ ഹി മാം ॥ 20 ॥ 4-17-20 (28867)
തേഷാം പ്രിയാം പ്രാർഥയതോ ന തേ ഭുവി ഗത്വാ ദിവം വാ ശരണം ഭവിഷ്യതി।
ന വർതതേ കീചക തേ ദൃശാ ശുഭം യാ തേന സഞ്ജീവനമർഥയേത സാ ॥ 21 ॥ ॥ 4-17-21 (28868)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ വിരാടപർവണി കീചകവധപർവണി സപ്തദശോഽധ്യായഃ ॥ 17 ॥
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Footnotes
4-17-16 ഭൂതിഃ ഈശ്വരീ ഐശ്വര്യാഭിമാനിനീ ദേവതാ ॥ 16 ॥ 4-17-17 അനംഗാംഗവിഹാരിണീ രതിരിത്യർഥഃ ॥ 17 ॥ 4-17-18 ഈക്ഷണപക്ഷ്മാണാം നേത്രപക്ഷ്മണാം സ്മിതം ഈഷദുൻമീലം തദേവ ജ്യോത്സ്നോപമ മനസ ആഹ്ലാദകരം ॥ 18 ॥ 4-17-20 സുജാതൌ ഉന്നതൌ। നിരന്തരൌ പൃഥത്വാത്സാംശ്ലിഷ്ടൌ ॥ 20 ॥ 4-17-21 കുഡ്ഭലേതി മുകുലീഭൂതപദ്മാകാരൌ ॥ 21 ॥ 4-17-24 അഗ്നിമദനോ മദനാഗ്നിഃ ॥ 24 ॥ 4-17-28 കാമം സ്മരം। പ്രകാമമതിശയിതം ॥ 28 ॥വിരാടപർവ - അധ്യായ 018
॥ ശ്രീഃ ॥
4.18. അധ്യായഃ 018
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
കീചകേന സുദേഷ്ണാംപ്രതി ദ്രൌപദ്യാഃ സ്വവശീകരണപ്രാർഥനാ ॥ 1 ॥ സുദേഷ്ണയാ കീചകേ സുരാഹരണവ്യാജേന തദ്ഗൃഹംപ്രതി ദ്രൌപദീപ്രേഷണപ്രതിജ്ഞാനം ॥ 2 ॥ തഥാ ബലാത്കാരേണ ദ്രൌപദ്യാഃ സുരാനയനായ കീചകഗൃഹംപ്രതി ഗമനചോദനാ ॥ 3 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-18-0 (28869)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-18-0x (3057)
പ്രത്യാഖ്യാതശ്ച പാഞ്ചാല്യാ കീചകഃ കാമമോഹിതഃ।
പ്രവിശ്യ രാജഭവനം ഭഗിന്യാ അഗ്രതഃ സ്ഥിതഃ ॥ 1 ॥ 4-18-1 (28870)
സോഭിവീക്ഷ്യ സുകേശാന്താം സുദേഷ്ണാം ഭഗിനീം പ്രിയാം ।
അമര്യാദേന കാമേന ഘോരേണാഭിപരിപ്ലുതഃ ॥ 2 ॥ 4-18-2 (28871)
സ തു മൂർധ്ര്യഞ്ജലിം കൃത്വാ ഭഗിന്യാശ്ചരണാവുഭൌ ।
സംമോഹാഭിഹതസ്തൂർണം വാതോദ്ധൃത ഇവാർണവഃ ॥ 3 ॥ 4-18-3 (28872)
സ പ്രോവാച സുദുഃഖാർതോ ഭഗിനീം നിശ്വസൻമുഹുഃ ।
അവ്യക്തമൃദുനാ സാംനാ ശുഷ്യതാ ച പുനഃപുനഃ ॥ 4 ॥ 4-18-4 (28873)
യഥാ സുദേഷ്ണേ സൈരന്ധ്ര്യാ സംഗച്ഛേയം സകാമയാ ।
തഥാ ശീഘ്രം കുരുഷ്വാദ്യ മാഽഹം പ്രാണാൻപ്രഹാസിഷം ॥ 5 ॥ 4-18-5 (28874)
യദീയമനവദ്യാംഗീ ന മാമദ്യാപി കാങ്ക്ഷതേ ।
ചേതസാഽഭിപ്രസന്നേന ഗതോസ്മി യമസാദനം ॥ 6 ॥ 4-18-6 (28875)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-18-7x (3058)
തമുവാച പരിഷ്വജ്യ സുദേഷ്ണാ ഭ്രാതരം പ്രിയം।
ഭ്രാതുർജീവിതരക്ഷാർഥം സമാശ്വാസ്യാസിതേക്ഷണാ ॥ 7 ॥ 4-18-7 (28876)
ശരണാഗതേയം സുശ്രോണീ മയാ ദത്താഭയാ ച സാ।
ശുഭാചാരാ ച ഭദ്രം തേ നൈനാം വക്തുമിഹോത്സഹേ ॥ 8 ॥ 4-18-8 (28877)
ഏഷാ ഹി ശക്യാ നാന്യേന സ്പ്രഷ്ടും പാപേന ചേതസാ।
ഗന്ധർവാഃ കില പഞ്ചേമാം രക്ഷന്തി രമയന്തി ച ॥ 9 ॥ 4-18-9 (28878)
ഏവമേഷാ മമാചഷ്ടേ തഥാ പ്രഥമസംഗമേ।
തഥൈവ ഗജനാസോരൂഃ സത്യമാഹ മമാന്തികേ।
തേ ഹി ക്രുദ്ധാ മഹാത്മാനോ നാശയേയുർഹി ജീവിതം ॥ 10 ॥ 4-18-10 (28879)
രാജാ ചൈവ സമീക്ഷ്യൈനാം സംമോഹം ഗതവാനിഹ ।
മയാ ച സത്യവചനൈരനുനീതോ മഹീപതിഃ ॥ 11 ॥ 4-18-11 (28880)
സോപ്യേനാമനിശം ദൃഷ്ട്വാ മനസൈവാഭ്യനന്ദത।
ഭയാദ്ഗന്ധർവമുഖ്യാനാം ജീവിതസ്യോപഘാതിനാം।
മനസാഽപി തതസ്ത്വേനാം ന ചിന്തയതി പാർഥിവഃ ॥ 12 ॥ 4-18-12 (28881)
തേ ഹി ക്രുദ്ധാ മഹാത്മാനോ ഗരുഡാനിലതേജസഃ।
ദഹേയുരപി ലോകാംസ്ത്രീന്യുഗാന്തേഷ്വിവ ഭാസ്കരഃ ॥ 13 ॥ 4-18-13 (28882)
സൈനന്ധ്ര്യാ ഹ്യേതദാഖ്യാതം മമ തേഷാം മഹദ്ബലം।
തവ ചാഹമിദം ഗുഹ്യം സ്നേഹാദ്വക്ഷ്യാമി ബന്ധുവത് ॥ 14 ॥ 4-18-14 (28883)
മാ ഗമിഷ്യസി വൈ കൃച്ഛ്രാം ഗതിം പരമദുർഗമാം।
ബലിനസ്തേ രുജം കുര്യുഃ കുലസ്യ ച ധനസ്യ ച ॥ 15 ॥ 4-18-15 (28884)
തസ്മാന്നാസ്യാം മനഃ കർതും യദി പ്രാണാ പ്രിയാസ്തവ।
ന ചിന്തയേഥാ മാഗാസ്ത്വം മത്പ്രിയം ച യദീച്ഛസി ॥ 16 ॥ 4-18-16 (28885)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-18-17x (3059)
ഏവമുക്തസ്തു ദുഷ്ടാത്മാ ഭഗിനീം കീചകോഽബ്രവീത്।
ഗന്ധർവാണാം ശതം വാഽപി സഹസ്രമയുതാനി വാ ।
അഹമേകോ വധിഷ്യാമി ഗന്ധർവാൻപഞ്ച കിം പുനഃ ॥ 17 ॥ 4-18-17 (28886)
ന ച ത്വമഭിജാനീഷേ സ്ത്രീണാം ഗുഹ്യമനുത്തമം ।
പുത്രം വാ കില പൌത്രം വാ ഭ്രാതരം വാ മനസ്വിനം ॥ 18 ॥ 4-18-18 (28887)
രഹസീഹ നരം ദൃഷ്ട്വാ നാനാഗന്ധവിഭൂഷിതം।
യോനിരുത്സ്വിദ്യതേ സ്ത്രീണാം സതീനാമപി ച ശ്രുതം ॥ 19 ॥ 4-18-19 (28888)
മാം നിരീക്ഷ്യാനുലിപ്താംഗം സർവാഭരണഭൂഷിതം।
വശമേഷ്യതി സൈരന്ധ്രീ മൻമഥേനാഭിപീഡിതാ।
സാ ത്വം ദൃഷ്ട്വാ ബ്രൂഹി ചൈനാം മമ ചേഞ്ജീവിതം പ്രിയം ॥ 20 ॥ 4-18-20 (28889)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-18-21x (3060)
ഏവമുക്താ സുദേഷ്ണാ തു ശോകേനാഭിപ്രപീഡിതാ।
അഹോ ദുഃഖമഹോ കൃച്ഛ്രമഹോ പാപമിതി സ്മഹ ॥ 21 ॥ 4-18-21 (28890)
പ്രാരുദദ്ഭൃശദുഃഖാർതാ വിപാകം തസ്യ വീക്ഷ്യ സാ।
പാതാലേഷു പതത്യേഷ വിലപൻബഡവാമുഖേ ॥ 22 ॥ 4-18-22 (28891)
ത്വത്കൃതേ വിനശിഷ്യന്തി ഭ്രാതരഃ സുഹൃദശ്ച മേ।
കിംനു ശക്യം മയാ കർതും യത്ത്വമേവമഭിപ്ലുതഃ ॥ 23 ॥ 4-18-23 (28892)
ന ച ശ്രേയോഽഭിജാനീഷേ കാമമേവാനുവർതസേ।
ധ്രുവം ഗതായുസ്ത്വം പാപ യദേവം കാമമോഹിതഃ ।
അകർതവ്യേ ഹി മാം പാപേ നിയുനങ്ക്ഷി നരാധമ ॥ 24 ॥ 4-18-24 (28893)
അപി ചൈതത്പുരാ പ്രോക്തം നിപുണൈർമനുജോത്തമൈഃ ।
ഏകസ്തു കുരുതേ പാപം സ്വജാതിസ്തേന ഹന്യതേ ॥ 25 ॥ 4-18-25 (28894)
ഗതസ്ത്വം ധർമരാജസ്യ വിഷയം നാത്ര സംശയഃ।
അദൂഷിതമിദം സർവം സ്വജനം ഘാതയിഷ്യസി ॥ 26 ॥ 4-18-26 (28895)
ഏതത്തു മേ ദുഃഖതരം യേനാഹം ഭ്രാതൃസൌഹൃദാത്।
വിദിതാർഥാ കരിഷ്യാമി തുഷ്ടോ ഭവ കുലക്ഷയേ ॥ 27 ॥ 4-18-27 (28896)
ഗച്ഛ ശീഘ്രമിതസ്ത്വം ഹി സ്വമേവ ഭവനം ശുഭം।
കിഞ്ചിത്കാര്യം സമുദ്ദിശ്യ സുരാമന്നം ച കാരയ ॥ 28 ॥ 4-18-28 (28897)
കൃതേ ചാന്നേ സുരായാം ച പ്രേഷയിഷ്യസി മേ പുനഃ ।
താമഹം പ്രേഷയിഷ്യാമി മധ്വന്നാർഥം തവാന്തികം ॥ 29 ॥ 4-18-29 (28898)
തതഃ സംപ്രേഷിതാമേനാം വിജനേ നിരവഗ്രഹാം।
സാന്ത്വയേഥാ യഥാന്യായം യദി സാമ സഹിഷ്യതി ॥ 30 ॥ 4-18-30 (28899)
സദ്യഃ കൃതമിദം സർവം ശേഷമത്രാനുചിന്തയ ॥ 31 ॥ 4-18-31 (28900)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-18-32x (3061)
സുദേഷ്ണയൈവമുക്തസ്തു കീചകഃ കാലചോദിതഃ।
ത്വരമാണഃ പ്രചക്രാമ സ്വഗൃഹം രാജവേശ്മനഃ ॥ 32 ॥ 4-18-32 (28901)
ആഗംയ ച ഗൃഹം രംയം സുരാമന്നം ചകാര ഹ।
അജൈഡകം ച സുകൃതം ബഹു ചോച്ചാവചാൻമൃഗാൻ ॥ 33 ॥ 4-18-33 (28902)
ഭക്ഷാംശ്ച വിവിധാകാരാൻബഹൂംശ്ചോച്ചാവചാംസ്തദാ।
കാരയാമാസ കുശലൈരന്നപാനൈഃ സുസംസ്കൃതം ॥ 34 ॥ 4-18-34 (28903)
ത്വരാവാൻകാലപാശേന കണ്ഠേ ബദ്ധഃ പശുര്യഥാ ।
നാവബുധ്യത മൂഢാത്മാ മരണം സമുപസ്ഥിതം ॥ 35 ॥ 4-18-35 (28904)
ആനീതായാം സുരായാം തു കൃതേ ചാന്നേ സുസംസ്കൃതേ।
കീചകഃ പുനരാഗംയ സുദേഷ്ണാം വാക്യമബ്രവീത് ॥ 36 ॥ 4-18-36 (28905)
മധു മാംസം ച ബഹുധാ ഭക്ഷ്യാശ്ച ബഹുധാ കൃതാഃ।
സുദേഷ്ണേ ബ്രൂഹി സൈരന്ധ്രീം യഥാ സാ മേ ഗൃഹം വ്രജേത് ॥ 37 ॥ 4-18-37 (28906)
കേനചിത്ത്വദ്യ കാര്യേണ ത്വര ശീഘ്രം മമ പ്രിയം।
അഹം ഹി ശരണം ദേവം പ്രതിപദ്യേ വൃഷധ്വജം।
സമാഗമം മേ സൈരന്ധ്ര്യാ മരണം വാ ദിശേതി വൈ ॥ 38 । 4-18-38 (28907)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-18-39x (3062)
സാ തമാഹ വിനിഃശ്വസ്യ പ്രതിഗച്ഛ സ്വകം ഗൃഹം।
ഏഷാഽഹമപി സൈരന്ധ്രീം സുരാർഥേ തൂർണമാദിശേ ॥ 39 ॥ 4-18-39 (28908)
ഏവമുക്തസ്തു പാപാത്മാ കീചകസ്ത്വരിതഃ പുനഃ ।
സ്വഗൃഹം പ്രാവിശത്തൂർണം സൈരന്ധ്രീഗതമാനസഃ ॥ 40 ॥ 4-18-40 (28909)
കീചകം തു ഗതം ജ്ഞാത്വാ ത്വരമാണം സ്വകം ഗൃഹം।
സൈരന്ധ്രീം തത ആഹൂയ സദേഷ്ണാ വാക്യമബ്രവീത് ॥ 41 ॥ 4-18-41 (28910)
ഗച്ഛ സൈരന്ധ്രി മത്പ്രീത്യൈ കീചകസ്യ നിവേശനം ।
സുരാമാനയ സുശ്രോണി തൃഷിതാഽഹം വിലാസിനി ॥ 42 ॥ 4-18-42 (28911)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-18-43x (3063)
സുദേഷ്ണയൈവമുക്താ സാ നിഃശ്വസന്തീ നൃപാത്മജാ।
അബ്രവീച്ഛോകസന്തപ്താ നാഹം തത്ര വ്രജാമി വൈഃ ॥ 43 ॥ 4-18-43 (28912)
സൂതപുത്രോ ഹി മാം ഭദ്രേ കാമാത്മാ ചാഭിമന്യതേ ।
ന ഗച്ഛേയമഹം തസ്യ രാജപുത്രി നിവേശനം ।
ത്വമേവ ഭദ്രേ ജാനാസി യഥാ സ നിരപത്രപഃ ॥ 44 ॥ 4-18-44 (28913)
സമയശ്ച കൃതോ ഭദ്രേ യഥാ പ്രഥമസംഗമേ।
തഥാ നിവസമാനായാം യഥാഽഹം നാന്യചാരിണീ ॥ 45 ॥ 4-18-45 (28914)
കീചകശ്ച സുകേശാന്തേ മൂഢോ മദനഗർവിതഃ ।
സ മാമിഹ ഗതാം ദൃഷ്ട്വാ വ്യവസ്യതി നിരാകൃതിം।
കഥം നു വൈ തത്ര ഗതാം മർഷയേൻമാമബാന്ധവാം ॥ 46 ॥ 4-18-46 (28915)
ബഹ്വ്യഃ സന്തി തവ പ്രേഷ്യാ രാജപുത്രി വശാനുഗാഃ।
അന്യാം പ്രേഷയ കൈകേയി സംരക്ഷ്യാഽഹമിഹ ത്വയാ ॥ 47 ॥ 4-18-47 (28916)
കീചകസ്യാലയം ദേവി ന യാമി ഭയകംപിതാ।
യദ്യദന്യച്ച മേ കർമ കരോമി ച സുദുഷ്കരം ॥ 48 ॥ 4-18-48 (28917)
ഏവമുക്താ തു പാഞ്ചാല്യാ ദൈവയോഗേന കൈകയീ ।
താം വിരാടസ്യ മാഹിഷീ ക്രുദ്ധാ ഭൂയോഽന്വശാസത ॥ 49 ॥ 4-18-49 (28918)
കീചകം ചൈവ ഗച്ഛ ത്വം ബലാത്കാരേ ചോദിതാ।
നാസ്തി മേഽന്യാ ത്വയാ തുല്യാ സാ ത്വം ശീഘ്രതരം വ്രജ ॥ 50 ॥ 4-18-50 (28919)
അവശ്യം ത്വേവ ഗന്തവ്യം കിമർഥം മാം വിവക്ഷസി।
ശീഘ്രം ഗച്ഛ ത്വരസ്വേതി മത്പ്രീതിവശമാചര ॥ 51 ॥ 4-18-51 (28920)
ന ഹീദൃശോ മമ ഭ്രാതാ കിം ത്വം സമഭിശങ്കസേ।
ഉക്ത്വാ ചൈനാം ബലാച്ചൈവ വിനിയുജ്യ പ്രഭുത്വതഃ ॥ 52 ॥ 4-18-52 (28921)
ഭാജനം പ്രദദൌ ചാസ്യൈ സപിധാനം ഹിരൺമയം।
യാ സുജാതാ സുഗന്ധാ ച താമാനയ സുരാമിതി ॥ 53 ॥ 4-18-53 (28922)
സാ ശങ്കമാനാ രുദതീ വേപന്തീ ദ്രുപദാത്മജാ।
ദൈവതേഭ്യോ നമസ്കൃത്വാ ശ്വശുരേഭ്യസ്തഥാഽബ്രവീത് ॥ 54 ॥ 4-18-54 (28923)
യഥാഽഹമന്യം പാർഥേഭ്യോ നാഭിജാനാപി മാനവം।
തേന സത്യേന മാം ദൃഷ്ട്വാ കീചകോ മാ വശം നയേത് ॥ 55 ॥ 4-18-55 (28924)
യഥാഽഹം പാണ്ഡുപുത്രേഭ്യഃ പഞ്ചഭ്യോ നാന്യഗാമിനീ।
തേന സത്യേന മാം ദൃഷ്ട്വാ കീചകോ മാ വശം നയേത് ॥ 56 ॥ ॥ 4-18-56 (28925)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ വിരാടപർവണി കീചകവധപർവണി അഷ്ടാദശോഽധ്യായഃ ॥ 18 ॥ ---------
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Footnotes
4-18-2 അഭിമന്യസേ കാമയസേ ॥ 2 ॥ 4-18-5 മിഥ്യാഭിഗൃധ്നഃ വിതഥാഭിനിവേശീ । മഹദ്ഭയം മൃത്യും ॥ 5 ॥ 4-18-20 മന്യസേ ലിപ്സസേ ശിശോശ്ചന്ദ്രവദഹം തവ ദുർലഭാസ്മീതി ഭാവഃ ॥ 20 ॥ 4-18-21 യാ സ്വീയം അർഥയേത കാമയേത ശുഭേച്ഛാരൂപാ തവ നാസ്തീത്യർഥഃ। തേന ച ശുഭേന പരദാരനിവൃത്തിരൂപേണ കാമിതേന സഞ്ജീവനം ഭവതീതി ശേഷഃ। അന്യഥാ മരിഷ്യസീത്യർഥഃ ॥ 21 ॥വിരാടപർവ - അധ്യായ 019
॥ ശ്രീഃ ॥
4.19. അധ്യായഃ 019
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
കീചകഗൃഹംപ്രതി പ്രസ്ഥിതയാ ദ്രൌപദ്യാ തേന സ്വസ്യാദൂഷണായ സൂര്യാദിദേവതാപ്രാർഥനാ ॥ 1 ॥ സൂര്യേണ തദ്രക്ഷണായ നിഗൂഢസ്യ രക്ഷസഃ പ്രേഷണം ॥ 2 ॥ കീചകേന ദ്രൌപദീംപ്രതി സ്വവശീഭവനയാചനം ॥ 3 ॥ തഥാ തദനംഗീകാരരോഷാത്തസ്യാഃ പാദേന താഡനം ॥ 4 ॥ സൂര്യദൂതേന രക്ഷസാ കീചകസ്യ ഭൂമൌ നിപാതനം ॥ 5 ॥ യുധിഷ്ഠിരേന കീചകജിഘാംസോർഭീമസ്യ സങ്കേതേന പ്രതിഷേധനം ॥ 6 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-19-0 (28926)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-19-0x (3064)
അകീർതയത സുശ്രോണീ ധർമം ശക്രം ദിവാകരം।
മാരുതം ചാശ്വിനൌ ദേവൌ കുബേരം വരുണം യമം ॥ 1 ॥ 4-19-1 (28927)
രുദ്രമഗ്നിം ഭഗം വിഷ്ണും സ്കന്ദം പൂഷണമേവ ച।
സാവിത്രീസഹിതം ചാപി ബ്രഹ്മാണം പര്യകീർതയത് ॥ 2 ॥ 4-19-2 (28928)
ഇത്യേവം മൃഗശവാക്ഷീ സുശ്രോണീ ധർമചാരിണീ ।
ഉപാതിഷ്ഠത സാ സൂര്യം മുഹൂർതമബലാ തദാ ॥ 3 ॥ 4-19-3 (28929)
തദസ്യാസ്തനുമധ്യായാഃ സർവം സൂര്യോഽവബുദ്ധവാൻ।
അന്തർഹിതം തതസ്തസ്യാ രക്ഷോ രക്ഷാർഥമാദിശത് ॥ 4 ॥ 4-19-4 (28930)
തച്ചൈനാം നാജഹാത്തത്ര സർവാവസ്ഥാസ്വനിന്ദിതാം ॥ 5 ॥ 4-19-5 (28931)
പ്രതസ്ഥേ സാ സുകേശാന്താ ത്വരമാണാ പുനഃപുനഃ ।
വിലംബമാനാ വിവശാ കീചകസ്യ നിവേശനം ॥ 6 ॥ 4-19-6 (28932)
താം മൃഗീമിവ വിത്രസ്താം ദൃഷ്ട്വാ കൃഷ്ണാം സമാഗതാം।
ഉത്പപാതാസനാത്തൂർണം നാവം ലബ്ധ്വേവ പാരഗഃ ॥ 7 ॥ 4-19-7 (28933)
ശ്ലക്ഷ്ണം ചോവാച വാക്യം സ കീചകഃ കാമമൂർച്ഛിതഃ।
സ്വാഗതം തേ സുകേശാന്തേ സുവ്യുഷ്ടാ രജനീ മമ ॥ 8 ॥ 4-19-8 (28934)
സ്വാമിനീ ത്വമനുപ്രാപ്താ ചിരസ്യ ഭവനം ശുഭേ।
കുരുഷ്വ ച മയി പ്രീതിം വശം ചോപാനയസ്വ മാം ॥ 9 ॥ 4-19-9 (28935)
പ്രതിഗൃഹ്ണീഷ്വ മേ ഭോഗാംസ്ത്വദർഥമുപകൽപിതാൻ।
സർവരത്നമയീം മാലാം കുണ്ഡലേ ച ഹിരൺമയേ ॥ 10 । 4-19-10 (28936)
വാസാംസി ചന്ദനം മാല്യം ധൂപശുദ്ധാം ച വാരുണീം।
പ്രതിഗൃഹ്ണീഷ്വ ഭദ്രം തേ വിഹര ത്വം യഥേച്ഛസി।
പ്രീത്യാ മേ കുരു മദ്മാക്ഷി പ്രസാദം പ്രിയദർശനേ ॥ 11 ॥ 4-19-11 (28937)
സ്വാസ്തീർണമസ്തി ശയനം സിതസൂക്ഷ്മോത്തരച്ഛദം।
അത്രാരുഹ്യ മയാ സാർധം പിബേമാം വരവാരുണീം ॥ 12 ॥ 4-19-12 (28938)
ഭജസ്വ മാം വിശാലാക്ഷി ഭർതാ തേ സദൃശോസ്ംയഹം।
ഉപസർപ വരാരോഹേ മേരുമർകപ്രഭാ യഥാ ॥ 13 ॥ 4-19-13 (28939)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-19-14x (3065)
സ മൂഢഃ കീചകസ്തത്ര പ്രാപ്താം രാജീവലോചനാം।
അബ്രവീദ്ദ്രൌപദീം ദൃഷ്ട്വാ ദുരാത്മാ ഹ്യാത്മസംമതഃ ॥ 14 ॥ 4-19-14 (28940)
കീചകേനൈവമുക്താ സാ ദ്രൌപദീ വരവർണിനീ।
അബ്രവീത്തമനാചാരം നേദൃശം വക്തുമർഹസി ॥ 15 ॥ 4-19-15 (28941)
നാഹം ശക്യാ ത്വയാ സ്പ്രഷ്ടും ശ്വപചേനേവ ബ്രാഹ്മണീ।
ഗന്തുമിച്ഛസി ദുർബുദ്ധേ ഗതിം ദുർഗതരാന്തരാം ॥ 16 ॥ 4-19-16 (28942)
യത്ര ഗച്ഛന്തി ബഹവഃ പരദാരാഭിമർശകാഃ।
നരാഃ സംഭിന്നമര്യാദാഃ കീടവച്ചാശുഭാശ്രയാഃ ॥ 17 ॥ 4-19-17 (28943)
അപ്രൈഷീൻമാം സുരാഹാരീം സുദേഷ്ണാ ത്വന്നിവേശനം ।
തസ്യൈ നയിഷ്യേ മദിരാം ഭഗിനീ തൃഷിതാ തവ ॥ 18 ॥ 4-19-18 (28944)
പിപാസിതാ ച കൈകേയീ തൂർണം മാമാദിശത്തതഃ।
ദീയതാം മേ സുരാ ശീഘ്രം സൂതപുത്ര വ്രജാംയഹം ॥ 19 ॥ 4-19-19 (28945)
കീചക ഉവാച। 4-19-20x (3066)
അന്യാ ഭദ്രേ ഹരിഷ്യന്തി രാജപുത്ര്യാഃ സുരാമിമാം।
കിം ത്വം യാസ്യസി കല്യാണി മദർഥം ത്വമിഹാഗതാ ॥ 20 ॥ 4-19-20 (28946)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-19-21x (3067)
ഇത്യുക്ത്വാ ദക്ഷിണേ പാണൌ സൂതപുത്രഃ പരാമൃശത്।
സാ ഗൃഹീതാ വിധൂന്വന്തീ ഭൂമൌ നിക്ഷിപ്യ ഭാജനം ।
സഭാം ശരണമാധാവദ്യത്ര രാജാ യുധിഷ്ഠിരഃ ॥ 21 ॥ 4-19-21 (28947)
താം കീചകഃ പ്രധാവന്തീം കേശപക്ഷേ പരാമൃശത്।
പാതയിത്വാ തു താം ഭൂമൌ സൂതപുത്രഃ പദാഽവധീത് ॥ 22 ॥ 4-19-22 (28948)
സഭായാം പശ്യതോ രാജ്ഞോ വിരാടസ്യ മഹാത്മനഃ।
ബ്രാഹ്മണാനാം ച വൃദ്ധാനാം ക്ഷത്രിയാണാം ച പശ്യതാം ॥ 23 ॥ 4-19-23 (28949)
തസ്യാഃ പാദാഭിതപ്തായാ മുഖാദ്രുധിരമാസ്രവത് ॥ 24 ॥ 4-19-24 (28950)
തതോ ദിവാകരേണാശു രാക്ഷസഃ സംനിയോജിതഃ।
സ കീചകമപോവാഹ വാതവേഗേന ഭാരത ॥ 25 ॥ 4-19-25 (28951)
സ പപാത തദാ ഭൂമൌ രക്ഷോബലസമീരിതഃ ।
വിഘൂർണമാനോ നിശ്ചേഷ്ടശ്ഛിന്നമൂല ഇവ ദ്രുമഃ ॥ 26 ॥ 4-19-26 (28952)
താം ദൃഷ്ട്വാ തത്ര തേ സഭ്യാ ഹാഹാഭൂതാഃ സമന്തതഃ।
ന യുക്തം സൂതപുത്രേതി കീചകേതി ച തേഽവദൻ।
കിമിയം വധ്യതേ ബാലാ കൃപണാ ചാപ്യബാന്ധവാ ॥ 27 ॥ 4-19-27 (28953)
തസ്യാമാസൻഹി തേ പാർഥാഃ സഭായാം ഭ്രാതരസ്തഥാ ।
അമൃഷ്യമാണാഃ കൃഷ്ണായാഃ കീചകേന പദാ വധം ॥ 28 ॥ 4-19-28 (28954)
താം ദൃഷ്ട്വാ ഭീമസേനസ്യ ക്രോധാദാസ്രമവർതത।
ധൂമോച്ഛ്വാസഃ സമഭവന്നേത്രേ ചോച്ഛ്രിതപക്ഷ്മണീ ।
സസ്വേദാ ഭ്രുകുടീ ചോഗ്രാ ലലാടേ സമവർതത ॥ 29 ॥ 4-19-29 (28955)
തസ്യ ഭീമോ വധപ്രേപ്സുഃ കീചകസ്യ ദുരാത്മനഃ।
ദന്തൈർദന്താംസ്തദാ രോപാന്നിഷ്പിപേഷ മഹാമനാഃ ॥ 30 ॥ 4-19-30 (28956)
ഭൂയഃ സഞ്ചരിതഃ ക്രുദ്ധഃ സഹസോത്ഥായ ചാസനാത്।
നിരൈക്ഷത ദ്രുമം ദീർഘം രാജാനം ചാപ്യവൈക്ഷത॥ 31 ॥ 4-19-31 (28957)
വധമാകാങ്ക്ഷമാണം തം കീചകസ്യ ദുരാത്മനഃ।
ആകാരേണൈവ ഭീമം സ പ്രത്യപേധദ്യുധിഷ്ഠിരഃ ॥ 32 ॥ 4-19-32 (28958)
തസ്യ രാജാ ശനൈഃ സഞ്ജ്ഞാം കുന്തീപുത്രോ യുധിഷ്ഠിരഃ।
ചകാര ഭീമസേനസ്യ രോഷാവിഷ്ടസ്യ ധീമതഃ ॥ 33 ॥ 4-19-33 (28959)
പ്രത്യാഖ്യാനം തദാ ചാഹ കങ്കോ നാമ യുധിഷ്ഠിരഃ ॥ 34 ॥ 4-19-34 (28960)
സൂദ മാ സാഹസം കാർഷീഃ ഫലിതോഽയം വനസ്പതിഃ।
നാത്ര ശുഷ്കാണി കാഷ്ഠാനി സന്തി യാനി ച കാനി ച॥ 35 ॥ 4-19-35 (28961)
യദി തേ ദാരുകൃത്യം സ്യാന്നിഷ്ക്രംയ നഗരാദ്ബഹിഃ।
സമൂലം ശാതയേർവൃക്ഷം ശ്രമസ്തേ ന ഭവിഷ്യതി॥ 36 ॥ 4-19-36 (28962)
യസ്യ ചാർദ്രസ്യ വൃക്ഷസ്യ ശീതച്ഛായാം സമാശ്രയേത്।
ന തസ്യ പർണേ ദ്രുഹ്യേത പൂർവവൃത്തമനുസ്മരൻ ॥ 37 ॥ 4-19-37 (28963)
ന ക്രോധകാലസമയഃ സൂദ മാ ചാപലം കൃഥാഃ।
അപൂർണോഽയം ദ്വിപക്ഷോനോ നേദം ബലവതാം ബഹു ॥ 38 ॥ 4-19-38 (28964)
അഥാംഗുഷ്ഠേനാവമൃദ്ഗാദംഗുഷ്ഠം തത്ര ധർമരാട്।
പ്രബോധനഭയാദ്രാജ്ഞോ ഭീമം തം പ്രത്യഷേധയത് ॥ 39 ॥ 4-19-39 (28965)
ഭീമസേനസ്തു തദ്വാക്യം ശ്രുത്വാ പരപുരഞ്ജയഃ।
സഹസോത്പതിതം ക്രോധം ന്യയച്ഛദ്ധൃതിമാൻബലാത് ।
ഇംഗിതജ്ഞഃ സ തു ഭ്രാതുസ്തൂഷ്ണീമാസീദ്വൃകോദരഃ ॥ 40 ॥ 4-19-40 (28966)
ഭീമസ്യ ച സമാരംഭം ദൃഷ്ട്വാ രാജ്ഞോഽസ്യ ചേഷ്ടിതം।
ദ്രൌപദീ ചാധികം ക്രോധാത്പ്രാരുദത്സാ പുനഃപുനഃ ॥ 41 ॥ 4-19-41 (28967)
കീചകേനാനുഗമനാത്കൃഷ്ണാ താംരായതേക്ഷണാ ।
സഭാദ്വാരമുപഗംയ രുദന്തീ വാക്യമബ്രവീത് ॥ 42 ॥ 4-19-42 (28968)
അവേക്ഷമാണാ സുശ്രോണീ പതീംസ്താന്ദീനചേതസഃ।
ആകാരം പരിരക്ഷന്തീ പ്രതിജ്ഞാം ധർമസംയുതാം।
ദഹ്യമാനേവ രൌദ്രേണ ചക്ഷുഷാ ദ്രുപദാത്മജാ ॥ 43 ॥ 4-19-43 (28969)
പ്രജാരക്ഷണശീലാനാം രാജ്ഞാം ഹ്യമിതതേജസാം।
കാര്യാഽനുപാലനം നിത്യം ധർമേ സത്യേ ച തിഷ്ഠതാം ॥ 44 ॥ 4-19-44 (28970)
സ്വപ്രജായാം പ്രജായാം ച വിശേഷം നാധിഗച്ഛതാം।
പ്രിയേഷ്വപി ച വധ്യേഷു സമത്വം യേ സമാശ്രിതാഃ ॥ 45 ॥ 4-19-45 (28971)
വിവാദേഷു പ്രവൃത്തേഷു സമം കാര്യാനുദർശിനാ।
രാജ്ഞാ ധർമാസനസ്ഥേന ജിതൌ ലോകാവുഭാവപി ॥ 46 ॥ 4-19-46 (28972)
രാജന്ധർമാസനസ്ഥോ ഹി രക്ഷ മാം ത്വമനാഗസം ॥ 47 ॥ 4-19-47 (28973)
അഹം ത്വനപരാധ്യന്തീ കീചകേന ദുരാത്മനാ ।
പശ്യതസ്തേ മഹാരാജ ഹതാ പാദേന ദാസിവാത് ॥ 48 ॥ 4-19-48 (28974)
ത്വത്സമക്ഷം നൃപശ്രേഷ്ഠ നിഷ്പിഷ്ടാ വസുധാതലേ ।
അനാഗസം കൃപാർഹാം മാം സ്ത്രിയം ത്വം പരിപാലയ ॥ 49 ॥ 4-19-49 (28975)
രക്ഷ മാം കീചകാദ്ഭീതാം ധർമം രക്ഷ നരേശ്വര ।
മത്സ്യാധിപ പ്രജാ രക്ഷ പിതാ പുത്രാനിവൌരസാൻ ॥ 50 ॥ 4-19-50 (28976)
യസ്ത്വധർമേണ കാര്യാണി മോഹാത്മാ കുരുതേ നൃപഃ।
അചിരാത്തം ദുരാത്മാനം വശേ കുർവന്തി ശത്രവഃ ॥ 51 ॥ 4-19-51 (28977)
മത്സ്യാനാം കുലജസ്ത്വം ഹി തേഷാം സത്യം പരായണം।
ത്വം കിലൈവംവിധോ ജാതഃ കുലേ ധർമപരായണേ ॥ 52 ॥ 4-19-52 (28978)
അതസ്ത്വാഹമഭിക്രന്ദേ ശരണാർഥം നരാധിപ।
ത്രാഹി മാമദ്യ രാജേന്ദ്ര കീചകാത്പാപപൂരുഷാത് ॥ 53 ॥ 4-19-53 (28979)
അനാഥാമിഹ മാം ജ്ഞാത്വാ കീചകഃ പുരുഷാധമഃ।
പ്രഹരത്യേവ നീചാത്മാ ന തു ധർമമവേക്ഷതേ ॥ 54 ॥ 4-19-54 (28980)
അകാര്യാണാമനാരംഭാത്കാര്യാണാമനുപാലനാത്।
പ്രജാസു യേ സുവൃത്താസ്തേ സ്വർഗമായാന്തി ഭൂമിപാഃ ॥ 55 ॥ 4-19-55 (28981)
കാര്യാകാര്യവിശേഷജ്ഞാഃ കാമകാരേണ പാർഥിവാഃ।
പ്രജാസു കിൽബിഷം കൃത്വാ നരകം യാന്ത്യധോമുഖാഃ ॥ 56 ॥ 4-19-56 (28982)
നൈവ യജ്ഞൈർന വാ ദാനൈർന ഗുരോരുപസേവനാത്।
പ്രാപ്നുവന്തി തഥാ ധർമം യഥാ കാര്യാനുപാലനാത് ॥ 57 ॥ 4-19-57 (28983)
അപി ചേദം പുരാ ബ്രഹ്മാ പ്രോവാചേന്ദ്രായ പൃച്ഛതേ।
ദ്വന്ദ്വം കാര്യമകാര്യം ച ലോകേ ചാസീത്പരം യഥാ ॥ 58 ॥ 4-19-58 (28984)
ധർമാധർമൌ പുനർദ്വന്ദ്വം വിനിയുക്തമഥാപി വാ।
ക്രിയാണാമക്രിയാണാം ച പ്രാപണേ പുണ്യപാപയോഃ ॥ 59 ॥ 4-19-59 (28985)
പ്രജായാം സൃജ്യമാനായാം പുരാ ഹ്യേതദുദാഹൃതം।
ഏതദ്വോ മാനുഷാഃ സംയക്കാര്യം ദ്വന്ദ്വത്രയം ഭുവി ॥ 60 ॥ 4-19-60 (28986)
അസ്മിൻസുനീതേ ദുർനീതേ ലഭതേ കർമജം ഫലം।
കല്യാണകാരീ കല്യാണം പാപകാരീ ച പാപകം ॥ 61 ॥ 4-19-61 (28987)
തേന ഗച്ഛതി സംസർഗം സ്വർഗായ നരകായ വാ।
സുകൃതം ദുഷ്കൃതം വാഽപി കൃത്വാ മോഹേന മാനവഃ ।
പശ്ചാത്താപേന തപ്യേത സ്വബുദ്ധ്യാ മരണം ഗതഃ ॥ 62 ॥ 4-19-62 (28988)
ഏവമുക്ത്വാ പരം വാക്യം വിസസർജ ശതക്രതും।
ശക്രോപ്യാപൃച്ഛ്യ ബ്രഹ്മാണം ദേവരാജ്യമപാലയത് ॥ 63 ॥ 4-19-63 (28989)
യഥോക്തം ദേവരാജേന ബ്രഹ്മണാ പരമേഷ്ഠിനാ।
തഥാ ത്വമപി രാജേന്ദ്ര കാര്യാകാര്യേ സ്ഥിരോ ഭവ ॥ 64 ॥ ॥ 4-19-64 (28990)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ വിരാടപർവണി കീചകവധപർവണി ഏകോനവിംശോഽധ്യായഃ ॥ 19 ॥
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Footnotes
4-19-17 കീടവച്ച ഗുഹാശ്രയാ ഇതി കo ഥo പാഠഃ ॥ 17 ॥വിരാടപർവ - അധ്യായ 020
॥ ശ്രീഃ ॥
4.20. അധ്യായഃ 020
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
വിരാടേന കീചകസ്യ ദണ്ഡാപ്രയോഗാദ്രുഷ്ട്യാ ദ്രൌപദ്യാ തംപ്രത്യുപാലംഭനം ॥ 1 ॥ യുധിഷ്ഠിരേണ ദ്രൌപദ്യാഃ സാന്ത്വനം ॥ 2 ॥ ദ്രൌപദ്യാഽജ്ഞാനാദിവ സ്വശോകഹേതും പൃച്ഛന്തീം സുദേഷ്ണാംപ്രതി ഗന്ധർവൈഃ കീചകവധസ്യ ഭാവിത്വകഥനം ॥ 3 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-20-0 (28991)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-20-0x (3068)
ഏവം വിലപമാനായാം പാഞ്ചാല്യാം മത്സ്യപുംഗവഃ।
അശക്തഃ കീചകം തത്ര ശാസിതും ബലദർപിതം ।
വിരാടരാജഃ മൂതം തു സാന്ത്വേനൈവ ന്യവാരയത് ॥ 1 ॥ 4-20-1 (28992)
കീചകം മത്സ്യരാജേന കൃതാഗസമനിന്ദിതാ।
നാപരാധാനുരൂപേണ ദണ്ഡേന പ്രതിപാദിതം ॥ 2 ॥ 4-20-2 (28993)
പാഞ്ചാലരാജസ്യ സുതാ ദൃഷ്ട്വാ സുരസുതോപമാ।
ധർമജ്ഞാ വ്യവഹാരാണാം കീചകേ കൃതകിൽബിഷേ ।
പുനഃ പ്രോവാച രാജാനം സ്മരന്തീ ധർമമുത്തമം ॥ 3 ॥ 4-20-3 (28994)
സംപ്രേക്ഷ്യ ച വരാരോഹാ സർവാംസ്തത്ര സഭാസദഃ।
രാജാനുവർതനപരാൻകീചകം ച കൃതാഗസം।
വിരാടം ചാഹ പാഞ്ചാലീ ദുഃഖേനാവിഷ്ടചേതനാ ॥ 4 ॥ 4-20-4 (28995)
ന രാജന്രാജവത്കിഞ്ചിത്സമാചരസി കീചകേ।
ദസ്യൂനാമിവ തേ ധർമോ ന സത്സു പരിവർതതേ॥ 5 ॥ 4-20-5 (28996)
ന കീചകഃ സ്വധർമസ്ഥോ ന ച മത്സ്യഃ കഥഞ്ചന।
സഭാസദോഽപ്യധർമജ്ഞാ യ ഇമം പര്യുപാസതേ॥ 6 ॥ 4-20-6 (28997)
ന ധർമം കീചകോ വേത്തി രാജഭൃത്യാസ്തഥൈവ ച।
ന രാജാ വിനയം ബ്രൂതേ അമാത്യാശ്ച ന ജാനതേ ॥ 7 ॥ 4-20-7 (28998)
നോപാലഭേ ത്വാം നൃപതേ വിരാടം നൃപസംസദി।
നാഹമേതേന യുക്താ വൈ ഹന്തും മാത്സ്യ തവാന്തികേ ॥ 8 ॥ 4-20-8 (28999)
സഭാസദസ്തു പശ്യന്തു കീചകം ധർമലംഘിനം।
വിരാടനൃപതേ പശ്യ മാമനാഥാമനാഗസം ॥ 9 ॥ 4-20-9 (29000)
ന സാമ ഫലതേ ദുഷ്ടേ ദുഷ്ടേ ദണ്ഡഃ പ്രയുജ്യതേ ॥ 10 ॥ 4-20-10 (29001)
അദണ്ഡ്യാന്ദണ്ഡയന്രാജാ ദണ്ഡ്യാംശ്ചൈവാപ്യദണ്ഡയൻ।
സ രാജാ ന ഭവേല്ലോകേ രാജശബ്ദസ്യ ഭാജനം ॥ 11 ॥ 4-20-11 (29002)
ദീനാന്ധകൃപണാശക്തപംഗുകുബ്ജജഡാദികാൻ।
അനാഥബാലവൃദ്ധാംശ്ച പുരുഷാന്വാ സ്ത്രിയോഽപി വാ ।
ദുഷ്ടചോരാഭിഭൂതാംശ്ച പാലയേദവനീപതിഃ ॥ 12 ॥ 4-20-12 (29003)
അനാഥാനാം ച നാഥഃ സ്യാദപിതൄണാം പിതാ നൃപഃ ।
മാതാ ഭവേദമാതൄണാമഗുരൂണാം ഗുരുർഭവേത്।
അഗതീനാം ഗതീ രാജാ നൃണാം രാജാ പരായണം ॥ 13 ॥ 4-20-13 (29004)
വിശേഷതഃ പരൈർദുഷ്ടൈഃ പരാമൃഷ്ടം നരോത്തമഃ।
സ്ത്രിയം സാധ്വീമനാഥാം ച പാലയേത്സ്വസുതാമിവ ॥ 14 ॥ 4-20-14 (29005)
ത്വദ്ഗൃഹാവസതിം രാജന്നേതാവത്കാലപര്യയം।
അധികാം ത്വത്സുതായാശ്ച പശ്യ മാം കീചകാഹതാം ॥ 15 ॥ 4-20-15 (29006)
വിരാട ഉവാച। 4-20-16x (3069)
പരോക്ഷം നാഭിജാനാമി വിഗ്രഹം യുവയോരഹം।
അർഥതത്ത്വമവിജ്ഞായ കിം സ്യാദകുശലം മമ ॥ 16 ॥ 4-20-16 (29007)
ദ്രൌപദ്യുവാച। 4-20-17x (3070)
യേഷാം ന വൈരീ സ്വപിതി പദാ ഭൂമിമുപസ്പൃശൻ।
തേഷാം മാം മാനിനീം ഭാര്യാം സൂതപുത്രഃ പദാഽവധീത് ॥ 17 ॥ 4-20-17 (29008)
യേ ച ദദ്യുർന യാചേയുർബ്രഹ്മണ്യാഃ സത്യവാദിനഃ।
യേഷാം ദുന്ദുഭിനിർഘോഷോ ജ്യാഘോഷഃ ശ്രൂയതേ ഭൃശം।
തേഷാം മാം ദയിതാം ഭാര്യാം സൂതപുത്രഃ പദാഽവധീത് ॥ 18 ॥ 4-20-18 (29009)
തേജസ്വിനസ്തഥാ ക്ഷാന്താ ബലവന്തശ്ച മാനിനഃ।
മഹേഷ്വാസാ രണേ ശൂരാ ഗർവിതാ മാനതത്പരാഃ।
തേഷാം മാം മാനിനീം ഭാര്യാം സൂതപുത്രഃ പദാഽവധീത് ॥ 19 ॥ 4-20-19 (29010)
സർവലോകമിമം ഹന്യുര്യദി ക്രുദ്ധാ മഹാബലാഃ।
തേഷാം മാം ദയിതാം ഭാര്യാം സൂതപുത്രഃ പദാഽവധീത് ॥ 20 ॥ 4-20-20 (29011)
യേഷാം നാസ്തി സമഃ കശ്ചിദ്വീര്യേ സത്യേ ബലേ ദമേ।
തേഷാം മാം ദയിതാം ഭാര്യാം സൂതപുത്രഃ പദാഽവധീത് ॥ 21 ॥ 4-20-21 (29012)
യേഷാം ന സദൃശഃ കശ്ചിദ്ധനാദ്യൈർഭുവി മാനവഃ।
തേഷാം മാം ദയിതാം ഭാര്യാം സൂതപുത്രഃ പദാഽവധീത് ॥ 22 ॥ 4-20-22 (29013)
തവാഗ്രതോ വിശേഷേണ പ്രജാനാം ച ഹിതൈഷിണഃ।
പശ്യതോ നിഹതാ രാജംസ്തേനേഹ ജഗതീപതേ ॥ 23 ॥ 4-20-23 (29014)
ശരണം യേ പ്രപന്നാനാം ഭവന്തി ശരണാർഥിനാം।
ചരന്തി ലോകേ പ്രച്ഛന്നാഃ ക്വനു തേഽദ്യ മഹാബലാഃ ॥ 24 ॥ 4-20-24 (29015)
കഥം തേ സൂതപുത്രേണ വധ്യമാനാം പ്രിയാം സതീം।
മർഷയന്തി യഥാ ക്ലീബാ ബലവന്തോഽതിതേജസഃ ॥ 25 ॥ 4-20-25 (29016)
ക്വനു തേഷാമമർഷശ്ച വീര്യം തേഷാം ച തദ്ബലം।
ന പരീപ്സന്തി യേ ഭാര്യാം വധ്യമാനാം ദുരാത്മാനാ ॥ 26 ॥ 4-20-26 (29017)
മയാഽപി ശക്യം കിം കർതും വിരാടേ ധർമദൂഷണേ।
മാം മർഷംയതി യഃ പശ്യന്വധ്യമാനാമനാഗസം ॥ 27 ॥ 4-20-27 (29018)
ധർമോ വിദ്ധോ ഹ്യധർമേണ സഭാം യത്രോപതിഷ്ഠതി।
ന ചേദ്വിശല്യഃ ക്രിയതേ സർവേ വിദ്ധാഃ സഭാസദഃ ॥ 28 ॥ 4-20-28 (29019)
യത്ര ധർമോ ഹ്യധർമേമ സത്യം യത്രാനൃതേന ച।
ഹന്യതേ പ്രേക്ഷമാണാനാം ഹതാസ്തത്ര സഭാസദഃ ॥ 29 ॥ 4-20-29 (29020)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-20-30x (3071)
തസ്യാസ്തത്കൃപണം ശ്രുത്വാ സൈരന്ധ്ര്യാഃ പരിദേവിതം।
തതഃ സഭ്യാസ്തു തേ സർവേ ഭൂയഃ കൃഷ്ണാമപൂജയൻ।
സാധുസാധ്വിതി ചാപ്യാഹുഃ കീചകം ചാപ്യഗർഹയൻ ॥ 30 ॥ 4-20-30 (29021)
കേചിത്കൃഷ്ണാം പ്രശംസന്തി കേചിന്നിന്ദന്തി കീചകം।
കേചിന്നിന്ദന്തി രാജാനം കേചിദ്ദേവീം ച താം നരാഃ ॥ 31 ॥ 4-20-31 (29022)
സഭ്യാ ഊചുഃ । 4-20-32x (3072)
യസ്യേയം ചാരുസർവാംഗീ ഭാര്യാ സ്യാദായതേക്ഷണാ।
പരോ ലാഭശ്ച തസ്യ സ്യാന്ന സ ശോചേത്കദാചന ॥ 32 ॥ 4-20-32 (29023)
യസ്യാ ഗാത്രം ശുഭം പീനം മുഖം ജയതി പങ്കജം।
ഗതിർഹംസം സ്മിതം കുന്ദം സൌഷാ നാർഹതി പദ്വധം ॥ 33 ॥ 4-20-33 (29024)
ദ്വാത്രിംശദ്ദശനാ യസ്യാഃ ശ്വേതാ മാംസനിബന്ധനാഃ।
സ്നിഗ്ധാശ്ച മൃദവഃ കേശാഃ സൈഷാ നാർഹതി പദ്വധം ॥ 34 ॥ 4-20-34 (29025)
പദ്മം ചക്രം ധ്വജം ശംഖം പ്രാസാദോ മകരസ്തഥാ।
യസ്യാഃ പാണിതലേ സന്തി സൈഷാ നാർഹതി പദ്വധം ॥ 35 ॥ 4-20-35 (29026)
ആവർതാഃ ഖലു ചത്വാരഃ സർവേ ചൈവ പ്രദക്ഷിണാഃ ।
സമം ഗാത്രം ശുഭം സ്നിഗ്ധം യസ്യാ നാർഹതി പദ്വധം ॥ 36 ॥ 4-20-36 (29027)
അച്ഛിദ്രഹസ്തപാദാ ച അച്ഛിദ്രദശനാ ച യാ।
കന്യാ കമലപത്രാക്ഷീ കഥമർഹതി പദ്വധം ॥ 37 ॥ 4-20-37 (29028)
സേയം ലക്ഷണസംപന്നാ പൂർണചന്ദ്രനിഭാനനാ।
സുരൂപിണീ സുവദനാ നേയം യോഗ്യാ പദാ വധം ॥ 38 ॥ 4-20-38 (29029)
ദേവദേവീവ സുഭഗാ ശക്രദേവീവ ശോഭനാ।
അപ്സരാ ഇവ സാരൂപ്യാന്നേയം യോഗ്യാ പദാ വധം ॥ 39 ॥ 4-20-39 (29030)
ഇതി സ്മാപൂജസംസ്തത്ര കൃഷ്ണാം പ്രേക്ഷ്യ സഭാസദഃ ॥ 40 ॥ 4-20-40 (29031)
സാ വിനിഃശ്വസ്യ സുശ്രോണീ ഭൂമാവന്തർമുഖീ സ്ഥിതാ।
തൂഷ്ണീമാസീത്തദാ ദൃഷ്ട്വാ വിവക്ഷന്തം യുധിഷ്ഠിരം ॥ 41 ॥ 4-20-41 (29032)
യുധിഷ്ഠിരസ്യ കോപാത്തു ലലാടേ സ്വേദ ആസ്രവത്।
അബ്രവീദ്ധർമപുത്രോഽഥ സൈരന്ധ്രീം മഹിഷീം പ്രിയാം ।
കൃഷ്ണാം തത്ര നൃപാഭ്യാശേ പരിവ്രാജകരൂപധൃത് ॥ 42 ॥ 4-20-42 (29033)
ഗച്ഛ സൈരന്ധ്രി മാ ഭൈസ്ത്വം സുദേഷ്ണായാ നിവേശനം ।
രാജാ ഹ്യയം ധർമശീലോ വിരാടഃ പരലോകഭീഃ ।
യതസ്ത്വാം ന പരിത്രാതി സത്യേ ധർമപഥേ സ്ഥിതഃ ॥ 43 ॥ 4-20-43 (29034)
ഭർതാരമനുരുന്ധന്ത്യഃ ക്ലിശ്യന്തേ വീരപത്നയഃ।
ശുശ്രൂഷയാ ക്ലിശ്യമാനാഃ പതിലോകം ജയന്ത്യുത ॥ 44 ॥ 4-20-44 (29035)
മന്യേ ന കാലഃ ക്രോധസ്യ പശ്യന്തി പതയസ്തവ।
തേന ത്വാം നാഭിധാവന്തി ഗന്ധർവാഃ സൂര്യവർചസഃ ॥ 45 ॥ 4-20-45 (29036)
ശ്രൂയന്താം തേ സുകേശാന്തേ മോക്ഷധർമാശ്രയാഃ കഥാഃ।
യഥാ ധർമഃ കുലസ്ത്രീണാം ദൃഷ്ടോ ധർമാനുരോധനാത് ॥ 46 ॥ 4-20-46 (29037)
നാസ്തി യജ്ഞഃ സ്ത്രിയാഃ കശ്ചിന്ന ശ്രാദ്ധം നാപ്യുപോഷണം।
യാ തു ഭർതാരി ശുശ്രൂഷാ സാ സ്വർഗായാഭിജായതേ ॥ 47 ॥ 4-20-47 (29038)
പിതാ രക്ഷതി കൌമാരേ ഭർതാ രക്ഷതി യൌവനേ।
പുത്രസ്തു സ്ഥാവിരേ ഭാവേ ന സ്ത്രീ സ്വാതന്ത്ര്യമർഹതി ॥ 48 ॥ 4-20-48 (29039)
ഭീരു ഭർതൃഭയാത്പത്ന്യോ ന ക്രുധ്യന്തി കദാചന।
ബഹുഭിശ്ച പരിക്ലേശൈരവജ്ഞാതാശ്ച ശത്രുഭിഃ ।
അനന്യഭാവാഃ ശുദ്ധാശ്ച പുണ്യലോകം ജയന്ത്യുത ॥ 49 ॥ 4-20-49 (29040)
ന ക്രോധകാലം നിയതം പശ്യന്തി പതയസ്തവ।
ന ക്രുദ്ധാൻപ്രതിയായാദ്വൈ പതീംസ്തേ വൃത്രഹാ അപി।
തേന ത്വാം നാഭിധാവന്തി ഗന്ധർവാഃ കാമരൂപിണഃ ॥ 50 ॥ 4-20-50 (29041)
യദി തേ സമയഃ കശ്ചിത്കൃതോ ഹ്യായതലോചനേ।
തം സ്മരസ്വ ക്ഷമാശീലേ ക്ഷമാ ധർമോ ഹ്യനുത്തമഃ ॥ 51 ॥ 4-20-51 (29042)
ക്ഷമാ ധർമഃ ക്ഷമാ സത്യം ക്ഷമാ ദാനം ക്ഷമാ തപഃ।
ക്ഷമാവതാമയം ലോകഃ പരലോകഃ ക്ഷമാവതാംം ॥ 52 ॥ 4-20-52 (29043)
ദ്വ്യംശിനോ ദ്വാദശാംഗസ്യ ചതുർവിംശതിപർവണഃ।
കസ്ത്രിഷഷ്ഠിശതാരസ്യ മാസോനസ്യാക്ഷമീ ഭവേത്॥ 53 ॥ 4-20-53 (29044)
ഗച്ഛ സൈരന്ധ്രി ഗന്ധർവാഃ കരിഷ്യന്തി തവ പ്രിയം।
വ്യപനേഷ്യന്തി തേ ദുഃഖം യേന തേ വിപ്രിയം കൃതം ॥ 54 ॥ 4-20-54 (29045)
ഇത്യേവമുക്തേ തിഷ്ഠന്തീം പുനരേവാഹ ധർമരാട്।
വിഘ്നം കരോഷി വൈ ഭദ്രേ ദീവ്യതാം രാജസംസദി ॥ 55 ॥ 4-20-55 (29046)
തസ്മാത്ത്വമപി സുശ്രോണി ശൈലൂഷീവ വിഭാസി നഃ।
ഏവമുക്താ തു സാ ഭർത്രാ സമുദ്വീക്ഷ്യാബ്രവീദിദം ॥ 56 ॥ 4-20-56 (29047)
സത്യമുക്തം ത്വയാ വിദ്വഞ്ശൈലൂഷീം വിദ്ധി മാം പുനഃ।
ശൈലൂഷകസ്യ തസ്യാഹം യേഷാം ജ്യേഷ്ഠോഽക്ഷകോവിദഃ ॥ 57 ॥ 4-20-57 (29048)
ഏവമുക്ത്വാ വരാരോഹാ പരിമൃജ്യാനനം ശുഭം।
കേശാന്വിമുക്താൻസംയംയ രുധിരേണ സമുക്ഷിതാൻ ॥ 58 । 4-20-58 (29049)
പാംസുകുണ്ഠിതസർവാംഗീ ഗജരാജവധൂരിവ।
പ്രതസ്ഥേ നാഗനാസോരൂർഭർതുരാജ്ഞായ ശാസനം ॥ 59 ॥ 4-20-59 (29050)
വിമുക്താ മൃഗശാവാക്ഷീ നിരന്തരപയോധരാ।
പ്രഭാ നക്ഷത്രരാജസ്യ കാലമേഘൈരിവാവൃതാ ॥ 60 ॥ 4-20-60 (29051)
യസ്യാർഥേ പാണ്ഡവേയാസ്തു ത്യജേയുരപി ജീവിതം।
താം തേ ദൃഷ്ട്വാ തഥാ കൃഷ്ണാം ക്ഷമിണോ ധർമചാരിണഃ।
സമയം നാതിവർതന്തേ വേലാമിവ മഹോദധിഃ ॥ 61 ॥ 4-20-61 (29052)
സാ പ്രവിശ്യ പ്രവേപന്തീ സുദേഷ്ണായാ നിവേശനം।
രുദന്തീ ചാരുസർവാംഗീ തസ്യാസ്തസ്ഥാവഥാഗ്രതഃ ॥ 62 ॥ 4-20-62 (29053)
താമുവാച വിരാടസ്യ മഹിഷീ ശാഠ്യമാസ്ഥിതാ।
കിമിദം പദ്മസങ്കാശം സുദന്തോഷ്ഠാക്ഷിനാസികം ॥ 63 ॥ 4-20-63 (29054)
രുദന്ത്യാ അവമൃഷ്ടാസ്രം പൂർണേന്ദുസമവർചസം।
ബിംബോഷ്ഠം കൃഷ്ണതാരാഭ്യാമത്യന്തരുചിരപ്രഭം।
നയനാഭ്യാമജിഹ്യാഭ്യാം മുഖം തേ മുഞ്ചതേ ജലം ॥ 64 ॥ 4-20-64 (29055)
കസ്ത്വാഽവധീദ്വരാരോഹേ കസ്മാദ്രോദിഷി ശോഭനേ।
കോ വിപ്രയുജ്യതേ ദാരൈഃ സപുത്രൈഃ സഹബാന്ധവൈഃ ॥ 65 ॥ 4-20-65 (29056)
കസ്യാദ്യ രാജാ കുപിതോ വധമാജ്ഞാപയിഷ്യതി।
ബ്രൂഹി കിം തേ പ്രിയം കർമ കം ത്യജേ ഘാതയാമി വാ ॥ 66 ॥ 4-20-66 (29057)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-20-67x (3073)
താം നിഃശ്വസ്യാബ്രവീത്കൃഷ്ണാ ജാനന്തീ നാമ പൃച്ഛസി।
ഭ്രാതുസ്ത്വം മാമനുപ്രേഷ്യ കിമേവം ഹി വികത്ഥസേ ॥ 67 ॥ 4-20-67 (29058)
കീചകോ മാഽവധീത്തത്ര സുരാഹാരീമിതോഗതാം।
സഭായാം പശ്യതോ രാജ്ഞോ യഥാ വൈ നിർജനേ വനേ ॥ 68 ॥ 4-20-68 (29059)
സുദേഷ്ണോവാച। 4-20-69x (3074)
ഘാതയാമി സുദന്തോഷ്ഠി കീചകം യദി മന്യസേ।
ഭ്രാതാ യദ്യേഷ മേ വ്യക്തം യോഽതീതോ ധർമചാരിണീം।
യസ്ത്വാം കാമാഭിഭൂതാത്മാ ദുർലഭാമവമന്യതേ ॥ 69 ॥ 4-20-69 (29060)
ദ്രൌപദ്യുവാച। 4-20-70x (3075)
അദ്യൈവ തം ഹനിഷ്യന്തി യേഷാമാഗസ്കരോ ഹി സഃ।
മന്യേഽഹമദ്യ വാ ശ്വോ വാ പരലോകം ഗമിഷ്യതി ॥ 70 ॥ 4-20-70 (29061)
ഭ്രാതുഃ പ്രയച്ഛ ത്വരിതാ ജീവച്ഛ്രാദ്ധം ത്വമദ്യ വൈ।
സുഹൃഷ്ടം കുരു വൈ ചൈനം നാസൂൻമന്യേ ധരിഷ്യതി ॥ 71 ॥ 4-20-71 (29062)
തേഷാം ഹി മമ ഭർതൄണാം പഞ്ചാനാം ധർമചാരിണാം।
ഏകോ ദുർധഷണോഽത്യർഥം ബലേ ചാപ്രതിമോ ഭുവി ॥ 72 ॥ 4-20-72 (29063)
നിർമനുഷ്യമിമം ലോകം കുര്യാത്ക്രുദ്ധോ നിശാമിമാം।
ന സ സങ്ക്രുധ്യതേ താവദ്ഗന്ധർവഃ കാമരൂപധൃത് ॥ 73 ॥ 4-20-73 (29064)
നൂനം ജ്ഞാസ്യതി യാവദ്വൈ മമൈതത്പാദഘാതനം।
തത്ക്ഷണാത്കീചകഃ പാപഃ സപുത്രഭ്രാതൃബാന്ധവഃ।
വിനശിഷ്യതി ദുഷ്ടാത്മാ യഥാ ദുഷ്കൃതകർമകൃത് ॥ 74 ॥ 4-20-74 (29065)
അപി ചൈതത്പുരാ പ്രോക്തം നിപുണൈർമനുജോത്തമൈഃ।
ഏകസ്തു കുരുതേ പാപം കാലപാശവശം ഗതഃ।
നീചേനാത്മാപരാധേന കുലം തേന വിനശ്യതി ॥ 75 ॥ 4-20-75 (29066)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-20-76x (3076)
സുദേഷ്ണാമേവമുക്ത്വാ തു സൈരന്ധ്രീ ദുഃഖമോഹിതാ।
കീചകസ്യ വധാർഥായ വ്രതദീക്ഷാമുപാഗമത് ॥ 76 ॥ 4-20-76 (29067)
അഭ്യർഥിതാ ച നാരീഭിർമാനിതാ ച സുദേഷ്ണയാ।
ന ച സ്നാതി ന ചാശ്നാതി ന പാംസൂൻപരിമാർജതി।
രുധിരക്ലിന്നവദനാ ബഭൂവ മൃദിതേക്ഷണാ ॥ 77 ॥ 4-20-77 (29068)
താം തഥാ ശോകസന്തപ്താം ദൃഷ്ട്വാ പ്രരുദിതാം സ്ത്രിയഃ।
കീചകസ്യ വധം സർവാ മനോഭിശ്ച ശശംസിരേ ॥ 78 ॥ ॥ 4-20-78 (29069)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ വിരാടപർവണി കീചകവധപർവണി വിംശോഽധ്യായഃ ॥ 20 ॥
വിരാടപർവ - അധ്യായ 021
॥ ശ്രീഃ ॥
4.21. അധ്യായഃ 021
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
വൈശംപായനേന ജനമേജയംപ്രതി കീചകോത്പത്തിപ്രകാരാദികഥനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-21-0 (29070)
ജനമേജയ ഉവാച। 4-21-0x (3077)
അഹോ ദുഃഖതരം പ്രാപ്താ കീചകേന പദാ ഹതാ।
പതിവ്രതാ മഹാഭാഗാ ദ്രൌപദീ യോഷിതാംവരാ ॥ 1 ॥ 4-21-1 (29071)
ദുഃശലാം സ്മാരയന്തീ സാ ഭർതൄണാം ഭഗിനീം ശുഭാം।
നാശപത്സിന്ധുരാജം സാ ബലാത്കാരേണ വാഹിതാ ॥ 2 ॥ 4-21-2 (29072)
കിമർഥമിഹ സംപ്രാപ്താ കീചകേന ദുരാത്മനാ ।
നാശപത്തം മഹാഭാഗാ കൃഷ്ണാ പാദേന താഡിതാ ॥ 3 ॥ 4-21-3 (29073)
തേജോരാശിരിയം ദേവീ ധർമജ്ഞാ സത്യവാദിനീ ।
കേശപാംശേ പരാമൃഷ്ടാ മർഷയന്തീ ഹ്യശക്തവത് ॥ 4 ॥ 4-21-4 (29074)
നൈതത്കാരണമൽപം ഹി ശ്രോതുകാമോഽസ്മി സത്തമ।
കൃഷ്ണായാസ്തു പരിക്ലേശാൻമനോ മേ ദൂയതേ ഭൃശം ॥ 5 ॥ 4-21-5 (29075)
കസ്യ വംശേ സമുദ്ഭൂതഃ സ ച ദുർലലിതോ മുനേ ।
ബലോൻമത്തഃ കഥം ചാസീത്സ്യാലോ മാത്സ്യസ്യ കീചകഃ ॥ 6 ॥ 4-21-6 (29076)
ദൃഷ്ട്വാപി താം പ്രിയാം ഭാര്യാം സൂതപുത്രേണ താഡിതാം ।
നൈവ ചുക്ഷുഭിരേ വീരാഃ കിമകുർവന്ത തം പ്രതി ॥ 7 ॥ 4-21-7 (29077)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-21-8x (3078)
ത്വദുക്തോഽയമനുപ്രശ്നഃ കുരൂണാം കീർതിവർധനഃ।
ഏതത്സർവം യഥാ വക്ഷ്യേ വിസ്തരേണേഹ പാർഥിവ ॥ 8 ॥ 4-21-8 (29078)
ബ്രാഹ്മണ്യാം ക്ഷത്രിയാഞ്ജാതഃ സൂതോ ഭവതി പാർഥിവ ।
പ്രാതിലോംയേന ജാതാനാം സ ഹ്യേകോ ദ്വിജ ഏവ തു ॥ 9 ॥ 4-21-9 (29079)
രഥകാരമിതീമം ഹി ക്രിയായുക്തം ദ്വിജൻമനാം।
ക്ഷത്രിയാദവരോ വൈശ്യാദ്വിശിഷ്ട ഇതി ചക്ഷതേ ॥ 10 ॥ 4-21-10 (29080)
സഹ സൂതേന സംബന്ധഃ കൃതഃ പൂർവം നരാധിപൈഃ।
തേന തു പ്രാതിലോംയേന രാജശബ്ദോ ന ലഭ്യതേ ॥ 11 ॥ 4-21-11 (29081)
തേഷാം തു സൂതവിഷയഃ സൂതാനാം നാമതഃ കൃതഃ।
ഉപജീവ്യം ച യത്ക്ഷേത്രം രാജൻസൂതേന വൈ പുരാ ॥ 12 ॥ 4-21-12 (29082)
സൂതാനാമധിപോ രാജാ കേകയോ നാമ വിശ്രുതഃ।
രാജകന്യാസമുദ്ഭൂതഃ സാരഥ്യേഽനുപമോഽഭവത് ॥ 13 ॥ 4-21-13 (29083)
പുത്രാസ്തസ്യ കുരുശ്രേഷ്ഠ മാലവ്യാം ജഝിരേ തദാ।
കീചകാ ഇതി വിഖ്യാതാഃ ശതം ഷട് ചൈവ ഭാരത ॥ 14 ॥ 4-21-14 (29084)
തേഷാമാസീദ്ബലശ്രേഷ്ഠഃ കീചകഃ സർവജിത്പ്രഭോ।
അഗ്രജോ ബലസംമത്തസ്തേനാസീത്സൂതഷട്ശതം ॥ 15 ॥ 4-21-15 (29085)
മാലവ്യാ ഏവ കൌരവ്യ തത്ര ഹ്യവരജാഽഭവത്।
തസ്യാം കേകയരാജ്ഞസ്തു സുദേഷ്ണാ ദുഹിതാഽഭവത് ॥ 16 ॥ 4-21-16 (29086)
താം വിരാടസ്യ മാത്സ്യസ്യ കേകയഃ പ്രദദൌ മുദാ।
സുരഥായാം മൃതായാം തു കൌസല്യാം ശ്വേതമാതരി ॥ 17 ॥ 4-21-17 (29087)
ശ്വേതേ വിനഷ്ടേ ശംഖേ ച ഗതേ മാതുലവേശ്മനി ।
സുദേഷ്ണാം മഹിഷീം ലബ്ധ്വാ രാജ ദുഃഖമപാനുദത് ॥ 18 ॥ 4-21-18 (29088)
ഉത്തരം ചോത്തരാം ചൈവ വിരാടാത്പൃഥിവീപതേ।
സുദേഷ്ണാ സുഷുവേ ദേവീ കൈകേയീ കുലവൃദ്ധയേ ॥ 19 ॥ 4-21-19 (29089)
മാതൃഷ്വസൃസുതാം രാജൻകീചകസ്താമനിന്ദിതാം।
സദാ പരിചരൻപ്രീത്യാ വിരാടേ ന്യവസത്സുഖീ ॥ 20 ॥ 4-21-20 (29090)
ഭ്രാതരശ്ചാസ്യ വിക്രാന്താഃ സർവേ ച തമനുവ്രതാഃ ।
വിരാടസ്യൈവ സംഹൃഷ്ടാ ബലം കോശം ത്വവർധയൻ ॥ 21 ॥ 4-21-21 (29091)
കാലേയാ നാമ തേ ദൈത്യാഃ പ്രായശോ ഭുവി വിശ്രുതാഃ।
ജഝിരേ കീചകാ രാജൻബാണോ ജ്യേഷ്ഠസ്തഥാഽഭവത് ॥ 22 ॥ 4-21-22 (29092)
സ ഹി സർവാസ്രസംപന്നോ ബലവാൻഭീമവിക്രമഃ ।
കീചകോ നഷ്ടമര്യാദോ ബഭൂവ ഭയദോ നൃണാം ॥ 23 ॥ 4-21-23 (29093)
തം പ്രാപ്യ ബലസംമത്തം വിരാടഃ പൃഥിവീപതിഃ ।
ജിഗായ സർവാംശ്ച രിപൂന്യഥേന്ദ്രോ ദാനവാൻപുരാ ॥ 24 ॥ 4-21-24 (29094)
മേഖലാംശ്ച ത്രിഗർതാംശ്ച ദശാർണാംശ്ച കശേരുകാൻ।
മാലവാംശ്ചൈവ യവനാൻസിലിന്ദാൻകാശികോസലാൻ ॥ 25 ॥ 4-21-25 (29095)
കരദാംശ്ച നിഷിദ്ധാംശ്ച ശിവാൻമചുലകാംസ്തഥാ।
പുലിന്ദാംശ്ച കലിംഗാംശ്ച തങ്കണാൻപരതങ്കണാൻ ॥ 26 ॥ 4-21-26 (29096)
അന്യേ ച ബഹവഃ ശൂരാ നാനാജനപദേശ്വരാഃ।
കീചകേന രണേ ഭഗ്നാ വിദ്രവന്തി ദിശോ ദശ ॥ 27 ॥ 4-21-27 (29097)
തമേവംവീര്യസംപന്നം നാഗായുതസമം ബലേ।
വിരാടസ്തത്ര സേനായാശ്ചകാര പതിമാത്മനഃ ॥ 28 ॥ 4-21-28 (29098)
വിരാടഭ്രാതരശ്ചൈവ ദശ ദാശരഥേഃ സമാഃ।
തേ ചൈനാനന്വവർതന്ത കീചകാൻബലവത്തരാൻ ॥ 29 ॥ 4-21-29 (29099)
ഏവംവിധബലോ ഭീമഃ കീചകസ്തേ ച തദ്വിധാഃ।
രാജ്ഞഃ സ്യാലാ മഹാത്മാനോ വിരാടസ്യ ഹിതൈഷിണഃ ॥ 30 ॥ 4-21-30 (29100)
ഏതത്തേ കഥിതം സർവം കീചകസ്യ പരാക്രമം।
ദ്രൌപദീ ന ശശാപൈനം യസ്മാത്തദ്ഗദതഃ ശൃണു ॥ 31 ॥ 4-21-31 (29101)
രക്ഷന്തി ഹി തപഃ ക്രോധാദൃഷയോ ന ശപന്തി ച।
ജാനന്തീ തദ്യഥാതത്ത്വം ദ്രൌപദീ ന ശശാപ തം ॥ 32 ॥ 4-21-32 (29102)
ക്ഷമാ ധർമഃ ക്ഷമാ ദാനം ക്ഷമാ യജ്ഞഃ ക്ഷമാ തപഃ।
ക്ഷമാ സത്യം ക്ഷമാ ശീലം ക്ഷമാ സർവമിതി ശ്രുതിഃ ॥ 33 ॥ 4-21-33 (29103)
ക്ഷമാവതാമയം ലോകഃ പരശ്ചൈവ ക്ഷമാവതാം।
ഏതത്സർവം വിജാനന്തീ സാ ക്ഷമാമന്വപദ്യത ॥ 34 ॥ 4-21-34 (29104)
ഭർതൄണാം മതമാജ്ഞായ ക്ഷമിണാം ധർമചാരിണാം।
നാശപത്തം വിശാലാക്ഷീ സതീ ശക്താഽപി ഭാരത ॥ 35 ॥ 4-21-35 (29105)
പാണ്ഡവാശ്ചാപി തേ സർവേ ദ്രൌപദീം പ്രേക്ഷ്യ ദുഃഖിതാം।
ക്രോധാഗ്നിനാഽപ്യദഹ്യന്ത തദാ ലഞ്ജാവ്യപേക്ഷയാ ॥ 36 ॥ 4-21-36 (29106)
അഥ ഭീമോ മഹാബാഹുഃ മൂദയിഷ്യംസ്തു കീചകം।
വാരിതോ ധർമപുത്രേണ വേലയേവ മഹോദധിഃ ॥ 37 ॥ 4-21-37 (29107)
സന്ധാര്യ മനസാ രോഷം ദിവാരാത്രം വിനിശ്വസൻ।
മഹാനസേ തദാ കൃച്ഛ്രാത്സുഷ്വാപ രജനീം ച താം ॥ 38 ॥ ॥ 4-21-38 (29108)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ വിരാടപർവണി കീചകവധപർവണി ഏകവിംശോഽധ്യായഃ ॥ 21 ॥
വിരാടപർവ - അധ്യായ 022
॥ ശ്രീഃ ॥
4.22. അധ്യായഃ 022
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
കീചകം ജിഘാംസന്ത്യാ ദ്രൌപദ്യാ രാത്രൌ മഹാനസമേത്യ സ്വപതോ ഭീമസ്യ പ്രബോധനം ॥ 1 ॥ തഥാ കീചകമാരണാഭാവേ സ്വപ്രാണവിമോക്ഷണപ്രതിജ്ഞാനം ॥ 2 ॥ തഥാ യുധിഷ്ഠിരാദീൻപ്രതി പ്രത്യേകം നാമനിർദേശപൂർവകമനുശോചനം ॥ 3 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-22-0 (29109)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-22-0x (3079)
സാ സൂതപുത്രാഭിഹതാ രാജപുത്രീ സുദുഃഖിതാ।
വധം കൃഷ്ണാ പരീപ്സന്തീ സൂതപുത്രസ്യ ഭാമിനീ ॥ 1 ॥ 4-22-1 (29110)
ജഗാമാവാസമേവാഥ തദാ സാ ദ്രുപദാത്മജാ।
കൃത്വാ ശൌചം യഥാന്യായം കൃഷ്ണാ സാ തനുമധ്യമാ ॥ 2 ॥ 4-22-2 (29111)
ഗാത്രാണി വാസസീ ചൈവ പ്രക്ഷാല്യ സലിലേന സാ।
ചിന്തയാമാസ രുദതീ തസ്യ ദുഃഖസ്യ നിർണയം ॥ 3 ॥ 4-22-3 (29112)
കിം കരോമി ക്വ ഗച്ഛാമി കഥം കാര്യം ഭവേൻമമ।
ഇത്യേവം ചിന്തയിത്വാ സാ ഭീമം തം മനസാഽഗമത്।
അന്യഃ കർതാ വിനാ ഭീമാന്ന മേഽദ്യ മനസേപ്സിതം ॥ 4 ॥ 4-22-4 (29113)
പ്രാദുർഭൂതേ ക്ഷണേ രാത്രൌ വിഹായ ശയനം സ്വകം।
ദുഃഖേന മഹതാ യുക്താ മാനസേന മനസ്വിനീ ।
പ്രാദ്രവന്നാഥമിച്ഛന്തീ തഥാ നാഥവതീ സതീ ॥ 5 ॥ 4-22-5 (29114)
സാ വൈ മഹാനസം പ്രാപ്യ ഭീമസേനം സുചിസ്മിതാ।
ഉപാസർപത പാഞ്ചാലീ വാസിതേവ മഹാഗജം ॥ 6 ॥ 4-22-6 (29115)
സർവശ്വേതേവ മാഹേയീ വനേ വൃദ്ധാ ത്രിഹായണീ।
മഹർപഭം യഥാ സുപ്തമർഥിനീ വനനിർഝരേ ।
സംപ്രസുപ്തം തഥാ സിംഹിം മൃഗരാജവധൂരിവ ॥ 7 ॥ 4-22-7 (29116)
അഭിപ്രസാര്യ ബാഹുഭ്യാം പതിം സുപ്തം സമാശ്ലിഷത് ।
സുജാതം ഗോമതീതീരേ സാലം വല്ലീവ പുഷ്പിതാ ॥ 8 ॥ 4-22-8 (29117)
പരിസ്പൃസ്യ ച പാണിഭ്യാം പതിം സുപ്തമബോധയത്।
ശ്രീരിവാന്യാ മഹോത്സാഹം സുപ്തം വിഷ്ണുമിവാർണവേ ।
ക്ഷൌമാവദാതേ ശയനേ ശയാനം വൃഷഭേക്ഷണം ॥ 9 ॥ 4-22-9 (29118)
യഥാ ശചീ ദേവരാജം രുദ്രാണീ ശങ്കരം യഥാ।
ബ്രഹ്മാണമിവ സാവിത്രീ ദേവസേനാ ഗുഹം യഥാ ॥ 10 ॥ 4-22-10 (29119)
ദിശാഗജസമാകാരം ഗജം ഗജവധൂരിവ ।
ഭീമം പ്രാബോധയത്കാന്താ ലക്ഷ്മീർദാമോദരം യഥാ ॥ 11 ॥ 4-22-11 (29120)
വീണേവ മധുരാലാപാ സ്വരം ഗാന്ധാരമാശ്രിതാ।
അഭ്യഭാഷത പാഞ്ചാലീ കൌരവം പാണ്ഡുനന്ദനം ॥ 12 ॥ 4-22-12 (29121)
ഉത്തിഷ്ഠോത്തിഷ്ഠ കിം ശേഷേ ഭീമസേന മൃതോ യഥാ।
ന മൃതഃ സ ഹി പാപീയാൻഭാര്യാമാലംബ്യ ജീവതി ॥ 13 ॥ 4-22-13 (29122)
തസ്മിഞ്ജീവതി പാപിഷ്ഠേ സേനാവാഹേ മമ ദ്വിഷി ।
തത്കർമം കൃതവത്യദ്യ കഥം നിദ്രാം നിഷേവസേ ॥ 14 ॥ 4-22-14 (29123)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-22-15x (3080)
സുഖസുപ്തശ്ച തം ശബ്ദം നിശംയ സ വൃകോദരഃ।
സംവേദിതഃ കുരുശ്രേഷ്ഠഃ തോത്രൈരിവ മഹാഗജഃ ॥ 15 ॥ 4-22-15 (29124)
സ വൈ വിഹായ ശയനം യസ്മിൻസുപ്തഃ പ്രബോധിതഃ।
ഉദതിഷ്ഠദമേയാത്മാ പര്യങ്കേ സോത്തരച്ഛദേ ॥ 16 ॥ 4-22-16 (29125)
ഉപവേശ്യ ച ദുർധർപഃ പാഞ്ചാലകുലവർധനീം।
അഥാബ്രവീദ്രാജപുത്രീം കൌരവ്യോ മഹിഷീം പ്രിയാം ॥ 17 ॥ 4-22-17 (29126)
കേനാർഥേന ച സംപ്രാപ്താ ത്വരിതേവ മമാന്തികം।
ന തേ പ്രകൃതിമാന്വർണഃ കൃശാ ത്വമഭിലക്ഷ്യസേ ॥ 18 ॥ 4-22-18 (29127)
പ്രകാശം യദി വാ ഗുഹ്യം സർവമാഖ്യാതുമർഹസി।
ആചക്ഷ്വ ത്വമശേഷേണ സർവം വിദ്യാമഹം യഥാ ॥ 19 ॥ 4-22-19 (29128)
സുഖം വാ യദി വാ ദുഃഖം ശുഭം വാ യദി വാഽശുഭം।
യദ്യപ്യസുകരം കർമ കൃതമിത്യവധാരയ ॥ 20 ॥ 4-22-20 (29129)
അഹമേവ ഹി തേ കൃഷ്ണേ വിശ്വാസ്യഃ സർവകർമസു।
അഹമാപത്സു ചാപി ത്വാം മോക്ഷയാമി പുനഃ പുനഃ ॥ 21 ॥ 4-22-21 (29130)
ശീഘ്രമുക്ത്വാ യഥാകാമം യത്തേ കാര്യം വിവക്ഷിതം।
ഗച്ഛ വൈ ശയനായൈവ യാവദന്യോ ന ബുധ്യതേ ॥ 22 ॥ 4-22-22 (29131)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-22-23x (3081)
സാ ലഞ്ജമാനാ ഭീതാ ച അധോമുഖമുഖീ തതഃ।
നോവാച കിഞ്ചിദ്വചനം ബാഷ്പദൂഷിതലോചനാ ॥ 23 ॥ 4-22-23 (29132)
അഥാബ്രവീദ്ഭീമപരാക്രമോ ബലീ വൃകോദരഃ പാണ്ഡവമുഖ്യസംമതഃ।
പ്രബ്രൂഹി കിം തേ കരവാണി സുന്ദരി പ്രിയം പ്രിയേ വാരണമത്തഗാമിനി ॥ 24 ॥ 4-22-24 (29133)
ദ്രൌപദ്യുവാച। 4-22-25x (3082)
അശോച്യതാ കുതസ്തസ്യാ യസ്യാ ഭർതാ യുധിഷ്ഠിരഃ।
ജാനൻസർവാണി ദുഃഖാനി കിം മാം ഭീമാനുപൃച്ഛസി ॥ 25 ॥ 4-22-25 (29134)
യൻമാം ദാസീപ്രവാദേന പ്രാതികാമീ തദാഽനയത്।
സഭായാം പരിഷൻമധ്യേ തൻമേ മർമാണി കൃന്തതി ॥ 26 ॥ 4-22-26 (29135)
വികൃഷ്ടാ ഹാസ്തിനപുരേ സഭായാം രാജസംസദി।
ദുഃശാസനേന കേശാന്തേ പരാമൃഷ്ടാ രജസ്വലാ ॥ 27 ॥ 4-22-27 (29136)
ക്ഷത്രിയൈസ്തത്ര കർണാദ്യൈർദൃഷ്ടാ ദുര്യോധനേന ച।
ശ്വശുരാഭ്യാം ച ഭീഷ്മേണ വിദുരേണ ച ധീമതാ।
ദ്രോണേന ച മഹാബാഹോ കൃപേണ ച പരന്തപ ॥ 28 ॥ 4-22-28 (29137)
സാഽഹം ശ്വശുരയോർമധ്യേ ഭ്രാതൃമധ്യേ ച പാണ്ഡവ।
കേശേ ഗൃഹീത്വാ ച സഭാം നീതാ ജീവതി വൈ ത്വയി ॥ 29 ॥ 4-22-29 (29138)
വിപ്രയുക്താ തതശ്ചാഹം വനേ രാജ്യാദ്വനം ഗതാ।
സാഽഹം വനേ ദുർവസതിം വസതീ ത്വധ്വകർശിതാ ।
ജടാസുരപരിക്ലേശാത്പ്രാപ്താപി സുമഹദ്ഭയം ॥ 30 ॥ 4-22-30 (29139)
പാർഥിവസ്യ സുതാ നാമ കാനു ജീവേന മാദൃശീ ।
അനുഭൂയ ഭൃശം ദുഃഖമന്യത്ര ദ്രൌപദീം പ്രഭോ॥ 31 ॥ 4-22-31 (29140)
വനവാസഗതാ ചാഹം സൈന്ധവേന ദുരാത്മനാ।
പരാമൃഷ്ടാ ദ്വിതീയം ച സോദ്രുമുത്സഹതേ തു കാ ॥ 32 ॥ 4-22-32 (29141)
പദ്ഭ്യാം പര്യചരം ചാഹം ദേശാന്വിഷമസംസ്ഥിതാൻ ।
ദുർഗാഞ്ശ്വാപദസങ്കീർണാംസ്ത്വയി ജീവതി പാണ്ഡവേ ॥ 33 ॥ 4-22-33 (29142)
തതോഽഹം ദ്വാദശേ വർഷേ വന്യമൂലഫലാശനാ।
ഇദം പുരമനുപ്രാപ്താ സുദേഷ്ണാപരിചാരികാ।
പരസ്ത്രിയമുപാതിഷ്ഠേ സത്യധർമപരായണാ ॥ 34 ॥ 4-22-34 (29143)
ഗോശീർഷകം പദ്മകം ച ഹരിശ്യാമം ച ചന്ദനം।
നിത്യം പിഷേ വിരാടസ്യ ത്വയി ജീവതി പാണ്ഡവ ॥ 35 ॥ 4-22-35 (29144)
സാഽഹം ബഹൂനിഃ ദുഃഖാനി ഗണയാമി ന തേ കൃതേ ॥ 36 ॥ 4-22-36 (29145)
മത്സ്യരാജസമക്ഷം തു തസ്യ ധൂർതസ്യ പശ്യതഃ।
കീചകേന പദാ സ്പൃഷ്ടാ കാ നു ജീവേത മാദൃശീ ॥ 37 ॥ 4-22-37 (29146)
ഏവം ബഹുവിധൈർദുഃഖൈഃ ക്ലിശ്യമാനാ ച പാണ്ഡവ ।
ന മാം ജാനാസി കൌന്തേയ കിം ഫലം ജീവിതേന മേ ॥ 38 ॥ 4-22-38 (29147)
ദ്രുപദസ്യ സുതാ ചാഹം ധൃഷ്ടദ്യുംനസ്യ ചാനുജാ।
അഗ്നികുണ്ഡാത്സമുദ്ഭൂതാ നോർവ്യാം ജാതു ചരാംയഹം ॥ 39 ॥ 4-22-39 (29148)
കീചകം ചേന്ന ഹന്യാസ്ത്വം ഗ്രീവാം ബദ്ധ്വാ ജലേ ംരിയേ।
വിഷമാലേഡ്യ പാസ്യാമി പ്രവേക്ഷ്യാംയഥവാഽനലം ॥ 40 ॥ 4-22-40 (29149)
ആത്മാനം നാശയിഷ്യാമി വൃക്ഷമാരുഹ്യ വാ പതേ ।
ശസ്ത്രേണാംഗം ച ഭേത്സ്യാമി കിം ഫലം ജീവിതേന മേ ॥ 41 ॥ 4-22-41 (29150)
യോഽയം രാജ്ഞോ വിരാടസ്യ കീചകോ നാമ ഭാരത।
സേനാനീഃ പുരുഷവ്യാഘ്ര സ്യാലഃ പരമദുർമതിഃ ॥ 42 ॥ 4-22-42 (29151)
സ മാം സൈരന്ധ്രിവേഷേണ വസന്തീം രാജവേശ്മനി।
നിത്യമേവാഹ ദുഷ്ടാത്മാ ഭാര്യാ മമ ഭവേതി വൈ ॥ 43 ॥ 4-22-43 (29152)
തേനൈവമുച്യമാനായാ വധാർഹേണാരിസൂദന।
കാലേനേവ ഫലം പക്വം ഹൃദയം മേ വിദീര്യതേ ॥ 44 ॥ 4-22-44 (29153)
ശരണം ഭവ കൌന്തേയ മാ സ്മ ഗച്ഛേ യുധിഷ്ഠിരം।
നിരുദ്യോഗം നിരാമർഷം നിർവീര്യമരിമർദന ॥ 45 ॥ 4-22-45 (29154)
മാ സ്മ സീമന്തിനീ കാചിഞ്ജനയേത്പുത്രമീദൃശം ॥ 46 ॥ 4-22-46 (29155)
വിജാനാമി തവാമർഷം ബലം വീര്യം ച പാണ്ഡവ।
തതോഽഹം പരിദേവാമി ചാഗ്രതസ്തേ മഹാബല ॥ 47 ॥ 4-22-47 (29156)
യഥാ യൂഥപതിർമത്തഃ കുഞ്ജരഃ ഷാഷ്ടിഹായനഃ।
ഭൂമൌ നിപതിതം ബിൽവം പദ്ഭ്യമാക്രംയ പീഡയേത് ॥ 48 ॥ 4-22-48 (29157)
തഥൈവ ച ശിരസ്തസ്യ നിപാത്യ ധരണീതലേ।
വാമേന പുരുഷവ്യാഘ്ര മർദ മാദേന പാണ്ഡവ ॥ 49 ॥ 4-22-49 (29158)
സ ചേദുദ്യന്തമാദിത്യം പ്രാതരുത്ഥായ പശ്യതി।
കീചകഃ ശർവരീം വ്യുഷ്ടാം നാഹം ജീവിതുമുത്സഹേ ॥ 50 ॥ 4-22-50 (29159)
ശാപിതോസി മമ പ്രാണൈഃ സുകൃതേനാർജുനസ്യ ച।
യുധിഷ്ഠിരസ്യ പാദാഭ്യാം യമയോർജീവിതേന ച।
കീചകസ്യ വധം നാദ്യ പ്രതിജാനാസി ഭാരത ॥ 51 ॥ 4-22-51 (29160)
ഭ്രാത ച വിഗർഹസ്വ ജ്യേഷ്ഠം ദുർദ്യൂതദേവിനം।
യസ്മാസ്മി കർമണാ പ്രാപ്താ ദുഃഖമേതദനന്തകം ॥ 52 ॥ 4-22-52 (29161)
യേഷാം മുഖ്യതമോ ജ്യേഷ്ഠോ ഭവേത്തു കുലപാംസനഃ।
ഭ്രാതരം പരമന്വീയുസ്തേഽപി ശാലീനബുദ്ധയഃ ॥ 53 ॥ 4-22-53 (29162)
കോ ഹി രാജ്യം പരിത്യജ്യ സപുത്രപശുബാന്ധവം ।
പ്രവ്രജേത മഹാരണ്യമജിനൈഃ പരിവാരിതഃ ॥ 54 ॥ 4-22-54 (29163)
യദി നിഷ്കസഹസ്രാണി യദ്വാഽന്യത്സാരവദ്ധനം ।
സായം പ്രാതരദേവിഷ്യദപി സംവത്സരായുതം ॥ 55 ॥ 4-22-55 (29164)
രുക്മം ഹിരണ്യം വാസാംസി യാനം യുഗ്യമജാവികം ।
അശ്വാശ്വതരസംഘാശ്ച ന ജാതു ക്ഷയമാവ്രജേത്॥ 56 ॥ 4-22-56 (29165)
സോയം ദ്യൂതപ്രവാദേന ശ്രിയശ്ചൈവാവരോപിതഃ।
തൂഷ്ണീമാസ്തേ യഥാ മൂഢഃ സ്വാനി കർമാണി ചിന്തയൻ ॥ 57 ॥ 4-22-57 (29166)
പുരാ ദശസഹസ്രാണി ദന്തിനാം വാജിനാമപി।
യം യാന്തമനുയാന്തി സ്മ സോയം ദ്യൂതേന ജീവതി ॥ 58 ॥ 4-22-58 (29167)
തഥാ ശതസഹസ്രാണി സ്ത്രീണാമമിതതേജസാം।
ഉപാസതേ സ്മ രാജാനമിന്ദ്രപ്രസ്ഥേ യുധിഷ്ഠിരം ॥ 59 ॥ 4-22-59 (29168)
ശതം ദാസീസഹസ്രാണാം യസ്യ നിത്യം മഹാനസേ।
പാത്രഹസ്താ ദിവാരാത്രമതിഥീൻഭോജയന്ത്യുത ॥ 60 ॥ 4-22-60 (29169)
ഏഷ നിഷ്കസഹസ്രാണി ദത്ത്വാ പ്രാതർദിനേദിനേ ।
ദ്യൂതജേന ഹ്യനർഥേന മഹതാ സമുപാവൃതഃ ॥ 61 ॥ 4-22-61 (29170)
ഏനം സുസ്വരസംപന്നാ ബഹവഃ സൂതമാഗധാഃ।
സുപ്തം പ്രാതരുപാതിഷ്ഠൻസുമൃഷ്ടമണികുണ്ഡലാഃ ॥ 62 ॥ 4-22-62 (29171)
[സഹസ്രം വാലഖില്യാനാം സഹസ്രമുദവാസിനാം।
സഹസ്രമശ്മകുട്ടാനാം സഹസ്രം വായുഭോജിനാം ॥ 63 ॥ 4-22-63 (29172)
സഹസ്രം മുനിപത്നീനാം സഹസ്രം ബ്രഹ്മചാരിണാം।
സഹസ്രം മൌനശീലാനാം സഹസ്രം ഗൃഹമേധിനാം ॥ 64 ॥ 4-22-64 (29173)
ഹംസാഃ പരമഹംസാശ്ച യോഗിനശ്ച ദ്വിജാതയഃ।
കുടീരകാഃ പരിവ്രാജോ യേ ചാന്യേ വനചാരിണഃ ॥ 65 ॥ 4-22-65 (29174)
സംവിഭക്താത്മകാശ്ചൈവ ബഹവശ്ചോർധ്വരേതസഃ ।
ചതുർവേദവിദോ വിപ്രാഃ ശിക്ഷാമീമാംസപാരഗാഃ ।
ക്രമപാഠാശ്ച യേ വിപ്രാഃ സാമാധ്യായനികാശ്ച യേ ॥ 66 ॥] 4-22-66 (29175)
സഹസ്രമൃഷയോ യസ്യ നിത്യമാസൻസഭാസദഃ।
തപഃശ്രുതോപസംപന്നാഃ സർവകാമൈരുപാസ്ഥിതാഃ ॥ 67 ॥ 4-22-67 (29176)
അന്ധാന്വൃദ്ധാനനാഥാംസ്തു സർവരാഷ്ട്രേഷു ദുഃഖിതാൻ।
ബിഭർത്യന്നാർഥിനോ നിത്യമാനൃശംസ്യാദ്യുധിഷ്ഠിരഃ ॥ 68 ॥ 4-22-68 (29177)
സ ഏഷ നിലയം പ്രാപ്തോ മത്സ്യസ്യ പരിചാരകഃ।
സഭായാം വിനതോ രാജ്ഞഃ കങ്കോ നാമ യുധിഷ്ഠിരഃ ॥ 69 ॥ 4-22-69 (29178)
ഇന്ദ്രപ്രസ്ഥേ നിവസതഃ സമയേ യസ്യ പാർഥിവാഃ।
ആസൻബലികരാഃ സർവേ സോന്യേഭ്യോ ഭൃതിമിച്ഛതി ॥ 70 ॥ 4-22-70 (29179)
പാർഥിവാഃ പൃഥിവീപാലാ യസ്യാസന്വശവർതിനഃ।
സ വശേ വിവശോ രാജ്ഞാം പരേഷാമദ്യ വർതതേ ॥ 71 ॥ 4-22-71 (29180)
സംപ്രാപ്യ പൃഥിവീം കൃത്സ്നാം രശ്മിവാനിവ തേജസാ।
സോദ്യ രാജ്ഞോ വിരാടസ്യ സഭാസ്താരോ യുധിഷ്ഠിരഃ ॥ 72 ॥ 4-22-72 (29181)
യമുപാസത രാജാനം സഭായാമൃഷിസത്തമാഃ।
തമുപാസീനമദ്യാന്യം പശ്യ പാണ്ഡവ പാണ്ഡവം ॥ 73 ॥ 4-22-73 (29182)
അനവദ്യം മഹാപ്രാജ്ഞം ജീവിതാർഥേന സംവൃതം ।
ദൃഷ്ട്വാ കസ്യ ന ദുഃഖം സ്യാദ്ധർമരാജം യുധിഷ്ഠിരം ॥ 74 ॥ 4-22-74 (29183)
ഉപാസ്തേ സ്മ സഭായാം യം കൃത്സ്നാഽപി ച വസുന്ധരാ।
തമുപാസീനമദ്യാന്യം പശ്യ ഭാരത ഭാരതം ॥ 75 ॥ 4-22-75 (29184)
ഏവം ബഹുവിദൈർദുഃഖൈഃ പീഡ്യമാനാമനാഥവത്।
ശോകസാഗരമധ്യസ്ഥാം കിം മാം ഭീമ ന പശ്യസി ॥ 76 ॥ 4-22-76 (29185)
ഇദം തു മേ ദുഃഖതരം യത്ത്വാം വക്ഷ്യാമി ഭാരത।
ന മേഽഭ്യസൂയാ കർതവ്യാ ദുഃഖാദേതദ്ബ്രവീംയഹം ॥ 77 ॥ 4-22-77 (29186)
ശാർദൂലൈർമഹിഷൈർനാഗൌരഗാരേ യോത്സ്യസേ സദാ।
കൈകേയ്യാഃ പ്രേക്ഷമാണായാസ്തദാ മേ കശ്മലോഽഭവത് ॥ 78 ॥ 4-22-78 (29187)
ഹസന്ത്യന്തഃപുരേ നാര്യോ മമ ചേഷ്ടാം നിരീക്ഷ്യ ച ॥ 79 ॥ 4-22-79 (29188)
തത ഉത്ഥായ കൈകേയീ സർവാസ്താഃ പ്രത്യഭാഷത।
പ്രേക്ഷ്യ മാമനവദ്യാംഗീം കശ്മലാഭിഹതാമിവ ॥ 80 ॥ 4-22-80 (29189)
സ്നേഹാത്സംവാസജാദേവ തദാ വൈ ചാരുഹാസിനീ ।
യുധ്യമാനം മഹാവീര്യമിമം സമനുശോചതി ॥ 81 ॥ 4-22-81 (29190)
കല്യാണരൂപാ സൈരന്ധ്രീ വലലശ്ചാപി സുന്ദരഃ।
സ്ത്രീണാം ചിത്തം ഹി ദുർജ്ഞേയം യുക്തരൂപൌ ഹി മേ മതൌ ॥ 82 ॥ 4-22-82 (29191)
സൈരന്ധ്രീ പ്രിയസംവാസാന്നിത്യം കരുണവാദിനീ।
അസ്മിന്രാജകുലേ ചൈതൌ തുല്യകാലനിവാസിനൌ ॥ 83 ॥ 4-22-83 (29192)
ഇതി ബ്രുവാണാ വാക്യാനി സാ മാം നിത്യമജീജപത് ।
ക്രുധ്യന്തീം മാം ച സംപ്രേക്ഷ്യ പര്യശങ്കത മാം ത്വയി ॥ 84 ॥ 4-22-84 (29193)
തസ്യാം തഥാ ബ്രുവന്ത്യാം തു ഭീമോ ഭീമപരാക്രമഃ।
നോവാച കിഞ്ചിദ്വചനം സംരംഭാദ്രക്തലോചനഃ ॥ 85 ॥ 4-22-85 (29194)
ജ്ഞാത്വാ-തു രുഷിതം ഭീമം ദ്രൌപദീ പുനരബ്രവീത്।
ശോകേ യൌധിഷ്ഠിരേ മഗ്നാ നാഹം ജീവിതുമുത്സഹേ ॥ 86 ॥ 4-22-86 (29195)
യംസ്തു ദേവാൻമനുഷ്യാംശ്ച സർവാനേകരഥോഽജയത്।
സോയം രാജ്ഞോ വിരാടസ്യ കന്യാനാം നർതകോ യുവാ।
ആസ്തേ വേഷപ്രതിച്ഛന്നഃ കന്യാനാം പരിചാരകഃ ॥ 87 ॥ 4-22-87 (29196)
യോഽതർപയദമേയാത്മാ ഖാണ്ഡവേ ജാതവേദസം।
സോഽന്തഃപുരഗതഃ പാർഥഃ കൂപേഽഗ്നിരിവ സംവൃതഃ ॥ 88 ॥ 4-22-88 (29197)
യസ്മാദ്ഭയമമിത്രാണാം സദൈവ പുരുഷർഷഭാത്।
സ ലോകപരിഭൂതേന വേഷേണാസ്തേ ധനഞ്ജയഃ ॥ 89 ॥ 4-22-89 (29198)
യസ്യം ജ്യാതലനിർഘോഷാത്സമകംപന്ത ശത്രവഃ।
ഷണ്ഡരൂപം വഹന്തം തം ഗീതം നൃത്താവലംബനം ।
കുർവന്തമർജുനം ദൃഷ്ട്വാ ന മേ സ്വാസ്ഥ്യം മനോ വ്രജേത് ॥ 90 ॥ 4-22-90 (29199)
സ്ത്രിയോ ഗീതസ്വരാത്തസ്യ മുദിതാഃ പര്യുപാസതേ ॥ 91 ॥ 4-22-91 (29200)
കിരീടം സൂര്യസങ്കാശം യസ്യ മൂർധന്യശോഭത।
വേണീവികൃതകേശാന്തഃ സോഽയമദ്യ ധനഞ്ജയഃ ॥ 92 ॥ 4-22-92 (29201)
യസ്മിന്നസ്ത്രാണി ദിവ്യാനി സമസ്താനി മഹാത്മനി ।
ആധാരഃ സർവവിദ്യാനാം യോ ധാരയതി കുണ്ഡലേ ॥ 93 ॥ 4-22-93 (29202)
യം വൈ രാജസഹസ്രാണി തേജസാഽപ്രതിമം ഭുവി ।
സമരേ നാതിവർതന്തേ വേലാമിവ മഹോർമയഃ ॥ 94 ॥ 4-22-94 (29203)
സോയം രാജ്ഞോ വിരാടസ്യ കന്യാനാം നർതകോ യുവാ।
ആസ്തേ വേഷപ്രതിച്ഛന്നഃ കന്യാനാം പരിചാരകഃ ॥ 95 ॥ 4-22-95 (29204)
യസ്യ സ്മ രഥനിർഘോഷാത്സമകംപത മേദിനീ।
സപർവതവനാകാശാ സഹസ്ഥാവരജംഗമാ ॥ 96 ॥ 4-22-96 (29205)
യസ്മിഞ്ജാതേ മഹേഷ്വാസേ കുന്ത്യാഃ പ്രീതിരവർധത।
ന സ ശോചതി മാമദ്യ ഭീമസേന തവാനുജഃ ॥ 97 ॥ 4-22-97 (29206)
വിഭൂഷിതമലങ്കാരൈഃ കുണ്ഡലൈഃ പരിപാതുകൈഃ।
കംബുപാണിമഥായാന്തം ദൃഷ്ട്വാ സീദതി മേ മനഃ ॥ 98 ॥ 4-22-98 (29207)
വേണീവികൃതകേശാന്തം ഭീമധന്വാനമർജുനം।
കന്യാപരിവൃതം ദൃഷ്ട്വാ ശോകം ഗച്ഛതി മേ മനഃ ॥ 99 ॥ 4-22-99 (29208)
യദാ ഹ്യേനം പരിവൃതം കന്യാഭിർദേവരൂപിണം।
പ്രച്ഛന്നമിവ മാതംഗം പരിപൂർണം കരേണുഭിഃ ॥ 100 ॥ 4-22-100 (29209)
മാത്സ്യം പാർഥം ച ഗായന്തം വിരാടം സമുപസ്ഥിതം।
പശ്യാമി തൂര്യമധ്യസ്ഥം ദൃഷ്ട്വാ മുഹ്യതി മേ മനഃ ॥ 101 ॥ 4-22-101 (29210)
നൂനമാര്യാ ന ജാനാതി കൃച്ഛ്രം പ്രാപ്തം ധനഞ്ജയം।
അജാതശത്രും കൌരവ്യം മഗ്നം ദ്യുർദ്യൂതദേവിനം ॥ 102 ॥ 4-22-102 (29211)
ഐന്ദ്രവാരുണവായവ്യബ്രഹ്മാഗ്നേയൈഃ സവൈഷ്ണവൈഃ ।
അഗ്നീൻസന്തർപയൻപാർഥഃ സർവശത്രുനിബർഹണഃ।
ദിവ്യൈരസ്ത്രൈരമേയാത്മാ സർവാംശ്ചൈകരഥോഽജയത് ॥ 103 ॥ 4-22-103 (29212)
കൌബേരം വൈഷ്ണവം ശൈവമസ്ത്രാണ്യന്യാനി ഭാരത।
ദർശയന്നസ്ത്രവീര്യം ച വാസുദേവസഹായവാൻ ॥ 104 ॥ 4-22-104 (29213)
ദിവ്യം ഗാന്ധർവമസ്ത്രം ച വായവ്യമഥ വൈഷ്ണവം।
ബ്രാഹ്മം പാശുപതം ചൈവ സ്ഥൂണാകർണം ച ദർശയൻ ॥ 105 ॥ 4-22-105 (29214)
പൌലോമാൻകാലകേയാംശ്ച ഇന്ദ്രശത്രൂൻമഹാബലാൻ।
നിവാതകവചൈഃ സാർധം ഘോരാനേകരഥോഽജയത്।
സോന്തഃപുരഗതഃ പാർഥഃ കൂപേഽഗ്നിരിവ സംവൃതഃ ॥ 106 ॥ 4-22-106 (29215)
യോ വൈ മഹാതപഃ കുർവൻമഹാബലപരാക്രമഃ ।
യുദ്ധേന തോഷയാമാസ ശങ്കരം ശൂലപാണിനം ॥ 107 ॥ 4-22-107 (29216)
കന്യാപുരഗതം ദൃഷ്ട്വാ ഗോഷ്ഠേഷ്വിവ മഹാവൃഷം।
സ്ത്രീവേഷവികൃതം പാർഥം കുന്തീം ഗച്ഛതി മേ മനഃ ॥ 108 ॥ 4-22-108 (29217)
യഃ സ്ത്രീഭിർനിത്യസംപന്നോ രൂപേണാസ്ത്രേണ മേധയാ ।
സോഽശ്വബന്ധോ വിരാടസ്യ പശ്യ കാലസ്യ പര്യയം ॥ 109 ॥ 4-22-109 (29218)
രാജകന്യാശ്ച വേശ്യാശ്ച വിശാം ദുഹിതരശ്ച യാഃ।
സർവാഃ സാരയുതാ നാര്യോ ദാമഗ്രന്ഥിവശം ഗതാഃ ।
പ്രേഷ്യകർമണി തം ദൃഷ്ട്വാ ശോചാമി വിലപാമി ച ॥ 120 ॥ 4-22-110 (29219)
വിരാടമുപതിഷ്ഠന്തം ദർശയന്തം ച വാജിനം।
അഭ്യകീര്യന്ത ബൃന്ദാനി ദാമഗ്രന്ഥിമുദീക്ഷിതും ।
വിനയന്തം ജവേനാശ്വാന്ധർമരാജസ്യ പശ്യതഃ ॥ 111 ॥ 4-22-111 (29220)
കിംനു മാം മന്യസേ പാർഥ സുഖിതേതി പരന്തപ।
തഥാ ദൃഷ്ട്വാ യവീയാംസം സഹദേവം യുധാംപതിം ॥ 112 ॥ 4-22-112 (29221)
തം ദൃഷ്ട്വാ ഗോഷു ഗോസംഖ്യം വത്സചർമക്ഷിതീശയം।
ദുഃഖശോകപരീതാംഗീ പാണ്ഡുഭൂതാഽസ്മി പാണ്ഡവ ॥ 113 ॥ 4-22-113 (29222)
സഹദേവസ്യ വൃത്താനി ചിന്തയന്തീ പുനഃപുനഃ ।
ന പശ്യാമി മഹാഭാഗ സഹദേവസ്യ ദുഃഷ്കൃതം।
യസ്മാദേവംവിധം ക്ലേശം പ്രാപ്നുയാത്സത്യവിക്രമഃ ॥ 114 ॥ 4-22-114 (29223)
