Kumbhaghonam Edition in Malayalam Script
5. ഉദ്യോഗപർവ
ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 001
॥ ശ്രീഃ ॥
5.1. അധ്യായഃ 001
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
വിരാടസഭാം പ്രവിഷ്ടേഷു രാജസു ശ്രീകൃഷ്ണേന പാണ്ഡവവൃത്താന്തകഥനപൂർവകം ധൃതരാഷ്ട്രംപ്രതി ദൂതപ്രേഷണനിർധാരണം ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-1-0 (31688)
ശ്രീവേദവ്യാസായ നമഃ। 5-1-0x (3327)
നാരായണം നമസ്കൃത്യ നരം ചൈവ നരോത്തമം।
ദേവീം സരസ്വതീം ചൈവ തതോ ജയമുദീരയേത് ॥ 5-1-1 (31689)
വൈശംപായന ഉവാച। 5-1-1x (3328)
കൃത്വാ വിവാഹം തു കുരുപ്രവീരാ-
സ്തദാഽഭിമന്യോർമുദിതാഃ സപക്ഷാഃ।
വിശ്രംയ രാത്രാവുഷസി പ്രതീതാഃ
സഭാം വിരാടസ്യ തതോഽഭിജഗ്മുഃ ॥ 5-1-1 (31690)
സഭാ തു സാ മത്സ്യപതേഃ സമൃദ്ധാ
മണിപ്രവേകോത്തമരത്നചിത്രാ।
ന്യസ്താസനാ മാല്യവതീ സുഗന്ധാ
താമഭ്യയുസ്തേ നരരാജവര്യാഃ॥ 5-1-2 (31691)
അഥാസനാന്യാവിശതാം പുരസ്താ-
ദുഭൌ വിരാടദ്രുപദൌ നരേന്ദ്രൌ।
വൃദ്ധൌ ച മാന്യൌ പൃഥിവീപതീനാം
പിത്രാ സമം തമജനാർദനൌ ച ॥ 5-1-3 (31692)
പാഞ്ചാലരാജസ്യ സമീപതസ്തു
ശിനിപ്രവീരഃ സഹരൌഹിണേയഃ
മത്സ്യസ്യ രാജ്ഞസ്തു സുസന്നികൃഷ്ടൌ
ജനാർദനശ്ചൈവ യുധിഷ്ഠിരശ്ച॥ 5-1-4 (31693)
സുതാശ്ച സർവേ ദ്രുപദസ്യ രാജ്ഞോ
ഭീമാർജുനൌ മാദ്രവതീസുതൌ ച।
പ്രദ്യുംനസാംബൌ ച യുധി പ്രവീരൌ
വിരാടപുത്രൈശ്ച സഹാഭിമന്യുഃ ॥ 5-1-5 (31694)
സർവേ ച ശൂരാഃ പിതൃഭിഃ സമാനാ
വീര്യേണ രൂപേണ ബലേന ചൈവ।
ഉപാവിശന്ദ്രൌപദേയാഃ കുമാരാഃ
സുവർണചിത്രേഷു വരാസനേഷു ॥ 5-1-6 (31695)
തഥോപവിഷ്ടേഷു മഹാരഥേഷു
വിരാജമാനാഭരണാംബരേഷു
രരാജ സാ രാജവതീ സമൃദ്ധാ
ഗ്രഹൈരിവ ദ്യൌർവിമലൈരുപേതാ ॥ 5-1-7 (31696)
തതഃ കഥാസ്തേ സമവായയുക്താഃ
കൃത്വാ വിചിത്രാഃ പുരുഷപ്രവീരാഃ ।
തസ്ഥുർമുഹൂർതം പരിചിന്തയന്തഃ
കൃഷ്ണം നൃപാസ്തേ സമുദീക്ഷമാണാഃ ॥ 5-1-8 (31697)
കഥാന്തമാസാദ്യ ച മാധവേന
സംഘട്ടിതാഃ പാണ്ഡവകാര്യഹേതോഃ।
തേ രാജസിംഹാഃ സഹിതാ ഹ്യശ്രൃണ്വ-
ന്വാക്യം മഹാർഥം സുമഹോദയം ച ॥ 5-1-9 (31698)
ശ്രീകൃഷ്ണ ഉവാച। 5-1-10x (3329)
സർവൈർഭവദ്ഭിർവിദിതം യഥാഽയം
യുധിഷ്ഠിരഃ സൌബലേനാക്ഷവത്യാം।
ജിതോ നികൃത്യാഽപഹൃതം ച രാജ്യം
വനപ്രവാസേ സമയഃ കൃതശ്ച ॥ 5-1-10 (31699)
ശക്തൈർവിജേതും തരസാ മഹീം ച
സത്യേ സ്ഥിതൈഃ സത്യരഥൈര്യഥാവത്।
പാണ്ഡോഃ സുതൈസ്ത്രദ്രുതമുഗ്രരൂപം
വർഷാണി ഷട് സപ്ത ച ചീർണമഗ്ര്യൈഃ ॥ 5-1-11 (31700)
ത്രയോദശശ്ചൈവ സുദുസ്തരോഽയ-
മജ്ഞായമാനൈർഭവതാം സമീപേ।
ക്ലേശാനസഹ്യാന്വിവിധാൻസഹദ്ഭി-
ർമഹാത്മഭിശ്ചാപി വനേ നിവിഷ്ടം।
ഏതൈഃ പരപ്രേഷ്യനിയോഗയുക്തൈ-
രിച്ഛദ്ഭിരാപ്തം സ്വകുലേന രാജ്യം॥ 5-1-12 (31701)
ഏവം ഗതേ ധർമസുതസ്യ രാജ്ഞോ
ദുര്യോധനസ്യാപി ച യദ്ധിതം സ്യാത്।
തച്ചിന്തയധ്വം കുരുപാണ്ഡവാനാം
ധർംയം ച യുക്തം ച യശസ്കരം ച ॥ 5-1-13 (31702)
അധർമയുക്തം ന ച കാമയേത
രാജ്യം സുരാണാമപി ധർമരാജഃ।
ധർമാർഥയുക്തം തു മഹീപതിത്വം
ഗ്രോമേഽപി കസ്മിംശ്ചിദയം ബുഭൂഷേത് ॥ 5-1-14 (31703)
പിത്ര്യം ഹി രാജ്യം വിദിതം നൃപാണാം
യഥാഽപകൃഷ്ടം ധൃതരാഷ്ട്രപുത്രൈഃ।
മിഥ്യോപചാരേണ യഥാ ഹ്യനേന
കൃച്ഛ്രം മഹത്പ്രാപ്തമസഹ്യരൂപം ॥ 5-1-15 (31704)
ന ചാപി പാർഥോ വിജിതോ രണേ തൈഃ
സ്വതേജസാ ധൃതരാഷ്ട്രസ്യ പുത്രൈഃ।
തഥാഽപി രാജാ സഹിതഃ സുഹൃദ്ഭി-
രഭീപ്സതേഽനാമയമേവ തേഷാം ॥ 5-1-16 (31705)
യത്തു സ്വയം പാണ്ഡുസുതൈർവിജിത്യ
സമാഹൃതം ഭൂമിപതീൻപ്രപീഡ്യ
തത്പ്രാർഥയന്തേ പുരുഷപ്രവീരാഃ
കുന്തീസുതാ മാദ്രവതീസുതൌ ച ॥ 5-1-17 (31706)
ബലാഭിയുക്തൈർവിവിധൈരുപായൈഃ
സംപ്രാർഥിതാ ഹന്തുമമിത്രസംഘൈഃ।
രാജ്യം ജിഹീർഷദ്ഭിരസദ്ഭിരുഗ്രൈഃ
സർവം ച തദ്വോ വിദിതം യഥാവത് ॥ 5-1-18 (31707)
തേഷാം ച ലോഭം പ്രസമീക്ഷ്യ വൃദ്ധം
ധർമജ്ഞതാം ചാപി യുധിഷ്ഠിരസ്യ।
സംബന്ധിതാം ചാപി സമീക്ഷ്യ തേഷാം
മതിം കുരുധ്വം സഹിതാഃ പൃഥക്വ । 5-1-19 (31708)
ഇമേ ച സത്യേഽഭിരതാഃ സദൈവ
തം പാലയിത്വാ സമയം യഥാവത്।
അതോഽന്യഥാ തൈരുപചര്യമാണാ
ഹന്യുഃ സമേതാന്ധൃതരാഷ്ട്രപുത്രാൻ॥ 5-1-20 (31709)
തൈർവിപ്രകാരം ച നിശംയ കാര്യേ
സുഹൃജ്ജനാസ്താൻപരിവാരയേയുഃ।
യുദ്ധേന ബാധേയുരിമാംസ്തഥൈവം
തൈർബാധ്യമാനാ യുധി താംശ്ച ഹന്യുഃ ॥ 5-1-21 (31710)
തഥാഽപി നേമേഽൽപതയാഽസമർഥാ-
സ്തേഷാം ജയായേതി ഭവേൻമതിർവഃ ।
സമേത്യ സർവേ സഹിതാഃ സുഹൃദ്ഭി-
സ്തേഷാം വിനാശായ യതേയുരേവ ॥ 5-1-22 (31711)
ദുര്യോധനസ്യാപി മതം യഥാവ-
ന്ന ജ്ഞായതേ കിം നു കരിഷ്യതീതി
അജ്ഞായമാനേ ച മതേ പരസ്യ
മന്ത്രസ്യ പാരം കഥമഭ്യുപേമഃ ॥ 5-1-23 (31712)
തസ്മാദിതോ ഗച്ഛതു ധർമശീലഃ
ശുചിഃ കുലീനഃ പുരുഷോഽപ്രമത്തഃ।
ദൂതഃ സമർഥഃ പ്രശമായ തേഷാം
രാജ്യാർധദാനായ യുധിഷ്ഠിരസ്യ ॥ 5-1-24 (31713)
നിശംയ വാക്യം തു ജനാർദനസ്യ
ധർമാർഥയുക്തം മധുരം സമം ച।
സമാദദേ വാക്യമഥാഗ്രജോഽസ്യ
സംപൂജ്യ വാക്യം തദതീവ രാജൻ ॥ ॥ 5-1-25 (31714)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി സേനോദ്യോഗപർവണി പ്രഥമോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-1-1 പ്രതീതാഃ പ്രബുദ്ധാഃ ॥ 1 ॥ 5-1-3 ആവിശതാമുപവിഷ്ടൌ । പിത്രാ ബസുദേവേന ॥ 3 ॥ 5-1-10 അക്ഷവത്യാം ദ്യൂതക്രീഡായാം ॥ 10 ॥ 5-1-11 സത്യം രഥവദാരോദ്ധം യോഗ്യം യോഷാം ॥ 11 ॥ 5-1-14 ബഭൂഷേത് പ്രാപ്തുമിച്ഛേത് । തങഭാവ ആർഷഃ ॥ 14 ॥ 5-1-16 അനാമയം കുശലം ॥ 16 ॥ 5-1-20 അതോ രാജ്യാർധപ്രദാനാത് ॥ 20 ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 002
॥ ശ്രീഃ ॥
5.2. അധ്യായഃ 002
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
ബലരാമേണ കൃഷ്ണമതാനുമോദനപൂർവകം സ്വസ്യ ദുര്യോധനേ പക്ഷപതാവിഷ്കരണം ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-2-0 (31715)
ബലദേവ ഉവാച। 5-2-0x (3330)
ശ്രുതം ഭവദ്ഭിർഗദപൂർവജസ്യ
വാക്യം യഥാ ധർമവദർഥവച്ച।
അജാതശത്രോശ്ച ഹിതം ച യുക്തം
ദുര്യോധനസ്യാപി തഥൈവ രാജ്ഞഃ ॥ 5-2-1 (31716)
അർധം ഹി രാജ്യസ്യ വിസൃജ്യ വീരാഃ
കുന്തീസുതാസ്തസ്യ കൃതേ യതന്തേ।
പ്രദായ ചാർധം ധൃതരാഷ്ട്രപുത്രഃ
സുഖീ സഹാസ്മാഭിരതീവ മോദേത് ॥ 5-2-2 (31717)
ലബ്ധ്വാ ഹി രാജ്യം പൂരുഷപ്രവീരാഃ
സംയക്പ്രവൃത്തേഷു പരേഷു ചൈവ ।
ധ്രുവം പ്രശാന്താഃ സുഖമാവിശേയു-
സ്തേഷാം പ്രശാന്തിശ്ച ഹിതം പ്രജാനാം ॥ 5-2-3 (31718)
ദുര്യോധനസ്യാപി മതം ച വേത്തും
വക്തും ച വാക്യാനി യുധിഷ്ഠിരസ്യ।
പ്രിയം ച മേ സ്യാദ്യദി തത്ര കശ്ചി-
ദ്വ്രജേച്ഛമാർഥം കുരുപാണ്ഡവാനാം ॥ 5-2-4 (31719)
സ ഭീഷ്മമാമന്ത്ര്യ കുരുപ്രവീരം
വൈചിത്രവീര്യം ച മഹാനുഭാവം ।
ദ്രോണം സപുത്രം വിദുരം കൃപം ച
ഗാന്ധാരരാജം ച സമൂതപുത്രം ॥ 5-2-5 (31720)
സവേ ച യേഽന്യേ ധൃതരാഷ്ട്രപുത്രാ
ബലപ്രധാനാ നിഗമപ്രധാനാഃ ।
സ്ഥിതാശ്ച ധർമേഷു യഥാ സ്വകേഷു
ലോകപ്രവീരാഃ ശ്രുതശീലവൃദ്ധാഃ ॥ 5-2-6 (31721)
ഏതേഷു സർവേഷു സമാഗതേഷു
പൌരേഷു വൃദ്ധേഷു ച സംഗതേഷു।
ബ്രവീതു വാക്യം പ്രണിപാതയുക്തം
കുന്തീസുതസ്യാർഥകരം യഥാ സ്യാത് ॥ 5-2-7 (31722)
സർവാസ്വവസ്ഥാസു ച തേ ന കോപ്യാ
ഗ്രസ്തോ ഹി സോഽർഥോ ബലമാശ്രിതൈസ്തൈഃ।
പ്രിയാഭ്യുപേതസ്യ യുധിഷ്ഠിരസ്യ
ദ്യൂതേ പ്രസക്തസ്യ ഹൃതം ച രാജ്യം ॥ 5-2-8 (31723)
നിവാര്യമാണശ്ച കുരുപ്രവീരഃ
സർവൈഃ സുഹൃദ്ഭിർഹ്യമപ്യതംഝഃ।
സ ദീവ്യമാനഃ പ്രതിദീവ്യ ചൈനം
ഗാന്ധാരരാജസ്യ സുതം മതാക്ഷം ॥ 5-2-9 (31724)
ഹിത്വാ ഹി കർണം ച സുയോധനം ച
സമാഹ്വയദ്ദേവിതുമാജമീഢഃ।
ദുരോദരാസ്തത്ര സഹസ്രശോഽന്യേ
യുധിഷ്ഠിരോ യാന്വിഷഹേത ജേതും ॥ 5-2-10 (31725)
ഉത്സൃജ്യ താൻസൌബലമേവ ചായം
സമാഹ്വയത്തേന ജിതോഽക്ഷവത്യാം।
സ ദീവ്യമാനഃ പ്രതിദേവനേന
അക്ഷേഷു നിത്യം സ്വപരാങ്ഭുഖേഷു ॥ 5-2-11 (31726)
സംരംഭമാണോ വിജിതഃ പ്രസഹ്യ
തത്രാപരാധഃ ശകുനേർന കശ്ചിത്।
തസ്മാത്പ്രണംയൈവ വചോ ബ്രവീതു
വൈചിത്രവീര്യം ബഹുസാമയുക്തം ॥ 5-2-12 (31727)
തഥാ ഹി ശക്യോ ധൃതരാഷ്ട്രപുത്രഃ
സ്വാർഥേം നിയോക്തും പുരുഷേണ തേന।
അയുദ്ധമാകാങ്ക്ഷത കൌരവാണാം
സാംനൈവ ദുര്യോധനമാശ്വസധ്വം॥ 5-2-13 (31728)
സാംനാ ജിതോഽർഥോഽർഥകരോ ഭവേത
യുദ്ധേഽനയോ ഭവിതാ നേഹ സോഽർഥഃ ॥ 5-2-14 (31729)
ഏവം ധ്രുവത്യേവ മധുപ്രവീരേ
ശിനിപ്രവീരഃ സഹസോത്പപാത
തച്ചാപി വാക്യം പരിനിന്ദ്യ തസ്യ
സമാദദേ വാക്യമിദം സമുന്യുഃ ॥ ॥ 5-2-15 (31730)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി സേനോദ്യോഗപർവണി ദ്വിതീയോഽധ്യായഃ ॥
5-2-16 (31731)
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-2-3 രാജ്യം രാജ്യാർധം ॥ 3 ॥ 5-2-6 ബലം ചതുരംഗം। നിഗമോ നീതിശാസ്ത്രം തേ ഉഭേ പ്രധാനം യോഷാം ॥ 5-2-10 ദുരോദരാഃ ദ്യൂതകാരാഃ ॥ 5-2-12 സംരംഭമാണഃ ഹഠം കുർവാണഃ ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 003
॥ ശ്രീഃ ॥
5.3. അധ്യായഃ 003
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
സാത്യകിനാ ബലരാമവചനപ്രതിക്ഷേപപൂർവകം ദുര്യോധനനിഗ്രഹനിർധാരണം ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-3-0 (31732)
സാത്യകിരുവാച। 5-3-0x (3331)
യാദൃശഃ പുരുഷസ്യാത്മാ താദൃശം സംപ്രഭാഷതേ।
യഥാരൂപോഽന്തരാത്മാ തേ തഥാരൂപം പ്രഭാഷതേ ॥ 5-3-1 (31733)
സന്തി വൈ പുരുഷാഃ ശൂരാഃ സന്തി കാപുരുഷാസ്തഥാ।
ഉഭാവേതൌ ദൃഢൌ പക്ഷൌ ദൃശ്യേതേ പുരുഷാൻപ്രതി ॥ 5-3-2 (31734)
ഏകസ്മിന്നേവ ജായേതേ കുലേ ക്ലീബമഹാബലൌ ।
ഫലാഫലവതീ ശാഖേ യഥൈകസ്മിന്വനസ്പതൌ ॥ 5-3-3 (31735)
നാഭ്യസൂയാമി തേ വാക്യം ബ്രുവതോ ലാംഗലധ്വജ।
യേ തു ശൃണ്വന്തി തേ വാക്യം താനസൂയാമി മാധവ ॥ 5-3-4 (31736)
കഥം ഹി ധർമരാജസ്യ ദോഷമൽപമപി ബ്രുവൻ।
ലഭതേ പരിഷൻമധ്യേ വ്യാഹർതുമകുതോഭയഃ॥ 5-3-5 (31737)
സമാഹൂയ മഹാത്മാനം ജിതവന്തോഽക്ഷകോവിദാഃ।
അനക്ഷജ്ഞം യഥാഽശ്രദ്ധം തേഷു ധർമജയഃ കുതഃ। 5-3-6 (31738)
യദി കുന്തീസുതം ഗേഹേ ക്രീഡന്തം ഭ്രാതൃഭിഃ സഹ ।
അഭിഗംയ ജയേയുസ്തേ തത്തേഷാം ധർമതോ ഭവേത് ॥ 5-3-7 (31739)
സമാഹൂയ തു രാജാനം ക്ഷത്രധർമരതം സദാ।
നികൃത്യാ ജിതവന്തസ്തേ കിം നു തേഷാം പരം ശുഭം ॥ 5-3-8 (31740)
കഥം പ്രണിപതേച്ചായമിഹ കൃത്വാ പണം പരം।
വനവാസാദ്വിമുക്തരതു പ്രാപ്തഃ പൈതാമഹം പദം ॥ 5-3-9 (31741)
യദ്യയം പരവിത്താനി കാമയേത യുധിഷ്ഠിരഃ।
ഏവമപ്യയമത്യന്തം പരാന്നാർഹതി യാചിതും ॥ 5-3-10 (31742)
കഥം ച ധർമയുക്താസ്തേ ന ച രാജ്യം ജിഹീർഷവഃ।
നിവൃത്തവനവാസാംസ്താന്യ ആഹുർവിദിതാ ഇതി ॥ 5-3-11 (31743)
അനുനീതാ ഹി ഭീഷ്മേണ ദ്രോണേന വിദുരേണ ച।
ന വ്യവസ്യന്തി പാണ്ഡൂനാം പ്രദാതും പൈതൃകം വസു ॥ 5-3-12 (31744)
അഹം തു താഞ്ഛിതൈർബാണൈരനുനീയ രണേ ബലാത്।
പാദയോഃ പാതയിഷ്യാമി കൌന്തേയസ്യ മഹാത്മനഃ ॥ 5-3-13 (31745)
അഥ തേ ന വ്യവസ്യന്തി പ്രണിപാതായ ധീമതഃ।
ഗമിഷ്യന്തി സഹാമാത്യാ യമസ്യ സദനം പ്രതി॥ 5-3-14 (31746)
ന ഹി തേ യുയുധാനസ്യ സംരബ്ധസ്യ യുയുത്സതഃ।
വേഗം സമർഥാഃ സംസോദ്ധും വജ്രസ്യേവ മഹീധരാഃ ॥ 5-3-15 (31747)
കോ ഹി ഗാണ്ഡീവധന്വാനം കശ്ച ചക്രായുധം യുധി ।
മാം ചാപി വിഷഹേത്ക്രുദ്ധം കശ്ച ഭീമം ദുരാസദം ॥ 5-3-16 (31748)
യമൌ ച ദൃഢധന്വാനൌ യമകൽപൌ മഹാദ്യുതീ।
വിരാടദ്രുപദൌ വീരൌ യമകാലോപമദ്യുതീ॥ 5-3-17 (31749)
കോ ജിജീവിഷുരാസാദേദ്ധൃഷ്ടദ്യുംനം ച പാർഷതം।
പഞ്ചൈതാൻപാണ്ഡവേയാംസ്തു ദ്രൌപദ്യാഃ കീർതിവർധനാൻ ॥ 5-3-18 (31750)
സമപ്രമാണാൻപാണ്ഡൂനാം സമവീര്യാൻമദോത്കടാൻ ।
സൌഭദ്രം ച മഹേഷ്വാസമമരൈരപി ദുഃസഹം ॥ 5-3-19 (31751)
ഗദപ്രദ്യുംനസാംബാംശ്ച കാലസൂര്യാനലോപമാൻ।
തേ വയം ധൃതരാഷ്ട്രസ്യ പുത്രം ശകുനിനാ സഹ ॥ 5-3-20 (31752)
കർണം ചൈവ നിഹത്യാജാവഭിഷേക്ഷ്യാമ പാണ്ഡവം ।
നാധർമോ വിദ്യതേ കശ്ചിച്ഛത്രൂൻഹത്വാഽഽതതായിനഃ ॥ 5-3-21 (31753)
അധർംയമയശസ്യം ച ശാത്രവാണാം പ്രയാചനം।
ഹൃദ്ഭതസ്തസ്യ യഃ കാമസ്തം കുരുധ്വമതന്ദ്രിതാഃ ॥ 5-3-22 (31754)
ധാർതരാഷ്ട്രോ ഹ്യയുദ്ധേന ന രാജ്യം ദാതുമിച്ഛതി।
അദ്യ പാണ്ഡുസുതോ രാജ്യം ലഭതാം വാ യുധിഷ്ഠിരഃ।
നിഹതാ വാ രണേ സർവേ സ്വപ്സ്യന്തി വസുധാതലേ ॥ ॥ 5-3-23 (31755)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി സേനോദ്യോഗപർവണി തൃതീയോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-3-3 ഫലാഫലാവതീ। സുപോ ലുക് ആർഷഃ പൂർവസവർണോ വാ ॥ 3 ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 004
॥ ശ്രീഃ ॥
5.4. അധ്യായഃ 004
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
ദ്രുപദേന സാത്യകിമതാനുമോദനേന രാജ്ഞാമാഹ്വാനായ ദൂതപ്രസ്ഥനകഥനപൂർവകം സ്വപുരോഹിതസ്യ ധൃതരാഷ്ട്രംപ്രതി പ്രേഷണകഥനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-4-0 (31756)
ദ്രുപദ ഉവാച। 5-4-0x (3332)
ഏവമേതൻമഹാബാഹോ ഭവിഷ്യതി ന സംശയഃ।
ന ഹി ദുര്യോധനോ രാജ്യം മധുരേണ പ്രദാസ്യതി ॥ 5-4-1 (31757)
അനുവർത്സ്യതി തം ചാപി ധൃതരാഷ്ട്രഃ സുതപ്രിയഃ।
ഭീഷ്മദ്രോണൌ ച കാർപണ്യാൻമൌർഖ്യാദ്രാധേയസൌബലൌ ॥ 5-4-2 (31758)
ബലദേവസ്യ വാക്യം തു മമ ജ്ഞാനേ ന യുജ്യതേ।
ഏതദ്ധി പുരുഷേണാഗ്രേ കാര്യം സുനയമിച്ഛതാ ॥ 5-4-3 (31759)
ന തു വാച്യോ മൃദുവചോ ധാർതരാഷ്ട്രഃ കഥഞ്ചന ।
നഹി മാർദവസാധ്യോഽസൌ പാപബുദ്ധിർമതോ മമ ॥ 5-4-4 (31760)
ഗർദഭേ മാർദവം കുര്യാദ്ഗോഷു തീക്ഷ്ണം സമാചരേത് ।
മൃദു ദുര്യോധനേ വാക്യം യോ ബ്രൂയാത്പാപചേതസി ॥ 5-4-5 (31761)
മൃദും വൈ മന്യതേ പാപോ ഭാഷമാണമശക്തികം ।
ഹിതമർഥം ന ജാനീയാദബുദ്ധിർമാർദവേ സതി ॥ 5-4-6 (31762)
ഏതച്ചൈവ കരിഷ്യാമോ യത്നശ്ച ക്രിയതാമിഹ ।
പ്രസ്ഥാപയാമ മിത്രേഭ്യോ ബലാന്യുദ്യോജയന്തു നഃ ॥ 5-4-7 (31763)
ശല്യസ്യ ധൃഷ്ടകേതോശ്ച ജയത്സേനസ്യ വാ വിഭോ ।
കേകയാനാം ച സർവേഷാം ദൂതാ ഗച്ഛന്തു ശീഘ്രഗാഃ ॥ 5-4-8 (31764)
സ ച ദുര്യോധനോ നൂനം പ്രേഷയിഷ്യതി സർവശഃ ।
പൂർവാഭിപന്നാഃ സന്തശ്ച ഭജന്തേ പൂർവചോദനം ॥ 5-4-9 (31765)
തത്വരധ്വം നരേന്ദ്രാണാം പൂർവമേവ പ്രചോദനേ ।
മഹദ്ധി കാര്യം വോഢവ്യമിതി മേ വർതതേ മതിഃ ॥ 5-4-10 (31766)
ശല്യസ്യ പ്രേഷ്യതാം ശീഘ്രം യേ ച തസ്യാനുഗാ നൃപാഃ ।
ഭഗദത്തായ രാജ്ഞേ ച പൂർവസാഗരവാസിനേ ॥ 5-4-11 (31767)
അമിതൌജസേ തഥോഗ്രായ ഹാർദിക്യായാന്ധകായ ച।
ദീർഘപ്രജ്ഞായ ശൂരായ രോചമാനായ വാ വിഭോ ॥ 5-4-12 (31768)
ആനീയതാം ബൃഹന്തശ്ച സേനാബിന്ദുശ്ച പാർഥിവഃ ।
സേനജിത്പ്രതിബിന്ധ്യശ്ച ചിത്രവർമാ സുവാസ്തുകഃ ॥ 5-4-13 (31769)
ബാഹ്ലീകോ മുഞ്ജകേശശ്ച ചൈദ്യാധിപതിരേവ ച।
സുപാർശ്വശ്ച സുബാഹുശ്ച പൌരവശ്ച മഹാരഥഃ ॥ 5-4-14 (31770)
ശകാനാം പഹ്ലവാനാം കർണവേഷ്ടശ്ച പാർഥിവഃ ॥
സുരാരിശ്ച നദീജശ്ച കർണവേഷ്ടശ്ച പാർഥിവഃ ॥ 5-4-15 (31771)
നീലശ്ച വീരധർമാ ച ഭൂമിപാലശ്ച വീര്യവാൻ ।
ദുർജയോ ദന്തവക്രശ്ച രുക്മീ ച ജനമേജയഃ ॥ 5-4-16 (31772)
ആഷാഢോ വായുവേഗശ്ച പൂർവപാലീ ച പാർഥിവഃ ।
ഭൂരിതേജാ ദേവകശ്ച ഏകലവ്യഃ സഹാത്മജൈഃ ॥ 5-4-17 (31773)
കാരൂഷകാശ്ച രാജാനഃ ക്ഷേമധൂർതിശ്ച വീര്യവാൻ ।
കാംഭോജാ ഋഷികാ യേ ച പശ്ചിമാനൂപകാശ്ച യേ ॥ 5-4-18 (31774)
ജയത്സേനശ്ച കാശ്യശ്ച തഥാ പഞ്ചനദാ നൃപാഃ ॥
ജാനകിശ്ച ദുർധർഷഃ പാർവതീയാശ്ച യേ നൃപാഃ ॥ 5-4-19 (31775)
ജാനകിശ്ച സുശർമാ ച മണിമാന്യോതിമത്സകഃ।
പാംശുരാഷ്ട്രാധിപശ്ചൈവ ധൃഷ്ടകേതുശ്ച വീര്യവാൻ ॥ 5-4-20 (31776)
തുണ്ഡശ്ച ദണ്ഡധാരശ്ച ബൃഹത്സേനശ്ച വീര്യവാൻ।
അപരാജിതോ നിഷാദശ്ച ശ്രേണിമാന്വസുമാനപി ॥ 5-4-21 (31777)
ബൃഹദ്ബലോ മഹൌജാശ്ച ബാഹുഃ പരപുരഞ്ജയഃ ।
സമുദ്രസേനോ രാജാ ച സഹ പുത്രേണ വീര്യവാൻ ॥ 5-4-22 (31778)
ഉദ്ഭവഃ ക്ഷേമകശ്ചൈവ വാടധാനശ്ച പാർഥിവഃ ।
ശ്രുതായുശ്ച ദൃഢായുശ്ച സാൽവപുത്രശ്ച വീര്യവാൻ ॥ 5-4-23 (31779)
കുമാരശ്ച കലിംഗാനാമീശ്വരോ യുദ്ധദുർമദഃ ।
ഏതേഷാം പ്രേഷ്യതാം ശീഘ്രമേതദ്ധി മമ രോചതേ ॥ 5-4-24 (31780)
അയം ച ബ്രാഹ്മണോ വിദ്വാൻമമ രാജൻപുരോഹിതഃ।
പ്രേഷ്യതാം ധൃതരാഷ്ട്രായ വാക്യമസ്മൈ പ്രദീയതാം ॥ 5-4-25 (31781)
യഥാ ദുര്യോധനോ വാച്യോ യഥാ സാന്തനവോ നൃപഃ ।
ധൃതരാഷ്ട്രോ യഥാ വാച്യോ ദ്രോണശ്ച രഥിനാം വരഃ ॥ ॥ 5-4-26 (31782)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി സേനോദ്യോഗപർവണി ചതുർഥോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-4-2 കാർപണ്യാത് തദന്നഭക്ഷണേന ദൈന്യാത് ॥ 2 ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 005
॥ ശ്രീഃ ॥
5.5. അധ്യായഃ 005
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
ശ്രീകൃഷ്ണേന ദ്രുപദവാക്യപ്രശംസനപൂർവകം രാജ്ഞാം ധൃതരാഷ്ട്രസ്യ ച ദൂതപുരോഹിതപ്രേഷണം സന്ദിശ്യ ദ്വാരകാംപ്രതി ഗമനം ॥ 1 ॥ വിരാടദ്രുപദദൂതാഹൂദാനാം രാജ്ഞാമാഗമനം ॥ 2 ॥ ദുര്യോധനദൂതാഹൂതാനാം ച രാജ്ഞാമാഗമനം ॥ 3 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-5-0 (31783)
വൈശംപായന ഉവാച। 5-5-0x (3333)
ദ്രുപദേനൈവമുക്തേ തു വാക്യേ വാക്യവിദാം വരഃ।
വസുദേവസുതസ്തത്ര പൃഷ്ണിസിംഹോഽബ്രവീദിദം ॥ 5-5-1 (31784)
ഉപപന്നമിദം വാക്യം സോമകാനാം ധുരന്ധരേ।
അർഥസിദ്ധികരം രാജ്ഞഃ പാണ്ഡവസ്യാമിതൌജസഃ ॥ 5-5-2 (31785)
ഏതച്ച പൂർവം കാര്യം നഃ സുനീതിമഭികാങ്ക്ഷതാം।
അന്യഥാ ഹ്യാചരൻകർമ പുരുഷഃ സ്യാത്സുബാലിശഃ ॥ 5-5-3 (31786)
കിം തു സംബന്ധകം തുല്യമസ്മാകം കുരുപാണ്ഡുഷു।
യഥേഷ്ടം വർതമാനേഷു പാണ്ഡവേഷു ച തേഷു ച ॥ 5-5-4 (31787)
തേ വിവാഹാർഥമാനീതാ വയം സർവേ തഥാ ഭവാൻ ।
കൃതേ വിവാഹേ മുദിതാ ഗമിഷ്യാമോ ഗൃഹാൻപ്രതി ॥ 5-5-5 (31788)
ഭവാന്വൃദ്ധതമോ രാജ്ഞാം വയസാ ച ശ്രുതേന ച।
ശിഷ്യവത്തേ വയം സർവേ ഭവാമേഹ ന സംശയഃ ॥ 5-5-6 (31789)
ഭവന്തം ധൃതരാഷ്ട്രശ്ച സതതം ബഹു മന്യതേ।
ആചാര്യയോഃ സഖാ ചാസി ദ്രോണസ്യ ച കൃപസ്വ ച ॥ 5-5-7 (31790)
സ ഭവാൻപ്രേഷയത്വദ്യ പാണ്ഡവാർഥകരം വചഃ।
സർവേഷാം നിശ്ചിതം തന്നഃ പ്രേഷയിഷ്യതി യദ്ഭവാൻ ॥ 5-5-8 (31791)
യദി താവച്ഛമം കുര്യന്ന്യായേന കുരുപുംഗവഃ।
ന ഭവേത്കുരുപാണ്ഡൂനാം സൌഭ്രാത്രേണ മഹാൻക്ഷയഃ ॥ 5-5-9 (31792)
അഥ ദർപാന്വിതോ മോഹാന്ന കുര്യാദ്ധൃതരാഷ്ട്രജഃ ।
അന്യേഷാം പ്രേഷയിത്വാ ച പശ്ചാദസ്മാൻസഭാഹ്വയേ ॥ 5-5-10 (31793)
തതോ ദുര്യോധനോ മന്ദഃ സഹാമാത്യഃ സബാന്ധവഃ ।
നിഷ്ഠാമാപത്സ്യതേ മൂഢഃ ക്രുദ്ധേ ഗാണ്ഡീവധന്വനി ॥ 5-5-11 (31794)
വൈശംപായന ഉവാച। 5-5-12x (3334)
തതഃ സത്കൃത്യ വാർഷ്ണേയം വിരാടഃ പൃഥിവീപതിഃ ।
ഗൃഹാൻപ്രസ്ഥാപയാമാസ സഗണം സഹബാന്ധവം ॥ 5-5-12 (31795)
ദ്വാരകം തു ഗതേ കൃഷ്ണേ യുധിഷ്ഠിരപുരോഗമാഃ।
ചക്രുഃ സാംഘ്രാമികം സർവം വിരാടശ്ച മഹീപതിഃ ॥ 5-5-13 (31796)
തതഃ സംപ്രേഷയാമാസ വിരാടഃ സഹ ബാന്ധവൈഃ ।
സർവേഷാം ഭൂമിപാലാനാം ദ്രുപദശ്ച മഹീപതിഃ ॥ 5-5-14 (31797)
വചനാത്കുരുസിംഹാനാം മത്സ്യപാഞ്ചാലയോശ്ച തേ ।
സമാജഗ്മുർമഹീപാലാഃ സംപ്രഹൃഷ്ടാ മഹാബലാഃ ॥ 5-5-15 (31798)
തച്ഛ്രുത്വാ പാണ്ഡുപുത്രാണാം സമാഗച്ഛൻമഹദ്ബലം ।
ധൃതരാഷ്ട്രസുതാശ്ചാപി സമാനിന്യുർമഹീപതീൻ ॥ 5-5-16 (31799)
സമാകുലാ മഹീ രാജൻകുരുപാണ്ഡവകാരണാത്।
തദാ സമഭവത്കൃത്സ്നാ സംപ്രയാണേ മഹീക്ഷിതാം ॥ 5-5-17 (31800)
സങ്കുലാ ച തദാ ഭൂമിശ്ചതുരംഗവലാന്വിതാ।
ബലാനി തേഷാം വീരാണാമാഗച്ഛന്തി തതസ്തതഃ ॥ 5-5-18 (31801)
ചാലയന്തീവ ഗാം ദേവീം സപർവതവനാമിമാം।
തതഃ പ്രജ്ഞാവയോവൃദ്ധം പാഞ്ചാല്യഃ സ്വപുരോഹിതം।
കുരുഭ്യഃ പ്രേഷയാമാസ യുധിഷ്ഠിരമതേ സ്ഥിതഃ ॥ ॥ 5-5-19 (31802)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി സേനോദ്യേഗപർവണി പ·ഞ്ചമോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-5-4 സംബന്ധകം തുത്യമിതി। പാണ്ഡവേഷു കുന്തീദ്വാരാ । കുരുഷു ദുര്യോധനകന്യായാഃ സാംബേനാഹരണാത് ॥ 5-5-11 നിഷ്ഠാം നാശം ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 006
॥ ശ്രീഃ ॥
5.6. അധ്യായഃ 006
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
ദ്രുപദേന ധൃതരാഷ്ട്രംപ്രതി സ്വപുരോഹിതപ്രേഷണം ॥ 1 ॥ പുരോഹിതസ്യ ഹാസ്തിനപുരഗമനം ॥ 2 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-6-0 (31803)
ദ്രുപദ ഉവാച। 5-6-0x (3335)
ഭൂതാനാം പ്രാണിനഃ ശ്രേഷ്ഠാഃ പ്രാണിനാം ബുദ്ധിജീവിനഃ।
ബുദ്ധിമത്സു നരാഃ ശ്രേഷ്ഠാ നരേഷ്വപി ദ്വിജാതയഃ ॥ 5-6-1 (31804)
ദ്വിജേഷു വൈദ്യാഃ ശ്രേയാംസോ വൈദ്യേഷു കൃതബുദ്ധയഃ।
കൃതബുദ്ധിഷു കർതാരഃ കർതൃഷു ബ്രഹ്മവാദിനഃ ॥ 5-6-2 (31805)
സ ഭവാൻകൃബുദ്ധീനാം പ്രധാന ഇതി മേ മതിഃ ।
കുലേന ച വിശിഷ്ടോഽസി വയസാ ച ശ്രുതേന ച।
പ്രജ്ഞയാ സദൃശശ്ചാസി ശുക്രേണാംഗിരസേന ച ॥ 5-6-3 (31806)
വിദിതം ചാപി തേ സർവം യഥാവൃത്തഃ സ കൌരവഃ ।
പാണ്ഡവശ്ച യഥാവൃത്തഃ കുന്തീപുത്രോ യുധിഷ്ഠിരഃ ॥ 5-6-4 (31807)
ധൃതരാഷ്ട്രസ്യ വിദിതേ വഞ്ചിതാഃ പാണ്ഡവാഃ പരൈഃ ।
വിദുരേണാനുനീതോഽപി പുത്രമേവാനുവർതതേ ॥ 5-6-5 (31808)
ശകുനിർബുദ്ധിപൂർവം ഹി കുന്തീപുത്രം സമാഹ്വയത് ।
അനക്ഷജ്ഞം മതാക്ഷഃ സൻക്ഷത്രവൃത്തേ സ്ഥിതം ശുചിം ॥ 5-6-6 (31809)
തേ തഥാ വഞ്ചയിത്വാ തു ധർമരാജം യുധിഷ്ഠിരം ।
ന കസ്യാഞ്ചിദവസ്ഥായാം രാജ്യം ദാസ്യന്തി വൈ സ്വയം ॥ 5-6-7 (31810)
ഭവാംസ്തു ധർമസംയുക്തം ധൃതരാഷ്ട്രം ബ്രുവന്വചഃ ।
മനാംസി തസ്യ യോധാനാം ധ്രുവമാവർതയിഷ്യതി ॥ 5-6-8 (31811)
വിദുരശ്ചാപി തദ്വാക്യം സാധയിഷ്യതി താവകം।
ഭീഷ്മദ്രോണകൃപാദീനാം ഭേദം സഞ്ജനയിഷ്യതി ॥ 5-6-9 (31812)
അമാത്യേഷു ച ഭിന്നേഷു യോധേഷു വിമുഖേഷു ച।
പുനരേകത്ര കരണം തേഷാം കർമ ഭവിഷ്യതി ॥ 5-6-10 (31813)
ഏതസ്മിന്നന്തരേ പാർഥാഃ സുഖമേകാഗ്രബുദ്ധയഃ।
സേനാകർമ കരിഷ്യന്തി ദ്രവ്യാണാം ചൈവ സഞ്ചയം ॥ 5-6-11 (31814)
ഭിദ്യമാനേഷു ച സ്വേഷു ലംബമാനേ തഥാ ത്വയി।
ന തഥാ തേ കരിഷ്യന്തി സേനാകർമ ന സംശയഃ ॥ 5-6-12 (31815)
ഏതത്പ്രയോജനം ചാത്ര പ്രാധാന്യേനോപലഭ്യതേ।
സംഗത്യാ ധൃതരാഷ്ട്രശ്ച കുര്യാദ്ധർംയം വചസ്തവ ॥ 5-6-13 (31816)
സ ഭവാന്ധർമയുക്തശ്ച ധർംയം തേഷു സമാചരൻ ।
കൃപാലുഷു പരിക്ലേശാൻപാണ്ഡവീയാൻപ്രകീർതയൻ ॥ 5-6-14 (31817)
വൃദ്ധേഷു കുലധർമം ച ബ്രുവൻപൂർവൈരനുഷ്ഠിതം ।
വിഭേത്സ്യതി മനാംസ്യേഷമിതി മേ നാത്ര സംശയഃ ॥ 5-6-15 (31818)
ന ച തേഭ്യോ ഭയം തേഽസ്തി ബ്രാഹ്മണോ ഹ്യസി വേദവിത് ।
ദൂതകർമണി യുക്തശ്ച സ്ഥവിരശ്ച വിശേഷതഃ ॥ 5-6-16 (31819)
സ ഭവാൻപുഷ്യയോഗേന മുഹൂർതേന ജയേന ച।
കൌരവേയാൻപ്രയാത്വാശു കൌന്തേയസ്യാർഥസിദ്ധയേ ॥ 5-6-17 (31820)
വൈശംപായന ഉവാച। 5-6-18x (3336)
തഥാഽനുശിഷ്ടഃ പ്രയയൌ ദ്രുപദേന മഹാത്മനാ।
പുരോധാ വൃത്തസംപന്നോ നഗരം നാഗസാഹ്വയം ॥ 5-6-18 (31821)
ശിഷ്യൈഃ പരിവൃതോ വിദ്വാന്നീതിശാസ്ത്രാർഥകോവിദഃ ।
പാണ്ഡവാനാം ഹിതാർഥായ കൌരവാൻപ്രതിജഗ്മിവാൻ ॥ ॥ 5-6-19 (31822)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി സേനോദ്യോഗപർവണി ഷഷ്ഠോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-6-2 വൈദ്യാഃ വിദ്യാവന്തഃ । കൃതബുദ്ധയഃ സിദ്ധാന്തജ്ഞാഃ ॥ 2 ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 007
॥ ശ്രീഃ ॥
5.7. അധ്യായഃ 007
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
ദുര്യോധനാർജുനയോഃ കൃഷ്ണദർശനായ യദൃച്ഛയാ യുഗപത് ദ്വാരകാഗമനം ॥ 1 ॥ അർജുനേന സാരഥ്യേന വരയിത്വാ തേന സഹ യുധിഷ്ഠിരസമീപഗമനം ॥ 2 ॥ ദുര്യോധനേന നാരായണാഹ്വയകൃഷ്ണകുമാരാനാദായ കൃതവർമണാസഹ സ്വപുരഗമനം ॥ 3 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-7-0 (31823)
വൈശംപായന ഉവാച। 5-7-0x (3337)
പുരോഹിതം തേ പ്രസ്ഥാപ്യ നഗരം നാഗസാഹ്വയം।
ദൂതാൻപ്രസ്ഥാപയാമാസുഃ പാർഥിവേഭ്യസ്തതസ്തതഃ ॥ 5-7-1 (31824)
പ്രസ്ഥാപ്യ ദൂതാനന്യത്ര ദ്വാരകാം പുരുഷർഷഭഃ ।
സ്വയം ജഗാമ കൌരവ്യഃ കുന്തീപുത്രോ ധനഞ്ജയഃ ॥ 5-7-2 (31825)
ഗതേ ദ്വാരവതീം കൃഷ്ണ ബലദേവേ ച മാധവേ।
സഹ വൃഷ്ണ്യന്ധകൈഃ സർവൈർഭോജൈശ്ച ശതശസ്തദാ ॥ 5-7-3 (31826)
സർവമാഗമയാമാസ പാണ്ഡവാനാം വിചേഷ്ടിതം ।
ധൃതരാഷ്ട്രാത്മജോ രാജാ ഗൂഢൈഃ പ്രണിഹിതൈശ്ചരൈഃ ॥ 5-7-4 (31827)
സ ശ്രുത്വാ മാധവം യാന്തം സദശ്വൈരനിലോപമൈഃ ।
ബലേന നാതിമഹതാ ദ്വാരകാമഭ്യയാത്പുരീം ॥ 5-7-5 (31828)
തമേവ ദിവസം ചാപി കൌന്തേയഃ പാണ്ഡുനന്ദനഃ ।
ആനന്രതനഗരീം രംയാം ജഗാമാശു ധനഞ്ജയഃ ॥ 5-7-6 (31829)
തൌ യാത്വാ പുരുഷവ്യാഘ്രൌ ദ്വാരകാം കുരുനന്ദനൌ ।
സുപ്തം ദദൃശതുഃ കൃഷ്ണം ശയാനം ചാഭിജഗ്മതുഃ ॥ 5-7-7 (31830)
ദുര്യോധനസ്തു പ്രഥമം വാസുദേവമുപാശ്രയത് ।
ഉച്ഛീർഷതശ്ച കൃഷ്ണസ്യ നിഷസാദ വരാസനേ ॥ 5-7-8 (31831)
തതഃ കിരീടീ തസ്യാനു പ്രവിവേശ മഹാമനാഃ ।
പശ്ചാർധേ തു സ കൃഷ്ണസ്യ പ്രഹ്വോഽതിഷ്ഠത്കൃതാഞ്ജലിഃ ॥ 5-7-9 (31832)
പ്രതിബുദ്ധഃ സ വാർഷ്ണേയോ ദദർശാഗ്രേ കിരീടിനാം।
സിംഹാസനഗതം പശ്ചാത്പരിവൃത്യ ച ദൃഷ്ടവാൻ ॥ 5-7-10 (31833)
സ തയോഃ സ്വാഗതം കൃത്വാ യഥാവത്പ്രതിപൂജ്യ തൌ ।
തദാഗമനജം ഹേതും പപ്രച്ഛ മധുസൂദനഃ ॥ 5-7-11 (31834)
തതോ ദുര്യോധനഃ കൃഷ്ണാമുവാച പ്രഹസന്നിവ।
വിഗ്രഹേഽസ്മിൻഭവാൻസാഹ്യം മമ ദാതുമിഹാർഹതി ॥ 5-7-12 (31835)
സമം ഹി ഭവതഃ സഖ്യം മമ ചൈവാർജുനേഽപി ച।
തഥാ സംബന്ധകം തുല്യമസ്മാകം ത്വയി മാധവ ॥ 5-7-13 (31836)
അഹം ചാഭിഗതം സന്തോ ഭജന്തേ പൂർവസാരിണഃ ॥
ത്വം ച ശ്രേഷ്ഠതമോ ലോകേ സതാമദ്യ ജനാർദന । 5-7-14 (31837)
സതതം സംമതശ്ചൈവ സദ്വൃത്തമനുപാലയ ॥ 5-7-15 (31838)
കൃഷ്ണ ഉവാച। 5-7-16x (3338)
ഭവാനഭിഗതഃ പൂർവമത്ര മേ നാസ്തി സംശയഃ।
ദൃഷ്ടസ്തു പ്രഥമം രാജൻമയാ പാർഥോ ധനഞ്ജയഃ ॥ 5-7-16 (31839)
തവ പൂർവാഭിഗമനാത്പൂർവം ചാപ്യസ്യ ദർശനാത് ।
സാഹായ്യമുഭയോരേവ കരിഷ്യാമി സുയോധന ॥ 5-7-17 (31840)
പ്രവാരണം തു ബാലാനാം പൂർവം കാര്യമിതി ശ്രുതിഃ।
തസ്മാത്പ്രവാരണം പൂർവമർഹഃ പാർഥോ ധനഞ്ജയഃ ॥ 5-7-18 (31841)
മത്സംഹനനതുല്യാനാം ഗോപാനാമർബുദം മഹത്।
നാരായണാ ഇതി ഖ്യാതാഃ സർവേ സംഗ്രാമയോധിനഃ ॥ 5-7-19 (31842)
തേ വാ യുധി ദുരാധർഷാ ഭവന്ത്വേകസ്യ സൈനികാഃ ।
അയുധ്യമാനഃ സംഗ്രാമേ ന്യസ്തശസ്ത്രോഽഹമേകതഃ ॥ 5-7-20 (31843)
ആഭ്യാമന്യതരം പാർഥ യത്തേ ഹൃദ്യതരം മതം।
തദ്വൃണീതാം ഭവാനഗ്രേ പ്രവാര്യസ്ത്വം ഹി ധർമതഃ ॥ 5-7-21 (31844)
` ഏതദ്വിദിത്വാ കൌന്തേയ വിചാര്യ ച പുനഃ പുനഃ ।
താന്വാ വരയ സാഹായ്യേ മാം സാചിവ്യേഽഥവാ പുനഃ ' 5-7-22 (31845)
വൈശംപായന ഉവാച। 5-7-23x (3339)
ഏവമുക്തസ്തു കൃഷ്ണേന കുന്തീപുത്രേ ധനഞ്ജയഃ।
അയുധ്യമാനം സംഗ്രാമേ വരയാമാസ കേശവം॥ 5-7-23 (31846)
നാരായണമമിഘ്നം കാമാജ്ജാതമജം നൃഷു ।
സർവക്ഷത്രസ്യ പുരതോ ദേവദാനവയോരപി ॥ 5-7-24 (31847)
ദുര്യോധനസ്തു തത്സൈന്യം സർവമാവരയത്തദാ ।
സഹസ്രാണാം മഹസ്രം തു യോധാനാം പ്രാപ്യ ഭാരത ॥ 5-7-25 (31848)
കൃഷ്ണം ചാപഹൃതം ജ്ഞാത്വാ സംപ്രാപ പരമാം മുദം ।
ദുര്യോധനസ്തു തത്സൈന്യം സർവമാദായ പാർഥിവഃ ॥ 5-7-26 (31849)
തതോഽഭ്യയാദ്ഭീമബലോ രൌഹിണേയം മഹാബലം ।
സർവം ചാഗമനേ ഹേതും സ തസ്മൈ സംന്യവേദയത്।
പ്രത്യുവാച തതഃ ശൌരിർധാർതരാഷ്ട്രമിദം വചഃ ॥ 5-7-27 (31850)
ബലദേവ ഉവാച। 5-7-28x (3340)
വിദിതം തേ നരവ്യാഘ്ര സർവം ഭവിതുമർഹതി।
യൻമയോക്തം വിരാടസ്യ പുരാ വൈവാഹികേ തദാ ॥ 5-7-28 (31851)
നിഗൃഹ്യോക്തോ ഹൃഷീകേശസ്ത്വദർഥം കുരുനന്ദന।
മയാ സംബന്ധകം തുല്യമിതി രാജൻപുനഃപുനഃ ॥ 5-7-29 (31852)
ന ച തദ്വാക്യമുക്തം വൈ കേശവം പ്രത്യപദ്യത।
ന ചാഹമുത്സഹേ കൃഷ്ണം വിനാ സ്ഥാതുമപി ക്ഷണം॥ 5-7-30 (31853)
നാഹം സഹായഃ പാർഥസ്യ നാപി ദുര്യോധനസ്യ വൈ ।
ഇതി മേ നിശ്ചിതാ ബുദ്ധിർവാസുദേവമവേക്ഷ്യ ഹ ॥ 5-7-31 (31854)
ജാതോഽസി ഭാരതേ വംശേ സർവപാർഥിവപൂജിതേ ।
ഗച്ഛ യുധ്യസ്വ ധർമേണ ക്ഷാത്രേണ പുരുഷർഷഭ ॥ 5-7-32 (31855)
വൈശംപായന ഉവാച। 5-7-33x (3341)
ഇത്യേവമുക്തസ്തു തദാ പരിഷ്വജ്യ ഹലായുധം।
കൃഷ്ണം ചാപി മഹാബാഹുമാമന്ത്ര്യ ഭരതർഷഭ ॥ 5-7-33 (31856)
സോഽഭ്യയാത്കൃതവർമാണം ധൃതരാഷ്ട്രസുതോ നൃപഃ ।
കൃതവർമാ ദദൌ തസ്യ സേനാമക്ഷൌഹിണീം തദാ ॥ 5-7-34 (31857)
സ തേന സർവസൈന്യേന ഭീമേന കുരുനന്ദനഃ ।
വൃതഃ പരിയയൌ ഹൃഷ്ടഃ സുഹൃദഃ സംപ്രഹർഷയൻ ॥ 5-7-35 (31858)
തതഃ പീതാംബരധരോ ജഗത്സ്രഷ്ടാ ജനാർദനഃ ।
ഗതേ ദുര്യോധനേ കൃഷ്ണഃ കിരീടിനമഥാബ്രവീത് ॥ 5-7-36 (31859)
അയുധ്യമാനഃ കാം ബൃദ്ധിമാസ്ഥായാഹം വൃതസ്ത്വയാ । 5-7-37 (31860)
അർജുന ഉവാച।
ഭവാൻസമർഥസ്താൻസർവാന്നിഹന്തും നാത്ര സംശയഃ ।
നിഹന്തുമഹമഷ്യേകഃ സമർഥഃ പുരുഷർഷഭഃ ॥ 5-7-37x (3342)
ഭവാംസ്തു കീർതിമാംʼല്ലോകേ തദ്യശസ്ത്വാം ഗമിഷ്യതി।
യശസാം ചാഹമപ്യർഥീ തസ്മാദസി മയാ വൃതഃ ॥ 5-7-38 (31861)
സാരഥ്യം തു ത്വയാ കാര്യമിതി മേ മാനസം സദാ।
ചിരരാത്രേപ്സിതം കാമം തദ്ഭവാൻകർതുമർഹതി ॥ 5-7-39 (31862)
വാസുദേവ ഉവാച। 5-7-40x (3343)
ഉപപന്നമിദം പാർഥ യത്സ്പർധസി മയാ സഹ।
സാരഥ്യം തേ കരിഷ്യാമി കാമഃ സംപദ്യതാം തവ ॥ 5-7-40 (31863)
വൈശംപായന ഉവാച। 5-7-41x (3344)
ഏവം പ്രമുദിതഃ പാർഥഃ കുഷ്ണേന സഹിതസ്തദാ।
വൃതോ ദാശാർഹപ്രവരൈഃ പുനരായാദ്യുധിഷ്ഠിരം ॥ ॥ 5-7-41 (31864)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി സേനോദ്യോഗപർവണി സപ്തമോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-7-10 പ്രവാരണം ഈപ്സിതസാദാനം। പൂർവമർഹഃ ത്വത്തഃ കനിഷ്ഠത്വാദിത്യർഥഃ ॥ 10 ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 008
॥ ശ്രീഃ ॥
5.8. അധ്യായഃ 008
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
പാണ്ഡവാൻപ്രത്യാഗച്ഛതഃ ശല്യസ്യ മാർഗേ ഭ്രമാഹുര്യോധനസഭാപ്രവേശഃ ॥ 1 ॥ തദ്ഭുത്യകൃതോപചാരതുഷ്ടേന തേന പാരിതോഷികദാനേ പ്രതി ശ്രുതേ ഗൂഢേനസതാ ദുര്യോധനേന പ്രകടീഭൂയ സാഹായ്യവരണം ॥ 2 ॥ പാണ്ഡവാനുപഗംയ ദുര്യോധനവഞ്ചനാം കഥിതവതാ ശല്യേന യുധിഷ്ഠിരാഭ്യർഥനയാ കർണസ്യ സാരഥ്യകരണേന തേജോവധകരണപ്രതിജ്ഞാനം ॥ 3 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-8-0 (31865)
വൈശംപായന ഉവാച। 5-8-0x (3345)
ശല്യഃ ശ്രുത്വാ തു ദൂതാനാം സൈന്യേന മഹതാ വൃതഃ।
അഭ്യാത്പാണ്ഡവാന്രാജൻസഹ പുത്രൈർമഹാരഥൈഃ ॥ 5-8-1 (31866)
തസ്യ സേനാനിവേശോഽഭൂദധ്വർധമിവ യോജനം ।
തഥാ ഹി വിപുലാം സേനാം ബിഭർതി സ നരർഷഭഃ ॥ 5-8-2 (31867)
അക്ഷൌഹിണീപതീ രാജൻമഹാവീര്യപരാക്രമാഃ।
വിചിത്രകവചാഃ ശൂരാ വിചിത്രധ്വജകാർമുകാഃ ॥ 5-8-3 (31868)
വിചിത്രാഭരണാഃ സർവേ വിചിത്രരഥവാഹനാഃ ।
വിചിത്രസ്രഗ്ധരാഃ സർവേ വിവിത്രാംബരഭൂഷണാഃ ॥ 5-8-4 (31869)
സ്വദേശവേഷാഭരണാ വീരാഃ ശതസഹസ്രശഃ।
തസ്യ സേനാപ്രണേതാരോ ബഭൂവുഃ ക്ഷത്രിയർഷഭാഃ ॥ 5-8-5 (31870)
വ്യഥയന്നിവ ഭൂതാനി കംപയന്നിവ മേദിനീം ।
ശനൈർവിശ്രാമയൻസേനാം സ യയൌ യത്ര പാണ്ഡവഃ ॥ 5-8-6 (31871)
തതോ ദുര്യോധനഃ ശ്രുത്വാ മഹാത്മാനം മഹാരഥം ।
ഉപായാന്തമഭിദ്രുത്യ സ്വയമാനർച ഭരത ॥ 5-8-7 (31872)
കാരയാമാസ പൂജാർഥം തസ്യ ദുര്യോധനഃ സഭാഃ ।
രമണീയേഷു ദേശേഷു രത്നചിത്രാഃ സ്വലങ്കൃതാഃ ॥ 5-8-8 (31873)
ശിൽപിഭിർവിവിധൈശ്ചൈവ ക്രീഡാസ്തത്ര പ്രയോജിതാഃ ।
തത്ര മാല്യാനി മാംസാനി ഭക്ഷ്യം പേയം ച സത്കൃതം ॥ 5-8-9 (31874)
കൂപാശ്ച വിവിധാകാരാ ഔദകാനി ഗൃഹാണി ച ॥
സ താഃ സഭാഃ സമാസാദ്യ പൂജ്യമാനോ യഥാഽമരഃ । 5-8-10 (31875)
ദുര്യോധനസ്യ സചിവൈർദേശേ ദേശേ സമന്തതഃ ॥
ആജഗാമ സഭാമന്യാം ദേവാവസഥവർചസം । 5-8-11 (31876)
സ തത്ര വിഷയൈര്യുക്തൈഃ കല്യാണൈരതിമാനുഷൈഃ ॥
മേനേഽഭ്യധികമാത്മാനമവമേനേ പുരന്ദരം। 5-8-12 (31877)
പപ്രച്ഛ സ തതഃ പ്രേഷ്യാൻപ്രഹൃഷ്ടഃ ക്ഷത്രിയർഷഭഃ ॥
യുധിഷ്ഠിരസ്യ പുരുഷാഃ കേഽത്ര ചക്രുഃ സഭാ ഇമാഃ । 5-8-13 (31878)
ആനീയന്താം സഭാകാരാഃ പ്രദേയാർഹാ ഹി മേ മതാഃ ॥
പ്രദേയമേഷാം ദാസ്യാമി കുന്തീപുത്രോഽനുമന്യതാം। 5-8-15a` തതഃ പ്രഹൃഷ്ടം രാജാനം ജ്ഞാത്വാ തേ സചിവാസ്തദാ'
ദുര്യോധനായ തത്സർവം കഥയന്തി സ്മ വിസ്മിതാഃ ॥ 5-8-14 (31879)
സംപ്രഹൃഷ്ടോ യദാ ശല്യോ ദിദിത്സുരപി ജീവിതം ।
ഗൂഢോ ദുര്യോധനസ്തത്ര ദർശയാമാസ മാതുലം ॥ 5-8-16 (31880)
തം ദൃഷ്ട്വാ മദ്രരാജശ്ച ജ്ഞാത്വാ യത്നം ച തസ്യ തം।
പരിഷ്വജ്യാബ്രവീത്പ്രീത ഇഷ്ടോഽർഥോ ധ്രിയതാമിതി ॥ 5-8-17 (31881)
ദുര്യോധന ഉവാച। 5-8-18x (3346)
സത്യവാഗ്ഭവ കല്യാണ വരോ വൈ മമ ദീയതാം।
സർവസേനാപ്രണേതാ വൈ ഭവാൻഭവിതുമർഹതി ॥ 5-8-18 (31882)
യഥൈവ പാണ്ഡവാസ്തുഭ്യം തഥൈവ ഭവതോ ഹ്യഹം।
അനുമാന്യം ച പാല്യം ച ഭക്തം ച ഭജ മാം വിഭോ ॥ 5-8-19 (31883)
വൈശംപായന ഉവാച। 5-8-20x (3347)
കൃതമിത്യബ്രവീച്ഛല്യഃ കിമന്യത്ക്രിയതാമിതി।
കൃതമിത്യേവ ഗാന്ധാരിഃ പ്രത്യുവാച പുനഃപുനഃ ॥ 5-8-20 (31884)
ശല്യ ഉവാച। 5-8-21x (3348)
ഗച്ഛ ദുര്യോധന പുരം സ്വകമേവ നരർഷഭ ।
അഹം ഗമിഷ്യേ ദ്രുഷ്ടും വൈ യുധിഷ്ഠിരമരിന്ദമം ॥ 5-8-21 (31885)
ദൃഷ്ട്വാ യുധിഷ്ഠിരം രാജൻക്ഷിപ്രമേഷ്യേ നരാധിപ ।
അവശ്യം ചാപി ദ്രഷ്ടവ്യഃ പാണ്ഡവഃ പുരുഷർഷഭഃ ॥ 5-8-22 (31886)
ദുര്യോധന ഉവാച। 5-8-23x (3349)
ക്ഷിപ്രാമാഗംയതാം രാജൻപാണ്ഡവം വീക്ഷ്യ പാർഥിവ ।
ത്വയ്യധീനാഃ സ്മ രാജേന്ദ്ര വരദാനം സ്മരസ്വ നഃ ॥ 5-8-23 (31887)
ശല്യ ഉവാച। 5-8-24x (3350)
ക്ഷിപ്രമേഷ്യാമി ഭദ്രം തേ ഗച്ഛസ്വ സ്വപുരം നൃപ।
` ദൃഷ്ട്വാ തു പാണ്ഡവാന്രാജന്ന മിഥ്യാ കർതുമുത്സഹേ ॥ 5-8-24 (31888)
വൈശംപായന ഉവാച। 5-8-25x (3351)
പര്യഷ്വജേതാമന്യോന്യം ശല്യദുര്യോധനാവുഭൌ ॥ 5-8-25 (31889)
സ തഥാ ശല്യമാമന്ത്ര്യ പുരായാത്സ്വകം പുരം।
ശല്യോ ജഗാമ കൌന്തേയാനാഖ്യാതും കർമ തസ്യ തത് ॥ 5-8-26 (31890)
ഉപപ്ലാവ്യം സ ഗത്വാ തു സ്കന്ധാവാരം പ്രവിശ്യ ച।
പാണ്ഡവാനഥ താൻസർവാഞ്ശല്യസ്തത്ര ദദർശ ഹ ॥ 5-8-27 (31891)
ചിരാത്തു ദൃഷ്ട്വാ രാജാനം മാതുലം സമിതിഞ്ജയം।
ആസനേഭ്യഃ സമുത്പേതുഃ സർവേ സഹയുധിഷ്ഠിരാഃ ॥ 5-8-28 (31892)
തഥാ ഭീമാർജുനൌ ഹൃഷ്ടൌ സ്വസ്ത്രീയൌ ച യമാവുഭൌ ।
ദ്രൌപദീ ച സുഭദ്രാ ച അഭിമന്യുശ്ച ഭാരത ॥ 5-8-29 (31893)
സമേത്യ ച മഹാപാഹും ശല്യം പാണ്ഡുസുതസ്തദാ ।
പാദ്യമർഘ്യം ച ഗാം ചൈവ പ്രതിഗ്രാഹ്യ പുരോധസാ ॥ 5-8-30 (31894)
കതാഞ്ജലിരദീനാത്മാ ധർമാത്മാ ശല്യമബ്രവീത്।
സ്വാഗതം തേഽസ്തു വൈ രാജന്നേതദാസനമാസ്യതാം ॥ 5-8-31 (31895)
തതോ ന്യഷീദച്ഛല്യശ്ച കാഞ്ചനേ പരമാസനേ ।
തത്ര പാദ്യഥാർഘ്യം ച ന്യവേദയത പാണ്ഡവഃ ॥ 5-8-32 (31896)
ശല്യ ഉവാച। 5-8-33x (3352)
ദുഃഖസ്യൈതസ്യ മഹതോ ധാർതരാഷ്ട്രകൃതസ്യ വൈ।
അവാപ്സ്യസി ഫലം രാജൻഹത്വാ ശത്രൂൻപരന്തപ ॥ 5-8-33 (31897)
വിദിതം തേ മഹാരാജ ലോകതന്ത്രം നരാധിപ ।
തസ്മാല്ലോകകൃതം കിഞ്ചിത്തവ താത ന വിദ്യതേ ॥ 5-8-34 (31898)
വൈശംപായന ഉവാച। 5-8-35x (3353)
നിവേദ്യ ചാർഘ്യം വിധിവൻമദ്രരാജായ ഭാരത।
കുശലം പാണ്ഡവോഽപൃച്ഛച്ഛല്യം സർവസുഖാവഹം ॥ 5-8-35 (31899)
സ തൈഃ പരിവൃതഃ സർവൈഃ പാണ്ഡവൈർധർമചാരിഭിഃ ।
ആസനേ ചോപവിഷ്ടഃ സ ശല്യഃ പാർഥമഥാബ്രവീത് ॥ 5-8-36 (31900)
ശല്യ ഉവാച। 5-8-37x (3354)
കുശലം രാജശാർദൂല സർവത്ര കുരുനന്ദന ।
അരണ്യവാസാദ്ദിഷ്ട്യാഽസി വിമുക്തോ ജയതാം വര ॥ 5-8-37 (31901)
ദുഷ്കരം തേ കൃതം രാജന്നിർജനേ ഗഹനേ വനേ।
ഭ്രാതൃഭിഃ സഹ കൌന്തേയ കൃഷ്ണായാ ചാനയാഽനഘ ॥ 5-8-38 (31902)
അജ്ഞാതവാസം ഘോരം ച വസതാ ദുഷ്കരം കൃതം ।
ദുഃഖമേവ കുതഃ സൌഖ്യം രാജ്യഭ്രഷ്ടസ്യ ഭാരത ॥ 5-8-39 (31903)
സത്യേ തപസി ദാനേ ച തവ ബുദ്ധിര്യുധിഷ്ഠിര ।
ക്ഷമാ ദമശ്ചാഹിംസാ ച സത്യം ചൈവ യുധിഷ്ഠിര ॥ 5-8-40 (31904)
അദ്ഭുതശ്ച പുനർലോകസ്ത്വയി രാജൻപ്രതിഷ്ഠിതഃ।
മൃദുർവദാന്യോ ബ്രഹ്മണ്യോ ദാന്തോ ധർമപരായണഃ ॥ 5-8-41 (31905)
ധർമാസ്തേ വിദിതാ രാജൻബഹവോ ലോകസാക്ഷികാഃ ।
സർവം ജഗദിദം താത വിദിതം തേ പരന്തപ ॥ 5-8-42 (31906)
മുദിതശ്ച പുനർലോകസ്ത്വയി രാജൻപ്രതിഷ്ഠിതേ ।
ദിഷ്ട്യാ കൃച്ഛ്രമിദം രാജൻപാരിതം ഭരതർഷഭ ॥ 5-8-43 (31907)
ദിഷ്ട്യാ പശ്യാമി രാജേന്ദ്ര ധർമാത്മാനം സഹാനുഗം।
നിസ്തീർണദുഷ്കരം രാജംസ്ത്വാം ധർമനിചയം പ്രഭോ ॥ 5-8-44 (31908)
വൈശംപായന ഉവാച। 5-8-45x (3355)
തതോഽസ്യാകഥയദ്രാജാ ദുര്യോധനസമാഗമം।
തച്ച ശുശ്രൂഷിതം സർവം വരദാനം ച ഭാരത ॥ 5-8-45 (31909)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 5-8-46x (3356)
സുകൃതം തേ കൃതം രാജൻപ്രഹൃഷ്ടേനാന്തരാത്മനാ ।
ദുര്യോധനസ്യ യദ്വീര ത്വയാ വാചാ പ്രതിശ്രുതം ॥ 5-8-46 (31910)
ഏകം ത്വിച്ഛാമി ഭദ്രം തേ ക്രിയമാണം മഹീപതേ ।
രാജന്നകർതവ്യമപി കർതുമർഹസി സത്തമ ॥ 5-8-47 (31911)
മമ ത്വവേക്ഷയാ വീര ശൃണു വിജ്ഞാപയാമി തേ।
ഭവാനിഹ മഹാരാജ വാസുദേവസമോ യുധി ॥ 5-8-48 (31912)
കർണാർജുനാഭ്യാം സംപ്രാപ്തേ ദ്വൈരഥേ രാജസത്തമ ।
കർണസ്യ ഭവതാ കാര്യം സാരഥ്യം നാത്ര സംശയഃ ॥ 5-8-49 (31913)
തത്ര പാല്യോഽർജുനോ രാജന്യദി മത്പ്രിയമിച്ഛസി।
തേജോവധശ്ച തേ കാര്യഃ സൌതേരസ്മഞ്ജയാവഹ്നഃ ।
അകർതവ്യമപി ഹ്യേതത്കർമുമർഹസി മാതുല ॥ 5-8-50 (31914)
ശല്യ ഉവാച। 5-8-51x (3357)
ശ്രൃണു പാണ്ഡവ ഭദ്രം തേ യദ്ബ്രവീഷി മഹാത്മനഃ ।
തേജോവധനിമിത്തം മാം സൂതപുത്രസ്യ സംഗമേ ॥ 5-8-51 (31915)
അഹം തസ്യ ഭവിഷ്യാമി സംഘ്രാമേ സാരഥിർധ്രുവം।
വാസുദേവേന ഹി സമം നിത്യം മാം സോഽഭിമന്യതോ ॥ 5-8-52 (31916)
തസ്യാഹം കുരുശാർദൂല പ്രതീപമഹിതം വചഃ।
ധ്രുവം സങ്കഥയിഷ്യാമി യോദ്ധുകാമസ്യ സംയുഗേ ॥ 5-8-53 (31917)
യഥാ സ ഹൃതദർപശ്ച ഹൃതതേജാശ്ച പാണ്ഡവ ।
ഭവിഷ്യതി സുഖം ഹന്തും സത്യമേതദ്ബ്രവീമി തേ ॥ 5-8-54 (31918)
ഏവമേതത്കരിഷ്യാമി യഥാ താത ത്വമാത്ഥ മാം।
യച്ചാന്യദപി ശക്ഷ്യാമി തത്കരിഷ്യാമി തേ പ്രിയം ॥ 5-8-55 (31919)
യച്ച ദുഃഖം ത്വയാ പ്രാപ്തം ദ്യൂതേ വൈ കൃഷ്ണയാ സഹ।
പരുഷാണി ച വാക്യാനി സൂതപുത്രകൃതാനി വൈ ॥ 5-8-56 (31920)
ജടാസുരാത്പരിക്ലേശഃ കീചകാച്ച മഹാദ്യുതേ।
ദ്രൌപദ്യാഽധിഗതം സർവം ദമയന്ത്യാ യഥാഽശുഭം ॥ 5-8-57 (31921)
സർവം ദുഃഖമിദം വീര സുഖോദർകം ഭവിഷ്യതി।
നാത്ര മന്യുസ്ത്വയാ കാര്യോ വിധിർഹി ബലവത്തരഃ ॥ 5-8-58 (31922)
ദുഃഖാനി ഹി മഹാത്മാനഃ പ്രാപ്നുവന്തി യുധിഷ്ഠിര।
ദേവൈരപി ഹി ദുഃഖാനി പ്രാപ്താനി ജഗതീപതേ ॥ 5-8-59 (31923)
ഇന്ദ്രേണ ശ്രൂയതേ രാജൻസഭാര്യേണ മഹാത്മനാ ।
അനുഭൂതം മഹദ്ദുഃഖം ദേവരാജേന ഭാരത ॥ ॥ 5-8-60 (31924)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി സേനോദ്യോഗപർവണി അഷ്ടമോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-8-27 ഉപപ്ലാവ്യം വിരാടനഗരസ്യ പ്രദേശവിശേഷം। സ്കന്ധാവാരം സേനാനിവേശസ്ഥാനം ॥ 5-8-53 പ്രതീപം പ്രസംഗപ്രതികൂലം । അഹിതം പരിണാമവിരുദ്ധം ॥ 5-8-58 മന്യുർദൈന്യം ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 009
॥ ശ്രീഃ ॥
5.9. അധ്യായഃ 009
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
ശല്യേന ഇന്ദ്രസ്യാപി ദുഃഖാനുഭവേ കഥിതേ യുധിഷ്ഠിരപൃച്ഛയാ തേന വിസ്തരേണ തത്കഥനോപക്രമഃ ॥ 1 ॥ ഇന്ദ്രജിഘാംസയാ ത്വഷ്ട്രാ സൃഷ്ടസ്യ ത്രിശിരസോ വിശ്വരൂപസ്യ തപോഭംഗായ ഇന്ദ്രേണ അപ്സരസാം പ്രേഷണം ॥ 2 ॥ അപ്സരോഭിസ്തസ്യാധർഷണീയത്വേ ജ്ഞാതേ ഇന്ദ്രേണ വജ്രപാതനാത്തസ്യ ഹനനം ॥ 3 ॥ ഹതേപി തസ്മിൻ ജീവതീവ ദൃശ്യമാനേ ഭയാദിന്ദ്രപ്രാർഥനയാ യദൃച്ഛയാ ആഗതേന തക്ഷ്ണാ തച്ഛിരശ്ഛേദനം ॥ 4 ॥ വിശ്വരൂപഹനനകുപിതേന ത്വഷ്ട്രാ പുനരിന്ദ്രവധായ വൃത്രസ്യോത്പാദനം ॥ 5 ॥ വൃത്രേണേന്ദ്രേ പരാജിതേ സേന്ദ്രാണാം ദേവാനാം വിഷ്ണും പ്രതി ഗമനം ॥ 6 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-9-0 (31925)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 5-9-0x (3358)
കഥമിന്ദ്രേണ രാജേന്ദ്ര സഭാര്യേണ മഹാത്മനാ ।
ദുഃഖം പ്രാപ്തം പരം ഘോരമേതദിച്ഛാമി വേദിതും ॥ 5-9-1 (31926)
ശല്യ ഉവാച। 5-9-2x (3359)
ശൃണു രാജൻപുരാവൃത്തമിതിഹാസം പുരാതനം।
സഭാര്യേണ യഥാ പ്രാപ്തം ദുഃഖമിന്ദ്രേണ ഭാരത ॥ 5-9-2 (31927)
ത്വഷ്ടാ പ്രജാപതിർഹ്യാസീദ്ദേവശ്രേഷ്ഠോ മഹാതപാഃ ।
സ പുത്രം വൈ ത്രിശിരസമിന്ദ്രദ്രോഹാത്കിലാസൃജത് ॥ 5-9-3 (31928)
ഐന്ദ്രം സ പ്രാർഥയത്സ്ഥാനം വിശ്വരൂപോ മഹാദ്യുതിഃ ।
തൈസ്ത്രിഭിർവദനൈർഘോരൈഃ സൂര്യേന്ദുജ്വലനോപമൈഃ ॥ 5-9-4 (31929)
വേദാനേകേന സോഽധീതേ സുരാമേകേന ചാപിബത്।
ഏകേന ച ദിശഃ സർവാഃ പിബന്നിവ നിരീക്ഷതേ ॥ 5-9-5 (31930)
സ തപസ്വീ മുദുർദാന്തോ ധർമേ തപസി ചോദ്യതഃ ।
തപസ്തസ്യ മഹത്തീവ്രം സുദുശ്ചരമരിന്ദമ ॥ 5-9-6 (31931)
തസ്യ ദൃഷ്ട്വാ തപോവീര്യം സത്യം ചാമിതതേജസഃ ।
വിഷാദമഗമച്ഛക്ര ഇന്ദ്രോഽയം മാ ഭവേദിതി ॥ 5-9-7 (31932)
കഥം സജ്ജേച്ച ഭോഗേഷു ന ച തപ്യേൻമഹത്തപഃ ।
വിവർധമാനസ്ത്രിശിരാഃ സർവം ഹി ഭുവനം ഗ്രസേത് ॥ 5-9-8 (31933)
ഇതി സഞ്ചിന്ത്യ ബഹുധാ ബുദ്ധിമാൻഭരതർഷഭ ।
ആജ്ഞാപയത്സോഽപ്സരസസ്ത്വഷ്ടൃപുത്രപ്രലോഭനേ ॥ 5-9-9 (31934)
യഥാ സ സജ്ജേത്രിശിരാഃ കാമഭോഗേഷു വൈ ഭൃശം ।
ക്ഷിപ്രം കുരുത ഗച്ഛധ്വം പ്രലോഭയത മാചിരം ॥ 5-9-10 (31935)
ശൃംഗാരവേഷാഃ സുശ്രോണ്യോ ഹാരൈര്യുക്താ മനോഹരൈഃ ।
ഹാവഭാവസമായുക്താഃ സർവാഃ സൌന്ദര്യശോഭിതാഃ ॥ 5-9-11 (31936)
പ്രലോഭയത ഭദ്രം വഃ ശമയധ്വം ഭയം മമ।
അസ്വസ്ഥം ഹ്യാത്മനാത്മാനം ലക്ഷയാമി വരാംഗനാഃ ॥ 5-9-12 (31937)
ഭയം തൻമേ മഹാഘോരം ക്ഷിപ്രം നാശയതാബലാഃ । 5-9-13 (31938)
അപ്സരസ ഊചുഃ।
തഥാ യത്നം കരിഷ്യാമഃ ശക്ര തസ്യ പ്രലോഭനേ।
യഥാ നാവാപ്സ്യസി ഭയം തസ്മാദ്ബലനിഷൂദന ॥ 5-9-13x (3360)
നിർദഹന്നിവ ചക്ഷുർഭ്യാം യോഽസാവാസ്തേ തപോനിധിഃ।
തം പ്രലോയിതും ദേവ ഗച്ഛാമഃ സഹിതാ വയം ॥ 5-9-14 (31939)
യതിഷ്യാമോ വശേ കർതും വ്യപനേതും ച തേ ഭയം । 5-9-15 (31940)
ശല്യ ഉവാച।
ഇന്ദ്രേണ താസ്ത്വനുജ്ഞാതാ ജഗ്മുസ്ത്രിശിരസോഽന്തികം।
തത്ര താ വിവിധൈർഭാവൈർലോഭയന്ത്യോ വരാംഗനാഃ ॥ 5-9-15x (3361)
നൃത്തം സന്ദർശയാമാസുസ്തഥൈവാംഗേഷു സൌഷ്ഠവം।
നാഭ്യഗച്ഛത്പ്രഹർഷം താഃ സ പശ്യൻസുമഹാതപാഃ ॥ 5-9-16 (31941)
ഇന്ദ്രിയാണി വശേ കൃത്വാ പൂർണസാഗരസന്നിഭഃ।
താസ്തു യത്നം പരം കൃത്വാ പുനഃ ശക്രമുപസ്ഥിതാഃ ॥ 5-9-17 (31942)
കൃതാഞ്ജലിപുടാഃ സർവാ ദേവരാജമഥാബ്രുവൻ।
ന സ ശക്യഃ സുദുർധർഷോ ധൈര്യാച്ചാലയിതും പ്രഭോ ॥ 5-9-18 (31943)
യത്തേ കാര്യം മഹാഭാഗ ക്രിയതാം തദനന്തരം ।
സംപൂജ്യാപ്സരസഃ ശക്രോ വിസൃജ്യ ച മഹാമതിഃ ॥ 5-9-19 (31944)
ചിന്തയാമാസ തസ്യൈവ വധോപായം യുധിഷ്ഠിര।
സ തൂഷ്ണീം ചിന്തയന്വീരോ ദേവരാജഃ പ്രതാപവാൻ ॥ 5-9-20 (31945)
വിനിശ്ചിതമതിർധീമാന്വധേ ത്രിശിരസോഽഭവത്।
വജ്രമസ്യ ക്ഷിപാംയദ്യ സ ക്ഷിപ്രം നഭവിഷ്യതി ॥ 5-9-21 (31946)
ശത്രുഃ പ്രവൃദ്ധോ നോപേക്ഷ്യോ ദുർബലോഽപി ബലീയസാ।
ശാസ്ത്രബുദ്ധ്യാ വിനിശ്ചിത്യ കൃത്വാ ബുദ്ധിം വധേ ദൃഢാം ॥ 5-9-22 (31947)
അഥ വൈശ്വാനരനിഭം ഘോരരൂപം ഭയാവഹം।
മുമോച വജ്രം സങ്ക്രുദ്ധഃ ശക്രസ്ത്രിശിരസം പ്രതി ॥ 5-9-23 (31948)
സ പപാത ഹതസ്തേന വജ്രേണ ദൃഢമാഹതഃ।
പർവതസ്യേവ ശിഖരം പ്രണുന്നം മേദിനീതലേ ॥ 5-9-24 (31949)
തം തു വജ്രഹതം ദൃഷ്ട്വാ ശയാനമചലോപമം।
ന ശർമ ലേഭേ ദേവേന്ദ്രോ ദീപിതതസ്തസ്യ തേജസാ ॥ 5-9-25 (31950)
ഹതോഽപി ദീപ്തതേജാഃ സ ജീവന്നിവ ഹി ദൃശ്യതേ।
ഘാതിതസ്യ ശിരാംസ്യാജൌ ജീവന്തീവാദ്ഭുതാനി വൈ ॥ 5-9-26 (31951)
` ശിരാംസി തസ്യാജായന്ത ത്രീണ്യേവ ശകുനാസ്ത്രയഃ।
തിത്തിരിഃ കലവിങ്കശ്ച തഥൈവ ച കപിഞ്ജലഃ ।
വിശ്വരൂപശിരാംസ്യേവ ജായന്തേ താനി ഭാരത ' ॥ 5-9-27 (31952)
തതോഽതിഭീതഗാത്രസ്തു ശക്ര ആസ്തേ വിചാരയൻ।
അഥാജഗാമ പരശും സ്കന്ധേനാദായ വർധകിഃ ॥ 5-9-28 (31953)
തദരണ്യം മഹാരാജ യത്രാസ്തേഽസൌ നിപാതിതഃ ।
സ ഭീതസ്തത്ര തക്ഷാണം ഘടമാനം ശചീപതിഃ ॥ 5-9-29 (31954)
അപശ്യദബ്രവീച്ചൈനം സത്വരം പാകശാസനഃ ।
ക്ഷിപ്രം ഛിന്ധി ശിരാംസ്യസ്യ കുരുഷ്വ വചനം മമ ॥ 5-9-30 (31955)
തക്ഷോവാച। 5-9-31x (3362)
മഹാസ്കന്ധോ ഭൃശം ഹ്യേഷ പരശുർനഭവിഷ്യതി।
കർതും ചാഹം ന ശക്ഷ്യാമി കർമ രാദ്ഭിർവിഗർഹിതം ॥ 5-9-31 (31956)
ഇന്ദ്ര ഉവാച। 5-9-32x (3363)
മാ ഭൈസ്ത്വം ശീഘ്രമേതദ്വൈ കുരുഷ്വ വചനം മമ।
മത്പ്രസാദാദ്ധി തേ ശസ്ത്രം വജ്രകൽപം ഭവിഷ്യതി ॥ 5-9-32 (31957)
തക്ഷോവാച। 5-9-33x (3364)
കം ഭവന്തമഹം വിദ്യാം ഘോരകർമാണമദ്യ വൈ।
ഏതദിച്ഛാംയഹം ശ്രോതും തത്ത്വേന കഥയസ്വ മേ ॥ 5-9-33 (31958)
ഇന്ദ്ര ഉവാച। 5-9-34x (3365)
അഹമിന്ദ്രോ ദേവരാജസ്തക്ഷന്വിദിതമസ്തു തേ।
കുരുഷ്വൈതദ്യഥോക്തം മേ തക്ഷൻമാഽത്ര വിചാരയ ॥ 5-9-34 (31959)
` മയാ ഹി നിഹതഃ ശേതേ ത്രിശിരാസ്ത്വം ച വിദ്വി വൈ। 5-9-35 (31960)
വൈശംപായന ഉവാച।
സ പ്രഹ്വഃ പ്രാഞ്ജലിർഭൂത്വാ ഇദം വചനമബ്രവീത്' ॥ 5-9-35x (3366)
ക്രൂരേണ നാപത്രപസേ കഥം ശക്രേഹ കർമണാ।
ഋഷിപുത്രമിമം ഹത്വാ ബ്രഹ്മഹത്യാഭയം ന തേ ॥ 5-9-36 (31961)
ശക്ര ഉവാച। 5-9-37x (3367)
പശ്ചാദ്ധർമം ചരിഷ്യാമി പാവനാർഥ സുദുശ്ചരം।
ശത്രുരേഷ മഹാവീര്യോ വജ്രേണ നിഹതോ മയാ ॥ 5-9-37 (31962)
അദ്യാപി ചാഹമുദ്വിഗ്നസ്തക്ഷന്നസ്മാദ്ബിഭേമി വൈ।
ക്ഷിപ്രം ഛിന്ധി ശിരാംസി ത്വം കരിഷ്യേഽനുഗ്രഹം തവ ॥ 5-9-38 (31963)
ശിരഃ പശോസ്തേ ദാസ്യന്തി ഭാഗം യജ്ഞേഷു മാനവാഃ ।
ഏഷ തേഽനുഗ്രഹസ്തക്ഷൻക്ഷിപ്രം കുരു മമ പ്രിയം ॥ 5-9-39 (31964)
ശല്യ ഉവാച। 5-9-40x (3368)
ഏതച്ഛ്രുത്വാ തു തക്ഷാ സ മഹേന്ദ്രവചനാത്തദാ।
ശിരാംസ്യഥ ത്രിശിരസഃ കുഠാരേണാച്ഛിനത്തദാ॥ 5-9-40 (31965)
നികൃത്തേഷു തതസ്തേഷു നിഷ്ക്രാമന്നണ്ഡജാസ്ത്വഥ।
കപിഞ്ജലാസ്തിത്തിരാശ്ച കലവിങ്കാശ്ച സർവശഃ ॥ 5-9-41 (31966)
യേന വേദാനധീതേ സ്മ പിബതേ സോമമേവ ച।
തസ്മാദ്വക്രാർദ്വിനിശ്ചേരുഃ ക്ഷിപ്രം തസ്യ കപിഞ്ജലാഃ ॥ 5-9-42 (31967)
യേന സർവാ ദിശോ രാജൻപിബന്നിവ നീരീക്ഷതേ।
തസ്മാദ്വക്രാദ്വിനിശ്ചേരുസ്തിത്തിരാസ്തസ്യ പാണ്ഡവ ॥ 5-9-43 (31968)
യത്സുരാപം തു തസ്യാസീദ്വക്രം ത്രിശിരസസ്തദാ।
കലവിങ്കാഃ സമുത്പേതുഃ ശ്യേനാശ്ച ഭരതർഷഭ ॥ 5-9-44 (31969)
തതസ്തേഷു നികൃത്തേഷു വിജ്വരോ മഘവാനഥ।
`തക്ഷ്ണേ തഥാ വരം ദത്ത്വാ പ്രഹൃഷ്ടസ്ത്രിദശേശ്വരഃ ॥' 5-9-45 (31970)
ജഗാമ ത്രിദിവം ദേവസ്തക്ഷാഽപി സ്വഗൃഹാന്യയൌ।
മേനേ കൃതാർഥമാത്മാനം ഹത്വാ ശത്രും സുരാരിഹാ ॥ 5-9-46 (31971)
` തക്ഷാപി സ്വഗൃഹം ഗത്വാ നൈവ ശംസതി കസ്യചിത്।
അഥൈനം നാഭിജാനന്തി വർഷമേകം തഥാഗതം ॥ 5-9-47 (31972)
അഥ സംവത്സരേ പൂർണേ ഭൂതാഃ പശുപതേഃ പ്രഭോ।
തമാക്രോശന്ത മഘവാന്നഃ പ്രഭുർബ്രഹ്മഹാ ഇതി। 5-9-48 (31973)
തത ഇന്ദ്രോ വ്രതം ഘോരമാചരത്പാകശാസനഃ।
തപസാ ച സുസംയുക്തഃ സഹ ദേവൈർമരുദ്ഗണൈഃ ॥ 5-9-49 (31974)
സമുദ്രേഷു പൃഥിവ്യാം ച വനസ്പതിഷു സ്ത്രീഷു ച।
വിഭജ്യ ബ്രഹ്മഹത്യാം ച താന്വരൈരപ്യയോജയത് ॥ 5-9-50 (31975)
വരദസ്തു വരം ദത്ത്വാ പൃഥിവ്യൈ സാഗരായ ച।
വനസ്പതിഭ്യഃ സ്ത്രീഭ്യശ്ച ബ്രഹ്മഹത്യാം നുനോദ താം॥ 5-9-51 (31976)
തതസ്തു ശുദ്ധോ ഭഗവാന്ദേവൈർലോകൈശ്ച പൂജിതഃ ।
ഇന്ദ്രസ്ഥാനമുപാതിഷ്ഠത്പൂജ്യമാനോ മഹർഷിഭിഃ' ॥ 5-9-52 (31977)
ത്വഷ്ടാ പ്രജാപതിഃ ശ്രുത്വാ ശക്രേണാഥ ഹതം സുതം।
ക്രോധസംരക്തനയന ഇദം വചനമബ്രവീത് ॥ 5-9-53 (31978)
ത്വഷ്ടോവാച। 5-9-54x (3369)
തപ്യമാനം തപോ നിത്യം ക്ഷാന്തം ദാന്തം ജിതേന്ദ്രിയം।
വിനാഽപരാധേന യതഃ പുത്രം ഹിംസിതവാൻമമ ॥ 5-9-54 (31979)
തസ്മാച്ഛക്രവിനാശായ വൃത്രമുത്പാദയാംയഹം।
ലോകാഃ പശ്യന്തു മേ വീര്യം തപസശ്ച ബലം മഹം ।
സ ച പശ്യതു ദേവേന്ദ്രോ ദുരാത്മാ പാപചേതനഃ ॥ 5-9-55 (31980)
ഉപസ്പൃശ്യ തതഃ ക്രുദ്ധസ്തപസ്വീ സുമഹായശാഃ ।
അഗ്നൌ ഹുത്വാ സമുത്പാദ്യ ഘോരം വൃത്രമുവാച ഹ ॥ 5-9-56 (31981)
ഇന്ദ്രശത്രോ വിവർധസ്വ പ്രഭാവാത്തപസോ മമ।
സോഽവർഘത ദിവം സ്തബ്ധ്വാ സൂര്യവൈശ്വാനരോപമഃ ॥ 5-9-57 (31982)
കിം കരോമീതി ചോവാച കാലസൂര്യ ഇവോദിതഃ।
ശക്രം ജഹീതി ചാപ്യുക്തോ ജഗാമ ത്രിദിവം തതഃ ॥ 5-9-58 (31983)
തതോ യുദ്ധം സമഭവദ്വൃത്രവാസവയോർമഹത്।
സങ്ക്രുദ്ധയോർമഹാഘോരം പ്രസക്തം കുരുസത്തമ ॥ 5-9-59 (31984)
തതോ ജഗ്രാഹ ദേവേന്ദ്രം വൃത്രോ വീരഃ ശതക്രതും ।
അപാവൃത്യാക്ഷിപദ്വക്രേ ശക്രം കോപസമന്വിതഃ ॥ 5-9-60 (31985)
ഗ്രസ്തേ വൃത്രേണ ശക്രേ തു സംഭ്രാന്താസ്ത്രിദിവേശ്വരാഃ।
അസൃജംസ്തേ മഹാസത്വാ ജൃംഭികാം വൃത്രനാശിനീം ॥ 5-9-61 (31986)
വിജൃംഭമാണസ്യ തതോ വൃത്രസ്യാസ്യാദപാവൃതാത്।
സ്വാന്യംഗാന്യഭിസങ്ക്ഷിപ്യ നിഷ്ക്രാന്തോ ബലനാശനഃ ॥ 5-9-62 (31987)
തതഃ പ്രഭൃതി ലോകസ്യ ജൃംഭികാ പ്രാണിസംശ്രിതാ।
ജഹൃഷുശ്ച സുരാഃ സർവേ ശക്രം ദൃഷ്ട്വാ വിനിഃസൃതം ॥ 5-9-63 (31988)
തതഃ പ്രവവൃതേ യുദ്ധം വൃത്രവാസവയോഃ പുനഃ ।
സംരബ്ധയോസ്തദാ ഘോരം സുചിരം ഭരതർഷഭ ॥ 5-9-64 (31989)
യദാ വ്യവർധത രണേ വൃത്രോ ബലസമന്വിതഃ।
ത്വഷ്ടുസ്തേജോബലാവിദ്ധസ്തദാ ശക്രോ ന്യവർതത। 5-9-65 (31990)
നിവൃത്തേ ച തദാ ദേവാ വിഷാദമഗമൻപരം ।
സമേത്യ സഹ ശക്രേണ ത്വഷ്ടുസ്തേജോവിമോഹിതാഃ ॥ 5-9-66 (31991)
അമന്ത്രയന്ത തേ സർവേ മുനിഭിഃ സഹ ഭാരത।
കിം കാര്യമിതി വൈ രാജന്വിചിന്ത്യ ഭയമോഹിതാഃ ॥ 5-9-67 (31992)
ജഗ്മുഃ സർവേ മഹാത്മാനം മനോഭിർവിഷ്ണുമവ്യയം।
ഉപവിഷ്ടാ മന്ദരാഗ്രേ സർവേ വൃത്രവധേപ്സവഃ ॥ ॥ 5-9-68 (31993)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി സേനോദ്യോഗപർവണി നവമോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-9-11 ഹാവാഃ ശൃംഗാരചേഷ്ടാഃ । ഭാവാഃ ചിത്തവികാരാ ഹർഷാദയസ്തര്യുക്താഃ ॥ 5-9-16 സൌഷവം സൌന്ദര്യം। പ്രഹർഷ ലബ്ധഭോയോഽസ്മീതി തോഷം ॥ 5-9-28 വർധകിഃ തക്ഷാ ॥ 5-9-31 നഭവിഷ്യതി നങ്ക്ഷ്യതി ॥ 5-9-56 ഠപസ്പൃശ്യ ആചംയ ॥ 5-9-60 അപാവൃത്യ മുഖം സംപ്രസാര്യ ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 010
॥ ശ്രീഃ ॥
5.10. അധ്യായഃ 010
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
വിഷ്ണവാജ്ഞയാ ഋഷിഭിർവൃത്രസ്യ ആസുധാദ്യവധ്യത്വവരദാനപൂർവകം ഇന്ദ്രവൃത്രയോഃ സന്ധികരണം ॥ 1 ॥ കദാചന സമുദ്രതീരേ വൃത്രം ദൃഷ്ടവതാ ഇന്ദ്രേണ വൃത്രോപരി സവജ്രേ ഫേനേ പ്രക്ഷിപ്തേ തത്പ്രവിഷ്ടേന വിഷ്ണുനാ വൃത്രഹനനം ॥ 2 ॥ വൃത്രവധജന്യബ്രഹ്മഹത്യാപീഡിതസ്യേന്ദ്രസ്യ സ്വർഗാത്പ്രവാസഃ ॥ 3 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-10-0 (31994)
ഇന്ദ്ര ഉവാച। 5-10-0x (3370)
സർവം വ്യാപ്തമിദം ദേവാ വൃത്രേണ ജഗദവ്യയം।
ന ഹ്യസ്യ സദൃശം കിഞ്ചിത്പ്രതിഘാതായ യദ്ഭവേത് ॥ 5-10-1 (31995)
സമർഥോ ഹ്യഭവം പൂർവമസമർഥോഽസ്മി സാംപ്രതം।
കഥം നു കാര്യം ഭദ്രം വോ ദുർധർഷഃ സ ഹി മേ മതഃ ॥ 5-10-2 (31996)
തേജസ്വീ ച മഹാത്മാ ച യുദ്ധേ ചാമിതവിക്രമഃ ।
ഗ്രസേത്രിഭുവനം സർവം സദേവാസുരമാനുഷം ॥ 5-10-3 (31997)
തസ്മാദ്വിനിശ്ചയമിമം ശൃണുധ്വം ത്രിദിവൌകസഃ।
വിഷ്ണോഃ ക്ഷയമുപാഗംയ സമേത്യ ച മഹാത്മനാ ॥ 5-10-4 (31998)
തേന സംമന്ത്ര്യ വേത്സ്യാമോ വധോപായം ദുരാത്മനഃ । 5-10-5 (31999)
ശല്യ ഉവാച।
ഏവമുക്തേ മഘവതാ ദേവാഃ ശർഷിഗണാസ്തദാ।
ശരണ്യം ശരമം ദേവം ജഗ്മുർവിഷ്ണും മഹാബലം ॥ 5-10-5x (3371)
ഊചുശ്ച സർവേ ദേവേശം വിഷ്ണും വൃത്രഭയാർദിതാഃ।
ത്രയോ ലോകാസ്ത്വയാ ക്രാന്താസ്ത്രിഭിർവിക്രമണൈഃ പുരാ ॥ 5-10-6 (32000)
അമൃതം ചാഹൃതം വിഷ്ണോ ദൈത്യാശ്ച നിഹതാ രണേ।
ബലിം ബദ്ധ്വാ മഹാദൈത്യം ശക്രോ ദേവാധിപഃ കൃതഃ ॥ 5-10-7 (32001)
ത്വം പ്രഭുഃ സർവദേവാനാം ത്വയാ സർവമിദം തതം।
ത്വം ഹി ദേവോ മഹാദേവ സർവലോകനമസ്കൃതഃ ॥ 5-10-8 (32002)
ഗതിർഭവ ത്വം ദേവാനാം സേന്ദ്രാണാമമരോത്തമ।
ജഗദ്വ്യാപ്തമിദം സർവം വൃത്രേണാസുരസൂദന ॥ 5-10-9 (32003)
വിഷ്ണുരുവാച। 5-10-10x (3372)
അവശ്യം കരണീയം മേ ഭവതാം ഹിതമുത്തമം।
തസ്മാദുപായം വക്ഷ്യാമി യഥാഽസൌ നഭവിഷ്യതി ॥ 5-10-10 (32004)
ഗച്ഛധ്വം സർഷിഗന്ധർവാ യത്രാസൌ വിശ്വരൂപധൃക്।
സാമ തസ്യ പ്രയുഞ്ജധ്വം തത ഏനം വിജേഷ്യഥ ॥ 5-10-11 (32005)
ഭവിഷ്യതി ജയോ ദേവാഃ ശക്രസ്യ മമ തേജസാ ।
അദൃശ്യശ്ച പ്രവേക്ഷ്യാമി വജ്രേ ഹ്യസ്യായുധോത്തമേ ॥ 5-10-12 (32006)
ഗച്ഛധ്വമൃഷിഭിഃ സാർധം ഗന്ധർവൈശ്ച സുരോത്തമാഃ ।
വൃത്രസ്യ സഹ ശക്രേണ സന്ധിം കുരുത മാചിരം ॥ 5-10-13 (32007)
ശല്യ ഉവാച। 5-10-14x (3373)
ഏവമുക്തേ തു ദേവേന ഋഷയസ്ത്രിദശാസ്തഥാ ।
യയുഃ സമേത്യ സഹിതാഃ ശക്രം കൃത്വാ പുരഃസരം ॥ 5-10-14 (32008)
സമീപമേത്യ ച യദാ സർവ ഏവ മഹൌജസഃ।
തം തേജസാ പ്രജ്വലിതം പ്രതപന്തം ദിശോ ദശ ॥ 5-10-15 (32009)
ഗ്രസന്തമിവ ലോകാംസ്ത്രീൻസൂര്യാചന്ദ്രമസൌ യഥാ।
ദദൃശുസ്തേ തതോ വൃത്രം ശക്രേണ സഹ ദേവതാഃ ॥ 5-10-16 (32010)
ഋഷയോഽഥ തതോഽഭ്യേത്യ വൃത്രമൂചുഃ പ്രിയം വചഃ।
വ്യാപ്തം ജഗദിദം സർവം തേജസാ തവ ദുർജയ ॥ 5-10-17 (32011)
ന ച ശക്നോഷി നിർജേഷും വാസവം ബലിനാം വര।
യുധ്യതോശ്ചാപി വാം കാലോ വ്യതീതഃ സുമഹാനിഹ ॥ 5-10-18 (32012)
പീഡ്യന്തേ ച പ്രജാഃ സർവാഃ സദേവാസുരമാനുഷാഃ ।
സഖ്യം ഭവതു തേ വൃത്ര ശക്രേണ സഹ നിത്യദാ ॥ 5-10-19 (32013)
അവാപ്സ്യസി സുഖം ത്വം ച ശക്രലോകാംശ്ച ശാശ്വതാൻ।
ഋഷിവാക്യം നിശംയാഥ വൃത്രഃസ തു മഹാബലഃ ॥ 5-10-20 (32014)
ഉവാച താനൃഷീൻസർവാൻപ്രണംയ ശിരസാഽസുരഃ ।
സർവേ യൂയം മഹാഭാഗാ ഗന്ധർവാശ്ചൈവ സർവശഃ ॥ 5-10-21 (32015)
യദ്ബ്രൂഥ തച്ഛ്രുതം സർവം മമാപി ശ്രൃണുതാനഘാഃ।
സന്ധിഃ കഥം വൈ ഭവിതാ മമ ശക്രസ്യ ചോഭയോഃ ।
തേജസോർഹി ദ്വയോർദേവാഃ സഖ്യം വൈ ഭവിതാ കഥം ॥ 5-10-22 (32016)
ഋഷയ ഊചുഃ । 5-10-23x (3374)
സകൃത്സതാം സംഗതമീപ്സിതവ്യം
തതഃ പരം ഭവിതാ ഭവ്യമേവ।
നാതിക്രാമേത്സത്പുരുഷേണ സംഗതം
തസ്മാത്സതാം സംഗതമീപ്സിതവ്യം ॥ 5-10-23 (32017)
ദൃഢം സതാം സംഗതം ചാപി നിത്യം
ബ്രൂയാച്ചാർഥം ഹ്യർഥകൃച്ഛ്രേഷു ധീരാഃ ।
മഹാർഥവത്സത്പുരുഷേണ സംഗതം
തസ്മാത്സന്തം ന ജിഘാംസേത ധീരഃ ॥ 5-10-24 (32018)
ഇന്ദ്രഃ സതാം സംമതശ്ച നിവാസശ്ച മഹാത്മനാം।
സത്യവാദീ ഹ്യനിന്ദ്യശ്ച ധർമവിത്സൂക്ഷ്മനിശ്ചയഃ ॥ 5-10-25 (32019)
തേന തേ സഹ ശക്രേണ സന്ധിർഭവതു നിത്യദാ।
ഏവം വിശ്വാസമാഗച്ഛ മാ തേ ഭൂദ്ബുദ്ധിരന്യഥാ ॥ 5-10-26 (32020)
ശല്യ ഉവാച। 5-10-27x (3375)
മഹർഷിവചനം ശ്രുത്വാ താനുവാച മഹാദ്യുതിഃ।
അവശ്യം ഭഗവന്തോ മേ മാനനീയാസ്തപസ്വിനഃ॥ 5-10-27 (32021)
ബ്രവീമി യദഹം ദേവാസ്തത്സർവം ക്രിയതേ യദി।
തതഃ സർവം കരിഷ്യാമി യദൂചുർമാം ദിവൌകസഃ ॥ 5-10-28 (32022)
ന ശുഷ്കേണ ന ചാദ്രേണ നാശ്മനാ ന ച ദാരുണാ ।
ന ശസ്ത്രേണ ന ചാസ്ത്രേണ ന ദിവാ ന തഥാ നിശി ॥ 5-10-29 (32023)
വധ്യോ ഭവേയം വിപ്രേന്ദ്രാഃ ശക്രസ്യ സഹ ദൈവതൈഃ ।
ഏവം മേ രോചതേ സന്ധിഃ ശക്രേണ സഹ നിത്യദാ ॥ 5-10-30 (32024)
ബാഢമിത്യേവ ഋഷയസ്തമൂചുർഭരതർഷഭ।
ഏവം വൃത്തേ തു സന്ധാനേ വൃത്രഃ പ്രമുദിതോഽഭവത് ॥ 5-10-31 (32025)
` തതഃ സന്ധിം മിഥഃ കൃത്വാ ഋഷയോ ദീപ്തതേജസഃ।
ശക്രസ്യ സഹ വൃത്രേണ പുനർജഗ്മുര്യഥാഗതം '॥ 5-10-32 (32026)
യുക്തഃ സദാഽഭവച്ചാപി ശക്രോ ഹർഷസമന്വിതഃ।
വൃത്രസ്യ വധസംയുക്താനുപായാനന്വചിന്തയത് ॥ 5-10-34a` അഭിസന്ധിർമഹേന്ദ്രസ്യ സന്ധികർമണി യഃ കൃതഃ।
ഋഷിഭിസ്ത്വീരിതം യച്ച മഹേന്ദ്രസ്തദനുസ്മരൻ ॥' 5-10-33 (32027)
ഛിദ്രാന്വേഷീ സമുദ്വിഗ്നഃ സദാ വസതി ദേവരാട്।
സ കദാചിൻസമുദ്രാന്തേ സമപശ്യൻമഹാസുരം ॥ 5-10-35 (32028)
സന്ധ്യാകാല ഉപാവൃത്തേ മുഹൂർതേ ചാതിദാരുണേ।
തതഃ സഞ്ചിന്ത്യ ഭഗവാന്വരദാനം മഹാത്മനഃ ॥ 5-10-36 (32029)
സന്ധ്യേയം വർതതേ രൌദ്രാ ന രാത്രിർദിവസം ന ച।
വൃത്രശ്ചാവശ്യവധ്യോഽയം മമ സർവഹരോ രിപുഃ ॥ 5-10-37 (32030)
യദി വൃത്രം ന ഹൻംയദ്യ വഞ്ചയിത്വാ മഹാസുരം।
മഹാബലം മഹാകായം ന മേ ശ്രേയോ ഭവിഷ്യതി॥ 5-10-38 (32031)
ഏവം സഞ്ചിന്തയന്നേവ ശക്രോ വിഷ്ണുമനുസ്മരൻ।
അഥ ഫേനം തദാഽപശ്യത് സമുദ്രേ പർവതോപമപ് ॥ 5-10-39 (32032)
നായം യുഷ്കോ ന ചാദ്രോഽയം ന ച ശസ്ത്രമിദം തഥാ।
ഏനം ക്ഷേപ്സ്യാമി വൃത്രസ്യ ക്ഷണാദേവ നശിഷ്യതി॥ 5-10-40 (32033)
സവജ്രമഥ ഫേനം തം ക്ഷിപ്രം വൃത്രേ നിസൃഷ്ടവാൻ।
പ്രവിശ്യ ഫേനം തം വിഷ്ണുരഥ വൃത്രം വ്യനാശയത് ॥ 5-10-41 (32034)
നിഹതേ തു തതോ വൃത്രേ ദിശോ വിതിമിരാഽഭവൻ।
പ്രവവൌ ച ശിവോ വായുഃ പ്രജാശ്ച ജഹൃഷുസ്തഥാ ॥ 5-10-42 (32035)
തതോ ദേവാഃ സഗന്ധർവാ യക്ഷരക്ഷോമഹോരഗാഃ ।
ഋഷയശ്ച മഹേന്ദ്രം തമസ്തുവന്വിവിധൈഃ സ്തവൈഃ ॥ 5-10-43 (32036)
നമസ്കൃതഃ സർവഭൂതൈഃ സർവഭൂതാന്യസാന്ത്വയത്।
ഹത്വാ ശത്രും പ്രഹൃഷ്ടാത്മാ വാസവഃ സഹ ദൈവതൈഃ ॥ 5-10-44 (32037)
വിഷ്ണും ത്രിഭുവനശ്രേഷ്ഠം പൂജയാമാസ ധർമവിത്।
തതോ ഹതേ മഹാവീര്യേ വൃത്രേ ദേവഭയങ്കരേ॥ 5-10-45 (32038)
അനൃതേനാഭിഭൂതോഽഭൂച്ഛക്രഃ പരമദുർമനാഃ ।
ത്രൈശീർഷയാഽഭിഭൂതശ്ച സ പൂർവം ബ്രഹ്മഹത്യയാ॥ 5-10-46 (32039)
` മഹാദേവസ്യ ഭൂതൈശ്ച സ പുനർബ്രഹ്മഹാ ഇതി।
ആക്രുഷ്ടോ നിർഭയൈർഭൂയോ വ്രീഡിതോ ബലവൃത്രഹാ '॥ 5-10-47 (32040)
സോഽന്തമാശ്രിത്യ ലോകാനാം നഷ്ടസഞ്ജ്ഞോ വിചേതനഃ।
ന പ്രാജ്ഞായത ദേവേന്ദ്രസ്ത്വഭിഭൂതഃ സ്വകർമഭിഃ ॥ 5-10-48 (32041)
പ്രതിച്ഛന്നോഽവസച്ചാപ്സു ചേഷ്ടമാന ഇവോരഗഃ ।
തതഃ പ്രനഷ്ടേ ദേവേന്ദ്രേ ബ്രഹ്മഹത്യാ ഭയാർദിതേ॥ 5-10-49 (32042)
ഭൂമിഃ പ്രധ്വസ്തസങ്കാശാ നിർവൃക്ഷാ ശുഷ്കകാനനാ ।
വിച്ഛിന്നസ്രോതസോ നദ്യഃ സരാംസ്യനുദകാനി ച॥ 5-10-50 (32043)
സങ്ക്ഷോഭശ്ചാപി സത്വാനാമനാവൃഷ്ടികൃതോഽഭവത്।
ദേവാശ്ചാപി ഭൃശം ത്രസ്താസ്തഥാ സർവേ മഹർഷയഃ ॥ 5-10-51 (32044)
അരാജകം ജഗത്സർവമഭിഭൂതമുപദ്രവൈഃ।
തതോ ഭീതാഽഭവന്ദേവാഃ കോ നോ രാജാ ഭവേദിതി ॥ 5-10-52 (32045)
ദിവി ദേവർഷയശ്ചാപി ദേവരാജവിനാകൃതാഃ।
ന സ്മ കശ്ചന ദേവാനാം രാജ്യേ വൈ കുരുതേ മതിം ॥ ॥ 5-10-53 (32046)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി സേനോദ്യോഗപർവണി ദശമോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-10-4 ക്ഷയം ഗൃഹം ॥ 4 ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 011
॥ ശ്രീഃ ॥
5.11. അധ്യായഃ 011
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
ഋഷിഭിർദേവൈശ്ച നഹുപസ്യ വരദാനപൂർവകമിന്ദ്രരാജ്യേ അഭിഷേചനം ॥ 1 ॥ കദാചന സ്വാവലീകനേന കലുഷിതമനസാ നഹുപേണ കാംയമാനായൈ ഇന്ദ്രാണ്യൈ ബൃഹസ്പതിനാ അഭയപ്രദാനം ॥ 2 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-11-0 (32047)
ശല്യ ഉവാച। 5-11-0x (3376)
ഋഷയോഽഥാബ്രുവൻസർവേ ദേവാശ്ച ത്രിദിവേശ്വരാഃ।
അയം വൈ നഹുപഃ ശ്രീമാന്ദേവരാജ്യേഽഭിഷിച്യതാം ॥ 5-11-1 (32048)
തേജസ്വീ ച യശസ്വീ ച ധാർമികശ്ചൈവ നിത്യദാ।
തേ ഗത്വാ ത്വബ്രുവൻസർവേ രാജാ നോ ഭവ പാർഥിവ ॥ 5-11-2 (32049)
സ താനുവാച നഹുഷോ ദേവാനൃപിഗണാംസ്തഥാ ।
പിതൃഭിഃ സഹിതാന്രാജൻപരിപ്സൻഹിതമാത്മനഃ ॥ 5-11-3 (32050)
ദുർബലോഽഹം ന മേ ശക്തിർഭവതാം പരിപാലനേ।
ബലവാഞ്ജ്ഞായതാം കശ്ചിദ്ബലം ശക്രേ ഹി നിത്യദാ ॥ 5-11-4 (32051)
തമബ്രുവൻപുനഃ സർവേ ദേവാ ഋഷിപുരോഗമാഃ ।
അസ്മാകം തപസാ യുക്തഃ പാഹി രാജ്യം ത്രിവിഷ്ടപേ ॥ 5-11-5 (32052)
പരസ്പരഭയം ഘോരമസ്മാകം ഹി ന സംശയഃ ।
അഭിഷിച്യസ്വ രാജേന്ദ്ര ഭവ രാജാ ത്രിവിഷ്ടപേ ॥ 5-11-6 (32053)
ദേവദാനവയക്ഷാണാമൃഷീണാം രക്ഷസാം തഥാ।
പിതൃഗന്ധർവഭൂതാനാം ചക്ഷുർവിഷയവർതിനാം। 5-11-7 (32054)
തേജ ആദാസ്യസേ പശ്യൻബലവാംശ്ച ഭവിഷ്യസി।
ധർമം പുരസ്കൃത്യ സദാ സരവലോകാധിപോ ഭവ ॥ 5-11-8 (32055)
ബ്രഹ്മർഷീശ്ചാപി ദേവാംശ്ച ഗോപായസ്വ ത്രിവിഷ്ടപേ । 5-11-9 (32056)
ശല്യ ഉവാച।
അഭിഷിക്തഃ സ രാജേന്ദ്ര തതോ രാജാ ത്രിവിഷ്ടപേ ॥ 5-11-9x (3377)
ധർമം പുരസ്കൃത്യ തദാ സർവലോകാധിപോഽഭവത്।
സുദുർലഭം വരം ലബ്ധ്വാ പ്രാപ്യ രാജ്യം ത്രിവിഷ്ടപേ॥ 5-11-10 (32057)
ധർമാത്മാ സതതം ഭൂത്വാ കാമാത്മാ സമപദ്യത।
ദേവോദ്യാനേഷു സർവേഷു നന്ദനോപവനേഷു ച॥ 5-11-11 (32058)
കൈലാസേ ഹിമവത്പൃഷ്ഠേ മന്ദരേ ശ്വേതപർവതേ।
സഹ്യേ മഹേന്ദ്രേ മലയേ സമുദ്രേഷു സരിത്സു ച ॥ 5-11-12 (32059)
അപ്സരോഭിഃ പരിവൃതോ ദേവകന്യാസമാവൃതഃ ।
നഹുഷോ ദേവരാജോഽഥ ക്രീഡൻബഹുവിധം തദാ ॥ 5-11-13 (32060)
ശ്രൃണ്വന്ദിവ്യാ ബഹുവിധാഃ കഥാഃ ശ്രുതിമനോഹരാഃ ।
വാദിത്രാണി ച സർവാണി ഗീതം ച മധുരസ്വനം ॥ 5-11-14 (32061)
വിശ്വാവസുർനാരദശ്ച ഗന്ധർവാപ്സരസാം ഗണാഃ।
ഋതവഃ ഷട്ച ദേവേന്ദ്രം മൂർതിമന്ത ഉപസ്ഥിതാഃ ॥ 5-11-15 (32062)
മാരുതഃ സുരഭിർവാതി മനോജ്ഞഃ സത്വശീതലഃ ।
ഏവം വിക്രീഡതസ്തസ്യ നഹുഷസ്യ ദുരാത്മനഃ ॥ 5-11-16 (32063)
സംപ്രാപ്താ ദർശനം ദേവീ ശക്രസ്യ മഹിഷീ പ്രിയാ।
സ താം സന്ദൃശ്യ ദുഷ്ടാത്മാ പ്രാഹ സർവാൻസഭാസദഃ ॥ 5-11-17 (32064)
ഇന്ദ്രസ്യ മഹിഷീ ദേവീ കസ്മാൻമാം നോപതിഷ്ഠതി।
അഹമിന്ദ്രോഽസ്മി ദേവാനാം ലോകാനാം ച തഥേശ്വരഃ ॥ 5-11-18 (32065)
ആഗച്ഛതു ശചീ മഹ്യം ക്ഷിപ്രമദ്യ നിവേശനം ।
തച്ഛ്രുത്വാ ദുർമനാ ദേവീ ബൃഹസ്പതിമുവാച ഹ ॥ 5-11-19 (32066)
രക്ഷ മാം നഹുഷാദ്ബ്രഹ്മംസ്ത്വാമസ്മി ശരണം ഗതാ।
സർവലക്ഷണസംപന്നാം ബ്രഹ്മംസ്ത്വം മാം പ്രഭാഷസേ॥ 5-11-20 (32067)
ദേവരാജസ്യ ദയിതാമത്യന്തം സുഖഭാഗിനീം।
അവൈധവ്യേന യുക്താം ചാപ്യേകപത്നീം പതിവ്രദാം ॥ 5-11-21 (32068)
ഉക്തവാനസി മാം പൂർവമൃതാം താം കുരു വൈ ഗിരം।
നോക്തപൂർവം ച ഭഗവൻമൃഷാ തേ കിഞ്ചിദീശ്വര ॥ 5-11-22 (32069)
തസ്മാദേതദ്ഭവേത്സത്യം ത്വയോക്തം ദ്വിജസത്തമ।
ബൃഹസ്പതിരഥോവാച ഇന്ദ്രാണീം ഭയമോഹിതാം ॥ 5-11-23 (32070)
യദുക്താസി മയാ ദേവി സത്യം തദ്ഭവിതാ ധ്രുവം ।
ദ്രക്ഷ്യസേ ദേവരാജം തമിന്ദ്രം ശീഘ്രമിഹാഗതം ॥ 5-11-24 (32071)
ന ഭേതവ്യം ച നഹുഷാത്സത്യമേതദ്ബ്രവീമി തേ।
സമാനയിഷ്യേ ശക്രേണ നചിരാദ്ഭവതീമഹം॥ 5-11-25 (32072)
അഥ ശുശ്രാവ നഹുഷ ഇന്ദ്രാണീം ശരണീം ഗതാം।
ബൃഹസ്പതേരംഗിരസശ്രുക്രോധ സ നൃപസ്തദാ ॥ ॥ 5-11-26 (32073)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി സേനോദ്യോഗപർവണി ഏകാദശോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-11-2 നോഽസ്മാകം രാജാ ഭവ ॥ 2 ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 012
॥ ശ്രീഃ ॥
5.12. അധ്യായഃ 012
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
നഹു ഷപ്രസാദനായ ദേവാദിഭിഃ പ്രാർഥിതേനാപി ബൃഹസ്പതിനാ ശച്യാ അത്യാജനം ॥ 1 ॥ ബൃഹസ്പത്യനുമത്യാ സമയകരണായ ശച്യാനഹുഷസമീപഗമനം ॥ 2 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-12-0 (32074)
ശല്യ ഉവാച। 5-12-0x (3378)
ക്രുദ്ധം തു നഹുഷം ദൃഷ്ട്വാ ദേവാ ഋഷിപുരോഗമാഃ।
അബ്രുവന്ദേവരാജാനം നഹുഷം ഘോരദർശനം ॥ 5-12-1 (32075)
ദേവരാജ ജഹി ക്രോധം ത്വയി ക്രുദ്ധേ ജഗദ്വിഭോ।
ത്രസ്തം സാസുരഗന്ധർവം സകിംനരമഹോരഗം ॥ 5-12-2 (32076)
ജഹി ക്രോധമിമം സാധോ ന കുപ്യന്തി ഭവദ്വിധാഃ ।
പരസ്യ പത്നീ സാ ദേവീ പ്രസീദസ്വ സുരേശ്വര ॥ 5-12-3 (32077)
നിവർതയ മനഃ പാപാത്പരദാരാഭിമർശനാത്।
ദേവരാജോഽസി ഭദ്രം തേ പ്രജാ ധർമേണ പാലയ ॥ 5-12-4 (32078)
ഏവമുക്തോ ന ജഗ്രാഹ തദ്വചഃ കാമമോഹിതഃ ।
അഥ ദേവാനുവാചേദമിന്ദ്രം പ്രതി സുരാധിപഃ ॥ 5-12-5 (32079)
അഹല്യാ ധർഷിതാ പൂർവമൃഷിപത്നീ യശസ്വിനീ ।
ജീവതോ ഭർതുരിന്ദ്രേണ സ വഃ കിം ന നിവാരിതഃ ॥ 5-12-6 (32080)
ബഹൂനി ച നൃശംസാനി കൃതാനീന്ദ്രേണ വൈ പുരാ ।
വൈധർംയാണ്യുപധാശ്ചൈവ സ വഃ കിം ന നിവാരിതഃ ॥ 5-12-7 (32081)
ഉപതിഷ്ഠതു ദേവീ മാമേതദസ്യാ ഹിതം പരം।
യുഷ്മാകം ച സദാ ദേവാഃ ശിവമേവം ഭവിഷ്യതി ॥ 5-12-8 (32082)
ദേവാ ഊചുഃ। 5-12-9x (3379)
ഇന്ദ്രാണീമാനയിഷ്യാമോ യഥേച്ഛസി ദിവസ്പതേ।
ജഹി ക്രോധമിമം വീര പ്രീതോ ഭവ സുരേശ്വര ॥ 5-12-9 (32083)
ശല്യ ഉവാച। 5-12-10x (3380)
ഇത്യുക്ത്വാ തം തദാ ദേവാ ഋഷിഭിഃ സഹ ഭാരത।
തഗ്മുർബൃഹസ്പതിം വക്തുമിന്ദ്രാണീം ചാശുഭം വചഃ ॥ 5-12-10 (32084)
ജാനീമഃ ശരണം പ്രാപ്താമിന്ദ്രാണീം തവ വേശ്മനി।
ദത്താഭയാം ച വിപ്രേന്ദ്ര ത്വയാ ദേവർഷിസത്തമ ॥ 5-12-11 (32085)
തേ ത്വാം ദേവാഃ സഗന്ധർവാ ഋഷയശ്ച മഹാദ്യുതേ ।
പ്രസാദയന്തി ചേന്ദ്രാണീ നഹുഷായ പ്രദീയതാം ॥ 5-12-12 (32086)
ഇന്ദ്രാദ്വിശിഷ്ടോ നഹുഷോ ദേവരാജോ മഹാദ്യുതിഃ ।
വൃണോത്വിമം വരാരോഹാ ഭർതൃത്വേ വരവർണിനീ ॥ 5-12-13 (32087)
ഏവമുക്തേ തു സാ ദേവീ ബാഷ്പമുത്സൃജ്യ സസ്വനം ।
ഉവാച രുദതീ ദീനാ ബൃഹസ്പതിമിദം വചഃ ॥ 5-12-14 (32088)
നാഹമിച്ഛാമി നഹുഷം പതിം ദേവർഷിസത്തമ।
ശരണാഗതാസ്മി തേ ബ്രഹംസ്ത്രായസ്വ മഹതോ ഭയാത് ॥ 5-12-15 (32089)
ബൃഹസ്പതിരുവാച। 5-12-16x (3381)
ശരണാഗതം ന ത്യജേയമിന്ദ്രാണി മമ നിശ്ചയഃ।
ധർമജ്ഞാം സത്യശീലാം ച ന ത്യജേയമനിന്ദിതേ ॥ 5-12-16 (32090)
നാകാര്യം കർതുമിച്ഛാമി ബ്രാഹ്മണഃ സന്വിശേഷതഃ ।
ശ്രുതധർമാ സത്യശീലോ ജാനന്ധർമാനുശാസനം ॥ 5-12-17 (32091)
നാഹമേതത്കരിഷ്യാമി ഗച്ഛധ്വം വൈ സുരോത്തമാഃ ।
അസ്മിംശ്ചാർഥേ പുരാ ഗീതം ബ്രഹ്മണാ ശ്രൂയതാമിദം ॥ 5-12-18 (32092)
ന തസ്യ ബീജം രോഹതി രോഹകാലേ
ന തസ്യ വർഷം വർഷതി വർഷകാലേ।
ഭീതം പ്രപന്നം പ്രദദാതി ശത്രവേ
ന സ ത്രാതാരം ലഭതേ ത്രാണമിച്ഛൻ ॥ 5-12-19 (32093)
മോഘമന്നം വിന്ദതി ചാപ്യചേതാഃ
സ്വർഗാല്ലോകാദ്ധശ്യതി നഷ്ടചേഷ്ടഃ।
ഭീതം പ്രപന്നം പ്രദദാതി യോ വൈ
ന തസ്യ ഹവ്യം പ്രതിഗൃഹ്ണന്തി ദേവാഃ ॥ 5-12-20 (32094)
പ്രമീയതേ ചാസ്യ പ്രജാ ഹ്യകാലേ
സദാ വിവാസം പിതരോഽസ്യ കുർവതേ।
ഭീതം പ്രപന്നം പ്രദദാതി ശത്രവേ
സേന്ദ്രാ ദേവാഃ പ്രഹരന്ത്യസ്യ വജ്രം ॥ 5-12-21 (32095)
ഏതദേവം വിജാനന്വൈ ന ദാസ്യാമി ശചീമിമാം।
ഇന്ദ്രാണീം വിശ്രുതാം ലോകേ ശക്രസ്യ മഹിഷീം പ്രിയാം ॥ 5-12-22 (32096)
അസ്യാ ഹിതം ഭവേദ്യച്ച മമ ചാപി ഹിതം ഭവേത്।
ക്രിയതാം തത്സുരശ്രേഷ്ഠാ നഹി ദാസ്യാംയഹം ശചീം ॥ 5-12-23 (32097)
ശല്യ ഉവാച। 5-12-24x (3382)
അഥ ദേവാഃ സഗന്ധർവാ ഗുരുമാഹുരിദം വചഃ।
കഥം സുനീതം നു ഭവേൻമന്ത്രയസ്വ ബൃഹസ്പതേ ॥ 5-12-24 (32098)
ബൃഹസ്പതിരുവാച। 5-12-25x (3383)
നഹുഷം യാചതാം ദേവീ കിഞ്ചിത്കാലാന്തരം ശുഭാ।
ഇന്ദ്രാണി ഹിതമേതദ്ധി തഥാഽസ്മാകം ഭവിഷ്യതി॥ 5-12-25 (32099)
ബഹുവിഘ്നഃ സുരാഃ കാലഃ കാലഃ കാലം നയിഷ്യതി।
ഗർവിതോ ബലവാംശ്ചാപി നഹുഷോ വരസംശ്രയാത് ॥ 5-12-26 (32100)
ശല്യ ഉവാച। 5-12-27x (3384)
തതസ്തേന തഥോക്തേ തു പ്രീതാ ദേവാസ്തഥാബ്രുവൻ।
ബ്രഹ്മൻസാധ്വിദമുക്തം തേ ഹിതം സർവം ദിവൌകസാം ॥ 5-12-27 (32101)
ഏവമേതദ്ദ്വിജശ്രേഷ്ഠ ദേവീ ചേയം പ്രസാദ്യതാം।
തതഃ സമസ്താ ഇന്ദ്രാണീം ദേവാശ്ചാഗ്നിപുരോഗമാഃ ॥ 5-12-28 (32102)
ഊചുർവചനമവ്യഗ്രാ ലോകാനാം ഹിതകാംയയാ। 5-12-29 (32103)
ദേവാ ഊചുഃ।
ത്വയാ ജഗദിദം സർവം ധൃതം സ്ഥാവരജംഗമം।
ഏകപത്ന്യസി സത്യാ ച ഗച്ഛസ്വ നഹുഷം പ്രതി ॥ 5-12-29x (3385)
ക്ഷിപ്രം ത്വാമഭികാമശ്ച വിനശിഷ്യതി പാപകൃത്।
നഹുഷോ ദേവി ശക്രശ്ച സുരൈശ്വര്യമവാപ്സ്യതി ॥ 5-12-30 (32104)
ഏവം വിനിശ്ചയം കൃത്വാ ഇന്ദ്രാണീ കാര്യസിദ്ധയേ।
അഭ്യഗച്ഛത സവ്രീഡാ നഹുഷം ഘോരദർശനം ॥ 5-12-31 (32105)
ദൃഷ്ട്വാ താം നഹുഷശ്ചാപി വയോരൂപസമന്വിതാം ।
സമഹൃഷ്യത ദുഷ്ടാത്മാ കാമോപഹതചേതനഃ ॥ ॥ 5-12-32 (32106)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി സേനോദ്യോഗപർവണി ദ്വാദശോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-12-7 വൈധർംയാണി ത്വാഷ്ട്രവധാദീനി। ഉപധാഃ വൃത്രസഖ്യാദീനി ഛലാനി ॥ 5-12-20 അചേതാഃ ദുർബലചിത്തഃ ॥ 5-12-25 കാലാന്തരം കാലാവധിം ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 013
॥ ശ്രീഃ ॥
5.13. അധ്യായഃ 013
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
ശച്യാ നഹുഷംപ്രതി ഇന്ദ്രസ്യാന്വേഷണേഽപ്യപരിജ്ഞാനേ ത്വാമുപസ്ഥാസ്യ ഇതി സമയകരണം ॥ 1 ॥ ദേവൈർവിഷ്ണ്വാജ്ഞയാ ഇന്ദ്രസ്യ ബ്രഹ്മഹത്യാപനോദനായ അശ്വമേധയാജനം ॥ 2 ॥ ധ്വസ്തപാപ്മനോപീന്ദ്രസ്യ പുനർനഹുഷഭയാദദർശനേ ശോചന്ത്യാ ശച്യാ ഉപശ്രുതിദേവീപൂജനം ॥ 3 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-13-0 (32107)
ശല്യ ഉവാച। 5-13-0x (3386)
അഥ താമബ്രവീദ്ദൃഷ്ട്വാ നഹുഷോ ദേവരാട് തദാ।
ത്രയാണാമപി ലോകാനാമഹമിന്ദ്രഃ ശുചിസ്മിതേ ॥ 5-13-1 (32108)
ഭജസ്വ മാം വരാരോഹേ പതിത്വേ വരവർണിനി।
ഏവമുക്താ തു സാ ദേവീ നഹുഷേണ പതിവ്രതാ ॥ 5-13-2 (32109)
പ്രാവേപത ഭയോദ്വിഗ്നാ പ്രവാതേ കദലീ യഥാ।
പ്രണംയ സാ ഹി ബ്രഹ്മാണം ശിരസാ തു കൃതാഞ്ജലിഃ ॥ 5-13-3 (32110)
ദേവരാജമഥോവാച നഹുഷം ഘോരദർശനം ।
കാലമിച്ഛാംയഹം ലബ്ധും ത്വത്തഃ കഞ്ചിത്സുരേശ്വര ॥ 5-13-4 (32111)
ന ഹി വിജ്ഞായതേ ശക്രഃ കിം വാ പ്രാപ്തഃ ക്വ വാ ഗതഃ।
തത്ത്വമേതത്തു വിജ്ഞായ യദി ന ജ്ഞായതേ പ്രഭോ ॥ 5-13-5 (32112)
തതോഽഹം ത്വാമുപസ്ഥാസ്യേ സത്യമേതദ്ബ്രവീമി തേ।
ഏവമുക്തഃ സ ഇന്ദ്രാണ്യാ നഹുഷഃ പ്രീതിമാനഭൂത് ॥ 5-13-6 (32113)
നഹുഷ ഉവാച। 5-13-7x (3387)
ഏവം ഭവതു സുശ്രോണി യഥാ മാമിഹ ഭാഷസേ।
ജ്ഞാത്വാ ചാഗമനം കാര്യം സത്യമേതദനുസ്മരേഃ ॥ 5-13-7 (32114)
നഹുഷേണ വിസൃഷ്ടാ ച നിശ്ചക്രാമ തതഃ ശുഭാ।
ബൃഹസ്പതിനികേതം ച സാ ജഗാമ യശസ്വിനീ ॥ 5-13-8 (32115)
തസ്യാഃ സംശ്രുത്യ ച വചോ ദേവാശ്ചാഗ്നിപുരോഗമാഃ ।
ചിന്തയാമാസുരേകാഗ്രാഃ ശക്രാർഥം രാജസത്തമ ॥ 5-13-9 (32116)
ദേവദേവേന ശംഗംയ വിഷ്ണുനാ പ്രഭവിഷ്ണുനാ।
ഊചുശ്ചൈനം സമുദ്വിഗ്നാ വാക്യം വാക്യവിശാരദാഃ ॥ 5-13-10 (32117)
ബ്രഹ്മവധ്യാഭിഭൂതോ വൈ ശക്രഃ സുരഗണേശ്വരഃ ।
ഗതിശ്ച നസ്ത്വം ദേവേശ പൂർവജോ ജഗതഃ പ്രഭുഃ ॥ 5-13-11 (32118)
രക്ഷാർഥം സർവഭൂതാനാം വിഷ്ണുത്വമുപജഗ്മിവാൻ।
ത്വദ്വീര്യനിഹതേ വൃത്രേ വാസവോ ബ്രഹ്മഹത്യയാ ॥ 5-13-12 (32119)
വൃതഃ സുരഗണശ്രേഷ്ഠ മോക്ഷം തസ്യ വിനിർദിശ।
തേഷാം തദ്വചനം ശ്രുത്വാ ദേവാനാം വിഷ്ണുരബ്രവീത് ॥ 5-13-13 (32120)
മാമേവ യജതാം ശക്രഃ പാവയിഷ്യാമി വജ്രിണം।
പുണ്യേന ഹയമേധേന മാമിഷ്ട്വാ പാകശാസനഃ ॥ 5-13-14 (32121)
പുനരേഷ്യതി ദേവാനാമിന്ദ്രത്വമകുതോഭയഃ।
സ്വകർമഭിശ്ച നഹുഷോ നാശം യാസ്യതി ദുർമതിഃ ॥ 5-13-15 (32122)
കിഞ്ചിത്കാലമിദം ദേവാ മർഷയധ്വമതന്ദ്രിതാഃ।
ശ്രുത്വാ വിഷ്ണോഃ ശുഭാം സത്യാം വാണീം താമമൃതോപമാം। 5-13-16 (32123)
തതഃ സർവേ സുരഗണാഃ സോപാധ്യായാഃ സഹർഷിഭിഃ ।
യത്ര ശക്രോ ഭയോദ്വിഗ്നസ്തം ദേശമുപചക്രമുഃ ॥ 5-13-17 (32124)
തത്രാശ്വമേധഃ സുമഹാൻമഹേന്ദ്രസ്യ മഹാത്മനഃ ।
വവൃതേ പാവനാർഥം വൈ ബ്രഹ്മഹത്യാപഹോ നൃപ ॥ 5-13-18 (32125)
വിഭജ്യ ബ്രഹ്മഹത്യാം തു വൃക്ഷേഷു ച നദീഷു ച।
പർവതേഷു പൃഥിവ്യാം ച സ്ത്രീഷു ചൈവ യുധിഷ്ഠിര ॥ 5-13-19 (32126)
സംവിഭജ്യ ച ഭൂതേഷു വിസൃജ്യ ച സുരേശ്വരഃ।
വിജ്വരോ ധൂതപാപ്മാ ച വാസവോഽഭവദാത്മവാൻ ॥ 5-13-20 (32127)
അകംപ്യം നഹുഷം സ്ഥാനാദ്ദൃഷ്ട്വാ ബലനിഷൂദനഃ।
തേജോഘ്നം സർവഭൂതാനാം വരദാനാച്ച ദുഃസഹം॥ 5-13-21 (32128)
തതഃ ശചീപതിർദേവഃ പുനരേവ വ്യനശ്യത।
അദൃശ്യഃ സർവഭൂതാനാം കാലാകാങ്ക്ഷീ ചചാര ഹ ॥ 5-13-22 (32129)
പ്രനഷ്ടേ തു തതഃ ശക്രേ ശചീ ശോകസമന്വിതാ ।
ഹാ ശക്രേതി തദാ ദേവീ വിലലാപ സുദുഃഖിതാ ॥ 5-13-23 (32130)
യദി ദത്തം യദി ഹുതം ഗുരവസ്തോഷിതാ യദി।
ഏകഭർതൃത്വമേവാസ്തു സത്യം യദ്യസ്തി വാ മയി ॥ 5-13-24 (32131)
പുണ്യാം ചേമാമഹം ദിവ്യാം പ്രവൃത്താമുത്തരായണേ।
ദേവീം രാത്രിം നമസ്യാമി സിധ്യതാം മേ മനോരഥഃ ॥ 5-13-25 (32132)
പ്രയതാ ച നിശാം ദേവീമുപാതിഷ്ഠത തത്ര സാ।
പതിവ്രതാത്വാത്സത്യേന സോപശ്രുതിമഥാകരോത് ॥ 5-13-26 (32133)
യത്രാസ്തേ ദേവരാജോഽസൌ തം ദേശം ദർശയസ്വ മേ।
ഇത്യാഹോപശ്രുതിം ദേവീം സത്യം സത്യേന ദൃശ്യതാം ॥ ॥ 5-13-27 (32134)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി സേനോദ്യോഗപർവണി ത്രയോദശോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-13-12 വിഷ്ണുത്വം വ്യാപകത്വം ॥ 12 ॥ 5-13-26 ആകരോത് ആകാരിതവതീ ॥ 26 ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 014
॥ ശ്രീഃ ॥
5.14. അധ്യായഃ 014
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
സ്തുത്യാ പ്രത്യക്ഷീഭൂതയാ ഉപശ്രുതിദേവ്യാസഹ പദ്മനാലഭേദനേന തദ്വിവരം ഗതയാ ശച്യാ തത്രസ്ഥേന്ദ്രദർശനം ॥ 1 ॥ തഥാ ഇന്ദ്രം സ്തുത്വാ നഹുഷവൃത്താന്തകഥനം ॥ 2 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-14-0 (32135)
ശല്യ ഉവാച। 5-14-0x (3388)
അഥൈനാം രൂപിണീ സാധ്വീമുപാതിഷ്ഠദുപശ്രുതിഃ।
താം വയോരൂപസംപന്നാം ദൃഷ്ട്വാ ദേവീമുപസ്ഥിതാം ॥ 5-14-1 (32136)
ഇന്ദ്രാണീ സംപ്രഹൃഷ്ടാത്മാ സംപൂജ്യൈനാമഥാബ്രവീത്।
ഇച്ഛാമി ത്വാമഹം ജ്ഞാതും കാ ത്വം ബ്രൂഹി വരാനനേ ॥ 5-14-2 (32137)
ഉപശ്രുതിരുവാച। 5-14-3x (3389)
ഉപശ്രുതിരഹം ദേവി തവാന്തികമുപാഗതാ।
ദർശനം ചൈവ സംപ്രാപ്താ തവ സത്യേന ഭാമിനി ॥ 5-14-3 (32138)
പതിവ്രതാ ച യുക്താ ച യമേന നിയമേന ച।
ദർശയിഷ്യാമി തേ ശക്രം ദേവം വൃത്രനിഷൂദനം ॥ 5-14-4 (32139)
ക്ഷിപ്രമന്വേഹി ഭദ്രം തേ ദ്രക്ഷ്യസേ സുരസത്തമം।
തതസ്താം പ്രസ്ഥിതാം ദേവീമിന്ദ്രാണീ സാ സമന്വഗാത് ॥ 5-14-5 (32140)
ദേവാരണ്യാന്യതിക്രംയ പർവതാംശ്ച ബഹൂംസ്തതഃ ।
ഹിമവന്തമതിക്രംയ ഉത്തരം പാർശ്വമാഗമത്॥ 5-14-6 (32141)
സമുദ്രം ച സമാസാദ്യ ബഹുയോജനവിസ്തൃതം।
ആസസാദ മഹാദ്വീപം നാനാദ്രുമലതാവൃതം ॥ 5-14-7 (32142)
തത്രാപശ്യത്സരോ ദിവ്യം നാനാശകുനിഭിർവൃതം।
ശതയോജനവിസ്തീർണം താവദേവായതം ശുഭം ॥ 5-14-8 (32143)
തത്ര ദിവ്യാനി പദ്മാനി പഞ്ചവർണാനി ഭാരത ।
ഷട്പദൈരുപഗീതാനി പ്രഫുല്ലാനി സഹസ്രശഃ॥ 5-14-9 (32144)
സരസസ്തസ്യ മധ്യേ തു പദ്മിനീ മഹതീ ശുഭാ ।
ഗൌരേണോന്നതനാലേന പദ്മേന മഹതാ വൃതാ ॥ 5-14-10 (32145)
പദ്മസ്യ ഭിത്ത്വാ നാലം ച വിവേശ സഹിതാ തയാ।
ബിസതന്തുപ്രവിഷ്ടം ച തത്രാപശ്യച്ഛതക്രതും ॥ 5-14-11 (32146)
തം ദൃഷ്ട്വാ ച സുസൂക്ഷ്മേണ രൂപേണാവസ്ഥിതം പ്രഭും ।
സൂക്ഷ്മരൂപധരാ ദേവീ ബഭൂവോപശ്രുതിശ്ച സാ॥ 5-14-12 (32147)
ഇന്ദ്രം തുഷ്ടാവ ചേന്ദ്രാണീ വിശ്രുതൈഃ പൂർവകർമഭിഃ।
സ്തൂയമാനസ്തതോ ദേവഃ ശചീമാഹ പുരന്ദരഃ ॥ 5-14-13 (32148)
കിമർഥമസി സംപ്രാപ്താ വിജ്ഞാതശ്ച കഥം ത്വഹം।
തതഃ സാ കഥയാമാസ നഹുഷസ്യ വിചേഷ്ടിതം ॥ 5-14-14 (32149)
ഇന്ദ്രത്വം ത്രിഷു ലോകേഷു പ്രാപ്യ വീര്യസമന്വിതഃ ।
ദർപാവിഷ്ടശ്ച ദുഷ്ടാത്മാ മാമുവാച ശതക്രതോ ॥ 5-14-15 (32150)
ഉപതിഷ്ഠേതി സ ക്രൂരഃ കാലം ച കൃതവാൻമമ ।
യദി ന ത്രാസ്യസി വിഭോ കരിഷ്യതി സ മാം വശേ ॥ 5-14-16 (32151)
ഏതേന ചാഹം സംപ്രാപ്താ ദ്രുതം ശക്ര തവാന്തികം।
ജഹി രൌദ്രം മഹാബാഹോ നഹുഷം പാപനിശ്ചയം ॥ 5-14-17 (32152)
പ്രകാശയസ്വ ചാത്മാനം ദൈത്യദാനവസൂദന।
തേജഃ സമാപ്നുഹി വിഭോ ദേവരാജ്യം പ്രശാധി ച ॥ ॥ 5-14-18 (32153)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി സേനോദ്യോഗപർവണി ചതുർദശോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-14-16 ത്രാസ്യസി പാലയിഷ്യസി ॥ 16 ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 015
॥ ശ്രീഃ ॥
5.15. അധ്യായഃ 015
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
ഇന്ദ്രബോധിതശചീവചനാത് നഹുഷേണ അഗസ്ത്യാദിസപ്തർഷീണാം സ്വശിബികായാം വാഹകതയാ യോജനം ॥ 1 ॥ ശചീപ്രാർഥനയാ ബൃഹസ്പതിനാ ഹോമേന സന്തോഷ്യാഗ്നോരിന്ദ്രാന്വേഷണായ പ്രേഷണം ॥ 2 ॥ അഗ്നിനാ ബൃഹസ്പതിംപ്രതി ജലവർജം സർവത്രാന്വേഷണേപീന്ദ്രാനധിഗമകഥനം ॥ 3 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-15-0 (32154)
ശല്യ ഉവാച। 5-15-0x (3390)
ഏവമുക്തഃ സ ഭഗവാഞ്ശച്യാ താം പുനരബ്രവീത്।
വിക്രമസ്യ ന കാലോഽയം നഹുഷോ ബലവത്തരഃ ॥ 5-15-1 (32155)
വിവർദ്ധിതശ്ച ഋഷിഭിർഹവ്യകവ്യൈശ്ച ഭാമിനി ।
നീതിമത്ര വിധാസ്യാമി ദേവി താം കർതുമർഹസി ॥ 5-15-2 (32156)
ഗുഹ്യം ചൈതത്ത്വയാ കാര്യം നാഖ്യാതവ്യം ശുഭേ ക്വചിത് ।
ഗത്വാ നഹുഷമേകാന്തേ ബ്രവീഹി ച സുമധ്യമേ ॥ 5-15-3 (32157)
ഋഷിയാനേന ദിവ്യേന മാമുപൈഹി ജഗത്പതേ ।
ഏവം തവ വശേ പ്രീതാ ഭവിഷ്യാമീതി തം വദ ॥ 5-15-4 (32158)
ഇത്യുക്താ ദേവരാജേന പത്നീ സാ കമലേക്ഷണാ ।
ഏവമസ്ത്വിത്യഥോക്ത്വാ തു ജഗാമ നഹുഷം പ്രതി ॥ 5-15-5 (32159)
നഹുഷസ്താം തതോ ദൃഷ്ട്വാ സസ്മിതോ വാക്യമബ്രവീത് ।
സ്വാഗതം തേ വരാരോഹേ കിം കരോമി ശുചിസ്മിതേ ॥ 5-15-6 (32160)
ഭക്തം മാം ഭജ കല്യാണി കിമിച്ഛസി മനസ്വിനി ।
തവ കല്യാണി യത്കാര്യം തത്കരിഷ്യേ സുമധ്യമേ ॥ 5-15-7 (32161)
ന ച വ്രീഡാ ത്വയാ കാര്യാ സുശ്രോണി മയി വിശ്വസേഃ।
സത്യേന വൈ പശേ ദേവി കരിഷ്യേ വചനം തവ ॥ 5-15-8 (32162)
ഇന്ദ്രാണ്യുവാച। 5-15-9x (3391)
യോ മേ കൃതസ്ത്വയാ കാലസ്തമാകാങ്ക്ഷേ ജഗത്പതേ।
തതസ്ത്വമേവ ഭർതാ മേ ഭവിഷ്യസി സുരാധിമ ॥ 5-15-9 (32163)
കാര്യം ച ഹൃദി മേ യത്തദ്ദേവരാജാവധാരയ।
വക്ഷ്യാമി യദി മേ രാജൻപ്രിയമേതത്കരിഷ്യസി ॥ 5-15-10 (32164)
വാക്യം പ്രണയസംയുക്തം തതഃ സ്യാം വശഗാ തവ।
ഇന്ദ്രസ്യ വാജിനോ വാഹാ ഹസ്തിനോഽഥ രഥാസ്തഥാ ॥ 5-15-11 (32165)
ഇച്ഛാംയഹമഥാപൂർവം വാഹനം തേ സുരാധിപ ।
യന്ന വിഷ്ണോർന രുദ്രസ്യ ന സുരാണാം ന രക്ഷസാം ॥ 5-15-12 (32166)
വഹന്തു ത്വാം മഹാഭാഗാ ഋഷയഃ സംഗതാ വിഭോ।
സർവേ ശിബികയാ രാജന്നേതദ്ധി മമ രോചതേ ॥ 5-15-13 (32167)
നാസുരേഷു ന ദേവേഷു തുല്യോ ഭവിതുമർഹസി ।
സർവേഷാം തേജ ആദത്സേ സ്വേന വീര്യേണ ദർശനാത് ॥ 5-15-14 (32168)
ന തേ പ്രമുഖതഃ സ്ഥാതും കശ്ചിച്ഛക്നോതി വീര്യവാൻ । 5-15-15 (32169)
ശല്യ ഉവാച।
ഏവമുക്തസ്തു നഹുഷഃ പ്രാഹൃഷ്യത തദാ കില।
ഉവാച വചനം ചാപി സുരേന്ദ്രസ്താമനിന്ദിതാം ॥ 5-15-15x (3392)
നഹുഷ ഉവാച। 5-15-16x (3393)
അപൂർവം വാഹനമിദം ത്വയോക്തം വരവർണിനി।
ദൃഢം മേ രുചിരം ദേവി ത്വദ്വശോഽസ്മി വരാനനേ ॥ 5-15-16 (32170)
ന ഹ്യൽപവീര്യോ ഭവതി യോ വാഹാൻകുരുതേ മുനീൻ ।
അഹം തപസ്വീ ബലവാൻഭൂതഭവ്യഭവത്പ്രഭുഃ ॥ 5-15-17 (32171)
മയി ക്രുദ്ധേ ജഗന്ന സ്യാൻമയി സർവം പ്രതിഷ്ഠിതം।
ദേവദാനവഗന്ധർവാഃ കിന്നരോരഗരാക്ഷസാഃ ॥ 5-15-18 (32172)
ന മേ ക്രുദ്ധസ്യ പര്യാപ്താഃ സർവേ ലോകാഃ ശുചിസ്മിതേ।
ചക്ഷുഷാ യം പ്രപശ്യാമി തസ്യ തേജോ ഹരാംയഹം ॥ 5-15-19 (32173)
` അഹമിന്ദ്രോഽസ്മി ദേവാനാം ലോകാനാം ച മഹേശ്വരഃ।
മയി ഹവ്യം ച കവ്യം ച ലോകാശ്ചൈവ സനാതനാഃ ।'
തസ്മാത്തേ വചനം ദേവി കരിഷ്യാമി ന സംശയഃ ॥ 5-15-20 (32174)
സപ്തർഷയോ മാം വക്ഷ്യന്തി സർവേ ബ്രഹ്മർഷയസ്തഥാ ।
പശ്യ മാഹാത്ംയയോഗം മേ ഋദ്ധിം ച വരവർണിനി ॥ 5-15-21 (32175)
ശല്യ ഉവാച। 5-15-22x (3394)
ഏവമുക്ത്വാ തു താം ദേവീം വിസൃജ്യ ച വരാനനാം । 5-15-22b` അഥ സഞ്ചിന്ത്യ നഹുഷോ ബലവീര്യേണ ഭാരത ॥ 5-15-22 (32176)
വിസൃജ്യ സുപ്രതീകം ച നാഗമൈരാവതം തഥാ।
ഹംസയുക്തം വിമാനം ച ഹരിയുക്തം തഥാ രഥം ॥ 5-15-23 (32177)
സ തു ദർപേണ മഹതാ പരിഭൂയ മഹാമുനീൻ।'
വിമാനേ യോജയിത്വാ ച ഋഷീന്നിയമാമാസ്ഥിതാൻ ॥ 5-15-24 (32178)
അബ്രഹ്മണ്യോ ബലോപേതോ മത്തോ മദബലേന ച।
കാമവൃത്തഃ സ ദുഷ്ടാത്മാ വാഹയാമാസ താനൃഷീൻ ॥ 5-15-25 (32179)
നഹുഷേണ വിസൃഷ്ടാ ച ബൃഹസ്പതിമഥാബ്രവീത്।
സമയോഽൽപാവശേഷോ മേ നഹുഷേണേഹ യഃ കൃതഃ ॥ 5-15-26 (32180)
ശക്രം മൃഗയ ശീഘ്രം ത്വം ഭക്തായാഃ കുരു മേ ദയാം।
ബാഢമിത്യേവ ഭഗവാൻബൃഹസ്പതിരുവാച താം ॥ 5-15-27 (32181)
ന ഭേതവ്യം ത്വയാ ദേവി നഹുഷാദ്ദുഷ്ടചേതസഃ ।
ന ഹ്യേഷ സ്ഥാസ്യതി ചിരം ഗത ഏഷ നരാധമഃ ॥ 5-15-28 (32182)
അധർമജ്ഞോ മഹർഷീണാം വാഹനാച്ച ഹതഃ ശുഭേ ।
ഇഷ്ടിം ചാഹം കരിഷ്യാമി വിനാശായാസ്യ ദുർമതേഃ ॥ 5-15-29 (32183)
ശക്രം ചാധിഗമിഷ്യാമി മാഭൈസ്ത്വം ഭദ്രമസ്തു തേ।
തതഃ പ്രജ്വാല്യ വിധിവജ്ജുഹാവ പരമം ഹവിഃ ॥ 5-15-30 (32184)
ബൃഹസ്പതിർമഹാതേജാ ദേവരാജോപലബ്ധയേ।
ഹുത്വാഽഗ്നിം സോബ്രവീദ്രാജഞ്ഛക്ര അന്വിഷ്യതാമിതി ॥ 5-15-31 (32185)
തസ്മാച്ച ഭഗവാന്ദേവഃ സ്വയമേവ ഹുതാശനഃ ।
സ്ത്രീവേഷമദ്ഭുതം കൃത്വാ തത്രൈവാന്തരധീയത॥ 5-15-32 (32186)
സ ദിശഃ പ്രദിശശ്ചൈവ പർവതാംശ്ച വനാനി ച।
പൃഥിവീം ചാന്തരിക്ഷം ച വിചിത്യാഥ മനോഗതിഃ।
നിമേഷാന്തരമാത്രേണ ബൃഹസ്പതിമുപാഗമത് ॥ 5-15-33 (32187)
അഗ്നിരുവാച। 5-15-34x (3395)
ബൃഹസ്പതേ ന പശ്യാമി ദേവരാജമിഹ ക്വചിത്।
ആപഃ ശേഷാഃ സദാ ചാപഃ പ്രവേഷ്ടും നോത്സഹാംയഹം ॥ 5-15-34 (32188)
ന മേ തത്ര ഗതിർബ്രഹ്മൻകിമന്യത്കരവാണി തേ।
തമബ്രവീദ്ദേവഗുരുരപോ വിശ മഹാദ്യുതേ ॥ 5-15-35 (32189)
അഗ്നിരുവാച। 5-15-36x (3396)
നാപഃ പ്രവേഷ്ടും ശക്ഷ്യാമി ക്ഷയോ മേഽത്ര ഭവിഷ്യതി।
ശരണം ത്വാം പ്രപന്നോഽസ്മി സ്വസ്തി തേസ്തു മഹാദ്യുതേ ॥ 5-15-36 (32190)
അദ്യ്ഭോഽഗ്നിർബ്രഹ്മതഃ ക്ഷത്രമശ്മനോ ലോഹമുത്ഥിതം ।
തേഷാം സർവത്രഗം തേജഃ സ്വാസു യോനിഷു ശാംയതി ॥ ॥ 5-15-37 (32191)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി സേനോദ്യോഗപർവണി പഞ്ചദശോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-15-21 മാം വക്ഷ്യന്തി മമ വഹനം കരിഷ്യന്തി ॥ 21 ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 016
॥ ശ്രീഃ ॥
5.16. അധ്യായഃ 016
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
ബൃഹസ്പതിനാ ബ്രാഹ്മമന്ത്രസംവർധിതേനാഗ്നിനാ പദ്മനാലസ്യേന്ദ്രം ദൃഷ്ട്വാ ബൃഹസ്പതയേ തന്നിവേദനം ॥ 1 ॥ ബൃഹസ്പതിനാ തത്ര ഗത്വാ ഇന്ദ്രേ സ്തൂയമാനേ കുബേരാദീനാം തത്രാഗമനം ॥ 2 ॥ ഇന്ദ്രേണ നഹുഷജയേ സാഹായ്യായാഗ്നേർഭാഗദാനപൂർവകം കുബേരാദീനാം തത്താദ്ദിഗാധിപത്യേഽഭിഷേചനം ॥ 3 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-16-0 (32192)
ബൃഹസ്പതിരുവാച। 5-16-0x (3397)
ത്വമഗ്രേ സർവദേവാനാം മുഖം ത്വമസി ഹവ്യവാട്।
ത്വമന്തഃ സർവഭൂതാനാം ഗൂഢശ്ചരസി സാക്ഷിവത്॥ 5-16-1 (32193)
ത്വാമാഹുരേകം കവയസ്ത്വാമാഹുസ്ത്രിവിധം പുനഃ।
ത്വയാ ത്യക്തം ജഗച്ചേദം സദ്യോ നശ്യേദ്ധുതാശന ॥ 5-16-2 (32194)
കൃത്വാ തുഭ്യം നമോ വിപ്രാഃ സ്വകർമവിജിതാം ഗതിം।
ഗച്ഛന്തി സഹ പത്നീഭിഃ സുതൈരപി ച ശാശ്വതീം ॥ 5-16-3 (32195)
ത്വമേവാഗ്നേ ഹവ്യവാഹസ്ത്വമേവ പരമം ഹവിഃ।
യജന്തി സത്രൈസ്ത്വാമേവ യജ്ഞൈശ്ച പരമാധ്വരൈഃ ॥ 5-16-4 (32196)
സൃഷ്ട്വാ ലോകാംസ്ത്രീമിമാൻഹവ്യവാഹ
പ്രാപ്തേ കാലേ പചസി പുനഃ സമിദ്ധഃ ।
ത്വം സർവസ്യ ഭുവനസ്യ പ്രസൂതി-
സ്ത്വമേവാഗ്രേ ഭവസി പുനഃ പ്രതിഷ്ഠാ ॥ 5-16-5 (32197)
ത്വാമഗ്നേ ജലദാനാഹുർവിദ്യുതശ്ച മനീഷിണഃ।
വഹന്തി സർവഭൂതാനി ത്വത്തോ നിഷ്ക്രംയ ഹേതയഃ ॥ 5-16-6 (32198)
ത്വയ്യാപോ നിഹിതാഃ സർവാസ്ത്വയി സർവമിദം ജഗത്।
ന തേഽസ്ത്യവിദിതം കിചിത്രിഷു ലോകേഷു പാവക ॥ 5-16-7 (32199)
സ്വയോർനി ഭജതേ സർവോ വിശസ്വാപോഽവിശങ്കിതഃ।
അഹം ത്വാം വർധയിഷ്യാമി ബ്രാഹ്മൈർമന്ത്രൈഃ സനാതനൈഃ ॥ 5-16-8 (32200)
ഏവം സ്തുതോ ഹവ്യവാട് സ ഭഗവാൻകവിരുത്തമഃ ।
ബൃഹസ്പതിമഥോവാച പ്രീതിമാന്വാക്യമുത്തമം।
ദർശയിഷ്യാമി തേ ശക്രം സത്യമേതദ്ബ്രവീമി തേ॥ 5-16-9 (32201)
ശല്യ ഉവാച। 5-16-10x (3398)
പ്രവിഷ്യാപസ്തതോ വഹ്നിഃ സസമുദ്രാഃ സപൽവലാഃ।
ആസസാദ സരസ്തച്ച ഗൂഢോ യത്ര ശതക്രതുഃ ॥ 5-16-10 (32202)
അഥ തത്രാപി പദ്മാനി വിചിന്വൻഭരതർഷഭ ।
അപശ്യത്സ തു ദേവേന്ദ്രം ബിസമധ്യഗതം തദാ ॥ 5-16-11 (32203)
ആഗത്യ ച തതസ്തൂർണം തമാചഷ്ട ബൃഹസ്പതേഃ।
അണുമാത്രേണ വപുഷാ പദ്മതന്ത്വാശ്രിതം പ്രഭും ॥ 5-16-12 (32204)
ഗത്വാ ദേവർഷിഗന്ധർവൈഃ സഹിതോഽഥ ബൃഹസ്പതിഃ ।
പുരാണൈഃ കർമഭിർദേവം തുഷ്ടാവ ബലസൂദനം ॥ 5-16-13 (32205)
മഹാഽസുരോ ഹതഃ ശക്ര നമുചിർദാരുണസ്ത്വയാ ।
ശംബരശ്ച ബലശ്ചൈവ തഥോഭൌ ഘോരവിക്രമൌ ॥ 5-16-14 (32206)
ശതക്രതോ വിവർധസ്വ സർവാഞ്ശത്രൂന്നിഷൂദയ ।
ഉത്തിഷ്ഠ ശക്ര സംപശ്യ ദേവർഷീശ്ച സമാഗതാൻ ॥ 5-16-15 (32207)
മഹേന്ദ്ര ദാനവാൻഹത്വാ ലോകാസ്ത്രാതാസ്ത്വയാ വിഭോ।
അപാം ഫേനം സമാസാദ്യ വിഷ്ണുതേജോതിബൃംഹിതം।
ത്വയാ വൃത്രോ ഹതഃ പൂർവം ദേവരാജ ജഗത്പതേ ॥ 5-16-16 (32208)
ത്വം സർവഭൂതേഷു ശരണ്യ ഈഡ്യ-
സ്ത്വയാ സമം വിദ്യതേ നേഹ ഭൂതം।
ത്വയാ ധാര്യന്തേ സർവഭൂതാനി ശക്ര
ത്വം ദേവാനാം മഹിമാനം ചകർഥ ॥ 5-16-17 (32209)
പാഹി സർവാംശ്ച ലോകാംശ്ച മഹേന്ദ്ര ബലമാപ്നുഹി ।
ഏവം സംസ്തൂയമാനശ്ച സോഽവർധത ശനൈഃ ശനൈഃ ॥ 5-16-18 (32210)
സ്വം ചൈവ വപുരാസ്ഥായ ബഭൂവ സ ബലാന്വിതഃ।
അബ്രവീച്ച ഗുരം ദേവോ ബൃഹസ്പതിമവസ്ഥിതം ॥ 5-16-19 (32211)
കിം കാര്യമവശിഷ്ടം വോ ഹതസ്ത്വാഷ്ട്രോ മഹാസുരഃ ।
വൃത്രശ്ച സുമഹാകായോ യോ വൈ ലോകാനനാശയത് ॥ 5-16-20 (32212)
ബൃഹസ്പതിരുവാച। 5-16-21x (3399)
മാനുഷോ നഹുഷോ രാജാ ദേവർഷിഗണതേജസാ।
ദേവരാജ്യമനുപ്രാപ്തഃ സർവാന്നോ ബാധതേ ഭൃശം ॥ 5-16-21 (32213)
ഇന്ദ്ര ഉവാച। 5-16-22x (3400)
കഥം ച നഹുഷോ രാജ്യം ദേവാനാം പ്രാപ ദുർലഭം।
തപസാ കേന വാ യുക്തഃ കിംവീര്യോ വാ ബൃഹസ്പതേ ।
` തത്സർവം കഥയ ത്വം മേ യഥേന്ദ്രത്വമുപേയിവാൻ ॥ 5-16-22 (32214)
ബൃഹസ്പതിരുവാച। 5-16-23x (3401)
ത്വയി പ്രനഷ്ടേ ദേവേശ വിശ്വം പ്രവ്യഥിതം ജഗത്।
പരസ്പരഭയോദ്വിഗ്നം ബഭൂവാർതമരാജകം ॥ 5-16-23 (32215)
തതോ ദേവൈഃ സഗന്ധർവൈഃ സർഷിസംഘൈഃ സപാവകൈഃ ।
മാനുഷോ നഹുഷോ രാജാ ദേവരാജ്യേഽഭിഷേചിതഃ ॥ 5-16-24 (32216)
ദേവാ ഭീതാഃ ശക്രമകാമയന്ത
ത്വയാ ത്യക്തം മഹദൈന്ദ്രം പദം തത്।
തദാ ദേവാഃ പിതരോഽഥർഷയശ്ച
ഗന്ധർവമുഖ്യാശ്ച സമേത്യ സർവേ ॥ 5-16-25 (32217)
ഗത്വാഽബ്രുവന്നഹുഷം തത്ര ശക്ര
ത്വം നോ രാജാ ഭവ ഭുവനസ്യ ഗോപ്താ।
താനബ്രവീന്നഹുഷോ നാസ്മി ശക്ത
ആപ്യായധ്വം തപസാ തേജസാ മാം ॥ 5-16-26 (32218)
ഏവമുക്തൈർവർദ്ധിതശ്ചാപി ദേവൈ
രാജാഽഭവന്നഹുഷോ ഘോരവീര്യഃ।
ത്രൈലോക്യേ ച പ്രാപ്യ രാജ്യം മഹർഷീ-
ൻകൃത്വാ വാഹാന്യാതി ലോകാന്ദുരാത്മാ ॥ 5-16-27 (32219)
തേജോഹരം ദൃഷ്ടിവിഷം സുഘോരം
മാ ത്വം പശ്യേർനഹുഷം വൈ കദാചിത്।
ദേവാശ്ച സർവേ നഹുഷം ഭൃശാർതാ
ന പശ്യന്തേ ഗൂഢരൂപാശ്ചരന്തഃ ॥ 5-16-28 (32220)
ശല്യ ഉവാച। 5-16-29x (3402)
ഏവം വദത്യംഗിരസാം വരിഷ്ഠേ
ബൃഹസ്പതൌ ലോകപാലഃ കുബേരഃ।
വൈവസ്വതശ്ചൈവ യമഃ പുരാണോ
ദവേശ്ച സോമോ വരുണശ്ചാജഗാമ॥ 5-16-29 (32221)
തേ വൈ സമാഗംയ മഹേന്ദ്രമൂചു-
ർദിഷ്ട്യാ ത്വാഷ്ട്രോ നിഹതശ്ചൈവ വൃത്രഃ।
ദിഷ്ട്യാ ച ത്വാം കുശലിനമക്ഷതം ച
പശ്യാമോ വൈ നിഹതാരിം ച ശക്ര ॥ 5-16-30 (32222)
സ താന്യഥാവച്ച ഹി ലോകപാലാ-
ൻസമേത്സ വൈ പ്രീതമനാ മഹേന്ദ്രഃ।
ഉവാച ചൈനാൻപ്രതിഭാഷ്യ ശക്രഃ
സഞ്ചോദയിഷ്യന്നഹുഷസ്യാന്തരേണ ॥ 5-16-31 (32223)
രാജാ ദേവാനാം നഹുഷോ ഘോരരൂപ-
സ്തത്ര സാഹ്യം ദീയതാം മേ ഭവദ്ഭിഃ ।
തേ ചാബ്രുവന്നഹുഷോ ഘോരരൂപോ
ദൃഷ്ടീവിഷസ്തസ്യ ബിഭീമ ഈശ ॥ 5-16-32 (32224)
ത്വം ചേദ്രാജാനം നഹുഷം പരാജയേ-
സ്തതോ വയം ഭാഗമർഹാമ ശക്ര।
ഇന്ദ്രോഽബ്രവീദ്ഭവതു ഭവാനപാം പതി-
ര്യമഃ കുബേരശ്ച മയാഭിഷേകം ॥ 5-16-33 (32225)
സംപ്രാപ്നുവന്ത്വദ്യ സഹൈവ ദൈവതൈ
രിപും ജയാമ തം നഹുഷം ഘോരദൃഷ്ടിം।
തതഃ ശക്രം ജ്വലനോഽപ്യാഹ ഭാഗ
പ്രയച്ഛ മഹ്യം തവ സാഹ്യം കരിഷ്യേ।
തമാഹ ശക്രോ ഭവിതാഽഗ്നേ തവാപി
ചേന്ദ്രാഗ്ന്യോർവൈ ഭാഗ ഏകോ മഹാക്രതൌ ॥ 5-16-34 (32226)
ശല്യ ഉവാച। 5-16-35x (3403)
ഏവം സഞ്ചിന്ത്യ ഭഗവാൻമഹേന്ദ്രഃ പാകശാസനഃ।
കുബേരം സർവയക്ഷാണാം ധനാനാം ച പ്രഭും തഥാ ॥ 5-16-35 (32227)
വൈവസ്വതം പിതൄണാം ച വരുണം ചാപ്യപാം തഥാ।
ആധിപത്യം ദദൌ ശക്രഃ സത്കൃത്യ വരദസ്തഥാ ॥ ॥ 5-16-36 (32228)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി സേനോദ്യോഗപർവണി ഷോഡശോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-16-6 ഹേതയഃ ജ്വാലാഃ ॥ 5-16-31 നഹുഷസ്യാന്തരേണ അന്തരം ഭേദഃ। ബുദ്ധിഭേദാർഥമിത്യർഥഃ ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 017
॥ ശ്രീഃ ॥
5.17. അധ്യായഃ 017
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
ലോകപാലൈഃ സഹ നഹുഷനിഷൂദനോപായം മന്ത്രയന്തമിന്ദ്രമേത്യ ഭഗസ്ത്യേന നഹുഷസ്യ ദേവരാജ്യാത്പരിഭ്രംശനിവേദനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-17-0 (32229)
ശല്യ ഉവാച। 5-17-0x (3404)
അഥ സഞ്ചിന്തയാനസ്യ ദേവരാജസ്യ ധീമതഃ।
നഹുഷസ്യ വധോപായം ലോകപാലൈഃ സദൈവതൈഃ ॥ 5-17-1 (32230)
തപസ്വീ തത്ര ഭഗവാനഗസ്ത്യഃ പ്രത്യദൃശ്യത।
സോഽബ്രവീദർച്യ ദേവേന്ദ്രം ദിഷ്ട്യാ വൈ വർധതേ ഭവാൻ ॥ 5-17-2 (32231)
വിശ്വരൂപവിനാശേന വൃത്രാസുരവധേന ച।
ദിഷ്ട്യാദ്യ നഹുഷോ ഭ്രഷ്ടോ ദേവരാജ്യാത്പുരന്ദര ॥ 5-17-3 (32232)
ദിഷ്ട്യാ ഹതാരിം പശ്യാമി ഭവന്തം വലസൂദന। 5-17-4 (32233)
ഇന്ദ്ര ഉവാച।
സ്വാഗതം തേ മഹർഷേഽസ്തു പ്രീതോഽഹം ദർശനാത്തത।
പാദ്യമാചമനീയം ച ഗാമർഘ്യം ച പ്രതീച്ഛ മേ ॥ 5-17-4x (3405)
ശല്യ ഉവാച। 5-17-5x (3406)
പൂജിതം ചോപവിഷ്ടം തമാസേന മുനിസത്തമം।
പര്യപൃച്ഛത ദേവേശഃ പ്രഹൃഷ്ടോ ബ്രാഹ്മണർഷഭം ॥ 5-17-5 (32234)
ശ്രോതുമിച്ഛാമി ഭഗവൻകഥ്യമാനം ദ്വിജോത്തമ।
പരിഭ്രഷ്ടഃ കഥം സ്വർഗാന്നഹുഷഃ പാപനിശ്ചയഃ ॥ 5-17-6 (32235)
അഗസ്ത്യ ഉവാച। 5-17-7x (3407)
ശ്രൃണു ശക്ര പ്രിയം വാക്യം യഥാ രാജാ ദുരാത്മവാൻ ।
സ്വർഗാദ്ഭ്രഷ്ടോ ദുരാചാരോ നഹുഷോ ബലദർപിതഃ ॥ 5-17-7 (32236)
ശ്രമാർതാശ്ച വഹന്തസ്തം നഹുഷം പാപകാരിണം ।
ദേവർഷയോ മഹാഭാഗാസ്തഥാ ബ്രഹ്മർഷയോഽമലാഃ ॥ 5-17-8 (32237)
പപ്രച്ഛുർനഹുഷം ദേവം സംശയം ജയതാം വര।
യ ഇമേ ബ്രഹ്മണാ പ്രോക്താ മന്ത്രാ വൈ പ്രോക്ഷണേ ഗവാം ॥ 5-17-9 (32238)
ഏതേ പ്രമാണം ഭവത ഉതാഹോ നേതി വാസവ।
നഹുഷോ നേതി താനാഹ തമസാ മൂഢചേതനഃ ॥ 5-17-10 (32239)
ഋഷയ ഊചുഃ। 5-17-11x (3408)
അധർമേ സംപ്രവൃത്തസ്ത്വം ധർമം ന പ്രതിപദ്യസേ।
പ്രമാണമേതദസ്മാകം പൂർവം പ്രോക്തം മഹർഷിഭിഃ ॥ 5-17-11 (32240)
അഗസ്ത്യ ഉവാച। 5-17-12x (3409)
തതോ വിവദമാനഃ സ മുനിഭിഃ സഹ വാസവ ।
അഥ മാമസ്പൃശൻമൂർധ്നി പാദേനാധർമപീഡിതഃ ॥ 5-17-12 (32241)
തേനാഭൂദ്ധതതേജാശ്ച നിഃശ്രീകശ്ച മഹീപതിഃ ।
തതസ്തം തമസാ വിഗ്നമവോചം ഭൃശപീഡിതം ॥ 5-17-13 (32242)
യസ്മാത്പൂർവൈഃ കൃതം രാജൻബ്രഹ്മർഷിഭിരനുഷ്ഠിതം ।
അദൃഷ്ടം ദൂഷയസി മേ യച്ച മൂർധ്യ്രസ്പൃശഃ പദാ ॥ 5-17-14 (32243)
യച്ചാപി ത്വമൃഷീൻമൂഢ ബ്രഹ്മകൽപാന്ദുരാസദാൻ ॥ 5-17-15 (32244)
വാഹാൻകൃത്വ്രാ വാഹയസി തേന സ്വർഗാദ്ധതപ്രഭഃ ।
ധ്വംസ പാപ പരിഭ്രഷ്ടഃ ക്ഷീണപുണ്യോ മഹീതലേ ॥ 5-17-16 (32245)
ദശവർഷസഹസ്രാണി സർപരൂപധരോ മഹാൻ।
വിചരിഷ്യസി പൂർണേഷു പുനഃ സ്വർഗമവാപ്സ്യസി ॥ 5-17-17 (32246)
` ദൃഷ്ട്വാ യുധിഷ്ഠിരം നാമ തവ വംശസമുദ്ഭവം।
നിഹതോ ബ്രഹ്മശാപേന പ്രപദ്യസ്വ ത്രിവിഷ്ടപം॥' 5-17-18 (32247)
ഏവം ഭ്രഷ്ടോ ദുരാത്മാ സ ദേവരാജ്യാദരിന്ദമ।
ദിഷ്ട്യാ വർധാമഹേ ശക്ര ഹതോ ബ്രഹ്മർഷികണ്ടകഃ ॥ 5-17-19 (32248)
ത്രിവിഷ്ടപം പ്രപദ്യസ്വ പാഹി ലോകാഞ്ശചീപതേ।
ജിതേന്ദ്രിയോ ജിതാമിത്രഃ സ്തൂയമാനോ മഹർഷിഭിഃ ॥ 5-17-20 (32249)
ശല്യ ഉവാച। 5-17-21x (3410)
തതോ ദേവാ ഭൃശം തുഷ്ടാ മഹർഷിഗണസംവൃതാഃ।
പിതരശ്ചൈവ യക്ഷാശ്ച ഭുജഗാ രാക്ഷസാസ്തഥാ ॥ 5-17-21 (32250)
ഗന്ധർവാ ദേവകന്യാശ്ച സർവേ ചാപ്സരസാം ഗണാഃ।
സരാംസി സരിതഃ ശൈലാഃ സാഗരാശ്ച വിശാംപതേ ॥ 5-17-22 (32251)
ഉപാഗംയാബ്രുവൻസർവേ ദിഷ്ട്യാ വർധസി ശക്രുഹൻ ।
ഹതശ്ച നഹുഷഃ പാപോ ദിഷ്ട്യാഗസ്ത്യേന ധീമതാ।
ദിഷ്ട്യാ പാപസമാചാരഃ കൃതഃ സർപോ മഹീതലേ ॥ ॥ 5-17-23 (32252)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാതേ ഉദ്യോഗപർവണി സേനോദ്യോഗപർവണി സപ്തദശോഽധ്യായഃ ॥
ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 018
॥ ശ്രീഃ ॥
5.18. അധ്യായഃ 018
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
ഇന്ദ്രേണ പുനർദേവലോകമേത്യ ത്രൈലോക്യരാജ്യപാലനം ॥ 1 ॥ ശല്യേന ഇന്ദ്രവത്താന്തകഥനപൂർവകം യുധിഷ്ഠിരാദീനാശ്വാസ്യ പുനർദുര്യോധനസമീപഗമനം ॥ 2 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-18-0 (32253)
ശല്യ ഉവാച। 5-18-0x (3411)
തതഃ ശക്രഃ സ്തൂയമാനോ ഗന്ധർവാപ്സരസാം ഗണൈഃ।
ഐരാവതം സമാരുഹ്യ ദ്വിപേന്ദ്രം ലക്ഷണൈര്യുതം ॥ 5-18-1 (32254)
പാവകഃ സുമഹാതേജാ മഹർഷിശ്ച ബൃഹസ്പതിഃ।
യമശ്ച വരുണശ്ചൈവ കുബേരശ്ച ധനേശ്വരഃ ॥ 5-18-2 (32255)
സർവൈർദേവൈഃ പരിവൃതഃ ശക്രോ വൃത്രനിഷൂദനഃ ।
ഗന്ധർവൈരപ്സരോഭിശ്ച യാതസ്ത്രിഭുവനം പ്രഭുഃ ॥ 5-18-3 (32256)
സ സമേത്യ മഹേന്ദ്രാണ്യാ ദേവരാജഃ ശതക്രതുഃ।
മുദാ പരമയാ യുക്തഃ പാലയാമാസ ദേവരാട് ॥ 5-18-4 (32257)
തതഃ സ ഭഗവാംസ്തത്ര അംഗിരാഃ സമദൃശ്യത।
അഥർവവേദമന്ത്രൈശ്ച ദേവേന്ദ്രം സമപൂജയത്॥ 5-18-5 (32258)
തതസ്തു ഭഗവാനിന്ദ്രഃ സംഹൃഷ്ടഃ സമപദ്യത।
വരം ച പ്രദദൌ തസ്മൈ അഥർവാംഗിരസേ തദാ॥ 5-18-6 (32259)
അഥർവാംഗിരസം നാമ വേദേഽസ്മിന്വൈ ഭവിഷ്യതി।
ഉദാഹരണമേതദ്ധി യജ്ഞഭാഗം ച ലപ്സ്യസേ। 5-18-7 (32260)
ഏവം സംപൂജ്യ ഭഗവാനഥർവാംഗിരസം തദാ।
വ്യസർജയൻമഹാരാജ ദേവരാജഃ ശതക്രതുഃ ॥ 5-18-8 (32261)
സംപൂജ്യ സർവാംസ്ത്രിദശാനൃഷീംശ്ചാപി തപോധനാൻ।
ഇന്ദ്രഃ പ്രമുദിതോ രാജന്ധർമേണാപാലയത്പ്രജാഃ ॥ 5-18-9 (32262)
ഏവം ദുഃഖമനുപ്രാപ്തമിന്ദ്രേണ സഹ ഭാര്യയാ।
അജ്ഞാതവാസശ്ച കൃതഃ ശത്രൂണാം വധകാങ്ക്ഷയാ ॥ 5-18-10 (32263)
നാത്ര മന്യുസ്ത്വയാ കാര്യോ യത്ക്ലിഷ്ടോഽസി മഹാവനേ।
ദ്രൌപദ്യാ സഹ രാജേന്ദ്ര ഭ്രാതൃഭിശ്ച മഹാത്മഭിഃ ॥ 5-18-11 (32264)
ഏവം ത്വമപി രാജേന്ദ്ര രാജ്യം പ്രാപ്സ്യസി ഭാരത।
വൃത്രം ഹത്വാ യഥാ പ്രാപ്തഃ ശക്രഃ കൌരവനന്ദന ॥ 5-18-12 (32265)
ദുരാചാരശ്ച നഹുഷോ ബ്രഹ്വദ്വിട് പാപചേതനഃ।
അഗസ്ത്യശാപാഭിഹതോ വിനഷ്ടഃ ശാശ്വതീഃ സമാഃ ॥ 5-18-13 (32266)
ഏവം തവ ദുരാത്മാനഃ ശത്രവഃ ശത്രുസൂദന ।
ക്ഷിപ്രം നാശം ഗമിഷ്യന്തി കർണദുര്യോധനാദയഃ ॥ 5-18-14 (32267)
തതഃ സാഗരപര്യന്താം ഭോക്ഷ്യസേ മേദിനീമിമാം।
ഭ്രാതൃഭിഃ സഹിതോ വീര ദ്രൌപദ്യാ ച സഹാനയാ ॥ 5-18-15 (32268)
ഉപാഖ്യാനമിദം ശക്രവിജയം വേദസംമിതം ।
രാജ്ഞാ വ്യൂഢേഷ്വനീകേഷു ശ്രോതവ്യം ജയമിച്ഛതാ। 5-18-16 (32269)
തസ്മാത്സംശ്രാവയാമി ത്വാം വിജയം ജയതാം വര।
സംസ്തൂയമാനാ വർധന്തേ മഹാത്മാനോ യുധിഷ്ഠിര॥ 5-18-17 (32270)
ക്ഷത്രിയാണാമഭാവോയം യുധിഷ്ഠിര മഹാത്മനാം।
ദുര്യോധനാപരാധേന ഭീമാർജുനബലേന ച॥
സംഗ്രാമേ സങ്ക്ഷയോ ഘോരോ ഭവിഷ്യത്യചിരാദിവ ॥ 5-18-18 (32271)
ആഖ്യാനമിന്ദ്രവിജയം യ ഇദം നിയതഃ പഠേത്।
ധൂതപാപ്മാ ജിതസ്വർഗഃ പരത്രേഹ ച മോദതേ ॥ 5-18-19 (32272)
ന ചാരിജം ഭയം തസ്യ നാപുത്രോ വാ ഭവേന്നരഃ।
നാപദം പ്രാപ്നുയാത്കാഞ്ചിദ്ദീർഘമായുശ്ച വിന്ദതി।
സർവത്ര ദയമാപ്നോതി ന കദാചിത്പരാജയം ॥ 5-18-20 (32273)
വൈശംപായന ഉവാച। 5-18-21x (3412)
ഏവമാശ്വാസിതോ രാജാ ശല്യേന ഭരതർഷഭ ।
പൂജയാമാസ വിധിവച്ഛല്യം ധർമഭൃതാം വരഃ ॥ 5-18-21 (32274)
ശ്രുത്വാ തു ശല്യവചനം കുന്തീപുത്രോ യുധിഷ്ഠിരഃ।
പ്രത്യുവാച മഹാബാഹുർമദ്രരാജമിദം വചഃ ॥ 5-18-22 (32275)
ഭവാൻകർണസ്യ സാരഥ്യം കരിഷ്യതി ന സംശയഃ।
തത്ര തേജോവധഃ കാര്യഃ കർണസ്യാർജുനസംസ്തവൈഃ ॥ 5-18-23 (32276)
ശല്യ ഉവാച। 5-18-24x (3413)
ഏവമേതത്കരിഷ്യാമി യഥാ മാം സംപ്രഭാഷസേ।
യച്ചാന്യദപി ശക്ഷ്യാമി തത്കരിഷ്യാംയഹം തവ ॥ 5-18-24 (32277)
വൈശംപായന ഉവാച। 5-18-25x (3414)
തതസ്ത്വാമന്ത്ര്യ കൌന്തേയാഞ്ഛല്യോ മദ്രാധിപസ്തദാ।
ജഗാമ സബലഃ ശ്രീമാന്ദുര്യോധനമരിന്ദമ ॥ ॥ 5-18-25 (32278)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി സേനോദ്യോഗപർവണി അഷ്ടാദശോഽധ്യായഃ ॥
ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 019
॥ ശ്രീഃ ॥
5.19. അധ്യായഃ 019
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
സാത്യകിപ്രമുഖാനാം രാജ്ഞാം സ്വസ്വസേനാഽഽനയനപൂർവകം യുധിഷ്ഠിരം പ്രത്യാഗമനം ॥ 1 ॥ ഭഗദത്താദീനാം രാജ്ഞാം ദുര്യോധനസാഹായ്യകരണായ ആഗമനം ॥ 2 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-19-0 (32279)
വൈശംപായന ഉവാച। 5-19-0x (3415)
യുയുധാനസ്തതോ വീരഃ സാത്വതാനാം മഹാരഥഃ।
മഹതാ ചതുരംഗേണ ബലേനാഗാദ്യുധിഷ്ഠിരം ॥ 5-19-1 (32280)
തസ്യ യോധാ മഹാവീര്യാ നാനാദേശസമാഗതാഃ।
നാനാപ്രഹരണാ വീരാഃ ശോഭയാഞ്ചക്രിരേ ബലം ॥ 5-19-2 (32281)
പരശ്വഥൈർഭിണ്ഡിപാലൈഃ ശൂലതോമരമുദ്ഗരൈഃ ।
പരിഘൈര്യഷ്ടിഭിഃ പാശൈഃ കരവാലൈശ്ച നിർമലൈഃ ॥ 5-19-3 (32282)
ഖംഗകാർമുകനിര്യൂഹൈഃ ശരൈശ്ച വിവിധൈരപി ।
തൈലധൌതൈഃ പ്രകാശദ്ഭിസ്തദശോഭത വൈ ബലം ॥ 5-19-4 (32283)
തസ്യ മേഘപ്രകാശസ്യ സൌവർണൌഃ ശോഭിതസ്യ ച।
ബഭൂവ രൂപം സൈന്യസ്യ മേഘസ്യേവ സവിദ്യുതഃ ॥ 5-19-5 (32284)
അക്ഷൌഹിണീ തു സാ സേനാ തദാ യൌധിഷ്ഠിരം ബലം।
പ്രവിശ്യാന്തർദധേ രാജൻസാഗരം കുനദീ യഥാ ॥ 5-19-6 (32285)
തഥൈവാക്ഷൌഹിണീം ഗൃഹ്യ ചേദീനാമൃഷഭോ ബലീ ।
ധൃഷ്ടകേതുരുപാഗച്ചത്പാണ്ഡവാനമിതൌജസഃ ॥ 5-19-7 (32286)
മാഗധശ്ച ജയത്സേനോ ജാരാസന്ധിർമഹാബലഃ ।
അക്ഷൌഹിണ്യൈവ സൈന്യസ്യ ധർമരാജമുപാഗമത് ॥ 5-19-8 (32287)
തഥൈവ പാണ്ഡ്യോ രാജേന്ദ്ര സാഗരാനൂപവാസിഭിഃ।
വൃതോ ബഹുവിധൈര്യോധൈര്യുധിഷ്ഠിരമുപാഗമത്॥ 5-19-9 (32288)
തസ്യ സൈന്യമതീവാസീത്തസ്മിൻബലസമാഗമേ।
പ്രേക്ഷണീയതരം രാജൻസുവേഷം ബലവത്തദാ ॥ 5-19-10 (32289)
` കേകയാശ്ച നരവ്യാഘ്രാഃ സോദരാഃ പഞ്ച പാർഥിവാഃ ।
സംഹർഷയന്തഃ കൌന്തേയോനക്ഷൌഹിണ്യാ സമാഗതാഃ ॥' 5-19-11 (32290)
ദ്രുപദസ്യാപ്യഭൂത്സേനാ നാനാദേശസമാഗതൈഃ।
ശോഭിതാ പുരുഷൈഃ ശൂരൈഃ പുത്രൈശ്ചാസ്യ മഹാരഥൈഃ ॥ 5-19-12 (32291)
തഥൈവ രാജാ മത്സ്യാനാം വിരാടോ വാഹിനീപതിഃ ।
പാർവതീയൈർമഹീപാലൈഃ സഹിതഃ പാണ്ഡവാനയാത് ॥ 5-19-13 (32292)
ഇതശ്ചേതശ്ച പാണ്ഡൂനാം സമാജഗ്മുർമഹാത്മനാം ।
അക്ഷൌഹിണ്യസ്തു സപ്തൈവ വിവിധധ്വജസങ്കുലാഃ ॥ 5-19-14 (32293)
യുയുത്സമാനാഃ കുരുഭിഃ പാണ്ഡവാൻസമഹർഷയൻ ।
തഥൈവ ധാർതരാഷ്ട്രസ്യ ഹർഷം സമഭിർധയൻ ॥ 5-19-15 (32294)
ഭഗദത്തോ മഹീപാലഃ സേനാമക്ഷൌഹിണീം ദദൌ।
തസ്യ ചീനൈഃ കിരാതൈശ്ച കാഞ്ചനൈരിവ സംവൃതം ॥ 5-19-16 (32295)
ബഭൌ ബലമനാധൃഷ്യം കർണികാരവനം യഥാ।
തഥാ ഭൂരിശ്രവാഃ ശൂരഃ ശല്യശ്ച കുരുനന്ദന ॥ 5-19-17 (32296)
ദുര്യോധനമുപായാതാവക്ഷൌഹിണ്യാ പൃഥക്പൃഥക് ।
കൃതവർമാ ച ഹാർദിക്യോ ഭോജാന്ധകുകുരൈഃ സഹ ॥ 5-19-18 (32297)
അക്ഷൌഹിണ്യൈവ സേനായാ ദുര്യോധനമുപാഗമത്।
തസ്യ തൈഃ പുരുഷവ്യാഘ്രൈർവനമാലാധരൈർബലം ॥ 5-19-19 (32298)
അശോഭത യഥാ മത്തൈർവനം പ്രക്രീഡിതൈർഗജൈഃ ।
ജയദ്രഥമുഖാശ്ചാന്യേ സിന്ധുസൌവീരവാസിനഃ ॥ 5-19-20 (32299)
ആജഗ്മുഃ പൃഥിവീപാലാഃ കംപയന്ത ഇവാചലാൻ।
തേഷാമക്ഷൌഹിണീ സേനാ ബഹുലാ വിബഭൌ തദാ॥ 5-19-21 (32300)
വിധൂയമാനോ വാതേന ബഹുരൂപ ഇവാംബുദഃ।
സുദക്ഷിണശ്ച കാംഭോജോ യവനൈശ്ച ശകൈസ്തഥാ ॥ 5-19-22 (32301)
ഉപാജഗാമ കൌരവ്യമക്ഷൌഹിണ്യാ വിശാംപതേ ।
തസ്യ സേനാസമാവായഃ ശലഭാനാമിവാബഭൌ ॥ 5-19-23 (32302)
സ ച സംപ്രാപ്യ കൌരവ്യം തത്രൈവാന്തർദധേ തദാ।
തഥാ മഹിഷ്മതീവാസീ നീലോ നീലായുധൈഃ സഹ ॥ 5-19-24 (32303)
മഹീപാലോ മഹാവീര്യൈർദക്ഷിണാപഥവാസിഭിഃ ।
ആവന്ത്യൌ ച മഹീപാലൌ മഹാബലസുസംവൃതൌ ॥ 5-19-25 (32304)
പൃഥഗക്ഷൌഹിണീഭ്യാം താവഭിയാതൌ സുയോധനം ।
തതസ്തതസ്തു സർവേഷാം ഭൂമിപാനാം മഹാത്മനാം ॥ 5-19-26 (32305)
തിസ്രോഽന്യാഃ സമവർതന്ത വാഹിന്യോ ഭരതർഷഭ ।
ഏവമേകാദശാവൃത്താഃ സേനാ ദുര്യോധനസ്യ താഃ ॥ 5-19-27 (32306)
യുയുത്സമാനാഃ കൌന്തേയാന്നാനാധ്വജസമാകുലാഃ ।
ന ഹാസ്തിനപുരേ രാജന്നവകാശോഽഭവത്തദാ ॥ 5-19-28 (32307)
രാജ്ഞാം സ്വബലമുഖ്യാനാം പ്രാധാന്യേനാപി ഭാരത ।
തതഃ പ·ഞ്ചനദം ചൈവ കൃത്സ്നം ച കുരുജാംഗലം ॥ 5-19-29 (32308)
തഥാ രോഹിതകാരണ്യം മരുഭൂമിശ്ച കേവലാ।
അഹിച്ഛത്രം കാലകൂടം ഗംഗാകൂലം ച ഭാരത ॥ 5-19-30 (32309)
വാരണം വാടധാനം ച യാമുനശ്ചൈവ പർവതഃ।
ഏഷ ദേശഃ സുവിസ്തീർണഃ പ്രഭൂതധനധാന്യവാൻ ॥ 5-19-31 (32310)
ബഭൂവ കൌരവേയാണാം ബലേനാതീവ സംവൃതഃ।
തത്ര സൈന്യം തഥാ യുക്തം ദദർശ സ പുരോഹിതഃ ॥ 5-19-32 (32311)
യഃ സ പാഞ്ചാലരാജേന പ്രേഷിതഃ കൌരവാൻപ്രതി ॥ ॥ 5-19-33 (32312)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി സേനോദ്യോഗപർവണി ഏകോനവിംശോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-19-1 യുയുധാനഃ സാത്യകിഃ ॥ 5-19-19 വനമാലാ ആപാദലംബിനീ മാലാ 5-19-23 സമാവായഃ സമൂഹഃ ॥ 5-19-30 അഹിച്ഛത്രാദയഃ പ്രദേശവിശേഷാഃ ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 020
॥ ശ്രീഃ ॥
5.20. അധ്യായഃ 020
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
ഹസ്തിനപുരംഗതേന ദ്രുപദപുരോഹിതേന രാജ്ഞാം സഭാമധ്യേ ദ്രുപദവചനകഥനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-20-0 (32313)
വൈശംപായന ഉവാച। 5-20-0x (3416)
സ ച കൌരവ്യമാസാദ്യ ദ്രുപദസ്യ പുരോഹിതഃ।
സത്കൃതോ ധൃതരാഷ്ട്രേണ ഭീഷ്മേണ വിദുരേണ ച ॥ 5-20-1 (32314)
സർവകൌശല്യമുക്ത്വാഽഽദൌ പൃഷ്ട്വാ ചൈവമനാമയം।
സർവസേനാപ്രണേതൄണാം മധ്യേ വാക്യമുവാച ഹ ॥ 5-20-2 (32315)
സർവൈർഭവദ്ഭിർവിദിതോ രാജധർമഃ സനാതനഃ।
വാക്യോപാദാനഹേതോസ്തു വക്ഷ്യാമി വിദിതേ സതി ॥ 5-20-3 (32316)
ധൃതരാഷ്ട്രശ്ച പാണ്ഡുശ്ച സുതാവേകസ്യ വിശ്രുതൌ ।
തയോഃ സമാനം ദ്രവിണം പൈതൃകം നാത്ര സംശയഃ ॥ 5-20-4 (32317)
ധൃതരാഷ്ട്രസ്യ യേ പുത്രാഃ പ്രാപ്തം തൈഃ പൈതൃകം വസു।
പാണ്ഡുപുത്രാഃ കഥം നാമ ന പ്രാപ്താഃ പൈതൃകം വസു ॥ 5-20-5 (32318)
വനം ഗതൈഃ പാണ്ഡവേയൈർവിദിതം വഃ പുരാ യഥാ।
ന പ്രാപ്തം പൈതൃകം ദ്രവ്യം ധൃതരാഷ്ട്രേണ യദ്ധൃതം॥ 5-20-6 (32319)
പ്രാണാന്തികൈരപ്യുപായൈഃ പ്രയതദ്ഭിരനേകശഃ ।
ശേഷവന്തോ ന ശകിതാ നേതും വൈ യമസാദനം ॥ 5-20-7 (32320)
പുനശ്ച വർധിതം രാജ്യം സ്വബലേന മഹാത്മഭിഃ ।
ഛദ്മനാഽപഹൃതം ക്ഷുദ്രൈർധാർതരാഷ്ട്രൈഃ സസൌബലൈഃ ॥ 5-20-8 (32321)
തദപ്യനുമതം കർമ യഥാ യുക്തമനേന വൈ।
വാസിതാശ്ച മഹാരണ്യേ വർഷാണീഹ ത്രയോദശ ॥ 5-20-9 (32322)
സഭായാം ക്ലേശിതൈർവീരൈഃ സഹഭാര്യൈസ്തഥാ ഭൃശം ।
അരണ്യേ വിവിധാഃ ക്ലേശാഃ സംപ്രാപ്താസ്തൈഃ സുദാരുണാഃ ॥ 5-20-10 (32323)
തഥാ വിരാടനഗരേ യോന്യന്തരഗതൈരിവ।
പ്രാപ്തഃ പരമസങ്ക്ലേശോ യഥാ പാപൈർമഹാത്മഭിഃ ॥ 5-20-11 (32324)
തേ സർവം പൃഷ്ഠതഃ കൃത്വാ തത്പൂർവം കർമ കിൽവിഷം ।
സാംനൈവ കുരുഭിഃ സന്ധിമിച്ഛന്തി കുരുപുംഗവാഃ ॥ 5-20-12 (32325)
തേഷാം ച വൃത്തമാജ്ഞായ വൃത്തം ദുര്യോധനസ്യ ച।
അനുനേതുമിഹാർഹന്തി ധാർതരാഷ്ട്രം സുഹൃജ്ജനാഃ ॥ 5-20-13 (32326)
ന ഹി തേ വിഗ്രഹം വീരാഃ കുർവന്തി കുരുഭിഃ സഹ।
അവിനാശേന ലോകസ്യ കാങ്ക്ഷന്തേ പാണ്ഡവാഃ സ്വകം ॥ 5-20-14 (32327)
യശ്ചാപി ധാർതരാഷ്ട്രസ്യ ഹേതുഃ സ്യാദ്വിഗ്രഹം പ്രതി।
സ ച ഹേതുർന മന്തവ്യോ ബലീയാംസസ്തഥാ ഹി തേ ॥ 5-20-15 (32328)
അക്ഷൌഹിണ്യശ്ച സപ്തൈവ ധർമപുത്രസ്യ സംഗതാഃ।
യുയുത്സമാനാഃ കുരുഭിഃ പ്രതീക്ഷന്തേഽസ്യ ശാസനം ॥ 5-20-16 (32329)
അപരേ പുരുഷവ്യാഘ്രാഃ സഹസ്രാക്ഷൌഹിണീസമാഃ ।
സാത്യകിർഭീമസേനശ്ച യമൌ ച സുമഹാബലൌ ॥ 5-20-17 (32330)
ഏകാദശൈതാഃ പൃതനാ ഏകതശ്ച സമാഗതാഃ ।
ഏകതശ്ച മഹാബാഹുർബഹുരൂപീ ധനഞ്ജയഃ ॥ 5-20-18 (32331)
യഥാ കിരീടീ സർവാഭ്യഃ സേനാഭ്യോ വ്യതിരിച്യതേ।
ഏവമേവ മഹാബാഹുർവാസുദേവോ മഹാദ്യുതിഃ ॥ 5-20-19 (32332)
ബഹുലത്വം ച സേനാനാം വിക്രമം ച കിരീടിനഃ।
ബുദ്ധിമത്ത്വം ച കൃഷ്ണസ്യ ബുദ്ധ്വാ യുധ്യേത കോ നരഃ ॥ 5-20-20 (32333)
തേ ഭവന്തോ യഥാധർമം യഥാസമയമേവ ച।
പ്രയച്ഛന്തു പ്രദാതവ്യം മാ വഃ കാലോഽത്യഗാദയം ॥ ॥ 5-20-21 (32334)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി സഞ്ജയയാനപർവണി വിംശോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-20-3 വാക്യേതി। ഭവദ്ഭിഃ കിഞ്ചിദ്വക്തവ്യമതോ ഹേതോരിത്യർഥഃ ॥ 5-20-7 ശേഷവന്തഃ ആയുഃശേഷയുക്താഃ ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 021
॥ ശ്രീഃ ॥
5.21. അധ്യായഃ 021
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ പുരോഹിതവാക്യേഽനുമോദിതേ കർണേന തദാക്ഷേപപൂർവകം സങ്കേതകാലസ്യ സശേഷതയാ പുനർവനവാസാദിനാ തത്സമാപനേ രാജ്യദാനോക്തിഃ ॥ 1 ॥ ഭീഷ്മേണ കർണാധിക്ഷേപഃ ॥ 2 ॥ ധൃതരാഷ്ട്രേണ പാണ്ഡവാൻപ്രതി സ്വേന സഞ്ജയപ്രേഷണകഥനപൂർവകം പുരോഹിതസ്യ പ്രതിയാപനം ॥ 3 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-21-0 (32335)
വൈശംപായന ഉവാച। 5-21-0x (3417)
തസ്യ തദ്വചനം ശ്രുത്വാ പ്രജ്ഞാവൃദ്ധോ മഹാദ്യുതിഃ।
സംപൂജ്യൈനം യഥാകാലം ഭീഷ്മോ വചനമബ്രവീത് ॥ 5-21-1 (32336)
ദിഷ്ട്യാ കുശലിനഃ സർവേ സഹ ദാമോദരേണ തേ।
ദിഷ്ട്യാ സഹായവന്തശ്ച ദിഷ്ട്യാ ധർമേ ച തേ രതാഃ ॥ 5-21-2 (32337)
ദിഷ്ട്യാ ച സന്ധികാമാസ്തേ ഭ്രാതരഃ കുരുനന്ദനാഃ ।
ദിഷ്ടാ ന യുദ്ധമനസഃ പാണ്ഡവാഃ സഹ ബാന്ധവൈഃ ॥ 5-21-3 (32338)
ഭവതാ സത്യമുക്തം തു സർവമേതന്ന സംശയഃ।
അതിതീക്ഷ്ണം തു തേ വാക്യം ബ്രാഹ്മണ്യാദിതി മേ മതിഃ ॥ 5-21-4 (32339)
അസംശയം ക്സേശിതാസ്തേ വനേ ചേഹ ച പാണ്ഡവാഃ।
പ്രാപ്താശ്ച ധർമതഃ സർവം പിതുർധനമസംശയം ॥ 5-21-5 (32340)
കിരീടി ബലവാൻപാർഥഃ കൃതാസ്ത്രശ്ച മഹാരഥഃ ।
കോ ഹി പാണ്ഡുസുതം യുദ്ധേ വിഷഹേത ധനഞ്ജയം ॥ 5-21-6 (32341)
അപി വജ്രധരഃ സാക്ഷാത്കിമുതാന്യേ ധനുർഭൃതഃ ।
ത്രയാണാമപി ലോകാനാം സമർഥ ഇതി മേ മതിഃ ॥ 5-21-7 (32342)
വൈശംപായന ഉവാച। 5-21-8x (3418)
ഭീഷ്മേ ബ്രുവതി തദ്വാക്യം ധൃഷ്ടമാക്ഷിപ്യ മന്യുനാ।
ദുര്യോധനം സമാലോക്യ കർണോ വചനമബ്രവീത് ॥ 5-21-8 (32343)
ന തത്രാവിദിതം ബ്രഹ്മംʼല്ലോകേ ഭൂതേന കേനചിത് ।
പുനരുക്തേന കിം തേന ഭാഷിതേന പുനഃ പുനഃ ॥ 5-21-9 (32344)
ദുര്യോധനാർഥേ ശകുനിർദ്യൂതേ നിർജിതവാൻപുരാ ।
സമയേന ഗതോഽരണ്യം പാണ്ഡുപുത്രോ യുധിഷ്ഠിരഃ ॥ 5-21-10 (32345)
സ തം സമയമാശ്രിത്യ രാജ്യം നേച്ഛതി പൈതൃകം।
ബലമാശ്രിത്യ മത്സ്യാനാം പാഞ്ചാലാനാം ച മൂർഖവത് ॥ 5-21-11 (32346)
ദുര്യോധനോ ഭയാദ്വിദ്വന്ന ദദ്യാത്പാദമന്തതഃ।
ധർമതസ്തു മഹീം കൃത്സ്നാം പ്രദദ്യാച്ഛത്രവേഽപി ച ॥ 5-21-12 (32347)
യദി കാങ്ക്ഷന്തി തേ രാജ്യം പിതൃപൈതാമഹം പുനഃ ।
യഥാപ്രതിജ്ഞം കാലം തം ചരന്തു വനമാശ്രിതാഃ ॥ 5-21-13 (32348)
തതോ ദുര്യോധനസ്യാങ്കേ വർതന്താമകുതോഭയാഃ ।
അധാർമികീം തു മാ ബുദ്ധിം മൌർഖ്യാത്കുർവന്തു കേവലാത് ॥ 5-21-14 (32349)
അഥ തേ ധർമമുത്സൃത്യ യുദ്ധമിച്ഛന്തി പാണ്ഡവാഃ।
ആസാദ്യേമാൻകുരുശ്രേഷ്ഠാൻസ്മരിഷ്യന്തി വചോ മമ ॥ 5-21-15 (32350)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 5-21-16x (3419)
കിം നു രാധേയ വാചാ തേ കർമ തത്സ്മർതുമർഹസി।
ഏക ഏവ യദാ പാർഥഃ ഷഡ്രഥാഞ്ജിതവാന്യുധി ॥ 5-21-17a` വിരാടനഗരേ ധീരഃ കിം ത്വം തത്രൈവ നാഗതഃ'।
ബഹുശോ ജീയമാനസ്യ കർമ ദൃഷ്ടം തദൈവ തേ ॥ 5-21-16 (32351)
ന ചേദേവം കരിഷ്യാമോ യദയം ബ്രാഹ്മണോഽബ്രവീത്।
ധ്രുവം യുധി ഹതാസ്തേന ഭക്ഷയിഷ്യാമ പാംസുകാൻ। 5-21-18 (32352)
` ദുര്യോധനഃ സഹാമാത്യോ വിനങ്ക്ഷ്യതി ന സംശയഃ ॥ 5-21-19 (32353)
വൈശംപായന ഉവാച।
ധൃതരാഷ്ട്രസ്തതോ ഭീഷ്മമനുമാന്യ പ്രസാദ്യ ച।
അവഭർത്സ്യ ച രാധേയമിദം വചനമബ്രവീത് ॥ 5-21-19x (3420)
അസ്മദ്ധിതം വാക്യമിദം ഭീഷ്മഃ ശാന്തനവോഽബ്രവീത്।
പാണ്ഡവാനാം ഹിതം ചൈവ സർവസ്യ ജഗതസ്തഥാ ॥ 5-21-20 (32354)
ചിന്തയിത്വാ തു പാർഥേഭ്യഃ പ്രേഷയിഷ്യാമി സഞ്ജയം ।
സ ഭവാൻപ്രതിയാത്വദ്യ പാണ്ഡവാനേവ മാചിരം ॥ 5-21-21 (32355)
സ തം സത്കൃത്യ കൌരവ്യഃ പ്രേഷയാമാസ പാണ്ഡവാൻ ।
സഭാമധ്യേ സമാഹൂയ സഞ്ജയം വാക്യമബ്രവീത് ॥ ॥ 5-21-22 (32356)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി സഞ്ജയയാനപർവണി ഏകവിംശോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-21-8 ധൃഷ്ടം ധർഷണായുക്തം യഥാ സ്യാത്തഥാ ॥ 8 ।ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 022
॥ ശ്രീഃ ॥
5.22. അധ്യായഃ 022
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
ധൃതരാഷ്ട്രേണ യഥാക്രമം ദുര്യോധനപാണ്ഡവനിന്ദാപ്രശംസനപൂർവകം പാണ്ഡവാൻപ്രതി സഞ്ജയപ്രേഷണം ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-22-0 (32357)
ധൃതരാഷ്ട്ര ഉവാച। 5-22-0x (3421)
പ്രാപ്താനാഹുഃ സഞ്ജയ പാണ്ഡുപുത്രാ-
നുപപ്ലവ്യേ താന്വിജാനീഹി ഗത്വാ।
അജാതശത്രും ച സഭാജയേഥാ
ദിഷ്ട്യാ വനാദ്ഗ്രാമമുപസ്ഥിതസ്ത്വം ॥ 5-22-1 (32358)
സർവാന്വദേഃ സഞ്ജയ സ്വസ്തിമന്തഃ
കൃച്ഛ്രം വാസമതദർഹാ നിരുഷ്യ।
തേഷാം ശാന്തിർവിദ്യതേഽസ്മാസു ശീഘ്രം
മിഥ്യാപേതാനാമുപകാരിണാം സതാം ॥ 5-22-2 (32359)
നാഹം ക്വചിത്സഞ്ജയ പാണ്ഡവാനാം
മിഥ്യാവൃത്തിം കാഞ്ചന ജാത്വപശ്യം।
സർവാം ശ്രിയം ഹ്യാത്മവീര്യേണ ലബ്ധാം
പര്യാകാർഷുഃ പാണ്ഡവാ മഹ്യമേവ ॥ 5-22-3 (32360)
ദോഷം ഹ്യേഷാം നാധ്യഗച്ഛം പരീച്ഛ-
ൻസൂക്ഷ്മം കഞ്ചിദ്യേന ഗർഹേയ പാർഥാൻ।
ധർമാർഥാഭ്യാം കർമ കുർവന്തി നിത്യം
സുഖപ്രിയേ നാനുരുധ്യന്തി കാമാത് ॥ 5-22-4 (32361)
ധർമം ശീതം ക്ഷുത്പിപാസേ തഥൈവ
നിദ്രാം തന്ദ്രീം ക്രോധഹർഷൌ പ്രമാദം।
ധൃത്യാ ചൈവ പ്രജ്ഞയാ ചാഭിഭൂയ
ധർമാർഥയോഗാൻപ്രയതന്തി പാർഥാഃ ॥ 5-22-5 (32362)
ത്യജന്തി മിത്രേഷു ധനാനി കാലേ
ന സംവാസാഞ്ജീര്യതി തേഷു മൈത്രീ ।
യഥാർഹമാനാർഥകരാ ഹി പാർഥാ-
സ്തേഷാം ദ്വേഷ്ടാ നാസ്ത്യാജമീഢസ്യ പക്ഷേ।
അന്യത്ര പാപാദ്വിപമാൻമന്ദബുദ്ധേ-
ർദുര്യോധനാത്ക്ഷുദ്രതരാച്ച കർണാത് ॥ 5-22-6 (32363)
` പുത്രോ മഹ്യം മൃത്യുവശം ജഗാമ
ദുര്യോധനഃ സഞ്ജയ രാഗബുദ്ധിഃ।'
തേഷാം ഹീമൌ ഹീനസുഖപ്രിയാണാം
മഹാത്മനാം സഞ്ജനയതോ ഹി തേജഃ ॥ 5-22-7 (32364)
ഉത്ഥാനവീര്യഃ സുഖമേധമാനോ
ദുര്യോധഃ സുകൃതം മന്യതേ തത്।
തേഷാം ഭാഗം യച്ച മന്യേത ബാലഃ
ശക്യം ഹർതും ജീവതാം പാണ്ഡവാനാം ॥ 5-22-8 (32365)
യസ്യാർജുനഃ പദവീം കേശവശ്ച
വൃകോദരഃ സാത്യകോഽജാതശത്രോഃ ।
മാദ്രീപുത്രൌ സൃഞ്ജയാശ്ചാപി യാന്തി
പുരാ യുദ്ധാത്സാധു തസ്യ പ്രദാനം ॥ 5-22-9 (32366)
സഹ്യേവൈകഃ പൃഥിവീം സവ്യസാചീ
ഗാണ്ഡീവധന്വാ പ്രണുദേദ്രഥസ്ഥഃ।
തഥാ ജിഷ്ണുഃ കേശവോഽപ്യപ്രധൃഷ്യോ
ലോകത്രയസ്യാധിപതിർമഹാത്മാ ॥ 5-22-10 (32367)
തിഷ്ഠേത കസ്തസ്യ മർത്യഃ പുരസ്താ-
ദ്യഃ സർവലോകേഷു വരേണ്യ ഏകഃ।
പർജന്യഘോഷാൻപ്രവപഞ്ശരൌഘാ-
ൻപതംഗസംഘാനിവ ശീഘ്രവേഗാൻ ॥ 5-22-11 (32368)
ദിശം ഹ്യുദീചീമപി ചോത്തരാൻകുരൂൻ
ഗാണ്ഡീവധന്വൈകരഥോ ജിഗായ।
ധനം ചൈപാമാഹരത്സവ്യസാചീ
സേനാനുഗാന്ദ്രവിഡാംശ്ചൈവ ചക്രേ ॥ 5-22-12 (32369)
യശ്ചൈവ ദേവാൻഖാണ്ഡവേ സവ്യസാചീ
ഗാണ്ഡീവധന്വാ പ്രജിഗായ സേന്ദ്രാൻ।
ഉപാഹരത്പാണ്ഡവോ ജാതവേദസേ
യശോ മാനം വർധയൻപാണ്ഡവാനാം ॥ 5-22-13 (32370)
ഗദാഭൃതാം നാസ്തി സമോഽത്ര ഭീമാ-
ദ്ധസ്ത്യാരോഹോ നാസ്തി സമശ്ച തസ്യ।
രഥേഽർജുനാദാഹുരഹീനമേനം
ബാഹ്വോർവലേനായുതനാഗവീര്യം ॥ 5-22-14 (32371)
സുശിക്ഷിതഃ കൃതവൈരസ്തരസ്വീ
ദഹേത്ക്ഷുദ്രാംസ്തരസാ ധാർതരാഷ്ട്രാൻ ।
സദാഽത്യമർഷീ ന വലാത്സ ശക്യോ
യുദ്ധേ ജേതും വാസവേനാപി സാക്ഷാത് ॥ 5-22-15 (32372)
സുതേജസൌ വലിനൌ ശീഘ്രഹസ്തൌ
സുശിക്ഷിതൌ ഭ്രാതരൌ ഫാൽഗുനേന।
ശ്യേനൌ യഥാ പക്ഷിപൂഗാന്രുജന്തൌ
മാദ്രീപുത്രൌ ശേപയേതാം ന ശത്രൂൻ ॥ 5-22-16 (32373)
ഏതദ്ബലം പൂർണമസ്മാകമേവം
യത്സത്യം താൻപ്രാപ്യ നാസ്തീതി മന്യേ।
തേഷാം മധ്യേ വർതമാനസ്തരസ്വീ
ധൃഷ്ടദ്യുംനഃ പാണ്ഡവാനാമിഹൈകഃ ॥ 5-22-17 (32374)
സഹാമാത്യഃ സോമകാനാം പ്രബർഹഃ
സന്ത്യക്താത്മാ പാണ്ഡവാർഥേ ശ്രുതോ മേ।
അജാതശത്രും പ്രസഹേത കോഽന്യോ
യേഷാം സ സ്യാദഗ്രണീർവൃഷ്ണിസിംഹ ॥ 5-22-18 (32375)
സഹോഷിതശ്ചരിതാർഥോ വയസ്ഥോ
മാത്സ്യേയാനാമധിപോ വൈ വിരാടഃ।
സ വൈ സപുത്രഃ പാണ്ഡവാർഥേ ച ശശ്വ-
ദ്യുധിഷ്ഠിരേ ഭക്ത ഇതി ശ്രുതം മേ ॥ 5-22-19 (32376)
അവരുദ്ധാ രഥിനഃ കേകയേഭ്യോ
മഹേഷ്വാസാ ഭ്രാതരഃ പഞ്ച സന്തി।
കേകയേഭ്യോ രാജ്യമാകാങ്ക്ഷമാണാ
യുദ്ധാർഥിനശ്രാനുവസന്തി പാർഥാൻ ॥ 5-22-20 (32377)
സർവാംശ്ച വീരാൻപൃഥിവീപതീനാം
സമാഗതാൻപാണ്ഡവാർഥേ നിവിഷ്ടാൻ।
ശൂരാനഹം ഭക്തിമതഃ ശൃണോമി
പ്രീത്യാ യുക്താൻസംശ്രിതാന്ധർമരാജൻ ॥ 5-22-21 (32378)
ഗിര്യാശ്രയാ ദുർഗനിവാസിനശ്ച
യോധാഃ പൃഥിവ്യാം കുലജാതിശുദ്ധാഃ।
ംലേച്ഛാശ്ച നാനായുധവീര്യവന്തഃ
സമാഗതാഃ പാണ്ഡവാർഥേ നിവിഷ്ടാഃ ॥ 5-22-22 (32379)
പാണ്ഡ്യശ്ച രാജാ സമിതീന്ദ്രകൽപോ
യോധപ്രവീരൈർബഹുഭിഃ സമേതഃ।
സമാഗതഃ പാണ്ഡവാർഥേ മഹാത്മാ
ലോകപ്രവീരോഽപ്രതിവീര്യതേജാഃ ॥ 5-22-23 (32380)
അസ്ത്രം ദ്രോണാദർജുനാദ്വാസുദേവാ-
ത്കൃപാദ്ഭീഷ്മാദ്യേന കൃതം ശൃണോമി।
യം തം കാർഷ്ണിപ്രതിമമാഹുരേകം
സ സാത്യകിഃ പാണ്ഡവാർഥേ നിവിഷ്ടഃ ॥ 5-22-24 (32381)
ഉപാശ്രിതാശ്ചേദികരൂശകാശ്ച
സർവോദ്യോഗൈർഭൂമിപാലാഃ സമേതാഃ।
തേഷാം മധ്യേ സൂര്യമിവാതപന്തം
ശ്രിയാ വൃതം ചേദിപതിം ജ്വലന്തം ॥ 5-22-25 (32382)
അസ്തംഭനീയം യുധി മന്യമാന്യോ
ജ്യാം കർഷതാം ശ്രേഷ്ഠതമം പൃഥിവ്യാം ।
സർവോത്സാഹം ക്ഷത്രിയാണാം നിഹത്യ
പ്രസഹ്യ കൃഷ്ണസ്തരസാ സംമമർദ ॥ 5-22-26 (32383)
യശോമാനൌ വർധയൻപാണ്ഡവാനാം
പുരാഽഭിനച്ഛിശുപാലം സമീക്ഷ്യ।
യസ്യ സർവേ വർധയന്തി സ്മ മാനം
കരൂശരാജപ്രമുഖാ നരേന്ദ്രാഃ॥ 5-22-27 (32384)
തമസഹ്യം കേശവം തത്ര മത്വാ
സുഗ്രീവയുക്തേന രഥേന കൃഷ്ണം।
സംപ്രാദ്രവംശ്ചേദിപതിം വിഹായ
സിംഹം ദൃഷ്ട്വാ ക്ഷുദ്രമൃഗാ ഇവാന്യേ॥ 5-22-28 (32385)
യസ്തം പ്രതീപസ്തരസാ പ്രത്യുദീയാ-
ദാശംസമാനോ ദ്വൈരഥേ വാസുദേവം ।
സോഽശേത കൃഷ്ണേന ഹതഃ പരാസു-
ർവാതേനേവോൻമഥിതഃ കർണികാരഃ ॥ 5-22-29 (32386)
പരാക്രമം മേ യദവേദയന്ത
തേഷാമർഥേ സഞ്ജയ കേശവസ്യ।
അനുസ്മരംസ്തസ്യ കർമാണി വിഷ്ണോ-
ർഗാവൽഗണേ നാധിഗച്ഛാമി ശാന്തിം ॥ 5-22-30 (32387)
ന ജാതു താഞ്ഛത്രുരന്യഃ സഹേത
യേഷാം സ സ്യാദഗ്രണീർവൃഷ്ണിസിംഹഃ ।
പ്രവേപതേ മേ ഹൃദയം ഭയേന
ശ്രുത്വാ കൃഷ്ണാവേകരഥേ സമേതൌ ॥ 5-22-31 (32388)
ന ചേദ്ഗച്ഛേത്സംഗരം മന്ദബുദ്ധി-
സ്താഭ്യാം ലഭേച്ഛർമ തദാ സുതോ മേ।
നോ ചേത്കുരൂൻസഞ്ജയ നിർദഹേതാ-
മിന്ദ്രാവിഷ്ണൂ ദൈത്യസേനാം യഥൈവ ॥ 5-22-32 (32389)
മതേ ഹി മേ ശക്രസമോ ധനഞ്ജയഃ
സനാതനോ വൃഷ്ണിവീരശ്ച വിഷ്ണുഃ।
ധർമാരാമോ ഹ്രീനിഷേവസ്തരസ്വീ
കുന്തീപുത്രഃ പാണ്ഡവോഽജാതശത്രുഃ ॥ 5-22-33 (32390)
ദുര്യോധനേന നികൃതോ മനസ്വീ
നോ ചേത്ക്രുദ്ധഃ പ്രദഹേദ്ധാർതരാഷ്ട്രാൻ ।
നാഹം തഥാ ഹ്യർജുനാദ്വാസുദേവാ-
ദ്ഭീമാദ്വാഽഹം യമയോർവാ ബിഭേമി ॥ 5-22-34 (32391)
യഥാ രാജ്ഞഃ ക്രോധദീപ്തസ്യ സൂത
മന്യോരഹം ഭീതതരഃ സദൈവ ।
മഹാതപാ ബ്രഹ്മചര്യേണ യുക്തഃ
സങ്കൽപോഽയം മാനസസ്തസ്യ സിദ്ധ്യേത് ॥ 5-22-35 (32392)
തസ്യ ക്രോധം സഞ്ജയാഹം സമീക്ഷ്യ
സ്ഥാനേ ജാനൻഭൃശമസ്ംയദ്യ ഭീതഃ।
സ ഗച്ഛ ശീഘ്രം പ്രഹിതോ രഥേന
പാഞ്ചാലരാജസ്യ ചമൂനിവേശനം ॥ 5-22-36 (32393)
അജാതശത്രും കുശലം സ്മ പൃച്ഛേഃ
പുനഃ പുനഃ പ്രീതിയുക്തം വദേസ്ത്വം।
ജനാർദനം ചാപി സമേത്യ താത
മഹാമാത്രം വീര്യവതാമുദാരം ॥ 5-22-37 (32394)
അനാമയം മദ്വചനേന പൃച്ഛേ-
ർധൃതരാഷ്ട്രഃ പാണ്ഡവൈഃ ശാന്തിമീപ്സുഃ ।
ന തസ്യ കിഞ്ചിദ്വചനം ന കുര്യാത്
കുന്തീപുത്രോ വാസുദേവസ്യ സൂത ॥ 5-22-38 (32395)
പ്രിയശ്ചൈഷാമാത്മസമശ്ച കൃഷ്ണോ
വിദ്വാംശ്ചൈഷാം കർമണി നിത്യയുക്തഃ ।
സമാനീതാൻപാണ്ഡവാൻസൃഞ്ജയാംശ്ച
ജനാർദനം യുയുധാനം വിരാടം ॥ 5-22-39 (32396)
അനാമയം മദ്വചനേന പൃച്ഛേഃ
സർവാംസ്തഥാ ദ്രൌപദേയാംശ്ച പഞ്ച।
യദ്യത്തത്ര പ്രാപ്തകലം പരേഭ്യ-
സ്ത്വം മന്യേഥാ ഭാരതാനാം ഹിതം ച
തദ്ഭാഷേഥാഃ സഞ്ജയ രാജമധ്യേ 5-22-40 (32397)
5-22-40f"
ന മൂർച്ഛയേദ്യന്ന ച യുദ്ധഹേതുഃ ॥ ॥
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി സ·ഞ്ജയയാനപർവണി ദ്വാവിംശോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-22-2 സ്വസ്തിമന്തോ വയമിതി സർവാന്വദേഃ । കൃച്ഛ്രം നിരുഷ്യാപി തേഷാം ശാന്തിരക്രോധോഽസ്മാസു വിദ്യതേ। മിഥ്യാപേതാനാം നിഷ്കപടാനാം ॥ 2 ॥ 5-22-3 മഹ്യം പര്യാകാർഷുഃ മദർഥം പരിത ആനീതവന്തഃ ॥ 5-22-4 ധർമാർഥാഭ്യാം ധർമാർഥം അർഥാർഥം 5-22-7 തേജഃ ക്രോധം ॥ 5-22-9 തസ്യ തസ്മൈ। പ്രദാനം ഭാഗപ്രദാനം ॥ 5-22-10 ജിഷ്ണുർജയശീലഃ ॥ 5-22-13 ജാതവേദസേ ഉപാഹൃരത് ഖാണ്ഡവമിതി വിപരിണാമേനാനുഷംഗഃ ॥ 5-22-20 അവരുദ്ധാഃ ബഹിർനിഃ സാരിതാഃ ॥ 5-22-24 കാർഷ്ണിഃ പ്രദ്യുംനസ്തത്തുല്യം ॥ 5-22-25 ചേദിപതിം ശിശുപാലം । കൃഷ്ണോ മമർദേത്യുത്തരേണാന്വയഃ ॥ 5-22-29 ആശം സമാനോ ജയമിതി ശേഷഃ ॥ 5-22-30 യത് യതഃ । അവേദയന്ത ജ്ഞാപിതവന്തഃ । ചാരാ ഇതി ശേഷഃ ॥ 5-22-31 കൃഷ്ണൌ വാസുദേവാർജുനൌ ॥ 5-22-34 നികൃതോ വഞ്ചിതഃ । മനസ്വീ ജിതമനാഃ ॥ 5-22-36 സ്ഥാനേ ജാനൻ യുക്തം പശ്യൻ ॥ 5-22-37 മഹാമാത്രം മഹാഭാഗം ॥ 5-22-38 ശാന്തിമീപ്സുരസ്തീതി വദേത്യധ്യാഹാരഃ ॥ 5-22-40 മൂർച്ഛയേത് വർധയേത് । ക്രോധമിതി ശേഷഃ ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 023
॥ ശ്രീഃ ॥
5.23. അധ്യായഃ 023
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
സഞ്ജയേനോപപ്ലാവ്യം ഗത്വാ പാണ്ഡവാൻപ്രതി ധൃതരാഷ്ട്രകൃതകുശലപ്രശ്നകഥനം ॥ 1 ॥ യുധിഷ്ഠിരേണ സഞ്ജയംപ്രതി ധൃതരാഷ്ട്രാദീനാം കുശലാദിപ്രശ്നഃ ॥ 2 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-23-0 (32398)
വൈശംപായന ഉവാച। 5-23-0x (3422)
രാജ്ഞസ്തു വചനം ശ്രുത്വാ ധൃതരാഷ്ട്രസ്യ സഞ്ജയഃ।
ഉപപ്ലാവ്യം യയൌ ദ്രഷ്ടും പാണ്ഡവാനമിതൌജസഃ ॥ 5-23-1 (32399)
സ തു രാജാനമാസാദ്യ കുന്തീപുത്രം യുധിഷ്ഠിരം ।
അഭിവാദ്യ തതഃ പൂർവം സൂതപുത്രോഽഭ്യഭാഷത ॥ 5-23-2 (32400)
ഗവൽഗണിഃ സഞ്ജയഃ സൂതസൂനു-
രജാതശത്രുമവദത്പ്രതീതഃ।
ദിഷ്ട്യാ രാജംസ്ത്വാമരോഗം പ്രപശ്യേ
സഹായവന്തം ച മഹേന്ദ്രകൽപം ॥ 5-23-3 (32401)
അനാമയം പൃച്ഛതി ത്വാംബികേയോ
വൃദ്ധോ രാജാ ധൃതരാഷ്ട്രോ മനീഷീ ।
കച്ചിദ്ഭീമഃ കുശലീ പാണ്ഡവാഗ്ര്യോ
ധനഞ്ജയസ്തൌ ച മാദ്രീതനൂജൌ ॥ 5-23-4 (32402)
കച്ചിത്കൃഷ്ണാ ദ്രൌപദീ രാജപുത്രീ
സത്യവ്രതാ വീരപത്നീ സുപുത്രാ।
മനസ്വിനീ യത്ര ച വാഞ്ഛസി ത്വ-
മിഷ്ടാൻകാമാൻഭാരത സ്വസ്തികാമഃ ॥ 5-23-5 (32403)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 5-23-6x (3423)
ഗാവൽഗണേ സഞ്ജയ സ്വാഗതം തേ
പ്രീതാത്മാഽഹം ത്വാഽഭിനന്ദാമി സൂത।
അനാമയം പ്രതിമാനേ തവാഹം
സഹാനുജൈഃ കുശലീ ചാസ്മി വിദ്വൻ ॥ 5-23-6 (32404)
ചിരാദിദം കുശലം ഭാരതസ്യ
ശ്രുത്വാ രാജ്ഞഃ കുരുവൃദ്ധസ്യ സൂത।
മന്യേ സാക്ഷാദ്ദൃഷ്ടമഹം നരേന്ദ്രം
ദൃഷ്ട്വൈവ ത്വാം സഞ്ജയ പ്രീതിയോഗാത് ॥ 5-23-7 (32405)
പിതാമഹോ നഃ സ്ഥവിരോ മനസ്വീ
മഹാപ്രാജ്ഞഃ സർവധർമോപപന്നഃ।
സകൌരവ്യഃ കുശലീ താത ഭീഷ്മോ
യഥാപൂർവം വൃത്തിരസ്ത്യസ്യ കച്ചിത് ॥ 5-23-8 (32406)
കച്ചിദ്രാജാ ധൃതരാഷ്ട്രഃ സപുത്രോ
വൈചിത്രവീര്യഃ കുശലീ മഹാത്മാ।
മഹാരാജോ ബാഹ്ലികഃ പ്രാതിപേയഃ
കച്ചിദ്വിദ്വാൻകുശലീ സൂതപുത്ര ॥ 5-23-9 (32407)
സ സോമദത്തഃ കുശലീ താത കച്ചി-
ദ്ഭൂരിശ്രവാഃ സത്യസന്ധഃ ശലശ്ച।
ദ്രോണഃ സപുത്രശ്ച കൃപശ്ച വിപ്രോ
മഹേഷ്വാസാഃ കച്ചിദേതേഽപ്യരോഗാഃ ॥ 5-23-10 (32408)
സർവേ കുരുഭ്യഃ സ്പൃഹയന്തി സഞ്ജയ
ധനുർധരാ യേ പൃഥിവ്യാം പ്രധാനാഃ ।
മഹാപ്രജ്ഞാഃ സർവശാസ്ത്രാവദാതാ
ധനുർഭൃതാം മുഖ്യതമാഃ പൃഥിവ്യാം ॥ 5-23-11 (32409)
കച്ചിൻമാനം താത ലഭന്ത ഏതേ
ധനുർഭൃതഃ കചിദേതേഽപ്യരോഗാഃ।
യേഷാം രാഷ്ട്രേ നിവസതി ദർശനീയോ
മഹേഷ്വാസഃ ശീലവാന്ദ്രോണപുത്രഃ ॥ 5-23-12 (32410)
വൈശ്യാപുത്രഃ കുശലീ താത കച്ചിത്
മഹാപ്രാജ്ഞോ രാജപുത്രോ യുയുത്സുഃ ।
കർണോ മാനീ കുശലീ താത കച്ചിത്
സുയോധനോ യസ്യ മന്ദോ വിധേയഃ ॥ 5-23-13 (32411)
സ്ത്രിയോ വൃദ്ധാ ഭാരതാനാം ജനന്യോ
മഹാദാസ്യോ ദാസഭാര്യാശ്ച സൂത।
വധ്വഃ പുത്രാ ഭാഗിനേയാ ഭഗിന്യോ
ദൌഹിത്രാ വാ കച്ചിദപ്യവ്യലീകാഃ ॥ 5-23-14 (32412)
കച്ചിദ്രാജാ ബ്രാഹ്മണാനാം യഥാവത്
പ്രവർതതേ പൂർവവത്താത വൃത്തിം।
കച്ചിദ്ദായാൻമാമകാന്ധാർതരാഷ്ട്രോ
ദ്വിജാതീനാം സഞ്ജയ നോപഹന്തി ॥ 5-23-15 (32413)
കച്ചിദ്രാജാ ധൃതരാഷ്ട്രഃ സപുത്ര
ഉപേക്ഷതേ ബ്രാഹ്മണാതിക്രമാന്വൈ।
സ്വർഗസ്യ കച്ചിന്ന തഥാ വർത്മഭൂതാ-
മുപേക്ഷതേ തേഷു സദൈവ വൃത്തിം ॥ 5-23-16 (32414)
ഏതഞ്ജ്യോതിശ്ചോത്തമം ജീവലോകേ
ശുക്ലം പ്രജാനാം വിഹിതം വിധാത്രാ।
തേ ചേദ്ദോഷം ന നിയച്ഛന്തി മന്ദാഃ
കൃത്സ്നോ നാശോ ഭവിതാ കൌരവാണാം ॥ 5-23-17 (32415)
കച്ചിദ്രാജാ ധൃതരാഷ്ട്രഃ സപുത്രോ
ബുഭൂഷതേ വൃത്തിമമാത്യവർഗേ।
കച്ചിന്ന ഭേദേന ജിജീവിഷന്തി
മുഹൃദ്രൂപാ ദുർഹൃദശ്ചൈകമത്യാത് ॥ 5-23-18 (32416)
കച്ചിന്ന പാപം കഥയന്തി താത
തേ പാണ്ഡവാനാം കുരവഃ സർവ ഏവ।
ദ്രോണഃ സപുത്രശ്ച കൃപശ്ച വീരോ
നാസ്മാസു പാപാനി വദന്തി കച്ചിത് ॥ 5-23-19 (32417)
കച്ചിദ്രാജ്യേ ധൃതരാഷ്ട്രം സപുത്രം
സമേത്യാഹുഃ കുരവഃ സർവ ഏവ।
കച്ചിദ്ദൃഷ്ട്വാ ദസ്യുസംഘാൻസമേതാ-
ൻസ്മരന്തി പാർഥസ്യ യുധാം പ്രണേതുഃ ॥ 5-23-20 (32418)
മൌർവീഭുജാഗ്രപ്രഹിതാൻസ്മ താത
ദോധൂയമാനേന ധനുർധരേണ।
ഗാണ്ഡീവനുന്നാംസ്തനയിത്നുഘോഷാ-
നജിഹ്മഗാൻകച്ചിദനുസ്മരന്തി ॥ 5-23-21 (32419)
ന ചാപശ്യം കഞ്ചിദഹം പൃഥിവ്യാം
യോധം സമം വാഽധികമർജുനേന।
യസ്യൈകഷഷ്ടിർനിശിതാസ്തീക്ഷ്ണധാരാഃ
സുവാസസഃ സമന്തോ ഹസ്തവാപഃ ॥ 5-23-22 (32420)
ഗദാപാണിർഭീമസേനസ്തരസ്വീ
പ്രവേപയഞ്ഛത്രുസംഘാനനീകേ।
നാഗഃ പ്രഭിന്ന ഇവ നംഘലേഷു
ചങ്ക്രംയതേ കച്ചിദേനം സ്മരന്തി ॥ 5-23-23 (32421)
മാദ്രീപുത്രഃ സഹദേവഃ കലിംഗാൻ
സമാഗതാനജയദ്ദന്തകൂരേ।
വാമേനാസ്യന്ദക്ഷിണേനൈവ യോ വൈ
മഹാബലം കച്ചിദേനം സ്മരന്തി ॥ 5-23-24 (32422)
പുരാ ജേതും നകുലഃ പ്രേഷിതോഽയം
ശിബീംസ്ത്രിഗർതാൻസഞ്ജയ പശ്യതസ്തേ।
ദിശം പ്രതീചീം വശമാനയൻമേ
മാദ്രീസുതം കച്ചിദേനം സ്മരന്തി ॥ 5-23-25 (32423)
പരാഭവോ ദ്വൈതവനേ യ ആസീ-
ദ്ദുർമന്വിതേ ഘോപയാത്രാഗതാനാം ।
യത്ര മന്ദാഞ്ഛത്രുവശം പ്രയാതാ-
നമോചയദ്ഭീമസേനോ ജയശ്ച ॥ 5-23-26 (32424)
അഹം പശ്ചാദർജുനമഭ്യരക്ഷം
മാദ്രീപുത്രൌ ഭീമസേനോഽപ്യരക്ഷത്।
ഗാണ്ഡീവധന്വാ ശത്രുസംഘാനുദസ്യ
സ്വസ്ത്യാഗമത്കച്ചിദേനം സ്മരന്തി ॥ 5-23-27 (32425)
ന കർമണാ സാധുനൈകേന നൂനം
സുഖം ശക്യം വൈ ഭവതീഹ സഞ്ജയ ।
സർവാത്മനാ പരിജേതും വയം ചേ-