ദൂയാമി ഭരതശ്രേഷ്ഠ ദൃഷ്ട്വാ തേ ഭ്രാതരം പ്രിയം।
ഗോഷു ഗോവൃഷസങ്കാശം മാത്സ്യേനാപി നിവേശിതം ॥ 115 ॥ 4-22-115 (29224)
സംരബ്ധതരരക്താക്ഷം ഗോപാലാനാം പുരോഗമം।
വിരാടമഭിനന്ദന്തം വിത്തേ മേ ഭവതി ജ്വരഃ ॥ 116 ॥ 4-22-116 (29225)
സഹദേവം ഹി മേ നിത്യം വീരമാര്യാ പ്രശംസതി।
മഹാഭിജനസംപന്നോ നീതിമാൻകുലവാനപി ॥ 117 ॥ 4-22-117 (29226)
ഹീനിഷേവോ ഹ്യനവമോ ധാർമികശ്ച പ്രിയശ്ച മേ।
സ തേഽരണ്യേഷു വോഢവ്യഃ പാഞ്ചാലി രജനീഷ്വപി ॥ 118 ॥ 4-22-118 (29227)
സുകുമാരശ്ച ശൂരശ്ച രാജാനം ചാപ്യനുവ്രതഃ।
ജ്യേഷ്ഠാപചായിനം വീരം സ്വയം പാഞ്ചാലി ഭോജയേഃ ॥ 119 ॥ 4-22-119 (29228)
ഇത്യുവാച ഹി മാം കുന്തീ രുദതീ പുത്രഗൃദ്ധിനീ।
പ്രവ്രജന്തം മഹാരണ്യം തം പരിഷ്വജ്യ തിഷ്ഠതീ ॥ 120 ॥ 4-22-120 (29229)
തം ദൃഷ്ട്വാ ഗോഷു ഗോപാലവേഷമാസ്ഥായ ധിഷ്ഠിതം।
സഹദേവം യുധാംശ്രേഷ്ഠം കിംനു ജീവാമി പാണ്ഡവഃ ॥ 121 ॥ 4-22-121 (29230)
ഏവം ദുഃഖശതാവിഷ്ടാ യുധിഷ്ഠിരനിമിത്തതഃ ॥ 122 ॥ 4-22-122 (29231)
പുനഃ പ്രതിവിശിഷ്ടാനി ദുഃഖാനി ശൃണു ഭാരത।
വർധന്തേ മയി കൌന്തേയ വക്ഷ്യാംയന്യാനി താനി വൈ ॥ 123 ॥ 4-22-123 (29232)
യുഷ്മാസു ധ്രിയമാണേഷു ദുഃഖാനി വിവിധാന്യുത।
ശോഷയന്തി ശരീരം മേ കിംനു ദുഃഖതരം തതഃ ॥ 124 ॥ 4-22-124 (29233)
4-22-125 (29234)
ഏകഭർതാ തു യാ നാരീ സാ സുഖേനൈവ വർതതേ।
പഞ്ച മേ പതയഃ സന്തി മമ ദുഃഖമനന്തകം ॥ 125 ॥
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Footnotes
4-22-7 സർവശ്വേതാ ബകീ ഇതി നീലകണ്ഠഃ ॥ 7 ॥ 4-22-10 തഥാ ഇതി ഖo പാഠഃ ॥ 10 ॥ 4-22-13 നാഭൃതസ്യ ഹി പാപീയാൻഭാര്യാമാലഭ്യ ജീവതീതി ഝo പാഠഃ ॥ 13 ॥ 4-22-54 മഹാരണ്യമനുജൈഃ പരിവാരിതഃ ഇതി ഖo പാഠഃ ॥ 54 ॥( ഇമേ ചത്വാരഃ ശ്ലോകാഃ ധo പുസ്തക ഏവ വർതന്തേ ॥)വിരാടപർവ - അധ്യായ 023
॥ ശ്രീഃ ॥
4.23. അധ്യായഃ 023
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
ദ്രൌപദ്യാ ഭീമംപ്രതി സ്വവൈഭവാനുസ്മാരണേന പരിശോചനപൂർവകം കീചകഹനനചോദനാ ॥ 1 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-23-0 (29235)
ദ്രൌപദ്യുവാച। 4-23-0x (3083)
അഹം സൈരന്ധ്രിവേഷേണ വസന്തീ രാജവേശ്മനി।
വശഗാഽസ്മി സുദേഷ്ണായാ അക്ഷധൂർതസ്യ കാരണാത് ॥ 1 ॥ 4-23-1 (29236)
വിക്രിയാം പശ്യ മേ തീവ്രാം രാജപുത്ര്യാഃ പരന്തപ।
ആസേ കാലമുപാസീനാ സർവദുഃഖസഹാ പുനഃ ॥ 2 ॥ 4-23-2 (29237)
അനിത്യാഃ ഖലു മർത്യാനാമർഥാശ്ച വ്യസനാനി ച।
ഇതി മത്വാ പ്രതീക്ഷാമി ഭർതൄണാമുദയം പുനഃ ॥ 3 ॥ 4-23-3 (29238)
ചക്രവത്പരിവർതന്തേ ഹ്യർഥാശ്ച വ്യസനാനി ച ।
ഇതി കൃത്വാ പ്രതീക്ഷാമി ഭർതൄണാമുദയം പുനഃ ॥ 4 ॥ 4-23-4 (29239)
യ ഏവ ഹേതുർഭവതി പുരുഷസ്യ ജയാവഹഃ।
പരാജയേ ച ഹേതുഃ സ ഇതി ച പ്രതിപാലയേ ॥ 5 ॥ 4-23-5 (29240)
ദത്ത്വാ യാചന്തി പുരുഷാ ഹത്വാ ഹന്യന്ത ഏവ തേ।
പാതയിത്വാ ച പാത്യന്തേ പരൈരിതി ച മേ ശ്രുതം ॥ 6 ॥ 4-23-6 (29241)
ന ദൈവസ്യാതിഭാരോസ്തി ന ചൈവാസ്യാതിവർതനം।
ഇതി ചാപ്യാഗമം ഭൂയോ ദൈവസ്യ പ്രതിപാലയേ ॥ 7 ॥ 4-23-7 (29242)
സ്ഥിതം പൂർവം ജലം യത്ര ന പുനസ്തത്ര തിഷ്ഠതി ।
ഇതി പര്യായമിച്ഛന്തി പ്രതീക്ഷാംയുദയം പുനഃ ॥ 8 ॥ 4-23-8 (29243)
ദൈവേന കില യസ്യാർഥഃ സുനീതോപി വിപദ്യതേ।
സദാ ദൈവാഗമേ യത്നസ്തേന കാര്യോ വിജാനതാ ॥ 9 ॥ 4-23-9 (29244)
കിംനു മേ വചനസ്യാദ്യ കഥിതസ്യ പ്രയോജനം ।
പൃച്ഛ മാം ദുഃഖിതാമേനാമപൃഷ്ടാഽപി ബ്രവീമി തേ ॥ 10 ॥ 4-23-10 (29245)
മഹിഷീ പാണ്ഡുപുത്രാണാം ദുഹിതാ ദ്രുപദസ്യ ച ।
ഇമാമവസ്ഥാം സംപ്രാപ്താ മദന്യാ കാ ജിജീവിഷേത് ॥ 11 ॥ 4-23-11 (29246)
കുരൂൻപരിഹരൻസർവാൻപാഞ്ചാലാനപി ഭാരത।
പാണ്ഡവേയാംശ്ച സംപ്രാപ്തോ മമ ശോകോ ഹ്യരിന്ദമ ॥ 12 ॥ 4-23-12 (29247)
ഭ്രാതൃഭിഃ ശ്വശുരൈഃ പുത്രൈർബഹുഭിഃ പരിവാരിതാ।
ഏവം സമുദിതാ നാരീ കാന്വേയം ദുഃഖഭാഗിനീ ॥ 13 ॥ 4-23-13 (29248)
നൂനം ബാലതയാ ധാതുർമയാ വൈ വിപ്രിയം കൃതം।
തസ്യ പ്രഭാവാദ്ദുർനീതം പ്രാപ്താഽസ്മി ഭരതർഷഭ ॥ 14 ॥ 4-23-14 (29249)
വർണം വികാരമപി മേ പശ്യ പാണ്ഡവ യാദൃശം ।
ഈദൃശോ മേ ന തത്രാസീദ്ദുഃഖേ പരമകേ പുരാ ॥ 15 ॥ 4-23-15 (29250)
ത്വമേവ ഭീമ ജാനീഷേ യൻമേ പാർഥ സുഖം പുരാ।
സാഽഹം ദാസീത്വമാപന്നാ ന ശാന്തിം മനസാ ലഭേ॥ 16 ॥ 4-23-16 (29251)
തദ്ദൈവികമിദം മന്യേ യത്ര പാർഥോ ധനഞ്ജയഃ।
ഭീമധന്വാ മഹാരംഗേ ചാസ്തേ ശാന്ത ഇവാനലഃ ॥ 17 ॥ 4-23-17 (29252)
അശക്യാ വേദിതും പാർഥ പ്രാണിനാം വൈ ഗതിർനരൈഃ ।
വിനിപാതമിമം പശ്യ യുഷ്മാകമവിചിന്തിതം ॥ 18 ॥ 4-23-18 (29253)
യസ്യാ മമ മുഖപ്രേക്ഷാ യൂയമിന്ദ്രസമാഃ സദാ।
സാ പ്രേക്ഷ്യ മുഖമന്യാസാമവരാണാം വരാ സതീ ॥ 19 ॥ 4-23-19 (29254)
പശ്യ പാണ്ഡവ മേഽവസ്ഥാം യഥാ നാർഹാമി വൈ തഥാ ।
യുഷ്മാസു ധ്രിയമാണേഷു പാഞ്ചാലേഷു ച മാനദ ॥ 20 ॥ 4-23-20 (29255)
യസ്യാഃ സാഗരപര്യന്താ പൃഥിവീ വശവർതിനീ।
ആസീത്സാഽദ്യ സുദേഷ്ണായാഃ പാഞ്ചാലീ വശവർതിനീ ॥ 21 ॥ 4-23-21 (29256)
യസ്യാഃ പുരശ്ചരാ ഹ്യാസൻപൃഷ്ഠതശ്ചാനുഗാമിനഃ।
സാഹമദ്യ സുദേഷ്ണായാഃ പുരഃ പശ്ചാച്ച ഗാമിനീ ॥ 22 ॥ 4-23-22 (29257)
ഇദം തു ദുഃഖം കൌന്തേയ മമാസഹ്യം നിബോധ തത്।
യാ ന ജാതു സ്വയം പിംഷേ ഗാത്രോദ്വർതനമാത്മനഃ ।
അന്യത്ര കുന്ത്യാ ഭദ്രം തേ സാ പിനഷ്ംയദ്യ ചന്ദനം ॥ 23 ॥ 4-23-23 (29258)
പശ്യ കൌന്തേയ പാണീ മേ നൈവം വൈ ഭവതഃ പുരാ।
ഇത്യസ്മൈ ദർശയാമാസ കിണവന്തൌ കരാവുഭൌ ॥ 24 ॥ 4-23-24 (29259)
ബിഭേമി കുന്ത്യാ യാ നാഽഹം യുഷ്മാകം വാ കദാചന।
സാഽദ്യാഗ്രതോ വിരാടസ്യ ഭീതാ തിഷ്ഠാമി കിങ്കരീ ॥ 25 ॥ 4-23-25 (29260)
കിംനു വക്ഷ്യതി സംരാൺമാം വർണകഃ സുകൃതോ ന വാ।
നാന്യപിഷ്ടം വിരാടസ്യ ചന്ദനം കില രോചതേ ॥ 26 ॥ 4-23-26 (29261)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-23-27x (3084)
സാ കീർതയന്തീ ദുഃഖാനി ഭീമസേനസ്യ ഭാമിനീ।
രുരോദ ശനകൈഃ കൃഷ്ണാ ഭീമസ്യോരസ്സമാശ്രിതാ ॥ 27 ॥ 4-23-27 (29262)
സാ ബാഷ്പകലയാ വാചാ നിശ്വസന്തീ പുനഃപുനഃ ।
ഹൃദയം ഭീമസേനസ്യ ഘടയന്തീദമബ്രവീത് ॥ 28 ॥ 4-23-28 (29263)
നാൽപം കൃതം മയാ ഭീമ ദേവാനാം കിൽബിഷം പുരാ।
അഭാഗ്യാ യാ തു ജീവാമി മർതവ്യേ സതി പാണ്ഡവ ॥ 29 ॥ 4-23-29 (29264)
കീചകം ചേന്ന ഹന്യാസ്ത്വം സ്വാത്മാനം നാശയാംയഹം।
വിഷമാലോഡ്യ പാസ്യാമി പ്രവേക്ഷ്യാംയഥവാഽനലം।
അഭാഗ്യാഽഹമപുണ്യാഽഹം നിത്യദുഃഖാ ച വിക്ലവാ ॥ 30 ॥ 4-23-30 (29265)
പാപേ നിപതിതായാശ്ച കിം ഫലം ജീവിതേന മേ।
ഇത്യസ്മൈ ദർശയാമാസ കിണബദ്ധൌ കരാവുഭൌ ॥ 31 ॥ 4-23-31 (29266)
തതസ്തസ്യാഃ കരൌ പീനൌ കിണബദ്ധൌ വൃകോദരഃ।
മുഖമാനീയ വേപന്ത്യാ രുരോദ പരവീരഹാ ॥ 32 ॥ 4-23-32 (29267)
തൌ ഗൃഹീത്വാ ച കൌന്തേയോ ബാഷ്പമുത്സൃജ്യ വീര്യവാൻ ।
തതഃ പരമദുഃഖാർത ഇദം വചനമബ്രവീത് ॥ 32 ॥ ॥ 4-23-33 (29268)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ വിരാടപർവണി കീചകവധപർവണി ത്രയോവിംശോഽധ്യായഃ ॥ 23 ॥
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Footnotes
4-23-6 മാനയിത്വാ ച മാന്യന്തേ നരാ ദൈവവിപര്യയേ ഇതി ഥo പാഠഃ ॥ 6 ॥വിരാടപർവ - അധ്യായ 024
॥ ശ്രീഃ ॥
4.24. അധ്യായഃ 024
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
ദ്രൌപദീഭീമസംവാദഃ ॥ 1 ॥ ദ്രൌപദ്യാ ഭീമംപ്രതി ഹടാത്കീചകസംഹാരചോദനാ ॥ 2 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-24-0 (29269)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-24-0x (3085)
ആശ്വാസയംസ്താം പാഞ്ചാലീം ഭീമസേന ഉവാച ഹ।
ശൃണു ഭദ്രേ വരാരോഹേ ക്രോധാത്തത്ര തു ചിന്തിതം ॥ 1 ॥ 4-24-1 (29270)
ത്വം വൈ സഭാഗതാം ദൃഷ്ട്വാ മാത്സ്യാനാം കദനം മഹത് ।
കർതുകാമേന ഭദ്രം തേ വൃക്ഷശ്ചാവേക്ഷിതോ മയാ ॥ 2 ॥ 4-24-2 (29271)
തത്ര മാം ധർമരാജസ്തു കടാക്ഷേണ ന്യവാരയത്।
തജ്ജ്ഞാത്വാഽവാങ്ഭുഖസ്തൂഷ്ണീമാസ്ഥിതോസ്മി മഹാനസം ॥ 3 ॥ 4-24-3 (29272)
ശൃണുഷ്വാന്യത്പ്രതിജ്ഞാതം യദ്വദാമീഹ ഭാമിനി ।
ധിഗസ്തു മേ ബാഹുബലം ഗാണ്ഡീവം ഫൽഗുനസ്യ ച।
യത്തേ രക്തൌ പുരാ ഭൂത്വാ പാണീ കൃതകിണാവിമൌ ॥ 4 ॥ 4-24-4 (29273)
തദദ്യ മാം തു തപതി യത്കൃതം ന മയാ പുരാ।
സഭായാം സ്മ വിരാടസ്യ കരോമി കദനം മഹത് ॥ 5 ॥ 4-24-5 (29274)
തത്ര മേ കാരണം ഭാതി കൌന്തേയോ യത്പ്രതീക്ഷതേ।
തദഹം തസ്യ വിജ്ഞായ സ്ഥിതോ ധർമസ്യ ശാസനേ ॥ 6 ॥ 4-24-6 (29275)
യച്ച രാജ്യാത്പ്രച്യവനം കുരൂണാമവധശ്ച യഃ।
സുയോധനസ്യ കർണസ്യ ശകുനേഃ സൌബലസ്യ ച ॥ 7 ॥ 4-24-7 (29276)
ദുഃശാസനസ്യ പാപസ്യ യൻമയാ ന ഹൃതം ശിരഃ ।
തൻമാം ദഹതി കല്യാണി ഹൃദി ശല്യമിവാർപിതം ॥ 8 ॥ 4-24-8 (29277)
അപി ചാന്യദ്വരാരോഹേ സ്മരിഷ്യസി വചോ മമ।
പുണ്യേ തീരേ സരസ്വത്യാ യത്പ്രതിഷ്ഠാമ സംഗതാഃ ।
തത്രാഹമബ്രവം കൃഷ്ണേ സർവക്ലേശാനനുസ്മരൻ ॥ 9 ॥ 4-24-9 (29278)
ന ചാഹമനുഗച്ഛേയം ധർമരാജം യുധിഷ്ഠിരം।
ധനഞ്ജയം ച പാഞ്ചാലി മാദ്രിപുത്രൌ ച ഭ്രാതരൌ।
കൃത്വൈതാം ച മതിം കൃഷ്ണേ യുധിഷ്ഠിരമഗർഹയം ॥ 10 ॥ 4-24-10 (29279)
പരുഷം വചനം ശ്രുത്വാ മമ ധർമാത്മജസ്തദാ।
ഹീമാന്വാക്യമഹീനാർഥം ബ്രുവന്രാജാ യുധിഷ്ഠിരഃ ।
സർവാനന്വനയദ്ഭ്രാതൄൻമുനേർധൌംയസ്യ പശ്യതഃ ॥ 11 ॥ 4-24-11 (29280)
മാ രോദീ രാജ്ഞി ലോകാനാം സർവാഗമഗുണാന്വിതാ।
രക്ഷിതവ്യം സഹാസ്മാഭിഃ സത്യമപ്രതിമം ഭുവി ॥ 12 ॥ 4-24-12 (29281)
അനുനീതേഷു ചാസ്മാസു അനുനീതാ ത്വമപ്യസി।
മാ ധർമം ജഹി സുശ്രോണി ക്രോധം ജഹി മഹാമതേ ॥ 13 ॥ 4-24-13 (29282)
ഇമം തു സമുപാലംഭം ത്വത്തോ രാജാ യുധിഷ്ഠിരഃ ।
ശൃണുയാദ്യദി കല്യാണി കൃത്സ്നം ജഹ്യാത്സ ജീവിതം ॥ 14 ॥ 4-24-14 (29283)
ധനഞ്ജയോ വാ സുശ്രോണി യമൌ ചാപി സുമധ്യമേ।
ലോകാന്തരഗതേഷ്വേഷു നാഹം ശക്ഷ്യാമി ജീവിതും ॥ 15 ॥ 4-24-15 (29284)
ധർമം ശൃണുഷ്വ പാഞ്ചാലി യത്തേ വക്ഷ്യാമി മാനിനി ॥ 16 ॥ 4-24-16 (29285)
ദുഹിതാ ജനകസ്യാസീദ്വൈദേഹീ യദി തേ ശ്രുതാ।
പതിമന്വചരത്സീതാ മഹാരണ്യനിവാസിനം ॥ 17 ॥ 4-24-17 (29286)
വസന്തീ ച മഹാരണ്യേ രാമസ്യ മഹിഷീ പ്രിയാ।
രാവണേന ഹൃതാ സീതാ രാക്ഷസീഭിശ്ച തർജിതാ।
സാ ക്ലിശ്യമാനാ സുശ്രോണീ രാമമേവാന്വപദ്യത ॥ 18 ॥ 4-24-18 (29287)
ലോപാമുദ്രാ തഥാ ഭീരു ഭർതാരമൃഷിസത്തമം।
ഭഗവന്തമഗസ്ത്യം സാ വനായൈവാന്വപദ്യത ॥ 19 ॥ 4-24-19 (29288)
സുകന്യാ നാമ ശര്യാതേർഭാർഗവച്യവനം വനേ।
വൽമീകഭൂതം സാധ്വീ തമന്വപദ്യത ഭാമിനീ ॥ 20 ॥ 4-24-20 (29289)
നാലായനീ ചേന്ദ്രസേനാ രൂപേണാപ്രതിമാ ഭുവി।
പതിമന്വചരദ്വൃദ്ധം പുരാ വർഷസഹസ്രിണം ॥ 21 ॥ 4-24-21 (29290)
നലം രാജാനമേവാഥ ദമയന്തീ വനാന്തരേ।
അന്വഗച്ഛത്പുരാ കൃഷ്ണേ തഥാ ഭർതൄംസ്ത്വമന്വഗാഃ ॥ 22 ॥ 4-24-22 (29291)
യഥൈതാഃ കീർതിതാ നാര്യോ രൂപവത്യഃ പതിവ്രതാഃ।
തഥാ ത്വമപി കല്യാണി സർവൈഃ സമുദിതാ ഗുണൈഃ ॥ 23 ॥ 4-24-23 (29292)
മാ ദീർഘം ക്ഷമ കാലം ത്വം ത്രിംശദ്രാത്രമനിന്ദിതേ।
പൂർണേ ത്രയോദശേ വർഷേ രാജ്ഞാം രാജ്ഞീ ഭവിഷ്യസി ॥ 24 ॥ 4-24-24 (29293)
സത്യേന തേ ശപേ ചാഹം ഭവിതാ നാന്യഥേതി ച ॥ 25 ॥ 4-24-25 (29294)
സർവാസാം പരമസ്ത്രീണാം പ്രാമാണ്യം കർതുമർഹസി।
സർവേഷാം ച നരേന്ദ്രാണാം മൂർധ്നി സ്ഥാസ്യസി ഭാമിനി ॥ 26 ॥ 4-24-26 (29295)
ഭർതൃഭക്ത്യാ ച വൃത്തേന ഭോഗാനാപ്സ്യസി ദുർലഭാൻ ।
യാതായാം തു പ്രതിജ്ഞായാം മഹാന്തം ഭോഗമാപ്നുയാഃ ॥ 27 ॥ 4-24-27 (29296)
ഗുരുഭക്തികൃതം ജ്ഞാത്വാ രാജ്ഞാം മൂർധ്നി സ്ഥിതാ ഭവേഃ ॥ 28 ॥ 4-24-28 (29297)
ദ്രൌപദ്യുവാച। 4-24-29x (3086)
ആർതപ്രലാപാ കൌന്തേയ ന രാജാനമുപാലഭേ।
അപാരയന്ത്യാ ദുഃഖാനി കൃതം ബാഷ്പപ്രമോചനം ॥ 29 ॥ 4-24-29 (29298)
ഇദം തു ദുഃഖം കൌന്തേയ മമാസദ്യം നിബോധ തത് ॥ 30 ॥ 4-24-30 (29299)
യോഽയം രാജ്ഞോ വിരാടസ്യ സൂതപുത്രസ്തു കീചകഃ।
സ്യാലോ നാമ പ്രവാദേന ഭോജസ്ത്രൈഗർതദേശജഃ ॥ 31 ॥ 4-24-31 (29300)
ത്യക്തധർമോ നൃശംസശ്ച സർവാർഥേഷു ച വല്ലഭഃ ।
നിത്യമേവാഹ ദുഷ്ടാത്മാ ഭാര്യാ മേ ഭവ ശോഭനേ ।
അവിനീതഃ സുദുഷ്ടാത്മാ മാമനാഥേതി ചിന്തയൻ ॥ 32 ॥ 4-24-32 (29301)
കിമുക്തേന വ്യതീതേന ഭീമസേന മഹാബല।
പ്രത്യുപസ്ഥിതകാലസ്യ കാര്യസ്യാനന്തരോ ഭവ ॥ 33 ॥ 4-24-33 (29302)
മമേഹ ഭീമ കൈകേയീ രൂപാദ്ധി ഭയശങ്കിതാ।
നിത്യമുദ്വിജതേ രാജാ കഥം നേയാദിമാമിതി ॥ 34 ॥ 4-24-34 (29303)
തസ്യാ വിദിത്വാ തം ഭാവം സ്വയം ചാനൃതദർശനഃ ।
കീചകോപി ച ദുഷ്ടാത്മാ പുനഃ പ്രാർഥയതേ ച മാം ॥ 35 ॥ 4-24-35 (29304)
തമഹം കുപിതാ ഭീമ പുനഃ കോപം നിയംയ ച।
അബ്രവം കാമസംമൂഢമാത്മാനം രക്ഷ കീചക ॥ 36 ॥ 4-24-36 (29305)
ഗന്ധർവാണാമഹം ഭാര്യാ പഞ്ചാനാം മഹിഷീ പ്രിയാ ।
തേ ത്വാം നിഹന്യുർദുർധർഷാഃ ശൂരാഃ സാഹസകാരിണഃ ॥ 37 ॥ 4-24-37 (29306)
ഏവമുക്തസ്തു ദുഷ്ടാത്മാ കീചകഃ പ്രത്യുവാച ഹ।
നാഹം ബിഭേമി ഭൈരന്ധ്രി ഗന്ധർവാണാം ശുചിസ്മിതേ ॥ 38 ॥ 4-24-38 (29307)
ശതം സഹസ്രമപി വാ ഗന്ധർവാണാമഹം രണേ।
സമാഗതം ഹനിഷ്യാമി ത്വം ഭീരു കുരു മേ ക്ഷണം ॥ 39 ॥ 4-24-39 (29308)
ഇത്യുക്താ ചാബ്രവം സൂതം കാമാതുരമഹം പുനഃ।
ന ത്വം പ്രതിബലസ്തേഷാം ഗന്ധർവാണാം യശസ്വിനാം ॥ 40 ॥ 4-24-40 (29309)
ധർമേ സ്ഥിതാഽസ്മി സതതം കുലശീലസമന്വിതാ।
നേച്ഛാമി കിഞ്ചിദ്വധ്യം ത്വാം തസ്മാജ്ജീവസി കീചക ॥ 41 ॥ 4-24-41 (29310)
ഏവമുക്തസ്തു ദുഷ്ടാത്മാ പ്രഹസ്യ സ്വനവത്തതഃ।
ന തിഷ്ഠിതി സ സൻമാർഗേ ന ച ധർമം ബുഭൂഷതി ॥ 42 ॥ 4-24-42 (29311)
പാപാത്മാ പാപകാരീ ച കാമരാജവശാനുഗഃ ।
അവിനീതശ്ച ദുഷ്ടാത്മാ പ്രത്യാഖ്യാതഃ പുനഃ പുനഃ ॥ 43 ॥ 4-24-43 (29312)
ദർശനേദർശനേ ഹന്യാദ്യദി ജഹ്യാം ച ജീവിതം।
ധർമേ പ്രയതമാനാനാം മഹാന്ധർമോ നശിഷ്യതി ॥ 44 ॥ 4-24-44 (29313)
സമയം രക്ഷമാണാനാം ദാരാ വോ ന ഭവന്തി ച ।
ഭാര്യാജാം രക്ഷ്യമാണായാം പ്രജാ ഭവതി രക്ഷിതാ।
പ്രജായാം രക്ഷ്യമാണായാമാത്മാ ഭവതി രക്ഷിതഃ ॥ 45 ॥ 4-24-45 (29314)
വന്ദതാം വർണധർമാംശ്ച ബ്രാഹ്മണാനാം ച മേ ശ്രുതം ।
ക്ഷത്രിയസ്യ സദാ ധർമോ നാന്യോ ദസ്യുനിബർഹണാത് ॥ 46 ॥ 4-24-46 (29315)
പശ്യതോ ധർമരാജസ്യ കീചകോ മാഽന്വധാവത ।
തവേവ ച സമക്ഷം വൈ ഭീമസേന മഹാബല ॥ 47 ॥ 4-24-47 (29316)
ത്വയാ ചാഹം പരിത്രാതാ ഭീമ തസ്മാഞ്ജടാസുരാത് ॥ 48 ॥ 4-24-48 (29317)
ജയദ്രഥം തഥൈവ ത്വമജൈഷീർഭ്രാതൃഭിഃ സഹ।
ജഹീമമപി പാപിഷ്ഠം യോയം മാമവമന്യതേ ।
കീചകോ രാജവാല്ലഭ്യാച്ഛോകകൃൻമമ ഭാരത ॥ 49 ॥ 4-24-49 (29318)
കീചകം കാമസന്തപ്തം ഭിന്ധി കുംഭമിവാശ്മനി ।
യോ നിമിത്തമനർഥാനാം ബഹൂനാം മമ ഭാരത ॥ 50 ॥ 4-24-50 (29319)
തം ചേഞ്ജീവന്തമാദിത്യഃ പ്രാതരഭ്യുദയിഷ്യതി ।
വിഷമാലോഡ്യ പാസ്യാമി മാ കീചകവശംഗമം ॥ 51 ॥ 4-24-51 (29320)
ശ്രേയോ ഹി മരണം മഹ്യം ഭീമസേന തവാഗ്രതഃ ।
ഇത്യുക്ത്വാ പ്രാരുദത്കൃഷ്ണാ ഭീമസ്യോരസി സംശ്രിതാ ॥ 52 ॥ 4-24-52 (29321)
ഭീമശ്ച താം പരിഷ്വജ്യ മഹത്സാന്ത്വം പ്രയുജ്യ ച।
കീചകം മനസാഽഗച്ഛത്സൃക്കിണീ പരിലേലിഹൻ ॥ 53 ॥ 4-24-53 (29322)
ആശ്വാസയിത്വാ ബഹുശോ ഭൃശമാർതാം സുമധ്യമാം।
ഹേതുതത്വാർഥസംയുക്തൈർവചോഭിർദ്രുപദാത്മജാം ॥ 54 ॥ 4-24-54 (29323)
പ്രമൃജ്യ വദനം തസ്യാഃ പാണിനാഽശ്രുസമാകുലം।
ഉവാച ചൈനാം ദുഃഖാർതാം ഭീമഃ ക്രോധസമന്വിതഃ ॥ 55 ॥ ॥ 4-24-55 (29324)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ വിരാടപർവണി കീചകവധപർവണി ചതുർവിശോഽധ്യായഃ ॥ 24 ॥
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Footnotes
4-24-24 മാ ദീർഘം ക്ഷമ കാലം ത്വം മാസമർധം ച സംമിതമിതി ഝo പാഠഃ ॥ 24 ॥ 4-24-26 പ്രാധാന്യം കർതുമർഹസി ഇതി ഖo പാഠഃ ॥ 26 ॥ 4-24-33 ദുഃഖസ്യാന്തകരോ ഭവേതി ധo പാഠഃ ॥ 33 ॥വിരാടപർവ - അധ്യായ 025
॥ ശ്രീഃ ॥
4.25. അധ്യായഃ 025
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
ദ്രൌപദ്യാ ഭീമവചനാത്കീചകംപ്രതി നർതനശാലായാ ഉഭയോഃ സമാഗമേ സങ്കേതസ്ഥാനത്വനിർധാരണേന രാത്രൌ തത്രാഗമനചാദനാ ॥ 1 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-25-0 (29325)
ഭീമ ഉവാച। 4-25-0x (3087)
തഥാ ഭദ്രേ കരിഷ്യാമി യഥാ ത്വം ഭീരു ഭാഷസേ।
അദ്യൈനം സൂദയിഷ്യാമി കീചകം സഹ ബാന്ധവൈഃ ॥ 1 ॥ 4-25-1 (29326)
അസ്യാഃ പ്രദോഷേ ശർവര്യാഃ കുരുഷ്വാനേന സംവിദം ।
ദുഃഖം ശോകം ച നിർധൂയ യാജ്ഞസേനി ശുചിസ്മിതേ ॥ 2 ॥ 4-25-2 (29327)
യൈഷാ നർതനശാലേഹ മത്സ്യരാജേന കാരിതാ।
ദിവാത്ര കന്യാ നൃത്യന്തി രാത്രൌ യാന്തി തഥാ ഗൃഹം ॥ 3 ॥ 4-25-3 (29328)
തത്രാസ്തി ശയനം ഭീരു ദൃഢാംഗം സുപ്രതിഷ്ഠിതം।
തത്രൈനം ദർശയിഷ്യാമി പൂർവപ്രേതാൻപിതാമഹാൻ ।
ത്വദ്ദർശനസമുത്ഥേന കാമേനാകുലിതേന്ദ്രിയം ॥ 4 ॥ 4-25-4 (29329)
സങ്കേതം സൂതപുത്രസ്യ കാരയസ്വ ശുഭാനനേ।
യഥാ പരേ ന പശ്യേയുഃ കുർവന്തീം തേന സംവിദം ॥ 5 ॥ 4-25-5 (29330)
തഥാ കുരുഷ്വ കല്യാണി യഥാ സന്നിഹിതോ ഭവേത്।
തഥാ കുര്യാശ്ച സങ്കേതം സൂതപുത്രസ്യ സംവൃതം ॥ 6 ॥ 4-25-6 (29331)
ആവയോഃ സംഗമം ഭീരു യഥാ മാർത്യോ ന ബുധ്യതി ।
കീചകസ്യ വിനാശായ തഥാ കുരു നൃപാത്മജേ ॥ 7 ॥ 4-25-7 (29332)
വൈശംപായന ഉവാച । 4-25-8x (3088)
തത്ര തൌ കഥയിത്വാ തു ബാഷ്പമുത്സൃജ്യ ദുഃഖിതൌ।
രാത്രിശേഷം തമത്യുഗ്രം ധാരയാമാസതുർഹൃദി ॥ 8 ॥ 4-25-8 (29333)
ഭീമേന ച പ്രതിജ്ഞാതേ കീചകസ്യ വധേ തദാ।
ദ്രൌപദീ ച സുദേഷ്ണായാഃ പ്രവിവേശ പുനർഗൃഹം ॥ 9 ॥ 4-25-9 (29334)
തസ്യാം രജന്യാം വ്യുഷ്ടായാം പ്രാതരുത്ഥായ കീചകഃ।
ഗത്വാ രാജകുലായൈവ ദ്രൌപദീമിദമബ്രവീത് ॥ 10 ॥ 4-25-10 (29335)
യത്ത്വാഽഹം പശ്യതോ രാജ്ഞഃ പാതയിത്വാ പദാഽഹനം ।
ന കഞ്ചില്ലഭസേ നാഥമഭിപന്നാ ബലീയസാ ॥ 11 ॥ 4-25-11 (29336)
പ്രവാദേന തു മാത്സ്യാനാമയം രാജേതി ചോച്യതേ।
അഹമേവ ഹി രാജാ വൈ മാത്സ്യാനാം വാഹിനീപതിഃ ॥ 12 ॥ 4-25-12 (29337)
സാ സുഖം പ്രതിപദ്യസ്വ ദാസോ ഭീരു ഭവാമി തേ।
ന ഹ്യഹം ത്വാമൃതേ ഭീരു ചിരം ജീവിതുമുത്സഹേ ॥ 13 ॥ 4-25-13 (29338)
അഹന്യഹനി സുശ്രോണി ശതനിഷ്കം ദദാമി തേ।
ദാസീശതം ച തേ ദദ്യാം ദാസാനാമപി ചാപരം ॥ 14 ॥ 4-25-14 (29339)
രഥാംശ്ചാശ്വതരീയുക്താനസ്തു നൌ ഭീരു സംഗമഃ ।
സുദാസാനാം സഹസ്രം ച മഹിഷാണാം സഹസ്രകം ॥ 15 ॥ 4-25-15 (29340)
അന്തഃപുരസഹസ്രം ച ഹേമകൂടസഹസ്രകം।
തുഭ്യം ദാസ്യാമി സർവാണി രാജാർഹാണ്യംബരാണി ച ॥ 16 ॥ 4-25-16 (29341)
ദ്രൌപദ്യുവാച। 4-25-17x (3089)
ഏതൻമേ വചനം സത്യം പ്രതിപദ്യസ്വ കീചക।
ന തേ സഖാ വാ ഭ്രാതാ വാ ജാനീയാത്സംഗമം മയാ ॥ 17 ॥ 4-25-17 (29342)
അനുപ്രവാദാദ്ഭീതാഽസ്മി ഗന്ധർവാണാം യശസ്വിനാം ।
അനുബോധാദ്ഗനർഥഃ സ്യാദയശശ്ച മഹദ്ഭവേത।
ഏതൻമേ പ്രതിജാനീഹി തതോഽഹം വശഗാ തവ ॥ 18 ॥ 4-25-18 (29343)
കീചക ഉവാച। 4-25-19x (3090)
ഏവമേതത്കരിഷ്യാമി യഥാ സുശ്രോണി ഭാഷസേ।
ഏകോഽഹമാഗമിഷ്യാമി ശൂന്യമാവസഥം തവ ॥ 19 ॥ 4-25-19 (29344)
സമാഗമാർഥം രംഭോരു ത്വയാ മദനദർപിതഃ।
യഥാ ത്വാം നൈവ പശ്യേയുർഗന്ധർവാഃ സൂര്യവർചസഃ ॥ 20 ॥ 4-25-20 (29345)
ദ്രൌപദ്യുവാച। 4-25-21x (3091)
യദേതന്നർതനാഗാരം മാത്സ്യരാജേന കാരിതം।
ദിവാത്ര കന്യാ നൃത്യന്തി രാത്രൌ യാന്തി സ്വകം ഗൃഹം ॥ 21 ॥ 4-25-21 (29346)
നിശായാം തത്ര ഗച്ഛേഥാ ഗന്ധർവാസ്തന്ന ജാനതേ।
തത്ര ദോഷഃ പരിഹൃതോ ഭവിഷ്യതി ന സംശയഃ ॥ 22 ॥ 4-25-22 (29347)
ഏകസ്ത്വം നർതനാഗാരം രാത്രൌ സങ്കേതമാവ്രജ ।
തത്രാഹം ഭവിതാ തുഭ്യം വശഗാ നാത്ര സംശയഃ ॥ 23 ॥ 4-25-23 (29348)
കീചക ഉവാച। 4-25-24x (3092)
തഥാ ഭദ്രേ കരിഷ്യാമി യഥാ ത്വം ഭീരു വക്ഷ്യസി।
ഏകഃ സന്നർതനാഗാരമാഗമിഷ്യാമി ഭാമിനി।
സമാഗമാർഥം സുശ്രോണി ശപേ ച സുകൃതേന മേ ॥ 24 ॥ 4-25-24 (29349)
യഥാ ത്വാം നാവബുധ്യന്തി ഗന്ധർവാ വരവർണിനി।
സത്യം തേ പ്രതിജാനാമി ഗന്ധർവേഭ്യോ ന തേ ഭയം।
അലങ്കരിഷ്യാംയദ്യാഹം ത്വത്സമാഗമനായ വൈ ॥ 25 ॥ 4-25-25 (29350)
വാസാംസി ച വിചിത്രാണി മനോജ്ഞാനി തവാപി ച।
യഥാ മാം ന ത്യജേഥാസ്ത്വം തഥ രംസ്യേ ത്വയാ സഹ ॥ 26 ॥ 4-25-26 (29351)
ദ്രൌപദ്യുവാച। 4-25-27x (3093)
തഥാ ചേദപ്യഹം സൂത ദർശയിഷ്യാമി തേ സുഖം।
യന്നാനുഭൂതം ഭവതാ ജൻമപ്രഭൃതി കീചക ॥ 27 ॥ 4-25-27 (29352)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-25-28x (3094)
തമർഥമപി ജൽപന്ത്യാ ദ്രൌപദ്യാഃ കീചകസ്യ ഹ।
ക്ഷണമാത്രം തദഭവൻമാസേനൈവ സമം നൃപ ॥ 28 ॥ 4-25-28 (29353)
കീചകോഽഥ ഗൃഹം ഗത്വാ ഭൃശം ഹർഷപരിപ്ലുതഃ।
സൈരന്ധ്രീരൂപിണീം മൂഢോ മൃത്യും താം നാവബുദ്ധവാൻ ॥ 29 ॥ 4-25-29 (29354)
ഗന്ധാഭരണമാല്യേഷു വ്യാസക്തഃ സ വിശേഷതഃ।
അലഞ്ചക്രേ തദാഽഽത്മാനം സത്വരഃ കാമമോഹിതഃ ॥ 30 ॥ 4-25-30 (29355)
തസ്യ തത്കുർവതഃ കർമ കാലോ ദീർഘ ഇവാഭവത്।
അനുചിന്തയതശ്ചാപി താമേവായതലോചനാം ॥ 31 ॥ 4-25-31 (29356)
ആസീദഭ്യധികാ ചാപി ശ്രീഃ ശ്രിയം പ്രമുമുക്ഷതഃ ।
നിർവാണകാലേ ദീപസ്യ വർതീമിവ ദിധക്ഷതഃ ॥ 32 ॥ 4-25-32 (29357)
കൃതസംപ്രത്യയസ്തസ്യാഃ കീചകഃ കാമമോഹിതഃ।
നാജാനാത്പതനം സ്വസ്യ ചിന്തയംസ്താം ശുഭാനനാം ॥ 33 ॥ 4-25-33 (29358)
തതസ്തു ദ്രൌപദീ ഗത്വാ ഭീമസേനം മഹാനസേ।
ഉപാതിഷ്ഠത കല്യാണീ കൌരവ്യം പതിമന്തികാത് ॥ 34 ॥ 4-25-34 (29359)
തമുവാച സുകേശാന്താ കീചകസ്യ കൃതോ മയാ।
സംഗമോ നർതനാഗാരേ യഥാഽവോചഃ പരന്തപ ॥ 35 ॥ 4-25-35 (29360)
കാലേന നിയതം ബദ്ധഃ കാമേന ച ബലാത്കൃതഃ।
ശൂന്യം സ നർതനാഗാരമാഗമിഷ്യതി കീചകഃ।
ഏകോ നിശി മഹാബാഹോ കീചകം തം നിഷൂദയ ॥ 36 ॥ 4-25-36 (29361)
തം മൂതപുത്രം കൌന്തേയ കീചകം മദദർപിതം।
ഗത്വാ ത്വം നർതനാഗാരം നിർജീവം കുരു പാണ്ഡവ ॥ 37 ॥ 4-25-37 (29362)
ഗർവിതഃ മൂതപുത്രോഽസൌ ഗന്ധർവാനവമന്യതേ।
സ ത്വം പ്രഹരതാംശ്രേഷ്ഠ നാലം നാഗ ഇവോദ്ധര ॥ 38 ॥ 4-25-38 (29363)
അസ്രം ദുഃഖാഭിഭൂതായാ മമ മാർജസ്വ ഭാരത।
ബാഹുവീര്യാനുരൂപം ച ദർശയാദ്യ പരാക്രമം।
ആത്മനശ്ചൈവ ഭദ്രം തേ കുരു മാനം കുലസ്യ ച ॥ 39 ॥ 4-25-39 (29364)
ഭീമ ഉവാച। 4-25-40x (3095)
സ്വാഗതം തേ വരാരോഹേ യൻമാം വേദയസേ പ്രിയം।
നഹ്യസ്യ കഞ്ചിദിച്ഛാമി സഹായം വരവർണിനി ॥ 40 ॥ 4-25-40 (29365)
സാ മേ പ്രീതിസ്ത്വയാഽഽഖ്യാതാ കീചകസ്യ സമാഗമേ।
ഹത്വാ ഹിഡിംബം യാ പ്രീതിർമമാസീത്സാ ശുചിസ്മിതേ ॥ 41 ॥ 4-25-41 (29366)
സത്യം ഭ്രാതൄംശ്ച പുത്രാംശ്ച പുരസ്കൃത്യ ശപാമി തേ।
കീചകം നിഹനിഷ്യാമി വൃത്രം ദേവപതിര്യഥാ ॥ 42 ॥ 4-25-42 (29367)
പ്രസഹ്യ നിഹനിഷ്യാമി കേശവഃ കേശിനം യഥാ।
രഹസ്യം വാ പ്രകാശം വാ സൂദയിഷ്യാമി കീചകം ॥ 43 ॥ 4-25-43 (29368)
അഹം ഭദ്രേ ഹനിഷ്യാമി കീചകം മദനാന്വിതം।
യസ്ത്വാം കാമാഭിഭൂതാത്മാ ദുർലഭാമഭിമന്യതേ ॥ 44 ॥ 4-25-44 (29369)
അഥ ചേദവബുധ്യന്തി സൂതപുത്രം മയാ ഹതം।
നിർമനുഷ്യം കരിഷ്യാമി മത്സ്യാനാമിദമാലയം ॥ 45 ॥ 4-25-45 (29370)
മയാ ഹതാംശ്ചേൻമാത്സ്യാംസ്തു ധാർതരാഷ്ട്രോ വിബുധ്യതി।
ദുര്യോധനം തതോ ഹത്വാ സാനുബന്ധം സബാന്ധവം।
കുരുണാമഖിലം രാജ്യം പ്രതിപത്സ്യാമി ഭാമിനി ॥ 46 ॥ 4-25-46 (29371)
നാഹം ശക്തോഽനുനയിതും കുന്തീപുത്രം യുധിഷ്ഠിരം।
കാമം സത്യമുപാസീത കുന്തീപുത്രോ യുധിഷ്ഠിരഃ ।
കാമമന്യേ ഹ്യുപാസന്തു വിനീതാ ധർമചാരിണഃ ॥ 47 ॥ 4-25-47 (29372)
ത്വാം തു ദുഃഖമിദം പ്രാപ്താം നാഹം ശക്നോംയുപേക്ഷിതും।
നിർവൃതാ ഭവ പാഞ്ചാലി കീചകസ്യ വധാത്പുനഃ ॥ 48 ॥ 4-25-48 (29373)
ദ്രൌപദ്യുവാച। 4-25-49x (3096)
കീചകസ്യ വധം ഭീമ യദി ജാനന്തി നാഗരാഃ।
ത്വയാ കൃതം മഹാബാഹോ നാഹം ജീവിതുമുത്സഹേ ॥ 49 ॥ 4-25-49 (29374)
കഥം സത്യാച്ച നാപേയാദ്രാജാഽയം മത്കൃതേ പ്രഭോ।
നിശി ഗൂഢം തഥാ ഭീമ കീചകം തം നിപാതയ ॥ 50 ॥ 4-25-50 (29375)
അനുബുദ്ധേ ഹി കൌന്തേയോ ധർമരാജോ യുധിഷ്ഠിരഃ।
പുനർവനം വ്രജേദ്ധീമാനനുജൈഃ പരിവാരിതഃ ॥ 51 ॥ 4-25-51 (29376)
കശ്ച ധർമപരം ജ്യേഷ്ഠമതിവർതേത ഭാരത।
ഭീമ ഭീതാഽസ്മി സംബോധാത്സാധു മാ ചാപലം കൃഥാഃ ॥ 52 ॥ 4-25-52 (29377)
യഥാ ന കശ്ചിഞ്ജാനീതേ സൂതപുത്രം ത്വയാ ഹതം।
തഥാ കുരുഷ്വ കൌരവ്യ ബലവന്നരിമർദന ।
അദൃശ്യമാനസ്ത്വന്തസ്യ ഭിന്ധി പ്രാണാനരിന്ദമ ॥ 53 ॥ ॥ 4-25-53 (29378)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ വിരാടപർവണി കീചകവധപർവണി പഞ്ചവിംശോഽധ്യായഃ ॥ 25 ॥
വിരാടപർവ - അധ്യായ 026
॥ ശ്രീഃ ॥
4.26. അധ്യായഃ 026
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
ഭീമേന കീചകാഗമനാത്പൂർവമേവ നർതനാഗാരമേത്യ ശയ്യായാം ശയനം ॥ 1 ॥ പശ്ചാത്സമാഗതേന കീചകേന ഭീമംപ്രതി ദ്രൌപദീ ബുദ്ധ്യാ സംസ്പർശനപൂർവകം സംഭാഷണം ॥ 2 ॥ ഭീമേന നിയുദ്ധേന കീചകമാരണം ॥ 3 ॥ പശ്ചാദ്ദ്രൌപദ്യാ സമാഹ്വാനാദുപകീചകാനാം തത്ര സമാഗമനം ॥ 4 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-26-0 (29379)
ഭീമ ഉവാച। 4-26-0x (3097)
തഥാ ഭദ്രേ കരിഷ്യാമി യഥാ ത്വം ഭീരു ഭാഷസേ।
അദൃശ്യമാനസ്തസ്യാഹം തമിസ്രായാം സകുണ്ഡലം ॥ 1 ॥ 4-26-1 (29380)
നാഗോ ബിൽവമിവാക്രംയ പോഥയിഷ്യാമി തച്ഛിരഃ।
അലഭ്യാമിച്ഛതസ്തസ്യ കീചകസ്യ ദുരാത്മനഃ ॥ 2 ॥ 4-26-2 (29381)
മയാ യദുക്തം പാഞ്ചാലി ധർമരാജസുതം പ്രതി।
കോപാദൃതേ കിമന്യത്തു നാനുവർതേത കോ നൃപം ॥ 3 ॥ 4-26-3 (29382)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-26-4x (3098)
ഏവമുക്തവാ മഹാബാഹുസ്തത്ര പാണ്ഡവനന്ദനഃ।
അർധരാത്രേ തദോത്ഥായ സത്വവാൻഭീമവിക്രമഃ ॥ 4 ॥ 4-26-4 (29383)
അവദാതേന മൃദുനാ പടേനാച്ഛാദിതസ്തഥാ ।
ദ്രൌപദീം പൃഷ്ഠതഃ കൃത്വാ യത്രാസീന്നർതനാലയഃ ॥ 5 ॥ 4-26-5 (29384)
സ ഭീമഃ പ്രഥമം ഗത്വാ തമിസ്രായാമുപാവിശത് ।
മൃഗം സിംഹ ഇവാദൃശ്യഃ പ്രത്യാകാങ്ക്ഷത്സ കീചകം ॥ 6 ॥ 4-26-6 (29385)
കീചകസ്തു ശിരഃസ്നാതോ നിശായാം സമലങ്കൃതഃ।
സങ്കേതമഗമത്തൂർണം ശൂന്യാഗാരമപാവൃതം ॥ 7 ॥ 4-26-7 (29386)
തദേവ നർതനാഗാരം പാഞ്ചാലീ യദഭാഷത।
താം മന്യമാനഃ സങ്കേതേ സൈരന്ധ്രീം കാമമോഹിതഃ ॥ 8 ॥ 4-26-8 (29387)
പ്രവിശ്യ നർതനാഗാരം തതസ്തം പുരുഷർഷഭം।
പൂർവാഗതം ഭീമസേനം ദൃപ്തമപ്രതിമജസം ॥ 9 ॥ 4-26-9 (29388)
ശയാനം ശയനേ തത്ര മൃത്യും മൂഢഃ പരാമൃശത്।
ജാജ്വല്യമാനം കോപേന കൃഷ്ണാധർഷണജേന ച ॥ 10 ॥ 4-26-10 (29389)
ഏകാന്തേ ഭീമമാസാദ്യ കീചകഃ കാലചോദിതഃ।
ഹർഷോൻമഥിതചിത്താത്മാ സ്മയമാനോഽഭ്യഭാഷത ॥ 11 ॥ 4-26-11 (29390)
പ്രഹിതം തേ മയാ ഭദ്രേ ബഹുവിത്തം ശുചിസ്മിതേ।
ത്വയി തിഷ്ഠതു തത്സർവം യഥാഽസി സ്വയമാഗതാ ॥ 12 ॥ 4-26-12 (29391)
അകസ്മാൻമാം പ്രശംസന്തി സദാ ഗൃഹഗതാഃ സ്ത്രിയഃ।
ബലവാന്ദർശനീയശ്ച നാന്യസ്തേ സദൃശഃ പുമാൻ ॥ 13 ॥ 4-26-13 (29392)
അഹം രൂപേണ സംപന്നഃ സ്നാതോ ഗുരുവിഭൂഷിതഃ।
നിത്യമേവ പ്രിയഃ സ്ത്രീണാം സൌഭാഗ്യാത്പ്രിയദർശനഃ ।
രൂപസ്യ തൻമയാ പ്രാപ്തം ഫലം കമലലോചനേ ॥ 14 ॥ 4-26-14 (29393)
ഭീമ ഉവാച। 4-26-15x (3099)
ദിഷ്ട്യാ ത്വം ദർശനീയോസി ദിഷ്ട്യാഽഽത്മാനം പ്രശംസസി॥ 15 ॥ 4-26-15 (29394)
ത്വയാഽപീദൃഗ്ഗുണാ നാരീ രൂപശീലസമന്വിതാ।
അദൃഷ്ടപൂർവാ പശ്യ ത്വം യതോ ജാനാസി സൂതജ।
ദ്രക്ഷ്യസി ത്വം മുഹൂർതേന യഥേയം സ്ത്രീ ഗുണാന്വിതാ ॥ 16 ॥ 4-26-16 (29395)
ഉപരംസ്യസി കാമാച്ച ശീഘ്രം ത്വം സ്പ്രഷ്ടുമർഹസി ।
ഈദൃശസ്തു ത്വയാ സ്പർശഃ സ്പൃഷ്ടപൂർവോ ന കർഹിചിത് ॥ 17 ॥ 4-26-17 (29396)
സ്പർശം വേത്സി വിദഗ്ധസ്ത്വം കാമധർമവിചക്ഷണഃ।
സ്ത്രീണാം പ്രീതികരോ നാന്യസ്ത്വത്സമഃ പുരുഷസ്ത്വിഹ ॥ 18 ॥ 4-26-18 (29397)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-26-19x (3100)
ഇത്യുക്ത്വാ തം മഹാബാഹുർഭീമോ ഭീമപരാക്രമഃ।
സഹസോത്പത്യ കൌന്തേയഃ പ്രഹസ്യേദമുവാച ഹ ॥ 19 ॥ 4-26-19 (29398)
അദ്യ ത്വാം ഭഗിനീ പാപം കൃഷ്യമാണം മയാ ഭുവി ।
ദ്രക്ഷ്യതേഽദ്രിപ്രതീകാശം സിംഹേനേവ മഹാഗജം ॥ 20 ॥ 4-26-20 (29399)
നിരാബാധാ ത്വയി ഹതേ സൈരന്ധ്രീ വിചരിഷ്യതി।
സുഖമേവ ചരിഷ്യന്തി സൈരന്ധ്ര്യാഃ പതയഃ സദാ ॥ 21 ॥ 4-26-21 (29400)
തതോ ജഗ്രാഹ കേശേഷു മാല്യവത്സു സുഗന്ധിഷു ॥ 22 ॥ 4-26-22 (29401)
ഗൃഹീത്വാ കീചകം ഭീമോ വിരരാജ മഹാബലഃ।
ഗൃഹീത്വാ ഗ്രാസകാമസ്തു സിംഹഃ ക്ഷുദ്രമൃഗം യഥാ ॥ 23 ॥ 4-26-23 (29402)
സ കേശേഷു പരാമൃഷ്ടോ ബലേന ബലിനാം വരഃ।
ആക്ഷിപ്യ കേശാന്വേഗേന ബാഹ്വോർജഗ്രാഹ പാണ്ഡവം ॥ 24 ॥ 4-26-24 (29403)
ബാഹുയുദ്ധം തയോരാസീത്ക്രുദ്ധയോർനരസിംഹയോഃ।
വസന്തേ വാസിതാഹേതോർബലിനോർനാഗയോരിവ ॥ 25 ॥ 4-26-25 (29404)
കീചകാനാം തു മുഖ്യസ്യ നരാണാമുത്തമസ്യ ച।
വാലിസുഗ്രീവയോർഭ്രാത്രോഃ പുരേവ കപിസിംഹയോഃ ॥ 26 ॥ 4-26-26 (29405)
ശാർദൂലാവിവ ഗർജന്തൌ താർക്ഷ്യനാഗാവിവോദ്യതൌ।
സമയത്നൌ സമക്രോധൌ പതിതൌ ഭീമകീചകൌ ॥ 27 ॥ 4-26-27 (29406)
ഗജാവിവ മദോൻമത്തൌ നദന്തൌ പതിതൌ ക്ഷിതൌ।
വൃഷഭാവിവ വൽമീകം മൃദ്ഗന്തൌ സമവിക്രമൌ ॥28 ॥ 4-26-28 (29407)
ഈഷദാഗലിതം ചാപി ക്രോധാച്ചാവാങ്മുഖം സ്ഥിതം ।
കീചകോ ബലവാൻഭീമം ജാനുഭ്യാം പാതയദ്ഭുവി ॥ 29 ॥ 4-26-29 (29408)
പാതിതോ ഭീമസേനസ്തു കീചകേന ബലീയസാ।
ഉത്പപാതാഥ വേഗേന ദണ്ഡാഹത ഇവോരഗഃ ॥ 30 ॥ 4-26-30 (29409)
സ്പർധയാ ച ബലോൻമത്തൌ താവുഭൌ ഭീമകീചകൌ।
നിശ്ശബ്ദം പര്യകർഷേതാമന്യോന്യസ്യ വിനിർജയേ ॥ 31 ॥ 4-26-31 (29410)
തതസ്തദ്ഭവനശ്രേഷ്ഠം പ്രാകംപത തദാ ഭൃശം।
തൌ ക്രോധവശമാപന്നാവന്യോന്യമഭിജഘ്നതുഃ ॥ 32 ॥ 4-26-32 (29411)
തലാഭ്യാം ഭീമസേനേന വക്ഷസ്യഭിഹതോ ബലീ।
കീചകോ രോഷരക്താക്ഷോ ന ചചാല പദാത്പദം ॥ 33 ॥ 4-26-33 (29412)
മുഹൂർതമശകത്സോഢും വേഗം തസ്യ മഹാത്മനഃ।
കീചകോ ഭീമസേനേന പശ്ചാത്പശ്ചാദഹീയത ॥ 34 ॥ 4-26-34 (29413)
തം ഹീയമാനം വിജ്ഞായ ഭീമസേനോ മഹാബലഃ ।
വക്ഷസ്യാനീയ വേഗേന പ്രമമാഥ വിചേതസം ॥ 35 ॥ 4-26-35 (29414)
ക്രോധാവിഷ്ടോ വിനിശ്ചസ്യ പുനശ്ചൈനം വൃകോദരഃ ।
ജഗ്രാഹ ജയതാംശ്രേഷ്ഠഃ കേശേഷ്വേവ ഭൃശം തദാ ॥ 36 ॥ 4-26-36 (29415)
ഗൃഹീത്വാ കീചകം ഭീമോ വിരരാജ മഹാബലഃ ।
ആമിഷാർഥേ ഗൃഹീത്വൈവ ശാർദൂലോ മൃഗയൂഥപം ॥ 37 ॥ 4-26-37 (29416)
പുനശ്ചാതിബലസ്തത്ര കീചകോ ബലദർപിതഃ ।
വ്യായച്ഛന്നേവ ദുർധർഷഃ പാണ്ഡവേന തരസ്വിനാ ॥ 38 ॥ 4-26-38 (29417)
മുഷ്ടിനാ ഭീമസേനേന ശിരസ്യഭിഹതോ ഭൃശം।
കീചകോ വൃത്തരക്താക്ഷോ ഗതാസുരപതദ്ഭുവി ॥ 39 ॥ 4-26-39 (29418)
ആസ്യേ പാണീ ച പാദൌ ച ശിരോഗ്രീവാം സകുണ്ഡലാം ।
കായേ പ്രവേശയാമാസ മൃദിത്വാഽംഗാനി സർവശഃ ॥ 40 ॥ 4-26-40 (29419)
സ തം മഥിതസർവാംഗം മാംസപിണ്ഡമഥാകരോത് ॥ 41 ॥ 4-26-41 (29420)
തത്രാഗ്നിം സ്വയമുജ്ജ്വാല്യ പാണിസംഘർഷജം ബലീ।
കഷ്ണായൈ ദർശയാമാസ ഭീമസേനോ മഹാബലഃ ॥ 42 ॥ 4-26-42 (29421)
ഉവാച ച മഹാതേജാ ദ്രൌപദീം യോഷിതാം വരാം।
ത്വയി കാമുകമത്യന്തം പാപിനം പാരദാരികം।
പശ്യൈനമേഹി പാഞ്ചാലി കാമുകോഽയം മയാ ഹതഃ ॥ 43 ॥ 4-26-43 (29422)
പ്രാർഥയന്തേ സുകേശാന്തേ യേ ത്വാം ശീലസമന്വിതാം ।
ഏവം സ്വപന്തി തേ ഭീരു ശേതേഽയം കീചകോ യഥാ।
യസ്ത്വാമഭ്യഹനദ്ഭദ്രേ പദാ ഭൂമൌ നിപാത്യ ച ॥ 44 ॥ 4-26-44 (29423)
ഏവമുക്ത്വാ മഹാബാഹുർഗന്ധർവേണ ഹതം തദാ।
വിജ്ഞാപനാർഥമന്യേഷാം വിരരാമ മഹാഹവം ॥ 45 ॥ 4-26-45 (29424)
തഥാ സ കീചകം ഹത്വാ ഗത്വാ രോഷസ്യ നിഷ്കൃതിം।
ആമന്ത്ര്യ ദ്രൌപദീം പശ്ചാത്ക്ഷിപ്രമായാൻമഹാനസം ॥ 46 ॥ 4-26-46 (29425)
സ്നാത്വാഽനുലേപനം കൃത്വാ വ്യാപൂര്യ ച മനോരഥം।
സുഖോപവിഷ്ടഃ ശയനേ ഭീമോ ഭീമപരാക്രമഃ ॥ 47 ॥ 4-26-47 (29426)
തതഃ കൃഷ്ണാ യദാ മേനേ ഗതം ഭീമം മഹാനസം ।
കീചകം ഘാതയിത്വാ ച ദ്രൌപദീ യോഷിതാം വരാ।
പ്രഹൃഷ്ടാ ഗതസന്ത്രാസാ സഭാപാലാനുവാച ഹ ॥ 48 ॥ 4-26-48 (29427)
കീചകോ നിഹതഃ ശേതേ ഗന്ധർവൈഃ പതിഭിർമമ।
പരസ്ത്രീകാമസന്തപ്തം സമാഗച്ഛന്ത പശ്യത ॥ 49 ॥ 4-26-49 (29428)
തച്ഛ്രുത്വാ ഭാഷിതം തസ്യാ നർതനാഗാരരക്ഷിണഃ ।
സഹസൈവ സമുത്തസ്ഥുരുൽകാമാദായ സർവശഃ ॥ 50 ॥ 4-26-50 (29429)
തസ്യാസ്തം നിഹതം ശ്രുത്വാ കീചകസ്യ സഹോദരാഃ।
തതോ ഗത്വാ തു തദ്വേശ്മ കീചകം വിനിപാതിതം।
ഗതാസും ദദൃശുർഭൂമൌ രുധിരേണ സമുക്ഷിതം ॥ 51 ॥ 4-26-51 (29430)
പാർഷ്ണിപാമിശിരോഹീനം ദൃഷ്ട്വാ തേ വിസ്മിതാഽഭവൻ ॥ 52 ॥ 4-26-52 (29431)
ക്വാസ്യ ഗ്രീവാ ക്വ ചരമൌ ക്വ പാമീ ക്വ ശിരഃ ക്വ ദൃക് ।
ഇതി സ്മ തേ പരീക്ഷന്തേ ഗന്ധർവേണ ഹതം തദാ ॥ 53 ॥ 4-26-53 (29432)
അമാനുഷം കൃതം കർമ തം ദൃഷ്ട്വാ വിനിപാതിതം ।
നിരീക്ഷന്തേ തതഃ സർവേ പരം വിസ്മയമാഗതാഃ ॥ 54 ॥ ॥ 4-26-54 (29433)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ വിരാടപർവണി കീചകവധപർവണി ഷഡ്വിംശോഽധ്യായഃ ॥ 26 ॥
വിരാടപർവ - അധ്യായ 027
॥ ശ്രീഃ ॥
4.27. അധ്യായഃ 027
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
ഭ്രാതൃവധാമർപിതൈരുപകീചകൈഃ പാഞ്ചാല്യാഃ കീചകേന സഹ ചരമവിമാനസമാരോപണേന ശ്മശാനപ്രാപണം ॥ 1 ॥ ദ്രൌപദീസമാക്രന്ദനിനദശ്രവണാത്പിതൃവനമുപാഗതവതാ ഭീമേനോപകീചകാനാം പഞ്ചാധികശതസ്യ പഞ്ചതാപ്രാപണം ॥ 2 ॥ ഭീമേന ദ്രൌപദ്യാഃ പതിവ്രതോപാഖ്യാനകഥനാത്സമാശ്വാസനേന സ്വാവാസപ്രേപണപൂർവകം മഹാനസപ്രവേശഃ ॥ 3 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-27-0 (29434)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-27-0x (3101)
തത്കാലേ തു സമാഗംയ സർവേ തത്രാസ്യ ബാന്ധവാഃ ।
രുരുദുഃ കീചകം ദൃഷ്ട്വാ പരിവാര്യോപതസ്ഥിരേ ॥ 1 । 4-27-1 (29435)
സർവേ സംഹൃഷ്ടരോമാണഃ സന്ത്രസ്താഃ പ്രേക്ഷ്യ കീചകം।
തഥാ സംഭുഗ്നസർവാംഗം കൂർമം സ്ഥല ഇവോദ്ധൃതം ॥ 2 ॥ 4-27-2 (29436)
പോഥിതം ഭീമസേനേന മഹേന്ദ്രേണേവ ദാനവം।
കീചകം ബലസംമത്തം ദുർധർഷം യേന കേന ചിത് ॥ 3 ॥ 4-27-3 (29437)
ഗന്ധർവേണ ഹതം ശ്രുത്വാ കീചകം പുരുഷർഷഭം।
സംസ്കാരയിതുമിച്ഛന്തോ ബഹിർനേതും പ്രചക്രമുഃ ॥ 4 ॥ 4-27-4 (29438)
അപശ്യന്നഥ തേ കൃഷ്ണാം മൂതപുത്രാഃ സമാഗതാഃ।
അദൂരാദനവദ്യാംഗീം സ്തംഭമാലിംഗ്യ തിഷ്ഠതീം ॥ 5 ॥ 4-27-5 (29439)
സമാഗതേഷു സൂതേഷു താനുവാചോപകീചകഃ।
ഹസന്നിവ പദാഽമർഷാന്നിർദഹന്നിവ ചക്ഷുഷാ ॥ 6 ॥ 4-27-6 (29440)
ഹന്യതാം ശീഘ്രമസതീ യത്കൃതേ കീചകോ ഹതഃ।
അഥവാ നൈവ ഹന്തവ്യാ ദഹ്യതാം കാമിനാ സഹ ॥ 7 ॥ 4-27-7 (29441)
മൃതസ്യാപി പ്രിയം കാര്യം സൂതപുത്രസ്യ സർവഥാ ।
ഇയം ഹി ദുഷ്ടചരിതാ മമ ഭ്രാതുരമിത്രിണീ ॥ 8 ॥ 4-27-8 (29442)
യത്കൃതേ മരണം പ്രാപ്തോ നേയം ജീവിതുമർഹതി।
സഹേയം ദഹ്യതാം സൂതാ ആമന്ത്ര്യ ച ജനാധിപം ।
ഹതസ്യാപി ഹി ഗന്ധർവൈഃ കീചകസ്യ പ്രിയം ഭവേത് ॥ 9 ॥ 4-27-9 (29443)
വൈശംപായന ഉവാച ॥ 4-27-10x (3102)
തതോ വിരാടമാസാദ്യ സൂതാഃ പ്രാഞ്ജലയോഽബ്രുവൻ।
കീചകോഽയം ഹതഃ ശേതേ ഗന്ധർവൈഃ കാമരൂപിഭിഃ ॥ 10 ॥ 4-27-10 (29444)
സൈരന്ധ്ര്യാ ഘാതിതോ രാത്രൌ തം ദഹേമ സഹാനയാ ।
മാനിതാഃ സ്മസ്ത്വയാ വീര തദനുജ്ഞാതുമർഹസി ॥ 11 ॥ 4-27-11 (29445)
പരാക്രമം തു സൂതാനാം ജ്ഞാത്വാ രാജാഽന്വമന്യത ।
സൈരന്ധ്ര്യാഃ സൂതപുത്രേണ സഹ ദാഹം നരാധിപഃ ॥ 12 ॥ 4-27-12 (29446)
തതസ്തേ സമനുജ്ഞാതാഃ സർവേ തത്രാസ്യ ബാന്ധവാഃ।
രുരുദുഃ കീചകം ദൃഷ്ട്വാ പരിവാര്യാഭിതഃ സ്ഥിതാഃ ॥ 13 ॥ 4-27-13 (29447)
ആരോപ്യ കൃഷ്ണാം സഹ കീചകേന നിബധ്യ കേശേഷു ച പാദയോശ്ച।
തേ ചാപി സൂതാ വചനൈരവോചന്നുദ്ദിശ്യ ചൈനാമഭിവീക്ഷ്യ കൃഷ്ണാം ॥ 14 ॥ 4-27-14 (29448)
യസ്യാഃ കൃതേഽയം നിഹതോ മഹാത്മാ തസ്മാദ്ധി സാ കീചകമാർഗമേതു ।
അവാര്യസത്വേന ച കീചകേന ഗതാസുനാ സുന്ദരീ സ്വർഗലോകം ॥ 15 ॥ 4-27-15 (29449)
സാ തേന കൃഷ്ണാ ശയനേ നിബദ്ധാ യശസ്വിനീ ചൈവ മനസ്വിനീ ച।
അനാര്യസത്ത്വേന മഹാര്യസത്ത്വാ ഗതാസുനാ സാ പ്രരുരോദ കൃഷ്ണാ ।
വിലംബമാനാ വിവശാ ഹി ദുഷ്ടൈസ്തത്രൈവ പര്യങ്കവരേ ശുഭാംഗീ ॥ 16 ॥ 4-27-16 (29450)
ഹ്രിയമാണാഽഥ സുശ്രോണീ സൂതപുത്രൈരനിന്ദിതാ।
പ്രാക്രോശന്നാഥമിച്ഛന്തീ കൃഷ്ണാ നാഥവതീ സതീ ॥ 17 ॥ 4-27-17 (29451)
മൃതേന സഹ ബദ്ധാംഗീ നിരാശാ ജീവിതേ തദാ।
ശ്മശാനാഭിമുഖം നീതാ കരേണുരിവ രൌതി സാ ॥ 18 ॥ 4-27-18 (29452)
ദ്രൌപദ്യുവാച। 4-27-19x (3103)
ജയോ ജയേശോ വിജയോ ജയത്സേനോ ജയദ്ബലഃ।
ത മേ വാചം വിജാനന്തു സൂതപുത്രാ നയന്തി മാം ॥ 19 ॥ 4-27-19 (29453)
യേഷാം ദുന്ദുഭിനിർഘോഷോ ജ്യാഘോഷഃ ശ്രൂയതേ മഹാൻ।
തേ മേ വാചം വിജാനന്തു സൂതപുത്രാ നയന്തി മാം ॥ 20 ॥ 4-27-20 (29454)
യേഷാം ജ്യാതലനിർഘോഷോ വിസ്ഫൂർജിതമിവാശനേഃ।
അശ്രൂയത മഹാന്യുദ്ധേ ഭീമഘോപസ്തരസ്വിനാം ॥ 21 ॥ 4-27-21 (29455)
രഥഘോപശ്ച ബലവാൻഗന്ധർവാണാം തരസ്വിനാം ।
തേ മേ വാചം ബിജാനന്തു സൂതപുത്രാ നയന്തി മാം ॥ 22 ॥ 4-27-22 (29456)
യേഷാം വീര്യമതുല്യം തു ശക്രസ്യേവ ബലം യശഃ।
രാജസിംഹാ ഇവാഗ്ര്യാസ്തേ മാം ജാനന്തു സുദുഃഖിതാം ॥ 23 ॥ 4-27-23 (29457)
ഇത്യസ്യാഃ കൃപണാ വാചഃ കൃഷ്ണായാഃ പരിദേവിതാഃ।
ശ്രുത്വൈവാഭ്യുത്ഥിതോ ഭീമഃ ശയനാദവിചാരയൻ ॥ 24 ॥ 4-27-24 (29458)
ഭീമ ഉവാച। 4-27-25x (3104)
അഹം സൈരന്ധ്രി തേ വാചഃ ശൃണോമി തവ ഭാഷിതാഃ।
തസ്മാത്തേ സൂതപുത്രേഭ്യോ ന ഭയം ജാതു വിദ്യതേ ॥ 25 ॥ 4-27-25 (29459)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-27-26x (3105)
ഇത്യുക്ത്വാ സ മഹാബാഹുർവിജജൃംഭേ ജിഘാംസയാ ॥ 26 ॥ 4-27-26 (29460)
തതഃ സ വ്യായതം ബദ്ധ്വാ വസ്ത്രം വിപരിവേഷ്ട്യ ച।
അദ്വാരേണാഭ്യവസ്കന്ദ്യ നിർജഗാമ ബഹിസ്തദാ ॥ 27 ॥ 4-27-27 (29461)
സ ലംഘയിത്വാ പ്രാകാരമാരുഹ്യ തരസാ ദ്രുമം ।
ശ്മശാനാഭിമുഖഃ പ്രായാദ്യത്ര തേ കീചകാ ഗതാഃ ॥ 28 ॥ 4-27-28 (29462)
സ ലംഘയിത്വാ പ്രാകാരം നിഃസൃത്യ ച പുരോത്തമാത് ।
ജവേനോത്പതിതോ ഭീമഃ സൂതാനാമഗ്രതസ്തദാ ॥ 29 ॥ 4-27-29 (29463)
ചിതാസമീപം ഗത്വാ സ തത്രാപശ്യൻമഹാബലഃ ।
താലമാത്രം മഹാസ്കന്ധമൂർധ്വശുഷ്കം വനസ്പതിം ॥ 30 ॥ 4-27-30 (29464)
തം നാഗവദുപക്രംയ ബാഹുഭ്യാം പരിരഭ്യ ച।
വൃക്ഷമുത്പാടയാമാസ ഭീമോ ഭീമപരാക്രമഃ ॥ 31 ॥ 4-27-31 (29465)
തതോ വൃക്ഷം ദശവ്യാമം നിഷ്പത്രമകരോത്തദാ ॥ 32 ॥ 4-27-32 (29466)
തം മഹാകായമുദ്യംയ ഭ്രാമയിത്വാ ച വേഗിതഃ।
പ്രഗൃഹ്യാഭ്യപതത്സൂതാന്ദണ്ഡപാണിരിവാന്തകഃ॥ 33 ॥ 4-27-33 (29467)
ഊരുവേഗേന തസ്യാഥ ന്യഗ്രോധാശ്വത്ഥകിംശുകാഃ।
ഭൂമൌ നിപതിതാ വൃക്ഷാഃ സംഭഗ്നാസ്തത്ര ശേരതേ ॥ 34 ॥ 4-27-34 (29468)
തം സിംഹമിവ സങ്ക്രുദ്ധം ദൃഷ്ട്വാ ഗന്ധർവമാഗതം।
വിത്രേസുശ്ച തദാ സൂതാ വിപാദഭയപീഡിതാഃ ॥ 35 ॥ 4-27-35 (29469)
തമന്തകമിവ ക്രുദ്ധം ഗന്ധർവഭയശങ്കിതാഃ।
ദിധക്ഷന്തസ്തഥാ ജ്യേഷ്ഠം ഭ്രാതരം ചോപകീചകാഃ।
പരസ്പരമഥോചുസ്തേ വിഷാദഭയമോഹിതാഃ ॥ 36 ॥ 4-27-36 (29470)
ഗന്ധർവോ ബലവാനേതി ക്രുദ്ധ ഉദ്യംയ പാദപം।
പ്രബുദ്ധാഃ സുമഹാഭാഗാ ഗന്ധർവാഃ സൂര്യവർചസഃ।
സൈരന്ധ്രീ മുച്യതാം ശീഘ്രം ഭയം നോ മഹദാഗതം ॥ 37 ॥ 4-27-37 (29471)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-27-38x (3106)
തേ ദൃഷ്ട്വാഽഥ സമാവിദ്ധം ഭീമസേനേന പാദപം ।
വിമുച്യ ദ്രൌപദീം ത്രസ്താഃ പ്രാദ്രവന്നഗരം പ്രതി ॥ 38 ॥ 4-27-38 (29472)
ദ്രവതസ്താംശ്ച സംപ്രേക്ഷ്യ സ വജ്രീ ദാനവാനിവ ।
അഥ ഭീമഃ സമുത്പത്യ ദ്രവതാം പുരതോഽഭവത് ॥ 39 ॥ 4-27-39 (29473)
തേ തം ദൃഷ്ട്വാ ഭയോദ്വിഗ്നാ നിശ്ചേഷ്ടാഃ സമവസ്ഥിതാഃ ॥ 40 ॥ 4-27-40 (29474)
ദൃഷ്ട്വാ താഞ്ശതസംഖ്യകാൻസ വജ്രീ ദാനവാനിവ।
ഏകേനൈവ പ്രഹാരേണ ദശ സപ്ത ച വിംശതിം।
അഷ്ടാദശ ച പഞ്ചാശഞ്ജഘാന സ വൃകോദരഃ ॥ 41 ॥ 4-27-41 (29475)
ശതം പഞ്ചാധികം ഭീമഃ പ്രാഹിണോദ്യമസാദനം।
വൃക്ഷേണൈകേന രാജേന്ദ്ര പ്രഭഞ്ജനസുതോ ബലീ।
വായുവേഗസമഃ ശ്രീമാൻസർവാൻസൂതാനശേഷതഃ ॥ 42 ॥ 4-27-42 (29476)
താന്നിഹത്യ മഹാബാഹുർഭീമസേനോ മഹാബലഃ।
ആശ്വാസയത്തദാ കൃഷ്ണാം പ്രതിമുച്യ ച ബന്ധനാത് ॥ 43 ॥ 4-27-43 (29477)
ഉവാച ശ്ലക്ഷ്ണയാ വാചാ പാഞ്ചാലീം ഭരതർഷഭഃ ।
അശ്രുപൂർണമുഖീം ഭീതാമുദ്ധരൻസ വൃകോദരഃ ॥ 44 ॥ 4-27-45a[ മാ ഖിദസ്ത്വം(*) യാജ്ഞസേനി പാതിവ്രത്യവ്രതേ സ്ഥിതാ।
പാതിവ്രത്യേ സ്ഥിതാ നാരീ വ്രതം രക്ഷേത്സദാഽത്മനഃ॥ 45 ॥ 4-27-44 (29478)
പുരാ സ്ത്രീ ദേവരാതസ്യ പതിപ്രീതാ ശിരോമണിഃ।
കദാചിദ്ഭർതൃരൂപേണ രക്ഷസാഽപഹൃതാ സതീ ॥ 46 ॥ 4-27-46 (29479)
കസ്യചിത്സരസസ്തീരേ താം നിവേശ്യ സ രാക്ഷസഃ।
തദ്ഭർതൃരൂപം സന്ത്യജ്യ രക്ഷോ ഭൂത്വാ സുദാരുണം ॥ 47 ॥ 4-27-47 (29480)
സാംനാ ദാനേന ഭേദേന സാ യദാ നാന്വമന്യത।
തദാ താം പാതയിത്വാ സ മൈഥുനായോപചക്രമേ ॥ 48 ॥ 4-27-48 (29481)
തതഃ സാ ധൈര്യമാസ്ഥായ വിവരം ത ദദൌ തദാ।
തതഃ സ ഖംഗമുത്കൃഷ്യ ഭീഷയാമാസ താം സതീം ॥ 49 ॥ 4-27-49 (29482)
സാഽപി ത്യക്തഭയാ സാധ്വീ പ്രാണത്യാഗേ സുനിശ്ചിതാ।
പ്രതിജ്ഞാമകരോത്കൃഷ്ണേ പാതിവ്രത്യപരായണാ ॥ 50 ॥ 4-27-50 (29483)
ആരാധിതോ യദി മയാ ഭർതാ മേ ദൈവതം മഹത്।
കർമണാ മനസാ വാചാ ഗുരവസ്തോഷിതാ മയാ।
തേന സത്യേന യോനിർമേ ഭവത്വദ്യ ശിലാ ദൃഢാ ॥ 51 ॥ 4-27-51 (29484)
ഏവം തയാ പ്രതിജ്ഞാതേ തദ്യോനിഃ സാ ശിലാഽഭവത്।
അന്തരാ നാഭിജാന്വോര്യത്തത്സർവം ച ശിലാഽഭവത് ॥ 52 ॥ 4-27-52 (29485)
തതഃ സ ഖംഗമുദ്ധൃത്യ വേഗേനാസ്യാഃ ശിരോഽഹരത് ॥ 53 ॥ 4-27-53 (29486)
ജയാ നാമ സഖീ സാഽഭൂത്പാർവത്യാ നഖമാംസവത്।
തസ്മാത്പതിവ്രതായാശ്ച ദുഃഖമൽപം സുഖം ബഹു ॥ ] ॥ 54 ॥ 4-27-54 (29487)
ഏവം തേ ഭീരു വധ്യന്തേ യേ ത്വാം ഹിംസന്തി മാനവാഃ।
ഗച്ഛ ത്വം നഗരം കൃഷ്ണേ ന ഭയം വിദ്യതേ തവ ॥ 55 ॥ 4-27-55 (29488)
അന്യേന ത്വം പഥാ ശീഘ്രം സുദേഷ്ണായാ നിവേശനം।
അന്യേനാഹം ഗമിഷ്യാമി വിരാടസ്യ മഹാനസം ।
യഥാ നൌ നാവബുധ്യേരന്രാത്രാവേവം വ്യവസ്ഥിതൌ ॥ 56 ॥ 4-27-56 (29489)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-27-57x (3107)
സാഽഗച്ഛന്നഗരം കൃഷ്ണാ ഭീമേനാശ്വാസിതാ സതീ ॥ 57 ॥
കൃതകൃത്യാ സുദേഷ്ണായാ ഭവനം ശുഭലക്ഷണാ । 4-27-57 (29490)
ശചീവ നഹുഷേ ശപ്തേ പ്രവിവേശ ത്രിവിഷ്ടപം ॥ 58 ॥
ഭീമോഽപ്യമിതവീര്യസ്തു ബലവാനരിമർദനഃ। 4-27-58 (29491)
സർവാംസ്താൻകീചകാംസ്തത്ര ഹത്വാ ധർമാത്മജാനുജഃ ॥ 59 ॥
നിഃശേഷം കീചകാൻഹത്വാ രാമോ രാത്രിചരാനിവ। 4-27-59 (29492)
ജിതശത്രുരദീനാത്മാ പ്രവിവേശ പുരം തതഃ ॥ 60 ॥
പഞ്ചാധികം ശതം തത്ര നിഹതം തേന ഭാരത। 4-27-60 (29493)
മഹാവനമിവ ഛിന്നം ശിശ്യേ വിഗലിതദ്രുമം ॥ 61 ॥
ഏവം തേ നിഹതാ രാജഞ്ശതം പഞ്ചോപകീചകാഃ। 4-27-61 (29494)
സ ച സേനാപതിഃ സൂത ഇത്യേതത്സൂതഷട്ശതം ॥ 62 ॥
ന ഗന്ധർവഭയാകിഞ്ചിദ്വക്തും കീചകബാന്ധവാഃ । 4-27-62 (29495)
അശക്നുവന്തസ്താം തത്ര ഭയാദപ്യഭിവീക്ഷിതും ॥ 63 ॥
വിരാടനഗരേ ചാപി സർവേ മാത്സ്യാഃ സമാഗതാഃ । 4-27-63 (29496)
കാല്യം പഞ്ചശതം ചൈതാനപശ്യൻസാരഥീൻഹതാൻ ॥ 64 ॥
തദ്ദൃഷ്ട്വാ മഹദാശ്ചര്യം നരാ നാര്യശ്ച നാഗരാഃ। 4-27-64 (29497)
വിസ്മയം പരമം ഗത്വാ നോചുഃ കിഞ്ചന ഭാരത ॥ 65 ॥ ॥ 4-27-65 (29498)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ വിരാടപർവണി കീചകവധപർവണി സപ്തവിംശോഽധ്യായാഃ ॥ 27 ॥
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Footnotes
4-27-45 *ഇമേ 10 ശ്ലോകാഃ ഘo പുസ്തക ഏവ ദൃശ്യന്തേ ॥ 4-27-63 താം ദ്രൌപദീമഭിവീക്ഷിതുമപി അശക്നുവന്തഃ കീചകബാന്ധവാഃ താംപ്രതി കിഞ്ചിദ്വക്തും നാശക്നുവന്നിത്യധ്യാഹാരേണ യോജനാ ॥ 63 ॥വിരാടപർവ - അധ്യായ 028
॥ ശ്രീഃ ॥
4.28. അധ്യായഃ 028
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
പൌരൌർവിരാടംപ്രതി സാനുജകീചകനിധനനിവേദനപൂർവകം നഗരാദ്ദ്രൌപദീനിഷ്കാസനപ്രാർഥനാ ॥ 1 ॥ സുദേഷ്ണയാ വിരാടനിയോഗാദ്ദ്രൌപദീം പ്രതി സ്വപുരാന്നിർഗമനചോദനാ ॥ 2 ॥ തഥാ ദ്രൌപദ്യാ മാസാവധിസ്വവാസാഭ്യനുജ്ഞാനപ്രാർഥനായാം തദംഗീകരണം ॥ 3 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-28-0 (29499)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-28-0x (3108)
തേ ദൃഷ്ട്വാ നിഹതാൻസൂതാൻഭീമസേനേന ഭാരത।
പൌരാശ്ച സഹിതാഃ സർവേ രാജ്ഞേ ഗത്വാ ന്യവേദയൻ ।
ഗന്ധർവേണ ഹതാ രാജൻസൂതപുത്രാഃ പരശ്ശതം ॥ 1 ॥ 4-28-1 (29500)
യഥാ വജ്രേണ ദീർണം വൈ പർവതസ്യ മഹച്ഛിരഃ।
വിനികാർണാഃ പ്രദൃശ്യന്തേ തഥാ സൂതാ മഹീതലേ ॥ 2 ॥ 4-28-2 (29501)
സൈരന്ധ്രീ ചാപി മുക്താ സാ പുനരായാതി തേ ഗൃഹം ।
സർവം സംശയിതം രാജന്നഗരം തേ ഭവിഷ്യതി ॥ 3 ॥ 4-28-3 (29502)
തഥാരൂപാ ഹി സൈരന്ധ്രീ ഗന്ധർവാശ്ച മഹാബലാഃ ।
പുംസാമിഷ്ടശ്ച വിഷയോ മൈഥുനായ ന സംശയഃ ॥ 4 ॥ 4-28-4 (29503)
യഥാ സൈരന്ധ്രിദോഷേണ നേദം രാജൻപുരം തവ।
വിനാശമേതി വൈ ക്ഷിപ്രം തഥാ സാധു വിധീയതാം ॥ 5 ॥ 4-28-5 (29504)
സർവാംഗസൌഷ്ഠവയുതാം രൂപലാവണ്യശാലിനീം ।
പശ്യതാമനിമേഷേണ ചക്ഷുഷാ വനിതാം ശുഭാം।
മനസശ്ചക്ഷുഷശ്ചൈവ പ്രതിബന്ധോ ന വിദ്യതേ ॥ 6 ॥ 4-28-6 (29505)
തസ്മാത്താം യഃ പുമാന്ദൃഷ്ട്വാ രൂപേണാപ്രതിമാം ഭുവി।
ഗച്ഛേത്കാമവശം മൂഢോ ഗന്ധർവൈഃ സ നിഹന്യതേ ॥ 7 ॥ 4-28-7 (29506)
നിഷ്കാസയൈനാം ഭവനാത്പുരാച്ചൈവ വിശേഷതഃ।
കാലഃ പ്രവിശ്യ സൈരന്ധ്രീം പുരം നാശയതേ ധ്രുവം ॥ 8 ॥ 4-28-8 (29507)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-28-9x (3109)
തേഷാം തദ്വചനം ശ്രുത്വാ വിരാടോ വാഹിനീപതിഃ।
അബ്രവീത്ക്രിയതാമേഷാം സൂതാനാമപരക്രിയാ ॥ 9 ॥ 4-28-9 (29508)
ഏകസ്മിന്നേവ തേ സർവേ സുസമിദ്ധേ ഹുതാശനേ।
ദഹ്യന്താം കീചകാഃ സർവേ സർവഗന്ധൈശ്ച സർവശഃ ॥ 10 ॥ 4-28-10 (29509)
ഇത്യുക്ത്വാ പരമോദ്വഗ്നിഃ പ്രവിശ്യാന്തഃപുരം ശുഭം।
സുദേഷ്ണാം ചാബ്രവീദ്രാജാ മഹിഷീം ജാതസാധ്വസഃ ॥ 11 ॥ 4-28-11 (29510)
സൈരന്ധ്രീമാഗതാം ബ്രൂയാ മമൈവ വചനാദിഹ ।
ഗച്ഛ സൈരന്ധ്രി ഭദ്രം തേ യഥാകാമം ചരാധുനാ ।
ബിഭേതി രാജാ സൈരന്ധി ഗന്ധർവേഭ്യഃ പരാഭവാത് ॥ 12 ॥ 4-28-12 (29511)
ന ഹി താമുത്സഹേ വക്തും സ്വയം ഗന്ധർവരക്ഷിതാം ।
സ്ത്രിയാസ്ത്വദോഷസ്താം വക്തുമതസ്ത്വാം പ്രബ്രവീംയഹം ॥ 13 ॥ 4-28-13 (29512)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-28-14x (3110)
ഏകസ്മിന്നേവ തേ സർവേ സുസമിദ്ധേ ഹുതാശനേ।
അദഹൻകീചകാൻസർവാൻസംസ്കാരൈശ്ചൈവ സർവശഃ ॥ 14 ॥ 4-28-14 (29513)
അഥ മുക്താ ഭയാത്കൃഷ്ണാ സൂതപുത്രാന്നിരസ്യ ച।
മോക്ഷിതാ ഭീമസേനേന ജഗാമ നഗരം പ്രതി ॥ 15 ॥ 4-28-15 (29514)
ത്രാസിതേവ മൃഗീ ബാലാ ശാർദൂലേന മനസ്വിനീ।
സാ തു ഗാത്രാണി വാസശ്ച പ്രക്ഷാല്യ പ്രവിവേശ ഹ ॥ 16 ॥ 4-28-16 (29515)
താം ദൃഷ്ട്വാ പുരുഷാ രാജൻപ്രാദ്രവന്ത ദിശോ ദശ।
ഗന്ധർവാണാം ഭയത്രസ്താഃ കേചിദ്ദൃഷ്ടിം ന്യമീലയൻ ॥ 17 ॥ 4-28-17 (29516)
പ്രദുദ്രുവുശ്ചാപ്യപരേ തഥാ ജനാ ഹസ്തൈശ്ച ചക്ഷൂംഷി പിധായ മോഹിതാഃ।
മാ പശ്യത സ്മേതി ച താം ബ്രുവന്തസ്തഥാ ജനാശ്ചുക്രുശുരാർതരൂപാഃ ॥ 18 ॥ 4-28-18 (29517)
താമദ്യ യഃ പശ്യതി രൂപശാലിനീം ശയീത ഭഗ്നോഽത്ര യഥൈവ കീചകാഃ।
ഇതി ബ്രുവന്തോ ഭയവിഗ്നചേതസോ ഭയേന ഗന്ധർവഗതേന മോഹിതാഃ ॥ 19 ॥ 4-28-19 (29518)
തതോ മഹാനസദ്വാരേ ഭീമസേനമവസ്ഥിതം।
ദദർശ രാജൻപാഞ്ചാലീ യഥാ മത്തം മഹാദ്വിപം ॥ 20 ॥ 4-28-20 (29519)
സോപഹാസം തു ശനകൈഃ സഞ്ജ്ഞാഭിരിദമബ്രവീത്।
നമോ ഗന്ധർവരാജായ യേനാസ്മി പരിമോക്ഷിതാ ॥ 21 ॥ 4-28-21 (29520)
കീചകേഭ്യോ വിനിർദോഷാമനാഥാം വസതീം ഗൃഹേ।
യോ മാം രക്ഷതി സന്ത്രസ്താം ഗന്ധർവായ നമോസ്തു തേ ॥ 22 ॥ 4-28-22 (29521)
ഭീമ ഉവാച। 4-28-23x (3111)
യേ യസ്യാ വിചരന്തീഹ പുരുഷാ വശവർതിനഃ।
തേഷാം ച വശഗാ നിത്യം വിചര ത്വം യഥേഷ്ടതഃ ॥ 23 ॥ 4-28-23 (29522)
യേ പുരാ വിചരന്തീഹ പുരുഷാ വശവർതിനഃ।
തസ്യാസ്തേ വചനം ശ്രുത്വാ ഹ്യനൃണാ വിഹരന്ത്വിതഃ ॥ 24 ॥ 4-28-24 (29523)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-28-25x (3112)
തയോസ്തദ്വചനം ശ്രുത്വാ ജഝിരേ നേതരേ ജനാഃ।
തതഃ പാഞ്ചാലരാജസ്യ സുതാ ചാപി ജഗാമ ഹ ॥ 25 ॥ 4-28-25 (29524)
തതഃ സാ നർതനാഗാരേ ധനഞ്ജയമപശ്യത।
രാജ്ഞഃ കന്യാ വിരാടസ്യ നർതയന്തം മഹാഭുജം ॥ 26 ॥ 4-28-26 (29525)
തതസ്താ നർതനാഗാരാദ്വിനിഷ്ക്രംയ സഹാർജുനാഃ।
കന്യാ ദദൃശുരായാന്തീം കൃഷ്ണാം ക്ലിഷ്ടാമനാഗസം ॥ 27 ॥ 4-28-27 (29526)
കാന്യാ ഊചുഃ। 4-28-28x (3113)
ദിഷ്ട്യാ സൈരന്ധ്രി മുക്താഽസി ദിഷ്ട്യാഽസി പുനരാഗതാ।
ദിഷ്ട്യാ ച നിഹതാഃ സൂതാ യേ ത്വാം ക്ലിശ്യന്ത്യനാഗസം ॥ 28 ॥ 4-28-28 (29527)
ബൃഹന്നലോവാച। 4-28-29x (3114)
കഥം സൈരന്ധ്രി മുക്താഽസി കഥം പാപാശ്ച തേ ഹതാഃ।
ഇച്ഛാമി തേ കഥാം ശ്രോതും കഥയസ്വ യഥാതഥം ॥ 29 ॥ 4-28-29 (29528)
സൈരന്ധ്യുവാച। 4-28-30x (3115)
ബൃഹന്നലേ കിംനു തവ സൈരന്ധ്ര്യാ കാര്യമദ്യ വൈ।
യാ ത്വം രംസ്യസി കല്യാണി സദാ കന്യാപുരേ സുഖം ॥ 30 ॥ 4-28-30 (29529)
ന ഹി ദുഃഖ സമാപ്നോഷി സൈരന്ധ്രീ യദുപാശ്രുതേ।
സുഖേന വർതസേ യേഹ ന തദ്ദുഃഖമവാപ്യതേ।
തേന മാം ദുഃഖിതാമേവം പൃച്ഛസി പ്രഹസന്ത്യപി ॥ 31 ॥ 4-28-31 (29530)
ബൃഹന്നലോവാച। 4-28-32x (3116)
ബൃഹന്നലാഽപി കല്യാണി ദുഃഖമാപ്നോത്യനന്തകം।
തിര്യഗ്യോനിഗതേവേയം ന ചൈനാമവബുധ്യസേ ॥ 32 ॥ 4-28-32 (29531)
ത്വയാ സഹോഷിതാ ചാസ്മി ത്വം ച സർവൈഃ സഹോഷിതാ।
ത്വത്തഃ കൃച്ഛ്രതരം വാസം വസേയമഹമംഗനേ ।
ക്ലിശ്യന്ത്യാം ത്വയി സുശ്രോണി കോനു ദുഃഖം ന ചിന്തയേത്। ॥ 33 ॥ 4-28-33 (29532)
ന തു കേനചിദന്യന്തം കസ്യചിദ്ധൃദയം ക്വചിത്।
വേദിതും ശക്യതേ നൂനം തേന മാം നാവബുധ്യസേ ॥ 34 ॥ 4-28-34 (29533)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-28-35x (3117)
തതഃ സഹൈവ കന്യാഭിർദ്രൌപദീ രാജവേശ്മ തത്।
പ്രവിവേശ സുദേഷ്ണായാഃ സമീപമനസൂയിനീ ॥ 35 ॥ 4-28-35 (29534)
താമബ്രവീദ്രാജപത്നീ വിരാടവചനാദിദം ।
സൈരന്ധ്രി ഗംയതാം ശീഘ്രം യത്ര കാമയസേ ഗതിം ।
രാജാ ബിഭേതി സൈരന്ധ്രി ഗന്ധർവേഭ്യഃ പരാഭവാത് ॥ 36 ॥ 4-28-36 (29535)
ത്വം ചാപി തരുണീ സുഭ്രൂ രൂപേണാപ്രതിമാ ഭുവി ।
ചിത്താനി ച നൃണാം ഭദ്രേ രക്താനി സ്പർശജേ സുഖേ ॥ 37 ॥ 4-28-37 (29536)
തസ്മാത്ത്വത്തോ ഭയം മഹ്യം രാഷ്ട്രസ്യ നഗരസ്യ ച।
ഗച്ഛാദ്യൈവ യഥേഷ്ടം ത്വം നഗരാദ്യത്ര രംസ്യസേ ॥ 38 ॥ 4-28-38 (29537)
ത്വന്നിമിത്തം ശുഭേ മഹ്യം സർവോ ബന്ധുജനോ ഹതഃ।
നൃശംസാ ഖലു തേ ബുദ്ധിർഭ്രാതൄണാം മേ കൃതോ വധഃ ॥ 39 ॥ 4-28-39 (29538)
തസ്മാദ്ഗന്ധർവരാജേഭ്യോ ഭയമദ്യ പ്രവർതതേ।
യഥേഷ്ടം ഗച്ഛ സൈരന്ധ്രി സ്വസ്തി ചേഹ യഥാ ഭവേത് ॥ 40 ॥ 4-28-40 (29539)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-28-41x (3118)
സുദേഷ്ണായാ വചഃ ശ്രുത്വാ സൈരന്ധ്രീ ചേദമബ്രവീത് ।
ത്രയോദശാഹമാത്രം തു രാജാ ക്ഷാംയതു ഭാമിനി ॥ 41 ॥ 4-28-41 (29540)
കൃതകൃത്യാ അവിഷ്യന്തി ഗന്ധർവാസ്തേ ന സംശയഃ ।
തതോ മാമുപനേഷ്യന്തി കരിഷ്യന്തി ച തേ പ്രിയം ॥ 42 ॥ 4-28-42 (29541)
ധ്രുവം ച ശ്രേയസാ രാജാ യോക്ഷ്യതേ സഹ ബാന്ധവൈഃ ।
രാജ്ഞഃ കൃതോപകാരാശ്ച കൃതജ്ഞാശ്ച സദാ ശുഭേ।
സാധവശ്ച ബലോത്സിക്താഃ കൃതപ്രതികൃതേപ്സവഃ ॥ 43 ॥ 4-28-43 (29542)
അർഥിനീ മാ ബ്രവീത്യേഷാ യദ്വാതദ്വേതി ചിന്തയ।
ഭരസ്വ തദഹർമാത്രം തത്തേ ശ്രേയോ ഭവിഷ്യതി ॥ 44 ॥ 4-28-44 (29543)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-28-45x (3119)
തസ്യാസ്തദ്വചനം ശ്രുത്വാ കൈകേയീ ദുഃഖമോഹിതാ।
ഉവാച ദ്രൌപദീമാർതാ ഭ്രാതൃവ്യസനകർശിതാ ॥ 45 ॥ 4-28-45 (29544)
വസ ഭദ്രേ യഥേഷ്ടം ത്വം ത്വാമഹം ശരണം ഗതാ।
ത്രായസ്വ മമ ഭർതാരം പുത്രാംശ്ചൈവ വിശേഷതഃ ॥ 46 ॥ 4-28-46 (29545)
ഇത്യുക്തവാ രാജശാർദൂല രാജ്ഞേ സർവം ന്യവേദയത് ।
ത്രിംശദ്രാത്രിമിമാം ഭീരുഃ കൃതകൃത്യാ നിവാസയേ ॥ 47 ॥ 4-28-47 (29546)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ വിരാടപർവണി കീചകവധപർവണി അഷ്ടാവിംശോഽധ്യായഃ ॥ 28 ॥
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Footnotes
4-28-1 ഗന്ധർവൈർനിഹതാ രാജന്നിതി ഖo ഥo ധo പാഠo ॥ 1 ॥ 4-28-5 തഥാ നീതിർവിധീയതാമിതി ധo പാഠഃ ॥ 5 ॥വിരാടപർവ - അധ്യായ 029
॥ ശ്രീഃ ॥
4.29. അധ്യായഃ 029
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
പാണ്ഡവാന്വേഷണായ ക്രമേണ വിരാടപുരമാഗതൈശ്ചാരൈർഹാസ്തിനപുരമേത്യ ദുര്യോധനംപ്രതി സ്വേഷാം പാണ്ഡവാനവഗതിനിവേദനപൂർവകം കീചകവധനിവേദനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-29-0 (29547)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-29-0x (3120)
കീചകേ തു ഹതേ രാജാ വിരാടഃ പരവീരഹാ।
ശോകമാഹാരയത്തീവ്രം സാമാത്യഃ സപുരോഹിതഃ ॥ 1 ॥ 4-29-1 (29548)
കീചകസ്യ വധം ഘോരം സാനുജസ്യ വിശാംപതേ ।
അത്യാഹിതം ചിന്തയിത്വാ വ്യസ്മയന്ത പൃഥഗ്ജനാഃ ॥ 2 ॥ 4-29-2 (29549)
തസ്മിൻപുരേ ജനപദേ ജജൽപുശ്ചാപി സർവശഃ ।
വീര്യവാന്ദയിതോ രാജ്ഞോ ദർപോത്സിക്തശ്ച കീചകഃ ॥ 3 ॥ 4-29-3 (29550)
സാംപരായേ പരിക്രുഷ്ടോ ബലവാന്ദുർജയോ രണേ।
ആസീത്പ്രഹർതാ ശത്രൂണാം ദാരദർശീ ച ദുർമതിഃ ।
സ ഹതഃ കില ഗന്ധർവൈഃ സൈരന്ധ്രീകാരണാന്നിശി ॥ 4 ॥ 4-29-4 (29551)
ഇത്യജൽപൻമഹാരാജ കീചകസ്യ വിനാശനം ।
ദേശേദേശേ മനുഷ്യാശ്ച വിസ്മിതഃ കീചകേ ഹതേ ॥ 5 ॥ 4-29-5 (29552)
അഥ വൈഃ ധാർതരാഷ്ട്രേണ പ്രയുക്താ യേ ബഹിശ്ചരാഃ ।
മൃഗയിത്വാ ബഹൂന്ദേശാൻഗ്രാമാംശ്ച നഗരാണി ച ॥ 6 ॥ 4-29-6 (29553)
സംവിധായ യഥാഽഽദിഷ്ടം യഥാദേശം പ്രദർശകാഃ ।
കൃതസങ്കേതനാഃ സർവേ ന്യവർതന്ത പുരം തതഃ ॥ 7 ॥ 4-29-7 (29554)
ആഗംയ ഹാസ്തിനപുരം ധാർതരാഷ്ട്രമരിന്ദമം।
തത്ര ദൃഷ്ട്വാ തു രാജാനം കൌരവ്യം ധൃതരാഷ്ട്രജം ॥ 8 ॥ 4-29-8 (29555)
ദ്രോണകർണകൃപൈഃ സാർധം ഭീഷ്മേണ ച മഹാത്മനാ।
സംഗതം ഭ്രാതൃഭിഃ സാർധം ത്രിഗർതൈശ്ച മഹാരഥൈഃ ॥ 9 ॥ 4-29-9 (29556)
പ്രണംയ ശിരസാ ഭൂമൌ വർധയിത്വാ ജയാശിഷാ।
ആസീനം സൂര്യസങ്കാശേ കാഞ്ചനേ പരമാസനേ ॥ 10 ॥ 4-29-10 (29557)
ഉപാസ്യമാനം സചിവൈർമരുദ്ഭിരിവ വാസവം ।
വിദ്വദ്ഭിർഗായകൈഃ സാർധം കവിഭിഃ സ്തുതിപാഠകൈഃ ॥ 11 ॥ 4-29-11 (29558)
അനേകൈരപി രാജന്യൈഃ സേവിതം സപരിച്ഛദൈഃ।
ദുര്യോധനം സഭാമധ്യേ ആസീനമിദമബ്രുവൻ ॥ 12 ॥ 4-29-12 (29559)
കൃതോഽസ്മാഭിഃ പരോ യത്നസ്തേഷാമന്വേഷണേ സദാ ।
പാണ്ഡവാനാം മനുഷ്യേന്ദ്ര തസ്മിൻമഹതി കാനനേ ॥ 13 ॥ 4-29-13 (29560)
നിർജനേ വ്യാലസങ്കീർണേ നാനാഭ്രമരസങ്കുലേ ।
ലതാപ്രതാനഗഹനേ നാനാഗുൽമസമാവൃതേ ॥ 14 ॥ 4-29-14 (29561)
ന ച വിദ്മോ ഗതാ യേന പാർഥാഃ സുദൃഢവിക്രമാഃ ।
മാർഗമാണാഃ പദന്യാസമാശ്രമേഷു വനേഷു ച ॥ 15 ॥ 4-29-15 (29562)
ഗിരികൂടേഷു തുംഗേഷു നാനാജനപദേഷു ച।
ജനാകീർണേഷു ദേശേഷു ചത്വരേഷു പുരേഷു ച ॥ 16 ॥ 4-29-16 (29563)
നരേന്ദ്ര സഹസാ നഷ്ടാന്നൈവ വിദ്മ ച പാണ്ഡവാൻ।
അത്യന്താദർശനാന്നഷ്ടാ ഭദ്രം തുഭ്യം നരർഷഭ ॥ 17 ॥ 4-29-17 (29564)
ഗിരീണാം കൂടകുഞ്ജേഷു കന്ദരോദരസാനുഷു।
നദീപ്രസ്രവണേഷ്വേവ ഹ്രദേഷു ച സരസ്സു ച॥ 18 ॥ 4-29-18 (29565)
ഗഹ്വരേഷു ച ദുർഗേഷു ഗ്രാമേഷൂ പവനേഷു ച।
ദുർവിജ്ഞേയാ ഗതിസ്തേഷാം മൃഗ്യതേഽസ്മാഭിരേവ ച ॥
ഗജവ്യാഘ്രസമീപേഷു സിംഹാന്തേ ശരഭാന്തരേ ॥ 19 ॥ 4-29-19 (29566)
വത്മന്യന്വിച്ഛമാനാസ്തു രഥാനാം രഥിസത്തമ।
കഞ്ചിത്കാലം മനുഷ്യേന്ദ്ര സൂതാനനുഗതാ വയം ॥ 20 ॥ 4-29-20 (29567)
മൃഗയിത്വാ യഥാന്യായം വിദിതാർഥാശ്ച തത്വതഃ।
പ്രാപ്താ ദ്വാരവതീം സൂതാ വിനാ പാർഥൈഃ പരന്തപ ॥ 21 ॥ 4-29-21 (29568)
ന തത്ര കൃഷ്ണാ രാജേന്ദ്ര പാണ്ഡവാശ്ച മഹാവ്രതാഃ।
നരദേവ യഥോദ്ദിഷ്ടം ന ച വിദ്മാത്ര പാണ്ഡവാൻ ॥ 22 ॥ 4-29-22 (29569)
നിർവൃതോ ഭവ നഷ്ടാസ്തേ സ്വസ്ഥോ ഭവ പരന്തപ ।
സർവഥൈവ പ്രനഷ്ടാസ്തേ നമസ്തേ ഭരതർഷഭ ॥ 23 ॥ 4-29-23 (29570)
സർവാ ച പൃഥിവീ കൃത്സ്നാ സശൈലവനകാനനാ ।
സരാഷ്ട്രനഗരഗ്രാമാ പത്തനൈശ്ച സമന്വിതാ ।
അന്വേഷിതാ ച സർവത്ര ന ച പശ്യാമാ പാണ്ഡവാൻ ॥ 24 ॥ 4-29-24 (29571)
പുനഃ ശാധി മനുഷ്യേന്ദ്ര അത ഊർധ്വം വിശാംപതേ।
അന്വേഷണേ പാണ്ഡവാനാം ഭൂയഃ കിം കരവാമഹേ ॥ 25 ॥ 4-29-25 (29572)
ഇമാം ച നഃ പ്രിയാം വീര വാചം ഭദ്രവതീം ശൃണു ॥ 26 ॥ 4-29-26 (29573)
യേന ത്രിഗർതാ നിഹതാ ബലേന ബഹുശോ നൃപ।
സൂതേന രാജ്ഞോ മത്സ്യസ്യ കീചകേന ബലീയസാ।
സ ഹതഃ പതിതഃ ശേതേ ഗന്ധർവൈർനിശി ഭാരത ॥ 27 ॥ 4-29-27 (29574)
സ്യാലോ രാജ്ഞോ വിരാടസ്യ സേനാപതിരുദാരധീഃ।
സുദേഷ്ണായാനുജഃ ക്രൂരഃ ശൂരോ വീരോ ഗതവ്യഥഃ ॥ 28 ॥ 4-29-28 (29575)
ഉത്സാഹവാൻമഹാവീര്യോ നീതിമാൻബലവാനപി ।
യുദ്ധജ്ഞോ രിപുവീര്യഘ്നഃക സിംഹതുല്യപരാക്രമഃ ॥ 29 ॥ 4-29-29 (29576)
പ്രജാരക്ഷണദക്ഷശ്ച ശത്രുഗ്രഹണശക്തിമാൻ।
വിജിതാരിർമഹായുദ്ധേ പ്രചണ്ഡോ മാനതത്പരഃ ॥ 30 ॥ 4-29-30 (29577)
നരനാരീമനോഹ്ലാദീ ധീരോ വാഗ്മീ രണപ്രിയഃ।