ന്ന ശക്നുമോ ധൃതരാഷ്ട്രസ്യ പുത്രം ॥ ॥ 5-23-28 (32426)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി സഞ്ജയയാനപർവണി ത്രയോവിംശോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-23-11 കുരുഭ്യഃ സ്പൃഹയന്തി കച്ചിദിത്യനുഷംഗഃ ॥ 5-23-14 അവ്യലീകാഃ നിഷ്കപടാഃ ॥ 5-23-15 വൃത്തിം ജീവികാം ദാതുമിതി ശേഷഃ । ദായാൻമദ്ദത്താൻ ഗ്രാമാദീൻ ॥ 5-23-17 ഏതദ്ബ്രഹ്മണാനാം വൃത്തഃ പാലനം ജ്യോതിഃ പരലോകപ്രകാശകം ജീവലോകേ ഇഹ ശുക്ലം യശസ്കരം । ദോഷം ലോഭം ബ്രാഹ്മണവൃത്ത്യുപഘാതേന ന നിയച്ഛന്തി ॥ 5-23-18 ബുഭൂപതേ പ്രാപയിതുമിച്ഛതി ॥ 5-23-21 മൌർവ്യാഃ ഭുജഃ കൌടില്യം തസ്യ അഗ്രമിവാഗ്രം ശരസന്ധാനദേശഃ തതഃ പ്രഹിതാൻ പ്രേഷിതാൻ ॥ 5-23-22 സുവാസസഃ സുഷുംഘാ। ഹസ്തവാപോ ഹസ്തക്ഷേപഃ । ഏകഷഷ്ടിർവാണാ അസ്യ ഏതേന। ... .... ഇത്യർഥഃ ॥ 5-23-23 നങ്വലേഷു സതൃണേഷു സ്ഥലേഷു ॥ 23 ॥ 5-23-24 ദന്തകൂരേ സംപ്രാഗേ ॥ 24 ॥ 5-23-26 ജയഃ അർജുനഃ ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 024
॥ ശ്രീഃ ॥
5.24. അധ്യായഃ 024
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
സഞ്ജയേന യുധിഷ്ഠിരപ്രശ്നാനാമുത്തരദാനപൂർവകം ധൃതരാഷ്ട്രസന്ദേശശ്രവണവിധാനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-24-0 (32427)
സഞ്ജയ ഉവാച। 5-24-0x (3424)
യഥാഽഽത്ഥ മേ പാണ്ഡവ തത്തഥൈവ
കുരൂൻകുരുശ്രേഷ്ഠ ജനം ച പൃച്ഛസി।
അനാമയാസ്താത മനസ്വിനസ്തേ
കുരുശ്രേഷ്ഠാൻപൃച്ഛസി പാർഥ യാംസ്ത്വം ॥ 5-24-1 (32428)
സന്ത്യേവ വൃദ്ധാഃ സാധവോ ധാർതരാഷ്ട്രേ
സന്ത്യേവ പാപാഃ പാണ്ഡവ തസ്യ വിദ്ധി।
ദദ്യാദ്രിപുഭ്യോഽപി ഹി ധാർതരാഷ്ട്രഃ
കുതോ ദായാംല്ലോപയേദ്ബ്രാഹ്മണാനാം ॥ 5-24-2 (32429)
യദ്യുഷ്മാസു വർതതേഽസാവധർംയ-
മദ്രുഗ്ധേഷു ദ്രുഗ്ധവത്തന്ന സാധു।
മിത്രധ്രുക് സ്യാദ്ധൃതരാഷ്ട്രസ്യ പുത്രോ
യുഷ്മാന്ദ്വിപൻസാധുവൃത്താനസാധുഃ ॥ 5-24-3 (32430)
സ ചാപി ജാനാതി ഭൃശം ച തപ്യതേ
ശോചത്യന്തഃ സ്ഥവിരോഽജാതശത്രോ।
ശൃണോതി ഹി ബ്രാഹ്മണാനാം സമേത്യ
മിത്രദ്രോഹഃ പാതകേഭ്യോ യരീയാൻ ॥ 5-24-4 (32431)
സ്മരന്തി തുഭ്യം നരദേവ സംഗമേ
യുദ്ധേ ച ജിഷ്ണോശ്ച യുധാം പ്രണേതുഃ।
സമുദ്ധുഷ്ടേ ദുന്ദുഭിശംഖശബ്ദേ
ഗദാപാണിം ഭീമസേനം സ്മരന്തി ॥ 5-24-5 (32432)
മാദ്രീസുതൌ ചാപി തഥാഽഽജിമധ്യേ
സർവാ ദിശഃ സംപതന്തൌ സ്മരന്തി।
സേനാം വർഷന്തൌ ശഗ്വൈപരജമം
മഹാരഥൌ സമരേ ദുഷ്പ്രകംപൌ ॥ 5-24-6 (32433)
ന ത്വേവ മന്യേ പുരുഷസ്യ രാജ-
ന്നനാഗതം ജ്ഞായതേ യദ്ഭവിഷ്യം।
ത്വം ചേത്തഥാ സർവധർമോപപന്നഃ
പ്രാപ്തഃ ക്ലേശം പാണ്ഡവ കൃച്ഛ്രരൂപം।
ത്വമേവൈതത്കൃച്ഛ്രഗതശ്ച ഭൂയഃ
സമീകുര്യാഃ പ്രജ്ഞയാഽജാതശത്രോ ॥ 5-24-7 (32434)
ന കാമാർഥം സന്ത്യജേയുർഹി ധർമം
പാണ്ഡോഃ സുതാഃ സർവ ഏവേന്ദ്രകൽപാഃ ।
ത്വമേവൈതത്പ്രജ്ഞയാഽജാതശത്രോ
സമീകുര്യാ യേന ശർമാപ്നുയുസ്തേ ॥ 5-24-8 (32435)
ധാർതരാഷ്ട്രാഃ പാണ്ഡവാഃ സൃഞ്ജയാശ്ച
യേ ചാപ്യന്തേ സന്നിവിഷ്ടാ നരേന്ദ്രാഃ ।
യൻമാം ബ്രവീദ്ധൃതരാഷ്ട്രോ നിശായാ-
മജാതശത്രോ വചനം പിതാ തേ ॥ 5-24-9 (32436)
സഹാമാത്യഃ സഹപുത്രശ്ച രാജൻ
സമേത്യ താം വാചമിമാം നിബോധ ॥ ॥ 5-24-10 (32437)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി സഞ്ജയയാനപർവണി ചതുവിംശോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-24-4 ഗരീയാനിതി ...... 5-24-5 ........ 5-24-7 അനാഗതം അജ്ഞാതം അദൃഷ്ടമിത്യർഥഃ ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 025
॥ ശ്രീഃ ॥
5.25. അധ്യായഃ 025
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
സഞ്ജയേന യുദ്ധനിന്ദാപൂർവകം പാണ്ഡവൈഃ ശമസ്വീകാരസ്യ ഭീഷ്മധൃതരാഷ്ട്രാദ്യഭിമതത്വകഥനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-25-0 (32438)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 5-25-0x (3425)
സമാഗതാഃ പാണ്ഡവാഃ സൃഞ്ജയാശ്ച
ജനാർദനോ യുയുധാനോ വിരാടഃ।
യത്തേ വാക്യം ധൃതരാഷ്ട്രാനുശിഷ്ടം
ഗാവൽഗണേ ബ്രൂഹി തത്സൂതപുത്ര ॥ 5-25-1 (32439)
സഞ്ജയ ഉവാച। 5-22-2x (3426)
അജാതശത്രും ച വൃകോദരം ച
ധനഞ്ജയം മാദ്രവതീസുതൌ ച।
ആമന്ത്രയേ വാസുദേവം ച ശൌരിം
യുയുധാനം ചേകിതാനം വിരാടം ॥ 5-25-2 (32440)
പഞ്ചാലാനാമധിപം ചൈവ വൃദ്ധം
ധൃഷ്ടദ്യുംനം പാർഷതം യാജ്ഞസേനിം ।
സർവേ വാചം ശൃണുതേമാം മദീയാം
വക്ഷ്യാമി യാം ഭൂതിമിച്ഛൻകുരൂണാം ॥ 5-25-3 (32441)
ശമം രാജാ ധൃതരാഷ്ട്രോഽഭിനന്ദ-
ന്നയോജയത്ത്വരമാണോ രഥം മേ।
സഭ്രാതൃപുത്രസ്വജനസ്യ രാജ്ഞ-
സ്തദ്രോചതാം പാണ്ഡവാനാം ശമോഽസ്തു ॥ 5-25-4 (32442)
സർവൈർധർമൈഃ സമുപേതാസ്തു പാർഥാഃ
സംസ്ഥാനേന മാർദനേവാർജവേന।
ജാതാഃ കുലേ ഹ്യനൃശംസാ വദാന്യാ
ഹീനിഷേവാഃ കർമണാം നിശ്ചയജ്ഞാഃ ॥ 5-25-5 (32443)
ന യുജ്യതേ കർമ യുഷ്മാസു ഹീനം
സത്വം ഹി വസ്താദൃശം ഭീമസേനാഃ ।
ഉദ്ഭാസതേ ഹ്യഞ്ജനബിന്ദുവത്ത-
ച്ഛുഭ്രേ വസ്ത്രേ യദ്ഭവേത്കിൽബിഷം വഃ ॥ 5-25-6 (32444)
സർവക്ഷയോ ദൃശ്യതേ യത്ര കൃത്സ്നഃ
പാപോദയോ ഭാവസംസ്ഥഃ കുരൂണാം।
കസ്തത്ര കുര്യാഞ്ജാതു കർമ പ്രജാനൻ
പരാജയോ യത്ര സമോ ജയശ്ച ॥ 5-25-7 (32445)
തേ വൈ ധന്യാ യൈഃ കൃതം ജ്ഞാതികാര്യം
തേ വൈ പുത്രാഃ സുഹൃദോ ബാന്ധവാശ്ച।
ഉപക്രുഷ്ടം ജീവിതം സന്ത്യജേയു-
ര്യതഃ കുരൂണാം നിയതോ വൈ ഭവഃ സ്യാത് ॥ 5-25-8 (32446)
തേ ചേത്കുരൂനനുശിഷ്യാഥ പാർഥാ
നിർണീയ സർവാന്ദ്വിഷതോ നിഗൃഹ്യ।
സമം വസ്തജ്ജീവിതം മൃത്യുന സ്യാ-
ദ്യജ്ജീവധ്വം ജ്ഞാതിവധേന സാധു ॥ 5-25-9 (32447)
കോ ഹ്യേവ യുഷ്മാൻസഹ കേശവേന
സചേകിതാനാൻപാർഷതബാഹുഗുപ്താൻ।
സസാത്യകീന്വിഷഹേത പ്രജേതും
ലബ്ധ്വാഽപി ദേവാൻസചിവാൻസഹേന്ദ്രാൻ ॥ 5-25-10 (32448)
കോ വാ കുരൂന്ദ്രോണഭീഷ്മാഭിഗുപ്താ-
നശ്വത്ഥാംനാ ശല്യകൃപാദിഭിശ്ച।
രണേ വിജേതും വിഷഹേത രാജൻ
രാധേയഗുപ്താൻസഹ ഭൂമിപാലൈഃ ॥ 5-25-11 (32449)
മഹദ്ബലം ധാർതരാഷ്ട്രസ്യ രാജ്ഞഃ
കോ വൈ ശക്തോ ഹന്തുമക്ഷീയമാണഃ ।
സോഽഹം ജയേ ചൈവ പരാജയേ ച
നിഃശ്രേയസം നാധിഗച്ഛാമി കിഞ്ചിത് ॥ 5-25-12 (32450)
കഥം ഹി നീചാ ഇവ ദൌഷ്കുലേയാ
നിർധർമാർഥം കർമ കുര്യുശ്ച പാർഥാഃ ।
സോഽഹം പ്രസാദ്യ പ്രണതോ വാസുദേവം
പഞ്ചാലാനാമധിപം ചൈവ വൃദ്ധം ॥ 5-25-13 (32451)
കൃതാഞ്ജലിഃ ശരണം വഃ പ്രപദ്യേ
കഥം സ്വസ്തി സ്യാത്കുരുസൃഞ്ജയാനാം।
ന ഹ്യേവമേവം വചനം വാസുദേവോ
ധനഞ്ജയോ വാ ജാതു കിഞ്ചിന്ന കുര്യാത് ॥ 5-25-14 (32452)
പ്രണാന്ദദ്യാദ്യാചമാനഃ കുതോഽന്യ-
ദേതദ്വിദ്വൻസാധനാർഥം ബ്രവീമി ।
ഏതദ്രാജ്ഞോ ഭീഷ്മപുരോഗമസ്യ
മതം യദ്വഃ ശാന്തിരിഹോത്തമാ സ്യാത് ॥ ॥ 5-25-15 (32453)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി സഞ്ജയയാനപർവണി പഞ്ചവിംശോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-25-4 രഥമയോജയത്। ഇഹ ആഗന്തും। രാജ്ഞഃ തത് വചനം പാണ്ഡവാനാം രോചതാം തതശ്ച ശമോഽസ്തു ॥ 4 ॥ 5-25-5 സംസ്ഥാനേനാകാരേണ। മാർദവേന കൃപയാ। ആർജവേന അകൌടില്യേന। അനൃശംസാഃ അനുഗ്രാഃ । ഹ്രീനിഷേവാഃ ലജ്ജാപരായണാഃ ॥ 5 ॥ 5-25-6 ഹീനം ഹിംസ്രം സത്ത്വം ബുദ്ധിസത്വം സാധുത്വം വാ। ഭീമസേനാഃ ഭീഷണസൈന്യാഃ ॥ 6 ॥ 5-25-7 യത്ര സംഗ്രാമേ ഭാവസംസ്ഥഃ സ ഇതി ശേഷഃ ॥ 7 ॥ 5-25-8 ജ്ഞാതീനാം ദുര്യോധനാദീനാം കാര്യം ഘോഷയാത്രായാം ഗന്ധർവേഭ്യോ മോചനാദികം ഉപക്രുഷ്ടം നിന്ദിതം ॥ 8 ॥ 5-25-9 നിർണീയ നിശ്ചയം കൃത്വാ। നിഗൃഹ്യ ഹത്വേത്യർഥഃ ॥ 9 ॥ 5-25-12 നിഃശ്രേയസം നിശ്ചയം ॥ 12 ॥ 5-25-13 നിർധർമാർഥം ധർമാർഥയോർവിരുദ്ധം കമ കഥം കുര്യുഃ । പ്രണതഃ അസ്മീതി ശേഷഃ ॥ 13 ॥ 5-25-14 സാധനാർഥം സന്ധികാര്യസ്യ സിദ്ധ്യർഥം ബ്രവീമി നതു യുഷ്മാൻ ഭീഷയാമീത്യർഥഃ ॥ 15 ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 026
॥ ശ്രീഃ ॥
5.26. അധ്യായഃ 026
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
യുധിഷ്ഠിരേണ സ്വപരയോഃ ശുഭാശുഭാഭിസന്ധികഥനപൂർവകം സ്വസ്യാജയ്യത്വമഭിധായ ഇന്ദ്രപ്രസ്ഥേ രാജ്യദാനേ ശാന്തികഥനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-26-0 (32454)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 5-26-0x (3427)
കാം നു വാചം സഞ്ജയ മേ ശൃണോഷി।
യുദ്ധൈഷിണീം യേന യുദ്ധാദ്ബിഭേഷി ।
അയുദ്ധം വൈ താത യുദ്ധാദ്ഗരീയഃ
കസ്തല്ലബ്ധ്വാ ജാതു യുദ്ധ്യേത സൂത ॥ 5-26-1 (32455)
അകുർവതശ്ചേത്പുരുഷസ്യ സഞ്ജയ
സിദ്ധ്യേത്സങ്കൽപോ മനസാ യം യമിച്ഛേത്।
ന കർമ കുര്യാദ്വിദിതം മമൈത-
ദന്യത്ര യുദ്ധാദ്ബഹു യല്ലഘീയഃ ॥ 5-26-2 (32456)
കുതോ യുദ്ധം ജാതു നരോഽവഗച്ഛേ-
ത്കോ ദേവശപ്തോ ഹി വൃണീത യുദ്ധം।
സുഖൈഷിണഃ കർമ കുർവന്തി പാർഥാ
ധർമാദഹീനം യച്ച ലോകസ്യ പഥ്യം ॥ 5-26-3 (32457)
ധർമോദയം സുഖമാശംസമാനാഃ
കൃച്ഛ്രോപായം തത്ത്വതഃ കർമ ദുഃഖം।
സുഖം പ്രേപ്സുർവിജിഘാംസുശ്ച ദുഃഖം
കർമാരഭേദ്യച്ച ധർമാനപേതം ॥ 5-26-4 (32458)
ക ഇന്ദ്രിയാണാം പ്രീതിവശാനുരാനാം
കർമാഭിജ്ഞഃ സ്വശരീരം ദുനോതി।
യയാ പ്രമുക്തോ ന കരോതി ദുഃഖം
തൃഷ്ണാം ത്യജേത്സർവധർമാദപേതാം ॥ 5-26-5 (32459)
യഥേധ്യമാനസ്യ സമിദ്ധതേജസോ
ഭൂയോ ബലം വർധതേ പാവകസ്യ।
കാമാർഥലാഭേന തഥൈവ ഭൂയോ
ന തൃപ്യതേ സർപിഷേവാഗ്നിരിദ്ധഃ ।
സംപശ്യേമം ഭോഗചയം മഹാന്തം
സഹാസ്മാഭിർധൃതരാഷ്ട്രസ്യ രാജ്ഞഃ ॥ 5-26-6 (32460)
നാശ്രേയാനീശ്വരോ വിഗ്രഹാണാം
നാശ്രേയാന്വൈ ഗീതശബ്ദം ശ്രൃണോതി।
നാശ്രേയാന്വൈ സേവതേ മാല്യഗന്ധാ-
ന്ന ചാപ്യശ്രേയാനനുലേപനാനി ॥
നാശ്രേയാന്വൈ പ്രാവാരാൻസംവിവസ്തേ
കഥം ത്വസ്മാൻസംപ്രണുദേത്കുരുഭ്യഃ ॥ 5-26-7 (32461)
അത്രൈവ സ്യാദവുധസ്യൈവ കാമഃ।
പ്രായഃ ശരീരേ ഹൃദയം ദുനോതി ॥ 5-26-8 (32462)
സ്വയം രാജാ വിഷമസ്ഥഃ പരേഷു
സാമർഥ്യമന്വിച്ഛതി തന്ന സാധു।
യഥാഽഽത്മനഃ പശ്യതി വൃത്തമേവ
തഥാ പരേതാമപി സോഽഭ്യുപൈതി ॥ 5-26-9 (32463)
ആസന്നമഗ്നിം തു നിദാഘകാലേ
ഗംഭീരകക്ഷേ ഗഹനേ വിസൃജ്യ।
യഥാ വിവൃദ്ധം വായുവശേന ശോചേ-
ത്ക്ഷേമം മുമുക്ഷുഃ ശിശിരവ്യപായേ ॥ 5-26-10 (32464)
പ്രാപ്തൈശ്വര്യോ ധൃതരാഷ്ട്രോഽദ്യ രാജാ
ലാലപ്യതേ സഞ്ജയ കസ്യ ഹേതോഃ ।
പ്രഗൃഹ്യ ദുർബുദ്ധിമനാർജവേ രതം
പുത്രം മന്ദം മൂഢമമന്ത്രിണം തു ॥ 5-26-11 (32465)
അനാപ്തവച്ചാപ്തതമസ്യ വാചഃ
സുയോധനോ വിദുരസ്യാവമത്യ।
സുതസ്യ രാജാ ധൃതരാഷ്ട്രഃ പ്രിയൈഷീ
സംബുധ്യമാനോ വിശതേഽധർമമേവ ॥ 5-26-12 (32466)
മേധാവിനം ഹ്യർഥകാമം കുരൂണാം
ബഹുശ്രുതം വാഗ്മിനം ശീലവന്തം ।
സ തം രാജാ ധൃതരാഷ്ട്രഃ കുരുഭ്യോ
ന സസ്മാര വിദുരം പുത്രകാംയാത് ॥ 5-26-13 (32467)
മാനഘ്നസ്യാസൌ മാനകാമസ്യ ചേർഷോഃ
സംരംഭിണശ്ചാർഥധർമാതിഗസ്യ।
ദുർഭാഷിണോ മന്യുവശാനുഗസ്യ
കാമാത്മനോ ദൌർഹൃദൈർഭാവിതസ്യ ॥ 5-26-14 (32468)
അനേയസ്യാശ്രേയസോ ദീർഘമന്യോ-
ർമിത്രദ്രുഹഃ സഞ്ജയ പാപബുദ്ധേഃ।
സുതസ്യ രാജാ ധൃതരാഷ്ട്രഃ പ്രിയൈഷീ
പ്രപശ്യമാനഃ പ്രാജഹാദ്ധർമകാമൌ ॥ 5-26-15 (32469)
തദൈവ മേ സഞ്ജയ ദീവ്യതോഽഭൂ-
ൻമതിഃ കുരൂണാമാഗതഃ സ്യാദഭാവഃ ।
കാവ്യാം വാചം വിദുരോ ഭാഷമാണോ
ന വിന്ദതേ യദ്ധാർതരാഷ്ട്രാത്പ്രശംസാം ॥ 5-26-16 (32470)
ക്ഷത്തുര്യദാ നാന്വവർതന്ത ബുദ്ധിം
കൃച്ഛ്രം കുരൂൻസൂത തദാഽഭ്യാജഗാമ।
യാവത്പ്രജ്ഞാമന്വവർതന്ത തസ്യ
താവത്തേഷാം രാഷ്ട്രവൃദ്ധിർബഭൂവ ॥ 5-26-17 (32471)
തദർഥലുബ്ധസ്യ നിബോധ മേഽദ്യ
യേ മന്ത്രിണോ ധാർതരാഷ്ട്രസ്യ സൂത।
ദുഃശാസനഃ ശകുനിഃ സൂതപുത്രോ
ഗാവൽഗണേ പശ്യ സംമോഹമസ്യ ॥ 5-26-18 (32472)
സോഽഹം ന പശ്യാമി പരീക്ഷമാണഃ
കഥം സ്വസ്തി സ്യാത്കുരുസൃഞ്ജയാനാം ।
ആത്തൈശ്വര്യോ ധൃതരാഷ്ട്രഃ പരേഭ്യഃ
പ്രവ്രാജിതേ വിദുരേ ദീർഘദൃഷ്ടൌ ॥ 5-26-19 (32473)
ആശംസതേ വൈ ധൃതരാഷ്ട്രഃ സപുത്രോ
മഹാരാജ്യമസപത്നം പൃഥിവ്യാം।
തസ്മിഞ്ശമഃ കേവലം നോപലഭ്യഃ
സർവം സ്വകം മദ്ഗതേ മന്യതേഽർഥം ॥ 5-26-20 (32474)
യത്തത്കർണോ മന്യതേ പാരണീയം
യുദ്ധേ ഗൃഹീതായുധമർജുനം വൈ ।
ആസംശ്ച യുദ്ധാനി പുരാ മഹാന്തി
കഥം കർണോ നാഭവദ്ദ്വീപ ഏഷാം ॥ 5-26-21 (32475)
കർണശ്ച ജാനാതി സുയോധനശ്ച
ദ്രോണശ്ച ജാനാതി പിതാമഹശ്ച।
അന്യേ ച യേ കുഗ്വസ്തത്ര സന്തി
യഥാഽർജുനാന്നാംത്യപരോ ധനുർധരഃ ॥ 5-26-22 (32476)
ജാനന്ത്യേതൻകുരവഃ സർവ ഏവ
യേ ചാപ്യന്യേ ഭൂമിപാലാഃ സമേതാഃ।
ദുര്യോധനേ രാജ്യമിഹാഭവദ്യഥാ
അരിന്ദമേ ഫാൽഗുനേഽവിദ്യമാനേ ॥ 5-26-23 (32477)
തേനാനുബന്ധം മന്യതേ ധാർതരാഷ്ട്രഃ
ശക്യം ഹർതും പാണ്ഡവാനാം മമത്വം ।
കിരീടിനാ താലമാത്രായുധേന
തദ്വേദിനാ സംയുഗം തത്ര ഗത്വാ ॥ 5-26-24 (32478)
ഗാണ്ഡീവവിഷ്ഫാരിതശബ്ദമാത്രം
ശ്രുത്വൈവ തേ ധാർതരാഷ്ട്രാ ംരിയന്തേ।
ക്രുദ്ധം ന ചേദീക്ഷതേ ഭീമസേനം
സുയോധനോ മന്യതേ സിദ്ധമർഥം ॥ 5-26-25 (32479)
ഇന്ദ്രോഽപ്യേതന്നോത്സഹേത്താത ഹർതു-
മൈശ്വര്യം നോ ജീവതി ഭീമസേനേ।
ധനഞ്ജയേ നകുലേ ചൈവ സൂത
തഥാ വീരേ സഹദേവേഽസഹിഷ്ണൌ ॥ 5-26-26 (32480)
സചേദേതാം പ്രതിപദ്യേത ബുദ്ധിം
വൃദ്ധോ രാജാ സഹ പുത്രേണ സൂത।
ഏവം രണേ പാണ്ഡവകോപദഗ്ധാ
ന നശ്യേയുഃ സഞ്ജയ ധാർതരാഷ്ട്രാഃ ॥ 5-26-27 (32481)
ജാനാമി ത്വം ക്ലേശമസ്മാസു വൃത്തം
ത്വാം പൂജയൻമഞ്ജയാഹം ക്ഷമേയം।
വച്ചാസ്മാകം കൌരവൈർഭൃതപൂർവം
യാ നോ വൃത്തിധാർതരാഷ്ട്രേ തദാഽഽസീത് ॥ 5-26-28 (32482)
അദ്യാപി സാ തത്ര തഥൈവ വർതതാം
യാന്തി ഗമിഷ്യാമി യഥാ ന്വമാത്ഥ ।
ദ്വന്ദ്രാപ്രവ്യേ ഭവതു മമൈവ രാജ്യം
സൂയോധനോ യച്ഛതു ഭാഗ്നാഗ്ര്യഃ ॥ ॥ 5-26-29 (32483)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി സഞ്ജയയാനപർവണി ഷഡ്വിംശോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-26-3 അഹീനം അനപഗതം ॥ 3 ॥ 5-26-6 ഉക്തമർഥം പ്രകൃതേ യോജയതി സംപശ്യേതി। അസ്മാഭിരിത്യത്ര ധാർതരാഷ്ട്രാൻ അന്തർഭാവ്യാഹ । പഞ്ചാധികേന പുത്രശതേന സഹ ധൃതരാഷ്ട്രസ്യ ഭോഗം മഹാന്തം പശ്യ। അഥാപി കൃത്സ്നം സ്വസ്യൈവ ഭവത്വിതി ബുദ്ധ്യാഽസ്മാൻ രാജ്യാദ്ദൂരീകൃത്യ തതോ ഭോഗാത് തൃപ്തിം ന ലഭത ഇതി ഭാവഃ ॥ 6 ॥ 5-26-7 പിതൃവ്യനിന്ദാദോഷാദ്ഭീതഃ പുനരാഹ നാശ്രേയാനിതി। യഃ പുണ്യവത്തരഃ സ വിഗ്രഹാണാമീശ്വരോ ഭവതി പരൈഃ സഹ വിരോധം കൃത്വാ സ്വോത്കർഷം കരോതി। അന്യസ്തു തേനൈവ നശ്യതി। അതഃ സ പുണ്യവത്തര ഏവ। അസ്മദ്ദോഷാത്തു വയം വനേ ദുഃഖമനുഭവാമോ നതു പരാപരാധേനേതി ഭാവഃ । പ്രാവാരാൻ ദിവ്യവാസാംസി സംവിവസ്തേ പരിധത്തേ। അന്യധാ അശ്രേയാംശ്ചേദ്രാജാ തർഹി അസ്മാൻ കുരുഭ്യഃ കഥം സംപ്രണുദേത് ദൂരീകുര്യാത്। ശത്രൂണാം രാജ്യാദ്ഭ്രംശനം ഹി പുണ്യവതാമേവ കർമ നാശ്രേയസാമിതി ഭാവഃ ॥ 7 ॥ 5-26-8 അത്രേതി യദ്യപ്യേവം തഥാപി അന്തർദാഹകരോഽയം കാമഃ അബുധസ്യ ദുര്യോധനാദേരേവ ഉചിതോ ന ബുധസ്യാസ്മദാദേരിത്യർഥഃ। ശരീരേ ശരീരമധ്യേ സ്ഥിതം ഹൃദയം ദുനോതി ഖേദയതി ॥ 8 ॥ 5-26-9 അബുധത്വമേവാഹ സ്വയമിതി। വിഷമസ്ഥഃ സങ്കടസ്ഥഃ സൻ പരേഷു കർണാദിഷു ആത്മനോ വൃത്തം അശക്തത്വം തഥാ പരേഷാം കർണാദീനാമപി സ ദുര്യോധനോഽഭ്യുപൈതി ॥ 9 ॥ 5-26-10 ഗംഭീരകക്ഷേ ബഹുതൃണേ ഗഹനേ വനേ। ക്ഷേമം ശോചേത് മമ സുഖം നാസ്തീതി ശോകം കുര്യാത്। മുമുക്ഷുഃ തസ്മാദ്ദാഹാദാത്മാനം മോചയിതുമിച്ഛുഃ । ശിശിരവ്യാപായേ വസന്തേ। തത്രാപി നിദാഘകാലേ ദാഹകാലേ മധ്യാഹ്നേ ॥ 10 ॥ 5-26-11 ലാലപ്യതേ ദീനവദ്ഭാഷതേ। മന്ദം അഭാഗ്യം ॥ 5-26-12 വിദുരസ്യ വാചോഽവമത്യ സുതസ്യ പ്രിയൈഷീ അധർമമേവ സംവിശതേ ആശ്രയതേ ॥ 5-26-13 കുരുഭ്യഃ കുരൂണാം ഹിതാർഥം। ന സസ്മാര നാദൃതവാൻ। പുത്രകാംയാത് പുത്രലോഭാത് ॥13 ॥ 5-26-14 അസൌ രാജാ സുതസ്യ പ്രിയൈഷീ ധർമകാമൌ പ്രാജഹാത് ത്യക്തവാനിതി ദ്വയോഃ സംബന്ധഃ । ഈർഷോഃ പരോത്കർഷാസഹിഷ്ണോഃ । സംരംഭിണഃ ക്രോധിനഃ മന്യുവശാനുഗസ്യ ദൈന്യഭാജാം കർണാദീനാമനുഗസ്യ। ദൌർഹൃദൈഃ പാപൈഃ ഭാവിതസ്യ പൂജിതസ്യ ॥ 14 ॥ 5-26-15 അനേയസ്യ അശിക്ഷണീയസ്യ। അശ്രേയ സഃ അഭാഗ്യസ്യ പ്രപശ്യമാനഃ പശ്യന്നപി ॥ 15 ॥ 5-26-20 തസ്മിൻ ലുബ്ധേ ശമഃ ന ഉപലഭ്യഃ യഃ മദ്ഗതേ മമ വനംപ്രതി ഗമനേ സതി സർവം സ്വകമേവാർഥം മന്യതേ ഇതി യോജ്യം ॥ 20 ॥ 5-26-21 പാരണീയം ജേതും ശക്യം। യുദ്ധാനി ഗോഗ്രഹൃദൌ ആസൻ। ദ്വീപോ ദ്വീപവത് യുദ്ധപ്രവാഹേണ ഉഹ്യമാനസ്യാശ്രയഃ ॥ 21 ॥ 5-26-24 അനുബന്ധം ബധ്നാതീതി ബന്ധോ രാജ്യാദിഃ തമനുമൂല്യ വർതമാനം പാണ്ഡവാനാം മമത്വം ധാർതരാഷ്ട്രോ ഹർതും ശക്യമന്യതേ। കിങ്കൃത്വാ । തേന കിരീടിനാ സഹ തത്ര രാജ്യേ നിമിത്തേ സതി സംയുഗം സംഗ്രാമം ഗത്വാ പ്രാപ്യ । താലോ ഹസ്തചതുഷ്ടയം തദ്വേദിനാ ധനുർവിദ്യാവേദിനാ ॥ 24 ॥ 5-26-27 ഏതാം ബുദ്ധിം രാജ്യസ്യ അപ്രദാനേ നാശോഽസ്തീത്യേവംരൂപാം ॥ 27 ॥ 5-26-28 ഭൂതപൂർവം ഭീമബന്ധനജതുഗൃഹദാഹാദി ॥ 28 ॥ 5-26- 5-26- 5-26- 5-26- 5-26-ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 027
॥ ശ്രീഃ ॥
5.27. അധ്യായഃ 027
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
സഞ്ജയേന യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി യുദ്ധേ ദോഷോദ്ഭാവനപൂർവകം പരൈഭോഗാപ്രദാനേപി ശമാശ്രയഗംയൈവ .....കഥനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-27-0 (32484)
സഞ്ജയ ഉവാച। 5-27-0x (3428)
ധർമനിത്യാ പാണ്ഡവ തേ വിചേഷ്ടാ
ലോകേ ശ്രുതാ ദൃശ്യതേ ചാപി പാർഥ ।
മഹാശ്രാവം ജീവിത ചാപ്യനിത്യം
സംപശ്യ ത്വം പാണ്ഡവ മാ വ്യനീനശഃ ॥ 5-27-1 (32485)
നചേദ്ഭാഗം കുരവോഽന്യത്ര യുദ്ധാ-
ത്പ്രയച്ഛേരംസ്തുഭ്യമജാതശത്രോ।
ഭൈക്ഷചര്യാമന്ധകവൃഷ്ണിരാജ്യേ
ശ്രേയോ മന്യേ ന തു യുദ്ധേന രാജ്യം ॥ 5-27-2 (32486)
അൽപകാലം ജീവിതം യൻമനുഷ്യേ
മഹാസ്രാവം നിത്യദുഃഖം ചലം ച।
ഭൂയശ്ച തദ്യശസോ നാനുരൂപം
തസ്മാത്പാപം പാണ്ഡവ മാ കൃഥാസ്ത്വം ॥ 5-27-3 (32487)
കാമാ മനുഷ്യം പ്രസജന്ത ഏതേ
ധർമസ്യ യേ വിഘ്നമൂലം നരേന്ദ്ര ।
പൂർവം നരസ്താൻമതിമാൻപ്രണിഘ്നൻ
ലോകേ പ്രശംസാം ലഭതേഽനവദ്യാം ॥ 5-27-4 (32488)
നിബന്ധനീ ഹ്യർഥതൃഷ്ണേഹ പാർഥ
താമിച്ഛതാം ബാധ്യതേ ധർമ ഏവ।
ധർമം തു യഃ പ്രണൃണീതേ സ ബുദ്ധഃ
കാമേ ഗൃധ്നോ ഹീയതേഽർഥാനുരോധാത് ॥ 5-27-5 (32489)
ധർമം കൃത്വാ കർമണാം താത മുഖ്യം
മഹാപ്രതാപഃ സവിതേവ ഭാതി।
ഹീനോ ഹി ധർമേണ മഹീമപീമാം
ലബ്ധ്വാ നരഃ സീദതി പാപബുദ്ധിഃ ॥ 5-27-6 (32490)
വേദോഽധീതശ്ചരിതം ബ്രഹ്മചര്യം
യജ്ഞൈരിഷ്ടം ബ്രാഹ്മണേഭ്യശ്ച ദത്തം ।
പരം സ്ഥാനം മന്യമാനേന ഭൂയ
ആത്മാ ദത്തോ വർഷപൂഗം സുഖേഭ്യഃ ॥ 5-27-7 (32491)
സുഖപ്രിയേ സേവമാനോഽതിവേലം
യോഗാഭ്യാസേ യോ ന കരോതി കർമ।
വിത്തക്ഷയേ ഹീനസുഖോഽതിവേലം
ദുഃഖം ശേതേ കാമവേഗപ്രണുന്നഃ ॥ 5-27-8 (32492)
ഏവം പുനർബ്രഹ്മചര്യാഽപ്രസക്തോ
ഹിത്വാ ധർമം യഃ പ്രകരോത്യധർമം।
അശ്രദ്ദധത്പരലോകായ മൂഢോ
ഹിത്വാ ദേഹം തപ്യതേ പ്രേത്യ മന്ദഃ ॥ 5-27-9 (32493)
ന കർമണാം വിപ്രണാശോഽസ്ത്യമുത്ര
പുണ്യാനാം വാഽപ്യഥവാ പാപകാനാം ।
പൂർവം കർതുർഗച്ഛതി പുണ്യപാപം
പശ്ചാത്ത്വേനമനുയാത്യേവ കർതാ ॥ 5-27-10 (32494)
ന്യായോപേതം ബ്രാഹ്മണേഭ്യോഽഥ ദത്തം
ശ്രദ്ധാപൂതം ഗന്ധരസോപപന്നം ।
അന്വാഹാര്യേഷൂത്തമദക്ഷിണേഷു
തഥാരൂപം കർമ വിഖ്യായതേ തേ ॥ 5-27-11 (32495)
ഇഹ ക്ഷേത്രേ ക്രിയതേ പാർഥ കാര്യം
ന വൈ കിഞ്ചിത്ക്രിയതേ പ്രേത്യ കാര്യം ।
കൃതം ത്വയാ പാരലോക്യം ച കർമ
പുണ്യം മഹത്സദ്ഭിരതിപ്രശസ്തം ॥ 5-27-12 (32496)
ജഹാതി മൃത്യും ച ജരാം ഭയം ച
ന ക്ഷുത്പിപാസേ മനസോഽപ്രിയാണി।
ന കർതവ്യം വിദ്യതേ തത്ര കിഞ്ചി-
ദന്യത്ര വൈ ചേന്ദ്രിയപ്രീണനാദ്ധി ॥ 5-27-13 (32497)
ഏവംരൂപം കർമഫലം നരേന്ദ്ര
മാതാപിത്രോർഹൃദയസ്യാപ്രിയേണ।
ത്യജ ക്രോധം പാണ്ഡവ ഹർഷജം ച
ലോകാവുഭൌ മാ പ്രഹാസീശ്ചിരായാ ॥ 5-27-14 (32498)
അന്തം ഗത്വാ കർമണാം യാ പ്രശംസാ
സത്യം ദമം ചാർജവമാനൃശംസ്യം ।
അശ്വമേധം രാജസൂയം തഥേഷ്ട്വാ
പാപസ്യാന്തം കർമണോ മാ പുനർഗാഃ ॥ 5-27-15 (32499)
തച്ചേദേവം ദ്വേഷരൂപേണ പാർഥാഃ
കരിഷ്യധ്വം കർമ പാപം ചിരായ।
നിവസധ്വം വർഷപൂഗാന്വനേഷു
ദുഃഖം വാസം പാണ്ഡവാ ധർമ ഏവ ॥ 5-27-16 (32500)
പ്രവ്രജ്യയാ യാതയിത്വാ പുരസ്താ-
ദാത്മാധീനം യദ്ബലം തേ തദാഽസീത്।
നിത്യം ച വശ്യാഃ സചിവാസ്തവേമേ
ജനാർദനോ യുയുധാശ്ച വീരഃ ॥ 5-27-17 (32501)
മത്സ്യോ രാജാ രുക്മരഥഃ സപുത്രഃ
പ്രഹാരിഭിഃ സഹപുത്രൈർവിരാടഃ।
രാജാനസ്തേ യേ വിജിതാഃ പുരസ്താ-
ത്ത്വാമേവ തേ സംശ്രയേയുഃ സമസ്താഃ ॥ 5-27-18 (32502)
മഹാസഹായഃ പ്രതപൻബലസ്ഥഃ
പുരസ്കൃതോ വാസുദേവാർജുനാഭ്യാം।
വരാൻഹനിഷ്യന്ദ്വിഷതോ രംഗമധ്യേ
വ്യനേഷ്യഥാ ധാർതരാഷ്ട്രസ്യ ദർപം ॥ 5-27-19 (32503)
ബലം കസ്മാദ്വർധയിത്വാ പരസ്യ
നിജാൻകസ്മാത്കർശയിത്വാ സഹായാൻ।
നിരുഷ്യ കസ്മാദ്വർഷപൂഗാന്വനേഷു
യുയുത്സസേ പാണ്ഡവ ഹീനകാലേ॥ 5-27-20 (32504)
അപ്രാജ്ഞോ വാ പാണ്ഡവ യുദ്ധ്യമാനോ-
ഽധർമജ്ഞോ വാ ഭൂതിമഥോഽഭ്യുപൈതി।
പ്രജ്ഞാവാന്വാ ബുദ്ധ്യമാനോഽപി ധർമം
സംസ്തംഭാദ്വാ സോഽപി ഭൂതേരപൈതി ॥ 5-27-21 (32505)
നാധർമേ തേ ധീയതേ പാർഥ ബുദ്ധി-
ർന സംരംഭാത്കർമ ചകർഥ പാപം ।
ആത്ഥ കിം തത്കാരണം യസ്യ ഹേതോഃ
പ്രജ്ഞാവിരുദ്ധം കർമ ചികീർഷസീദം ॥ 5-27-22 (32506)
അവ്യാധിജം കടുകം ശീർഷരോഗി
യശോമുഷം പാപഫലോദയം വാ।
സതാം പേയം യന്ന പിബന്ത്യസന്തോ
മന്യും മഹാരാജ പിബ പ്രശാംയ ॥ 5-27-23 (32507)
പാപാനുബന്ധം കോ നു തം കാമയേത
ക്ഷമൈവ തേ ജ്യായസീ നോത ഭോഗാഃ ।
യത്ര ഭീഷ്മഃ ശാന്തനവോ ഹതഃ സ്യാ-
ദ്യത്ര ദ്രോണഃ സഹപുത്രോ ഹതഃ സ്യാത് ॥ 5-27-24 (32508)
കൃപഃ ശല്യഃ സൌമദത്തിർവികർണോ
വിവിംശതിഃ കർണദുര്യോധനൌ ച।
ഏതാൻഹത്വാ കീദൃശം തത്സുഖം സ്യാ-
ദ്യദ്വിന്ദേഥാസ്തദനുബ്രൂഹി പാർഥ ॥ 5-27-25 (32509)
ലബ്ധ്വാഽപീമാം പൃഥിവീം സാഗരാന്താം
ജരാമൃത്യൂ നൈവ ഹി ത്വം പ്രജഹ്യാഃ।
പ്രിയാപ്രിയേ സുഖദുഃഖേ ച രാജ-
ന്നൈവം വിദ്വാന്നൈവ യുദ്ധം കുരു ത്വം ॥ 5-27-26 (32510)
അമാത്യാനാം യദി കാമസ്യ ഹേതോ-
രേവം യുക്തം കർമ ചികീർഷസി ത്വം।
അപക്രമേഃ സ്വം പ്രദായൈവ തേഷാം
മാഗാസ്ത്വം വൈ ദേവയാനാത്പഥോഽദ്യ ॥ ॥ 5-27-27 (32511)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി സഞ്ജയയാനപർവണി സപ്തവിംശോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-27-1 മഹാൻ ശ്രാവഃ ശ്രവണം യണ മഹാകീർതീത്യർഥഃ। മാ വ്യനീനശഃ ക്രോധേന ധാർതരാഷ്ട്രൻ മാ നാശയ ॥ 1 ॥ 5-27-4 പ്രസജന്തേ സ്പൃശന്തി ॥ 4 ॥ 5-27-5 ഗൃഘ്നഃ സ്പൃഹാവാൻ ॥ 5 ॥ 5-27-6 കർമണാം അർഥകാമാദ്യർഥാനാം മധ്യേ ॥ 6 ॥ 5-27-7 പരം സ്ഥാനം പരലോകം മന്യമാനേന മാനയതാ। പർഷപൂഗം വർഷഗണം। തത്രത്യസുഖേഭ്യസ്തദർഥം ത്വയാ ആത്മാപി ദത്തഃ ॥ 7 ॥ 5-27-8 സുഖപ്രിയേ ഭോഗാൻ പുത്രാദീംശ്ച സേവമാനഃ । യോഗാഭ്യാസേ ചിത്തവൃത്തിനിരോധമഭ്യസിതും കർമ ആസനപ്രാണായാമാദികം ന കരോതി ॥ 8 ॥ 5-27-9 ധർമം ച യജ്ഞാദിരൂപം ഹിത്വാ യഃ അധർമമേവ പ്രകരോതി സഞ്ചിനോതി ॥ 9 ॥ 5-27-10 കൃതം കർമ ഭോഗം വിനാ ആത്മജ്ഞാനം വിനാ വാ ന നശ്യതീത്യർഥഃ ॥ 10 ॥ 5-27-11 അന്വാഹാര്യേഷ്വിത്യനേന ശ്രൌതമിഷ്ട്യാദികം ലക്ഷ്യതേ। തത്രഹി അന്വാഹാര്യോ ദക്ഷിണാത്വേന ദീയതേ ॥ 11 ॥ 5-27-12 കാര്യം ധർമഃ । പ്രേത്യ മൃത്വാ ॥ 12 ॥ 5-27-13 പരലോകേ കർമ നാസ്തീത്യാഹ ജഹാതീതി ॥ 13 ॥ 5-27-14 അത്ര കർമ കുർവൻ കാമവശാദമുത്ര ഫലം ന പ്രാർഥയേതേത്യർഥഃ । കർമജം ഫലം ത്യക്ത്വാ പരേണ വൈരാഗ്യേണ സംപന്നോ മോക്ഷാർഥം യോഗാഭ്യാസമേവ കുരുഷ്വ കിം രാജ്യേന ബന്ധുനാശലഭ്യേനേത്യർഥഃ ॥ 14 ॥ 5-27-16 തച്ചേദിതി। ഭോ പാർഥാഃ ഭോ പാണ്ഡവാഃ തത്പാപം കർമ ഗോത്രവധരൂപം ദ്വേഷരൂപേണ ചിരായ പ്രാഗേവ ചേത്കരിഷ്യധ്വം തർഹി യദ്വനേ വർഷപൂഗാൻ ദുഃഖം വാസം നിവസധ്വം തദ്ധർമ ഏവേതി യത്തത്പദാധ്യാഹാരേണ യോജ്യം। രാജ്യാർഥം സർവലോകനാശമിച്ഛതാം ഭവതാം ദുര്യോധനേന യോ വനവാസഃ കാരിതഃ സ ധർമ ഏവേത്യർഥഃ ॥ 16 ॥ 5-27-17 പുരസ്താത് പ്രവ്രജനകാലേ ഏവ യത് യതഃ പുരസ്താദപി ഏതദ്ബലം ആത്മാധീനമേവാസീത്। ജ്ഞാതിവധേനാപി രാജ്യസുഖമാവശ്യകം ചേത്തർഹി പൂർവമേവ സഹായസത്വാത്കുതോ ന യുദ്ധം കൃതമിതി ഏതദാദിശ്ലോകചതുഷ്ടയർഥഃ ॥ 17 ॥ 5-27-20 ഹീനകാലേ ഗതേ കാലേ ഇത്യർഥഃ ॥ 20 ॥ 5-27-21 സർവഥാപി യുദ്ധം ന കർതവ്യം ജയപരാജയയോരവ്യവസ്ഥിതത്വാദിത്യാഹ അപ്രാഹ ഇതി। ഭൂതേരപൈതി ദൈവാദിതി ശേഷഃ ॥ 21 ॥ 5-27-23 അവ്യാധിജം കടുകം പിത്താദികം വിനാപ്യരോചകം । യശോമുഷം യശോഹരം। പേയം ഗിലനീയം। മന്യും ക്രോധം। പ്രശാംയ ശാന്തോ ഭവ ॥ 23 ॥ 5-27-27 ദേവയാനാത്പഥോഽർചിരാദിമാർഗാദപുനരാവൃത്തിഫലാത് ഗോത്രദ്രോഹേണ മാഗാ ഇത്യർഥഃ ॥ 27 ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 028
॥ ശ്രീഃ ॥
5.28. അധ്യായഃ 028
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
യുധിഷ്ഠിരേണ സഞ്ജയംപ്രതി ധർമാധർമനിർണയസ്യ ഇതരാസാധാരണതയാ സ്വസ്യ ധർമരഹസ്യജ്ഞശ്രീകൃഷ്ണവചനാനുയയിത്വകഥനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-28-0 (32512)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 5-28-0x (3429)
അസംശയം സഞ്ജയ സത്യമേത-
ദ്ധർമോ വരഃ കർമണാം യത്ത്വമാത്ഥ ।
ജ്ഞാത്വാ തു മാം സഞ്ജയ ഗർഹയേസ്ത്വം
യദി ധർമം യദ്യധർമം ചരാമി ॥ 5-28-1 (32513)
യത്രാധർമോ ധർമരൂപാണി ധത്തേ
ധർമഃ കൃത്സ്നോ ദൃശ്യതോഽധർമരൂപഃ।
ബിഭ്രദ്ധർമോ ധർമരൂപം തഥാ ച
വിദ്വാംസസ്തം സംപ്രപശ്യന്തി ബുദ്ധ്യാ ॥ 5-28-2 (32514)
ഏവം തഥൈവാപദി ലിംഗമേത-
ദ്ധർമാധർമൌ നിത്യവൃത്തീ ഭജേതാം।
ആദ്യം ലിംഗം യസ്യ തസ്യ പ്രമാണ-
മാപദ്ധർമം സഞ്ജയ തം നിബോധ ॥ 5-28-3 (32515)
ലുപ്തായാം തു പ്രകൃതൌ യേന കർമ
നിഷ്പാദയേത്തത്പരീപ്സേദ്വിഹീനഃ।
പ്രകൃതിസ്ഥശ്ചാപദി വർതമാന
ഉഭൌ ഗർഹ്യൌ ഭവതഃ സഞ്ജയൈതൌ ॥ 5-28-4 (32516)
അവിനാശമിച്ഛതാം ബ്രാഹ്മണാനാം
പ്രായശ്ചിത്തം വിഹിതം യദ്വിധാത്രാ।
സംപശ്യേഥാഃ കർമസു വർതമാനാൻ
വികർമസ്ഥാൻസഞ്ജയ ഗർഹയേസ്ത്വം ॥ 5-28-5 (32517)
മനീഷിണാം സത്ത്വിച്ഛേദനായ
വിധിയതേ സത്സു വൃത്തിഃ സദൈവ।
അബ്രാഹ്മണാഃ സന്തി തു യേ ന വൈദ്യാഃ
സർവോത്സംഗം സാധു മന്യേത തേഭ്യഃ ॥ 5-28-6 (32518)
തദധ്വാനഃ പിതരോ യേ ച പൂർവേ
പിതാമഹാ യേ ച തേഭ്യഃ പരേഽന്യേ।
യജ്ഞൈഷിണോ യേ ച ഹി കർമ കുര്യു-
ർനാന്യം തതോ നാസ്തികോഽസ്മീതി മന്യേ ॥ 5-28-7 (32519)
യത്കിഞ്ചനേദം വിത്തമസ്യാം പൃഥിവ്യാം
യദ്ദേവാനാം ത്രിദശാനാം പരം യത്।
പ്രാജാപത്യം ത്രിദിവം ബ്രഹ്മലോകം
നാധർമതഃ സഞ്ജയ കാമയേയം ॥ 5-28-8 (32520)
ധർമേശ്വരഃ കുശലോ നീതിമാംശ്ചാ-
പ്യുപാസിതാ ബ്രാഹ്മണാനാം മനീഷീ।
നാനാവിധാംശ്ചൈവ മഹാബലാംശ്ച
രാജന്യഭോജാനനുശാസ്തി കൃഷ്ണഃ ॥ 5-28-9 (32521)
യദി ഹ്യഹം വിസൃജത്സാമ ഗർഹ്യോ
നിയുധ്യമാനോ യദി ജഹ്യാം സ്വധർമം ।
മഹായശാഃ കേശവസ്തദ്ബ്രവീതു
വാസുദേവസ്തൂഭയോരർഥകാമഃ ॥ 5-28-10 (32522)
ശൈനേയോഽയം ചേദയശ്ചാന്ധകാശ്ച
വാർഷ്ണേയഭോജാഃ കുകുരാഃ സൃഞ്ജയാശ്ച ।
ഉപാസീനാ വാസുദേവസ്യ ബുദ്ധിം
നിഗൃഹ്യ ശത്രൂൻസുഹൃദോ നന്ദയന്തി॥ 5-28-11 (32523)
വൃഷ്ണ്യന്ധകാ ഹ്യുഗ്രസേനാദയോ വൈ
കൃഷ്ണപ്രണീതാഃ സർവ ഏവേന്ദ്രകൽപാഃ ।
മനസ്വിനഃ സത്യപരായണാശ്ച
മഹാബലാ യാദവാ ഭോഗവന്തഃ ॥ 5-28-12 (32524)
കാശ്യോ ബഭ്രുഃ ശ്രിയമുത്തമാം ഗതോ
ലബ്ധ്വാ കൃഷ്ണം ഭ്രാതരമീശിതാരം ।
യസ്മൈ കാമാന്വർഷതി വാസുദേവോ
ഗ്രീഷ്മാത്യയേ മേഘ ഇവ പ്രജാഽഭ്യഃ ॥ 5-28-13 (32525)
ഈദൃശോഽയം കേശവസ്താത വിദ്വാൻ
വിദ്ധി ഹ്യേനം കർമണാം നിശ്ചയജ്ഞം।
പ്രിയശ്ച നഃ സാധുതമശ്ച കൃഷ്ണോ
നാതിക്രാമേ വചനം കേശവസ്യ ॥ 5-28-14 (32526)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി സഞ്ജയയാനപർവണി അഷ്ടാവിംശോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-28-2 ധർമാധർമപരീക്ഷായാം ത്രൈവിധ്യമാഹ യത്രേതി । യത്ര പുരുഷേ ദംഭാദിമതി അധർമഃ അഭിചാരാർഥം മന്ത്രജപാദിഃ ധർമ ഇത്യേവാന്യേ ജാനന്തി। തഥാ പ്രച്ഛന്നയോഗിനി ദത്താത്രേയാദൌ ധർമോ രാഗദ്വേഷാദിശൂന്യതാരൂപോ യോഗധർമോഽപി ഉൻമത്തവദാചരണാദധർമരൂപ ഇവ ദൃശ്യതേ। യത്ര വസിഷ്ഠാദൌ ധർമഃ ധർമരൂപ ഏവ। യദ്യപി ചാണ്ഡാലാദൌ അധർമോഽപ്യധർമരൂപ ഏവാസ്തി തഥാപി തസ്യാനുപാദേയത്വാന്ത്രയമേവ വിചാര്യം। ഏതച്ച ത്വഥാപി വിദുഷാ മയി വിചാര്യമിത്യാശയഃ ॥ 2 ॥ 5-28-3 ആപത്കാലവശാദ്ധർമാധർമയോർവ്യത്യാസോ ജായത ഇത്യാഹ ഏവമിതി। ഏതദേവംരൂപം ലോകപ്രത്യക്ഷം ലിംഗം ബ്രാഹ്മണസ്യ സ്വാധ്യായപ്രവചനാദി। ക്ഷത്രിയസ്യ ശൌര്യാദി। വൈശ്യസ്യ കൃഷ്യാദി । തത്തഥൈവ യഥോക്തമേവ। തഥാപി നിത്യവൃത്തീ നിത്യം വർതേതേ തൌ നിത്യവൃത്തീ ധർമാധർമൌ തല്ലിംഗം ഭജേതാം। അയം ഭാവഃ। ക്ഷത്രലിംഗം ബ്രാഹ്മണവൈശ്യയോരാപദി ധർമഃ അനാപദ്യധർമഃ । തഥാ ചൈകസ്യൈവ ലിംഗസ്യ വർണാന്തരേ അവസ്ഥാഭേദാദ്ധർമത്വമധർമത്വം ച നിത്യമിതി। തത്രാപി വിശേഷമാഹ ആദ്യമിതി। ആദ്യം ബ്രാഹ്മണലിംഗം യാജനാദി യസ്യാസ്തി ബ്രാഹ്മണസ്യ തസ്യൈവ തത് പ്രമാണം അവ്യഭിചാരി। ആപദ്യപി ക്ഷത്രിയേണ യാജനാധ്യാപനാദികം ന കർതവ്യമിത്യർഥഃ। ഏവം വിധം തം ആപദ്ധർമം ശാസ്ത്രാന്നിബോധ ബുധ്യസ്വ ॥ 3 ॥ 5-28-4 പ്രകൃതിഃ ജീവികാഹേതുഭൂതം ധനം। തച്ച ക്ഷത്രിയസ്യ ഭൂമിശസ്ത്രാദികം। വൈശ്യസ്യ ധപശ്വാദികം। തസ്മിൻസർവാത്മനാ നഷ്ടേ സതി യേന കർമ സന്ധ്യോപാസനാദികം നിഷ്പാദയേത് തത് ഭിക്ഷാടനാദികമപി പരിപ്സേത്കർതുമിച്ഛേത്। അന്യഥാ ജീവികായാ അഭാവാത്കർമലോപഃ പ്രാണനാശശ്ച സ്യാദതോഽത്യന്താപദി താവാൻ വിപ്രധമാഽപീതരൈരനുഷ്ഠേയ ഏവ। പ്രകൃതിസ്ഥശ്ചേതി। ആപദി ആപദ്ധർമേ പ്രകൃതിസ്ഥോഽപി യദ്യാപദ്വർമമനുസരേത്സ ലോഭാദ്ഗർഹ്യാഃ। ആപത്സ്ഥോഽപി യദി പ്രാകൃതം ധരമമനുസരേത്സ ജീവനലോപാത് കുടുംബഹിംസയാ ച ഗർഹ്യ ഇത്യർഥഃ। യോ ന കർമേതി കo ഡo പാഠഃ ॥ 4 ॥ 5-28-5 യത് യസ്മാദ്ധേതോഃ । വിധാത്രാ അവിനാശം ബ്രാഹ്മണ്യവിനാശാഭാവമിച്ഛതാം ബ്രാഹ്മണാനാം ആപദുത്തീർണാനാം പ്രായശ്ചിത്തം വിഹിതം। തസ്മാദ്ധഏതോരാപദി അന്യസ്യാന്യധർമാശ്രയണം പ്രസക്തമേവേതി ജ്ഞായതേ। അത ഏവ ഏവചക്രായാഗസ്മാഭിഃ കൃതം ഭിക്ഷാടനം നാനുമിതമിത്യർഥഃ। ഏവമനാപദി കർമസു വർതമാനാൻ ആപദി ച വികർമസ്ഥാൻ സംപശ്യേഥാഃ സംയഗേവേദമിതി പശ്യേഥാഃ। അന്യഥാ തു ആപദി കർമസ്ഥാൻ ആത്മപരഹിംസ്രാൻ അനാപദി വികർമസ്ഥാംശ്ചതിലുബ്ധാൻ വിഹർഗയേസ്ത്വം। ആപദ്യേതാൻകർമസു ഇതി കo ഡo പാഠഃ ॥ 5 ॥ 5-28-6 കിഞ്ച മനീഷിണാം മനസഃ നിഗ്രഹം നാശം കർതുമിച്ഛതാം। ഈഷ ഗതിഹിംസാദർശനേഷ്വിത്യസ്യ രൂപം। സത്ത്വിച്ഛേദനായ സത്ത്വസ്യ ബുദ്ധിസത്ത്വസ്യ ചിദാത്മനാ സഹ ഏകലോലീഭൂതസ്യ വിച്ഛേദനായ മുഞ്ജേഷീകാന്യായേന പൃഥക്കരണായ സത്സു സതാം ഗൃഹേഷു വൃത്തിർജീവികാ ശാസ്ത്രേ വിധീയതേ। വേദാനിമം ലോകമമും ച പരിത്യജ്യാത്മനാത്മാനമന്വിച്ഛേദിതിശ്രുത്യാത്മാന്വേഷണായ സർവസംന്യാസപൂർവകം ഭിക്ഷാചര്യവിധാനാത്। ന ബ്രാഹ്മീ വൃത്തിഃ കസ്യാപി നിന്ദ്യാ। യേതു അബ്രഹ്മാണാ അപി വൈദ്യാഃ വിദ്യാനിഷ്ഠാഃ ന ഭവന്തി തേഷാം ഭിക്ഷാചര്യസ്യാവിധാനാത് തേഭ്യഃ തേഷാമർഥേ സർവോത്സംഗം സർവേഷാമുത്സംഗം സമീപം സ്വധർമസംയോഗം ആപദനാപദോരുചിതം സാധു മന്യേത। സർവോച്ഛേദമിതി കo ഡo പാഠേ തേഭ്യസ്തേഷാമർഥേ ഭിക്ഷാദ്യടനം സർവധർമോച്ഛേദായ മന്യേതേത്യർഥഃ ॥ 6 । 5-28-7 തദധാന ഇതി। പിത്രാദയഃ യജ്ഞൈഷിണോ യേ തേ സർവേ തദധ്വാനഃ സ ഏവ മയോക്തോഽധ്വാ മാർഗോ യേഷാം തേ തദധ്വാനോഽഭൂവൻ। ഹി പ്രസിദ്ധം। യേ ച കർമ ന കുര്യുഃ സംന്യാസിന ഇത്യർഥഃ। തേ സർവേ തദധ്വാനഃ। അഹമപി ആസ്തികേഽസ്മിതി തതോഽന്യം അധ്വാനം ന മന്യേ ॥ 7 ॥ 5-28-9 ധർമേശ്വരഃ ധർമഫലസ്യ ദാതാ ॥ 9 ॥ 5-28-12 കൃഷ്ണപ്രണീതാഃ കൃഷ്ണേനൈവ നീതിപഥം നീതാഃ ॥ 12 ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 029
॥ ശ്രീഃ ॥
5.29. അധ്യായഃ 029
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
ശ്രീകൃഷ്ണേന സ്വസ്യ കുരുപാണ്ഡേഷു തുല്യവൃത്തിത്വകഥനപൂർവകം കർമണാമവശ്യാനുഷ്ഠേയത്വസമർഥനം ॥ 1 ॥ തഥാ സഞ്ജയംപ്രതി ദുര്യോധനാദികൃത്യനയസ്മാരണപൂർവകം സ്വസ്യ സന്ധ്യർഥം തത്രാഗമനകഥനം ॥ 2 ॥ തഥാ പാണ്ഡവാനാം ശമാശമാന്യതരപക്ഷാനുസാരിത്വകഥനപൂർവകം ധൃതരാഷ്ട്രംപ്രതി യഥാഭിലഷിതകരണകഥനചോദനം ॥ 3 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-29-0 (32527)
വാസുദേവ ഉവാച। 5-29-0x (3430)
അവിനാശം സഞ്ജയ പാണ്ഡവാനാ-
മിച്ഛാംയഹം ഭൂതിമേഷാം പ്രിയം ച।
തഥാ രാജ്ഞോ ധൃതരാഷ്ട്രസ്യ സൂത
സമാശംസേ ബഹുപുത്രസ്യ വൃദ്ധിം ॥ 5-29-1 (32528)
കാമോ ഹി മേ സഞ്ജയ നിത്യമേവ
നാന്യദ്ബ്രൂയാം താൻപ്രതി ശാംയതേതി।
രാജ്ഞശ്ച ഹി പ്രിയമേതച്ഛൃണോമി
മന്യേ ചൈതത്പാണ്ഡവാനാം സമക്ഷം ॥ 5-29-2 (32529)
സുദുഷ്കരസ്തത്ര ശമോ ഹി നൂനം
പ്രദർശിതഃ സഞ്ജയ പാണ്ഡവേന।
യസ്മിൻഗൃദ്ധോ ധൃതരാഷ്ട്രഃ സപുത്രഃ
കസ്മാദേഷാം കലഹോ നാവമൂർച്ഛേത് ॥ 5-29-3 (32530)
ന ത്വം ധർമം വിചരം സഞ്ജയേഹ
മത്തശ്ച ജാനാമി യുധിഷ്ഠിരാച്ച
അഥോ കസ്മാത്സജ്ജയ പാണ്ഡവസ്യ
ഉത്സാഹിനഃ പൂരയതഃ സ്വകർമ ॥ 5-29-4 (32531)
യഥാഖ്യാതമാവമതഃ കുടുംബേ
പുരാ കസ്മാൻസാധുവിലോപമാത്ഥ।
അസ്മിന്വിധൌ വർതമാനേ യഥാവ-
ദുച്ചാവചാ മതയോ ബ്രാഹ്മണാനാം ॥ 5-29-5 (32532)
കർമണാഽഽഹുഃ സിദ്ധിമേകേ പരത്ര
ഹിന്വാ കർമ വിദ്യയാ സിദ്ധിമേകേ।
നാഭുഞ്ജാനോ ഭക്ഷ്യഭോജ്യസ്യ തൃപ്യേ-
ദ്വിദ്വാനപീഹ വിഹിതം ബ്രാഹ്മണാനാം ॥ 5-29-6 (32533)
യാ വൈ വിദ്യാഃ സാധയന്തീഹ കർമ
താസാം ഫലം വിദ്യതേ നേതരാസാം।
തത്രേഹ വൈ ദൃഷ്ടഫലം തു കർമ
പീത്വോദകം ശാംയതി തൃഷ്ണയാഽഽർതഃ ॥ 5-29-7 (32534)
സോഽയം വിധിർവിഹിതഃ കർമണൈവ
സംവർതതേ സഞ്ജയ തത്ര കർമ।
തത്ര യോഽന്യത്കർമണഃ സാധു മന്യേ-
ൻമോഘം തസ്യാലപിതം ദുർബലസ്യ ॥ 5-29-8 (32535)
കർമണാഽമീ ഭാന്തി ദേവാഃ പരത്ര
കർമണൈവേഹ പ്ലവതേ മാതരിശ്വാ।
അഹോരാത്രേ വിദധത്കർമണൈവ
അതന്ദ്രിതോ നിത്യമുദേതി സൂര്യഃ ॥ 5-29-9 (32536)
മാസാർധമാസാനഥ നക്ഷത്രയോഗാ-
നതന്ദ്രിതശ്ചന്ദ്രമാശ്ചാഭ്യുപൈതി।
അതന്ദ്രിതോ ദഹതേ ജാതവേദാഃ
സമിദ്ധ്യമാനഃ കർമ കുർവൻപ്രജാഭ്യഃ ॥ 5-29-10 (32537)
അതന്ദ്രിതാ ഭാരമിമം മഹാന്തം
ബിഭർതി ദേവീ പൃഥിവീ വലേന।
അതന്ദ്രിതാഃ ശീഘ്രസപോ വഹന്തി
സന്തർപയന്ത്യഃ സർവഭൂതാനി നദ്യഃ ॥ 5-29-11 (32538)
അതന്ദ്രിതോ വർഷതി ഭൂരിതേജാഃ
സന്നാദയന്നന്തരിക്ഷം ദിശശ്ച।
അതന്ദ്രിതോ ബ്രഹ്മചര്യം ചചാര
ശ്രേഷ്ഠത്വമിച്ഛൻബലഭിദ്ദേവതാനാം ॥ 5-29-12 (32539)
ഹിത്വാ സുഖം മനസശ്ച പ്രിയാണി
തേന ശക്രഃ കർമണാ ശ്രൈഷ്ഠ്യമാപ।
സത്യം ധർമം പാലയന്നപ്രമത്തോ
ദമം തിതിക്ഷാം സമതാം പ്രിയം ച ॥ 5-29-13 (32540)
ഏതാനി സർവാണ്യുപസേവമാനോ
യോ ദേവരാജ്യം മഘവാൻപ്രാപ മുഖ്യം।
ബൃഹസ്പതിർബ്രഹ്മചര്യം ചചാര
സമീഹിതഃ സംശിമാത്മാ യഥാവത് ॥ 5-29-14 (32541)
ഹിത്വാ സുഖ പ്രതിരുധ്യേന്ദ്രിയാണി
തേന ദേവാനാമഗമദ്ഗൌരവം സഃ।
തഥാ നക്ഷത്രാണി കർമണാഽമുത്ര ഭാന്തി
രുദ്രാദിത്യാ വസവോഽഥാപി വിശ്വേ ॥ 5-29-15 (32542)
യമോ രാജാ വൈശ്രവണഃ കുബേരോ
ഗന്ധർവയക്ഷാപ്സരസശ്ച സൂത।
ബ്രഹ്മവിദ്യാം ബ്രഹ്മചര്യം ക്രിയാം ച
നിപേവമാണാ ഋഷയോഽമുത്ര ഭാന്തി ॥ 5-29-16 (32543)
ജാനന്നിമം സർവലോകസ്യ ധർമം
വിപ്രേന്ദ്രാണാം ക്ഷത്രിയാണാം വിശാം ച।
സ കസ്മാത്ത്വം ജാനതാം ജ്ഞാനവാൻസൻ
വ്യായച്ഛസേക സഞ്ജയ കൌരവാർഥേ ॥ 5-29-17 (32544)
ആംനായേഷു നിത്യസംയോഗമസ്യ
തഥാഽശ്വമേധേ രാജസൂയേ ച വിദ്ധി।
സംയുജ്യതേ ധനുപാ വർമണാ ച
ഹസ്ത്യശ്വാദ്യൈ രഥശസ്ത്രൈശ്ച ഭൂയഃ ॥ 5-29-18 (32545)
തേ ചേദിമേ കൌരവാണാംരുപായ-
മവഗച്ഛേയുവധേനൈവ പാർഥാഃ।
ധർമത്രാണം പുണ്യമേഷാം കൃതം സ്യാ-
ദാര്യേ വൃത്തേ ഭീമസേനം നിഗൃഹ്യ ॥ 5-29-19 (32546)
തേ ചേത്പിത്ര്യേ കർമണി വർതമാനാ
ആപദ്യേരന്ദിഷ്ടവശേന മൃത്യും।
യഥാശക്ത്യാപൂരയന്തഃ സ്വകർമ
തദപ്യേഷാം നിധനം സ്യാത്പ്രശസ്തം ॥ 5-29-20 (32547)
ഉതാഹോ ത്വം മന്യസേ ശാംയമേവ
രാജ്ഞാം യുദ്ധേ വർതതേ ധർമതന്ത്രം।
അയുദ്ധേ വാ വർതതേ ധർമതന്ത്രം
തഥൈവ തേ വാചമിമാം ശ്രൃണോമി ॥ 5-29-21 (32548)
ചാതുർവർണ്യസ്യ പ്രഥമം സംവിഭാഗ-
മവേക്ഷ്യ ത്വം സഞ്ജയ സ്വം ച കർമ।
നിശംയാഥോ പാണ്ഡവാനാം ച കർമ
പ്രശംസ വാ നിന്ദ വാ യാ മതിസ്തേ॥ 5-29-22 (32549)
അധീയീത ബ്രാഹ്മണോ വൈ യജേത
ദദ്യാദീയാത്തീർഥമുഖ്യാനി ചൈവ।
അധ്യാപ്രയേദ്യാജയേച്ചാപി യാജ്യാൻ
പ്രതിഗ്രഹാന്വാ വിഹിതാൻപ്രതീച്ഛേത് ॥ 5-29-23 (32550)
` അധീയീത ക്ഷത്രിയോഽഥോ യജേത
ദദ്യാദ്ധനം ന തു യാചേത കിഞ്ചിത്।
ന യാജയേന്ന തു ചാധ്യാപയീത
ഏവം സ്മൃതഃ ക്ഷത്രധർമഃ പുരാണഃ ॥' 5-29-24 (32551)
തഥാ രാജന്യോ രക്ഷണം വൈ പ്രജാനാം
കൃത്വാ ധർമേണാപ്രമത്തോഽഥ ദത്ത്വാ।
യജ്ഞൈദിഷ്ട്വാ സർവവേദാനധീത്യ
ദാരാൻകൃവാ പുണ്യകൃദാവസേദ്ഗൃഹാൻ ॥ 5-29-25 (32552)
സ ധർമാത്മാ ധർമമധീത്യ പുണ്യം
യദൃച്ഛയാ വ്രജതി ബ്രഹ്മലോകം।
വൈശ്യോഽധീത്യ കൃഷിഗോരക്ഷപണ്യൈ-
ർവിത്തം ചിന്വൻപാലയന്നപ്രമത്തഃ ॥ 5-29-26 (32553)
പ്രിയം കുർവൻബ്രാഹ്മണക്ഷത്രിയാണാം
ധർമശീലഃ പുണ്യകൃദാവസേദ്ഗൃഹാൻ।
പരിചര്യാ വന്ദനം ബ്രാഹ്മണാനാം
നാധീയീത പ്രതിഷിദ്ധോഽസ്യ യജ്ഞഃ ।
നിത്യോത്ഥിതോ ഭൂതയേഽതന്ദ്രിതഃ സ്യാ-
ദേവം സ്മൃതഃ ശൂദ്രധർമഃ പുരാണഃ ॥ 5-29-27 (32554)
ഏതാന്രാജാ പാലയന്നപ്രമത്തോ
നിയോജയൻസർവവർണാൻസ്വധർമേ।
അകാമാത്മാ സമവൃത്തിഃ പ്രജാസു
നാധാർമികാനനുരുധ്യേത കാമാത് ॥ 5-29-28 (32555)
ശ്രേയാംസ്തസ്മാദ്യദി വിദ്യേത കശ്ചി-
ദഭിജ്ഞാതഃ സർവധർമോപപന്നഃ ।
സ തം ദ്രഷ്ടുമനുശിഷ്യൻപ്രജാനാം
ന ചൈതദ്ബുധ്യേദിതി തസ്മിന്നസാധുഃ ॥ 5-29-29 (32556)
യദാ ഗൃധ്യേത്പരഭൂതൌ നൃശംസോ
വിധിപ്രകോപാദ്ബലമാദദാനഃ।
തതോ രാജ്ഞാമഭവദ്യുദ്ധമേത-
ത്തത്ര ജാതം വർമ ശസ്ത്രം ധനുശ്ച।
ഇന്ദ്രേണൈതദ്ദസ്യുവധായ കർമ
ഉത്പാദിതം വർമ ശസ്ത്രം ധനുശ്ച ॥ 5-29-30 (32557)
തത്ര പുണ്യം ദസ്യുവധേന ലഭ്യതേ
സോഽയം ദോഷഃ കുരുഭിസ്തീവ്രരൂപഃ ।
അധർമജ്ഞൈർധർമമബുധ്യമാനൈഃ
പ്രാദുർഭൂതഃ സഞ്ജയ സാധു തന്ന ॥ 5-29-31 (32558)
തത്ര രാജാ ധൃതരാഷ്ട്രഃ സപുത്രോ
ധർംയം ഹരേത്പാണ്ഡവാനാമകസ്മാത്।
നാവേക്ഷന്തേ രാജധർമം പുരാണം
തദന്വയാഃ കുരവഃ സർവ ഏവ ॥ 5-29-32 (32559)
സ്തേനോ ഹരേദ്യത്ര ധനം ഹ്യദൃഷ്ടഃ
പ്രസഹ്യ വാ യത്ര ഹരേത ദൃഷ്ടഃ ।
ഉഭൌ ഗർഹ്യൌ ഭവതഃ സഞ്ജയൈതൌ
കിം വൈ പൃഥത്കം ധൃതരാഷ്ട്രസ്യ പുത്രേ ॥ 5-29-33 (32560)
സോഽയം ലോഭാൻമന്യതേ ധർമമേതം
യമിച്ഛതി ക്രോധവശാനുഗാമീ।
ഭാഗഃ പുനഃ പാണ്ഡവാനാം നിവിഷ്ട-
സ്തം നഃ കസ്മാദാദദീരൻപരേ വൈ ॥ 5-29-34 (32561)
അസ്മിൻപദേ യുധ്യതാം നോ വധോഽപി
ശ്ലാഘ്യഃ പിത്ര്യം പപരാജ്യാദ്വിശിഷ്ടം।
ഏതാന്ധർമാൻകൌരവാണാം പുരാണാ-
നാചക്ഷീഥാഃ സഞ്ജയ രാജമധ്യേ ॥ 5-29-35 (32562)
ഏതേ മദാൻമൃത്യുവശാഭിപന്നാഃ
സമാനീതാ ധാർതരാഷ്ട്രേണ മൂഢാഃ।
ഇദം പുനഃ കർമ പാപീയ ഏവ
സഭാമധ്യേ പശ്യ വത്തം കുരൂണാം ॥ 5-29-36 (32563)
പ്രിയം ഭാര്യാം ദ്രൌപദീം പാണ്ഡവാനാം
യശസ്വിനീം ശീലവൃത്തോപപന്നാം।
യദുപൈക്ഷന്ത കുരവോ ഭീഷ്മമുഖ്യാഃ
കാമാനിഗേനോപരുദ്ധാം വ്രജന്തീം ॥ 5-29-37 (32564)
താം ചേത്തദാ തേ സകുമാരവൃദ്ധാ
അവാരയിഷ്യൻകുരവഃ സമേതാഃ ।
മമ പ്രിയം ധൃതരാഷ്ട്രോഽകരിഷ്യത്
പുത്രാണാം ച കൃതമസ്യാഭവിഷ്യത് ॥ 5-29-38 (32565)
ദുഃശാസനഃ പ്രതിലോംയാന്നിനായ
സഭാമധ്യേ ശ്വശുരാണാം ച കൃഷ്ണാം।
സാ തത്ര നീതാ കരുണം വ്യപേക്ഷ്യ
നാന്യം ക്ഷത്തുർനാഥമവാപ കിഞ്ചിത് ॥ 5-29-39 (32566)
കാർപണ്യാദേവ സഹിതാസ്തത്ര ഭൂപാ
നാശക്നുവൻപ്രതിവക്തും സഭായാം।
ഏകഃ ക്ഷത്താ ധർംയമർഥം ബ്രുവാണോ
ധർമബുദ്ധ്യാ പ്രത്യുവാചാൽപബുദ്ധിം ॥ 5-29-40 (32567)
അബുദ്ധ്വാ ത്വം ധർമമേതം സഭായാ-
അഥേച്ഛസേ പാണ്ഡവസ്യോപദേഷ്ടും ।
കൃഷ്ണാ ത്വേതത്കർമ ചകാര ശുദ്ധം
സുദുഷ്കരം തത്ര സഭാം സമേത്യ ॥ 5-29-41 (32568)
യേന കൃച്ഛ്രാത്പാണ്ഡവാനുജ്ജഹാര
തഥാഽഽത്മാനം നൌരിവ സാഗരൌഘാത്।
യത്രാബ്രവീത്സൂതപുത്രഃ സഭായാം
കൃഷ്ണാം സ്ഥിതാം ശ്വശുരാണാം സമീപേ ॥ 5-29-42 (32569)
ന തേ ഗതിർവിദ്യതേ യാജ്ഞസേനി
പ്രപദ്യേഥാ ധാർതരാഷ്ട്രസ്യ വേശ്മ।
പരാജിതാസ്തേ പതയോ ന സന്തി
പതിം ചാന്യം ഭാമിനി ത്വം വൃണീഷ്വ ॥ 5-29-43 (32570)
യോ ബീഭത്സോർഹൃദയേ പ്രോത ആസീ-
ദസ്ഥി ഛിന്ദൻമർമഘാതീ സുഘോരഃ ।
കർണാച്ഛരോ വാങ്ഭയസ്തിഗ്മതേജാഃ
പ്രതിഷ്ഠിതോ ഹൃദയേ ഫാൽഗുനസ്യ ॥ 5-29-44 (32571)
കൃഷ്ണാജിനാനി പരിധിത്സമാനാൻ
ദുഃശാസനഃ കടുകാന്യഭ്യഭാഷത്।
ഏതേ സർവേ ഷണ്ഡതിലാ വിനഷ്ടാഃ
ക്ഷയം ഗതാ നരകം ദീർഘകാലം ॥ 5-29-45 (32572)
ഗാന്ധാരരാജഃ ശകുനിർനികൃത്യാ
യദബ്രവീദ്ദ്യൂതകാലേ സ പാർഥം।
പരാജിതോ നകുലഃ കിം തവാസ്തി
കൃഷ്ണയാ ത്വം ദീവ്യ വൈ യാജ്ഞസേന്യാ।
ജാനാസി ത്വം സഞ്ജയ സർവമേതത്
ദ്യൂതേ വാക്യം ഗർഹ്യമേവം യഥോക്തം ॥ 5-29-46 (32573)
സ്വയം ത്വഹം പ്രാർഥയേ തത്ര ഗന്തും
സമാധാതും കാര്യമേതദ്വിപന്നം ।
` ജാനാസി ത്വം ധാർതരാഷ്ട്രസ്യ മോഹം
ദുരാത്മനഃ പാപവശാനുഗസ്യ ' ॥ 5-29-47 (32574)
അഹാപയിത്വാ യദി പാണ്ഡവാർഥം
ശമം കുരൂണാമപി ചേച്ഛകേയം।
പുണ്യം ച മേ സ്യാച്ചരിതം മഹോദയം
മുച്യേരംശ്ച കുരവോ മൃത്യുപാശാത് ॥ 5-29-48 (32575)
അപി മേ വാചം ഭാഷമാണസ്യ കാവ്യാം
ധർമാരാമാമർഥവതീമഹിംസ്രാം ।
അവേക്ഷേരന്ധാർതരാഷ്ട്രാഃ സമക്ഷം
മാം ച പ്രാപ്തം കുരവഃ പൂജയേയുഃ ॥ 5-29-49 (32576)
അതോഽന്യഥാ രഥിനാ ഫാൽഗുനേന
ഭീമേന ചൈവാഹവദംശിതേന।
ബലോത്സിക്താന്ധാർതരാഷ്ട്രാംശ്ച വിദ്ധി
പ്രദഹ്യമാനാൻകർമണാ സ്വേന പാപാൻ ॥ 5-29-50 (32577)
പരാജിതാൻപാണ്ഡവേയാംസ്തു വാചോ
രൌദ്രാ രൂക്ഷാ ഭാഷതേ ധാർതരാഷ്ട്രഃ ।
ഗദാഹസ്തോ ഭീമസേനോഽപ്രമത്തോ
ദുര്യോധനം സ്മാരയിതാ ഹി കാലേ ॥ 5-29-51 (32578)
സുയോധനോ മന്യുമയോ മഹാദ്രുമഃ
സ്കന്ധഃ കർണഃ ശകുനിസ്തസ്യ ശാഖാഃ ।
ദുഃശാസനഃ പുഷ്കഫലേ സമൃദ്ധേ
മൂലം രാജാ ധൃതരാഷ്ട്രോഽമനീഷീ ॥ 5-29-52 (32579)
യുധിഷ്ഠിരോ ധർമമയോ മഹാദ്രുമഃ
സ്കന്ധോഽർജുനോ ഭീമസേനോഽസ്യ ശാഖാഃ ।
മാദ്രീപുത്രൌ പുഷ്പഫലേ സമൃദ്ധേ
മൂലം ത്വഹം ബ്രഹ്മ ച ബ്രാഹ്മണാശ്ച ॥ 5-29-53 (32580)
` വനം രാജാ ധൃതരാഷ്ട്രഃ സപുത്രഃ
സിംഹാ വനേ സഞ്ജയ പാണ്ഡവേയാഃ।
സിംഹാഭിഗുപ്തം ന വനം വിനശ്യേത്
സിംഹോ ന നശ്യേത വനാഭിഗുപ്തഃ ॥ 5-29-54 (32581)
നിർവനോ വധ്യതേ സിംഹോ നിഃസിംഹം വധ്യതേ വനം।
തസ്മാത്സിംഹോ വനം രക്ഷേദ്വനം സിംഹം ച പാലയേത് ॥' 5-29-55 (32582)
വനം രാജാ ധൃതരാഷ്ട്രഃ വനേ വ്യാഘ്രാശ്ച പാണ്ഡവാഃ।
മാ വനം ഛിന്ധി സവ്യാഘ്രം വ്യാഘ്രാ നേശുർവനം വിനാ॥ 5-29-56 (32583)
നിർവനോ വധ്യതേ വ്യാഘ്രോ നിർവ്യാഘ്രം ഛിദ്യതേ വനം।
തസ്മാദ്വ്യാഘ്രോ വനം രക്ഷേദ്വയം വ്യാഘ്രം ച പാലയേത് ॥ 5-29-57 (32584)
ലതാധർമാ ധാർതരാഷ്ട്രാഃ സാലാഃ സഞ്ജയ പാണ്ഡവാഃ।
ന ലതാ വർധതേ ജാതു മഹാദ്രുമമനാശ്രിതാ ॥ 5-29-58 (32585)
സ്ഥിതാഃ ശുശ്രൂഷിതും പാർഥാഃ സ്ഥിതാ യോദ്ധുമരിന്ദമാഃ।
യത്കൃത്യം ധൃതരാഷ്ട്രസ്യ തത്കരോതു നരാധിപഃ ॥ 5-29-59 (32586)
സ്ഥിതാഃ ശമേ മഹാത്മാനഃ പാണ്ഡവാ ധർമചാരിണഃ।
യോധാഃ സമർഥാസ്തദ്വിദ്വന്നാചക്ഷീഥാ യഥാതഥം ॥ ॥ 5-29-60 (32587)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി സഞ്ജയയാനപർവണി ഏകോനത്രിംശോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-29-2 ശാംയതേതി വചനാദന്യത്താൻപ്രതി ന ബ്രൂയാം । പാണ്ഡവാനാം സമക്ഷം രാജ്ഞോ യുധിഷ്ഠിരാച്ച ഏതദേവ ശൃണോമി। അഹം ച ഏതൻമന്യേ മാനയാമി ॥ 2 ॥ 5-29-3 തത്ര രാജ്യേ നിമിത്തേ। ഗൃദ്ധഃ ലിപ്സാവാൻ । ഏവം സതി ഏഷാം കൌരവാണാം കസ്മാദ്ധേതോഃ കലഹഃ നാവമൂർച്ഛേത് ॥ 3 ॥ 5-29-4 വിചരം വിചലിതം। പൂരയതഃ പാലയതഃ ॥ 4 ॥ 5-29-5 യഥാഖ്യാതം പ്രസിദ്ധിമനതിക്രംയ ആവസതഃ അധിതിഷ്ടതഃ സാധുവിലോപം ധർമലോപം യുധിഷ്ഠിരേ കസ്മാദ്ധേതോഃ ആത്ഥ ഉക്തവാൻ ത്വം। അസ്മിന്വിധൌ ॥ 5 ॥ 5-29-17 വ്യായച്ഛസേ നിഗ്രഹം കരോഷി ॥ 17 ॥ 5-29-18 വിദ്യാ ധർമഃ ശൌര്യം ച യുധിഷ്ഠിരേ പുഷ്കലമസ്തീതി നായമന്യേന ശിക്ഷണീയോ ജേതും വാ ശക്യ ഇത്യർഥഃ ॥ 18 ॥ 5-29-19 കൌരവാണാം അവധേന ഉപായം। രാജ്യപ്രാപ്താവിതി ശേഷഃ। ഏഷാം ഏതൈഃ। ഭീമസേനം ആര്യേ വൃത്തേ അഹിംസായാം നിഗൃഹ്യ പുണ്യമേവ കൃതം സ്യാത് ॥ 19 ॥ 5-29-21 ശാംയമേവ ശമഃ കാര്യഏവേതി മന്യസേ തർഹി ധർമമന്ത്രം ധർമാനുഷ്ഠാനം യുദ്ധപക്ഷേഽസ്തി ഉത അയുദ്ധപക്ഷേ । തയോർമധ്യേ യദേവ വക്ഷ്യസി തഥൈവ തേ വാചം ശ്രൃണോമി കരിഷ്യാമീത്യർഥഃ ॥ 21 ॥ 5-29-26 സഃ ക്ഷത്രിയഃ അധീത്യ പ്രാപ്യ ॥ 26 ॥ 5-29-29 തസ്മാത് രാജ്ഞഃ ശ്രേയാൻ പ്രശസ്തതരഃ അഭിജ്ഞാതഃ ജ്ഞാനതഃ ധർമതശ്ച യദി കശ്ചിദസ്തി സ തം യുധിഷ്ഠിരം പ്രജാനാം കർമണി ഷഷ്ഠീ। പ്രജാഃ ദ്രഷ്ടും രാജ്യം പ്രാപ്തുമിത്യർഥഃ। അനുശിഷ്യൻ അനുശാസിതുമിച്ഛത് ഏതൻമദുക്തം ധർമജാതം യുധിഷ്ഠിരേഽസ്തീതി ബുധ്യേത്। നച തസ്മിന്നസാധുഃ യുധിഷ്ഠിരേഽസാധുരധർമോ ന ചാസ്തീത്യപി ബുധ്യേത് ॥ 29 ॥ 5-29-30 പരഭൂതൌ പരൈശ്വര്യേ നൂശംസശ്ചോരകൽപോ രാജാ വിധിപ്രകോഷാത് ദൈവപ്രാതകൂല്യാത് ഗൃദ്ധ്യേത്। തതോ ഹേതോഃ രാജ്ഞാം പരസ്പരം യുദ്ധം സമഭവത് । കർമ യുദ്ധം। വർമ കവചം। ശസ്ത്രം ഖംഗാദി ധനുശ്ചേതി॥ 30 ॥ 5-29-31 കുരുഭിർനിമിത്തഭൂതൈരയം ദോഷഃ വഞ്ജനാരൂപഃ പ്രാദുർഭൂതഃ ॥ 31 ॥ 5-29-32 ധർംയം ധർമാദാഗതം പിത്ര്യം രാജ്യം। തദന്വയാസ്തദനുസാരിണഃ ॥ 32 ॥ 5-29-33 പൃഥത്ക്വം സ്തേനാദന്യത്വം ॥ 33 ॥ 5-29-34 ഏതം ഛലേന രാജ്യാപഹാരം। നിവിഷ്ടഃ വനവാസാദൂർധ്വം രാജ്യം ഗ്രാഹ്യമിതി കൌരവേഷു ന്യാസരൂപേണ സ്ഥിതഃ തം ഭാഗം നഃ അസ്മാകം പരേ കസ്മാത് ആദദീരൻ ഗൃഹീതവന്തഃ ॥ 34 ॥ 5-29-35 പദേ പദനീയേ അവശ്യഗ്രാഹ്യേ ഭാഗേ നിമിത്തേ ॥ 35 ॥ 5-29-37 കാമാനുഗേന രജസാ। ഉപരുദ്ധാം ഗൃഹകർമതോ നിരുദ്ധാം ॥ 37 ॥ 5-29-39 പ്രാതിലോംയാത് അക്രമേണ ॥ 39 ॥ 5-29-40 കാർപണ്യാത് ദൈന്യാത് ॥ 40 ॥ 5-29-41 പാണ്ഡവസ്യ ധർമം ഉപദേഷ്ടും ഇച്ഛസേ ॥ 41 ॥ 5-29-47 വിപന്നം നഷ്ടം സമാധാതം സമീകർതും ॥ 47 ॥ 5-29-48 ശകേയം ശക്തശ്ചേത്സ്യാം ॥ 48 ॥ 5-29-49 കാവ്യാം ശോക്രീം ॥ 49 ॥ 5-29-51 രൌദ്രാഃ മർമച്ഛിദഃ। രൂക്ഷാഃ നിഃസ്നേഹാഃ। ഭാഷതേ ദ്യൂതാവസാനേഽഭാഷത ॥ 51 ॥ 5-29-53 ബ്രഹ്മ വേദഃ ॥ 53 ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 030
॥ ശ്രീഃ ॥
5.30. അധ്യായഃ 030
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
സഞ്ജയേന ഗമനായ യുധിഷ്ഠിരാദ്യാമന്ത്രണം ॥ 1 ॥ യുധിഷ്ഠിരേണ സഞ്ജയംപ്രതി ആഭീഷ്മം ആഖഞ്ജകുബ്ജം സർവേഷു യഥായോഗ്യം വന്ദനാദിപൂർവകം സ്വസ്യ കുശലനിവേദനചോദനം ॥ 2 ॥ തഥാ ദുര്യോധനംപ്രതി സന്ധിവിഗ്രഹാന്യതരപക്ഷസ്വീകരണാഭ്യനുജ്ഞാനകഥനചോദനം ॥ 3 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-30-0 (32588)
സഞ്ജയ ഉവാച। 5-30-0x (3431)
ആമന്ത്രയേ ത്വാം നരദേവദേവ
ഗച്ഛാംയഹം പാണ്ഡവ സ്വസ്തി തേഽസ്തു।
കച്ചിന്ന വാചാ വൃജിനം ഹി കിഞ്ചി-
ദുച്ചാരിതം മേ മനസോഽഭിഷംഗാത് ॥ 5-30-1 (32589)
ജനാർദനം ഭീമസേനാർജുനൌ ച
മാദ്രീസുതൌ സാത്യകിം ചേകിതാനം ।
ആമന്ത്ര്യ ഗച്ഛാമി ശിവം സുഖം വഃ
സൌംയേന മാം പശ്യത ചക്ഷുഷാ നൃപാഃ ॥ 5-30-2 (32590)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 5-30-3x (3432)
അനുജ്ഞാതഃ സഞ്ജയ സ്വസ്തി ഗച്ഛ
ന നഃ സ്മരസ്യപ്രിയം ജാതു വിദ്വൻ।
വിദ്മശ്ച ത്വാം തേ ച വയം ച സർവേ
ശുദ്ധാത്മാനം മധ്യഗതം സഭാസ്ഥം ॥ 5-30-3 (32591)
ആപ്തോ ദൂതഃ സഞ്ജയ സുപ്രിയോഽസി
കല്യാണവാക് ശീലവാംസ്തൃപ്തിമാംശ്ച।
ന മുഹ്യേസ്ത്വം സഞ്ജയ ജാതു മത്യാ
ന ച ക്രുദ്ധ്യേരുച്യമാനോഽപി തത്ത്വം ॥ 5-30-4 (32592)
ന മർമഗാം ജാതു വക്താഽസി രൂക്ഷാം
നോപശ്രുതിം കടുകാം നോതി ശുഷ്കാം।
ധർമാരാമാമർഥവതീമഹിംസ്രാ-
മേതാം വാചം തവ ജാനീമ സൂത ॥ 5-30-5 (32593)
ത്വമേവ നഃ പ്രിയതമോഽസി ദൂത
ഇഹാഗച്ഛേദ്വിദുരോ വാ ദ്വിതീയഃ।
അഭീക്ഷ്ണദൃഷ്ടോഽസി പുരാതനസ്ത്വം
ധനഞ്ജയസ്യാത്മസമഃ സഖാഽസി ॥ 5-30-6 (32594)
ഇതോ ഗത്വാ സഞ്ജയ ക്ഷിപ്രമേവ
ഉപാതിഷ്ഠേഥാ ബ്രാഹ്മണാന്യേ തദർഹാഃ।
വിശുദ്ധവീര്യാശ്ചരണോപപന്നാഃ
കുലേ ജാതാഃ സർവധർമാപപന്നാഃ ॥ 5-30-7 (32595)
സ്വാധ്യായിനോ ബ്രാഹ്മണാ ഭിക്ഷവശ്ച
തപസ്വിനോ യേ ച നിത്യാ വനേഷു ।
അഭിവാദ്യ താൻമദ്വചനേന വൃദ്ധാം-
സ്തഥൈവ താൻകുശലം താത പൃച്ഛേഃ ॥ 5-30-8 (32596)
പുരോഹിതം ധൃതരാഷ്ട്രസ്യ രാജ്ഞ-
സ്തഥാചാര്യാനൃത്വിജോ യേ ച തസ്യ।
താംശ്ചൈവത്വം സഹിതാന്വൈ യഥാവത്
സംഗച്ഛേഥാഃ കുശലേനൈവ സൂത ॥ 5-30-9 (32597)
അശ്രോത്രിയാ യേ ച വസന്തി വൃദ്ധാ
മനസ്വിനഃ ശീലബലോപപന്നാഃ ।
ആശംസന്തോഽസ്മാകമനുസ്മരന്തോ
യഥാശക്തി ധർമമാത്രാം ചരന്തഃ ॥ 5-30-10 (32598)
ശ്ലാഘസ്വ മാം കുശലിനം സ്മ തേഭ്യോ
ഹ്യനാമയം താത പൃച്ഛേർജഘന്യം।
യേ ജീവ്തി വ്യവഹാരേണ രാഷ്ട്രേ
പശൂംശ്ച യേ പാലയന്തോ വസന്തി।
` കൃഷീവലാ ബിഭ്രതി യേ ച ലോകം
തേഷാം സർവഷാം കുശലം സ്മ പൃച്ഛേഃ ॥' 5-30-11 (32599)
ആചാര്യ ഇഷ്ടോ നയഗോ വിധേയോ
വേദാനഭീപ്സൻബ്രഹ്മചര്യം ചചാര।
യോഽസ്ത്രം ചതുഷ്പാത്പുനരേവ ചക്രേ
ദ്രോണഃ പ്രസന്നോഽഭിവാദ്യസ്ത്വയാസൌ ॥ 5-30-12 (32600)
അധീതവിദ്യശ്ചരണോപപന്നോ
യോഽസ്ത്രം ചതുഷ്പാത്പുനരേവ ചക്രേ।
ഗന്ധർവപുത്രപ്രതിമം തരസ്വിനം
തമശ്വത്ഥാമാനം കുശലം സ്മ പൃച്ഛേഃ ॥ 5-30-13 (32601)
ശാരദ്വതസ്യാവസഥം സ്മ ഗത്വാ
മഹാരഥസ്യാത്മവിദാം വരസ്യ।
ത്വം മാമഭീക്ഷ്ണം പരികീർതയന്വൈ
കൃപസ്യ പാദൌ സഞ്ജയ പാണിനാ സ്പൃശേഃ ॥ 5-30-14 (32602)
യസ്മിൻശൌര്യമാനൃശംസ്യം തപശ്ച
പ്രജ്ഞാ ശീലം ശ്രുതരൂപേ ധൃതിശ്ച।
പാദൌ ഗൃഹീത്വാ കുരുസത്തമസ്യ
ഭീഷ്മസ്യ മാം തത്ര നിവേദയേഥാഃ ॥ 5-30-15 (32603)
പ്രജ്ഞാചക്ഷുര്യഃ പ്രണേതാ കുരൂണാം
ബഹുശ്രുതോ വൃദ്ധസേവീ മനീഷീ।
തസ്മൈ രാജ്ഞേ സ്ഥവിരായാഭിവാദ്യ
ആചക്ഷീഥാഃ സഞ്ജയ മാമരോഗം ॥ 5-30-16 (32604)
ജ്യേഷ്ഠഃ പുത്രോ ധൃതരാഷ്ട്രസ്യ മന്ദോ
മൂർഖഃ ശഠഃ സഞ്ജയ പാപശീലഃ।
യസ്യാപവാദഃ പൃഥിവീം യാതി സർവാം
സുയോധനം കുശലം താത പൃച്ഛേഃ ॥ 5-30-17 (32605)
ഭ്രാതാ കനീയാനപി തസ്യ മന്ദ-
സ്തഥാശീലഃ സഞ്ജയ സോപി ശശ്വത്।
മഹേഷ്വാസഃ ശൂരതമഃ കുരൂണാം
ദുഃശാസനഃ കുശലം താത വാച്യഃ ॥ 5-30-18 (32606)
യസ്യ കാമോ വർതതേ നിത്യമേവ
നാന്യഃ ശമാദ്ഭാരതാനാമിതി സ്മ।
സ ബാഹ്ലികാനാമൃഷഭോ മനീഷീ
പുനര്യഥാ മാഽഭിവദേത്പ്രസന്നഃ ॥ 5-30-19 (32607)
` ഭൂരിശ്രവാസ്താത നിപാതയോധീ
മഹേഷ്വാസോ രഥിനാമുത്തമോഽഗ്ര്യഃ ।
ഗത്വാ സ്മ തം മദ്വചനേന ബ്രൂയാഃ
ശല്യം തഥാ മദ്വചനാത്പ്രതീതഃ ॥ 5-30-20 (32608)
മഹേഷ്വാസോ രഥിനാമുത്തമോഽഗ്ര്യഃ
സമഃ ശലോ രക്ഷിതാ പൃഷ്ഠമസ്യ।
ഹീനിഷേവോ ദേവിതാ യോ മതാക്ഷഃ
സത്യവ്രതഃ പുരുമിത്രോ ജയശ്ച।
യേ പ്രസ്ഥാനം തത്ര മേ നാഭ്യനന്ദം-
സ്തേഷാം സർവേഷാം കുശലം താത പൃച്ഛേഃ ॥' 5-30-21 (32609)
ഗുണൈരനേകൈഃ പ്രവരൈശ്ച യുക്തോ
വിജ്ഞാനവാന്നൈവ ച നിഷ്ഠുരോ യഃ।
സ്നേഹാദമർഷം സഹതേ സദൈവ
സ സോമദത്തഃ പൂജനീയോ മതോ മേ॥ 5-30-22 (32610)
അർഹത്തമഃ കുരുഷു സൌമദത്തിഃ
സ നോ ഭ്രാതാ സഞ്ജയ മത്സഖാ ച।
മഹേഷ്വാസോ രഥിനാമുത്തമോഽർഹഃ
സഹാമാത്യഃ കുശലം തസ്യ പൃച്ഛേഃ ॥ 5-30-23 (32611)
യേ ചൈവാന്യേ കുരുമുഖ്യാ യുവാനഃ
പുത്രാഃ പൌത്രാ ഭ്രാതരശ്ചൈവ യേ നഃ।
യംയമേഷാം മന്യസേ യേന യോഗ്യം
തത്തത്പ്രോച്യാനാമയം സൂത വാച്യാഃ ॥ 5-30-24 (32612)
യേ രാജാനഃ പാണ്ഡവായോധനായ
സമാനീതാ ധാർതരാഷ്ട്രേണ കേചിത്।
വശാതയഃ സാൽവകാഃ കേകയാശ്ച
തഥാംബഷ്ഠാ യേ ത്രിഗർതാശ്ച മുഖ്യാഃ ॥ 5-30-25 (32613)
പ്രാച്യോദീച്യാ ദാക്ഷിണ്യാത്യാശ്ച ശൂരാ-
സ്തഥാ പ്രതീച്യാഃ പാർവതീയാശ്ച സർവേ।
അനൃശംസാഃ ശീലവൃത്തോപുന്നാ-
സ്തേഷാം സർവേഷാം കുശലം സൂത പൃച്ഛേഃ ॥ 5-30-26 (32614)
ഹസ്ത്യാരോഹാ രഥിനഃ സാദിനശ്ച
പദാതയശ്ചാര്യസംഘാ മഹാന്തഃ।
ആഖ്യായ മാം കുശലിനം സ്മ നിത്യ-
മനാമയം പരിപൃച്ഛേഃ സമഗ്രാൻ ॥ 5-30-27 (32615)
തഥാ രാജ്ഞോ ഹ്യർഥയുക്താനമാത്യാൻ
ദൌവാരികാന്യേ ച സേനാം നയന്തി।
ആയവ്യയം യേ ഗമയന്തി നിത്യ-
മർഥാംശ്ച യേ മഹതശ്ചിന്തയന്തി ॥ 5-30-28 (32616)
വൃന്ദാരകം കുരുമധ്യേഷ്വമൂഢം
മഹാപ്രജ്ഞം സർവധർമോപപന്നം ।
ന തസ്യ യുദ്ധം രോചതേ വൈ കദാചി-
ദ്വൈശ്യാപുത്രം കുശലം താത പൃച്ഛേഃ ॥ 5-30-29 (32617)
നികർതനേ ദേവനേ യോഽദ്വിതീയ-
ശ്ഛന്നോപധഃ സാധുദേവീ മതാക്ഷഃ।
യോ ദുർജയോ ദേവരഥേന സംഖ്യേ
സ ചിത്രസേനഃ കുശലം താത വാച്യഃ ॥ 5-30-30 (32618)
ഗാന്ധാരരാജഃ ശകുനിഃ പാർവതീയോ
നികർതനേ യോഽദ്വിതീയോഽക്ഷദേവീ।
മാനം കുർവന്ധാർതരാഷ്ട്രസ്യ സൂത
മിഥ്യാബുദ്ധേഃ കുശലം താത പൃച്ഛേഃ ॥ 5-30-31 (32619)
യഃ പാണ്ഡവാനേകരഥേന വീരഃ
സമുത്സഹത്യപ്രധൃപ്യാന്വിജേതും ।
യോ മുഹ്യതാം മോഹയിതാഽദ്വിതീയോ
വൈകർതനഃ കുശലം തസ്യ പൃച്ഛേഃ ॥ 5-30-32 (32620)
സ ഏവ ഭക്തഃ സ ഗുരുഃ സ ഭർതാ
സ വൈ പിതാ സ ച മാതാ സുഹൃച്ച।
അഗാധബുദ്ധിർവിദുരോ ദീർഘദർശീ
സ നോ മന്ത്രീ കുശലം തം സ്മ പൃച്ഛേഃ ॥ 5-30-33 (32621)
വൃദ്ധാഃ സ്ത്രിയോ യാശ്ച ഗുണോപപന്നാ
ജ്ഞായന്തേ നഃ സഞ്ജയ മാതരസ്താഃ।
താഭിഃ സർവാഭിഃ സഹിതാഭിഃ സമേത്യ
സ്ത്രീഭിഃ സവൃദ്ധാഭിരഭിവാദം വദേഥാഃ ॥ 5-30-34 (32622)
കച്ചിത്പുത്രാ ജീവപുത്രാഃ സുസംയ-
ഗ്വർതന്തേ വോ വൃത്തിമനൃശംസരൂപാഃ ।
ഇതി സ്മോത്കാ സഞ്ജയ ബ്രൂഹി പശ്ചാ-
ദജാതശത്രുഃ കുശലീ സപുത്രഃ ॥ 5-30-35 (32623)
രാജ്ഞോ ഭാര്യാഃ സഞ്ജയ വേത്ഥ തത്ര
താസാം സർവാസാം കുശലം താത പൃച്ഛേഃ ।
സുസംഗുപ്താഃ സുരഭയോഽനവദ്യാഃ
കച്ചിദ്ഗൃഹാനാവസഥാപ്രമത്താഃ ॥ 5-30-36 (32624)
കച്ചിദ്വൃത്തിം ശ്വശുരേഷു ഭദ്രാഃ
കല്യാണീം വർതധ്വമനൃശംസരൂപാം।
യഥാ ച വഃ സ്യുഃ പതയോഽനുകൂലാ-
സ്തഥാ വൃത്തിമാത്മനഃ സ്ഥാപയധ്വം ॥ 5-30-37 (32625)
യാ നഃ സ്നുഷാഃ സഞ്ജയ വേത്ഥ തത്ര
പ്രാപ്താഃ കുലേഭ്യശ്ച ഗുണോപപന്നാഃ।
പ്രജാവത്യോ ബ്രൂഹി സമേത്യ താശ്ച
യുധിഷ്ഠിരോ വോഽഭ്യവദത്പ്രസന്നഃ ॥ 5-30-38 (32626)
കന്യാഃ സ്വജേഥാഃ സദനേഷു സഞ്ജയ
അനാമയം മദ്വചനേന പൃഷ്ട്വാ।
കല്യാണാ വഃ സന്തു പതയോഽനുകൂലാ
യൂയം പതീനാം ഭവതാനുകൂലാഃ ॥ 5-30-39 (32627)
അലങ്കൃതാ വസ്ത്രവത്യഃ സുഗന്ധാ
അബീഭത്സാഃ സുഖിതാ ഭോഗവത്യഃ।
ലഘു യാസാം ദർശനം വാക്വ ലഘ്വീ
വേശസ്ത്രിയഃ കുശലം താത പൃച്ഛേഃ ॥ 5-30-40 (32628)
ദാസ്യഃ സ്യുര്യാ യേ ച ദാസാഃ കുരൂണാം
തദാശ്രയാ ബഹവഃ കുബ്ജഖഞ്ജാഃ।
ആഖ്യായ മാം കുശലിനം സ്മ തേഭ്യോ-
ഽപ്യനാമയം പരിപൃച്ഛേർജഘന്യം । 5-30-41 (32629)
കച്ചിദ്വൃത്തിം വർതതേ വൈ പുരാണീം
കച്ചിദ്ഭോഗാന്ദാർതരാഷ്ട്രോ ദദാതി।
അംഗഹീനാൻകൃപണാന്വാമനാന്വാ
യാനാനൃശംസ്യാദ്ധാർതരാഷ്ട്രോ ബിഭർതി ॥ 5-30-42 (32630)
അന്ധാശ്ച സർവേ ബധിരാസ്തഥൈവ
ഹസ്താജീവാ ബഹവോ യേഽത്ര സന്തി।
ആഖ്യായ മാം കുശലിനം സ്മ തേഭ്യോ-
ഽപ്യനാമയം പരിപൃച്ഛേർജഘന്യം ॥ 5-30-43 (32631)
മാ ഭൈഷ്ട ദുഃഖേന കുജീവിതേന
നൂനം കൃതം പരലോകേഷു പാപം।
നിഗൃഹ്യ ശത്രൂൻസുഹൃദോഽനുഗൃഹ്യ
വാസോഭിരന്നേന ച വോ ഭരിഷ്യേ ॥ 5-30-44 (32632)
` ന ചാപ്യേതച്ഛക്യമേകേന വക്തും
നാനാദേശാ ബഹവോ ജാതിസംഘാഃ।
വിപ്രോഷിതോ ബാലവദ്ദ്രഷ്ടുമിച്ഛ-
ന്നമസ്യേഽഹം സഞ്ജയ ഭൈമസേനാൻ।
തേ മേ യഥാ വാചമിമാം യഥോക്താം
ത്വയോച്യമാനാം ശ്രൃണുയുക്തഥാ കുരു ॥ 5-30-45 (32633)
സന്ത്യേവ മേ ബ്രാഹ്മണേഭ്യഃ കൃതാനി
ഭാവീന്യഥോ നോ ബത വർതയന്തി ।
താൻപശ്യാമി യുക്തരൂപാംസ്തഥൈവ
താമേവ സിദ്ധിം ശ്രാവയേഥാ നൃപം തം ॥ 5-30-46 (32634)
യേ ചാനാഥാ ദുർബലാഃ സർവകാല-
മാത്മന്യേവ പ്രയതന്തേഽഥ മൂഢാഃ।
താംശ്ചാപി ത്വം കൃപണാൻസർവഥൈവ
ഹ്യസ്മദ്വാക്യാത്കുശലം താത പൃച്ഛേഃ ॥ 5-30-47 (32635)
യേ ചാപ്യന്യേ സംശ്രിതാ ധാർതരാഷ്ട്രാ-
ന്നാനാദിഗ്ഭ്യോഽഭ്യാഗതാഃ സൂതപുത്ര ।
ദൃഷ്ട്വാ താംശ്ചൈവാർഹതശ്ചാപി സർവാ-
ൻസംപൃച്ഛേഥാഃ കുശലം ചാവ്യയം ച ॥ 5-30-48 (32636)
ഏവം സർവാനാഗതാഭ്യാഗതാംശ്ച
രാജ്ഞോ ദൂതാൻസർവദിഗ്ഭ്യോഭ്യുപേതാൻ ।
പൃഷ്ട്വാ സർവാൻകുശലം താംശ്ച സൂത
പശ്ചാദഹം കുശലീ തേഷു വാച്യഃ ॥ 5-30-49 (32637)
ന ഹീദൃശാഃ സന്ത്യപരേ പൃഥിവ്യാം
യേ യോധകാ ധാർതരാഷ്ട്രേണ ലബ്ധാഃ।
ധർമസ്തു നിത്യോ മമ ധർമ ഏവ
മഹാബലഃ ശത്രുനിബർഹണായ ॥ 5-30-50 (32638)
ഇദം പുനർവചനം ധാർതരാഷ്ട്രം
സുയോധനം സഞ്ജയ ശ്രാവയേഥാഃ ।
യസ്തേ ശരീരേ ഹൃദയം ദുനോതി
കാമഃ കുരൂനസപത്നോഽനുശിഷ്യാം ॥ 5-30-51 (32639)
ന വിദ്യതേ യുക്തിരേതസ്യ കാചി-
ന്നൈവം വിധാസ്യാമി യഥാ പ്രിയം തേ।
ദദസ്വ വാ ശക്രപുരീം മമൈവ
യുധ്വസ്വ വാ ഭാരതമുഖ്യവീര ॥ ॥ 5-30-52 (32640)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി സഞ്ജയാനപർവണി ത്രിംശോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-30-1 അഭിഷംഗാത് ആവേശാത് ॥ 5-30-5 ഉപശ്രുതിം വാർതാം। രൂക്ഷാം മർമഗാം। കടുകാം നീരസാം ॥ 5 ॥ 5-30-7 ചരണം ബ്രഹ്മചര്യേണാധ്യയനം ॥ 5-30-10 അശ്രോത്രിയാഃ അത്രൈവർണികാഃ ശൂദ്രാദയഃ। ധർമമാത്രാം ധർമലേശം ജരന്തഃ ॥ 5-30-11 ശ്ലാഘ്യസ്വ സ്തുഹി। ജഘന്യം പശ്ചാതേഭ്യസ്തേഷാം അനാമയം പൃച്ഛേഃ। വ്യവഹാരേണ വാണിജ്യാദിനാ പാലയന്തഃ സ്ഥാനാധികാരിണഃ ॥ 5-30-12 ചതുഷ്പാത് മന്ത്ര ഉപചാരഃ പ്രയോഗഃ സംഹാരശ്ചേതി ചത്വാരഃ പാദാ അസ്ഥേതി അസ്ത്രം ॥ 5-30-13 ഗന്ധർവേതി സൌന്ദര്യം സംഗീതം ച തസ്മിൻ ദ്യോതിതം ॥ 5-30-25 പാണ്ഡവായോധനായ പാണ്ഡവൈഃ സഹ യുദ്ധായ ॥ 5-30-29 വൃന്ദാരകം ശ്രേഷ്ഠം ॥ 5-30-30 നികർതനേഽർഥാപഹാരേ । ഛന്നോപധോ ഗുപ്തഛലഃ ॥ 5-30-32 മുഹ്യതാം ധാർതരാഷ്ട്രാണാം ॥ 5-30-40 ശീഘ്രഹാരി। വേശസ്ത്രിയോ വേശ്യാഃ ॥ 5-30-44 ശത്രൂൻ ധാർതരാഷ്ട്രാൻ നിഗൃഹ്യ വഃ യുഷ്മാൻ ഭരിഷ്യേ പോഷയിഷ്യേ ഇതി ബ്രൂയാ ഇതി ശേഷഃ ॥ 44 । 5-30-46 മേ മയാ കൃതാനി വത്സരദേയാനി നോ വർതയന്തി ന ചാലയന്തി। ത്വദീയാ അധികാരിണഃ താന്യഹം യഥാ യഥാവത്പശ്യമി തഥൈവ താം സിദ്ധിം ത്വദ്ദത്തം സംയക് പരിപാലയാമീതി ദൂതദ്വാരാ മാം ശ്രാവയേഥാ ഇതി തം നൃപം ദുര്യോധനം ബ്രൃഹീതി ശേഷഃ ॥ 46 ॥ 5-30-47 ആത്മന്യേവ പ്രയതന്തേ ന തു കർതും ശക്നുവന്തി ॥ 5-30-50 നിത്യഃ അവിനാശിഫലഃ ॥ 50 ॥ 5-30-52 യുക്തിഃ സംഭാവനാ ഏതസ്യാർഥസ്യ ന വിദ്യതേ। ശക്രപുരീം ഇന്ദ്രപ്രസ്ഥം ॥ 52 ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 031
॥ ശ്രീഃ ॥
5.31. അധ്യായഃ 031
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
യുധിഷ്ഠിരേണ സഞ്ജയംപ്രതി ധൃതരാഷ്ട്രഭീഷ്മയോരഭിവാദനപൂർവകം സന്ധികരണവിജ്ഞാപനനിവേദനചോദനം ॥ 1 ॥ തഥാ ദുര്യോധനംപ്രതി തത്കൃതാനയോപേക്ഷണകഥനപൂർവകം ഗ്രാമപഞ്ചകദാനേന സന്ധികരണസന്ദേശഃ ॥ 2 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-31-0 (32641)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 5-31-0x (3433)
ഉത സന്തമസന്തം വാ ബാലം വൃദ്ധം ച സഞ്ജയ।
ഉതാബലം ബലീയാംസം ധാതാ പ്രകുരുതേ വശേ ॥ 5-31-1 (32642)
ഉത ബാലായ പാണ്ഡിത്യം പണ്ഡിതായോത ബാലതാം।
ദദാതി സർവമീശാനഃ പുരസ്താച്ഛുക്രമുച്ചരൻ ॥ 5-31-2 (32643)
ബലം ജിജ്ഞാസമാനസ്യ ആചക്ഷീഥാ യഥാതഥം।
അഥ മന്ത്ര മന്ത്രയിത്വാ യാഥാതഥ്യേന ഹൃഷ്ടവത് ॥ 5-31-3 (32644)
ഗാവൽഗണേ കുരൂൻഗത്വാ ധൃതരാഷ്ട്രം മഹാബലം ।
അഭിവാദ്യോപസംഗൃഹ്യ തതഃ പൃച്ഛേരനാമയം ॥ 5-31-4 (32645)
ബ്രൂയാശ്ചൈനം ത്വമാസീനം കുരുഭിഃ പരിവാരിതം ।
തവൈവ രാജന്വീര്യേണ സുഖം ജീവന്തി പാണ്ഡവാഃ ॥ 5-31-5 (32646)
തവ പ്രസാദാദ്ബാലാസ്തേ പ്രാപ്താ രാജ്യമരിന്ദമ।
രാജ്യേ താൻസ്ഥാപയിത്വാഽഗ്രേ നോപേക്ഷസ്വ വിനശ്യതഃ ॥ 5-31-6 (32647)
സർവമപ്യേതദേകസ്യ നാലം സഞ്ജയ കസ്യചിത് ।
താത സംഹത്യ ജീവാമോ ദ്വിഷതാം മാ വശം ഗമഃ ॥ 5-31-7 (32648)
തഥാ ഭീഷ്മം ശാന്തനവം ഭാരതാനാം പിതാമഹം।
ശിരസാഽഭിവദേഥാസ്ത്വം മമ നാമ പ്രകീർതയൻ ॥ 5-31-8 (32649)
അഭിവാദ്യ ച വക്തവ്യസ്തതോഽസ്മാകം പിതാമഹഃ ।
ഭവതാ ശന്തനോർവംശോ നിമഗ്നഃ പുനരുദ്ധൃതഃ ॥ 5-31-9 (32650)
സ ത്വം കുരു തഥാ താത സ്വമതേന പിതാമഹ ।
യഥാ ജീവന്തി തേ പൌത്രാഃ പ്രീതിമന്തഃ പരസ്പരം ॥ 5-31-10 (32651)
തഥൈവ വിദുരം ബ്രൂയാഃ കുരൂണാം മന്ത്രധാരിണം।
അയുദ്ധം സൌംയ ഭാഷസ്വ ഹിതകാമോ യുധിഷ്ഠിരേ ॥ 5-31-11 (32652)
അഥ ദുര്യോധനം ബ്രൂയാ രാജപുത്രമമർഷണം।
മധ്യേ കുരൂണാമാസീനമനുനീയ പുനഃ പുനഃ ॥ 5-31-12 (32653)
അപാപാം യദുപൈക്ഷസ്ത്വം കൃഷ്ണാമേതാം സഭാഗതാം ।
തദ്ദുഃഖമതിതിക്ഷാമ മാ വധീഷ്മ കുരൂനിതി ॥ 5-31-13 (32654)
ഏവം പൂർവാപരാൻക്ലേശാനതിതിക്ഷന്ത പാണ്ഡവാഃ।
ബലീയാംസോഽപി സന്തോ യത്തത്സർവം കുരവോ വിദുഃ ॥ 5-31-14 (32655)
യന്നഃ പ്രവ്രാജയേഃ സൌംയ അജിനൈഃ പ്രതിവാസിതാൻ।
തദ്ദുഃഖമതിതിക്ഷാമ മാ വധീഷയ കുരൂനിതി ॥ 5-31-15 (32656)
യത്കുന്തീം സമതിക്രംയ കൃഷ്ണാം കേശേഷ്വധർഷയത്।
ദുഃശാസനസ്തേഽനുമതേ തച്ചാസ്മാഭിരുപേക്ഷിതം ॥ 5-31-16 (32657)
അഥോചിതം സ്വകം ഭാഗം ലഭേമഹി പരന്തപ।
നിവർതയ പരദ്രവ്യാദ്ബുദ്ധിം ഗൃദ്ധാം നരർഷഭ ॥ 5-31-17 (32658)
ശാന്തിരേവം ഭവേദ്രാജൻപ്രീതിശ്ചൈവ പരസ്പരം ।
രാജ്യൈകദേശമപി നഃ പ്രയച്ഛ ശമമിച്ഛതാം ॥ 5-31-18 (32659)
അവിസ്ഥലം വൃകസ്ഥലം മാകന്ദീം വാരണാവതം।
അവസാനം ഭവത്വത്ര കിഞ്ചിദേകം ച പഞ്ചമം ॥ 5-31-19 (32660)
ഭ്രാതൄണാം ദേഹി പഞ്ചാനാം പഞ്ച ഗ്രാമാൻസുയോധന।
ശാന്തിർനോസ്തു മഹാപ്രാജ്ഞ ജ്ഞാതിഭിഃ സഹ സഞ്ജയ॥ 5-31-20 (32661)
ഭ്രാതാ ഭ്രാതരമന്വേതു പിതാ പുത്രേണ യുജ്യതാം।
സ്മയമാനാഃ സമായാന്തു പാഞ്ചാലാഃ കുരുഭിഃ സഹ ॥ 5-31-21 (32662)
അക്ഷതാൻകുരു പാഞ്ചാലാൻപശ്യേയമിതി കാമയേ।
സർവേ സുമനസസ്താത ശാംയായ ഭരതർഷഭ ॥ 5-31-22 (32663)
അലമേവ ശമായാസ്മി തഥാ യുദ്ധായ സഞ്ജയ।
ധർമാർഥയോരലം ചാഹം മൃദവേ ദാരുണായ ച ॥ ॥ 5-31-23 (32664)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി സഞ്ജയയാനപർവണി ഏകത്രിംശോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-31-1 സന്തം സാധും। അസന്തം ദുഷ്ടം । ധാതാ ഈശ്വരഃ ॥ 1 ॥ 5-31-2 ശുക്രം ബീജഭൂതം പ്രാചീനം കർമ ഉച്ചരൻ ഉദ്ദീപയൻ ॥ 2 ॥ 5-31-7 സർവം ബ്രഹ്മാണ്ഡം। സംഹത്യ ഏകീഭൂയ ॥ 7 ॥ 5-31-13 അതിതിക്ഷാമ ക്ഷാന്തവന്തോ വയം തത്ര ഹേതുഃ മാം വധീഷ്മേതി ॥ 13 ॥ 5-31-17 ഗൃദ്ധാം ലുബ്ധാം ॥ 17 ॥ 5-31-18 അവസാനം വസതിസ്ഥാനം ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 032
॥ ശ്രീഃ ॥
5.32. അധ്യായഃ 032
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
പാണ്ഡവാനുജ്ഞാതേന സഞ്ജയേന രാത്രൌ ധൃതരാഷ്ട്രമുപഗംയ അഭിവാദനപൂർവകം യുധിഷ്ഠിരകൃതകുശലപ്രശ്നാദികഥനം ॥ 1 ॥ തഥാ ധൃതരാഷ്ട്രം വിഗർഹ്യ യുധിഷ്ഠിരവത്തനസ്യ ശ്വഃകഥനകഥനപൂർവകം സ്വഭവനഗമനം ॥ 2 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
വൈശംപായന ഉവാച।
` ധർമരാജസ്യ വചനം ശ്രുത്വാ പാർഥോ ധനഞ്ജയഃ ।
ഉവാച സഞ്ജയം തത്ര വാസുദേവസ്യ ശൃണ്വതഃ ॥ 5-32-1 (32665)
പിതാമഹം ശാന്തനവം ധൃതരാഷ്ട്രം ച സഞ്ജയ।
ദ്രോണം സപുത്രം ശല്യം ച മഹാരാജം ച ബാഹ്ലികം ॥ 5-32-2 (32666)
വികർണം സോമദത്തം ച ശകുനിം ചൈവ സൌബലം ।
വിവിംശതിം ചിത്രസേനം ജയത്സേനം ച സഞ്ജയ ।
ഭഗദത്തം തഥാ ചൈവ ശൂരം രണകൃതാം വരം ॥ 5-32-3 (32667)
യേ ചാപ്യന്യേ കുരവസ്തത്ര സന്തി
രാജാനശ്ചേദ്ഭൂമിപാലാഃ സമേതാഃ।
യുയുത്സവഃ സൈന്ധവാഃ പാർഥിവാശ്ച
സമാനീതാ ധാർതരാഷ്ട്രേണ സൂത ॥ 5-32-4 (32668)
യഥാന്യായം കുശലം വന്ദനം ച
സമാഗമേ മദ്വചനേന വാച്യാഃ।
തതോ ബ്രൂയാഃ സഞ്ജയ രാജമധ്യേ
ദുര്യോധനം പാപകൃതാം പ്രധാനം ॥ 5-32-5 (32669)
ഏവം പ്രതിഷ്ഠാപ്യ ധനഞ്ജയസ്തം
തതോഽർഥവദ്ധർമവച്ചാപി പാർഥഃ ।
ഉവാച വാക്യം സ്കവജനപ്രഹർഷം
വിത്രാസനം ധൃതരാഷ്ട്രാത്മജാനാം ॥ 5-32-6 (32670)
അർജുനേന സമാദിഷ്ടസ്തഥേത്സുക്ത്വാ തു സഞ്ജയഃ।
പാർഥാനാമന്ത്രയാമാസ കേശവം ച യശസ്വിനം ॥' 5-32-7 (32671)
അനുജ്ഞാതഃ പാണ്ഡവേന പ്രയയൌ സഞ്ജയസ്തദാ।
ശാസനം ധൃതരാഷ്ട്രസ്യക സർവം കൃത്വാ മഹാത്മനഃ ॥ 5-32-8 (32672)
` തദാ തു സഞ്ജയഃ ക്ഷിപ്രമേകാഹേന പരന്തപഃ।
യാതി സ്മ ഹാസ്തിനപുരം നിശാകാലേ പരന്തപ ॥' 5-32-9 (32673)
സംപ്രാപ്യ ഹാസ്തിനപുരം ശീഘ്രമശ്വൈർമഹാജവൈഃ।
അന്തഃപുരം സമാസ്ഥായ ദ്വാഃസ്ഥം വചനമബ്രവീത് ॥ 5-32-10 (32674)
ആചക്ഷ്വ ധൃതരാഷ്ട്രാസ്യ ദ്വാഽസ്ഥ മാം സമുപാഗതം।
സകാശാത്പാണ്ഡുപുത്രാണാം സഞ്ജയം മാചിരം കൃഥാഃ ॥ 5-32-11 (32675)
.....ർതി ചേദഭിവദേസ്ത്വം ഹി ദ്വാഃസ്ഥ
.....വിശേയം വിദിതോ ഭൂമിപസ്യ।
.....ദ്യമത്രാത്യയികം ഹി മേഽസ്തി
..... സ്ഥോഽഥ ശ്രുത്വാ നൃപതിം ജഗാദ ॥ 5-32-12 (32676)
ദ്വാഃസ്ഥ ഉവാച। 5-32-13x (3434)
സഞ്ജയോഽയം ഭൂമിപതേ നമസ്തേ
ദിദൃക്ഷയാ ദ്വാരമുപാഗതസ്തേ।
പ്രാപ്തോ ദൂതഃ പാണ്ഡവാനാം സകാശാത്
പ്രശാധി രാജൻകിമയം കരോതു ॥ 5-32-13 (32677)
ധൃതരാഷ്ട്ര ഉവാച। 5-23-14x (3435)
ആചക്ഷ്വ മാം കുശലിനം കൽപമസ്മൈ
പ്രവേശ്യതാം സ്വാഗതം സഞ്ജയായ
ന ചാഹമേതസ്യ ഭവാംയകൽപഃ
സ മേ കസ്മാദ്ദ്വാരി തേഷ്ഠേച്ച സക്തഃ ॥ 5-32-14 (32678)
വൈശംപായന ഉവാച। 5-23-15x (3436)
തതഃ പ്രവിശ്യാനുമതേ നൃപസ്യ
മഹദ്വേശ്മ പ്രാജ്ഞശൂരാര്യഗുപ്തം।
സിംഹാസനസ്ഥം പാർഥിവമാസസാദ
വൈചിത്രവീര്യം പ്രാഞ്ജലിഃ സൂതപുത്രഃ ॥ 5-32-15 (32679)
സഞ്ജയ ഉവാച। 5-32-16x (3437)
സഞ്ജയോഽഹം ഭൂമിപതേ നമസ്തേ
പ്രാപ്തോഽസ്മി ഗത്വാ നരദേവ പാണ്ഡവാൻ।
അഭിവാദ്യ ത്വാം പാണ്ഡുപുത്രോ മനസ്വീ
യുധിഷ്ഠിരഃ കുശലം ചാന്വപൃച്ഛത് ॥ 5-32-16 (32680)
സ തേ പുത്രാൻപൃച്ഛതി പ്രീയമാണഃ
കച്ചിത്പുത്രൈഃ പ്രീയസേ നപ്തൃഭിശ്ച।
തഥാ സുഹൃദ്ഭിഃ സചിവൈശ്ച രാജൻ
യേ ചാപി ത്വാമുപജീവന്തി തൈശ്ച ॥ 5-32-17 (32681)
ധൃതരാഷ്ട്ര ഉവാച। 5-32-18x (3438)
അഭിനന്ദ്യ ത്വാം താത വദാമി സഞ്ജയ
അജാതശത്രും ച സുഖേന പാർഥം।
കച്ചിത്സ രാജാ കുശലീ സപുത്രഃ
സഹാമാത്യഃ സാനുജഃ കൌരവാണാം ॥ 5-32-18 (32682)
സഞ്ജയ ഉവാച। 5-32-19x (3439)
സഹാമാത്യ കുശലീ പാണ്ഡുപുത്രോ
ബുഭൂഷതേ യച്ച തേഽഗ്രേ ത്മനാഽഭൂത്
നിർണീക്തധർമാർഥകരോ മനസ്വീ
ബഹുശ്രുതോ ദൃഷ്ടിമാഞ്ശീലവാംശ്ച ॥ 5-32-19 (32683)
പരോ ധർമഃ പാണ്ഡവസ്യാനൃശംസ്യം
ധർമഃ പരോ വിത്തചയാൻമതോഽസ്യ।
സുഖപ്രിയേഽധർമഹീനേഽനപാർഥേ
നു രുധ്യതേ ഭാരത തസ്യ ബുദ്ധിഃ ॥ 5-32-20 (32684)
പരപ്രയുക്തഃ പുരഷോ വിചേഷ്ടതേ
സൂത്രപ്രോതാ ദാരുമയീവ യോഷാ।
ഇമം ദൃഷ്ട്വാ നിയമം പാണ്ഡവസ്യ
മന്യേ പരം കർമ ദൈവം മനുഷ്യാത് ॥ 5-32-21 (32685)
ഇമം ച ദൃഷ്ട്വാ തവ കർമ ദോഷം
പാപോദർകം ഘോരമവർണരൂപം।
യാവത്പരഃ കാമയതേഽതിവേലം
താവന്നരോഽയം ലഭതേ പ്രശംസാം ॥ 5-32-22 (32686)
അജാതശത്രുസ്തു വിഹായ പാപം
ജീർണാം ത്വചം സർപ ഇവാസമർഥാം।
വിരോചതേ ഹ്യാര്യവൃത്തേന വീരോ
യുധിഷ്ഠിരസ്ത്വയി പാപം വിസൃജ്യ ॥ 5-32-23 (32687)
ഹന്താത്മനഃ കർമ നിബോധ രാജൻ
ധർമാർഥയുക്താദാര്യവൃത്താദപേതം ।
ഉപക്രോശം ചേഹ ഗതോഽസി രാജൻ
ഭൂയശ്ച പാപം പ്രസജേദമുത്ര ॥ 5-32-24 (32688)
സ ത്വമർഥം സംശയിതം വിനാ തൈ-
രാശംസസേ പുത്രവശാനുഗോഽസ്യ।
അധർമശബ്ദശ്ച മഹാൻപൃഥിവ്യാം
നേദം കർമ ത്വത്സമം ഭാരതാഗ്ര്യ॥ 5-32-25 (32689)
ഹീനപ്രജ്ഞോ ദൌഷ്കുലേയോ നൃശംസോ
ദീർഘം വൈരീ ക്ഷത്രവിദ്യാസ്വധീരഃ।
ഏവന്ധർമാനാപദഃ സംശ്രയേയു-
ർഹീനവീര്യോ യശ്ച ഭവേദശിഷ്ടഃ ॥ 5-32-26 (32690)
കുലേ ജാതോ ബലവാന്യോ യശസ്വീ।
ബഹുശ്രുതഃ സുഖജീവീ യതാത്മാ।
ധർമാധർമൌ ഗ്രഥിതൌ യോ ബിഭർതി
സ ഹ്യസ്യ ദിഷ്ടസ്യ വശാദുപൈതി ॥ 5-32-27 (32691)
കഥം ഹി മന്ത്രാഗ്ര്യധരോ മനീഷീ
ധർമാർഥയോരാപദി സംപ്രണേതാ।
ഏവമുക്തഃ സർവമന്ത്രൈരഹീനോ
നരോ നൃശംസം കർമ കുര്യാദമൂഢഃ ॥ 5-32-28 (32692)
തവ ഹ്യമീ മന്ത്രവിദഃ സമേത്യ
സമാസതേ കർമസു നിത്യയുക്താഃ ।
തേഷാംമയം ബലവാന്നിശ്ചയശ്ച
കുരുക്ഷയേ നിയമേനോദപാദി॥ 5-32-29 (32693)
അകാലികം കുരവോ നാഭവിഷ്യൻ
പാപേന ചേത്പാപമജാതശത്രുഃ
ഇച്ഛേഞ്ജാതു ത്വയി പാപം വിസൃജ്യ
നിന്ദാ ചേയം തവ ലോകേഽഭവിഷ്യത് ॥ 5-32-30 (32694)
കിമന്യത്ര വിഷയാദീശ്വരാണാം
യത്ര പാർഥഃ പരലോകം സ്മ ദ്രുഷ്ടും ।
അത്യക്രാമത്സ തഥാ സംമതഃ സ്യാ-
ന്ന സംശയോ നാസ്തി മനുഷ്യകാരഃ ॥ 5-32-31 (32695)
ഏതാൻഗുണാൻകർമകൃതാനവേക്ഷ്യ
ഭാവാഭാവൌ വർതമാനാവനിത്യൌ।
ബലിർഹി രാജാ പാരമവിന്ദമാനോ
നാന്യത്കാലാത്കാരണം തത്ര മേനേ ॥ 5-32-32 (32696)
ചക്ഷുഃശ്രോത്രേ നാസികാ ത്വക് ച ജിഹ്വാ
ജ്ഞാനസ്യൈതാന്യായതനാനി ജന്തോഃ।
താനി പ്രീതാന്യേവ തൃഷ്ണാക്ഷയാന്തേ
താന്യവ്യഥോ ദുഃഖഹീനഃ പ്രണുദ്യാത് ॥ 5-32-33 (32697)
നത്വേവ മന്യേ പുരുഷസ്യ കർമ
സവർതതേ സുപ്രയുക്തം യഥാവത്।
മാതുഃ പിതുഃ കർമണാഭിപ്രസൂതഃ
സംവർധതേ വിധിവദ്ഭോജനേന ॥ 5-32-34 (32698)
പ്രിയാപ്രിയേ സുഖദുഃഖേ ച രാജ-
ന്നിന്ദാപ്രശംസേ ച ഭജന്ത ഏവ।
പരസ്ത്വേനം ഗർഹയതേഽപരാധേ
പ്രശംസതേ സാധുവൃത്തം തമേവ ॥ 5-32-35 (32699)
സ ത്വാം ഗർഹേ ഭാരതാനാം വിരോധാ-
ദന്തോ നൂനം ഭവിതാഽയം പ്രജാനാം ।
നോചേദിദം തവ കർമാപരാധാത്
കുരൂന്ദഹേത്കൃഷ്ണവർത്സേവ കക്ഷം ॥ 5-32-36 (32700)
ത്വമേവൈകോ ജാതു പുത്രസ്യ രാജൻ
വശം ഗത്വാ സർവലോകേ നേരന്ദ്ര।
കാമാത്മനഃ ശ്ലാഘനോ ദ്യൂതകാലേ
നാഗാഃ ശമം പശ്യ വിപാകമസ്യ ॥ 5-32-37 (32701)
അനാപ്താനാം സംഗ്രഹാത്ത്വം നരേന്ദ്ര
തഥാഽഽപ്താനാം നിഗ്രഹാച്ചൈവ രാജൻ।
ഭൂമിം സ്ഫീതാം ദുർബലത്വാദനന്താ-
മശക്തസ്ത്വം രക്ഷിതും കൌരവേയ ॥ 5-32-38 (32702)
അനുജ്ഞാതോ രഥവേഗാവധൂതഃ
ശ്രാന്തോഽഭിപദ്യേ ശയനം നൃസിംഹ ।
പ്രാതഃ ശ്രോതാരഃ കുരവഃ സഭായാ-
മജാതശത്രോർവചനം സമേതാഃ ॥ 5-32-39 (32703)
ധൃതരാഷ്ട്ര ഉവാച। 5-32-40x (3440)
അനുജ്ഞാതോഽസ്യാവസഥം പരേഹി
പ്രപദ്യസ്വ ശയനം സൂതപുത്ര।
പ്രാതഃ ശ്രോതാരഃ കുരവഃ സഭായാ-
മജാതശത്രോർവചനം ത്വയോക്തം ॥ ॥ 5-32-40 (32704)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി സഞ്ജയയാനപർവണി ദ്വാത്രിംശോഽധ്യായഃ ॥ ॥ സമാപ്തം ചേദം സഞ്ജയയാനപർവ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-32-8 ...... ഗച്ഛേത്യുക്തഃ ॥ 8 ॥ 5-32-12 ആത്യയികം ആവശ്യകം ॥ 12 ॥ 5-32-14 കൽപം ദൃഢം। അകൽപഃ ദർശനേ അസമർശ്രഃ । സക്തഃ നിരുദ്ധഃ ॥ 5-32-15 പ്രാജ്ഞാഃ ശൂരാഃ ആര്യാഃ സാധവശ്ച തൈർഗുപ്തം ॥ 5-32-17 നപ്തുഭിഃ പുത്രസ്യ പുത്രൈഃ ॥ 5-32-18 അജാതശത്രും സുഖേന അഭിനന്ദ്യ ത്വാം പ്രതി വദാമി ॥ 5-32-19 തേ തവ അഗ്രേ യത് ത്മനഃ ആത്മനഃ രാജ്യധനാദികം അഭൂത് തത് ബുഭൂഷതേ പ്രാപ്തുമിച്ഛതി। നിർണിക്തൌ ദോഷമലഹീനൌ ധർമാർഥൌ കരോതീതി സ തഥാ। മനസ്വീ ഉദാരഃ । ദൃഷ്ടിമാൻ ക്രാന്തദർശീ ॥ 5-32-20 പരോ മുഖ്യഃ। ആനൃശംസ്യം ദയാ തതഃ രോഷഽമുഖ്യഃ വിത്തചയാത് ജാത ഇതി ശേഷഃ। വിത്തസാധ്യഃ സജ്ഞദാനാദിഃ। കിഞ്ച തസ്യ ബുദ്ധിഃ അനപാർഥേ ന അപാർഥേ നിഷ്പ്രയോജനേ സപ്രയോജനേ സുഖപ്രിയേ। സന്ധിരാർഷഃ। നു നിശ്ചിതം । രുധ്യതേ അനുരുധ്യതേ। അന്നാദിജം ദേഹപുഷ്ടിസുഖം പുത്രാദി പ്രിയം ച സ പരോപകാരാർഥമേവാനുരുധ്യതേ ന കാമകാരേണേത്യർഥഃ ॥ 5-32-21 പരേണ ഈശ്വരേണ പ്രയുക്തഃ। നിയമം നിഗ്രഹം മനുഷ്യാത് മനുഷ്യാകാരാത് ദൈവം ഐശ്വരം കർമ പരം ശ്രേഷ്ഠം മന്യേ ॥ 5-32-22 അവർണരൂപം അവർണനീയരൂപം അവാച്യമിത്യർഥഃ। യാവത്പരഃ ഉത്കൃഷ്ടഃ ശത്രുഃ കാമയതേ തിഷ്ഠത്വയം കഞ്ചിത്കാലമിതീച്ഛതി താവദപരോ നരഃ പ്രശംസാ ലഭതേ ॥ 5-32-25 തൈർവിനാ ഏകാകിനാ സംശയിതം ദുർലഭമപി ആശംസസേ പ്രാപ്തും। അസ്യ തവ മഹാൻ പൃഥിവ്യാം അധർമശബ്ദോഽകീർതിർഭവേത്। ത്വത്സമം തവ യുക്തം ॥ 5-32-26 ഏവന്ധർമാൻ ഈദൃശധർമയുക്താൻ പുരുഷാൻ ॥ 5-32-27 സഹി സ ഏവ ദിഷ്ടസ്യ വശാത് ഭാഗ്യവശാത് അസ്യ കുലേജാതത്വാദിഗുണജാതസ്യ । കർമണി ഷഷ്ടീ। ഇദം ഗുണഷട്കമുപൈതി പ്രാപ്നോതി । ത്വം തു കുലേ ജാതോപി കേവലം അനൃതോപജീവിത്വാത് ഗുണാനത്രഹീനോഽസീതി ഭാവഃ ॥ 5-32-28 മന്ത്ര ഏവ അഗ്ര്യഃ ശ്രേഷ്ഠോ യേഷാം തേ മന്ത്രാഗ്ര്യഃ ഭീഷ്മാദയഃ തേഷാം ധരോ ധർതാ। തൈരേവം ഉക്തരീത്യാ ദ്യൂതം മാ കുർവിത്യുക്തഃ കഥം നൃശംസം കർമ പാണ്ഡവപ്രവ്രാജനം കുര്യാന്ന കഥമപീത്യർഥഃ ॥ 5-32-29 അമീ കർണാദയഃ । തേഷാം കുരുക്ഷയേ കുരുക്ഷയനിമിത്തം അയം രാജ്യം ന ദേയമിതി നിശ്ചയഃ നിയമേന ഉദപാദി ഉത്പന്നഃ ॥ 5-32-30 അകാലികം അകസ്മാദേവ കുരവോ നാഭവിഷ്യൻ നഷ്ടാഃസ്യുഃ। തവ പാപേന കർമണാ പ്രേരിതോഽജാതശത്രുഃ ത്വയി പാപം ഇച്ഛേച്ചേത്। നന്വേവം തർഹി തസ്യ ഗോത്രവധദോഷഃ സ്യാദിത്യാശങ്ക്യാഹ ത്വയീതി। സ്വനാശഹേതും അധർമം കുർവതി ത്വയി ചോരേ ഇവ പാപം വിസൃജ്യ രാദാ നിഷ്പാപോഽനിന്ദ്യശ്ച സ്യാദിത്യർഥഃ ॥ 5-32-31 ഈശ്വരാണാം ദേവാനാം വിഷയാദന്യത്ര കിം। സർവം ദേവാധീനമിത്യർഥഃ। യത്ര യതഃ പാർഥോഽർജുനഃ പരലോകം ദ്രഷ്ടും അത്യക്രാമത്। ഇമം ലോകം സശരീര ഏവ ത്യക്തവാൻ। സ താദൃശഃ നാരദാദിവദുഭയലോകസഞ്ചാരയോഗ്യത്വേന സാധൂനാം സംമതോഽപി യദി തഥാ വനവസേന ക്ലേശസഹഃ സ്യാത് തദാ മനുഷ്യകാരോ നാസ്തീത്യസ്മിന്നർഥേ സംശയോ ന ॥ 5-32-32 ഏതാനിതി। ഏതാൻ ശൌര്യാന്ദീൻ ഗുണാൻ കർമകൃതാൻകർമാനുസാരേണ വൃദ്ധിഹ്രായയുക്താൻ അവേക്ഷ്യ അത ഏവ ഭാവാഭാവൌ ഐശ്വര്യാനൈശ്വര്യേ അനിത്യൌ ആഗമാപായിനൌ ച അവേക്ഷ്യ ബലിരാജാ പൂർവപൂർവകർമകാരണപാരം അന്തം അവിന്ദമാനഃ സൻ കാലാത് ഈശ്വരാദന്യത്കാരണം അഭ്യുദയാദിഹേതുരന്യത്കിഞ്ചിന്നാസ്തീതി മേനേ ॥ 32 ॥ 5-32-33 അതഃ സർവസ്യ ദേവായത്തത്വാത് തൃഷ്ണാക്ഷയേണൈവ ഇന്ദ്രിയപ്രീതിഃ സംപാദനീയാ നതു നാനായത്നസാധ്യതത്തദ്വീഷയസമർപണേനേത്യാഹ ചക്ഷുരിതി। നനു സ്വസ്വവിഷയാലാഭേ തേഷാം കഥം പ്രീതിഃ സ്യാദിത്യാശങ്ക്യ താനി നിരോധാന്യേവേത്യാഹ താനീതി। അവ്യഥഃ ലാഭാലാഭാദൌ വൈഷംയഹീനഃ പ്രണുദ്യാത് സ്വസ്വഗോചരേഭ്യോ നിവർതയേത് ॥ 5-32-34 ഏതദ്ദൂഷയതി നത്വിതി। ഏവ പ്രാപ്തേ സതി അന്യേ ആഹുഃ। തദേവാഹ പുരുഷസ്യേതി। സംവർതതേ സംയക് ഫലവത് വർതതേ। തദേവാഹ മാതുരിതി। കർമാഭാവേ ജൻമബൃദ്ധീ ന സ്യാതാമിത്യർഥഃ 5-32-36 കിഞ്ച നോചേദിതി। ഇയം മയാ ഉച്യമാനം കർമ പാണ്ഡവേഭ്യോ രാജ്യാംശപ്രദാനാത്മകം തവ നോചേത് സംമതമിതി ശേഷഃ। തർഹി തവാപരാധാത കൃഷ്ണവർത്മാഗ്നിഃ കക്ഷം യഥാ ദഹതി ഏവം കൃഷ്ണവർത്മാ കൃഷ്ണ ഏവ മാർഗ ഇവ സുഖപ്രാപകോ യസ്യ സ കൃഷ്ണവർത്മാഽർജുനഃ കുരൂൻ ദഹേദിത്യാവൃത്ത്യാ യോജ്യം ॥ 5-32-37 ശ്ലാഘനഃ ആത്മാനം കൃതാർഥം മന്വാനഃ। നാഗാഃ ന ഗതവാനസി ॥ 5-32-38 അനാപ്താനാം കർണാദീനാം । ആപ്താനാം വിദുരാദീനാം। നിഗ്രഹാത് ദൂരീകരണാത്॥ 5-32-39 അവധൂതസ്തിരസ്കൃതഃ । അത ഏവ ശ്രാന്തഃ। പ്രപദ്യേ പ്രാപ്നുയാം ॥ 5-32-40 ആവസഥം ഗൃഹം। പരേഹി ഗച്ഛ। പ്രപദ്യസ്വ സേവസ്വ ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 033
॥ ശ്രീഃ ॥
5.33. അധ്യായഃ 033
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
ധൃതരാഷ്ട്രേണ രാത്രൌ വിദുരാനയനം ॥ 1 ॥ ചിന്തയാ പ്രജാഗരംഗതേന ധൃതരാഷ്ട്രേണ ദുര്യോധനാദിസുഖോപായപ്രശ്നേ വിദുരേണ നീതികഥന പൂർവകം പാണ്ഡവേഭ്യോ രാജ്യദാനസ്യ തദുപായത്വകഥനം ॥ 2 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-33-0 (32705)
വൈശംപാനയ ഉവാച। 5-33-0x (3441)
ദ്വാഃസ്ഥം പ്രാഹ മഹാപ്രാജ്ഞോ ധൃതരാഷ്ട്രോ മഹീപതിഃ ।
വിദുരം ദ്രഷ്ടുമിച്ഛാമി തമിഹാനയ മാ ചിരം ॥ 5-33-1 (32706)
പ്രഹിതോ ധൃതരാഷ്ട്രേണ ദൂതഃ ക്ഷത്താരമബ്രവീത് ।
ഈശ്വരസ്ത്വാം മഹാരാജോ മഹാപ്രാജ്ഞ ദിദൃക്ഷതി ॥ 5-33-2 (32707)
ഏവമുക്തസ്തു വിദുരഃ പ്രാപ്യ രാജനിവേശനം ।
അബ്രവീദ്ധൃതരാഷ്ട്രായ ദ്വാഃസ്ഥം മാം പ്രതിവേദയ ॥ 5-33-3 (32708)
ദ്വാഃസ്ഥ ഉവാച। 5-33-4x (3442)
വിദുരോഽയമനുപ്രാപ്തോ രാജേന്ദ്ര തവ ശാസനാത്।
ദ്രുഷ്ടുമിച്ഛതി തേ പാദൌ കിം കരോതു പ്രശാധി മാം ॥ 5-33-4 (32709)
ധൃതരാഷ്ട്ര ഉവാച। 5-33-5x (3443)
പ്രവേശയ മഹാപ്രജ്ഞം വിദുരം ദീർഘദർശിനം ।
അഹം ഹി വിദുരസ്യാസ്യ നാകൽപോ ജാതു ദർശനേ ॥ 5-33-5 (32710)
ദ്വാഃസ്ഥ ഉവാച। 5-33-6x (3444)
പ്രവിശാന്തഃപുരം ക്ഷത്തർമഹാരാദജസ്യ ധീമതഃ।
ന ഹി തേ ദർശനേഽകൽപോ ജാതു രാജാഽബ്രവീദ്ധി മാം ॥ 5-33-6 (32711)
വൈശംപായന ഉവാച। 5-33-7x (3445)
തതഃ പ്രവിശ്യ വിദുരോ ധൃതരാഷ്ട്രനിവേശനം ।
അബ്രവീത്പ്രാഞ്ജലിർവാക്യം ചിന്തയാനം നരാധിപം ॥ 5-33-7 (32712)
വിദുരോഽഹം മഹാപ്രാജ്ഞ സംപ്രാപ്തസ്തവ ശാസനാത്।
യദി കിഞ്ചന കർതവ്യമയമസ്മി പ്രശാധി മാം ॥ 5-33-8 (32713)
ധൃതരാഷ്ട്ര ഉവാച। 5-33-9x (3446)
സഞ്ജയോ വിദുര പ്രാപ്തോ ഗർഹയിത്വാ ച മാം ഗതഃ।
അജാതശത്രോഃ ശ്വോ വാക്യം സഭാമധ്യേ സ വക്ഷ്യതി ॥ 5-33-9 (32714)
തസ്യാദ്യ കുരുവീരസ്യ ന വിജ്ഞാതം വചോ മയാ।
തൻമേ ദഹതി ഗാത്രാണി തദകാർഷീത്പ്രജാഗരം ॥ 5-33-10 (32715)
ആഗ്രതോ ദഹ്യമാനസ്യ ശ്രേയോ യദനുപശ്യസി।
തദ്ബ്രൂഹി ത്വം ഹി നസ്താത ധർമാർഥകുശലോ ഹ്യസി ॥ 5-33-11 (32716)
യതഃ പ്രാപ്തഃ സഞ്ജയഃ പാണ്ഡവേഭ്യോ
ന മേ യഥാവൻമനസഃ പ്രശാന്തിഃ ।
സർവേന്ദ്രിയാണ്യപ്രകൃതിം ഗതാനി
കിം വക്ഷ്യതീത്യേവ മേഽദ്യ പ്രചിന്താ ॥ 5-33-12 (32717)
` തൻമേ ബ്രൂഹി വിദുര ത്വം യഥാവ-
ൻമനീഷിതം സർവമജാതശത്രോഃ ।
യഥാ ന നസ്താത ഹിതം ഭവേച്ച
പ്രജാശ്ച സർവാഃ സുഖിതാ ഭവേയുഃ ॥' 5-33-13 (32718)
വിദുര ഉവാച। 5-33-14x (3447)
അഭിയുക്തം ബലവതാ ദുർബലം ഹീനസാധനം ।
ഹൃതസ്വം കാമിനം ചോരമാവിശന്തി പ്രജാഗരാഃ ॥ 5-33-14 (32719)
കച്ചിദേതൈർമഹാദോഷൈർന സ്പൃഷ്ടോഽസി നരാധിപ।
കച്ചിച്ച പരവിത്തേഷു ഗൃദ്ധ്യന്ന പരിതപ്യസേ ॥ 5-33-15 (32720)
ധൃതരാഷ്ട്ര ഉവാച। 5-33-16x (3448)
ശ്രോതുമിച്ഛാമി തേ ധർംയം പരം നൈശ്രേയസം വചഃ।
അസ്മിന്രാദർഷിവംശേ ഹി ത്വമേകഃ പ്രാജ്ഞസംമതഃ ॥ 5-33-16 (32721)
വിദുര ഉവാച। 5-33-17x (3449)
രാജാ ലക്ഷണസംപന്നസ്ത്രൈലോക്യസ്യാധിപോ ഭവേത്।
പ്രേഷ്യസ്തേ പ്രേഷിതശ്ചൈവ ധൃതരാഷ്ട്ര യുധിഷ്ഠിരഃ॥ 5-33-17 (32722)
വിപരീതതരശ്ച ത്വം ഭാഗധേയേ ന സംമതഃ।
അർചിഷാം പ്രക്ഷയാച്ചൈവ ധർമാത്മാ ധർമകോവിദഃ ॥ 5-33-18 (32723)
ആനൃശംസ്യാദനുക്രോശാദ്ധർമാത്സത്യാത്പരാക്രമാത്।
ഗുരുത്വാത്ത്വയി സംപ്രേക്ഷ്യ ബഹൂൻക്ലേശാംസ്തിതിക്ഷതേ ॥ 5-33-19 (32724)
ദുര്യോധനേ സൌബലേ ച കർണേ ദുഃശാസനേ തഥാ।
ഏതേഷ്വൈശ്വര്യമാധായ കഥം ത്വം ഭൂതിമിച്ഛസി ॥ 5-33-20 (32725)
ആത്മജ്ഞാനം സമാരംഭസ്തിതിക്ഷാ ധർമനിത്യതാ।
യമർഥാന്നാപകർഷന്തി സ വൈ പണ്ഡിത ഉച്യതേ ॥ 5-33-21 (32726)
` ഏകസ്മാദ്വൃക്ഷാദ്യജ്ഞപാത്രാണി രാജ-
ൻസ്രുക്വ ദ്രോണീ പേഠനീപീഡനേ ച।
ഏതസ്മാദ്രാജൻബ്രുവതോ മേ നിബോധ
ഏകസ്മാദ്വൈ ജായതേഽസച്ച സച്ച ॥ 5-33-22 (32727)
നിഷേവതേ പ്രശസ്താനി നിന്ദിതാനി ന സേവതേ।
അനാസ്തികഃ ശ്രദ്ദധാന ഏതത്പണ്ഡിതലക്ഷണം ॥ 5-33-23 (32728)
ക്രോധോ ഹർഷശ്ച ദർപശ്ച ഹ്രീഃ സ്തംഭോ മാന്യമാനിതാ।
യമർഥാന്നാപകർഷന്തി സ വൈ പണ്ഡിത ഉച്യതേ ॥ 5-33-24 (32729)
യസ്യ കൃത്യം ന ജാനന്തി മന്ത്രം വാ മന്ത്രിതം പരേ।
കൃതമേവാസ്യ ജാനന്തി സ വൈ പണ്ഡിത ഉച്യതേ ॥ 5-33-25 (32730)
യസ്യ കൃത്യം ന വിഘ്നന്തി ശീതമുഷ്ണം ഭയം രതിഃ।
സമൃദ്ധിരസമൃദ്ധിർവാ സ വൈ പണ്ഡിത ഉച്യതേ॥ 5-33-26 (32731)
യസ്യ സംസാരിണീ പ്രജ്ഞാ ധർമാർഥാവനുവർതതേ।
കാമാദർഥം വൃണീതേ യഃ സ വൈ പണ്ഡിത ഉച്യതേ ॥ 5-33-27 (32732)
യഥാശക്തി ചികീർഷന്തി യഥാശക്തി ച കുർവതേ।
കിഞ്ചിദവമന്യന്തേ നരാഃ പണ്ഡിതബുദ്ധയഃ ॥ 5-33-28 (32733)
ക്ഷിപ്രം വിജാനാതി ചിരം ശ്രൃണോതി
വിജ്ഞായ ചാര്യം ഭജതേ ന കാമാത്।
നാസംപൃഷ്ടോ വ്യുപയുങ്ക്തേ പരാർഥേ
തത്പ്രജ്ഞാനം പ്രഥമം പണ്ഡിതസ്യ ॥ 5-33-29 (32734)
നാപ്രാപ്യമഭിവാഞ്ഛന്തി നഷ്ടം നേച്ഛന്തി ശോചിതും।
ആപത്സു ച ന മുഹ്യന്തി നരാഃ പണ്ഡിതബുദ്ധയഃ ॥ 5-33-30 (32735)
നിശ്ചിത്യ യഃ പ്രക്രമതേ നാന്തർവസതി കർമണഃ।
അവന്ധ്യകാലോ വശ്യാത്മാ സ വൈ പണ്ഡിത ഉച്യതേ 5-33-31 (32736)
ആര്യകർമണി രജ്യന്തേ ഭൂതികർമാണി കുർവതേ
ഹിതം ച നാഭ്യസൂയന്തി പണ്ഡിതാ ഭരതർഷഭ ॥ 5-33-32 (32737)
ന ഹൃഷ്യത്യാത്മസംമാനേ നാവമാനേന തപ്യതേ।
ഗാംഗോ ഹ്രദ ഇവാക്ഷോഭ്യോ യഃ സ പണ്ഡിത ഉച്യതേ ॥ 5-33-33 (32738)
തത്ത്വജ്ഞഃ സർവഭൂതാനാം യോഗജ്ഞഃ സർവകർമണാം।
ഉപായജ്ഞോ മനുഷ്യാണാം നരഃ പണ്ഡിത ഉച്യതേ ॥ 5-33-34 (32739)
പ്രവൃത്തവാക് ചിത്രകഥ ഊഹവാൻപ്രതിഭാനവാൻ।
ആശു ഗ്രന്ഥസ്യ വക്താ ച യഃ സ പണ്ഡിത ഉച്യതേ ॥ 5-33-35 (32740)
ശ്രുതം പ്രജ്ഞാനുഗം യസ്യ പ്രജ്ഞാ ചൈവ ശ്രുതാനുഗാ ।
അസംഭിന്നാര്യമര്യാദഃ പണ്ഡിതാഖ്യാം ലഭേത സഃ ॥ 5-33-36 (32741)
` അർഥം മഹാന്തമാസാദ്യ വിദ്യാമേശ്വര്യമേവ ച।
വിചരത്യസമുന്നദ്ധോ യഃ സ പണ്ഡിത ഉച്യതേ '॥ 5-33-37 (32742)
അശ്രുതശ്ച സമുന്നദ്ധോ ദരിദ്രശ്ച മഹാമനാഃ ।
അർഥാംശ്ചാകർമണാ പ്രേപ്സുർമൂഢ ഇത്യുച്യതേ ബുധൈഃ ॥ 5-33-38 (32743)
സ്വമർഥം യഃ പരിത്യജ്യ പരാർഥമനുതിഷ്ഠതി।
മിഥ്യാ ചരതി മിത്രാർഥേ യശ്ച മൂഢഃ സ ഉച്യതേ ॥ 5-33-39 (32744)
അകാമാൻകാമയതി യഃ കാമയാനാൻപരിത്യജേത്।
ബലവന്തം ച യോ ദ്വേഷ്ടി തമാഹുർമൂഢചേതസം ॥ 5-33-40 (32745)
അമിത്രം കുരുതേ മിത്രം മിത്രം ദ്വേഷ്ടി ഹിനസ്തി ച ।
കർമ ചാരഭതേ ദുഷ്ടം തമാഹുർമൂഢചേതസം ॥ 5-33-41 (32746)
സംസാരയതി കൃത്യാനി സർവത്ര വിചികിത്സതേ।
ചിരം കരോതി ക്ഷിപ്രാർഥേ സ മൂഢോ ഭരതർഷഭ ॥ 5-33-42 (32747)
ശ്രാദ്ധം പിതൃഭ്യോ ന ദദാതി ദൈവതാനി ന ചാർചതി ।
സുഹൃൻമിത്രം ന ലഭതേ തമാഹുർമൂഢചേതസം ॥ 5-33-43 (32748)
അനാഹൂതഃ പ്രവിശതി അപൃഷ്ടോ ബഹു ഭാഷതേ।
അവിശ്വസ്തേ വിശ്വസിതി മൂഢചേതാ നരാധമഃ ॥ 5-33-44 (32749)
പരം ക്ഷിപതി ദോഷേണ വർതമാനഃ സ്വയം തഥാ।
യശ്ച ക്രുധ്യത്യനീശാനഃ സ ച മൂഢതമോ നരഃ ॥ 5-33-45 (32750)
ആത്മനോ ബലമാജ്ഞായ ധർമാർഥപരിവർജിതം।
അലഭ്യമിച്ഛന്നൈഷ്കർംയാൻമൂഢബുദ്ധിരിഹോച്യതേ ॥ 5-33-46 (32751)
അശിഷ്യം ശാസ്തി യോ രാജന്യശ്ച ശിഷ്യം ന ശാസ്തി ച ।
കദര്യം ഭജതേ യശ്ച തമാഹുർമൂഢചേതസം ॥ 5-33-47 (32752)
ഏകഃ സംപന്നമാശ്നാതി വസ്തേ വാസശ്ച ശോഭനം ।
യോഽസംവിഭജ്യ ഭൃത്യേഭ്യഃ കോ നൃശംസതരസ്തതഃ ॥ 5-33-48 (32753)
ഏകഃ പാപാനി കുരുതേ ഫലം ഭുങ്ക്തേ മഹാജനഃ।
ഭോക്താരോ വിപ്രമുച്യന്തേ കർതാ ദോഷേണ ലിപ്യതേ ॥ 5-33-49 (32754)
ഏകം ഹന്യാന്ന വാ ഹന്യാദിഷുർമുക്തോ ധനുഷ്മതാ।
ബുദ്ധിർബുദ്ധിമതോത്സൃഷ്ടാ ഹന്യാദ്രാഷ്ട്രം സരാജകം ॥ 5-33-50 (32755)
ഏകയാ ദ്വേ വിനിശ്ചിത്യ ത്രീംശ്ചതുർഭിർവശേ കുരു।
പഞ്ച ജിത്വാ വിദിത്വാ ഷട് സപ്ത ഹിത്വാ സുഖീ ഭവാ॥ 5-33-51 (32756)
ഏകം വിഷരസോ ഹന്തി ശസ്ത്രേണൈകശ്ച വധ്യതേ।
സരാഷ്ട്രം സപ്രജം ഹന്തി രാജാനം മന്ത്രപിപ്ലവഃ ॥ 5-33-52 (32757)
ഏകഃ സ്വാദു ന ഭുഞ്ജീത ഏകശ്ചാർഥാന്ന ചിന്തയേത്।
ഏകോ ന ഗച്ഛേദധ്വാനം നൈകഃ സുപ്തേഷു ജാഗൃയാത് ॥ 5-33-53 (32758)
ഏകമേവാദ്വിതീയം തദ്യദ്രാജന്നാവബുധ്യസേ।
സത്യം സ്വഗസ്യ സോപാനം പാരാവാരസ്യ നൌരിവ ॥ 5-33-54 (32759)
ഏകഃ ക്ഷമാവതാം ദോഷോ ദ്വിതീയോ നോപപദ്യതേ।
യദേനം ക്ഷമയാ യുക്തമശക്തം മന്യതേ ജനഃ ॥ 5-33-55 (32760)
സോഽസ്യ ദോഷോ ന മന്തവ്യഃ ക്ഷമാ ഹി പരമം ബലം।
ക്ഷമാ ഗുണോ ഹ്യശക്താനാം ശക്താനാം ഭൂഷണം ക്ഷമാ ॥ 5-33-56 (32761)
ക്ഷമാ വശീകൃതീർലോകേ ക്ഷമയാ കിം ന സാധ്യതേ।
ശാന്തിഖംഗഃ കരേ യസ്യ കിം കരിഷ്യതി ദുർജനഃ ॥ 5-33-57 (32762)
അതൃണേ പതിതോ വഹ്നിഃ സ്വയമേവോപശാംയതി।
അക്ഷമാവാൻപരം ദോഷൈരാത്മാനം ചൈവ യോജയേത് ॥ 5-33-58 (32763)
ഏകോ ധർമഃ പരം ശ്രേയഃ ക്ഷമൈകാ ശാന്തിരുത്തമാ ।
വിദ്യൈകാ പരമാ തൃപ്തിരഹിംസൈകാ സുഖാവഹാ ॥ 5-33-59 (32764)
ദ്വാവിമൌ ഗ്രസതേ ഭൂമിഃ സർപോ ബലിശയാനിവ।
രാജാനം ചാവിരോദ്ധാരം ബ്രാഹ്മണം ചാപ്രവാസിനം ॥ 5-33-60 (32765)
ദ്വേ കർമണീ നരഃ കുർവന്നസ്മിംʼല്ലോകേ വിരോചതേ ।
അബ്രുവൻപരുഷം കിഞ്ചിദസതോഽനർചയംസ്തഥാ ॥ 5-33-61 (32766)
ദ്വാവിമൌ പുരുഷവ്യാഘ്ര പരപ്രത്യയകാരിണൌ ।
സ്ത്രിയഃ കാമിതകാമിന്യോ മൂർഖാഃ പൂജിതപൂജകാഃ ॥ 5-33-62 (32767)
ദ്വാവിമൌ കണ്ടകൌ തീക്ഷ്ണൌ ശരീരപരിശോഷിണൌ।
യശ്ചാധനഃ കാമയതേ യശ്ച കുപ്യത്യനീശ്വരഃ ॥ 5-33-63 (32768)
ദ്വാവേവ ന വിരാജേതേ വിപരീതേന കർമണാ ।
ഗൃഹസ്ഥശ്ച നിരാരംഭഃ കാര്യവാംശ്ചൈവ ഭിക്ഷുകഃ ॥ 5-33-64 (32769)
ദ്വാവിമൌ പുരുഷൌ രാജൻസ്വർഗസ്യോപരി തിഷ്ഠതഃ।
പ്രഭുശ്ച ക്ഷമയാ യുക്തോ ദരിദ്രശ്ച പ്രദാനവാൻ ॥ 5-33-65 (32770)
ന്യായാഗതസ്യ ദ്രവ്യസ്യ ബോദ്ധവ്യൌ ദ്വാവതിക്രമൌ ।
അപാത്രേ പ്രതിപത്തിശ്ച പാത്രേ ചാത്പ്രതിപാദനം ॥ 5-33-66 (32771)
ദ്വാവഭ്യസി നിവേഷ്ടവ്യൌ ഗലേ ബധ്വാ ദൃഢാം ശിലാം ।
ധനവന്തമദാതാരം ദരിദ്രം ചാതപസ്വിനം ॥ 5-33-67 (32772)
ദ്വാവിമൌ പുരുഷവ്യാഘ്ര സൂര്യമണ്ഡലഭേദിനൌ।
പരിവ്രാഡ്യോഗയുക്തശ്ച രണേ ചാഭിമുഖോ ഹതഃ ॥ 5-33-68 (32773)
ത്രയോ ന്യായാ മനുഷ്യാണാം ശ്രൂയന്തേ ഭരതർഷഭ ।
കനീയാൻമധ്യമഃ ശ്രേഷ്ഠ ഇതി വേദവിദോ വിദുഃ ॥ 5-33-69 (32774)
ത്രിവിധാഃ പുരുഷാ രാജന്നുത്തമാധമമധ്യമാഃ ।
നിയോജയേദ്യഥാവത്താംസ്ത്രിവിധേഷ്വേവ കർമസു ॥ 5-33-70 (32775)
ത്രയ ഏവാധനാ രാജൻഭാര്യാ ദാസസ്തഥാ സുതഃ।
യത്തേ സമധിഗച്ഛന്തി യസ്യൈതേ തസ്യ തദ്ധനം ॥ 5-33-71 (32776)
ഹരണം ച പരസ്വാനാം പരദാരാഭിമർശനം ।
സുഹൃദശ്ച പരിത്യാഗസ്ത്രയോ ദോഷാഃ ക്ഷയാവഹാഃ ॥ 5-33-72 (32777)
ത്രിവിധം നരകസ്യേദം ദ്വാരം നാശനമാത്മനഃ ।
കാമഃ ക്രോധസ്തഥാ ലോഭസ്തസ്മാദേതത്രയം ത്യജേത് ॥ 5-33-73 (32778)
വരപ്രദാനം രാജ്യം ച പുത്രജൻമ ച ഭാരത।
ശത്രോശ്ച മോക്ഷണം കൃച്ഛ്രാത്രീണി ചൈകം ച തത്സമം ॥ 5-33-74 (32779)
ഭക്തം ച ഭജമാനം ച തവാസ്മീതി ച വാദിനം ।
ത്രീനേതാഞ്ഛരണം പ്രാപ്താന്വിഷമേഽപി കന സന്ത്യജേത് ॥ 5-33-75 (32780)
ചത്വാരി രാജ്ഞാ തു മഹാബലേന
വർജ്യാന്യാഹുഃ പണ്ഡിതസ്താനി വിദ്യാത്।
അൽപപ്രജ്ഞൈഃ സഹ മന്ത്രം ന കുര്യാ-
ന്ന ദീർഘസൂത്രൈരലസൈശ്ചാരണൈശ്ച ॥ 5-33-76 (32781)
ചതവാരി തേ താത ഗൃഹേ വസന്തു
ശ്രിയാഽഭിജുഷ്ടസ്യ ഗൃഹസ്ഥധർമേ।
വൃദ്ധോ ജ്ഞാതിരവസന്നഃ കുലീനഃ
സഖാ ദരിദ്രോ ഭഗിനീ ചാനപത്യാ ॥ 5-33-77 (32782)
ചത്വാര്യാഹ മഹാരാജ സാദ്യസ്കാനി ബൃഹസ്പതിഃ।
പൃച്ഛതേ ത്രിദശേന്ദ്രായ താനീമാനി നിബോധ മേ ॥ 5-33-78 (32783)
ദേവതാനാം ച സങ്കൽപമനുഭാവം ച ധീമതാം।
വിനയം കൃതവിദ്യാനാം വിനാശം പാപകർമണാം ॥ 5-33-79 (32784)
ചത്വാരി കർമാണ്യഭയങ്കരാണി
ഭയം പ്രയച്ഛന്ത്യയഥാകൃതാനി ।
മാനാഗ്നിഹോത്രമുത മാനമൌനം
മാനേനാധീതമുത മാനയജ്ഞഃ ॥ 5-33-80 (32785)
പഞ്ചാഗ്നയോ മനുഷ്യേണ പരിചര്യാഃ പ്രയത്നതഃ।
പിതാ മാതാഗ്നിരാത്മാ ച ഗുരുശ്ച ഭരതർഷഭ ॥ 5-33-81 (32786)
പഞ്ചൈവ പൂജയംʼല്ലോകേ യശഃ പ്രാപ്നോതി കേവലം।
ദേവാൻപിതൄൻമനുഷ്യാംശ്ച ഭിക്ഷൂനതിഥിപഞ്ചമാൻ ॥ 5-33-82 (32787)
പഞ്ച ത്വാഽനുഗമിഷ്യന്തി യത്ര യത്ര ഗമിഷ്യസി।
മിത്രാണ്യമിത്രാ മധ്യസ്ഥാ ഉപജീവ്യോപജീവിനഃ । 5-33-83 (32788)
പഞ്ചേന്ദ്രിയസ്യ മർത്യസ്യ ഛിദ്രം ചേദേകമിന്ദ്രിയം।
തതോഽസ്യ സ്രവതി പ്രജ്ഞാ ദൃതേഃ പാത്രാദിവോദകം ॥ 5-33-84 (32789)
ഷഡ്ദോഷാഃ പുരുഷേണേഹ ഹാതവ്യാ ഭൂതിമിച്ഛതാ।
നിദ്രാ തന്ദ്രീ ഭയം ക്രോധ ആലസ്യം ദീർഘസൂത്രതാ । 5-33-85 (32790)
ഷഡിമാൻപുരുഷോ ജഹ്യാദ്ഭിന്നാം നാവമിവാർണവേ।
അപ്രവക്താരമാചാര്യമനധീയാനമൃത്വിജം ॥ 5-33-86 (32791)
അരക്ഷിതാരം രാജാനം ഭാര്യാം ചാപ്രിയവാദിനീം ।
ഗ്രാമകാമം ച ഗോപാലം വനകാമം ച നാപിതം ॥ 5-33-87 (32792)
ഷഡേവ തു ഗുണാഃ പുംസാ ന ഹാതവ്യാഃ കദാചന।
സത്യം ദാനമനാലസ്യമനസൂയാ ക്ഷമാ ധൃതിഃ ॥ 5-33-88 (32793)
അർഥാഗമോ നിത്യമരോഗിതാ ച
പ്രിയാ ച ഭാര്യാ പ്രിയവാദിനീ ച।
വശ്യശ്ച പുത്രോഽർഥകരീ ച വിദ്യാ
ഷഡ്ജീവലോകസ്യ സുഖാനി രാജൻ ॥ 5-33-89 (32794)
ഷണ്ണാമാത്മനി നിത്യാനാമൈശ്വര്യം യോഽധിഗച്ഛതി।
ന സ പാപൈഃ കുതോഽനർഥൈര്യുജ്യതേ വിജിതേന്ദ്രിയഃ ॥ 5-33-90 (32795)
ഷഡിമേ ഷട്സു ജീവന്തി സപ്തമോ നോപലഭ്യതേ।
ചോരാഃ പ്രമത്തേ ജീവന്തി വ്യാധിതേഷു ചികിത്സകാഃ ॥ 5-33-91 (32796)
പ്രമദാഃ കാമയാനേഷു യജമാനേഷു യാജകാഃ ।
രാജാ വിവദമാനേഷു നിത്യം മൂർഖേഷു പണ്ഡിതാഃ ॥ 5-33-92 (32797)
ഷഡിമാനി വിനശ്യന്തി മുഹൂർതമനവേക്ഷണാത്।
ഗാവഃ സേവാ കൃഷിർഭാര്യാ വിദ്യാ വൃഷലസംഗതിഃ ॥ 5-33-93 (32798)
ഷഡേതേ ഹ്യവമന്യന്തേ നിത്യം പൂർവോപകാരിണം ।
ആചാര്യം ശിക്ഷിതാഃ ശിഷ്യാഃ കൃതദാരാശ്ച മാതരം ॥ 5-33-94 (32799)
നാരീം വിഗതകാമാസ്തു കൃതാർഥാശ്ച പ്രയോജകം ।
നാവം നിസ്തീർണകാന്താരാ നാതുരാശ്ച ചികിത്സകം ॥ 5-33-95 (32800)
ആരോഗ്യമാനൃണ്യമവിപ്രവാസഃ
സദ്ഭിർമനുഷ്യൈഃ സഹ സംപ്രയോഗഃ।
സ്വപ്രത്യയാ വൃത്തിരഭീതവാസഃ
ഷട് ജീവലോകസ്യ സുഖാനി രാജൻ ॥ 5-33-96 (32801)
ഈർഷുർധൃണീ നസന്തുഷ്ടഃ ക്രോധനോ നിത്യശങ്കിതഃ।
പരഭാഗ്യോപജീവീ ച ഷഡേതേ നിത്യദുഃഖിതാഃ ॥ 5-33-97 (32802)
സപ്ത ദോഷാഃ സദാ രാജ്ഞാ ഹാതവ്യാ വ്യസനോദയാഃ।
പ്രായശോ യൈർവിനശ്യന്തി കൃതമൂലാ അപീശ്വരാഃ॥ 5-33-98 (32803)
സ്ത്രിയോഽക്ഷാ മൃഗയാ പാനം വാക്പാരുഷ്യം ച പഞ്ചമം।
മഹച്ച ദണ്ഡപാരുഷ്യമർഥദൂഷണമേവ ച॥ 5-33-99 (32804)
അഷ്ടൌ പൂർവനിമിത്താനി നരസ്യ വിനശിഷ്യതഃ।
ബ്രാഹ്മണാൻപ്രഥമം ദ്വേഷ്ടി ബ്രാഹ്മണൈശ്ച വിരുധ്യതേ॥ 5-33-100 (32805)
ബ്രാഹ്മണസ്വാനി ചാദത്തേ ബ്രാഹ്മണാംശ്ച ജിഘാംസതി।
രമതേ നിന്ദയാ ചൈഷാം പ്രശംസാം നാഭിനന്ദതി ॥ 5-33-101 (32806)
നൈനാൻസ്മരതി കൃത്യേഷു യാചിതശ്ചാഭ്യസൂയതി।
ഏതാന്ദോഷാന്നരഃ പ്രാജ്ഞോ ബുദ്ധ്യാ ബുധ്വാ വിസർജയേത് ॥ 5-33-102 (32807)
അഷ്ടാവിമാനി ഹർഷസ്യ നവനീതാനി ഭാരത।
വർതമാനാനി ദൃശ്യന്തേ താന്യേവ സ്വസുഖാന്യപി ॥ 5-33-103 (32808)
സമാഗമശ്ച സഖിഭിർമഹാംശ്ചൈവ ധനാഗമഃ ।
പുത്രേണ ച പരിഷ്വംഗഃ സന്നിപാതശ്ച മൈഥുനേ ॥ 5-33-104 (32809)
സമയേ ച പ്രിയാലാപഃ സ്വയൂഥ്യേഷു സമുന്നതിഃ ।
അഭിപ്രേതസ്യ ലാഭശ്ച പൂജാ ച ജനസംസദി ॥ 5-33-105 (32810)
അഷ്ടൌ ഗുമാഃ പുരുഷം ദീപയന്തി
പ്രജ്ഞാ ച കൌല്യം ച ദമഃ ശ്രുതം ച।
പരാക്രമശ്ചാബഹുഭാഷിതാ ച
ദാനം യഥാശക്തി കൃതജ്ഞതാ ച ॥ 5-33-106 (32811)
നവദ്വാരമിദം വേശ്മ ത്രിസ്ഥൂണം പഞ്ചസാക്ഷികം।
ക്ഷേത്രജ്ഞാധിഷ്ഠിതം വിദ്വാന്യോ വേദ സ പരഃ കവിഃ ॥ 5-33-107 (32812)
ദശ ധർമം ന ജാനന്തി ധൃതരാഷ്ട്ര നിബോധ താൻ।
മത്തഃ പ്രമത്ത ഉൻമത്തഃ ശ്രാന്തഃ ക്രുദ്ധോ ബുഭുക്ഷിതഃ॥ 5-33-108 (32813)
ത്വരമാണശ്ച ലുബ്ധശ്ച ഭീതഃ കാമീ ച തേ ദശ।
തസ്മാദേതേഷു ഭാവേഷു ന പ്രസഞ്ജേത പണ്ഡിതഃ॥ 5-33-109 (32814)
അത്രൈവോദാഹരന്തീമമിതിഹാസം പുരാതനം।
പുത്രാർഥമസുരേന്ദ്രേണ ഗീതം ചൈവ സുധന്വനാ ॥ 5-33-110 (32815)
യഃ കാമമന്യൂ പ്രജഹാതി രാജാ
പാത്രേ പ്രതിഷ്ഠാപയതേ ധനം ച।
വിശേഷവിച്ഛ്രുതവാൻക്ഷിപ്രകാരീ
തം സർവലോകഃ കുരുതേ പ്രമാണം ॥ 5-33-111 (32816)
ജാനാതി വിശ്വാസയിതും മനുഷ്യാൻ
വിജ്ഞാതദോഷേഷു ദധാതി ദണ്ഡം।
ജാനാതി മാത്രാം ച തഥാ ക്ഷമാം ച
തം താദൃശം ശ്രീർജുഷതേ സമഗ്രാ ॥ 5-33-112 (32817)
സുദുർബലം നാവജാനാതി കഞ്ചി-
ദ്യുക്തോ രിപും സേവതേ ബുദ്ധിപൂർവം।
ന വിഗ്രഹം രോചയതേ ബലസ്ഥൈഃ
കാലേ ച യോ വിക്രമതേ സ ധീരഃ ॥ 5-33-113 (32818)
പ്രാപ്യാപ.. ന വ്യഥതേ കദാചി-
ദുദ്യോഗമാന്വച്ഛതി ചാപ്രമത്തഃ ।
ദുഃഖം ച കാലേ സഹതേ മഹാത്മാ
ധുരന്ധരസ്തസ്യ ജിതാഃ സപത്നാഃ ॥ 5-33-114 (32819)
അനർഥകം വിപ്രവാസം ഗൃഹേഭ്യഃ
പാപൈഃ സന്ധിം പരദാരാഭിമർശം।
ദംഭം സ്തൈന്യം പൈശുനം മദ്യമാനം
ന സേവതേ യഃ സ സുഖീ സദൈവ ॥ 5-33-115 (32820)
ന സംരംഭേണാരഭതേ ത്രിവർഗ-
മാകാരിതഃ ശംസതി തത്ത്വമേവ।
ന മിത്രാർഥേ രോചയതേ വിവാദം
നാപൂജിതഃ കുപ്യതി ചാപ്യമൂഢഃ ॥ 5-33-116 (32821)
ന യോഽഭ്യസൂയത്സയനുകംപതേ ച
ന ദുർബലഃ പ്രാതിഭാവ്യം കരോതി।
നാത്യാഹ കിഞ്ചിത്ക്ഷമതേ വിവാദം
സർവത്ര താദൃഗ്ലഭതേ പ്രശംസാം॥ 5-33-117 (32822)
യോ നോദ്ധതം കുരുതേ ജാതു വേഷം
ന പൌരുഷേണാപി വികത്ഥതേഽന്യാൻ।
ന മൂർച്ഛിതഃ കടുകാന്യാഹ കിഞ്ചി-
ത്പ്രിയം സദാ തം കുരുതേ ജനോ ഹി ॥ 5-33-118 (32823)
ന വൈരമുദ്ദിപയതി പ്രശാന്തം
ന ദർപമാരോഹതി ശാന്തിമേതി।
ന ദുർഗതോഽസ്മീതി കരോത്യകാര്യം
തമാര്യശീലം പരമാഹുരാര്യാഃ ॥ 5-33-119 (32824)
ന സ്വേ സുഖേ വൈ കുരുതേ പ്രഹർഷം
നാന്യസ്യ ദുഃഖേ ഭവതി പ്രഹൃഷ്ടഃ।
ദത്ത്വാ ന പശ്ചാത്കുരുതേഽനുതാപം
സ കഥ്യതേ സത്പുരുഷാര്യശീലഃ ॥ 5-33-120 (32825)
ദേശാചാരാൻസമയാഞ്ജാതിധർമാൻ
ബുഭൂഷതേ യഃ സ പരാവരജ്ഞഃ।
സ യത്ര തത്രാഭിഗതഃ സദൈവ
മഹാജനസ്യാധിപത്യം കരോതി ॥ 5-33-121 (32826)
ദംഭം മോഹം മത്സരം പാപകൃത്യം
രാജദ്വിഷ്ടം പൈശുനം പൂഗവൈരം।
മത്തോൻമത്തൈർദുർജനൈശ്ചാപി വാദം
യഃ പ്രജ്ഞാവാന്വർജയേത്സ പ്രധാനഃ ॥ 5-33-122 (32827)
ദമം ശൌചം ദൈവികം മംഗലാനി
പ്രായശ്ചിത്താന്വിവിധാംʼല്ലോകവാദാൻ।
ഏതാനി യഃ കുരുതേ നൈത്യകാനി
തസ്യോത്ഥാനം ദേവതാ രാധയന്തി ॥ 5-33-123 (32828)
സമൈർവിവാഹം കുരുതേ ന ഹീനൈഃ
സമൈഃ സഖ്യം വ്യവഹാരം കഥാം ച।
ഗുണൈർവിശിഷ്ടാംശ്ച പുരോ ദധാതി
വിപശ്ചിതസ്തസ്യ നയാഃ സുനീതാഃ ॥ 5-33-124 (32829)
മിതം ഭുങ്ക്തേ സംവിഭജ്യാശ്രിതേഭ്യോ
മിതം സ്വപിത്യമിതം കർമ കൃത്വാ।
ദദാത്യമിത്രേഷ്വപി യാചിതഃ സം-
സ്തമാത്മവന്തം പ്രജഹത്യനർഥാഃ ॥ 5-33-125 (32830)
ചികീർഷിതം വിപ്രകൃതം ച യസ്യ
നാന്യേ ജനാഃ കർമ ജാനന്തി കിഞ്ചിത്।
മന്ത്രേ ഗുപ്തേ സംയഗനുഷ്ഠിതേ ച
നാൽപോഽപ്യസ്യ ച്യവതേ കശ്ചിദർഥഃ ॥ 5-33-126 (32831)
യഃ സർവഭൂതപ്രശമേ നിവിഷ്ടഃ
സത്യോ മൃദുർമാനകൃച്ഛുദ്ധഭാവഃ
അതീവ സ ജ്ഞായതേ ജ്ഞാതിമധ്യേ
മഹാമണിർജാത്യ ഇവ സപ്രന്നഃ ॥ 5-33-127 (32832)
യ ആത്മനാഽപത്രപതേ ഭൃശം നരഃ
സ സർവലോകസ്യ ഗുരുർഭവത്യുത
അനന്തജേജാഃ സുമനാഃ സമാഹിതഃ
സ തേജസാ സൂര്യ ഇവാവഭാസതേ ॥ 5-33-128 (32833)
വനേ ജാതാഃ ശാപദഗ്ധസ്യ രാജ്ഞഃ
പാണ്ഡോഃ പുത്രാഃ പഞ്ച പഞ്ചേന്ദ്രകൽപാഃ ।
ത്വയൈവ ബാലാ വർധിതാഃ ശിക്ഷിതാശ്ച
തവാദേശം പാലയന്ത്യാംബികേയ ॥ 5-33-129 (32834)
പ്രദായൈഷാമുചിതം താതരാജ്യം
സുഖീ പുത്രൈഃ സഹിതോ മോദമാനഃ ।
ന ദേവാനാം നാപി ച മാനുഷാണാം
ഭവിഷ്യസി ത്വം ഗർഹണീയോ നരേന്ദ്ര ॥ ॥ 5-33-130 (32835)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി പ്രജാഗരപർവണി ത്രയസ്ത്രിംശോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-33-5 അകൽപോ ന കിന്തു കൽപഃ സമർഥ ഏവ । സർവദാ വിദുരസന്ദർശനം മയ അപ്രത്യാഖ്യേയമിത്യർഥഃ ॥ 5-33-10 പ്രജാഗരം നിദ്രായാ അഭാവം ॥ 5-33-12 യതഃ യദാ പ്രാപ്തഃ സഞ്ജയസ്തദാരഭ്യേത്യർഥഃ। പ്രചിന്താ പ്രകൃഷ്ടാ ചിന്താ ॥ 5-33-14 അഭിയുക്തമിത്യർധോപാത് ഏകഃ ത്രയോഽന്യേ ച പ്രദാഗരാവേശഭാജനാനി ॥ 5-33-15 ഗൃദ്ധ്യൻ ലിപ്സാവാൻ ॥ 5-33-17 പ്രേഷ്യഃ പ്രകർഷേണ ഏഷണീയഃ പ്രാർഥ്യ ഇതിയാവത് । തേ ത്വയാ പ്രേഷിതോ വനമിതി ശേഷഃ ॥ 5-33-18 വിപരീതഃ രാജലക്ഷണഹീനഃ സർവേഷാം ദ്വേഷ്യഃ । ഭാഗധേയേ രാജ്യാംശേ । അർചിഷാം നേത്രരശ്മീനാം പ്രക്ഷയാത്। ന സംമതസ്ത്വം ധർമാത്മാപി സന്നിതി ഉപഹാസഃ ॥ 5-33-19 ആനൃശംസ്യാത് ക്രൂരത്വാഭാവാത്। അനുക്രോശാത് ദയാലുത്വാത്। തിതിക്ഷതേ യുധിഷ്ഠിര ഇതി ശേഷഃ ॥ 5-33-20 ഏതേഷ്വിതി। ഏതേഷാമധീനോ ഭൂത്വേത്യർഥഃ ॥ 5-33-21 ഏതേഷു പാണ്ഡിത്യം നാസ്തീതി വക്തും പാണ്ഡിതലക്ഷണാന്യാഹ ആത്മജ്ഞാനമിത്യാദിനാ। ആത്മജ്ഞാനം ശാസ്ത്രീയാപേക്ഷം। സമാരംഭഃ ശക്ത്യപേക്ഷഃ । തിതിക്ഷാ വൈരാഗ്യാപേക്ഷാ। ധർമനിത്യതാ ശ്രദ്ധാപേക്ഷാ। ഏതാനി അയഥാഭൂതാനി മൂഢാൻ പുരുഷാർഥാത് ഭ്രംശയന്തി നതു പണ്ഡിതാനിത്യർഥഃ ॥ 5-33-23 അനാസ്തികഃ പരലോകാദ്യസ്തീതി ജാനൻ। ശ്രദ്ദധാനഃ ശ്രദ്ധാ ഗുരുവേദവാക്യാദിഷു ഫലാവശ്യംഭാവനിശ്ചയസ്തദ്വാൻ ॥ 5-33-24 ദർപഃ പരാവജ്ഞാനം। സ്തംഭഃ അസന്നതിഃ। മാന്യമാനിതാ മാന്യം മാനാർഹം ആത്മാനം മന്യത ഇതി മാന്യമാനീ തസ്യ ഭാവസ്തത്താ ॥ 5-33-27 സംസാരിണീ സ്വഭാവതോഽനവസ്തിതാപി കാമാത് ഐഹിക സുഖാത് ഉഭയലോകസുഖാവഹം ധർമമർഥം വൃണീതേ സ പണ്ഡിതഃ। കാമോ ധർമാർഥാപേക്ഷയാ നികൃഷ്ട ഇത്യർഥഃ। കാമാദിതി। യസ്തു കാമം ത്യക്ത്വാ അർഥം വൃണീതേ സഃ അർഥാർഥീ മോക്ഷാദേവ സർവം അർഥം വിന്ദതി ജ്ഞാനഫലേ മോക്ഷേ കൃത്സ്നസ്യാർഥസ്യാന്തർഭാവാത് സ ജനകാദിതുല്യഃ അതഃ പണ്ഡിത ഉച്യതേ ॥ 5-33-29 ചിരം ശൃണോതി ജ്ഞാനദാർഢ്യായ അസംപൃഷ്ടഃ യഥാവദപൃഷ്ടഃ। വ്യുപയുങ്ക്തേ വാഗ്വ്യയം കരോതി। പരാർഥേ വിഷയേ പ്രജ്ഞാനം ചിഹ്നം ॥ 5-33-31 നിശ്ചിത്യ സ്വയത്നമാധ്യത്വം। കർമണഃ അന്തർമധ്യേ ന വസതി നോപരമതേ കിന്തു സമാപയത്യേവ । അവന്ധ്യകാലഃ സർവദാ സപ്രയോജനമേവ കർമാചരൻ ॥ 5-33-32 ആര്യാഃ ശിഷ്ടാഃക തദ്യോഗ്യകർമണി । ഭൂരിതൈശ്വര്യം തത്പ്രാപ്ത്യർഥം കർമാണി ॥ 5-33-34 യോഗോ രചനാപ്രകാരഃ। ഉപായസ്തദർഥസാഗ്രീ। മനുഷ്യാണാം മധ്യേ സ നരഃ പണ്ഡിതഃ ॥ 5-33-35 പ്രവൃത്തവാക് അകുണ്ഠിതവചനഃ । ചിത്രകഥോ ലോകകഥാഭിജ്ഞഃ । ഊഹസ്തർകഃ। പ്രതിഭാനം തത്കാലസ്ഫൂർതിഃ ॥ 5-33-36 പ്രജ്ഞാനുഗം ബുദ്ധിവശ്യം। ശ്രുതാനുഗാ ശാസ്ത്രാനുസാരിണീ ॥ 5-33-38 മഹാമനാഃ അധികേച്ഛാവാൻ। അകർമണാ ഹീനകർമണാ ദ്യൂതാദിനേത്യർഥഃ ॥ 5-33-42 സംസാരയതി ഭൃത്യാദിദ്വാരാ പ്രവർതയതി ॥ 5-33-46 നൈഷ്കർംയാത് അയത്നതഃ॥ 5-33-47 കദര്യം അദാതാരം ॥ 5-33-51 ഏകയാ ബുദ്ദ്യാ। ദ്വേ കാര്യാകാര്യേ വിനിശ്ചിത്യ സംയഗവധാര്യ। ത്രീൻ മിത്രോദാസീനശത്രൂൻ। ചതുർഭിഃ സാമദാനഭേദദണ്ഡൈഃ। മിത്രം സാംനൈവ ദാനഭേദാഭ്യാമുദാസീനം സർവൈഃ ശത്രും വശീകുരു । പഞ്ച ഇന്ദ്രിയാണി ജിത്വാ। ഷഡ്വിദിത്വാ സന്ധിവിഗ്രഹാദീൻ ജ്ഞാത്വാ। സപ്ത ഹിത്വാ-സ്ത്രിയോഽക്ഷാ മൃഗയാ പാനം വാക്പാരുഷ്യം ച പഞ്ചമം। മഹച്ച ദണ്ഡപാരുഷ്യമർഥദൂഷണമേവ ചേതി സപ്ത ഹേയാനി ത്യക്ത്വാ സുഖീ ഭവ ॥ 5-33-54 സത്യം യഥാർഥഭാഷണം। പാരാവാരസ്യ സമുദ്രസ്യ ॥ 5-33-69 യദ്ധം കനീയാൻ। ഭേദദാനേ മധ്യമഃ। സാമ ഉത്തമഃ 5-33-71 ത്വയിസതി ത്വത്പുത്രോഽധനോഽതസ്ത്വമേവ പാണ്ഡവാനാം രാജ്യം ദാതും പ്രഭുരസീത്യർഥഃ ॥ 5-33-75 ശരണം ഗൃഹം। വിഷമേപി സങ്കടേപി ॥ 5-33-76 ദീർഘസൂത്രൈഃ ക്ഷിപ്രസാധ്യേ കാര്യേ ചിരം കുർവദ്ധിഃ । അലസൈഃ കരിഷ്യാമീതി കാലഗമകൈഃ। ചാരണൈഃ സ്താവകൈഃ। അരണൈരിതിച്ഛേദോ കവാ। രണവിരോധിഭിർദ്യൂതാദ്യാസക്തൈരിത്യർഥഃ ॥ 5-33-77 വൃദ്ധഃ കുലധർമാനുപദിശതി। കുലീനഃ ശിശൂൻ ആചാരം ഗ്രാഹയതി। സഖാ ഹിതം വദതി। ഭഗിനീ ധനം രക്ഷതി ॥ 5-33-78 സാദ്യസ്കാനി സദ്യഃഫലാനി ॥ 5-33-79 ദേവതാഃ സ്വർഗഭാജഃ। സ്വർഗപദാർഥശ്ച- യന്ന ദുഃഖേന സംഭിന്നം ന ച ഗ്രസ്തമനന്തരം। അഭിലാഷോപനീതം ച തത്സുഖം സ്വഃപദാസ്പദം ഇത്യേവംരൂപഃ। അതസ്തേ സത്യസങ്കൽപാഃ। ധീമതാമഗസ്ത്യാദീനാമനുഭാവം സമുദ്രപാനാദിപ്രഭാവം। തേപി ദേവതുല്യാ ഇത്യർഥഃ। വിനയോപി ഗുരുപ്രസാദകരത്വേന സദ്യഃഫലഃ। വിനാശഹേതുഃ കർമാപി ചൌര്യാദികം തച്ച ത്വയ്യേവാസ്തി। തവ സർവം കർമ മാനാർഥമേവേതി ഭാഃ। പാപകർമണാം വിനാശനം വിനാശയിതുഃ സദ്യഃഫലം ॥ 5-33-82 പിതൄൻ അഗ്നിഷ്വാത്താദീൻ ഗോത്രപ്രവർതകാനൃഷീംശ്ച । മനുഷ്യാൻ പിത്രാദീൻ ॥ 5-33-83 ത്വാ ത്വാം। ഉപജീവ്യാഃ ഗുരവഃ । ഇഹ ലോകേ സാധിതാ മിത്രാദയാഃ। ഇഹ പരലോകേ ജൻമാന്തരേ വാ സ്വം സ്വം കാര്യം കുർവന്തീത്യർതഃ ॥ 5-33-84 ദൃതേശ്ചർമമയാജ്ജലപാത്രാത് 5-33-88 ഗോപാലസ്യ ഗ്രാമേ വാസേ വനവാസസാധ്യസ്യ ഗോരക്ഷണസ്യാഭാവഃ। നാപിതസ്യ വനേ വാസേ ഗ്രാമേ തത്കാര്യാഭാവ ഇതി ഭാവഃ ॥ 5-33-90 ഷണ്ണാമിതി। ആത്മനി ചിത്തേ നിത്യാനാം ഷണ്ണാം- കാമക്രോധൌ ശോകമോഹൌ മദമാനൌ ച ഷട്പദീത്യുക്താനാം। ഐശ്വര്യം വശിത്വം ॥ 5-33-95 നാതുരാഃ അരോഗാഃ ॥ 5-33-96 സ്വപ്രത്യയാ സ്വനിശ്ചയപൂർവികാ വൃത്തിവർതനം നതു ഗതാനുഗതികയേത്യർഥഃ ॥ 5-33-100 ദ്വേഷ്ടി മനസാനിഷ്ടം ചിന്തയതി। വിരുധ്യതേ കർമണാ ॥ 5-33-104 സന്നിപാതഃ സമരതം (ന്നഗർഭഃ) ॥ 5-33-107 ത്രിസ്ഥൂണം വാതപിത്തശ്ലേഷ്മാണഃ സ്ഥൂണായരൂ...। പഞ്ച സാക്ഷിവദുദാസീനാഃ ശബ്ദാദയോ ഗ്രാഹ്യാ യസ്മിൻ। ക്ഷേത്രജ്ഞാധി ....... വീവാധിഷ്ഠിതം ॥ 107 ॥ 5-33-108 മത്തേ മദ്യാദിനാ। പ്രമത്തോ വിഷയാന്തരാസക്തയാഽനവഹിതഃ। ഉൻമത്തേ ധാതുദോഷാത് ॥ 5-33-112 മാത്രാ ഉപരാധാനുസാരേണ ദണ്ഡപ്രമാണം । ബ്രാഹ്മണാദൌ അപരാധസ്യ ക്ഷഗാം ച ജ...തി ॥ 5-33-113 യുക്തഃ ഛി...പേക്ഷണി ഹിതഃ ॥ 113 ॥ 5-33-114 സംഭ്യ...ക്രോധ ന ച സ്ത്രിയോഽർഥേ യതതേ വിവാദം ഇതി കo പാഠഃ। 5-33-116 ന ........ഇതി । ഖo പാഠഃ। മാത്രാർഥേ അൽപാർഥേ ഇതി ......॥ 5-33-11. പ്രാതിഭാവ്യം പ്രതികൂലോ ഭാവഃ ചിത്താഭിപ്രായാ ......... പ്രാതിഭാവ്യം വിരോധം। അത്യാഹ അതികംയ ബ്രവീതി ॥ 5-33-122 ദംഭം പരവച്ചനേച്ഛയാ ധർമാനുഷ്ഠാനം ॥ 5-33-127 ജാത്യ അഭിജാതഃ ഉത്തമേ ആകരേ ജാതഃ ॥ 5-33-128 ആത്മനാ അപത്രപതേ പരൈരജ്ഞാതേഽപി സ്വവ്യലീകേ സ്വയമേവ ലജ്ജതേ ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 034
॥ ശ്രീഃ ॥
5.34. അധ്യായഃ 034
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
ധൃതരാഷ്ട്രേണ ദുര്യോധനാദിശ്രേയസ്സാധനപ്രശ്നേ വിദുരേണ നീതികഥനപൂർവകം യുധിഷ്ഠിരായ രാജ്യദാനസ്യ തത്സാധനത്വകഥനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-34-0 (32836)
ധൃതരാഷ്ട്ര ഉവാച। 5-34-0x (3450)
ജാഗ്രതോ ദഹ്യമാനസ്യ യത്കാര്യമനുപശ്യസി।
തദ്ബ്രൂഹി ത്വം ഹി നസ്താത ധർമാർഥകുശലഃ ശുചിഃ ॥ 5-34-1 (32837)
തസ്മാദ്യഥാവദ്വിദുര പ്രശാധി
പ്രജ്ഞാപൂർവം സർവമജാതശത്രോഃ।
യൻമന്യസേ പഥ്യമദീനസത്വ
ശ്രേയസ്കരം ബ്രൂഹി തദ്വൈ കുരൂണാം ॥ 5-34-2 (32838)
പാപാശങ്കീ പാപമേവാനുപശ്യൻ
പൃച്ഛാമി ത്വാം വ്യാകുലേനാത്മനാഹം ।
കജേ തൻമേ ബ്രൂഹി തത്പം യഥാവ-
ൻമനീഷിതം സർവമജാതശത്രോഃ ॥ 5-34-3 (32839)
വിദുര ഉവാച। 5-34-4x (3451)
ശുഭം വാ യദി വാ പാപം ദ്വേഷ്യം വാ യദി വാ പ്രിയം।
നാപൃഷ്ടഃ കസ്യചിദ്ബ്രൂയാദ്യഃ സ നേച്ഛേത്പരാഭവം ॥ 5-34-4 (32840)
തസ്മാദ്വക്ഷ്യാമി തേ രാജൻഹിതം യത്സ്യാൻകുരൂൻപ്രതി।
വചഃ ശ്രേയസ്കരം ധർംയം ബ്രുവതസ്തന്നിബോധ മേ ॥ 5-34-5 (32841)
മിഥ്യോപേതാനി കർമാണി സിദ്ധ്യേതാദീനി ഭാരത।
അനുപായപ്രയുക്താനി മാ സ്മ തേ....മനഃ കൃഥാഃ ॥ 5-34-6 (32842)
തഥൈവ യോഗവിഹിതം യത്തു കർമ ന സിധ്യതി।
ഉപായയുക്തം മേധാവീ ന തത്ര ഗ്ലപയേൻമനഃ ॥ 5-34-7 (32843)
അനുബന്ധാനവേക്ഷേത സാനുബന്ധേഷു കർമസു।
സംപ്രധാര്യ ച കുർവീത സഹസാ ന സമാചരേത് ॥ 5-34-8 (32844)
അനുബന്ധം ച സംപ്രേക്ഷ്യ വിപാകം ചൈവ കർമണാം।
ഉത്ഥാനമാത്മനശ്ചൈവ ധീരഃ കുർവീത വാ ന വാ ॥ 5-34-9 (32845)
യഃ പ്രമാണം ന ജാനാതി സ്ഥാനേ വൃദ്ധൌ തഥാ ക്ഷയേ।
കോശേ ജനപദേ ദണ്ഡേ ന സ രാജ്യേഽവതിഷ്ഠതേ ॥ 5-34-10 (32846)
യസ്ത്വേതാനി പ്രമാണാനി യഥോക്താന്യനുപശ്യതി।
യുക്തോ ധർമാർഥയോർജ്ഞാനേ സ രാജ്യമധിഗച്ഛതി ॥ 5-34-11 (32847)
ന രാജ്യം പ്രാപ്തമിത്യേവ വർതിതവ്യമസാംപ്രതം।
ശ്രിയം ഹ്യവിനയോ ഹന്തി ജരാ രൂപമിവോത്തമം ॥ 5-34-12 (32848)
ഭക്ഷ്യോത്തമപ്രതിച്ഛന്നം മത്സ്യോ ബഡിശമായസം।
അന്നാഭിലാഷീ ഗ്രസതേ നാനുബന്ധമവേക്ഷതേ ॥ 5-34-13 (32849)
യച്ഛക്യം ഗ്രസിതും ഗ്രസ്യം ഗ്രസ്തം പരിണമേച്ച യത്।
ഹിതം ച പരിണാമേ യത്തദാദ്യം ഭൂതിമിച്ഛതാ ॥ 5-34-14 (32850)
വനസ്പതേരപക്വാനി ഫലാനി പ്രചിനോതി യഃ।
സ നാപ്നോതി രസം തേഭ്യോ ബീജം ചാസ്യ വിനശ്യതി ॥ 5-34-15 (32851)
യസ്തു പക്വമുപാദത്തേ കാലേ പരിണതം ഫലം।
ഫലാദ്രസം സ ലഭതേ ബീജാച്ചൈവ ഫലം പുനഃ ॥ 5-34-16 (32852)
യഥാ മധു സമാദത്തേ രക്ഷൻപുഷ്പാണി ഷട്പദഃ।
തദ്വദർഥാൻമനുഷ്യേഭ്യ ആദദ്യാദവിഹിംസയാ ॥ 5-34-17 (32853)
പുഷ്പം പുഷ്പം വിചിന്വീത മൂലച്ഛേദം ന കാരയേത് ।
മാലാകാര ഇവാരാമേ ന യഥാംഗാരകാരകഃ ॥ 5-34-18 (32854)
കിം നു മേ സ്യാദിദം കൃത്വാ കിം നു മേ സ്യാദകുർവതഃ।
ഇതി കർമാണി സഞ്ചിന്ത്യ കുര്യാദ്വാ പുരുഷോ ന വാ ॥ 5-34-19 (32855)
അനാരഭ്യാ ഭവന്ത്യർഥാഃ കേചിന്നിത്യം യഥാഽഗതാഃ ।
കൃതഃ പുരുഷകാരോഽഹി ഭവേദ്യേഷു നിരർഥകഃ ॥ 5-34-20 (32856)
` അനർഥേ ചൈവ നിരതമർഥേ ചൈവ പരാങ്ഭുഖം।
ന തം ഭർതാരമിച്ഛന്തി ഷണ്ഢം പതിമിവ സ്ത്രിയഃ ॥ 5-34-21 (32857)
പ്രസാദോ നിഷ്ഫലോ യസ്യ ക്രോധശ്ചാപി നിരർഥകഃ।
ന തം ഭർതാരമിച്ഛന്തി ഷണ്ഢം പതിമിവ സ്ത്രിയഃ ॥ 5-34-22 (32858)
കാംശ്ചിദർഥാന്നരഃ പ്രാജ്ഞോ ലഘുമൂലാൻമഹാഫലാൻ ।
ക്ഷിപ്രമാരഭതേ കർതും ന ദീർഘയതി താദൃശാൻ ॥ 5-34-23 (32859)
ഋജു പശ്യതി യഃ സർവം ചക്ഷുഷാ നു പിബന്നിവ ।
ആസീനമപി തൂഷ്ണീകമനുരജ്യന്തി തം പ്രജാഃ ॥ 5-34-24 (32860)
സുപുഷ്പിതഃ സ്യാദഫലഃ ഫലിതഃ സ്യാദ്ദുരാരുഹഃ ।
അപക്വഃ പക്വസങ്കാശോ ന തു ശീര്യേത കർഹിചിത് ॥ 5-34-25 (32861)
ചക്ഷുഷാ മനസാ വാചാ കർമണാ ച ചതുർവിധം।
പ്രസാദയതി യോ ലോകം തം ലോകോഽനുപ്രസീദതി ॥ 5-34-26 (32862)
യസ്മാത്രസ്യന്തി ഭൂതാനി മൃഗവ്യാധാൻമൃഗാ ഇവ।
സാഗരാന്താമപി മഹീം ലബ്ധ്വാ സ പരിഹീയതേ ॥ 5-34-27 (32863)
പിതൃപൈതാമഹം രാജ്യം പ്രാപ്യാപി സ്വേന കർമണാ।
വായുരഭ്രമിവാസാദ്യ ഭ്രംശയത്യനയേ സ്ഥിതഃ ॥ 5-34-28 (32864)
ധർമമാചരതോ രാജ്ഞഃ സദ്ഭിശ്ചരിതമാദിതഃ।
വസുധാ വസുസംപൂർണാ വർധതേ ഭൂതിവർധനീ ॥ 5-34-29 (32865)
അഥ സന്ത്യജതോ ധർമമധർമം ചാനുതിഷ്ഠതഃ।
പ്രതിസംവേഷ്ടതേ ഭൂമിരഗ്നൌ ചർമാഹിതം യഥാ। 5-34-30 (32866)
യ ഏവ യത്നഃ ക്രിയതേ പരരാഷ്ട്രവിമർദനേ।
സ ഏവ യത്നഃ കർതവ്യഃ സ്വരാഷ്ട്രപരിപാലനേ । 5-34-31 (32867)
ധർമേണ രാജ്യം വിന്ദേത ധർമേണ പരിപാലയേത്।
ധർമമൂലാം ശ്രിയം പ്രാപ്യ ന ജഹാതി ന ഹീയതേ ॥ 5-34-32 (32868)
അപ്യുൻമത്താത്പ്രലപതോ ബാലാച്ച പരിജൽപതഃ।
സർവതഃ സാരമാദദ്യാദശ്മഭ്യ ഇവ കാഞ്ചനം ॥ 5-34-33 (32869)
സുവ്യാഹൃതാനി മഹതാം സുകൃതാനി തതസ്തതഃ।
സഞ്ചിന്വന്ധീര ആസീത ശിലാഹാരീ ശിലം യഥാ ॥ 5-34-34 (32870)
ഗന്ധേന ഗാവഃ പശ്യന്തി വേദൈഃ പശ്യന്തി ബ്രാഹ്മണാഃ ।
ചാരൈഃ പശ്യന്തി രാജാനശ്ചക്ഷുർഭ്യാമിതരേ ജനാഃ ॥ 5-34-35 (32871)
ഭൂയാംസം ലഭതേ ക്ലേശം യാ ഗൌർഭവതി ദുർദുഹാ ।
അഥ യാ സുദുഘാ രാജന്നൈവ താം വിതുദന്ത്യപി ॥ 5-34-36 (32872)
യദതപ്തം പ്രണമതി ന തത്സന്താപമർഹതി।
യച്ച സ്വയം നതം ദാരു ന തത്സംനാമയേദ്ബുധഃ ॥ 5-34-37 (32873)
ഏതയോപമയാ ധീരഃ സന്നമേത ബലീയസേ।
ഇന്ദ്രായ സ പ്രണമതേ നമതേ യോ ബലീയസേ ॥ 5-34-38 (32874)
പർജന്യനാഥാഃ പശവോ രാജാനോ മന്ത്രിബാന്ധവാഃ।
പതയോ ബാന്ധവാഃ സ്ത്രീണാം ബ്രാഹ്മണാ വേദബാന്ധവാഃ ॥ 5-34-39 (32875)
സത്യേന രക്ഷ്യതേ ധർമോ വിദ്യാ യോഗേന രക്ഷ്യതേ ।
മൃജയാ രക്ഷ്യതേ രൂപം കുലം വൃത്തേന രക്ഷ്യതേ ॥ 5-34-40 (32876)
മാനേന രക്ഷ്യതേ ധാന്യമശ്വാന്രക്ഷേദനുക്രമാത്।
അഭീക്ഷ്ണദർശനാദ്ഗാവഃ സ്ത്രിയോ രക്ഷ്യാഃ കുചേലതഃ ॥ 5-34-41 (32877)
ന കുലം വൃത്തഹീനസ്യ പ്രമാണമിതി മേ മതിഃ।
അന്തേഷ്വപി ഹി ജാതാനാം വൃത്തമേവ വിശിഷ്യതേ ॥ 5-34-42 (32878)
യ ഈർഷുഃ പരവിത്തേഷു രൂപേ വീര്യേ കുലാന്വയേ ।
സുഖസൌഭാഗ്യസത്കാരേ തസ്യ വ്യാധിരനന്തകഃ ॥ 5-34-43 (32879)
അകാര്യകരണാദ്ഭീതഃ കാര്യാണാം ച വിവർജനാത്।
അകാലേ മന്ത്രഭേദാച്ച യേന മാദ്യേന്ന തത്പിബേത് ॥ 5-34-44 (32880)
വിദ്യാമദോ ധനമദസ്തൃതീയോഽഭിജനോ മദഃ।
മദാ ഏതേഽവലിപ്താനാമേത ഏവ സതാം ദമാഃ ॥ 5-34-45 (32881)
അസന്തോഽഭ്യർഥിതാഃ സദ്ഭിഃ ക്വചിത്കാര്യേ കദാചന।
മന്യന്തേ സന്തമാത്മാനമസന്തമപി വിശ്രുതം ॥ 5-34-46 (32882)
ഗതിരാത്മവതാം സന്തഃ സന്ത ഏവ സതാം ഗതിഃ ।
അസതാം ച ഗതിഃ സന്തോ ന ത്വസന്തഃ സതാം ഗതിഃ ॥ 5-34-47 (32883)
ജിതാ സഭാ വസ്ത്രവതാ മിഷ്ടാശാ ഗോമതാ ജിതാ।
അധ്വാ ജിതോ യാനവതാ സർവം ശീലവതാ ജിതം ॥ 5-34-48 (32884)
ശീലം പ്രധാനം പുരുഷേ തദ്യസ്യേഹ പ്രണശ്യതി।
ന തസ്യ ജീവിതേനാർഥോ ന ധനേന ന ബന്ധുഭിഃ ॥ 5-34-49 (32885)
ആഢ്യാനാം മാംസപരമം മധ്യാനാം ഗോരസോത്തരം।
തൈലോത്തരം ദരിദ്രാണാം ഭോജനം ഭരതർഷഭ ॥ 5-34-50 (32886)
സംപന്നതരമേവാന്നം ദരിദ്രാ ഭുഞ്ജതേ സദാ।
ശ്രുത്സ്വാദുതാം ജനയതി സാ ചാഢ്യേഷു സുദുർലഭാ ॥ 5-34-51 (32887)
പ്രായേണ ശ്രീമതാം ലോകേ ഭോക്തും ശക്തിർന വിദ്യതേ।
ജീര്യന്ത്യപി ഹി കാഷ്ഠാനി ദരിദ്രാണാം മഹീപതേ ॥ 5-34-52 (32888)
അവൃത്തിർഭയമന്ത്യാനാം മധ്യാനാം മരണാദ്ഭയം ।
ഉത്തമാനാം തു മർത്യാനാമവമാനാത്പരം ഭയം ॥ 5-34-53 (32889)
ഐശ്വര്യമദപാപിഷ്ഠാ മദാഃ പാനമദാദയഃ ।
ഐശ്വര്യമദമത്തോ ഹി നോ പതിത്വാഽവബുധ്യതേ ॥ 5-34-54 (32890)
ഇന്ദ്രിയൌരിന്ദ്രിയാർഥേഷു വർതമാനൈരനിഗ്രഹൈഃ ।
തൈരയം താപ്യതേ ലോകോ നക്ഷത്രാണി ഗ്രഹൈരിവ ॥ 5-34-55 (32891)
യോ ജിതഃ പഞ്ചവർഗേണ സഹജേനാത്മകർഷിണാ ।
ആപദസ്തസ്യ വർധന്തേ ശുക്ലപക്ഷ ഇവോഡുരാട് ॥ 5-34-56 (32892)
അവിജിത്യ യ ആത്മാനമമാത്യാന്വിജിഗീഷതേ ।
അമിത്രാന്വാ ജിതാമാത്യഃ സോഽവശഃ പരിഹീയതേ ॥ 5-34-57 (32893)
ആത്മാനമേവ പ്രഥമം ദ്വേഷ്യരൂപേണ യോജയേത് ।
തതോഽമാത്യാനമിത്രാംശ്ച ന മോഘം വിജിഗീഷതേ ॥ 5-34-58 (32894)
വശ്യേന്ദ്രിയം ജിതാമാത്യം ധൃതദണ്ഡം വികാരിഷു ।
പരീക്ഷ്യകാരിണം ധീരമത്യന്തം ശ്രീർനിഷേവതേ ॥ 5-34-59 (32895)
രഥഃ ശരീരം പുരുഷസ്യ രാജ-
ന്നാത്മാ നിയന്തേന്ദ്രിയാണ്യസ്യ ചാശ്വാഃ।
തൈരപ്രമത്തഃ കുശലീ സദശ്വൈ-
ർദാന്തൈഃ സുഖം യാതി രഥീവ ധീരഃ ॥ 5-34-60 (32896)
ഏതാന്യനിഗൃഹീതാനി വ്യാപാദയിതുമപ്യലം।
അവിധേയാ ഇവാദാന്താഃ സരഥം സാരഥിം ഹയം ॥ 5-34-61 (32897)
അനർഥമർഥതഃ പശ്യന്നർഥം ചൈവാപ്യനർഥതഃ।
ഇന്ദ്രിയൈരജിതൈർബാലഃ സുദുഃഖം മന്യതേ സുഖം ॥ 5-34-62 (32898)
ധർമാർഥൌ യഃ പരിത്യജ്യ സ്യാദിന്ദ്രിയവശാനുഗഃ ।
ശ്രീപ്രാണധനദാരേഭ്യഃ ക്ഷിപ്രം സ പരിഹീയതേ ॥ 5-34-63 (32899)
അർഥാനാമീശ്വരോ യഃ സ്യാദിന്ദ്രിയാണാമനീശ്വരഃ।
ഇന്ദ്രിയാണാമനൈശ്വര്യാദൈശ്വാര്യാദ്ഭൂശ്യതേ ഹി സഃ ॥ 5-34-64 (32900)
ആത്മനാത്മാനമന്വിച്ഛേൻമനോബുദ്ധീന്ദ്രിയൈര്യതൈഃ ।
ആത്മാ ഹ്യേവാത്മനോ ബന്ധുരാത്മൈവ രിപുരാത്മനഃ ॥ 5-34-65 (32901)
ബന്ധുരാത്മാത്മനസ്തസ്യ യേനൈവാത്മാത്മനാ ജിതഃ।
സ ഏവ നിയതോ ബന്ധുഃ സ ഏവ നിയതോ രിപുഃ ॥ 5-34-66 (32902)
ക്ഷുദ്രാക്ഷേണേവ ജാലേന ഝപാവപിഹിതാവുരൂ।
കാമശ്ച രാജൻക്രോധശ്ച തൌ പ്രജ്ഞാനം വിലുംപതഃ ॥ 5-34-67 (32903)
സമവേക്ഷ്യേഹ ധർമാർഥൌ സംഭാരാന്യോഽധിഗച്ഛതി।
സ വൈ സംഭൃതസംഭാരഃ സതതം സുഖമേധതേ ॥ 5-34-68 (32904)
യഃ പഞ്ചാഭ്യന്തരാഞ്ശത്രൂനവിജിത്യ മനോമയാൻ।
ജിഗീഷതി രിപൂനന്യാന്രിപവോഽഭിഭവന്തി തം ॥ 5-34-69 (32905)
ദൃശ്യന്തേ ഹി മഹാത്മാനോ ബധ്യമാനാഃ സ്വകർമഭിഃ।
ഇന്ദ്രിയാണാമനീശത്വാദ്രാജാനോ രാജ്യവിഭ്രമൈഃ ॥ 5-34-70 (32906)
അസന്ത്യാഗാത്പാപകൃതാമപാപാം-
സ്തുല്യോ ദണ്ഡഃ സ്പൃശതേ മിശ്രഭാവാത്।
ശുഷ്കേണാർദ്രം ദഹ്യതേ മിശ്രഭാവാ-
ത്തസ്മാത്പാപൈഃ സഹ സന്ധിം ന കുര്യാത് ॥ 5-34-71 (32907)
നിജാനുത്പതതഃ ശത്രൂൻപശ്ച പഞ്ചപ്രയോജനാൻ।
യോ മോഹാന്ന നിഗൃഹ്ണാതി തമാപദ്ഗ്രസതേ നരം ॥ 5-34-72 (32908)
അനസൂയാർജവം ശൌചം സന്തോഷഃ പ്രിയവാദിതാ।
ദമഃ സത്യമനായാസോ ന ഭവന്തി ദുരാത്മനാം ॥ 5-34-73 (32909)
ആത്മജ്ഞാനമാനായാസസ്തിതിക്ഷാ ധർമനിത്യതാ।
വാക്ചൈവ ഗുപ്താ ദാനം ച നൈതാന്യന്ത്യേഷു ഭാരത ॥ 5-34-74 (32910)
ആക്രോശപരിവാദാഭ്യാം വിഹിംസന്ത്യബുധാ ബുധാൻ।
വക്താ പാപമുപാദത്തേ ക്ഷമമാണോ വിമുച്യതേ ॥ 5-34-75 (32911)
ഹിംസാ ബലമസാധൂനാം രാജ്ഞാം ദണ്ഡവിധിർബലം ।
ശുശ്രൂപാ തു വലം സ്ത്രീണാം ക്ഷമാ ഗുണവതാം ബലം ॥ 5-34-76 (32912)
വാക്സംയമോ ഹി നൃപതേ സുദുഷ്കരതമോ മതഃ।
അർഥവച്ച വിചിത്രം ച ന ശക്യം ബഹു ഭാഷിതും ॥ 5-34-77 (32913)
അഭ്യാവഹതി കല്യാണം വിവിധം വാക് സുഭാഷിതാ ।
സൈവ ദുർഭാഷിതാ രാജന്നനർഥായോപപദ്യതേ ॥ 5-34-78 (32914)
രോഹതേ സായകൈർവിദ്ധം വനം പരശുനാ ഹതം।
വാചാ ദുരുക്തം ബീഭത്സം ന സംരോഹതി വാക്ക്ഷതം॥ 5-34-79 (32915)
കർണിനാലീകനാരാചാന്നിർഹരന്തി ശരീരതഃ।
വാക്ഛശല്യസ്തു ന നിർഹർതും ശക്യോ ഹൃദിശയോ ഹി സഃ ॥ 5-34-80 (32916)
വാക്സായകാ വദനാന്നിഷ്പതന്തി
യൈരാഹതഃ ശോചതി രാത്ര്യഹാനി।
പരസ്യ നാമർമസു തേ പതന്തി
താൻപണ്ഡിതോ നാവസൃജേത്പരേഭ്യഃ ॥ 5-34-81 (32917)
യസ്മൈ ദേവാഃ പ്രയച്ഛന്തി പുരുഷായ പരാഭവം।
ബുദ്ധിം തസ്യാപകർഷന്തി സോഽവാചീനാനി പശ്യതി॥ 5-34-82 (32918)
ബുദ്ധൌ കലുഷഭൂതായാം വിനാശേ പ്രത്യുപസ്ഥിതേ।
അനയോ നയസങ്കാശോ ഹൃദയാന്നാപസർപതി ॥ 5-34-83 (32919)
സേയം ബുദ്ധിഃ പരീതാ തേ പുത്രാണാം ഭരതർഷഭ ।
പാണ്ഡവാനാം വിരോധേന ന ചൈനാനവബുധ്യസേ ॥ 5-34-84 (32920)
രാജാ ലക്ഷണസംപന്നസ്ത്രൈലോക്യസ്യാപി യോ ഭവേത്।
ശിഷ്യസ്തേ ശാസിതാ സോഽസ്തു ധൃതരാഷ്ട്ര യുധിഷ്ഠിരഃ ॥ 5-34-85 (32921)
അതീവ സർവാൻപുത്രാംസ്തേ ഭാഗധേയപുരസ്കൃതഃ।
തേജസാ പ്രജ്ഞയാ ചൈവ യുക്തോ ധർമർഥതത്ത്വവിത് ॥ 5-34-86 (32922)
അനുക്രോശാദാനൃശംസ്യാദ്യോഽസൌ ധർമഭൃതാം വരഃ।
ഗൌരവാത്തവ രാജേന്ദ്ര ബഹൂൻക്ലേശാംസ്തിതിക്ഷതി ॥ ॥ 5-34-87 (32923)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി പ്രജാഗരപർവണി ചതുസ്ത്രിംശോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-34-1 ദഹ്യമാനസ്യ ചിന്താഗ്നിനേതി ...... ॥ 5-34-2 അജാതശത്രോഃ പധ്യേ കുരൂണാം ച ശ്രേയസ്കരം ॥ 5-34-3 പാപാശങ്കീ ഭാവിദുഃഖാദുഹ്രിജൻ। പാപം സ്വകൃതം പർവാപരാധം പശ്യൻ ॥ 5-34-6 മിഥ്യോപേതാനി കപടദ്യുതാദീനി। അനുപപ്യൈഃ അസദപായൈഃ പ്രയുക്താനി ദുഃഖഫലാനീത്യർഥഃ ॥ 5-34-8 അനുബന്ധാൻ പ്രയോജനാനി ॥ 5-34-12 അസാംപ്രതം അയുക്തം യഥാ സ്യാത്തഥാ ന വർതിതവ്യം ॥ 5-34-13 മുഖേ മുഷ്ടിമന്തേ മൃത്യുദം കർമ ന കർതവ്യമിത്യർഥഃ। അനുബന്ധേ പശ്ചാദ്ബന്ധം ॥ 5-34-14 ആദ്യം ഭക്ഷണീയം ॥ 5-34-18 അംഗാരകാരകോ ഹി മൂലത ഉത്കൃത്യ കാഷ്ഠം ദഹതി । അംഗാര ഇംഗാലഃ ॥ 5-34-20 അനാരഭ്യാഃ പ്രബലൈഃ സഹ വൈരാദയഃ। അഗതാഃ കദാചിദപ്യപ്രാപ്താഃ ॥ 5-34- 23 ലഘുമൂലാൻ അൽപോപായനാൻ ॥ 5-34- 25 സുപുഷ്പിതഃ വാചാ ചക്ഷുഷാ ചാനുഗ്രഹം ദർശയന്നപി അഫലഃ സ്യാത്। ഭൃത്യേ ന ധനേന വർധയേത്। സഫലോപി സൻ ദുരാരുഹഃ ഭൃത്യവശ്യോ ന ഭവേത്। അപക്വ ഇതി। അന്തർബലഹീനോഽപി ബലവത്താം ബഹിഃ പ്രകാശയേദേവേത്യർഥഃ ॥ 5-34-26 കർമണാ ദാനേന। ലോകം ഭൃത്യവർഗം ॥ 5-34-29 ആദിതഃ ആദികാലാത് സദ്ഭിരാചരിതം ധർമമാചരത ഇത്യന്വയഃ ॥ 5-34-30 പ്രതിസംവേഷ്ടതേ സങ്കുചതി । ബഹുഫലം ന പ്രയച്ഛതീത്യർഥഃ ॥ 5-34-32 ന ജഹാതി ശ്രിയം ॥ 5-34-34 സുവ്യാഹൃതാനി പാണ്ഡിത്യവചനാനി സുകൃതാനി തദുപദിഷ്ടകർമാണി। ശിലം കണിശാദ്യർജനം ॥ 5-34-40 യോഗേന അഭ്യാസേന। മൃജയാ ഉദ്വർതനേന ॥ 5-34-41 അനുക്രമഃ വ്യായാമശിക്ഷാദിഃ । മാനം ദ്രോണാദി ॥ 5-34-42 പ്രമാണം ധർമസ്യ കാരണം ॥ 5-34-44 അകാലേ ഇഷ്ടസിദ്ധഏ പ്രാക് ഭീതഃ സ്യാത്। യേന മാദ്യേത് ലോഭാദിനാ തന്ന പിബേത് നാശ്രയേത് ॥ 5-34-45 അഭിജനഃ സഹായഃ ॥ 5-34-51 സംപന്നം മിഷ്ടം ॥ 5-34-53 ശീലാഭാവേ സത്സു അവമാനോ മഹാൻ ക്ലേശ ഇത്യാഹ അവൃത്തീതി ॥ 5-34-54 ഐശ്വര്യമദഃ പാപിഷ്ഠോ നിന്ദിതതമോ യേഭ്യസ്തേ പാനമദാദയോ മദാഃ ॥ 5-34-55 ഇന്ദ്രിയാർഥേഷു ശബ്ദാദിഷു ഗ്രഹൈഃ സൂര്യാദിഭിഃ ॥ 5-34-56 പഞ്ചവർഗഃ ശ്രോത്രാദിഗണഃ ॥ 5-34-58 ആത്മാനം മനഃ ॥ 5-34-61 വ്യാപാദയിതും നാശയിതും। അവിധേയാഃ അവശാഃ ॥ 5-34-62 അർഥതോഽർഥഹേതോഃ। അനർഥതഃ അന്യായതഃ ॥ 5-34-67 ക്ഷുദ്രാക്ഷേണ സൂക്ഷ്മഛിദ്രേണ പ്രജ്ഞാനം തൌ നാശയതഃ। ജാലമിവ മഹാമീനാവിത്യർഥഃ ॥ 5-34-68 സമവേക്ഷ്യ അനുരുധ്യ। സംഭാരാൻ ജയസാധനാനി ॥ 5-34-70 രാജാനോ രാവണാദയഃ। രാജ്യവിഭ്രമൈഃ ഐശ്വര്യവിലാസൈഃ । സ്വകർമഭിഃ സീതാഹരണാദിഭിഃ ॥ 5-34-72 പഞ്ച ഇന്ദ്രിയാണി പഞ്ചപ്രയോജനാനി ശബ്ദശ്രവണാദീനി യേഷാം താൻ। ഉത്പതതഃ ഉത്പഥേന ഗച്ഛതഃ ॥ 5-34-73 അനായാസഃ അചാഞ്ചല്യം ॥ 5-34-74 തിതിക്ഷാ ദ്വന്ദ്വസഹനശീലതാ। വാക്ഗുപ്താ അസംബദ്ധപ്രലാപാദ്രക്ഷിതാ। അന്ത്യേഷു നീചേഷു ॥ 5-34-75 ആക്രോശോ രൂക്ഷഭാഷണം। പരിവാദോ നിന്ദാ ॥ 5-34-77 വാക്യസംയമോ നിയതം വചനം। വിചിത്രം ചമത്കാരയുക്തം॥ 5-34-79 ബീഭത്സം നിന്ദിതം യതോ ന സംരോഹതി ॥ 5-34-80 കർണീ കർണാകൃതിഫലകോ ബാണഃ। നാലീകഃ നലികയാ പ്രക്ഷേപ്യോ ബാണഃ। നിർഹരന്തി നിഃസാരയന്തി ॥ 5-34-81 നാമർമസു കിന്തു മർമസ്യേവ ॥ 5-34-82 അവാചീനാനി നീചകർമാണി ॥ 5-34-85 ശിഷ്യസ്തേ ത്വദാജ്ഞകാരീ। ശാസിതാ പൃഥിവ്യാഃ ॥ 5-34-86 ഭാഗധേയേ രാജ്യാംശേ പുരസ്കൃതഃ 5-34-87 അനുക്രോശാത് ദയാലുത്വാത്। ആനൃശംസ്യാത് അക്രൌര്യാത് ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 035
॥ ശ്രീഃ ॥
5.35. അധ്യായഃ 035
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
വിദുരേണ ധൃതരാഷ്ട്രംപ്രതി സുധന്വവിരോചനസംവാദാദികഥനപൂർവകം പാണ്ഡവേഷു പുത്രതൌല്യേന വൃത്തിവിധാനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-35-0 (32924)
ധൃതരാഷ്ട്ര ഉവാച। 5-35-0x (3452)
ബ്രൂഹി ഭൂയോ മഹാബുദ്ധേ ധർമാർഥസഹിതം വചഃ।
ശ്രൃണ്വതോ നാസ്തി മേ തൃപ്തിർവിചിത്രാണീഹ ഭാഷസേ ॥ 5-35-1 (32925)
വിദുര ഉവാച। 5-35-2x (3453)
സർവതീർഥേഷു വാ സ്നാനം സർവഭൂതേഷു ചാർജവം।
ഉഭേ ത്വേതേ സമേ സ്യാതാമാർജവം വാ വിശിഷ്യതേ। 5-35-2 (32926)
ആർജവം പ്രതിപദ്യസ്വ പുത്രേഷു സതതം വിഭോ।
ഇഹ കീർതി പരാം പ്രാപ്യ പ്രേത്യ സ്വർഗമവാപ്സ്യസി ॥ 5-35-3 (32927)
യാവത്കീർതിർമനുഷ്യസ്യ പുണ്യാ ലോകേ പ്രഗീയതേ।
താവത്സ പുരുഷവ്യാഘ്ര സ്വർഗലോകേ മഹീയതേ॥ 5-35-4 (32928)
അത്രാപ്യുദാഹരന്തീമമിതിഹാസം പുരാതനം।
വിരോചനസ്യ സംവാദം കേശിന്യർഥേ സുധന്വനാ ॥ 5-35-5 (32929)
സ്വയംവരേ സ്ഥിതാ കന്യാ കേശിനീ നാമ നാമതഃ।
രൂപേണാപ്രതിമാ രാജന്വിശിഷ്ടപതികാംയയാ ॥ 5-35-6 (32930)
വിരോചനോഽഥ ദൈതേയസ്തദാ തത്രാജഗാമ ഹ।
പ്രാപ്തുമിച്ഛംസ്തതസ്തത്ര ദൈത്യേന്ദ്രം പ്രാഹ കേശിനീ ॥ 5-35-7 (32931)
കേശിന്യുവാച। 5-35-8x (3454)
കിം ബ്രാഹ്മണാഃ സ്വിച്ഛ്രേയാംസോ ദിതിജാഃ സ്വിദ്വിരോചന
അഥ കേന സ്മ പര്യങ്കം സുധന്വാ നാധിരോഹതി ॥ 5-35-8 (32932)
വിരോചന ഉവാച। 5-35-9x (3455)
പ്രാജാപത്യാസ്തു വൈ ശ്രേഷ്ഠാ വയം കേശിനി സത്തമാഃ।
അസ്മാകം ഖൽവിമേ ലോകാഃ കേ ദേവാഃ കേ ദ്വിജാതയഃ 5-35-9 (32933)
കേശിന്യുവാച। 5-35-10x (3456)
ഇഹൈവാവാം പ്രതീക്ഷാവ ഉപസ്ഥാനേ വിരോചന।
സുധന്വാ പ്രാതരാഗന്താ പശ്യേയം വാം സമാഗതൌ ॥ 5-35-10 (32934)
വിരോചന ഉവാച। 5-35-11x (3457)
തഥാ ഭദ്രേ കരിഷ്യാമി യഥാ ത്വം ഭീരു ഭാഷസേ।
സുധന്വാനം ച മാം ചൈവ പ്രാതർദ്രഷ്ടാസി സംഗതൌ ॥ 5-35-11 (32935)
വിദുര ഉവാച। 5-35-12x (3458)
അതീതായാം ച ശർവര്യാമുദിതേ സൂര്യമണ്ഡലേ।
അഥാജഗാമ തം ദേശം സുധന്വാ രാജസത്തമ।
വിരോചനോ യത്ര വിഭോ കേശിന്യാ സഹിതഃ സ്ഥിതഃ ॥ 5-35-12 (32936)
സുധന്വാ ച സമാഗച്ഛത്പ്രാഹ്ലാദിം കേശിനീം തഥാ।
സമാഗതം ദ്വിജം ദൃഷ്ട്വാ കേശിനീ ഭരതർഷഭ।
പ്രത്യുത്ഥായാസനം തസ്മൈ പാദ്യമർഘ്യം ദദൌ പുനഃ ॥ 5-35-14a` ഇതി ഹോവാച വചനം വിരോചനമനുത്തമം।
ആസ്സ്വ തൽപേ ഹി സൌവർണേ പ്രാഹ്ലാദേ ബ്രാഹ്മണസ്ത്വഹം ॥' 5-35-13 (32937)
അന്വാലഭേ ഹിരൺമയം പ്രാഹ്ലാദേ തേ വരാസനം।
ഏകത്വമുപസംപന്നോ നത്വാസോഽഹം ത്വയാ സഹ ॥ 5-35-15 (32938)
വിരോചന ഉവാച। 5-35-16x (3459)
തവാർഹതേ തു ഫലകം കൂർചം വാപ്യഥവാ ബൃസീ।
സുധന്വന്ന ത്വമർഹോഽസി മയാ സഹ സമാസനം ॥ 5-35-16 (32939)
സുധന്വോവാച। 5-35-17x (3460)
പിതാപുത്രൌ സഹാസീതാം ദ്വൌ വിപ്രൌ ക്ഷത്രിയാവപി।
വൃദ്ധൌ വൈശ്യൌ ച ശൂദ്രൌ ച ന ത്വന്യാവിതരേതരം ॥ 5-35-17 (32940)
പിതാ ഹി തേ സമാസീനമുപാസീതൈവ മാമധഃ।
ബാലഃ സുഖൈധിതോ ഗേഹേ ന ത്വം കിഞ്ചന ബുധ്യസേ ॥ 5-35-18 (32941)
വിരോചന ഉവാച। 5-35-19x (3461)
ഹിരണ്യം ച ഗവാശ്വം ച യദ്വിത്തമസുരേഷു നഃ।
സുധന്വന്വിപണേ തേന പ്രശ്നം പൃച്ഛാവ യേ വുദുഃ ॥ 5-35-19 (32942)
സുധന്വോവാച। 5-35-20x (3462)
ഹിരണ്യം ച ഗവാശ്വം ച തവൈവാസ്തു വിരോചന।
പ്രാണയോസ്തു പണം കൃത്വാ പ്രശ്നം പൃച്ഛാവ യേ വിദുഃ ॥ 5-35-20 (32943)
വിരോചന ഉവാച। 5-35-21x (3463)
ആവാം കുത്ര ഗമിഷ്യാവഃ പ്രാണയോർവിപണേ കൃതേ।
ന തു ദേവേഷ്വഹം സ്ഥാതാ ന മനുഷ്യേഷു കർഹിചിത് ॥ 5-35-21 (32944)
സുധന്വോവാച। 5-35-22x (3464)
പിതരം തേ ഗമിഷ്യാവഃ പ്രാണയോർവിപണേ കൃപേ।
പുത്രസ്യാപി സ ഹേതോർഹി പ്രഹ്ലാദോ നാനൃതം വദേത് ॥ 5-35-22 (32945)
വിദുര ഉവാച। 5-35-23x (3465)
ഏവം കൃതപണൌ ക്രുദ്ധൌ തത്രാഭിജഗ്മതുസ്തദാ।
വിരോചനസുധന്വാനൌ പ്രഹ്ലാദൌ യത്ര തിഷ്ഠതി ॥ 5-35-23 (32946)
പ്രഹ്ലാദ ഉവാച। 5-35-24x (3466)
ഇമൌ തൌ സംപ്രദൃശ്യേതേ യാഭ്യാം ന ചരിതം സഹ।
ആശീവിഷാവിവ ക്രുദ്ധാവേകമാർഗാവിഹാഗതൌ ॥ 5-35-24 (32947)
കിം വൈ സഹൈവം ചരഥോ ന പുരാ ചരഥഃ സഹ।
വിരോചനൈതത്പൃച്ഛാമി കിം തേ സഖ്യം സുധന്വനാ ॥ 5-35-25 (32948)
വിരോചന ഉവാച। 5-35-26x (3467)
ന മേ സുധന്വനാ സഖ്യം പ്രാണയോർവിപണാവഹേ।
പ്രഹ്ലാദ തത്ത്വം പൃച്ഛാമി മാ പ്രശ്നമനൃതം വദേഃ ॥ 5-35-26 (32949)
പ്രഹ്ലാദ ഉവാച। 5-35-27x (3468)
ഉദകം മധുപർകം ചാപ്യാനയന്തു സുധന്വനേ।
ബ്രഹ്മന്നഭ്യർചനീയോഽസി ശ്വേതാ ഗൌഃ പീവരീ കൃതാ ॥ 5-35-27 (32950)
സുധന്വോവാച। 5-35-28x (3469)
ഉദകം മധുപർകം ച പ്രശ്നവാചാർപിതം മമ।
പ്രഹ്ലദ ത്വം തു മേ തഥ്യം പ്രശ്നം പ്രബ്രൂഹി പൃച്ഛതഃ।
കിം ബ്രാഹ്മണാഃ സ്വിച്ഛ്രേയാംസ ഉതാഹോ സ്വിദ്വിരോചനഃ 5-35-28 (32951)
പ്രഹ്ലാദ ഉവാച। 5-35-29x (3470)
` ന കൽമാഷോ ന കപിലോ ന കൃഷ്ണോ ന ച ലോഹിതഃ।
അണീയാൻക്ഷുരധാരായാഃ കോ ധർമം വക്തുമർഹിതി ॥ 5-35-29 (32952)
അഭിവാദ്യോ ഭവാൻബ്രഹ്മൻസാക്ഷ്യേ ചൈവ നിയോജിതഃ ।'
പുത്ര ഏകോ മമ ബ്രഹ്മംസ്ത്വം ച സാക്ഷാദിഹാസ്ഥിതഃ ।
തയോർവിവദതോഃ പ്രശ്നം കഥമസ്മദ്വിധോ വദേത് ॥ 5-35-30 (32953)
സുധന്വോവാച। 5-35-31x (3471)
` യദേതത്ത്വം ന വക്ഷ്യസി യദി വാപി വിവക്ഷ്യസി।
പ്രഹ്ലാദ പ്രശ്നമതുലം മൂർധാ തേ വിഫലിഷ്യതി ॥ 5-35-31 (32954)
വിദുര ഉവാച। 5-35-32x (3472)
ആദിത്യേന സഹായാന്തം പ്രഹ്ലാദോ ഹംസമബ്രവീത്।
ധൃതരാഷ്ട്ര മഹാപ്രാജ്ഞ സർവജ്ഞം സർവദർശിനം ॥ 5-35-32 (32955)
പ്രഹ്ലാദ ഉവാച। 5-35-33x (3473)
പുത്രോ വാഽന്യോ ഭവേദ്ബ്രഹ്മൻസാക്ഷ്യേ ചാപി ഭവേത്സ്ഥിതഃ।
തയോർവിവദതോർഹംസ കഥം ധർമഃ പ്രവർതതേ ॥ 5-35-33 (32956)
ഹംസ ഉവാച।' 5-35-34x (3474)
ഗാം പ്രദദ്യാദൌരസായ യദ്വാന്യത്സ്യാത്പ്രിയം ധനം।
ദ്വയോർവിവദതോ രാജൻപ്രശ്നം സത്യം യഥാ വദേത് ॥ 5-35-34 (32957)
പ്രഹ്ലാദ ഉവാച। 5-35-35x (3475)
അഥ യോ നൈവ പ്രബ്രൂയാത്സത്യം വാ യദി വാഽനൃതം।
ഹംസ തത്വം ച പൃച്ഛാമി കിയദേനഃ കരോതി സഃ ॥ 5-35-35 (32958)
`ഹംസ ഉവാച 5-35-36x (3476)
പൃഷ്ടോ ധർമം ന വിബ്രൂയാദ്ഗോകർണശിഥിലം ചരൻ।
ധർമാദ്ഭ്രശ്യതി രാജംസ്തു നാസ്യ ലോകോഽസ്തി ന പ്രജാഃ । 5-35-36 (32959)
ധർമ ഏതാൻസംരുജതി യഥാ നദ്യസ്തു കൂലജാൻ।
യേ ധർമമനുപശ്യന്തസ്തൂഷ്ണീം ധ്യായന്ത ആസതേ ॥ 5-35-37 (32960)
ശ്രേഷ്ഠോഽർധം തു ഹരേത്തത്ര ഭവേത്പാദശ്ച കർതരി।
പാദസ്തേഷു സഭാസത്സു യത്ര നിന്ദ്യോ ന നിന്ദ്യതേ ॥ 5-35-38 (32961)
അനേനാ ഭവതി ശ്രേഷ്ഠോ മുച്യന്തേഽപി സഭാസദഃ।
കർതാരമേനോ ഗച്ഛേദ്വാ നിന്ദ്യോ യത്ര ഹി നിന്ദ്യതേ ॥ 5-35-39 (32962)
പ്രഹ്ലാദ ഉവാച। 5-35-40x (3477)
മോഹാദ്വാ ചൈവ കാമാദ്വാ മിഥ്യാവാദം യദി ബ്രുവൻ।
ധൃതരാഷ്ട്ര തത്വം പൃച്ഛാമി ദുർവിവക്താ തു കിം വസേത് ॥ 5-35-40 (32963)
ഹംസ ഉവാച।' 5-35-41x (3478)
യാം രാത്രിമധിവിന്നാ സ്ത്രീ യാം ചൈവാക്ഷപരാജിതഃ।
യാം ച ഭാരാഭിതപ്താംഗോ ദുർവിവക്താ തു താം വസേത് ॥ 5-35-41 (32964)
നഗരേ പ്രതിരുദ്ധഃ സൻബഹിർദ്വാരേ ബുഭുക്ഷിതഃ।
അമിത്രാൻഭൂയസഃ പശ്യന്ദുർവിവക്താ തു താം വസേത് ॥ 5-35-42 (32965)
യാം ച രാത്രിമഭിദ്രുഗ്ധോ യാം ച മിത്രേ പ്രിയേഽനൃതേ।
സർവസ്വേന ച ഹീനോ യോ ദുർവിവക്താ തു താം വസേത് ॥ 5-35-43 (32966)
പഞ്ച പശ്വനൃതേ ഹന്തി ദശ ഹന്തി ഗവാനൃതേ।
ശതമശ്വാനൃതേ ഹന്തി സഹസ്രം പുരുഷാനൃതേ ॥ 5-35-44 (32967)
ഹന്തി ജാതാനജാതാംശ്ച ഹിരണ്യാർഥേഽനൃതം വദൻ।
സർവം ഭൂംയനൃതേ ഹന്തി മാ സ്മ ഭൂംയനൃതം വദേഃ ॥ 5-35-45 (32968)
പ്രഹ്ലാദ ഉവാച। 5-35-46x (3479)
മത്തഃ ശ്രേയാനംഗിരാ വൈ സുധന്വാ ത്വിദ്വരോചന।
മാതാസ്യ ശ്രേയസീ മാതുസ്തസ്മാത്ത്വം തേന വൈ ജിതഃ ॥ 5-35-46 (32969)
വിരോചന സുധന്വാഽയം പ്രാണാനാമീശ്വരസ്തവ।
സുധന്വൻപുനരിച്ഛാമി ത്വയാ ദത്തം വിരോചനം ॥ 5-35-47 (32970)
സുധന്വോവാച। 5-35-48x (3480)
യദ്ധർമമവൃണീഥാസ്ത്വം ന കാമാദനൃതം വദീഃ।
പുനർദദാമി തേ പുത്രം തസ്മാത്പ്രഹ്ലാദ ദുർലഭം ॥ 5-35-48 (32971)
ഏഷ പ്രഹ്ലാദ പുത്രസ്തേ മയാ ദത്തോ വിരോചനഃ।
പാദപ്രക്ഷാലനം കുര്യാത്കുമാര്യാഃ സന്നിധൌ മമ ॥ 5-35-49 (32972)
വിദുര ഉവാച। 5-35-50x (3481)
തസ്മാദ്രാജേന്ദ്ര ഭൂംയർഥേ നാനൃതം വക്തുമർഹസി।
മാ ഗമഃ സസുതാമാത്യോ നാശം പുത്രാർഥമബ്രുവൻ ॥ 5-35-50 (32973)
ന ദേവാ യഷ്ടിമാദായ രക്ഷന്തി പശുപാലവത്।
യം തു രക്ഷിതുമിച്ഛന്തി ബുദ്ധ്യാ സംയോജയന്തി തം ॥ 5-35-51 (32974)
യഥായഥാ ഹി പുരുഷഃ കല്യാണേ കുരുതേ മനഃ।
തഥാതഥാഽസ്യ സർവാർഥാഃ സിദ്ധ്യന്തേ നാത്ര സംശയഃ ॥ 5-35-52 (32975)
നൈനം ഛന്ദാംസി വൃജിനാത്താരയന്തി
മായാവിനം മായയാ വർതമാനം।
നീഡം ശകുന്താ ഇവ ജാതപക്ഷാ-
ശ്ഛന്ദാംസ്യേനം പ്രജഹത്യന്തകാലേ ॥ 5-35-53 (32976)
മദ്യപാനം കലഹം പൂഗവൈരം
ഭാര്യാപത്യോരന്തരം ജ്ഞാതിഭേദം।
രാജദ്വിഷ്ടം സ്ത്രീപുംസയോർവിവാദം
വർജ്യാന്യാഹുര്യശ്ച പന്ഥാഃ പ്രദുഷ്ടഃ ॥ 5-35-54 (32977)
സാമുദ്രികം വണിജം ചോരപൂർവം
ശലാകധൂർതം ച ചികിത്സകം ച।
അരിം ച മിത്രം ച കുശീലവം ച
നൈതാൻസാക്ഷ്യേ ത്വധികൃർവീത സപ്ത ॥ 5-35-55 (32978)
മാനാഗ്നിഹോത്രമുത മാനമൌനം
മാനേനാധീതമുത മാനയജ്ഞഃ।
ഏതാനി ചത്വാര്യഭയങ്കരാണി
ഭയം പ്രയച്ഛന്ത്യയഥാകൃതാനി ॥ 5-35-56 (32979)
അഗാരദാഹീ ഗരദഃ കുണ്ഡാശീ സോമവിക്രയീ।
പർവകാരശ്ച സൂചീ ച മിത്രധ്രുക്പാരദാരികഃ ॥ 5-35-57 (32980)
ഭ്രൂണഹാ ഗുരുതൽപീ ച യശ്ച സ്യാത്പാനപോ ദ്വിജഃ।
അതിതീക്ഷ്ണശ്ച കാരുശ്ച നാസ്തികോ വേദനിന്ദകഃ ॥ 5-35-58 (32981)
സ്രുവപ്രഗ്രഹണോ വ്രാത്യഃ കീനാശശ്ചാത്മവാനപി ।
രക്ഷേത്യുക്തശ്ച യോ ഹിംസ്യാത്സർവേ ബ്രഹ്മഹഭിഃ സമാഃ ॥ 5-35-59 (32982)
തൃണോൽകയാ ജ്ഞായതേ ജാതരൂപം
വൃത്തേന ഭദ്രോ വ്യവഹാരേണ സാധുഃ।
ശൂരോ ഭയേഷ്വർഥകൃച്ഛ്രേഷു ധീരഃ
കൃച്ഛ്രേഷ്വാപത്സു സുഹൃദശ്ചാരയശ്ച ॥ 5-35-60 (32983)
ജരാ രൂപം ഹരതി ഹി ധൈര്യമാശാ
മൃത്യുഃ പ്രാണാന്ധർമചര്യാമസൂയാ।
ക്രോധഃ ശ്രിയം ശീലമനാര്യസേവാ
ഹ്രിയം കാമഃ സർവമേവാഭിമാനഃ । 5-35-61 (32984)
ന ക്രോധിനോഽർഥോ ന നൃശംമസ്യ മിത്രം
ക്രൃഗസ്യ ന സ്ത്രീ സുഖിനോ ന വിദ്യാ ।
ന കാമിനോ ഹ്രീരലസസ്യ ന ശ്രീഃ
സർവം തു ന സ്യാദനവസ്ഥിതസ്യ ॥ 5-35-62 (32985)
ശ്രീർമംഗലാൻപ്രഭവതി പ്രാഗൽഭ്യാത്സംപ്രവർധതേ।
ദാക്ഷ്യാത്തു കുരുതേ മൂലം സംയമാൻപ്രതിതിഷ്ഠതി ॥ 5-35-63 (32986)
അഷ്ടൌ ഗുണാഃ പുരുഷം ദീപയന്തി
പ്രജ്ഞാ ച കൌല്യം ച ദമഃ ശ്രുതം ച।
പരാക്രമശ്ചാബഹുഭാഷിതാ ച
ദാനം യഥാശക്തി കൃതജ്ഞതാ ച ॥ 5-35-64 (32987)
ഏതാൻഗുണാംസ്തത മഹാനുഭാവാ-
നേകോ ഗുണഃ സംശ്രയതേ പ്രസഹ്യ
രാജാ യദാ സത്കുരുതേ മനുഷ്യം
സർവാൻഗുണാനേപ ഗുണോതിഭാതി ॥ 5-35-65 (32988)
അഷ്ടൌ നൃപേമാനി മനുഷ്യലോകേ
സ്വർഗസ്യ ലോകസ്യ നിദർശനാനി।
ചത്വാര്യേപാമന്വവേതാനി സദ്ഭി-
ശ്ചത്വാരി ചൈപാമനുയാന്തി സന്തഃ ॥ 5-35-66 (32989)
യജ്ഞോ ദാനമധ്യയനം തപശ്ച
ചത്വാര്യേതാന്യന്വവേതാനി സദ്ഭിഃ।
ദമഃ സത്യമാർജവമാനൃശംസ്യം
ചത്വാര്യേതാന്യനുയാന്തി സന്തഃ ॥ 5-35-67 (32990)
ഇജ്യാധ്യയനദാനാനി തപഃ സത്യം ക്ഷമാ ഘൃണാ।
അലോഭ ഇതി മാർഗോഽയം ധർമസ്യാഷ്ടവിധഃ സ്മൃതഃ ॥ 5-35-68 (32991)
തത്ര പൂർവചതുർവർഗോ ദംഭാർഥമപി സേവ്യതേ।
ഉത്തരശ്ച ചതുർവർഗോ നാമഹാത്മസു തിഷ്ഠതി ॥ 5-35-69 (32992)
ന സാ സഭാ യത്ര ന സന്തി വൃദ്ധാ
ന തേ വൃദ്ധാ യേ ന വദന്തി ധർമം।
നാസൌ ധർമോ യത്ര ന സത്യമസ്തി
ന തത്സത്യം യച്ഛലേനാനുവിദ്ധം ॥ 5-35-70 (32993)
സത്യം രൂപം ശ്രുതം വിദ്യാ കൌല്യം ശീലം ബലം ധനം।
ശൌര്യം ച ചിത്രഭാഷ്യം ച ദശേമേ സ്വർഗയോനയഃ ॥ 5-35-71 (32994)
പാപം കുർവൻപാപകീർതിഃ പാപമേവാശ്രുതേ ഫലം।
പുണ്യം കുർവൻപാപകീർതിഃ പുണ്യമത്യന്തമശ്രുതേ ॥ 5-35-72 (32995)
തസ്മാത്പാപം ന കുർവീത പുരുഷഃ ശംസിതവ്രതഃ।
പാപം പ്രജ്ഞാം നാശയതി ക്രിയമാണം പുഃന പുഃനഃ ॥ 5-35-73 (32996)
വൃദ്ധപ്രജ്ഞഃ പാപമേവ നിത്യമാരഭതേ നരഃ।
പുണ്യം പ്രജ്ഞാം വർധയതി ക്രിയമാണം പുനഃ പുനഃ ॥ 5-35-74 (32997)
വൃദ്ധപ്രജ്ഞഃ പുണ്യമേവ നിത്യമാരഭതേ നരഃ।
പുണ്യം കുർവൻപുണ്യകീർതിഃ പുണ്യം സ്ഥാനം സ്മ ഗച്ഛതി।
തസ്മാത്പുണ്യം നിഷേവേത പുരുഷഃ സുസമാഹിതഃ ॥ 5-35-75 (32998)
അസൂയകോ ദന്ദശൂകോ നിഷ്ഠുരോ വൈരകൃച്ഛഠഃ।
സ കൃച്ഛ്രം മഹദാപ്നോതി നചിരാത്പാപമാചരൻ ॥ 5-35-76 (32999)
അനസൂയുഃ കൃതപ്രജ്ഞഃ ശോഭനാന്യാചരൻസദാ।
നകൃച്ഛ്രം മഹദാപ്നോതി സർവത്ര ച വിരോചതേ ॥ 5-35-77 (33000)
പ്രജ്ഞാമേവാഗമയതി യഃ പ്രാജ്ഞേഭ്യഃ സ പണ്ഡിതഃ।
പ്രാജ്ഞോ ഹ്യവാപ്യ ധർമാർഥൌ ശക്നോതി സുഖമേധിതും ॥ 5-35-78 (33001)
ദിവസേനൈവ തത്കുര്യാദ്യേന രാത്രൌ സുഖം വസേത്।
അഷ്ടമാസേന തത്കുര്യാദ്യേന വർഷാഃ സുഖം വസേത്॥ 5-35-79 (33002)
പൂർവേ വയസി തത്കുര്യാദ്യേന വൃദ്ധഃ സുഖം വസേത്।
യാവജ്ജീവം തു തത്കുര്യാദ്യേന പ്രേത്യ സുഖം വസേത് ॥ 5-35-80 (33003)
ജീർണമന്നം പ്രശംസന്തി ഭാര്യാം ച ഗതയൌവനാം।
ശൂരം വിജിതസംഗ്രാമം ഗതപാരം തപസ്വിനം ॥ 5-35-81 (33004)
ധനേനാധർമലബ്ധേന യച്ഛിദ്രമപിധീയതേ।
അസംവൃതം തദ്ഭവതി തതോഽന്യദവദീര്യതേ ॥ 5-35-82 (33005)
ഗുരുരാത്മവതാം ശാസ്താ ശാസ്താ രാജാ ദുരാത്മനാം।
അന്തഃ പ്രച്ഛന്നപാപാനാം ശാസ്താ വൈവസ്വതോ യമഃ ॥ 5-35-83 (33006)
ഋഷീണാം ച നദീനാം ച കുലാനാം ച മഹാത്മനാം।
പ്രഭവോ നാധിഗന്തവ്യഃ സ്ത്രീണാം ദുശ്ചരിതസ്യ ച ॥ 5-35-84 (33007)
ദ്വിജാതിപൂജാഭിരതോ ദാതാ ജ്ഞാതിഷു ചാർജവീ ।
ക്ഷത്രിയഃ ശീലഭാഗ്രാജംശ്ചിരം പാലയതേ മഹീം ॥ 5-35-85 (33008)
സുവർണപുഷ്പാം പൃഥിവീം ചിന്വന്തി പുരുഷാസ്ത്രയഃ।
ശൂരശ്ച കൃതവിദ്യശ്ച യശ്ച ജാനാതി സേവിതും ॥ 5-35-86 (33009)
ബുദ്ധിശ്രേഷ്ഠാനി കർമാണി ബാഹുമധ്യാനി ഭാരത।
താനി ജംഘാജഘന്യാനി ഭാരപ്രത്യവരാണി ച॥ 5-35-87 (33010)
ദുര്യോധനേഽഥ ശകുനൌ മൂഢേ ദുഃശാസനേ തഥാ।
കർമേ ചൈശ്വര്യമാധായ കഥം ത്വം ഭൂതിമിച്ഛസി ॥ 5-35-88 (33011)
സർവൈർഗുണൈരുപേതാസ്തു പാണ്ഡവാ ഭരതർഷഭ ।
പിതൃവത്ത്വയി വർതന്തേ തേഷു വർതസ്വ പുത്രവത് ॥ ॥ 5-35-89 (33012)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി പ്രജാഗരപർവണി പഞ്ചത്രിംശോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-35-2 ആർജവം അവൈഷംയം ॥ 5-35-10 ഇഹസ്ഥാനേ ഉപസ്ഥാനേ മാമുപസ്ഥാതും। വാം ദൈത്യബ്രാഹ്മണൌ അഹം പശ്യേയം ॥ 5-35-13 സമാഗച്ഛത് ഉഭയോഃ സംമുഖം അഗച്ഛത് ॥ 5-35-14 വിരോചനേന സൌവർണേ പീഠേ മയാ സഹ ഉപവേശ്യതാമിതി പ്രാർഥിതഃ സുധന്വാ ഉവാച ॥ 5-35-15 അന്വാലഭേ സ്പൃശാംയേവ ॥ 5-35-16 ഫലകം കാഷ്ഠപീഠം। കൂർചം। ബൃസീ വർതിതദർഭമയം പീഠം വാ। തവ അർഹതേ യോഗ്യം ഭവതി ॥ 5-35-18 ഉപാസീത സേവതേ। അധഃ സ്ഥിത്വേതി ശേഷഃ ॥ 5-35-19 പ്രശ്നം ആവയോഃ കഃ ശ്രേഷ്ഠ ഇതി പ്രശ്നം। യേ വിദുസ്താൻ പൃച്ഛാവ ॥ 5-35-24 സഹ ന ചരിതം വൈരാത് ॥ 5-35-27 പീവരീ പുഷ്ടാ। കുതാ മധുപർകാർഥം ഉപകൽപിതാ ॥ 5-35-30 നിയോജിതഃ അഹമിതി ശേഷഃ ॥ 5-35-39 പഗച്ഛേദിതി ങo പാഠഃ ॥ 5-35-40 കിം വസേത് കഥം വസേത് ॥ 5-35-41 അധിവിന്നാ കൃതസപത്നീകാ സ്ത്രീ താം രാത്രിം വസേത്തദ്വദ്ദുഃഖം പ്രാപ്നുയാത് 5-35-44 പഞ്ച പൂർവജാൻ പശ്വനൃതേ അജാദിപശുഹിംസാർഥമനൃതേ ഉക്തേ സതി ഹന്തി നാശയതി പരലോകാത് ച്യാവയതി। ഏവമുത്തരത്ര ॥ 5-35-46 അംഗിരാഃ സുധന്വനഃ പിതാ। ത്വത് ത്വത്തഃ ॥ 5-35-49 പാദപ്രക്ഷാലനം ഹരിദ്രയാ പാദധാവനം। കുമാര്യാഃ കേശിന്യാഃ । വിവാഹേ ദംപത്യോഃ പരസ്പരം ഹരിദ്രയാ പാദധാവനം കുർവന്തീതി പ്രസിദ്ധം। അസ്യൈവ ഭാര്യാ കേശിനീ ഭവത്വിത്യർഥഃ ॥ 5-35-50 അബ്രുവൻസത്യമിതി ശേഷഃ ॥ 5-35-53 ഛന്ദാംസി വേദാഃ 5-35-54 അന്തരം വിയോഗം। വിവാദം വൈരപ്രവർതനം ॥ 5-35- 55 സാമുദ്രികം ഹസ്തരേഖാദിപരീക്ഷകം। വണിജം ചോരപൂർവം പൂർവം ചോരഃ പശ്ചാദ്വിണിക്രഭൂതഃ തം കൂടതുലാവന്തം വാ। ശലാകധൂർതം ശലാകയാ പാശാദിനാ വാ ശകുനാദികമുക്ത്വാ യോഽന്യാൻ വഞ്ചയതി തം। അരിം വിപരീതസാക്ഷ്യഭയാത്। മിത്രം പരീക്ഷകാണമവിശ്വാസാത്। കുശീവലം കുത്സിതം ശീലം വാതി അനുസരതീതി തം। നർതകീദാസം വിടോൻമത്താദികം വാ । 5-35-53 സത്കർമദ്വാരാപി തസ്യ സാധുത്വം ന മന്തവ്യമിത്യാഹ മാനേതി। മാനഃ ലോകേഷു ഉത്കർഷഃ തദർഥാന്യഗ്നിഹോത്രാദീനി ഭയദാനീത്യർഥഃ। മൌനം ധ്യാനം ॥ 5-35-57 കുണ്ഡാശീ ഭഗഭക്ഷഃ । ജീവതി ഭർതരി ജാരാജ്ജാതഃ കുണ്ഡസ്തദന്നാശീ। സോമവിക്രയീ പ്രസിദ്ധഃ। പർവകാരഃ ശരകൃത് ആയുധമാത്രകർതേത്യർഥഃ। സൂചീ സൂചകോ നക്ഷത്രാദീനാം പരദോഷാണാം ച। ജ്യൌതിഷികഃ പിശുനോ വാ । 5-35-58 കാരുഃ അശുചിഃ। നാസ്തികഃ പരലോകാദിദ്വേഷീ ॥ 5-35-59 സ്രുവപ്രഗ്രഹണോ ഗ്രാമപുരോഹിതഃ। വ്രാത്യഃ അതീതോപനയനകാലഃ പതിതസാവിത്രീകോ വാ। കീനാശഃ കർഷകഃ। ആത്മവാൻസമർഥോപി യോ രക്ഷേത്യുക്തോ ഹിംസ്യാത് ॥ 5-35-60 തൃണോൽകയാ തൃണജ്വാലയാ ജാതരൂപം രൂപവദ്വസ്ത ജ്ഞായതേഽന്ധകാരേ സതി। ഭദ്രേ വൃഷഃ ധർമ ഇതിയാവത്। വൃത്തേന ശീലേന സോസ്തി നാസ്തീതി ജ്ഞായതേ। വ്യവഹാരേണ അഹിംസാദിപ്രധാനേന । കൃച്ഛ്രേഷു ദുർഭിക്ഷാദിസങ്കടേഷു ॥ 5-35-63 ശ്രീരിതി। ദാക്ഷ്യം ശീഘ്രകാരിത്വം ॥ 5-35-65 ഏഷ ഗുണോ രാജസത്കാരഃ॥ 5-35-66 ഇമാനി വക്ഷ്യമാണാനി। അന്വവേതാനി നിത്യസംവദ്ധാനി। അനുയാന്തി യത്രേന ഭജന്തി॥ 5-35-71 രൂപം വിനയമുദ്രാ। ധ്രുതം അധ്യയനം। വിദ്യാ ദേവതാദ്യുപാസനം। ചിത്രഭാഷ്യം യുക്തിയുക്തം വചനം ॥ 5-35-76 ദന്ദശൂകോ മർമച്ഛേത്താ। നിഷ്ഠുരഃ അപ്രിയവാക്। നചിരാത് ശീഘ്രം ॥ 5-35-77 നകൃച്ഛ്രം സുഖം ॥ 5-35-78 ആഗമയതി ആനയതി ॥ 5-35-79 വർഷാ ഇത്യത്യന്തസംയോഗേ ദ്വിതീയാ ॥ 5-35-81 ഗതപാരം പ്രാപ്തതത്ത്വം ॥ 5-35-82 പരിപാകസുഖം കർമ ത്വത്പുത്രാ ന കുർവന്തി അന്യായേന ച സുഖം ലിപ്സന്തി തത്തു വിപരീതമേവേത്യാഹ ധനേനേതി ॥ 5-35-83 ആത്മവതാം ജിതചിത്താനാം। പ്രച്ഛന്നപാപോ ദുര്യോധനഃ ।ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 036
॥ ശ്രീഃ ॥
5.36. അധ്യായഃ 036
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
വിദുരേണ ധൃതരാഷ്ട്രംപ്രതി ആത്രേയേണ സാധ്യാൻപ്രത്യുപദിഷ്ടനീതികഥനം ॥ 1 ॥ തഥാ മഹാകുലലക്ഷണാദ്യഭിധാനപൂർവകം പാണ്ഡവൈഃ സഹ സന്ധികരണവിധാനം ॥ 2 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
വിദുര ഉവാച।
അത്രൈവോദാഹരന്തീമമിതിഹാസം പുരാതനം।
ആത്രേയസ്യ ച സംവാദം സാധ്യാനാം ചേതി നഃ ശ്രുതം ॥ 5-36-1 (33013)
ചരന്തം ഹംസരൂപേണ മഹർഷിം സംശിതവ്രതം।
സാധ്യാ ദേവാ മഹാപ്രാജ്ഞം പര്യപൃച്ഛന്ത വൈ പുരാ ॥ 5-36-2 (33014)
സാധ്യാ ഊചുഃ । 5-36-3x (3482)
സാധ്യാ ദേവാ വയമേതേ മഹർഷേ
ദൃഷ്ട്വാ ഭവന്തം ന ശക്നുമോഽനുമാതും।
ശ്രുതേന ധീരോ ബുദ്ധിമാംസ്ത്വം മതോ നഃ
കാവ്യാം വാചം വക്തുമർഹസ്യുദാരാം ॥ 5-36-3 (33015)
ഹംസ ഉവാച। 5-36-4x (3483)
ഏതത്കാര്യമമരാഃ സംശ്രുതം മേ
ധൃതിഃ ശമഃ സത്യധർമാനുവൃത്തിഃ।
ഗ്രന്ഥിം വിനീയ ഹൃദയസ്യ സർവം
പ്രിയാപ്രിയേ ചാത്മസമം നയീത ॥ 5-36-4 (33016)
ആക്രുശ്യമാനോ നാക്രോശേൻമന്യുരേവ തിതിക്ഷതഃ।
ആക്രോഷ്ടാരം നിർദഹതി സുകൃതം ചാസ്യ വിന്ദതി ॥ 5-36-5 (33017)
നാക്രോശീ സ്യാന്നാവമാനീ പരസ്യ
മിത്രദ്രോഹീ നോത നീചോപസേവീ।
ന ചാഭിമാനീ ന ച ഹീനവൃത്തോ
രൂക്ഷാം വാചം രുശതീം വർജയീത॥ 5-36-6 (33018)
മർമാണ്യസ്ഥീനി ഹൃദയം തഥാസൂ-
ന്രൂക്ഷാ വാചോ നിർദഹന്തീഹ പുംസാം।
തസ്മാദ്വാചമുശതീം രൂക്ഷരൂപാം
ധർമാരാമോ നിത്യശോ വർജയീത ॥ 5-36-7 (33019)
അരുന്തുദം പരുഷം രൂക്ഷവാചം
വാക്കണ്ടകൈർവിതുദന്തം മനുഷ്യാൻ।
വിദ്യാദലക്ഷ്മീകതമം ജനനാം
മുഖേ നിബദ്ധാം നിർഋതിം വൈ വഹന്തം॥ 5-36-8 (33020)
പരശ്ചേദേനമഭിവിദ്ധ്യേത ബാണൈ-
ർഭൃശം സുതീക്ഷ്ണൈരനലാർകദീപ്തൈഃ ।
വിരിച്യമാനോഽപ്യതിരിച്യമാനോ
വിദ്യാത്കവിഃ സുകൃതം മേ ദധാതി ॥ 5-36-9 (33021)
യദി സന്തം സേവതി യദ്യസന്തം
തപസ്വിനം യദി വാ സ്തേനമേവ।
വാസോ യഥാ രംഗവശം പ്രയാതി
തഥാ സ തേഷാം വശമഭ്യുപൈതി॥ 5-36-10 (33022)
അതിവാദം ന പ്രവദേന്ന വാദയേ-
ദ്യോ നാഹതഃ പ്രതിഹന്യാന്ന ഘാതയേത് ।
ഹന്തും ച യോ നേച്ഛതി പാപകം വൈ
തസ്മൈ ദേവാഃ സ്പൃഹയന്ത്യാഗതായ ॥ 5-36-11 (33023)
അവ്യാഹൃതം വ്യാഹൃതാച്ഛ്രേയ ആഹുഃ
സത്യം വദേദ്വ്യാഹൃതം തദ്ദ്വിതീയം।
പ്രിയം വദേദ്വ്യാഹൃതം തത്തൃതീയം
ധർംയം വദേദ്വ്യാഹൃതം തച്ചതുർഥം ॥ 5-36-12 (33024)
യാദൃശൈഃ സന്നിവിശതേ യാദൃശാംശ്ചോപസേവതേ।
യാദൃഗിച്ഛേച്ച ഭവിതും താദൃഗ്ഭവതി പൂരുഷഃ ॥ 5-36-13 (33025)
യതോ യതോ നിവർതതേ തതസ്തതോ വിമുച്യതേ।
നിവർതനാദ്ധി സർവതോ ന വേത്തി ദുഃഖമണ്വപി ॥
ന ജീയതേ ചാനുജിഗീഷതേഽന്യാ-
ന്ന വൈരകൃച്ചാപ്രതിഘാതകശ്ച। 5-36-14 (33026)
നിന്ദാപ്രശംസാസു സമസ്വഭാവോ
ന ശോചതേ ഹൃഷ്യതി നൈവ ചായം ॥ 5-36-15 (33027)
ഭാവമിച്ഛതി സർവസ്യ നാഭാവേ കുരുതേ മനഃ।
സത്യവാദീ മൃദുർദാന്തോ യഃ സ ഉത്തമപൂരുഷഃ ॥ 5-36-16 (33028)
നാനർഥകം സാന്ത്വയതി പ്രതിജ്ഞായ ദദാതി ച।
രന്ധ്രം പരസ്യ ജാനാതി യഃ സ മധ്യമപൂരുഷഃ ॥ 5-36-17 (33029)
ദുഃശാസനസ്തൂപഹതോഽഭിശസ്തോ
നാവർതതേ മന്യുവശാത്കൃതഘ്നഃ।
ന സ്യചിൻമിത്രമഥോ ദുരാത്മാ
കലാശ്ചൈതാ അധമസ്യേഹ പുംസഃ ॥
ന ശ്രദ്ദധാതി കല്യാണം പരേഭ്യോഽപ്യാത്മശങ്കിതഃ।
നിരാകരോതി മിത്രാണി യോ വൈ സോഽധമപൂരുഷഃ ॥ 5-36-18 (33030)
ഉത്തമാനേവ സേവേത പ്രാപ്തകാലേ തു മധ്യമാൻ।
അധമാംസ്തു ന സേവേത യ ഇച്ഛേദ്ഭൂതിമാത്മനഃ ॥ 5-36-20 (33031)
പ്രാഗ്നോതി വൈ വിത്തമസദ്ബലേന
നിത്യോത്ഥാനാത്പ്രജ്ഞയാ പൌരുഷേണ।
ന ത്വേവ സംയഗ്ലഭതേ പ്രശംസാം
ന വൃത്തമാപ്നോതി മഹാകുലാനാം ॥ 5-36-21 (33032)
ധൃതരാഷ്ട്ര ഉവാച। 5-36-22x (3484)
മഹാകുലേഭ്യഃ സ്പൃഹയന്തി ദേവാ
ധർമാർഥനിത്യാശ്ച ബഹുശ്രുതാശ്ച।
പൃച്ഛാമി ത്വാം വിദുരം പ്രശ്നമേതം
ഭവന്തി വൈ കാനി മഹാകുലാനി ॥ 5-36-22 (33033)
വിദുര ഉവാച। 5-36-23x (3485)
തപോ ദമോ ബ്രഹ്മവിത്ത്വം തിതിക്ഷാ।
ഇജ്യാ വിവാഹാഃ സാന്ത്വനം ചാന്നദാനം।
അഷ്ടാവേതേ നിത്യമേവം ഭവന്തി
സതാം ഗുണാസ്താനി മഹാകുലാനി ॥ 5-36-23 (33034)
യേഷാം ന വൃത്തം വ്യഥതേ ന യോനി-
ശ്ചിത്തപ്രസാദേന ചരന്തി ധർമം।
യേ കീർതിമിച്ഛന്തി കുലേ വിശിഷ്ടാം
ത്യക്താനൃതാസ്താനി മഹാകുലാനി ॥ 5-36-24 (33035)
അനിജ്യയാ കുവിവാഹൈർവേദസ്യോത്സാദനേന ച।
കുലാന്യകുലതാം യാന്തി ബ്രാഹ്മണാതിക്രമേണ ച ॥ 5-36-25 (33036)
ദേവദ്രവ്യനിനാശേന ബ്രഹ്മസ്വഹരണേന ച।
കുലാന്യകുലതാം യാന്തി ബ്രാഹ്മണാതിക്രമേണ ച ॥ 5-36-26 (33037)
ബ്രാഹ്മണാനാം പരിഭവാത്പരിവാദാച്ച ഭാരത।
കുലാന്യകുലതാം യാന്തി ന്യാസാപഹരണേന ച॥ 5-36-27 (33038)
കുലാനി സമുപേതാനനി ഗോഭിഃ പുരുഷതോഽർഥതഃ ।
കുലസംഖ്യാം ന ഗച്ഛന്തി യാനി ഹീനാനി വൃത്തതഃ ॥ 5-36-28 (33039)
വൃത്തതസ്ത്വവിഹീനാനി കുലാന്യൽപധനാന്യപി ।
കുലസംഖ്യാം ച ഗച്ഛന്തി കർഷന്തി ച മഹദ്യശഃ ॥ 5-36-29 (33040)
വൃത്തം യത്നേന സംരക്ഷേദ്വിത്തമേതി ച യാതി ച।
അക്ഷീണോ വിത്തതഃ ക്ഷീണോ വൃത്തതസ്തു ഹതോ ഹതഃ ॥ 5-36-30 (33041)
ഗോഭിഃ പശുഭിരശ്വൈശ്ച കൃഷ്യാ ച സുസമൃദ്ധയാ।
കുലാനി ന പ്രരോഹന്തി യാനി ഹീനാനി വൃത്തതഃ ॥ 5-36-31 (33042)
മാ നഃ കുലേ വൈരകൃത്കശ്ചിദസ്തു
രാജാ ബദ്ധോ മാ പരസ്വാപഹാരീ ।
മിത്രദ്രോഹീ നൈകൃതികോഽനൃതീ വാ
പൂർവാശീ വാ പിതൃദേവാതിഥിഭ്യഃ ॥ 5-36-32 (33043)
യശ്ച നോ ബ്രാഹ്മണാൻഹന്യാദ്യശ്ച നോ ബ്രാഹ്ണണാൻ ദ്വിഷേത്।
ന നഃ സ സമിതിം ഗച്ഛേദ്യശ്ച നോ നിർവപേത്കൃഷിം ॥ 5-36-33 (33044)
തൃണാനി ഭൂമിരുദകം വാക്വ്രതുർഥീ ച സൂനൃതാ।
സതാമേതാനി ഗേഹേഷു നോച്ഛിദ്യന്തേ കദാചന ॥ 5-36-34 (33045)
ശ്രദ്ധയാ പരയാ രാജന്നുപനീതാനി സത്കൃതിം।
പ്രവൃത്താനി മഹാപ്രാജ്ഞ ധർമിണാം പുണ്യകർമിണാം ॥ 5-36-35 (33046)
സൂക്ഷ്മോഽപി ഭാരം നൃപതേ സ്യന്ദനോ വൈ
ശക്തോ വോഢും ന തഥാഽന്യേ മഹീജാഃ ।
ഏവം യുക്താ ഭാരസഹാ ഭവന്തി
മഹാകുലീനാ ന തഥാന്യേ മനുഷ്യാഃ ॥ 5-36-36 (33047)
ന തൻമിത്രം യസ്യ കോപാദ്ബിഭേതി
യദ്വാ മിത്രം ശങ്കിതേനോപചര്യം।
യസ്മിൻമിത്രേ പിതരീവാശ്വസീത
തദ്വൈ മിത്രം സംഗതാനീതരാണി ॥ 5-36-37 (33048)
യഃ കശ്ചിദപ്യസംബദ്ധോ മിത്രസാവേന വർതതേ।
സ ഏവ ബന്ധുസ്തൻമിത്രം സാ ഗതിസ്തത്പരായണം ॥ 5-36-38 (33049)
ചലചിത്തസ്യ വൈ പുംസോ വൃദ്ധാനനുപസേവതഃ।
പാരിപ്ലവമതേർനിത്യമധ്രുവോ മിത്രസംഗ്രഹഃ ॥ 5-36-39 (33050)
ചലചിത്തമനാത്മാനമിന്ദ്രിയാണാം വശാനുഗം।
അർഥാഃ സമഭിവർതതേ ഹംസാഃ ശുഷ്കം സരോ യഥാ ॥ 5-36-40 (33051)
അകസ്മാദേവ കുപ്യന്തി പ്രസീദന്ത്യനിമിത്തതഃ ।
ശീലമേതദസാധൂനാമഭ്രം പാരിപ്ലവം യഥാ ॥ 5-36-41 (33052)
സത്കൃതാശ്ച കൃതാർഥാശ്ച മിത്രാണാം ന ഭവന്തി യേ ।
താൻമൃതാനപി ക്രവ്യാദാഃ കൃതഘ്നാന്നോപഭുഞ്ജതേ॥ 5-36-42 (33053)
അർഥയേദേവ മിത്രാണി സതി വാഽസതി വാ ധനേ।
നാനർഥയൻപ്രജാനാതി മിത്രാണാം സാരഫൽഗുതാം ॥ 5-36-43 (33054)
സന്താപാദ്ഭ്രശ്യതേ രൂപം സന്താപാദ്ഭ്രശ്യതേ ബലം।
സന്താപാദ്ഭ്രശ്യതേ ജ്ഞാനം സന്താപാദ്വ്യാധിമൃച്ഛതി ॥ 5-36-44 (33055)
അനവാപ്യം ച ശോകേന ശരീരം ചോപതപ്യതേ।
അമിത്രാശ്ച പ്രഹൃഷ്യന്തി മാ സ്മ ശോകേ മനഃ കൃഥാഃ ॥ 5-36-45 (33056)
പുനർനരോ ംരിയതേ ജായതേ ച
പുനർനരോ ഹീയതേ വർധതേ ച।
പുനർനരോ യാചതി യാച്യതേ ച
പുനർനരഃ ശോചതി ശോച്യതേ ച ॥ 5-36-46 (33057)
സുഖം ച ദുഃഖം ച ഭവാഭവൌ ച
ലാഭാലാഭൌ മരണം ജീവിതം ച।
പര്യായശഃ സർവമേതേ സ്പൃശന്തി
തസ്മാദ്ധീരോ ന ച ഹൃഷ്യേന്ന സോചേത് ॥ 5-36-47 (33058)
ചലാനി ഹീമാനി ഷഡിന്ദ്രിയാണി
തേഷാം യദ്യദ്വർധതേ യത്രയത്ര।
തതസ്തതഃ സ്രവതേ ബുദ്ധിരസ്യ
ച്ഛിദ്രോദകുംഭാദിവ നിത്യമംഭഃ ॥ 5-36-48 (33059)
ധൃതരാഷ്ട്ര ഉവാച। 5-36-49x (3486)
തനുരുദ്ധഃ ശിഖീ രാജാ മിഥ്യോപചരിതോ മയാ।
മന്ദാനാം മമ പുത്രാണാം യുദ്ധേനാന്തം കരിഷ്യതി ॥ 5-36-49 (33060)
നിത്യോദ്വിഗ്നമിദം സർവം നിത്യോദ്വിഗ്രമിദം മനഃ।
യത്തത്പദമനുദ്വിഗ്നം തൻമേ വദ മഹാമതേ ॥ 5-36-50 (33061)
വിദുര ഉവാച। 5-36-51x (3487)
നാന്യത്ര വിദ്യാതപസോ നാന്യത്രേന്ദ്രിയനിഗ്രഹാത്।
നാന്യത്ര ലോഭസന്ത്യാഗാച്ഛാന്തിം പശ്യാമി തേഽനഘ ॥ 5-36-51 (33062)
ബുദ്ധ്യാ ഭയം പ്രണുദതി തപസാ വിന്ദതേ മഹത്।
ഗുരുശുശ്രൂഷയാ ജ്ഞാനം ശാന്തിം ഭോഗേന വിന്ദതി ॥ 5-36-52 (33063)
അനാശ്രിതാ ദാനപുണ്യം വേദപുണ്യമനാശ്രിതാഃ।
രാഗദ്വേഷവിനിർമുക്താ വിചരന്തീഹ മോക്ഷിണഃ ॥ 5-36-53 (33064)
സ്വധീതസ്യ സുയുദ്ധസ്യ സുകൃതസ്യ ച കർമണഃ ।
തപസശ്ച സുതപ്തസ്യ തസ്യാന്തേ സുഖമേധതേ ॥ 5-36-54 (33065)
സ്വാസ്തീർണാനി ശയനാനി പ്രപന്നാ
ന വൈ ഭിന്നാ ജാതു നിദ്രാം ലഭന്തേ।
ന സ്ത്രീഷു രാജന്രതിമാപ്നുവന്തി
ന മാഗധൈഃ സ്തൂയമാനാ ന സൂതൈഃ ॥ 5-36-55 (33066)
ന വൈ ഭിന്നാ ജാതു ചരന്തി ധർമം
ന വൈ സുഖം പ്രാപ്നുവന്തീഹ ഭിന്നാഃ ।
ന വൈ ഭിന്നാ ഗൌരവം പ്രാപ്നുവന്തി
ന വൈ ഭിന്നാഃ പ്രശമം രോചയന്തി ॥ 5-36-56 (33067)
ന വൈ തേഷാം സ്വദതേ പഥ്യമുക്തം
യോഗക്ഷേമം കൽപതേ നൈവ തേഷാം।
ഭിന്നാനാം വൈ മനുജേന്ദ്ര പരായണം
ന വിദ്യതേ കിഞ്ചിദന്യദ്വിനാശാത് ॥ 5-36-57 (33068)
സംപന്നം ഗോഷു സംഭാവ്യം സംഭാവ്യം ബ്രാഹ്മണേ തപഃ।
സംഭാവ്യം ചാപലം സ്ത്രീഷു സംഭാവ്യം ജ്ഞാതിതോ ഭയം ॥ 5-36-58 (33069)
തന്തവോഽപ്യായതാ നിത്യം തനവോ ബഹുലാഃ സമാഃ।
ബഹൂൻബഹുത്വാദായാസാൻസഹന്തീത്സുപമാ സതാം ॥ 5-36-69 (33070)
ധൂമായന്തേ വ്യപേതാനി ജ്വലന്തി സഹിതാനി ച।
ധൃതരാഷ്ട്രോൽമുകാനീവ ജ്ഞാതയോ ഭരതർഷഭ ॥ 5-36-60 (33071)
ബ്രാഹ്മണേഷു ച യേ ശൂരാഃ സ്ത്രീഷു ജ്ഞാതിഷു ഗോഷു ച।
വൃന്താദിവ ഫലം പക്വം ധൃതരാഷ്ട്ര പതന്തി തേ॥ 5-36-61 (33072)
മഹാനപ്യേകജോ വൃക്ഷോ ബലവാൻസുപ്രതിഷ്ഠിതഃ।
പ്രസഹ്യ ഏവ വാതേന സസ്കന്ധോ മർദിതും ക്ഷണാത് ॥ 5-36-62 (33073)
അഥ യേ സഹിതാ വൃക്ഷാഃ സംഘശഃ സുപ്രതിഷ്ഠിതാഃ।
തേ ഹി ശീഘ്രതമാന്വാതാൻസഹന്തേന്യോന്യസംശ്രയാത് ॥ 5-36-63 (33074)
ഏവം മനുഷ്യമപ്യേകം ഗുണൈരപി സമന്വിതം।
ശക്യം ദ്വിഷന്തോ മന്യന്തേ വായുർദ്രുമമിവൈകജം ॥ 5-36-64 (33075)
അന്യോന്യസമുപഷ്ടംഭാദന്യോന്യാപാശ്രയേണ ച।
ജ്ഞാതയഃ സംപ്രവർധന്തേ സരസീവോത്പലാന്യുത ॥ 5-36-65 (33076)
അവധ്യാ ബ്രാഹ്മണാ ഗാവോ ജ്ഞാതയഃ ശിശിവഃ സ്ത്രിയഃ।
യേഷാം ചാന്നാനി ഭുഞ്ജീത യേ ച സ്യുഃക ശരണാഗതാഃ।
മഹത്യപ്യപരാധേഽപി തേഷാം ദണ്ഡോ വിസർജനം ॥ 5-36-66 (33077)
ന മനുഷ്യേ ഗുണഃ കശ്ചിദ്രാജൻസധനതാമൃതേ।
അനാതുരത്വാദ്ഭദ്രം തേ മൃതകൽപാ ഹി രോഗിണഃ ॥ 5-36-67 (33078)
അവ്യാധിജം കടുകം ശീർഷരോഗി
പാപാനുബന്ധം പരുഷം തീക്ഷ്ണമുഷ്ണം ।
സതാം പേയം യന്ന പിബന്ത്യസന്തോ
മന്യും മഹാരാജ പിബ പ്രശാംയ ॥ 5-36-68 (33079)
രോഗാർദിതാ ന ഫലാന്യാദ്രിയന്തേ
ന വൈ ലഭന്തേ വിഷയേഷു തത്ത്വം।
ദുഃഖോപേതാ രോഗിണോ നിത്യമേവ
ന ബുധ്യന്തേ ധനഭോഗാന്നസൌഖ്യം॥ 5-36-69 (33080)
പുരാ ഹ്യുക്തം നാകരോസ്ത്വം വചോ മേ
ദ്യൂതേ ജിതാം ദ്രൌപദീം പ്രേക്ഷ്യ രാജൻ।
ദുര്യോധനം വാരയേത്യക്ഷവത്യാം
കിതവത്വം പണ്ഡിതാ വർജയന്തി॥ 5-36-70 (33081)
ന തദ്ബലം യൻമൃദുനാ വിരുധ്യതേ
സൂക്ഷ്മോ ധർമസ്തരസാ സേവിതവ്യഃ।
പ്രധ്വംസിനീ ക്രൂരസമാഹിതാ ശ്രീ-
ർമൃദുപ്രൌഢാ ഗച്ഛതി പുത്രപൌത്രാൻ ॥ 5-36-71 (33082)
ധാർതരാഷ്ട്രാഃ പാണ്ഡവാൻപാലയന്തു
പാണ്ഡോഃ സുതാസ്തവ പുത്രാംശ്ച പാന്തു।
ഏകാരിമിത്രാഃ കുരവോ ഹ്യേകകാര്യാ
ജീവന്തു രാജൻസുഖിനഃ സമൃദ്ധാഃ ॥ 5-36-72 (33083)
മേഢീഭൂതഃ കൌരവാണാം ത്വമദ്യ
ത്വയ്യാധീനം കുരുകുലമാജമീഢ।
പാർഥാൻബാലാന്വനവാസപ്രതപ്താ-
ൻഗോപായസ്വ സ്വം യശസ്താത രക്ഷൻ ॥ 5-36-73 (33084)
സന്ധത്സ്വ ത്വം കൌരവ പാണ്ഡുപുത്രൈ-
ർമാ നേഽന്തരം രിപവഃ പ്രാർഥയന്തു।
സത്യേ സ്ഥിതാസ്തേ നരദേവ സർവേ
ദുര്യോധനം സ്ഥാപയ ത്വം നരേന്ദ്ര ॥ ॥ 5-36-74 (33085)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി പ്രജാഗരപർവണി ഷട്ത്രിംശോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-36-2 ഹംസരൂപേണ പരിവ്രാജകരൂപേണ ॥ 5-36-3 അനുമാതും ലിംഗേന ജ്ഞാതം। കാവ്യാം വിദ്വല്ലക്ഷണാഭിധായിനീം ॥ 5-36-4 മേ മയാ സംശ്രുതം। ഗുരുഭ്യ ഇതി ശേഷഃ। തദേവാഹ ധൃതിരിതി ॥ 5-36-5 നാക്രോശേത് ന ശപേത്। യതസ്തിതിക്ഷതോ മന്യുഃ ക്രോധ ഏവ ആക്രോഷ്ടാരം ദഹതി ॥ 5-36-8 നിർഋതിം അലക്ഷ്മീം മൃത്യും വാ ॥ 5-36-9 ബാണൈഃ വാഗ്ബാണൈഃ വിരിവ്യമാനഃ തനൂക്രിയമാണഃ। ദധാതി പുഷ്ണാതി ॥ 5-36-10 രംഗസ്യ നീലാദേർവശം നീലതാദികം ॥ 5-36-11 അതിപ്രോക്തോപി ന വദേത് വാദയേദ്വാ। അനാഹതോ നൈവ പ്രതിഹന്യാത്। ആഹതോപി പാപകം ഹന്താരം യദി ഹന്തും നേച്ഛേത് സ ദേവാനാമപി പ്രേഷ്ഠോ ഭവതീത്യർഥഃ ॥ 5-36-12 അവ്യാഹൃതം മൌനം। തതോപി ശ്രേയഃ സത്യവചനം। സത്യമപി പ്രിയം ചേത് തതോഽപി ശ്രേയഃ। തദപി ധർമാദനപേതം ചേത് ശ്രേഷ്ഠതമമിത്യർഥഃ ॥ 5-36-15 അസ്യാമവരഥായാം പുരുഷസ്യ ന കിഞ്ചിദ്ദുഃഖാദികമസ്തീത്യാഹ ന ജീയതേ ചേതി ॥ 5-36-16 ഭാവം കല്യാണം। അഭാവേ അകല്യാണേ ॥ 5-36-17 അനർഥകം മിഥ്യാ ന സാന്ത്വയതി ॥ 5-36-18 ദുഃശാസനഃ ദുഷ്ടം ശാസനം യസ്യ। ഏതാഃ കലാഃ ചിത്തസ്യ അധമസ്യൈവ ॥ 5-36-19 പരേഭ്യഃ ഗരുഭ്യഃ। ആത്മന്യേവ ശങ്കിതഃ വിശ്വാസഹീനഃ ॥ 5-36-23 തപഃ കൃച്ഛ്രചാന്ദായണാദി। ദമ ഇന്ദ്രിയജയഃ। താനി മഹാകുലാനി വിദ്ധി ॥ 5-36-24 ന വ്യഥതേ ന ചലതി। യോനിഃ പിത്രാദയോപി ॥ 5-36-28 ഗോഭിർവാഗ്ഭിർവിദ്യയേത്യർഥഃ। പുരുഷതഃ സത്പുരുഷൈഃ അർഥതഃ ധനൈശ്ച കുലാനി കുലസംഖ്യാം കുലേഷു ഗണനാം സമുപേതാനി ഭവന്തി ॥ 5-36-29 വൃത്തതഃ ധർമേണ । കർഷന്തി ആഹരന്തി ॥ 5-36-31 ഗോഭിർവിദ്യാഭിഃ ॥ 5-36-32 നൈകൃതികഃ കപടീ। വൈരകൃദാദയഃ കുലഘ്നാ ഇത്യർഥഃ ॥ 5-36-33 നിർവപേത് കുര്യാത് ॥ 5-36-35 സത്കൃതിം സത്കാരം കർതും പ്രവൃത്താനി തൃണാദീനി ॥ 5-36-36 സ്യാന്ദനഃ രഥയോഗ്യോ വൃക്ഷഃ। യുക്താഃ സ്യന്ദനവദവികലാഃ ॥ 5-36-37 സംഗതാനി സംബന്ധമാത്രാണി ॥ 5-36-38 ബന്ധുഃ സംബന്ധീ । മിത്രം ഉപകാരകൃത് ॥ 5-36-39 പാരിപ്ലവമതേഃ ഭ്രാന്തസ്യ ॥ 5-36-41 അഭ്രം മേഘഃ ॥ 5-36-42 മിത്രാണാം ഹിതായേതി ശേഷഃ ॥ 5-36-43 അനർഥയൻപ്രാർഥനാശൂന്യഃ ॥ 5-36-45 അനവാപ്യം ന പ്രാപ്യം। ശോകേന ശോകമാത്രേണ। ഇഷ്ടമിതി ശേഷഃ ॥ 5-36-47 സർവം പുരുഷം ॥ 5-36-49 തനുഃ ശരീരമഭിവ്യക്തിസ്ഥാനം കാഷ്ഠം തത്ര രുദ്ധോഽനഭിവ്യക്തഃ ശിഖീ അഗ്നിസ്തഥായം രാജാ ധർമേണ രുദ്ധഃ। തനുനാ സൂക്ഷ്മേണ ധർമേണ വാ രുദ്ധഃ ॥ 5-36-52 വിന്ദതേ മഹത്സദ്ഗുരുശാസ്ത്രാദികം ലഭതേ। തതോ ഗുരുശുശ്രൂഷയാ ജ്ഞാനം ഗ്രന്ഥജം। യോഗേന സർവചിത്തവൃത്തിനിരോധേന ശാന്തിം॥ 5-36-53 ദാനപുണ്യം ദാനജം പുണ്യം। വേദപുണ്യം വേദോക്തയാഗാദ്യനുഷ്ഠാനജം പുണ്യം തത്തത്ഫലമിത്യർഥഃ ॥ 5-36-54 തസ്യാന്തേ സ്വധീതാദീനാം കർമണാമന്തേ ॥ 5-36-57 യോഗഃ അലബ്ധലാഭഃ। ക്ഷേമം ലബ്ധപരിപാലനം । തദുഭയം ॥ 5-36-58 സംപന്നം ക്ഷീരാദിസംപത്തിഃ ॥ 5-36-62 ഏകജഃ ഏകാകീ। പ്രസഹ്യഃ ശക്യഃ ॥ 5-36-67 സധനതാം ഋതേ വിനാ। അനാതുരത്വാത് ഋതേ ച॥ 5-36-68 പ്രശാംയ ശാന്തിം ക്ഷമാം പ്രാപ്നുഹി ॥ 5-36-69 ഫലാനി പുത്രപശ്വാദീനി। തത്ത്വമിഷ്ടാനിഷ്ടവിവേകം പിത്തോപഹതരസനത്വാത്। ഏവം സർവത്ര। ഭോഗഃ സ്ത്ര്യാദിസംഗഃ। ധനാദിജം സുഖം ലബ്ധമപി ന ബുധ്യന്തേ। അതഃ സന്താപം ജാഗരാദിദ്വാരാ രോഗോത്പാദകം ത്യജേത്യർഥഃ ॥ 5-36-70 കിതവത്വം ദ്യൂതപ്രിയത്വം ॥ 5-36-73 മേഢീഭൂതഃ ഖലസ്തംഭീഭൂതഃ സ്വയം നിർവ്യാപാരോപി പരിതഃ സഞ്ചരമാണാനാം ബലീവർദാനാമിവ പുത്രാണാം യഥേഷ്ടപ്രചാരനിരോധകഃ ॥ 5-36-74 അന്തരം ഭേദം। സ്ഥാപയ യുദ്ധാന്നിവർതയസ്വ ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 037
॥ ശ്രീഃ ॥
5.37. അധ്യായഃ 037
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
ധൃതരാഷ്ട്രേണ അൽപായുഷ്ട്വകാരണപ്രശ്നേ വിദുരേണ തദഭിധായ നീതികഥനപൂർവകം കുരുപാണ്ഡവസന്ധികരണവിധാനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-37-0 (33086)
വിദുര ഉവാച। 5-37-0x (3488)
സപ്തദശേമാന്രാജേന്ദ്ര മനുഃ സ്വായംഭുവോഽബ്രവീത്।
വൈചിത്രവീര്യ പുരുഷാനാകാശം മുഷ്ടിഭിർഘ്നതഃ ॥ 5-37-1 (33087)
താനേവേന്ദ്രസ്യ ച ധനുരനാംയം നമതോ ബ്രവീത്।
അഥോ മരീചിനഃ പാദാനഗ്രാഹ്യാൻഗൃഹ്ണതസ്തഥാ ॥ 5-37-2 (33088)
യശ്ചാശിഷ്യം ശാസ്തി വൈ യശ്ച തുഷ്യേ-
ദ്യശ്ചാതിവേലം ഭജതേ ദ്വിഷന്തം ।
സ്ത്രിയശ്ച യോ രക്ഷതി ഭദ്രമശ്രുതേ
യശ്ചായാച്യം യാചതേ കത്ഥതേ വാ ॥ 5-37-3 (33089)
യശ്ചാഭിജാതഃ പ്രകരോത്യകാര്യം
യശ്ചാബലോ ബലിനാ നിത്യവൈരീ।
അശ്രദ്ദധാനായ ച യോ ബ്രവീതി
യശ്ചാകാംയം കാമയതേ നരേന്ദ്ര । 5-37-4 (33090)
വധ്വാഽവഹാസം ശ്വശുരോ മന്യതേ യോ
വധ്വാഽവസന്നഭയോ മാനകാമഃ ।
പരക്ഷേത്രേ നിർവപതി യശ്ച ബീജം
സ്ത്രിയം ച യഃ പരിവദതേഽതിവേലം ॥ 5-37-5 (33091)
യശ്ചാപി ലബ്ധ്വാ ന സ്മരാമീതി വാദീ
ദത്ത്വാ ച യഃ കത്ഥതി യാച്യമാനഃ।
യശ്ചാസതഃ സാന്ത്വമുപാനയീത
ഏതാന്നയന്തി നിരയം പാശഹസ്താഃ ॥ 5-37-6 (33092)
യസ്മിന്യഥാ വർതതേ യോ മനുഷ്യ-
സ്തസ്മിംസ്തഥാ വർതിതവ്യം സ ധർമഃ।
മായാചാരോ മായയാ വർതിതവ്യഃ
സാധ്വാചാരഃ സാധുനാ പ്രത്യുപേയഃ ॥ 5-37-7 (33093)
ജരാ രൂപം ഹരതി ഹി ധൈര്യമാശാ
മൃത്യുഃ പ്രാണാന്ധർമചര്യാമസൂയാ
കാമോ ഹ്രിയം വൃത്തമനാര്യസേവാ
ക്രോധഃ ശ്രിയം സർവമേവാഭിമാനഃ ॥ 5-37-8 (33094)
ധൃതരാഷ്ട്ര ഉവാച। 5-37-9x (3489)
ശതായുരുക്തഃ പുരുഷഃ സർവവേദേഷു വൈ യദാ।
നാപ്നോത്യഥ ച തത്സർവമായുഃ കേനേഹ ഹേതുനാ ॥ 5-37-9 (33095)
വിദുര ഉവാച। 5-37-10x (3490)
അതിമാനോഽതിവാദശ്ച തഥാഽത്യാഗോ നരാധിപ।
ക്രോധശ്ചാത്മവിധിത്സാ ച മിത്രദ്രോഹശ്ച താനി ഷട് ॥ 5-37-10 (33096)
ഏത ഏവാസയസ്തീക്ഷ്ണാഃ കൃന്തന്ത്യായൂംഷി ദേഹിനാം।
ഏതാനി മാനവാന്ധ്നന്തി ന മൃത്യുർഭദ്രമസ്തു തേ ॥ 5-37-11 (33097)
വിശ്വസ്തസ്യൈതി യോ ദാരാന്യശ്ചാപി ഗുരുതൽപഗഃ।
വൃഷലീപതിർദ്വിജോ യശ്ച പാനപശ്ചൈവ ഭാരത ॥ 5-37-12 (33098)
ആദേശകൃദ്വൃത്തിഹന്താ ദ്വിജാനാം പ്രേഷകശ്ച യഃ।
ശരണാഗതഹാ ചൈവ സർവേ ബ്രഹ്മഹണഃ സമാഃ।
ഏതൈഃ സമേത്യ കർതവ്യം പ്രായശ്ചിത്തമിതി ശ്രുതിഃ ॥ 5-37-13 (33099)
ഗൃഹീതവാക്യോ നയവിദ്വദാന്യഃ
ശേഷാന്നഭോക്താ ഹ്യവിഹിംസകശ്ച।
നാനർഥകൃത്യാകുലിതഃ കൃതജ്ഞഃ
സത്യോ മൃദുഃ സ്വർഗമുപൈതി വിദ്വാൻ ॥ 5-37-14 (33100)
സുലഭാഃ പുരുഷാ രാജൻസതതം പ്രിയവാദിനഃ।
അപ്രിയസ്യ തു പഥ്യസ്യ വക്താ ശ്രോതാ ച ദുർലഭഃ ॥ 5-37-15 (33101)
യോ ഹി ധർമം സമാശ്രിത്യ ഹിത്വാ ഭർതുഃ പ്രിയാപ്രിയേ।
അപ്രിയാണ്യാഹ പഥ്യാനി തേന രാജാ സഹായവാൻ ॥ 5-37-16 (33102)
ത്യജേത്കുലാർഥേ പുരുഷം ഗ്രാമസ്യാർഥേ കുലം ത്യജേത്।
ഗ്രാമം ജനപദസ്യാർഥേ ആത്മാർഥേ പൃഥിവീം ത്യജേത് ॥ 5-37-17 (33103)
ആപദർഥേ ധനം രക്ഷേദ്ദാരാന്രക്ഷേദ്ധനൈരപി ।
ആത്മാനം സതതം രക്ഷേദ്ദാരൈരപി ധനൈരപി ॥ 5-37-18 (33104)
ദ്യൂതമേതത്പുരാ കൽപേ ദൃഷ്ടം വൈരകരം നൃണാം।
തസ്മാദ്ദ്യൂതം ന സേവേത ഹാസ്യാർഥമപി ബുദ്ധിമാൻ ॥ 5-37-19 (33105)
ഉക്തം മയാ ദ്യൂതകാലേഽപി രാജ-
ന്നേദം യുക്തം വചനം പ്രാതിപേയ।
തദൌഷധം പഥ്യമിവാതുരസ്യ
ന രോചതേ തവ വൈചിത്രവീര്യ ॥ 5-37-20 (33106)
കാകൈരിമാംശ്ചിത്രബർഹാൻമയൂരാൻ
പരാജയേഥാഃ പാണ്ഡവാന്ധാർതരാഷ്ട്രൈഃ ।
ഹിത്വാ സിംഹാൻക്രോഷ്ടുകാൻഗൂഹമാനഃ
പ്രാപ്തേ കാലേ ശോചിതാ ത്വം നരേന്ദ്രഃ ॥ 5-37-21 (33107)
യസ്താത ന ക്രുധ്യതി സർവകാലം
ഭൃത്യസ്യ ഭക്തസ്യ ഹിതേ രതസ്യ।
തസ്മിൻഭൃത്യാ ഭർതരി വിശ്വസന്തി
ന ചൈനമാപത്സു പരിത്യജന്തി ॥ 5-37-22 (33108)
ന ഭൃത്യാനാം വൃത്തിസംരോധനേന
രാജ്യം ധനം സഞ്ജിഘൃക്ഷേദപൂർവം।
ത്യജന്തി ഹ്യേനം വഞ്ചിതാ വൈ വിരുദ്ധാഃ
സ്നിഗ്ധാ ഹ്യമാത്യാ പരിഹീനഭോഗാഃ ॥ 5-37-23 (33109)
കൃത്യാനി പൂർവം പരിസംഖ്യായ സർവാ-
ണ്യായവ്യയേ ചാനുരൂപാം ച വൃത്തിം।
സംഗൃഹ്ണീയാദനുരൂപാൻസഹായാൻ
സഹായസാധ്യാനി ഹി ദുഷ്കരാണി ॥ 5-37-24 (33110)
അഭിപ്രായം യോ വിദിത്വാ തു ഭർതുഃ
സർവാണി കാര്യാണി കരോത്യതന്ദ്രീ।
വക്താ ഹിതാനാമനുരക്ത ആര്യഃ
ശക്തിജ്ഞ ആത്മേവ ഹി സോഽനുകംപ്യഃ ॥ 5-37-25 (33111)
വാക്യം തു യോ നാദ്രിയതേഽനുശിഷ്ടഃ
പ്രത്യാഹ യശ്ചാപി നിയുജ്യമാനഃ।
പ്രജ്ഞാഭിമാനീ പ്രതികൂലവാദീ
ത്യാജ്യഃ സ താദൃക് ത്വരയൈവ ഭൃത്യഃ ॥ 5-37-26 (33112)
അസ്തബ്ധമക്ലീബമദീർഘസൂത്രം
സാനുക്രോശം ശ്ലക്ഷ്ണമഹാര്യമന്യൈഃ।
അരോഗജാതീയമുദാരവാക്യം
ദൂതം വദന്ത്യഷ്ടഗുണോപപന്നം ॥ 5-37-27 (33113)
ന വിശ്വാസാഞ്ജാതു പരസ്യ ഗേഹേ
ഗച്ഛേന്നരശ്ചേതയാനോ വികാലേ।
ന ചത്വരേ നിശി തിഷ്ഠേന്നിഗൂഢോ
ന രാജകാംയാം യോഷിതം പ്രാർഥയീത ॥ 5-37-28 (33114)
ന നിഹ്നവം മന്ത്രഗതസ്യ ഗച്ഛേ-
ത്സംസൃഷ്ടമന്ത്രസ്യ കുസംഗതസ്യ।
ന ച ബ്രൂയാന്നാശ്വസിമി ത്വയീതി
സകാരണം വ്യപദേശം തു കുര്യാത് ॥ 5-37-29 (33115)
ഘൃണീ രാജാ പുംശ്ചലീ രാജഭൃത്യഃ
പുത്രോ ഭ്രാതാ വിധവാ ബാലപുത്രാ।
സേനാജീവീ ചോദ്ധൃതഭൂരിരേവ
വ്യവഹാരേഷു വർജനീയാഃ സ്യുരേതേ ॥ 5-37-30 (33116)
അഷ്ടൌ ഗുണാഃ പുരുഷം ദീപയന്തി
പ്രജ്ഞാ ച കൌല്യം ച ശ്രുതം ദമശ്ച।
പരാക്രമശ്ചാബഹുഭാഷിതാ ച
ദാനം യഥാശക്തി കൃതജ്ഞതാ ച ॥ 5-37-31 (33117)
ഏതാൻഗുണാംസ്താത മഹാനുഭാവാ-
നേകോ ഗുണഃ സംശ്രയതേ പ്രസഹ്യ।
രാജാ യദാ സത്കുരുതേ മനുഷ്യം
സർവാൻഗുണനേഷ ഗുണോ ബിഭർതി ॥ 5-37-32 (33118)
ഗുണാ ദശ സ്നാനശീലം ഭജന്തേ
ബലം രൂപം സ്വരവർണപ്രശുദ്ധിഃ।
സ്പർശശ്ച ഗന്ധശ്ച വിശുദ്ധതാ ച
ശ്രീഃ സൌകുമാര്യം പ്രവരാശ്ച നാര്യഃ ॥ 5-37-33 (33119)
ഗുണാശ്ച ഷൺമിതഭുക്തം ഭജന്തേ
ആരോഗ്യമായുശ്ച ബലം സുഖം ച।
അനാവിലം ചാസ്യ ഭവത്യപത്യം
ന ചൈനമാദ്യൂന ഇതി ക്ഷിപന്തി ॥ 5-37-34 (33120)
അകർമശീലം ച മഹാശനം ച
ലോകദ്വിഷ്ടം ബഹുമായം നൃശംസം।
അദേശകാലജ്ഞമമിഷ്ടവേഷ-
മേതാൻഗൃഹേ ന പ്രതിവാസയേത ॥ 5-37-35 (33121)
കദര്യമാക്രോശകമശ്രുതം ച
വനൌകസം ധൂർതമമാന്യമാനിനം।
നിഷ്ഠൂരിണം കൃതവൈരം കൃതഘ്ന-
മേതാൻഭൃശാർതോപി ന ജാതു യാചേത് ॥ 5-37-36 (33122)
സങ്ക്ലിഷ്ടകർമാണമതിപ്രമാദം
നിത്യാനൃതം ചാദൃഢഭക്തികം ച।
വിസൃഷ്ടരാഗം പടുമാനിനം ചാ-
പ്യേതാന്ന സേവേത നരാധമാൻഷട് ॥ 5-37-37 (33123)
സഹായബന്ധനാ ഹ്യർഥാഃ സഹായാശ്ചാർഥബന്ധനാഃ। 5-37-38 അന്യോന്യബന്ധനാവേതൌ വിനാന്യോന്യം ന സിദ്ധ്യതഃ ॥ 5-37-38 (33124)
ഉത്പാദ്യ പുത്രാനനൃണാംശ്ച കൃത്വാ
വൃത്തിം ച തേഭ്യോഽനുവിധായ കാഞ്ചിത്।
സ്ഥാനേ കുമാരീഃ പ്രതിപാദ്യ സർവാ
അരണ്യസംസ്ഥോഽഥ മുനിർബുഭൂഷേത് ॥ 5-37-39 (33125)
ഹിതം യത്സർവഭൂതാനാമാത്മനശ്ച സുഖാവഹം।
തത്കുര്യാദീശ്വരോ ഹ്യേതൻമൂലം സർവാർഥസിദ്ധയേ ॥ 5-37-40 (33126)
വൃദ്ധിഃ പ്രഭാവസ്തേജശ്ച സത്വമുത്ഥാനമേവ ച।
വ്യവസായശ്ച യസ്യ സ്യാത്തസ്യാവൃത്തിഭയം കുതഃ ॥ 5-37-41 (33127)
പശ്യ ദോഷാൻപാണ്ഡവൈർവിഗ്രഹേ ത്വം
യത്ര വ്യഥേയുരപി ദേവാഃ സശക്രാ।
പുത്രൈർവൈരം നിത്യമുദ്വിഗ്നവാസോ
യശഃപ്രണാശോ ദ്വിഷതശ്ച ഹർഷഃ॥ 5-37-42 (33128)
ഭീഷ്മസ്യ കോപസ്തവ ചൈവേന്ദ്രകൽപ
ദ്രോണസ്യ രാജ്ഞശ്ച യുധിഷ്ഠിരസ്യ।
ഉത്സാദയേല്ലോകമിമം പ്രവൃദ്ധഃ
ശ്വേതോ ഗ്രഹസ്തിര്യഗിവാപതൻഖേ ॥ 5-37-43 (33129)
തവ പുത്രശതം ചൈവ കർണഃ പഞ്ച ച പാണ്ഡവാഃ ।
പൃഥിവീമനുശാസേയുരഖിലാം സാഗരാംബരാം ॥ 5-37-44 (33130)
ധാർതരാഷ്ട്രാ വനം രാജന്വ്യാഘ്രാഃ പാണ്ഡുസുതാ മതാഃ।
മാ വനം ഛിന്ധി സവ്യാഘ്രം മാ വ്യാഘ്രാ നീനശന്വനാത് ॥ 5-37-45 (33131)
ന സ്യാദ്വനമൃതേ വ്യാഘ്രാന്വ്യാഘ്രാ ന സ്യുർഋതേ വനം।
വനം ഹി രക്ഷ്യതേ വ്യാഘ്രൈർവ്യാഘ്രാന്രക്ഷതി കാനനം ॥ 5-37-46 (33132)
ന തഥേച്ഛന്തി കല്യാണാൻപരേഷാം വേദിതും ഗുണാൻ।
യഥേഷാം ജ്ഞാതുമിച്ഛന്തി നൈർഗുണ്യം പാപചേതസഃ ॥ 5-37-47 (33133)
അർഥസിദ്ധിം പരാമിച്ഛന്ധർമമേവാദിതശ്ചരേത്।
നഹി ധർമാദപൈത്യർഥഃ സ്വർഗലോകാദിവാമൃതം ॥ 5-37-48 (33134)
യസ്യാത്മാ വിരതഃ പാപാത്കല്യാണേ ച നിവേശിതഃ।
തേന സർവമിദം ബുദ്ധം പ്രകൃതിർവികൃതിശ്ച യാ ॥ 5-37-49 (33135)
യോ ധർമമർഥം കാമം ച യഥാകാലം നിഷേവതേ ।
ധർമാർഥകാമസംയോഗം സോഽമുത്രേഹ ച വിന്ദതി ॥ 5-37-50 (33136)
സന്നിയച്ഛതി യോ വേഗമുത്ഥിതം ക്രോധഹർഷയോഃ।
സ ശ്രിയോ ഭാജനം രാജന്യശ്ചാപത്സു ന മുഹ്യതി ॥ 5-37-51 (33137)
ബലം പഞ്ചവിധം നിത്യം പുരുഷാണാം നിബോധ മേ।
യത്തു ബാഹുബലം നാമ പ്രഥമം വലമുച്യതേ ॥ 5-37-52 (33138)
അമാത്യലാഭോ ഭദ്രം തേ ദ്വിതീയം ബലമുച്യതേ।
തൃതീയം ധനലാഭം തു ബലമാഹുർമനീഷിണഃ ॥ 5-37-53 (33139)
യത്ത്വസ്യ സഹജം രാജൻപിതൃപൈതാമഹം ബലം ।
അഭിജാതബലം നാമ തച്ചതുർഥം ബലം സ്മൃതം ॥ 5-37-54 (33140)
യേന ത്വേതാനി സർവാണി സംഗൃഹീതാനി ഭാരത ।
യദ്ബലാനാം ബലം ശ്രേഷ്ഠം തത്പ്രജ്ഞാബലമുച്യതേ ॥ 5-37-55 (33141)
മഹതേ യോഽപകാരായ നരസ്യ പ്രഭവേന്നരഃ ।
തേന വൈരം സമാസജ്യ ദൂരസ്ഥോഽസ്മീതി നാശ്വസേത് ॥ 5-37-56 (33142)
സ്ത്രീഷു രാജസു സർപേഷു സ്വാധ്യായപ്രഭുശത്രുഷു ।
ഭോഗേഷ്വായുഷി വിശ്വാസം കഃ പ്രാജ്ഞഃ കർതുമർഹതി ॥ 5-37-57 (33143)
പ്രജ്ഞാശരേണാഭിഹതസ്യ ജന്തോ-
ശ്ചികിത്സകാഃ സന്തി ന ചൌഷധാനി ।
ന ഹോമമന്ത്രാ ന ച മംഗലാനി
നാഥർവണാ നാപ്യഗദാഃ സുസിദ്ധാഃ ॥ 5-37-58 (33144)
സർപശ്ചാഗ്നിശ്ച സിംഹശ്ച കുലപുത്രശ്ച ഭാരത।
നാവജ്ഞേയാ മനുഷ്യേണ സർവേ ഹ്യേതേഽതിതേജസഃ ॥ 5-37-59 (33145)
അഗ്നിസ്തേജോ മഹല്ലോകേ ഗൂഢസ്തിഷ്ഠതി ദാരുഷു।
ന ചോപയുങ്ക്തേ തദ്ദാരു യാവന്നോദ്ദീപ്യതേ പരൈഃ ॥ 5-37-60 (33146)
സ ഏവ ഖലു ദാരുഭ്യോ യദാ നിർമഥ്യ ദീപ്യതേ।
തദ്ദാരു ച വനം ചാന്യന്നിർദഹത്യാശു തേജസാ ॥ 5-37-61 (33147)
ഏവമേവ കുലേ ജാതാഃ പാവകോപമതേജസഃ।
ക്ഷമാവന്തോ നിരാകാരാഃ കാഷ്ഠേഽഗ്നിരിവ ശേരതേ ॥ 5-37-62 (33148)
ലതാധർമാ ത്വം സപുത്രഃ സാലഃ പാണ്ഡുസുതാ മതാഃ।
ന ലതാ വർധതേ ജാതു മഹാദ്രുമമനാശ്രിതാ ॥ 5-37-63 (33149)
വനം രാജംസ്തവ പുത്രോഽംബികേയ
സിംഹാന്വനേ പാണ്ഡവാംസ്താത വിദ്ധി।
സിംഹൈർവിഹീനം ഹി വനം വിനശ്യേത്
സിംഹാ വിനശ്യേയുർഋതേ വനേന ॥ ॥ 5-37-64 (33150)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി പ്രജാഗരപർവണി സപ്തത്രിംശോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-37-2 നമതഃ നാമയതഃ। മരീചിനഃ മരീചിമതഃ സൂര്യചന്ദ്രാദേഃ। വ്രീഹ്യാദിത്വാൻമത്വർഥീയ ഇനിഃ। പാദാൻ രശ്മീൻ ॥ 5-37-3 അശിഷ്യം ശാസനാനർഹം। തുഷ്യേത് അൽപലാഭേനേതി ശേഷഃ। ഭദ്രമശ്നുത ഇതി। ശത്രുസേവയാ സ്ത്രീരക്ഷയാ ച യോ ഭദ്രമശ്രുതേ തൌ ദ്വൌ മൂർഖാവിത്യർഥഃ। നോ രക്ഷതീതി ങ പാഠഃ ॥ 3 ॥ 5-37-4 അഭിജാതഃ കുലീനഃ ॥ 5-37-5 ശ്വശുരഃ സൻ യോ വധ്വാ പുത്രഭാര്യയാ സഹ അവഹാസം പരിഹാസം തത്പിത്രാദിഭിരിവ മന്യതേ സ ഏകാദശഃ। വധ്വാ സ്നുഷയാ ഭൂതയാ അവസന്നഭയോ നഷ്ടഭയഃ വധൂപിത്രാദിഭിരാപദി ത്രാതോപി തത്രൈവ മാനം കാമയതേ യഃ സ ദ്വാദശോ മൂർഖഃ। വധ്വാവാസമിതി ങo പാഠഃ ॥ 5-37-10 അത്യാഗഃ അതിശയിതമാഗോഽപരാധഃ। ആത്മവിധിത്സോതി പോഷണാർഥസ്യ ധാഞഃ സനി രൂപം। ആത്മപോഷണേച്ഛാ ശിശ്നോദരപരായണതേത്യർഥഃ ॥ 5-37-11 അസയഃ ഖംഗാഃ। ഭദ്രമസ്തു തേ ഏതേഷാം ഷണ്ണാന്ത്യാഗേന തവ പുത്രാഃ ശതായുഷോ ഭവന്ത്വിത്യർഥഃ ॥ 5-37-12 വൃഷലീ ശൂദ്രാ। ദ്വിജശ്ത്രൈവർണികഃ। പാനപഃ മദ്യപഃ ॥ 5-37-13 ആദേശകൃത് ഗ്രാമണീഃ । പ്രേഷകഃ ദ്വിജാൻ ദാസ്യേ നിയോജയൻ। സമേത്യ സംസൃജ്യ 5-37-24 പരിസംഖ്യായ സാധ്യാസാധ്യനിശ്ചയം കൃത്വാ। തഥാ വൃത്തിം ഭൃത്യജീവികാം ആയവ്യയാനുരൂപാം കൃത്വേത്യർഥഃ ॥ 5-37-27 അദീർഘസൂത്രം ക്ഷിപ്രകാരിണം ॥ 5-37-29 കിന്തു മമ കിഞ്ചിത്കാര്യമസ്തീതി। തഥാ വ്യപദേശം വ്യാജം കൃത്വാ താദൃശാൻമന്ത്രാദപസരേദേവേത്യർഥഃ ॥ 5-37-30 ഏതേ വ്യവഹരേ ധനദാനാദൌ വർജനീയാഃ ദ്രവ്യനാശഭയാത। ഏതേഭ്യോ ന ഗ്രാഹ്യം ച। അധമർണോ ഘൃണീ ലജ്ജാവാംശ്ചേദതിനിർബന്ധേന യാച്യമാനഃ പ്രാണാനേവ ജഹ്യാത് ॥ 5-37-34 മിതഭുക്തം മിതഭോജിനം। ആദ്യൂനോ ബഹുഭോജീ ॥ 5-37-36 കദര്യം അദാതാരം ॥ 5-37-37 സങ്ക്ലിഷ്ടകർമാണം ആതതായിനം॥ 5-37-41 അവൃത്തിർജീവികായാ അഭാവഃ ॥ 5-37-43 ശ്വേതോ ഗ്രഹഃ ധൂമകേതുഃ ॥ 5-37-54 അഭിജാതബലം കുലബലം ॥ 5-37-59 കുലപുത്രോ ജ്ഞാതിഃ ॥ 5-37-62 കുലേ ജാതാഃ പാണ്ഡവാഃ ॥ 5-37-63 സാലാഃ മഹാവൃക്ഷഃ ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 038
॥ ശ്രീഃ ॥
5.38. അധ്യായഃ 038
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
വിദുരേണ ധൃതരാഷ്ട്രംപ്രതി നീതികഥനപൂർവകം പാണ്ഡവേഭ്യോ രാജ്യാപ്രദാനേ ദുര്യോധനസ്യ രാജ്യഭ്രംശകഥനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-38-0 (33151)
വിദുര ഉവാച। 5-38-0x (3491)
ഊർധ്വം പ്രാണാ ഹ്യുത്ക്രാമന്തി യൂനഃ സ്ഥവിര ആയതി।
പ്രത്യുത്ഥാനാഭിവാദാഭ്യാം പുനസ്താൻപ്രതിപദ്യതേ ॥ 5-38-1 (33152)
പീഠം ദത്ത്വാ സാധവേഽഭ്യാഗതായ
ആനീയാപഃ പരിനിർണിജ്യ പാദൌ।
സുഖം പൃഷ്ട്വാ പ്രതിവേദ്യാത്മസംസ്ഥാം
തതോ ദദ്യാദന്നമവേക്ഷ്യ ധീരഃ ॥ 5-38-2 (33153)
യസ്യോദകം മധുപർകം ച ഗാം ച
ന മന്ത്രവിത്പ്രതിഗൃഹ്ണാതി ഗേഹേ ।
ലോഭാദ്ഭയാദഥ കാർപണ്യതോ വാ
തസ്യാനർഥം ജീവിതമാഹുരര്യാഃ ॥ 5-38-3 (33154)
ചികിത്സകഃ ശല്യകർതാവകീർണീ
സ്തേനഃ ക്രൂരോ മദ്യപോ ഭ്രൂണഹാ ച।
സേനാജീവീ ശ്രുതിവിക്രായകശ്ച
ഭൃശം പ്രിയോഽപ്യതിഥിർനോദകാർഹഃ ॥ 5-38-4 (33155)
അവിക്രേയം ലവണം പക്വമന്നം
ദധി ക്ഷീരം മധു തൈലം ഘൃതം ച।
തിലാ മാംസം ഫലമൂലാനി ശാകം
രക്തം വാസഃ സർവഗന്ധാ ഗുഡാശ്ച॥ 5-38-5 (33156)
അരോഷണോ യഃ സമലോഷ്ഠാശ്മകാഞ്ചനഃ
പ്രഹീണശോകോ ഗതസന്ധിവിഗ്രഹഃ ।
നിന്ദാപ്രശംസോപരതഃ പ്രിയാപ്രിയേ
ത്യജന്നുദാസീനവദേഷ ഭിക്ഷുകഃ ॥ 5-38-6 (33157)
നീവാരമൂലേംഗുദശാകവൃത്തിഃ
സുസംയതാത്മാഗ്നികാര്യേഷു ചോദ്യഃ।
വനേ വസന്നതിഥിഷ്വപ്രമത്തോ
ധുരന്ധരഃ പുണ്യകൃദേഷ താപസഃ ॥ 5-38-7 (33158)
അപകൃത്യ ബുദ്ധിമതോ ദൂരസ്ഥോഽസ്മീതി നാശ്വസേത്।
ദീർഘൌ ബുദ്ധിമതോ ബാഹൂ യാഭ്യാം ഹിംസതി ഹിംസിതഃ ॥ 5-38-8 (33159)
ന വിശ്വസേദവിശ്വസ്തേ വിശ്വസ്തേ നാതിവിശ്വസേത്।
വിശ്വാസാദ്ഭയമുത്പന്നം മൂലാന്യപി നികൃന്തതി ॥ 5-38-9 (33160)
അനീർഷുർഗുപ്തദാരശ്ച സംവിഭാഗീ പ്രിയംവദഃ।
ശ്ലക്ഷ്ണോ മധുരവാക്സ്ത്രീണാം ന ചാസാം വശഗോ ഭവേത് ॥ 5-38-10 (33161)
പൂജനീയാ മഹാഭാഗാഃ പുണ്യാശ്ച ഗൃഹദീപ്തയഃ।
സ്ത്രിയഃ ശ്രിയോ ഗൃഹസ്യോക്താസ്തസ്മാദ്രക്ഷ്യാ വിശേഷതഃ ॥ 5-38-11 (33162)
പിതുരന്തഃപുരം ദദ്യാൻമാതുർദദ്യാൻമഹാനസം।
ഗോഷു ചാത്മസമം ദദ്യാത്സ്വയമേവ കൃഷിം വ്രജേത്।
ഭൃത്യൈർവാണിജ്യചാരം ച പുത്രൈഃ സേവേത ച ദ്വിജാൻ ॥ 5-38-12 (33163)
അദ്ഭ്യോഽഗ്നിർബ്രഹ്മതഃ ക്ഷത്രമശ്മനോ ലോഹമുത്ഥിതം।
തേഷാം സർവത്രഗം തേജഃ സ്വാസു യോനിഷു ശാംയതി ॥ 5-38-13 (33164)
നിത്യം സന്തം കുലേ ജാതാഃ പാവകോപമതേജസഃ।
ക്ഷമാവന്തോ നിരാകാരാഃ കാഷ്ഠേഽഗ്നിരിവ ശേരതേ ॥ 5-38-14 (33165)
യസ്യ മന്ത്രം ന ജാനന്തി ബാഹ്യാശ്ചാഭ്യന്തരാശ്ച യേ।
സ രാജാ സർവതശ്ചക്ഷുശ്ചിരമൈശ്വര്യമശ്നുതേ ॥ 5-38-15 (33166)
കരിഷ്യന്ന പ്രഭാഷേത കൃതാന്യേവ തു ദർശയേത്।
ധർമകാമാർഥകാര്യാണി തഥാ മന്ത്രോ ന ഭിദ്യതേ ॥ 5-38-16 (33167)
ഗിരിപൃഷ്ഠമുപാരുഹ്യ പ്രാസാദം വാ രഹോഗതഃ।
അരണ്യേ നിഃശലാകേ വാ തത്ര മന്ത്രോഽഭിധീയതേ ॥ 5-38-17 (33168)
നാസുഹൃത്പരമം മന്ത്രം ഭാരതാർഹതി വേദിതും।
അപണ്ഡിതോ വാപി സുഹൃത്പണ്ഡിതോ വാപ്യനാത്മവാൻ ॥ 5-38-18 (33169)
നാപരീക്ഷ്യ മഹീപാലഃ കുര്യാത്സചിവമാത്മനഃ।
അമാത്യേ ഹ്യർഥലിപ്സാ ച മന്ത്രരക്ഷണമേവ ച ॥ 5-38-19 (33170)
കൃതാനി സർവകാര്യാണി യസ്യ പാരിഷദാ വിദുഃ।
ധർമേ ചാർഥേ ച കാമേ ച സ രാജാ രാജസത്തമഃ। 5-38-20 (33171)
ഗൂഢമന്ത്രസ്യ നൃപതേസ്തസ്യ സിദ്ധിരസംശയം ॥
അപ്രശസ്താനി കാര്യാണി യോ മോഹാദനുതിഷ്ഠതി। 5-38-21 (33172)
സ തേഷാം വിപരിഭ്രംശാദ്ഭ്രശ്യതേ ജീവിതാദപി ॥
കർമണാം തു പ്രശസ്താനാമനുഷ്ഠാനം സുഖാവഹം। 5-38-22 (33173)
തേഷാമേവാനനുഷ്ഠാനം പശ്ചാത്താപകരം മതം॥
അനധീത്യ യഥാ വേദാന്ന വിപ്രഃ ശ്രാദ്ധമർഹതി । 5-38-23 (33174)
ഏവമശ്രുതഷാംഗുണ്യോ ന മന്ത്രം ശ്രോതുമർഹതി ॥
സ്ഥാനവൃദ്ധിക്ഷയജ്ഞസ്യ ഷാംഗുണ്യവിദിതാത്മനഃ। 5-38-24 (33175)
അനവജ്ഞാതശീലസ്യ സ്വാധീനാ പൃഥിവീ നൃപ ॥
അമോഘക്രോധഹർഷസ്യ സ്വയം കൃത്വാന്വവേക്ഷിണഃ। 5-38-25 (33176)
ആത്മപ്രത്യയകോശസ്യ വസുദൈവ വസുന്ധരാ ॥
നാമമാത്രേണാ തുഷ്യേത ഛത്രേണ ച മഹീപതിഃ। 5-38-26 (33177)
ഭൃത്യേഭ്യോ വിസൃജേദർഥാന്നൈകഃ സർവഹരോ ഭവേത് ॥
ബ്രാഹ്മണം ബ്രാഹ്മണോ വേദ ഭർതാ വേദ സ്ത്രിയം തഥാ। 5-38-27 (33178)
അമാത്യം നൃപതിർവേദ രാജാ രാജാനമേവ ച ॥
ന ശത്രുർവശമാപന്നോ മോക്തവ്യോ വധ്യതാം ഗതഃ। 5-38-28 (33179)
ന്യഗ്ഭൂത്വാ പര്യുപാസീത വധ്വം ഹന്യാദ്ബലേ സതി ॥
അഹതാദ്ധി ഭയം തസ്മാജ്ജായതേ നചിരാദിവ ॥ 5-38-29 (33180)
ദൈവതേഷു പ്രയത്നേന രാജസു ബ്രാഹ്മണേഷു ച।
നിയന്തവ്യഃ സദാ ക്രോധോ വൃദ്ധബാലാതുരേഷു ച॥ 5-38-30 (33181)
നിരർഥം കലഹം പ്രാജ്ഞോ വർജയേൻമൂഢസേവിതം।
കീർതി ച ലഭതേ ലോകേ ന ചാനർഥേന യുജ്യതേ ॥ 5-38-31 (33182)
പ്രസാദോ നിഷ്ഫലോ യസ്യ ക്രോധശ്ചാപി നിരർഥകഃ।
ന തം ഭർതാരമിച്ഛന്തി ഷണ്ഢം പതിമിവ സ്ത്രിയഃ ॥ 5-38-32 (33183)
ന ബുദ്ധിർധനലാഭായ ന ജാഡ്യമസമൃദ്ധയേ।
ലോകപര്യായവൃത്താന്തം പ്രാജ്ഞോ ജാനാതി നേതരഃ ॥ 5-38-33 (33184)
വിദ്യാശീലവയോവൃദ്ധാൻബുദ്ധിവൃദ്ധാംശ്ച ഭാരത।
ധനാഭിജാതവൃദ്ധാംശ്ച നിത്യം മൂഢോഽവമന്യതേ॥ 5-38-34 (33185)
അനാര്യവൃത്തമപ്രാജ്ഞമസൂയകമധാർമികം।
അനർഥാഃ ക്ഷിപ്രമായാന്തി വാഗ്ദുഷ്ടം ക്രോധനം തഥാ ॥ 5-38-35 (33186)
അവിസംവാദനം ദാനം സമയസ്യാവ്യതിക്രമഃ ।
ആവർതയന്തി ഭൂതാനി സംയക്പ്രണിഹിതാ ച വാക്॥ 5-38-36 (33187)
അവിസംവാദകോ ദക്ഷഃ കൃതജ്ഞോ മതിമാനൃജുഃ ।
അപി സങ്ക്ഷീണകോശോഽപി ലഭതേ പരിവാരണം ॥ 5-38-37 (33188)
ധൃതിഃ ശമോ ദമഃ ശൌചം കാരുണ്യം വാഗനിഷ്ഠുരാ।
മിത്രാണാം ചാനഭിദ്രോഹഃ സപ്തൈതാഃ സമിധഃ ശ്രിയഃ ॥ 5-38-38 (33189)
അസംവിഭാഗീ ദുഷ്ടാത്മാ കൃതഘ്നോ നിരപത്രപഃ ।
താദൃങ്വരാധിപോ ലോകേ വർജനീയോ നരാധിപ ॥ 5-38-39 (33190)
ന ച രാത്രൌ സുഖം ശേതേ സസർപ ഇവ വേശ്മനി।
യഃ കോപയതി നിർദോഷം സദോഷോഽഭ്യന്തരം ജനം ॥ 5-38-40 (33191)
യേഷു ദുഷ്ടേഷു ദോഷഃ സ്യാദ്യോഗക്ഷേമസ്യ ഭാരത।
സദാ പ്രസാദനം തേഷാം ദേവതാനാമിവാചരേത് ॥ 5-38-41 (33192)
യേഽർഥാഃ സ്ത്രീഷു സമായുക്താഃ പ്രമത്തപതിതേഷു ച।
യേ ചാനാര്യേ സമാസക്താഃ സർവേ തേ സംശയം ഗതാഃ ॥ 5-38-42 (33193)
യത്ര സ്ത്രീ യത്ര കിതവോ ബാലോ യത്രാനുശാസിതാ।
മഞ്ജന്തി തേഽവശാ രാജന്നദ്യാമശ്മപ്ലവാ ഇവ ॥ 5-38-43 (33194)
പ്രയോജനേഷു യേ സക്താ ന വിശേഷേഷു ഭാരത।
താനഹം പണ്ഡിതാൻമന്യേ വിശേഷാ ഹി പ്രസംഗിനഃ ॥ 5-38-44 (33195)
യം പ്രശംസന്തി കിതവാ യം പ്രശംസന്തി ചാരണാഃ ।
യം പ്രശംസന്തി ബന്ധക്യോ ന സ ജീവതി മാനവഃ ॥ 5-38-45 (33196)
ഹിത്വാ താൻപരമേഷ്വാസാൻപാണ്ഡവാനമിതൌജസഃ।
ആഹിതം ഭാരതൈശ്വര്യം ത്വയാ ദുര്യോധനേ മഹത് ॥ 5-38-46 (33197)
തം ദ്രക്ഷ്യസി പരിഭ്രഷ്ടം തസ്മാത്ത്വമചിരാദിവ।
ഐശ്വര്യമദസംമൂഢം ബലിം ലോകത്രയാദിവ ॥ ॥ 5-38-47 (33198)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി പ്രജാഗരപർവണി അഷ്ടത്രിംശോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-38-1 ആയതി ആഗച്ഛതി ॥ 5-38-2 നിർണിജ്യ പ്രക്ഷാല്യ। ആത്മസംസ്ഥാം സ്വസ്ഥിതിം ॥ 5-38-4 അവകീർണീ നഷ്ടബ്രഹ്മചര്യഃ। നോദകാർഹ ഉദകമാത്രാനർഹോഽപി അതിഥിഃ ഭൃശം പ്രിയഃ ॥ 5-38-15 സർവതശ്ചക്ഷുശ്ചാരേഃ പരമന്ത്രം ജാനൻ ॥ 5-38-17 നിഃശലാകേ രഹസി ॥ 5-38-20 പാരിഷാദഃ സഭാസദഃ ॥ 5-38-23 ഷാംഗുണ്യം ഷണ്ണാം സന്ധിവിഗ്രഹയാനാസനദ്വൈധീഭാവസമാശ്രയാണാം സമൂഹഃ ന ശ്രുതോ യേന സഃ ॥ 5-38-25 ആത്മനൈവ പ്രത്യയോ ജ്ഞാനം യസ്യ സ്വയമേവ ജ്ഞാതകോശസ്യ ॥ 5-38-26 നാമമാത്രേണൈവ രാജാ ഭവേത്। ഭോഗാംസ്തു ഭൃത്യൈഃ സമാനാനേവ ഭുഞ്ജീത ॥ 5-38-36 ആവർതയന്തി ശത്രൂനപി സ്വീയാൻകുർവന്തി । പ്രണിഹിതാ പ്രയുക്താ ॥ 5-38-37 പരിവാരണം പരിവാരാൻ ഭൃത്യമിത്രാദീൻ ॥ 5-38-38 സമിധഃ ഉദ്ദീപികാഃ ॥ 5-38-39 അസംവിഭാഗീ പോഷ്യേഭ്യോഽദത്ത്വാ സ്വയം ഭുഞ്ജാനഃ ॥ 5-38-44 യേ ഭൃത്യാഃ വിശേഷാ ആധിക്യാനി। പ്രസംഗിനഃ പ്രസംഗഃ സംഘർഷസ്തത്കാരിണഃ ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 039
॥ ശ്രീഃ ॥
5.39. അധ്യായഃ 039
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
വിദുരേണ ധൃതരാഷ്ട്രംപ്രതി ജ്ഞാതിസംഗ്രഹേ ഗുണവർണനപൂർവകം പുനഃ കുരുപാണ്ഡവേഷു സാംയേന വർതനവിധാനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-39-0 (33199)
ധൃതരാഷ്ട്ര ഉവാച। 5-39-0x (3492)
അനീശ്വരോഽയം പുരുഷോ ഭവാഭവേ
സൂത്രപ്രോതാ ദാരുമയീവ യോഷാ।
ധാത്രാ തു ദിഷ്ടസ്യ വശേ കൃതോഽയം
തസ്മാദ്വദ ത്വം ശ്രവണേ ധൃതോഽഹം ॥ 5-39-1 (33200)
വിദുര ഉവാച। 5-39-2x (3493)
അപ്രാപ്തകാലം വചനം ബൃഹസ്പതിരപി ബ്രുവൻ।
ലഭതേ ബുധ്ദ്യവജ്ഞാനമവമാനം ച ഭാരത ॥ 5-39-2 (33201)
പ്രിയോ ഭവതി ദാനേന പ്രിയവാദേന ചാപരഃ ।
മന്ത്രമൂലബലേനാന്യോ യഃ പ്രിയഃ പ്രിയ ഏവ സഃ ॥ 5-39-3 (33202)
ദ്വേഷ്യോ ന സാധുർഭവതി ന മേധാവീ ന പണ്ഡിതഃ।
പ്രിയേ ശുഭാനി കാര്യാണി ദ്വേഷ്യേ പാപാനി ചൈവ ഹ ॥ 5-39-4 (33203)
ഉക്തം മയാ ജാതമാത്രേഽപി രാജൻ
ദുര്യോധനം ത്യജ പുത്രം ത്വമേകം।
തസ്യ ത്യാഗാത്പുത്രശതസ്യ വൃദ്ധി-
രസ്യാത്യാഗാത്പുത്രശതസ്യ നാശഃ ॥ 5-39-5 (33204)
ന വൃദ്ധിർബഹുമന്തവ്യാ യാ വൃദ്ധിഃ ക്ഷയമാവഹേത്।
ക്ഷയോഽപി ബഹുമന്തവ്യോ യഃ ക്ഷയോ വൃദ്ധിമാവഹേത് ॥ 5-39-6 (33205)
ന സ ക്ഷയോ മഹാരാജ യഃ ക്ഷയോ വൃദ്ധിമാവഹേത്।
ക്ഷയഃ സ ത്വിഹ മന്തവ്യോ യം ലബ്ധ്വാ ബഹു നാശയേത് ॥ 5-39-7 (33206)
സമൃദ്ധാ ഗുണതഃ കേചിദ്ഭവന്തി ധനതോഽപരേ।
ധനവൃദ്ധാൻഗുണൈർഹീനാന്ധൃതരാഷ്ട്ര വിവർജയ ॥ 5-39-8 (33207)
ധൃതരാഷ്ട്ര ഉവാച। 5-39-9x (3494)
സർവം ത്വമായതീയുക്തം ഭാഷസേ പ്രാജ്ഞസംമതം।
ന ചോത്സഹേ സുതം ത്യക്തും യതോ ധർമസ്തതോ ജയഃ ॥ 5-39-9 (33208)
വിദുര ഉവാച। 5-39-10x (3495)
അതീവ ഗുണസംപന്നോ ന ജാതുഃ വിനയാന്വിതഃ।
സുസൂക്ഷ്മമപി ഭൂതാനാമുപമർദമുപേക്ഷതേ ॥ 5-39-10 (33209)
പരാപവാദനിരതാഃ പരദുഃഖോദയേഷു ച।
പരസ്പരവിരോധേ ച യതന്തേ സതതോത്ഥിതാഃ ॥ 5-39-11 (33210)
സദോഷം ദർശനം യേഷാം സംവാസേ സുമഹദ്ഭയം।
അർഥാദാനേ മഹാന്ദോഷഃ പ്രദാനേ ച മഹദ്ഭയം ॥ 5-39-12 (33211)
യേ വൈ ഭേദനശീലാസ്തു സകാമാ നിസ്ത്രപാഃ ശഠാഃ।
യേ പാപാ ഇതി വിഖ്യാതാഃ സംവാസേ പിരിഗർഹിതാഃ ॥ 5-39-13 (33212)
യുക്താശ്ചാന്യൈർമഹാദോഷൈര്യേ നരാസ്താന്വിവർജയേത്।
നിവർതമാനേ സൌഹാർദേ പ്രീതിർനീചേ പ്രണശ്യതി ॥ 5-39-14 (33213)
യാ ചൈവ ഫലനിർവൃതിഃ സൌഹൃദേ ചൈവ യത്സുഖം ।
യതതേ ചാപവാദായ യത്നമാരഭതേ ക്ഷയേ ॥ 5-39-15 (33214)
അൽപേഽപ്യപകൃതേ മോഹാന്ന ശാന്തിമധിഗച്ഛതി।
താദൃശൈഃ സംഗതം നീചൈർനൃശംസൈരകൃതാത്മഭിഃ ।
നിശാംയ നിപുണം ബുദ്ധ്യാ വിദ്വാന്ദൂരാദ്വിവർജയേത് ॥ 5-39-16 (33215)
യോ ജ്ഞാതിമനുഗൃഹ്ണാതി ദരിദ്രം ദീനമാതുരം।
സ പുത്രപശുഭിർവൃദ്ധിം ശ്രേയശ്ചാനന്ത്യമശ്രുതേ ॥ 5-39-17 (33216)
ജ്ഞാതയോ വർധനീയാസ്തൈര്യ ഇച്ഛന്ത്യാത്മനഃ ശുഭം ॥ 5-39-18 (33217)
കുലവൃദ്ധിം ച രാജേന്ദ്ര തസ്മാത്സാധു സമാചരം।
ശ്രേയസാ യോക്ഷ്യതേ രാജൻകുർവാണോ ജ്ഞാതിസത്ക്രിയാം ॥ 5-39-19 (33218)
വിഗുണാ ഹ്യപി സംരക്ഷ്യാ ജ്ഞാതയോ ഭരതർഷഭ ।
കിംപുനർഗുണവന്തസ്തേ ത്വത്പ്രസാദാഭികാങ്ക്ഷിണഃ ॥ 5-39-20 (33219)
പ്രസാദം കുരു വീരാണാം പാണ്ഡവാനാം വിശാംപതേ।
ദീയതാം ഗ്രാമകാഃ കേചിത്തേഷാം വൃത്ത്യർഥമീശ്വര ॥ 5-39-21 (33220)
ഏവം ലോകേ യശഃ പ്രാപ്തം ഭവിഷ്യതി നരാധിപ।
വൃദ്ധേന ഹി ത്വയാ കാര്യം പുത്രാണാം താത ശാസനം ॥ 5-39-22 (33221)
മയാ ചാപി ഹിതം വാച്യം വിദ്ധി മാം ത്വദ്ധിതൈഷിണം।
ജ്ഞാതിഭിർവിഗ്രഹസ്താത ന കർതവ്യഃ ശുഭാർഥിനാ।
സുഖാനി സഹ ഭോജ്യാനി ജ്ഞാതിഭിർഭരതർഷഭ ॥ 5-39-23 (33222)
സംഭോജനം സങ്കഥനം സംപ്രീതിശ്ച പരസ്പരം ।
ജ്ഞാതിഭിഃ സഹ കാര്യാണി ന വിരോധഃ കദാചന ॥ 5-39-24 (33223)
ജ്ഞാതയസ്താരയന്തീഹ ജ്ഞാതയോ മഞ്ജയന്തി ച।
സുവൃത്താസ്താരയന്തീഹ ദുർവൃത്താ മഞ്ജയന്തി ച ॥ 5-39-25 (33224)
സുവൃത്തോ ഭവ രാജേന്ദ്ര പാൺജവാൻപ്രതി മാനദ।
അധർഷണീയഃ ശത്രൂണാം തൈർവൃതസ്ത്വം ഭവിഷ്യതി ॥ 5-39-26 (33225)
ശ്രീമന്തം ജ്ഞാതിമാസാദ്യ യോ ജ്ഞാതിരവസീദതി ।
ദിഗ്ധഹസ്തം മൃഗ ഇവ സ ഏനസ്തസ്യ വിന്ദതി ॥ 5-39-27 (33226)
പശ്ചാദപി നരശ്രേഷ്ഠ തവ താപോ ഭവിഷ്യതി ।
താന്വാ ഹതാൻസുതാന്വാപി ശ്രുത്വാ തദനുചിന്തയ ॥ 5-39-28 (33227)
യേന ഖട്വാം സമാരൂഢഃ പരിതപ്യേത കർമണാ ।
ആദാവേന ന തത്കുര്യാദധ്രുവേ ജീവിതേ സതി ॥ 5-39-29 (33228)
ന കശ്ചിന്നാപനയതേ പുമാനന്യത്ര ഭാർഗവാത് ।
ശേഷസംപ്രതിപത്തിസ്തു ബുദ്ധിമത്സ്വേവ തിഷ്ഠതി ॥ 5-39-30 (33229)
ദുര്യോധനേന യദ്യേതത്പാപം തേഷു പുരാ കൃതം ।
ത്വയാ തത്കുലവൃദ്ധേന പ്രത്യാനേയം നരേശ്വര ॥ 5-39-31 (33230)
താംസ്ത്വം പദേ പ്രതിഷ്ഠാപ്യ ലോകേ വിഗതകൽമഷഃ ।
ഭവിഷ്യസി നരശ്രേഷ്ഠ പൂജനീയോ മനീഷിണാം ॥ 5-39-32 (33231)
സുവ്യാഹൃതാനി ധീരാണാം ഫലതഃ പരിചിന്ത്യ യഃ।
അധ്യവസ്യതി കാര്യേഷു ചിരം യശസി തിഷ്ഠതി ॥ 5-39-33 (33232)
അസംയഗുപയുക്തം ഹി ജ്ഞാനം സുകുശലൈരപി ।
ഉപലഭ്യം ചാവിദിതം വിദിതം ചാനനുഷ്ഠിതം ॥ 5-39-34 (33233)
പാപോദയഫലം വിദ്വാന്യോ നാരഭതി വർധതേ ॥ 5-39-35 (33234)
യസ്തു പൂർവകൃതം പാപമവിമൃശ്യാനുവർതതേ ।
അഗാധപങ്കേ ദുർമേധാ വിഷമേ വിനിപാത്യതേ ॥ 5-39-36 (33235)
മന്ത്രഭേദസ്യ ഷട് പ്രാജ്ഞോ ദ്വാരാണീമാനി ലക്ഷയേത്।
അർഥസന്തതികാമശ്ച രക്ഷേദേതാനി നിത്യശഃ ॥ 5-39-37 (33236)
മദം സ്വപ്നപവിജ്ഞാനമാകാരം ചാത്മസംഭവം ।
ദുഷ്ടാമാത്യേഷു വിശ്രംഭം ദൂതാച്ചാകുശലാദപി ॥ 5-39-38 (33237)
ദ്വാരാണ്യേതാനി യോ ജ്ഞാത്വാ സംവൃണോതി സദാ നൃപ।
ത്രിവർഗാചരണേ യുക്തഃ സ ശത്രൂനധിതിഷ്ഠതി ॥ 5-39-39 (33238)
നവൈ ശ്രുതമവിജ്ഞായ വൃദ്ധാനനുപസേവ്യ വാ।
ധർമാർഥൌ വേദുതും ശക്യൌ ബൃഹസ്പതിസമൈരപി ॥ 5-39-40 (33239)
നഷ്ടം സമുദ്രേ പതിതം നഷ്ടം വാക്യമശൃണ്വതി।
അനാത്മനി ശ്രുതം നഷ്ടം നഷ്ടം ഹുതമനഗ്നികം ॥ 5-39-41 (33240)
മത്യാ പരീക്ഷ്യ മേധാവീ ബുദ്ധ്യാ സംപാദ്യ ചാസകൃത്।
ശ്രുത്വാ ദൃഷ്ട്വാഥ വിജ്ഞായ പ്രാജ്ഞൈർമൈത്രീം സമാചരേത് ॥ 5-39-42 (33241)
അകീർതി വിനയോ ഹന്തി ഹന്ത്യനർഥം പരാക്രമഃ ।
ഹന്തി നിത്യം ക്ഷമാ ക്രോധമാചാരോ ഹന്ത്യലക്ഷണം ॥ 5-39-43 (33242)
പരിച്ഛദേന ക്ഷേത്രേണ വേശ്മനാ പരിചര്യയാ।
പരീക്ഷേത കുലം രാജൻഭോജനാച്ഛാദനേന ച ॥ 5-39-44 (33243)
ഉപസ്ഥിതസയ കാമസ്യ പ്രതിവാദോ ന വിദ്യതേ।
അപി നിർമുക്തദേഹസ്യ കാമരക്തസ്യ കിം പുനഃ ॥ 5-39-45 (33244)
പ്രാജ്ഞോപസേവിനം വൈദ്യം ധാർമികം പ്രിയദർശനം ।
മിത്രവന്തം സുവാക്യം ച സുഹൃദം പരിപാലയേത് ॥ 5-39-46 (33245)
ദുഷ്കുലീനഃ കുലീനോ വാ മര്യാദാം യോ ന ലംഘയേത്।
ധർമാപേക്ഷീ മൃദുർഹ്രീമാൻസ കുലീനശതാദ്വരഃ ॥ 5-39-47 (33246)
യയോശ്ചിത്തേന വാ ചിത്തം നിഭൃതം നിഭൃതേന വാ।
സമേതി പ്രജ്ഞയാ പ്രജ്ഞാ തയോർമൈത്രീ ന ജീര്യതി ॥ 5-39-48 (33247)
ദുർബുദ്ധിമകൃതപ്രജ്ഞം ഛന്നം കൂപം തൃണൈരിവ।
വിവർജയീത മേധാവീ തസ്മിൻമൈത്രീ പ്രണശ്യതി ॥ 5-39-49 (33248)
അവലിപ്തേഷു മൂർഖേഷു രൌദ്രസാഹസികേഷു ച।
തഥൈവാപേതധർമേഷു ന മൈത്രീമാചരേദ്ബുധഃ ॥ 5-39-50 (33249)
കൃതജ്ഞം ധാർമികം സത്യമക്ഷുദ്രം ദൃഢഭക്തികം ।
ജിതേന്ദ്രിയം സ്ഥിതം സ്ഥിത്യാം മിത്രമിത്യഭിവാഞ്ഛതി ॥ 5-39-51 (33250)
ഇന്ദ്രിയാണാമനുത്സർഗോ മൃത്യുനാപി വിശിഷ്യതേ।
അത്യർഥം പുനരുത്സർഗഃ സാദയേദ്ദൈവതാനപി ॥ 5-39-52 (33251)
മാർദവം സർവഭൂതാനാമനസൂയാ ക്ഷമാ ധൃതിഃ।
ആയുഷ്യാണി ബുധാഃ പ്രാഹുർമിത്രാണാം ചാവിമാനനാ ॥ 5-39-53 (33252)
അപനീതം സുനീതേന യോഽർഥം പ്രത്യാനിനീപതേ ।
മതിമാസ്ഥായ സുദൃഢാം തദകാപുരുഷവ്രതം ॥ 5-39-54 (33253)
ആയത്യാം പ്രതികാരജ്ഞസ്തദാത്വേ ദൃഢനിശ്ചയഃ ।
അതീതേ കാര്യശേഷജ്ഞോ നരോഽർഥൈർന പ്രഹീയതേ॥ 5-39-55 (33254)
കർമണാ മനസാ വാചാ യദഭീക്ഷ്ണം നിഷേവതേ ।
തദേവാപഹരത്യേനം തസ്മാത്കല്യാണമാചരേത് ॥ 5-39-56 (33255)
മംഗലാലംഭനം യോഗഃ ശ്രുതമുത്ഥാനമാർജവം।
ഭൂതിമേതാനി കുർവന്തി സതാം ചാഭീക്ഷ്ണദർശനം ॥ 5-39-57 (33256)
അനിർവേദഃ ശ്രിയോ മൂലം ലാഭസ്യ ച ശുഭസ്യ ച।
മഹാൻഭവത്യനിർവിഷ്ണഃ സുഖം ചാനന്ത്യമശ്നുതേ ॥ 5-39-58 (33257)
നാതഃ ശ്രീമത്തരം കിഞ്ചിദന്യത്പഥ്യതമം മതം।
പ്രഭവിഷ്ണോര്യഥാ താത ക്ഷമാ സർവത്ര സർവദാ ॥ 5-39-59 (33258)
ക്ഷമേദശക്തഃ സർവസ്യ ശക്തിമാന്ധർമകാരണാത്।
അർഥാനർഥൌ സമൌ യസ്യ തസ്യ നിത്യം ക്ഷമാ ഹിതാ ॥ 5-39-60 (33259)
യത്സുഖം സേവമാനോഽപി ധർമാർഥാഭ്യാം ന ഹീയതേ।
കാമം തദുപസേവേത ന മൂഢവ്രതമാചരേത് ॥ 5-39-61 (33260)
ദുഃഖാർതേഷു പ്രമത്തേഷു നാസ്തികേഷ്വലസേഷു ച।
ന ശ്രീർവസത്യദാന്തേഷു യേ ചോത്സാഹവിവർജിതാഃ ॥ 5-39-62 (33261)
ആർജവേന നരം യുക്തമാർജവാത്സവ്യപത്രപം।
അശക്തം മന്യമാനാസ്തു ധർഷയന്തി കുബുദ്ധയഃ ॥ 5-39-63 (33262)
അത്യാര്യമതിദാതാരമതിശൂരമതിവ്രതം ।
പ്രജ്ഞാഭിമാനിനം ചൈവ ശ്രീർഭയാന്നോപസർപതി ॥ 5-39-64 (33263)
ന ചാതിഗുണവത്സ്വേഷാ നാത്യന്തം നിർഗുണേഷു ച।
നേഷാ ഗുണാൻകാമയതേ നൈർഗുണ്യാന്നാനുരജ്യതേ।
ഉൻമത്താ ഗൌരിവാന്ധാ ശ്രീഃ ക്വചിദേവാവതിഷ്ഠതേ ॥ 5-39-65 (33264)
അഗ്നിഹോത്രഫലാ വേദാഃ ശീലവൃത്തഫലം ശ്രുതം।
രതിപുത്രഫലാ നാരീ ദത്തഭുക്തഫലം ധനം ॥ 5-39-66 (33265)
അധർമോപാർജിതൈരർഥൈര്യഃ കരോത്യൌർധ്വദേഹികം।
ന സ തസ്യ ഫലം പ്രേത്യ ഭുങ്ക്തേഽർഥസ്യ ദുരാഗമാത് ॥ 5-39-67 (33266)
കാന്താരേ വനദുർഗേഷു കൃച്ഛ്രാസ്വാപത്സു സംഭ്രമേ।
ഉദ്യതേഷു ച ശസ്ത്രേഷു നാസ്തി സത്വവതാം ഭയം ॥ 5-39-68 (33267)
ഉത്ഥാനം സംയമോ ദാക്ഷ്യമപ്രമാദോ ധൃതിഃ സ്മൃതിഃ ।
സമീക്ഷ്യ ച സമാരംഭോ വിദ്ധി മൂലം ഭവസ്യ തു ॥ 5-39-69 (33268)
തപോ ബലം താപമാനാം ബ്രഹ്മ ബ്രഹ്മവിദാം ബലം ।
ഹിംസാ ബലമസാധൂനാം ക്ഷമാ ഗുണവതാം ബലം ॥ 5-39-70 (33269)
അഷ്ടൌ താന്യവ്രതഘ്നാനി ആപോ മൂലം ഫലം പയഃ।
ഹവിർബ്രാഹ്മണകാംയാ ച ഗുരോർവചനമൌഷധം ॥ 5-39-71 (33270)
ന തത്പരസ്യ സന്ദധ്യാത്പ്രതികൂലം യദാത്മനഃ।
സംഗ്രഹേണൈവ ധർമഃ സ്യാത്കാമാദന്യഃ പ്രവർതതേ ॥ 5-39-72 (33271)
അക്രോധേന ജയേത്ക്രോധമസാധും നാധുനാ ജയേത്।
ജയേത്കദര്യം ദാനേന ജയേൻമത്യേന ചാനൃതം ॥ 5-39-73 (33272)
സ്ത്രീധൂർതകേഽലസേ ഭീരൌ ചണ്ഡേ പുരുഷമാനിനി।
ചോരേ കൃതഘ്നേ വിശ്വാസോ ന കാര്യോ ന ച നാസ്തികേ ॥ 5-39-74 (33273)
അഭിവാദനശീലപ്യ നിത്യം വൃദ്ധോപസേവിനഃ ।
ചത്വാരി സംപ്രവർധന്തേ കീർതിരാപുര്യശോ ബലം॥ 5-39-75 (33274)
അതിക്ലേശേന യേഽഥോഃ സ്വധർമസ്യാനിക്രമേണ വാ।
അരേർവാ പ്രണിപാതേന മാ .. തേഷു മനഃ കൃഥാഃ ॥ 5-39-76 (33275)
അവിദ്യഃ പുരുഷഃ ശോച്യഃ ശോച്യം മൈഥുനമപ്രജം।
നിരാഹാരാഃ പ്രജാഃ ശോച്യാഃ ശോച്യം രാഷ്ട്രമരാജകം ॥ 5-39-77 (33276)
അധ്വാ ജരാ ദേഹവതാം പർവതാനാം ജലം ജരാ।
അസംഭോഗോ ജരാ സ്ത്രീണാം വാക്ഛല്യം മനസോ ജരാ॥ 5-39-78 (33277)
അനാംനായമലാ വേദാ ബ്രാഹ്മണസ്യാവ്രതം മലം।
മലം പൃഥിവ്യാ വാഹ്ലീകാഃ പുരുഷസ്യാനൃതം മലം ॥ 5-39-79 (33278)
കൌതൂഹലമലാ സാധ്വീ വിപ്രവാസമലാഃ സ്ത്രിയഃ ॥ 5-39-80 (33279)
സുവർണസ്യ മലം രൂപ്യം രൂപ്യസ്യാപി മലം ത്രപു।
ജ്ഞേയം ത്രപുമലം സീമം സീസസ്യാപി മലം മലം ॥ 5-39-81 (33280)
ന സ്വപ്നേന ജയേന്നിദ്രാം ന കാമേന ജയേത്സ്ത്രിയഃ।
നേന്ധനേന ജയേദഗ്നിം ന പാനേന സുരാം ജയേത് ॥ 5-39-82 (33281)
യസ്യ ദാനജിതം മിത്രം ശത്രവോ യുധി നിർജിതാഃ ।
അന്നപാനജിതാ ദാരാഃ സഫലം തസ്യ ജീവിതം ॥ 5-39-83 (33282)
സഹസ്രിണോഽപി ജീവന്തി ജീവന്തി ശതിനസ്തഥാ ।
ധൃതരാഷ്ട്ര വിമുഞ്ചേച്ഛാം ന കഥഞ്ചിന്ന ജീവ്യതേ ॥ 5-39-84 (33283)
യത്പൃഥിവ്യാം വ്രീഹിയവം ഹിരണ്യം പശവഃ സ്ത്രിയഃ ।
നാലമേകസ്യ തത്സർവമിതി പശ്യന്ന മുഹ്യതി॥ 5-39-85 (33284)
രാജൻഭൂയോ ബ്രവീമി ത്വാം പുത്രേഷു സമമാചര।
സമതാ യദി തേ രാജൻസ്വേഷു പാണ്ഡുസുതേഷു വാ ॥ ॥ 5-39-86 (33285)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി പ്രജാഗരപർവണി ഏകോനചത്വാരിംശോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-39-1 ഭവാഭവേ ഐശ്വര്യാനൈശ്വര്യേ। ദിഷ്ടസ്യ ദൈവസ്യ। വദൈവ നതു മ ദൂഷയേതി ഭാവഃ। ധൃതഃ ധൃതിമാൻ ॥ 5-39-2 ബുദ്ധ്യവജ്ഞാനം അവജ്ഞാതബുദ്ധിത്വം ॥ 5-39-9 ആയതീയുക്തം ഉദർകേ ഹിതം ॥ 5-39-15 ഫലനിർവൃത്തിഃ സുഖം ച പ്രണശ്യതി। ആരഭതേ നീച ഇതി ശേഷഃ ॥ 5-39-16 സംഗതം സംബന്ധം। നിശാംയ വിചാര്യ ॥ 5-39-27 ദിഗ്ധഹസ്തം വിഷാക്തബാണഹസ്തം। സ ശ്രീമാൻ ഏനസ്തസ്യ ജ്ഞാതേരവസാദജം പാപം വിന്ദതി। മൃഗവധജം പാപം വ്യാധ ഇവേത്യർഥഃ ॥ 5-39-29 ഖട്വാം സമാരൂഢശ്ചിന്താഗാരം പ്രവിഷ്ടഃ ॥ 5-39-30 ഭാർഗവാത് ശുക്രാദന്യത്ര നീതിശാസ്ത്രകർതാരം ശുക്രം വിഹായ അന്യഃ കശ്ചിദപി ന അപനയതേ ഇതി ന അപിതു സർവോഽപ്യപനയതേ അനീതിം കരോതി। അതഃ യത് അതീതം തത് അതീതമേവ। ശേഷസ്യ തത്കാലോചിതസ്യ അർഥസ്യ പ്രതിപത്തിഃ വിചാരഃ കർതവ്യ ഇത്യർഥഃ ॥ 5-39-31 പ്രത്യാനേയം പ്രതികർതവ്യം॥ 5-39-33 അധ്യവസ്യതി നിശ്ചയം കരോതി ॥ 5-39-34 സുകുശലൈരപ്യുപയുക്തം ഉപദിഷ്ടം തത് ജ്ഞാനം അസംയഗേവ। യതഃ ഉപലഭ്യം ജ്ഞേയം തേന അവിദിതം ന ജ്ഞാതം । ജ്ഞാതം വാ തത് നാനുഷ്ഠിതം। മദുക്തം ത്വയി നിഷ്ഫലമേവേതി ഭാവഃ ॥ 5-39-35 പാപോദയഫലം പാപഹേതുഭൂതപ്രയോജനകം കർമ യോ നാരഭതേ സ വർധതേ ॥ 5-39-36 പാപമേവാനുവർതതേ സതതം കരോതി। പങ്കേ നാരകേ ॥ 5-39-38 അവിജ്ഞാനം പരകീയഗുപ്തചാരാദേരജ്ഞാനം। ആത്മസംഭവം ആകാരം നേത്രവക്രവികാരാദികം ॥ 5-39-39 മന്ത്രഭേദസ്യ ദ്വാരാണി സംവൃണോതി പിദധാതി ॥ 5-39-40 ശ്രുതം ശാസ്ത്രം ॥ 5-39-44 പരിച്ഛദഃ ഭോഗ്യവസ്തുസാമഗ്രീ । ക്ഷേത്രേണ ജൻമസ്ഥാനേന। കുഗ്രാമവാസിഷു പ്രായേണ വിവേകാഭാവാത്। പരിചര്യയാ ആചാരേണ ॥ 5-39-46 വൈദ്യം വിദ്യാവന്തം ॥ 5-39-52 ഇന്ദ്രിയാണാം ഉത്സർഗോ വിഷയേഷു പ്രവൃത്തിഃ। അനുത്സർഗോ വിഷയേഭ്യോ നിവൃത്തിഃ। സാ മൃത്യുതുല്യാ ദുരനുഷ്ഠേയേത്യർഥഃ ॥ 5-39-53 ആയുഷ്യാണി ആയുഷ്കരാണി ॥ 5-39-54 അപനീതം നാശിതം ॥ 5-39-55 ആയത്യാം ആഗാമിതി കാലേ ദുഃഖസ്യ പ്രതീകാരജ്ഞഃ തദാത്വേ വർതമാനേ ദൃഢനിശ്ചയഃ ॥ 5-39-57 മംഗലാനാം ദധിദൂർവാഗവാദീനാം ആലംഭനം സ്പർശഃ। യോഗഃ സഹായസംപത। ഉത്ഥാനം ഉദ്യമഃക ॥ 5-39-58 അനിർവേദഃ ഉദ്യോഗാത് അനുപരമഃ ॥ 5-39-61 മൂഢവ്രതം ആഹാരാദൌ അതിനിർബന്ധം ॥ 5-39-62 അദാന്തേഷു ലിപ്സാഹീനേഷു॥ 5-39-67 ഔർധ്വദേഹികം പരലോകസാധനം യജ്ഞദാനാദി ॥ 5-39-69 സംയമഃ ഇന്ദ്രിയാണാം നിഗ്രഹഃ। ഭവസ്യ ഐശ്വര്യസ്യ ॥ 5-39-71 ബ്രാഹ്മണകാംയാ ബ്രാഹ്മണസ്യ ഇച്ഛാ ഇത്യേത്യർഥഃ ॥ 5-39-73 സന്ദധ്യാത് കുര്യാത് ॥ 5-39-73 സാധുനാ ... 5-39-78 സ്ത്രീധൂർതകേ സ്ത്രിയാം ധുതേ ചേത്യേകവദ്ഭാവഃ ॥ 5-39-79 വാഹ്ലീകാഃ പഞ്ചാനാം സിന്ധുഷഷ്ടാനാം നദീനാം യത്ര സംഗമഃ വാഹ്ലീകാ നാമ തേ ദേശാഃ ॥ 5-39-80 വിപ്രവാസഃ പ്രവാസഃ ॥ 5-39-82 സ്വപ്നേന ശയനേന ॥ 5-39-86 യദി തേ സ്വേഷു പുത്രേഷു പാണ്ഡവേഷു ച സമതാസ്തി തർഹി സർവേഷു സമമേവാചര ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 040
॥ ശ്രീഃ ॥
5.40. അധ്യായഃ 040
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
വിദുരേണ ധൃതരാഷ്ട്രം പ്രതി തത്തദ്വർണവർമണാം തൈത്തൈശ്വശ്യാനുഷ്ഠേയത്വകഥനപൂർവകം യുധിഷ്ഠിരസ്യ രാജ്യം പ്രദായ ക്ഷാത്രധർമേ നിയോജനചോദനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-40-0 (33286)
വിദുര ഉവാച। 5-40-0x (3496)
യോഽഭ്യർചിതഃ മദ്ഭിരസഞ്ജമാനഃ
കരോത്യർഥം ശക്തിമഹാപയിത്വാ।
ക്ഷിപ്രം യശസ്തം സമുപൈതി മന്ത-
മലം പ്രസന്നാ ഹി സുഖായ സന്തഃ ॥ 5-40-1 (33287)
മഹാന്തമപ്യർഥമധർമയുക്തം
യഃ മന്ത്യജത്യനപാകൃഷ്ട ഏവ।
സുഖം സുദുഃഖാന്യവമുച്യ ശേതേ
ജീർണാം ത്വചം സർപ ഇവാവമുച്യ ॥ 5-40-2 (33288)
അനൃതേ ച സമുത്കർപോ രാജഗാമി ച പൈശുനം ।
ഗുരോശ്ചാലീകനിർബന്ധഃ സമാനി ബ്രഹ്മഹത്യയാ ॥ 5-40-3 (33289)
അസൂയൈകപദം മൃത്യുരതിവാദഃ ശ്രിയോ വധഃ।
അശുശ്രൂഷാ ത്വരാ ശ്ലാഘാ വിദ്യായാഃ ശത്രവസ്ത്രഃ ॥ 5-40-4 (33290)
ആലസ്യം മദമോഹൌ ച ചാപലം ഗോഷ്ഠിരേവ ച।
സ്തബ്ധതാ ചാഭിമാനിത്വം തഥാ ത്യാഗിത്വമേവ ച ॥ 5-40-5 (33291)
ഏതേ വൈ സപ്ത ദോഷാഃ സ്യുഃ സദാ വിദ്യാർഥിനാം മതാഃ ।
സുഖാർഥിനഃ കുതോ വിദ്യാ നാസ്തി വിദ്യാർഥിനഃ സുഖം।
സുഖാർഥീ വാ ത്യജേദ്വിദ്യാം വിദ്യാർഥീ വാ ത്യജേത്സുഖം ॥ 5-40-6 (33292)
നാഗ്നിസ്തൃപ്യതി കാഷ്ഠാനാം നാപഗാനാം മഹോദധിഃ।
നാന്തകഃ സർവഭൂതാനാം ന പുംസാം വാമലോചനാ ॥ 5-40-7 (33293)
ആശാ ധൃതിം ഹന്തി സമൃദ്ധിമന്തകഃ
ക്രോധഃ ശ്രിയം ഹന്തി യശഃ കദര്യതാ ।
അപാലനം ഹന്തി പശൂംശ്ച രാജ-
ന്നേകഃ ക്രുദ്ധോ ബ്രാഹ്മണോ ഹന്തി രാഷ്ട്രം ॥ 5-40-8 (33294)
അജാശ്ച കാംസ്യം രജതം ച നിത്യം
മധ്വാകർഷഃ ശകുനിഃ ശ്രോത്രിയശ്ച ।
വൃദ്ധോ ജ്ഞാതിരവസന്നഃ കുലീന
ഏതാനി തേ സന്തു ഗൃഹേ സദൈവ ॥ 5-40-9 (33295)
അജോക്ഷാ ചന്ദനം വീണാ ആദർശോ മധുസർപിഷീ ।
വിഷമൌദുംബരം ശംഖഃ സ്വർണനാഭോഽഥ രോചനാ ॥ 5-40-10 (33296)
ഗൃഹേ സ്ഥാപയിതവ്യാനി ധന്യാനി മനുരബ്രവീത്।
ദേവബ്രാഹ്മണപൂജാർഥമതിഥീനാം ച ഭാരത ॥ 5-40-11 (33297)
ഇദം ച ത്വാം സർവപരം ബ്രവീമി
പുണ്യം പദം താത മഹാവിശിഷ്ടം।
ന ജാതു കാമാന്ന ഭയാന്ന ലോഭാ-
ദ്ധർമം ജഹ്യാജ്ജീവിസ്യാപി ഹേതോഃ ॥ 5-40-12 (33298)
നിത്യോ ധർമഃ സുഖദുഃഖേ ത്വനിത്യേ
ജീവോ നിത്യോ ധാതുരസ്യ ത്വനിത്യഃ।
ത്യക്ത്വാഽനിത്യം പ്രതിതിഷ്ഠസ്വ നിത്യേ
സന്തുഷ്യ സന്തോഷപരാ ഹി സന്തഃ ॥ 5-40-13 (33299)
മഹാബലാൻപശ്യ മഹാനുഭാവാൻ
പ്രശാസ്യ ഭൂമിം ധനധാന്യപൂർണാം।
രാജ്യാനി ഹിത്വാ വിപുലാംശ്ച ഭോഗാൻ।
ഗതാന്നരേന്ദ്രാന്വശമന്തകസ്യ ॥ 5-40-14 (33300)
മൃതം പുത്രം ദുഃഖപുഷ്ടം മനുഷ്യാ
ഉത്ക്ഷിപ്യ രാജൻസ്വഗൃഹാന്നിർഹരന്തി।
തം മുക്തകേശാഃ കരുണം രുദന്തി
ചിതാമധ്യേ കാഷ്ഠമിവ ക്ഷിപന്തി॥ 5-40-15 (33301)
അന്യോ ധനം പ്രേതഗതസ്യ ഭുങ്ക്തേ
വയാംസി ചാഗ്നിശ്ച ശരീരധാതൂൻ।
ദ്വാഭ്യാമയം സഹ ഗച്ഛത്യമുത്ര
പുണ്യേന പാപേന ച വേഷ്ട്യമാനഃ ॥ 5-40-16 (33302)
ഉസൃജ്യ വിനിവർതന്തേ ജ്ഞാതയഃ സുഹൃദഃ സുതാഃ।
അപുഷ്പാനഫലാന്വൃക്ഷാന്യഥാ താത പതത്രിണഃ ॥ 5-40-17 (33303)
അഗ്നൌ പ്രാസ്തം തു പുരുഷം കർമാന്വേതി സ്വയം കൃതം।
തസ്മാത്തു പുരുഷോ യത്നാദ്ധർമം സഞ്ചിനുയാച്ഛനൈഃ ॥ 5-40-18 (33304)
അസ്മാല്ലോകാദൂർധ്വമമുഷ്യ ചാധോ
മഹത്തമസ്തിഷ്ഠതി ഹ്യന്ധകാരം।
തദ്വൈ മഹാമോഹനമിന്ദ്രിയാണാം
ബുദ്ധ്യസ്വ മാ ത്വാം പ്രലഭേത രാജൻ ॥ 5-40-19 (33305)
ഇദം വചഃ ശക്ഷ്യസി ചേദ്യഥാവ-
ന്നിശംയ സർവം പ്രതിപത്തുമേവ।
യശഃ പരം പ്രാപ്സ്യസി ജീവലോകേ
ഭയം നചാമുത്ര നചേഹ തേഽസ്തി ॥ 5-40-20 (33306)
ആത്മാ നദീ ഭാരത പുണ്യതീർഥാ
സത്യോദയാ ധൃതികൂലാ ദയോർമിഃ।
തസ്യാം സ്നാതഃ പൂയതേ പുണ്യകർമാ
പുണ്യോ ഹ്യാത്മാ നിത്യമലോഭ ഏവ ॥ 5-40-21 (33307)
കാമക്രോധഗ്രാഹവതീം പഞ്ചേന്ദ്രിയജലാം നദീം।
നാവം ധൃതിമയീം കൃത്വാ ജൻമദുർഗാണി സന്തര ॥ 5-40-22 (33308)
പ്രജ്ഞാവൃദ്ധം ധർമവൃദ്ധം സ്വബന്ധും
വിദ്യാവൃദ്ധം വയസാ ചാപി വൃദ്ധം ।
കാര്യാകാര്യേ പൂജയിത്വാ പ്രസാദ്യ
യഃ സംപൃച്ഛേന്ന സ മുഹ്യേത്കദാചിത് ॥ 5-40-23 (33309)
ധൃത്യാ ശിശ്രോദരം രക്ഷേത്പാണിപാദം ച ചക്ഷുഷാ ।
ചക്ഷുഃശ്രോത്രേ ച മനസാ മനോ വാചം ച കർമണാ ॥ 5-40-24 (33310)
നിത്യോദകീ നിത്യയജ്ഞോപവീതീ
നിത്യസ്വാധ്യായീ പതിതാന്നവർജീ ।
സത്യം ബ്രുവൻഗുരവേ കർമ കുർവ-
ന്ന ബ്രാഹ്മണശ്ര്യവതേ ബ്രഹ്മലോകാത് ॥ 5-40-25 (33311)
അധീത്യ വേദാൻപരിസംസ്തീര്യ ചാഗ്നീ-
നിഷ്ട്വാ യജ്ഞൈഃ പാലയിത്വാ പ്രജാശ്ച।
ഗോബ്രഹ്മണാർഥം ശസ്ത്രപൂതാന്തരാത്മാ
ഹതഃ സംഗ്രാമേ ക്ഷത്രിയഃ സ്വർഗമേതി ॥ 5-40-26 (33312)
വൈശ്യോഽധീത്യ ബ്രാഹ്മണാൻക്ഷത്രിയാംശ്ച
ധനൈഃ കാലേ സംവിഭജ്യാശ്രിതാംശ്ച।
ത്രേതാപൂതം ധൂമമാഘ്രായ പുണ്യം
പ്രേത്യ സ്വർഗേ ദിവ്യസുഖാനി ഭുങ്ക്തേ ॥ 5-40-27 (33313)
ബ്രഹ്മ ക്ഷത്രം വൈശ്യവർണം ച ശൂദ്രഃ
ക്രമേണൈതാന്ന്യായതഃ പൂജയാനഃ।
തുഷ്ടേഷ്വേതേഷ്വവ്യഥോ ദഗ്ധപാപ-
സ്ത്യക്ത്വാ ദേഹം സ്വർഗസുഖാനി ഭുങ്ക്തേ ॥ 5-40-28 (33314)
ചാതുർവർണ്യസ്യൈഷ ധർമസ്തവോക്തോ
ഹേതും ചാനുബ്രുവതോ മേ നിബോധ।
ക്ഷാത്രാദ്ധർമാദ്ധീയതേ പാണ്ഡുപുത്ര-
സ്തം ത്വം രാജന്രാജധർമേ നിയുങ്ക്ഷ ॥ 5-40-29 (33315)
ധൃതരാഷ്ട്ര ഉവാച। 5-40-30x (3497)
ഏവമേതദ്യഥാ ത്വം മാമനുശാസനി നിത്യദാ।
മമാപി ച മതിഃ സൌംയ ഭവത്യേവം യഥാത്ഥ മാം ॥ 5-40-30 (33316)
സാ തു ബുദ്ധിഃ കൃതാപ്യേവം പാണ്ഡവാൻപ്രതി മേ സദാ।
ദുര്യോധനം സമാസാദ്യ പുനർവിപരിവർതതേ ॥ 5-40-31 (33317)
ന ദിഷ്ടമഭ്യതിക്രാന്തും ശക്യം ഭൂതേന കേനചിത്।
ദിഷ്ടമേവ ധ്രുവം മന്യേ പൌരുഷം തു നിരർഥകം ॥ ॥ 5-40-32 (33318)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി പ്രജാഗരപർവണി ചത്വാരിംശോഽധ്യായഃ ॥ ॥ സമാപ്തമിദം പ്രജാഗരപർവ ॥ -------
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-40-1 പ്രമന്നഃ സന്തഃ സാധവഃ സുഖായ അലം സുഖം ദാതും പര്യാപ്താഃ ॥ 5-40-4 ഏകപദം സർവാത്മനാ ॥ 5-40-5 മദമോഹൌ ഏകീകൃത്യ സപ്ത ॥ 5-40-9 ആകർഷഃ വിഷാദീനാം ॥ 5-40-10 അജേന സഹിതഃ ഉക്ഷാ അജോക്ഷാ। ഔദുംബരം താംരമയം പാത്രജാതം। വിഷം ലോഹമിതി സർവജ്ഞഃ। സ്വർണനാഭഃ ശാലഗ്രാമഃ । ദക്ഷിണാവർതഃ ശംഖഃ । 5-40-11 ധന്യാനി മംഗലാവഹാനി ॥ 5-40-12 മഹാവിശിഷ്ടം മഹേന ഉത്സവേന അവിശിഷ്ടം സമാനം മാംഗലികമിത്യർഥഃ ॥ 5-40-19 അസ്മാല്ലോകാദൂർധ്വം സ്വർഗേ। അമുഷ്യ അമുഷ്മാത് സ്വർഗാത്। പ്രലഭേത സ്പൃശേത് ॥ 5-40-20 പ്രതിപത്തും ജ്ഞാതും ശക്ഷ്യസി ചേദിതി സംബന്ധഃ ॥ 5-40-21 പുണ്യമപി കിം നിത്യ മലോഭ ഏവ। വൈരാഗ്യാത്ര പരം പുണ്യമിത്യർഥഃ ॥ 5-40-24 മനോ വാചം ച വിദ്യയേതി ങ പാഠഃ ॥ 5-40-25 നിത്യോദകീ യഥാകാലം സ്നാനാചമനപരഃ ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 041
॥ ശ്രീഃ ॥
5.41. അധ്യായഃ 041
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
ധൃതരാഷ്ട്രേണ പുനർധർമരഹസ്യകഥനം ചോദിതേന വിദുരേണ സ്വസ്യ ശൂദ്രയോനിജാതത്വേന തത്കഥനാനൌചിത്യകഥനം ॥ 1 ॥ തഥാ സ്മരണ മാത്രസംനിഹിതം സനത്സുജാതംപ്രതി ധൃതരാഷ്ട്രായ തത്വോപദേശപ്രാർഥനാ ॥ 2 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-41-0 (33319)
ധൃതരാഷ്ട്ര ഉവാച। 5-41-0x (3498)
അനുക്തം യദി തേ കിഞ്ചിദ്വാചാ വിദുര വിദ്യതേ।
തൻമേ ശുശ്രൂഷതോ ബ്രൂഹി വിചിത്രാണി ഹി ഭാഷസേ ॥ 5-41-1 (33320)
വിദുര ഉവാച। 5-41-2x (3499)
ധൃതരാഷ്ട്ര കുമാരോ വൈ യഃ പുരാണഃ സനാതനഃ।
തനത്സുജാതഃ പ്രോവാച മൃത്യുർനാസ്തീതി ഭാരത ॥ 5-41-2 (33321)
സ തേ ഗുഹ്യാൻപ്രകാശാംശ്ച സർവാൻഹൃദയസംശ്രയാൻ।
പ്രവക്ഷ്യതി മഹാരാജ സർവബുദ്ധിമതാം വരഃ ॥ 5-41-3 (33322)
ധൃതരാഷ്ട്ര ഉവാച। 5-41-4x (3500)
കിം ത്വം ന വേദ തദ്ഭൂയോ യൻമേ ബ്രൂയാത്സനാതനഃ।
ത്വമേവ വിദുര ബ്രൂഹി പ്രജ്ഞാശേഷോഽസ്തി ചേത്തവ ॥ 5-41-4 (33323)
വിദുര ഉവാച। 5-41-5x (3501)
ശൂദ്രയോനാവഹം ജാതോ നാതോഽന്യദ്വക്തുമുത്സഹേ।
കുമാരസ്യ തു യാബുദ്ധിർവേദ താം ശാശ്വതീമഹം ॥ 5-41-5 (33324)
ബ്രാഹ്മീം ഹി യോനിമാപന്നഃ സഗുഹ്യമപി യോ വദേത്।
ന തേന ഗർഹ്യോ ദേവാനാം തസ്മാദേതദ്ബ്രവീമി തേ ॥ 5-41-6 (33325)
ധൃതരാഷ്ട്ര ഉവാച। 5-41-7x (3502)
ബ്രവീഹി വിദുര ത്വം മേ പുരാണം തം സനാതനം ।
കഥമേതേന ദേഹേന സ്യാദിഹൈവ സമാഗമഃ ॥ 5-41-7 (33326)
വൈശംപായന ഉവാച। 5-41-8x (3503)
ചിന്തയാമാസ വിദുരസ്തഭൃഷിം ശംസിതവ്രതം।
സ ച തച്ചിന്തിതം ജ്ഞാത്വാ ദർശയാമാസ ഭാരത ॥ 5-41-8 (33327)
സ ചൈനം പ്രതിജഗ്രാഹ വിധിദൃഷ്ടേന കർമണാ ।
സുഖോപവിഷ്ടം വിശ്രാന്തമഥൈനം വിദുരോഽബ്രവീത്॥ 5-41-9 (33328)
ഭഗവൻസംശയഃ കശ്ചിദ്ധൃതരാഷ്ട്രസ്യ മാനസഃ ।
യോ ന ശക്യോ മയാ വക്തും ത്വമസ്മൈ വക്തുമർഹസി ॥ 5-41-10 (33329)
യം ശ്രത്വാഽയം മനുഷ്യേന്ദ്രഃ സർവദുഃഖാതിഗോ ഭവേത്॥ 5-41-11 (33330)
ലാഭാലാഭൌ പ്രിയദ്വേഷ്യൌ യഥൈനം ന ജരാന്തകൌ।
വിഷഹേരൻഭയാമർഷൌ ശ്രുത്പിപാസേ മദോദ്ഭവൌ ।
അരതിശ്ചൈവ തന്ദ്രീ ച കാമക്രോധൌ ക്ഷയോദയൌ ॥ ॥ 5-41-12 (33331)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി സനത്സുജാതപർവണി ഏകചത്വാരിംശോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-41-2 സനുത്കുംമരഃ പ്രോവാചേതി കo പാഠഃ ॥ 5-41-4 തമഹം നാഭിജാനാമി തത്വതോ വൈ സനാതനമിതി കo പാഠo ॥ 5-41-12 വിഷഹേരൻ ബാധേരൻ। അമർഷഃ അസഹിഷ്ണുതാ । ഉദ്ഭവ ഉത്കൃഷ്ടൈശ്വര്യം ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 042
॥ ശ്രീഃ ॥
5.42. അധ്യായഃ 042
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
സനത്സുജാതേന ധൃതരാഷ്ട്രംപ്രതി തത്ത്വോപദേശഃ ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-42-0 (33332)
വൈശംപായന ഉവാച। 5-42-0x (3504)
തതോ രാജാ ധൃതരാഷ്ട്രോ മനീഷീ
സംപൂജ്യ വാക്യം വിദുരേരിതം തത്।
സനത്സുജാതം രഹിതേ മഹാത്മാ
പപ്രച്ഛ ബുദ്ധിം പരമാം ബുഭൂഷൻ ॥ 5-42-1 (33333)
ധൃതരാഷ്ട്ര ഉവാച। 5-42-2x (3505)
സനത്സുജാത യദിമം ശൃണോമി
ന മൃത്യുരസ്തീതി തവോപദേശം।
ദേവാസുരാ ഹ്യാചരൻബ്രഹ്മചര്യ-
മമൃത്യവേ തത്കതരന്നു സത്യം ॥ 5-42-2 (33334)
സനത്സുജാത ഉവാച। 5-42-3x (3506)
അമൃത്യും കർമണാ കേചിൻമൃത്യുർനാസ്തീതി ചാപരേ।
ശൃണു മേ ബ്രുവതോ രാജന്യഥൈതൻമാ വിശങ്കിഥാഃ ॥ 5-42-3 (33335)
ഉഭേ സത്യേ ക്ഷത്രിയാദ്യ പ്രവൃത്തേ
മോഹോ മൃത്യുഃ സംമതോഽയം കവീനാം।
പ്രമാദം വൈ മൃത്യുമഹം ബ്രവീമി
തഥാഽപ്രമാദമമൃതത്വം ബ്രവീമി ॥ 5-42-4 (33336)
പ്രമാദാദ്വൈ അസുരാഃ പരാഭവ-
ന്നപ്രമാദാദ്ബ്രഹ്മഭൂതാഃ സുരാശ്ച।
നൈവ മൃത്യുർവ്യാഘ്ര ഇവാത്തി ജന്തൂ-
ന്ന ഹ്യസ്യ രൂപമുപലഭ്യതേ ഹി ॥ 5-42-5 (33337)
യമം ത്വേകേ മൃത്യുമതോഽന്യമാഹു-
രാത്മാവാസമമൃതം ബ്രഹ്മചര്യം।
പിതൃലോകേ രാജ്യമനുശാസ്തി ദേവഃ
ശിവഃ ശിവാനാമശിവോഽശിവാനാം ॥ 5-42-6 (33338)
അസ്യാദേശാന്നിഃസരതേ നരാണാം
ക്രോധഃ പ്രമാദോ ലോഭരൂപശ്ച മൃത്യുഃ।
അഹം ഗതേനൈവ ചരന്വിമാർഗാ-
ന്ന ചാത്മനോ യോഗമുപൈതി കശ്ചിത് ॥ 5-42-7 (33339)
തേ മോഹിതാസ്തദ്വശേ വർതമാനാ
ഇതഃ പ്രേതാസ്തത്ര പുനഃ പതന്തി।
തതസ്താന്ദേവാ അനുവിപ്ലവന്തേ
അതോ മൃത്യുർമരണാദഭ്യുപൈതി ॥ 5-42-8 (33340)
കർമോദയേ കർമഫലാനുരാഗാ-
സ്തത്രാനു തേ യാന്തി ന തരന്തി മൃത്യും ।
സദർഥയോഗാനവഗമാത്സമന്താ-
ത്പ്രവർതതേ ഭോഗഭോഗേന ദേഹീ ॥ 5-42-9 (33341)
തദ്വൈ മഹാമോഹനമിന്ദ്രിയാണാം
മിഥ്യാർഥയോഗസ്യ ഗതിർഹി നിത്യാ।
മിഥ്യാർഥയോഗാഭിഹതാന്തരാത്മാ
സ്മരന്നുപാസ്തേ വിഷയാൻസമന്താത് ॥ 5-42-10 (33342)
അഭിധ്യാ വൈ പ്രഥമം ഹന്തി ലോകാൻ
കാമക്രോധാവനുഗൃഹ്യാശു പശ്ചാത്।
ഏതേ ബാലാൻമൃത്യവേ പ്രാപയന്തി
ധീരാസ്തു ധൈര്യേണ തരന്തി മൃത്യും ॥ 5-42-11 (33343)
സോഽഭിധ്യായന്നുത്പതിഷ്ണന്നിഹന്യാ-
ദനാദരേണാപ്രതിബുധ്യമാനഃ।
നൈനം മൃത്യുർമൃത്യുരിവാത്തി ഭൂത്വാ
ഏവം വിദ്വാന്യോ വിനിഹന്തി കാമാൻ ॥ 5-42-12 (33344)
കാമാനുസാരീ പുരുഷഃ കാമാനനു വിനശ്യതി।
കാമാന്വ്യുദസ്യ ധുനുതേ യത്കിഞ്ചിത്പുരുഷോ രജഃ ॥ 5-42-13 (33345)
തമോപ്രകാശോ ഭൂതാനാം നരകോഽയം പ്രദൃശ്യതേ।
മുഹ്യന്ത ഇവ ധാവന്തി ഗച്ഛന്തഃ ശ്വഭ്രമുൻമുഖാഃ ॥ 5-42-14 (33346)
അമൂഢവൃത്തേഃ പുരുഷസ്യേഹ കുര്യാ-
ത്കിം വൈ മൃത്യുസ്താർണ ഇവാസ്യ വ്യാഘ്രഃ ।
അമന്യമാനഃ ക്ഷത്രിയ കിഞ്ചിദന്യ-
ന്നാധീയതേ താർണ ഇവാസ്യ സർപഃ ॥ 5-42-15 (33347)
ക്രോധാല്ലോഭാൻമോഹഭയാന്തരാത്മാ
സ വൈ മൃത്യുസ്ത്വച്ഛരിരേ യ ഏഷഃ।
ഏവം മൃത്യും ജായമാനം വിദിത്വാ
ജ്ഞാനേ തിഷ്ഠന്ന ബിഭേതീഹ മൃത്യോഃ।
വിനശ്യതേ വിഷയേ തസ്യ മൃത്യു-
ർമൃത്യോര്യഥാ വിഷയം പ്രാപ്യ മർത്യഃ ॥ 5-42-16 (33348)
ധൃതരാഷ്ട്ര ഉവാച। 5-42-17x (3507)
യാനേവാഹുരിജ്യയാ സാധുലോകാൻ
ദ്വിജാതീനാം പുണ്യതമാൻസനാതനാത്।
തേഷാം പരാർഥം കഥയന്തീഹ വേദാ
ഏതദ്വിദ്വാന്നൈതി കഥം നു കർമ ॥ 5-42-17 (33349)
സനത്സുജാത ഉവാച। 5-42-18x (3508)
ഏവം ഹ്യവിദ്വാനുപയാതി തത്ര
തത്രാർഥജാതം ച വദന്തി വേദാഃ।
സവേഹ ആയാതി പരം പരാത്മാ
പ്രയാതി മാർഗേണ നിഹത്യ മാർഗാൻ ॥ 5-42-18 (33350)
ധൃതരാഷ്ട്ര ഉവാച। 5-42-19x (3509)
കോഽസൌ നിയുങ്ക്തേ തമജം പുരാണം
സ ചേദിദം സർവമനുക്രമേണ।
കിം വാസ്യ കാര്യമഥവാ സുഖം ച
തൻമേ വിദ്വൻബ്രൂഹി സർവം യഥാവത് ॥ 5-42-19 (33351)
സനത്സുജാത ഉവാച। 5-42-20x (3510)
ദോഷോ മഹാനത്ര വിഭേദയോഗേ
ഹ്യനാദിയോഗേന ഭവന്തി നിത്യാഃ।
തഥാസ്യ നാധിക്യമപൈതി കിഞ്ചി-
ദനാദിയോഗേന ഭവന്തി പുംസഃ ॥ 5-42-20 (33352)
യ ഏതദ്വാ ഭഗവാൻസ നിത്യോ
വികാരയോഗേന കരോതി വിശ്വം।
തഥാച തച്ഛക്തിരിതി സ്മ മന്യതേ।
തഥാർഥയോഗേന ഭവന്തി വേദാഃ ॥ 5-42-21 (33353)
ധൃതരാഷ്ട്ര ഉവാച। 5-42-22x (3511)
യസ്മാദ്ധർമാന്നാചരന്തീഹ കേചി-
ത്തഥാ ധർമാൻകേചിദിഹാചരന്തി।
ധർമഃ പാപേന പ്രതിഹന്യതേ സ്വി-
ദുതാഹോ ധർമഃ പ്രതിഹന്തി പാപം ॥ 5-42-22 (33354)
സനത്സുജാത ഉവാച। 5-42-23x (3512)
തസ്മിൻസ്ഥിതൌ വാപ്യുഭയം ഹി നിത്യം
ജ്ഞാനേന വിദ്വാൻപ്രതിഹന്തി സിദ്ധം।
തഥാന്യഥാ പുണ്യമുപൈതി ദേഹീ
തഥാഗതം പാപമുപൈതി സിദ്ധം ॥ 5-42-23 (33355)
ഗത്വോഭയം കർമണാ യുജ്യതേ സ്ഥിരം
ശുഭസ്യ പാപസ്യ സ ചാപി കർമണാ।
ധർമേണ പാപം പ്രണുദതീഹ വിദ്വാൻ
ധർമോ ബലീയാനിതി തത്ര വിദ്ധിഃ ॥ 5-42-24 (33356)
ധൃതരാഷ്ട്ര ഉവാച। 5-42-25x (3513)
യാനിഹാഹുഃ സ്വസ്യ ധർമസ്യ ലോകാ-
ന്ദ്വിജാതീനാം പുണ്യകൃതാം സനാതനാൻ।
തേഷാം ക്രമാൻകഥയ തതോഽപി ചാന്യാ-
ന്നൈതദ്വിദ്വന്വേത്തുമിച്ഛാമി കർമ ॥ 5-42-25 (33357)
സനത്സുജാത ഉവാച। 5-42-26x (3514)
യേഷാം വ്രതേഽഥ വിസ്പർധാ ബലേ ബലവതാമിവ।
തേ ബ്രാഹ്മണാ ഇതഃ പ്രേത്യ സ്വർഗേ യാന്തി പ്രകാശതാം ॥ 5-42-26 (33358)
യേഷാം ധർമേ ച വിസ്പർധാ തേഷാം ജജ്ജ്ഞാനസാധനം।
തേ ബ്രാഹ്മണാ ഇതോ മുക്താഃ സ്വർഗം യാന്തി ത്രിവിഷ്ടപം ॥ 5-42-27 (33359)
തസ്യ സംയക്സമാചാരമാഹുർവേദവിദോ ജനാഃ।
നൈനം മന്യേത ഭൂയിഷ്ഠം ബാഹ്യമാഭ്യന്തരം ജനം ॥ 5-42-28 (33360)
യത്ര മന്യേത ഭൂയിഷ്ഠം പ്രാവൃഷീവ തൃണോദകം।
അന്നം പാനം ബ്രാഹ്മണസ്യ തഞ്ജീവോന്നാനുസഞ്ജ്വരേത് ॥ 5-42-29 (33361)
യത്രാകഥയമാനസ്യ പ്രയച്ഛത്യശിവം ഭയം।
അതിരിക്തമിവാകുർവൻസ ശ്രേയാന്നേതരോ ജനഃ ॥ 5-42-30 (33362)
യോ വാ കഥയമാനസ്യ ഹ്യാത്മാനം നാനുസഞ്ജ്വരേത്।
ബ്രഹ്മസ്വം നോപഭുഞ്ജീത തദന്നം സംമതം സതാം।
കുശവൽകലചേലാദ്യം ബ്രഹ്മസ്വം യോഗിനോ വിദുഃ ॥ 5-42-31 (33363)
യഥാ ഖം വാന്തമശ്നാതി ശ്വാ വൈ നിത്യമഭൂതയേ ।
ഏവം തേ വാന്തമശ്നന്തി സ്വവീര്യസ്യോപസേവനാത് ॥ 5-42-32 (33364)
നിത്യമജ്ഞാതചര്യാ മേ ഇതി മന്യേത ബ്രാഹ്മണഃ।
ജ്ഞാതീനാം തു വസൻമധ്യേ നൈവം വിന്ദേത കിഞ്ചന ॥ 5-42-33 (33365)
കോഹ്യേവമന്തരാത്മാനം ബ്രാഹ്മണോ ഹന്തുമർഹതി।
നിർലിംഗമചലം ശുദ്ധം സർവദ്വന്ദ്വവിവർജിതം ॥ 5-42-34 (33366)
യോഽന്യഥാ സന്തമാത്മാനമന്യഥാ പ്രതിപദ്യതേ।
കിം തേന ന കൃതം പാപം ചോരേണാത്മാപഹാരിണാ ॥ 5-42-35 (33367)
അശ്രാന്തഃ സ്യാദനാദാതാ സംമതോ നിരുപദ്രവഃ।
ശിഷ്ടോ ന ശിഷ്ടവത്സ സ്യാദ്ബ്രാഹ്മണോ ബ്രഹ്മവിത്കവിഃ ॥ 5-42-36 (33368)
അനാഢ്യാ മാനുഷേ വിത്തേ ആഢ്യാ ദൈവേ തഥാ ക്രതൌ ।
തേ ദുർധർഷാ ദുഷ്പ്രകംപ്യാസ്താന്വിദ്യാദ്ബ്രഹ്മണസ്തനും ॥ 5-42-37 (33369)
സർവാൻഖിഷ്ടകൃതോ ദേവാന്വിദ്യാദ്യ ഇഹ കശ്ചന।
ന സ മാനോ ബ്രാഹ്മണസ്യ തസ്മിൻപ്രയതതേ സ്വയം ॥ 5-42-38 (33370)
യമപ്രയതമാനം തു മാനയന്തി സമാഹിതാഃ ।
ന മാന്യമാനോ മന്യേത നാവമാനേഽതിസഞ്ജ്വരേത് ॥ 5-42-39 (33371)
ലോകഃ സ്വഭാവവൃത്തിർഹി നിമേഷോൻമഷവത്സദാ।
വിദ്വാംസോ മാനയന്തീഹ ഇതി മന്യേത മാനിതഃ ॥ 5-42-40 (33372)
അധർമനിപുണാ മുഢാ ലോകേ മായാവിശാരദാഃ ।
ന മാന്യം മാനയിഷ്യന്തി ഏവം മന്യേത മാനിതഃ ॥ 5-42-41 (33373)
ന വൈ മാനം ച മൌനം ച സഹിതൌ വസതഃ സദാ।
അയം ഹി ലോകോ മാനസ്യ അസൌ മൌനസ്യ തദ്വിദുഃ ॥ 5-42-42 (33374)
ശ്രീർഹി മാനാർഥസംവാസാ സാ ചാപി പരിപന്ഥിനീ ।
ബ്രാഹ്മീ സുദുർലഭാ ശ്രീർഹി പ്രജ്ഞാഹീനേന ക്ഷത്രിയ ॥ 5-42-43 (33375)
ദ്വാരാണി തസ്യേഹ വദന്തി സന്തോ
ബഹുപ്രകാരാണി ദുരാധരാണി।
സത്യാർജവേ ഹ്രീർദമശൌചവിദ്യാ
ഷൺമാനമോഹപ്രതിബന്ധനാനി ॥ ॥ 5-42-44 (33376)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി സനത്സുജാതപർവണി ദ്വിചത്വാരിംശോഽധ്യായഃ ॥
ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 043
॥ ശ്രീഃ ॥
5.43. അധ്യായഃ 043
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
സനത്സുജാതേന ധൃതരാഷ്ട്രംപ്രതി തത്ത്വോപദേശഃ ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-43-0 (33377)
ധൃതരാഷ്ട്ര ഉവാച। 5-43-0x (3515)
കസ്യൈഷ മൌനഃ കതരന്നു മൌനം
പ്രബ്രൂഹി വിദ്വന്നിഹ മൌനഭാവം।
മൌനേന വിദ്വാനുത യാതി മൌനം
കഥം മുനേ മൌനമിഹാചരന്തി ॥ 5-43-1 (33378)
സനത്സുജാത ഉവാച। 5-43-2x (3516)
യതോ ന വേദാ മനസാ സഹൈന-
മനുപ്രവിശന്തി തതോഽഥ മൌനം।
യത്രോത്ഥിതോ വേദശബ്ദസ്തഥായം
സ തൻമയത്വേന വിഭാതി രാജൻ ॥ 5-43-2 (33379)
ധൃതരാഷ്ട്ര ഉവാച। 5-43-3x (3517)
ഋചോ യജൂംഷി യോ വേദ സാമവേദം ച വേദ യഃ।
പാപാനി കുർവൻപാപേന ലിപ്യതേ കിം ന ലിപ്യതേ ॥ 5-43-3 (33380)
സനത്സുജാത ഉവാച। 5-43-4x (3518)
നൈനം സാമാന്യൃചോ വാപി ന യജൂംഷ്യവിചക്ഷണം।
ത്രായന്തേ കർമണഃ പാപാന്ന തേ മിഥ്യാ ബ്രവീംയഹം ॥ 5-43-4 (33381)
ന ച്ഛന്ദാംസി വൃജിനാത്താരയന്തി
മായാവിനം മായയാ സർവമാനം।
നീഡം ശകുന്താ ഇവ ജാതപക്ഷാ-
ശ്ഛന്ദാംസ്യേനം പ്രജഹത്യന്തകാലേ ॥ 5-43-5 (33382)
ധൃതരാഷ്ട്ര ഉവാച। 5-43-6x (3519)
ന ചേദ്വേദാ വേദവിദം ത്രാതും ശക്താ വിചക്ഷണ।
അഥ കസ്മാത്പ്രലാപോഽയം ബ്രാഹ്മണാനാം സനാതനഃ ॥ 5-43-6 (33383)
സനത്സുജാത ഉവാച। 5-43-7x (3520)
തസ്യൈവ നാമാദിവിശേഷരൂപൈ-
രിദം ജഗദ്ഭാതി മഹാനുഭാവ ।
നിർദിശ്യ സംയക്പ്രവദന്തി വേദാ-
സ്തദ്വിശ്വവൈരൂപ്യമുദാഹരന്തി ॥ 5-43-7 (33384)
തദർഥയുക്തം തപ ഏതദിജ്യാ
താഭ്യാമസൌ പുണ്യമുപൈതി വിദ്വാൻ।
പുണ്യേന പാപം വിനിഹത്യ പശ്ചാ-
ത്സഞ്ജായതേ ജ്ഞാനവിദീപിതാത്മാ ॥ 5-43-8 (33385)
ജ്ഞാനേന ചാത്മാനമുപൈതി വിദ്വാ-
നഥാന്യഥാ വർഗഫലാനുകാങ്ക്ഷീ।
അസ്മിൻകൃതം തത്പരിഗൃഹ്യ സർവ-
മമുത്ര ഭുങ്ക്തേ പുനരേതി മാർഗം ॥ 5-43-9 (33386)
അസ്മിംʼല്ലോകേ തപസ്തപ്തം ഫലമന്യത്ര ഭുജ്യതേ।
ബ്രാഹ്മണാനാമിമേ ലോകാ വൃദ്ധേ തപസി സംയതാഃ ॥ 5-43-10 (33387)
` ബ്രാഹ്മണാനാം തപഃ സ്വൃദ്ധമന്യേഷാം താവദേവ തത്।
ഏതത്സമൃദ്ധമത്യൃദ്ധം തപോ ഭവതി കേവലം ॥' 5-43-11 (33388)
ധൃതരാഷ്ട്ര ഉവാച। 5-43-12x (3521)
കഥം സമൃദ്ധമപ്യൃദ്ധം തപോ ഭവതി കേവലം।
സനത്സുജാത തദ്ബ്രൂഹി യഥാ വിദ്യാമ തദ്വയം ॥ 5-43-12 (33389)
സനത്സുജാത ഉവാച। 5-43-13x (3522)
നിഷ്കൽമഷം തപസ്ത്വേതത്കേവലം പരിചക്ഷതേ।
ഏതത്സമൃദ്ധമപ്യൃദ്ധം തപോ ഭവതി കേവലം ॥ 5-43-13 (33390)
തപോമൂലമിദം സർവം യൻമാം പൃച്ഛസി ക്ഷത്രിയ।
തപസാ വേദവിദ്വാംസഃ പരം ത്വമൃതമാപ്നുയുഃ ॥ 5-43-14 (33391)
ധൃതരാഷ്ട്ര ഉവാച। 5-43-15x (3523)
കൽമഷം തപസോ ബ്രൂഹി ശ്രുതം നിഷ്കൽമഷം തപഃ।
സനത്സുജാത യേനേദം വിദ്യാം ഗുഹ്യം സനാതനം ॥ 5-43-15 (33392)
സനത്സുജാത ഉവാച। 5-43-16x (3524)
ക്രോധാദയോ ദ്വാദശ യസ്യ ദോഷാ-
സ്തഥാ നൃശംസാനി ദശ ത്രി രാജൻ।
ധർമാദയോ ദ്വാദശൈതേ പിതൄണാം
ശാസ്ത്രേ ഗുണാ യേ വിദിതാ ദ്വിജാനാം ॥ 5-43-16 (33393)
ക്രോധഃ കാമോ ലോഭമോഹൌ വിധിത്സാ-
ഽകൃപാഽസൂയേ മാനശോകൌ സ്പൃഹാ ച।
ഈർഷ്യാ ജുഗുപ്സാ ച മനുഷ്യദോഷാ
വർജ്യാഃ സദാ ദ്വാദശൈതേ നരാണാം ॥ 5-43-17 (33394)
ഏകൈകമേതേ രാജേന്ദ്ര മനുഷ്യാൻപര്യുപാസതേ।
ലിപ്സമാനോന്തരം തേഷാം മൃഗാണാമിവ ലുബ്ധകഃ ॥ 5-43-18 (33395)
വികത്ഥനഃ സ്പൃഹയാലുർമനസ്വീ
ബിഭ്രത്കോഷം ചപലോ രോഷണശ്ച।
ഏതാൻപാപാഃ ഷണ്ണരാഃ പാപധർമാൻ
പ്രകുർവതേ നോ ത്രസന്തഃ സുദുർഗേ ॥ 5-43-19 (33396)
സംഭോഗസംവിദ്വിഷമോഽതിമാനീ
ദത്താനുതാപീ കൃപണോ ബലീയാൻ।
വർഗപ്രശംസീ വനിതാസു ദ്വേഷ്ടാ
ഏതേ പരേ സപ്ത നൃശംസവർഗാഃ ॥ 5-43-20 (33397)
ധർമശ്ച സത്യം ച ദമസ്തപശ്ച
ആമാത്സര്യം ഹ്രീസ്തിതിക്ഷാനസൂയാ।
യജ്ഞശ്ച ദാനം ച ധൃതിഃ ശ്രുതം ച
വ്രതാനി വൈ ദ്വാദശ ബ്രാഹ്മണസ്യ ॥ 5-43-21 (33398)
യസ്ത്വേതേഭ്യഃ പ്രഭവേദ്ദ്വാദശഭ്യഃ
സർവാമപീമാം പൃഥിവീം സ ശിഷ്യാത്।
ത്രിഭിർദ്വാഭ്യാമേകതോ വാർഥിതോ യ-
സ്തസ്യ സ്വമസ്തീതി സ വേദിതവ്യഃ ॥ 5-43-22 (33399)
ദമസ്ത്യാഗോഽപ്രമാദശ്ച ഏതേഷ്വമൃതമാഹിതം।
താനി സത്യമുഖാന്യാഹുർബ്രാഹ്മണാ യേ മനീഷിണഃ ॥ 5-43-23 (33400)
ദമോഽഷ്ടാദശദോഷഃ സ്യാത്പ്രാതികൂല്യം കൃതേ ഭവേത് ।
അനൃതം ചാഭ്യസൂയാ ച കാമാർഥൌ ച തഥാ സ്പൃഹാ॥ 5-43-24 (33401)
ക്രോധഃ ശോകസ്തഥാ തൃഷ്ണാ ലോഭഃ പൈശൂന്യമേവ ച।
മത്സരശ്ച വിഹിംസാ ച പരിതാപസ്തഥാഽരതിഃ ॥ 5-43-25 (33402)
അപസ്മാരശ്ചാതിവാദസ്തഥാ സംഭാവനാത്മനി।
ഏതൈർവിമുക്തോ ദോഷൈര്യഃ സ ദാന്തഃ സദ്ഭിരുച്യതേ ॥ 5-43-26 (33403)
മദോഽഷ്ടാദശദോഷഃ സ്യാത്ത്യാഗോ ഭവതി ഷഡ്വിധഃ।
വിപര്യയാഃ സ്മൃതാ ഏതേ മദദോഷാ ഉദാഹൃതാഃ ।
ദോഷാ ദമസ്യ യേ പ്രോക്താസ്താന്ദോഷാൻപരിവർജയേത് ॥ 5-43-27 (33404)
ശ്രേയാംസ്തു ഷഡ്വിധസ്ത്യാഗസ്തൃതീയോ ദുഷ്കരോ ഭവേത് ।
തേന ദുഃഖം തരത്യേവ ഭിന്നം തസ്മിഞ്ജിതം കൃതേ ॥ 5-43-28 (33405)
ശ്രേയാംസ്തു ഷഡ്വിധസ്ത്യാഗഃ ശ്രിയം പ്രാപ്യ ന ഹൃഷ്യതി ।
ഇഷ്ടാപൂർതേ ദ്വിതീയം സ്യാന്നിത്യവൈരാഗ്യയോഗതഃ ॥ 5-43-29 (33406)
കാമത്യാഗശ്ച രാജേന്ദ്ര സ തൃതീയ ഇതി സ്മൃതഃ ॥
അപ്യവാച്യം വദന്ത്യേതം സ തൃതീയോ ഗുണഃ സ്മൃതഃ ॥ 5-43-30 (33407)
ത്യക്തൈർദ്രവ്യൈര്യദ്ഭവതി നോപയുക്തൈശ്ച കാമതഃ।
ന ച ദ്രവ്യൈസ്തദ്ഭവതി നോപയുക്തൈശ്ച കാമതഃ ॥ 5-43-31 (33408)
ന ച കർമസ്വസിദ്ധേഷു ദുഃഖം തേ ന ച ന ഗ്ലപേത്।
സർവൈരേവ ഗുണൈര്യുക്തോ ദ്രവ്യവാനപി യോ ഭവേത് ॥ 5-43-32 (33409)
അപ്രിയേ ച സമുത്പന്നേ വ്യഥാം ജാതു ന ഗച്ഛതി।
ഇഷ്ടാൻപുത്രാംശ്ച ദാരാംശ്ച ന യാചേത കദാചന ॥ 5-43-33 (33410)
അർഹതേ യാചമാനായ പ്രദേയം തച്ഛുഭം ഭവേത്।
അപ്രമാദീ ഭവേദേതൈഃ സ ചാപ്യഷ്ടഗുണോ ഭവേത് ॥ 5-43-34 (33411)
സത്യം ധ്യാനം സമാധാനം ചോദ്യം വൈരാഗ്യമേവ ച।
അസ്തേയം ബ്രഹ്മചര്യം ച തഥാഽസംഗ്രഹമേവ ച॥ 5-43-35 (33412)
ഏവം ദോഷാ മദസ്യോക്താസ്താന്ദോഷാൻപരിവർജയേത്।
തഥാ ത്യാഗോഽപ്രമാദശ്ച സ ചാപ്യഷ്ടഗുണോ മതഃ ॥ 5-43-36 (33413)
അഷ്ടൌ ദോഷാഃ പ്രമാദസ്യ താന്ദോഷാൻപരിവർജയേത്।
ഇന്ദ്രിയേഭ്യശ്ച പഞ്ചഭ്യോ മനസശ്ചൈവ ഭാരത।
അതീതാനാഗതേഭ്യശ്ച മുക്ത്യുപേതഃ സുഖീ ഭവേത് ॥ 5-43-37 (33414)
സത്യാത്മാ ഭവ രാജേന്ദ്ര സത്യേ ലോകാഃ പ്രതിഷ്ഠിതാഃ।
താംസ്തു സത്യമുഖാനാഹുഃ സത്യേ ഹ്യമൃതമാഹിതം ॥ 5-43-38 (33415)
നിവൃത്തേനൈവ ദോഷേണ തപോ വ്രതമിഹാചരേത്।
ഏതദ്ധാതൃകൃതം വൃത്തം സത്യമേവ സതാം വ്രതം ॥ 5-43-39 (33416)
ദോഷൈരേതൈർവിയുക്തസ്തു ഗുണൈരേതൈഃ സമന്വിതഃ ।
ഏതത്സമൃദ്ധമത്യർഥം തപോ ഭവതി കേവലം ॥ 5-43-40 (33417)
യൻമാം പൃച്ഛസി രാജേന്ദ്ര സങ്ക്ഷേപാത്പ്രബ്രവീമി തേ।
ഏതത്പാപഹരം പുണ്യം ജൻമമൃത്യുജരാപഹം ॥ 5-43-41 (33418)
ധൃതരാഷ്ട്ര ഉവാച। 5-43-42x (3525)
ആഖ്യാനപ·ഞ്ചമൈർവേദൈർഭൂയിഷ്ഠം കഥ്യതേ ജനഃ।
തഥാ ചാന്യേ ചതുർവേദാസ്ത്രിധേദാശ്ച തഥാ പരേ ॥ 5-43-42 (33419)
ദ്വിവേദാശ്ചൈകവേദാശ്ചാപ്യനൃചശ്ച തഥാ പരേ।
തേഷാം തു കതരഃ സ സ്യാദ്യമഹം വേദ വൈ ദ്വിജം ॥ 5-43-43 (33420)
സനത്സുജാത ഉവാച। 5-43-44x (3526)
ഏകസ്യ വേസ്യാജ്ഞാനാദ്വേദാസ്തേ ബഹവഃ കൃതാഃ।
സത്യസ്യൈകസ്യ രാജേന്ദ്ര സത്യേ കശ്ചിദവസ്ഥിതഃ ॥ 5-43-44 (33421)
ഏവം വേദമവിജ്ഞായ പ്രാജ്ഞോഽഹമിതി മന്യതേ।
ദാനമധ്യയനം യജ്ഞോ ലോഭാദേതത്പ്രവർതതേ॥ 5-43-45 (33422)
സത്യാത്പ്രച്യവമാനാനാം സങ്കൽപോ വിതഥോ ഭവേത്।
തതോ യജ്ഞഃ പ്രതായേത സത്യസ്യാനവധാരണാത് ॥ 5-43-46 (33423)
മനസാന്യസ്യ ഭവതി വാചാന്യസ്യാഥ കർമണാ।
സങ്കൽപസിദ്ധഃ പുരുഷഃ സങ്കൽപാനധിതിഷ്ഠതി ॥ 5-43-47 (33424)
അനൈഭൃത്യേന ചൈതസ്യ ദീക്ഷിതവ്രതമാചരേത്।
നാമൈതദ്ധാതുനിർവൃത്തം സത്യമേവ സതാം പരം॥ 5-43-48 (33425)
ജ്ഞാനം വൈ നാമ പ്രത്യക്ഷം പരോക്ഷം ജായതേ തപഃ।
വിദ്യാദ്ബഹു പഠന്തം തു ദ്വിജം വൈ ബഹുപാഠിനം ॥ 5-43-49 (33426)
തസ്മാത്ക്ഷത്രിയ മാ മംസ്ഥാ ജൽപിതേനൈവ വൈ ദ്വിജം।
യ ഏവ സത്യാന്നാപൈതി സ ജ്ഞേയോ ബ്രാഹ്മണസ്ത്വയാ ॥ 5-43-50 (33427)
ഛന്ദാംസി നാമ ക്ഷത്രിയ താന്യഥർവാ
പുരാ ജഗൌ മഹർഷിസംഘ ഏഷഃ
ഛന്ദോവിദസ്തേ യ ഉത നാധീതവേദാ
ന വേദവേദ്യസ്യ വിദുർഹി തത്ത്വം ॥ 5-43-51 (33428)
ഛന്ദാംസി നാമ ദ്വിപദാം വരിഷ്ഠ
സ്വച്ഛന്ദയോഗേന ഭവന്തി തത്ര।
ഛന്ദോവിദസ്തേ ന ച താനധീത്യ
ഗതാ ന വേദസ്യ ന വേദ്യമാര്യാഃ ॥ 5-43-52 (33429)
ന വേദാനാം വേദിതാ കശ്ചിദസ്തി
കശ്ചിത്ത്വേതാൻബുദ്ധ്യതേ വാപി രാജൻ।
യോ വേദ വേദാന്ന സ വേദ വേദ്യം
സത്യേ സ്ഥിതോ യസ്തു സ വേദ വേദ്യം ॥ 5-43-53 (33430)
ന വേദാനാം വേദിതാ കശ്ചിദസ്തി
വേദ്യേന വേദം ന വിദുർന വേദ്യം ।
യോ വേദ വേദം സ ച വേദ വേദ്യം
യോ വേദ വേദ്യം ന സ വേദ സത്യം ॥ 5-43-54 (33431)
യോ വേദ വേദാൻസ ച വേദ വേദ്യം
ന തം വിദുർവേദവിദോ ന വേദാഃ।
തഥാപി വേദേന വിദന്തി വേദം
യേ ബ്രാഹ്മണാ വേദവിദോ ഭവന്തി॥ 5-43-55 (33432)
ധാമാംശഭാഗസ്യ തഥാ ഹി വേദാ
യഥാ ച ശാഖാ ഹി മഹീരുഹസ്യ।
സംവേദനേ ചൈവ യഥാമനന്തി
തസ്മിൻഹി സത്യേ പരമാത്മനോഽർഥേ ॥ 5-43-56 (33433)
അഭിജാനാമി ബ്രാഹ്മണം വ്യാഖ്യാതാരം വിചക്ഷണം।
യശ്ഛിന്നവിചികിത്സഃ സ വ്യാചഷ്ടേ സർവസംശയാൻ॥ 5-43-57 (33434)
നാസ്യ പര്യേഷണം ഗച്ഛേത്പ്രചീനം നോത ദക്ഷിണം।
നാർവാചീനം കുതസ്തിര്യംഗാദിശന്തു കഥഞ്ചന ॥ 5-43-58 (33435)
തസ്യ പര്യേഷണം ഗച്ഛേത്പ്രത്യർഥിഷു കഥഞ്ചന।
അവിചിന്വന്നിമം വേദേ തപഃ പശ്യതി തം പ്രഭും ॥ 5-43-59 (33436)
തൂഷ്ണീംഭൂത ഉപാസീത ന ചേഷ്ടേൻമനസാപി ച।
ഉപാവർതസ്വ തദ്ബ്രഹ്മ അന്തരാത്മനി വിശ്രുതം ॥ 5-43-60 (33437)
മൌനാന്ന സ മുനിർഭവതി നാരണ്യവസനാൻമുനിഃ ।
സ്വലക്ഷണം തു യോ വേദ സ മുനിഃ ശ്രേഷ്ഠ ഉച്യതേ ॥ 5-43-61 (33438)
സർവാർഥാനാം വ്യാകരണാദ്വൈയാകരണ ഉച്യതേ।
തൻമൂലതോ വ്യാകരണം വ്യാകരോതീതി തത്തഥാ ॥ 5-43-62 (33439)
പ്രത്യക്ഷദർശീ ലോകാനാം സർവദർശീ ഭവേന്നരഃ ।
സത്യേ വൈ ബ്രാഹ്മണസ്തിഷ്ഠംസ്തദ്വിദ്വാൻസർവവിദ്ഭവേത് ॥ 5-43-63 (33440)
ധർമാദിഷു സ്ഥിതോഽപ്യേവം ക്ഷത്രിയ ബ്രഹ്മ പശ്യതി।
വേദാനാം ചാനുപൂർവ്യേണ ഏതദ്ബുദ്ധ്യാ ബ്രവീമി തേ ॥ 5-43-64 (33441)
॥ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി സനത്സുജാതപർവണി ത്രിചത്വാരിംശോഽധ്യായഃ ॥
ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 044
॥ ശ്രീഃ ॥
5.44. അധ്യായഃ 044
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
സനത്സുജാതേന ധൃതരാഷ്ട്രംപ്രതി സത്ത്വോപദേശഃ ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-44-0 (33442)
ധൃതരാഷ്ട്ര ഉവാച। 5-44-0x (3527)
സനത്സുജാത യാമിമാം പരാം ത്വം
ബ്രാഹ്മീം വാചം വദസേ വിശ്വരൂപാം।
പരാം ഹി കാമേന സുദുർലഭാം കഥാം
പ്രബ്രൂഹി മേ വാക്യമിദം കുമാര । 5-44-1 (33443)
സനത്സുജാത ഉവാച। 5-44-2x (3528)
നൈതദ്ബ്രഹ്മ ത്വരമാണേന ലഭ്യം
യൻമാം പൃച്ഛന്നതിഹൃഷ്യസ്യതീവ।
ബുദ്ധൌ വിലീനേ മനസി പ്രചിന്ത്യ
വിദ്യാ ഹി സാ ബ്രഹ്മചര്യേണ ലഭ്യാ ॥ 5-44-2 (33444)
ധൃതരാഷ്ട്ര ഉവാച। 5-44-3x (3529)
അത്യന്തവിദ്യാമിതി യത്സനാതനീം
ബ്രവീഷി ത്വം ബ്രഹ്മചര്യേണ സിദ്ധാം।
അനാരഭ്യാം വസതീഹ കാര്യകാലേ
കഥം ബ്രാഹ്മണ്യമമൃതത്വം ലഭേത ॥ 5-44-3 (33445)
സനത്സുജാത ഉവാച। 5-44-4x (3530)
അവ്യക്തവിദ്യാമഭിധാസ്യേ പരാണീം
ബുദ്ധ്യാ ച തേഷാം ബ്രഹ്മചര്യേണ സിദ്ധാം।
യാം പ്രാപ്യൈനം മർത്യലോകം ത്യജന്തി
യാ വൈ വിദ്യാ ഗുരുവൃദ്ധേഷു നിത്യാ ॥ 5-44-4 (33446)
ധൃതരാഷ്ട്ര ഉവാച। 5-44-5x (3531)
ബ്രഹ്മചര്യേണ യാ വിദ്യാ ശക്യാ വേദിതുമഞ്ചസാ।
തത്കഥം ബ്രഹ്മചര്യം സ്യാദേതദ്ബ്രഹ്മൻബ്രവീഹി മേ ॥ 5-44-5 (33447)
സനത്സുജാത ഉവാച। 5-44-6x (3532)
ആചാര്യയോനിമിഹ യേ പ്രവിശ്യ
ഭൂത്വാ ഗർഭേ ബ്രഹ്മചര്യം ചരന്തി।
ഇഹൈവ തേ ശാസ്ത്രകാരാ ഭവന്തി
പ്രഹായ ദേഹം പരമം യാന്തി യോഗം ॥ 5-44-6 (33448)
അസ്മിംʼല്ലോകേ വൈ ജയന്തീഹ കാമാ-
ൻബ്രാഹ്മീം സ്ഥിതിം ഹ്യനുതിതിക്ഷമാണാഃ।
ത ആത്മാനം നിർഹരന്തീഹ ദേഹാ-
ൻമുഞ്ജാദിഷീകാമിവ സത്വസംസ്ഥാഃ ॥ 5-44-7 (33449)
ശരീരമേതൌ കുരുതഃ പിതാ മാതാ ച ഭാരത।
ആചാര്യശാസ്താ യാ ജാതിഃ സാ പുണ്യാ സാഽഽജരാഽമമ 5-44-8 (33450)
യഃ പ്രാവൃണോത്യവിതഥേന വർണാ-
നൃതം കുർവന്നമൃതം സംപ്രയച്ഛം।
തം മന്യേത പിതരം മാതരം ച
തസ്മൈ ന ദ്രുഹ്യേത്കതമസ്യ ജാനൻ ॥ 5-44-9 (33451)
ഗുരും ശിഷ്യോ നിത്യമഭിവാദയീത
സ്വാധ്യായമിച്ഛേച്ഛുചിരപ്രമത്തഃ।
മാനം ന കുര്യാന്നാദധീത രോപ-
മേപ പ്രഥമോ ബ്രഹ്മചര്യസ്യ പാദഃ ॥ 5-44-10 (33452)
ശിഷ്യവൃത്തിക്രമേണൈവ വിദ്യാമാപ്നോതി യഃ ശുചിഃ ।
ബ്രഹ്മചര്യവ്രതസ്യാസ്യ പ്രഥമഃ പാദ ഉച്യതേ ॥ 5-44-11 (33453)
ആചാര്യസ്യ പ്രിയം കുര്യാത്പ്രാണൈരപി ധനൈരപി।
കർമണാ മനസാ വാചാ ദ്വിതീയഃ പാദ ഉച്യതേ ॥ 5-44-12 (33454)
സമാ ഗുരൌ യഥാ വൃത്തിർഗരുപത്ന്യാം തഥാ ചരേത്।
തത്പുത്രേ ച തഥാ കുർവന്ദ്വിതീയഃ പാദ ഉച്യതേ ॥ 5-44-13 (33455)
ആചാര്യേണാത്മകൃതം വിജാനൻ
ജ്ഞാത്വാ ചാർഥം ഭാവിതോഽസ്മീത്യനേന ।
യൻമന്യതേ തം പ്രതി ഹൃഷ്ടബുദ്ധിഃ
സ വൈ തൃതീയോ ബ്രഹ്മചര്യസ്യ പാദഃ ॥ 5-44-14 (33456)
നാചാര്യസ്യാനപാകൃത്യ പ്രവാസം
പ്രാജ്ഞഃ കുർവീത നൈതദഹം കരോമി।
ഇതീവ മന്യേത ന ഭാഷയേത
സ വൈ ചതുർഥോ ബ്രഹ്മചര്യസ്യ പാദഃ ॥ 5-44-15 (33457)
കാലേന പാദം ലഭതേ തഥാർഥം
തതശ്ച പാദം ഗുരുയോഗതശ്ച।
ഉത്സാഹയോഗേന ച പാദമൃച്ഛേ-
ച്ഛാസ്ത്രേണ പാദം ച തതോഽഭിയാതി ॥ 5-44-16 (33458)
ധർമാദയോ ദ്വാദശ യസ്യ രൂപ-
മന്യാനി ചാംഗാനി തഥാ ബലം ച।
ആചാര്യയോഗേ ഫലതീതി ചാഹു-
ർബ്രഹ്മാർഥയോഗേന ച ബ്രഹ്മചര്യം ॥ 5-44-17 (33459)
ഏവം പ്രവൃത്തോ യദുപാലഭേത വൈ
ധനമാചാര്യായ തദനുപ്രയച്ഛേത്।
സ താം വൃത്തിം ബഹുഗുണാമേവമേതി
ഗുരോഃ പുത്രേ ഭവതി ച വൃത്തിരേഷാ ॥ 5-44-18 (33460)
ഏവം വസൻസർവതോ വർധതീഹ
ബഹൂൻപുത്രാംല്ലഭതേ ച പ്രതിഷ്ഠാം।
വർഷന്തി ചാസ്മൈ പ്രദിശോ ദിശശ്ച
വസത്യസ്മിൻബ്രഹ്മചര്യേ ജനാശ്ച ॥ 5-44-19 (33461)
ഏതേന ബ്രഹ്മഞ്ചര്യേണ ദേവാ ദേവത്വമാപ്നുവൻ।
ഋഷയശ്ച മഹാഭാഗാ ബ്രഹ്മലോകം മനീഷിണഃ ॥ 5-44-20 (33462)
ഗന്ധർവാണാമനേനൈവ രൂപമപ്സരസമഭൂത് ।
ഏതേന ബ്രഹ്മചര്യേണ സൂര്യോഽപ്യഹ്നായ ജായതേ ॥ 5-44-21 (33463)
ആകാങ്ക്ഷ്യാർഥസ്യ സംയോഗാദ്രസഭേദാർഥിനാമിവ ।
ഏവം ഹ്യേതേ സമാജ്ഞായ താദൃഗ്ഭാവം ഗതാ ഇമേ ॥ 5-44-22 (33464)
യ ആശ്രയേത്പാവയേച്ചാപി രാജ-
ൻസർവം ശരീരം തപസാ തപ്യമാനഃ।
ഏതേന വൈ ബാല്യമഭ്യേതി വിദ്വാൻ
മൃത്യും തഥാ സ ജയത്യന്തകാലേ ॥ 5-44-23 (33465)
അന്തവതഃ ക്ഷത്രിയ തേ ജയന്തി
ലോകാഞ്ജനാഃ കർമണാ നിർമലേന ।
ബ്രഹ്മൈവ വിദ്വാംസ്തേന ചാഭ്യേതി സർവം
നാന്യഃ പന്ഥാ അയനാഥ വിദ്യതേ ॥ 5-44-24 (33466)
ധൃതരാഷ്ട്ര ഉവാച। 5-44-25x (3533)
ആഭാതി ശുക്ലമിവ ലോഹിതമി-
വാഥോ കൃഷ്ണമഥാഞ്ജനം കാദ്രവം വാ।
സദ്ബ്രഹ്മണഃ പശ്യതി യോഽത്ര വിദ്വാ-
ൻകഥം രൂപം തദമൃതമക്ഷരം പദം ॥ 5-44-25 (33467)
സനത്സുജാത ഉവാച। 5-44-26x (3534)
ആഭാതി ശുക്ലമിവ ലോഹിതമി-
വാഥോ കൃഷ്ണമായസമർകവർണം।
ന പൃഥിവ്യാം തിഷ്ഠതി നാന്തരിക്ഷേ
നൈതത്സമുദ്രേ സലിലം ബിഭർതി ॥ 5-44-26 (33468)
ന താരകാസു ന ച വിദ്യുദാശ്രിതം
ന ചാഭ്രേഷു ദൃശ്യതേ രൂപമസ്യ।
ന ചാപി വായൌ ന ച ദേവതാസു
നൈതച്ചന്ദ്രേ ദൃശ്യതേ നോത സൂര്യേ ॥ 5-44-27 (33469)
നൈവർക്ഷു തന്ന യജുഷ്ഷു നാപ്യഥർവസു
ന ദൃശ്യതേ വൈ വിമലേഷു സാമസു।
രഥന്തരേ ബാർഹദ്രഥേ വാപി രാജ-
ൻമഹാവ്രതേ നൈവ ദൃശ്യേദ്ഭ്രുവം തത് ॥ 5-44-28 (33470)
അപാരണീയം തമസഃ പരസ്താ-
ത്തദന്തകോഽപ്യേതി വിനാശകാലേ।
അണീയോ രൂപം ക്ഷുരധാരയാ സമം
മഹച്ച രൂപം തദ്വൈ പർവതേഭ്യഃ ॥ 5-44-29 (33471)
സാ പ്രതിഷ്ഠാ തദമൃതം ലോകാസ്തദ്ബ്രഹ്മ തദ്യശഃ ।
ഭൂതാനി ജഝിരേ തസ്മാത്പ്രലയം യാന്തി തത്ര ഹി ॥ 5-44-30 (33472)
അനാമയം തൻമഹദുദ്യതം യശോ
വാചോ വികാരം കവയോ വദന്തി।
യസ്മിഞ്ജഗത്സർവമിദം പ്രതിഷ്ഠിതം
യേ തദ്വിദുരമൃതാസ്തേ ഭവന്തി ॥ 5-44-31 (33473)
` തദേതദഹ്നാ സംസ്ഥിതം ഭാതി സർവം
തദാത്മവിത്പശ്യതി ജ്ഞാനയോഗാത്।
തസ്മിഞ്ജഗത്സർവമിദം പ്രതിഷ്ഠിതം
യേ തദ്വിദുരമൃതാസ്തേ ഭവന്തി ॥' ॥ 5-44-32 (33474)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി സനുത്സുജാതപർവണി ചതുശ്ചത്വാരിംശോഽധ്യായഃ ॥
ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 045
॥ ശ്രീഃ ॥
5.45. അധ്യായഃ 045
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
സനത്സുജാതേന ധൃതരാഷ്ട്രംപ്രതി തത്വോപദേശഃ ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-45-0 (33475)
സനത്സുജാത ഉവാച। 5-45-0x (3535)
ശോകഃ ക്രോധശ്ച ലോഭശ്ച കാമോ മാനഃ പരാസുതാ।
ഈർഷ്യാ മോഹോ വിവിത്സാ ച കൃപാഽസൂയാ ജുഗുപ്സുതാ ॥ 5-45-1 (33476)
ദ്വാദശൈതേ മഹാദോഷാ മനുഷ്യപ്രാണനാശനാഃ।
ഏകൈകമേതേ രാജേന്ദ്ര മനുഷ്യാൻപര്യുപാസതേ।
യൌരാവിഷ്ടോ നരഃ പാപം മൂഢസഞ്ജ്ഞോ വ്യവസ്യതി ॥ 5-45-2 (33477)
സ്പൃഹയാലുരുഗ്രഃ പരുഷോ വാ വദാന്യഃ
ക്രോധം ബിഭ്രൻമനസാ വൈ വികത്ഥീ।
നൃശംസധർമാഃ ഷഡിമേ ജനാ വൈ
പ്രാപ്യാപ്യർഥം നോത സഭാജയന്തേ ॥ 5-45-3 (33478)
സംഭോഗസംവിദ്വിഷമോഽതിമാനീ
ദത്ത്വാ വികത്ഥീ കൃപണോ ദുർബലശ്ച।
ബഹുപ്രശങ്കസീ വനിതാദ്വിട് സദൈവ
സപ്തൈവോക്താഃ പാപശീലാ നൃശംസാഃ ॥ 5-45-4 (33479)
ധർമശ്ച സത്യം ച തപോ ദമശ്ച
അമാത്സര്യം ഹ്രീസ്തിതിക്ഷാനസൂയാ।
ദാനം ശ്രുതം ചൈവ ധൃതിഃ ക്ഷമാ ച
മഹാവ്രതാ ദ്വാദശ ബ്രാഹ്മണസ്യ ॥ 5-45-5 (33480)
യോ നൈതേഭ്യഃ പ്രച്യവേദ്ദ്വാദശഭ്യഃ
സർവാമപീമാം പൃഥിവീം സ ശിഷ്യാത്।
ത്രിഭിർദ്വാഭ്യാമേകതോ വാർഥിതോ യോ
നാസ്യ സ്വമസ്തീതി ച വേദിതവ്യം ॥ 5-45-6 (33481)
ദമസ്ത്യാഗോഽഥാപ്രമാദ ഇത്യേതേഷ്വമൃതം സ്ഥിതം।
ഏതാനി ബ്രഹ്മമുഖ്യാനാം ബ്രാഹ്മണാനാം മനീഷിണാം ॥ 5-45-7 (33482)
സദ്വാഽസദ്വാ പരീവാദേ ബ്രാഹ്മണസ്യ ന ശസ്യതേ।
നരകപ്രതിഷ്ഠാസ്തേ സ്യുര്യ ഏവം കുരുതേ ജനാഃ ॥ 5-45-8 (33483)
മദോഽഷ്ടാദശദോഷഃ സ സ്യാത്പുരാ യോഽപ്രകീർതിതഃ ।
ലോകദ്വേഷ്യം പ്രതികൂല്യമഭ്യസൂയാ മൃഷാവചഃ ॥ 5-45-9 (33484)
കാമക്രോധൌ പാരതന്ത്ര്യം പരിവാദോഽഥ പൈശുനം।
അർഥഹാനിർവിവാദശ്ച മാത്സര്യം പ്രാണിപീഡനം ॥ 5-45-10 (33485)
ഈർഷ്യാ മോദോഽതിവാദശ്ച സഞ്ജ്ഞാനാശോഽഭ്യസൂയിതാ।
തസ്മാത്പ്രാജ്ഞോ ന മാദ്യേത സദാ ഹ്യേതദ്വിഗർഹിതം ॥ 5-45-11 (33486)
സൌഹൃദേ വൈ ഷംഗുണാ വേദിതവ്യഃ
പ്രിയേ ഹൃഷ്യന്ത്യപ്രിയേ ച വ്യഥന്തേ।
സ്യാദാത്മനഃ സുചിരം യാചതേ യോ
ദദാത്യയാച്യമപി ദേയം ഖലു സ്യാത്।
ഇഷ്ടാൻപുത്രാന്വിഭവാൻസ്വാംശ്ച ദാരാ-
നഭ്യർഥിതശ്ചാർഹതി ശുദ്ധഭാവഃ ॥ 5-45-12 (33487)
ത്യക്തദ്രവ്യഃ സംവസേന്നേഹ കാമാ-
ദ്ഭിങ്ക്തേ കർമസ്വാശിഷം ബാധതേ ച ॥ 5-45-13 (33488)
ദ്രവ്യവാൻഗുണവാനേവം ത്യാഗീ ഭവതി സാത്വികഃ।
പഞ്ചഭൂതാനി പഞ്ചഭ്യോ നിവർതയതി താദൃശഃ ॥ 5-45-14 (33489)
ഏതത്സമൃദ്ധമപ്യൃദ്ധം തപോ ഭവതി കേവലം।
സത്വാത്പ്രച്യവമാനാനാം സങ്കൽപേന സമാഹിതം ॥ 5-45-15 (33490)
യതോ യജ്ഞഃ പ്രവർധന്തേ മത്യസ്യൈവാവരോധനാത്।
മനസാന്യസ്യ ഭവതി വാച്യന്യസ്യാഥ കർമണാ ॥ 5-45-16 (33491)
സങ്കൽപസിദ്ധം പുരുഷമസങ്കൽപോഽധിതിഷ്ഠതി।
ബ്രാഹ്മണസ്യ വിശേഷേണ കിഞ്ചാന്യദപി മേ ശ്രൃണു ॥ 5-45-17 (33492)
അധ്യാപയേൻമഹദേതദ്യശസ്യം
വാചോ വികരാഃ കവയോ വദന്തി।
അസ്മിന്യോഗേ സർവമിദം പ്രതിഷ്ഠിതം
യേ തദ്വിദുരമൃതാസ്തേ ഭവന്തി॥ 5-45-18 (33493)
ന കർമണാ സുകൃതേനൈവ രാജൻ
സത്യം ജയേജ്ജുഹുയാദ്വാ യജേദ്വാ।
നൈതേന വാലോഽമൃത്യുമഭ്യേതി രാജൻ
രതിം ചാസൌ ന ലഭത്യന്തകാലേ ॥ 5-45-19 (33494)
തൃഷ്ണീമേക ഉപാസീത ചേഷ്ടേത മനസാപി ന।
തഥാ സംസ്തുതിനിന്ദാഭ്യാം പ്രീതിരോഷൌ വിവർജയേത് ॥ 5-45-20 (33495)
അത്രൈവ തിഷ്ഠൻക്ഷത്രിയ ബ്രഹ്മാവിശതി പശ്യതി।
വേദേഷു ചാനുപൂർവ്യേണ ഏതദ്വിദ്വൻബ്രവീമി തേ ॥ ॥ 5-45-21 (33496)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി സനത്സുജാതപർവണി പഞ്ചചത്വാരിംശോഽധ്യായഃ ॥
ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 046
॥ ശ്രീഃ ॥
5.46. അധ്യായഃ 046
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
സനത്സുജാതേന ധൃതരാഷ്ട്രംപ്രതി തത്വോപദേശഃ ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-46-0 (33497)
സനത്സുജാത ഉവാച। 5-46-0x (3536)
യത്തച്ഛുക്രം മഹഞ്ജ്യോതിർദീപ്യമാനം മഹദ്യശഃ।
തദ്വൈ ദേവാ ഉപാസതേ തസ്മാത്സൂര്യോ വിരാജതേ।
യോഗിനസ്തം പ്രപശ്യന്തി ഭഗവന്തം സനാതനം ॥ 5-46-1 (33498)
ശുക്രാദ്ബ്രഹ്മ പ്രഭവതി ബ്രഹ്മ ശുക്രേണ വർധതേ।
തച്ഛുകം ജ്യോതിഷാം മധ്യേഽതപ്തം തപതി താപനം ।
യോഗിനസ്തം പ്രപശ്യന്തി ഭഗവന്തം സനാതനം ॥ 5-45-2 (33499)
ആപോഽഥാദ്ഭ്യഃ സലിലസ്യ മധ്യേ
ഉഭൌ ദേവൌ ശിശ്രിയാതേഽന്തരിക്ഷേ।
അതന്ദ്രിതഃ സവിതുർവിവസ്വാ-
നുഭൌ ബിഭർതി പൃഥിവീം ദിവം ച॥
യോഗിനസ്തം പ്രപശ്യന്തി ഭഗവന്തം സനാതനം ॥ 5-46-3 (33500)
ഉഭൌ ച ദേവൌ പൃഥിവീം ദിവം ച
ദിശഃ ശുക്രോ ഭുവനം ബിഭർതി ।
തസ്മാദ്ദിശഃ സരിതശ്ച സ്രവന്തി
തസ്മാത്സമുദ്രാ വിഹിതാ മഹാന്താഃ ॥
യോഗിനസ്തം പ്രപശ്യന്തി ഭഗവന്തം സനാതനം ॥ 5-46-4 (33501)
ചക്രേ രഥസ്യ തിഷ്ഠന്തോഽധ്രുവസ്യാവ്യയകർമണഃ।
കേതുമന്തം വഹന്ത്യശ്വാസ്തം ദിവ്യമജരം ദിവി।
യോഗിനസ്തം പ്രപശ്യന്തി ഭഗവന്തം സനാതനം ॥ 5-46-5 (33502)
ന സാദൃശ്യേ തിഷ്ഠതി രൂപമസ്യ
ന ചക്ഷുപാ പശ്യതി കശ്ചിദേനം।
മനീഷയാഥോ മനസാ ഹൃദാ ച
യ ഏനം വിദുരമൃതാസ്തേ ഭവന്തി॥
യോഗിനസ്തം പ്രപശ്യന്തി ഭഗവന്തം സനാതനം ॥ 5-46-6 (33503)
ദ്വാദശപൂഗാം സരിതം പിബന്തോ ദേവരക്ഷിതാം।
മധ്വീക്ഷന്തശ്ച തേ തസ്യാഃ സഞ്ചരന്തീഹ ഘോരാം ।
യോഗിനസ്തം പ്രപശ്യന്തി ഭഗവന്തം സനാതനം ॥ 5-46-7 (33504)
തദർധമാസം പിബതി സഞ്ചിതം ഭ്രമരോ മധു।
ഈശാനഃ സർവഭൂതേഷു ഹവിർഭൂതമകൽപയത്।
യോഗിനസ്തം പ്രപശ്യന്തി ഭഗവന്തം സനാതനം ॥ 5-46-8 (33505)
ഹിരണ്യപർണമശ്വത്ഥമഭിപദ്യ ഹ്യപക്ഷകാഃ।
തേ തത്ര പക്ഷിണോ ഭൂത്വാ പ്രപതന്തി യഥാദിശം।
യോഗിനസ്തം പ്രപശ്യന്തി ഭഗവന്തം സനാതനം ॥ 5-46-9 (33506)
പൂർണാത്പൂർണാന്യുദ്ധരന്തി പൂർണാത്പൂർണാനി ചക്രിരേ।
ഹരന്തി പൂർണാത്പൂർണാനി പൂർണമേവാവശിഷ്യതേ।
യോഗിനസ്തം പ്രപശ്യന്തി ഭഗവന്തം സനാതനം ॥ 5-46-10 (33507)
തസ്മാദ്വൈ വായുരായാതസ്തസ്മിംശ്ച പ്രയതഃ സദാ।
തസ്മാദഗ്നിശ്ച സോമശ്ച തസ്മിംശ്ച പ്രാണ ആതതഃ ॥ 5-46-11 (33508)
സർവമേവ തതോ വിദ്യാത്തത്തദ്വക്തും ന ശക്നുമഃ।
യോഗിനസ്തം പ്രപശ്യന്തി ഭഗവന്തം സനാതനം ॥ 5-46-12 (33509)
അപാനം ഗിരപി പ്രാണഃ പ്രാണം ഗിരതി ചന്ദ്രമാഃ।
ആദിത്യോ ഗിരതേ ചന്ദ്രമാദിത്യം ഗിരതേ പരഃ ।
യോഗിനസ്തം പ്രപശ്യന്തി ഭഗവന്തം സനാതനം ॥ 5-46-13 (33510)
ഏകം പാദം നോത്ക്ഷിപതി സലിലാദ്ധംസ ഉച്ചരൻ।
തം ചേത്സന്തതമൂർധ്വായ ന മൃത്യുർനാമൃതം ഭവേത്।
യോഗിനസ്തം പ്രപശ്യന്തി ഭഗവന്തം സനാതനം ॥ 5-46-14 (33511)
അംഗുഷ്ഠമാത്രഃ പുരുഷോഽന്തരാത്മാ
ലിംഗസ്യ യോഗേന സ യാതി നിത്യം।
തമീശമീഡ്യമനുകൽപമാദ്യം
പശ്യന്തി മൂഢാ ന വിരാജമാനം॥
യോഗിനസ്തം പ്രപശ്യന്തി ഭഗവന്തം സനാതനം ॥ 5-46-15 (33512)
അസാധനാ വാപി സസാധനാ വാ
സമാനമേതദ്ദൃശ്യതേ മാനുഷേഷു।
സമാനമേതദമൃതസ്യേതരസ്യ
മുക്താസ്തത്ര മധ്വ ഉത്സം സമാപുഃ ॥
യോഗിനസ്തം പ്രപശ്യന്തി ഭഗവന്തം സനാതനം ॥ 5-46-16 (33513)
ഉഭൌ ലോകൌ വിദ്യയാ വ്യാപ്യ യാതി
തദാ ഹുതം ചാഹുതമഗ്നിഹോത്രം।
മാ തേ ബ്രാഹ്മീ ലഘുതാമാദധീത
പ്രജ്ഞാനം സ്യാന്നാമ ധീരാ ലഭന്തേ ॥
യോഗിനസ്തം പ്രപശ്യന്തി ഭഗവന്തം സനാതനം ॥ 5-46-17 (33514)
ഏവംരൂപോ മഹാത്മാ സ പാവകം പുരുഷോ ഗിരൻ।
യോ വൈ തം പുരുഷം വേദ തസ്യേഹാർഥോ ന രിഷ്യതേ।
യോഗിനസ്തം പ്രപശ്യന്തി ഭഗവന്തം സനാതനം ॥ 5-46-18 (33515)
യഃ സഹസ്രം സഹസ്രാണാം പക്ഷാൻസന്തത്യ സംപതേത്।
മധ്യമേ മധ്യ ആഗച്ഛേദപിചേത്സ്യാൻമനോജവഃ।
യോഗിനസ്തം പ്രപശ്യന്തി ഭഗവന്തം സനാതനം ॥ 5-46-19 (33516)
ന ദർശനേ തിഷ്ഠതി രൂപമസ്യ
പശ്യന്തി ചൈനം സുവിശുദ്ധസത്വാഃ।
ഹിതോ മനീഷീ മനസാ ന തപ്യതേ
യേ പ്രവ്രജേയുരമൃതാസ്തേ ഭവന്തി॥
യോഗിനസ്തം പ്രപശ്യന്തി ഭഗവന്തം സനാതനം ॥ 5-46-20 (33517)
ഗൂഹന്തി സർപാ ഇവ ഗഹ്വരാണി
സ്വശിക്ഷയാ സ്വേന വൃത്തേന മർത്യാഃ।
തേഷു പ്രമുഹ്യന്തി ജനാ വിമൂഢാ
യഥാധ്വാനം മോഹയന്തേ ഭയായ ॥
യോഗിനസ്തം പ്രപശ്യന്തി ഭഗവന്തം സനാതനം ॥ 5-46-21 (33518)
നാഹം സദാഽസത്കൃതഃ സ്യാം ന മൃത്യു-
ർന ചാമൃത്യുരമൃതം മേ കുതഃ സ്യാത്।
സത്യാനൃതേ സത്യസമാനബന്ധേ
സതശ്ച യോനിരതസതശ്ചൈക ഏവ ॥
യോഗിനസ്തം പ്രപശ്യന്തി ഭഗവന്തം സനാതനം ॥ 5-46-22 (33519)
ന സാധുനാ നോത അസാധുനാ വാ-
ഽസമാനമേതദ്ദൃശ്യതേ മാനുഷേഷു।
സമാനമേതദമൃതസ്യ വിദ്യാ-
ദേവം യുക്തോ മധു തദ്വൈ പരീപ്സേത് ॥
യോഗിനസ്തം പ്രപശ്യന്തി ഭഗവന്തം സനാതനം ॥ 5-46-23 (33520)
നാസ്യാതിവാദാ ഹൃദയം താപയന്തി
നാനധീതം നാഹുതമഗ്നിഹോത്രം।
മനോ ബ്രാഹ്മീ ലഘുതാമാദധീത
പ്രജ്ഞാം ചാസ്മൈ നാമ ധീരാ ലഭന്തേ ॥
യോഗിനസ്തം പ്രപശ്യന്തി ഭഗവന്തം സനാതനം ॥ 5-46-24 (33521)
ഏവം യഃ സർവഭൂതേഷു ആത്മാനമനുപശ്യതി।
അന്യത്രാന്യത്ര യുക്തേഷു കിം സ ശോചേത്തതഃ പരം । 5-46-25 (33522)
യഥോദപാനേ മഹതി സർവതഃ സംപ്ലുതോദകേ।
ഏവം സർവേഷു വേദേഷു ആത്മാനമനുജാനതഃ ॥ 5-46-26 (33523)
അംഗുഷ്ഠമാത്രഃ പുരുഷോ മഹാത്മാ
ന ദൃശ്യതേഽസൌ ഹൃദി സംനിവിഷ്ടഃ ।
അജശ്ചരോ ദിവാരാത്രമതന്ദ്രിതശ്ച
സ തം മത്വാ കവിരാസ്തേ പ്രസന്നഃ ॥ 5-46-27 (33524)
അഹമേവ സ്മൃതോ മാതാ പിതാ പുത്രോഽസ്ംയഹം പുനഃ।
ആത്മാഹമപി സർവസ്യ യച്ച നാസ്തി യദസ്തി ച ॥ 5-46-28 (33525)
പിതാമഹോഽസ്മി സ്ഥവിരഃ പിതാ പുത്രശ്ച ഭാരത।
മമൈവ യൂയമാത്മസ്ഥാ ന മേ യൂയം ന വോ ഹ്യഹം ॥ 5-46-29 (33526)
ആത്മൈവ സ്ഥാനം മമ ജൻമ ചാത്മാ
ഓതപ്രോതോഽഹമജരപ്രതിഷ്ഠഃ।
അജശ്ചരോ ദിവാരാത്രമതന്ദ്രിതോഽഹം
മാം വിജ്ഞായ കവിരാസ്തേ പ്രസന്നഃ ॥ 5-46-30 (33527)
അണോരണീയാൻസുമനാഃ സർവഭൂതേഷു ജാഗ്രതി।
പിതരം സർവഭൂതേഷു പുഷ്കരേ നിഹിതം വിദുഃ ॥ ॥ 5-46-31 (33528)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യഗപർവണി സനത്സുദജാതപർവണി ഷട്ചത്വാരിംശോഽധ്യായഃ ॥ ॥ സമാപ്തമിദം സനത്സുജാതപർവ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 047
॥ ശ്രീഃ ॥
5.47. അധ്യായഃ 047
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
പാണ്ഡവവചനശുശ്രൂഷയാ ധൃതരാഷ്ട്രാദീനാം സഭാപ്രവേശഃ ॥ 1 ॥ സഞ്ജയേന ധൃതരാഷ്ട്രായ പാണ്ഡവാൻപ്രതി തത്സന്ദേശകഥനം ॥ 2 ॥ ശ്രീകൃഷ്ണവാക്യകഥനം ചോദിതേന സഞ്ജയേന സ്വസ്യ കൃഷ്ണാർജുനാന്തഃപുരപ്രവേശകഥനപൂർവകം തത്കഥനം ॥ 3 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-47-0 (33529)
വൈശംപായന ഉവാച। 5-47-0x (3537)
ഏവം സനത്സുജാതേന വിദുരേണ ച ധീമതാ।
സാർധം കഥയതോ രാജ്ഞഃ സാ വ്യതീയയ സർവരീ ॥ 5-47-1 (33530)
തസ്യാം രജന്യാം വ്യുഷ്ടായാം രാജാനഃ സർവ ഏവ തേ।
സഭാമാവിവിശുർഹൃഷ്ടാഃക സൂതസ്യോപദിദൃക്ഷയാ ॥ 5-47-2 (33531)
ശുശ്രൂഷമാണാഃ പാർഥാനാം വാചോ ധർമാർഥസംഹിതാഃ ।
ധൃതരാഷ്ട്രമുഖാഃ സർവേ യയൂ രാജൻസഭാം ശുഭാം ॥ 5-47-3 (33532)
സുധാവദാതാം വിസ്തീർണാം കനകാജിരഭൂഷിതാം ।
ചന്ദ്രപ്രഭാം സുരുചിരാം സിക്താം ചിന്ദനവാരിണാ ॥ 5-47-4 (33533)
രുചിരൈരാസനൈഃ സ്തീർണാം കാഞ്ചനൈർദാരവൈരപി।
അശ്മസാരമയൈർദാന്തൈഃക സ്വാസ്തീർണൈഃ സോത്തരച്ഛദൈഃ ॥ 5-47-5 (33534)
ഭീഷ്മോ ദ്രോണഃ കൃപഃ ശല്യഃ കൃതവർമാ ജയദ്രഥഃ ।
അശ്വത്ഥാമാ വികർണശ്ച സോമദത്തശ്ച ബാഹ്ലികഃ । 5-47-6 (33535)
വിദുരശ്ച മഹാപ്രാജ്ഞോ യുയുത്സുശ്ച മഹാരഥഃ।
സർവേ ച സഹിതാഃ ശൂരാഃ പാർഥിവാ ഭരതർഷഭ ।
ധൃതരാഷ്ട്രം പുരസ്കൃത്യ വിവിശുസ്താം സഭാം ശുഭാം ॥ 5-47-7 (33536)
ദുഃശാസനശ്ചിത്രസേനഃ ശകുനിശ്ചാപി സൌബലഃ।
ദുർമുഖോ ദുഃസഹഃ കർണ ഉലൂകോഽഥ വിവിംശതിഃ ॥ 5-47-8 (33537)
കുരുരാജം പുരസ്കൃത്യ ദുര്യോധനമമർഷണം।
വിവിശുസ്താം സഭാം രാജൻസുരാഃ ശക്രസദോ യഥാ ॥ 5-47-9 (33538)
ആവിശദ്ഭിസ്തദാ രാജഞ്ശൂരൈഃ പരിഘബാഹുഭിഃ ।
ശുശുഭേ സാ സഭാ രജൻസിംഹൈരിവ ഗിരേർഗുഹാ ॥ 5-47-10 (33539)
തേ പ്രവിശ്യ മഹേഷ്വാസാഃ സഭാം സർവേ മഹൌജസഃ ।
ആസനാനി വിചിത്രാണി ഭേജിരേ സൂര്യവർചസഃ ॥ 5-47-11 (33540)
ആസനസ്ഥേഷു സർവേഷു തേഷു രാജസു ഭാരത।
ദ്വാഃസ്ഥോ നിവേദയാമാസ സൂതപുത്രമുപസ്ഥിതം ॥ 5-47-12 (33541)
അയം സരഥ ആയാതി യോഽയാസീത്പാണ്ഡവാൻപ്രതി।
ദൂതോ നസ്തൂർണമായാതി സൈന്ധവൈഃ സാധുവാഹിഭിഃ ॥ 5-47-13 (33542)
..പേയായ സ തു ക്ഷിപ്രം രഥാത്പ്രസ്കന്ദ്യ കുണ്ഡലീ।
പ്രവിവേശ സഭാം പൂർണാം മഹീപാലൈർമഹാത്മഭിഃ ॥ 5-47-14 (33543)
സഞ്ജയ ഉവാച। 5-47-15x (3538)
പ്രാപ്തോഽസ്മി പാണ്ഡവാൻഗത്വാ തം വിജാനീത കൌരവാഃ।
യഥാവയഃ കുരൂൻസർവാൻപ്രതിനന്ദന്തി പാണ്ഡവാഃ ॥ 5-47-15 (33544)
അഭിവാദയന്തി വൃദ്ധാംശ്ച വയസ്യാംശ്ച വയസ്യവത്।
പുനശ്ചാഭ്യവദൻപാർഥാഃ പ്രതിപൂജ്യ യഥാവയഃ ॥ 5-47-16 (33545)
യഥാഹം ധൃതരാഷ്ട്രേണ ശിഷ്ടഃ പൂർവമിതോ ഗതഃ।
അബ്രവം പാണ്ഡവാൻഗത്വാ നാത്ര കിഞ്ചന ഹാപിതം ॥ 5-47-17 (33546)
` ധൃതരാഷ്ട്ര ഉവാച। 5-47-18x (3539)
പൃച്ഛാമി ത്വാം സഞ്ജയ രാജമധ്യേ
യദബ്രവീദ്വാക്യമദീനസത്വഃ।
ജനാർദനസ്താത യുധാം പ്രണേതാ
ദുരാത്മനാം ജീവിതച്ഛിൻമഹാത്മാ ॥ 5-47-18 (33547)
സഞ്ജയ ഉവാച। 5-47-19x (3540)
ആഗുൽഫേഭ്യോഽഭിസംവീതഃ പ്രയതോഽഹം കൃതാഞ്ജലിഃ।
ശുദ്ധാന്തം പ്രാവിശം രാജന്നാഖ്യാതോ നരസിംഹയോഃ ॥ 5-47-19 (33548)
ന ചാഭിമന്യുർന യമൌ തം ദേശമഭിജഗ്മതുഃ ।
യത്ര കൃഷ്ണൌ ച കൃഷ്ണാ ച സത്യഭാമാ ച ഭാമിനീ ॥ 5-47-20 (33549)
ഉഭൌ മധ്വാസവക്ഷീബൌ വരചന്ദനരൂഷിതൌ ।
സ്ത്രഗ്വിണൌ വരവസ്ത്രാംഗൌ വരാഭരണഭൂഷിതൌ ॥ 5-47-21 (33550)
നൈകരത്നവിചിത്രം ച കാഞ്ചനം ച വരാസനം।
നാനാസ്തരണസംസ്തീർണം യത്രാസാതേ നരർഷഭൌ ॥ 5-47-22 (33551)
സത്യാങ്കമുപധാനം തു കൃത്വാ ശേതേ ജനാർദനഃ।
അർജുനാങ്കഗതൌ പാദൌ കേശവസ്യോപലക്ഷയേ।
അർജുനസ്യ ച കൃഷ്ണായാഃ ശുഭായാശ്ചാങ്കഗാവുഭൌ ॥ 5-47-23 (33552)
കാഞ്ചനം പാദപീഠം തു പാർഥോ വൈ പ്രാദിശൻമുദാ।
ദാസീഭ്യാമാഹൃതം മഹ്യം സ്പൃഷ്ട്വാ ഭൂമാവുപാവിശം ॥ 5-47-24 (33553)
ഊർധ്വരേഖാങ്കിതൌ പാദൌ പാർഥസ്യ ശുഭലക്ഷണൌ।
പാദപീഠാദപഹൃതൌ ധാരയേതാം വരസ്ത്രിയൌ ॥ 5-47-25 (33554)
ന നൂനം കൽമഷം കിഞ്ചിൻമമ കർമസു വിദ്യതേ।
സ്ത്രീരത്നാഭ്യാം സമേതൌ യൻമിഥോ മാമഭ്യഭാഷതാം ॥ 5-47-26 (33555)
വിസ്മയോ മേ മഹാനാസീദാസ്ത്രം മേ ബഹുസംഗതം।
ഹൃഷ്ടാനി ചൈവ രോമാണി ദൃഷ്ട്വാ തൌ സഹിതാവുഭൌ ॥ 5-47-27 (33556)
ശ്യാമൌ ബൃഹന്തൌ തരുണൌ നാഗാവിവ സമുച്ഛ്രിതൌ ।
ഏകശയ്യാഗതൌ ദൃഷ്ട്വാ ഭയം മേ മഹദാവിശത് ॥ 5-47-28 (33557)
തതോഽഭ്യചിന്തയം തത്ര ദൃഷ്ട്വാ തൌ പുരുഷർഷഭൌ ।
സങ്കൽപോ ധർമരാജസ്യ നാനവാപ്യോഽസ്തി കശ്ചന।
നിദേശഗാവിമൌ യസ്യ നരനാരായണാവുഭൌ ॥ 5-47-29 (33558)
സത്കൃതശ്ചാന്നപാനാഭ്യാമാച്ഛന്നോ ലബ്ധസത്ക്രിയഃ ।
അഞ്ജലിം മൂർധ്നി സന്ധായ സന്ദേശം ചാഭ്യചോദയം ॥ 5-47-30 (33559)
ധനുർധരോചിതേനാഥ പാണിനൈകം സലക്ഷണം।
പാദമാനായയത്പാർഥഃ കേശവസ്യ യശസ്വിനഃ ॥ 5-47-31 (33560)
ഇന്ദ്രകേതുരിവോത്ഥായ ദിവ്യാഭരണഭൂഷിതഃ।
ഇന്ദ്രവീര്യോപമഃ കൃഷ്ണഃ സംവിഷ്ടോ മാഽഭ്യഭാഷത ॥ 5-47-32 (33561)
സ വാചം വദതാം ശ്രേഷ്ഠ ആദദേ വചനക്ഷമാം।
ദീപനീം ധാർതരാഷ്ട്രാണാം മൃദുപൂർവാം സുദാരുണാം ॥ 5-47-33 (33562)
ബഹിശ്ചരസ്യ പ്രാണസ്യ പ്രിയസ്യ പ്രിയകാരിണഃ।
മതിമാൻമതിമാസ്ഥായ കേശവഃ സന്ദധേ വചഃ ॥ 5-47-34 (33563)
വചനം വചനജ്ഞസ്യ ശിക്ഷാക്ഷരസമന്വിതം।
മനഃപ്രഹ്ലാദനം ശ്രേഷ്ഠം പശ്ചാദ്ധൃദയതാപനം ॥ 5-47-35 (33564)
ശ്രീഭഗവാനുവാച। 5-47-36x (3541)
സഞ്ജയൈതദ്വചോ ബ്രൂയാഃ പ്രാപ്യ ക്ഷത്രിയസംസദം।
ശ്രൃണ്വതഃ കുരുവൃദ്ധസ്യ ആചാര്യസ്യ ച ധീമതഃ ॥ 5-47-36 (33565)
അർഥാംസ്ത്യജത പാർഥേഷു സുഖമാപ്നുത കാമജം।
പ്രിയം പ്രിയേഭ്യശ്ചരത രാജാ ഹി ത്വരതേ ജയേ॥ 5-47-37 (33566)
യജധ്വം വിവിധൈര്യജ്ഞൈർദക്ഷിണാശ്ച പ്രയച്ഛത।
പുത്രേർദാരൈശ്ച മോദധ്വമാഗതം വോ മഹദ്ഭയം ॥ 5-47-38 (33567)
ഋണം പ്രവൃദ്ധമിവ മേ ഹൃദയാന്നാപസർപതി।
ഗോവിന്ദേതി യദാക്രന്ദത്കൃഷ്ണാ മാം ദൂരവാസിനം ॥ 5-47-39 (33568)
തേജോമയം ദുരാധർപം ബിഭ്രതാ ഗാണ്ഡിവം ധനുഃ।
മദ്ദ്വിതീയേന പാർഥേന വൈരം വഃ പ്രത്യുപസ്ഥിതം ॥ 5-47-40 (33569)
കൃഷ്ണസ്യൈതദ്വചഃ ശ്രുത്വാ മഹൻമേ ഭയമാവിശത്।
തവ പുത്രസ്യ ലോഭം ച വർധമാനം പ്രപശ്യതഃ ॥ 5-47-41 (33570)
സോമേന്ദ്രസദൃശൌ വീരൌ തൌ മന്ദോ നാവബുധ്യതേ।
ഭീഷ്മദ്രോണാശ്രയാച്ചൈവ കർണസ്യ ച വികത്ഥനാത് '॥ ॥ 5-47-42 (33571)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി യാനസന്ധിപർവണി സപ്തചത്വാരിംശോഽധ്യായഃ ॥
ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 048
॥ ശ്രീഃ ॥
5.48. അധ്യായഃ 048
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
സഞ്ജയേന ധൃതരാഷ്ട്രംപ്രതി ശ്രീകൃഷ്ണമഹിമാദിപ്രതിപാദകാനാമർജുനവചസാം വിസ്തരേണ കഥനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-48-0 (33572)
ധൃതരാഷ്ട്ര ഉവാച। 5-48-0x (3542)
പൃച്ഛാമി ത്വാം സഞ്ജയ രാജമധ്യേ
കിമബ്രവീദ്വാക്യമദീനസത്വഃ।
ധനഞ്ജയസ്താത യുധാം പ്രേണതാ
ദുരാത്മനാം ജീവിതച്ഛിൻമഹാത്മാ ॥ 5-48-1 (33573)
സഞ്ജയ ഉവാച। 5-48-2x (3543)
ദുര്യോധനോ വാചമിമാം ശ്രൃണോതു
യദബ്രവീദർജുനോ യോത്സ്യമാനഃ।
യുധിഷ്ഠിരസ്യാനുമതേ മഹാത്മാ
ധനഞ്ജയഃ ശ്രൃണ്വതഃ കേശവസ്യ ॥ 5-48-2 (33574)
അവിത്രസ്തോ ബാഹുവീര്യം വിജാന-
ന്നുപഹ്വരേ വാസുദേവസ്യ ധീരഃ।
അവോചൻമാം യോത്സ്യമാനഃ കിരീടീ
മധ്യേ ബ്രൂയാ ധാർതരാഷ്ട്രം കുരൂണാം ॥ 5-48-3 (33575)
സംശ്രൃണ്വതസ്തസ്യ ദുർഭാഷിണോ വൈ
ദുരാത്മനഃ സൂതപുത്രസ്യ സൂത।
യോ യോദ്ധുമാശംസതി മാം സദൈവ
മന്ദപ്രജ്ഞഃ കാലപക്വോഽതിമൂഢഃ ॥ 5-48-4 (33576)
യേ വൈ രാജാനഃ പാണ്ഡവായോധനായ
സമാനീതാഃ ശ്രൃണ്വതാം ചാപി തേഷാം ।
യഥാ സമഗ്രം വചനം മയോക്തം
സഹാമാത്യം ശ്രാവയേഥാ നൃപം തത ॥ 5-48-5 (33577)
യഥാ നൂനം ദേവരാജസ്യ ദേവാഃ
ശുശ്രൂഷന്തേ വജ്രഹസ്തസ്യ സർവേ।
തഥാഽശ്രൃണ്വൻപാണ്ഡവാഃ സൃഞ്ജയാശ്ച
കിരീടിനാ വാചമുക്താം സമർഥാം ॥ 5-48-6 (33578)
ഇത്യബ്രവീദർജുനോ യോത്സ്യമാനോ
ഗാണ്ഡീവധന്വാ ലോഹിതപദ്മനേത്രഃ।
ന ചേദ്രാജ്യം മുഞ്ചതി ധാർതരാഷ്ട്രോ
യധിഷ്ഠിരസ്യാജമീഢസ്യ രാജ്ഞഃ ॥ 5-48-7 (33579)
അസ്തി നൂനം കർമ കൃതം പുരസ്താ-
ദനിർവിഷ്ടം പാപകം ധാർതരാഷ്ട്രൈഃ।
യേഷാം യുദ്ധം ഭീമസേനാർജുനാഭ്യാം
തഥാശ്വിഭ്യാം വാസുദേവേന ചൈവ ॥ 5-48-8 (33580)
ശൈനയേന ധ്രുവമാത്തായുധേന
ധൃഷ്ടദ്യുംനേനാഥ ശിഖണ്ഡിനാ ച।
യുധിഷ്ഠിരേണേന്ദ്രകൽപേന ചൈവ
യോഽപധ്യാനാന്നിർദഹേദ്ഗാം ദിവം ച ॥ 5-48-9 (33581)
തൈശ്ചേദ്യോദ്ധും മന്യതേ ധാർതരാഷ്ട്രോ
നിർവൃത്തോഽർഥഃ സകലഃ പാണ്ഡവാനാം।
മാ തത്കാർഷീഃ പാണ്ഡവസ്യാർഥഹേതോ-
രുപൈഹി യുദ്ധം യദി മന്യസേ ത്വം ॥ 5-48-10 (33582)
യാം താം വനേ ദുഃഖശയ്യാമവാത്സീ-
ത്പ്രവ്രാജിതഃ പാണ്ഡവോ ധർമചാരീ।
ആപ്നോതു താം ദുഃഖതരാമനർഥാ-
മന്ത്യാം ശയ്യാം ധാർതരാഷ്ട്രഃ പരാശുഃ ॥ 5-48-11 (33583)
ഹ്രിയാ ജ്ഞാനേന തപസാ ദമേന
ശൌര്യേണാഥോ ധർമഗുപ്ത്യാ ധനേന।
അന്യായവൃത്തിഃ കുരു പാണ്ഡവേ യാ-
നധ്യാതിഷ്ഠദ്ധാർതരാഷ്ട്രോ ദുരാത്മാ ॥ 5-48-12 (33584)
മായോപധം പ്രതിധാനാർജവാഭ്യാം
തപോദമാഭ്യാം ധർമഗുപ്ത്യാ ബലേന।
സത്യം ബ്രുവൻപ്രതിപന്നോ നൃപോ ന-
സ്തിതിക്ഷമാണഃ ക്ലിശ്യമാനോഽതിവേലം ॥ 5-48-13 (33585)
യദാ ജ്യേഷ്ഠഃ പാണ്ഡവഃ സംശിതാത്മാ
ക്രോധം യത്തം വർഷപൂഗാൻസുഘോരം।
അവസ്ത്രഷ്ടാ കുരുപൂദ്വൃത്തചേതാ-
സ്തദാ യുദ്ധം ധാർതരാഷ്ട്രോഽന്വതപ്സ്യത് ॥ 5-48-14 (33586)
കൃഷ്ണവർത്മേവ ജ്വലിതഃ സമിദ്ധോ
യഥാ ദഹേത്കക്ഷമഗ്നിർനിദാഘേ।
ഏവം ദഗ്ധാ ധാർതരാഷ്ട്രസ്യ സേനാം
യുധിഷ്ഠിരഃ ക്രോധദീപ്തോന്വവേക്ഷ്യ ॥ 5-48-15 (33587)
യദാ ദ്രഷ്ടാ ഭീമസേനം രഥസ്യം
ഗദാഹസ്തം ക്രോധവിഷം വമന്തം।
അമർഷണം പാണ്ഡവം ഭീമവേഗം
തദാ യുദ്ധം ധാർതരാഷ്ട്രോഽന്വതപ്സ്യത് ॥ 5-48-16 (33588)
സേനാഗഗം ദംശിതം ഭീമസേനം
സുലക്ഷണം വീരഹണം പരേഷാം।
ഘ്നന്തം ചമൂമന്തകസന്നികാശം
തദാ സ്മർതാ വചനസ്യാതിമാനീ ॥ 5-48-17 (33589)
യദാ ദ്രഷ്ടാ ഭീമസേനേന നാഗാ-
ന്നിപാതിതാൻഗിരികൂടപ്രകാശാൻ।
കിംഭൈരിവാസൃഗ്വമതോ ഭിന്നകുംഭാം-
സ്തദാ യുദ്ധം ധാർതരാഷ്ട്രോഽന്വതപ്സ്യത് ॥ 5-48-18 (33590)
മഹാസിംഹോ ഗാ ഇവ സംപ്രവിശ്യ
ഗദാപാണിർധാർതരാഷ്ട്രാനുപേത്യ।
യദാ ഭീമോ ഭീമരൂപോ നിഹന്താ
തദാ യുദ്ധം ധാർതരാഷ്ട്രോഽന്വതപ്സ്യത് ॥ 5-48-19 (33591)
മഹാഭയേ വീതഭയഃ കൃതാസ്ത്രഃ
സമാഗമേ ശത്രുബലാവമർദീ।
സകൃദ്രഥേനാപ്രതിമാന്രഥൌഘാ-
ൻപദാതിസംഘാൻഗദയാഭിനിഘ്നൻ ॥ 5-48-20 (33592)
സൈന്യാനനേകാംസ്തരസാ വിഗൃഹ്ണ-
ന്യദാ ഛേത്താ ധാർതരാഷ്ട്രസ്യ സൈന്യം।
ഛിന്ദന്വനം പരശുനേവ ശൂര-
സ്തദാ യുദ്ധം ധാർതരാഷ്ട്രോഽന്വതപ്സ്യത് ॥ 5-48-21 (33593)
തൃണപ്രായം ജ്വലനേനേവ ദഗ്ധം
ഗ്രാമം യഥാ ധാർതരാഷ്ട്രാൻസമീക്ഷ്യ।
പക്വം സസ്യം വൈദ്യുതേനേവ ദഗ്ധം
പരാസിക്തം വിപുലം സ്വം ബലൌഘം ॥ 5-48-22 (33594)
ഹതപ്രവീരം വിമുഖം ഭയാർതം
പരാങ്മുഖം പ്രായശോഽനഷ്ടയോധം।
ശസ്ത്രാർചിഷാ ഭിമസേനേന ദഗ്ധം
തദാ യുദ്ധം ധാർതരാഷ്ട്രോഽന്വതപ്ത്സത് ॥ 5-48-23 (33595)
ഉപാസംഗാനാചരേദ്ദക്ഷിണേന
വരാംഗാനാം നകുലശ്ചിത്രയോധീ।
യദാ രഥാഗ്ര്യോ രഥിനഃ പ്രചേതാ
തദാ യുദ്ധം ധാർതരാഷ്ട്രോഽന്വതപ്സ്യത് ॥ 5-48-24 (33596)
സുഖോചിതോ ദുഃഖശയ്യാം വനേഷു
ദീർഘം കാലം നകുലോ യാമശേത।
ആശീവിഷഃ ക്രുദ്ധ ഇവോദ്വമന്വിഷം
തദാ യുദ്ധം ധാർതരാഷ്ട്രോഽന്വതപ്സ്യത് ॥ 5-48-25 (33597)
ത്യക്താത്മാനഃ പാർഥിവായോധനായ
സമാദിഷ്ടാ ധർമരാജേന സൂത।
രഥൈഃ ശുഭ്രൈഃ സൈന്യമഭിദ്രവന്തോ
ദൃഷ്ട്വാ പശ്ചാത്തപ്സ്യതേ ധാർതരാഷ്ട്രഃ ॥ 5-48-26 (33598)
ശിശൂൻകൃതാസ്ത്രാനശിശുപ്രകാശാൻ
യദാ ദ്രഷ്ടാ കൌരവഃ പഞ്ച ശൂരാൻ।
ത്യക്ത്വാ പ്രാണാൻകൌരവാനാദ്രവന്ത-
സ്തദാ യുദ്ധം ധാർതരാഷ്ട്രോഽന്വതപ്സ്യത്॥ 5-48-27 (33599)
യഥാ ശക്രോ ദാനവനാശനാർഥം
സുവർണതാരം രഥമുത്തമാശ്വൈഃ।
ദാന്തൈര്യുക്തം സഹദേവോഽധിരൂഢഃ
ശിരാംസി രാജ്ഞാം ക്ഷേപ്സ്യതേ മാർഗണൌഘൈഃ ॥ 5-48-28 (33600)
മഹാഭയേ സംപ്രവൃത്തേ രഥസ്ഥം
വിവർതമാനം സമരേ കൃതാസ്ത്രം।
സർവാ ദിശഃ സപതന്തം സമീക്ഷ്യ
തദാ യുദ്ധം ധാർതരാഷ്ട്രോഽന്വതപ്സ്യത് ॥ 5-48-29 (33601)
ഹ്രീനിഷേവോ നിപുണഃ സത്യവാദീ
മഹാബലഃ സർവധർമോപപന്നഃ।
ഗാന്ധാരിമാർഛംസ്തുമുലേ ക്ഷിപ്രകാരീ
ക്ഷേപ്താ ജനാൻസഹദേവസ്തരസ്വീ ॥ 5-48-30 (33602)
യദാ ദ്രഷ്ടാ ദ്രൌപദേയാൻമഹേഷൂൻ
ശൂരാൻകൃതാസ്ത്രാന്രഥയുദ്ധകോവിദാൻ।
ആശീവിഷാൻഘോരവിഷാനിവായത-
സ്തദാ യുദ്ധം ധാർതരാഷ്ട്രോഽന്വതപ്സ്യത് ॥ 5-48-31 (33603)
യദാഭിമന്യുഃ പരവീരഘാതീ
ശരൈഃ പരാൻമേഘ ഇവാഭിവർഷൻ।
വിഗാഹിതാ കൃഷ്ണസമഃ കൃതാസ്ത്ര-
സ്തദാ യുദ്ധം ധാർതരാഷ്ട്രോഽന്വതപ്സ്യത് ॥ 5-48-32 (33604)
യദാ ദ്രഷ്ടാ ബാലമബാലവീര്യം
ദ്വിഷച്ചമൂം മൃത്യുമിവോത്പതന്തം।
സൌഭദ്രമിന്ദ്രപ്രതിമം കൃതാസ്ത്രം
തദാ യുദ്ധം ധാർതരാഷ്ട്രോഽന്വതപ്സ്യത് ॥ 5-48-33 (33605)
പ്രഭദ്രകാഃ ശീഘ്രതരാ യുവാനോ
വിശാരദാഃ സിംഹസമാനവീര്യാഃ।
യദാ ക്ഷേപ്താരോ ധാർതരാഷ്ട്രാൻസസൈന്യാം-
സ്തദാ യുദ്ധം ധാർതരാഷ്ട്രോഽന്വതപ്സ്യത് ॥ 5-48-34 (33606)
വൃദ്ധൌ വിരാടദ്രുപദൌ മഹാരഥൌ
പഥക്കമൂഭ്യാമഭിവർതമാനൌ।
യദാ ദ്രഷ്ടാരൌ ധാർതരാഷ്ട്രാൻസസൈന്യാം-
സ്തദാ യുദ്ധം ധാർതരാഷ്ട്രോഽന്വതപ്സ്യത് ॥ 5-48-35 (33607)
യദാ കൃതാസ്ത്രോ ദ്രുപദഃ പ്രചിന്വൻ
ശിരാംസി യൂനാം സമരേ രഥസ്ഥഃ।
ക്രൂദ്ധഃ ശരൈശ്ഛേത്സ്യതി ചാപമുക്തൈ-
സ്തദാ യുദ്ധം ധാർതരാഷ്ട്രോഽന്വതപ്സ്യത് ॥ 5-48-36 (33608)
യദാ വിരാടഃ പരവീരഘാതീ
രഥാന്തരേ ശത്രുചമൂം പ്രവേഷ്ടാ।
മാത്സ്യൈഃ സാർധമനൃശംസരൂപൈ-
സ്തദാ യുദ്ധം ധാർതരാഷ്ട്രോഽന്വതപ്സ്യത് ॥ 5-48-37 (33609)
ജ്യേഷ്ഠം മാത്സ്യമനൃസംസാര്യരൂപം
വിരാടപുത്രം രഥിനം പുരസ്താത്।
യദാ ദ്രഷ്ടാ ദംശതിം പാണ്ഡവാർഥേ
തദാ യുദ്ധം ധാർതരാഷ്ട്രോഽന്വതപ്സ്യത് ॥ 5-48-38 (33610)
രണേ ഹതേ കൌരവാണാം പ്രവീരേ
ശിഖണ്ഡിനാ ശന്തനോർവൈ തനൂജേ।
ന ജാതു നഃ ശത്രവോ ധാരയേയു-
രശംശയം സത്യമേതദ്ബ്രവീതി ॥ 5-48-39 (33611)
യദാ ശിഖണ്ഡീ രഥിനഃ പ്രചിന്വൻ
ഭീഷ്മം രഥേനാഭിയാതാ വരൂഥീ।
ദിവ്യൈർഹയൈരവമൃദ്ഗൻ രഥൌഘാം-
സ്തദാ യുദ്ധം ധാർതരാഷ്ട്രോഽന്വതപ്സ്യത് ॥ 5-48-40 (33612)
യദാ ദ്രഷ്ടാ സൃഞ്ജയാനാമനീകേ
ധൃഷ്ടദ്നുംനം പ്രമുഖേ രോചമാനം।
അസ്ത്രം യസ്മൈ ഗുഹ്യമുവാച ധീമാ-
ന്ദ്രോണസ്തദാ തപ്സ്യതി ധാർതരാഷ്ട്രഃ ॥ 5-48-41 (33613)
യദാ സ സേനാപതിരപ്രമേയഃ
പരാമൃദ്ഗന്നിഷുഭിർധാർതരാഷ്ട്രാൻ।
ദ്രോണം രണേ ശത്രുസഹോഭിയാതാ
തദാ യുദ്ധം ധാർതാരാഷ്ട്രോഽന്വതപ്സ്യത് ॥ 5-48-42 (33614)
ഹ്രീമാൻമനീപീ ബലവാൻമനസ്വീ
സ ലക്ഷ്മീവാൻസോമകാനാം പ്രബർഹഃ ।
ന ജാതു തം ശത്രവോഽന്യേ സഹേര-
ന്യോപാം സ സ്യാദഗ്രണീർവൃഷ്ണിസിംഹഃ ॥ 5-48-43 (33615)
ഇദം ച ബ്രൂയാ മാ വൃണീഷ്വേതി ലോകേ
യുദ്ധേഽദ്വിതീയം സചിവം രഥസ്ഥം।
ശിനേർനപ്താരം പ്രവൃണീമ സാത്യകിം
മഹാബലം വീതഭയം കൃതാസ്ത്രം ॥ 5-48-44 (33616)
മഹോരസ്കോ ദീർഘബാഹുഃ പ്രമാഥീ
യുദ്ധേഽദ്വിതീയഃ പരമാസ്ത്രവേദീ।
ശിനേർനപ്താ താലമാത്രായധോഽയം
മഹാരഥോ വീതഭയഃ കൃതാസ്ത്രഃ ॥ 5-48-45 (33617)
യദാ ശിനീനാമധിപോ മയോക്തഃ
ശരൈഃ പരാൻമേഘ ഇവ പ്രവർഷൻ।
പ്രച്ഛാദയിഷ്യത്യരിഹാ യോധമുഖ്യാം-
സ്തദാ യുദ്ധം ധാർതരാഷ്ട്രോഽന്വതപ്സ്യത് ॥ 5-48-46 (33618)
യദാ ധൃതിം കുരുതേ യോത്സ്യമാനഃ
സ ദീർഘബാഹുർദൃഢധന്വാ മഹാത്മാ ।
സിംഹസ്യേവ ഗന്ധമാഘ്രായ ഗാവഃ
സഞ്ചേഷ്ടന്തേ ശത്രവോഽസ്മാദ്രണാഗ്രേ ॥ 5-48-47 (33619)
സ ദീർഘബാഹുർദൃഢധന്വാ മഹാത്മാ
ഭിന്ദ്യാദ്ഗിരീൻസംഹരേത്സർവലോകാൻ।
അസ്ത്രേ കൃതീ നിപുണഃ ക്ഷിപ്രഹസ്തോ
ദിവി സ്ഥിതഃ സൂര്യ ഇവാഭിഭാതി ॥ 5-48-48 (33620)
ചിത്രഃ സൂക്ഷ്മഃ സുകൃതോ യാദവസ്യ
അസ്ത്രേ യോഗോ വൃഷ്ണിസിംഹസ്യ ഭൂയാൻ।
യഥാവിധം യോഗമാഹുഃ പ്രശസ്തം
സർവൈർഗുണൈഃ സാത്യകിസ്തൈരുപേതഃ ॥ 5-48-49 (33621)
ഹിരൺമയം ശ്വേതഹയൈശ്ചതുർഭി-
ര്യദാ യുക്തം സ്യന്ദനം മാധവസ്യ।
ദ്രഷ്ടാ യുദ്ധേ സാത്യകേർധാർതരാഷ്ട്ര-
സ്തദാ തപ്സ്യത്യകൃതാത്മാ സ മന്ദഃ ॥ 5-48-50 (33622)
യദാ രഥം ഹേമമണിപ്രകാശം
ശ്വേതാശ്വയുക്തം വാനരകേതുമുഗ്രം।
ദൃഷ്ട്വാ മമാപ്യാസ്ഥിതം കേശവേന
തദാ തപ്സ്യത്യകൃതാത്മാ സ മന്ദഃ ॥ 5-48-51 (33623)
യദാ മൌർവ്യാസ്തലനിഷ്പേപമുഗ്രം
മഹാശബ്ദം വജ്രനിഷ്പേപതുല്യം।
വിദ്യൂയമാനസ്യ മഹാരണേ മയാ
സ ഗാണ്ഡിവസ്യ ശ്രോഷ്യതി മന്ദബുദ്ധിഃ ॥ 5-48-52 (33624)
തദാ മൂഢോ ധൃതരാഷ്ട്രസ്യ പുത്ര-
സ്തപ്താ യുദ്ധേ ദുർമതിർദുഃസഹായഃ।
ദൃഷ്ട്വാ സൈന്യം ബാണവർഷാന്ധകാരേ
പ്രഭജ്യന്തം ഗോകുലവദ്രണാഗ്രേ ॥ 5-48-53 (33625)
ബലാഹകാദുച്ചരതഃ സുഭീമാ-
ന്വിദ്യുത്സ്ഫുലിംഗാനിവ ഘോരരൂപാൻ।
സഹസ്രഘ്നാന്ദ്വിഷതാം സംഗരേഷു
അസ്ഥിച്ഛിദോ മർമഭിദഃ സുപുംഖാൻ॥ 5-48-54 (33626)
യദാ ദ്രഷ്ടാ ജ്യാമുഖാദ്ബാണസംഘാൻ
ഗാണ്ഡീവമുക്താനാപതതഃ ശിതാഗ്രാൻ।
ഹയാൻഗജാന്വർമിണശ്ചാദദാനാം-
സ്തദാ യുദ്ധം ധാർതരാഷ്ട്രോഽന്വതപ്സ്യത് ॥ 5-48-55 (33627)