പുണ്യകർമാഽർഥകാമാനാം ഭാജനം മനുജോത്തമഃ ॥ 31 ॥ 4-29-31 (29578)
സ ഹതോ നിശി ഗന്ധൈർവഃ സ്ത്രീനിമിത്തം നരാധിപ।
അമൃഷ്യമാണോ ദുഷ്ടാത്മാ നിശീഥേ സഹ സോദരൈഃ ।
സുഹൃദശ്ചാസ്യ നിഹതാ യോധാശ്ച പ്രഹരൈർഹതാഃ ॥ 32 ॥ 4-29-32 (29579)
ഗന്ധർവാണാം ച മഹിഷീ കാചിദസ്തി നിതംബിനീ।
സൈരന്ധ്രീ നാമ താം ദൃപ്തോ ദുഷ്ടാത്മാഽകാമയദ്ബലീ ॥ 33 ॥ 4-29-33 (29580)
ഇത്യേവം ശ്രുതമസ്മാഭിർഗന്ധർവൈർനിഹതോ നിശി ॥ 34 ॥ 4-29-34 (29581)
ബാന്ധവൈർബഹുഭിഃ സാർധം കീചകോ നിഹതോ യതഃ।
അദ്യപ്രഭൃതി രാജേന്ദ്ര പാണ്ഡവാന്വേഷണം പ്രതി।
ചാരാംശ്ച സർവതശ്ചർതും പ്രേഷയേതി മതിർഹി നഃ ॥ 35 ॥ 4-29-35 (29582)
നിഹതോ നിശി ഗന്ധർവൈർദുഷ്ടാത്മാ ഭ്രാതൃഭിഃ സഹ ।
ഏതാവച്ഛ്രുതമസ്മാഭിർഭദ്രം തേഽസ്തു നരാധിപ ॥ 36 ॥ 4-29-36 (29583)
പ്രിയമേതദുപശ്രുത്യ ശത്രൂണാം ച പരാഭവം ।
കൃതകൃത്യശ്ച കൌരവ്യ വിധത്സ്വ യദനന്തരം ॥ 37 ॥ ॥ 4-29-37 (29584)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ വിരാടപർവണി ഗ്രോഗ്രഹണപർവണി ഏകോഽനത്രിംശോഽധ്യായഃ ॥ 29 ॥
വിരാടപർവ - അധ്യായ 030
॥ ശ്രീഃ ॥
4.30. അധ്യായഃ 030
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
ദുര്യോധനാദിഭിഃ പാണ്ഡവാന്വേഷണായ സമാലോചനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-30-0 (29585)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-30-0x (3121)
തതോ ദുര്യോധനോ രാജാ ശ്രുത്വാ തേഷാം വചസ്തദാ।
ചിരമന്തർമനാ ഭൂത്വാ ഇദമാഹ സഭാസദഃ ॥ 1 ॥ 4-30-1 (29586)
അശക്യം ഖലു കാര്യസ്യ ഗതിം ജ്ഞാതും ഹി തത്വതഃ ।
തസ്മാത്സർവേ പരീക്ഷധ്വം ക്വനു സ്യുഃ പാണ്ഡവാ ഗതാഃ ॥ 2 ॥ 4-30-2 (29587)
അൽപാവശിഷ്ടഃ കാലസ്തു ഗതോ ഭൂയിഷ്ഠ ഏവ ച।
തേഷാമജ്ഞാതചര്യായാമസ്മിന്വർഷേ ത്രയോദശേ ॥ 3 ॥ 4-30-3 (29588)
അപി വർഷസ്യ ശേഷം തേ ഹ്യതീയുരിഹ പാണ്ഡവാഃ।
നിവൃത്തസമയാസ്തേ ഹി സത്യവ്രതപരായണാഃ ॥ 4 ॥ 4-30-4 (29589)
ക്ഷരന്ത ഇവ നാഗേന്ദ്രാഃ സർവേ ഹ്യാശീവിഷോപമാഃ ।
ദുഃഖാദ്ഭവേയുഃ സംരബ്ധാഃ കൌരവാൻപ്രതി തേ ധ്രുവം ॥ 5 ॥ 4-30-5 (29590)
വിജ്ഞാതവ്യാ മനുഷ്യേന്ദ്രാസ്തർകയാ സുപ്രണീതയാ।
നിപുണൈശ്ചാരപുരുഷൈഃ പ്രാജ്ഞൈർദക്ഷൈഃ സുസംവൃതൈഃ ॥ 6 ॥ 4-30-6 (29591)
അജ്ഞാതസമയേ ജ്ഞാതാഃ കൃച്ഛ്രരൂപസമാശ്രിതാഃ।
പ്രവിശേയുർജിതക്രോധാസ്താവദേവ പുനർവനം ॥ 7 ॥ 4-30-7 (29592)
തസ്മാത്ക്ഷിപ്രം വിചിന്വധ്വം യഥാ ചാത്യന്തമവ്യയം।
രാജ്യം നിർദ്വന്ദ്വമവ്യഗ്രം നിഃസപത്നം ചിരം ഭവേത് ॥ 8 ॥ 4-30-8 (29593)
ദുര്യോധനേനൈവമുക്തേ വചനേഽതീവ ദുഃഖിനാ।
തതഃ കർണോഽബ്രവീദ്വാക്യം സത്യധർമാർഥസംയുതം ॥ 9 ॥ 4-30-9 (29594)
ഏതേ പുനർന ഗച്ഛന്തു അന്യേ ഗച്ഛന്തു ഭാരത ।
ശീഘ്രവൃത്താ നരാ യോഗ്യാ നിപുണാശ്ഛന്നചാരിണഃ ॥ 10 ॥ 4-30-10 (29595)
ചരന്തു ദേശാന്വിവിധാൻസ്ഫീതാഞ്ജനപദാകുലാൻ ।
തത്ര ഗോഷ്ഠീഷു രംയാസു സിദ്ധാ ബ്രാഹ്മണരൂപിണഃ ॥ 11 ॥ 4-30-11 (29596)
പരിവാഹേഷു തീർഥേഷു വിവിധേഷ്വാകരേഷു ച।
അന്വേഷ്ടവ്യാ മനുഷ്യേന്ദ്ര പാണ്ഡവാശ്ഛന്നചാരിണഃ ॥ 12 ॥ 4-30-12 (29597)
നദീകുഞ്ജേഷു തീർഥേഷു ഗ്രാമേഷു നഗരേഷു ച।
ആശ്രമേഷു ച രംയേഷു പർവതേഷു ഗുഹാസു ച ॥ 13 ॥ 4-30-13 (29598)
വിജ്ഞാതവ്യാ മനുഷ്യേന്ദ്ര തർകയാ സുവിനൂതയാ ।
വിവിധൈസ്തത്പരൈഃ സംയങ്വിപുണൈസ്തജ്ജ്ഞസംമതൈഃ ॥ 14 ॥ 4-30-14 (29599)
അഥാഗ്രജാനന്തരജോ ഭ്രാതുഃ പ്രിയഹിതേ രതഃ।
ജ്യേഷ്ഠം ദുഃശാസനസ്തത്ര ഭ്രാതാ ഭ്രാതരമബ്രവീത് ॥ 15 ॥ 4-30-15 (29600)
യേഷു നഃ പ്രത്യയോ രാജംശ്ചാരേഷു മനുജാധിപ।
തേ യാന്തു ദത്തദേയാ വൈ ഭൂയസ്താൻപരിമാർഗിതും ॥ 16 ॥ 4-30-16 (29601)
യദാഹ കർണോ രാജേന്ദ്ര സർവമേതദവേക്ഷ്യതാം ।
യഥോദ്ദിഷ്ടം ചരാഃ സർവേ മൃഗയന്തു യതസ്തതഃ ॥ 17 ॥ 4-30-17 (29602)
ഘ്രാണൈഃ പശ്യന്തി പശവോ വേദൈരേവ ദ്വിജോത്തമാഃ।
ചാരൈഃ പശ്യന്തി രാജാനശ്ചക്ഷുർഭ്യാമിതരേ ജനാഃ ॥ 18 ॥ 4-30-18 (29603)
യഥോക്താശ്ചാരപുരുഷാ മൃഗയന്തു പുനഃപുനഃ ।
ഏതേ ചാന്യേ ച ബഹവോ ദേശാംശ്ച നഗരാണി ച ॥ 19 ॥ 4-30-19 (29604)
ന ഹി തേഷാം ഗതിർവാസഃ പ്രവൃത്തിർവോപലഭ്യതേ।
അത്യന്തം വാ നിഗൂഢാസ്തേ പാരം വോർമിമതോ ഗതാഃ ॥ 20 ॥ 4-30-20 (29605)
വ്യാലൈർവാഽപി മഹാരണ്യേ ഭക്ഷിതാഃ ശൂരമാനിനഃ।
ദ്വീപം വാ പരമം പ്രാപ്താ ഗിരിദുർഗവനേഷ്വപി ॥ 21 ॥ 4-30-21 (29606)
ഹീനദർപാ നിരാശാസ്തേ ഭക്ഷിതാ വാഽപി രാക്ഷസൈഃ ।
അഥവാ വിഷമം പ്രാപ്യ വിനഷ്ടാഃ ശാശ്വതീഃ സമാഃ ॥ 22 ॥ 4-30-22 (29607)
തസ്മാൻമാനസമവ്യഗ്രം കൃത്വാഽഽത്മാനം നിയംയ ച।
കുരു കാര്യം മഹോത്സാഹം മന്യസേ യന്നരാധിപ ॥ 23 ॥ ॥ 4-30-23 (29608)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ വിരാടപർവണി ഗോഗ്രഹണപർവണി ത്രിംശോഽധ്യായഃ ॥ 30 ॥
വിരാടപർവ - അധ്യായ 031
॥ ശ്രീഃ ॥
4.31. അധ്യായഃ 031
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
ദ്രോണേന ദുര്യോധനംപ്രതി പാണ്ഡവാനാം ധാർമികത്വാദിഗുണശാലിതയാ വിനാശാഭാവനിർധാരണേന തദന്വേഷണവിധാനം ॥ 1 ॥ ഭീഷ്മേണ പാണ്ഡവാവാസദേശസ്യ ലക്ഷണാഭിധാനപൂർവകം തേഷാം ദുർജ്ഞേയത്വസ്യാപി കഥനേന തൈഃ സഹ സന്ധിവിധാനം ॥ 2 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-31-0 (29609)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-31-0x (3122)
അഥാഽബ്രവീത്സഭാമധ്യേ ദ്രോണഃ സൂക്ഷ്മാർഥദർശിവാൻ।
ന താദൃശാ വിനശ്യന്തി നാപി യാന്തി പരാഭവം ॥ 1 ॥ 4-31-1 (29610)
ശൂരാശ്ച കൃതവിദ്യാശ്ച ബുദ്ധിമന്തോ ജിതേന്ദ്രിയാഃ।
ധർമജ്ഞാഃ സത്യസന്ധാശ്ച യുധിഷ്ഠിരമനുവ്രതാഃ ॥ 2 ॥ 4-31-2 (29611)
നീതിധർമാർഥതത്വജ്ഞം പിതൃവച്ച സമാഹിതം।
ധർമേ സ്ഥിതം സത്യധൃതിം ജ്യേഷ്ഠം ശ്രേഷ്ഠാപചായിനം ॥ 3 ॥ 4-31-3 (29612)
അനുവ്രതാ മഹാത്മാനോ ഭ്രാതരോ ഭ്രാതരം പ്രിയം ।
അജാതശത്രും ശ്രീമന്തം സർവഭ്രാതൄനനുവ്രതം ॥ 4 ॥ 4-31-4 (29613)
തേഷാം തഥാവിധേയാനാം നിഭൃതാനാം മഹാത്മനാം ।
കിമർഥം നീതിമാൻപ്രാജ്ഞഃ ശ്രേയോ നൈഷാം കരിഷ്യതി ॥ 5 ॥ 4-31-5 (29614)
തസ്മാദ്യത്നാത്പരീക്ഷധ്വം ന താവത്സമയോ ഗതഃ।
ന തേ വിനാശമൃച്ഛേയുരിതി മേ നൈഷ്ഠികീ മതിഃ ॥ 6 ॥ 4-31-6 (29615)
ചിന്ത്യതാം ചൈവ യത്കാര്യം തച്ച ക്ഷിപ്രമകാലികം ।
ക്രിയതാം സാധു സഞ്ചിന്ത്യ വാസശ്ചൈഷാം പ്രചിന്ത്യതാം ॥ 7 ॥ 4-31-7 (29616)
യഥാ ച പാണ്ഡുപുത്രാണാം സർവാർഥേഷു ധൃതാത്മനാം ।
പ്രവൃത്തിരുപലഭ്യേത തഥാ നീതിർവിധീയതാം ॥ 8 ॥ 4-31-8 (29617)
സർവോപായൈര്യതസ്വ ത്വം യഥാ പശ്യസി പാണ്ഡവാൻ ।
ദുർജ്ഞേയാഃ ഖലു ശൂരാസ്തേ രക്ഷ്യാ നിത്യം ച ദൈവതൈഃ ॥ 9 ॥ 4-31-9 (29618)
ശുദ്ധാത്മാ മാനവാൻപാർഥഃ സത്യവാന്നീതിമാഞ്ശുചിഃ ।
തേജോരാശിഭിരാപൂർണോ ദഹേദപി ച ചക്ഷുഷാ ॥ 10 ॥ 4-31-10 (29619)
തസ്മാദ്യത്നശ്ച ക്രിയതാം ഭൂയശ്ച മൃഗയാമഹേ।
ബ്രാഹ്മണൈശ്ചാരകൈഃ സിദ്ധൈസ്താപസൈർനിപുണൈരപി ॥ 11 ॥ 4-31-11 (29620)
വിവിധൈസ്തത്പരൈഃ സംയങ്വിർഭീകൈസ്തജ്ജ്ഞസംമതൈഃ ।
അന്വേഷ്ടവ്യാ മനുഷ്യേന്ദ്ര പാണ്ഡവാശ്ഛന്നചാരിണഃ ॥ 12 ॥ 4-31-12 (29621)
തതഃ ശാന്തനവോ ധീമാൻഭാരതാനാം പിതാമഹഃ ।
ശ്രുതവാന്ദേശകാലജ്ഞോ നീതിമാംശ്ച മഹാമതിഃ ॥ 13 ॥ 4-31-13 (29622)
തസ്മിന്നുപരതേ വാക്യേ ആചാര്യസ്യ മഹാത്മനഃ ।
അനന്തരമുവാചേദം വാക്യം ഹേത്വർഥസംമിതം ॥ 14 ॥ 4-31-14 (29623)
യുധിഷ്ഠിരേ സമായുക്താം ധർമജ്ഞേ ധർമസംഹിതാം।
പാണ്ഡവേ നിത്യമവ്യഗ്രാം ഗിരം ഭീഷ്മഃ സമാദദേ ॥ 15 ॥ 4-31-15 (29624)
അസത്സു ദുർലഭാം നിത്യം സതാം ചാഭിമതാം സദ।
ഭീഷ്മസ്ത്വഭ്യവദത്തത്ര ഗിരം സാധുഭിരർചിതാം ॥ 16 ॥ 4-31-16 (29625)
യഥാ നോ ബ്രാഹ്മണോഽവാദീദാചാര്യഃ സർവധർമവിത്।
ശ്രുതവൃത്തോപസംപന്നാ നാശം നായാന്തി പാണ്ഡവാഃ ॥ 17 ॥ 4-31-17 (29626)
സർവലക്ഷണസംപന്നാഃ സാധുവൃത്തസമന്വിതാഃ।
വൃദ്ധാനുശാസനേ യത്താഃ സത്യധർമപരായണാഃ ॥ 18 ॥ 4-31-18 (29627)
സമയം സമയജ്ഞാസ്തേ പാലയന്തഃ ശുഭവ്രതാഃ।
ന വിഷീദന്തി തേ പാർഥാ ഉദ്വഹന്തഃ സതാം ധുരം ॥ 19 ॥ 4-31-19 (29628)
തപസാ ചൈവ ഗുപ്താസ്തേ സ്വവീര്യേണ ച പാണ്ഡവാഃ।
ന നാശമഭിഗച്ഛേയുരിതി മേ നൈഷ്ഠികീ മതിഃ ॥ 20 ॥ 4-31-20 (29629)
ക്ഷത്രധർമരതാ നിത്യം കേശവാനുഗതാഃ സദാ।
പ്രവീരപുരുഷാസ്തേ വൈ മഹാത്മാനോ മഹാബലാഃ ॥ 21 ॥ 4-31-21 (29630)
തത്ര ബുദ്ധിം പ്രവക്ഷ്യാമി പാണ്ഡവാന്വേഷണേ ശൃണു।
ന തു നീതിഃ സുനീതസ്യ ശക്യതേ വേദിതും പരൈഃ ॥ 22 ॥ 4-31-22 (29631)
യത്തു ശക്യമിഹാസ്മാഭിസ്താന്വൈ സഞ്ചിന്ത്യ പാണ്ഡവാൻ।
ബുദ്ധ്യാ പ്രണേതും തത്തേഽഹം പ്രവക്ഷ്യാമി നിബോധ തത് ॥ 23 ॥ 4-31-23 (29632)
ന ത്വിയം സാധു വക്തവ്യാ തസ്യ നീതിഃ കഥഞ്ചന ।
വൃദ്ധാനുശാസനേ താത തിഷ്ഠതഃ സത്യശീലിനഃ ॥ 24 ॥ 4-31-24 (29633)
അയുക്തം തു മയാ വക്തും തുല്യാ മേ കുരുപാണ്ഡവാഃ।
നിവാസം പാണ്ഡുപുത്രാണാം സഞ്ചിന്ത്യ ച വദാംയഹം।
ബഹുനാ കിം പ്രലാപേന യതോ ധർമസ്തതോ ജയഃ ॥ 25 ॥ 4-31-25 (29634)
അവശ്യം തു നിയുക്തേന സഭാമധ്യേ വിവക്ഷതാ।
യഥാർഹമിഹ വക്തവ്യം സർവഥാ ധർമലിപ്സയാ ॥ 26 ॥ 4-31-26 (29635)
യത്ര നാഹം തഥാ മന്യേ യഥാഽന്യേ മേനിരേ ജനാഃ।
നിവാസം പാണ്ഡുപുത്രാണാം ശൃണുഷ്വം മനുജാധിപ ॥ 27 ॥ 4-31-27 (29636)
[ഭ്രാതൃഭിഃ സഹിതോ വീരൈഃ കൃഷ്ണയാ ച മഹായശാഃ।
കിമർഥം സ മഹാരാജോ നാത്മശ്രേയോ ഭവിഷ്യതി ॥ 28 ॥ 4-31-28 (29637)
പാണ്ഡവോ നികൃതഃ പൂർവം യഥാവദ്വിദിതം തവ।
ക്ലേശിതശ്ച പുരേ നിത്യം രാജ്യകാമൈശ്ച സാംപ്രതം।
ഛന്നശ്ചരതി തസ്മാത്സ പ്രകൃത്യാ നീതിമാന്നൃപഃ ॥ 29 ॥ 4-31-29 (29638)
വർഷമേകം സുസഞ്ച്ഛന്നമുഷ്യ വാസമനുത്തമം।
ആയാതി ചോദയേ കാലേ ക്ഷിപ്രം ദക്ഷ്യസി പാണ്ഡവം ॥ 30 ॥ 4-31-30 (29639)
സോദരൈഃ സഹിതം വീരം ദ്രൌപദ്യാ ച പരന്തപ।
സംവിധത്സ്വ മഹാബാഹോ യഥാ നഃ സ്യാത്സുഖോദയഃ ॥ 31 ॥ 4-31-31 (29640)
യസ്മിൻസ രാജാ വസതി ച്ഛന്നഃ സത്ത്വഭൃതാംവരഃ।
ഭവിഷ്യന്തി നരാസ്തത്ര രാഗമോഹവിവർജിതാഃ ॥ 32 ॥ 4-31-32 (29641)
നാധയോ ഹി മഹാരാജ ന വ്യാധിഃ ക്ഷത്രിയർഷഭ]।
പുരേ ജനപദേ വാഽപി യത്ര രാജാ യുധിഷ്ഠിരഃ ॥ 33 ॥ 4-31-33 (29642)
ദാനശീലോ വദാന്യശ്ച നിഭൃതോ ഹ്രീനിഷേവകഃ।
പ്രിയവാക്സത്യവാക്ശൂരോ ധർമശീലോ ജിതേന്ദ്രിയഃ।
ഹൃഷ്ടഃ പുഷ്ടഃ ശുചിർദക്ഷോ യത്ര രാജാ യുധിഷ്ഠിരഃ ॥ 34 ॥ 4-31-34 (29643)
നാസൂയകോ ന ചാപീർഷ്യുർനാഭിമാനീ ന മത്സരീ।
ഭവിഷ്യതി ജനസ്തത്ര സ്വയം ധർമമനുവ്രതഃ ॥ 35 ॥ 4-31-35 (29644)
ബ്രഹ്മഘോഷാശ്ച ഭൂയാംസഃ പുണ്യശബ്ദാസ്തഥൈവ ച।
ക്രതവശ്ച ഭവിഷ്യന്തി ഭൂയാംസോ ഭൂരിദക്ഷിണാഃ ॥ 36 ॥ 4-31-36 (29645)
സദാ ച തത്ര പർജന്യഃ സംയഗ്വർഷീ ന സംശയഃ ।
സംപന്നസസ്യാ ച മഹീ ഭവിഷ്യതി നിരാമയാ ॥ 37 ॥ 4-31-37 (29646)
രസവന്തി ച ധാന്യാനി ഗുണവന്തി ഫലാനി ച।
ഗന്ധവന്തി ച മാല്യാനി ശുഭശബ്ദാ ച ഭാരതീ ॥ 38 ॥ 4-31-38 (29647)
വായുശ്ച സുഖസംസ്പർശോ യത്ര രാജാ യുധിഷ്ഠിരഃ ।
നീരോഗാസ്തത്ര വിദ്യന്തേ വധബന്ധാ ന സന്തി ച ॥ 39 ॥ 4-31-39 (29648)
ന ചോരാ ന ച ദണ്ഡാശ്ച ന ച ബാധാ ഭവന്ത്യുത।
നാശക്താ ന ച ദുഷ്ടാശ്ച യത്ര രാജാ യുധിഷ്ഠിരഃ ॥ 40 ॥ 4-31-40 (29649)
ഭയം ച നാവിശേത്തത്ര നിഷ്പ്രതീപം ച ദർശനം।
ബഹുക്ഷീരാസ്തഥാ ഗാവഃ സുപുഷ്ടാശ്ച സുദോഹനാഃ ॥ 41 ॥ 4-31-41 (29650)
പയാംസി ദധിസർപീഷി രസവന്തി ഹിതാനി ച ।
സലിലാനി പ്രസന്നാനി സർവേ ഭാവാശ്ച ശോഭനാഃ ॥ 42 ॥ 4-31-42 (29651)
ഗുണവന്തി ച പാനാനി ഭോജ്യാനി വിവിധാനി ച।
തത്ര ദേശേ ഭവിഷ്യന്തി യത്ര രാജാ യുധിഷ്ഠിരഃ ॥ 43 ॥ 4-31-43 (29652)
രസാഃ സ്പർശാശ്ച ഗന്ധാശ്ച ശബ്ദാശ്ചാപി ഗുണാന്വിതാഃ।
ദൃശ്യാനി ച പ്രസന്നാനി യത്ര രാജാ യുധിഷ്ഠിരഃ ॥ 44 ॥ 4-31-44 (29653)
ധർമാശ്ച തത്ര സർവൈസ്തു സേവിതാശ്ച ദ്വിജാതിഭിഃ।
സ്വൈഃസ്വൈർഗുണൈശ്ച സംയുക്താ കസ്മിന്വർഷേ ത്രയോദശേ ।
ദേശേ തസ്മിൻഭവിഷ്യന്തി തത പാണ്ഡവസംശ്രിതേ ॥ 45 ॥ 4-31-45 (29654)
സംപ്രീതിമാഞ്ജനസ്തത്ര സന്തുഷ്ടഃ ശുചിരവ്യയഃ।
ദേവതാതിഥിഭൂയാംസ്തു സർവഭൂതാനുരാഗവാൻ ॥ 46 ॥ 4-31-46 (29655)
ഇഷ്ടദാനമഹോത്സാഹാ നിത്യം ധർമപരായണാഃ ।
വ്യക്തവാക്യാസ്തതസ്താത ശുഭകല്യാണമംഗലാഃ ॥ 47 ॥ 4-31-47 (29656)
ശുഭത്വിഷഃ ശുഭേച്ഛാശ്ച നിത്യതുഷ്ടാഃ ശ്രിയാഽന്വിതാഃ ।
ഭവിഷ്യന്തി ജനാസ്തത്ര യത്ര രാജാ യുധിഷ്ഠിരഃ ॥ 48 ॥ 4-31-48 (29657)
നിത്യോത്സവപ്രമുദിതോ നിത്യഹൃഷ്ടഃ ശ്രിയാ വൃതഃ।
ഭവിഷ്യതി നിവാസോഽയം യത്ര രാജാ യുധിഷ്ഠിരഃ ॥ 49 ॥ 4-31-49 (29658)
ധർമജ്ഞഃ സ തു ദുർജ്ഞേയഃ സർവജ്ഞൈശ്ച ദ്വിജാതിഭിഃ।
കിംപുനഃ പ്രാകൃതൈസ്താത പാർഥോ വിജ്ഞായതേ ക്വചിത് ॥ 50 ॥ 4-31-50 (29659)
യസ്മിൻസത്യം ധൃതിർദാനം പരാ ശാന്തിർധ്രുവാ ക്ഷമാ।
ഹ്രീഃ ശ്രീഃ കീർതിഃ പരം തേജ ആനൃശംസ്യമഥാർജവം ॥ 51 ॥ 4-31-51 (29660)
തസ്മാന്നിവാസഃ പാർഥാനാം ചിന്ത്യതാം യദ്ബ്രവീമി വഃ ।
ഗതിർവാ പരമാ തത്ര നോത്സഹേ വക്തുമന്യഥാ ॥ 52 ॥ 4-31-52 (29661)
ഏവമേതത്തു സഞ്ചിന്ത്യ യത്കൃത്യം സാധു മന്യസേ।
തത്ക്ഷിപ്രം കുരു കൌരവ്യ യദ്യേതച്ഛ്രദ്ദധാസി മേ।
കുലസ്യ ഹി ക്ഷമം താത യദഹം പ്രബ്രവീമി തേ ॥ 53 ॥ ॥ 4-31-53 (29662)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ വിരാടപർവണി ഗോഗ്രഹണപർവണി ഏകത്രിംശോഽധ്യായഃ ॥ 31 ॥
വിരാടപർവ - അധ്യായ 032
॥ ശ്രീഃ ॥
4.32. അധ്യായഃ 032
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
ദുര്യോധനേന കീചകവധസ്യ ഭീമസേനകൃതത്വസംഭാവനയാ പാണ്ഡവാനാം തത്ര സ്ഥിതിസംഭാവനാ ॥ 1 ॥ തഥാ ഭീഷ്മാദ്യനുമത്യാ സുശർമണോ വിരാടനഗരംപ്രതി പ്രേഷണം ॥ 2 ॥ സുശർമണാ വിരാടനഗരമേത്യ ദക്ഷിണഭാഗേ ഗോഗ്രഹം ॥ 3 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-32-0 (29663)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-32-0x (3123)
തതഃ ശാരദ്വതോ വാക്യമിത്യുവാച കൃതസ്തദാ।
യുക്തം പ്രാപ്തം ച വൃദ്ധേന പാണ്ഡവാൻപ്രതി ഭാപിതം ॥ 1 ॥ 4-32-1 (29664)
ധർമാർഥസഹിതം ശ്ലക്ഷ്ണം സർവം സത്യം സഹേതുകം।
തത്രാനുരൂപം ഭീഷ്മസ്യ മമാപി വചനം ശൃണു ॥ 2 ॥ 4-32-2 (29665)
തേഷാം ചൈവ ഗതിസ്തത്ര ർനിവാസശ്ചാനുചിന്ത്യതാം ।
നീതിർവിധീയതാം തത്ര സാംപ്രതം യാ ഹിതാ ഭവേത് ॥ 3 ॥ 4-32-3 (29666)
നാവജ്ഞേയോ രിപുസ്താത പ്രാകൃതോഽപി ബുഭൂഷതാ।
കിം പുനഃ പാണ്ഡവാഃ ശൂരാ വിദ്വാംസോ ബലിനസ്തഥാ ॥ 4 ॥ 4-32-4 (29667)
തസ്മാത്സത്രം പ്രവിഷ്ടേഷു പാണ്ഡവേഷു മഹാത്മസു ।
ഗൂഢഭാവേഷു ഛന്നേഷു കാലേ ചോദയമാഗതേ ॥ 5 ॥ 4-32-5 (29668)
സ്വരാഷ്ട്രേ പരരാഷ്ട്രേ ച ജ്ഞാതവ്യം ബലമാത്മനഃ ।
ഉദയഃ പാണ്ഡവാനാം ച പ്രാപ്തകാലോ ന സംശയഃ ॥ 6 ॥ 4-32-6 (29669)
നിവൃത്തസമയാഃ പാർഥാ മഹാത്മാനോ മഹാബലാഃ ।
മഹോത്സാഹാ ഭവിഷ്യന്തി പാണ്ഡവാ ഹ്യമിതൌജസഃ ॥ 7 ॥ 4-32-7 (29670)
തസ്മാദ്ബലം ച കോശം ച നാതിശ്ചാപി വിധീയതാം।
യഥാ കാലോദയേ പ്രാപ്തേ സംയക് തൈഃ സന്ദധാമഹേ ॥ 8 ॥ 4-32-8 (29671)
യത്ര യൻമന്യസേ ശ്രേയോ ബുധ്യസ്വ ബലമാത്മനഃ ।
നിയതം സർവമിത്രേഷു ബലവത്സ്വബലേഷു ച ॥ 9 ॥ 4-32-9 (29672)
സാരം ഫൽഗു ബലം ജ്ഞാത്വാ മധ്യസ്ഥം ചാപി ഭാരത ।
സ്വരാഷ്ട്രപരരാഷ്ട്രേഷു ജ്ഞാതവ്യം ബലമാത്മനഃ ॥ 10 ॥ 4-32-10 (29673)
അപ്രഹൃശഷ്ടം പ്രാഹൃഷ്ടം വാ സന്ദധാമ തഥാ പരൈഃ ।
സാംനാ ദാനേന ഭേദേന ദണ്ഡേന ബലികർമണാ ॥ 11 ॥ 4-32-11 (29674)
ന്യായേനാക്രംയ ച പരാൻബലാച്ചാനംയ ദുർബലാൻ ।
സാന്ത്വയിത്വാ ച മിത്രാണി ബലം ചാഭാഷ്യതാം സുഖം ॥ 12 ॥ 4-32-12 (29675)
സ്വകോശബലസംവൃദ്ധഃ സംയക്സിദ്ധിമവാപ്സ്യസി ।
യോത്സ്യസേ ചാപി ബലിഭിരരിഭിഃ പ്രത്യുപസ്ഥിതൈഃ।
അന്യൈസ്ത്വം പാണ്ഡവൈർവാഽപി ഹീനൈഃ സ്വബലവാഹനൈഃ ॥ 13 ॥ 4-32-13 (29676)
ഏവം സർവം വിനിശ്ചിത്യ വ്യവഹർതാസി ന്യായതഃ।
യഥാകാലം മനുഷ്യേന്ദ്ര ചിരം സുഖമവാപ്സ്യസി ॥ 14 ॥ 4-32-14 (29677)
ഭീഷ്മാദ്രോണകൃപൈരുക്തേ കർണദുഃശാസനാദിഭിഃ।
തതോ ദുര്യോധനോ വാക്യം ശ്രുത്വാ തേഷാം മഹാത്മനാം ।
മുഹൂർതമനുസഞ്ചിന്ത്യ സചിവാനിദമബ്രവീത് ॥ 15 ॥ 4-32-15 (29678)
ശ്രുതമേതൻമയാ പൂർവം കഥാസു ജനസംസദി।
ധീരാണാം ശാസ്ത്രവിദുഷാം പ്രാജ്ഞാനാം മതിനിശ്ചയേ ।
കൃതിനാം സാരഫൽഗുത്വേ ജാനാമി നയചക്ഷുഷാ ॥ 16 ॥ 4-32-16 (29679)
സത്വേ ബാഹുബലേ ധൈര്യേ പ്രാണേ ശാരീരസംഭവേ।
സാംപ്രതം മാനുഷേ ലോകേ സദൈത്യനരരാക്ഷസേ ॥ 17 ॥ 4-32-17 (29680)
ചത്വാരസ്തു നരവ്യാഘ്രാ ബലേ ശക്രോപമാ ഭുവി।
ഉത്തമാഃ പ്രാണിനാം തേഷാം നാസ്തി കശ്ചിദ്ബലേ മമഃ ॥ 18 ॥ 4-32-18 (29681)
ബലദേവശ്ച ഭീമശ്ച മദ്രരാജശ്ച വീര്യവാൻ ।
ചതുർഥഃ കീചകസ്തേഷാം പഞ്ചമം നാനുശുശ്രുമഃ ॥ 19 ॥ 4-32-19 (29682)
അന്യോന്യാനന്തരബലാഃ പരസ്പരജയൈപിണഃ।
ബാഹൂയുദ്ധമഭീപ്സന്തോ നിത്യം സംരബ്ധമാനസാഃ ॥ 20 ॥ 4-32-20 (29683)
തേനാഹമവഗച്ഛാമി പ്രത്യയേന വൃകോദരം।
മനസ്യഭിനിവിഷ്ടം മേ വ്യക്തം ജീവന്തി പാണ്ഡവാഃ ॥ 21 ॥ 4-32-21 (29684)
തത്രാഹം കീചകം മന്യേ ഭീമസേനേന മാരിതം।
സൈരന്ധ്രീം ദ്രൌപദീം മന്യേ നാത്ര കാര്യാ വിചാരണാ ॥ 22 ॥ 4-32-22 (29685)
ശങ്കേ കൃഷ്ണാനിമിത്തം തു ഭീമസേനേന കീചകഃ।
ഗന്ധർവവ്യപദേശേന ഹതോ നിശി മഹാബലഃ ॥ 23 ॥ 4-32-23 (29686)
കോ ഹി ശക്തഃ പരോ ഭീമാത്കീചകം ഹന്തുമോജസാ ।
ശസ്ത്രം വിനാ ബാഹുബലാത്തഥാ സർവാംഗചൂർണനേ ॥ 24 ॥ 4-32-24 (29687)
മർദിതും വാ തഥാ തീവ്രം ചർമമാംസാസ്ഥിചൂർണനം ।
രൂപമന്യത്സമാസ്ഥായ ഭീമസ്യൈതദ്വിചേഷ്ടിതം ॥ 25 ॥ 4-32-25 (29688)
ധ്രുവം കൃഷ്ണാനിമിത്തം തു ഭീമസേനേന സൂതജാഃ ।
ഗന്ധർവവ്യപദേശേന ഹതാ നിശി ന സംശയഃ ॥ 26 ॥ 4-32-26 (29689)
പിതാമഹേന യേ ചോക്താ ദേശസ്യ ച ജനസ്യ ച।
ഗുണാസ്തേ മത്സ്യരാഷ്ട്രേഷു ബഹുശോഽപി മയാ ശ്രുതാഃ ॥ 27 ॥ 4-32-27 (29690)
വിരാടനഗരേ മന്യേ പാണ്ഡവാശ്ഛന്നചാരിണഃ।
നിവസന്തി പുരേ രംയേ തത്ര യാത്രാ വിധീയതാം ॥ 28 ॥ 4-32-28 (29691)
മത്സ്യരാഷ്ട്രം ഗമിഷ്യാമോ ഗ്രഹീഷ്യാമശ്ച ഗോധനം।
ഗൃഹീതേ ഗോധനേ നൂനം തേഽപി യോത്സ്യന്തി പാണ്ഡവാഃ॥ 29 ॥ 4-32-29 (29692)
അപൂർണേ സമയേ ചാപി യദി പശ്യേമ പാണ്ഡവാൻ।
ദ്വാദശാന്യാനി വർഷാണി പ്രവേക്ഷ്യന്തി പുനർവനം ॥ 30 ॥ 4-32-30 (29693)
തസ്മാദന്യതരേണാപി ലാഭോഽസ്മാകം ഭവിഷ്യതി।
കോശവൃദ്ധിരിഹാസ്മാകം ശത്രൂണാം നിധനം ഭവേത് ॥ 31 ॥ 4-32-31 (29694)
കഥം സുയോധനം ഗച്ഛേദ്യുധിഷ്ഠിരഭൃതഃ പുരാ।
ഏതച്ചാപി വദത്യേഷ മാത്സ്യഃ പരിഭവാൻമയി ॥ 32 ॥ 4-32-32 (29695)
തസ്മാത്കർതവ്യമേതദ്വൈ തത്ര യാത്രാ വിധീയതാം।
ഏതത്സുനീതം മന്യേഽഹം സർവേഷാം യദി രോചതേ ॥ 33 ॥ 4-32-33 (29696)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-32-34x (3124)
തതോ രാജാ ത്രിഗർതാനാം സുശർമാ രഥയൂഥപഃ।
പൂർവമാഭാഷ്യ കർണേന തഥാ ദുഃശാസനേന ച।
പ്രാപ്തകാലമിദം വാക്യമുവാച ത്വരിതോ ബലീ ॥ 34 ॥ 4-32-34 (29697)
അസകൃന്നികൃതഃ പൂർവം മാത്സ്യസാൽവേയകേകയൈഃ ।
സൂതേനൈവ ച മാത്സ്യസ്യ കീചകേന പുനഃ പുനഃ ॥ 35 ॥ 4-32-35 (29698)
ബാധിതോ ബന്ധുഭിഃ സാർധം ബലാദ്ബലവതാ വിഭോ।
സ കർണമഭിവീക്ഷ്യാഥ ദുര്യോധനമഭാഷത ॥ 36 ॥ 4-32-36 (29699)
രാഷ്ട്രം മമാസകൃദ്രാജന്രാജ്ഞാ മാത്സ്യേന ബാധിതം ॥ 37 ॥ 4-32-37 (29700)
പ്രണേതാ കീചകസ്തസ്യ ബലോത്സിക്തോഽഭവൻപുരാ।
അമർഷീ ദുർജയോ ജേതാ പ്രഖ്യാതബലപൌരുഷഃ ।
സ ഹതസ്തത്ര ഗന്ധർവൈഃ പാപകർമാ നൃശംസകൃത് ॥ 38 ॥ 4-32-38 (29701)
തസ്മിന്വിനിഹതേ രാജൻഹീനദർപോ നിരാശ്രയഃ।
ഭവിഷ്യതി നിരുത്സാഹോ വിരാട ഇതി മേ മതിഃ ॥ 39 ॥ 4-32-39 (29702)
തത്ര യാത്രാ മമ മതാ യദി തേ രോചതേഽനഘ।
കൌരവാണാം ച സർവേഷാം കർണസ്യ ച മഹാത്മനഃ ॥ 40 ॥ 4-32-40 (29703)
ഏതത്കാര്യമഹം മന്യേ പരമാത്യയികം മഹത്।
രാഷ്ട്രം തസ്യാഭിയാസ്യാമോ ധനധാന്യസമാകുലം ॥ 41 ॥ 4-32-41 (29704)
ആദദാമോഽസ്യ രത്നാനി വിവിധാനി വസൂനി ച।
ഗ്രാമാന്രാഷ്ട്രാണി വാ തസ്യ ഹരിഷ്യാമോ വിഭാഗശഃ ॥ 42 ॥ 4-32-42 (29705)
അഥവാ ഗോസഹസ്രാണി ബഹൂനി ശുഭദർശന।
വിവിധാനി ഹരിഷ്യാമഃ പ്രതീപീഡ്യ പുരം ബലാത് ॥ 43 ॥ 4-32-43 (29706)
കൌരവൈഃ സഹ സംഗമയ ത്രിഗർതൈശ്ച വിശാംപതേ।
ഗാസ്തസ്യാപഹരിഷ്യാമഃ സഹ സർവൈർമഹാരഥൈഃ ॥ 44 ॥ 4-32-44 (29707)
സന്ധിം വാ തേന കൃത്വാ തു നിബധ്നീമോഽസ്യ പൌരുഷം।
ഹത്വാ ചാസ്യ ചമൂം കൃത്സ്നാം വശമേവാനയാമഹേ ॥ 45 ॥ 4-32-45 (29708)
തം വശേ ന്യായതഃ കൃത്വാ സുഖം വത്സ്യാമഹേ വയം।
ഭവതാം ബലവൃദ്ധിശ്ച ഭവിഷ്യതി ന സംശയഃ ॥ 46 ॥ 4-32-46 (29709)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-32-47x (3125)
തച്ഛ്രുത്വാ വചനം തസ്യ കർണോ രാജാനമബ്രവീത് ॥ 47 ॥ 4-32-47 (29710)
സൂക്തം സുശർമണാ വാക്യം പ്രാപ്തകാലമിദം വചഃ।
തസ്മാത്ക്ഷിപ്രം വിനിര്യാമോ യോജയിത്വാ വരൂഥിനീം ॥ 48 ॥ 4-32-48 (29711)
യദേതത്തേഽഭിരുചിതം മമ ചൈതദ്ധി രോചതേ।
പ്രവിഭജ്യ ച സൈന്യാനി യഥാ വാ മന്യതേ ഭവാൻ ॥ 49 । 4-32-49 (29712)
പ്രജ്ഞാവാൻകുലവൃദ്ധശ്ച സർവേഷാം നഃ പിതാമഹഃ।
ആചാര്യശ്ച കൃപോ വിദ്വാഞ്ശകുനിശ്ചാപി സൌബലഃ ॥ 50 ॥ 4-32-50 (29713)
മന്യന്തേ തേ യഥാ സർവേ തഥാ യാത്രാ വിധീയതാം।
സംമന്ത്ര്യ ചാശു ഗച്ഛാമഃ സാധനാർഥം മഹീപതേ ॥ 51 ॥ 4-32-51 (29714)
കിംനു നഃ പാണ്ഡവൈഃ കാര്യം ഹീനാർഥബലപൌരുഷൈഃ।
അത്യന്തം ഹി പ്രനഷ്ടാസ്തേ പ്രാപ്താ വാഽപി യമക്ഷയം ॥ 52 ॥ 4-32-52 (29715)
തദ്ഭവാംശ്ചതുരംഗേണ ബലേന മഹതാ വൃതഃ।
വിരാടനഗരം യാതു സർവസൈന്യേന ഭാരത।
ആദാസ്യാമോഽഥ ഗാസ്തസ്യ വിവിധാനി വസൂനി ച ॥ 53 ॥ 4-32-53 (29716)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-32-54x (3126)
തതോ ദുര്യോധനോ രാജാ വചഃ ശ്രുത്വാ തു തസ്യ തത്।
വൈകർതനസ്യ കർണസ്യ ക്ഷിപ്രമാജ്ഞാപയത്സ്വയം।
ശാസനേ നിത്യയുക്തം തു ദുഃശാസനമനന്തരം ॥ 54 ॥ 4-32-54 (29717)
ദുര്യോധന ഉവാച। 4-32-55x (3127)
സഹ വൃദ്ധൈസ്തു സംമന്ത്ര്യ ക്ഷിപ്രം യോജയ വാഹിനീം।
യഥോദ്ദേശം തു ഗച്ഛാമഃ സഹിതാഃ സർവകൌരവൈഃ ॥ 55 ॥ 4-32-55 (29718)
സുശർമാ തു യഥോദ്ദിഷ്ടം ദേശം യാതു മഹാരഥഃ।
ത്രിഗർതൈഃ സഹിതഃ സർവൈഃ പ്രഖ്യാതബലപൌരുഷൈഃ।
പ്രാഗേവ ഹി സുസംയത്തോ വിരാടനഗരം പ്രതി ॥ 56 ॥ 4-32-56 (29719)
ജഘന്യതോ വയം തത്ര യാസ്യാമോ ദിവസാന്തരേ।
വിഷയം മത്സ്യരാജസ്യ സുസമൃദ്ധം സുസംഹിതം ॥ 57 ॥ 4-32-57 (29720)
സുശർമണാ ഗൃഹീതേ തു മത്സ്യരാജസ്യ ഗോധനേ।
വിരാടഃ സൈന്യമാദായ ത്രിഗർതൈഃ സഹ യോത്സ്യതി ॥ 58 ॥ 4-32-58 (29721)
അപരം ദിവസം ഗാസ്തു തത്ര ഗൃഹ്ണന്തു കൌരവാഃ।
ഗവാർഥേ പാണ്ഡവാസ്തത്ര യോത്സ്യന്തി കുരുഭിഃ സഹ ॥ 59 ॥ 4-32-59 (29722)
തഥാ ഗത്വാ യഥോദ്ദേശം വിരാടനഗരാന്തികേ।
ക്ഷിപ്രം ഗോഷ്ഠം സമാസാദ്യ ഗൃഹ്ണന്തു വിപുലം ധനം ॥ 60 ॥ 4-32-60 (29723)
ഗവാം ശതസഹസ്രാണി ശ്രീമന്തി ഗുണവന്തി ച।
വയമസ്യ നിഗൃഹ്ണീമോ ദ്വിധാ കൃത്വാ ച വാഹിനീം ॥ 61 ॥ 4-32-61 (29724)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-32-62x (3128)
തേ സ്മ ഗത്വാ യഥോദ്ദിഷ്ടം ദേശം മത്സ്യമഹീപതേഃ।
സംനദ്ധാ രഥിനഃ സർവേ സപതാകാ ബലോത്കടാഃ।
പ്രതിവൈരം ചികീർഷന്തോ ഗോഷു ഗൃദ്ധാ മഹാബലാഃ ॥ 62 ॥ 4-32-62 (29725)
ആദത്ത ഗാഃ സുശർമാഽഥ കൃഷ്ണപക്ഷസ്യ ചാഷ്ടമീം ॥ 63 ॥ 4-32-63 (29726)
അപരേ ദിവസേ സർവേ രാജൻസംഭൂയ കൌരവാഃ।
നവംയാം തേ ന്യഗൃഹ്ണന്ത ഗോകുലാനി സഹസ്രശഃ।
കൌരവാസ്തു മഹാവീര്യാ മത്സ്യാനാം വിഷയാന്തരേ ॥ 64 ॥ ॥ 4-32-64 (29727)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ വിരാടപർവണി ഗോഗ്രഹണപർവണി ദ്വാത്രിംശോഽധ്യായഃ ॥ 32 ॥
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Footnotes
4-32-31 തസ്മാദനന്തരേണാപി ലാഭോഽസ്മാകമിതി ധo പാഠഃ। തസ്മാത് ഗോഗ്രഹണാത അനന്തരേണ യുദ്ധായാഗതപാണ്ഡവദർശനേന ॥ 31 ॥ 4-32-32 യുധിഷ്ഠിരഭൃതഃ യുധിഷ്ഠിരോ ഭൃതോ യേന വിരാടേനേതി ബഹുവ്രീഹിഃ ॥ 32 ॥ 4-32-63 കൃഷ്ണപക്ഷസ്യ സപ്തമീമിതി അഷ്ടഭ്യാം തേഽന്യഗൃഹ്ണന്തേതി ചo ഥo പാഠഃ ॥ 63 ॥ 4-32- 64 വിഷയാന്തരേ ഉത്തരഭാഗേ ॥ 64 ॥വിരാടപർവ - അധ്യായ 033
॥ ശ്രീഃ ॥
4.33. അധ്യായഃ 033
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
ഗോപൈർദുതൄതരമാദ്രുത്യ വിരാടംപ്രതി സുശർമണാ ഗോഗഹണനിവേദനം ॥ 1 ॥ വിരാടാദിഭിര്യുദ്ധായ നിർഗമോദ്യമഃ ॥ 2 ॥ യുധിഷ്ഠിരേണ വിരാടംപ്രതി സ്വേഷാം യുദ്ധകൌശലനിവേദനേന ഭ്രാതൃഭിഃ സഹ സമരാഭിയാനം ॥ 3 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-33-0 (29728)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-33-0x (3129)
തതസ്തേഷാം മഹാരാജ തത്രൈവാമിതതേജസാം।
ഛദ്മലിംഗപ്രവിഷ്ടാനാം പാണ്ഡവാനാം മഹാത്മനാം ॥ 1 ॥ 4-33-1 (29729)
വ്യതീതഃ സമയഃ സംയഗ്വിരാടനഗരേ സതാം।
കുർവതാം തസ്യ കർമാണി വീരാടസ്യ മഹീപതേഃ ॥ 2 ॥ 4-33-2 (29730)
കീചകേ തു ഹതേ രാജാ വിരാടഃ പരവീരഹാ।
പരാം സംഭാവനാം ചക്രേ കുന്തീപുത്രേ യുധിഷ്ഠിരേ ॥ 3 ॥ 4-33-3 (29731)
തതസ്ത്രയോദശസ്വാന്തേ തസ്യ വർഷസ്യ ഭാരത।
ശുശർമണാ ഗൃഹീതം തു ഗോധനം തരസാ ബഹു ॥ 4 ॥ 4-33-4 (29732)
തതഃ ശബ്ദോ മഹാനാസീദ്രേണുശ്ച ദിവമസ്പൃശത്।
ശംഖദുന്ദുഭിഘോഷശ്ച ഭേരീണാം ച മഹാസ്വനഃ।
ഗവാശ്വരഥനാഗാനാം നിശ്വനശ്ച പദാതിനാം ॥ 5 ॥ 4-33-5 (29733)
ഏവം തൈസ്ത്വഭിനിര്യായ മത്സ്യരാജസ്യ ഗോധനേ।
ത്രിഗർതൈർഗൃഹ്യമാണേ തു ഗോപാലാഃ പ്രത്യഷേധയൻ ॥ 6 ॥ 4-33-6 (29734)
അഥ ത്രിഗർതാ ബഹവഃ പരിഗൃഹ്യ ധനം ബഹു ।
പരിക്ഷിപ്യ ഹയൈഃ ശീഘ്രൈ രഥവ്രാതൈശ്ച ഭാരത।
ഗോപാലാൻപ്രത്യയുധ്യന്ത രണേ കൃത്വാ ജയേ ധൃതിം ॥ 7 ॥ 4-33-7 (29735)
തേ ഹന്യമാനാ ബഹുഭിഃ പ്രാസതോമരപാണിഭിഃ ।
ഗോപാലാ ഗോകുലേ ഭക്താ വാരയാമാസുരോജസാ ॥ 8 ॥ 4-33-8 (29736)
പരശ്വഥൈശ്ച മുസലൈർഭിണ്ഡിപാലൈശ്ച മുദ്ഗരൈഃ।
ഗോപാലാഃ കർഷണൈശ്ചിത്രൈർജഘ്നുരശ്വാൻസമന്തതഃ ॥ 9 ॥ 4-33-9 (29737)
തേ ഹന്യമാനാഃ സങ്ക്രുദ്ധാസ്ത്രിഗർതാ രഥയോധിനഃ ।
വിസൃജ്യ ശരവർഷണി ഗോപാനദ്രാവയൻബലാത് ॥ 10 ॥ 4-33-10 (29738)
ഹന്യമാനേഷു ഗോപേഷു വിമുഖേഷു വിശാംപതേ।
തതോ യുവാനഃ സംഭീതാഃ ശ്വസന്തോ രേണുഗുണ്ഠിതാഃ ॥ 11 ॥ 4-33-11 (29739)
ജവേന മഹതാ ചൈവ ഗോപാലാഃ പുരമാവ്രജൻ।
വിരാടനഗരം പ്രാപ്യ നരാ രാജാനമബ്രുവൻ ॥ 12 ॥ 4-33-12 (29740)
സഭായാം രാജശാർദൂലമാസീനം പാണ്ഡവൈഃ സഹ।
ശൂരൈഃ പരിവൃതം യോധൈഃ കുണ്ഡലാംഗദധാരിഭിഃ ॥ 13 ॥ 4-33-13 (29741)
സദ്ഭിശ്ച പണ്ഡിതൈഃ സാർധം മന്ത്രിഭിശ്ചാപി സംവൃതം ।
ദൃഷ്ട്വാ ശീഘ്രം തു ഗോപാലാ വിരാടമിദമബ്രവൻ ॥ 14 ॥ 4-33-14 (29742)
അസ്മാന്യുധി വിനിർജിത്യ പരിഭൂയ സബാന്ധവാൻ।
ഷഷ്ടിം ഗവാം സഹസ്രാണി ത്രിഗർതാഃ കാലയന്തി ।
താ നിവർതയ രാജേന്ദ്ര മാ നേശുഃ പശവസ്തവ ॥ 15 ॥ 4-33-15 (29743)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-33-16x (3130)
ശ്രുത്വാ തു വചനം തേഷാം ഗോപാലാനാമരിന്ദമഃ।
സ രാജാ മഹതീം സേനാം മാത്സ്യാനാം സമവാഹയത്।
രഥനാഗാശ്വകലിലാം പത്തിധ്വജസമാകുലാം ॥ 16 ॥ 4-33-16 (29744)
രാജാനോ രാജപുത്രാശ്ച തനുത്രാണ്യഥ ഭേജിരേ।
ഭാനുമന്തി വിവാതാനി സൂപസേവ്യാനി ഭാഗശഃ ॥ 17 ॥ 4-33-17 (29745)
പൃഥക്കാഞ്ചനസന്നാഹാന്രഥേഷ്വശ്വാനയോജയൻ ।
ഉത്കൃഷ്യ പാശാൻമൌർവീണാം ശൂരാശ്ചാപേഷ്വയോജയൻ ॥ 18 ॥ 4-33-18 (29746)
ദൃഢമായസഗർഭം തു കവചം തപ്തകാഞ്ചനം ।
വിരാടസ്യ പ്രിയോ ഭ്രാതാ ശതാനീകോഽഭ്യഹാരയത് ॥ 19 ॥ 4-33-19 (29747)
സർവഭാരസഹം വർമ കല്യാണപടലം ദൃഢം।
ശതാനീകാദവരജോ മദിരാക്ഷോഽഭ്യഹാരയത് ॥ 20 ॥ 4-33-20 (29748)
ഉത്സേധേ യസ്യ പദ്മാനി ശതം സൌഗന്ധികാനി ച।
മൃഷ്ടഹാടകപര്യന്തം സൂര്യദത്തോഽഭ്യഹാരയത് ॥ 21 ॥ 4-33-21 (29749)
ദൃഢമായസഗർഭം ച ശ്വേതം രുക്മപരിഷ്കൃതം।
വിരാടസ്യ സുതോ ജ്യേഷ്ഠോ വീരഃ ശംഖോഽഭ്യഹാരയത് ॥ 22 ॥ 4-33-22 (29750)
ശതസൂര്യം ശതാവർതം ശതബിന്ദു ശതാക്ഷിമത്।
അഭേദ്യകൽപം മത്സ്യാനാം രാജാ കവചമാഹരത് ॥ 23 ॥ 4-33-23 (29751)
തതോ നാനാതനുത്രാണി സ്വാനിസ്വാനി മഹാബലാഃ।
യുയുത്സവോഽഭ്യനഹ്യന്ത ദേവകൽപാഃ പ്രഹാരിണഃ ॥ 24 ॥ 4-33-24 (29752)
സോപസ്കരേഷു ശുഭ്രേഷു മഹത്സു ച മഹാരഥാഃ ।
പൃഥക്കാഞ്ചനസന്നാഹാന്രഥേഷ്വശ്വാനയോജയൻ ॥ 25 ॥ 4-33-25 (29753)
സൂര്യചന്ദ്രപ്രതീകാശേ മണിഹേമവിഭൂഷിതേ।
മഹാപ്രമാണം മത്സ്യസ്യ ധ്വജമുച്ഛ്രിയതേ രഥേ ॥ 26 ॥ 4-33-26 (29754)
ധ്വജാൻബഹുവിധാകാരാൻസൌവർണാൻഹേമമാലിനഃ।
യഥാസ്വം ക്ഷത്രിയാഃ ശൂരാ രഥേഷു സമയോജയൻ ॥ 27 ॥ 4-33-27 (29755)
രഥേഷു യുജ്യമാനേഷു കങ്കോ രാജാനമബ്രവീത് ।
മയാ ഹ്യസ്രം ചതുർവർഗമവാപ്തമൃഷിസത്തമാത് ॥ 28 ॥ 4-33-28 (29756)
ദംശിതോ രഥമാസ്ഥായ പദം നിര്യാംയഹം ഗവാം।
അയം ച ബലവാഞ്ഛരോ വലലോ ദൃശ്യതേഽനഘ ॥ 29 ॥ 4-33-29 (29757)
ഗോസംഖ്യമശ്വബന്ധം ച സംയോജയ രഥേഷു വൈഃ।
നൈതേന ജാതു യുധ്ദ്യേയുർഗവാർഥമിതി മേ മതിഃ ॥ 30 ॥ 4-33-30 (29758)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-33-31x (3131)
അഥ മാത്സ്യോഽബ്രവീദ്രാജാ ശതാനീകം ജഘന്യജം।
കങ്കശ്ച വലലഃ സൂദോ ദാമഗ്രന്ഥിശ്ച വീര്യവാൻ ॥ 31 ॥ 4-33-31 (29759)
തന്ത്രിപാലശ്ച ഗോസംഖ്യോ യഥാ തേ പുരുഷർഷഭാഃ ।
ശൂരാഃ സുവീരാഃ പുരുഷാ നാഗരാജവരോപമാഃ ।
യുദ്ധ്യേയുരിതി മേ ബുദ്ധിർവർതതേ നാത്ര സംശയഃ ॥ 32 ॥ 4-33-32 (29760)
ഏതേപാമപി ദീയന്താം രഥാ ധ്വജപതാകിനഃ।
കവചാനി വിചിത്രാണി ദൃഢാനി ച ലഘൂനി ച ॥ 33 ॥ 4-33-33 (29761)
പ്രതിമുഞ്ചന്തു ഗാത്രേഷു ദീയന്താമായുധാനി ച ।
നേമേ ജാതു ന യുദ്ധ്യ്രേയുരിതി മേ ധീയതേ മതിഃ ॥ 34 ॥ 4-33-34 (29762)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-33-35x (3132)
തച്ഛ്രുത്വാ നൃപതേർവാക്യം ശീഘ്രം ത്വരിതമാനസഃ।
ശതാനീകഃ സ പാർഥഭ്യോ രഥാന്രാജൻസമാദിശത് ॥ 35 ॥ 4-33-35 (29763)
സഹദേവായ രാജ്ഞേ ച ഭീമായ നകുലായ ച।
താന്ദൃഷ്ട്വാ സഹസാ സൂതാ രാജഭക്തിപുരസ്കൃതാഃ ॥ 36 ॥ 4-33-36 (29764)
നിർദിഷ്ടാ നരദേവേന രഥാഞ്ഛീഘ്രമയോജയൻ।
കവചാനി വിചിത്രാണി നവാനി ച ദൃഢാനി ച॥ 37 ॥ 4-33-37 (29765)
വിരാടഃ പ്രദദൌ യാനി തേഷാമക്ലിഷ്ടകർമണാം।
താന്യാമുച്യ ശരീരേഷു ദംശിതാസ്തേ മഹാരഥാഃ ॥ 38 ॥ 4-33-38 (29766)
തരസ്വിനശ്ഛന്നരൂപാഃ സർവശസ്ത്രവിശാരദാഃ ।
രഥാൻഹേമപരിഷ്കാരാൻസമാസ്ഥായ മഹാരഥാഃ।
പാണ്ഡവാ നിര്യയുർഹൃഷ്ടാ ദംശിതാ രാജസത്തമ ॥ 39 ॥ 4-33-39 (29767)
വിരാടമന്വയുഃ പശ്ചാത്സഹിതാഃ കുരുപുംഗവാഃ।
ചത്വാരോ ഭ്രാതരഃ ശൂരാഃ പാണ്ഡവാഃ സത്യവിക്രമാഃ ॥ 40 ॥ 4-33-40 (29768)
ദീർഘാനാം ച ദൃഢാനാം ച ധനുഷാം തേ യഥാബലം।
ഉത്കൃഷ്യ പാശാൻമൌർവീണാം വീരാശ്ചാപേഷ്വയോജയൻ ॥ 41 ॥ 4-33-41 (29769)
തതഃ സുവാസസഃ സർവേ വീരാശ്ചന്ദനരൂഷിതാഃ ।
ചോദിതാ നരദേവേന ക്ഷിപ്രമശ്വാനചോദയൻ ॥ 42 ॥ 4-33-42 (29770)
തേ ഹയാ ഹേമസഞ്ച്ഛന്നാ ബൃഹന്തഃ സാധുവാഹിനഃ ।
ചോദിതാഃ പ്രത്യദൃശ്യന്ത പത്രിണാമിവ പങ്ക്തയഃ ॥ 43 ॥ 4-33-43 (29771)
ഭീമരൂപാശ്ച മാതംഗാഃ പ്രഭിന്നകരടാമുഖാഃ।
സ്വാരൂഢാ യുദ്ധകുശലൈർമഹാമാത്രാധിരോഹിതാഃ ॥ 44 ॥ 4-33-44 (29772)
ക്ഷരന്ത ഇവ ജീമൂതാഃ സുദന്താഃ ഷാഷ്ടിഹായനാഃ ।
രാജാനമന്വയുഃ പശ്ചാത്ക്രാമന്ത ഇവ പർവതാഃ ॥ 45 ॥ 4-33-45 (29773)
ദൃഢായുധജനാകീർണം രഥാശ്വഗജസങ്കുലം ।
തദ്ബലാഗ്രം വിരാടസ്യ ശക്രസ്യേവ തദാ ബഭൌ ॥ 46 ॥ 4-33-46 (29774)
തം പ്രയാന്തം മഹാരാജ നിനീഷന്തം ഗവാം പദം।
വിശാരദാനാം വൈശ്യാനാം പ്രകൃഷ്ടാനാം തദാ നൃപ ॥ 47 ॥ 4-33-47 (29775)
വിംശതിസ്തു സഹസ്രാണി നരാണാമനുയായിനാം।
അഷ്ടൌ രഥസഹസ്രാണി ദശ നാഗശതാനി ച ।
വിംശച്ചാശ്വസഹസ്രാണി മാത്സ്യാനാം ത്വരിതം യയുഃ ॥ 48 ॥ 4-33-48 (29776)
തദനീകം വിരാടസ്യ ശുശുഭേഽതീവ ഭാരത।
വസന്തേ ബഹുപുഷ്പാഢ്യം കാനനം ചിത്രിതം യഥാ ॥ 49 ॥ ॥ 4-33-49 (29777)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ വിരാടപർവണി ഗോഗ്രഹാണപർവണി ത്രയസ്ത്രിംശോഽധ്യായഃ ॥ 33 ॥
വിരാടപർവ - അധ്യായ 034
॥ ശ്രീഃ ॥
4.34. അധ്യായഃ 034
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
വിരാടസുശർമസൈന്യയൌര്യുദ്ധം ॥ 1 ॥ യുധിഷ്ഠിരാദിനിഹതാനാം പരിസഹ്ഖ്യാനം ॥ 2 ॥ വിരാടസുശർമണോര്യുദ്ധം ॥ 3 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-34-0 (29778)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-34-0x (3133)
നിര്യായ നഗരാച്ഛൂരാ വ്യൂഢാനീകാഃ പ്രഹാരിണഃ।
ത്രിഗർതാനസ്പൃശൻമാത്സ്യാഃ മൂര്യേഽസ്തംഗമിതേ സതി ॥ 1 ॥ 4-34-1 (29779)
തേ ത്രിഗർതാശ്ച മാത്സ്യാശ്ച വ്യൂഢാനീകാഃ പ്രഹാരിണഃ।
അന്യോന്യമഭിവർതന്തേ ഗോഷു ഗൃദ്ധാ മഹാബലാഃ ॥ 2 ॥ 4-34-2 (29780)
ഭീമാശ്ച മത്തമാതംഗാസ്തോമരാങ്കുശചോദിതാഃ।
ഗ്രാമണീയൈഃ സമാരൂഢാഃ കുശലൈർഹസ്തിസാദിഭിഃ ॥ 3 ॥ 4-34-3 (29781)
തേഷാം സമാഗമോ ഘോരസ്തുമുലോ രോമഹർഷണഃ।
ഘ്നതാം പരസ്പരം രാജന്യമരാഷ്ട്രവിവർധനഃ ॥ 4 ॥ 4-34-4 (29782)
ദേവാസുരസമോ രാജന്നാസീത്സൂര്യേഽബലംബതി ।
പദാതിരഥനാഗേന്ദ്രഹയാരോഹബലൌഘവാൻ ॥ 5 ॥ 4-34-5 (29783)
അന്യോന്യമഭ്യാപതതാം നിഘ്നതാം ചേതരേതരം ।
ഉദതിഷ്ഠദ്രജോ ഭൌമം ന പ്രാജ്ഞായത കിഞ്ചന ॥ 6 ॥ 4-34-6 (29784)
പക്ഷിണശ്ചാപതൻഭൂമൌ സൈന്യേന രജസാ വൃതാഃ ।
ഇഷുഭിർവ്യതിസർപദ്ഭിരാദിത്യോഽന്തരധീയത ॥ 7 ॥ 4-34-7 (29785)
ഖദ്യോതൈരിവ സംയുക്തമന്തരിക്ഷമജായത॥ 8 ॥ 4-34-8 (29786)
രുക്മപൃഷ്ഠാനി ചാപാനി വിചേരുർവിദ്യുതോ യഥാ ।
നർദതാം ലോകവീരാണാം സവ്യം ദക്ഷിണമസ്യതാം ॥ 9 ॥ 4-34-9 (29787)
രഥാ രഥൈഃ സമാജഗ്മുഃ പത്തയശ്ച പദാതിഭിഃ ।
സാദിനഃ സാദിഭിർജഗ്മുർഗജൈശ്ചാപി മഹാഗജാഃ ॥ 10 ॥ 4-34-10 (29788)
അസിഭിഃ പട്ടസൈശ്ചാപി ശക്തിഭിസ്തോമരൈരപി ।
സംരബ്ധാഃ സമരേ യോധാ നിജഘ്നുരിതരേതരം ॥ 11 ॥ 4-34-11 (29789)
നിഘ്നന്തഃ സമരേഽന്യോന്യം ഹൃഷ്ടാഃ പരിഘപാണയഃ ।
ന ശേകുരതിസങ്ക്രുദ്ധാഃ ശൂരാഃ കർതും പരാങ്ഭുഖം ॥ 12 ॥ 4-34-12 (29790)
രക്താധരോഷ്ഠം സുനസം ക്ലൃപ്തശ്മശ്രു സ്വലങ്കൃതം।
അദൃശ്യത ശിരശ്ഛിന്നം രജോവിധ്വസ്തകുണ്ഡലം ॥ 13 ॥ 4-34-13 (29791)
ദൃശ്യന്തേ തത്ര ഗാത്രാണി വീരൈശ്ഛിന്നാനി സർവശഃ ।
സാലസ്കന്ധനികാശാനി ക്ഷത്രിയാണാ മഹാമൃധേ ॥ 14 ॥ 4-34-14 (29792)
നാഗഭോഗനികാശൈശ്ച ബാഹുഭിശ്ചന്ദനോക്ഷിതൈഃ।
ആകീർണാ വസുധാ തത്ര ശിരോഭിശ്ച സകുണ്ഡലൈഃ ॥ 15 ॥ 4-34-15 (29793)
യഥാ വാ വാസസീ ശ്ലക്ഷ്ണേ മഹാരജതരഞ്ജിതേ।
ബിഭ്രതീ യുവതീ ശ്യാമാ തദ്വദ്ഭാതി വസുന്ധരാ ॥ 16 ॥ 4-34-16 (29794)
ഉപാശാംയദ്രജോ ഭൌമം രുധിരേണ പ്രവർഷതാ।
കശ്മലം പ്രാവിശദ്ധോരം നിർമര്യാദമവർതത ॥ 17 ॥ 4-34-17 (29795)
യുധിഷ്ഠിരോഽപി ധർമാത്മാ ഭ്രാതൃഭിഃ സഹിതസ്തദാ।
വ്യൂഹം കൃത്വാ വിരാടസ്യ അന്വയുധ്യത പാണ്ഡവഃ ॥ 18 ॥ 4-34-18 (29796)
ആത്മാനം ശ്യേനവത്കൃത്വാ തുണ്ഡമാസീദ്യുധിഷ്ഠിരഃ।
പക്ഷൌം യമൌ ച ഭവതഃ പുച്ഛമാസീദ്വൃകോദരഃ ॥ 19 ॥ 4-34-19 (29797)
സഹസ്രം ന്യഹനത്തത്ര കുന്തീപുത്രോ യുധിഷ്ഠിരഃ।
ഭീമസേനസ്തു സങ്ക്രുദ്ധഃ സർവശസ്ത്രഭൃതാംവരഃ ।
ദ്വിസഹസ്രം രഥാന്വീരഃ പരലോകം പ്രവേശയത് ॥ 20 ॥ 4-34-20 (29798)
നകുലസ്ത്രിശതം ജഘ്നേ സഹദേവശ്ചതുഃശതം ।
ശതാനീകഃ ശതം ജഘ്നേ മദിരാശ്വശ്ചതുഃശതം ॥ 21 ॥ 4-34-21 (29799)
പ്രഹൃഷ്ടാം മഹതീം സേനാം ത്രിഗർതാനാം മഹാബലൌ ।
ആർച്ഛതാം ബഹുസംരബ്ധൌ കേശാകേശി രഥാരഥി ॥ 22 ॥ 4-34-22 (29800)
ലക്ഷയിത്വാ ത്രിഗർതാനാം തൌ പ്രവിഷ്ടൌ മഹാചമൂം।
ജഗ്മതുഃ സൂര്യദത്തശ്ച വലലശ്ചാപി പൃഷ്ഠതഃ ॥ 23 ॥ 4-34-23 (29801)
ശംഖോ വിരാടപുത്രശ്ച മഹേഷ്വാസോ മഹാബലഃ।
വിനിഘ്നൻസമരേ ശൂരാൻപ്രവിവേശ മഹാചമൂം ॥ 24 ॥ 4-34-24 (29802)
വിരാടസ്തത്ര സംഗ്രാമേ ഹത്വാ പഞ്ചശതം രഥാൻ।
കുഞ്ജരാണാം ശതം ചൈവ സഹസ്രം വാജിനാം തഥാ ॥ 25 ॥ 4-34-25 (29803)
ചരൻസ വിവിധാൻമാർഗാന്രഥേന രഥിനാംവരഃ।
ത്രിഗർതാനാം സുശർമാണമാർച്ഛദ്രുക്മരഥം രണേ ॥ 26 ॥ 4-34-26 (29804)
തൌ തു പ്രാഹരതാം തത്ര മഹേഷ്വാസൌ മഹാബലൌ ।
അന്യോന്യമഭിനിഘ്നന്തൌ ഗോഷു ഗോവൃഷഭാവിവ ॥ 27 ॥ 4-34-27 (29805)
രാജസിംഹൌ സുസംരബ്ധൌ വിരേജതുരമർഷണൌ।
കൃതാസ്രൌ നിശിതൈർബാണൈരസിശക്തിപരശ്വഥൈഃ ॥ 28 ॥ 4-34-28 (29806)
തതോ രഥാഭ്യാം രഥിനൌ വ്യതീയാതാം സമന്തതഃ ।
ശരാൻസസൃജതുഃ ശീഘ്രം തോയധാരാ ഘനാവിവ ॥ 29 ॥ 4-34-29 (29807)
അന്യോന്യമഭിസംരബ്ധൌ ദന്താഭ്യാമിവ കുഞ്ജരൌ।
കൃതാസ്ത്രൌ നിശിതൈർബാണൈർദാരയാമാസതൂ രണേ ॥ 30 ॥ 4-34-30 (29808)
മാത്സ്യോ രാജാ സുശർമാണം വിവ്യാധ നിശിതൈഃ ശരൈഃ ।
പഞ്ചഭിഃ പഞ്ചഭിർബാണൈർവിവ്യാധ ചതുരോ ഹയാൻ ॥ 31 ॥ 4-34-31 (29809)
ദ്വാഭ്യാം സൂതം ച വിവ്യാധ കേതും ച ത്രിഭിരാശുഗൈഃ ।
തഥൈവ മാത്സ്യരാജം തു സുശർമാ യുദ്ധദുർമദഃ ।
പഞ്ചാശദ്ഭിഃ ശിതൈർബാണൈവിവ്യാധ പരമാസ്ത്രവിത് ॥ 32 ॥ 4-34-32 (29810)
തയോർബലാനി രാജേന്ദ്ര സമസ്താനി മഹാരണേ।
നാജാനന്ത തദാഽന്യോന്യം പ്രദോഷേ രജസാ വൃതേ ॥ 33 ॥ ॥ 4-34-33 (29811)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ വിരാടപർവണി ഗോഗ്രഹണപർവണി ചതുസ്ത്രിംശോഽധ്യായഃ ॥ 34 ॥
വിരാടപർവ - അധ്യായ 035
॥ ശ്രീഃ ॥
4.35. അധ്യായഃ 035
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
സുശർമണാ യുദ്ധേ വിരാടസ്യ ഗ്രഹണം ॥ 1 ॥ ഭീമേന യുധിഷ്ഠിരചോദനയാ വിരാടസ്യ മോചനപൂർവകം സുശർമണോ ബന്ധനം ॥ 2 ॥ യുധിഷ്ഠിരേണ കരുണയാ സുശർമണോ വിമോക്ഷണം ॥ 3 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-35-0 (29812)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-35-0x (3134)
തമസാഽഭിപ്ലുതേ ലോകേ രജസാ ചൈവ ഭാരത।
വ്യതിഷ്ഠന്ത മുഹൂർതം തേ വ്യൂഢാനീകാഃ പ്രഹാരിണം ॥ 1 ॥ 4-35-1 (29813)
തതോഽന്ധകാരം പ്രണുദന്നുദതിഷ്ഠന്നിശാകരഃ।
കുർവാണോ വിമലാം രാത്രിം ദർശയൻക്ഷത്രിയാന്രണേ ॥ 2 ॥ 4-35-2 (29814)
തതഃ പ്രകാശമാസാദ്യ പുനര്യുദ്ധമവർതത।
ഘോരരൂപം തദാ തേഷാമവേക്ഷ്യ തു പരസ്പരം ॥ 3 ॥ 4-35-3 (29815)
തഥൈവ തേഷാം തുമുലാനി താനി ക്രുദ്ധാനി ചാന്യോന്യമഭിദ്രവന്തി।
ഗദാസിപട്ടൈശ്ച പരശ്വഥൈശ്ച പ്രാസൈശ്ച തീക്ഷ്ണാഗ്രസുധൌതധാരൈഃ ॥ 4 ॥ 4-35-4 (29816)
ബലം തു മാത്സ്യസ്യ ബലേന രാജാ സർവം ത്രിഗർതാധിപതിഃ സുശർമാ।
പ്രമഥ്യ ജിത്വാ ച നിപീഡ്യ മത്സ്യാന്വിരാടമോജസ്വിനമഭ്യധാവത് ॥ 5 ॥ 4-35-5 (29817)
മത്താവിവ വൃഷൌ തൌ തു ഗജാവിവ മദോദ്ധതൌ ।
സിംഹാവിവ ഗജഗ്രാഹൌ ശക്രവൃത്രാവിവോദ്ധതൌ ॥ 6 ॥ 4-35-6 (29818)
ഉഭൌ തുല്യബലോത്സാഹാവുഭൌ തുല്യപരാക്രമൌ।
ഉഭൌ തുല്യാസ്രവിക്ഷേപാവുഭൌ യുദ്ധവിശാരദൌ ॥ 7 ॥ 4-35-7 (29819)
തൌ നിഹത്യ പൃഥഗ്ധുര്യാനുഭയോഃ പാർഷ്ണിസാരഥീ ।
ആസ്താം തുല്യധനുർഗ്രാഹൌ കൃഷ്ണകംസാവിവോദ്ധതൌ ॥ 8 ॥ 4-35-8 (29820)
തതഃ സുശർമാ ത്രൈഗർതഃ സഹ ഭ്രാത്രാ സുവർമണാ।
അഭ്യദ്രവൻമത്സ്യരാജം രഥവ്രാതേന സർവശഃ ॥ 9 ॥ 4-35-9 (29821)
തതോ രഥാഭ്യാം പ്രസ്കന്ദ്യ ഭ്രാതരൌ ക്ഷത്രിയർഷഭൌ।
ഗദാപാണീ സുസംരബ്ധൌ സമഭ്യദ്രവതാം ജവാത് ॥ 10 ॥ 4-35-10 (29822)
സുശർമാ പരവീരഘ്നോ ബലവാന്വീര്യവാൻഗദീ।
വിരഥം മത്സ്യരാജാനം ജീവഗ്രാഹമഥാഗ്രഹീത് ॥ 11 ॥ 4-35-11 (29823)
തമുൻമഥ്യ സുശർമാ തു യുവതീമിവ കാമുകഃ।
സ്യന്ദനം സ്വം സമാരോപ്യ പ്രയയൌ ഭീമവിക്രമഃ ॥ 12 ॥ 4-35-12 (29824)
തസ്മിൻഗൃഹീതേ വിരഥേ വിരാടേ ബലവത്തരേ।
ബലം സർവം വിഭഗ്നം തന്നിരുത്സാഹം നിരാശകം ॥ 13 ॥ 4-35-13 (29825)
പ്രാദ്രവന്ത ഭയാൻമാത്സ്യാസ്ത്രിഗർതൈരർദിതാ രണേ ।
വിദിക്ഷുഃ ദിക്ഷു സർവാസു പലായന്തി ച യാന്തി ച ॥ 14 ॥ 4-35-14 (29826)
തേഷു വിദ്രാംവ്യമാണേഷു കുന്തീപുത്രോ യുധിഷ്ഠിരഃ।
അഭ്യഭാഷത ധർമാത്മാ ഭിമസേനമരിന്ദമം ॥ 15 ॥ 4-35-15 (29827)
മാത്സ്യരാജസ്ത്രിഗർതേന പരാമൃഷ്ടഃ സുശർമണാ।
തം മോക്ഷയ മഹാബാഹീ മാ ഗമദ്ദ്വിഷതാം വശം ॥ 16 ॥ 4-35-16 (29828)
ഭീമസേനഃ മഹാബാഹോ ഗൃഹീതം തു സുശർമണാ।
ത്രായസ്വ മോചയ ക്ഷിപ്രമസ്മത്പ്രീതികരം നൃപം ॥ 17 ॥ 4-35-17 (29829)
ഉഷിതാഃ സ്മ സുഖം സർവേ സർവകാമൈഃ സുപൂജിതാഃ।
ഭീമസേന ത്വയാ കാര്യാ തസ്യ വാതസ്യ നിഷ്കൃതിഃ ॥ 18 ॥ 4-35-18 (29830)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-35-19x (3135)
തം തഥാവാദിനം തത്ര ഭീമസേനോ മഹാബലഃ।
അഭ്യഭാഷത ദുർധർഷോ രണമധ്യേ യുധിഷ്ഠിരം ॥ 19 ॥ 4-35-19 (29831)
അഹമേനം പരിത്രാസ്യേ ശാസനാത്തവ പാർഥിവ।
പശ്യേദം സുമഹത്കർമ യുധ്യതോ മമ ശത്രുഭിഃ ॥ 20 ॥ 4-35-20 (29832)
സ്വബാഹുബലമാശ്രിത്യ പരേഷാമസമം രണേ।
ഏകാന്തമാശ്രിതോ രാജംസ്തിഷ്ഠ ത്വം ഭ്രാതൃഭിഃ സഹ ॥ 21 ॥ 4-35-21 (29833)
അയം വൃക്ഷോ മഹാശാഖോ ഗിരിമാത്രോ വനസ്പതിഃ।
അഹമേനം സമാരുജ്യ പോഥയിഷ്യാമി ശാത്രവാൻ ॥ 22 ॥ 4-35-22 (29834)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-35-23x (3136)
തം മത്തമിവ മാതംഗം വീക്ഷമാണം വനസ്പതിം।
അബ്രവീദ്ഭ്രാതരം വീരം ധർമരാജോ യുധിഷ്ഠിരഃ ॥ 23 ॥ 4-35-23 (29835)
ഭീമ മാ സാഹസം കാർഷീസ്തിഷ്ഠത്വേഷ വനസ്പതിഃ ॥ 24 ॥ 4-35-24 (29836)
മാ ത്വാം വൃക്ഷേണ കർമാണി കുർവന്തമതിമാനുഷം ।
ജനാഃ സമവബുധ്യേരൻഭീമോഽയമിതി ഭാരത ॥ 25 ॥ 4-35-25 (29837)
മാ ഗ്രഹീസ്ത്വമിമം വൃക്ഷം സിംഹനാദം ച മാ നദ।
കർമണാ സിംഹനാദേന വിജ്ഞാസ്യന്തി ജനാ ധ്രുവം ॥ 26 ॥ 4-35-26 (29838)
ഇമം വൃക്ഷം ഗൃഹീത്വാ ത്വം നേമാം സേനാമഭിദ്രവ ।
വൃക്ഷം ച ത്വാം രുജന്തം വൈ വിജ്ഞാസ്യതി ജനോ ധ്രുവം ॥ 27 ॥ 4-35-27 (29839)
അന്യദേവായുധം ഗൃഹ്യ പ്രതിപദ്യസ്വ മാനുഷം।
ചാപം വാ യദി വാ ശക്തിം നിസ്ത്രിംശം വാ പരശ്വഥം ॥ 28 ॥ 4-35-28 (29840)
യദേവ മാനുഷം ഭീമ ഭവേദന്യൈരലക്ഷിതം ।
തദേവായുധമാദായ മോചയാശു മഹീതിം ॥ 29 ॥ 4-35-29 (29841)
യമൌ ച ചക്രരക്ഷൌ തേ ഭവിതാരൌ മഹാബലൌ।
വ്യായച്ഛതസ്തേ സമരേ മത്സ്യരാജം പരീപ്സ്രതഃ ॥ 30 ॥ 4-35-30 (29842)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-35-31x (3137)
ഭ്രാതുർവചനമാദായ ഭീമോ വൃക്ഷം വിസൃജ്യ ച।
ചാപമാദായ സംപ്രാപ്തോ രഥമാസ്ഥായ പാണ്ഡവഃ ॥ 31 ॥ 4-35-31 (29843)
വ്യമുഞ്ചച്ഛരവർഷാണി സതോയ ഇവ തോയദഃ ।
തം ഭീമോ ഭീമകർമാണം ശുശർമാണമഥാഽഽദ്രവത് ॥ 32 ॥ 4-35-32 (29844)
വിരാടമഭിവീക്ഷ്യൈനം തിഷ്ഠിതിഷ്ഠേതി ചാവദത് ॥ 33 ॥ 4-35-33 (29845)
സുശർമാ ചിന്തയാമാസ കാലാന്തകയമോപമം ।
തിഷ്ഠതിഷ്ഠേതി ഭാഷന്തം പൃഷ്ഠതോ രഥപുംഗവഃ ॥ 34 ॥ 4-35-34 (29846)
പശ്യതാം സുമഹത്കർമ മഹദ്യുദ്ധമുപസ്ഥിതം ।
പരാവൃത്തോ ധനുർഗൃഹ്യ സുശർമാ ഭ്രാതൃഭിഃ സഹ ॥ 35 ॥ 4-35-35 (29847)
നിമേഷാന്തരമാത്രേണ ഭീമസേനേന തേ രഥാഃ ।
രഥാനാം ച ഗജാനാം ച വാജിനാം ച സസാദിനാം ॥ 36 ॥ 4-35-36 (29848)
സഹസ്രശതസംഘാതാഃ ശൂരാണാമുഗ്രധന്വിനാം ।
പാതിതാ ഭീമസേനേന വിരാടസ്യ സമീപതഃ ॥ 37 ॥ 4-35-37 (29849)
പത്തയോ നിഹതാസ്തേഷാം ഗദാം ഗൃഹ്യ മഹാത്മനാ ॥ 38 ॥ 4-35-38 (29850)
തദ്ദൃഷ്ട്വാ താദൃശം യുദ്ധം സുശർമാ യുദ്ധദുർമദഃ।
ചിന്തയാമാസ മനസാ കിം ശേഷം ഹി ബലസ്യ മേ ॥ 39 ॥ 4-35-39 (29851)
അപരോ ദൃശ്യതേ സൈന്യേ പുരാ മഗ്നോ മഹാബലേ।
ആകർണപൂർണേന തദാ ധനുഷാ പ്രത്യദൃശ്യത ॥ 40 ॥ 4-35-40 (29852)
സുശർമാ സായകാംസ്തീക്ഷ്ണാൻക്ഷിപതേ ച പുനഃപുനഃ ॥ 41 ॥ 4-35-41 (29853)
തതഃ സമസ്താസ്തേ സർവേ തുരഗാനഭ്യചോദയൻ।
ദിവ്യമസ്ത്രം വികുർവാണാസ്ത്രിഗർതാൻപ്രത്യമർഷണാഃ ॥ 42 ॥ 4-35-42 (29854)
താന്നിവൃത്തരഥാന്ദൃഷ്ട്വാ പാണ്ഡവാസ്താം മഹാചമൂം ।
വൈരാടിഃ പരമക്രുദ്ധോ യുയുധേ പരമാദ്ഭുതം ॥ 43 ॥ 4-35-43 (29855)
ത്രിഗർതാഃ സമഭിക്രംയ അയുധ്യന്ത ജയൈഷിണഃ।
താൻഭീമസേനഃ സങ്ക്രുദ്ധഃ സർവശസ്ത്രഭൃതാംവരഃ ।
വൈരാടിഃ പരമക്രുദ്ധോ യുയുധേ പരമാദ്ഭുതം ॥ 44 ॥ 4-35-44 (29856)
സഹസ്രം പ്രാഹിണീദ്രാജാ കുന്തീപുത്രോ യുധിഷ്ഠിരഃ।
നകുലശ്ചാപി സപ്തൈവ ശതാനി പ്രാഹിണോച്ഛരൈഃ ॥ 45 ॥ 4-35-45 (29857)
ശതാനി ത്രീണി ശൂരാണാം സഹദേവഃ പ്രതാപവാൻ ।
യുധിഷ്ഠിരസമാദിഷ്ടോ നിജഘ്നേ പുരുഷർഷഭഃ ॥ 46 ॥ 4-35-46 (29858)
പ്രവിശ്യ മഹതീം സേനാം ത്രിഗർതാനാം മഹാബലഃ ।
ക്ഷോഭയൻസർവഭൂതാനി സിംഹഃ ക്ഷുദ്രമൃഗാനിവ ॥ 47 ॥ 4-35-47 (29859)
തതോ യുധിഷ്ഠിരോ രാജാ ത്വരമാണോ മഹാബലഃ।
അഭിദ്രുത്യ സുശർമാണം ശരൈരഭ്യഹനദ്ധൃശം ॥ 48 ॥ 4-35-48 (29860)
സുശർമാഽപി സുസങ്ക്രുദ്ധസ്ത്വരാണോ യുധിഷ്ഠിരം ।
അവിധ്യദ്ദശഭിർബാണൈശ്ചതുർഭിശ്ചതുരോ ഹയാൻ ॥ 49 ॥ 4-35-49 (29861)
തതോ രാജൻക്ഷിപ്രകാരീ കുന്തീഽപുത്രോ വൃകോദരഃ।
സമാസാദ്യ സുശർമാണമശ്വാംസ്തസ്യ ന്യപാതയത് ॥ 50 ॥ 4-35-50 (29862)
പൃഷ്ഠഗോഷൌ ച തസ്യാഥ ഹത്വാ പരമസായകൈഃ।
അഥാസ്യ സാരഥിം ക്രുദ്ധോ രഥോപസ്ഥാദപതയത് ॥ 51 ॥ 4-35-51 (29863)
ചക്രരക്ഷസ്തു ശൂരശ്ച ശോണാശ്വോ നാമ നാമതഃ।
സ ഭയാദ്വിരഥം ദൃഷ്ട്വാ ത്രൈഗർതം വ്യാജഹാത്തദാ ॥ 52 ॥ 4-35-52 (29864)
തതോ വിരാടഃ പ്രസ്കന്ദ്യ രഥാദഥ സുശർമണഃ।
ഗദാമസ്യ പരാമൃശ്യ തമേവാഭ്യഹനദ്ബലീ ॥ 53 ॥ 4-35-53 (29865)
സ ചചാര ഗദാപാണിർവൃദ്ധോഽപി തരുണോ യഥാ ॥ 54 ॥ 4-35-54 (29866)
ഭീമസ്തു ഭീമസങ്കാശോ രഥാത്പ്രസ്കന്ദ്യ വീര്യവാൻ ।
ഉത്പ്ലുത്യ ഗത്വാ വേഗേന തദ്രഥേ വിനിപത്യ ച।
സുശർമണഃ ശിരോഽഗുഹ്ണാത്പുനരാശ്വാസ്യ യുധ്യതഃ ॥ 55 ॥ 4-35-55 (29867)
അഗ്രാദ്ഗിരേർവിനിക്ഷിപ്യ സിംഹഃ ക്ഷുദ്രമൃഗം യഥാ।
ഊർധ്വമുത്പ്ലൃത്യ മാർജാര ആഖോര്യദ്വച്ഛിരോ രുഷാ ॥ 56 ॥ 4-35-56 (29868)
സമുദ്യംയ തു രോഷാത്തം നിഷ്പിപേഷ മഹീതലേ।
യദാ മൂർധ്നി മഹാബാഹുഃ പ്രാഹരദ്വിലപിഷ്യതഃ ॥ 57 ॥ 4-35-57 (29869)
തസ്യ ജാനു ദദൌ ഭീമോ ജഘ്നേ ചൈനമരത്നിനാ ।
സ മോഹമഗമദ്രാജാ പ്രഹാരവരപീഡിതഃ॥ 58 ॥ 4-35-58 (29870)
തസ്മിന്വീരേ ഗൃഹീതേ തു ത്രിഗർതാനാം മഹാരഥേ।
അഭജ്യത ബലം സർവം ത്രിഗർതാനാം ഭയാതുരം ॥ 59 ॥ 4-35-59 (29871)
നിവൃത്യ ഗാസ്തതഃ സർവാഃ പാണ്ഡുപുത്രാ മഹാരഥാഃ।
അവജിത്യ സുശർമാണം ധനം ചാദായ സർവശഃ ॥ 60 ॥ 4-35-60 (29872)
സ്വബാഹുബലസംപന്നാ ഹ്രീനിഷേവാ യതവ്രതാഃ।
വിരാടസ്യ മഹാത്മാനഃ പരിക്ലേശവിനാശനാഃ।
സ്ഥിതാഃ സമക്ഷം തേ സർവേ ത്വഥ ഭീമോഽഭ്യഭാഷത ॥ 61 ॥ 4-35-61 (29873)
നായം പാപസമാചാരോ മത്തോ ജീവിതുമർഹതി।
കിംനു ശക്യം മയാ കർതും യദ്രാജാ സതതം ഘൃണീ ।
ഗലേ ഗൃഹീത്വാ രാജാനമാനീയ വിവശം വശം ॥ 62 ॥ 4-35-62 (29874)
തത ഏനം വിചേഷ്ടന്തം ബദ്ധ്വാ പാർഥോ വൃകോദരഃ।
രഥമാരോപയാമാസ വിസഞ്ജ്ഞം പാംസുഗുണ്ഠിതം ॥ 63 ॥ 4-35-63 (29875)
അഭ്യേത്യ രണമധ്യസ്ഥമഭ്യഗച്ഛദ്യുധിഷ്ഠിരം ।
ദർശയാമാസ ഭീമസ്തു സുശർമാണം നരാധിപം ॥ 64 ॥ 4-35-64 (29876)
പ്രോവാച പുരുഷവ്യാഘ്രോ ഭീമമാഹവശോഭിനം ।
തം രാജാ പ്രാഹസദ്ദൃഷ്ട്വാ മുച്യതാം വൈ നരാധമഃ ॥ 65 ॥ 4-35-65 (29877)
ഏവമുക്തോഽബ്രവീദ്ഭീമഃ സുശർമാണം മഹാബലം ।
ജീവിതും ചേച്ഛസേ മൂഢ ഹേതും മേ ഗദതഃ ശൃണു ॥ 66 ॥ 4-35-66 (29878)
ദാസോസ്മീതി ത്വയാ വാച്യം സംസത്സു ച സഭാസു ച ।
ഏവം തേ ജീവിതം ദദ്യാമേഷ യുദ്ധജിതോ വിധിഃ ॥ 67 ॥ 4-35-67 (29879)
തമുവാച തതോ ജ്യേഷ്ഠോ ഭ്രാതാ സപ്രണയം വചഃ।
മുഞ്ചമുഞ്ചാധമാചാരം പ്രമാണം യദി തേ വയം ॥ 68 ॥ 4-35-68 (29880)
ദാസഭാവം ഗതോ ഹ്യേഷ വിരാടസ്യ മഹീപതേഃ।
അദാസോ ഗച്ഛ മുക്തോസി മൈവം കാർഷീഃ കദാചന ॥ 69 ॥ 4-35-69 (29881)
ഏവമുക്തേ തു സവ്രീഡഃ സുശർമാഽസീദധോമുഖഃ ।
സ മുക്തോഽഭ്യേത്യ രാജാനമഭിവാദ്യ പ്രതസ്ഥിവാൻ ॥ 70 ॥ 4-35-70 (29882)
വിസൃജ്യ തു സുശർമാണം പാണ്ഡവാസ്തേ ഹതദ്വിഷഃ ।
സ്വബാഹുബലസംപന്നാ ഹീനിഷേവാ യതവ്രതാഃ ।
സംഗ്രാമശിരസോ മധ്യേ താം രാത്രിം സുഖിനോഽവസൻ ॥ 71 ॥ 4-35-71 (29883)
॥ ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ വിരാടപർവണി ഗോഗ്രഹണപർവണി പഞ്ചത്രിംശോഽധ്യായഃ ॥ 35 ॥
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Footnotes
4-35-2 നന്ദയൻക്ഷത്രിയാനിതി ഥo പാഠഃ ॥ 2 ॥വിരാടപർവ - അധ്യായ 036
॥ ശ്രീഃ ॥
4.36. അധ്യായഃ 036
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
യുധിഷ്ഠിരചോദനയാ വിരാടപ്രേഷിതൈർദൂതൈർനഗരമേത്യ ജയോദ്ധോഷണം ॥ 1 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-36-0 (29884)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-36-0x (3138)
തതോ വിരാടഃ കൌന്തേയാനതിമാനുഷവിക്രമാൻ।
അർചയാമാസ വിത്തേന മാനേന ച മഹാരഥാൻ।
വചസാ ചൈവ സാന്ത്വേന സ്നേഹേന ച മുദാഽന്വിതഃ ॥ 1 ॥ 4-36-1 (29885)
വിരാട ഉവാച। 4-36-2x (3139)
യഥൈവ മമ രത്നാനി യുഷ്മാകം താനി വൈ തഥാ।
കാര്യം കുരുത തൈഃ സർവൈര്യഥാകാമം യഥാസുഖം ॥ 2 ॥ 4-36-2 (29886)
ദദാംയലങ്കൃതാഃ കന്യാ വസൂനി വിവിധാനി ച।
മനസാ ചാപ്യഭിപ്രേതം യദ്വഃ ശത്രുനിബർഹണാഃ ॥ 3 ॥ 4-36-3 (29887)
യുഷ്മാകം വിക്രമാദദ്യ മുക്തോഽഹം സ്വസ്തിമാനിഹ ।
തസ്മാദ്ഭവന്തോ മത്സ്യാനാമീശ്വരാഃ സർവ ഏവ ഹി ॥ 4 ॥ 4-36-4 (29888)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-36-5x (3140)
തം തഥാവാദിനം തത്ര കൌരവേയാഃ പൃഥക്പൃഥക്।
ഊചുഃ പ്രഹൃഷ്ടമനസോ യുധിഷ്ഠിരപുരോഗമാഃ ॥ 5 ॥ 4-36-5 (29889)
പ്രതിനന്ദാമഹേ വാചം സർവഥൈവ വിശാംപതേ।
ഏതാവതാഽദ്യ പ്രീതാഃസ്മോ യത്ത്വം മുക്തോസി ശത്രുഭിഃ ॥ 6 ॥ 4-36-6 (29890)
യത്ത്വം മുക്തോസി ശത്രുഭ്യോ ഹ്യേതത്കാര്യം ഹിതം ഹി നഃ ।
ന കിഞ്ചിത്കാര്യമസ്മാകം ന ധനം മൃഗയാമഹേ ॥ 7 ॥ 4-36-7 (29891)
അഥാബ്രവീത്പ്രീതമനാ മാത്സ്യരാജോ യുധിഷ്ഠിരം।
നിർഭരഃ പ്രീതിപൂരേണ ഹർഷഗദ്ഗദയാ ഗിരാ ॥ 8 ॥ 4-36-8 (29892)
പുനരേവ മഹാബാഹുർവിരാടോ രാജസത്തമഃ ।
ഏഹി ത്വാമഭിഷേക്ഷ്യാമി മത്സ്യരാജസ്തു നോ ഭവാൻ ॥ 9 ॥ 4-36-9 (29893)
മനസാ ചാപ്യഭിപ്രേതം യത്തേ ശത്രുനിബർഹണ।
തത്തേഽഹം സംപ്രദാസ്യാമി സർവമർഹതി നോ ഭവാൻ ॥ 10 ॥ 4-36-10 (29894)
രത്നാനി ഗാഃ സുവർണം ച മണിമുക്തമഥാപി വാ।
വൈയാഘ്രപദ്യ വിപ്രേന്ദ്ര സർവഥൈവ നമോസ്തു തേ ॥ 11 ॥ 4-36-11 (29895)
ത്വത്കൃതേ ഹ്യദ്യ പശ്യാമി രാജ്യമാത്മാനമേവ ച।
യതശ്ച ജാതഃ സംരംഭഃ സ ച ശത്രുർവശം ഗതഃ ॥ 12 ॥ 4-36-12 (29896)
തതോ യുധിഷ്ഠിരോ മാത്സ്യം പുനരേവാബ്രവീദ്വചഃ।
പ്രതിനന്ദാമി തേ വാചം മനോജ്ഞാം മാത്സ്യ ഭാഷിതാം ॥ 13 ॥ 4-36-13 (29897)
ആനൃശംസ്യപരോ നിത്യം സുമുഖഃ സതതം ഭവാൻ ।
പുനരേവ വിരാടശ്ച രാജാ കങ്കമഭാഷത ॥ 14 ॥ 4-36-14 (29898)
അഹോ ശൂദ്രസ്യ കർമാണി വലലസ്യ ദ്വിജോത്തമ ।
സോഹം ശൂദ്രേണ സംഗ്രാമേ വലലേനാഭിരക്ഷിതഃ ॥ 15 ॥ 4-36-15 (29899)
ത്വത്കൃതേ സർവമേവൈതദുപപന്നം മമാനഘ।
വരം വൃഷ്ണീഷ്വ ഭദ്രം തേ ബ്രൂഹി കിം കരവാണി തേ ॥ 16 ॥ 4-36-16 (29900)
ദദാമി തേ മഹാപ്രീത്യാ രത്നാന്യുച്ചാവചാന്യഹം।
ശയനാസനയാനാനി കന്യാശ്ച സമലങ്കുതാഃ ॥ 17 ॥ 4-36-17 (29901)
ഹസ്ത്യശ്വരഥസംഘാശ്ച രാഷ്ട്രാണി വിവിധാനി ച।
ഏതാനി ച മമ പ്രീത്യാ പ്രതിഗൃഹ്ണ മമാന്തികേ ॥ 18 ॥ 4-36-18 (29902)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-36-19x (3141)
തം തഥാവാദിനം തത്ര കൌരവ്യഃ പ്രത്യഭാഷത।
ഏഷൈവ തു മമ പ്രീതിര്യത്ത്വം മുക്തോസി ശത്രുഭിഃ ॥ 19 ॥ 4-36-19 (29903)
പ്രതീതശ്ചേത്പുരം തുഷ്ടഃ പ്രവിശാദ്യ പരന്തപ।
ദാരൈഃ പുത്രൈശ്ച സംശ്ലിഷ്യ സാ ഹി പ്രീതിർമമാതുലാ ॥ 20 ॥ 4-36-20 (29904)
സുശർമാണം തു രാജേന്ദ്ര സഭൃത്യബലവാഹനം ।
വിസർജയ നരശ്രേഷ്ഠം വരമേതദഹം വൃണേ ॥ 21 ॥ 4-36-21 (29905)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-36-22x (3142)
ഏവമുക്തേ തു കങ്കേന വിരാടോ രാജസത്തമഃ ।
പ്രത്യുവാച തതഃ കങ്കം സുശർമാ യാതു ചേഷ്ടതഃ ॥ 22 ॥ 4-36-22 (29906)
കംഖ ഉവാച। 4-36-23x (3143)
ഗച്ഛന്തു ദൂതാസ്ത്വരിതാ നഗരം തവ പാർഥിവ।
സുഹൃദാം പ്രിയമാഖ്യാതും ഘോഷയന്തു ച തേ ജയം ॥ 23 ॥ 4-36-23 (29907)
തതസ്തദ്വചനാൻമാത്സ്യോ ദൂതാന്രാജാ സമാദിശത്।
ആചക്ഷധ്വം പുരം സത്വാ സംഗ്രാമേ വിജയം മമ ॥ 24 ॥ 4-36-24 (29908)
കുമാര്യഃ സമലങ്കൃത്യ പ്രയാഗച്ഛന്തു മേ പുരാത് ।
വാദിത്രാണി ച സർവാണി ഗണികാശ്ച സ്വലങ്കൃതാഃ ।
പ്രത്യായാന്തു ച മേ ശീഘ്രം നാഗരാഃ സർവ ഏവ തേ ॥ 25 ॥ 4-36-25 (29909)
ഏവമുക്താസ്തഥാ ദൂതാ രാത്രൌ യാത്വാ തു കേവലം ।
തതോഽന്തരേ ചാനുഷിതാ ദൂതാഃ ശീഘ്രാനുയായിനഃ ॥ 26 ॥ 4-36-26 (29910)
നഗരം പ്രാവിശംസ്തേ വൈ സൂര്യേ സംയഗഥോദിതേ।
വിരാടനഗരം പ്രാപ്യ ശീഘ്രം നാന്ദീമഘോഷയൻ ।
പതാകോച്ഛ്രയമാല്യാഢ്യം പുരമപ്രതിമം യഥാ ॥ 27 ॥ ॥ 4-36-27 (29911)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ വിരാടപർവണി ഗോഗ്രഹണപർവണി ഷട്ത്രിംശോഽധ്യായഃ ॥ 36 ॥
വിരാടപർവ - അധ്യായ 037
॥ ശ്രീഃ ॥
4.37. അധ്യായഃ 037
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
ദുര്യോധനേന ഭീഷ്മദ്രോണാദിഭിഃ സഹ വിരാടനഗരമേത്യ ഉത്തരഭാഗേ ഗവാം ഗ്രഹണം ॥ 1 ॥ ഗോപാലേന കേനചിത്പുരമേത്യോത്തരംപ്രതി കുരുഭിർഗോഗ്രഹണസ്യ നിവേദനം ॥ 2 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-37-0 (29912)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-37-0x (3144)
യാതേ ത്രിഗർതാൻമാത്സ്യേ തു പശൂംസ്താന്വൈ പരീപ്സതി।
ദുര്യോധനഃ സഹാമാത്യൈർവിരാട പുരമഭ്യഗാത് ॥ 1॥ 4-37-1 (29913)
ഭീഷ്മദ്രോണൌ ച കർണശ്ച കൃപശ്ച പരമാസ്ത്രവിത് ।
ദ്രൌണിശ്ച സൌബലശ്ചൈവ തഥാ ദുഃശാസനഃ ശലഃ ॥ 2 ॥ 4-37-2 (29914)
വിവിംശതിർവികർണശ്ച ചിത്രസേനശ്ച വീര്യവാൻ ।
ദുഃസഹോ ദുർമുഖശ്ചൈവ ഏതേ ചാന്യേ മഹാരഥാഃ ॥ 3 ॥ 4-37-3 (29915)
സർവേ മത്സ്യാനുപാഗംയ വിരാടസ്യ മഹീപതേഃ ।
ഗോപാന്വിദ്രാവ്യ തരസാ ഗോധനം ജഹ്രുരോജസാ ॥ 4 ॥ 4-37-4 (29916)
ഗവാം ശതസഹസ്രാണി കുരവഃ കാലയന്തി ച ।
മഹതാ രഥവംശേന പരിഗൃഹ്യ സമന്തതഃ ॥ 5 ॥ 4-37-5 (29917)
ഗോപാലാനാം തു ഘോഷേഷു ഹന്യതാം തൈർമഹാരഥൈഃ ।
ആരാവഃ സുമഹാനാസീത്സംപ്രഹാരേ ഭയങ്കരേ ॥ 6 ॥ 4-37-6 (29918)
ഗവാധ്യക്ഷസ്തു സന്ത്രസ്തോ രഥമാസ്ഥായ സത്വരഃ।
ജഗാമ നഗരായൈവ പരിക്രോശംസ്തദാഽഽർതവത് ॥ 7 ॥ 4-37-7 (29919)
സ പ്രവിശ്യ പുരം രാജ്ഞോ നൃപവേശ്മാഭ്യയാത്തതഃ।
അവതീര്യ രഥാത്തൂർണമാഖ്യാതും പ്രവിവേശ ഹ ॥ 8 ॥ 4-37-8 (29920)
ദൃഷ്ട്വാ ഭൂമിഞ്ജയം നാമ പുത്രം മാത്സ്യസ്യ മാനിനം ।
തസ്മൈ ച സർവമാചഷ്ട രാഷ്ട്രസ്യ പശുകർഷണം ॥ 9 ॥ 4-37-9 (29921)
ഗവാം ശതസഹസ്രാണി കുരബഃ കാലയന്തി തേ।
പ്രതിജേതും സമുത്തിഷ്ഠ ഗോധനം രാഷ്ട്രവർധന ॥ 10 ॥ 4-37-10 (29922)
രാജപുത്ര ഹിതപ്രേപ്സുഃ ക്ഷിപ്രം നിര്യാഹി വൈ സ്വയം ।
ത്വാം ഹി മത്സ്യോ മഹീപാലഃ ശൂന്യപാലമിഹാകരോത് ॥ 11 ॥ 4-37-11 (29923)
ത്വാം വൈ പരിഷദോ മധ്യേ ശ്ലാഘതേ സ നരാധിപഃ ।
പുത്രോ മമാനുരൂപശ്ച ശൂരശ്ചേതി കുലോദ്വഹഃ ॥ 12 ॥ 4-37-12 (29924)
ഇഷ്വസ്ത്രനിപുണോ യോധഃ സദാ വീരശ്ച മേ സുതഃ।
സമർഥഃ സമരേ യോദ്ധും കൌരവൈഃ സഹ താദൃശൈ ॥ 13 ॥ 4-37-13 (29925)
തസ്യ തത്സത്യമേവാസ്തു മനുഷ്യേന്ദ്രസ്യ ഭാഷിതം ।
ജയശ്ച നിയതോ യുദ്ധേ കൌരവാശ്ച ധ്രുവം ഹതാഃ ॥ 14 ॥ 4-37-14 (29926)
ആവർതയ കുരൂഞ്ജിത്വാ പശൂൻപശുപതിര്യഥാ।
നിർദർഹഷാമനീകാനി ഭീമേന ശരതേജസാ ॥ 15 ॥ 4-37-15 (29927)
ധനുശ്ച്യുതൈ രുക്മപുംഖൈശ്ചിത്രൈഃ സംനതപർവഭിഃ ।
ദ്വിഷതാം ഭിന്ധ്യനീകാനി ഗജാനാമിവ യൂഥപഃ ॥ 16 ॥ 4-37-16 (29928)
പാശോപധാനാം ജ്യാതന്ത്രീം ചാപദണ്ഡാം മഹാസ്വനാം ।
ശരവർണാം ധനുർവീണാം ശത്രുമധ്യേ പ്രവാദയ ॥ 17 ॥ 4-37-17 (29929)
നിര്യാഹി നഗരാച്ഛീഘ്രം രാജപുത്ര കിമാസ്യതേ ।
ശ്വേതാഃ കാഞ്ചനസംനാഹാ രഥേ യുജ്യന്തു തേ ഹയാഃ ।
ധ്വജം ച സിഹം സൌവർണമുച്ഛ്രയസ്വ തഥാ വിഭോ ॥ 18 ॥ 4-37-18 (29930)
രുക്മപുംഖാഃ പ്രസന്നാഗ്രാ മുക്താ ഹസ്തവതാ ത്വയാ।
ഛാദയന്തു ശരാഃ സൂര്യം രാജ്ഞമായുർനിരോധകാഃ ॥ 19 ॥ 4-37-19 (29931)
രണേ ജിത്വാ കുരൂൻസർവാന്വജ്രപാണിരിവാസുരാൻ ।
യശോ മഹദവാപ്യ ത്വം പ്രവിരോദം പുരം പുനഃ ॥ 20 ॥ 4-37-20 (29932)
ത്വം ഹി രാഷ്ട്രസ്യ പരമാ ഗതിർമാത്സ്യപതേഃ സുതഃ।
ഗതിമന്തോ ഭവന്ത്വദ്യ സർവേ വിഷയവാസിനഃ ॥ 21 ॥ 4-37-21 (29933)
യഥാ ഹി പാണ്ഡുപുത്രാണാമർജുനോ ജയതാംവരഃ ।
ഏവമേവ ഗതിർനൂനം ഭവാന്വിപയവാസിനാം ॥ 22 ॥ ॥ 4-37-22 (29934)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ വിരാടപർവണി ഗോഗ്രഹണപർവണി സപ്തത്രിംശോഽധ്യായഃ ॥ 37 ॥
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Footnotes
4-37-17 പാശോപധാനാം പാശൌ മൌർവീപ്രാന്തദ്വയഗതൌ താവേവ ഉപാധാനേ വീണായാം തന്ത്രീസന്ധാനാർഥം കീലവിശേഷൌ യസ്യാം സാ താം। ശരവർണാം ശരാസ്തതോ നിഃസരന്തസ്ത ഏവ വർണാഃ ശബ്ദവത്ത്വസാമാന്യാത്സ്വരസ്പർശാദയോ യസ്യാം ॥ 17 ॥വിരാടപർവ - അധ്യായ 038
॥ ശ്രീഃ ॥
4.38. അധ്യായഃ 038
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