യദാ മന്ദഃ പരബാണാന്വിമുക്താ-
ൻമമേഷുഭിർഹിയമാണാൻപ്രതീപം।
തിര്യഗ്വിധ്യ ച്ഛിദ്യമാനാൻപൃഷത്കൈ-
സ്തദാ യുദ്ധം ധാർതരാഷ്ട്രോഽന്വതപ്സ്യത് ॥ 5-48-56 (33628)
യദാ വിപാഠാ മദ്ഭുജവിപ്രമുക്താ
ദ്വിജാഃ ഫലാനീവ മഹീരുഹാഗ്രാത്।
പ്രചേതാര ഉത്തമാംഗാനി യൂനാം
തദാ യുദ്ധം ധാർതരാഷ്ട്രോഽന്വതപ്സ്യത് ॥ 5-48-57 (33629)
യദാ ദ്രഷ്ടാ പതതഃ സ്യന്ദനേഭ്യോ
മഹാഗജേഭ്യോഽശ്വഗതാൻസുയോധനാൻ।
ശരൈർഹതാൻപാതിതാംശ്ചൈവ രംഗേ
തദാ യുദ്ധം ധാർതരാഷ്ട്രോഽന്വതപ്സ്യത്॥ 5-48-58 (33630)
അസംപ്രാപ്താനസ്ത്രപഥം പരസ്യ
യദാ ദ്രഷ്ടാ നശ്യതോ ധാർതരാഷ്ട്രാൻ।
അകുർവതഃ കർമ യുദ്ധേ സമന്താ-
ത്തദാ യുദ്ധം ധാർതരാഷ്ട്രോഽന്വതപ്സ്യത് ॥ 5-48-59 (33631)
പദാതിസംഘാന്രഥസംഘാൻസമന്താ-
ദ്വ്യാത്താനനഃ കാല ഇവാതതേഷുഃ।
പ്രണോത്സ്യാമി ജ്വലിതൈർബാണവർഷൈഃ
ശത്രൂംസ്തദാ തപ്സ്യതി മന്ദബുദ്ധിഃ ॥ 5-48-60 (33632)
സർവാ ദിശഃ സംപതതാ രഥേന
രജോധ്വസ്തം ഗാണ്ഡിവേന പ്രകൃത്തം।
യദാ ദ്രഷ്ടാ സ്വബലം സംപ്രമൂഢം
തദാ പശ്ചാത്തപ്സ്യതി മന്ദബുദ്ധിഃ ॥ 5-48-61 (33633)
കാന്ദിഗ്ഭൂതം ഛിന്നഗാത്രം വിസഞ്ജ്ഞം
ദുര്യോധനോ ദ്രക്ഷ്യതി സർവസൈന്യം।
ഹതാശ്വവീരാഗ്ര്യനരേന്ദ്രനാഗം
പിപാസിതം ശ്രാന്തപത്രം ഭയാർതം ॥ 5-48-62 (33634)
ആർതസ്വരം ഹന്യമാനം ഹതം ച
വികീർണകേശാസ്ഥികപാലസംഘം।
പ്രജാപതേഃ കർമ യഥാർഥനിഷ്ഠിതം
തദാ ദൃഷ്ട്വാ തപ്സ്യതി മന്ദബുദ്ധിഃ ॥ 5-48-63 (33635)
യദാ രഥേ ഗാണ്ഡിവം വാസുദേവം
ദിവ്യം ശംഖം പാഞ്ചജന്യം ഹയാംശ്ച।
തൂണാവക്ഷയ്യൌ ദേവദത്തം ച മാം ച
ദൃഷ്ട്വാ യുദ്ധേ ധാർതരാഷ്ട്രോഽന്വതപ്സ്യത് ॥ 5-48-64 (33636)
ഉദ്വർതയന്ദസ്യുസംഘാൻസമേതാൻ
പ്രവർതയന്യുഗമന്യദ്യുഗാന്തേ।
യദാ ധക്ഷ്യാംയഗ്നിവത്കൌരവേയാം-
സ്തദാ തപ്താ ധൃതരാഷ്ട്രഃ സപുത്രഃ॥ 5-48-65 (33637)
സഭ്രാതാ വൈ സഹസൈന്യഃ സഭൃത്യോ
ഭ്രഷ്ടൈശ്വര്യഃ ക്രോധവശോഽൽപചേതാഃ।
ദർപസ്യാന്തേ നിഹതോ വേപമാനഃ
പശ്ചാൻമന്ദസ്തപ്സ്യതി ധാർതരാഷ്ട്രഃ ॥ 5-48-66 (33638)
പൂർവാഹ്ണേ മാം കൃതജപ്യം കദാചി-
ദ്വിപ്രഃ പ്രോവാചോദകാന്തേ മനോജ്ഞം।
കർതവ്യം തേ ദുഷ്കരം കർമ പാർഥ
യോദ്ധവ്യം കതേ ശത്രുഭിഃ സവ്യസാചിൻ ॥ 5-48-67 (33639)
ഇന്ദ്രോ വാ തേ ഹരിവാന്വജ്രഹസ്തഃ
പുരസ്താദ്യാതു സമരേഽരീന്വിനിഘ്നൻ।
സുഗ്രീവയുക്തേന രഥേന വാ തേ
പശ്ചാത്കൃഷ്ണോ രക്ഷതു വാസുദേവഃ ॥ 5-48-68 (33640)
വജ്രേ ചാഹം വജ്രഹസ്താൻമഹേന്ദ്രാ-
ദസ്മിന്യുദ്ധേ വാസുദേവം സഹായം।
സ മേ ലബ്ധോ ദസ്യുവധായ കൃഷ്ണോ
മന്യേ ചേതദ്വിഹിതം ദൈവതേർമേ ॥ 5-48-69 (33641)
അയുദ്ധ്യമാനോ മനസാപി യസ്യ
ജയം കൃഷ്ണഃ പുരുഷസ്യാഭിനന്ദേത്।
ഏവം സർവാൻസ വ്യതീയാദമിത്രാൻ
സേന്ദ്രാന്ദേവാൻമാനുഷേ നാസ്തി ചിന്താ ॥ 5-48-70 (33642)
സ ബാഹുഭ്യാം സാഗരമുത്തിതീർഷേ-
ൻമഹോദധിം സലിലസ്യാപ്രമേയം।
തേജസ്വിനം കൃഷ്ണമത്യന്തശൂരം
യുദ്ധേന യോ വാസുദേവം ജിഗീഷേത് ॥ 5-48-71 (33643)
ഗിരിം യ ഇച്ഛേത്തു തലേന ഭേത്തും
ശിലോച്ചയം ശ്വേതമതിപ്രമാണം।
തസ്യൈവ പാണിഃ സനഖോ വിശീര്യേ-
ന്ന ചാപി കിഞ്ചിത്സ ഗിരേസ്തു കുര്യാത് ॥ 5-48-72 (33644)
അഗ്നിം സമിദ്ധം ശമയേദ്ഭുജാഭ്യാം
ചന്ദ്രം ച സൂര്യം ച നിവാരയേത।
ഹരേദ്ദേവാനാമമൃതം പ്രസഹ്യ
യുദ്ധേന യോ വാസുദേവം ജിഗീഷേത്॥ 5-48-73 (33645)
യോ രുക്മിണീമേകരഥേന ഭോജ-
നുത്സാദ്യ രാജ്ഞഃ സമരേ പ്രസഹ്യ।
ഉവാഹ ഭാര്യാം യശസാ ജ്വലന്തീം
യസ്യാം ജജ്ഞേ രൌക്മിണേയോ മഹാത്മാ ॥ 5-48-74 (33646)
അയം ഗാന്ധാരാംസ്തരസാ സംപ്രമഥ്യ
ജിത്വാ പുത്രാന്നഗ്നജിതഃ സമഗ്രാൻ
ബദ്ധം മുമോച വിനദന്തം പ്രസഹ്യ
സുദർശനം വൈ ദേവതാനാം ലലാമം ॥ 5-48-75 (33647)
അയം കവാടേ നിജഘാന പാണ്ഡ്യം
തഥാ കലിംഗാന്ദന്തവക്രം മമർദ।
അനേന ദഗ്ധാ വർഷപൂഗാന്വിനാഥാ
വാരാണസീ നഗരീ സംബഭൂവ ॥ 5-48-76 (33648)
അയം സ്മ യുദ്ധേ മന്യതേഽന്യൈരജേയം
തമേകലവ്യം നാമ നിഷാദരാജം।
വേഗേനൈവ ശൈലമഭിഹത്യ ജംഭഃ
ശേതേ സ കൃഷ്ണേന ഹതഃ പരാസുഃ ॥ 5-48-77 (33649)
തഥോഗ്രസേനസ്യ സുതം സുദുഷ്ടം
വൃഷ്ണ്യന്ധകാനാം മധ്യഗതം സഭാസ്ഥം।
അപാതയദ്ബലദേവദ്വിതീയോ
ഹത്വാ ദദൌ ചോഗ്രസേനായ രാജ്യം॥ 5-48-78 (33650)
അയം സൌഭം യോധയാമാസ സ്വസ്ഥം
വിഭീഷണം മായയാ സാൽവരാജം।
സൌഭദ്വാരി പ്രത്യഗൃഹ്ണാച്ഛതഘ്നീം
ദോർഭ്യാം ക ഏനം വിഷഹേത മർത്യഃ ॥ 5-48-79 (33651)
പ്രാഗ്ജ്യോതിഷം നാമ ബഭൂവ ദുർഗം
പുരം ഘോരമസുരാണാമസഹ്യം।
മഹാബലോ നരകസ്തത്ര ഭൌമോ
ജഹാരാദിത്യാ മണികുണ്ഡലേ ശുഭേ ॥ 5-48-80 (33652)
ന തം ദേവാഃ സഹ ശക്രേണ ശേകുഃ
സമാഗതാ യുധി മൃത്യോരഭീതാഃ ।
ദൃഷ്ട്വാ ച തം വിക്രമം കേശവസ്യ
ബലം തഥൈവാസ്ത്രമവാരണീയം ॥ 5-48-81 (33653)
ജാനന്തോഽസ്യ പ്രകൃതിം കേശവസ്യ
ന്യയോജയന്ദസ്യുവധായ കൃഷ്ണം।
സ തത്കർമ പ്രതിശുശ്രാവ ദുഷ്കര-
മൈശ്വര്യവാൻസിദ്ധിഷു വാസുദേവഃ ॥ 5-48-82 (33654)
നിർമോചനേ ഷട്സഹസ്രാണി ഹത്വാ
സഞ്ച്ഛിദ്യ പാശാൻസഹസാ ക്ഷുരാന്താൻ।
മുരം ഹത്വാ വിനിഹത്യൌഘരക്ഷോ
നിർമോചനം ചാപി ജഗാമ വീരഃ ॥ 5-48-83 (33655)
തത്രൈവ തേനാസ്യ ബഭൂവ യുദ്ധം
മഹാബലേനാതിബലസ്യ വിഷ്ണോഃ ।
ശേതേ സ കൃഷ്ണേന ഹതഃ പരാസു-
ർവാതേനേവ മഥിതഃ കർണികാരഃ ॥ 5-48-84 (33656)
ആഹൃത്യ കൃഷ്ണോ മണികുണ്ഡലേ തേ
ഹത്വാ ച ഭൌമം നരകം മുര ച।
ശ്രിയാ വൃതോ യശസാ ചൈവ വിദ്വാ-
ൻപ്രത്യാജഗാമാപ്രതിമപ്രഭാവഃ ॥ 5-48-85 (33657)
അസ്മൈ വരാണ്യദദംസ്തത്ര ദേവാ
ദൃഷ്ട്വാ ഭീമം കർമ കൃതം രണേ തത്।
ശ്രമശ്ച തേ യുധ്യമാനസ്യ ന സ്യാ-
ദാകാശേ ചാപ്സു ച തേ ക്രമഃ സ്യാത് ॥ 5-48-86 (33658)
ശസ്ത്രാണി ഗാത്രേ ന ച തേ ക്രമേര-
ന്നിത്യേവ കൃഷ്ണശ്ച തതഃ കൃതാർഥഃ ।
ഏവം രൂപേ വാസുദേവേഽപ്രമേയേ
മഹാബലേ ഗുണസംപത്സദൈവ ॥ 5-48-87 (33659)
തമസഹ്യം വിഷ്ണുമനന്തവീര്യ-
മാശംസതേ ധാർതരാഷ്ട്രോ വിജേതും ।
സദാ ഹ്യേനം തർകയതേ ദുരാത്മാ
തച്ചാപ്യയം സഹതേഽസ്മാൻസമീക്ഷ്യ ॥ 5-48-88 (33660)
പര്യാഗതം മമ കൃഷ്ണസ്യ ചൈവ
യോ മന്യതേ കലഹം സംപ്രസഹ്യ।
ശക്യം ഹർതും പാണ്ഡവാനാം മമത്വം
തദ്വേദിതാ സംയുഗം തത്ര ഗത്വാ ॥ 5-48-89 (33661)
നമസ്കൃത്വാ ശാന്തനവായ രാജ്ഞേ
ദ്രോണായാഥോ സഹപുത്രായ ചൈവ।
ശാരദ്വതായാപ്രതിദ്വന്ദ്വിനേ ച
യോത്സ്യാംയഹം രാജ്യമഭീപ്സമാനഃ ॥ 5-48-90 (33662)
ധർമേണാപ്തം നിധനം തസ്യ മന്യേ
യോ യോത്സ്യതേ പാണ്ഡവൈർധർമചാരീ ।
മിഥ്യാ ഗ്ലഹേ നിർജിതാ വൈ നൃശംസൈഃ
സംവത്സരാന്വൈ ദ്വാദശ രാജപുത്രാഃ ॥ 5-48-91 (33663)
വാസഃ കൃച്ഛ്രോ വിഹിതശ്ചാപ്യരണ്യേ
ദീർഘം കാലം ചൈകമജ്ഞാതവർഷം।
തേ ഹി കസ്മാജ്ജീവതാം പാണ്ഡവാനാം
നന്ദിഷ്യന്തേ ധാർതരാഷ്ട്രാഃ പദസ്ഥാഃ ॥ 5-48-92 (33664)
തേ ചേദസ്മാന്യുധ്യമാനാഞ്ജയേയു-
ർദേവൈർമഹേന്ദ്രപ്രമുഖൈഃ സഹായൈഃ।
ധർമാദധർമശ്ചരിതോ ഗരീയാം-
സ്തതോ ധ്രുവം നാസ്തി കൃതം ച സാധു ॥ 5-48-93 (33665)
ന ചേദിദം പൌരുഷം കർമബദ്ധം
ന ചേദസ്മാൻമന്യതേഽസൌ വിശിഷ്ടാൻ।
ആശംസേഽഹം വാസുദേവദ്വിതീയോ
ദുര്യോധനം സാനുബന്ധം നിഹന്തും॥ 5-48-94 (33666)
ന ചേദിദം കർമ നരേന്ദ്ര വന്ധ്യം
ന ചേദ്ഭവേത്സുകൃതം നിഷ്ഫലം വാ।
ഇദം ച തച്ചാഭിസമീക്ഷ്യ നൂനം
പരാജയോ ധാർതരാഷ്ട്രസ്യ സാധുഃ ॥ 5-48-95 (33667)
പ്രത്യക്ഷം വഃ കുരവോ യദ്ബ്രവീമി
യുദ്ധ്യമാനാ ധാർതരാഷ്ട്രാ ന സന്തി।
അന്യത്ര യുദ്ധാത്കുരവോ യദി സ്യു-
ർന യുദ്ധേ വൈ ശേഷ ഇഹാസ്തി കശ്ചിത്॥ 5-48-96 (33668)
ഹത്വാ ത്വഹം ധാർതരാഷ്ട്രാൻസകർണാ-
ന്രാജ്യം കുരൂണാമവജേതാ സമഗ്രം।
യദ്വഃ കാര്യം തത്കുരുധ്വം യഥാസ്വ-
മിഷ്ടാന്ദരാനാത്മഭോഗാൻഭജധ്വം ॥ 5-48-97 (33669)
അപ്യേവം നോ ബ്രാഹ്മണാഃ സന്തി വൃദ്ധാ
ബഹുശ്രുതാഃ ശീലവന്തഃ കുലീനാഃ।
സാംവത്സരാ ജ്യോതിഷി ചാഭിയുക്താ
നക്ഷത്രയോഗേഷു ച നിശ്ചയജ്ഞാഃ ॥ 5-48-98 (33670)
ഉച്ചാവചം ദൈവയുക്തം രഹസ്യം
ദിവ്യാഃ പ്രശ്നാ മൃഗചക്രാ മുഹൂർതാഃ ।
ക്ഷയം മഹാന്തം കുരുസൃഞ്·ജയാനാം
നിവേദയന്തേ പാണ്ഡവാനാം ജയം ച ॥ 5-48-99 (33671)
യഥാ ഹി നോ മന്യതേഽജാതശത്രുഃ
സംസിദ്ധാർഥോ ദ്വിപതാം നിഗ്രഹായ।
ജനാർദനശ്ചാപ്യപരോക്ഷവിദ്യോ
ന സംശയം പശ്യതി വൃഷ്ണിസിംഹഃ ॥ 5-48-100 (33672)
അഹം തഥൈനം ഖലു ഭാവിരൂപം
പശ്യാമി ബുദ്ധയാ സ്വയമപ്രമത്തഃ।
ദൃഷ്ടിശ്ച മേ ന വ്യഥതേ പുരാണീ
സംയുധ്യമാനാ ധാർതരാഷ്ട്രാ ന സന്തി ॥ 5-48-101 (33673)
അനാലബ്ധം ജൃംഭതി ഗാണ്ഡിവം ധനു-
രനാഹതാ കംപതി മേ ധനുർജ്യാ।
ബാണാശ്ച മേ തൂണമുഖാദ്വിസൃത്യ
മുഹുർമുഹുർഗന്തുമുശന്തി ചൈവ ॥ 5-48-102 (33674)
ഖംഗഃ കോശാന്നിഃസരതി പ്രസന്നോ
ഹിത്വേവ ജീർണാസുരഗസ്ത്വചം സ്വാം।
ധ്വജേ വാചോ രൌദ്രരൂപാ ഭവന്തി
കദാ രഥോ യോക്ഷ്യതേ തേ കിരീടിൻ ॥ 5-48-103 (33675)
ഗോമായുസംഘാശ്ച നദന്തി രാത്രൌ
രക്ഷാംസ്യഥോ നിഷ്പതന്ത്യന്തരിക്ഷാത്।
മൃഗാഃ ശ്രൃഗാലാഃ ശിതികണ്ഠാശ്ച കാകാ
ഗൃധ്രാ ബകാശ്ചൈവ തരക്ഷവശ്ച॥ 5-48-104 (33676)
സുവർണപത്രാശ്ച പതന്തി പഞ്ചാ-
ദൃഷ്ട്വാ രഥം ശ്വേതഹയപ്രയുക്തം ।
അഹം ഹ്യേകഃ പാർഥിവാൻസർവയോധാൻ
ശരാന്വർപൻമൃത്യുലോകം നയേയം ॥ 5-48-105 (33677)
സമാദേദാനഃ പൃഥഗസ്ത്രമാർഗാ-
ന്യഥാപ്രിരിദ്ധോ ഗഹനം നിദാഘേ।
സ്ഥൂണാകർണം പാശുപതം മഹാസ്ത്രം
ബ്രാഹ്മം ചാസ്ത്രം യച്ച ശക്രോഽപ്യദാൻമേ ॥ 5-48-106 (33678)
വധേ ധൃതോ വേഗവതഃ പ്രമുഞ്ച-
ന്നാഹം പ്രജാഃ കിഞ്ചിദിഹാവശിഷ്യേ ।
ശാന്തിം ലപ്സ്യേ പരമോ ഹ്യേപ ഭാവഃ
സ്ഥിരോ മമ ബ്രൂഹി ഗാവൽഗണേ താൻ ॥ 5-48-107 (33679)
യേ വൈജയ്യാഃ സമരേ സൂത ലബ്ധ്വാ
ദേവാനപീന്ദ്രഗ്രമുഖാൻസമേതാത്।
തൈർമൻമതേ കലഹം സംപ്രസഹ്യ
സ ധാർതരാഷ്ട്രഃ പശ്യത മോഹമസ്യ ॥ 5-48-108 (33680)
വൃദ്ധോ ഭീഷ്മഃ ശാന്തനവഃ കൃപശ്ച
ദ്രോണഃ സപുത്രോ വിദുരശ്ച ധീമാൻ।
ഏതേ സർവേ യദ്വദന്തേ തദസ്തു
ആയുഷ്മന്തഃ കുരവഃ സന്തു സർവേ ॥ ॥ 5-48-109 (33681)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി യാനസന്ധിപർവണി അഷ്ടചത്വാരിംശോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-48-8 കർമ പാപം। അനിർവിഷ്ടം അനുപഭുക്തം। അശ്വിഭ്യാം അശ്വിപുത്രാഭ്യാം ॥ 5-48-9 അപധ്യാനാത അപകാരചിന്തനമാത്രാത് । ഗാം പൃഥ്വീം ॥ 5-48-12 ത്വം ഏതാവത്കുർവിത്യാഹ ഹ്രിയേതി। യാൻ ലോകാൻ അന്യായവൃത്തിർധാർതരാഷ്ട്രോഽധ്യതിഷ്ഠത് താൻ ഹ്രീപ്രഭൃതിനിർഗുണൈരുപലക്ഷിതേ പാണ്ഡവേ അനുരക്താൻ കുരു ॥ 5-48-13 മായയാ കപടേന ഉപധീയന്തേ ഉപസ്ഥാപ്യന്തേ ഇതി മായോപധശ്ചലവാദഃ തം। പ്രതിപന്നഃ പ്രാപ്തഃ പ്രണിധാനാദിഭിരുപേതഃ സത്യം ബ്രുവംശ്ച നഃ നൃപഃ അതിവേലം ക്ലിശ്യമാനോപി തിതിക്ഷമാണ ഏവാസ്തേ ഇതി ശേഷഃ ॥ 5-48-14 ക്രോധ അവസ്ത്രഷ്ടാ ഉത്സ്രക്ഷ്യതി। അന്വതപ്ത്യത് ശോചിഷ്യതി। ആർഷോലകാരവ്യത്യയഃ ॥ 5-48-15 കൃഷ്ണവർത്മാ ദാഹേന കൃഷ്ണീകൃതഭൂഭാഗ ഇതി പ്രാഞ്ചഃ। ദഗ്ധാ ധക്ഷ്യതി ॥ 5-48-22 തൃണപ്രായം തൃണഗൃഹമയം ഗ്രാമം। പരാസിക്തം ദൂരേ നിരസ്തം ॥ 5-48-24 വരാംഗാനാം ശിരസാം। ഉപാസംഗാൻ ഉച്ചയാൻ । ദക്ഷിണേന കുശലേന അനായാസേനേതി യാവത്। ആചരേത് കുര്യാത്। രഥിനഃ യോധാൻ। പ്രചേതാ കൂടീകരിഷ്യതി ॥ 5-48-25 ദുഃഖശയ്യാം അശേതേത്യുത്തരം താം യദാ സ്മരിഷ്യതീതി ശേഷഃ ॥ 5-48-28 സുവർണസ്യ താരോ ദീർഘതന്തുഃ തം। അതിവേഗാദലാതചക്രവത്സുവർണരേഖാതുല്യമിത്യർഥ- ॥ 5-48-31 ആയതഃ ആഗച്ഛതഃ ॥ 5-48-34 ക്ഷേപ്താരഃ ക്ഷേപ്സ്യന്തി ॥ 5-48-39 ധാരയേയുഃ ജീവേയുഃ ॥ 5-48-40 വരൂഥീ രഥഗുപ്തിമാൻ ॥ 5-48-43 സ വൃഷ്ണിസിംഹഃ കൃഷ്ണാഃ യേഷാമഗ്രണീഃ സ്യാത് തേഭ്യോഽന്യേ തം ന സഹേരൻ ॥ 5-48-44 രാജ്യം ച മാ വൃണീഷ്വ മാ പ്രാർഥയസ്വ ഇതി ബ്രൂയാഃ । ദുര്യോധനം പ്രതീത്യർഥാത്। യതഃ വയം യുദ്ധേഽദ്വിതയം സഹായം സത്യകിം പ്രവൃണീമ വൃതവന്ത- ॥ 5-48-49 വൃഷ്ണിസിംഹസ്യ കൃഷ്ണസ്യ യഥാവിധം യാദൃക്പ്രകാരം യോഗമാഹുഃ തൈഃ സർവൈർഗുണൈഃ സാത്യകിരുപേതഃ ॥ 5-48-55 ആദദാനാൻ ഗ്രസമാനാൻ ॥ 5-48-57 പ്രചേതാരഃ രാശീകരിഷ്യന്തി ॥ 5-48-59 അസ്ത്രപഥം അസംപ്രാപ്താൻ । അസ്ത്രം ദൃഷ്ട്വൈവ നശ്യത ഇത്യർഥഃ 5-48-60 പ്രണോത്സ്യാമി ദൂരീകരിഷ്യാമി ॥ 5-48-62 കാന്ദിഗ്ഭൂതം ഭയേന പലായിതം। ശ്രാന്തപത്രം ശ്രാന്തവാഹനം ॥ 5-48-63 യഥാ വാജപേയേ പ്രജാപതിദൈവത്യാഃ സപ്തദശ പശവോ വിശസ്യന്തേ തദ്വദ്ബഹൂനാമിഹാപി വിശസനം കൃതം ॥ 5-48-64 ദേവദത്തം അർജുനസ്യ ശംഖം ॥ 5-48-67 ഉദൂകാന്തേ സന്ധ്യാവന്ദനാചമനാന്തേ ॥ 5-48-71 സാഗരം സഗരൈർവർധിതം। സലിലസ്യ മഹോദധിം ജലസമുദ്രം ॥ 5-48-75 സുദർശനം നാമ രാജാനം। ലലാമം ലലാമഭൂതഃ കൃഷ്ണഃ ॥ 5-48-76 കവാടേ നഗരഭേദേ ॥ 5-48-77 അയം സുയോധനഃ। യഥാ ജംഭോ ദൈത്യഃ ശൈലം വേഗേന അഭിഹത്യ ഹതഃ ശേതേ തദ്വത് ॥ 5-48-80 ഭൌമോ ഭൂമിപുത്രഃ ॥ 5-48-83 നിർമിചനേ നഗരേ। ക്ഷുരാന്താൻ തീക്ഷ്ണധാരാൻ ലോഹമയാനിത്യർഥഃ ॥ 5-48-93 സാധു കൃതം സത്കർമ നാസ്തി। നിഷ്പലത്വാത് വൃഥൈവ ധർമ ഇത്യർഥഃ ॥ 5-48-94 കർമബദ്ധം ന മന്യതേ ചേദിത്യോകൃഷ്യ യോജ്യം ॥ 5-48-95 ഇദം രാജ്യസ്യാപ്രദാനം ഇദാനീന്തനം। തച്ച രാജ്യാത് നിഃസാരണം തദാർനീതനം അഭിസമീക്ഷ്യ ആലോച്യ। പാപവശാത്പരാജയ ഏവ തസ്യേത്യർഥഃ ॥ 5-48-99 മൃഗചക്രാ മൃഗസമൂഹാഃ ॥ 5-48-108 വിജയഃ കർമ യേഷാം തേ വൈജയ്യാഃ। ദേവാനപി ലബ്ധ്വാ വിജയവന്ത ഏവേത്യർഥഃ ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 049
॥ ശ്രീഃ ॥
5.49. അധ്യായഃ 049
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ ദുര്യോധനംപ്രതി കൃഷ്ണാർജുനയോഃ നരനാരായണതാദാത്ംയകഥനപൂർവകം തദ്വിരോധേ കുരൂണാം വിനാശകഥനം ॥ 1 ॥ തഥാ മർമോദ്ധാടനപൂർവകം കർണഗർഹണം ॥ 2 ॥ ധൃതരാഷ്ട്രേണ ഭീഷ്മദ്രോണവചനാനാദരണേ സർവകുരൂണാം സ്വജീവിതനൈരാശ്യാധിഗമഃ ॥ 3 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-49-0 (33682)
വൈശംപായന ഉവാച। 5-49-0x (3544)
സമവേതേഷു സർവേഷു തേഷു രാജസു ഭാരത।
ദുര്യോധനമിദം വാക്യം ഭീഷ്മഃ ശാന്തനവോഽബ്രവീത് ॥ 5-49-1 (33683)
ബൃഹസ്പതിശ്ചോശനാ ച ബ്രഹ്മാണം പര്യുപസ്ഥിതൌ।
മരുതശ്ച സഹേന്ദ്രേണ വസവശ്ചാഗ്രിനാ സഹ ॥ 5-49-2 (33684)
ആദിത്യാശ്ചൈവ സാധ്യാശ്ച യേ ച സപ്തർപയോ ദിവി।
വിശ്വാവസുശ്ച ഗന്ധർവഃ ശുഭാശ്ചാപ്സരസാം ഗണാഃ ॥ 5-49-3 (33685)
നമസ്കൃത്യോപജഗ്മുസ്തേ ലോകവൃദ്ധം പിതാമഹം ।
പരിവാര്യ ച വിശ്വേശം പര്യാസത ദിവൌകസഃ ॥ 5-49-4 (33686)
തേഷാം മനശ്ച തേജശ്ചാപ്യാദദാനാവിവൌജസാ ।
പൂർവദേവൌ വ്യതിക്രാന്തൌ നരനാരായണാവൃഷീ ॥ 5-49-5 (33687)
ബൃഹസ്പതിസ്തു പപ്രച്ഛ ബ്രഹ്മാണം കാവിമാവിതി।
ഭവന്തം നോപതിഷ്ഠേതേ തൌ നഃ ശംസ പിതാമഹ ॥ 5-49-6 (33688)
ബ്രഹ്മോവാച। 5-49-7x (3545)
യാവേതൌ പൃഥിവീം ദ്യാം ച ഭാസയന്തൌ തപസ്വിനൌ।
ജ്വലന്തൌ രോചമാനൌ ച വ്യാപ്യാതീതൌ മഹാബലൌ ॥ 5-49-7 (33689)
നരനാരായണാവേതൌ ലോകാല്ലോകം സമാസ്ഥിതൌ ।
ഊർജിതൌ സ്വേന തപസാ മഹാസത്വപരാക്രമൌ ॥ 5-49-8 (33690)
ഏതൌ ഹി കർമണാ ലോകം നന്ദയാമാസതുർധ്രുവം ।
ദ്വിധാഭൂതൌ മഹാപ്രാജ്ഞൌ വിദ്ധി ബ്രഹ്മൻപരന്തപൌ ।
അസുരാണാം വിനാശായ ദേവഗന്ധർവപൂജിതൌ ॥ 5-49-9 (33691)
വൈശംപായന ഉവാച। 5-49-10x (3546)
ജഗാമ ശക്രസ്തച്ഛ്രത്വാ യത്ര തൌ തേപതുസ്തപഃ ।
സാർധം ദേവഗണൈഃ സർവൈർബൃഹസ്പതിപുരോഗമൈഃ ॥ 5-49-10 (33692)
തദാ ദേവാസുരേ യുദ്ധേ ഭയേ ജാതേ ദിവൌകസാം।
അയാചത മഹാത്മാനൌ നരനാരായണൌ വരം ॥ 5-49-11 (33693)
താവബ്രൂതാം വൃണീഷ്വേതി തദാ ഭരതസത്തമ।
അഥൈതാവബ്രവീച്ഛകഃ സാഹ്യം നഃ ക്രിയതാമിതി ॥ 5-49-12 (33694)
തതസ്തൌ ശക്രമബ്രൂതാം കരിഷ്യാവോ യദിച്ഛസി।
താഭ്യാം ച സഹിതഃ ശക്രോ വിജിഗ്യേ ദൈത്യദാനവാൻ ॥ 5-49-13 (33695)
നര ഇന്ദ്രസ്യ സംഗ്രാമേ ഹത്വാ ശത്രൂൻപരന്തപഃ ।
പൌലോമാൻകാലഖഞ്ജാംശ്ച സഹസ്രാണി ശതാനി ച ॥ 5-49-14 (33696)
ഏഷ ഭ്രാന്തേ രഥേ തിഷ്ഠൻഭല്ലേനാപാഹരച്ഛിരഃ।
ജംഭസ്യ ഗ്രസമാനസ്യ തദാ ഹ്യർജുന ആഹവേ ॥ 5-49-15 (33697)
ഏഷ പാരേ സമുദ്രസ്യ ഹിരണ്യപുരമാരുജത്।
ഹത്വാ ഷഷ്ടിം സഹസ്രാണി നിവാതകവചാന്രണേ ॥ 5-49-16 (33698)
ഏഷ ദേവാൻസഹേന്ദ്രേണ ജിത്വാ പരപുരഞ്ജയഃ।
അതർപയൻമഹാബാഹുരർജുനോ ജാതവേദസം ॥ 5-49-17 (33699)
നാരായണസ്തഥൈവാത്ര ഭൂയസോഽന്യാഞ്ജഘാന ഹ।
ഏവമേതൌ മഹാവീര്യൌ തൌ പശ്യത സമാഗതൌ ॥ 5-49-18 (33700)
വാസുദേവാർജുനൌ വീരൌ സമവേതൌ മഹാരഥൌ ।
നരനാരായണൌ ദേവൌ പൂർവദേവാവിതി ശ്രുതിഃ ॥ 5-49-19 (33701)
അജേയൌ മാനുഷേ ലോകേ സേന്ദ്രൈരപി സുരാസുരൈഃ ।
ഏഷ നാരായണഃ കൃഷ്ണഃ ഫാൽഗുനശ്ച നരഃ സ്മൃതഃ।
നാരായണോ നരശ്ചൈവ സത്ത്വമേകം ദ്വിധാ കൃതം ॥ 5-49-20 (33702)
ഏതൌ ഹി കർമണാ ലോകാനശ്രുവാതേഽക്ഷയാന്ധ്രുവാൻ।
തത്രതത്രൈവ ജായേതേ യുദ്ധകാലേ പുനഃപുനഃ॥ 5-49-21 (33703)
തസ്മാത്കർമൈവ കർതവ്യമിതി ഹോവാച നാരദഃ ।
ഏതദ്ധി സർവമാചഷ്ട വൃഷ്ണിചക്രസ്യ വേദവിത് ॥ 5-49-22 (33704)
ശംഖചക്രഗദാഹസ്തം യദാ ദ്രക്ഷ്യസി കേശവം।
പര്യാദദാനം ചാസ്ത്രാണി ഭീമധന്വാനമർജുനം ॥ 5-49-23 (33705)
സനാതനൌ മഹാത്മാനൌ കൃഷ്ണാവേകരഥേ സ്ഥിതൌ।
ദുര്യോധന തദാ താത സ്മർതാസി വചനം മമ ॥ 5-49-24 (33706)
നോചേദയമഭാവഃ സ്യാത്കുരൂണാം പ്രത്യുപസ്ഥിതഃ।
അർഥാച്ച താത ധർമാച്ച തവ ബുദ്ധിരുപപ്ലുതാ ॥ 5-49-25 (33707)
ന ചേദ്ഗ്രഹീഷ്യസേ വാക്യം ശ്രോതാമി സുബഹൂൻഹതാൻ।
തവൈവ ഹി മതം സർവേ കുരവഃ പര്യുപാസതേ ॥ 5-49-26 (33708)
ത്രയാണാമേവ ച മതം തത്ത്വമേകോഽനുമന്യസേ।
രാമേണ ചൈവ ശപ്തസ്യ കർണസ്യ ഭരതർഷഭ ॥ 5-49-27 (33709)
ദുർജാതേഃ സുതപുത്രസ്യ ശകുനേഃ സൌബലസ്യ ച।
തഥാ ക്ഷുദ്രസ്യ പാപസ്യ ഭ്രാതുർദുഃശാസനസ്യ ച ॥ 5-49-28 (33710)
കർണ ഉവാച। 5-49-29x (3547)
നൈവമായുഷ്മതാ വാച്യം യൻമാമാത്ഥ പിതാമഹ ।
ക്ഷത്രധർമേ സ്ഥിതോ ഹ്യസ്മി സ്വധർമാദനപേയിവാൻ ॥ 5-49-29 (33711)
കിഞ്ചാന്യൻമയി ദുർവൃത്തം യേന മാം പരിഗർഹസേ।
ന ഹി മേ വൃജിനം കിഞ്ചിദ്ധാർതരാഷ്ട്രാ വിദുഃ ക്വചിത് ॥ 5-49-30 (33712)
നാചരം വൃജിനം കിഞ്ചിദ്ധാർതരാഷ്ട്രസ്യ നിത്യശഃ ।
അഹം ഹി പാണ്ഡവാൻസർവാൻഹനിഷ്യാമി രണേ സ്ഥിതാൻ ॥ 5-49-31 (33713)
പ്രാഗ്വിരുദ്ധൈഃ ശമം സദ്ഭിഃ കഥം വാ ക്രിയതേ പുനഃ।
രാജ്ഞോ ഹി ധൃതരാഷ്ട്രസ്യ സർവം കാര്യം പ്രിയം മയാ।
തഥാ ദുര്യോധനസ്യാപി സ ഹി രാജ്യേ സമാഹിതഃ ॥ 5-49-32 (33714)
വൈശംപായന ഉവാച। 5-49-33x (3548)
കർണസ്യ തു വചഃ ശ്രുത്വാ ഭീഷ്മഃ ശാന്തനവഃ പുനഃ।
ധൃതരാഷ്ട്രം മഹാരാജമാഭാഷ്യേദം വചോഽബ്രവീത് ॥ 5-49-33 (33715)
യദയം കത്ഥതേ നിത്യം ഹന്താഹം പാണ്ഡവാനിതി।
നായം കലാപി സംപൂർണാ പാണ്ഡവാനാം മഹാത്മനാം ॥ 5-49-34 (33716)
അനയോ യോയമാഗന്താ പുത്രാണാം തേ ദുരാത്മനാം ।
തദസ്യ കർമ ജാനീഹി സൂതപുത്രസ്യ ദുർമതേഃ ॥ 5-49-35 (33717)
ഏതമാശ്രിത്യ പുത്രസ്തേ മന്ദബുദ്ധിഃ സുയോധനഃ ।
അവാമന്യത താന്വീരാന്ദേവപുത്രാനരിന്ദമാൻ ॥ 5-49-36 (33718)
കിഞ്ചാപ്യേതേന തത്കർമ കൃതപൂർവം സുദുഷ്കരം।
തൈര്യഥാ പാണ്ഡവൈഃ സർവൈരേകൈകേന കൃതം പുരാ॥ 5-49-37 (33719)
ദൃഷ്ട്വാ വിരാടനഗരേ ഭ്രാതരം നിഹതം പ്രിയം।
ധനഞ്ജയേന വിക്രംയ കിമനേന തദാ കൃതം ॥ 5-49-38 (33720)
` സർവേ ഹ്യസ്ത്രിവിദഃ ശൂരാഃ സർവേ പ്രാപ്താ മഹദ്യശഃ।
അപി സർവാമരൈശ്വര്യം ത്യജേയുർന പുനർജയം ॥' 5-49-39 (33721)
സഹിതാൻഹി കുരൂൻസർവാനഭിയാതോ ധനഞ്ജയഃ।
പ്രമഥ്യ ചാച്ഛിനദ്വാസഃ കിമയം പ്രോഷിതസ്തദാ ॥ 5-49-40 (33722)
ഗന്ധർവൈർഘോഷയാത്രായാം ഹ്രിയതേ യത്സുതസ്തവ।
ക്വ തദാ സൂതപുത്രോഽഭൂദ്യ ഇദാനീം വൃഷായതേ ॥ 5-49-41 (33723)
നനു തത്രാപി ഭീമേന പാർഥേന ച മഹാത്മനാ।
യമാഭ്യാമേവ സംഗംയ ഗന്ധർവാസ്തേ പരാജിതാഃ ॥ 5-49-42 (33724)
ഏതാന്യസ്യ മൃഷോക്താനി ബഹൂനി ഭരതർഷഭ ।
വികത്ഥനസ്യ ഭദ്രം തേ സദാ ധർമാർഥലോപിനഃ ॥ 5-49-43 (33725)
വൈശംപായന ഉവാച। 5-49-44x (3549)
ഭീഷ്മസ്യ തു വചഃ ശ്രുത്വാ ഭാരദ്വാജോ മഹാമതാഃ।
ധൃതരാഷ്ട്രമുവാചേദം രാജമധ്യേഽഭിപൂജയൻ॥ 5-49-44 (33726)
യദാഹ ഭരതശ്രേഷ്ഠോ ഭീഷ്മസ്തത്ക്രിയതാം നൃപ ।
ന കാമമവലിപ്താനാം വചനം കർതുമർഹസി ॥ 5-49-45 (33727)
പുരാ യുദ്ധാത്സാധു മന്യേ പാണ്ഡവൈഃ സഹ സംഗതം।
യദ്വാക്യമർജുനേനോക്തം സഞ്ജയേന നിവേദിതം ॥ 5-49-46 (33728)
സർവം തദഭിജാനാമി കരിഷ്യതി ച പാണ്ഡവഃ।
ന ഹ്യസ്യ ത്രിഷു ലോകേഷു സദൃശോഽസ്തി ധനുർധരഃ ॥ 5-49-47 (33729)
വൈശംപായന ഉവാച। 5-49-48x (3550)
അനാദൃത്യ തു തദ്വാക്യമർഥവദ്ദ്രോണഭീഷ്മയോഃ।
തതഃ സ സഞ്ജയം രാജാ പര്യപൃച്ഛത പാണ്ഡവാൻ॥ 5-49-48 (33730)
തദൈവ കുരവഃ സർവേ നിരാശാ ജീവിതേഽഭവൻ ।
ഭീഷ്മദ്രോണൌ യദാ രാജാ ന സംയഗനുഭാഷതേ ॥ ॥ 5-49-49 (33731)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി യാനസന്ധിപർവണി ഏകോനപഞ്ചാശോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-49-16 ആരുജത് പീഡിതവാൻ ॥ 5-49-41 വൃഷായതേ കർണോ ഭവതി ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 050
॥ ശ്രീഃ ॥
5.50. അധ്യായഃ 050
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
ധൃതരാഷ്ട്രേണ പാണ്ഡവാനാം കിമുപജീവനേന രണോദ്യോഗ ഇതി പൃഷ്ടസ്യ സഞ്ജയസ്യ പാണ്ഡവപ്രഭാവാനുസ്മരണേന മൂർഛാ ॥ 1 ॥ ലബ്ധസഞ്ജ്ഞേന സഞ്ജയേന പാണ്ഡവാനാം കൃഷ്ണാനുഗൃഹീതസ്വസാമർഥ്യേന രാജ്ഞാം സാഹായ്യേന ച സമരോദ്യമ ഇതി കഥനം ॥ 2 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-50-0 (33732)
ധൃതരാഷ്ട്ര ഉവാച। 5-50-0x (3551)
കിമസൌ പാണ്ഡവോ രാജാ ധർമപുത്രോഽഭ്യഭാഷത।
ശ്രുത്വേഹ ബഹുലാഃ സേനാഃ പ്രീത്യർഥം നഃ സമാഗതാഃ ॥ 5-50-1 (33733)
കിമസൌ ചേഷ്ടതേ സൂത യോത്സ്യമാനോ യുധിഷ്ഠിരഃ।
കേ വാസ്യ ഭ്രാതൃപുത്രാണാം പശ്യന്ത്യാജ്ഞേപ്സവോ സുഖം ॥ 5-50-2 (33734)
കേ സ്വിദേനം വാരയന്തി യുദ്ധാച്ഛാംയേതി വാ പുനഃ।
നികൃത്യാ കോപിതം മന്ദൈർധർമജ്ഞം ധർമചാരിണം ॥ 5-50-3 (33735)
സഞ്ജയ ഉവാച। 5-50-4x (3552)
രാജ്ഞോ മുഖമുദീക്ഷന്തേ പാഞ്ചാലാഃ പാണ്ഡവൈഃ സഹ।
യുധിഷ്ഠിരസ്യ ഭദ്രം തേ സ സർവാനനുശാസ്തി ച ॥ 5-50-4 (33736)
പൃഥഗ്ഭൂതാഃ പാണ്ഡവാനാം പാഞ്ചാലാനാം രഥവ്രജാഃ ।
ആയാന്തമഭിനന്ദന്തി കുന്തീപുത്രം യുധിഷ്ഠിരം ॥ 5-50-5 (33737)
നഭഃ സൂര്യമിവോദ്യന്തം കൌന്തേയം ദീപ്തതേജസം।
പാഞ്ചാലാഃ പ്രതിനന്ദന്തി തേജോരാശിമിവോദിതം ॥ 5-50-6 (33738)
ആഗോപാലാവിപാലാശ്ച നന്ദമാനാ യുധിഷ്ഠിരം ।
പാഞ്ചാലാഃ കേകയാ മത്സ്യാഃ പ്രതിനന്ദതി പാണ്ഡവം ॥ 5-50-7 (33739)
ബ്രാഹ്മണ്യോ രാജപുത്ര്യശ്ച വിശാം ദുഹിതരശ്ച യാഃ।
ക്രീഡന്ത്യോഭിസമായാന്തി പാർഥം സന്നദ്ധമീക്ഷിതും ॥ 5-50-8 (33740)
ധൃതരാഷ്ട്ര ഉവാച। 5-50-9x (3553)
സഞ്ജയാചക്ഷ്വ യേനാസ്മാൻപാഡവാ അഭ്യയുഞ്ജത।
ധൃഷ്ടദ്യുംനസ്യ സൈന്യേന സോമകാനാം ബലേന ച ॥ 5-50-9 (33741)
വൈശംപായന ഉവാച। 5-50-10x (3554)
ഗവൽഗണിസ്തു തത്പുഷ്ടഃ സഭായാം കുരുസംസദി।
നിഃശ്വസ്യ സുഭൃശം ദീർഘം മുഹുഃ സഞ്ചിന്തയന്നിവ ॥ 5-50-10 (33742)
തത്രാനിമിത്തതോ വൈവാത്സുതം കശ്മലമാവിശത്।
തദാചചക്ഷേ വിദുരഃ സഭായാം രാജസംസദി ॥ 5-50-11 (33743)
സഞ്ജയോഽയം മഹാരാജ മൂർഛിതഃ പതിതോ ഭുവി।
വാചം ന സൃജതേ കാഞ്ചിദ്ധീനപ്രജ്ഞോഽൽപചേതനഃ ॥ 5-50-12 (33744)
ധൃതരാഷ്ട്ര ഉവാച। 5-50-13x (3555)
അപശ്യത്സഞ്ജയോ നൂനം കുന്തീപുത്രാൻമഹാരഥാൻ।
തൈരസ്യ പുരുഷവ്യാഘ്രൈർഭൃശമുദ്വേജിതം മനഃ ॥ 5-50-13 (33745)
വൈശംപായന ഉവാച। 5-50-14x (3556)
സഞ്ജയശ്ചേതനാം ലബ്ധ്വാ പ്രത്യാശ്വസ്യേദഭബ്രവീത്।
ധൃതരാഷ്ട്രം മഹാരാജ സഭായാം കുരുസംസദി ॥ 5-50-14 (33746)
സഞ്ജയ ഉവാച। 5-50-15x (3557)
ദൃഷ്ടവാനസ്മി രാജേന്ദ്ര കുന്തീപുത്രാൻമഹാരഥാൻ।
മത്സ്യരാജഗൃഹാവാസനിരോധേനാവകർശിതാൻ ॥ 5-50-15 (33747)
ശ്രൃണു ര്യൈർഹി മഹാരാജ പാണ്ഡവാ അഭ്യയുഞ്ജത।
ധൃഷ്ടദ്യുംനേന വീരേണ യുദ്ധേ വസ്തേഽഭ്യയുഞ്ജത ॥ 5-50-16 (33748)
യോ നൈവ രോപാന്ന ഭയാന്ന ലോഭാന്നാർഥകാരണാത്।
ന ഹേതുവാദാദ്ധർമാത്മാ സത്യം ജാഹ്യാത്കദാചന ॥ 5-50-17 (33749)
യഃ പ്രമാണം മഹാരാജ ധർമേ ധർമഭൃതാം വരഃ।
അജാതശത്രുണാ തേന പാണ്ഡവാ അഭ്യയുഞ്ജത ॥ 5-50-18 (33750)
യസ്യ ബാഹുബലേ തുല്യഃ പൃഥിവ്യാം നാസ്തി കശ്ചന।
യോ വൈ സർവാൻമഹീപാലാന്വശേ ചക്രേ ധനുർധരഃ ।
യഃ കാശീനംഗമഗധാൻകലിംഗാംശ്ച യുധാജയത് ॥ 5-50-19 (33751)
തേന വോ ഭീമസേനേന പാണ്ഡവാ അഭ്യയുഞ്ജത।
യസ്യ വീര്യേണ സഹസാ ചത്വാരോ ഭുവി പാണ്ഡവാഃ ॥ 5-50-20 (33752)
നിഃസൃത്യ ജതുഗേഹാദ്വൈ ഹിഡിംബാത്പുരുഷാദകാത്।
യശ്ചൈപാമഭവദ്ദ്വീപഃ കുന്തീപുത്രോ വൃകോദരഃ ॥ 5-50-21 (33753)
യാജ്ഞസേനീമഥോ യത്ര സിന്ധുരാജോപകൃഷ്ടവാൻ।
തത്രൈഷാമഭവദ്ദ്വീപഃ കുന്തീപുത്രോ വൃകോദരഃ ॥ 5-50-22 (33754)
യശ്ച താൻസംഗതാൻസർവാൻപാണ്ഡവാന്വാരണാവതേ।
ദഹ്യതോ മോചയാമാസ തേന വസ്തേഽഭ്യയുഞ്ജത ॥ 5-50-23 (33755)
കൃഷ്ണായാം ചരതാ പ്രീതിം യേന ക്രോധവശാ ഹതാഃ ।
പ്രവിശ്യ വിഷയം ഘോരം പർവതം ഗന്ധമാദനം ॥ 5-50-24 (33756)
യസ്യ നാഗായുതൈർവീര്യം ഭുജയോഃ സാരമർപിതം ।
തേന വോ ഭീമസേനേന പാണ്ഡവാ അഭ്യയുഞ്ജത ॥ 5-50-25 (33757)
കൃഷ്ണദ്വിതീയോ വിക്രംയ തുഷ്ട്യർഥം ജാതവേദസഃ।
അജയദ്യഃ പുരാ വീരോ യുധ്യമാനം പുരന്ദരം ॥ 5-50-26 (33758)
യഃ സ സാക്ഷാൻമഹാദേവം ഗിരിശം ശൃലപാണിനം ।
തോപയാമാസ യുദ്ധേന ദേവദേവമുപാമപിം ॥ 5-50-27 (33759)
യശ്ച സർവാന്വശേ ചക്രേ ലോകപാലാന്ധനുർധരഃ।
തേന വോ വിജയേനാജൌ പാണ്ഡവാ അഭ്യയുഞ്ജത ॥ 5-50-28 (33760)
യഃ പ്രതീചീം ദിശം ചക്രേ വശേ ംലേച്ഛഗണായുതാം।
സ തത്ര നകുലോ യോദ്ധാ ചിത്രയോധീ വ്യവസ്ഥിതഃ ॥ 5-50-29 (33761)
തേന വോ ദർശനീയേന വീരേണാതിധനുർഭൃതാ ।
മാദ്രീപുത്രേണ കൌരവ്യ പാണ്ഡവാ അഭ്യയുഞ്ജത ॥ 5-50-30 (33762)
യഃ കാശീനംഗമഗധാൻകലിംഗാംശ്ച യുധാജയത്।
തേന വഃ സഹദേവേന പാണ്ഡവാ അഭ്യയുഞ്ജത ॥ 5-50-31 (33763)
യസ്യ വീര്യേണ സദൃശാശ്ചത്വാരോ ഭുവി മാനവാഃ ।
അശ്വത്ഥാമാ ധൃഷ്ടകേതൂ രുക്മീ പ്രദ്യുംന ഏവ ച ॥ 5-50-32 (33764)
തേന വഃ സഹദേവേന യുദ്ധം രാജൻമഹാത്യയമഅ।
യവീയസാ നൃവീരേണ മാദ്രീനന്ദികരേണ ച ॥ 5-50-33 (33765)
തപശ്ചചാര യാ ഘോരം കാശികന്യാ പുരാ സതീ।
ഭീഷ്മസ്യ വധമിച്ഛന്തീ പ്രേത്യാപി ഭരതർഷഭ ॥ 5-50-34 (33766)
പാഞ്ചാലസ്യ സുതാ ജജ്ഞേ ദൈവാച്ച സ പുനഃ പുമാൻ ।
സ്ത്രീപുംസീഃ പുരുഷവ്യാഘ്ര യഃ സ വേദ ഗുണാഗുണാൻ ॥ 5-50-35 (33767)
.. കലിംഗാൻസമാപേദേ പാഞ്ചാല്യോ യുദ്ധദുർമദഃ ।
ശിഖണ്ഡിനാ വഃ കുരവഃ കൃതാസ്ത്രേണാഭ്യയുഞ്ജത ॥ 5-50-36 (33768)
യം യക്ഷഃ പുരുഷം ചക്രേ ഭീഷ്മസ്യ നിധനേച്ഛയാ।
മഹേഷ്വാസേന രൌദ്രേണ പാണ്ഡവാ അഭ്യയുഞ്ജത ॥ 5-50-37 (33769)
മഹേഷ്വാസാ രാജപുത്രാ ഭ്രാതരഃ പഞ്ച കേകയാഃ।
ആമുക്തവചാഃ ശൂരാസ്തൈശ്ച വസ്തേഽഭ്യയുഞ്ജത ॥ 5-50-38 (33770)
യോ ദീർഘബാഹുഃ ക്ഷിപ്രാസ്ത്രോ ധൃതിമാൻസത്യവിക്രമഃ ।
തേന വോ വൃഷ്ണിവീരേണ യുയുധാനേന സംഗരഃ ॥ 5-50-39 (33771)
യ ആസീച്ഛരണം കാലേ പാണ്ഡവാനാം മഹാത്മനാം ।
രണേ തേന വിരാടേന ഭവിതാ വഃ സമാഗമഃ ॥ 5-50-40 (33772)
യഃ സ കാശിപതീ രാജാ വാരാണസ്യാം മഹാരഥഃ ।
സ തേഷാമഭവദ്യോദ്ധാ തേന വസ്തേഽഭ്യയുഞ്ജത ॥ 5-50-41 (33773)
ശിശുഭിർദുർജയൈഃ സംഖ്യേ ദ്രൌപദേയൈർമഹാത്മഭിഃ ।
ആശീവിഷസമസ്പർശൈഃ പാണ്ഡവാ അഭ്യയഞ്ജത ॥ 5-50-42 (33774)
യഃ കൃഷ്ണാസദൃശോ വീര്യേ യുധിഷ്ഠിരസമോ ദമേ।
തേനാഭിമന്യുനാ സംഖ്യേ പാണ്ഡവാ അഭ്യയുഞ്ജത ॥ 5-50-43 (33775)
യശ്ചൈവാപ്രതിമോ വീര്യേ ധൃഷ്ടകേതുർമഹായശാഃ ।
ദുഃസഹഃ സമരേ ക്രുദ്ധഃ ശൈശുപാലിർമഹാരഥഃ ॥ 5-50-44 (33776)
തേന വശ്ചേദിരാജേന പാണ്ഡവാ അഭ്യയുഞ്ജത ।
അക്ഷൌഹിണ്യാ പരിവൃതഃ പാണ്ഡവാന്യോഭിസംശ്രിതഃ ॥ 5-50-45 (33777)
യഃ സംശ്രയഃ പാണ്ഡവാനാം ദേവാനാമിവ വാസവഃ।
തേന വോ വാസുദേവേന പാണ്ഡവാ അഭ്യയുഞ്ജത ॥ 5-50-46 (33778)
യഥാ ചേദിപതേർഭ്രാതാ ശരഭോ ഭരതർഷഭ।
കരകർഷേണ സഹിതസ്താഭ്യാം വസ്തേഽഭ്യയുഞ്ജത ॥ 5-50-47 (33779)
താരാസന്ധിഃ സഹദേവോ ജയത്സേനശ്ച താവുഭൌ ।
യുദ്ധേ പ്രതിരഥേ വീരൌ പാണ്ഡവാർഥേ വ്യവസ്ഥിതൌ ॥ 5-50-48 (33780)
ദ്രുപദശ്ച മഹാതേജാ ബലേന മഹതാ വൃതഃ।
ത്യക്താത്മാ പാണ്ഡവാർഥായ സോത്സ്യമാനോ വ്യവസ്ഥിതഃ॥ 5-50-49 (33781)
ഏതേ ചാന്യേ ച ബഹവഃ പ്രാച്യോദീച്യാ മഹീക്ഷിതഃ।
ശതശോ യാനുപാശ്രിതാ ധർമരാജോ വ്യവസ്ഥിതഃ ॥ ॥ 5-50-50 (33782)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി യാനസന്ധിപർവണി പഞ്ചശോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-50-47 കരകർഷേണ കരകർഷസഞ്ജ്ഞേന ഭ്രാത്രാ ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 051
॥ ശ്രീഃ ॥
5.51. അധ്യായഃ 051
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
ധൃതരാഷ്ട്രസ്യ സഞ്ജയാഗ്രേ ഭീമസേനപ്രതാപാനുസ്മരണേന പരിശോചനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-51-0 (33783)
ധൃതരാഷ്ട്ര ഉവാച। 5-51-0x (3558)
സർവ ഏതേ മഹോത്സാഹാ യേ ത്വയാ പരികീർതിതാഃ।
ഏകതസ്ത്വേവ തേ സർവേ സമേതാ ഭീമ ഏകതഃ ॥ 5-51-1 (33784)
ഭീമസേനാദ്ധി മേ ഭൂയോ ഭയം സഞ്ജായതേ മഹത്।
ക്രുദ്ധാദമർഷണാത്താത വ്യാഘ്രാദിവ മഹാരുരോഃ ॥ 5-51-2 (33785)
ജാഗർമി രാത്രയഃ സർവാ ദീർഘമുഷ്ണം ച നിഃശ്വസൻ।
ഭീതോ വൃകോദരാത്താത സിംഹാത്പശുരിവാപരഃ ॥ 5-51-3 (33786)
ന ഹി തസ്യ മഹാബാഹോഃ ശക്രപ്രതിമതേജസഃ।
സൈന്യേഽസ്മിൻപ്രതിപശ്യാമി യ ഏനം വിഷഹേദ്യുധി ॥ 5-51-4 (33787)
അമർഷണശ്ച കൌന്തേയോ ദൃഢവൈരശ്ച പാണ്ഡവഃ ।
അനർമഹാസീ സോൻമാദസ്തിര്യക്പ്രേക്ഷീ മഹാസ്വനഃ ॥ 5-51-5 (33788)
മഹാവേഗോ മഹോത്സാഹോ മഹാബാഹുർമഹാബലഃ।
മന്ദാനാം മമ പുത്രാണാം യുദ്ധേനാന്തം കരിഷ്യതി ॥ 5-51-6 (33789)
ഉരുഗ്രാഹഗൃഹീതാനാം ഗദാം ബിഭ്രദ്വൃകോദരഃ।
കുരൂണാമൃഷഭോ യുദ്ധേ ദണ്ഡപാണിരിവാന്തകഃ॥ 5-51-7 (33790)
അഷ്ടാശ്രിമായസീം ഘോരാം ഗദാം കാഞ്ചനഭൂഷണാം ।
മനസാഹം പ്രപശ്യാമി ബ്രഹ്മദണ്ഡമിവോദ്യതം ॥ 5-51-8 (33791)
യഥാ മൃഗാണാം യൂഥേഷു സിംഹോ ജാതബലശ്ചരേത്।
മാമകേഷു തഥാ ഭീമോ ബലേഷു വിചരിഷ്യതി ॥ 5-51-9 (33792)
സർവേഷാം മമ പുത്രാണാം സ ഏകഃ ക്രൂരവിക്രമഃ ।
ബഹ്വാശീ വിപ്രതീപശ്ച ബാല്യേപി രഭസഃ സദാ ॥ 5-51-10 (33793)
ഉദ്വേപതേ മേ ഹൃദയം യേ മേ ദുര്യോധനാദയഃ।
ബാല്യേഽപി തേന യുദ്ധ്യന്തോ വാരണേനേവ മർദിതാഃ ॥ 5-51-11 (33794)
തസ്യ വീര്യേണ സങ്ക്ലിഷ്ടാ നിത്യമേവ സുതാ മമ।
സ ഏവ ഹേതുർഭേദസ്യ ഭീമോ ഭീമപരാക്രമഃ ॥ 5-51-12 (33795)
ഗ്രസമാനമനീകാനി നരവാരണവാജിനാം।
പശ്യാമീവാഗ്രതോ ഭീമം ക്രോധമൂർഛിതമാഹവേ ॥ 5-51-13 (33796)
അസ്ത്രേ ദ്രോണാർജുനസമം വായുവേഗസമം ജവേ।
മഹേശ്വരസമം ക്രോധേ കോ ഹന്യാദ്ഭീമമാഹവേ ॥ 5-51-14 (33797)
സഞ്ജയാചക്ഷ്വ മേ ശൂരം ഭീമസേനമമർഷണം । 5-51-15b.......... യേഽഹം യത്തേന രിപുഘാതിനാ ।
..... സർവേ പുത്രാഃ മമ മനസ്വിനാ ॥ 5-51-15 (33798)
യേന ഭീമബലാ യക്ഷാ രാക്ഷസാശ്ച പുരാ ഹതാഃ।
കഥം തസ്യ രണേ വേഗം മാനുഷഃ പ്രസഹിഷ്യതി ॥ 5-51-16 (33799)
ന സ ജാതു വശേ തസ്ഥൌ മമ ബാല്യേഽപി സഞ്ജയ ।
കിം പുനർമമ ദുഷ്പുത്രൈഃ ക്ലിഷ്ടഃ സംപ്രതി പാണ്ഡവഃ ॥ 5-51-17 (33800)
നിഷ്ഠുരോ രോഷണോഽത്യർഥം ഭജ്യേതാപി ന സംനമേത്।
തിര്യക്പ്രേക്ഷീം സംഹതഭ്രൂഃ കഥം ശാംയേദ്വൃകോദരഃ ॥ 5-51-18 (33801)
ശൂരസ്തഥാഽപ്രതിബലോ ഗൌരസ്താല ഇവോന്നതഃ।
പ്രമാണതോ ഭീമസേനഃ പ്രാദേശേനാധികോഽർജുനാത് ॥ 5-51-19 (33802)
ജവേന വാജിനോഽത്യേതി ബലേനാന്ത്യേതി കുഞ്ജരാൻ ।
അവ്യക്തജൽപീ മധ്വക്ഷോ മധ്യമഃ പാണ്ഡവോ ബലീ ॥ 5-51-20 (33803)
ഇതി ബാല്യേ ശ്രുതഃ പൂർവം മയാ വ്യാസമുഖാത്പുരാ।
രൂപതോ വീര്യതശ്ചൈവ യാഥാതഥ്യേന പാണ്ഡവഃ ॥ 5-51-21 (33804)
ആയസേന സ ദണ്ഡേന രഥന്നാഗാന്നരാൻഹയാൻ।
ഹനിഷ്യതി രണേ ക്രുദ്ധോ രൌദ്രഃ ക്രൂരപരാക്രമഃ ॥ 5-51-22 (33805)
അമർഷീ നിത്യസംരബ്ധോ ഭീമഃ പ്രഹരതാം വരഃ।
മയാ താത പ്രതീപാനി കുർവൻപൂർവം വിമാനിതഃ ॥ 5-51-23 (33806)
നിഷ്കർണാമായസീം സ്ഥൂലാം സുപാർശ്വാം കാഞ്ചനീം ഗദാം ।
ശതഘ്നീം ശതനിർഹാദാം കഥം ശക്ഷ്യന്തി മേ സുതാഃ ॥ 5-51-24 (33807)
അപാരമപ്ലവാഗാധം സമുദ്രം ശരവേധനം ।
ഭീമസേനമയം ദുർഗം താത മന്ദാസ്തിതീർഷവഃ॥ 5-51-25 (33808)
ക്രോശതോ മേ ന ശ്രൃണ്വന്തി ബാലാഃ പണ്ഡിതമാനിനഃ ।
വിഷമം ന ഹി മന്യന്തേ പ്രാപതം മധുദർശിനഃ ॥ 5-51-26 (33809)
സംയുഗേ യേ ഗമിഷ്യന്തി നരരൂപേണ മൃത്യുനാ।
നിയതം ചോദിതാ ധാത്രാ സിംഹേനേവ മഹാമൃഗാഃ ॥ 5-51-27 (33810)
ശൈക്യാം താത ചതുഷ്കിഷ്കും ഷഡശ്രിമമിതൌജസം।
പ്രഹിതാം ദുഃഖസംസ്പർശാം കഥം ശക്ഷ്യന്തി മേ സുതാഃ ॥ 5-51-28 (33811)
ഗദാം ഭ്രാമയതസ്തസ്യ ഭിന്ദതോ ഹസ്തിമസ്തകാൻ।
സൃക്കിണീ ലേലിഹാനസ്യ ബാഷ്പമുത്സൃജതോ മുഹുഃ ॥ 5-51-29 (33812)
ഉദ്ദിശ്യ നാഗാൻപതതഃ കുർവതോ ഭൈരവാന്രവാൻ।
പ്രതീപം പതതോ മത്താൻകുഞ്ജരാൻപ്രതി ഗർജതഃ ॥ 5-51-30 (33813)
വിഗാഹ്യ രഥമാർഗേഷു വരാനുദ്ദിശ്യ നിഘ്നതഃ ।
അഗ്നേഃ പ്രജ്വലിതസ്യേവ അപി മുച്യേത മേ പ്രജാ ॥ 5-51-31 (33814)
വീഥീം കുർവൻമഹാബാഹുർദ്രാവയൻമമ വാഹിനീം ।
നൃത്യന്നിവ ഗദാപാണിര്യുഗാന്തം ദർശയിഷ്യതി ॥ 5-51-32 (33815)
പ്രഭിന്ന ഇവ മാതംഗഃ പ്രഭഞ്ജൻപുഷ്പിതാന്ദ്രുമാൻ।
പ്രവേക്ഷ്യതി രണേ സേനാം പുത്രാണാം മേ വൃകോദരഃ ॥ 5-51-33 (33816)
കുർവന്രഥാന്വിപുരുഷാന്വിസാരഥിഹയധ്വജാൻ ।
ആരുജൻപുരുഷവ്യാഘ്രോ രഥിനഃ സാദിനസ്തഥാ ॥ 5-51-34 (33817)
ഗംഗാവേഗ ഇവാനൂപാംസ്തീരജാന്വിവിധാന്ദ്രുമാൻ।
പ്രഭങ്ക്ഷ്യതി രണേ സേനാം പുത്രാണാം മമ സഞ്ജയ ॥ 5-51-35 (33818)
വധം നൂനം ഗമിഷ്യന്തി ഭീമസേനഭയാർദിതാഃ ।
മമ പുത്രാശ്ച ഭൃത്യാശ്ച രാജാനശ്ചൈവ സഞ്ജയ ॥ 5-51-36 (33819)
യേന രാജാ മഹാവീര്യഃ പ്രവിശ്യാന്തഃപുരം പുരാ।
വാസുദേവസഹായേന ജരാസന്ധോ നിപാതിതഃ ॥ 5-51-37 (33820)
കൃത്സ്നേയം പൃഥിവീ ദേവീ ജരാസന്ധേന ധീമതാ।
മാഗധേന്ദ്രേണ ബലിനാ വശേ കൃത്വാ പ്രതാപിതാ ॥ 5-51-38 (33821)
ഭീഷ്മപ്രതാപാത്കുരവോ നയേനാന്ധകവൃഷ്ണയഃ ।
യന്ന തസ്യ വശേ ജഗ്മുഃ കേവലം ദൈവമേവ തത് ॥ 5-51-39 (33822)
സ ഗത്വാ പാണ്ഡുപുത്രേണ തരസാ ബാഹുശാലിനാ।
അനായുധേന വീരേണ നിഹതഃ കിം തതോഽധികം ॥ 5-51-40 (33823)
ദീർഘകാലസമാസക്തം വിശമാശീവിഷോ യഥാ।
സ മോക്ഷ്യതി രണേ തേജഃ പുത്രേഷു മമ സഞ്ജയ ॥ 5-51-41 (33824)
മഹേന്ദ്ര ഇവ വജ്രേണ ദാനവാന്ദേവസത്തമഃ ।
ഭീമസേനോ ഗദാപാണിഃ സൂദയിഷ്യതി മേ സുതാൻ ॥ 5-51-42 (33825)
അവിഷഹ്യമനാവാര്യം തീവ്രവേഗപരാക്രമം ।
പശ്യാമീവാതിതാംരാക്ഷമാപതന്തം വൃകോദരം ॥ 5-51-43 (33826)
അഗദസ്യാപ്യധനുഷോ വിരഥസ്യ വിവർമണഃ ।
ബാഹുഭ്യാം യുധ്യമാനസ്യ കസ്തിഷ്ഠേദഗ്രതഃ പുമാൻ ॥ 5-51-44 (33827)
ഭീഷ്മോ ദ്രോണശ്ച വിപ്രോഽയം കൃപഃ ശാരദ്വതസ്തഥാ।
ജാന്ത്യേതേ യഥൈവഹം വീര്യജ്ഞസ്തസ്യ ധീമതഃ ॥ 5-51-45 (33828)
ആര്യവ്രതം തു ജാനന്തഃ സംഗരാന്തം വിധിത്സവഃ ।
സേനാമുഖേഷു സ്ഥാസ്യന്തി മാമകാനാം നരർഷഭാഃ ॥ 5-51-46 (33829)
ബലീയഃ സർവതോ ദിഷ്ടം പുരുഷസ്യ വിശേഷതഃ।
പശ്യന്നപി ജയം തേഷാം ന നിയച്ഛാമി യത്സുതാൻ ॥ 5-51-47 (33830)
തേ പുരാണം മഹേഷ്വാസാ മാർഗമൈന്ദ്രം സമാസ്ഥിതാഃ।
ത്യക്ഷ്യന്തി തുമുലേ പ്രാണാന്രക്ഷന്തഃ പാർഥിവം യശഃ ॥ 5-51-48 (33831)
യഥൈഷാം മാമകാസ്താത തഥൈഷാം പാണ്ഡവാ അപി।
പൌത്രാ ഭീഷ്മസ്യ ശിഷ്യാശ്ച ദ്രോണസ്യ ച കൃപസ്യ ച ॥ 5-51-49 (33832)
യേ ത്വസ്മദാശ്രയം കിഞ്ചിദ്ദത്തമിഷ്ടം ച സഞ്ജയ।
തസ്യാപചിതിമാര്യത്വാത്കർതാരഃ സ്ഥവിരാസ്ത്രയഃ ॥ 5-51-50 (33833)
ആദദാനസ്യ ശസ്ത്രം ഹി ക്ഷത്രധർമം പരീപ്സതഃ।
നിധനം ക്ഷത്രിയസ്യാജൌ വരമേവാദ്ദുരുത്തമം ॥ 5-51-51 (33834)
സ വൈ ശോചാമി സർവാന്വൈ യേ യുയുത്സന്തി പാണ്ഡവൈഃ ।
വിക്രുഷ്ടം വിദുരോണാദൌ തദേതദ്ഭയമാഗതം ॥ 5-51-52 (33835)
ന തു മന്യേ വിഘാതായ ജ്ഞാനം ദുഃഖസ്യ സഞ്ജയ ।
ഭവത്യതിബലം ഹ്യേതജ്ജ്ഞാനസ്യാപ്യുപഘാതകം ॥ 5-51-53 (33836)
ഋഷയോ ഹ്യപി നിർമുക്താഃ പശ്യന്തോ ലോകസംഗ്രഹാൻ।
സുഖൈർഭവന്തി സുഖിനസ്തഥാ ദുഃഖേന ദുഃഖിതാഃ ॥ 5-51-54 (33837)
കിം പുനർമോഹമാസക്തസ്തത്ര തത്ര സഹസ്രധാ।
പുത്രേഷു രാജ്യദാരേഷു പൌത്രേഷ്വപി ച ബന്ധുഷു ॥ 5-51-55 (33838)
സംശയേ തു മഹത്യസ്മിൻകിം നു മേ ക്ഷമമുത്തരം।
വിനാശം ഹ്യേവ പശ്യാമി കുരൂണാമനുചിന്തതയൻ ॥ 5-51-56 (33839)
ദ്യൂതപ്രമുഖമാഭാതി കുരൂണാം വ്യസനം മഹത്।
മന്ദേനൈശ്വര്യകാമേന ലോഭാത്പാപമിദം കൃതം ॥ 5-51-57 (33840)
മന്യേ പര്യായധർമോഽയം കാലസ്യാത്യന്തഗാമിനഃ।
ചക്രേ പ്രധിരിവാസക്തോ നാസ്യ ശക്യം പലായിതും ॥ 5-51-58 (33841)
കിം നു കുര്യാം കഥം കുര്യാം ക്വ നു ഗച്ഛാമി സഞ്ജയ ।
ഏതേ നശ്യന്തി കുരവോ മന്ദാഃ കാലവശം ഗതാഃ ॥ 5-51-59 (33842)
അവശോഽഹം തദാ താത പുത്രാണാം നിഹതേ ശതേ।
ശ്രോഷ്യാമി നിനദം സ്ത്രീണാം കഥം മാം മരണം സ്പൃശേത് ॥ 5-51-60 (33843)
യഥാ നിദാഘേ ജ്വലനഃ സമദ്ധോ
ദഹേത്കക്ഷം വായുനാ ചോദ്യമാനഃ ।
ഗദാഹസ്തഃ പാണ്ഡവോ വൈ തഥൈവ
ഹന്താ മദീയാൻസഹിതോഽർജുനേന ॥ ॥ 5-51-61 (33844)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി യാനസന്ധിപർവണി ഏകപഞ്ചാശോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-51-7 ഉരുഗ്രാഹഃ മഹാനിർബന്ധസ്തേന ഗൃഹീതാനാം വശീകൃതാനാം ॥ 5-51-10 രഭസഃ വേഗവാൻ ॥ 5-51-21 പുരാ പുരാണം ॥ 5-51-24 നിഷ്കർണാം അവക്രാം। ശതനിർഹ്രാദാം മഹാശബ്ദവതീം ॥ 5-51-28 ശൈക്യാം ശിക്യസ്ഥാം ॥ 5-51-35 അനൂപാൻ സജലദേശേ സ്ഥിതാൻ ॥ 5-51-44 അഗദസ്യ ഗദാഹീനസ്യ ॥ 5-51-58 പര്യായധർമഃ വിപരീതധർമഃ। പ്രധിർനേമിഃ। അസ്യ കാലവശസ്യ । തൃതീയാർഥേ ഷഷ്ഠീ ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 052
॥ ശ്രീഃ ॥
5.52. അധ്യായഃ 052
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
ധൃതരാഷ്ട്രേണ അർജുനപ്രതാപാനുവർണനപൂർവകം പരിശോചനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-52-0 (33845)
ധൃതരാഷ്ട്ര ഉവാച। 5-52-0x (3559)
യസ്യ വൈ നാനൃതാ വാചഃ കദാചിദനുശുശ്രുമ ।
ത്രൈലോക്യമപി തസ്യ സ്യാദ്യോദ്ധാ യസ്യ ധനഞ്ജയഃ ॥ 5-52-1 (33846)
തസ്യൈവ ച ന പശ്യാമി യുധി ഗാണ്ഡീവധന്വനഃ।
അനിശം ചിന്തയാനോഽപി യഃ പ്രതീയാദ്രഥേന തം ॥ 5-52-2 (33847)
അസ്യതഃ കർണിനാലീകാൻമാർഗണാൻഹൃദയച്ഛിദഃ।
പ്രത്യേതാ ന സമഃ കശ്ചിദ്യുധി ഗാണ്ഡീവധന്വനഃ ॥ 5-52-3 (33848)
ദ്രോണാകർണൌ പ്രതീയാതാം യദി വീരൌ നരർഷഭൌ ।
കൃതാസ്ത്രൌ ബലിനാം ശ്രേഷ്ഠൌ സമരേഷ്വപരാജിതൌ ॥ 5-52-4 (33849)
മഹാൻസ്യാത്സംശയോ ലോകേ ന ത്വസ്തി വിജയോ മമ।
ഘൃണീ കർണഃ പ്രമാദീ ച ആചാര്യഃ സ്ഥവിരോ ഗുരുഃ ॥ 5-52-5 (33850)
സമർഥോ ബലവാൻപാർഥോ ദൃഢധന്വാ ജിതക്ലമഃ ।
ഭവേത്സുതുമുലം യുദ്ധം സർവശോഽപ്യപരാജയഃ ॥ 5-52-6 (33851)
സർവേ ഹ്യസ്ത്രവിദഃ ശൂരാഃ സർവേ പ്രാപ്താ മഹദ്യശഃ ।
അപി സർവാമരൈശ്വര്യം ത്യജേയുർന പുനർജയം ॥ 5-52-7 (33852)
വധേ നൂനം ഭവേച്ഛാന്തിസ്തയോർവാ ഫാൽഗുനസ്യ ച।
ന തു ഹന്താർജുനസ്യാസ്തി ജേതാ ചാസ്യ ന വിദ്യതേ ॥ 5-52-8 (33853)
മന്യുസ്തസ്യ കഥം ശാംയേൻമന്ദാൻപ്രതി യ ഉത്ഥിതഃ ।
അന്യേഽപ്യസ്ത്രാണി ജാനന്തി ജീയന്തേ ച ജയന്തി ച।
ഏകാന്തവിജയസ്ത്വേവ ശ്രൂയതേ ഫാൽഗുനസ്യ ഹ ॥ 5-52-9 (33854)
ത്രയസ്ത്രിംശത്സമാഹൂയ ഖാണ്ഡവേഽഗ്നിമതർപയത്।
ജിഗായ ച സുരാൻസർവാന്നാസ്യ വിദ്മഃ പരാജയം ॥ 5-52-10 (33855)
യസ്യ യന്താ ഹൃഷീകേശഃ ശീലവൃത്തസമോ യുധി।
ധ്രുവസ്തസ്യ ജയസ്താത യഥേന്ദ്രസ്യ ജയസ്തഥാ ॥ 5-52-11 (33856)
കൃഷ്ണാവേകരഥേ യത്താവധിജ്യം ഗാണ്ഡിവം ധനുഃ।
യുഗപത്രീണി തേജാംസി സമേതാന്യനുശുശ്രുമ ॥ 5-52-12 (33857)
നൈവാസ്തി നോ ധനുസ്തദൃങ്വ യോദ്ധാ ന ച സാരഥിഃ ।
തച്ച മന്ദാ ന ജാനന്തി ദുര്യോധനവശാനുഗാഃ । 5-52-13 (33858)
ശേഷയേദശനിർദീപ്തോ വിപതൻമൂർധ്നി സഞ്ജയ।
ന തു ശേഷം ശരാസ്താത കുര്യുരസ്താഃ കിരീടിനാ ॥ 5-52-14 (33859)
അപി ചാസ്യന്നിവാഭാതി നിഘ്നന്നിവ ധനഞ്ജയഃ ।
ഉദ്ധരന്നിവ കായേഭ്യഃ ശിരാംസി ശരവൃഷ്ടിഭിഃ ॥ 5-52-15 (33860)
അപി ബാണമയം തേജഃ പ്രദീപ്തമിവ സർവതഃ ।
ഗാണ്ഡീവോത്ഥം ദഹേതാജൌ പുത്രാണാം മമ വാഹിനീ ॥ 5-52-16 (33861)
അപി സാ രഥഘോഷേണ ഭയാർതാ സവ്യസാചിനഃ ।
വിത്രസ്താ ബഹുധാ സേനാ ഭാരതീ പ്രതിഭാതി മേ ॥ 5-52-17 (33862)
യഥാ കക്ഷം മഹാനഗ്നിഃ പ്രദഹേത്സർവതശ്ചരൻ।
മഹാർചിരനിലോദ്ധൂതസ്തദ്വദ്ധക്ഷ്യതി മാമകാൻ ॥ 5-52-18 (33863)
യദോദ്വമന്നിശിതാൻബാണസംഘാം-
സ്താനാതതായീ സമരേ കിരീടീ।
സൃഷ്ടോഽന്തകഃ സർവഹരോ വിധാത്രാ
യഥാ ഭവേത്തദ്വദപാരണീയഃ ॥ 5-52-19 (33864)
യദാ ഹയഭീക്ഷ്ണം സുബുഹൂൻപ്രകാരാൻ
ശ്രോതാസ്മി താനാവസഥേ കുരൂണാം।
തേഷാം സമന്താച്ച തഥാ രണാഗ്രേ
ക്ഷയഃ കിലായം ഭരതാനുപൈതി ॥ ॥ 5-52-20 (33865)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി യാനസന്ധിപർവണി ദ്വിപഞ്ചാശോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-52-5 പ്രമാദീ അന്തേ വിദ്യാം ന സ്മരിഷ്യതീതി ഭാവഃ ॥ 5-52-14 അസ്താഃ ക്ഷിപ്താഃ ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 053
॥ ശ്രീഃ ॥
5.53. അധ്യായഃ 053
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
ധൃതരാഷ്ട്രേണ കുരൂൻപ്രതി പാണ്ഡവാനാം ബലവത്സഹായസംപന്നത്വാദിഗുണസമൃദ്ധികഥനപൂർവകം ശാന്ത്യർഥം സ്വേന പ്രയതനാഭിധാനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-53-0 (33866)
ധൃതരാഷ്ട്ര ഉവാച। 5-53-0x (3560)
യഥൈവ പാണ്ഡവാഃ സർവേ പരാക്രാന്താ ജിഗീഷവഃ।
തഥൌഭിസരാസ്തേഷാം ത്യക്താത്മാനോ ജയേ ധൃതാഃ ॥ 5-53-1 (33867)
......ഹി പരാക്രാന്താനാചക്ഷീഥാഃ പരാൻമമ।
പാഞ്ചാലാൻകേകയാൻമത്സ്യാൻമാഗധാന്വത്സഭൂമിപാൻ॥ 5-53-2 (33868)
യശ്ച സേന്ദ്രാനിമാംʼല്ലോകാനിച്ഛൻകുര്യാദ്വശേ ബലീ।
സ സ്രഷ്ടാ ജഗതഃ കൃഷ്ണഃ പാണ്ഡവാനാം ജയേ ധൃതഃ ॥ 5-53-3 (33869)
സമസ്താമർജുനാദ്വിദ്യാം സാത്യകിഃ ക്ഷിപ്രമാപ്തവാൻ।
ശൈനേയഃ സമരേ സ്ഥാതാ ബീജവത്പ്രവപഞ്ശരാൻ ॥ 5-53-4 (33870)
ധൃഷ്ടദ്യുംനശ്ച പാഞ്ചാല്യഃ ക്രൂരകർമാ മഹാരഥഃ ।
മാമകേഷു രണം കർതാ ബലേഷു പരമാസ്ത്രവിത് ॥ 5-53-5 (33871)
യുധിഷ്ഠിരസ്യ ച ക്രോധാദർജുനസ്യ ച വിക്രമാത്।
മയാഭ്യാം ഭീമസേനാച്ച ഭയം മേ താത ജായതേ ॥ 5-53-6 (33872)
അമാനുഷം മനുഷ്യേന്ദ്രൈർജാലം വിതതമന്തരാ ।
ന മേ സൈന്യാസ്തരിഷ്യന്തി തതഃ ക്രോശാമി സഞ്ജയ ॥ 5-53-7 (33873)
ദർശനീയോ മനസ്വീ ച ലക്ഷ്മീവാൻബ്രഹ്മവർചസീ।
മേധാവീ സുകൃതപ്രജ്ഞോ ധർമാത്മാ പാണ്ഡുനന്ദനഃ ॥ 5-53-8 (33874)
മിത്രാമാത്യൈഃ സുസംപന്നഃ സംപന്നോ യുദ്ധയോജകൈഃ ।
ഭ്രാതൃഭിഃ ശ്വശുരൈർവീരൈരുപപന്നോ മഹാരഥൈഃ ॥ 5-53-9 (33875)
ധൃത്യാ ച പുരുഷവ്യാഘ്രോ നൈഭൃത്യേന ച പാണ്ഡവഃ।
അനുശംസോ വദാന്യശ്ച ഹീമാൻസത്യപരാക്രമഃ ॥ 5-53-10 (33876)
ബഹുശ്രുതഃ കൃതാത്മാ ച വൃദ്ധസേവീ ജിതേന്ദ്രിയഃ ।
തം സർവഗുണസംപന്നം സമിദ്ധമിവ പാവകം ॥ 5-53-11 (33877)
തപന്തമഭി കോ മന്ദഃ പതിഷ്യതി പതംഗവത്।
പാണ്ഡവാഗ്നിമനാവാര്യം മുമൂർഷുർനഷ്ടചേതനഃ ॥ 5-53-12 (33878)
തനുരുച്ചഃ ശിഖീ രാജാ മിഥ്യോപചരിതോ മയാ।
മന്ദാനാം മമ പുത്രാണാം യുദ്ധേനാന്തം കരിഷ്യതി ॥ 5-53-13 (33879)
തൈരയുദ്ധം സാധു മന്യേ കുരവസ്തന്നിബോധത।
യുദ്ധേ വിനാശഃ കൃത്സ്നസ്യ കുലസ്യ ഭവിതാ ധ്രുവം ॥ 5-53-14 (33880)
ഏഷാ മേ പരമാ ബുദ്ധിര്യയാ ശാംയതി മേ മനഃ ।
യദി ത്വയുദ്ധമിഷ്ടം വോ വയം ശാന്ത്യൈ യതാമഹേ ॥ 5-53-15 (33881)
ന തു നഃ ക്ലിശ്യമാനാനാമുപേക്ഷേത യുധിഷ്ഠിരഃ।
ജുഗുപ്സതി ഹ്യധർമേണ മാമേവോദ്ദിശ്യ കാരണം ॥ ॥ 5-53-16 (33882)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി യാനസന്ധിപർവണി ത്രിപഞ്ചാശോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-53-1 അഭിസരാഃ പുരോഗാഃ ॥ 5-53-10 നൈഭൃത്യേന മന്ത്രഗുപ്ത്യാ ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 054
॥ ശ്രീഃ ॥
5.54. അധ്യായഃ 054
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
സഞ്ജയേന പാണ്ഡവേഷു ജയസാധനസാമഗ്രീമഭിധായ തേഷു ധാർതരാഷ്ട്രകൃതാപകാരനുസ്മാരണപൂർവകം ധൃതരാഷ്ട്രഗർഹണം ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-54-0 (33883)
സഞ്ജയ ഉവാച। 5-54-0x (3561)
ഏവമേതൻമഹാരാജ യഥാവദസി ഭാരത।
യുദ്ധേ വിനാശഃ ക്ഷത്രസ്യ ഗാണ്ഡീവേന പ്രദൃശ്യതേ॥ 5-54-1 (33884)
ഇദം തു നാഭിജാനാമി തവ ധീരസ്യ നിത്യശഃ।
യത്പുത്രവശമാഗച്ഛേസ്തത്ത്വജ്ഞഃ സവ്യസാചിനഃ ॥ 5-54-2 (33885)
നൈഷ കാലോ മഹാരാജ തവ ശശ്വത്കൃതാഗസഃ।
ത്വയാ ഹ്യേവാദിതഃ പാർഥാ നികൃതാ ഭരതർഷഭ ॥ 5-54-3 (33886)
പിതാ ശ്രേഷ്ഠഃ സുഹൃദ്യശ്ച സംയക്പ്രണിഹിതാത്മവാൻ।
ആസ്ഥേയം ഹി ഹിതം തേന ന ദ്രോഗ്ധാ ഗുരുരുച്യതേ ॥ 5-54-4 (33887)
ഇദം ജിതമിദം ലബ്ധമിതി ശ്രുത്വാ പരാജിതാൻ।
ദ്യൂതകാലേ മഹാരാജ സ്മരസേ സ്മ കുമാരവത് ॥ 5-54-5 (33888)
പരുഷാണ്യുച്യമാനാംശ്ച പുരാ പാർഥാനുപേക്ഷസേ।
കൃത്സ്നം രാജ്യം ജയന്തീതി പ്രപാതം നാനുപശ്യസി ॥ 5-54-6 (33889)
പിത്ര്യം രാജ്യം മഹാരാജ കുരവസ്തേ സജാംഗലാഃ।
അഥ വീരൈർജിതാമുർവീമഖിലാം പ്രത്യപദ്യഥാഃ॥ 5-54-7 (33890)
ബാഹുവീര്യാർജിതാ ഭൂമിസ്തവ പാർഥൈർനിവേദിതാ।
മയേദം കൃതമിത്യേവ മന്യസേ രാജസത്തമ॥ 5-54-8 (33891)
ഗ്രസ്താൻഗന്ധർവരാജേന മജ്ജതോ ഹ്യപ്ലവേഽംഭസി।
ആനിനായ പുനഃ പാർഥഃ പുത്രാംസ്തേ രാജസത്തമ ॥ 5-54-9 (33892)
കുമാരവച്ച സ്മയസേ ദ്യൂതേ വിനികൃതേഷു യത്।
പാണ്ഡവേഷു വനേ രാജൻപ്രവ്രജത്സു പുനഃപുനഃ ॥ 5-54-10 (33893)
പ്രവർഷതഃ ശരവ്രാതാനർജുനസ്യ ശിതാൻബഹൂൻ।
അപ്യർണവാ വിശുഷ്യേയുഃ കിം പുനർമാസയോനയഃ ॥ 5-54-11 (33894)
അസ്യതാം ഫാൽഗുനഃ ശ്രേഷ്ഠോ ഗാണ്ഡീവം ധനുഷാം വരം।
കേശവഃ സർവഭൂതാനാമായുധാനാം സുദർശനം ।
വാനരോ രോചമാനശ്ച കേതുഃ കേതുമതാം വരഃ ॥ 5-54-12 (33895)
ഏവമേതാനി സ രഥോ വഹതേ സഹ യോ രണേ।
ക്ഷപയിഷ്യതി നോ രാജൻകാലചക്രമിവോദ്യതം ॥ 5-54-13 (33896)
തസ്യാദ്യ വസുധാ രാജന്നിഖിലാ ഭരതർഷഭ।
യസ്യ ഭീമാർജിനൌ യോധൌ സ രാജാ രാജസത്തമ ॥ 5-54-14 (33897)
തഥാ ഭീമഹതപ്രായാം മഞ്ജന്തീം തവ വാഹിനീം ।
ദുര്യോധനമുഖാ ദൃഷ്ട്വാ ക്ഷയം യാസ്യന്തി കൌരവാഃ ॥ 5-54-15 (33898)
ന ഭീമാർജുനയോർഭീതാ ലപ്സ്യന്തേ വിജയം വിഭോ।
തവ പുത്രാ മഹാരാജ രാജാനശ്ചാനുസാരിണഃ ॥ 5-54-16 (33899)
മത്സ്യാസ്ത്വാമദ്യ നാർചന്തി പഞ്ചാലാശ്ച സകേകയാഃ।
സാൽവേയാഃ ശൂരസേനാശ്ച സർവേ ത്വാമവജാനതേ ॥ 5-54-17 (33900)
പാർഥം ഹ്യേതേ ഗതാഃ സർവേ വീര്യജ്ഞാസ്തസ്യ ധീമതഃ।
ഭക്ത്യാ ഹ്യസ്യ വിരുധ്യന്തേ തവ പുത്രൈഃ സദൈവ തേ ॥ 5-54-18 (33901)
അനർഹാനേവ തു വധേ ധർമയുക്താന്വികർമണാ।
യോഽക്ലേശയത്പാണ്ഡുപുത്രാന്യോ വിദ്വേഷ്ട്യധുനാപി വൈ ॥ 5-54-19 (33902)
സർവോപായൈർനിയന്തവ്യഃ സാനുഗഃ പാപപുരുഷഃ।
തവ പുത്രോ മഹാരാജ നാനുശോചിതുമർഹസി ॥ 5-54-20 (33903)
അപരോഹം മഹാരാജ സാക്ഷാച്ചൈനം ബ്രവീംയഹം।
ദ്യൂതകാലേ മയാ ചോക്തം വിദുരേണ ച ധീമതാ ॥ 5-54-21 (33904)
യദിദം തേ വിലപിതം പാണ്ഡവാൻപ്രതി ഭാരത।
അനീശേനൈവ രാജേന്ദ്ര സർവമേതന്നിരർഥകം ॥ ॥ 5-54-22 (33905)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി യാനസന്ധിപർവണി ചതുഃപഞ്ചാശോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-54-3 ഏഷ കാലഃ കലനാവുദ്ധിസ്തവ നൈവ സ്ഥാസ്യതി ॥ 3 ।ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 055
॥ ശ്രീഃ ॥
5.55. അധ്യായഃ 055
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
ദുര്യോധനേന ധൃതരാഷ്ട്രംപ്രതി കൃഷ്ണാദിഭിഃ കുരുസമുച്ഛേദപ്രതിജ്ഞാപൂർവകപാണ്ഡവസമാശ്വാസനശ്രവണചകിതായ സ്വസ്മൈ ഭീഷ്മാദിഭിരഭയപ്രദാനകഥനം ॥ 1 ॥ തഥാ സ്വപരപക്ഷയോഃ ബലാബലനിരൂപണപൂർവകം ധൃതരാഷ്ട്രംപ്രതി സമാശ്വാസനം ॥ 2 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-55-0 (33906)
ദുര്യോധന ഉവാച। 5-55-0x (3562)
ന ഭേതവ്യം മഹാരാജ ന ശോച്യാ ഭവതാം വയം।
സമർഥാഃ സ്മ പരാഞ്ജേതും ബലിനഃ സമരേ വിഭോ ॥ 5-55-1 (33907)
വനേ പ്രവ്രാജിതാൻപാർഥാന്യദായാൻമധുസൂദനഃ ।
മഹതാ ബലചക്രേണ പരരാഷ്ട്രാവമർദിനാ ॥ 5-55-2 (33908)
കേകയാ ധൃഷ്ടകേതുശ്ച ധൃഷ്ടദ്യുംനശ്ച പാർഷത।
രാജാനശ്ചാന്വയുഃ പാർഥാൻബഹവോഽന്യേഽനുയായിനഃ ॥ 5-55-3 (33909)
ഇന്ദ്രപ്രസ്ഥസ്യ ചാദൂരാത്സമാജഗ്മുർമഹാരഥാഃ ।
വ്യഗർഹയംശ്ച സംഗംയ ഭവന്തം കുരുഭിഃ സഹ ॥ 5-55-4 (33910)
തേ യുധിഷ്ഠിരമാസീനമജിനൈഃ പ്രതിവാസിതം।
കൃഷ്ണപ്രധാനാഃ സംഹത്യ പര്യുപാസന്ത ഭാരത ॥ 5-55-5 (33911)
പ്രത്യാദനം ച രാജ്യസ്യ കാര്യമൂചുർനരാധിപാഃ ।
ഭവതഃ സാനുബന്ധസ്യ സമുച്ഛേദം ചികീർഷവഃ॥ 5-55-6 (33912)
ശ്രുത്വാ ചൈവം മയോസ്താസ്തു ഭീഷ്മദ്രോണകൃപാസ്തദാ।
ജ്ഞാതിക്ഷയഭയാദ്രാജൻഭീതേന ഭരതർഷഭ ॥ 5-55-7 (33913)
തതഃ സ്ഥാസ്യന്തി സമയേ പാണ്ഡവാ ഇതി മേ മതിഃ।
സമുച്ഛേദം ഹി നഃ കൃത്സ്നം വാസുദേവശ്ചികീർഷതി ॥ 5-55-8 (33914)
ഋതേ ച വിദുരാത്സർവേ യൂയം വധ്യാ മതാ മമ।
ധൃതരാഷ്ട്രസ്തു ധർമജ്ഞോ ന വധ്യഃ കുരുസത്തമഃ॥ 5-55-9 (33915)
സമുച്ഛേദം ച കൃത്സ്നം നഃ കൃത്വാ താത ജനാർദനഃ।
ഏകരാജ്യം കുരൂണാം സ്മ ചികീർഷതി യുധിഷ്ഠിരേ ॥ 5-55-10 (33916)
തത്ര കിം പ്രാപ്തകാലം നഃ പ്രണിപാതഃ പലായനം।
പ്രാണാന്വാ സംപരിത്യജ്യ പ്രതിയുധ്യാമാഹേ പരാൻ ॥ 5-55-11 (33917)
പ്രതിയുദ്ധേ തു നിയതഃ സ്യാദസ്മാകം പരാജയഃ।
യുധിഷ്ഠിരസ്യ സർവേ ഹി പാർഥിവാ വശവർതിനഃ ॥ 5-55-12 (33918)
വിരക്തരാഷ്ട്രാശ്ച വയം മിത്രാണി കുപിതാനി നഃ।
ധിക്കൃതാഃ പാർഥിവൈഃ സർവൈഃ സ്വജനേന ച സർവശഃ ॥ 5-55-13 (33919)
പ്രണിപാതേ ന ദോഷോസ്തി സന്ധിർനഃ ശാശ്വതീഃ സമാഃ।
പിതരം ത്വേവ ശോചാമി പ്രജ്ഞാനേത്രം ജനാധിപം ॥ 5-55-14 (33920)
മത്കൃതേ ദുഃഖമാപന്നം ക്ലേശം പ്രാപ്തമനന്തകം।
കൃതം ഹി തവ പുത്രൈശ്ച പരേഷാമവരോധനം ।
മത്പ്രയാർഥം പുരൈവൈതദ്വിദിതം തേ നരോത്തമ ॥ 5-55-15 (33921)
തേ രാജ്ഞോ ധൃതരാഷ്ട്രസ്യ സാമാത്യസ്യ മഹാരഥാഃ ।
വൈരം പ്രതികരിഷ്യന്തി കുലോച്ഛേദേന പാണ്ഡവാഃ ॥ 5-55-16 (33922)
തതോ ദ്രോണോഽബ്രവീദ്ഭീഷ്മഃ കൃപോ ദ്രൌണിശ്ച ഭാരത।
മത്വാ മാം മഹതീം ചിന്താമാസ്ഥിതംവ്യഥിതേന്ദ്രിയം ॥ 5-55-17 (33923)
അഭിദ്രുഗ്ധാഃ പരേ ചേന്നോ ന ഭേതവ്യം പരന്തപ।
അസമർഥാഃ പരേ ജേതുമസ്മാന്യുധി സമാസ്ഥിതാൻ ॥ 5-55-18 (33924)
ഏകൈകശഃ സമർഥാഃ സ്മോ വിജേതും സർവപാർഥിവാൻ।
ആഗച്ഛന്തു വിനേഷ്യാമോ ദർപമേഷാം ശിതൈഃ ശരൈഃ ॥ 5-55-19 (33925)
പുരൈകേന ഹി ഭീഷ്മേണ വിജിതാഃ സർവപാർഥിവാഃ।
മൃതേ പിതര്യതിക്രുദ്ധോ രഥേനൈകേന ഭാരത॥ 5-55-20 (33926)
ജഘാന സുബഹൂംസ്തേഷാം സംരബ്ധഃ കുരുസത്തമഃ।
തതസ്തേ ശരണം ജഗ്മുർദേവവ്രതമിമം ഭയാത്॥ 5-55-21 (33927)
സ ഭീഷ്മഃ സുസമർഥോഽയമസ്മാഭിഃ സഹിതോ രണേ।
പരാന്വിജേതും തസ്മാത്തേ വ്യേതു ഭീർഭരതർഷഭ ॥ 5-55-22 (33928)
ഇത്യേഷാം നിശ്ചയോ ഹ്യാസീത്തത്കാലേഽമിതതേജസാം।
പുരാ തേഷാം പൃഥിവീ കൃത്സ്നാസീദ്വശവർതിനീ ॥ 5-55-23 (33929)
അസ്മാൻപുനരമീ നാദ്യ സമർഥാ ജേതുമാഹവേ।
ഛിന്നപക്ഷാഃ പരേ ഹ്യദ്യ വീര്യഹീനാശ്ച പാണ്ഡവാഃ ॥ 5-55-24 (33930)
അസ്മത്സംസ്ഥാ ച പൃഥിവീ വർതതേ ഭരതർഷഭ।
ഏകാർഥാഃ സുഖദുഃഖേഷു സമാനീതാശ്ച പാർഥിവാഃ ॥ 5-55-25 (33931)
അപ്യഗ്നിം പ്രവിശേയുസ്തേ സമുദ്രം വാ പരന്തപ।
മദർഥം പാർഥിവാഃ സർവേ തദ്വിദ്ധി കുരുസത്തമ॥ 5-55-26 (33932)
ഉൻമത്തമിവ ചാപി ത്വാം പ്രഹസന്തീഹ ദുഃഖിതം।
വിലപന്തം ബഹുവിധം ഭീതം പരവികത്ഥനേ॥ 5-55-27 (33933)
ഏഷാം ഹ്യേകൈകശോ രാജ്ഞാം സമർഥം പാണ്ഡവാൻപ്രതി ।
ആത്മാനം മന്യതേ സർവോ വ്യേതു തേ ഭയമാഗതം ॥ 5-55-28 (33934)
ജേതും സമഗ്രാം സേനാം മേ വാസവോഽപി ന ശക്നുയാത്।
ഹന്തുമക്ഷയ്യരൂപേയം ബ്രഹ്മണോഽപി സ്വയംഭുവഃ ॥ 5-55-29 (33935)
യുധിഷ്ഠിരഃ പുരം ഹിത്വാ പഞ്ചഗ്രാമാൻസ യാചതേ।
ഭീതോ ഹി മാമകാത്സൈന്യാത്പ്രഭാവാച്ചൈവ മേ വിഭോ ॥ 5-55-30 (33936)
സമർഥം മന്യസേ യച്ച കുന്തീപുത്രം വൃകോദരം।
തൻമിഥ്യാ ന ഹി മേ കൃത്സ്നം പ്രഭാവം വേത്സി ഭാരത ॥ 5-55-31 (33937)
മത്സമോ ഹി ഗദായുദ്ധേ പൃഥിവ്യാം നാസ്തി കശ്ചന।
നാസീത്കശ്ചിദതിക്രാന്തോ ഭവിതാ ന ച കശ്ചന ॥ 5-55-32 (33938)
യുക്തോ ദുഃഖോഷിതശ്ചാഹം വിദ്യാപാരഗതസ്തഥാ।
തസ്മാന്ന ഭീമാന്നാന്യേഭ്യോ ഭയം മേ വിദ്യതേ ക്വചിത് ॥ 5-55-33 (33939)
ദുര്യോധനസമോ നാസ്തി ഗദായാമിതി നിശ്ചയഃ।
സങ്കർഷണസ്യ ഭവനേ യത്തദൈനമുപാവസം। 5-55-34 (33940)
യുദ്ധേ സങ്കർഷണസമോ ബലേനാഭ്യധികോ ഭുവി।
ഗദാപ്രഹാരം ഭീമോ മേ ന ജാതു വിഷഹേദ്യുധി ॥ 5-55-35 (33941)
ഏകം പ്രഹാരം യം ദദ്യാം ഭീമായ രുഷിതോ നൃപ।
സ ഏവൈനം നയോദ്ധോരഃ ക്ഷിപ്രം വൈവസ്വതക്ഷയം ॥ 5-55-36 (33942)
ഇച്ഛേയം ച ഗദാഹസ്തം രാജന്ദ്രഷ്ടും വൃകോദരം।
സുചിരം പ്രാർഥിതോ ഹ്യേഷ മമ നിത്യം മനോരഥഃ ॥ 5-55-37 (33943)
ഗദയാ നിഹതോ ഹ്യാജൌ മയാ പാർഥോ വൃകോദരഃ ।
വിശീർണഗാവഃ പൃഥിവീം പരാസുഃ പ്രപതിഷ്യതി ॥ 5-55-38 (33944)
ഗദാപ്രഹാരാഭിഹതോ ഹിമവാനപി പർവതഃ।
സകൃൻമയാ വിദീര്യേത ഗിരിഃ ശതസഹസ്രധാ ॥ 5-55-39 (33945)
സ ചാപ്യേതദ്വിജാനാതി വാസുദേവാർജുനൌ തഥാ।
ദുര്യോധനസമോ നാസ്തി ഗദായാമിതി നിശ്ചയഃ ॥ 5-55-40 (33946)
തത്തേ വൃകോദരമയം ഭയം വ്യേതു മഹാഹവേ।
വ്യപനേഷ്യാംയഹം ഹ്യേനം മാ രാജന്വിമനാ ഭവ ॥ 5-55-41 (33947)
തസ്മിൻമയാ ഹതേ ക്ഷിപ്രമർജുനം ബഹവോ രഥാഃ ।
തുല്യരൂപാ വിശിഷ്ടാശ്ച ക്ഷേപ്സ്യന്തി ഭരതർഷഭ ॥ 5-55-42 (33948)
ഭീഷ്മോ ദ്രോണഃ കൃപോ ദ്രൌണിഃ കർണോ ഭൂരിശ്രവാസ്തഥാ ।
പ്രാഗ്ജ്യോതിഷാധിപഃ ശല്യഃ സിന്ധുരാജോ ജയദ്രഥഃ॥ 5-55-43 (33949)
ഏകൈക ഏഷാം ശക്തസ്തു ഹന്തും ഭാരത പാണ്ഡവാൻ।
സമേതാസ്തു ക്ഷണേനൈതാന്നേഷ്യന്തി യമസാദനം ॥ 5-55-44 (33950)
സമഗ്രാ പാർഥിവീ സേനാ പാർഥമേകം ധനഞ്ജയം।
കസ്മാദശക്താ നിർജേതുമിതി ഹേതുർന വിദ്യതേ ॥ 5-55-45 (33951)
ശരവ്രാതൈസ്തു ഭീഷ്മേണ ശതശോ നിചിതോഽവശഃ।
ദ്രോണദ്രൌണികൃപൈശ്ചൈവ ഗന്താ പാർഥോ യമക്ഷയം॥ 5-55-46 (33952)
പിതാമഹോഽപി ഗാംഗേയഃ ശാന്തനോരധി ഭാരത।
ബ്രഹ്മർപിസദൃശോ ജജ്ഞേ ദേവൈരപി സുദുഃസഹഃ ॥ 5-55-47 (33953)
ന ഹന്താ വിദ്യതേ ചാപി രാജൻഭീഷ്മസ്യ കശ്ചന।
പിത്രാ ഹ്യുക്തഃ പ്രസന്നേന നാകാമസ്ത്വം മരിഷ്യസി ॥ 5-55-48 (33954)
ബ്രഹ്മർഷേശ്ച ഭരദ്വാജാദ്ദ്രോണോ ദ്രോണ്യാമജായത।
ദ്രോണാജ്ജജ്ഞേ മഹാരാജ ദ്രൌണിശ്ച പരമാശ്ത്രവിത് ॥ 5-55-49 (33955)
കൃപശ്ചാചാര്യമുഖ്യോയം മഹർഷേർഗൌതമാദപി ।
ശരസ്തംബോദ്ഭവഃ ശ്രീമാനവധ്യ ഇതി മേ മതിഃ ॥ 5-55-50 (33956)
അയോനിജാസ്ത്രയോ ഹ്യേതേ പിതാ മാതാ ച മാതുലഃ ।
അശ്വത്ഥാംനോ മഹാരാത സ ച ശൂരഃ സ്ഥിതോ മമ ॥ 5-55-51 (33957)
സർവ ഏതേ മഹാരാജ ദേവകൽപാ മഹാരഥാഃ।
ശക്രസ്യാപി വ്യഥാം കുര്യുഃ സംയുഗേ ഭരതർഷഭ ॥ 5-55-52 (33958)
നൈതേഷാമർജുനഃ ശക്ത ഏകൈകം പ്രതിവീക്ഷിതും।
സഹിതാസ്തു നരവ്യാഘ്രാ ഹനിഷ്യന്തി ധനഞ്ജയം ॥ 5-55-53 (33959)
ഭീഷ്മാദ്രോണകൃപാണാം ച തുല്യഃ കർണോ മതോ മമ।
അനുജ്ഞാതശ്ച രാമേണ മത്സമോഽസീതി ഭാരത ॥ 5-55-54 (33960)
കുണ്ഡലേ രുചിരേ ചാസ്താം കർണസ്യ സഹജേ ശുഭേ ।
തേ ശച്യർഥം മഹേന്ദ്രേണ യാചിതഃ സ പരന്തപഃ ॥ 5-55-55 (33961)
അമോഘയാ മഹാരാജ ശക്ത്യാ പരമഭീമയാ।
തസ്യ ശക്ത്യോപഗൂഢസ്യ കസ്മാജ്ജീവേദ്ധനഞ്ജയഃ॥ 5-55-56 (33962)
വിജയോ മേ ധ്രുവം രാജൻഫലം പാണാവിവാഹിതം।
അഭിവ്യക്തഃ പരേഷാം ച കൃത്സ്നോ ഭുവി പരാജയഃ । 5-55-57 (33963)
അഹ്നാ ഹ്യേകേന ഭീഷ്മോയം പ്രയുതം ഹന്തി ഭാരത।
തത്സമാശ്ച മഹേഷ്വാസാ ദ്രോണദ്രൌണികൃപാ അപി ॥ 5-55-58 (33964)
സംശപ്തകാനാം വൃന്ദാനി ക്ഷത്രിയാണാം പരന്തപ।
അർജുനം വയമസ്മാന്വാ നിഹന്യാത്കപികേതനഃ ॥ 5-55-59 (33965)
താംശ്ചാലമിതി മന്യന്തേ സവ്യസാചിവധേ ധൃതാഃ।
പാർഥിവാഃ സ ഭവാംസ്തേഭ്യോ ഹ്യകസ്മാദ്വ്യഥതേ കഥം॥ 5-55-60 (33966)
ഭീമസേനേ ച നിഹതേ കോഽന്യോ യുധ്യേത ഭാരത।
പരേഷാം തൻമമാചക്ഷ്വ യദി വേത്ഥ പരന്തപ ॥ 5-55-61 (33967)
പഞ്ച തേ ഭ്രാതരഃ സർവേ ധൃഷ്ടദ്യുംനോഽഥ സാത്യകിഃ ।
പരേഷാം സപ്ത യേ രാജന്യോധാഃ സാരം ബലം മതം ॥ 5-55-62 (33968)
അസ്മാകം തു വിശിഷ്ടാ യേ ഭീഷ്മദ്രോണകൃപാദയഃ ।
ദ്രൌണിർവികർതനഃ കർണഃ സോമദത്തോഥ ബാഹ്ലികഃ ॥ 5-55-63 (33969)
പ്രാഗ്ജ്യോതിഷാധിപഃ ശല്യ ആവന്ത്യൌ ച ജയദ്രഥഃ।
ദുഃശാസനോ ദുർമഖശ്ച ദുഃസഹശ്ച വിശാംപതേ॥ 5-55-64 (33970)
ശ്രുതായുശ്ചിത്രസേനശ്ച പുരുമിത്രോ വിവിംശതിഃ।
ശലോ ഭൂരിശ്രവാശ്ചൈവ വികർണശ്ച തവാത്മജഃ ॥ 5-55-65 (33971)
അക്ഷൌഹിണ്യോ ഹി മേ രാജന്ദശൈകാ ച സമാഹൃതാഃ।
ന്യൂനാ പരേഷാം സപ്തൈവ കസ്മാൻമേ സ്യാത്പരാജയഃ ॥ 5-55-66 (33972)
ബലം ത്രിഗുണതോ ഹീനം യോധ്യം പ്രാഹ ബൃഹസ്പതിഃ।
പരേഭ്യസ്ത്രിഗുണാ ചേയം മമ രാജന്നനീകിനീ ॥ 5-55-67 (33973)
ഗുണഹീനം പരേഷാം ച ബഹു പശ്യാമി ഭാരത।
ഗുണോദയം ബഹുഗുണമാത്മനശ്ച വിശാംപതേ॥ 5-55-68 (33974)
ഏതത്സർവം സമാജ്ഞായ ബലാഗ്ര്യം മമ ഭാരത ।
ന്യൂനതാം പാണ്ഡവാനാം ച ന മോഹം ഗന്തുമർഹസി ॥ 5-55-69 (33975)
ഇത്യുക്ത്വാ സഞ്ജയം ഭൂയഃ പര്യപൃച്ഛത ഭാരത।
വിവിത്സുഃ പ്രാപ്തകാലാനി ജ്ഞാത്വാ പരപുരഞ്ജയഃ ॥ ॥ 5-55-70 (33976)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി യാനസന്ധിപർവണി പഞ്ചപഞ്ചാശത്തശോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-55-18 നഃ അസ്മാഭിഃ പരേചേത് യദ്യപി അഭിദ്രുഗ്ധാഃ ദ്രോഹവിഷയം നീതാഃ തഥാപി ന ഭേതവ്യം ॥ 5-55-33 യുക്തോഽഭിയോഗവാൻ। ദുഃഖോഷിത ഗുരുകുലേ ॥ 5-55-34 ഉപാവസം ശിധ്യത്വേന പര്യചരം । 5-55-59 ഹന്യാമേതി വദന്തീതി ശേഷഃ ॥ 5-55-60 താൻ സംശപ്തകാൻ അലം അർജുനവധേ പര്യാപ്താ ഇതി മന്യന്തേ ॥ 5-55-67 ത്രിഗുണതസ്ത്ര്യംശേന ഹീനം । ത്രിഗുണാ ത്ര്യംശേനാധികാ ॥ 5-55-70 വിവിത്സുഃ വിജ്ഞാതുമിച്ഛുഃ । പ്രാപ്തകാലാനി കർമാണി ॥ 5-55- 5-55- 5-55- 5-55-ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 056
॥ ശ്രീഃ ॥
5.56. അധ്യായഃ 056
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
സഞ്ജയേന പാണ്ഡവഭാവം ബുഭുത്സും ദുര്യോധനംപ്രതി തേഷാം യുദ്ധോത്കണ്ഠാകഥനപൂർവകം തദ്രഥാശ്വവർണനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-56-0 (33977)
ദുര്യോധന ഉവാച। 5-56-0x (3563)
അക്ഷൌഹിണീഃ സപ്ത ലബ്ധ്വാ രാജഭിഃ സഹ സഞ്ജയ।
കിംസ്വിദിച്ഛതി കൌന്തേയോ യുദ്ധപ്രേപ്സുര്യുധിഷ്ഠിരഃ ॥ 5-56-1 (33978)
സഞ്ജയ ഉവാച। 5-56-2x (3564)
അതീവ മുദിതോ രാജന്യുദ്ധപ്രേപ്യുര്യുധിഷ്ഠിരഃ।
ഭീമസേനാർജുനൌ ചോഭൌ യമാവപി ന ബിഭ്യതഃ ॥ 5-56-2 (33979)
രഥം തു ദിവ്യം കൌന്തേയഃ സർവാ വിഭ്രാജയന്ദിശഃ।
മന്ത്രം ജിജ്ഞാസമാനഃ സൻബീഭത്സുഃ സമയോജയത് ॥ 5-56-3 (33980)
തമപശ്യാമ സന്നദ്ധം മേഘം വിദ്യുദ്യുതം യഥാ।
സമന്താത്സമഭിധ്യാ ഹൃഷ്യമാണോഽഭ്യഭാഷത।
പൂർവരൂപമിദം പശ്യ വയം ജേഷ്യാമ സഞ്ജയ ॥ 5-56-4 (33981)
ബീഭത്സുർമാം യഥോവാച തഥാഽവൈംയഹമപ്യുത ॥ 5-56-5 (33982)
ദുര്യോധന ഉവാച। 5-56-6x (3565)
പ്രശംസസ്യഭിനന്ദംസ്താൻപാർഥാനക്ഷപരാജിതാൻ।
അർജുനസ്യ രഥേ ബ്രൂഹി കഥമശ്വാഃ കഥം ധ്വജാഃ ॥ 5-56-6 (33983)
സഞ്ജയ ഉവാച। 5-56-7x (3566)
ഭൌമനഃ സഹ ശക്രേണ ബഹുചിത്രം വിശാംപതേ।
രൂപാണി കൽപയാമാസ ത്വഷ്ടാ ധാതാ സദാ വിഭോ॥ 5-56-7 (33984)
ധ്വജേ ഹി തസ്മിന്രൂപാണി ചക്രുസ്തേ ദേവമായയാ।
മഹാധനാനി ദിവ്യാനി മഹാന്തി ച ലഘൂനി ച ॥ 5-56-8 (33985)
ഭീമസേനാനുരോധായക ഹനൂമാൻമാരുതാത്മജഃ।
ആത്മപ്രതികൃതിം തസ്മിന്ധ്വജ ആരോപയിഷ്യതി ॥ 5-56-9 (33986)
സർവാ ദിശോ യോജനമാത്രമന്തരം
സതിര്യഗൂർധ്വം ച രുരോധ വൈ ധ്വജഃ।
ന സംസഞ്ജേത്തരുഭിഃ സംവൃതോഽപി
തഥാ ഹി മായാ വിഹിതാ ഭൌമനേന ॥ 5-56-10 (33987)
യഥാഽഽകാശേ ശക്രധനുഃ പ്രകാശതേ
ന ചൈകവർണം ന ച വേദ്മി കിം നു തത്।
തഥാ ധ്വജോ വിഹിതോ ഭൌമനേന
ബഹ്വാകാരം ദൃശ്യതേ രൂപമസ്യ ॥ 5-56-11 (33988)
യഥാഽഗ്നിധൂമോ ദിവമേതി രുദ്ധ്വാ।
വർണാൻബിഭ്രത്തൈജസാംശ്ചിത്രരൂപാൻ।
തഥാ ധ്വജോ വിഹിതോ ഭൌമനേന
ന ചേദ്ഭാരോ ഭവിതാ നോത രോധഃ ॥ 5-56-12 (33989)
ശ്വേതാസ്തസ്മിന്വാതവേഗാഃ സദശ്വാ
ദിവ്യാ യുക്താശ്ചിത്രരഥേന ദത്താഃ।
ഭുവ്യന്തരിക്ഷേ ദിവി വാ നരേന്ദ്ര
യേഷാം ഗതിർഹീയതേ നാത്ര സർവാ ।
ശതം യത്തത്പൂര്യതേ നിത്യകാലം
ഹതംഹതം ദത്തവരം പുരസ്താത് 5-56-13 (33990)
തഥാ രാജ്ഞോ ദന്തവർണാ ബൃഹന്തോ
രഥേ യുക്താ ഭാന്തി തദ്വീര്യതുല്യാഃ।
ഋക്ഷപ്രഖ്യാ ഭീമസേനസ്യ വാഹാ
രഥേ വായോസ്തുല്യവേഗ ബഭൂവുഃ ॥ 5-56-14 (33991)
കൽമാഷാംഗാസ്തിത്തിരിചിത്രപൃഷ്ഠാ
ഭ്രാത്രാ ദത്താഃ പ്രീയതാ ഫാൽഗുനേന।
ഭ്രാതുർബീരസ്യ സ്വൈസ്തുരംഗൈർവിശിഷ്ടാ
മുദാ യുക്താഃ സഹദേവം വഹന്തി ॥ 5-56-15 (33992)
മാദ്രീപുത്രം നകുലം ത്വാജമീഢം
മഹേന്ദ്രദത്താ ഹരയോ വാജിമുഖ്യാഃ ।
സമാ വായോർബലവന്തസ്തരസ്വിനോ
വഹന്തി വീരം വൃത്രശത്രും യഥേന്ദ്രം । 5-56-16 (33993)
തുല്യാശ്ചൈഭിർവയസാ വിക്രമേണ
മഹാജവാശ്രിത്രരൂപാഃ സദശ്വാഃ ।
സൌഭദ്രാദീന്ദ്രൌപദേയാൻകുമാരാൻ
വഹന്ത്യശ്വാ ദേവദത്താ ബൃഹന്തഃ ॥ ॥ 5-56-17 (33994)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി യാനസന്ധിപർവണി ഷട്പഞ്ചാശോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-56-3 മന്ത്രം അസ്ത്രപ്രയോജകം ജിജ്ഞാസമാനഃ പരീക്ഷിതുമിച്ഛൻ ॥ 5-56-7 ഭൌമനോ വിശ്വകർമാ। ധാതാ പ്രജാപതിഃ ॥ 5-56-8 തേ ത്വഷ്ടൃശക്രധാതാരഃ രൂപാണി ചക്രുഃ ॥ 5-56-10 രുരോധ സ്വതേജസേതി ശേഷഃ ॥ 5-56-12 ഭാരോ രഥേ രോധുഃ ദ്വാരാദൌ ദ്വയമപി ന ഭവേത് ॥ 5-56-13 യത്തത് അശ്വാനാം ശതം ഹതംഹതം പുനഃപുനഃ കതിപയാശ്വഹനനേപി ഭാവാത് ശതം പൂര്യതേ। യതഃ പുരസ്താദ്ദത്തവരം ॥ 5-56-17 ദേവദത്താഃ ചിത്രരഥേന ദത്താഃ ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 057
॥ ശ്രീഃ ॥
5.57. അധ്യായഃ 057
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
പൃഷ്ടേന സഞ്ജയേന ധൃതരാഷ്ട്രം പ്രതി പാണ്ഡവസഹായാനാം രാജ്ഞാം നാമനിർദേശപൂർവകം തൈഃ കുരുസേനാഗതാനാം സ്വസ്വദധ്യതയാ വിഭജനകഥനം ॥ 1 ॥ ദുര്യോധനേന സഞ്ജയവചനശ്രവണേന ക്രോശന്തം ധൃതരാഷ്ട്രമാക്ഷിപ്യ സ്വപക്ഷീയാണാം പ്രതാപപ്രശംസനം ॥ 2 ॥ പുനസ്സഞ്ജയേന ധൃഷ്ടദ്യുംനദന്ത്രോവചനപൂർവകം യുദ്ധനിഷേധനം ॥ 3 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-57-0 (33995)
ധൃതരാഷ്ട്ര ഉവാച। 5-57-0x (3567)
കാംസ്തത്ര സഞ്ജയാപശ്യഃ പ്രീത്യർഥേന സമാഗതാൻ।
യേ യോത്സ്യന്തേ പാണ്ഡവാർഥേ പുത്രസ്യ മമ വാഹിനീം ॥ 5-57-1 (33996)
സഞ്ജയ ഉവാച। 5-57-2x (3568)
മുഖ്യമന്ധകവൃഷ്ണീനാമപശ്യം കൃഷ്ണമാഗതം।
ചേകിതാനം ച തത്രൈവ യുയുധാനം ച സാത്യകിം ॥ 5-57-2 (33997)
പൃഥഗക്ഷൌഹിണീഭ്യാം തു പാണ്ഡവാനഭിസംശ്രിതൌ ।
മഹാരഥൌ സമാഖ്യാതാവുഭൌ പുരുഷമാനിനൌ ॥ 5-57-3 (33998)
അക്ഷൌഹിണ്യാഽഥ പാഞ്ചാല്യോ ദശഭിസ്തനയൈർവൃതഃ।
സത്യജിത്പ്രമുഖൈർവീരൈർധൃഷ്ടദ്യുംനപുരോഗമൈഃ । 5-57-4 (33999)
ദ്രുപദോ വർധയൻമാനം ശിഖണ്ഡിപരിപാലിതഃ।
ഉപായാത്സർവസൈന്യാനാം പ്രതിച്ഛാദ്യ തദാ വപുഃ ॥ 5-57-5 (34000)
വിരാടഃ സഹ പുത്രാഭ്യാം ശംഖേനൈവോത്തരേണ ച।
സൂര്യദത്താദിഭിർവീരൈർമദിരാക്ഷപുരോഗമൈഃ ॥ 5-57-6 (34001)
സഹിതഃ പൃഥിവീപാലോ ഭ്രാതൃഭിസ്തനയൈസ്തഥാ ।
അക്ഷൌഹിണ്യൈവ സൈന്യാനാം വൃതഃ പാർഥം സമാശ്രിതഃ ॥ 5-57-7 (34002)
ജാരാസന്ധിർമാഗധശ്ച ധൃഷ്ടകേതുശ്ച ചേദിരാട്।
പൃഥക്പൃഥഗനുപ്രാപ്തൌ പൃഥഗക്ഷൌഹിണീവൃതൌ ॥ 5-57-8 (34003)
കേകയാ ഭ്രാതരഃ പഞ്ച സർവേ ലോഹിതകധ്വജാഃ ।
അക്ഷൌഹിണീപരിവൃതാഃ പാണ്ഡവാനഭിസംശ്രിതാഃ ॥ 5-57-9 (34004)
ഏതാനേതാവതസ്തത്ര താനപശ്യം സമാഗതാൻ।
യേ പാണ്ഡവാർഥേ യോത്സ്യന്തി ധാർതരാഷ്ട്രസ്യ വാഹിനീം ॥ 5-57-10 (34005)
യോ വേദ `മാനുഷം വ്യൂഹം ദൈവം ഗാന്ധർവമാസുരം।
സ തത്ര സേനാപ്രമുഖേ ധൃഷടദ്യുംനോ മഹാരഥഃ ॥ 5-57-11 (34006)
ഭീഷ്മഃ ശാന്തനവോ രാജൻഭാഗഃ ക്ലൃപ്തഃ ശിഖണ്ഡിനഃ
തം വിരാടോഽനുസംയാതാ സാർധം മത്സ്യൈഃ പ്രഹാരിഭിഃ ॥ 5-57-12 (34007)
ജ്യേഷ്ഠസ്യ പാണ്ഡുപുത്രസ്യ ഭാഗോ മദ്രാധിപോ ബലീ।
തൌ തു തത്രാബ്രുവൻകേചിദ്വിഷമൌ നോ മതാവിതി ॥ 5-57-13 (34008)
ദുര്യോധനഃ സഹസുതഃ സാർധം ഭ്രാതൃശതേന ച।
പ്രാച്യാശ്ച ദാക്ഷിണാത്യാശ്ച ഭീമസേനസ്യ ഭാഗതഃ ॥ 5-57-14 (34009)
അർജുനസ്യ തു ഭാഗേന കർണേ വൈകർതനോ മതഃ।
അശ്വത്ഥാമാ വികർണശ്ച സൈന്ധവശ്ച ജയദ്രഥഃ ॥ 5-57-15 (34010)
അശക്യാശ്ചൈവ യേ കേചിത്പൃഥിവ്യാം ശൂരമാനിനഃ ।
സർവാംസ്താനർജുനഃ പാർഥഃ കൽപയാമാസ ഭാഗതഃ ॥ 5-57-16 (34011)
മഹേഷ്വാംസാ രാജപുത്രാ ഭ്രാതരഃ പഞ്ച കേകയാഃ ।
കേകയാനേവ ഭാഗേന കൃത്വാ യോത്സ്യന്തി സംയുഗേ ॥ 5-57-17 (34012)
തേഷാമേവ കൃതോ ഭാഗോ മാലവാഃ സാൽവകാസ്തഥാ।
ത്രിഗർതാനാം ച വൈ മുഖ്യൌ യൌ തൌ സംശപ്തകാവിതി ॥ 5-57-18 (34013)
ദുര്യോധനസുതാഃ സർവേ തഥാ ദുഃശാസനസ്യ ച।
സൌഭദ്രേണ കൃതോ ഭാഗോ രാജാ ചൈവ ബൃഹദ്ബലഃ ॥ 5-57-19 (34014)
ദ്രൌപദേയാ മഹേഷ്വാസാഃ സുവർണവികൃതധ്വജാഃ ।
ധൃഷ്ടദ്യുംനമുഖാ ദ്രോണമഭിയാസ്യന്തി ഭാരത ॥ 5-57-20 (34015)
ചേകിതാനഃ സോമദത്തം ദ്വൈരഥേ യോദ്ധുമിച്ഛതി।
ഭോജം തു കൃതവർമാണം യുയുധാനോ യുയുത്സതി ॥ 5-57-21 (34016)
സഹദേവസ്തു മാദ്രേയഃ ശൂരഃ സങ്ക്രന്ദനോ യുധി।
സ്വമംശം കൽപയാമാസ ശ്യാലം തേ സുബലാത്മജം ॥ 5-57-22 (34017)
ഉലൂകം ചൈവ കൈതവ്യം യേ ച സാരസ്വതാ ഗണാഃ।
നകുലഃ കൽപയാമാസ ഭാഗം മാദ്രവതീസുതഃ ॥ 5-57-23 (34018)
യേ ചാന്യേ പാർഥിവാ രാജൻപ്രത്യുദ്യാസ്യന്തി സംഗരേ।
സമാഹ്വാനേന താംശ്ചാപി പാണ്ഡുപുത്രാ അകൽപയൻ ॥ 5-57-24 (34019)
ഏവമേഷാമനീകാനി പ്രവിഭക്താനി ഭാഗശഃ।
യത്തേ കാര്യം സപുത്രസ്യ ക്രിയതാം തദകാലികം ॥ 5-57-25 (34020)
ധൃതരാഷ്ട്ര ഉവാച। 5-57-26x (3569)
ന സന്തി സർവേ പുത്രാ മേ മൂഢാ ദുർദ്യൂതദേവിനഃ।
യേഷാം യുദ്ധം ബലവതാ ഭീമേന രണമൂർധനി ॥ 5-57-26 (34021)
രാജാനഃ പാർഥിവാഃ സർവേ പ്രോക്ഷിതാഃ കാലധർമണാ ।
ഗാണ്ഡീവാഗ്നിം പ്രവേക്ഷ്യന്തി പതംഗാ ഇവ പാവകം ॥ 5-57-27 (34022)
വിദ്രുതാം വാഹിനീം മന്യേ കൃതവൈരൈർമഹാത്മഭിഃ ।
താം രണേ കേഽനുയാസ്യന്തി പ്രഭഗ്നാം പാണ്ഡവൈര്യുധി ॥ 5-57-28 (34023)
സർവേ ഹ്യതിരഥാഃ ശൂരാഃ കീർതിമന്തഃ പ്രതാപിനഃ ।
സൂര്യപാവകയോസ്തുല്യാസ്തേജസാ സമിതിഞ്ജയാഃ ॥ 5-57-29 (34024)
യേഷാം യുധിഷ്ഠിരോ നേതാ ഗോപ്താ ച മധുസൂദനഃ ।
യോധൌ ച പാണ്ഡവൌ വീരൌ സവ്യസാചിവൃകോദരൌ ॥ 5-57-30 (34025)
നകുലഃ സഹദേവശ്ച ധൃഷ്ടദ്യുംനശ്ച പാർഷതഃ।
സാത്യകിർദ്രുപദശ്ചൈവ ധൃഷ്ടകേതുശ്ച സാനുജഃ ॥ 5-57-31 (34026)
ഉത്തമൌജാശ്ച പാഞ്ചാല്യോ യുധാമന്യുശ്ച ദുർജയഃ।
ശിഖണ്ഡീ ക്ഷത്രദേവശ്ച തഥാ വൈരാടിരുത്തരഃ ॥ 5-57-32 (34027)
കാശയശ്ചേദയശ്ചൈവ മത്സ്യാഃ സർവേ ച സൃഞ്ജയാഃ ।
വിരാടപുത്രോ ബഭ്രുശ്ച പാഞ്ചാലാശ്ച പ്രഭദ്രകാഃ ॥ 5-57-33 (34028)
യേഷാംമിന്ദ്രോഽപ്യകാമാനാം ന ഹരേത്പൃഥിവീമിമാം।
വീരാണാം രണധീരാണാം യേ ഭിന്ദ്യുഃ പർവതാനപി ॥ 5-57-34 (34029)
താൻസർവഗുണസംപന്നാനമനുഷ്യപ്രതാപിനഃ ।
ക്രോശതോ മമ ദുഷ്പുത്രോ യോദ്ധുമിച്ഛതി സഞ്ജയ ॥ 5-57-35 (34030)
ദുര്യോധന ഉവാച। 5-57-36x (3570)
ഉഭൌ സ്വ ഏകജാതീയൌ തഥോഭൌ ഭൂമിഗോചരൌ ।
അഥ കസ്മാത്പാണ്ഡവാനാമേകതോ മന്യസേ ജയം ॥ 5-57-36 (34031)
പിതാമഹം ച ദ്രോണം ച കൃപം കർണം ച ദുർജയം।
ജയദ്രഥം സോമദത്തമശ്വത്ഥാമാനമേവ ച ॥ 5-57-37 (34032)
സുതേജസോ മഹേഷ്വാസാനിന്ദ്രോഽപി സഹിതോഽമരൈഃ ।
അശക്തഃ സമരേ ജേതും കിം പുനസ്താത പാണ്ഡവാഃ ॥ 5-57-38 (34033)
സർവേ ച പൃഥിവീപാലാ മദർഥേ താത പാണ്ഡവാൻ।
ആര്യാഃ ശസ്ത്രഭൃതഃ ശൂരാഃ സമർഥാഃ പ്രതിബാധിതും ॥ 5-57-39 (34034)
ന മാമകാൻപാണ്ഡവാസ്തേ സമർഥാഃ പ്രതിവീക്ഷിതും ।
പരാക്രാന്തോ ഹ്യഹം പാണ്ഡൂൻസപുത്രാന്യോദ്ധുമാഹവേ ॥ 5-57-40 (34035)
മത്പ്രിയം പാർഥിവാഃ സർവേ യേ ചികീർഷന്തി ഭാരത ।
തേ താനാവാരയിഷ്യന്തി ഐണേയാനിവ തന്തുനാ ॥ 5-57-41 (34036)
മഹതാ രഥവംശേന ശരജാലൈശ്ച മാമകൈഃ ।
അഭിദ്രുതാ ഭവിഷ്യന്തി പാഞ്ചാലാഃ പാണ്ഡവൈഃ സഹ ॥ 5-57-42 (34037)
ധൃതരാഷ്ട്ര ഉവാച। 5-57-43x (3571)
ഉൻമത്ത ഇവ മേ പുത്രോ വിലപത്യേഷ സഞ്ജയ।
ന ഹി ശക്തോ രമേ ജേതും ധർമരാജം യുധിഷ്ഠിരം ॥ 5-57-43 (34038)
ജാനാതി ഹി യഥാ ഭീഷ്മഃ പാണ്ഡവാനാം യശസ്വിനാം।
ബലവത്താം സപുത്രാണാം ധർമജ്ഞാനാം മഹാത്മനാം ॥ 5-57-44 (34039)
യതോ നാരോചയദയം വിഗ്രഹം തൈർമഹാത്മഭിഃ।
കിം തു സഞ്ജയ മേ ബ്രൂഹി പുനസ്തേഷാം വിചേഷ്ടിതം ॥ 5-57-45 (34040)
കസ്താംസ്തരസ്വിനോ ഭൂയഃ സന്ദീപയതി പാണ്ഡവാൻ।
അർചിഷ്മതോ മഹേഷ്വാസാൻഹവിഷാ പാവകാനിവ ॥ 5-57-46 (34041)
സഞ്ജയ ഉവാച। 5-57-47x (3572)
ധൃഷ്ടദ്യുംനഃ സദൈവൈതാൻസന്ദീപയതി ഭാരത।
യുദ്ധ്യധ്വമിതി മാഭൈഷ്ട യുദ്ധാദ്ഭരതസത്തമാഃ ॥ 5-57-47 (34042)
യേ കേചിത്പാർഥിവാസ്തത്ര ധാർതരാഷ്ട്രേണ സംവൃതാഃ।
യുദ്ധേ സമാഗമിഷ്യന്തി തുമുലേ ശസ്ത്രസങ്കുലേ ॥ 5-57-48 (34043)
താൻസർവാനാഹവേ ക്രുദ്ധാൻസാനുബന്ധാൻസമാഗതാൻ।
അഹമേകഃ സമാദാസ്യേ തിമിര്യത്സ്യാനിവോദകാത് ॥ 5-57-49 (34044)
ഭീഷ്മം ദ്രോണം കൃപം കർണം ദ്രൌണിം ശല്യം സുയോധനം ।
ഏതാംശ്ചാപി നിരോത്സ്യാമി വേലേവ മകരാലയം ॥ 5-57-50 (34045)
തഥാ ബ്രുവന്തം ധർമാത്മാ പ്രാഹ രാജാ യുധിഷ്ഠിരഃ।
തവ ധൈര്യം ച വീര്യം ച പാഞ്ചാലഃ പാണ്ഡവൈഃ സഹ ॥ 5-57-51 (34046)
സർവേ സമധിരൂഢാഃ സ്മ സംഗ്രാമാന്നഃ സമുദ്ധര ।
ജാനാമി ത്വാം മഹാബാഹോ ക്ഷത്രധർമേ വ്യവസ്ഥിതം ॥ 5-57-52 (34047)
സമർഥമേകം പര്യാപ്തം കൌരവാണാം വിനിഗ്രഹേ ।
പുരസ്താദുപയാതാനാം കൌരവാണാം യുയുത്സതാം ॥ 5-57-53 (34048)
ഭവത്താ യദ്വിധാതവ്യം തന്നഃ ശ്രേയഃ പരന്തപ।
സംഗ്രാമാദപയാതാനാം ഭഗ്നാനാം ശരണൈഷിണാം ॥ 5-57-54 (34049)
പൌരുഷം ദർശയഞ്ശൂരോ യസ്തിഷ്ഠേദഗ്രതഃ പുമാൻ।
ക്രീണീയാത്തം സഹസ്രേണ ഇതി നീതിമതാം മതം ॥ 5-57-55 (34050)
സ ത്വം ശൂരശ്ച വീരശ്ച വിക്രാന്തശ്ച നരർഷഭ ।
ഭയാർതാനാം പരിത്രാതാ സംയുഗേഷു ന സംശയഃ ॥ 5-57-56 (34051)
ഏവം ബ്രുവതി കൌന്തേയേ ധർമാത്മനി യുധിഷ്ഠിരേ।
ധൃഷ്ടദ്യുംന ഉവാചേദം മാം വചോ ഗതസാധ്വസം ।
സർവാഞ്ജനപദാൻസൂത യോധാ ദുര്യോധനസ്യ യേ ॥ 5-57-57 (34052)
സബാഹ്ലികാൻകുരൂൻബ്രൂയാഃ പ്രാതിപേയാഞ്ശരദ്വതഃ ।
സൂതപുത്രം തഥാ ദ്രോണം സഹപുത്രം ജയദ്രഥം ॥ 5-57-58 (34053)
ദുഃശാസനം വികർണം ച തഥാ ദുര്യോധനം നൃപം
ഭീഷ്മം ച ബ്രൂഹി ഗത്വാ ത്വമാശു ഗച്ഛ ച മാചിരം ॥ 5-57-59 (34054)
യുധിഷ്ഠിരഃ സാധുനൈവാഭ്യുപേയോ
മാ വോഽവധീദർജുനോ ദേവഗുപ്തഃ।
രാജ്യം ദദ്ധ്വം ധർമരാജസ്യ തൂർണം
യാചധ്വം വൈ പാണ്ഡവം ലോകവീരം ॥ 5-57-60 (34055)
നൈതാദൃശോ ഹി യോധോഽസ്തി പൃഥിവ്യാമിഹ കശ്ചന।
യഥാവിധഃ സവ്യസാചീ പാണ്ഡവഃ സത്യവിക്രമഃ ॥ 5-57-61 (34056)
ദേവൈർഹി സംഭൃതോ ദിവ്യോ രഥോ ഗാണ്ഡീവധന്വനഃ ।
ന സജേയോമനുഷ്യേണ മാ സ്മ കൃദ്ധ്വം മനോ യുധി ॥ ॥ 5-57-62 (34057)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി യാനസന്ധിപർവണി സപ്തപഞ്ചാശത്തമോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-57-25 അകാലികം കാലബിലംബം വിനാ ॥ 5-57-27 പ്രോക്ഷിതാഃ പശുവദ്വധാർഥം സംസ്കൃതാഃ ॥ 5-57-41 ഐണേയാൻ ഹരിണശാവാൻ। തന്തുനാപാശേന ॥ 5-57-58 ശരദ്വതഃ ആയുഷ്മതഃ വിരുദ്വലക്ഷണയാ ഗതായുഷ ഇത്യർഥഃ ॥ 5-57-60 ദദ്ധം ദദത ॥ 5-57-62 കൃദ്ധ്വം കുരുധ്വം ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 058
॥ ശ്രീഃ ॥
5.58. അധ്യായഃ 058
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
ധൃതരാഷ്ട്രേണ യുദ്ധസ്യ ഭീഷ്മാദ്യനഭിമതത്വാഭിധാനേ ദുര്യോധനേന ഭീഷ്മാദ്യനപേക്ഷണേന കർണദുശ്ശാസനസഹായേന സ്വേനൈവ പാണ്ഡവഹനനപ്രതിജ്ഞാ ॥ 1 ॥ പുനർധൃതരാഷ്ട്രേണ ദുര്യോധനഗർഹണം ॥ 2 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-58-0 (34058)
ധൃതരാഷ്ട്ര ഉവാച। 5-58-0x (3573)
ക്ഷത്രതേജാ ബ്രഹ്മചാരീ കൌമാരാദപി പാണ്ഡവഃ।
തേന സംയുഗമേഷ്യന്തി മന്ദാ വിലപതോ മമ ॥ 5-58-1 (34059)
ദുര്യോധന നിവർതസ്വ യുദ്ധാദ്ഭരതസത്തമ ।
ന ഹി യുദ്ധം പ്രശംസന്തി സർവാവസ്ഥമരിന്ദമ ॥ 5-58-2 (34060)
അലമർധം പൃഥിവ്യാസ്തേ സഹാമാത്യസ്യ ജീവിതും ।
പ്രയച്ഛ പാണ്ഡുപുത്രാണാം യഥോചിതമരിന്ദമ ॥ 5-58-3 (34061)
ഏതദ്ധി കുരവഃ സർവേ മന്യന്തേ ധർമസംഹിതം ।
യത്ത്വം പ്രശാന്തിം മന്യേഥാഃ പാണ്ഡുപുത്രൈർമഹാത്മഭിഃ ॥ 5-58-4 (34062)
അംഗേമാം സമവേക്ഷസ്വ പുത്ര സ്വാമേവ വാഹിനീം ।
ജാത ഏഷ തവാഭാവസ്ത്വം തു മോഹാന്ന ബുദ്ധ്യസേ ॥ 5-58-5 (34063)
ന ത്വഹം യുദ്ധമിച്ഛാമി നൈതദിച്ഛതി ബാഹ്ലികഃ।
ന ച ഭീഷ്മോ ന ച ദ്രോണോ നാശ്വത്ഥാമാ ന സഞ്ജയഃ ॥ 5-58-6 (34064)
ന സോമദത്തോ ന ശലോ ന കൃപോ യുദ്ധമിച്ഛതി ।
സത്യവ്രതഃ പുരുമിത്രോ ജയോ ഭൂരിശ്രവാസ്തഥാ ॥ 5-58-7 (34065)
യേഷു സംപ്രതിതിഷ്ഠേയുഃ കുരവഃ പീഡിതാഃ പരൈഃ ।
തേ യുദ്ധം നാഭിനന്ദന്തി തത്തുഭ്യം താത രോചതാം ॥ 5-58-8 (34066)
ന ത്വം കരോഷി കാമേന കർണഃ കാരയിതാ തവ।
ദുഃശാസനശ്ച പാപാത്മാ ശകുനിശ്ചാപി സൌബലഃ ॥ 5-58-9 (34067)
ദുര്യോധന ഉവാച। 5-58-10x (3574)
നാഹം ഭവതി ന ദ്രോണേ നാശ്വത്ഥാംനി ന സഞ്ജയേ।
ന ഭീഷ്മേ ന കാംഭോജേ ന കൃപേ ന ച ബാഹ്ലികേ ॥ 5-58-10 (34068)
സത്യവ്രതേ പുരുമിത്രേ ഭൂരിശ്രവസി വാ പുനഃ ।
അന്യേഷു വാ താവകേഷു ഭാരം കുത്വാ സമാഹ്വയം ॥ 5-58-11 (34069)
അഹം ച താത കർണശ്ച രണയജ്ഞം വിതത്യ വൈ।
യുധിഷ്ഠിരം പശും കൃത്വാ ദീക്ഷിതൌ ഭരതർഷഭ ॥ 5-58-12 (34070)
രഥോ വേദീ സ്രുവഃ ഖംഗോ ഗദാ സ്രുക് കവചോഽജിനം ।
ചാതുർഹോത്രം ച ധുര്യാ മേ ശരാ ദർഭാ ഹവിര്യശഃ ॥ 5-58-13 (34071)
ആത്മയജ്ഞേന നൃപതേ ഇഷ്ട്വാ വൈവസ്വതം രണേ।
വിജിത്യ ച സമേഷ്യാവോ ഹതാമിത്രൌ ശ്രിയാ വൃതൌ ॥ 5-58-14 (34072)
അഹം ച താത കർണശ്ച ഭ്രാതാ ദുഃശാസനശ്ച മേ।
ഏതേ വയം ഹനിഷ്യാമഃ പാണ്ഡവാൻസമരേ ത്രയഃ ॥ 5-58-15 (34073)
അഹം ഹി പാണ്ഡവാൻഹത്വാ പ്രശാസ്താ പൃഥിവീമിമാം ।
മാം വാ ഹത്വാ പാണ്ഡുപുത്രാ ഭോക്താരഃ പൃഥിവീമിമാം ॥ 5-58-16 (34074)
ത്യക്തം മേ ജീവിതം രാജ്യം ധനം സർവം ച പാർഥിവ ।
ന ജാതു പാണ്ഡവൈഃ സാർധം വസേയമഹമച്യുത ॥ 5-58-17 (34075)
യാവദ്ധി സൂച്യാസ്തീക്ഷ്ണായാ വിധ്യേദഗ്രേണ മാരിഷ ।
താവദപ്യപരിത്യാജ്യം ഭൂമേർനഃ പാണ്ഡവാൻപ്രതി ॥ 5-58-18 (34076)
ധൃതരാഷ്ട്ര ഉവാച। 5-58-19x (3575)
സർവാന്വസ്താത ശോചാമി ത്യക്തോ ദുര്യോധനോ മയാ।
യേ മന്ദമനുയാസ്യധ്വം യാന്തം വൈവസ്വതക്ഷയം ॥ 5-58-19 (34077)
രുരൂണാമിവ യൂഥേഷു വ്യാഘ്രാഃ പ്രഹരതാം വരാഃ।
വരാന്വരാൻഹനിഷ്യന്തി സമേതാ യുധി പാണ്ഡവാഃ ॥ 5-58-20 (34078)
പ്രതീപമിവ മേ ഭാതി യുയുധാനേന ഭാരതീ।
വ്യസ്താ സീമന്തിനീ ഗ്രസ്താ പ്രമൃഷ്ടാ ദീർഘബാഹുനാ ॥ 5-58-21 (34079)
സംപൂർമം പൂരയൻഭൂയോ ധനം പാർഥസ്യ മാധവഃ।
ശൈനേയഃ സമരേ സ്ഥാതാ ബീജവത്പ്രവപഞ്ശരാൻ ॥ 5-58-22 (34080)
സേനാമുഖേ പ്രയുദ്ധാനാം ഭീമസേനോ ഭവിഷ്യതി।
തം സർവേ സംശ്രയിഷ്യന്തി പ്രാകാരമകുതോഭയം ॥ 5-58-23 (34081)
യദാ ദ്രക്ഷ്യസി ഭീമേന കുഞ്ജരാന്വിനിപാതിതാൻ।
വിശീർണദന്താൻഗിര്യാഭാൻഭിന്നകുംഭാൻസശോണിതാൻ॥ 5-58-24 (34082)
താനഭിപ്രേക്ഷ്യ സംഗ്രാമേ വിശീർണാനിവ പർവതാൻ।
ഭീതോ ഭീമസ്യ സംസ്പർശാത്സ്മർതാസി വചനസ്യ മേ ॥ 5-58-25 (34083)
നിർദഗ്ധം ഭീമസേനേന സൈന്യം രഥഹയദ്വിപം ।
ഗതിമഗ്നേരിവ പ്രേക്ഷ്യ സ്മർതാസി വചനസ്യ മേ ॥ 5-58-26 (34084)
മഹദ്വോ ഭയമാഗാമി ന ചേച്ഛാംയഥ പാണ്ഡവൈഃ।
ഗദയാ ഭീമസേനേന ഹതാഃ ശമമുപൈഷ്യഥ ॥ 5-58-27 (34085)
മഹാവനമിവ ച്ഛിന്നം യദാ ദ്രക്ഷ്യസി പാതിതം ।
ബലം കുരൂണാം ഭീമേന തദാ സ്മർതാസി മേ വചഃ ॥ 5-58-28 (34086)
വൈശംപായന ഉവാച। 5-58-29x (3576)
ഏതാവദുക്ത്വാ രാജാ തു സർവാംസ്താൻപൃഥിവീപതീൻ।
അനുഭാഷ്യ മഹാരാജ പുനഃ പപ്രച്ഛ സഞ്ജയം ॥ ॥ 5-58-29 (34087)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി യാനസന്ധിപർവണി അഷ്ടപഞ്ചാശത്തമോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-58-13 ചാചുർഹോത്രം ചതുർണാം ഹോതൄണാം ഋത്വിജാം സമാഹാരഃ ॥ 5-58-21 ഭാരതീ സേനാ പ്രതീപം വ്യസ്താ സീമന്തിനീവ ഭാതി ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 059
॥ ശ്രീഃ ॥
5.59. അധ്യായഃ 059
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
പുനഃ പൃഷ്ടേന സഞ്ജയേന ധൃതരാഷ്ട്രംപ്രതി അർജുനവാക്യകഥനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-59-0 (34088)
ധൃതരാഷ്ട്ര ഉവാച। 5-59-0x (3577)
ബ്രൂഹി സഞ്ജയ യച്ഛേഷം വാസുദേവാദനന്തരം।
യജർജുന ഉവാച ത്വാം പരം കൌതൂഹലം ഹി മേ ॥ 5-59-1 (34089)
സഞ്ജയ ഉവാച। 5-59-2x (3578)
വാസുദേവവചഃ ശ്രുത്വാ കുന്തീപുത്രോ ധനഞ്ജയഃ।
ഉവാച കാലേ ദുർധർഷോ വാസുദേവസ്യ ശൃണ്വതഃ ॥ 5-59-2 (34090)
പിതാമഹം ശാന്തനവം ധൃതരാഷ്ട്രം ച സഞ്ജയ ।
ദ്രോണം കൃപം ച ശല്യം ച മഹാരാജം ച ബാഹ്ലികം ॥ 5-59-3 (34091)
ദ്രൌണിം ച സൌമദത്തിം ച ശകുനിം ചാപി സൌബലം ।
ദുശ്ശാസനം ശലം ചൈവ പുരുമിത്രം വിവിംശതിം ॥ 5-59-4 (34092)
വികർണം ചിത്രസേനം ച ജയത്സേനം ച പാർഥിവം।
വിന്ദാനുവിന്ദാവാവന്ത്യൌ ദുർമുഖം ചാപി പൌരവം ॥ 5-59-5 (34093)
സൈന്ധവം ദുസ്സഹം ചൈവ ഭൂരിശ്രവസമേവ ച।
ഭഗദത്തം ച രാജാനം ജലസന്ധം ച പൌരവം ॥ 5-59-6 (34094)
യേ ചാപ്യന്യേ പാർഥിവാസ്തത്ര യോദ്ധും
സമാഗതാഃ കൌരവാണാം പ്രിയാർഥം।
മുമൂർഷവഃ പാണ്ഡവാഗ്നൌ പ്രദീപ്തേ
സമാനീതാ ധാർതരാഷ്ട്രോണ സൂത॥ 5-59-7 (34095)
യഥാന്യായം കുശലം വന്ദനം ച
സമാഗതാ മദ്വചനേന വാച്യാഃ ॥ 5-59-8 (34096)
ഇദം ബ്രൂവാഃ സഞ്ജയ രാജമധ്യേ
ദുര്യോധനം പാപകൃതാം പ്രധാനം।
അമർഷണം ദുർമതിം രാജപുത്രം
പാപാത്മാനം ധാർതരാഷ്ട്രം സുലുബ്ധം।
സർവം മമൈതദ്വചനം സമഗ്രം
സഹാമാത്യം സഞ്ജയ ശ്രാവയേഥാഃ ॥ 5-59-9 (34097)
ഏവം പരിഷ്വജ്യ ധനഞ്ജയോ മാം
തതോഽർഥവദ്ധർമവച്ചാപി വാക്യം।
പ്രോവാചേദം വാസുദേവം സമീക്ഷ്യ
പാർഥോ ധീമാംʼല്ലോഹിതാന്തായതാക്ഷഃ ॥ 5-59-10 (34098)
യഥാശ്രുതം തേ വദതോ മഹാത്മനോ
യദുപ്രവീരസ്യ വചഃ സമാഹിതം।
തഥൈവ വാച്യം ഭവതാപി മദ്വചഃ
സമാഗതേഷു ക്ഷിതിപേഷു സർവശഃ ॥ 5-59-11 (34099)
ശരാഗ്നിധൂമേ രഥനേമിനാദിതേ
ധനുസ്സ്ത്രുവേണാസ്ത്രബലാപഹാരിണാ ।
യഥാ ന ഹോമഃ ക്രിയതേ മഹാമൃധേ
തഥാ സമേത്യ പ്രയതധ്വമാദൃതാഃ ॥ 5-59-12 (34100)
ന ചേത്പ്രയച്ഛധ്വമമിത്രഘാതിനോ
യുധിഷ്ഠിരസ്യാർധമഭീപ്സിതം സ്വകം।
നയാമി വഃ സാശ്വപദാതികുഞ്ജരാ-
ന്ദിശം പിതൄണാമശിവാം ശിതൈഃ ശരൈഃ ॥ 5-59-13 (34101)
തതോഽഹമാമന്ത്ര്യ ചതുർഭുജം ഹരിം
ധനഞ്ജയം ചൈവ നമസ്യ സത്വരം।
ജവേന സംപ്രാപ്ത ഇഹാമരദ്യുതേ
തവാന്തികം പ്രാപയിതും വചോ മഹത് ॥ ॥ 5-59-14 (34102)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി യാനസന്ധിപർവണി ഏകോനഷഷ്ടിതമോഽധ്യായഃ ॥
ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 060
॥ ശ്രീഃ ॥
5.60. അധ്യായഃ 060
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
ധൃതരാഷ്ട്രേണ ദുര്യോധനം പ്രതി സ്വപരപക്ഷയോഃ ബലാബലവിമർശനേന പാണ്ഡവേഷു പുത്രപ്രേംണാ ധർമാദിദേവാനാം സാഹായ്യകരമാഭിധാനപൂർവകം സ്വസ്യ ശമാഭിരോചനവചനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-60-0 (34103)
വൈശംപായന ഉവാച। 5-60-0x (3579)
സഞ്ജയസ്യ വചഃ ശ്രുത്വാ പ്രജ്ഞാചക്ഷുർജനേശ്വരഃ।
തതഃ സംഖ്യാതുമാരേഭേ തദ്വചോ ഗുണദോഷതഃ ॥ 5-60-1 (34104)
പ്രസംഖ്യായ ച സൌക്ഷ്ംയേണ ഗുണദോഷാന്വിചക്ഷണഃ।
യഥാവൻമതിതത്ത്വേന ജയകാമഃ സുതാൻപ്രതി ॥ 5-60-2 (34105)
ബലാബലം വിനിശ്ചിത്യ യാഥാതഥ്യേന ബുദ്ധിമാൻ।
`യദാ തു മേനേ ഭൂയിഷ്ഠം തദ്വചോ ഗുണദോഷതഃ ॥ 5-60-3 (34106)
പുനരേവ കുരൂണാം ച പാണ്ഡവാനാം ച ബുദ്ധിമാൻ ।'
ശക്തിം ശംഖ്യാതുമാരേഭേ തദാ വൈ മനുജാധിപഃ ॥ 5-60-4 (34107)
ദേവമാനുഷയോഃ ശക്ത്യാ തേജസാ ചൈവ പാണ്ഡവാൻ।
കുരൂഞ്ശക്ത്യാഽൽപതരയാ ദുര്യോധനമഥാബ്രവീത് ॥ 5-60-5 (34108)
ദുര്യോധനേയം ചിന്താ മേ ശശ്വന്ന വ്യുപശാംയതി।
സത്യം ഹ്യേതദഹം മന്യേ പ്രത്യക്ഷം നാനുമാനതഃ ॥ 5-60-6 (34109)
ആത്മജേഷു പരം സ്നേഹം സർവഭാതിനി കുർവതേ।
പ്രിയാമി ചൈഷാം കുർവന്തി യഥാശക്തി ഹിതാനി ച ॥ 5-60-7 (34110)
ഏവമേവോപകർതൄണാം പ്രായശോ ലക്ഷയാമഹേ।
ഇച്ഛന്തി ബഹുലം സന്തഃ പ്രതികർതും മഹത്പ്രിയം ॥ 5-60-8 (34111)
അഗ്നിഃ സാചിവ്യർതാ സ്യാത്ഖാണ്ഡവേ തത്കൃതം സ്മരൻ ।
അർജുനസ്യാപി ഭീമേഽസ്മിൻകുരുപാണ്ഡുസമാഗമേ ॥ 5-60-9 (34112)
ജാതിഗൃദ്ധ്യാഽഭിപന്നാശ്ച പാൺ·ഡവാനാമനേകശഃ।
ധർമാദയഃ സമേഷ്യന്തി സമാഹൂതാ ദിവൌകസഃ ॥ 5-60-10 (34113)
ഭീഷ്മദ്രോണകൃപാദീനാം ഭയാദശനിസന്നിഭം ।
രിരക്ഷിഷന്തഃ സംരഭ്യം ഗമിഷ്യന്തീതി മേ മതിഃ ॥ 5-60-11 (34114)
തേ ദേവൈഃ സഹിതാഃ പാർഥാ ന ശക്യാഃ പ്രതിവീക്ഷിതും ।
മാനുഷേണ നരവ്യാഘ്രാ വീര്യവന്തോഽസ്ത്രപാരഗാഃ ॥ 5-60-12 (34115)
ദുരാസദം യസ്യ ദിവ്യം ഗാണ്ഡീവം ധനുരുത്തമം ।
വാരുണൌ ചാക്ഷയൌ ദിവ്യൌ ശരപൂർണൌ മഹേഷുധീ ॥ 5-60-13 (34116)
വാനരശ്ച ധ്വജേ ദിവ്യോ നിഃസംഗേ ധൂമവദ്ഗതിഃ ।
രഥശ്ച ചതുരന്തായാം യസ്യ നാസ്തി സമഃ ക്ഷിതൌ ॥ 5-60-14 (34117)
മഹാമേഘനിഭശ്ചാപി നിർഘോഷഃ ശ്രൂയതേ ജനൈഃ ।
മഹാശനിസമഃ ശബ്ദഃത ശാത്രവാണാം ഭയങ്കരഃ ॥ 5-60-15 (34118)
യം ചാതിമാനുഷം വീര്യേ കൃത്സ്നോ ലോകോ വ്യവസ്യതി।
ദേവാനാമപി ജേതാരം യം വിദുഃ പാർഥിവാ രണേ ॥ 5-60-16 (34119)
ശതാനി പഞ്ച ചൈവേഷൂന്യോ ഗൃഹ്ണന്നൈവ ദൃശ്യതേ।
നിമേഷാന്തരമാത്രേണ മുഞ്ചന്ദൂരം ച പാതയൻ ॥ 5-60-17 (34120)
യമാഹ ഭീഷ്മോ ദ്രോണശ്ച കൃപോ ദ്രൌണിസ്തഥൈവ ച ।
മദ്രരാജസ്തഥാ ശല്യോ മധ്യസ്ഥാ യേ ച മാനവാഃ ॥ 5-60-18 (34121)
യുദ്ധായാവസ്ഥിതം പാർഥം പാർഥിവൈരതിമാനുഷൈഃ ।
അശക്യം രഥശാർദൂലം പരാജേതുമരിന്ദമം ॥ 5-60-19 (34122)
ക്ഷിപത്യേകേന വേഗേന പഞ്ചബാണശതാനി യഃ।
സദൃശം ബാഹുവീര്യേണ കാർതവീര്യസ്യ പാണ്ഡവം ॥ 5-60-20 (34123)
തമർജുനം മഹേഷ്വാസം മഹേന്ദ്രോപേന്ദ്രവിക്രമം।
നിഘ്നന്തമിവ പശ്യാഭി വിമർദേഽസ്മിൻമഹാഹവേ ॥ 5-60-21 (34124)
ഇത്യേവം ചിന്തയൻകൃത്സ്നമഹോരാത്രാണി ഭാരത ।
അനിദ്രോ നിഃസുഖശ്ചാസ്മി കുരൂണാം ശമചിന്തയാ ॥ 5-60-22 (34125)
ക്ഷയോദയോഽയം സുമഹാൻകുരൂണാം പ്രത്യുപസ്ഥിതഃ।
അസ്യ ചേത്കലഹന്യാന്തഃ ശമാദന്യോ ന വിദ്യതേ ॥ 5-60-23 (34126)
ശമോ മേ രോചതേ നിത്യം പാർഥൈസ്താത ന വിഗ്രഹഃ ।
കുരുഭ്യോ ഹി സദാ മന്യേ പാണ്ഡവാഞ്ശക്തിമത്തരാൻ ॥ ॥ 5-60-24 (34127)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി യാനസന്ധിപർവണി ഷഷ്ടിതമോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-60-5 ശക്ത്യാ പരിച്ഛിദ്യേതി ശേഷ്ഠഃ ॥ 5-60-9 ഭീമേ ഭയങ്കരേ ॥ 5-60-10 ജാതിഗൃദ്ധ്യാ ജൻമഗ്രഹണാദ്ധേതോഃ യുധിഷ്ഠിരാദീനാം പിതരോ ധർമാദയോപി തേഷാം സഹായാഃ സന്തി ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 061
॥ ശ്രീഃ ॥
5.61. അധ്യായഃ 061
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
ദുര്യോധനേന സഹേതുകം പാണ്ഡവാനാം ദേവൈഃ സാഹായ്യകരണപക്ഷപ്രതിക്ഷേപഃ ॥ 1 ॥ തഥാ ജലസ്തംഭനാദിസ്വസാമർഥ്യഭിധാനപൂർവകം സ്വേന പാണ്ഡവപരാജയകരണാഭിധാനം ॥ 2 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-61-0 (34128)
വൈശംപായന ഉവാച। 5-61-0x (3580)
പിതുരേതദ്വചഃ ശ്രുത്വാ ധാർതരാഷ്ട്രോഽത്യമർഷണഃ।
ആധായ വിപുലം ക്രോധം പുനരേവേദമബ്രവീത് ॥ 5-61-1 (34129)
അശക്യാ ദേവസചിവാഃ പാർഥാഃ സ്യുരിതി യദ്ഭവാൻ।
മന്യതേ തദ്ഭയം വ്യേതു ഭവതോ രാജസത്തമ ॥ 5-61-2 (34130)
അകാമദ്വേഷസംയോഗാല്ലോഭദ്രോഹാച്ച ഭാരത ।
ഉപേക്ഷയാ ച ഭാവാനാം ദേവാ ദേവത്വമാപ്നുവൻ ॥ 5-61-3 (34131)
ഇതി ദ്വൈപായേനോ വ്യാസോ നാരദശ്ച മഹാതപാഃ ।
ജാമദഗ്ന്യശ്ച രാമോ നഃ കഥാമകഥയത്പുരാ ॥ 5-61-4 (34132)
നൈവ മാനുഷവദ്ദേവാഃ പ്രവർതന്തേ കദാചന ।
കാമാത്ക്രോധാത്തഥാ ലോഭാദ്ദ്വേഷാച്ച ഭരതർഷഭ ॥ 5-61-5 (34133)
യദാ ഹ്യഗ്നിശ്ച വായുശ്ച ധർമ ഇന്ദ്രോഽശ്വിനാവപി।
കാമയോഗാത്പ്രവർതേരന്ന പാർഥാ ദുഃഖമാപ്നുയുഃ ॥ 5-61-6 (34134)
തസ്മാന്ന ഭവതാ ചിന്താ കാര്യൈഷാ സ്യാത്കഥഞ്ചന ।
ദൈവേഷ്വപേക്ഷകാ ഹ്യേതേ ശശ്വദ്ഭാവേഷു ഭാരത ॥ 5-61-7 (34135)
അഥ ചേത്കാമസംയോഗാദ്ദ്വേഷോ ലോഭശ്ച ലക്ഷ്യതേ।
ദേവേഷു ദൈവപ്രാമാണ്യാന്നൈഷാം തദ്വിക്രമിഷ്യതി ॥ 5-61-8 (34136)
മയാഽഭിമന്ത്രതഃ ശശ്വഞ്ജാതവേദാഃ പ്രശാംയതി।
ദിധക്ഷുഃ സകലാംʼല്ലോകാൻപരിക്ഷിപ്യ സമന്തതഃ ॥ 5-61-9 (34137)
യദ്വാ പരമകം തേജോ യേന യുക്താ ദിവൌകസഃ।
മമാപ്യനുപമം ഭൂയോ ദേവേഭ്യോ വിദ്ധി ഭാരത ॥ 5-61-10 (34138)
വിദീര്യമാണാം വസുധാം ഗിരീണാം ശിഖരാണി ച।
ലോകസ്യ പശ്യതോ രാജൻസ്ഥാപയാംയഭിമന്ത്രണാത് ॥ 5-61-11 (34139)
ചേതനാചേതനസ്യാസ്യ ജംഗമസ്ഥാവരസ്യ ച।
വിനാശായ സമുത്പന്നമഹം ഘോരം മഹാസ്വനം ॥ 5-61-12 (34140)
അശ്മവർഷം ച വായും ച ശമയാമീഹ നിത്യശഃ ।
ജഗതഃ പശ്യതോഽഭീക്ഷ്ണം ഭൂതാനാമനുകംപയാ ॥ 5-61-13 (34141)
സ്തംഭിതാസ്വപ്സു ഗച്ഛന്തി മയാ രഥപദാതയഃ।
ദേവാസുരാണാം ഭാവാനാമഹമേകഃ പ്രവർതിതാ ॥ 5-61-14 (34142)
അക്ഷൌഹിണീഭിര്യാന്ദേശാന്യാമി കാര്യേണ കേനചിത് ।
തത്രാപോ മേ പ്രവർതന്തേ യത്ര യത്രാഭികാമയേ ॥ 5-61-15 (34143)
ഭയാനകാനി വിഷയേ വ്യാലാദീനി ന സന്തി മേ ।
മന്ത്രഗുപ്താനി ഭൂതാനി ന ഹിംസന്തി യങ്കരാഃ ॥ 5-61-16 (34144)
നികാമവർഷീ പർജന്യോ രാജന്വിഷയവാസിനാം।
ധർമിഷ്ഠാശ്ച പ്രജാഃ സർവാ ഈതയശ്ച ന സന്തി മേ ॥ 5-61-17 (34145)
അശ്വിനാവഥ വായ്വഗ്നീ മരുദ്ഭിഃ സഹ വൃത്രഹാ।
ധർമശ്ചൈവ മയാ ദ്വിഷ്ടാന്നോത്സഹന്തേഽഭിരക്ഷിതും ॥ 5-61-18 (34146)
യദി ഹ്യേതേ സമർഥാഃ സ്യുർമദ്ദ്വിഷസ്ത്രാതുമഞ്ജസാ।
ന സ്മ ത്രയോദശ സമാഃ പാർഥാ ദുഃഖഭവാപ്നുയുഃ ॥ 5-61-19 (34147)
നൈവ ദേവാ ന ഗന്ധർവാ നാസുരാ ന ച രാക്ഷസാഃ।
ശക്താസ്ത്രാതും മയാ ദ്വിഷ്ടം സത്യമേതദ്ബ്രവീമി തേ ॥ 5-61-20 (34148)
ദയഭിധ്യാംയഹം ശശ്വച്ഛുഭം വാ യദി വാഽശുഭം ।
നൈതദ്വിപന്നപൂർവം മേ മിത്രേഷ്വരിഷു ചോഭയോഃ ॥ 5-61-21 (34149)
ഭവിഷ്യതീദമിതി വാ യദ്ബ്രവീമി പരന്തപ ।
നാന്യഥാ ഭൂതപൂർവം ച സത്യവാഗിതി മാം വിദുഃ ॥ 5-61-22 (34150)
ലോകസാക്ഷികമേതൻമേ മാഹാത്ംയം ദിക്ഷു വിശ്രുതം ।
ആശ്വാസനാർഥം ഭവതഃ പ്രോക്തം ന ശ്ലാഘയാ നൃപ ॥ 5-61-23 (34151)
ന ഹ്യഹം ശ്ലാഘനോ രാജൻഭൂതപൂർവഃ കദാചന ।
അസദാചരിതം ഹ്യേതദ്യദാത്മാനം പ്രശംസതി ॥ 5-61-24 (34152)
പാണ്ഡവാംശ്ചൈവ മത്സ്യാംശ്ച പാഞ്ചാലാൻകേകയൈഃ സഹ ।
സാത്യകിം വാസുദേവം ച ശ്രോതാസി വിജിതാൻമയാ ॥ 5-61-25 (34153)
സരിതഃ സാഗരം പ്രാപ്യ യഥാ നശ്യന്തി സർവശഃ ।
തഥൈവ തേ വിനങ്ക്ഷ്യന്തി മാമാസാദ്യ സഹാന്വയാഃ ॥ 5-61-26 (34154)
പരാ ബുദ്ധിഃ പരം തേജോ വീര്യം ച പരമം മമ।
പരാ വിദ്യാ പരോ യോഗോ മമ തേഭ്യോ വിശിഷ്യതേ॥ 5-61-27 (34155)
പിതാമഹശ്ച ദ്രോണശ്ച കൃപഃ ശല്യഃ ശലസ്തഥാ।
അസ്ത്രേഷു യത്പ്രജാനന്തി സർവം തൻമയി വിദ്യതേ ॥ 5-61-28 (34156)
ഇത്യുക്തേ സഞ്ജയം ഭൂയഃ പര്യപൃച്ഛത ഭാരത ।
ജ്ഞാത്വാ യുയുത്സോഃ കാര്യാണി പ്രാപ്തകാലമരിന്ദമഃ ॥ ॥ 5-61-29 (34157)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി യാനസന്ധിപർവണി ഏകഷഷ്ടിതമോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-61-3 അകാമേതി കാമദ്വേഷയോരസംയോഗാത്। ലോഭദ്രോഹാത് ലോഭേ ദ്രോഹകരണാത്, ലോഭത്യാഗാദിത്യർഥഃ ॥ 5-61-7 ഏതേ ദേവാഃ ദൈവേഷു ഭാവേഷു ശമദമാദിഷു ശശ്വദപേക്ഷകാ ഉപക്ഷേമാണഃ നത്വാസുരേഷു കാമക്രോധാദിഷു ॥ 5-61-8 കാമാദിമതാ കൃതമപി നിഷ്ഫലം ഭവിഷ്യതീത്യർഥഃ ॥ 5-61-29 അഭിധ്യാമി ചിന്തയാമി ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 062
॥ ശ്രീഃ ॥
5.62. അധ്യായഃ 062
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
കർണേന ധൃതരാഷ്ട്രമനാദൃത്യ പാണ്ഡവഹനനപ്രതിജ്ഞാനം ॥ 1 ॥ തഥാ ഭീഷ്മാധിക്ഷിപ്തേന തേന യുദ്ധേ ഭീഷ്മശമനാവധി ശസ്ത്രന്യാസം പ്രതിജ്ഞായ സ്വഭവനഗമനം ॥ 2 ॥ ഭീഷ്മേണ പ്രത്യഹം അയുതയോധവധപ്രതിജ്ഞാ ॥ 3 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-62-0 (34158)
വൈശംപായന ഉവാച। 5-62-0x (3581)
തഥാ തു പൃച്ഛന്തമതീവ പാർഥം
വൈചിത്രവീര്യം തമചിന്തയിത്വാ।
ഉവാച കർണോ ധൃതരാഷ്ട്രപുത്രം
പ്രഹർഷയൻസംസദി കൌരവാണാം ॥ 5-62-1 (34159)
മിഥ്യാ പ്രതിജ്ഞായ മയാ യദസ്ത്രം
രാമാത്കൃതം ബ്രഹ്മമയം പുരസ്താത്।
വിജ്ഞായ തേനാസ്മി തദൈവമുക്ത-
സ്തേ നാന്തകാലേ പ്രതിഭാസ്യതീതി ॥ 5-62-2 (34160)
മഹാപരാധേ ഹ്യപി യന്ന തേന
മഹർഷിണാഽഹം ഗുരുണാ ച ശപ്തഃ ।
ശക്തഃ പ്രദഗ്ധും ഹ്യപി തിഗ്മതേജാഃ
സസാഗരാമപ്യവനിം മഹർഷിഃ ॥ 5-62-3 (34161)
പ്രസാദിതം ഹ്യസ്യ മയാ മനോഽഭൂ-
ച്ഛുശ്രൂഷയാ സ്വേന ച പൌരുഷേണ
തദസ്തി ചാസ്ത്രം മമ സാവശേഷം
തസ്മാത്സമർഥോഽസ്മി മമൈഷ ഭാരഃ॥ 5-62-4 (34162)
നിമേഷമാത്രാത്തമൃഷേഃ പ്രസാദ-
മവാപ്യ പാഞ്ചാലകരൂശമത്സ്യാൻ।
നിഹത്യ പാർഥാൻസഹ പുത്രപൌത്രൈ-
ർലോകാനഹം ശസ്ത്രജിതാൻപ്രപത്സ്യേ॥ 5-62-5 (34163)
പിതാമഹസ്തിഷ്ഠതു തേ സമീപേ
ദ്രോണശ്ച സർവേ ച നരേന്ദ്രമുഖ്യാഃ ।
ഋഷിപ്രസാദേന ബലേന ഗത്വാ
പാർഥാൻഹനിഷ്യാമി മമൈഷ ഭാരഃ ॥ 5-62-6 (34164)
ഏവം ബ്രുവന്തം തമുവാച ഭീഷ്മഃ
കിം കത്ഥസേ കാലപരീതബുദ്ധേ।
ന കർണ ജാനാസി യഥാ പ്രധാനേ
ഹതേ ഹതാഃ സ്യുർധൃതരാഷ്ട്രപുത്രാഃ ॥ 5-62-7 (34165)
യത്ഖാണ്ഡവം ദാഹയതാ കൃതം ഹി
കൃഷ്ണദ്വിതീയേന ധനഞ്ജയേന।
ശ്രുത്വൈവ തത്കർമ നിയന്തുമാത്മാ
യുക്തസ്ത്വയാ വൈ സഹബാന്ധവേന ॥ 5-62-8 (34166)
യാം ചാപി ശക്തിം ത്രിദശാധിപസ്തേ
ദദൌ മഹാത്മാ ഭഗവാൻമഹേന്ദ്രഃ।
ഭസ്മീകൃതാം താം സമരേ വിശീർണാം
ചക്രാഹതാം ദ്രക്ഷ്യസി കേശവേന ॥ 5-62-9 (34167)
യസ്തേ ശരഃ സർപമുഖോ വിഭാതി
സദാഽഗ്ര്യമാല്യൈർമഹിതഃ പ്രയത്നാത്।
സ പാണ്ഡുപുത്രാഭിഹതഃ ശരൌഘൈഃ
സഹ ത്വയാ യാസ്യതി കർണ നാശം ॥ 5-62-10 (34168)
ബാണസ്യ ഭൌമസ്യ ച കർണ ഹന്താ
കിരീടിനം രക്ഷതി വാസുദേവഃ ।
യസ്ത്വാദൃശാനാം ച വരീയസാം ച
ഹന്താ രിപൂണാം തുമുലേ പ്രഗാഢേ ॥ 5-62-11 (34169)
കർണ ഉവാച। 5-62-12x (3582)
അസംശയം വൃഷ്ണിപതിര്യഥോക്ത-
സ്തഥാ ച ഭൂയാംശ്ച തതോ മഹാത്മാ।
അഹം യദുക്തഃ പരുഷം തു കിഞ്ചി-
ത്പിതാമഹസ്തസ്യ ഫലം ശൃണോതു ॥ 5-62-12 (34170)
ന്യസ്യാമി ശസ്ത്രാണി ന ജാതു സംഖ്യേ
പിതാമഹോ ദ്രക്ഷ്യതി മാം സഭായാം।
ത്വയി പ്രശാന്തേ തു മമ പ്രഭാവം
ദ്രക്ഷ്യന്തി സർവേ ഭുവി ഭൂമിപാലാഃ ॥ 5-62-13 (34171)
വൈശംപായന ഉവാച। 5-62-14x (3583)
ഇത്യേവമുക്ത്വാ സ മഹാധനുഷ്മാൻ
ഹിത്വാ സഭാം സ്വം ഭവനം ജഗാമ ।
ഭീഷ്മസ്തു ദുര്യോധനമേവ രാജൻ
മധ്യേ കുരൂണാം പ്രഹസന്നുവാച ॥ 5-62-14 (34172)
സത്യപ്രതിജ്ഞഃ കില സൂതപുത്ര-
സ്തഥാ കസ ഭാരം വിഷഹേത കസ്മാത്।
വ്യൂഹം പ്രതിവ്യൂഹ്യ ശിരാംസി ഭിത്ത്വാ
ലോകക്ഷയം പശ്യത ഭീമസേനാത് ॥ 5-62-15 (34173)
ആവന്ത്യകാലിംഗജയദ്രഥേഷു
ചേദിധ്വജേ തിഷ്ഠതി ബാഹ്ലികേ ച।
അഹം ഹനിഷ്യാമി സദാ പരേഷാം
സഹസ്രശശ്ചായുതശശ്ച യോധാൻ ॥ 5-62-16 (34174)
യദൈവ രാമേ ഭഗവത്യനിന്ദ്യേ
ബ്രഹ്മബ്രുവാണഃ കൃതവാംസ്തദസ്ത്രം।
തദൈവ ധർമശ്ച തഷശ്ച നഷ്ടം
വൈകർതനസ്യാധമപൂരുഷസ്യ ॥ 5-62-17 (34175)
വൈശംപായന ഉവാച। 5-62-18x (3584)
തഥോക്തവാക്യേ നൃപതീന്ദ്ര ഭീഷ്മേ
നിക്ഷിപ്യ ശസ്ത്രാണി ഗതേ ച കർണേ।
വൈചിത്രവീര്യസ്യ സുതോഽൽപബുദ്ധി-
ർദുര്യോധനഃ ശാന്തനവം ബഭാഷേ ॥ ॥ 5-62-18 (34176)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി യാനസന്ധിപർവണി ദ്വിഷഷ്ടിതമോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-62-1 തഥേതി പാർഥം പൃച്ഛന്തം വൈചിത്രവീര്യം അചിന്തയിത്വേതി സംബന്ധഃ ॥ 5-62-4 സാവശേഷം മമ ആയുരസ്തി। അതോഽന്തകാലസ്യാനുപസ്ഥിതത്വാത്തദസ്ത്രം മമാസ്തീതി അഹം സമർഥോഽസ്മി അർജുനം ജേതുമിത്യർഥഃ ॥ 5-62-5 പ്രപത്സ്യേ പ്രാപയിഷ്യേ ॥ 5-62-7 പ്രധാനേ ത്വയി ഹതേ സതി സർവേ ഹതാഃ സ്യുരത ആത്മാനം ഗോപായേത്യുപഹാസഃ ॥ 5-62-17 ബ്രഹ്മബ്രുവാണഃ ബ്രാഹ്മണോഽഹമിതി വദൻ ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 063
॥ ശ്രീഃ ॥
5.63. അധ്യായഃ 063
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
ദുര്യോധനേന ഭീഷ്മാഭിമതപാണ്ഡവജയപക്ഷപ്രതിക്ഷേപഃ ॥ 1 ॥ തഥാ ഭീഷ്മാദിനൈരപേക്ഷ്യേണ കർണാദുശ്ശാസനസംഗതേന ആത്മനൈവ പാൺ·ഡവനിധനപ്രതിജ്ഞാ ॥ 2 ॥ വിദുരേണ ദമപ്രശംസനം ॥ 3 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-63-0 (34177)
ദുര്യോധന ഉവാച। 5-63-0x (3585)
സദൃശാനാം മനുഷ്യേഷു സർവേഷാം തുല്യജൻമനാം।
കഥമേകാന്തതസ്തേഷാം പാർഥാനാം മന്യസേ ജയം ॥ 5-63-1 (34178)
വയം ച തേഽപി തുല്യാ വൈ വീര്യേണ ച പരാക്രമൈഃ ।
സമേന വയസാ ചൈവ പ്രാതിഭേന ശ്രുതേന ച ॥ 5-63-2 (34179)
അസ്ത്രേണ യോധയുഗ്യാ ച ശീഘ്രത്വേ കൌശലേ തഥാ।
സർവേ സ്മ സമജാതീയാഃ സർവേ മാനുഷയോനയഃ ॥ 5-63-3 (34180)
പിതാമഹ വിജാനീഷേ പാർഥേഷു വിജയം കഥം।
നാഹം ഭവതി ന ദ്രോണേ ന കൃപേ ന ച ബാഹ്ലികേ ॥ 5-63-4 (34181)
അന്യേഷു ച നരേന്ദ്രേഷു പരാക്രംയ സമാരഭേ।
അഹം വൈകർതനഃ കർണോ ഭ്രാതാ ദുഃശാസനശ്ച മേ ॥ 5-63-5 (34182)
പാണ്ഡവാൻസമരേ പഞ്ച ഹനിഷ്യാമഃ ശിതൈഃ ശരൈഃ ।
തതോ രാജൻമഹായജ്ഞൈർവിവിധൈർഭൂരിദക്ഷിണൈഃ ॥ 5-63-6 (34183)
ബ്രാഹ്മണാംസ്തർപയിഷ്യാമി ഗോഭിരശ്വൈർധനേന ച ।
യദാ പരികരിഷ്യന്തി ഐണേയാനിവ തന്തുനാ ।
അതരിത്രാനിവ ജലേ ബാഹുഭിർമാമകാ രണേ ॥ 5-63-7 (34184)
പശ്യന്തസ്തേ പരാംസ്തത്ര രഥനാഗസമാകുലാൻ।
തദാ ദർപം വിമോക്ഷ്യന്തി പാണ്ഡവാഃ സ ച കേശവഃ ॥ 5-63-8 (34185)
`സുഖാന്യവാപ്യ സഹിതാഃ കൃത്വാ കർമ സുദുസ്തരം।
വിസ്രബ്ധാസ്തു ഭവിഷ്യാമഃ പ്രാപ്തേ കാലേ ഗതജ്വരാഃ ॥ 5-63-9 (34186)
വൈശംപായന ഉവാച। 5-63-10x (3586)
അഥാബ്രവീൻമഹാരാജോ ധൃതരാഷ്ട്രഃ സുദുർമനാഃ ।
വിദുരം വിദുഷാം ശ്രേഷ്ഠം സർവപാർഥിവസംനിധൌ ॥ 5-63-10 (34187)
ധൃതരാഷ്ട്ര ഉവാച। 5-63-11x (3587)
മോഹിതോ മൃത്യുപാശേന കാലസ്യ വശമാഗതഃ।
താത കർണേന സഹിതഃ പുത്രോ ദുര്യോധനോ മമ ॥' 5-63-11 (34188)
വിദുര ഉവാച। 5-63-12x (3588)
ഇഹ നിഃശ്രേയസം പ്രാഹുർവൃദ്ധാ നിശ്ചിതദർശിനഃ ।
ബ്രാഹ്മണസ്യ വിശേഷേണ ദമോ ധർമഃ സനാതനഃ ॥ 5-63-12 (34189)
തസ്യ ദാനം ക്ഷമാ സിദ്ധിര്യഥാവദുപപദ്യതേ ।
ദമോ ദാനം തപോ ജ്ഞാനമധീതം ചാനുവർതതേ ॥ 5-63-13 (34190)
ദമസ്തേജോ വർധയതി പവിത്രം ദമ ഉത്തമം ।
വിപാപ്മാ വൃദ്ധതേജാസ്തു പുരുഷോ വിന്ദതേ മഹത് ॥ 5-63-14 (34191)
ക്രവ്യാദ്ഭ്യ ഇവ ഭൂതാനാമദാന്തേഭ്യഃ സദാ ഭയം ।
യേഷാം ച പ്രതിഷേധാർഥം ക്ഷത്രം സൃഷ്ടം സ്വയംഭുവാ ॥ 5-63-15 (34192)
ആശ്രമേഷു ചതുർഷ്വാഹുർദമമേവോത്തമം വ്രതം।
തസ്യ ലിംഗം പ്രവക്ഷ്യാമി യേഷാം സമുദയോ ദമഃ ॥ 5-63-16 (34193)
ക്ഷമാ ധൃതിരഹിംസാ ച സമതാ സത്യമാർജവം ।
ഇന്ദ്രിയാഭിജയോ ധൈര്യം മാർദവം ഹ്രീരചാപലം ॥ 5-63-17 (34194)
അകാർപണ്യമസംരംഭഃ സന്തോഷം ശ്രദ്ദധാനതാ ।
ഏതാനി യസ്യ രാജേന്ദ്ര സ ദാന്തഃ പുരുഷഃ സ്മൃതഃ ॥ 5-63-18 (34195)
കാമോ ലോഭശ്ച ദർപശ്ച മന്യുർനിദ്രാ വികത്ഥനം।
മാന ഈർഷ്യാം ച ശോകശ്ച നൈതദ്ദാന്തോ നിഷേവതേ।
അജിഹ്മമശഠം ശുദ്ധമേതദ്ദാന്തസ്യ ലക്ഷണം ॥ 5-63-19 (34196)
അലോലുപസ്തഥാഽൽപേപ്സുഃ കാമാനാമവിചിന്തിതാ ।
സമുദ്രകൽപഃ പരുഷഃ സ ദാന്തഃ പരികീർതിതഃ ॥ 5-63-20 (34197)
സുവൃത്തഃ ശീലസംപന്നഃ പ്രസന്നാത്മാഽത്മവിദ്ബുധഃ ।
പ്രാപ്യേഹ ലോകേ സംമാനം സുഗതിം പ്രേത്യ ഗച്ഛതി ॥ 5-63-21 (34198)
അഭയം യസ്യ ഭൂതേഭ്യഃ സർവേഷാമഭയം യതഃ।
സ വൈ പരിണതപ്രജ്ഞഃ പ്രഖ്യാതോ മനുജോത്തമഃ ॥ 5-63-22 (34199)
സർവഭൂതഹിതോ മൈത്രസ്തസ്മാന്നോദ്വിജതേ ജനഃ।
സമുദ്ര ഇവ ഗംഭീരഃ പ്രജ്ഞാതൃപ്തഃ പ്രശാംയതി ॥ 5-63-23 (34200)
കർമണാഽചരിതം പൂർവം സദ്ഭിരാചരിതം ച യത്।
തദേവാസ്ഥായ മോദന്തേ ദാന്താഃ ശമപരായണാഃ ॥ 5-63-24 (34201)
നൈഷ്കർംയം വാ സമാസ്ഥായ ജ്ഞാനതൃപ്തോ ജിതേന്ദ്രിയഃ।
കാലാകാങ്ക്ഷീ ചരംʼല്ലോകേ ബ്രഹ്മഭൂയായ കൽപതേ ॥ 5-63-25 (34202)
ശകുനീനാമിവാകാശേ പദം നൈവോപലഭ്യതേ।
ഏവം പ്രജ്ഞാനതൃപ്തസ്യ മുനേർവർത്മ ന ദൃശ്യതേ ॥ 5-63-26 (34203)
ഉത്സൃജ്യൈവ ഗൃഹാന്യസ്തു മോക്ഷമേവാഭിമന്യതേ ।
ലോകാസ്തേജോമയാസ്തസ്യ കൽപന്തേ ശാശ്വതാ ദിവി ॥ ॥ 5-63-27 (34204)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി യാനസന്ധിപർവണി ത്രിഷഷ്ടിതമോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-63-2 പ്രാതിഭേന സമയസ്ഫൂർത്യാ ॥ 5-63-3 യോധയുഗ്യാ ശൂരസമൃദ്ധ്യാ ॥ 5-63-7 തരിത്രാ നൌരക്ഷകാഃ കർണധാരാദയഃ തദ്രഹിതാൻ തദ്വത് മാമകാസ്താൻ രണേ ബാഹുഭ്യാം പരിഹരിഷ്യന്തി ॥ 5-63-16 സമുദയഃ ഉദയഹേതു ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 064
॥ ശ്രീഃ ॥
5.64. അധ്യായഃ 064
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
വിദുരേണ ശകുനിദൃഷ്ടാന്തേന ജ്ഞാതിഭിർവിരോധസ്യാനർഥഹേതുത്വകഥനം ॥ 1 ॥ തഥാ കിരാതദൃഷ്ടാന്തപ്രദർശനേന അത്യാശായാ അനർഥഹേതുതാകഥനം ॥ 2 ॥ തഥാ യുദ്ധേ ജയപരാജയയോരവ്യവസ്ഥിതത്വാഭിധാനം ॥ 3 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-64-0 (34205)
വിദുര ഉവാച। 5-64-0x (3589)
ശകുനീനാമിഹാർഥായ പാശം ഭൂമാവയോജയത്।
കശ്ചിച്ഛാകുനികസ്താത പൂർവേഷാമിതി ശുശ്രും ॥ 5-64-1 (34206)
തസ്മിംസ്തൌ ശകുനൌ ബദ്ധൌ യുഗപത്സഹചാരിണൌ।
താവുപാദായ തം പാശം ജഗ്മതുഃ ഖചരാവുഭൌ ॥ 5-64-2 (34207)
തൌ വിഹായസമാക്രാന്തൌ ദൃഷ്ട്വാ ശാകുനികസ്തദാ ।
അന്വധാവദനിർവിണ്ണോ യേന യേന സ്മ ഗച്ഛതഃ ॥ 5-64-3 (34208)
തഥാ തമനുധാവന്തമൃഗയും ശകുനാർഥിനം ।
ആശ്രമസ്ഥോ മുനിഃ കശ്ചിദ്ദദർശാഥ കൃതാഹ്നികഃ ॥ 5-64-4 (34209)
താവന്തരിക്ഷഗൌ ശീഘ്രമനുയാന്തം മഹീചരം।
ശ്ലോകേനാനേന കൌരവ്യ പപ്ച്ഛ സ മുനിസ്തദാ ॥ 5-64-5 (34210)
വിചിത്രമിദമാശ്ചര്യം മൃഗഹൻപ്രതിഭാതി മേ।
പ്ലവമാനൌ ഹി ഖചരൌ പദാതിരനുധാവസി ॥ 5-64-6 (34211)
ശാകുനിക ഉവാച। 5-64-7x (3590)
പാശമേകമുഭാവേതൌ സഹിതൌ ഹരതോ മമ।
യത്ര വൈ വിവദിഷ്യേതേ തത്ര മേ വശമേഷ്യതഃ ॥ 5-64-7 (34212)
വിദുര ഉവാച। 5-64-8x (3591)
തൌ വിവാദമനുപ്രാപ്തൌ ശകുനൌ മൃത്യുസന്ധിതൌ।
വിഗൃഹ്യ ച സ്രുദുർബുദ്ധീ പൃഥിവ്യാം സംനിപേതതുഃ ॥ 5-64-8 (34213)
തൌ യുധ്യമാനൌ സംരബ്ധൌ മൃത്യുപാശവശാനുഗൌ ।
ഉപസൃത്യ പ്രമത്തൌ തൌ ജഗ്രാഹ മൃഗഹാ തദാ ॥ 5-64-9 (34214)
ഏവം യേ ജ്ഞാതയോഽർഥേഷു മിഥോ ഗച്ഛന്തി വിഗ്രഹം।
തേ മൃത്യുവശമായാന്തി ശകുനാവിവ വിഗ്രഹാത് ॥ 5-64-10 (34215)
സംഭോജനം സങ്കഥനം സംപ്രശ്നോഽഥ സമാഗമഃ ।
ഏതാനി ജ്ഞാതികാര്യാണി ന വിരോധഃ കദാചന ॥ 5-64-11 (34216)
യേ സ്മ കാലേ സുമനസഃ സർവേ വൃദ്ധാനുപാസതേ।
സിംഹഗുപ്തമിവാരണ്യമപ്രധൃഷ്യാ ഭവന്തി തേ॥ 5-64-12 (34217)
യേഽർഥം സന്തതമാസാദ്യ ദീനാ ഇവ സമാസതേ।
ശ്രിയം തേ സംപ്രയച്ഛന്തി ദ്വിഷദ്ഭ്യോ ഭരതർഷഭ ॥ 5-64-13 (34218)
ധൂമായന്തേ വ്യപേതാനി ജ്വലന്തി സഹിതാനി ച।
ധൃതരാഷ്ട്രോൽമുകാനീവ ജ്ഞാതയോ ഭരതർഷഭ ॥ 5-64-14 (34219)
ഇദമന്യത്പ്രവക്ഷ്യാമി യഥാ ദൃഷ്ടം ഗിരൌ മയാ।
ശ്രുത്വാ തദപി കൌരവ്യ യഥാ ശ്രേയസ്തഥാ കുരു ॥ 5-64-15 (34220)
വയം കിരാതൈഃ സഹിതാ ഗച്ഛാമോ ഗിരിമുത്തരം ।
ബ്രാഹ്മണൈർദേവകൽപൈശ്ച വിദ്യാജംഭകവാർതികൈഃ ॥ 5-64-16 (34221)
കുഞ്ചഭൂതം ഗിരിം സർവമഭിതോ ഗന്ധമാദനം।
ദീപ്യമാനൌഷധിഗണം സിദ്ധഗന്ധർവസേവിതം ॥ 5-64-17 (34222)
തത്രാപശ്യാമ വൈ സർവേ മധു പീതകമാക്ഷികം।
മരുപ്രപാതേ വിഷമേ നിവിഷ്ടം കുംഭസംമിതം ॥ 5-64-18 (34223)
ആശീവിഷൈ രക്ഷ്യമാണം കുബേരദയിതം ഭൃശം।
യത്പ്രാപ്യ പുരുഷോ മർത്യോഽപ്യമരത്വം നിയച്ഛതി ॥ 5-64-19 (34224)
അചക്ഷുർലഭതേ ചക്ഷുർവൃദ്ധോ ഭവതി വൈ യുവാ।
ഇതി തേ കഥയന്തിസ്മ ബ്രാഹ്മണാ ജംഭസാധകാഃ ॥ 5-64-20 (34225)
തതഃ കിരാതാസ്തദ്ദൃഷ്ട്വാ പ്രാർഥയന്തോ മഹീപതേ।
വിനേശുർവിഷമേ തസ്മിൻസസർപേ ഗിരിഗഹ്വരേ ॥ 5-64-21 (34226)
തഥൈവ തവ പുത്രോഽയം പൃഥിവീമേക ഇച്ഛതി।
മധു പശ്യതി സംമോഹാത്പ്രപാതം നാനുപശ്യതി ॥ 5-64-22 (34227)
ദുര്യോധനോ യോദ്ധുമനാഃ സമരേ സവ്യസാചിനാ।
ന ച പശ്യാമി തേജോസ്യ വിക്രമം വാ തഥാവിധം ॥ 5-64-23 (34228)
ഏകേന രഥമാസ്ഥായ പൃഥിവീ യേന നിർജിതാ ।
ഭീഷ്മദ്രോണപ്രഭൃതയഃ സന്ത്രസ്താഃ സാധുയായിനഃ ॥ 5-64-24 (34229)
വിരാടനഗരേ ഭഗ്നാഃ കിം തത്ര തവ ദൃശ്യതാം ।
പ്രതീക്ഷമാണോ യോ വീരഃ ക്ഷമതേ വീക്ഷിതം തവ ॥ 5-64-25 (34230)
ദ്രുപദോ മത്സ്യരാജശ്ച സങ്കുദ്ധശ്ച ധനഞ്ജയഃ ।
ന ശേഷയേയുഃ സമരേ വായുയുക്താ ഇവാഗ്നയഃ ॥ 5-64-26 (34231)
അങ്കേ കുരുഷ്വ രാജാനം ധൃതരാഷ്ട്ര യുധിഷ്ഠിരം।
യുധ്യതോർഹി ദ്വയോര്യുദ്ധേ നൈകാന്തേന ഭവേഞ്ജയഃ ॥ ॥ 5-64-27 (34232)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി യാനസന്ധിപർവണി ചതുഃഷഷ്ടിതമോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-64-16 വിദ്യാജംഭകവാർതികാഃ । വിദ്യാ മന്ത്രയന്ത്രാദിരൂപാ। ജംഭക ഔഷധസാധനാനി തദ്വാർതാപ്രിയാഃ ॥ 5-64-17 കുഞ്ജഭൂതം സർവതോ ലതാഭിഃ പരിവൃതം ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 065
॥ ശ്രീഃ ॥
5.65. അധ്യായഃ 065
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
ധൃതരാഷ്ട്രേണ ദുര്യോധനംപ്രതി അർജുനസ്യ ശ്രീകൃഷ്ണപരമപ്രേമാസ്പദതയാ ദുർജയത്വഭിധാനപൂർവകം പാണ്ഡവൈഃ സഹ സന്ധിവിധാനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-65-0 (34233)
ധൃതരാഷ്ട്ര ഉവാച। 5-65-0x (3592)
ദുര്യോധന വിജാനീഹി യത്ത്വാം വക്ഷ്യാമി പുത്രക।
ഉത്പഥം മന്യസേ മാർഗമനഭിജ്ഞ ഇവാധ്വഗഃ ॥ 5-65-1 (34234)
പഞ്ചാനാം പാണ്ഡുപുത്രാണാം യത്തേജഃ പ്രജിഹീർഷസി।
പഞ്ചാനാമിവ ഭൂതാനാം മഹതാം ലോകധാരിണാം ॥ 5-65-2 (34235)
യുധിഷ്ഠിരം ഹി കൌന്തേയം പരം ധർമമിഹാസ്ഥിതം।
പരാം ഗതിമസംപ്രേത്യ ന ത്വം ജേതുമിഹാർഹസി ॥ 5-65-3 (34236)
ഭീമസേനം ച കൌന്തേയം യസ്യ നാസ്തി സമോ ബലേ।
രണാന്തകം തർജയസേ മഹാവാതമിവ ദ്രുമഃ ॥ 5-65-4 (34237)
സർവശസ്ത്രഭൃതാം ശ്രേഷ്ഠം മേരും സിഖരിണാമിവ।
യുധി ഗാണ്ഡിവധന്വാനം കോ നു യുധ്യേത ബുദ്ധിമാൻ ॥ 5-65-5 (34238)
ധൃഷ്ടദ്യുംനശ്ച പാഞ്ചാല്യഃ കമിവാദ്യ ന ശാതയേത്।
ശത്രുമധ്യേ ശരാൻമുഞ്ചന്ദേവരാഡശനീമിവ ॥ 5-65-6 (34239)
സാത്യകിശ്ചാപി ദുർധർഷഃ സംമതോഽന്ധകവൃഷ്ണിഷു।
ധ്വംസയിഷ്യതി തേ സേനാം പാണ്ഡവേയഹിതേ രതഃ ॥ 5-65-7 (34240)
യഃ പുനഃ പ്രതിമാനേന ത്രീല്ലോകാനതിരിച്യതേ ।
തം കൃഷ്ണം പുണ്ഡരീകാക്ഷം കോ നു യുദ്ധ്യേത ബുദ്ധിമാൻ ॥ 5-65-8 (34241)
ഏകതോ ഹ്യസ്യ ദാരാശ്ച ജ്ഞാതയശ്ച സബാന്ധവാഃ।
ആത്മാ ച പൃഥിവീ ചേയമേകതശ്ച ധനഞ്ജയഃ ॥ 5-65-9 (34242)
വാസുദേവോഽപി ദുർധർഷോ യതാത്മാ യത്ര പാണ്ഡവഃ ।
അവിഷഹ്യം പൃഥിവ്യാപി തദ്ബലം യത്ര കേശവഃ ॥ 5-65-10 (34243)
തിഷ്ഠ താത സതാം വാക്യേ സുഹൃദാമർഥവാദിനാം।
വൃദ്ധം ശാന്തനവം ഭീഷ്മം തിതിക്ഷസ്വ പിതാമഹം ॥ 5-65-11 (34244)
മാം ച ബ്രുവാണം ശുശ്രൂഷ കുരൂണാമർഥദർശിനം ।
ദ്രോണം കൃപം വികർണം ച മഹാരാജം ച ബാഹ്ലികം ॥ 5-65-12 (34245)
ഏതേ ഹ്യപി യതൈവാഹം മന്തുമർഹസി താംസ്തഥാ।
സർവേ ധർമവിദോ ഹ്യേതേ തുല്യസ്നേഹാശ്ച ഭാരത ॥ 5-65-13 (34246)
യത്തദ്വിരാടനഗരേ സഹ ഭ്രാതൃഭിരഗ്രതഃ।
ഉത്സൃജ്യ ഗാഃ സുസന്ത്രസ്തം ബലം തേ സമശീര്യത ॥ 5-65-14 (34247)
യച്ചൈവ നഗരേ തസ്മിഞ്ശ്രൂയതേ മഹദദ്ഭുതം।
ഏകസ്യ ച ബഹൂനാം ച പര്യാപ്തം തന്നിദർശനം ॥ 5-65-15 (34248)
അർജുനസ്തത്തഥാകാർഷീത്കിം പുനഃ സർവ ഏവ തേ।
സ ഭ്രാതൄനഭിജാനീഹി വൃത്ത്യാ തം പ്രതിപാദയ ॥ ॥ 5-65-16 (34249)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി യാനസന്ധിപർവണി പഞ്ചഷഷ്ടിതമോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-65-1 ഉത്പഥം അമാർഗമേവ മാർഗം ത്വന്യസേ ॥ 5-65-6 ന ശാതയേത് ന ഛിന്ദ്യാത് ॥ 5-65-8 പ്രതിമാനേന തുല്യത്വേന ॥ 5-65-11 ഭീഷ്മം തിതിക്ഷസ്യ തദ്വാക്യം ഗൃഹാണേത്യർഥഃ ॥ 5-65-16 വൃത്ത്യാ രാജ്യാർധദാനേന പ്രതിപാദയ സംഭാവയ ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 066
॥ ശ്രീഃ ॥
5.66. അധ്യായഃ 066
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
ദുര്യോധനേന ധൃതരാഷ്ട്രവത്തനാനഭിനന്ദനേ രാജ്ഞാം നിർഗമനം ॥ 1 ॥ ധൃതരാഷ്ട്രേണ സ്വപരസേനയോഃ സാരാസാരകഥനചോദിതേന സഞ്ജയേന വ്യാസഗാന്ധാരീസന്നിധൌ കഥനകഥനം ॥ 2 । ശ്രീവ്യാസേന സഞ്ജയംപ്രതി ധൃതരാഷ്ട്രപ്രശ്നസ്യോത്തരദാനാഭ്യനുജ്ഞാനം ॥ 3 ।Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-66-0 (34250)
വൈശംപായാന ഉവാച। 5-66-0x (3593)
ദുര്യോധനേ ധാർതരാഷ്ട്രേ തദ്വചോ നാഭിനന്ദതി।
തൂഷ്ണീംഭൂതേഷു സർവേഷു സമുത്തസ്ഥുർനരർഷഭാഃ ॥ 5-66-1 (34251)
ഉത്ഥിതേഷു മഹാരാജ പൃഥിവ്യാം സർവരാജസു।
രഹിതേ സഞ്ജയം രാജാ പരിപ്രഷ്ടും പ്രചക്രമേ ॥ 5-66-2 (34252)
ആശംസമാനോ വിജയം തേഷാം പുത്രവശാനുഗഃ ।
ആത്മനശ്ച പരേഷാം ച പാണ്ഡവാനാം ച നിശ്ചയം ॥ 5-66-3 (34253)
ധൃതരാഷ്ട്ര ഉവാച। 5-66-4x (3594)
ഗാവൽഗണേ ബ്രൂഹി നഃ സാരഫൽഗു
സ്വേസനായം യാവദിഹാസ്തി കിഞ്ചിത്।
ത്വം പാണ്ഡവാനാം നിപുണം വേത്ഥ സർവം
കിമേഷാം ജ്യായഃ കിമു തേഷാം കനീയഃ ॥ 5-66-4 (34254)
ത്വമേതയോഃ സാരവിത്സർവദർശീ
ധർമാർഥയോർനിപുണോ നിശ്ചയജ്ഞഃ।
സ മേ പൃഷ്ടഃ സഞ്ജയ ബ്രൂഹി സർവം
യുധ്യമാനാഃ കതരേഽസ്മിന്ന സന്തി ॥ 5-66-5 (34255)
സഞ്ജയ ഉവാച। 5-66-6x (3595)
ന ത്വാം ബ്രൂയാം രഹിതേ ജാതു കിഞ്ചി-
ദസൂയാ ഹി ത്വാം പ്രവിശേത രാജൻ।
ആനയസ്വ പിതരം മഹാവ്രതം
ഗാന്ധാരീം ച മഹിഷീമാജമീഢ ॥ 5-66-6 (34256)
തോ തേഽസൂയാം വിനയേതാം നരേന്ദ്ര
ധർമജ്ഞൌ തൌ നിപുണൌ നിശ്ചയജ്ഞൌ ।
തയോസ്തു ത്വാം സന്നിധൌ തദ്വദേയം
കൃത്സ്നം മതം കേശവപാർഥയോര്യത് ॥ 5-66-7 (34257)
വൈശംപായന ഉവാച। 5-66-8x (3596)
ഇത്യുക്തേന ച ഗാന്ധാരീ വ്യാസശ്ചാത്രാജഗാമഹ।
ആനീതൌ വിദുരേണേഹ സഭാം ശീഘ്രം പ്രവേശിതൌ ॥ 5-66-8 (34258)
തതസ്തൻമതമാജ്ഞായ സഞ്ജയസ്യാത്മജസ്യ ച।
അഭ്യുപേത്യ മഹാപ്രാജ്ഞഃ കൃഷ്ണദ്വൈപായനോഽബ്രവീത് ॥ 5-66-9 (34259)
വ്യാസ ഉവാച। 5-66-10x (3597)
സംപൃച്ഛതേ ധൃതരാഷ്ട്രയ സഞ്ജയ
ആചക്ഷ്വ സർവം യാവദേഷോഽനുയുങ്ക്തേ।
സർവം യാവദ്വേത്ഥ തസ്മിന്യഥാവ-
ദ്യാഥാതഥ്യം വാസുദേവേഽർജുനേ ച ॥ ॥ 5-66-10 (34260)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതോ ഉദ്യോഗപർവണി യാനസന്ധിപർവണി ഷട്ഷഷ്ടിതമോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-66-3 പരേഷാം തടസ്ഥാനാം ॥ 5-66-5 യുധ്യമാനാ ന സന്തി ഉദാസീനാ ഇത്യർഥഃ ॥ 5-66-6 പിതരം വ്യാസം ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 067
॥ ശ്രീഃ ॥
5.67. അധ്യായഃ 067
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
സഞ്ജയേന ധൃതരാഷ്ട്രംപ്രതി സാരഭൂതാത്സർവസ്മാദപി ശ്രീകൃഷ്ണസ്യ സാരതരത്വകഥനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-67-0 (34261)
സഞ്ജയ ഉവാച। 5-67-0x (3598)
അർജുനോ വാസുദേവശ്ച ധന്വിനൌ പരമാർഥിതൌ।
കാമാദന്യത്ര സംഭൂതൌ സർവഭാവായ സംമിതൌ॥ 5-67-1 (34262)
വ്യാമാന്തരം സമാസ്ഥയ യഥാമുക്തം മനസ്വിനഃ ।
ചക്രം തദ്വാസുദേവസ്യ മായയാ വർതതേ വിഭോ॥ 5-67-2 (34263)
സാപഹ്നവം കൌരവേഷു പാണ്ഡവാനാം സുസംമതം।
സാരാസാരബലം ജ്ഞാതും തേജഃപുഞ്ജാവഭാസിതം ॥ 5-67-3 (34264)
നരകം ശംബരം ചൈവ കംസം ചൈദ്യം ച മാധവഃ।
ജിതവാൻഘോരസങ്കാശാൻക്രീഡന്നിവ മഹാബലഃ ॥ 5-67-4 (34265)
പൃഥിവീം ചാന്തരിക്ഷം ച ദ്യാം ചൈവ പുരുഷോത്തമഃ ।
മനസൈവ വിശിഷ്ടാത്മാ നയത്യാത്മവശം വശീ ॥ 5-67-5 (34266)
ഭൂയോ ഭൂയോ ഹി യദ്രാജൻപൃച്ഛസേ പാണ്ഡവാൻപ്രതി ।
സാരാസാരബലം ജ്ഞാതും തത്സമാസേന മേ ശൃണു ॥ 5-67-6 (34267)
ഏകതോ വാ ജഗത്കൃത്സ്നമേകതോ വാ ജനാർദനഃ।
സാരതോ ജഗതഃ കൃത്സ്നാദതിരിക്തോ ജനാർദനഃ ॥ 5-67-7 (34268)
ഭസ്മ കുര്യാഞ്ജഗദിദം മനസൈവ ജനാർദനഃ ।
ന തു കൃത്സ്നം ജഗച്ഛക്തം കിഞ്ചിത്കർതും ജനാർദനേ ॥ 5-67-8 (34269)
യതഃ സത്യം യതോ ധർമോ യതോ ഹ്രീരാർജവം യതഃ।
തതോ ഭവതി ഗോവിന്ദോ യതഃ കൃഷ്ണസ്തതോ ജയഃ ॥ 5-67-9 (34270)
പൃഥിവീം ചാന്തരിക്ഷം ച ദിവം ച പുരുഷോത്തമഃ।
വിചേഷ്ടയതി ഭൂതാത്മാ ക്രീഡന്നിവ ജനാർദനഃ ॥ 5-67-10 (34271)
സ കൃത്വാ പാണ്ഡവാൻസത്രം ലോകം സംമോഹയന്നിവ ।
അധർമനിരതാൻമൂഢാന്ദഗ്ധുമിച്ഛതി തേ സുതാൻ ॥ 5-67-11 (34272)
കാലചക്രം ജഗച്ചക്രം യുഗചക്രം ച കേശവഃ।
ആത്മയോഗേന ഭഗവാൻപരിവർതയതേഽനിശം ॥ 5-67-12 (34273)
കാലസ്യ ച ഹി മൃത്യോശ്ച ജംഗമസ്ഥാവരസ്യ ച ।
ഈഷ്ടേ ഹി ഭഗവാനേകഃ സത്യമേതദ്ബ്രവീമി തേ ॥ 5-67-13 (34274)
ഈശന്നപി മഹായോഗീ സർവസ്യ ജഗതോ ഹരിഃ।
കർമാണ്യാരഭതേ കർതും കീനാശ ഇവ ദുർബലഃ ॥ 5-67-14 (34275)
തേന വഞ്ചയതേ ലോകാൻമായായോഗേന കേശവഃ ।
യേ തമേവ പ്രപദ്യന്തേ ന തേ മുഹ്യന്തി മാനവാഃ ॥ ॥ 5-67-15 (34276)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി യാനസന്ധിപർവണി സപ്തഷഷ്ടിതമോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-67-2 വ്യാമാന്തരം പ്രസാരിതയോർഹസ്തയോര്യാവാന്വിസ്താരഃ പഞ്ചഹസ്തമിതഃ താവത് അന്തരം മധ്യപ്രമാണം യസ്യ തദ്വ്യാമാന്തരം। യഥാമുക്തം യഥാ യഥാരൂപം യാവത്പ്രമാണം ചിന്തിതം താവത്പ്രമാണം ഭൂത്വാ യത് മുക്തം ഭവതി। മായയാ ദുർലക്ഷ്യരൂപേണേത്യർഥഃ ॥ 5-67-3 സാപഹ്നവം സസംഹാരം। അത ഏവ പാണ്ഡവാനാം സുസംമതം ॥ 5-67-11 സത്രം വ്യാജം। സത്രമാച്ഛാദനേ യജ്ഞേ സദാദാനേ ച കൈതവേ ഇതി വിശ്വഃ ॥ 5-67-14 ഈസന്നപി ഈശാനോപി। കീനാശ കർഷകഃ ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 068
॥ ശ്രീഃ ॥
5.68. അധ്യായഃ 068
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
ഭഗവദ്വേദനസാധനം പൃഷ്ടേന സഞ്ജയേന ധൃതരാഷ്ട്രംപ്രതി തത്കഥനം ॥ 1 ॥ ശ്രീവ്യാസേന ധൃതരാഷ്ട്രംപ്രതി സഞ്ജയാദ്ഭഗദ്വേദനാഭ്യനുജ്ഞാ ॥ 2 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-68-0 (34277)
ധൃതരാഷ്ട്ര ഉവാച। 5-68-0x (3599)
കഥം ത്വം മാധവം വേത്ഥ സർവലോകമഹേശ്വരം।
കഥമേനം ന വേദാഹം തൻമമാചക്ഷ്വ സഞ്ജയ ॥ 5-68-1 (34278)
സഞ്ജയ ഉവാച। 5-68-2x (3600)
ശ്രൃണു രാജന്ന തേ വിദ്യാ മമ വിദ്യാ ന ഹീയതേ।
വിദ്യാഹീനസ്തമോധ്വസ്തോ നാഭിജാനാതി കേശവം ॥ 5-68-2 (34279)
വിദ്യയാ താത ജാനാമി ത്രിയുഗം മധുസൂദനം ।
കർതാരമകൃതം ദേവം ഭൂതാനാം പ്രഭവാപ്യയം ॥ 5-68-3 (34280)
ധൃതരാഷ്ട്ര ഉവാച। 5-68-4x (3601)
ഗാവൽഗണേഽത്ര കാ ഭക്തിര്യാ തേ നിത്യാ ജനാർദനേ।
യയാ ത്വമഭിജാനാസി ത്രിയുഗം മധുസൂദനം ॥ 5-68-4 (34281)
സഞ്ജയ ഉവാച। 5-68-5x (3602)
മായാം ന സേവേ ഭദ്രം തേ ന വൃഥാധർമമാചരേ।
ശുദ്ധഭാവം ഗതോ ഭക്ത്യാ ശാസ്ത്രദ്വേദ്മി ജനാർദനം ॥ 5-68-5 (34282)
ധൃതരാഷ്ട്ര ഉവാച। 5-68-6x (3603)
ദുര്യോധന ഹൃഷീകേശം പ്രപദ്യസ്വ ജനാർദനം।
ആപ്തോ നഃ സഞ്ജയസ്താത ശരണം ഗച്ഛ കേശവം ॥ 5-68-6 (34283)
ദുര്യോധന ഉവാച। 5-68-7x (3604)
ഭഗവാന്ദേവകീപുത്രോ ലോകാംശ്ചേന്നിഹനിഷ്യതി।
പ്രവദന്നർജുനേ സഖ്യം നാഹം ഗച്ഛേഽദ്യ കേശവം ॥ 5-68-7 (34284)
ധൃതരാഷ്ട്ര ഉവാച। 5-68-8x (3605)
അവാഗ്ഗാന്ധാരി പുത്രസ്തേ ഗച്ഛത്യേഷ സുദുർമതിഃ ।
ഈർഷുർദുരാത്മാ മാനീ ച ശ്രേയസാം വചനാതിഗഃ ॥ 5-68-8 (34285)
ഗാന്ധാര്യുവാച। 5-68-9x (3606)
ഐശ്വര്യകാമ ദുഷ്ടാത്മന്വൃദ്ധാനാം ശാസനാതിഗ।
ഐശ്വര്യജീതിതേ ഹിത്വാ പിതരം മാം ച ബാലിശ ॥ 5-68-9 (34286)
വർധയന്ദുർഹൃദാം പ്രീതിം മാം ച ശോകേന വർധയൻ ।
നിഹതോ ഭീമസേനേന സ്മർതാതി വചനം പിതുഃ ॥ 5-68-10 (34287)
വ്യാസ ഉവാച। 5-68-11x (3607)
പ്രിയോഽസി രാജൻകൃഷ്ണസ്യ ധൃതരാഷ്ട്ര നിബോധ മേ।
യസ്യ തേ സഞ്ജയോ ദൂതോ യസ്ത്വാം ശ്രേയസി യോക്ഷ്യതേ ॥ 5-68-11 (34288)
ജാനാത്യേഷ ഹൃഷീകേശം പുരാണം യച്ച വൈ പരം।
ശുശ്രൂഷമാണമൈകാഗ്ര്യം മോക്ഷ്യതേ മഹതോ ഭയാത് ॥ 5-68-12 (34289)
വൈചിത്രവീര്യ പുരുഷാഃ ക്രോധഹർഷസമാവൃതാഃ ।
സിതാ ബഹുവിധൈഃ പാശൈര്യേ ന തുഷ്ടാഃ സ്വകൈർധനൈഃ ॥ 5-68-13 (34290)
യമസ്യ വശമായാന്തി കാമമൂഢാഃ പുനഃ പുനഃ ।
അന്ധനേത്രാ യഥൈവാന്ധാ നീയമാനാഃ സ്വകർമഭിഃ ॥ 5-68-14 (34291)
ഏഷ ഏകായനഃ പന്ഥാ യേന യാന്തി മനീഷിണഃ ।
തം ദൃഷ്ട്വാ മൃത്യുമത്യേതി മഹാംസ്തത്ര ന സഞ്ജതി ॥ 5-68-15 (34292)
ധൃതരാഷ്ട്ര ഉവാച। 5-68-16x (3608)
അംഗ സഞ്ജയ മേ ശംസ പന്ഥാനമകുതോഭയം।
യേന ഗത്വാ ഹൃഷീകേശം പ്രാപ്നുയാം സിദ്ധിമുത്തമാം ॥ 5-68-16 (34293)
സഞ്ജയ ഉവാച। 5-68-17x (3609)
നാകൃതാത്മാ കൃതാത്മാനം ജാതു വിദ്യാഞ്ജനാർദനം ।
ആത്മനസ്തു ക്രിയോപായോ നാന്യത്രേന്ദ്രിയനിഗ്രഹാത് ॥ 5-68-17 (34294)
ഇന്ദ്രിയാണാമുദീർണാനാം കാമത്യാഗോഽപ്രമാദതഃ।
അപ്രമാദോഽവിഹിംസാ ച ജ്ഞാനയോനിരസംശയം ॥ 5-68-18 (34295)
ഇന്ദ്രിയാണാം യമേ യത്തോ ഭവ രാജന്നതന്ദ്രിതഃ ।
ബുദ്ധിശ്ച തേ മാ ച്യുവതു നിയച്ഛൈനാം യതസ്തതഃ ॥ 5-68-19 (34296)
ഏതജ്ജ്ഞാനം വിദുർവിപ്രാ ധ്രുവമിന്ദ്രിയധാരണം।
ഏതജ്ജ്ഞാനം ച പന്ഥാശ്ച യേന യാന്തി മനീഷിണഃ ॥ 5-68-20 (34297)
അപ്രാപ്യഃ കേശവോ രാജന്നിന്ദ്രിയൈരജിതൈർനൃഭിഃ।
ആഗമാധിഗമാദ്യോഗാദ്വശീ തത്ത്വേ പ്രസീദതി ॥ ॥ 5-68-21 (34298)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി യാനസന്ധിപർവണി അഷ്ടഷഷ്ടിതമോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-68-4 ഭക്തിഃ ആരാധ്യത്വേന ജ്ഞാനം ഏച്ച കീദൃശം ॥ 5-68-5 വൃഥാധർമം ഭഗവദർപണം വിനാ ന ചരാമി। ശുദ്ധഭാവം മനസഃ കാമക്രോധാദിരാഹിത്യേന നൈർമല്യം ॥ 5-68-12 ഐകാഗ്ര്യം ശുശ്രൂഷമാണം സേവമാനം ത്വാം മോക്ഷ്യതേ മോചയിഷ്യതി ॥ 5-68-13 സിതാഃ ബദ്ധാഃ । പാശൈഃ കാമാദിഭിഃ ॥ 5-68-14 അന്ധനേത്രാ അന്ധശ്ചാസൌ നേതാ ച തേന ॥ 5-68-17 ആത്മനഃ സ്വസ്യ ഇന്ദ്രിയനിഗ്രഹാദന്യത്ര ഇന്ദ്രിയനിഗ്രഹംവിനാ ക്രിയായാഗാദിരൂപാ ഉപായഃ പ്രാപ്ത്യുപായോ നാസ്തി ॥ 5-68-21 യോഗാത് ചിത്തവൃത്തിനിരോധാത്। വശീ ഈശ്വരഃ। തത്ത്വേ സ്വയാഥാത്ംയേ വിഷയേ। പ്രസീദതി ജ്ഞാനദാനേന അനുഗൃഹ്ണാതി ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 069
॥ ശ്രീഃ ॥
5.69. അധ്യായഃ 069
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
സഞ്ജയേന ധൃതരാഷ്ട്രംപ്രതി വാസുദേവാദിഭഗവന്നാമനിർവചനം ॥ 1 ॥ തഥാ സന്ധ്യർഥം ശ്രീകൃഷ്ണാഗമനകഥനം ॥ 2 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-69-0 (34299)
ധൃതരാഷ്ട്ര ഉവാച। 5-69-0x (3610)
ഭൂയോ മേ പുണ്ഡരീകാക്ഷം സഞ്ജയാചക്ഷ്വ പൃച്ഛതഃ।
നാമകർമാർഥവിത്താത പ്രാപ്നുയാം പുരുഷോത്തമം ॥ 5-69-1 (34300)
സഞ്ജയ ഉവാച। 5-69-2x (3611)
ശ്രുതം മേ വാസുദേവസ്യ നാമനിർവചനം ശുഭം।
യാവത്തത്രാഭിജാനേഽഹമപ്രമേയോ ഹി കേശവഃ ॥ 5-69-2 (34301)
വസനാത്സർവഭൂതാനാം വസുത്വാദ്ദേവയോനിതഃ।
വാസുദേവസ്തതോ വേദ്യോ ബൃഹത്ത്വാദ്വിഷ്ണുരുച്യതേ ॥ 5-69-3 (34302)
മൌനാദ്ധ്യാനാച്ച യോഗാച്ച വിദ്ദി ഭാരത മാധവം।
സർവതത്ത്വലയാച്ചൈവ മധുഹാ മധുസൂദനഃ ॥ 5-69-4 (34303)
കൃഷിർഭൂവാചകഃ ശബ്ദോ ഗശ്ച നിർവൃതിവാചകഃ।
വിഷ്ണുസ്തദ്ഭാവയോഗാച്ച കൃഷ്ണോ ഭവതി സാത്വതഃ ॥ 5-69-5 (34304)
പുണ്ഡരീകം പരം ധാമ നിത്യമക്ഷയമവ്യയം ।
തദ്ഭാവാത്പുണ്ഡരീകാക്ഷോ ദസ്യുത്രാസാജ്ജാനാർദനഃ ॥ 5-69-6 (34305)
യതഃ സത്വം ന ച്യവതേ യച്ച യത്വാന്ന ഹീയതേ।
സാത്വതഃ സാത്വതസ്തസ്മാദാർഷഭാദ്വൃഷഭേക്ഷണഃ ॥ 5-69-7 (34306)
ന ജായതേ ജനിത്രാഽയമജസ്തസ്മാദനീകജിത് ।
ദേവാനാം സ്വപ്രകാശത്വാദ്ദമാദ്ദാമോദരോ വിഭുഃ ॥ 5-69-8 (34307)
ഹർഷാത്സുഖാത്സുഖൈശ്വര്യാദ്ധൃഷീകേശത്വമശ്രുതേ ।
ബാഹുഭ്യാം രോദസീ ബിഭ്രൻമഹാബാഹുരിതി സ്മൃതഃ ॥ 5-69-9 (34308)
അഘോ ന ക്ഷീയതേ ജാതു യസ്മാത്തസ്മാദധോക്ഷജഃ।
നരാണാമയനാച്ചാപി തതോ നാരായണഃ സ്മൃതഃ ॥ 5-69-10 (34309)
പൂരണാത്സദനാച്ചാപി തതോഽസൌപുരുഷോത്തമഃ।
അസതശ്ച സതശ്ചൈവ സർവസ്യ പ്രഭവാപ്യയാത്।
സർവസ്യ ച സദാ ജ്ഞാനാത്സർവമേതം പ്രചക്ഷതേ ॥ 5-69-11 (34310)
സത്യേ പ്രതിഷ്ഠിതഃ കൃഷ്ണഃ സത്യമത്ര പ്രതിഷ്ഠിതം।
സത്യാത്സത്യം തു ഗോവിന്ദസ്തസ്മാത്സത്യോപി നാമതഃ ॥ 5-69-12 (34311)
വിഷ്ണുർവിക്രമണാദ്ദേവോ ജയനാഞ്ജിഷ്ണുരുച്യതേ।
ശാശ്വതത്വാദനന്തശ്ച ഗോവിന്ദോ വേദനാദ്ഭവാം ॥ 5-69-13 (34312)
അതത്ത്വം കുരുതേ തത്ത്വം തേന മോഹയതേ പ്രജാഃ ॥ 5-69-14 (34313)
ഏവംവിധോ ധർമനിത്യോ ഭഗവാൻമധുസൂദനഃ ।
ആഗന്താ ഹി മഹാബാഹുരാനൃശംസ്യാർഥമച്യുതഃ ॥ ॥ 5-69-15 (34314)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി തയാനസന്ധിപർവണി ഊനസസ്തതിതമോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-69-2 യാവദഭിജാനേ താവത്। വദാമീതി ശേഷഃ। വസ്തുതസ്തു സഃ അപ്രമേയഃ ॥ 5-69-3 വസത്യസ്മിൻ ഭുവനമിതി വാസുഃ ദീർഘശ്ഛാന്ദസഃ । സ ചാസൌ ദേവശ്ച വാസുദേവഃ । ബൃഹത്ത്വാദ്വ്യാപകത്വാത് വേവേഷ്ടി വ്യാപ്നോതി സർവമിതി വിഷ്ണുഃ। വൃഷത്വാദിഷ്ണുരപച്യതേ ഇതി ഖo പാഠഃ। വൃഷത്വാത് അഭീഷ്ടസേന്നകത്വാത് ഇതി രത്നഗർഭഃ ॥ 5-69-4 മൌനം മുനേഃ കർമ മനനം। മൌനം ച ധ്യാനം ച താഭ്യാം വിഷയതയാ യുക്തോ മാധവഃ। സർവതത്തവാനി പൃഥിവ്യാദയോ വിഷയാഃ। തേച സുഖസാധനതയാ മധുശബ്ദേനോക്താഃ। തേഷാം ലയാത് സംഹർതൃത്വാത് മധുഹാ മധുസൂദനശ്ചേതി നാമദ്വയം ॥ 5-69-5 കൃഷിരിതിശബ്ദോ ഭൂവാചകഃ കൃഷ്യതേ സസ്യാർഥമിതി വ്യുത്പത്ത്യാ। ഭൂമിലോകസ്ഥാപ്രാണിസുഖസ്യ യോ ഭാവ ഉത്പാദനം തത്കർതൃത്വാത്കൃഷ്ണോ ഭവതി ॥ 5-69-6 പുണ്ഡരീകം ഹൃദയകമലം ധാമ വാസസ്ഥാനം തത്ര സന്നപി അക്ഷോ ന ക്ഷീയതേ ഹന്യതേ വേതി പുണ്ഡരീകാക്ഷഃ। തഥാച ശ്രുതിർനാച ജരയൈതജ്ജീര്യന്തി ന വധേനാസ്യ ഹന്യത ഇതി ഹൃത്പദ്മ। ദോഷൈർജരാനാശാദിഭിഃ പരമാത്മനോഽസ്പൃഷ്ടത്വമാഹ। ദസ്യുത്രാസാത് ജനം ദസ്യുജനം അർദയതി പീഡയതീതി ജനാർദന ഇത്യർഥഃ ॥ 5-69-7 സത്ത്വം ബലം। ആർഷം വേദസ്തേന ഭാതീത്യാർഷഭ ഔപനിഷദഃ പുരുഷഃ। ഉപനിഷദ്വേദ്യത്വാദ്യോഗാത് വൃഷഭേക്ഷണഃ। തഥാചായം യോഗഃ വൃഷം ധർമം ഭാസയതീതി വൃഷഭോ വേദസ്തദേവ ഈക്ഷണം ചക്ഷുരിവ ജ്ഞാപകം യസ്യ സഃ വൃഷഭേക്ഷണ ഇതി ॥ 5-69-8 ജനിത്രാ പിത്രാ ന ജായത ഇത്യജഃ। അനീകജിത്സേനാജിത് കൃഷ്ണഃ। ദേവാനാം സ്വപ്രകാശത്വാത്। ഋഗതാവിത്യസ്മാദുത്പൂർവാത് അപ്। ഉത് ഉത്കർഷേണ ഋച്ഛതി പ്രകാശത ഇതി ഉദരഃ। ദമോസ്യാസ്തീതി ദാമഃ ദാമശ്ചാസാവുദരശ്ചേതി ദാമോദരഃ ॥ 5-69-9 ഹർഷാത് ഹൃഷിഃ സുഖാത്കം സുഖൈർശ്വര്യാദീശഃ। മഹീതി ച്ഛാന്ദസം രോദസ്യോർനാമ। മഹ്യൌ ബാഹ്യോര്യസ്യ സ തഥാ। ഈകാരാകാരശ്ഛാന്ദസഃ ॥ 5-69-10 ജാതുശബ്ദാർഥേ ജകാരഃ ॥ 5-69-11 പുരയതീതി പുരുഃ । സീദന്ത്യസ്മിന്നിതി സഃ തസ്മാത്പുരുഷഃ സ ചാസാവുത്തമശ്ച പുരുഷോത്തമഃ । അസതഃക കാരണസ്മ സതഃ കാര്യസ്യ പ്രഭവാപ്യയാത് ഉത്പത്തിപ്രലയസ്ഥാനചാത് സർവശബ്ദസ്തത്പ്രഭവാപ്യയഹേതാവുപചാരാത്പ്രവർതതേ ॥ 5-69-12 സത്യേ ധർമേ ॥ 5-69-13 വിശേഷേണ ക്രമണാത് വ്യാപനാൻ। ഏവം ജയതീതി ജിഷ്ണുഃ ശാശ്വതത്വാത് ശശ്വദ്ഭവത്വാത്। ഗവാമിന്ദ്രിയാണാം വേദനാത് പ്രകാശാത് ഗോവിന്ദഃ ॥ 5-69-15 ധർമേ നിത്യം സന്നിധാനാത് ധർമനിത്യഃ ആഗന്താ ആഗമിഷ്യതി। ആനൃശംസ്യമഹിംസാ കുരുപാണ്ഡവയോഃ തദർഥം ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 070
॥ ശ്രീഃ ॥
5.70. അധ്യായഃ 070
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
ശ്രീകൃഷ്ണാഗമനശ്രവണഹൃഷ്ടേന ധൃതരാഷ്ട്രേണ ചക്ഷുഷ്മത്പ്രശംസനപൂർവകം ശ്രീകൃഷ്ണനുണാനുവർണനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-70-0 (34315)
ധൃതരാഷ്ട്ര ഉവാച। 5-70-0x (3612)
ചക്ഷുഷ്മതാം വൈ സ്പൃഹയാമി സഞ്ജയ
ദ്രക്ഷ്യന്തി യേ വാസുദേവം സമീപേ।
വിഭ്രാജമാനം വപുഷാ പരേണ
പ്രകാശയന്തം പ്രദിശോ ദിശശ്ച ॥ 5-70-1 (34316)
ഈരയന്തം ഭാരതീം ഭാരതാനാ-
മഭ്യർചനീയാം ശങ്കരീം സൃഞ്ജയാനാം।
ബുഭൂഷദ്ഭിർഗർഹണീയാമനിന്ദ്യാം
പരാസൂനാമഗ്രഹണീയരൂപാം ॥ 5-70-2 (34317)
സമുദ്യന്തം സാത്വതമേകവീരം
പ്രണേതാരമൃഷഭം യാദവാനാം।
നിഹന്താരം ക്ഷോഭണം ശാത്രവാണാം
മുഞ്ചന്തം ച ദ്വിഷതാം വൈ യശാംസി ॥ 5-70-3 (34318)
ദ്രഷ്ടാരോ ഹി കുരവസ്തം സമേതാ
മഹാത്മാനം ശബ്രുഹണം വരേണ്യം ।
ബ്രുവന്തം വാചമനൃശംസരൂപാം
വൃഷ്ണിശ്രേഷ്ഠം മോഹയന്തം മദീയാൻ ॥ 5-70-4 (34319)
ഋഷിം സനാതനതഭം വിപശ്ചിതം
വാചഃസമുദ്രം കലശം യതീനാം।
അരിഷ്ടനേമിം ഗരുഡം സുപർണം
ഹരിം പ്രജാനാം ഭുവനസ്യ ധാമ ॥ 5-70-5 (34320)
സഹസ്രശീർഷം പുരുഷം പുരാണ-
മനാദിമധ്യാന്തമനന്തകീർതിം।
ശുക്രസ്യ ധാതാരമജം ച നിത്യം
പരം പരേഷാം ശരണം പ്രപദ്യേ ॥ 5-70-6 (34321)
ത്രൈലോക്യനിർമാണകരം ജനിത്രം
ദേവാസുരാണാമഥ നാഗരക്ഷസാം।
നരാധിപാനാം വിദുഷാം പ്രധാന-
മിന്ദ്രാനുജം തം ശരണം പ്രപദ്യേ ॥ ॥ 5-70-7 (34322)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി യാനസന്ധിപർവണി സപ്തതിതമോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-70-1 ചക്ഷുഷ്മതാം ഭാഗ്യായ സ്പൃഹയാമി ॥ 5-70-5 അരിഷ്ടഃ അഹിംസിതഃ നേമിഃ പാദോ യസ്യ സഃ അരിഷ്ടനേമിഃ ॥ 5-70-7 നിർമാണം രചനാ। ജനിത്രം ജനയിതാരം ॥ 5-70-ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 071
॥ ശ്രീഃ ॥
5.71. അധ്യായഃ 071
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
യുധിഷ്ഠിരേണ ശ്രീകൃഷ്ണംപ്രതി സന്ധ്യർഥം ഹാസ്തിനപുരഗാമനപ്രാർഥനാസൂചകവചനോപന്യാസഃ ॥ 1 ॥ ശ്രീകൃഷ്ണേന തത്ര സ്വസ്യ ഗമനകഥനം ॥ 2 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-71-0 (34323)
` ജനമേജയ ഉവച। 5-71-0x (3613)
പ്രയാതേ സഞ്ജയേ സാധൌ കൌരവാൻപ്രതി വൈ തദാ।
കിം ചക്രുഃ പാണ്ഡവാസ്തത്ര മമ പൂർവപിതാമഹാഃ ॥ 5-71-1 (34324)
ഏതത്സർവം ദ്വിജശ്രേഷ്ഠ വിസ്തരം മമ സത്തമ।
കഥയസ്വ പ്രയത്നേന ശ്രോതുമിച്ഛാമി പണ്ഡിത ॥ 5-71-2 (34325)
വൈശംപായന ഉവാച। 5-71-3x (3614)
സഞ്ജയേ പ്രതിയാതേ തു ധർമരാജോ യുധിഷ്ഠിരഃ।
അർജുനം ഭീമസേനം ച മാദ്രീപുത്രൌ ച ഭാരത ॥ 5-71-3 (34326)
വിരാടം ദ്രുപദം ചൈവ കേകയാനാം മഹാരഥാൻ।
അബ്രുവീദുപസംഗംയ ശംഖചക്രഗദാധരം ।
അഭിയാചാമഹേ ഗത്വാ പ്രയാതും കുരുസംസദം ॥ 5-71-4 (34327)
യഥാ ഭീഷ്മേണ ദ്രോണേന ബാഹ്ലീകേന ച ധീമതാ।
അന്യൈശ്ച കുരുഭിഃ സാർധം ന യുധ്യേമഹി സംയുഗേ ॥ 5-71-5 (34328)
ഏഷ നഃ പ്രഥമഃ കൽപ ഏതന്നിശ്രേയ ഉത്തമം ।
ഏവമുക്താഃ സുമനസസ്തേഽഭിജഗ്മുർജനാർദനം ॥ 5-71-6 (34329)
പാണ്ഡവൈഃ സഹ രാജാനോ മരുത്വന്ത ഇവാമരാഃ।
തദാ ച ദുഃസഹാഃ സർവേ സദസ്യാസ്തേ നരർഷഭാഃ ॥ 5-71-7 (34330)
ജനാർദനം സമാസാദ്യ കുന്തീപുത്രോ യുധിഷ്ഠിരഃ ।
അബ്രവീത്പരവീരധ്നം ദാശാർഹം പാണ്ഡുനന്ദനഃ ॥' 5-71-8 (34331)
അയം സ കാലഃ സംപ്രാപ്തോ മിത്രാണാം മിത്രവത്സല ।