ഉത്തരേ സമുചിതസാരഥേരഭാവേന ഖിദ്യമാനേ അർജുനേന ദ്രൌപദീംപ്രതി ഉത്തരായ ബൃഹന്നലായാഃ സാരഥ്യകൌശലനിവേദനചോദനാ ॥ 1 ॥ ഭ്രാതൄചോദിതയാ ഉത്തരയാ ബൃഹന്നലാംപ്രതി ഉത്തരരഥസാരധ്യകരണപ്രാർഥനാ ॥ 2 ॥ ഉത്തരേണ സാരഥീഭൂതേനാർജുനേന സഹ കുരൂൻപ്രതി രണായാഭിയാനം ॥ 3 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-38-0 (29935)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-38-0x (3145)
മഹാജനസമക്ഷം തു സ്ത്രീണാം മധ്യേ വിശേഷതഃ ।
ഗവാധ്യക്ഷേണ സംപ്രോക്തോ വിരാടതനയസ്തദാ ॥ 1 ॥ 4-38-1 (29936)
സ്ത്രീമധ്യ ഉക്തസ്തേനാസൌ വാക്യം തേജഃപ്രവർധനം।
അന്തഃപുരേ ശ്ലാഘമാന ഇദം വചനമബ്രവീത് ॥ 2 ॥ 4-38-2 (29937)
ഉത്തര ഉവാച। 4-38-3x (3146)
അദ്യാഹമനുഗച്ഛേയം ദൃഢധന്വാ ഗവാം പദം।
യദി മേ സാരഥിഃ കശ്ചിദ്ഭവേദശ്വേഷു കോവിദഃ ॥ 3 ॥ 4-38-3 (29938)
തമേവ നാധിഗച്ഛാമി യോ മേ യന്താ സമോ ഭവേത് ।
പശ്യധ്വം സാരഥിം ശീഘ്രം മമ യുക്തം പ്രയാസ്യതഃ ॥ 4 ॥ 4-38-4 (29939)
അഷ്ടാവിംശതിരാത്രം വാ മാസം വാ നൂനമന്തതഃ ।
യത്തദാസീൻമഹായുദ്ധം തത്ര മേ സാരഥിർഹതഃ ॥ 5 ॥ 4-38-5 (29940)
യദ്യഹം ത്വധിഗച്ഛേയം യോ മേ യന്താ ഭവേദ്യുധി ।
ത്വരാവാനദ്യ യാസ്യാമി സമുച്ഛ്രിതമഹാധ്വജഃ ॥ 6 ॥ 4-38-6 (29941)
വിഗാഹ്യ തത്പരാനീകം ഗജവാജിരഥാകുലം ।
ശസ്ത്രപ്രതാപാന്നിർവീര്യാൻകുരൂഞ്ജിത്വാഽഽനയേ പശൂൻ ॥ 7 ॥ 4-38-7 (29942)
ദുര്യോധനം വികർണം ച കർണം വൈകർതനം കൃപം।
ദ്രോണം ച സഹ പുത്രേണ മഹേഷ്വാസാൻസമാഗതാൻ ॥ 8 ॥ 4-38-8 (29943)
വിദ്രാവയിത്വാ സംഗ്രാമേ ദാനവാൻമഘവാനിവ ।
അനേനൈവ മുഹൂർതേന പുനഃ പ്രത്യാനയേ പശൂൻ ॥ 9 ॥ 4-38-9 (29944)
ശൂന്യമാജ്ഞായ കുരവഃ പ്രയാന്ത്യാദായ ഗോധനം ।
കിം ന ശക്യം ച തൈഃ കർതും യദഹം തത്ര നാഭവം ॥ 10 ॥ 4-38-10 (29945)
പശ്യയുരദ്യ മേ വീര്യം കുരവസ്തേ സമാഗതാഃ ।
കിംനു പാർഥോഽർജുനഃ സാക്ഷാദിതി മംസ്യന്തി മാം പരേ ॥ 11 ॥ 4-38-11 (29946)
വൈശംപയാന ഉവാച। 4-38-12x (3147)
തസ്യ തദ്വചനം ശ്രുത്വാ സ്ത്രീഷു ചാത്മപ്രശംസനം ।
നാമർഷയത പാഞ്ചാലീ ബീഭത്സോഃ പരികീർതനം ॥ 12 ॥ 4-38-12 (29947)
ശ്രുത്വാ തദർജുനോ വാക്യമുത്തരേണ പ്രഭാഷിതം।
അതീതസമയേ കാലേ പ്രിയാം ഭാര്യാമഭാഷത ॥ 13 ॥ 4-38-13 (29948)
ദ്രുപദസ്യ സുതാം രാജ്ഞഃ പാഞ്ചാലീം രൂപസംമതാം ।
സത്യാർജവഗുണോപേതാം ഭർതുഃ പ്രിയഹിതൈഷിണീം ।
ഉവാച രഹസി പ്രീതഃ കൃഷ്ണാം സർവാർഥകോവിദഃ ॥ 14 ॥ 4-38-14 (29949)
ഉത്തരാം ബ്രൂഹി പാഞ്ചാലി ഗത്വാ ക്ഷിപ്രം ശുചിസ്മിതേ ॥ 15 ॥ 4-38-15 (29950)
ഇയം കില പുരാ യുദ്ധേ ഖാണ്ഡവേ സവ്യസാചിനഃ ।
സാരഥിഃ പാണ്ഡുപുത്രസ്യ പാർഥസ്യ തു ബൃഹന്നലാ।
മഹാഞ്ജയോ ഭവേദ്യുദ്ധേ സാ ചേദ്യന്താ ബൃഹന്നലാ ॥ 16 ॥ 4-38-16 (29951)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-38-17x (3148)
സാ ചോദിതാ തദാ ഹ്യേന ഹ്യർജുനേന ശുചിസ്മിതാ।
പാഞ്ചാലീ ച തദാഽഽഗംയ ഉത്തരായാ നിവേശനം ॥ 17 ॥ 4-38-17 (29952)
ജ്ഞാത്വാ തു സമയാൻമുക്തം ചന്ദ്രം രാഹുമുഖാദിവ ।
യുധിഷ്ഠിരം ധർമപരം സത്യാർജവപഥേ സ്ഥിതം ॥ 18 ॥ 4-38-18 (29953)
അമർഷയന്തീ തദ്ദുഃഖം കൃഷ്ണാ കമലലോചനാ।
ഉത്തരാമാഹ വചനം സഖീമധ്യേ വിലാസിനീം ॥ 19 ॥ 4-38-19 (29954)
യോഽയം യുവാ വാരണയൂഥപോപമോ ബൃഹന്നലാഽസ്മീതി ജനോഽഭ്യഭാഷത।
പുരാഽപി പാർഥസ്യ സ സാരഥിസ്തദാ ധനുർധരാണാം പ്രവരസ്യ മന്യേ ॥ 20 ॥ 4-38-20 (29955)
ഏതേന വാ സാരഥിനാ തദാഽർജുനഃ സദേവഗന്ധർവമഹാസുരോരഗാൻ ।
സർവാണി ഭൂതാന്യജയസ്തസ വീര്യവാനതർപയച്ചാപി ഹിരണ്യരേതസം ॥ 21 ॥ 4-38-21 (29956)
യദസ്യ സംസ്ഥാമപി തസ്യ സംയുഗേ ജാനാമി വീര്യം പരവീരമധ്യഗം ।
സംഗൃഹ്യ രശ്മീനപി ചാസ്യ വീര്യവാനാദായ ചാപം പ്രയയൌ രഥേ സ്ഥിതഃ ॥ 22 ॥ 4-38-22 (29957)
ന സർവഭൂതാനി ന ദേവദാനവാ ന ചാപി സർവേ കുരവഃ സമാഗതാഃ।
ധനം ഹരേയുസ്തവ ജാതു ധന്വിനോ ബൃഹന്നലാ തൂത്തരസാരഥിര്യദി ॥ 23 ॥ 4-38-23 (29958)
ധനുഷ്യനവമശ്ചാസീത്തസ്യ ശിഷ്യോ മഹാത്മനഃ ।
സുദൃഷ്ടപൂർവോ ഹി മയാ ചരന്ത്യാ പാണ്ഡവാലയേ ॥ 24 ॥ 4-38-24 (29959)
സ ചാനേന സഹായേന ഖാണ്ഡവം ചാദഹത്പുരാ ।
അർജുനസ്യ തദാഽനേന സംഗൃഹീതാ ഹയോത്തമാഃ ॥ 25 ॥ 4-38-25 (29960)
തേന സാരഥിനാ പാർഥഃ സർവഭൂതാനി സർവശഃ।
അജയത്ഖാണ്ഡവപ്രസ്ഥേ ന ഹി യന്താഽസ്തി താദൃശഃ ॥ 26 ॥ 4-38-26 (29961)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-28-27x (3149)
തതഃ സൈരന്ധ്രിസഹിതാ ഉത്തരാ ഭ്രാതുരബ്രവീത്।
അഭ്യർഥയൈനാം സാരഥ്യേ വീര ശീഘ്രം ബൃഹന്നലാം ॥ 27 ॥ 4-38-27 (29962)
ശിക്ഷിതൈഷാ ഹി സാരഥ്യേ നർതനേ ഗീതവാദിതേ ।
സൈരന്ധ്യ്രാഹ മഹാപ്രാജ്ഞാ സ്തുവന്തീ വൈ ബൃഹന്നലാം ॥ 28 ॥ 4-38-28 (29963)
ഉത്തര ഉവാച। 4-38-29x (3150)
സൈരന്ധ്രി ജാനാസി മമ വ്രതം ഹി ക്ലീബേന പുംസാ ന ഹി സംവദാംയഹം।
സോഹം ന ശക്ഷ്യാമി ബൃഹന്നലാം ശുഭേ വക്തും സ്വയം യച്ഛ ഹയാൻമമേതി ॥ 29 ॥ 4-38-29 (29964)
സൈരന്ധ്ര്യുവാച। 4-38-30x (3151)
ഭയകാലേ തു സംപ്രാപ്തേ ന വ്രതം നാവ്രതം പുനഃ।
യഥാ ദുഃഖം പ്രതരതി കർതും യുക്തം ചരേദ്ബുധഃ ।
ഇതി ധർമവിദഃ പ്രാഹുസ്തസ്മാദ്വാച്യാ ബൃഹന്നലാ ॥ 30 ॥ 4-38-30 (29965)
യേയം കുമാരീ സുശ്രോണീ ഭഗിനീ തേ യവീയസീ।
അസ്യാസ്തു വചനം വീര കരിഷ്യതി ന സംശയഃ ॥ 31 ॥ 4-38-31 (29966)
യദി തേ സാരഥിഃ സാ സ്യാത്കുരൂൻസർവാന്ന സംശയഃ।
ജിത്വാ ഗാശ്ച സമാദായ ധ്രുവമാഗമനം ഭവേത് ॥ 32 ॥ 4-38-32 (29967)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-38-33x (3152)
ഏവമുക്തഃ സ സൈരന്ധ്ര്യാ ഭഗിനീം പ്രത്യഭാഷത।
ഗച്ഛ ത്വമനവദ്യാംഗി താമാനയ ബൃഹന്നലാം ॥ 33 ॥ 4-38-33 (29968)
സാ പ്രാദ്രവത്കാഞ്ചനമാല്യധാരിണീ ജ്യേഷ്ഠേന ഭ്രാത്രാ പ്രഹിതാ യശസ്വിനീ ।
ഭ്രാതുർനിയോഗം തു നിശംയ സുഭ്രുഃ ശുഭാനനാ ഹാടകവജ്രഭൂഷിതാ ॥ 34 ॥ 4-38-34 (29969)
സാ വജ്രമുക്താമണിഹേമകുണ്ഡലാ മൃദുക്രമാ ഭ്രാതൃനിയോഗചോദിതാ।
പ്രദക്ഷിണാവർതതനുഃ ശിഖണ്ഡിനീ പദ്മാനനാ പദ്മദലായതാക്ഷീ ॥ 35 ॥ 4-38-35 (29970)
തന്വീ സമാംഗീ മൃദുമന്ദ്രലോചനാ മാത്സ്യസ്യ രാജ്ഞോ ദുഹിതാ വിലാസിനീ ।
സാ നർതനാഗാരമരാലപക്ഷ്മാ ശതഹ്രദാ മേഘമിവാന്വപദ്യത ॥ 36 ॥ 4-38-36 (29971)
സാ നാഗനാസോപമസംഹിതോരൂരനിന്ദിതാ വേദിവിലഗ്നമധ്യാ।
ആസാദ്യ തസ്ഥൌ വരമാല്യധാരിണീ പാർഥം ശുഭാ നാഗവധൂരിവ ദ്വിപം ॥ 37 ॥ 4-38-37 (29972)
താമാഗതാമായതതാംരലോചനാമവേക്ഷ്യ പാർഥഃ സമയേഽഭ്യഭാഷത ॥ 38 ॥ 4-38-38 (29973)
കിമാഗതാ കാഞ്ചനമാല്യധാരിണീ സുഗാത്രി കിഞ്ചിത്ത്വരിതാഽസി സുഭ്രു ।
കിം തേ മുഖം സുന്ദരി ന പ്രസന്നമാചക്ഷ്വ ശീഘ്രം മമ ചാരുഹാസിനി ॥ 39 ॥ 4-38-39 (29974)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-38-40x (3153)
സാ വജ്രവൈഡൂര്യവികാരകുണ്ഡലാ വിനിദ്രപദ്മോത്പലപന്നഗന്ധിനീ ।
പ്രസന്നതാരാധിപസംനിഭാനനാ പാർഥേ കുമാരീ വചനം ബഭാഷേ ॥ 40 ॥ 4-38-40 (29975)
ഉത്തരോവാച। 4-38-41x (3154)
ഹരന്തി വിത്തം കുരവാഃ പിതുർമേ ശതം സഹസ്രാണി ഗവാം ബൃഹന്നലേ।
സാ ഭ്രാതുരശ്വാൻമമ സംയമസ്വ പുരാ പരേ ദൂരതരം ഹരന്തി ഗാഃ ॥ 41 ॥ 4-38-41 (29976)
സൈരന്ധ്രിരാഖ്യാതി ബൃഹന്നലേ ത്വാം സുശിക്ഷിതാ സംഗ്രഹണേ രഥാശ്വയോഃ ।
അഹം മരിഷ്യാമി ന മേഽത്ര സംശയോ മയാ വൃതാ തത്ര ന ചേദ്ഗമിഷ്യസി ॥ 42 ॥ 4-38-42 (29977)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-38-43x (3155)
തഥാ നിയുക്തോ നരദേവകന്യയാ നരോത്തമഃ പ്രീതമനാ ധനഞ്ജയഃ।
ഉവാച പാർഥഃ ശുഭമന്ദ്രയാ ഗിരാ ശുഭാനനാം ശുക്ലദതീം ശുചിസ്മിതാം ॥ 43 ॥ 4-38-43 (29978)
ഗച്ഛാമി യത്രേച്ഛസി ചാരുഹാസിനി ഹുതാശനം പ്രജ്വലിതം വിശാമി വാ।
ഇച്ഛാമി തേഽഹം വരഗാത്രി ജീവിതം കരോമി കിം തേ പ്രിയമദ്യ സുന്ദരി।
ന മത്കൃതേ ദ്രക്ഷ്യസി തത്പുരം പ്രിയേ വൈവസ്വതം പ്രേതപതേർമഹാഭയം ॥ 44 ॥ 4-38-44 (29979)
വൈശംപായന ഉവാച । 4-38-45x (3156)
ഏതാവദുക്ത്വാ കുരുവീരപുംഗവോ വിലാസിനീം ശുക്ലദതീം ശുചിസ്മിതാം।
ബൃഹന്നലാരൂപവിഭൂഷിതാനനോ വിരാടപുത്രസ്യ സമീപമാവ്രജത് ॥ 45 ॥ 4-38-45 (29980)
തഥാ വ്രജന്തം വരഭൂഷണൈർവൃതം മഹാപ്രഭം വാരണയൂഥപോപമം।
ഗജേന്ദ്രബാഹും കമലായതേക്ഷണം കവാടവക്ഷസ്ഥലമുന്നതാംസം ॥ 46 ॥ 4-38-46 (29981)
തമാഗതം പാർഥമമിത്രകർശനം മഹാബലം നാഗമിവ പ്രമാഥിനം।
വൈരാടിരാമന്ത്ര്യ തതോ ബൃഹന്നലാം ഗവാം നിനീഷൻപദമുത്തരോഽബ്രവീത് ॥ 47 ॥ 4-38-47 (29982)
തമാവ്രജന്തം ത്വരിതം പ്രഭിന്നമിവ കുഞ്ജരം।
അന്വഗച്ഛദ്വിശാലാക്ഷീ ഗജം ഗജവധൂരിവ ॥ 48 ॥ 4-38-48 (29983)
ദൂരാദേവ തു സംപ്രേക്ഷ്യ രാജപുത്രോഽഭ്യഭാഷത ।
ത്വയാ സാരഥിനാ പാർഥഃ ഖാണ്ഡവേഽഗ്നിമതർപയത് ॥ 49 ॥ 4-38-49 (29984)
പൃഥിവീം ചാജയത്കൃത്സ്നാം കുന്തീപുത്രോ ധനഞ്ജയഃ।
സൈരന്ധ്രീ ത്വാം മമാചഷ്ട സാ ഹി ജാനാതി പാണ്ഡവാൻ ॥ 50 ॥ 4-38-50 (29985)
ദേവേന്ദ്രസാരഥിർവീരോ മാതലിഃ ഖ്യാതവിക്രമഃ ।
സുമഹോ ജാമദഗ്നേശ്ച വിഷ്ണോര്യന്താ ച ദാരുകഃ ॥ 51 ॥ 4-38-51 (29986)
സുമന്ത്രോ വാ ദാശരഥേഃ സൂര്യയന്താ തഥാഽരുണഃ।
സർവേ സാരഥയഃ ഖ്യാതാ ന ബൃഹന്നലയാ സമാഃ ॥ 52 ॥ 4-38-52 (29987)
ഇത്യുക്തോഽഹം ച സൈരന്ധ്ര്യാ തേന ത്വാമാഹ്വയാമി വൈ ।
ആഹുതാ ത്വം മയാ സാർധം യോദ്ധും യാഹി ബൃഹന്നലേ ॥ 53 ॥ 4-38-53 (29988)
ദൂരാദ്ദൂരതരം ഗാവോ ഭവന്തി കുരുഭിർഹൃതാഃ।
തഥോക്താ പ്രത്യുവാചേദം രാജപുത്രം ബൃഹന്നലാ ॥ 54 ॥ 4-38-54 (29989)
കാ ശക്തിർമമ സാരഥ്യം കർതും സംഗ്രാമമൂർധനി ।
നൃത്തം വാ യദി വാ ഗീതം വാദിത്രം വാ പൃഥഗ്വിധം ।
തത്കരിഷ്യാമി ഭദ്രം തേ സാരഥ്യം തു കുതോ മമ ॥ 55 ॥ 4-38-55 (29990)
ഉത്തര ഉവാച। 4-38-56x (3157)
ത്വം നർതകോ വാ യദി വാഽപി ഗായകഃ ക്ഷിപ്രം തനുത്രം പരിധത്സ്വ ഭാനുമത്।
അഭീക്ഷ്ണമാഹുസ്തവ കർമ പൌരുഷം സ്ത്രിയഃ പ്രശംസന്തി മമാദ്യ ചാന്തികേ ॥ 56 ॥ 4-38-56 (29991)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-38-57x (3158)
ഇത്യേവമുക്ത്വാ നൃപസൂനുസത്തമസ്തദാ സ്മയിത്വാഽർജുനമഭ്യനന്ദയത്।
അഥോത്തരഃ പാരശവം ശതാക്ഷിമത്സുവർണചിത്രം പരിഗൃഹ്യ ഭാനുമത് ॥ 57 ॥ 4-38-57 (29992)
ബൃഹന്നലായൈ പ്രദദൌ സ്വയം തദാ വിരാടപുത്രഃ പരവീരഘാതിനേ।
തദാജ്ഞയാ മാത്സ്യസുതസ്യ വീര്യവാനകർതുകാമേവ സമാദദേ തദാ ॥ 58 ॥ 4-38-58 (29993)
ബൃഹന്നലോവാച। 4-38-59x (3159)
യദ്യസ്തി ച രണേ ശൌര്യം ശക്യഃ സ്യാദ്ദ്വിഷതാം വധഃ।
അഹം ത്വാമഭിഗച്ഛാമി യത്ര ത്വം യാസി തത്ര ഭോ ॥ 59 ॥ 4-38-59 (29994)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-38-60x (3160)
തതഃ സ നർമസംയുക്തമകരോത്പാണ്ഡവോ ബഹു।
ഉത്തരായാഃ പ്രമുഖതഃ സർവം ജാനന്നരിന്ദമഃ ॥ 60 ॥ 4-38-60 (29995)
തമാദദാനം പ്രമദാ ജഹാസിരേ ഹ്യധോമുഖം വീരവരോഽഭ്യധാരയത്।
തതസ്തിരശ്ചീനകൃതം സപത്നഹാ ഹ്യധോമുഖം കവചമഥാഭ്യകർഷത ॥ 61 ॥ 4-38-61 (29996)
സംയക്പ്രജാനന്നപി സത്യവിക്രമോ ഹ്യജ്ഞാതവത്സർവകുരുപ്രവീരഃ।
ഊർധ്വം ക്ഷിപന്വീരതരോഽഭ്യധാരയത്പുനശ്ച യന്താ കവചം ധനഞ്ജയഃ ॥ 62 ॥ 4-38-62 (29997)
ഏവംപ്രകാരാണി ബഹൂനി കുർവതി തസ്മിൻകുമാര്യഃ പ്രമദാ ജഹാസിരേ ।
തഥാപി കുർവന്തമമിത്രകർശനം നൈവോത്തരഃ പര്യഭവദ്ധനഞ്ജയം ॥ 63 ॥ 4-38-63 (29998)
തം രാജപുത്രഃ സമനാഹയത്സ്വയം ജാംബൂനദാന്തേന ശുഭേന വർമണാ।
കൃശാനുതപ്തപ്രതിമേന ഭാസ്വതാ ജാജ്വല്യമാനേന സഹസ്രരശ്മിനാ ॥ 64 ॥ 4-38-64 (29999)
അഥാസ്യ ശീഘ്രം പ്രസമീക്ഷ്യ ഭോജയദ്രഥേ ഹയാൻകാഞ്ചനജാലസംവൃതാൻ।
സുവർണജാലാന്തരയോക്തഭൂഷണം സിംഹം ച സൌവർണമുപാശ്രയദ്രഥേ ॥ 65 ॥ 4-38-65 (30000)
ധനൂംഷി ച വിചിത്രാണി ബാണാംശ്ച രുചിരാൻബഹൂൻ।
ആയുധാനി ച വൈ തത്ര രഥോപസ്ഥേ ച സ ന്യസത് ॥ 66 ॥ 4-38-66 (30001)
ആരുഹ്യ പ്രയയൌ വീരഃ സബൃഹന്നലസാരഥിഃ।
അഥോത്തരാ ച കന്യാശ്ച സ ഖ്യശ്ചൈവാബ്രുവംസ്തദാ ॥ 67 ॥ 4-38-67 (30002)
ബൃഹന്നലേ ആനയേഥാ വാസാംസി രുചിരാണി നഃ।
പാഞ്ചാലികാർഥം സൂക്ഷ്മാണി രത്നാനി വിവിധാനി ച ।
വിജിത്യ സംഗ്രാമഗതാൻഭീഷ്മദ്രോണമുഖാൻകുരൂൻ ॥ 68 ॥ 4-38-68 (30003)
അഥ താ ബ്രുവതീഃ കന്യാഃ സഹിതാഃ കുരുനന്ദനഃ।
പ്രത്യുവാച ഹസൻപാർഥോ മേഘദുന്ദുഭിനിസ്വനഃ ॥ 69 ॥ 4-38-69 (30004)
യദ്യുത്തരോഽയം സംഗ്രാമേ വിജേഷ്യതി മഹാരഥാൻ ।
അഥാഹരിഷ്യേ വാസാംസി സൂക്ഷ്മാണ്യാഭരണാനി ച ॥ 70 ॥ 4-38-70 (30005)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-38-71x (3161)
അഥോത്തരോ വർമ മഹാപ്രഭാവം സുവർണവൈഡൂര്യപരിഷ്കൃതം ശുഭം।
ആമുച്യ വീരഃ പ്രയയൌ രഥോത്തമം ധനഞ്ജയം സാരഥിനം പ്രഗൃഹ്യ ॥ 71 ॥ 4-38-71 (30006)
തമുത്തരം പ്രേക്ഷ്യ രഥോത്തമേ സ്ഥിതം ബൃഹന്നലാം ചൈവ മഹാജനസ്തദാ।
സ്ത്രിയശ്ച കന്യാശ്ച ദ്വിജാശ്ച സുവ്രതാഃ പ്രദക്ഷിണം മംഗലിനോഽഭ്യപൂജയൻ ॥ 72 ॥ 4-38-72 (30007)
യദർജുനസ്യർഷഭതുല്യഗാമിനഃ പുരാഽഭവത്ഖാണ്ഡവദാഹമംഗലം ।
കുരൂൻസമാസാദ്യ രണേ ബൃഹന്നലേ സഹോത്തരേണാസ്തു തവാദ്യ മംഗലം ॥ 73 ॥ ॥ 4-38-73 (30008)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ വിരാടപർവണി ഗ്രോഗ്രഹണപർവണി അഷ്ടത്രിംശോഽധ്യായഃ ॥ 38 ॥
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Footnotes
4-38-35 ശിഖണ്ഡിനീ മയൂരപിച്ഛാലങ്കാരവതീ ॥ 35 ॥വിരാടപർവ - അധ്യായ 039
॥ ശ്രീഃ ॥
4.39. അധ്യായഃ 039
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
ഉത്തരേണ കുരുസേനാവലോകനമാത്രേണ രഥാദവസ്കന്ദ്യ ഭയാത്പലായനം ॥ 1 ॥ തമനുധാവിനാഽർജുനേന തസ്യ കേശപാശേ ഗ്രഹണേന പരിസാന്ത്വനപൂർവകം പുനാ രഥാരോപണം ॥ 2 ॥ തഥാ തേന സഹ ഗാണ്ഡീവാദ്യാനയനായ ശമീംപ്രതി ഗമനം ॥ 3 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-39-0 (30009)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-39-0x (3162)
സ രാജധാന്യ നിര്യായ വൈരാടിരകുതോഭയഃ।
പ്രയാഹീത്യബ്രവീത്സൂതം യത്ര തേ കുരവോ ഗതാഃ ॥ 1 ॥ 4-39-1 (30010)
സമവേതാൻകുരൂൻസർവാഞ്ജിഗീഷൂനവജിത്യ വൈ।
ഗാശ്ചൈതാഃ ക്ഷിപ്രമാദായ പുനരേഷ്യാംയഹം പുരം ॥ 2 ॥ 4-39-2 (30011)
തതസ്താംശ്ചോദയാമാസ സദശ്വാൻപാണ്ഡുനന്ദനഃ ॥ 3 ॥ 4-39-3 (30012)
തേ ഹയാ നരസിംഹേന ചോദിതാ വാതരംഹസഃ।
ആലിഖന്ത ഇവാകാശമൂഹുഃ കാഞ്ചനമാലിനഃ ॥ 4 ॥ 4-39-4 (30013)
നാതിദൂരമഥോ ഗത്വാ മാത്സ്യപുത്രധനഞ്ജയൌ ।
അവൈക്ഷേതാമവിത്രസ്തൌ കുരൂണാം ബലിനാം ബലം ॥ 5 ॥ 4-39-5 (30014)
ശ്മശാനമഭിതോ ഗത്വാ ശൂരൌ ദദൃശതുഃകുരൂൻ ॥ 6 ॥
തദനീകം മഹത്തേഷാം വിസ്തൃതം സാഗരോപമം । 4-39-6 (30015)
സർപമാണമിവാകാശേ വനം ബഹുലപാദപം ॥ 7 ॥
ദദൃശേ പാർഥിവോ രേണുർജനിതസ്തേന സർപതാ। 4-39-7 (30016)
ദൃഷ്ടിപ്രണാശോ ഭൂതാനാം ദിവസ്പൃക്കുരുസത്തമ ॥ 8 ॥
തദനീകമഥോ വീക്ഷ്യ ഗജാശ്വരഥസങ്കുലം । 4-39-8 (30017)
കർണദുര്യോധനകൃപൈർഗുപ്തം ശാന്തനവേന ച ।
ദ്രോണേന സഹ പുത്രേണ മഹേഷ്വാസേന ധീമതാ ॥ 9 ॥ 4-39-9 (30018)
ഹൃഷ്ടരോമാ ഭയോദ്വിഗ്നോ നിമീല്യ സ്വദൃശൌ തദാ।
കംപമാനശരീരശ്ച പാർഥം വൈരാടിരബ്രവീത് ॥ 10 ॥ 4-39-10 (30019)
നോത്സഹേ കുരുഭിര്യോദ്ധും രോമഹർഷം ഹി പശ്യ മേ।
ബഹുപ്രവീരമത്യുഗ്രം ദേവൈരപി ദുരാസദം।
പ്രതിയോദ്ധും ന ശക്നോമി കുരുസൈന്യം ഭയാനകം ॥ 11 ॥ 4-39-11 (30020)
നാശംസേ ഭാരതീം സേനാം പ്രവേഷ്ടും ഭീമകാർമുകാം।
ദേവൈരപി സഹേന്ദ്രേണ ന ശക്യം കിംപുനർനരൈഃ ॥ 12 ॥ 4-39-12 (30021)
രഥനാഗാശ്വകലിലം പത്തിധ്വജസമാകുലം ।
ദൃഷ്ട്വൈവ ഹി പരാനീകം മനഃ പ്രവ്യഥതീവ മേ ॥ 13 ॥ 4-39-13 (30022)
യത്ര ദ്രോണശ്ച ഭീഷ്മശ്ച കൃപഃ കർണോ വിവിംശതിഃ ।
അശ്വത്ഥാമാ വികർണശ്ച സോമദത്തശ്ച ബാഹ്ലികഃ ।
ദുര്യോധനസ്തഥാ രാജാ വീരോ ദുർമർഷണഃ പരഃ ॥ 14 ॥ 4-39-14 (30023)
നീതിമന്തോ മഹേഷ്വാസാഃ സർവേ യുദ്ധവിശാരദാഃ ।
മത്താ ഇവ മഹാനാഗാ യുക്തധ്വജപതാകിനഃ ॥ 15 ॥ 4-39-15 (30024)
നീതിമന്തോ മഹേഷ്വാസാഃ സർവാർഥകൃതനിശ്ചയാഃ ।
താഞ്ജേതും സമരേ ശൂരാന്ദുർബുദ്ധിരഹമാഗതഃ ॥ 16 ॥ 4-39-16 (30025)
ദൃഷ്ട്വൈവ ഹി കുരൂൻസർവാന്വ്യൂഢാനീകാൻപ്രഹാരിണഃ ।
ഹൃഷിതാനി ച രോമാണി കശ്മലേനാഹതം മനഃ ॥ 17 ॥ 4-39-17 (30026)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-39-17x (3163)
ദൃഷ്ട്വാ തു മഹതീം സേനാം കുരൂണാം ദൃഢധന്വിനാം।
പരിദേവയതേ മന്ദഃ സകാശേ സവ്യസാചിനഃ ॥ 18 ॥ 4-39-18 (30027)
ത്രിഗർതാൻമേ പിതാ യാതഃ ശൂന്യേ വൈ പ്രണിധായ മാം।
സർവാം സേനാമുപാദായ ന മേ സന്തീഹ സൈനികാഃ ॥ 19 ॥ 4-39-19 (30028)
അഹമേകോ ബഹൂൻബാലഃ കൃതാസ്ത്രാനകൃതശ്രമഃ।
പ്രതിയോദ്ധും ന ശക്നോതി നിവർതയ ബൃഹന്നലേ ॥ 20 ॥ 4-39-20 (30029)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-39-21x (3164)
തം തഥാ വാദിനം തത്ര ബീഭത്സുഃ പ്രത്യഭാഷത।
സംപ്രഹസ്യ പുനസ്തം വൈ സർവലോകമഹാരഥഃ ॥ 21 ॥ 4-39-21 (30030)
ഭയേന ദീനരൂപോഽസി ദ്വിഷതാം ഹർഷവർധനഃ ।
ന ച താവത്കൃതം കിഞ്ചിത്പരൈഃ കർമ രണാജിരേ ॥ 22 ॥ 4-39-22 (30031)
സ്വയമേവ ച മാമാത്ഥ നയ മാം കൌരവാൻപ്രതി ।
സോഹം ത്വാം തത്ര നേഷ്യാമി യത്രൈതേ ബഹുലാ ധ്വജാഃ ॥ 23 ॥ 4-39-23 (30032)
മധ്യമാമിഷഗൃധ്രൂനാം കുരൂണാമാതതായിനാം ।
നേഷ്യാമി ത്വാം മഹാബാഹോ മാ ത്വം ഹി വിമനാ ഭവ।
സമുദ്രമിവ ഗംഭീരം കുരുസൈന്യമരിന്ദമ ॥ 24 ॥ 4-39-24 (30033)
സ്ത്രീസകാശേ പ്രതിജ്ഞായ പുരുഷാണാം ഹി ശൃണ്വതാം।
വികത്ഥമാനോ നിര്യാത്വാ ബ്രൂഷി കിം നാത്ര യുദ്ധ്യസേ ॥ 25 ॥ 4-39-25 (30034)
തഥാ സ്ത്രീഷു പ്രതിശ്രുത്യ പൌരുഷം പുരുഷേഷു ച।
രഥമാരുഹ്യ നിര്യാത്വാ കിമർഥം നാവബുധ്യസേ ॥ 26 ॥ 4-39-26 (30035)
ന ചേദ്വിജിത്യ ഗാസ്ത്വം ഹി നഗരം പ്രതിയാസ്യസി।
പ്രഹസിഷ്യന്തി വീരാസ്ത്വാം നരാ നാര്യശ്ച സംഗതാഃ ॥ 27 ॥ 4-39-27 (30036)
അഹമപ്യസ്മി സൈരന്ധ്ര്യാ സ്തുതഃ സാരഥ്യകർമണി ।
നാഹം ശക്നോംയനിർജിത്യ ഗാഃ പ്രയാതും പുരം പ്രതി ॥ 28 ॥ 4-39-28 (30037)
സ്തോത്രേണ ചൈവ സൈരന്ധ്ര്യാസ്തവ വാക്യേന ചോദിതഃ ।
കഥം ന യുദ്ധ്യേയമഹം കുരൂനേതാൻസ്ഥിരോ ഭവ ॥ 29 ॥ 4-39-29 (30038)
ഉത്തര ഉവാച। 4-39-30x (3165)
കാമം ഹരന്തു മാത്സ്യാനാം ഭൂയാംസഃ കുരവോ ധനം।
പ്രഹസന്തു ച മാം നാര്യോ നരാ വാഽപി ബൃഹന്നലേ ॥ 30 ॥ 4-39-30 (30039)
സംഗ്രാമേണ ന മേ കാര്യം ഗാവോ ഗച്ഛന്തു ചാപി മേ ।
നഗരം ച പ്രവേക്ഷ്യാമി പശ്യതസ്തേ ബൃഹന്നലേ ॥ 31 ॥ 4-39-31 (30040)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-39-32x (3166)
ഇത്യുക്ത്വാ പ്രാദ്രവദ്ഭീതോ രഥാത്പ്രസ്കന്ദ്യ കുണ്ഡലീ।
ത്യക്ത്വാ മാനം സുസന്ത്രസ്തോ വിസൃജ്യ സശരം ധനുഃ ॥ 32 ॥ 4-39-32 (30041)
അർജുന ഉവാച। 4-39-33x (3167)
നൈഷ ശൂരൈഃ സ്മൃതോ ധർമഃ ക്ഷത്രിയസ്യ പലായനം।
ശ്രേയോ ഹി മരണം യുദ്ധേ ന ഭീതസ്യ പലായനം ॥ 33 ॥ 4-39-33 (30042)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-39-34x (3168)
ഏവമുക്ത്വാ തു കൌരവ്യഃ സോഽവപ്ലുത്യ രഥോത്തമാത്।
തമന്വധാവദ്ധാവന്തം രാജപുത്രം ധനഞ്ജയഃ ।
ദീർഘാം വേണീം വിധൂന്വാനഃ സാധു രക്തേ ച വാസസീ ॥ 34 ॥ 4-39-34 (30043)
വിക്രമന്തം പദന്യാസൈർനമയന്തം ച ഭൂതലം ।
വിധൂയ വേണീം ധാവന്തമജാനന്തോഽർജുനം തദാ।
സൈനികാഃ പ്രാഹസൻകേചിദ്യോഷിദ്രൂപമവേക്ഷ്യ തം ॥ 35 ॥ 4-39-35 (30044)
തം ച ശീഘ്രം പ്രധാവന്തം സംപ്രേക്ഷ്യ കുരവോഽബ്രുവൻ ।
കോഽയം ധാവത്യസംഗേന പൂർവം മുക്ത്വാ രഥോത്തമം ॥ 36 ॥ 4-39-36 (30045)
ക ഏഷ വേഷസഞ്ച്ഛന്നോ ഭസ്മനേവ ഹുതാശനഃ।
കിഞ്ചിദസ്യ യഥാ പുംസഃ കിഞ്ചിദസ്യ യഥാ സ്ത്രിയഃ ॥ 37 ॥ 4-39-37 (30046)
ഇത്യേവം സൈനികാഃ പ്രാഹുർദ്രോണസ്താനിദമബ്രവീത് ।
ആചാര്യഃ കുരുപാണ്ഡൂനാം മതൌ ശുക്രാംഗിരോപമഃ ॥ 38 ॥ 4-39-38 (30047)
കിം വിചാരേണ വഃ കാര്യമേതേനാനുസൃതേന വാ।
ധാവന്തമനുധാവംശ്ച നിർഭയോ ഭയവിപ്ലുതം ।
വേണീകലാപം നിർധൂയ പ്രവിഭാതി നരർഷഭഃ ॥ 39 ॥ 4-39-39 (30048)
ആകാരമർജുനസ്യേവ ക്ലീബരൂപം ബിഭർതി ച।
രൂപേണ പാർഥസദൃശഃ സ്ത്രീവേഷസമലങ്കൃതഃ ॥ 40 ॥ 4-39-40 (30049)
തദേവൈതച്ഛിരോഗ്രീവം തൌ ബാഹൂ പരിഘോപമൌ ।
തത്തദേവാസ്യ വിക്രാന്തം നായമന്യോ ധനഞ്ജയാത് ॥ 41 ॥ 4-39-41 (30050)
അമരേഷ്വിവ ദേവേന്ദ്രോ മനുഷ്യേഷു ധനഞ്ജയഃ।
ഏകഃ കോസ്മാനുപായായാദന്യോ ലോകേ ധനഞ്ജയാത് ॥ 42 ॥ 4-39-42 (30051)
ദ്രോണേന ചൈവമുക്തസ്തു കർണഃ പ്രോവാച ബുദ്ധിമാൻ।
ഏകഃ പുത്രോ വിരാടസ്യ ശൂന്യേ സംനിഹിതഃ പുരേ ॥ 43 ॥ 4-39-43 (30052)
സ ഏഷ കില നിര്യാതോ ബാലഭാവാന്ന പൌരുഷാത്।
ക്ലീബം വൈ സാരഥിം കൃത്വാ നിര്യാതോ നഗരാദ്ബഹിഃ ॥ 44 ॥ 4-39-44 (30053)
ഛന്നം സത്രേണ വൈ നൂനം ജാനീധ്വം യാന്തമർജുനം ।
തേ ഹി നഃ പ്രതിസംയാതും സംഗ്രാമേ ന ഹി ശക്നുയുഃ ।
കഥമേകതരസ്തേഷാം സമസ്താന്യോധയേത്കുരൂൻ ॥ 45 ॥ 4-39-45 (30054)
ഉത്തരഃ സാരഥിം കൃത്വാ നിര്യാതോ നഗരാദ്ബഹിഃ।
സ നോ മന്യേ ധ്വജം ദൃഷ്ട്വാ ഭീത ഏഷ പലായതി ॥ 46 ॥ 4-39-46 (30055)
കൃപ ഉവാച। 4-39-47x (3169)
നൂനം തമേവ ധാവന്തം ജിഘൃക്ഷതി ധനഞ്ജയഃ।
സാരഥിം ഹ്യുത്തരം കൃത്വാ സ്വയം യോദ്ധുമിഹേച്ഛതി ॥ 47 ॥ 4-39-47 (30056)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-39-48x (3170)
ഇതി സ്മ കുരവഃ സർവേ വിമൃശന്തഃ പൃഥക്പൃഥക്।
ന ച വ്യവസിതും വീരാ അർജുനം ശക്നുവന്തി തേ ॥ 48 ॥ 4-39-48 (30057)
ദുര്യോധന ഉവാചേദം സൈനികാന്രഥസത്തമാൻ ।
അർജുനോ വാസുദേവോ വാ രാമഃ പ്രദ്യുംന ഏവ വാ।
തേ ഹി നഃ പ്രതിസംയാതും സംഗ്രാമേ ന ഹി ശക്നുയുഃ ॥ 49 ॥ 4-39-49 (30058)
അന്യോ വൈ ക്ലീബരൂപേണ യദ്യാഗച്ഛേദ്ഗവാം പദം।
ശസ്ത്രൈസ്തീക്ഷ്ണൈരർപയിത്വാ പാതയിഷ്യാമി ഭൂതലേ ।
കഥമേകതരസ്തേഷാം സമസ്താന്യോധയേത്കുരൂൻ ॥ 50 ॥ 4-39-50 (30059)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-39-51x (3171)
ഛന്നം തഥാ തം വേഷേണ പാണ്ഡവം പ്രേക്ഷ്യ സൈനികാഃ।
അർജുനേതി ച നേത്യേവ ന വ്യവസ്യന്തി തേ പുനഃ।
ഇതി സ്മ കുരവഃ സർവേ വിമൃശന്തഃ പുനഃ പുനഃ ॥ 51 ॥ 4-39-51 (30060)
ദൃഢേവധീ മഹാസത്ത്വഃ ശക്രതുല്യപരാക്രമഃ ।
അദ്യാഗച്ഛതി ചേദ്യോദ്ധും സർവം സംശയിതം ബലം ॥ 52 ॥ 4-39-52 (30061)
ന ചാപ്യന്യതരം തത്ര വ്യവസ്യന്തി ധനഞ്ജയാത് ॥ 53 ॥ 4-39-53 (30062)
ഉത്തരം തു പ്രധാവന്തമനുദ്രുത്യ ധനഞ്ജയഃ।
ഗത്വാ ശതപദം തൂർണം കേശപക്ഷേ പരാമൃശത് ॥ 54 ॥ 4-39-54 (30063)
മാ മാ ഗൃഹാണ ഭദ്രം തേ ദാസോഽഹം തേ ബൃഹന്നലേ।
ഇതി വാദിനമേവാശു ധാവന്തം തരസാഽഗ്രഹീത്।
വിരാടപുത്രം ബീഭത്സുർബലവാനരിമർദനഃ ॥ 55 ॥ 4-39-55 (30064)
സോഽർജുനേന പരാമൃഷ്ടഃ പര്യദേവയദാർതവത് ।
ബഹുലം കൃപണം ചൈവ വിത്തം പ്രാവേദയദ്ബഹു ॥ 56 ॥ 4-39-56 (30065)
സുവർണമണിമുക്താനാം യദ്യദിച്ഛസി ദദ്മി തേ।
ഹസ്തിനോശ്വാന്രഥാൻഗാവഃ സ്ത്രിയശ്ച സമലങ്കൃതാഃ ॥ 57 ॥ 4-39-57 (30066)
ശാതകുംഭസ്യ ശുദ്ധസ്യ ശ്രേഷ്ഠസ്യ രജതസ്യ ച।
ദദാമി ശതനിഷ്കം തേ മുഞ്ച മാം ത്വം ബൃഹന്നലേ ॥ 58 ॥ 4-39-58 (30067)
ഷഷ്ടിം സ്വലങ്കൃതാഃ കന്യാ ഗ്രാമമേകം ദദാമി തേ।
മുഞ്ച മാം ത്വം ഭൃശം ദീനം വിഹ്വലം ഭയകംപിതം ॥ 59 ॥ 4-39-59 (30068)
മണീനഷ്ടൌ ച വൈഡൂര്യാൻഹേമബദ്ധാൻമഹാപ്രഭാൻ।
ഹേമദണ്ഡപ്രതിച്ഛന്നം രഥം യുക്തം തു വാജിഭിഃ ॥ 60 ॥ 4-39-60 (30069)
മത്താംശ്ച ദശ മാതംഗാൻമുഞ്ച മാം ത്വം ബൃഹന്നലേ ।
ഗമിഷ്യാമി പുരം ഷണ്ഡ ദ്രഷ്ടും മാതരമദ്യ താം ॥ 61 ॥ 4-39-61 (30070)
ഏകോഽഹമേവ മേ മാതുഃ കുമാരഃ കിം ബ്രുവേ തതഃ।
വിധിരേവംവിധേ കാലേ ത്വദ്വശം കുരുതേ ഹി മാം ॥ 62 ॥ 4-39-62 (30071)
മാത്സ്യസ്യ പുത്രോ ബാലോഽഹം തേന ചാസ്മി സുപോഷിതഃ।
മാതൃപാർശ്വശയാനോഽഹമസ്പൃഷ്ടാതപവായുമാൻ ॥ 63 ॥ 4-39-63 (30072)
അദൃഷ്ടബാലയുദ്ധോഽഹം കുതസ്തേ കുരവഃ കുതഃ।
മാതൃപാർശ്വം ഗമിഷ്യാമി മുഞ്ച മാം ത്വം ബൃഹന്നലേ ॥ 64 ॥ 4-39-64 (30073)
പ്രലയാർണവസങ്കാശം ദൃശ്യതേ കൌരവം ബലം ॥ 65 ॥ 4-39-65 (30074)
സ്ത്രീണാം മധ്യേഽഹമജ്ഞാനാദ്വീര്യശൌര്യാങ്കിതാം ഗിരം।
ഉക്തോ യൌവനഗർവേണ കോ ജേതും ശക്നുയാത്കുരൂൻ ।
അമുക്ത്വാ മാം യദി നയേർമരിഷ്യാമി തവാഗ്രതഃ ॥ 66 ॥ 4-39-66 (30075)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-39-67x (3172)
ഏവമാദീനി വാക്യാനി വിലപന്തമചേതസം।
പ്രസഭം പുരുഷവ്യാഘ്രോ രഥസ്യാന്തികമാനയത് ॥ 67 ॥ 4-39-67 (30076)
അഥൈനമബ്രവീത്പാർഥോ ഭയാർതം നഷ്ടചേതസം ॥ 68 ॥ 4-39-68 (30077)
അഹം യോത്സ്യാമി കൌരവ്യൈർഹയാൻസംയച്ഛ മേതി മാം ।
ആദദാനഃ കിമർഥം ത്വം പലായനപരോഽഭവഃ ॥ 69 ॥ 4-39-69 (30078)
യുധ്യസ്വ കൌരവൈഃ സാർധം വിജയസ്തേ ഭവിഷ്യതി।
യസ്യ യന്താസ്ംയഹം യുദ്ധേ സംയച്ഛാമി ഹയോത്തമാൻ।
രാജ്ഞോ വാ രാജപുത്രസ്യ തസ്യ യുദ്ധേ ജയോ ധ്രുവം ॥ 70 ॥ 4-39-70 (30079)
സർവഥോത്തര യുധ്യസ്വ യന്ത്രാ സഹ മയാ കുരൂൻ ।
ജിത്വാ മഹീം യശഃ പ്രാപ്യ ഭോക്ഷ്യസേ സകലാമിമാം ॥ 71 ॥ 4-39-71 (30080)
ഹതോ വാ പ്രാപ്സസേ സ്വർഗം ന ശ്രേയസ്തേ പലായനം ॥ 72 ॥ 4-39-72 (30081)
അദ്യ സർവാൻകുരൂഞ്ജിത്വാ യഥാ ജയമവാപ്സ്യസി।
തഥാഽഹം പ്രയതിഷ്യേഽത്ര സഹായോഽത്ര മതോ ഹ്യഹം ॥ 73 ॥ 4-39-73 (30082)
യദി നോത്സഹസേ യോദ്ധും ശത്രുഭിഃ ശത്രുകർശന।
ഏഹി മേ ത്വം ഹയാന്യച്ഛ യുധ്യമാനസ്യ ശത്രുഭിഃ ॥ 74 ॥ 4-39-74 (30083)
പ്രയാഹ്യേതദ്രഥാനീകം മദ്ബാഹുപരിരക്ഷിതഃ ।
അപ്രധൃഷ്യതമം ഘോരം ഗുപ്തം ഘോരൈർമഹാരഥൈഃ ।
മാ ഭൈസ്ത്വം രാജപുത്രാഗ്ര്യ ക്ഷത്രിയോസി പരന്തപ ॥ 75 ॥ 4-39-75 (30084)
അഹം തൈഃ കുരുഭിര്യോത്സ്യേ പ്രത്യാനേഷ്യാമി തേ പശൂൻ ।
പ്രവിശൈതദ്രഥാനീകമപ്രധൃഷ്യം ദുരാസദം ॥ 76 ॥ 4-39-76 (30085)
യന്താ ഭവ നരശ്രേഷ്ഠ യോത്സ്യേഽഹം കുരുഭിഃ സഹ।
ശൂരാൻസമരചണ്ഡാംശ്ച നയിഷ്യേ യമസാദനം ॥ 77 ॥ 4-39-77 (30086)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-39-78x (3173)
ഏവം ബ്രുവാണോ വൈരാടിം ബീഭത്സുരപരാജിതഃ।
സമാശ്വാസ്യ ഭയാർതം തമുത്തരം ഭരതർഷഭഃ ॥ 78 ॥ 4-39-78 (30087)
ഇതസ്തതോ വിവേഷ്ടന്തമകാമം ഭയപീഡിതം ।
രഥമാരോപമായാസ പാർഥഃ പരപുരഞ്ജയഃ ॥ 79 ॥ 4-39-79 (30088)
തമാരോപ്യ രഥോപസ്ഥേ വിലപന്തം ധനഞ്ജയഃ।
ഗാണ്ഡീവം ധനുരാദാതുമുപായാത്താം ശമീം പ്രതി। 4-39-80 (30089)
ഉത്തരം തം സമാശ്വാസ്യ കൃത്വാ യന്താരമർജുനഃ ॥ 80 ॥ ॥ 4-39-81 (30090)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ വിരാടപർവണി ഗോഗ്രഹണപർവണി ഏകോനചത്വാരിംശോഽധ്യായഃ ॥ 39 ॥
വിരാടപർവ - അധ്യായ 040
॥ ശ്രീഃ ॥
4.40. അധ്യായഃ 040
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
ഉത്തരേണാർജനചോദനയാ ശമീമാരുഹ്യ ധനുരാദാനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-40-0 (30091)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-40-0x (3174)
തം ദൃഷ്ട്വാ ക്ലീബരൂപേണ രഥസ്ഥം രഥിപുംഗവം।
ശമീമഭിമുഖം യാന്തം രഥമാരോപ്യ ചോത്തരം ॥ 4-40-1 (30092)
ദ്രോണഭീഷ്മാദയഃ ശൂരാഃ കുരൂണാം രഥിസത്തമാഃ ।
വിത്രസ്തമനസശ്ചാസന്ധനഞ്ജയകൃതാദ്ഭയാത് ॥ 4-40-2 (30093)
താനവേക്ഷ്യ ഹതോത്സാഹാനുത്പാതാനപി ചാദ്ഭുതാൻ।
ഗുരുഃ ശസ്ത്രഭൃതാംശ്രേഷ്ഠോ ഭാരദ്വാജോഽഭ്യഭാഷത ॥ 4-40-3 (30094)
സ്വരാശ്ച വാതാഃ സംയാന്തി രൂക്ഷാഃ പരുഷനിസ്വനാഃ ।
ഭസ്മവർഷപ്രകാശേന തമസാ സംവൃതം നഭഃ ॥ 4-40-4 (30095)
രൂക്ഷവർണാശ്ച ജലദാ ദൃശ്യന്തേഽദ്ഭുതദർശനാഃ ।
നിഃസരന്തി ച കോശേഭ്യഃ ശസ്ത്രാണി വിവിധാനി ച ॥ 4-40-5 (30096)
ശിവാശ്ച വിനദന്ത്യേതാ ദീപ്തായാം ദിശി ദാരുണാഃ ।
ഹയാശ്ചാശ്രൂണി മുഞ്ചന്തി ധ്വജാഃ കംപന്ത്യകംപിതാഃ ॥ 4-40-6 (30097)
യാദൃശാന്യത്ര ദൃശ്യന്തേ രൂപാണി വിവിധാനി ച।
യത്താ ഭവന്തസ്തിഷ്ഠന്തു യുദ്ധം സ്യാത്സമുപസ്ഥിതം ॥ 4-40-7 (30098)
രക്ഷധ്വമപി രാജാനം വ്യൂഹധ്വം വാഹിനീമപി ।
വൈശസം ച പ്രതീക്ഷധ്വം രക്ഷധ്വം ചാപി ഗോധനം ॥ 4-40-8 (30099)
ഏഷ വീരോ മഹേഷ്വാസഃ സർവശസ്ത്രഭൃതാംവരഃ।
ആഗതഃ ക്ലീബവേഷേണ പാർഥോ നാസ്ത്യത്ര സംശയഃ ॥ 4-40-9 (30100)
ഏതാവദുക്ത്വാ വചനം ഭീഷ്മമാലോക്യ ചാബ്രവീത് ॥ 4-40-10 (30101)
നദീജ ലങ്കേശവനാരികേതുർനഗാഹ്വയോ നാമ നഗാരിസൂനുഃ ।
ഗത്യാ സുരേശഃ ക്വചിദംഗനേവ ഗുരുർബഭാഷേ വചനം തദാനീം ॥ 4-40-11 (30102)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-40-12x (3175)
ഇത്യുക്ത്വാ സഞ്ജ്ഞയാ ദ്രോണസ്തൂഷ്ണീമാസീദ്വിശാംപതേ।
ഭാരദ്വാജവചഃ ശ്രുത്വാ ഗാംഗേയഃ സഞ്ജ്ഞയാഽബ്രവീത് ॥ 4-40-12 (30103)
അതീതം ചക്രമസ്മാകം വിഷയാന്തരമാഗതാഃ ।
അതീതഃ സമയശ്ചോക്ത അസ്മാഭിര്യഃ സഭാതലേ।
ന ഭയം ശത്രുതഃ കാര്യം ശങ്കാം ത്യജ നരർഷഭ ॥ 4-40-13 (30104)
ദേവവ്രതേനൈവമുക്തേ വചനേ ഹിതകാരിണാ ।
ദുര്യോധനമഥാലോക്യ സഞ്ജ്ഞയാ ദ്രോണ അബ്രവീത് ॥ 4-40-14 (30105)
ഏഷ വീരോ മഹേഷ്വാസഃ സർവശസ്ത്രഭൃതാംവരഃ ।
ആഗതഃ ക്ലീബരൂപേണ പാർഥോ നാസ്ത്യത്ര സംശയഃ ॥ 4-40-15 (30106)
ഏഷ പാർഥോ ഹി വിക്രാന്തഃ സവ്യസാചീ പരന്തപഃ।
യേ ജേതാരോ മഹീപാനാമമുനാ കുരവോ ഹതാഃ ॥ 4-40-16 (30107)
യസ്മിഞ്ജാതേ മഹീ കൃത്സ്നാ നിർഭരോച്ഛ്വാസിതാഽഭവത്।
യേന മേ ദക്ഷിണാ ദത്താ ബദ്ധ്വാ ദ്രുപദമോജസാ ॥ 4-40-17 (30108)
വിദ്ധ്വാ വിയദ്ഗതം ലക്ഷ്യം വിനിർജിത്യ ച പാർഥിവാൻ ।
നിർജിതാ യേന പാഞ്ചാലീ പുരാ യേന സ്വയംവരേ ॥ 4-40-18 (30109)
ഖാണ്ഡവേ യേന സന്തൃപ്തോ വഹ്നിർജിത്വാ സുരാസുരാൻ ।
പരിണീതാ സുഭദ്രാ ച യേന നിർജിത്യ യാദവാൻ ॥ 4-40-19 (30110)
നിർജിതോ യേന യുദ്ധേന ത്രിപുരാരിഃ സ്മരാർദനഃ ॥ 4-40-20 (30111)
ഗത്വാ ത്രിവിഷ്ടപം യേന ജിതേന്ദ്രാ ദാനവാ യുധി ।
നിവാതകവചാ രാജന്ദാനവാനാം ത്രികോടയഃ।
നിർജിതാഃ കാലകേയാശ്ച ഹിരണ്യപുരവാസിനഃ ॥ 4-40-21 (30112)
യേന ത്വം മോചിതോ ബദ്ധശ്ചിത്രസേനേന തദ്വനേ ॥ 4-40-22 (30113)
യേന ഗത്വോത്തരം മേരോരാനിനായ മഹദ്ധനം ।
യാജിതോ ധർമസൂനുശ്ച നൃപാൻസർവാന്വിജിത്യ ച ॥ 4-40-23 (30114)
യസ്മിഞ്ശൌര്യം ച വീര്യം ച തേജോ ധൈര്യം പരാക്രമഃ ।
ഔദാര്യം ചൈവ ഗാംഭീര്യം ശ്രീർഹ്രീർധർമോ ദയാഽഽർജവം ।
ഏവമാദിഗുണോപേതഃ സോയം പാർഥോ ന സംശയഃ ॥ 4-40-24 (30115)
നാജിത്വാ വിനിവർതേത സർവാനപി മരുദ്ഗണാൻ ॥ 4-40-25 (30116)
ക്ലേശിതശ്ച വനേ ശൂരോ വാസവേന ച ശിക്ഷിതഃ।
അമർഷവശമാപന്നോ യോത്സ്യതേ നാത്ര സംശയഃ ।
ന ഹ്യസ്യ പ്രതിയോദ്ധാരമന്യം പശ്യാമി കൌരവ ॥ 4-40-26 (30117)
മഹാദേവോപി പാർഥേന ശ്രൂയതേ യുദ്ധതോഷിതഃ ।
കിരാതവേഷപ്രച്ഛന്നോ ഗിരൌ ഹിമവതി പ്രഭുഃ ॥ 4-40-27 (30118)
ഇത്യേവംവാദിനം ദ്രോണം കർണഃ ക്രുദ്ധോഽഭ്യഭാഷത ॥ 4-40-28 (30119)
സദാ ഭവാൻഫൽഗുനസ്യ ഗുണാനസ്മാസു കത്ഥസേ।
ന ചാർജുനഃ കലാപൂർണോ മമ ദുര്യോധനസ്യ വാ ॥ 4-40-29 (30120)
ദുര്യോധന ഉവാച। 4-40-30x (3176)
യദ്യേഷ പാർഥോ രാധേയ കൃതം കാര്യം ഭവേൻമമ ।
ജ്ഞാതാഃ പുനശ്ചരിഷ്യന്തി ദ്വാദശാന്യാംശ്ച വത്സരാൻ ॥ 4-40-30 (30121)
അഥവാ കശ്ചിദേവാന്യഃ ക്ലീബരൂപേണ ദേവരാട് ।
ശരൈരേനം സുനിശിതൈഃ പാതയിഷ്യാമി ഭൂതലേ ॥ 4-40-31 (30122)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-40-32x (3177)
തസ്മിന്വദതി താം വാചം ധാർതരാഷ്ട്രേ പരന്തപേ।
ഭീഷ്മോ ദ്രോണഃ കൃപോ ദ്രൌണിഃ പൌരുഷം തദപൂജയൻ ॥ 4-40-32 (30123)
താം ശമീമഭിസംഗംയ പാർഥോ വൈരാടിമബ്രവീത്।
സുഖസംവർധിതം പിത്രാ സമരാണാമകോവിദം ॥ 4-40-33 (30124)
ഏഹി ഭൂമിഞ്ജയാരുഹ്യ വൈരാടേ മഹതീം ശമീം।
സമാദിഷ്ടോ മയാ ക്ഷിപ്രം ധനുർഗാണ്ഡീവമാനയ ॥ 4-40-34 (30125)
നേമാനീഷ്വാസനാനീഹ സോഢും ശക്ഷ്യന്തി മേ ബലം ।
നാലം ഭാരം ഗുരും ഭേത്തും കുഞ്ജരം വാ പ്രമർദിതും ॥ 4-40-35 (30126)
മമ വാ ബാഹുവിക്ഷേപം ശത്രൂനിഹ വിജേഷ്യതഃ।
നേച്ഛാമി തൈരഹം കർതും കർമ വൈജയികം ത്വിഹ ॥ 4-40-36 (30127)
അതിസൂക്ഷ്മാണി ഹ്രസ്വാനി സർവാണി ച മൃദൂനി ച।
ആയുധാനി മഹാബാഹോ തവൈതാനി മഹാബല ॥ 4-40-37 (30128)
തസ്മാദ്ഭൂമിഞ്ജയാരുഹ്യ ശമീമേതാം പലാശിനീം ।
അസ്യാം ഹി പാണ്ഡുപുത്രാണാം ധനൂംഷി നിഹിതാത്യുത ॥ 4-40-38 (30129)
യുധിഷ്ഠിരസ്യ ഭീമസ്യ ബീഭത്സോര്യമയോസ്തഥാ ।
ധ്വജാ ശരാശ്ച ശൂരാണാം ദിവ്യാനി കവചാനി ച ॥ 4-40-39 (30130)
അത്രൈവ തു മഹാവീര്യം ധനുഃ പാർഥസ്യ ഗാണ്ഡിവം ।
ഏകം ശതസഹസ്രേണ സംമിതം രാഷ്ട്രവർധനം ॥ 4-40-40 (30131)
വ്യായാമസഹമത്യർഥം തൃണരാജസമം മഹത് ।
സർവായുധമഹാമാത്രം സർവാരിക്ഷയകാരകം ॥ 4-40-41 (30132)
സുവർണവികൃതം ദിവ്യം ശ്ലക്ഷ്ണമായതമവ്രണം।
അലം ഭാരം ഗുരും സോഢും വാരുണം ച സുദർശനം ॥ 4-40-42 (30133)
താദൃശാന്യേവ സർവാണി ബലവന്തി ദൃഢാനി ച।
യുധിഷ്ഠിരസ്യ ഭീമസ്യ ബീഭത്സോര്യമയോസ്തഥാ ।
പ്രഥിതാനി വിശിഷ്ടാനി ദുർദശാനി ഭവന്ത്യുത ॥ 4-40-43 (30134)
ഉത്തര ഉവാച। 4-40-44x (3178)
ശരീരമിഹ ചാസക്തം ശംയാം ശുഷ്കം പുരാ കില।
തദഹം രാജപുത്രഃ സൻസ്പൃശേയം പാണിനാ കഥം ॥ 4-40-44 (30135)
ന മാമേവംവിധം കർമ കാരയസ്വ ബൃഹന്നലേ ।
കഥം വാ ശക്യതേ കർതും ബുദ്ധ്യാ ത്വം മന്യസേ കഥം ॥ 4-40-45 (30136)
നൈവംവിധം മയാ യുക്തമാലബ്ധും ക്ഷത്രയോനിനാ ।
മഹതാ രാജപുത്രേണ മന്ത്രയജ്ഞവിദാ സതാ ॥ 4-40-46 (30137)
സ്പൃഷ്ടവന്തം ശരീരം മാം ശവവാഹമിവാശുചിം।
കഥം വാ വ്യവഹാര്യം വൈ കുർവീഥാസ്ത്വം ബൃഹന്നലേ ॥ 4-40-47 (30138)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-40-48x (3179)
തമുവാച തതഃ ശൂരഃ പാർഥം പരപുംരജയഃ।
ദായാദം സർവമത്സ്യാനാം കുലേ ജാതം വിശാരദം ॥ 4-40-48 (30139)
ജാനാമി ത്വാം മഹാപ്രാജ്ഞ ശുഭം ജാത്യാ കുലേന ച ।
കഥം നു പാപകം കർമ ബ്രൂയാം ത്വാഽഹം പരന്തപ ॥ 4-40-49 (30140)
വ്യവഹാര്യശ്ച രാജേന്ദ്ര ശുദ്ധശ്ചൈവ ഭവിഷ്യസി ।
ധനൂംഷ്യേതാനി മാ ഭൈസ്ത്വം ശരീരം നാത്ര വിദ്യതേ ॥ 4-40-50 (30141)
ദായാദം മത്സ്യരാജസ്യ കുലേ ജാതം മനസ്വിനം ।
കഥം വാ നന്ദിതം കർമ കാരയേ ത്വാം നൃപാത്മജ ॥ 4-40-51 (30142)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-40-52x (3180)
ഏവമുക്തഃ സ പാർഥേന രഥാത്പ്രസ്കന്ദ്യ കുണ്ഡലീ।
ആരുരോഹ ശമീവൃക്ഷം വൈരാടിരവശസ്തദാ ॥ 4-40-52 (30143)
തമന്വശാസച്ഛത്രുഘ്നോ രഥേ തിഷ്ഠന്ധനഞ്ജയഃ ।
അവരോപയ വൃക്ഷാഗ്രാദ്ധനൂംഷ്യേതാനി മാചിരം ॥ 4-40-53 (30144)
സോപഹൃത്യ മഹാർഹാണി ധനൂംഷി പൃഥുവക്ഷസാം ।
പരിവേഷ്ടനപത്രാണി വിമുച്യ സമുപാനയത് ॥ 4-40-54 (30145)
പരിവേഷ്ടനമേതേഷാം സർവം മുഞ്ചസ്വ മാചിരം ।
തേഷാം സംനഹനീയാനി പരിമുച്യ പരന്തപഃ।
അപശ്യത്തത്ര ഗാണ്ഡീവം ചതുർഭിരപരൈഃ സഹ ॥ 4-40-55 (30146)
തേഷാം വിമുച്യമാനാനാം ധനുഷാമർകവർചസാം।
വിനിശ്ചേരുഃ പ്രഭാ ദിവ്യാ ഗ്രഹാണാമുദയേഷ്വിവ ॥ 4-40-56 (30147)
സ തേഷാം രൂപമാലേക്യ ഭോഗിനാമിവ ദൃംഭതാം ।
ഹൃഷ്ടരോമാ ഭയോദ്വിഗ്രഃ പ്രവേപിതതനുസ്തദാ ॥ 4-40-57 (30148)
അർജുനേന സമാശ്വസ്തഃ കിഞ്ചിദ്ധൃഷ്ടോ നൃപാത്മജഃ।
തേഷാം സന്ദർശനാഭ്യാസം സ്പർശാഭ്യാസം പുനഃ പുനഃ ॥ 58 ॥ 4-40-58 (30149)
ആമീല്യ പുനരുൻമീല്യ സ്പൃഷ്ട്വാസ്പൃഷ്ട്വാ ചകാര സഃ।
സംയഗ്ഘുണ്ടസ്തദാഽഽശ്വസ്തഃ ക്ഷണേന സമപദ്യത ॥ 59 ॥ 4-40-59 (30150)
സംസ്പൃശ്യ താനി ചാപാനി ഭാനുമന്തി ബൃഹന്തി ച।
വൈരാടിരർജുനം രാജന്നിദം വചനമബ്രവീത് ॥ 60 ॥ ॥ 4-40-60 (30151)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ വിരാടപർവണി ഗോഗ്രഹണപർവണി ചത്വാരിംശോഽധ്യായഃ ॥ 40 ॥
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Footnotes
4-40-11 നഗാരിസൂനുഃ। ഏഷോഽംഗനാവേഷധരഃ കിരീടീ ജിത്വാഽവ യം നേഷ്യതി ചാദ്യ ഗാ വ ഇതി ഝo പാഠഃ। ഹേ നദീജ ഗാംഗേയ ഭീഷ്മ, ലങ്കേശസ്യ രാവണസ്യ വനം തസ്യാരിർനാശകോ ഹനൂമാൻ സ കേതുർധ്വജോ യസ്യ സഃ ലങ്കേശവനാരികേതുഃ । നഗോ `വൃക്ഷസ്തദാഹ്ലയഃ വൃക്ഷനാമാ। അർജുന ഇത്യർഥഃ। ശൈലവൃക്ഷൌ നഗാവഗാവിത്യമരഃ। നഗാരിരിന്ദ്രസ്തസ്യ സൂനുഃ । കിരീടീ തന്നാമാ യം ജിത്വാ വഃ യുഷ്മാകം ഗാഃ ധേനൂഃ നേഷ്യതി തം ദുര്യോധനം അവ പാലയ ॥ 11 ॥ 4-40-46 ആലബ്ധും സ്പ്രഷ്ടും ॥ 46 ॥ ॥ ചത്വാരിംശോഽധ്യായഃ ॥വിരാടപർവ - അധ്യായ 041
॥ ശ്രീഃ ॥
4.41. അധ്യായഃ 041
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
പാണ്ഡവകാർമുകാദ്യവലോകനവിസ്മിതേനോത്തരകുമാരേണാർജുനംപ്രതി തത്തദായുധവർണനപൂർവകം തത്തത്സ്വാമിനാം പ്രശ്നഃ ॥ 1 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-41-0 (30152)
ഉത്തര ഉവാച। 4-41-0x (3181)
സാരഥേ കിമിദം ദിവ്യം നാഗോ വാ യദി വാ ധനുഃ।
സൌവർണാന്യത്ര പദ്മാനി ശതപത്രാണി ഭാഗശഃ ।
കുശാഗ്നിപ്രതിതപ്താനി ഭാനുമന്തി ബൃഹന്തി ച ॥ 4-41-1 (30153)
ബിന്ദവശ്ചാത്ര സൌവർണാ മണിപ്രോതാഃ സമന്തതഃ।
ശശിസൂര്യപ്രഭാഃ പൃഷ്ഠേ ഭാന്തി രുക്മപരിഷ്കൃതാഃ ॥ 4-41-2 (30154)
പുഷ്പാണ്യത്ര സുവർണാനി ശതപത്രാണി ഭാഗശഃ ।
വിസ്മാപനീയരൂപം ച ഭീമം ഭീമപ്രദർശനം ॥ 4-41-3 (30155)
നീലോത്പലനിഭം കസ്യ ശാതകുംഭപരിഷ്കൃതം।
ഋഷഭാ യസ്യ സൌവർണാഃ പൃഷ്ഠേ തിഷ്ഠന്തി ശൃംഗിണഃ ॥ 4-41-4 (30156)
താലപ്രമാണം കസ്യേദം മണിരുക്മവിഭൂഷിതം
ഹാടകസ്യ സുവർണസ്യ യസ്മിഞ്ശാഖാമൃഗാ ദശ ॥ 4-41-5 (30157)
ദുരാനമം മഹാദീർഘം സുരൂപം ദുഷ്പ്രധർഷണം ।
കസ്യേദമീദൃശം ചിത്രം ധനുഃ സർവേ ച ദംശിതാഃ ॥ 4-41-6 (30158)
ചന്ദ്രാർകവിമലാഭാസഃ സുരൂപാഃ സുപ്രദർശനാഃ ।
ഹംസാഃ പൃഷ്ഠം ശ്രിതാ യസ്യ കുശാഗ്നിപ്രതിമാർചിഷഃ ।
ശാർംഗഗാണ്ഡീവസദൃശം കസ്യേദം സാരഥേ ധനുഃ ॥ 4-41-7 (30159)
ചതുർതം കാഞ്ചനവപുർഭാതി വിദ്യുദ്ഗണോപമം।
നീലോപലിപ്തമച്ഛിദം ജാതരൂപമയം ധനുഃ ।
മത്സ്യശ്ചാസ്യ ഹിരണ്യസ്യ പൃഷ്ഠേ തിഷ്ഠന്തി ദംശിതാഃ ॥ 4-41-8 (30160)
ശക്രചാപോപമം ദിവ്യം കസ്യേദം സാരഥേ ധനുഃ।
ഉച്ഛ്രിതം ഫണിവദ്ദിവ്യം സാരവത്ത്വാദ്ദുരാനമം ॥ 4-41-9 (30161)
സഹസ്രഗോധാഃ സൌവർണാ ദ്വീപിനശ്ച ചതുർദശ ।
ബർഹിണശ്ചാത്ര സൌവർണാഃ ശതചന്ദ്രാർകഭൂഷിതാഃ।
ജാംബൂനദവിചിത്രാംഗം കസ്യേദം പഞ്ചമം ധനുഃ ॥ 4-41-10 (30162)
കസ്യേമേ ക്ഷുരനാരാചാഃ സഹസ്രം ലോമവാപിനഃ।
പ്രക്ഷിപ്താസ്തീക്ഷ്ണതുണ്ഡാഗ്രാ ഉപാസംഗേ ഹിരൺമയേ ॥ 4-41-11 (30163)
ഹാരിദ്രവർണാഃ കസ്യേമേ ശിതാ പഞ്ചശതം ശരാഃ।
ആശീവിഷസമസ്പർശാഃ ശിതാശ്ചാജിംഹഗാ ദൃഢാഃ ॥ 4-41-12 (30164)
വിപാഠാഃ പൃഥവഃ കസ്യ ഗൃധ്രപത്രാർധവാജിതാഃ।
വരാഹകർണാസ്തീക്ഷ്ണാഗ്രാഃ കസ്യേമേ രുചിരാഃ ശരാഃ ॥ 4-41-13 (30165)
വജ്രാശനിസമസ്പർശാ വൈശ്വാനരശിഖാർചിഷഃ।
സുവർണപുംഖാസ്തീക്ഷ്ണാഗ്രാഃ കസ്യ സപ്തശതം ശരാഃ ॥ 4-41-14 (30166)
കസ്യായം സായകോ ദീർഘോ ഗവ്യേ കോശേ ച ദംശിതഃ।
കസ്യ ദണ്ഡോ ദൃഢഃ ശ്ലക്ഷ്ണോ രുചിരോഽയം പ്രകാശതേ ॥ 4-41-15 (30167)
വൈയാഘ്രകോശഃ കസ്യായം ദിവ്യഃ ശംഖോ മഹാപ്രഭഃ ।
കസ്യാർഥമസയശ്ചൈതേ പഞ്ച ശാർദൂലലക്ഷണാഃ ॥ 4-41-16 (30168)
കസ്യായം നിർമലഃ ഖംഗോ ദ്വീപിചർമനിവാസിതഃ।
നീലോത്പലസവർണോഽയം കസ്യ ഖംഗഃ പൃഥുർമഹാൻ ॥ 4-41-17 (30169)
മൃഗേന്ദ്രചർമാവസിതസ്തീക്ഷ്ണധാരഃ സുനിർമലഃ।
ഋഷഭാജിനകോശസ്തു കസ്യ ഖംഗോ മഹാനയം ॥ 4-41-18 (30170)
യസ്യാപിധാനേ ദൃശ്യന്തേ സൂര്യാഃ പഞ്ച പരിഷ്കൃതാഃ।
കസ്യായം വിപുലഃ ഖംഗഃ ശൃംഗത്സരുമനോഹരഃ ॥ 4-41-19 (30171)
നിഹിതഃ പാർഷതേ കോശേ തൈലധൌതഃ സമാഹിതഃ।
പ്രമാണവർണയുക്തശ്ച കസ്യ ഖംഗോ മഹാനയം।
ഏതേന പ്രതിവിദ്ധഃ സഞ്ജീവേത്കശ്ചിന്ന കുഞ്ജരഃ ॥ 4-41-20 (30172)
നിർദിശസ്വ യഥാമാർഗം മയാ പൃഷ്ടാ ബൃഹന്നലേ।
വിസ്മയോ മേ പരോ ജാതോ ദൃഷ്ട്വാ സർവമിദം മഹത് ॥ ॥ 4-41-21 (30173)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ വിരാടപർവണി ഗോഗ്രഹണപർവണി ഏകചത്വാരിംശോഽധ്യായഃ ॥ 41 ॥
വിരാടപർവ - അധ്യായ 042
॥ ശ്രീഃ ॥
4.42. അധ്യായഃ 042
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
അർജുനേനോത്തരംപ്രതി യുധിഷ്ഠിരാദ്യായുധാനാം പൃഥക്പൃഥങ്നിർദേശേന തത്തത്സ്വാമികത്വകഥനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-42-0 (30174)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-42-0x (3182)
അത്തരേണൈവമുക്തസ്തു പാർഥോ വൈരാടിമബ്രവീത്।
മൃദ്വ്യാ പ്രത്യായയന്വാചാ ഭീതം ശങ്കാവശം ഗതം ॥ 4-42-1 (30175)
അർജുന ഉവാച। 4-42-2x (3183)
അത്ത്വയാ പ്രഥമം പൃഷ്ടം ശത്രുസേനാംഗമർദനം।
പാർഥസ്യേദം ധനുർദിവ്യം ഗാണ്ഡീവമിതി വിശ്രുതം ॥ 4-42-2 (30176)
അഭേദ്യമഭയം ശ്രീമദ്ദിവ്യമച്ഛേദ്യമവ്രണം।
സർവായുധമഹാമാത്രം ശാതകുംഭമയം ധനുഃ ॥ 4-42-3 (30177)
ഏതച്ഛതസഹസ്രേണ സംമിതം രാഷ്ട്രവർധനം ।
ദേവദാനവഗന്ധർവൈഃ പൂജിതം ശാശ്വതീഃ സമാഃ ॥ 4-42-4 (30178)
യേന ദേവാസുരാൻപാർഥഃ സർവാന്വിഷഹതേ രണേ।
ഏതദ്വർഷസഹസ്രം തു ബ്രഹ്മാ പൂർവമധാരയത് ॥ 4-42-5 (30179)
ഉമാപതിശ്ചതുഃഷഷ്ടിം ശക്രോഽശീതിം ച പഞ്ച ച ।
സോമഃ പഞ്ചസഹസ്രാണി തഥാ ച വരുണഃ ശതം ॥ 4-42-6 (30180)
തസ്മാച്ച വരുണാദഗ്നിഃ പ്രേംണാ പ്രാഹൃത്യ തച്ഛുഭം।
അഗ്നിനാ പ്രാതിഭാവ്യേന ദത്തം പാർഥായ ഗാണ്ഡിവം ।
പഞ്ചഷഷ്ടിം ച വർഷാണി കൌന്തേയോ ധാരയിഷ്യതി ॥ 4-42-7 (30181)
ഏവംവീര്യം മഹാവേതേതച്ച ധനുരുത്തമം ।
നീലോത്പലസമം രാജ്ഞഃ കൌരവ്യസ്യ മഹാത്മനഃ ॥ 4-42-8 (30182)
ബിന്ദവശ്ചാത്ര സൌവർണാഃ പൃഷ്ഠേ സാധുനിയോജിതാഃ ।
വിശ്രുതം ഭീമസേനസ്യ ജാതരൂപഗ്രഹം ദൃഢം ॥ 4-42-9 (30183)
സഹസ്രഗോധാഃ സൌവർണാ ദ്വീപിനശ്ച ചതുർദശ ।
ഋഷഭാ യത്ര സൌവർണാഃ പൃഷ്ഠേ തിഷ്ഠന്തി ശൃംഗിണഃ ॥ 4-42-10 (30184)
യേന ഭീമോഽജയത്കൃത്സ്നാം ദിശം പ്രാചീം പരന്തപഃ।
പൃഷ്ഠേ വിഭക്താഃ ശോഭന്തേ കുശാഗ്നിപ്രതിദീപിതാഃ ॥ 4-42-11 (30185)
പൂജിതം സുരമർത്യേഷു പ്രഥിതം ധനുരുത്തമം।
താലപ്രമാണം ഭീമസ്യ രത്നരുക്മവിഭൂഷിതം ॥ 4-42-12 (30186)
ദുരാനമം മഹദ്ദീർഘം സുരൂപം ദുഷ്പ്രധർഷണം ।
ബർഹിണശ്ചാത്ര സൌവർണാഃ ശതചന്ദ്രകഭൂഷണാഃ ॥ 4-42-13 (30187)
നകുലസ്യ ധനുസ്ത്വേതൻമാദ്രീപുത്രസ്യ ധീമതഃ।
ഏതേന സദൃശം ചിത്രം ധനുരേതദ്യവീയസഃ।
ഹാരിദ്രവർണം രാജ്ഞസ്തു കൌരവ്യസ്യ മഹാത്മനഃ ॥ 4-42-14 (30188)
വിപാഠാ ഭീമസേനസ്യ ഗിരീണാമപി ദാരണാഃ ।
സുപ്രഭാഃ സുമഹാകായാസ്തീക്ഷ്ണാഗ്രാഃ സുതരാം ദൃഢാഃ ।
ഭീമേന പ്രഹിതാ ഹ്യേതേ വാരണാനാം നിവാരണാഃ ॥ 4-42-15 (30189)
സുവർണദണ്ഡരുചിരാഃ കാലദണ്ഡോപമാഃ ശുഭാഃ ।
നകുലസ്യ ശരാ ഹ്യേതേ വജ്രാശനിസമപ്രഭാഃ ॥ 4-42-16 (30190)
യാംശ്ച ത്വം പൃച്ഛസേ ദീപ്താൻസമധാരാൻസമാഹിതാൻ।
വരാഹകർണാസ്തീക്ഷ്ണാഗ്രാഃ സഹദേവസ്യ തേ ശരാഃ ॥ 4-42-17 (30191)
യസ്ത്വയം സായകോ ദീർഘോ ഗവ്യേ കോശേ ച ദംശിതഃ।
പാർഥസ്യായം മഹാഘോരഃ സർവഭാരസഹോ മഹാൻ ॥ 4-42-18 (30192)
യസ്ത്വയം നിർമലഃ ഖംഗോ ദ്വീപിചർമണി ദംശിതഃ।
രാജ്ഞോ യുധിഷ്ഠിരസ്യായം കുന്തീപുത്രസ്യ ധീമതഃ । 4-42-19 (30193)
വൈയാഘകോശോ ഭീമസ്യ പഞ്ചശാർദൂലലക്ഷണഃ ।
വാരണാനാം സുദൃപ്താനാം ശിക്ഷിതഃ സ്കന്ധശാതനേ ॥ 4-42-20 (30194)
നീലോത്പലസവർണാഭഃ ഖംഗഃ പാർഥസ്യ ധീമതഃ।
മൃഗേന്ദ്രചർമപിഹിതസ്തീക്ഷ്ണധാരഃ സുനിർമലഃ ॥ 4-42-21 (30195)
ദർശനീയഃ സുതീക്ഷ്ണാഗ്രഃ കുന്തീപുത്രസ്യ ധീമതഃ ।
അർജുനസ്യൈഷ നിസ്ത്രിംശഃ പരസൈന്യാഗ്രദൂഷണഃ ॥ 4-42-22 (30196)
യസ്ത്വയം പാർഷതേ കോശേ നിക്ഷിപ്തോ രുചിരത്സരുഃ ॥
നകുലസ്യൈഷ നിസ്ത്രിംശോ വൈശ്വാനരസമപ്രഭഃ ॥ 4-42-23 (30197)
യസ്ത്വയം പിംഗലഃ ഖംഗശ്ചിത്രോ മണിമയത്സരുഃ।
സഹദേവസ്യ ഖംഗോഽയം ഭാരസാഹോഽതിദംശിതഃക ।
ഭീമസ്യായം മഹാദണ്ഡഃ സർവാമിത്രവിനാശനഃ ॥ 4-42-24 (30198)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-42-24x (3184)
ഭേദതോ ഹ്യർജുനസ്തൂർണം കഥയാമാസ തത്ത്വതഃ ।
ആയുധാനി കലാപാംശ്ച നിസ്ത്രിംശാംശ്ചാതുലപ്രഭാൻ ॥ ॥ 4-42-25 (30199)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ വിരാടപർവണി ഗോഗ്രഹണപർവണി ദ്വിചത്വാരിംശോഽധ്യായഃ ॥ 42 ॥
വിരാടപർവ - അധ്യായ 043
॥ ശ്രീഃ ॥
4.43. അധ്യായഃ 043
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
അർജുനേനോത്തരംപ്രതി സ്വസ്യാർജുനത്വകഥനപൂർവകം കങ്കാദീനാം യുധിഷ്ഠിരാദിത്വകഥനം ॥ 1 ॥ തത്പ്രത്യയാർഥം സ്വനാമദശകകഥനപൂർവകം തന്നിർവചനം ॥ 2 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-43-0 (30200)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-43-0x (3185)
ഏതസ്മിന്നന്തരേ പാർഥം ന മൂഢാത്മാ വ്യജാനത।
വിരാടപുത്രഃ പ്രഭുഖേ പപ്രച്ഛ പുനരേവ തം ॥ 4-43-1 (30201)
സുവർണരുചിരാണ്യേഷാമായുധാനി മഹാത്മനാം ।
രുചിരാണി പ്രകാശന്തേ പാർഥാനാമാശുകാരിണാം ॥ 4-43-2 (30202)
ക്വനു തേ പാണ്ഡവാഃ ശൂരാഃ സംഗ്രാമേഷ്വപരാജിതാഃ।
യേഷാമിമാനി ദീപ്താനി ശ്രിയാ ദീപ്യന്തി ഭാന്തി ച। 4-43-3 (30203)
കസ്മിന്വസന്തി ദേശേ ച ധർമജ്ഞാ ബന്ധുവത്സലാഃ।
ക്വ ധർമരാജഃ കൌന്തേയോ ധർമപുത്രോ യുധിഷ്ഠിരഃ॥ 4-43-4 (30204)
ധർമശീലശ്ച ധർമാത്മാ ധർമവാന്ധർമവിത്സുധീഃ ।
ധർമാധ്യക്ഷോ ധർമപുത്രോ ധർമജ്ഞോ ധർമമൂർതിമാൻ ॥ 4-43-5 (30205)
ധർമനിഷ്ഠോ ധർമകർതാ ധർമഗോപ്താ സുധർമകൃത്।
സത്യാർജവക്ഷമാധാരോ ഘൃണീ ധർമപരായണഃ॥ 4-43-6 (30206)
ഭീമസേനാർജുനൌ ചാപി സർവേ തേ മാതുലാ മമ।
നകുലഃ സഹദേവോ വാ സർവാസ്ത്രകുശലൌ രണേ॥ 4-43-7 (30207)
സർവ ഏവ മഹാത്മാനഃ സർവാമിത്രവിനാശനാഃ।
രാജ്യമക്ഷൈഃ പരാജിത്യ നഃ ശ്രൂയന്തേ വനം ഗതാഃ ॥ 4-43-8 (30208)
ദ്രൌപദീ ചാപി പാഞ്ചാലീ സ്ത്രീരത്നമിതി മേ ശ്രുതാ।
ജിതാ ചാക്ഷൈസ്തദാ കൃഷ്ണാ താനേവാന്വഗമദ്വനേ ॥ 4-43-9 (30209)
ഉത്സൃജ്യ രാജ്യം ധർംയം തേ നഃ ശ്രൂയന്തേ വനം ഗതാഃ ॥ 4-43-10 (30210)
പാണ്ഡവാന്യദി ജാനീഷേ ക്വനു തേ ധർമചാരിണഃ ।
ക്വനു വാ നിവസന്തീതി സത്യം ബ്രൂഹി ബൃഹന്നലേ ॥ 4-43-11 (30211)
കിമർഥമാഗതാന്യത്ര ശസ്ത്രാസ്ത്രാണി മഹാത്മനാം।
കഥം ജ്ഞാതാനി ഭവതാ തഥാ മേ ബ്രൂഹി ശോഭനേ ॥ 4-43-12 (30212)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-43-13x (3186)
തതഃ പ്രഹസ്യ ബീഭത്സുഃ കൌന്തേയഃ ശ്വേതവാഹനഃ।
ഉവാച രാജപുത്രം തമുത്തരം ശൃണു മേ വചഃ ॥ 4-43-13 (30213)
മാ ഭൈസ്ത്വം രാജശാർദൂല സർവം തേ വർണയാംയഹം ।
നാത്ര ഭേതവ്യമദ്യാപി രാജപുത്ര യഥാതഥാ ॥ 4-43-14 (30214)
വയം തേ പാണ്ഡവാ നാമ വനവാസസ്യ പാരഗാഃ।
അതീതേ ദ്വാദശേ വർഷേ ച്ഛന്നവാസമിഹോഷിതാഃ।
തസ്മാദശങ്കിതമനാഃ ശൃണുഷ്വാവഹിതോത്തര ॥ 4-43-15 (30215)
അഹമസ്ംയർജുനോ നാമ കങ്കോ നാമ യുധിഷ്ഠിരഃ।
ഭീമസേനസ്തു വലലഃ പിതുസ്തേ രസപാചകഃ।
അശ്വബന്ധസ്തു നകുലഃ സഹദേവസ്തു ഗോപതിഃ ॥ 4-43-16 (30216)
സൈരന്ധ്രീം ദ്രൌപദീം വിദ്ധി യദർഥേ കീചകോ ഹതഃ।
ഭീമസേനേന ദുർവൃത്തഃ സഹഭ്രാതൃഭിരാഹവേ ॥ 4-43-17 (30217)
ശ്രുത്വൈതദ്വചനം ജിഷ്ണോർവിസ്മയസ്ഫാരിതേക്ഷണഃ ।
പശ്യന്നനിമിഷഃ പാർഥം ശനൈർവാചമുവാച ഹ ॥ 4-43-18 (30218)
ഉത്തര ഉവാച। 4-43-19x (3187)
ദശ പാർഥസ്യ നാമാനി ശ്രൂയന്തേ മേ കഥാസു ച।
പ്രബ്രൂയാസ്താനി യദി മേ ശ്രദ്ദധ്യാം സർവമേവ തേ ॥ 4-43-19 (30219)
അർജുന ഉവാച। 4-43-20x (3188)
അഹം തർഹി തവാചക്ഷേ ദശ നാമാനി താനി മേ।
വൈരാടേ ശൃണു താനി ത്വം യാനി പൂർവം ശ്രുതാനി തേ।
ഈശാനോ വിദധേ ദേവസ്ത്രിദിവസ്യേശ്വരോ ദിവി ॥ 4-43-20 (30220)
അർജുനഃ ഫൽഗുനോ ജിഷ്ണുഃ കിരീടീ ശ്വേതവാഹനഃ।
ബീഭത്സുർവിജയഃ പാർഥഃ സവ്യസാചീ ധനഞ്ജയഃ।
ഏതാനി മമ നാമാനി സ്ഥാപിതാനി സുരോത്തമൈഃ ॥ 4-43-21 (30221)
ഉത്തര ഉവാച। 4-43-22x (3189)
ഗുണതോ ദശ നാമാനി സമവേതാനി പാണ്ഡവേ।
ചരന്തി ലോകേ ഖ്യാതാനി വിദിതാനി മമാവഘ ॥ 4-43-22 (30222)
കേനാസി വിജയോ നാമ കേനാസി ശ്വേതവാഹനഃ।
സവ്യസാചീ ച കേനാസി ജിഷ്ണുർബീഭത്സുരേവ ച ॥ 4-43-23 (30223)
അർജുനഃ ഫൽഗുനഃ പാർഥഃ കിരീടീ കേന സാരഥേ।
ധനഞ്ജയശ്ച കേനാസി ശീഘ്രം വദ ബൃഹന്നലേ ॥ 4-43-24 (30224)
ശ്രുതാ മേ തസ്യ വീരസ്യ കേവലാ നാമഹേതവഃ।
ഇതസ്തതശ്ചലത്യേതൻമനോ മേ ചഞ്ചലം ത്വയി।
അർജുനോ വാ ഭവാന്നേതി വദ ശീഘ്രം ബൃഹന്നലേ ॥ 4-43-25 (30225)
അർജുന ഉവാച। 4-43-26x (3190)
സർവാഞ്ജിത്വാ ജനപദാന്ധനം ചാച്ഛിദ്യ സർവശഃ।
മധ്യേ ധനസ്യ തിഷ്ഠന്തം തൻമാമാഹുർധനഞ്ജയം ॥ 4-43-26 (30226)
അഭിപ്രയാമി സംഗ്രാമേ യദാഽഹം യുദ്ധദുർമദാൻ।
അജിത്വാ ന നിവിർതേയം തേന വൈ വിജയം വിദുഃ ॥ 4-43-27 (30227)
ശ്വേതാഃ കാഞ്ചനസന്നാഹാ രഥേ യുജ്യന്തി മേ ഹയാഃ।
ശത്രുഭിര്യുധ്യമാനസ്യ തേനാഹം ശ്വേതവാഹനഃ ॥ 4-43-28 (30228)
കിരീടം സൂര്യസങ്കാശം ഭ്രാജതേ മേ ശിരോഗതം।
രണമധ്യേ രഥസ്ഥസ്യ സൂര്യപാവകസന്നിഭം ॥ 4-43-29 (30229)
അച്ഛേദ്യം രുചിരം ചിത്രം ജാംബൂനദപരിഷ്കൃതം।
ഇന്ദ്രദത്തമനാഹാര്യം തേനാഹുർമാം കിരീടിനം ॥ 4-43-30 (30230)
ന കുര്യാം കർമ ബീഭത്സം യുധ്യമാനഃ കദാചന।
തേന ദേവമനുഷ്യേഷു ബീഭത്സുരിതി മാം വിദുഃ ॥ 4-43-31 (30231)
ഉഭൌ മേ തുല്യകർമാണൌ ഗാണ്ഡീവസ്യ വികർഷണേ।
ഭുജൌ മേ ഭവതഃ സംഖ്യേ പരസൈന്യവിനാശിനൌ।
തയോഃ സവ്യോഽധികസ്തസ്മാത്സവ്യസാചീതി മാം വിദുഃ ॥ 4-43-32 (30232)
പൃഥിവ്യാം സാഗരാന്തായാം വർണോ മേ ദുർലഭഃ സമഃ।
ശുദ്ധത്വാദ്രുപവത്ത്വാച്ച തേന മാമാർജുനം വിദുഃ ॥ 4-43-33 (30233)
ഉത്തരാഭ്യാം തു പൂർവാഭ്യാം ഫൽഗുനീഭ്യാമഹം ദിവാ ।
ജാതോ ഹിമവതഃ പൃഷ്ഠേ തേന മാം ഫൽഗുനം വിദുഃ ॥ 4-43-34 (30234)
യോ മമാംഗേ വ്രണം കുര്യാദ്ധാതുർജ്യേഷ്ഠസ്യ പശ്യതഃ।
യുധിഷ്ഠിരസ്യ രുധിരം ദർശയേദ്വാ കദാചന ।
പരാഭവമഹം തസ്യ കുലേ കുര്യാം ന സംശയഃ ॥ 4-43-35 (30235)
യോത്സ്യാമി തൈരഹം സർവൈർന മേ തേഭ്യഃ പരാഭവഃ।
തേന ദേവമനുഷ്യേഷു ജിഷ്ണുർനാമാസ്മി വിശ്രുതഃ ॥ 4-43-36 (30236)
മാതാ മമ പൃഥാ നാമ തേന മാം പാർഥമബ്രുവൻ ॥ 4-43-37 (30237)
ദേവദാനവഗന്ധർവപിശാചോരഗരാക്ഷസാൻ ।
അഹം പുരാ രണേ ജിത്വാ ഖാണ്ഡവേഽഗ്നിമതർപയം ॥ 4-43-38 (30238)
ഹുതാശനം തർപയിത്വാ സഹിതഃ ശാർംഗധന്വനാ ।
[ ത്രിവിഷ്ടപഗതൌ* ദൃഷ്ട്വാ പിതാമഹമഹേശ്വരൌ॥ 4-43-39 (30239)
മൂർച്ഛയാ പതിതം ഭൂമാവാഗതൌ ദേവസത്തമൌ ।
ദൃഷ്ട്വാ തൌ വരദൌ ദേവൌ സഞ്ജ്ഞാം ലബ്ധ്വോത്ഥിതഃ പുനഃ ॥ 4-43-40 (30240)
മൂർധ്നാ ഹി പ്രണതം ഭൂമൌ തൌ ദേവൌ വരദൌ വരൌ।
കൃഷ്ണേത്യേകാദശം നാമ പ്രീത്യാ മേ ചക്രതുസ്തദാ।
തുഷ്ടൌ ച മമ വീര്യേണ കർമണാ ചാഭിരാധിതൌ ॥ 4-43-41 (30241)
സർവദേവൈഃ പരിവൃതൌ ഭൂയോ മാം സ്വയമൂചതുഃ।
വരം താത വൃണീഷ്വേതി യം പ്രാർഥയസി പാണ്ഡവ ॥ 4-43-42 (30242)
തതോഽഹമസ്ത്രാണ്യലഭം ദിവ്യാനി ച ദൃഢാനി ച।
ബ്രാഹ്മം പാശുപതം ചൈവ സ്ഥൂണാകർണം ച ദുർജയം ।
ഐന്ദ്രം വാരുണമാഗ്നേയം വായവ്യമഥ വൈഷ്ണവം ॥ 4-43-43 (30243)
തതോഽഹമജയം ഭൂയോ രഥേനൈന്ദ്രേണ ദുർജയാൻ।
മാതലിം സാരഥിം കൃത്വാ നിവാതകവചാന്രണേ ।
അവധ്യകവചാംന്ദേവൈർവരദൃപ്താൻമഹാസുരാൻ ॥ 4-43-44 (30244)
തിസ്രഃ കോടീർദാനവാനാം സംയുഗേഷ്വനിവർതിനാം।
ഏകോ നിർജിത്യ സംഗ്രാമേ ഭൂയോ ദേവാനതോഷയം ॥ 4-43-45 (30245)
തതോ മേ ഭഗവാനിന്ദ്രഃ കിരീടമദദാത്സ്വയം।
ദേവാശ്ച ശംഖമദദുഃ ശത്രുസൈന്യനിവാരണം ॥ 4-43-46 (30246)
അഹം പാരേ സമുദ്രസ്യ ഹിരണ്യപുരവാസിനാം।
ഹത്വാ ഷഷ്ടിം സഹസ്രാണി ജയം സംപ്രാപ്തവാന്രണേ ॥ 4-43-47 (30247)
അസംഭ്രാന്തോ രഥേ തിഷ്ഠൻസഹസ്രേഷു ശതേഷു ച।
ശത്രുമധ്യേ ദുരാധർഷോ ന മുഹ്യന്തി ച മേ ദിശഃ ॥ 4-43-48 (30248)
അഹം ഗന്ധർവരാജേന ഹ്രിയമാണം സുയോധനം।
ഭ്രാതൃഭിഃ സഹിതം താത ഗന്ധർവൈഃ സമരേ ജിതം।
ചതുർദശ സഹസ്രാണി ഹത്വാ ചൈനമമോചയം ॥ 4-43-49 (30249)
ഏതാനി മമ നാമാനി യോഽഹന്യഹനി കീർതയേത്।
തം ന പശ്യന്തി സത്ത്വാനി ന തം നിഘ്നന്തി ശത്രവഃ ॥ 4-43-50 (30250)
അദ്യ പശ്യ മഹാബാഹോ മമ വീര്യം സുദുഃസഹം।
മാ ഭൈർവിഗതസന്ത്രാസഃ കുരൂനേതാൻസമാഗതാൻ ॥ 4-43-51 (30251)
സുയോധനസ്യ മിഷതഃ കർണസ്യ ച കൃപസ്യ ച।
പിതാമഹസ്യ ഭീഷ്മസ്യ ദ്രൌണേർദ്രോണസ്യ ച സ്വയം।
സർവാനേവ കുരൂഞ്ജിത്വാ പ്രത്യാനേഷ്യാമി തേ പശൂൻ·] ॥ ॥ 4-43-52 (30252)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ വിരാടപർവണി ഗോഗ്രഹണപർവണി ത്രിചത്വാരിംശോഽധ്യായഃ ॥ 43 ॥
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Footnotes
4-43-31 ബീഭത്സുരിതി ഭദി കല്യാണേ സുഖേ ചേത്യസ്യ സനി രൂപം ॥ 4-43-32 സവ്യേന വാമേനാപി ഹസ്തേന സചിതും ജ്യാകർഷണാദിക്രിയായാം സംബദ്ധും ശീലമസ്യേതി സവ്യസാചീ ॥ 4-43-33 അർജുന ഇതി ഋജ ഗതിസ്ഥാനാർജനോപാർജനേഷ്വിത്യത ഉനൻപ്രത്യയേ ഭവതി। ദീപ്തിമത്ത്വാത്സമത്വാത് ശുദ്ധകർമകരത്വാച്ചാർജുന ഇത്യർഥഃ ॥ 4-43-34 ഉത്തരാഭ്യാം ഫൽഗുനീഭ്യാം നക്ഷത്രാഭ്യാമിതി ഝo പാഠഃ । നക്ഷത്രാന്യാം താരാഭ്യാം തത്ര സ്ഥിതേ ചന്ദ്ര ഇത്യർഥഃ ॥ ॥ ത്രിചത്വാരിംശോഽധ്യായഃ ॥ 43 ॥വിരാടപർവ - അധ്യായ 044
॥ ശ്രീഃ ॥
4.44. അധ്യായഃ 044
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
ഉത്തരേണ ബൃഹന്നലായാ അർജുനത്വവിജ്ഞാനേന തംപ്രത്യജ്ഞാനമൂലകഭൂതപൂർവസ്വാപരാധക്ഷമാപനം ॥ 1 ॥ അർജുനേനോത്തരംപ്രതി സ്വസ്യ ക്ലൈബ്യപ്രാപ്തിഹേതുകഥനം ॥ 2 ॥ തഥോത്തരസ്യ സാരഥീകരണാപൂർവകം രഥാരോഹണേന രണായാഭിയാനം ॥ 3 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-44-0 (30253)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-44-0x (3191)
തതഃ പാർഥം സ വൈരാടിഃ പ്രാഞ്ജലിസ്ത്വഭ്യവാദയത്।
അഹം ഭൂമിഞ്ജയോ നാമ പ്രണതോസ്മി ധനഞ്ജയ ॥ 4-44-1 (30254)
ദിഷ്ട്യാ ത്വാം പാർഥ പശ്യാമി സ്വാഗതം തേ ധനഞ്ജയ ।
ലോഹിതാക്ഷ മഹാബാഹോ നാഗരാജവരോപമ ॥ 4-44-2 (30255)
യദജ്ഞാനാദവോചം ത്വാം പ്രമാദേന നരോത്തമ।
അകൃത്വാ ഹൃദയേ സർവം ക്ഷന്തുമർഹസി തൻമമ ॥ 4-44-3 (30256)
യതസ്ത്വയാ കൃതം പൂർവം ചിത്രം കർമ സുദുഷ്കരം।
അതോ ഭയം വ്യപേതം മേ പ്രീതിശ്ച പരമാ ത്വയി ॥ 4-44-4 (30257)
ദാസോഽഹം തേ ഭവിഷ്യാമി പശ്യ മാമനുകംപയാ ॥ 4-44-5 (30258)
യാ പ്രതിജ്ഞാ കൃതാ പൂർവം തവ സാരഥ്യകാരണാത്।
സേയം പ്രതിജ്ഞാ പൂർണാ മേ ഹർഷശ്ചാർജുന ജായതേ ॥ 4-44-6 (30259)
ദേവേന്ദ്രതനയസ്യേഹ സാരഥിഃ സ്യാം മഹാമൃധേ ।
ഇതി പൂർവം കൃതാഽസ്മാഭിഃ പ്രതിജ്ഞാ യുദ്ധദുർമദ ॥ 4-44-7 (30260)
പ്രതിജ്ഞാ മമ സംപൂർണാ തവ സാരഥ്യകാരണാത് ।
മനസ്സ്വാസ്ഥ്യം ച മേ ജാതം ജാതം ഭാഗ്യം ച മേ മഹത് ॥ 4-44-8 (30261)
ആസ്ഥായ വിപുലം വീര രഥം സാരഥിനാ മയാ।
ദുര്യോധനം ച ജിത്വാഽഽജൌ നിവർതയ പശൂൻമമ ॥ 4-44-9 (30262)
അർജുന ഉവാച। 4-44-10x (3192)
പ്രീതോസ്മി രാജപുത്രാദ്യ ന ഭയം വിദ്യതേ തവ।
സർവാന്നുദാമി തേ ശത്രൂന്രണേ രണവിശാരദ ॥ 4-44-10 (30263)
സ്വസ്ഥോ ഭവ മഹാന്യുദ്ധേ പശ്യ മാം ശത്രുഭിഃ സഹ ।
യുധ്യമാനം വിമർദേഽസ്മിൻകുർവാണം ഭൈരവം രവം ॥ 4-44-11 (30264)
ഗാണ്ഡീവം ദേവദത്തം ച ശരാൻകനകഭൂഷണാൻ।
ഏതാൻസർവാനുപാസംഗാൻക്ഷിപ്രം ബധ്നീഹി മേ രഥേ ।
ഏകം ചാഹര നിസ്ത്രിംശം ജാതരൂപപരിഷ്കൃതം ॥ 4-44-12 (30265)
അഹം വൈ കുരുഭിര്യോത്സ്യേ മോക്ഷയിഷ്യാമി തേ പശൂൻ ।
തോഷയിഷ്യാമി രാജാനം പ്രവേക്ഷ്യാമി പുരം പുനഃ ॥ 4-44-13 (30266)
സങ്കൽപാഗാധപരിധം ബാഹുപ്രാകാരതോരണം।
ത്രിദണ്ഡതൂണസംബാധം നൈകധ്വജസമാകുലം ॥ 4-44-14 (30267)
ജ്യാക്ഷേപനിനദാരാവം നേമീനിനദദുന്ദുഭിഃ ।
ശരജാലവിതാനാഢ്യമാക്ഷ്വേഡിതമഹാസ്വനം ।
നഗരം തേ മയാ ഗുപ്തം രഥോപസ്ഥം ഭവിഷ്യതി ॥ 4-44-15 (30268)
അധിഷ്ഠിതോ മയാ സംഖ്യേ രഥോ ഗാണ്ഡീവധന്വിനാ ।
അജയ്യഃ ശത്രുസൈന്യാനാം വൈരാടേ വ്യേതു തേ ഭയം ॥ 4-44-16 (30269)
ഉത്തര ഉവാച। 4-44-17x (3193)
ബഹുനാ കിം പ്രലാപേന ശൃണു മേ പരമം വചഃ।
നാഹം ബിഭേമി കൌന്തേയ സാക്ഷാദപി ശതക്രതോഃ ॥ 4-44-17 (30270)
യമവായുകുബേരേഭ്യോ ദ്രോണഭീഷ്മശതാദപി ।
ബിഭേമി നാഹമേതേഭ്യോ ജാനാമി ത്വാം സ്ഥിരം യുധി ।
കേശവേനാപി സംഗ്രാമേ സാക്ഷാദിന്ദ്രേണ വാ സമം ॥ 4-44-18 (30271)
ഇദം തു ചിന്തയന്നേവ പരിമുഹ്യാമി കേവലം।
നിശ്ചയം നാധിഗച്ഛാമി നാവഗച്ഛാമി കിഞ്ചന ॥ 4-44-19 (30272)
ഏവം വരാംഗരൂപസ്യ ലക്ഷണൈഃ സൂചിതസ്യ ച।
കേന കർമവിപാകേന ക്ലീബത്വം ത്വാമുപാഗതം ॥ 4-44-20 (30273)
മന്യേ ത്വാം ക്ലീബരൂപേണ ചരന്തം ശൂലപാണിനം।
ഗന്ധർവരാജപ്രതിമം ദേവം വാഽപി ശതക്രതും ॥ 4-44-21 (30274)
അർജുന ഉവാച। 4-44-22x (3194)
ഭ്രാതുർനിയോഗാഞ്ജ്യേഷ്ഠസ്യ സംവത്സരമിദം വ്രതം।
ചരാമി ബ്രഹ്മചര്യം വൈ സത്യമേതദ്ബ്രവീമി തേ ॥ 4-44-22 (30275)
നാസ്മി ക്ലീബോ മഹാബാഹോ പരവാന്ധർമസംയുതഃ ।
ഉർവശീശാപസംഭൂതം ക്ലൈബ്യം സമുപസംസ്ഥിതം ॥ 4-44-23 (30276)
പുരാഽഹമാജ്ഞയാ ഭ്രാതുർജ്യേഷ്ഠസ്യാസ്മി സുരാലയം।
പ്രാപ്തവാനുർവശീ ദൃഷ്ടാ സുധർമായാം മയാ തദാ ॥ 4-44-24 (30277)
നൃത്യന്തീം പരമം രൂപം ബിഭ്രതീം വജ്രിസന്നിധൌ ।
അപശ്യം താമനിമിഷം കൂടസ്ഥാമന്വയസ്യ മേ॥ 4-44-25 (30278)
രാത്രൌ സമാഗതാ മഹ്യം ശയനം രന്തുമിച്ഛയാ।
അഹം താമഭിവാദ്യൈവ മാതൃസത്കാരമാചരം ॥ 4-44-26 (30279)
സാ ച മാമശപത്ക്രുദ്ധാ ശിഖണ്ഡീ ത്വം ഭവേതി വൈ।
ശ്രുത്വാ തമിന്ദ്രോ മാമാഹ മാ ഭൈസ്ത്വം പാർഥ ഷണ്ഡതാ ॥ 4-44-27 (30280)
ഉപകാരോ ഭവേത്തുഭ്യമജ്ഞാതവസതൌ പുരാ।