ന ച ത്വദന്യം പശ്യാമി യോ ന ആപത്സു താരയേത് ॥ 5-71-9 (34332)
ത്വാം ഹി മാധവമാശ്രിത്യ നിർഭയാ മോഘദർപിതം ।
ധാർതരാഷ്ട്രം സഹാമാത്യം സ്വയം സമനുയുങ്ക്ഷ്മഹേ ॥ 5-71-10 (34333)
യഥാ ഹി സർവാസ്വാപത്സു പാസി വൃഷ്ണീനരിന്ദം।
തഥാ തേ പാണ്ഡവാ രക്ഷ്യാഃ പാഹ്യസ്മാൻമഹതോ ഭയാത് ॥ 5-71-11 (34334)
ശ്രീഭഗവാനുവാച। 5-71-12x (3615)
അയമസ്മി മഹാബാഹോ ബ്രൂഹി യത്തേ വിവക്ഷിതം ।
കരിഷ്യാമി ഹി തത്സർവം യത്ത്വം വക്ഷ്യസി ഭാരത ॥ 5-71-12 (34335)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 5-71-13x (3616)
ശ്രുതം തേ ധൃതരാഷ്ട്രസ്യ സപുത്രസ്യ ചികീർഷിതം।
ഏതദ്ധി സകലം കൃഷ്ണ സഞ്ജയോ മാം യദബ്രവീത് ॥ 5-71-14a` മൃദുപൂർവം സാമമിശ്രം സമമുഗ്രം ച മാധവ ।
ന കതൃം ന്യായമാസ്ഥായ ഗർഹിതാശ്ച തതോ വയം ॥' 5-71-13 (34336)
തൻമതം ധൃതരാഷ്ട്രസ്യ സോഽസ്യാത്മാ വിവൃതാന്തരഃ।
യഥോക്തം ദൂത ആചഷ്ടേ വധ്യഃ സ്യാദന്യഥാ ബ്രുവൻ ॥ 5-71-15 (34337)
അപ്രദാനേന രാജ്യസ്യ ശാന്തിമസ്മാസു മാർഗതി।
ലുബ്ധഃ പാപേന മനസാ ചരന്നസമമാത്മനഃ ॥ 5-71-16 (34338)
യത്തദ്ദ്വാദശവർഷാണി വനേഷു ഹ്യുഷിതാ വയം।
ഛദ്മനാ ശരദം ചൈകാം ധൃതരാഷ്ട്രസ്യ ശാസനാത് ॥ 5-71-17 (34339)
സ്ഥാതാ നഃ സമയേ തസ്മിന്ധൃതരാഷ്ട്ര ഇതി പ്രഭോ।
നാഹാസ്മ സമയം കൃഷ്ണ തദ്ധി നോ ബ്രാഹ്മണാ വിദുഃ ॥ 5-71-18 (34340)
ഗൃദ്ധോ രാജാ ധൃതരാഷ്ട്രഃ സ്വധർമം നാനുപശ്യതി ।
വശ്യത്വാത്പുത്രഗൃദ്ധിത്വാൻമന്ദസ്യാന്വേതി ശാസനം ॥ 5-71-19 (34341)
സുയോധനമതേ തിഷ്ഠന്രാജാഽസ്മാസു ജനാർദന।
മിഥ്യാചരതി ലുബ്ധഃ സംശ്ചരൻഹി പ്രിയമാത്മനഃ ॥ 5-71-20 (34342)
ഇതോ ദുഃഖതരം കിം നു യദഹം മാതരം തതഃ।
സംവിധാതും ന ശക്നോമി മിത്രാണാം വാ ജനാർദന ॥ 5-71-21 (34343)
കാശിഭിശ്ചേദിപാഞ്ചാലൈർമത്സ്യൈശ്ച മധുസൂദന।
ഭവതാ ചൈവ നാഥേന പഞ്ച ഗ്രാമാ വൃതാ മയാ ॥ 5-71-22 (34344)
അവിസ്ഥലം വൃകസ്ഥലം മാകന്ദീ വാരണാവതം।
അവസാനം ച ഗോവിന്ദ കഞ്ചിദേവാത്ര പഞ്ചം ॥ 5-71-23 (34345)
പഞ്ച നസ്താത ദീയന്താം ഗ്രാമാ വാ നഗരാണി വാ।
വസേമ സഹിതാ യേഷു മാ ച നോ ഭരതാ നശൻ ॥ 5-71-24 (34346)
ന ച താനപി ദുഷ്ടാത്മാ ധാർതരാഷ്ട്രോഽനുമന്യതേ।
സ്വാംയമാത്മനി മത്വാഽസാവതോ ദുഃഖതരം നു കിം ॥ 5-71-25 (34347)
കുലേ ജാതസ്യ വൃദ്ധസ്യ പരവിത്തേഷു ഗൃദ്ധ്യതഃ।
ലോഭഃ പ്രജ്ഞാനമാഹന്തി പ്രജ്ഞാ ഹന്തി ഹതാ ഹ്രിയം ॥ 5-71-26 (34348)
ഹ്രീർഹതാ ബാധതേ ധർമം ധർമോ ഹന്തി ഹതഃ ശ്രിയം ।
ശ്രീർഹതാ പുരുഷം ഹന്തി പുരുഷസ്യാധം വധഃ ॥ 5-71-27 (34349)
അധനാദ്ധി നിവർതന്തേ ജ്ഞാതയഃ സുഹൃദോ ദ്വിജാഃ।
അപുഷ്പാദഫലാദ്വൃക്ഷാദ്യഥാ കൃഷ്ണ പതത്രിണഃ ॥ 5-71-28 (34350)
ഏതച്ച മരണം താത ഉൻമത്തപതിതാദിവ।
ജ്ഞാതയോ വിനിവർതന്തേ പ്രേതസത്വാദിവാസവഃ ॥ 5-71-29 (34351)
നാതഃ പാപീയസീം കാഞ്ചിദവസ്ഥാം ശംബരോഽബ്രവീത് ।
യത്ര നൈവാഽദ്യ ന പ്രാതർഭോജനം പ്രതിദൃശ്യതേ ॥ 5-71-30 (34352)
ധനമാഹുഃ പരം ധർമം ധനേ സർവം പ്രതിഷ്ഠിതം।
ജീവന്തി ധനിനോ ലോകേ മൃതാ യേ ത്വധനാ നരാഃ ॥ 5-71-31 (34353)
യേ ധനാദപകർഷന്തി നരം സ്വബലമാസ്ഥിതാഃ।
തേ ധർമമർഥം കാമം ച പ്രമഥ്നന്തി നരം ച തം ॥ 5-71-32 (34354)
ഏതാമവസ്ഥാം പ്രാപ്യൈകേ മരണം വവ്രിരേ ജനാഃ।
ഗ്രാമായൈകേ വനായൈകേ നാശായൈകേ പ്രവവ്രജുഃ ॥ 5-71-33 (34355)
ഉൻമാദമേകേ പുഷ്യന്തി യാന്ത്യന്യേ ദ്വിഷതാം വശം।
ദാസ്യമേകേ ച ഗച്ഛന്തി പരേഷാമർഥഹേതുനാ ॥ 5-71-34 (34356)
ആപദേവാസ്യ മരണാത്പുരുഷസ്യ ഗരീയസീ।
ശ്രിയോ വിനാശസ്തദ്ധ്യസ്യ നിമിത്തം ധർമകാമയോഃ ॥ 5-71-35 (34357)
യദസ്യ ധർംയം മരണം ശാശ്വതം ലോകവർത്മവത്।
സമന്താത്സർവഭൂതാനാം ന തദത്യേതി കശ്ചന ॥ 5-71-36 (34358)
ന തഥാ ബാധ്യതേ കൃഷ്ണ പ്രകൃത്യാ നിർധനോ ജനഃ।
യഥാ ഭദ്രാം ശ്രിയം പ്രാപ്യ തയാ ഹീനഃ സുഖൈധിതഃ ॥ 5-71-37 (34359)
സ തദാഽഽത്മാപരാധേന സംപ്രാപ്തോ വ്യസനം മഹത്।
സേന്ദ്രാൻഗർഹയതേ ദേവാന്നാത്മാനം ച കഥഞ്ചന ॥ 5-71-38 (34360)
ന ചാസ്യ സർവശാസ്രാണി പ്രഭവന്തി നിബർഹണേ ।
സോഽഭിക്രുധ്യാതി ഭൃത്യാനാം സുഹൃദശ്ചാഭ്യസൂയതി ॥ 5-71-39 (34361)
തത്തദാ മന്യുരേവൈതി സ ഭൂയഃ സംപ്രമുഹ്യതി।
സ മോഹവശമാപന്നഃ ക്രൂരം കർമ നിഷേവതേ ॥ 5-71-40 (34362)
പാപകർമതയാ ചൈവ സങ്കരം തേന പുഷ്യതി।
സങ്കരോ നരകായൈവ സാ കാഷ്ഠാ പാപകർമണാം ॥ 5-71-41 (34363)
ന ചേത്പ്രബുധ്യതേ കൃഷ്ണ നരകായൈവ ഗച്ഛതി।
തസ്യ പ്രബോധഃ പ്രജ്ഞൈവ പ്രജ്ഞാചക്ഷുസ്തരിഷ്യതി ॥ 5-71-42 (34364)
പ്രജ്ഞാലാഭേ ഹി പുരുഷഃ ശാസ്ത്രാണ്യേവാന്വവേക്ഷതേ ।
ശാസ്ത്രനിഷ്ഠഃ പുനർധർമം തസ്യ ഹ്രീരംഗമുത്തമം ॥ 5-71-43 (34365)
ഹ്രീമാൻഹി പാപം പ്രദ്വേഷ്ടി തസ്യ ശ്രീരഭിവർധതേ।
ശ്രീമാൻസ യാവദ്ഭവതി താവദ്ഭവതി പൂരുഷഃ ॥ 5-71-44 (34366)
ധർമനിത്യഃ പ്രശാന്താത്മാ കാര്യയോഗവഹഃ സദാ।
നാധർമേ കുരുതേ ബുദ്ധിം ന ച പാപേ പ്രവർതതേ ॥ 5-71-45 (34367)
അഹ്രീകോ വാ വിമൂഢോ വാ നൈവ സ്ത്രീ ന പുനഃ പുമാൻ।
നാസ്യാധികാരോ ധർമേഽസ്തി യഥാ ശൂദ്രസ്തഥൈവ സഃ ॥ 5-71-46 (34368)
ഹ്രീമാനവതി ദേവാംശ്ച പിതൄനാത്മാനമേവ ച।
തേനാമൃതത്വം വ്രജതി സാ കാഷ്ഠാ പുണ്യകർമണാം ॥ 5-71-47 (34369)
തദിദം മയി തേ ദൃഷ്ടം പ്രത്യക്ഷം മധുസൂദന।
യഥാ രാജ്യാത്പരിഭ്രഷ്ടോ വസാമി വസതീരിമാഃ ॥ 5-71-48 (34370)
തേ വയം ന ശ്രിയം ഹാതുമലം ന്യായേന കേനചിത്।
അത്ര നോ യതമാനാനാം വധശ്ചേദപി സാധു തത് ॥ 5-71-49 (34371)
തത്ര നഃ പ്രഥമഃ കൽപോ യദ്വയം തേ ച മാധവ।
പ്രശാന്താഃ സമഭൂതാശ്ച ശ്രിയം താമശ്രുവീമഹി ॥ 5-71-50 (34372)
തത്രൈഷാ പരമാ കാഷ്ഠാ രൌദ്രകർമക്ഷയോദയാ।
യദ്വയം കൌരവാൻഹത്വാ താനി രാഷ്ട്രാണ്യവാപ്നുമഃ ॥ 5-71-51 (34373)
യേ പുനഃ സ്യുരസംബദ്ധാ അനാര്യാഃ കൃഷ്ണ ശത്രവഃ।
തേഷാമപ്യവധഃ കാര്യഃ കിംപുനര്യേ സ്യുരീദൃശാഃ ॥ 5-71-52 (34374)
ജ്ഞാതയശ്ചൈവ ഭൂയിഷ്ഠാഃ സഹായാ ഗുരവശ്ച നഃ।
തേഷാം വധോഽതിപാപീയാൻകിം നു യുദ്ധേഽസ്തി ശോഭനം ॥ 5-71-53 (34375)
പാപഃ ക്ഷത്രിയധർമോഽയം വയം ച ക്ഷത്രബന്ധവഃ।
സ നഃ സ്വധർമോഽധർമോ വാ വൃത്തിരന്യാ വിഗർഹിതാ ॥ 5-71-54 (34376)
ശൂദ്രഃ കരോതി ശുശ്രൂഷാം വൈശ്മാ വൈ പണ്യജീവികാഃ ।
വയം വധേന ജീവാമഃ കപാലം ബ്രാഹ്മണൈർവൃതം ॥ 5-71-55 (34377)
ക്ഷത്രിയഃ ക്ഷത്രിയം ഹന്തി മത്സ്യോ മത്സ്യേന ജീവതി।
ശ്വാ ശ്വാനം ഹന്തി ദാശാർഹ പശ്യ ധർമോ യഥാഗതഃ ॥ 5-71-56 (34378)
യുദ്ധേ കൃഷ്ണ കലിർനിത്യം പ്രാണാഃ സീദന്തി സംയുഗേ।
ബലം തു നീതിമാധായ യുധ്യേ ജയപരാജയൌ ॥ 5-71-57 (34379)
നാത്മച്ഛന്ദേന ഭൂതാനാം ജീവിതം മരണം തഥാ।
നാപ്യകാലേ സുഖം പ്രാപ്യം ദുഃഖം വാഽപി യദൂത്തമ ॥ 5-71-58 (34380)
ഏകോ ഹ്യപി ബഹൂൻഹന്തി ഘ്നന്ത്യേകം ബഹവോഽപ്യുത।
ശൂരം കാപുരുഷോ ഹന്തി അയശസ്വീ യശസ്വിനം ॥ 5-71-59 (34381)
ജയോ നൈവോഭയോർദൃഷ്ടോ നോഭയോശ്ച പരാജയഃ।
തഥൈവാപചയോ ദൃഷ്ടോ വ്യപയാനേ ക്ഷയവ്യയൌ ॥ 5-71-60 (34382)
സർവഥാ വൃജിനം യുദ്ധം കോ ധ്നന്ന പ്രതിഹന്യതേ।
ഹതസ്യ ച ഹൃഷീകേശ സമൌ ജയപരാജയൌ ॥ 5-71-61 (34383)
പരാജയശ്ച മരണാൻമന്യേ നൈവ വിശിഷ്യതേ।
യസ്യ സ്യാദ്വിജയഃ കൃഷ്ണ തസ്യപ്യപചയോ ധ്രുവം ॥ 5-71-62 (34384)
അന്തതോ ദയിതം ധ്നന്തി കേചിദപ്യപരേ ജനാഃ ।
തസ്യാംഗബലഹീനസ്യ പുത്രാൻഭ്രാതൄനപശ്യതഃ ॥ 5-71-63 (34385)
നിർവേദോ ജീവിതേ കൃഷ്ണ സർവതശ്ചോപജായതേ।
യേ ഹ്യേവ ധീരാ ഹ്രീമന്ത ആര്യാഃ കരുണവേദിനഃ ॥ 5-71-64 (34386)
ത ഏവ യുദ്ധേ ഹന്യന്തേ യവീയാൻമുച്യതേ ജനഃ।
ഹത്വാഽപ്യനുശയോ നിത്യം പരാനപി ജനാർദന ॥ 5-71-65 (34387)
അനുബദ്ധശ്ച പാപോഽത്ര ശേഷശ്ചാപ്യവശിഷ്യതേ।
ശേഷോ ഹി ബലമാസാദ്യ ന ശേഷമനുശേഷയേത് ॥ 5-71-66 (34388)
സർവോച്ഛേദേ ച യതതേ വൈരസ്യാന്തവിധിത്സയാ।
ജയോ വൈരം പ്രസൃജതി ദുഃഖമാസ്തേ പരാജിതഃ ॥ 5-71-67 (34389)
സുഖം പ്രശാന്തഃ സ്വപിതി ഹിത്വാ ജയപരാജയൌ ।
ജാതവൈരശ്ച പുരുഷോ ദുഃഖം സ്വപിതി നിത്യദാ ॥ 5-71-68 (34390)
അനിർവൃത്തേന മനസാ സസർപ ഇവ വേശ്മനി।
ഉത്സാദയതി യഃ സർവം യശസാ സ വിമുച്യതേ ॥ 5-71-69 (34391)
അകീർതിം സർവഭൂതേഷു ശാശ്വതീം സ നിയച്ഛതി।
ന ഹി വൈരാണി ശാംയന്തി ദീർഘകാലധൃതാന്യപി ॥ 5-71-70 (34392)
ആഖ്യാതാരശ്ച വിദ്യന്തേ പുമാംശ്ചേദ്വിദ്യതേ കുലേ।
ന ചാപി വൈരം വൈരേണ കേശവ വ്യുപശാംയതി ॥ 5-71-71 (34393)
ഹവിഷാഽഗ്നിര്യഥാ കൃഷ്ണ ഭൂയ ഏവാഭിവർധതേ।
അതോഽന്യഥാ നാസ്തി ശാന്തിർനിത്യമന്തരമന്തതഃ ॥ 5-71-72 (34394)
അന്തരം ലിപ്സമാനാനാമയം ദോഷോ നിരന്തരഃ ।
പൌരുഷേ യോ ഹി ബലവാനാധിർഹൃദയബാധനഃ।
തസ്യ ത്യാഗേന വാ ശാന്തിർമരണേനാപി വാ ഭവേത് ॥ 5-71-73 (34395)
അഥവാ മൂലഘാതേന ദ്വിഷതാം മധുസൂദന ।
ഫലനിർവൃത്തിരിദ്ധാ സ്യാത്തന്നൃശംസതരം ഭവേത് ॥ 5-71-74 (34396)
യാ തു ത്യാഗേന ശാന്തിഃ സ്യാത്തദൃതേ വധ ഏവ സഃ।
സംശയാച്ച സമുച്ഛേദാദ്ദ്വിഷതാമാത്മനസ്തഥാ ॥ 5-71-75 (34397)
ന ച ത്യക്തും തദിച്ഛാമോ ന ചേച്ഛാമഃ കുലക്ഷയം।
അത്ര യാ പ്രണിപാതേന ശാന്തിഃ സൈവ ഗരീയസീ ॥ 5-71-76 (34398)
സർവഥാ യതമാനാനാമയുദ്ധമഭികാങ്ക്ഷതാം।
സാന്ത്വേ പ്രതിഹതേ യുദ്ധം പ്രസിദ്ധം നാപരാക്രമഃ ॥ 5-71-77 (34399)
പ്രതിഘാതേന സാന്ത്വസ്യ ദാരുണം സംപ്രവർതതേ।
തച്ഛുനാമിവ സംപാതേ പണ്ഡിതൈരുപലക്ഷിതം॥ 5-71-78 (34400)
ലാംഗൂലചാലനം ക്ഷ്വേഡാ പ്രതിവാചോ വിവർതനം ।
ദന്തദർശനമാരാവസ്തതോ യുദ്ധം പ്രവർതതേ ॥ 5-71-79 (34401)
തത്ര യോ ബലവാൻകൃഷ്ണ ജിത്വാ സോത്തി തദാമിഷം।
ഏവമേവ മനുഷ്യേഷു വിശേഷോ നാസ്തി കശ്ചന ॥ 5-71-80 (34402)
സർവഥാ ത്വേതദുചിതം ദുർബലേഷു ബലീയസാം।
അനാദരോ വിരോധശ്ച പ്രണിപാതീ ഹി ദുർബലഃ ॥ 5-71-81 (34403)
പിതാ രാജാ ച വൃദ്ധശ്ച സർവഥാ മാനമർഹതി।
തസ്മാൻമാന്യശ്ച പൂജ്യശ്ച ധൃതരാഷ്ട്രോ ജനാർദന ॥ 5-71-82 (34404)
പുത്രസ്നേഹശ്ച ബലവാന്ധൃതരാഷ്ട്രസ്യ മാധവ ।
സ പുത്രവശമാപന്നഃ പ്രണിപാതം പ്രഹാസ്യതി ॥ 5-71-83 (34405)
തത്ര കിം മന്യസേ കൃഷ്ണ പ്രാപ്തകാലമനന്തരം ।
കഥമർഥാച്ച ധർമാച്ച ന ഹീയേമഹി മാധവ ॥ 5-71-84 (34406)
ഈദൃശേഽത്യർഥകൃച്ഛ്രേഽസ്മിൻകമന്യം മധുസൂദന।
ഉപസംപ്രഷ്ടുമർഹാമി ത്വാമൃതേ പുരുഷോത്തമ ॥ 5-71-85 (34407)
പ്രിയശ്ച പ്രിയകാമശ്ച ഗതിജ്ഞഃ സർവകർമണാം।
കോ ഹി കൃഷ്ണാസ്തി നസ്ത്വാദൃക്സർവനിശ്ചയവിത്സുഹൃത് ॥ 5-71-86 (34408)
വൈശംപായന ഉവാച। 5-71-87x (3617)
ഏവമുക്തഃ പ്രത്യുവാച ധർമരാജം ജനാർദനഃ ।
ഉഭയോരേവ വാമർഥേ യാസ്യാമി കുരുസംസദം॥ 5-71-87 (34409)
ശമം തത്ര ലഭേയം ചേദ്യുഷ്മദർഥമഹാപയൻ ।
പുണ്യം മേ സുമഹദ്രാജംശ്ചരിതം സ്യാൻമഹാഫലം ॥ 5-71-88 (34410)
മോചയേയം മൃത്യുപാശാത്സംരബ്ധാൻകുരുസൃഞ്ജയാൻ।
പാണ്ഡവാന്ധാർതരാഷ്ട്രാംശ്ച സർവാം ച പൃഥിവീമിമാം ॥ 5-71-89 (34411)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 5-71-90x (3618)
ന മമൈതൻമതം കൃഷ്ണ യത്ത്വം യായാഃ കുരൂൻപ്രതി ।
സുയോധനഃ സൂക്തമപി ന കരിഷ്യതി തേ വചഃ ॥ 5-71-90 (34412)
സമേതം പാർഥിവം ക്ഷത്രം ദുര്യോധനവശാനുഗം।
തേഷാം മധ്യാവതരണം തവ കൃഷ്ണ ന രോചയേ ॥ 5-71-91 (34413)
ന ഹി നഃ പ്രീണയേദ്ദ്രവ്യം ന ദേവത്വം കുതഃ സുഖം।
ന ച സർവാമരൈശ്വര്യം തവ ദ്രോഹേണ മാധവ ॥ 5-71-92 (34414)
ശ്രീഭഗവാനുവാച। 5-71-93x (3619)
ജാനാംയേതാം മഹാരാജ ധാർതരാഷ്ട്രസ്യ പാപതാം।
അവാച്യാസ്തു ഭവിഷ്യാമഃ സർവലോകേ മഹീക്ഷിതാം ॥ 5-71-93 (34415)
ന ചാപി മമ പര്യാപ്താഃ സഹിതാഃ സർവപാർഥിവാഃ ।
ക്രുദ്ധസ്യ സംയുഗേ സ്ഥാതും സിംഹസ്യേവേതരേ മൃഗാഃ । 5-71-94 (34416)
അഥ ചേത്തേ പ്രവർതേരൻമയി കിഞ്ചിദസാംപ്രതം।
നിർദഹേയം കുരൂൻസർവാനിതി മേ ധീയതേ മതിഃ ॥ 5-71-95 (34417)
ന ജാതു ഗമനം പാർഥ ഭവേത്തത്ര നിരർഥകം ।
അർഥപ്രാപ്തിഃ കദാചിത്സ്യാദന്തതോ വാപ്യവാച്യതാ 5-71-96 (34418)
` ഏവമുക്തഃ പ്രത്യുവാച ധർമരാജോ ജനാർദനം ।
ഭാതൄണാം സമവേതാനാം സകാശേ പുരുഷോത്തമം ' ॥ 5-71-97 (34419)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 5-71-98x (3620)
യത്തുഭ്യം രോചതേ കൃഷ്ണ സ്വസ്തി പ്രാപ്നുഹി കൌരവാൻ।
കൃതാർഥം സ്വസ്തിമന്തം ത്വാം ദ്രക്ഷ്യാമി പുനരാഗതം ॥ 5-71-98 (34420)
വിഷ്വക്സേന കുരൂൻഗത്വാ ഭരതാഞ്ശമയൻപ്രഭോ।
യഥാ സർവേ സുമനസഃ സഹ സ്യാമ സുചേതസഃ ॥ 5-71-99 (34421)
ഭ്രാതാ ചാസി സഖാ ചാസി ബീഭത്സോർമമ ച പ്രിയഃ।
സൌഹൃദേനാവിശംഖ്യോഽസി സ്വസ്തി പ്രാപ്നുഹി ഭൂതയേ ॥ 5-71-100 (34422)
അസ്മാന്വേത്ഥ പരാന്വേത്ഥ വേത്ഥാർഥാന്വേത്ഥ ഭാഷിതും।
യദ്യദസ്മദ്ധിതം കൃഷ്ണ തത്തദ്വാച്യഃ സുയോധനഃ ॥ 5-71-101 (34423)
യദ്യദ്ധർമേണ സംയുക്തമുപപദ്യേദ്ധിതം വചഃ।
തത്തത്കേശവ ഭാഷേഥാഃ സാന്ത്വം വാ യദി വേതരത് ॥ ॥ 5-71-102 (34424)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി ഭഗവദ്യാനപർവണി ഏകസപ്തതിതമോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-71-10 അനുയുഹ്ക്ഷ്മഹേ പ്രാർഥയാമഹേ ॥ 5-71-15 വിവൃതാന്തരഃ പ്രകാശിത്തഭാവഃ ॥ 5-71-17 ഛദ്മനഃ അജ്ഞാതചര്യയാ ॥ 5-71-18 സ്ഥാതാസ്ഥാസ്യതി । നഃ അസ്മാകം। തസ്മിൻ ചതുർദശേ ദർഷേ സ്വം രാജ്യം ഗൃഹ്ണീതേത്യസ്മിൻ। ന അഹാസ്മ ന ത്യക്തവന്തോ വയം॥ 5-71-21 മാതരം സംവിധാതും സംയക് പോഷയിതും। മിത്രാണാം കർമണിഷഷ്ഠീ ॥ 5-71-23 അവസീയതേ സംസ്ഥീയതേഽസ്മിന്നിത്യവസാനം യാവജ്ജീവകം വാസസ്ഥാനം ॥ 5-71-24 നഃ അസ്മാകം കൃതേ ഭരതാഃ ഭരതവംശ്യാ ഭീഷ്മാദയഃ മാനശൻ മാനശ്യന്തു ॥ 5-71-28 ദ്വിജാഃ അർഥിനഃ ॥ 5-71-29 പ്രേതസത്വാത് പ്രഗതബുദ്ധേർമൃതാദിത്യർഥഃ ॥ 5-71-31 ധർമം ധർമകാരണം। സർവം യജ്ഞദാനാദി ॥ 5-71-35 ആപത്പദാർഥമാഹ ശ്രിയോ വിനാശ ഇതി। തദ്ധി ശ്രീർഹി ॥ 5-71-40 തത്തദാ സർവദേത്യർഥഃ ॥ 5-71-48 ഇദം ഹ്രീമന്തം । തേ ത്വയാ ॥ 5-71-55 കപാലം ഭിക്ഷാപാത്രം ॥ 5-71-57 നീതിമേവ ബലം കൃത്വാ യുധ്യേ യോത്സ്യേ। ജയപരാജയൌ തു ആത്മച്ഛന്ദേന സ്വേച്ഛയാ ന ഭവതഃ। തഥാ തദ്വത് ഭൂതാനാം ജീവിതം മരണം ച സ്വേച്ഛയാ ന സ്തഃ ॥ 5-71-58 നീതിമേവ ബലം കൃത്വാ യുധ്യേ യോത്സ്യേ। ജയപരാജയൌ തു ആത്മച്ഛന്ദേന സ്വേച്ഛയാ ന ഭവതഃ। തഥാ തദ്വത് ഭൂതാനാം ജീവിതം മരണം ച സ്വേച്ഛയാ ന സ്തഃ ॥ 5-71-65 അനുശയഃ പശ്ചാത്താപഃ ॥ 5-71-66 ശേഷഃ ശത്രോഃ । ശേഷം സ്വസ്യ ॥ 5-71-69 അനിർവൃത്തേന അസ്വസ്ഥേന ॥ 5-71-72 അത ഇതി। യതഃ അന്തരം ഛിദ്രം നിത്യം അപരിഹാർഥം അതോ ഹേതോഃ അന്തതോഽന്യഥാ സ്വസ്യ ശത്രോർവാ നാശം വിനാ ശാന്തിർനാസ്തി ॥ 5-71-73 അയം ദോഷഃ നാശാഖ്യഃ ॥ 5-71-74 ഇദ്ധാ പ്രദീപ്താ ॥ 5-71-75 ത്യാഗേന രാജ്യസ്യേതിഃ ശേഷഃ। തദൃതേ രാജ്യം വിനാ। ദ്വിഷതാം സംശയാത് കിം ശത്രവശ്ഛിദ്രേ ഭ്രഷ്ടശ്ഛിദ്രേ പ്രഹരിഷ്യന്തി ഉത ഉപേക്ഷാം കരിഷ്യന്തീത്യേവംരൂപാത് । ആത്മനഃ ഭ്രഷ്ടശ്രീകസ്യ സദ്യഃ സമുച്ഛേദാത് നാശസംഭവാത്। അതോ രാജ്യത്യാഗോ ന യുക്ത ഇതി ഭാവഃ ॥ 5-71-78 ദാരുണം യുദ്ധം തച്ഛുനാമിവ നിന്ദ്യമിത്യർഥഃ ॥ 5-71-79 ക്ഷ്വേഡാ ധ്വികൌടില്യം। വിവർതനം ഭൂമൌ ലുഷ്ഠനം। ദന്തദർശനം മുഖസ്യ വ്യാദാനേന ॥ 5-71-83 പ്രഹാസ്യതി ന സ്വീകരിഷ്യതി ॥ 5-71-99 തഥാ വദേതി ശേഷഃ ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 072
॥ ശ്രീഃ ॥
5.72. അധ്യായഃ 072
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
ശ്രീകൃഷ്ണേന യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി യുദ്ധപക്ഷസ്ഥിരീകരണപൂർവകം ലോകസംശയനിരാസായ ശമാർഥം പ്രയതനകഥനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-72-0 (34425)
ശ്രീഭഗവാനുവാച। 5-72-0x (3621)
സഞ്ജയസ്യ ശ്രുതം വാക്യം ഭവതശ്ച ശ്രുതം മയാ।
സർവം ജാനാംയഭിപ്രായം തേഷാം ച ഭവതശ്ച യഃ ॥ 5-72-1 (34426)
തവ ധർമാശ്രിതാ ബുദ്ധിസ്തേഷാം വൈരാശ്രയാ മതിഃ।
യദയുദ്ധേന ലഭ്യേത തത്തേ ബഹുമതം ഭവേത് ॥ 5-72-2 (34427)
ന ചൈവം നൈഷ്ഠികം കർമ ക്ഷത്രിയസ്യ വിശാംപതേ।
ആഹുരാശ്രമിണഃ സർവേ ന ഭൈക്ഷം ക്ഷത്രിയശ്ചരേത് ॥ 5-72-3 (34428)
ജയോ വധോ വാ സംഗ്രാമേ ധാത്രാഽഽദിഷ്ടഃ സനാതനഃ।
സ്വധർമഃ ക്ഷത്രിയസ്യൈഷ കാർപണ്യം ന പ്രശത്യതേ ॥ 5-72-4 (34429)
ന ഹി കാർപണ്യമാസ്ഥായ ശക്യാ വൃത്തിര്യുധിഷ്ഠിര ।
വിക്രമസ്വ മഹാബാഹോ ജഹി ശത്രൂൻപരന്തപ ॥ 5-72-5 (34430)
അതിഗൃദ്ധാഃ കൃതസ്നേഹാ ദീർഘകാലം സഹോഷിതാഃ ।
കൃതമിത്രാഃ കൃതബലാ ധാർതരാഷ്ട്രാഃ പരന്തപ ॥ 5-72-6 (34431)
ന പര്യായോഽസ്തി യത്സാംയം ത്വയി കുര്യുർവിശാംപതേ ।
ബലവത്താം ഹി മന്യന്തേ ഭീഷ്മദ്രോണകൃപാദിഭിഃ ॥ 5-72-7 (34432)
യാവച്ച മാർദവേനൈതാന്രാജന്നുപചരിഷ്യസി।
താവദേതേ ഹരിഷ്യന്തി തവ രാജ്യമരിന്ദമ ॥ 5-72-8 (34433)
നാനുക്രോശാന്ന കാർപണ്യാന്ന ച ധർമാർഥകാരണാത്।
അലം കർതും ധാർതരാഷ്ട്രസ്തവ കാമമരിന്ദമ ॥ 5-72-9 (34434)
ഏതദേവ നിമിത്തം തേ ധാർതരാഷ്ട്രോ യഥാ ത്വയി ।
നാന്വതപ്യത കോപേന തവ കൃത്വാഽപി ദുഷ്കരം ॥ 5-72-10 (34435)
പിതാമഹസ്യ ദ്രോണസ്യ വിദുരസ്യ ച ധീമതഃ ।
ബ്രാഹ്മണാനാം ച സാധൂനാം രാജ്ഞശ്ച നഗരസ്യ ച ॥ 5-72-11 (34436)
പശ്യതാം കുരുമുഖ്യാനാം സർവേഷാമേവ തത്ത്വതഃ।
ദാനശീലം മൃദും ദാന്തം ധർമശീലമനുവ്രതം ॥ 5-72-12 (34437)
യത്ത്വാമുപധിനാ രാജന്ദ്യൂതേ വഞ്ചിതവാംസ്തദാ ।
ന ചാപത്രപതേ തേന നൃശംസഃ സ്വേന കർമണാ ॥ 5-72-13 (34438)
തഥാശീലസമാചരേ രാജൻമാ പ്രണയം കൃഥാഃ ।
വധ്യാസ്തേ സർവലോകസ്യ കിം പുനസ്തവ ഭാരത ॥ 5-72-14 (34439)
വാഗ്ഭിസ്ത്വപ്രതിരൂപാഭിരതുദത്ത്വാം സഹാനുജം ।
ശ്ലാഘമാനഃ പ്രഹൃഷ്ടഃ സൻഭ്രാതൃഭിഃ സഹ ഭാഷതേ ॥ 5-72-15 (34440)
ഏതാവത്പാണ്ഡവാനാം ഹി നാസ്തി കിഞ്ചിദിഹ സ്വകം ।
നാമധേയം ച ഗോത്രം ച തദപ്യേഷാം ന ശിഷ്യതേ ॥ 5-72-16 (34441)
കാലേന മഹതാ ചൈഷാം ഭവിഷ്യതി പരാഭവഃ ।
പ്രകൃതിം തേ ഭജിഷ്യന്തി നഷ്ടപ്രകൃതയോ മയി ॥ 5-72-17 (34442)
ദുഃശാസനേന പാപേന തദാ ദ്യൂതേ പ്രവർതിതേ ।
അനാഥവത്തദാ ദേവീ ദ്രൌപദീ സുദുരാത്മനാ ॥ 5-72-18 (34443)
ആകൃഷ്യ കേശേ രുദതീ സഭായാം രാജസംസദി ।
ഭീഷ്മദ്രോണപ്രമുഖതോ ഗൌരിതി വ്യാഹൃതാ മുഹുഃ ॥ 5-72-19 (34444)
ഭവതാ വാരിതാഃ സർവേ ഭ്രാതരോ ഭീമവിക്രമാഃ ।
ധർമപാശനിബദ്ധാശ്ച ന കിഞ്ചിത്പ്രതിപേദിരേ ॥ 5-72-20 (34445)
ഏതാശ്ചാന്യാശ്ച പരുഷാ വാചഃ സ സമുദീരയൻ ।
ശ്ലാഘതേ ജ്ഞാതിമധ്യേ സ്മ ത്വയി പ്രവ്രജിതേ വനം ॥ 5-72-21 (34446)
യേ തത്രാസൻസമാനീതാസ്തേ ദൃഷ്ട്വാ ത്വാമനാഗസം।
അശ്രുകണ്ഠാ രുദന്തശ്ച സഭായാമാസതേ സദാ ॥ 5-72-22 (34447)
ന ചൈനമഭ്യനന്ദംസ്തേ രാജാനോ ബ്രാഹ്മണൈഃ സഹ।
സർവേ ദുര്യോധനം തത്ര നിന്ദന്തി സ്മ സഭാസദഃ ॥ 5-72-23 (34448)
കുലീനസ്യ ച യാ നിന്ദാ വധോ വാഽമിത്രകർശന ।
മഹാഗുണോ വധോ രാജന്നു തു നിന്ദാ കുജീവികാ ॥ 5-72-24 (34449)
തദൈവ നിഹതോ രാജന്യദൈവ നിരപത്രപഃ।
നിന്ദിതശ്ച മഹാരാജ പൃഥിവ്യാം സർവരാജഭിഃ ॥ 5-72-25 (34450)
ഈഷത്കരോ വധസ്തസ്യ യസ്യ ചാരിത്രമീദൃശം ।
പ്രസ്കുന്ദേന പ്രതിസ്തബ്ധശ്ഛിന്നമൂല ഇവ ദ്രുമഃ ॥ 5-72-26 (34451)
വധ്യഃ സർപ ഇവാനാര്യഃ സർവലോകസ്യ ദുർമതിഃ ।
ജഹ്യേന ത്വമമിത്രഘ്ന മാ രാജന്വിചികിത്സിഥാഃ ॥ 5-72-27 (34452)
സർവഥാ ത്വത്ക്ഷമം ചൈതദ്രോചതേ ച മമാനഘ।
യത്ത്വം പിതരി ഭീഷ്മേ ച പ്രണിപാതം സമാചരേഃ ॥ 5-72-28 (34453)
അഹം തു സർവലോകസ്യ ഗത്വാ ഛേത്സ്യാമി സംശയം।
യേഷാമസ്തി ദ്വിധാഭാവോ രാജന്ദുര്യോധനം പ്രതി ॥ 5-72-29 (34454)
മധ്യേ രാജ്ഞാമഹം തത്ര പ്രാതിപൌരുഷികാൻഗുണാൻ ।
തവ സങ്കീർതയിഷ്യാമി യേ ച തസ്യ വ്യതിക്രമാഃ ॥ 5-72-30 (34455)
ബ്രുവതസ്തത്ര മേ വാക്യം ധർമാർഥസഹിതം ഹിതം।
നിശംയ പാർഥിവാഃ സർവേ നാനാജനപദേശ്വരാഃ ॥ 5-72-31 (34456)
ത്വയി സംപ്രതിപത്സ്യന്തേ ധർമാത്മാ സത്യവാഗിതി ।
തസ്മിംശ്ചാധിഗമിഷ്യന്തി യഥാ ലോഭാദവർതത ॥ 5-72-32 (34457)
ഗർഹയിഷ്യാമി ചൈവൈനം പൌരജാനപദേഷ്വപി ।
വൃദ്ധബാലാനുപാദായ ചാതുർവർണ്യേ സമാഗതേ ॥ 5-72-33 (34458)
ശമം വൈ യാചമാനസ്ത്വം നാധർമം തത്ര ലപ്സ്യസേ ।
കുരൂന്വിഗർഹയിഷ്യന്തി ധൃതരാഷ്ട്രം ച പാർഥിവാഃ ॥ 5-72-34 (34459)
തസ്മിംല്ലോകപരിത്യക്തേ കിം കാര്യമവശിഷ്യതേ।
ഹതേ ദുര്യോധനേ രാജന്യദന്യത്ക്രിയതാമിതി ॥ 5-72-35 (34460)
യാത്വാ ചാഹം കുരൂൻസർവാന്യുഷ്മദർഥമഹാപയൻ ।
യതിഷ്യേ പ്രശമം കർതും ലക്ഷയിഷ്യേ ച ചേഷ്ടിതം ॥ 5-72-36 (34461)
കൌരവാണാം പ്രവൃത്തിം ച ഗത്വാ യുദ്ധാധികാരികാം ।
നിശംയ വിനിവർതിഷ്യേ ജയായ തവ ഭാരത ॥ 5-72-37 (34462)
സർവഥാ യുദ്ധമേവാഹമാശംസാപി പരൈഃ സഹ ।
നിമിത്താനി ഹി സർവാണി തഥാ പ്രാദുർഭവന്തി മേ ॥ 5-72-38 (34463)
മൃഗാഃ ശകുന്താശ്ച വദന്തി ഘോരം
ഹസ്ത്യശ്വമുഖ്യേഷു നിശാമുഖേഷു ।
ഘോരാണി രൂപാണി തഥൈവ ചാഗ്നി-
ർവർണാൻബഹൂൻപുഷ്യതി ഘോരരൂപാൻ ॥ 5-72-39 (34464)
മനുഷ്യലോകക്ഷയകൃത്സുഘോരോ
നോ ചേദനുപ്രാപ്ത ഇഹാന്തകഃ സ്യാത്।
ശസ്ത്രാണി യന്ത്രം കവചാന്രഥാംശ്ച
നാഗാൻഹയാംശ്ച പ്രതിപാദയിത്വാ ॥ 5-72-40 (34465)
യോധാശ്ച സർവേ കൃതനിശ്ചയാസ്തേ
ഭവന്തു ഹസ്ത്യശ്വരഥേഷു യത്താഃ।
സാംഗ്രാമികം തേ യദുപാർജനീയം
സർവം സമഗ്രം കുരു തന്നരേന്ദ്ര ॥ 5-72-41 (34466)
ദുര്യോധനോ ന ഹ്യലമദ്യ ദാതും
ജീവംസ്തവൈതന്നൃപതേ കഥഞ്ചിത്।
യത്തേ പുരസ്താദഭവത്സമൃദ്ധം
ദ്യൂതേ ഹൃതം പാണ്ഡവമുഖ്യ രാജ്യം ॥ ॥ 5-72-42 (34467)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി ഭഗവദ്യാനപർവണി ദ്വിസപ്തതിതമോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-72-3 നൈഷ്ഠികം കർമ യാവജ്ജീവം ബ്രഹ്മചര്യം പാരിവ്രാജ്യം ച। വിഹിതമിതി ശേഷഃ ॥ 5-72-4 കാർപണ്യം ഗ്രാമപഞ്ചകം ദേഹീതി ദീനവചനം ॥ 5-72-5 വൃത്തിഃ ജീവികാ കർതുമിതി ശേഷഃ ॥ 5-72-6 അതിഗൃദ്ധാഃ അത്യന്തലുബ്ധാഃ ॥ 5-72-7 പര്യായ ഉപായഃ। യദ്യേന ബലവത്താം സ്വസ്യേതി ശേഷഃ ॥ 5-72-9 അനുക്രോശാത് ഭവത്സു കൃപാതഃ । കാർപണ്യാത് സ്വസ്യ ദൈന്യാത്। അലം കർതും പൂർണം കർതും ന സമർഥാഃ ॥ 5-72-10 നിമിത്തം അശമേ കാരണം ॥ 5-72-17 പ്രകൃതിം പഞ്ചതാം । മയി മത്സമീപേ നഷ്ടാ പ്രകൃതിഃ ശൌര്യാദിരൂപഃ സ്വഭാവോ യേഷാം ॥ 5-72-19 ഗൌരിവ സർവഭോജ്യേത്യുപഹാസോ ഗൌർഗൌരിതി ॥ 5-72-26 പ്രസ്കൃന്ദേന ചക്രാകാരയാ വേദികയാ ॥ 5-72-29 ദ്വിധാഭാവഃ അയം സാധുരസാധുർവേതി സംശയഃ ॥ 5-72-30 പ്രാതിപൌരുഷികാൻ സർവപുരുഷസാധാരണാൻ ॥ 5-72-35 ഹതേ നിന്ദ്യതയാ നഷ്ടപ്രായേ ॥ 5-72-36 യാത്വാ ഗത്വാ ॥ 5-72-37 നിശംയ ആലോച്യ ॥ 5-72-40 തർഹി ഏതന്ന സ്യാദിതി ശേഷഃ। പ്രതിപാദയിത്വാ സഞ്ജീകൃത്യ ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 073
॥ ശ്രീഃ ॥
5.73. അധ്യായഃ 073
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
ഭീമസേനേന ശ്രീകൃഷ്ണംപ്രതി ദുര്യോധനസ്യ ദുരാരാധ്യത്വകഥനപൂർവകം യഥാകഥഞ്ചിത് ശമസ്വാവശ്യകർതവ്യത്കകഥനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-73-0 (34468)
ഭീമ ഉവാച। 5-73-0x (3622)
യഥായഥൈവ ശാന്തിഃ സ്യാത്കുരൂണാം മധുസൂദന।
തഥാതഥൈവ ഭാഷേഥാ മാ സ്മ യുദ്ധേന ഭീഷയേഃ ॥ 5-73-1 (34469)
അമർഷീ ജാതസംരംഭഃ ശ്രേയോദ്വേഷീ മഹാമനാഃ।
നോഗ്രം ദുര്യോധനോ വാച്യഃ സാംനൈവേനം സമാചരേഃ ॥ 5-73-2 (34470)
പ്രകൃത്യാ പാപസത്വശ്ച തുല്യചേതാസ്തു ദസ്യുഭിഃ ।
ഐശ്വര്യമദമത്തശ്ച കൃതവൈരശ്ച പാണ്ഡവൈഃ ॥ 5-73-3 (34471)
അദീർഘദർശീ നിഷ്ഠൂരീ ക്ഷേപ്താ ക്രൂരപരാക്രമഃ ।
ദീർഘമന്യുരനേയശ്ച പാപാത്മാ നികൃതിപ്രിയഃ ॥ 5-73-4 (34472)
ംരിയേതാപി ന ഭജ്യേത നൈവ ജഹ്യാത്സ്വകം മതം।
താദൃശേന ശമഃ കൃഷ്ണ മന്യേ പരമദുഷ്കരഃ ॥ 5-73-5 (34473)
സുഹൃദാമപ്യവാചീനസ്ത്യക്തധർമാ പ്രിയാനൃതഃ ।
പ്രതിഹന്ത്യേ സുഹൃദാം വാചശ്ചൈവ മനാംസി ച॥ 5-73-6 (34474)
സ മന്യുവശമാപന്നഃ സ്വഭാവം ദുഷ്ടമാസ്ഥിതഃ ।
സ്വഭാവാത്പാപമഭ്യേതി തൃണൈശ്ഛന്ന ഇവോരഗഃ ॥ 5-73-7 (34475)
ദുര്യോധനോ ഹി യത്സേനഃ സർവഥാ വിദിതസ്തവ ।
യച്ഛീലോ യത്സ്വഭാവശ്ച യദ്ബലോ യത്പരാക്രമഃ ॥ 5-73-8 (34476)
പുരാ പ്രസന്നാഃ കുരവഃ സഹപുത്രാസ്തഥാ വയം।
ഇന്ദ്രജ്യേഷ്ഠാ ഇവാഭൂമ മോദമാനാഃ സബാന്ധവാഃ ॥ 5-73-9 (34477)
ദുര്യോധനസ്യ ക്രോധേന ഭരതാ മധുസൂദന।
ധക്ഷ്യന്തേ ശിശിരാപായേ വനാനീവ ഹുതാശനൈഃ ॥ 5-73-10 (34478)
അഷ്ടാദശേമേ രാജാനഃ പ്രഖ്യാത മധുസൂദന ।
യേ സമുച്ചിച്ഛിദുർജ്ഞാതീൻസുഹൃദശ്ച സബാന്ധവാൻ ॥ 5-73-11 (34479)
അസുരാണാം സമൃദ്ധാനാം ജ്വലതാമിവ തേജസാ।
പര്യായകാലേ ധർമസ്യ പ്രാപ്തേ കലിരജായത ॥ 5-73-12 (34480)
ഹൈഹയാനാമുദാവർതോ നീപാനാം ജനമേജയഃ ।
ബഹുലസ്താലജംഘാനാം കൃമീണാമുദ്ധതോ വസുഃ ॥ 5-73-13 (34481)
അജബിന്ദുഃ സുവീരാണാം സുരാഷ്ട്രാണാം രുഷർദ്ധികഃ।
അർകജശ്ച ബലീഹാനാം ചീനാനാം ധൌതമൂലകഃ ॥ 5-73-14 (34482)
ഹയഗ്രീവോ വിദേഹാനാം വരയുശ്ച മഹൌജസാം ।
ബാഹുഃ സുന്ദരവംശാനാം ദീപ്താക്ഷാണാം പുരൂരവാഃ ॥ 5-73-15 (34483)
സഹജശ്ചേദിമത്സ്യാനാം പ്രവീരാണാം വൃഷധ്വജഃ ।
ധാരണശ്ചന്ദ്രവത്സാനാം മുകുടാനാം വിഗാഹനഃ ॥ 5-73-16 (34484)
ശമശ്ച നന്ദിവേഗാനാമിത്യേതേ കുലപാംസനാഃ ।
യുഗാന്തേ കൃഷ്ണ സംഭൂതാഃ കുലേഷു പുരുഷാധമാഃ ॥ 5-73-17 (34485)
അപ്യയം നഃ കുരൂണാം സ്യാദ്യുഗാന്തേ കാലസംഭൃതഃ ।
ദുര്യോധനഃ കുലാംഗാരോ ജഘന്യഃ പാപപൂരുഷഃ ॥ 5-73-18 (34486)
തസ്മാൻമൃദു ശനൈർബ്രൂയാ ധർമാർഥസഹിതം ഹിതം ।
കാമാനുബദ്ധം ബഹുലം നോഗ്രമുഗ്രപരാക്രമം ॥ 5-73-19 (34487)
അപി ദുര്യോധനം കൃഷ്ണ സർവേ വയമധശ്ചരാഃ।
നീചൈർഭൂത്വാഽനുയാസ്യാമോ മാ സ്മ നോ ഭരതാ നശൻ ॥ 5-73-20 (34488)
അപ്യുദാസീനവൃത്തിഃ സ്യാദ്യഥാ നഃ കുരുഭിഃ സഹ।
വാസുദേവ തഥാ കാര്യം ന കുരൂനനയഃ സ്പൃശേത് ॥ 5-73-21 (34489)
വാച്യഃ പിതാമഹോ വൃദ്ധോ യേ ച കൃഷ്ണ സമാസദഃ ।
ഭ്രാതൄണാമസ്തു സൌഭ്രാത്രം ധാർതരാഷ്ട്രഃ പ്രശാംയതാം ॥ 5-73-22 (34490)
അഹമേതദ്ബ്രവീംയേവം രാജാ ചൈവ പ്രശംസതി ।
അർജുനോ നൈവ യുദ്ധാർഥീ ഭൂയസീ ഹി ദയാഽർജുനേ ॥ ॥ 5-73-23 (34491)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉഗ്യോഗപർവണി ഭഗവദ്യാനപർവണി ത്രിസപ്തതിതമോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-73-4 നിഷ്ഠൂരീ നിഷ്ഠുരവാക് । ക്ഷേപ്താ നിന്ദകഃ । അനേയഃ ശിക്ഷയിതുമയോഗ്യഃ ॥ 5-73-6 അവാചീനോ വിപരീതഃ ॥ 5-73-12 പര്യായകാലേ ധർമാന്തകാലേ ॥ 5-73-19 കാമാനുബദ്ധം ബഹുലം ബാഹുല്യേന തസ്യ ചിത്താനുസാരീ ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 074
॥ ശ്രീഃ ॥
5.74. അധ്യായഃ 074
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
ശ്രീകൃഷ്ണേന ഭീമംപ്രതി തത്പ്രതിജ്ഞാനുസ്മാരണപൂർവകം യുദ്ധപ്രോത്സാഹനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-74-0 (34492)
വൈശംപായന ഉവാച। 5-74-0x (3623)
ഏതഛ്രുത്വാ മഹാബാഹുഃ കേശവഃ പ്രഹസന്നിവ।
അഭൂതപൂർവം ഭീമസ്യ മാർദവോപഹിതം വചഃ ॥ 5-74-1 (34493)
ഗിരേരിവ ലഘുത്വം തച്ഛീതത്വമിവ പാവകേ।
മത്വാ രാമാനുജഃ ശൌരിഃ ശാർംഗധന്വാ വൃകോദരം ॥ 5-74-2 (34494)
സന്തേജസംസ്തദാ വാഗ്ഭിർഭാതരിശ്വേവ പാവകം।
ഉവാച ഭീമമാസീനം കൃപയാഽഭിപരിപ്ലുതം ॥ 5-74-3 (34495)
ശ്രീഭഗവാനുവാച। 5-74-4x (3624)
ത്വമന്യദാ ഭീമസേന യുദ്ധമേവ പ്രശംസസി।
വധാമിനന്ദിനഃ ക്രൂരാന്ധാർതരാഷ്ട്രൻമിമർദിഷുഃ ॥ 5-74-4 (34496)
ന ച സ്വപിഷി ജാഗർഷി ന്യുബ്ജഃ ശേഷേ പരന്തപ ।
ഘോരാമശാന്താം രുശതീം സദാ വാചം പ്രഭാഷസേ ॥ 5-74-5 (34497)
നിഃശ്വസന്നഗ്നിവത്തേന സന്തപ്തഃ സ്വേന മന്യുനാ ।
അപ്രശാന്തമനാ ഭീമ സധൂമ ഇവ പാവകഃ ॥ 5-74-6 (34498)
ഏകാന്തേ നിഃശ്വസഞ്ശേപേ ഭാരാർത ഇവ ദുർബലഃ ।
അപി ത്വാം കേചിദുൻമത്തം മന്യന്തേഽതദ്വിദോ ജനാഃ ॥ 5-74-7 (34499)
ആരുജ്യ വൃക്ഷാന്നിർമൂലാൻഗജഃ പരിരുജന്നിവ ।
നിഘ്നൻപദ്ഭിഃ ക്ഷിതിം ഭീമ നിഷ്ടനൻപരിധാവസി ॥ 5-74-8 (34500)
നാസ്മിഞ്ജനേ ന രമസേ രഹഃ ക്ഷിപസി പാണ്ഡവ ।
നാന്യം നിശി ദിവാ ചാപി കദാചിദഭിനന്ദസി ॥ 5-74-9 (34501)
അകസ്മാത്സ്മയമാനശ്ച രഹസ്യാസ്സേ രുദന്നിവ।
ജാന്വോർമൂർധാനമാധായ ചിരമാസ്തേ പ്രമീലിതഃ ॥ 5-74-10 (34502)
ഭ്രുകിടിം ച പുനഃ കുർവന്നോഷ്ഠൌ ച വിദശന്നിവ ।
അഭീക്ഷ്ണം ദൃശ്യസേ ഭീമ സർവം തൻമന്യുകാരിതം ॥ 5-74-11 (34503)
യഥാ തപുരസ്താത്സവിതാ ദൃശ്യതേ ശുക്രമുച്ചരൻ ।
യഥാ ച പശ്ചാന്നിർമുക്തോ ധ്രുവം പര്യേതി രശ്മിവാൻ ॥ 5-74-12 (34504)
തഥാ സത്യം ബ്രവീംയേതന്നാസ്തി തസ്യ വ്യതിക്രമഃ ।
ഹന്താഹം ഗദയാഭ്യേത്യ ദുര്യോധനമമർപണം ॥ 5-74-13 (34505)
ഇതി സ്മ മധ്യേ ഭ്രാതൃണാം സത്യേനാലഭസേ വദാം।
തസ്യ തേ പ്രശമേ ബുദ്ധിർധ്രിയതേഽദ്യ പരന്തപ ॥ 5-74-14 (34506)
അഹോ യുദ്ധാഭികാങ്ക്ഷാണാം യുദ്ധകാല ഉപസ്ഥിതേ ।
ചേതാംസി വിപ്രതീപാനി യത്ത്വാം ഭീഭീമ വിന്ദതി ॥ 5-74-15 (34507)
അഹോ പാർഥ നിമിത്താനി വിപരീതാനി പശ്യസി।
സ്വപ്നാന്തേ ജാഗരാന്തേ ച തസ്മാത്പ്രശമമിച്ഛസി ॥ 5-74-16 (34508)
അഹോ നാശംസസേ കിഞ്ചിത്പുംസ്ത്വം ക്ലീബ ഇവാത്മനി ।
കശ്മലേനാഭിപന്നോഽസി തേന തേ വികൃതം മനഃ ॥ 5-74-17 (34509)
ഉദ്വേപതേ തേ ഹൃദയം മനസ്തേ പ്രതിസീദതി ।
ഊരുസ്തംഭഗൃഹീതോഽസി തസ്മാത്പ്രശമമിച്ഛസി ॥ 5-74-18 (34510)
അനിത്യം കില മർത്യസ്യ പാർഥ ചിത്തം ചലാചലം ।
വാതവേഗപ്രചലിതാ അഷ്ഠീലാ ശാൽമലേരിവ ॥ 5-74-19 (34511)
തവൈഷാ വികൃതാ ബുദ്ധിർഗവാം വാഗിവ മാനുഷീ ।
മനാംസി പാണ്ഡുപുത്രാണാം മഞ്ജയത്യപ്ലവാനിവ ॥ 5-74-20 (34512)
ഇദം മേ മഹാദാശ്ചര്യം പർവതസ്യേവ സർപണം।
യദീദൃശം പ്രഭാഷേഥാ ഭീമസേനാസമം വചഃ ॥ 5-74-21 (34513)
സ ദൃഷ്ട്വാ സ്വാനി കർമാണി കുലേ ജൻമ ച ഭാരത ।
ഉത്തിഷ്ഠസ്വ വിഷാദം മാ കൃഥാ വീര സ്ഥിരോ ഭവ ॥ 5-74-22 (34514)
ന ചൈതദനുരൂപം തേ യത്തേ ഗ്ലാനിരരിന്ദമ।
യദോജസാ ന ലഭതേ ക്ഷത്രിയോ ന തദശ്രുതേ ॥ ॥ 5-74-23 (34515)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി ഭഗവദ്യാനപർവണി ചതുഃസപ്തതിതമോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-74-6 അഗ്നിവത് അഗ്നിനേവ ॥ 5-74-8 ആരുജ്യ ഭങ്ക്ത്വാ ॥ 5-74-9 അസ്മിന്വനേ। ജനേന ബ്രാഹ്മണരാമൂഹേന। ക്ഷിപസി നപസി കാലമിതി ശേഷഃ ॥ 5-74-12 ശുക്രം തേജഃ। നിർമുക്തോഽസ്തം ഗതഃ। ധ്രുവം നിശ്ചയം പുനഃ പര്യേതി മേരും പുനഃപുനഃ പ്രദക്ഷിണീകരോതി ॥ 5-74-19 അഷ്ഠീലാ ഫലാന്തർഗ്രന്ഥിഃ । സാ ച ശാൽമലേഃ കേവലം തൂലമയീ ഭവതി ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 075
॥ ശ്രീഃ ॥
5.75. അധ്യായഃ 075
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
ഭീമേന കൃഷ്ണംപ്രതി സ്വസാമർഥ്യകഥനപൂർവകം സ്വസ്യ ശമകാമനായാഃ കൃപാമൂലകത്വകഥനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-75-0 (34516)
വൈശംപായന ഉവാച। 5-75-0x (3625)
തഥോക്തോ വാസുദേവേന നിത്യമന്യുരമർഷണഃ।
സദശ്വവത്സമാധാവദ്ബഭാഷേ തദനന്തരം ॥ 5-75-1 (34517)
ഭീമസേന ഉവാച। 5-75-2x (3626)
അന്യഥാ മാം ചികീർഷന്തമന്യഥാ മന്യസേഽച്യുത।
പ്രണീതഭാവമത്യർഥം യുധി സത്യപരാക്രമം ॥ 5-75-2 (34518)
വേത്സി ദാശാർഹ സത്യം മേ ദീർഘകാലം സഹോഷിതഃ।
ഉത വാ മാം ന ജാനാസി പ്ലവൻഹൃദ ഇവാപ്ലവേ ॥ 5-75-3 (34519)
തസ്മാദനഭിരുപാഭിർവാഗ്ഭിർമാം ത്വം സമർച്ഛസി ।
കഥം ഹി ഭീമസേനം മാം ജാനൻകശ്ചന മാധവ ॥ 5-75-4 (34520)
ബ്രൂയാദപ്രതിരൂപാണി യഥാ മാം വക്തമർഹസി ।
തസ്മാദിദം പ്രവക്ഷ്യാമി വചനം വൃഷ്ണിനന്ദന ॥ 5-75-5 (34521)
ആത്മനഃ പൌരുഷം ചൈവ ബലം ച ന സമം പരൈഃ ।
സർവഥാഽനാര്യകർമൈതത്പ്രശംസാ സ്വയമാത്മനഃ ॥ 5-75-6 (34522)
അതിവാദാപവിദ്ധസ്തു വക്ഷ്യാമി ബലമാത്മനഃ ।
പശ്യേമേ രോദസീ കൃഷ്ണ യയോരാസന്നിമാഃ പ്രജാഃ ॥ 5-75-7 (34523)
അചലേ ചാപ്രതിഷ്ഠേ ചാപ്യനന്തേ സർവമാതരൌ ।
യദീമേ സഹസാ ക്രുദ്ധേ സമേയാതാം ശിലേ ഇവ ॥ 5-75-8 (34524)
അഹമേതേ നിഗൃഹ്ണീയാം ബാഹുഭ്യാം സചസാചരേ ।
പശ്യൈതദന്തരം ബാഹ്വോർമഹാപരിഘയോരിവ ॥ 5-75-9 (34525)
യ ഏതത്പ്രായ മുച്യേത ന തം പശ്യാമി പുരൂഷം।
ഹിമവാംശ്ച സമുദ്രശ്ച വജ്രീ വാ ബലമിത്സ്വയം ॥ 5-75-10 (34526)
മയാഭിപന്നം ത്രായേരൻബലമാസ്ഥായ ന ത്രയഃ ।
യുദ്ധാർഹാൻക്ഷത്രിയാൻസർവാൻപാണ്ഡവേഷ്വാതതായിനഃ ॥ 5-75-11 (34527)
അധഃ പാദതലേനൈതാനധിഷ്ഠാസ്യാമി ഭൂതലേ ।
ന ഹി ത്വം നാഭിജാനാസി മമ വിക്രമമച്യുത ॥ 5-75-12 (34528)
യഥാ മയാ വിനിർജിത്യ രാജാനോ വശഗാഃ കൃതാഃ ।
അഥ ചേൻമാം ന ജാനാസി സൂര്യസ്യേവോദ്യതഃ പ്രഭാം ॥ 5-75-13 (34529)
വിഗാഢേ യുധി സംബാധേ വേത്സ്യസേ മാം ജനാർദന ।
പരുഷൈരാക്ഷിപസി കിം വ്രണം സൂച്യേവ ചാനഘ ॥ 5-75-14 (34530)
യഥാമതി ബ്രവീംയേതദ്വിദ്ധി മാമധികം തതഃ ।
ദ്രഷ്ടാസി യുധി സംബാധേ പ്രവൃത്തേ വൈശസേഽഹനി ॥ 5-75-15 (34531)
മയാ പ്രണുന്നാൻമാതംഗാത്നഥിനഃ സാദനസ്തഥാ ।
തഥാ നരാനഭിക്രുദ്ധം നിഘ്നന്തം ക്ഷത്രിയർഷഭാൻ ॥ 5-75-16 (34532)
ദ്രഷ്ടാ മാം ത്വം ച ലോകശ്ച വികർഷന്തം വരാന്വരാൻ ।
ന മേ സീദന്തി ഗാത്രാണി ന മമോദ്വേപതേ മനഃ ॥ 5-75-17 (34533)
സർവലോകാദഭിക്രുദ്ധാന്ന ഭയം വിദ്യതേ മമ।
കിം തു സൌഹൃദമേവൈതത്കൃപയാ മധുസൂദന ।
സർവാംസ്തിതിക്ഷേ സങ്ക്ലേശാൻമാ സ്മ നോ ഭരതാ നശൻ ॥ ॥ 5-75-18 (34534)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി ഭഗവദ്യാനപർവണി പഞ്ചസപ്തതിതമോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-75-1 സമാധാവത് തീവ്രവേഗം യഥാ സ്യാത്തഥാ ॥ 5-75-3 ഹ്രദേ പ്ലവൻ പാരമിവേതി ശേഷഃ ॥ 5-75-14 സംബാധേ സങ്കീർണേ ॥ 5-75-15 വൈശസേ വിശസനവതി ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 076
॥ ശ്രീഃ ॥
5.76. അധ്യായഃ 076
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
ശ്രീകൃഷ്ണേന ഭീമംപ്രതി സ്വസ്യ തൻമഹിമാഭിജ്ഞത്വമഭിധായ തത്പ്രശംസനപൂർവകം സ്വോക്തേഃ തേജസ്സന്ദീപനാർഥത്വകഥനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-76-0 (34535)
ശ്രീഭഗവാനുവാച। 5-76-0x (3627)
ഭാവം ജിജ്ഞാസമാനോഽഹം പ്രണയാദിദമബ്രവം ।
ന ചാക്ഷേപാന്ന പാണ്ഡിത്യാന്ന ക്രോധാന്ന വിവക്ഷയാ ॥ 5-76-1 (34536)
വേദാഹം തവ മാഹാത്ംയസുത തേ വേദ യദ്ബലം।
ഉത തേ വേദ കർമാണി ന ത്വാം പരിഭവാംയഹം ॥ 5-76-2 (34537)
യഥാ ചാത്മനി കല്യാണം സംഭാവയസി പാണ്ഡവ ।
സഹസ്രഗുണമപ്യേതത്ത്വയി സംഭാവയാംയഹം ॥ 5-76-3 (34538)
യാദൃശേ ച കുലേ ജൻമ സർവരാജാഭിപൂജിതേ ।
ബന്ധുഭിശ്ച സുഹൃദ്ഭിശ്ച ഭീമ ത്വമസി താദൃശഃ ॥ 5-76-4 (34539)
ജിജ്ഞാസന്തോ ഹി ധർമസ്യ സന്ദിഗ്ധസ്യ വൃകോദര ।
പര്യായം നാധ്യവസ്യന്തി ദേവമാനുഷയോർജനാഃ ॥ 5-76-5 (34540)
സ ഏവ ഹേതുർഭൂത്വാ ഹി പുരുഷസ്യാർഥസിദ്ധിഷു।
വിനാശേഽപി സ ഏവാസ്യ സന്ദിഗ്ധം കർമ പൌരുഷം ॥ 5-76-6 (34541)
അന്യഥാ പരിദൃഷ്ടാനി കവിഭിർദോവദർശിഭിഃ ।
അന്യഥാ പരിവർതന്തേ വേഗാ ഇവ നഭസ്വതഃ ॥ 5-76-7 (34542)
സുമന്ത്രിതം സുനീതം ച ന്യായതശ്ചോപപാദിതം ।
കൃതം മാനുഷ്യകം കർമ ദൈനേനാപി വിരുദ്ധ്യതേ ॥ 5-76-8 (34543)
ദൈവമപ്യകൃതം കർമ പൌരുഷേണ വിഹന്യതേ ।
ശീതമുഷ്ണം തഥാ വർഷം ക്ഷുത്പിപാസേ ച ഭാരത ॥ 5-76-9 (34544)
യദന്യദ്ദിഷ്ടഭാവസ്യ പുരുഷസ്യ സ്വയം കൃതം ।
തസ്മാദനുപരോധശ്ച വിദ്യതേ തത്ര ലക്ഷണം ॥ 5-76-10 (34545)
ലോകസ്യ നാന്യതോ വൃത്തിഃ പാണ്ഡവാന്യത്ര കർമണഃ।
ഏവംബുദ്ധിഃ പ്രവർതേത ഫലം സ്യാദുഭയാന്വയേ ॥ 5-76-11 (34546)
യ ഏവം കൃതബുദ്ധിഃ സ കർമസ്വേവ പ്രവർതതേ ।
നാസിദ്ധോ വ്യഥതേ തസ്യ ന സിദ്ധൌ ഹർഷമശ്രുതേ ॥ 5-76-12 (34547)
തത്രേയമനുമാത്രാ മേ ഭീമസേന വിവക്ഷിതാ।
നൈകാന്തസിദ്ധിർവക്തവ്യാ ശത്രുഭിഃ സഹ സംയുഗേ ॥ 5-76-13 (34548)
നാതിപ്രഹീണരശ്മിഃ സ്യാത്തഥാ ഭാവവിപര്യയേ ।
വിഷാദമർച്ഛേദ് ഗ്ലാനിം വാപ്യേതമർഥം ബ്രവീമിതേ ॥ 5-76-14 (34549)
ശ്വോഭൂതേ ധൃതരാഷ്ട്രസ്യ സമീപം പ്രാപ്യ പാണ്ഡവ।
യതിഷ്യേ പ്രശമം കർതും യുഷ്മദർഥമഹാപയൻ ॥ 5-76-15 (34550)
ശമം ചേത്തേ കരിഷ്യന്തി തതോഽനന്തം യശോ മമ।
ഭവതാം കച കൃതഃ കാമസ്തേഷാം ച ശ്രേയ ഉത്തമം ॥ 5-76-16 (34551)
തേ ചേദഭിനിവേക്ഷ്യന്തേ നാഭ്യുപൈഷ്യന്തി മേ വചഃ ।
കുരവോ യുദ്ധമേവാത്ര ഘോരം കർമ ഭവിഷ്യതി ॥ 5-76-17 (34552)
അസ്മിന്യുദ്ധേ ഭീമസേന ത്വയി ഭാരഃ സമാഹിതഃ।
ധൂരർജുനേന ധാര്യാ സ്യാദ്വേഢവ്യ ഇതരോ ജനഃ ॥ 5-76-18 (34553)
അഹം ഹി യന്താ ബീഭത്സോർഭവിതാ സംയുഗേ സതി।
ധനഞ്ജയസ്യൈഷ കാമോ ന ഹി യുദ്ധം ന കാമയേ ॥ 5-76-19 (34554)
തസ്മാദാശങ്കമാനോഽഹം വൃകോദര മതിം തവ।
ഗദതഃ ക്ലീബയാ വാചാ തേജസ്തേ സമദീദിപം ॥ ॥ 5-76-20 (34555)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി ഭഗവദ്യാനപർവണി ഷട്സപ്തതിതമോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-76-1 ഭാവമിതി । വിവക്ഷയാ ത്വയാ സ്വരൂപം വക്തവ്യമിതീച്ഛയാ। പ്രാഗേവ തസ്യ ജ്ഞാതത്വാത് ॥ 1 ॥ 5-76-5 ദേവമാനുഷയോർധർമസ്യ പര്യായമിതി സംബന്ധഃ ॥ 5-76-7 പരിദൃഷ്ടാനി കർതവ്യത്വേന നിശ്ചിതാനി കാര്യാണി ॥ 5-76-10 ദിഷ്ടഃ ഫലഭോഗായ ആജ്ഞപ്തഃ ഭാവഃ സത്താ യസ്യ തത് ദിഷ്ടഭാവം പ്രാരബ്ധകർമ। പഞ്ചംയർഥേ ഷഷ്ഠീ । പ്രാരബ്ധാദന്യദിത്യർഥഃ । പുരുഷസ്യ പുരുഷേണ സഞ്ചിതം യത്സ്വയങ്കൃതം കർമ തസ്മാദനുപരോധോ ജൻമാന്തരേ നിരോധോ നാസ്തി। തത്ര ജ്ഞാനേന പ്രായശ്ചിത്തേന വാ സഞ്ചിതപാപാനാം നാശേ ലക്ഷണം ജ്ഞാപകം ശ്രുതിസ്മൃതിജാതം വിദ്യതേ ॥ 5-76-11 കർമണോഽന്യത്ര പൌരുഷംവിനാ അന്യത ഏകസ്മാദ്ദൈവാദേവ വൃത്തിർജീവികാ നാസ്തി । ഏവം ബുദ്ധിഃ ഈദൃക്ജ്ഞാനവാൻസൻ പ്രവർതേത പുരുഷകാരം കുര്യാത്। തഥാ സതി ഉഭയാന്വയേ ദൈവപൌരുഷയോഃ സംബന്ധേ ഫലം ഭവതി നാന്യതരത ഇത്യർഥഃ ॥ 5-76-13 അനുമാത്രാഽവധാരണം നിശ്ചയ ഇത്യർഥഃ ॥ 5-76-14 പ്രഹീണരശ്മിഃ നിഷ്പ്രഭഃ। ഭാവഃ പ്രാരബ്ധം കർമ। അർച്ഛേത് പ്രാപ്നുയാത് ॥ 5-76-17 തേ കുരവ ഇതി സംബന്ധഃ ॥ 5-76- 5-76- 5-76-ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 077
॥ ശ്രീഃ ॥
5.77. അധ്യായഃ 077
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
അർജുനേന സന്ധിവിഗ്രഹപക്ഷൌ പ്രസ്തുത്യ ശ്രീകൃഷ്ണംപ്രതി യഥാരുചി അന്യതരപക്ഷനിർധാരണകരണപ്രാർഥനാ ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-77-0 (34556)
അർജുന ഉവാച। 5-77-0x (3628)
ഉക്തം യുധിഷ്ഠിരേണൈവ യാവദ്വാച്യം ജനാർദന ।
തവ വാക്യം തു മേ ശ്രുത്വാ പ്രതിഭാതി പരന്തപ ॥ 5-77-1 (34557)
നൈവ പ്രശമമത്ര ത്വം മന്യസേ സുകരം പ്രഭോ ।
ലോഭാദ്വാ ധൃതരാഷ്ട്രസ്യ ദൈന്യാദ്വാ സമുപസ്ഥിതാത് ॥ 5-77-2 (34558)
അഫലം മന്യസേ വാഽപി പുരുഷസ്യ പരാക്രമം ।
ന ചാന്തരേണ കർമാണി പൌരുഷേണ ബലോദയഃ ॥ 5-77-3 (34559)
തദിദം ഭാഷിതം വാക്യം തഥാചന തഥൈവ തത്।
ന ചൈതദേവം ദ്രഷ്ടവ്യമസാധ്യമപി കിഞ്ചന ॥ 5-77-4 (34560)
കിം ചൈതൻമന്യസേ കൃച്ഛ്രമസ്മാകമവസാദകം।
കുർവന്തി തേഷാം കർമാണി യേഷാം നാസ്തി ഫലോദയഃ ॥ 5-77-5 (34561)
സംപാദ്യമാനം സംയക്വ സ്യാത്കർമ സഫലം പ്രഭോ।
സ തഥാ കൃഷ്ണ വർതസ്വ യഥാ ശർമ ഭവേത്പരൈഃ ॥ 5-77-6 (34562)
പാണ്ഡവാനാം കുരൂണാം ച ഭവാന്നഃ പ്രഥമഃ സുഹൃത്।
സുരാണാമസുരാണാം ച യഥാ വീര പ്രജാപതിഃ ॥ 5-77-7 (34563)
കുരൂണാം പാണ്ഡവാനാം ച പ്രതിപത്സ്വ നിരാമയം ।
അസ്മദ്ധിതമനുഷ്ഠാനം മന്യേ തവ ന ദുഷ്കരം ॥ 5-77-8 (34564)
ഏവം ച കാര്യതാമേതി കാര്യം തവ ജനാർദന ।
ഗമനാദേവമേവ ത്വം കരിഷ്യസി ജനാർദന ॥ 5-77-9 (34565)
ചികീർഷിതമഥാന്യത്തേ തസ്മിന്വീര ദുരാത്മാനി ।
ഭവിഷ്യതി ച തത്സർവം യഥാ തവ ചികീർഷിതം ॥ 5-77-10 (34566)
ശർമ തൈഃ സഹ വാ നോഽസ്തു തവ വാ യച്ചികീർഷിതം ।
വിചാര്യമാണോ യഃ കാമസ്തവ കൃഷ്ണ സ നോ ഗുരുഃ ॥ 5-77-11 (34567)
ന സ നാർഹതി ദുഷ്ടാത്മാ വധം സസുതബാന്ധവഃ।
യേന ധർമസുതേ ദൃഷ്ടാ ന സാ ശ്രീരുപമർഷിതാ ॥ 5-77-12 (34568)
യച്ചാപ്യപശ്യതോപായം ധർമിഷ്ഠം മധുസൂദന।
ഉപായേന നൃശംസേന ഹൃതാ ദുർദ്യൂതദേവിനാ ॥ 5-77-13 (34569)
കഥം ഹി പുരുഷോ ജാതഃ ക്ഷത്രിയേഷു ധനുർധരഃ ।
സമാഹൂതോ നിവർതേത പ്രാണത്യാഗേഽപ്യുപസ്ഥിതേ ॥ 5-77-14 (34570)
അധർമേണ ജിതാന്ദൃഷ്ട്വാ വനേ പ്രവൃജിതാംസ്തഥാ।
വധ്യതാം മമ വാർഷ്ണേയ നിർഗതോഽസൌ സുയോധനഃ ॥ 5-77-15 (34571)
ന ചൈതദദ്ഭുതം കൃഷ്ണ മിത്രാർഥേ യച്ചികീർഷസി।
ക്രിയാ കഥഞ്ച മുഖ്യാ സ്യാൻമൃദുനാ ചേതരേണ വാ ॥ 5-77-16 (34572)
അഥവാ മന്യസേ ജ്യായാന്വധസ്തേഷാമനന്തരം ।
തദേവ ക്രിയതാമാശു ന വിചാര്യമതസ്ത്വയാ ॥ 5-77-17 (34573)
ജാനാസി ഹി യഥൈതേന ദ്രൌപദീ പാപബുദ്ധിനാ ।
പരിക്ലിഷ്ടാ സഭാമധ്യേ തച്ച തസ്യോപമർഷിതം ॥ 5-77-18 (34574)
സ നാമ സംയഗ്വർതേത പാണ്ഡവേഷ്വിതി മാധവ।
ന മേ സഞ്ജായതേ ബുദ്ധിർബീജമുപ്തമിവോഷരേ ॥ 5-77-19 (34575)
തസ്മാദ്യൻമന്യസേ യുക്തം പാണ്ഡവാനാം ഹിതം ച യത്।
തഥാഽഽശു കുരു വാർഷ്ണേയ യന്നഃ കാര്യമനന്തരം ॥ ॥ 5-77-20 (34576)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി ഭഗവദ്യാനപർവണി സപ്തസപ്തതിതമോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-77-2 ദൈന്യാദ്വാ അസ്മദീയാത് ॥ 5-77-4 നഹി യുദ്ധം ന കാമയേ ഇതി യത്ത്വയാ ഭാഷിത തഥാചന തഥാപിച ചനശബ്ദോഽപ്യർഥേ । യദ്യപി മമൈതദനിഷ്ടം തഥാപി ത്വയാ യദ്ഭാഷിതം തത്തഥൈവ ഭവിധ്യതീത്യർഥഃ । പരന്തു ശമോപി തവ നാസാധ്യോഽസ്തീത്യാഹ നചേതി ॥ 5-77-8 നിരാമയം കുശലം ॥ 5-77-9 കാര്യതാം ഔചിത്യം। കാര്യം കർമ ॥ 5-77-14 സമാഹൂതോ ദ്യൂതാർഥം ॥ 5-77-15 നിർഗതഃ നിശ്ചയേന പ്രാപ്തഃ ॥ 5-77-16 കഥഞ്ച കഥമപി। മുഖ്യാ ഫലവതീ। മൃദുനാ സാംനാ। ഇതരേണ യുദ്ധേന ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 078
॥ ശ്രീഃ ॥
5.78. അധ്യായഃ 078
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
ശ്രീകൃഷ്ണേന അർജുനംപ്രതി ദണ്ഡാർഹേ സുയോധനേ ശമകരണസ്യ ദുശ്ശകത്വാഭിധാനപൂർവകം യുധിഷ്ഠിരഗൌരവേണ സ്വസ്യ തദർഥം പ്രയതനകഥനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-78-0 (34577)
ശ്രീഭഗവാനുവാച। 5-78-0x (3629)
ഏവമേതൻമഹാബാഹോ യഥാ വദസി പാണ്ഡവ।
പാണ്ഡവാനാം കുരൂണാം ച പ്രതിപത്സ്യേ നിരാമയം।
സർവം ത്വിദം മമായത്തം ബീഭത്സോ കർമണോർദ്വയോഃ ॥ 5-78-1 (34578)
ക്ഷേത്രം ഹി രസവച്ഛുദ്ധം കർമണൈവോപപാദിതം।
ഋതേ വർഷാന്ന കൌന്തേയ ജാതു നിർവർതയേത്ഫലം ॥ 5-78-2 (34579)
തത്ര വൈ പൌരുഷം ബ്രൂയുരാസേകം യത്ര കാരിതം।
തത്ര ചാപി ധ്രുവം പശ്യേച്ഛോഷണം ദൈവകാരിതം॥ 5-78-3 (34580)
തദിദം നിശ്ചിത്തം ബുദ്ധ്യാ പൂർവൈരപി മഹാത്മഭിഃ ।
ദൈവേ ച മാനുഷേ ചൈവ സംയുക്തം ലോകകാരണം ॥ 5-78-4 (34581)
അഹം ഹി തത്കരിഷ്യാമി പരം പുരുഷകാരതഃ ।
ദേവം തു ന മയാ ശക്യം കർമ കർതും കഥഞ്ചന ॥ 5-78-5 (34582)
സ ഹി ധർമം ച ലോകം ച ത്യക്ത്വാ ചരതി ദുർമതിഃ।
ന ഹി സന്തപ്യതേ തേന തഥാരൂപേണ കർമണാ ॥ 5-78-6 (34583)
തഥാപി ബുദ്ധിം പാപിഷ്ഠാം വർധയന്ത്യസ്യ മന്ത്രിണഃ ।
ശകുനിഃ സൂതപുത്രശ്ച ഭ്രാതാ ദുഃശാസനസ്തഥാ ॥ 5-78-7 (34584)
സ ഹി ത്യാഗേന രാജ്യസ്യ ന ശമം സമുപൈഷ്യതി।
അന്തരേണ വധം പാർഥ സാനുബന്ധഃ സുയോധനഃ ॥ 5-78-8 (34585)
ന ചാപി പ്രണിപാതേന ത്യക്തുമിച്ഛതി ധർമരാട് ।
യാച്യമാനശ്ച രാജ്യം സ ന പ്രജാസ്യതി ദുർമതിഃ ॥ 5-78-9 (34586)
ന തു മന്യേ സ തദ്വാച്യോ യദ്യുധിഷ്ഠിരശാതനം ।
ഉക്തം പ്രയോജനം യത്തു ധർമരാജേന ഭാരത ॥ 5-78-10 (34587)
തഥാ പാപസ്തു തത്സർവം ന കരിഷ്യതി കൌരവഃ ।
തസ്മിംശ്ചാക്രിയമാണേഽസൌ ലോകേ വധ്യോ ഭവിഷ്യതി ॥ 5-78-11 (34588)
മമ ചാപി സ വധ്യോ ഹി ജഗതശ്ചാപി ഭാരത ।
തേന കൌമാരകേ യൂയം സർവേ വിപ്രകൃതാഃ സദാ ॥ 5-78-12 (34589)
വിപ്രലുപ്തം ച വോ രാജ്യം നൃശംസേന ദുരാത്മനാ।
ന ചോപശാംയതേ പാപഃ ശ്രിയം ദൃഷ്ട്വാ യുധിഷ്ഠിരേ ॥ 5-78-13 (34590)
അസകൃച്ചാപ്യഹം തേന ത്വത്കൃതേ പാർഥ ഭേദിതഃ ।
ന മയാ തദ്ഗൃഹീതം ച പാപം തസ്യ ചികീർഷേതം ॥ 5-78-14 (34591)
ജാനാസി ഹി മഹാബാഹോ ത്വമപ്യസ്യ പരം മതം।
പ്രിയം ചികീർഷമാണം ച ധർമരാജസ്യ മാമപി ॥ 5-78-15 (34592)
സഞ്ജാനംസ്തസ്യ ചാത്മാനം മമ ചൈവ പരം മതം।
അജാനന്നിവ മാം കസ്മാദർജുനാദ്യാഭിശങ്കസേ ॥ 5-78-16 (34593)
യച്ചാപി പരമം ദിവ്യം തച്ചാപ്യനുഗതം ത്വയാ।
വിധാനം വിഹിതം പാർഥ കഥം ശർമ ഭവേത്പരൈഃ ॥ 5-78-17 (34594)
യത്തു വാചാ മയാ ശക്യം കർമണാ വാഽപി പാണ്ഡവ ।
കരിഷ്യേ തദഹം പാർഥ ന ത്വാശംസേ ശമം പരൈഃ ॥ 5-78-18 (34595)
കഥം ഗോഹരണേ ഹ്യുക്തോ നൈതച്ഛർമ തഥാ ഹിതം ।
യാച്യമാനോ ഹി ഭീഷ്മേണ സംവത്സരഗതേഽധ്വനി ॥ 5-78-19 (34596)
തദൈവ തേ പരാഭൂതാ യദാ സങ്കൽപിതാസ്ത്വയാ।
ലവശഃ ക്ഷണശശ്ചാപി ന ച തുഷ്ടഃ സുയോധനഃ ॥ 5-78-20 (34597)
സർവഥാ തു മയാ കാര്യം ധർമരാജസ്യ ശാസനം ।
വിഭാവ്യം തസ്യ ഭൂയശ്ച കർമ പാപം ദുരാത്മനഃ ॥ ॥ 5-78-21 (34598)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി ഭഗവദ്യാനപർവണി അഷ്ടസപ്തതിതമോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-78-1 ദ്വയോഃ കർമണോഃ ശമയുദ്ധയോർമധ്യേ ഇദം അനാമയം ॥ 5-78-4 സംയുക്തം ആഹിതം। ലോകകാരണം ലോകഹിതസാധനം ॥ 5-78-17 ദിവ്യം വിധാനം ഭൂഭാരാപഹാരാർഥം സ്വർഗാദ്ദേവാനാമവതരണം ॥ 5-78-18 ആശംസേ സംഭാവയാമി ॥ 5-78-19 ഭീഷ്മേണ ഏതച്ഛർമ യാച്യമാനോപി സഃ ഹിതം കഥം നോക്തഃ അപിതു ഉക്തഃ। സംവത്സരഗതേ ഗതസംവത്സരേ ॥ 5-78-20 സങ്കൽപിതാഃ വധ്യത്വേന നിശ്ചിതാഃ ॥ 5-78-21 വിഭാവ്യം വിചാരണീയം ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 079
॥ ശ്രീഃ ॥
5.79. അധ്യായഃ 079
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
നകുലേന ശ്രീകൃഷ്ണംപ്രതി സ്വസ്യ ശമേ അഭിസന്ധിപ്രദർശനപൂർവകം സന്ധികരണസ്യ തേന സുശകത്വാഭിധാനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-79-0 (34599)
നകുല ഉവാച। 5-79-0x (3630)
ഉക്തം ബഹുവിധം വാക്യം ധർമരാജേന മാധവ।
ധർമജ്ഞേന വദാന്യേന ശ്രുതം ചൈവ ഹി തത്ത്വയാ ॥ 5-79-1 (34600)
മതമാജ്ഞായ രാജ്ഞശ്ച ഭീമസേനേന മാധവ ।
സംശമോ ബാഹുവീര്യ ച ഖ്യാപിതം മാധവാത്മനഃ ॥ 5-79-2 (34601)
തഥൈവ ഫാൽഗുനേനാപി യദുക്തം തത്ത്വയാ ശ്രുതം ।
ആത്മനശ്ച മതം വീര കഥിതം ഭവതാഽസകൃത് ॥ 5-79-3 (34602)
സർവമേതദതിക്രംയ ശ്രുത്വാ പരമതം ഭവാൻ।
യത്പ്രാപ്തകാലം മന്യേഥാസ്തത്കുര്യാഃ പുരുഷോത്തമ ॥ 5-79-4 (34603)
തസ്മിംരതസ്മിന്നിമിത്തേ ഹി മതം ഭവതി കേശവ ।
പ്രാപ്തകാലം മനുഷ്യേണ ക്ഷമം കാര്യമരിന്ദമ ॥ 5-79-5 (34604)
അന്യഥാ ചിന്തിതോ ഹ്യർഥഃ പുനർഭവതി സോഽന്യഥാ ।
അനിത്യമതയോ ലോകേ നരാഃ പുരുഷസത്തമ ॥ 5-79-6 (34605)
അന്യഥാബുദ്ധയോ ഹ്യാസന്നസ്മാസു വനവാസിഷു।
അദൃശ്യേഷ്വന്യഥാ കൃഷ്ണ ദൃശ്യേഷു പുനരന്യഥാ ॥ 5-79-7 (34606)
അസ്മാകമപി വാർഷ്ണേയ വനേ വിചരതാം തദാ।
ന തഥാ പ്രണയോ രാജ്യേ യഥാ സംപ്രതി വർതതേ ॥ 5-79-8 (34607)
നിവൃത്തവനവാസാന്നഃ ശ്രുത്വാ വീര സമാഗതാഃ ।
അക്ഷൌഹിണ്യോ ഹി സപ്തേ മാസ്ത്വത്പ്രസാദാജ്ജനാർദന ॥ 5-79-9 (34608)
ഇമാൻഹി പുരുഷവ്യാഘ്രാനചിന്ത്യബലപൌരുഷാത്।
ആത്തശസ്ത്രാന്രണേ ദൃഷ്ട്വാ ന വ്യഥേദിഹ കഃ പുമാൻ ॥ 5-79-10 (34609)
സ ഭവാൻകുരുമധ്യേ തം സാന്ത്വപൂർവം ഭയോത്തരം।
ബ്രൂയാദ്വാക്യം യഥാ മന്ദോ ന വ്യഥേത സുയോധനഃ ॥ 5-79-11 (34610)
യുധിഷ്ഠിരം ഭീമസേനം ബീഭത്സും ചാപരാചിതം ।
സഹദേവം ച മാം ചൈവ ത്വാം ച രാമം ച കേശവ॥ 5-79-12 (34611)
സാത്യകിം ച മഹാവീര്യം വിരാടം ച മഹാത്മജം।
ദ്രുപദം ച മഹാമാത്യം ധൃഷ്ടദ്യുംനം ച മാധവ॥ 5-79-13 (34612)
കാശിരാജം ച വിക്രാന്തം ധൃഷ്ടകേതും ച ചേദിപം ।
മാംസശോണിതഭൃൻമർത്യഃ പ്രതിയുധ്യേത കോ യുധി ॥ 5-79-14 (34613)
സ ഭവാൻഗമനാദേവ സാധയിഷ്യത്യസംശയം।
ഇഷ്ടമർഥം മഹാബാഹോ ധർമരാജസ്യ കേവലം॥ 5-79-15 (34614)
വിദുരശ്ചൈവ ഭീഷ്മശ്ച ദ്രോണശ്ച സഹബാഹ്ലികഃ ।
ശ്രേയഃ സമർഥാ വിജ്ഞാതുമുച്യമാനാസ്ത്വയാഽനഘ ॥ 5-79-16 (34615)
തേ ചൈനമനുനേഷ്യന്തി ധൃതരാഷ്ട്രം ജനാധിപം ।
തം ച പാപസമാചാരം സഹാമാത്യം സുയോധനം ॥ 5-79-17 (34616)
ശ്രോതാ ചാർഥസ്യ വിദുരസ്ത്വം ച വക്താ ജനാർദന ।
കമിവാർഥം നിവർതന്തം സ്ഥാപയേതാം ന വർത്മനി ॥ ॥ 5-79-18 (34617)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി ഭഗവദ്യാനപർവണി ഏകോനാശീതിതമോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-79-18 അർഥം പ്രയോജനം । നിവർതന്തം ഭ്രശ്യന്തം ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 080
॥ ശ്രീഃ ॥
5.80. അധ്യായഃ 080
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
സഹദേവേന ശ്രീകൃഷ്ണംപ്രതി കുരൂണാം ശമാഭിസന്ധാവപി യുദ്ധപക്ഷസ്യൈവ സ്ഥാപനകഥനം ॥ 1 ॥ സാത്യകിനാ സഹദേവപക്ഷാനുമോദനേ യോധാനാം സർഷാത്സിംഹനാദഃ ॥ 2 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-80-0 (34618)
സഹദേവ ഉവാച। 5-80-0x (3631)
യദേതത്കഥിതം രാജ്ഞാ ധർമ ഏഷ സനാതനഃ।
യഥാ ച യുദ്ധമേവ സ്യാത്തഥാ കാര്യമരിന്ദമ ॥ 5-80-1 (34619)
യദി പ്രസമമിച്ഛേയുഃ കുരവഃ പാണ്ഡവൈഃ സഹ।
തഥാപി യുദ്ധം ദാശാർഹ യോജയേഥാഃ സഹൈവ തൈഃ ॥ 5-80-2 (34620)
കഥം നു ദൃഷ്ട്വാ പാഞ്ചാലീം തഥാ കൃഷ്ണ സഭാഗതാം।
അവധേന പ്രശാംയേത മമ മന്യുഃ സുയോധനേ ॥ 5-80-3 (34621)
യദി ഭീമാർജുനൌ കൃഷ്ണ ധർമരാജശ്ച ധാർമികഃ ।
ധർമമുത്സൃജ്യ തേനാഹം യോദ്ധുമിച്ഛാമി സംയുഗേ ॥ 5-80-4 (34622)
ബ്രൂഹി മദ്വചനം കൃഷ്ണ സുയോധനമപണ്ഡിതം।
കൃച്ഛ്രേ വനേ വാ വസ്തവ്യം പുരേ വാ നാഗസാഹ്വയേ ॥ 5-80-5 (34623)
സാത്യകിരുവാച। 5-80-6x (3632)
സത്യമാഹ മഹാബാഹോ സഹദേവോ മഹാമതിഃ।
ദുര്യോധനവധേ ശാന്തിസ്തസ്യ കോപസ്യ മേ ഭവേത് ॥ 5-80-6 (34624)
ന ജാനാസി യഥാ ദൃഷ്ട്വാ ചീരാജിനധരാന്വനേ।
തവാപി മന്യുരുദ്ധൂതോ ദുഃഖിതാൻപ്രേക്ഷ്യ പാണ്ഡവാൻ ॥ 5-80-7 (34625)
തസ്മാൻമാദ്രീസുതഃ ശൂരോ യദാഹ രണകർകശഃ।
വചനം സർവയോധാനാം തൻമതം പുരുഷോത്തമ ॥ 5-80-8 (34626)
വൈശംപായന ഉവാച। 5-80-9x (3633)
ഏവം വദി വാക്യം തു യുയുധാനേ മഹാമതൌ।
സുഭീമഃ സിംഹനാദോഽഭൂദ്യോധാനാം തത്ര സർവശഃ ॥ 5-80-9 (34627)
സർവേ ഹി സർവശോ വീരാസ്തദ്വചഃ പ്രത്യപൂജയൻ।
സാധുസാധ്വിതി ശൈനേയം ഹർഷയന്തോ യുയുത്സവഃ ॥ ॥ 5-80-10 (34628)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി ഭഗവദ്യാനപർവണി അശീതിതമോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-80-4 യദി യദ്യപി ഭീമാദയോ ധാർമികാഃ സ്യുഃ തഥാപി അഹം ധർമമുത്സൃജ്യ തേന സഹ യോദ്ധൃമിച്ഛാമി ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 081
॥ ശ്രീഃ ॥
5.81. അധ്യായഃ 081
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
ശ്രീകൃഷ്ണേന ദ്യൂതസഭായാം സ്വാനുഭൂതദുഃസഹദുഃഖമഭിനിവേദ്യ രുദന്തീം ദ്രൌപദീംപ്രതി സുയോധനാദിനിധനപ്രതിജ്ഞാനപൂർവകം സമാശ്വാസനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-81-0 (34629)
വൈശംപായന ഉവാച। 5-81-0x (3634)
രാജ്ഞസ്തു വചനം ശ്രുത്വാ ധർമാർഥസഹിതം ഹിതം।
കൃഷ്ണാ ദാശാർഹമാസീനമബ്രവീച്ഛോകകർശിതാ ॥ 5-81-1 (34630)
സുതാ ദ്രുപദരാജസ്യ സ്വസിതായതമൂർധജാ ।
സംപൂജ്യ സഹദേവം ച സാത്യകിം ച മഹാരഥം ॥ 5-81-2 (34631)
ഭീമസേനം ച സംശാന്തം ദൃഷ്ട്വാ പരമദുർമനാഃ ।
അശ്രുപൂർണേക്ഷണാ വാക്യമുവാചേദം മനസ്വിനീ ॥ 5-81-3 (34632)
വിദിതം തേ മഹാബാഹോ ധർമജ്ഞ മധുസൂദന ।
യഥാ നികൃതിമാസ്ഥായ ഭ്രംശിതാഃ പാണ്ഡവാഃ സുഖാത്॥ 5-81-4 (34633)
ധൃതരാഷ്ട്രസ്യ പുത്രേണ സാമാത്യേന ജനാർദന।
യഥാ ച സഞ്ജയോ രാജ്ഞാ മന്ത്രം രഹസി ശ്രാവിതഃ ॥ 5-81-5 (34634)
യുധിഷ്ഠിരസ്യ ദാശാർഹ തച്ചാപി വിദിതം തവ।
യഥോക്തഃ സഞ്ജയശ്ചൈവ തച്ച സർവം ശ്രുതം ത്വയാ ॥ 5-81-6 (34635)
പഞ്ച നസ്താത ദീയന്താം ഗ്രാമാ ഇതി മഹാദ്യുതേ।
അവിസ്ഥലം വൃകസ്ഥലം മാകന്ദീം വാരണാവതം ॥ 5-81-7 (34636)
അവസാനം മഹാബാഹോ കഞ്ചിദേകം ച പഞ്ചമം।
ഇതി ദുര്യോധനോ വാച്യഃ സുഹൃദശ്ചാസ്യ കേശവ ॥ 5-81-8 (34637)
ന ചാപി ഹ്യകരോദ്വാക്യം ശ്രുത്വാ കൃഷ്ണ സുയോധനഃ ।
യുധിഷ്ഠിരസ്യ ദാശാർഹ ശ്രീമതഃ സന്ധിമിച്ഛതഃ ॥ 5-81-9 (34638)
അപ്രദാനേന രാജ്യസ്യ യദി കൃഷ്ണ സുയോധനഃ।
സന്ധിമിച്ഛേന്ന കർതവ്യം തത്ര ഗത്വാ കഥഞ്ചന ॥ 5-81-10 (34639)
ശക്ഷ്യന്തി ഹി മഹാബാഹോ പാണ്ഡവാഃ സൃഞ്ജയൈഃ സഹ।
ധാർതരാഷ്ട്രബലം ഘോരം ക്രുദ്ധം പ്രതിസമാസിതും ॥ 5-81-11 (34640)
ന ഹി സാംനാ ന ദാനേന ശക്യോഽർഥസ്തേഷു കശ്ചന ।
തസ്മാത്തേഷു ന കർതവ്യാ കൃപാ തേ മധുസൂദന ॥ 5-81-12 (34641)
സാംനാ ദാനേന വാ കൃഷ്ണ യേ ന ശാംയന്തി ശത്രവഃ।
യോക്തവ്യസ്തേഷു ദണ്ഡഃ സ്യാജ്ജീവിതം പരിരക്ഷതാ ॥ 5-81-13 (34642)
തസ്മാത്തേഷു മഹാദണ്ഡഃ ക്ഷേപ്തവ്യഃ ക്ഷിപ്രമച്യുത।
ത്വയാ ചൈവ മഹാബാഹോ പാണ്ഡവൈഃ സഹ സൃഞ്ജയൈഃ ॥ 5-81-14 (34643)
ഏതത്സമർഥം പാർഥാനാം തവ ചൈവ യശസ്കരം।
ക്രിയമാണം ഭവേത്കൃഷ്ണ ക്ഷത്രസ്യ ച സുഖാവഹം ॥ 5-81-15 (34644)
ക്ഷത്രിയേണ ഹി ഹന്തവ്യഃ ക്ഷത്രിയോ ലോഭമാസ്ഥിതഃ।
അക്ഷത്രിയോ വാ ദാശാർഹ സ്വധർമമനുതിഷ്ഠതാ ॥ 5-81-16 (34645)
അന്യത്ര ബ്രാഹ്മണാത്താത സർവപാപേഷ്വവസ്ഥിതാത്।
ഗുരുർഹി സർവവർണാനാം ബ്രാഹ്മണഃ പ്രസൃതാഗ്രഭുക് ॥ 5-81-17 (34646)
യഥാഽവധ്യേ വധ്യമാനേ ഭവേദ്ദോഷോ ജനാർദന ।
സ വധ്യസ്യാവധേ ദൃഷ്ട ഇതി ധർമവിദോ വിദുഃ ॥ 5-81-18 (34647)
യഥാ ത്വാം ന സ്പൃശേദേഷ ദോഷഃ കൃഷ്ണ തഥാ കുരു।
പാണ്ഡവൈഃ സഹ ദാശർഹൈഃ സൃഞ്ജയൈശ്ച സസൈനികൈഃ ॥ 5-81-19 (34648)
പുനരുക്തം ച വക്ഷ്യാമി വിശ്രംഭേണ ജനാർദന।
കാ തു സീമന്തിനീ മാദൃകം പൃഥിവ്യാമസ്തി കേശവ ॥ 5-81-20 (34649)
സുതാ ദ്രുപദരാജസ്യ വേദിമധ്യാത്സമുത്ഥിതാ।
ധൃഷ്ടദ്യുംനസ്യ ഭഗിനീ തവ കൃഷ്ണ പ്രിയാ സഖീ ॥ 5-81-21 (34650)
ആജമൂഢകുലം പ്രാപ്ത സ്നുഷാ പാണ്ഡോർമഹാത്മനഃ ।
മഹിഷീ പാണ്ഡുപുത്രാണാം പഞ്ചേന്ദ്രസമവർചസാം ॥ 5-81-22 (34651)
സുതാ മേ പഞ്ചഭിർവീരൈഃ പഞ്ച ജാതാ മഹാരഥാഃ ।
അഭിമന്യുര്യഥാ കൃഷ്ണ തഥാ തേ തവ ധർമതഃ ॥ 5-81-23 (34652)
സാഽഹം കേശഗ്രഹം പ്രാപ്താ പരിക്ലിഷ്ടാ സഭാം ഗതാ।
പശ്യതാം പാണ്ഡുപുത്രാണാം ത്വയി ജീവതി കേശവ ॥ 5-81-24 (34653)
ജീവസ്തു പാണ്ഡുപുത്രേഷു പഞ്ചാലേഷ്വഥ വൃഷ്ണിഷു।
ദാസീഭാതാഽസ്മി പാപാനാം സഭാമധ്യേ വ്യവസ്ഥിതാ ॥ 5-81-25 (34654)
നിരമർഷേഷ്വചേഷ്ടേഷു പ്രേക്ഷ്യമാണേഷു പാണ്ഡുഷു ।
പാഹി മാമിതി ഗോവിന്ദ മനസാ ചിന്തിതോസി മേ ॥ 5-81-26 (34655)
യത്ര മാം ഭഗവാന്രാജാ ശ്വശുരോ വാക്യമബ്രവീത്।
വരം വൃണീഷ്വ പാഞ്ചാലി വരാർഹാഽസി മതാ മമ ॥ 5-81-27 (34656)
അദാസാഃ പാണ്ഡവാഃ സന്തു സരഥാഃ സായുധാ ഇതി।
മയോക്തേ യത്ര നിർമുക്താ വനവാസായ കേശവ ॥ 5-81-28 (34657)
ഏവംവിധാനാം ദുഃഖാനാമഭിജ്ഞോഽസി ജനാർദന ।
ത്രായസ്വ പുണ്ഡരീകാക്ഷ സഭർതൃജ്ഞാതിബാന്ധവാൻ ॥ 5-81-29 (34658)
നന്വഹം കൃഷ്ണ ഭീഷ്മസ്യ ധൃതരാഷ്ട്രസ്യ ചോഭയോഃ ।
ശ്നുഷാ ഭവാമി ധർമേണ സാഽഹം ദാസീകൃതാ ബലാത് ॥ 5-81-30 (34659)
ധിക്പാർഥസ്യ ധനുഷ്മത്താം ഭീമസേനസ്യ ധിഗ്ബലം।
യത്ര ദുര്യോധനഃ കൃഷ്ണ മുഹൂർതമപി ജീവതി ॥ 5-81-31 (34660)
യദി തേഽഹമനുഗ്രാഹ്യാ യദി തേഽസ്തി കൃപാ മയി।
ധാർതരാഷ്ട്രേഷു വൈ കോപഃ സർവഃ കൃഷ്ണ വിധീയതാം ॥ 5-81-32 (34661)
വൈശംപായന ഉവാച। 5-81-33x (3635)
ഇത്യുക്ത്വാ മൃദുസംഹാരം വൃജിനാഗ്രം സുദർശനം।
സുനീലമസിതാപാംഗീ സർവഗന്ധാദിവാസിതം ॥ 5-81-33 (34662)
സർവലക്ഷണസംപന്നം മഹാഭുജഗവർചസം ।
കേശപക്ഷം വരാരോഹാ ഗൃഹ്വ വാമേന പാണിനാ ॥ 5-81-34 (34663)
പദ്മാക്ഷീ പുണ്ഡരീകാക്ഷമുപേത്യ ഗജഗാമിനീ ।
അശ്രുപൂർണേക്ഷണാ കൃഷ്ണാ കൃഷ്ണം വചനമബ്രവീത് ॥ 5-81-35 (34664)
അയം തേ പുണ്ഡരീകാക്ഷ ദുഃശാസനകരോദ്ധൃതഃ।
സ്മർതവ്യഃ സർവകാര്യേഷു പരേഷാം സന്ധിമിച്ഛതാം ॥ 5-81-36 (34665)
യദി ഭീമാർജുനൌ കൃഷ്ണ കൃപണൌ സന്ധികാമുകൌ ।
പിതാ മേ യോത്സ്യതേ വൃദ്ധഃ സഹ പുത്രൈർമഹാരഥൈഃ ॥ 5-81-37 (34666)
പഞ്ച ചൈവ മഹാവീര്യാഃ പുത്രാ മേ മധുസൂദന ।
അഭിമന്യും പുരസ്കൃത്യ യോത്സ്യന്തേ കുരുഭിഃ സഹ ॥ 5-81-38 (34667)
ദുഃശാസനഭുജം ശ്യാമം സഞ്ഛിന്നം പാംസുകുണ്ഠിതം।
യദ്യഹം തു ന പശ്യാമി കാ ശാന്തിർഹൃദയസ്യ മേ ॥ 5-81-39 (34668)
ത്രയോദശ ഹി വർഷാണി പ്രതീക്ഷന്ത്യാ ഗതാനി മേ।
വിധായ ഹൃദയേ മന്യും പ്രദീപ്തമിവ പാവകം ॥ 5-81-40 (34669)
വിദീര്യതേ മേ ഹൃദയം ഭീമവാക്ശല്യപീഡിതം ।
യോഽയമദ്യ മഹാബാഹുർധർമമേവാനുപശ്യതി ॥ 5-81-41 (34670)
ഇത്യുക്ത്വാ ബാഷ്പരുദ്ധേന കണ്ഠേനായതലോചനാ ।
രുരോദ കൃഷ്ണാ സോത്കംപം സസ്വരം ബാഷ്പഗദ്ഗദം ॥ 5-81-42 (34671)
സ്തനൌ പീനായതശ്രോണീ സഹിതാവഭിവർഷതീ।
ദ്രവീഭൂതമിവാത്യുഷ്ണം മുഞ്ചന്തീ വാരി നേത്രജം ॥ 5-81-43 (34672)
താമുവാച മഹാബാഹുഃ കേശവഃ പരിസാന്ത്വയൻ।
അചിരാദ്ദ്രക്ഷ്യസേ കൃഷ്ണേ രുദതീർഭരതസ്ത്രിയഃ ॥ 5-81-44 (34673)
ഏവം താ ഭീരു രോസ്ത്യന്തി നിഹതജ്ഞാതിബാന്ധവാഃ।
ഹതമിത്രാ ഹതബലാ യേഷാം ക്രുദ്ധാഽസി ഭാമിനീ ॥ 5-81-45 (34674)
അഹം ച തത്കരിഷ്യാമി ഭീമാർജുനയമൈഃ സഹ ।
യുധിഷ്ഠിരനിയോഗേന ദൈവാച്ച വിധിനിർമിതാത് ॥ 5-81-46 (34675)
ധാർതരാഷ്ട്രാഃ കാലപക്വാ ന ചേച്ഛൃണ്വന്തി മേ വചഃ।
ശേഷ്യന്തേ നിഹതാ ഭൂമൌ ശ്വസൃഗാലാദനീകൃതാഃ ॥ 5-81-47 (34676)
ചലേദ്ധി ഹിമവാഞ്ശൈലോ മേദിനീ ശതധാ ഭവേത്।
ദ്യൌഃ പതേച്ച സനക്ഷത്രാ ന മേ മോഘം വചോ ഭവേത് ॥ 5-81-49a` ശുഷ്യേത്തോയനിധിഃ കൃഷ്ണേ ന മേ മോഘം വചോ ഭവേത്।'
സത്യം തേ പ്രതിജാനാമി കൃഷ്ണേ ബാഷ്പോ നിഗൃഹ്യതാം ।
ഹതാമിത്രാഞ്ശ്രിയാ യുക്താനചിദാദ്ദ്രക്ഷ്യസേ പതീൻ ॥ ॥ 5-81-48 (34677)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി ഭഗവദ്യാനപർവണി ഏകാശീതിതമോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-81-11 പ്രതിസമാസിതും പ്രതിപക്ഷതയാ സ്ഥാതും ॥ 5-81-15 സമർഥം യുക്തം ॥ 5-81-17 പ്രമൃതം പ്രദത്തം ച തദഗ്രം ച തസ്യ ഭോക്താ പ്രസൃതാഗ്രഭുക് ॥ 5-81-33 മൃദുസംഹാരം വേണീരൂപേണ സമാഹൃതമപി മൃദും। വൃജിനാഗ്രം കുടിലാഗ്രം കേശവത്സൂക്ഷ്മാഗ്രം വാ। വൃജിനഃ കുടിലേഽന്യവദിതി വിശ്വഃ। സുദർശനം രമണീയം ॥ 5-81-45 രോത്സ്യന്തി രോദിഷ്യന്തി ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 082
॥ ശ്രീഃ ॥
5.82. അധ്യായഃ 082
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
യുധിഷ്ഠിരാദിഭിരനുഗംയമാനേന ശ്രീകൃഷ്ണേന രഥമധിരുഹ്യ സാത്യകിനാ സഹ ഹാസ്തിനപുരംപ്രതി പ്രസ്ഥാനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-82-0 (34678)
അർജുന ഉവാച। 5-82-0x (3636)
കുരൂണാമദ്യ സർവേഷാം ഭവാൻസുഹൃദനുത്തമഃ।
സംബന്ധീ ദയിതോ നിത്യമുഭയോഃ പക്ഷയോരപി ॥ 5-82-1 (34679)
പാണ്ഡവൈർധാർതരാഷ്ട്രാണാം പ്രതിപാദ്യമനാമയം।
സമർഥഃ പ്രശമം ചൈവ കർതുമർഹസി കേശവ ॥ 5-82-2 (34680)
ത്വമിത്തഃ പുണ്ഡരീകാക്ഷ സുയോധനമമർഷണം ।
ശാന്ത്യർഥം ഭ്രാതരം ബ്രൂയാ യത്തദ്വാച്യമമിത്രഹൻ ॥ 5-82-3 (34681)
ത്വയാ ധർമാർഥയുക്തം ചേദുക്തം ശിവമനാമയം।
ഹിതം നാദാസ്യതേ ബാലോ ദിഷ്ടസ്യ വശമേഷ്യതി ॥ 5-82-4 (34682)
ശ്രീഭഗവാനുവാച। 5-82-5x (3637)
ധർംയമസ്മദ്ധിതം ചൈവ കുരൂണാം യദനാമയം।
ഏഷ യാസ്യാമി രാജാനം ധൃതരാഷ്ട്രമഭീപ്സയാ ॥ 5-82-5 (34683)
വൈശംപായന ഉവാച। 5-82-6x (3638)
തതോ വ്യപേതേ തമസി സൂര്യേ വിമല ഉദ്ഗതേ ।
മൈത്രേ മുഹൂർതേ സംപ്രാപ്തേ മദ്വർചിഷി ദിവാകരേ ॥ 5-82-6 (34684)
കൌമുദേ മാസി രേവത്യാം ശരദന്തേ ഹിമാഗമേ ।
സ്ഫീതസസ്യസുഖേ കാലേ കല്യഃ സത്വവതാം വരഃ ॥ 5-82-7 (34685)
മംഗല്യാഃ പുണ്യനിർഘോഷാ വാചഃ ശ്രൃണ്വംശ്ച സൂനൃതാഃ ।
ബ്രാഹ്മണാനാം പ്രതീതാനാമൃഷീണാമിവ വാസവഃ ॥ 5-82-8 (34686)
കൃത്വാ പൌർവാഹ്ണികം കൃത്യം സ്നാതഃ ശുചിരലങ്കൃതഃ ।
ഉപതസ്ഥേ വിവസ്വന്തം പാവകം ച ജനാർദനഃ ॥ 5-82-9 (34687)
ഋഷഭം പൃഷ്ഠ ആലഭ്യ ബ്രാഹ്മണാനഭിവാദ്യ ച।
അഗ്നിം പ്രദക്ഷിണം കൃത്വാ പശ്യൻകല്യാണമഗ്രതഃ ॥ 5-82-10 (34688)
തത്പ്രതിജ്ഞായ വചനം പാണ്ഡവസ്യ ജനാർദനഃ।
ശിനേർനപ്താരമാസീനമഭ്യഭാഷത സാത്യകിം ॥ 5-82-11 (34689)
രഥ ആരോപ്യതാം ശംഖശ്ചക്രം ച ഗദയാ സഹ।
ഉപാസംഗാശ്ച ശക്ത്യശ്ച സർവപ്രഹരണാനി ച ॥ 5-82-12 (34690)
ദുര്യോധനശ്ച ദുഷ്ടാത്മാ കർണശ്ച സഹസൌബലഃ ।
ന ച ശത്രുരവജ്ഞേയോ ദുർബലോഽപി ബലീയസാ ॥ 5-82-13 (34691)
തതസ്തൻമതമാജ്ഞായ കേശവസ്യ പുനഃസരാഃ ।
പ്രസസ്ത്നുര്യോജയിഷ്യന്തോ രഥം ചക്രഗദാഭൃതഃ ॥ 5-82-14 (34692)
തം ദീപ്തമിവ കാലാഗ്നിമാകാശഗമിവാശുഗം ।
സൂര്യചന്ദ്രപ്രകാശാഭ്യാം ചക്രാഭ്യാം സമലങ്കൃതം॥ 5-82-15 (34693)
അർധചന്ദ്രൈശ്ച ചന്ദ്രൈശ്ച മത്സ്യൈഃ സമൃഗപക്ഷിഭിഃ ।
പുഷ്പൈശ്ച വിവിധൈശ്ചിത്രം മണിരത്നൈശ്ച സർവശഃ ॥ 5-82-16 (34694)
തരുണാദിത്യസങ്കാശം ബൃഹന്തം ചാരുദർശനം ।
മണിഹേമവിചിത്രാംഗം സുധ്വജം സുപതാകിനം ॥ 5-82-17 (34695)
സൂപസ്കരമനാധൃഷ്യം വൈയാഘ്രപരിവാരണം।
യശോഘ്നം പ്രത്യമിത്രാണാം യദൂനാം നന്ദിവർധനം ॥ 5-82-18 (34696)
വാജിഭിഃ ശൈബ്യസുഗ്രീവമേധപുഷ്പബലാഹകൈഃ ।
സ്നാതൈഃ സംപാദയാമാസുഃ സംപന്നൈഃ സർവസംപദാ ॥ 5-82-19 (34697)
മഹിമാനം തു കൃഷ്ണസ്യ ഭൂയ ഏവാഭിവർധയൻ।
സുഘോഷഃ പതഗേന്ദ്രേണ ധ്വജേന യുയുജേ രഥഃ ॥ 5-82-20 (34698)
തം മേരുശിഖരപ്രഖ്യം മേഘദുന്ദുഭിനിസ്വനം ।
ആരുരോഹ രഥം സൌരിർവിമാനമിവ കാമഗം ॥ 5-82-21 (34699)
തതഃ സാത്യകിമാരോപ്യ പ്രയയൌ പുരുഷോത്തമഃ।
പൃഥിവീം ചാന്തരിക്ഷം ച രഥഘോഷേണ നാദയൻ ॥ 5-82-22 (34700)
വ്യപോഢാഭ്രസ്തതഃ കാലഃ ക്ഷണേന സമപദ്യത।
ശിവശ്ചാനുവവൌ വായുഃ പ്രശാന്തമഭവദ്രജഃ ॥ 5-82-23 (34701)
പ്രദക്ഷിണാനുലോമാശ്ച മംഗല്യാ മൃഗപക്ഷിണഃ।
പ്രയാണേ വാസുദേവസ്യ ബഭൂവുരനുയായിനഃ ॥ 5-82-24 (34702)
മംഗല്യാർഥപ്രദൈഃ ശബ്ദൈരന്വവർതന്ത സർവശഃ।
സാരസാഃ ശതപത്രാശ്ച ഹംസാശ്ച മധുസൂദനം ॥ 5-82-25 (34703)
മന്ത്രാഹുതിമഹാഹോമൈർഹൂയമാനശ്ച പാവകഃ ।
പ്രദക്ഷിണശിഖോ ഭൂത്വാ വിധൂമഃ സമപദ്യത ॥ 5-82-26 (34704)
വസിഷ്ഠോ വാമദേവശ്ച ഭൂരിദ്യുംനോ ഗയഃ ക്രഥഃ।
ശുകനാരദവാൽമീകാ മരുത്തഃ കുശികോ ഭൃഗുഃ ॥ 5-82-27 (34705)
ദേവബ്രഹ്മർഷയശ്ചൈവ കൃഷ്ണം യദുസുഖാവഹം।
പ്രദക്ഷിണമവർതന്ത സഹിതാ വാസവാനുജം ॥ 5-82-28 (34706)
ഏവമേതൈർമഹാഭാഗൈർമഹർഷിഗണസാധുഭിഃ ।
പൂജിതഃ പ്രയയൌ കൃഷ്ണഃ കുരൂണാം സദനം പ്രതി ॥ 5-82-29 (34707)
` ദേവതാഭ്യോ നമസ്കൃത്യ ബ്രാഹ്മണാൻസ്വസ്തി വാച്യ ച।
പ്രയയൌ പുണ്ഡരീകാക്ഷഃ സാത്യകേന സഹാച്യുതഃ ॥ 5-82-30 (34708)
തം പ്രയാന്തമനുപ്രായാത്കുന്തീപുത്രോ യുധിഷ്ഠിരഃ ।
ഭീമസേനാർജുനൌ ചോഭൌ മാദ്രീപുത്രൌ ച പാണ്ഡവൌ ॥ 5-82-31 (34709)
ചേകിതാനശ്ച വിക്രാന്തോ ധൃഷ്ടകേതുശ്ച ചേദിപഃ ।
ദ്രുപദഃ കാശിരാജശ്ച ശിഖണ്ഡീ ച മഹാരഥഃ ॥ 5-82-32 (34710)
ധൃഷ്ടദ്യുംനഃ സപുത്രശ്ച വിരാടഃ കേകയൈഃ സഹ।
സംസാധനാർഥം പ്രയയുഃ ക്ഷത്രിയാഃ ക്ഷത്രിയർഷഭം ॥ 5-82-33 (34711)
തതോഽനുവ്രജ്യ ഗോവിന്ദം ധർമരാജോ യുധിഷ്ഠിരഃ।
രാജ്ഞാം സകാശേ ദ്യുതിമാനുവാചേദം വചസ്തദാ ॥ 5-82-34 (34712)
യോ വൈ ന കാമാന്ന ഭയാന്ന ലോഭാന്നാർഥകാരണാത്।
അന്യായമനുവർതേത സ്ഥിരബുദ്ധിരലോലുപഃ ॥ 5-82-35 (34713)
ധർമജ്ഞോ ധൃതിമാൻപ്രാജ്ഞഃ സർവഭൂതേഷു കേശവഃ ।
ഈശ്വരഃ സർവഭൂതാനാം ദേവദേവഃ സനാതനഃ ॥ 5-82-36 (34714)
തം സർവഗുണസംപന്നം ശ്രീവത്സകൃതലക്ഷണം।
സംരിഷ്വജ്യ കൌന്തേയഃ സന്ദേഷ്ടുമുപചക്രമേ ॥ ॥ 5-82-37 (34715)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി ഭഗവദ്യാനപർവണി ദ്വ്യശീതിതമോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-82-2 പ്രതിപാദ്യം സംപാദ്യാത്। അനാമയം കുശലം ॥ 5-82-5 അഭീപ്സയാ പ്രാപ്തുമിച്ഛയാ ॥ 5-82-7 കൌമുദേ കർതികേ ॥ 5-82-11 പ്രതിജ്ഞായ അനുസ്മൃത്യ ॥ 5-82-15 ആകാശഗഃ സൂര്യഃ ॥ 5-82-18 സൂപസ്കരം ശോഭനൈരുപകരണൈരുപേതാം। നന്ദിവർധനം ആനന്ദവർധനം ॥ 5-82-19 സംപാദയാമാസുഃ സജ്ജീകൃതവന്തഃ ॥ 5-82-33 സംസാധനാർഥം കാര്യനിഷ്പത്ത്യർഥം ॥ 5-82- 5-82- 5-82-ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 083
॥ ശ്രീഃ ॥
5.83. അധ്യായഃ 083
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
യുധിഷ്ഠിരേണ ശ്രീകൃഷ്ണേ പൃഥാംപ്രതി കുശലപ്രശ്നപൂർവകസ്വഭിദ്ധാദനനിവേദനസമാശ്വാസനപ്രാർഥനാ ॥ 1 ॥ ശ്രീകൃഷ്ണസ്യ മധ്യേമാർഗം താമദഗ്ന്യാദിമഹർഷിസമാഗമഃ ॥ 2 ॥ മഹർഷിഭിഃ ശ്രീകൃഷ്ണേ ധൃതരാഷ്ട്രാദിഭിഃ സഹ തത്സംവാദശുശ്രൂഷയാ തത്ര സ്വാഗമനനിവേദനം ॥ 3 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-83-0 (34716)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 5-83-0x (3639)
യാ സാ ബാല്യാത്പ്രഭൃത്യസ്മാൻപര്യവർധയതാബലാ।
ഉപവാസതപഃശീലാ സദാ സ്വസ്ത്യയനേ രതാ ॥ 5-83-1 (34717)
ദേവതാതിഥിപൂജാസു ഗുരുശുശ്രൂഷണേ രതാ।
വത്സലാ പ്രിയപുത്രാ ച മാതാഽസ്മാകം ജനാർദന ॥ 5-83-2 (34718)
സുയോധനഭയാദ്യാ നോ ത്രായതാമിത്രകർശന ।
മഹതോ മൃത്യുസംബാധുദ്ദുസ്തരാന്നൌരിവാർണവാത് ॥ 5-83-3 (34719)
അസ്മത്കൃതേ ച സതതം യയാ ദുഃഖാനി മാധവ ।
അനുഭൂതാന്യദുഃഖാർഹാം താം സ്മ പൃച്ഛേരനാമയം ॥ 5-83-4 (34720)
ഭൃശമാശ്വാസയേശ്ചൈനാം പുത്രശോകപരിപ്ലുതാം ।
അഭിവാദ്യ സ്വജേഥാസ്ത്വം പാണ്ഡവാൻപരികീർതയൻ ॥ 5-83-5 (34721)
ഊഢാത്പ്രഭൃതി ദുഃഖാനി ശ്വശുരാണാമരിന്ദമ।
നിരാകാരാഽതദർഹാ ച പശ്യന്തീ ദുഃഖമശ്രുതേ ॥ 5-83-6 (34722)
അപി ജാതു സ കാലഃ സ്യാത്കൃഷ്ണ ദുഃഖവിപര്യയഃ ।
യദഹം മാതരം ക്ലിഷ്ടാം സുഖം ദദ്യാമരിന്ദമ ॥ 5-83-7 (34723)
പ്രവ്രജന്തോഽനുധാവന്തീം കൃപണാം പുത്രഗൃദ്ധിനീം ।
രുദതീമപഹായൈനാമഗച്ഛാമ വയം വനം ॥ 5-83-8 (34724)
സാ നൂനം ംരിയതേ ദുഃഖൈഃ സാ ചേജ്ജീവതി കേശവ।
തഥാ പുത്രാധിഭിർഗാഢമാർതാമർചയ സത്കൃത ॥ 5-83-9 (34725)
അഭിവാദ്യാഽഥ സാ കൃഷ്ണ ത്വയാ മദ്വചവാദ്വിഭോ ।
ധൃതരാഷ്ട്രശ്ച കൌരവ്യോ രാജാനശ്ച വയോധികാഃ ॥ 5-83-10 (34726)
ഭീഷ്മം ദ്രോണം കൃപം ചൈവ മഹാരാജം ച വാഹ്ലികം।
ദ്രൌണിം ച സോമദത്തം ച സർവാംശ്ച ഭരതാൻപൃഥക് ॥ 5-83-11 (34727)
` യഥാവയോ യഥാസ്ഥാനം പ്രപദ്യസ്വ ജനാർദന।'
വിദുരം ച മഹാപ്രാജ്ഞം കുരൂണാം മന്ത്രധാരിണം।
അഗാധബുദ്ധിം മർമജ്ഞം സ്വജേഥാ മധുസൂദന ॥ 5-83-12 (34728)
വൈശംപായന ഉവാച। 5-83-13x (3640)
ഇത്യുക്ത്വാ കേശവം തത്ര രാജമധ്യേ യുധിഷ്ഠിരഃ।
അനുജ്ഞാതോ നിവവൃതേ കൃഷ്ണം കൃത്വാ പ്രദക്ഷിണം ॥ 5-83-13 (34729)
വ്രജന്നേവ തു ബീഭത്സുഃ സഖായം പുരുഷർഷഭം ।
അബ്രവീത്പരവീരഘ്രം ദാശാർഹമപരാജിതം ॥ 5-83-14 (34730)
യദസ്മാകം വിഭോ വൃത്തം പുരാ വൈ മന്ത്രനിശ്ചയേ ।
അർധരാജ്യസ്യ ഗോവിദ വിദിതം സർവരാജസു ॥ 5-83-15 (34731)
തച്ചേദ്ദദ്യാദഖംഗേന സത്കൃത്യാനവമത്യ ച।
പ്രിയം മേ സ്യാൻമഹാബാഹോ മുച്യേരൻമഹതോ ഭയാത് ॥ 5-83-16 (34732)
അതശ്ചേദന്യഥാകർതാ ധാർതരാഷ്ട്രോഽനുപായവിത്।
അന്തം നൂനം കരിഷ്യാമി ക്ഷത്രിയാണാം ജനാർദന ॥ 5-83-17 (34733)
വൈശംപായന ഉവാച। 5-83-18x (3641)
ഏവമുക്തേ പാണ്ഡവേന സമഹൃഷ്യദ്വൃകോദരഃ।
മുഹുർമുഹുഃ ക്രോധവശാത്പ്രാവേപത ച പാണ്ഡവഃ ॥ 5-83-18 (34734)
വേപമാനശ്ച കൌന്തേയഃ പ്രാക്രോശൻമഹതോ രജൻ।
ധനഞ്ജയവചഃ ശ്രുത്വാ ഹർഷോത്സിക്തമനാ ഭൃശം ॥ 5-83-19 (34735)
തസ്യ തം നിനദം ശ്രുത്വാ സംപ്രാവേപന്ത ധന്വിനഃ ।
വാഹനാനി ച സർവാമി ശകൃൻമൂത്രേ പ്രമുസ്രുവുഃ ॥ 5-83-20 (34736)
ഇത്യുക്ത്വാ കേശവം തത്ര തഥാ ചോഹ്വാ വിനിശ്ചയം।
അനുജ്ഞാതോ നിവവൃതേ പരിഷ്വജ്യ ജനാർദനം ॥ 5-83-21 (34737)
തേഷു രാജസു സർവേഷു നിവൃത്തേഷു ജനാർദനഃ।
തൂർണമഭ്യഗമദ്ധൃഷ്ടഃ ശൈബ്യസുഗ്രീവവാഹനഃ ॥ 5-83-22 (34738)
തേ ഹയാ വാസുദേവസ്യ ദാരുകേണ പ്രചോദിതാഃ ।
പന്ഥാനമാചേമുരിവ ഗ്രസമാനാ ഇവാംബരം ॥ 5-83-23 (34739)
അഥാപശ്യൻമഹാബാഹുർഋഷീനധ്വനി കേശവഃ ।
ബ്രാഹ്യാ ശ്രിയാ ദീപ്യമാനാൻസ്ഥിതാനുഭയതഃ പഥി ॥ 5-83-24 (34740)
സോഽവതീര്യ രഥാത്തൂർണമഭിവാദ്യ ജനാർദനഃ।
യഥാവൃത്താനൃഷീൻസർവാനഭ്യഭാഷത പൂജയൻ॥ 5-83-25 (34741)
കച്ചില്ലോകേഷു കുശലം കച്ചിദ്ധർമഃ സ്വനുഷ്ഠിതഃ ।
ബ്രാഹ്മണാനാം ത്രയോ വർണാഃ കച്ചിത്തിഷ്ഠന്തി ശാസനേ ।
` പിതൃദേവാതിഥിഭ്യശ്ച കച്ചിത്പൂതാ സ്വനുഷ്ഠിതാഃ ॥' 5-83-26 (34742)
തേഭ്യഃ പ്രയുജ്യ താം പൂജാം പ്രോവാച മധുസൂദനഃ।
ഭഗവന്തഃ ക്വ സംസിദ്ധാഃ കോഽവധിർഭവതാമിഹ ॥ 5-83-27 (34743)
കിം വാ കാര്യം ഭഗവതാമഹം കിം കരവാണി യഃ ।
കേനാർഥേനോപപ്തംപ്രാപ്താ ഭഗവന്തോ മഹീതലം ॥ 5-83-28 (34744)
` ഏവമുക്താഃ കേശവേന മുനയഃ ശംസിതവ്രതാഃ ।
നാരദപ്രമുഖാഃ സർവേ പ്രത്യനന്ദന്ത കേശവം ॥ 5-83-29 (34745)
അധശ്ശിരാഃ സർപമാലീ മഹർഷിഃ സ ഹി ദേവലഃ ।
അർവാവസുഃ സുജാനുശ്ച മൈത്രേയഃ ശുനകോ ബലീ 5-83-30 (34746)
ബകോ ദാൽഭ്യഃ സ്ഥൂലശിരാഃ കൃഷ്ണദ്വൈപായനസ്തഥാ।
ആപോദധൌംയോ ധൌംയശ്ച ആണിമാണ്ഡവ്യകൌശികൌ ॥ 5-83-31 (34747)
ദാമോഷ്ണീഷസ്ത്രിഷവണഃ പർണാദോ ഘടജാനുകഃ।
മൌഞ്ജായനോ വായുഭക്ഷഃ പാരാശര്യോഽഥ ശാലികഃ ॥ 5-83-32 (34748)
ശീലവാനശനിർധാതാ ശൂന്യപാലോഽകൃതവ്രണഃ।
ശ്വേതകേതുഃ കഹോലശ്ച രാമശ്ചൈവ മഹാതപാഃ ॥' 5-83-33 (34749)
തമബ്രവീജ്ജാമദഗ്ന്യ ഉപേത്യ മധുസൂദനം।
പരിഷ്വജ്യ ച ഗോവിന്ദം സുരാസുരപതേഃ സഖാ ॥ 5-83-34 (34750)
ദേവർഷയഃ പുണ്യകൃതോ ബ്രാഹ്മണാശ്ച ബഹുശ്രുതാഃ ।
രാജർഷയശ്ച ദാശാർഹ മാനയന്തി തപസ്വിനഃ ॥ 5-83-35 (34751)
ദൈവാസുരസ്യ ദ്രുഷ്ടാരഃ പുരാണസ്യ മഹാമതേ।
സമേത പാർഥിവം ക്ഷത്രം ദിദൃക്ഷന്തശ്ച സർവതഃ।
സഭാസദശ്ച രാജാനസ്ത്വാം ച സത്യം ജനാർദനം ॥ 5-83-36 (34752)
ഏതൻമഹത്പ്രേക്ഷണീയം ദ്രുഷ്ടുമിച്ഛാമ കേശവ ॥ 5-83-37 (34753)
ധർമാർഥസഹിതാ വാചഃ ശ്രോതുമിച്ഛാമ മാധവ।
ത്വയോച്യമാനാഃ കുരുഷു രാജമധ്യേ പരന്തപ ॥ 5-83-38 (34754)
` സഭായാം മധുരാ വാചഃ ശുശ്രൂഷന്തസ്ത്വയേരിതാഃ ।
കുരൂണാം പ്രതിവാചശ്ച ശ്രോതുമിച്ഛാമ മാധവ ॥' 5-83-39 (34755)
ഭീഷ്മദ്രോണാദയശ്ചൈവ വിദുരശ്ച മഹാമതിഃ ।
ത്വം ച യാദവശാർദൂല സഭായാം വൈ സമേഷ്യഥ ॥ 5-83-40 (34756)
തവ വാക്യാനി ദിവ്യാനി തഥാ തേഷാം ച മാധവ।
ശ്രോതുമിച്ഛാമ ഗോവിന്ദ സത്യാനി ച ഹിതാനി ച।
ആപൃഷ്ടോഽസി മഹാബാഹോ പുനർദ്രക്ഷ്യാമഹേ വയം ॥ 5-83-41 (34757)
യാഹ്യവിഘ്നേന വൈ വീര ദ്രക്ഷ്യാമസ്ത്വാം സഭാഗതം।
ആസീനമാസനേ ദിവ്യേ ബലതേജഃസമാഹിതം ॥ 5-83-42 (34758)
വൈശംപായന ഉവാച। 5-83-43x (3642)
പ്രയാന്തം ദേവകീപുത്രം പരവീരരുജോ ദശ।
മഹാരഥാ മഹാബാഹുമന്വയുഃ ശസ്ത്രപാണയഃ ॥ 5-83-43 (34759)
പദാതീനാം സഹസ്രം ച സാദിനാം ച പരന്തപ।
ഭോജ്യം ച വിപുലം രാജൻപ്രേഷ്യാശ്ച ശതശോപരേ ॥ ॥ 5-83-44 (34760)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി ഭഗവദ്യാനപർവണി ത്ര്യശീതിതമോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-83-6 ഊഢാത് വിവാഹാത്। ശ്വശുരാണാം ഗൃഹേ ഇതി ശേഷഃ ॥ 5-83-36 പുരാണസ്യ ദൈവാസുരസ്യ ദേവാസുരസമുദായസ്യ ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 084
॥ ശ്രീഃ ॥
5.84. അധ്യായഃ 084
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
ശ്രീകൃഷ്ണപ്രയാണേ കുരുപരാജയസൂചകദുർനിമിത്തസമുത്പത്തിഃ ॥ 1 ॥ ശ്രീകൃഷ്ണസ്യ ശുഭശകുനസമുദയഃ ॥ 2 ॥ മാർഗേ തത്രതത്ര വിപരഗണാദ്യശ്വർചിതസ്യ കൃഷ്ണസ്യ സായാഹ്നേ വൃകസ്ഥലാഭിഗമനം ॥ 3 ॥ തത്രത്യദ്വിജവ്രജപൂജിതസ്യ കൃഷ്ണസ്യ തദ്ഗൃഹഗമനാഗമനപൂർവകം താൻഭോജയിത്വാ തദ്രജന്യാം വൃകസ്ഥലേ സുഖസംവാസഃ ॥ 4 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-84-0 (34761)
ജനമേജയ ഉവാച। 5-84-0x (3643)
കഥം പ്രയാതോ ദാശാർഹോ മഹാത്മാ മധുസൂദനഃ।
കാനി വാ വ്രജതസ്തസ്യ നിമിത്താനി മഹൌജസഃ ॥ 5-84-1 (34762)
വൈശംപായന ഉവാച। 5-84-2x (3644)
തസ്യ പ്രയാണേ യാന്യസന്നിമിത്താനി മഹാത്മനഃ।
താനി മേ ശ്രൃണു സർവാണി ദൈവാന്യൌത്പാതികാനി ച ॥ 5-84-2 (34763)
അനഭ്രേഽശനിനിർഘോഷഃ സവിദ്യുത്സമജായത ।
അന്വഗേവ ച പർജന്യഃ പ്രാവർഷദ്വിഘനേ ഭൃശം ॥ 5-84-3 (34764)
പ്രത്യഗൂഹുർമഹാനദ്യഃ പ്രാങ്മുഖാഃ സിന്ധുസപ്തമാഃ ।
വിപരിതാ ദിശഃ സർവാ ന പ്രാജ്ഞായത കിഞ്ചന ॥ 5-84-4 (34765)
പ്രാജ്വലന്നഗ്നയോ രാജൻപൃഥിവീ സമകംപത ।
ഉദപാനാശ്ച കുംഭാശ്ച പ്രാസിഞ്ചഞ്ശതശോ ജലം ॥ 5-84-5 (34766)
തമഃസംവൃതമപ്യാസീത്സർവം ജഗദിദം തഥാ।
ന ദിശോ നാദിശോ രാജൻപ്രജ്ഞായന്തേസ്മ രേണുനാ ॥ 5-84-6 (34767)
പ്രാദുരാസീൻമഹാഞ്ഛബ്ദഃ ഖേശരീരമദൃശ്യത ।
സർവേഷു രാജന്ദേശേഷു തദദ്ഭുതമിവാഭവത് ॥ 5-84-7 (34768)
പ്രാമഥ്നാദ്ധാസ്തിനപുരം വാതോ ദക്ഷിണപശ്ചിമഃ ।
ആരുജൻഗണശോ വൃക്ഷാൻപരുഷോഽശനിനിഃസ്വനഃ ॥ 5-84-8 (34769)
യത്രയത്ര ച വാർഷ്ണേയോ വർതതേ പഥി ഭാരത ।
തത്രതത്ര സുഖോ വായുഃ സർവം ചാസീത്പ്രദക്ഷിണം ॥ 5-84-9 (34770)
വവർഷ പുഷ്പവർഷം ച കമലാനി ച ഭൂരിശഃ ।
സമശ്ച പന്ഥാ നിർദുഃഖോ വ്യപേതകുശകണ്ടകഃ ॥ 5-84-10 (34771)
സംസ്തുതോ ബ്രാഹ്മണൈർഗീർഭിസ്തത്രതത്ര സഹസ്രശഃ ।
അർച്യതേ മധുപർകൈശ്ച വസുഭിശ്ച വസുപ്രദഃ ॥ 5-84-11 (34772)
തം കിരന്തി മഹാത്മാനം വന്യൈഃ പുഷ്പൈഃ സുഗന്ധിഭിഃ ।
സ്ത്രിയഃ പഥി സമാഗംയ സർവഭൂതഹിതേ രതം ॥ 5-84-12 (34773)
സ ശാലിഭവനം രംയം സർവസസ്യസമാചിതം।
സുഖ പരമധർമിഷ്ഠമഭ്യഗാദ്ഭരതർഷഭ ॥ 5-84-13 (34774)
പശ്യൻബഹുപശൂൻഗ്രാമാന്രംയാൻഹൃദയതോപണാൻ।
പുരാണി ച വ്യതികാമന്രാഷ്ട്രാണി വിവിധാനി ച ॥ 5-84-14 (34775)
നിത്യം ഹൃഷ്ടാഃ സുമനസോ ഭാരതൈരഭിരക്ഷിതാഃ।
നോദ്വിഗ്നാഃ പരചക്രാണാം വ്യസനാനാമകോവിദാഃ ॥ 5-84-15 (34776)
ഉപപ്ലാവ്യാദഥാഗംയ ജനാഃ പുരനിവാസിനഃ।
യഥ്യതിഷ്ഠന്ത സഹിതാ വിഷ്വക്സേനദിദൃക്ഷയാ ॥ 5-84-16 (34777)
തേ തു സർവേ സമായാന്തമഗ്നിമിദ്ധമിവ പ്രഭും ।
അർചയാമാസുരർചാർഹം ദേശാതിഥിമുപസ്ഥിതം ॥ 5-84-17 (34778)
വൃകസ്ഥലം സമാസാദ്യ കേശവഃ പരവീരഹാ ।
പ്രകീർണരശ്മാവാദിത്യേ വ്യോംനി വൈ ലോഹിതായതി ॥ 5-84-18 (34779)
` തതോ ഹ്യനുചരാൻസർവാനുവാച മധുസൂദനഃ।
യുധിഷ്ഠിരസ്യ കാര്യാർഥമിഹ വത്സ്യാമഹേ വയം ॥ 5-84-19 (34780)
തസ്യ തൻമതമാജ്ഞായ ചക്രുരാവസഥം നരാഃ ।
ക്ഷണേന ചാന്നപാനാനി രരാവന്തി സമാർജയൻ ॥' 5-84-20 (34781)
അവതീര്യ രഥാത്തൂർണം കൃത്വാ ശൌചം യഥാവിധി ।
രഥമോചനമാദിശ്യ സന്ധ്യാമുപവിവേശ ഹ ॥ 5-84-21 (34782)
ദാരുകോഽപി ഹയാൻമുക്ത്വാ പരിചര്യ ച ശാസ്ത്രതഃ।
മുമോച സർവം യോക്താദി മുക്ത്വാ ചൈതാനവാസൃജത് ॥ 5-84-22 (34783)
തസ്മിൻഗ്രാമേ പ്രധാനാസ്തു യ ആസൻബ്രാഹ്മണാ നൃപ ।
ആര്യാഃ കുലീനാ ഹ്രീമന്തോ ബ്രാഹ്മീം വൃത്തിമനുഷ്ഠിതാഃ ॥ 5-84-23 (34784)
തേഽഭിഗംയ മഹാത്മാനം ഹൃഷീകേശമരിന്ദമം।
പൂജാം ചക്രുര്യഥാന്യായമാശീർമംഗലസംയുതാം ॥ 5-84-24 (34785)
തേ പൂജയിത്വാ ദാശാർഹം സർവലോകേഷു പൂജിതം।
ന്യവേദയന്ത വേശ്മാനി ഗുണവന്തി മഹാത്മനേ ॥ 5-84-25 (34786)
താൻപ്രഭുഃ കൃതമിത്യുക്താ സത്കൃത്യ ച യഥാർഹതഃ ।
അഭ്യേത്യ ചൈഷാം വേശ്മാനി പുനരായാത്സഹൈവ തൈഃ ॥ 5-84-26 (34787)
സുമൃഷ്ടം ഭോജയിത്വാ ച ബ്രാഹ്മണാംസ്തത്ര കേശവഃ ।
ഭുക്താ ച സഹ തൈഃ സർവൈരവസത്താം ക്ഷപാം സുഖം ॥ ॥ 5-84-27 (34788)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവമി ഭഗവദ്യാനപർവണി ചതുരശീതിതമോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-84-2 ദൈവാനി കശുനാനി। ഔത്പാതികാനി അശകുനാനി ॥ 5-84-7 ഖേശരീരം ഛായാപുരുഷശരീരം ॥ 5-84-13 ഭവന്തി അസ്മിന്നിതി ഭവനേ ക്ഷേത്രം ॥ 5-84-16 ഉപപ്ലാവ്യാത് ഗ്രാമാത് ॥ 5-84-ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 085
॥ ശ്രീഃ ॥
5.85. അധ്യായഃ 085
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
ദൂതൈഃ ശ്രീകൃഷ്ണാഗമനം ജ്ഞാതവതോ ധൃതരാഷ്ട്രസ്യാജ്ഞയാ ദുര്യോധനേന പഥി തദാരാധനായ തത്രതത്ര സഭാനിർമാപണം ॥ 1 ॥ ശ്രീകൃഷ്ണേന തദനവലോകനേനൈവ ഗമനം ॥ 2 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-85-0 (34789)
വൈശംപായന ഉവാച। 5-85-0x (3645)
തദാ ദൂതൈഃ സമാജ്ഞായ ആയാന്തം മധുസൂദനം।
ധൃതരാഷ്ട്രോഽബ്രവീദ്ഭീഷ്മമർചയിത്വാ മഹാഭുജം ॥ 5-85-1 (34790)
ദ്രോണം ച സഞ്ജയം ചൈവ വിദുരം ച മഹാമതിം ।
ദുര്യോദനം സഹാമാത്യം ഹൃഷ്ടരോമാഽബ്രവീദിദം ॥ 5-85-2 (34791)
അദ്ഭുതം മഹാദാശ്ചര്യം ശ്രൂയതേ കുരുനന്ദന ।
സ്ത്രിയോ ബാലാശ്ച വൃദ്ധാശ്ച കഥയന്തി ഗൃഹേഗൃഹേ ॥ 5-85-3 (34792)
സത്കൃത്യാചക്ഷതേ ചാന്യേ തഥൈവാന്യേ സമാഗതാഃ ।
പൃഥഗ്വാദാശ്ച വർതന്തേ ചത്വരേഷു സഭാസു ച ॥ 5-85-4 (34793)
ഉപായാസ്യതി ദാശാർഹഃ പാണ്ഡവാർഥേ പരാക്രമീ ।
സ നോ മാന്യശ്ച പൂജ്യശ്ച സർവഥാ മധുസൂദനഃ ॥ 5-85-5 (34794)
തസ്മിൻഹി യാത്രാ ലോകസ്യ ഭൂതാനാമീശ്വരോഽഹി സഃ।
തസ്മിന്ധൃതിശ്ച വീര്യം ച പ്രജ്ഞാ ചൌജശ്ച മാധവേ ॥ 5-85-6 (34795)
സ മാന്യതാം നരശ്രേഷ്ഠഃ സ ഹി ധർമഃ സനാതനഃ ।
പൂജിതോ ഹി സുഖായ സ്യാദസുഖഃ സ്യാദപൂജിതഃ ॥ 5-85-7 (34796)
സ ചേത്തുപ്യതി ദാശാർഹ ഉപചരൈരരിന്ദമഃ ।
കൃഷ്ണാത്സർവാനഭിപ്രായാൻപ്രാപ്സ്യാമഃ സർവരാജസു ॥ 5-85-8 (34797)
തസ്യ പൂജാർഥമദ്യൈവ സംവിധസ്ത്വ പരന്തപ ।
സഭാഃ പഥി വിധീയന്താം സർവകാമസമന്വിതാഃ ॥ 5-85-9 (34798)
യഥാ പ്രീതിർമഹാബാഹോ ത്വയി ജായേത തസ്യ വൈ ।
തഥാ കുരുഷ്വ ഗാന്ധാരേ കഥം വാ ഭീഷ്മ മന്യസേ ॥ 5-85-10 (34799)
വൈശംപായന ഉവാച। 5-85-11x (3646)
തതോ ഭീഷ്മാദയഃ സർവേ ധൃതരാഷ്ട്രം ജനാധിപം।
ഊചുഃക പരമമിത്യേവം പൂജയന്തോഽസ്യ തദ്വചഃ ॥ 5-85-11 (34800)
തേഷാമനുമതം ജ്ഞാത്വാ രാജാ ദുര്യോധനസ്തദാ।
സഭാവാസ്തൂനി രംയാണി പ്രദേഷ്ടുമുപചക്രമേ ॥ 5-85-12 (34801)
തതോ ദേശേഷു ദേശേഷു രമണീയേഷു ഭാഗശഃ ।
സർവരത്നസമാകീർണാഃ സഭാശ്ചക്രുരനേകശഃ ॥ 5-85-13 (34802)
ആസനാനി വിചിത്രാണി യുതാനി വിവിധൈർഗുണൈഃ ।
സ്ത്രിയോ ഗന്ധാനലങ്കാനാരാൻസൂക്ഷ്മാണി വസനാനി ച ॥ 5-85-14 (34803)
ഗുണവന്ത്യന്നപാനാനി ഭോജ്യാനി വിവിധാനി ച।
മാല്യാനി ച സുഗന്ധീനി താനി രാജാ ദദൌ തതഃ ॥ 5-85-15 (34804)
വിശേവതശ്ച വാസാർഥം സഭാം ഗ്രാമേ വൃകസ്ഥലേ।
വിദധേ കൌരവോ രാജാ ബഹുരത്നാം മനോരമാം ॥ 5-85-16 (34805)
ഏതദ്വിധായ വൈ സർവം ദേവാർഹമതിമാനുഷം ।
ആചഖ്യൌ ധൃതരാഷ്ട്രായ രാജാ ദുര്യോധനസ്തദാ ॥ 5-85-17 (34806)
താഃ സഭാഃ കേശവഃ സർവാ രത്നാനി വിവിധാനി ച।
അസമീക്ഷ്യൈവ ദാശാർഹ ഉപായാത്കുരുസദ്മ തത് ॥ ॥ 5-85-18 (34807)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി ഭഗവദ്യാനപർവണി പഞ്ചശീതിതമോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-85-8 അഭിപ്രായാൻ മനോരഥാൻ ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 086
॥ ശ്രീഃ ॥
5.86. അധ്യായഃ 086
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
ശ്രീകൃഷ്ണാഗമനശ്രവണഹൃഷ്ടേന ധൃതരാഷ്ട്രേണ വിദുരപുരതഃ സമേഷ്യതേ തസ്മൈ രഥഗജാദിവിതരണപ്രതിജ്ഞാ ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-86-0 (34808)
ധൃതരാഷ്ട്ര ഉവാച। 5-86-0x (3647)
ഉപപ്ലാവ്യാദിഹ ക്ഷത്തരുപായാതോ ജനാർദനഃ।
വൃകസ്ഥലേ നിവസതി സ ച പ്രാതരിഹൈഷ്യതി ॥ 5-86-1 (34809)
ആഹുകാനാമധിപതിഃ പുരോഗഃ സർവസാത്വതാം।
മഹാമനാ മഹാവീര്യോ മഹാസത്വോ ജനാർദനഃ ॥ 5-86-2 (34810)
സ്ഫീതസ്യ വൃഷ്ണിരാഷ്ട്രസ്യ ഭർതാ ഗോപ്താ ച മാധവഃ ।
ത്രയാണാമപി ലോകാനാം ഭഗവാൻപ്രപിതാമഹഃ ॥ 5-86-3 (34811)
വൃഷ്ണ്യന്ധകാഃ സുമനസോ യസ്യ പ്രജ്ഞാമുപാസതേ।
ആദിത്യാ വസവോ രുദ്രാ യഥാ ബുദ്ധിം ബൃഹസ്പതേഃ ॥ 5-86-4 (34812)
തസ്മൈ പൂജാം പ്രയോക്ഷ്യാമി ദാശാർഹായ മഹാത്മനേ ।
പ്രത്യക്ഷം തവ ധർമജ്ഞ താം മേ കഥയതഃ ശ്രുണു ॥ 5-86-5 (34813)
ഏകവർണൈഃ സുക്ലൃപ്താംഗൈർബാഹ്ലിജാതൈർഹയോത്തമൈഃ।
ചതുര്യക്താന്രഥാംസ്തസ്മൈ രൌക്മാന്ദാസ്യാമി ഷോഡശ ॥ 5-86-6 (34814)
നിത്യപ്രഭിന്നാൻമാതംഗാനീഷാദന്താൻപ്രഹാരിണഃ।
അഷ്ടാനുചരമേകൈകമഷ്ടൌ ദാസ്യാമി കൌരവ ॥ 5-86-7 (34815)
ദാസീനാമപ്രജാതാനാം ശുഭാനാം രുക്മവർചസാം ।
ശതമസ്മൈ പ്രദാസ്യാമി ദാസാനാമപി താവതാം ॥ 5-86-8 (34816)
ആവികം ച സുഖസ്പർശം പാർവതീയൈരുപാഹൃതം ।
തദപ്യസ്മൈ പ്രദാസ്യാമി സഹസ്ത്രാണി ദാശാഷ്ട ച ॥ 5-86-9 (34817)
അജിനാനാം സഹസ്രാണി ചീനദേശോദ്ഭവാനി ച।
താന്യപ്യസ്മൈ പ്രദാസ്യാമി യാവദർഹതി കേശവഃ ॥ 5-86-10 (34818)
ദിവാ രാത്രൌ ച ഭാത്യേഷ സുതേജാ വിമലോ മണിഃ ।
തമപ്യസ്മൈ പ്രദാസ്യാമി തമർഹതി ഹി കേശവഃ ॥ 5-86-11 (34819)
ഏകേനാഭിപതത്യഹ്നാ യോജനാനി ചതുർദശ ।
യാനമശ്വതരീയുക്തം ദാസ്യേ തസ്മൈ തദപ്യഹം ॥ 5-86-12 (34820)
യാവന്തി വാഹനാന്യസ്യ യാവന്തഃ പുരുഷാശ്ച തേ ।
തതോഷ്ടഗുണമപ്യസ്മൈ ഭോജ്യം ദാസ്യാംയഹം സദാ ॥ 5-86-13 (34821)
മമ പുത്രാശ്ച പൌത്രശ്ച സർവേ ദുര്യോധനാദൃതേ।
പ്രത്യുദ്യാസ്യന്തി ദാശാർഹം രഥൈർമൃഷ്ടൈഃ സ്വലങ്കൃതാഃ ॥ 5-86-14 (34822)
സ്വലങ്കൃതാശ്ച കല്യാണ്യഃ പാദൈരേവ സഹസ്രശഃ।
വാരമുഖ്യാ മഹാഭാഗം പ്രത്യുദ്യാസ്യന്തി കേശവം ॥ 5-86-15 (34823)
നഗരാദപി യാഃ കാശ്ചിദ്ഗമിഷ്യന്തി ജനാർദനം ।
ദ്രഷ്ടും കന്യാശ്ച കല്യാണ്യസ്താശ്ച യാസ്യന്ത്യനാവൃതാഃ ॥ 5-86-16 (34824)
സസ്ത്രീപുരുഷബാലം ച നഗരം മധുസൂദനം ।
ഉദീക്ഷതാം മഹാത്മാനം ഭാനുമന്തമിവ പ്രജാഃ ॥ 5-86-17 (34825)
മഹാധ്വജപതാകാശ്ച ക്രിയന്താം സർവതോ ദിശഃ।
ജലാവസിക്തോ വിരജാഃ പന്ഥാസ്തസ്യേതി ചാന്വശാത് ॥ 5-86-18 (34826)
ദുഃശാസനസ്യ ച ഗൃഹം ദുര്യോധനഗൃഹാദ്വരം ।
തദദ്യ ക്രിയതാം ക്ഷിപ്രം സുസംമൃഷ്ടമലങ്കൃതം ॥ 5-86-19 (34827)
ഏതദ്ധി രുചിരാകാരൈഃ പ്രാസാദൈരുപശോഭിതം ।
ശിവം ച രമണീയം ച സർവർതു സുമഹാധനം ॥ 5-86-20 (34828)
സർവമസ്മിൻഗൃഹേ രത്നം മമ ദുര്യോധനസ്യ ച।
യദ്യദർഹതി വാർഷ്ണേയസ്തത്തദ്ദേയമസംശയം ॥ ॥ 5-86-21 (34829)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി ഭഗവദ്യാനപർവമി ഷഡശീതിതമോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-86-3 പ്രപിതാമഹഃ പിതാമഹസ്യ ബ്രഹ്മണോപി പിതാ ॥ 5-86-7 ഈഷാ ലാംഗലദണ്ഡസ്തത്സദൃശദന്താൻ। അഷ്ടൌ അനുചരാഃ യസ്യ ഗജസ്യ ॥ 5-86-20 സർവർതു സർവേ ഋതവോ യുഗപദസ്മിൻസന്തീതി തഥാ ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 087
॥ ശ്രീഃ ॥
5.87. അധ്യായഃ 087
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
വിദുരേണ ധൃതരാഷ്ട്രംപ്രതി കൃഷ്ണായ ദാനപ്രതിജ്ഞായാഃ മൃഷാത്വകഥനം ॥ 1 ॥ തഥാ സാമാദ്യുപായൈഃ കൃഷ്ണസ്യ ദുർവശത്വകഥനപൂർവകം തദുക്തിസത്കാരവിധാനം ॥ 2 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-87-0 (34830)
വിദുര ഉവാച। 5-87-0x (3648)
രാജൻബഹുമതശ്ചാസി ത്രൈലോക്യസ്യാപി സത്തമഃ।
സംഭാവിതശ്ച ലോകസ്യ സംമതശ്ചാസി ഭാരത ॥ 5-87-1 (34831)
യത്ത്വമേവംഗതേ ബ്രൂയാഃ പശ്ചിമേ വയസി സ്ഥിതഃ।
ശാസ്ത്രാദ്വാ സുപ്രതർകാദ്വാ സുസ്ഥിരഃ സ്ഥവിരോ ഹ്യസി ॥ 5-87-2 (34832)
ലേഖാ ശശിനിഭാഃ സൂര്യേ മഹോർമിരിവ സാഗരേ।
ധർമസ്ത്വയി തഥാ രാജന്നിതി വ്യവസിതാഃ പ്രജാഃ ॥ 5-87-3 (34833)
സദൈവ ഭാവിതോ ലോകോ ഗുണൌഘൈസ്തവ പാർഥിവ ।
ഗുണാനാം രക്ഷണേ നിത്യം പ്രയതസ്വ സബാന്ധവഃ ॥ 5-87-4 (34834)
ആർജവം പ്രതിപദ്യസ്വ മാ ബാല്യാദ്ബ്രഹു നീനശഃ।
രാജൻപുത്രാംശ്ച പൌത്രാംശ്ച സുഹൃദശ്ചൈവ സുപ്രിയാൻ ॥ 5-87-5 (34835)
യത്ത്വം ദിത്സസി കൃഷ്ണായ രാജന്നതിഥയേ ബഹു ।
ഏതദന്യച്ച ദാശാർഹഃ പൃഥിവീമപി ചാർഹതി ॥ 5-87-6 (34836)
ന തു ത്വം ധർമമുദ്ദിശ്യ തസ്യ വാ പ്രിയകാരണാത്।
ഏതദ്ദിത്സസി കൃഷ്ണായ സത്യേനാത്മാനമാലഭേ ॥ 5-87-7 (34837)
മായൈഷാ സത്യമേവൈതച്ഛദ്മൈതദ്ഭൂരിദക്ഷിണാ ।
ജാനാമി ത്വൻമതം രാജൻഗൂഢം ബാഹ്യേന കർമണാ ॥ 5-87-8 (34838)
പഞ്ച പഞ്ചൈവ ലിപ്സ്യന്തി ഗ്രാമകാൻപാണ്ഡവാ നൃപ ।
ന ച ദിത്സസി തേഭ്യസ്താംസ്തച്ഛമം ന കരിഷ്യസി ॥ 5-87-9 (34839)
അർഥേന തു മഹാബാഹും വാർഷ്ണേയം ത്വം ജിഹീർഷസി ।
അനേന ചാപ്യുപായേന പാണ്ഡവേഭ്യോ വിഭേത്സ്യസി ॥ 5-87-10 (34840)
ന ച വിത്തേന ശക്യോഽസൌ നോദ്യമേന ന ഗർഹയാ।
അന്യോ ധനഞ്ജയാത്കർതുമേതത്തത്ത്വം ബ്രവീമി തേ ॥ 5-87-11 (34841)
വേദ കൃഷ്ണസ്യ മാഹാത്ംയം വേദാസ്യ ദൃഢഭക്തിതാം।
അത്യാജ്യമസ്യ ജാനാമി പ്രാണൈസ്തുല്യം ധനഞ്ജയം ॥ 5-87-12 (34842)
അന്യത്കുംഭാദപാംപൂർണാദന്യത്പാദാവസേചനാത്।
അന്യത്കുശലസംപ്രശ്നാന്നൈവേക്ഷ്യതി ജനാർദനഃ ॥ 5-87-13 (34843)
യത്ത്വസ്യ പ്രിയമാതിഥ്യം മാനാർഹസ്യ മഹാത്മനഃ ।
തദസ്മൈ ക്രിയതാം രാജൻമാനാർഹോഽസൌ ജനാർദനഃ ॥ 5-87-14 (34844)
ആശംസമാനഃ കല്യാണം കുരൂനഭ്യേതി കേശവഃ ।
യേനൈവ രാജന്നർഥേന തദേവാസ്മാ ഉപാകുരു ॥ 5-87-15 (34845)
ശമമിച്ഛതി ദാശാർഹസ്തവ ദുര്യോധനസ്യ ച।
പാണ്ഡവാനാം ച രാജേന്ദ്ര തദസ്യ വചനം കുരു ॥ 5-87-16 (34846)
പിതാഽസി രാജൻപുത്രാസ്തേ വൃദ്ധസ്ത്വം ശിശവഃ പരേ।
വർതസ്വ പിതൃവത്തേഷു വർതന്തേ തേ ഹി പുത്രവത് ॥ ॥ 5-87-17 (34847)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി ഭഗവദ്യാനപർവണി സപ്താശീതിതമോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-87-4 ഭാവിതഃ ഹൃഷ്ടഃ ॥ 5-87-5 മാ നീനശഃ മാ നാശം പ്രാപ്നുഹി ॥ 5-87-8 മായാ ഇന്ദ്രജാലം। ഛദ്മ വഞ്ചനം ॥ 5-87-10 വിഭേത്സ്യസി ശല്യവത്പൃഥക്കരിഷ്യസി ॥ 5-87-12 വേദ വിദ്മി ॥ 5-87-13 നൈവേക്ഷ്യതി നൈവാംഗീകരിഷ്യതി ॥ 5-87-15 ഉപാകുരു അർപയ ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 088
॥ ശ്രീഃ ॥
5.88. അധ്യായഃ 088
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
ദുര്യോധനേന ശ്രീകൃഷ്ണസ്യ വിദുരോദീരിതഭേദാഗോചരതാംഗീകരണം ॥ 1 ॥ തഥാ ഹേതൂപന്യാസപൂർവകം കൃഷ്ണസ്യോപായനദാനനിഷേധനം ॥ 2 ॥ ഭീഷ്മേണ കൃഷ്ണസ്യ ദുരവജ്ഞേയത്വകഥനപൂർവകം തദുക്തസ്യ കർതവ്യത്വകഥനം ॥ 3 ॥ ദുര്യോധനേന സ്വസ്യ കൃഷ്ണബന്ധനാധ്യവസായകഥനേ ധൃതരാഷ്ട്രേണ തദ്ഗർഹണം ॥ 4 ॥ ഭീഷ്മേണ ദുര്യോധനോപാലംഭപൂർവകം സഭാതോ നിർഗമനം ॥ 5 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-88-0 (34848)
ദുര്യോധന ഉവാച। 5-88-0x (3649)
യദാഹ വിദുരഃ കൃഷ്ണേ സർവം തത്സത്യമച്യുതേ।
അനുരക്തോ ഹ്യസംഹാര്യഃ പാർഥാൻപ്രതി ജനാർദനഃ ॥ 5-88-1 (34849)
യത്തത്സത്കാരസംയുക്തം ദേയം വസു ജനാർദനേ ।
അനേകരൂപം രാജേന്ദ്ര ന തദ്ദേയം കദാചന ॥ 5-88-2 (34850)
ദേശഃ കാലസ്തഥാഽയുക്തോ ന ഹി നാർഹതി കേശവഃ ।
മംസ്യത്യധോക്ഷജോ രാജൻഭയാദർചതി മാമിതി ॥ 5-88-3 (34851)
അവമാനശ്ച യത്ര സ്യാത്ക്ഷത്രിയസ്യ വിശാംപതേ।
ന തത്കുര്യാദ്ബുധഃ കാര്യമിതി മേ നിശ്ചിതാ മതിഃ ॥ 5-88-4 (34852)
സ ഹി പൂജ്യതമോ ലോകേ കൃഷ്ണഃ പൃഥുലലോചനഃ ।
ത്രയാണാമപി ലോകാനാം വിദിതം മമ സർവഥാ ॥ 5-88-5 (34853)
ന തു തസ്മൈ പ്രദേയം സ്യാത്തഥാ കാര്യഗതിഃ പ്രഭോ ।
വിഗ്രഹഃ സമുപാരബ്ധോ ന ഹി ശാംയത്യവിഗ്രഹാത് ॥ 5-88-6 (34854)
വൈശംപായന ഉവാച। 5-88-7x (3650)
തസ്യ തദ്വചനം ശ്രുത്വാ ഭീഷ്മഃ കുരുപിതാമഹഃ।
വൈചിത്രവീര്യം രാജാനമിദം വചനമബ്രവീത് ॥ 5-88-7 (34855)
സത്കൃതോഽസത്കൃതോ വാഽപി ന ക്രുധ്യേത ജനാർദനഃ ।
`നാവമംസ്യത്യവജ്ഞാതൄനവജ്ഞാതോഽപി കേശവഃ।'
നാലമേനമവജ്ഞാതും നാവജ്ഞേയോ ഹി കേശവഃ ॥ 5-88-8 (34856)
യത്തു കാര്യം മഹാബാഹോ മനസാ കാര്യതാം ഗതം ।
സർവോപായൈർന തച്ഛക്യം കേനചിത്കർതുമന്യഥാ ॥ 5-88-9 (34857)
സ യദ്ബ്രൂയാൻമഹാബാഹുസ്തത്കാര്യമവിശങ്കയാ ।
വാസുദേവേന തീർഥേന ക്ഷിപ്രം സംശാഭ്യ പാണ്ഡവൈഃ ॥ 5-88-10 (34858)
ധർംയമർഥ്യം ച ധർമാത്മാ ധ്രുവം വക്താ ജനാർദനഃ।
തസ്മിന്വാച്യാഃ പ്രിയാ വാചോ ഭവതാ ബാന്ധവൈഃ സഹ ॥ 5-88-11 (34859)
ദുര്യോധന ഉവാച। 5-88-12x (3651)
ന പര്യാപ്തോസ്മി യദ്രാജഞ്ശ്രിയം നിഷ്കേവലാമഹം ।
തൈഃ സഹേമാമുപാശ്രീയാം യാവജ്ജീവം പിതാമഹ ॥ 5-88-12 (34860)
ഇദം തു സുമഹത്കാര്യം ശ്രുണു മേ യത്സമർഥിതം ।
പരായണം പാണ്ഡവാനാം നിയച്ഛാമി ജനാർദനം ॥ 5-88-13 (34861)
തസ്മിൻബദ്ധേ ഭവിഷ്യന്തി വൃഷ്ണയഃ പൃഥിവീ തഥാ।
പാണ്ഡവാശ്ച വിധേയാ മേ സ ച പ്രാതരിഹൈപ്യതി ॥ 5-88-14 (34862)
അത്രോപായാന്യഥാ സംയങ്ന ബുദ്ധ്യേത ജനാർദനഃ ।
ന ചാപായോ ഭവേത്കശ്ചിത്തദ്ഭവാൻപ്രബ്രവീതു മേ ॥ 5-88-15 (34863)
വൈശംപായന ഉവാച। 5-88-16x (3652)
തസ്യ തദ്വചനം ശ്രുത്വാ ഘോരം കൃഷ്ണേഽഭിസംഹിതം।
ധൃതരാഷ്ട്രഃ സഹാമാത്യോ വ്യഥിതോ വിമനാഭവത് ॥ 5-88-16 (34864)
തതോ ദുര്യോധനമിദം ധൃതരാഷ്ട്രോഽബ്രവീദ്വചഃ ।
മൈവം വോചഃ പ്രജാപാല നൈഷ ധർമഃ സനാതനഃ ॥ 5-88-17 (34865)
ദൂതശ്ച ഹി ഹൃഷീകേശഃ സംബന്ധീ ച പ്രിയശ്ച നഃ।
അപാപഃ കൌരവേയേഷു സ കഥം ബന്ധമർഹതി ॥ 5-88-18 (34866)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 5-88-19x (3653)
പരീതസ്തവ പുത്രോഽയം ധൃതരാഷ്ട്ര സുമന്ദധീഃ ।
വൃണോത്യനർഥം നൈവാർഥം യാച്യമാനഃ സുഹൃജ്ജനൈഃ ॥ 5-88-19 (34867)
ഇമമുത്പഥി വർതന്തം പാപം പാപാനുബന്ധിനം।
വാക്യാനി സുഹൃദാം ഹിത്വാ ത്വമപ്യസ്യാനുവർതസേ ॥ 5-88-20 (34868)
കൃഷ്ണമക്ലിഷ്ടകർമാണമാസാദ്യായം സുദുർമതിഃ ।
തവ പുത്രഃ സഹാമാത്യഃ ക്ഷണേന ന ഭവിഷ്യതി ॥ 5-88-21 (34869)
പാപസ്യാസ്യ നൃശംസസ്യ ത്യക്തധർമസ്യ ദുർമതേഃ ।
നോത്സഹേഽനർഥസംയുക്താഃ ശ്രോതും വാചഃ കഥഞ്ചന ॥ 5-88-22 (34870)
ഇത്യുക്ത്വാ ഭരതശ്രേഷ്ഠോ വൃദ്ധഃ പരമമന്യുമാൻ ।
ഉത്ഥായ തസ്മാത്പ്രാതിഷ്ഠദ്ഭീഷ്മഃ സത്യപരാക്രമഃ ॥ ॥ 5-88-23 (34871)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി ഭഗവദ്യാനപർവണി അഷ്ടാശീതിതമോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-88-1 അസംഹാര്യഃ ഹർതുമശക്യഃ ॥ 5-88-3 ദേശ ഇതി। യദ്യപി കേശവോഽർചാമർഹത്യേവ തഥാപി അർചായാം ദേശഃ കാലശ്ചായുക്ത ഇത്യർഥഃ । തദേബാഹ മംസ്യതീതി ॥ 5-88-6 കാര്യഗതിഃ കർതവ്യരീതിഃ । അവിഗ്രഹാത് ആതിഥ്യമാത്രേണ ॥ 5-88-8 നാലം ന പര്യാപ്തോഽസി ॥ 5-88-10 തീർഥേന അവതരണവർത്മനാ । സംശാംയ ശാന്തോ ഭവഃ ॥ 5-88-12 നോപാശ്രീയമിത്യന്വയഃ। നിഷ്കേവലാം കൃത്സ്നാം ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 089
॥ ശ്രീഃ ॥
5.89. അധ്യായഃ 089
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
പ്രാതഃ കൃതാഹ്നികസ്യ ശ്രീകൃഷ്ണസ്യ വൃകസ്ഥലാത്കുരുപുരമുപേത്യ ധൃതരാഷ്ട്രഭവനപരവേശഃ ॥ 1 ॥ തഥാ ധൃതരാഷ്ട്രപൂജാം സ്വീകൃത്യ വിദുരസദനഗമനം ॥ 2 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-89-0 (34872)
വൈശംപായന ഉവാച। 5-89-0x (3654)
പ്രാതരുത്ഥായ കൃഷ്ണസ്തു കൃതവാൻസർവമാഹ്നികം।
ബ്രാഹ്മണൈരഭ്യനുജ്ഞാതഃ പ്രയയൌ നഗരം പ്രതി ॥ 5-89-1 (34873)
തം പ്രയാന്തം മഹാബാഹുമനുജ്ഞാപ്യ മഹാബലം ।
പര്യവർതന്ത തേ സർവേ വൃകസ്ഥലനിവാസിനഃ ॥ 5-89-2 (34874)
` പ്രദദൌ പുണ്ഡരീകാക്ഷോ രത്നാനി ച ധനാനി ച।
താൻപ്രസ്ഥാപ്യ മഹാബാഹുരുപായാത്കുരുസംസദം ॥' 5-89-3 (34875)
ധാർതരാഷ്ട്രാസ്തമായാന്തം പ്രത്യുഞ്ജഗ്മുഃ സ്വലങ്കൃതാഃ ।
ദുര്യോധനാദൃതേ സർവേ ഭീഷ്മദ്രോണകൃപാദയഃ ॥ 5-89-4 (34876)
പൌരാശ്ച ബഹുലാ രാജൻഹൃഷീകേശം ദിദൃക്ഷവഃ ।
യാനൈർബഹുവിധൈരന്യേ പദ്ഭിരേവ തഥാഽപരേ ॥ 5-89-5 (34877)
സ വൈ പഥി സമാഗംയ ഭീഷ്മേണാക്ലിഷ്ടകർമണാ ।
ദ്രോണേന ധാർതരാഷ്ട്രൈശ്ച തൈർവൃതോ നഗരം യയൌ ॥ 5-89-6 (34878)
കൃഷ്ണസംമാനനാർഥം ച നഗരം സമലങ്കൃതം।
ബഭൂവ രാജമാർഗശ്ച ബഹുരത്നസമാചിതഃ ॥ 5-89-7 (34879)
ന ച കശ്ചിദ്ഗൃഹേ രാജംസ്തദാഽഽസീദ്ഭരതർഷഭ।
ന സ്ത്രീ ന വൃദ്ധോ ന ശിശുർവാസുദേവദിദൃക്ഷയാ ॥ 5-89-8 (34880)
രാജമാർഗേ നരാസ്തസ്മിൻസംസ്തുവന്ത്യവനിം ഗതാഃ ।
തസ്മിൻകാലേ മഹാരാജ ഹൃഷീകേശപ്രവേശനേ ॥ 5-89-9 (34881)
ആവൃതാനി വരസ്ത്രീഭിർഗൃഹാണി സുമഹാന്ത്യപി ।
പ്രചലന്തീവ ഭാരേണ ദൃശ്യന്തേസ്മ മഹീതലേ ॥ 5-89-10 (34882)
തഥാ ച ഗതിമന്തസ്തേ വാസുദേവസ്യ വാജിനഃ ।
പ്രനഷ്ടഗതയോഽഭൂവന്രാജമാർഗേ നരൈർവൃതേ ॥ 5-89-11 (34883)
സ ഗൃഹം ധൃതരാഷ്ട്രസ്യ പ്രാവിശച്ഛത്രുകർശനഃ।
പാണ്ഡുരൈഃ പുണ്ഡരീകാക്ഷഃ പ്രാസാദൈരുപശോഭിതം ॥ 5-89-12 (34884)
തിസ്രഃ കക്ഷ്യാ വ്യതിക്രംയ കേശവോ രാജവേശ്മനഃ ।
വൈചിത്രവീര്യം രാജാനമഭ്യഗച്ഛദരിന്ദമഃ ॥ 5-89-13 (34885)
അഭ്യാഗച്ഛതി ദാശാർഹേ പ്രജ്ഞാചക്ഷുർനരാധിപഃ ।
തഹൈവ ദ്രോണഭീഷ്മാഭ്യാമുദതിഷ്ഠൻമഹായശാഃ ॥ 5-89-14 (34886)
കൃപശ്ച സോമദത്തശ്ച മഹാരാജശ്ച ബാഹ്ലികഃ।
ആസനേഭ്യോഽചലൻസർവേ പൂജയന്തോ ജനാർദനം ॥ 5-89-15 (34887)
തതോ രാജാനമാസാദ്യ ധൃതരാഷ്ട്രം യശസ്വിനം।
സഭീഷ്മം പൂജയാമാസ വാർഷ്ണേയോ വാഗ്ഭിരഞ്ജസാ ॥ 5-89-16 (34888)
തേഷു ധർമാനുപൂർവീ താം പ്രയുജ്യ മധുസൂദനഃ ।
യഥാവയഃ സമീയായ രാജഭിഃ സഹ മാധവഃ ॥ 5-89-17 (34889)
അഥ ദ്രോണം സബാഹ്ലീകം സപുത്രം ച യശസ്വിനം।
കൃപം ച സോമദത്തം ച സമീയായ ജനാർദനഃ ॥ 5-89-18 (34890)
തത്രാസീദൂർജിതം മൃഷ്ടം കാഞ്ചനം മഹദാസനം ।
ശാസനാദ്ധൃതരാഷ്ട്രസ്യ തത്രോപാവിശദച്യുതഃ ॥ 5-89-19 (34891)
അഥ ഗാം മധുപർകം ചാപ്യുദകം ച ജനാർദനേ ।
ഉപജഹ്നുര്യഥാന്യായം ധൃതരാഷ്ട്രപുരോഹിതാഃ ॥ 5-89-20 (34892)
കൃതാതിഥ്യസ്തു ഗോവിന്ദഃ സർവാൻപരിഹസൻകുരൂൻ ।
ആസ്തേ സാംബന്ധികം കുർവൻകുരുഭിഃ പരിവാരിതഃ ॥ 5-89-21 (34893)
സോഽർചിതോ ധൃതരാഷ്ട്രേണ പൂജിതശ്ച മഹായശാഃ ।
രാജാനം സമനുജ്ഞാപ്യ നിരക്രാമദരിന്ദമഃ॥ 5-89-22 (34894)
തൈഃ സമേത്യ യഥാന്യായം കുരുഭിഃ കുരുസംസദി ।
വിദുരാവസഥം രംയമുപാതിഷ്ഠത മാധവഃ ॥ 5-89-23 (34895)
വിദുരഃ സർവകല്യാണൈരഭിഗംയ ജനാർദനം ।
അർചയാമാസ ദാശാർഹം സർവകാമൈരുപസ്ഥിതം ॥ 5-89-24 (34896)
കൃതാതിഥ്യം തു ഗോവിന്ദം വിദുരഃ സർവധർമവിത്।
കുശലം പാണ്ഡുപുത്രാണാമപൃച്ഛൻമധുസൂദനം ॥ 5-89-25 (34897)
പ്രീയമാണസ്യ സുഹൃദോ വിദുരോ ബുദ്ധിസത്തമഃ ।
ധർമാർഥനിത്യസ്യ സതോ ഗതരോവസ്യ ധീമതഃ ॥ 5-89-26 (34898)
തസ്യ സർവം സവിസ്താരം പാണ്ഡവാനാം വിചേഷ്ടിതം ।
ക്ഷത്തുരാചഷ്ട ദാശാർഹഃ സർവം പ്രത്യക്ഷദർശിവാൻ ॥ ॥ 5-89-27 (34899)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി ഭഗവദ്യാനപർവണി ഏകോനനവതിതമോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-89-22 പൂജിതഃ സ്തുതഃ ॥ 5-89-26 വിദുരഃ പാണ്ഡവാനാം വിചേഷ്ടിതം തസ്യ തം കൃഷ്ണം പ്രതി അപൃച്ഛദിത്യനുകൃഷ്യാന്വയഃ। ഷഷ്ഠ്യോ ദ്വിതീയാർഥേ ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 090
॥ ശ്രീഃ ॥
5.90. അധ്യായഃ 090
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
ശ്രീകൃഷ്ണസ്യ കുന്തീസമീപഗമനം ॥ 1 ॥ കൃഷ്ണേന പ്രത്യേകം നാമനിർദേശപൂർവകം യുധിഷ്ഠിരാദികുശലമാപൃച്ഛ്യ സ്വാനുഭൂതദുഃഖാനുസ്മരേന ശോചന്ത്യാഃ കുന്ത്യാഃ സമാശ്വാസനം ॥ 2 ॥ തഥാ കുന്തീസാമന്ത്ര്യ ദുര്യോധനഗൃഹഗമനം ॥ 3 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-90-0 (34900)
വൈശംപായന ഉവാച। 5-90-0x (3655)
അഥോപഗംയ വിദുരമപരാഹ്ണേ ജനാർദനഃ।
പിതൃഷ്വസാരം സ പൃഥാമഭ്യഗച്ഛദരിന്ദമഃ ॥ 5-90-1 (34901)
സാ ദൃഷ്ട്വാ കൃഷ്ണമായാന്തം പ്രസന്നാദിത്യവർചസം।
കണ്ഠേ ഗൃഹീത്വാ പ്രാക്രോശത്സ്മരന്തീ തനയാൻപൃഥാ ॥ 5-90-2 (34902)
തേഷാം സത്വവതാം മധ്യേ ഗോവിന്ദം സഹചാരിണം ।
ചിരസ്യ ദൃഷ്ട്വാ വാർഷ്ണേയം ബാഷ്പമാഹാരയത്മൃഥാ ॥ 5-90-3 (34903)
സാഽബ്രവീത്കൃഷ്ണമാസീനം കൃതാതിഥ്യം യുധാം പതിം ।
ബാഷ്പഗദ്ഗദപൂർണേന മുഖേന പരിശുഷ്യതാ ॥ 5-90-4 (34904)
ഏതേ ബാല്യാൻപ്രഭൃത്യേവ ഗുരുശുശ്രൂഷണേ രതാഃ ।
പരസ്പരസ്യ സുഹൃദഃ സംമതാഃ സമചേതസഃ।
നികൃത്യാ ഭ്രംശിതാ രാജ്യാഞ്ജനാർഹാ നിർജനം ഗതാഃ ॥ 5-90-5 (34905)
വിനീതക്രോധഹർഷാശ്ച ബ്രഹ്മണ്യാഃ സത്യവാദിനഃ ।
ത്യക്ത്വാ പ്രിയമുഖേ പാർഥാ രുദതീമപഹായ മാം ॥ 5-90-6 (34906)
അഹാർഷുശ്ച വനം യാന്തഃ സമൂലം ഹൃദയം മമ।
അതദർഹാ മഹാത്മാനഃ കഥം കേശവ പാണ്ഡവാഃ ॥ 5-90-7 (34907)
ഊഷുർമഹാവനേ താത സിംഹവ്യാഘ്രഗജാകുലേ ।
ബാലാ വിഹീനാഃ പിത്രാ തേ മയാ സതതലാലിതാഃ ॥ 5-90-8 (34908)
അപശ്യന്തശ്ച പിതരൌ കഥമുഷൂർമഹാവനേ।
ശംഖദുന്ദുഭിനിർഘോഷൈർഭൃദംഗൈർവേണുനിസ്വനൈഃ ॥ 5-90-9 (34909)
പാണ്ഡവാഃ സമബോധ്യന്ത ബാല്യാത്പ്രഭൃതി കേശവ ।
യേ സ്മ വാരണശബ്ദേന ഹയാനാം ഹേഷിതേന ച ॥ 5-90-10 (34910)
രഥേനേമിനിനാദൈശ്ച വ്യബോധ്യന്ത തദാ ഗൃഹേ ।
ശംഖഭേരീനിനാദേന വേണുവീണാനുനാദിനാ ॥ 5-90-11 (34911)
പുണ്യാഹഘോഷമിശ്രേണ പൂജ്യമാനാ ദ്വിജാതിഭിഃ ।
വസ്ത്രൈ രത്നൈരലങ്കാരൈഃ പൂജയന്തോ ദ്വിജൻമനഃ ॥ 5-90-12 (34912)
ഗീർഭിർമംഗലയുക്താഭിർബ്രാഹ്മണാനാം മഹാത്മനാം ।
അർചിതൈരർചനാർഹൈശ്ച സ്തുവദ്ഭിരഭിനന്ദിതാഃ ॥ 5-90-13 (34913)
പ്രാസാദാഗ്നേഷ്വബോധ്യന്ത രാംഖവാജിനശായിനഃ ।
ക്രൂരം ച നിനദം ശ്രുത്വാ ശ്വാപദാനാം മഹാവനേ ॥ 5-90-14 (34914)
ന സ്മോപയാന്തി നിദ്രാം തേ നതദർഹാ ജനാർദന ।
ഭേരീമൃദംഗനിനദൈഃ ശംഖവൈണവനിസ്വനൈഃ ॥ 5-90-15 (34915)
സ്ത്രീണാം ഗീതനിനാദൈശ്ച മധുരൈർമധുസൂദന ॥
വന്ദിമാഗധസൂതൈശ്ച സ്തുവദ്ഭിർബോധിതാഃ കഥം ॥ 5-90-16 (34916)
മഹാവനേഷ്വബോധ്യന്ത ശ്വാപദാനാം രുതേന ച ।
ഹ്രീമാത്സത്യധൃതിർദാന്തോ ഭൂതാനാമനുകംപിതാ ॥ 5-90-17 (34917)
കാമദ്വേഷൌ വശേ കൃത്വാ സതാം വർത്മാനുവർതതേ ।
അംബരീഷസ്യ മാന്ധാതുര്യയാതേർനഹുഷസ്യ ച ॥ 5-90-18 (34918)
ഭരതസ്യ ദിലീപസ്യ ശിബേരൌശീനരസ്യ ച।
രാജർഷീണാം പുരാണാനാം ധുരം ധത്തേ ദുരുദ്വഹാം ॥ 5-90-19 (34919)
ശീലവൃത്തോപസംപന്നോഃ ധർമജ്ഞഃ സത്യസംഗരഃ ।
രാജാ സർവഗുണോപേതസ്ത്രൌലോക്യസ്യാപി യോ ഭവേത് ॥ 5-90-20 (34920)
അജാതശത്രുർധർമാത്മാ ശുദ്ധജാംബൂനദപ്രഭഃ ।
ശ്രേഷ്ഠഃ കുരുഷു സർവേഷു ധർമതഃ ശ്രുതവൃത്തതഃ ।
പ്രിയദർശോ ദീർഘഭുജഃ കഥം കൃഷ്ണ യുധിഷ്ഠിരഃ ॥ 5-90-21 (34921)
യഃ സ നാഗായുതപ്രാണോ വാതരംഹാ മഹാബലഃ ।
സാമർഷഃ പാണ്ഡവോ നിത്യം പ്രിയോ ഭ്രാതുഃ പ്രിയങ്കരഃ ॥ 5-90-22 (34922)
കീചകസ്യ തു സജ്ഞാതേര്യോ ഹന്താ മധുസൂദന ।
ശൂരഃ ക്രോധവശാനാം ച ഹിഡിംബസ്യ ബകസ്യ ച ॥ 5-90-23 (34923)
പരാക്രമേ ശക്രസമോ മാതരിശ്വസമോ ബലേ।
മഹേശ്വരസമഃ ക്രോധേ ഭീമഃ പ്രഹരതാം വരഃ ॥ 5-90-24 (34924)
ക്രോധം ബലമമർഷം ച യോ നിധായ പരന്തപഃ ।
ജിതാത്മാ പാണ്ഡവോഽമർഷീ ഭ്രാതുസ്തിഷ്ഠതി ശാസനേ ॥ 5-90-25 (34925)
തേജോരാശിം മഹാത്മാനം വരിഷ്ഠമഭിതൌജസം ।
ഭീമം പ്രദർശനേനാപി ഭീമസേനം ജനാർദന ॥ 5-90-26 (34926)
തം മമാചക്ഷ്വ വാർഷ്ണേയ കഥമദ്യ വൃകോദരഃ ।
ആസ്തേ പരിഘബാഹുഃ സ മധ്യമഃ പാണ്ഡവോ ബലീ ॥ 5-90-27 (34927)
അർജുനേനാർജുനോ യഃ സ കൃഷ്ണ ബാഹുസഹസ്രിണാ ।
ദ്വിബാഹുഃ സ്പർധതേ നിത്യമതീതേനാപി കേശവ ॥ 5-90-28 (34928)
ക്ഷിപത്യേകേന വേഗേന പഞ്ചബാണശതാനി യഃ ।
ഇഷ്വസ്ത്രേ സദൃശോ രാജ്ഞഃ കാർതവീര്യസ്യ പാണ്ഡവഃ ॥ 5-90-29 (34929)
തേജസാഽഽദിത്യസദൃശോ മഹർഷിസദൃശോ ദമേ।
ക്ഷമയാ പൃഥിവീതുല്യോ മഹേന്ദ്രസമവിക്രമഃ ॥ 5-90-30 (34930)
ആധിരാജ്യം മഹദ്ദീപ്തം പ്രഥിതം മധുസൂദന ।
ആഹൃതം യേന വീര്യേണ കുരൂണാം സർവരാജസു ॥ 5-90-31 (34931)
യസ്യ ബാഹുബലം സർവേ പാണ്ഡവാഃ പര്യുപാസതേ।
സ സർവരഥിനാം ശ്രേഷ്ഠഃ പാണ്ഡവഃ സത്യവിക്രമഃ ॥ 5-90-32 (34932)
യം ഗത്വാഽഭിമുഖഃ സംഖ്യേ ന ജീവന്തശ്ചിദാവ്രജേത് ।
യോ ജേതാ സർവഭൂതാനാമജേയോ ജിഷ്ണുരച്യുത ॥ 5-90-33 (34933)
യോഽപാശ്രയഃ പാണ്ഡവാനാം ദേവാനാമിവ വാസവഃ ।
സ തേ ഭ്രാതാ സഖാ ചൈവ കഥമദ്യ ധനഞ്ജയഃ ॥ 5-90-34 (34934)
ദയാവാൻസർവഭൂതേഷു ഹ്രീനിഷേവോ മഹാസ്രവിത് ।
മൃദുശ്ച സുകുമാരശ്ച ധാർമികശ്ച പ്രിയശ്ച മേ॥ 5-90-35 (34935)
സഹദേവോ മഹേഷ്വാസഃ ശൂരഃ സമിതിശോഭനഃ ।
ഭ്രാതൃണാം കൃഷ്ണ ശുശ്രൂഷുർധർമാർഥകുശലോ യുവാ ॥ 5-90-36 (34936)
സദൈവ സഹദേവസ്യ ഭ്രാതരോ മധുസൂദന ।
വൃത്തം കല്യാണവൃത്തസ്യ പൂജയന്തി മഹാത്മനഃ ॥ 5-90-37 (34937)
ജ്യേഷ്ഠോപചായിനം വീരം സഹദേവം യുധാം പതിം।
ശുശ്രൂഷും മമ വാർഷ്ണേയ മാദ്രീപുത്രം പ്രചക്ഷ്വ മേ ॥ 5-90-38 (34938)
സുകുമാരോ യുവാ ശൂരോ ദർശനീയശ്ച പാണ്ഡവഃ।
ഭ്രാതൄണാം ചൈവ സർവേഷാം പ്രിയഃ പ്രാണോ ബഹിശ്ചരഃ ॥ 5-90-39 (34939)
ചിത്രയോധീ ച നകുലോ മഹേഷ്വാസോ മഹാബലഃ ।
കച്ചിത്സ കുശലീ കൃഷ്ണ വത്സോ മമ സുഖൈധിതഃ ॥ 5-90-40 (34940)
സുഖോചിതമദുഃഖാർഹം സുകുമാരം മഹാരഥം ।
അപി ജാതു മഹാബാഹോ പശ്യേയം നകുലം പുനഃ ॥ 5-90-41 (34941)
പക്ഷ്മസംപാതജേ കാലേ നകുലേന വിനാകൃതാ ।
ന ലഭാമി ധൃതിം വീര സാഽദ്യ ജീവാമി പശ്യ മാം॥ 5-90-42 (34942)
സർവൈഃ പുത്രൈഃ പ്രിയതരാ ദ്രൌപദീ മേ ജനാർദന ।
കുലീനാ രൂപസംപന്നാ സർവൈഃ സമുദിതാ ഗുണൈഃ ॥ 5-90-43 (34943)
പുത്രലോകാത്പതിലോകം വൃണ്വാനാ സത്യവാദിനീ।
പ്രിയാൻപുത്രാൻപരിത്യജ്യ പാണ്ഡവാനനുരുധ്യതേ ॥ 5-90-44 (34944)
മഹാഭിജനസംപന്നാ സർവകാമൈഃ സുപൂജിതാ।
ഈശ്വരീ സർവകല്യാണീ ദ്രൌപദീ കഥമച്യുത ॥ 5-90-45 (34945)
പതിഭിഃ പഞ്ചഭിഃ ശൂരൈരഗ്നികൽപൈഃ പ്രഹാരിഭിഃ ।
ഉപപന്നാ മഹേഷ്വാസൈർദ്രൌപദീ ദുഃഖഭാഗിനീ ॥ 5-90-46 (34946)
ചതുർദശമിദം വർഷം യന്നാപശ്യമരിന്ദമ ।
പുത്രാദിഭിഃ പരിദ്യൂനാം ദ്രൌപദീം സത്യവാദിനീം ॥ 5-90-47 (34947)
ന നൂനം കർമഭിഃ പുണ്യൈരശ്രുതേ പുരുഷഃ സുഖം ।
ദ്രൌപദീ ചേത്തഥാവൃത്താ നാശ്രുതേ സുഖമവ്യയം ॥ 5-90-48 (34948)
ന പ്രിയോ മമ കൃഷ്ണായാ ബീഭത്സുർന യുധിഷ്ഠിരഃ ।
ഭീമസേനോ യമൌ വാപി യദപശ്യം സഭാഗതാം ॥ 5-90-49 (34949)
ന മേ ദുഃഖതരം കിഞ്ചിദ്ഭൂതപൂർവം തതോഽധികം ।
സ്ത്രീധർമിണീം ദ്രൌപദീം യച്ഛ്വശുരാണാം സമീപഗാം ॥ 5-90-50 (34950)
ആനായിതാമനാര്യേണ ക്രോധലോഭാനുവർതിനാ ।
സർവേ പ്രൈക്ഷന്ത കുരവ ഏകവസ്ത്രാം സഭാഗതാം ॥ 5-90-51 (34951)
തത്രൈവ ധൃതരാഷ്ട്രശ്ച മഹാരാജശ്ച ബാഹ്ലികഃ ।
കൃപശ്ച കസോമദത്തശ്ച നിർവിഷ്ണാഃ കുരവസ്തഥാ ॥ 5-90-52 (34952)
തസ്യാം സംസദി സർവേഷാം ക്ഷത്താരം പൂജയാംയഹം ।
വൃത്തേന ഹി ഭവത്യാര്യോ ന ധനേന ന വിദ്യയാ ॥ 5-90-53 (34953)
തസ്യ കൃഷ്ണ മഹാബുദ്ധേർഗംഭീരസ്യ മഹാത്മനഃ।
ക്ഷത്തുഃക ശീലമലങ്കാരോ ലോകാന്വിഷ്ടഭ്യ തിഷ്ഠതി ॥ 5-90-54 (34954)
വൈശംപായന ഉവാച। 5-90-55x (3656)
സാ ശോകാർതാ ച ഹൃഷ്ടാ ച ദൃഷ്ട്വാ ഗോവിന്ദമാഗതം।
നാനാവിധാനി ദുഃഖാനി സർവാണ്യേവാന്വകീർതയം ॥ 5-90-55 (34955)
പൂർവൈരാചരിതം യത്തത്കുരാജഭിരരിന്ദമ ।
അക്ഷദ്യൂതം മൃഗവധഃ കച്ചിദേഷാം സുഖാവഹം ॥ 5-90-56 (34956)
തൻമാം ദഹതി യത്കൃഷ്ണാ സഭായാം കുരുസന്നിധൌ ।
ധാർതരാഷ്ട്രൈഃ പരിക്ലിഷ്ടാ യഥാ ന കുശലം തഥാ ॥ 5-90-57 (34957)
നിർവാസനം ച നഗരാത്പ്രവ്രജ്യാ ച പരന്തപ ।
നാനാവിധാനാം ദുഃഖാനാമാവാസോഽസ്മി ജനാർദന ॥ 5-90-58 (34958)
അജ്ഞാതചര്യാ ബാലാനാമവരോധശ്ച മാധവ ।
ന മേ ക്ലേശതമം തത്സ്യാത്പുത്രൈഃ സഹ പരന്തപ ॥ 5-90-59 (34959)
ദുര്യോധനേന നികൃതാ വർഷമദ്യ ചതുർദശം।
ദുഃഖാദപി സുഖം നഃ സ്യാദ്യദി പുണ്യഫലക്ഷയഃ ॥ 5-90-60 (34960)
ന മേ വിശേപോ ജാത്വാസീദ്ധാർതരാഷ്ട്രേഷു പാണ്ഡവൈഃ ।
തേന സത്യേന കൃഷ്ണ ത്വാം ഹതാമിത്രം ശ്രിയാ വൃതം ।
അസ്മാദ്വിമുക്തം സംഗ്രാമാത്പശ്യേയം പാണ്ഡവൈഃ സഹ ॥ 5-90-61 (34961)
നൈവ ശക്യാഃ പരാജേതും സർവം ഹ്യേഷാം തഥാവിധം ।
പിതരം ത്വേവ ഗർഹേയം നാത്മാനം ന സുയോധനം ॥ 5-90-62 (34962)
യേനാഹം കുന്തിഭോജായ ധനം വൃത്തൈരിവാർപിതാ ।
ബാലാം മാമാര്യകസ്തുഭ്യം ക്രീഡന്തീം കന്ദുഹസ്തികാം ॥ 5-90-63 (34963)
അദാത്തു കുന്തിഭോജായ സഖാ സഖ്യേ മഹാത്മനേ ।
സാഽഹം പിത്രാ ച നികൃതാ ശ്വശുരൈശ്ച പരന്തപ।
അത്യന്തദുഃഖിതാ കൃഷ്ണ കിം ജീവിതഫലം മമ ॥ 5-90-64 (34964)
യൻമാം വാഗബ്രവീന്നക്തം സൂതകേ സവ്യസാചിനഃ ।
പുത്രസ്തേ പൃഥിവീം ജേതാ യശശ്ചാസ്യ ദിവം സ്പൃശേത് । 5-90-65 (34965)
ഹത്വാ കുരൂൻമഹാജന്യേ രാജ്യം പ്രാപ്യ ധനഞ്ജയഃ ।
ഭ്രാതൃഭിഃ സഹ കൌന്തേയസ്ത്രീൻമേധാനാഹരിഷ്യതി ॥ 5-90-66 (34966)
നാഹം താമഭ്യസൂയാമി നമോ ധർമായ വേധസേ ।
കൃഷ്ണായ മഹതേ നിത്യം ധർമോ ധാരയതി പ്രജാഃ ॥ 5-90-67 (34967)
ധർമശ്ചേദസ്തി വാർഷ്ണേയ യഥാ വാഗഭ്യഭാഷത।
ത്വം ചാപി തത്തഥാ കൃഷ്ണ സർവം സംപാദയിഷ്യസി ॥ 5-90-68 (34968)
ന മാം മാധവ വൈധവ്യം നാർഥനാശോ ന വൈരിതാ ।
തഥാ ശോകായ ദഹതി യഥാ പുത്രൈർവിനാ ഭവഃ ॥ 5-90-69 (34969)
യാഽഹം ഗാണ്ഡീവധന്വാനം സർവശസ്ത്രഭൃതാം വരം।
ധനഞ്ജയം ന പശ്യാമി കാ ശാന്തിർഹൃദയസ്യ മേ।
ഇതശ്ചതുർദശം വർഷം യന്നാപശ്യം യുധിഷ്ഠിരം ॥ 5-90-70 (34970)
ധനഞ്ജയം ച ഗോവിന്ദ യമൌ തം ച വൃകോദരം।
ജീവനാശം പ്രനഷ്ടാനാം ശ്രാദ്ധം കുർവന്തി മാനവാഃ ॥ 5-90-71 (34971)
അർഥതസ്തേ മമ മൃതാസ്തേഷാം ചാഹം ജനാർദനാ ।
ബ്രൂയാ മാധവ രാജാനം ധർമാത്മാനം യുധിഷ്ഠിരം ॥ 5-90-72 (34972)
ഭൂയാംസ്തേ ഹീയതേ ധർമോ മാ പുത്രക വൃഥാ കൃഥാഃ ।
പരാശ്രയാ വാസുദേവ യാ ജീവതി ഘിഗസ്തു താം ॥ 5-90-73 (34973)
വൃത്തേഃ കാർപണ്യലബ്ധായാ അപ്രതിഷ്ഠൈവ ജ്യായസീ।
അഥോ ധനഞ്ജയം ബ്രൂയാ നിത്യോദ്യുക്തം വൃകോദരം ॥ 5-90-74 (34974)
യദർഥം ക്ഷത്രിയാ സൂതേ തസ്യ കാലോഽയമാഗതഃ।
അസ്മിംശ്ചേദാഗതേ കാലേ മിഥ്യാ ചാതിക്രമിഷ്യതി ॥ 5-90-75 (34975)
ലോകസംഭാവിതാഃ സന്തഃ സുനൃശംസം കരിഷ്യഥ ।
നൃശംസേന ച വോ യുക്താംസ്ത്യജേയം ശാശ്വതീഃ സമാഃ ॥ 5-90-76 (34976)
കാലേ ഹി സമനുപ്രാപ്തേ ത്യക്തവ്യമപി ജീവനം ।
മാദ്രീപുത്രൌ ച വ്യക്തവ്യൌ ക്ഷത്രധർമരതൌ സദാ ॥ 5-90-77 (34977)
വിക്രമേണാർജിതാൻഭോഗാന്വൃണീതം ജീവിതാദപി ।
വിക്രമാധിഗതാ ഹ്യർഥാഃ ക്ഷത്രധർമേണ ജീവതഃ ॥ 5-90-78 (34978)
മനോ മനുഷ്യസ്യ സദാ പ്രീണന്തി പുരുഷോത്തമ।
ഗത്വാ ബ്രൂഹി മഹാബാഹോ സർവശസ്ത്രഭൃതാം വരം ॥ 5-90-79 (34979)
അർജുനം പാണ്ഡവം വീരം ദ്രൌപദ്യാഃ പദവീം ചര ।
വിദിതൌ ഹി തവാത്യന്തം ക്രുദ്ധൌ തൌ തു യഥാന്തകൌ ॥ 5-90-80 (34980)
ഭീമാർജുനൌ നയേതാം ഹി ദേവാനപി പരാം ഗതിം।
തയോശ്ചൈതദവജ്ഞാനം യത്സാ കൃഷ്ണാ സഭാം ഗതാ ॥ 5-90-81 (34981)
ദുഃശാസതശ്ച കർണശ്ച പരുഷാണ്യഭ്യഭാഷതാം।
ദുര്യോധനോ ഭീമസേനമഭ്യഗച്ഛൻമനസ്വിനം ॥ 5-90-82 (34982)
പശ്യതാം കുരുമുഖ്യാനാം തസ്യ ദ്രക്ഷ്യതി യത്ഫലം ।
ന ഹി വൈരം സമാസാദ്യ പ്രശാംയതി വൃകോദരഃ ॥ 5-90-83 (34983)
സുചിരാദപി ഭീമസ്യ ന ഹി വൈരം പ്രശാംയതി।
യാവദന്തം ന നയതി ശാത്രവാഞ്ചത്രുകർശനഃ ॥ 5-90-84 (34984)
ന ദുഃഖം രാജ്യഹരണം ന ച ദ്യൂതേ പരാജയഃ ।
പ്രവ്രാജനം തു പുത്രാണാം ന മേ തദ്ദുഃഖകാരണം ॥ 5-90-85 (34985)
യത്തു സാ ബൃഹതീ ശ്യാമാ ഏകവസ്ത്രാ സഭാം ഗതാ।
അശൃണോത്പരുഷാ വാചഃ കിം നു ദുഃഖതരം തതഃ ॥ 5-90-86 (34986)
സ്ത്രീധർമിണീ വരാരോഹാ ക്ഷത്രധർമരതാ സദാ।
നാഭ്യഗച്ഛത്തദാ നാഥം കൃഷ്ണാ നാഥവതീ സതീ ॥ 5-90-87 (34987)
യസ്യാ മമ സപുത്രായാസ്ത്വം നാഥോ മധുസൂദന ।
രാമശ്ച ബലിനാം ശ്രേഷ്ഠഃ പ്രദ്യുംനശ്ച മഹാരഥഃ ॥ 5-90-88 (34988)
സാഽഹമേവംവിധം ദുഃഖം സഹേയം പുരുഷോത്തമ ।
ഭീമേ ജീവതി ദുർധർഷേ വിജയേ ചാപലായിനി ॥ 5-90-89 (34989)
വൈശംപായന ഉവാച। 5-90-90x (3657)
തത ആശ്വാസയാമാസ പുത്രാധിഭിരഭിപ്ലുതാം।
പിതൃഷ്വസാരം ശോചന്തീം ശൌരിഃ പാർഥസഖഃ പൃഥാം ॥ 5-90-90 (34990)
വാസുദേവ ഉവാച। 5-90-91x (3658)
കാ നു സീമന്തിനീ ത്വാദൃഗ്ലോകേഷ്വസ്തി പിതൃഷ്വസഃ ।
ശൂരസ്യ രാജ്ഞോ ദുഹിതാ ആജമീഢകുലം ഗതാ ॥ 5-90-91 (34991)
മഹാകുലീനാ ഭവതീ ഹ്രദാദ്ധ്രദമിവാഗതാ।
ഈശ്വരീ സർവകല്യാണീ ഭർത്രാ പരമപൂജിതാ॥ 5-90-92 (34992)
വീരസൂർവീരപത്നീ ത്വം സർവൈഃ സമുദിതാ ഗുണൈഃ ।
മുഖദുഃഖേ മഹാപ്രാജ്ഞേ ത്വാദൃശീ സോഢുമർഹതി ॥ 5-90-93 (34993)
നിദ്രാതന്ദ്രേ ക്രോധഹർഷൌ ക്ഷുത്പിപാസേ ഹിമാതപൌ।
ഏതാനി പാർഥാ നിർജിത്യ നിത്യം വീരസുഖേ രതാഃ ॥ 5-90-94 (34994)
ത്യക്തഗ്രാംയസുഖാഃ പാർഥാ നിത്യം വീരസുഖപ്രിയാഃ ।
ന തു സ്വൽപേന തുഷ്യേയുർമഹോത്സാഹാ മഹാബലാഃ ॥ 5-90-95 (34995)
അന്തം ധീരാ നിഷേവന്തേ മധ്യം ഗ്രാംയസുഖപ്രിയാഃ ।
ഉത്തമാംശ്ച പരിക്ലേശാൻഭോഗാംശ്ചാതീവ മാനുഷാൻ ॥ 5-90-96 (34996)
അന്തേഷു രേമിരേ ധീരാ ന തേ മധ്യേഷു രേമിരേ ।
അന്തപ്രാപ്തിം സുഖം പ്രാഹുർദുഃഖമന്തരമന്തയോഃ ॥ 5-90-97 (34997)
അഭിവാദയന്തി ഭവതീം പാണ്ഡവാഃ സഹ കൃഷ്ണയാ ।
ആത്മാനം തേ കുശലിനം നിവേദ്യാഹുരനാമയം ॥ 5-90-98 (34998)
അരോഗാൻസർവസിദ്ധാർഥാൻക്ഷിപ്രം ദ്രക്ഷ്യസി പാണ്ഡവാൻ ।
ഈശ്വരാൻസർവലോകസ്യ ഹതാമിത്രാഞ്ശ്രിയാ വൃതാൻ ॥ 5-90-99 (34999)
ഏവമാശ്വാസിതാ കുന്തീ പ്രത്യുവാച ജനാർദനം ।
പുത്രാധിഭിരഭിധ്വസ്താ നിഗൃഹ്യാബുദ്ധിജം തമഃ ॥ 5-90-100 (35000)
കുന്ത്യുവാച। 5-90-101x (3659)
യദ്യത്തേഷാം മഹാബാഹോ പഥ്യം സ്യാൻമധുസൂദന।
യഥായഥാ ത്വം മന്യേഥാഃ കുര്യാഃ കൃഷ്ണ തഥാതഥാ ॥ 5-90-101 (35001)
അവിലോപേന ധർമസ്യ അനികൃത്യാ പരന്തപ।
പ്രഭാവജ്ഞാഽസ്മി തേ കൃഷ്ണ സത്യസ്യാഭിജനസ്യ ച ॥ 5-90-102 (35002)
വ്യവസ്ഥായാം ച മിത്രേഷു ബുദ്ധിവിക്രമയോസ്തഥാ।
ത്വമേവ നഃ കുലേ ധർമസ്ത്വം സത്യം ത്വം തപോ മഹത് ॥ 5-90-103 (35003)
ത്വം ത്രാതാ ത്വം മഹദ്ബ്രഹ്മ ത്വയി സർവം പ്രതിഷ്ഠിതം।
യഥൈവാത്ഥ തഥൈവൈതത്ത്വയി സത്യം ഭവിഷ്യതി ॥ 5-90-104 (35004)
` കുരൂണാം പാണ്ഡവാനാം ച ലോകാനാം ചാപരാജിത ।
സർവസ്യൈതസ്യ വാർഷ്ണേയ ഗതിസ്ത്വമസി മാധവ।
പ്രഭാവോ ബുദ്ധിവീര്യം ച താദൃശം തവ കേശവ ॥' 5-90-105 (35005)
വൈശംപായന ഉവാച। 5-90-106x (3660)
താമാമന്ത്ര്യ ച ഗോവിന്ദഃ കൃത്വാ ചാഭിപ്രദക്ഷിണം।
പ്രാതിഷ്ഠത മഹാബാഹുർദുര്യോധനഗൃഹാൻപ്രതി ॥ ॥ 5-90-106 (35006)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി ഭഗവദ്യാനപർവണി നവതിതമോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-90-6 പ്രിയം രാജ്യാദി। സുഖം ഭോഗോത്ഥ ആഹ്ലാദഃ ॥ 5-90-21 പ്രിയോ ദർശോ ദർശനം യസ്യ ॥ 5-90-48 തഥാവൃത്താ പുണ്യശീലാ ॥ 5-90-59 അവരോധഃ രാജ്യപ്രദാനരൂപോ വൃത്തിനിരോധഃ ॥ 5-90-60 യദി സുഖം പുണ്യക്ഷയരൂപം അർഥാദ്ദുഃഖം പാപക്ഷയരൂപം തർഹി ദുഃഖാത്പാപക്ഷയഹേതോസ്തത്സുഖം നഃ അസ്മാകം സ്യാത്। തഥാ ച ന വയം ദുഃഖാദ്ഭയം പ്രാപ്നുമ ഇത്യർഥഃ ॥ 5-90-61 അസ്മാത് ഭാവിനഃ കുരുപാണ്ഡവസംഗ്രാമാത് ॥ 5-90-62 സർവം വൃത്തം। ഏഷാം പാണ്ഡവാനാം തഥാവിധം അവിഷമം ॥ 5-90-63 വൃത്തൈർവദാന്യത്വേന ഖ്യാതൈർധനം യഥാ അക്ലേശേനാർപ്യതേ തദ്വത് യേനാഹമർപിതാ । വൃത്തോഽതീതേ ദൃഢേ ഖ്യാതേ ഇതി വിശ്വഃ। ആര്യകഃ പിതാമഹഃ । തുഭ്യം തവ ॥ 5-90-66 മഹാജന്യേ മഹായുദ്ധേ । മേധാൻ അശ്വമേധാൻ ॥ 5-90-75 അതിക്രമിഷ്യതി അയുദ്ധേനേത്യർഥഃ ॥ 5-90-102 അനികൃത്യാ അച്ഛലേന ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 091
॥ ശ്രീഃ ॥
5.91. അധ്യായഃ 091
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
ദുര്യോധനേന സ്വഗൃഹമാഗതസ്യ ശ്രീകൃഷ്ണസ്യ പൂജാപൂർവകം ഭോജനായാമന്ത്രണം ॥ 1 ॥ ദുര്യോധനേന ശ്രീകൃഷ്ണംപ്രതി സ്വീയാന്നപാനാദ്യ നാദരണകാരണപ്രശ്നേ കൃഷ്ണേന തത്കഥനപൂർവകം വിദുരഗൃഹഗമനം ॥ 2 ॥ വിദുരേണ സാദരമന്നപാനാദിനാ ശ്രീകൃഷ്ണാരാധനം ॥ 3 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-91-0 (35007)
വൈശംപായന ഉവാച। 5-91-0x (3661)
പൃഥാമാമന്ത്ര്യ ഗോവിന്ദഃ കൃത്വാ ചാഭിപ്രദക്ഷിണം ।
ദുര്യോധനഗൃഹം ശൌരിരഭ്യഗച്ഛദരിന്ദമഃ ॥ 5-91-1 (35008)
ലക്ഷ്ംയാ പരമയാ യുക്തം പുരന്ദരഗൃഹോപമം ।
വിചിത്രൈരാസനൈര്യുക്തം പ്രവിവേശ ജനാർദനഃ ॥ 5-91-2 (35009)
തസ്യ കക്ഷ്യാ വ്യതിക്രംയ തിസ്രോ ദ്വാഃസ്ഥൈരവാരിതഃ ।
തതോഽഭ്രഘനസങ്കാശം ഗിരികൂടമിവോച്ഛ്രിതം ॥ 5-91-3 (35010)
ശ്രിയാ ജ്വലന്തം പ്രാസാദമാരുരോഹ മഹായശാഃ ।
തത്ര രാജസഹസ്രൈശ്ച കുരുഭിശ്ചാഭിസംവൃതം ॥ 5-91-4 (35011)
ധാർതരാഷ്ട്രം മഹാബാഹും ദദർശാസീനമാസനേ ।
ദുഃശാസനം ച കർണം ച ശകുനിം ചാപി സൌബലം ॥ 5-91-5 (35012)
ദുര്യോധനസമീപേ താനാസനസ്ഥാന്ദദർശ സഃ।
അഭ്യാഗച്ഛതി ദാശാർഹേ ധാർതരാഷ്ട്രോ മഹായശാഃ ॥ 5-91-6 (35013)
ഉദതിഷ്ഠത്സഹാമാത്യഃ പൂജയൻമധുസൂദനം ।
സമേത്യ ധാർതരാഷ്ട്രേണ മഹാമാത്യേന കേശവഃ ॥ 5-91-7 (35014)
രാജഭിസ്തത്ര വാർഷ്ണേയഃ സമാഗച്ഛദ്യഥാവയഃ ।
തത്ര ജാംബൂനദമയം പര്യങ്കം സുപരിഷ്കൃതം ॥ 5-91-8 (35015)
വിവിധാസ്തരണാസ്തീർണമഭ്യുപാവിശദച്യുതഃ ।
തസ്മിൻഗാം മധുപർകം ചാപ്യുദകം ച ജനാർദനേ ॥ 5-91-9 (35016)
നിവേദയാമാസ തദാ ഗൃഹാന്രാജ്യം ച കൌരവഃ । 5-91-10b` ആസനം സർവതോഭദ്രം സർവരത്നവിഭൂഷിതം ॥ 5-91-10 (35017)
കൃഷ്ണാർഥമേവം സംസിദ്ധം ധാർതരാഷ്ട്രസ്യ ശാസനാത്।'
തത്ര ഗോവിന്ദമാസീനം പ്രസന്നാദിത്യവർചസം ॥ 5-91-11 (35018)
ഉപാസാഞ്ചക്രിരേ സർവേ കുരവോ രാജഭിഃ സഹ।
തതോ ദുര്യോധനോ രാജാ വാർഷ്ണേയം ജയതാം വരം ॥ 5-91-12 (35019)
ന്യമന്ത്രയദ്ഭോജനേന നാഭ്യനന്ദച്ച കേശവഃ ।
തതോ ദുര്യോധനഃ കൃഷ്ണമബ്രവീത്കുരുസംസദി ॥ 5-91-13 (35020)
മൃദുപൂർവം ശഠോദർകം കർണമാഭാഷ്യ കൌരവഃ ।
കസ്മാദന്നാനി പാപാനി വാസാംസി ശയനാനി ച ॥ 5-91-14 (35021)
ത്വദർഥമുപനീതാനി നാഗ്രഹീസ്ത്വം ജനാർദന ।
ഉഭയോശ്ച ദദത്സാഹ്യമുഭയോശ്ച ഹിതേ രതഃ ॥ 5-91-15 (35022)
സംബന്ധീ ദയിതശ്ചാസി ധൃതരാഷ്ട്രസ്യ മാധവ ।
ത്വം ഹി ഗോവിന്ദ ധർമാർഥൌ വേത്ഥ തത്ത്വേന സർവശഃ ।
തത്ര കാരണമിച്ഛാമി ശ്രോതും ചക്രഗദാധര ॥ 5-91-16 (35023)
വൈശംപായന ഉവാച। 5-91-17x (3662)
സ ഏവമുക്തോ ഗോവിന്ദഃ പ്രത്യുവാച മഹാമനാഃ ।
ഉദ്യൻമേഘസ്വനഃക കാലേ പ്രഗൃഹ്യ വിപുലം ഭുജം ॥ 5-91-17 (35024)
അലഘൂകൃതമഗ്രസ്തമനിരസ്തമസങ്കുലം ।
രാജീവനേത്രോ രാജാനം ഹേതുമദ്വാക്യമുത്തമം ॥ 5-91-18 (35025)
കൃതാർഥാ ഭുഞ്ജതേ ദൂതാഃ പൂജാം ഗൃഹ്ണന്തി ചൈവ ഹ।
കൃതർഥം മാം സഹാമാത്യം സമർചിഷ്യസി ഭാരത ॥ 5-91-19 (35026)
ഏവമുക്തഃ പ്രത്യുവാച ധാർതരാഷ്ട്രോ ജനാർദനം ।
ന യുക്തം ഭവതാഽസ്മാസു പ്രതിപത്തുമസാംപ്തം ॥ 5-91-20 (35027)
കൃതാർഥം വാഽകൃതാർഥം വാ ത്വാം വയം മധുസൂദന।
യതാമഹേ പൂജയിതും ദാശാർഹ ന ച ശക്നുമഃ ॥ 5-91-21 (35028)
ന ച തത്കാരണം വിദ്മോ യസ്മാന്നോ മധുസൂദന ।
പൂജാം കൃതാം പ്രീയമാണോ നാമംസ്ഥാഃ പുരുഷോത്തമ ॥ 5-91-22 (35029)
വൈരം നോ നാസ്തി ഭവതാ ഗോവിന്ദ ന ച വിഗ്രഹഃ ।
സ ഭവാൻപ്രസമീക്ഷ്യൈതന്നേദൃശം വക്തുമർഹതി ॥ 5-91-23 (35030)
വൈശംപായന ഉവാച। 5-91-24x (3663)
ഏവമുക്തഃ പ്രത്യുവാച ധാർതരാഷ്ട്രം ജനാർദനഃ।
അഭിവീക്ഷ്യ സഹാമാത്യം ദാശാർഹഃ പ്രഹസന്നിവ ॥ 5-91-24 (35031)
നാഹം കാമാന്ന സംരംഭാന്ന ദ്വേഷാന്നാർഥകാരണാത് ।
ന ഹേതുവാദാല്ലോഭാദ്വാ ധർമം ജഹ്യാം കഥഞ്ചന ॥ 5-91-25 (35032)
സംപ്രീതിഭോജ്യാന്യന്നാനി ആപദ്ഭോജ്യാനി വാ പുനഃ ।
ന ച സംപ്രീയതേ രാജന്ന ചൈവാപദ്ഗതാ വയം ॥ 5-91-26 (35033)
`ദ്വിഷദന്നം ന ഭോക്തവ്യം ദ്വിഷന്തം നൈവ ഭോജയേത് ।
പാണ്ഡവാന്ദ്വിഷസേ രാജൻമമ പ്രാണാ ഹി പാണ്ഡവാഃ ॥' 5-91-27 (35034)
അകസ്മാദ്ദ്വിഷസേ രാജഞ്ജൻമപ്രഭൃതി പാണ്ഡവാൻ ।
പ്രിയാനുവർതിനോ ഭ്രാതൄൻസർവൈഃ സമുദിതാൻഗുണൈഃ ॥ 5-91-28 (35035)
അകസ്മാച്ചൈവ പാർഥാനാം ദ്വേഷണം നോപപദ്യതേ।
ധർമേ സ്ഥിതാഃ പാണ്ഡവേയാഃ കസ്താൻകിം വക്തുമർഹതി ॥ 5-91-29 (35036)
യസ്താന്ദ്വേഷ്ടി സ മാം ദ്വേഷ്ടി യസ്താനനു സമാമനു ।
ഐകാത്ംയം മാം ഗതം വിദ്ധി പാണ്ഡവൈർധർമചാരിഭിഃ ॥ 5-91-30 (35037)
കാമക്രോധാനുവർതീ ഹി യോ മോഹാദ്വിരുരുത്സതി।
ഗുണവന്തം ച യോ ദ്വേഷ്ടി തമാഹുഃ പുരുഷാധമം ॥ 5-91-31 (35038)
യഃ കല്യാണഗുണാഞ്ജ്ഞാതീൻമോഹാല്ലോഭാദ്ദിദൃക്ഷതേ ।
സോജിതാത്മാഽജിതക്രോധോ ന ചിരം തിഷ്ഠതി ശ്രിയാ ॥ 5-91-32 (35039)
അഥ യോ ഗുണസംപന്നാൻഹൃദയസ്യാപ്രിയാനപി।
പ്രിയേണ കുരുതേ വശ്യാംശ്ചിരം യശസി തിഷ്ഠതി ॥ 5-91-33 (35040)
സർവമേതന്ന ഭോക്തവ്യമന്നം ദുഷ്ടാഭിസംഹിതം।
ക്ഷുത്തുരേകസ്യ ഭോക്തവ്യമിതി മേ ധീയതേ മതിഃ ॥ 5-91-34 (35041)
ഏവമുക്ത്വാ മഹാബാഹുർദുര്യോധനമമർഷണം ।
നിശ്ചക്രാമ തതഃ ശുഭ്രാദ്ധാർതരാഷ്ട്രനിവേശനാത് ॥ 5-91-35 (35042)
നിര്യായ ച മഹാബാഹുർവാസുദേവോ മഹാമനാഃ ।
നിവേശായ യയൌ വേശ്യ വിദുരസ്യ മഹാത്മനഃ ॥ 5-91-36 (35043)
തമഭ്യഗച്ഛദ്ദ്രോണശ്ച കൃപോ ഭീഷ്മോഽഥ ബാഹ്ലികഃ ।
കുരവശ്ച മഹാബാഹും വിദുരസ്യ ഗൃഹേ സ്ഥിതം ॥ 5-91-37 (35044)
ത ഊചുർമാധവം വീരം കുരവോ മധുസൂദനം ।
നിവേദയാമോ വാർഷ്ണേയ സരത്നാംസ്തേ ഗൃഹാന്വയം ॥ 5-91-38 (35045)
താനുവാച മഹാതേജാഃ കൌരവാൻമധുസൂദനഃ ।
സർവേ ഭവന്തേ ഗച്ഛന്തു സർവാ മേഽപചിതിഃ കൃതാ ॥ 5-91-39 (35046)
വൈശംപായന ഉവാച। 5-91-40x (3664)
യാതേഷു കുരുഷു ക്ഷത്താ ദാശാർഹമപരാജിതം।
അഭ്യർചയാമാസ തദാ സർവകാമൈഃ പ്രയത്നവാൻ ॥ 5-91-40 (35047)
തതഃ ക്ഷത്രാഽന്നപാനാനി ശുചീനി ഗുണവന്തി ച।
ഉപാഹരദനേകാനി കേശവായ മഹാത്മനേ ॥ 5-91-41 (35048)
തൈതർപയിത്വാ പ്രഥമം ബ്രാഹ്മണാൻമധുസൂദനഃ ।
വേദവിദ്ഭ്യോ ദദൌ കൃഷ്ണഃ പരമദ്രവിണാന്യപി ॥ 5-91-42 (35049)
`ഭുക്തവത്സു ദ്വിജാഗ്ര്യേഷു നിഷണ്ണേഷു വരാസനേ ।
ശുചിഃ സുപ്രയതോ ഭൂന്വാ വിദുരോഽന്നമുപാരത് ॥ 5-91-43 (35050)
ശ്രദ്ധയാ പരയാ യുക്ത ഇദം വചനമബ്രവീത്।
സംവൃതൈസ്തുഷ്യ ഗോവിന്ദ ഏതന്നഃ ധനം।
അന്യഥാ ഹി വിശേഷേണ കസ്ത്വാമർചിതുമർഹതി ॥ 5-91-44 (35051)
വൈശംപായന ഉവാച। 5-91-45x (3665)
തതോഽനുയായിഭിഃ സാർധം മരുദ്ഭിരിവ വാസവഃ।
വിദുരാന്നാനി ബുഭുജേ ശുചീനി ഗുണവന്തി ച ॥ 5-91-45 (35052)
തം ഭുക്തവന്തം വിവിധാഃ സുശബ്ദാഃ സൂതമാഗധാഃ ।
അഭിതുഷ്ടുവുരാസീനം ദാശാർഹമപരാജിതം ॥ ॥ 5-91-46 (35053)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി ഭഗവദ്യാനപർവണി ഏകനവതിതമോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-91-14 ശഠോദർകം ശാഠ്യപര്യവസാനം। ആഭാഷ്യ സംബോധനോനോൻമുഖീകൃത്യ । 5-91-17 പ്രഗൃഹ്യ ഉദ്യംയ ॥ 5-91-25 സംരംഭാത് ക്രോധാത്। ഹേതുവാദാത് കപടാത് ॥ 5-91-31 വിരുരുത്സതി വിരോധം കർതുമിച്ഛതി ॥ 5-91-44 സംവൃതൈഃ രാജാനർഹതയാ ഗോപിതൈഃ ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 092
॥ ശ്രീഃ ॥
5.92. അധ്യായഃ 092
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
രാത്രൌ വിദുരേണ ശ്രീകൃഷ്ണംപ്രതി ഭീഷ്മാദിസമാശ്രയണേന ഗർവിതസ്യ ദുര്യോധനസ്യ ദൌശ്ശീല്യാഭിലപനപൂർവകം തസ്മിൻ സാമവചനസ്യ നൈഷ്ഫല്യകഥനം ॥ 1 ॥ തഥാ ദുഷ്ടഭൂയിഷ്ഠസഭാപ്രവേശസ്യ സ്വാനഭിമതത്വകഥനം ॥ 2 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-92-0 (35054)
വൈശംപായന ഉവാച। 5-92-0x (3666)
തം ഭുക്തവന്തമാശ്വസ്തം നിശായാം വിദുരോഽബ്രവീത്।
നേദം സംയഗ്വ്യവസിതം കേശവാഗമനം തവ ॥ 5-92-1 (35055)
അർഥധർമാതിഗോ മന്ദഃ സംരംഭീ ച ജനാർദന ।
മാനഘ്നോ മാനകാമശ്ച വൃദ്ധാനാം ശാസനാതിഗഃ ॥ 5-92-2 (35056)
ധർമശാസ്ത്രാതിഗോ മൂഢോ ദുരാത്മാ പ്രഗ്രഹം ഗതഃ ।
അനേയഃ ശ്രേയസാം മന്ദോ ധാർതരാഷ്ട്രോ ജനാർദന ॥ 5-92-3 (35057)
കാമാത്മാ പ്രാജ്ഞമാനീ ച മിത്രധ്രുക്സർവശങ്കിതാ ।
അകർതാ ചാകൃതജ്ഞശ്ച ത്യക്തധർമാ പ്രിയാനൃതഃ ॥ 5-92-4 (35058)
മൂഢശ്വാകൃതബുദ്ധിശ്ച ഇന്ദ്രിയാണാമനീശ്വരഃ।
കാമാനുസാരീ കൃത്യേഷു സർവേഷ്വകൃതനിശ്ചയഃ ॥ 5-92-5 (35059)
ഏതൈശ്ചാന്യൈശ്ച ബഹുഭിർദോഷൈരേവ സമന്വിതഃ ।
ത്വയോച്യമാനഃ ശ്രേയോഽപി സംരംഭാന്ന ഗ്രഹീഷ്യതി ॥ 5-92-6 (35060)
ഭീഷ്മേ ദ്രോണേ കൃപേ കർണേ ദ്രോണപുത്രേ ജയദ്രഥേ।
ഭൂയസീം വർതതേ വൃത്തിം ന ശമേ കുരുതേ മനഃ ॥ 5-92-7 (35061)
നിശ്ചിതം ധാർതരാഷ്ട്രാണാം സകർണാനാം ജനാർദന ।
ഭീഷ്മദ്രോണമുഖാൻപാർഥാ ന ശക്താഃ പ്രതിവീക്ഷിതും ॥ 5-92-8 (35062)
സേനാസമുദയം കൃത്വാ പാർഥിവം മധുസൂദന।
കൃതാർഥം മന്യതേ ബാല ആത്മാനമവിചക്ഷണാഃ ॥ 5-92-9 (35063)
ഏകഃ കർണഃ പരാഞ്ജേതും സമർഥ ഇതി നിശ്ചിതം ।
ധാർതരാഷ്ട്രസ്യ ദുർബുദ്ധേഃ സ ശമം നോപയാസ്യതി ॥ 5-92-10 (35064)
സംവിച്ച ധാർതരാഷ്ട്രാണാം സർവേഷാമേവ കേശവ ।
ശമേ പ്രയതമാനസ്യ തവ സൌഭ്രാത്രകാങ്ക്ഷിണഃ ॥ 5-92-11 (35065)
ന പാണ്ഡവാനാമസ്മാഭിഃ പ്രതിദേയം യഥോചിതം ।
ഇതി വ്യവസിതാസ്തേഷു വചനം സ്യാന്നിരർഥകം ॥ 5-92-12 (35066)
യത്ര സൂക്തം ദുരുക്തം ച സമം സ്യാൻമധുസൂദന ।
ന തത്ര പ്രലപേത്പ്രാജ്ഞോ ബധിരേഷ്വിവ ഗായനഃ ॥ 5-92-13 (35067)
അവിജാനത്സു മൂഢേഷു നിർമര്യാദേഷു മാധവ ।
തത്ത്വം വാക്യം ബ്രുവന്നിന്ദ്യശ്ചണ്ഡാലേഷു ദ്വിജോ യഥാ ॥ 5-92-14 (35068)
സോഽയം ബലസ്ഥോ മൂഢശ്ചന കരിഷ്യതി തേ വചഃ ।
തസ്മിന്നിരർഥകം വാക്യമുക്തം സംപത്സ്യതേ തവ ॥ 5-92-15 (35069)
തേഷാം സമുപവിഷ്ടാനാം സർവേഷാം പാപചേതസാം ।
തവ മധ്യാവതരണം മമ കൃഷ്ണ ന രോചതേ ॥ 5-92-16 (35070)
ദുർബുദ്ധീനാമശിഷ്ടാനാം ബഹൂനാം ദുഷ്ടചേതസാം ।
പ്രതീപം വചനം മധ്യേ തവ കൃഷ്ണ ന രോചതേ ॥ 5-92-17 (35071)
അനുപാസിതവൃദ്ധത്വാച്ഛ്രിയോ ദർപാച്ച മോഹിതഃ ।
വയോദർപാദമർഷാച്ച ന തേ ശ്രേയോ ഗ്രഹീഷ്യതി ॥ 5-92-18 (35072)
ബലം ബലവദപ്യസ്യ യദി വക്ഷ്യസി മാധവ ।
ത്വയ്യസ്യ മഹതീ ശങ്കാ ന കരിഷ്യതി തേ വചഃ ॥ 5-92-19 (35073)
നേദമദ്യ യുധാ ശക്യമിന്ദ്രേണാപി സഹാമരൈഃ ।
ഇതി വ്യവസിതാഃ സർവേ ധാർതരാഷ്ട്രാ ജനാർദന ॥ 5-92-20 (35074)
തേഷ്വേവമുപപന്നേഷു കാമക്രോധാനുവർതിഷു ।
സമർഥമപി തേ വാക്യമസമർഥം ഭവിഷ്യതി ॥ 5-92-21 (35075)
മധ്യേ തിഷ്ഠൻഹസ്ത്യനീകസ്യ മന്ദോ
രഥാശ്വയുക്തസ്യ ബലസ്യ മൂഢഃ।
ദുര്യോധനോ മന്യതേ ബീതഭീതിഃ
കൃത്സ്നാ മയേയം പൃഥിവീ ജിതേതി ॥ 5-92-22 (35076)
ആശംസതേ വൈ ധൃതരാഷ്ട്രസ്യ പുത്രോ
മഹാരാജ്യമസപത്നം പൃഥിവ്യാം।
തസ്മിഞ്ശമഃ കേവലോ നോപലഭ്യോ
ബദ്ധം സന്തം മന്യതേ ലബ്ധമർഥം ॥ 5-92-23 (35077)
പര്യസ്തേയം പൃഥിവീ കാലപക്വാ
ദുര്യോധനാർഥേ പാണ്ഡവാന്യോദ്ധുകാമാഃ ।
സമാഗതാഃ സർവയോധാഃ പൃഥിവ്യാം
രാജാനശ്ച ക്ഷിതിപാലൈഃ സമേതാഃ ॥ 5-92-24 (35078)
സർവേ ചൈതേ കൃതവൈരാഃ പുരസ്താ-
ത്ത്വയാ രാജാനോ ഹൃതസാരാശ്ച കൃഷ്ണ ।
തവോദ്വേഗാത്സംശ്രിതാ ധാർതരാഷ്ട്രാ-
ൻസുസംഹതാഃ സഹ കർണേന വീരാഃ ॥ 5-92-25 (35079)
ത്യക്താത്മാനഃ സഹ ദുര്യോധനേന
ഹൃഷ്ടാ യോദ്ധും പാണ്ഡവാൻസർവയോധാഃ ।
` മൃത്യുർജയോ വേതി കൃതൈകഭാവാഃ
കാമാത്മാനോ മന്യുവശാവിനീതാഃ ॥'
തേഷാം മധ്യേ പ്രവിശേഥാ യദി ത്വം
ന തൻമതം മമ ദാശാർഹവീര ॥ 5-92-26 (35080)
തേഷാം സമുപവിഷ്ടാനാം ബഹൂനാം ദുഷ്ടചേതസാം।
കഥം മധ്യം പ്രപദ്യേഥാഃ ശത്രൂണാം ശത്രുകർശന ॥ 5-92-27 (35081)
സർവഥാ ത്വം മഹാബാഹോ ദേവൈരപി ദുരുത്സഹഃ ।
പ്രഭാവം പൌരുഷം ബുദ്ധിം ജാനാമി തവ ശത്രുഹൻ ॥ 5-92-28 (35082)
യാ മേ പ്രീതിഃ പാണ്ഡവേഷു ഭൂയഃക സാ ത്വയി മാധവ ।
പ്രേംണാ ച ബഹുമാനാച്ച സൌഹൃദാച്ച ബ്രവീംയഹം ॥ 5-92-29 (35083)
യാ മേ പ്രീതിഃ പുഷ്കരാക്ഷ ത്വദ്ദർശനസമുദ്ഭവാ।