ഇതീന്ദ്രോ മാമനുഗ്രാഹ്യ തതഃ പ്രേഷിതവാന്വൃഷാ ॥ 4-44-28 (30281)
തദിദം സമനുപ്രാപ്തം വ്രതം ചീർണം മയാഽനഘ ।
സമാപ്തവ്രതമുത്തീർണം വിദ്ധി മാം ത്വം നൃപാത്മജ ॥ 4-44-29 (30282)
ഉത്തര ഉവാച। 4-44-30x (3195)
പരമോഽനുഗ്രഹോ മേഽദ്യ യത്പ്രതർകോ ന മേ വൃഥാ।
ന ഹീദൃശാഃ ക്ലീബരൂപാ ഭവന്തി തു നരോത്തമാഃ ॥ 4-44-30 (30283)
സഹായവാനസ്മി രണേ യുദ്ധ്യേയമമരൈരപി ।
സാധ്വസം തത്പ്രനഷ്ടം മേ കിം കരോമി ബ്രവീഹി മേ ॥ 4-44-31 (30284)
അഹം തേ സംഗ്രഹീഷ്യാമി ഹയാഞ്ശത്രുനിർബഹണ।
ശിക്ഷിതോ ഹ്യസ്മി സാരഥ്യേ നിഷ്ഠിതഃ പുരുഷർഷഭ ॥ 4-44-32 (30285)
ദാരുകോ വാസുദേവസ്യ യഥാ ശക്രസ്യ മാതലിഃ।
തഥാ മാം വിദ്ധി സാരഥ്യേ ശിക്ഷിതം നരപുംഗവ ॥ 4-44-33 (30286)
അശ്വാ ഹ്യേതേ മഹാബാഹോ തവൈവാഹവദുർജയാഃ।
യോഗ്യാ രഥവരേ യുക്താഃ പ്രാണവന്തോ ജിതശ്രമാഃ ॥ 4-44-34 (30287)
യസ്യ യാതേന പശ്യന്തി ഭൂമൌ ക്ഷിപ്തം പദംപദം।
ദക്ഷിണാം യോ ധുരം വോഢാ സുഗ്രീവോണ സമോ ഹയഃ ॥ 4-44-35 (30288)
യോഽയം ഹയോ ധുര്യവരോ വാമാം വഹതി ശോഭനഃ।
തം മന്യേ മേഘപുഷ്പസ്യ ജവേന സദൃശം ഹയം ॥ 4-44-36 (30289)
യോഽയം വഹതി വൈ പാർഷ്ണിം ദക്ഷിണാമഞ്ചിതോദ്യതഃ ।
വലാഹകാദഭിമതസ്തേജസാ വീര്യവത്തരഃ ॥ 4-44-37 (30290)
യോഽയം കാഞ്ചനസന്നാഹോ വാമം വഹതി ശോഭനഃ ।
ധുര്യം ശൈബ്യസ്യ തം മന്യേ ജവേന ബലവത്തരം ॥ 4-44-38 (30291)
ത്വാമേവായം രഥോ വോഢും സംഗ്രാമേഽർഹതി ധന്വിനം ।
ത്വം ചേ.. രഥമാസ്ഥായ യോദ്ധുമർഹോ മതോ മമ।
ശർവശത്രുഭിരായാതോ ദേവരാജ ഇവാസുരൈഃ ॥ 4-44-39 (30292)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-44-40x (3196)
തതോ രഥാദവസ്കന്ദ്യ വീര്യവാനരിമർദനഃ।
പ്രണംയ ദേവാൻഗാണ്ഡീവമാദായ രുരുചേ ശ്രിയാ ॥ 4-44-40 (30293)
തതോ വിമുച്യ ബാഹുഭ്യാം സംഖചൂഡാനി പാണ്ഡവഃ ।
തൌ ച ദുന്ദുഭിസന്നാദൌ പ്രതിബദ്ധ്യ തലാവുഭൌ ॥ 4-44-41 (30294)
ഇന്ദ്രദത്തേ ച തേ ദിവ്യേ ഉദ്ധൃത്യാമുച്യ കുണ്ഡലേ ।
ശ്ലക്ഷ്ണാൻകേശാൻമൃദൂൻസ്നിഗ്ധാഞ്ശ്വേതേനോദ്ഗ്രഥ്യ വാസസാ ॥ 4-44-42 (30295)
അഥാസൌ പ്രാങ്മുഖോ ഭൂത്വാ ശുചിഃ പ്രയതമാനസഃ।
അഭിദധ്യൌ മഹാബാഹുഃ സർവാസ്ത്രാണി രഥോത്തമേ ॥ 4-44-43 (30296)
ഊചുശ്ച പാർഥം സർവാണി പ്രാഞ്ജലീനി നൃപാത്മജം।
ഇമാനി സ്മോ മഹോദാര കിങ്കരാണീന്ദ്രനന്ദന ॥ 4-44-44 (30297)
പ്രണിപത്യ തതഃ പാർഥഃ സമാലഭ്യ ച പാണിനാ।
സർവാണി മാനസാനീഹ ഭവതേത്യഭ്യഭാഷത॥ 4-44-45 (30298)
പ്രതിഗൃഹ്യ തതോഽസ്ത്രാണി പ്രഹ്ലഷ്ടവദനോഽഭവത് ।
അധിജ്യം തരസാ കൃത്വാ ഗാണ്ഡീവം വ്യാക്ഷിപദ്ധനുഃ ॥ 4-44-46 (30299)
തസ്യ വിക്ഷിപ്യമാണസ്യ ധനുഷോഽഭൂൻമഹാസ്വനഃ ।
യഥാ ശൈലസ്യ മഹതഃ ശൈലാനാക്ഷിപ്യ ജഘ്രുഷഃ ॥ 4-44-47 (30300)
സനിർഘാതാഽഭവദ്ഭൂമിർദിക്ഷു വായുർവവൌ ഭൃശം।
ഭ്രാന്തദ്വിജം ഖമഭവത്പ്രാകംപന്ത മഹാദ്രുമാഃ ॥ 4-44-48 (30301)
തം ശബ്ദം കുരവോ രാജന്വിസ്ഫോടമശനേരിവ।
താർക്ഷ്യം ശബ്ദമിവ ശ്രുത്വാ വിത്രേസുർദീനമാനസാഃ ॥ 4-44-49 (30302)
യഥേന്ദ്രോ വ്യാക്ഷിപദ്ഭീമം വിസ്ഫോടമശനേർഭുവി ।
തഥാഽർജുനോ ധനുഃശ്രേഷ്ഠം ബാഹുഭ്യാമാക്ഷിപദ്ബലീ ॥ 4-44-50 (30303)
മഹാശനിമഹാശബ്ദസദൃശോ ജ്യാസ്വനോ മഹാൻ ।
ശത്രൂന്വീരാംശ്ച സന്തർജ്യ നിഗ്രഹസ്ഥോ രഥേ സ്ഥിതഃ ॥ 4-44-51 (30304)
ഉത്തര ഉവാച। 4-44-52x (3197)
ഏകസ്ത്വം പാണ്ഡവശ്രേഷ്ഠ ബഹൂനോതാൻമഹാരഥാൻ।
കഥം ജേഷ്യസി സംഗ്രാമേ സർവശസ്ത്രാസ്ത്രപാരഗാൻ ॥ 4-44-52 (30305)
അസഹായോ।സി കോന്തേയ സസഹായാശ്ച കൌരവാഃ ।
അത ഏവ മഹാബാഹോ ഭീതസ്തിഷ്ഠാമി തേഽഗ്രതഃ ॥ 4-44-53 (30306)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-44-54x (3198)
ഉവാച പാർഥോ മാ ഭൈഷീഃ പ്രഹസ്യ സ്വനവത്തദാ ॥ 4-44-54 (30307)
യുധ്യമാനസ്യ മേ വീര ഗന്ധർവൈഃ സുമഹാബലൈഃ ।
സഹായോ ഘോഷയാത്രായാം കസ്തദാസീത്സഖാ മമ ॥ 4-44-55 (30308)
തഥാ പ്രതിഭയേ തസ്മിന്ദേവദാനവസങ്കുലേ।
ഖാണ്ഡവേ യുധ്യമാനസ്യ കസ്തദാസീത്സഖാ മമ ॥ 4-44-56 (30309)
നിവാതകവചൈഃ സാർധം പൌലോമൈശ്ച മഹാബലൈഃ ।
യുധ്യതോ ദേവരാജാർഥേ കഃ സഹായസ്തദാഽഭവത് ॥ 4-44-57 (30310)
സ്വയംവരേ തു പാഞ്ചാല്യാ രാജഭിഃ സഹ സംയുഗേ।
യുധ്യതോ ബഹുഭിസ്താത കഃ സഹായസ്തദാഽഭവത് ॥ 4-44-58 (30311)
ഉപജീവ്യ ഗുരും ദ്രോണം ശുക്രം വൈശ്രവണം യമം।
വരുണം പാവകം ചൈവ കൃപം കൃഷ്ണം ച മാധവം ।
പിനാകപാണിനം ചൈവ കഥമേതാന്ന യോധയേ ॥ 4-44-59 (30312)
രഥം വാഹയ മേ ശീഘ്രം വ്യേതു തേ മാനസോ ജ്വരഃ ॥ ॥ 4-44-60 (30313)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ വിരാടപർവണി ഗോഗ്രഹണപർവണി ചതുശ്ചത്വാരിംശോഽധ്യയഃ ॥ 44 ॥
വിരാടപർവ - അധ്യായ 045
॥ ശ്രീഃ ॥
4.45. അധ്യായഃ 045
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
അർജുനേന യുദ്ധപ്രസ്ഥാനസമയേ ഉത്തരരഥാത്സിംഹധ്വജസ്യാവരോപണപൂർവകം സ്വധ്യാനസംനിഹിതസ്യ ഹനുമദ്ധ്വജസ്യ രഥേ സ്ഥാപനം ॥ 1 ॥ തഥാ സ്വശംഖാദിശബ്ദശ്രവണവിത്രസ്തസ്യോത്തരസ്യ സമാശ്വാസനപൂർവകം രണായാഭിയാനം ॥ 2 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-45-0 (30314)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-45-0x (3199)
ഉത്തരം സാംരഥിം കൃത്വാ ശമീം കൃത്വാ പ്രദക്ഷിണം।
ആയുധം സർവമാദായ തതഃ പ്രായാദ്ധനഞ്ജയഃ ॥ 4-45-1 (30315)
ധ്വജം ച സിംഹം മാത്സ്യസ്യ ഭ്രാതൄണാമായുധാനി ച।
പ്രണിധായ ശമീമധ്യേ പ്രയാതുമുപചക്രമേ ॥ 4-45-2 (30316)
തതഃ കാഞ്ചനലാംഗൂലം ധ്വജം വാനരലക്ഷണം ।
ദിവ്യം മായാമയം യുക്തം വിഹിതം വിശ്വകർമണാ ।
മനസാ ചിന്തയാമാസ പ്രസാദം പാവകസ്യ ച ॥ 4-45-3 (30317)
സ ച തച്ചിന്തിതം ജ്ഞാത്വാ ധ്വജേ ഭൂതാന്യയോജയത്।
രഥേ വാനരമുച്ഛ്രിത്യ ഗാണ്ഡീവം വ്യാക്ഷിപദ്ധനുഃ ॥ 4-45-4 (30318)
സപതാകം വിചിത്രാംഗം സോപാസംഗം മഹാബലം।
ഖാത്പപാത രഥേ തൂർണം ദിവ്യരൂപം മനോരമം ॥ 4-45-5 (30319)
രഥമാസ്ഥായ ബീഭത്സുഃ കൌന്തേയഃ ശ്വേതവാഹനഃ।
ബദ്ധാസിഃ സതലത്രാണഃ പ്രഗൃഹീതശരാസനഃ ।
തതഃ പ്രായാദുദീചീം സ കപിപ്രവരകേതനഃ ॥ 4-45-6 (30320)
സൈന്യാഭ്യാശം സ സംപ്രാപ്യ ഗൃഹീത്വാ ശംഖമുത്തമം ।
സ്വനവന്തം മഹാശബ്ദം ദേവദത്തം ധനഞ്ജയഃ ।
ശശാങ്കരൂപം ബീഭത്സുഃ പ്രാധ്മാപയദരിന്ദമഃ ॥ 4-45-7 (30321)
[ ശശാങ്കകുന്ദധവലം മുഖേ നിക്ഷിപ്യ വാസവിഃ ।
ഉച്ഛ്വസദ്ഗണ്ഡയുഗലം സിരാല്യാചിതഫാലകം ॥ 4-45-8 (30322)
ആരക്തനിംനനയനം ഹ്രസ്വസ്ഥൂലശിരോധരം।
അതിശ്ലിഷ്ടോദരോരസ്കം തിര്യഗാനനശോഭിതം ॥ 4-45-9 (30323)
യാവത്സ്വശക്തിസാമഗ്ര്യം ത്രൈലോക്യം ക്ഷോഭയന്നിവ ।
മരുദ്ഭിർദശഭിശ്ചൈവ പ്രാധ്മാപയദരിന്ദമഃ ]॥ 4-45-10 (30324)
ശംഖശബ്ദോസ്യ സോത്യർഥം ശ്രൂയതേ കാലമേഘവത് ॥ 4-45-11 (30325)
തസ്യ ശംഖസ്യ ശബ്ദേന ധനുപോ നിസ്വനേന ച।
വാനരസ്യ നിനാദേന രഥനേമിസ്വനേന ച।
ജംഗമസ്യ ഭയം ഘോരമകരോത്പാകശാസനിഃ ॥ 4-45-12 (30326)
ശംഖശബ്ദേന പാർഥസ്യ മുഖേനാശ്വാഃ പതൻക്ഷിതൌ ।
ഉത്തരശ്ചാപി സന്ത്രസ്ഥോ രഥോപസ്ഥ ഉപാവിശത് ॥ 4-45-13 (30327)
അഥാശ്വാന്രശ്മിഭിഃ പാർഥഃ സമുദ്യംയ പരന്തപഃ ।
അഭ്രാജത രഥോപസ്ഥേ ഭാനുർമേരാവിവോത്തരേ ॥ 4-45-14 (30328)
ശംഖഘോഷേണ വിത്രസ്തം ജ്യാഘാതേന ച മൂർഛിതം ।
ഉത്തരം സംപരിഷ്വജ്യ സമാശ്വാസയദർജുനഃ ॥ 4-45-15 (30329)
മാ ഭൈസ്ത്വം രാജപുത്രാഗ്ര്യ ക്ഷത്രിയോസി പരന്തപ ।
കഥം പുരുഷശാർദൂല ശത്രുമധ്യേ വിഷീദസി ॥ 4-45-16 (30330)
ശ്രുതാസ്തേ ശംഖശബ്ദാശ്ച ഭേരീശബ്ദാശ്ച സർവശഃ ।
കുഞ്ജരാണാം ച നിനദാ വ്യൂഢാനീകേഷു നിത്യശഃ ॥ 4-45-17 (30331)
സ ത്വം കഥമിവാനേന ശംഖശബ്ദേന ഭീഷിതഃ ।
വിപണ്ണരൂപോ വിത്രസ്തഃ പുരുഷഃ പ്രാകൃതോ യഥാ ॥ 4-45-18 (30332)
ഉത്തര ഉവാച। 4-45-19x (3200)
ശ്രുതാ മേ ശംഖശബ്ദാശ്ച ഭേരീശബ്ദാശ്ച നിത്യശഃ।
കുഞ്ജരാണാം ച നിനദാ വ്യൂഢാനീകേഷു തിഷ്ഠതഃ ॥ 4-45-19 (30333)
നൈവംവിധാഃ ശംഖശബ്ദാഃ പുരാ ജാതു മയാ ശ്രുതാഃ।
ധ്വജസ്യ ചാപി രൂപം മേ ദൃഷ്ടപൂർവം നഹീദൃശം ।
ധനുഷശ്ചാപി ഘോഷശ്ച ശ്രുതപൂർവോ ന മേ ക്വചിത് ॥ 4-45-20 (30334)
അസ്യ ശംഖസ്യ ശബ്ദേന ധനുഷോ നിസ്വനേന ച।
അമാനുഷാണാം ശബ്ദേന ഭൂതാനാം നിസ്വസേന ച।
രഥനേമിപ്രണാദേന മനോ കമേ മുഹ്യതേ ഭൃശം ॥ 4-45-21 (30335)
വ്യാകുലാശ്ച ദിശഃ സർവാ ഹൃദയം വ്യഥതീവ ച।
ധ്വജേന പിഹിതാഃ സർവാ ദിശോ ന പ്രതിഭാന്തി മേ।
ഗാണ്ഡീവസ്യ ച ശബ്ദേന കർണൌ മേ ബധിരീകൃതൌ ॥ 4-45-22 (30336)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-45-23x (3201)
പുനർധ്വജം പുനഃ ശംഖം ധനുശ്ചൈവ പുനഃ പുനഃ ।
സ മൂഢചേതാ വൈരാടിരർജുനം സമുദൈക്ഷത ॥ 4-45-23 (30337)
സ മുഹൂർതം പ്രയാതം തു പാർഥോ വൈരാടിമബ്രവീത് ॥ 4-45-24 (30338)
സ്ഥിരോ ഭവ മഹാബാഹോ സഞ്ജ്ഞാം ചാത്മാനമാനയ।
ഏകാന്തേ രഥമാസ്ഥായ പദ്ഭ്യാം ത്വമവപീഡ്യ ച।
ദൃഢം ച രശ്മീൻസംയച്ഛ ശംഖം ധ്മാസ്യാംയഹം പുനഃ ॥ 4-45-25 (30339)
ഏവമുക്ത്വാ മഹാബാഹുഃ സവ്യസാചീ പരന്തപഃ।
തതഃ ശംഖമുപാധ്മാസീദ്ദാരയന്നിവ പർവതാൻ।
ഗുഹാ ഗിരീണാം ച തദാ ദിശഃ ശൈലാംസ്തഥൈവ ച ॥ 4-45-26 (30340)
ജ്യാഘോഷം തലഘോഷം ച കൃത്വാ ഭൂതാന്യമോഹയത്।
ഉത്തരശ്ചാപി സംലീനോ രഥോപസ്ഥ ഉപാവിശത്।
തം സമാശ്വാസയാമാസ പുനരേവ ധനഞ്ജയഃ । 4-45-27 (30341)
തസ്യ ശംഖസ്യ ശബ്ദേന രഥനേമിസ്വനേന ച।
ഗാണ്ഡീവസ്യ ച ശബ്ദേന പൃഥിവീ സമകംപത ॥ ॥ 4-45-28 (30342)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ വിരാടപർവണി ഗോഗ്രഹണപർവണി പഞ്ചചത്വാരിംശോഽധ്യായഃ ॥ 45 ॥
വിരാടപർവ - അധ്യായ 046
॥ ശ്രീഃ ॥
4.46. അധ്യായഃ 046
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
ദ്രോണേനാർജുനശംഖനാദാദിനാ തസ്യാർജുനത്വനിർധാരണേന ദുര്യോധനംപ്രതി തന്നിവേദനപൂർവകം ദുർനിമിത്തപ്രദർശനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-46-0 (30343)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-46-0x (3202)
ഭാരദ്വാജസ്തതോ ദ്രോണഃ സർവശസ്ത്രഭൃതാംവരഃ।
രാജാനം ചാഹ സംപ്രേക്ഷ്യ ദുര്യോധനമരിന്ദമഃ ॥ 4-46-1 (30344)
യഥാ രഥസ്യ നിർഘോഷോ യഥാ ശംഖ ഉദീര്യതേ।
കംപതേ ച യഥാ ഭൂമിർനൈഷോന്യഃ സവ്യസാചിനഃ ॥ 4-46-2 (30345)
ഔത്പാതികമിദം രാജന്നിമിത്തം ഭവതീഹ നഃ।
ന ഹി പശ്യാമി വിജയം സൈന്യേഽസ്മാകം പരന്തപ ॥ 4-46-3 (30346)
ശസ്ത്രാണി ന പ്രകാശന്തേ ന പ്രഹൃഷ്യന്തി വാഹനാഃ ।
അഗ്നയശ്ച ന ഭാസന്തേ സുസമിദ്ധാ ന ശോഭനാഃ ॥ 4-46-4 (30347)
പ്രത്യാദിത്യം ച നഃ സർവേ മൃഗാ ഘോരാ നദന്തി ച।
ശകുനാശ്ചാപസവ്യാശ്ച വേദയന്തി മഹാഭയം ॥ 4-46-5 (30348)
ഗോമായുരേഷ സൈന്യാനാം രുദൻമധ്യേന ധാവതി।
ചാഷാ നദന്തി ചാകാശേ വേദയന്തോ മഹദ്ഭയം ॥ 4-46-6 (30349)
ഭവതാം ചൈവ രോമാണി പ്രഹൃഷ്ടാനീവ ലക്ഷയേ ॥ 4-46-7 (30350)
അനുഷ്ണാംഗാശ്ച സംസ്വിന്നാ ജൃംഭന്തേ ചാപ്യഭീക്ഷ്ണശഃ ।
വിഷ്കംഭന്തി ച മാതംഗാ മുഞ്ചന്ത്യശ്രൂണി വാജിനഃ ।
സദാ മൂത്രം പുരീഷം ച ഉത്സൃജന്തി പുനഃ പുനഃ ॥ 4-46-8 (30351)
ലോഹിതാർദ്രാ ച പൃഥിവീ ദിശഃ സർവാഃ പ്രധൂമിതാഃ ।
ന ച സൂര്യഃ പ്രതപതി മഹദ്വേദയതേ ഭയം ॥ 4-46-9 (30352)
ഹസ്തിനശ്ചാപി വിത്രസ്താ യോധാശ്ചാപി വിതത്രസുഃ ।
പരാഭൂതാ ച വഃ സേനാ ന കശ്ചിദ്യോദ്ഭുമിച്ഛതി ॥ 4-46-10 (30353)
വിഷണ്ണമുഖഭൂയിഷ്ഠാഃ സർവേ യോധാ വിചേതസഃ ।
ദിശം തേ ദക്ഷിണാം സർവേ വിപ്രേക്ഷന്തേ പുനഃ പുനഃ ॥ 4-46-11 (30354)
മൃഗാശ്ച പക്ഷിണശ്ചൈവ സവ്യമേവ പതന്തി നഃ।
വാദിത്രോദ്ധൃഷ്ടഘോഷാശ്ച ന ച ഗാഢം സ്വനന്തി ച।
ധ്വജാഗ്രേഷു നിലീയന്തേ വായസാസ്തന്ന ശോഭനം ॥ 4-46-12 (30355)
യഥാ മേഘസ്യ നിനദോ ഗംഭീരസ്തൂർണമായതഃ।
ശ്രൂയതേ രഥനിർഘോഷോ നായമന്യോ ധനഞ്ജയാത് ॥ 4-46-13 (30356)
അശ്വാനാം സ്വനതാം ശബ്ദോ വഹതാം പാകശാസനിം ।
വാനരസ്യ രഥേ ദിവ്യോ നിസ്വനഃ ശ്രൂയതേ മഹാൻ ॥ 4-46-14 (30357)
ശംഖശബ്ദേന പാർഥസ്യ കർണൌ മേ ബധിരീകൃതൌ ।
സർവസൈന്യം ച വിത്രസ്തം നായമന്യോ ധനഞ്ജയാത് ॥ 4-46-15 (30358)
രാജാനമഗ്രതഃ കൃത്വാ ദുര്യോധനമരിന്ദമം।
ഗാഃ പ്രസ്ഥാപ്യ ച തിഷ്ഠാമോ വ്യൂഢാനീകാഃ പ്രഹാരിണഃ ।
പ്രവിഭജ്യ ത്രിധാ സേനാം സമുച്ഛ്രിത്യ ധ്വജാനപി ॥ 4-46-16 (30359)
ശിതൈർബാണൈഃ പ്രതാപ്യേമാം ചമൂമേഷ ധനഞ്ജയഃ।
മൂർധ്നി സർവനരേന്ദ്രാണാം വാമപാദം കരിഷ്യതി ॥ 4-46-17 (30360)
ന ഹ്യേഷ ശക്യോ ബീഭത്സുർജേതും ദേവാസുരൈരപി ।
ദിക്ഷു ഗുൽമാ നിവേശ്യന്താം യത്താ യോത്സ്യാമഹേഽർജുന ॥ ॥ 4-46-18 (30361)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ വിരാടപർവണി ഗോഗ്രഹണപർവണി ഷട്ചത്വാരിംശോഽധ്യായഃ ॥ 46 ॥
വിരാടപർവ - അധ്യായ 047
॥ ശ്രീഃ ॥
4.47. അധ്യായഃ 047
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
ദ്രോണവചനാദർജുനസ്യാർജുനത്വാവധാരണേന വിഷാദാത്തൂഷ്ണീംഭൂതേഷു സ്വീയേഷു ദുര്യോധനേന ദ്രോണാനാദരപൂർവകം താൻപ്രതി സമരപ്രോത്സാഹനം ॥ 1॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-47-0 (30362)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-47-0x (3203)
തതോ ദുര്യോധനോ രാജാ സമരേ ഭീഷ്മമബ്രവീത്।
ദ്രോണം ച രഥിശാർദൂലം കൃപം ച സുമഹാബലം ॥ 4-47-1 (30363)
ഉക്തോഽയമർഥ ആചാര്യ മയാ കർണേന ചാസകൃത്।
പുനരേവ ച വക്ഷ്യാമി ന ഹി തൃപ്യാമി തദ്ബ്രുവൻ ॥ 4-47-2 (30364)
പരാജിതൈർവിവസ്തവ്യം തൈശ്ച ദ്വാദശവത്സരാൻ ।
വനേ ജനപദേഽജ്ഞാതൈരേഷ ഏവ പണോ ഹി നഃ ॥ 4-47-3 (30365)
തേഷാം ന താവന്നിർവൃത്തോ വത്സരഃ സ ത്രയോദശഃ ।
അജ്ഞാതവാസേ ബീഭത്സുരഥാസ്മാഭിഃ പരിശ്രുതഃ॥ 4-47-4 (30366)
അനിർവൃത്തേ തു നിർവാസേ യദി ബീഭത്സുരാഗതഃ ।
പുനർദ്വാദശവർഷാണി വനേ വത്സ്യന്തി പാണ്ഡവാഃ ॥ 4-47-5 (30367)
ലോഭാദ്വാ തേ ന ജാനീയുരസ്മാന്വാ മോഹ ആവിശത്।
ഹീനാതിരിക്തമേതേഷാം ഭീഷ്മോ വേദിതുമർഹതി॥ 4-47-6 (30368)
അർഥാനാം ഹി പുനർദ്വൈധേ നിത്യം ഭവതി സംശയഃ ।
അന്യഥാ ചിന്തിതോ ഹ്യർഥഃ പുനർഭവതി ചാന്യഥാ ॥ 4-47-7 (30369)
ഉത്തരം മാർഗമാണാനാം മാത്സ്യസേനാം യുയുത്സതാം ।
യദി ബീഭത്സുരായാതഃ കിന്തു കൃത്യമതഃ പരം ॥ 4-47-8 (30370)
ത്രിഗർതാനാം കൃതം കാര്യം പാണ്ഡവാനാം ച മാർഗണം ।
വിപ്രകാരൈർഹി മാത്സ്യേന സുശർമാ ബാധിത പുരാ ॥ 4-47-9 (30371)
തേഷാം ഭയാഭിപന്നാനാം വസ്താനാം ത്രാണഭിച്ഛതാം ।
അഭയം യാചമാനാനാം തദാഽസ്മാഭിഃ പരിശ്രുതം ॥ 4-47-10 (30372)
പ്രഥമം വൈർഗ്രഹീതവ്യം മാത്സ്യാനാം ഗോധനം മഹത്।
അഷ്ടംയാശ്ചാപരാഹ്ണേ തു ഇതി നസ്തൈഃ സമാഹിതം ॥ 4-47-11 (30373)
നവംയാം പുനരസ്മാഭിഃ സൂര്യസ്യോദയനം പ്രതി।
ഇമാ ഗാവോ ഗ്രഹീതവ്യാ യാതേ മത്സ്യേ ഗവാംപദം ॥ 4-47-12 (30374)
ഇത്യേവം നിശ്ചയോഽസ്മാകം മന്ത്രോഽഭൂന്നാഗസാഹ്വയേ ।
പാണ്ഡവാനാം പരിജ്ഞാനേ സർവേഷാം നഃ പരസ്പരം ॥ 4-47-13 (30375)
തേ വാ ഗാശ്ച നയിഷ്യന്തി യദി വാ സ്യുഃ പരാജിതാഃ।
അസ്മാന്വാഽപ്യതിസന്ധായ കുര്യുർമാത്സ്യേന സംഗതിം ॥ 4-47-14 (30376)
അഥവാ താനുപാദായ മാത്സ്യോ ജാനപദൈഃ സഹ ।
സർവഥാ സേനയാ സാർധമസ്മാനേഷ യുയുത്സതി ॥ 4-47-15 (30377)
തേഷാമേകോ മഹാവീര്യഃ കശ്ചിദേവ പുനഃസരഃ।
അസ്മാഞ്ജേതുമിഹായാതോ മാത്സ്യോ വാഽപി സ്വയം ഭവേത് ॥ 4-47-16 (30378)
യദ്യേഷ രാജാ മാത്സ്യാനാം യദി ബീഭത്സുരാഗതഃ ।
സർവൈര്യോദ്ധവ്യമസ്മാഭിരിതി നഃ സമയഃ കൃതഃ ॥ 4-47-17 (30379)
അഥ കസ്മാത്ഥിതാ ഹ്യേതേ രഥേഷു രഥിസത്തമാഃ ।
ഭീഷ്മദ്രോണകൃപാഃ കർണോ വികർണോ ദ്രൌണിരേവ ച।
സംഭ്രാന്തമനസഃ സർവേ പ്രാപ്തേ ഹ്യസ്മിന്ധനഞ്ജയേ ॥ 4-47-18 (30380)
നാന്യത്ര യുദ്ധാച്ഛ്രേയോസ്തി തഥാഽഽത്മാ പ്രണിധീയതാം ।
സർവലോകേന വാ യുദ്ധം ദേവൈർവാഽസ്തു സവാസവൈഃ ॥ 4-47-19 (30381)
അനാച്ഛിന്നേ ധനേഽസ്മാകമഥ ശക്രേണ വജ്രിണാ।
യമേന വാഽപി സംഗ്രാമേ കോ ഹാസ്തിനപുരം വ്രജേത് ॥ 4-47-20 (30382)
ശരൈരഭിപ്രണുന്നാനാം ഭഗ്നാനാം ഗഹനേ വനേ ।
കോ ഹി ജീവേത്പദാതീനാം ഭവേദശ്വേഷു സംശയഃ ॥ 4-47-21 (30383)
ആചാര്യം പൃഷ്ഠതഃ കൃത്വാ തഥാ നീതിർവിധീയതാം ।
ജാനാമി ച മതം തേഷാമതസ്ത്രാസയതീവ നഃ॥ 4-47-22 (30384)
അർജുനേ ചാപി സംപ്രീതിമധികാമുപലക്ഷയേ ।
തഥാ ദൃഷ്ട്വാ ഹി ബീഭത്സുമുപായാന്തം പ്രശംസതി ।
യഥാ സേനാ ന ഭജ്യേത തഥാ നീതിർവിധീയതാം ॥ 4-47-23 (30385)
അദേശികാ ഹ്യരണ്യേഽസ്മിൻകൃച്ഛ്രേ ശത്രുവശം ഗതാ।
യഥാ ന വിഭ്രമേത്സേനാ തഥാ നീതിർവിധീയതാം ॥ 4-47-24 (30386)
അശ്വാനാം ഹേഷിതം ശ്രുത്വാ കാ പ്രശംസാ ഭവേത്പരേ ।
സ്ഥാനേ വാഽപി വ്രജന്തോ വാ സദാ ഹേഷന്തി വാജിനഃ ॥ 4-47-25 (30387)
സദാ ച വായവോ വാന്തി നിത്യം വർഷതി വാസവഃ ।
സ്തനയിത്നോശ്ച നിർഘോഷഃ ശ്രൂയതേ ബഹുശസ്തഥാ ॥ 4-47-26 (30388)
ഭീഷയൻപാണ്ഡവേയേഭ്യോ ഭവാൻസർവാനിമാഞ്ജനാൻ।
പ്രമുഖേ സർവസൈന്യാനാമബദ്ധം ബഹു ഭാഷതേ ॥ 4-47-27 (30389)
യഥൈവാശ്വാൻമാർഗമാണാസ്താനേവാഭിപരീപ്സവഃ ।
ഹേഷിതാനീവ ശൃണ്വന്തി തദിദം ഭവതസ്തഥാ ॥ 4-47-28 (30390)
കിമത്ര കാര്യം പാർഥസ്യ കഥം വാ സ പ്രശസ്യതേ।
അന്യത്ര കാമാദ്ദ്വേഷാദ്വാ രോഷാദ്വാഽസ്മാസു കേവലം ॥ 4-47-29 (30391)
ആചാര്യാ വൈ കാരുണികാഃ പ്രാജ്ഞാശ്ചാപായദർശിനഃ ।
നൈതേ മഹാഹവേ ഘോരേ സംപ്രഷ്ടവ്യാഃ കഥഞ്ചന ॥ 4-47-30 (30392)
പ്രാസാദേഷു വിചിത്രേഷു ഗോഷ്ഠീപാനാശനേഷു ച।
കഥാ വിചിത്രാഃ കുർവാണാഃ പണ്ഡിതാസ്തത്ര സോഭനഃ ॥ 4-47-31 (30393)
ബഹൂന്യാശ്ചര്യരൂപാണി കുർവതേ ജനസംസദി ।
ഇഷ്വസ്ത്രേ ചാപസന്ധാനേ പണ്ഡിതാസ്തത്ര ശോഭനാഃ ॥ 4-47-32 (30394)
പരേഷാം വിവരജ്ഞാനേ മനുഷ്യാചരിതേഷു ച।
അന്നസംസ്കാരദോഷേഷു പണ്ഡിതാസ്തത്ര ശോഭനാഃ ॥ 4-47-33 (30395)
പണ്ഡിതാൻപൃഷ്ഠതഃ കൃത്വാ പരേഷാം ഗുണവാദിനഃ ।
വിധീയതാം തഥാ നീതിര്യഥാ വധ്യേത വൈ പരഃ ॥ 4-47-34 (30396)
ഗാവശ്ചൈതാഃ പ്രതിഷ്ഠന്താം സേനാം വ്യൂഹന്തു മാചിരം।
ആരക്ഷാശ്ച വിധീയന്താം യത്ര യോത്സ്യാമഹേ പരൈഃ ॥ ॥ 4-47-35 (30397)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ വിരാടപർവണി ഗോഗ്രഹണപർവണി സപ്തചത്വാരിംശോഽധ്യായഃ ॥ 47 ॥
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Footnotes
4-47-11 സപ്തംയാശ്ചാപരാഹ്ണേ ത്വിതി നവംയാം പുനരസ്മാഭിരിതി ച ഥo പാഠഃ ॥ ॥ സപ്തചത്വാരിംശോഽധ്യായഃ ॥ 47 ॥വിരാടപർവ - അധ്യായ 048
॥ ശ്രീഃ ॥
4.48. അധ്യായഃ 048
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
കർണേനാത്മശ്ലാഘനപൂർവകമർജുനപരാഭവനമിഥ്യാപ്രതിജ്ഞാനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-48-0 (30398)
കർണ ഉവാച। 4-48-0x (3204)
സർവാനായുഷ്മതോ ഭീതാൻസന്ത്രസ്താനിവ ലക്ഷയേ।
അയുദ്ധമനസശ്ചൈവ സർവാംശ്ചൈവാനവസ്ഥിതാൻ ॥ 4-48-1 (30399)
യദ്യേഷ ജാമദഗ്ന്യോ വാ യദി വേന്ദ്രഃ പുരന്ദരഃ ।
വാസുദേവേന സഹിതോ യദി ബീഭത്സുരാഗതഃ।
അഹമേനം നിരോത്സ്യാമി വേലേവ വരുണാലയം ॥ 4-48-2 (30400)
രുക്മപുംഖാഃ പ്രസന്നാഗ്രാ മുക്താ ഹസ്തവതാ മയാ।
ഛാദയന്തു ശാരഃ സൂര്യം പാർഥസ്യായുർനിരോധകാഃ ॥ 4-48-3 (30401)
മമ ചാപപ്രമുക്താനാം ശരാണാം നതപർവണാം ।
നിവൃത്തിർഗച്ഛതാം നാസ്തി സർപാണാം ശ്വസതാമിവ ॥ 4-48-4 (30402)
ശരാണാം പുംഖസക്താനാം മൌർവ്യാഽഭിഹതയോർഭൃശം ।
ശ്രൂയതേ തലയോഃ ശബ്ദോ ഭേര്യോരാഹതയോരിവ ॥ 4-48-5 (30403)
ഏകൈകം ചതുരഃ പഞ്ച ക്വചിത്പഷ്ടിം ക്വചിച്ഛതം।
ഹതാൻപശ്യത മാത്സ്യാനാമിഷുഭിർനിഹതാന്രഥാൻ ॥ 4-48-6 (30404)
മദ്ബാഹുമുക്തൈരിഷുഭിസ്തൈലധൌതൈഃ പതത്രിഭിഃ ।
ഖദ്യോതൈരിവ സംപൃക്തമന്തരിക്ഷം വിരാജതാം ॥ 4-48-7 (30405)
ധ്വജാഗ്രാദ്വാനരസ്തസ്യ ഭല്ലേനാഭിഹതോ മയാ।
അദ്യൈവ പതതാം ഭൂമൌ വിനദൻഭൈരവാന്രവാൻ ॥ 4-48-8 (30406)
ശത്രോർമയാഭിപന്നാനാം ഭൂതാനാം ധ്വജവാസിനാം ।
ദിശഃ പ്രതിഷ്ഠമാനാനാമസ്തു ശബ്ദോ ദിവം ഗതഃ ॥ 4-48-9 (30407)
ക്രുദ്ധേനാസ്ത്രം മയാ മുക്തം നിർദഹേത്പൃഥിവീമിമാം ।
സ്ഥിതം സംഗ്രാമശിരസി പാർഥമേകാകിനം കിമു ॥ 4-48-10 (30408)
സമാഹിതശ്ച ബീഭത്സുർവർഷാണ്യഷ്ടൌ ച പഞ്ച ച ।
ജാതസ്നേഹശ്ച യുദ്ധസ്യ മയി സന്ദർശയിഷ്യതി ॥ 4-48-11 (30409)
പാത്രീഭൂതസ്തു കൌന്തേയോ ബ്രാഹ്മണോ ഗുണവാനിവ ।
ശരമാലാം സ ഗൃഹ്ണാതു മത്പ്രസൃഷ്ടാം സ്വധാമിവ ॥ 4-48-12 (30410)
ഏഷ ചാപി മഹേഷ്വാസസ്ത്രിഷു ലോകേഷു വിശ്രുതഃ ।
അഹം ചാപി നരശ്രേഷ്ഠാദർജുനാന്നാവമഃ ക്വചിത് ॥ 4-48-13 (30411)
മമ ഹസ്തപ്രമുക്താനാം ശരാണാം നതപർവണാം।
നിവൃത്തിർഗച്ഛതാം നാസ്തി വൈശ്വാനരശിഖാർചിഷാം ॥ 4-48-14 (30412)
ഇതശ്ചേതശ്ച മുക്താനാം ശരാണാം നതപർവണാം ।
തുഗുലഃ ശ്രൂയതാം നാദഃ ഷട്പദാം ഗായതാമിവ ॥ 4-48-15 (30413)
അന്തരാ സംപതദ്ഭിസ്തു ഗൃധ്രപത്രൈഃ ശിലാശിതൈഃ ।
ശലഭാനാമിവാകാശേ ഛായാ സംപ്രതി ദൃശ്യതാം ॥ 4-48-16 (30414)
അദ്യ മത്കാർമുകോത്സൃഷ്ടാഃ ശിതാഃ പാർഥസ്യ മർമഗാഃ।
ശരീരമുപസർപന്തു വൽമീകമിവ പന്നഗാഃ ॥ 4-48-17 (30415)
ബർഹിബർഹിണരാജാനാം ബർഹിണാം ബർഹിണാമിവ ।
പതതാം പതതാം ഘോഷഃ പതതാം പതതാമിവ ॥ 4-48-18 (30416)
അദ്യ ത്വഹമൃണാൻമോക്ഷ്യേ യൻമയാ തത്പ്രതിശ്രുതം ।
ധാർതരാഷ്ട്രസ്യ തത്കാലേ നിഹത്യ സമരേഽർജുനം ॥ 4-48-19 (30417)
ഇന്ദ്രാശനിസമസ്പർശം മഹേന്ദ്രസമവിക്രമം।
അർദയിഷ്യാംയഹം പാർഥമുൽകാഭിരിവ കുഞ്ജരം ॥ 4-48-20 (30418)
ശരജാലമഹാജ്വാലമസിശക്തിഗദേന്ധനം ।
നിർദഹന്തമനീകാനി ശമയിഷ്യേഽർജുനാനലം ॥ 4-48-21 (30419)
രഥാദതിരഥം ലോകേ സർവശസ്ത്രഭൃതാംവരം ।
വിവശം പാർഥമാദാസ്യേ ഗരുത്മാനിവ പന്നഗം ॥ 4-48-22 (30420)
ക്ഷുദ്രകൈർവിവിധൈർഭല്ലൈർനിപതദ്ഭിശ്ച മാമകൈഃ ।
സംമൂഢചേതാഃ കൌന്തേയഃ കർതവ്യം നാഭിപദ്യതാം ॥ 4-48-23 (30421)
അദ്യ ദുര്യോധനസ്യാഹം ശോകം ഹൃദി ചിരം സ്ഥിതം ।
സമൂലമപനേഷ്യാമി ഹരൻപാർഥശിരഃ ശരൈഃ ॥ 4-48-24 (30422)
അദ്യ മത്കാർമുകോത്സൃഷ്ടൈർഭല്ലൈശ്ച നതപർവഭിഃ।
ഹതാശ്വം വിരഥം പാർഥം പൌരുഷേ പര്യവസ്ഥിതം ।
നിശ്വസന്തം യഥാ നാഗമദ്യ പശ്യന്തു കൌരവാഃ ॥ 4-48-25 (30423)
ജാമദഗ്ന്യാൻമയാ ലബ്ധം ദിവ്യാസ്രമൃഷിസത്തമാത്।
തദുപാശ്രിത്യ വീര്യം ച യുധ്യേയമപി വാസവം ॥ 4-48-26 (30424)
ധ്വജാഗ്രേ വാനരസ്തിഷ്ഠൻഭല്ലേന നിഹതോ മയാ।
അദ്യൈവ പതതാം ഭൂമൌ വിനദൻഭൈരവാന്രവാൻ ॥ 4-48-27 (30425)
കാമം ഗച്ഛന്തു കുരവോ ഗാഃ പ്രഗൃഹ്യ പരന്തപാഃ ।
രഥേഷു വാഽപി തിഷ്ഠന്തോ യുദ്ധം പശ്യന്തു മാമകം ॥ ॥ 4-48-28 (30426)
ഇതി ശ്രീമൻമാഹാഭാരതേ വിരാടപർവണി ഗോഗ്രഹണപർവണി അഷ്ടചത്വാരിംശോഽധ്യായഃ ॥ 48 ॥
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Footnotes
4-48-18 ബർഹിണാം ബഹിണാമിവ ഏകൈകസ്യ പൃഷ്ഠേപൃഷ്ഠേ ഗച്ഛതാം മയൂരാണാം മയൂരാണാമിവ ബർഹിബർഹിണരാജാനാം ബർഹിണോ മയൂരസ്യ ബർഹിണൈഃ ശരമൂലേ പത്രരൂപേണ സ്ഥിതമയൂരപത്രൈഃ രാജാനാം രാജമാനാനാം । രാജൃദീപ്താവിതി ധാതോഃ കർത്രർഥേ പചാദ്യചി കൃതേ രൂപനിഷ്പത്തിഃ । പതതാം പതതാം ഏകൈകസ്യ ശരസ്യ പൃഷ്ഠേ പൃഷ്ഠേ നിപതതാം ശരാണാം ഘോഷഃ പതതാം മാലാരൂപേണ നിപതമാനാനാം പതതാം പക്ഷിണാം ഘോഷ ഇവ അഖിലൈഃ ശ്രൂയതാമിതി യോഗ്യക്രിയാധ്യാഹാരേണ സംബന്ധഃ । യദ്വാ ബർഹിണാം ബർഹവതാം ഉത്പന്നബർഹാണാമിത്യർഥഃ । ബർഹിണം മയൂരാണാമിവ പതതാം പതതാം പുംഖാനുപുംഖതയാ ക്ഷണേക്ഷണേ പതതാം പതതാം ശരാണാം ഘോഷഃ പതതാം പക്ഷിണാം ഘോഷ ഇവ പതതാം ദിശിദിശി പതതാമിതി ലോഡന്തക്രിയാ। സർവൈഃ ശ്രൂയതാമിതി ഭാവഃ । ബർഹിബർഹിണവാജാനാമിതി ടo ഥo ധo പാഠഃ ॥ 18 ॥ ॥ അഷ്ടചത്വാരിംശോഽധ്യായഃ ॥ 48 ॥വിരാടപർവ - അധ്യായ 049
॥ ശ്രീഃ ॥
4.49. അധ്യായഃ 049
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
കൃപേണാർജുനചരിത്രപ്രശംസനപൂർവകം കർണഗർഹണം ॥ 1 ॥ തഥാ സ്വേഷു ഏകൈകേനാർജുനസ്യ ദുർജയത്വകഥനപൂർവകം സംഭൂയാഭിയാനനിർധാരണം ॥ 2 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-49-0 (30427)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-49-0x (3205)
തസ്യ തദ്വചനം ശ്രുത്വാ നീതിശാസ്ത്രവിശാരദഃ।
ആചാര്യഃ കുരുവീരാണാം കൃപഃ ശാരദ്വതോഽബ്രവീത് ॥ 4-49-1 (30428)
സദൈവ തവ രാധേയ യുദ്ധേ ക്രൂരതരാ മതിഃ।
നാർഥാനാം പ്രകൃതിം വേത്സി നാനുബന്ധമവേക്ഷസേ ॥ 4-49-2 (30429)
നയാ ഹി ബഹവഃ സന്തി ശാസ്ത്രാണ്യാശ്രിത്യ ചിന്തിതാഃ ।
തേഷാം യുദ്ധം സുപാപിഷ്ഠം വേദയന്തി പുരാവിദഃ ॥ 4-49-3 (30430)
ദേശകാലേന സംയുക്തം യുദ്ധം വിജയദം ഭവേത്।
ഹീനകാലം തദേവേഹ അനർഥായോപകൽപതേ ॥ 4-49-4 (30431)
ദേശേ കാലേ ച വിക്രാന്തം കല്യാണായ വിധീയതേ।
ആനുകൂല്യേന കാര്യാണാമുത്തരം തു വിധീയതേ ॥ 4-49-5 (30432)
ഭാരം ഹി രഥകാരസ്യ ന വ്യവസ്യന്തി പണ്ഡിതാഃ।
പരിചിന്ത്യ തു പാർഥേന സംനിപാതോ ന നഃ ക്ഷമഃ ॥ 4-49-6 (30433)
ഏകോ ഹി ശത്രൂൻസമരേ സമർഥഃ പ്രതിബാധിതും ।
ഏകഃ കുരൂനഭ്യരക്ഷദേകശ്ചാഗ്നിമതർപയത് ॥ 4-49-7 (30434)
ഏകശ്ച പഞ്ച വർഷാണി ബ്രഹ്മചര്യമധാരയത് ।
ഏകഃ സുഭദ്രാമാരോപ്യ ദ്വൈരഥേ കൃഷ്ണമാഹ്വയം ॥ 4-49-8 (30435)
സൈന്ധവം വനവാസേ തു ജിത്വാ കൃഷ്ണാമഥാനയത് ।
ഏകശ്ച പഞ്ച വർഷാണി ശക്രാദസ്രാണ്യശിക്ഷത ॥ 4-49-9 (30436)
ഏകഃ സപത്നാഞ്ജിത്വാ തു കുരൂണാമകരോദ്യശഃ ।
ഏകോ ഗന്ധർവരാജാനം ചിത്രസേനമരിന്ദമഃ ।
വിജിഗ്യേ തരസാ സംഖ്യേ സേനാം ചാസ്യ സുദുർജയാം ॥ 4-49-10 (30437)
പാഞ്ചാലീ ശ്രീമതീ പ്രാപ്താ ക്ഷത്രം ജിത്വാ സ്വയംവരേ ।
ആദായ ഗതവാൻപാർഥോ ഭവാൻക്വനു ഗതസ്തദാ ॥ 4-49-11 (30438)
തഥാ നിവാതകവചാഃ കാലകേയാശ്ച ദാനവാഃ ।
ദൈവതൈരപ്യവധ്യാസ്തേ ഏകേന യുധി പാതിതാഃ ॥ 4-49-12 (30439)
ഏകേന ഹി ത്വയാ കർണ കിം നാമേഹ കൃതം പുരാ।
ഏകൈകേന യഥാ തേഷാം ഭൂമിപാലാ വശേ കൃതാഃ ॥ 4-49-13 (30440)
ഇന്ദ്രോപി ഹി ന പാർഥേന സംയുഗേ യോദ്ധുമർഹതി ।
യസ്തേനാശംസതേ യോദ്ധും കർതവ്യം തസ്യ ഭേഷജം ॥ 4-49-14 (30441)
ആശീവിഷസ്യ ക്രുദ്ധസ്യ പാണിമുദ്യംയ ദക്ഷിണം।
അവമുച്യ പ്രദേശിന്യാ ദംഷ്ട്രാമാദാതുമിച്ഛസി ॥ 4-49-15 (30442)
അഥവാ കുഞ്ജരം മത്തമേകമേകചരം വനേ।
നിരങ്കുശം സമാരുഹ്യ നഗരം യാതുമിച്ഛസി ॥ 4-49-16 (30443)
സമിദ്ധം പാവകം ചാപി ഘൃതമേദോവസാഹുതം।
ഘൃതാക്തശ്ചീരവാസാസ്ത്വം മധ്യേനോത്സർതുമിച്ഛസി ॥ 4-49-17 (30444)
ആത്മാനം യഃ സമാബധ്യ കണ്ഠേ ബദ്ധ്വാ തഥാ ശിലാം ।
സമുദ്രം പ്രതരേദ്ദോർഭ്യാം തത്ര കിം കർണ പൌരുഷം ॥ 4-49-18 (30445)
അകൃതാസ്ത്രഃ കൃതാസ്ത്രം വൈ ബലവന്തം സുദുർബലഃ।
താദൃശം കർണ യഃ പാർഥം യോദ്ധുമിച്ഛേത്സ ദുർമതിഃ ॥ 4-49-19 (30446)
അസ്മാഭിരേവ നികൃതോ വർഷാണീഹ ത്രയോദശ।
സിംഹഃ പാശവിനിർമുക്തോ ന നഃ ശേഷം കരിഷ്യതി ॥ 4-49-20 (30447)
ഏകാന്തേ പാർഥമാസീനം കൂപേഽഗ്നിമിവ സംവൃതം ।
അജ്ഞാനാദഭ്യവസ്കന്ദ്യ പ്രാപ്താഃ സ്മോ ഭയമുത്തമം ॥ 4-49-21 (30448)
ഉത്സൃഷ്ടം തൂലരാശൌ തു ഏകോഽഗ്നിം ശമയേത്കഥം ।
സഹ യുദ്ധ്യാമഹേ പാർഥമാഗതം യുദ്ധദുർമദം ॥ 4-49-22 (30449)
യത്താ വയം പരാക്രാന്താ വ്യൂഢാനീകാഃ പ്രഹാരിണഃ।
യുദ്ധായാവസ്ഥിതം പാർഥമാഗതം പാകശാസനിം ॥ 4-49-23 (30450)
യത്താഃ സർവേ രഥശ്രേഷ്ഠം പരിവാര്യ സമന്തതഃ।
ഷഡ്രഥാഃ പരികീര്യന്താം വജ്രപാണിമിവാസുരാഃ ॥ 4-49-24 (30451)
ദ്രോണോ ദുര്യോധനോ ഭീഷ്മോ ഭവാന്ദ്രൌണിസ്തഥാ വയം।
സർവേ യുദ്ധ്യാമഹേ പാർഥം കർണ മാ സാഹസം കൃഥാഃ ॥ 4-49-25 (30452)
ന ഹ്യസംഗത്യ സമരേ പാർഥം ജേഷ്യാമഹേ വയം।
സംഗത്യ സമരേ പാർഥം സർവേ ജേഷ്യമാഹേ വയം ॥ 26 ॥ ॥ 4-49-26 (30453)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ വിരാടപർവണി ഗോഗ്രഹണപർവണി ഏകോനപഞ്ചാശോഽധ്യായഃ ॥ 49 ॥
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Footnotes
4-49-6 ഭാരം ഹീതി। യഥാ രഥകാരേണ ദിവ്യോഽയം മയാ നിർമിതോ രഥഃ സുദൃഢാംഗഃ അനേന ത്വം ദേവാനപി സർവഥാ ജേഷ്യസീത്യുക്തേ തദ്വചസി ഭാരം ദത്ത്വാ ദേശകാലാനുകൂല്യമനപേക്ഷ്യൈവ ന വ്യവസ്യന്തി। യോദ്ധുമേതി ശേഷഃ। ഏവം ത്വദ്വചസി ഭാരം ദത്ത്വാ ദേശാദ്യാനുകൂല്യമനവേക്ഷ്യ കഥമസ്മാഭിര്യോദ്ധവ്യം। തവതു വചനം രഥകാരവചനവദർശശൂന്യമിതി ഭാവഃ ॥ 6 ॥ 4-49-10 ഏകഃ സംയമിനീം ജിത്വാ ഇതി ധo പാഠഃ ॥ 10 ॥ ॥ ഏകോനപഞ്ചാശോഽധ്യായഃ ॥ 49 ॥വിരാടപർവ - അധ്യായ 050
॥ ശ്രീഃ ॥
4.50. അധ്യായഃ 050
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
കൃപേണ സ്വഗർഹണമമൃഷ്യതാ കർണേന തദുപാലംഭഃ ॥ 1 ॥ തദസഹിഷ്ണുനാഽശ്വത്ഥാംനാ സമർമോദ്ധാടനം കർണദുര്യോധനോപാലംഭഃ ॥ 2 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-50-0 (30454)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-50-0x (3206)
കൃപസ്യ വചനം ശ്രുത്വാ കർണോ രാജന്യുധാംപതിഃ ।
പുനഃ പ്രോവാച സംരബ്ധോ ഗർഹയൻബ്രാഹ്മണം കൃപം ॥ 4-50-1 (30455)
കർണ ഉവാച। 4-50-2x (3207)
ലക്ഷയാംയഹമാചാര്യം ഭയാദ്ഭക്തിം ഗതം രിപൌ ।
ഭീതേന ഹി ന യോദ്ധവ്യമഹം യോത്സ്യേ ധനഞ്ജയം ॥ 2 ॥ 4-50-2 (30456)
നനു വാരുണമാഗ്നേയം യാംയം വായവ്യമേവ ച।
അസ്ത്രം ബ്രഹ്മശിരശ്ചൈവ സത്വഹീനസ്യ തേ വൃഥാ ॥ 4-50-3 (30457)
മിത്രകാര്യം കൃതമിദം പിതാപുത്രൈർമഹാരഥൈഃ ।
ഭർതൃപിണ്ഡശ്ച നിർവിഷ്ടോ യഥേഷ്ടം ഗന്തുമർഹഥ ॥ 4-50-4 (30458)
ഭിക്ഷാം ഹരസ്വ നിത്യം ത്വം യജ്ഞാനനുചരസ്വ ച।
ആമന്ത്രണാനി ഭുങ്ക്ഷാദ്യ മാഽസ്മാന്യുദ്ധേന ഭീഷയ ॥ 4-50-5 (30459)
ഭാർഗവാസ്ത്രം മയാ മുക്തം നിർദഹേത്പൃഥിവീമിമാം।
കിം പുനഃ പാണ്ഡുപുത്രാണാമേകമർജുനമാഹവേ ॥ 4-50-6 (30460)
ആഗമിഷ്യന്തി പദവീം മാത്സ്യാഃ പാണ്ഡവമാശ്രിതാഃ ।
കീചകാനാം തു ബലിനാം ശത്രുസേനാവമർദിനാം ॥ 4-50-7 (30461)
താനഹം നിഹനിഷ്യാമി ഭവതാ ഗംയതാം ഗൃഹം ।
കിം വേദവാദിനാം കാര്യം പരസ്നേഹാനുഭാഷിണാം ॥ 4-50-8 (30462)
തസ്യ തദ്വചനം ശ്രുത്വാ അശ്വത്ഥാമാ പ്രതാപവാൻ ।
ഉവാച വദതാംശ്രേഷ്ഠോ ദുര്യോധനമവേക്ഷ്യ ച ॥ 4-50-9 (30463)
ന ച താവഞ്ജിതാ ഗാവോ ന ച സീമാന്തരം ഗതാഃ।
ന ഹാസ്തിനപുരം പ്രാപ്താസ്ത്വം ച കർണ വികത്ഥസേ ॥ 4-50-10 (30464)
ബഹൂനി ധർമശാസ്ത്രാണി പഠന്തി ദ്വിജസത്തമാഃ ।
തേഷു കിംസ്വിദിദം ദൃഷ്ടം ദ്യൂതേ ജീയേത യന്നൃപഃ ॥ 4-50-11 (30465)
സംഗ്രാമാന്വിപുലാഞ്ജിത്വാ ലബ്ധാ ച വിപുലം ധനം ।
വിജിത്യ ച മഹീം കൃത്സ്നാം നേഹ കത്ഥന്തി പണ്ഡിതാഃ ॥ 4-50-12 (30466)
പചത്യഗ്നിരവാക്യസ്തു തൂഷ്ണീം ഭാതി ദിവാകരഃ ।
തൂഷ്ണീം ധാരയതേ ലോകാന്വസുധാ സചരാചരാൻ ॥ 4-50-13 (30467)
ചാതുർവർണ്യസ്യ കർമാണി വിഹിതാനി മഹർഷിഭിഃ ।
ധനം യൈരധിഗന്തവ്യം യച്ച കുർവന്ന ദുഷ്യതി ॥ 4-50-14 (30468)
അധീത്യ ബ്രാഹ്മണോ വേദാന്യാജയേത യജേത വാ ।
ക്ഷത്രിയോ ധനമാഹൃത്യ യജേതൈവ ന യാജയേത് ॥ 4-50-15 (30469)
വൈശ്യോഽധിഗംയ വിത്താനി വാർതാകർമാണി കാരയേത്॥ 4-50-16 (30470)
ശൂദ്രഃ ശുശ്രൂഷണം കുര്യാത്രിഷു വർണേഷു നിത്യശഃ।
വന്ദനായോഗവിധിഭിർവൈതസീം വൃത്തിമാശ്രിതഃ ॥ 4-50-17 (30471)
വർതമാനാ യഥാശാസ്ത്രം പ്രാപ്യ ചാപി മഹീമിമാം ।
പ്രകുർവന്തി മഹാഭാഗാ യജ്ഞാൻസുവിപുലാനപി ॥ 4-50-18 (30472)
കാ ജാതിസ്തേഷു സൂതേയം കേഽപി മന്ത്രാഃ ക്രിയാശ്ച കാഃ ।
കേയം വർണേഷു യാ രാജ്ഞോ വക്തൃഭോക്തൃനിയന്തൃഷു ॥ 4-50-19 (30473)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-50-20x (3208)
ദുര്യോധനമഭിപ്രേക്ഷ്യ കർണം ച കുരുസംസാദ।
അശ്വത്ഥാമാ ഭൃശം ക്രുദ്ധോ ദുര്യോധനമതർജയത് ॥ 4-50-20 (30474)
പ്രാപ്യ ദ്യൂതേന കോ രാജ്യം ക്ഷത്രിയഃ സ്തോഷ്ടുർമഹതി ।
തഥാ നൃശംസരൂപോയം ധാർതരാഷ്ട്രശ്ച നിർഘൃണഃ ॥ 4-50-21 (30475)
തഥാഽധിഗംയ വിത്താനി കോ വികത്ഥേദ്വിചക്ഷണഃ ।
നികൃത്യാ വഞ്ചനായോഗൈശ്ചരന്വൈതംസികോ യഥാ ॥ 4-50-22 (30476)
കതമദ്ദ്വൈരഥം യുദ്ധം യത്രാജൈഷീർധനഞ്ജയം।
നകുലം സഹദേവം വാ ധനം യേഷാം ത്വയാ ഹൃതം ॥ 4-50-23 (30477)
യുധിഷ്ഠിരോ ജിതഃ കസ്മിൻഭീമശ്ച ബലിനാംവരഃ ।
ഇന്ദ്രപ്രസ്ഥം ത്വയാ കസ്മിൻസംഗ്രാമേ നിർജിതം പുരാ ॥ 4-50-24 (30478)
തഥൈവ കതമദ്യുദ്ധം യസ്മിൻകൃഷ്ണാ ജിതാ ത്വയാ ।
ഏകവസ്ത്രാ സഭാം നീതാ ക്ഷുദ്രകർമന്രജസ്വലാ ॥ 4-50-25 (30479)
മൂലമേഷാം മഹത്കൃത്തം സാരാർഥീ ചന്ദനം യഥാ।
ക്ഷുദ്രം കർമ സമാസ്ഥായ തത്ര കിം വിദുരോഽബ്രവീത് ॥ 4-50-26 (30480)
യഥാശക്തി മനുഷ്യാണാമമർഷം ലക്ഷയാമഹേ।
അന്യേഷാമപി സത്വാനാമപി കീടപിപീലികൈഃ ॥ 4-50-27 (30481)
ദ്രൌപദ്യാഃ സംപരിക്ലേശം ന ക്ഷന്തും പാണ്ഡവോഽർഹതി।
ക്ഷയായ ധാർതരാഷ്ട്രാണാം പ്രാദുർഭൂതോ ധനഞ്ജയഃ ॥ 4-50-28 (30482)
ത്വം പുനഃ പണ്ഡിതോ ഭൂത്വാ ഹ്യാചാര്യം ക്ഷേപ്തുമിച്ഛസി।
വൈരാന്തകരണോ ജിഷ്ണുർന നഃ ശേഷം കരിഷ്യതി ॥ 4-50-29 (30483)
നൈവ ദേവാ ന ഗന്ധർവാ നാസുരാ ന ച രാക്ഷസാഃ।
ഭയാദിഹ ന യുദ്ധ്യേരൻപാണ്ഡുപുത്രേണ ധീമതാ ॥ 4-50-30 (30484)
യം യമേകോപി സങ്ക്രുദ്ധഃ സംഗ്രാമേ നിപതിഷ്യതി ।
വൃക്ഷം ഗരുഡവദ്വേഗാദ്വിനിഹത്യാന്തമേഷ്യതി ॥ 4-50-31 (30485)
ത്വത്തോ വിശിഷ്ടം വീര്യേണ ധനുഷ്യമരരാട്സമം ।
വാസുദേവസമം യുദ്ധേ തം പാർഥം കോ ന പൂജയേത് ॥ 4-50-32 (30486)
ദേവം ദൈവേന യുദ്ധ്യേത മാനുപേണ ച മാനുപം ।
അസ്ത്രം ഹ്യസ്ത്രേണ യോ ഹന്യാത്കോഽർജുനേന സമഃ പുമാൻ ॥ 4-50-33 (30487)
പുത്രാദനവമഃ ശിഷ്യ ഇതി ധർമവിദോ വിദുഃ।
ഏതേനാപി നിമിത്തേന പ്രിയോ ദ്രോണസ്യ പാണ്ഡവഃ ॥ 4-50-34 (30488)
യഥാ ത്വമകരോർദ്യൂതമിന്ദ്രപ്രസ്ഥം യഥാഽഹരഃ ।
യഥാഽനൈഷീഃ സഭാം കൃഷ്ണാം തഥാ യുധ്യസ്വ പാണ്ഡവം ॥ 4-50-35 (30489)
അയം തേ മാതുലഃ പ്രാജ്ഞഃ ക്ഷത്രധർമസ്യ കോവിദഃ ।
ദുർദ്യൂതദേവീ ഗാന്ധാരഃ ശകുനിര്യുദ്ധ്യതാമിഹ ॥ 4-50-36 (30490)
നാക്ഷാൻക്ഷിപതി ഗാണ്ഡീവം ന കൃതം ദ്വാപരം ന ച।
ജ്വലതോ നിശിതാൻബാണാംസ്താംസ്താൻക്ഷിപതി ഗാണ്ഡിവം ॥ 4-50-37 (30491)
ന ഹി ഗാണ്ഡീവനിർമുക്താ ഗൃധ്രപക്ഷാഃ സുതേജനാഃ ।
നാന്തരേഷ്വവതിഷ്ഠന്തേ ഗിരീണാമപി ദാരണാഃ ॥ 4-50-38 (30492)
അന്തകഃ പവനോ മൃത്യുസ്തഥാഽഗ്നിർബഡവാമുഖഃ ।
കുര്യുരേതേ ക്വചിച്ഛേഷം ന തു ക്രുദ്ധോ ധനഞ്ജയഃ ॥ 4-50-39 (30493)
യഥാ സഭായാം ദ്യൂതം ത്വം മാതുലേന മഹാകരോഃ ।
തഥാ യുദ്ധസ്വ സംഗ്രാമേ സൌബലേന സുരക്ഷിതഃ ॥ 4-50-40 (30494)
യുദ്ധ്യതാം കാമമാചാര്യോ നാഹം യോത്സ്യേ ധനഞ്ജയം ।
മത്സ്യോ ഹ്യസ്മാഭിരായോധ്യോ യദ്യാഗച്ഛേദ്ഗവാംപദം ॥ ॥ 4-50-41 (30495)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ വിരാടപർവണി ഗോഗ്രഹണപർവണി പഞ്ചാശോഽധ്യായഃ ॥ 50 ॥
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Footnotes
4-50-14 യദുക്തം ബ്രാഹ്മണാനാം ഭോജനാദാവേവ കൌശലം ന യുദ്ധ ഇതി തത്ര തവാപി വൈശ്യത്വാന്ന യുദ്ധേ സാമർഥ്യമസ്തീതി ദർശയിഷ്യന്വർണാനാം കർമാണി വിഭജതേ ചാതുർവർണ്യസ്യേത്യാദിനാ ॥ 14 ॥ 4-50-22 വൈതംസികോ വ്യാധഃ ॥ 22 ॥ 4-50-26 അനൃതം ദ്യൂതം കുർവതാ ധാർതരാഷ്ട്രേണ ധർമസ്യ മൂലം കൃത്തം ഛിന്നം । തത്ര തദാ വിദുരഃ കിമബ്രവീത് ക്ഷയമൂലം ദ്യൂതമിതി തത്സ്മരേതി ശേഷഃ ॥ 26 ॥ 4-50-37 ചകാരാത് ത്രേതാനി സമുച്ചീയതേ। കൃതാദയോ ദ്യൂതശാസ്ത്രപ്രസിദ്ധാഃ പാശകാഃ ॥ 37 ॥ ॥ പഞ്ചാശോഽധ്യായഃ ॥ 50 ॥വിരാടപർവ - അധ്യായ 051
॥ ശ്രീഃ ॥
4.51. അധ്യായഃ 051
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
കർണകൃതദ്രോണകൃപാധിക്ഷേപസങ്ക്രുദ്ധമശ്വത്ഥാമാനം പ്രതി ഭീഷ്മേണ ദ്രോണാദിപ്രശംസനപൂർവകം പരിസാന്ത്വനം ॥ 1 ॥ ദുര്യോധനേന ഭീഷ്മകർണാഭ്യാം സഹ കൃപദ്രോണക്ഷമാപനം ॥ 2 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-51-0 (30496)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-51-0x (3209)
തതഃ ശാന്തനവസ്തത്ര ധർമാർഥകുശലം ഹിതം ।
ദുര്യോധനമിദം വാക്യമബ്രവീത്കുരുസംസദി ॥ 4-51-1 (30497)
സാധു പശ്യതി വൈ ദ്രോണഃ കൃപഃ സാധ്വനുപശ്യതി ।
ആചാര്യപുത്രഃ സഹജം നിശ്ചിതം സാധു ഭാഷതേ ॥ 4-51-2 (30498)
കർണസ്തു ക്ഷത്രധർമേണ കേവലം യോദ്ധുമിച്ഛതി।
ആചാര്യോ നാവമന്തവ്യഃ പുരുഷേണ വിജാനതാ।
ദേശകാലൌ തു സംപ്രേക്ഷ്യ യോദ്ധവ്യമിതി മേ മതിഃ ॥ 4-51-3 (30499)
യസ്യ സൂര്യസമാഃ പ·ഞ്ച സപത്നാഃ സ്യുഃ പ്രഹാരിണഃ।
കഥമഭ്യുദയേ തേഷാം ന പ്രമുഹ്യേത പണ്ഡിതഃ ॥ 4-51-4 (30500)
സ്വാർഥേ സർവേ വിമുഹ്യന്തി യേഽപി ധർമവിദോ ജനാഃ ।
തസ്മാത്തത്വം ന ജാനാതി യത്തു കാര്യം നരാധിപഃ ॥ 4-51-5 (30501)
ധാർതരാഷ്ട്രോപി ദുർബുദ്ധിഃ പശ്യന്നപി ധനഞ്ജയം ।
നൈവ പശ്യതി നാഘ്രാതി മന്ദഃ ക്രോധവശം ഗതഃ ॥ 4-51-6 (30502)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-51-7x (3210)
ഏവമുക്ത്വാ തു രാജാനം പുനർദ്രൌണിമുവാച ഹ।
പ്രാഞ്ജലിർഭരതശ്രേഷ്ഠഃ സാംനാ ബുദ്ധിമതാംവരഃ ॥ 4-51-7 (30503)
കർണോ ഹി യദവോചത്ത്വാം തേജസ്സഞ്ജനനായ തത്।
ആചാര്യപുത്രഃ ക്ഷമതാം മഹത്കാര്യമുപസ്ഥിതം ॥ 4-51-8 (30504)
നായം കാലോ വിരോധസ്യ കൌന്തേയേ സമുപസ്ഥിതേ ।
ക്ഷന്തവ്യം ഭവതാ സർവമാചാര്യേണ കൃപേണ ച ॥ 4-51-9 (30505)
ഭവതാം ഹി കൃതാസ്ത്രത്വം യഥാഽഽദിത്യേ പ്രഭാ തഥാ ।
യഥാ ചന്ദ്രമസോ ലക്ഷ്മീഃ സർവഥാ നാപകൃഷ്യതേ ।
ഏവം ഭവത്സു ബ്രാഹ്മണ്യം ബ്രഹ്മാസ്ത്രം ച പ്രതിഷ്ഠിതം ॥ 4-51-10 (30506)
ചത്വാര ഏകതോ വേദാഃ ക്ഷാത്രമേകത്ര ദൃശ്യതേ।
നൈതത്സമസ്തമുഭയം കസ്മിംശ്ചിദനുശുശ്രുമ।
അന്യത്ര ഭാരതാചാര്യാത്സുപുത്രാദിതി മേ മതിഃ ॥ 4-51-11 (30507)
വേദാന്താശ്ച പുരാണാനി ഇതിഹാസം പുരാതനം ।
ജാമദഗ്ന്യമൃതേ രാജൻകോ ദ്രോണാദധികോ ഭവേത് ॥ 4-51-12 (30508)
ബ്രഹ്മാസ്ത്രം ചൈവ വേദാശ്ച നൈതദന്യത്ര ദൃശ്യതേ ॥ 4-51-13 (30509)
ആചാര്യപുത്രഃ ക്ഷമതാം നായം കാലോ വിഭേദനേ ।
സർവേ സംഹത്യ യുദ്ധ്യാമഃ പാകശാസനിമാഗതം ॥ 4-51-14 (30510)
ബലസ്യ വ്യസനാനീഹ യാന്യുക്താനി മനീഷിഭിഃ ।
മുഖ്യോ ഭേദോഹി തേഷാം തു പാപിഷ്ഠോ വിദുഷാം മതഃ ॥ 4-51-15 (30511)
അശ്വത്ഥാമോവാച। 4-51-16x (3211)
നൈവം ന്യായ്യമിദം വാച്യമസ്മാകം പുരുഷർഷഭ ।
കിന്തു രോഷപരീതേന ഗുരുണാ ഭാഷിതാ ഗുണാഃ ॥ 4-51-16 (30512)
ശത്രോരപി ഗുണാ ഗ്രാഹ്യാ ദോഷാ വാച്യാ ഗുരോരപി ।
സർവഥാ സർവയത്നേന പുത്രേ ശിഷ്യേ ഹിതം വദേത് ॥ 4-51-17 (30513)
ആചാര്യ ഏഷ ക്ഷമതാം ശാന്തിരത്ര വിധീയതാം ।
അഭിദ്യമാനേ തു ഗുരൌ നിവൃത്തം രോഷകാരിതം ॥ 4-51-18 (30514)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-51-19x (3212)
തതോ ദുര്യോധനോ ദ്രോണം ക്ഷമയാമാസ ഭാരത।
സഹ കർണേന ഭീഷ്മേണ കൃപം ചൈവ മഹാബലം ॥ 4-51-19 (30515)
ദ്രോണ ഉവാച। 4-51-20x (3213)
യദേതത്പ്രഥമം വാക്യം ഭീഷ്മഃ ശാന്തനവോഽബ്രവീത്।
തേനൈവാഹം പ്രസന്നോ വൈ പരമത്ര വിധീയതാം ॥ 4-51-20 (30516)
യഥാ ദുര്യോധനം പാർഥോ നോപസർപതി സംഗരേ।
സാഹസാദ്യദി വാ മോഹാത്തഥാ നീതിർവിധീയതാം ॥ 4-51-21 (30517)
വനവാസേ ഹ്യനിർവൃത്തേ ദർശയേന്ന ധനഞ്ജയഃ ।
ധനം ചാലഭമാനോഽത്ര നാദ്യ തത്ക്ഷന്തുമർഹതി ॥ 4-51-22 (30518)
യഥാ നായം സമായുഞ്ജ്യാദ്ധാർതരാഷ്ട്രം കഥഞ്ചന ।
ന ച സേനാം പരാജയ്യാത്തഥാ നീതിർവിധീയതാം ॥ 4-51-23 (30519)
ഉക്തം ദുര്യോധനേനാപി പുരസ്താദ്വാക്യമീദൃശം ।
തദനുസ്മൃത്യ ഗാംഗേയ യഥാവദ്വക്തുമർഹസി ॥ ॥ 4-51-24 (30520)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ വിരാടപർവണി ഗോഗ്രഹണപർവണി ഏകപഞ്ചാശോഽധ്യായഃ ॥ 51 ॥
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Footnotes
4-51-21 യഥാ ദുര്യോധനോ രാജാ ന ഗച്ഛേത്കാഞ്ചിദാപദമിതി ടo ഥo പാഠഃ। യഥാ നായശസാ യുക്തോ ധാർതരാഷ്ട്രഃ കഥഞ്ചനേതി ധo പാഠഃ ॥ 21 ॥ ॥ ഏകപഞ്ചാശോഽധ്യായഃ ॥ 51 ॥വിരാടപർവ - അധ്യായ 052
॥ ശ്രീഃ ॥
4.52. അധ്യായഃ 052
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ ദുര്യോധനംപ്രതി ഹേതൂപന്യാസപൂർവകം യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി ശ്രുതവനവാസാദികാലസ്യ പരിസമാപ്തികഥനം ॥ 1 ॥ ഭീഷ്മേണാർജുനപരാക്രമപ്രശംസനപൂർവകം പാണ്ഡവൈഃ സഹ സന്ധിവിധാനേപി ദുര്യോധനേന തത്പ്രതിഷേധനം ॥ 2 ॥ ഭീഷ്മേണ ദ്രോണവചനാദ്ഗോഭിഃ സഹ ദുര്യോധനസ്യ പ്രസ്ഥാപനപൂർവകം സേനായാ വ്യൂഹീകരണേന സമരാഭിയാനം ॥ 3 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-52-0 (30521)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 4-52-0x (3214)
കലാഃ കാഷ്ഠാശ്ച യുജ്യന്തേ മുഹൂർതാശ്ച ദിനാനി ച।
അർധമാസാശ്ച മാസാശ്ച നക്ഷത്രാണി ഗ്രഹാസ്തഥാ ॥ 4-52-1 (30522)
ഋതവശ്ചാപി യുജ്യന്തേ തഥാ സംവത്സരാ അപി।
ഏവം കാലവിഭാഗേന കാലചക്രം പ്രവർതതേ ॥ 4-52-2 (30523)
തേഷാം കാലാതിരേകേണ ജ്യോതിഷാം ച വ്യതിക്രമാത്।
പഞ്ചമേ പഞ്ചമേ വർഷേ ദ്വൌ മാസാവധിമാസകൌ ॥ 4-52-3 (30524)
ഏഷാമഭ്യധികാ മാസാഃ പഞ്ച ച ദ്വാദശ ക്ഷപാഃ ।
ത്രയോദശാനാം വർഷാണാമിതി മേ വർതതേ മതിഃ ॥ 4-52-4 (30525)
പൂർവേദ്യുരേവ നിർവൃത്തസ്തതോ ബീഭത്സുരാഗതഃ ॥ 4-52-5 (30526)
സർവം യഥാവച്ചരിതം യദ്യദേഭിഃ പ്രതിശ്രുതം।
ഏവമേതദ്ഭ്രുവം ജ്ഞാത്വാ തതോ ബീഭത്സുരാഗതഃ ॥ 4-52-6 (30527)
സർവേ പഞ്ച മഹാത്മാനഃ സർവേ ധർമാർഥകോവിദാഃ।
യേഷാം യുധിഷ്ഠിരോ രാജാ കസ്മാദ്ധർമേഽപരാധ്നുയുഃ ॥ 4-52-7 (30528)
കാമാത്ക്രോധാച്ച ലോഭാച്ച കാമക്രോധഭയാദപി ।
സ്നേഹാദ്വാ യദി വാ മോഹാദ്ധർമം നാത്യേതി ധർമജഃ ॥ 4-52-8 (30529)
അലുബ്ധാശ്ചൈവ കൌന്തേയാഃ കൃതവന്തശ്ച ദുഷ്കരം।
ന ചാപി കേവലം രാജ്യമിച്ഛേയുസ്തേ ഹ്യധർമതഃ ॥ 4-52-9 (30530)
തദൈവ തേ ഹി വിക്രാന്തുമീഷുഃ കൌരവനന്ദനാഃ ।
ധർമപാശനിബദ്ധാസ്തു ന ചേലുഃ ക്ഷത്രിയവ്രതാത് ॥ 4-52-10 (30531)
യശ്ചാനൃത ഇതി ഖ്യാതഃ സ ച ഗച്ഛേത്പരാഭവം ।
വൃണുയുർമാണം പാർഥാ നാനൃതത്വം കഥഞ്ചന ॥ 4-52-11 (30532)
പ്രാപ്തേ തു കാലേ സ്വാനർഥാന്നോത്സൃജേയുർനരർഷഭാഃ ।
അപി വജ്രഭൃതാ ഗുപ്താംസ്തഥാവീര്യാ ഹി പാണ്ഡവാഃ ॥ 4-52-12 (30533)
പ്രതിയുദ്ധ്യേമ സമരേ സർവശസ്ത്രഭൃതാംവരം ॥ 4-52-13 (30534)
തസ്മാദ്യദത്ര കല്യാണം ലോകേ സദ്ഭിരനുഷ്ഠിതം।
തത്സംവിധീയതാം ശീഘ്രം മാ വോ ഹ്യർഥോഽഭ്യഗാത്പരം ॥ 4-52-14 (30535)
ന ഹി പശ്യാമി സംഗ്രാമേ കദാചിദപി കൌരവ ।
ഏകാന്തസിദ്ധിം രാജേന്ദ്ര സംപ്രാപ്തശ്ച ധനഞ്ജയഃ ॥ 4-52-15 (30536)
സംപ്രവൃത്തേ തു സംഗ്രാമേ ഭാവാഭാവൌ ജയാജയൌ ।
അവശ്യമേകം സ്പൃശതോ ദൃഷ്ടമേതദസംശയം ॥ 4-52-16 (30537)
തസ്മാദ്യുദ്ധോപചരിതം കർമ വാ ധർമസംഹിതം ।
ക്രിയതാമാശു രാജേന്ദ്ര സംപ്രാപ്തശ്ച ധനഞ്ജയഃ ॥ 4-52-17 (30538)
ഏകോ ഹി സമരേ പാർഥഃ പൃഥിവീം നിർദഹേച്ഛരൈഃ ।
ഭ്രാതൃഭിഃ സഹിതോ ഭൂത്വാ കിം പുനഃ കൌരവാന്രണേ ।
തസ്മാത്സന്ധിം കുരുശ്രേഷ്ഠ കുരുഷ്വ യദി മന്യസേ ॥ 4-52-18 (30539)
ദുര്യോധന ഉവാച। 4-52-19x (3215)
നാഹം രാജ്യം പ്രദാസ്യാമി പാണ്ഡവേഭ്യഃ പിതാമഹ।
ഗ്രാമം സേനാം ച ദാസാംശ്ച സ്വൽപം ദ്രവ്യമപി പ്രഭോ ।
യുദ്ധോപചാരികം യത്തു തത്സർവം സംവിധീയതാം ॥ 4-52-19 (30540)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-52-20x (3216)
ഭീഷ്മസ്യോപരതേ വാക്യേ തഥാ ദുര്യോധനസ്യ ച।
പ്രാപ്തമർഥ്യം ച യദ്വാക്യം ദ്രോണശ്വാഹ ദ്വിജോത്തമഃ ॥ 4-52-20 (30541)
യത്തു യുദ്ധോപചരിതം ഭവേദ്വാ ധർമസംഹിതം।
കസ്ത്വയാ സദൃശോ ലോകേ ഭൂയസ്ത്വം വക്തുമർഹസി ॥ 4-52-21 (30542)
അത്ര യാ മാമികാ ബുദ്ധിഃ ശ്രൂയതാം യദി രോചതേ ।
സർവഥാ ഹി മയാ ശ്രേയോ വക്തവ്യം കുരുനന്ദന ॥ 4-52-22 (30543)
രാജാ ബലചതുർഭാഗം ക്ഷിപ്രമാദായ ഗച്ഛതു ।
തതോഽപരശ്ചതുർഭാഗോ ഗാഃ സമാദായ ഗച്ഛതു ।
വയം ചാർധേന സൈന്യസ്യ പ്രതിയോത്സ്യാമ പാണ്ഡവം ॥ 4-52-23 (30544)
അഹം ഭീഷ്മശ്ച കർണശ്ച അശ്വത്ഥാമാ കൃപസ്തഥാ।
പ്രതിയോത്സ്യാമ ബീഭത്സുമാഗതം കൃതനിശ്ചയം ॥ 4-52-24 (30545)
ഏവം രാജാ സുഗുപ്തഃ സ്യാന്ന ക്ലൈബ്യം ഗന്തുമർഹതി ।
മത്സ്യം വാ പുനരായാതമഥവാപി ശതക്രതും ।
അഹമാവാരയിഷ്യാമി വേലേവ മകരാലയം ॥ 4-52-25 (30546)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-52-26x (3217)
തദ്വാക്യം രുരുചേ തേഷാം ദ്രോണേനോക്തം മഹാത്മനാ ।
തഥാഹി കൃതവാന്രാജാ കൌരവാണാമനന്തരം ॥ 4-52-26 (30547)
ഭീഷ്മഃ പ്രസ്ഥാപ്യ രാജാനം ഗോധനം തദനന്തരം ।
സേനാമുഖ്യാന്വ്യവസ്ഥാപ്യ വ്യൂഹിതും സംപ്രചക്രമേ ॥ 4-52-27 (30548)
ദ്രോണസ്യോപരതേ വാക്യേ ഭീഷ്മഃ പ്രോവാച ബുദ്ധിമാൻ।
ആചാര്യ മധ്യേ തിഷ്ഠ ത്വമശ്വത്ഥാമാ തു സവ്യതഃ।
കൃപഃ ശാരദ്വതോ ധീമാൻപാർശ്വം രക്ഷതു ദക്ഷിണം ॥ 4-52-28 (30549)
വികർണശ്ച മഹാവീര്യോ ദുർമുഖശ്ച പരന്തപഃ।
ശകുനിഃ സൌബലശ്ചൈവ ദുഃസഹശ്ച മഹാബലഃ ।
ദ്രോണസ്യ പാർശ്വമജിതാഃ പാലയന്തു മഹാബലാഃ ॥ 4-52-29 (30550)
അഗ്രതഃ സൂതപുത്രസ്തു കർണസ്തിഷ്ഠതു ദംശിതഃ।
അഹം സർവസ്യ സൈന്യസ്യ പശ്ചാത്സ്ഥാസ്യാമി പാലയൻ ॥ 4-52-30 (30551)
സർവേ മഹാരഥാഃ ശൂരാ മഹേഷ്വാസാ മഹാബലാഃ ।
യുദ്ധ്യന്തു പാണ്ഡവശ്രേഷ്ഠമാഗതം യത്നതോ യുധി ॥ 4-52-31 (30552)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-52-32x (3218)
അഭേദ്യം പരസൈന്യാനാം വ്യൂഹം വ്യൂഹ്യ കുരൂത്തമഃ ।
വജ്രഗർഭം വ്രീഹിമുഖം പദ്മചന്ദ്രാർധമണ്ഡലം ॥ 4-52-32 (30553)
തസ്യ വ്യൂഹസ്യ പശ്ചാർധേ ഭീഷ്മശ്ചാഥോദ്യതായുധഃ ।
സൌവർണം താലമുച്ഛ്രിത്യ രഥേ തിഷ്ഠന്നശോഭത ॥ ॥ 4-52-33 (30554)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ വിരാടപർവണി ഗോഗ്രഹണപർവണി ദ്വിപഞ്ചാശോഽധ്യായഃ ॥ 52 ॥
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Footnotes
4-52-18 തസ്മാദ്യദ്ധോചിതം കർമേതി ധo പാഠഃ ॥ 18 ॥ 4-52-32 പദ്മഗർഭമിതി ഥo പാഠഃ ॥ 32 ॥ ॥ ദ്വിപഞ്ചാശോഽധ്യായഃ ॥ 52 ॥വിരാടപർവ - അധ്യായ 053
॥ ശ്രീഃ ॥
4.53. അധ്യായഃ 053
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
ഇന്ദ്രേണ സുദർശനനാമനി കാമഗാമിനി പ്രാസാദേ ദേവഗണസമാരോപണപൂർവകമർജുനകുരുരണാവലോകനായ ഗഗനാങ്കണാവതരണം ॥ 1 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-53-0 (30555)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-53-0x (3219)
തതഃ സുദർശനം നാമ പ്രാസാദം ഹരിവാഹനഃ ।
സർവാന്ദേവാൻസമാരോഷ്യ പ്രയയോ യത്ര പാണ്ഡവഃ ॥ 4-53-1 (30556)
സ്ഥൂണാരാജിസഹസ്രം തു യത്ര മധ്യേ പ്രതിഷ്ഠിതം ।
തത്ര സൂര്യപഥേഽതിഷ്ഠദ്വിമലാ മഹതീ സഭാ ॥ 4-53-2 (30557)
ആദിത്യാ വസവോ രുദ്രാ അശ്വിനൌ ച മരുദ്ഗണാഃ ।
തത്ര ശ്വേതാനി ചക്രാണി കാഞ്ചനസ്ഫാടികാനി ച ॥ 4-53-3 (30558)
തഥാ ചിത്രാണി ഛത്രാണി ദിവ്യരൂപാണി ഭാരത ।
മണിരത്നവിചിത്രാണി നാനാരൂപാണി ഭാഗശഃ ।
ആകാശേ സഹ ദൃശ്യന്തേ ഭാനുമന്തി ശുഭാനി ച ॥ 4-53-4 (30559)
അഗ്നേരിന്ദ്രസ്യ സോമസ്യ യമസ്യ വരുണസ്യ ച।
തഥാ ധാതുർവിധാതുശ്ച മിത്രസ്യ ധനദസ്യ ച।
രുദ്രസ്യ വിഷ്ണോ സവിതുസ്ത്രിദശാനാം തഥൈവ ച॥ 4-53-5 (30560)
കാഞ്ചനാനി ച ദാമാനി വിവിധാശ്ചോത്തമസ്രജഃ।
ദിവ്യപുഷ്പാഭിസവീതാസ്തത്ര ചിത്രാണി ഭേജിരേ ॥ 4-53-6 (30561)
തസ്മിംസ്തു രാജൻപ്രാസാദേ ദിവ്യരത്നവിഭൂഷിതേ ।
ദിവ്യഗന്ധസമായുക്താഃ സ്രജോ ദിവ്യാശ്ചകാശിരേ ॥ 4-53-7 (30562)
ദിവ്യശ്ച വായുഃ പ്രവവൌ ഗന്ധമാദായ സർവശഃ ।
ഋതവഃ പുഷ്പമാദായ സമതിഷ്ഠന്ത ഭാരത ॥ 4-53-8 (30563)
പ്രജാനാം പതയഃ സപ്ത സപ്ത ചൈവ മഹർഷഭഃ।
തത്ര ദേവർഷയശ്ചൈവ ദേവരാജം ദിവൌകസഃ ।
ഇന്ദ്രേണ സഹിതാഃ സർവേ ത്രിദശാശ്ച വ്യവസ്ഥിതാഃ ॥ 4-53-9 (30564)
ന പങ്കോ ന രജസ്തത്ര പ്രവിവേശ കഥഞ്ചന ।
ആദിത്യശ്ച വിരൂക്ഷോത്ര നാതിവേലമിവാതപത് ॥ 4-53-10 (30565)
ദിവ്യഗന്ധം സമാദായ വായുസ്തത്രാഭിഗച്ഛതി।
ആകാശം ച ദിശഃ സർവാ ദർശനീയമദൃശ്യത ॥ 4-53-11 (30566)
തത്ര ദേവാഃ സമാരുഹ്യ തം ദിവ്യം സർവതഃപ്രഭം ।
അംബരേ വിമലേഽതിഷ്ഠൻപ്രാസാദം കാമഗാമിനം ॥ 4-53-12 (30567)
തത്ര രാജർഷയശ്ചൈവ സമാരുഹ്യ ദിവൌകസഃ ।
ശ്വേതോ രാജാ വസുമനാസ്തഥാ ഭദ്രഃ പ്രദർശനഃ ॥ 4-53-13 (30568)
നൃഗോ യയാതിർനഹുപോ മാന്ധാത ഭരതഃ കുരുഃ ।
അഷ്ടകശ്ച ശിബിശ്ചോഭൌ സ ച രാജാ പുരൂരവാഃ ॥ 4-53-14 (30569)
ഡംഭോദ്ഭവഃ കാർതവീര്യോ ഹ്യർജുനഃ സഗരസ്തഥാ।
ദിലീപഃ കേരലഃ പൂരുഃ ശര്യാതിഃ സോമകസ്തദാ ॥ 4-53-15 (30570)
ഹരിശ്ചന്ദ്രശ്ച തേജസ്വീ രഘുർദശരഥസ്തഥാ।
ഭഗീരഥശ്ച രാജർഷിഃ സർവേ ച ജനമേജയ॥ 4-53-16 (30571)
പാണ്ഡുശ്ചൈവ മഹാരാജശ്ചാമരവ്യജനോജ്ജ്വലഃ।
ഛത്രേണ ധ്രിയമാണേന രാജസൂയശ്രിയാ വൃതഃ ॥ 4-53-17 (30572)
ഏതേ ചാന്യേ ച ബഹവഃ പുണ്യശീലാഃ ശുചിവ്രതാഃ ।
കീർതിമന്തോ മഹാവീര്യാസ്തത്രൈവാസന്ദിവി സ്ഥിതാഃ ॥ 4-53-18 (30573)
ഗണാശ്ചാപ്സരസാം സർവേ ഗന്ധർവാശ്ചാപി സർവശഃ ।
ദൈത്യരാക്ഷസയക്ഷാശ്ച സുപർണാഃ പന്നഗാസ്തഥാ ॥ 4-53-19 (30574)
വാസവപ്രമുഖാഃ സർവേ ദേവാശ്ച സഗണേശ്വരാഃ ।
ആസംസ്തത്ര സമാരൂഢാഃ സംഗ്രാമം തം ദിദൃക്ഷവഃ ॥ 4-53-20 (30575)
4-53-21 (30576)
ഇത്യംബരേ വ്യവസ്ഥായ പ്രാസാദസ്ഥാ ദിവൌകസഃ ।
ഏകസ്യ ച ബഹൂനാം ച യുദ്ധം ദ്രുഷ്ടും വ്യവസ്ഥിതാഃ ॥
വിരാടപർവ - അധ്യായ 054
॥ ശ്രീഃ ॥
4.54. അധ്യായഃ 054
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
സേനാമധ്യേ ദുര്യോധനമനവലോകയതാഽർജുനേനോത്തരംപ്രതി തത്പദവീമനു രഥയാപനചോദനാ ॥ 1 ॥ തഥാ ബാണാഭ്യാം ദ്രോണാദ്യഭിവാദനപൂർവകം താഭ്യാമേവ കർണമൂലേ കുശലപ്രശ്നഃ ॥ 2 ॥ ദ്രോണേന തത്കൌശലശ്ലാഘനം ॥ 3 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-54-0 (30577)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-54-0x (3220)
തഥാ വ്യൂഢേഷ്വനീകേഷു കൌരവേയൈർമഹാരഥൈഃ ।
ഉപായാദർജുനംസ്തൂർണം രഥഘോഷേണ നാദയൻ ॥ 4-54-1 (30578)
ദദൃശുസ്തേ ധ്വജാഗ്രം വൈ ശുശ്രുവുശ്ച രഥസ്വനം ।
ദോധൂയമാനസ്യ ഭൃശം ഗാണ്ഡീവസ്യ ച നിസ്വനം ॥ 4-54-2 (30579)
ത്രികോശമാത്രം ഗത്വാ തു പാണ്ഡവഃ ശ്വേതവാഹനഃ ।
സംനാമുഖമഭിപ്രേക്ഷ്യ പാർഥോ വൈരാടിമബ്രവീത് ॥ 4-54-3 (30580)
രാജാനം നാത്ര പശ്യാമി രഥാനീകേ വ്യവസ്ഥിതം।
ദക്ഷിണം പക്ഷമാദായ കുരുവോ യാന്ത്യുദങ്ഭുംഖാഃ ॥ 4-54-4 (30581)
ഉത്സൃജ്യൈതദ്രഥാനീകം മഹേഷ്വാസാഭിരക്ഷിതം।
ഗവാഗ്രമഭിതോ യാഹി യാവത്പശ്യാമി മേ രിപും ॥ 4-54-5 (30582)
ഗവാഗ്രമഭിതോ ഗത്വാ ഗാശ്ചൈവാശു നിവർതയ ।
യാവദേതേ നിവർതന്തേ കുരവോ ജവമാസ്ഥിതാഃ ।
താവദേവ പശൂൻസർവാന്നിവർതിഷ്യേ തവാഭിഭോ ॥ 4-54-6 (30583)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-54-7x (3221)
ഇത്യുക്ത്വാ സമരേ പാർഥോ വൈരാടിമപരാജിതഃ ।
സവ്യം പക്ഷമനുപ്രാപ്യ ജവേനാശ്വാനചോദയത് ॥ 4-54-7 (30584)
തതോഽഭ്യവാദയത്പാർഥോ ഭീഷ്മം ശാന്തനവം കൃപം।
ദ്വാഭ്യാന്ദ്വാഭ്യാം തഥാഽഽചാര്യം ദ്രോണം പ്രഥമതഃ ക്രമാത് ॥ 4-54-8 (30585)
ദ്രോണം കൃപം ച ഭീഷ്മം ച പൃഷത്കൈരഭ്യവാദയത്।
തതസ്തത്സർവമാലോക്യ ദ്രോണോ വചനമബ്രവീത്॥ 4-54-9 (30586)
മഹാരഥമനുപ്രാപ്തം ദൃഷ്ട്വാ ഗാണ്ഡീവധന്വിനം ।
ന കശ്ചിദ്യോദ്ഭിമിച്ഛേത ന ച ഗുപ്തം സ്വജീവിതം ।
അയം വീരശ്ച ശൂരശ്ച ദുർധർഷശ്ചൈവ സംയുഗേ ॥ 4-54-10 (30587)
ഏതദ്ധ്വജാഗ്രം പാർഥസ്യ ദൂരതഃ പ്രതിദൃശ്യതേ।
മേഘഃക സവിദ്യുത്സ്തനിതോ രോരവീതി ച വാനരഃ ॥ 4-54-11 (30588)
ആസ്ഥായ ച രഥം യാതി ഗാണ്ഡീവം വിക്ഷിപന്ധനുഃ ॥ 4-54-12 (30589)
അശ്വാനാം സ്തനതാം ശബ്ദോ വഹതാം പാകശാസനിം।
രഥസ്യാംബുധരസ്യേവ ശ്രൂയതേ ഭൃശദാരുണഃ ॥ 4-54-13 (30590)
ദാരയന്നിവ തേജസ്വീ വസുധാം വാസവാത്മജഃ ।
ഏഷ ദൃഷ്ട്വാ രഥാനീകമസ്മാകമരിമർദനഃ। 4-54-14 (30591)
ശ്രീമാന്വദാന്യോ ധൃതിമാന്തത്കരോതി ച പാണ്ഡവഃ ॥
ഇമൌ ബാണാവനുപ്രാപ്തൌ പാദയോഃ പ്രത്യുപസ്ഥിതൌ । 4-54-15 (30592)
രഥസ്യാഗ്രേ നിഖാതൌ മേ ചിത്രപുംഖാവജിഹ്മഗൌ ॥
ഇമൌ ചാപ്യപരൌ ബാണാവഭിതഃ കർണമൂലയോഃ । 4-54-16 (30593)
സംസ്പൃശന്താവതിക്രാന്തൌ പൃഷ്ട്വേവാനാമയം ഭൃശം ॥
ചിരദൃഷ്ടോഽയമസ്മാഭിർധർമജ്ഞോ ബാന്ധവപ്രിയഃ । 4-54-17 (30594)
അതീവ ജ്വലതേ ലക്ഷ്ംയാ പാണ്ഡുപുത്രഃ പ്രതാപവാൻ ॥
നിരുഷ്യ ച വനേ വാമം കൃത്വാ കർമ സുദുഷ്കരം । 4-54-18 (30595)
അഭിവാദയതേ പാർഥഃ പൂജയൻമാമരിന്ദമഃ ॥
അമർഷേണ ഹി സംപൂർണോ ദുഃഖേന പ്രതിബോധിതഃ। 4-54-19 (30596)
അദ്യേമാം ഭാരതീം സേനാമേകോ നാശയതേ ധ്രുവം ॥
ദ്വ്യധികം ദശമുഷ്യ വത്സരാണാം സ്വജനേനാവിദിതസ്ത്രയോദശം ച । 4-54-20 (30597)
ജ്വലതേ രഥമാസ്ഥിതഃ കിരീടീ തമ ഇവ രാത്രിജമഭ്യുദസ്യ സൂര്യഃ ॥
രഥീ ശരീ ചാരുമാലീ നിഷംഗീ ശംഖീ പതാകീ കവചീ കിരീടീ। 4-54-21 (30598)
ഖംഗീ ച ധന്വീ ച വിരാജതേഽയം ശിഖീവ യജ്ഞേഷു ഘൃതേന സിക്തഃ ॥ ॥ 4-54-22 (30599)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ വിരാടപർവണി ഗോഗ്രഹണപർവണി ചതുഃപഞ്ചാശോഽധ്യായഃ ॥ 54 ॥
വിരാടപർവ - അധ്യായ 055
॥ ശ്രീഃ ॥
4.55. അധ്യായഃ 055
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
അർജുനേന സേനാമധ്യേ സുയോധനാനവലോകനേന തസ്യ ഗവാമാദാനേന ഗമനസംഭാവനയാ രഥേന ഗവാഗ്രം പ്രത്യഭിയാനം ॥ 1 ॥ ഭീഷ്മേണ പാർഥഭാവവിജ്ഞാനാത്സേനയാ സഹ തമനുധാവനം ॥ 2 ॥ ഗവാന്തികമുപഗതവതാഽർജുനേന തദ്രക്ഷിണാം ബാണഗണൈരഭിഹനനേന ഗവാം വിനിവർതനം ॥ 3 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-55-0 (30600)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-55-0x (3222)
തമദൂരമുപായാന്തം ദൃഷ്ട്വാ പാണ്ഡവമർജുനം ।
നാരയഃ പ്രേക്ഷിതും ശേകുസ്തപന്തം ഹി യഥാ രവിം ॥ 4-55-1 (30601)
സ തം ദൃഷ്ട്വാ രഥാനീകം പാർഥഃ സാരഥിമബ്രവീത് ।
ഇഷുപാതമാത്രേ സേനായാഃ സ്ഥാപയാശ്വാനരിന്ദമ।
യാവത്സമീക്ഷേ വ്യൂഹേഽസ്മിൻമമ ശത്രും സുയോധനം ॥ 4-55-2 (30602)
രക്തവൈഡൂര്യവികൃതം മണിപ്രവരഭൂഷിതം ।
പരം ജാനാംയഹം തസ്യ ധ്വജം ദൂരാത്സമുച്ഛ്രിതം ॥ 4-55-3 (30603)
യദ്യേനമിഹ പശ്യാമി ദുർബുദ്ധിമതിമാനിനം ।
യമായ പ്രേഷയിഷ്യാമി സഹായഃ സ്യാദ്യദീശ്വരഃ ॥ 4-55-4 (30604)
സർവാനന്യാനനാദൃത്യ ദൃഷ്ട്വാ തമതിമാനിനം ।
സിംഹഃ ക്ഷുദ്രമൃഗസ്യേവ പതിഷ്യേ തസ്യ മൂർധനി ॥ 4-55-5 (30605)
ഹനിഷ്യാമി തമേവാദ്യ ശരൈർഗാണ്ഡീവനിഃസൃതൈഃ ।
തസ്മിൻഹതേ ഭവിഷ്യന്തി സർവ ഏവ പരാജിതാഃ ॥ 4-55-6 (30606)
ശരൈശ്ച ശമയിഷ്യേഽഹം ധാർതരാഷ്ട്രം സസൌബലം ।
അസഭ്യാനാം ച വക്താരം കുരൂണാം കില കിൽവിഷം ॥ 4-55-7 (30607)
രാജാനം നേഹ പശ്യാമി നിരാപിഷമിദം ബലം।
അഭിദ്രേവ ഹ രാജാനം വ്യക്തമിത്യത്ര നിർഭയഃ ॥ 4-55-8 (30608)
ആസ്ഥിതോ മധ്യമാചാര്യോപ്യശ്വത്ഥാമാഽപ്യനന്തരം।
കൃപകർണൌ പുരസ്താത്തു മഹേഷ്വാസൌ വ്യവസ്ഥിതൌ ॥ 4-55-9 (30609)
ഭൂരിശ്രവാഃ സോമദത്തോ ബാഹ്ലീകശ്ച ജയദ്രഥഃ ।
ദക്ഷിണം പക്ഷമാശ്രിത്യ സ്ഥിതാ യുദ്ധവിശാരദാഃ ॥ 4-55-10 (30610)
സാൽവരാജോ ദ്യുമത്സേനോ വൃഷസേനശ്ച സൌബലഃ।
ദശാർണശ്ചൈവ കാലിംഗോ വാമം പക്ഷം സമാശ്രിതഃ॥ 4-55-11 (30611)
പൃഷ്ഠതഃ കുരുമുഖ്യശ്ച ഭീഷ്മസ്തിഷ്ഠതി ദംശിതഃ।
സോഽർധസൈന്യേന ബലവാൻസർവേഷാം നഃ പിതാമഹഃ ॥ 4-55-12 (30612)
ദുര്യോധനം ന പശ്യാമി ക്വ നു രാജാ സ തിഷ്ഠതി।
ഉത്സൃഞ്ജ്യൈതദ്രഥാനീകം യാഹി യത്ര സുയോധനഃ ॥ 4-55-13 (30613)
തം ഹത്വാ സംനിവർതിഷ്യേ ഗാഃ സ ആദായ ഗച്ഛതി।
ഗവാഗ്രമഭിതോ യാഹി യത്ര രാജാ ഭവിഷ്യതി ॥ 4-55-14 (30614)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-55-15x (3223)
ഇത്യുക്ത്വാ സമരേ പാർഥോ വൈരാടിമപരാജിതഃ।
സംസ്പൃശാനോ ധനുർദിവ്യം ത്വരമാണോഽഗമത്തദാ ॥ 4-55-15 (30615)
തതോ ഭീഷ്മോഽബ്രവീദ്വാക്യം കുരുമധ്യേ പരന്തപഃ।
ചിരദൃഷ്ടോഽയമസ്മാഭിർധർമജ്ഞോ ബാന്ധവപ്രിയഃ । 4-55-16 (30616)
അതീവ ജ്വലതേ ലക്ഷ്ംയാ പാകശാസനിരാഗതഃ।
ഏഷ ദുര്യോധനം പാർഥോ മാർഗതേ നികൃതിം സ്മരൻ ॥ 4-55-17 (30617)
സേനാമത്യർഥമാലോക്യ ത്വരതേ ഗ്രഹണേഽസ്യ ച।
മൃഗം സിംഹ ഇവാദാതുമീക്ഷതേ പാകശാസനിഃ ॥ 4-55-18 (30618)
നൈഷോഽന്തരേണ രാജാനം ബീഭത്സുഃ സ്ഥാതുമർഹതി।
തസ്യ പാർഷ്ണി ഗ്രഹീഷ്യാമോ ജവേനാഭിപ്രധാവതഃ ॥ 4-55-19 (30619)
ന ഹ്യേനമഭിസങ്ക്രുദ്ധമേകോ യുദ്ധ്യേത സംയുഗേ।
അന്യോ ദേവാൻമഹാദേവാത്കൃഷ്ണാദ്വാ ദേവകീസുതാത്।
ആചാര്യാച്ച സപുത്രാദ്വാ ഭാരദ്വാജാൻമഹാരഥാത് ॥ 4-55-20 (30620)
കിം നോ ഗാവഃ കരിഷ്യന്തി ദ്രവ്യം വാ വിപുലം തഥാ।
ദുര്യോധനഃ പാർഥഗതഃ പുരാ പ്രാണാന്വിമുഞ്ചതി ॥ 4-55-21 (30621)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-55-22x (3224)
ഇത്യുക്ത്വാ സമരേ ഭീഷ്മഃ സേനയാ സഹ കൌരവഃ।
അന്വധാവത്തദാ പാർഥം ധാർതരാഷ്ട്രസ്യ രക്ഷണേ ॥ 4-55-22 (30622)
വിക്രോശമാത്രം യാത്വാ തു പാർഥോ വൈരാടിമബ്രവീത്।
ഇഷുപാതമാത്രേ സേനായാഃ സ്ഥാപയാശ്വാനരിന്ദമ ॥ 4-55-23 (30623)
ഏതദഗ്രം ഗവാം ദൃഷ്ടം മന്ദം വാഹയ സാരഥേ।
യാഹ്യുത്തരേണ സേനായാ ഗാശ്ചൈവ പ്രവിഭജ്യ ച ॥ 4-55-24 (30624)
പരിക്ഷിപ്യ ഗവാം യൂഥമത്ര യോത്സ്യേ സുയോധനം ।
ഗച്ഛന്തി സത്വരാ ഗാവഃ സഗോപാഃ പരിമോചയ ॥ 4-55-25 (30625)
തത്ര ഗത്വാ പശൂന്വീര സഗോപാൻപരിമോചയ।
അന്തരേണ ച സേനായാഃ പ്രാങ്മുഖോ ഗച്ഛ ചോത്തര ॥ 4-55-26 (30626)
ഇമേ ത്വതിരഥാഃ സർവേ മമ വീര്യപരാക്രമം।
പശ്യന്തു കുരവോ യുദ്ധേ മഹേന്ദ്രസ്യേവ ദാനവാഃ ॥ 4-55-27 (30627)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-55-28x (3225)
തതഃ സ രഥിനാം ശ്രേഷ്ഠോ നാമ വിശ്രാവ്യ ചാത്മനഃ।
നിശിതാഗ്രാഞ്ശരാംസ്തീക്ഷ്ണാൻമുമോചാന്തകസന്നിഭാൻ ॥ 4-55-28 (30628)
ശലഭൈരിവ ചാകാശം ധാരാഭിരിവ പർവതം।
നിരാവകാശമഭവച്ഛരൈഃ ക്ഷിപ്തൈഃ കിരീടിനാ ॥ 4-55-29 (30629)
വികീര്യമാണാസ്തു ശരൈസ്തേ യോധാ ധാർതരാഷ്ട്രികാഃ।
ഗാശ്ചൈവ ന ച പശ്യന്തി പാർഥമുക്തൈരജിഹ്മഗൈഃ ॥ 4-55-30 (30630)
സാ ചാപി ബഹുലാ സേനാ പാർഥബാണാഭിപീഡിതാ।
നാപശ്യദ്വിവൃതാം ഭൂമിം നാന്തരിക്ഷം ദിശോപി വാ ॥ 4-55-31 (30631)
അർജുനസ്തു തദാ ഹൃഷ്ടോ ദർശയന്വീര്യമാത്മനഃ।
പീഡയാമാസ സൈന്യാനി ഗാണ്ഡീവപ്രസൃതൈഃ ശരൈഃ ॥ 4-55-32 (30632)
തേഷാം നൈവാപയാനേ ച നാഭിയാനേ ഭവൻമതിഃ ।
ശീഘ്രതാമേവ പാർഥസ്യ പൂജയന്തസ്തു വിസ്മിതാഃ ॥ 4-55-33 (30633)
ചന്ദ്രാവദാതം സാമുദ്രം കുരുസൈന്യഭയങ്കരം।
തതഃ ശംഖമുപാധ്മാസീദ്ദ്വിഷതാം രോമഹർഷണം।
ജ്യാഘോഷം തലഘോഷം ച കൃത്വാ ഭൂതാന്യമോഹയത് ॥ 4-55-34 (30634)
തസ്യ ശംഖസ്യ ശബ്ദേന ധനുഷോ നിസ്വനേന ച।
ശബ്ദേനാമാനുഷാണാം ച ഭൂതാനാം ധ്വജവാസിനാം ।
വിയദ്ഗതാനാം ദേവാനാം മാനുഷാണാം രവേണ ച॥ 4-55-35 (30635)
ഊർധ്വം പുച്ഛം വിധൂന്വാനാ ഹേമമാണാഃ സമന്തതഃ ।
ഗാവഃ സവത്സാഃ സന്ത്രസ്താ നിവൃത്താ ദക്ഷിണാം ദിശം ॥ 4-55-36 (30636)
തതഃ സ സമരേ ശൂരോ ബീഭത്സുഃ ശത്രുപൂഗഹാ।
ഗോപാലാംശ്ചോദയാമാസ ഗാവശ്ചോദയതേതി ച ॥ 4-55-37 (30637)
ഉത്തരം ചാഹ ബീഭത്സുർഹർഷയൻപാണ്ഡുനന്ദനഃ ।
ഗവാമഗ്രം സമീക്ഷസ്വ ഗശ്ചൈവാശു നിവർതയ ॥ 4-55-38 (30638)
യാവദേതേ നിവർതന്തേ കുരവോ ജവമാസ്ഥിതാഃ ।
യാഹ്യുത്തരേണ ഗാശ്ചൈതാഃ സൈന്യാനാം ച നൃപാത്മജ ॥ 4-55-39 (30639)
പശ്യന്തു കുരവഃ സർവേ മമ വീര്യപരാക്രമം ॥ 4-55-40 (30640)
വൈശംപായന ഉവാച।
തേ ലാഭമിവ മന്വാനാഃ കുരവോഽർജുനമാഹവ। 4-55-41x (3226)
ദൃഷ്ടവാ യാന്തമദൂരസ്ഥം ക്ഷിപ്രമഭ്യപതന്രഥൈഃ ॥
ഹസ്ത്യശ്വപരിവാരേണ മഹതാഽഭിവിരാജതാ। 4-55-41 (30641)
യോധൈഃ പ്രാസാസിഹസ്തൈശ്ച ചാപബാണോദ്യതായുധൈഃ ॥
താന്യനീകാന്യശോഭന്ത കുരൂണാമാതതായിനാം। 4-55-42 (30642)
സംസർപന്ത ഇവാകാശേ വിദ്യുത്വന്തോ വലാഹകാഃ ॥
താനി ദൃഷ്ട്വാഽപ്യനീകാനി നിവർതിതരഥാനി ച। 4-55-43 (30643)
പാർഥോഽപി വായുവദ്ധോരം സൈന്യാഗ്രം വ്യധുനോച്ഛരൈഃ ॥
താം ശത്രുസേനാം തരസാ പ്രണുദ്യ ഗാശ്ചാപി ജിത്വാ ധനുഷാ പരേണ। 4-55-44 (30644)
ദുര്യോധനായാഭിമുഖം പ്രയാന്തം കുരുപ്രവീരാഃ സഹസാഽഭ്യഗച്ഛൻ ॥
ഗോഷു പ്രയാതാസു ജവേന മാത്സ്യാൻകിരീടിനം പ്രീതിയുതം ച ദൃഷ്ട്വാ। 4-55-45 (30645)
പശൂൻസമാദായ തതോ നിവൃത്താ ഗോപാഃ സമസ്താഃ പ്രയയുശ്ച രാഷ്ട്രം ॥ ॥ 4-55-46 (30646)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ വിരാടപർവണി ഗോഗ്രഹണപർവണി പഞ്ചപഞ്ചാസോഽധ്യായഃ ॥ 55 ॥
വിരാടപർവ - അധ്യായ 056
॥ ശ്രീഃ ॥
4.56. അധ്യായഃ 056
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
അർജുനേനോത്തരംപ്രതി ദ്രോണകർണാദിരഥാനാമസാധാരണധ്വജചിഹ്നപ്രദർശനപൂർവകം തത്തന്നാമനിർദേശേന തത്തത്പരാക്രമവർണനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-56-0 (30647)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-56-0x (3227)
തതസ്ത്രീണി സഹസ്രാണി രഥാനാം ച ധനുഷ്മതാം।
ഘോരാണി കുരുവീരാണാം പര്യകീര്യന്ത ഭാരത ॥ 4-56-1 (30648)
കർണോ രഥസഹസ്രേണ പ്രത്യഗൃഹ്ണാദ്ധനഞ്ജയം।
ഭീഷ്മഃ ശാന്തനവോ ധീമാൻസഹസ്രേണ പുരസ്കൃതഃ ॥ 4-56-2 (30649)
തഥാ രഥസഹസ്രേണ ഭ്രാതൃഭിഃ പരിവാരിതഃ।
പശ്ചാദ്ദുര്യോധനോഽതിഷ്ഠദ്യശസാ ച ശ്രിയാ ജ്വലൻ ॥ 4-56-3 (30650)
അതിഷ്ഠന്നിവകാശേഷു പാദാതാഃ സഹ വാജിഭിഃ ।
ഭീമരൂപാശ്ച മാതംഗാസ്തോമരാങ്കുശചോദിതാഃ ॥ 4-56-4 (30651)
താനി ദൃഷ്ട്വാ ഹ്യനീകാനി വിതതാനി മഹാത്മനാം ।
വൈരാടിമുത്തരം തം തു പ്രത്യഭാഷത പാണ്ഡവഃ ॥ 4-56-5 (30652)
ജാംബൂനദമയീ വേദീ ധ്വജാഗ്രേ യസ്യ ദൃശ്യതേ।
ശോണാശ്ചാശ്വാ രഥേ യുക്താ ദ്രോണ ഏഷ പ്രകാശതേ ॥ 4-56-6 (30653)
ആചാര്യോ നിപുണോ ധീമാൻബ്രഹ്മവിച്ഛൂരസത്തമഃ।
ആഹവേ ചാപ്രതിദ്വന്ദ്വോ ദൂരപാതീ മഹാരഥഃ ॥ 4-56-7 (30654)
സുപ്രസന്നോ മഹാവീരഃ കുരുഷ്വൈനം പ്രദക്ഷിണം।
അത്രൈവ ചാവിരോധേന ഏഷ ധർമഃ സനാതനഃ ॥ 4-56-8 (30655)
യദി മേ പ്രഹരേദ്ദ്രോണഃ ശരീരേ മേ പ്രഹൃഷ്യതഃ ।
തതോഽസ്മിൻപ്രഹരിഷ്യാമി നാന്യഥാ ബുദ്ധിരസ്തി മേ ॥ 4-56-9 (30656)
ഭാരതാചാര്യമുഖ്യേന ബ്രാഹ്മണേന മഹാത്മനാ ।
തേന മേ യുധ്യമാനസ്യ മന്ദം വാഹയ സാരഥേ ॥ 4-56-10 (30657)
ധ്വജാഗ്രേ സിംഹലാംഗൂലോ ദിക്ഷു സർവാസു ശോഭതേ ।
ഭാരതാചാര്യപുത്രസ്തു സോഽശ്വത്ഥാമാ വിരാജതേ ॥ 4-56-11 (30658)
ധ്വജാഗ്രം ദൃശ്യതേ യത്ര ബാലസൂര്യസമപ്രഭം ।
ദുർജയഃ സർവസൈന്യാനാം ദേവൈരപി സവാസവൈഃ ।
തേന മേ യുധ്യമാനസ്യ മന്ദം വാഹയ സാരഥേ ॥ 4-56-12 (30659)
ധ്വജാഗ്രേ ഗോവൃഷോ യസ്യ കാഞ്ചനോഽഭിവിരാജതേ ।
ആചാര്യവരമുഖ്യസ്തു കൃപ ഏഷ മഹാരഥഃ ॥ 4-56-13 (30660)
ദ്രോണേന ച സമോ വീര്യേ പിതുർമേ പരമഃ സഖാ।
തേന മേ യുധ്യമാനസ്യ മന്ദം വാഹയ സാരഥേ ॥ 4-56-14 (30661)
യസ്യ കാഞ്ചനകംബൂഭിർഹസ്തികക്ഷ്യാപരിഷ്കൃതഃ।
ധ്വജഃ പ്രകാശതേ ദൂരാദ്രഥേ വിദ്യുദ്ഗണോപമഃ ॥ 4-56-15 (30662)
ഏഷ വൈകർതനഃ കർണഃ പ്രതിമാനം ധനുഷ്മതാം।
ദൃഢവൈരീ സദാഽസ്മാകം നിത്യം കടുകഭാഷണഃ ॥ 4-56-16 (30663)
യസ്യാശ്രയബലാദേവ ധാർതരാഷ്ട്രഃ സസൌബലഃ ।
അസ്മാന്നിരസ്യ രാജ്യാച്ച പുനരദ്യാപി യോത്സ്യതി ॥ 4-56-17 (30664)
ഏഷ വൈ സ്പർധതേ നിത്യം മയാ സഹ സുദുർജയഃ ।
ജാമദഗ്ന്യസ്യ രാമസ്യ ശിഷ്യോ ഹ്യേഷ മഹാരഥഃ ॥ 4-56-18 (30665)
സർവാസ്ത്രകുശലഃ കർണഃ സർവശസ്ത്രഭൃതാംവരഃ ।
യുദ്ധേഽപ്രതിമവീര്യശ്ച ദൃഢവേധീ പരാക്രമീ ॥ 4-56-19 (30666)
അദ്യാഹം യുദ്ധമേതേന കരിഷ്യേ സൂതബന്ധുനാ।
ദ്രഷ്ടാ ത്വമാവയോര്യുദ്ധം ബലിവാസവയോരിവ ॥ 4-56-20 (30667)
മഹാരഥേന ശൂരേണ സൂതപുത്രേണ ധന്വിനാ।
തേന മേ യുധ്യമാനസ്യ ശീഘ്രം വാഹയ സാരഥേ ॥ 4-56-21 (30668)
യസ്യ ചൈവ രഥോപസ്ഥേ നാഗോ മണിമയോ ധ്വജഃ ।
ഏഷ ദുര്യോധനസ്തത്ര കൌരവോ യശസാ വൃതഃ ॥ 4-56-22 (30669)
ലബ്ധലക്ഷോ ദൃഢം വേധീ ലഘുഹസ്തഃ പ്രതാപവാൻ ।
തേന മേ യുധ്യമാനസ്യ ശീഘ്രം വാഹയ സാരഥേ ॥ 4-56-23 (30670)
യസ്തു ശ്വേതാവദാതേന പഞ്ചതാലേന കേതുനാ ।
വൈഡൂര്യമയദണ്ഡേന താലവൃക്ഷേണ രാജതേ ॥ 4-56-24 (30671)
ഹസ്താവാപീ ബൃഹദ്ധന്വാ സേനാം തിഷ്ഠതി ഹർഷയൻ ।
രാമേണ ജാമദഗ്ന്യേന ദ്വൈരഥേനാജിതഃ പുരാ ॥ 4-56-25 (30672)
ശീഘ്രശ്ച ലഗുവേധീ ച ലഘുഹസ്തഃ പ്രതാപവാൻ ।
ഏഷ ശാന്തനവോ ഭീഷ്മഃ സർവേഷാം നഃ പിതാമഹഃ ॥ 4-56-26 (30673)
കകുദഃ സർവസൈന്യാനാം സർവശസ്ത്രഭൃതാംവരഃ ।
ജയശ്രിയാഽവബദ്ധസ്തു സുയോധനവശാനുഗഃ ।
പശ്ചാദേഷ പ്രയാതവ്യോ ന മേ വിഘ്നകരോ ഭവേത് ॥ 4-56-27 (30674)
ഇത്യേതാംസ്ത്വരിതഃ പാർഥഃ കഥയിത്വാ തു ചോത്തരേ।
രൂപതശ്ചിഹ്നതശ്ചൈവ യുദ്ധായ ത്വരതേ പുനഃ ॥ ॥ 4-56-28 (30675)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ വിരാടപർവണി ഗോഗ്രഹണപർവണി ഷട്പഞ്ചാശോഽധ്യായഃ ॥ 56 ॥
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Footnotes
4-56-9 ശരീരേ പ്രഹരിഷ്യതഃ ഇതി നാന്യയാ യുദ്ധമസ്തി മേ ഇതി ചo ധo പാഠഃ ॥ 9 ॥വിരാടപർവ - അധ്യായ 057
॥ ശ്രീഃ ॥
4.57. അധ്യായഃ 057
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
അർജുനസ്യ ഭീഷ്മദ്രോണാദിഭിഃ സഹ യുദ്ധം ॥ 1 ॥ അർജുനേന കർണസ്യ പരാഭവഃ ॥ 2 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-57-0 (30676)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-57-0x (3228)
അശ്വത്ഥാമാ തതസ്തത്ര കർണം സംപ്രേക്ഷ്യ വീര്യവാൻ।
ഉവാച സ്മയമാനോഽസൌ സൂതപുത്രമരിന്ദമം ॥ 4-57-1 (30677)
കർണ യസ്ത്വം സഭാമധ്യേ ബഹ്വബദ്ധം വികത്ഥസേ।
ന മേ യുധി സമോഽസ്തീതി തദിദം പ്രത്യുപസ്ഥിതം ॥ 4-57-2 (30678)
ഏഷോഽന്തക ഇവ ക്രുദ്ധഃ സർവഭൂതാവമർദനഃ ।
സംഗ്രാമശിരസോ മധ്യേ ദൃംഭതേ കേസരീ യഥാ ॥ 4-57-3 (30679)
ശൂരോസി യദി സംഗ്രാമേ ദർശയസ്വ സഭാം വിനാ ॥ 4-57-4 (30680)
യദ്യശക്തോസി സംഗ്രാമേ പാർഥേനാദ്ഭുതകർമണാ।
പുനരേവ സഭാം ഗത്വാ ധാർതരാഷ്ട്രേണ ധീമതാ।
മാതുലം പരിഗൃഹ്യാശു മന്ത്രയസ്വ യഥാസുഖം ॥ 4-57-5 (30681)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-57-6x (3229)
ഏവമുക്തസ്തഥാ കർണഃ ക്രോധാദുദ്വൃത്യ ലോചനേ।
ദ്രോണപുത്രമിദം വാക്യമുവാച കുരുസന്നിധൌ ॥ 4-57-6 (30682)
നാഹം ബിഭേമി ബീഭത്സോർന കൃഷ്ണാദ്ദേവകീസുതാത് ।
പാണ്ഡവേഭ്യോപി സർവേഭ്യഃ ക്ഷത്രധർമമനുവ്രതഃ ॥ 4-57-7 (30683)
സത്വാധികാനാം പുംസാം തു ധനുർവേദോപജീവിനാം ।
ഗർജതാം ജായതേ ദർപഃ സ്വരശ്ച ന വിഷീദതി ॥ 4-57-8 (30684)
പശ്യത്വാചാര്യപുത്രോ മാമർജുനേനാതിരംഹസാ ।
യുധ്യമാനം സുസംയുക്തം ജയോ വൈ മയ്യവസ്ഥിതഃ ॥ 4-57-9 (30685)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-57-10x (3230)
തതഃ പ്രഹസ്യ ബീഭത്സുഃ കൌന്തേയഃ ശ്വേതവാഹനഃ।
ദിവ്യമസ്ത്രം വികുർവാണഃ പ്രത്യയാദ്രഥിസത്തമഃ ॥ 4-57-10 (30686)
മഹാത്മാനം മന്ദബുദ്ധിർനിശ്വസന്ധൃതരാഷ്ട്രജഃ।
ഉവാച സ മഹാരാജ രാജാ ദുര്യോധനസ്തദാ ॥ 4-57-11 (30687)
ന വിദ്മോ ഹ്യർജുനം തത്ര വസന്തം മത്സ്യവേശ്മനി ।
തേനേദം കർണ മത്സ്യാനാമഗ്രഹീഷ്മ ധനം ബഹു ॥ 4-57-12 (30688)
ഏവം ചേത്തർഹി ഗച്ഛാമോ വിസൃജന്തോ ധനം ബഹു ।
അയശോ നാതിവർതേത ലോകയോരുഭയോരപി ॥ 4-57-13 (30689)
കിം ച യുദ്ധാത്പരം നാസ്തി ക്ഷത്രിയാണാം സുഖാവഹം।
തസ്മാത്പാർഥേന സംഗ്രാമം കുർമഹേ ന പലായനം ॥ 4-57-14 (30690)
ഏതാവദുക്ത്വാ രാജാ വൈ ഹ്യഭിയാനമിയേഷ സഃ।
തഥാ ദശസഹസ്രാണി വീരാണാം ഹി ധനുഷ്മതാം ।
അഭ്യദ്രവംസ്തദാ പാർഥം ശലഭാ ഇവ പാവകം ॥ 4-57-15 (30691)
വർമിതാ വാജിനസ്തത്ര സംഭൃതാശ്ച പദാതിഭിഃ ।
ഭീമരൂപാശ്ച മാതംഗാസ്തോമരാങ്കുശപാണിഭിഃ । 4-57-16 (30692)
അധിഷ്ഠിതാഃ സുസംയത്തൈർഹസ്തിശിക്ഷാവിശാരദൈഃ।
അഭ്യദ്രവൻസുസങ്ക്രുദ്ധാശ്ചാപഹസ്തോദ്യതായുധാഃ ॥ 4-57-17 (30693)
പഞ്ച ചൈനം രഥോദഗ്രാസ്ത്വരിതാഃ പര്യവാരയൻ।
ദ്രോണോ ഭീഷ്മശ്ച കർണശ്ച കുരുരാജശ്ച വീര്യവാൻ ॥ 4-57-18 (30694)
അശ്വത്ഥാമാ മഹാബാഹുർധനുർവേദപരായണഃ।
ഇഷൂംശ്ച സംയഗസ്യന്തോ ജീമൂതാ ഇവ വാർഷികാഃ ॥ 4-57-19 (30695)
തേ ലാഭമിവ മന്വാനാഃ പ്രത്യഗൃഹ്ണന്ധനഞ്ജയം।
ശരൌഘാനഭിവർഷന്തോ നാദയന്തോ ദിശോ ദശ ॥ 4-57-20 (30696)
തതഃ പ്രഹസ്യ ബീഭത്സുഃ കൌന്തേയഃ ശ്വേതവാഹനഃ।
ദിവ്യമസ്ത്രം പ്രകുർവാണഃ പ്രത്യയാദ്രഥിസത്തമാൻ ॥ 4-57-21 (30697)
യഥാ രശ്മിഭിരാദിത്യഃ പ്രച്ഛാദയതി മേദിനീം।
തഥാ ഗാണ്ഡീവനിർമുക്തൈഃ ശരൈരാച്ഛാദയദ്ദിശഃ ॥ 4-57-22 (30698)
ന രഥാനാം ന ചാശ്വാനാം ന ധ്വജാനാം ന വർമിണാം।
അതിവിദ്ധൈഃ ശിതൈർബാണൈരാസീദദ്വ്യംഗുലിരന്തരം ॥ 4-57-23 (30699)
ദൈവയോഗാദ്ധി പാർഥസ്യ ഹയാനാമുത്തരസ്യ ച।
ശിക്ഷാബലോപപന്നത്വാദസ്ത്രാണാം വൈ പരിക്രമാത്।
ധ്വജഗാണ്ഡീവയോശ്ചാപി ദൈവ്യാ ശക്ത്യാ ച മായയാ ॥ 4-57-24 (30700)
ഇതസ്തതശ്ച സംയാനേ ദൂരേ വാഽപ്യഥവാഽന്തികേ।
ദുർഗേ വിഷമജാതേ വാ സ്ഥലേ നിംനേ തഥാ ക്ഷിതൌ।
ന ച രുധ്യേദ്ഗതിസ്തസ്യ രഥസ്യ മനസോ യഥാ ॥ 4-57-25 (30701)
സമരേഷു തു വിദ്വാംസസ്തസ്യ താംസ്താൻപരിക്രമാൻ।
വീര്യമത്യദ്ഭുതം ദൃഷ്ട്വാ തഥാ പാർഥസ്യ തദ്ബലം ।
ത്രേസുരേവം പരേ ഭീതാഃ പരാങ്മുഖരഥാ അപി। 4-57-26 (30702)
കാലാഗ്നിമിവ ബീഭത്സും നിർദഹന്തമിവ പ്രജാഃ ।
നാരയഃ പ്രേക്ഷിതും ശേകുർജ്വലന്തമിവ പാവകം ॥ 4-57-27 (30703)
താനി ഭിന്നാന്യനീകാനി രേജുരർജുനമാർഗണൈഃ।
തിഗ്മാംശോശ്ച ഘനാഭ്രാണി വ്യാപ്താനീവ ഗഭസ്തിഭിഃ ॥ 4-57-28 (30704)
അശോകാനാ വനാനീവ സഞ്ചിതൈഃ കുസുമൈഃ ശുഭൈഃ ।
പാർഥഃ സംരഞ്ജയാമാസ രുധിരേണാകുലം ബലം ॥ 4-57-29 (30705)
സഹസ്രശോഽർജുനശരൈശ്ഛിന്നാന്യുച്ചാവചാനി ച।
ഛത്രാണി ച പതാകാശ്ച ഖേഽഭ്യുവാഹ സദാഗതിഃ ॥ 4-57-30 (30706)
യേ ഹ്യർജുനബലത്രസ്താഃ പരിപേതുർദിശോ ദശ।
രഥാത്തം ദേശമുത്സൃജ്യ പാർഥച്ഛിന്നയുഗാ ഹയാഃ ॥ 4-57-31 (30707)
നികൃത്തപൂർവചരണാസ്തേ നിപേതുഃ ശിതൈഃ ശരൈഃ।
ശിരോഭിഃ പ്രഥമം ജഗ്മുർമേദിനീം ജഘനൈർഹയാഃ ॥ 4-57-32 (30708)
ചക്ഷുർനാസാവിഷാണേഷു ദന്തവേഷ്ടേഷു ച ദ്വിപാൻ।
മർമസ്വന്യേഷു ചാഹത്യ തഥാ നിഘ്നൻഗജോത്തമാഃ ॥ 4-57-33 (30709)
കൌരവാണാം ഗജാനാം ച ശരീരൈർഗതചേതസാം ।
ക്ഷണേന സംവൃതാ ഭൂമിർമേഘൈരിവ നഭസ്ഥലം ॥ 4-57-34 (30710)
അസ്ത്രൈർദിവ്യൈർമഹാബാഹുരർജുനഃ പ്രഹസന്നിവ ।
ബഡബാമുഖസംഭൂതഃ കാലാഗ്നിരിവ സംവൃതഃ ॥ 4-57-35 (30711)
യഥാ യുഗാന്തസമയേ സർവം സ്ഥാവരജംഗമം ।
കാലപക്വമശേഷേണ ധക്ഷ്യേദുഗ്രശിഖഃ ശിഖീ ॥ 4-57-36 (30712)
തദ്വത്പാർഥോഽസ്രതേജോഭിർധനുഷോ നിസ്വനേന ച।
ദൈവാദ്വീര്യാച്ച ബീഭത്സുസ്തസ്മിന്ദൌര്യോധനേ ബലേ ॥ 4-57-37 (30713)
രണേ ശക്തിമമിത്രാണാം പ്രണീയോപനിനായ സഃ।
ചേഷ്ടാം പ്രായേണ ഭൂതാനാം രാത്രിഃ പ്രാണഭൃതാമിവ ॥ 4-57-38 (30714)
സോഽതീയാത്സഹസാ ശത്രൂൻസഹസാ തേഽഭിപേദിരേ ।
ശീഘ്രാദൂരം ദൃഢാമോഘമസ്ത്രമസ്യാതിമാനുഷം ।
ദൃഷ്ട്വാ തേ കൌരവാ ഭീതാ അതിമാനുഷവിക്രമം ॥ 4-57-39 (30715)
ഖഗപത്രാഭിസംവീതൈഃ ഖാവിഷ്ടൈഃ ഖഗമൈരിവ।
അർജുനസ്യ ഖമാവവ്രേ ലോഹിതപ്രാണപൈഃ ഖഗൈഃ ॥ 4-57-40 (30716)
അർജുനേന വിനിർമുക്താഃ ശരാ ഗാണ്ഡീവധന്വനാ ।
താർക്ഷ്യവേഗാ ഇവാകാശേ സസഞ്ജുഃ പരമർമസു ॥ 4-57-41 (30717)
വർമാണി സാരഥിശ്ചൈവ ഹേമജാലാനി വാജിനാം ।
കിരീടം സൂര്യസങ്കാശം വൈയാഘ്രമഥ ചർമ ച ॥ 4-57-42 (30718)
തതഃ സർവാണി ഗാത്രാണി രഥസ്യ ദ്വിഷതാം ശരൈഃ ।
നീഹാരേണേവ ഭൂതാനി ഛന്നാനീഹ ചകാശിരേ॥ 4-57-43 (30719)
സകൃദേവ ന തം ശേകുഃ കഥമഭ്യസിതും പരേ ।
അനഭ്യസ്തഃ പുനസ്തൈർഹി രഥഃ സോഭിപപാത താൻ ॥ 4-57-44 (30720)
തച്ഛരാ ദ്വിട്ശരീരേഷു യഥാ ച ന സസഞ്ജിരേ ।
ദ്വിധാഽനീകേഷു ബീഭത്സോർന സസഞ്ജ രഥസ്തഥാ ॥ 4-57-45 (30721)
സ തദ്ധി ക്ഷോഭയാമാസ വിഗാഹ്യാരിബലം രഥീ।
അനന്തവേഗോ ഭുജഗഃ ക്രീഡന്നിവ മഹാർണവേ ॥ 4-57-46 (30722)
അസ്യതോ നിത്യമത്യർഥം സർവഘോഷാധികസ്തഥാ ।
സംനാദഃ ശ്രൂയതേ ഭൂതൈർധനുഷശ്ച കിരീടിനഃ ॥ 4-57-47 (30723)
സഞ്ച്ഛിന്നാസ്തത്ര മാതംഗാ ബാണൈരൽപാന്തരാന്തരൈഃ।
സംസ്യൂതാസ്തത്ര ദൃശ്യന്തേ മേഘാ ഇവ ഗഭസ്തിഭിഃ ॥ 4-57-48 (30724)
ദിശോഽനുഭ്രമതഃ സർവാ സവ്യദക്ഷിണമസ്യതഃ।
സതതം ദൃശ്യതേ യുദ്ധേ സായകാസനമണ്ഡലം ॥ 4-57-49 (30725)
പതന്ത്യരൂപേഷു യഥാ ചക്ഷൂംഷി ന കദാചന।
നാലക്ഷ്യേഷു ശരാഃ പേതുസ്തസ്യ ഗാണ്ഡീവധന്വനഃ ॥ 4-57-50 (30726)
മഹാഗജസഹസ്രസ്യ യുഗപൻമൃദ്ഗതോ വനം।
കൌന്തേയരഥമാർഗസ്തു രണേ ഘോരതരോഽഭവത് ॥ 4-57-51 (30727)
നൂനം പാർഥജയൈഷിത്വാച്ഛക്രഃ സർവാമരൈഃ സഹ।
ഹന്ത്യസ്മാനിതി മന്യന്തേ പാർഥേനൈവാർദിതാഃ പരേ ॥ 4-57-52 (30728)
ഘ്നന്തമത്യർഥമഹിതാൻസവ്യസാചിനമാഹവേ।
കാലമർജുനരൂപേണ ഗ്രസന്തമിവ ച പ്രജാഃ ॥ 4-57-53 (30729)
കുരുസേനാശരീരാണി പാർഥേനാനാഹതാന്യപി ।
പേതുഃ പാർഥഹതാനീവ പാർഥകർമാനുദർശനാത് ॥ 4-57-54 (30730)
ഓഷധീനാം ശിരാംസീവ കാലപക്തിസമന്വയാത്।
അവനേമുഃ കുരൂണാം ഹി ശിരാംസ്യർജുനജാദ്ഭയാത് ॥ 4-57-55 (30731)
ചകാര ചാർജുനഃ ക്രോധാദ്വിമുഖാന്രുഷിതാനപി ॥ 4-57-56 (30732)
അർജുനേനാപി ഭിന്നാനി ബലാഗ്നാണി പുനഃ ക്വചിത്।
ചക്രുർലോഹിതധാരാഭിർധരണീം ലോഹിതോത്തരാം ॥ 4-57-57 (30733)
ലോഹിതേനാപി സംപൃക്തൈഃ പാംസുഭിഃ പവനോദ്ധതൈഃ ।
തേനൈവ ച സമുദ്ധൂതൈഃ സൂക്ഷ്മൈർലോഹിതബിന്ദുഭിഃ ॥ 4-57-58 (30734)
ലോഹിതാർദ്രൈഃ പ്രഹരണൈഃ പ്രഭഗ്നാ ലോഹിതോക്ഷിതാഃ।
ലോഹിതേഷു നിമഗ്നാസ്തേ നിഹതാശ്ച കിരീടിനാ ॥ 4-57-59 (30735)
ബഭൂവുർലോഹിതാസ്തത്ര ഭൃശമാദിത്യരശ്മയഃ।
ആകാശം തത്ക്ഷണേനാസീത്സന്ധ്യാഭ്രമിവ ലോഹിതം ॥ 4-57-60 (30736)
അപ്യസ്തം പ്രാപ്യ ചാദിത്യോ നിവർതേത ന പാണ്ഡവഃ।
നിവർതന്തേ ന ജിത്വാരിം നിത്യജൽപവിചക്ഷണാഃ ॥ 4-57-61 (30737)
താൻസർവാൻസമരേ ശൂരാൻപൌരുഷേ പര്യവസ്ഥിതാൻ।
ദിവ്യൈരസ്ത്രൈരമോഘാത്മാ സർവാനാർച്ഛദ്ധനുർധരാൻ ॥ 4-57-62 (30738)
സ തു ദ്രോണം ത്രിസപ്തത്യാ നാരാചാനാം സമാർപയത്।
അശീത്യാ ശകുനിം ചൈവ ദ്രൌണിമപ്യാശു സപ്തഭിഃ ॥ 4-57-63 (30739)
ദുഃസഹം ദശഭിർബാണൈരർജുനഃ സമവിധ്യത ।
ദുശ്യാസനം ദ്വാദശഭിഃ കൃപം ശാരദ്വതം ത്രിഭിഃ।
ഭീഷ്മം ശാന്തനവം ഷഷ്ട്യാ പ്രത്യവിധ്യത്സ്തനാന്തരേ ॥ 4-57-64 (30740)
സ കർണം കർണിനാഽവിധ്യത്പീതേന നിശിതേന ച।
വാസവിർദ്വിഷതാം മധ്യേ വിവ്യാധ പരമേഷുണാ ॥ 4-57-65 (30741)
സ കർണം സതനുത്രാണം നിർഭിദ്യ നിശിതഃ ശരഃ।
അഗച്ഛദ്ദാനയൻഭൂമിം ചോദിതോ ദൃഢധന്വനാ ॥ 4-57-66 (30742)
തതോഽസ്യ വാഹാന്വ്യഹനച്ചതുർഭിശ്ചതുരഃ ക്ഷുരൈഃ ।
സാരഥേശ്ച ശിരഃ കായാദപാഹരദരിന്ദമഃ ।
അർധചന്ദ്രേണ ചിച്ഛേദ ചാപം തസ്യ കരേ സ്ഥിതം ॥ 4-57-67 (30743)
തസ്മിന്വിദ്ധേ മഹാഭാഗേ കർണേ സർവാസ്ത്രപാരഗേ।
ഹതാശ്വസൂതേ വിരഥേ തതോഽനീകമഭജ്യത ॥ ॥ 4-57-68 (30744)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ വിരാടപർവണി ഗോഗ്രഹണപർവണി സപ്തപഞ്ചാശോഽധ്യായഃ ॥ 57 ॥
വിരാടപർവ - അധ്യായ 058
॥ ശ്രീഃ ॥
4.58. അധ്യായഃ 058
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
അർജുനേന രണേ വികർണാദിപരാഭവനപൂർവകം കർണാനുജഹനനം ॥ 1 ॥ അർജുനപരാജിതേന കർണേന രണാങ്കണാദപയാനം ॥ 2 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-58-0 (30745)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-58-0x (3231)
തത്പ്രഭഗ്നം ബലം സർവം വിപുലൌഘസ്വനം തഥാ।
ഭീഷ്മമാസാദ്യ സന്തസ്ഥൌ വേലാമിവ മഹോദധിഃ ॥ 4-58-1 (30746)
താനി സർവാണി ഗാംഗേയഃ സമാശ്വാസ്യ പരന്തപഃ ।
തതോ വ്യൂഹ്യ മഹാബാഹുഃ സമരേഷ്വപരാജിതഃ ॥ 4-58-2 (30747)
രഥനാഗാശ്വകലികം യുയുജേ യുദ്ധകോവിദഃ ।
അഭേദ്യം പംരസൈന്യാനാം ശൂരൈരപി സമീക്ഷിതം ॥ 4-58-3 (30748)
ആചാര്യദുര്യോധനസൂതപുത്രൈഃ കൃപേണ ഭീഷ്മേണ ച പാലിതാനി।
അവധ്യകൽപാനി ദുരാസദാനി രഥാശ്വമാതംഗസമാകുലാനി ച ॥ 4-58-4 (30749)
തേഷാമനീകാനി കിരീടമാലീ വ്യൂഢാനി ദൃഷ്ട്വാ വിപുലധ്വജാനി।
ഗാണ്ഡീവധന്വാ ദ്വിഷതാം നിഹന്താ വൈരാടിമാമന്ത്ര്യ തതോഽഭ്യുവാച ॥ 4-58-5 (30750)
സുസംഗൃഹീതൈരഥ രശ്മിഭിസ്ത്വം ഹയാന്നിയംയ പ്രസമീക്ഷ്യ യത്തഃ।
സംപ്രേഷയാശു പ്രതിവീരമേനം വൈകർതനം യോധയിതും വൃണോമി ॥ 4-58-6 (30751)
യാം ഹസ്തികക്ഷ്യാം ബഹുധാ വിചിത്രാം സ്തംഭേ രഥേ പശ്യസി ദർശനീയാം ।
വിവർതമാനാം ജ്വലനപ്രകാശാം വൈകർതനസ്യൈതദനീകമഗ്ര്യം ॥ 4-58-7 (30752)
ഏതേന ശീഘ്രം പ്രതിപാദയേമാൻ ശ്വേതാൻഹയാൻകാഞ്ചനജാലകക്ഷ്യാൻ ।
സർവം ജവം തത്ര വിദർശയിഷ്യേ ഹ്യാസാദയൈതദ്രഥവീരവൃന്ദം ॥ 4-58-8 (30753)
ഗജോ ഗജനേവ ഹി യോദ്ധുകാമോ മയാ സദാ കാങ്ക്ഷതി സൂതപുത്രഃ ।
തമേവ മാം പ്രാപയ സൂതപുത്രം ദുര്യോധനോപാശ്രയജാതദർപം ।
തം പാതയിഷ്യാമി രഥസ്യ മധ്യേ സഹസ്രനേത്രോഽശനിനേവ വൃത്രം ॥ 4-58-9 (30754)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-58-10x (3232)
സ തൈർഹയൈർജാതജവൈർബൃഹദ്ഭിഃ പുത്രോ വിരാടസ്യ ഹിരണ്യകക്ഷ്യൈ ।
വിധ്വംസയംസ്തദ്രഥിനാമനീകം തതോഽവഹത്പാണ്ഡവമാജിമധ്യേ ॥ 4-58-10 (30755)
തമാപതന്തം പരമേണ തേജസാ സമീക്ഷ്യ വൈകർതനമഭ്യരക്ഷൻ।
അഭ്യദ്രവംസ്തേ രഥവീരവൃന്ദാ വ്യാഘ്രേണ ചാക്രാന്തമിവർഷഭം രണേ ॥ 4-58-11 (30756)
ചിത്രാംഗദശ്ചിത്രരഥശ്ച വീരഃ സംഗ്രാമജിദ്ദുഃസഹചിത്രസേനൌ ।
വിവിംശതിർദുർമുഖദുർജയൌ ച വികർണദുഃശാസനസൌബലാശ്ച।
ശോണോ നിഷേധശ്ച തമന്വയുസ്തേ വൈകർതനം ശീഘ്രതരം യുവാനഃ ॥ 4-58-12 (30757)
പുത്രാ യയുസ്തേ സഹസോദരാശ്ച വൈകർതനം പാർഥഗതം സമീക്ഷ്യ ।
പ്രഗൃഹ്യ ചാപാനി മഹാബലാ രണേ ധനഞ്ജയം പര്യകിരഞ്ശരാർചിഭിഃ ॥ 4-58-13 (30758)
തേഷാം ധനുർജ്യാകൃതനൈകതന്ത്രീം പ്രാസോപവീണാം ശരസംഘകോണാം।
കരാഗ്രയന്ത്രാം സ്ഥിരചാപദണ്ഡാം വീണാമുപാവാദയദാശു പാർഥഃ ॥ 4-58-14 (30759)
തസ്മിംസ്തു യുദ്ധേ തുമുലേ പ്രവൃത്തേ പാർഥം വികർണോഽതിരഥം രഥേന ।
വിപാഠവർഷേണ കുരുപ്രവീരോ ഭീമേന ഭീമാനുജമാസസാദ ॥ 4-58-15 (30760)
തതോ വികർണസ്യ ധനുർവികൃത്യ ജാംബുനദേനോപഹിതം ദൃഢജ്യം।
ന്യപാതയത്തദ്ധ്വജമസ്യ വിദ്ധ്വാ ഛിന്നധ്വജഃ സോഽപ്യപയാഞ്ജവേന ॥ 4-58-16 (30761)
തം ശാത്രവാണാം ഗണവാധിതാരം കർമാണി കുർവാണമമാനുപാണി।
ശത്രുന്തപോ വൈരമമൃഷ്യമാണഃ സമാർപയത്കൂർമനഖേന പാർഥം ॥ 4-58-17 (30762)
സ തേന രാജ്ഞാഽതിരഥേന വിദ്ധോ വിഗാഹമാനോ ധ്വജിനീം പേരപാം ।
ശത്രുന്തപം പഞ്ചഭിരാശു വിദ്ധ്വാ തതോഽസ്യ സൂതം ദശഭിർജഘാന ॥ 4-58-18 (30763)
തതഃ സ വിദ്ധോ ഭരതർഷഭേണ ബാണേന കായാവരണാതിഗേന ।
ഗതാസുരാജൌ നിപപാത രാജന്നഗോ നഗാഗ്രാദിവ വാതരുഗ്ണഃ ॥ 4-58-19 (30764)
രഥർഷഭാസ്തേ തു രഥർഷഭേണ വീരാ രണേ വീരതരേണ ഭഗ്നാഃ ।
ചകംപിരേ വാതവശേന കാലേ പ്രകംപിതാനീവ മഹാവനാനി ॥ 4-58-20 (30765)
ഹതാശ്ച പാർഥേന നരപ്രവീരാ ഭൂമൌ യുവാനഃ സുഷ്രുഷുഃ സുവേഷാഃ ।
വസുപ്രദാ വാസവതുല്യവീര്യാഃ പരാജിതാ വാസവജേന സംഖ്യേ।
സുവർണകാർഷ്ണായസവർഭനദ്ധാ നാഗാ യഥാ ഹൈമവതേ പ്രവൃദ്ധാഃ ॥ 4-58-21 (30766)
തഥാ സ ശത്രൂൻസമരേ വിനിഘ്നൻ ഗാണ്ഡീവധന്വാ പുരുഷപ്രവീരഃ।
ചചാര സംഖ്യേ വിദിശോ ദിശശ്ച ദഹന്നിവാഗ്നിർവനമാതപാന്തേ ॥ 4-58-22 (30767)
സുജീർണപർണാനി യഥാ വസന്തേ വിശാതയിത്വാ തു രജോ നുദൻഖേ।
തഥാ സപത്നാന്വികിരൻകിരീടീ ചചാര സംഖ്യേഽതിരഥോ രഥേന ॥ 4-58-23 (30768)
ശോണാശ്വവാഹസ്യ ഹയാന്നിഹത്യ വൈകർതനഭ്രാതുരദീനസത്വഃ ।
ഏകേന സംഗ്രാമജിതഃ ശരേണ ശിരോ ജഹാരാഥ കിരീടമാലീ ॥ 4-58-24 (30769)
തസ്മിൻഹതേ ഭ്രാതരി സൂതപുത്രോ വൈകർതനോ വീര്യമദപ്രതാപീ ।
പ്രഗൃഹ്യ ദന്താവിവ നാഗരാജോ മഹാബലഃ സിംഹമിവാജഗാമ ॥ 4-58-25 (30770)
സ പാണ്ഡവം ദ്വാദശഭിഃ പൃഷത്കൈർവൈകർതനഃ പാർഥമുപാജഘാൻ ।
വിവ്യാധ ഗാത്രേഷു ഹയാംശ്ച സർവാന്വിരാടപുത്രം ച ശരൈർവിജഘ്നേ ॥ 4-58-26 (30771)
തമാപതന്തം സമരേ കിരീടീ വൈകർതനം സർവസമൃദ്ധതേജാഃ।
പ്രച്ഛാദയാമാസ മഹാധനുഷ്മാന്ന്യഷേധയച്ഛത്രുഗണാംശ്ച വീരഃ ॥ 4-58-27 (30772)
നിഹത്യ കർണസ്യ തതഃ കിരീടീ പുരശ്ചരാംശ്ചാപി ച പൃഷ്ഠഗോപാൻ ।
സമീപമഭ്യാഗമദപ്രമേയോ വിതത്യ പക്ഷൌ ഗരുഡോ യഥോരഗം ॥ 4-58-28 (30773)
താവുത്തമൌ സർവധനുർധരാണാം മഹാബലൌ സർവസപത്നസാഹൌ ।
കർണം ച പാർഥം ച നിശംയ യുദ്ധേ ദിദൃക്ഷമാണാഃ കുരവോഽവതസ്ഥുഃ ॥ 4-58-29 (30774)
തം പാണ്ഡവഃ സ്പഷ്ടമുദീർണകോപം കൃതാഗസം കർണമുദീക്ഷ്യ കോപാത്।
ക്ഷണേന സാശ്വം സരഥം സസൂതമന്തർദധേ മേഘ ഇവാതിവൃഷ്ട്യാ ॥ 4-58-30 (30775)
തതഃ സയുഗ്യാഃ സരഥാഃ സനാഗാ യോധാ വിനേദുർഭരതർഷഭാണാം।
അന്തർഹിതം ഭീഷ്മമുഖാഃ സമീക്ഷ്യ കിരീടിനാ കർണരഥം പൃഷത്കൈഃ ॥ 4-58-31 (30776)
സ ചാപി താനർജുനബാഹുമുക്താഞ്ശരാഞ്ശരൌഘൈഃ പ്രതിഹത്യ തൂർണം ।
ബഭൌ മഹാത്മാ സധനുഃ സബാണഃ സവിഷ്ഫുലിംഗോഽഗ്നിരിവാഥ കർണഃ ॥ 4-58-32 (30777)
തതസ്തു ജജ്ഞേ കരതാലഘോഷഃ സശംഖഭേരീപണവാകുലസ്തു।
പ്രക്ഷ്വേലിതാസ്ഫോടിതസിംഹനാദൈർവൈകർതനം പൂജയതാം കുരൂണാം ॥ 4-58-33 (30778)
ആധൂതലാംഗൂലമഹാപതാകം രഥോത്തമം ശ്രേഷ്ഠതമം കുരൂണാം।
തതഃ സഗാണ്ഡീവകൃതപ്രണാദം കിരീടിനം പ്രേക്ഷ്യ നനാദ കർണഃ ॥ 4-58-34 (30779)
പാർഥോപി വൈകർതനമർദയിത്വാ സാശ്വം സകേതും സരഥം സസൂതം।
നനാദ ഹർഷാത്സഹസാ കിരീടീ പിതാമഹം ദ്രോണകൃപൌ ച ദൃഷ്ട്വാ ॥ 4-58-35 (30780)
സിഷേച പാർഥം ബഹുഭിഃ ശരൌഘൈർവൈകർതനഃ സംയതി തീക്ഷ്ണവേഗൈഃ ।
വൈകർതനശ്ചാപി കിരീടമാലീ പ്രച്ഛാദയാമാസ ശിതൈഃ ശരൌഘൈഃ ॥ 4-58-36 (30781)
തയോരമോഘൻസൃജതോഃ ശരൌഘാനസ്ത്രജ്ഞയോരാസ മഹാന്വിമർദഃ।
രാഹുപ്രമുക്താവിവ ചന്ദ്രസൂര്യൌ ക്ഷണാന്തരേണാനുദദർശ ലോകഃ ॥ 4-58-37 (30782)
ഹതാസ്തു പാർഥേന രഥപ്രവീരാ ഭൂമൌ യുവാനഃ സുപുപുഃ സുകേശാഃ ।
സുവർണലോഹായസവർമഗാത്രാ വൃക്ഷാ യഥാ ഹൈമവതേ നികൃത്താഃ ॥ 4-58-38 (30783)
തഥാ സ ശത്രൂൻസമരേ വിനിഘ്നൻഗാണ്ഡീവധന്വാ വ്യധമത്സപത്നാൻ।
ചചാര സംഖ്യേ വിദിശോ ദിശശ്ച ദഹന്നിവാഗ്നിർവനമാതപാന്തേ ॥ 4-58-39 (30784)
സുശീർണപർണാനി യഥാ വസന്തേ വിധൂനയന്വായുരിവാൽപസാരാൻ ।
തഥാ സപത്നാന്വിധമൻകിരീടീ ചചാര സംഖ്യേഽതിരഥോ രഥേന ॥ 4-58-40 (30785)
ശത്രൂനിവേന്ദ്രഃ സമരേ കിരീടീ വിദ്രാവയംസ്തദ്രഥവീരബൃന്ദം।
പ്രാച്ഛാദയച്ചരുകിരീടമാലീ വരേഷുഭിഃ ശത്രുഗണാനനേകാൻ ॥ 4-58-41 (30786)
കർണം തദോവാച കിരീടമാലീ ശൂരഃ കുരൂണാം പ്രവരോഽഭിഗർജൻ ॥ 4-58-42 (30787)
കർണ യസ്ത്വം സഭാമധ്യേ ബഹ്വബദ്ധം പ്രഭാഷസേ।
ന മേ യുധി സമോസ്തീതി തദിദം പ്രത്യുപസ്ഥിതം ॥ 4-58-43 (30788)
സഭായാം പൌരുഷം പ്രോച്യ ധർമമുത്സൃജ്യ കേവലം।
കർതുമിച്ഛസി യത്കർമ തൻമന്യേ ദുഷ്കരം ത്വയാ। 4-58-44 (30789)
യത്ത്വയാ കഥിതം പൂർവം നാസ്തി മത്സമ ഇത്യപി।
തത്സത്യം കുരു രാധേയ കുരുമധ്യേ മയാ സഹ ॥ 4-58-45 (30790)
സഭായാം യസ്തു പാഞ്ചാലീം ക്ലിശ്യമാനാം തദാ ത്വയാ ।
ദൃഷ്ടവാനസ്മി തസ്യാദ്യ ഫലമശ്രുഹി കേവലം ॥ 4-58-46 (30791)
ധർമപാശനിബദ്ധേന യൻമയാ മർഷിതം തവ।
തസ്യ പാപസ്യ രാധേയ ഫലം പ്രാപ്നുഹി ദുർമതേ ॥ 4-58-47 (30792)
ഏഹി കർണ മയാ സാർധമിഹാദ്യ കുരു വൈശസം।
പ്രേക്ഷകാ കുരവഃ സന്തു സർവേ തേ സഹസൈനികാഃ ॥ 4-58-48 (30793)
ഇദാനീമേവ താവത്ത്വമപയാതോ രണാൻമമ।
കസ്മാജ്ജീവസി രാധേയ നിഹതസ്ത്വനുജസ്തവ ॥ 4-58-49 (30794)
യോ ഭ്രാതരം പാതയിത്വാ കസ്ത്യക്ത്വാ ച രണാജിരം ।
ത്വദന്യഃ പുരുഷഃ സത്സു ബ്രൂയാദേവം വ്യവസ്ഥിതഃ ॥ 4-58-50 (30795)
കർണ ഉവാച। 4-58-51x (3233)
ബ്രവീഷി വാചാ യത്പാർഥ കർമണാ തത്സമാചര।
വിശേഷിതോ ഹി ത്വം വാചാ കർമണാപ്രതിമം ഭുവി ॥ 4-58-51 (30796)
യത്ത്വയാ മർഷിതം പൂർവം തദശക്തേന മർഷിതം ।
ഇതി ഗൃഹ്ണീമ തേ പാർഥ തമദൃഷ്ട്വാ പരാക്രമം ॥ 4-58-52 (30797)
ധർമപാശനിബദ്ധേന യത്ത്വയാ മർഷിതം പുരാ।
തഥൈവ ബദ്ധമാത്മാനമബദ്ധ ഇതി മന്യസേ ॥ 4-58-53 (30798)
ന ഹി താവദ്വനേ വാസോ യഥോക്തം ചരിതസ്ത്വയാ ।
ക്ലിഷ്ടസ്ത്വമർഥലോഭാത്തു സമയം ഛേത്തുമിച്ഛസി ॥ 4-58-54 (30799)
യദി ചേന്ദ്രഃ സ്വയം പാർഥ തവ യുദ്ധ്യേത കാരണാത്।
തഥാഽപിന വ്യഥാ കാചിൻമമ സ്യാദ്വിക്രമിഷ്യതഃ ॥ 4-58-55 (30800)
അയം കൌന്തേയകാമസ്തേ നചിരാത്സമുപസ്ഥിതഃ।
യോത്സ്യസേ ഹി മയാ സാർധമത്ര പശ്യാമി തേ ബലം ॥ 4-58-56 (30801)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-58-57x (3234)
ഇതി കർണോ ബ്രുവന്നേവ ബീഭത്സുമപരാജിതം।
അഭ്യയാദ്വിസൃജൻബാണാൻകായാവരണഭേദിനഃ ॥ 4-58-57 (30802)
പ്രതിജഗ്രാഹ താൻപാർഥഃ പ്രീയമാണോ മഹാരഥഃ ॥ 4-58-58 (30803)
ശരവർഷേണ മഹതാ പർജന്യ ഇവ വൃഷ്ടിമാൻ।
അഭീയായ ഹി ബീഭത്സുർഗാണ്ഡീവം വിക്ഷിപന്ധനുഃ ॥ 4-58-59 (30804)
ജിഘാംസുഃ സമരേ കർണം വിസസർജ ശരാൻബഹൂൻ।
താൻകർണഃ പ്രതിജഗ്രാഹ വായുവേഗമിവാചലഃ ॥ 4-58-60 (30805)
തയോർദൈവാസുരസമഃ സന്നിപാതോഽഭവൻമഹാൻ।
കിരതോഃ ശരജാലാനി കൃത്സ്നം വ്യോമ നിരന്തരം ॥ 4-58-61 (30806)
ഉത്പേതുർമേഘജാലാനി ഘോരരൂപാണി സർവശഃ ।
വവർഷ ച രജോ ഭൌമം കർണപാർഥസമാഗമേ ॥ 4-58-62 (30807)
ന സ്മ സൂര്യഃ പ്രതപതി ന ച വാതി സമീരണഃ।
ശരപ്രച്ഛാദിതം വ്യോമ ഛായാഭൂതമിവാഭവത് ॥ 4-58-63 (30808)
ഗാണ്ഡീവസ്യ ച നിർഘോഷഃ കർണസ്യ ധനുഷസ്തഥാ।
ദഹ്യതാമിവ വേണൂനാമാസീത്പരമദാരുണഃ ॥ 4-58-64 (30809)
അർജുനസ്തു ഹയാന്നാഗാന്രഥാംശ്ച വിനിപാതയൻ।
ക്ഷോഭയാമാസ തത്സൈന്യം കർണം വിവ്യാധ ചാസകൃത് ॥ 4-58-65 (30810)
തതഃ പാർഥോ മഹാബാഹുഃ കർണസ്യ ധനുരച്ഛിനത്।
ഛിന്നധന്വാ തതഃ കർണഃ ശക്തിം ചിക്ഷേപ വേഗവാൻ
താം ശക്തിം സമരേ പാർഥശ്ചിച്ഛേദ നിശിതൈഃ ശരൈഃ ॥ 4-58-66 (30811)
തതോ നിപേതുർബഹുശോ രാധേയസ്യ പദാനുഗാഃ ।
താംശ്ച ഗാണ്ഡീവനിർമുക്തൈഃ പ്രാഹിണോദ്യമസാദനം ॥ 4-58-67 (30812)
അശേരതാവൃത്യ മഹീം സമഗ്രാം പാർഥേഷുമാർഗേ നിഹതാ ദ്വിപേന്ദ്രാഃ ।
ഹിരണ്യകക്ഷ്യാം ശരജാലചിത്രാ യഥാ നഗാഃ പാവകജാലനദ്ധാഃ ॥ 4-58-68 (30813)
തം ശത്രുസേനാംഗനിബർഹണാനി കർമാണി കുർവാണമമാനുഷാണി ।
വൈകർതനഃ പൂർവമമൃഷ്യമാണഃ സമാർപയല്ലക്ഷ്യമിവാശു പാർഥം ॥ 4-58-69 (30814)
തതശ്ചതുർഭിസ്തുരഗാന്വികൃഷ്യ വിവ്യാധ കർണോഽഥ ധനഞ്ജയസ്യ।
ഷങ്ഭിശ്ച സൂതം ദശഭിർഹയാംശ്ച ഷഷ്ട്യാ ച പാർഥം ത്രിഭിരസ്യ കേതും ॥ 4-58-70 (30815)
സവിഷ്ഫുലിംഗോജ്ജ്വലഭീമഘോഷഃ കോപേന്ധനഃ കേതുശിഖഃ ശരാർചിഃ ।
കർണാഗ്നിരസ്ത്രാനിലഭീമവാതോ ബഭൌ ദിധക്ഷന്നിവ പാർഥകക്ഷം ॥ 4-58-71 (30816)
സ്വനേമിശംഖസ്വനഭീമഘോഷശ്ചലത്പതാകോജ്ജ്വലഭീമവിദ്യുത്।
പാർഥാംബുദഃ ശസ്ത്രശരാംബുധാരഃ കർണാനലം സംശമയാഞ്ചകാര ॥ 4-58-72 (30817)
തേനാതിവിദ്ധഃ സമരേ കിരീടീ പ്രബോധിതഃ സിംഹ ഇവ പ്രസുപ്തഃ।
ഗാണ്ഡീവധന്വാ പ്രവരഃ കുരൂണാം പ്രതത്വരേ കർണവധായ ജിഷ്ണുഃ ॥ 4-58-73 (30818)
സ ബ്രാഹ്മമസ്ത്രം സമരേ കിരീടീ പ്രാദുശ്ചകാരാദ്ഭുതവീര്യകർമാ ।
സന്താപയൻകർണരഥം ശരൌഘൈർലോകാനിമാന്ത്സൂര്യ ഇവാംശുമാലീ ॥ 4-58-74 (30819)
സ ഹസ്തിനേവാഭിഹതോ ഗജേന്ദ്രഃ പ്രഗൃഹ്യ ഭല്ലാന്നിശിതാന്നിഷംഗാത്।
ആകർണപൂർണേ തു ധനുർവികൃഷ്യ വിവ്യാധ ബാണൈരഥ സൂതപുത്രം ॥ 4-58-75 (30820)
അഥാസ്യ ബാഹൂ സശിരോ ലലാടം ഗ്രീവാമുരഃ സ്കന്ധഭുജാന്തരം ച।
കർണസ്യ പാർഥോ യുധി നിർബിഭേദ വജ്രൈരിവാദ്രിം ഭഗവാൻമഹേന്ദ്രഃ ॥ 4-58-76 (30821)
സ പാർഥമുക്താനവിഷഹ്യ ബാണാൻ ഗജോ ഗജേനേവ ജിതസ്തരസ്വീ।
വിഹായ സംഗ്രാമശിരോപയാതോ വൈകർതനഃ പാർഥശരാഭിതപ്തഃ ॥ 77 ॥ ॥ 4-58-77 (30822)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ വിരാടപർവണി ഗോഗ്രഹണപർവണി അഷ്ടപഞ്ചാശോഽധ്യായഃ ॥ 58 ॥
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Footnotes
4-58-23 വായുര്യഥാ ഖേ ആകാശേ രജോ നുദൻ ചരതി തഥേത്യധ്യാഹാരേണ യോജനാ ॥ 23 ॥ 4-58-30 കർണമുദീക്ഷ്യ ഹർഷാദിതി ധo പാഠഃ ॥ 30 ॥വിരാടപർവ - അധ്യായ 059
॥ ശ്രീഃ ॥
4.59. അധ്യായഃ 059
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
ദ്രോണാർജുനയോര്യുദ്ധവർണനം ॥ 1 ॥ അർജുനബാണാഹതിവിഷപണേ ദ്രോണേ അശ്വത്ഥാംനാ തദ്രക്ഷണായാർജുനപ്രത്യഭിയാനം ॥ 2 ॥ അത്രാന്തരേഽർജുനദത്താവകാശേന ദ്രോണേന രണാദപയാനം ॥ 3 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-59-0 (30823)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-59-0x (3235)
ജിതം വൈകർതനം ദൃഷ്ട്വാ പാർഥോ വൈരാടിമബ്രവീത്।
സ്ഥിരോ ഭവ ത്വം സംഗ്രാമേ ജയോഽസ്മാകം നൃപാത്മജഃ ॥ 4-59-1 (30824)
യാവച്ഛംഖമുപാധ്യാസ്യേ ദ്വിഷതാം രോമഹർഷണം।
അവിക്ലബമസംഭ്രാന്തമവ്യക്തഹൃദയേക്ഷണം। 4-59-2 (30825)
യാഹി ശീഘ്രം യതോ ദ്രോണോ മമാചാര്യോ രണേ സ്ഥിതഃ ॥
തഥാ സങ്ക്രീഡമാനസ്യ അർജുനസ്യ രണാജിരേ। 4-59-3 (30826)
ബലം സത്വം ച തേജശ്ച ലാഘവം ച വ്യവർധത ॥
തച്ചാദ്ഭുതമഭിപ്രേക്ഷ്യ ഭയമുത്തരമാവിശത് ॥ 4-59-4 (30827)
ഉത്തര ഉവാച। 4-59-5x (3236)
അസ്ത്രാണാം തവ ദിവ്യാനാം ശരൌഘാൻക്ഷിപതഃ ശിതാൻ।
മനോ മേ മുഹ്യതേഽത്യർഥം തവ ദൃഷ്ട്വാ പരാക്രമം ॥ 4-59-5 (30828)
ദ്വൈധീഭൂതം മനോ മഹ്യം ഭയാദ്ഭരതസത്തമ ।
അദൃഷ്ടപൂർവം പശ്യാമി തവ ഗാണ്ഡീവനിസ്വനം ॥ 4-59-6 (30829)
തവ ബാഹുബലം ചൈവ ധനുഃ കർഷയതോ ബഹു।
തവ തേജോ ദുരാധർഷം യഥാ വിഷ്ണോസ്ത്രിവിക്രമേ ॥ 4-59-7 (30830)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-59-8x (3237)
തമുത്തരശ്ചിത്രമവേക്ഷ്യ ഗാണ്ഡിവം ശരാംശ്ച മുക്താൻസഹസാ കിരീടിനാ ।
ഭീതോഽബ്രവീദർജുനമാജിമധ്യേ നാഹം തവാശ്വാന്വിഷഹേ നിയന്തും ॥ 4-59-8 (30831)
തമബ്രവീത്കിഞ്ചിദിവ പ്രഹസ്യ ഗാണ്ഡീവധന്വാ ദ്വിഷതാം നിഹന്താ ।
മയാ സഹായേന കുതോഽസ്തി തേ ഭയം പ്രേഹ്യുത്തരാശ്വാനനുമന്ത്ര്യ വാഹയ ॥ 4-59-9 (30832)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-59-10x (3238)
ആശ്വാസിതസ്തേന ധനഞ്ജയേന വൈരാടിരശ്വാൻപ്രതുതോദയ ശീഘ്രം।
ധനഞ്ജയശ്ചാപി വികൃഷ്യ ചാപം വിഷ്ഫാരയാമാസ മഹേന്ദ്രകൽപഃ ॥ 4-59-10 (30833)
ഉത്തരം ചൈവ ബീഭത്സുരബ്രവീത്പുനരർജുനഃ ।
ന ഭേതവ്യം മയാ സാർധം താത സംഗ്രാമമൂർധനി ॥ 4-59-11 (30834)
രാജപുത്രോഽസി തേ ഭദ്രം കുലേ മഹതി മാത്സ്യകേ।
ജാതസ്ത്വം ക്ഷത്രിയകുലേ ന വിഷീദിതുമർഹസി ॥ 4-59-12 (30835)
ധൃതിം കൃത്വാ സുവിപുലാം രാജപുത്ര രഥം മമ।
യുധ്യമാനസ്യ സംഗ്രാമേ രാജഭിഃ സഹ വാഹയ ॥ 4-59-13 (30836)
ഉക്ത്വാ തമേവം ബീഭത്സുരർജുനഃ പുനരബ്രവീത്।
പാണ്ഡവോ രഥിനാം ശ്രേഷ്ഠോ ഭാരദ്വാജം സമീക്ഷ്യ തു ॥ 4-59-14 (30837)
യത്രൈഷാ കാഞ്ചനീ വേദിർദൃശ്യതേഽഗ്നിശിഖോപമാ ।
ഉച്ഛ്രിതാ കാഞ്ചനേ ദണ്ഡേ പതാകാഭിരലങ്കൃതാ ॥ 4-59-15 (30838)
തത്ര മാം വഹ ഭദ്രം തേ ദ്രോണം യോത്സ്യാമി സത്തമം।
ഭാരദ്വാജേന യോത്സ്യേഽഹമാചാര്യേണ മഹാത്മനാ ॥ 4-59-16 (30839)
അമീ ശോണാഃ പ്രകാശന്തേ തുരഗാഃ സാധുവാഹിനഃ ।
മുക്താ രഥവരേ തസ്യ സർവശിക്ഷാവിശാരദാഃ ॥ 4-59-17 (30840)
യതോ രഥവരേ ശൂരഃ സർവശസ്ത്രഭൃതാംവരഃ।
സ്നിഗ്ധവൈഡൂര്യസങ്കാശസ്താംരാക്ഷഃ പ്രിയദർശനഃ ॥ 4-59-18 (30841)
ആദിത്യ ഇവ തേജസ്വീ ബലവീര്യസമന്വിതഃ।
സർവലോകധനുഃശ്രേഷ്ഠഃ സർവലോകേഷു പൂജിതഃ।
അംഗിരോശനസോസ്തുല്യോ നയേ ബുദ്ധിമതാംവരഃ ॥ 4-59-19 (30842)
ചത്വാരോ നിഖിലാ വേദാഃ സാംഗോപാംഗാഃ സലക്ഷണാഃ ।
ധനുർവേദശ്ച കാർത്സ്ന്യേന ബ്രാഹ്മം ചാസ്ത്രം പ്രതിഷ്ഠിതം ॥ 4-59-20 (30843)
പുരാണമിതിഹാസശ്ച അർഥവിദ്യാ ച മാനവം ।
ഭാരദ്വാജേ സമസ്താനി സർവാണ്യേതാനി സാംപ്രതം ॥ 4-59-21 (30844)
ക്ഷമാ ദമശ്ച സത്യം ച തേജോ മാർദവമാർജവം ।
പ്രതിഷ്ഠിതാ ഗുണാ യസ്മിൻബഹവോ ദ്വിജസത്തമേ ॥ 4-59-22 (30845)
യസ്യാഹമിഷ്ടഃ സതതം മമ ചേഷ്ടഃ സദാ ച സഃ।
ക്ഷത്രധർമം പുരസ്കൃത്യ തേന യോത്സ്യേ ഹി സാംപ്രതം ॥ 4-59-23 (30846)
ആചാര്യം പ്രാപയേദാനീം മമോത്തര മഹാരഥം।
അപരം പശ്യ സംഗ്രാമമദ്ഭുതം മമ തസ്യ ച॥ 4-59-24 (30847)
ഉത്തരസ്ത്വേവമുക്തോഽശ്വാംശ്ചോദയാമാസ തം പ്രതി ।
ആജഗാമാർജുനരഥോ ഭാരദ്വാജരഥം പ്രതി ॥ 4-59-25 (30848)
തമാപതന്തം വേഗേന പാണ്ഡവം സരഥം രണേ।
ദ്രോണോപ്യഭ്യദ്രവത്പാർഥം മതോ മത്തമിവ ദ്വിപം ॥ 4-59-26 (30849)
സ തു രുക്മരഥം ദൃഷ്ട്വാ കൌന്തേയഃ സമഭിദ്രുതം।
ആചാര്യം തം മഹാബാഹുഃ പ്രാഞ്ജലിർവാക്യമബ്രവീത് ॥ 4-59-27 (30850)
ഉഷിതാഃ സ്മോ വനേ വാസം പ്രതികർമചികീർഷവഃ ।
കോപം നാർഹസി നഃ കർതും സദാ സമരദുർജയ ॥ 4-59-28 (30851)
അഹം തു താഡിതഃ പൂർവം പ്രഹരേയം തവാനഘ ।
ഇതി മേ വർതതേ ബുദ്ധിസ്തദ്ഭവാൻക്ഷന്തുമർഹതി ॥ 4-59-29 (30852)
തതഃ പ്രാധ്മാപയച്ഛംഖം ഭേരീപടഹവാദിതം ।
വ്യക്ഷോഭത ബലം സർവമുദ്ധൂതമിവ സാഗരം ॥ 4-59-30 (30853)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-59-31x (3239)
തതസ്തു പ്രാഹിണോദ്ദ്രോണഃ ശരാനഥ സ വിംശതിം।
അപ്രാപ്താനേവ താൻപാർഥശ്ചിച്ഛേദ കൃതഹസ്തവാൻ ॥ 4-59-31 (30854)
തതഃ ശരസഹസ്രേണ രഥം പാർഥസ്യ വീര്യവാൻ ।
അവാകിരത്തതോ ദ്രോണഃ ശീഘ്രഹസ്തം പ്രദർശയൻ ॥ 4-59-32 (30855)
ഏവം പ്രവവൃതേ യുദ്ധം ഭാരജ്വാജകിരീടിനോഃ ॥ 4-59-33 (30856)
അശ്വാഞ്ശോണാൻമഹാവേഗാൻഹംസവർണൈസ്തു വാജിഭിഃ ।
മിശ്രിതാൻസമരേ ദൃഷ്ട്വാ വ്യസ്മയന്ത പൃഥഗ്ജനാഃ ॥ 4-59-34 (30857)
രഥം രഥേന പാർഥസ്യ സമാഹത്യ പരന്തപഃ ।
ഹർഷയുക്തസ്തദാഽഽചാര്യഃ പ്രത്യഗൃഹ്ണാത്സ പാണ്ഡവം ॥ 4-59-35 (30858)
സമാശ്ലിഷ്ടാവിവാന്യോന്യം ദ്രോണപാണ്ഡവയോർധ്വജൌ ।
ദൃഷ്ട്വാ പ്രാകംപത മുഹുർഭാരതാനാം മഹാചമൂഃ ॥ 4-59-36 (30859)
തത്തു യുദ്ധം പ്രവവൃതേ ഹ്യാചാര്യസ്യാർജുനസ്യ ച।
വിമുഞ്ചതോഃ ശരാനുഗ്രാന്വിശിഖാന്ദീപ്തതേജസഃ ॥ 4-59-37 (30860)
തൌ വീരൌ വീര്യസംപന്നൌ ദൃഷ്ട്വാ സമരമൂർധനി।
ആചാര്യശിഷ്യൌ രഥിനൌ കൃതവീര്യൌ തരസ്വിനൌ ॥ 4-59-38 (30861)
ഉഭൌ വിശ്രുതകർമാണാവുഭൌ ശ്രമഗതൌ ജയേ।
ഉഭാവതിരഥൌ ലോകേ ഹ്യുഭൌ പരപുംരജയൌ।
ക്ഷിപന്തൌ ശരജാലാനി ക്ഷത്രിയാൻമോഹ ആവിശത് ॥ 4-59-39 (30862)
വ്യസ്മയന്ത നരാഃ സർവേ ദ്രോണാർജുനസമാഗമേ।
നരാണാം ബ്രുവതാം വാക്യം ശ്രൂയതേ സ മഹാസ്വനഃ ॥ 4-59-40 (30863)
ദ്രോണം ഹി സമരേ കോഽന്യോ യോദ്ധുമർഹത്യഥാർജുനാത്।
രൌദ്രഃ ക്ഷത്രിയധർമോഽയം ഗുരം വൈ യദയോധയത് ॥ 4-59-41 (30864)
ഇത്യബ്രുവഞ്ജനാസ്തത്ര സംഗ്രാമശിരസി സ്ഥിതാഃ ।
തൌ സമീക്ഷ്യ തു സംരബ്ധൌ സന്നികൃഷ്ടൌ മഹാരഥൌ ॥ 4-59-42 (30865)
ഛാദ്യേതാം ശരൌഘൈസ്താവന്യോന്യമുപരാജിതൌ ।
സംയുഗേ സഞ്ചകാശേതാം കാലസൂര്യാവിവോദിതൌ ॥ 4-59-43 (30866)
വിഷ്ഫാര്യ ച മഹാചാപം ഹേമപൃഷ്ഠം ദുരാസദം।
സംരബ്ധസ്തു തദാ ദ്രോണഃ പ്രത്യയുധ്യത ഫൽഗുനം ॥ 4-59-44 (30867)
സ സായകമയൈർജാലൈരർജുനസ്യ രഥം പ്രതി।
ഭാനുമദ്ഭിഃ ശിലാധൌതൈർബാണൈഃ പ്രാച്ഛാദയദ്ദിശഃ ॥ 4-59-45 (30868)
അർജുനസ്തു തദാ ദ്രോണം മഹാവേഗൈർമഹാരഥഃ।
വിവ്യാധ ശതശോ ബാണൈർധാരാഭിരിവ പർവതം ॥ 4-59-46 (30869)
കാലമേഘ ഇവോഷ്ണാന്തേ ഫൽഗുനഃ സമവാകിരത് ॥ 4-59-47 (30870)
തസ്യ ജാംബൂനദമയൈശ്ചിതരൈശ്ചാപച്യുതൈഃ ശരൈഃ।
പ്രാച്ഛാദയദ്രഥശ്രേഷ്ഠം ഭാരദ്വാജോഽർജുനസ്യ വൈ ॥ 4-59-48 (30871)
തഥൈവ ദിവ്യം ഗാണ്ഡീവം ധനുരാനംയ ചാർജുനഃ ।
ശത്രുഘ്നം വേഗവത്സൃഷ്ടം ഭാരസാധനമുത്തമം ॥ 4-59-49 (30872)
ശോഭതേ സ്മ മഹാവാഹുർഗാണ്ഡീവം വിക്ഷിപന്ധനുഃ।
ശരാംശ്ച വിസൃജംശ്ചിത്രാൻസുവർണവികൃതാൻബഹൂൻ ॥ 4-59-50 (30873)
പ്രാച്ഛാദയദമേയാത്മാ ഭാരദ്വാജരഥം പ്രതി।
ദ്രോണചാപവിനിർമുക്താൻബാണാൻബാണൈരവാരയത് ॥ 4-59-51 (30874)
സരഥോഽപ്യചരത്പാർഥഃ പ്രേക്ഷണീയോ മഹാരഥഃ ।
യുഗപദ്ദിക്ഷു സർവാസു സർവതോഽസ്ത്രാണ്യവാസൃജം ॥ 4-59-52 (30875)
ആദദാനം ശരാൻഘോരാൻസന്ദധാനം ച പാണ്ഡവം ।
വിസൃജന്തം ച ക്രൌന്തേയം ന സ്മ പശ്യന്തി ലാഘവാം ॥ 4-59-53 (30876)
ഏകച്ഛായമിവാകാശം ബാണൈശ്ചക്രേ സമന്തതഃ।
നാദൃശ്യത തതോ ദ്രോണോ നീഹാരേണേവ പർവതഃ ॥ 4-59-54 (30877)
മരീചിവികചസ്യേവ രാജൻഭാനുമതോ വപുഃ।
ആസീത്പാർഥസ്യ സുമഹദ്വപുഃ ശരശതാർചിതം ॥ 4-59-55 (30878)
ക്ഷിപതഃ ശരജാലാനി കൌന്തേയസ്യ മഹാത്മനഃ ।
താന്വിധൂയ ശരാൻഘോരാന്ദ്രോണോഽപി സമിതിഞ്ജയഃ ।
ബഭാസേ തിമിരം വ്യോംനി വിധൂയ സവിതാ യഥാ ॥ 4-59-56 (30879)
അഗ്നിചക്രോപമം ഘോരം മണ്ഡലീകൃതമാഹവേ।
വികൃഷ്യ സുമഹച്ചാപം മേഘസ്തനിതനിസ്വനം ।
അസകൃത്മുഞ്ചതോ ബാണാന്ദദൃശുഃ കുരവോ യുധി ॥ 4-59-57 (30880)
ദിക്ഷു സർവാസു വിപുലഃ ശുശ്രുവേഽഥ ജനൈസ്തദാ।
ദ്രോണസ്യാപി ധനുർഘോഷോ വിദ്യുത്സ്തനിതനിസ്വനഃ ।
അഭവദ്വിസ്മയകരഃ സൈന്യാനാം ഭരതർഷഭ ॥ 4-59-58 (30881)
തപ്തജാംബൂനദമയൈർദീപ്തൈരഗ്നിസമൈഃ ശരൈഃ।
പ്രാച്ഛാദയദമേയാത്മാ ദിശഃ സൂര്യസ്യ ച പ്രഭാം ॥ 4-59-59 (30882)
തതഃ കാഞ്ചനപംഖാനാം ശരാണാം നതപർവണാം।
വിയദ്ഗതാനാം ചരതാം ദൃശ്യന്തേ ബഹവോ വ്രജാഃ ॥ 4-59-60 (30883)
ശരാസനാത്തു ദ്രോണസ്യ പ്രഭവന്തി സ്മ സായകാഃ।
ഏകോ ദീർഘ ഇവാഭാന്തഃ പ്രദൃശ്യന്തേ മഹാശരാഃ ।
ആകാശേ സമദൃശ്യന്ത ഹംസാനാമിവ പങ്ക്തയഃ ॥ 4-59-61 (30884)
ഏവം സുവർണവികൃതാന്വിമുഞ്ചന്തൌ ശരാൻബഹൂൻ।
ആകാശം സംവൃതം വീരാവുൽകാഭിരിവ ചക്രതുഃ ॥ 4-59-62 (30885)
തയോഃ ശരാശ്ച വിബഭുഃ കങ്കബർഹിണവാസസഃ ।
പങ്ക്ത്യഃ ശരദി മത്താനാം സാരസാനാമിവാംബരേ ॥ 4-59-63 (30886)
തത്തു യുദ്ധം മഹാഘോരം തയോഃ സംരബ്ധയോരഭൂത്।
അത്യദ്ഭുതമചിന്ത്യം ച വൃത്രവാസവയോരിവ ॥ 4-59-64 (30887)
മഹാഗജാവിവാസാദ്യ വിഷാണാഗ്രൈഃ പരസ്പരം।
ശരൈഃ പൂർണായതോത്സൃഷ്ടൈരന്യോന്യമഭിജഘ്നതുഃ ॥ 4-59-65 (30888)
അഥ ത്വാചാര്യമുഖ്യേന ശരാൻസൃഷ്ടാഞ്ശിലാശിതാൻ।
അവാരയച്ഛിതൈർബാണൈരർജുനോ ജയതാംവരഃ ॥ 4-59-66 (30889)
ദർശയന്നൈന്ദ്രമാത്മാനമുഗ്രമുഗ്രുപരാക്രമഃ।
ഇഷുഭിസ്തൂർണമാകാശം ബഹുഭിശ്ച സമാവൃണോത്। 4-59-67 (30890)
ജിഘാംസന്തം നരവ്യാഘ്രമർജുനം ഭീമദർശനം ।
വിവ്യാധ നിശിതൈർദ്രോണഃ ശരൈഃ സന്നതപർവഭിഃ ॥ 4-59-68 (30891)
ഹൃഷ്ടഃ സമഭവദ്ദ്രോണോ രണശൌണ്ഡഃ പ്രതാപവാൻ ।
അർജുനേന സമം ക്രീഡഞ്ശരൈഃ സന്നതപർവഭിഃ ॥ 4-59-69 (30892)
തൌ വ്യദാരയതാം ശൂരൌ സന്നദ്ധൌ രണശോഭിനൌ ।
ഉദീരയന്തൌ ദിവ്യാനി ബ്രാഹ്മാദ്യസ്ത്രാണി ഭാഗശഃ ॥ 4-59-70 (30893)
പാർഥസ്തു സമരേ ശൂരോ ദർശയന്വീര്യമാത്മനഃ।
സ മഹ്യസ്ത്രൈർമഹാത്മാനം ദ്രോണം പ്രാച്ഛാദയച്ഛരൈഃ ॥ 4-59-71 (30894)
അസ്ത്രൈരസ്ത്രാണി സംവാര്യ പാർഥോ ദ്രോണമവാരയത് ॥ 4-59-72 (30895)
തയോരാസീത്സംപ്രഹാരഃ ക്രുദ്ധയോർനരസിംഹയോഃ।
അമൃഷ്യമാണയോഃ സംഖ്യേ ബലിവാസവയോരിവ ॥ 4-59-73 (30896)
ദർശയേതാം മഹാസ്രാണി ഭാരദ്വാജാർജുനൌ രണേ ॥ 4-59-74 (30897)
ഐന്ദ്രം വായവ്യമാഗ്നേയമസ്ത്രമസ്ത്രേണ പാണ്ഡവഃ ।
മുക്തംമുക്തം ദ്രോണചാപാദ്ഗ്രമതേ സ്മ പുനഃ പുനഃ ॥ 4-59-75 (30898)
ഏവം ശൂരൌ മഹേഷ്വാസൌ വിസൃജന്തൌ ശിലാശിതാൻ।
ഏകച്ഛായമകുർവാതാം ഗഗനം ശരവൃഷ്ടിഭിഃ ॥ 4-59-76 (30899)
തതോഽർജുനേന മുക്താനാം പതതാം ച ശരീരിപു।
പർവതേഷ്വിവ വജ്രാണാം ശരാണാം ശ്രൂയതേ സ്വനഃ ॥ 4-59-77 (30900)
തതോ നാഗാ രഥാശ്വാശ്ച സാദിനശ്ച വിശാംപതേ।
ശോണിതാക്താശ്ച ദൃശ്യന്തേ പുഷ്പിതാ ഇവ കിംശുകാഃ ॥ 4-59-78 (30901)
ബാഹുഭിശ്ച സകേയൂരൈർനികൃത്തൈശ്ച മഹാരഥൈഃ ।
സുവർണാചിത്രൈഃ കവചൈർധ്വജൈശ്ച വിനിപാതിതൈഃ ॥ 4-59-79 (30902)
യോധൈശ്ച നിഹതൈസ്തത്ര പാർഥബാണാഭിപീഡിതൈഃ।
ബലമാസീത്സുസംഭ്രാന്തം ദ്രോണാർജുനസമാഗമേ ॥ 4-59-80 (30903)
വിധൃന്വാനൌ തു തൌ വീരൌ ധനുഷീ ഭാരസാധനേ।
പ്രാച്ഛാദയേതാമന്യോന്യം ദിധക്ഷന്തൌ വരേഷുഭിഃ ॥ 4-59-81 (30904)
അഥാന്തരിക്ഷേ നാദോഽഭൂദ്ദ്രോണം തത്ര പ്രശംസതാം ।
ദുഷ്കരം കൃതവാന്ദ്രോണോ യദർജുനമയോധയത് ॥ 4-59-82 (30905)
പ്രമാഥിനം മഹാവീര്യം ദൃഢമുഷ്ടിം ദുരാസദം।
ജേതാരം സർവദൈത്യാനാം സർവേഷാം ച മഹാരഥം ॥ 4-59-83 (30906)
അവിഭ്രമം ച ശിക്ഷാം ച ലാഘവം ദൂരപാതനം ।
പാർഥസ്യ സമരേ ദൃഷ്ട്വാ ദ്രോണസ്യാസീച്ച വിസ്മയഃ ॥ 4-59-84 (30907)
തത്പ്രവൃത്തം ചിരം ഘോരം തയോര്യുദ്ധം മഹാത്മനോഃ ।
അവർതത മഹാരൌദ്രം ലോകസങ്ക്ഷോഭകരകം ॥ 4-59-85 (30908)
അഥ ഗാണ്ഡീവമുദ്യംയ ദിവ്യം ധനുരമർഷണഃ ।
വിചകർഷ രണേ പാർഥോ ബാഹുഭ്യാം ഭരതർഷഭഃ ॥ 4-59-86 (30909)
തസ്യ ബാണമയം വർഷേ ശലഭാനാമിവാഭവത് ।
ന ച ബാണാന്തരേ തസ്യ വായുഃ ശക്നോതി സർപിതും ॥ 4-59-87 (30910)
അഭീക്ഷ്ണം സന്ദധാനസ്യ ബാണാനുത്സൃജതസ്തഥാ।
നാന്തരം ദദൃശേ കിഞ്ചിത്പാർഥസ്യാപതതോപീ ച ॥ 4-59-88 (30911)
യുദ്ധേ തു കൃതശീഘ്രാസ്ത്രേ വർതമാനേ സുദാരുണേ।
ശീഘ്രാച്ഛീഘ്രതരം പാർഥഃ ശരാനന്യാനുദൈരയത് ॥ 4-59-89 (30912)
തതഃ ശരസഹസ്രാണി ശരാണാം നതപർവണാം।
യുഗപത്പ്രാപതംസ്തത്ര ദ്രോണസ്യ രഥമന്തികാത് ॥ 4-59-90 (30913)
വികീര്യമാണേ ദ്രോണേ തു ശരൈർഗാണ്ഡീവധന്വനാ ॥
ഹാഹാകാരോ മഹാനാസീത്സൈന്യാനാം ഭരതർഷഭ ॥ 4-59-91 (30914)
പാണ്ഡവസ്യ തു ശീഘ്രാസ്ത്രം മഘവാ സമപൂജയത്।
ഗന്ധർവാപ്സരസശ്ചൈവ യേ ച തത്ര സമാഗതാഃ ॥ 4-59-92 (30915)
ദ്രോണം യുദ്ധാർണവേ മഗ്നം ദൃഷ്ട്വാ പുത്രഃ പ്രതാപവാൻ।
തതോ വൃന്ദേന മഹതാ രഥിനാം രഥിയൂഥപഃ ।
ആചാര്യപുത്രസ്തു ശരൈഃ പാണ്ഡവം പ്രത്യവാരയത് ॥ 4-59-93 (30916)
അശ്വത്ഥാമാ തു തത്കർമ ഹൃദയേന മഹാത്മനഃ।
പൂജയാമാസ പാർഥസ്യ കോപം ചാസ്യ തദാഽകരോത് ॥ 4-59-94 (30917)
സ ഭന്യുവശമാപന്നഃ പാർഥമഭ്യദ്രവദ്രണേ ।
കിരഞ്ശരസഹസ്രാണി പർജന്യ ഇവ വൃഷ്ടിമാൻ ॥ 4-59-95 (30918)
ആവൃത്യ ച മഹാബാഹുര്യതോ ദ്രോണസ്തതോഽഭവത്।
അന്തരം പ്രദദൌ പാർഥോ ദ്രോണസ്യ വ്യപസർപിതും ॥ 4-59-96 (30919)
സ തു ലബ്ധാന്തരസ്തൂർണമപായാഞ്ജവനൈർഹയൈഃ ।
ഛിന്നവർമധ്വജരഥോ നികൃത്തഃ പരമേഷുഭിഃ ॥ 4-59-97 (30920)
പരാജിതേ തദാ ദ്രോണേ ദ്രോണപുത്രഃ സമാഗതഃ।
സദണ്ഡ ഇവ രക്താക്ഷഃ കൃതാന്തഃ സമരേ സ്ഥിതഃ ॥ ॥ 4-59-98 (30921)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ വിരാടപർവണി ഗോഗ്രഹണപർവണി ഏകോനഷഷ്ടിതമോഽധ്യായഃ ॥ 59 ॥
വിരാടപർവ - അധ്യായ 060
॥ ശ്രീഃ ॥
4.60. അധ്യായഃ 060
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
അർജുനേന ദ്രോണിപരാഭവനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-60-0 (30922)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-60-0x (3240)
തം പാർഥഃ പ്രതിജഗ്രാഹ വായുവേഗമിവാചലഃ।
ശരജാലേന മഹതാ വർഷമാണ ഇവാംബുദഃ ॥ 4-60-1 (30923)
തയോർദേവാസുരസമഃ സന്നിപാതോ മഹാനഭൂത് ।
കിരതോഃ ശരജാലാനി വൃത്രവാസവയോരിവ ॥ 4-60-2 (30924)
ന സ്മ സൂര്യസ്തദാ ഭാതി ന ച വാതി സമീരണഃ ।
ശരഗാഢേ കൃതേ വ്യോംനി ഛായാഭൂതമിവാഭവത് ॥ 4-60-3 (30925)
മഹാംശ്ചടചടാശബ്ദോ യോധയോര്യുധ്യമാനയോഃ ।
ദഹ്യതാമിവ വേണൂനാമാസീത്പരമദാരുണഃ॥ 4-60-4 (30926)
ഹയാംസ്തസ്യാർജുനഃ സംഖ്യേ കൃതവാനൽപതേജസാഃ ।
തേ രാജന്ന പ്രജാനന്തി ദിശം കാഞ്ചന മോഹിതാഃ ॥ 4-60-5 (30927)
തതോ ദ്രൌണിർമഹാവീര്യഃ പാർഥസ്യ വിചരിഷ്യതഃ ।
വിവരം സൂക്ഷ്മമാലോക്യ ജ്യാം നുനോദ ക്ഷുരേണ സഃ ॥ 4-60-6 (30928)
തദസ്യാപൂജയന്ദേവാഃ കർമ ദൃഷ്ട്വാഽതിമാനുഷം ।
ന ശക്തോഽന്യഃ പുമാൻസ്ഥാതുമൃതേ ദ്രൌണേർധനഞ്ജയം ॥ 4-60-7 (30929)
തതോ ദ്രൌണിർധനുർവ്യസ്യ വ്യപക്രംയ നരർഷഭഃ ।
പുനരപ്യഭ്യഹൻപാർഥം ഹൃദയേ കങ്കപത്രിഭിഃ । 4-60-8 (30930)
തതഃ പാർഥോ മഹാബാഹുഃ പ്രഹസൻസ്വനവത്തദാ।
യോജയാമാസ ച തദാ മൌർവ്യാ ഗാണ്ഡീവമോജസാ ॥ 4-60-9 (30931)
തം ദൃഷ്ട്വാ ഋദ്ധമായാന്തം പ്രഭിന്നമിവ കുഞ്ജരം ।
ഋദ്ധഃ സമാഹ്വയാമാസ ദ്രൌണിര്യുദ്ധായ ഭാരത ॥ 4-60-10 (30932)
തതോഽർധചന്ദ്രപാഹൃത്യ തേന പാർഥഃ സമാഹതഃ ।
ചിച്ഛേദ തസ്യ ചാപം ച സൂതം ചാശ്വം ച തേജസാ ।
വിവ്യാധ നിശിതൈശ്ചാപി ശരൈരാശീവിപോപമൈഃ ॥ 4-60-11 (30933)
സോഽന്യം രഥം സമാസ്ഥായ പ്രത്യായാദ്രഥിപുംഗവഃ।
വാരണേനേവ മത്തേന മത്തോ വാരണയൂഥപഃ ॥ 4-60-12 (30934)
തതഃ പ്രവവൃതേ യുദ്ധം പൃഥിവ്യാമേകവീരയോഃ ।
രണമധ്യേ ദ്വയോരേവ സുമഹദ്രോമഹർഷണം ॥ 4-60-13 (30935)
തൌ വീരൌ കുരവഃ സർവേ ദദൃശുർവിസ്മയാന്വിതാഃ।
യുധ്യമാനൌ മഹാത്മാനൌ ദ്വിരദാവിവ സംഗതൌ ॥ 4-60-14 (30936)
തൌ സമാജഘ്നതുർവീരൌ പരസ്പരജയൈഷിണൌ ।
ശരൈ രാശീവിഷാകാരൈർജ്വലദ്ഭിരിവ പാവകൈഃ ॥ 4-60-15 (30937)
അക്ഷയാവിഷുധീ ദിവ്യൌ പാണ്ഡവസ്യ മഹാത്മനഃ।
തേന പാർഥോ രണേ ശൂരസ്തസ്ഥൌ ഗിരിരിവാചലഃ ॥ 4-60-16 (30938)
അശ്വത്ഥാംനഃ പുനർബാണാഃ ക്ഷിപ്രമഭ്യസ്യതോ രണേ।
ജഗ്മുഃ പരിക്ഷയം ശീഘ്രമഭൂത്തേനാധികോഽർജുനഃ ॥ ॥ 4-60-17 (30939)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ വിരാടപർവണി ഗോഗ്രഹണപർവണി ഷഷ്ടിതമോഽധ്യായഃ ॥ 60 ॥
വിരാടപർവ - അധ്യായ 061
॥ ശ്രീഃ ॥
4.61. അധ്യായഃ 061
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
അർജുനേന യുഗപദ്ദ്രോണാദിഭിഃ സഹ യദ്ധം ॥ 1 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-61-0 (30940)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-61-0x (3241)
ഏതസ്മിന്നന്തരേ തത്ര മഹാവീര്യപരാക്രമഃ।
ആജഗാമ മഹാബാഹുഃ കൃപഃ ശസ്ത്രഭൃതാംവരഃ ।
അർജുനം പ്രതിയോദ്ധും വൈ യുദ്ധകാമോ മഹാരഥഃ। 4-61-1 (30941)
അഥം ദ്രൌണേ രഥം ത്യക്ത്വാ കൃപസ്യ രഥമുത്തമം ।
ആജഗാമാർജുനസ്തൂർണം സൂര്യവൈശ്വാനരപ്രഭം ॥ 4-61-2 (30942)
തൌ വീര സൂര്യസങ്കാശൌ യോത്സ്യമാനൌ മഹാരഥൌ।
വാഷികാവിവ ജീമൂതൌ വ്യരോചേതാം വ്യവസ്ഥിതൌ ॥ 4-61-3 (30943)
ശ്രഗൃഹ്യ ഗാണ്ഡിവം ലോകേ വിശ്രുതം പുനരർജുനഃ।
അഭ്യയാദ്ഭരതശ്രേഷ്ഠോ വിനിഘ്നഞ്ശരമാലയാ ॥ 4-61-4 (30944)
കൃപശ്ച ധനുരാദായ തഥൈവാർജുനമഭ്യഗാം ॥ 4-61-5 (30945)
പ്രഗൃഹ്യ ബലവച്ചാപം നാരാചാന്രക്തഭോജനാൻ।
കൃപഃ പാർഥായ ചിക്ഷേപ ശന്തശോഽഥ സഹസ്രശഃ ॥ 4-61-6 (30946)
ജീമൂത ഇവ ധർമാന്തേ ശരവർപം വിമുഞ്ചതി ।
നന്ദയൻസുഹൃദഃ സർവാൻപ്രത്യയുധ്യത ഫൽഗുനം ॥ 4-61-7 (30947)
വികൃഷ്യ ബലവച്ചാപം പാണ്ഡവോഽമിതവിക്രമഃ।
ചചാര സമരേ പാർഥശ്ചിത്രമാർഗാന്വിദർശയൻ ॥ 4-61-8 (30948)
സർവാശ്ചൈവ ദിശോ ബാണൈഃ പ്രദിശശ്ച മഹാബലഃ ।
ഏകച്ഛായമിവാകാശം സർവതഃ കൃതവാൻപ്രഭുഃ ॥ 4-61-9 (30949)
പ്രാച്ഛാദയദമേയാത്മാ പാർഥഃ ശരശതൈഃ കൃപം ।
ഉദ്ഗതഃ സമരേ മേഘോ ധാരാഭിരിവ പർവതം ॥ 4-61-10 (30950)
സ ശരൈരർപിതഃ ഋദ്ധഃ ശിതൈരഗ്നിശിഖോപമൈഃ ।
കൃപോ ബഭൂവ സമരേ വിധൂമോഽഗ്നിരിവ ജ്വലംം ॥ 4-61-11 (30951)
തതഃ ശരസഹസ്രേണ പാർഥമപ്രതിമൌജസം ।
അർദയിത്വാ മഹാബാഹുർനനാദ സമരേ കൃപഃ ॥ 4-61-12 (30952)
തതഃ കനകപുംഖേന ശരേണ നതപർവണാ।
ബിഭേദ സമരേ പാർഥഃ കൃപസ്യ ധ്വജമുത്തമം ॥ 4-61-13 (30953)
തതഃ പശ്ചാൻമഹാതേജാ നാരാചാൻസൂര്യസന്നിഭാൻ ।
ജഗ്രാഹ സമരേ പാർഥോ ഭൂയോ ബഹുശിലീമുഖാൻ ॥ 4-61-14 (30954)
തൈസ്തദാതീം മഹാബാഹുഃ കൃപസ്യ രഥരക്ഷിണഃ ।
ജഘാന ക്ഷത്രിയശ്രേഷ്ഠോ യുധ്യമാനാൻമഹാരഥാൻ ॥ 4-61-15 (30955)
ചന്ദ്രകേതുഃ സുകേതുശ്ച ചിത്രാശ്വോ മണിമാംസ്തദ।
മുഞ്ജമൌലിശ്ച വിക്രാന്തോ ഹേമവർണോ ഭയാവഹഃ ॥ 4-61-16 (30956)
സുരഥോഽതിരഥശ്ചൈവ സുപേണോഽരിഷ്ട ഏവ ച।
നൃകേതുശ്ച സഹാനീകാസ്തേ നിഷേദുർഗതാസവഃ ॥ 4-61-17 (30957)
താന്നിഹത്യ തതഃ പാർഥോ നിമേപാദിവ ഭാരത ।
പുനരന്യാൻസമാധത്ത ത്രയോദശ ശിലീമുഖാൻ ॥ 4-61-18 (30958)
അഥാസ്യ യുഗമേകേന ചതുർഭിശ്ചതുരോ ഹയാൻ।
ഷഷ്ഠേന തു ശിരഃ സംഖ്യേ കൃപസ്യ രഥസാരഥേഃ ॥ 4-61-19 (30959)
ത്രിഭിസ്ത്രിവേണും ബലവാന്ദ്വാഭ്യാമക്ഷം മഹാബലഃ ।
ദ്വാദശേന തു ഭല്ലേന കൃപസ്യ സശരം ധനുഃ ॥ 4-61-20 (30960)
ഛിത്ത്വാ വജ്രനികാശേന ഫൽഗുനഃ പ്രഹസന്നിവ।
ത്രയോദശേനേന്ദ്രസമഃ പ്രത്യവിധ്യത്സ്തനാന്തരേ ॥ 4-61-21 (30961)
സ ഛിന്നധന്വാ വിരഥോ ഹതാശ്വോ ഹതസാരഥിഃ ।
അഥ ശക്തിം പരാമൃശ്യ സൂര്യവൈശ്വാനരപ്രഭാം ।
ചിക്ഷേപ സഹസാ ക്രുദ്ധഃ പാർഥായാദ്ഭുതകർമണേ ॥ 4-61-22 (30962)
താമർജുനസ്തഥാരൂപാം ശക്തിം ഹേമപരിഷ്കൃതാം।
രുരോധ സായകൈസ്തീക്ഷ്ണൈരർധചന്ദ്രമുഖൈശ്ച താം ॥ 4-61-23 (30963)
ആപതന്തീം മഹോൽകാഭാം ചിച്ഛേദ ദശഭിഃ ശരൈഃ।
സാപതദ്ദശധാ ഭൂമൌ പാർഥേന നിഹതാ ശരൈഃ ॥ 4-61-24 (30964)
ശക്ത്യാം തു വിനികൃത്തായാം വിരഥഃ ശരപീഡിതഃ।
ഗദാപാണിരവപ്ലുത്യ രഥാത്തൂർണമമിത്രഹാ।
ഗദാം ചിക്ഷേപ സഹസാ പാർഥായാമിതതേജസേ ॥ 4-61-25 (30965)
സാ ച മുക്താ ഗദാ ഗുർവീ രൂപേണാസ്യ പരിഷ്കൃതാ ।
അർജുനസ്യ ശരൈർനുന്നാ പ്രതിമാർഗം ജഗാമ സാ ॥ 4-61-26 (30966)
അഥ ഖംഗം സമുദ്ധൃത്യ ശതചന്ദ്രം ച ഭാനുമത്।
ഇയേഷ പാണ്ഡവം ഹന്തും കൃപോ ലഘുപരാക്രമഃ ॥ 4-61-27 (30967)
സ ശരദ്വത്സുതസ്തൂർണം മഹാചാര്യഃ സുശിക്ഷിതഃ ।
ഖേചരേവ ചചാരകൈഃ ക്രമാച്ചർമാസിധൃഗ്ഭുവി ॥ 4-61-28 (30968)
തതഃ ക്ഷുരപ്രൈഃ കൌന്തേയോ ദശഭിഃ ഖംഗചർമണീ ।
നിമേഷാദിവ ചിച്ഛേദ തദദ്ഭുതമിവാഭവത് ॥ 4-61-29 (30969)
വിഷണ്ണവദമസ്തത്ര വിനാശാത്ഖംഗചർമണോഃ।
ദന്തൈർദന്തച്ഛദാന്ദഷ്ട്വാ ചുകോപ ഹൃദി ദീർഘവത് ॥ 4-61-30 (30970)
ഭവത്വിതി പുനശ്ചോക്ത്വാ യുദ്ധാപഗമനോദ്യതഃ।
അശ്വത്ഥാംനസ്തു സ രഥം കൃപഃ സമഭിപുപ്ലുവേ।
സ്വസ്രീയസ്യ മഹാതേജാ ജഗ്രാഹ ച ധനുഃ പുനഃ ॥ 4-61-31 (30971)
ഏതസ്മിന്നന്തരേ ക്രുദ്ധോ ഭീഷ്മോ ദ്രോണമഥാബ്രവീത്।
ദൃഷ്ട്വാ കൃപം ഫൽഗുനേന പീഡിതം ചോർജിതം ച തം ॥ 4-61-32 (30972)
ഏകൈകമസ്മാൻസംഗ്രാമേ പരാജയതി ഫൽഗുനഃ।
അഹം ദ്രോണശ്ച കർണശ്ച ദ്രൌണിർഗൌതമ ഏവ ച।
അന്യേ ച ബഹവഃ ശൂരാ വയം ജേഷ്യാമ വാസവിം ॥ 4-61-33 (30973)
സമാഗംയ തതഃ സർവേ ഭീഷ്മദ്രോണമുഖാ രഥാഃ।
അർജുനം സഹസാ യുക്താഃ പ്രത്യയുധ്യന്ത ഭാരത ॥ 4-61-34 (30974)
സ സായകമയൈർജാലൈഃ സർവതസ്താൻമഹാരഥാൻ।
പ്രാച്ഛാദയച്ഛരൌഘൈസ്താന്നീഹാര ഇവ പർവതാൻ ॥ 4-61-35 (30975)
നദദ്ഭിശ്ച മഹാനാഗൈർഹേഷമാണൈശ്ച വാജിഭിഃ ।
ഭേരീശംഖനിനാദൈശ്ച സ ശബ്ദസ്തുമുലോഽഭവത് ॥ 4-61-36 (30976)
നാഗാശ്വകായാന്നിർഭിദ്യ ലൌഹാനി കവചാനി ച।
പാർഥസ്യ ശരവർഷാണി ന്യപതഞ്ശതശഃ ക്ഷിതൌ ॥ 4-61-37 (30977)
ത്വരമാണഃ ശരാനസ്യൻപാണ്ഡവസ്തു പ്രകാശതേ।
മധ്യന്ദിനഗതോഽർചിഷ്മാഞ്ഛരദീവ ദിവാകരഃ॥ 4-61-38 (30978)
അവിഷഹ്യ ശരാൻസർവേ പാർഥചാപച്യുപാന്രണേ।
ഉദക്പ്രയാന്തി വിധ്വസ്താ രഥേഭ്യോ രഥിനസ്തദാ।
സാദിനശ്ചാശ്വപൃഷ്ഠേഭ്യോ ഭൂമൌ ചാപി പദാതയഃ॥ 4-61-39 (30979)
ശരൈസ്തു താഡ്യമാനാനാം കവചാനാം മഹാത്മനാം।
താംരരാജതലൌഹാനാം പ്രാദുരാസീൻമഹാസ്വനഃ॥ 4-61-40 (30980)
ഛന്നമായോധനം ജജ്ഞേ ശരീരൈർഗതചേതസാം।
ശ്രാന്ത്യാ ഗലിതശസ്ത്രാണാം പതതാമശ്വസാദിനാം॥ 4-61-41 (30981)
ശൂന്യാൻകുർവന്രഥോപസ്ഥാൻമാനവൈരാസ്തൃണോൻമഹീം।
പ്രനൃത്യന്നിവ സംഗ്രാമേ ചാപഹസ്തേ ധനഞ്ജയഃ॥ 4-61-42 (30982)
ശിരാംസ്യപാതയത്സംഖ്യേ ക്ഷത്രിയാണാം നരർഷഭഃ।
ശ്രുത്വാ ഗാണ്ഡീവനിർഘോഷം വിഷ്ണൂജിതമിവാശനേ।
ത്രസ്താനി സർവസൈന്യാനി വ്യലീയന്ത ച ഭാഗശ॥ 4-61-43 (30983)
കുണ്ഡലോഷ്ണീഷധാരീണി ജാതരൂപസ്രജാനി ച।
പതിതാനി സ്മ ദൃശ്യന്തേ ശിരാംസി കരണമൂർധനി ॥ 4-61-44 (30984)
വിശിഖോൻമഥിതൈർഗാത്രൈർബാഹുഭിശ്ച സകാർമുകൈഃ।
സഹസ്താഭരണൈശ്ചാന്യൈഃ പ്രച്ഛന്നാ ഭാതി മേദിനീ ॥ 4-61-45 (30985)
ശിരസാം പാത്യമാനാനാം സമരേ നിശിതൈഃ ശരൈഃ।
അശ്മവൃഷ്ടിരിവാകാശാദഭവദ്ഭരതർഷഭ ॥ 4-61-46 (30986)
ദർശയിത്വാ തദാഽഽത്മാനം രൌദ്രം രൌദ്രപരാക്രമഃ।
ജഘാന സമരേ ശൂരാഞ്ഛതശോഽഥ സഹസ്രശഃ ॥ 4-61-47 (30987)
തഥാവരുദ്ധശ്ചാരണ്യേ ദശവർഷാണി ത്രീണി ച।
ക്രോധാഗ്നിമുത്സസർജാജൌ ധാർതരാഷ്ട്രേഷു പാണ്ഡവഃ ॥ 4-61-48 (30988)
തസ്യ തദ്ദഹതഃ സൈന്യം ദൃഷ്ട്വാ ചാസ്യ പരാക്രമം।
സർവേ ശാന്തിപരാ യോധാ ധാർതരാഷ്ട്രസ്യ ഭാരത ॥ 4-61-49 (30989)
യഥാ നലവനം നാഗഃ പ്രഭിന്നഃ ഷഷ്ടിഹായനഃ।
ഏവം സർവാനപാമൃദ്രാദർജുനഃ ശസ്ത്രതേജസാ ॥ 4-61-50 (30990)
വിദ്രാവ്യ ച തതഃ സൈന്യം ത്രാസയിത്വാ മഹാരഥാൻ।
അർജുനോ ജയതാംശ്രേഷ്ഠഃ പര്യാവർതത ഭാരത ॥ 4-61-51 (30991)
തസ്യ മാർഗാന്വിചരതോ നിഘ്നതശ്ച രണാജിരേ ।
പ്രാവർതത നദീ ഘോരാ ശോണിതാന്ത്രതരംഗിണീ ॥ 4-61-52 (30992)
അസ്ഥിശൈവാലസംബാധാം സംഗ്രാമേ പാർഥനിർമിതാം ।
ശരചാപപ്ലവാം ഘോരാം മാംസശോണിതകർദമാം ॥ 4-61-53 (30993)
രഥോഡുപാം ചാന്ത്രസർപാം കേശശൈവാലശാഡ്വലാം।
കരവാലാസിപാഠീനാം ചാമരോഷ്ണീഷഫേനിലാം ॥ 4-61-54 (30994)
അശ്വഗ്രീവാമഹാവർതാം കബന്ധജലമാനുഷാം।
കാകകങ്കരുതാം തീവ്രാം സാരസക്രൌഞ്ചനാദിതാം ॥ 4-61-55 (30995)
സിംഹനാദമഹാനാദാം ശംഖസ്വനമഹാസ്വനാം ।
വീരോത്തമാംഗപദ്മാഢ്യാം ശരചാപമഹാനലാം ॥ 4-61-56 (30996)
പദാതിമത്സ്യകലുഷാം ഗജശീർഷകകച്ഛപാം।
ഗോമായുഗസംഘുഷ്ടാം മാംസമഞ്ജാഭികർദമാം ॥ 4-61-57 (30997)
പ്രാവർതയന്നദീം ഘോരാം പിശാചഗണസേവിതാം ।
അപാരാമനിവാസാം ച രക്തോദാം സർവതോ വൃതാം ॥ 4-61-58 (30998)
അഭീക്ഷ്ണമകരോത്പാർഥോ നദീമുത്തമശോണിതാം।
ഗജവർമമഹാദ്വീപാമശ്വദേഹമഹാശിലാം ॥ 4-61-59 (30999)
പദാതിദേഹസംഘാടാം രഥാവലിമഹാതരും।
കേശശാദ്വലസഞ്ഛന്നാം സുതരാം ഭീതിദാം നൃണാം ॥ 4-61-60 (31000)
അഗാധരക്തോദവഹാം യമസാഗരഗാമിനീം।
ദുസ്തരാം ഭീരുമർത്യാനാം ശൂരാണാം സുതരാം നൃപ।
പ്രാവർതയന്നദീമേവം ഭീഷണാം പാകശാസനിഃ ॥ 4-61-61 (31001)
തസ്യാദദാനസ്യ ശരാൻസന്ദധാനസ്യ മുഞ്ചതഃ।
വികർഷതശ്ച ഗാണ്ഡീവം ന കിഞ്ചിദ്ദദൃശേഽന്തരം ॥ ॥ 4-61-62 (31002)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ വിരാടപർവണി ഗോഗ്രഹണപർവണി ഏകഷഷ്ടിതമോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Footnotes
4-61-28 സ്വേചരഃ ഇവേതിച്ഛേദഃ ॥വിരാടപർവ - അധ്യായ 062
॥ ശ്രീഃ ॥
4.62. അധ്യായഃ 062
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
രണായ ഭീഷ്മാർജുനയോഃ സമാഗമേ ദേവൈസ്തയോഃ പ്രശംസനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-62-0 (31003)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-62-0x (3242)
ഏവം വിദ്രാവ്യ തത്സൈന്യം പാർഥോ ഭീഷ്മമുപാദ്രവത്।
ത്രസ്തേഷു സർവസൈന്യേഷു കൌരവ്യസ്യ മഹാത്മനഃ ॥ 4-62-1 (31004)
ബാണാന്ധനുഷി സന്ധായ ചതുരഃ പാകശാസനിഃ।
ഭീഷ്മം ച പ്രാഹിണോദ്ഭീതസ്തം ദ്വാഭ്യാമഭ്യവാദയത് ॥ 4-62-2 (31005)
തസ്യ കർണാന്തികം ഗത്വാ ദ്വാവബ്രൂതാം ച കൌശലം ।
സോഽപ്യാശീരവദദ്ഭീഷ്മഃ കൌന്തേയോ ജയതാമിതി ॥ 4-62-3 (31006)
നരസിംഹമുപായാന്തം ജിഗീഷന്തം പരാന്രണേ।
വൃഷസേനോഽഭ്യയാത്തൂർണം യോദ്ധുകാമോ ധനഞ്ജയം ॥ 4-62-4 (31007)
വൈകർതനാത്മജോ വീരഃ സംഗ്രാമേ ലോകവിശ്രുതഃ।
ശൌര്യവീര്യാദിഭിഃ കർണാദ്ബിംബാദ്വിംബ ഇവോദ്ധൃതഃ ॥ 4-62-5 (31008)
ആത്മനാ യുധ്യതസ്തസ്യ വൃഷസേനസ്യ പാണ്ഡവഃ ।
മുഹൂർതം തസ്യ തദ്ദൃഷ്ട്വാ ഹസ്തലാഘവപൌരുഷേ।
തുതോഷ ച തതഃ പാർഥോ വൃഷസേനപരാക്രമം ॥ 4-62-6 (31009)
തസ്യ പാർഥസ്തദാ ക്ഷിപ്രം ക്ഷുരധാരേണ കാർമുകം ।
ന്യകൃന്യദ്ഗൃധ്രപത്രേണ ജാംബൂനദപരിഷ്കൃതം ॥ 4-62-7 (31010)
അഥൈനം പഞ്ചഭിർഭൂയഃ പ്രത്യവിധ്യത്സ്തനാന്തരേ।
സ പാർഥബാണാഭിഹതോ രഥാത്പ്രസ്കന്ദ്യ ദുദ്രുവേ ॥ 4-62-8 (31011)
ദുഃശാസനോ വികർണശ്ച ശകുനിശ്ച വിവിംശതിഃ।
ആയാന്തം ഭീമധന്വാനം പര്യകീര്യന്ത പാണ്ഡവം ॥ 4-62-9 (31012)