സാ കിമാഖ്യായതേ തുഭ്യമന്തരാത്മാഽസി ദേഹിനാം ॥ ॥ 5-92-30 (35084)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി ഭഗവദ്യാനപർവണി ദ്വിനവതിതമോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-92-3 പ്രഗ്രഹം നിർബന്ധം അത്യന്താഭിനിവേശമിത്യർഥഃ । അനേയഃ അപ്രാപണീയഃ। ശ്രേയസാം ശ്രേയാംസി ॥ 5-92-4 സർവശങ്കിതാ സർവത്ര വിശ്വാസഹീനഃ ॥ 5-92-7 വൃത്തിം ജീവികാം। ഏതേ യുദ്ധേന മഹ്യം രാജ്യം ദാസ്യന്തീത്യാശയേത്യർഥഃ ॥ 5-92-9 പാർഥിവം പൃഥ്വീസംബന്ധിനം ॥ 5-92-12 പ്രതിദേയം പരാവൃത്യദേയം। വ്യവസിതാഃ നിശ്ചിതാഃ ॥ 5-92-18 തേ ത്വത്തഃ ॥ 5-92-23 വദ്ധം സ്ഥിരാം ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 093
॥ ശ്രീഃ ॥
5.93. അധ്യായഃ 093
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
ശ്രീകൃഷ്ണേന വിദുരവചനാനുമോദനപൂർവകം സ്വാഗമനസ്യ ലോകപരിവാദപരിഹാരാർഥത്വകഥനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-93-0 (35085)
` വൈശംപായന ഉവാച। 5-93-0x (3667)
വിദുരസ്യ വചഃ ശ്രുത്വാ പ്രശ്രിതം പുരുഷോത്തമഃ ।
ഇദം ഹോവാച വചനം മധുരം മധുസൂദനഃ ॥' 5-93-1 (35086)
ശ്രീഭഗവാനുവാച। 5-93-2x (3668)
യഥാ വ്രൂയാൻമഹാപ്രാജ്ഞോ യഥാ ബ്രൂയാദ്വിചക്ഷണഃ।
സഥാ വാച്യസ്ത്വദ്വിധേന ഭവതാ മദ്വിധഃ സുഹൃത് ॥ 5-93-2 (35087)
ധർമാർഥയുക്തം തഥ്യം ച യഥാ ത്വയ്യുപപദ്യതേ।
തഥാ വചനമുക്തോഽസ്തി ത്വയൈതത്പിതൃമാതൃവത് ॥ 5-93-3 (35088)
സത്യം പ്രാപ്തം ച യുക്തം വാഽപ്യേവമേവ യഥാഽഽത്ഥ മാം।
ശ്രൃണുഷ്വാഗമനേ ഹേതും വിദുരാവഹിതോ മമ ॥ 5-93-4 (35089)
ദൌരാത്ംയം ധാർതരാഷ്ട്രസ്യ ക്ഷത്രിയാണാം ച വൈരിതാം।
സർവമേതദഹം ജാനൻക്ഷത്തഃ പ്രാപ്തോഽദ്യ കൌരവാൻ॥ 5-93-5 (35090)
പര്യസ്താം പൃഥിവീം സർവാം സാശ്വാം സരഥകുഞ്ജരാം ।
യോ മോചയേൻമൃത്യുപാശാത്പ്രാപ്നുയാദ്ധർമമുത്തമം ॥ 5-93-6 (35091)
ധർമകാര്യം യതഞ്ശക്ത്യാ നോ ചേത്പ്രാപ്നോതി മാനവഃ ।
പ്രാപ്തോ ഭവതി തത്പുണ്യമത്ര മേ നാസ്തി സംശയഃ ॥ 5-93-7 (35092)
മനസാ ചിന്തയൻപാപം കർമണാ നാതിരോചയൻ।
ന പ്രാപ്നോതി ഫലം തസ്യേത്യേവം ധർമവിദോ വിദുഃ ॥ 5-93-8 (35093)
സോഽഹം യതിഷ്യേ പ്രശമം ക്ഷത്തഃ കർതുമമായയാ।
കുരൂണാം സൃഞ്ജയാനാം ച സംഗ്രാനേ വിനശിഷ്യതാം ॥ 5-93-9 (35094)
സേയമാപൻമഹാഘോരാ കുരുഷ്വേവ സമുത്ഥിതാ ।
കർണദുര്യോധനകൃതാ സർവേ ഹ്യേതേ തദന്വയാഃ ॥ 5-93-10 (35095)
വ്യസനേ ക്ലിശ്യമാനം ഹി യോ മിത്രം നാഭിപദ്യതേ ।
അനുനീയ യഥാശക്തി തം നൃശംസം വിദുർബുധാഃ ॥ 5-93-11 (35096)
ആകേശഗ്രഹണാൻമിത്രമകാര്യാത്സംനിവർതയൻ।
അവാച്യഃ കസ്യചിദ്ഭവതി കൃതയത്നോ യഥാബലം ॥ 5-93-12 (35097)
തത്സമർഥം ശുഭം വാക്യം ധർമാർഥസഹിതം ഹിതം।
ധാർതരാഷ്ട്രഃ സഹാമാത്യോ ഗ്രഹീതും വിദുരാർഹതി ॥ 5-93-13 (35098)
ഹിതം ഹി ധാർതരാഷ്ട്രാണാം പാണ്ഡവാനാം തഥൈവ ച ।
പൃഥിവ്യാം ക്ഷത്രിയാണാം ച യതിഷ്യേഽഹമമായയാ ॥ 5-93-14 (35099)
ഹിതേ പ്രയതമാനം മാം ശങ്കേദ്ദുര്യോധനോ യദി।
ഹൃദയസ്യ ച മേ പ്രീതിരാനൃണ്യം ച ഭവിഷ്യതി ॥ 5-93-15 (35100)
ജ്ഞാതീനാം ഹി മിഥോ ഭേദേ യൻമിത്രം നാഭിപദ്യതേ ।
സർവയത്നേന മാധ്യസ്ഥ്യം ന തൻമിത്രം വിദുർബുധാഃ ॥ 5-93-16 (35101)
ന മാം ബ്രൂയുരധർമിഷ്ഠാ മൂഢാ ഹ്യസുഹൃദസ്തഥാ ।
ശക്തോ നാവാരയത്കൃഷ്ണഃ സംരബ്ധാൻകുരുപാണ്ഡവാൻ ॥ 5-93-17 (35102)
ഉഭയോഃ സാധയന്നർഥമഹാമാഗത ഇത്യുത ।
തത്ര യത്നമഹം കൃത്വാ ഗച്ഛേയം നൃഷ്വവാച്യതാം ॥ 5-93-18 (35103)
മമ ധർമാർഥയുക്തം ഹി ശ്രുത്വാ വാക്യമനാമയം।
ന ചേദാദാസ്യതേ ബാലോ ദിഷ്ടസ്യ വശമേഷ്യതി ॥ 5-93-19 (35104)
അഹാപയൻപാണ്ഡവാർഥം യഥാവ-
ച്ഛമം കുരൂണാം യദി ചാചരേയം।
പുണ്യം ച മേ സ്യാച്ചരിതം മഹാത്മ-
ൻമുച്യേരംശ്ച കുരവോ മൃത്യുപാശാത് ॥ 5-93-20 (35105)
അപി വാചം ഭാഷമാണസ്യ കാവ്യാം
ധർമരാമാമർഥവതീമഹിംസ്രാം।
അവേക്ഷേരന്ധാർതരാഷ്ട്രാഃ ശമാർഥം
മാം ച പ്രാപ്തം കുരവഃ പൂജയേയുഃ ॥ 5-93-21 (35106)
ന ചാപി മമ പര്യാപ്താഃ സഹിതാഃ സർവപാർഥിവാഃ।
ക്രുദ്ധസ്യ പ്രമുഖേ സ്ഥാതും സിംഹസ്യേവേതരേ മൃഗാഃ ॥ 5-93-22 (35107)
വൈശംപായന ഉവാച। 5-93-23x (3669)
ഇത്യേവമുക്ത്വാ വചനം വൃഷ്ണീനാമൃഷഭസ്തദാ।
ശയനേ സുഖസംസ്പർശേ ശിശ്യേ യദുസുഖാവഹഃ ॥ ॥ 5-93-23 (35108)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി ഭഗവദ്യാനപർവണി ത്രിനവതിതമോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-93-6 പര്യസ്താം അന്യഥാഭൂതാം ॥ 5-93-7 യതൻ യതമാനഃ ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 094
॥ ശ്രീഃ ॥
5.94. അധ്യായഃ 094
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
പ്രഭാതേ സന്ധ്യാമുപതിഷ്ഠമാനം ശ്രീകൃഷ്ണമഭ്യേത്യ ശകുനിദുര്യോധനാഭ്യാം സഭാഗമനായ പ്രാർഥനം ॥ 1 ॥ ശ്രീകൃഷ്ണസ്യ വിദുരേണ സഹ സഭാപ്രവേശഃ ॥ 2 ॥ അന്തരിക്ഷഗതേഷു നാരദാദിഷു ശ്രീകൃഷ്ണാജ്ഞയാ ഭീഷ്മേണ ആസനാദിനാ സത്കൃതേഷു കൃഷ്ണാദീനാം യഥോചിതമാസനേഷൂപവേശനം ॥ 3 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-94-0 (35109)
വൈശംപായന ഉവാച। 5-94-0x (3670)
തഥാ കഥയതോരേവ തയോർബുദ്ധിമതോസ്തദാ।
ശിവാ നക്ഷത്രസംപന്നാ സാ വ്യതീയായ ശർവരീ ॥ 5-94-1 (35110)
ധർമാർഥകാമയുക്താശ്ച വിചിത്രാർഥപദാക്ഷരാഃ।
ശൃണ്വതോ വിവിധാ വാചോ വിദുരസ്യ മഹാത്മനഃ ॥ 5-94-2 (35111)
കഥാഭിരനുരൂപാഭീ രക്തസ്യാമിതതേജസഃ ।
അകാമസ്യൈവ കൃഷ്ണസ്യ സാ വ്യതീയായ ശർവരീ ॥ 5-94-3 (35112)
തതസ്തു സ്വരസംപന്നാ ബഹവഃ സൂതമാഗധാഃ ॥
ശംഖദുന്ദുമിനിർഘോഷൈഃ കേശവം പ്രത്യബോധയൻ ॥ 5-94-4 (35113)
തത ഉത്ഥായ ദാശാർഹഋഷഭഃ സർവസാത്വതാം ।
സർവമാവശ്യകം ചക്രേ പ്രാതഃ കാര്യം ജനാർദനഃ ॥ 5-94-5 (35114)
കൃതോദകാനുജപ്യഃ സ ഹുതാഗ്നിഃ സമലങ്കൃതഃ।
തതശ്ചാദിത്യമുദ്യന്തമുപാതിഷ്ഠത മാധവഃ ॥ 5-94-6 (35115)
അഥ ദുര്യോധനഃ കൃഷ്മം ശകുനിശ്ചാപി സൌബലഃ।
സന്ധ്യാം തിഷ്ഠന്തമഭ്യേത്യ ദാശാർഹമപരാജിതം ॥ 5-94-7 (35116)
ആചക്ഷേതാം തു കൃഷ്ണസ്യ ധൃതരാഷ്ട്രം സഭാഗതം।
കുരൂശ്ച ഭീഷ്മപ്രമുഖാന്രാജ്ഞഃ സർവാംശ്ച പാർഥിവാൻ ॥ 5-94-8 (35117)
ത്വാമർഥയന്തേ ഗോവിന്ദ ദിവി ശക്രമിവാമരാഃ ।
താവഭ്യനന്ദദ്ഗോവിന്ദഃ സാംനാ പരമവൽഗുനാ ॥ 5-94-9 (35118)
തതോ വിമല ആദിത്യേ ബ്രാഹ്മണേഭ്യോ ജനാർദനഃ।
ദദൌ ഹിരണ്യം വാസാംസി ഗാശ്ചാശ്ചാംശ്ച പരന്തപഃ ॥ 5-94-10 (35119)
വിസൃഷ്ടവന്തം രത്നാനി ദാശാർഹമപരാജിതം।
തിഷ്ഠന്തമുപസംഗംയ വവന്ദേ സാരഥിസ്തദാ ॥ 5-94-11 (35120)
` തസ്മൈ രഥവരോ യുക്തഃ ശുശുഭേ ലോകവിശ്രുതഃ ।
വാജിഭിഃ ശൈബ്യസുഗ്രീവമേഘപുഷ്പബലാഹകൈഃ ॥ 5-94-12 (35121)
ശൈബ്യസ്തു ശുകപത്രാഭഃ സുഗ്രീവഃ കിംശുകപ്രഭഃ ।
മേഘപുഷ്പോ മേഘവർണഃ പാണ്ഡരസ്തു ബലാഹകഃ ॥ 5-94-13 (35122)
ദക്ഷിണം ചാവഹച്ഛൈബ്യഃ സുഗ്രീവഃ സവ്യതോഽവഹത്।
പൃഷ്ഠവാഹൌ രഥസ്യാസ്താം മേഘപുഷ്പബലാഹകൌ ॥ 5-94-14 (35123)
വിശ്വകർമകൃതാഽഽപീഡാ രത്നജാലവിഭൂഷിതാ ।
ആശ്രിതാ വൈ രഥേ തസ്മിന്ധ്വജയഷ്ടിരശോഭത ॥ 5-94-15 (35124)
വൈനതേയഃ സ്ഥിതസ്തസ്യാം പ്രഭാകരമിവ സ്പൃശൻ।
തസ്യ സത്വവതഃ കേതൌ ഭുജഗാരിരശോഭത ॥ 5-94-16 (35125)
തസ്യ കീർതിമതസ്തേന ഭാസ്വരേണ വിരാജതാ ।
ശുശുഭേ സ്യന്ദനശ്രേഷ്ഠഃ പതഗേന്ദ്രേണ കേതുനാ ॥ 5-94-17 (35126)
രശ്മിജാലൈഃ പതാകാഭിഃ സൌവർണേന ച കേതുനാ ।
ബഭൂവ സ രഥശ്രേഷ്ഠഃ കാലസൂര്യ ഇവോദിതഃ ॥ 5-94-18 (35127)
പക്ഷിധ്വജവിതാനൈശ്ച രുക്മജാലകൃതാംഗണൈഃ ।
ദണ്ഡമാർഗവിഭാഗൈശ്ച സുകൃതൈർവിശ്വകർമണാ ॥ 5-94-19 (35128)
പ്രവാലമണിശോഭൈശ്ച മുക്താവൈഡൂര്യശോഭനൈഃ ।
കിങ്കിണീശതസംഘൈശ്ച വാലജാലകൃതാന്തരൈഃ ॥ 5-94-20 (35129)
കാർതസ്വരമയീഭിശ്ച പദ്മിനീഭിരലങ്കൃതഃ।
ശുശുഭേ സ്യന്ദനശ്രേഷ്ഠസ്താപനീയൈശ്ച പാദപൈഃ ॥ 5-94-21 (35130)
വ്യാഘ്രസിംഹവരാഹൈശ്ച ഗോഭിശ്ച മൃഗപക്ഷിഭിഃ ।
താരാഭിർഭാസ്കരൈശ്ചാപി വാരണൈശ്ച ഹിരൺമയൈഃ ॥ 5-94-22 (35131)
വജ്രാങ്കുശവിമാനൈശ്ച കൂബരാവൃത്തസന്ധിഷു ।
സമുച്ഛ്രിതമഹാനാഭിഃ സ്തനയിത്നുമഹാസ്വനഃ ॥' 5-94-23 (35132)
തതോ രഥേന ശുഭ്രേണ മഹതാ കിങ്കിണീകിനാ ।
ഹയോത്തമയുജാ ശീഘ്രമുപാതിഷ്ഠത ദാരുകഃ ॥ 5-94-24 (35133)
തമുപസ്ഥിതമാജ്ഞായ രഥം ദിവ്യം മഹാമനാഃ ।
മഹാഭ്രഘനനിർഘോഷം സർവരത്നവിഭൂഷിതം ॥ 5-94-25 (35134)
അഗ്നിം പ്രദക്ഷിണം കൃത്വാ ബ്രാഹ്മണാംശ്ച ജനാർദനഃ।
കൌസ്തുഭം മണിമാബധ്യ ശ്രിയാ പരമയാ ജ്വലൻ ॥ 5-94-26 (35135)
കുരുഭിഃ സംവൃതഃ കൃഷ്ണോ വൃഷ്ണിഭിശ്ചാഭിരക്ഷിതഃ ।
ആതിഷ്ഠത രഥം ശൌരിഃ സർവയാദവനന്ദനഃ ॥ 5-94-27 (35136)
അന്വാരുരോഹ ദാശാർഹം വിദുരഃ സർവധർമവിത്।
സർവപ്രാണഭൃതാം ശ്രേഷ്ഠം സർവബുദ്ധിമതാം വരം ॥ 5-94-28 (35137)
തതോ ദുര്യോധനഃ കൃഷ്ണം ശകുനിശ്ചാപി സൌബലഃ ।
ദ്വിതീയേന രഥേനൈനമന്വയാതാം പരന്തപം ॥ 5-94-29 (35138)
സാത്യകിഃ കൃതവർമാ ച വൃഷ്ണീനാം ചാപരേ രഥാഃ ।
പൃഷ്ഠതോഽനുയയുഃ കൃഷ്ണം ഗജൈരശ്വൈ രഥൈരപി ॥ 5-94-30 (35139)
തേഷാം ഹേമപരിഷ്കാരൈര്യുക്താഃ പരമവാജിഭിഃ ।
ഗച്ഛതാം ഘോഷിണശ്ചിത്രരഥാ രാജന്വിരേജിരേ ॥ 5-94-31 (35140)
സംമൃഷ്ടസംസിക്തരജഃ പ്രതിപേദേ മഹാപഥം ।
രാജർഷിചരിതം കാലേ കൃഷ്ണോ ധീമാഞ്ശ്രിയാ ജ്വലൻ ॥ 5-94-32 (35141)
തതഃ പ്രയാതേ ദാശാർഹേ പ്രാവാദ്യന്തൈകപുഷ്കരാഃ।
ശംഖാശ്ച ദധ്മിരേ തത്ര വാദ്യാന്യന്യാനി യാനി ച ॥ 5-94-33 (35142)
പ്രവീരാഃ സർവലോകസ്യ യുവാനഃ സിംഹവിക്രമാഃ।
പരിവാര്യ രഥം ശൌരേരഗച്ഛന്ത പരന്തപാഃ ॥ 5-94-34 (35143)
തതോഽന്യേ ബഹുസാഹസ്രാ വിചിത്രാദ്ഭുതവാസസഃ ।
അസിപ്രാസായുധധരാഃ കൃഷ്ണസ്യാസൻപുരഃസരാഃ ॥ 5-94-35 (35144)
ഗജാഃ പഞ്ചശതാസ്തത്ര രഥാശ്ചാസൻസഹസ്രശഃ।
പ്രയാന്തമന്വയുർവീരം ദാശാർഹമപരാജിതം ॥ 5-94-36 (35145)
പുരം കുരൂണാം സംവൃത്തം ദ്രഷ്ടുകാമം ജനാർദനം ।
സബാലവൃദ്ധം സസ്ത്രീകം രഥ്യാഗതമരിന്ദമ ॥ 5-94-37 (35146)
വേദികാമാശ്രിതാഭിശ്ച സമാക്രാന്താന്യനേകശഃ ।
പ്രചലന്തീവ ഭാരേണ യോഷിദ്ഭിർഭവനാന്യുത ॥ 5-94-38 (35147)
സ പൂജ്യമാനഃ കുരുഭിഃ സംശ്രൃണ്വൻമധുരാഃ കഥാഃ ।
യഥാർഹം പ്രതിസത്കുർവൻപ്രേക്ഷമാണഃ ശനൈര്യയൌ ॥ 5-94-39 (35148)
തതഃ സഭാം സമാസാദ്യ കേശവസ്യാനുയായിനഃ।
സശംഖൈർവേണുനിർഘോഷൈർദിശഃ സർവാ വ്യനാദയൻ ॥ 5-94-40 (35149)
തതഃ സാ സമിതിഃ സർവാ രാജ്ഞാമമിതതേജസാം।
സംപ്രാകംപത ഹർഷേണ കൃഷ്ണാഗമനകാങ്ക്ഷയാ ॥ 5-94-41 (35150)
തതോഽഭ്യാശംഗതേ കൃഷ്ണേ സമഹൃഷ്യന്നരാധിപാഃ।
ശ്രുത്വാം തം രഥനിർഘോഷം പർജന്യനിനദോപമം ॥ 5-94-42 (35151)
ആസാദ്യ തു സഭാദ്വാരമൃഷഭഃ സർവസാത്വതാം ।
അവതീര്യ രഥാച്ഛൌരിഃ കൈലാസശിഖരോപമാത് ॥ 5-94-43 (35152)
നവമേഘപ്രതീകാശാം ജ്വലന്തീമിവ തേജസാ ।
മഹേന്ദ്രസദനപ്രഖ്യാം പ്രവിവേശ സഭാം തതഃ ॥ 5-94-44 (35153)
പാണൌ ഗൃഹീത്വാ വിദുരം സാത്യകിം ച മഹായശാഃ।
ജ്യേതീംഷ്യാദിത്യവദ്രാജൻകുരൂൻപ്രാച്ഛാദയച്ഛ്രിയാ ॥ 5-94-45 (35154)
അഗ്രതോ വാസുദേവസ്യ കർണദുര്യോധനാവുഭൌ ।
കൃഷ്ണയഃ കൃതവർമാ ചാപ്യാസൻകൃഷ്ണസ്യ പൃഷ്ഠതഃ ॥ 5-94-46 (35155)
ധൃതരാഷ്ട്രം പുരസ്കൃത്യ ഭീഷ്മദ്രോണാദയസ്തതഃ ।
ആസനേഭ്യോഽചലൻസർവേ പൂജയന്തോ ജനാർദനം ॥ 5-94-47 (35156)
അഭ്യാഗച്ഛതി ദാശാർഹേ പ്രജ്ഞാചക്ഷുർനരേശ്വര।
സഹൈവ ദ്രോണഭീഷ്മാഭ്യാമുദതിഷ്ഠൻമഹായശാഃ ॥ 5-94-48 (35157)
ഉത്തിഷ്ഠതി മഹാരാജേ ധൃതരാഷ്ട്രേ ജനേശ്വരേ ।
താനി രാജസഹസ്രാണി സമുത്തസ്ഥുഃ സമന്തതഃ ॥ 5-94-49 (35158)
ആസനം സർവതോഭദ്രം ജാംബൂനദപരിഷ്കൃതം ।
കൃഷ്ണാർഥേ കൽപിതം തത്ര ധൃതരാഷ്ട്രസ്യ ശാസനാത് ॥ 5-94-50 (35159)
സ്മയമാനസ്തു രാജാനം ഭീഷ്മദ്രോണൌ ച മാധവഃ ।
അഭ്യഭാഷത ധർമാത്മാ രാജ്ഞശ്ചാന്യാന്യഥാവയഃ ॥ 5-94-51 (35160)
തത്ര കേശവമാനർചുഃ സംയഗഭ്യാഗതം സഭാം।
രാജാനഃ പാർഥിവാഃ സർവേ കുരവശ്ച ജനാർദനം ॥ 5-94-52 (35161)
തത്ര തിഷ്ഠൻസ ദാശാർഹോ രാജമധ്യേ പരന്തപഃ।
അപശ്യദന്തരിക്ഷസ്ഥാനൃഷീൻപരപുരഞ്ജയഃ। 5-94-53 (35162)
തതസ്താനഭിസംപ്രേക്ഷ്യ നാരദപ്രമുഖാനൃഷീൻ ॥
അഭ്യഭാഷത ദാശാർഹോ ഭീഷ്മം ശാന്തനവം ശനൈഃ । 5-94-54 (35163)
പാർഥിവീം സമിതിം ദ്രഷ്ടുമൃഷയോഽഭ്യാഗതാ നൃപ ॥
നിമന്ത്ര്യന്താമാസനൈശ്ച സത്കാരേണ ച ഭൂയസാ । 5-94-55 (35164)
നൈതേഷ്വനുപവിഷ്ടേഷു ശക്യം കേനചിദാസിതും ॥
പൂജാ പ്രയുജ്യതാമാശു മുനീനാം ഭാവിതാത്മനാം । 5-94-56 (35165)
വൈശംപായന ഉവാച। 5-94-57x (3671)
ഋഷീഞ്ശാന്തനവോ ദൃഷ്ട്വാ സഭാദ്വാരമുപസ്ഥിതാൻ ।
ത്വരമാണസ്തതോ ഭൃത്യാനാസനാനീത്യചോദയത് । 5-94-57 (35166)
ആസനാന്യഥ മൃഷ്ടാനി മഹാന്തി വിപുലാനി ച ॥
മണികാഞ്ചനചിത്രാണി സമാജഹ്രുസ്തതസ്തതഃ । 5-94-58 (35167)
തേഷു തത്രോപവിഷ്ടേഷു ഗൃഹീതാർഘ്യേഷു ഭാരത ॥
നിഷസാദാസനേ കൃഷ്ണോ രാജാനശ്ച യഥാസനം । 5-94-59 (35168)
ദുഃശാസനഃ സാത്യകയേ ദദാവാസനമുത്തമം ॥
വിവിംശതിർദദൌ പീഠം കാഞ്ചനം കൃതവർമണേ । 5-94-60 (35169)
അവിദൂരേ തു കൃഷ്ണസ്യ കർണദുര്യോധനാവുഭൌ ॥
ഏകാസനേ മഹാത്മാനൌ നിഷീദതുരമർഷണൌ । 5-94-61 (35170)
ഗാന്ധാരരാജഃ ശകുനിർഗാന്ധാരൈരഭിരക്ഷിതഃ ॥
നിഷസാദാസനേ രാജാ സഹപുത്രോ വിശാംപതേ । 5-94-62 (35171)
വിദുരോ മണിപീഠേ തു ശുക്ലസ്പർധ്യാജിനോത്തരേ ॥
സംസ്പൃശന്നാസനം ശൌരേർമഹാമതിരുപാവിശത്। 5-94-63 (35172)
ചിരസ്യ ദൃഷ്ട്വാ ദാശാർഹം രാജാനഃ സർവ ഏവ തേ ॥
അമൃതസ്യേവ നാതൃപ്യൻപ്രേക്ഷമാണാ ജനാർദനം। 5-94-64 (35173)
അതസീപുഷ്പസങ്കാശഃ പീതവാസാ ജനാർദനഃ ॥
വ്യഭ്രാജത സഭാമധ്യേ ഹേംനീവോപഹിതോ മണിഃ ॥ 5-94-65 (35174)
തതസ്തൂഷ്ണീം സർവമാസീദ്ഗോവിന്ദഗതമാനസം ।
ന തത്ര കശ്ചിത്കിഞ്ചിദ്വാ വ്യാജഹാര പുമാൻക്വചിത് ॥ ॥ 5-94-66 (35175)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി ഭഗവദ്യാനപർവണി ചതുർനവതിതമോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-94-31 ചിത്രാശ്ച തേ രഥാശ്ച ॥ 5-94-33 ഏകപുഷ്കരാഃ കാഹലാഃ ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 095
॥ ശ്രീഃ ॥
5.95. അധ്യായഃ 095
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
ശ്രീകൃഷ്ണേന ധൃതരാഷ്ട്രംപ്രതി സന്ധ്യർഥം സ്വസ്യാഗമനകഥനം ॥ 1 ॥ സന്ധിവിഗ്രഹപക്ഷയോഃ ഗുണദോഷപർവനപൂർവകം പാണ്ഡവവിജ്ഞാപനനിവേദനം ॥ 2 ॥ തഥാ ഹിതമുപദിശ്യ അന്തേ യഥാരുചി കരണാഭിധാനം ॥ 3 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-95-0 (35176)
വൈശംപായന ഉവാച। 5-95-0x (3672)
തേഷ്വാസീനേഷു സർവേഷു തൂഷ്ണീംഭൂതേഷു രാജസു।
വാക്യമഭ്യാദദേ കൃഷ്ണഃ സുദംഷ്ട്രോ ദുന്ദുഭിസ്വനഃ ॥ 5-95-1 (35177)
ജീമൂത ഇവ ധർമാന്തേ സർവാം സംശ്രാവയൻസഭാം ।
ധൃതരാഷ്ട്രമഭിപ്രേക്ഷ്യ സമഭാഷത മാധവഃ ॥ 5-95-2 (35178)
ശ്രീഭഗവാനുവാച। 5-95-3x (3673)
കുരൂണാം പാണ്ഡവാനാം ച ശമഃ സ്യാദിതി ഭാരത ।
അപ്രണശേന വീരാണാമേതദ്യാചിതുമാഗതഃ ॥ 5-95-3 (35179)
രാജന്നാന്യത്പ്രവക്തവ്യം തവ നൈഃശ്രേയസം വചഃ ।
വിദിതം ഹ്യേവ തേ സർവം വേദിതവ്യമരിന്ദമ॥ 5-95-4 (35180)
ഇദം ഹ്യദ്യ കുലം ശ്രേഷ്ഠം സർവരാജസു പാർഥിവ ।
ശ്രുതവൃത്തോപസംപന്നം സർവൈഃ സമുദിതം ഗുണൈഃ ॥ 5-95-5 (35181)
കൃപാനുകംപാ കാരുണ്യമാനൃശംസ്യം ച ഭാരത ।
തഥാർജവം ക്ഷമാ സത്യം കുരുഷ്വേതദ്വിശിഷ്യതേ ॥ 5-95-6 (35182)
തസ്മിന്നേവംവിധേ രാജൻകുലേ മഹതി തിഷ്ഠതി।
ത്വന്നിമിത്തം വിശേഷേണ നേഹ യുക്തമസാംപ്രതം ॥ 5-95-7 (35183)
ത്വം ഹി ധാരയിതാ ശ്രേഷ്ഠഃ കുരൂണാം കുരുസത്തമ।
മിഥ്യാപ്രചരതാം താത ബാഹ്യേഷ്വാഭ്യന്തരേഷു ച ॥ 5-95-8 (35184)
തേ പുത്രാസ്തവ കൌരവ്യ ദുര്യോധനപുരോഗമാഃ।
ധർമാർഥൌ പൃഷ്ഠതഃ കൃത്വാ പ്രചരന്തി നൃശംസവത് ॥ 5-95-9 (35185)
അശിഷ്ടാ ഗതമര്യാദാ ലോഭേന ഹൃതചേതസഃ।
സ്വേഷു ബന്ധുഷു മുഖ്യേഷു തദ്വേത്ഥ പുരുഷർഷഭ ॥ 5-95-10 (35186)
സേയമാപൻമഹാഘോരാ കുരുഷ്വേവ സമുത്ഥിതാ ।
ഉപേക്ഷ്യമാണാ കൌരവ്യ പൃഥിവീം ഘാതയിഷ്യതി ॥ 5-95-11 (35187)
ശക്യാ ചേയം ശമയിതും ത്വം ചേദിച്ഛസി ഭാരത ।
ന ദുഷ്കരോ ഹ്യത്ര ശമോ മതോ മേ ഭരതർഷഭ ॥ 5-95-12 (35188)
ത്വയ്യധീനഃ ശമോ രാജൻമയി ചൈവ വിശാംപതേ ।
പുത്രാൻസ്ഥാപയ കൌരവ്യ സ്ഥാപയിഷ്യാംയഹം പരാൻ ॥ 5-95-13 (35189)
ആജ്ഞാ തവ ഹി രാജേന്ദ്ര കാര്യാ പുത്രൈഃ സഹാന്വയൈഃ ।
ഹിതം ബലവദപ്യേഷാം തിഷ്ഠതാം തവ ശാസനേ ॥ 5-95-14 (35190)
തവ ചൈവ ഹിതം രാജൻപാണ്ഡവാനാമഥോ ഹിതം ।
ശമേ പ്രയതമാനസ്യ തവ ശാസനകാങ്ക്ഷിണഃ ॥ 5-95-15 (35191)
സ്വയം നിഷ്ഫലമാലക്ഷ്യ സംവിധത്സ്വ വിശാംപതേ ।
സഹായഭൂതാ ഭരതാസ്തവൈവ സ്യുർജനേശ്വര ॥ 5-95-16 (35192)
ധർമാർഥയോസ്തിഷ്ഠ രാജൻപാണ്ഡവൈരഭിരക്ഷിതഃ ।
ന ഹി ശക്യാസ്തഥാഭൂതാ യത്നാദപി നരാധിപ ॥ 5-95-17 (35193)
ന ഹി ത്വാം പാണ്ഡവൈർജേതും രക്ഷ്യമാണം മഹാത്മഭിഃ ।
ഇന്ദ്രോപി ദേവൈഃ സഹിതഃ പ്രസഹേത കുതോ നൃപാഃ ॥ 5-95-18 (35194)
യത്ര ഭീഷ്മശ്ച ദ്രോണശ്ച കൃപഃ കർണോ വിവിംശതിഃ ।
അശ്വത്ഥാമാ വികർണശ്ച സോമദത്തോഽഥ ബാഹ്ലികഃ ॥ 5-95-19 (35195)
സൈന്ധവശ്ച കലിംഗശ്ച കാംഭോജശ്ച സുദക്ഷിണഃ ।
യുധിഷ്ഠിരോ ഭീമസേനഃ സവ്യസാചീ യമൌ തഥാ ॥ 5-95-20 (35196)
സാത്യകിശ്ച മഹാതേജാ യുയുത്സുശ്ച മഹാരഥഃ ।
കോ നു താന്വിപരീതാത്മാ യുദ്ധ്യേത ഭരതർഷഭ ॥ 5-95-21 (35197)
ലോകസ്യേശ്വരതാം ഭൂയഃ ശത്രുഭിശ്ചാപ്യധൃഷ്യതാം।
പ്രാപ്സ്യസി ത്വമമിത്രഘ്ന സഹിതഃ കുരുപാണ്ഡവൈഃ ॥ 5-95-22 (35198)
തസ്യ തേ പൃഥിവീപാലാസ്ത്വത്സമാഃ പൃഥിവീപതേ ।
ശ്രേയാംസശ്ചൈവ രാജാനഃ സന്ധാസ്യന്തേ പരന്തപ ॥ 5-95-23 (35199)
സ ത്വം പുത്രൈശ്ച പൌത്രൈശ്ച പിതൃഭിർഭ്രാതൃഭിസ്തഥാ ।
സുഹൃദ്ഭിഃ സർവതോ ഗുപ്തഃ സുഖം ശക്ഷ്യസി ജീവിതും ॥ 5-95-24 (35200)
ഏതാനേവ പുരോധായ യത്കൃത്യ ച യഥാ പുരാ।
അഖിലാം ഭോക്ഷ്യസേ സർവാം പൃഥിവീം പൃഥിവീപതേ ॥ 5-95-25 (35201)
ഏതൈർഹി സഹിതഃ സർവൈഃ പാണ്ഡവൈഃ സ്വൈശ്ച ഭാരത ।
അന്യാന്വിജേഷ്യസേ ശത്രൂനേഷ സ്വാർഥസ്തവാഖിലഃ ॥ 5-95-26 (35202)
തൈരേവോപാർജിതാം ഭൂമിം ഭോക്ഷ്യസേ ച പരന്തപ ।
യദി സംപത്സ്യസേ പുത്രൈഃ സഹാമാത്യൈർനരാധിപ ॥ 5-95-27 (35203)
സംയുഗേ വൈ മഹാരാജ ദൃശ്യതേ സുമഹാൻക്ഷയഃ।
ക്ഷയേ ചോഭയതോ രാജൻകം ധർമമനുപശ്യസി ॥ 5-95-28 (35204)
പാണ്ഡവൈർനിഹതൈഃ സംഖ്യേ പുത്രൈർവാപി മഹാബലൈഃ ।
യദ്വിന്ദേഥാഃ സുഖം രാജംസ്തദ്ബ്രൂഹി ഭരതർഷഭ ॥ 5-95-29 (35205)
ശൂരാശ്ച ഹി കൃതാസ്ത്രാശ്ച സർവേ യുദ്ധാഭികാങ്ക്ഷിണഃ।
പാണ്ഡവാസ്താവകാശ്ചൈവ താന്രക്ഷ മഹതോ ഭയാത് ॥ 5-95-30 (35206)
ന പശ്യേമ കുരൂൻസർവാൻപാണ്ഡവാംശ്ചൈവ സംയുഗേ।
ക്ഷീണാനുഭയതഃ ശൂരാന്രാഥിനോ രഥിഭിർഹതാൻ ॥ 5-95-31 (35207)
സമവേതാഃ പൃഥിവ്യാം ഹി രാജാനോ രാജസത്തമ ।
അമർഷവശമാപന്നാ നാശയേയുരിമാഃ പ്രജാഃ ॥ 5-95-32 (35208)
ത്രാഹി രാജന്നിമം ലോകം ന നശ്യേയുരിമാഃ പ്രജാഃ।
ത്വയി പ്രകൃതിമാപന്നേ ശേഷഃ സ്യാത്കുരുനന്ദന ॥ 5-95-33 (35209)
ശുക്ലാ വാദന്യാ ഹ്രീമന്ത ആര്യാഃ പുണ്യാഭിജാതയഃ ॥
അന്യോന്യസചിവാ രാജംസ്താൻപാഹി മഹതോ ഭയാത് ॥ 5-95-34 (35210)
ശിവേനേമേ ഭൂമിപാലാഃ സമാഗംയ പരസ്പരം।
സഹ ഭുക്ത്വാ ച പീത്വാ ച പ്രതിയാന്തു യഥാഗൃഹം ॥ 5-95-35 (35211)
സുവാസസഃ സ്രഗ്വിണശ്ച സത്കൃതാ ഭരതർഷഭ ।
അമർഷം ച നിരാകൃത്യ വൈരാണി ച പരന്തപ ॥ 5-95-36 (35212)
ഹാർദം യത്പാണ്ഡവേഷ്വാസീത്പ്രാപ്തോഽസ്മിന്നായുഷഃ ക്ഷയേ ।
തദേവ തേ ഭവത്വദ്യ സന്ധത്സ്വ ഭരതർഷഭ ॥ 5-95-37 (35213)
ബാലാ വിഹീനാഃ പിത്രാ തേ ത്വയൈവ പരിവർധിതാഃ ।
താൻപാലയ യഥാന്യായം പുത്രാംശ്ച ഭരതർഷഭ ॥ 5-95-38 (35214)
ഭവതൈവ ഹി രക്ഷ്യാസ്തേ വ്യസനേഷു വിശേഷതഃ।
മാ തേ ധർമസ്തഥൈവാർഥോ നശ്യേത ഭരതർഷഭ ॥ 5-95-39 (35215)
ആഹുസ്ത്വാം പാണ്ഡവാ രാജന്നഭിവാദ്യ പ്രസാദ്യ ച।
ഭവതഃ ശാസനാദ്ദുഃഖസമുഭൂതം സഹാനുഗൈഃ ॥ 5-95-40 (35216)
ദ്വാദശേമാനി വർഷാണി വനേ നിർവ്യുഷിതാനി നഃ।
ത്രയോദശം തഥാഽജ്ഞാതൈഃ സജനേ പരിവത്സരം ॥ 5-95-41 (35217)
സ്ഥാതാ നഃ സമയേ തസ്മിൻപിതേതി കൃതനിശ്ചയാഃ ।
നാഹാസ്മ സമയം താത തച്ച നോ ബ്രാഹ്മണാ വിദുഃ ॥ 5-95-42 (35218)
തസ്മിന്നഃ സമയേ തിഷ്ഠ സ്ഥിതാനാം ഭരതർഷഭ ।
നിത്യം സങ്ക്ലേശിതാ രാജൻസ്വരാജ്യാംശം ലഭേമഹി । 5-95-43 (35219)
ത്വം ധർമമർഥം സഞ്ജാനൻസംയങ്വസ്ത്രാതുമർഹസി ॥
ഗുരുത്വം ഭവതി പ്രേക്ഷ്യ ബഹൂൻക്ലേശാംസ്തിതിക്ഷ്മഹേ । 5-95-44 (35220)
സ ഭവാൻമാതൃപിതൃവ്രദസ്മാസു പ്രതിപദ്യതാം ॥
ഗുരോർഗരീയസീ വൃത്തിര്യാ ച ശിഷ്യസ്യ ഭാരത । 5-95-45 (35221)
വർതാമഹേ ത്വയി ച താം ത്വം ച വർതസ്വ നസ്തഥാ ॥
പിത്രാ സ്ഥാപയിതവ്യാ ഹി വയമുത്പഥമാസ്ഥിതാഃ । 5-95-46 (35222)
സംസ്ഥാപയ പഥിപ്വസ്മാംസ്തിഷ്ഠ ധർമേ സുവർത്മനി ॥
ആഹുശ്ചേമാം പരിഷദം പുത്രാസ്തേ ഭരതർഷഭ । 5-95-47 (35223)
ധർമജ്ഞേഷു സഭാസത്സു നേഹ യുക്തമസാംപ്രതം ॥
യത്ര ധർമോ ഹ്യധർമേണ സത്യം യത്രാനൃതേന ച। 5-95-48 (35224)
ഹന്യതേ പ്രേക്ഷമാണാനാം ഹതാസ്തത്ര സഭാസദഃ ॥
വിദ്ധോ ധർമോ ഹ്യധർമേണ സഭാം യത്ര പ്രപദ്യതേ। 5-95-49 (35225)
നചാസ്യ ശല്യം കൃന്തന്തി വിദ്ധാസ്തത്ര സഭാസദഃ ॥
ധർമ ഏതാനാരുജതി യഥാ നദ്യനുകൂലജാൻ ॥ 5-95-50 (35226)
യേ ധർമമനുപശ്യന്തസ്തൂഷ്ണീം ധ്യായന്ത ആസതേ ।
തേ സത്യമാഹുർധർംയം ച ന്യായ്യം ച ഭരതർഷഭ ॥ 5-95-51 (35227)
ശക്യം കിമന്യദ്വക്തും തേ ദാനാദന്യഞ്ജനേശ്വര ।
ബ്രുവന്തു തേ മഹീപാലാഃ സഭായാം യേ സമാസതേ ॥ 5-95-52 (35228)
ധർമാർഥൌ സംപ്രധാര്യൈവ യദി സത്യം ബ്രവീംയഹം ।
പ്രമുഞ്ചോമാൻമൃത്യുപാശാത്ക്ഷത്രിയാൻപുരുഷർഷഭ ॥ 5-95-53 (35229)
പ്രശാംയ ഭരതശ്രേഷ്ഠ മാ മന്യുവശമന്വഗാഃ ।
പിത്ര്യം തേഭ്യഃ പ്രദായാംശം പാണ്ഡവേഭ്യോ യഥോചിതം ।
തതഃ സപുത്രഃ സിദ്ധാർഥോ ഭുങ്ക്ഷ ഭോഗാൻപരന്തപ ॥ 5-95-54 (35230)
അജാതശത്രും ജാനീഷേ സ്ഥിതം ധർമേ സതാം സദാ।
സപുത്രേ ത്വയി വൃത്തിം ച വർതതേ യാം നരാധിപ ॥ 5-95-55 (35231)
ദാഹിതശ്ച നിരസ്തശ്ച ത്വാമേവോപാശ്രിതഃ പുനഃ ।
ഇന്ദ്രപ്രസ്ഥം ത്വയൈവാസൌ സപുത്രേണ വിവാസിതഃ ॥ 5-95-56 (35232)
സ തത്ര വിവസൻസർവാന്വശമാനീയ പാർഥിവാൻ।
ത്വൻമുഖാനകരോദ്രാജന്ന ച ത്വാമത്യവർതത ॥ 5-95-57 (35233)
തസ്യൈവം വർതമാനസ്യ സൌബലേന ജിഹീർഷതാ।
രാഷ്ട്രാണി ധനധാന്യം ച പ്രയുക്തഃ പരമോപധിഃ ॥ 5-95-58 (35234)
സ താമവസ്ഥാം സംപ്രാപ്യ കൃഷ്ണാം പ്രേക്ഷ്യ സഭാം ഗതാം।
ക്ഷത്രധർമാദമേയാത്മാ നാകംപത യുധിഷ്ഠിരഃ॥ 5-95-59 (35235)
അഹം തു തവ തേഷാം ച ശ്രേയ ഇച്ഛാമി ഭാരത ।
ധർമാദർഥാത്സുഖാച്ചൈവ മാ രാജന്നീനശഃ പ്രജാഃ ॥ 5-95-60 (35236)
അനർഥമർഥം മന്വാനോഽപ്യർഥം ചാനർഥമാത്മനഃ ।
ലോഭേഽതിപ്രസൃതാൻപുത്രാന്നിഗൃഹ്ണീഷ്വ വിശാംപതേ ॥ 5-95-61 (35237)
സ്ഥിതാഃ ശുശ്രൂഷിതും പാർഥാഃ സ്ഥിതാ യോദ്ധുമരിന്ദമാഃ ।
യത്തേ പഥ്യതമം രാജംസ്തസ്മിന്തിഷ്ഠ പരന്തപ ॥ 5-95-62 (35238)
വൈശംപായന ഉവാച। 5-95-63x (3674)
തദ്വാക്യം പാർഥിവാഃ സർവേ ഹൃദയൈഃ സമപൂജയൻ।
ന തത്ര കശ്ചിദ്വക്തും ഹി വാചം പ്രാക്രാമദഗ്രതഃ ॥ ॥ 5-95-63 (35239)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി ഭഗവദ്യാനപർവണി പഞ്ചനവതിതമോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-95-3 ആഗതഃ അഹമിതി ശേഷഃ ॥ 5-95-6 കൃപാ പരസ്യ സുഖാർഥേ യത്നഃ। അനുകംപാ പരദുഃഖദർശനേ ത്രാസഃ। കാരുണ്യം പരദുഃഖപ്രഹാണാർഥോ യത്നഃ। ആനൃശംസ്യം പരദുഃഖാപ്രദാനം ॥ 5-95-8 ബാഹ്യേഷു ദ്യൂതാദിഷു । ആഭ്യന്തരേഷു ജതുഗൃഹാദിഷു ॥ 5-95-11 കുരുഷ്വേവ ഭവത്സ്വേവ നതു പാണ്ഡവേഷു ॥ 5-95-14 ഏഷാമപി ഏഷാമേവ ॥ 5-95-15 ശാസനകാങ്ക്ഷിണഃ പുത്രാൻ ശാസിതുമിച്ഛതസ്തവ ॥ 5-95-16 നിഷ്ഫലം വൈരം। സംവിധത്സ്വ ശമം കുരു ॥ 5-95-23 പാണ്ഡവൈഃ സഹ സന്ധാസ്യന്തേ സന്ധി കരിഷ്യന്തി ॥ 5-95-25 അഖിലാം നിഷ്കണ്ടകാം ॥ 5-95-33 പ്രകൃതിം സത്ത്വഗുണം ॥ 5-95-42 സ്ഥാതാ സ്ഥാസ്യതി ॥ 5-95-50 ആരുജതി ഹിനസ്തി। അനുകൂലജാൻ കൂലം കൂലമനുമൃത്യ ജാതാൻ വൃക്ഷാദീൻ ॥ 5-95-58 പരമോപധിഃ മഹച്ഛദ്മ ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 096
॥ ശ്രീഃ ॥
5.96. അധ്യായഃ 096
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
ജാമദഗ്ന്യേന ദംഭോദ്ഭവോപാഖ്യാനമാഖ്യായ കൃഷ്ണാർജുനയോഃ നരനാരായണസ്വരൂപതാഭിധാനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-96-0 (35240)
വൈശംപായന ഉവാച। 5-96-0x (3675)
തസ്മിന്നഭിഹിതേ വാക്യേ കേശവേന മഹാത്മനാ।
സ്തിമിതാ ഹൃഷ്ടരോമാണ ആസൻസർവേ സഭാസദഃ ॥ 5-96-1 (35241)
കസ്സ്വിദുത്തരമേതേഷാം വക്തുമുത്സഹതേ പുമാൻ।
ഇതി സർവേ മനോഭിസ്തേ ചിന്തയന്തി സ്മ പാർഥിവാഃ॥ 5-96-2 (35242)
തഥാ തേഷു ച സർവേഷു തൂഷ്ണീംഭൂതേഷു രാജസു ।
ജാമദഗ്ന്യ ഇദം വാക്യമബ്രവീത്കുരുസംസദി ॥ 5-96-3 (35243)
ഇമാം മേ സോപമാം വാചം ശ്രൃണു സത്യാമശങ്കിതഃ ।
താം ശ്രുത്വാ ശ്രേയ ആദത്സ്വ യദി സാധ്വിതി മന്യസേ ॥ 5-96-4 (35244)
രാജാ ദംഭോദ്ഭവോ നാമ സാർവഭൌമഃ പുരാഽഭവത്।
അഖിലാം ബുഭുജേ സർവാം പൃഥിവീമിതി നഃ ശ്രുതം ॥ 5-96-5 (35245)
സ സ്മ നിത്യം നിശാപായേ പ്രാതരുത്ഥായ വീര്യവാൻ ।
ബ്രാഹ്മണാൻക്ഷത്രിയാന്വൈശ്യാൻപൃച്ഛന്നാസ്തേ മഹാരഥഃ ॥ 5-96-6 (35246)
അസ്തി കശ്ചിദ്വിശിഷ്ടോ വാ മദ്വിധോ വാ ഭവേദ്യുധി ।
ശൂദ്രോ വൈശ്യഃ ക്ഷത്രിയോ വാ ബ്രാഹ്മണോ വാഽപി ശസ്ത്രഭൃത്॥ 5-96-7 (35247)
ഇതി ബ്രുവന്നന്വചരത്സ രാജാ പൃഥിവീമിമാം।
ദർപേണ മഹതാ മത്തഃ കഞ്ചിദന്യമചിന്തയൻ ॥ 5-96-8 (35248)
തം ച വൈദ്യാ അകൃപണാ ബ്രാഹ്മണാഃ സർവതോഽഭയാഃ।
പ്രത്യഷേധന്ത രാജാനം ശ്ലാഘമാനം പുനഃ പുനഃ ॥ 5-96-9 (35249)
നിഷിധ്യമാനോഽപ്യസകൃത്പൃച്ഛത്യേവ സ വൈ ദ്വിജാൻ ।
അതിമാനം ശ്രിയാ മത്തം തമൂചുർബ്രാഹ്മണാസ്തദാ ॥ 5-96-10 (35250)
തപസ്വിനോ മഹാത്മാനോ വേദപ്രത്യയദർശിനഃ ।
ഉദീര്യമാണം രാജാനം ക്രോധദീപ്താ ദ്വിജാതയഃ ॥ 5-96-11 (35251)
അനേകജയിനൌ ശംഖ്യേ യൌ വൈ പുരുഷസത്തമൌ ।
തയോസ്ത്വം ന സമോ രാജൻഭവിതാസി കദാചന ॥ 5-96-12 (35252)
ഏവമുക്തഃ സ രാജാ തു പുനഃ പപ്രച്ഛ താന്ദ്വിജാൻ।
ക്വ തൌ വീരൌ ക്വജൻമാനൌ കിങ്കർമാണൌ ച കൌ ച തൌ ॥ 5-96-13 (35253)
ബ്രാഹ്മണാ ഊചുഃ। 5-96-14x (3676)
നരോ നാരായണശ്ചൈവ താപസാവിതി നഃ ശ്രുതം।
ആയാതൌ മാനുഷേ ലോകേ താഭ്യാം യുദ്ധ്യസ്വ പാർഥിവ ॥ 5-96-14 (35254)
ശ്രൂയേതേ തൌ മഹാത്മാനൌ നരനാരായണാവുഭൌ ।
തപോ ഘോരമനിർദേശ്യം തപ്യേതേ ഗന്ധമാദനേ ॥ 5-96-15 (35255)
സ രാജാ മഹതീം സേനാം യോജയിത്വാ ഷഡംഗിനീം ।
അമൃഷ്യമാണഃ സംപ്രായാദ്യത്ര താവപരാജിതൌ ॥ 5-96-16 (35256)
സ ഗത്വാ വിഷമം ഘോരം പർവതം ഗന്ധമാദനം।
മാർഗമാണോഽന്വഗച്ഛത്തൌ താപസൌ വനമാശ്രിതൌ ॥ 5-96-17 (35257)
തൌ ദൃഷ്ട്വാ ക്ഷുത്പിപാസാഭ്യാം കൃശൌ ധമനിസന്തതൌ ।
ശീതവാതാതപൈശ്ചൈവ കർശിതൌ പുരുഷോത്തമൌ ॥ 5-96-18 (35258)
അഭിഗംയോപസംഗൃഹ്യ പര്യപൃച്ഛദനാമയം।
തമർചിത്വാ മൂലഫലൈരാസനേനോദകേന ച ॥ 5-96-19 (35259)
ന്യമന്ത്രയേതാം രാജാനം കിം കാര്യം ക്രിയതാമിതി।
തതസ്താമാനുപൂർവീ സ പുനരേവാന്വകീർതയത് ॥ 5-96-20 (35260)
ബാഹുഭ്യാം മേ ജിതാ ഭൂമിർനിഹതാഃ സർവശത്രവഃ।
ഭവദ്ഭ്യാം യുദ്ധമാകാങ്ക്ഷന്നുപയാതോഽസ്മി പർവതം ॥ 5-96-21 (35261)
ആതിഥ്യം ദീയതാമേതത്കാങ്ക്ഷിതം മേ ചിരം പ്രതി। 5-96-22 (35262)
നരനാരായണാവൂചതുഃ।
അപേതക്രോധലോഭോഽയമാശ്രമോ രാജസത്തമ ॥ 5-96-22x (3677)
ന ഹ്യസ്മിന്നാശ്രമേ യുദ്ധം കുതഃ ശസ്ത്രം കുതോഽനൃജുഃ ।
അന്യത്ര യുദ്ധമാകാങ്ക്ഷ ബഹവഃ ക്ഷത്രിയാഃ ക്ഷിതൌ ॥ 5-96-23 (35263)
രാമ ഉവാച। 5-96-24x (3678)
ഉച്യമാനസ്തഥാഽപി സ്മ ഭൂയ ഏവാഭ്യഭാഷത।
പുനഃ പുനഃ ക്ഷാംയമാണഃ സാന്ത്വ്യമാനശ്ച ഭാരത ॥ 5-96-24 (35264)
ദംഭോദ്ഭവോ യുദ്ധമിച്ഛന്നാഹ്വയത്യേവ താപസൌ ।
തതോ നരസ്ത്വിഷീകാണാം മുഷ്ടിമാദായ ഭാരത ॥ 5-96-25 (35265)
അബ്രവീദേഹി യുദ്ധ്യസ്വ യുദ്ധകാമുക ക്ഷത്രിയ।
സർവശസ്ത്രാണി ചാദത്സ്വ യോജയസ്വ ച വാഹിനീം ॥ 5-96-26 (35266)
അഹം ഹി തേ വിനേഷ്യാമി യുദ്ധശ്രദ്ധാമിതഃ പരം ।
`യദാഹ്വയസി ദർപേണ ബ്രാഹ്മണപ്രമുഖാഞ്ജനാൻ ॥' 5-96-27 (35267)
ദംഭോദ്ഭവ ഉവാച। 5-29-18x (3679)
യദ്യേതദസ്ത്രമസ്മാസു യുക്തം താപസ മന്യസേ।
ഏതേനാപി ത്വയാ യോത്സ്യേ യുദ്ധാർഥീ ഹ്യഹമാഗതഃ ॥ 5-96-28 (35268)
രാമ ഉവാച। 5-96-29x (3680)
ഇത്യുക്ത്വാ ശരവർഷേണ സർവതഃ സമവാകിരത് ।
ദംഭോദ്ഭവസ്താപസം തം ജിവാംസുഃ സഹസൈനികഃ ॥ 5-96-29 (35269)
തസ്യ താനസ്യതോ ഘോരാനിഷൂൻപരതനുച്ഛിദഃ।
കദർഥീകൃത്യ സ മുനിരിഷീകാഭിഃ സമാർപയത് ॥ 5-96-30 (35270)
തതോഽസ്മൌ പ്രാസൃജദ്ധോരമൈഷീകമപരാജിതഃ।
അസ്ത്രമപ്രതിസന്ധേയം തദുദ്ഭുതമിവാഭവത് ॥ 5-96-31 (35271)
തേഷാമക്ഷീണി കർണാംശ്ച നാസികാശ്ചൈവ മായയാ ।
നിമിത്തവേധീ സ മുനിരീഷീകാഭിഃ സമാർപയത് ॥ 5-96-32 (35272)
സ ദൃഷ്ട്വാ ശ്വേതമാകാശമിഷീകാഭിഃ സമാചിതം ।
പാദയോർന്യപതദ്രാജാ സ്വസ്തി മേസ്ത്വിതി ചാബ്രവീത് ॥ 5-96-33 (35273)
തമബ്രവീന്നരോ രാജഞ്ശരണ്യഃ ശരണൈഷിണാം ।
ബ്രഹ്മണ്യോ ഭവ ധർമാത്മാ മാ ച സ്മൈവം പുനഃ കൃഥാഃ ॥ 5-96-34 (35274)
നൈതാദൃക്പുരുഷോ രാജൻക്ഷത്രധർമമനുസ്മരൻ।
മനസാ നൃപശാർദൂല ഭവേത്പരപുരഞ്ജയഃ॥ 5-96-35 (35275)
മാ ച ദർപസമാവിഷ്ടഃ വാ തത്തേ രാജൻസമാഹിതം ॥
കൃതപ്രജ്ഞോ വീതലോഭോ നിരഹങ്കാര ആത്മവാൻ । 5-96-36 (35276)
ദാന്തഃ ക്ഷാന്തോ മൃദുഃ സൌംയ പ്രജാഃ പാലയ പാർഥിവ ॥
മാസ്മ ഭൂയഃ ക്ഷിപേഃ കഞ്ചിദവിദിത്വാ ബലാബലം। 5-96-37 (35277)
അനുജ്ഞാതഃ സ്വസ്തി ഗച്ച മൈവം ഭൂയഃ സമാചരേഃ ।
കുശലം ബ്രാഹ്മണാൻപൃച്ഛേരാവയോർവചനാദ്ഭൃശം ॥ 5-96-38 (35278)
തതോ രാജാ തയോഃ പാദാവഭിവാദ്യ മഹാത്മനോഃ ।
പ്രത്യാജഗാമ സ്വപുരം ധർമം ചൈവാചരദ്ഭൃശം ॥ 5-96-39 (35279)
സുമഹച്ചാപി തത്കർമ യന്നരേണ കൃതം പുരാ ।
തതോ ഗുണൈഃ സുബഹുഭിഃ ശ്രേഷ്ഠോ നാരായണോഽഭവത് ॥ 5-96-40 (35280)
തസ്മാദ്യാവദ്ധനുഃശ്രേഷ്ഠേ ഗാണ്ഡീവേഽസ്ത്രം ന യുജ്യതേ।
താവത്ത്വം മാനമുത്സൃജ്യ ഗച്ഛ രാജന്ധനഞ്ജയം ॥ 5-96-41 (35281)
കാകുദീകം ശുകം നാകമക്ഷിസന്തർജനം തഥാ।
സന്താനം നർതകം ഘോരമാസ്യമോദകമഷ്ടമം ॥ 5-96-42 (35282)
ഏതൈർവിദ്ധാഃ സർവ ഏവ മരണം യാന്തി മാനവാഃ ।
ഉൻമത്താശ്ച വിചേഷ്ടന്തേ നഷ്ടസഞ്ജ്ഞാ വിചേതസഃ ॥ 5-96-43 (35283)
` സ്വപന്തി ച പ്ലവന്തേ ച ച്ഛർദയന്തി ച മാനവാഃ ।
മൂത്രയന്തേ ച സതതം രുദന്തി ച ഹസന്തി ച॥' 5-96-44 (35284)
കാമക്രോധൌ ലോഭമോഹൌ മദമാനൌ തഥൈവ ച।
മാത്സര്യാഹങ്കുതീ ചൈവ ക്രമാദേത ഉദാഹൃതാഃ॥ 5-96-45 (35285)
നിർമാതാ സർവലോകാനാമീശ്വരഃ സർവകർമവിത്।
യസ്യ നാരായണോ ബന്ധുരർജുനോ ദുഃസഹോ യുധി ॥ 5-96-46 (35286)
കസ്തമുത്സഹതേ ജേതും ത്രിഷു ലോകേഷു ഭാരത।
വീരം കപിധ്വജം ജിഷ്ണും യസ്യ നാസ്തി സമോ യുധി ॥ 5-96-47 (35287)
അസംഖ്യേയാ ഗുണാഃ പാർഥേ തദ്വിശിഷ്ടോ ജനാർദനഃ।
ത്വമേവ ഭൂയോ ജാനാസി കുന്തീപുത്രം ധനഞ്ജയം ॥ 5-96-48 (35288)
നരനാരായണൌ യൌ തൌ താവേവാർജുനകേശവൌ ।
വിജാനീഹി മഹാരാജ പ്രവീരൌ പുരുഷോത്തമൌ ॥ 5-96-49 (35289)
യദ്യേതദേവം ജാനാസി ന ച മാമഭിശങ്കസേ ।
ആര്യാം മതിം സമാസ്ഥായ ശാംയ ഭാരത പാണ്ഡവൈഃ ॥ 5-96-50 (35290)
അഥ ചേൻമന്യസേ ശ്രേയോ ന മേ ഭേദോ ഭവേദിതി ।
പ്രശാംയ ഭരതശ്രേഷ്ഠ മാ ച യുദ്ധേ മനഃ കൃഥാഃ ॥ 5-96-51 (35291)
ഭവതാം ച കുരുശ്രേഷ്ഠ കുലം ബഹുമതം ഭുവി ।
തത്തഥൈവാസ്തു ഭദ്രം തേ സ്വാർഥമേവോപചിന്തയ ॥ ॥ 5-96-52 (35292)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി ഭഗവദ്യാനപർവണി ഷണ്ണവതിതമോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-96-42 കാകുദീകമിത്യാദയോഽഷ്ടാവസ്ത്രജാതയഃ ॥ 5-96-45 അയം ശ്ലോകോ ബഹുഷു കോശേഷു ന ദൃശ്യതേ ഝo പുസ്തകേ ഏവ ദൃശ്യതേ ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 097
॥ ശ്രീഃ ॥
5.97. അധ്യായഃ 097
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
കണ്വേന സുയോധനസ്യ ബലാവലേപവിലോപനായ മാതലിവരാന്വേഷണകഥാകഥനാരംഭഃ ॥ 1 ॥ മാതലിനാ ഗുണകേശീനാമകസ്വകന്യായാ അനുഗുണവരാന്വേഷണായ നാഗലോകംപ്രതി പ്രസ്ഥാനം ॥ 2 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-97-0 (35293)
വൈശംപായന ഉവാച। 5-97-0x (3681)
ജാമദഗ്ന്യവചഃ ശ്രുത്വാ കണ്വേഽപി ഭഗവാനൃഷിഃ ।
ദുര്യോധനമിദം വാക്യമബ്രവീത്കുരുസംസദി ॥ 5-97-1 (35294)
കണ്വ ഉവാച। 5-97-2x (3682)
അക്ഷയശ്ചാവ്യയശ്ചൈവ ബ്രഹ്മാ ലോകപിതാമഹഃ।
തഥൈവ ഭഗവന്തൌ തൌ നരനാരായണാവൃഷീ ॥ 5-97-2 (35295)
ആദിത്യാനാം ഹി സർവേഷാം വിഷ്ണുരേകഃ സനാതനഃ।
അജഥ്യശ്ചാവ്യയശ്ചൈവ ശാശ്വതഃ പ്രഭുരീശ്വരഃ ॥ 5-97-3 (35296)
നിമിത്തമരണാശ്ചാന്യേ ചന്ദ്രസൂര്യൌ മഹീ ജലം ।
വായുരഗ്നിസ്തഥാഽഽകാശം ഗ്രഹാസ്താരാഗണാസ്തഥാ ॥ 5-97-4 (35297)
തേ ച ക്ഷയാന്തേ ജഗതോ ഹിത്വാ ലോകത്രയം സദാ।
ക്ഷയം ഗച്ഛന്തി വൈ സർവേ സൃജ്യന്തേ ച പുനഃ പുനഃ ॥ 5-97-5 (35298)
മുഹൂർതമരണാസ്ത്വന്യേ മാനുഷാ മൂഗപക്ഷിണഃ।
തൈര്യഗ്യോന്യാശ്ച യേ ചാന്യേ ജീവലോകചരാസ്തഥാ ॥ 5-97-6 (35299)
ഭൂയിഷ്ഠേന തു രാജാനഃ ശ്രിയം ഭുക്ത്വാഽഽയുഷഃ ക്ഷയേ।
തരുണാഃ പ്രതിപദ്യന്തേ ഭോക്തും സുകൃതദുഷ്കൃതേ ॥ 5-97-7 (35300)
സ ഭവാന്ധർമപുത്രേണ ശമം കർതുമിഹാർഹസി ।
പാണ്ഡവാഃ കുരവശ്ചൈവ പാലയന്തു വസുന്ധരാൻ ॥ 5-97-8 (35301)
ബലവാനഹമിത്യേവ ന മന്തവ്യം സുയോധന ।
ബലവന്തോ ബലിഭ്യോ ഹി ദൃശ്യന്തേ പൂരുഷർഷഭ ॥ 5-97-9 (35302)
ന ബലം ബലിനാം മധ്യേ ബലം ഭവതി കൌരവ ।
ബലവന്തോ ഹി തേ സർവേ പാണ്ഡവാ ദേവവിക്രമാഃ । 5-97-10 (35303)
അത്രാപ്യുദാഹരന്തീമമിതിഹാസം പുരാതനം ।
മാതലേർദാതുകാമസ്യ കന്യാം മൃഗയതോ വരം ॥ 5-97-11 (35304)
മതസ്ത്രിലോകരാജസ്യ മാതലിർനാമ സാരഥിഃ।
തസ്യൈകൈവ കുലേ മന്യാ രൂപതോ ലോകവിശ്രുതാ ॥ 5-97-12 (35305)
ഗുണകേശീതി വിഖ്യാതാ നാംനാ സാ ദേവരൂപിണീ ।
ശ്രിയാ ച വപുഷാ ചൈവ സ്ത്രിയോഽന്യാഃസാഽതിരിച്യതേ ॥ 5-97-13 (35306)
തസ്യാഃ പ്രദാനസമയം മാതലിഃ സഹ ഭാര്യയാ ।
ജ്ഞാത്വാ വിമമൃശേ രാജംസ്തത്പരഃ പരിചിന്തയൻ ॥ 5-97-14 (35307)
ധിക്ഖൽവലഘുശീലാനാമുച്ഛ്രിതാനാം യശസ്വിനാം।
നരാണാം മൃദുസത്വാനാം കുലേ കന്യാപ്രരോഹണം ॥ 5-97-15 (35308)
മാതുഃ കുലം പിതൃകുലം യത്ര ചൈവ പ്രദീയതേ।
കുലത്രയം സംശയിതം കുരുതേ കന്യകാ സതാം ॥ 5-97-16 (35309)
ദേവമാനുഷലോകൌ ദ്വൌ മാനുഷേണൈവ ചക്ഷുഷാ।
അപഗാഹ്യൈവ വിചിതൌ ന ച മേ രോചതേ വരഃ ॥ 5-97-17 (35310)
കണ്വ ഉവാച। 5-97-18x (3683)
ന ദേവാന്നൈവ ദിതിജാന്ന ഗന്ധർവാന്ന മാനുഷാൻ।
അരോചയദ്വരകൃതേ തഥൈവ ബഹുലാനൃഷീൻ ॥ 5-97-18 (35311)
ഭാര്യയാ തു സ സംമന്ത്ര്യ സഹ രാത്രൌ സുധർമയാ ।
മാതലിർനാഗലോകായ ചകാര ഗമനേ മതിം ॥ 5-97-19 (35312)
ന മേ ദേവമനുഷ്യേഷു ഗുണകേശ്യാഃ സമോ വരഃ।
രൂപതോ ദൃശ്യതേ കശ്ചിന്നാഗേഷു ഭവിതാ ധ്രുവം ॥ 5-97-20 (35313)
ഇത്യാമന്ത്ര്യ സുധർമാം സ കൃത്വാ ചാഭിപ്രദക്ഷിണം।
കന്യാം ശിരസ്യുപാഘ്രായ പ്രവിവേശ മഹീതലം ॥ ॥ 5-97-21 (35314)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി ഭഗവദ്യാനപർവണി സപ്തനവതിതമോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-97-7 തരുണാഃ അപീതി ശേഷഃ। യുദ്ധേന മരണം പ്രാപ്നുവന്തീത്യർഥഃ ॥ 5-97-10 ബലം സൈന്യം। ബലിനാം സ്വാഭാവികബലവതാം ബലം സാമർഥ്യം ന ഭവതി॥ 5-97-11 മാതലേരിതിഹാസമിതി സംബന്ധഃ ॥ 5-97-15 ഉച്ഛ്രിതാനാം മഹത്തയാ ഖ്യാതാനാം ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 098
॥ ശ്രീഃ ॥
5.98. അധ്യായഃ 098
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
പാതാലം ഗച്ഛതോ മാതലേഃ വരുണം ഗച്ഛതാ നാരദേന യദൃച്ഛയാ പഥി സമാഗമഃ ॥ 1 ॥ വരുണേന സത്കൃതയോസ്തയോസ്തമാപൃച്ഛ്യ പാതാലം പ്രതി നിവർതനം ॥ 2 ॥ നാരദേന മാതലിംപ്രതി വരുണലോകേ തത്തദ്വസ്തുവിശേഷാൻപ്രദർശ്യ തദ്ഗുണവർണനം ॥ 3 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-98-0 (35315)
കണ്വ ഉവാച। 5-98-0x (3684)
മാതലിസ്തു വ്രജൻമാർഗേ നാരദേന മഹർഷിണാ।
വരുണം ഗച്ഛതാ ദ്രഷ്ടും സമാഗച്ഛദ്യദൃച്ഛയാ ॥ 5-98-1 (35316)
നാരദോഽഥാബ്രവീദേനം ക്വ ഭവാൻഗന്തുമുദ്യതഃ ।
സ്യേന വാ സൂത കാര്യേണ ശാസനാദ്വാ ശതക്രതോഃ ॥ 5-98-2 (35317)
മാതലിർനാരദേനൈവം സംപൃഷ്ടഃ പഥി ഗച്ഛതാ।
യഥാവത്സർവമാചഷ്ട സ്വകാര്യം നാരദം പ്രതി ॥ 5-98-3 (35318)
തമുവാചാഥ സ മുനിർഗച്ഛാവഃ സഹിതാവിതി।
സലിലേശദിദൃക്ഷാർഥമഹമപ്യുദ്യതോ ദിവഃ ॥ 5-98-4 (35319)
അഹം തേ സർവമാഖ്യാസ്യേ ദർശയന്വസുധാതലം।
ദൃഷ്ട്വാ തത്ര വരം കഞ്ചിദ്രോചയിഷ്യാവ മാതലേ ॥ 5-98-5 (35320)
അവഗാഹ്യ തു തൌ ഭൂമിമുഭൌ മാതലിനാരദൌ ।
ദദൃശാതേ മഹാത്മാനൌ ലോകപാലമപാം പതിം ॥ 5-98-6 (35321)
തത്ര ദേവർഷിസദൃശീം പൂജാം സ പ്രാപ നാരദഃ ।
മഹേന്ദ്രസദൃശീം ചൈവ മാതലിഃ പ്രത്യപദ്യത ॥ 5-98-7 (35322)
താവുഭൌ ഗ്രീതമനസൌ കാര്യവന്തൌ നിവേദ്യ ഹ।
വരുണേനാഭ്യനുജ്ഞാതൌ നാഗലോകം വിചേരതുഃ ॥ 5-98-8 (35323)
നാരദഃ സർവഭൂതാനാമന്തർഭൂമിനിവാസിനാം ।
ജാനംശ്ചകാര വ്യാഖ്യാനം യന്തുഃ സർവമശേഷതഃ ॥ 5-98-9 (35324)
നാരദ ഉവാച। 5-98-10x (3685)
ദൃഷ്ടസ്തേ വരുണഃ സൂത പുത്രപൌത്രസമാവൃതഃ ।
പശ്യോദകപതേഃ സ്ഥാനം സർവതോഭദ്രമൃദ്ധിമത് ॥ 5-98-10 (35325)
ഏഷ പുത്രോ മഹാപ്രജ്ഞോ വരുണസ്യേഹ ഗോപതേഃ।
ഏഷ വൈ ശീലവൃത്തേന ശൌചേന ച വിശിഷ്യതേ ॥ 5-98-11 (35326)
ഏഷോഽസ്യ പുത്രോഽഭിമതഃ പുഷ്കരഃ പുഷ്കരേക്ഷണഃ ।
രൂപവാന്ദർശനീയശ്ച സോമപുത്ര്യാ വൃതഃ പതിഃ ॥ 5-98-12 (35327)
ജ്യോത്സ്നാകാലീതി യാമാഹുർദ്വിതീയാം രൂപതഃ ശ്രിയം ।
അദിത്യാശ്ചൈവ യഃ പുത്രോ ജ്യേഷ്ഠഃ ശ്രേഷ്ഠഃ കൃതഃ സ്മൃതഃ ॥ 5-98-13 (35328)
ഭവനം പശ്യ വാരുണ്യം യദേതത്സർവകാഞ്ചനം।
യത്പ്രാപ്യ സുരതാം പ്രാപ്താഃ സുരാഃ സുരപതേഃ സഖേ ॥ 5-98-14 (35329)
ഏതാനി ഹൃതരാജ്യാനാം ദൈതേയാനാം സ്മ മാതലേ ।
ദീപ്യമാനാനി ദൃശ്യന്തേ സർവപ്രഹരണാന്യുത ॥ 5-98-15 (35330)
അക്ഷയാണി കിലൈതാനി വിവർതന്തേ സ്മ മാതലേ ।
അനുഭാവപ്രയുക്താനി സുരൈരവജിതാനി ഹ ॥ 5-98-16 (35331)
അത്ര രാക്ഷസജാത്യശ്ച ദൈത്യജാത്യശ്ച മാതലേ ।
ദിവ്യപ്രഹരണാശ്ചാസൻപൂർവദൈവതനിർമിതാഃ ॥ 5-98-17 (35332)
അഗ്നിരേഷ മഹാർചിഷ്മാഞ്ജാഗർതി വാരുണേ ഹ്രദേ ।
വൈഷ്ണവം ചക്രമാവിദ്ധം വിധൂമേന ഹവിഷ്മതാ ॥ 5-98-18 (35333)
ഏഷ ഗാണ്ഡീമയശ്ചാപോ ലോകസംഹാരസംഭൃതഃ।
രക്ഷ്യതേ ദൈവതൈർനിത്യം യതസ്തദ്ഗാണ്ഡിവം ധനുഃ ॥ 5-98-19 (35334)
ഏഷ കൃത്യേ സമുത്പന്നേ തത്തദ്ധാരയതേ ബലം।
സഹസ്രശതസംഖ്യേന പ്രാണേന സതതം ധ്രുവഃ॥ 5-98-20 (35335)
അശാസ്യാനപി ശാസ്ത്യേഷ രക്ഷോബന്ധുഷു രാജസു ।
സൃഷ്ടഃ പ്രഥമതശ്ചണ്ഡോ ബ്രഹ്മണാ ബ്രഹ്മവാദിനാ ॥ 5-98-21 (35336)
ഏതച്ഛസ്ത്രം നരേന്ദ്രാണാം മഹച്ചക്രേ ഭാസിതം ।
പുത്രാഃ സലിലരാജസ്യ ധാരയന്തി മഹോദയം ॥ 5-98-22 (35337)
ഏതത്സലിലരാജസ്യ ഛത്രം ഛത്രഗൃഹേ സ്ഥിതം ।
സർവതഃ സലിലം ശീതം ജീമൂത ഇവ വർഷതി ॥ 5-98-23 (35338)
ഏതച്ഛത്രാത്പരിഭ്രഷ്ടം സലിലം സോമനിർമലം ।
തമസാ മൂർഛിതം ഭാതി യേന നാർഛതി ദർശനം ॥ 5-98-24 (35339)
ബഹൂന്യദ്ഭുതരൂപാണി ദ്രഷ്ടവ്യാനീഹ മാതലേ।
തവ കാര്യോപരോധസ്തു തസ്മാദ്ഗച്ഛാവ മാ ചിരം ॥ ॥ 5-98-25 (35340)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി ഭഗവദ്യാനപർവമി അഷ്ടനവതിതമോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-98-9 യന്തുഃ യന്താരം മാതലിംപ്രതി ॥ 5-98-11 ഗോപതേഃ വാരിപതേഃ ॥ 5-98-13 കൃതഃ തന്നാമകഃ ॥ 5-98-14 വാരുണ്യം വാരുണ്യാഃ സുരായാഃ ഇദം വാരുണ്യം സുരാ വിദ്യതേ യേഷാം തേ സുരാഃ ॥ 5-98-16 വിവർതതേ പ്രക്ഷിപ്താന്യപി പുനഃപുനഃ പ്രഹർതുർഹസ്തമായാന്തി ॥ 5-98-17 ജാത്യഃ ജാതീയാഃ ॥ 5-98-18 ഹവിഷ്മതാഽഗ്നിനാ ആവിദ്ധം രുദ്ധം വിഷ്ണുചക്രജമപ്യത്ര ഭയം നാസ്തീത്യർഥഃ ॥ 5-98-19 ഗാണ്ഡീ ഖംഗാഖ്യഃ പശുവിശേഷഃ തസ്യ വികാരോ ഗാണ്ഡീമയഃ ഗാണ്ഡീമയത്വാദേവ തത് ഗാണഅഡീവം നാമ ധനുരഭൂത്। ഗാണ്ഡീ വജ്രഗ്രന്ഥിസ്തൻമയ ഇത്യന്യേ ॥ 5-98-21 രക്ഷോബന്ധുഷു രക്ഷസ്തുല്യേഷു ॥ 5-98-22 ഏതച്ഛസ്ത്രം ധനുഃ। ചക്രേണ ചക്രാദപി ॥ 5-98-24 യേന യസ്മാത്കരണാത് മൂർച്ഛിതം അഭിഭൂതം ആവൃതമിതിയാവത്। നാർഛതി ന പ്രാപ്നോതി ജന ഇതി ശേഷഃ ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 099
॥ ശ്രീഃ ॥
5.99. അധ്യായഃ 099
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
നാരദേന മാതലിം പാതാലം നീത്വാ തത്രത്യവസ്തുവിശേഷാൻപ്രദർശ്യ തദ്ഗുണനിരൂപണം ॥ 1 ॥ മാതലിനാ തത്ര വരാനഭിരോചനവചനപൂർവകമന്യത്ര യാത്രാകീർതനം ॥ 2 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-99-0 (35341)
നാരദ ഉവാച। 5-99-0x (3686)
ഏതത്തു നാഗലോകസ്യ നാഭിസ്ഥാനേ സ്ഥിതം പുരം।
പാതാലമിതി വിഖ്യാതം ദൈത്യദാനവസേവിതം ॥ 5-99-1 (35342)
ഇദമദ്ഭിഃ സമം പ്രാപ്താ യേ കേചിദ്ഭുവി ജംഗമാഃ।
പ്രവിശന്തോ മഹാനാദം നദന്തി ഭയപീഡിതാഃ ॥ 5-99-2 (35343)
അത്രാസുരോഽഗ്നിഃ സതതം ദീപ്യതേ വാരിഭോജനഃ।
വ്യാപാരേണ ധൃതാത്മാനം നിബദ്ധം സമബുധ്യത ॥ 5-99-3 (35344)
അത്രാമൃതം സുരൈഃ പീത്വാ നിഹിതം നിഹതാരിഭിഃ ॥
അതഃ സോമസ്യ ഹാനിശ്ച വൃദ്ധിശ്ചൈവ പ്രദൃശ്യതേ ॥ 5-99-4 (35345)
അത്രാദിത്യോ ഹയശിരാഃ കാലേ പർവണി പർവണി ।
ഉത്തിഷ്ഠതി സുവർണാഖ്യോ വാഗ്ഭിരാപൂരയഞ്ജഗത് ॥ 5-99-5 (35346)
യസ്മാദലം സമസ്താസ്താഃ പതന്തി ജലമൂർതയഃ ।
തസ്മാത്പാതാലമിത്യേവ ഖ്യായതേ പുരമുത്തമം ॥ 5-99-6 (35347)
ഐരാവണോഽസ്മാത്സലിലം ഗൃഹീത്വാ ജഗതോ ഹിതഃ ।
മേഘേഷ്വാമുഞ്ചതേ ശീതം യൻമഹേന്ദ്രഃ പ്രവർഷതി ॥ 5-99-7 (35348)
ഐരാവതോ നാഗരാജോ വാമനഃ കുമുദോഽഞ്ജനഃ ।
പ്രസൂതാഃ സുപ്രതീകസ്യ വംശേ വാരണസത്തമാഃ ॥ 5-99-8 (35349)
അത്ര നാനാവിധാകാരാസ്തിമയോ നൈകരൂപിണഃ ।
അപ്സു സോമപ്രഭാം പീത്വാ വസന്തി ജലചാരിണഃ ॥ 5-99-9 (35350)
അത്ര സൂര്യാംശുഭിർഭിന്നാഃ പാതാലതലമാശ്രിതാഃ ।
മൃതാ ഹി ദിവസേ സൂത പുനർജീവന്തി വൈ നിശി ॥ 5-99-10 (35351)
ഉദയന്നിത്യശശ്ചാത്ര ചന്ദ്രമാ രശ്മിബാഹുഭിഃ ।
അമൃതം സ്പൃശ്യ സംസ്പർശാത്സഞ്ജീവയതിദേഹിനഃ ॥ 5-99-11 (35352)
അത്ര തേഽധർമനിരതാ ബദ്ധാഃ കാലേന പീഡിതാഃ ।
ദൈതേയാ നിവസന്തി സ്മ വാസവേന ഹൃതശ്രിയഃ ॥ 5-99-12 (35353)
അത്ര ഭൂതപതിർനാമ സർവഭൂതമഹേശ്വരഃ ।
ഭൂതയേ സർവഭൂതാനാമചരത്തപ ഉത്തമം ॥ 5-99-13 (35354)
അത്ര ഗോവ്രതിനോ വിപ്രാഃ സ്വാധ്യായാംനായകർശിതാഃ ।
ത്യക്തപ്രാണാ ജിതസ്വർഗാ നിവസന്തി മഹർഷയഃ ॥ 5-99-14 (35355)
യത്രതത്രശയോ നിത്യം യേനകേനചിദാശിതഃ।
യേനകേനചിദാച്ഛന്നഃ സ ഗോവ്രത ഇഹോച്യതേ ॥ 5-99-15 (35356)
പശ്യ യദ്യത്ര തേ കശ്ചിദ്രോചതേ ഗുണതോ വരഃ ।
വരയിഷ്യാമി തം ഗത്വാ യത്നമാസ്ഥായ മാതലേ ॥ 5-99-16 (35357)
അണ്ഡമേതഞ്ജലേ ന്യസ്തം ദീപ്യമാനമിവ ശ്രിയാ ।
ആപ്രജാനാം നിസർഗാദ്വൈ നോദ്ഭിദ്യതി ന സർപതി ॥ 5-99-17 (35358)
നാസ്യ ജാതിം നിസർഗം വാ കഥ്യമാനം ശ്രൃണോമി വൈ।
പിതരം മാതരം ചാപി നാസ്യ ജാനാതി കശ്ചന ॥ 5-99-18 (35359)
അതഃ കില മഹാനഗ്നിരന്തകാലേ സമുത്ഥിതഃ।
ധക്ഷ്യതേ മാതലേ സർവം ത്രൈലോക്യം സചരാചരം ॥ 5-99-19 (35360)
മാതലിസ്ത്വബ്രവീച്ഛ്രുത്വാ നാരദസ്യാഥ ഭാഷിതം ।
ന മേഽത്ര രോചതേ കശ്ചിദന്യതോ വ്രജ മാചിരം ॥ ॥ 5-99-20 (35361)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി ഭഗവദ്യാനപർവണി ഊനശതതമോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-99-2 അദ്ഭിഃ സമം പ്രാപ്താഃ ജലവേഗേനാനീതാഃ ॥ 5-99-3 വ്യാപാരേണ ജഗദനുഗ്രഹരൂപേണ തദർഥമിതിയാവത്। നിബദ്ധം മര്യാദായാം സ്ഥാപിതം ॥ 5-99-5 ആദിത്യോഽദിതേഃ പുത്രോ വിഷ്ണുർഹയഗ്രീവരൂപീ ॥ 5-99-14 സ്വാധ്യായാംരായോ വേദപാഠഃ ॥ 5-99-17 ആപ്രജാനാം നിസർഗാത് പ്രയോത്പത്തിമാരഭ്യ ॥ 5-99-18 ജാതിം ജൻമ। നിസർഗം സ്വഭാവം ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 100
॥ ശ്രീഃ ॥
5.100. അധ്യായഃ 100
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
നാരദേന ദൈത്യദാനവായതനം ഹിരണ്യപുരമുപേത്യ മാതലിംപ്രതി തത്ര വരാന്വേഷണചോദനം ॥ 1 ॥ മാതലിനാ ദൈത്യദാനവാനാം ദേവകുലനിത്യവിരോധിതയാ പരപക്ഷാനുബന്ധാനഭിരുചിവചനം ॥ 2 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-100-0 (35362)
നാരദ ഉവാച। 5-100-0x (3687)
ഹിരണ്യപുരമിത്യേതത്ഖ്യാതം പുരവരം മഹത്।
ദൈത്യാനാം ദാനവാനാം ച മായാശതവിചാരിണാം ॥ 5-100-1 (35363)
അനൽപേന പ്രയത്നേന നിർമിതം വിശ്വകർമണാ ।
മയേന മനസാ സൃഷ്ടം പാതാലതലമാശ്രിതം ॥ 5-100-2 (35364)
അത്ര മായാസഹസ്രാണി വവികുർവാണാ മഹൌജസഃ ।
ദാനവാ നിവസന്തി സ്മ ശൂരാ ദത്തവരാഃ പുരാ ॥ 5-100-3 (35365)
നൈതേ ശക്രേണ നാന്യേന യമേന വരുണേന വാ।
ശക്യന്തേ വശമാനേതും തഥൈവ ധനദേന ച ॥ 5-100-4 (35366)
അസുരാഃ കാലഖഞ്ജാശ്ച തഥാ വുഷ്ണുപദോദ്ഭവാഃ ।
നൈർഋതാ യാതുധാനാശ്ച ബ്രഹ്മപാദോദ്ഭവാശ്ച യേ ॥ 5-100-5 (35367)
ദംഷ്ട്രിണോ ഭീമവേഗാശ്ച വാതവേഗപരാക്രമാഃ ।
മായാവീര്യോപസംപന്നാ നിവസന്ത്യത്ര മാതലേ ॥ 5-100-6 (35368)
നിവാതകവചാ നാമ ദാനവാ യുദ്ധദുർമദാഃ ।
ജാനാസി ച യഥാ ശക്രോ നൈതാഞ്ശക്രോതി ബാധിതും ॥ 5-100-7 (35369)
ബഹുശോ മാതലേ ത്വം ച തവ പുത്രശ്ച ഗോമുഖഃ ।
നിർഭഗ്നോ ദേവരാജശ്ച സഹപുത്രഃ ശചീപതിഃ ॥ 5-100-8 (35370)
പശ്യ വേശ്മാനി രൌക്മാണി മാതലേ രാജതാനി ച ।
കർമണാ വിധിയുക്തേന യുക്താന്യുപഗതാനി ച ॥ 5-100-9 (35371)
വൈദൂര്യമണിചിത്രാണി പ്രവാലരുചിരാണി ച ।
അർകസ്ഫടികശുഭ്രാണി വജ്രസാരോഞ്ജ്വലാനി ച ॥ 5-100-10 (35372)
പാർഥിവാനീവ ചാഭാസ്തി പദ്മരാഗമയാനി ച।
ശൈലാനീവ ച ദൃശ്യന്തേ ദാരവാണീവ ചാപ്യുത ॥ 5-100-11 (35373)
സൂര്യരൂപാണി ചാഭാന്തി ദീപ്താഗ്നിസദൃശാനി ച ।
മണിജാലവിചിത്രാണി പ്രാംശൂനി നിബിഡാനി ച ॥ 5-100-12 (35374)
നൈതാനി ശക്യം നിർദേഷ്ടു രൂപതോ ദ്രവ്യതസ്തഥാ ।
ഗുണതശ്ചൈവ സിദ്ധാനി പ്രമാണഗുണവന്തി ച ॥ 5-100-13 (35375)
ആക്രീഡാൻപശ്യ ദൈത്യാനാം തഥൈവ ശയനാന്യുത ।
രത്നവന്തി മഹാർഹാണി ഭാജനാന്യാസനാനി ച ॥ 5-100-14 (35376)
ജലദാഭാംസ്തഥാ ശൈലാംസ്തോയപ്രസ്രവണാനി ച ।
കാമപുഷ്പഫലാംശ്ചാപി പാദപാൻകാപചാരിണഃ ॥ 5-100-15 (35377)
മാതലേ കശ്ചിദത്രാപി രുചിരസ്തേ വരോ ഭവേത് ।
അഥവാഽന്യാം ദിശം ഭൂമേർഗച്ഛാവ യദി മന്യസേ ॥ 5-100-16 (35378)
മാതലിസ്ത്വബ്രവീദേനം ഭാഷമാണം തഥാവിധം ।
ദേവർഷേ നൈവ മേ കാര്യം വിപ്രിയം ത്രിദിവൌകസാം ॥ 5-100-17 (35379)
നിത്യാനുഷക്തവൈരാ ഹി ഭ്രാതരോ ദേവദാനവാഃ ।
പരപക്ഷേണ സംബന്ധം രോചയിഷ്യാംയഹം കഥം ॥ 5-100-18 (35380)
അന്യത്ര സാധു ഗച്ഛാവ ദ്രഷ്ടും നാർഹാമി ദാനവാൻ ।
ജാനാമി തവ ചാത്മാനം ഹിംസാത്മകമനം തഥാ ॥ ॥ 5-100-19 (35381)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി ഭഗവദ്യാനപർവണി ശതതമോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-100-11 ശൈലാനി ശിലാമയാനി ॥ 5-100-14 ആക്രീഡാൻ ക്രീഡാസ്ഥാനാനി ॥ 5-100-19 ഹിംസാത്മകമനം ഹിംസാപ്രധാനാനാം ദൈത്യാനാം കമനം അപേക്ഷണീയം। ജാനാമി തു തവാത്മാനമിച്ഛസേ കലഹാനിതി ഇതി കo പാഠഃ ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 101
॥ ശ്രീഃ ॥
5.101. അധ്യായഃ 101
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
നാരദേന മാതലിം സുപർണലോകമുപനീയ സുപർണവംശ്യാനാം പക്ഷിണാം നാമനിർദേശപൂർവകം ഗുണാനുകീർതനം ॥ 1 ॥ തത്ര വരാനഭിരോചനേ ദേശാന്തരനയനവചനം ॥ 2 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-101-0 (35382)
നാരദ ഉവാച। 5-101-0x (3688)
അയം ലോകഃ സുപർണാനാം പക്ഷിണാം പന്നഗാശിനാം ।
വിക്രമേ ഗമനേ ഭാരേ നൈഷാമസ്തി പരിശ്രമഃ ॥ 5-101-1 (35383)
വൈനതേയസുതൈഃ സൂത പങ്ഭിസ്തതമിദം കുലം ।
സുമുഖേന സുനാംനാ ച സുനേത്രേണ സുവർചസാ ॥ 5-101-2 (35384)
സുരുചാ പക്ഷിരാജേന സുബലേന ച മാതലേ।
വർധിതാനി പ്രസൃത്യാ വൈ വിനാതാകുലകർതൃഭിഃ ॥ 5-101-3 (35385)
പക്ഷിരാജാഭിജാത്യാനാം സഹസ്രാണി ശതാനി ച।
കശ്യപസ്യ തതോ വംശേ ജാതൈർഭൂതിവിവർധനൈഃ ॥ 5-101-4 (35386)
സർവേ ഹ്യേതേ ശ്രിയാ യുക്താഃ സർവേ ശ്രീവത്സലക്ഷണാഃ ।
സർവേ ശ്രിയമഭീപ്സന്തോ ധാരയന്തി ബലാന്യുത ॥ 5-101-5 (35387)
കർമണാ ക്ഷത്രിയാശ്ചൈതേ നിർഘൃണാ ഭോഗിഭോജിനഃ ।
ജ്ഞാതിസങ്ക്ഷയകർതൃത്വാദ്ബ്രാഹ്മണ്യം ന ലഭന്തി വൈഃ ॥ 5-101-6 (35388)
നാമാനി ചൈഷാം വക്ഷ്യാമി യഥാപ്രാധാന്യതഃ ശ്രൃണു ।
മാതലേ ശ്ലാഘ്യമേതദ്ധി കുലം വിഷ്ണുപരിഗ്രഹം ॥ 5-101-7 (35389)
ദൈവതം വിഷ്ണുരേതേഷാം വിഷ്ണുരേവ പരായണം ।
ഹൃദി ചൈഷാം സദാ വിഷ്ണുർവിഷ്ണുരേവ സദാ ഗതിഃ ॥ 5-101-8 (35390)
സുവർണചൂഡോ നാഗാശീ ദാരുണശ്ചണ്ഡതുണ്ഡകഃ ।
അനിലശ്ചാനലശ്ചൈവ വിശാലാക്ഷോഽഥ കുണ്ഡലീ ॥ 5-101-9 (35391)
പങ്കജിദ്വജ്രവിഷ്കംഭോ വൈനതേയോഽഥ വാമനഃ ।
വാതവേഗോ ദിശാചക്ഷുർനിമേഷോഽനിമിഷസ്തഥാ ॥ 5-101-10 (35392)
ത്രിരാവഃ സപ്തരാവശ്ച വാൽമീകിർദീപകസ്തഥാ ।
ദൈത്യദ്വീപഃ സരിദ്ദ്വീപഃ സാരസഃ പദ്മകേതനഃ ॥ 5-101-11 (35393)
സുമുഖശ്ചിത്രകേതുശ്ച ചിത്രബർഹസ്തഥാഽനഘഃ।
മേഷഹൃത്കുമുദോ ദക്ഷഃ സർപാന്തഃ സോമഭോജനഃ ॥ 5-101-12 (35394)
ഗുരുഭാരഃ കപോതശ്ച സൂര്യനേത്രശ്ചിരാന്തകഃ ।
വിഷ്ണുധർമാ കുമാരശ്ച പരിബർഹോ ഹരിസ്തഥാ ॥ 5-101-13 (35395)
സുസ്വരോ മധുപർകശ്ച ഹേമവർണസ്തഥൈവ ച।
മാലയോ മാതരിശ്വാ ച നിശാകരദിവാകരൌ ॥ 5-101-14 (35396)
ഏതേ പ്രദേശമാത്രേണ മയോക്താ ഗരുഡാത്മജാഃ ।
പ്രാധാന്യതസ്തേ യശസാ കീർതിതാഃ പ്രാണിനശ്ചയേ ॥ 5-101-15 (35397)
യദ്യത്ര ന രുചിഃ കാചിദേഹി ഗച്ഛാവ മാതലേ ।
തം നയിഷ്യാമി ദേശം ത്വാം വരം യത്രോപലപ്സ്യസേ ॥ ॥ 5-101-16 (35398)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി ഭഗവദ്യാനപർവണി ഏകാധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-101-3 പ്രസൃത്യാ പ്രകൃഷ്ടഗത്യാ ജവേന വൃദ്ധിമന്തീത്യർഥഃ ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 102
॥ ശ്രീഃ ॥
5.102. അധ്യായഃ 102
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
നാരദേന മാതലിം രസാതലമുപനീയ തത്ര വാസ്തവ്യസുരഭിസന്തതിഗുണസ്തവനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-102-0 (35399)
നാരദ ഉവാച। 5-102-0x (3689)
ഇദം രസാതലം നാമ സപ്തമം പൃഥിവീതലം।
യത്രാസ്തേ സുരഭിർമാതാ ഗവാമമൃതസംഭവാ ॥ 5-102-1 (35400)
ക്ഷരന്തീ സതതം ക്ഷീരം പൃഥിവീസാരസംഭവം ।
ഷണ്ണം രസാനാം സാരേണ രസമേകമനുത്തമം ॥ 5-102-2 (35401)
അമൃതേനാഭിതൃപ്തസ്യ സാരമുദ്ഗിരതഃ പുരാ।
പിതാമഹസ്യ വദനാദുദതിഷ്ഠദനിന്ദിതാ ॥ 5-102-3 (35402)
യസ്യാഃ ക്ഷീരസ്യ ധാരായാ നിപതന്ത്യാ മഹീതലേ।
ഹ്രദഃ കൃതഃ ക്ഷീരനിധിഃ പവിത്രം പരമുച്യതേ ॥ 5-102-4 (35403)
പുഷ്പിതസ്യേവ ഫേനേന പര്യന്തമനുവേഷ്ടിതം।
പിബന്തോ നിവസന്ത്യത്ര ഫേനപാ മുനിസത്തമാഃ ॥ 5-102-5 (35404)
ഫേനപാ നാമ തേ ഖ്യാതാഃ ഫേനാഹാരാശ്ച മാതലേ।
ഉഗ്രേ തപസി വർതന്തേ യേഷാം ബിഭ്യതി ദേവതാഃ ॥ 5-102-6 (35405)
അസ്യാശ്ചതസ്രോ ധേന്വോഽന്യാ ദിക്ഷു സർവാസു മാതലേ।
നിവസന്തി ദിശാം പാല്യോ ധാരയന്ത്യോദിശഃസ്മ താഃ ॥ 5-102-7 (35406)
പൂർവാം ദിശം ധാരയതേ സുരൂപാ നാമ സൌരഭീ ।
ദക്ഷിണാം ഹംസികാ കനാമ ധാരയത്യപരാം ദിശം॥ 5-102-8 (35407)
പശ്ചിമാ വാരുണീ ദിക്ച ധാര്യതേ വൈ സുഭദ്രയാ।
മഹാനുഭാവയാ നിത്യം മാതലേ വിശ്വരൂപയാ ॥ 5-102-9 (35408)
സർവകാമദുഘാ നാമ ധേനുർധാരയതേ ദിശം।
ഉത്തരാം മാതലേ ധർംയാം തഥൈലവിലസംശ്രിതാം ॥ 5-102-10 (35409)
ആസാം ത പയസാ മിശ്രം പയോ നിർമഥ്യ സാഗരേ ।
മന്ഥാനം മന്ദരം കൃത്വാ ദേവൈരസുരസംഹിതൈഃ ॥ 5-102-11 (35410)
അദ്ധൃതാ വാരുണീ ലക്ഷ്മീരമൃതം ചാപി മാതലേ।
ഉച്ചൈഃശ്രവാശ്ചാശ്വരാജോ മണിരത്നം ച കൌസ്തുഭം ॥ 5-102-12 (35411)
സുധാഹാരേഷു ച സുധാം സ്വധാഭോജിഷു ച സ്വധാം।
അമൃതം ചാമൃതാശേഷു സുരഭീ ക്ഷരതേ പയഃ ॥ 5-102-13 (35412)
അത്ര ഗാഥാ പുരാ ഗീതാ രസാതലനിവാസിഭിഃ ।
പൌരാണീ ശ്രൂയതേ ലോകേ ഗീയതേ യാ മനീഷിഭിഃ ॥ 5-102-14 (35413)
ന നാഗലോകേ ന സ്വർഗേ ന വിമാനേ ത്രിവിഷ്ടപേ।
പരിവാസഃ സുഖസ്താദൃക് രസാതലതലേ യഥാ ॥ ॥ 5-102-15 (35414)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി ഭഗവാദ്യാനപർവണി ദ്വ്യധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-102-11 അസുരസംഹിതൈഃ അസുരസഹിതൈഃ ॥ 5-102-15 പരിവാസഃ നിവാസഃ । സുഖഃ സുഖകരഃ ॥ 15 ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 103
॥ ശ്രീഃ ॥
5.103. അധ്യായഃ 103
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
നാരദേന മാതലിം ഭോഗവതീം നീത്വാ വരാന്വേഷണചോദനം ॥ 1 ॥ തത്ര സുമുഖം നാമ കഞ്ചന ഭുജഗരാജമഭിരോചമാനേന മാതലിനാ നാരദംപ്രതി തസ്യ ജൻമകർമാദിപ്രശ്നഃ ॥ 2 ॥ നാരദേന തസ്യ ആര്യകനാംനോ ഭോഗിനഃ പൌത്രത്വേ കീർതിതേ മാതലിനാ നാരദംപ്രതി തദ്ധടനാഭ്യർഥനാ ॥ 3 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-103-0 (35415)
നാരദ ഉവാച। 5-103-0x (3690)
ഇയം ഭോഗവതീ നാമ പുരീ വാസുകിപാലിതാ।
യാദൃശീ ദേവരാജസ്യ പുരീ വര്യാഽമരാവതീ ॥ 5-103-1 (35416)
ഏഷ ശേഷഃ സ്ഥിതോ നാഗോ യേനേയം ധാര്യതേ സദാ।
തപസാ ലോകമുഖ്യേന പ്രഭാവസഹിതാ മഹീ ॥ 5-103-2 (35417)
ശ്വേതാചലനിഭാകാരോ ദിവ്യാഭരണഭൂഷിതഃ ।
സഹസ്രം ധാരയൻമൂർധ്നാം ജ്വാലാജിഹ്വോ മഹാബലഃ ॥ 5-103-3 (35418)
ഇഹ നാനാവിധാകാരാ നാനാവിധവിഭൂഷണാഃ।
സുരസായാഃ സുതാ നാഗാ നിവസന്തി ഗതവ്യഥാഃ ॥ 5-103-4 (35419)
മണിസ്വസ്തികചക്രാങ്കാഃ കമണ്ഡലുകലക്ഷണാഃ।
സഹസ്രസംഖ്യാ ബലിന സർവേ രൌദ്രാഃ സ്വഭാവതഃ ॥ 5-103-5 (35420)
സഹസ്രശിരസഃ കേചിത്കേചിത്പഞ്ചശതാനനാഃ ।
ശതശീർഷാസ്തഥാ കേചിത്കേചിത്രിശിരസോഽപി ച ॥ 5-103-6 (35421)
ദ്വിപഞ്ചശിരസഃ കേചിത്കേചിത്സപ്തസുഖാസ്തഥാ।
മഹാഭോഗാ മഹാകായാഃ പർവതാഭോഗഭോഗിനഃ ॥ 5-103-7 (35422)
ബഹൂനീഹ സഹസ്രാണി പ്രയുതാന്യർബുദാനി ച।
നാഗാനാമേകവംശാനാം യഥാശ്രേഷ്ഠം തു മേ ശ്രുണു ॥ 5-103-8 (35423)
വാസുകിസ്തക്ഷകശ്ചൈവ കർകോടകധനഞ്ജയൌ।
കാലീയോ നഹുഷശ്ചൈവ കംബലാശ്വതരാവുഭൌ ॥ 5-103-9 (35424)
ബാഹ്യകുണ്ഡോ മണിർനാഗസ്തഥൈവാപൂരണഃ ഖഗഃ।
വാമനശ്ചൈലപത്രശ്ച കുകുരഃ കുകുണസ്തഥാ ॥ 5-103-10 (35425)
ആര്യകോ നന്ദകശ്ചൈവ തഥാ കലശപോതകൌ ।
കൈലാസകഃ പിഞ്ജരകോ നാഗശ്ചൈരാവതസ്തഥാ ॥ 5-103-11 (35426)
സുമനോമുഖോ ദധിമുഖഃ ശംഖോ നന്ദോപനന്ദകൌ ।
ആപ്തഃ കോടരകശ്ചൈവ ശിഖീ നിഷ്ഠൂരികസ്തഥാ ॥ 5-103-12 (35427)
തിത്തിരിർഹസ്തിഭദ്രശ്ച കുമുദോ മാല്യപിണ്ഡകഃ।
ദ്വൌ പദ്മൌ പുണ്ഡരീകശ്ച പുഷ്പോ മുദ്ഗരപർണകഃ॥ 5-103-13 (35428)
കരവീരഃ പീഠരകഃ സംവൃത്തോ വൃത്ത ഏവ ച।
പിണ്ഡാരോ ബിൽവപത്രശ്ച മൂഷികാദഃ ശിരീഷകഃ ॥ 5-103-14 (35429)
ദിലീപഃ ശംഖശീർഷശ്ച ജ്യോതിഷ്കോഽഥാപരാജിതഃ ।
കൌരവ്യോ ധൃതരാഷ്ട്രശ്ച കുഹുരഃ കൃശകസ്തഥാ ॥ 5-103-15 (35430)
വിരജാ ധാരണശ്ചൈവ സുബാഹുർമുഖരോ ജയഃ ।
ബധിരാന്ധൌ വിശുണ്ഡിശ്ച വിരസഃ സുരസസ്തഥാ ॥ 5-103-16 (35431)
ഏതേ ചാന്യേ ച ബഹവഃ കശ്യപസ്യാത്മജാഃ സ്മൃതാഃ ।
മാതലേ പശ്യ യദ്യത്ര കശ്ചിത്തേ രോചതേ വരഃ ॥ 5-103-17 (35432)
കണ്വ ഉവാച। 5-103-18x (3691)
മാതലിസ്ത്വേകമവ്യഗ്രഃ സതതം സംനിരീക്ഷ്യ വൈ।
പപ്രച്ഛ നാരദം തത്ര പ്രീതിമാനിവ ചാഭവത് ॥ 5-103-18 (35433)
മാതലിരുവാച। 5-103-19x (3692)
സ്ഥിതോ യ ഏഷ പുരതഃ കൌരവ്യസ്യാര്യകസ്യ തു।
ദ്യുതിമാന്ദർശനീയശ്ച കസ്യൈഷ കുലനന്ദനഃ ॥ 5-103-19 (35434)
കഃ പിതാ ജനനീ ചാസ്യ കതമസ്യൈഷ ഭോഗിനഃ।
വംശസ്യ കസ്യൈഷ മഹാൻകേതുഭൂത ഇവ സ്ഥിതഃ ॥ 5-103-20 (35435)
പ്രണിധാനേന ധൈര്യേണ രൂപേണ വയസാ ച മേ।
മനഃ പ്രവിഷ്ടോ ദേവർഷേ ഗുണകേശ്യാഃ പതിർവരഃ ॥ 5-103-21 (35436)
കണ്വ ഉവാച। 5-103-22x (3693)
മാതലിം പ്രീതമനസം ദൃഷ്ട്വാ സുമുഖദർശനാത്।
നിവേദയാമാസ തദാ മാഹാത്ംയം ജൻമ കർമ ച ॥ 5-103-22 (35437)
നാരദ ഉവാച। 5-103-23x (3694)
ഐരാവതകുലേ ജാതഃ സുമുഖോ നാമ നാഗരാട്।
ആര്യകസ്യ മതഃ പൌത്രോ ദൌഹിത്രോ വാമനസ്യ ച ॥ 5-103-23 (35438)
ഏതസ്യ ഹി പിതാ നാഗശ്ചികുരോ നാമ മാതലേ।
നചിരാദ്വൈതനേയേന പഞ്ചത്വമുപപാദിതഃ ॥ 5-103-24 (35439)
തതോഽബ്രവീത്പ്രീതമനാ മാതലിർനാരദം വചഃ ।
ഏഷ മേ രുചിതസ്താത ജാമാതാ ഭുജഗോത്തമഃ ॥ 5-103-25 (35440)
ക്രിയതാമത്ര യത്നോ വൈ പ്രീതിമാനസ്ംയനേന വൈ।
അസ്മൈ നാഗായ വൈ ദാതും പ്രിയാം ദുഹിതരം മുനേ ॥ ॥ 5-103-26 (35441)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി ഭഗവദ്യാനപർവണി ത്ര്യധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥
ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 104
॥ ശ്രീഃ ॥
5.104. അധ്യായഃ 104
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
നാരദേന ആര്യകംപ്രതി പൌത്രാർഥം മാതലികന്യാപരിഗ്രഹചോദനം ॥ 1 ॥ ആര്യകേണ നാരദംപ്രതി സുമുഖജനകം ഭക്ഷിതവതാ വൈനതേയേന മാസാന്തരേ സുമുഖഭക്ഷണപ്രതിജ്ഞാനിവേദനം ॥ 2 ॥ മാതലിനാ താർക്ഷ്യാത്സുമുഖരിരക്ഷയാ സുമുഖനാരദാഭ്യാം സഹ ശക്രസമീപഗമനം ॥ 3 ॥ നാരദേന മാതാലേകാര്യം വിജ്ഞാപിതേന വിഷ്ണുനാ സുമുഖായ അമൃതവിതരണാജ്ഞാപനേപി ഇന്ദ്രേണ അമൃതാപ്രദാനേനൈവ ദീർഘായുർദാനം ॥ 4 ॥ മാതലിനാ സുമുഖായ സ്വകന്യാം പ്രദായ വിവാഹനിർവർതനം ॥ 5 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-104-0 (35442)
കണ്വ ഉവാച। 5-104-0x (3695)
മാതലേർവചനം ശ്രുത്വാ നാരദോ മുനിസത്തമഃ।
അബ്രവീദ്ദേവരാജം തമാര്യകം കുരുനന്ദന॥ 5-104-1 (35443)
സൂതോഽയം മാതലിർനാമ ശക്രസ്യ ദയിതഃ സുഹൃത്।
ശുചിഃ ശീലഗുണോപേതസ്തേജസ്വീ വീര്യവാൻബലീ ॥ 5-104-2 (35444)
ശക്രസ്യായം സഖാ ചൈവ മന്ത്രീ സാരഥിരേവ ച ।
അൽപാന്തരപ്രഭാവശ്ച വാസവേന രണേ രണേ ॥ 5-104-3 (35445)
അയം ഹരിസഹസ്രേണ യുക്തം ജൈത്രം രഥോത്തമം ।
ദേവാസുരേഷു യുദ്ധേഷു മനസൈവ നിയച്ഛതി ॥ 5-104-4 (35446)
അനേന വിജിതാനശ്വൈർദോർഭ്യാം ജയതി വാസവഃ ।
അനേന ബലഭിത്പൂർവം പ്രഹൃതേ പ്രഹരത്യുത ॥ 5-104-5 (35447)
അസ്യ കന്യാ വരാരോഹാ രൂപേണാസദൃശീ ഭുവി ।
സത്യശീലഗുണോപേതാ ഗുണകേശീതി വിശ്രുതാ ॥ 5-104-6 (35448)
തസ്യാസ്യ യത്നാച്ചരതസ്ത്രൈലോക്യമമരദ്യുതേ।
സുമുഖോ ഭവതഃ പൌത്രോ രോചതേ ദുഹിതുഃ പതിഃ ॥ 5-104-7 (35449)
യദി തേ രോചതേ സംയഗ്ഭുജഗോത്തമ മാ ചിരം ।
ക്രിയതാമാര്യക ക്ഷിപ്രം ബുദ്ധിഃ കന്യാപരിഗ്രഹേ ॥ 5-104-8 (35450)
യഥാ വിഷ്ണുകുലേ ലക്ഷ്മീര്യഥാ സ്വാഹാ വിഭാവസോഃ ।
കുലേ തവ തഥൈവാസ്തു ഗുണകേശീ സുമധ്യമാ ॥ 5-104-9 (35451)
പൌത്രസ്യാർഥേ ഭവാംസ്തസ്മാദ്ഗുണകേശീം പ്രതീച്ഛതു ।
സദൃശീം പ്രതിരൂപസ്യ വാസവസ്യ ശചീമിവ ॥ 5-104-10 (35452)
പിതൃഹീനമപി ഹ്യേനം ഗുണതോ വരയാമഹേ।
ബഹുമാനാച്ച ഭവതസ്തഥൈവൈരാവതസ്യ ച ॥ 5-104-11 (35453)
സുമുഖസ്യ ഗുണൈശ്ചൈവ ശീലശൌചദമാദിഭിഃ ।
അഭിഗംയ സ്വയം കന്യാമയം ദാതും സമുദ്യതഃ ।
മാതലിസ്തസ്യ സംമാനം കർതുമർഹോ ഭവാനപി ॥ 5-104-12 (35454)
കണ്വ ഉവാച। 5-104-13x (3696)
സ തു ദീനഃ പ്രഹൃഷ്ടശ്ച പ്രാഹ നാരദമാര്യകഃ ।
വ്രിയമാണേ തഥാ പൌത്രേ പുത്രേ ച നിധനം ഗതേ ॥ 5-104-13 (35455)
ആര്യക ഉവാച। 5-104-14x (3697)
മന്യേ നൈതദ്ബഹുമതം മഹർഷേ വചനം തവ।
സഖാ ശക്രസ്യ സംയുക്തഃ കസ്യായം നേപ്സിതോ ഭവേത്।
കാരണസ്യ തു ദൌർബല്യാച്ചിന്തയാമി മഹാമുനേ ॥ 5-104-14 (35456)
അസ്യ ദേഹകരസ്താത മമ പുത്രോ മഹാദ്യുതേ।
ഭക്ഷിതോ വൈനതേയേന ദുഃഖാർതാസ്തേന വൈ വയം ॥ 5-104-15 (35457)
പുനരേവ ച തേനോക്തം വൈനതേയേന ഗച്ഛതാ ।
മാസേനാന്യേന സുമുഖം ഭക്ഷയിഷ്യ ഇതി പ്രഭോ ॥ 5-104-16 (35458)
ധ്രുവം തഥാ തദ്ഭവിതാ ജാനീമസ്തസ്യ നിശ്ചയം।
തേന ഹർഷഃ പ്രനഷ്ടോ മേ സുപർണവചനേന വൈ ॥ 5-104-17 (35459)
കണ്വ ഉവാച। 5-104-18x (3698)
മാതലിസ്ത്വബ്രവീദേനം ബുദ്ധിരത്ര കൃതാ മയാ।
ജാമാതൃഭാവേന വൃതഃ സുമുഖസ്തവ പുത്രജഃ ॥ 5-104-18 (35460)
സോഽയം മയാ ച സഹിതോ നാരദേന ച പന്നഗഃ।
ത്രിലോകേശം സുരപതിം ഗത്വാ പശ്യതു വാസവം ॥ 5-104-19 (35461)
ശേഷേണൈവാസ്യ കാര്യേണ പ്രജ്ഞാസ്വാംയഹമായുഷഃ ।
സുപർണസ്യ വിഘാതേ ച പ്രയതിഷ്യാമി സത്തമ ॥ 5-104-20 (35462)
സുമുഖശ്ച മയാ സാർധം ദേവേശമിഗച്ഛതു।
കാര്യസംസാധനാർഥായ സ്വസ്തി തേഽസ്തു ഭുജംഗമ ॥ 5-104-21 (35463)
`കണ്വ ഉവാച। 5-104-22x (3699)
ആര്യകേണാഭ്യനുജ്ഞാതാ ഗംയതാമിതി ഭാരത।'
തതസ്തേ സുമുഖം ഗൃഹ്യ സർവ ഏവ മഹൌജസഃ।
ദദൃശുഃ ശക്രമാസീനം ദേവരാജം മഹാദ്യുതിം ॥ 5-104-22 (35464)
സംഗത്യാ തത്ര ഭഗവാന്വിഷ്ണുരാസീച്ചതുർഭുജഃ ।
തതസ്തത്സർവമാചഖ്യൌ നാരദോ മാതലിം പ്രതി ॥ 5-104-23 (35465)
വൈശംപായന ഉവാച। 5-104-24x (3700)
തതഃ പുരന്ദരം വിഷ്ണുരുവാച ഭുവനേശ്വരം।
അമൃതം ദീയതാമസ്മൈ ക്രിയതാമമരൈഃ സമഃ ॥ 5-104-24 (35466)
മാതലിർനാരദശ്ചൈവ സുമുഖശ്ചൈവ വാസവ।
ലഭന്താം ഭവതഃ കാമാത്കാമമേതം യഥേപ്സിതം ॥ 5-104-25 (35467)
പുരന്ദരോഽഥ സഞ്ചിന്ത്യ വൈനതേയപരാക്രമം ।
വിഷ്ണുമേവാബ്രവീദേനം ഭവാനേവ ദദാത്വിതി ॥ 5-104-26 (35468)
വിഷ്ണുരുവാച। 5-104-27x (3701)
ഈശസ്ത്വം സർവലോകാനാം ചരാണാമചരാശ്ച യേ।
ത്വയാ ദത്തമദത്തം കഃ കർതുമുത്സഹതേ വിഭോ ॥ 5-104-27 (35469)
പ്രാദാച്ഛക്രസ്തതസ്തസ്മൈ പന്നഗായായുരുത്തമം।
ന ത്വേനമമൃതപ്രാശം ചകാര ബലവൃത്രഹാ ॥ 5-104-28 (35470)
ലബ്ധ്വാ വരം തു സുമുഖഃ സുമുഖഃ സംബഭൂവ ഹ।
കൃതദാരോ യഥാകാമം ജഗാമ ച ഗൃഹാൻപ്രതി ॥ 5-104-29 (35471)
നാരദസ്ത്വാര്യകശ്ചൈവ കൃതകാര്യൌ മുദാ യുതൌ ।
അഭിജഗ്മതുരഭ്യർച്യ ദേവരാജം മഹാദ്യുതിം ॥ ॥ 5-104-30 (35472)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി ഭഗവദ്യാനപർവണി ചതുരധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-104-20 അസ്യായുഷഃ ശേഷേണ കാര്യേണ പ്രജ്ഞാസ്യാമി വിജ്ഞാപയിഷ്യാമി ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 105
॥ ശ്രീഃ ॥
5.105. അധ്യായഃ 105
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
സുമുഖായ ആയുർദാനശ്രവണകുപിതേന ഗരുഡേന ഇന്ദ്രോപേന്ദ്രാവഭ്യേത്യ ദർപേക്തിഃ ॥ 1 ॥ ഉപേന്ദ്രേണ താർക്ഷ്യദർപവിമോക്ഷണായ തദംസേ സ്വദക്ഷബാഹുവിക്ഷേപേ തദ്വഹനാക്ഷമേണ തേന തത്ക്ഷമാപനം ॥ 2 ॥ കണ്വേന സുയോധനംപ്രതി ഗരുഡനിദർശനപ്രദർശനപൂർവകം ഗർവപരിഹാരേണ പാണ്ഡവൈഃ സഹ ശമവിധാനം ॥ 3 ॥ ദുര്യോധനേന ഊരുതാജനപൂർവകം കണ്വോപഹാസേ തേന തം പ്രതി തവ ഊരാവേവ മൃത്യുർഭവിഷ്യതീതി ശാപദാനം ॥ 4 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-105-0 (35473)
കണ്വ ഉവാച। 5-105-0x (3702)
ഗരുഡസ്തത്ര ശുശ്രാവ യഥാവൃത്തം മഹാബലഃ ।
ആയുഃപ്രദാനം ശക്രേണ കൃതം നാഗസ്യ ഭാരത ॥ 5-105-1 (35474)
പക്ഷവാതേന മഹതാ രുദ്ധ്വാ ത്രിഭുവനം ഖഗഃ।
സുപർണഃ പരമക്രുദ്ധോ വാസവം സമുപാദ്രവത് ॥ 5-105-2 (35475)
ഗരുഡ ഉവാച। 5-105-3x (3703)
ഭഗവൻകിമവജ്ഞാനാദ്വൃത്തിഃ പ്രതിഹതാ മമ।
കാമകാരവരം ദത്ത്വാ പുനശ്ചലിതവാനസി ॥ 5-105-3 (35476)
നിസർഗാത്സർവഭൂതാനാം സർവഭൂതേശ്വരേണ മേ।
ആഹാരോ വിഹിതോ ധാത്രാ കിമർഥം വാര്യതേ ത്വയാ ॥ 5-105-4 (35477)
വൃതശ്ചൈഷ മഹാനാഗഃ സ്ഥാപിതഃ സമയശ്ച മേ।
അനേന ച മയാ ദേവ ഭർതവ്യഃ പ്രസവോ മഹാൻ ॥ 5-105-5 (35478)
ഏതസ്മിംസ്തു തഥാഭൂതേ നാന്യം ഹിംസിതുമുത്സഹേ ।
ക്രീഡസേ കാമകാരേണ ദേവരാജ യഥേച്ഛകം ॥ 5-105-6 (35479)
സോഽഹം പ്രാണാന്വിമോക്ഷ്യാമി തഥാ പരിജനോ മമ।
യേ ച ഭൃത്യാ മമ ഗൃഹേ പ്രീതിമാൻഭവ വാസവ ॥ 5-105-7 (35480)
`കണ്വ ഉവാച। 5-105-8x (3704)
ശ്രുത്വാ സുപർണവചനം സുമുഖോ ദുർമുഖസ്തദാ।
ത്യക്ത്വാ രൂപം വിവർണസ്തു സർപരൂപധരോഽഭവത് ।
ഗത്വാ വിഷ്ണുസമീപം തു പാദപീഠം സമാശ്ലിഷത് ॥ 5-105-8 (35481)
ഇന്ദ്ര ഉവാച। 5-105-9x (3705)
ന മത്കൃതം വൈനതേയ ന മാം ക്രോദ്ധും ത്വമർഹസി।
ദത്താഭയഃ സ സുമുഖോ വിഷ്ണുനാ പ്രഭവിഷ്ണുനാ ।
ശ്രത്വാ പുരന്ദരേണോക്തമുവാച വിനതാസുതഃ ॥' 5-105-9 (35482)
ഏതച്ചൈവാഹമർഹാമി ഭൂയശ്ച ബലവൃത്രഹൻ।
ത്രൈലോക്യസ്യേശ്വരോ യോഽഹം പരഭൃത്യത്വമാഗതഃ ॥ 5-105-10 (35483)
ത്വയി തിഷ്ഠതി ദേവേശ ന വിഷ്ണുഃ കാരണം മമ।
ത്രൈലോക്യരാജരാജ്യം ഹി ത്വയി വാസവ ശാശ്വതം ॥ 5-105-11 (35484)
മമാപി ദക്ഷസ്യ സുതാ ജനനീ കശ്യപഃ പിതാ।
അഹമത്യുത്സഹേ ലോകാൻസമന്താദ്വോഢുമോജസാ ॥ 5-105-12 (35485)
അസഹ്യം സർവഭൂതാനാം മമാപി വിപുലം ബലം।
മയാഽപി സുമഹത്കർമ കൃതം ദൈതേയവിഗ്രഹേ ॥ 5-105-13 (35486)
ശ്രുതശ്രീഃ ശ്രുതസേനശ്ച വിവസ്വാന്രോചനാമുഖഃ ।
പ്രസ്രുതഃ കാലകാക്ഷശ്ച മയാഽപി ദിതിജാ ഹതാഃ ॥ 5-105-14 (35487)
യത്തു ധ്വജസ്ഥാനഗതോ യത്നാത്പരിചരാംയഹം।
വഹാമി ചൈവാനുജം തേ തേന മാമവമന്യസേ ॥ 5-105-15 (35488)
കോഽന്യോ ഭാരസഹോ ഹ്യസ്തി കോഽന്യോസ്തി ബലവത്തരഃ ।
മയാ യോഽഹം വിശിഷ്ടഃ സന്വഹാമീമം സബാന്ധവം ॥ 5-105-16 (35489)
അവജ്ഞായ തു യത്തേഽഹം ഭോജനാദ്വ്യപരോപിതഃ ।
തേന മേ ഗൌരവം നഷ്ടം ത്വത്തശ്ചാസ്മാച്ച വാസവ ॥ 5-105-17 (35490)
അദിത്യാം യ ഇമേ ജാതാ ബലവിക്രമശാലിനഃ ।
ത്വമേഷാം കില സർവേഷാം ബലേന ബലവത്തരഃ ॥ 5-105-18 (35491)
സോഽഹം പക്ഷൈകദേശേന വഹാമി ത്വാം ഗതക്ലമഃ ।
വിമൃശ ത്വം ശനൈസ്താത കോഽന്വത്ര ബലവാനിതി ॥ 5-105-19 (35492)
കണ്വ ഉവാച। 5-105-20x (3706)
സ തസ്യ വചനം ശ്രുത്വാ ഖഗസ്യോദർകദാരുണം।
അക്ഷോഭ്യം ക്ഷോഭയംസ്താർക്ഷ്യമുവാച രഥചക്രഭൃത് ॥ 5-105-20 (35493)
ഗരുത്മൻമന്യസേത്മാനം ബലവന്തം സുദുർബലം ।
അലമസ്മത്സമക്ഷം തേ സ്തോതുമാത്മാനമണ്ഡജ ॥ 5-105-21 (35494)
ത്രൈലോക്യമപി മേ കൃത്സ്നമശക്തം ദേഹധാരണേ।
അഹമേവാത്മനാത്മാനം വഹാമി ത്വാം ച ധാരയേ ॥ 5-105-22 (35495)
`ന ത്വം വഹസി മാം ദോർഭ്യാം മോഘം തവ വികത്ഥനം ।'
ഇമം താവൻമമൈകം ത്വം ബാഹും സവ്യേതരം വഹ।
യദ്യേനം ധാരയസ്യേകം സഫലം തേ വികത്ഥിതം ॥ 5-105-23 (35496)
ഇത്യുക്ത്വാ ഭഗവാംസ്തസ്യ സ്കന്ധേ ബാഹും സമാസജത് ।
`ആരോപിതം സമുദ്വോഢും ഭാരം തം നാശകദ്ബലാത് ।'
നിപപാത സ ഭാരാർതോ വിഹലോ നഷ്ടചേതനഃ ॥ 5-105-24 (35497)
യാവാൻഹി ഭാരഃ കൃത്സ്നായാഃ പൃഥിവ്യാഃ പർവതൈഃ സഹ ।
ഏകസ്യാ ദേഹശാഖായാസ്താവദ്ഭാരമമന്യത ॥ 5-105-25 (35498)
ന ത്വേനം പീഡയാമാസ ബലേന ബലവത്തരഃ।
തതോ ഹി ജീവിതം തസ്യ ന വ്യനീനശദച്യുതഃ ॥ 5-105-26 (35499)
വ്യാത്താസ്യഃ സ്രസ്തകായശ്ച വിചേതാ വിഹ്വലഃ ഖഗഃ ।
മുമോച പത്രാണി തദാ ഗുരുഭാരപ്രപീഡിതഃ॥ 5-105-27 (35500)
സ വിഷ്ണും ശിരസാ പക്ഷീ പ്രണംയ വിനതാസുതഃ।
വിചേതാ വിഹ്വലോ ദീനഃ കിഞ്ചിദ്വചനമബ്രവീത് ॥ 5-105-28 (35501)
ഭഗവംʼല്ലോകസാരസ്യ സദൃശേന വപുഷ്മതാ।
ഭുജേന സ്വൈരമുക്തേന നിഷ്പിഷ്ടോഽസ്മി മഹീതലേ ॥ 5-105-29 (35502)
ക്ഷന്തുമർഹസി മേ ദേവ വിഹ്വലസ്യാൽപചേതസഃ।
ബലദാഹവിദഗ്ധസ്യ പക്ഷിണോ ധ്വജവാസിനഃ ॥ 5-105-30 (35503)
ന ഹി ജ്ഞാതം ബലം ദേവ മയാ തേ പരമ വിഭോ।
തേന മന്യാംയഹം വീര്യമാത്മനോ ന സമം പരൈഃ ॥ 5-105-31 (35504)
കണ്വ ഉവാച। 5-105-32x (3707)
തതശ്ചക്രേ സ ഭഗവാൻപ്രസാദം വൈ ഗരുത്മതഃ।
മൈവം ഭൂയ ഇതി സ്നേഹാത്തദാ ചൈനമുവാച ഹ ॥ 5-105-32 (35505)
പാദാംഗുഷ്ഠേന ചിക്ഷേപ സുമുഖം ഗരുഡോരസി।
തതഃ പ്രഭൃതി രാജേന്ദ്ര സഹസർപേണ വർതതേ ॥ 5-105-33 (35506)
ഏവം വിഷ്ണുബലാക്രാന്തോ ഗർവനാശമുപാഗതഃ।
ഗരുഡോ ബലവാന്രാജന്വൈനതേയോ മഹായശാഃ ॥ 5-105-34 (35507)
കണ്വ ഉവാച। 5-105-35x (3708)
തഥാ ത്വമപി ഗാന്ധാരേ യാവത്പാണ്ഡുസുതാന്രണേ।
നാസാദയസി താന്വീരാംസ്താവജ്ജീവസി പുത്രക ॥ 5-105-35 (35508)
ഭീമഃ പ്രഹരതാം ശ്രേഷ്ഠോ വായുപുത്രോ മഹാബലഃ ।
ധനഞ്ജയശ്ചേന്ദ്രസുതോ ന ഹന്യാതാം തു കം രണേ ॥ 5-105-36 (35509)
വിഷ്ണുർവായുശ്ച ശക്രശ്ച ധർമസ്തൌ ചാശ്വിനാവുഭൌ ।
ഏതേ ദേവാസ്ത്വയാ കേന ഹേതുനാ വീക്ഷിതും ക്ഷമാഃ ॥ 5-105-37 (35510)
തദലം തേ വിരോധേന ശമം ഗച്ഛ നൃപാത്മജ ।
വാസുദേവേന തീർഥേന കുലം രക്ഷിതുമർഹസി ॥ 5-105-38 (35511)
പ്രത്യക്ഷദർശീ സർവസ്യ നാരദോഽയം മഹാതപാഃ ।
മാഹാത്ംയസ്യ തദാ വിഷ്ണോഃ സോഽയം ചക്രഗദാധരഃ ॥ 5-105-39 (35512)
വൈശംപായന ഉവാച। 5-105-40x (3709)
ദുര്യോധനസ്തു തച്ഛ്രുത്വാ നിശ്വസൻഭൃകുടീമുഖഃ।
രാധേയമഭിസംപ്രേക്ഷ്യ ജഹാസ സ്വനവത്തദാ ॥ 5-105-40 (35513)
കദർഥീകൃത്യ തദ്വാക്യമൃഷേഃ കണ്വസ്യ ദുർമതിഃ ।
ഊരും ഗജകരാകാരം താഡയന്നിദമബ്രവീത് ॥ 5-105-41 (35514)
യഥൈവേശ്വരസൃഷ്ടോഽസ്മി യദ്ഭാവി യാ ച മേ ഗതിഃ।
തഥാ മഹർഷേ വർതാമി കിം പ്രലാപഃ കരിഷ്യതി ॥ 5-105-42 (35515)
` തതഃ കണ്വോഽബ്രവീത്ക്രുദ്ധോ ദുര്യോധനമപണ്ഡിതം ।
യസ്മാദൂകം താഡയസി ഊരൌ മൃത്യുർഭവിഷ്യതി ॥' ॥ 5-105-43 (35516)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി ഭഗവദ്യാനപർവണി പഞ്ചാധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥
ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 106
॥ ശ്രീഃ ॥
5.106. അധ്യായഃ 106
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
നിർബന്ധസ്യാനർഥഹേതുതായാം നിദർശനപ്രദർശനായ ദുര്യോധനംപ്രതി നാരദേന ഗാലവോപാഖ്യാനകഥനാരംഭഃ ॥ 1 ॥ വിശ്വാമിത്രേണ ഗുരുദക്ഷിണാനിഷേധനേഽപി നിർബന്ധകാരിണം ഗാലവംപ്രതി ഏകതശ്ശ്യാമകർണശ്വേതാശ്വശതാഷ്ടകാനയനനിയോഗഃ ॥ 2 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-106-0 (35517)
ജനമേജയ ഉവാച। 5-106-0x (3710)
അനർഥേ ജാതിനിർബന്ധം പരാർഥേ ലോഭമോഹിതം।
അനാര്യകേഷ്വഭിരതം മരണേ കൃതനിശ്ചയം ॥ 5-106-1 (35518)
ജ്ഞാതീനാം ദുഃഖകർതാരം ബന്ധൂനാം ശോകവർധനം ।
സുഹൃദാം ക്ലേശദാതാരം ദ്വിഷതാം ഹർഷവർധനം ॥ 5-106-2 (35519)
കഥം നൈനം വിമാർഗസ്ഥം വാരയന്തീഹ ബാന്ധവാഃ।
സൌഹൃദാദ്വാ സുഹൃത്സ്നിഗ്ധോ ഭഗവാന്വാ പിതാമഹഃ ॥ 5-106-3 (35520)
വൈശംപായന ഉവാച। 5-106-4x (3711)
ഉക്തം ഭഗവതാ വാക്യമുക്തം ഭീഷ്മേണ യത്ക്ഷമം।
ഉക്തം ബഹുവിധം ചൈവ നാരദേനാപി തച്ഛൃണു ॥ 5-106-4 (35521)
നാരദ ഉവാച। 5-106-5x (3712)
ദുർലഭോ വൈ സുഹൃച്ഛ്രോതാ ദുർലഭശ്ച ഹിതഃ സുഹൃത്।
തിഷ്ഠതേ ഹി സുഹ്യദ്യത്ര ന ബന്ധുസ്തത്ര തിഷ്ഠതേ ॥ 5-106-5 (35522)
ശ്രോതവ്യമപി പശ്യാപി സുഹൃദാം കുരുനന്ദന।
ന കർതവ്യശ്ച നിർബന്ധോ നിർബന്ധോ ഹി സുദാരുണഃ ॥ 5-106-6 (35523)
അത്രാപ്യുദാഹരന്തീമമിതിഹാസം പുരാതനം ।
യഥാ നിർബന്ധതഃ പ്രാപ്തോ ഗാലവേന പരാജയഃ ॥ 5-106-7 (35524)
വിശ്വാമിത്രം തപസ്യന്തം ധർമോ ജിജ്ഞാസയാ പുരാ ।
അഭ്യഗച്ഛത്സ്വയം ഭൂത്വാ വസിഷ്ഠോ ഭഗവാനൃഷിഃ ॥ 5-106-8 (35525)
സപ്തർഷീണാമന്യതമം വേഷമാസ്ഥായ ഭാരത।
ബഭുക്ഷുഃ ക്ഷുധിതോ രാജന്നാശ്രമം കൌശികസ്യ തു ॥ 5-106-9 (35526)
വിശ്വാമിത്രോഽഥ സംഭ്രാന്തഃ ശ്രപയാമാസ വൈ ചരും ।
പരമാന്നസ്യ യത്നേന ന ച തം പ്രത്യപാലയത് ॥ 5-106-10 (35527)
അന്നം തേന യദാ ഭുക്തമന്യൈർദത്തം തപസ്വിഭിഃ ।
അഥ ഗൃഹ്ണാന്നമത്യുഷ്ണം വിശ്വാമിത്രോഽപ്യുപാഗമത് ॥ 5-106-11 (35528)
ഭുക്തം മേ തിഷ്ഠ താവത്ത്വമിത്യുക്ത്വാ ഭഗവാന്യയൌ ।
വിശ്വാമിത്രസ്തതോ രാജൻസ്ഥിത ഏവ മഹാദ്യുതിഃ ॥ 5-106-12 (35529)
ഭക്തം പ്രഗൃഹ്യ മൂർധ്നാ വൈ ബാഹുഭ്യാം സംശിതവ്രതഃ ।
സ്ഥിതഃ സ്ഥാണുരിവാഭ്യാശേ നിശ്ചേഷ്ടോ മാരുതാശനഃ ॥ 5-106-13 (35530)
തസ്യ ശുശ്രൂഷണേ യത്നമകരോദ്ഗാലവോ മുനിഃ ।
ഗൌരവാദ്ബഹുമാനാച്ച ഹാർദേന പ്രിയകാംയയാ ॥ 5-106-14 (35531)
അഥ വർഷശതേ പൂർണേ ധർമഃ പുനരുപാഗമത്।
വാസിഷ്ഠം വേഷമാസ്ഥായ കൌശികം ഭോജനേപ്സയാ ॥ 5-106-15 (35532)
സ ദൃഷ്ട്വാ ശിരസാ ഭക്തം ധ്രിയമാണം മഹർഷിണാ ।
തിഷ്ഠതാ വായുഭക്ഷേണ വിശ്വാമിത്രേണ ധീമതാ ॥ 5-106-16 (35533)
പ്രതിഗൃഹ്യ തതോ ധർമസ്തഥൈവോഷ്ണം തഥാ നവം ।
ഭുക്ത്വാ പ്രീതോസ്മി വിപ്രർഷേ തമുക്ത്വാ സ മുനിർഗതഃ ॥ 5-106-17 (35534)
ക്ഷത്രഭാവാദപഗതോ ബ്രാഹ്മണത്വമുപാഗതഃ।
ധർമസ്യ വചനാത്പ്രീതോ വിശ്വാമിത്രസ്തഥാഽഭവത്॥ 5-106-18 (35535)
വിശ്വാമിത്രസ്തു ശിഷ്യസ്യ ഗാലവസ്യ തപസ്വിനഃ ।
ശുശ്രൂഷയാ ച ഭക്ത്യാ ച പ്രീതിമാനിത്യുവാച ഹ ॥ 5-106-19 (35536)
അനുജ്ഞാതോ മയാ വത്സ യഥേഷ്ടം ഗച്ഛ ഗവാലവ।
ഇത്യുക്തഃ പ്രത്യുവാചേദം ഗാലവോ മുനിസത്തമം ॥ 5-106-20 (35537)
പ്രീതോ മധുരയാ വാചാ വിശ്വാമിത്രം മഹാദ്യുതിം ।
ദക്ഷിണാഃ കാഃ പ്രയച്ഛാമി ഭവതേ ഗുരുകർമണി ॥ 5-106-21 (35538)
ദക്ഷിണാഭിരുപേതം ഹി കർമ സിദ്ധ്യതി മാനദ।
ദക്ഷിണാനാം ഹി ദാതാ വൈ അപവർഗേണ യുജ്യതേ ॥ 5-106-22 (35539)
സ്വർഗേ ക്രതുഫലം തദ്ധി ദക്ഷിണാ ശാന്തിരുച്യതേ।
കിമാഹരാമി ഗുർവർഥം ബ്രവീതു ഭഗവാനിതി ॥ 5-106-23 (35540)
സ ജാനാനസ്തു ഭഗവാൻഖിന്നം ശുശ്രൂഷണേന വൈ।
വിശ്വാമിത്രസ്തമസകൃദ്ഗച്ഛ ഗച്ഛേത്യചോദയത് ॥ 5-106-24 (35541)
അസകൃദ്ഗച്ഛഗച്ഛേതി വിശ്വാമിത്രേണ ഭാഷിതഃ ।
കിം ദദാനീതി ബഹുശോ ഗാലവഃ പ്രത്യഭാഷത ॥ 5-106-25 (35542)
നിർബന്ധതസ്തു ബഹുശോ ഗാലവസ്യ തപസ്വിനഃ।
കിഞ്ചിദാഗതസംരംഭോ വിശ്വാമിത്രോഽബ്രവീദിദം ॥ 5-106-26 (35543)
ഏകതഃശ്യാമകർണാനാം ഹയാനാം ചന്ദ്രവർചസാം।
അഷ്ടൌ ശതാനി മേ ദേഹി ഗച്ഛ ഗാലവ മാ ചിരം ॥ ॥ 5-106-27 (35544)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി ഭഗവദ്യാനപർവണി ഷഡധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-106-1 പരാർഥേ പരസ്വനിമിത്തം ॥ 5-106-5 സുഹൃത് പ്രത്യുപകാരമനപേക്ഷ്യ ഉപകർതാ ॥ 5-106-6 ശ്രോതവ്യം ശ്രോതും യുക്തം। നിർബന്ധഃ സത്യപി ബലവദ്ബാധകേ തത്രൈവാഗ്രഹഃ ॥ 5-106-10 ന പ്രത്യപാലയത് അന്നസിദ്ധിപര്യന്തം ന പ്രതീക്ഷിതവാൻ ॥ 5-106-11 തേന വസിഷ്ഠേന । ഉപാഗമത് വസിഷ്ഠസമീപം ॥ 5-106-13 മൂധ്നീ ബാഹുഭ്യാം ച പരിഗൃഹ്യ। അഭ്യാശേ സമീപേ ആശ്രമസ്യ ॥ 5-106-14 ഗൌരവാത് ഗുരുത്വാത്। ബഹുമാനാത് ലോകപൂജ്യത്വാത്। ഹാർദേന പ്രീത്യാ ॥ 5-106-19 ശുശ്രൂഷയാ സേവയാ। ഭക്ത്യാ ആരാധ്യത്വജ്ഞാനേന ॥ 5-106-21 ഗുരുകർമണി ബ്രഹ്മചര്യവ്രതസമാപ്തൌ സത്യാം ॥ 5-106-22 അപവർഗേണ ഫലപ്രാപ്ത്യാ ॥ 5-106-23 ക്രതുഫലം ദക്ഷിണാപ്രദ ഏവ പ്രാപ്നോതി । ശാന്തിഃ സർവോപദ്രവഹാരിണീ ॥ 5-106-27 ശ്യാമോ ഹരിതഃ । ഏകതഃ ബഹിഃപ്രദേശേ ഏവ ശ്യാമാഃ കർണാ യേഷാം ഏകതഃശ്യാമകർണാനാം ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 107
॥ ശ്രീഃ ॥
5.107. അധ്യായഃ 107
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
വിശ്വാമിത്രോക്തലക്ഷണാശ്വാധിഗമോപായാപരിജ്ഞാനേന ശോചതാ ഗാലവേന സ്വാർഥലാഭായ ശ്രീവിഷ്ണൂപാസനം ॥ 1 ॥ സുഹൃദാ ഗരുഡേന ഗാലവമുപഗംയ സ്വേന തസ്യാഭിമതദേശപ്രാണകഥനം ॥ 2 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-107-0 (35545)
നാരദ ഉവച। 5-107-0x (3713)
ഏവമുക്തസ്തദാ തേന വിശ്വാമിത്രേണ ധീമതാ।
നാസ്തേ ന ശേതേ നാഹാരം കുരുതേ ഗാലവസ്തദാ ॥ 5-107-1 (35546)
ത്വഗസ്ഥിഭൂതോ ഹരിണാശ്ചിന്താശോകപരായണഃ।
ശോചമാനോഽതിമാത്രം സ ദഹ്യമാനശ്ച മന്യുനാ ।
ഗാലവോ ദുഃഖിതോ ദുഃഖാദ്വിലലാപ സുയോധന ॥ 5-107-2 (35547)
കുതഃ പുഷ്ടാനി മിത്രാണി കുതോഽർഥാഃ സഞ്ചയഃ കൃതഃ ।
ഹയാനാം ചന്ദ്രശുഭ്രാണാം ശതാന്യഷ്ടൌ കുതോ മമ ॥ 5-107-3 (35548)
കുതോ മേ ഭോജനേ ശ്രദ്ധാ സുഖശ്രദ്ധാ കുതശ്ച മേ।
ശ്രദ്ധാ മേ ജീവിതസ്യാപി ഛിന്നാ കിം ജീവിതേന മേ ॥ 5-107-4 (35549)
അഹം പാരേ സമുദ്രസ്യ പൃഥിവ്യാ വാ പരം പരാത്।
ഗത്വാഽഽത്മാനം വിമുഞ്ചാമി കിം ഫലം ജീവിതേന മേ ॥ 5-107-5 (35550)
അദനസ്യാകൃതാർഥസ്യ ത്യക്തസ്യ വിവിധൈഃ ഫലൈഃ ।
ഋണം ധാരയമാണസ്യ കുതഃ സുഖമനീഹയാ ॥ 5-107-6 (35551)
സുഹൃദാം ഹി ധനം ഭുക്ത്വാ കൃത്വാ പ്രണയമീപ്സിതം ।
പ്രതികർതുമശക്തസ്യ ജീവിതാൻമരണം വരം ॥ 5-107-7 (35552)
പ്രതിശ്രുത്യ കരിഷ്യേതി കർതവ്യം തദകുർവതഃ ।
മിഥ്യാവചനദഗ്ധസ്യ ഇഷ്ടാപൂർതം പ്രണശ്യതി ॥ 5-107-8 (35553)
ന രൂപമനൃതസ്യാസ്തി നാനൃതസ്യാസ്തി സന്തതിഃ ।
നാനൃതസ്യാധിപത്യം ച കുത ഏവ ഗതിഃ ശുഭാ ॥ 5-107-9 (35554)
കുതഃ കൃതഘ്നസ്യ യശഃ കുതഃ സ്ഥാനം കുതഃ സുഖം।
അശ്രദ്ധേയഃ കൃതഘ്നോ ഹി കൃതഘ്നേ നാസ്തി നിഷ്കൃതിഃ ॥ 5-107-10 (35555)
ന ജീവത്യധനഃ പാപഃ കുതഃ പാപസ്യ തന്ത്രണം।
പാപോ ധ്രുവമവാപ്നോതി വിനാശം നാശയൻകൃതം ॥ 5-107-11 (35556)
സോഽഹം പാപഃ കൃതഘ്നസ്യ കൃപണശ്ചാനൃതോഽപി ച ।
ഗുരോര്യഃ കൃതകാര്യഃ സംസ്തത്കരോമി ന ഭാഷിതം ॥ 5-107-12 (35557)
സോഽഹം പ്രാണാന്വിമോക്ഷ്യാമി കൃത്വാ യത്നമനുത്തമം ।
അർഥിതാ ന മയാ കാചിത്കൃതപൂർവാ ദിവൌകസാം ॥ 5-107-13 (35558)
മാനയന്തി ച മാം സർവേ ത്രിദശാ യജ്ഞസംസ്തരേ।
അഹം തു വിബുധശ്രേഷ്ഠം ദേവം ത്രിഭുവനേശ്വരം ।
വിഷ്ണും ഗച്ഛാംയഹം കൃഷ്ണം ഗതിം ഗതിമതാം വരം ॥ 5-107-14 (35559)
ഭോഗാ യസ്മാത്പ്രതിഷ്ഠന്തേ വ്യാപ്യ സർവാൻസുരാസുരാൻ।
പ്രണതോ ദ്രഷ്ടുമിച്ഛാമി കൃഷ്ണം യോഗിനമവ്യയം ॥ 5-107-15 (35560)
ഏവമുക്തേ സഖാ തസ്യ ഗരുഡോ വിനതാത്മജഃ ।
ദർശയാമാസ തം പ്രാഹ സംഹൃഷ്ടഃ പ്രിയകാംയയാ ॥ 5-107-16 (35561)
സഹൃദ്ഭവാൻമമ മതഃ സുഹൃദാം ച മതഃ സുഹൃത്।
ഈപ്സിതേനാഭിലാഷേണ യോക്തവ്യോ വിഭവേ സതി ॥ 5-107-17 (35562)
വിഭവശ്ചാസ്തി മേ വിപ്ര വാസവാവരജോ ദ്വിജ ।
പൂർവമുക്തസ്ത്വദർഥം ച കൃതഃ കാമശ്ച തേന മേ ॥ 5-107-18 (35563)
5-107-19 (35564)
സ ഭവാനേതു ഗച്ഛാവ നയിഷ്യേ ത്വാം യഥാസുഖം ।
ദേശം പാരം പൃഥിവ്യാ വാ ഗച്ഛ ഗാലവ മാ ചിരം ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-107-5 പരം പരാത് ദൂരാദപി ദൂരം। ആത്മാനം ദേഹം । 5-107-6 അനീഹയാ അനുദ്യമേന ॥ 5-107-7 ഈപ്സിതം ദാസ്യാമീതി വിശ്വാസമുത്പാദ്യ ॥ 5-107-8 കരിഷ്യേതീതി സന്ധിരാർഷഃ ॥ 5-107-9 അനൃതസ്യ സത്യഹീനസ്യ ॥ 5-107-11 തന്ത്രണം കുടുംബധാരണം ॥ 5-107-14 അത്രാഹമിതിപദസ്യ ദ്വിരാവൃത്തിർവക്തുർവൈക്ലവ്യാദദോഷഃ ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 108
॥ ശ്രീഃ ॥
5.108. അധ്യായഃ 108
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
ഗാലവംപ്രതി ഗരുഡേന സ്വേന തസ്യ പൂർവാദിദിക്പ്രാപണകഥനപൂർവകം പൂർവദിഗ്ഗുണവർണനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-108-0 (35565)
സുപർണ ഉവാച। 5-108-0x (3714)
അനുശിഷ്ടോഽസ്മി ദേവേന ഗാലവ ജ്ഞാനയോനിനാ।
ബ്രൂഹി കാമം തു കാം യാമി ദ്രഷ്ടും പ്രഥമമോ ദിശം ॥ 5-108-1 (35566)
പൂർവാം വാ ദക്ഷിണാം വാഹമഥവാ പശ്ചിമാം ദിശം।
ഉത്തരാം വാ ദ്വിജശ്രേഷ്ഠ കുതോ ഗച്ഛാമി ഗാലവ ॥ 5-108-2 (35567)
യസ്യാമുദയതേ പൂർവം സർവലോകപ്രഭാവനഃ ।
സവിതാ യത്ര സന്ധ്യായാം സാധ്യാനാം വർതതേ തപഃ ॥ 5-108-3 (35568)
യസ്യാം പൂർവം മതിർജാതാ യയാ വ്യാപ്തമിദം ജഗത്।
ചക്ഷുഷീ യത്ര ധർമസ്യ യത്ര ചൈഷ പ്രതിഷ്ഠിതഃ ॥ 5-108-4 (35569)
കൃതം യതോ ഹുതം ഹവ്യം സർപതേ സർവതോദിശം ॥
ഏതദ്ദ്വാരം ദ്വിജശ്രേഷ്ഠ ദിവസസ്യ തഥാഽധ്വനഃ ॥ 5-108-5 (35570)
അത്ര പൂർവം പ്രസൂതാ വൈ ദാക്ഷായണ്യഃ പ്രജാഃ സ്ത്രിയഃ ।
യസ്യാം ദിശി പ്രവൃദ്ധാശ്ച കശ്യപസ്യാത്മസംഭവാഃ ॥ 5-108-6 (35571)
അദോമൂലാ സുരാണാം ശ്രീര്യത്ര ശക്രോഽഭ്യഷിച്യത।
സുരരാജ്യേന വിപ്രർഷേ ദേവൈശ്ചാത്ര തപശ്ചിതം ॥ 5-108-7 (35572)
ഏതസ്മാത്കാരണാദ്ബ്രഹ്മൻപൂർവേത്യേഷാ ദിഗുച്യതേ।
യസ്മാത്പൂർവതരേ കാലേ പൂർവമേവാവൃതാസുരൈഃ ॥ 5-108-8 (35573)
അത ഏവ ച സർവേഷാം പൂർവാമാശാം പ്രചക്ഷതേ ।
പൂർവം സർവാണി കാര്യാണി ദൈവാനി സുഖമീപ്സതാ ॥ 5-108-9 (35574)
അത്ര വേദാഞ്ജഗൌ പൂർവം ഭഗവാംʼല്ലോകഭാവനഃ ।
അത്രൈവോക്താ സവിത്രാസീത്സാവിത്രീ ബ്രഹ്മവാദിഷു ॥ 5-108-10 (35575)
അത്ര ദത്താനി സൂര്യേണ യജൂംഷി ദ്വിജസത്തമ ।
അത്ര ലബ്ധവരഃ സോമഃ സുരൈഃ ക്രതുഷു പീയതേ ॥ 5-108-11 (35576)
അത്ര തൃപ്താ ഹുതവഹാഃ സ്വാം യോനിമുപഭുഞ്ജതേ ।
അത്ര പാതാലമാശ്രിത്യ വരുണഃ ശ്രിയമാപ ച ॥ 5-108-12 (35577)
അത്ര പൂർവം വസിഷ്ഠസ്യ പൌരാണസ്യ ദ്വിജർഷഭ ।
സൂതിശ്ചൈവ പ്രതിഷ്ഠാ ച നിധനം ച പ്രകാശതേ ॥ 5-108-13 (35578)
ഓങ്കാരസ്യാത്ര ജായന്തേ സൃതയോ ദശതീർദശ ।
പിബന്തി മുനയോ യത്ര ഹവിർധൂമം സ്മ ധൂമപാഃ ॥ 5-108-14 (35579)
പ്രോക്ഷിതാ യത്ര ബഹവോ വരാഹാദ്യാ മൃഗാ വനേ।
ശക്രേണ യജ്ഞഭാഗാർഥേ ദൈവതേഷു പ്രകൽപിതാഃ ॥ 5-108-15 (35580)
അത്രാഹിതാഃ കൃതഘ്നാശ്ച മാനുഷാശ്ചാസുരാശ്ച യേ।
ഉദയംസ്താൻഹി സർവാന്വൈ ക്രോധാദ്ധന്തി വിഭാവസുഃ ॥ 5-108-16 (35581)
ഏതദ്ദ്വാരം ത്രിലോകസ്യ സ്വർഗസ്യ ച സുഖസ്യ ച।
ഏഷ പൂർവോ ദിശാം ഭാഗോ വിശാവോഽത്ര യദീച്ഛസി ॥ 5-108-17 (35582)
പ്രിയം കാര്യം ഹി മേ തസ്യ യസ്യാസ്മി വചനേ സ്ഥിതഃ।
ബ്രൂഹി ഗാലവ യാസ്യാമി ശൃണു ചാപ്യപരാം ദിശം ॥ ॥ 5-108-18 (35583)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി ഭഗവദ്യാനപർവണി അഷ്ടാധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-108-4 ഗതിർബുദ്ധിഃ ജാതാ പ്രാപ്താ। ചക്ഷുഷീ ആജ്യഭാഗാഖ്യേ അഗ്നീഷോമദൈവത്യേ। ധർമസ്യ യജ്ഞസ്യ ॥ 5-108-6 ദാക്ഷായണ്യഃ അദിത്യാദയഃ। പ്രജാഃ ലോകാൻ ॥ 5-108-9 പൂർവം പൂർവസംസ്ഥാനി । സുഖമീപ്സതാ സുഖാദ്യർഥിനാ ॥ 5-108-11 യജൂംഷി ദത്താനി യാജ്ഞവൽക്യായേതി ശേഷഃ ॥ 5-108-12 സ്വാം യോനിം സോമാജ്യപയആദിരൂപം ജലം ॥ 5-108-13 പൂർവം മിത്രാവരുണയോര്യജ്ഞകാലേ। പൌരാണസ്യ പുരാണസ്യ സ്വാർഥേ തദ്ധിതഃ । നിധനം നിമിശാപാത് ॥ 5-108-14 ദശശതീശബ്ദസ്യ പൃഷോദരാദിശകാരലോപേന ദശതീശബ്ദഃ സഹസ്രവാചീ। ദശതീരിത്യത്ര വാഛന്ദസീതി പൂർവസവർണഃ। സൃതയോ മാർഗാഃ ॥ 5-108-16 താൻ ഹന്തി തേഷാമായുരൽപീകരോതീത്യർഥഃ ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 109
॥ ശ്രീഃ ॥
5.109. അധ്യായഃ 109
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
ഗരുഡേന ഗാലവംപ്രതി ദക്ഷിണദിഗ്ഗുണവർണനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-109-0 (35584)
സുപർണ ഉവാച। 5-109-0x (3715)
ഇയം വിവസ്വദാ പൂർവം ശ്രൌതേന വിധിനാ കില।
ഗുരവേ ദക്ഷിണാ ദത്താ ദക്ഷിണേത്യുച്യതേ ച ദിക് ॥ 5-109-1 (35585)
അത്ര ലോകത്രയസ്യാസ്യ പിതൃപക്ഷഃ പ്രതിഷ്ഠിതഃ।
അത്രോഷ്മപാണാം ദേവാനാം നിവാസഃ ശ്രൂയതേ ദ്വിജ ॥ 5-109-2 (35586)
അത്ര വിശ്വേ സദാ ദേവാഃ പിതൃഭിഃ സാർധമാസതേ।
ഇജ്യമാനാഃ സ്മ ലോകേഷു സംപ്രാപ്താസ്തുല്യഭാഗതാം ॥ 5-109-3 (35587)
ഏതദ്ദ്വിതീയം ദേവസ്യ ദ്വാരമാചക്ഷതേ ദ്വിജ।
ത്രുടിശോ ലവശശ്ചാപി ഗണ്യതേ കാലനിശ്ചയഃ ॥ 5-109-4 (35588)
അത്ര ദേവർഷയോ നിത്യം പിതൃലോകർഷയസ്തഥാ।
തഥാ രാജർഷയഃ സർവേ നിവസന്തി ഗതവ്യഥാഃ ॥ 5-109-5 (35589)
അത്ര ധർമശ്ച സത്യം ച കർമ ചാത്ര നിഗദ്യതേ।
ഗതിരേഷാ ദ്വിജശ്രേഷ്ഠ കർമണാമവസായിനാം ॥ 5-109-6 (35590)
ഏഷാ ദിക്സാ ദ്വിജശ്രേഷ്ഠ യാം സർവഃ പ്രതിപദ്യതേ।
വൃതാ ത്വനവബോധേന സുഖം തേന ന ഗംയതേ ॥ 5-109-7 (35591)
നൈർഋതാനാം സഹസ്രാമി ബഹൂന്യത്ര ദ്വിജർഷഭ ।
സൃഷ്ടാനി പ്രതികൂലാനി ദ്രഷ്ടവ്യാന്യകൃതാത്മഭിഃ ॥ 5-109-8 (35592)
അത്ര മന്ദരകുഞ്ജേഷു വിപ്രർഷിസദനേഷു ച।
ഗായന്തി ഗാഥാ ഗന്ധർവാശ്ചിത്തബുദ്ധിഹരാ ദ്വിജ ॥ 5-109-9 (35593)
അത്ര സാമാനി ഗാഥാഭിഃ ശ്രുത്വാ ഗീതാനി രൈവതഃ ।
ഗതദാരോ ഗതാമാത്യോ ഗതരാജ്യോ വനം ഗതഃ ॥ 5-109-10 (35594)
അത്ര സാവർമിനാ ചൈവ യവക്രീതാത്മജേന ച।
മര്യാദാ സ്ഥാപിതാ ബ്രഹ്മന്യാം സൂര്യോ നാതിവർതതേ ॥ 5-109-11 (35595)
അത്ര രാക്ഷസരാജേന പൌലസ്ത്യേന മഹാത്മനാ ।
രാവണേന തപഃ കൃത്വാ സുരേഭ്യോഽമരതാ വൃതാ ॥ 5-109-12 (35596)
അത്ര വൃത്തേന വൃത്രോഽപി ശക്രശത്രുത്വമേയിവാൻ ।
അത്ര സർവാസവഃ പ്രാപ്താഃ പുനർഗച്ഛന്തി പഞ്ചധാ ॥ 5-109-13 (35597)
അത്ര ദുഷ്കൃതകർമാണോ നരാഃ പച്യന്തി ഗാലവ ।
അത്ര വൈതരണീ നാമ നദീ വൈതരണൈർവൃതാ ॥ 5-109-14 (35598)
അത്ര ഗത്വാ സുഖസ്യാന്തം ദുഃഖസ്യാന്തം പ്രപദ്യതേ।
അത്രാവൃത്തോ ദിനകരഃ സുരസം ക്ഷരതേ പയഃ ॥ 5-109-15 (35599)
കാഷ്ഠാം ചാസാദ്യ വാസിഷ്ഠീം ഹിമമുത്സൃജതേ പുനഃ।
അത്രാഹം ഗാലവ പുരാ ക്ഷുധാഽഽർതഃ പരിചിന്തയൻ ॥ 5-109-16 (35600)
ലബ്ധവാന്യുധ്യമാനൌ ദ്വൌ ബൃഹന്തൌ ഗജകച്ഛപൌ ।
അത്ര ചക്രധനുർനാമ സൂര്യാഞ്ജാതോ മഹാനൃഷിഃ ॥ 5-109-17 (35601)
വിദുര്യം കപിലം ദേവം യേനാർതാഃ സഗരാത്മജാഃ ।
അത്ര സിദ്ധാഃ ശിവാ നാമ ബ്രാഹ്മണാ വേദപാരഗാഃ ॥ 5-109-18 (35602)
അധീത്യ സകലാന്വേദാംʼല്ലേഭിരേ മോക്ഷമക്ഷയം।
അത്ര ഭോഗവതീ നാമ പുരീ വാസുകിപാലിതാ ॥ 5-109-19 (35603)
തക്ഷകേണ ച നാഗേന തഥൈവൈരാവതേന ച।
അത്ര നിര്യാണകാലേഽപി തമഃ സംപ്രാപ്യതേ മഹത് ॥ 5-109-20 (35604)
അഭേദ്യം ഭാസ്കരേണാപി സ്വയം വാ കൃഷ്ണവർത്മനാ ।
ഏഷ തസ്യാപി തേ മാർഗഃ പരിചാരസ്യ ഗാലവ ।
ബ്രൂഹി മേ യദി ഗന്തവ്യം പ്രതീചീം ശൃണു ചാപരാം ॥ ॥ 5-109-21 (35605)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭരതേ ഉദ്യോഗപർവണി ഭഗവദ്യാനപർവണി നവാധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-109-2 ഊഷ്മപാണാം ഉഷ്ണാന്നഭോജിനാം ॥ 5-109-3 വിശ്വേ ത്രയോദശമിതോ ഗണഃ ॥ 5-109-4 ദ്വിതീയം ദേവസ്യ ധർമസ്യ ദ്വാരം ॥ 5-109-11 സാവർണിനാ അനുനാ । മര്യാദാ സൂര്യരഥസ്യ ॥ 5-109-13 സർവാസവഃ സർവേഷാം പ്രാണാ അത്ര പ്രാപ്താഃ സന്തഃ പുനഃ പഞ്ചധാ ഗച്ഛന്തി ദേഹം പ്രാപ്നുവന്തി। പ്രാണാപാനാദിഭേദേനേത്യർഥഃ ॥ 5-109-14 വൈതരണൈഃ വൈതരണീനദീസഞ്ജ്ഞകനരകാഹൈഃ ॥ 5-109-15 സുഖസ്യാന്തം നരകം। ദുഃഖസ്യാന്തം സ്വർഗസുഖം। ആവൃത്തഃ കർകായനഗതഃ। തദാഹി വൃഷ്ടിർഭവതി ॥ 5-109-16 വാസിഷ്ഠീം കാഷ്ഠാം ഉദീചീം വസിഷ്ഠോപലക്ഷിതസപ്തർഷിഭിരധിഷ്ഠിതാം ॥ 5-109-20 നിര്യാണകാലേ മരണകാലേ । തമഃ ആന്ധ്യം ॥ 5-109-21 തസ്യ തേ തവ പരിചാരസ്യ അന്വേഷണസ്യ ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 110
॥ ശ്രീഃ ॥
5.110. അധ്യായഃ 110
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
ഗരുഡേന ഗാലവംപ്രതി പശ്ചിമദിഗ്ഗുണവർണനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-110-0 (35606)
സുപർണ ഉവാച। 5-110-0x (3716)
ഇയം ദിഗ്ദിയിതാ രാജ്ഞോ വരുണസ്യ തു ഗോപതേഃ ।
സദാ സലിലരാജസ്യ പ്രതിഷ്ഠാ ചാദിരേവ ച ॥ 5-110-1 (35607)
അത്ര പശ്ചാദഹഃ സൂര്യോ വിസർജയതി ഗാഃ സ്വയം ।
പശ്ചിമേത്യഭിവിഖ്യാതാ ദിഗിയം ദ്വിജസത്തമ ॥ 5-110-2 (35608)
യാദസാമത്ര രാജ്യേന സലിലസ്യ ച ഗുപ്തയേ ।
കശ്യപോ ഭഗവാന്ദേവോ വരുണം സ്മാഭ്യഷേചയത് ॥ 5-110-3 (35609)
അത്ര പീത്വാ സമസ്താന്വൈ വരുണസ്യ രസാംസ്തു ഷട് ।
ജായതേ തരുണഃ സോമഃ ശുക്ലസ്യാദൌ തമിസ്രഹാ ॥ 5-110-4 (35610)
അത്ര പഞ്ചാത്കൃതാ ദൈത്യാ വായുനാ സംയതാസ്തദാ ।
നിശ്ചസന്തോ മഹാവാതൈരർദിതാഃ സുഷുപുർദ്വിജ ॥ 5-110-5 (35611)
അത്ര സൂര്യം പ്രണയിനം പ്രതിഗൃഹ്ണാതി പർവതഃ ।
അസ്തോ നാമ യതഃ സന്ധ്യാ പശ്ചിമാ പ്രതിസര്യതി ॥ 5-110-6 (35612)
അതോ രാത്രിശ്ച നിദ്രാ ച നിർഗതാ ദിവസക്ഷയേ।
ജായതേ ജീവലോകസ്യ ഹർതുമർധമിവായുഷഃ ॥ 5-110-7 (35613)
അത്ര ദേവീം ദിതിം സുപ്താമാത്മപ്രസവധാരിണീം ।
വിഗർഭാമകരോച്ഛക്രോ യത്ര ജാതോ മരുദ്ഗണഃ ॥ 5-110-8 (35614)
അത്ര മൂലം ഹിമവതോ മന്ദരം യാതി ശാശ്വതം ।
അപി വർഷസഹസ്രേണ ന ചാസ്യാന്തോഽധിഗംയതേ ॥ 5-110-9 (35615)
അത്ര കാഞ്ചനശൈലസ്യ കാഞ്ചനാംബുരുഹസ്യ ച।
ഉദധേസ്തീരമാസാദ്യ സുരഭിഃ ക്ഷരതേ പയഃ ॥ 5-110-10 (35616)
അത്ര മധ്യേ സമുദ്രസ്യ കബന്ധഃ പ്രതിദൃശ്യതേ।
സ്വർഭാനോഃ സൂര്യകൽപസ്യ സോമസൂര്യൌ ജിഘാംസതഃ ॥ 5-110-11 (35617)
സുവർണശിരസോഽപ്യത്ര ഹരിരോംണഃ പ്രഗായതഃ ।
അദൃശ്യസ്യാപ്രമേയസ്യ ശ്രൂയതേ വിപുലോ ധ്വനിഃ ॥ 5-110-12 (35618)
അത്ര ധ്വജവതീ നാമ കുമാരീ ഹരിമേധസഃ।
ആകാശേ തിഷ്ഠതിഷ്ഠേതി തസ്ഥൌ സൂര്യസ്യ ശാസനാത് ॥ 5-110-13 (35619)
അത്ര വായുസ്തഥാ വഹ്നിരാപഃ ഖം ചാപി ഗാലവ ।
ആഹ്നികം ചൈവ നൈശം ച ദുഃഖം സ്പർശം വിമുഞ്ചതി ॥ 5-110-14 (35620)
അതഃപ്രഭൃതി സൂര്യസ്യ തിര്യഗാവർതതേ ഗതിഃ।
അത്ര ജ്യോതീംഷി സർവാണി വിശന്ത്യാദിത്യമണ്ഡലം ॥ 5-110-15 (35621)
അഷ്ടാവിംശതിരാത്രം ച ക്രംയ സഹ ഭാനുനാ।
നിഷ്പതന്തി പുനഃ സൂര്യാത്സോമസംയോഗയോഗതഃ ॥ 5-110-16 (35622)
അത്ര നിത്യം സ്രവന്തീനാം പ്രഭവഃ സാഗരോദയഃ ।
അത്ര ലോകത്രയസ്യാപസ്തിഷ്ഠന്തി വരുണാലയേ ॥ 5-110-17 (35623)
അത്ര പന്നഗരാജസ്യാപ്യനന്തസ്യ നിവേശനം ।
അനാദിനിധനസ്യാത്ര വിഷ്ണോഃ സ്ഥാനമനുത്തമം ॥ 5-110-18 (35624)
അത്രാനലസഖസ്യാപി പവനസ്യ നിവേശനം।
മഹർഷേഃ കശ്യപസ്യാത്ര മാരീചസ്യ നിവേശനം ॥ 5-110-19 (35625)
ഏഷ തേ പശ്ചിമോ മാർഗോ ദിഗ്ദ്വാരേണ പ്രകീർതിതഃ।
ബ്രൂഹി ഗാലവ ഗച്ഛാവോ ബുദ്ധിഃ കാ ദ്വിജസത്തമ ॥ ॥ 5-110-20 (35626)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി ഭഗവദ്യാനപർവണി ദശാധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-110-1 ഗോപതേഃ ദിക്പാലസ്യ ॥ 5-110-2 അഹ്രഃ പശ്ചാദ്ഭാഗേ ഗാഃ രശ്മീൻ വിസർജയതി। അതഏവ പശ്ചിമാ । 5-110-5 പശ്ചാത്കൃതാഃ വേഗേന പൃഷ്ഠതഃ കൃതാഃ ॥ 5-110-9 മന്ദരം സമുദ്രേ മഗ്നം। ഏതേന ഹിമവൻമൂലസ്യ സമുദ്രജലസ്യ ചാപ്രമേയത്വമുക്തം ॥ 5-110-10 കാഞ്ചനമയാനി അംബുരുഹാണി യത്ര തസ്യ ഉദധേഃ സമുദ്രതുല്യസ്യ സരസഃ ॥ 5-110-12 സുവർണശിരസോ മുനേഃ। ഹരിരോംണഃ അപലിതസ്യ നിത്യതരുണസ്യേത്യർഥഃ ॥ 5-110-13 ഹരിമേധസോ മുനേഃ കുമരീ। തിഷ്ഠതിഷ്ഠതി സൂര്യസ്യ ശാസനാത് ॥ 5-110-14 വായ്വാദയോഽത്ര ദുഃഖദം ശീതോഷ്ണസ്പർശം വിമുഞ്ചന്തി। സദാ സുഖസംസ്പർശാ ഏവേത്യർഥഃ ॥ 5-110-16 സോമസംയോഗയോഗതഃ സോമസംയോഗസദൃശാദ്യോഗാത് ॥ 5-110-17 സ്രവന്തീനാം നദീനാം। സാഗരസ്യ ഉദയഃ പൂർതിര്യേന താദൃശഃ പ്രഭവഃ ॥ 5-110-20 ദിഗദ്വാരേണ സങ്ക്ഷേപപ്രകാരേണ ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 111
॥ ശ്രീഃ ॥
5.111. അധ്യായഃ 111
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
ഗരുഡേന ഗാലവംപ്രതി ഉത്തരദിഗനുവർണനപൂർവകം അഭിമതദിഗഭിഗമനായ സ്വപൃഷ്ഠാധിരോഹണവിധാനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-111-0 (35627)
സപർണ ഉവാച। 5-111-0x (3717)
യസ്മാദുത്താര്യതേ പാപാദ്യസ്മാന്നിശ്രേയസോഽശ്രുതേ ।
അസ്മാദുത്താരണബലാദുത്തരേത്യുച്യതേ ദ്വിജ ॥ 1 ॥ 5-111-1 (35628)
ഉത്തരസ്യ ഹിരണ്യസ്യ പരിവാപസ്യ ഗാലവ ।
മാർഗഃ പശ്ചിമപൂർവാഭ്യാം ദിഗ്ഭ്യാം വൈ മധ്യമഃ സ്മൃതഃ ॥ 5-111-2 (35629)
അസ്യാം ദിശി വരിഷ്ഠായാമുത്തരായാം ദ്വിജർഷഭ ।
നാസൌംയോ നാവിധേയാത്മാ നാധർമോ വസതേ ജനഃ ॥ 5-111-3 (35630)
അത്ര നാരായണഃ കൃഷ്ണോ ജിഷ്ണുശ്ചൈവ നരോത്തമഃ ।
ബദര്യാമാശ്രമപദേ തഥാ ബ്രഹ്മാ ച ശാശ്വതഃ ॥ 5-111-4 (35631)
അത്ര വൈ ഹിമവത്പൃഷ്ഠേ നിത്യമാസ്തേ മഹേശ്വരഃ।
`പ്രകൃത്യാ പുരുഷഃ സാർധം യുഗാന്താഗ്നിസമപ്രഭഃ ॥ 5-111-5 (35632)
ന സ ദൃശ്യോ മുനിഗണൈസ്തഥാ ദേവൈഃ സവാസവൈഃ ।
ഗന്ധർവയക്ഷസിദ്ധൈർവാ നരനാരായണാദൃതേ ॥ 5-111-6 (35633)
അത്ര വിഷ്ണുഃ സഹസ്രാക്ഷഃ സഹസ്രചരണോഽവ്യയഃ ।
സഹസ്രശിരസഃ ശ്രീമാനേകഃ പശ്യതി മായയാ॥' 5-111-7 (35634)
അത്ര രാജ്യേന വിപ്രാണാം ചന്ദ്രമാശ്ചാഭ്യഷിച്യത ।
അത്ര ഗംഗാം മഹാദേവഃ പതന്തീം ഗഗനാച്ച്യുതാം ॥ 5-111-8 (35635)
പ്രതിഗൃഹ്യ ദദൌ ലോകേ മാനുഷേ ബ്രഹ്മവിത്തമ ।
അത്ര ദേവ്യാ തപസ്തപ്തം മഹേശ്വരപരീപ്സയാ ॥ 5-111-9 (35636)
അത്ര കാമശ്ച രോഷശ്ച ശൈലശ്ചോമാ ച സംബഭുഃ ।
അത്ര രാക്ഷസയക്ഷാണാം ഗന്ധർവാണാം ച ഗാലവ ॥ 5-111-10 (35637)
ആധിപത്യേന കൈലാസേ ധനദോഽപ്യഭിഷേചിതഃ।
അത്ര ചൈത്രരഥം രംയമത്ര വൈഖാനസാശ്രമഃ ॥ 5-111-11 (35638)
അത്ര മന്ദാകിനീ ചൈവ മന്ദരശ്ച ദ്വിജർഷഭ ।
അത്ര സൌഗന്ധികവനം നൈർഋതൈരഭിരക്ഷ്യതേ॥ 5-111-12 (35639)
ശാദ്വലം കദലീസ്കന്ധമത്ര സന്താനകാ നഗാഃ।
അത്ര സംയമനിത്യാനാം സിദ്ധാനാം സ്വൈരചാരിണാം ॥ 5-111-13 (35640)
വിമാനാന്യുനുരൂപാണി കാമഭോഗ്യാനി ഗാലവ ।
അത്ര തേ ഋഷയഃ സപ്ത ദേവീ ചാരുന്ധതീ തഥാ ॥ 5-111-14 (35641)
അത്ര തിഷ്ഠതി വൈ രാത്രിന്ദിവാപ്യത്രാവതിഷ്ഠതേ।
അത്ര യജ്ഞം സമാസാദ്യ ധ്രുവം സ്ഥാതാ പിതാമഹഃ ॥ 5-111-15 (35642)
ജ്യോതീംഷി ചന്ദ്രസൂര്യൌ ച പരിവർതന്തി നിത്യശഃ ।
അത്ര ഗംഗാമഹാദ്വാരം രക്ഷന്തി ദ്വിജസത്തമ ॥ 5-111-16 (35643)
ധാമാ നാമ മഹാത്മാനോ മുനയഃ സത്യവാദിനഃ ।
ന തേഷാം ജ്ഞായതേ മൂർതിർനാകൃതിർന തപശ്ചിതം ॥ 5-111-17 (35644)
പരിവർതസഹസ്രാമി കാമഭോജ്യാനനി ഗാലവ ।
യഥായഥാ പ്രവിശതി തസ്മാത്പരതരം നരഃ । 5-111-18 (35645)
തഥാതഥാ ദ്വിജശ്രേഷ്ഠ പ്രവിലീയതി ഗാലവ ।
നൈതത്കേനചിദന്യേന ഗതപൂർവം ദ്വിജർഷഭ ॥ 5-111-19 (35646)
ഋതേ നാരായണം ദേവം നരം വാ ജിഷ്ണുമവ്യയം ।
അത്ര കൈലാസമിത്യുക്തം സ്ഥാനമൈലവിലസ്യ തത് ॥ 5-111-20 (35647)
അത്ര വിദ്യുത്പ്രഭാ നാമ ജഝിരേഽപ്സരസോ ദശ।
അത്ര വിഷ്ണുപദം നാമ ക്രമതാ വിഷ്ണുനാ കൃതം ॥ 5-111-21 (35648)
ത്രിലോകവിക്രമേ ബ്രഹ്മന്നുത്തരാം ദിശമാശ്രിതം ।
അത്ര രാജ്ഞാ മരുതേന യജ്ഞേനേഷ്ടം ദ്വിജോത്തമ॥ 5-111-22 (35649)
ഉശീരബീജേ വിപ്രർഷേ യത്ര ജാംബൂനദം സരഃ।
ജീമൂതസ്യാത്ര വിപ്രർഷേരുപതസ്ഥേ മഹാത്മനഃ ॥ 5-111-23 (35650)
സാക്ഷാദ്ധൈമവതഃ പുണ്യോ വിമലഃ കനകാകരഃ ।
ബ്രാഹ്മണേഷു ച യത്കൃത്സ്നം സ്വന്തം കൃത്വാ ധനം മഹത് ॥ 5-111-24 (35651)
വവ്രേ ധനം മഹർഷിഃ സ ജൈമൂതം തദ്ധനം തതഃ।
അത്ര നിത്യം ദിശാംപാലാഃ സായംപ്രാതർദ്വിജർഷഭ ॥ 5-111-25 (35652)
കസ്യ കാര്യം കിമിതി വൈ പരിക്രോശാന്തി ഗാലവ ।
ഏവമേഷാ ദ്വിജശ്രേഷ്ഠ ഗുണൈരന്യൈർദിഗുത്തരാ ॥ 5-111-26 (35653)
ഉത്തരേതി പരിഖ്യാതാ സർവകർമസ്തു ചോത്തരാ ।
ഏതാ വിസ്തരശസ്താത തവ ശംഗീർതിതാ ദിശഃ ॥ 5-111-27 (35654)
ചതസ്രഃ ക്രമയോഗേന കാമാശാം ഗന്തുമിച്ഛസി।
ഉദ്യതോഽഹം ദ്വിജശ്രേഷ്ഠ തവ ദർശയിതും ദിശഃ।
പൃഥിവീം ചാഖിലാം ബ്രഹ്മംസ്തസ്മാദാരോഹ മാം ദ്വിജ ॥ ॥ 5-111-28 (35655)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി ഭഗവദ്യാനപർവണി ഏകാദശാധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-111-1 യസ്മാദിതി। ഉത്തരേണ പഥാ ഗതാനാം ഹി പാപനാശഃ സ്വർഗപ്രാപ്തേശ്ച ഭവതീതി യോഗാദ്ദുത്തരാ ഉത്കൃഷ്ടതരാ ഇയം ദിഗിത്യർഥഃ ॥ 5-111-2 പരിവാപസ്യ സ്ഥാനസ്യ। ദിഗ്ന്ഭ്യാമുപലക്ഷിതഃ ॥ 5-111-3 അവിധേയാത്മാ അജിതചിത്തഃ ॥ 5-111-5 പ്രകൃത്യാ പുരുഷസ്സാർധം ഇത്യാരഭ്യ ഏകഃ പശ്യതി മായയാ ഇതി പര്യന്തിം സാർധശ്ലോകദ്വയം ദാക്ഷിണാത്യേഷു ബഹുഷു കോശേഷു ന ദൃശ്യതേ । ഝo പുസ്തക ഏവ വർതതേ । പ്രകൃത്യാ ഉഭയാ ॥ 5-111-7 സഹസ്രശിരസ ഇത്യകാരന്തഃ ശബ്ദഃ ॥ 5-111-17 മൂർതിഃ പിണ്ഡഃ । ആകൃതിഃ സംസ്ഥാനവിശേഷഃ ॥ 5-111-18 പരിവർതസ്രഹസ്രാണി ചതുര്യുഗസഹസ്രാണി । തസ്മാത് ഹിമസ്ഥാനാത് ॥ 5-111-19 പ്രവിലീയതി ഹിമേന നശ്യതി ॥ 5-111-20 ഐലവിലസ്യ കുബേരസ്യ ॥ 5-111-23 ഉശീരബീജേ സ്ഥാനേ ॥ 5-111-24 കനകാകരഃ ജീമൂതസ്യ ഉപ സമീപേ തസ്ഥേ പ്രകാശം ഗതഃ। പ്രകാശനസ്ഥേയാഖ്യയോശ്ചേതി തങ് ॥ 5-111-25 വവ്രേ ബ്രാഹ്മണേഭ്യഃ । മന്നാമകമേതദസ്ത്വിതി ॥ 5-111-26 ഉത്തരാ ഉത്കൃഷ്ടതരാ ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 112
॥ ശ്രീഃ ॥
5.112. അധ്യായഃ 112
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
ഗരുഡവേഗമസഹമാനേന ഗാലവേന ഗുരുദക്ഷിണാനർപണേനൈവ സ്വപ്രാണവിമോക്ഷണശങ്കയാ പരിശോചനം ॥ 1 ॥ ഗരുഡേന ഗാലവംപ്രതി പ്രാഗേവാഭിമതാനിവേദനേന അകൌശലാഭിലപനപൂർവകം ഋഷഭാചലേ വിശ്രംയ പുനർനിവർതനകീർതനം ॥ 2 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-112-0 (35656)
ഗാലവ ഉവാച। 5-112-0x (3718)
ഗരുത്മൻഭുജഗേന്ദ്രാരേ സുപർണ വിനതാത്മജ ।
നയ മാം താർക്ഷ്യ പൂർവേണ യത്ര ധർമസ്യ ചക്ഷുഷീ ॥ 5-112-1 (35657)
പൂർവമേതാം ദിശം ഗച്ഛ യാ പൂർവം പരികീർതിതാ ।
ദേവതാനാം ഹി സാന്നിധ്യമത്ര കീർതിതവാനസി ॥ 5-112-2 (35658)
അത്ര സത്യം ച ധർമശ്ച ത്വയാ സംയക്പ്രകീർതിതഃ।
ഇച്ഛേയം തു സമാഗന്തും സമസ്തൈർദൈവതൈരഹം।
ഭൂയശ്ച താൻസുരാന്ദ്രഷ്ടുമിച്ഛേയമരുണാനുജ॥ 5-112-3 (35659)
നാരദ ഉവാച। 5-112-4x (3719)
തമാഹ വിനതാസൂനുരാരോഹസ്വേതി വൈ ദ്വിജം।
ആരുരോഹാഥ സ മുനിർഗരുഡം ഗാലവസ്തദാ ॥ 5-112-4 (35660)
ഗാലവ ഉവാച। 5-112-5x (3720)
ക്രമമാണസ്യ തേ രൂപം ദൃശ്യതേ പന്നഗാശന।
ഭാസ്കരസ്യേവ പൂർവാഹ്ണേ സഹസ്രാംശോർവിവസ്വതഃ ॥ 5-112-5 (35661)
പക്ഷവാതപ്രണുന്നാനാം വൃക്ഷാണാമനുഗാമിനാം ।
പ്രസ്ഥിതാനാമിവ സമം പശ്യാമീഹ ഗതിം ഖഗ ॥ 5-112-6 (35662)
സസാഗരവനാമുർവീ സശൈലവനകാനനാം ।
ആകർഷന്നിവ ചാഭാസി പക്ഷവാതേന ഖേചര ॥ 5-112-7 (35663)
സമീനനാഗനക്രം ച ഖമിവാരോപ്യതേ ജലം।
വായുനാ ചൈവ മഹതാ പക്ഷവാതേന ചാനിശം ॥ 5-112-8 (35664)
തുല്യരൂപാനനാൻമത്സ്യാംസ്തഥാ തിമിതിമിംഗിലാൻ ।
നാഗാശ്വനരവക്രാംശ്ച പശ്യാംയുൻമഥിതാനിവ ॥ 5-112-9 (35665)
മഹാർണവസ്യ ച രവൈഃ ശ്രോത്രേ മേ ബധിരേ കൃതേ।
ന ശ്രൃണോമി ന പശ്യാമി നാത്മനോ വേദ്മി കാരണം ॥ 5-112-10 (35666)
ശനൈഃ സ തു ഭവാത്യാതു ബ്രഹ്മവധ്യാമനുസ്മരൻ ।
ന ദൃശ്യതേ രവിസ്താത ന ദിശോ ന ച ഖം ഖഗ ॥ 5-112-11 (35667)
തമ ഏവ തു പശ്യാമി ശരീരം തേ ന ലക്ഷയേ ।
മണീ വ ജാത്യൌ പശ്യാമി ചക്ഷുഷീ തേഽഹമണ്ഡജ ॥ 5-112-12 (35668)
ശരീരം തു ന പശ്യാമി തവ ചൈവാത്മനശ്ച ഹ।
പദേപദേ തു പശ്യാമി ശരീരാദഗ്നിമുത്ഥിതം ॥ 5-112-13 (35669)
സ മേ നിർവാപ്യ സഹസാ ചക്ഷുഷീ ശാംയതേ പുനഃ।
തന്നിയച്ഛ മഹാവേഗം ഗമനേ വിനതാത്മജ ॥ 5-112-14 (35670)
ന മേ പ്രയോജനം കിഞ്ചിദ്ഗമനേ പന്നഗാശന ।
സംനിവർത മഹാഭാഗ ന വേഗം വിഷഹാമി തേ ॥ 5-112-15 (35671)
ഗുരവേ സംശ്രുതാനീഹ ശതാന്യഷ്ടൌ ഹി വാജിനാം ।
ഏകതഃശ്യാമകർണാനാം ശുഭ്രാണാം ചന്ദ്രവർചസാം ॥ 5-112-16 (35672)
തേഷാം ചൈവാപവർഗായ മാർഗം പശ്യാമി നാണ്ഡജ।
തതോഽയം ജീവിതത്യാഗേ ദൃഷ്ടോ മാർഗോമയാഽഽത്മനഃ ॥ 5-112-17 (35673)
നൈവ മേഽസ്തി ധനം കിഞ്ചിന്ന ധനേനാന്വിതഃ സുഹൃത് ।
ന ചാർഥേനാപി മഹതാ ശക്യമേതദ്വ്യപോഹിതും ॥ 5-112-18 (35674)
നാരദ ഉവാച। 5-112-19x (3721)
ഏവം ബഹു ച ദീനം ച ബ്രുവാണം ഗാലവം തദാ।
പ്രത്യുവാച വ്രജന്നേവ പ്രഹസന്വിനതാത്മജഃ ॥ 5-112-19 (35675)
നാതിപ്രജ്ഞോഽസി വിപ്രർഷേ യോത്മാനം ത്യുക്തുമിച്ഛസി ।
ന ചാപി കൃത്രിമഃ കാലഃ കാലോ ഹി പരമേശ്വരഃ ॥ 5-112-20 (35676)
കിമഹം പൂർവമേവേഹ ഭവതാ നാഭിചോദിതഃ।
ഉപായോഽത്ര മഹാനസ്തി യേനൈതദുപപദ്യതേ ॥ 5-112-21 (35677)
തദേഷ ഋഷഭോ നാമ പർവതഃ സാഗരാന്തികേ।
അത്ര വിശ്രംയ ഭുക്ത്വാ ച നിവർതിഷ്യാവ ഗാലവ ॥ ॥ 5-112-22 (35678)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി ഭഗവദ്യാനപർവണി ദ്വാദശാധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-112-12 മണീ വേതി ഇവാർഥേ വശബ്ദഃ ॥ 5-112-14 നിർവാപ്യ മന്ദീകൃത്യ ॥ 5-112-15 സംനിവർത നിവർതസ്വ ॥ 5-112-20 യോത്മാനം സന്ധിരാർഷഃ। കൃത്രിമഃ സ്വേച്ഛാസംപാദ്യഃ । കാലോ മൃത്യുഃ ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 113
॥ ശ്രീഃ ॥
5.113. അധ്യായഃ 113
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
ഋഷഭഗിരിശ്രൃംഗമുപഗതയോഃ ഗരുഡഗാലവയോഃ തത്ര ശാണ്ഡിലീനാമകബ്രാഹ്മണീദർശനം ॥ 1 ॥ തദ്ദത്താന്നമുപഭുജ്യ വിശ്രമായ തത്ര ശയനം ॥ 2 ॥ സുപ്തോത്ഥിതം ശിഥിലപക്ഷബന്ധം താർക്ഷ്യമഭിവീക്ഷ്യ ഗാലവേന തംപ്രതി തത്കാരണപ്രശ്നഃ ॥ 3 ॥ സുപർണേന ബ്രാഹ്മണ്യാഃ വിഷ്ണാവാദ്യന്യതമസമീപപ്രാപണാനുചിന്തനസ്യ സ്വാനർഥപ്രാപ്തികാരണത്വകഥനപൂർവകം താംപ്രതി ക്ഷമാപനം ॥ 4 ॥ തത്പ്രസാദാധിഗതപക്ഷബലേന സുപർണേന സഹ ഗച്ഛതോ ഗാലവസ്യ മധ്യേമാർഗം യദൃച്ഛോപാഗതേന വിശ്വാമിത്രേണ പുനരശ്വാനയനചോദനം ॥ 5 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-113-0 (35679)
നാരദ ഉവാച। 5-113-0x (3722)
ഋഷഭസ്യ തതഃ ശൃംഗം നിപത്യ ദ്വിജപക്ഷിണൌ।
ശാണ്ഡിലീം ബ്രാഹ്മണീം തത്ര ദദൃശോ തപോന്വിതാം ॥ 5-113-1 (35680)
അഭിവാദ്യ സുപർണസ്തു ഗാലവശ്ചാഭിപൂജ്യ താം।
തയാ ച സ്വാഗതേനോക്തൌ വിഷ്ടരേ സന്നിഷീദതുഃ ॥ 5-113-2 (35681)
സിദ്ധമന്നം തയാ ദത്തം ബലിമന്ത്രോപബൃംഹിതം ।
ഭുക്ത്വാ തൃപ്താവുഭൌ ഭൂമൌ സുപ്തൌ താവനുമോഹിതൌ ॥ 5-113-3 (35682)
മുഹൂർതാത്പ്രതിബുദ്ധസ്തു സുപർണോ ഗമനേപ്സയാ ।
` താം ദൃഷ്ട്വാ ചാരുസർവാംഗീ താപസീം ബ്രഹ്മചാരിണീം ॥ 5-113-4 (35683)
ഗ്രഹീതും ഹി മനശ്ചക്രേ രൂപാത്സാക്ഷാദിവ ശ്രിയം ।'
അഥ ഭ്രഷ്ടതനൂജാംഗമാത്മാനം ദദൃശേ ഖഗഃ ॥ 5-113-5 (35684)
മാംസപിണ്ഡോപമോഽഭൂത്സ മുഖപാദാന്വിതഃ ഖഗഃ।
ഗാലവസ്തം തഥാ ദൃഷ്ട്വാ വിമനാഃ പര്യപൃച്ഛത ॥ 5-113-6 (35685)
കിമിദം ഭവതാ പ്രാപ്തമിഹാഗമനജം ഫലം।
വാസോഽയമിഹ കാലം തു കിയന്തം നൌ ഭവിഷ്യതി ॥ 5-113-7 (35686)
കിം നു തേ മനസാ ധ്യാതമശുഭം ധർമദൂഷണം ।
ന ഹ്യയം ഭവതഃ സ്വൽപോ വ്യഭിചാരോ ഭവിഷ്യതി ॥ 5-113-8 (35687)
സുപർണോഽഥാബ്രവീദ്വിപ്രം പ്രധ്യാതം വൈ മയാ ദ്വിജ ।
ഇമാം സിദ്ധാമിതോ നേതും തത്ര യത്ര പ്രജാപതിഃ ॥ 5-113-9 (35688)
യത്ര ദേവോ മഹാദേവോ യത്ര വിഷ്ണുഃ സനാതനഃ ।
യത്ര ധർമശ്ച യജ്ഞശ്ച തത്രേയം നിവസേദിതി ॥ 5-113-10 (35689)
സോഽഹം ഭഗവതീം യാചേ പ്രണതഃ പ്രിയകാംയയാ।
മയൈതന്നാമ പ്രധ്യാതം മനസാ ശോചസാ കില ॥ 5-113-11 (35690)
തദേവം ബഹുമാനാത്തേ മയേഹാനീപ്സിതം കൃതം ।
സുകൃതം ദുഷ്കൃതം വാ ത്വം മാഹാത്ംയാത്ക്ഷന്തുമർഹസി ॥ 5-113-12 (35691)
സാ തൌ തദാഽബ്രവീത്തുഷ്ടാ പതഗേന്ദ്രദ്വിജർഷഭൌ।
ന ഭേതവ്യം സുപർണോഽസി സുപർണ ത്യജ സംഭ്രമം ॥ 5-113-13 (35692)
നിന്ദിതാസ്മി ത്വയാ വത്സ ന ച നിന്ദാം ക്ഷമാംയഹം ।
ലോകേഭ്യഃ സപദി ഭ്രശ്യേദ്യോ മാം നിന്ദേത പാപകൃത് ॥ 5-113-14 (35693)
ഹീനയാഽലക്ഷണൈഃ സർവൈസ്തഥാഽനിന്ദിതയാ മയാ।
ആചാരം പ്രതിഗൃഹ്ണന്ത്യാ സിദ്ധിഃ പ്രാപ്തേയമുത്തമാ ॥ 5-113-15 (35694)
ആചാരഃ ഫലതേ ധർമമാചാരഃ ഫലതേ ധനം ।
ആചാരാച്ഛ്രിയമാപ്നോതി ആചാരോ ഹന്ത്യലക്ഷണം ॥ 5-113-16 (35695)
തദായുഷ്മൻഖഗപതേ യഥേഷ്ടം ഗംയതാമിതഃ ।
ന ച തേ ഗർഹണീയാഽഹം ഗർഹിതവ്യാഃ സ്ത്രിയഃ ക്വചിത് ॥ 5-113-17 (35696)
` യദി ത്വമാത്മനോ ഹ്യർഥേ മാം ചൈവാദാതുമിച്ഛസി।
തദേവ നഷ്ടദേഹസ്തു സ്യാ വൈ ത്വം പന്നഗാശന ॥ 5-113-18 (35697)
തസ്യൈവ ഹി പ്രസാദേന ദേവദേവസ്യ ചിന്തനാത് ।
ത്വം തു സാംഗസ്തു സഞ്ജാതഃ പുനരേവ ഭവിഷ്യസി ॥' 5-113-19 (35698)
ഭവിതാസി യഥാപൂർവം ബലവീര്യസമന്വിതഃ । 5-113-20 (35699)
നാരദ ഉവാച।
ബഭൂവതുസ്തതസ്തസ്യ പക്ഷൌ ദ്രവിണവത്തരൌ ॥ 5-113-20x (3723)
അനുജ്ഞാതസ്തു ശാണ്ഡില്യാ യഥാഗതമുപാഗമത് ।
നൈവ ചാസാദയാമാസ തഥാരൂപാംസ്തുരംഗമാൻ ॥ 5-113-21 (35700)
വിശ്വാമിത്രോഽഥ തം ദൃഷ്ട്വാ ഗാലവം ചാധ്വനി സ്ഥിതഃ ।
ഉവാച വദതാം ശ്രേഷ്ഠോ വൈനതേയസ്യ സന്നിധൌ ॥ 5-113-22 (35701)
യസ്ത്വയാ സ്വയമേവാർഥഃ പ്രതിജ്ഞാതോ മമ ദ്വിജ।
തസ്യ കാലോഽപവർഗസ്യ യഥാ വാ മന്യതേ ഭവാൻ ॥ 5-113-23 (35702)
പ്രതീക്ഷിഷ്യാംയഹം കാലമേതാവന്തം തഥാ പരം ।
യഥാസംസിധ്യതേ വിപ്ര സ മാർഗസ്തു നിശാംയതാം ॥ 5-113-24 (35703)
സുപർണോഽഥാബ്രവീദ്ദീനം ഗാലവം ഭൃശദുഃഖിതം ।
പ്രത്യക്ഷം ഖൽവിദാനീം മേ വിശ്വാമിത്രോ യദുക്തവാൻ ॥ 5-113-25 (35704)
തദാഗച്ഛ ദ്വിജശ്രേഷ്ഠ മന്ത്രയിഷ്യാവ ഗാലവ ।
നാദത്ത്വാ ഗുരവേ ശക്യം കൃത്സ്നമർഥം ത്വയാഽഽസിതും ॥ ॥ 5-113-26 (35705)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി ഭഗവദ്യാനപർവണി ത്രയോദശാധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-113-5 ഭ്രഷ്ടതനൂജം ഛിന്നപക്ഷമംഗം യസ്യ തം ഭ്രഷ്ടതനൂജാംഗം ॥ 5-113-8 വ്യഭിചാരോ ധർമാതിക്രമഃ ॥ 5-113-11 ശോചതാ കഥമിയമത്ര വസതീതി ॥ 5-113-20 ദ്രവിണവത്തരൌ ബലവത്തരൌ ॥ 5-113-23 അപവർഗസ്യ ഫലപ്രാപ്തേഃ ॥ 5-113-24 നിശാംയതാം വിചാര്യതാം ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 114
॥ ശ്രീഃ ॥
5.114. അധ്യായഃ 114
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
ഗാലവാനുഗതേന ഗരുഡേന യയാതിംഗത്വാ ഗാലവവൃത്താന്തകഥനപൂർവകം ധനയാചനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-114-0 (35706)
നാരദ ഉവാച। 5-114-0x (3724)
അഥാഹ ഗാലവം ദീനം സുപർണഃ പതതാം വരഃ।
നിർമിതം വഹ്നിനാ ഭൂമൌ വായുനാ ശോധിതം തഥാ।
യസ്മാദ്ധിരൺമയം സർവം ഹിരണ്യം തേന ചോച്യതേ ॥ 5-114-1 (35707)
ധത്തേ ധാരയതേ ചേദമതസ്മാത്കാരണാദ്ധനം ।
തദേതത്രിഷു ലോകേഷു ധനം തിഷ്ഠതി ശാശ്വതം ॥ 5-114-2 (35708)
നിത്യം പ്രോഷ്ഠപദാഭ്യാം ച ശുക്രേ ധനപതൌ തഥാ।
മനുഷ്യേഭ്യഃ സമാദത്തേ ശുക്രശ്ചിത്താർജിതം ധനം ॥ 5-114-3 (35709)
അജൈകപാദഹിർബുധ്ന്യൌ രക്ഷ്യേതേ ധനദേന ച।
ഏവം ന ശക്യതേ ലബ്ധുമലബ്ധവ്യം ദ്വിജർഷഭ ।
ഋതേ ച ധനമശ്വാനാം നാവാപ്തിർവിദ്യതേ തവ ॥ 5-114-4 (35710)
സ ത്വം യാചാത്ര രാജാനം കഞ്ചിദ്രാജർഷിവംശജം ।
അപീഡ്യ രാജാ പൌരാൻഹി യോ നൌ കുര്യാത്കൃതാർഥിനൌ ॥ 5-114-5 (35711)
അസ്തി സോമാന്വവായേ മേ ജാതഃ കശ്ചിന്നൃപഃ സഖാ ।
അഭിഗച്ഛാവഹേ തം വൈ തസ്യാസ്തി വിഭവോ ഭുവി ॥ 5-114-6 (35712)
യയാതിർനാമ രാജർഷിർനോഹുഷഃ സത്യവിക്രമഃ ।
സ ദാസ്യതി മയാ ചോക്തോ ഭവതാ ചാർഥിതഃ സ്വയം ॥ 5-114-7 (35713)
വിഭവശ്ചാസ്യ സുമഹാനാസീദ്ധനപതേരിവ ।
ഏവം ഗുരുധനം വിദ്വന്ദാനേനൈവ വിശോധയ ॥ 5-114-8 (35714)
തഥാ തൌ കഥയന്തൌ ച ചിന്തയന്തൌ ച യത്ക്ഷമം।
പ്രതിഷ്ഠാനേ നരപതിം യയാതിം പ്രത്യുപസ്ഥിതൌ ॥ 5-114-9 (35715)
പ്രതിഗൃഹ്യ ച സത്കാരൈരർഘ്യപാദ്യാദികം വരം ।
പൃഷ്ടശ്ചാഗമനേ ഹേതുമുവാച വിനതാസുതഃ ॥ 5-114-10 (35716)
അയം മേ നാഹുഷ സഖാ ഗാലവസ്തപസോ നിധിഃ ।
വിശ്വാമിത്രസ്യ ശിഷ്യോഽഭൂദ്വർഷാണ്യയുതശോ നൃപ ॥ 5-114-11 (35717)
സോഽയം തേനാഭ്യനുജ്ഞാത ഉപകാരേപ്സയാ ദ്വിജഃ।
തമാഹ ഭഗവാൻകിം തേ ദദാനി ഗുരുദക്ഷിണാം ॥ 5-114-12 (35718)
അസകൃത്തേന ചോക്തേന കിഞ്ചിദാഗതമന്യുനാ ।
അയമുക്തഃ പ്രയച്ഛേതി ജാനതാ വിഭവം ലഘു ॥ 5-114-13 (35719)
ഏകതഃശ്യാമകർണാനാം ശുഭ്രാണാം ശുദ്ധജൻമനാം ।
അഷ്ടൌ ശതാനി മേ ദേഹി ഹയാനാം ചന്ദ്രവർചസാം ॥ 5-114-14 (35720)
ഗുർവർഥോ ദീയതാമേവ യദി ഗാലവ മന്യസേ ।
ഇത്യേവമാഹ സക്രോധോ വിശ്വാമിത്രസ്തപോധനഃ ॥ 5-114-15 (35721)
സോഽയം ശോകേന മഹതാ തപ്യമാനോ ദ്വിജർഷഭഃ ।
അശക്തഃ പ്രതികർതും തദ്ഭവന്തം ശരണം ഗതഃ ॥ 5-114-16 (35722)
പ്രതിഗൃഹ്യ നരവ്യാഘ്ര ത്വത്തോ ഭിക്ഷാം ഗതവ്യഥഃ ।
കൃത്വാഽഽപവർഗം ഗുരവേ ചരിഷ്യതി മഹത്തപഃ ॥ 5-114-17 (35723)
തപസഃ സംവിഭാഗേന ഭവന്തമപി യോക്ഷ്യതേ।
സ്വേന രാജർഷിതപസാ പൂർണം ത്വാം പൂരയിഷ്യതി ॥ 5-114-18 (35724)
യാവന്തി രോമാണി ഹയേ ഭവന്തീഹ നരേശ്വര ।
താവന്തോ വാജിനോ ലോകാൻപ്രാപ്നുവന്തി മഹീപതേ ॥ 5-114-19 (35725)
പാത്രം പ്രതിഗ്രഹസ്യായം ദാതും പാത്രം തഥാ ഭവാൻ ।
ശംഖേ ക്ഷീരമിവാസക്തം ഭവത്വേതത്തഥോപമം ॥ ॥ 5-114-20 (35726)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി ഭഗവദ്യാനപർവണി ചതുർദശാധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-114-1 ഹിർവഹ്നിഃ വഹ്നിശബ്ദഘടകവർണലോപാദിനാ ഹിശബ്ദസ്യ നിഷ്പന്നത്വാത്। ഏവം രമണീയശബ്ദനിഷ്പന്നരണശബ്ദവാച്യോ വായുഃ ക്രമേണ താഭ്യാം ജാതത്വാച്ഛോധിതത്വാച്ച ഹിരണ്യമിത്യുച്യതേ। യസ്മാച്ച സർവം ജഗത് ഹിരൺമയം ഹിരണ്യപ്രധാനകം തേന ച ഹിരണ്യമിത്യുച്യത ഇത്യർഥഃ । ഹിരണ്യസ്യ ഹിതത്വാദ്രമണീയത്വാച്ച ജഗത്പതിപ്രാധാന്യം ॥ 5-114-2 ധത്തേ പുഷ്ണാതി। ധാരയതേ ജീവയതി ॥ 5-114-3 പ്രോഷ്ടപദാഭ്യാം। തസ്മിന്നക്ഷത്രദ്വയേ ശുക്രേ ശുക്രവാസരേ തദ്യോഗേ സതി ധനപതൌ കുബേരസ്യ വൃദ്ധ്യർഥം ॥ 5-114-5 യാച യാചസ്വ ॥ 5-114-8 വിശോധയ പരിഹര ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 115
॥ ശ്രീഃ ॥
5.115. അധ്യായഃ 115
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
വ്യയിതവിത്തേന യയാതിനാ ധനപ്രതിനിധിതയാ മാധവീനാമകസ്വകന്യകാസമർപണം ॥ 1 ॥ ഗരുഡേന സമധിഗതതുരഗാധിഗമോപായം ഗാലവമാപൃച്ഛ്യ സ്വഗൃഹഗമനം ॥ 2 ॥ ഗാലവേന സഹ കന്യയാ ഹൃര്യശ്വനാമകനൃപസമീപമുപേത്യ ശുൽകാർപണേന കന്യാ കലത്രീകരണകഥനം ॥ 3 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-115-0 (35727)
നാരദ ഉവാച। 5-115-0x (3725)
ഏവമുക്തഃ സുപർണേന തഥ്യം വചനമുത്തമം ।
വിമൃശ്യാവഹിതോ രാജാ നിശ്ചിത്യ ച പുനഃ പുനഃ ॥ 5-115-1 (35728)
യഷ്ടാ ക്രതുസഹസ്രാണാം ദാതാ ദാനപതിഃ പ്രഭുഃ ।
യയാതിഃ സർവകാശീശ ഇദം വചനമബ്രവീത് ॥ 5-115-2 (35729)
ദൃഷ്ട്വാ പ്രിയസഖം താർക്ഷ്യം ഗാലവം ച ദ്വിജർഷഭം ।
നിദർശനം ച തപസോ ഭിക്ഷാം ശ്ലാഘ്യാം ച കീർതിതാം ॥ 5-115-3 (35730)
അതീത്യ ച നൃപാനന്യാനാദിത്യകുലസംഭവാൻ ।
മത്സകാശമനുപ്രാപ്താവേതാം ബുദ്ധിമവേക്ഷ്യ ച ॥ 5-115-4 (35731)
അദ്യ മേ സഫലം ജൻമ താരിതം ചാദ്യ മേ കലം ।
അദ്യായം താരിതോ ദേശോ മമ താർക്ഷ്യ ത്വയാഽനഘ ॥ 5-115-5 (35732)
വക്തുമിച്ഛാമി തു സഖേ യഥാ ജാനാസി മാം പുരാ ।
ന തഥാ വിത്തവാനസ്മി ക്ഷീണം വിത്തം ച മേ സഖേ ॥ 5-115-6 (35733)
ന ച ശക്തോഽസ്മി തേ കർതും മോഘമാഗമനം ഖഗ।
ന ചാശാമസ്യ വിപർഷേർവിതഥീകർതുമുത്സഹേ ॥ 5-115-7 (35734)
പുത്രീം ദാസ്യാമി യത്കാര്യമിയം സംപാദയിഷ്യതി।
അഭിഗംയ ഹതാശോ ഹി നിവൃത്തോ ദഹതേ കുലം ॥ 5-115-8 (35735)
നാതഃ പരം വൈനതേയ കിഞ്ചിത്പാപിഷ്ഠമുച്യതേ ।
പ്രഥാശാനാശനം ലോകേ ദേഹി നാസ്തീതി വാ വചഃ ॥ 5-115-9 (35736)
ഹതാശോ ഹ്യകൃതാർഥഃ സൻഹതഃ സംഭാവിതോ നരഃ ।
ഹിനസ്തി തസ്യ പുത്രാംശ്ച പൌത്രാംശ്ചാകുർവതോ ഹിതം ॥ 5-115-10 (35737)
തസ്മാച്ചതുർണാം വംശാനാം സ്ഥാപയിത്രീ സുതാ മമ।
`മാധവീ നാമ താർക്ഷ്യേയം സർവധർമപ്രദായിനീ ॥' 5-115-11 (35738)
ഇയം സുരസുതപ്രഖ്യാ സർവധർമോപചായിനീ।
സദാ ദേവമനുഷ്യണാമസുരാണാം ച ഗാലവ ।
കാങ്ക്ഷിതാ രൂപതോ ബാലാ സുതാ മേ പ്രതിഗൃഹ്യതാം ॥ 5-115-12 (35739)
അസ്യാഃ ശുൽകം പ്രദാസ്യന്തി നൃപാ രാജ്യമപി ധ്രവം।
കിം പുനഃ ശ്യാമകർണാനാം ഹയാനാം ദ്വേ ചതുഃശതേ ॥ 5-115-13 (35740)
സ ഭവാപ്രതിഗൃഹ്ണാതു മമൈതാം മാധവീം സുതാം।
അഹം ദൌഹിത്രവാന്ത്സ്യാം വൈ വര ഏഷ മമ പ്രഭോ ॥ 5-115-15a` സ തസ്യ വചനം ശ്രുത്വാ ബ്രാഹ്മണഃ ശംസിതവ്രതഃ ।'
പ്രതിഗൃഹ്യ ച താം കന്യാം ഗാലവഃ സഹ പക്ഷിണാ।
പുനർദ്രക്ഷ്യാവ ഇത്യുക്ത്വാ പ്രതസ്ഥേ സഹ കന്യയാ ॥ 5-115-14 (35741)
ഉപലബ്ധമിദം ദ്വാരമശ്വാനാമിതി ചാണ്ഡജഃ।
ഉക്ത്വാ ഗാലവമാപൃച്ഛ്യ ജഗാമ ഭവനം സ്വകം ॥ 5-115-16 (35742)
ഗതേ പതഗരാജേ തു ഗാലവഃ സഹ കന്യയാ।
ചിന്തയാനഃ ക്ഷമന്ദാനേ രാജാനം ശുൽകതോഽഗമത് ॥ 5-115-17 (35743)
സോഽഗച്ഛൻമനസേക്ഷ്വാകും ഹര്യശ്വം രാജസത്തമം।
അയോധ്യായാം മഹാവീര്യം ചതുരംഗബലാന്വിതം ॥ 5-115-18 (35744)
കോശധാന്യബലോപേതം പ്രിയപൌരം ദ്വിജപ്രിയം ।
പ്രജാഭികാമം ശാംയന്തം കുർവാണം തപ ഉത്തമം ॥ 5-115-19 (35745)
തമുപാഗംയ വിപ്രഃ സ ഹര്യശ്വം ഗാലവോഽബ്രവീത് ।
കന്യേയം മമ രാജേന്ദ്ര പ്രസവൈഃ കുലവർധിനീ ॥ 5-115-20 (35746)
ഇയം ശുൽകേന ഭാര്യാർഥം ഹര്യശ്വ പ്രതിഗൃഹ്യതാം ।
ശുൽകം തേ കീർതിയിഷ്യാമി തച്ഛ്രുത്വാ സംപ്രധാര്യതാം ॥ ॥ 5-115-21 (35747)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി ഭഗവാദ്യനപർവണി പഞ്ചദശാധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥
ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 116
॥ ശ്രീഃ ॥
5.116. അധ്യായഃ 116
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
ഹര്യശ്വപൃഷ്ടേന ഗാലവേന തം പ്രതി ശുൽകനിവേദനം ॥ 1 ॥ ഹര്യശ്വേന ഗാലവംപ്രതി സ്വസ്യാശ്വശതദ്വയവത്തയാ വരദാനേ സതി ഏകാപത്യോത്പാദനേന പുനഃ കന്യാവിസർജനോക്തിഃ ॥ 2 ॥ മാധവ്യാ ഗാലവംപ്രതി സ്വസ്യ പ്രസൂത്യന്തേ പ്രസൂത്യന്തേ പുനഃ പുനഃ കന്യാത്വസംപാദകവിപ്രവരപ്രാപ്തികഥനം ॥ 3 ॥ ഹര്യശ്വേന ശുക്ലദാനേന തസ്യാം വസുമനോനാമകപുത്രോത്പാദനം ॥ 4 ॥ ഹര്യശ്വേന കാലാന്തരേ സമാഗതായ ഗാലവായ പുനർമാധവീപ്രത്യർപണം ॥ 5 ॥ ഗാലവേന കാമതഃ പുനഃ കന്യാത്വമുപഗതയാ തയാ സഹ ദിവോദാസസമീപഗമനം ॥ 6 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-116-0 (35748)
നാരദ ഉവാച। 5-116-0x (3726)
ഹര്യശ്വസ്ത്വബ്രവീദ്രാജാ വിചിന്ത്യ ബഹുധാ തതഃ।
ദീർഘമുഷ്ണം ച നിശ്വസ്യ പ്രജാഹേതോർനൃപോത്തമഃ ॥ 5-116-1 (35749)
ഉന്നതേഷൂന്നതാ ഷട്സു സൂക്ഷ്മാ സൂക്ഷ്മേഷു പഞ്ചസു।
ഗംഭീരാ ത്രിഷു ചാംഗേഷു ഇയം രക്താ ച പഞ്ചസു ॥ 5-116-2 (35750)
`ശ്രോണ്യൌ ലലാടമൂരൂ ച ഘ്രാണം ചേതി ഷഡുന്നതം।
സൂക്ഷ്മാണ്യംഗുലിപർവാണി കേശരോമനസ്വത്വചഃ । 5-116-3 (35751)
സ്വരഃ സത്വം ച നാഭിശ്ച ത്രിഗംഭീരം പ്രചക്ഷതേ ।
പാണിപാദതലേ രക്തേ നേത്രാന്തൌ ച നഖാനി ച॥ 5-116-4 (35752)
പഞ്ചദീർഘം ചതുർഹ്രസ്വം പഞ്ചസൂക്ഷ്മം ഷഡുന്നതം।
സപ്തരക്തം ത്രിവിസ്തീർണം ത്രിഗംഭീരം പ്രശകസ്യതേ ॥ 5-116-5 (35753)
പഞ്ചൈവ ദീർഘാ ഹനുലോചനാനി
ബാഹൂരുനാസാശ്ച സുഖപ്രദാനി ।
ഹ്രസ്വാനി ചത്വാരി ച ലിംഗപൃഷ്ഠേ
ഗ്രീവാ ച ജംഘേ ച ഹിതപ്രദാനി ॥ 5-116-6 (35754)
സൂക്ഷ്മാണി ചത്വാരി ച ലിംഗപൃഷ്ഠേ
ഗ്രീവാ ച ജംഘേ ച ഹിതപ്രദാനി ॥
സൂക്ഷ്മാണി പഞ്ച ദശനാംഗുലിപർവകേശാ
സ്ത്വക്വൈവ വൈ കരരുഹാശ്ച ന ദുഃഖിതാനാം।
വക്ഷോഽഥ കക്ഷോ നഖനാസികാസ്യു-
രംസത്രികം ചേതി ഷഡുന്നതാനി ॥ 5-116-7 (35755)
നേത്രാന്തപാദകരതാൽവധരോഷ്ഠജിഹ്വാ
രക്താ നഖാശ്ച ഖലു സർവസുഖാവഹാനി ॥' 5-116-8 (35756)
ബഹുദേവാസുരാലോകാ ബഹുഗന്ധർവദർശനാ।
ബഹുലക്ഷണസംപന്നാ ബഹുകല്യാണധാരിണീ ॥ 5-116-9 (35757)
സമർഥേയം ജനയിതും ചക്രവർതിനമാത്മജം ।
ബ്രൂഹി ശുൽകം ദ്വിജശ്രേഷ്ഠ സമീക്ഷ്യ വിഭവം മമ ॥ 5-116-10 (35758)
ഗാലവ ഉവാച। 5-116-11x (3727)
ഏകതഃശ്യാമകർണാനാം ശതാന്യഷ്ടൌ പ്രയച്ഛ മേ।
ഹയാനാം ചന്ദ്രശുഭ്രാണാം ദേശജാനാം വപുഷ്മതാം ॥ 5-116-11 (35759)
തതസ്തവ ഭവിത്രീയം പുത്രാണാം ജനനീ ശുഭാ ।
അരണീവ ഹുതാശാനാം യോനിരായതലോചനാ ॥ 5-116-12 (35760)
നാരദ ഉവാച। 5-116-13x (3728)
ഏതച്ഛ്രുത്വാ വചോ രാജാ ഹര്യശ്വഃ കാമമോഹിതഃ ।
ഉവാച ഗാലവം ദീനോ രാജർഷിർഋഷിസത്തമം ॥ 5-116-13 (35761)
ദ്വേ മേ ശതേ സംനിഹിതേ ഹയാനാം യദ്വിധാസ്തവ।
ഏഷ്ടവ്യാഃ ശതശസ്ത്വന്യേ ചരന്തി മമ വാജിനഃ ॥ 5-116-14 (35762)
സോഽഹമേകമപത്യം വൈ ജനയിഷ്യാമി ഗാലവ।
അസ്യാമേതം ഭവാൻകാമം സംപാദയതു മേ വരം॥ 5-116-15 (35763)
ഏതച്ഛ്രുത്വാ തു സാ കന്യാ ഗാലവം വാക്യമബ്രവീത് ।
മമ ദത്തോ വരഃ കശ്ചിത്കേനചിദ്ബ്രഹ്മവാദിനാ ॥ 5-116-16 (35764)
പ്രസൂത്യന്തേ പ്രസൂത്യന്തേ കന്യൈവ ത്വം ഭവിഷ്യസി।
സ ത്വം ദദസ്വ മാം രാജ്ഞേ പ്രതിഗൃഹ്യ ഹയോത്തമാൻ ॥ 5-116-17 (35765)
നൃപേഭ്യോ ഹി ചതുർഭ്യസ്തേ പൂർണാന്യഷ്ടൌ ശതാനി വൈ ।
ഭവിഷ്യന്തി തഥാ പുത്രാ മമ ചത്വാര ഏവ ച ॥ 5-116-18 (35766)
ക്രിയതാമുപസംഹാരോ ഗുർവർഥം ദ്വിജസത്തമ।
ഏഷാ താവൻമമ പ്രജ്ഞാ യഥാ വാ മന്യസേ ദ്വിജ ॥ 5-116-19 (35767)
ഏവമുക്തസ്തു സ മുനിഃ കന്യയാ ഗാലവസ്തദാ ।
ഹര്യശ്വം പൃഥിവീപാലമിദം വചനമബ്രവീത് ॥ 5-116-20 (35768)
ഇയം കന്യാ നരശ്രേഷ്ഠ ഹര്യശ്വ പ്രതിഗൃഹ്യതാം ।
ചതുർഭാഗേന ശുൽകസ്യ ജനയസ്വൈകമാത്മജം ॥ 5-116-21 (35769)
നാരദ ഉവാച। 5-116-22x (3729)
പ്രതിഗൃഹ്യ സ താം കന്യാം ഗാലവം പ്രതിനന്ദ്യ ച।
സമയേ ദേശകാലേ ച ലബ്ധവാൻസുതമീപ്സിതം ॥ 5-116-22 (35770)
തതോ വസുമനാ നാമ വസുഭ്യോ വസുമത്തരഃ ।
വസുപ്രഖ്യോ നരപതിഃ സ ബഭൂവ വസുപ്രദഃ ॥ 5-116-23 (35771)
അഥ കാലേ പുനർധീമാൻഗാലവഃ പ്രത്യുപസ്ഥിതഃ ।
ഉപസംഗംയ ചോവാച ഹര്യശ്വം പ്രീതമാനസം ॥ 5-116-24 (35772)
ജാതോ നൃപ സുതസ്തേഽയം ബാലോ ഭാസ്കരസംനിഭഃ ।
കാലോ ഗന്തും നരശ്രേഷ്ഠ ശുൽകാർഥമപരം നൃപം ॥ 5-116-25 (35773)
നാരദ ഉവാച। 5-116-26x (3730)
ഹര്യശ്വഃ സത്യവചനേ സ്ഥിതഃ സ്ഥിത്വാ ച പൌരുഷേ।
ദുർലഭത്വാദ്ധയാനാം ച പ്രദദൌ മാധവീം പുനഃ ॥ 5-116-26 (35774)
മാധവീ ച പുനർദീപ്താം പരിത്യജ്യനൃപശ്രിയം।
കുമാരീ കാമതോ ഭൂത്വാ ഗാലവം പൃഷ്ഠതോഽന്വഗാത് ॥ 5-116-27 (35775)
ത്വയ്യേവ താവത്തിഷ്ഠന്തു ഹയാ ഇത്യുക്തവാന്ദ്വിജഃ ।
പ്രയയൌ കന്യയാ സാർധം ദിവോദാസം പ്രജേശ്വരം ॥ ॥ 5-116-28 (35776)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി ഭഗവദ്യാനപർവണി ഷോഡശാധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-116-9 ബഹുഭിർദേവൈരസുരൈശ്ച ആലോകയിതും യോഗ്യാ ബഹുദേവാസുരാലോകാ। ഗന്ധർവാണാം ദർശനം ശാസ്ത്രം ഗീതാദിവിദ്യാ യസ്യാം സാ തഥാ ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 117
॥ ശ്രീഃ ॥
5.117. അധ്യായഃ 117
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
ഗാലവേന ദിവോദാസംപ്രതി സ്വാഗമനകാരണകഥനം ॥ 1 ॥ തേന സ്വസ്യാപ്യശ്വശതദ്വയവത്ത്വേന ഏകപുത്രോത്പാദനകഥനം ॥ 2 ॥ തഥാ ശുൽകദാനേന തസ്യാം പ്രതർദനാഖ്യസുതമുത്പാദ്യ കാലാന്തരാഗതായ ഗാലവായ മാധവീപ്രത്യർപണം ॥ 3 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-117-0 (35777)
ഗാലവ ഉവാച। 5-117-0x (3731)
മഹാവീര്യോ മഹീപാലഃ കാശീനാമീശ്വരഃ പ്രഭുഃ।
ദിവോദാസ ഇതി ഖ്യാതോ ഭൈമസേനിർനരാധിപഃ ॥ 5-117-1 (35778)
തത്ര ഗച്ഛാവഹേ ഭദ്രേ ശനൈരാഗച്ഛ മാ ശുചഃ ।
ധാർമികഃ സംയമേ യുക്തഃ സത്യേ ചൈവ ജനേശ്വരഃ ॥ 5-117-2 (35779)
നാരദ ഉവാച। 5-117-3x (3732)
തമുപാഗംയ സ മുനിർന്യായതസ്തേന സത്കൃതഃ।
ഗാലവഃ പ്രസവസ്യാർഥേ തം നൃപം പ്രത്യചോദയത് ॥ 5-117-3 (35780)
ദിവോദാമ ഉവാച। 5-117-4x (3733)
ശ്രുതമേതൻമയാ പൂർവം കിമുക്ത്വാ വിസ്തരം ദ്വിജ।
കാങ്ക്ഷിതോ ഹി മയൈഷോഽർഥഃ ശ്രുത്വൈവ ദ്വിജസത്തമ ॥ 5-117-4 (35781)
ഏതച്ച മേ ബഹുമതം യദുത്സൃജ്യ നരാധിപാൻ।
മാമേവമുപയാതോഽസി ഭാവി ചൈതദസംശയം ॥ 5-117-5 (35782)
സ ഏവ വിഭവോഽസമാകമശ്വാനാമപി ഗാലവ।
അഹമപ്യേകമേവാസ്യാം ജനയിഷ്യാമി പാർഥിവം ॥ 5-117-6 (35783)
നാരദ ഉവാച। 5-117-7x (3734)
തഥേത്യുക്ത്വാ ദ്വിജശ്രേഷ്ഠഃ പ്രാദാത്കന്യാം മഹീപതേഃ।
വിധിപൂർവാം ച താം രാജാ കന്യാം പ്രതിഗൃഹീതവാൻ ॥ 5-117-7 (35784)
രേമേ സ തസ്യാം രാജർഷിഃ പ്രഭാവത്യാം യഥാ രവിഃ।
സ്വാഹായാം ച യഥാ വഹ്നിര്യഥാ ശാച്യാം ച വാസവഃ ॥ 5-117-8 (35785)
യഥാ ചന്ദ്രശ്ച രോഹിണ്യാം യഥാ ധൂമോർണയാ യമഃ।
വരുണശ്ച യഥാ ഗൌര്യാം യഥാ ചർധ്യാം ധനേശ്വരഃ ॥ 5-117-9 (35786)
യഥാ നാരായണോ ലക്ഷ്ംയാം ജാഹ്നവ്യാം ച യഥോദധിഃ ।
യഥാ രുദ്രശ്ച രുദ്രാണ്യാം യഥാ വേദ്യാം പിതാമഹഃ ॥ 5-117-10 (35787)
അദൃശ്യന്ത്യാം ച വാസിഷ്ഠോ വസിഷ്ഠശ്ചാക്ഷമാലയാ।
ച്യവനശ്ച സുകന്യായാം പുലസ്ത്യഃ സന്ധ്യയാ യഥാ ॥ 5-117-11 (35788)
അഗസ്ത്യശ്ചാപി വൈദർഭ്യാം സാവിത്ര്യാം സത്യവാന്യഥാ।
യഥാ ഭൃഗുഃ പുലോമായാമദിത്യാം കശ്യപോ യഥാ ॥ 5-117-12 (35789)
രേണുകായാം യഥാർചീകോ ഹൈമവത്യാം ച കൌശികഃ।
ബൃഹസ്പതിശ്ച താരായാം ശുക്രശ്ച ശതപർവണാ ॥ 5-117-13 (35790)
യഥാ ഭൂംയാം ഭൂമിപതിരുർവശ്യാം ച പുരൂരവാഃ।
ഋചീകഃ സത്യവത്യാം ച സരസ്വസ്യാം യഥാ മനുഃ ॥ 5-117-14 (35791)
ശകുന്തലായാം ദുഷ്യന്തോ ധൃത്യാം ധർമശ്ച ശാശ്വതഃ।
ദമയന്ത്യാം നലശ്ചൈവ സത്യവത്യാം ച നാരദഃ ॥ 5-117-15 (35792)
ജരത്കാരുർജരത്കാർവാം പുലസ്ത്യശ്ച പ്രതീച്യയാ।
മേനകായാം യഥോർണായുസ്തുംബുരുശ്ചൈവ രംഭയാ ॥ 5-117-16 (35793)
വാസുകിഃ ശതശീർഷായാം കുമാര്യാം ച ധനഞ്ജയഃ।
വൈദേഹ്യാം ച യഥാ രാമോ രുക്മിണ്യാം ച ജനാർദനഃ ॥ 5-117-17 (35794)
തഥാ തു രമമാണസ്യ ദിവോദാസസ്യ ഭൂപതേഃ ।
മാധവീ ജനയാമാസ പുത്രമേകം പ്രതർദനം ॥ 5-117-18 (35795)
അഥാജഗാമ ഭഗവാന്ദിവോദാസം സ ഗാലവഃ ।
സമയേ സമനുപ്രാപ്തേ വചനം ചേദമബ്രവീത് ॥ 5-117-19 (35796)
നിര്യാതയതു മേ കന്യാം ഭവാംസ്തിഷ്ഠന്തു വാജിനഃ ।
യാവദന്യത്ര ഗച്ഛാമി ശുൽകാർഥം പൃഥിവീപതേ ॥ 5-117-20 (35797)
നാരദ ഉവാച। 5-117-21x (3735)
ദിവോദാസോഽഥ ധർമാത്മാ സമയേ ഗാലവസ്യ താം।
കാന്യാം നിര്യാതയാമാസ സ്ഥിതഃ സത്യേ മഹീപതിഃ ॥ ॥ 5-117-21 (35798)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി ഭഗവദ്യാനപർവണി സപ്തദശാധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥
ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 118
॥ ശ്രീഃ ॥
5.118. അധ്യായഃ 118
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
ഗാലവേന പുനഃ കന്യാത്വമുപഗതയാ മാധവ്യാ സഹ ഉശീനരനൃപം ഗത്വാ സ്വാഗമനകാരണകഥനം ॥ 1 ॥ തേനാപ്യശ്വശതദ്വയദാനേന മാധവ്യാം ശിബിനാമകതനയോത്പാദനം ॥ 2 ॥ കാലാന്തരേ ഉശീനരാൻമാധവീമാദായ ഗച്ഛതോ ഗാലവസ്യ മധ്യേമാർഗം ഗരുഡേന സമാഗമഃ ॥ 3 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-118-0 (35799)
നാരദ ഉവാച। 5-118-0x (3736)
തഥൈവ താം ശ്രിയം ത്യക്ത്വാ കന്യാ ഭൂത്വാ യശസ്വിനീ ।
മാധവീ ഗാലവം വിപ്രമഭ്യയാത്സത്യസംഗരാ ॥ 5-118-1 (35800)
ഗാലവോ വിമൃശന്നേവ സ്വകാര്യഗതമാനസഃ ।
ജഗാമ ഭോജനഗരം ദ്രഷ്ടുമൌശീനരം നൃപം ॥ 5-118-2 (35801)
തമുവാചാഥ ഗത്വാ സ നൃപതിം സത്യവിക്രമം।
ഇയ കന്യാ സുതൌ ദ്വൌ തേ ജനയിഷ്യതി പാർഥിവൌ ॥ 5-118-3 (35802)
അസ്യാം ഭവാനവാപ്താർഥോ ഭവിതാ പ്രേത്യ ചേഹ ച।
സോമാർകപ്രതിസങ്കാശൌ ജനയിത്വാ സുതൌ നൃപ ॥ 5-118-4 (35803)
ശുൽകം തു സർവധർമജ്ഞ ഹയാനാം ചന്ദ്രവർചസാം।
ഏകതഃശ്യാമകർണാനാം ദേയം മഹ്യം ചതുഃശതം ॥ 5-118-5 (35804)
ഗുർവർഥോഽയം സമാരംഭോ ന ഹയൈഃ കൃത്യമസ്തി മേ।
യദി ശക്യം മഹാരാജ ക്രിയതാമവിചാരിതം ॥ 5-118-6 (35805)
അനപത്യോഽസി രാജർഷേ പുത്രൌ ജനയ പാർഥിവ ।
പിതൄൻപുത്രപ്ലവേന ത്വമാത്മാനം ചൈവ താരയ ॥ 5-118-7 (35806)
ന പുത്രഫലഭോക്താ ഹി രാജർഷേ പാത്യതേ ദിവഃ।
ന യാതി നരകം ഘോരം യത്ര ഗച്ഛന്ത്യനാത്മജാഃ ॥ 5-118-8 (35807)
ഏതച്ചാന്യച്ച വിവിധം ശ്രുത്വാ ഗാലവഭാഷിതം ।
ഉശീനരഃ പ്രതിവചോ ദദൌ തസ്യ നരാധിപഃ ॥ 5-118-9 (35808)
ശ്രുതവാനസ്മി തേ വാക്യം യഥാ വദസി ഗാലവ ।
വിധിസ്തു ബലവാൻബ്രഹ്മൻപ്രവണം ഹി മനോ മമ ॥ 5-118-10 (35809)
ശതേ ദ്വേ തു മമാശ്വാനാമീദൃശാനാം ദ്വിജോത്തമ।
ഇതരേഷാം സഹസ്രാണി സുബഹൂനി ചരന്തി മേ ॥ 5-118-11 (35810)
അഹമപ്യേകമേവാസ്യാം ജനയിഷ്യാമി ഗാലവ ।
പുത്രവദ്ഭിർഗതം മാർഗം ഗമിഷ്യാമി പരൈരഹം ॥ 5-118-12 (35811)
മൂല്യേനാപി സമം കുര്യാം തവാഹം ദ്വിജസത്തമ।
പൌരജാനപദാർഥം തു മമാർഥോ നാത്മഭോഗതഃ ॥ 5-118-13 (35812)
കാമതോ ഹി ധനം രാജാ പാരക്യം യഃ പ്രയച്ഛതി।
ന സ ധർമേണ ധർമാത്മന്യുജ്യതേ യശസാ ന ച ॥ 5-118-14 (35813)
സോഽഹം പ്രതിഗ്രഹീഷ്യാമി ദദാത്വേതാം ഭവാൻമമ ।
കുമാരീം ദേവഗർഭാഭാമേകപുത്രഭവായ മേ॥ 5-118-15 (35814)
തഥാ തു ബഹുധാ കന്യാമുക്തവന്തം നരാധിപം ।
ഉശീനരം ദ്വിജശ്രേഷ്ഠോ ഗാലവഃ പ്രത്യപൂജയത് ॥ 5-118-16 (35815)
ഉശീനരം പ്രതിഗ്രാഹ്യ ഗാലവഃ പ്രയയൌ വനം ।
രേമേ സ താം സമാസാദ്യ കൃതപുണ്യ ഇവ ശ്രിയം ॥ 5-118-17 (35816)