തേഷാം പാർഥോ രണേ ക്രുദ്ധഃ ശരൈഃ സന്നതപർവഭിഃ ।
യുഗം ധ്വജം ശരാസം ച ചിച്ഛേദ തരസാ രണേ ॥ 4-62-10 (31013)
തേ നികൃത്തധ്വജാഃ സർവേ ഛിന്നകാർമുകവേഷ്ടനാഃ ।
രണമധ്യാദപയയുഃ പാർഥബാണാഭിപീഡിതാഃ ॥ 4-62-11 (31014)
തതഃ പ്രഹസ്യ ബീഭത്സുർവൈരാടിമിദമബ്രവീത് ।
ഏതം മേ പ്രാപയേദാനീം താലം സൌവർണമുച്ഛ്രിതം ॥ 4-62-12 (31015)
മേഘമധ്യേ യഥാ വിദ്യുദുജ്ജ്വലന്തീ പുനഃ പുനഃ ।
അസൌ ശാന്തനവോ ഭീഷ്മസ്തത്ര യാഹി പരന്തപ ॥ 4-62-13 (31016)
അസ്രാണി തസ്യ ദിവ്യാനി ദർശയിഷ്യാമി സംയുഗേ।
ഘോരരൂപാണി ചിത്രാണി ലഘൂനി ച ഗുരൂണി ച ॥ 4-62-14 (31017)
അസ്മാകം പോഷകോ നിത്യമാബാല്യാൻമത്സ്യഭൂമിപ।
ശ്രേയസ്കാമീ സദാഽസ്മാകം യോഗക്ഷേമകരഃ സദാ ॥ 4-62-15 (31018)
തസ്യാങ്കേ വിർധിതോ ബാല്യേ തദ്യോത്സ്യേഽനേന സാംപ്രതം।
അസ്മാകം ധാർതരാഷ്ട്രാണാം ശമകാമോ ദിവാനിശം ॥ 4-62-16 (31019)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-62-17 (31020)
തസ്യ തദ്വചനം ശ്രുത്വാ വൈരാടിഃ പാർഥസാരഥിഃ।
വാഹയച്ചോദിതസ്തേന രഥം ഭീഷ്മരഥം പ്രതി ॥ 4-62-17 (31021)
തം രഥം ചോദിതം ദൃഷ്ട്വാ ഫൽഗുനസ്യ രഥോത്തമം ।
വായുനേവ മഹാമേഘം സഹസാഽഭിസമീരിതം।
തം പ്രത്യയാച്ച ഗാംഗേയോ രഥേനാദിത്യവർചസാ ॥ 4-62-18 (31022)
ആയാന്തമർജുനം ദൃഷ്ട്വാ ഭീഷ്മഃ പരപുഞ്ജയഃ।
പ്രത്യുഞ്ജഗാമ യുദ്ധാർഥീ മഹർഷഭമിവർഷഭഃ ॥ 4-62-19 (31023)
തഥാ ഹി ഗുപ്ത ഏതേഷാം ദുരാധർഷഃ പിതാമഹഃ ।
ഹന്യമാനേഷു യോഘേഷു ധനഞ്ജയമുപാദ്രവത് ॥ 4-62-20 (31024)
പ്രഗൃഹ്യ കാർമുകശ്രേഷ്ഠം ജാതരൂപപരിഷ്കൃതം ।
ശരാനാദായ തീക്ഷ്ണാഗ്രാൻമർമദേഹപ്രമാഥിനഃ ॥ 4-62-21 (31025)
പാണ്ഡുരേണാതപത്രേണ ധ്രിയമാണേന മൂർധനി ।
ശുശുഭേ സ നരവ്യാഘ്രോ ഗിരിഃ സൂര്യോത്തരേ യഥാ ॥ 4-62-22 (31026)
പ്രാധ്മാപ്യ ശംഖം ഗാംഗേയോ ധാർതരാഷ്ട്രാൻപ്രഹർഷയൻ ।
പ്രദക്ഷിണമുപാവൃത്യ ബീഭത്സും പ്രത്യവാരയത് ॥ 4-62-23 (31027)
തമവേക്ഷ്യ സമായാന്തം കൌന്തേയഃ പരവീരഹാ ।
പ്രത്യഗൃഹ്ണാദമേയാത്മാ പ്രിയാതിഥിമിവാഗതം ।
ദേവദത്തം മഹാശംഖം പ്രദധ്മൌ യുധി വീര്യവാൻ ॥ 4-62-24 (31028)
തൌ ശംഖനാദാവത്യർഥം ഭീഷ്മപാണ്ഡവയോസ്തദാ ।
നാദയാമാസതുർദ്യാം ച ഖം ച ഭൂമിം ച സർവശഃ ॥ 4-62-25 (31029)
അന്തരിക്ഷേ ച ജൽപന്തി സർവേ ദേവാഃ സവാസവാഃ ।
യദർജുനഃ കുരൂൻസർവാൻപ്രാകൃന്തച്ഛസ്രതേജസാ ॥ 4-62-26 (31030)
കുരുശ്രേഷ്ഠാവിമൌ വീരൌ രണേ ഭീഷ്മധനഞ്ജയൌ ।
സർവാസ്ത്രകുശലൌ വീരാവപ്രമത്തൌ രണേ സദാ ॥ 4-62-27 (31031)
ഉഭൌ ദേവമനുഷ്യേഷു വിശ്രുതൌ സ്വപരാക്രമൈഃ ।
ഉഭൌ പരമസംരബ്ധാവുഭൌ ദീപ്തധനുർധരൌ ॥ 4-62-28 (31032)
സമാഗതൌ നരവ്യാഘ്രൌ വ്യാഘ്രാവിവ തരസ്വിനൌ ।
ഉഭൌ സദൃശകർമാണൌ സൂര്യസ്യാഗ്നേശ്ച ഭാരത ॥ 4-62-29 (31033)
വാസുദേവസ്യ സദൃശൌ കാർതവീര്യസമാവുഭൌ ।
ഉഭൌ വിശ്രുതകർമാണാവുഭൌ ശൂരൌ മഹാബലൌ ।
സർവാസ്ത്രവിദുഷാം ശ്രേഷ്ഠൌ സർവശസ്ത്രഭൃതാം വരൌ ॥ 4-62-30 (31034)
അഗ്നേരിന്ദ്രസ്യ സോമസ്യ യമസ്യ വരുണസ്യ ച ॥
അനയോഃ സദൃശം വീര്യം മിത്രസ്യ വരുണസ്യ ച ॥ 4-62-31 (31035)
കോ വാ കുന്തീസുതം യുദ്ധേ ദ്വൈരഥേനോപയാസ്യതി।
ഋതേ ശാന്തനവാദന്യഃ ക്ഷത്രിയോ ഭുവി വിദ്യതേ ॥ 4-62-32 (31036)
ഇതി സംപൂജയാമാസുർഭീഷ്മം ദൃഷ്ട്വാഽർജുനം ഗതം ।
തം രണേ സംപ്രഹൃഷ്യന്തം ദൃഷ്ട്വാ ദേവാഃ സവാസവാഃ ॥ 4-62-33 (31037)
അഥ ബഹുവിധതൂര്യശംഖയോഷൈർവിവിധരവൈഃ സഹ സിംഹനാദമിശ്രൈഃ ।
കുരുവൃഷഭമപൂജയത്കുരൂണാം ബലമമരാധിപസൈന്യസപ്രഭം തത് ॥ ॥ 4-62-34 (31038)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ വിരാടപർവണി ഗോഗ്രഹണപർവണി ദ്വിഷഷ്ടിതമോഽധ്യായഃ ॥
വിരാടപർവ - അധ്യായ 063
॥ ശ്രീഃ ॥
4.63. അധ്യായഃ 063
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
അർജുനേന ഭീഷ്മപരാജയഃ ॥ 1 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-63-0 (31039)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-63-0x (3243)
തതോ ഭീഷ്മഃ ശരാനഷ്ടൌ ധ്വജേ പാർഥസ്യ വീര്യവാൻ।
സമാർപയൻമഹാവേഗാജ്ജ്വലതഃ പന്നഗാനിവ ॥ 4-63-1 (31040)
തേ ധ്വജം പാണ്ഡുപുത്രസ്യ സമാസാദ്യ പതത്രിണഃ।
ധ്വജസ്ഥം കപിമാജഘ്നുഃ ധ്വജാഗ്രനിലയാംശ്ച താൻ ॥ 4-63-2 (31041)
സാരഥിം ച ഹയാംശ്ചാസ്യ വിവ്യാധ ദശഭിഃ ശരൈഃ ।
ഉരസ്യതാഡയത്പാർഥം ത്രിഭിരേവായസൈഃ ശരൈഃ ॥ 4-63-3 (31042)
തതോഽർജുനഃ ശരൈസ്തീക്ഷ്ണൈർവിദ്ധ്വാ കുരുപിതാമഹം।
ധ്വജം ച സാരഥിം ചാപി വിവ്യാധ ദശഭിഃ ശരൈഃ ॥ 4-63-4 (31043)
തദ്യുദ്ധമഭവദ്ധോരം രോമഹർഷണമദ്ഭുതം।
ഭീഷ്മസ്യ സഹ പാർഥേന ബലിവാസവയോരിവ ॥ 4-63-5 (31044)
സന്തതം ശരജാലാഭിരാകാശം സമപദ്യത।
അംബുദൈരിവ ധാരാഭിസ്തയോഃ കാർമുകനിഃസൃതൈഃ ॥ 4-63-6 (31045)
ഭല്ലൈർഭല്ലാഃ സമാഹത്യ കുരുപാണ്ഡവയോ രണേ।
അന്തരിക്ഷേ വ്യരാജന്ത ഖദ്യോതാഃ പ്രാവൃഷീവ ഹി ॥ 4-63-7 (31046)
അഗ്നിവക്രോപമം ഘോരം മണ്ഡലീകൃതമാഹവേ ।
ഗാണ്ഡീവമഭവഞ്ജിഷ്ണോഃ സവ്യം ദക്ഷിണമസ്യതഃ ॥ 4-63-8 (31047)
പർവതം വാരിധാരാഭിശ്ഛാദയന്നിവ തോയദഃ ।
അർജുനശ്ഛാദയദ്ഭീഷ്മം ശരവർഷൈരനേകശഃ ॥ 4-63-9 (31048)
താം സമുദ്രമിവോദ്ധൂതാം ശരവൃഷ്ടിം സമുദ്യതാം ।
വ്യധമത്സായകൈർഭീഷ്മഃ സോർജുനം ച ന്യവാരയത് ॥ 4-63-10 (31049)
തതസ്താനി വിസൃഷ്ടാനി ശരജാലാനി സംഘശഃ।
ആഹതാനി വ്യശീര്യന്തം അർജുനസ്യ രഥം പ്രതി ॥ 4-63-11 (31050)
തതഃ കനകപുംഖാഗ്രൈഃ ശിതൈഃ സംനതപർവഭിഃ ।
പതദ്ഭിഃ ഖഗവാജൈശ്ച ദ്യൌരാസീത്സംവൃതാ ശരൈഃ ॥ 4-63-12 (31051)
തതഃ പ്രാസൃജദുഗ്രാണി ശരജാലാനി പാണ്ഡവഃ।
താവന്തി ശരജാലാനി ഭീഷ്മഃ പാർഥായ പ്രാഹിണോത് ॥ 4-63-13 (31052)
സാശ്വം സസൂതം സരഥം സ പാർഥം സമാചിനോദ്ഭാരതോ വത്സദന്തൈഃ ।
പ്രച്ഛാദയാമാസ ദിശശ്ച സർവാ നഭശ്ച ബാണൈസ്തപനീയപുംഖൈഃ ॥ 4-63-14 (31053)
തതോ ദേവർഷിഗന്ധർവാഃ സാധുസാധ്വിത്യപൂജയൻ।
ദുഷ്കരം കൃതവാൻഭീഷ്മോ യദർജുനമവാരയത് ॥ 4-63-15 (31054)
ബലവാനർജുനോ ദക്ഷഃ ക്ഷിപ്രകാരീ ച പാണ്ഡവഃ।
കോഽന്യഃ സമർഥഃ പാർഥസ്യ വേഗം ധാരയിതും രണേ ॥ 4-63-16 (31055)
ഋതേ ശാന്തനവാദ്ഭീഷ്മാത്കൃഷ്ണാദ്വാ ദേവകീസുതാത് ।
ആചാര്യവരമുഖ്യാദ്വാ ഭാരദ്വാജാൻമഹാബലാത് ॥ 4-63-17 (31056)
അസ്ത്രൈരസ്ത്രാണി സംവാര്യ ക്രീഡതഃ പുരുഷോത്തമൌ ।
ചക്ഷൂംഷി സർവഭൂതാനാം മോദയന്തൌ മഹാബലൌ ॥ 4-63-18 (31057)
പ്രാജാപത്യം തഥൈവൈന്ദ്രമാഗ്നേയം ച സുദാരുണം ।
കൌബേരം വാരുണം ചൈവ യാംയം വായവ്യമേവ ച ।
പ്രയുഞ്ജാനൌ മഹാത്മാനൌ സമരേ തൌ വിരേജതുഃ ॥ 4-63-19 (31058)
വിസ്മിതാന്യഥ ഭൂതാനി തൌ ദൃഷ്ട്വാ സംയുഗേ തദാ।
സാധു പാർഥ മഹാബാഹോ സാധു ഭീഷ്മേതി ചാബ്രുവൻ ॥ 4-63-20 (31059)
നൈതദന്യോ മനുഷ്യേഷു പ്രദർശയിതുമാഹവേ।
മഹാസ്രാണാം സംപ്രയോഗം സമരേ ഭീഷ്മപാർഥയോഃ ॥ 4-63-21 (31060)
ഏവം സർവാസ്ത്രവിദുഷോരസ്ത്രയുദ്ധമവർതത ॥ 4-63-22 (31061)
അഥ ജിഷ്ണുരുദാവൃത്യ ശിതധാരേണ കാർമുകം ।
ന്യകൃന്തദ്ഗൃധ്രപത്രേണ ശാതകുംഭപരിഷ്കൃതം ॥ 4-63-23 (31062)
നിമേഷാന്തരമാത്രേണ ഭീഷ്മോഽന്യത്കാർമുകം രണേ।
സമാദായ നരവ്യാഘ്രഃ സജ്യം ചക്രേ മഹാബലഃ ॥ 4-63-24 (31063)
ശരാംശ്ച സുബഹുൻക്രുദ്ധോ മുമോചാശു ധനഞ്ജയേ ।
അർജുനോപി ശരാംസ്തീക്ഷ്ണാൻഭീഷ്മായ നിശിതാൻബഹൂൻ।
ചിക്ഷേപ ച മഹാതേജാസ്തഥാ ഭീഷ്മശ്ച പാണ്ഡവേ ॥ 4-63-25 (31064)
തയോർദിവ്യാസ്ത്രവിദുഷോരസ്യതോരനിശം ശരാൻ ।
ന വിശേഷസ്തദാ രാജന്ദൃശ്യതേ സുമഹാത്മനോഃ ॥ 4-63-26 (31065)
അഥാവൃണോദ്ദശ ദിശഃ ശരൈരതിരഥസ്തദാ ।
കിരീടമാലീ കൌന്തേയഃ ശൂരം ശാന്തനവം തഥാ ॥ 4-63-27 (31066)
അതീവ പാണ്ഡവോ ഭീഷ്മം ഭീഷ്മശ്ചാതീവ പാണ്ഡവം ।
ബഭൂവ തത്ര സംഘേഽസ്മിൻലോകേ രാജംസ്തദദ്ഭുതം ॥ 4-63-28 (31067)
പാണ്ഡവേന ഹതാഃ ശൂരാ ഭീഷ്മസ്യ രഥരക്ഷിണഃ।
ശേരതേ സ്മ മഹാബാഹോ കൌന്തേയസ്യാഭിതോ രഥം ॥ 4-63-29 (31068)
തതോ ഗാണ്ഡീവനിർമുക്താ നിരമിത്രം ചികീർഷവഃ।
അസക്താഃ പുംഖസംസക്താഃ ശ്വേതവാഹനപത്രിണഃ ॥ 4-63-30 (31069)
നിഷ്പതന്തോ രഥാത്തസ്യ ധൌതാ ഹൈരണ്യവാസസഃ।
ആകാശേ പ്രത്യദൃശ്യന്ത ഹംസാനാമിവ പങ്ക്തയഃ ॥ 4-63-31 (31070)
തസ്യ തദ്ദിവ്യമസ്ത്രം ഹി പ്രഗാഢം ചിത്രമസ്യതഃ ।
പ്രേക്ഷന്തേ സ്മാന്തരിക്ഷസ്ഥാഃ സർവേ ദേവാഃ സവാസവാഃ ॥ 4-63-32 (31071)
തം ദൃഷ്ട്വാ പരമപ്രീതോ ഗന്ധർവശ്ചിത്രമദ്ഭുതം ।
ശശംസ ദേവരാജായ ചിത്രസേനഃ പ്രതാപവാൻ ॥ 4-63-33 (31072)
പശ്യേമാനരിനിർദാരാൻസംസക്താനിവ ഗച്ഛതഃ ।
ചിത്രരൂപമിദം ജിഷ്ണോർദിവ്യമസ്ത്രമുദീര്യതഃ ॥ 4-63-34 (31073)
നേദം മനുഷ്യാഃ ശ്രദ്ദധ്യുർന ഹീദം തേഷു വിദ്യതേ।
സൌരാണാം ച മഹാസ്രാണാം വിചിത്രോഽയം സമാഗമഃ ॥ 4-63-35 (31074)
മധ്യന്ദിനഗതം സൂര്യം പ്രതപന്തമിവാംബരേ ।
ന ശക്നുവന്തി സൈന്യാനി പാണ്ഡവം പ്രസമീക്ഷിതും ॥ 4-63-36 (31075)
ഉഭൌ വിശ്രുതകർമാണാവുഭൌ ശൂരൌ മഹീക്ഷിതാം ।
ഉഭൌ വിചിത്രകർമാണാവുഭൌ യുധി ദുരാസദൌ ॥ 4-63-37 (31076)
ഇത്യുക്തോ ദേവരാജസ്തു പാർഥഭീഷ്മസമാഗമം।
പൂജയാമാസ ദിവ്യേന പുഷ്പവർഷേണ ഭാരത ॥ 4-63-39a[അശ്വത്ഥാമാ തതോഽഭ്യേത്യ ദ്രുതം കർണമഭാഷത ।
അഹമേകോ ഹനിഷ്യാമി സമേതാൻസർവപാണ്ഡവാൻ ॥ 4-63-38 (31077)
ഇതി കർമ സമക്ഷം മേ സഭാമധ്യേ ത്വയോദിതം ।
ന തു തത്കൃതമേകസ്മാദ്ഭീതോ ധാവസി സൂതജ ॥ 4-63-40 (31078)
വൈചിത്രവീര്യജാഃ സർവേ ത്വാമാശ്രിത്യ പൃഥാസുതാൻ ।
ജേതുമിച്ഛന്തി സംഗ്രാമേ ഭവാന്യുധ്യസ്വ ഫൽഗുനം ॥ 4-63-41 (31079)
അശ്വത്ഥാമോദിതം വാക്യം ശ്രുത്വാ ദുര്യോധനസ്തദാ ।
പ്രത്യുവാച രുഷാ ദ്രൌണിം കർണപ്രിയചികീർഷയാ ॥ 4-63-42 (31080)
മാ മാനഭംഗം വിപ്രേന്ദ്ര കുരു വിശ്രുതകർമണഃ ।
മാനഭംഗേന രാജ്ഞാം തു ബലഹാനിർഭവിഷ്യതി ॥ 4-63-43 (31081)
ശൂരാ വദന്തി സംഗ്രാമേ വാചാ കർമാണി കുർവതേ।
പരാക്രമന്തി സംഗ്രാമേ സ്വസ്യ വീര്യാനുസാരതഃ ॥ 4-63-44 (31082)
തസ്മാത്തം നാർഹതി ഭവാൻഗർഹിതും ശൂരസംമതം ।
രാജ്ഞൈവമുക്തഃ സ ദ്രൌണിർഗതരോഷോഽഭവത്തദാ ॥] 4-63-45 (31083)
തതോ ഭീഷ്മഃ ശാന്തനവോ ബാണാൻപാർശ്വേ സമാർപയത്।
അസ്യതഃ പ്രതിസന്ധായ വിവൃതം സവ്യസാചിനഃ 4-63-46 (31084)
തതഃ പ്രസഹ്യ ബീഭത്സുഃ പൃഥുധാരേണ കാർമുകം।
ന്യകൃന്തദ്ഗൃധ്രപത്രേണ ഭീഷ്മസ്യാമിതതേജസഃ ॥ 4-63-47 (31085)
അഥൈനം ദശഭിഃ പശ്ചാത്പ്രത്യവിധ്യത്സ്തനാന്തരേ।
യതമാനം പരാക്രാന്തം കുന്തീപുത്രോ ധനഞ്ജയഃ ॥ 4-63-48 (31086)
സ പീഡിതോ മഹാബാഹുർഗൃഹീത്വാ രഥകൂബരം ।
ഗോംഗേയോ യുധി ദുർധർഷസ്തസ്ഥൌ ദീപ ഇവാതുരഃ ॥ 4-63-49 (31087)
തം വിസഞ്ജ്ഞമപോവാഹ സംയന്താ രഥവാജിനാം ।
ഉപദേശമനുസ്മൃത്യ രക്ഷമാണോ മഹാരഥം ॥ 4-63-50 (31088)
പരാക്രമേ ച ശൌര്യേ ച വീര്യേ സത്ത്വേ ബലേ രണേ।
ശസ്ത്രാസ്ത്രേഷു ച സർവേഷു ലാഘവേ ദൂരപാതനേ ॥ 4-63-51 (31089)
യസ്യ നാസ്തി സമോ ലോകേ പിതൃദത്തവരശ്ച യഃ।
ജിതശ്രമോ ജിതാരാതിർനിസ്തന്ദ്രിഃ ഖേദവർജിതഃ ।
യഃ സ്വേച്ഛാമരണഃ ശൂരഃ പിതൃശുശ്രൂഷണേ രതഃ ॥ 4-63-52 (31090)
ദുര്യോധനഹിതാർഥായ യുദ്ധ്വാ പാർഥേന സംഗരേ।
പൃഥാസുതഹിതാർഥായ പരാജിത ഇവാഭവത് ॥ ॥ 4-63-53 (31091)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ വിരാടപർവണി ഗോഗ്രഹണപർവണി ത്രിഷഷ്ടിതമോഽധ്യായഃ ॥
വിരാടപർവ - അധ്യായ 064
॥ ശ്രീഃ ॥
4.64. അധ്യായഃ 064
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
അർജുനേന ദ്രോണാദിപഞ്ചരഥാൻപ്രത്യഭിയാനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-64-0 (31092)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-64-0x (3244)
ഭീഷ്മം വിജിത്യ സംഗ്രാമേ കുരൂണാം മിഷതാം രണേ।
തതോ യുദ്ധമനാഃ പ്രായാത്പാർഥഃ പഞ്ച മഹാരഥാൻ ॥ 4-64-1 (31093)
ആദദാനശ്ച നാരാചാന്വിമൃശന്നിഷുധീ അപി।
സംസ്പൃശാനശ്ച ഗാണ്ഡീവം ഭൂയഃ കർണം സമഭ്യഗാം ॥ 4-64-2 (31094)
ദ്രൌണിരുവാച। 4-64-3x (3245)
കർണ യത്തത്സഭാമധ്യേ ബഹ്വബദ്ധം പ്രഭാഷസേ।
ന മേ യുധി സമോഽസ്തീതി തദിദം പ്രത്യുപസ്ഥിതം ॥ 4-64-3 (31095)
ഏഷോഽന്തക ഇവ ക്രുദ്ധഃ സർവഭൂതാവമർദനഃ।
അദൂരാത്പ്രത്യുപസ്ഥായ ജൃംഭതേ കേസരീ യഥാ।
ന പലായസ്വ ശൂരശ്ചേത്സ്ഥിത്വാ യുധ്യസ്വ ഫൽഗുനം ॥ 4-64-4 (31096)
കർണ ഉവാച। 4-64-5x (3246)
നാഹം ബിഭേമി ബീഭത്സോഃ കൃഷ്ണാദ്വാ ദേവകീസുതാത് ।
പാണ്ഡവേഭ്യോപി സർവേഭ്യഃ ക്ഷത്രധർമമനുവ്രതഃ ॥ 4-64-5 (31097)
സത്വാധികാനാം ശൂരാണാം ധനുർവേദോപജീവിനാം ।
ദർശനാഞ്ജായതേ ദർപഃ സ്വരശ്ച ന വിഷീദതി ॥ 4-64-6 (31098)
പശ്യത്വാചാര്യപുത്രോ മാമർജുനേന സമം യുധി।
യുധ്യമാനം സുസംയുക്തം ദൈവം തു ദുരതിക്രമം ॥ 4-64-7 (31099)
അശ്വത്ഥാമോവാച। 4-64-8x (3247)
കോ ദോഷഃ കർണ ശൂരാണാം വാചാ സാകം ഹി പൌരുഷം ।
വിദ്യതേ യദി തല്ലോകേ ഗുണോത്തരമിഹോച്യതേ ॥ 4-64-8 (31100)
യുവ്യസ്വ ത്വമഭീഃ പാർഥം പ്രപലായസ്വ മാ രണാത്।
ഉക്തം വചഃ സ്മരൻകർണ നാഹമിത്യാദി സംയുഗേ ॥ 4-64-9 (31101)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-64-10x (3248)
തം സമന്താദ്രഥാഃ പഞ്ച പരിവാര്യ ധനഞ്ജയം।
ത ഇഷൂൻസംയഗസ്യന്തോ മുമുക്ഷന്തോപി ജീവിതാത് ॥ 4-64-10 (31102)
തേ ലാഭമിവ മന്വാനാഃ ക്ഷിപ്രമാർച്ഛന്ധനഞ്ജയം।
ശരൌഘാൻസംയഗസ്യന്തോ ജീമൂതാ ഇവ വാർഷികാഃ ॥ 4-64-11 (31103)
ബഹുഭിർനിശിതൈർബാണൈർവിവിധൈർലോമവാപിഭിഃ ।
ആദ്രവൻപ്രത്യവസ്ഥായ പ്രത്യവിധ്യന്ധനഞ്ജയം ॥ 4-64-12 (31104)
തതഃ പ്രഹസ്യ ബീഭത്സുഃ സർവശസ്ത്രഭൃതാംവരഃ ।
ദിവ്യമസ്ത്രം വികുർവാണഃ പ്രത്യയാദ്രഥസത്തമാൻ ॥ 4-64-13 (31105)
യഥാ രശ്മിഭിരാദിത്യഃ പ്രച്ഛാദയതി മേദിനീം।
ഏവം ഗാണ്ഡീവനിർമുക്തൈഃ ശരൈഃ പ്രാച്ഛാദയദ്ദിശഃ ॥ 4-64-14 (31106)
ന രഥാനാം ന നഗാനാം ന ധ്വജാനാം ന വാജിനാം।
അവിദ്ധം നിശിതൈർബാണൈരാസീദ്ദ്യൂംഗുലമന്തരം ॥ 4-64-15 (31107)
സർവേ ശാന്തിപരാ യോധാഃ സ്വചിത്തം നാഭിജഝിരേ ।
ഹസ്തിനോഽശ്വാശ്ച വിത്രസ്താ വ്യവലീയന്ത ഭാരത ॥ 4-64-16 (31108)
യഥാ നലവനം നാഗഃ പ്രഭിന്നഃ ഷാഷ്ടിഹായനഃ ।
ഏവം സർവാനപാമൃദ്ഗാദർജുനഃ ശസ്ത്രതേജസാ ॥ 4-64-17 (31109)
ഗാണ്ഡീവസ്യ തു ഘോഷേണ പൃഥിവീ സമകംപത।
മനാംസി ധാർതരാഷ്ട്രാണാമപ്യകൃന്തദ്ധനഞ്ജയഃ ॥ 4-64-18 (31110)
തതോ വിഗാഹ്യ സൈന്യാനാം മധ്യം ശസ്ത്രഭൃതാംവരഃ ।
സാരഥിം സമരേ ശൂരസ്ത്വഭ്യഭാഷത വീര്യവാൻ ॥ 4-64-19 (31111)
സംനിയംയ ഹയാനേതാൻമന്ദം വാഹയ സാരഥേ ।
ആചാര്യപുത്രം സമരേ യോധയിഷ്യേഽപരാജിതം ॥ 4-64-20 (31112)
പുരാ ഹ്യേഷ മയാ യുക്തഃ സ മേ ഭവതി പൃഷ്ഠതഃ ॥
ഏവമുക്തേഽർജുനേനാസാവശ്വത്ഥാമരഥം പ്രതി। 4-64-21 (31113)
വിരാടപുത്രോ ജവനാൻഭൃശമശ്വാനചോദയത് ॥ 4-64-22 (31114)
കർണ ഉവാച।
ഏഷോപയാതി ബീഭത്സുർവ്യഥിതോ ഗാഢവേദനഃ। 4-64-23x (3249)
തം തു തത്രൈവ യാസ്യാമി നാസൌ മുച്യേത ജീവിതാത് ॥ 4-64-23 (31115)
ദ്രോണ ഉവാച। 4-64-24x (3250)
നാസൌ ഭയേന നിര്യാതോ മഹാത്മാ പാകശാസനിഃ।
നൈവം ഭീതാ നിവർതന്തേ ന പുനർഗാഢവേദനാഃ ॥ 4-64-24 (31116)
യദ്യേനമഭിസംരബ്ധം പുനരേവാഭിയാസ്യസി।
ബഹൂന്യസ്ത്രാണി ജാനീതേ ന പുനർമോക്ഷ്യതേ ഭവാൻ ॥ 4-64-25 (31117)
ദിഷ്ട്യാ ദുര്യോധനോ മുക്തോ ദിഷ്ട്യാ ഗാവഃ പലായിതാഃ।
മുക്തോ ദിഷ്ട്യാ ച സംഗ്രാമേ കിം രണേന കരിഷ്യസി ॥ 4-64-26 (31118)
ക്രോശമാത്രമപാക്രംയ ബലമന്വാനയാമഹേ।
അന്വാഗതബലാഃ പാർഥം പുനരേവാഭിയാസ്യഥ ॥ ॥ 4-64-27 (31119)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ വിരാടപർവണി ഗോഗ്രഹണപർവണി ചതുഃഷഷ്ടിതമോഽധ്യായഃ ॥
വിരാടപർവ - അധ്യായ 065
॥ ശ്രീഃ ॥
4.65. അധ്യായഃ 065
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
അർജുനേനോത്തരംപ്രതി ഭീഷ്മാദിസകാശേ രഥപ്രാപണപ്രേരണാപൂർവകം തദാപ്യായനായ സ്വപരാക്രമപ്രകഥനം ॥1 ॥ തദാ ദുഃശാസനാദിപരാഭവനപൂർവകം ഭീഷ്മാദിഭിഃ സഹായോധനം ॥ 2 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-65-0 (31120)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-65-0x (3251)
കർണം പരാജിതം ദൃഷ്ട്വാ പാർഥോ വൈരാടിമബ്രവീത്।
ഏതം മാം പ്രാപയേദാനീം രഥവൃന്ദം പ്രഹാരിണാം ॥ 4-65-1 (31121)
യത്ര ശാന്തനവോ ഭീഷ്മഃ സർവേഷാം നഃ പിതാമഹഃ ।
സുയുദ്ധം കാങ്ക്ഷമാണോ വൈ രഥേ തിഷ്ഠതി ദംശിതഃ ॥ 4-65-2 (31122)
താലോ വൈ കാഞ്ചനോ യത്ര വജ്രവൈഡൂര്യഭൂഷിതഃ ।
അതീവ സമരേ ഭാതി മാതരിശ്വപ്രകംപിതഃ ॥ 4-65-3 (31123)
ദാരുണം പ്രഹരിഷ്യാമി രഥബൃന്ദാനി ധന്വിനാം।
ആദാസ്യാംയഹമേതേഷാം ധനുർജ്യാവേഷ്ടനാനി ച ॥ 4-65-4 (31124)
അസ്യന്തം ദിവ്യമസ്ത്രാണി ചിത്രമുത്തര പശ്യസി ॥ 4-65-5 (31125)
ശതഹ്രദാം ജൃംഭമാണാം മേഘസ്ഥാം പ്രാവൃഷീവ ച।
സുവർണപൃഷ്ഠം ഗാണ്ഡീവം പശ്യന്തു കുരവോ മമ ॥ 4-65-6 (31126)
ദക്ഷിണേനാഥ വാമേന കതമേന സ്വിദസ്യതി।
ഇതി മാം ശത്രവഃ സർവേ ന വിജ്ഞാസ്യന്തി സാരഥേ ॥ 4-65-7 (31127)
അസ്ത്രോദകാം ഹയാവർതാം നാഗനക്രാം രഥഹ്രദാം।
നദീം പ്രസ്കന്ദയിഷ്യാമി പരലോകാപഹാരിണീം ॥ 4-65-8 (31128)
പാണിപാദശിരഃപൃഷ്ഠബാഹുശംഖചരാചരം।
വനം കുരൂണാം ഛേത്സ്യാമി ഭല്ലൈഃ സന്നതപർവഭിഃ ॥ 4-65-9 (31129)
തൂണീശയാഃ സുപുംഖാഗ്രാ വിശിഖാ ദുന്ദുഭിസ്വനാഃ।
മയാ പ്രമുക്താഃ സംഗ്രാമേ കുരൂന്ധക്ഷ്യന്തി സായകാഃ ॥ 4-65-10 (31130)
ധ്വജവൃക്ഷം ശരതൃണം നാഗാശ്വശ്വാപദാകുലം ।
രഥസിംഹഗണൈര്യുക്തം ധനുർവല്ലിസമാകുലം।
വനമാദീപയിഷ്യാമി കുരൂണാമസ്ത്രതേജസാ ॥ 4-65-11 (31131)
ജയതോ ഭാരതീം സേനാമേകസ്യ മമ സംയുഗേ।
ശതം മാർഗാ ഭവിഷ്യന്തി പാവകസ്യേവ കാനനേ ॥ 4-65-12 (31132)
മയാ ചക്രമിവാവിദ്ധം സൈന്യം ദ്രക്ഷ്യസി കേവലം ।
താനഹം രഥനീഡേഭ്യഃ പരലോകായ ശാത്രവാൻ।
ഏകഃ പ്രദ്രാവയിഷ്യാമി ചക്രപാണിരിവാസുരാൻ ॥ 4-65-13 (31133)
അസംഭ്രാന്തോ രഥേ തിഷ്ഠൻസമേഷു വിഷമേഷു ച।
മാർഗമാവൃത്യ തിഷ്ഠന്തമപി ഭേത്സ്യാമി പർവതം ॥ 4-65-14 (31134)
അഹമിന്ദ്രസ്യ സംഗ്രാമേ ദ്വിഷതോ ബലദർപിതാൻ।
മാതലിം സാരഥിം കൃത്വാ നിവാതകവചാന്രണേ ।
ഹതവാൻസർവതഃ സർവാന്ധാവതോ യുധ്യതസ്തദാ ॥ 4-65-15 (31135)
നിവാതകവചാൻഹത്വാ ഗാണ്ഡീവാസ്ത്രൈഃ സഹസ്രശഃ ।
പരം പാരേ സമുദ്രസ്യ ഹിരണ്യപുരമാരുജം ॥ 4-65-16 (31136)
ഹത്വാ ഷഷ്ടിസഹസ്രാണി രഥാനാമുഗ്രധന്വിനാം।
പൌലോമാൻകാലകേയാംശ്ച സമരേ ഭൃശദാരുണാൻ ।
അസുരാനഹനം ഘോരാന്രൌദ്രേണാസ്ത്രേണ സാരഥേ ॥ 4-65-17 (31137)
അഹമിന്ദ്രാദ്ദൃഢാം മുഷ്ടിം ബ്രഹ്മണഃ ക്ഷിപ്രഹസ്തതാം ।
പ്രഗാഢനിപുണം ചിത്രമതിവൃദ്ധം പ്രജാപതേഃ ॥ 4-65-18 (31138)
രൌദ്രം രുദ്രാദഹം വേദ്മി വാരുണം വരുണാദപി ।
സൌര്യം സൂര്യാദഹം വേദ്മി യാംയം ദണ്ഡധരാദപി ॥ 4-65-19 (31139)
അസ്ത്രമാഗ്നേയമഗ്നേശ്ച വായവ്യം മാതരിശ്വനഃ।
അന്യൈർദേവൈരഹം പ്രാപ്തഃ കോ മാം വിഷഹതേ പുമാൻ ॥ 4-65-20 (31140)
അദ്യ ഗാണ്ഡീവനിർമുക്തൈഃശരൌഘൈ രോമഹർഷണൈഃ ।
കുരൂണാം പാതയിഷ്യാമി രഥവൃന്ദാനി ധന്വിനാം ॥ 4-65-21 (31141)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-65-22x (3252)
ഏവമാശ്വാസിതസ്തേന വൈരാടിഃ സവ്യസാചിനാ।
വ്യഗാഹത രഥാനീകം ഭീമം ഭീഷ്മസ്യ വാജിഭിഃ ॥ 4-65-22 (31142)
രഥിസിംഹമനാധൃഷ്യം ജിഗീഷന്തം പരാന്രണേ।
അഭ്യധാവത്തദൈവോഗ്രോ ജ്യാം വികർഷന്ധനഞ്ജയഃ ॥ 4-65-23 (31143)
ദുഃശാസനോഽഭ്യയാത്തൂർണമർജുനം ഭരതർഷഭഃ ॥ 4-65-24 (31144)
അന്യേഽപി ചിത്രാഭരണാ യുവാനോ മൃഷ്ടകുണ്ഡലാഃ ।
അഭ്യയുർഭീമധന്വാനോ മൌവീ പര്യസ്യ ബാഹുഭിഃ ॥ 4-65-25 (31145)
ദുഃശാസനോ വികർണശ്ച വൃഷസേനോ വിവിശതിഃ।
അഭീതാ ഭീമധന്വാനം പാണ്ഡവം പര്യവാരയൻ ॥ 4-65-26 (31146)
തസ്യ ദുഃശാസനഃ ഷഷ്ടിം വാമപാർശ്വേ സമാർപയത്।
അസ്യതഃ പ്രതിസന്ധായ കുന്തീപുത്രസ്യ ധീമതഃ ॥ 4-65-27 (31147)
പുനശ്ചൈവ സ ഭല്ലേന വിദ്ധ്വാ വൈരാടിമുത്തരം ।
ദ്വിതീയേനാർജുനം വീരം പ്രത്യവിധ്യത്സ്തനാന്തരേ ॥ 4-65-28 (31148)
തസ്യ ജിഷ്ണുരുദാവൃത്യ ക്ഷുരധാരേണ കാർമുകം।
പ്രാകൃന്തദ്ഗൃധ്രപത്രേണ ജാതരൂപപരിഷ്കൃതം॥ 4-65-29 (31149)
അഥൈനം പഞ്ചഭിർബാണൈഃ പ്രത്യവിധ്യത്സ്തനാന്തരേ।
സോപയാതോ രഥോപസ്ഥാത്പാർഥബാണാഭിപീഡിതഃ ॥ 4-65-30 (31150)
സർവാ ദിശശ്ചാഭ്യപതദ്ബീഭത്സുരപാരാജിതഃ।
തം വികർണഃ ശരൈസ്തീക്ഷ്ണൈർഗൃധ്രപക്ഷൈഃ ശിലാശിതൈഃ।
വിവ്യാധ പരവീരധ്നമർജുനം ധൃതരാഷ്ട്രജഃ ॥ 4-65-31 (31151)
തതസ്തമപി കൌന്തേയഃ ശരേണ നതപർവണാ ।
ലലാടേഽഭ്യഹനദ്ഗാഢം സ വിദ്ധഃ പ്രാദ്രവദ്ഭയാത് ॥ 4-65-32 (31152)
തതഃ പാർഥമുപാദ്രുത്യ ദുസ്സഹഃ സവിവിംശതിഃ।
അവാകിരച്ഛരൈസ്തീക്ഷ്ണൈഃ പരീപ്സൻഭ്രാതരം രണേ ॥ 4-65-33 (31153)
താവുഭൌ ഗൃധ്രപത്രാഭ്യാം നിശിതാഭ്യാം ധനഞ്ജയഃ।
വിവ്യാധ യുഗപദ്വ്യഗ്രസ്തയോർവാഹാനസൂദയത് ॥ 4-65-34 (31154)
തൌ ഹതാശ്വൌ തു വിദ്ധാംഗൌ ധൃതരാഷ്ട്രാത്മജാവുഭൌ ।
അഭിപത്യ രഥൈരന്യൈരപനീതൌ പദാനുഗൈഃ ॥ 4-65-35 (31155)
വ്യദ്രാവയദശേഷാംശ്ച ധൃതരാഷ്ട്രസുതാംസ്തദാ ।
വിദ്രാവ്യ ച രണേ പാർഥോ രണഭൂമിം വ്യരാജയത് ॥ 4-65-36 (31156)
കിരീടമാലീ കൌന്തേയോ ലബ്ധലക്ഷഃ പ്രതാപവാൻ ।
പാതയന്നുത്തമാംഗാനി ബാഹൂശ്ച പരിഘോപമാൻ ॥ 4-65-37 (31157)
അശേരത മഹാവീരാഃ ശതശോ രുക്മമാലിനഃ ॥ 4-65-38 (31158)
കമലദിനകരേന്ദുസന്നിഭൈഃ സിതദശനൈഃ സുമുഖാക്ഷിനാസികൈഃ।
രുചിരമകരകുണ്ഡലൈർമഹീ പുരുഷശിരോഭിരഥാസ്തൃതാ ബഭൌ ॥ 4-65-39 (31159)
സുനസം ചാരുദീപ്താശ്ചം ക്ലൃപ്തശ്മശ്രു സ്വലങ്കൃതം ।
അദൃശ്യത ശിരശ്ഛിന്നമനേകം ഹേമകുണ്ഡലം ॥ 4-65-40 (31160)
ഏവം തത്പ്രഹതം സൈന്യം സമന്താത്പ്രദ്രുതം ഭയാത്॥ 4-65-41 (31161)
അഥ ദുര്യോധനഃ കർണഃ സൌബലഃ ശകുനിസ്തദാ।
ദ്രോണശ്ച ദ്രോണപുത്രശ്ച കൃപശ്ചാതിരഥോ രണേ ॥ 4-65-42 (31162)
സഹിതാ വിജയം തത്ര യോധയന്തോ മഹാരഥാഃ।
വിഷ്ഫാരയന്തശ്ചാപാനി ബലവന്തി മഹാബലാഃ ॥ 4-65-43 (31163)
തതഃ കീർണപതാകേന രഥേനാദിത്യവർചസാ।
പുനരാവൃത്യ മാർഗസ്ഥം ദദൃശുർവാനരധ്വജം ॥ 4-65-44 (31164)
തേ മഹാസ്ത്രൈർമഹേഷ്വാസാഃ പരിവാര്യ ധനഞ്ജയം।
അഭ്യവർഷൻസുസങ്ക്രുദ്ധാ മഹാമേഘാ ഇവാചലം ॥ 4-65-45 (31165)
ശരൌഘാൻസംയഗസ്യന്തോ ജീമൂതാ ഇവ ശാരദാഃ ।
യുദ്ധേ തസ്ഥുർമഹാവീര്യാഃ പ്രതപന്തഃ കിരീടിനം ॥ 4-65-46 (31166)
ഇഷുഭിർബഹുഭിസ്തൂർണം നിശിതൈർലോമവാപിഭിഃ ।
അദൂരാത്പ്രത്യവസ്ഥായ പാണ്ഡവം സമയോധയൻ ॥ 4-65-47 (31167)
തതഃ പ്രഹസ്യ ബീഭത്സുസ്തമൈന്ദ്രം പഞ്ചവാർഷികം ।
അസ്ത്രമാദിത്യസങ്കാശം ഗാണ്ഡീവേ സമയോജയത് ॥ 4-65-48 (31168)
നാക്ഷണാം ന ച ചക്രാണാം ന രഥാനാം ന വാജിനാം ।
അംഗുലാദ്ദവ്യംഗുലാദ്വാപി വിവൃതം പ്രത്യദൃശ്യത ॥ 4-65-49 (31169)
യഥാ രശ്മിഭിരാദിത്യോ വൃണുതേ സർവതോ ദിശം।
ഏവം കിരീടിനാ മുക്തം സർവം പ്രാച്ഛാദയഞ്ജഗത് ॥ 4-65-50 (31170)
യഥാ ബലാഹകേ വിദ്യുത്പാവകോ വാ ശിലോച്ചയേ।
തഥാ ഗാണ്ഡീവമഭവച്ചക്രാഭുധമിവാതതം ॥ 4-65-51 (31171)
യഥാ വർഷതി പർജന്യോ വിദ്യുത്പതതി പർവതേ।
വിസ്ഫൂർജിതാ ദിശഃ സർവാ ജ്വലദ്ഗാണ്ഡീവമാവൃണോത്॥ 4-65-52 (31172)
ത്രസ്താശ്ച രഥിനഃക സർവേ ചൈന്ദ്രമസ്ത്രം വികുർവതി।
സർവേ ശാന്തിപരാ യോധാഃ സ്വചിത്തം നാഭിജഝിരേ ।
സഹിതാ ദ്രോണഭീഷ്മാഭ്യാം പ്രമോഹഗതചേതനാഃ॥ 4-65-53 (31173)
താനി സർവാണി സൈന്യാനി ഭഗ്നാനി ഭരതർഷഭ ।
പ്രാദ്രവന്ത ദിശഃ സർവാ ഭയാദ്വൈ സവ്യസാചിനഃ ॥ ॥ 4-65-54 (31174)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ വിരാടപർവണി ഗോഗ്രഹണപർവണി പഞ്ചഷഷ്ടിതമോഽധ്യായഃ ॥
വിരാടപർവ - അധ്യായ 066
॥ ശ്രീഃ ॥
4.66. അധ്യായഃ 066
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
അർജുനേന ഭീതമുത്തരംപ്രതി സമാശ്വാസനപൂർവകം ദുര്യോധനംപ്രതി രഥയാപനചോദനാ ॥ 1॥ തഥാ സ്വബാണാഭിഘാതാസഹനേന പലായമാനം തംപ്രതി സോപഹാസമാഹ്വാനം ॥2 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-66-0 (31175)
അർജുന ഉവാച। 4-66-0x (3253)
ദക്ഷിണാമേവ തു ദിശം ഹയാനുത്തര വാഹയ।
പുരാ സാർഥീ ഭവത്യേഷാമയം ശബ്ദോഽത്ര തിഷ്ഠതാം ॥ 4-66-1 (31176)
അശ്ചത്ഥാംനഃ പ്രതിരഥം പ്രാചീമുദ്യാഹി സാരഥേ ।
അചിരാദ്ദ്രഷ്ടുമിച്ഛാമി ഗുരുപുത്രം യശസ്വിനം ॥ 4-66-2 (31177)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-66-3x (3254)
മോഹയിത്വാ തു താൻസർവാന്ധനുർഘോഷേണ പാണ്ഡവഃ।
പ്രസവ്യം ചൈവമാവൃത്യ ക്രോശാർധം പ്രാദ്രവത്തദാ ॥ 4-66-3 (31178)
യഥാ സതതഗോ വായുഃ സുപർണശ്ചാപി ശീഘ്രഗഃ ।
തഥാ പാർഥരഥഃ ശീഘ്രമാകാശേ പര്യവർതത ॥ 4-66-4 (31179)
മുഹൂർതോപരതേ ശബ്ദേ പ്രതിയാതേ ധനഞ്ജയേ ।
ഹസ്ത്യശ്വരഥപാദാതം പുരസ്കൃത്യ മഹാരഥാഃ ॥ 4-66-5 (31180)
ദ്രോണഭീഷ്മമുഖാഃ സർവേ സൈന്യാനാം ജഘനേ യയുഃ।
യത്താഃ പാർഥമപശ്യന്തഃ സഹിതാഃ ശരവിക്ഷതാഃ ॥ 4-66-6 (31181)
സൈനികാ ഊചുഃ । 4-66-7x (3255)
ദിഷ്ട്യാ ദുര്യോധനോ മുക്തഃ സൈന്യം ഭൂയിഷ്ഠമാഗതം।
ക്രോശമാത്രമതിക്രംയ ബലമന്വാനയാമഹേ।
യാത യത്ര വനം ഗുൽമം നദീമന്വശ്മകാം പ്രതി ॥ 4-66-7 (31182)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-66-8x (3256)
അഥ ദുര്യോധനോ ദൃഷ്ട്വാ ഭഗ്നം സ്വം ബലമാഹവേ।
അമൃഷ്യമാണഃ ക്രോധേന പ്രതിമാർഗന്ധനഞ്ജയം॥ 4-66-8 (31183)
ന്യവർതത കുരുശ്രേഷ്ഠ സ്വേനാനീകേന സംവൃതഃ ।
വാര്യമാണോ ദുരാധർഷൈർഭീഷ്മദ്രോണകൃപൈർഭൃശം ॥ 4-66-9 (31184)
തതോഽർജുനശ്ചിത്രമുദാരവേഗം സമീക്ഷ്യ ഗാണ്ഡീവമുവാച വാക്യം।
ഭോഗീന്ദ്രകൽപം ഭുവനേഷു രൂഢമഭേദ്യമച്ഛേദ്യമദാഹ്യമാജൌ ॥ 4-66-10 (31185)
ഇദം ത്വിദാനീമനയം കുരൂണാം ശിവം ധനുഃ ശത്രുനിബർഹണം ച।
അത്യാശുഗം വേഗവദാശുകർതൃ അവാരണീയം മഹതേ രണായ॥ 4-66-11 (31186)
പ്രദാരണം ശത്രുവരൂഥിനീനാമനീകജിത്സംയതി വജ്രകൽപം।
വൈധവ്യദം ശത്രുനിതംബിനീനാം മുഖപ്രദം കൌരവവംശജാനാം ॥ 4-66-12 (31187)
പ്രയാഹി യത്രൈഷ സുയോധനോ ഹി തം പാതയിഷ്യാമി ശരൈഃ സുതീക്ഷ്ണൈഃ ।
ആചാര്യപുത്രം ച സുയോധനം ച പിതാമഹം സൂതസുതം ച സംഖ്യേ ।
ദ്രോണം കൃപം ചൈവ നിവാര്യ സർവാഞ്ശിരോ ഹരിഷ്യാമി സുയോധനസ്യ ॥ 4-66-13 (31188)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-66-14x (3257)
തദുത്തരശ്ചിത്രമുദാരവേഗം ധനുശ്ച ദൃഷ്ട്വാ നിശിതാഞ്ശരാംശ്ച।
ഭീതോഽബ്രവീദർജുനമാജിമധ്യേ നാഹം തവാശ്വാന്വിഷഹേ നിയന്തും ॥ 4-66-14 (31189)
തമബ്രവീൻമാത്സ്യസുതം പ്രഹസ്യ ഗാണ്ഡീവധന്വാ ദ്വിഷതാം നിഹന്താ ।
മയാ സഹായേന കുതോ ഭയം തേ പ്രേഹ്യുത്തരാശ്വാനുപമന്ത്രയസ്വ ॥ 4-66-15 (31190)
ആശ്വാസിതസ്തേന ധനഞ്ജയേന വൈരാടിരശ്വാനതുദഞ്ജവേന।
വിഷ്ഫാരയംസ്തദ്ധനുരുഗ്രവേഗം യുയുത്സമാനഃ പുനരേവ ജിഷ്ണുഃ ॥ 4-66-16 (31191)
ഗാണ്ഡീവശബ്ദേന തു തത്രതത്ര ഭൂമൌ നിഷേദുർബഹവോഽതിവേലം।
ശംഖസ്യ ശബ്ദേന തു വാനരസ്യ ശബ്ദേന തേ യോധവരാഃ സമന്താത് ॥ 4-66-17 (31192)
അർജുന ഉവാച। 4-66-18x (3258)
ഏഷോഽതിമാനീ ധൃതരാഷ്ട്രപുത്രഃ സേനാമുഖേ സർവസമൃദ്ധതേജാഃ।
പരാജയം നിത്യമമൃഷ്യമാണോ നിവർതതേ യുദ്ധമനാഃ പുരസ്താത്॥ 4-66-18 (31193)
തമേവ യാഹി പ്രസമീക്ഷ്യ യുക്തഃ സുയോധനം തത്ര സഹാനുജം ച ॥ 4-66-19 (31194)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-66-20x (3259)
തമാപതന്തം പ്രസമീക്ഷ്യ സർവേ കുരുപ്രവീരാഃ സഹസാഽഭ്യഗച്ഛൻ।
പ്രഹസ്യ വീരഃ സ തു താനതീത്യ ദുര്യോധനേ ദ്വൌ നിചഖാന ബാണൌ ॥ 4-66-20 (31195)
തേനാർദിതോ നാഗ ഇവ പ്രഭിന്നഃ പാർഥേന വിദ്ധോ ധൃതരാഷ്ട്രപുത്രഃ ।
യുയുത്സമാനോഽതിരഥേന സംഖ്യേ സ്വയം വിഗൃഹ്യാർജുനമാസസാദ ॥ 4-66-21 (31196)
സ ഭീമധന്വാനമുദഗ്രവേഗോ ധനഞ്ജയം ശത്രുശതൈരജേയം।
ആകർണപൂർണായതചോദിതേന ഭല്ലേന വിവ്യാധ ലലാടമധ്യേ ॥ 4-66-22 (31197)
സ തേന ബാണേന സമർപിതേന ജാംബൂനദാഭേന സുസംഹിതേന ।
രരാജ പാർഥോ രുധിരം ക്ഷരന്വൈ യഥൈകരശ്മിർഭഗവാന്ദിവാർകഃ ॥ 4-66-23 (31198)
അഥാസ്യ ബാണേന വിദാരിതസ്യ പ്രാദുർവഭൂവാസ്രമജസ്രമുഷ്ണം।
സാ തസ്യ ജാംബൂനദപുഷ്പചിത്രാ മാലേവ ധാരാഽഭിവിരാജതേ സ്മ ॥ 4-66-24 (31199)
സ തേന ബാണാഭിഹതസ്തരസ്വീ ദുയോധനേനോദ്ധതമന്യുവേഗഃ ।
ശരാനുപാദായ വിഷാഗ്നികൽപാന്വിവ്യാധ രാജാനമദീനസത്വഃ ॥ 4-66-25 (31200)
ദുര്യോധനശ്ചാപി തമുഗ്രതേജാഃ പാർഥശ്ച ദുര്യോധനമേകവീരഃ ।
അന്യോന്യമാജൌ പുരുഷപ്രവീരൌ സമ സമാജഘ്നതുരാജമീഢൌ ॥ 4-66-26 (31201)
തതഃ പ്രഭിന്നേന മഹാഗജേന മഹീധരാഭേന പുനർവികർണഃ ।
രഥൈശ്ചതുർഭിർഗജപാദരക്ഷൈഃ കുന്തീസുതം പാണ്ഡവമഭ്യധാവത് ॥ 4-66-27 (31202)
തമാപതന്തം ത്വരിതം ഗജേന്ദ്രം ധനഞ്ജയഃ കുംഭലലാടമധ്യേ।
ആകർണപൂർണേന ദൃഢായസേന ബാണേന വിവ്യാധ ഭൃശം തു വീരഃ ॥ 4-66-28 (31203)
പാർഥേന സൃഷ്ടഃ സ തു ഗൃധ്രപത്രോ ഹ്യാപുംഖദേശം പ്രവിവേശ നാഗം।
വിദാര്യ ശൈലപ്രവരപ്രകാശം യഥാഽശനിഃ പർവതമിന്ദ്രസൃഷ്ടഃ ॥ 4-66-29 (31204)
ശരപ്രതപ്തഃ സ തു നാഗരാജഃ പ്രവേപിതാംഗോ വ്യഥിതാന്തരാത്മാ।
സംസീദമാനോ നിപപാത ഭൂമൌ വജ്രാഹതം ശൃംഗമിവാചലസ്യ ॥ 4-66-30 (31205)
നിപാതിതേ ദന്തിവരേ പൃഥിവ്യാം ത്രാസാദ്വികർണഃ സഹസാഽവതീര്യ ।
തൂർണം പദാന്യഷ്ടശതാനി ഗത്വാ വിവിംശതേഃ സ്യന്ദനമാരുരോഹ ॥ 4-66-31 (31206)
നിഹത്യ നാഗം തു ശരേണ തേന വജ്രോപമേനാദ്രിവരപ്രകാശം।
തഥാവിധേനൈവ ശരേണ പാർഥോ ദുര്യോധനം വക്ഷസി നിർബിഭേദ ॥ 4-66-32 (31207)
ഹതേ ഗജേ രാജനി ചൈവ ഭിന്നേ ഭഗ്നേ വികർണേ ച സപാദരക്ഷേ ।
ഗാണ്ഡീവമുക്തൈർവിശിഖൈഃ പ്രഭിന്നാസ്തേ യോധമുഖ്യാഃ സഹസാ പ്രജഗ്മുഃ ॥ 4-66-33 (31208)
ദൃഷ്ട്വൈവ ബാണേന ഹതം ച നാഗം യോധാംശ്ച സർവാന്നൃപതിർനിരീക്ഷ്യ।
രഥം സമാവൃത്യ കുരഗ്നവീരോ രണാത്പ്രദുദ്രാവ യതോ ന പാർഥഃ ॥ 4-66-34 (31209)
തം ഭീതരൂപം ത്വരിതം വ്രജന്തം ദുര്യോധനം ശത്രുഗണാവമർദീ ।
അന്വാഹ്വയദ്യോദ്ധുമനാഃ കിരീടീ ബാണാഭിവിദ്ധം രുധിരം വമന്തം ॥ 4-66-35 (31210)
തസ്മിൻമഹേഷ്വാസവരേഽതിവിദ്ധേ ധനഞ്ജയേനാപ്രതിമേന യുദ്ധേ।
സർവാണി സൈന്യാനി ഭയാർദിതാനി ത്രാസം യയുഃ പാർഥമുദീക്ഷ്യ താനി ॥ 4-66-36 (31211)
തതസ്തു തേ ശാന്തിപരാശ്ച സർവേ ദൃഷ്ട്വാഽർജുനം നാഗമിവ പ്രഭിന്നം।
ഉച്ചൈർനദന്തം ബലമത്തമാജൌ മധ്യേ സ്ഥിതം സിംഹമിവർഷഭാണാം ॥ 4-66-37 (31212)
ഗാണ്ഡീവശബ്ദേന തു പാണ്ഡവസ്യ യോധാ നിപേതുഃ സഹസാ രഥേഭ്യഃ।
ഭയാർദിതാഃ പാർഥശരാഭിതപ്താഃ സിംഹാഭിപന്നാ ഇവ വാരണേന്ദ്രാഃ ॥ 4-66-38 (31213)
സംരക്തനേത്രഃ പുനരിന്ദ്രകർമാ വൈകർതനം ദ്വാദശഭിഃ പൃഷത്കൈഃ।
വിത്രാസ്യ തേഷാം ദ്രവതാം സമൈക്ഷദ്ദുഃശാസനം ചൈകരഥേന പാർഥഃ ॥ 4-66-39 (31214)
കർണോഽബ്രവീത്പാർഥശരാഭിതപ്തോ ദുര്യോധനം ദുഷ്പ്രസഹം ച ദൃഷ്ട്വാ ।
ദൃഷ്ടോഽർജുനോഽയം പ്രതിയാമ ശീഘ്രം ശ്രേയോ വിധാസ്യാമ ഇതോ ഗതേന ॥ 4-66-40 (31215)
മന്യേ ത്വയാ താത കൃതം ച കാര്യം യദർജുനോഽസ്മാഭിരിഹാദ്യ ദൃഷ്ടഃ ।
ഭൂയോ വനം ഗച്ഛതു സവ്യസാചീ പശ്യാമി പൂർണം സമയം ന തേഷാം ॥ 4-66-41 (31216)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-66-42x (3260)
ശരാർദിതാസ്തേ യുധി പാണ്ഡവേന പ്രസസുരന്യോന്യമഥാഹ്വയന്തഃ।
കർണോഽബ്രവീദാപതത്യേഷ ജിഷ്ണുർദുര്യോധനം സംപരിവാര്യ യാമഃ ॥ 4-66-42 (31217)
സർവാസ്ത്രവിദ്വാരണയൂഥപാഭഃ കാലേ പ്രഹർതാ യുധി ശാത്രവാണാം।
അയം ച പാർഥഃ പുനരാഗതോ നോ മൂലം ച രക്ഷ്യം ഭരതർഷഭാണാം ॥ 4-66-43 (31218)
സമീക്ഷ്യ പാർഥം തരസാഽഽപതന്തം ദുര്യോധനഃ കാലമിവാത്തശസ്ത്രം ।
ഭയാർതരൂപഃ ശരണം പ്രപേദേ ദ്രോണം ച കർണം ച കൃപം ച ഭീഷ്മം ॥ 4-66-44 (31219)
തം ഭീതരൂപം ശരണം വ്രജന്തം ദുര്യോധനം ശത്രുസഹോ നിഷംഗീ।
ഇത്യബ്രവീത്പ്രീതമനാഃ കിരീടീ ബാണാഭിതപ്തം രുധിരം വമന്തം ॥ 4-66-45 (31220)
വിഹായ കീർതിം ച യശശ്ച ലോകേ യുദ്ധാത്പരാവൃത്യ പലായസേ കിം।
ന നന്ദയിഷ്യന്തി തവാഹതാനി തൂര്യാണി യുദ്ധാദവരോപിതസ്യ॥ 4-66-46 (31221)
ന ഭോക്ഷ്യസേ സോഽദ്യ മഹീം സമഗ്രാം യാനാനി വസ്ത്രാണ്യഥ ഭോജനാനി।
കല്യാണഗന്ധീനി ച ചന്ദനാനി യുദ്ധാത്പരാവൃത്യ തു ഭോക്ഷ്യസേ കിം ।
സുവർണമാല്യാനി ച കുണ്ഡലാനി ഹാരാംശ്ച വൈഡൂര്യകൃതോപധാനാൻ ॥ 4-66-47 (31222)
ച്യുതരാ യുദ്ധാന്ന തു ശംഖശബ്ദാസ്തഥാ ഭവിഷ്യന്തി തവാദ്യ പാപ।
ന ഭോഗഹേതോർവരചന്ദനം ച സ്ത്രിയശ്ച മുഖ്യാ മധുരപ്രലാപാഃ ।
യുദ്ധാത്പ്രയാതസ്യ നരേന്ദ്രസൂനോ പരേ ച ലോകേ ഫലിതാ ന ചേഹ ॥ 4-66-48 (31223)
യുധിഷ്ഠിരസ്യാസ്മി നിദേശകാരീ പാർഥസ്തൃതീയോ യുധി ച സ്ഥിരോസ്മി।
തദർഥമാവൃത്യ മുഖം പ്രയച്ഛനരേന്ദ്രവൃത്തം സ്മര ധാർതരാഷ്ട്രഃ ॥ 4-66-49 (31224)
മോഘം തവൈതദ്ഭുവി നാമധേയം ദുര്യോധനേതീഹ കൃതം പുരസ്താത്।
ദുര്യോധനസ്ത്വം പ്രഥിതോസി നാംനാ സുയോധനഃ സന്നികൃതിപ്രധാനഃ । 4-66-50 (31225)
ന തേ പുരസ്താദഥ പൃഷ്ഠതോ വാ പശ്യാമി ദുര്യോധന രക്ഷിതാരം।
പരീപ്സ യുദ്ധേന കുരുപ്രവീര പ്രാണാൻമയാ ബാണബലാഭിതപ്താൻ ॥ ॥ 4-66-51 (31226)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ വിരാടപർവണി ഗോഗ്രഹണപർവണി ഷട്ഷഷ്ടിതമോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Footnotes
4-66-50 സുയോധനസ്ത്വം നികൃതിപ്രധാന ഇതി ഖo പാഠഃ ॥ 50 ॥വിരാടപർവ - അധ്യായ 067
॥ ശ്രീഃ ॥
4.67. അധ്യായഃ 067
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
സോപഹാസമർജുനസമാഹൂതേന ദുര്യോധനേന പുനഃ പരാവൃത്യാഭിയാനം ॥ 1 ॥ ഭീഷ്മാദിഭിസ്തദ്രക്ഷണായ പരിതോഽവസ്ഥാനം ॥ 2 ॥ അർജുനേന തൈഃ സഹ ചിരം പ്രയുധ്യ പശ്ചാത്സംമോഹനാസ്ത്രപ്രയോഗഃ ॥ 3 ॥ ഉത്തരേണാർജുനചോദനയാഽസ്ത്രമോഹിതാനാം ദ്രോണാദീനാം വസ്ത്രാപഹരണം ॥ 4 ॥ അർജുനേന ബാണൈർഭീഷ്മാദ്യഭിവാദനം ॥ 5 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
വൈശംപായന ഉവാച ।
ആഹൂയമാനസ്തു സ തേന സംഖ്യേ മഹാത്മനാ വൈ ധൃ
നിവർതിതശ്ചാപി ഗിരാങ്കുശേന ഗജോ മദോൻമത്ത ഇവാങ്കുശേന ॥ 4-67-1 (31227)
സോമൃഷ്യമാണോ വചസാഽഭിമൃഷ്ടോ മഹാരഥേനാതിരഥസ്തരസ്വീ ।
തതഃ സ പര്യാവവൃതേ രഥേന ഭോഗീ യഥാ പാദതലാഭിമൃഷ്ടഃ ॥ 4-67-2 (31228)
തതോ ദുര്യോധനഃ ക്രുദ്ധോ വിക്ഷിപന്ധനുരുത്തമം।
ധൃതിം കൃത്വാ സുവിപുലാം പ്രത്യുവാച പന·ഞ്ജയം ॥ 4-67-3 (31229)
സോഹമിന്ദ്രാദഭിക്രുദ്ധാന്ന ബിഭേമീഹ ഭാരത ।
ഭുക്ത്വാ സുവിപുലം രാജ്യം വിത്താനി ച സുഖാനി ച।
കിമർഥം യുദ്ധസമയേ പലാപിഷ്യേ നരോത്തമ ॥ 4-67-4 (31230)
ഏവമുക്ത്വാ മഹാരാജഃ പ്രത്യയുധ്യത ഭാരത।
സംന്യവർതത ശീഘ്രാശ്വസ്തോത്രാർദിത ഇവ ദ്വിപഃ ॥ 4-67-5 (31231)
ആക്രാന്തഭോഗസ്തേജസ്വീ ധനുർവക്ര ഇവോരഗഃ ।
രഥം രഥേന സംഗംയ യോധയാമാസ പാണ്ഡവം ॥ 4-67-6 (31232)
തം പ്രേക്ഷ്യ കർണഃ പരിവർതമാനം നിവൃത്യ സംസ്തംഭിതസർവഗാത്രം ।
ദുര്യോധനം ദക്ഷിണതോഽന്വരക്ഷത്പാർഥാൻമഹാബാഹുരധിജ്യധന്വാ ॥ 4-67-7 (31233)
ഗാന്ധാരരാജഃ ശകുനിർനിവൃത്യ ദ്രൌണിശ്ച സർവാസ്ത്രവിദാം വരിഷ്ഠഃ ।
രരക്ഷതുഃ കൌരവമഭ്യുപേത്യ പാർഥാന്നൃവീരൌ യുധി സവ്യതശ്ച ॥ 4-67-8 (31234)
ഭീഷ്മസ്തതഃ ശാന്തനവോ വിവൃത്യ ഹിരണ്യകക്ഷ്യാംസ്ത്വരയാ തുരംഗാൻ।
ദുര്യോധനം പശ്ചിമതോ രരക്ഷ പാർഥാൻമഹാബാഹുരധിജ്യധന്വാ ॥ 4-67-9 (31235)
ദ്രോണഃ കൃപശ്ചൈവ വിവിംശതിശ്ച ദുഃശാസനശ്ചൈവ നിവൃത്യ ശീഘ്രം।
സർവേ പുരസ്താത്പ്രണിധായ ബാണാന്ദുര്യോധനാർഥം ത്വരിതാഽഭ്യുപേയുഃ ॥ 4-67-10 (31236)
സർവാണ്യനീകാനി നിവർതിതാനി സംപ്രേക്ഷ്യ പൂർണൌഘനിഭാനി പാർഥഃ ।
ഹംസോ മഹാമേഘമിവാപതന്തം ധനഞ്ജയഃ പ്രത്യപതത്തരസ്വീ ॥ 4-67-11 (31237)
തേ സർവതഃ സംപരിവാര്യ പാർഥമസ്ത്രാണി ദിവ്യാനി സമാദദാനാഃ ।
വവർഷുരഭ്യേത്യ ശരൈഃ സമഗ്രൈർമേഘാ യഥാ ഭൂധരമംബുവേഗൈഃ ॥ 4-67-12 (31238)
തതോഽസ്രമസ്ത്രേണ നിവാര്യ തേഷാം ഗാണ്ഡീവധന്വാ കുരുപുംഗവാനാം।
സംമോഹനം ശത്രുസഹോഽന്യദസ്ത്രം പ്രാദുശ്ചകാരൈന്ദ്രമവാരണീയം ॥ 4-67-13 (31239)
തതോ ദിശശ്ചാനുദിശോ നിവാര്യ ശരൈഃ സുഘോരൈർനിശിതൈഃ സുപുംഖൈഃ।
ഗാണ്ഡീവശബ്ദേന മനാംസി തേഷാം മഹാബലം പ്രവഥയാഞ്ചകാര ॥ 4-67-14 (31240)
തതഃ പുനർഭീമരവം നിഗൃഹ്യ ദോർഭ്യാം മഹാശംഖമുദാരഘോഷം।
വ്യനാദയൻസംപ്രദിശോ ദിശഃ ഖം ഭുവം ച പാർഥോ ദ്വിഷതാം നിഹന്താ ॥ 4-67-15 (31241)
സംമോഹനാസ്ത്രപ്രഭവൈഃ ശരൌഘൈർവിനഷ്ടദേഹാശ്ച നിപത്യ യോധാഃ ।
നിഃസത്വവേഗാഃ കുരുരാജസൈന്യാഃ കുഡയോപമാസ്തസ്ഥുരനീഹമാനാഃ ॥ 4-67-16 (31242)
തേ ശംഖനാദേന കുരുപ്രവീരാഃ സംമോഹിതാഃ പാർഥസമീരിതേന ।
ഉത്സൃജ്യ ചാപാനി ദുരാസദാനി സർവേ തദാ മോഹപരാ ബഭൂവുഃ ॥ 4-67-17 (31243)
തതോ വിസഞ്ജ്ഞാനി പരേഷു പാർഥഃ സംസ്മൃത്യ സന്ദേശമഥോത്തരായാഃ ।
നിര്യാഹി വാഹാദിതി മാത്സ്യപുത്രമുവാച യാവത്കുരവോ വിസഞ്ജ്ഞാഃ ॥ 4-67-18 (31244)
ആചാര്യശാരദ്വതയോഃ സുശുക്ലേ കർണസ്യ പീതം രുചിരം ച വസ്ത്രം।
ദ്രൌണേശ്ച രാജ്ഞശ്ച തഥൈവ നീലേ വസ്ത്രേ സമാദത്സ്വ നരപ്രവീര ॥ 4-67-19 (31245)
ഭീഷ്മസ്യ സഞ്ജ്ഞാം തു തഥൈവ മന്യേ ജാനാതി മേഽസ്ത്രപ്രതിഘാതമേഷഃ।
ഏതസ്യ വാഹാൻകുരു സവ്യതസ്ത്വമേവം പ്രയാതവ്യമമൂഢസഞ്ജ്ഞൈഃ ॥ 4-67-20 (31246)
രശ്മീൻസമുത്സൃജ്യ തതോ മഹാത്മാ രഥാദവപ്ലുത്യ വിരാടപുത്രഃ ।
വസ്ത്രാണ്യുപാദായ മഹാരഥാനാം നാനാവിധാന്യദ്ഭുതവർണകാനി ॥ 4-67-21 (31247)
മഹാന്തി ചീനാംശുദുകൂലകാനി പട്ടാംശുകാനി വിവിധാനി മനോജ്ഞകാനി ।
ഹാരാംശ്ച രാജ്ഞാം മണിഭൂഷണാനി സുവർണനിഷ്കാഭരണാനി മാരിഷ ॥ 4-67-22 (31248)
മാണിക്യബാഹ്വംഗദകങ്കണാനി അന്യാനി രാജ്ഞാം മണിഭൂഷണാനി।
വസ്ത്രാണ്യുപാദായ മഹാരഥാനാം തൂർണം പുനഃ ഖം രഥമാരുരോഹ ॥ 4-67-23 (31249)
രാജ്ഞശ്ച സർവാൻകൃതസംനികാശാൻസംമോഹനാസ്ത്രേണ വിസഞ്ജ്ഞകൽപാൻ ।
നാസാഗ്രവിന്യസ്തകരാംഗുലീകഃ പാർഥോ ജഹാസ സ്മയമാനചേതാഃ ॥ 4-67-24 (31250)
തതോഽന്വശാത്താംശ്ചതുരഃ സദശ്വാൻപുത്രോ വിരാടസ്യ ഹിരണ്യകക്ഷ്യാൻ ।
തേ തദ്വ്യതീയുർദ്വിഷതാമനീകം ശ്വേതാ വഹന്തോഽർജുനമാജിമധ്യാത് ॥ 4-67-25 (31251)
തഥാ പ്രയാന്തം പുരുഷപ്രവീരം ഭീഷ്മഃ ശരൈരഭ്യഹനത്തരസ്വീ।
സ ചാപി ഭീഷ്മസ്യ ഹയാന്നിഹത്യ വിവ്യാധ ഭീഷ്മം ദശഭിഃ പൃഷത്കൈഃ ॥ 4-67-26 (31252)
തതോഽർജുനോ ഭീഷ്മമപാസ്യ യുദ്ധേ വിദ്ധ്വാഽസ്യ യന്താരമരിഷ്ടധന്വാ।
തസ്ഥൌ വിമുക്തോ രഥവൃന്ദമധ്യാദ്രാഹും വിദാര്യേവ സഹസ്രരശ്മിഃ ॥ 4-67-27 (31253)
ലബ്ധ്വാ തു സഞ്ജ്ഞാം പുരുഷപ്രവീരഃ പാർഥം നിരീക്ഷ്യാഥ മഹേന്ദ്രകൽപം ।
രണാത്പ്രമുക്തം പുരുഷപ്രവീരം സ ധാർതരാഷ്ട്രസ്ത്വരിതോ ബഭാഷേ ॥ 4-67-28 (31254)
അയം കഥഞ്ചിദ്ഭവതോ വിമുക്തസ്തം വൈ പ്രബധ്നീത യഥാ ന മുച്യേത്।
തമബ്രവീച്ഛാന്തനവഃ പ്രഹസ്യ ക്വ തേ ഗതാ ബുദ്ധിരഭൂത്ക്ക വീര്യം ॥ 4-67-29 (31255)
ശാന്തിം പരാം പ്രാപ്യ യഥാ സ്ഥിതസ്ത്വമുത്സൃജ്യ ബാണാംശ്ച ധനുശ്ച ചിത്രം ।
ന ത്വേവ ബീഭത്സുരലം നൃശംസം കർതും ന പാപേഽസ്യ മനോ നിവിഷ്ടം ॥ 4-67-30 (31256)
ജഹ്യാന്ന ധർമം ത്രിദിവസ്യ ഹേതോഃ സർവേ തു തസ്മാന്ന ഹതാ രണേഽസ്മിൻ।
ക്ഷിപ്രം കുരൂന്യാഹി കുരുപ്രവീര വിജിത്യ ഗാശ്ച പ്രതിയാതു പാർഥഃ ॥ 4-67-31 (31257)
സംമോഹനാസ്ത്രപ്രതിമോഹിതാഃ സ്ഥ യൂയം ന ജാനീഥ ധനാപഹാരം।
പശ്യാമി വസ്ത്രാഭരണാനി രാജന്വിരാടപുത്രേണ സമാഹൃതാനി ॥ 4-67-32 (31258)
നൃപേഷു സർവേഷു ച മോഹിതേഷു ഹന്തും യദീച്ഛേത്സ ഹനിഷ്യതീതി।
തദാ തു ധർമാത്മതയാ നൃവീരോ ന ചാഹനദ്വോ ബലഭിത്തനൂജഃ ॥ 4-67-33 (31259)
ഭാഗ്യേന യുഷ്മാനവധീന്ന പാർഥഃ സന്ധിം കുരൂണാമനുമന്യമാനഃ ।
തദ്യാത യൂയം സഹസൈനികൈസ്തൈർഹതാവശിഷ്ടൈർഗജസാഹ്വയം പുരും ॥ 4-67-34 (31260)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-67-35x (3261)
ദുര്യോധനസ്തസ്യ നിശംയ വാക്യം പിതാമഹസ്യാത്മഹിതം പ്രശസ്യ।
അതീതകാമോ യുധി സോഽത്യമർഷീ രാജാ വിനിശ്വസ്യ ബഭൂവ തൂഷ്ണീം ॥ 4-67-35 (31261)
തദ്ഭീഷ്മവാക്യം ഹി നിശംയ സർവേ ധനഞ്ജയാഗ്നിം ച വിവർധമാനം।
നിവർതനായൈവ മതിം നിദധ്യുർദുര്യോധനം തം പരിരക്ഷമാണാഃ ॥ 4-67-36 (31262)
താൻപ്രസ്ഥിതാൻപ്രീതമനാഃ സമർഥോ ധനഞ്ജയഃ സർവകുരുപ്രവീരഃ ।
ആമന്ത്ര്യ വീരോഽനുയയൌ മുഹൂർതം ഗാണ്ഡീവഘോഷേണ വിനദ്യ ലോകം ॥ 4-67-37 (31263)
തേഷാമനീകാനി നിരീക്ഷ്യ പാർഥോ വികീർണയാനധ്വജകാർമുകാണി।
ഗാണ്ഡീവധന്വാ പ്രഹസൻകുരൂണാം ശംഖ പ്രദധ്മൌ ബലവാൻബലേന ॥ 4-67-38 (31264)
തേ ശംഖശബ്ദം തുമുലം നിശംയ ധ്വജസ്യ ശബ്ദം ച തതോഽന്തരിക്ഷേ।
ഗാണ്ഡീവശബ്ദേന മുഹുർമുഹുസ്തേ ഭീതാ യയുഃ സർവധനം വിഹായ ॥ 4-67-39 (31265)
താനർജുനോ ദൂരതരം വിഭജ്യ ധനം ച സർവം നിഖിലം നിവർത്യ ।
ആപൃച്ഛ്യ താന്ദൂരമനുപ്രയാത്വാ ധനഞ്ജയസ്തത്ര കുരൂൻമഹാത്മാ।
ഗുരൂംശ്ച സർവാനഭിവാദ്യ ബാണൈർന്യവർതതോദഗ്രമനാഃ ശരൈഃ സഹ ॥ 4-67-40 (31266)
പിതാമഹം ശാന്തനവം മഹാത്മാ ദ്വാഭ്യാം ശരാഭ്യാമഭിവാദ്യ വീരഃ।
ദ്രോണം കൃപം ചൈവ കുരൂംശ്ച മാന്യാഞ്ശരൈശ്ച സർവാനഭിവാദ്യ സംഖ്യേ।
ദുര്യോധനസ്യോത്തമരത്നചിത്രം ചിച്ഛേദ പാർഥോ മകുടം ശരൌഘൈഃ ॥ 4-67-41 (31267)
അരാജവംശസ്യ കിമർഥമേതന്നിത്യം ന ധാര്യം മകുടം ത്വയേതി।
സംപാതിതം ഭൂമിതലേ സരത്നം പ്രീതസ്തുതോ മാത്സ്യസുതോ ബഭൂവ ॥ 4-67-42 (31268)
ധനഞ്ജയം നാഗമിവ പ്രഭിന്നം വിജിത്യ ശത്രൂൻപരിവർതമാനം।
ഗാസ്താ വിജിത്യാഭിമുഖം പ്രയാന്തം ന ശക്നുവന്തഃ കുരവഃ പ്രയാതാഃ ॥ 4-67-43 (31269)
ധനഞ്ജയം സിംഹമിവാത്തശസ്ത്രം ഗാ വൈ വിജിത്യാഭിമുഖം പ്രയാന്തം ।
ഉദീക്ഷിതും പാർഥിവാസ്തേ ന ശേകുര്യഥൈവ മധ്യാഹ്നഗതം ഹി സൂര്യം ॥ 4-67-44 (31270)
രക്താനി വാസാംസി ച താനി ഗൃഹ്യ രണോത്കടോ നാഗ ഇവ പ്രഭിന്നഃ।
ജിത്വാ ച വൈരാടിമുവാച പാർഥഃ പ്രഹൃഷ്ടരൂപോ രഥിനാം വരിഷ്ഠഃ ॥ 4-67-45 (31271)
ആവർതയാശ്വാൻപശവോ ജിതാസ്തേ യാതാഃ പരേ പ്രൈഹി പുരം പ്രഹൃഷ്ടഃ ।
ഉദ്ധുഷ്യതാം തേ വിജയോഽദ്യ ശീഘ്രം ഗാത്രം തു തേ സേവതു മാല്യഗന്ധഃ ।
മാതാ തു തേ നന്ദതു ബാന്ധവാശ്ച ത്വാമദ്യ ദൃഷ്ട്വാ സമുദീർണഹർഷം ॥ ॥ 4-67-46 (31272)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ വിരാടപർവണി ഗോഗ്രഹണപർവണി സപ്തഷ്ടിതമോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Footnotes
4-67-11 പൂർണൌഘനിഭാനി പൂർവനദീപ്രവാഹസദൃശാനി ॥ 11 ॥ 4-67-16 അനീഹമാനാഃ അചേഷ്ടമാനാഃ ॥ 16 ॥ 4-67-18 യാവദ്വിസഞ്ജ്ഞാസ്താവന്നിര്യാഹീത്യധ്യാഹാരേണ യോജനാ ॥ 18 ॥ 4-67-19 ആദസ്ത്വ ഗൃഹാണ ॥ 19 ॥ 4-67-20 അമൂഢസഞ്ജ്ഞൈഃ അസ്മാഭിരിതി ശേഷഃ । സവ്യതസ്ത്വമേവം ഹി ധമമാഹുർജിതസ്യേതി ധo പാഠഃ ॥ 20 ॥ 4-67- 25 സംനികാശാൻ കൃതം കൃതകം പ്രതിമാദി നിശ്ചേഷ്ടതയാ തത്സദൃശാനിത്യർഥഃ ॥ 25 ॥ 4-67-45 ഹിമത്വാ ച വൈരാടിമുവാചേതി പാഠാന്തരം ॥ 45 ॥വിരാടപർവ - അധ്യായ 00
॥ ശ്രീഃ ॥
4.68. അധ്യായഃ 00
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
അർജുനേനോത്തരംപ്രതി യുധിഷ്ഠിരാദിതത്വപ്രകാശനപ്രതിഷേധനം ॥ 1 ॥ തഥാ ശ്മശാനമേത്യ ശമീതരൌ ഗാണ്ഡിവാദിനിധാനപൂർവകം പുനർബൃഹന്നലാവേഷപരിഗ്രഹേണ സാരഥ്യകരണം ॥ 2 ॥ ഉത്തരേണാർജുനചോദനയാ സ്വജയോദ്ധോഷണായ നഗരംപ്രതി ദൂതപ്രേഷണം ॥ 3 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-68-0 (31273)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-68-0x (3262)
തതോ വിജിത്യ സംഗ്രാമേ കുരുഗോവൃഷഭേക്ഷണഃ।
സമാനയാമാസ തദാ വിരാടസ്യ ധനം മഹത് ॥ 4-68-1 (31274)
മതഷു ച പ്രഭഗ്നേഷു ധാർതരാഷ്ട്രേഷു സർവശഃ।
വനാന്നിഷ്ക്രംയ ഗഹനാദ്ബഹവഃ കുരുസൈനികാഃ ।
ഭയാത്സന്ത്രസ്തമനസഃ സമാജഗ്മുസ്തതസ്തതഃ ॥ 4-68-2 (31275)
മുക്തകേശാഃ പ്രദൃശ്യന്തേ സ്ഥിതാഃ പ്രാഞ്ജലയസ്തദാ।
ക്ഷുത്പിണസാപരിശ്രാന്താ വിദേശസ്ഥാ വിചേതസഃ ।
ഊചുഃ പ്രാഞ്ജലയഃ സർവേ പാർഥ കിം കരവാമഹേ ॥ 4-68-3 (31276)
പ്രാണാനന്തർമനോയാതാൻപ്രയാചിഷ്യാമഹേ വയം।
വയം ചാർജുന തേ ദാസാ ഹ്യനുരക്ഷ്യാ ഹ്യനാഥകാഃ ॥ 4-68-4 (31277)
അർജുന ഉവാച। 4-68-5x (3263)
അനാഥാന്ദുഃഖിതാന്ദീനാൻകൃശാന്വൃദ്ധാൻപരാജിതാൻ।
ന്യസ്തശസ്ത്രാന്നിരാശാംശ്ച നാഹം ഹൻമി കൃതാഞ്ജലീൻ ॥ 4-68-5 (31278)
ഭവന്തോ യാന്തു വിസ്രബ്ധാ നിർഭയാ അമൃതാ യഥാ।
മമ പാദരജോലക്ഷ്ംയാ ജീവന്തു സുചിരം ഭുവി ॥ 4-68-6 (31279)
തസ്യ താമഭയാം വാചം ശ്രുത്വാ യോധാഃ സമാഗതാഃ ।
ആയുഃ കീർതിയശോഭിസ്തേ തമാശീർഭിരവർധയൻ ॥ 4-68-7 (31280)
തതോ നിവൃത്താഃ കുരവോ യഗ്നാശ്ച ദിവമാസ്ഥിതാഃ ।
പ്രയാതാഃ സർവതസ്തത്ര നമസ്കൃത്യ ധനഞ്ജയം ॥ 4-68-8 (31281)
ഏവം ദത്താഭയാസ്തേന തതോ യാതാഃ കുരൂൻപ്രതി ॥ 4-68-9 (31282)
സ കർമ കൃത്വാ പരമാര്യകർമാ നിഹത്യ ശത്രൂന്ദ്വിഷതാം നിഹന്താ।
യാതോ മഹാമേഘ ഇവാതപാന്തേ വിദ്രാവ്യ പാർഥഃ കുരുസൈന്യമേകഃ ॥ 4-68-10 (31283)
തം മാത്സ്യപുത്രം ദ്വിഷതാം നിഹന്താ വചോഽബ്രവീത്സംപരിഗൃഹ്യ രാജൻ ॥ 4-68-11 (31284)
പിതുഃ സകാശേ തവ താത സർവേ വസന്തി പാർഥാ വിദിതം ത്വയേതി।
താൻമാസ്മ ശംസീർനഗരം പ്രവിശ്യ ഭീതഃ പ്രണശ്യേത്സ ച മത്സ്യരാജഃ ॥ 4-68-12 (31285)
മയാ ജിതാ സാ ധ്വജിനീ കുരൂണാം മയാ ഹി ഗാവോ വിജിതാ ദ്വിഷദ്ഭ്യഃ ।
ഏവം തു കാമം നഗരം പ്രവിശ്യ ത്വമാത്മനാ കർമ കൃതം ബ്രവീഹി ॥ 4-68-13 (31286)
ര ഉവാച । 4-68-14x (3264)
യത്തേ കൃതം കർമ ന വാരണീയം തത്കർമ കർതും മമ നാസ്തി ശക്തിഃ।
ന ത്വാം പ്രവക്ഷ്യാമി പിതുഃ സകാശേ യാവന്ന മാം വക്ഷ്യസി സവ്യസാചിൻ ॥ 4-68-14 (31287)
പായന ഉവാച। 4-68-15x (3265)
സ ശത്രുസേനാം തരസാ വിജിത്യ ആച്ഛിദ്യ സർവം തു ധനം കുരൂണാം।
ശ്മശാനമാഗംയ പുനഃ ശമീം താമഭ്യേത്യ തസ്ഥൌ ശരവിക്ഷതാംഗഃ ॥ 4-68-15 (31288)
തതഃ സ വഹ്നിപ്രതിമോ മഹാകപിഃ സഹൈവ ഭൂതൈർദിവമുത്പപാത।
തഥാ ച മായാ വിഹിതാ ബഭൂവ സാ ധ്വജം ച സിംഹം യുയുജേ രഥേ പുനഃ ॥ 4-68-16 (31289)
നിധായ തച്ചായുധമാജിമർദനഃ കുരൂത്തമാനാമിഷുധീന്ധ്വജാംസ്തഥാ।
പ്രായാത്സ മാത്സ്യോ നഗരം പ്രവേഷ്ടും കിരീടിനാ സാരഥിനാ മഹാത്മാ ॥ 4-68-17 (31290)
പാർഥശ്ച കൃത്വാ പരമാര്യകർമ നിഹത്യ ശത്രൂന്ദ്വിഷതാം നിഹന്താ।
വിധായ ഭൂയശ്ച തഥൈവ വേഷം ജഗ്രാഹ രശ്മീൻപുനരുത്തരസ്യ।
ബൃഹന്നലാരൂപമഥോ വിധായ പ്രായാത്യ മാത്സ്യോ നഗരം പ്രവേഷ്ടും ॥ 4-68-18 (31291)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-68-19x (3266)
തതോ നിവൃത്താഃ കുരവഃ പ്രഭഗ്നാഃ ശമമാസ്ഥിതാഃ ।
പരസ്പരമവേക്ഷ്യൈവ ജഗ്മുസ്തേ ഹൃതവാസസഃ ॥ 4-68-19 (31292)
പന്ഥാനമുപസംഗംയ ഫൽഗുനോ വാക്യമബ്രവീത്।
രാജപുത്ര പ്രപദ്യസ്വ ധനാനീമാനി സർവശഃ।
ഗോകുലാനി മഹാബാഹോ വീരഗോപാലകൈഃ സഹ ॥ 4-68-20 (31293)
തതോഽപരാഹ്ണേ യാസ്യാമോ വിരാടനഗരം പ്രതി।
ആശ്വാസ്യ പായയിത്വാ ച പരിപ്ലാവ്യ ച വാജിനഃ। 4-68-21 (31294)
ഗച്ഛന്തു ത്വരിതം ദൂതാ ഗോപാലാഃ പ്രേഷിതാസ്ത്വയാ।
നഗരേ പ്രിയമാഖ്യാതും ഘോഷയന്തു ച തേ ജയം ॥ 4-68-22 (31295)
ഉത്തരസ്ത്വരമാണോഽഥ ദൂതാനാജ്ഞാപയത്തതഃ।
വചനാദർജുനസ്യൈവ ഹ്യാചക്ഷധ്വം ജയം മമ ॥ 4-68-23 (31296)
4-68-24 (31297)
മയാ ജിതാ സാ ധ്വജിനീ കുരുണം
മയാ ച ഗാവോ വിജിതാ ദ്വിഷദ്ഭ്യഃ।
ഏവം തു കാമം നഗരം പ്രവിശ്യ
മയാഽഽത്മനാ കർമ കൃതം ബ്രവീത ॥
വിരാടപർവ - അധ്യായ 069
॥ ശ്രീഃ ॥
4.69. അധ്യായഃ 069
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
വിരാടേന യുധിഷ്ഠിരാദിഭിഃ സഹ സുശർമാദിജയാനന്തരം പുസംപ്രത്യാഗമനം ॥ 1॥ തഥാ ഉത്തരസ്യ കുരുവിജയായ സഹബൃഹന്നലയാ ഗമനശ്രവണേന തദ്രക്ഷണായ സേനാചോദനാ ॥ 2 ॥ അത്രാന്തരേ വിരാടായ ദൂതൈരുത്തരജനിവേദനം ॥ 3 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-69-0 (31298)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-69-0x (3267)
സ വിജിത്യ ധനം ചാപി വിരാടോ വാഹിനീപതിഃ।
പ്രാവിശന്നഗരം ഹൃഷ്ടശ്ചതുർഭിഃ സഹ പാണ്ഡവൈഃ ॥ 4-69-1 (31299)
ജിത്വാ ത്രിഗർതാൻസംഗ്രാമേ ഗാശ്ചൈവാനായ്യ കേവലാഃ।
അശോഭത മഹാരാജഃ സഹ പാർഥൈഃ ശ്രിയാ വൃതഃ ॥ 4-69-2 (31300)
തമാസനഗത വീരം സുഹൃദാം പ്രീതിവർധനം ।
തപതസ്ഥുഃ പ്രകൃതയഃ സമന്താദ്ബ്രാഹ്മണൈഃ സഹ ॥ 4-69-3 (31301)
സഭാജിതഃ സഭാസദ്ഭിഃ പ്രതിനന്ദ്യ സ മത്സ്യരാട് ।
വിസർജയാമാസ തദാ ദ്വിജാംശ്ച പ്രകൃതീസ്തഥാ ॥ 4-69-4 (31302)
തതഃ സ രാജാ മാത്സ്യാനാം വിരാടോ വാഹിനീപതിഃ।
പ്രവിശ്യാന്തഃപുരം രംയം സ്ത്രീശതൈരുപശോഭിതം।
ഉത്തരം തത്ര നാപശ്യത്ക്വ യാത ഇതി ചാബ്രവീത് ॥ 4-69-5 (31303)
ആചഖ്യുസ്തത്ര സംഹൃഷ്ടാഃ സ്ത്രിയഃ കന്യാശ്ച വേശ്മനി।
അന്തഃപുരചരാശ്ചൈവ കുരുഭിർഗോധനം ഹൃതം ॥ 4-69-6 (31304)
താഞ്ജേതുമഭിസംരബ്ധ ഏക ഏവാതിസാഹസാത് ।
ബൃഹന്നലാസഹായശ്ച നിര്യാതഃ പൃഥിവീഞ്ജയഃ ॥ 4-69-7 (31305)
ഉപയാതാനതിരഥാന്ദ്രോണം ശാന്തനവം കൃപം।
കർണം ദുര്യോധനം ചൈവ ദ്രോണപുത്രം ച ഷഡ്രഥാൻ ॥ 4-69-8 (31306)
തതോ വിരാടഃ പരമാഭിതപ്തഃ
പുത്രം നിശംയൈകരഥേന യാതം।
ബൃഹന്നലാസാരഥിമാജിമർദനം
പ്രോവാച സർവാനഥ മന്ത്രിമുഖ്യാൻ ॥ 4-69-9 (31307)
ഗവാം ശതസഹസ്രാണി ഉഭിഭൂയ മമാത്മജം।
കുസ്വഃ കാലയന്തി സ്മ സർവേ യുദ്ധവിശാരദാഃ ॥ 4-69-10 (31308)
തസ്മാദ്ഗച്ഛതു മേ യോധാ ബലേന മഹതാ വൃതാഃ।
ഉത്തരസ്യ പരീപ്സാർഥം യേ ത്രിഗർതൈരവിക്ഷതാഃ ॥ 4-69-11 (31309)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-69-12x (3268)
ഹയാംശ്ച നാഗാംശ്ച രഥാംശ്ച ശീഘ്രം
വാദിത്രസംഘാംശ്ച തതഃ പ്രഭൂതാൻ।
പ്രസ്ഥാപയാമാസ സുതസ്യ ഹേതോ-
ർവിചിത്രചിത്രാഭരണോപപന്നാൻ ॥ 4-69-12 (31310)
ഏവം സ രാജാ മാത്സ്യാനാം മഹാനക്ഷോഹിണീപതിഃ।
വ്യാദിദേശാഥ സ ക്ഷിപ്രം വാഹിനീം ചതുരംഗിണീം ॥ 4-69-13 (31311)
കുമാരമാശു ജാനീത യദി ജീവതി വാ നവാ।
യസ്യ യന്താ ഗതഃ ഷണ്ഡോ മന്യേഽഹം സ ന ജീവതി ॥ 4-69-14 (31312)
തമബ്രവീദ്ധർമസുതോ വിരാട-
മാർതം വിദിത്വാ കുരുഭിഃ പ്രതപ്തം।
ബൃഹന്നലാ സാരഥിശ്ചേന്നരേന്ദ്ര
പരേ ന നേഷ്യന്തി തവാദ്യ ഗാശ്ച ॥ 4-69-15 (31313)
സർവാൻമഹീപാൻസഹിതാൻകുരൂംശ്ച
തഥൈവ ദേവാസുരനാഗയക്ഷാൻ।
അലം വിജേതും സമരേ സുതസ്തേ
അനുഷ്ഠിതഃ സാരഥിനാ ഹി തേന ॥ 4-69-16 (31314)
സർവഥാ കുരവശ്ചാപി യേ ചാന്യേ വസുധാധിപാഃ ।
ത്രിഗർതാന്നിർജിതാഞ്ശ്രുത്വാ ന സ്ഥാസ്യന്തി കഥഞ്ചന ॥ 4-69-17 (31315)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-69-18x (3269)
അഥോത്തരേണ പ്രഹിതാ ദൂതാസ്തേ ശീഘ്രഗാമിനഃ ।
വിരാടനഗരം പ്രാപ്യ ജയം പ്രാവേദയംസ്തദാ ॥ 4-69-18 (31316)
രാജാനം വൃതമാചഖ്യുർമന്ത്രിഭിർജയമുത്തമം ।
പരാജയം കുരൂണാം ച ഉപായാന്തം തഥോത്തരം ॥ 4-69-19 (31317)
സർവാ വിനിർജിതാ ഗാവഃ കുരവശ്ച പരാജിതാഃ।
ഉത്തരഃ സഹ സൂതേന കുശലീ ച പരന്തപഃ ॥ 4-69-20 (31318)
കങ്ക ഉവാച। 4-69-21x (3270)
ദിഷ്ട്യാ തേ നിർജിതാ ഗാവഃ കുരവശ്ച പരാജിതാഃ।
ദിഷ്ട്യാ തേ വിജയീ പുത്രഃ ശ്രൂയതേ പാർഥിവർഷഭഃ ॥ 4-69-21 (31319)
നാദ്ഭുതം ത്വിഹ മന്യേഽഹം യത്തേ പുത്രോഽജയത്കുരൂൻ।
ധ്രുവ ഏവ ജയസ്തസ്യ യസ്യ യന്താ ബൃഹന്നലാ॥ 4-69-22 (31320)
ദേവേന്ദ്രസാരഥിശ്ചൈവ മാതലിഃ ഖ്യാതവിക്രമഃ ।
കൃഷ്ണസ്യ സാരഥിശ്ചൈവ ന ബൃഹന്നലയാ സമൌ ॥ 4-69-23 (31321)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-69-24x (3271)
തതോ വിരാടോ നൃപതിഃ സംപ്രഹൃഷ്ടതനൂരുഹ।
ശ്രുത്വാ തു വിജയം തസ്യ കുമാരസ്യാമിതൌജസഃ।
സന്തോഷയിത്വാ ദൂതാംസ്താന്ധനരത്നൈശ്ച സർവശഃ ॥ 4-69-24 (31322)
ഗതേ ത്വനുജനേ തസ്മിന്ദൂതവാക്യം നിശംയ ച।
ഉത്തരസ്യ ജയാത്പ്രീതോ വിരാടഃ പ്രത്യഭാഷത ॥ 4-69-25 (31323)
രാജമാർഗാഃ ക്രിയന്താം വൈ പതാകാഭിരലങ്കൃതാഃ।
പുഷ്പോപഹാരൈരർച്യതാം ദേവതാശ്ചാപി സർവശഃ ॥ 4-69-26 (31324)
കുമാരാ യോധമുഖ്യാശ്ച ഗണികാശ്ച സ്വലങ്കൃതാഃ।
വാദിത്രാണി ച സർവാണി പ്രത്യുദ്യാന്തു സുതം മമ ॥ 4-69-27 (31325)
ഭവന്തു തേ ലബ്ധജയേ സുതേ മേ
പൌരാശ്ച മർത്യാശ്ച പരേ ച നാര്യഃ ।
തേ ശുക്ലവസ്ത്രാഃ പ്രഭവന്തു മാർഗേ
സുഗന്ധമാല്യാഭരണാശ്ച നാര്യഃ ॥ 4-69-28 (31326)
ഭജന്തു സർവാ ഗണികാഃ സുതം മേ
നാര്യശ്ച കന്യാഃ സഹസൈനികാശ്ച ।
സ്വലങ്കൃതാസ്താഃ സുഭഗാഃ സുവേഷാഃ
പുത്രസ്യ പന്ഥാനമനുവ്രജന്തു ॥ 4-69-29 (31327)
ഘണ്ടാപണവകാഃ ശീഘ്രം മത്തമാരുഹ്യ കുഞ്ജരം।
ശൃംഗാടകേഷു സർവേഷു സമാഖ്യാന്തു ജയം മം॥ 4-69-30 (31328)
ഉത്തരാ ച കുമാരീഭിർബഹ്വാഭരണഭൂഷിതാ।
സഖീം വിജിതസംഗ്രാമാം പ്രത്യുദ്യാതു ബൃഹന്നലാം ॥ 4-69-31 (31329)
ശ്രുത്വാ തു വചനം തസ്യ പാർഥിവസ്യ മഹാത്മന।
തഥൈവ ചക്രുഃ സംഹൃഷ്ടാഃ പൌരാഃ സ്വസ്തികപാണയഃ ॥ 4-69-32 (31330)
മൂതാശ്ച സർവേ സഹമാഗധാശ്ച
ഹൃഷ്ടാ വിരാടസ്യ പുരേ ജനൌഘാഃ ।
ഭേര്യശ്ച തൂര്യാണി ച വാരിജാശ്ച
വേപൈഃ പരാർധ്യൈഃ പ്രമദാജനാശ്ച ॥ 4-69-33 (31331)
വന്ദിപ്രവാദാഃ പണവാദികാശ്ച
തഥൈവ വാദ്യാനി ച വംശശബ്ദാഃ ।
കാംസ്യം സതാലം മധുരം ച ഗീത-
മാദായ നാര്യോ നഗരാന്നിരീയുഃ ॥ 4-69-34 (31332)
പ്രത്യുദ്യയുഃ പുത്രമനന്തവീര്യം
തേ ബ്രാഹ്മണാഃ ശാന്തിപരാഃ പ്രധാനാഃ ।
സ്വാധ്യായവേദാധ്യയനക്രമജ്ഞാഃ
സ്വസ്തിക്രിയാഗീതജപപ്രധാനാഃ ॥ ॥ 4-69-35 (31333)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ വിരാടപർവണി ഗോഗ്രഹണപർവണി ഏകോനസപ്തതിതമോഽധ്യായഃ ॥
വിരാടപർവ - അധ്യായ 070
॥ ശ്രീഃ ॥
4.70. അധ്യായഃ 070
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
ഉത്തരജയശ്രവണഹൃഷ്ടേന വിരാടേന യുധിഷ്ഠിരേണ സഹ ദ്യൂതദേവനം ॥ 1 ॥ വിരാടേനോത്തരപ്രശംസനേ കങ്കേന ബൃഹന്നലയാ കുരുപരാജയകഥനം ॥ 2 ॥ തതോ രുഷ്ടേന വിരാടേന കങ്കസ്യ കർണമൂലേഽക്ഷേണാഭിഹനനം ॥ 3 ॥ സൈരന്ധ്ര്യാ ക്ഷതാത്പ്രസ്രവതോ രക്തസ്യ നിജോത്തരീയേണ ഗ്രഹണം ॥ 4 ॥ തഥാ വിരാടേന തദ്ഗ്രഹണകാരണപ്രശ്നേ തത്കഥനം ॥ 5 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-70-0 (31334)
വൈശംപായന ഉവാച । 4-70-0x (3272)
പ്രസ്ഥാപ്യ സേനാം കന്യാശ്ച ഗണികാശ്ച സ്വലങ്കൃതാഃ।
മത്സ്യരാജോ മഹാരാജഃ പ്രഹൃഷ്ട ഇദമബ്രവീത് ॥ 4-70-1 (31335)
വ്രിഗർതാഃ കുരവഃ സർവേ സംഗ്രാമേ നിർജിതാ മയാ।
പ്രവിശ്യാന്തഃപുരം ഹൃഷ്ടാ ദ്യൂതം ദീവ്യാമ ബ്രാഹ്മണ ॥ 4-70-2 (31336)
അക്ഷാനാഹര സൈരന്ധ്രി ആസനം ചോപകൽപയ।
ആദായ വ്യജനം ത്വം ച പാർശ്വതോഽനന്തരാ ഭവ ॥ 4-70-3 (31337)
തം തഥാവാദിനം ദൃഷ്ട്വാ പാണ്ഡവഃ പ്രത്യഭാപത।
ന ദേവിതവ്യം ഹൃഷ്ടേന കിതവേനേതി നഃ ശ്രുതം ॥ 4-70-4 (31338)
ന ത്വാമദ്യ മുദാ യുക്തമഹം ദേവിതുമുത്സഹേ ।
പ്രിയം തു തേ ചികീർപാമി വർതതാം യദി രോചതേ।
ദ്യൂതം കർതും ന വാഞ്ഛാമി നരേന്ദ്ര ജനസംസദി ॥ 4-70-5 (31339)
വിരാട ഉവാച। 4-70-6x (3273)
സ്ത്രിയോ ഗാവോ ഹിരണ്യം ച യച്ചാന്യദ്വസു കിഞ്ചന।
ന മേ കിഞ്ചിത്ത്വയാ കാര്യമന്തരേണാപി ദേവിതം ॥ 4-70-6 (31340)
കങ്ക ഉവാച। 4-70-7x (3274)
കിം തേ ദ്യൂതേന രാജേന്ദ്ര ബഹുദോഷേണ മാനദ।
ദേവനേ ബഹവോ ദോഷാസ്തസ്മാത്തത്പരിവർജയേത് ॥ 4-70-7 (31341)
ശ്രുതോ വാ യദി വാ ദൃഷ്ടോ ധർമരാജോ യുധിഷ്ഠിരഃ ।
സ രാജ്യം ധനമക്ഷയ്യം പണമേകമമന്യത ॥ 4-70-8 (31342)
കൃഷ്ണാം ച ഭാര്യാം ദയിതാം ഭ്രാതൄംശ്ച ത്രിദശോപമാൻ।
നിഃസംശയം സ കിതവഃ പശ്ചാത്തപ്യതി പാണ്ഡവഃ ॥ 4-70-9 (31343)
വിവിധാനാം ച രത്നാനാം ധനാനാം ച പരാജയേ।
അഭീപ്സിതവിനാശശ്ച വാക്പാരുഷ്യമനന്തരം ॥ 4-70-10 (31344)
അവിശ്വാസ്യം ബുധൈർനിത്യമേകാഹ്നാ ദ്രവ്യനാശനം।
ദ്യൂതേ ഹാരിതവാൻസർവം തസ്മാദ്ദ്യൂതം ന രോചയേ ॥ 4-70-11 (31345)
അഥവാ മന്യസേ രാജന്ദീവ്യാവ യദി രോചതേ।
ഏവമാഭാഷ്യ വാക്യൈസ്തു ക്രീഡതസ്തൌ നരോത്തമൌ ॥ 4-70-12 (31346)
പ്രവർതമാനേ ദ്യൂതേ തു മാത്സ്യഃ പാണ്ഡവമബ്രവീത് ॥ 4-70-13 (31347)
പശ്യ പുത്രേണ മേ യുദ്ധേ താദൃശാഃ കുരവോ ജിതാഃ ।
കുരവോഽതിരഥാഃ സർവേ ദേവൈരപി സുദുർജയാഃ ॥ 4-70-14 (31348)
തതോഽബ്രവീദ്ധർമരാജോ ദ്യൂതേ മാത്സ്യം യുധിഷ്ഠിരഃ।
ദിഷ്ട്യാ തേ വിജിതാ ഗാവഃ കുരവശ്ച പരാജിതാഃ ॥ 4-70-15 (31349)
അത്യദ്ഭുതതമം മന്യേ ഉത്തരശ്ചേത്കൂരൂഞ്ജയേത്।
യന്താ ബൃഹന്നലാ യസ്യ സ കഥഞ്ചിദ്വിജേഷ്യതേ ॥ 4-70-16 (31350)
തതോ വിരാടഃ ക്ഷുഭിതോ മന്യുനാ ച പരിപ്ലുതഃ।
ഉവാച വചനം ക്രുദ്ധഃ പരിവ്രാജമനന്തരം ॥ 4-70-17 (31351)
താദൃശേന തു യോധേന മഹേഷ്വാസേന ധീമതാ।
കുരവോ നിർജിതാ യുദ്ധേ തത്ര കിം ബ്രാഹ്മണാദ്ഭുതം ॥ 4-70-18 (31352)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 4-70-19x (3275)
സമം ഷണ്ഡേന മേ പുത്രം ബ്രഹ്മബന്ധോ പ്രശംസസി।
വാച്യാവാച്യം ന ജാനീഷേ നൂനം മാമവമന്യസേ ॥ 4-70-19 (31353)
വിരാട ഉവാച। 4-70-20x (3276)
സമം ഷണ്ഡേന മേ പുത്രം ബ്രഹ്മബന്ധോ പ്രശംസസി।
വാച്യാവാച്യം ന ജാനീഷേ നൂനം മാമവമന്യസേ ॥ 4-70-20 (31354)
പുമാംസോ ബഹവോ ദൃഷ്ടാഃ സൂതാശ്ച ബഹവോ മയാ।
വിക്രംയ യന്താ യോദ്ധാ ച ന മേ ദൃഷ്ടഃ കദാചന ॥ 4-70-21 (31355)
വിപ്രിയം ന ചരേദ്രാജ്ഞാമനുകൂലം പ്രിയം വദേത്।
ആചരന്വിപ്രിയം രാജ്ഞാം ന ജാതു സുഖമേധതേ ॥ 4-70-22 (31356)
വയസ്യത്വാത്തു തേ സർവമപരാധമിമം ക്ഷമേ।
നേദൃശീം പ്രവദർവാചം യദി ജീവിതുമിച്ഛസി ॥ 4-70-23 (31357)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-70-24x (3277)
തതോഽബ്രവീത്പുനഃ കങ്കഃ പ്രഹസ്യ കുരുവർധനഃ ।
ബൃഹന്നലായാ സജേന്ദ്ര ധുഷ്യതാം നഗരേ ജയഃ ॥ 4-70-24 (31358)
ഉത്തരേണ തു സാരഥ്യം കൃതം നൂനം ഭവിഷ്യതി।
നിമിത്തം കിഞ്ചിദുത്പന്നം തർകശ്ചാപി ദൃഢോ മമ।
യതോ ജാനാമി രാജേന്ദ്ര നാന്യഥാ തദ്ഭവിഷ്യതി ॥ 4-70-25 (31359)
കുരവോഽപി മഹാവീര്യാ ദേവൈരപി സുദുർജയാഃ।
സസോമവരുണാദിത്യൈഃ സയക്ഷേശഹുതാശനൈഃ ॥ 4-70-26 (31360)
യത്ര ശാന്തനവോ ഭീഷ്മോ ദ്രോണകർണൌ സുദുർജയൌ।
അശ്വത്ഥാമാ വികർണശ്ച സോമദത്തോ ജയദ്രഥഃ ॥ 4-70-27 (31361)
ഭൂരിശ്രവാഃ ശലോ ഭൂരിർജലസന്ധിശ്ച വീര്യവാൻ।
ദുര്യോധനോ ദുഷ്പ്രസഹോ ദുഃശാസനവിവിംശതീ ॥ 4-70-28 (31362)
വൃഷസേനോഽശ്വവേഗശ്ച വായുവേഗസുവർചസൌ ।
ബാഹ്ലീകഃ ശൂരസേനശ്ച യുയുത്സുശ്ച പരന്തപഃ ॥ 4-70-29 (31363)
സൌബലഃ ശകുനിശ്ചൈവ ദ്യുമത്സേനശ്ച സാൽവരാട് ।
അന്യേ ച ബഹവഃ ശൂരാ നാനാജനപദേശ്വരാഃ ॥ 4-70-30 (31364)
കൃപേണാചാര്യമുഖ്യേന സഹിതാഃ കുരവോ നൃപാഃ।
സഞ്ജകാർമുകനിസ്ത്രിംശാ രഥിനോ രഥയൂഥപാഃ।
അന്യേ ചൈവ മഹാവീര്യാ രാജപുത്രാ മഹാരഥാഃ ॥ 4-70-31 (31365)
മരുദ്ഗണൈഃ പരിവൃതഃ സാക്ഷാദപി പുരന്ദരഃ ।
തദ്ബലം ന ജയേത്ക്രുദ്ധോ ഭീഷ്മദ്രോണാദിഭിർവൃതം ॥ 4-70-32 (31366)
കസ്തദ്ബൃഹന്നലാദന്യോ മനുഷ്യഃ പ്രതിയോത്സ്യതി।
യസ്യ ബാഹുബലേ തുല്യോ ന ഭവിഷ്യതി കശ്ചന ॥ 4-70-33 (31367)
അതീവ സമരം ദൃഷ്ട്വാ ഹർഷോ യസ്യാഭിവർധതേ।
കിമേവം പുരുഷോ ലോകോ ദിവി വാ ഭുവി വിദ്യതേ ॥ 4-70-34 (31368)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-70-35x (3278)
തേന സങ്ക്ഷുഭിതോ രാജാ ദീര്യമാണേന ചേതസാ ।
അബ്രവീദ്വചനം ക്രൂരമജാനന്വൈ യുധിഷ്ഠിരം॥ 4-70-35 (31369)
കംഖ മാ ബ്രൂഹി മേ വാക്യം പ്രതികൂലം ദ്വിജോത്തമ ।
ബഹുശഃ പ്രതിഷിദ്ധസ്ത്വം ന ച വാചം നിയച്ഛസി ॥ 4-70-36 (31370)
നിയന്താ ചേന്ന വിദ്യേത ന കശ്ചിദ്ധർമമാചരേത്।
ഇതി പ്രക്ഷുഭിതോ രാജാ സോഽക്ഷേണാഭ്യഹനദ്ഭൃശം ॥ 4-70-37 (31371)
തസ്യ തക്ഷകഭോഗാഭം ബാഹുമുത്ക്ഷിപ്യ ദക്ഷിണം।
വിരാടഃ പ്രാഹനത്ക്രുദ്ധഃ കർണമാശ്രിത്യ ദക്ഷിണം ॥ 4-70-38 (31372)
മുഖേ യുധിഷ്ഠിരം കോപാൻമൈവമിത്യവഭർത്സയൻ।
ബലവത്പ്രതിവിദ്ധസ്യ നസ്തഃ ശോണിതമാസ്രവത് ॥ 4-70-39 (31373)
അക്ഷേണാഭിഹതോ രാജാ വിരാടേന യുധിഷ്ഠിരഃ ।
തൂഷ്ണീമാസീൻമഹാബാഹുഃ കൃഷ്ണാം പശ്യൻസുദുഃഖിതാം ॥ 4-70-40 (31374)
തസ്യ രക്തോത്പലനിഭം ശിരസഃ ശോണിതം തദാ।
പ്രാവർതത മഹാബാഹോരഭിഘാതാൻമഹാത്മനഃ ॥ 4-70-41 (31375)
തദപ്രാപ്തം മഹീം പാർഥഃ പാണിഭ്യാം സമധാരയത്।
അവൈക്ഷത ച ധർമാത്മാ ദ്രൌപദീം പാർശ്വതഃ സ്ഥിതാം ॥ 4-70-42 (31376)
സാ വേദനാമഭിജ്ഞായ ഭർതുശ്ചിത്തവശാനുഗാ।
സാ വിഷണ്ണാ ച ഭീതാ ച ക്രുദ്ധാ ച ദ്രുപദാത്മജാ ॥ 4-70-43 (31377)
ബാഷ്പം നിയംയ കൃച്ഛ്രേണ ഭർതുർനിഃശ്രേയസൈഷിണീ ।
ഉത്തരീയേണ സൂക്ഷ്മേണ തൂർണം ജഗ്രാഹ ശോണിതം ॥ 4-70-44 (31378)
നിഗൃഹ്യ രക്തം വസ്ത്രേണ സൈരന്ധ്രീ ദുഃഖമോഹിതാ।
സൌവർണം ഗൃഹ്യ ഭൃംഗാരം ശോണിതം തദപാമൃജത് ।
യുധിഷ്ഠിരസ്യ രാജേന്ദ്ര ദ്രുപദേന്ദ്രസുതാ തദാ ॥ 4-70-45 (31379)
വിരാട ഉവാച। 4-70-46x (3279)
സൈരന്ധ്രി കിമിദം രക്തമുത്തരീയേണ ഗൃഹ്യതേ।
കോത്ര ഹേതുർവിശാലാക്ഷി തൻമപ്രാചക്ഷ്വ തത്വതഃ ॥ 4-70-46 (31380)
സൈരന്ധ്ര്യുവാച। 4-70-47x (3280)
രക്തബിന്ദനി യാവന്തി കങ്കസ്യ ധരണീതലേ।
താവദ്വർഷാണി രാഷ്ട്രേ തേ അനാവൃഷ്ടിർഭവിഷ്യതി॥ 4-70-47 (31381)
ഏതന്നിമിത്തം മാത്സ്യേന്ദ്ര കങ്കസ്യ രുധിരം മയാ।
ഗൃഹീതമുത്തരീയേണ വിനാശോ മാ ഭവേത്തവ ॥ 4-70-48 (31382)
യതീശം യോ വിഹന്യേത തസ്യായുർവിനശിഷ്യതി।
യോ യതീശം നിയംയേത സഹസ്രം യാതനാ യമേ ॥ 4-70-49 (31383)
യതൌ രക്തം ദർശയതി യാവത്പാംസുരഗൃഹ്യത।
താവന്തഃ പിതൃലോകസ്ഥാഃ പിതരഃ പ്രപതന്ത്യധഃ ॥ 4-70-50 (31384)
ഇതി ജ്ഞാത്വാ വിരാടേന്ദ്ര ധൃതം രക്തം ച വാസസാ।
മയാ തവ ഹിതാർഥായ ത്വയി പ്രണയകാരണാത് ॥ ॥ 4-70-51 (31385)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ വിരാടപർവണി ഗോഗ്രഹണപർവണി സപ്തതിതമോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Footnotes
4-70-10 ധനാനാം ച വിനാ..... വാക്പാരുഷ്യം ചാഭവദിതി ശേഷപൂരണേന യോജനാ ॥ 10 ॥ 4-70-19 കിം കിമപി ॥ 19 ॥ 4-70-47 ധരണീതലേ പതേയുരിതി ശേഷഃ ॥ 47 ॥ 4-70-48 നിയംയേത നിയമയേത് തസ്യേതി ശേഷഃ ॥ 49 ॥ 4-70-50 അഗൃഹ്യത ഗൃഹ്യേത രക്തേനേതി ॥ 50 ॥ 4-70-51 ഇതീമമർഥം ॥ 51 ॥വിരാടപർവ - അധ്യായ 071
॥ ശ്രീഃ ॥
4.71. അധ്യായഃ 071
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
അർജുനകുരുയുദ്ധദിദൃക്ഷയാ സമാഗതൈർദേവൈരർജുനം ശ്ലാഘമാനൈഃ സദ്ഭിഃ പുനഃ സ്വർഗംപ്രതി ഗമനം ॥ 1 ॥ ഉത്തരേണ സവാദിന്നഗോഷം പൌരൈഃ പ്രത്യുദ്ഗംയമാനേന സ്വനഗരപ്രവേശനം ॥ 2 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-71-0 (31386)
ജനമേജയ ഉവാച। 4-71-0x (3281)
യുദ്ധം തു മാനുഷം ദ്രഷ്ടുമാഗതാസ്ത്രിദശാഃ പുരാ।
കിമകുർവന്ത തേ പശ്ചാത്കഥയസ്വ മമാനഘ ॥ 4-71-1 (31387)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-71-2x (3282)
വാസവപ്രമുഖാഃ സർവേ ദേവാഃ സർഷിപുരോഗമാഃ।
യക്ഷഗന്ധർവസംഘാശ്ച ഗണാ അപ്സരസാം തഥാ ॥ 4-71-2 (31388)
യുദ്ധം തു മാനുഷം ദൃഷ്ട്വാ കുരൂണാം ഫൽഗുനസ്യ ച।
ഏകസ്യ ച ബഹൂനാം ച രൌദ്രമത്യുഗ്രദർശനം ॥ 4-71-3 (31389)
അസ്ത്രാണാമഥ ദിവ്യാനാം പ്രയോഗാനഥ സംഗ്രഹാൻ।
ലഘു സുഷ്ഠു ച ചിത്രം ച കൃതീനാം ച പ്രയത്നതഃ ॥ 4-71-4 (31390)
ഭീഷ്മം ശാരദ്വതം ദ്രോണം കർണം ഗാണ്ഡീവധന്വനാ।
ജിതാനന്യാൻഭൂമിപാലാന്ദൃഷ്ട്വാ ജഗ്മുർദിവൌകസഃ ॥ 4-71-5 (31391)
സർവേ തേ പരിതുഷ്ടാശ്ച പ്രശസ്യ ച മുഹുർമുഹുഃ।
അസംഗതിനാ തേന വിമാനേനാശുഗാമിനാ।
പ്രതിജഗ്മുരസംഗാസ്തേ ത്രിദിവം ച ദിവൌകസഃ ॥ 4-71-6 (31392)
[*കുരവോ നിർജിതാഃ സർവേ ഭീഷ്മദ്രോണകൃപാദയഃ।
അജയ്യാസ്ത്രിദശൈഃ സർവൈഃ സേന്ദ്രൈഃ സർവൈഃ സുരാസുരൈഃ ।
പാർഥേനൈകേന സംഗ്രാമേ വിസ്മയോ നോ മഹാനഹോ ॥ 4-71-7 (31393)
കസ്മിൻമുഹൂർതേ സഞ്ജാതഃ കസ്യ ധർമസ്യ വാ ഫലം ॥ 4-71-8 (31394)
കിമാശ്ചര്യം ഫൽഗുനേഽസ്മിന്യോ രുദ്രേണ ന്യയോധയത്।
നിവാതകവചാനാജൌ യസ്ത്രിംശത്കോടിസംമിതാൻ ॥ 4-71-9 (31395)
തസ്യ ചൈതത്കിമാശ്ചര്യം സ്തുവന്ത ഇതി തേ സുരാഃ ।
ജഗ്മുഃ സുരാലയം ഹൃഷ്ടാ വിസ്മയാവിഷ്ടചേതസഃ ॥] 4-71-10 (31396)
കുരവോഽർജുനബാണൈശ്ച താഡിതാഃ ശരവിക്ഷതാഃ ।
കുരൂനഭിമുഖാം യാതാഃ സമഗ്രബലവാഹനാഃ ॥ 4-71-11 (31397)
വിരാടനഗരാച്ചൈവ ഗജാശ്വരഥസങ്കുലാഃ ।
യോധൈഃ ക്ഷത്രിയദായാദൈർബലവദ്ഭിരധിഷ്ഠിതാഃ ॥ 4-71-12 (31398)
വിരാടപ്രഹിതാ സേനാ നഗരാച്ഛീഘ്രയായിനീ ।
ഉത്തരം സഹ സൂതേന പ്രത്യയാത്തമരിന്ദമം ॥ 4-71-13 (31399)
തസ്മിംസ്തൂര്യശതാകീർണേ ഹസ്ത്യശ്ചരഥസങ്കുലേ ।
പ്രഹർഷഃ സ്ത്രീകുമാരാണാം തുമുലഃ സമപദ്യത ॥ 4-71-14 (31400)
അർജുനസ്തു തതോ ദൃഷ്ട്വാ സൈന്യരേണും സമുത്ഥിതം ।
സൈന്യധ്വജം നിശംയാഥ വൈരാടിം സമഭാഷത॥ 4-71-15 (31401)
നഗരേ തുമുലഃ ശബ്ദോ രേണുശ്ചാക്രമതേ നഭഃ।
കിംനു ഖൽവപയാതാസ്തേ കുരവോ നഗരം ഗതാഃ ॥ 4-71-16 (31402)
തേ ചൈവ നിർജിതാഽസ്മാഭിർമഹേഷ്വാസാഃ സുതേജസഃ ।
ആമുഞ്ച കവചം വീര ചോദയസ്വ ച വാജിനഃ ।
ജവേനാഭിപ്രപദ്യസ്വ വിരാടനഗരം പ്രതി ॥ 4-71-17 (31403)
ന താവത്തലനിർഘോഷം ഗാണ്ഡീവസ്യ ച നിസ്വനം ।
ധ്വജം വാ ദർശയിഷ്യാമി അഥവാ സ്വജനോ ഭവേത് ॥ 4-71-18 (31404)
ഉത്തര ഉവാച। 4-71-19x (3283)
സേനാഗ്രമേതൻമാത്സ്യാനാം ഗണികാശ്ച സ്വലങ്കൃതാഃ।
കന്യാ രഥേഷു ദൃശ്യന്തേ യോധാ വിവിധവാസസഃ ॥ 4-71-19 (31405)
ഉത്തരാമത്ര പശ്യാമി സഖീഭിഃ പരിവാരിതാം।
അനീകിന്യഃ പ്രദൃശ്യന്തേ ഹസ്തിനോശ്വാശ്ച വർമിതാഃ ॥ 4-71-20 (31406)
രഥിനശ്ച പദാതാശ്ച ബഹവോ ന ച ശസ്ത്രിണഃ।
വിരാടവചനാത്സർവേ സംഹൃഷ്ടാഃ പ്രതിഭാന്തി മേ।
ന ച മേഽത്ര പ്രതീഘാതശ്ചിത്തസ്യ സ്വജനേ യഥാ ॥ 4-71-21 (31407)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-71-22x (3284)
തതഃ ശീഘ്രം സമാസാദ്യ ഉത്തരം സ്വജനോ ബഹു।
പരസ്പരമമിത്രഘ്നം സസ്വജേ തം സമാഗതം ॥ 4-71-22 (31408)
ജനാ ഊചുഃ। 4-71-23x (3285)
പ്രീതിമാൻപുരുഷവ്യാഘ്രോ ഹർഷയുക്തഃ പുനഃ പുനഃ ।
ദിഷ്ട്യാ ജയസി ഭദ്രം തേ ദിഷ്ട്യാ സൂതോ ബൃഹന്നലാഃ।
ദിഷ്ട്യാ സംഗ്രാമമാഗംയ ഭയം തവ ന കിഞ്ചന ॥ 4-71-23 (31409)
ഉത്തര ഉവാച। 4-71-24x (3286)
അജൈഷീദേഷ ജാഞ്ജിഷ്ണുഃ കുരൂനേകരഥോ രണേ।
ഏതസ്യക ബാഹുവീര്യം തദ്യേന ഗാവോ ജിതാ മയാ।
കുരവോ നിർജിതാ യസ്മാത്സഗ്രാമേഽമിതതേജസഃ ॥ 4-71-24 (31410)
അകാർഷീദേഷ തത്കർമ ദേവപുത്രോപമോ യുവാ।
ഏഷ തത്പുരുഷവ്യാഘ്രോ വിക്ഷോഭ്യ കുരുമണ്ഡലം।
ഗാവഃ പ്രസഹ്യ വിജിതാ രണേ മാം ചാഭ്യപാലയത് ॥ 4-71-25 (31411)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-71-26x (3287)
ഉത്തരസ്യ വചഃ ശ്രുത്വാ ശംസമാനസ്യ ചാർജുനം।
ചോദിതാ രാജപുത്രേണ ജയം മംഗലവാദിനഃ ॥ 4-71-26 (31412)
തതോ ഗന്ധൈശ്ച മാല്യൈശ്ച ധൂപൈശ്ച വസുസംഭൃതൈഃ ।
കന്യാഃ പാർഥമമിത്രഘ്നം കിരന്ത്യഃ സമപൂജയൻ ॥ 4-71-27 (31413)
ആപൂര്യമാണോ മാല്യൈശ്ച ഗന്ധൈശ്ച വിവിധൈഃ ശുഭൈഃ ।
സംപൂജ്യമാനോ ലോകേന നഗരദ്വാരമാഗമത് ॥ 4-71-28 (31414)
ഭേര്യശ്ച തൂര്യാണി ച വേണവശ്ച
വിചിത്രവേഷാഃ പ്രമദാജനാശ്ച।
പുരോ വിരാടസ്യ മഹാബലസ്യ
നിഷ്ക്രംയ ഭൂമിഞ്ജയമഭ്യനന്ദനം ॥ 4-71-29 (31415)
പ്രശസ്യമാനസ്തു ജയേന തത്ര
പുത്രോ വിരാടസ്യ ന ഹൃഷ്യതി സ്മ।
സംഭാഷ്യമാണസ്തു ജയേന തത്ര
സോഽന്തർമനാഃ പാണ്ഡവമീക്ഷമാണഃ ॥ 4-71-30 (31416)
പുത്ര്യൈ വിരാടസ്യ തതോ വരാണി
വസ്ത്രാണ്യദാത്പാണ്ഡുസുതഃ സഖീഭ്യഃ।
സഭാജയംശ്ചാപി സമാഗതാസ്താ
ദൃഷ്ട്വാ ജയം തച്ച ബലം കുമാര്യഃ ॥ ॥ 4-71-31 (31417)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ വിരാടപർവണി ഗോഗ്രഹണപർവണി ഏകസപ്തതിതമോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Footnotes
4-71-7 *ഇമേ ശ്ലോകാഃ ഥo പുസ്തകമാത്രേ വർതന്തേ।വിരാടപർവ - അധ്യായ 072
॥ ശ്രീഃ ॥
4.72. അധ്യായഃ 072
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
ഉത്തരേണ രാജാഭ്യനുജ്ഞയാഽന്തഃപുരമേത്യ തദഭിവാദനം ॥ 1 ॥ യുധിഷ്ഠിരഘ്രണാവലോകനഭീതോത്തരചോദനയാ വിരാടേന യുധിഷ്ഠിരക്ഷമാപനം ॥ 2 ॥ തതോഽർജുനസ്യാന്തഃപ്രവേശഃ ॥ 3 ॥ ഉത്തരസ്യൈവ ജേതൃത്വഭ്രമഹൃഷ്ടേന വിരാടേന തത്പ്രശംസനം ॥ 4 ॥ തേന തന്തപി കസ്യചിദ്ദേവപുത്രസ്യൈവ ജേതൃത്വകഥനം ॥ 5 ॥ തതോഽർജുനേനോത്തരാപ്രഭൃതിഭ്യഃ കുരുവസ്ത്രപ്രദാനം ॥ 6 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-72-0 (31418)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-72-0x (3288)
സഭാജ്യമാനഃ പൌരൈശ്ച സ്ത്രീഭിർജാനപദൈരപി।
ആസാദ്യാന്തഃപുരദ്വാരം പിത്രേ സംപ്രത്യവേദയത് ॥ 4-72-1 (31419)
തതോ ദ്വാഃസ്ഥഃ സമാസാദ്യ പ്രണിപത്യ കൃതാഞ്ജലിഃ ।
വർധയിത്വാ ജയാശീർഭിരിദം വചനമബ്രവീത്॥ 4-72-2 (31420)
രാജൻപൃഥുയശസ്തുഭ്യം ജിത്വാ ശത്രൂൻസമാഗതഃ।
ഉത്തരഃ സഹ സൂതേന ദ്വാരി തിഷ്ഠതി വാരിതഃ ॥ 4-72-3 (31421)
കുമാരോ യോധമുഖ്യൈസ്ച ഗണികാഭിസ്ച സംവൃതഃ ।
പൌരജാനപദൈര്യുക്തഃ പൂജ്യമാനോ ജയാശിഷാഃ ॥ 4-72-4 (31422)
തതോ ഹൃഷ്ടോ മഹീപാലഃ ക്ഷത്താരമിദമബ്രവീത് ।
പ്രവേശയോഭൌ തൌ തൂർണം ദർശനേപ്സുരഹം തയോഃ ॥ 4-72-5 (31423)
ക്ഷത്താരം കുരുരാജസ്തു ശനൈഃ കർണ ഉപാജപത്।
ഉത്തരഃ പ്രവിശത്വേകോ ന പ്രവേശ്യാ ബൃഹന്നലാഃ॥ 4-72-6 (31424)
തസ്യ ഹി മഹാബാഹോർവ്രതം നിത്യം മഹാത്മനഃ।
യോ മമാംഗേ വ്രണം കുര്യാച്ഛോണിതം വാ പ്രദർശയേത്।
അന്യത്ര സംഗ്രാമഗതാന്ന സ ജീവേത്കഥഞ്ചന ॥ 4-72-7 (31425)
വ്യക്തം ഭൃസം സുസങ്ക്രുദ്ധോ മാം ദൃഷ്ട്വൈവ സശോണിതം।
വിരാടമിഹ സാമാത്യം ഹന്യാത്സബലാവാഹനം ॥ 4-72-8 (31426)
ഇന്ദ്രം വാപി കുബേരം വാ യമം വാ വരുണം തഥാ।
മമ ശോണിതകർതാരം മൃദ്ഗീയാത്കിം പുനർനരം ॥ 4-72-9 (31427)
ക്ഷണമാത്രം തു തത്രൈവ ദ്വാരി തിഷ്ഠതു വീര്യവാൻ ।
ഇതി പ്രോവാച ധർമാത്മാ യുധിഷ്ഠിര ഉദാരധീഃ ॥ 4-72-10 (31428)
ഇത്യുക്ത്വാ ക്ഷമയാ യുക്തോ ധർമരാജോ ഘൃണാന്വിതഃ।
സഭായാം സഹ മാത്സ്യേന തൂഷ്ണീമുപവിവേശ ഹ ॥ 4-72-11 (31429)
തതോ രാജസുതോ ജ്യേഷ്ഠഃ പ്രാവിശത്പൃഥിവീഞ്ജയഃ।
വവന്ദേ സ പിതുഃ പാദൌ കങ്കം ചാപ്യുപതിഷ്ഠത ॥ 4-72-12 (31430)
പശ്യന്യുധിഷ്ഠിരം ദൃഷ്ട്യാ വക്രയാ ചരണൌ പിതുഃ।
അഭിവാദ്യ തതോ ദൃഷ്ട്വാ കങ്കസ്യ രുധിരപ്ലുതം ।
ഹൃദയേഽദഹ്യത തദാ മൃത്യുഗ്രസ്ത ഇവോത്തരഃ ॥ 4-72-13 (31431)
തതോ രുധിരസിക്താംഗമനേകാഗ്രമനാഗസം।
ഭൂമാവേകാന്ത ആസീനം സൈരന്ധ്ര്യാ സമുപാസിതം।
തതഃ പപ്രച്ഛ രാജാനം ത്വരമാണ ഇവോത്തരഃ ॥ 4-72-14 (31432)
കേനായം താഡിതഃ കങ്കഃ കേന പാപമിദം കൃതം।
കോ വാ ജിഗമിഷുർമൃത്യും കേന സ്പൃഷ്ടഃ പദോരഗഃ ॥ 4-72-15 (31433)
ശ്രോത്രിയോ ബ്രാഹ്മണശ്രേഷ്ഠ ഇന്ദ്രാസനരതിക്ഷമഃ।
പൂജനീയോഽഭിവാദ്യശ്ച ന പ്രബാധ്യോഽയമീദൃശഃ ॥ 4-72-16 (31434)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-72-17x (3289)
സ പുത്രസ്യ വചഃ ശ്രുത്വാ വിരാടോ രാഷ്ട്രവർധനഃ।
പ്രത്യുവാചോത്തരം വാക്യം സാധ്വസാദ്ധ്വസ്തമാനസഃ ॥ 4-72-17 (31435)
പുത്ര തേ വിജയം ശ്രുത്വാ പ്രഹൃഷ്ടോഽഹം മുദാ ഭൃശം।
അക്ഷക്രീഡനയാഽനേന കാലക്ഷേപമകാരിഷം ॥ 4-72-18 (31436)
തത്രാജയത്കുരൂൻസർവാനുത്തരോ രാഷ്ട്രവർധനഃ।
ഇത്യുക്തം ഹി മയാ പുത്ര നേതി കങ്കോ ബൃഹന്നലാ।
അജയത്സാ കുരൂൻസർവാനിതി മാമബ്രവീൻമുഹുഃ ॥ 4-72-19 (31437)
പ്രശംസിതേ മയാ പുത്ര വിജയേ തവ വിശ്രുതേ।
ബൃഹന്നലായാ വിജയം കങ്കോഽസ്തുവത വൈ രുഷാ ॥ 4-72-20 (31438)
മയാ പ്രശസ്യമാനേ തു ത്വയി പണ്ഡം പ്രശംസതി।
ബൃഹന്നലാപ്രശംസാഭിരഭ്യസൂയമഹം തദാ।
താഡിതോഽയം മയാ പുത്ര ദുരാത്മാ ശത്രുപക്ഷകൃത് ॥ 4-72-21 (31439)
താഡിതോഽയം യതിഃ കങ്ക ഇത്യുക്തം തദ്വചോത്തരഃ।
ശ്രുത്വാ പിതുർഭൃശം ക്രുദ്ധഃ പിതരം വാക്യമബ്രവീത് ॥ 4-72-22 (31440)
അകാര്യം തേ കൃതം രാജൻക്ഷിപ്രമേഷ പ്രസാദ്യതാം।
മാ ത്വാ ബ്രഹ്മവിഷം ഘോരം സമൂലമുപനിർദഹേത് ॥ 4-72-23 (31441)
യാവന്ന ക്ഷയമായാതി കുലം സർവമശേഷനഃ।
സ്ഫീതം വൃദ്ധം ച മാത്സ്യാനാമയം താവത്പ്രസാദ്യതാം ॥ 4-72-24 (31442)
പ്രണംയ പാദയോരസ്യ ദണ്ഡവത്ക്ഷിതിമണ്ഡലേ ।
പ്രഗൃഹ്യ പാദൌ പാണിഭ്യാമയം താവത്പ്രസാദ്യതാം ॥ 4-72-25 (31443)
ദക്ഷേണ പാണിനാ സ്പൃഷ്ട്വാ ശപേ ത്വാം ക്ഷപിതം മയാ।
ഇതി യാവദ്വദേത്കങ് അയം താവത്പ്രസാദ്യതാം ॥ 4-72-26 (31444)
സ പുത്രസ്യ വചഃ ശ്രുത്വാ വിരാടഃ സാധ്വസാകുലഃ।
ക്ഷമയാമാസ കൌന്തേയം ഛന്നം ബ്രാഹ്മണവർചസാ ॥ 4-72-27 (31445)
ക്ഷമയന്തം തു രാജാനം പാണ്ഡവഃ പ്രത്യഭാഷത।
ചിരം ക്ഷാന്തം മയാ രാജൻമന്യുർമമ ന വിദ്യതേ ॥ 4-72-28 (31446)
യദി സ്മ തത്പതേദ്ഭൂമൌ രുധിരം മമ പാർഥിവ ।
സരാഷ്ട്രസ്ത്വമിഹോച്ഛേദമാപദ്യേഥാ നരർഷഭ ॥ 4-72-29 (31447)
ന ദൂഷയാമി രാജേന്ദ്ര യസ്തു ഹന്യാദദൂഷകം।
ഫലം തസ്യ മഹാരാജ ക്ഷിപ്രം ദാരുണമാപ്നുയാത് ॥ 4-72-30 (31448)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-72-31x (3290)
ശോണിതേ തു വ്യതിക്രാന്തേ പ്രവിവേശ ബൃഹന്നലാ।
അഭിവാദ്യ മഹാരാജം കങ്കം ചാപ്യുപതിഷ്ഠത ॥ 4-72-31 (31449)
ക്ഷമയിത്വാ തു കൌരവ്യം രണാദുത്തരമാഗതം ।
പരിഷ്വജ്യ ദൃഢം രാജാ പ്രവേശ്യ ഭവനോത്തമം।
പ്രശശംസ തതോ മാത്സ്യഃ ശൃണ്വതഃ സവ്യസാചിനഃ ॥ 4-72-32 (31450)
വിരാട ഉവാച। 4-72-33x (3291)
ത്വയാ ദായാദവാനസ്മി കൈകേയീനന്ദിവർധന।
ത്വയാ മേ സദൃശഃ പുത്രോ ന ഭൂതോ ന ഭവിഷ്യതി ॥ 4-72-33 (31451)
പദം പദസഹസ്രേണ യശ്ചരന്നാപരാധ്നുയാത്।
തേന കർണേന തേ താത കഥമാസീത്സമാഗമഃ ॥ 4-72-34 (31452)
രണേ യം പ്രേക്ഷ്യ സീദന്തി ഹൃതവീര്യപരാക്രമാഃ।
കൃപേന തേന തേ താത കഥമാസീത്സമാഗമഃ ॥ 4-72-35 (31453)
യസ്യ തദ്വിശ്രുതം ലോകേ മഹദ്വൃത്തമനുത്തമം ।
പിതുഃ കൃതേ കൃതം ഘോരം ബ്രഹ്മചര്യമനുത്തമം ॥ 4-72-36 (31454)
യോഽയോധീത്സമരേ രാമം ജാമദഗ്ന്യം പ്രതാപിനം।
ഭീഷ്മോസൌ പുരുഷവ്യാഘ്ര ന ച യുദ്ധേ പരാജിതഃ ॥ 4-72-37 (31455)
പരാക്രമീ ച ദുർധർഷോ വിദ്വാഞ്ശൂരോ ജിതേന്ദ്രിയഃ।
ദൃഢവേധീ ക്ഷിപ്രകാരീ വിശ്രുതഃ സർവകർമസു ॥ 4-72-38 (31456)
തേന തേ സഹ ഭീഷ്മേണ കുരുവൃദ്ധേന സംയുഗേ ।
യുദ്ധമാസീത്കഥം താത സർവമേതദ്ബ്രവീഹി മേ ॥ 4-72-39 (31457)
പർവതം യോ വിനിർഭിന്ദ്യാദ്രാജപുത്രോ വരേഷുഭിഃ।
ദുര്യോധനേന തേ താത കഥമാസീത്സമാഗമഃ ॥ 4-72-40 (31458)
ആചാര്യോ വൃഷ്ണിരീരാണാം പാഞ്ചാലാനാം ച യഃ പ്രഭുഃ।
കുരൂണാം പാണ്ഡവാനാം ച സർവക്ഷത്രസ്യ യോ ഗുരുഃ ॥ 4-72-41 (31459)
സർവശസ്ത്രഭൃതാം ശ്രേഷ്ഠഃ സർവലോകേഷു വിശ്രുതഃ।
തേന ദ്രോണേന തേ താത കഥമാസീത്സമാഗമഃ ॥ 4-72-42 (31460)
ആചാര്യപുത്രോ യഃ ശൂരോ ദ്രോണാദനവമോ രണേ।
തേന വീരേണ തേ താത കഥമാസീത്സമാഗമഃ ॥ 4-72-43 (31461)
സർവേ ചൈവ മഹാവീര്യാ ധാർതരാഷ്ട്രഃ മഹാരഥാഃ ।
തൈസ്തൈർവീരൈശ്ച തേ താത കഥമാസീത്സമാഗമഃ ॥ 4-72-44 (31462)
ഉത്തര ഉവാച। 4-72-45x (3292)
ന മയാ നിർജിതാ ഗാവോ ന മയാ കുരവോ ജിതാഃ।
കൃതം ച കർമ തത്സർവം ദേവപുത്രേണ കേനചിത് ॥ 4-72-45 (31463)
സ ഹി ഭീതം ദ്രവന്തം മാം ഭീഷ്മദ്രോണമുഖാൻകുരൂൻ।
ദൃഷ്ട്വാ വിഷണ്ണം സംഗ്രാമേ ദേവപുത്രോ ന്യവാരയത് ॥ 4-72-46 (31464)
സ ഹി തിഷ്ഠന്രഥോപസ്ഥേ വജ്രപാണിനിഭോ യുവാ।
തേന തേ നിർജിതാ ഗാവസ്തേന തേ കുരവോ ജിതാഃ॥ 4-72-47 (31465)
തസ്യ തത്കർമ വീരസ്യ ന മയാ താത തത്കൃതം ।
സ ഹി ശാരദ്വതം ദ്രോണം ദ്രോണപുത്രം ച വീര്യവാൻ ।ട
സൂതപുത്രം ച ഭീഷ്മം ച ചകാര വിമുഖാഞ്ശരൈഃ ॥ 4-72-48 (31466)
ദുര്യോദനം ച സമരേ പ്രഭിന്നമിവ കുഞ്ജരം।
പ്രഭഗ്നമബ്രവീദ്ഭീതം രാജപുത്രം മഹാബലം ॥ 4-72-49 (31467)
ന ഹാസ്തിനപുരേ ത്രാണം തവ പശ്യാമി കിഞ്ചന।
ന ഹാസ്തിനപുരേ ഭോഗാ ഭോക്തും ശക്യാഃ പലായതാ ॥ 4-72-50 (31468)
വ്യായാമേന പരീപ്സസ്വ ജീവിതം കൌരവാത്മജ ।
ന മോക്ഷ്യസേ പലായംസ്ത്വം ലോകേ യുദ്ധമനാ ഭവ।
പൃഥിവീം ഭോക്ഷ്യസേ ജിത്വാ ഹതോ വാ സ്വർഗമാപ്സ്യസി ॥ 4-72-51 (31469)
സ നിവൃത്തോ നരവ്യാഘ്രോ മുഞ്ചന്വജ്രനിഭാഞ്ശരാൻ।
സചിവൈഃ സംവൃതോ രാജാ ഭീഷ്മദ്രോണകൃപാദിഭിഃ ।
തതോ മേ രോമഹർഷോഽഭൂദൂരുസ്തംഭശ്ച മേഽഭവത് ॥ 4-72-52 (31470)
യദഭൂദ്ധനസങ്കാശമനീകം വ്യധമച്ഛരൈഃ।
തത്പ്രപുദ്യ രഥാനീകം സിംഹദർപസമോ യുവാ।
താൻകുരുന്ദ്രാവയദ്രാജന്രണേ നാഗ ഇവ ശ്വസൻ ॥ 4-72-53 (31471)
ഏകേന തേന ശൂരേണ ഷഡ്രഥാഃ പരിനിർജിതാഃ ।
ശാർദൂലേനേവ മത്തേന മൃഗാസ്തൃണചരാ യഥാ ॥ 4-72-54 (31472)
ഹയാനാം ച ഗജാനാം ച ശൂരാണാം ച ധനുഷ്മതാം।
നിഹതാനി സഹസ്രാണി ഭഗ്നാ ച കുരുവാഹിനീ ॥ 4-72-55 (31473)
സൂതപുത്രം ശതൈർവിദ്ധ്വാ ഹയാൻഹത്വാ മഹാരഥഃ ।
അസ്ത്രേണ മോഹയിത്വാ തം രക്തവസ്ത്രം സമാദദേ ॥ 4-72-56 (31474)
ചതുർഭിഃ പുനരാനർച്ഛദ്ഭീഷ്മം ശാന്തനവം ശരൈഃ।
സ തം വിദ്ധ്വാ ഹയാംശ്ചാശു നാസ്യ വസ്ത്രം സമാദദേ ॥ 4-72-57 (31475)
ദുര്യോധനം ച ബലവാൻബാണൈർവിവ്യാധ സപ്തഭിഃ।
തം സ വിദ്ധ്വാ ഹയാംശ്ചാസ്യ പീതവസ്ത്രം സമാദദേ ॥ 4-72-58 (31476)
ദ്രോണം കൃപം ച ബലവാൻസോമദത്തം ജയദ്രഥം।
ഭൂരിശ്രവസമിന്ദ്രാഭം ശകുനിം ച മഹാരഥം ॥ 4-72-59 (31477)
ത്രിഭിസ്ത്രിഭിഃ സ വിദ്ധ്വാ തു ദുഃശാസനമുഖാനപി।
വിവിധാനി ച വസ്ത്രാണി മഹാർഹാണ്യാജഹാര സഃ ॥ 4-72-60 (31478)
ദ്വാഭ്യാം ശരാഭ്യാം വിദ്ധ്വാഽഥ തഥാഽഽചാര്യസുതം രണേ।
ചാപം ഛിത്ത്വാ വികർണസ്യ നീലേ ചാദത്ത വാസസീ ॥ 4-72-61 (31479)
വിരാട ഉവാച। 4-72-62x (3293)
ക്വ സ വീരോ മഹാബാഹുർദേവപുത്രോ മഹായശാഃ।
യോ മമാമോചയത്പുത്രം കുരുഭിർഗ്രസ്തമാഹവേ॥ 4-72-62 (31480)
ഇച്ഛാമി തമമിത്രഘ്നം ദുഷ്ടുമർചിതുമേവ ച।
യേന മേ ത്വം ച ഗാവശ്ച മോക്ഷിതാ ദേവസൂനുനാ ॥ 4-72-63 (31481)
തസ്മൈ ദാസ്യാമി താം പുത്രീം ഗ്രാമാംശ്ചൈവ തു ഹാടകാൻ।
സ്ഫുരിതം കടിസൂത്രം ച സ്ത്രീസഹസ്രശതാനി ച ॥ 4-72-64 (31482)
ഉത്തര ഉവാച। 4-72-65x (3294)
അന്തർധാനം ഗതസ്താത ദേവപുത്രഃ പ്രതാപവാൻ।
അദ്യ ശ്വോ വാ പരശ്വോ വാ മന്യേ പ്രാദുർഭവിഷ്യതി ॥ 4-72-65 (31483)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-72-66x (3295)
ഏവമാഖ്യായമാനസ്തു ഛന്നം സത്രേണ പാണ്ഡവം।
വസന്തം തം തു നാജ്ഞാസീദ്വിരാടഃ പാർഥമർജുനം ॥ 4-72-66 (31484)
തതഃ പാർഥോഽഭ്യനുജ്ഞാതോ വിരാടേന മഹാത്മനാ।
സഹ പുത്രേണ മാത്സ്യസ്യ മന്ത്രയിത്വാ ധനഞ്ജയഃ ॥ 4-72-67 (31485)
ഇത്യേവം ബ്രൂഹി രാജാനം വിരാടം സമുപസ്ഥിതം।
ഇത്യുക്ത്വാ സഹസാ പാർഥഃ പ്രവിശ്യാന്തഃപുരം ശുഭം।
ദദൌ വസ്ത്രാണി രന്താനി വിരാടദുഹിതുഃ സ്വയം ॥ 4-72-68 (31486)
ഉത്തരാ തു മഹാർഹാണി വസ്ത്രാണ്യാഭരണാനി ച।
പ്രഗൃഹ്യ താനി സർവാണി പ്രീതാ സാനുചരാഽഭവത് ॥ ॥ 4-72-69 (31487)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ വിരാടപർവണി ഗോഗ്രഹണപർവണി ദ്വിസപ്തതിതമോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Footnotes
4-72-5 ക്ഷത്താരം സാരഥിം ॥ 5 । 4-72-6 കർണ ഉപാജപത് കർണേ ഇതി ച്ഛേദഃ ॥ 6 ॥ 4-72-7 മമാംഗ ഇതി മമ യുധിഷ്ഠിരസ്യ । സംഗ്രാമായ ഗതാത് ഗമനാത്॥ 7 ॥ 4-72-13 രുധിരപ്ലുതം രുധിരത്രാവം ॥ 13 ॥ 4-72-14 അനേകാഗ്രം വ്യഗ്രം । യുധിഷ്ഠിരം ദൃഷ്ട്വാ രാജാനം പപ്രച്ഛേത്യന്വയഃ ॥ 14 ॥ 4-72- 22 തദ്വചഃ ഇതി ച്ഛേദഃ സന്ധിരാർഷഃ ॥ 22 ॥ 4-72-30 തസ്യേതി। സ ഇതി ശേഷഃ। സ ഹന്താ തസ്യ സ്വകൃതഹനനസ്യ ॥ 30 । 4-72-31 ഉപതിഷ്ഠത ഉപാതിഷ്ഠത അസേവത ॥ 31 ॥ 4-72- 33 ദായാദവാൻപുത്രവാൻ ॥ 33 । 4-72-34 പദസഹസ്രേണ ലക്ഷ്യസഹസ്രാർഥം । ഹേത്വർഥേ തൃതീയാ। യുഗപത്സഹസ്രലക്ഷ്യാണി വേദ്ധുമിത്യർഥഃ। ചരൻ ബാണൈഃ । പദം ഏകമപി ലക്ഷ്യം നാപരാധ്നുയാത് ലക്ഷ്യാത് ച്യുതസായകോ ന ഭവേദിത്യർഥഃ ॥ 34 ॥ 4-72-47 തിഷ്ഠൻ അയുധ്യതേതി ശേഷഃ ॥ 47 ॥ 4-72-52 സ നിവൃത്തോഽഭൂദിത്യന്വയഃ ॥ 52 ॥ 4-72-53 സിംഹേന ദർപേ രാമഃ । ദ്രാവയത് .........॥ 53 ॥ 4-72-54 തൃണചരാസ്തൃണഭക്ഷകാഃ ॥ 54 ॥ 4-72-66 സത്രേണ വേഷാന്തരേണ ॥ 66 ॥ 4-72-68 ശ്വ ഇതോ ബ്രൂഹി രാജാനം വിരാട......ചേതി ശo പാഠഃ ॥ 68 ॥വിരാടപർവ - അധ്യായ 073
॥ ശ്രീഃ ॥
4.73. അധ്യായഃ 073
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
ഭീമാർജുനാദിഭീ രാത്രൌ യുധിഷ്ഠിരസമീപഗമനം ॥ 1 ॥ യുധിഷ്ഠിരേണ സഹർഷം സ്വാനഭിഭാഷണേ അർജുനേന ഭീമംപ്രതി തത്കാരണപ്രശ്നഃ ॥ 2 ॥ യുധിഷ്ഠിരേണ തം പ്രതി വിരാടേനാക്ഷതാഡനസ്യ തത്കാരണത്വകഥനം ॥ 3 ॥ ഭീമാദിഭിഃ ക്രോധാദ്വിരാടവധാധ്യവസായേ യുധിഷ്ഠിരേണ ഹേതുകഥനേന തത്പ്രതിഷേധനം ॥ 4 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-73-0 (31488)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-73-0x (3296)
പ്രദായ വസ്ത്രാണി കിരീടമാലീ
വിരാടഗേഹേ മുദിതഃ സഖീഭ്യഃ ।
കൃത്വാ മഹർതർമ തദാഽഽജിമധ്യേ
ദിദൃക്ഷയാ സോഽഭിജഗാമ പാർഥം ॥ 4-73-1 (31489)
തം പ്രേക്ഷമാണസ്ത്വഥ ധർമരാജം
പപ്രച്ഛ പാർഥോഽഥ സ ഭീമസേനം।
കിം ധർമരാജോ ഹി യഥാപുരം മാം
മുഖം പ്രതിച്ഛാദ്യ ന ചാഹ കിഞ്ചിത് ॥ 4-73-2 (31490)
തമേവമുക്ത്വാ പരിശങ്കമാനം
ദൃഷ്ട്വാഽർജുനം ഭീമസേനം ച രാജാ।
തദാഽബ്രവീത്താവഭിവീക്ഷ്യ രാജ-
ന്യുധിഷ്ഠിരസ്തത്പരിമൃജ്യ രക്തം ॥ 4-73-3 (31491)
ദുരാത്മനാ ത്വയ്യഭിപൂജ്യമാനേ
വിരാടരാജ്ഞാഽഭിഹതോഽസ്മി പാർഥ ।
തസ്മാത്പ്രഹാരാദ്രുധിരസ്യ ബിന്ദൂ-
ൻപശ്യന്ന ചേമേ പൃഥിവീം സ്പൃശേയുഃ ।
ഇതി പ്രതിച്ഛാദ്യ മുഖം തതോഽഹം
മന്യും നിയച്ഛന്നുപവിഷ്ട ആസം ॥ 4-73-4 (31492)
ശുഭാർഹ രാഷ്ട്രം ന ഖിലീകൃതം ഭവേ-
ദ്വയം തു യസ്മിൻസുഖിനോഽഭവാമ।
ക്രുദ്ധേ തു വീരേ ത്വയി ചാപ്രതീതേ
രാജാ വിരാടോ ന ലഭേത ശർമ ॥ 4-73-5 (31493)
അജാനതാ തേന ച ശൌര്യമാജൌ
ഛന്നസ്യ സത്രേണ ബലം ച പാർഥ।
ഇദം വിരാടേന മയി പ്രയുക്തം
ത്വാം വീക്ഷമാണോ ന ഗതോസ്മി ഹർഷം ॥ 4-73-6 (31494)
വൈശംപായന ഉവാച 4-73-7x (3297)
തേനാപ്രമേയേന മഹാബലേന
തസ്മിംസ്തഥോക്തേ ശമമാസ്ഥിതേന।
തം ഭീമസേനോ ബലവാനമർഷീ
ധനഞ്ജയം ക്രുദ്ധമുവാച വാക്യം ॥ 4-73-7 (31495)
ന പാർഥ നിത്യം ക്ഷമകാലമാഹ
ബൃഹസ്പതിർജ്ഞാനവതാം വരിഷ്ഠഃ ।
ക്ഷമീഹ സർവൈഃ പരിഭൂയതേസൌ
യഥാ ഭുഡംഗോ വിഷവീര്യഹീനഃ ॥ 4-73-8 (31496)
വിരാടമദ്യൈവ നിഹത്യ ശീഘ്രം
സപുത്രപൌത്രം സകുലം സസൈന്യം।
യോക്ഷ്യാമഹേ ധർമസുതം ച രാജ്യേ
അദ്യൈവ ശീഘ്രം ത്വരിരേഷ മാത്സ്യഃ ॥ 4-73-9 (31497)
അനേന പാഞ്ചാലസുതാഽഥ കൃഷ്ണാ
ഉപേക്ഷിതാ കീചകേനാഭിയുക്താ।
തസ്മാദയം നാർഹതി രാജശബ്ദം
രാജാ ഭവ ത്വം നൃപ പാർഥവീര്യാത്॥ 4-73-10 (31498)
രാജാ കുരൂണാം ച യുധിഷ്ഠിരോഽയം
മാത്സ്യേഷു രാജാ ഭവതു പ്രവീരഃ
തം മാത്സ്യദേഹം ശതധാ ഭിനദ്മി
പൂർണോദകം കുംഭമിവാശ്മനീഹ ॥ 4-73-11 (31499)
അർജുന ഉവാച। 4-73-12x (3298)
ഭവതഃ ക്ഷമയാ രാജന്ത്സർവേ ദോഷാശ്ച നോഽഭവൻ।
തം മാത്സ്യം സബലം ഹത്വാ സപുത്രജ്ഞാതിബാന്ധവം।
പശ്ചാച്ചൈവ കുരൂൻസർവാൻഹനിഷ്യാമി ന സംശയഃ ॥ 4-73-12 (31500)
ഭീമസേനശ്ച യേ ചാന്യേ തഥൈവേതി തമബ്രുവൻ ॥ 4-73-13 (31501)
തമബ്രവീദ്ധർമസുതോ മഹാത്മാ
ക്ഷമീ വദാന്യഃ കുപിതം ച ഭീമം।
ന പ്രത്യുപസ്ഥാസ്യതി ചേത്സദാരഃ
പ്രസാദനേ സംയഗഥാസ്തു വധ്യഃ ॥ 4-73-14 (31502)
ന ഹന്തവ്യോ ദുരാത്മാഽയം വിരാടശ്ചാപി തേഽർജുന ॥ 4-73-15 (31503)
ശ്വഃ പ്രഭാതേ പ്രവേക്ഷ്യാമഃ സഭാം സിംഹാസനേഷ്വപി।
രാജവേഷേണ സംയുക്താഃ സ്ഥാനമസ്വ സ്വലങ്കൃതാഃ ॥ 4-73-16 (31504)
വിരാടോ യദി തത്രസ്ഥാന്രാജാലങ്കാരശോഭിതാൻ।
രാജലക്ഷണസംപന്നാന്യദി തത്ര ന മംസ്യതേ।
പശ്ചാദ്ധന്യാമഹേ പാർഥ വിരാടം സഹബാന്ധവം ॥ 4-73-17 (31505)
ഇതികർതവ്യതാം സർവേ മന്ത്രയിത്വാ തു പാണ്ഡവാഃ।
ന്യവസംശ്ചൈവ താം രാത്രിം ധർമജ്ഞാ ധർമവത്സലാഃ ॥ 4-73-18 (31506)
സഹപുത്രേണ മാത്സ്യഃ സ സംപ്രഹൃഷ്ടോ നരാധിപഃ ।
താം രാത്രിമവസത്പ്രീതഃ സംപ്രഹൃഷ്ടേന ചേതസാ ॥ ॥ 4-73-19 (31507)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ വിരാടപർവണി ഗോഗ്രഹണപർവണി ത്രിസപ്തതിതമോഽധ്യായഃ ॥
വിരാടപർവ - അധ്യായ 074
॥ ശ്രീഃ ॥
4.74. അധ്യായഃ 074
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
കുരുവിജയദിനാത്പരേദ്യുഃ പ്രഭാതേ യുധിഷ്ഠിരാദിഭീ രാജലക്ഷണധാരണേന സിംഹാസനാദിഷൂപവേശനം ॥ 1 ॥ തതഃ സഹോത്തരേണ സഭാമാഗതവതാ വിരാടേന യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി രാജാസനോപവേശനാക്ഷേപഃ ॥ 2 ॥ അർജുനേന തംപ്രതി യുധിഷ്ഠിരസ്യ യാഥാതഥ്യകഥനേന തദീയഗുണാനുവർണനപൂർവകം തസ്യ രാജാസനാരോഹണാർഹത്വപ്രതിപാദനം ॥ 3 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
വൈശംപായന ഉവാച।
തതോ ദ്വിതീയേ ദിവസേ ഭ്രാതരഃ പഞ്ച പാണ്ഡവാഃ।
സ്നാതാഃ ശുക്ലാംബരധരാഃ സർവേ സുചരിതവ്രതാഃ ॥ 4-74-1 (31508)
യുധിഷ്ഠിരം പുരസ്കൃത്യ സർവാഭരണഭൂഷിതാഃ।
അഭിപന്നാ മഹാഭാഗാ ഭ്രാജമാനാ മഹാരഥാഃ ॥ 4-74-2 (31509)
വിരാടസ്യ സഭാം പ്രാപ്യ ഭൂമിപാലാസനേഷു തേ ।
നിഷേദുഃ പാവകപ്രഖ്യാഃ സത്രേ ധിഷ്ണ്യേഷ്വിവാഗ്നയഃ ॥ 4-74-3 (31510)
തേഷു തത്രോപവിഷ്ടേഷു വിരാടഃ പൃഥിവീപതിഃ।
തസ്യാം രാത്ര്യാം വ്യതീതായാം പ്രാതഃകൃത്യം സമാപ്യ ച ॥ 4-74-4 (31511)
ഗോസുവർണാദികം ദത്ത്വാ ബ്രാഹ്മണേഭ്യോ യഥാവിധി ।
ആജഗാമ സഭാം രാജാ ഉത്തരേണ സഹ പ്രഭോ ॥ 4-74-5 (31512)
സ താന്ദൃഷ്ട്വാ മഹാസത്വാഞ്ജ്വലതഃ പാവകാനിവ।
രാജവേഷാനുപാദായ പാർഥിവോ വിസ്മിതോഽഭവത്। 4-74-6 (31513)
കിമിദം കോ വിധിസ്ത്വേഷ ഭയാർത ഇവ പാർഥിവഃ।
പുരുഷപ്രവരാന്ദൃഷ്ട്വാ വിഷാദമഗമന്നൃപഃ ॥ 4-74-7 (31514)
അഥ മാത്സ്യോഽബ്രവീത്കംഖം ദേവരാജമിവ സ്ഥിതം ।
മരുദ്ഗണൈരുപാസീനം ത്രിദശാനാമിവേശ്വരം ॥ 4-74-8 (31515)
സ കിലാക്ഷനിവാപസ്ത്വം സഭാസ്താരോ മയാ കൃതഃ।
അഥ രാജാസനേ കസ്മാദുപവിഷ്ടോഽസ്യലങ്കൃതഃ ॥ 4-74-9 (31516)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-74-10x (3299)
പരിഹാസേച്ഛയാ രാജ്ഞോ വിരാടസ്യ നിശംയ തത്।
സ്മയമാനോഽബ്രവീദ്വാക്യമർജുനഃ പരവീരഹാ ॥ 4-74-10 (31517)
ഇന്ദ്രസ്യാർധാസനം രാജന്നയമാരോഢുമർഹതി।
ബ്രഹ്മണ്യഃ ശ്രുതവാംസ്ത്യാഗീ സർവലോകാഭിപൂജിതഃ ॥ 4-74-11 (31518)
ഏഷ വിഗ്രഹവാന്ധർമ ഏഷ വീര്യവതാം വരഃ।
ഏഷ ബുദ്ധ്യാധികോ ലോകേ തപസാം ച പരായണം ॥ 4-74-12 (31519)
ഏഷോഽസ്ത്രം വിവിധം വേത്തി ത്രൈലോക്യേ സചരാചരേ।
ന ചൈവാന്യഃ പുമാന്വേത്തി ന വേത്സ്യതി കദാചന ॥ 4-74-13 (31520)
ന ദേവാ നാസുരാഃ കേചിന്ന മനുഷ്യാ ന രാക്ഷസാഃ।
ഗന്ധർവയക്ഷപ്രവരാഃ സകിന്നരമഹോരഗാഃ ॥ 4-74-14 (31521)
ദീർഘദർശീ മഹാതേജാഃ പാരൈജാനപദപ്രിയഃ।
പാണ്ഡവാനാമതിരഥോ യജ്ഞധർമപരോ വശീ ॥ 4-74-15 (31522)
മഹർഷികൽപോ രാജർഷിഃ സർവലോകേഷു വിശ്രുതഃ ।
ബലവാന്ധൃതിമാന്ദക്ഷഃ സത്യവാദീ ജിതേന്ദ്രിയഃ ॥ 4-74-16 (31523)
ധനൈശ്ച സഞ്ചയൈശ്ചൈവ ശക്രവൈശ്രവണോപമഃ ।
യഥാ മനുർമഹാതേജാ ലോകാനാം പരിരക്ഷിതാ ।
ഏവമേവ മഹാതേജാഃ പ്രജാനുഗ്രഹകാരകഃ ॥ 4-74-17 (31524)
അയം കുരൂണാമൃഷഭഃ കുന്തീപുത്രോ യുധിഷ്ഠിരഃ ।
യസ്യ കീർതിഃ സ്ഥിതാ ലോകേ സൂര്യസ്യേവോദ്യതഃ പ്രഭാ ॥ 4-74-18 (31525)
സംസരന്തി ദിശഃ സർവാ യശസോസ്യ ഗഭസ്തയഃ ।
ഉദിതസ്യേവ സൂര്യസ്യ തേജസോഽനുഗഭസ്തയഃ ॥ 4-74-19 (31526)
ഏനം ത്രിംശത്സഹസ്രാണി കുഞ്ജരാണാം തരസ്വിനാം ।
അന്വയുഃ പൃഷ്ഠതോ രാജന്യാവദധ്യാവസത്കുരൂൻ ॥ 4-74-20 (31527)
ത്രിംശച്ചൈവ സഹസ്രാണി രഥാനാം രഥിനാം വരം।
സദശ്വൈരുപസംപന്നാഃ പൃഷ്ഠതോഽനുയയുസ്തദാ ॥ 4-74-21 (31528)
വാജിനാം ച ശതം രാജന്ത്സഹസ്രാണ്യയുതാനി ച।
ഇമമഷ്ടശതം സൂതാഃ സുമൃഷ്ടമണികുണ്ഡലാഃ।
തുഷ്ടുവുർമാഗധൈഃ സാർധം പുരാ ശക്രമിവർഷയഃ ॥ 4-74-22 (31529)
ഇമം നിത്യപുമാതിഷ്ഠൻകുരവഃ കിങ്കരാസ്തദാ।
സർവേ ച നൃപ രാജാനം ധനേശ്വരമിവാമരാഃ ॥ 4-74-23 (31530)
ഏഷ സർവാൻമഹീപാലാൻകരമാഹാരയത്തദാ।
വൈശ്യാനിവ മഹാരാജ വിവശാൻസ്വവശാനപി ॥ 4-74-24 (31531)
അഷ്ടാശീതിസഹസ്രാണി സ്നാതകാനാം മഹാത്മനാം।
ഉപജീവന്തി രാജാനമേനം സുചരിതവ്രതാഃ ॥ 4-74-25 (31532)
ഏഷ വൃദ്ധാനനാഥാംശ്ച വ്യംഗാൻപംഗൂശ്ചം വാമനാൻ ।
പുത്രവത്പാലയാമാസ പ്രജാധർമേണ ചാഭിഭൂഃ ॥ 4-74-26 (31533)
ഏഷ ധർമേ ദമേ ചൈവ ദാനേ സത്യേ രതഃ സദാ।
മഹാപ്രസാദോ ബ്രഹ്മണ്യഃ സത്യവാദീ ച പാർഥിവഃ ॥ 4-74-27 (31534)
ശ്രീമത്സംപത്പ്രഭാവേന തപ്യതേ യസ്യ കൌരവഃ ।
രഗണഃ സഹ കർണേന സൌബലേന ച വീര്യവാൻ ॥ 4-74-28 (31535)
ഗുണാ ന ശക്യാഃ സംഖ്യാതുമേതസ്യൈവ നരേശ്വര।
ഏഷ ധർമപരോ നിത്യമനൃശംസഃ സുശീലവാൻ ॥ 4-74-29 (31536)
ഏവം യുക്തോ മഹാരാജാ പാണ്ഡവഃ പുരുഷർഷഭഃ ।
കഥം നാർഹതി രാജാർഹമാസനം പൃഥിവീപതിഃ ॥ ॥ 4-74-30 (31537)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ വിരാടപർവണി വൈവാഹികപർവണി ചതുഃസപ്തതിതമോഽധ്യായഃ ॥
വിരാടപർവ - അധ്യായ 075
॥ ശ്രീഃ ॥
4.75. അധ്യായഃ 075
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
അർജുനേന വിരാടപ്രശ്നാദ്വലലാദീനാം ഭീമസേനാദിത്വകഥനം ॥ 1 ॥ ഉത്തരേണ വിരാടംപ്രതി തത്തല്ലക്ഷണാഭിധാനപൂർവകം യുധിഷ്ഠിരാദീനാം നിർദേശഃ ॥ 2 ॥ തഥാഽർജുനപരാക്രമവർണനം ॥ 3 ॥ തതോ വിരാടേന സപ്രണാമം യുധിഷ്ഠിരാദിപ്രസാദനം ॥ 4 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-75-0 (31538)
വിരാട ഉവാച। 4-75-0x (3300)
യദ്യേഷ രാജാ കൌരവ്യഃ കുന്തീപുത്രോ യുധിഷ്ഠിരഃ।
കതമോഽസ്യാർജുനോ ഭ്രാതാ ഭീമശ്ച കതമോ ബലീ ॥ 4-75-1 (31539)
നകുലഃ സഹദേവോ വാ ദ്രൌപദീ വാ യശസ്വിനീ ।
യദാ ഹ്യക്ഷൈർജിതാ ഹ്യേതേ നാന്തരാ ശ്രൂയതേ കഥാ ॥ 4-75-2 (31540)
അർജുന ഉവാച। 4-75-3x (3301)
യ ഏഷ ബലലോഽഭൂത്തേ സൂപകാരശ്ച തേ നൃപ।
ഏഷ ഭീമോ മഹാഭാഗ ഭീമവേഗപരാക്രമഃ ॥ 4-75-3 (31541)
ഏഷ ക്രോധവശാൻഹത്വാ പർവതേ ഗന്ധമാദനേ।
സൌഗന്ധികാനി പുഷ്പാണി കൃഷ്ണാർഥേ സമുപാനയത് ॥ 4-75-4 (31542)
ഗന്ധർവ ഏഷ വൈ ഹന്താ കീചകാനാം ദുരാത്മനാം।
വ്യാഘ്രാനൃക്ഷാൻഗജാംശ്ചൈവ ഹതവാംശ്ച പുരേ തവ ॥ 4-75-5 (31543)
ഹിഡിംബം ച ബകം ചൈവ കിർമീരം ച ജടാസുരം।
ഹത്വാ നിഷ്കണ്ടകം ചക്രേ അരണ്യം സർവതഃ ശുഭം ॥ 4-75-6 (31544)
യശ്ചാസീദശ്വബന്ധസ്തേ നകുലോഽയം പരന്തപ।
ഗോസംഖ്യഃ സഹദേവശ്ച മാദ്രീപുത്രൌ മഹാബലൌ ॥ 4-75-7 (31545)
ശൃംഗാരവേഷാരണൌ രൂപവന്തൌ മനസ്വിനൌ ।
നാനാരഥസഹസ്രാണാം സമർഥൌ ഭരതർഷഭൌ ॥ 4-75-8 (31546)
ഏഷാ പദ്മപലാശാക്ഷീ സുമധ്യാ ചാരുഹാസിനീ ।
സൈരന്ധ്രീ ദ്രൌപദീ രാജന്യകൃതേ കീചകാ ഹതാഃ ॥ 4-75-9 (31547)
ദ്രുപദസ്യ പ്രിയാ പുത്രീ ധൃഷ്ട്യുംനസ്യ ചാനുജാ ।
അഗ്നികുണ്ഡാത്സമുദ്ഭൂതാ ദ്രൌപദീ ത്വവഗംയതാം ॥ 4-75-10 (31548)
ഭീമ ഉവാച। 4-75-11x (3302)
അസ്ത്രജ്ഞോ ദുർലഭഃ കശ്ചിത്കേവലം പൃഥിവീമനു।
ധനുർഭൃതാമതിശ്രേഷ്ഠഃ കൌന്തേയോയം ധനഞ്ജയഃ ॥ 4-75-11 (31549)
ഏതേന ഖാണ്ഡവം തസ്യ ഹ്യകാമസ്യ ശതക്രതോഃ।
ദഗ്ധം നാഗവനം ചൈവ സഹ നാഗൈർനരാധിപ ॥ 4-75-12 (31550)
വർഷം ച ശരവർഷേണ വാരിതം ദുർജയേന വൈ।
കരമാഹാരിതാഃ സർവേ പാർഥിവാഃ പൃഥിവീതലേ ॥ 4-75-13 (31551)
സ്ത്രീവേഷം കൃതവാനേഷ തവ രാജന്നിവേശനേ।
ബൃഹന്നലേതി യാമാഹുരർജുനം ജയതാംവരം ॥ 4-75-14 (31552)
ഉഷിതാഃസ്മ സുഖം സർവേ തവ രാജന്നിവേശനേ।
അജ്ഞാതവാസേ നിഭൃതാ ഗർഭവാസ ഇവ പ്രജാഃ ॥ 4-75-15 (31553)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-75-16x (3303)
യദാഽർജുനേന തേ വീരാഃ കഥിതാഃ പഞ്ച പാണ്ഡവാഃ।
പുനരേവ ച താൻപാർഥാന്ദർശയാമാസ ചോത്തരഃ ॥ 4-75-16 (31554)
ഉത്തര ഉവാച। 4-75-17x (3304)
യ ഏഷ ജാംബൂനദശുദ്ധഗൌര-
തനുർമഹാൻസിംഹ ഇവ പ്രവദ്ധഃ ।
പ്രചണ്ഡഘോണഃ പൃഥുദീർഘനേത്ര-
സ്താംരായതാക്ഷഃ കുരുരാജ ഏഷഃ ॥ 4-75-17 (31555)
അയം പുനർമത്തഗജേന്ദ്രഗാമീ
പ്രതപ്തചാമീകരശുദ്ധഗൌരഃ।
പൃഥ്വായതാംസോ ഗുരുദീർഘബാഹു-
ർവൃകോദരഃ പശ്യത പശ്യതൈനം॥ 4-75-18 (31556)
യസ്ത്വേവ പാർശ്വേഽസ്യ മഹാധനുഷ്മാ-
ഞ്ശ്യാമോ യുവാ വാരണയൂഥപോപമഃ ।
സിംഹോന്നതാംസോ ഗജരാജഗാമീ
പദ്മായതാക്ഷോഽർജുന ഏഷ വീരഃ ॥ 4-75-19 (31557)
രാജ്ഞഃ സമീപേ പുരുഷോത്തമൌ തു
യമാവിമൌ വിഷ്ണുമഹേന്ദ്രകലൌ।
മനുഷ്യലോകേ സകലേ സമോഽസ്തി
യയോർന രൂപേ ന ബലേ ന ശീലേ॥ 4-75-20 (31558)
ആഭ്യാം തു പാർശ്വേ കനകോത്തമാംഗീ
യൈഷാ പ്രഭാ മൂർതിമതീവ ഗൌരീ।
നീലോത്പലാഭാ സുരദേവതേവ
കൃഷ്ണാ സ്ഥിതാ മൂർതിമതീവ ലക്ഷ്മീഃ ॥ 4-75-21 (31559)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-75-22x (3305)
ഏവം നിവേദ്യ താൻപാർഥാൻപാണ്ഡവാൻപഞ്ച ഭൂപതേഃ।
തതോഽർജുനസ്യ വൈരാടിഃ കഥയാമാസ വിക്രമം ॥ 4-75-22 (31560)
അയം സ ദ്വിഷതാം മധ്യേ മൃഗാണാമിവ കേസരീ।
അചരദ്രഥബൃന്ദേഷു നിഘ്നംസ്തേഷാം പരാവരാൻ ॥ 4-75-23 (31561)
അനേന വിദ്ധാ മാതംഗാ മഹാമേഘോപമാസ്തദാ।
ഹിരണ്യകക്ഷ്യാഃ സംഗ്രാമേ ദന്താഭ്യാമഗമൻമഹീം 4-75-24 (31562)
അനേന വിജിതാ ഗാവോ നിർജിതാഃ കുരവോ യുധി।
അസ്യ ശംഖസ്യ ശബ്ദേന കർണൌ മേ ബധിരീകൃതൌ॥ 4-75-25 (31563)
ജായതേ രോമർഷോ മേ സംസ്മൃത്യാസ്യ ധനുർധ്വനിം।
ധ്വജസ്യ വാനരം ഭൂതൈരാക്രോശന്തം സഹാനുഗൈഃ ॥ 4-75-26 (31564)
നാദദാനം ശരാൻഘോരാന്ന മുഞ്ചന്തം ശരോത്കരാൻ।
ന കാർമുകം വികർഷന്തമേനം പശ്യാമി സംയുഗേ ॥ 4-75-27 (31565)
ഏതദ്ധനുഃപ്രമുക്താശ്ച ശരാഃ പുംഖാനുപുംഖിനഃ ।
നാലക്ഷ്യേഷു രണേ പേതുർനാരാചാ രക്തഭോജനാഃ ॥ 4-75-28 (31566)
തീക്ഷ്ണനാരാചസങ്കൃത്തശിരോബാഹൂരുവക്ഷസാം।
കലേബരാണി ദൃശ്യന്തേ യോധാനാം സാശ്വസാദിനാം ॥ 4-75-29 (31567)
അനേന തടിനീ തത്ര ശോണിതാംബുപ്രവാഹിനീ।
പ്രവർതിതാ ഭീമരൂപാ യാം സ്മൃത്വാഽദ്യാപി മേ മനഃ।
പ്രകംപതേ ചണ്ഡവായുകംപിതാ കദലീ യഥാ ॥ 4-75-30 (31568)
അനേന രാജന്വീരേണ ഭീഷ്മദ്രോണമുഖാ രഥാഃ।
ദുര്യോധനേന സഹിതാ നിർജിതാ ഭീമകർമണാ ॥ 4-75-31 (31569)
അയം ഭീതം ദ്രവന്തം മാം ദേവപുത്രോ ന്യവാരയത്।
യസ്യ ബാഹുബലേനാസ്മി ജീവൻപ്രത്യാഗതഃ പുരം ॥ 4-75-32 (31570)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-75-33x (3306)
തസ്യ തദ്വചനം ശ്രുത്വാ മാത്സ്യരാജഃ പ്രതാപവാൻ।
ധനഞ്ജയം പരിഷ്വജ്യ പാണ്ഡവാനഥ സർവശഃ ॥ 4-75-33 (31571)
ധർമരാജം നമസ്കൃത്യ രാജാ രാജ്യേഽഭിഷേചിതം।
നാതൃപ്യദ്ദർശനേ തേഷാം വിരാടോ വാഹിനീപതിഃ ॥ 4-75-34 (31572)
സംപ്രീയമാണോ രാജാനാം യുധിഷ്ഠിരമഥാബ്രവീത്।
ദിഷ്ട്യാ ഭവന്തഃ സംപ്രാപ്താഃ സർവേ കുശലിനോ വനാത്।
ദിഷ്ട്യാ വിചരിതം കൃച്ഛ്രമജ്ഞാതം ച ദുരാത്മഭിഃ ॥
ഇദം രാജ്യം ച വഃ സർവം യച്ചാപി വസു കിഞ്ചന ।
വിഭക്തമേതദ്ഭവതാം നോത്കണ്ഠാം കർതുമർഹഥ।
അവിഭക്തം ഭവദ്ഭിർമേ ന സന്ദേഹോ നരാധിപാഃ ॥ ॥ 4-75-35 (31573)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ വിരാടപർവണി വൈവാഹികപർവണി പഞ്ചസപ്തതിതമോഽധ്യായഃ ॥
വിരാടപർവ - അധ്യായ 076
॥ ശ്രീഃ ॥
4.76. അധ്യായഃ 076
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
ഉത്തരേണ വിരാടംപ്രതി യുധിഷ്ഠിരാദികൃതോപകാരസ്മാരണപൂർവകമുത്തരായാഃ പ്രദാനേന തത്പ്രസാദനചോദനാ ॥ 1 ॥ യുധിഷ്ഠിരേണോത്തരായാ പുരസ്കാരേണ സപ്രണാമം പ്രസാദയതേ വിരാടായാഭയപ്രദാനം ॥ 2 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-76-0 (31574)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-76-0x (3307)
വിരാടസ്യ വചഃ ശ്രുത്വാ പാർഥിവസ്യ മഹാത്മനഃ।
ഉത്തരഃ പ്രത്യുവാചേദമഭിപന്നോ യുധിഷ്ഠിരേ ॥ 4-76-1 (31575)
പ്രസാദനം പ്രാപ്തകാലം പാണ്ഡവസ്യാഭിരോചയേ।
തേജസ്വീ ബലവാഞ്ശൂരോ രാജരാജേശ്വരഃ പ്രഭുഃ ॥ 4-76-2 (31576)
ഉത്തരാം ച സ്വസാരം മേ പാർഥസ്യാമിത്രകർശന।
പ്രണിപത്യ പ്രയച്ഛാമസ്തതഃ ശിഷ്ടാ ഭവാമഹേ। 4-76-3 (31577)
വയം ച സർവേ സാമാത്യാഃ കുന്തീപുത്രം യുധിഷ്ഠിരം ।
പ്രസാദ്യാഭ്യുപതിഷ്ഠാമോ രാജൻകിം കരവാഗഹേ ॥ 4-76-4 (31578)
രാജംസ്ത്വമസി സംഗ്രാമേ ഗൃഹീതസ്തേന മോക്ഷിതഃ ।
ഏതേഷാം ബാഹുവീര്യേണ ഗാവശ്ച വിജിതാസ്ത്വയാ ॥ 4-76-5 (31579)
കുരവോ നിർജിതാ യസ്മാത്സംഗ്രാമേഽമിതതേജസഃ ।
ഏഷ തത്സർവമകരോത്കുന്തീപുത്രോ യുധിഷ്ഠിരഃ ॥ 4-76-6 (31580)
അർച്യാഃ പൂജ്യാശ്ച മാന്യാശ്ച പ്രത്യുത്ഥേയാശ്ച പാണ്ഡവാഃ।
അർവാർഹാശ്ചാഭിവാദ്യാശ്ച പ്രാപ്തകാലം ച മേ മതം ॥ 4-76-7 (31581)
പൂജ്യതാം പൂജനീയാശ്ച മഹാഭാഗാശ്ച പാണ്ഡവാഃ।
ന ഹ്യേതേ കുപിതാ ശേഷം കുര്യുരാശീവിഷോപമാഃ ॥ 4-76-8 (31582)
തസ്മാച്ഛീഘ്രം പ്രപദ്യേമ കുന്തീപുത്രം യുധിഷ്ഠിരം ।
പ്രസാദയാംയഹം തത്ര സഹ പാർഥേർമഹാത്മഭിഃ ॥ 4-76-9 (31583)
ഉത്തരാമഗ്രതഃ കൃത്വാ ശിരഃസ്നാതാം കൃതാഞ്ജലിഃ ।
ജാനാംയഹമിദം സർവമേഷാം തു ബലപൌരുഷം ।
കുലേ ച ജൻമ മഹതി ഫൽഗുനസ്യ ച വിക്രമം ॥ 4-76-10 (31584)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-75-11x (3308)
ഉത്തരാത്പാണ്ഡവാഞ്ശ്രുത്വാ വിരാടോ രിപുസൂദനഃ।
ഉത്തരം ചാപി സംപ്രേക്ഷ്യ പ്രാപ്തകാലമചിന്തയത് ॥ 4-76-11 (31585)
തതോ വിരാടഃ സാമാത്യഃ സഹപുത്രഃ സബാന്ധവഃ।
ഉത്തരാമഗ്രതഃ കൃത്വാ ശിരഃസ്നാതാം കൃതാഞ്ജലിഃ।
ഭൂമൌ നിപതിതസ്തൂർണം പാണ്ഡവസ്യ സമീപതഃ ॥ 4-76-12 (31586)
വിരാട ഉവാച। 4-76-13x (3309)
പ്രസീദതു മഹാരാജോ ധർമപുത്രോ യുധിഷ്ഠിരഃ।
പ്രച്ഛന്നരൂപവേഷത്വാന്നാഗ്നിർദൃഷ്ടസ്തൃണൈർവൃതഃ ॥ 4-76-13 (31587)
ശിരസാഽഭിപ്രപന്നോസ്മി സപുത്രപരിചാരകഃ ॥ 4-76-14 (31588)
യദസ്മാഭിരജാനദ്ഭിരധിക്ഷിപ്തോ മഹീപതിഃ ।
അവമത്യ കൃതം സർവമജ്ഞാനാത്പ്രാകൃതേ യഥാ।
ക്ഷന്തുമർഹസി തത്സർവം ധർമജ്ഞോ ധർമവത്സല ॥ 4-76-15 (31589)
യദിദം മാമകം രാഷ്ട്രം പുരം രാജ്യം ച പാർഥിവ ।
സദണ്ഡകോശം വിസൃജേ തവ വശ്യോസ്മി പാർഥിവ ।
വയം ച സർവേ സാമാത്യാ ഭവന്തം ശരണം ഗതാഃ ॥ 4-76-16 (31590)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-76-17x (3310)
തം ധർമരാജഃ പതിതം മഹീതലേ
സബന്ധുവർഗം പ്രസമീക്ഷ്യ പാർഥിവം ।
ഉവാച വാക്യം പരലോകദർശനഃ
പ്രനഷ്ടമന്യുർഗതശോകമത്സരഃ॥ 4-76-17 (31591)
ന മേ ഭയം പാർഥിവ വിദ്യതേ മയി
പ്രതീതരൂപോസ്ംയനുചിന്ത്യ മാനസം।
ഏതത്ത്വയാ സംയഗിഹോപപാദിതം
ദ്വിജൈരമാത്യൈഃ സദൃശൈശ്ച പാണ്ഡിതൈഃ ।
ഇമാം ച കന്യാം സമലങ്കൃതാം ഭൃശം
സമീക്ഷ്യ തുഷ്ടോസ്മി നരേന്ദ്രസത്തമ ॥ 4-76-18 (31592)
ക്ഷാന്തമേതൻമഹാബാഹോ യൻമാം വദസി പാർഥിവ।
ന ചൈവ കിഞ്ചിത്പശ്യാമി വികൃതം തേ നരാധിപ ॥ 4-76-19 (31593)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-76-20x (3311)
തതോ വിരാടഃ പരമാമിതുഷ്ടഃ
സമേത്യ രാജ്ഞാ സമയം ചകാര।
രാജ്യം ച സർവം വിസസർജ തസ്മൈ
സദണ്ഡകോശം സപുരം മഹാത്മാ ॥ ॥ 4-76-20 (31594)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ വിരാടപർവണി വൈവാഹികപർവണി ഷട്സപ്തതിതമോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Footnotes
4-76-1 അഭിപന്നോഽപരാധം കൃതവാൻ ॥ 1 ॥ 4-76-3 തതസ്തുഷ്ടാ ഭവന്തു തേ ഇതി ഥo പാഠഃ ॥ 3 ॥വിരാടപർവ - അധ്യായ 077
॥ ശ്രീഃ ॥
4.77. അധ്യായഃ 077
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
വിരാടേനാർജുനംപ്രതി സ്വകുമാര്യാ ഉത്തരായാ ഭാര്യാത്വേന പ്രതിഗ്രഹണപ്രാർഥനേ തംപ്രത്യർജുനേന സഹേതുകഥനം സ്നുപാത്വേന പരിഗ്രഹാംഗീകരണം ॥ 1 ॥ ദുര്യോധനേന യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി ദൂതമുഖേന ത്രയോദശവത്സരസ്യാസംപൂർതാവേവാർജുനേനാത്മപ്രകാശനാത്പുനർവനവാസവിധേയതാനിവേദനം ॥ 2 ॥ യുധിഷ്ഠിരേണ തംപ്രതി തേനൈവ ദൂതേന ഭീഷ്മമുഖാത്സന്ദേഹസ്യ പരിഹരണീയതാപ്രതിവേദനം ॥ 3 ॥ ഭീഷ്മേണ വിചാര്യ നിർധാരണപൂർവകം സങ്കേതകാലസ്യ പൂർണത്വോക്തിഃ ॥ 4 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-77-0 (31595)
വിരാട ഉവാച। 4-77-0x (3312)
യച്ച വക്ഷ്യാംയഹം തേഽദ്യ മാ ശങ്കേഥാ യുധിഷ്ഠിര।
ഇദം സനഗരം രാഷ്ട്രം സജനം സവധൂജനം।
യുഷ്യഭ്യം സംപ്രദാസ്യാമി ഭോക്ഷ്യാംയുച്ഛിഷ്ടമേവ ച ॥ 4-77-1 (31596)
അഹം വദ്ധശ്ചിരം രാജൻഭുക്തഭോഗശ്ചിരം സുഖം।
രാജ്യം ദത്ത്വാ തു യുഷ്മഭ്യം പ്രവ്രജിഷ്യാമി കാനനം ॥ 4-77-2 (31597)
ഉത്തരാം പ്രതിഗൃഹ്ണാതു സവ്യസാചീ ധനഞ്ജയഃ ।
അയം ഹ്യൌപയികോ ഭർതാ തസ്യാഃ പുരുഷസത്തമഃ ॥ 4-77-3 (31598)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-77-4x (3313)
ഏവമുക്തോ ധർമരാജഃ പാർഥപൈക്ഷദ്വനഞ്ജയം।
ഈക്ഷിതം ചാർജുനോ ജ്ഞാത്വാ മാത്സ്യം വചനമബ്രവീത് ॥ 4-77-4 (31599)
വയം വനാന്തരാത്പ്രാപ്താ ന തേ രാജ്യം ഗൃഹാമഹേ।
കിന്തു ദുര്യോധനാദീനാം രാജ്ഞാം രാജ്യം ഗൃഹാമഹേ ॥ 4-77-5 (31600)
പ്രതിഗൃഹ്ണാംയഹം രാജൻസ്രുഷം ദുഹിതരം തവ।
യുക്തോ ഹ്യാവാം ഹി സംബന്ധോ മാത്സ്യഭാരതവംശയോഃ ॥ 4-77-6 (31601)
വിരാട ഉവാച। 4-77-7x (3314)
കിമർഥം പാണ്ഡവശ്രേഷ്ഠ ഭാര്യാം ദുഹിതരം മമ।
പ്രതിഗ്രഹീതും നേമാം ത്വം മയാ ദത്തമിഹേച്ഛസി ॥ 4-77-7 (31602)
അർജുന ഉവാച। 4-77-8x (3315)
അന്തഃപുരേഽഹമുഷിതഃ സദാ പശ്യൻസുതാം തവ।
സഹസ്യം ച പ്രകാശം ച വിശ്വസ്താ പിതൃവൻമയി ॥ 4-77-8 (31603)
പ്രിയോ ബഹുമതശ്ചാഹം നർതനേ ഗീതവാദിതേ।
ആചാര്യവച്ച മാം നിത്യം മന്യതേ ദുഹിതാ തവ ॥ 4-77-9 (31604)
വയസ്യയാ തയാ രാജൻസഹ സംവത്സരോഷിതഃ ।
അതിശങ്കാ തതോഽസ്ഥാനേ തവ ലോകസ്യ ച പ്രഭോ ॥ 4-77-10 (31605)
തസ്മാദാമന്ത്രയേ ത്വാഽദ്യ പുത്രാർഥം മേ വിശാംപതേ।
സുദ്ധം ജിതേന്ദ്രിയം മന്യേ തസ്യാഃ ശുദ്ധിഃ കൃതാ മയാ ॥ 4-77-11 (31606)
സ്നുഷായാം ദുഹിതുർവാപി പുത്രേ ചാത്മനി വാ പുനഃ ।
അതിശങ്കാം ന പശ്യാമി തേന ശുദ്ധിർഭവിഷ്യതി ॥ 4-77-12 (31607)
അഭിഷംഗാദഹം ഭീതോ മിഥ്യാചാരാത്പരന്തപ ।
സ്രുഷാർഥമുത്തരാം രാജൻപ്രതിഗൃഹ്ണാമി തേ സുതാം ॥ 4-77-13 (31608)
സ്വസ്ത്രീയോ വാസുദേവസ്യ സാക്ഷാദ്ദേവസുതോ യഥാ।
ദയിതശ്ചക്രഹസ്തസ്യ ബലവാനസ്ത്രകോവിദഃ ॥ 4-77-14 (31609)
അഭിമന്യുർഗഹാബാഹുഃ പുത്രോ മമ വിശാംപതേ ।
ജാമാതാ തവ യുക്തോ വൈ ഭർതാ ച ദുഹിതുസ്തവ ॥ 4-77-15 (31610)
വിരാട ഉവാച। 4-77-16x (3316)
ഉപപന്നം കുരുശ്രേഷ്ഠേ കുന്തീപുത്രേ ധനഞ്ജയേ।
സദൈവ ധർമനിത്യശ്ച ജ്ഞാതജ്ഞാനശ്ച പാണ്ഡവഃ ॥ 4-77-16 (31611)
യത്കൃത്യം മന്യസേ പാർഥ ക്രിയതാം തദനന്തരം।
സർവേ കാമാഃ സമൃദ്ധാ മേ സംബന്ധീ യസ്യ മേഽർജുനഃ ॥ 4-77-17 (31612)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-77-18x (3317)
ഏവം ബ്രുവതി രാജേന്ദ്രേ കുന്തീപുത്രോ യുധിഷ്ഠിരഃ।
അന്വജാനത സംബന്ധം സമയേ കൃഷ്ണമാത്സ്യയോഃ ॥ 4-77-18 (31613)
ദൂതാൻസർവേഷു മിത്രേഷു വാസുദേവേ ച ഭാരത।
പ്രേഷയാമാസ കൌന്തേയോ വിരാടശ്ച മഹീപതിഃ । 4-77-19 (31614)
പ്രതിഗൃഹ്യ സ്നുഷാർഥം വൈ ദർശയന്വ്രതമാത്മനഃ ।
ശീലശൌചസമാചാരം ലോകസ്യാവേദ്യ ഫൽഗുനഃ ॥ 4-77-20 (31615)
ലോകേ വിഖ്യാപ്യ മാഹാത്ംയം യശശ്ച സ പരന്തപഃ ।
കൃതാർഥഃ ശുചിരവ്യഗ്രസ്തുഷ്ടിമാനഭവത്തദാ ॥ 4-77-21 (31616)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 4-77-22x (3318)
രാജൻപ്രീതോസ്മി ഭദ്രം തേ സഖാ മേഽസി പരന്തപ।
സുഖമധ്യുഷിതാഃ സർവേ അജ്ഞാതാസ്ത്വയി പാർഥിവ ॥ 4-77-22 (31617)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-77-23x (3319)
വിരാടനഗരേ രാജാ ധർമാത്മാ സംശിതവ്രതഃ ।
പൂജിതശ്ചാഭിഷിക്തശ്ച രത്നൈശ്ച ശതശോർചിതഃ ॥ 4-77-23 (31618)
തഥാ ബ്രുവന്തം പ്രസമീക്ഷ്യ രാജാ
പരം പ്രഹൃഷ്ടഃ സ്വജനേന തേന।
സ്നേഹാത്പരിഷ്വജ്യ നൃപോ ഭുജാഭ്യാം
ദദൌ മഹാർഥം കുരുപാണ്ഡവാനാം ॥ 4-77-24 (31619)
യുദ്ധാത്പ്രയാതാഃ കുരവോ ഹി മാർഗേ
സമേത്യ സർവേ ഹിതമേവ തത്ര।
ആചാര്യപുത്രഃ ശകുനിശ്ച രാജാ
ദുര്യോധനഃ സൂതപുത്രശ്ച കർണഃ।
സംമന്ത്ര്യ രാജൻസഹിതാഃ സമർഥാഃ
സമാദിശന്ദൂതമഥോ സമഗ്രാഃ ॥ 4-77-25 (31620)
യുധിഷ്ഠിരശ്ചാപി സുസംഗ്രഹൃഷ്ടോ
ദുര്യോധനാദ്ദൂതമപശ്യദാഗതം।
സ ചാബ്രവീദ്ധർമരാജം സമേത്യ
യുധിഷ്ഠിരം പാണ്ഡവമുഗ്രവീര്യം ॥ 4-77-26 (31621)
ധനഞ്ജയേനാസി പുനർവനായ
പ്രവ്രാജിതഃ സമയേ തിഷ്ഠ പാർഥഃ।
ത്രയോദശേ ഹ്യേവ കിരീടമാലീ
സംവത്സരേ പാണ്ഡവേയോഽദ്യ ദൃഷ്ടഃ ॥ 4-77-27 (31622)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-77-28x (3320)
തതോഽബ്രവീദ്ധർമസുതഃ പ്രഹസ്യ
ക്ഷിപ്രം ഗത്വാ ബ്രൂഹി സുയോധനം തം।
പിതാമഹഃ ശാന്തനവോ ബ്രവീതു
പൂർണോ ന പൂർണോഽദ്യ ത്രയോദശോ നഃ ॥ 4-77-28 (31623)
സംവത്സരാത്തേ തു ധനഞ്ജയേന
വിഷ്ഫാരിതം ഗാണ്ഡിവമാജിമധ്യേ।
പൂർണോ ന പൂർണോ ന ഇതി ബ്രവീതു
യദസ്യ സത്യം മമ തത്പ്രമാണം ॥ 4-77-29 (31624)
തേനൈവമുക്തഃ സ നിവൃത്യ ദൂതോ
ദുര്യോധനം പ്രാപ്യ ശശംസ തത്ത്വം॥ 4-77-30 (31625)
സമേത്യ ദൂതേന സ രാജപുത്രോ
ദുര്യോധനോ മന്ത്രയാമാസ തത്ര।
ഭീഷ്മേണ കർണേന കൃപേണ ചൈവ
ദ്രോണേന ഭൂരിശ്രവസാ ച സാർധം ॥ 4-77-31 (31626)
സംമന്ത്ര്യ രാത്രൌ ബഹുഭിഃ സുഹൃദ്ഭി-
ർഭീഷ്മോഽബ്രവീദ്ധാർതരാഷ്ട്രം മഹാത്മാ ।
തീർണപ്രതിജ്ഞേന ധനഞ്ജയേന
വിഷ്ഫാരിതം ഗാണ്ഡിവമാജിമധ്യേ ॥ 4-77-32 (31627)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-77-33x (3321)
നേച്ഛന്ത്യസത്യേന സുരേന്ദ്രലോകം
പാണ്ഡോഃ സുതാ ബ്രഹ്മണശ്ചാപി ലോകം।
തഥ്യം ച തേ പഥ്യമഹം ബ്രവീമി
സ്വർഗ്യം യശസ്യം പരലോകപഥ്യം ॥ 4-77-33 (31628)
കുന്തീസുതൈസ്ത്വം സമുപൈഹി സന്ധിം
ഭുങ്ക്ഷ്വ സ്വരാജ്യം സഹ പാണ്ഡവേയൈഃ।
യുധ്യസ്വ നോചേത്സ്ഥിരബുദ്ധിരാജൌ
കുന്തീസുതൈര്യദ്യപി രാജ്യമിച്ഛേഃ ॥ 4-77-34 (31629)
ആന്തം ന ശക്യം കപടേന ഭോക്തും
രാജ്യം പരേഷാം മഹതാം ബലീനാം।
ജിത്വാ ശത്രൂൻഭുങ്ക്ഷ്വ രാജ്യം സമഗ്രം
ഹതോ ഭവാൻഭോക്ഷ്യതി വജ്രിലോകം ॥ 4-77-35 (31630)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-77-36x (3322)
തതഃ സ ഭാഗീരഥിസൂനുവാക്യം
നിശംയ ഗാന്ധാരിതനൂദ്ഭവോ നൃപഃ।
ഉവാച ഭീഷ്മം പ്രമുഖേ ച പിത്രോ-
ർമഹീം ന ദദ്യാമണുമാത്രികാമപി।
നിഹൻമി പാണ്ഡൂദരസംഭവാന്വാ
ഹതോസ്മി തൈർവാ സുരലോകമേമി ॥ 4-77-36 (31631)
തേ ധാർതരാഷ്ട്രാഃ സമയം നിശംയ
തീർണപ്രതിജ്ഞസ്യ ധനഞ്ജയസ്യ
സഞ്ചിന്ത്യ സർവേ സഹിതാഃ സുഹൃദ്ഭിഃ
സപാർഥിവാഃ സ്വാനി ഗൃഹാണി ജഗ്മുഃ ॥ ॥ 4-77-37 (31632)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ വിരാടപർവണി വൈവാഹികപർവണി സപ്തസപ്തതിതമോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Footnotes
4-77-6 ആവാം ആവയോഃ ॥ 6 ॥വിരാടപർവ - അധ്യായ 078
॥ ശ്രീഃ ॥
4.78. അധ്യായഃ 078
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
അജ്ഞാതവാസപരിസമാപനാനന്തരമുപപ്ലാവ്യനഗരേ വസദ്ഭിഃ പാണ്ഡവൈർദൂതമുഖേന സമാഹൂതൈ രാമകൃഷ്ണാദിഭിഃ സുഭദ്രാഭിമന്യുപ്രഭൃതിഭിഃ സഹോപപ്ലാവ്യം പ്രത്യാഗമനം ॥ 1 ॥ തഥാ ദ്രൌപദേയാദിഭിഃ സഹ ദ്രുപദാദിഭിരാഗമനം ॥ 2 ॥ തത ഉത്തരയാഽഭിമന്യോരുദ്വാഹഃ ॥ 3 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-78-0 (31633)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-78-0x (3323)
തതസ്ത്രയോദശേ വർഷേ നിവൃത്തേ പഞ്ച പാണ്ഡവാഃ।
ഉപപ്ലാവ്യേ വിരാടസ്യ വാസം ചക്രുഃ പുരോത്തമേ ॥ 4-78-1 (31634)
ദൂതാൻമിത്രേഷു സർവേഷു ജ്ഞാതിസംബന്ധികേഷ്വപി।
പ്രേഷയാമാസ കൌന്തേയോ വിരാടശ്ച മഹീപതിഃ ॥ 4-78-2 (31635)
തേഷു തത്രോപവിഷ്ടേഷു പ്രേഷിതേഷു തതസ്തതഃ ।
തത്രാഗമൻമഹാബാഹുർവനമാലീ ബലാനുജഃ ॥ 4-78-3 (31636)
തസ്മിൻകാലേ നിശംയാഥ ദൂതവാക്യം ജനാർദനഃ।
ദയിതം സ്വസ്ത്രിയം പുത്രം സുഭദ്രായാഃ സുമാനിതം।
അഭിമന്യും സമാദായ രാമേണ സഹിതസ്തദാ ॥ 4-78-4 (31637)
സർവയാദവമുഖ്യൈശ്ച സംവൃതഃ പരവീരഹാ।
ശംഖദുന്ദുഭിനിർഘോഷൈർവിരാടനഗരം യയൌ ॥ 4-78-5 (31638)
കൃതവർമാ ച ഹാർദിക്യോ യുയുധാനശ്ച സാത്യകിഃ।
അനാധൃഷ്ടിസ്തഥാഽക്രൂരഃ സാംബോ നിശഠ ഏവ ച।
പ്രദ്യുംനശ്ച മഹാബാഹുരുൽമുകശ്ച മഹാബലഃ ॥ 4-78-6 (31639)
അഭിമന്യുമുപാദായ സഹ മാത്രാ പരന്തപാഃ।
കൃഷ്ണേന സഹിതാഃ സർവേ പാണ്ഡവാന്ദ്രഷ്ടുമാഗതാഃ ॥ 4-78-7 (31640)
ഇന്ദ്രസേനാദയശ്ചൈവ രഥൈസ്തൈഃ സുസമാഹിതൈഃ ।
ഉപേയുഃ സഹിതാഃ സർവേ പരിസംവത്സരോഷിതാഃ ॥ 4-78-8 (31641)
ദശനാഗസഹസ്രാണി ഹയാനാം ദ്വിഗുണം തഥാ।
രഥാനാം നിയുതം പൂർണം നിഖർവം ച പദാതയഃ ॥ 4-78-9 (31642)
വൃഷ്ണ്യന്ധകാശ്ച ശതശോ ഭോജാശ്ച പരമൌജസഃ।
അന്യുർവൃഷ്ണിശാർദൂലം വാസുദേവം മഹാബലം ॥ 4-78-10 (31643)
വാസുദേവം തഥാഽഽയാന്തം ശ്രുത്വാ പാണ്ഡുസുതാസ്തദാ।
മാത്സ്യേന സഹിതാഃ സർവേ പ്രത്യുദ്യാതാ ജനാർദനം ॥ 4-78-11 (31644)
ശംഖദുന്ദുഭിനിർഘോഷൈർമംഗലൈശ്ച ജനാർദനം ।
വവന്ദുർമുദിതാഃ സർവേ പാദയോസ്തസ്യ പാണ്ഡവാഃ।
മാത്സ്യേന സഹിതാഃ സർവേ ആനന്ദാശ്രുപരിപ്ലുതാഃ ॥ 4-78-12 (31645)
പാണ്ഡവാ ഊചുഃ। 4-78-13x (3324)
തവ കൃഷ്ണ പ്രസാദാദ്വൈ വർഷാണ്യേതാനി സർവശഃ।
ത്രയോദശോപി ദാശാർഹ യഥാ സ സമയഃ കൃതഃ ॥ 4-78-13 (31646)
ഉഷിതാഃ സ്മോ ജഗന്നാഥ ത്വം നാഥോ നോ ജനാർദന।
രക്ഷസ്വ ദേവദേവേശ ത്വാമാര്യ ശരണം ഗതാഃ ॥ 4-78-14 (31647)
വൈശംപായന ഉവാച। 4-78-15x (3325)
താന്വന്ദൂമാനാൻസഹസാ പരിഷ്വജ്യ ജനാർദനഃ।
വിരാടസ്യ സഹായാംസ്താൻസർവയാദവസംവൃതഃ॥ 4-78-15 (31648)
യഥാർഹം പൂജയാമാസ മുദാ പരമയാ യുതഃ।
വൃഷ്ണിവീരാശ്ച താൻസർവാന്യഥാർഹം പ്രതിപേദിരേ ॥ 4-78-16 (31649)
കൃഷ്ണാ ച ദേവകീപുത്രം വവന്ദേ പാദയോസ്തഥാ।
താമുദ്യംയ സുകേശാന്താം നയനേ പരിമൃജ്യ ച ।
ഉവാച വാക്യം ദേവേശഃ സർവയാദവസന്നിധൌ ॥ 4-78-17 (31650)
മാ ശോകം കുരു കല്യാണി ധാർതരാഷ്ട്രാൻസമാഹിതാൻ।
അചിരാദ്ധാതയിത്വാഽഹം പാർഥേന സഹിതഃ ക്ഷിതിം ॥ 4-78-18 (31651)
യുധിഷ്ഠിരായ ദാസ്യാമി യാതു തേ മാനസോ ജ്വരഃ।
അഭിമന്യുനാ ച പാർഥേനരൌക്മിണേയേന തേ ശപേ ॥ 4-78-19 (31652)
സത്യമേതദ്വചോ മഹ്യമവൈഹി ത്വമനിന്ദിതേ।
ഇത്യുക്ത്വാ താം വിസൃജ്യാഥ പ്രീയമാണോ യുധിഷ്ഠിരം।
അന്വാസ്ത വൃഷ്ണിശാർദൂലഃ സഹ വൃഷ്ണ്യന്ധകൈസ്തഥാ ॥ 4-78-20 (31653)
കാശിരാജശ്ച ശൈബ്യശ്ച ഭജമാനൌ യുധിഷ്ഠിരം।
അക്ഷൌഹിണീഭ്യാം സഹിതാവാഗതൌ പൃഥിവീപതീ ॥ 4-78-21 (31654)
അക്ഷൌഹിണീഭിഃ പാഞ്ചാലസ്തിസൃഭിശ്ച മഹാബലഃ।
ദ്രൌപദ്യാശ്ച സുതാ വീരാഃ ശിഖണ്ഡീ ചാപരാജിതഃ ॥ 4-78-22 (31655)
ധൃഷ്ടദ്യുംനശ്ച ദുർധർഷഃ സർവശസ്ത്രഭൃതാംവരഃ।
ഉപപ്ലാവ്യം യയുഃ ശീഘ്രം പാണ്ഡവാർഥേ മഹാബലാഃ ॥ 4-78-23 (31656)
തതഃ ശതസഹസ്രാണി പ്രയുതാന്യർബുദാനി ച।
സമീപമഭിവർതന്തേ യോധാ യൌധിഷ്ഠിരം ബലം॥ 4-78-24 (31657)
സമുദ്രമിവ ധർമാന്തേ സ്രോതഃശ്രേഷ്ഠാഃ പൃഥക്പൃഥക്।
ആപൂരയൻമഹീപാലാ യജ്വാനോ ഭൂരിദക്ഷിണൈഃ ।
വേദാവഭൃഥസംപന്നാഃ ശൂരാഃ സർവേ തനുത്യജഃ ॥ 4-78-25 (31658)
താനാഗതാനഭിപ്രേക്ഷ്യ പാർഥോ ജ്ഞാനഭൃതാം വരഃ।
പൂജയാമാസ വിധിവദ്യഥാർഹം രാജസത്തമാൻ॥ 4-78-26 (31659)
പാരിബർഹം ദദൌ കൃഷ്ണഃ പാണ്ഡവാനാം മഹാത്മനാം।
സ്ത്രിയോ വാസാംസി രത്നാനി പൃഥക്പൃഥഗനേകശഃ ॥ 4-78-27 (31660)
രാജാനോ രാജപുത്രാശ്ച നിവൃത്തേ സമയേ തഥാ।
യഥാംർഹ പാണ്ഡവശ്രേഷ്ഠൈരവർതന്താഭിപൂജിതാഃ।
ആസൻപ്രഹൃഷ്ടമനസഃ പാരിബർഹം ദദുസ്തദാ ॥ 4-78-28 (31661)
സർവേഷു സമവേതേഷു രാജഭിർവൃഷ്ണിഭിഃ സഹ।
വിവാഹോ വിധവദ്രാജന്വവൃധേ കുരുമാത്സ്യയോഃ॥ 4-78-29 (31662)
തതഃ ശംഖാ മൃദംഗാശ്ച ഗോമുഖാ ഡിണ്ഡിമാസ്തദാ।
അഭിമന്യോർവിവാഹേ തു നേദുർമാത്സ്യസ്യ വേശ്മനി ॥ 4-78-30 (31663)
ഉച്ചാവചാൻമൃഗാഞ്ജഘ്നുർമേധ്യാംശ്ച ശതശസ്തഥാ।
ഭക്ഷ്യാന്നഭോജ്യപാനാനി പ്രഭൂതാന്യഭ്യഹാരയൻ ॥ 4-78-31 (31664)
ഗായനാഖ്യാനശീലാശ്ച നടാ വൈതാലികാസ്തഥാ।
സ്തുവന്തസ്താനുപാതിഷ്ഠൻസൂതാശ്ച സഹ മാഗധൈഃ॥ 4-78-32 (31665)
സ്ത്രിയോ വൃദ്ധാസ്തരുണ്യശ്ച ഉത്സവേ തസ്യ മംഗലേ।
ദ്രൌപദ്യന്തഃപുരേ ചൈവ വിരാടസ്യ ഗൃഹേ സ്ത്രിയഃ ॥ 4-78-33 (31666)
സുദേഷ്ണാം തു പുരസ്കൃത്യ മത്സ്യാനാമപി ച സ്ത്രിയഃ।
ആജഗ്മുശ്ചാരുപീനാംഗ്യഃ സുമൃഷ്ടമണികുണ്ഡലാഃ॥ 4-78-34 (31667)
വർണോപപന്നാസ്താ നാര്യോ രൂപവന്തയഃ സ്വലങ്കൃതാഃ।
സർവാസാമഭവത്കൃഷ്ണാ രൂപേണ വപുഷാഽധികാ ॥ 4-78-35 (31668)
പരിവാര്യോത്തരാം ശ്ലാഘ്യാം രാജപുത്രീമലങ്കൃതാം।
സുതാമിവ മഹേന്ദ്രസ്യ പുരസ്കൃത്യോപതസ്ഥിരേ ॥ 4-78-36 (31669)
ഭൃംഗാരും തു സമാദായ സൌവർണം ജലപൂരിതം।
പാർഥസ്യ ഹസ്തേ സഹസാ സുതാമിന്ദീവരേക്ഷണാം।
സ്നുഷാർഥം പ്രാക്ഷിപദ്വാരി വിരാടോ വാഹിനീപതിഃ ॥ 4-78-37 (31670)
താം പ്രത്യഗൃഹ്ണാകൌന്തേയഃ സുതസ്യാർഥേ മഹാമനാഃ ।
സൌഭദ്രാശ്ചാനവദ്യാംഗോ വിരാടതനയാം തദാ ॥ 4-78-38 (31671)
തത്രാതിഷ്ഠദ്ഗൃഹീത്വാ തു രൂപമിന്ദ്രാസ്യ ധാരയൻ।
സ്നുഷാം താം പരിഗൃഹ്ണാനഃ കുന്തീപുത്രോ യുധിഷ്ഠിരഃ ॥ 4-78-39 (31672)
ദ്രുപദശ്ച വിരാടശ്ച ശിഖണ്ഡീ ച മഹാബലഃ ।
യുയുധാനശ്ച ശൈബ്യശ്ച ധൃഷ്ടദ്യുംനശ്ച സാത്യകിഃ ॥ 4-78-40 (31673)
സപ്തൈതേഽക്ഷൌഹിണീപാലാ യജ്വാനോ ഭൂരിദക്ഷിണാഃ ।
പാണ്ഡവം പരിവാര്യൈതേ നിവേശം ചക്രിരേ തദാ ॥ 4-78-41 (31674)
തത്രസ്ഥായാം തു സേനായാം മാത്സ്യോ ധർമഭൃതാംവരഃ ।
പ്രീതോ ദുഹിതരം ഗൃഹ്യ പ്രദദാവഭിമന്യവേ ॥ 4-78-42 (31675)
പ്രതിഗൃഹ്യോത്തരാം പാർഥഃ പുരസ്കൃത്യ ജനാർദനം ।
വിവാഹം കാരയാമാസ സൌഭദ്രസ്യ മഹാത്മനഃ ॥ 4-78-43 (31676)
തതോ വിവാഹോ വവൃധേ സ്ഫീതഃ സർവഗുണാന്വിതഃ ।
സൌഭദ്രസ്യാദ്ഭുതം കർമ പിതുസ്തവ പിതുസ്തദാ ॥ 4-78-44 (31677)
ധൌംയഃ ശിഷ്യൈഃ പരിവൃതോ ജുഹാവാഗ്നൌ വിധാനതഃ ।
അഗ്നിം പ്രദക്ഷിണീകുർവൻസൌഭദ്രഃ പാണിമഗ്രഹീത് ॥ 4-78-45 (31678)
തതഃ പാർഥായ സംഹൃഷ്ടോ മാത്സ്യരാജോ ധനം മഹത്।
തസ്മൈ ശതസഹസ്രാണി ഹയാനാം വാതരംഹസാം ॥ 4-78-46 (31679)
ദ്വേ ച നാഗശതേ മുഖ്യേ ധനം ബഹുവിധം തദാ।
പ്രാദാൻമാത്സ്യപതിർഹൃഷ്ടഃ കന്യാധനമനുത്തമം ॥ 4-78-47 (31680)
പാരിബർഹം ച പാർഥേഭ്യഃ പ്രദദൌ മത്സ്യപുംഗവഃ ।
കൃഷ്ണേന സഹ കൌന്തേയഃ പ്രത്യഗൃഹ്ണാത്പ്രഭൂതവത് ॥ 4-78-48 (31681)
കൃതേ വിവാഹേ തു തദാ ധർമപുത്രോ യുധിഷ്ഠിരഃ।
ബ്രാഹ്മണേഭ്യോ ദദൌ വിത്തം യദുപാഹരദച്യുതഃ ॥ 4-78-49 (31682)
ഗോസഹസ്രാണി വസ്ത്രാണി രത്നാനി വിവിധാനി ച।
ഭൂഷണാനി ച സർവാണി യാനാനി ശയനാനി ച ॥ 4-78-50 (31683)
നാഗരാൻപ്രീതിഭിർദിവ്യൈസ്തർപയാമാസ ഭൂപതിഃ ॥ 4-78-51 (31684)
തൻമഹോത്സവസങ്കാശം ഹൃഷ്ടപുഷ്ടജനാകുലം।
നഗരം മത്സ്യരാജസ്യ ശുശുഭേ ഭരതർഷഭ ॥ 4-78-52 (31685)
പുരോഹിതൈരമാത്യൈശ്ച പൌരൈർജാനപദൈഃ സഹ।
വിരാടോ നൃപതിഃ ശ്രീമാൻസൌഭദ്രായാഭിമന്യവേ ।
താം സുതാമുത്തരാം ദത്ത്വാ മുമുദേ പരമം തദാ ॥ 4-78-53 (31686)
ജനമേജയ ഉവാച। 4-78-54x (3326)
വൃത്തേ വിവാഹേ ഹൃഷ്ടാത്മാ യദുവാച യുധിഷ്ഠിരഃ।
തത്സർവം കഥയസ്വേഹ കൃതവന്തോ യദുത്തരം ॥ ॥ 4-78-54 (31687)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ശതസാഹസ്ത്രികായാം സംഹിതായാം വൈയാസിക്യാം വിരാടപർവണി വൈവാഹികപർവണി അഷ്ടസപ്തതിതമോഽധ്യായഃ ॥ ॥ വൈവാഹികപർവ സമാപ്തം ॥ 5 ॥ ॥ സമാപ്തം ച വിരാടപർവ ॥ 4 ॥