കന്ദരേഷു ച ശൈലാനാം നദീനാം നിർഝരേഷു ച।
ഉദ്യാനേഷു വിചിത്രേഷു വനേഷൂപവനേഷു ച ॥ 5-118-18 (35817)
ഹർംയേഷു രമണീയേഷു പ്രാസാദശിഖരേഷു ച।
വാതായനവിമാനേഷു തഥാ ഗർഭഗൃഹേഷു ച॥ 5-118-19 (35818)
തതോഽസ്യ സമയേ യജ്ഞേ പുത്രോ ബാലരവിപ്രഭഃ ।
ശിബിർനാംനാഭിവിഖ്യാതോ യഃ സ പാർഥിവസത്തമഃ ॥ 5-118-20 (35819)
ഉപസ്ഥായ സ തം വിപ്രോ ഗാലവഃ പ്രതിഗൃഹ്യ ച।
കന്യാം പ്രയാതസ്താം രാജന്ദൃഷ്ടവാന്വിനതാത്മജം ॥ ॥ 5-118-21 (35820)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി ഭഗവദ്യാനപർവണി അഷ്ടാദശാധികശതതമോഽധ്യായാഃ ॥
ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 119
॥ ശ്രീഃ ॥
5.119. അധ്യായഃ 119
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
ഗാലവേന ഗരുഡംപ്രത്യശ്വാനാം ശതദ്വയന്യൂനതാകഥനം ॥ 1 ॥ ഗരുഡേന തസ്യ ദുർലഭത്വകഥനപൂർവകം തത്പ്രതിനിധിതയാ മാധവ്യാ ഏവ ദാനകഥനം ॥ 2 ॥ വിശ്വാമിത്രേണ ഗാലവദത്തായാം മാധവ്യാം അഷ്ടകാഖ്യപുത്രമുത്പാദ്യ തസ്യാഃ പുനർഗാലവേ പുനർഗാലവേ പ്രത്യർപണം ॥ 3 ॥ ഗാലവേന പുനര്യയാതയേ മാധവീപ്രത്യർപണം ॥ 4 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-119-0 (35821)
നാരദ ഉവാച। 5-119-0x (3737)
ഗാലവം വൈനതേയോഽഥ പ്രഹസന്നിദമബ്രവീത്।
ദിഷ്ട്യാ കൃതാർഥം പശ്യാമി ഭവന്തമിഹ വൈ ദ്വിജ ॥ 5-119-1 (35822)
ഗാലവസ്തു വചഃ ശ്രുത്വാ വൈനതേയേന ഭാഷിതം ।
ചതുർഭാഗാവശിഷ്ടം തദാചഖ്യൌ കാര്യമസ്യ ഹി ॥ 5-119-2 (35823)
സുപർണസ്ത്വബ്രവീദേനം ഗാലവം വദതാം വരഃ।
പ്രയത്നസ്തേ ന കർതവ്യോ നൈഷ സംപത്സ്യതേ തവ ॥ 5-119-3 (35824)
പുരാ ഹി കാന്യകുബ്ജേ വൈ ഗാധേഃ സത്യവതീം സുതാം।
ഭാര്യാർഥേ വരയത്കന്യാമൃചീകസ്തേന ഭാഷിതഃ॥ 5-119-4 (35825)
ഏകതഃശ്യാമകർണാനാം ഹയാനാം ചന്ദ്രവർചസാം ।
ഭഗവന്ദീയതാകം മഹ്യം മഹസ്രമിതി ഗാലവ ॥ 5-119-5 (35826)
ഋചീകസ്തു തഥേത്യുക്ത്വാ വരുണസ്യാലയം ഗതഃ।
അശ്വതീർഥേ ഹയാംʼല്ലബ്ധ്വാ ദത്തവാൻപാർഥിവായ വൈ ॥ 5-119-6 (35827)
ഇഷ്ട്വാ തേ പുണ്ഡരീകേണ ദത്താ രാജ്ഞാ ദ്വിജാതിഷു।
തേഭ്യോ ദ്വേ ദ്വേ ശതേ ക്രീത്വാ പ്രാപ്തേ തൈഃ പാർഥിവൈസ്തദാ ॥ 5-119-7 (35828)
അപരാണ്യപി ചത്വാരി ശതാനി ദ്വിജസത്തമ ।
നീയമാനാനി സന്താരേ ഹൃതാന്യാസന്നിതസ്തതഃ॥ 5-119-8 (35829)
ഏവം ന ശക്യമപ്രാപ്യം പ്രാപ്തും ഗാലവ കർഹിചിത് ।
ഇമാമശ്വശതാഭ്യാം വൈ ദ്വാഭ്യാം തസ്മൈ നിവേദയ ॥ 5-119-9 (35830)
വിശ്വാമിത്രായ ധർമാത്മൻഷങ്ഭിരശ്വശതൈഃ സഹ।
തതോഽസി ഗതസംമോഹഃ കൃതകൃത്യോ ദ്വിജോത്തമ ॥ 5-119-10 (35831)
ഗാലവസ്തം തഥേത്യുക്ത്വാ സുപർണസഹിതസ്തതഃ ।
ആദായാശ്വാംശ്ച കന്യാം ച വിശ്വാമിത്രപുപാഗമത് ॥ 5-119-11 (35832)
അശ്വാനാം കാങ്ക്ഷിതാർഥാനാം ഷഡിമാനി ശതാനി വൈ ।
ശതദ്വയേന കന്യേയം ഭവതാ പ്രതിഗൃഹ്യതാം ॥ 5-119-12 (35833)
അസ്യാം രാജർഷിഭിഃ പുത്രാ ജാതാ വൈ ധാർമികാസ്ത്രയഃ ।
ചതുർഥം ജനയത്വേകം ഭവാനപി നരോത്തമം ॥ 5-119-13 (35834)
പൂർണാന്യേവം ശതാന്യഷ്ടൌ തുരഗാണാം ഭവന്തു തേ।
ഭവതോ ഹ്യനൃണോ ഭൂത്വാ തപഃ കുര്യാം യഥാസുഖം ॥ 5-119-14 (35835)
വിശ്വാമിത്രസ്തു തം ദൃഷ്ട്വാ ഗാലവം സഹ പക്ഷിണാ।
കന്യാം ച താം വരാരോഹാമിദമിത്യബ്രവീദ്വചഃ ॥ 5-119-15 (35836)
കിമിയം പൂർവമേവേഹ ന ദത്താ മമ ഗാലവ।
പുത്രാ മമൈവ ചത്വാരോ ഭവേയുഃ കുലഭാവനാഃ ॥ 5-119-16 (35837)
പ്രതിഗൃഹ്ണാമി തേ കന്യാമേകപുത്രഫലായ വൈ ।
അശ്വാശ്ചാശ്രമമാസാദ്യ ചരന്തു മമ സർവശഃ ॥ 5-119-17 (35838)
നാരദ ഉവാച। 5-119-18x (3738)
സ തയാ രമമാണോഽഥ വിശ്വാമിത്രോ മഹാദ്യുതിഃ ।
ആത്മജം ജനയാമാസ മാധവീപുത്രമഷ്ടകം ॥ 5-119-18 (35839)
ജാതമാത്രം സുതം തം ച വിശ്വാമിത്രോ മഹാമുനിഃ ।
സംയോജ്യാർഥൈസ്തഥാ ധർമൈരശ്വൈസ്തൈഃ സമയോജയത് ॥ 5-119-19 (35840)
അഥാഷ്ടകഃ പുരം പ്രായാത്തദാ സോമപുരപ്രഭം ।
നിര്യാത്യ കന്യാം ശിഷ്യായ കൌശികോപി വനം യയൌ ॥ 5-119-20 (35841)
ഗാലവോപി സുപർണേന സഹ നിര്യാത്യ ദക്ഷിണാം।
മനസാഽതിപ്രതീതേന കന്യാമിദമുവാച ഹ ॥ 5-119-21 (35842)
ജാതോ ദാനപതിഃ പുത്രസ്ത്വയാ ശൂരസ്തഥാഽപരഃ।
സത്യധർമരതശ്ചാന്യോ യജ്വാ ചാപി തഥാഽപരഃ ॥ 5-119-22 (35843)
തദാഗച്ഛ വരാരോഹേ താരിതസ്തേ പിതാ സുതൈഃ ।
ചത്വാരശ്ചൈവ രാജാനസ്തഥാ ചാഹം സുമധ്യമേ ॥ 5-119-23 (35844)
നാരദ ഉവാച। 5-119-24x (3739)
ഗാലവസ്ത്വഭ്യനുജ്ഞായ സുപർണം പന്നഗാശനം ।
പിതുർനിര്യാത്യ താം കന്യാം പ്രയയൌ വനമേവ ഹ ॥ ॥ 5-119-24 (35845)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി ഭഗവാദ്യനപർവണി ഏകോനവിംശത്യധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-119-8 സന്താരേ മാർഗേ ॥ 5-119-18 അഷ്ടകം തന്നാമകം ॥ 5-119-20 നിര്യാത്യ പ്രത്യർപ്യ । ശിഷ്യായ ഗാലവായ ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 120
॥ ശ്രീഃ ॥
5.120. അധ്യായഃ 120
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
യയാതിനാ മാധവ്യാഃ ഗംഗായമുനാസംഗമദേശേ സ്വയംവരോദ്ധോഷണേന യക്ഷഗന്ധർവാദീനാം തത്രാഗമനം ॥ 1 ॥ മാധവ്യാ തു സർവവരാനതിക്രംയ വനമധ്യേ തപശ്ചരണം ॥ 2 ॥ കാലാന്തരേ സ്വർഗം യയാതേഃ ബഹുവർഷസഹസ്രാവസാനേ സദസി ദേവർഷ്യാദ്യവമാനനേന സദ്യസ്തേജോഹാനിഃ ॥ 3 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-120-0 (35846)
നാരദ ഉവാച। 5-120-0x (3740)
സ തു രാജാ പുനസ്തസ്യാഃ കർതുകാമഃ സ്വയംവരം।
ഉപഗംയാശ്രമപദം ഗംഗായാമുനസംഗമേ ॥ 5-120-1 (35847)
ഗൃഹീതമാല്യദാമാം താം രഥമാരോപ്യ മാധവീം ।
പൂരുര്യദുശ്ച ഭഗിനീമാശ്രമേ പര്യധാവതാം ॥ 5-120-2 (35848)
നാഗയക്ഷമനുഷ്യാണാം ഗന്ധർവമൃഗപക്ഷിണാം ।
ശൈലദ്രുമവനൌകാനാമാസീത്തത്ര സമാഗമഃ ॥ 5-120-3 (35849)
നാനാപുരുഷദേശ്യാനാമീശ്വരൈശ്ച സമാകുലം ।
ഋഷിഭിർബ്രഹ്മകൽപൈശ്ച സമന്താദാവൃതം വനം ॥ 5-120-4 (35850)
നിർദിശ്യമാനേഷു തു സാ വരേഷു വരവർണിനീ ।
വരാനുത്ക്രംയ സർവാസ്താന്വരം വൃതവതീ വനം ॥ 5-120-5 (35851)
അവതീര്യ രഥാത്കന്യാ നമസ്കൃത്യ ച ബന്ധുഷു।
ഉപഗംയ വനം പുണ്യം തപസ്തേപേ യയാതിജാ ॥ 5-120-6 (35852)
ഉപവസൈശ്ച വിവിധൈർദീക്ഷാഭിർനിയമൈസ്തഥാ ।
ആത്മനോ ലഘുതാം കൃത്വാ ബഭൂവ മൃഗചാരിണീ ॥ 5-120-7 (35853)
വൈദൂര്യാങ്കുരകൽപാനി മൃദൂനി ഹരിതാനി ച।
ചരന്തീ ശ്ലക്ഷ്ണശഷ്പാണി തിക്താനി മധുരാണി ച ॥ 5-120-8 (35854)
സ്രവന്തീനാം ച പുണ്യാനാം സുരസാനി സുചീനി ച।
പിബന്തീ വാരിമുഖ്യാനി ശീതാനി വിമലാനി ച॥ 5-120-9 (35855)
വനേഷു മൃഗരാജേഷു വ്യാഘ്രവിപ്രോഷിതേഷു ച ।
ദാവാഗ്നിവിപ്രയുക്തേഷു ശൂന്യേഷു ഗഹനേഷു ച ॥ 5-120-10 (35856)
ചരന്തീ ഹരിണൈഃ സാർധം മൃഗീവ വനചാരിണീ ।
ചചാര വിപുലം ധർമം ബ്രഹ്മചര്യേണ സംവൃതം ॥ 5-120-11 (35857)
യയാതിരപി പൂർവേഷാം രാജ്ഞാം വൃത്തമനുഷ്ഠിതഃ।
ബഹുവർഷസഹസ്രായുര്യുയുജേ കാലധർമണാ ॥ 5-120-12 (35858)
പുരുര്യദുശ്ച ദ്വൌ വംശേ വർധമാനൌ നരോത്തമൌ ।
താഭ്ഭാം പ്രതിഷ്ഠിതോ ലോകേ പരലോകേ ച നാഹുഷഃ ॥ 5-120-13 (35859)
മഹീപതേ നരപതിര്യയാതിഃ സ്വർഗമാസ്ഥിതഃ।
മഹർഷികൽപോ നൃപതിഃ സ്വർഗാഗ്ര്യഫലഭുഗ്വിഭുഃ ॥ 5-120-14 (35860)
ബഹുവർഷസഹസ്രാഖ്യേ കാലേ ബഹുഗുണേ ഗതേ।
രാജർഷിഷു നിഷണ്ണേഷു മഹീയഃസു മഹർധിഷു ॥ 5-120-15 (35861)
അവമേനേ നരാൻസർവാന്ദേവാനൃഷിഗണാംസ്തഥാ।
യയാതിർമൂഢവിജ്ഞാനോ വിസ്മയാവിഷ്ടചേതനഃ ॥ 5-120-16 (35862)
തതസ്തം ബുബുധേ ദേവഃ ശക്രോ ബലനിഷൂദനഃ ।
തേ ച രാജർഷയഃ സർവേ ധിഗ്ധിഗിത്യേവമബ്രുവൻ ॥ 5-120-17 (35863)
വിചാരശ്ച സമുത്പന്നോ നിരീക്ഷ്യ നഹുഷാത്മജം ।
കോഽന്വയം കസ്യ വാ രാജ്ഞഃ കഥം വാ സ്വർഗമാഗതഃ ॥ 5-120-18 (35864)
കർമണാ കേനസിദ്ധോഽയം ക്വ വാഽനേന തപശ്ചിതം।
കഥം വാ ജ്ഞായതേ സ്വർഗേ കേന വാ ജ്ഞായതേഽപ്യുത ॥ 5-120-19 (35865)
ഏവം വിചാസ്യന്തസ്തേ രാജാനം സ്വർഗവാസിനഃ ।
ദൃഷ്ട്വാ പപ്രച്ഛുരന്യോന്യം യയാതിം നൃപതിം പ്രതി ॥ 5-120-20 (35866)
വിമാനപാലാഃ ശതശഃ സ്വർഗദ്വാരാഭിരക്ഷിണഃ ।
പൃഷ്ടാ ആസനപാലാശ്ച ന ജാനീമേത്യഥാഽബ്രുവൻ ॥ 5-120-21 (35867)
സർവേ തേ ഹ്യാവൃതജ്ഞാനാ നാഭ്യജാനന്ത തം നൃപം ।
സ മുഹൂർതാദഥ നൃപോ ഹതൌജാശ്ചാഭവത്തദാ ॥ ॥ 5-120-22 (35868)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി ഭഗവദ്യാനപർവണി വിംശത്യധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-120-1 സതു രാജാ ആശ്രമപദമുപഗംയ കർതുകാഭഃ അഭൂദിതി ശേഷഃ ॥ 5-120-2 പര്യധാവതാം വരാന്വേഷണായേത്യർഥഃ ॥ 5-120-5 വനം വനവാസം ॥ 5-120-10 വ്യാഘ്രാണാം വിപ്രോഷിതം പര്യടനം യേഷു ॥ 5-120-12 കാലധർമണാ മൃത്യുനാ ॥ 5-120-13 നാഹുഷഃ യയാതിഃ ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 121
॥ ശ്രീഃ ॥
5.121. അധ്യായഃ 121
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
യയാതിംപ്രതി ഇന്ദ്രദൂതേന പതേത്യുക്തിഃ ॥ 1 ॥ യയാതേഃ സത്സു പതേയമിതി സ്വപ്രാർഥിതേന്ദ്രവരേണ നൈമിഷേ യജതാം സ്വദൌഹിത്രാണാം മധ്യേ ഭുവംപ്രതി പതനം ॥ 2 ॥ യയാതിനാ തൈഃ പ്രദിത്സിതസുകൃതഫലപ്രതിഗ്രഹാനഭിരോചനം ॥ 3 ॥ തത്രാഗതയാ മാധവ്യാ തേഷാം തദ്ദൌഹിത്രമാമഭിധായ യയാതയേ തേഭ്യഃ സുകൃതഫലപ്രദാപനപൂർവകം സ്വസുകൃതഫലാർധദാനം ॥ 4 ॥ ഗാലവേന സ്വതപോഷ്ടമാംശഫലദാനം ॥ 5 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-121-0 (35869)
നാരദ ഉവാച। 5-121-0x (3741)
അഥ പ്രചലിതഃ സ്ഥാനാദാസനാച്ച പരിച്യുതഃ।
കംപിതേനേവ മനസാ ധർഷിതഃ ശേകവാഹ്നിനാ ॥ 5-121-1 (35870)
ംലാനസ്രഗ്ഭ്രഷ്ടവിജ്ഞാനഃ പ്രഭ്രഷ്ടമുകുടാംഗദഃ ।
വിഘൂർണൻസ്രസ്തസർവാംഗഃ പ്രഭ്രഷ്ടാഭരണാംബരഃ ॥ 5-121-2 (35871)
അദൃശ്യമാനസ്താൻപശ്യന്നപശ്യംശ്ച പുനഃ പുനഃ ।
ശൂന്യഃ ശൂന്യേന മനസാ പ്രപതിഷ്യൻമഹീതലം ॥ 5-121-3 (35872)
കിം മയാ മനസാ ധ്യാതമശുഭം ധർമദൂഷണം ।
യേനാഹം ചലിതഃ സ്ഥാനാദിതി രാജാ വ്യചിന്തയത് ॥ 5-121-4 (35873)
തേ തു തത്രൈവ രാജാനഃ സിദ്ധാശ്ചാപ്സരസസ്തഥാ ।
അപശ്യന്ത നിരാലംബം തം യയാതിം പരിച്യുതം ॥ 5-121-5 (35874)
അഥൈത്യ പുരുഷഃ കശ്ചിത്ക്ഷീണപുണ്യനിപാതകഃ ।
യയാതിമബ്രവീദ്രാജന്ദ്രേവരാജസ്യ ശാസനാത് ॥ 5-121-6 (35875)
അതീവ മദമത്തസ്ത്വം ന കഞ്ചിന്നാവമന്യസേ ।
മാനേന ഭ്രഷ്ടഃ സ്വർഗസ്തേ നാർഹസ്ത്വം പാർഥിവാത്മജ ॥ 5-121-7 (35876)
ന ച പ്രജ്ഞായസേ ഗച്ഛ പതസ്വേതി തമബ്രവീത് ।
പതേയം സത്സ്വിതി വചസ്ത്രിരുത്ത്കാ നഹുഷാത്മജഃ ॥ 5-121-8 (35877)
പതിഷ്യംന്തയാമാസ ഗതിം ഗതിമതാം വരഃ।
ഏതസ്മിന്നേവ കാലേ തു നൈമിഷേ പാർഥിവർഷഭാൻ ॥ 5-121-9 (35878)
ചതുരോഽപശ്യത നൃപസ്തേഷാം മധ്യേ പപാത ഹ ।
പ്രതർദനോ വസുമനാഃ ശിബിരൌശീനരോഽഷ്ടകഃ ॥ 5-121-10 (35879)
വാജപേയേന യജ്ഞേന തർപയന്തി സുരേശ്വരം ।
തേഷാമധ്വരജം ധൂമം സ്വർഗദ്വാരമുപസ്ഥിതം ॥ 5-121-11 (35880)
യയാതിരുപജിഘ്രന്വൈ നിപപാത മഹീം പ്രതി ।
ഭൂമൌ സ്വർഗേ ച സംബദ്ധാം നദീം ധൂമമയീമിവ ।
ഗംഗാം ഗാമിവ ഗച്ഛന്തീമാലംബ്യ ജഗതീപതിഃ ॥ 5-121-12 (35881)
ശ്രീമത്സ്വവഭൃഥാഗ്ര്യേഷു ചതുർഷു പ്രതിബന്ധുഷു ।
മധ്യേ നിപതിതോ രാജാ ലോകപാലോപമേഷു സഃ ॥ 5-121-13 (35882)
ചതുർഷു ഹുതകൽപേഷു രാജസിംഹമഹാഗ്നിഷു ।
പപാത മധ്യേ രാജർഷിര്യയാതിഃ പുണ്യസങ്ക്ഷയേ ॥ 5-121-14 (35883)
തമാഹുഃ പാർഥിവാഃ സർവേ ദീപ്യമാനമിവ ശ്രിയാ ।
കോ ഭവാൻകസ്യ വാ ബന്ധുർദേശസ്യ നഗരസ്യ വാ ॥ 5-121-15 (35884)
യക്ഷോ വാഽപ്യഥവാ ദേവോ ഗന്ധർവോ രാക്ഷസോഽപി വാ ।
ന ഹി മാനുഷരൂപോസി കോവാർഥഃ കാങ്ക്ഷ്യതേ ത്വയാ ॥ 5-121-16 (35885)
യയാതിരുവാച। 5-121-17x (3742)
യയാതിരസ്മി രാജർഷിഃ ക്ഷീണപുണ്യശ്ച്യുതോ ദിവഃ।
പതേയം സത്സ്വിതി ധ്യായൻഭവത്സു പതിതസ്തതഃ ॥ 5-121-17 (35886)
രാജാന ഊചുഃ । 5-121-18x (3743)
സത്യമേതദ്ഭവതു തേ കാങ്ക്ഷിതം പുരുഷർഷഭ ।
സർവേഷാം നഃ ക്രതുഫലം ധർമശ്ച പ്രതിഗൃഹ്യതാം ॥ 5-121-18 (35887)
യയാതിരുവാച। 5-121-19x (3744)
നാഹം പ്രതിഗ്രഹധനോ ബ്രാഹ്മണഃ ക്ഷത്രിയോഽഹ്യഹം।
ന ച മേ പ്രവണാ ബുദ്ധിഃ പരപുണ്യവിനാശനേ ॥ 5-121-19 (35888)
നാരദ ഉവാച। 5-121-20x (3745)
ഏതസ്മിന്നേവ കാലേ തു മൃഗചര്യാക്രമാഗതാം।
മാധവീം പ്രേക്ഷ്യ രാജാനസ്തേഽഭിവാദ്യേദമബ്രുവൻ ॥ 5-121-20 (35889)
കിമാഗമനകൃത്യം തേ കിം കുർമഃ ശാസനം തവ।
ആജ്ഞാപ്യാ ഹി വയം സർവേ തവ പുത്രാസ്തപോധനേ ॥ 5-121-21 (35890)
നാരദ ഉവാച। 5-121-22x (3746)
തേഷാം തദ്ഭാഷിതം ശ്രുത്വാ മാധവീ പരയാ മുദാ।
പിതരം സമുപാഗച്ഛദ്യയാതിം സാ വവന്ദ ച ॥ 5-121-22 (35891)
സ്പൃഷ്ട്വാ മൂർധനി താൻപുത്രാംസ്താപസീ വാക്യമബ്രവീത് ।
ദൌഹിത്രാസ്തവ രാജേന്ദ്ര മമ പുത്രാ ന തേ പരാഃ ॥ 5-121-23 (35892)
ഇമേ ത്വാം താരയിഷ്യന്തി ദിഷ്ടമേതത്പുരാതനം ।
അഹം തേ ദുഹിതാ രാജൻമാധവീ മൃഗചാരിണീ ॥ 5-121-24 (35893)
മയാഽപ്യുപചിതോ ധർമസ്തതോഽർധം പ്രതിഗൃഹ്യതാം ।
യസ്മാദ്രാജന്നരാഃ സർവേ അപത്യഫലഭാഗിനഃ ॥ 5-121-25 (35894)
തസ്മാദിച്ഛന്തി ദൌഹിത്രാന്യഥാ ത്വം വസുധാധിപ । 5-121-26 (35895)
നാരദ ഉവാച।
തതസ്തേ പാർഥിവാഃ സർവേ ശിരസാ ജനനീം തദാ ॥ 5-121-26x (3747)
അഭിവാദ്യ നമസ്കൃത്യ മാതാമഹമഥാബ്രുവൻ ।
ഉച്ചൈരനുപമൈഃ സ്നിഗ്ധൈഃ സ്വരൈരാപൂര്യ മേദിനീം ।
മാതാമഹം നൃപതയസ്താരയന്തോ ദിവശ്ച്യുതം । 5-121-27 (35896)
` രാജാന ഊചുഃ । 5-121-28x (3748)
രാജധർമഗുണോപേതാഃ സത്യധർമഗുണാന്വിതാഃ।
ദൌഹിത്രാസ്തേ വയം രാജന്ദിവമാരോഹ പാർഥിവ ॥ 5-121-28 (35897)
നാരദ ഉവാച।' 5-121-29x (3749)
അഥാകസ്മാദുപഗതോ ഗാലവോഽപ്യാഹ പാർഥിവം ।
തപസോ മേഽഷ്ടഭാഗേന സ്വർഗമാരോഹതാം ഭവാൻ ॥ ॥ 5-121-29 (35898)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി ഭഗവദ്യാനപർവണി ഏകവിംശത്യധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-121-10 ശിബിരൌശീനര ഇത്യേകഃ ॥ 5-121-13 പ്രതിബന്ധുഷു ദൌഹിത്രരൂപേഷു ॥ 5-121-15 ബന്ധുഃ പാലയിതാ ॥ 5-121-29 അഷ്ടഭാഗേന അഷ്ടമാംശേന ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 122
॥ ശ്രീഃ ॥
5.122. അധ്യായഃ 122
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
സ്വദൌഹിത്രാദിദത്തപുണ്യഫലപ്രഭാവേണ പുനര്യയാതേഃ സ്വർഗഗമനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-122-0 (35899)
നാരദ ഉവാച। 5-122-0x (3750)
പ്രത്യഭിജ്ഞാതമാത്രോഽഥ സദ്ഭിസ്തൈർനരപുംഗവഃ।
സമാരുരോഹ നൃപതിരസ്പൃശന്വസുധാതലം ।
യയാതിർദിവ്യസംസ്ഥാനോ ബഭൂവ വിഗതജ്വരഃ ॥ 5-122-1 (35900)
ദിവ്യമാല്യാംബരധരോ ദിവ്യാഭരണഭൂഷിതഃ।
ദിവ്യഗന്ധഗുണോപേതോ ന പൃഥ്വീമസ്പൃശത്പദാ ॥ 5-122-2 (35901)
തതോ വസുമനാഃ പൂർവമുച്ചൈരുച്ചാരയന്വചഃ ॥
ഖ്യാതോ ദാനപതിർലോകേ വ്യാജഹാര നൃപം തദാ ॥ 5-122-3 (35902)
പ്രാപ്തവാനസ്മി യല്ലോകേ സർവവർണേഷ്വഗർഹയാ ।
തദപ്യഥ ച ദാസ്യാമി തേന സംയുജ്യതാം ഭവാൻ ॥ 5-122-4 (35903)
യത്ഫലം ദാനശീലസ്യ ക്ഷമാശീലസ്യ യത്ഫലം ।
യച്ച മേ ഫലമാധാനേ തേന സംയുജ്യതാം ഭവാൻ ॥ 5-122-5 (35904)
തതഃ പ്രതർദനോഽപ്യാഹ വാക്യം ക്ഷത്രിയപുംഗവഃ ।
യഥാ ധർമരതിർനിത്യം നിത്യം യുദ്ധപരായണഃ ॥ 5-122-6 (35905)
പ്രാപ്തവാനസ്മി യല്ലോകേ ക്ഷത്രവംശോദ്ഭവം യശഃ ।
വീരശബ്ദഫലം ചൈവ തേന സംയുജ്യതാം ഭവാൻ ।
യഥാ ധർമേ രതിർനിത്യം തേന സത്യേന ഖം വ്രജ ॥ 5-122-7 (35906)
ശിബിരൌശീനരോ ധീമാനുവാച മധുരാം ഗിരം।
യഥാ ബാലേഷു നാരീഷു വൈവാഹ്യേഷു തഥൈവ ച ॥ 5-122-8 (35907)
സംഗരേഷു നിപാതേഷു തഥാ തദ്വ്യസനേഷു ച ।
അനൃതം നോക്തപൂർവം മേ തേന സത്യേന ഖം വ്രജ ॥ 5-122-9 (35908)
യഥാ പ്രാണാംശ്ച രാജ്യം ച രാജൻകാമസുഖാനി ച।
ത്യജേയം ന പുനഃ സത്യം തേന സത്യേന ഖം വ്രജ ॥ 5-122-10 (35909)
യഥാ സത്യേന മേ ധർമോ യഥാ സത്യേന പാവകഃ ।
പ്രീതഃ ശതക്രതുശ്ചൈവ തേന സത്യേന ഖം വ്രജ ॥ 5-122-11 (35910)
അഷ്ടകസ്ത്വഥ രാജർഷിഃ കൌശികോ മാധവീസുതഃ।
അനേകശതയജ്വാനം നാഹുഷം പ്രാഹ ധർമവിത് ॥ 5-122-12 (35911)
ശതശഃ പുണ്ഡരീകാ മേ ഗോസവാശ്ചരിതാഃ പ്രഭോ ।
ക്രതവോ വാജപേയാശ്ച തേഷാം ഫലമവാപ്നുഹി ॥ 5-122-13 (35912)
ന മേ രത്നാനി ന ധനം ന തഥാഽന്യേ പരിച്ഛദാ ।
ക്രതുഷ്വനുപയുക്താനി തേന സത്യേന ഖം വ്രജ ॥ 5-122-14 (35913)
നാരദ ഉവാച। 5-122-15x (3751)
യഥായഥാ ഹി ജൽപന്തി ദൌഹിത്രാസ്തം നരാധിപം ।
തഥതഥാ വസുമതീം ത്യക്ത്വാ രാജാ ദിവം യയൌ ॥ 5-122-15 (35914)
ഏവം സർവേ സമസ്തൈസ്തേ രാജാനഃ സുകൃതൈസ്തദാ ।
യയാതിം സ്വർഗതോ ഭ്രഷ്ടം താരയാമാസുരഞ്ജസാ ॥ 5-122-16 (35915)
ദൌഹിത്രാഃ സ്വേന ധർമേണ യജ്ഞദാനകൃതേന വൈ ।
ചതുർഷു രാജവംശേഷു സംഭൂതാഃ കുലവർധനാഃ।
മാതാമഹം മഹാപ്രാജ്ഞം ദിവമാരോപയന്ത തേ ॥ 5-122-17 (35916)
രാജാന ഊചുഃ । 5-122-18x (3752)
രാജധർമഗുണോപേതാഃ സർവധർമഗുണാന്വിതാഃ ।
ദൌഹിത്രാസ്തേ വയം രാജന്ദിവമാരോഹ പാർഥിവ ॥ ॥ 5-122-18 (35917)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി ഭഗവദ്യാനപർവണി ദ്വാവിംശത്യധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-122-1 പ്രത്യഭിജ്ഞാതേതി ॥ 5-122-5 ആധാനേ അഗ്ര്യാധാനോപലക്ഷിതേ ശ്രൌതധർമേ ॥ 5-122-9 ആപത്സു സങ്കടേഷു । വ്യസനേഷു ദ്യൂതാദിഷു । ഖം സ്വർഗം ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 123
॥ ശ്രീഃ ॥
5.123. അധ്യായഃ 123
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
സ്വർഗേ യയാതിപ്രശ്നാനുരോധേന പിതാമഹേന തത്പതനകാരണകഥനം ॥ 1 ॥ നാരദേന യയാത്യുപാഖ്യാനോപസംഹാരപൂർവകം ദുര്യോധനംപ്രതി ഗാലവയയാതിദൃഷ്ടാന്തപ്രദർശനേന നിർബന്ധാഭിമാനത്യാഗപൂർവകം പാണ്ഡവൈഃ സന്ധികരണവിധാനം ॥ 2 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-123-0 (35918)
നാരദ ഉവാച। 5-123-0x (3753)
സദ്ഭിരാരോപിതഃ സ്വർഗം പാർഥിവൈർഭൂരിദക്ഷിണൈഃ ।
അഭ്യനുജ്ഞായ ദൌഹിത്രാന്യയാതിർദിവമാസ്ഥിതഃ ॥ 5-123-1 (35919)
അഭിവൃഷ്ടശ്ച വർഷേണ നാനാപുഷ്പസുഗന്ധിനാ।
പരിഷ്വക്തശ്ച പുണ്യേന വായുനാ പുണ്യഗന്ധിനാ ॥ 5-123-2 (35920)
അചലം സ്ഥാനമാസാദ്യ ദൌഹിത്രഫലനിർജിതം ।
കർമഭിഃ സ്വൈരുപചിതോ ജജ്വാല പരയാ ശ്രിയാ ॥ 5-123-3 (35921)
ഉപഗീതോപനൃത്തശ്ച ഗന്ധർവാപ്സരസാം ഗണൈഃ ।
പ്രീത്യാ പ്രതിഗൃഹീതശ്ച സ്വർഗേ ദുന്ദുഭിനിഃസ്വനൈഃ ॥ 5-123-4 (35922)
അഭിഷ്ടുതശ്ച വിവിധൈർദേവരാജർഷിചാരണൈഃ ।
അർചിതശ്ചോത്തമാർഘേണ ദൈവതൈരഭിനന്ദിതഃ ॥ 5-123-5 (35923)
പ്രാപ്തഃ സ്വർഗഫലം ചൈവ തമുവാച പിതാമഹഃ ।
നിർവൃതം ശാന്തമനസം വചോഭിസ്തർപയന്നിവ ॥ 5-123-6 (35924)
ചതുഷ്പാദസ്ത്വയാ ധർമശ്രിതോ ലോക്യേന കർമണാ ।
അക്ഷയസ്തവ ലോകോഽയം കീർതിശ്ചൈവാക്ഷയാ ദിവി ॥ 5-123-7 (35925)
പുനസ്ത്വയൈവ രാജർഷേ സ്വകൃതേന വിഘാതിതം।
ആവൃതം തമസാ ചേതഃ സർവേഷാം സ്വർഗവാസിനാം ॥ 5-123-8 (35926)
യേന ത്വാം നാഭിജാനന്തി തതോഽജ്ഞാതോസി പാതിതഃ ।
പ്രീത്യൈവ ചാസി ദൌഹിത്രൈസ്താരിതസ്ത്വമിഹാഗതഃ ॥ 5-123-9 (35927)
സ്ഥാനം ച പ്രതിപന്നോഽസി കർമണാ സ്വേന നിർജിതം ।
അചലം ശാശ്വതം പുണ്യമുത്തമം ധ്രുവമവ്യയം ॥ 5-123-10 (35928)
യയാതിരുവാച। 5-123-11x (3754)
ഭഗവൻസംശയോ മേഽസ്തി കശ്ചിതം ഛേത്തുമർഹസി ।
ന ഹ്യന്യമഹമർഹാമി പ്രഷ്ടും ലോകപിതാമഹ ॥ 5-123-11 (35929)
ബഹുവർഷസഹസ്രാന്തം പ്രജാപാലനവർധിതം।
അനേകക്രതുദാനൌഘൈരാർജിതം മേ മഹത്ഫലം ॥ 5-123-12 (35930)
കഥം തദൽപകാലേന ക്ഷീണം യേനാസ്മി പാതിതഃ ।
ഭഗവന്വേത്ഥ ലോകാംശ്ച ശാശ്വതാൻമമ നിർമിതാൻ ।
കഥം നു മമ തത്സർവം വിപ്രനഷ്ടം മഹാദ്യുതേ ॥ 5-123-13 (35931)
പിതാമഹ ഉവാച। 5-123-14x (3755)
ബഹുവർഷസഹസ്രാന്തം പ്രജാപാലനവർധിതം।
അനേകക്രതുദാനൌഘൈര്യത്ത്വയോപാർജിതം ഫലം ॥ 5-123-14 (35932)
തദനേനൈവ ദോഷേണ ക്ഷീണം യേനാസി പാതിതഃ।
അഭിമാനേന രാജേന്ദ്ര ധിക്കൃതഃ സ്വർഗവാസിഭിഃ ॥ 5-123-15 (35933)
നായം മാനേന രാജർഷേ ന ബലേന ന ഹിംസയാ।
ന ശാഠ്യേന ന മായാഭിർലോകോ ഭവതി ശാശ്വതഃ ॥ 5-123-16 (35934)
നാവമാന്യാസ്ത്വയാ രാജന്നധമോത്കൃഷ്ടമധ്യമാഃ।
ന ഹി മാനപ്രദഗ്ധാനാം കശ്ചിദസ്തി ശമഃ ക്വചിത് ॥ 5-123-17 (35935)
പതനാരോഹണമിദം കഥയിഷ്യന്തി യേ നരാഃ ।
വിഷമാണ്യപി തേ പ്രാപ്താസ്തരിഷ്യന്തി ന സംശയഃ ॥ 5-123-18 (35936)
നാരദ ഉവാച। 5-123-19x (3756)
ഏഷ ദോഷോഽഭിമാനേന പുരാ പ്രാപ്തോ യയാതിനാ ।
നിർബധ്നതാഽതിമാത്രം ച ഗാലവേന മഹീപതേ ॥ 5-123-19 (35937)
ശ്രോതവ്യം ഹിതകാമാനാം സുഹൃദാം ഹിതമിച്ഛതാം।
ന കർതവ്യോ ഹി നിർബന്ധോ നിർബന്ധോ ഹി ക്ഷയോദയഃ ॥ 5-123-20 (35938)
തസ്മാത്ത്വമപി ഗാന്ധാരേ മാനം ക്രോധം ച വർജയ ।
സന്ധത്സ്വ പാണ്ഡവൈർവീര സംരംഭം ത്യജ പാർഥിവ ॥ 5-123-21 (35939)
സ ഭവാൻസുഹൃദാം പഥ്യം വചോ ഗൃഹ്ണാതു മാഽനൃതം ।
സമർഥൈർവിഗ്രഹം കൃത്വാ വിഷമസ്ഥോ ഭവിഷ്യസി ॥ 5-123-22 (35940)
ദദാതി യത്പാർഥിവ യത്കരതി
യദ്വാ തപസ്തപ്യതി യഞ്ജുഹോതി।
ന തസ്യ നാശോഽസ്തി ന ചാപകർഷോ
നാന്യസ്തദശ്നാതി സ ഏവ കർതാ ॥ 5-123-23 (35941)
ഇദം മഹാഖ്യാനമനുത്തമം ഹിതം
ബഹുശ്രുതാനാം ഗതരോഷരാഗിണാം।
സമീക്ഷ്യ ലോകേ ബഹുധാ പ്രധാരിതം
ത്രിവർഗദൃഷ്ടിഃ പൃഥിവീമുപാശ്നുതേ ॥ 5-123-24 (35942)
` ഏതത്പുണ്യതമം രാജന്യയാതേശ്ചരിതം മഹത്।
യച്ഛ്രുത്വാ ശ്രാവയിത്വാ ച സ്വർഗം യാന്തീഹ മാനവാഃ ॥' ॥ 5-123-25 (35943)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി ഭഗവദ്യാനപർവണി ത്രയോവിംശത്യധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-123-8 സ്വകൃതേന സംയക്സംപാദിതേന കർമണാ। മയാ സമോഽന്യോ നാസ്തീതി വാക്പ്രയോഗേണ। തമസാ ക്രോധേന ॥ 5-123-24 പ്രധാരിതം നിശ്ചിതം ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 124
॥ ശ്രീഃ ॥
5.124. അധ്യായഃ 124
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
ധൃതരാഷ്ട്രേണ ശ്രീകൃഷ്ണംപ്രതി ദുര്യോധനാനുനയപ്രാർഥന ॥ 1 ॥ ശ്രീകൃഷ്ണേന ദുര്യോധനാനുനയഃ ॥ 2 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-124-0 (35944)
ധൃതരാഷ്ട്ര ഉവാച। 5-124-0x (3757)
ഭഗവന്നേവമേവൈതദ്യഥാ വദസി നാരദ।
ഇച്ഛാമി ചാഹമപ്യേവം ന ത്വീശോ ഭഗവന്നഹം ॥ 5-124-1 (35945)
വൈശംപായന ഉവാച। 5-124-2x (3758)
ഏവമുക്ത്വാ തതഃ കൃഷ്ണമഭ്യഭാഷത കൌരവഃ ।
സ്വർഗ്യം ലോക്യം ച മാമാത്ഥ ധർംയം ന്യായ്യം ച കേശവ ॥ 5-124-2 (35946)
ന ത്വഹം സ്വവശസ്താത ക്രിയമാണം ന മേ പ്രിയം ।
`ന മംസ്യന്തേ ദുരാത്മാനഃ പുത്രാ മമ ജനാർദന ॥' 5-124-3 (35947)
അംഗ ദുര്യോധനം കൃഷ്ണ മന്ദം ശാസ്ത്രാതിഗം മമ।
അനുനേതും മഹാബാഹോ യതസ്വ പുരുഷോത്തമ ॥ 5-124-4 (35948)
ന ശ്രൃണോതി മഹാബാഹോ വചനം സാധു ഭാഷിതം ।
ഗാന്ധാര്യാശ്ച ഹൃഷീകേശ വിദുരസ്യ ച ധീമതഃ ।
അന്യേഷാം ചൈവ സുഹൃദാം ഭീഷ്മാദീനാം ഹിതൈഷിണാം ॥ 5-124-5 (35949)
സ ത്വം പാപമതിം ക്രൂരം പാപചിത്തമചേതനം ।
അനുശാധി ദുരാത്മാനം സ്വയം ദുര്യോധനം നൃപം ॥ 5-124-6 (35950)
സുഹൃത്കാര്യം തു സുമഹത്കൃതം തേ സ്യാഞ്ജനാർദന ॥ 5-124-7 (35951)
വൈശംപായന ഉവാച। 5-124-8x (3759)
തതോഽഭ്യാവൃത്യ വാർഷ്ണേയോ ദുര്യോധനമമർഷണം ।
അബ്രവീൻമധുരാം വാചം സർവധർമാർഥതത്ത്വവിത് ॥ 5-124-8 (35952)
ദുര്യോധന നിബോധേദം മദ്വാക്യം കുരുസത്തമ।
ശർമാർഥം തേ വിശേഷേണ സാനുബന്ധസ്യ ഭാരത ॥ 5-124-9 (35953)
മഹാപ്രജ്ഞകുലേ ജാതഃ സാധ്വേതത്കർതുമർഹസി ।
ശ്രുതവൃത്തോപസംപന്നഃ സർവൈഃ സമുദിതോ ഗുണൈഃ ॥ 5-124-10 (35954)
ദൌഷ്കുലേയാ ദുരാത്മാനോ നൃശംസാ നിരപത്രപാഃ ।
ത ഏതദീദൃശം കുര്യുര്യഥാ ത്വം താത മന്യസേ ॥ 5-124-11 (35955)
ധർമാർഥയുക്താ ലോകേഽസ്മിൻപ്രവൃത്തിർലക്ഷ്യതേ സതാം।
അസതാം വിപരീതാ തു ലക്ഷ്യതേ ഭരതർഷഭ ।
വിപരീതാ ത്വിയം വൃത്തിരസകൃല്ലക്ഷ്യതേ ത്വയി ॥ 5-124-12 (35956)
അധർമശ്ചാനുബന്ധോഽത്ര ഘോരഃ പ്രാണഹരോ മഹാൻ ।
അനിഷ്ടശ്ചാനിമിത്തശ്ച ന ച ശക്യശ്ച ഭാരത ॥ 5-124-13 (35957)
തമനർഥം പരിഹരന്നാത്മശ്രേയഃ കരിഷ്യസി।
ഭ്രാതൄണാമഥ ഭൃത്യാനാം മിത്രാണാം ച പരന്തപ ॥ 5-124-14 (35958)
അധർംയാദയശസ്യാച്ച കർമണസ്ത്വം പ്രമോക്ഷ്യസേ ॥ 5-124-15 (35959)
പ്രാജ്ഞൈഃ ശൂരൈർമഹോത്സാഹൈരാത്മവദ്ഭിർബഹുശ്രുതൈഃ।
സന്ധത്സ്വ പുരുഷവ്യാഘ്ര പാണ്ഡവൈർഭരതർഷഭ।
തദ്ധിതം ച പ്രിയം ചൈവ ധൃതരാഷ്ട്രസ്യ ധീമതഃ ॥ 5-124-16 (35960)
പിതാമഹസ്യ ദ്രോണസ്യ വിദുരസ്യ മഹാമതേഃ ।
കൃപസ്യ സോമദത്തസ്യ ബാഹ്ലീകസ്യ ച ധീമതഃ ॥ 5-124-17 (35961)
അശ്വത്ഥാംനോ വികർണസ്യ സഞ്ജയസ്യ വിവിംശതേഃ।
ജ്ഞാതീനാം ചൈവ ഭൂയിഷ്ഠം മിത്രാണാം ച പരന്തപ ॥ 5-124-18 (35962)
ശമേ ശർമ ഭവേത്താത സർവസ്യ ജഗതസ്തഥാ।
ഹ്രീമാനസി കുലേ ജാതഃ ശ്രുതവാനാനൃശംസ്യവാൻ ।
തിഷ്ഠ താത പിതുഃ ശാസ്ത്രേ മാതുശ്ച ഭരതർഷഭ ॥ 5-124-19 (35963)
ഏതച്ഛ്രേയോ ഹി മന്യന്തേ പിതാ യച്ഛാസ്തി ഭാരത ।
ഉക്തമാപദ്ഗതഃ പൂർവം പിതുഃ സ്മരസി ശാസനം ॥ 5-124-20 (35964)
രോചതേ തേ പിതുസ്താത പാണ്ഡവൈഃ സഹ സംഗമഃ।
സാമാത്യസ്യ കുരുശ്രേഷ്ഠ തത്തുഭ്യാം താത രോചതാം ॥ 5-124-21 (35965)
ശ്രുത്വാ യഃ സുഹൃദാം ശാസ്ത്രം മർത്യോ ന പ്രതിപദ്യതേ ।
വിപാകാന്തേ ദഹത്യേനം കിംപാകമിവ ഭക്ഷിതം ॥ 5-124-22 (35966)
യസ്തു നിഃശ്രേയസം വാക്യം മോഹാന്ന പ്രതിപദ്യതേ।
സ ദീർഘസൂത്രോ ഹീനാർഥഃ പശ്ചാത്താപേന യുജ്യതേ ॥ 5-124-23 (35967)
യസ്തു ന്നിഃശ്രേയസം ശ്രുത്വാ പ്രാക്തദേവാഭിപദ്യതേ।
ആത്മനോ മതമുത്സൃജ്യ സ ലോകേ സുഖമേധതേ ॥ 5-124-24 (35968)
യോഽർഥകാമസ്യ വചനം പ്രാതികൂല്യാന്ന മൃഷ്യതേ।
ശൃണോതി പ്രതികൂലാനി ദ്വിഷതാം വശമേതി സഃ ॥ 5-124-25 (35969)
സതാം മതമതിക്രംയ യോഽസതാം വർതതേ മതേ।
ശോചന്തേ വ്യസനേ തസ്യ സുഹൃദോ നചിരാദിവ ॥ 5-124-26 (35970)
മുഖ്യാനമാത്യാനുത്സൃജ്യ യോ നിഹീനാന്നിഷേവതേ ।
സ ഘോരാമാപദം പ്രാപ്യ നോത്താരമധിഗച്ഛതി ॥ 5-124-27 (35971)
യോഽസത്സേവീ വൃഥാചാരോ ന ശ്രോതാ സുഹൃദാം സതാം।
പരാന്വൃണീതി സ്വാന്ദ്വേഷ്ടി തം ഗൌസ്ത്യജതി ഭാരത ॥ 5-124-28 (35972)
തത്വം വിരുദ്ധാ തൈർവീരൈസ്യേതത്രാണമിച്ഛസി ।
അശിഷ്ടേഭ്യോഽസമർഥേഭ്യോ മൂഢേഭ്യോ ഭരതർഷഭ ॥ 5-124-29 (35973)
കോ ഹി ശക്രസമാഞ്ജ്ഞാതീനതിക്രംയ മഹാരഥാൻ ।
അന്യേഭ്യസ്ത്രാണമാശംസേത്ത്വദന്യോ ഭുവി മാനവഃ ॥ 5-124-30 (35974)
ജൻമപ്രഭൃതി കൌന്തേയാ നിത്യം വിനികൃതാസ്ത്വയാ ।
ന ച തേ ജാതു കുപ്യന്തി ധർമാത്മാനോ ഹി പാണ്ഡവാഃ ॥ 5-124-31 (35975)
മിഥ്യോപചരിതാസ്താത ജൻമപ്രഭൃതി ബാന്ധവാഃ ।
ത്വയി സംയങ്ഭഹാബാഹോ പ്രതിപന്നാ യശസ്വിനഃ ॥ 5-124-32 (35976)
ത്വയാഽപി പ്രതിപത്തവ്യം തഥൈവ ഭരതർഷഭ ।
സ്വേഷു ബന്ധുഷു മുഖ്യേഷു മാ മന്യുവശമന്വഗാഃ ॥ 5-124-33 (35977)
ത്രിവർഗയുക്തഃ പ്രാജ്ഞാനാമാരംഭോ ഭരതർഷഭ ।
ധർമാർഥാവനുരുദ്ധ്യന്തേ ത്രിവർഗാസംഭവേ നരാഃ ॥ 5-124-34 (35978)
പൃഥക്വ വിനിവിഷ്ടാനാം ധർമം ധീരോഽനുരുധ്യതേ।
മധ്യമോഽർഥം കലിം ബാലഃ കാമമേവാനുരുദ്ധ്യതേ ॥ 5-124-35 (35979)
ഇന്ദ്രിയൈഃ പ്രാകൃതോ ലോഭാദ്ധർമം വിപ്രജഹാതി യഃ ।
കാമാർഥാവനുപായേന ലിപ്സമാനോ വിനശ്യതി ॥ 5-124-36 (35980)
കാമാർഥൌ ലിപ്സമാനസ്തു ധർമമേവാദിതശ്ചരേത്।
ന ഹി ധർമാദപൈത്യർഥഃ കാമോ വാഽപി കദാചന ॥ 5-124-37 (35981)
ഉപായം ധർമമേവാഹുസ്ത്രിവർഗസ്യ വിശാംപതേ ।
ലിപ്സമാനോ ഹി തേനാശു കക്ഷേഽഗ്നിരിവ വർധതേ ॥ 5-124-38 (35982)
സ ത്വം താതാനുപായേന ലിപ്സസേ ഭരതർഷഭ ।
ആധിരാജ്യം മഹദ്ദീപ്തം പ്രഥിതം സർവരാജസു ॥ 5-124-39 (35983)
ആത്മാനം തക്ഷതി ഹ്യേഷ വനം പരശുനാ യഥാ।
യഃ സംയഗ്വർതമാനേഷു മിഥ്യാ രാജൻപ്രവർതതേ ।
ന തസ്യ ഹി മതിം ഛിന്ദ്യാദ്യസ്യ നേച്ഛേത്പരാഭവം ॥ 5-124-40 (35984)
അവിച്ഛിന്നമതേരസ്യ കല്യാണേ ധീയതേ മതിഃ।
ആത്മവാന്നാവമന്യേത ത്രിഷു ലോകേഷു ഭാരത ॥ 5-124-41 (35985)
അപ്യന്യം പ്രാകൃതം കഞ്ചിത്കിമു താൻപാണ്ഡവർഷഭാൻ।
അമർഷവശമാപന്നോ ന കിഞ്ചിദ്ബുദ്വ്യതേ ജനഃ ॥ 5-124-42 (35986)
ഛിദ്യതേ ഹ്യാതതം സർവം പ്രമാണം പശ്യ ഭാരത ।
ശ്രേയസ്തേ ദുർജനാത്താത പാണ്ഡവൈഃ സഹ സംഗതം ॥ 5-124-43 (35987)
തൈർഹി സംപ്രീപമാണസ്ത്വം സർവാൻകാമാനവാപ്സ്യസി।
പാണ്ഡവൈർനിർമിതാം ഭൂമിം ഭുഞ്ജാനോ രാജസത്തമ ॥ 5-124-44 (35988)
പാണ്ഡവാൻപൃഷ്ഠതഃ കൃത്വാ ത്രാണമാശസസഽന്വതഃ ।
ദുഃശാസനേ ദുർവിഷഹേ കർണേ ചാപി സസൌബലേ ॥ 5-124-45 (35989)
ഏതേഷ്വൈശ്വര്യമാധായ ഭൂതിമിച്ഛസി ഭാരത ।
ന ചൈതേ തവ പര്യാപ്താ ജ്ഞാനേ ധർമാർഥയോസ്തഥാ ॥ 5-124-46 (35990)
വിക്രമേ ചാപ്യപര്യാപ്തഃ പാണ്ഡവാൻപ്രതി ഭാരത।
ന ഹീമേ സർവരാജാനഃ പര്യാപ്താഃ സഹിതാസ്ത്വയാ ॥ 5-124-47 (35991)
ക്രുദ്ധസ്യ ഭീമസേനസ്യ പ്രേക്ഷിതും മുഖമാഹവേ।
ഇദം സനിഹിതം താത സമഗ്രം പാർഥിവം ബലം ॥ 5-124-48 (35992)
അയം ഭീഷ്മസ്തഥാ ദ്രോണഃ കർണശ്ചായം തഥാ കൃപഃ ।
ഭൂരിശ്രവാഃ സൌമദത്തിരശ്വത്ഥാമാ ജയദ്രഥഃ ॥ 5-124-49 (35993)
അശക്താഃ സർവ ഏവൈതേ പ്രതിയോദ്ധും ധനഞ്ജയം ।
അജേയോ ഹ്യർജുനഃ സംഖ്യേ സർവൈരപി സുരാസുരൈഃ ।
മാനുഷൈരപി ഗന്ധർവൈർമാ യുദ്ധേ ചേത ആധിഥാഃ ॥ 5-124-50 (35994)
ദൃശ്യതാം വാ പുമാൻകശ്ചിത്സമഗ്രേ പാർഥിവേ ബലേ।
യോഽർജുനം സമരേ പ്രാപ്യ സ്വസ്തിമാനാവ്രജേദ്ഗൃഹാൻ ॥ 5-124-51 (35995)
കിം തേ ജനക്ഷയേണേഹ കൃതേന ഭരതർഷഭ ।
യസ്മിഞ്ചിതേ ജിതം തേ സ്യാത്പുമാനേകഃ സ ദൃശ്യതാം ॥ 5-124-52 (35996)
യഃ സദേവാൻസഗന്ധർവാൻസയക്ഷാസുരപന്നഗാൻ ।
അജയത്ഖാണ്ഡവപ്രസ്ഥേ കസ്തം യുദ്ധേയ മാനവഃ ॥ 5-124-53 (35997)
തഥാ വിരാടനഗരേ ശ്രൂയതേ മഹദദ്ഭുതം।
ഏകസ്യ ച ബഹൂനാം ച പര്യാപ്തം തന്നിദർശനം ॥ 5-124-54 (35998)
യുദ്ധേ യേന മഹാദേവഃ സാക്ഷാത്സന്തോഷിതഃ ശിവഃ ।
തമജേയമനാധൃഷ്യം വിജേതും ജിഷ്ണുമച്യുതം ।
ആശംസസീഹ സമരേ വീരമർജുനമൂർജിതം ॥ 5-124-55 (35999)
മദ്ദ്വിതീയം പുനഃ പാർഥം കഃ പ്രാർഥയിതുമർഹതി ।
യുദ്ധേ പ്രതീപമായാന്തമപി സാക്ഷാത്പുരന്ദരഃ ॥ 5-124-56 (36000)
ബാഹുഭ്യാമുദ്വഹേദ്ഭൂമിം ദഹേത്ക്രുദ്ധ ഇമാഃ പ്രജാഃ ।
പാതയേത്രിദിവാദ്ദേവാന്യോഽർജുനം സമരേ ജയേത് ॥ 5-124-57 (36001)
പശ്യ പുത്രാംസ്തഥാ ഭ്രാതൄഞ്ജ്ഞാതീൻസംബന്ധിനസ്തഥാ।
ത്വത്കൃതേ ന വിനശ്യേയുരിമേ ഭരതസത്തമാഃ ॥ 5-124-58 (36002)
അസ്തു ശേഷം കൌരവാണാം മാ പരാഭൂദിദം കുലം ।
കുലഘ്ന ഇതി നോച്യേഥാ നഷ്ടകീർതിർനരാധിപ ॥ 5-124-59 (36003)
ത്വാമേവ സ്ഥാപയിഷ്യന്തി യൌവരാജ്യേ മഹാരഥാഃ ।
മഹാരാജ്യേഽപി പിതരം ധൃതരാഷ്ട്രം ജനേശ്വരം ॥ 5-124-60 (36004)
മാ താത ശ്രിയമായാന്തീമവമംസ്ഥാഃ സമുദ്യതാം ।
അർധം പ്രദായ പാർഥേഭ്യോ മഹതീം ശ്രിയമാപ്നുഹി ॥ 5-124-61 (36005)
പാണ്ഡവൈഃ സംശമം കൃത്വാ കൃത്വാ ച സുഹൃദാം വചഃ ।
സംപ്രീയമാണോ മിത്രൈശ്ച ചിരം ഭദ്രാണ്യവാപ്സ്യസി ॥ ॥ 5-124-62 (36006)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി ഭഗവദ്യാനപർവണി ചതുർവിംശത്യധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-124-19 ശാസ്ത്രേ ശാസനേ ॥ 5-124-22 കിംപാകം മഹാകാലഫലം ॥ 5-124-24 നിഃശ്രേയസം കല്യാണം ॥ 5-124-28 ഗൌഃ ഭൂമിഃ ॥ 5-124-32 ഉപചരിതാഃ പ്രചാരിതാഃ ॥ 5-124-35 അർഥം കലി കലഹഹേതമ ॥ 5-124-36 അനുപായന ഹീനോപായേന ॥ 5-124-44 നിർമിതാം വശീകരണേനോത്പാദിതാം ॥ 5-124-52 യസ്മിന്നർജുനേ ജിതേ സതി തേ തവ ജിതം ജയഃ സ്യാത് ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 125
॥ ശ്രീഃ ॥
5.125. അധ്യായഃ 125
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മദ്രോണാഭ്യാം ദുര്യോധനംപ്രതി ശ്രീകൃഷ്ണവചനാദരണവിധാനം ॥ 1 ॥ തഥാ ധൃതരാഷ്ട്രേണാപി ദുര്യോധനംപ്രതി ശ്രീകൃഷ്ണവാക്യപ്രത്യാഖ്യാനേ അനർഥപ്രാപ്തികഥനം ॥ 2 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-125-0 (36007)
വൈശംപായന ഉവാച। 5-125-0x (3760)
തതഃ ശാന്തനവോ ഭീഷ്മോ ദുര്യോധനമമർഷണം ।
കേശവസ്യ വചഃ ശ്രുത്വാ പ്രോവാച ഭരതർഷഭ ॥ 5-125-1 (36008)
കൃഷ്ണേന വാക്യമുക്തോഽസി സൃഹൃദാം ശമമിച്ഛതാ ।
അന്വപദ്യസ്വ തത്താത മാ മന്യുവശമന്വഗാഃ । 5-125-2 (36009)
അകൃത്വാ വചനം താത കേശവസ്യ മഹാത്മനഃ ।
ശ്രേയോ ന ജാതു ന സുഖം ന കല്യാണമവാപ്സ്യസി ॥ 5-125-3 (36010)
ധർംയമർഥ്യം മഹാബാഹുരാഹ ത്വാം താത കേശവഃ ।
തദർഥമഭിപദ്യസ്വ മാ രാജന്നീനശഃ പ്രജാഃ ॥ 5-125-4 (36011)
ജ്വലിതാം ത്വമിമാം ലക്ഷ്മീം ഭാരതീം സർവരാജസു ।
ജീവതോ ധൃതരാഷ്ട്രസ്യ ദൌരാത്ംയാദ്ഭംശയിഷ്യസി ॥ 5-125-5 (36012)
ആത്മാനം ച സഹാമാത്യം സപുത്രഭ്രാതൃബാന്ധവം ।
അഹമിത്യനയാ ബുദ്ധ്യാ ജീവിതാദ്ധംശയിഷ്യതസി ॥ 5-125-6 (36013)
അതിക്രാമൻകേശവസ്യ തഥ്യം വചനമർഥവത്।
പിതുശ്ച ഭാരതശ്രേഷ്ഠ വിദുരസ്യ ച ധീമതഃ ॥ 5-125-7 (36014)
മാ കുലഘ്നഃ കുപുരുഷോ ദുർമതിഃ കാപഥം ഗമഃ।
മാതരം പിതരം ചൈവ മാ മഞ്ജീഃ ശോകസാഗരേ ॥ 5-125-8 (36015)
അഥ ദ്രോണോഽബ്രവീത്തത്ര ദുര്യോധനമിദം വചഃ।
അമർഷവശമാപന്നം നിഃശ്വസന്തം പുനഃപുനഃ ॥ 5-125-9 (36016)
ധർമാർഥയുക്തം വചനമാഹ ത്വാം താത കേശവഃ ।
തഥാ ഭീഷ്മഃ ശാന്തനവസ്തഞ്ജുഷസ്വ നരാധിപ ॥ 5-125-10 (36017)
പ്രാജ്ഞൌ മേധാവിനൌ ദാന്താവർഥകാമൌ ബഹുശ്രുതൌ ।
ആഹതുസ്ത്വാം ഹിതം വാക്യം തഞ്ജുഷസ്വ നരാധിപ ॥ 5-125-11 (36018)
അനുതിഷ്ഠ മഹാപ്രാജ്ഞ കൃഷ്ണഭീഷ്മൌ യദൂചതുഃ ।
മാധവം ബുദ്ധിമോഹേന മാഽവമംസ്ഥാഃ പരന്തപ ॥ 5-125-12 (36019)
യേ ത്വാം പ്രോത്സാഹയന്ത്യേതേ നൈതേ കൃത്യായ കർഹിചിത് ।
വൈരം പരേഷാം ഗ്രീവായാം പ്രതിമോക്ഷ്യന്തി സംയുഗേ ॥ 5-125-13 (36020)
മാ ജീഘനഃ പ്രജാഃ സർവാഃ പുത്രാൻഭ്രാതൄംസ്തഥൈവ ച ।
വാസുദേവാർജുനൌ യത്ര വിദ്ധ്യജേയാനലം ഹി താൻ ॥ 5-125-14 (36021)
ഏതച്ചൈവ മതം സത്യം സുഹൃദോഃ കൃഷ്ണഭീഷ്മയോഃ।
യദി നാദാസ്യസേ താത പശ്ചാത്തപ്സ്യസി ഭാരത ॥ 5-125-15 (36022)
യഥോക്തം ജാമദഗ്ന്യേന ഭൂയാനേഷ തതോഽർജുനഃ।
കൃഷ്ണോ ഹി ദേവകീപുത്രോ ദേവൈരപി സുദുഃസഹഃ ।
കിം തേ സുഖപ്രിയേണേഹ പ്രോക്തേന ഭരതർഷഭ ॥ 5-125-16 (36023)
ഏതത്തേ സർവമാഖ്യാതം യഥേച്ഛസി തഥാ കുരു।
ന ഹി ത്വാമുത്സഹേ വക്തും ഭൂയോ ഭരതസത്തമ ॥ 5-125-17 (36024)
വൈശംപായന ഉവാച। 5-125-18x (3761)
തസ്മിന്വാക്യാന്തരേ വാക്യം ക്ഷത്താഽപി വിദുരോഽബ്രവീത്।
ദുര്യോധനമഭിപ്രേക്ഷ്യ ധാർതരാഷ്ട്രമമർഷണം ॥ 5-125-18 (36025)
ദുര്യോധന ന ശോചാമി ത്വാമഹം ഭരതർഷഭ ।
ഇമോ തു വൃദ്ധൌ ശോചാമി ഗാന്ധാരീം പിതരം ച തേ ॥ 5-125-19 (36026)
യാവനാഥൌ ചരിഷ്യേതേ ത്വയാ നാഥേന ദുർഹൃദാ।
ഹതമിത്രൌ ഹതാമാത്യൌ ലൂനപക്ഷാവിവാണ്ഡജൌ ॥ 5-125-20 (36027)
ഭിക്ഷുകൌ വിചരിഷ്യേതേ ശോചന്തൌ പൃഥിവീമിമാം।
കുലഘ്നമീദൃശം പാപം ജനയിത്വാ കുപൂരുഷം ॥ 5-125-21 (36028)
അഥ ദുര്യോധം രാജാ ധൃതരാഷ്ട്രോഽഭ്യഭാഷത।
ആസീനം ഭ്രാതൃഭിഃ സാർധം രാജഭിഃ പരിവാരിതം ॥ 5-125-22 (36029)
ദുര്യോധന നിബോധേദം ശൌരിണോക്തം മഹാത്മനാ ।
ആദത്സ്വ ശിവമത്യന്തം യോഗക്ഷേമവദവ്യയം ॥ 5-125-23 (36030)
അനേന ഹി സഹായേന കൃഷ്ണേനാക്ലിഷ്ടകർമണാ ।
ഇഷ്ടാൻസർവാനഭിപ്രായാൻപ്രാപ്സ്യാമഃ സർവരാജസു ॥ 5-125-24 (36031)
സുസംഹതഃ കേശവേന താത ഗച്ഛ യുധിഷ്ഠിരം ।
ചര സ്വസ്ത്യയനം കൃത്സ്നം ഭരതാനാമനാമയം ॥ 5-125-25 (36032)
വാസുദേവേന തീർഥേന താത ഗച്ഛസ്വ സംശമം ।
കാലപ്രാപ്തമിദം മന്യേ മാ ത്വം ദുര്യോധനാതിഗാഃ ॥ 5-125-26 (36033)
ശമം ചേദ്യാചമാനം ത്വം പ്രത്യാഖ്യാസ്യസി കേശവം ।
ത്വദർഥമഭിജൽപന്തം ന തവാസ്ത്യപരാഭവഃ ॥ ॥ 5-125-27 (36034)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി ഭഗവാദ്യനപർവണി പഞ്ചവിംശത്യധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-125-25 സുസംഹതഃ സുഷ്ഠ്രു ഏകീഭൂതഃ ॥ 5-125-26 തീർഥേന ഉപായേന ॥ 5-125-27 അപരാഭവോ ജയഃ ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 126
॥ ശ്രീഃ ॥
5.126. അധ്യായഃ 126
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
പുനർഭീഷ്മദ്രോണാഭ്യാം ദുര്യോധനംപ്രതി പരേഷാം യുദ്ധസംനാഹാത്പൂർവമേവ തൈഃസഹ ശമവിധാനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-126-0 (36035)
വൈശംപായന ഉവാച। 5-126-0x (3762)
ധൃതരാഷ്ട്രവചഃ ശ്രുത്വാ ഭീഷ്മദ്രോണൌ സമവ്യഥൌ।
ദുര്യോധനമിദം വാക്യമൂചതുഃ ശാസനാതിഗം ॥ 5-126-1 (36036)
യാവത്കൃഷ്ണാവസന്നദ്ധൌ യാവത്തിഷ്ഠതി ഗാണ്ഡിവം ।
യാവദ്ധൌംയോ ന മേധാഗ്നൌ ജുഹോതീഹ ദ്വിഷദ്ബലം ॥ 5-126-2 (36037)
യാവന്ന പ്രേക്ഷതേ ക്രൂദ്ധഃ സേനാം തവ യുധിഷ്ഠിരഃ।
ഹ്രീനിഷേവോ മഹേഷ്വാസസ്താവച്ഛാംയതു വൈശസം ॥ 5-126-3 (36038)
യാവന്ന ദൃശ്യതേ പാർഥഃ സ്വേഽപ്യനീകേ വ്യവസ്ഥിതഃ।
ഭീമസേനോ മഹേഷ്വാസസ്താവച്ഛാംയതു വൈശസം ॥ 5-126-4 (36039)
യാവന്ന ചരതേ മാർഗാൻപൃതനാമഭിധർഷയൻ ।
ഭീമസേനോ ഗദാപാണിസ്താവത്സംശാംയ പാണ്ഡവൈഃ ॥ 5-126-5 (36040)
യാവന്ന ശാതയത്യാജൌ ശിരാംസി ഗജയോധിനാം ।
ഗദയാ വീരഘാതിന്യാ ഫലാനീവ വനസ്പതേഃ ।
കാലേന പരിപക്വാനി താവച്ഛാംയതു വൈശസം ॥ 5-126-6 (36041)
നകുലഃ സഹദേവശ്ച ധൃഷ്ടദ്യുംനശ്ച പാർഷതഃ ॥
വിരാടശ്ച ശിഖണ്ഡീ ച ശൈശുപാലിശ്ച ദംശിതാഃ ॥ 5-126-7 (36042)
യാവന്ന പ്രവിശന്ത്യേതേ നക്രാ ഇവ മഹാർണവം ।
കൃതാസ്ത്രാഃ ക്ഷിപ്രമസ്യന്തസ്താവച്ഛാംയതു വൈശസം ॥ 5-126-8 (36043)
യാവന്ന സുകുമാരേഷു ശരീരേഷു മഹീക്ഷിതാം।
ഗാർധ്രപത്രാഃ പതന്ത്യുഗ്രാസ്താവച്ഛാംയതു വൈശസം ॥ 5-126-9 (36044)
ചന്ദനാഗുരുദിഗ്ധേഷു ഹാരനിഷ്കധരേഷു ച ।
നോരസ്സു യാവദ്യോധാനാം മഹേഷ്വാസൈർമഹേഷവഃ ॥ 5-126-10 (36045)
കൃതസ്ത്രൈഃ ക്ഷിപ്രമസ്യദ്ഭിർദൂരപാതിഭിരായസാഃ ।
അഭിലക്ഷ്യൈർനിപാത്യന്തേ താവച്ഛാംയതു വൈശസം ॥ 5-126-11 (36046)
അഭിവാദയമാനം ത്വാം ശിരസാ രാജകുഞ്ജരഃ ।
പാണിഭ്യാം പ്രതിഗൃഹ്ണാതു ധർമരാജോ യുധിഷ്ഠിരഃ ॥ 5-126-12 (36047)
ധ്വജാങ്കുശപതാകാങ്കം ദക്ഷിണം തേ സുദക്ഷിണഃ ।
സ്കന്ധേ നിക്ഷിപതാം ബഹും ശാന്തയേ ഭരതർഷഭ ॥ 5-126-13 (36048)
രത്നൌഷധിസമേതേന രത്നാംഗുലിതലേന ച।
ഉപവിഷ്ടസ്യ പൃഷ്ഠം തേ പാണിനാ പരിമാർജതു ॥ 5-126-14 (36049)
ശാലസ്കന്ധോ മഹാബഹുസ്ത്വാം സ്വജാനോ വൃകോദരഃ । 5-126-15bസാംനാഽഭിവദതാം ചാപി ശാന്തയേ ഭരതർഷഭ ॥ 5-126-15 (36050)
അർജുനേന യമാഭ്യാം ച ത്രിഭിസ്തൈരഭിവാദിതഃ।
മൂർധ്നി താൻസമുപാഘ്രായ പ്രേംണാഽഭിവദ പാർഥിവ ॥ 5-126-16 (36051)
ദൃഷ്ട്വാ ത്വാം പാണ്ഡവൈർവീരൈർഭ്രാതൃഭിഃ സഹ സംഗതം ।
യാവദാനന്ദജാശ്രൂണി പ്രൻമുഞ്ചന്തു നരാധിപാഃ ॥ 5-126-17 (36052)
ഘുഷ്യതാം രാജധാനീഷു സർവസംപൻമഹീക്ഷിതാം ।
പൃഥിവീ ഭ്രാതൃഭാവേന ഭുജ്യതാം വിജ്വരോ ഭവ ॥ ॥ 5-126-18 (36053)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി ഭഗവദ്യാനപർവണി ഷഡ്വിംശത്യധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-126-2 മേധാഗ്നൌ സംഗ്രാമാഗ്നൌ । മേഘോ യജ്ഞഃ ॥ 5-126-3 വൈശസം വൈരം ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 127
॥ ശ്രീഃ ॥
5.127. അധ്യായഃ 127
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
ദുര്യോധനേന ശ്രീകൃഷ്ണംപ്രതി സ്വസ്മിന്നപരാധലേശോഽപി നാസ്തീതി കഥനം ॥ 1 ॥ ഭീഷ്മാദിരക്ഷിതസ്യ സ്വസ്യാജയ്യത്വകഥനപൂർവകം യുദ്ധേ നിധനസംഭവേഽപി പാണ്ഡവേഭ്യഃ സൂച്യഗ്രപരിമിതഭൂമേരപ്യപ്രദാനവചനം ॥ 2 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-127-0 (36054)
വൈശംപായന ഉവാച। 5-127-0x (3763)
ശ്രുത്വാ ദുര്യോധനോ വാക്യമപ്രിയം കുരുസംസദി।
പ്രത്യുവാച മഹാബാഹും വാസുദേവം യശസ്വിനം ॥ 5-127-1 (36055)
പ്രസമീക്ഷ്യ ഭവാനേതദ്വക്തുമർഹതി കേശവ।
മാമേവ ഹി വിശേഷേണ വിഭാഷ്യ പരിഗർഹസേ ॥ 5-127-2 (36056)
ഭക്തിവാദേന പാർഥാനാമകസ്മാൻമധുസൂദന।
ഭവാൻഗർഹയതി നിത്യം കിം സമീക്ഷ്യ ബലാബലം ॥ 5-127-3 (36057)
ഭവാൻക്ഷത്താ ച രാജാ വാഽപ്യാചാര്യോ വാ പിതാമഹഃ ।
മാമേവ പരിഗർഹന്തേ നാന്യം കഞ്ചന പാണ്ഡവം ॥ 5-127-4 (36058)
ന ചാഹം ലക്ഷയേ കഞ്ചിദ്വ്യഭിചാരമിഹാത്മനഃ ।
അഥ സർവേ ഭവന്തോ മാം വിദ്വിഷന്തി സരാജകാഃ ॥ 5-127-5 (36059)
ന ചാഹം കഞ്ചിദത്യർഥമപരാധമരിന്ദമ ।
വിചിന്തയൻപ്രപശ്യാമി സുസൂക്ഷ്മമപി കേശവ ॥ 5-127-6 (36060)
പ്രിയാഭ്യുപഗതേ ദ്യൂതേ പാണ്ഡവാ മധൂസൂദന।
ജിതാഃ ശകുനിനാ രാജ്യം തത്ര കിം മമ ദുഷ്കൃതം ॥ 5-127-7 (36061)
യത്പുനർദ്രവിണം കിഞ്ചിത്തത്രാജീയന്ത പാണ്ഡവാഃ ।
തേഭ്യ ഏവാഭ്യനുജ്ഞാതം തത്തദ മധുസൂദന ॥ 5-127-8 (36062)
അപരാധോ ന ചാസ്മാകം യത്തേ ഹ്യക്ഷൈഃ പരാജിതാഃ।
അജേയാ ജയതാം ശ്രേഷ്ഠ പാർഥാഃ പ്രവ്രാജിതാ വനം ॥ 5-127-9 (36063)
കേന വാഽപ്യപവാദേന വിരുദ്ധ്യന്ത്യരിഭിഃ സഹ।
അശക്താഃ പാണ്ഡവാഃ കൃഷ്ണ പ്രഹൃഷ്ടാഃ പ്രത്യമിത്രവത് ॥ 5-127-10 (36064)
കിമസ്മാഭിഃ കൃതം തേഷാം കസ്മിന്വാ പുനരാഗസി।
ധാർതരാഷ്ട്രാഞ്ജിഘാംസന്തി പാണ്ഡവാഃ സൃഞ്ജയൈഃ സഹ ॥ 5-127-11 (36065)
ന ചാപി വയമുഗ്രേണ കർമണാ വചനേന വാ।
പ്രഭ്രഷ്ടാഃ പ്രണമാമേഹ ഭയാദപി ശതക്രതും ॥ 5-127-12 (36066)
ന ച തം കൃഷ്ണ പശ്യാമി ക്ഷത്രധർമമനുഷ്ഠിതം ।
ഉത്സഹേത യുധാ ജേതും യോ നഃ ശത്രുനിബർഹണ ॥ 5-127-13 (36067)
ന ഹി ഭീഷ്മകൃപദ്രോണാഃ സകർണാ മധുസൂദന।
ദേവൈരപി യുധാ ജേതും ശക്യാഃ കിമുത പാണ്ഡവൈഃ ॥ 5-127-14 (36068)
സ്വധർമമനുപശ്യന്തോ യദി മാധവ സംയുഗേ।
അസ്ത്രേണ നിധനം കാലേ പ്രാപ്സ്യാമഃ സ്വർഗ്യമേവ തത് ॥ 5-127-15 (36069)
മുഖ്യശ്ചൈവൈഷ നോ ധർമഃ ക്ഷത്രിയാണാം ജനാർദന ।
യച്ഛയീമഹി സംഗ്രാമേ ശരതൽപഗതാ വയം ॥ 5-127-16 (36070)
തേ വയം വീരശയനം പ്രാപ്സ്യാമോ യദി സംയുഗേ।
അപ്രണംയൈവ ശത്രൂണാം ന നസ്തപ്സ്യന്തി മാധവ ॥ 5-127-17 (36071)
കശ്ച ജാതു കുലേ ജാതഃ ക്ഷത്രധർമേണ വർതയൻ ।
ഭയാദ്വൃത്തിം സമീക്ഷ്യൈവം പ്രണമേദിഹ കർഹിചിത് ॥ 5-127-18 (36072)
ഉദ്യച്ഛേദേവ ന നമേദുദ്യമോ ഹ്യേവ പൌരുഷം ।
അപ്യപർവണി ഭജ്യേത ന നമേദിഹ കർഹിചിത് ॥ 5-127-19 (36073)
ഇതി മാതംഗവചനം പരിപ്സന്തി ഹിതേപ്സവഃ ।
ധർമായ ചൈവ പ്രണമേദ്ബ്രാഹ്മണേഭ്യശ്ച മദ്വിധഃ॥ 5-127-20 (36074)
അചിന്തയൻകഞ്ചിദന്യം യാവജ്ജീവം തഥാ ചരേത്।
ഏഷ ധർമഃ ക്ഷത്രിയാണാം മതമേതച്ച മേ സദാ ॥ 5-127-21 (36075)
രാജ്യാംശശ്ചാഭ്യനുജ്ഞാതോ യോ മേ പിത്രാ പുരാഽഭവത്।
ന സ ലഭ്യഃ പുനർജാതു മയി ജീവതി കേശവ ॥ 5-127-22 (36076)
യാവച്ച രാജാ ധ്രിയതേ ധൃതരാഷ്ട്രോ ജനാർദന ।
ന്യസ്തശസ്ത്രാ വയം തേ വാഽപ്യുപജീവാമ മാധവ ।
അപ്രദേയം പുരാ ദത്തം രാജ്യം പരവതോ മമ ॥ 5-127-23 (36077)
അജ്ഞാനാദ്വാ ഭയാദ്വാഽപി മയി ബാലേ ജനാർദന ।
ന തദദ്യ പുനർലഭ്യം പാണ്ഡവൈർവൃഷ്ണിനന്ദന ॥ 5-127-24 (36078)
ധ്രിയമാണേ മഹാബാഹൌ മയി സംപ്രതി കേശവ ।
യാവദ്ധി തീക്ഷ്ണയാ സൂച്യാ വിദ്ധ്യേദഗ്രേണ കേശവ ।
താവദപ്യപരിത്യാജ്യം ഭൂമേർനഃ പാണ്ഡവാൻപ്രതി ॥ ॥ 5-127-25 (36079)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി ഭഗവദ്യാനപർവണി സപ്തവിംശത്യധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-127-19 അപർവണി അപ്രസ്താവേ ॥ 5-127-20 മാതംഗഃ മുനിഃ ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 128
॥ ശ്രീഃ ॥
5.128. അധ്യായഃ 128
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
ശ്രീകൃഷ്ണേന ദുര്യോധനംപ്രതി സഗർഹണം പാണ്ഡവേഷു തത്കൃതാപനയാനുസ്മാരണം ॥ 1 ॥ ദുര്യോധനസ്യ പാണ്ഡവൈരസന്ധാനേ കൌരവൈർവന്ധനപൂർവകം പാണ്ഡവേഭ്യഃ സ്വസമർപണപ്രതിപാദകദുശ്ശാസനവചനശ്രവണജകോപാത് സഭാതോ നിർഗമനം ॥ 2 ॥ കൃഷ്ണേന ധൃതരാഷ്ട്രംപ്രതി കുലസ്യാർധേ ദുര്യോധനപരിത്യാഗാവിധാനം ॥ 3 ॥ തഥാ സദൃഷ്ടാന്തപ്രദർശനം ദുര്യോധനസ്യ ബന്ധനപൂർവകം പാണ്ഡവേഭ്യഃ സമർപണവിധാനം ॥ 4 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-128-0 (36080)
വൈശംപായന ഉവാച ॥ 5-128-0x (3764)
തതഃ പ്രഹസ്യ ദാശാർഹഃ ക്രോധപര്യാകുലേക്ഷണഃ ।
ദുര്യോധനമിദം വാക്യമബ്രവീത്കുരുസംസദി ॥ 5-128-1 (36081)
ലപ്സ്യസേ വീരശയനം കാമമേതദവാപ്സ്യസി।
സ്ഥിരോ ഭവ സഹാമാത്യോ വിമർദോ ഭവിതാ മഹാൻ ॥ 5-128-2 (36082)
യച്ചൈതൻമന്യസേ മൂഢ ന മേ കശ്ചിദ്വ്യതിക്രമഃ।
പാണ്ഡവേഷ്വിതി തത്സർവം നിബോധ ത്വം നരാധിപ ॥ 5-128-3 (36083)
ശ്രിയാം സന്തപ്യമാനേന പാണ്ഡവാനാം മഹാത്മനാം ।
ത്വയാ ദുർമന്ത്രിതം ദ്യൂതം സൌബലേന ച ഭാരത ॥ 5-128-4 (36084)
കഥം ച ജ്ഞാതയസ്താത ശ്രേയാംസഃ സാധുസംമതാഃ ।
തഥാഽന്യായ്യമുപസ്ഥാതും ജിഹ്മേനാജിഹ്മചാരിണഃ ॥ 5-128-5 (36085)
അക്ഷദ്യൂതം മഹാപ്രജ്ഞ സതാം മതിവിനാശനം ।
അസതാം തത്ര ജായന്തേ ഭേദാശ്ച വ്യസനാനി ച ॥ 5-128-6 (36086)
തദിദം വ്യസനം ഘോരം ത്വയാ ദ്യൂതമുഖം കൃതം ।
അസമീക്ഷ്യ സദാചാരാൻസാർധം പാപാനുബന്ധനൈഃ ॥ 5-128-7 (36087)
കശ്ചാന്യോ ഭ്രാതൃഭാര്യാം വൈ വിപ്രകർതൃം തഥാർഹതി।
ആനീയ ച സഭാം വ്യക്തം യഥോക്താ ദ്രൌപദീ ത്വയാ ॥ 5-128-8 (36088)
കുലീനാ ശീലസംപന്നാ പ്രാണേഭ്യോഽപി ഗരീയസീ ।
മഹിഷീ പാണ്ഡുപുത്രാണാം തഥാ വിനികൃതാ ത്വയാ ॥ 5-128-9 (36089)
ജാനന്തി കുരവഃ സർവേ യഥോക്താഃ കുരുസംസദി ।
ദുഃശാസനേന കൌന്തേയാഃ പ്രവ്രജന്തഃ പരന്തപാഃ ॥ 5-128-10 (36090)
സംയഗ്വൃത്തേഷ്വലുബ്ധേഷു സതതം ധർമചാരിഷു ।
സ്വേഷു ബന്ധുഷു കഃ സാധുശ്ചരേദേവമസാംപ്രതം ॥ 5-128-11 (36091)
നൃശംസാനാമനാര്യാണാം തഥാ പരുഷഭാഷണം ।
കർണദുഃശാസനാഭ്യാം ച ത്വയാ ച ബഹുശഃ കൃതം ॥ 5-128-12 (36092)
സഹ മാത്രാ പ്രദഗ്ധും താൻബാലകാന്വാരണാവതേ ।
ആസ്ഥിതഃ പരമോ യത്നോ ന സമൃദ്ധശ്ച തത്തവ ॥ 5-128-13 (36093)
ഊഷുശ്ച സുചിരം കാലം പ്രച്ഛന്നാഃ പാണ്ഡവാസ്തദാ।
മാത്രാ സഹൈകചക്രായാം ബ്രാഹ്മണസ്യ നിവേശനേ ॥ 5-128-14 (36094)
വിഷേണ സർപബന്ധൈശ്ച യതിതാഃ പാണ്ഡവാസ്ത്വയാ ।
സർവോപായൈർവിനാശായ ന സമൃദ്ധം ച തത്തവ ॥ 5-128-15 (36095)
ഏവംബുദ്ധിഃ പാണ്ഡവേഷു മിഥ്യാവൃത്തിഃ സദാ ഭവാൻ ।
കഥം തേ നാപരാധോഽസ്തി പാണ്ഡവേഷു മഹാത്മസു ॥ 5-128-16 (36096)
`ഏവംവൃത്തഃ കഥം രാജ്യേ സ്ഥാതുമർഹസി പാപകൃത്।
സ രാജ്യാച്ച സുഖാച്ചൈവ ഹാസ്യസേ കുലപാംസന ॥ 5-128-17 (36097)
യച്ചൈഭ്യോ യാചമാനേഭ്യഃ പിത്ര്യമംശം ന ദിത്സതി ।
തച്ച പാപ പ്രദാതാഽസി ഭ്രഷ്ടൈശ്വര്യോ നിപാതിതഃ ॥ 5-128-18 (36098)
കൃത്വാ ബഹൂന്യകാര്യാണി പാണ്ഡവേഷു നൃശംസവത്।
മിഥ്യാവൃത്തിരനാര്യഃ സന്നദ്യ വിപ്രതിപദ്യസേ ॥ 5-128-19 (36099)
മാതാപിതൃഭ്യാം ഭീഷ്മേണ ദ്രോണേന വിദുരേണ ച।
ശാംയേതി മുഹുരുക്തോസി ന ച ശാംയസി പാർഥിവ ॥ 5-128-20 (36100)
ശമേ ഹി സുമഹാംʼല്ലാഭസ്തവ പാർഥസ്യ ചോഭയോഃ ।
ന ച രോചയസേ രാജൻകിമന്യദ്ബുദ്ധിലാഘവാത് ॥ 5-128-21 (36101)
ന ശർമ പ്രാപ്സ്യസേ രാജന്നുത്ക്രംയ സുഹൃദാം വചഃ।
അധർംയമയശസ്യം ച ക്രിയതേ പാർഥിവ ത്വയാ ॥ 5-128-22 (36102)
വൈശംപായന ഉവാച। 5-128-23x (3765)
ഏവം ബ്രുവതി ദാശാർഹേ ദുര്യോധനമമർഷണം ।
ദുഃശാസന ഇദം വാക്യമബ്രവീത്കരുസംസദി ॥ 5-128-23 (36103)
ന ചേത്സന്ധാസ്യസേ രാജൻസ്വേന കാമേന പാണ്ഡവൈഃ।
ബദ്ധ്വാ കില ത്വാം ദാസ്യന്തി കുന്തീപുത്രായ കൌരവാഃ ॥ 5-128-24 (36104)
വൈകർതനം ത്വാം ച മാം ച ത്രീനേതാൻമനുജർഷഭ ।
പാണ്ഡവേഭ്യഃ പ്രദാസ്യന്തി ഭീഷ്മോ ദ്രോണഃ പിതാ ച തേ ॥ 5-128-25 (36105)
ഭ്രാതുരേതദ്വചഃ ശ്രുത്വാ ധാർതരാഷ്ട്രഃ സുയോധനഃ ।
ക്രുദ്ധഃ പ്രാതിഷ്ഠതോത്ഥായ മഹാനാഗ ഇവ ശ്വസൻ ॥ 5-128-26 (36106)
വിദുരം ച സോമദത്തം ച മഹാരാജം ച ബാഹ്ലികം।
കൃപം ച സോമദത്തം ച ഭീഷ്മം ദ്രോണം ജനാർദനം ॥ 5-128-27 (36107)
സർവാനേതാനനാദൃത്യ ദുർമതിർനിരപത്രപഃ।
അശിഷ്ടവദമര്യാദോ മാനീ മാന്യാവമാനിതാ ॥ 5-128-28 (36108)
തം പ്രസ്ഥിതമഭിപ്രേക്ഷ്യ ഭ്രാതരോ മനുജർഷഭം।
അനുജഗ്മുഃ സഹാമാത്യാ രാജാനശ്ചാപി സർവശഃ ॥ 5-128-29 (36109)
സഭായാമുത്ഥിതം ക്രുദ്ധം പ്രസ്ഥിതം ഭ്രാതൃഭിഃ സഹ।
ദുര്യോധനമഭിപ്രേക്ഷ്യ ഭീഷ്മഃ ശാന്തനവോഽബ്രവീത് ॥ 5-128-30 (36110)
ധർമാർഥാവഭിസന്ത്യജ്യ സംരംഭം യോഽനുമന്യതേ ।
ഹസന്തി വ്യസനേ തസ്യ ദുർഹൃദോ നചിരാദിവ ॥ 5-128-31 (36111)
ദുരാത്മാ രാജപുത്രോഽയം ധാർതരാഷ്ട്രോഽനുപായവിത്।
മിഥ്യാഭിമാനീ രാജ്യസ്യ ക്രോധലോഭവശാനുഗഃ ॥ 5-128-32 (36112)
കാലപക്വമിദം മന്യേ സർവം ക്ഷത്രം ജനാർദന ।
സർവേ ഹ്യനുസൃതാ മോഹാത്പാർഥിവാഃ സഹ മന്ത്രിഭിഃ ॥ 5-128-33 (36113)
ഭീഷ്മസ്യാഥ വചഃ ശ്രുത്വാ ദാശാർഹഃ പുഷ്കരേക്ഷണഃ ।
ഭീഷ്മദ്രോണമുഖാൻസർവാനഭ്യഭാഷത വീര്യവാൻ ॥ 5-128-34 (36114)
സർവേഷാം കുരുവൃദ്ധാനാം മഹാനയമതിക്രമഃ ।
പ്രസഹ്യ മന്ദമൈശ്വര്യേ ന നിയച്ഛന്തി യന്നൃപം ॥ 5-128-35 (36115)
തത്ര കാര്യമഹം മന്യേ കാലപ്രാപ്തമരിന്ദമാഃ ।
ക്രിയമാണേ ഭവേച്ഛ്രേയസ്തത്സർവം ശ്രൃണുതാനഘാഃ ॥ 5-128-36 (36116)
പ്രത്യക്ഷമേതദ്ഭവതാം യദ്വക്ഷ്യാമി ഹിതം വചഃ ।
ഭവതാമാനുകൂല്യേന യദി രോചേത ഭാരതാഃ ॥ 5-128-37 (36117)
പുത്രോ വൈ ഭോജരാജസ്യ ദുരാചാരോ ഹ്യനാത്മവാൻ ।
ജീവതഃ പിതുരൈശ്വര്യം ഹൃത്വാ മൃത്യുവശം ഗതഃ ॥ 5-128-38 (36118)
ഉഗ്രസേനസുതഃ കംസഃ പരിത്യക്തഃ സ ബാന്ധവൈഃ।
ജ്ഞാതീനാം ഹിതകാമേന മയാ ശസ്തോ മഹാമൃധേ ॥ 5-128-39 (36119)
ആഹുകഃ പുനരസ്മാഭിർജ്ഞാതിഭിശ്ചാപി സത്കൃതഃ ।
ഉഗ്രസേനഃ കൃതോ രാജാ ഭോജരാജന്യവർധനഃ ॥ 5-128-40 (36120)
സംസമേകം പരിത്യജ്യ കുലാർഥേ സർവയാദവാഃ।
സംഭൂയ സുഖമേധന്തേ ഭാരതാന്ധകവൃഷ്ണയഃ ॥ 5-128-41 (36121)
അപി ചാപ്യവദദ്രാജൻപരമേഷ്ഠീ പ്രജാപതിഃ ।
വ്യൂഢേ ദേവാസുരേ യുദ്ധേഽഭ്യുദ്യതേഷ്വായുധേഷു ച ॥ 5-128-42 (36122)
ദ്വൈധീഭൂതേഷു ലോകേഷു വിനശ്യത്സു ച ഭാരത ।
അബ്രവീത്തു തദാ ദേവോ ഭഗവാംʼല്ലോകഭാവനഃ ॥ 5-128-43 (36123)
പരാഭവിഷ്യന്ത്യസുരാ ദൈതേയാ ദാനവൈഃ സഹ ।
ആദിത്യാ വസവോ രുദ്രാ ഭവിഷ്യന്തി ദിവൌസകഃ ॥ 5-128-44 (36124)
ദേവാസുരമനുഷ്യാശ്ച ഗന്ധർവോരഗരാക്ഷസാഃ ।
അസ്മിന്യുദ്ധേ സുസങ്ക്രുദ്ധാ ഹനിഷ്യന്തി പരസ്പരം ॥ 5-128-45 (36125)
` വർതമാനം ജഗത്സർവം മുഹൂർതാന്ന ഭവിഷ്യതി।'
ഇതി മത്വാഽബ്രവീദ്ധർമം പരമേഷ്ഠീ പ്രജാപതിഃ ।
വരുണായ പ്രയച്ഛൈതാൻബദ്ധ്വാ ദൈതേയദാനവാൻ ॥ 5-128-46 (36126)
ഏവമുക്തസ്തതോ ധർമോ നിയോഗാത്പരമേഷ്ഠിനഃ।
വരുണായ ദദൌ സർവാൻബദ്ധ്വാ ദൈതേയദാനവാൻ ॥ 5-128-47 (36127)
താൻബദ്ധ്വാ ധർമപാശൈശ്ച സ്വൈശ്ച പാശൈർജലേശ്വരഃ ।
വരുണഃ സാഗരേ യത്തോ നിത്യം രക്ഷതി ദാനവാൻ ॥ 5-128-48 (36128)
തഥാ ദുര്യോധനം കർണം ശകുനിം ചാപി സൌബലം ।
ബദ്ധ്വാ ദുഃശാസനം ചാപി പാണ്ഡവേഭ്യഃ പ്രയച്ഛത ॥ 5-128-49 (36129)
ത്യജേത്കുലാർഥേ പുരുഷം ഗ്രാമസ്യാർഥേ കുലം ത്യജേത്।
ഗ്രാമം ജനപദസ്യാർഥേ ആത്മാർഥേ പൃഥിവീം ത്യജേത് ॥ 5-128-50 (36130)
രാജന്ദുര്യോധനം ബദ്ധ്വാ തതഃ സംശാംയ പാണ്ഡവൈഃ ।
ത്വത്കൃതേ ന വിനശ്യേയുഃ ക്ഷത്രിയാഃ ക്ഷത്രിയർഷഭ ॥ ॥ 5-128-51 (36131)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി ഭഗവദ്യാനപർവണി അഷ്ടാവിംശത്യധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥
ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 129
॥ ശ്രീഃ ॥
5.129. അധ്യായഃ 129
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
വിദുരേണ ധൃതരാഷ്ട്രാജ്ഞയാ ഗാന്ധാര്യാഃ സഭാം പ്രത്യാനയനം ॥ 1 ॥ ഗാന്ധാര്യാ ദുര്യോധനം പുനഃ സഭാമാനായ്യ തംപ്രതി നീതികഥ നപൂർവകം പാണ്ഡവൈഃ സഹ ശമവിധാനം ॥ 2 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-129-0 (36132)
വൈശംപായന ഉവാച। 5-129-0x (3766)
കൃഷ്ണസ്യ തു വചഃ ശ്രുത്വാ ധൃതരാഷ്ട്രോ ജനേശ്വരഃ।
വിദുരം സർവധർമജ്ഞം ത്വരമാണോഽഭ്യഭാഷത ॥ 5-129-1 (36133)
ഗച്ഛ താത മഹാപ്രാജ്ഞ ഗാന്ധാരീം ദീർഘദർശിനീം ।
ആനയേഹ തയാ സാർധമനുനേഷ്യാമി ദുർമതിം ॥ 5-129-2 (36134)
യദി സാ ന ദുരാത്മാനം ശമയേദ്ദുഷ്ടചേതസം।
അപി കൃഷ്ണസ്യ സുഹൃദസ്തിഷ്ഠേമ വചനേ വയം ॥ 5-129-3 (36135)
ദുർബുദ്ധേർദുഃസഹായസ്യ ശമാർഥം ബ്രുവതീ വചഃ ॥
അപി നോ വ്യസനം ഘോരം ദുര്യോധനകൃതം മഹത് । 5-129-4 (36136)
ശമയേച്ചിരരാത്രായ യോഗക്ഷേമവദവ്യയം ।
രാജ്ഞസ്തു വചനം ശ്രുത്വാ വിദുരോ ദീർഘദർശിനീം । 5-129-5 (36137)
ആനയാമാസ ഗാന്ധാരീം ധൃതരാഷ്ട്രസ്യ ശാസനാത് ॥ 5-129-6 (36138)
ധൃതരാഷ്ട്ര ഉവാച। 5-129-7x (3767)
ഏഷ ഗാന്ധാരി പുത്രസ്തേ ദുരാത്മാ ശാസനാതിഗഃ ।
ഐശ്വര്യലോഭാദൈശ്വര്യം ജീവിതം ച പ്രഹാസ്യതി ॥ 5-129-7 (36139)
അശിഷ്ടവദമര്യാദഃ പാപൈഃ സഹ ദുരാത്മവാൻ।
സഭായാ നിർഗതോ മൂഢോ വ്യതിക്രംയ സുഹൃദ്വചഃ ॥ 5-129-8 (36140)
വൈശംപായന ഉവാച। 5-129-9x (3768)
സാ ഭർതൃവചനം ശ്രുത്വാ രാജപുത്രീ യശസ്വിനീ ।
അന്വിച്ഛന്തീ മഹച്ഛ്രേയോ ഗാന്ധാരീ വാക്യമബ്രവീത് ॥ 5-129-9 (36141)
ആനായയ സുതം ക്ഷിപ്രം രാജ്യകാമുകമാതുരം ।
നഹി രാജ്യമശിഷ്ടേന ശക്യം ധർമാർഥലോപിനാ ।
ആപ്തുമാപ്തം തഥാഽപീദമവിനീതേന സർവഥാ ॥ 5-129-10 (36142)
ത്വം ഹ്യേവാത്ര ഭൃശം ഗർഹ്യോ ധൃതരാഷ്ട്ര സുതപ്രിയഃ ।
യോ ജാനൻപാപതാമസ്യ തത്പ്രജ്ഞാമനുവർതസേ ॥ 5-129-11 (36143)
സ ഏഷ കാമമന്യുഭ്യാം പ്രലബ്ധോ ലോഭമാസ്ഥിതഃ ।
അശക്യോഽദ്യ ത്വയാ രാജന്വിനിവർതയിതും ബലാത് ॥ 5-129-12 (36144)
രാഷ്ട്രപ്രദാനേ മൂഢസ്യ ബാലിശസ്യ ദുരാത്മനഃ ।
ദുഃസഹായസ്യ ലുബ്ധസ്യ ധൃതരാഷ്ട്രോഽശ്രുതേ ഫലം ॥ 5-129-13 (36145)
കഥം ഹി സ്വജനേ ഭേദമുപേക്ഷേത മഹീപതിഃ।
ഭിന്നം ഹി സ്വജനേന ത്വാം പ്രഹരിഷ്യന്തി ശത്രവഃ ॥ 5-129-14 (36146)
യാ ഹി ശക്യാ മഹാരാജ സാംനാ ഭേദേന വാ പുനഃ ।
നിസ്തർതുമാപദഃ സ്വേഷു ദണ്ഡം കസ്തത്ര പാതയേത് ॥ 5-129-15 (36147)
വൈശംപായന ഉവാച। 5-129-16x (3769)
ശാസനാദ്ധൃതരാഷ്ട്രസ്യ ദുര്യോധനമമർഷണം।
മാതുശ്ച വചനാത്ക്ഷത്താ സഭാം പ്രാവേശയത്പുനഃ ॥ 5-129-16 (36148)
സ മാതുർവചനാകാങ്ക്ഷീ പ്രവിവേശ പുനഃ സഭാം ।
അഭിതാംരേക്ഷണഃ ക്രോധാന്നിശ്വസന്നിവ പന്നഗഃ ॥ 5-129-17 (36149)
തം പ്രവിഷ്ടമഭിപ്രേക്ഷ്യ പുത്രമുത്പഥമാസ്ഥിതം ।
വിഗർഹമാണാ ഗാന്ധാരീ ശമാർഥം വാക്യമബ്രവീത് ॥ 5-129-18 (36150)
ദുര്യോധന നിബോധേദം വചനം മമ പുത്രക ।
ഹിതം തേ സാനുബന്ധസ്യ തഥാഽഽയത്യാംസുഖോദയം ॥ 5-129-19 (36151)
ദുര്യോധന യദാഹ ത്വാം പിതാ ഭരതസത്തമ ।
ഭീഷ്മോ ദ്രോണഃ കൃപഃ ക്ഷത്താ സുഹൃദാം കുരു തദ്വചഃ ॥ 5-129-20 (36152)
ഭീഷ്മസ്യ തു പിതുശ്ചൈവ മമ ചാപചിതിഃ കൃതാ ।
ഭവേദ്ദ്രോണമുഖാനാം ച സുഹൃദാം ശാംയതാ ത്വയാ ॥ 5-129-21 (36153)
ന ഹി രാജ്യം മഹാപ്രാജ്ഞ സ്വേന കാമേന ശക്യതേ ।
അവാപ്തും രക്ഷിതും വാഽപി ഭോക്തും ഭരതസത്തമ ॥ 5-129-22 (36154)
ന ഹ്യവശ്യേന്ദ്രിയോ രാജ്യമശ്രീയാദ്ദീർഘമന്തരം।
വിജിതാത്മാ തു മേധാവീ സ രാജ്യമഭിപാലയേത് ॥ 5-129-23 (36155)
കാമക്രോധൌ ഹി പുരുഷമർഥേഭ്യോ വ്യപകർഷതഃ ।
തൌ തു ശത്രൂ വിനിർജിത്യ രാജാ വിജയതേ മഹീം ॥ 5-129-24 (36156)
ലോകേശ്വര പ്രഭുത്വംഹി മഹദേതദ്ദുരാത്മഭിഃ ।
രാജ്യം നാമേപ്സിതം സ്ഥാനം ന ശക്യമഭിരക്ഷിതും ॥ 5-129-25 (36157)
ഇന്ദ്രിയാണി മഹത്പ്രേപ്സുർനിയച്ഛേദർഥധർമയോഃ ।
ഇന്ദ്രിയൈർനിയതൈർബുദ്ധിർവർധതേഽഗ്നിരിവേന്ധനൈഃ ॥ 5-129-26 (36158)
അവിധേയാനി ഹീമാനി വ്യാപാദയിതുമപ്യലം ।
അവിധേയാ ഇവാദാന്താ ഹയാഃ പഥി കുസാരഥിം ॥ 5-129-27 (36159)
അവിജിത്യ യ ആത്മാനമമാത്യാന്വിജിഗീഷതേ।
അമിത്രാന്വാഽജിതാമാത്യഃ സോഽവശഃ പരിഹീയതേ ॥ 5-129-28 (36160)
ആത്മാനമേവ പ്രഥമം ദ്വേഷ്യരൂപേണ യോജയേത് ।
തതോഽമാത്യാനമിത്രാംശ്ച ന മോഘം വിജിഗീഷതേ ॥ 5-129-29 (36161)
വശ്യേന്ദ്രിയം ജിതാമാത്യം ധൃതദണ്ഡം വികാരിഷു ।
പരീക്ഷ്യകാരിണം ധീരമത്യർഥം ശ്രീർനിഷേവതേ ॥ 5-129-30 (36162)
ക്ഷുദ്രാക്ഷേണേവ ജാലേന ഝഷാവപിഹിതാവുഭൌ ।
കാമക്രോധൌ ശരീരസ്ഥൌ പ്രജ്ഞാനം തൌ വിലുംപതഃ ॥ 5-129-31 (36163)
യാഭ്യാം ഹി ദേവാഃ സ്വര്യാതുഃ സ്വർഗസ്യ പിദധുർമുഖം ।
ബിഭ്യതോഽനുപരാഗസ്യ കാമക്രോധൌ സ്മ വർധിതൌ ॥ 5-129-32 (36164)
കാമം ക്രോധം ച ലോഭം ച ദംഭം ദർപം ച ഭൂമിപഃ ।
സംയഗ്വിജേതും യോ വേദ സ മഹീമഭിജായതേ ॥ 5-129-33 (36165)
സതതം നിഗ്രഹേ യുക്ത ഇന്ദ്രിയാണാം ഭവേന്നൃപഃ ।
ഈപ്സന്നർഥം ച ധർമം ച ദ്വിഷതാം ച പരാഭവം ॥ 5-129-34 (36166)
കാമാഭിഭൂതഃ ക്രോധാദ്വാ യോ മിഥ്യാ പ്രതിപദ്യതേ।
സ്വേഷു ചാന്യേഷു വാ തസ്യ ന സഹായാ ഭവന്ത്യുത ॥ 5-129-35 (36167)
ഏകീഭൂതൈർമഹാപ്രാജ്ഞൈഃ ശൂരൈരരിനിബർഹണൈഃ ।
പാണ്ഡവൈഃ പൃഥിവീം താത ഭോക്ഷ്യസേ സഹിതഃ സുഖീ ॥ 5-129-36 (36168)
യഥാ ഭീഷ്മഃ ശാന്തനവോ ദ്രോണശ്ചാപി മഹാരഥഃ।
ആഹതുസ്താത തത്സത്യമജേയൌ കൃഷ്ണപാണ്ഡവൌ ॥ 5-129-37 (36169)
പ്രപദ്യഷ്വ മഹാബാഹും കൃഷ്ണമക്ലിഷ്ടകാരിണം।
പ്രസന്നോ ഹി സുഖായ സ്യാദുഭയോരേവ കേശവഃ ॥ 5-129-38 (36170)
സുഹൃദാമർഥകാമാനാം യോ ന തിഷ്ഠതി ശാസനേ।
പ്രാജ്ഞാനാം കൃതവിദ്യാനാം സ നരഃ ശത്രുനന്ദനഃ ॥ 5-129-39 (36171)
ന യുദ്ധേ താത കല്യാണം ന ധർമാർഥൌ കുതഃ സുഖം।
ന ചാപി വിജയോ നിത്യം മാ യുദ്ധേ ചേത ആധിഥാഃ ॥ 5-129-40 (36172)
ഭീഷ്മേണ ഹി മഹാപ്രാജ്ഞ പിത്ര തേ ബാഹ്ലികേന ച।
ദത്തോംഽശഃ പാണ്ഡുപുത്രാണാം ഭേദാദ്ഭതൈരരിന്ദമ ॥ 5-129-41 (36173)
തസ്ഥ ചൈതത്പ്രദാനസ്യ ഫലമദ്യാനുപശ്യസി ।
യദ്ഭുങ്ക്ഷേ പൃഥിവീം കൃത്സ്നാം ശൂരൈർനിഹതകണ്ടകാം ॥ 5-129-42 (36174)
പ്രയച്ഛ പാണ്ഡുപുത്രാണാം യഥോചിതമരിന്ദമ ।
യദീച്ഛസി സഹാമാത്യോ ഭോക്തുമർധം പ്രദീയതാം ॥ 5-129-43 (36175)
അലമർധം പൃഥിവ്യാസ്തേ മഹാമാത്യസ്യ ജീവിതും ।
സുഹൃദാം വചനേ തിഷ്ഠന്യശഃ പ്രാപ്സ്യതി ഭാരത ॥ 5-129-44 (36176)
ശ്രീമദ്ഭിരാത്മവദ്ഭിസ്തൈർബുദ്ധിമദ്ഭിർജിതേന്ദ്രിയൈഃ ।
പാണ്ഡവൈർവിഗ്രഹസ്താത ഭ്രംശയേൻമഹതഃ സുഖാത് ॥ 5-129-45 (36177)
നിഗൃഹ്യ സുഹൃദാം മന്യും ശാധി രാജ്യം യഥോചിതം।
സ്വമംശം പാണ്ഡുപുത്രേഭ്യഃ പ്രദായ ഭരതർഷഭ ॥ 5-129-46 (36178)
അലമംഗ നികാരോഽയം ത്രയോദശസമാഃ കൃതഃ ।
ശമയൈനം മഹാപ്രാജ്ഞ കാമക്രോധസമേധിതം ॥ 5-129-47 (36179)
ന ചൈഷ ശക്തഃ പാർഥാനാം യസ്ത്വദർഥമഭീപ്സതി ।
സൂതപുത്രോ ദൃഢക്രോധോ ഭ്രാതാ ദുഃശാസനശ്ച തേ ॥ 5-129-48 (36180)
ഭീഷ്മേ ദ്രോണേ കൃപേ കർണേ ഭീമസേനേ ധനഞ്ജയേ।
ധൃഷ്ടദ്യുംനേ ച സങ്ക്രുദ്ധേ ന സ്യുഃ സർവാഃ പ്രജാ ധ്രുവം ॥ 5-129-49 (36181)
അമർഷവശമാപന്നോ മാ കുരൂംസ്താത ജീഘനഃ ।
ഏഷാ ഹി പൃഥിവീ കൃത്സ്നാ മാ ഗമത്ത്വത്കൃതേ വധം ॥ 5-129-50 (36182)
യച്ച ത്വം മന്യസേ മൂഢ ഭീഷ്മദ്രോണകൃപാദയഃ।
യോത്സ്യന്തേ സർവശക്ത്യേതി നൈതദദ്യോപപദ്യതേ ॥ 5-129-51 (36183)
സമം ഹി രാജ്യം പ്രീതിശ്ച സ്ഥാനം ഹി വിദിതാത്മനാം ।
പാണ്ഡവേഷ്വഥ യുഷ്മാസു ധർമസ്ത്വഭ്യധികസ്തതഃ ॥ 5-129-52 (36184)
രാജപിണ്ഡഭയാദേതേ യദി ഹാസ്യന്തി ജീവിതം ।
ന ഹി ശക്ഷ്യന്തി രാജാനം യുധിഷ്ഠിരമുദീക്ഷിതും ॥ 5-129-53 (36185)
ന ലോഭാദർഥസംപത്തിർനരാണാമിഹ ദൃശ്യതേ ।
തദലം താത ലോഭേന പ്രശാംയ ഭരതർഷഭ ॥ ॥ 5-129-54 (36186)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി ഭഗവദ്യാനപർവണി ഏകോനത്രിംശദധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-129-19 ആയത്യാം പരിണാമേ ॥ 5-129-21 അപചിതിഃ പൂജാ ॥ 5-129-23 ദീർഘമന്തരം ചേരകാലം ॥ 5-129-29 മഹദ്രാജ്യം । മഹദ്രാജ്യവിശാലയോരിതി വിശ്വഃ ॥ 5-129-31 ക്ഷുദ്രാക്ഷേണ സൂക്ഷ്മച്ഛിദ്രേണ ॥ 5-129-32 യാഭ്യാം പിദധുഃ തൌ കാമക്രോധാവിത്യധ്യാഹാരേണ യോജനാ ॥ 5-129-33 അഭിജായതേ ശാസ്തി ॥ 5-129-47 നികാരഃ അപകാരഃ ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 130
॥ ശ്രീഃ ॥
5.130. അധ്യായഃ 130
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
മാതൃവാക്യമനാദൃത്യ നിർഗതേന ദുര്യോധനേന കർണാദിഭിഃ സഹാലോച്യ കൃഷ്ണബന്ധനനിർധാരണം ॥ 1 ॥ ഇംഗിതജ്ഞേന സാത്യകിനാ കൃഷ്ണാദിഷു തന്നവേദനം ॥ 2 ॥ ധൃതരാഷ്ട്രേണ പുനർദുര്യോധനമാനായ്യ കൃഷ്ണസ്യ ദുർഗ്രഹത്വനിരൂപണം ॥ 3 ॥ വിദുരേണ സംഗൃഹ്യ കൃഷ്ണ ചരിത്രനിരൂപണപൂർവകം ദുര്യോധനഗർഹണം ॥ 4 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-130-0 (36187)
വൈശംപായന ഉവാച। 5-130-0x (3770)
തത്തു വാക്യമനാദൃത്യ സോഽർഥവൻമാതൃഭാഷിതം ।
പുനഃ പ്രതസ്ഥേ സംരംഭാത്സകാശമകൃതാത്മനാം ॥ 5-130-1 (36188)
തതഃ സഭായാ നിർഗംയ മന്ത്രയാമാസ കൌരവഃ।
സൌബലേന മതാക്ഷേണ രാജ്ഞാ ശകുനിനാ സഹ ॥ 5-130-2 (36189)
` ദുര്യോധനം ധാർതരാഷ്ട്രം കർണം ദുഃശാസനോഽബ്രവീതി ।
നോചേത്സന്ധാസ്യസേ രാജൻസ്വേന കാമേന പാണ്ഡവൈഃ ।
ബദ്ധ്വൈവ ത്വാം പ്രദാസ്യന്തി പാണ്ഡുപുത്രായ ഭാരത ॥ 5-130-3 (36190)
വൈകർതനം ത്വാം ച മാം ച ത്രീനേതാൻഭരതർഷഭ ।
പാണ്ഡവേഭ്യഃ പ്രദാസ്യന്തി ഭീഷ്മദ്രോണൌ പിതാ ച തേ ॥ 5-130-4 (36191)
ദുഃശാസനസ്യ തദ്വാക്യം നിശംയ ഭരതർഷഭ ।
ദുര്യോധനോ ധാർതരാഷ്ട്രോ നിശ്വസ്യ പ്രഹസന്നിവ ॥ 5-130-5 (36192)
ഏകാന്തമുപസൃത്യേഹ മന്ത്രം പുനരമന്ത്രയത് ।
സൌബലേന മതാക്ഷേണ രാജ്ഞാ ശകുനിനാ സഹ ॥' 5-130-6 (36193)
ദുര്യോധനസ്യ കർണസ്യ ശകുനേഃ സൌബലസ്യ ച।
ദുഃശാസനചതുർഥാനാമിദമാസീദ്വിചേഷ്ടിതം ॥ 5-130-7 (36194)
പുരാഽയമസ്മാൻഗൃഹ്ണാതി ക്ഷിപ്രകാരീ ജനാർദനഃ ।
സഹിതോ ധൃതരാഷ്ട്രേണ രാജ്ഞാ ശാന്തനവേന ച ॥ 5-130-8 (36195)
വയമേവ ഹൃഷീകേശം നിഗൃഹ്ണീമ ബലാദിവ।
പ്രസഹ്യ പുരുഷവ്യാഘ്രമിന്ദ്രോ വൈരോചനിം യഥാ ॥ 5-130-9 (36196)
ശ്രുത്വാ ഗൃഹീതം വാർഷ്ണേയം പാണ്ഡവാ ഹതചേതസഃ ।
നിരുത്സാഹാ ഭവിഷ്യന്തി ഭഗ്നദംഷ്ട്രാ ഇവോരഗാഃ ॥ 5-130-10 (36197)
അയം ഹ്യേഷാം മഹാബാഹുഃ സർവേഷാം ശർമ വർമ ച ।
അസ്മിൻഗൃഹീതേ വരദേ ഋഷഭേ സർവസാത്വതാം।
നിരുദ്യമാ ഭവിഷ്യന്തി പാണ്ഡവാഃ സോമകൈഃ സഹ ॥ 5-130-11 (36198)
തസ്മാദ്വയമിഹൈവൈകം കേശവം ക്ഷിപ്രകാരിണം ।
ക്രോശതോ ധൃതരാഷ്ട്രസ്യ ബദ്ധ്വാ യോത്സ്യാമഹേ രിപൂൻ ॥ 5-130-12 (36199)
വൈശംപായന ഉവാച। 5-130-13x (3771)
തേഷാം പാപമഭിപ്രായം പാപാനാം ദുഷ്ടചേതസാം।
ഇംഗിതജ്ഞഃ കവിഃ ക്ഷിപ്രമന്വബുദ്ധ്യത സാത്യകിഃ ॥ 5-130-13 (36200)
തദർഥമഭിനിഷ്ക്രംയ ഹാർദിക്യേന സഹാസ്ഥിതഃ ।
അബ്രവീത്കൃതവർമാണം ക്ഷിപ്രം യോജയ വാഹിനീം ॥ 5-130-14 (36201)
വ്യൂഢാനീകഃ സഭാദ്വാരമുപതിഷ്ഠസ്വ ദംശിതഃ ।
യാവദാഖ്യാംയഹം ചൈതത്കൃഷ്ണായാക്ലിഷ്ടകാരിണേ ॥ 5-130-15 (36202)
സ പ്രവിശ്യ സഭാം വീരഃ സിംഹോ ഗിരിഗുഹാമിവ ।
ആചഷ്ട തമഭിപ്രായം കേശവായ മഹാത്മനേ ॥ 5-130-16 (36203)
ധൃതരാഷ്ട്രം തതശ്ചൈവ വിദുരം ചാന്വഭാഷത ।
തേഷാമേതമഭിപ്രായമാചചക്ഷേ സ്മയന്നിവ ॥ 5-130-17 (36204)
ധർമാദർഥാച്ച കാമാച്ച കർമ സാധുവിഗർഹിതം ।
മന്ദാഃ കർതുമിഹേച്ഛന്തി ന ചാവാപ്യം കഥഞ്ചന ॥ 5-130-18 (36205)
പുരാ വികുർവതേ മൂഢാഃ പാപാത്മാനഃ സമാഗതാഃ ।
ധർഷിതാഃ കാമമന്യുഭ്യാം ക്രോധലോഭവശാനുഗാഃ ॥ 5-130-19 (36206)
ഇമം ഹി പുണ്ഡരീകാക്ഷം ജിഘൃക്ഷന്ത്യൽപചേതസഃ।
പടേനാഗ്നിം പ്രജ്വലിതം യഥാ ബാലാ യഥാ ജഡാഃ ॥ 5-130-20 (36207)
സാത്യകേസ്തദ്വചഃ ശ്രുത്വാ വിദുരോ ദീർഘദർശിവാൻ ।
ധൃതരാഷ്ട്രം മഹാബാഹുമബ്രവീത്കുരുസംസദി ॥ 5-130-21 (36208)
രാജൻപരീതകാലാസ്തേ പുത്രാഃ സർവേ പരന്തപ ।
അസക്യമയശസ്യം ച കർതും കർമ സമുദ്യതാഃ ॥ 5-130-22 (36209)
ഇമം ഹി പുണ്ഡരീകാക്ഷമഭിഭൂയ പ്രസഹ്യ ച ।
നിഗ്രഹീതും കിലേച്ഛന്തി സഹിതാ വാസവാനുജം ॥ 5-130-23 (36210)
ഇമം പുരുഷശാർദൂലമപ്രധൃഷ്യം ദുരസദം ।
ആസാദ്യ നഭവിഷ്യന്തി പതംഗാ ഇവ പാവകം ॥ 5-130-24 (36211)
അയമിച്ഛൻഹി താൻസർവാന്യുധ്യമാനാഞ്ജനാർദനഃ ।
സിംഹോ നാഗാനിവ ക്രുദ്ധോ ഗമയേദ്യമസാദനം ॥ 5-130-25 (36212)
ന ത്വയം നിന്ദിതം കർമ കുര്യാത്പാപം കഥഞ്ചന ।
ന ച ധർമാദപക്രാമദേച്യുതഃ പുരുഷോത്തമഃ ॥ 5-130-26 (36213)
` യഥാ വാരാണസീ ദഗ്ധാ സാശ്വാ സരഥകുഞ്ജരാ ।
സാനുബന്ധസ്തു കൃഷ്ണേന കാശീനാമൃഷഭോ ഹതഃ ॥ 5-130-27 (36214)
തഥാ നാഗപുരം ദഗ്ധ്വാ ശംഖചക്രഗദാധരഃ ।
സ്വയം കാലേശ്വരോ ഭൂത്വാ നാശയിഷ്യതി കൌരവാൻ ॥ 5-130-28 (36215)
പാരിജാതഹരം ഹ്യേനമേകം യദുസുഖാവഹം।
നാഭ്യവർതത സംരബ്ധോ വൃത്രഹാ വസുഭിഃ സഹ ॥ 5-130-29 (36216)
പ്രാപ്യ നിർമോചനേ പാശാൻഷട്സഹസ്രാംസ്തരസ്വിനഃ ।
ഹൃതാസ്തേ വാസുദേവേന ഹ്യുപസങ്ക്രംയ കൌരവാൻ ॥ 5-130-30 (36217)
ദ്വാരമാസാദ്യ സൌഭസ്യ വിധൂയ ഗദയാ ഗിരിം।
ദ്യുമത്സേനഃ സഹാമാത്യഃ കൃഷ്ണേന വിനിപാതിതഃ ॥ 5-130-31 (36218)
ശേഷവത്ത്വാത്കുരൂണാം തു ധർമാപേക്ഷീ തഥാഽച്യുതഃ ।
ക്ഷമതേ പുണ്ഡരീകാക്ഷഃ ശക്തഃ സൻപാപകർമണാം ॥ 5-130-32 (36219)
ഏതേ ഹി യദി ഗോവിന്ദമിച്ഛന്തി സഹ രാജഭിഃ ।
അദ്യൈവാതിഥയഃ സർവേ ഭവിഷ്യന്തി യമസ്യ തേ ॥ 5-130-33 (36220)
യഥാ വായോസ്തൃണാഗ്രണി വശം യാന്തി ബലീയസഃ।
തഥാ ചക്രഭൃതഃ സർവേ വശമേഷ്യന്തി കൌരവാഃ ॥ 5-130-34 (36221)
വൈശംപായന ഉവാച।' 5-130-35x (3772)
വിദുരേണൈവമുക്തേ തു കേശവോ വാക്യമബ്രവീത് ।
ധൃതരാഷ്ട്രമഭിപ്രേക്ഷ്യ സുഹൃദാം ശ്രൃണ്വതാം മിഥഃ ॥ 5-130-35 (36222)
രാജന്നേതേ യദി ക്രുദ്ധാ മാം നിഗൃഹ്ണീയുരോജസാ ।
ഏതേ വാ മാമഹം വൈനാനനുജാനീഹി പാർഥിവ ॥ 5-130-36 (36223)
ഏതാൻഹി സർവാൻസംരബ്ധാന്നിയന്തുമഹമുത്സഹേ ।
ന ത്വഹം നിന്ദിതം കർമ കുര്യാം പാപം കഥഞ്ചന ॥ 5-130-37 (36224)
പാണ്ഡവാർഥേ ഹി ലുഭ്യന്തഃ സ്വാർഥാൻഹാസ്യന്തി തേ സുതാഃ ।
ഏതേ ചേദേവമിച്ഛന്തി കൃതകാര്യോ യുധിഷ്ഠിരഃ ॥ 5-130-38 (36225)
അദ്യൈവ ഹ്യഹമേനാംശ്ച യേ ചൈനാനനു ഭാരത ।
നിഗൃഹ്യ രാജൻപാർഥേഭ്യോ ദദ്യാം കിം ദുഷ്കൃതം ഭവേത് ॥ 5-130-39 (36226)
` ഏഷ മേ നിശ്ചയോ രാജന്യദ്യേഷോഽസ്യ വിനിശ്ചയഃ ।
നർദന്തു സഹിതാഃ ശംഖാഃ പണവാനകനിസ്വനൈഃ ॥ 5-130-40 (36227)
അനായാസേന പാർഥാനാം പർവതാം ച ശിവം മഹത്।
നിഗൃഹ്യ രാജൻപാർഥേഭ്യോ ദദ്യാം ചേത്സുകൃതം ഭവേത് ॥' 5-130-41 (36228)
ഇദം തു ന പ്രവർതേയം നിന്ദിതം കർമ ഭാരത ।
സന്നിധൌ തേ മഹാരാജ ക്രോധജം പാപബുദ്ധിജം ॥ 5-130-42 (36229)
ഏഷ ദുര്യോധനോ രാജന്യഥേച്ഛതി തഥാഽസ്തു തത്।
അഹം തു സർവാംസ്തനയാനനുജാനാമി തേ നൃപ ॥ 5-130-43 (36230)
ഏതച്ഛ്രുത്വാ തു വിദുരം ധൃതരാഷ്ട്രോഽഭ്യഭാഷത ।
ക്ഷിപ്രമാനയ തം പാപം രാജ്യലുബ്ധം സുയോധനം ॥ 5-130-44 (36231)
സഹമിത്രം സഹാമാത്യം സസോദര്യം സഹാനുഗം।
ശക്നുയാം യദി പന്ഥാനമവതാരയിതും പുനഃ ॥ 5-130-45 (36232)
തതോ ദുര്യോധനം ക്ഷത്താ പുനഃ പ്രാവേശയത്മഭാം ।
അകാമം ഭ്രാതൃഭിഃ സാർധം രാജഭിഃ പരിവാരിതം ॥ 5-130-46 (36233)
അഥ ദുരോയധനം രാജാ ധൃതരാഷ്ട്രോഽഭ്യഭാഷത ।
കർണദുഃശാസനാഭ്യാം ച രാജഭിശ്ചാപി സംവൃതം ॥ 5-130-47 (36234)
നൃശംസ പാപഭൂയിഷ്ഠ ക്ഷുദ്രകർമസഹായവാൻ।
പാപൈഃ സഹായൈഃ സംഹത്യ പാപം കർമ ചികീർഷസി ॥ 5-130-48 (36235)
അശക്യമയശസ്യം ച സദ്ഭിശ്ചാപി വിഗർഹിതം ।
യഥാ ത്വാദൃശകോ മൂഢോ വ്യവസ്യേത്കുലപാംസനഃ ॥ 5-130-49 (36236)
ത്വമിമം പുണ്ഡരീകാക്ഷമപ്രധൃഷ്യം ദുരാസദം ।
പാപൈഃ സഹായൈഃ സംഹത്യ നിഗ്രഹീതും കിലേച്ഛസി ॥ 5-130-50 (36237)
യോ ന ശക്യോ ബലാത്കർതും ദേവൈരപി സവാസവൈഃ ।
തം ത്വം പ്രാർഥയസേ മന്ദ ബാലശ്ചന്ദ്രമസം യഥാ ॥ 5-130-51 (36238)
ദേവൈർമനുഷ്യൈർഗന്ധർവൈരസുരൈരുരഗൈശ്ച യഃ।
ന സോഢും സമരേ ശക്യസ്തം ന ബുധ്യസി കേശവം ॥ 5-130-52 (36239)
ദുർഗ്രാഹ്യഃ പാണിനാ വായുർദുസ്പർശഃ പാണിനാ ശശീ ।
ദുർധരാ പൃഥിവീ മൂർധ്നാ ദുർഗ്രാഹ്യഃ കേശവോ ബലാത് ॥ 5-130-53 (36240)
ഇത്യുക്തേ ധൃതരാഷ്ട്രേണ ക്ഷത്താഽപി വിദുരോഽബ്രവീത്।
ദുര്യോധനമഭിപ്രേക്ഷ്യ ധാർതരാഷ്ട്രമമർഷണം ॥ 5-130-54 (36241)
ദുര്യോധന നിബോധേദം വചനം മമ സാംപ്രതം।
സൌഭദ്വാരേ വാനരേന്ദ്രോ ദ്വിവിദോ നാമ നാമതഃ।
ശിലാവർഷേണ മഹതാ ഛാദയാമാസ കേശവം ॥ 5-130-55 (36242)
ഗ്രഹീതുകാമോ വിക്രംയ സർവയത്നേന മാധവം ।
ഗ്രഹീതും നാശകച്ചൈനം തം ത്വം പ്രാർഥയസേ ബലാത് ॥ 5-130-56 (36243)
പ്രാഗ്ജ്യോതിഷഗതം ശൌരിം നരകഃ സഹ ദാനവൈഃ ।
ഗ്രഹീതും നാശകത്തത്ര തം ത്വം പ്രാർഥയസേ ബലാത് ॥ 5-130-57 (36244)
അനേകയുഗവർഷായുർനിഹത്യ നരകം മൃധേ ।
നീത്വാ കന്യാസഹസ്രാണി ഉപയേമേ യഥാവിധി ॥ 5-130-58 (36245)
നിർമോചനേ ഷട്സഹസ്രാഃ പാശൈർബദ്ധ്വാ മഹാസുരാഃ ।
ഗ്രഹീതും നാശകംശ്ചൈനം തം ത്വം പ്രാർഥയസേ ബലാത് ॥ 5-130-59 (36246)
അനേന ഹി ഹതാ ബാല്യേ പൂതനാ ശിശുനാ തദാ।
ഗോവർധനോ ധാരിതശ്ച ഗവാർഥേ ഭരതർഷഭ ॥ 5-130-60 (36247)
അരിഷ്ടോ ധേനുകശ്ചൈവ ചാണൂരശ്ച മഹാബലഃ।
അശ്വരാജശ്ച നിഹതഃ കംസശ്ചാരിഷ്ടമാചരൻ ॥ 5-130-61 (36248)
ജരാസന്ധശ്ച വക്രശ്ച ശിശുപാലശ്ച വീര്യവാൻ ।
ബാണാശ്ച നിഹതഃ സംഖ്യേ രാജാനശ്ച നിഷൂദിതാഃ ॥ 5-130-62 (36249)
വരുണോ നിർജിതോ രാജാ പാവകശ്ചാമിതൌജസാ ।
പാരിജാതം ച ഹരതാ ജിതഃ സാക്ഷാച്ഛചീപതിഃ ॥ 5-130-63 (36250)
ഏകാർണവേ ച സ്വപതാ നിഹതൌ മധുകൈടഭൌ ।
ജൻമാന്തരമുപാഗംയ ഹയഗ്രീവസ്തഥാ ഹതഃ॥ 5-130-64 (36251)
അയം കർതാ ന ക്രിയതേ കാരണം ചാപി പൌരുഷേ ।
യദ്യദിച്ഛേദയം ശൌരിസ്തത്തത്കുര്യാദയത്നതഃ ॥ 5-130-65 (36252)
തം ന ബുധ്യസി ഗോവിന്ദ ഘോരവിക്രമമച്യുതം।
ആശീവിഷമിവ ക്രൂദ്ധം തേജോരാശിമനിന്ദിതം ॥ 5-130-66 (36253)
പ്രധർഷയൻമഹാബാഹും കൃഷ്ണമക്ലിഷ്ടകാരിണം।
പതംഗോഽഗ്നിമിവാസാദ്യ സാമാത്യോ നഭവിഷ്യസി ॥ ॥ 5-130-67 (36254)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി ഭഗവദ്യാനപർവണി ത്രിംശദധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-130-9 വൈരോചനിം ബലിം ॥ 5-130-18 കർമ ദൂതനിഗ്രഹാഖ്യം ॥ 5-130-38 പാണ്ഡവാർഥേ പാണ്ഡവധനേ ॥ 5-130-42 ഇദം തു കർമ കർതുമിതി ശേഷഃ ॥ 5-130-49 നിർമോചനേ നഗരവിശേഷേ ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 131
॥ ശ്രീഃ ॥
5.131. അധ്യായഃ 131
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
ശ്രീകൃഷ്ണേന സഭായാം വിശ്വരൂപപ്രദർശനം ॥ 1 ॥ കൃഷ്ണപ്രസാദാല്ലബ്ധചക്ഷുഷാ ധൃതരാഷ്ട്രേണ കൃഷ്ണം ദൃഷ്ടവതാ വക്ഷുഷാ ഇതരേഷാമദി ദൃക്ഷയാ കൃഷ്ണവരാത്പുനഃ സ്വചക്ഷുഷോരന്തർധാനാധിഗമഃ ॥ 2 ॥ കൃഷ്ണേന തദ്രൂപോപസംഹാരപൂർവകം പൂർവരൂപം സ്വീകൃത്യ രഥാധിരോഹണേന കുന്തീസമീപഗമനം ॥ 3 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-131-0 (36255)
വൈശംപായന ഉവാച । 5-131-0x (3773)
വിദുരേണൈവമുക്തസ്തു കേശവഃ ശത്രുപൂഗഹാ ।
ദുര്യോധനം ധാർതരാഷ്ട്രമഭ്യഭാഷത വീര്യവാൻ ॥ 5-131-1 (36256)
ഏകോഽഹമിതി യൻമോഹാൻമന്യസേ മാം സുയോധന।
പരിഭൂയ സുദുർബുദ്ധേ ഗ്രഹീതും മാം ചികീർഷസി ॥ 5-131-2 (36257)
ഇഹൈവ പാണ്ഡവാഃ സർവേ തഥൈവാന്ധകവൃഷ്ണയഃ ।
ഇഹാദിത്യാശ്ച രുദ്രാശ്ച വസവശ്ച മഹർഷിഭിഃ ॥ 5-131-3 (36258)
ഏവമുക്ത്വാ ജാഹാസോച്ചൈഃ കേശവഃ പരവീരഹാ ।
തസ്യ സംസ്മയതഃ ശൌരേർവിദ്യുദ്രൂപാ മഹാത്മനഃ ।
`യുഗപച്ച വിനിഷ്പേതുഃ സാക്ഷാത്സർവാസ്തു ദേവതാഃ॥' 5-131-4 (36259)
അംഗുഷ്ഠമാത്രാസ്ത്രിദശാ ബഭൂവുഃ പാവകാർചിഷഃ ।
തസ്യ ബ്രഹ്മാ ലലാടസ്ഥോ രുദ്രോ വക്ഷസി ചാഭവത് ॥ 5-131-5 (36260)
ലോകപാലാ ഭുജേഷ്വാസന്നഗ്നിരാസ്യാദജായത।
ആദിത്യാശ്ചൈവ സാധ്യാശ്ച വസവോഽഥാശ്വിനാവപി ॥ 5-131-6 (36261)
മരുതശ്ച സഹേന്ദ്രേണ വിശ്വേദേവാസ്തഥൈവ ച।
ബഭൂവുശ്ചൈവ യക്ഷാശ്ച ഗന്ധർവോരഗരാക്ഷസാഃ ॥ 5-131-7 (36262)
പ്രാദുരാസ്താം തഥാ ദോർഭ്യാം സങ്കർഷണധനഞ്ജയൌ।
ദക്ഷിണേഽഥാർജുനോ ധന്വീ ഹലീ രാമശ്ച സവ്യതഃ ॥ 5-131-8 (36263)
ഭീമോ യുധിഷ്ഠിരശ്ചൈവ മാദ്രീപുത്രൌ ച പൃഷ്ഠതഃ।
അന്ധകാ വൃഷ്ണയശ്ചൈവ പ്രദ്യുംനപരമുഖാസ്തതഃ ॥ 5-131-9 (36264)
അഗ്രേ ബഭൂവുഃ കൃഷ്ണസ്യ സമുദ്യതമഹായുധാഃ ।
ശംഖചക്രഗദാശക്തിശാർംഗലാംഗലനന്ദകാഃ ॥ 5-131-10 (36265)
അദൃശ്യന്തോദ്യതാന്യേവ സർവപ്രഹരണാനി ച।
നാനാബാഹുഷു കൃഷ്ണസ്യ ദീപ്യമാനാനി സർവശഃ ॥ 5-131-11 (36266)
നേത്രാഭ്യാം നാസികാഭ്യാം ച ശ്രോത്രാഭ്യാം ച സമന്തതഃ ।
പ്രാദുരാസൻമഹാരൌദ്രാഃ സധൂമാഃ പാവകാർചിഷഃ ॥ 5-131-12 (36267)
രോമകൂപേഷു ച തഥാ സൂര്യസ്യേവ മരീചയഃ ।
`സഹസ്രചരണഃ ശ്രീമാഞ്ശതബാഹുഃ സഹസ്രദൃക് ॥' 5-131-13 (36268)
തസ്യ വൈ നാഗലോകശ്ച ഗുൽഫാധോ ദദൃശേ തദാ।
ചന്ദ്രസൂര്യൌ തഥാ നേത്രേ ഗ്രഹഃ വൈ സർവതഃ സ്ഥിതാഃ ॥ 5-131-14 (36269)
ഊർധ്വലോകാശ്ച സർവേഽപി കുക്ഷൌ തസ്യ വ്യവസ്ഥിതാഃ ।
സരിതഃ സാഗരാശ്ചൈവ സ്വേദസ്തസ്യ മഹാത്മനഃ ॥ 5-131-15 (36270)
അസ്ഥീനി പർവതാഃ സർവേ വൃക്ഷാ രോമാണി തസ്യ ഹി।
നിമേഷണം രാത്ര്യഹനീ ജിഹ്വായാം ശാരദാ തഥാ ॥ ' 5-131-16 (36271)
തം ദൃഷ്ട്വാ ഘോരമാത്മാനം കേശവസ്യ മഹാത്മനഃ ।
ന്യമീലയന്ത നേത്രാണി രാജാനസ്ത്രസ്തചേതസഃ ॥ 5-131-17 (36272)
ഋത ദ്രോണം ച ഭീഷ്മം ച വിദുരം ച മഹാമതിം ।
സഞ്ജയം ധൃതരാഷ്ട്രം ച ഋഷീംശ്ചൈവ തപോധനാൻ ॥ 5-131-18 (36273)
പ്രാദാത്തേഷാം സ ഭഗവാന്ദിവ്യം ചക്ഷുർജനാർദനഃ ॥ 5-131-19 (36274)
`ധൃതരാഷ്ട്രായ പ്രദദൌ ഭഗവാന്ദിവ്യചക്ഷുഷീ ।
ദദർശ പരമം രൂപം ധൃതരാഷ്ട്രോഽംബികാസുതഃ ॥ 5-131-20 (36275)
തതോ ദേവാഃ സഗന്ധർവാഃ കിന്നരാശ്ച മഹോരഗാഃ ।
ഋഷയശ്ച മഹാഭാഗാ ലോകപാലൈഃ സമന്വിതാഃ ।
പ്രണംയ ശിരസാ ദേവം തുഷ്ടുവുഃ പ്രാഞ്ജലിസ്ഥിതാഃ ॥ 5-131-21 (36276)
ക്രോധം പ്രഭോ സംഹര സംഹര സ്വം
രൂപം ച യദ്ദർശിതമാത്മസംസ്ഥം ।
യാവത്ത്വിമേ ദേവഗണൈഃ സമേതാ
ലോകാഃ സമസ്താ ഭുവി നാശമീയുഃ ॥ 5-131-22 (36277)
ത്വം ച കർതാ വികർതാ ച ത്വമേവ പരിരക്ഷസേ।
ത്വയാ വ്യാപ്തമിദം സർവം ജഗത്സ്ഥാവരജംഗമം ॥ 5-131-23 (36278)
കിയൻമാത്രാ മഹീപാലാഃ കിംവീര്യാഃ കിംപരാക്രമാഃ ।
തേഷാമർഥേ മഹാബാഹോ ദിവ്യം രൂപം പ്രദർശിവാൻ।
ഏവമുച്ചാരിതാ വാചഃ സഹ ദേവാർവിഭും തദാ ॥' 5-131-24 (36279)
തദ്ദൃഷ്ട്വാ മഹദാശ്ചര്യം മാധവസ്യ സഭാതലേ।
ദേവദുന്ദുഭയോ നേദുഃ പുഷ്പവർഷം പപാത ച ॥ 5-131-25 (36280)
ധൃതരാഷ്ട്ര ഉവാച। 5-131-26x (3774)
ത്വമേവ പുണ്ഡരീകാക്ഷ സർവസ്യ ജഗതോ ഹിതഃ।
തസ്മാൻമേ യാദവശ്രേഷ്ഠ പ്രസാദം കർതുമർഹസി ॥ 5-131-26 (36281)
ഭഗവൻമമ നേത്രാഭ്യാമന്തർധാനം വൃണേ പുനഃ ।
ഭവന്തം ദൃഷ്ടവാനസ്മി നാന്യം ദ്രഷ്ടുമിഹോത്സഹേ ॥ 5-131-27 (36282)
തതോഽബ്രവീൻമഹാബാഹുർധൃതരാഷ്ട്രം ജനാർദനഃ ।
അദൃശ്യമാനേ നേത്രേ ദ്വേ ഭവേതാം കുരുനന്ദന ॥ 5-131-28 (36283)
തത്രാദ്ഭുതം മഹാരാജ ധൃതരാഷ്ട്രശ്ച ചക്ഷുഷീ ।
ലബ്ധവാന്വാസുദേവാച്ച വിശ്വരൂപദിദൃക്ഷയാ ॥ 5-131-29 (36284)
ലബ്ധചക്ഷുഷമാസീനം ധൃതരാഷ്ട്രം നരാധിപാഃ ।
വിസ്മിതാ ഋഷിഭിഃ സാർധം തുഷ്ടുവുർമധുസൂദനം ॥ 5-131-30 (36285)
ചചാല ച മഹീ കൃത്സ്നാ സാഗരശ്ചാപി ചുക്ഷുഭേ ।
വിസ്മയം പരമം ജഗ്മുഃ പാർഥിവാ ഭരതർഷഭ ॥ 5-131-31 (36286)
തതഃ സ പുരുഷവ്യാഘ്രഃ സഞ്ജഹാര വപുഃ സ്വകം ।
താം ദിവ്യാമദ്ഭുതാം ചിത്രാമൃദ്ധിമത്താമരിന്ദമഃ ॥ 5-131-32 (36287)
തതഃ സാത്യകിമാദായ പാണൌ വിദുരമേവ ച ।
ഋഷിഭിസ്തൈരനുജ്ഞാതോ നിര്യയൌ മധുസൂദനഃ ॥ 5-131-33 (36288)
ഋഷയോഽന്തർഹിതാ ജഗ്മുസ്തതസ്തേ നാരദാദയഃ ।
തസ്മിൻകോലാഹലേ വൃത്തേ തദദ്ഭുതമിവാഭവത് ॥ 5-131-34 (36289)
തം പ്രസ്ഥിതമഭിപ്രേക്ഷ്യ കൌരവാഃ സഹ രാജഭിഃ ।
അനുജഗ്മുർനരവ്യാഘ്രം ദേവാ ഇവ ശതക്രതം ॥ 5-131-35 (36290)
അചിന്തയന്നമേയാത്മാ സർവം തദ്രാജമണ്ഡലം ।
നിശ്ചക്രാമ തതഃ ശൌരിഃ സധൂമ ഇവ പാവകഃ ॥ 5-131-36 (36291)
തതോ രഥേന ശുഭ്രേണ മഹതാ കിങ്കിണീകിനാ ।
ഹേമജാലവിചിത്രേണ ലഘുനാ മേഘനാദിനാ ॥ 5-131-37 (36292)
സൂപസ്കരേണ ശുഭ്രേണ വൈയാഘ്രേണ വരൂഥിനാ ।
ശൈബ്യസുഗ്രീവയുക്തേന പ്രത്യദൃശ്യത ദാരുകഃ ॥ 5-131-39aതഥൈവ രഥമാസ്ഥായ കൃതവർമാ മഹാരഥഃ ।
വൃഷ്ണീനാം സംമതോ വീരോ ഹാർദിക്യഃ സമദൃശ്യത ॥ 5-131-38 (36293)
ഉപസ്ഥിതരഥം ശൌരിം പ്രയാസ്യന്തമരിന്ദമം ।
ധൃതരാഷ്ട്രോ മഹാരാജഃ പുനരേവാഭ്യഭാഷത ॥ 5-131-40 (36294)
യാവദ്ബലം മേ പുത്രേഷു പശ്യതസ്തേ ജനാർദന ।
പ്രത്യക്ഷം തേ ന തേ കിഞ്ചിത്പരോക്ഷം ശത്രുകർശന ॥ 5-131-41 (36295)
കുരൂണാം ശമമിച്ഛന്തം യതമാനം ച കേശവ ।
വിദിത്വൈതാമവസ്ഥാം മേ നാതിശങ്കിതുമർഹസി ॥ 5-131-42 (36296)
ന മേ പാപോഽസ്ത്യഭിപ്രായഃ പാണ്ഡവാൻപ്രതി കേശവ ।
ജ്ഞാതമേവ ഹിതം വാക്യം യൻമയോക്തഃ സുയോധനഃ ॥ 5-131-43 (36297)
ജാനന്തി കുരവഃ സർവേ രാജാനശ്ചൈവ പാർഥിവാഃ ।
ശമേ പ്രയതമാനം മാം സർവയത്നേന മാധവ ॥ 5-131-44 (36298)
വൈശംപായന ഉവാച। 5-131-45x (3775)
തതോഽബ്രവീൻമഹാബാഹുർധൃതരാഷ്ട്രം ജനാർദനഃ।
ദ്രോണം പിതാമഹം ഭീഷ്മം ക്ഷത്താരം ബാഹ്ലികം കൃപം ॥ 5-131-45 (36299)
പ്രത്യക്ഷമേതദ്ഭവതാം യദ്വൃത്തം കുരുസംസദി।
യഥാ ചാശിഷ്ടവൻമന്ദോ രോഷാദദ്യ സമുത്ഥിതഃ ॥ 5-131-46 (36300)
വദത്യനീശമാത്മാനം ധൃതരാഷ്ട്രോ മഹീപതിഃ ।
ആപൃച്ഛേ ഭവതഃ സർവാൻഗമിഷ്യാമി യുധിഷ്ഠിരം ॥ 5-131-47 (36301)
ആമന്ത്ര്യ പ്രസ്ഥിതം ശൌരിം രഥസ്ഥം പുരുഷർഷഭ ।
അനുജഗ്മുർമഹേഷ്വാസാഃ പ്രവീരാ ഭരതർഷഭാഃ ॥ 5-131-48 (36302)
ഭീഷ്മോ ദ്രോണഃ കൃപഃ ക്ഷത്താ ധൃതരാഷ്ട്രോഽഥ ബാഹ്ലികഃ।
അശ്വത്ഥാമാ വികർണശ്ച യുയുത്സുശ്ച മഹാരഥഃ ॥ 5-131-49 (36303)
തതോ രഥേന ശുഭ്രേണ മഹതാ കിങ്കിണീകിനാ ।
കുരൂണാം പശ്യതാം ദ്രഷ്ടും സ്വസാരം സ പിതുര്യയൌ ॥ ॥ 5-131-50 (36304)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി ഭഗവദ്യാനർവണി ഏകത്രിംശദധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-131-28 അദൃശ്യമാനേ ദർശനശക്തിരഹിതേ ॥ 5-131-38 വരൂഥിനാ രഥഗുപ്തിമതാ ॥ 5-131-46 മന്ദോ ദുര്യോധനഃ ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 132
॥ ശ്രീഃ ॥
5.132. അധ്യായഃ 132
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
കൃഷ്ണേന കുന്തീംപ്രതി സപ്രണാമം സഭാവൃത്തന്തകഥനം ॥ 1 ॥ കുന്ത്യാ കൃഷ്ണചോദനയാ തസ്മിൻ യുധിഷ്ഠിരായ സന്ദേശപ്രേഷണം ॥ 2 ।Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-132-0 (36305)
വൈശംപായന ഉവാച। 5-132-0x (3776)
പ്രവിശ്യാഥ ഗൃഹം തസ്യാശ്ചരണാവഭിവാദ്യ ച।
ആചഖ്യൌ തത്സമാസേന യദ്വൃത്തം കുരുസംസദി ॥ 5-132-1 (36306)
വാസുദേവ ഉവാച। 5-132-2x (3777)
ഉക്തം ബഹുവിധം വാക്യം ഗ്രഹണീയം സഹേതുകം।
ഋഷിഭിശ്ചൈവ ച മയാ ന ചാസൌ തദ്ഗൃഹീതവാൻ ॥ 5-132-2 (36307)
കാലപക്വമിദം സർവം സുയോധനവശാനുഗം।
` സർവക്ഷത്രം ക്ഷണേനൈവ ദഹ്യതേ പാർഥവഹ്നിനാ ।'
ആപൃച്ഛേ ഭവതീം ശീഘ്രം പ്രയാസ്യേ പാണ്ഡവാൻപ്രതി ॥ 5-132-3 (36308)
കിം വാച്യാഃ പാണ്ഡവേയാസ്തേ ഭവത്യാ വചനാൻമയാ ।
തദ്ബ്രൂഹി ത്വം മഹാപ്രജ്ഞേ ശുശ്രൂഷേ വചനം തവ ॥ 5-132-4 (36309)
കുന്ത്യുവാച। 5-132-5x (3778)
ബ്രൂയാഃ കേശവ രാജാനം ധർമാത്മാനം യുധിഷ്ഠിരം ।
ഭൂയാംസ്തേ ഹീയതേ ധർമോ മാ പുത്രക വൃഥാ കൃഥാഃ ॥ 5-132-5 (36310)
ശ്രോത്രിയസ്യേവ തേ രാജൻമന്ദകസ്യാവിപശ്ചിതഃ ।
അനുവാകഹതാ ബുദ്ധിർധർമമേവൈകമീക്ഷതേ ॥ 5-132-6 (36311)
അംഗാവേക്ഷസ്വ ധർമം ത്വം യഥാ സൃഷ്ടഃ സ്വയംഭുവാ ।
ബാഹുഭ്യാം ക്ഷത്രിയാഃ സൃഷ്ടാ ബാഹുവീര്യോപജീവിനഃ ॥ 5-132-7 (36312)
ക്രൂരായ കർമണേ നിത്യം പ്രജാനാം പരിപാലനേ।
ശ്രൃണു ചാത്രോപമാമേകാം യാ വൃദ്ധേഭ്യഃ ശ്രുതാ മയാ ॥ 5-132-8 (36313)
മുചുകുന്ദസ്യ രാജർഷേരദദത്പൃഥിവീമിമാം।
പുരാ വൈശ്രവണഃ പ്രീതോ ന ചാസൌ തദ്ഗൃഹീതവാൻ ॥ 5-132-9 (36314)
ബാഹുവീര്യാർജിതം രാജ്യമശ്രീയാമിതി കാമയേ।
തതോ വൈശ്രവണഃ പ്രീതോ വിസ്മിതഃ സമപദ്യത ॥ 5-132-10 (36315)
മുചുകുന്ദസ്തതോ രാജാ സോഽന്വശാസദ്വസുന്ധരാം ।
ബാഹുവീര്യാർജിതാം സംയക് ക്ഷത്രധർമമനുവ്രതഃ॥ 5-132-11 (36316)
യം ഹി ധർമം ചരന്തീഹ പ്രജാ രാജ്ഞാ സുരക്ഷിതാഃ ।
ചതുർഥം തസ്യ ധർമസ്യ രാജാ വിന്ദേന ഭാരത ॥ 5-132-12 (36317)
രാജാ ചരതി ചേദ്ധർമം ദേവത്വായൈവ കൽപതേ।
സ ചേദധർമം ചരതി നരകായൈവ ഗച്ഛതി ॥ 5-132-13 (36318)
ദണ്ഡനീതിഃ സ്വധർമേണ ചാതുർവർണ്യം നിയച്ഛതി।
പ്രയുക്താസ്വാമിനാ സംയഗധർമേഭ്യോ നിയച്ഛതി ॥ 5-132-14 (36319)
ദണ്ഡനീത്യാം യദാ രാജാ സംയക്കാർത്സ്ന്യേന വർതതേ।
തദാ കൃതയും നാമ കാലഃ ശ്രേഷ്ഠഃ പ്രവർതതേ ॥ 5-132-15 (36320)
കാലോ വാ കാരണം രാജ്ഞോ രാജാ വാ കാലകാരണം ।
ഇതി തേ സംശയോ മാ ഭൂദ്രാജാ കാലസ്യ കാരണം ॥ 5-132-16 (36321)
രാജാ കൃതയുഗസ്രഷ്ടാ ത്രേതായാ ദ്വാപരസ്യ ച।
യുഗസ്യ ച ചതുർഥസ്യ രാജാ ഭവതി കാരണം ॥ 5-132-17 (36322)
കൃതസ്യ കരണാദ്രാജാ സ്വർഗമത്യന്തമശ്രുതേ ।
ത്രേതായാഃ കരണാദ്രാജാ സ്വർഗം നാത്യന്തമശ്രുതേ ॥ 5-132-18 (36323)
പ്രവർതനാദ്ദ്വാപരസ്യ യഥാഭാഗമുപാശ്രുതേ ।
കലേഃ പ്രവർതനാദ്രാജാ പാപമത്യന്തമശ്രുതേ ॥ 5-132-19 (36324)
തതോ വസതി ദുഷ്കർമാ നരകേ ശാശ്വതീഃ സമാഃ ।
രാജദോഷേണ ഹി ജഗത്സ്പൃശ്യതേ ജഗതഃ സ ച ॥ 5-132-20 (36325)
രാജധർമാനവേക്ഷസ്വ പിതൃപൈതാമഹോചിതാൻ।
നൈതദ്രാജർഷിവൃത്തം ഹി യത്ര ത്വം സ്ഥാതുമിച്ഛസി ॥ 5-132-21 (36326)
ന ഹി വൈക്ലബ്യസംസൃഷ്ട ആനൃശംസ്യേ വ്യവസ്ഥിതഃ ।
പ്രജാപാലനസംഭൂതം ഫലം കിഞ്ചന ലബ്ധവാൻ ॥ 5-132-22 (36327)
ന ഹ്യേതാമാശിഷം പാണ്ഡുർന ചാഹം ന പിതാമഹഃ ।
പ്രയുക്തവന്തഃ പൂർവം തേ യയാ ചരസി മേധയാ ॥ 5-132-23 (36328)
യജ്ഞോ ദാനം തപഃ ശൌര്യം പ്രജ്ഞാ സന്താനമേവ ച ।
മാഹാത്ംയം ബലമോജശ്ച നിത്യമാശംസിതം മയാ ॥ 5-132-24 (36329)
നിത്യം സ്വാഹാ സ്വധാ നിത്യം ദദ്യുർമാനുഷദേവതാഃ ।
ദീർഘമായുർധനം പുത്രാൻസംയഗാരാധിതാഃ ശുഭാഃ ॥ 5-132-25 (36330)
പുത്രേഷ്വാശാസതേ നിത്യം പിതരോ ദൈവതാനി ച।
ദാനമധ്യയനം യജ്ഞഃ പ്രജാനാം പരിപാലനം ॥ 5-132-26 (36331)
ഏതദ്ധർമമധർമം വാ ജൻമനൈവാഭ്യജായഥാഃ ।
തേ തു വൈദ്യാഃ കുലേ ജാതാ അവൃത്ത്യാ താത പീഡിതാഃ ॥ 5-132-27 (36332)
യത്ര ദാനപതിം ശൂരം ക്ഷുധിതാഃ പൃഥിവീചരാഃ ।
പ്രാപ്യ തുഷ്ടാഃ പ്രതിഷ്ഠന്തേ ധർമഃ കോഽഭ്യധികസ്തതഃ ॥ 5-132-28 (36333)
ദാനേനാന്യം ബലേനാന്യം തഥാ സൂനൃതയാഽപരം।
സർവതഃ പ്രതിഗൃഹ്ണീയാദ്രാജ്യം പ്രാപ്യേഹ ധാർമികഃ॥ 5-132-29 (36334)
ബ്രാഹ്മണഃ പ്രചരേദ്ഭൈക്ഷം ക്ഷത്രിയഃ പരിപാലയേത്।
വൈശ്യോ ധനാർജനം കുര്യാച്ഛൂദ്രഃ പരിചരേച്ച താൻ ॥ 5-132-30 (36335)
ഭൈക്ഷം വിപ്രതിഷിദ്ധം തേ കൃഷിർനൈവോപപദ്യതേ ।
ക്ഷത്രിയോഽസി ക്ഷതാത്രാതാ ബാഹുവീര്യോപജീവിതാ ॥ 5-132-31 (36336)
പിത്ര്യമംശം മഹാബാഹോ നിമഗ്നം പുനരുദ്ധര ।
സാംനാ ഭേദേന ദാനേന ദണ്ഡേനാഥ നയേന വാ ॥ 5-132-32 (36337)
ഇതോ ദുഃഖതരം കിം നു യദഹം ദീനബാന്ധവാ।
പരപിണ്ഡമുദീക്ഷേ വൈ ത്വാം സൂത്വാ മിത്രനന്ദന ॥ 5-132-33 (36338)
യുധ്യസ്വ രാജധർമേണ മാ നിമഞ്ജീഃ പിതാമഹാൻ ।
മാ ഗമഃ ക്ഷീണപുണ്യസ്ത്വം സാനുജഃ പാപികാം ഗതിം ॥ ॥ 5-132-34 (36339)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി ഭഗവദ്യാനപർവണി ദ്വാത്രിംശദധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-132-5 ഭൂയാൻ പൃഥ്വീപാലനജോ ധർമഃ ॥ 5-132-6 ശ്രോത്രിയസ്യ വേദാധ്യായിനഃ । മന്ദകസ്യ അർഥജ്ഞാനശൂന്യസ്യ । അനുവാകേന അത്യന്തം വേദാക്ഷസംവൃത്ത്യാ ഹതാ നഷ്ടാഃ ॥ 5-132-20 ജഗതഃ ദോഷേണ സച രാജാ സ്പൃശ്യതേ ॥ 5-132-22 ഫലം ന ലബ്ധവാൻ അസീതി ശേഷഃ ॥ 5-132-25 നിത്യമിതി । മാനുഷാശ്ച ദേവതാശ്ച സംയഗാരാധിതാഃ സത്യഃ ഇഹ ലോകേ ആയുരാദീനി പരലോകസാധനാനി സ്വധാദീനി സത്കർമാണി ച ദദ്യുഃ ॥ 5-132-27 ഏതത് മദ്വാക്യം ധർമം ധർമയുക്തം അധർമം ച ജൻമനൈവ സ്വഭാവത ഏവ അഭ്യജായഥാഃ അഭിജാനീഷേ। ഹേ കൃഷ്ണ തേ തു പാണ്ഡവാസ്തു വൈദ്യാഃ വിദ്യാവന്തഃ ॥ 5-132-29 രാജ്യ രാജത്വം ക്ഷത്രിയത്വമിത്യർഥഃ ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 133
॥ ശ്രീഃ ॥
5.133. അധ്യായഃ 133
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
കുന്ത്യാ യുധിഷ്ഠിരബോധനായ കൃഷ്ണംപ്രതി വിദുലോപാഖ്യാനകഥനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-133-0 (36340)
കുന്ത്യുവാച। 5-133-0x (3779)
അത്രാപ്യുദാഹരന്തീമമിതിഹാസം പുരാതനം ।
വിദുലായാശ്ച സംവാദം പുത്രസ്യ ച പരന്തപ ॥ 5-133-1 (36341)
തതഃ ശ്രേയശ്ച ഭൂയശ്ച യഥാവദ്വക്തുമർഹസി ।
യശസ്വിനീ മന്യുമതീ കുലേ ജാതാ വിഭാവരീ ॥ 5-133-2 (36342)
ക്ഷത്രധർമരതാ ദാന്താ വിദുലാ ദീർഘദർശിനീ ।
വിശ്രുതാ രാജസംസത്സു ശ്രുതവാക്യാ ബഹുശ്രുതാ ॥ 5-133-3 (36343)
വിദുലാ നാമ രാജന്യാ ജഗർഹേ പുത്രമൌരസം ।
നിർജിതം സിന്ധുരാജേന ശയാനം ദീനചേതസം ॥ 5-133-4 (36344)
വിദുലോവാച। 5-133-5x (3780)
അനന്ദന മയാ ജാത ദ്വിഷതാം ഹർഷവർധന ।
ന മയാ ത്വം ന പിത്രാ ച ജാതഃ ക്വാഭ്യാഗതോഹ്യസി ॥ 5-133-5 (36345)
നിർമന്യുശ്ചാപ്യസംഖ്യേയഃ പുരുഷഃ ക്ലീബസാധനഃ ।
യാവജ്ജീവം നിരാശോഽസി കല്യാണായ ധുരം വഹ ॥ 5-133-6 (36346)
മാഽഽത്മാനമവമന്യസ്വ മൈനമൽപേന ബീഭരഃ ।
മനഃ കൃത്വാ സുകല്യാണം മാ ഭൈസ്ത്വം പ്രതിസംഹര ॥ 5-133-7 (36347)
ഉത്തിഷ്ഠ ഹേ കാപുരുഷ മാ ശേഷ്വൈവം പരാജിതഃ।
അമിത്രാന്നന്ദയൻസർവാന്നിർമാനോ ബന്ധുശോകദഃ ॥ 5-133-8 (36348)
സുപൂരാ വൈ കുനദികാ സുപൂരോ മുഷികാഞ്ജലിഃ ।
സുസന്തോഷഃ കാപുരുഷഃ സ്വൽപകേനൈവ തുഷ്യതി ॥ 5-133-9 (36349)
അപ്യഹേരാരുജന്ദംഷ്ട്രാമാശ്വേവ നിധനം വ്രജ ।
അപി വാ സംശയം പ്രാപ്യ ജീവിതേഽപി പരാക്രമേഃ ॥ 5-133-10 (36350)
അപ്യരേഃ ശ്യേനവച്ഛിദ്രം പശ്യേസ്ത്വം വിപരിക്രമൻ ।
വിവദന്വാഽഥവാ തൂഷ്ണീം വ്യോംനീവാപരിശങ്കിതഃ ॥ 5-133-11 (36351)
ത്വമേവം പ്രേതവച്ഛേഷേ കസ്മാദ്വജ്രഹതോ യഥാ।
ഉത്തിഷ്ഠ ഹേ കാപുരുഷ മാ സ്വാപ്സീഃ ശത്രുനിർജിതഃ ॥ 5-133-12 (36352)
മാഽസ്തം ഗമസ്ത്വം കൃപണോ വി ശ്രൂയസ്വ സ്വകർമണാ ।
മാ മധ്യേ മാ ജഘന്യേ ത്വം മാഽധോ ഭൂസ്തിഷ്ഠ ഗർജിതഃ ॥ 5-133-13 (36353)
അലാതം തിന്ദുകസ്യേവ മുഹൂർതമപി ഹി ജ്വല ।
മാ തുഷാഗ്നിരിവാനർചിർധൂമായസ്വ ജിജീവിഷുഃ ॥ 5-133-14 (36354)
മുഹൂർതം ജ്വലിതം ശ്രേയോ ന ച ധൂമായിതം ചിരം ।
മാ ഹ സ്മ കസ്യചിദ്ഗേഹേ ജനീ രാജ്ഞഃ സ്വരീമൃദുഃ ॥ 5-133-15 (36355)
കൃത്വാ മാനുഷ്യകം കർമ സൃത്വാഽഽജിം യാവദുത്തമം ।
ധർമസ്യാനൃണ്യമാപ്നോതി ന ചാത്മാനം വിഗർഹതേ ॥ 5-133-16 (36356)
അലബ്ധ്വാ യദി വാ ലബ്ധ്വാ നാനുശോചതി പണ്ഡിതഃ ।
ആനന്തര്യം ചാരഭതേ ന പ്രാണാനാം ധനായതേ ॥ 5-133-17 (36357)
ഉദ്ഭാവയസ്വം വീര്യം വാ താം വാ ഗച്ഛ ധ്രുവാം ഗതിം ।
ധർമം പുത്രാഗ്രതഃ കൃത്വാ കിംനിമിത്തം ഹി ജീവസി ॥ 5-133-18 (36358)
ഇഷ്ടാപൂർതം ഹി തേ ക്ലീബ കീർതിശ്ച സകലാ ഹതാ ।
വിച്ഛിന്നം ഭോഗമൂലം തേ കിംനിമിത്തം ഹി ജീവസി ॥ 5-133-19 (36359)
ശത്രുർനിമഞ്ജതാ ഗ്രാഹ്യോ ജംഘായാം പ്രപതിഷ്യതാ।
വിപരിച്ഛിന്നമൂലോഽപി ന വിഷീദേത്കഥഞ്ചന ॥ 5-133-20 (36360)
ഉദ്യംയ ധുരമുത്കർഷേദാജാനേയകതം സ്മരൻ।
കുരു സത്വം ച മാനം ച വിദ്ധി പൌരുഷമാത്മനഃ । 5-133-21 (36361)
ഉദ്ഭാവയ കുലം മഗ്നം ത്വത്കൃതേ സ്വയമേവ ഹി।
യസ്യ വൃത്തം ന ജൽപന്തി മാനവാ മഹദദ്ഭുതം ॥ 5-133-22 (36362)
രാശിവർധനമാത്രം സ നൈവ സ്ത്രീ ന പുനഃ പുമാൻ ।
ദാനേ തപസി സത്യേ ച യസ്യ നോച്ചരിതം യശഃ ॥ 5-133-23 (36363)
വിദ്യായാമർഥലാഭേ വാ മാതുരുച്ചാര ഏവ സഃ।
ശ്രുതേന തപസാ വാഽപി ശ്രിയാ വാ വിക്രമേണ വാ ॥ 5-133-24 (36364)
ജനാന്യോഽഭിഭവത്യന്യാൻകർമണാ ഹി സ വൈ പുമാൻ ।
ന ത്വേവ ജാൽമീം കാപാലീം വൃത്തിമേഷിതുമർഹസി ॥ 5-133-25 (36365)
നൃശംസ്യാമയശസ്യാം ച ദുഃഖാം കാപുരുഷോചിതാം।
യമേനമഭിനന്ദേയുരമിത്രാഃ പുരുഷം കൃശം ॥ 5-133-26 (36366)
ലോകസ്യ സമവജ്ഞാതം നിഹീനാസനവാസസം ।
അഹോലാഭകരം ഹീനമൽപജീവനമൽപകം ॥ 5-133-27 (36367)
നേദൃശം ബന്ധുമാസാദ്യ ബാന്ധവഃ സുഖമേധതേ।
അവൃത്ത്യൈവ വിപത്സ്യാമോ വയം രാഷ്ട്രാത്പ്രവാസിതാഃ ॥ 5-133-28 (36368)
സർവകാമരസൈർഹീനാഃ സ്ഥാനഭ്രഷ്ടാ അകിഞ്ചനാഃ ।
അവൽഗുകാരിണ സത്സു കുലവംശസ്യ നാശനം ॥ 5-133-29 (36369)
കലിം പുത്രപ്രവാദേന സഞ്ജയ ത്വാമജീജനം ।
നിരമർഷം നിരുത്സാഹം നിർവീര്യമരിനന്ദനം ॥ 5-133-30 (36370)
മാ സ്മ സീമന്തിനീ കാചിഞ്ജനയേത്പുത്രമീദൃശം।
മാ ധൂമായ ജ്വലാത്യന്തമാക്രംയ ജഹി ശാത്രവാൻ ॥ 5-133-31 (36371)
ജ്വല മൂർധന്യമിത്രാണാം മുഹൂർതമപി വാ ക്ഷണം।
ഏതാവാനേവ പുരുഷോ യദമർഷീ യദക്ഷമീ ॥ 5-133-32 (36372)
ക്ഷമാവാന്നിരമർഷശ്ച നൈവ സ്ത്രീ ന പുനഃ പുമാൻ ।
സന്തോഷോ വൈ ശ്രിയം ഹന്തി തഥാഽനുക്രോശ ഏവ ച ॥ 5-133-33 (36373)
അനുത്ഥാനഭയേ ചോഭേ നിരീഹോ നാശ്രുതേ മഹത്।
ഏഭ്യോ നികൃതിപാപേഭ്യഃ പ്രമുഞ്ചാത്മാനമാത്മനാ ॥ 5-133-34 (36374)
ആയസം ഹൃദയം കൃത്വാ മൃഗയസ്വ പുനഃ സ്വകം ।
പരം വിഷഹതേ യസ്മാത്തസ്മാത്പുരുഷ ഉച്യതേ ॥ 5-133-35 (36375)
തമാഹുർവ്യർഥനാമാനം സ്ത്രീവദ്യ ഇഹ ജീവതി।
ശൂരസ്യോർജിതസത്വസ്യ സിംഹവിക്രാന്തചാരിണഃ ॥ 5-133-36 (36376)
ദിഷ്ടഭാവം ഗതസ്യാപി വിഷയേ മോദതേ പ്രജാ ।
യ ആത്മനഃ പ്രിയമുഖേ ഹിത്വാ മൃഗയതേ ശ്രിയം ॥ 5-133-37 (36377)
അമാത്യാനാമഥോ ഹർഷമാദധാത്യചിരേണ സഃ ॥ 5-133-38 (36378)
പുത്ര ഉവാച। 5-133-39x (3781)
കിം നു മേ മാമപശ്യന്ത്യാഃ പൃഥിവ്യാ അപി സർവയാ।
കിമാഭരണകൃത്യം തേ കിം ഭോഗൈർജീവിതേന വാ । 5-133-39 (36379)
മാതോവാച। 5-133-40x (3782)
`പൈരർവിഹന്യമാനസ്യ ജീവിതേനാപി കിം ഫലം।'
നിർമന്യുകാനാം യേ ലോകാ ദ്വിഷന്തസ്താനവാപ്നുയുഃ ।
യേ ത്വാദൃതാത്മനാം ലോകാഃ സുഹൃദസ്താന്വ്രജന്തു നഃ ॥ 5-133-40 (36380)
ഭൃത്യൈർവിഹീയമാനാനാം പരപിണ്ഡോപജീവിനാം।
കൃപണാനാമസത്വാനാം മാ വൃത്തിമനുവർതിഥാഃ ॥ 5-133-41 (36381)
അനു ത്വാം താത ജീവന്തു ബ്രാഹ്മണാഃ സുഹൃദസ്തഥാ ।
പര്യന്യമിവ ഭൂതാനി ദേവാ ഇവ ശതക്രതും ॥ 5-133-42 (36382)
യമാജീവന്തി പുരുഷം സർവഭൂതാനി സഞ്ജയ।
പക്വം ദ്രുമമിവാസാദ്യ തസ്യ ജീവിതമർഥവത്॥ 5-133-43 (36383)
യസ്യ ശൂരസ്യ വിക്രാന്തൈരേധന്തേ ബാന്ധവാഃ സുഖം।
ത്രിദശാ ഇവ ശക്രസ്യ സാധു തസ്യേഹ ജീവിതം ॥ 5-133-44 (36384)
സ്വബാഹുബലമാശ്രിത്യ യോഹി ജീവതി മാനവഃ ।
സ ലോകേ ലഭതേ കീർതിം പരത്ര ച ശുഭാം ഗതിം ॥ ॥ 5-133-45 (36385)
ഇതി ശ്രീമൻമാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി ഭഗവദ്യാനപർവണി ത്രയസ്ത്രിംശദധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-133-2 മന്യുമതീ ദൈന്യവതീ। വിഭാവരീ കുപിതാ। വിഭാവരീ രജന്യാം ച വക്രയോഷിതീതി വിശ്വഃ ॥ 5-133-5 അനന്ദന കുപുത്ര । കുത്സാർഥേഽത്ര നഞ് । 5-133-6 ക്ലീബേ നിർവീര്യൈ സാധനം ബാഹ്വാദികം യസ്യ സ തഥാ ॥ 5-133-7 മാ വീഭരഃ മാ പാലയ । പ്രതിസംഹര ഭയമിതി ശേഷഃ ॥ 5-133-10 പരാക്രമേഃ പരാക്രമം കുരു ॥ 5-133-11 വിവദൻ ശത്രുജയാർഥം അനേകാൻ പക്ഷാനുദ്ഭാവയന്വാ തൂഷ്ണീംഭൂതോഽരേശ്ഛിദ്രം പശ്യേഃ। യഥാ വ്യോംനി അപരിശങ്കിതഃ ശത്രോരാധിക്യാദ്ഭയമപശ്യൻ ശ്യേനസ്തദ്വത് ॥ 5-133-13 വിശ്രൂയസ്വ ഖ്യാതോ ഭവ। സാമഭേദൌ ജഘന്യമധ്യമൌ । ദാനമധമോ നീച ഉപായഃ। ദണ്ഡസ്തൂതമഃ। തത്രാദ്യത്രയകർതാ മാഭൂഃ കിന്തു ഗർജിതോ ദണ്ഡയിതൈവ ഭവേത്യർഥഃ । ഊർജിത ഇതി വാ പാഠഃ ॥ 5-133-15 കസ്യചിദ്രാജ്ഞോ ഗേഹേ സ്വരീ ഗർദഭീവ മൃദുഃ അകിഞ്ചിൻകരഃ ജായത ഇതി ജനിഃ പുത്രോ മാഭൂത് ॥ 5-133-16 ആജിം സംഗ്രാമം ॥ 5-133-17 പ്രാണാനാം പ്രാണാഃ ബലം തത്സാധ്യാനാം കാര്യാണാം। ആനന്തര്യം അവിച്ഛേദേന കാര്യധാരാമാരഭതേ । ന ധനായതേ ധനം ആത്മനോ നേച്ഛതി। തൃഷ്ണം ത്യജതീത്യർഥഃ ॥ 5-133-18 ധ്രുവാം ഗതിം മരണം, അഗ്രത ഇത്യുപഹാസഃ। പൃഷ്ഠതഃ കൃത്വേത്യർഥഃ ॥ 5-133-20 നിമജ്ജതാ പ്രപതിഷ്യതാ ച ശത്രുർജംഘായാം ഗ്രാഹ്യഃ । തേനൈവ സഹ നിമജ്ജേത്പതേദ്വേത്യർഥഃ । ന വിഷീദേത് നിരുദ്യമോ ന ഭവേത് ॥ 5-133-21 ആജാനേയാഃ ജാത്യശ്വാഃ തേഷാം കൃതം കർമ യുദ്ധേഽനവസാദരൂപം ॥ 5-133-22 ത്വത്കൃതേ മഗ്നമിതി സംബന്ധഃ । 5-133-23 രാശിവർധനഃ സംഖ്യാപൂരകോ നതു പ്രയോജനാന്തരാർഹഃ ॥ 5-133-24 മാതുഃ ഉച്ചാരോ വിഷ്ഠാ ॥ 5-133-26 യം ഏന അമിത്രാ അഭിനന്ദേഷു തം ബന്ധും ബാന്ധവഃ ആസാദ്യ ന സുഖമേധത ഇതി തൃതീയശ്ലോകേന സംബന്ധഃ ॥ 5-133-27 അഹോലാഭകരം അൽപേഽപി ലാഭേ അഹോ ലാഭോ ജാത ഇതി വിസ്മയം കുർവാണം ॥ 5-133-37 ദിഷ്ടഭാവം മരണം ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 134
॥ ശ്രീഃ ॥
5.134. അധ്യായഃ 134
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
കുന്ത്യാ വിദുലോപാഖ്യാനകഥനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-134-0 (36386)
വിദുലോവാച। 5-134-0x (3783)
അഥൈതസ്യാമവസ്ഥായാം പൌരുഷം ഹാതുമിച്ഛസി।
നിഹീനസേവിതം മാർഗം ഗമിഷ്യസ്യചിരാദിവ ॥ 5-134-1 (36387)
യോ ഹി തേജോ യഥാശക്തി ന കർശയതി വിക്രമാത്।
ക്ഷത്രിയോ ജീവിതാകാങ്ക്ഷീ സ്തേന ഇത്യേവ തം വിദുഃ ॥ 5-134-2 (36388)
അർഥവന്ത്യുപപന്നാനി വാക്യാനി ഗുണവന്തി ച।
നൈവ സംപ്രാപ്നുവന്തി ത്വാം മുമൂർഷുമിവ ഭേഷജം ॥ 5-134-3 (36389)
സന്തി വൈ സിന്ധുരാജസ്യ സന്തുഷ്ടാ ന തഥാ ജനാഃ।
ദൌർബല്യാദാസതേ മൂഢാ വ്യസതൌഘപതീക്ഷിണഃ ॥ 5-134-4 (36390)
സഹായോപചിതിം കൃത്വാ വ്യവസായ്യ തതസ്തതഃ ।
അനുദുഷ്യേയുരപരേ പശ്യന്തസ്തവ പൌരുഷം ॥ 5-134-5 (36391)
തൈഃ കൃത്വാ സഹ സംഘാതം ഗിരിദുർഗാലയം ചര ।
കാലേ വ്യസനമാകാങ്ക്ഷന്നൈവായമജരാമരഃ ॥ 5-134-6 (36392)
സഞ്ജയോ നാമതശ്ച ത്വം ന ച പശ്യാമി തത്ത്വയി ।
അന്വർഥനാമാ ഭവ മേ പുത്ര മാ വ്യർഥനാമകഃ ॥ 5-134-7 (36393)
സംയഗ്ദൃഷ്ടിർമഹാപ്രാജ്ഞോ ബാലം ത്വാം ബ്രാഹ്മണോഽബ്രവീത്।
അയം പ്രാപ്യ മഹത്കൃച്ഛ്രം പുനർവൃദ്ധിം ഗമിഷ്യതി॥ 5-134-8 (36394)
തസ്യ സ്മരന്തീ വചനമാശംസേ വിജയം തവ।
തസ്മാത്താത ബ്രവീമി ത്വാം വക്ഷ്യാമി ച പുനഃപുനഃ ॥ 5-134-9 (36395)
യസ്യ ഹ്യർഥാഭിനിർവൃത്തൌ ഭവന്ത്യാപ്യായിതാഃ പരേ ।
തസ്യാർഥസിദ്ധിർനിയതാ നയേഷ്വർഥാനുസാരിണഃ ॥ 5-134-10 (36396)
സമൃദ്ധിരസമൃദ്ധിർവാ പൂർവേഷാം മമ സഞ്ജയ ।
ഏവം വിദ്വാന്യുദ്ധമനാ ഭവ മാ പ്രത്യുപാഹരഃ ॥ 5-134-11 (36397)
നാതഃ പാപീയസീം കാഞ്ചിദവസ്ഥാം ശംബരോഽബ്രവീത്।
യത്ര നൈവാദ്യ ന പ്രാതർഭോജനം പ്രതിദൃശ്യതേ॥ 5-134-12 (36398)
പതിപുത്രവധാദേതത്പരമം ദുഃഖമബ്രവീത് ।
ദാരിദ്ര്യമിതി യത്പ്രോക്തം പര്യായമരണം ഹി തത് ॥ 5-134-13 (36399)
അഹം മഹാകുലേ ജാതാ ഹ്രദാദ്ധ്രദമിവാഗതാ।
ഈശ്വരീ സർവകല്യാണീ ഭർത്രാ പരമപൂജിതാ ॥ 5-134-14 (36400)
മഹാർഹമാല്യാഭരണാം സുമൃഷ്ടാംബരവാസസം ।
പുരാ ഹൃഷ്ടഃ സുഹൃദ്വർഗോ മാമപശ്യത്സുഹൃദ്ഗതാം ॥ 5-134-15 (36401)
യദാ മാം ചൈവ ഭാര്യാം ച ദ്രഷ്ടാസി ഭൃശദുർബലാം ।
ന തദാ ജീവിതേനാർഥോ ഭവിതാ തവ സഞ്ജയ ॥ 5-134-16 (36402)
ദാസകർമകരാൻഭൃത്യാനാചാര്യർത്വിക്പുരോഹിതാൻ।
അവൃത്ത്യാഽസ്മാൻപ്രജഹതോ ദൃഷ്ട്വാ കിം ജീവിതേന തേ ॥ 5-134-17 (36403)
യദി കൃത്യം ന പശ്യാമി തവാദ്യാഹം യഥാ പുരാ ।
ശ്ലാഘനീയം യശസ്യം ച കാ ശാന്തിർഹൃദയസ്യ മേ ॥ 5-134-18 (36404)
നേതി ചേദ്ബ്രാഹ്മണം ബ്രൂയാം ദീര്യേത ഹൃദയം മമ।
ന ഹ്യദ ന ച മേ ഭർതാ നേതി ബ്രാഹ്മണമുക്തവാൻ ॥ 5-134-19 (36405)
വയമാശ്രയണീയാഃ സ്മ ന ശ്രോതാരഃ പരസ്യ ച।
അന്യമാസാദ്യ ജീവന്തീ പരിത്യക്ഷ്യാമി ജീവിതം ॥ 5-134-20 (36406)
അപാരേ ഭവ നഃ പാരമപ്ലവേ ഭവ നഃ പ്ലവഃ ।
കുരുഷ്വ സ്ഥാനമസ്ഥാനേ മൃതാൻസഞ്ജീവയസ്വ നഃ॥ 5-134-21 (36407)
സർവേ തേ ശത്രവഃ ശക്യാ ന ചേഞ്ജീവിതുമർഹസി ।
അഥ ചേദീദൃശീം വൃത്തിം ക്ലീബാമഭ്യുപപദ്യസേ ॥ 5-134-22 (36408)
നിർവിണ്ണാത്മാ ഹതമനാ മുഞ്ചൈതാം പാപജീവികാം।
ഏകശത്രുവധേനൈവ ശൂരോ ഗച്ഛതി വിശ്രുതിം ॥ 5-134-23 (36409)
ഇന്ദ്രോ വൃത്രവധേനൈവ മഹേന്ദ്രഃ സമപദ്യത।
മാഹേന്ദ്രം ച ഗ്രഹം ലേഭേ ലോകാനാം ചേശ്വരോഽഭവത് ॥ 5-134-24 (36410)
നാമ വിശ്രാവ്യ വൈ ശംഖ്യേ ശത്രൂനാഹൂയ ദംശിതാൻ।
സേനാഗ്രം ചാപി വിദ്രാവ്യ ഹത്വാ വാ പുരുഷം വരം ॥ 5-134-25 (36411)
യദൈവ ലഭതേ വീരഃ സുയുദ്ധേന മഹദ്യശഃ ।
തദൈവ പ്രവ്യഥന്തേഽസ്യ ശത്രവോ വിനമന്തി ച ॥ 5-134-26 (36412)
ത്യക്ത്വാത്മാനം രണേ ദക്ഷം ശൂരം കാപുരുഷാ ജനാഃ ।
അവശാസ്തർപയന്തി സ്മ സർവകാമസമൃദ്ധിഭിഃ ॥ 5-134-27 (36413)
രാജ്യം ചാപ്യുഗ്രവി ഭ്രംശം സംശയോ ജീവിതസ്യ വാ।
ന ലബ്ധസ്യ ഹി ശത്രോർവൈ ശേഷം കുർവന്തി സാധവഃ ॥ 5-134-28 (36414)
സ്വർഗദ്വാരോപമം രാജ്യമഥവാപ്യമൃതോപമം ।
രുദ്ധമേകായനം മത്വാ പതോൽമുക ഇവാരിഷു ॥ 5-134-29 (36415)
ജഹി ശത്രൂന്രണേ രാജൻസ്വധർമനുപാലയ ।
മാ ത്വാ ദൃശം സുകൃപണം ശത്രൂണാം ഭയവർധനം ॥ 5-134-30 (36416)
അസ്മദീയൈശ്ച ശോചിദ്ഭിർനദദ്ഭിശ്ച പരൈർവൃതം ।
അപി ത്വാം നാനുപശ്യേയം ദീനാദ്ദീനമിവാസ്ഥിതം ॥ 5-134-31 (36417)
ഹൃപ്യ സൌവീരകന്യാഭിഃ ശ്ലാഘസ്വാർഥൈര്യഥാ പുരാ।
മാ ച സൈന്ധവകന്യാനാമവസന്നോ വശം ഗമഃ ॥ 5-134-32 (36418)
യുവാ രൂപേണ സംപന്നോ വിദ്യയാഭിജനേന ച ।
യത്ത്വാദൃശോ വികുർവീത യശസ്വീ ലോകവിശ്രുതഃ ॥ 5-134-33 (36419)
അധുര്യവച്ച വോഢവ്യേ മന്യേ മരണമേവ തത്।
യദി ത്വാമനുപശ്യാമി പരസ്യ പ്രിയവാദിനം ॥ 5-134-34 (36420)
പൃഷ്ഠതോഽനുവ്രജന്തം വാ കാ ശാന്തിർഹൃദയസ്യ മേ।
നാസ്മിഞ്ജാതു കുലേ ജാതോ ഗച്ഛേദ്യോന്യസ്യ പൃഷ്ഠതഃ । 5-134-35 (36421)
ന ത്വം പരസ്യാനുചരസ്താത ജീവിതുമർഹസി ।
അഹം ഹി ക്ഷത്രഹൃദയം വേദ യത്പരിശാശ്വതം ॥ 5-134-36 (36422)
പൂർവൈഃ പൂർവതരൈഃ പ്രോക്തം പരൈഃ പരതരൈരപി।
ശാശ്വതം ചാവ്യയം ചൈവ പ്രജാപതിവിനിർമിതം ॥ 5-134-37 (36423)
യോ വൈ കശ്ചിദിഹാജാതഃ ക്ഷത്രിയഃ ക്ഷത്രധർമവിത് ।
ഭയാദ്വൃത്തിസമീക്ഷോ വാ ന നമേദിഹ കസ്യചിത് ॥ 5-134-38 (36424)
ഉദ്യച്ഛേദേവ ന നമേദുദ്യമോ ഹ്യേവ പൌരുഷം ।
അപ്യപർവണി ഭജ്യേത ന നമേതേഹ കസ്യചിത് ॥ 5-134-39 (36425)
മാതംഗോ മത്ത ഇവ ച പരീയാത്സ മഹാമനാഃ ।
ബ്രാഹ്മണേഭ്യോ നമേന്നിത്യം ധർമായൈവ ച സഞ്ജയ ॥ 5-134-40 (36426)
നിയച്ഛന്നിതരാന്വർണാന്വിനിഘ്നൻസർവദുഷ്കൃതഃ।
സസഹായോഽസഹായോ വാ യാവജ്ജീവം തഥാ ഭവേത് ॥ ॥ 5-134-41 (36427)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി ഭഗവദ്യാനപർവണി ചതുസ്ത്രിംശദധികശതതമോഽധ്യായഃ ।
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-134-11 പൂർവേഷാം മമ ച യുദ്ധേ സമൃദ്ധിരസമൃദ്ധിർവാഽവശ്യംഭാവിനീത്യേവ വിദ്വാൻ യുദ്ധമനാ ഭവ ലാഭാലാഭൌ സമൌ കൃത്വാ യുധ്യസ്ത്വേതി ഭാവഃ । മാപ്രത്യുപാഹരഃ പ്രത്യുപഹാരം യുദ്ധോപസംഹാരം മാകാർഷീരിത്യർഥഃ ॥ 5-134-18 കൃത്യം കർതവ്യം പരാക്രമം ॥ 5-134-20 ശ്രോതാരഃ പരാജ്ഞായാഃ ॥ 5-134-22 ശക്യാഃ ജേതുമിതി ശേഷഃ ॥ 5-134-23 നിർവിണ്ണാത്മാ വിരക്തചിത്തഃ । യതോ ഹതമനാ നഷ്ടസങ്കൽപഃ । വിശ്രുതിം ഖ്യാതിം ॥ 5-134-24 ഗ്രഹം സോമപാത്രം। പ്രഗ്രഹമിതി പാഠേ നിയമനം നിയന്തൃത്വമിത്യർഥഃ ॥ 5-134-27 കാപുരുഷാഃ ജനാഃ രണേ ആത്മാനം ദേഹം ത്യക്ത്വാ രണേ രക്ഷം ശൂരം സമൃദ്ധിഭിസ്തർപയന്തിസ്മേതി സംബന്ധഃ ॥ 5-134-28 ഉഗ്രവിഭ്രംശം മഹാപ്രപാതം। ജീവിതസ്യ സംശയോ മരണം। ലബ്ധസ്യ ജിതസ്യ। ശേഷം പുനഃ സ്വൽപേന വിഭവേനാവസ്ഥാപനം ॥ 5-134-29 രുദ്ധം ഗ്രസ്തം മത്വാ ഏകായനം സ്വർഗരാജ്യയോർമധ്യേ ഏകം മാർഗം പത ഗച്ഛ ॥ 5-134-30 ശത്രൂണാം ഭയവർധനം ഭയച്ഛേദനം। അനുഗ്രത്വാത് സുകൃഷണം ദീനം ത്വാ ത്വാം മാ ദൃശം മാദ്രാക്ഷം ॥ 5-134-32 ഹൃഷ്യ ഹർഷം പ്രാപ്നുഹി । സൌവീരകന്യാഭിഃ സ്വദാരൈഃ । മാചേതി । സൈന്ധവകന്യാനാം ശത്രുദേശജകന്യാനാം ॥ 5-134-33 വികുർവീത അപസരണം കുർവീത ॥ 5-134-34 അധുര്യവത് അദാന്തവൃഷഭവത്। തത് വികാരകരണം ॥ 5-134-36 വേദ വേദ്മി । പരിശാശ്വതം സർവഥൈവൈകരൂപം। അക്ഷീണമിത്യർഥഃ ॥ 5-134-37 അവ്യയം അപക്ഷയഹീനം ക്ഷത്രഹൃദയം പ്രോക്തമിതി പൂർവേണ സംബന്ധഃ ॥ 5-134-38 ആജാതഃ സംയഗ്ജാതഃ കുലേ ജാത ഇത്യർഥഃ । യ ആജാതഃ സ ഭയാത്കസ്യചിന്ന നമേത്। വൃത്തിസമീക്ഷോ വൃത്തിം സമീക്ഷമാണോ വാ ന നമേത് ॥ 5-134-40 പരീയാത് പര്യടനം കുര്യാത് ॥ 5-134-41 ദുഷ്കൃതഃ പാപിഷ്ടാൻ ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 135
॥ ശ്രീഃ ॥
5.135. അധ്യായഃ 135
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
കുന്ത്യാ വിദുലോപാഖ്യാനകഥനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-135-0 (36428)
പുത്ര ഉവാച। 5-135-0x (3784)
കൃഷ്ണായസസ്യേവ ച തേ സംഹത്യ ഹൃദയം കൃതം।
മമ മാതസ്ത്വകരുണേ വീരപ്രജ്ഞേ ഹ്യമർഷണേ ॥ 5-135-1 (36429)
അഹോ ക്ഷത്രസമാചാരോ യത്ര മാമിതരം യഥാ।
നിയോജയസി യുദ്ധായ പരമാതേവ മാം തഥാ ॥ 5-135-2 (36430)
ഈദൃശം വചനം ബ്രൂയാദ്ഭവതീ പുത്രമേകജം ।
കിം നു തേ മാമപശ്യന്ത്യാഃ പൃഥിവ്യാ അപി സർവയാ ॥ 5-135-3 (36431)
കിമാഭരണകൃത്യേന കിം ഭോഗൈർജീവിതേന വാ।
മയി വാ സംഗരഹതേ പ്രിയപുത്രേ വിശേഷതഃ ॥ 5-135-4 (36432)
മാതോവാച। 5-135-5x (3785)
സർവാവസ്ഥാ ഹി വിദുഷാം താത ധർമാർഥകാരണാത് ।
താവേവാഭിസമീക്ഷ്യാഹം സഞ്ജയ ത്വാമചൂജുദം ॥ 5-135-5 (36433)
സ സമീക്ഷ്യ ക്രമോപേതോ മുഖ്യഃ കാലോഽയമാഗതഃ।
അസ്മിംശ്ചേദാഗതേ കാലേ കാര്യം ന പ്രതിപദ്യസേ ॥ 5-135-6 (36434)
അസംഭാവിതരൂപസ്ത്വമാനൃശംസ്യം കരിഷ്യസി ।
തം ത്വാമയശസാ സ്പൃഷ്ടം ന ബ്രൂയാം യദി സഞ്ജയ ॥ 5-135-7 (36435)
ഖരീവാത്സല്യമാഹുസ്തന്നിഃസാമർഥ്യമഹേതുകം ।
സദ്ഭിർവിഗർഹിതം മാർഗം ത്യജ മൂർഖനിഷേവിതം ॥ 5-135-8 (36436)
അവിദ്യാ വൈ മഹത്യസ്തി യാമിമാം സംശ്രിതാഃ പ്രജാഃ ।
തവ സ്യാദ്യദി സദ്വൃത്തം തേന മേ ത്വം പ്രിയോ ഭവേഃ ॥ 5-135-9 (36437)
ധർമാർഥഗുണയുക്തേന നേതരേണ കഥഞ്ചന।
ദൈവമാനുഷയുക്തേന സദ്ഭിരാചരിതേന ച॥ 5-135-10 (36438)
യോ ഹ്യേവമവിനീതേന രമതേ പുത്രനപ്തൃണാ।
അനുത്ഥാനവതാ ചാപി ദുർവിനീതേന ദുർധിയാ ॥ 5-135-11 (36439)
രമതേ യസ്തു പുത്രേണ മോഘം തസ്യ പ്രജാഫലം।
അകുർവന്തോ ഹി കർമാണി കുർവന്തോ നിന്ദിതാനി ച ॥ 5-135-12 (36440)
സുഖം നൈവേഹ നാമുത്ര ലഭന്തേ പുരുഷാധമാഃ ।
യുദ്ധായ ക്ഷത്രിയഃ സൃഷ്ടഃ സഞ്ജയേഹ ജയായ ച ।
`ക്രൂരായ കർമണേ നിത്യം പ്രജാനാം പരിപാലനേ ॥' 5-135-13 (36441)
ജയന്വാ വധ്യമാനോ വാ പ്രാപ്നോതീന്ദ്രസലോകതാം ।
ന ശക്രഭവനേ പുണ്യേ ദിവി തദ്വിദ്യതേ സുഖം।
യദമിത്രാന്വശേ കൃത്വാ ക്ഷത്രിയഃ സുഖമേധതേ ॥ 5-135-14 (36442)
മന്യുനാ ദഹ്യമാനേഹ പുരുഷേണ മനസ്വിനാ ।
നികൃതേനേഹ ബഹുശഃ ശത്രൂൻപ്രതി ജിഗീഷയാ ॥ 5-135-15 (36443)
ആത്മാനം വാ പരിത്യജ്യ ശത്രും വാ വിനിപാത്യ ച।
പ്രാപ്യതേ നേഹ ശാന്തിർഹി നിത്യമേവ തു സഞ്ജയ ।
അതോന്യേന പ്രകാരേണ ശാന്തിരസ്യ കുതോ ഭവേത് ॥ 5-135-16 (36444)
ഇഹ പ്രാജ്ഞോ ഹി പുരുഷഃ സ്വൽപമപ്രിയമിച്ഛതി।
യസ്യ സ്വൽപം പ്രിയം ലോകേ ധ്രുവം തസ്യാൽപമപ്രിയം ॥ 5-135-17 (36445)
പ്രിയാഭാവാച്ച പുരുഷോ നൈവ പ്രാപ്നോതി ശോഭനം ।
ധ്രുവം ചാഭാവമഭ്യേതി ഗത്വാ ഗംഗേവ സാഗരം ॥ 5-135-18 (36446)
പുത്ര ഉവാച। 5-135-19x (3786)
നേയം മതിസ്ത്വയാ വാച്യാ മാതഃ പുത്രേ വിശേഷതഃ ।
കാരുണ്യമേവ പശ്യ ത്വം ഭൂത്വേഹ ജഡമൂകവത് ॥ 5-135-19 (36447)
മാതോവാച। 5-135-20x (3787)
അതോ മേ ഭൂയസീ നന്ദിര്യദേവമനുപശ്യസി।
ചോദ്യം മാം ചോദയസ്യേതദ്ഭൃശം വൈ ചോദയാമി തേ ॥ 5-135-20 (36448)
അഥ ത്വാം പൂജയിഷ്യാമി ഹത്വാ വൈ സർവസൈന്ധവാൻ।
അഹം പശ്യാമി വിജയം കൃച്ഛ്രഭാവിനമേവ തേ ॥ 5-135-21 (36449)
പുത്ര ഉവാച। 5-135-22x (3788)
അകോശസ്യാസഹായസ്യ കുതഃ സിദ്ധിർജയോ മമ।
ഇത്യവസ്ഥാം വിദിത്വൈതാമാത്മനാത്മനി ദാരുണാം ॥ 5-135-22 (36450)
രാജ്യാദ്ഭാവോ നിവൃത്തോ മേ ത്രിദിവാദിവ ദൃഷ്കൃതഃ ।
ഈദൃശം ഭവതീ കഞ്ചിദുപായമനുപശ്യതി॥ 5-135-23 (36451)
തൻമേ പരിണതപ്രജ്ഞേ സംയക്പ്രബ്രൂഹി പൃച്ഛതേ।
കരിഷ്യാമി ഹി തത്സർവം യഥാവദനുശാസനം ॥ 5-135-24 (36452)
മാതോവാച। 5-135-25x (3789)
പുത്ര നാത്മാവമന്തവ്യഃ പൂർവാഭിരസമൃദ്ധിഭിഃ ।
അഭൂത്വാ ഹി ഭവന്ത്യർഥാ ഭൂത്വാ നശ്യന്തി ചാപരേ।
അമർഷേണൈവ ചാപ്യർഥാ നാരബ്ധവ്യാഃ സുബാലിശൈഃ ॥ 5-135-25 (36453)
സർവേഷാം കർമണാം താത ഫലേ നിത്യമനിത്യതാ।
അനിത്യമിതി ജാനന്തോ ന ഭവന്തി ഭവന്തി ച ॥ 5-135-26 (36454)
അഥ യേ നൈവ കുർവന്തി നൈവ ജാതു ഭവന്തി തേ।
ഐകഗുണ്യമനീഹായാമഭാവഃ കർമണാം ഫലം ॥ 5-135-27 (36455)
അഥ ദ്വൈഗുണ്യമീഹായാം ഫലം ഭവതി വാ നവാ ।
യസ്യ പ്രാഗേവ വിദിതാ സർവാർഥാനാമനിത്യതാ ॥ 5-135-28 (36456)
നുദേദ്വൃദ്ധിസമൃദ്ധീ സ പ്രതികൂലേ നൃപാത്മജ ।
ഉത്ഥാതവ്യം ജാഗൃതവ്യം യോക്തവ്യം ഭൂതികർമസു ॥ 5-135-29 (36457)
ഭവിഷ്യതീത്യേവ മനഃ കൃത്വാ സതതമവ്യഥൈഃ ।
മംഗലാനി പുരസ്കൃത്യ ബ്രാഹ്മണാംശ്ചേശ്വരൈഃ സഹ ॥ 5-135-30 (36458)
പ്രാജ്ഞസ്യ നൃപതേരാശു വൃദ്ധിർഭവതി പുത്രക ।
അഭിവർതതി ലക്ഷ്മീസ്തം പ്രാചീമിവ ദിവാകരഃ ॥ 5-135-31 (36459)
നിദർശനാന്യുപായാംശ്ച ബഹൂന്യുദ്ധർഷണാനി ച।
അനുദർശിതരൂപോഽസി പശ്യാമി കുരു പൌരുഷം ॥ 5-135-32 (36460)
പുരുഷാർഥമഭിപ്രേതം സമാഹർതുമിഹാർഹസി।
ക്രുദ്ധാൻലുബ്ധാൻപരിക്ഷീണാനവലിപ്താന്വിമാനിതാൻ ॥ 5-135-33 (36461)
സ്പർധിനശ്ചൈവ യേ കേചിത്താന്യുക്ത ഉപധാരയ।
ഏതേന ത്വം പ്രകാരേണ മഹതോ ഭേത്സ്യസേ ഗണാൻ।
മഹാവേഗ ഇവോദ്ധൂതോ മാതരിശ്വാ ബലാഹകാൻ ॥ 5-135-34 (36462)
തേഷാമഗ്രപ്രദായീ സ്യാഃ കൽപോത്ഥായീ പ്രിയംവദഃ ।
തേ ത്വാം പ്രിയം കരിഷ്യന്തി പുരോധാസ്യന്തി ച ധ്രുവം ॥ 5-135-35 (36463)
യദൈവ ശത്രുർജാനീയാത്സപത്നം ത്യക്തജീവിതം।
തദൈവാസ്മാദുദ്വിജേത സർപാദ്വേശ്മഗതാദിവ ॥ 5-135-36 (36464)
തം വിദിത്വാ പരാക്രാന്തം വശേ ന കുരുതേ യദി।
നിർവാദൈർനിർവദേദേനമന്തതസ്തദ്ഭവിഷ്യതി ॥ 5-135-37 (36465)
നിർവാദാദാസ്പദം ലബ്ധാ ധനവൃദ്ധിർഭവിഷ്യതി।
ധനവന്തം ഹി മിത്രാണി ഭജന്തേ ചാശ്രയന്തി ച ॥ 5-135-38 (36466)
സ്ഖലിതാർഥം പുനസ്താനി സന്ത്യജന്തി ച ബാന്ധവാഃ ।
നഹ്യസ്മിന്നാശ്രയന്തേ ച ജുഗുപ്സന്തേ ച താദൃശം ॥ 5-135-39 (36467)
ശത്രും കൃത്വാ യഃ സഹായം വിശ്വാസമുപഗച്ഛതി।
സ ന സംഭാവ്യമേവൈതദ്യദ്രാജ്യം പ്രാപ്നുയാദിതി ॥ ॥ 5-135-40 (36468)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി ഭഗവദ്യാനപർവണി പഞ്ചത്രിംശദധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-135-1 കൃഷ്ണായസസ്യ ലോഹസ്യ । സംഹത്യ ണിണ്ഡീകൃത്യ ॥ 5-135-3 ഏകജം അഭ്രാതൃകം ॥ 5-135-5 സർവാവസ്ഥാ ഗാർഹസ്ഥ്യാദിരൂപാ। താവേവ ധർമാർഥാവേവ। അചൂചുദം പ്രേരിതവത്യസ്മി ॥ 5-135-6 സമീക്ഷ്യ ക്രമോപേതഃ ദ്രഷ്ടും യോഗ്യേന പരാക്രമേണ യുക്തഃ । അസ്മിൻകാലേ ചേത് കാര്യം കർതവ്യം യുദ്ധം ന പ്രതിപദ്യസേ ॥ 5-135-7 ആനൃശംസ്യം ശത്രുഷു സ്വദേഹേ വാ ദയാങ്കരിഷ്യസി തർഹി ത്വം അസംഭാവിതരൂപസ്തിരസ്കൃതരൂപോ ഭവിഷ്യസീതി സംബന്ധഃ ॥ 5-135-8 സ്വരീതി। ഉഭയലോകാനുപയുക്തേപി പുത്രേ വൃഥാ വാത്സല്യം ഖരീ കരോതി തദ്വദഹമപി സ്യാമിത്യർഥഃ ॥ 5-135-10 ധർമാർഥേതി। ത്വയാ ഭാവ്യമിതി ശേഷഃ ॥ 5-135-15 പ്രസ്ഥാതവ്യമേവേതി ശേഷഃ ॥ 5-135-17 സ്വൽപമൈശ്വര്യം അപ്രിയമനിഷ്ടം ഇച്ഛതി മന്യതേ പ്രാജ്ഞഃ। യസ്യ തു അൽപമേവൈശ്വര്യം പ്രിയം തസ്യ ധ്രുവം നിശ്ചിതം തദേവാൽപം പ്രിയത്വേന ഗൃഹീതം അപ്രിയമനർഥകരം സ്യാത്। തേന രാജ്ഞാഽൽപസന്തുഷ്ടേന ന ഭവിതവ്യമിത്യർഥഃ ॥ 5-135-18 അഭാവം നാശം ॥ 5-135-19 പശ്യ ഹിതത്വേനേതി ശേഷഃക ॥ 5-135-20 അതോ വചനാത് മേ മമ ഭൂയസീ നന്ദിഃ സമൃദ്ധിഃ ഭവിതേതി ശേഷഃ। യത് ഏവം കാരുണ്യം ദേഹേ കൃപാം അനുപശ്യസി ഹിതത്വേന । ഏവംസത്യപി ത്വമേവ ചോദ്യം പൂർവപക്ഷം ചോദയസി പ്രേരയസി കാരുണ്യം കുർവിതി। അഥാപി വജ്രഹൃദയാഹം തേ തുഭ്യം ചോദയാമി ॥ 5-135-21 സൈന്ധവാൻ ഹത്വാ കൃച്ഛ്രേണ ഭാവിനം തേ തവ വിജയം യദാ പശ്യാമി ദ്രക്ഷ്യാമി അഥ ത്വാം പൂജയിഷ്യാമീതി യോജനാ ॥ 5-135-22 ഏതാം അവസ്ഥാം ദാരുണാമാത്മനി ആത്മനാ സ്വയം വിദിത്വാ । മേ മമ ഭാവശ്ചിത്തം രാജ്യാന്നിവൃത്ത ഇത്യുത്തരേണ സംബന്ധഃ ॥ 5-135-29 വൃദ്ധിഃ പീഡാ। വൃധു ഹിംസായാമിത്യസ്യ രൂപം। സമൃദ്ധിരൈശ്വര്യം। ആത്മനഃ പീഡാം പരസ്യൈർശ്വം ച നുദേദിത്യർഥഃ ॥ 5-135-35 തേഷാം ക്രുദ്ധാദീനാം അഗ്രപ്രദായീ। ഭക്തം വേതനം ച സർവേഭ്യഃ പ്രഥമം ദേയം। ന ചേത്സദ്യഃ കുപിതാസ്തേ ത്യജേയുരിത്യർഥഃ ॥ 5-135-36 ഏനം നിർവാദൈഃ പരിനിഷ്ഠിതൈർദൂതൈർനിർവദേത് പരിനിഷ്ഠാം പ്രാപയേത്। സാംനാ ദാനേന വാ തം പര്യവസ്ഥാപയേദിത്യർഥഃ । അന്തതഃ ഫലതഃ തത് ശർത്രാർവശീകരണം ഭവിഷ്യതി ॥ 5-135-37 തത്രോപായമാഹ നിർവാദാദിതി। ഏവം പരിനിഷ്ഠിതതയാ ആസ്പദം സ്ഥാനം പ്രാപ്തം ചേത് ശത്രുണാഽനുപദ്രുതസ്യ ധനവൃദ്ധ്യാദികം സർവം സേത്സ്യതീത്യർഥഃ ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 136
॥ ശ്രീഃ ॥
5.136. അധ്യായഃ 136
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
വിദുലോപാഖ്യാനോപസംഹാരഃ ॥ 1 ॥ വിദുലോപാഖ്യാനശ്രവണഫലകഥനം ॥ 2 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-136-0 (36469)
മാതോവാച। 5-136-0x (3790)
നൈവ രാജ്ഞാ ദരഃ കാര്യോ ജാതു കസ്യാഞ്ചിദാപദി।
അഥ ചേദപി ദീർണഃ സ്യാന്നൈവ വർതേത ദീർണവത് ॥ 5-136-1 (36470)
ദീർണം ഹി ദൃഷ്ട്വാ രാജാനം സർവമേവാനുദീര്യതേ।
രാഷ്ട്രം ബലമമാത്യാശ്ച പൃഥക്കുർവന്തി തേ മതീഃ ॥ 5-136-2 (36471)
ശത്രുനേകേ പ്രപദ്യന്തേ പ്രജഹത്യപരേ പുനഃ ।
അന്യേ തു പ്രജിഹീർഷന്തി യേ പുരസ്താദ്വിമാനിതാഃ ॥ 5-136-3 (36472)
യ ഏവാത്യന്തസുഹൃദസ്ത ഏനം പര്യുപാസതേ।
അശക്തയഃ സ്വസ്തികാമാ ബദ്ധവത്സാ ഇലാ ഇവ ॥ 5-136-4 (36473)
ശോചന്തമനുശോചന്തി പതിതാനിവ ബാന്ധവാൻ ।
അപി തേ പൂജിതാഃ പൂർവമപി തേ സുഹൃദോ മതാഃ ॥ 5-136-5 (36474)
യേ രാഷ്ട്രമഭിമന്യന്തേ രാജ്ഞോ വ്യസനമീയുഷഃ ।
മാ ദീദരസ്ത്വം സുഹൃദോ മാ ത്വാം ദീർണം പ്രഹാസിഷുഃ ॥ 5-136-6 (36475)
പ്രഭാവം പൌരുഷം ബുദ്ധിം ജിജ്ഞാസന്ത്യാ മയാ തവ।
വിദധത്യാ സമാശ്വാസമുക്തം തേജോവിവൃദ്ധയേ ॥ 5-136-7 (36476)
യദേതത്സംവിജാനാസി യദി സംയഗ്ബ്രവീംയഹം।
കൃത്വാ സൌംയമിവാത്മാനം ജായായോത്തിഷ്ഠ സഞ്ജയ ॥ 5-136-8 (36477)
അസ്തി നഃ കോശനിചയോ മഹാനവിദിതസ്തവ।
തമഹം വേദ നാന്യസ്തമുപസംപാദയാമി തേ ॥ 5-136-9 (36478)
സന്തി നൈകശതാ ഭൂയഃ സുഹൃദസ്തവ സഞ്ജയ ।
സുഖദുഃഖസഹാ വീര സംഗ്രാമാദനിവർതിനഃ ॥ 5-136-10 (36479)
താദൃശാ ഹി സഹായാ വൈ പുരുഷസ്യ ബുഭൂഷതഃ।
ഇഷ്ടം ജിഹീർഷതഃ കിഞ്ചിത്സചിവാഃ ശത്രുകർശന ॥ 5-136-11 (36480)
തസ്യാസ്ത്വീദൃശകം വാക്യം ശ്രുത്വാപി സ്വൽപചേതസഃ ।
തമസ്ത്വപാഗമത്തസ്യ സുചിത്രാർഥപദാക്ഷരം ॥ 5-136-12 (36481)
പുത്ര ഉവാച। 5-136-13x (3791)
ഉദകേ നൌരിയം ധാര്യാ വക്തവ്യം പ്രവണേ മയാ।
യസ്യ മേ ഭവതീ നേത്രീ ഭവിഷ്യദ്ഭൂതിദർശിനീ ॥ 5-136-13 (36482)
അഹം ഹി വചനം ത്വത്തഃ ശുശ്രൂഷുരപരാപരം ।
കിഞ്ചിത്കിഞ്ചിത്പ്രതിവദംസ്തൂഷ്ണീമാസം മുഹുർമുഹുഃ ॥ 5-136-14 (36483)
അതൃപ്യന്നമൃതസ്യേവ കൃച്ഛ്രാല്ലബ്ധസ്യ ബാന്ധവാത്।
ഉദ്യച്ഛാംയേഷ ശത്രൂണാം നിയമാർഥം ജായയ ച ॥ 5-136-15 (36484)
കുന്ത്യുവാച। 5-136-16x (3792)
സദശ്ച ഇവ സ ക്ഷിപ്തഃ പ്രണുന്നോ വാക്യസായകൈഃ।
തച്ചകാര തഥാ സർവം യഥാവദനുശാസനം ॥ 5-136-16 (36485)
ഇദമുദ്ധർഷണം ഭീമം തേജോവർധനമുത്തമം ।
രാജാനം ശ്രാവയേൻമന്ത്രീ സീദന്തം ശത്രുപീഡിതം ॥ 5-136-17 (36486)
ജയോ നാമേതിഹാസോഽയം ശ്രോതവ്യോ വിജിഗീഷുണാ।
മഹീം വിജയതേ ക്ഷിപ്രം ശ്രുത്വാ ശത്രൂംശ്ച മർദതി ॥ 5-136-18 (36487)
ഇദം പുംസവനം ചൈവ വീരാജനനമേവ ച।
അഭീക്ഷ്ണം ഗർഭിണീ ശ്രുത്വാ ധ്രുവം വീരം പ്രജായതേ ॥ 5-136-19 (36488)
വിദ്യാശൂരം തപഃശൂരം ദാനശൂരം തപസ്വിനം ।
ബ്രാഹ്മയാ ശ്രിയാ ദീപ്യമാനം സാധുവാദേ ച സംമതം ॥ 5-136-20 (36489)
അർചിഷ്മന്തം ബലോപേതം മഹാഭാഗം മഹാരഥം ।
ധൃതിമന്തമനാധൃഷ്യം ജേതാരമപരാജിതം ॥ 5-136-21 (36490)
നിയന്താരമസാധൂനാം ഗോപ്താരം ധർമചാരിണാം ।
ഈദൃശം ക്ഷത്രിയാ സൂതേ വീരം സത്യപരാക്രമം ॥ ॥ 5-136-22 (36491)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി ഭഗവദ്യാനപർവണി ഷട്ത്രിംശദധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-136-1 ദരോ ഭയം ॥ 5-136-4 ഇലാ ധേനവഃ ॥ 5-136-10 ശതാർഹാ അനിവർതിന ഇതി കo ഖo പാഠഃ। ശതാർഹാഃ ശതവേതനയോഗ്യാ ഇതി രത്നഗർഭഃ ॥ 5-136-12 സ്വൽപചേതസോപി തസ്യ തമോപാഗമദിതി സംബന്ധഃ ॥ 5-136-13 ഉദകേ ഭൂരിയം ധാര്യാ മർതവ്യം പ്രവണേ മയാ ഇതി ഝo പാഠഃ । തത്രായമർഥഃ। ഉദകേ മജ്ജന്തീവ ഭൂഃ പിത്ര്യം രാജ്യം ।(ധൂരിതി പാഠേപി സ ഏവാർഥഃ) ഇയം മയാ ധാര്യാ മഗ്നം രാജ്യം വാ ഉദ്ധർതവ്യം। പ്രവണേ പ്രപാതേ വാ യുദ്ധാഖ്യേ വാ മർതവ്യം നതു ഏവമേവ നിർവ്യാപാരേണ സ്ഥേയം। നേത്രീ ശിക്ഷയിത്രീ। ഉദകേ സൂര്യവദ്യസ്മിൻസക്തവ്യം പ്രവണേ മയാ ഇതി ഡo പാഠഃ ॥ 5-136-14 അപരാപരം ഉത്തരോത്തരം। പ്രതിവദൻ പ്രതികൂലം വദൻ ॥ 5-136-15 ബാന്ധവാത് ബന്ധുതഃ । ഉദ്യച്ഛാമി ഉദ്യമം കരോമി। നിയമാർഥം നിഗ്രഹാർഥം ॥ 5-136-19 പുംസവനം പുത്രപ്രസവകരം ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 137
॥ ശ്രീഃ ॥
5.137. അധ്യായഃ 137
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
കുന്ത്യാ ശ്രീകൃഷ്ണേ അർജുനാദീൻപ്രതി വക്തവ്യസന്ദേശകഥനം ॥ 1 ॥ ശ്രീകൃഷ്ണസ്യ സ്വരഥമാരോപിതേന കർണേന സഹ സംഭാഷണപൂർവകമുപപ്ലാവ്യം പ്രത്യാഗമനം ॥ 2 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-137-0 (36492)
കുന്ത്യുവാച। 5-137-0x (3793)
അർജുനം കേശവ ബ്രൂയാസ്ത്വയി ജാതേ സ്മ സൂതകേ।
ഉപോപവിഷ്ടാ നാരീഭിരാശ്രമേ പരിവാരിതാ ॥ 5-137-1 (36493)
അഥാന്തരിക്ഷേ വാഗാസീദ്ദിവ്യരൂപാ മനോരമാ ।
സഹസ്രാക്ഷസമഃ കുന്തി ഭവിഷ്യത്യേഷ തേ സുതഃ । 5-137-2 (36494)
ഏഷ ജേഷ്യതി സംഗ്രാമേ കുരൂൻസർവാൻസമാഗതാൻ।
ഭീമസേനദ്വിതീയശ്ച ലോകമുദ്വർതയിഷ്യതി ॥ 5-137-3 (36495)
പുത്രസ്തേ പൃഥിവീം ജേതാ യശശ്ചാസ്യ ദിവം സ്പൃശേത്।
ഹത്വാ കുരൂംശ്ച സംഗ്രാമേ വാസുദേവസഹായവാൻ ॥ 5-137-4 (36496)
പിത്ര്യമംശം പ്രനഷ്ടം ച പുനരപ്യുദ്ധരിഷ്യതി ।
ഭ്രാതൃഭിഃ സഹിതഃ ശ്രീമാംസ്ത്രീൻമേധാനാഹരിഷ്യതി ॥ 5-137-5 (36497)
സ സത്യസന്ധോ ബീഭത്സുഃ സവ്യസാചീ യഥാച്യുത ।
തഥാ ത്വമേവ ജാനാസി ബലവന്തം ദുരാസദം ॥ 5-137-6 (36498)
തഥാ തദസ്തു ദാശാർഹ യഥാ വാഗഭ്യഭാഷത ।
ധർമശ്ചേദസ്തി വാർഷ്ണേയ തഥാ സത്യം ഭവിഷ്യതി ॥ 5-137-7 (36499)
ത്വം ചാപി തത്തഥാ കൃഷ്ണ സർവം സംപാദയിഷ്യസി ।
നാഹം തദഭ്യസൂയാമി യഥാ വാഗഭ്യഭാഷത ॥ 5-137-8 (36500)
നമോ ധർമായ മഹതേ ധർമോ ധാരയതി പ്രജാഃ ।
ഏതദ്ധനഞ്ജയോ വാച്യോ നിത്യോദ്യുക്തോ വൃകോദരഃ ॥ 5-137-9 (36501)
യദർഥം ക്ഷത്രിയാ സൂതേ തസ്യ കാലോഽയമാഗതഃ।
ന ഹി വൈരം സമാസാദ്യ സീദന്തി പുരുഷർഷഭാഃ ॥ 5-137-10 (36502)
വിദിതാ തേ സദാ ബുദ്ധിർഭീമസ്യ ന സ ശാംയതി।
യാവദന്തം ന കുരുതേ ശത്രൂണാം ശത്രുകർശനഃ ॥ 5-137-11 (36503)
താവദേവ മഹാപബാഹുർനിശാസു ന സുഖം ലഭേത്।
സർവധറ്മവിശേഷജ്ഞാം സ്നുഷാം പാണ്ഡോർമഹാത്മനഃ ।
വ്രൂയാ മാധവ കല്യാണീം കൃഷ്ണ കൃഷ്ണാം യശസ്വിനീം ॥ 5-137-12 (36504)
യുക്തമേതൻമഹാഭാഗേ കുലേ ജാതേ യശസ്വിനി ।
യൻമേ പുത്രേഷു സർവേഷു യഥാവത്ത്വമവർതിഥാഃ ॥ 5-137-13 (36505)
മാദ്രീപുത്രൌ ച വക്തവ്യൌ ക്ഷത്രധർമരതാവുഭൌ ।
വിക്രമേണാർജിതാൻഭോഗാന്വൃണീതം ജീവിതാദപി ॥ 5-137-14 (36506)
വിക്രമാധിഗതാ ഹ്യർഥാഃ ക്ഷത്രധർമേണ ജീവതഃ ।
മനോ മനുഷ്യസ്യ സദാ പ്രീണന്തി പുരുഷോത്തമ ॥ 5-137-15 (36507)
യച്ച വഃ പ്രേക്ഷമാണാനാം സർവധർമോപചായിനാം।
പാഞ്ചാലീ പരുഷാണ്യുക്തകാ കോ നു തത്ക്ഷന്തുമർഹതി ॥ 5-137-16 (36508)
ന രാജ്യഹരണം ദുഃഖം ദ്യൂതേ ചാപി പരാജയഃ।
പ്രവ്രാജനം സുതാനാം വാ ന മേ തദ്ദുഃഖകാരണം ॥ 5-137-17 (36509)
യത്ര സാ ബൃഹതീ ശ്യാമാ സഭായാം രുദതീ തദാ।
അശ്രൌഷീത്പരുഷാ വാചസ്തൻമേ ദുഃഖതരം മഹത് ॥ 5-137-18 (36510)
സ്ത്രീധർമിണീ വരാരോഹാ ക്ഷത്രധർമരതാ സദാ।
നാധ്യഗച്ഛത്തദാ നാഥം കൃഷ്ണാ നാഥവതീ സതീ ॥ 5-137-19 (36511)
തം വൈ ബ്രൂഹി മഹാബാഹോ സർവശസ്ത്രഭൃതാം വരം ।
അർജുനം പുരുഷവ്യാഘ്രം ദ്രൌപദ്യാഃ പദവീം ചര ॥ 5-137-20 (36512)
വിദിതം ഹി തവാത്യന്തം ക്രൂദ്ധാവിവ യമാന്തകൌ ।
ഭീമാർജുനൌ നയേതാം ഹി ദേവാനപി പരാം ഗതിം ॥ 5-137-21 (36513)
തയോശ്ചൈതദവജ്ഞാനം യത്സാ കൃഷ്ണാ സഭാഗതാ।
ദുഃശാസനശ്ച യദ്ഭീമം കടുകാന്യഭ്യഭാഷത॥ 5-137-22 (36514)
പശ്യതാം കുരുവീരാണാം തച്ച സംസ്മാരയേഃ പുനഃ ।
പാണ്ഡവാൻകുശലം പൃച്ഛേഃ സപുത്രാൻകൃഷ്ണയാ സഹ ॥ 5-137-23 (36515)
മാം വൈ കുശലിനീം ബ്രൂയാസ്തേഷു ഭൂയോ ജനാർദന ।
അരിഷ്ടം ഗച്ഛ പന്ഥാനം പുത്രാൻമേ പ്രതിപാലയ ॥ 5-137-24 (36516)
വൈശംപായന ഉവാച। 5-137-25x (3794)
അഭിവാദ്യാഥ താം കൃഷ്ണഃ കൃത്വാ ചാപി പ്രദക്ഷിണം।
നിശ്ചക്രാമ മഹാബാഹുഃ സിംഹഖേലഗതിസ്തതഃ ॥ 5-137-25 (36517)
തതോ വിസർജയാമാസ ഭീഷ്മാദീൻകുരുപുംഗവാൻ।
ആരോപ്യാഥ രഥേ കർണം പ്രായാത്സാത്യകിനാ സഹ ॥ 5-137-26 (36518)
തതഃ പ്രയാതേ ദാശാർഹേ കുരവഃ സംഗതാ മിഥഃ ।
ജജൽപുർമഹദാശ്ചര്യം കേശവേ പരമാദ്ഭുതം ॥ 5-137-27 (36519)
പ്രമൂഢാ പൃഥിവീ സർവാ മൃത്യുപാശവശീകൃതാ ।
ദുര്യോധനസ്യ ബാലിശ്യാന്നൈതദസ്തീതി ചാബ്രുവൻ ॥ 5-137-28 (36520)
തതോ നിര്യായ നഗരാത്പ്രയയൌ പുരുഷോത്തമഃ ।
മന്ത്രയാമാസ ച തദാ കർണേന സുചിരം സഹ ॥ 5-137-29 (36521)
വിസർജയിത്വാ രാധേയം സർവയാദവനന്ദനഃ।
തതോ ജവേന മഹതാ തൂർണമശ്വാനചോദയത് ॥ 5-137-30 (36522)
തേ പിബന്ത ഇവാകാശം ദാരുകേണ പ്രചോദിതാഃ ।
ഹയാ ജഗ്മുർമഹാവേഗാ മനോമാരുതരംഹസഃ ॥ 5-137-31 (36523)
തേ വ്യതീത്യ മഹാധ്വാനം ക്ഷിപ്രം ശ്യേനാ ഇവാശുഗാഃ ।
ഉച്ചൈർജഗ്മുരുപപ്ലാവ്യം ശാർംഗധന്വാനമാവഹൻ ॥ ॥ 5-137-32 (36524)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി ഭഗവദ്യാനപർവണി സപ്തത്രിംശദധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-137-3 ഉദ്വർതയിഷ്യതി ആകുലീകരിഷ്യതി। ലോകം ശത്രുജനം ॥ 5-137-5 മേധാൻ അശ്വമേധാൻ ॥ 5-137-16 ധർമോപചായിനാം ധർമവർധനശീലാനാം ॥ 5-137-20 പദവീം ചര മാർഗമനുസര ॥ 5-137-28 നൈതദസ്തി। രാഷ്ട്രമിതി ശേഷഃ ॥ 5-137-29 നിര്യായ നിർഗത്യ ॥ 5-137-32 ഉപപ്ലാവ്യം വിരാടനഗരം ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 138
॥ ശ്രീഃ ॥
5.138. അധ്യായഃ 138
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മദ്രോണാഭ്യാം കുന്തീവാക്യം ശ്രുത്വാ സമീപസ്ഥം ദുര്യോധനം പ്രതി പാണ്ഡവാനാം കുന്തീനിദേശാനതിലംഘിത്വകഥനപൂർവകം പാണ്ഡവൈഃ സഹ സന്ധിവിധാനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-138-0 (36525)
വൈശംപായന ഉവാച। 5-138-0x (3795)
കുന്ത്യാസ്തു വചനം ശ്രുത്വാ ഭീഷ്മദ്രോണൌ മഹാരഥൌ।
ദുര്യോധനമിദം വാക്യമൂചതുഃ ശാസനാതിഗം ॥ 5-138-1 (36526)
ശ്രുതം തേ പുരുഷവ്യാഘ്ര കുന്ത്യാഃ കൃഷ്ണസ്യ സംനിധൌ ।
വാക്യമർഥവദത്യുഗ്രമുക്തം ധർംയമനുത്തമം ॥ 5-138-2 (36527)
തത്കരിഷ്യന്തി കൌന്തേയാ വാസുദേവസ്യ സംമതം ।
ന ഹി തേ ജാതു ശാംയേരന്നൃതേ രാജ്യേന കൌരവ ॥ 5-138-3 (36528)
ക്ലേശിതാ ഹി ത്വയാ പാർഥാ ധർമപാശസിതാസ്തദാ।
സഭായാം ദ്രൌപദീ ചൈവ തൈശ്ച തൻമർഷിതം തവ ॥ 5-138-4 (36529)
കൃതാസ്ത്രം ഹ്യർജുനം പ്രാപ്യ ഭീമം ച കൃതനിശ്ചയം ।
ഗാണ്ഡീവം ചേഷുധീ ചൈവ രഥം ച ധ്വജമേവ ച ॥ 5-138-5 (36530)
നകുലം സഹദേവം ച ബലവീര്യസമന്വിതൌ ।
സഹായം വാസുദേവം ച ന ക്ഷംസ്യതി യുധിഷ്ഠിരഃ ॥ 5-138-6 (36531)
പ്രത്യക്ഷം തേ മഹാബാഹോ യഥാ പാർഥേന ധീമതാ ।
വിരാടനഗരേ പൂർവം സർവേ സ്മ യുധി നിർജിതാഃ ॥ 5-138-7 (36532)
ദാനവാ ഘോരകർമാണോ നിവാതകവചാ യുധി।
രൌദ്രമസ്ത്രം സമാദായ ദഗ്ധാ വാനരകേതുനാ ॥ 5-138-8 (36533)
കർണപ്രഭൃതയശ്ചേമേ ത്വം ചാപി കവചീ രഥീ।
മോക്ഷിതോ ഘോഷയാത്രായാം പര്യാപ്തം തന്നിദർശനം ॥ 5-138-9 (36534)
പ്രശാംയ ഭരതശ്രേഷ്ഠ ഭ്രാതൃഭിഃ സഹ പാണ്ഡവൈഃ ।
രക്ഷേമാം പൃഥിവീം സർവാം മൃത്യോർദംഷ്ട്രാന്തരം ഗതാം ॥ 5-138-10 (36535)
ജ്യേഷ്ഠോ ഭ്രാതാ ധർമശീലോ വത്സലഃ ശ്ലക്ഷ്ണവാക്കവിഃ ।
തം ഗച്ഛ പുരുഷവ്യാഘ്രം വ്യപനീയേഹ കിൽബിഷം ॥ 5-138-11 (36536)
ദൃഷ്ടശ്ചേത്ത്വം പാണ്ഡവേന വ്യപനീതശരാസനഃ ।
പ്രശാന്തഭ്രുകുടിഃ ശ്രീമാൻകൃതാ ശാന്തിഃകുലസ്യ നഃ॥ 5-138-12 (36537)
തമഭ്യേത്യ സഹാമാത്യഃ പരിഷ്വജ്യ നൃപാത്മജം ।
അഭിവാദയ രാജാനം യഥാപൂർവമരിന്ദമ ॥ 5-138-13 (36538)
അഭിവാദയമാനം ത്വാം പാണിഭ്യാം ഭീമപൂർവജഃ ।
പ്രതിഗൃഹ്ണാതു സൌഹാർദാത്കുന്തീപുത്രോ യുധിഷ്ഠിരഃ ॥ 5-138-14 (36539)
സിംഹസ്കന്ധോരുബാഹുസ്ത്വാം വൃത്തായതമഹാഭുജഃ ।
പരിഷ്വജതു ബാഹുഭ്യാം ഭീമഃ പ്രഹരതാം വരഃ ॥ 5-138-15 (36540)
കംബുഗ്രീവോ ഗുഡാകേശസ്തതസ്ത്വാം പുഷ്കരേക്ഷണഃ ।
അഭിവാദയതാം പാർഥഃ കുന്തീപുത്രോ ധനഞ്ജയഃ ॥ 5-138-16 (36541)
ആശ്വിനേയൌ നരവ്യാഘ്രൌ രൂപേണാപ്രതിമൌ ഭുവി ।
തൌ ച ത്വാം ഗുരുവത്പ്രോംണാ പൂജയാ പ്രത്യുദീയതാം ॥ 5-138-17 (36542)
മുഞ്ചന്ത്വാനന്ദജാശ്രൂണി ദാശാർഹപ്രമുഖാ നൃപാഃ ।
സംഗച്ഛ ഭ്രാതൃഭിഃ സാർധം മാനം സന്ത്യജ്യ പാർഥിവ ॥ 5-138-18 (36543)
പ്രശാധി പൃഥിവീം കൃത്സ്നാം തതസ്ത്വം ഭ്രാതൃഭിഃ സഹ ।
സമാലിംഗ്യ ച ഹർഷേണ നൃപാ യാന്തു പരസ്പരം ॥ 5-138-19 (36544)
അലം യുദ്ധേന രാജേന്ദ്ര സുഹൃദാം ശൃണു വാരണം ।
ധ്രുവം വിനാശോ യുദ്ധേ ഹി ക്ഷത്രിയാണാം പ്രദൃശ്യതേ ॥ 5-138-20 (36545)
ജ്യോതീംഷി പ്രതികൂലാനി ദാരുണാ മൃഗപക്ഷിണഃ।
ഉത്പാതാ വിവിധാ വീര ദൃശ്യന്തേ ക്ഷത്രനാശനാഃ ॥ 5-138-21 (36546)
വിശേഷത ഇഹാസ്മാകം നിമിത്താനി വിനാശനേ।
ഉൽകാഭിർഹി പ്രദീപ്താഭിർബാധ്യതേ പൃതനാ തവ ॥ 5-138-22 (36547)
വാഹനാന്യപ്രഹൃഷ്ടാനി രുദന്തീവ വിശാംപതേ।
ഗൃധ്രാസ്തേ പര്യുപാസന്തേ സൈന്യാനി ച സമന്തതഃ ॥ 5-138-23 (36548)
നഗരം ന യഥാപൂർവം തഥാ രാജനിവേശനം ।
ശിവാശ്ചാശിവനിർഘോഷാ ദീപ്താം സേവന്തി വൈ ദിശം ॥ 5-138-24 (36549)
കുരു വാക്യം പിതുർമാതുരസ്മാകം ച ഹിതൈഷിണാം ।
ത്വയ്യായത്തോ മഹാബാഹോ ശമോ വ്യായാമ ഏവ ച ॥ 5-138-25 (36550)
ന ചേത്കരിഷ്യസി വചഃ സുഹൃദാമരികർശന ।
തപ്സ്യസേ വാഹിനീം ദൃഷ്ട്വാ പാർഥബാണപ്രപീഡിതാം ॥ 5-138-26 (36551)
ഭീമസ്യ ച മഹാനാദം നദതഃ ശുഷ്മിണോ രണേ।
ശ്രുത്വാ സ്മർതാസി മേ വാക്യം ഗാണ്ഡീവസ്യ ച നിഃശ്വനം ।
യദ്യേതദപസവ്യം തേ വചോ മമ ഭവിഷ്യതി ॥ ॥ 5-138-27 (36552)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി ഭഗവദ്യാനപർവണി അഷ്ടത്രിംശദധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-138-10 പ്രശാംയ പ്രശമം കുരു ॥ 5-138-20 വാരണം പ്രതിഷേധം ॥ 5-138-24 ദീപ്താം ദിശമിതി ദിഗ്ദാഹാഖ്യ ഉത്പാത ഉക്തഃ ॥ 5-138-27 ശുഷ്മിണഃ ബലിനഃ । അപസവ്യം വിപരീതം ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 139
॥ ശ്രീഃ ॥
5.139. അധ്യായഃ 139
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-139-0 (36553)
വൈശംപായന ഉവാച। 5-139-0x (3796)
ഏവമുക്തസ്തു വിമനാസ്തിര്യഗ്ദൃഷ്ടിരധോമുഖഃ।
സംഹത്യ ച ഭ്രുവോർമധ്യം ന കിഞ്ചിദ്വ്യാജഹാര ഹ ॥ 5-139-1 (36554)
തം വൈ വിമനസം ദൃഷ്ട്വാ സംപ്രേക്ഷ്യാന്യോന്യമന്തികാത് ।
പുനരേവോത്തരം വാക്യമുക്തവന്തൌ നരർഷഭൌ ॥ 5-139-2 (36555)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 5-139-3x (3797)
ശുശ്രൂഷമനസൂയം ച ബ്രഹ്മണ്യം സത്യവാദിനം ।
പ്രതിയോത്സ്യാമഹേ പാർഥമതോ ദുഃഖതരം നു കിം ॥ 5-139-3 (36556)
ദ്രോണ ഉവാച। 5-139-4x (3798)
അശ്വത്ഥാംനി യഥാ പുത്രേ ഭൂയോ മമ ധനഞ്ജയേ।
ബഹുമാനഃ പരോ രാജൻസന്നതിശ്ച കപിധ്വജേ ॥ 5-139-4 (36557)
തം ചേത്പുത്രാത്പ്രിയതമം പ്രതിയോത്സ്യേ ധനഞ്ജയം ।
ക്ഷാത്രം ധർമമനുഷ്ഠായ ധിഗസ്തു ക്ഷത്രിജീവികാം ॥ 5-139-5 (36558)
യസ്യ ലോകേ സമോ നാസ്തി കശ്ചിദന്യോ ധനുർധരഃ ।
മത്പ്രസാദാത്സ ബീഭത്സുഃ ശ്രേയാനന്യൈർധനുർധരൈഃ ॥ 5-139-6 (36559)
മിത്രധ്രുഗ്ദുഷ്ടഭാവശ്ച നാസ്തികോഽഥാനൃജുഃ ശഠഃ।
ന സത്സു ലഭതേ പൂജാം യജ്ഞേ മൂർഖ ഇവാഗതഃ ॥ 5-139-7 (36560)
വാര്യമാണോഽപി പാപേഭ്യഃ പാപാത്മാ പാപമിച്ഛതി।
ചോദ്യമാനോഽപി പാപേന ശുഭാത്മാ ശുഭമിച്ഛതി ॥ 5-139-8 (36561)
മിഥ്യോപചരിതാ ഹ്യേതേ വർതമാന ഹ്യനുപ്രിയേ ।
അഹിതത്വായ കൽപന്തേ ദോഷാ ഭരതസത്തമ ॥ 5-139-9 (36562)
ത്വമുക്തഃ കുരുവൃദ്ധേന മയാ ച വിദുരേണ ച ।
വാസുദേവേന ച തഥാ ശ്രേയോ നൈവാഭിമന്യസേ ॥ 5-139-10 (36563)
അസ്തി മേ ബലമിത്യേവ സഹസാ ത്വം തിതീർഷസി।
സഗ്രാഹനക്രമകരം ഗംഗാവേഗമിവോഷ്ണഗേ ॥ 5-139-11 (36564)
വാസസൈവ യഥാ ഹി ത്വം പ്രാവൃണ്വാനോഽഭിമന്യസേ।
സ്രജം ത്യക്താമിവ പ്രാപ്യ ലോഭാദ്യൌധിഷ്ഠിരീം ശ്രിയം ॥ 5-139-12 (36565)
ദ്രൌപദീസഹിതം പാർഥം സായുധൈർഭ്രാതൃഭിർവൃതം।
വനസ്ഥമപി രാജ്യസ്ഥഃ പാണ്ഡവം കോ വിജേഷ്യതി ॥ 5-139-13 (36566)
നിദേശേ യസ്യ രാജാനഃ സർവേ തിഷ്ഠന്തി കിങ്കരാഃ ।
തമൈലവിലമാസാദ്യ ധർമരാജോ വ്യരാജത ॥ 5-139-14 (36567)
കുബേരസദനം പ്രാപ്യ തതോ രത്നാന്യവാപ്യ ച ।
സ്ഫീതമാക്രംയ തേ രാഷ്ട്രം രാജ്യമിച്ഛന്തി പാണ്ഡവാഃ ॥ 5-139-15 (36568)
ദത്തം ഹുതമധീതം ച ബ്രാഹ്മണാസ്തർപിതാ ധനൈഃ ।
ആവയോർഗതമായുശ്ച കൃതകൃത്യൌ ച വിദ്ധി നൌ ॥ 5-139-16 (36569)
ത്വം തു ഹിത്വാ സുഖം രാജ്യം മിത്രാണി ച ധനാനി ച ।
വിഗ്രഹം പാണ്ഡവൈഃ കൃത്വാ മഹദ്വ്യസനമാപ്സ്യസി ॥ 5-139-17 (36570)
ദ്രൌപദീ യസ്യ ചാശാസ്തേ വിജയം സത്യവാദിനീ ।
തപോഘോരവ്രതാ ദേവീ കഥം ജേഷ്യസി പാണ്ഡവം ॥ 5-139-18 (36571)
മന്ത്രീ ജനാർദനോ യസ്യ ഭ്രാതാ യസ്യ ധനഞ്ജയഃ।
സർവശസ്ത്രഭൃതാം ശ്രേഷ്ഠഃ കഥം ജേഷ്യസി പാണ്ഡവം ॥ 5-139-19 (36572)
സഹായാ ബ്രാഹ്മണാ യസ്യ ധൃതിമന്തോ ജിതേന്ദ്രിയാഃ।
തമുഗ്രതപസം വീരം കഥം ജേഷ്യസി പാണ്ഡവം ॥ 5-139-20 (36573)
പുനരുക്തം ച വക്ഷ്യാമി യത്കാര്യം ഭൂതിമിച്ഛതാ।
സുഹൃദാ മഞ്ജമാനേഷു സുഹൃത്സു വ്യസനാർണവേ ॥ 5-139-21 (36574)
അലം യുദ്ധേന തൈർവീരൈഃ ശാംയ ത്വം കുരുവൃദ്ധയേ ।
മാ ഗമഃ സതുതാമാത്യഃസമിത്രശ്ച യമക്ഷയം ॥ ॥ 5-139-22 (36575)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി ഭഗവദ്യാനപർവണി ഏകോനചത്വാരിംശദധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-139-9 ഏതേ പാണ്ഡവാസ്ത്വയാ മിഥ്യോപചാരിതാ അപി അനു പശ്ചാത്പ്രിയേ വർതമാനാ ഹി പ്രസിദ്ധം । തവ തു ദോഷാഃ ദ്വേഷാദയഃ। അഹിതത്വായ വൈരഭാവായ കൽപന്തേ ॥ 5-139-11 ഉഷ്ണഗേ ഉഷ്ണാതിഗമേ വർഷകാലേ ॥ 5-139-12 വാസുദേവോ യഥാ ഹി ത്വാം പ്രവൃണ്വാനോ ന മന്യതേ ഇതി ഖo ഡo പാഠഃ। വാസമേവ യഥാഹി ത്വം ഇതി ഘoടo പാഠഃ । വാസവേയ യഥാ ഇതി കo പാഠഃ ॥ 5-139-14 ഐലവിലം കുബേരം। ആസാദ്യ രണേ പ്രാപ്യ ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 140
॥ ശ്രീഃ ॥
5.140. അധ്യായഃ 140
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
കൃഷ്ണേന കർണഃ കിമുക്ത ഇതി ജനമേജയപ്രശ്നഃ ॥ 1 ॥ കൃഷ്ണേന കർണംപ്രതി തസ്യ കുന്തീസുതത്വരൂപരഹസ്യകഥനപൂർവകം പാണ്ഡവപക്ഷപ്രവേശചോദനാ ॥ 2 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-140-0 (36576)
ജനമേജയ ഉവാച। 5-140-0x (3799)
രാജപുത്രൈഃ പരിവൃതസ്തഥാ ഭൃത്യൈശ്ച സത്തമ।
ഉപാരോപ്യ രഥേ കർണം നിര്യാതോ മധുസൂദനഃ॥ 5-140-1 (36577)
കിമബ്രവീദ്രഥോപസ്ഥേ രാധേയം പരവീരഹാ ।
കാനി സാന്ത്വാനി ഗോവിന്ദഃ സൂതപുത്രേ പ്രയുക്തവാൻ ॥ 5-140-2 (36578)
ഉദ്യൻമേഘസ്വനഃ കാലേ യത്കൃഷ്ണഃ കർണമബ്രവീത്।
മൃദു വാ യദി വാ തീക്ഷ്ണം തൻമമാചക്ഷ്വ സർവശഃ ॥ 5-140-3 (36579)
വൈശംപായന ഉവാച। 5-140-4x (3800)
ആനുപൂർവ്യേണ വാക്യാനി തീക്ഷ്ണാനി ച മൃദൂനി ച।
പ്രിയാണി ധർമയുക്താനി സത്യാനി ച ഹിതാനി ച ॥ 5-140-4 (36580)
ഹൃദയഗ്രഹണീയാനി രാധേയം മധുസൂദനഃ ।
യാന്യബ്രവീദമേയാത്മാ താനി മേ ശ്രൃണു ഭാരത ॥ 5-140-5 (36581)
വാസുദേവ ഉവാച। 5-140-6x (3801)
ഉപാസിതാസ്തേ രാധേയ ബ്രാഹ്മണാ വേദപാരഗാഃ।
തത്ത്വാർഥം പരിപൃഷ്ടാശ്ച നിയതേനാനസൂയയാ ॥ 5-140-6 (36582)
ത്വമേവ കർണ ജാനാസി വേദവാദാൻസനാതനാൻ ।
ത്വമേവ ധർമശാസ്ത്രേഷു സൂക്ഷ്മേഷു പരിനിഷ്ഠിതഃ ॥ 5-140-7 (36583)
കാനീനശ്ച സഹോഢശ്ച കന്യായാം യശ്ച ജായതേ ।
വോഢാരം പിതരം തസ്യ പ്രാഹുഃ ശാസ്ത്രവിദോ ജനാഃ ॥ 5-140-8 (36584)
സോഽസി കർണ തഥാജാതഃ പാണ്ഡോഃ പുത്രോസി ധർമതഃ ।
നിശ്ചയാദ്ധർമശാസ്ത്രാണാമേഹി രാജാ ഭവിഷ്യസി ॥ 5-140-9 (36585)
പിതൃപക്ഷേ ച തേ പാർഥാ മാതൃപക്ഷേ ച വൃഷ്ണയഃ ।
ദ്വൌ പക്ഷാവഭിജാനീഹി ത്വമേതൌ പുരുഷർഷഭ ॥ 5-140-10 (36586)
മയാ സാർധമിതോ യാതമദ്യ ത്വാം താത പാണ്ഡവാഃ ।
അഭിജാനന്തു കൌന്തേയം പൂർവജാതം യുധിഷ്ഠിരാത് ॥ 5-140-11 (36587)
പാദൌ തവ ഗ്രഹീഷ്യന്തി ഭ്രാതരഃ പഞ്ച പാണ്ഡവാഃ।
ദ്രൌപദേയാസ്തഥാ പഞ്ച സൌഭദ്രശ്ചാപരാജിതഃ ॥ 5-140-12 (36588)
രാജാനോ രാജപുത്രാശ്ച പാണ്ഡവാർഥേ സമാഗതാഃ।
പാദൌ തവ ഗ്രഹീഷ്യന്തി സർവേ ചാന്ധകവൃഷ്ണയഃ ॥ 5-140-13 (36589)
ഹിരൺമയാംശ്ച തേ കുംഭാന്രാജതാൻപാർഥിവാംസ്തഥാ ।
ഓഷധ്യഃ സർവബീജാനി സർവരത്നാനി വീരുധഃ ॥ 5-140-14 (36590)
രാജന്യാ രാജകന്യാശ്ചാപ്യാനയന്ത്വാഭിഷേചനം ।
ഷഷ്ഠേ ത്വാം ച തഥാ കാലേ ദ്രൌപദ്യുപഗമിഷ്യതി ॥ 5-140-15 (36591)
അഗ്നിം ജുഹോതു വൈ ധൌംയഃ സംശിതാത്മാ ദ്വിജോത്തമഃ ।
അദ്യ ത്വാമഭിഷിഞ്ചന്തു ചാതുർവൈദ്യാ ദ്വിജാതയഃ ॥ 5-140-16 (36592)
പുരോഹിതഃ പാണ്ഡവാനാം ബ്രഹ്മകർമണ്യവസ്ഥിതഃ।
തഥൈവ ഭ്രാതരഃ പഞ്ച പാണ്ഡവാഃ പുരുഷർഷഭാഃ ॥ 5-140-17 (36593)
ദ്രൌപദേയാസ്തഥാ പഞ്ച പാഞ്ചാലാശ്ചേദയസ്തഥാ ।
അഹം ച ത്വാഽഭിഷേക്ഷ്യാമി രാജാനം പൃഥിവീപതിം ॥ 5-140-18 (36594)
യുവരാജോഽസ്തു തേ രാജാ ധർമപുത്രോ യുധിഷ്ഠിരഃ।
ഗൃഹീത്വാ വ്യജനം ശ്വേതം ധർമാത്മാ സംശിതവ്രതഃ । 5-140-19 (36595)
ഉപാന്വാരോഹതു രഥം കുന്തീപുത്രോ യുധിഷ്ഠിരഃ ।
ഛത്രം ച തേ മഹാശ്വേതം ഭീമസേനോ മഹാബലഃ ॥ 5-140-20 (36596)
അഭിഷിക്തസ്യ കൌന്തേയോ ധാരയിഷ്യതി മൂർധനി ।
കിങ്കിണീശതനിർഘോഷം വൈയാഘ്രപരിവാരണം ॥ 5-140-21 (36597)
രഥം ശ്വേതഹയൈര്യുക്തമർജുനോ വാഹയിഷ്യതി।
അഭിമന്യുശ്ച തേ നിത്യം പ്രത്യാസന്നോ ഭവിഷ്യതി ॥ 5-140-22 (36598)
നകുലഃ സഹദേവശ്ച ദ്രൌപദേയാശ്ച പഞ്ച യേ।
പഞ്ചാലാശ്ചാനുയാസ്യന്തി ശിഖണ്ഡീ ച മഹാരഥഃ । 5-140-23 (36599)
അഹം ച ത്വാഽനുയാസ്യാമി സർവേ ചാന്ധകവൃഷ്ണയഃ।
ദാശാർഹാഃ പരിവാരാസ്തേ ദാശാർണാശ്ച വിശാംപതേ ॥ 5-140-24 (36600)
ഭുങ്ക്ഷ്വ രാജ്യം മഹാബാഹോ ഭ്രാതൃഭിഃ സഹ പാണ്ഡവൈഃ ।
ജപൈർഹോമൈശ്ച സംയുക്തോ മംഗലൈശ്ച പൃഥഗ്വിധൈഃ ॥ 5-140-25 (36601)
പുരോഗമാശ്ച തേ സന്തു ദ്രവിഡാഃ സഹകുന്തലൈഃ।
ആന്ധ്രാസ്താലചരാശ്ചൈവ ചൂചുപാ വേണുപാസ്തഥാ ॥ 5-140-26 (36602)
സ്തുവന്തു ത്വാം ച ബഹുഭിഃ സ്തുതിഭിഃ സൂതമാഗധാഃ ।
വിജയം വസുഷേണസ്യ ഘോഷയന്തു ച പാണ്ഡവാഃ ॥ 5-140-27 (36603)
സ ത്വം പരിവൃതഃ പാർഥൈർനക്ഷത്രൈരിവ ചന്ദ്രമാഃ।
പ്രശാധി രാജ്യം കൌന്തേയ കുന്തീം ച പ്രതിനന്ദയ ॥ 5-140-28 (36604)
മിത്രാണി തേ പ്രഹൃഷ്യന്തു വ്യഥന്തു രിപവസ്തഥാ।
സൌഭ്രാത്രം ചൈവ തേഽദ്യാസ്തു ഭ്രാതൃഭിഃ സഹ പാണ്ഡവൈഃ ॥ ॥ 5-140-29 (36605)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി ഭഗവദ്യാനപർവണി ചത്വാരിംശദധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-140-8 യശ്ച യസ്തു കന്യായാം ജായതേ സ ദ്വിവിധഃ കാനീനഃ സഹോഢശ്ച । സഹോഢഃ വിവാഹാദൂർധ്വം ജാതഃ। അന്യോ വിവാഹാത്പ്രാഗ്ജാതഃ । തൻമാതുർവോഢാരം തസ്യ പിതരം പ്രാഹുഃ ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 141
॥ ശ്രീഃ ॥
5.141. അധ്യായഃ 141
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
കർണേന കൃഷ്ണംപ്രതി സ്വസ്യ പാണ്ഡവപക്ഷപ്രവേശേ സയുക്തികം പ്രതിബന്ധകനിരൂപണപൂർവകം സ്വരഹസ്യഗോപനപ്രാർഥനാദി ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-141-0 (36606)
കർണ ഉവാച। 5-141-0x (3802)
അസംശയം സൌഹൃദാൻമേ പ്രണയാച്ചാഥ കേശവ।
സഖ്യേന ചൈവ വാർഷ്ണേയ ശ്രേയസ്കാമതയൈവ ച ॥ 5-141-1 (36607)
സർവം ചൈവാഭിജാനാമി പാണ്ഡോഃ പുത്രോഽസ്മി ധർമതഃ ।
നിശ്ചയാദ്ധർമശാസ്ത്രാണാം യഥാ ത്വം കൃഷ്ണ മന്യസേ ॥ 5-141-2 (36608)
കന്യാ ഗർഭം സമാധത്ത ഭാസ്കരാൻമാം ജനാർദന ।
ആദിത്യവചനാച്ചൈവ ജാതം മാം സാ വ്യസർജയത് ॥ 5-141-3 (36609)
സോസ്മി കൃഷ്ണ തഥാജാതഃ പാണ്ഡോഃ പുത്രോസ്മി ധർമതഃ ।
കുന്ത്യാ ത്വഹമപാകീർണോ യഥാ ന കുശലം തഥാ ॥ 5-141-4 (36610)
സൂതോ ഹി മാമധിരഥോ ദൃഷ്ട്വൈവാഭ്യാനയദ്ഗൃഹാൻ।
രാധായാശ്ചൈവ മാം പ്രാദാത്സൌഹാർദാൻമധുസൂദന ॥ 5-141-5 (36611)
മത്സ്നേഹാച്ചൈവ രാധായാം സദ്യഃ ക്ഷീരമവാതരത് ।
സാ മേ മൂത്രം പുരീഷം ച പ്രതിജഗ്രാഹ മാധവ ॥ 5-141-6 (36612)
തസ്യാഃ പിണ്ഡവ്യപനയം കുര്യാദസ്മദ്വിധഃ കഥം ।
ധർമവിദ്ധർമശാസ്ത്രാണാം ശ്രവണേ സതതം രതഃ ॥ 5-141-7 (36613)
തഥാ മാമഭിജാനാതി സൂതശ്ചാധിരഥഃ സുതം ।
പിതരം ചാഭിജാനാമി തമഹം സൌഹൃദാത്സദാ ॥ 5-141-8 (36614)
സ ഹി മേ ജാതകർമാദി കാരയാമാസ മാധവ ।
ശാസ്ത്രദൃഷ്ടേന വിധിനാ പുത്രപ്രീത്യാ ജനാർദന ॥ 5-141-9 (36615)
നാമ വൈ വസുഷേണേതി കാരയാമാസ വൈ ദ്വിജൈഃ ।
ഭാര്യാശ്ചോഢാ മമ പ്രാപ്തേ യൌവനേ തത്പരിഗ്രഹാത് ॥ 5-141-10 (36616)
താസു പുത്രാശ്ച പൌത്രാശ്ച മമ ജാതാ ജനാർദന ।
താസു മേ ഹൃദയം കൃഷ്ണ സഞ്ജാതം കാമബന്ധനം ॥ 5-141-11 (36617)
ന പൃഥിവ്യാ സകലയാ ന സുവർണസ്യ രാശിഭിഃ।
ഹർഷാദ്ഭയാദ്വാ ഗോവിന്ദ മിഥ്യാ കർതും തദുത്സഹേ ॥ 5-141-12 (36618)
ധൃതരാഷ്ട്രകുലേ കൃഷ്ണ ദുര്യോധനസമാശ്രയാത് ।
മയാ ത്രയോദശസമാ ഭുക്തം രാജ്യമകണ്ടകം ॥ 5-141-13 (36619)
ഇഷ്ടം ച ബഹുഭിര്യജ്ഞൈഃ സഹസൂതൈർമയാഽസകൃത്।
ആവാഹാശ്ച വിവാഹാശ്ച സഹസൂതൈർമയാ കൃതാഃ ॥ 5-141-14 (36620)
മാം ച കൃഷ്ണ സമാസാദ്യ കൃതഃ ശസ്ത്രസമുദ്യമഃ ।
ദുര്യോധനേന വാർഷ്ണേയ വിഗ്രഹശ്ചാപി പാണ്ഡവൈഃ ॥ 5-141-15 (36621)
തസ്മാദ്രണേ ദ്വൈരഥേ മാം പ്രത്യുദ്യാതാരമച്യുത ।
വൃതവാൻപരമം കൃഷ്ണ പ്രതീപം സവ്യസാചിനഃ ॥ 5-141-16 (36622)
വധാദ്ബന്ധാദ്ഭയാദ്വാപി ലോഭാദ്വാപി ജനാർദന ।
അനൃതം നോത്സഹേ കർതും ധാർതരാഷ്ട്രസ്യ ധീമതഃ ॥ 5-141-17 (36623)
യദി ഹ്യദ്യ ന ഗച്ഛേയം ദ്വൈരഥം സവ്യസാചിനാ ।
അകീർതിഃ സ്യാദ്ധൃപീകേശ മമ പാർഥസ്യ ചോഭയോഃ ॥ 5-141-18 (36624)
അസംശയം ഹിതാർഥായ ബ്രൂയാസ്ത്വം മധുസൂദന ।
സർവം ച പാണ്ഡവാഃ കുര്യുസ്ത്വദ്വശിത്വാന്ന സംശയഃ ॥ 5-141-19 (36625)
മന്ത്രസ്യ നിയമം കുര്യാസ്ത്വമത്ര മധുസൂദന ।
ഏതദത്ര ഹിതം മന്യേ സർവം യാദവനന്ദന ॥ 5-141-20 (36626)
യദി ജാനാതി മാം രാജാ ധർമാത്മാ സംയതേന്ദ്രിയഃ ।
കുന്ത്യാഃ പ്രഥമജം പുത്രം ന സ രാജ്യം ഗ്രഹീഷ്യതി ॥ 5-141-21 (36627)
പ്രാപ്യ ചാപി മഹദ്രാജ്യം തദഹം മധുസൂദന ।
സ്ഫീതം ദുര്യോധനായൈവ സംപ്രദദ്യാമരിന്ദമ ॥ 5-141-22 (36628)
സ ഏവ രാജാ ധർമാത്മാ ശാശ്വതോഽസ്തു യുധിഷ്ഠിരഃ ।
നേതാ യസ്യ ഹൃഷീകേസോ യോദ്ധാ യസ്യ ധനഞ്ജയഃ ॥ 5-141-23 (36629)
പൃഥിവീ തസ്യ രാഷ്ട്രം ച യസ്യ ഭീമോ മഹാരഥഃ ।
നകുലഃ സഹദേവശ്ച ദ്രൌപദേയാശ്ച മാധവ ॥ 5-141-24 (36630)
ധൃഷ്ടദ്യുൻമശ്ച പാഞ്ചല്യഃ സാത്യകിശ്ച മഹാരഥഃ ।
ഉത്തമൌജാ യുധാമന്യുഃ സത്യധർമാ ച സൌമകിഃ ॥ 5-141-25 (36631)
ചൈദ്യശ്ച ചേകിതാനശ്ച ശിഖണ്ഡീ ചാപരാജിതഃ ।
ഇന്ദ്രഗോപകവർണാശ്ച കേകയാ ഭ്രാതരസ്തഥാ।
ഇന്ദ്രായുധസവർണശ്ച കുന്തിഭോജോ മഹാമനാഃ ॥ 5-141-26 (36632)
മാതുലോ ഭീമസേനസ്യ ശ്യേനജിച്ച മഹാരഥഃ ।
ശംഖഃ പുത്രോ വിരാടസ്യ നിധിസ്ത്വം ച ജനാർദന ॥ 5-141-27 (36633)
മഹാനയം കൃഷ്ണ കൃതഃ ക്ഷത്രസ്യ സമുദാനയഃ ।
രാജ്യം പ്രാപ്തമിദം ദീപ്തം പ്രഥിതം സർവരാജസു ॥ 5-141-28 (36634)
ധാർതരാഷ്ട്രസ്യ വാർഷ്ണേയ ശസ്ത്രയജ്ഞോ ഭവിഷ്യതി।
അസ്യ യജ്ഞസ്യ വേത്താ ത്വം ഭവിഷ്യസി ജനാർദന ॥ 5-141-29 (36635)
ആധ്വര്യവം ച തേ കൃഷ്ണ ഋതാവസ്മിൻഭവിഷ്യതി।
ഹോതാ ചൈവാത്ര ബീഭത്സുഃ സന്നദ്ധഃ സ കപിധ്വജഃ ॥ 5-141-30 (36636)
ഗാണ്ഡീവം സ്രുക് തഥാ ചാജ്യം വീര്യം പുംസാം ഭവിഷ്യതി।
ഐന്ദ്രം പാശുപതം ബ്രാഹ്മം സ്ഥൂണാകർണം ച മാധവ ।
മന്ത്രാസ്തത്ര ഭവിഷ്യന്തി പ്രയുക്താഃ സവ്യസാചിനാ ॥ 5-141-31 (36637)
അനുയാതശ്ച പിതരമധികോ വാ പരാക്രമേ ।
ഗീതം സ്തോത്രം സ സൌഭദ്രഃ സംയക് തത്ര ഭവിഷ്യതി ॥ 5-141-32 (36638)
ഉദ്ഗാതാത്ര പുനർഭീമഃ പ്രസ്തോതാ സുമഹാബലഃ ।
വിനദൻസ നരവ്യാഘ്രോ നാഗാനീകാന്തകൃദ്രണേ ॥ 5-141-33 (36639)
സ ചൈവ തത്ര ധർമാത്മാ ശശ്വദ്രാജാ യുധിഷ്ഠിരഃ ।
ജപൈർഹോമൈശ്ച സംയുക്തോ ബ്രഹ്മത്വം കാരയിഷ്യതി ॥ 5-141-34 (36640)
ശംഖശബ്ദാഃ സമുരജാ ഭേര്യശ്ച മധുസൂദന।
ഉത്കൃഷ്ടഃ സിംഹനാദശ്ച സുബ്രഹ്മണ്യോ ഭവിഷ്യതി ॥ 5-141-35 (36641)
നകുലഃ സഹദേവശ്ച മാദ്രീപുത്രൌ യശസ്വിനൌ ।
ശാമിത്രം തൌ മഹാവീര്യൌ സംയക് തത്ര ഭവിഷ്യതഃ।
`തൌ മൈത്രാവരുണാഗ്നീധ്രൌ മഹാവീര്യൌ ഭവിഷ്യതഃ॥' 5-141-36 (36642)
കൽമാഷദണ്ഡാ ഗോവിന്ദ വിമലാ രഥപങ്ക്തയഃ।
യൂപാഃ സമുപകൽപന്താമസ്മിന്യജ്ഞേ ജനാർദന ॥ 5-141-37 (36643)
കർണിനാലീകനാരാചാ വത്സദന്തോപബൃംഹണാഃ ।
തോമരാഃ സോമകലശാഃ പവിത്രാണി ധനൂംഷി ച ॥ 5-141-38 (36644)
അസയോഽത്ര കപാലാനി പുരോഡാശാഃ ശിരാംസി ച।
ഹവിസ്തു രുധിരം കൃഷ്ണ തസ്മിന്യജ്ഞേ ഭവിഷ്യതി ॥ 5-141-39 (36645)
ഇധ്മാഃ പരിധയശ്ചൈവ ശക്തയോ വിമലാ ഗദാഃ।
സദസ്യാ ദ്രോണശിഷ്യാശ്ച കൃപസ്യ ച ശരദ്വതഃ ॥ 5-141-40 (36646)
ഇഷവോഽത്ര പരിസ്തോമാ മുക്താ ഗാണ്ഡീവധന്വനാ ।
മഹാരഥപ്രയുക്താശ്ച ദ്രോണദ്രൌണിപ്രചോദിതാഃ ॥ 5-141-41 (36647)
പ്രതിപ്രാസ്ഥാനികം കർമ സാത്യകിസ്തു കരിഷ്യതി।
ദീക്ഷിതോ ധാർതരാഷ്ട്രോഽത്ര പത്നീ ചാസ്യ മഹാചമൂഃ ॥ 5-141-42 (36648)
ഘടോത്കചോഽത്ര ശാമിത്രം കരിഷ്യതി മഹാബലഃ ।
അതിരാത്രേ മഹാബാഹോ വിതതേ യജ്ഞകർമണി ॥ 5-141-43 (36649)
ദക്ഷിണാ ത്വസ്യ യജ്ഞസ്യ ധൃഷ്ടദ്യുംനഃ പ്രതാപവാൻ ।
വൈതാനികേ കർമമുഖേ ജാതോ യത്കൃഷ്ണ പാവകാത് ॥ 5-141-44 (36650)
യദബ്രുവമഹം കൃഷ്ണ കടുകാനി സ്മ പാണ്ഡവാൻ।
പ്രിയാർഥം ധാർതരാഷ്ട്രസ്യ തേന തപ്യേ ഹ്യകർമണാ ॥ 5-141-45 (36651)
യദാ ദ്രക്ഷ്യസി മാം കൃഷ്ണ നിഹതം സവ്യസാചിനാ ।
പുനശ്ചിതിസ്തദാ ചാസ്യ യജ്ഞസ്യാഥ ഭവിഷ്യതി ॥ 5-141-46 (36652)
ദുഃശാസനസ്യ രുധിരം യദാ പാസ്യതി പാണ്ഡവഃ ।
ആനർദം നർദതഃ സംയക് തദാ സൂയം ഭവിഷ്യതി ॥ 5-141-47 (36653)
യദാ ദ്രോണം ച ഭീഷ്മം ച പാഞ്ചാല്യൌ പാതയിഷ്യതഃ ।
തദാ യജ്ഞാവസാനം തദ്ഭവിഷ്യതി ജനാർദന ॥ 5-141-48 (36654)
ദുര്യോധനം യദാ ഹന്താ ഭീമസേനോ മഹാബലഃ ।
തദാ സമാപ്സ്യതേ യജ്ഞോ ധാർതരാഷ്ട്രസ്യ മാധവ ॥ 5-141-49 (36655)
സ്നുഷാശ്ച പ്രസ്നുഷാശ്ചൈവ ധൃതരാഷ്ട്രസ്യ സംഗതാഃ ।
ഹതേശ്വരാ നഷ്ടപുത്രാ ഹതനാഥാശ്ച കേശവ ॥ 5-141-50 (36656)
രുദന്ത്യഃ സഹഗാന്ധാര്യാ ശ്വഗൃധ്രകുരരാകുലേ ।
സ യജ്ഞേഽസ്മിന്നവഭൃഥോ ഭവിഷ്യതി ജനാർദന ॥ 5-141-51 (36657)
വിദ്യാവൃദ്ധാ വയോവൃദ്ധാഃ ക്ഷത്രിയാഃ ക്ഷത്രിയർഷഭ ।
വൃഥാ മൃത്യും ന കുർവീരംസ്ത്വത്കൃതേ മധുസൂദന ॥ 5-141-52 (36658)
ശസ്ത്രേണ നിധനം ഗച്ഛേത്സമൃദ്ധം ക്ഷത്രമണ്ഡലം ।
കരുക്ഷേത്രേ പുണ്യതമേ ത്രൈലോക്യസ്യാപി കേശവ ॥ 5-141-53 (36659)
തദത്ര പുണ്ഡരീകാക്ഷ വിധത്സ്വ യദഭീപ്സിതം ।
യഥാ കാർത്സ്ന്യേന വാർഷ്ണേയ ക്ഷത്രം സ്വർഗമവാപ്നുയാത് ॥ 5-141-54 (36660)
യാവത്സ്ഥാസ്യന്തി ഗിരയഃ സരിതശ്ച ജനാർദന ।
താവത്കീർതിഭവഃ ശബ്ദഃ ശാശ്വതോയം ഭവിഷ്യതി ॥ 5-141-55 (36661)
ബ്രാഹ്മണാഃ കഥയിഷ്യന്തി മഹാഭാരതമാഹവം ।
സമാഗമേഷു വാർഷ്ണേയ ക്ഷത്രിയാണാം യശോധനം ॥ 5-141-56 (36662)
സമുപാനയ കൌന്തേയം യുദ്ധായ മമ കേശവ ।
മന്ത്രസംവരണം കുർവന്നിത്യമേവ പരന്തപ ॥ ॥ 5-141-57 (36663)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി ഭഗവദ്യാനർവണി ഏകചത്വാരിംശദധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-141-4 യഥാ ന കുലജസ്തഥേതി കo പാഠഃ ॥ 5-141-14 ആവാഹാഃ കുലധർമാഃ ॥ 5-141-15 മാം ച । മിത്രമിതി ശേഷഃ ॥ 5-141-19 ബ്രയാസ്ത്വം പാണ്ഡവാൻപ്രതീതി ശേഷഃ ॥ 5-141-20 നിയമം ഗോപനം ॥ 5-141-28 സമുദാനയഃ സമുദായീകരണം ॥ 5-141-41 പരിസ്തോമാഃ സോമചമസാദയഃ ॥ 5-141-42 പ്രതിപ്രസ്ഥാതാഽധ്വര്യോസ്തവ ദ്വിതീയഃ തസ്യ കർമ പ്രതിപ്രാസ്ഥാനികം ॥ 5-141-43 അതിരാത്രേ ഋതൌ। ശ്ലേഷേണ നിശീഥേച। ഘടോത്കചഃ രാത്രിചരത്വാത് ശാമിത്രം കരിഷ്യതി ॥ 5-141-46 പുനശ്ചിതിര്യജ്ഞാനന്തരം ചയനാരംഭോ യജ്ഞവിശേഷേഷൂക്തഃ ॥ 5-141-47 ആനർദം മഹാനാദം നർദതഃ। ണമുലന്തം പൂർവപദം। സൂയം സോമാഭിഷവഃ। സുത്യാ ഭവിഷ്യതീതി കo പാഠഃ ॥ 5-141-48 യജ്ഞാവസാനം യജ്ഞസ്യ മധ്യേമധ്യേ വിരംയാവസ്ഥാനം ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 142
॥ ശ്രീഃ ॥
5.142. അധ്യായഃ 142
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
കൃഷ്ണേന കർണംപ്രതി പാണ്ഡവജയനിർധാരണകഥനപൂർവകം ഭീഷ്ണാദിഷു യുദ്ധസന്നാഹസന്ദേശകഥനചോദനാ ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-142-0 (36664)
വൈശംപായന ഉവാച। 5-142-0x (3803)
കർണസ്യ വചനം ശ്രുത്വാ കേശവഃ പരവീരഹാ।
ഉവാച പ്രഹസന്വാക്യം സ്മിതപൂർവമിദം യഥാ ॥ 5-142-1 (36665)
ശ്രീഭഗവാനുവാച। 5-142-2x (3804)
അപി ത്വാം ന ലഭേത്കർണ രാജ്യലംഭോപപാദനം ।
മയാ ദത്താം ഹി പൃഥിവീം ന പ്രശാസിതുമിച്ഛസി ॥ 5-142-2 (36666)
ധ്രുവോ ജയഃ പാണ്ഡവാനാമിതീദം
ന സംശയഃ കശ്ചന വിദ്യതേഽത്ര।
ജയധ്വജോ ദൃശ്യതേ പാണ്ഡവസ്യ
സമുച്ഛ്രിതോ വാനരരാജ ഉഗ്രഃ । 5-142-3 (36667)
ദിവ്യാ മായാ വിഹിതാ ഭൌമനേന
സമുച്ഛ്രിതാ ഇന്ദ്രകേതുപ്രകാശാഃ ।
ദിവ്യാനി ഭൂതാനി ജയാവഹാനി
ദൃശ്യന്തി ചൈവാത്ര ഭയാനകാനി ॥ 5-142-4 (36668)
ന സഞ്ജതേ ശൈലവനസ്പതിഭ്യ
ഊർധ്വം തിര്യഗ്യോജനമാത്രരൂപഃ ।
ശ്രീമാന്ധ്വജഃ കർണ ധനഞ്ജയസ്യ
സമുച്ഛ്രിതഃ പാവകതുല്യരൂപഃ ॥ 5-142-5 (36669)
യദാ ദ്രക്ഷ്യസി സംഗ്രാമേ ശ്വേതാശ്വം കൃഷ്ണസാരഥിം ।
ഐന്ദ്രമസ്ത്രം വികുർവാണമുഭേ ചാപ്യഗ്നിമാരുതേ ॥ 5-142-6 (36670)
ഗാണ്ഡീവസ്യ ച നിർഘോഷം വിസ്ഫൂർജിതമിവാശനേഃ।
ന തദാ ഭവിതാ ത്രേതാ ന കൃതം ദ്വാപരം ന ച ॥ 5-142-7 (36671)
യദാ ദ്രക്ഷ്യസി സംഗ്രാമേ കുന്തീപുത്രം യുധിഷ്ഠിരം ।
ജപഹോമസമായുക്തം സ്വാം രക്ഷന്തം മഹാചമൂം ॥ 5-142-8 (36672)
ആദിത്യമിവ ദുർധർഷം തപന്തം ശത്രുവാഹിനീം ।
ന തദാ ഭവിതാ ത്രേതാ ന കൃതം ദ്വാപരം ന ച ॥ 5-142-9 (36673)
യദാ ദ്രക്ഷ്യസി സംഗ്രാമേ ഭീമസേനം മഹാബലം ।
ദുഃശാസനസ്യ രുധിരം പീത്വാ നൃത്യന്തമാഹവേ ॥ 5-142-10 (36674)
പ്രഭിന്നമിവ മാതംഗം പ്രതിദ്വിരദഘാതിനം ।
ന തദാ ഭവിതാ ത്രേതാ ന കൃതം ദ്വാപരം ന ച ॥ 5-142-11 (36675)
യദാ ദ്രക്ഷ്യസി സംഗ്രാമേ ദ്രോണം ശാന്തനവം കൃപം ।
സുയോധനഞ്ച രാജാനം സൈന്ധവം ച ജയദ്രഥം ॥ 5-142-12 (36676)
യുദ്ധായാപതതസ്തൂർണം വാരിതാൻസവ്യസാചിനാ।
ന തദാ ഭവിതാ ത്രേതാ ന കൃതം ദ്വാപരം ന ച ॥ 5-142-13 (36677)
യദാ ദ്രക്ഷ്യസി സംഗ്രാമേ മാദ്രീപുത്രൌ മഹാബലൌ ।
വാഹിനീം ധാർതരാഷ്ട്രാണാം ക്ഷോഭയന്തൌ ഗജാവിവ ॥ 5-142-14 (36678)
വിഗാഢേ ശസ്ത്രസംപാതേ പരവീരരഥാരുജൌ ।
ന തദാ ഭവിതാ ത്രേതാ ന കൃതം ദ്വാപരം ന ച ॥ 5-142-15 (36679)
ബ്രൂയാഃ കർണ ഇതോ ഗത്വാ ദ്രോണം ശാന്തനവം കൃപം ।
സൌംയോഽയം വർതതേ മാസഃ സുപ്രാപയവസേന്ധനഃ ॥ 5-142-16 (36680)
സർവൌഷധിവനസ്ഫീതഃ ഫലവാനൽപമക്ഷികഃ ।
നിഷ്പങ്കോ രസവത്തോയോ നാത്യുഷ്ണശിശിരഃ സുഖഃ ॥ 5-142-17 (36681)
സപ്തമാച്ചാപി ദിവസാദമാവാസ്യാ ഭവിഷ്യതി।
സംഗ്രാമോ യുജ്യതാം തസ്യാം താമാഹുഃ ശക്രദേവതാം ॥ 5-142-18 (36682)
തഥാ രാജ്ഞോ വദേഃ സർവാന്യേ യുദ്ധായാഭ്യുപാഗതാഃ।
യദ്വോ മനീഷിതം തദ്വൈ സർവം സംപാദയാംയഹം ॥ 5-142-19 (36683)
5-142-20 (36684)
രാജാനോ രാജപുത്രാശ്ച ദുര്യോധനവശാനുഗാഃ ।
പ്രാപ്യ ശസ്ത്രേണ നിധനം പ്രാപ്സ്യന്തി ഗതിമുത്തമാം ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-142-4 ഭൌമനേന വിശ്വകർമണാ ॥ 5-142-18 സംഗ്രാമഃ സംഗ്രാമസാധനകലാപഃ । ബുജ്യതാം ഏകീഭൂയാവതിഷ്ഠതാം ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 143
॥ ശ്രീഃ ॥
5.143. അധ്യായഃ 143
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
കർണേന കൃഷ്ണംപ്രതി പൃഥിവീവീനാശേ കശുനിദുശ്ശാസനയോഃ സ്വസ്യച മൂലത്വകഥനം । 1 ॥ തഥാ പാർഥധാർതരാഷ്ട്രാണാം ജയപരാജയസൂചകനിമിത്തോപവർണനപൂർവകം കൃഷ്ണമാലിംഗ്യ പ്രതിനിവർതനം ॥ 2 ॥ സാത്യകിനാസഹ കൃഷ്ണസ്യ ഉപപ്ലാവ്യാഗമനം ॥ 3 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-143-0 (36685)
വൈശംപായന ഉവാച। 5-143-0x (3805)
കേശവസ്യ തു തദ്വാക്യം കർണഃ ശ്രുത്വാ ഹിതം ശുഭം।
അബ്രവീദഭിസംപൂജ്യ കൃഷ്ണം തം മധുസൂദനം ॥ 5-143-1 (36686)
ജാനൻമാം കിം മഹാബാഹോ സംമോഹയിതുമിച്ഛസി।
യോയം പൃഥിവ്യാഃ കാർത്സ്ന്യേന വിനാശഃ സമുപസ്ഥിതഃ ॥ 5-143-2 (36687)
നിമിത്തം തത്ര ശകുനിരഹം ദുഃശാസനസ്തഥാ।
ദുര്യോധനശ്ച നൃപതിർധൃതരാഷ്ട്രസുതോഽഭവത് ॥ 5-143-3 (36688)
അസംശയമിദം കൃഷ്ണ മഹദ്യുദ്ധമുപസ്ഥിതം।
പാണ്ഡവാനാം കുരൂണാം ച ഘോരം രുധിരകർദമം ॥ 5-143-4 (36689)
രാജാനോ രാജപുത്രാശ്ച ദുര്യോധനവശാനുഗാഃ ।
രണേ ശസ്ത്രാഗ്നിനാ ദഗ്ധാഃ പ്രാപ്സ്യന്തി യമസാദനം ॥ 5-143-5 (36690)
സ്വപ്നാ ഹി ബഹവോ ഘോരാ ദൃശ്യന്തേ മധുസൂദന।
നിമിത്താനി ച ഘോരാണി തഥോത്പാതാഃ സുദാരുണാഃ ॥ 5-143-6 (36691)
പരാജയം ധാർതരാഷ്ട്രേ വിജയം ച യുധിഷ്ഠിരേ ।
സംസന്ത ഇവ വാർഷ്ണേയ വിവിധാ രോമഹർഷണാഃ ॥ 5-143-7 (36692)
പ്രാജാപത്യം ഹി നക്ഷത്രം ഗ്രഹസ്തീക്ഷ്ണോ മഹാദ്യുതിഃ ।
ശനൈശ്ചരഃ പീഡയതി പീഡയൻപ്രാണിനോഽധികം ॥ 5-143-8 (36693)
കൃത്വാ ചാംഗാരകോ വക്രം ജ്യോഷ്ഠായാം മധുസൂദന।
അനുരാധാം പ്രാർഥയതേ മൈത്രം സംഗമയന്നിവ । 5-143-9 (36694)
നൂനം മഹദ്ഭയം കൃഷ്ണ കുരൂണാം സമുപസ്ഥിതം ।
വിശേഷേണ ഹി വാർഷ്ണേയ ചിത്രാം പീഡയതേ ഗ്രഹഃ ॥ 5-143-10 (36695)
സോമസ്യ ലക്ഷ്മ വ്യാവൃത്തം രാഹുരർകമുപൈതി ച।
ദിവശ്ചോൽകാഃ പതന്ത്യേതാഃ സനിർഘാതാഃ സകംപനാഃ ॥ 5-143-11 (36696)
നിഷ്ടനന്തി ച മാതംഗാ മുഞ്ചന്ത്യശ്രൂണി വാജിനഃ ।
പാനീയം യവസം ചാപി നാഭിനന്ദന്തി മാധവ ॥ 5-143-12 (36697)
പ്രാദുർഭൂതേഷു ചൈതേഷു ഭയമാഹുരുപാസ്ഥിതം।
നിമിത്തേഷു മഹാബാഹോ ദാരുണം പ്രാണിനാശനം ॥ 5-143-13 (36698)
അൽപേ ഭുക്തേ പുരീഷം ച പ്രഭൂതമിഹ ദൃശ്യതേ।
വാജിനാം വാരണാനാം ച മനുഷ്യാണാം ച കേശവ ॥ 5-143-14 (36699)
ധാർതരാഷ്ട്രസ്യ സൈന്യേഷു സർവേഷു മധുസൂദന।
പരാഭവസ്യ തല്ലിംഗമിതി പ്രാഹുർമനീഷിണഃ ॥ 5-143-15 (36700)
പ്രഹൃഷ്ടം വാഹനം കൃഷ്ണ പാണ്ഡവാനാം പ്രചക്ഷതേ।
പ്രദക്ഷിണാ മൃഗാശ്ചൈവ തത്തേഷാം ജയലക്ഷണം ॥ 5-143-16 (36701)
അപസവ്യാ മൃഗാഃ സർവേ ധാർതരാഷ്ട്രസ്യ കേശവ ।
വാചശ്ചാപ്യശരീരിണ്യസ്തകത്പരാഭവലക്ഷണം ॥ 5-143-17 (36702)
മയൂരാഃ പുണ്യശകുനാ ഹംസസാരസചാതകാഃ ।
ജീവഞ്ജീവകസംഘാശ്ചാപ്യനുഗച്ഛന്തി പാണ്ഡവാൻ ॥ 5-143-18 (36703)
ഗൃധ്രാഃ കങ്കാ ബകാഃ ശ്യേനാ യാതുധാനാസ്തഥാ വൃകാഃ ।
മക്ഷികാണാം ച സംഘാതാ അനുധാവന്തി കൌരവാൻ ॥ 5-143-19 (36704)
ധാർതരാഷ്ട്രസ്യ സൈന്യേഷു ഭേരീണാം നാസ്തി നിഃസ്വനഃ ।
അനാഹതാഃ പാണ്ഡവാനാം നദന്തി പടഹാഃ കില ॥ 5-143-20 (36705)
ഉദപാനാശ്ച നർദന്തി യഥാ ഗോവൃഷഭാസ്തഥാ ।
ധാർതരാഷ്ട്രസ്യ സൈന്യേഷു തത്പരാഭവലക്ഷണം ॥ 5-143-21 (36706)
മാംസശോണിതവർഷം ച വൃഷ്ടം ദേവേന മാധവ ।
തഥാ ഗന്ധർവനഗരം ഭാനുമത്സമുപസ്ഥിതം ॥ 5-143-22 (36707)
സപ്രാകാരം സപരിഖം സവപ്രം ചാരുതോരണം ।
കൃഷ്ണശ്ച പരിഘസ്തത്ര ഭാനുമാവൃത്യ തിഷ്ഠതി ॥ 5-143-23 (36708)
ഉദയാസ്തമനേ സന്ധ്യേ വേദയന്തീ മഹദ്ഭയം ।
ശിവാ ച വാശതേ ഘോരം തത്പരാഭവലക്ഷണം ॥ 5-143-24 (36709)
ഏകപക്ഷാക്ഷിചരണാഃ പക്ഷിണോ മധുസൂദന ।
ഉത്സൃജന്തി മഹദ്ധോരം തത്പരാഭവലക്ഷണം॥ 5-143-25 (36710)
കൃഷ്ണഗ്രീവാശ്ച ശകുനാ രക്തപാദാ ഭയാനകാഃ ।
സന്ധ്യാമിമുഖാ യാന്തി തത്പരാഭവലക്ഷണം ॥ 5-143-26 (36711)
ബ്രാഹ്മണാൻപ്രഥമം ദ്വേഷ്ടി ഗുരൂംശ്ച മധുസൂദന ।
ഭൃത്യാൻഭക്തിമതശ്ചാപി തത്പരാഭവലക്ഷണം ॥ 5-143-27 (36712)
പൂർവാ ദിഗ്ലോഹിതാകാരാ ശസ്ത്രവർണാ ച ദക്ഷിണാ ।
ആമപാത്രപ്രതീകാശാ പശ്ചിമാ മധുസൂദന। 5-143-28 (36713)
ഉത്തരാ ശംഖവർണാഭാ ദിശാം വർണാ ഉദാഹൃതാഃ ॥
പ്രദീപ്താശ്ച ദിശഃ സർവാ ധാർതരാഷ്ട്രസ്യ മാധവ। 5-143-29 (36714)
മഹദ്ഭയം വേദയന്തി തസ്മിന്നുത്പാതദർശനേ ॥
സഹസ്രപാദം പ്രാസാദം സ്വപ്നാന്തേ സ്മ യുധിഷ്ഠിരഃ। 5-143-30 (36715)
അധിരോഹൻമയാ ദൃഷ്ടഃ സഹ ഭ്രാതൃഭിരച്യുത ॥
ശ്വേതോഷ്ണീഷാശ്ച ദൃശ്യന്തേ സർവേ വൈ ശുക്ലവാസസഃ । 5-143-31 (36716)
ആസനാനി ച ശുഭ്രാണി സർവേഷാമുപലക്ഷയേ ॥
തവ ചാപി മയാ കൃഷ്ണ സ്വപ്നാന്തേ രുധിരാവിലാ । 5-143-32 (36717)
ആന്ത്രേണ പൃഥിവീ ദൃഷ്ടാ പരിക്ഷിപ്താ ജനാർദന ॥
അസ്ഥിസഞ്ചയമാരൂഢശ്ചാമിതൌജാ യധിഷ്ഠിരഃ । 5-143-33 (36718)
സുവർണപാത്ര്യാം സംഹൃഷ്ടോ ഭുക്തവാൻഘൃതപായസം ॥
യുധിഷ്ഠിരോ മയാ ദൃഷ്ടോ ഗ്രസമാനോ വസുന്ധരാം। 5-143-34 (36719)
ഉച്ചം പർവതമാരൂഢോ ഭീമകർമാ വൃകോദരഃ।
ഗദാപാണിർനരവ്യാഘ്രോ ഗ്രസന്നിവ മഹീമിമാം ॥ 5-143-35 (36720)
ക്ഷപയിഷ്യതി നഃ സർവാൻസ സുവ്യക്തം മഹാരണേ।
വിദിതം മേ ഹൃഷീകേശ ശ്രിയാ പരമയാ ജ്വലൻ ॥ 5-143-36 (36721)
പാണ്ഡുരം ഗജമാരൂഢോ ഗാണ്ഡീവീ സ ധനഞ്ജയഃ।
ത്വയാ സാർധം ഹൃഷീകേശ ശ്രിയാ പരമയാ ജ്വലൻ ॥ 5-143-37 (36722)
യൂയം സർവേ വധിഷ്യധ്വം തത്ര മേ നാസ്തി സംശയഃ।
പാർഥിവാൻസമരേ കൃഷ്ണ ദുര്യോധനപുരോഗമാൻ ॥ 5-143-38 (36723)
നകുലഃ സഹദേവശ്ച സാത്യകിശ്ച മഹാരഥഃ ।
ശുക്ലകേയൂരകണ്ഠത്രാഃ ശുക്ലമാല്യാംബരാവൃതാഃ ॥ 5-143-39 (36724)
അധിരൂഢാ നരവ്യാഘ്രാ നരവാഹനമുത്തമം ।
ത്രയ ഏതേ മയാ ദൃഷ്ടാഃ പാണ്ഡുരച്ഛത്രവാസസഃ ॥ 5-143-40 (36725)
ശ്വേതോഷ്ണീഷാശ്ച ദൃശ്യന്തേ ത്രയ ഏതേ ജനാർദന ।
ധാർതരാഷ്ട്രേഷു സൈന്യേഷു താന്വിജാനീഹി കേശവ ॥ 5-143-41 (36726)
അശ്വത്ഥാമാ കൃപശ്ചൈവ കൃതവർമാ ച സാത്വതഃ ।
രക്തോഷ്ണീഷാശ്ച ദൃശ്യന്തേ സർവേ മാധവ പാർഥിവാഃ ॥ 5-143-42 (36727)
ഉഷ്ട്രപ്രയുക്തമാരൂഢൌ ഭീഷ്മദ്രോണൌ മഹാരഥൌ ।
മയാ സാർധം മഹാബാഹോ ധാർതരാഷ്ട്രേണ വാ വിഭോ ॥ 5-143-43 (36728)
അഗസ്ത്യശാസ്താം ച ദിശം പ്രയാതാഃ സ്മ ജനാർദന ।
അചിരേണൈവ കാലേന പ്രാപ്സ്യാമോ യമസാദനം ॥ 5-143-44 (36729)
അഹം ചാന്യേ ച രാജാനോ യച്ച തത്ക്ഷത്രമണ്ഡലം ।
ഗാണ്ഡിവാഗ്നിം പ്രവേക്ഷ്യാമ ഇതി മേ നാസ്തി സംശയഃ ॥ 5-143-45 (36730)
കൃഷ്ണ ഉവാച। 5-143-46x (3806)
അപസ്ഥിതവിനാശേയം നൂനമദ്യ വസുന്ധരാ।
യഥാ ഹി മേ വചഃ കർണ നോപൈതി ഹൃദയം തവ ॥ 5-143-46 (36731)
സർവേഷാം താത ഭൂതാനാം വിനാശേ പ്രത്യുപസ്ഥിതേ।
അനയോ നയസങ്കാശോ ഹൃദയാന്നാപസർപതി ॥ 5-143-47 (36732)
കർണ ഉവാച। 5-143-48x (3807)
അപി ത്വാം കൃഷ്ണ പശ്യാമോ ജീവന്തോഽസ്മാൻമഹാരണാത്।
സമുത്തീർണാ മഹാബാഹോ വീരക്ഷത്രവിനാശനാത് ॥ 5-143-48 (36733)
അഥവാ സംഗമഃ കൃഷ്ണ സ്വർഗേ നോ ഭവിതാ ധ്രുവം।
തത്രേദാനീം സമേഷ്യാമഃ പുനഃ സാർധം ത്വയാനഘ ॥ 5-143-49 (36734)
വൈശംപായന ഉവാച। 5-143-50x (3808)
ഇത്യുക്ത്വാ മാധവം കർണഃ പരിഷ്വജ്യ ച പീഡിതം।
വിസർജിതഃ കേശവേന രഥോപസ്ഥാദവാതരത് ॥ 5-143-50 (36735)
തതഃ സ്വരഥാമസ്ഥായ ജാംബൂനദവിഭൂഷിതം।
മഹാത്മാ വൈ നിവവൃതേ രാധേയോ ദീനമാനസഃ ॥ 5-143-51 (36736)
തതഃ ശീഘ്രതരം പ്രായാത്കേശവഃ സഹസാത്യകിഃ।
പുനരുച്ചാരയന്വാണീം യാഹി യാഹീതി സാരഥിം ॥ ॥ 5-143-52 (36737)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി ഭഗവദ്യാനപർവണി ത്രിചത്വാരിംശദധികശതതമോധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-143-21 ഉദപാനാഃ കൂപാദയോ ജലാശയാഃ ॥ 5-143-23 ഗന്ധർവനഗരം സപ്രാകാരം। പരിഘഃ പരിവേഷഃ । തത്രാകാശേ ഗന്ധർവനഗരോപര്യേവ ॥ 5-143-24 ശിവാ ശ്രൃഗാലഃ വാശതേ ശബ്ദം കരോതി ॥ 5-143-30 സഹസ്രപാദം സഹസ്രസ്തംഭം ॥ 5-143-32 തവ പൃഥിവീതി സംബന്ധഃ। ത്വച്ഛരീരമിത്യർഥഃ । പരിക്ഷിപ്താ പരിവേഷ്ടിതാ ॥ 5-143-46 തവ ഹൃദയം കർതൃ മമ വചോ നോപൈതി നാംഗീകരോതി ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 144
॥ ശ്രീഃ ॥
5.144. അധ്യായഃ 144
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
വിദുരേണ കുന്തീസമീപേ യുദ്ധേ ബഹുവീരവിനാശാനുചിന്തനേന ശോചനം ॥ 1 ॥ കർണപരാക്രമഭീതയാ കുന്ത്യാ പാണ്ഡവാൻപ്രതി തൻമനഃപ്രസാദനേച്ഛയാ ഗംഗാതീരേ കർണസമീപഗമനം ॥ 2 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-144-0 (36738)
വൈശംപായന ഉവാച। 5-144-0x (3809)
അസിദ്ധാനുനയേ കൃഷ്ണേ കുരുഭ്യഃ പാണ്ഡവാൻഗതേ।
അഭിഗംയ പൃഥാം ക്ഷത്താ ശനൈഃ ശോചന്നിവാബ്രവീത് ॥ 5-144-1 (36739)
ജാനാസി മേ ജീവപുത്രീ ഭാവം നിത്യമവിഗ്രഹേ ।
ക്രോശതോ നച ഗൃഹ്ണീതേ വചനം മേ സുയോധനഃ ॥ 5-144-2 (36740)
ഉപപന്നോ ഹ്യസൌ രാജാ ചേദിപാഞ്ചാലകേകയൈഃ ।
ഭീമാർജുനാഭ്യാം കൃഷ്ണേന യുയുധാനയമൈരപി ॥ 5-144-3 (36741)
ഉപപ്ലാവ്യേ നിവിഷ്ടോഽപി ധർമമേവ യുധിഷ്ഠിരഃ।
കാങ്ക്ഷതേ ജ്ഞാതിസൌഹാർദാദ്ബലവാന്ദുർബലോ യഥാ॥ 5-144-4 (36742)
രാജാ തു ധൃതരാഷ്ട്രോഽയം വയോവൃദ്ധോ ന ശാംയതി।
മത്തഃ പുത്രമദേനൈവ വിധർമേ പഥി വർതതേ ॥ 5-144-5 (36743)
ജയദ്രഥസ്യ കർണസ്യ തഥാ ദുഃശാസനസ്യ ച।
സൌബലസ്യ ച ദുർബുദ്ധ്യാ മിഥോ ഭേദഃ പ്രപത്സ്യതേ । 5-144-6 (36744)
അധർമേമ ഹി ധർമിഷ്ഠം ഹ്രിയതേ രാജ്യമീദൃശം।
യേഷാം തേഷാമയം ധർമഃ സാനുബന്ധോ ഭവിഷ്യതി ॥ 5-144-7 (36745)
ക്രിയമാണേ ബലാദ്ധർമേ കുരുഭിഃ കോ ന സഞ്ജ്വരേത്।
അസാംനാ കേശവേ യാതേ സമുദ്യോക്ഷ്യന്തി പാണ്ഡവാഃ ॥ 5-144-8 (36746)
തതഃ കുരൂണാമനയോ ഭവിതാ വീരനാശനഃ।
ചിന്തയന്ന ലഭേ നിദ്രാമഹഃസു ച നിശാസു ച॥ 5-144-9 (36747)
ശ്രുത്വാ തു കുന്തീ തദ്വാക്യമർഥകാമേന ഭാഷിതം।
സാ നിഃശ്വസന്തീ ദുഃഖാർതാ മനസാ വിമമർശ ഹ ॥ 5-144-10 (36748)
ധിഗസ്ത്വർഥം യത്കൃതേയം സുമഹാഞ്ജ്ഞാതിസങ്ക്ഷയഃ।
വർത്സ്യതേ സുഹൃദാം ചൈവ യുദ്ധേഽസ്മിന്വൈ പരാഭവഃ ॥ 5-144-11 (36749)
പാണ്ഡവാശ്ചേദിപഞ്ചാലാ യാദവാശ്ച സമാഗതാഃ।
ഭാരതൈഃ സഹ യോത്സ്യന്തി കിം നു ദുഃഖമതഃപരം॥ 5-144-12 (36750)
പശ്യേ ദോഷം ധ്രുവം യുദ്ധേ തഥാഽയുദ്ധേ പരാഭവം ।
അധനസ്യ മൃതം ശ്രേയോ ന ഹി ജ്ഞാതിക്ഷയോ ജയഃ।
ഇതി മേ ചിന്തയന്ത്യാ വൈ ഹൃദി ദുഃഖം പ്രവർതതേ ॥ 5-144-13 (36751)
പിതാമഹഃ ശാന്തനവ ആചാര്യശ്ച യുധാം പതിഃ।
കർണശ്ച ധാർതരാഷ്ട്രാർഥം വർധയന്തി ഭയം മമ ॥ 5-144-14 (36752)
നാചാര്യഃ കാമവാഞ്ശിഷ്യൈദ്രൌണോയുദ്ധ്യേത ജാതുചിത്।
പാണ്ഡവേഷു കഥം ഹാർദം കുര്യാന്ന ച പിതാമഹഃ । 5-144-15 (36753)
അയം ത്വേകോ വൃഥാദൃഷ്ടിർധാർതരാഷ്ട്രസ്യ ദുർമതേഃ।
മോഹാനുവർതീ സതതം പാപോ ദ്വേഷ്ടി ച പാണ്ഡവാൻ ॥ 5-144-16 (36754)
മഹത്യനർഥേ നിർബന്ധീ ബലവാംശ്ച വിശേഷതഃ।
കർണഃ സദാ പാണ്ഡവാനാം തൻമേ ദഹതി സംപ്രതി ॥ 5-144-17 (36755)
ആശംസേ ത്വദ്യ കർണസ്യ മനോഽഹം പാണ്ഡവാൻപ്രതി ।
ഗ്രസാദയിതുമാസാദ്യ ദർശയന്തീ യഥാതഥം ॥ 5-144-18 (36756)
തോഷിതോ ഭഗവാന്യത്ര ദുർവാസാ മേ വരം ദദൌ ।
ആഹ്വാനം മന്ത്രസംയുക്തം വസന്ത്യാഃ പിതൃവേശ്മനി ॥ 5-144-19 (36757)
സാഹമന്തഃപുരേ രാജ്ഞഃ കുന്തിഭോജപുരസ്കൃതാ ।
ചിന്തയന്തീ ബഹുവിധം ഹൃദയേന വിദൂയതാ ॥ 5-144-20 (36758)
ബലാബലം ച മന്ത്രാണാം ബ്രാഹ്മണസ്യ ച വാഗ്ബലം ।
സ്ത്രീഭാവാദ്ബാലഭാവാച്ച ചിന്തയന്തീ പുനഃ പുനഃ ॥ 5-144-21 (36759)
ധാത്ര്യാ വിസ്രബ്ധയാ ഗുപ്താ സഖീജനവൃതാ തദാ।
ദോഷം പരിഹരന്തീ ച പിതുശ്ചാരിത്ര്യരക്ഷിണീ ॥ 5-144-22 (36760)
കഥം നു സുകൃതം മേ സ്യാന്നാപരാധവതീ കഥം।
ഭവേയമിതി സഞ്ചിന്ത്യ ബ്രാഹ്മണം തം നമസ്യ ച ॥ 5-144-23 (36761)
കൌതൂഹലാത്തു തം ലബ്ധാ ബാലിശ്യാദാചരം തദാ।
കന്യാ സതീ ദേവമർകമാസാദയമഹം തതഃ ॥ 5-144-24 (36762)
യോഽസൌ കാനീനഗർഭോ മേ പുത്രവത്പരിരക്ഷിതഃ ।
കസ്മാന്ന കുര്യാദ്വചനം പഥ്യം ഭ്രാതൃഹിതം തഥാ ॥ 5-144-25 (36763)
ഇതി കുന്തീ വിനിശ്ചിത്യ കാര്യനിശ്ചയമുത്തമം ।
കാര്യാർഥമഭിനിശ്ചിത്യ യയൌ ഭാഗീരഥീം പ്രതി॥ 5-144-26 (36764)
ആത്മജസ്യ തതസ്തസ്യ ഘൃണിനഃ സത്യസംഗിനഃ ।
ഗംഗാതീരേ പൃഥാപശ്യഞ്ജപസ്ഥാനമനുത്തമം ॥ 5-144-27 (36765)
പ്രാങ്മുഖസ്യോർധ്വബാഹോഃ സാ പര്യതിഷ്ഠത പൃഷ്ഠതഃ।
ജപ്യാവസാനം കാര്യാർഥം പ്രതീക്ഷന്തീ തപസ്വിനീ ॥ 5-144-28 (36766)
അതിഷ്ഠത്സൂര്യതാപാർതാ കർണസ്യോത്തരവാസസി।
കൌരവ്യപത്നീ വാർഷ്ണേയീ മദ്മമാലേവ ശുഷ്യതീ ॥ 5-144-29 (36767)
ആപൃഷ്ഠതാപാഞ്ജപ്ത്വാ സ പരിവൃത്ത്യ യതവ്രതഃ ।
ദൃഷ്ട്വാ കുന്തീമുപാതിഷ്ഠദഭിവാദ്യ കൃതാഞ്ജലിഃ ॥ 5-144-30 (36768)
യഥാന്യായം മഹാതേജാ മാനീ ധർമഭൃതാം വരഃ ।
ഉത്സ്മയൻപ്രണതഃ പ്രാഹ കുന്തീം വൈകർതനോ വൃഷഃ ॥ ॥ 5-144-31 (36769)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി ഭഗവദ്യാനപർവണി ചതുശ്ചത്വാരിംശദധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-144-8 ബലാദ്ധർമേ പാസ്വണ്ഡിനാം പാരദാര്യം ഉഭയസന്തോഷകരമിതി ദ്വയോരപി ധർമഹേതുരിതി ബലാത്കൽപനാ ശാസ്ത്രബഹിർഭൂതാ തദ്വദയമപീത്യർഥഃ ॥ 5-144-10 അർഥകാമേന ഹിതകാമേന ॥ 5-144-13 പശ്യേ പശ്യാമി। ആർഷമാത്മനേപദം ॥ 5-144-24 ആചരം തേന മന്ത്രേണ ദേവതാവാഹനാഖ്യം കാര്യം കൃതവതീ ॥ 5-144-29 ഉത്തരവാസസി ഉത്തരീയവസ്ത്രച്ഛായായാം ॥ 5-144-30 ആപൃഷ്ഠതാപാദപരാഹ്ണപര്യന്തമിത്യർഥഃ ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 145
॥ ശ്രീഃ ॥
5.145. അധ്യായഃ 145
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
കുന്ത്യാ കർണംപ്രതി തസ്യ സൂര്യാത്സ്വസ്മിൻ ജനനകഥനപൂർവകം പാണ്ഡവൈഃ സഹ സംഗമചോദനാ ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-145-0 (36770)
കർണ ഉവാച। 5-145-0x (3810)
രാധേയോഽഹമാധിരഥിഃ കർണസ്ത്വാമഭിവാദയേ ।
പ്രാപ്താ കിമർഥം ഭവതീ ബ്രൂഹി കിം കരവാമി തേ ॥ 5-145-1 (36771)
കുന്ത്യുവാച। 5-145-2x (3811)
കൌന്തേയസ്ത്വം ന രാധേയോ ന തവാധിരഥഃ പിതാ।
നാസി സൂതകുലേ ജാതഃ കർണ തദ്വിദ്ധി മേ വചഃ ॥ 5-145-2 (36772)
കാനീനസ്ത്വം മയാ ജാതഃ പൂർവജഃ കുക്ഷിണാ ധൃതഃ ।
കുന്തിരാജസ്യ ഭവനേ പാർഥസ്ത്വമസി പുത്രക ॥ 5-145-3 (36773)
പ്രകാശകർമാ തപനോ യോഽയം ദേവോ വിരോചനഃ ।
അജീജനത്ത്വാം മയ്യേഷ കർണ ശസ്ത്രഭൃതാം വരം ॥ 5-145-4 (36774)
കുണ്ഡലീ ബദ്ധകവചോ ദേവഗർഭഃ ശ്രിയാ വൃതഃ ।
ജാതസ്ത്വമസി ദുർധർഷ മയാ പുത്ര പിതുർഗൃഹേ ॥ 5-145-5 (36775)
സ ത്വം ഭ്രാതൄനസംബുദ്ധ്യ മോഹദ്യദുപസേവസേ ।
ധാർതരാഷ്ട്രാന്ന തദ്യുക്തം ത്വയി പുത്ര വിശേഷതഃ ॥ 5-145-6 (36776)
ഏതദ്ധർമഫലം പുത്ര നരാണാം ധർമനിശ്ചയേ ।
യത്തുഷ്യന്ത്യസ്യ പിതരോ മാതാ ചാപ്യേകദർശിനീ ॥ 5-145-7 (36777)
അർജുനേനാർജിതാം പൂർവം ഹൃതാം ലോഭാദസാധുഭിഃ ।
ആച്ഛിദ്യ ധാർതരാഷ്ട്രേഭ്യോ ഭുങ്ക്ഷ യൌധിഷ്ഠിരീം ശ്രിയം ॥ 5-145-8 (36778)
അദ്യ പശ്യന്തു കുരവഃ കർണാർജുനസമാഗമം ।
സൌഭ്രാത്രേണ സമാലക്ഷ്യ സംനമന്താമസാധവഃ । 5-145-9 (36779)
കർണാർജുനൌ വൈ ഭവതാം യഥാ രാമജനാർദനൌ ।
അസാധ്യം കിം നു ലോകേ സ്യാദ്യുവയോഃ സംഹിതാത്മനോഃ ॥ 5-145-10 (36780)
കർണ ശോഭിഷ്യസേ നൂനം പഞ്ചമിർഭ്രാതൃഭിർവൃതഃ।
ദേവൈഃ പരിവൃതോ ബ്രഹ്മാ വേദ്യാമിവ മഹാധ്വരേ ॥ 5-145-11 (36781)
ഉപപദ്യോ ഗുണൈഃ സർവൈർജ്യേഷ്ഠഃ ശ്രേഷ്ഠേഷു ബന്ധുഷു ।
സൂതപുത്രേതി മാ ശബ്ദഃ പാർഥസ്ത്വമസി വീര്യവാൻ ॥ ॥ 5-145-12 (36782)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി ഭഗവദ്യാനപർവണി പഞ്ചചത്വാരിംശദധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-145-7 ഏകം പുത്രമേവ സ്നേഹേന പശ്യന്തീ ഏകദർശിനീ ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 146
॥ ശ്രീഃ ॥
5.146. അധ്യായഃ 146
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
സൂര്യേണ കർണംപ്രതി കുന്തീവചനസ്വീകരണവിധാനം ॥ 1 ॥ കർണേന കുന്തീംപ്രതി സോപാലംഭം ദുര്യോധനപരിത്യാഗസ്യ സയുക്തികമനൌചേത്യകഥനപൂർവകം അർജുനവർജം പാണ്ഡവാസംഹരണപ്രതിജ്ഞാനം ॥ 2 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-146-0 (36783)
വൈശംപായന ഉവാച। 5-146-0x (3812)
തതഃ സൂര്യാന്നിശ്ചരിതാം കർണഃ ശുശ്രാവ ഭാരതീം।
ദുരത്യയാം പ്രണയിനീം പിതൃവദ്ഭാസ്കരേരിതാം ॥ 5-146-1 (36784)
സൂര്യ ഉവാച। 5-146-2x (3813)
സത്യമാഹ പൃഥാ വാക്യം കർണ മാതൃവചഃ കുരു।
ശ്രേയസ്തേ സ്യാന്നരവ്യാഘ്ര സർവമാചരതസ്തഥാ ॥ 5-146-2 (36785)
വൈശംപായന ഉവാച। 5-146-3x (3814)
ഏവമുക്തസ്യ മാത്രാ ച സ്വയം പിത്രാ ച ഭാനുനാ ।
ചചാല നൈവ കർണസ്യ മതിഃ സത്യധൃതേസ്തദാ ॥ 5-146-3 (36786)
കർണ ഉവാച। 5-146-4x (3815)
ന ചൈതച്ഛ്രദ്ദധേ വാക്യം ക്ഷത്രിയേ ഭാഷിതം ത്വയാ।
ധർമദ്വാരം മമൈതത്സ്യാന്നിയോഗകരണം തവ ॥ 5-146-4 (36787)
അകരോൻമയി യത്പാപം ഭവതീ സുമഹാത്യയം ।
അപാകീർണോഽസ്മി യൻമാതസ്തദ്യശഃകീർതിനാശനം ॥ 5-146-5 (36788)
അഹം ചേത്ക്ഷത്രിയോ ജാതോ ന പ്രാപ്തഃ ക്ഷത്രസത്ക്രിയാം ।
ത്വത്കൃതേ കിം നു പാപീയഃ ശത്രുഃ കുര്യാൻമമാഹിതം ॥ 5-146-6 (36789)
ക്രിയാകാലേ ത്വനുക്രോശമകൃത്വാ ത്വമിമം മമ।
ഹീനസംസ്ക്രാസമയമദ്യ മാം സമചൂചുദഃ ॥ 5-146-7 (36790)
ന വൈ മമ ഹിതം പൂർവം മാതൃവച്ചേഷ്ടിതം ത്വയാ।
സാ മാം സംബോധയസ്യദ്യ കേവലാത്മഹിതൈഷിണീ ॥ 5-146-8 (36791)
കൃഷ്ണേന സഹിതാത്കോ വൈ ന വ്യഥേത ധനഞ്ജയാത്।
കോദ്യ ഭീതം ന മാം വിദ്യാത്പർഥാനാം സമിതിം ഗതം ॥ 5-146-9 (36792)
അഭ്രാതാ വിദിതഃ പൂർവം യുദ്ധകാലേ പ്രകാശിതഃ ।
പാണ്ഡവാന്യദി ഗച്ഛാമി കിം മാം ക്ഷത്രം വദിഷ്യതി ॥ 5-146-10 (36793)
സർവകാമൈഃ സംവിഭക്തഃ പൂജിതശ്ച യഥാസുഖം ।
അഹം വൈ ധാർതരാഷ്ട്രാണാം കുര്യാം തദഫലം കഥം ॥ 5-146-11 (36794)
ഉപനഹ്യ പരൈർവൈരം യേ മാം നിത്യമുപാസതേ ।
നമസ്കുർവന്തി ച സദാ വസവോ വാസവം യഥാ ॥ 5-146-12 (36795)
മമ പ്രാണേന യേ ശത്രൂഞ്ശക്താഃ പ്രതിസമാസിതും।
മന്യന്തേ തേ കഥം തേഷാമഹം ഛിന്ദ്യാം മനോരഥം ॥ 5-146-13 (36796)
മയാ പ്ലവേന സംഗ്രാമം തിതീർഷന്തി ദുരത്യയം।
അപാരേ പാരകാമാ യേ ത്യജേയം താനഹം കഥം ॥ 5-146-14 (36797)
അയം ഹി കാലഃ സംപ്രാപ്തോ ധാർതരാഷ്ട്രോപജീവിനാം ।
നിർവേഷ്ടവ്യം മയാ തത്ര പ്രാണാനപരിരക്ഷതാ ॥ 5-146-15 (36798)
കൃതാർഥാഃ സുഭൃതാ യേ ഹി കൃത്യകാലേ ഹ്യുപസ്ഥിതേ।
അനവേക്ഷ്യ കൃതം പാപാ വികുർവന്ത്യനവസ്ഥിതാഃ ॥ 5-146-16 (36799)
രാജകിൽബിഷിണാം തേഷാം ഭർതൃപിണ്ഡാപഹാരിണാം।
നൈവായം ന പരോ ലോകോ വിദ്യതേ പാപകർമണാം। 5-146-17 (36800)
ധൃതരാഷ്ട്രസ്യ പുത്രാണാമർഥേ യോത്സ്യാമി തേ സുതൈഃ ।
ബലം ച ശക്തിം ചാസ്ഥായ ന വൈ ത്വയ്യനൃതം വദേ॥ 5-146-18 (36801)
ആനൃശംസ്യമഥോ വൃത്തം രക്ഷൻസത്പുരുഷോചിതം।
അതോഽർഥകരമപ്യേതന്ന കരോംയദ്യ തേ വചഃ ॥ 5-146-19 (36802)
ന ച തേഽയം സമാരംഭോ മയി മോഘോ ഭവിഷ്യതി।
വധ്യാന്വിഷഹ്യാൻസംഗ്രാമേ ന ഹനിഷ്യാമി തേ സുതാൻ ॥ 5-146-20 (36803)
യുധിഷ്ഠിരം ച ഭീമം ച യമൌ ചൈവാർജുനാദൃതേ ।
അർജുനേന സമം യുദ്ധമപി യൌധിഷ്ഠിരേ ബലേ ॥ 5-146-21 (36804)
അർജുനം ഹി നിഹത്യാജൌ സംപ്രാപ്തം സ്യാത്ഫലം മയാ।
യശസാ ചാപി യുജ്യേയം നിഹതഃ സവ്യസാചിനാ ॥ 5-146-22 (36805)
ന തേ ജാതു നശിഷ്യന്തി പുത്രാഃ പഞ്ച യശസ്വിനി ।
നിരർജുനാഃ സകർണാ വാ സാർജുനാ വാ ഹതേ മയി ॥ 5-146-23 (36806)
ഇതി കർണവചഃ ശ്രുത്വാ കുന്തീ ദുഃഖാത്പ്രവേഷതീ ।
ഉവാച പുത്രമാശ്ലിഷ്യ കർണം ധൈര്യാദകംപനം ॥ 5-146-24 (36807)
ഏവം വൈ ഭാവ്യമേതേന ക്ഷയം യാസ്യന്തി കൌരവാഃ ।
യഥാ ത്വം ഭാഷസേ കർണ ദൈവം തു ബലവത്തരം ॥ 5-146-25 (36808)
ത്വയാ ചതുർണാം ഭ്രാതൄണാമഭയം ശത്രുകർശന ।
ദത്തം തത്പ്രതിജാനീഹി സംഗരപ്രതിമോചനം ॥ 5-146-26 (36809)
അനാമയം സ്വസ്തി ചേതി പൃഥാഥോ കർണമബ്രവീത് ।
താം കർണോഽഭ്യവദത്പ്രീതസ്തതസ്തൌ ജഗ്മതുഃ പൃഥക് ॥ ॥ 5-146-27 (36810)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി ഭഗവദ്യാനപർവണി ഷട്ചത്വാരിംശദധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-146-4 ന ശ്രദ്ദധേ കർതവ്യത്വേന ന മന്യേ। ധർമദ്വാരം വിപരീതലക്ഷണയാ ധർമാപഗമദ്വാരം। തവ നിയോഗകരണം ത്വദാജ്ഞപ്താർഥാനുഷ്ഠാനം ॥ 5-146-5 സുമഹാത്യയം സുമഹാൻ അത്യയോ ജാതിഭ്രംശാഖ്യോ വിനാശോ യസ്മാത്। അപാകീർണസ്ത്യക്തഃ ॥ 5-146-6 ത്വത്കൃതേ ത്വത്സുഖാർഥം കാനീനോ ഗർഭഃ പ്രകടോ മാഭൂദിതി ഹേതോരഹം ക്ഷത്രസത്ക്രിയാം ചേന്ന പ്രാപ്തസ്തർഹി ത്വദന്യഃ കഃ ശത്രുഃ കിം മമാഹിതം പാപീയ ഇതി ഇതോപി പാപതരം കുര്യാന്ന കോഽപീത്യർഥഃ ॥ 5-146-7 ക്രിയാകാലേ ക്ഷത്രിയോചിതസംസ്കാരകാലേ। അനുക്രോശം ദയാം। സമചൂചുദഃ സ്വകാര്യാർഥം പ്രേരിതവത്യനി ॥ 5-146-12 ഉപനഹ്യ ബധ്വാ ॥ 5-146-13 പ്രതിസമാസിതും ജേതും ॥ 5-146-15 നിർവേഷ്ടവ്യം ആനൃണ്യം കർതവ്യം ॥ 5-146-20 വിഷഹ്യാൻ ഹന്തും ശക്യാനപീത്യർഥഃ ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 147
॥ ശ്രീഃ ॥
5.147. അധ്യായഃ 147
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
കൃഷ്ണേന പാണ്ഡവാൻപ്രതി സങ്ക്ഷേപേണ ഹാസ്തിനനഗരവൃത്താന്തകഥനം ॥ 1 ॥ പാണ്ഡവൈഃ കൃഷ്ണംപ്രതി വിസ്തരേണ ഭീഷ്മാദിവചനകഥനപ്രാർഥനാ ॥ 2 ॥ കൃഷ്ണേന ശമവിധായകഭീഷ്മവചനാനുവാദഃ ॥ 3 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-147-0 (36811)
വൈശംപായന ഉവാച। 5-147-0x (3816)
ആഗംയ ഹാസ്തിനപുരാദുപപ്ലാവ്യമരിന്ദമഃ ।
പാണ്ഡവാനാം യഥാവൃത്തം കേശവഃ സർവമുക്തവാൻ ॥ 5-147-1 (36812)
സംഭാഷ്യ സുചിരം കാലം മന്ത്രയിത്വാ പുനഃ പുനഃ ।
സ്വമേവ ഭവനം ശൌരിർവിശ്രമാർഥം ജഗാമ ഹ ॥ 5-147-2 (36813)
വിസൃജ്യ സർവാന്നൃപതീന്വിരാടപ്രമുഖാംസ്തദാ।
പാണ്ഡവാ ഭ്രാതരഃ പഞ്ച ഭാനാവസ്തംഗതേ സതി ॥ 5-147-3 (36814)
സന്ധ്യാമുപാസ്യ ധ്യായന്തസ്തമേവ ഗതമാനസാഃ।
ആനായ്യ കൃഷ്ണം ദാശാർഹം പുനർമന്ത്രമമന്ത്രയൻ ॥ 5-147-4 (36815)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 5-147-5x (3817)
ത്വയാ നാഗപുരം ഗത്വാ സഭായാം ധൃതരാഷ്ട്രജഃ।
കിമുക്തഃ പുണ്ഡരീകാക്ഷ തന്നഃ ശംസിതുമർഹസി ॥ 5-147-5 (36816)
വാസുദേവ ഉവാച। 5-147-6x (3818)
മയാ നാഗപുരം ഗത്വാ സഭായാം ധൃതരാഷ്ട്രജഃ।
തഥ്യം പഥ്യം ഹിതം ചോക്തോ ന ച ഗൃഹ്ണാതി ദുർമതിഃ । 5-147-6 (36817)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 5-147-7aതസ്മിന്നുത്പഥമാപന്നേ കുരുവൃദ്ധഃ പിതാമഹഃ।
കിമുക്തവാൻഹൃഷീകേശ ദുര്യോധനമമർഷണം ॥ 5-147-7x (3819)
ആചാര്യോ വാ മഹാഭാഗ ഭാരദ്വാജഃ കിമബ്രവീത്।
പിതരൌ ധൃതരാഷ്ട്രസ്തം ഗാന്ധാരീ വാ കിമബ്രവീത് ॥ 5-147-8 (36818)
പിതാ യവീയാനസ്മാകം ക്ഷത്താ ധർമവിദാം വരഃ।
പുത്രശോകാഭിസന്തപ്തഃ കിമാഹ ധൃതരാഷ്ട്രജം ॥ 5-147-9 (36819)
കിഞ്ച സർവേ നൃപതയഃ സഭായാം യേ സമാസതേ।
ഉക്തവന്തോ യഥാതത്ത്വം തദ്ബ്രൂഹി ത്വം ജനാർദന ॥ 5-147-10 (36820)
ഉക്തവാൻഹി ഭവാൻസർവം വചനം കുരുമുഖ്യയോഃ।
ധാർതരാഷ്ട്രസ്യ തേഷാം ഹി വചനം കുരുസംസദി ॥ 5-147-11 (36821)
കാമലോഭാഭിഭൂതസ്യ മന്ദസ്യ പ്രാജ്ഞമാനിനഃ ।
അപ്രിയം ഹൃദയേ മഹ്യം തന്ന തിഷ്ഠതി കേശവ ॥ 5-147-12 (36822)
തേഷാം വാക്യാനി ഗോവിന്ദ ശ്രോതുമിച്ഛാംയഹം വിഭോ।
യഥാ ച നാഭിപദ്യേത കാലസ്താത തഥാ കുരു।
ഭവാൻഹി നോ ഗതിഃ കൃഷ്ണ ഭവാന്നാഥോ ഭവാൻഗുരുഃ ॥ 5-147-13 (36823)
വാസുദേവ ഉവാച। 5-147-14x (3820)
ശ്രൃണു രാജന്യഥാ വാക്യമുക്തോ രാജാ സുയോധനഃ।
മധ്യേ കുരൂണാം രാജേന്ദ്ര സഭായാം തന്നിബോധ മേ ॥ 5-147-14 (36824)
മയാ വിശ്രാവിതേ വാക്യേ ജഹാസ ധൃതരാഷ്ട്രജഃ ।
അഥ ഭീഷ്മഃ സുസങ്ക്രുദ്ധ ഇദം വചനമബ്രവീത് ॥ 5-147-15 (36825)
ദുര്യോധന നിബോധേദം കുലാർഥേ യദ്ബ്രവീമി തേ।
തച്ഛ്രുത്വാ രാജശാർദൂല സ്വകുലസ്യ ഹിതം കുരു ॥ 5-147-16 (36826)
മമ താത പിതാ രാജഞ്ശന്തനുർലോകവിശ്രുതഃ।
തസ്യാഹമേക ഏവാസം പുത്രഃ പുത്രവതാം വരഃ ॥ 5-147-17 (36827)
തസ്യ ബുദ്ധിഃ സമുത്പന്നാ ദ്വിതീയഃ സ്യാത്കഥം സുതഃ।
ഏകപുത്രമപുത്രം വൈ പ്രവദന്തി മനീഷിണഃ ॥ 5-147-18 (36828)
ന ചോച്ഛേദം കുലം യായാദ്വിസ്തീര്യേച്ച കഥം യശഃ।
തസ്യാഹമീപ്സിതം ബുദ്ധ്വാ കാലീം മാതരമാവഹം ॥ 5-147-19 (36829)
പ്രതിജ്ഞാം ദുഷ്കരാം കൃത്വാ പിതുരർഥേ കുലസ്യ ച।
അരാജാ ചോർധ്വരേതാശ്ച യഥാ സുവിദിതം തവ।
പ്രതീതോ നിവസാംയേഷ പ്രതിജ്ഞാമനുപാലയൻ ॥ 5-147-20 (36830)
തസ്യാം ജജ്ഞേ മഹാബാഹുഃ ശ്രീമാൻകുരുകുലോദ്വഹഃ ।
വിചിത്രവീര്യോ ധർമാത്മാ കനീയാൻമമ പാർഥിവ ॥ 5-147-21 (36831)
സ്വര്യാതേഽഹം പിതരി തം സ്വരാജ്യേ സന്ന്യവേശയം।
വിചിത്രവീര്യം രാജാനം ഭൃത്യോ ഭൂത്വാ ഹ്യധശ്ചരഃ ॥ 5-147-22 (36832)
തസ്യാഹം സദൃശാന്ദാരാന്രാജേന്ദ്ര സമുപാഹരം।
ജിത്വാ പാർഥിവസംഘാതമപി തേ ബഹുശഃ ശ്രുതം ॥ 5-147-23 (36833)
തതോ രാമേണ സമരേ ദ്വന്ദ്വയുദ്ധമുപാഗമം।
സ ഹി രാമഭയാദേഭിർനാഗരൈർവിപ്രവാസിതഃ ॥ 5-147-24 (36834)
ദാരേഷ്വപ്യതിസക്തശ്ച യക്ഷ്മാണം സമപദ്യത।
യദാ ത്വരാജകേ രാഷ്ട്രേ ന വവർഷ സുരേശ്വരഃ ।
തദാഭ്യധാവൻമാമേവ പ്രജാഃ ക്ഷുദ്ഭയപീഡിതാഃ ॥ 5-147-25 (36835)
പ്രജാ ഊചുഃ । 5-147-26x (3821)
ഉപക്ഷീണാഃ പ്രജാഃ സർവാ രാജാ ഭവ ഭവായ നഃ।
ഈതീഃ പ്രണുദ ഭദ്രം ശന്തനോഃ കുലവർധന ॥ 5-147-26 (36836)
പീഡ്യന്തേ തേ പ്രജാഃ സർവാ വ്യാധിഭിർഭൃശദാരുണൈഃ ।
അൽപാവശിഷ്ടാ ഗാംഗേയ താഃ പരിത്രാതുമർഹസി ॥ 5-147-27 (36837)
വ്യാധീൻപ്രണുദ്യ വീര ത്വം പ്രജാ ധർമേണ പാലയ।
ത്വയി ജിവതീ മാ രാഷ്ട്രം വിനാശമുപഗച്ഛതു ॥ 5-147-28 (36838)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 5-147-29x (3822)
പ്രജാനാം ക്രോശതീനാം വൈ നൈവാക്ഷുഭ്യത മേ മനഃ ।
പ്രതിജ്ഞാം രക്ഷമാണസ്യ തദ്വൃത്തം സ്മരതസ്തഥാ ।
തതഃ പൌരാ മഹാരാജ മാതാ കാലീ ച മേ ശുഭാ ॥ 5-147-29 (36839)
ഭൃത്യാഃ പുരോഹിതാചാര്യാ ബ്രാഹ്മണാശ്ച ബഹുശ്രുതാഃ।
മാമൂചുർഭൃശസന്തപ്താ ഭവ രാജേതി സന്തതം ॥ 5-147-30 (36840)
പ്രതീപരക്ഷിതം രാഷ്ട്രം ത്വാം പ്രാപ്യ വിനശിഷ്യതി।
സ ത്വമസ്മദ്ധിതാർഥം വൈ രാജാ ഭവ മഹാമതേ ॥ 5-147-31 (36841)
ഇത്യുക്തഃ പ്രാഞ്ജലിർഭൂത്വാ ദുഃഖിതോ ഭൃശമാതുരഃ ।
തേഭ്യോ ന്യവേദയം തത്ര പ്രതിജ്ഞാം പിതൃഗോരവാത് ॥ 5-147-32 (36842)
ഊർധ്വരേതാ ഹ്യരാജാ ച കുലസ്യാർഥേ പുനഃ പുനഃ ।
വിശേഷതസ്ത്വദർഥം ച ധുരി മാ മാം നിയോജയ ॥ 5-147-33 (36843)
തതോഽഹം പ്രാഞ്ജലിർഭൂത്വാ മാതരം സംപ്രസാദയം।
നാംബ ശന്തനുനാ ജാതഃ കൌരവം വംശമുദ്വഹൻ ॥ 5-147-34 (36844)
പ്രതിജ്ഞാം വിതഥാം കുര്യാമിതി രാജൻപുനഃ പുനഃ ।
വിശേഷതസ്ത്വദർഥം ച പ്രതിജ്ഞാം കൃതവാനഹം ॥ 5-147-35 (36845)
അഹം പ്രേഷ്യശ്ച ദാസശ്ച തവാദ്യ സുതവത്സലേ ।
ഏവം താമനുനീയാഹം മാതരം ജനസന്നിധൌ ॥ 5-147-36 (36846)
അയാചം ഭ്രതൃദാരേഷു തദാ വ്യാസം മഹാമുനിം ।
സഹ മാത്രാ മഹാരാജ പ്രസാദ്യ തമൃഷിം മഹാമുനിം । 5-147-37 (36847)
അപത്യാർഥം മഹാരാജ പ്രസാദം കൃതവാംശ്ച സഃ ।
ത്രീൻസ പുത്രാനജനയത്തദാ ഭരതസത്തമ ॥ 5-147-38 (36848)
അന്ധഃ കരണഹീനത്വാന്ന വൈ രാജാ പിതാ തവ।
രാജാ തു പാണ്ഡുരഭവൻമഹാത്മാ ലോകവിശ്രുതഃ ॥ 5-147-39 (36849)
സ രാജാ തസ്യ തേ പുത്രാഃ പിതുർദായാദ്യഹാരിണഃ ।
മാ താത കലഹം കാർഷീ രാജ്യസ്യാർധം പ്രദീയതാം ॥ 5-147-40 (36850)
മയി ജീവതി രാജ്യം കഃ സംപ്രശാസേത്പുമാനിഹ।
മാവമംസ്യാ വചോ മഹ്യം ശമമിച്ഛാമി വഃ സദാ ॥ 5-147-41 (36851)
ന വിശേഷോഽസ്തി മേ പുത്ര ത്വയി തേഷു ച ഷാർഥിവ।
മതമേതത്പിതുസ്തുഭ്യം ഗാന്ധാര്യാ വിദുരസ്യ ച ॥ 5-147-42 (36852)
ശ്രോതവ്യം ഖലു വൃദ്ധാനാം നാഭിശങ്കീർവചോ മമ।
നാശയിഷ്യസി മാ സർവമാത്മാനം പൃഥിവീം തഥാ ॥ ॥ 5-147-43 (36853)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി ഭഗവദ്യാനപർവണി സപ്തചത്വാരിംശദധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-147-13 നാഭിപദ്യേത നാതിക്രാമേത ॥ 5-147-19 കാലീം സത്യവതീം ॥ 5-147-20 പ്രതീതഃ തുഷ്ടഃ ॥ 5-147-24 വിപ്രവാസിതഃ ദൂരേസ്ഥാപിതഃ ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 148
॥ ശ്രീഃ ॥
5.148. അധ്യായഃ 148
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
കൃഷ്ണേന പാണ്ഡവാൻപ്രതി ദ്രോണവാക്യാനുവാദഃ ॥ 1 ॥ തഥാ ഭീഷ്മംപ്രത്യുക്തവിദുരവചനാനുവാദഃ ॥ 2 ॥ തഥാ ഗാന്ധാരീവചനാനുവാദഃ ॥ 3 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-148-0 (36854)
വാസുദേവ ഉവാച। 5-148-0x (3823)
ഭീഷ്മേണോക്തേ തതോ ദ്രോണോ ദുര്യോധനമഭാഷത ।
മധ്യേ നൃപാണാം ഭദ്രം തേ വചനം വചനക്ഷമഃ ॥ 5-148-1 (36855)
പ്രാതീപഃ ശന്തനുസ്താത കുലസ്യാർഥേ യഥാ സ്ഥിതഃ ।
യഥാ ദേവവ്രതോ ഭീഷ്മഃ കുലസ്യാർഥേ സ്ഥിതോഽഭവത് ॥ 5-148-2 (36856)
തഥാ പാണ്ഡുർനരപതിഃ സത്യസന്ധോ ജിതേന്ദ്രിയഃ।
രാജാ കുരൂണാം ധർമാത്മാ സുവ്രതഃ സുസമാഹിതാഃ ॥ 5-148-3 (36857)
ജ്യേഷ്ഠായ രാജ്യമദദദ്ധൃതരാഷ്ട്രായ ധീമതേ।
യവീയസേ തഥാ ക്ഷത്രേ കുരൂണാം വംശവർധനഃ । 5-148-4 (36858)
തതഃ സിംഹാസനേ രാജൻസ്ഥാപയിത്വൈനമച്യുതം ॥
വനം ജഗാമ കൌരവ്യോ ഭാര്യാഭ്യാം സഹിതോ നൃപഃ ॥ 5-148-5 (36859)
നീചൈഃ സ്ഥിത്വാ തു വിദുര ഉപാസ്തേ സ്മ വിനീതവത്।
പ്രേഷ്യവത്പുരുഷവ്യാഘ്രോ വാലവ്യജനമുത്ക്ഷിപൻ ॥ 5-148-6 (36860)
തതഃ സർവാഃ പ്രജാസ്താത ധൃതരാഷ്ട്രം ജനേശ്വരം ।
അന്വപദ്യന്ത വിധിവദ്യഥാ പാണ്ഡും ജനാധിപം ॥ 5-148-7 (36861)
വിസൃജ്യ ധൃതരാഷ്ട്രായ രാജ്യം സ വിദുരായ ച।
ചചാര പൃഥിവീം പാണ്ഡുഃ സർവാം പരപുരഞ്ജയഃ ॥ 5-148-8 (36862)
കോശസംവനനേ ദാനേ ഭൃത്യാനാം ചാന്വവേക്ഷണേ ।
ഭരണേ ചൈവ സർവസ്യ വിദുരഃ സത്യസംഗരഃ ॥ 5-148-9 (36863)
സന്ധിവിഗ്രഹസംയുക്തോ രാജ്ഞാം സംവാഹനക്രിയാഃ ।
അവൈക്ഷത മഹാതേജാ ഭീഷ്മഃ പരപുരഞ്ജയഃ ॥ 5-148-10 (36864)
സിംഹാസനസ്ഥോ നൃപതിർധൃതരാഷ്ട്രോ മഹാബലഃ ।
അന്വാസ്യമാനഃ സതതം വിദുരേണ മഹാത്മനാ ॥ 5-148-11 (36865)
കഥം തസ്യ കുലേ ജാതഃ കുലഭേദം വ്യവസ്യസി।
സംഭൂയ ഭ്രാതൃഭിഃ സാർധം ഭുങ്ക്ഷ ഭോഗാഞ്ജനാധിപ ॥ 5-148-12 (36866)
ബ്രവീംയഹം ന കാർപണ്യാന്നാർഥഹേതോഃ കഥഞ്ചന ।
ഭീഷ്മേണ ദത്തമിച്ഛാമി ന ത്വയാ രാജസത്തമ ॥ 5-148-13 (36867)
നാഹം ത്വത്തോഽഭികാങ്ക്ഷിഷ്യേ വൃത്ത്യുപായം ജനാധിപ ।
യതോ ഭീഷ്മസ്തതോ ദ്രോണോ യദ്ഭീഷ്മസ്ത്വാഹ തത്കുരു ॥ 5-148-14 (36868)
ദീയതാം പാണ്ഡുപുത്രേഭ്യോ രാജ്യാർധമരികർശന ।
സമമാചാര്യകം താത തവ തേഷാം ച മേ സദാ ॥ 5-148-15 (36869)
അശ്വത്ഥാമാ യഥാ മഹ്യം തഥാ ശ്വേതഹയോ മമ ।
ബഹുനാ കിം പ്രലാപേന യതോ ധർമസ്തതോ ജയഃ ॥ 5-148-16 (36870)
വാസുദേവ ഉവാച। 5-148-17x (3824)
ഏവമുക്തേ മഹാരാജ ദ്രോണേനാമിതതേജസാ।
വ്യാജഹാര തതോ വാക്യം വിദുരഃ സത്യസംഗരഃ ।
പിതുർവദനമന്വീക്ഷ്യ പരിവൃത്ത്യ ച ധർമവിത് ॥ 5-148-17 (36871)
വിദുര ഉവാച। 5-148-18x (3825)
ദേവവ്രത നിബോധേദം വചനം മമ ഭാഷതഃ।
പ്രനഷ്ടഃ കൌരവോ വംശസ്ത്വയായം പുനരുദ്ധൃതഃ ॥ 5-148-18 (36872)
തൻമേ വിലപമാനസ്യ വചനം സമുപേക്ഷസേ।
കോയം ദുര്യോധനോ നാമ കുലേഽസ്മിൻകുലപാംസനഃ ॥ 5-148-19 (36873)
യസ്യ ലോഭാഭിഭൂതസ്യ മതിം സമനുവർതസേ ।
അനാര്യസ്യാകൃതജ്ഞസ്യ ലോഭേന ഹൃതചേതസഃ ।
അതിക്രാമതി യഃ ശാസ്ത്രം പിതുർധർമാർഥദർശിനഃ ॥ 5-148-20 (36874)
ഏതേ നശ്യന്തി കുരവോ ദുര്യോധനകൃതേന വൈ।
യഥാ തേ ന പ്രണശ്യേയുർമഹാരാജ തഥാ കുരു ॥ 5-148-21 (36875)
മാം ചൈവ ധൃതരാഷ്ട്രം ച പൂർവമേവ മഹാമതേ।
ചിത്രകാര ഇവാലേഖ്യം കൃത്വാ സ്ഥാപിതവാനസി ॥ 5-148-22 (36876)
പ്രജാപതിഃ പ്രജാഃ സൃഷ്ട്വാ യഥാ സംഹരതേ തഥാ।
നോപേക്ഷശ്വ മഹാബാഹോ പശ്യമാനഃ കുലക്ഷയം ॥ 5-148-23 (36877)
അഥ തേഽദ്യ മതിർനഷ്ടാ വിനാശേ പ്രത്യുപസ്ഥിതേ ।
വനം ഗച്ഛ മയാ സാർധം ധൃതരാഷ്ട്രേണ ചൈവ ഹ ॥ 5-148-24 (36878)
ബദ്ധ്വാ വാ നികൃതിപ്രജ്ഞം ധാർതരാഷ്ട്രം സുദുർമതിം ।
ശാധീദം രാജ്യമദ്യാശു പാണ്ഡവൈരഭിരക്ഷിതം ॥ 5-148-25 (36879)
പ്രസീദ രാജശാർദൂല വിനാശോ ദൃശ്യതേ മഹാൻ ।
പാണ്ഡവാനാം കുരൂണാം ച രാജ്ഞാമമിതതേജസാം ॥ 5-148-26 (36880)
വാസുദേവ ഉവാച। 5-148-27x (3826)
വിരരാമൈവമുക്ത്വാ തു വിദുരോ ദീനമാനസഃ ।
പ്രധ്യായമാനഃ സ തദാ നിഃശ്വസംശ്ച പുനഃ പുനഃ ॥ 5-148-27 (36881)
തതോഽസ്യ രാജ്ഞഃ സുബലസ്യ പുത്രീ
ധർമാർഥയുക്തം കുലനാശമീതാ।
ദുര്യോധനം പാപമതിം നൃശംസം
രാജ്ഞാം സമക്ഷം സുതമാഹ കോപാത് ॥ 5-148-28 (36882)
യേ പാർഥിവാ രാജസഭാം പ്രവിഷ്ടാ
ബ്രഹ്മർഷയോ യേ ച സഭാസദോഽന്യേ।
ശ്രൃണ്വന്തു വക്ഷ്യാമി തവാപരാധം
പാപസ്യ സാമാത്യപരിച്ഛദസ്യ ॥ 5-148-29 (36883)
രാജ്യം കുരൂണാമനുരൂപഭോജ്യം
ക്രമാഗതോ നഃ കുലധർമ ഏഷഃ।
ത്വം പാപബുദ്ധേഽതിനൃശംസകർമൻ
രാജ്യം കുരൂണാമനയാദ്വിഹംസി ॥ 5-148-30 (36884)
രാജ്യേ സ്ഥിതോ ധൃതരാഷ്ട്രോ മനീഷീ
തസ്യാനുജോ വിദുരോ ദീർഘദർശീ ।
ഏതാവതിക്രംയ കഥം നൃപത്വം
ദുര്യോധന പ്രാർഥയസേഽദ്യ മോഹാത് ॥ 5-148-31 (36885)
രാജാ ച ക്ഷത്താ ച മഹാനുഭാവൌ
ഭീഷ്മേ സ്ഥിതേ പരവന്തൌ ഭവേതാം ।
അയം തു ധർമജ്ഞതയാ മഹാത്മാ
ന രാജ്യകാമോ നൃവരോ നദീജഃ ॥ 5-148-32 (36886)
രാജ്യ തു പാണ്ഡോരിദമപ്രധൃഷ്യം
തസ്യാദ്യ പുത്രാഃ പ്രഭവന്തി നാന്യേ।
രാജ്യം തദേതന്നിഖിലം പാണ്ഡവാനാം
പൈതാമഹം പുത്രപൌത്രാനുഗാമി ॥ 5-148-33 (36887)
യദ്വൈ ബ്രൂതേ കുരുമുഖ്യോ മഹാത്മാ
ദേവവ്രതഃ സത്യസന്ധോ മനീഷീ ।
സർവം തദസ്മാഭിരഹത്യ കാര്യം
രാജ്യം സ്വധർമാൻപരിപാലയദ്ഭിഃ ॥ 5-148-34 (36888)
അനുജ്ഞയാ ചാഥ മഹാവ്രതസ്യ
ബ്രൂയാന്നൃപോഽയം വിദുരസ്തഥൈവ।
കാര്യം ഭവേത്തത്സുഹൃദ്ഭിർനിയോജ്യം
ധർമം പുരസ്കൃത്യ സുദീർഘകാലം ॥ 5-148-35 (36889)
ന്യായാഗതം രാജ്യമിദം കുരൂണാം
യുധിഷ്ഠിരഃ ശാസ്തു വൈ ധർമപുത്രഃ ।
പ്രചോദിതോ ധൃതരാഷ്ട്രേണ രാജ്ഞാ
പുരസ്കൃതഃ ശാന്തനവേന ചൈവ ॥ ॥ 5-148-36 (36890)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി ഭഗവദ്യാനപർവണി അഷ്ടചത്വാരിംശദധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-148-4 യഥാ ജ്യേഷ്ഠായാദദത് തഥാ ക്ഷത്രേ വിദുരായാപി ന്യാസഭൂതമദദാദിതി ഭാവഃ ॥ 5-148-9 സംവനനമാത്മീയതാകരണം ॥ 5-148-17 പിതുർഭീഷ്മസ്യ ॥ 5-148-20 ശാസ്ത്രം ആജ്ഞാം ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 149
॥ ശ്രീഃ ॥
5.149. അധ്യായഃ 149
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
കൃഷ്ണേന പാണ്ഡവാൻപ്രതി ധൃതരാഷ്ട്രേണ ദുര്യോധനംപ്രത്യുക്തവചനാനുവാദഃ ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-149-0 (36891)
വാസുദേവ ഉവാച। 5-149-0x (3827)
ഏവമുക്തേ തു ഗാന്ധാര്യാ ധൃതരാഷ്ട്രോ ജനേശ്വരഃ।
ദുര്യോധനമുവാചേദം രാജമധ്യേ ജനാധിപ ॥ 5-149-1 (36892)
ദുര്യോധന നിബോധേദം യത്ത്വാം വക്ഷ്യാമി പുത്രക ।
തഥാ തത്കുരു ഭദ്രം തേ യദ്യസ്തി പിതൃഗൌരവം ॥ 5-149-2 (36893)
സോമഃ പ്രജാപതിഃ പൂർവം കുരൂണാം വംശവർധനഃ ।
സോമാദ്ബഭൂവ ഷഷ്ഠോഽയം യയാതിർനഹുഷാത്മജഃ ॥ 5-149-3 (36894)
തസ്യ പുത്രാ ബഭൂവുർഹി പഞ്ച രാജർഷിസത്തമാഃ ।
തേഷാം യദുർമഹാതേജാ ജ്യേഷ്ഠഃ സമഭവത്പ്രഭുഃ ॥ 5-149-4 (36895)
പൂരുര്യവീയാംശ്ച തതോ യോഽസ്മാകം വംശവർധനഃ।
ശർമിഷ്ഠയാ സംപ്രസൂതോ ദുഹിത്രാ വൃഷപർവണഃ ॥ 5-149-5 (36896)
യദുശ്ച ഭരതശ്രേഷ്ഠ ദേവയാന്യാഃ സുതോഽഭവത്।
ദൌഹിത്രസ്താത ശുക്രസ്യ കാവ്യസ്യാമിതതേജസഃ ॥ 5-149-6 (36897)
യാദവാനാം കുലകരോ ബലവാന്വീര്യസംമതഃ ।
അവമേനേ സ തു ക്ഷത്രം ദർപപൂർണഃ സുമന്ദധീഃ ॥ 5-149-7 (36898)
ന ചാതിഷ്ഠത്പിതുഃ ശസ്ത്രി ബലദർപവിമോഹിതഃ ।
അവമേനേ ച പിതരം ഭ്രാതൄംശ്ചാപ്യപരാജിതഃ ॥ 5-149-8 (36899)
പൃഥിവ്യാം ചതുരന്തായാം യദുദേവാഭവദ്ബലീ ।
വശേ കൃത്വാ സ നൃപതീന്ന്യവസന്നാഗസാഹ്വയേ ॥ 5-149-9 (36900)
തം പിതാ പരമക്രുദ്ധോ യയാതിർനഹുഷാത്മജഃ ।
ശശാപ പുത്രം ഗാന്ധാരേ രാജ്യാച്ചാപി വ്യരോപയത് ॥ 5-149-10 (36901)
യേ ചൈനമന്വവർതന്ത ഭ്രാതരോ ബലദർപിതാഃ ।
ശശാപ താനപി ക്രുദ്ധോ യയാതിസ്തനയാനഥ ॥ 5-149-11 (36902)
യവീയാംസം തതഃ പുരും പുത്രം സ്വവശവർതിനം ।
രാജ്യേ നിവേശയാമാസ വിധേയം നൃപസത്തമഃ ॥ 5-149-12 (36903)
ഏവം ജ്യേഷ്ഠോഽപ്യഥോത്സിക്തോ ന രാജ്യമഭിജായതേ ।
യവീയാംസോപി ജായന്തേ രാജ്യം വൃദ്ധോപസേവയാ ॥ 5-149-13 (36904)
തഥൈവ സർവധർമജ്ഞഃ പിതുർമമ പിതാമഹഃ ।
പ്രതീപഃ പൃഥിവീപാലസ്ത്രിഷു ലോകേഷു വിശ്രുതഃ ॥ 5-149-14 (36905)
തസ്യ പാർഥിവസിംഹസ്യ രാജ്യം ധർമേണ ശാസതഃ ।
ത്രയഃ പ്രജജ്ഞിരേ പുത്രാ ദേവകൽപാ യശസ്വിനഃ ॥ 5-149-15 (36906)
ദേവാപിരഭവച്ഛ്രേഷ്ഠോ ബാഹ്ലീകസ്തദനന്തരം ।
തൃതീയഃ ശന്തനുസ്താത ധൃതിമാൻമേ പിതാമഹഃ ॥ 5-149-16 (36907)
ദേവാപിസ്തു മഹാതേജാസ്ത്വഗ്ദോഷീ രാജസത്തമഃ ।
ധാർമികഃ സത്യവാദീ ച പിതുഃ ശുശ്രൂഷണേ രതഃ ॥ 5-149-17 (36908)
പൌരജാനപദാനാം ച സംമതഃ സാധുസത്കൃതഃ ।
സർവേഷാം ബാലവൃദ്ധാനാം ദേവാപിർഹൃദയംഗമഃ ॥ 5-149-18 (36909)
വദാന്യഃ സത്യസന്ധശ്ച സർവഭൂതഹിതേ രതഃ ।
വർതമാനഃ പിതുഃ ശാസ്ത്രേ ബ്രാഹ്മണാനാം തഥൈവ ച ॥ 5-149-19 (36910)
ബാഹ്ലീകസ്യ പ്രിയോ ഭ്രാതാ ശന്തനോശ്ച മഹാത്മനഃ ।
സൌഭ്രാത്രം ച പരം തേഷാം സഹിതാനാം മഹാത്മനാം ॥ 5-149-20 (36911)
അഥ കാലസ്യ പര്യായേ വൃദ്ധോ നൃപതിസത്തമഃ ।
സംഭാരാനഭിഷേകാർഥം കാരയാമാസ ശാസ്ത്രതഃ ॥ 5-149-21 (36912)
കാരയാമാസ സർവാണി മംഗലാർഥാനി വൈ വിഭുഃ ।
തം ബ്രാഹ്മണാശ്ച വൃദ്ധാശ്ച പൌരജാനപദൈഃ സഹ ॥ 5-149-22 (36913)
സർവേ നിവാരയാമാസുർദേവാപേരഭിഷേചനം ।
സ തച്ഛ്രുത്വാ തു നൃപതിരഭിഷേകനിവാരണം।
അശ്രുകണ്ഠോഽഭവദ്രാജാ പര്യശോചത ചാത്മജം ॥ 5-149-23 (36914)
ഏവം വദാന്യോ ധർമജ്ഞഃ സത്യസന്ധശ്ച സോഽഭവത്।
പ്രിയഃ പ്രജാനാമപി സംസ്ത്വഗ്ദോഷേണ പ്രദൂഷിതഃ ॥ 5-149-24 (36915)
ഹീനാംഗം പൃഥിവീപാലം നാഭിനന്ദന്തി ദേവതാഃ।
ഇതി കൃത്വാ നൃപശ്രേഷ്ഠം പ്രത്യഷേധന്ദ്വിജർഷഭാഃ ॥ 5-149-25 (36916)
തതഃ പ്രവ്യഥിതാംഗോഽസൌ പുത്രശോകസമന്വിതഃ ।
മമാര തം മൃതം ദൃഷ്ട്വാ ദേവാപിഃ സംശ്രിതോ വനം ॥ 5-149-26 (36917)
ബാഹ്ലീകോ മാതുലകുലം ത്യക്ത്വാ രാജ്യം സമാശ്രിതഃ ।
പിതൃഭ്രാതൄൻപരിത്യജ്യ പ്രാപ്തവാൻപരമർധിമത് ॥ 5-149-27 (36918)
ബാഹ്ലീകേന ത്വനുജ്ഞാതഃ ശന്തനുർലോകവിശ്രുതഃ ।
പിതര്യുപരതേ രാജന്രാജാ രാജ്യമകാരയത് ॥ 5-149-28 (36919)
തഥൈവാഹം മതിമതാ പരിചിന്ത്യേഹ പാണ്ഡുനാ।
ജ്യേഷ്ഠഃ പ്രഭ്രംശിതോ രാജ്യാദ്ധീനാംഗ ഇതി ഭാരത ॥ 5-149-29 (36920)
പാണ്ഡുസ്തു രാജ്യം സംപ്രാപ്തഃ കനീയാനപി സന്നൃപഃ ।
വിനാശേ തസ്യ പുത്രാണാമിദം രാജ്യമരിന്ദമ ॥ 5-149-30 (36921)
മയ്യഭാഗിനി രാജ്യായ കഥം ത്വം രാജ്യമിച്ഛസി।
അരാജപുത്രോ ഹ്യസ്വാമീ പരസ്വം ഹർതുമിച്ഛസി ॥ 5-149-31 (36922)
യുധിഷ്ഠിരോ രാജപുത്രോ മഹാത്മാ
ന്യായാഗതം രാജ്യമിദം ച തസ്യ।
സ കൌരവസ്യാസ്യ കുലസ്യ ഭർതാ
പ്രശാസിതാ ചൈവ മഹാനുഭാവഃ ॥ 5-149-32 (36923)
സ സത്യസന്ധഃ സ തഥാഽപ്രമത്തഃ
ശാസ്ത്രേ സ്ഥിതോ ബന്ധുജനസ്യ സാധുഃ।
പ്രിയഃ പ്രജാനാം സുഹൃദാനുകംപീ
ജിതേന്ദ്രിയഃ സാധുജനസ്യ ഭർതാ ॥ 5-149-33 (36924)
ക്ഷമാ തിതിക്ഷാ ദമ ആർജവം ച
സത്യവ്രതത്വം ശ്രുതമപ്രമാദഃ ।
ഭൂതാനുകംപാ ഹ്യനുശാസനം ച
യുധിഷ്ഠിരേ രാജഗുണാഃ സമസ്താഃ ॥ 5-149-34 (36925)
അരാജപുത്രസ്ത്വമനാര്യവൃത്തോ
ലുബ്ധഃ സദാ ബന്ധുഷു പാപബുദ്ധിഃ ।
ക്രമാഗതം രാജ്യമിദം പരേഷാം
ഹർതും കഥം ശക്ഷ്യസി ദുർവിനീത ॥ 5-149-35 (36926)
പ്രയച്ഛ രാജ്യാർധമപേതമോഹഃ
സവാഹനം ത്വ സപരിച്ഛദം ച ।
തതോഽവശേഷം തവ ജീവിതസ്യ
സഹാനുജസ്യൈവ ഭവേന്നരേന്ദ്ര ॥ ॥ 5-149-36 (36927)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി ഭഗവദ്യാനപർവണി ഏകോനപഞ്ചാശദധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥
ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 150
॥ ശ്രീഃ ॥
5.150. അധ്യായഃ 150
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
കൃഷ്ണേന പാണ്ഡവാൻപ്രതി ഭീഷ്മാദിവചനമവധൂയ സമുത്ഥിതേന ദുര്യോധനേന ചോദിതാനാം രാജ്ഞീം ഭീഷ്മം പുരസ്കൃത്യ സേനാഭിഃ സഹ കുരുക്ഷത്രേപ്രസ്ഥാനകഥനം ॥ 1 ॥ തഥാ സ്വേന സാമാദിത്രയപ്രയോഗേഽപ്യവശീഭൂതേ ദുര്യോധനേ ദണ്ഡസ്യൈവ പ്രയോക്തവ്യത്വകഥനം ॥ 2 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-150-0 (36928)
ഭഗവാനുവാച। 5-150-0x (3828)
ഏവമുക്തേ തു ഭീഷ്മേണ ദ്രോണേന വിദുരേണ ച।
ഗാന്ധാര്യാ ധൃതരാഷ്ട്രേണ ന വൈ മന്ദോഽന്വബുദ്ധ്യത ॥ 5-150-1 (36929)
അവധൂയോത്ഥിതോ മന്ദഃ ക്രോധസംരക്തലോചനഃ।
അന്വദ്രവന്ത തം പശ്ചാദ്രാജാനസ്ത്യക്തജീവിതാഃ ॥ 5-150-2 (36930)
ആജ്ഞാപയച്ച രാജ്ഞസ്താൻപാർഥിവാന്നഷ്ടചേതസഃ ।
പ്രയാത വൈ കുരുക്ഷേത്രം പുഷ്യോഽദ്യേതി പുനഃ പുനഃ ॥ 5-150-3 (36931)
തതസ്തേ പൃഥിവീപാലാഃ പ്രയയുഃ സഹസൈനികാഃ ।
ഭീഷ്മം സേനാപതിം കൃത്വാ സംഹൃഷ്ടാഃ കാലചോദിതാഃ ॥ 5-150-4 (36932)
അക്ഷൌഹിണ്യോ ദശൈകാ ച കൌരവാണാം സമാഗതാഃ ।
താസാം പ്രമുഖതോ ഭീഷ്മസ്താലകേതുർവ്യരോചത ॥ 5-150-5 (36933)
യദത്ര യുക്തം പ്രാപ്തം ച തദ്വിധത്സ്വ വിശാംപതേ ।
ഉക്തം ഭീഷ്മേണ യദ്വാക്യം ദ്രോണേന വിദുരേണ ച ॥ 5-150-6 (36934)
ഗാന്ധാര്യാ ധൃതരാഷ്ട്രേണ സമക്ഷം മമ ഭാരത ।
ഏതത്തേ കഥിതം രാജന്യദ്വൃത്തം കുരുസംസദി ॥ 5-150-7 (36935)
സാമ ചാദൌ പ്രയുക്തം മേ രാജൻസൌഭ്രാത്രമിച്ഛതാ ।
അഭേദായാസ്യ വംശസ്യ പ്രജാനാം ച വിവൃദ്ധയേ ॥ 5-150-8 (36936)
പുനർഭേദശ്ച മേ യുക്തോ യദാ സാമ ന ഗൃഹ്യതേ।
കർമാനുകീർതനം ചൈവ ദേവമാനുപസംഹിതം ॥ 5-150-9 (36937)
യദാ നാദ്രിയതേ വാക്യം സാമപൂർവം സുയോധനഃ ।
തദാ മയാ സമാനീയ ഭേദിതാഃ സർവപാർഥിവാഃ ॥ 5-150-10 (36938)
അദ്ഭുതാനി ച ഘോരാണി ദാരുണാനി ച ഭാരത।
അമാനുഷാണി കർമാണി ദർശിതാനി മയാ വിഭോ ॥ 5-150-11 (36939)
നിർഭർത്സയിത്വാ രാജ്ഞസ്താംസ്തൃണീകൃത്യ സുയോധനം ।
രാധേയം ഭീഷയിത്വാ ച സൌബലം ച പുനഃ പുനഃ ॥ 5-150-12 (36940)
ദ്യൂതതോ ധാർതരാഷ്ട്രാണാം നിന്ദാം കൃത്വാ തഥാ പുനഃ।
ഭേദയിത്വാ നൃപാസ്നർവാന്വാഗ്ഭിർമന്ത്രേമ ചാസകൃത് ॥ 5-150-13 (36941)
പുനഃ സാമാഭിസംയുക്തം സംപ്രദാനമഥാബ്രുവം।
അഭേദാത്കുരുവംശസ്യ കാര്യയോഗാത്തഥൈവ ച॥ 5-150-14 (36942)
തേ ശൂരാ ധൃതരാഷ്ട്രസ്യ ഭീഷ്മസ്യ വിദുരസ്യ ച ।
തിഷ്ഠേയുഃ പാണ്ഡവാഃ സർവേ ഹിത്വാ മാനമധശ്ചരാഃ ॥ 5-150-15 (36943)
പ്രയച്ഛന്തു ച തേ രാജ്യമനീശാസ്തേ ഭവന്തു ച।
യഥാഹ രാജാ ഗാംഗേയോ വിദുരശ്ച ഹിതം തവ ॥ 5-150-16 (36944)
സർവം ഭവതു തേ രാജ്യം പഞ്ച ഗ്രാമാന്വിസർജയ।
അവശ്യം ഭരണീയാ ഹി പിതുസ്തേ രാജസത്തമ ॥ 5-150-17 (36945)
ഏവമുക്തോഽപി ദുഷ്ടാത്മാ നൈവ ഭാഗം വ്യമുഞ്ചത।
ദണ്ഡം ചതുർഥം പശ്യാമി തേഷു പാപേഷു നാന്യഥാ ॥ 5-150-18 (36946)
നിര്യാതാശ്ച വിനാശായ കുരുക്ഷേത്രം നരാധിപാഃ ।
ഏതത്തേ കഥിതം രാജന്യദ്വൃത്തം കുരുസംസദി ॥ 5-150-19 (36947)
ന തേ രാജ്യം പ്രയച്ഛന്തി വിനാ യുദ്ധേന പാണ്ഡവ ।
വിനാശഹേതവഃ സർവേ പ്രത്യുപസ്ഥിതമൃത്യവഃ ॥ ॥ 5-150-20 (36948)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി ഭഗവദ്യാനപർവണി പഞ്ചാശദധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥
ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 151
॥ ശ്രീഃ ॥
5.151. അധ്യായഃ 151
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
യുധിഷ്ഠിരേണ ഭ്രാതൄൻപ്രതി കസ്യചിത്സേനാപതിത്വകൽപനേ സ്വസ്വാഭിപ്രായനിവേദനചോദനാ ॥ 1 ॥ തൈഃ സ്വസ്വാഭിപ്രായനിവേദനാനന്തരം യുധിഷ്ഠിരേണ ശ്രീകൃഷ്ണംപ്രതി തദഭിപ്രായനിവേദനപ്രാർഥനാ ॥ 2 ॥ ശ്രീകൃഷ്ണേന ധൃഷ്ടദ്യുംനസ്യ സേനാപതിത്വേന വരണസ്യ സ്വാഭിമതത്വകഥനേ രാജ്ഞാം ഹർഷാത്സമുദ്ധോപഃ ॥ 3 ॥ യുധിഷ്ഠിരാദീനാം സർവേഷാം കുരുക്ഷേത്രപ്രവേശഃ ॥ 4 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-151-0 (36949)
വൈശംപായന ഉവാച। 5-151-0x (3829)
ജനാർദനവചഃ ശ്രുത്വാ ധർമരാജോ യുധിഷ്ഠിരഃ।
ഭ്രാതൄനുവാച ധർമാത്മാ സമക്ഷം കേശവസ്യ ഹ॥ 5-151-1 (36950)
ശ്രുതം ഭവദ്ഭിര്യദ്വൃത്തം സഭായാം കുരുസംസദി ।
കേശവസ്യാപി യദ്വാക്യം തത്സർവമവധാരിതം ॥ 5-151-2 (36951)
തസ്മാത്സേനാവിഭാഗം മേ കുരുധ്വം നരസത്തമാഃ ।
അക്ഷൌഹിണ്യശ്ച സപ്തൈതാഃ സമേതാ വിജയായ വൈ ॥ 5-151-3 (36952)
താസാം യേ പതയഃ സപ്ത വിഖ്യാതാസ്താന്നിബോധത।
ദ്രുപദശ്ച വിരാടശ്ച ധൃഷ്ടദ്യുംനശിഖണ്ഡിനൌ ॥ 5-151-4 (36953)
സാത്യകിശ്ചേകിതാനശ്ച ഭീമസേനശ്ച വീര്യവാൻ ।
ഏതേ സേനാപ്രണേതാരോ വീരാഃ സർവേ തനുത്യജഃ ॥ 5-151-5 (36954)
സർവേ വേദവിദഃ ശൂരാഃ സർവേ സുചിരിതവ്രതാഃ ।
ഹ്രീമന്തോ നീതിമന്തശ്ച സർവേ യുദ്ധവിശാരദാഃ ॥ 5-151-6 (36955)
ഇഷ്വസ്ത്രകുശലാഃ സർവേ തഥാ സർവാസ്ത്രയോധിനഃ ।
സപ്താനാമപി യോ നേതാ സേനാനാം പ്രവിഭാഗവിത് ॥ 5-151-7 (36956)
യഃ സഹേത രണേ ഭീഷ്ണം ശരാർചിഃപാവകോപമം ।
തം താവത്സഹദേവാത്ര പ്രബ്രൂഹി കുരുനന്ദന।
സ്വഗതം പുരുഷവ്യാഘ്ര കോ നഃ സേനാപതിഃ ക്ഷമഃ ॥ 5-151-8 (36957)
സഹദേവ ഉവാച। 5-151-9x (3830)
സംയുക്ത ഏകദുഃഖശ്ച വീര്യവാംശ്ച മഹീപതിഃ।
യം സമാശ്രിത്യ ധർമജ്ഞം സ്വമംശമനുയുഞ്ജ്മഹേ ॥ 5-151-9 (36958)
മത്സ്യോ വിരാടോ ബലവാൻകൃതാസ്ത്രോ യുദ്ധദുർമദഃ ।
പ്രസഹിഷ്യതി സംഗ്രാമേ ഭീഷ്മം താംശ്ച മഹാരഥാൻ ॥ 5-151-10 (36959)
വൈശംപായന ഉവാച। 5-151-11x (3831)
തഥോക്തേ സഹദേവേന വാക്യേ വാക്യവിശാരദഃ ।
നകുലോഽനന്തരം തസ്മാദിദം വചനമാദദേ ॥ 5-151-11 (36960)
വയസാ ശാസ്ത്രതോ ധൈര്യാത്കുലേനാഭിജനേന ച ।
ഹ്രീമാൻബലാന്വിതഃ ശ്രീമാൻസർവശാസ്ത്രവിശാരദഃ ॥ 5-151-12 (36961)
വേദ ചാസ്ത്രം ഭാരദ്വാജാഹുർധർഷഃ സത്യസംഗരഃ ।
യോ നിത്യം സ്പർധതേ ദ്രോണം ഭീഷ്മം ചൈവ മഹാബലം ॥ 5-151-13 (36962)
ശ്ലാഘ്യഃ പാർഥിവവംശസ്യ പ്രമുഖേ വാഹിനീപതിഃ।
പുത്രപൌത്രേഃ പരിവൃതഃ ശതശാഖ ഇവ ദ്രുമഃ॥ 5-151-14 (36963)
യസ്തതാപ തപോ ഘോരം സദാരഃ പൃഥിവീപതിഃ ।
രോഷാദ്ദ്രോണവിനാശായ വീരഃ സമിതിശോഭനഃ ॥ 5-151-15 (36964)
പിതേവാസ്മാൻസമാധത്തേ യഃ സദാ പാർഥിവർഷഭഃ ।
ശ്വശുരോ ദ്രുപദോഽസ്മാകം സേനാഗ്രം സ പ്രകർഷതു ॥ 5-151-16 (36965)
സ ദ്രോണഭീഷ്മാവായാതൌ സഹേദിതി മതിർമമ ।
സ ഹി ദിവ്യാസ്ത്രവിദ്രാജാ സഖാ ചാംഗിരസോ നൃപഃ ॥ 5-151-17 (36966)
മാദ്രീസുതാഭ്യാമുക്തേ തു സ്വമതേ കുരുനന്ദനഃ।
വാസവിർവാസവസമഃ സവ്യസാച്യബ്രവീദ്വചഃ ॥ 5-151-18 (36967)
യോയം തപഃപ്രഭാവേന ഋഷിസന്തോഷണേന ച ।
ദിവ്യഃ പുരുഷ ഉത്പന്നോ ജ്വാലാവർണോ മഹാഭുജഃ ॥ 5-151-19 (36968)
ധനുഷ്മാൻകവചീ ഖംഗീ രഥമാരുഹ്യ ദംശിതഃ ।
ദിവ്യൈർഹയവരൈര്യുക്തമഗ്നികുണ്ഡാത്സമുത്ഥിതഃ ॥ 5-151-20 (36969)
ഗർജന്നിവ മഹാമേഘോ രഥഘോഷേണ വീര്യവാൻ ।
സിംഹസംഹനനോ വീരഃ സിംഹതുല്യപരാക്രമഃ ॥ 5-151-21 (36970)
സിംഹോരസ്കഃ സിംഹഭുജഃ സിംഹവക്ഷാ മഹാബലഃ ।
സിംഹപ്രഗർജനോ വീരഃ സംഹസ്കന്ധോ മഹാദ്യുതിഃ ॥ 5-151-22 (36971)
ശുഭ്രൂഃ സുദംഷ്ട്രഃ സുഹനുഃ സുബാഹുഃ സുമുഖോഽകൃശഃ ।
സുജത്രുഃ സുവിശാലാക്ഷഃ സുപാദഃ സുപ്രതിഷ്ഠിതഃ ॥ 5-151-23 (36972)
അഭേദ്യഃ സർവശസ്ത്രാണാം പ്രഭിന്ന ഇവ വാരണഃ ।
ജജ്ഞേ ദ്രോണവിനാശായ സത്യവാദീ ജിതേന്ദ്രിയഃ ॥ 5-151-24 (36973)
ധൃഷ്ടദ്യുംനമഹം മന്യേ സഹേദ്ഭീഷ്മസ്യ സായകാൻ।
വജ്രാശനിസമസ്പർശാന്ദീപ്താസ്യാനുരഗാനിവ ॥ 5-151-25 (36974)
യമദൂതസമാന്വേഗേ നിപാതേ പാവകോപമാൻ ।
രാമേണാജൌ വിഷിഹിതാന്വജ്രനിഷ്പേഷദാരുണാൻ ॥ 5-151-26 (36975)
പുരുഷ തം ന പശ്യാമി യഃ സഹേത മഹാവ്രതം।
ധൃഷ്ടദ്യുംനമൃതേ രാജന്നിതി മേ ധീയതേ മതിഃ ॥ 5-151-27 (36976)
ക്ഷിപ്രഹസ്തശ്ചിത്രയോധീ മതഃ സേനാപതിർമമ ।
അഭേദ്യകവചഃ ശ്രീമാൻമാതംഗ ഇവ യൂഥപഃ ॥ 5-151-29a`അർജുനേനൈവമുക്തേ തു ഭീമോ വാക്യം സമാദദേ।'
വധാർഥം യഃ സമുത്പന്നഃ ശിഖണ്ഡീ ദ്രുപദാത്മജഃ ।
വദന്തി സിദ്ധാ രാജേന്ദ്ര ഋഷയശ്ച സമാഗതാഃ ॥ 5-151-28 (36977)
യസ്യ സംഗ്രാമമധ്യേ തു ദിവ്യമസ്ത്രം പ്രകുർവതഃ ।
രൂപം ദ്രക്ഷ്യന്തി പുരുഷാ രാമസ്യേവ മഹാത്മനഃ ॥ 5-151-30 (36978)
ന തം യുദ്ധേ പ്രപശ്യാമി യോ ഭിന്ദ്യാത്തു ശിഖണ്ഡിനാം ।
ശസ്ത്രേണ സമരേ രാജൻസന്നദ്വം സ്യന്ദനേ സ്ഥിതം ॥ 5-151-31 (36979)
ദ്വൈരഥേ സമരേ നാന്യോ ഭീഷ്മം ഹന്യാൻമഹാവ്രതം ।
ശിഖണ്ഡിനമൃതേ വീരം സ മേ സേനാപതിർമതഃ ॥ 5-151-32 (36980)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 5-151-33x (3832)
സർവസ്യ ജഗതസ്താത സാരാസാരം ബാലാബലം ।
സർവം ജാനാതി ധർമാത്മാ മതമേഷാം ച കേശവഃ ॥ 5-151-33 (36981)
യമാഹ കൃഷ്ണോ ദാശാർഹഃ സോഽസ്തു സേനാപതിർമമ ।
കൃതാസ്ത്രോപ്യകൃതാസ്ത്രോ വാ വൃദ്ധോ വാ യദി വാ യുവാ ॥ 5-151-34 (36982)
ഏഷ നോ വിജയേ മൂലമേഷ താത വിപര്യയേ।
അത്ര പ്രാണാശ്ച രാജ്യം ച ഭാവാഭാവൌ സുഖാസുഖേ ॥ 5-151-35 (36983)
ഏഷ ധാതാ വിധാതാ ച സിദ്ധിരത്ര പ്രതിഷ്ഠിതാ।
യമാഹ കൃഷ്ണോ ദാശാർഹഃ സോസ്തു നോ വാഹിനീപതിഃ ॥ 5-151-36 (36984)
ബ്രവീതു വദതാം ശ്രേഷ്ഠോ നിശാ സമഭിവർതതേ।
തതഃ സേനാപതിം കൃത്വാ കൃഷ്ണസ്യ വശവർതിനഃ ॥ 5-151-37 (36985)
രാത്രേഃ ശേഷേ വ്യതിക്രാന്തേ പ്രയാസ്യാമോ രണാജിരം ।
അധിവാസിതശസ്ത്രാശ്ച കൃതകൌതുകമംഗലാഃ ॥ 5-151-38 (36986)
വൈശംപായന ഉവാച। 5-151-39x (3833)
തസ്യ തദ്വചനം ശ്രുത്വാ ധർമരാജസ്യ ധീമതഃ।
അബ്രവീത്പുണ്ഡരീകാക്ഷോ ധനഞ്ജയമവേക്ഷ്യ ഹ ॥ 5-151-39 (36987)
മമാപ്യേതേ മഹാരാജ ഭവദ്ഭിര്യ ഉദാഹൃതാഃ।
നേതാരസ്തവ സേനായാ മതാ വിക്രാന്തയോധിനഃ ॥ 5-151-40 (36988)
സർവ ഏവ സമർഥാ ഹി തവ ശത്രും പ്രബാധിതും।
ഇന്ദ്രസ്യാപി ഭയം ഹ്യേതേ ജനയേയുർമഹാഹവേ ॥ 5-151-41 (36989)
കിം പുനർധാർതരാഷ്ട്രാണാം ലുബ്ധാനാം പാപചേതസാം।
മയാപി ഹി മഹാബാഹോ ത്വത്പ്രിയാർഥം മഹാഹവേ ॥ 5-151-42 (36990)
കൃതോ യത്നോ മഹാംസ്തത്ര ശമഃ സ്യാദിതി ഭാരത ।
ധർമസ്യ ഗതമാനൃണ്യം ന സ്മ വാച്യാ വിവക്ഷതാം ॥ 5-151-43 (36991)
കൃതാർഥം മന്യതേ ബാല ആത്മനമവിചക്ഷണഃ ।
ധാർതരാഷ്ട്രോ ബലസ്ഥം ച പശ്യത്യാത്മാനമാതുരഃ ॥ 5-151-44 (36992)
യുജ്യതാം വാഹിനീ സാധു വധസാധ്യാ ഹി മേ മതാഃ ।
ന ധാർതരാഷ്ട്രാഃ ശക്ഷ്യന്തി സ്ഥാതും ദൃഷ്ട്വാ ധനഞ്ജയം ॥ 5-151-45 (36993)
ഭീമസേനം ച സങ്ക്രുദ്ധം യമൌ ചാപി യമോപമൌ ।
യുയുധാനം ദ്വിതീയം ച ധൃഷ്ടദ്യുംനമമർഷണം ॥ 5-151-46 (36994)
അഭിമന്യും ദ്രൌപദേയാന്വിരാടദ്രുപദാവപി।
അക്ഷൌഹിണീപതീംശ്ചാന്യാന്നരേന്ദ്രാൻഭീമവിക്രമാൻ ॥ 5-151-47 (36995)
സാരവദ്ബലമസ്മാകം ദുഷ്പ്രധർഷം ദുരാസദം।
ധാർതരാഷ്ട്രബലം സംഖ്യേ ഹനിഷ്യതി ന സംശയഃ ॥ 5-151-48 (36996)
ധൃഷ്ടദ്യുംനമഹം മന്യേ സേനാപതിമരിന്ദമ। 5-151-49 (36997)
വൈശംപായന ഉവാച।
ഏവമുക്തേ തു കൃഷ്ണേന സംപ്രാഹൃഷ്യന്നരോത്തമാഃ ॥ 5-151-49x (3834)
തേഷാം പ്രഹൃഷ്ടമനസാം നാദഃ സമഭവൻമഹാൻ।
യോഗ ഇത്യഥ സൈന്യാനാം ത്വരതാം സംപ്രധാവതാം ॥ 5-151-50 (36998)
ഹയവാരണശബ്ദാശ്ച നേമിഘോഷാശ്ച സർവതഃ।
ശംഖദുന്ദുഭിഘോഷാശ്ച തുമുലാഃ സർവതോഽഭവൻ ॥ 5-151-51 (36999)
തദ്രുഗ്രം സാഗരനിഭം ക്ഷുബ്ധം ബലസമാഗമം।
രഥപത്തിഗജോദയം മഹോർമിഭിരിവാകുലം ॥ 5-151-52 (37000)
ധാവതാമാഹുയാനാനാം തനുത്രാണി ച ബധ്നതാം ।
പ്രയാസ്യതാം പാണ്ഡവാനാം സസൈന്യാനാം സമന്തതഃ ॥ 5-151-53 (37001)
ഗംഗേവ പൂർണാ ദുർധർഷാ സമദൃശ്യത വാഹിനീ ।
അഗ്രാനീകേ ഭീമസേനോ മാദ്രീപുത്രൌ ച ദംശിതൌ ॥ 5-151-54 (37002)
സൌഭദ്രോ ദ്രൌപദേയാശ്ച ധൃഷ്ടദ്യുംനസ്യ പാർഷതഃ ।
പ്രഭദ്രകാശ്ച പഞ്ചാലാ ഭീമസേനമുഖാ യയുഃ ॥ 5-151-55 (37003)
തതഃ ശബ്ദഃ സമഭവത്സുമുദ്രസ്യേവ പർവണി ।
ഹൃഷ്ടാനാം സംപ്രയാതാനാം ഘോഷോ ദിവമിവാസ്പൃശം ॥ 5-151-56 (37004)
പ്രഹൃഷ്ടാ ദംശിതാ യോധാഃ പരാനീകവിദാരണാഃ।
തേഷാം മധ്യേ യയൌ രാജാ കുന്തീപുത്രോ യുധിഷ്ഠിരഃ ॥ 5-151-57 (37005)
ശകടാപണവേശാശ്ച യാനയുഗ്യം ച സർവശഃ ।
കോശം യന്ത്രായുധം ചൈവ യേ ച വൈദ്യാശ്ചികിത്സകാഃ ॥ 5-151-58 (37006)
ഫൽഗു യച്ചം ബലം കിഞ്ചിദ്യച്ചാപി കൃശദുർബലം।
തത്സംഗൃഹ്യ യയൌ രാജാ യേ ചാപി പരിചാരകാഃ ॥ 5-151-59 (37007)
ഉപപ്ലാവ്യേ തു പാഞ്ചാലീ ദ്രൌപദീ സത്യവാദിനീ ।
സഹ സ്ത്രീഭിർനിനവൃതേ ദാസീദാസസമാവൃതാ ॥ 5-151-60 (37008)
കൃത്വാ മൂലപ്രതീകാരം ഗുൽമൈഃ സ്ഥാവരജംഗമൈഃ ।
സ്കന്ധാവാരേണ മഹതാ പ്രയയുഃ പാണ്ഡുനന്ദനാഃ ॥ 5-151-61 (37009)
ദദതോ ഗാം ഹിരണ്യം ച ബ്രാഹ്മണൈരഭിസംവൃതാഃ।
സ്തൂയമാനാ യയൂ രാജന്രഥൈർമണിവിഭൂഷിതൈഃ॥ 5-151-62 (37010)
കേകയാ ധൃഷ്ടകേതുശ്ച പുത്രഃ കാശ്യസ്യ ചാഭിഭൂഃ ।
ശ്രേണിമാന്വസുദാനശ്ച ശിഖണ്ഡീ ചാപരാജിതഃ ॥ 5-151-63 (37011)
ഹൃഷ്ടാസ്തുഷ്ടാഃ കവചിനഃ സശസ്ത്രാഃ സമലങ്കൃതാഃ।
രാജാനമന്വയുഃ സർവേ പരിവാര്യ യുധിഷ്ഠിരം ॥ 5-151-64 (37012)
ജഘനാർധേ വിരാടശ്ച യാജ്ഞസേനിശ്ച സൌമകിഃ ।
സുധർമാ കുന്തിഭോജശ്ച ധൃഷ്ടദ്യുംനസ്യ ചാത്മജാഃ ॥ 5-151-65 (37013)
രഥായുതാനി ചത്വാരി ഹയാഃ പഞ്ചഗുണാസ്തഥാ ।
പത്തിസൈന്യം ദശഗുണം ഗജാനാമയുതാനി ഷട് ॥ 5-151-66 (37014)
അനാധൃഷ്ടിശ്ചേകിതാനോ ധൃഷ്ടകേതുശ്ച സാത്യകിഃ ।
പരിവാര്യ യയുഃ സർവേ വാസുദേവധനഞ്ജയൌ ॥ 5-151-67 (37015)
ആസാദ്യ തു കുരുക്ഷേത്രം വ്യൂഢാനീകാഃ പ്രഹാരിണഃ ।
പാണ്ഡവാഃ സമദൃശ്യന്ത നർദന്തോ വൃഷഭാ ഇവ ॥ 5-151-68 (37016)
തേഽവഗാഹ്യ കുരുക്ഷേത്രം ശംഖാന്ദധ്മുരരിന്ദമാഃ।
തഥൈവ ദധ്മതുഃ ശംഖം വാസുദേവധനഞ്ജയൌ ॥ 5-151-69 (37017)
പാഞ്ചജന്യസ്യ നിർഘോഷം വിസ്ഫൂർജിതമിവാശനേഃ ।
നിശംയ സർവസൈന്യാനി സമഹഷ്യന്ത സർവശഃ ॥ 5-151-70 (37018)
ശംഖദുന്ദുഭിസംഹൃഷ്ടഃ സിംഹനാദസ്തരസ്വിനാം ।
പൃഥിവീം ചാന്തരിക്ഷം ച സാഗരാംശ്ചാന്വനാദയത് ॥ ॥ 5-151-71 (37019)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി സൈന്യനിര്യാണപർവണി ഏകപഞ്ചാശദധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-151-9 സംയുക്തഃ സംബന്ധീ॥ 5-151-12 കുലേന വംശേന । അഭിജനേന സ്വജനസമൂഹേന ॥ 5-151-17 അംഗിരസോ ദ്രോണസ്യ ॥ 5-151-38 ശസ്ത്രാണാമധിവാസനം ഗന്ധാദ്യൈഃ പൂജനം ॥ 5-151-48 അസ്മാകം ബലം കർതൃ ॥ 5-151-50 യോഗോ യുദ്ധായ സജ്ജീഭവനം ॥ 5-151-58 ശകടാ അനാംസി। ആപണോ വണിഗ്വീഥ്യുപലക്ഷിതം വിക്രേയദ്രവ്യം ॥ 5-151-61 മൂലപ്രതീകാരം ധനദാരരക്ഷാം । ഗുൽമൈഃ സ്ഥാവരൈഃ പ്രകാരരൂപൈഃ। ജംഗമൈഃ പരിതഃ സ്ഥാനേസ്ഥാനേ ശൂരസംഘൈഃ। സ്കന്ധാവാരേണ സൈന്യേന ॥ 5-151-65 ജഘനാർധേ പശ്ചിമാർധേ ॥ 5-151-70 സമഹൃഷ്യന്ത രോമാഞ്ചിതാനി ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 152
॥ ശ്രീഃ ॥
5.152. അധ്യായഃ 152
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
യുധിഷ്ഠിരേണ കുരുക്ഷേത്രേ സമുചിതദേശേ സേനാനാം നിവേശനം ॥ 1 ॥ ധൃഷ്ടദ്യുംനാദിഭിഃ സർവേഷാം പൃഥക്പൃഥക്ശിബിരനിർമാപണം ॥ 2 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-152-0 (37020)
വൈശംപായന ഉവാച। 5-152-0x (3835)
തതോ ദേശേ സമേ സ്നിഗ്ധേ പ്രഭൂതയവസേന്ധനേ।
നിവേശയാമാസ തദാ സേനാം രാജാ യുധിഷ്ഠിരഃ ॥ 5-152-1 (37021)
പരിഹൃത്യ ശ്മശാനാനി ദേവതായതനാനി ച।
ആശ്രമാംശ്ച മഹർഷീണാം തീർഥാന്യായതനാനി ച ॥ 5-152-2 (37022)
മധുരാനൂഷരേ ദേശേ ശുചൌ പുണ്യേ മഹാമതിഃ ।
നിവേശം കാരയാമാസ കുന്തീപുത്രോ യുധിഷ്ഠിരഃ ॥ 5-152-3 (37023)
തതശ്ച പുനരുത്ഥായ സുഖീ വിശ്രാന്തവാഹനഃ ।
പ്രയയൌ പൃഥിവീപാലൈർവൃതഃ ശതസഹസ്രശഃ ॥ 5-152-4 (37024)
വിദ്രാവ്യ ശതശോ ഗുൽമാന്ധാർതരാഷ്ട്രസ്യ സൈനികാൻ ।
പര്യക്രാമത്സമന്താച്ച പാർഥേന സഹ കേശവഃ ॥ 5-152-5 (37025)
ശിബിരം മാപയാമാസ ധൃഷ്ടദ്യുംനശ്ച പാർഷതഃ।
സാത്യകിശ്ച രഥോദാരോ യുയുധാനശ്ച വീര്യവാൻ ॥ 5-152-6 (37026)
ആസാദ്യ സരിതം പുണ്യാം കുരുക്ഷേത്രേ ഹിരണ്വതീം ।
സൂപതീർഥാം ശുചിജലാം ശർകരാപങ്കവർജിതാം ॥ 5-152-7 (37027)
ഖാനയാമാസ പരിഖാം കേശവസ്ത്രത്ര ഭാരത ।
ഗുപ്ത്യർഥമപി ചാദിശ്യ ബലം തത്ര ന്യവേശയത് ॥ 5-152-8 (37028)
വിധിര്യഃ ശിബിരസ്യാസീത്പാണ്ഡവാനാം മഹാത്മനാം ।
തദ്വിധാനി നരേന്ദ്രാണാം കാരയാമാസ കേശവഃ ॥ 5-152-9 (37029)
പ്രഭൂതതരകാഷ്ഠാനി ദുരാധർഷതരാണി ച।
ഭക്ഷ്യഭോജ്യാന്നപാനാനി ശതശോഽഥ സഹസ്രശഃ ॥ 5-152-10 (37030)
ശിബിരാണി മഹാർഹാണി രാജ്ഞാം തത്ര പൃഥക്പൃഥക് ।
വിമാനാനീവ രാജേന്ദ്ര നിവിഷ്ടാനി മഹീതലേ ॥ 5-152-11 (37031)
തത്രാസഞ്ശിൽപിനഃ പ്രാജ്ഞാഃ ശതശോ ദത്തവേതനാഃ।
സർവാപകരണൈര്യുക്താ വൈദ്യാഃ ശാസ്ത്രവിശാരദാഃ ॥ 5-152-12 (37032)
ജ്യാധനുർവർമശസ്ത്രാണാം തഥൈവ മധുസർപിഷോഃ ।
സസർജരകസപാംസൂനാം രാശയഃ പർവതോപമാഃ ॥ 5-152-13 (37033)
ബഹൂദകം സുയവസം തുഷാംഗാരസമന്വിതം ।
ശിബിരേ ശിബിരേ രാജാ സഞ്ചകാര യുധിഷ്ഠിരഃ ॥ 5-152-14 (37034)
മഹായന്ത്രാണി നാരാചാസ്തോമരാണി പരശ്വധാഃ।
ധനൂംഷി കവചാദീനി ഋഷ്ടയസ്തൂണസംയുതാഃ ॥ 5-152-15 (37035)
ഗജാഃ കണ്ടകസന്നാഹാ ലോഹവർമോത്തരച്ഛദാഃ।
ദൃശ്യന്തേ തത്ര ഗിര്യാഭാഃ സഹസ്രശതയോധിനഃ ॥ 5-152-16 (37036)
നിവിഷ്ടാൻപാണ്ഡവാംസ്തത്ര ജ്ഞാത്വാ മിത്രാണി ഭാരത ।
അഭിസസ്രുര്യഥാദേശം സബലാഃ സഹവാഹനാഃ ॥ 5-152-17 (37037)
ചരിതബ്രഹ്മചര്യാസ്തേ സോമപാ ഭൂരിദക്ഷിണാഃ।
ജയായ പാണ്ഡുപുത്രാണാം സമാജഗ്മുർമഹീക്ഷിതഃ ॥ ॥ 5-152-18 (37038)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി സൈന്യനിര്യാണപർവണി ദ്വിപഞ്ചശദധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-152-5 ഗുൽമാൻ സൈനികസംഘാൻ ॥ 5-152-7 സൂപതീർഥാം ശോഭനോപകണ്ഠാം ॥ 5-152-9 തദ്വിധാനി ശിബിരാണി ॥ 5-152-16 കണ്ടകസന്നാഹാഃ യേഷാം സ്പർശമാത്രാദപി ഗജാന്തരാണാം കണ്ടകവേധോ ഭവതി താദൃശാഃ സന്നാഹാഃ കവചാനി। കണ്ടകൈഃ കവചൈഃ സന്നഹനം യേഷാമിതി പ്രാഞ്ചഃ ॥ 5-152-19 അഭിസസ്രുരഭ്യാജഗ്മുഃ ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 153
॥ ശ്രീഃ ॥
5.153. അധ്യായഃ 153
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
കർണാദീൻപ്രതി ദുര്യോധനേന സാംഗ്രാമികസാമഗ്രീസംപാദനചോദനം ॥ 1 ॥ തച്ചോദനയാ രാജ്ഞാം സേനാഭിഃ സഹ കുരുക്ഷേത്രപ്രസ്ഥാനം ॥ 2 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
ജനമേജയ ഉവാച।
യുധിഷ്ഠിരം സഹാനീകമുപായാന്തം യുയുത്സയാ।
സന്നിവിഷ്ടം കുരുക്ഷേത്രേ വാസുദേവേന പാലിതം ॥ 5-153-1 (37039)
വിരാടദ്രുപദാഭ്യാം ച സപുത്രാഭ്യാം സമന്വിതം ।
കേകയൈർവൃഷ്ണിഭിശ്ചൈവ പാർഥിവൈഃ ശതശോ വൃതം ॥ 5-153-2 (37040)
മഹേന്ദ്രമിവ ചാദിത്യൈരഭിഗുപ്തം മഹാരഥൈഃ।
ശ്രുത്വാ ദുര്യോധനോ രാജാ കിം കാര്യം പ്രത്യപദ്യത ॥ 5-153-3 (37041)
ഏതദിച്ഛാംയഹം ശ്രോതും വിസ്തരേണ മഹാമതേ।
സംഭ്രമേ തുമുലേ തസ്മിന്യദാസീത്കുരുജാംഗലേ ॥ 5-153-4 (37042)
വ്യഥയേയുരിമേ ദേവാൻസേന്ദ്രാനപി സമാഗമേ ।
പാണ്ഡവാ വാസുദേവശ്ച വിരാടദ്രുപദൌ തഥാ ॥ 5-153-5 (37043)
ധൃഷ്ടദ്യുംനശ്ച പാഞ്ചാല്യഃ ശിഖണ്ഡീ ച മഹാരഥഃ ।
യുധാമന്യുശ്ച വിക്രാന്തോ ദേവൈരപി ദുരാസദഃ ॥ 5-153-6 (37044)
ഏതദിച്ഛാംയഹം ശ്രോതും വിസ്തരേണ തപോധന ।
കുരൂണാം പാണ്ഡവാനാം ച യദ്യദാസീദ്വിചേഷ്ടിതം ॥ 5-153-7 (37045)
വൈശംപായന ഉവാച। 5-153-8x (3836)
പ്രതിയാതേ തു ദാശാർഹേ രാജാ ദുര്യോധനസ്തദാ।
കർണം ദുഃശാസനം ചൈവ ശകുനിം ചാബ്രവീദിദം ॥ 5-153-8 (37046)
അകൃതേനൈവ കാര്യേണ ഗതഃ പാർഥാനധോക്ഷജഃ ।
സ ഏനാൻമന്യുനാവിഷ്ടോ ധ്രുവം ധക്ഷ്യത്യസംശയം ॥ 5-153-9 (37047)
ഇഷ്ടോ ഹി വാസുദേവസ്യ പാണ്ഡവൈർമമ വിഗ്രഹഃ ।
ഭീമസേനാർജുനൌ ചൈവ ദാശാർഹസ്യ മതേ സ്ഥിതൌ ॥ 5-153-10 (37048)
അജാതശത്രുരത്യർഥം ഭീമസേനവശാനുഗഃ।
നികൃതശ്ച മയാ പൂർവം സഹ സർവൈഃ സഹോദരൈഃ ॥ 5-153-11 (37049)
വിരാടദ്രുപദൌ ചൈവ കൃതവൈരൌ മയാ സഹ ।
തൌ ച സേനാപ്രണേതാരൌ വാസുദേവവശാനുഗൌ ॥ 5-153-12 (37050)
ഭവിതാ വിഗ്രഹഃ സോയം തുമുലോ ലോമഹർഷണഃ ।
തസ്മാത്സാംഗ്രാമികം സർവം കാരയധ്വമതന്ദ്രിതാഃ ॥ 5-153-13 (37051)
ശിബിരാണി കുരുക്ഷേത്രേ ക്രിയന്താം വസുധാധിപാഃ ।
സ്വപര്യാപ്താവകാശാനി ദുരാദേയാനി ശത്രുഭിഃ ॥ 5-153-14 (37052)
ആസന്നജലകോഷ്ഠാനി ശതശോഥ സഹസ്രശഃ ।
അച്ഛേദ്യാഹാരമാർഗാണി ബന്ധോച്ഛ്രയചിതാനി ച । 5-153-15 (37053)
വിവിധായുധപൂർണാനി പതാകാധ്വജവന്തി ച।
സമാശ്ച തേഷാം പന്ഥാനഃ ക്രിയന്താം നഗരാദ്ബഹിഃ ॥ 5-153-16 (37054)
പ്രയാണം ഘുഷ്യതാമദ്യ ശ്വോഭൂത ഇതി മാചിരം । 5-153-17 (37055)
വൈശംപായന ഉവാച।
തേ തഥേതി പ്രതിജ്ഞായ ശ്വോഭൂതേ ചക്രിരേ തഥാ ॥ 5-153-17x (3837)
ഹൃഷ്ടരൂപാ മഹാത്മാനോ നിവാസായ മഹീക്ഷിതാം ।
തതസ്തേ പാർഥിവാഃ സർവേ തച്ഛ്രുത്വാ രാജശാസനം ॥ 5-153-18 (37056)
ആസനേഭ്യോ മഹാർഹേഭ്യ ഉദതിഷ്ഠന്നമർഷിതാഃ ।
ബാഹൂൻപരിഘസങ്കാശാൻസംസ്പൃശന്തഃ ശനൈഃ ശനൈഃ ॥ 5-153-19 (37057)
കാഞ്ചനാംഗദദീപ്താംശ്ച ചന്ദനാഗരുഭൂഷിതാൻ।
ഉഷ്ണീഷാണി നിയച്ഛന്തഃ പുണ്ഡരീകനിഭൈ കരൈഃ।
അന്തരീയോത്തരീയാണി ഭൂഷണാനി ച സർവശഃ ॥ 5-153-20 (37058)
തേ രഥാന്രഥിനഃ ശ്രേഷ്ഠാ ഹയാംശ്ച ഹയകോവിദാഃ।
സജ്ജയന്തി സ്മ നാഗാംശ്ച നാഗശിക്ഷാസ്വനുഷ്ഠിതാഃ ॥ 5-153-21 (37059)
അഥ വർമാണി ചിത്രാണി കാഞ്ചനാനി ബഹൂനി ച ।
വിവിധാനി ച ശസ്ത്രാണി ചക്രുഃ സർവാണി സർവശഃ ॥ 5-153-22 (37060)
പദാതയശ്ച പുരുഷാഃ ശസ്ത്രാണി വിവിധാനി ച।
ഉപാജഹ്രുഃ ശരീരേഷു ഹേമചിത്രാണ്യനേകശഃ ॥ 5-153-23 (37061)
തദുത്സവ ഇവോദഗ്രം സംപ്രഹൃഷ്ടനരാവൃതം ।
നഗരം ധാർതരാഷ്ട്രസ്യ ഭാരതാസീത്സമാകുലം ॥ 5-153-24 (37062)
ജനൌഘസലിലാവർതോ രഥനാഗാശ്വമീനവാൻ ।
ശംഖദുന്ദുഭിനിർഘോഷഃ കോശസഞ്ചയരത്നവാൻ ॥ 5-153-25 (37063)
ചിത്രാഭരണവർമോർമിഃ ശസ്ത്രനിർമലഫേനവാൻ ।
പ്രാസാദമാലാദ്രിവൃതോ രഥ്യാപണമഹാഹ്രദഃ ॥ 5-153-26 (37064)
യോധചന്ദ്രോദയോദ്ഭൂതഃ കുരുരാജമഹാർണവഃ ।
വ്യദൃശ്യത തദാ രാജംശ്ചന്ദ്രോദയ ഇവോദധിഃ ॥ ॥ 5-153-27 (37065)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി സൈന്യനിര്യാണപർവണി ത്രിപഞ്ചാശദധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-153-15 ആസന്നജലാ കോഷ്ഠാഃ കക്ഷ്യാ യേഷു താനി തഥാ। അച്ഛേദ്യഃ ശത്രുഭിരനിർവാര്യ ആഹാര ആഹരണം വസ്തൂനാം മാർഗാശ്ച യേഷു താനി അച്ഛേദ്യാഹാരമാർഗാണി ॥ 5-153-20 അന്തരീയം പരിധാനീയം । ഉത്തരീയം പ്രാവരണവസ്ത്രം ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 154
॥ ശ്രീഃ ॥
5.154. അധ്യായഃ 154
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
ഗുരുവധഭയാത് കർതവ്യമൌഢ്യമുപഗതേന യുധിഷ്ഠിരേണ കർതവ്യനിർധാരണപ്രാർഥനാ ॥ 1 ॥ കൃഷ്ണേന യുദ്ധകരണനിർധാരണം ॥ 2 ॥ പുനര്യുധിഷ്ഠിരസ്യ ശങ്കായാം അർജുനേന കുന്തീവിദുരവചനാനുസ്മാരണേന തത്പരിഹരണം ॥ 3 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-154-0 (37066)
വൈശംപായന ഉവാച। 5-154-0x (3838)
വാസുദേവസ്യ തദ്വാക്യമനുസ്മൃത്യ യുധിഷ്ഠിരഃ।
പുനഃ പപ്രച്ഛ വാർഷ്ണേയം കഥം മന്ദോഽഽബ്രവീദിദം ॥ 5-154-1 (37067)
അസ്മിന്നഭ്യാഗതേ കാലേ കിഞ്ച നഃ ക്ഷമമച്യുത ।
കഥം ച വർതമാനാ വൈ സ്വധർമാന്ന ച്യവേമഹി ॥ 5-154-2 (37068)
ദുര്യോധനസ്യ കർണസ്യ ശകുനേഃ സൌബലസ്യ ച ।
വാസുദേവ മതജ്ഞോഽസി മമ സഭ്രാതൃകസ്യ ച ॥ 5-154-3 (37069)
വിദുരസ്യാപി തദ്വാക്യം ശ്രുതം ഭീഷ്മസ്യ ചോഭയോഃ ।
കുന്ത്യാശ്ച വിപുലപ്രജ്ഞ പ്രജ്ഞാ കാർത്സ്ന്യേന തേ ശ്രുതാ ॥ 5-154-4 (37070)
സർവമേതദതിക്രംയ വിചാര്യ ച പുനഃ പുനഃ ।
ക്ഷമം യന്നോ മഹാബാഹോ തദ്ബ്രവീഹ്യവിചാരയൻ ॥ 5-154-5 (37071)
ശ്രുത്വൈതദ്ധർമരാജസ്യ ധർമാർഥസഹിതം വചഃ।
മേഘദുന്ദുഭിനിർഘോഷഃ കൃഷ്ണോ വാക്യമഥാബ്രവീത് ॥ 5-154-6 (37072)
ഉക്തവാനസ്മി യദ്വാക്യം ധർമാർഥസഹിതം ഹിതം।
ന തു തന്നികൃതിപ്രജ്ഞേ കൌരവ്യേ പ്രതിതിഷ്ഠതി ॥ 5-154-7 (37073)
ന ച ഭീഷ്മസ്യ ദുർമേധാഃ ശൃണോതി വിദുരസ്യ വാ।
മമ വാ ഭാഷിതം കിഞ്ചിത്സർവമേവാതിവർതതേ ॥ 5-154-8 (37074)
നൈഷ കാമയതേ ധർമം നൈഷ കാമയതേ യശഃ ।
ജിതം സ മന്യതേ സർവം ദുരാത്മാ കർണമാശ്രിതഃ ॥ 5-154-9 (37075)
ബന്ധമാജ്ഞാപയാമാസ മമ ചാപി സുയോധനഃ ।
ന ച തം ലബ്ധവാൻകാമം ദുരാത്മാ പാപനിശ്ചയഃ ॥ 5-154-10 (37076)
ന ച ഭീഷ്മോ ന ച ദ്രോണോ യുക്തം തത്രാഹതുർവചഃ।
സർവേ തമനുവർതന്തേ ഋതേ വിദുരമുച്യുത ॥ 5-154-11 (37077)
ശകുനിഃ സൌബലശ്ചൈവ കർണദുഃശാസനാവപി ।
ത്വയ്യയുക്താന്യഭാഷന്ത മൂഢാ മൂഢമമർഷണം ॥ 5-154-12 (37078)
കിഞ്ച തേന മയോക്തേന യാന്യഭാഷത കൌരവഃ ।
സങ്ക്ഷേപേണ ദുരാത്മാസൌ ന യുക്തം ത്വയി വർതതേ ॥ 5-154-13 (37079)
പാർഥിവേഷു ന സർവേഷു യ ഇമേ തവ സൈനികാഃ।
യത്പാപം യന്ന കല്യാണം സർവം തസ്മിൻപ്രതിഷ്ഠിതം ॥ 5-154-14 (37080)
ന ചാപി വയമത്യർഥം പരിത്യാഗേന കർഹിചിത്।
കൌരവൈഃ ശമമിച്ഛാമസ്തത്ര യുദ്ധമനന്തരം ॥ 5-154-15 (37081)
വൈശംപായന ഉവാച। 5-154-16x (3839)
തച്ഛ്രുത്വാ പാർഥിവാഃ സർവേ വാസുദേവസ്യ ഭാഷിതം।
അബ്രുവന്തോ മുഖം രാജ്ഞഃ സമുദൈക്ഷന്ത ഭാരത ॥ 5-154-16 (37082)
യുധിഷ്ഠിരസ്ത്വഭിപ്രായമഭിലക്ഷ്യ മഹീക്ഷിതാം ।
യോഗമാജ്ഞാപയാമാസ ഭീമാർജുനയമൈഃ സഹ ॥ 5-154-17 (37083)
തതഃ കിലകിലാഭൂതമനീകം പാണ്ഡവസ്യ ഹ।
ആജ്ഞാപിതേ തദാ യോഗേ സമഹൃഷ്യന്ത സൈനികാഃ ॥ 5-154-18 (37084)
അവധ്യാനാം വധം പശ്യന്ധർമരാജോ യുധിഷ്ഠിരഃ।
നിശ്വസൻഭീമസേനം ച വിജയം ചേദമബ്രവീത് ॥ 5-154-19 (37085)
യദർഥം വനവാസശ്ച പ്രാപ്തം ദുഃഖം ച യൻമയാ।
സോയമസ്മാനുപൈത്യേവ പരോഽനർഥഃ പ്രയത്നതഃ ॥ 5-154-20 (37086)
യസ്മിന്യത്നഃ കൃതോഽസ്മാഭിഃ സ നോ ഹീനഃ പ്രയത്നതഃ।
അകൃതേ തു പ്രയത്നേഽസ്മാനുപാവൃത്തഃ കലിർമഹാൻ ॥ 5-154-21 (37087)
കഥം ഹ്യവധ്യൈഃ സംഗ്രാമഃ കാര്യഃ സഹ ഭവിഷ്യതി।
കഥം ഹത്വാ ഗുരൂന്വൃദ്ധാന്വിജയോ നോ ഭവിഷ്യതി ॥ 5-154-22 (37088)
വൈശംപായന ഉവാച। 5-154-23x (3840)
തച്ഛ്രുത്വാ ധർമരാജസ്യ സവ്യസാചീ പരന്തപഃ।
യദുക്തം വാസുദേവേന ശ്രാവയാമാസ തദ്വചഃ ॥ 5-154-23 (37089)
ഉക്തവാന്ദേവകീപുത്രഃ കുന്ത്യാശ്ച വിദുരസ്യ ച ।
വചനം തത്ത്വയാ രാജന്നിഖിലേനാവധാരിതം ॥ 5-154-24 (37090)
ന ച തൌ വക്ഷ്യതോഽധർമമിതി മേ നൈഷ്ഠികീ മതിഃ।
നാപി യുക്തം ച കൌന്തേയ നിവർതിതുമയുധ്യതഃ ॥ 5-154-25 (37091)
തച്ഛ്രുത്വാ വാസുദേവോഽപി സവ്യസാചിവചസ്തദാ ।
സ്മയമാനോഽബ്രവീദ്വാക്യം പാർഥമേവമിതി ബ്രുവൻ ॥ 5-154-26 (37092)
തതസ്തേ ധൃതസങ്കൽപാ യുദ്ധായ സഹ സൈനികാഃ।
പാണ്ഡവേയാ മഹാരാജ താം രാത്രിം സുഖമാവസൻ ॥ ॥ 5-154-27 (37093)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി സൈന്യനിര്യാണപർവണി ചതുഃപഞ്ചശദധികശതതമോഽധ്യായാഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-154-13 യുക്തം സംയക് ॥ 5-154-14 ന കല്യാണം അകല്യാണം പാപം അകല്യാണം ച ത്വദീയേഷ്വവിദ്യമാനം സർവം തസ്മിൻ ദുര്യോധനേ പ്രതിഷ്ഠിതം ॥ 5-154-15 പരിത്യാഗേന രാജ്യസ്യോപേക്ഷയാ ശമം നേച്ഛാമഃ ॥ 5-154-17 യോഗം യുദ്ധോദ്യോഗം ॥ 5-154-20 യദർഥം യന്നിവൃത്ത്യർഥം । അനർഥഃ കുലക്ഷയഃ। പ്രയത്നതോ ബലാത് ॥ 5-154-25 അയുധ്യതസ്തവ നിവർതിതുമപി ന യുക്തം ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 155
॥ ശ്രീഃ ॥
5.155. അധ്യായഃ 155
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
ദുര്യോധനേന സ്വസേനാനാം അഗ്ര്യമധ്യമപാശ്ചാത്യഭേദേന ത്രേധാ വിഭജനം ॥ 1 ॥ താസാം സാംഗ്രാമികോപകരണസമൃദ്ധിവർണനം ॥ 2 ॥ ദുര്യോധനേന കൃപാദീനാമേകാദശാനാം പൃഥക്പൃഥഗക്ഷൌഹിണ്യധിപതിത്വേഽഭിഷേചനം ॥ 3 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-155-0 (37094)
വൈശംപായന ഉവാച। 5-155-0x (3841)
വ്യുഷ്ടായാം വൈ രജന്യാം ഹി രാജാ ദുര്യോധനസ്തതഃ।
വ്യഭജത്താന്യനികാനി ദശ ചൈകം ച ഭാരത ॥ 5-155-1 (37095)
നരഹസ്തിരഥാശ്വാനാം സാരം മധ്യം ച ഫൽഗു ച।
സർവേഷ്വേതേഷ്വനീകേഷു സന്ദിദേശ നരാധിപഃ ॥ 5-155-2 (37096)
സാനുകർഷാഃ സതൂണീരാഃ സവരൂഥാഃ സതോമരാഃ।
സോപാസംഗാഃ സശക്തീകാഃ സനിഷംഗാഃ സഹർഷ്ടയഃ । 5-155-3 (37097)
സധ്വജാഃ സപതാകാശ്ച സശരാസനതോമരാഃ ।
രജ്ജുഭിശ്ച വിചിത്രാഭിഃ സപാശാഃ സപരിച്ഛദാഃ ॥ 5-155-4 (37098)
സകചഗ്രഹവിക്ഷേപാഃ സതൈലഗുഡവാലുകാഃ ।
സാശീവിഷഘടാഃ സർവേ സസർജരസപാംസവഃ ॥ 5-155-5 (37099)
സഘണ്ടഫലകാഃ സർവേ സായോഗുഡജലോപലാഃ ॥
സശാലഭിന്ദിപാലാശ്ച സമധൂച്ഛിഷ്ടമുദ്ഗരാഃ ॥ 5-155-6 (37100)
സകാണ്ഡദണ്ഡകാഃ സർവേ സസീരവിഷതോമരാഃ ।
സശൂർപപിടകാഃ സർവേ സദാത്രാങ്കുശതോമരാഃ ॥ 5-155-7 (37101)
സകീലകവചാഃ സർവേ വാശീവൃക്ഷാദനാന്വിതാഃ।
വ്യാഘ്രചർമപരീവാരാ ദ്വീപിചർമാവൃതാശ്ച തേ ॥ 5-155-8 (37102)
സഹർഷ്ടയഃ സശ്രൃംഗാശ്ച സപ്രാസവിവിധായുധാഃ ।
സകുഠാരാഃ സകുദ്ദാലാഃ സതൈലക്ഷൌമസർപിഷഃ ॥ 5-155-9 (37103)
രുക്മജാലപ്രതിച്ഛന്നാ നാനാമണിവിഭൂഷിതാഃ ।
ചിത്രാനീകാഃ സുവപുഷോ ജ്വലിതാ ഇവ പാവകാഃ ॥ 5-155-10 (37104)
തഥാ കവചിനഃ ശൂരാഃ ശസ്ത്രേഷു കൃതനിശ്ചയാഃ ।
കുലീനാ ഹയയോനിജ്ഞാഃ സാരഥ്യേ വിനിവേശിതാഃ ॥ 5-155-11 (37105)
ബദ്ധാരിഷ്ടാ ബദ്ധകക്ഷാ ബദ്ധധ്വജപതാകിനഃ।
ബദ്ധാഭരണനിര്യൂഹാ ബദ്ധചർമാസിപട്ടിശാഃ ॥ 5-155-12 (37106)
ചതുര്യുജോ രഥാഃ സർവേ സർവേ ചോത്തമവാജിനഃ ।
സപ്രാസഋഷ്ടികാഃ സർവേ സർവേ ശതശരാസനാഃ ॥ 5-155-13 (37107)
ധുര്യയോർഹകയയോരേകസ്തഥാന്യൌ പർഷ്ണിസാരഥീ ।
തൌ ചാപി രഥിനാം ശ്രേഷ്ഠൌ രഥീ ച ഹയവിത്തഥാ ॥ 5-155-14 (37108)
നഗരാണീവ ഗുപ്താനി ദുരാധർഷാണി ശത്രുഭിഃ ।
ആസന്രഥസഹസ്രാണി ഹേമമാലീനി സർവശഃ ॥ 5-155-15 (37109)
യഥാ രഥാസ്തഥാ നാഗാ ബദ്ധകക്ഷാഃ സ്വലങ്കൃതാഃ ।
ബഭൂവുഃ സപ്തപുരുഷാ രത്നവന്ത ഇവാദ്രയഃ ॥ 5-155-16 (37110)
ദ്വാവങ്കുശധരൌ തത്ര ദ്വാവുത്തമധനുർധരൌ ।
ദ്വൌ വരാസിധരൌ രാജന്നേകഃ ശക്തിപിനാകധൃത് ॥ 5-155-17 (37111)
ഗജൈർമത്തൈഃ സമാകീർണം സർവമായുധകോശകൈഃ।
തദ്ബഭൂവ ബലം രാജൻകൌരവ്യസ്യ മഹാത്മനഃ ॥ 5-155-18 (37112)
ആമുക്തകവചൈര്യുക്തൈഃ സപതാകൈഃ സ്വലങ്കൃതൈഃ ।
സാദിഭിശ്ചോപപന്നാസ്തു തഥാ ചായുതശോ ഹയാഃ ॥ 5-155-19 (37113)
അസംഗ്രാഹാഃ സുസംപന്നാ ഹേമഭാണ്ഡപരിച്ഛദാഃ।
അനേകശതസാഹസ്രാഃ സർവേ സാദിവശേ സ്ഥിതാഃ ॥ 5-155-20 (37114)
നാനാരൂപവികാരാശ്ച നാനാകവചശസ്ത്രിണഃ ।
പദാതിനോ നരാസ്തത്ര ബഭൂവുർഹേമമാലിനഃ ॥ 5-155-21 (37115)
രഥസ്യാസന്ദശ ഗജാ ഗജസ്യ ദശ വാജിനഃ ।
നരാ ദശ ഹയസ്യാസൻപാദരക്ഷാഃ സമന്തതഃ ॥ 5-155-22 (37116)
രഥസ്യ നാഗാഃ പഞ്ചാശന്നാഗസ്യാസഞ്ശതം ഹയാഃ।
ഹയസ്യ പുരുഷാഃ സപ്ത ഭിന്നസന്ധാനകാരിണഃ ॥ 5-155-23 (37117)
സേനാ പഞ്ചശതം നാഗാ രഥാസ്താവന്ത ഏവ ച।
ദശസേനാ ച പൃതനാ പൃതനാ ദശ വാഹിനീ ॥ 5-155-24 (37118)
സേനാ ച വാഹിനീ ചൈവ പൃതനാ ധ്വജിനീ ചമൂഃ ।
അക്ഷൌഹിണീതി പര്യായൈർനിരുക്താ ച വരൂഥിനീ ॥ 5-155-25 (37119)
ഏവം വ്യൂഢാന്യനീകാനി കൌരവേയേണ ധീമതാ।
അക്ഷൌഹിണ്യോ ദശൈകാ ച സംഖ്യാതാഃ സപ്ത ചൈവ ഹ ॥ 5-155-26 (37120)
അക്ഷൌഹിണ്യസ്തു സപ്തൈവ പാണ്ഡവാനാമഭൂദ്ബലം ।
അക്ഷൌഹിണ്യോ ദശൈകാ ച കൌരവാണാമഭൂദ്ബലം ॥ 5-155-27 (37121)
നരാണാം പഞ്ചപഞ്ചാശദേഷാ പത്തിർവിധീയതേ।
സേനാമുഖം ച തിസ്രസ്താ ഗുൽമ ഇത്യഭിശബ്ദിതം ॥ 5-155-28 (37122)
ത്രയോ ഗുൽമാ ഗണസ്ത്വാസീദ്ഗണാസ്ത്വയുതശോഽഭവൻ ।
ദുര്യോധനസ്യ സേനാസു യോത്സ്യമാനാഃ പ്രഹാരിണഃ ॥ 5-155-29 (37123)
തത്ര ദുര്യോധനോ രാജാ ശൂരാൻബുദ്ധിമതോ നരാൻ।
പ്രസമീക്ഷ്യ മഹാബാഹുശ്ചക്രേ സേനാപതീംസ്തദാ । 5-155-30 (37124)
പൃഥഗക്ഷൌഹിണീനാം ച പ്രണേതൄന്നരസത്തമാൻ ।
വിധിവത്പൂർവമാനീയ പാർഥിവാനഭ്യഷേചയത് ॥ 5-155-31 (37125)
കൃപം ദ്രോണം ച ശല്യം ച സൈന്ധവം ച ജയദ്രഥം ।
സുദക്ഷിണം ച കാംഭോജം കൃതവർമാണമേവ ച ॥ 5-155-32 (37126)
ദ്രോണപുത്രം ച കർണം ച ഭൂരിശ്രവസമേവ ച।
ശകുനിം സൌബലം ചൈവ ബാഹ്ലീകം ച മഹാബലം ॥ 5-155-33 (37127)
ദിവസേ ദിവസേ തേഷാം പ്രതിവേലം ച ഭാരത।
ചക്രേ സ വിവിധാഃ പൂജാഃ പ്രത്യക്ഷം ച പുനഃ പുനഃ ॥ 5-155-34 (37128)
തഥാ വിനിയതാഃ സർവേ യേ ച തേഷാം പദാനുഗാഃ।
ബഭൂവുഃ സൈനികാ രാജ്ഞാം പ്രിയം രാജ്ഞശ്ചികീർഷവഃ ॥ ॥ 5-155-35 (37129)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി സൈന്യനിര്യാണപർവണി പഞ്ചപഞ്ചാശദധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-155-1 വ്യുഷ്ടായാം വ്യതീതായാം ॥ 5-155-2 സാരം പുരോഗാമി । മധ്യം മധ്യമം। ഫൽഗു പാശ്ചാത്ത്യം ॥ 5-155-3 അനുകർഷഃ യുദ്ധവിമർദേയസ്യകസ്യചിദ്രഥാവയവസ്യ നഷ്ടസ്യ പ്രതിസമാധാനാർഥം യദ്രഥസ്യാധോദാരുബധ്യതേ തത്। അനുകർഷോ രഥാധഃസ്ഥദാരുണീതി ഭേദിനീ । തൂണീരോ രഥവാഹ്യോ ബാണകോശഃ । മഹാൻ നിഷംഗ ഇതി യാവത്। ഉപാസംഗാഃ ഹയഗജവാഹ്യാസ്തൂണാഃ । നിഷംഗഃ പത്തിവാഹ്യഃ സ േവ ॥ 5-155-5 കചഗ്രഹവിക്ഷേപഃ കചേഷു ഗൃഹീത്വാ യേന ശത്രുർവിക്ഷിപ്യതേ താദൃശഃ। തൈലാദയഃ പ്രപപ്താഃ ശത്രൂണാമുപരി ക്ഷിപ്യന്തേ । സാശീവിഷഘടാഃ സസർപാഃ കുംഭാഃ । സർജരസോ രാലദ്രവ്യമഗ്ര്ന്യുദ്ദീപകം ॥ 5-155-6 സഘണ്ടാനി ഫലകാനി ശസ്ത്രാഗ്രാണി യേഷാം തേ സഘണ്ടഫലകാഃ । അയംസി ഖംഗപട്ടിശച്ചുരികാദീനി। ഗുഡജലം തപ്തം। ഉപലാ യന്ത്രക്ഷേപ്യാ ഗോലാഃ। ശാലതേ കത്ഥതേ ശബ്ദം കരോതീതി ശാലഃ സ ചാസൌ ഭിന്ദിപാലോ ഗോഫലകഃ। മധൂച്ഛിഷ്ടം മയനം തദപി ദ്രവീകൃത്യ ഗുഡജലവത്പ്രക്ഷേപ്യം। മുദ്ഗരഃ മുശലതുത്യോ ദണ്ഡഃ ॥ 5-155-7 കാണ്ഡം ബാണഫലകം തദ്യുക്തോ ദണ്ഡഃ കാണ്ഡദണ്ഡഃ ഇതിയാവത്। സീരം ലാംഗലം । വിഷം പ്രസിദ്ധം തേന യുക്താസ്തോമരാ വിഷതോമരാഃ। ശൂർപാണി തപ്തഗുഡാദിപ്രക്ഷേപാർഥാനി। പിടകാസ്തദാശ്രയാ മഞ്ജൂഷാഃ അസ്ത്രരോധനാർഥാ വാ। ദാത്രാം പരശുപ്രഭൃതി । അങ്കുശതോമരാഃ ബദരീകണ്ടകതുല്യലോഹകണ്ടകോപേതാസ്തോമരാഃ ॥ 5-155-8 കീലകവചവാൻ ഹി പരേണ മുഷ്ടിയുദ്ധേ ജേതുമശക്യഃ। വാശീ കാഷ്ഠപ്രച്ഛന്നം ശസ്ത്രം। വൃക്ഷാദനാഃ ലോഹകണ്ടകകീലാദീന്യുപകരണാനി। വ്യാഘ്രചർമണാ ദ്വീപീ ചിത്രവ്യാഘ്രസ്തച്ചർമണാ ച പരിവൃതാ രഥാ ഏവ ॥ 5-155-9 തൈലക്ഷൌമാനി തൈലാക്തവസ്ത്രവിശേഷാ യേഷാം ഭസ്മ പ്രഹാരസ്ഥലേ ദീയതേ । സർപിശ്ച പുരാതനം തദർഥമേവ ॥ 5-155-10 ചിത്രാനീകാഃ ചിത്രാണി സൈന്യാനി ॥ 5-155-11 വിനിവേശേതാ യേഷു രഥേഷ്വിതി ശേഷഃ ॥ 5-155-12 ബദ്ധാനി അരിഷ്ടാനി അശുഭഹരാണി യന്ത്രൌഷധാദീനി യേഷു തേ ബദ്ധാരിഷ്ടാഃ। ബദ്ധകക്ഷാഃ ബദ്ധാഃ കക്ഷാഃ സ്പർധാപദാനി തുരഗാദിശിരസി ഘണ്ടാമാലാമൌക്തികഗുച്ഛാദീനി। ബദ്ധാനി ബിരുദാനി യേഷു। ബദ്ധാനി ആഭരണാനി ക്ഷുദ്രഘണ്ടികാദീനി നിര്യൂഹാഃ ശിഖരാണി ച യേഷു ॥ 5-155-14 ചതുര്യുജ ഇത്യേതദ്വ്യാചഷ്ടേ ധുര്യയോരിതി। ധുര്യയോഃ ധൂഃസന്നിഹിതയോഃ। പാർഷ്ണിസ്പാരഥീ ചക്രരക്ഷൌ ॥ 5-155-17 പിനാകഃ ത്രിശൂലം ॥ 5-155-20 സംഗ്രാഹഃ ഹേഷണപൂർവകമഗ്രാദാഭ്യാമുത്പ്ലവനം തദ്രഹിതാഃ । യതഃ സുസംപന്നാഃ സംയകശിക്ഷിതാഃ ॥ 5-155-22 ഏകസ്യ രഥസ്യ യഥോക്തവിഭാഗേന ദശ ഗജാഃ ശതം അശ്വാഃ സഹസ്രം പദാതയശ്ച പരിവാര ഇത്യർഥഃ ॥ 5-155-23 പക്ഷാന്തരമാഹ രഥസ്യേതി। ഏകസ്യ രഥസ്യ പഞ്ചാശദ്രദാ പഞ്ചസഹസ്രം അശ്വാഃ പഞ്ചത്രിംശത്സഹസ്രം പദാതയഃ പരിവാര ഇത്യർഥഃ ॥ 5-155-24 പൃതനായാം തു പഞ്ചസഹസ്രം നാഗാസ്താവന്തോ രഥാഃ പഞ്ചവിംശതിസഹസ്രം നരാഃ പഞ്ചദശസഹസ്രം അശ്വാഃ । വാഹിന്യാം പഞ്ചാശത്സഹസ്രം നാഗാസ്താവന്തോ രഥാഃ സാർധലക്ഷദ്വയം നരാഃ। സാർധലക്ഷം അശ്വാ ഇതി ജ്ഞേയം ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 156
॥ ശ്രീഃ ॥
5.156. അധ്യായഃ 156
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
ദുര്യോധനേന ഭീഷ്മംപ്രതി സൈനാപത്യസ്വീകാരപ്രാർഥനാ ॥ 1 ॥ ഭീഷ്മേണ സമയപ്രതിജ്ഞാകരണപൂർവകം സൈനാപത്യാംഗീകാരഃ ॥ 2 ॥ ദുര്യോധനേന ഭീഷ്മസ്യ സൈനാപത്യേഽഭിഷേചനപൂർവകം സേനാഭിഃ സഹ കുരുക്ഷേത്രഗമനം ॥ 3 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-156-0 (37130)
വൈശംപായന ഉവാച। 5-156-0x (3842)
തതഃ ശാന്തനവം ഭീഷ്മം പ്രാഞ്ജലിർധൃതരാഷ്ട്രജഃ।
സഹ സർവൈർമഹീപാലൈരിദം വചനമബ്രവീത്॥ 5-156-1 (37131)
ഋതേ സേനാപ്രണേതാരം പൃതനാ സുമഹത്യപി ।
ദീര്യതേ യുദ്ധമാസാദ്യ പിപീലികപുടം യഥാ ॥ 5-156-2 (37132)
നഹി ജാതു ദ്വയോർബുദ്ധിഃ സമാ ഭവതി കർഹിചിത് ।
ശൌര്യം ച വലനേതൄണാം സ്പർധതേ ച പരസ്പരം ॥ 5-156-3 (37133)
ശ്രൂയതേ ച മഹാപ്രാജ്ഞ ഹൈഹയാനമിതൌജസഃ ।
അഭ്യയുർബ്രാഹ്മണാഃ സർവേ സമുച്ഛ്രിതകുശധ്വജാഃ ॥ 5-156-4 (37134)
താനഭ്യയുസ്തദാ വൈശ്യാഃ ശൂദ്രാശ്ചൈവ പിതാമഹ ।
ഏകതസ്തു ത്രയോ വർണാ ഏകതഃ ക്ഷത്രിയർഷഭാഃ ॥ 5-156-5 (37135)
തേ സ്മ യുദ്ധേ പ്രഭജ്യന്തേ ത്രയോ വർണാഃ പുനഃ പുനഃ ।
ക്ഷത്രിയാശ്ച ജയന്ത്യേവ ബഹുലം ചൈകതോ ബലം ॥ 5-156-6 (37136)
തതസ്തേ ക്ഷത്രിയാനേവ പപ്രച്ഛുർദ്വിചസത്തമാഃ ।
തേഭ്യഃ ശശംസുർധർമജ്ഞാ യാഥാതഥ്യം പിതാമഹ ॥ 5-156-7 (37137)
വയമേകസ്യ ശ്രൃണുമോ മഹാബുദ്ധിമതോ രണേ ।
ഭവന്തസ്തു പൃഥക്സർവേ സ്വബുദ്ധിവശവർതിനഃ ॥ 5-156-8 (37138)
തതസ്തേ ബ്രാഹ്മണാശ്ചക്രുരേകം സേനാപതിം ദ്വിജം।
നയേ സുകുശലം ശൂരമജയൻക്ഷത്രിയാംസ്തതഃ ॥ 5-156-9 (37139)
ഏവം യേ കുശലം ശൂരം ഹിതേപ്സിതമകൽപഷം।
സേനാപതിം പ്രകുർവന്തി തേ ജയന്തി രണേ രിപൂൻ ॥ 5-156-10 (37140)
ഭവാനുശനസാ തുല്യോ ഹിതൈഷീ ച സദാ മമ।
അസംഹാർഥഃ സ്ഥിതോ ധർമേ സ നഃ സേനാപതിർഭവ ॥ 5-156-11 (37141)
രശ്മീവതാമിവാദിത്യോ വീരുധാമിവ ചന്ദ്രമാഃ ।
കുബേര ഇവ യക്ഷാണാം ദേവാനാമിവ വാസവഃ ॥ 5-156-12 (37142)
പർവതാനാം യഥാ മേരുഃ സുപർണഃ പക്ഷിണാം യഥാ।
കുമാര ഇവ ദേവാനാം വസൂനാമിവ ഹവ്യവാട് ॥ 5-156-13 (37143)
ഭവതാ ഹി വയം ഗുപ്താഃ ശത്രേണേവ ദിവൌകസഃ ।
അനാധൃഷ്യാ ഭവിഷ്യാമസ്ത്രിദശാനാമപി ധ്രുവം ॥ 5-156-14 (37144)
പ്രയാതു നോ ഭവാനഗ്രേ ദേവാനാമിവ പാവകിഃ ।
വയം ത്വാമനുയാസ്യാമഃ സൌരഭേയാ ഇവർഷഭം ॥ 5-156-15 (37145)
ഭീഷ്മ ഉവാച। a6-156-16x (3843)
ഏവമേതൻമഹാബാഹോ യഥാ വദസി ഭാരത।
യഥൈവ ഹി ഭവന്തോ മേ തഥൈവ മമ പാണ്ഡവാഃ ॥ 5-156-16 (37146)
അപി ചൈവ മയാ ശ്രോയോ വാച്യം തേഷാം നരാധിപ ।
സംയോദ്ധവ്യം തവാർഥായ യഥാ മേ സമയഃ കൃതഃ ॥ 5-156-17 (37147)
ന തു പശ്യാമി യോദ്ധാരമാത്മനഃ സദൃശം ഭുവി ।
ഋതേ തസ്മാന്നരവ്യാഘ്രാത്കുന്തീപുത്രാദ്ധനഞ്ജയാത് ॥ 5-156-18 (37148)
സ ഹി വേദ മഹാബുദ്ധിർദിവ്യാന്യസ്ത്രാണ്യനേകശഃ ।
ന തു മാം വിവൃതോ യുദ്ധേ ജാതു യുധ്യേത പാണ്ഡവഃ ॥ 5-156-19 (37149)
അഹം സ ച ക്ഷണേനൈവ നിർമനുഷ്യമിദം ജഗത്।
കുര്യാവാസ്ത്രബലേനൈവ സസുരാസുരരാക്ഷസം ॥ 5-156-20 (37150)
ന ത്വേവോത്സാദനീയാ മേ പാണ്ഡോഃ പുത്രാ ജനാധിപ ।
തസ്മാദ്യോധാൻഹനിഷ്യാമി പ്രയോഗേണായുതം സദാ ॥ 5-156-21 (37151)
ഏവമേഷാം ഫരിഷ്യാമി നിധനം കുരുനന്ദന ।
ന ചേത്തേ മാം ഹനിഷ്യന്തി പൂർവമേവ സമാഗമേ ॥ 5-156-22 (37152)
സേനാപതിസ്ത്വഹം രാജൻസമയേനാപരേണ തേ।
ഭവിഷ്യാമി യഥാകാമം തൻമേ ശ്രോതുമിഹാർഹസി ॥ 5-156-23 (37153)
കർണോ വാ യുധ്യതാം പൂർവമഹം വാ പൃഥിവീപതേ ।
സ്പർധതേ ഹി സദാത്യർഥം സൂതപുത്രോ മയാ രണേ ॥ 5-156-24 (37154)
കർണ ഉവാച। 5-156-25x (3844)
നാഹം ജീവതി ഗാംഗേയേ രാജന്യോത്സ്യേ കഥഞ്ചന।
ഹതേ ഭീഷ്മേ തു യോത്സ്യാമി സഹ ഗാണ്ഡീവധന്വനാ ॥ 5-156-25 (37155)
വൈശംപായന ഉവാച। 5-156-26x (3845)
തതഃ സേനാപതിം ചക്രേ വിധിവദ്ഭൂരിദക്ഷിണം।
ധൃതരാഷ്ട്രാത്മജോ ഭീഷ്മം സോഽഭിഷിക്തോ വ്യരോചത ॥ 5-156-26 (37156)
തതോ ഭേരീശ്ച ശംഖാംശ്ച ശതശോഽഥ സഹസ്രശഃ।
വാദയാമാസുവ്യഗ്രാ വാദകാ രാജശാസനാത് ॥ 5-156-27 (37157)
സിംഹനാദാശ്ച വിവിധാ വാഹനാനാം ച നിഃസ്വനാഃ ॥ 5-156-28 (37158)
നിർഘാർതാഃ പൃഥിവീകംപാ ഗജബൃംഹിതനിഃസ്വനാഃ।
ആസംശ്ച സർവയോധാനാം പാതയന്തോ മനാംസ്യുത ॥ 5-156-29 (37159)
വാചശ്ചാപ്യശരീരിണ്യോ ദിവശ്ചോൽകാഃ പ്രപേദിരേ।
ശിവാശ്ച ഭയവേദിന്യോ നേദുർദീപ്തതരാ ഭൃശം ॥ 5-156-30 (37160)
സൈനാപത്യേ യദാ രാജാ ഗാംഗേയമഭിഷിക്തവാൻ ।
തദൈതാന്യുഗ്രരൂപാണി ബഭൂവുഃ ശതശോ നൃപ ॥ 5-156-31 (37161)
തതഃ സേനാപതിം കൃത്വാ ഭീഷ്മം പരബലാർദനം ।
വാചയിത്വാ ദ്വിജശ്രേഷ്ഠാൻഗോഭിർനിഷ്കൈശ്ച ഭൂരിശഃ ॥ 5-156-32 (37162)
വർധമാനോ ജയാശീർഭിർനിര്യയൌ സൈനികൈർവൃതഃ।
ആപഗേയം പുരസ്കൃത്യ ഭ്രാതൃഭിഃ സഹിതസ്തദാ ॥ 5-156-33 (37163)
സ്കന്ധാവാരേണ മഹതാ കുരുക്ഷേത്രം ജഗാമ ഹ ॥ 5-156-34 (37164)
പരിക്രംയ കുരുക്ഷേത്രം കർണേന സഹ കൌരവഃ ।
ശിബിരം മാപയാമാസ സമേ ദേശേ ജനാധിപ ॥ 5-156-35 (37165)
മധുരാനൂഷരേ ദേശേ പ്രഭൂതയവസേന്ധനേ।
യഥൈവ ഹാസ്തിനപുരം തദ്വച്ഛിബിരമാബഭൌ ॥ ॥ 5-156-36 (37166)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി സൈന്യനിര്യാണപർവണി ഷട്പഞ്ചാശദധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-156-15 പാവകിഃ കാർതികേയഃ ॥ 5-156-19 വിവൃതോ വിസ്പഷ്ടോ ഭൂത്വേത്യർഥഃ ॥ 5-156-20 നിർമനുഷ്യം നിർജനം ॥ 5-156-21 സദാ പ്രത്യഹം ॥ 5-156-29 പാതയന്തഃ മൂർച്ഛിതാനി കുർവന്തഃ ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 157
॥ ശ്രീഃ ॥
5.157. അധ്യായഃ 157
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
യുധിഷ്ഠിരേണ ശ്രീകൃഷ്ണാനുമത്യാ ദ്രുപദാദീനാം സപ്താനാം പൃതഗക്ഷൌഹിണ്യാധിപത്യേഽഭിഷേചനപൂർവകം ധൃഷ്ടദ്യുംനസ്യ സർവസൈന്യാധിപത്യേഽഭിഷേചനം ॥ 1 ॥ ബലരാമസ്യ അക്രൂരാദിഭിഃ സഹ പാണ്ഡവദിദൃക്ഷയാ കുരുക്ഷേത്രാഗമനം ॥ 2 ॥ യുധിഷ്ഠിരാദിപൂജിതസ്യ തസ്യ ബന്ധുനിധനാവലോകനാസഹിഷ്ണുതയാ തീർഥനിഷേവണാർഥം ഗമനം ॥ 3 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-157-0 (37167)
ജനമേജയ ഉവാച। 5-157-0x (3846)
ആപഗേയം മഹാത്മാനം ഭീഷ്മം ശസ്ത്രഭൃതാം വരം।
പിതാമഹം ഭാരതാനാം ധ്വജം സർവമഹീക്ഷിതാം ॥ 5-157-1 (37168)
ബൃഹസ്പതിസം ബുദ്ധ്യാ ക്ഷമയാ പൃഥിവീസമം ।
സമുദ്രമിവ ഗാംഭീര്യേ ഹിമവന്തമിവ സ്ഥിരം ॥ 5-157-2 (37169)
പ്രജാപതിമിവൌദാര്യേ തേജസാ ഭാസ്കരോപമം ।
മഹേന്ദ്രമിവ ശത്രൂണാം ധ്വംസനം ശരവൃഷ്ടിഭിഃ ॥ 5-157-3 (37170)
രണയജ്ഞേ പ്രവിതതേ സുഭീമേ ലോമഹർഷണേ।
ദീക്ഷിതം ചിരരാത്രായ ശ്രുത്വാ തത്ര യുധിഷ്ഠിരഃ ॥ 5-157-4 (37171)
കിമബ്രവീൻമഹാബാഹുഃ സർവശസ്ത്രഭൃതാം വരഃ ।
ഭീമസേനാർജുനൌ വാപി കൃഷ്ണോ വാ പ്രത്യഭാഷത ॥ 5-157-5 (37172)
വൈശംപായന ഉവാച। 5-157-6x (3847)
ആപദ്ധർമാർഥകുശലോ മഹാബുദ്ധിര്യുധിഷ്ഠിരഃ।
സർവാൻഭ്രാതൄൻസമാനീയ വാസുദേവം ച ശാശ്വതം ॥ 5-157-6 (37173)
ഉവാച വദതാം ശ്രേഷ്ഠഃ സാന്ത്വപൂർവമിദം വചഃ।
പര്യാക്രാമത സൈന്യാനി യത്താസ്തിഷ്ഠത ദംശിതാഃ ॥ 5-157-7 (37174)
പിതാമഹേന വോ യുദ്ധം പൂർവമേവ ഭവിഷ്യതി।
തസ്മാത്സപ്തസു സേനാസു പ്രണേതൄൻമമ പശ്യത ॥ 5-157-8 (37175)
കൃഷ്ണ ഉവാച। 5-157-9x (3848)
യഥാർഹതി ഭവാന്വക്തുമസ്മിൻകാലേ ഹ്യുപസ്ഥിതേ।
തഥേദമർഥവദ്വാക്യമുക്തം തേ ഭരതർഷഭ ॥ 5-157-9 (37176)
രോചതേ മേ മഹാബാഹോ ക്രിയതാം യദനന്തരം।
നായകാസ്തവ സേനായാം ക്രിയന്താമിഹ സപ്ത വൈ ॥ 5-157-10 (37177)
വൈശംപായന ഉവാച। 5-157-11x (3849)
തതോ ദ്രുപദമാനായ്യ വിരാടം ശിനിപുംഗവം ।
ധൃഷ്ടദ്യുംനം ച പാഞ്ചാല്യം ധൃഷ്ടകേതും ച പാർഥിവ।
ശിഖണ്ഡിനം ച പാഞ്ചാല്യം സഹദേവം ച മാഗധം ॥ 5-157-11 (37178)
ഏതാൻസപ്ത മഹാഭാഗാന്വീരാന്യുദ്ധാഭികാങ്ക്ഷിണഃ ।
സേനാപ്രണേതൄന്വിധിവദഭ്യഷിഞ്ചദ്യുധിഷ്ഠിരഃ ॥ 5-157-12 (37179)
സർവസേനാപതിം ചാത്ര ധൃഷ്ടദ്യുംനം ചകാര ഹ ।
ദ്രോണാന്തഹേതോരുത്പന്നോ യ ഇദ്ധാഞ്ജാതവേദസഃ ॥ 5-157-13 (37180)
സർവേഷാമേവ തേഷാം തു സമസ്താനാം മഹാത്മനാം ।
സേനാപതിപതിം ചക്രേ ഗഡാകേശം ധനഞ്ജയം ॥ 5-157-14 (37181)
അർജുനസ്യാപി നേതാ ച സംയന്താ ചൈവ വാജിനാം।
സങ്കർണണാനുജഃ ശ്രീമാൻമഹാബുദ്ധിർജനാർദനഃ ॥ 5-157-15 (37182)
തദ്ദൃഷ്ട്വോപസ്ഥിതം യുദ്ധം സമാസന്നം മഹാത്യയം ।
പ്രാവിശദ്ഭവനം രാജ്ഞഃ പാണ്ഡവാനാം ഹലായുധഃ ॥ 5-157-16 (37183)
സഹാക്രൂരപ്രഭൃതിഭിർദദസാംബോദ്ധവാദിഭിഃ ।
രൌക്മിണേയാഹുകസുതൈശ്ചാരുദേഷ്ണപുരോഗമൈഃ ॥ 5-157-17 (37184)
വൃഷ്ണിമുഖ്യൈരധിഗതൈർവ്യാഘ്രൈരിവ ബലോത്കടൈഃ ।
അഭിഗുപ്തോ മഹാബാഹുർമരുദ്ഭിരിവ വാസവഃ ॥ 5-157-18 (37185)
നീലകൌശേയവസനഃ കൈലാസശിഖരോപമഃ ।
സിംഹഖേലഗതിഃ ശ്രീമാൻമദരക്താന്തലോചനഃ ॥ 5-157-19 (37186)
തം ദൃഷ്ട്വാ ധർമരാജശ്ച കേശവശ്ച മഹാദ്യുതിഃ ।
ഉദതിഷ്ഠത്തതഃ പാർഥോ ഭീമകർമാ വൃകോദരഃ ॥ 5-157-20 (37187)
ഗാണ്ഡീവധന്വാ യേ ചാന്യേ രാജാനസ്തത്ര കേചന।
പൂജയാഞ്ചക്രിരേ തേ വൈ സമായാന്തം ഹലായുധം ॥ 5-157-21 (37188)
തതസ്തം പാണ്ഡവോ രാജാ കരേ പസ്പർശ പാണിനാ ।
വാസുദേവപുരോഗാസ്തം സർവ ഏവാഭ്യവാദയൻ ॥ 5-157-22 (37189)
വിരാടദ്രുപദൌ വൃദ്ധാവഭിവാദ്യ ഹലായുധഃ ।
യുധിഷ്ഠിരേണ സഹിത ഉപാവിശദരിന്ദമഃ ॥ 5-157-23 (37190)
തതസ്തേഷൂപവിഷ്ടേഷു പാർഥിവേഷു സമന്തതഃ ।
വാസുദേവമഭിപ്രേക്ഷ്യ രൌഹിണേയോഽഭ്യഭാഷത ॥ 5-157-24 (37191)
ഭവിതായം മഹാരൌദ്രോ ദാരുണഃ പുരുഷക്ഷയഃ ।
ദിഷ്ടമേതദ്ധ്രുവം മന്യേ ന ശക്യമതിവർതിതും ॥ 5-157-25 (37192)
തസ്മാദ്യുദ്ധാത്സമുത്തീർണാനപി വഃ സമുഹൃഞ്ജാനാൻ।
അരോഗാനക്ഷതൈർദേഹൈർദ്രഷ്ടാസ്മീതി മതിർമമ ॥ 5-157-26 (37193)
സമേതം പാർഥിവം ക്ഷത്രം കാലപക്വമസംശയം ।
വിമർദശ്ച മഹാൻഭാവീ മാംസശോണിതകദർദമഃ ॥ 5-157-27 (37194)
ഉക്തോ മയാ വാസുദേവഃ പുനഃ പുനരുപഹ്വരേ।
സംബന്ധിഷു സമാം വൃത്തിം വർതസ്വ മധുസൂദന ॥ 5-157-28 (37195)
പാണ്ഡവാ ഹി യഥാസ്മാകം തഥാ ദുര്യോധനോ നൃപഃ।
തസ്യാപി ക്രിയതാം സാഹ്യം സ പര്യേതി പുനഃപുനഃ ॥ 5-157-29 (37196)
തച്ച മേ നാകരോദ്വാക്യം ത്വദർഥേ മധുസൂദനഃ।
നിർവിഷ്ടഃ സർവഭാവേന ധനഞ്ജയമവേക്ഷ്യ ഹ ॥ 5-157-30 (37197)
ധ്രുവോ ജയഃ പാണ്ഡവാനാമിതി മേ നിശ്ചിതാ മതിഃ।
തഥാ ഹ്യഭിനിവേശോഽയം വാസുദേവസ്യ ഭാരത ॥ 5-157-31 (37198)
ന ചാഹമൃത്സഹേ കൃഷ്ണമൃതേ ലോകമുദീക്ഷിതും ।
തതോഽഹമനുവർതാമി കേശവസ്യ ചികീർഷിതം ॥ 5-157-32 (37199)
ഉഭൌ ശിഷ്യൌ ഹി മേ വീരൌ ഗദായദ്ധവിശാരദൌ ।
തുല്യസ്നേഹോഽസ്ംയതോ ഭീതേ തഥാ ദുര്യോധനേ നൃപേ ॥ 5-157-33 (37200)
തസ്മാദ്യാസ്യാമി തീർഥാനി സരസ്വത്യാ നിഷേവിതും ।
ന ഹി ശക്ഷ്യാമി കൌരവ്യാന്നശ്യമാനാനവേക്ഷിതും ॥ 5-157-34 (37201)
വൈശംപായന ഉവാച। 5-157-35x (3850)
ഏവമുക്ത്വാ മഹാബാഹുരനുജ്ഞാതശ്ച പാണ്ഡവൈഃ।
തീർഥയാത്രാം യയൌ രാമോ നിവർത്യ മധുസൂദനം ॥ ॥ 5-157-35 (37202)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവമി സൈന്യനിര്യാണപർവണി സപ്തപഞ്ചാശദധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-157-13 ഇദ്ധാത്പ്രദീപ്താത് ॥ 5-157-16 മഹാത്യയം അത്യന്തം ക്ഷയകരം ॥ 5-157-24 രൌഹിണേയോ ബലരാമഃ ॥ 5-157-28 ഉപഹ്വരേ ഏകാന്തേ ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 158
॥ ശ്രീഃ ॥
5.158. അധ്യായഃ 158
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
ശ്രീകൃഷഅണശ്യാലസ്യ രുക്മിണഃ പാണ്ഡവാനുപേത്യ അർജുനംപ്രതി തസ്യ ഭയവികൽപപൂർവകം ദർപാസ്ത്വേന സാഹായ്യകരണോക്തിഃ ॥ 1 ॥ അർജുനേന തസ്യ പ്രത്യാഖ്യാനം ॥ 2 ॥ ദുര്യോധനമേത്യ തഥാഭാഷിണസ്തസ്യ തേനാപി പ്രത്യാഖ്യാനം ॥ 3 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-158-0 (37203)
വൈശംപായന ഉവാച। 5-158-0x (3851)
ഏതസ്മിന്നൈവ കാലേ തു ഭീഷ്മകസ്യ മഹാത്മനഃ ।
ഹിരണ്യരോംണോ നൃപതേഃ സാക്ഷാദിന്ദ്രസഖസ്യ വൈ ॥ 5-158-1 (37204)
ആകൂതീനാമധിപതിർഭോജസ്യാതിയശസ്വിനഃ ।
ദാക്ഷിണാത്യപതേഃ പുത്രോ ദിക്ഷു രുക്മീതി വിശ്രുതഃ ॥ 5-158-2 (37205)
യഃ കിംപുരുഷസിംഹസ്യ ഗന്ധമാദനവാസിനഃ ।
കൃത്സ്നം ശിഷ്യോ ധനുർവേദം ചതുഷ്പാദമവാപ്തവാൻ ॥ 5-158-3 (37206)
യോ മാഹേന്ദ്രം ധനുർലേഭേ തുല്യം ഗാണ്ഡീവതേജസാ।
ശാർംഗേണ ച മഹാബാഹുഃ സംമിതം ദിവ്യലക്ഷണം ॥ 5-158-4 (37207)
ത്രീണ്യേവൈതാനി ദിവ്യാനി ധനൂംഷി ദിവിചാരിണാം ।
വാരുണം ഗാണ്ഡിവം തത്ര മാഹേന്ദ്രം വിജയം ധനുഃ ।
ശാർംഗ തു വൈഷ്ണവം പ്രാഹുർദിവ്യം തേജോമയം ധനുഃ ॥ 5-158-5 (37208)
ധാരയാമാസ തത്കൃഷ്ണഃ പരസേനാഭയാവഹം।
ഗാണ്ഡീവം പാവകാല്ലേഭേ ഖാണ്ഡവേ പാകശാസനിഃ ॥ 5-158-6 (37209)
ദ്രുമാദ്രുക്മീ മഹാതേജാ വിജയം പ്രത്യപദ്യത।
സഞ്ഛിദ്യ മൌരവാൻപാശാന്നിഹത്യ മുരമോജസാ ॥ 5-158-7 (37210)
നിർജിത്യ നരകം ഭൌമമാഹൃത്യ മണികുണ്ഡലേ ।
ഷോഡശ സ്ത്രീസഹസ്രാണി രത്നാനി വിവിധാനി ച ॥ 5-158-8 (37211)
പ്രതിപേദേ ഹൃഷീകേശഃ ശാർംഗം ച ധനുരുത്തമം।
രുക്മീ തു വിജയം ലബ്ധ്വാ ധനുർമേഘനിഭസ്വനം ॥ 5-158-9 (37212)
വിഭീഷയന്നിവ ജഗത്പാണ്ഡവാനഭ്യവർതത।
നാമൃഷ്യത പുരാ യോഽസൌ സ്വബാഹുലഗർവിതഃ ॥ 5-158-10 (37213)
രുക്മിണ്യാ ഹരണം വീരോ വാസുദേവേന ധീമതാ।
കൃത്വാ പ്രതിജ്ഞാം നാഹത്വാ നിവർതിഷ്യേ ജനാർദനം ॥ 5-158-11 (37214)
തതോഽന്വധാവദ്വാർഷ്ണേയം സർവശസ്ത്രഭൃതാം വരഃ।
സേനയാ ചതുരംഗിണ്യാ മഹത്യാ ദൂരപാതയാ ॥ 5-158-12 (37215)
വിചിത്രായുധവർമിണ്യാ ഗംഗ്യേവ പ്രവൃദ്ധയാ।
സ സമാസാദ്യ വാർഷ്ണേയം യോഗാനാമീശ്വരം പ്രഭും ॥ 5-158-13 (37216)
വ്യംസിതോ വ്രീഡിതോ രാജന്നാജഗാമ സ കുണ്ഡിനം।
യത്രൈവ കൃഷ്ണേന രണേ നിർജിതഃ പരവീരഹാ ॥ 5-158-14 (37217)
തത്ര ഭോജകടം നാമ കൃതം നഗരമുത്തമം ।
സൈന്യേന മഹതാ തേന പ്രഭൂതഗജവാജിനാ ॥ 5-158-15 (37218)
പുരം തദ്ഭുവി വിഖ്യാതം നാംനാ ഭോജകടം നൃപ ।
സ ഭോജരാജഃ സൈന്യേന മഹതാ പരിവാരിതഃ ॥ 5-158-16 (37219)
അക്ഷൌഹിണ്യാ മഹാവീര്യഃ പാണ്ഡവാൻക്ഷിപ്രമാഗമത്।
തതഃ സ കവചീ ധന്വീ തലീ ഖംഗീ ശരാസനീ ॥ 5-158-17 (37220)
രഥേനാദിത്യവർണേന പ്രവിവേശ മഹാചമൂം ।
വിദിതഃ പാണ്ഡവേയാനാം വാസുദേവപ്രിയേപ്സയാ ॥ 5-158-18 (37221)
യുധിഷ്ഠിരസ്തു തം രാജാ പ്രത്യുദ്ഗംയാഭ്യപൂജയത്।
സ പൂജിതഃ പാണ്ഡുപുത്രൈര്യഥാന്യായം സുസംസ്തുതഃ ॥ 5-158-19 (37222)
പ്രതിഗൃഹ്യ തു താൻസർവാന്വിശ്രാന്തഃ സഹസൈനികഃ ।
ഉവാച മധ്യേ വീരാണാം കുന്തീപുത്രം ധനഞ്ജയം ॥ 5-158-20 (37223)
സഹായോസ്മി സ്ഥിതോ യുദ്ധേ യദി ഭീതോസി പാണ്ഡവ ।
കരിഷ്യാമി രണേ സാഹ്യമസഹ്യം തവ ശത്രുഭിഃ ॥ 5-158-21 (37224)
ന ഹി മേ വിക്രമേ തുല്യഃ പുമാനസ്തീഹ കശ്ചന।
ഹനിഷ്യാമിരണേ ഭാഗം യൻമേ ദാസ്യസി പാണ്ഡവ ॥ 5-158-22 (37225)
അപി ദ്രോണകൃപൌ വീരൌ ഭീഷ്മകർണാവഥോ പുനഃ ।
അഥവാ സർവ ഏവൈതേ തിഷ്ഠന്തു വസുധാധിപാഃ ॥ 5-158-23 (37226)
നിഹത്യ സമരേ ശത്രൂംസ്തവ ദാസ്യാമി മേദിനീം ।
ഇത്യുക്തോ ധർമരാജസ്യ കേശവസ്യ ച സംനിധൌ ॥ 5-158-24 (37227)
ശ്രൃണ്വതാം പാർഥിവേന്ദ്രാണാമന്യേഷാം ചൈവ സർവശഃ ।
വാസുദേവമഭിപ്രേക്ഷ്യ ധർമരാജം ച പാണ്ഡവം।
ഉവാച ധീമാൻകൌന്തേയഃ പ്രഹസ്യ സഖിപൂർവകം ॥ 5-158-25 (37228)
യുധ്യമാനസ്യ മേ വീര ഗന്ധർവൈഃ സുമഹാബലൈഃ ।
സഹായോ ഘോഷയാത്രായാം കസ്തദാസീത്സഖാ മമ ॥ 5-158-26 (37229)
തഥാ പ്രതിഭയേ തസ്മിന്ദേവദാനവസങ്കുലേ।
ഖാണ്ഡവേ യുധ്യമാനസ്യ കഃ സഹായസ്തദാവഭവത് ॥ 5-158-27 (37230)
നിവാതകവചൈര്യുദ്ധേ കാലകേയൈശ്ച ദാനവൈഃ ।
തത്ര മേ യുധ്യമാനസ്യ കഃ സഹായസ്തദാഭവത് ॥ 5-158-28 (37231)
തഥാ വിരാടനഗരേ കുരുഭിഃ സഹ സംഗരേ।
യുധ്യതോ ബഹുഭിസ്തത്ര കഃ സഹായോഽഭവൻമമ ॥ 5-158-29 (37232)
ഉപജീവ്യ രണേ രുദ്രം ശക്രം വൈശ്രവണം യമം।
വരുണം പാവകം ചൈവ കൃപം ദ്രോണം ച മാധവം ॥ 5-158-30 (37233)
ധാരയൻഗാണ്ഡിവം ദിവ്യം ധനുസ്തേജോമയം ദൃഢം ।
അക്ഷയ്യശരസംയുക്തോ ദിവ്യാസ്ത്രപരിബൃംഹിതഃ ॥ 5-158-31 (37234)
കൌരവാമാം കുലേ ജാതഃ പാണ്ഡോഃ പുത്രോ വിശേഷതഃ ।
ദ്രോണം വ്യപദിശഞ്ഛിഷ്യോ വാസുദേവസഹായവാൻ ॥ 5-158-32 (37235)
കഥമസ്മദ്വിധോ ബ്രൂയാദ്ഭീതോഽസ്മീതി യശോഹരം ।
വചനം നരശാർദൂല വജ്രായുധസമസ്വനം ॥ 5-158-33 (37236)
നാസ്മി ഭീതോ മഹാബാഹോ സഹായാർഥശ്ച നാസ്തി മേ ।
യഥാകാമം യഥായോഗം ഗച്ഛ വാത്രൈവ തിഷ്ഠ വാ ॥ 5-158-34 (37237)
`വൈശംപായന ഉവാച 5-158-35x (3852)
തച്ഛ്രുത്വാ വചനം തസ്യ വിജയസ്യ ച ധീമതഃ ।'
വിനിവർത്യ തതോ രുക്മീ സേനാം സാഗരസംനിഭാം ।
ദുര്യോധനമുപാഗച്ഛത്തഥൈവ ഭരതർഷഭ ॥ 5-158-35 (37238)
തഥൈവ ചാഭിഗംയൈനമുവാച വസുധാധിപഃ।
പ്രത്യാഖ്യാതശ്ച തേനാപി സ തദാ ശൂരമാനിനാ ॥ 5-158-36 (37239)
ദ്വാവേവ തു മഹാരാജ തസ്മാദ്യുദ്ധാദപേയതുഃ।
രൌഹിണേയശ്ച വാർഷ്ണേയോ രുക്മീ ച വസുധാധിപ ॥ 5-158-37 (37240)
ഗതേ രാമേ തീർഥയാത്രാം ഭീഷ്മകസ്യ സുതേ തഥാ।
ഉപാവിശൻപാണ്ഡവേയാ മന്ത്രായ പുനരേവ ച ॥ 5-158-38 (37241)
സമിതിർധർമരാജസ്യ സാ പാർഥിവസമാകുലാ ।
ശുശുഭേ താരകൈശ്ചിത്രാ ദ്യൌശ്ചന്ദ്രേണേവ ഭാരത ॥ ॥ 5-158-39 (37242)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവമി സൈന്യനിര്യാണപർവണി അഷ്ടപ·ഞ്ചാശദധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-158-1 സാക്ഷാത്പുത്ര ഇതി സംബന്ധഃ ॥ 5-158-2 ആകൂതീനാം സങ്കൽപാനാം । സത്യസങ്കൽപ ഇത്യർഥഃ ॥ 5-158-7 മൌരവാൻ ആന്ത്രതന്തിമയാൻ । യൈരിദാനീ ശാർംഗേ ധനുഷി ജ്യാ ക്രിയതേ॥ 5-158-30 ഉപജീവ്യ ആരാധ്യ। രണേ യുദ്ധനിമിത്തം ॥ 5-158-32 ദ്രോണം അയം മമ ഗുരുരിതി വ്യപദിശൻ കഥയൻ ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 159
॥ ശ്രീഃ ॥
5.159. അധ്യായഃ 159
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
ധൃതരാഷ്ട്രേണ സഞ്ജയംപ്രതി കുരുപാണ്ഡവസേനയോർവൃത്തവൃത്താന്തകഥനചോദനാ ॥ 1 ॥ സഞ്ജയേന ധൃതരാഷ്ട്രംപ്രതി പുരുഷസ്യാകർതൃത്വകഥനപൂർവകം സ്വേന വക്ഷ്യമാണബന്ധുനിധനശ്രവണേന ശോകാനധിഗമോപദേശഃ ॥ 2 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-159-0 (37243)
ജനമേജയ ഉവാച। 5-159-0x (3853)
തഥാ വ്യൂഢേഷ്വനീകേഷു കുരുക്ഷേത്രേ ദ്വിജർഷഭ ।
കിമർകുർവംശ്ച കുരവഃ കാലേനാഭിപ്രചോദിതാഃ ॥ 5-159-1 (37244)
വൈശംപായന ഉവാച। 5-159-2x (3854)
തഥാ വ്യൂഢേഷ്വനീകേഷു യത്തേഷു ഭരതർഷഭ।
ധൃതരാഷ്ട്രോ മഹാരാജ സഞ്ജയം വാക്യമബ്രവീത് ॥ 5-159-2 (37245)
ഏഹി സഞ്ജയ സർവ മേ ആചക്ഷ്വാനവശേഷതഃ ।
സേനാനിവേശേ യദ്വൃത്തം കുരുപാണ്ഡവസേനയോഃ ॥ 5-159-3 (37246)
ദിഷ്ടമേവ പരം മന്യേ പൌരുഷം ചാപ്യനർഥകം ।
യദഹം ബുദ്ധ്യമാനോഽപി യുദ്ധദോഷാൻക്ഷയോദയാൻ ॥ 5-159-4 (37247)
തഥാപി നികൃതിപ്രജ്ഞം പുത്രം ദുർദ്യൂതദേവിനം ।
ന ശക്നോമി നിയന്തും വാ കർതും വാ ഹിതമാത്മനഃ ॥ 5-159-5 (37248)
ഭവത്യേവ ഹി മേ സൂത ബുദ്ധിർദോഷാനുദർശിനീ ।
ദുര്യോധനം സമാസാദ്യ പുനഃ സാ പരിവർതതേ ॥ 5-159-6 (37249)
ഏവം ഗതേ വൈ യദ്ഭാവി തദ്ഭവിഷ്യതി സഞ്ജയ ।
ക്ഷത്രധർമഃ കില രണേ തനുത്യാഗേ ഹി പൂജിതഃ ॥ 5-159-7 (37250)
സഞ്ജയ ഉവാച। 5-159-8x (3855)
ത്വദ്യുക്തോഽയമനുപ്രശ്നോ മഹാരാജ യഥേച്ഛസി।
ന തു ദുര്യോധനേ ദോഷമിമമാധാതുമർഹസി ॥ 5-159-8 (37251)
ശൃണുഷ്വാനവശേഷേണ വദതോ മമ പാർഥിവ ।
യ ആത്മനോ ദുശ്ചരിതാദശുഭം പ്രാപ്നുയാന്നരഃ ।
ന സ കാലം ന വാ ദേവാനേനസാ ഗന്തുമർഹതി ॥ 5-159-9 (37252)
മഹാരാജ മനുഷ്യേഷു നിന്ദ്യം യഃ സർവമാചരേത്।
സ വധ്യഃ സർവലോകസ്യ നിന്ദിതാനി സമാചരൻ ॥ 5-159-10 (37253)
നികാരാ മനുജശ്രേഷ്ഠ പാണ്ഡവൈസ്ത്വത്പ്രതീക്ഷയാ ।
അനുഭൂതാഃ സഹാമാത്യൈർനികൃതൈരധിദേവനേ ॥ 5-159-11 (37254)
ഹയാനാം ച ഗജാനാം ച രാജ്ഞാം ചാമിതതേജസാം ।
വൈശസം സമരേ വൃത്തം യത്തൻമേ ശൃണു സർവശഃ ॥ 5-159-12 (37255)
സ്ഥിരോ ഭൂത്വാ മഹാപ്രാജ്ഞ സർവലോകക്ഷയോദയം।
യഥാഭൂതം മഹായുദ്ധേ ശ്രുത്വാ മാ വിമനാ ഭവ ॥ 5-159-13 (37256)
ന ഹ്യേവ കർതാ പുരുഷഃ കർമണോഃ ശുഭപാപയോഃ ।
അസ്വതന്ത്രോ ഹി പുരുഷഃ കാര്യതേ ദാരുയന്ത്രവത് ॥ 5-159-14 (37257)
കേചിദീശ്വരനിർദിഷ്ടാഃ കേചിദേവ യദൃച്ഛയാ।
പൂർവകർമഭിരപ്യന്യേ ത്രൈധമേതത്പ്രദൃശ്യതേ।
തസ്മാദനർഥമാപന്നഃ സ്ഥിരോ ഭൂത്വാ നിശാമയ ॥ ॥ 5-159-15 (37258)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി സൈന്യനിര്യാണപർവണി ഏകോനഷഷ്ട്യധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥ ॥ സമാപ്തം ച സൈന്യനിര്യാണപർവ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-159-4 ക്ഷയസ്യൈവ ഉദയോ യേഭ്യസ്താൻ ക്ഷയോദയാൻ ॥ 5-159-5 നികൃതിപ്രജ്ഞം കപടവിഷയൈവ പ്രജ്ഞാ ന ധർമവിഷയാ യസ്യ തം ॥ 5-159-9 ഏനസാ ദോഷേണ ദേവാൻകാലം വാ ഗുന്തും ഉപലബ്ധും നാർഹതി। ന സ കാലം ന വാ ദേവം വക്തുമേതദിഹാർഹതീതി പാഠേപ്യയമേവാർഥഃ ॥ 5-159-11 നികാരാഃ തിരസ്കാരാഃ ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 160
॥ ശ്രീഃ ॥
5.160. അധ്യായഃ 160
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
ദുര്യോധനേന പൃഥക്പൃഥഗ്യുധിഷ്ഠിരാദീൻപ്രതി വക്തവ്യസന്ദേശകഥനപൂർവകമുലൂകസ്യ പാണ്ഡവാൻപ്രതി ദൂത്യേന പ്രേഷണം ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-160-0 (37259)
സഞ്ജയ ഉവാച। 5-160-0x (3856)
ഹിരണ്വത്യാം നിവിഷ്ടേഷു പാണ്ഡവേഷു മഹാത്മസു।
ന്യവിശന്ത മഹാരാജ കൌരവേയാ യഥാവിധി ॥ 5-160-1 (37260)
തത്ര ദുര്യോധനോ രാജാ നിവേസ്യ ബലമോജസാ ।
സംമാനയിത്വാ നൃപതീന്ന്യസ്യ ഗുൽമാംസ്തഥൈവ ച ॥ 5-160-2 (37261)
ആരക്ഷസ്യ വിധിം കൃത്വാ യോധാനാം തത്ര ഭാരത ।
കർണം ദുഃശാസനം ചൈവ ശകുനിം ചാപി സൌബലം ॥ 5-160-3 (37262)
ആനായ്യ നൃപതിസ്തത്ര മന്ത്രയാമാസ ഭാരത।
തത്ര ദുര്യോധനോ രാജാ കർണേന സഹ ഭാരത ॥ 5-160-4 (37263)
സൌബലേന ച രാജേന്ദ്ര മന്ത്രയിത്വാ നരർഷഭ ।
ആഹൂയോപഹ്വരേ രാജന്നുലൂകമിദമബ്രവീത് ॥ 5-160-5 (37264)
ഉലൂക ഗച്ഛ കൈതവ്യ പാണ്ഡവാൻസഹസോമകാൻ।
ഗത്വാ മമ വചോ ബ്രൂഹി വാസുദേവസ്യ ശ്രൃണ്വതഃ॥ 5-160-6 (37265)
ഇദം തത്സമനുപ്രാപ്തം വർഷപൂഗാഭിചിന്തിതം ।
പാണ്ഡവാനാം കുരൂണാം ച യുദ്ധം ലോകഭയങ്കരം ॥ 5-160-7 (37266)
യദേതത്കത്ഥനാവാക്യം സഞ്ജയോ മഹദബ്രവീത്।
വാസുദേവസഹായസ്യ ഗർജതഃ സാനുജസ്യ തേ ॥ 5-160-8 (37267)
മധ്യേ കരൂണാം കൌന്തേയ തസ്യ കാലോയമാഗതഃ ।
യഥാവത്സംപ്രതിജ്ഞാതം തത്സർവം ക്രിയതാമിതി ॥ 5-160-9 (37268)
ജ്യേഷ്ഠം തഥൈവ കൌന്തേയം ബ്രൂയാസ്ത്യം വചനാൻമമ ॥ 5-160-10 (37269)
ഭ്രാതൃഭിഃ സഹിതഃ സർവൈഃ സോമകൈശ്ച സകേകയൈഃ।
കഥം വാ ധാർമികോ ഭൂത്വാ ത്വമധർമേ മനഃ കൃഥാഃ।
യ ഇച്ഛസി ജഗത്സർവം നശ്യമാനം നൃശംസവത് ॥ 5-160-11 (37270)
അഭയം സർവഭൂതേഭ്യോ പാതാ ത്വമിതി മേ മതിഃ ॥ 5-160-12 (37271)
ശ്രൂയതേ ഹി പുരാ ഗീതഃ ശ്ലോകോഽയം ഭരതർഷഭ ।
പ്രഹ്ലാദേനാഥ ഭദ്രം തേ ഹൃതേ രാജ്യേ തു ദൈവതൈഃ ॥ 5-160-13 (37272)
യസ്യ ധർമധ്വജോ നിത്യം സുരാ ധ്വജ ഇവോച്ഛ്രിതഃ।
പ്രച്ഛന്നാനി ച പാപാനി ബൈഡാലം നാമ തദ്ബ്രതം ॥ 5-160-14 (37273)
അത്ര തേ വർതയിഷ്യാമി ആഖ്യാനമിദമുത്തമം ।
കഥിതം നാരദേനേഹ പിതുർമമ നരാധിപ ॥ 5-160-15 (37274)
മാർജാരഃ കില ദുഷ്ടാത്മാ നിശ്ചേഷ്ടഃ സർവകർമസു।
ഊർധ്വബാഹുഃ സ്ഥിതോ രാജൻ ഗംഗാതീര കദാചന ॥ 5-160-16 (37275)
സ വൈ കൃത്വാ മനഃശുദ്ധിം പ്രത്യയാർഥം ശരീരിണാം ।
കരോമി ധർമമിത്യാഹ സർവാനേവ ശരീരിണഃ ॥ 5-160-17 (37276)
തസ്യ കാലേന മഹതാ വിസ്ത്രംയം ജഗ്മുരണ്ഡജാഃ।
സമേത്യ ച പ്രശംസന്തി മാർജാരം തം വിശാംപതേ ॥ 5-160-18 (37277)
പൂജ്യമാനസ്തു തൈഃ സർവൈഃ പക്ഷിഭിഃ പക്ഷിഭോജനഃ।
ആത്മകാര്യം കൃതം മേനേ ചാര്യായാശ്ച കൃതം ഫലം ॥ 5-160-19 (37278)
അഥ ദീർഘസ്യ കാലസ്യ തം ദേശം മൂഷികാ യയുഃ।
ദദൃശുസ്തം ച തേ തത്ര ധാർമികം വ്രതചാരിണം ॥ 5-160-20 (37279)
കാര്യേണ മഹതാ യുക്തം ദംഭയുക്തേന ഭാരത ।
തേഷാം മതിരിയം രാജന്നാസീത്തത്ര വിനിശ്ചയേ ॥ 5-160-21 (37280)
ബഹുമിത്രാ വയം സർവേ തേഷാം നോ മാതുലോ ഹ്യയം ।
രക്ഷാം കരോതു സതതം വൃദ്ധബാലസ്യ സർവശഃ ॥ 5-160-22 (37281)
ഉപഗംയ തു തേ സർവേ ബിഡാലമിദമബ്രുവൻ ।
ഭവത്പ്രസാദാദിച്ഛാമശ്ചർതും ചൈവ യഥാസുഖം ॥ 5-160-23 (37282)
ഭവാന്നോ ഗതിരവ്യഗ്രാ ഭവാന്നഃ പരമഃ സുഹൃത്।
തേ വയം സഹിതാഃ സർവേ ഭവന്തം ശരണം ഗതാഃ ॥ 5-160-24 (37283)
ഭവാന്ധർമപരോ നിത്യം ഭവാന്ധർമേ വ്യവസ്ഥിതഃ।
സ നോ രക്ഷ മഹാപ്രജ്ഞ ത്രിദശാനിവ വജ്രഭൃത് ॥ 5-160-25 (37284)
ഏവമുക്തസ്തു തൈഃ സർവൈർമൂഷികൈഃ സ വിശാംപതേ।
പ്രത്യുവാച തതഃ സർവാൻമൂഷികാൻമൂഷികാന്തകൃത് ॥ 5-160-26 (37285)
ദ്വയോര്യോഗം ന പശ്യാമി തപസോ രക്ഷണസ്യ ച।
അവശ്യം തു മയാ കാര്യം വചനം ഭവതാം ഹിതം ॥ 5-160-27 (37286)
യുഷ്മാഭിരപി കർതവ്യം വചനം മമ നിത്യശഃ।
തപസാസ്മി പരിശ്രാന്തോ ദൃഢം നിയമാമാസ്ഥിതഃ ॥ 5-160-28 (37287)
ന ചാപി ഗമനേ ശക്തിം കാഞ്ചിത്പശ്യാമി ചിന്തയൻ।
സോസ്മി നേയഃ സദാ താതാ നദീകൂലമിതഃപരം ॥ 5-160-29 (37288)
തഥേതി തം പ്രതിജ്ഞായ മൂഷികാ ഭരതർഷഭ ।
വൃദ്ധബാലമഥോ സർവം മാർജാരായ ന്യവേദയൻ ॥ 5-160-30 (37289)
തതഃ സ പാപോ ദുഷ്ടാത്മാ മൂഷികാനഥ ഭക്ഷയൻ।
പീവരശ്ച സുവർണശ്ച ദൃഢബന്ധശ്ച ജായതേ॥ 5-160-31 (37290)
മൂഷികാണാം ഗണശ്ചാത്ര ഭൃശം സങ്ക്ഷീയതേഽഥ സഃ।
മാർജാരോ വർധതേ ചാപി തേജോബലസമന്വിതഃ ॥ 5-160-32 (37291)
തതസ്തേ മൂഷികാഃ സർവേ സമേത്യാന്യോന്യമബ്രുവൻ ।
മാതുലോ വർധതേ നിത്യം വയം ക്ഷീയാമഹേ ഭൃശം ॥ 5-160-33 (37292)
തതഃ പ്രാജ്ഞതമഃ കശ്ചിഡ്ഡിണ്ഡികോ നാമ മൂഷികഃ।
അബ്രവീദ്വചനം രാജൻമൂഷികാണാം മഹാഗണം ॥ 5-160-34 (37293)
ഗച്ഛതാം വോ നദീതീരം സഹിതാനാം വിശേഷതഃ।
പൃഷ്ഠതോഽഹം ഗമിഷ്യാമി സഹൈവ മാതുലേന തു ॥ 5-160-35 (37294)
സാധു സാധ്വിതി തേ സർവേ പൂജയാഞ്ചക്രിരേ തദാ।
ചക്രുശ്ചൈവ യഥാന്യായം ഡിണ്ഡികസ്യ വചോഽർഥവത് ॥ 5-160-36 (37295)
അവിജ്ഞാനാത്തതഃ സോഽഥ ഡിണ്ഡികം ഹ്യുപഭുക്തവാൻ।
തതസ്തേ സഹിതാഃ സർവേ മന്ത്രയാമാസുരഞ്ജസാ ॥ 5-160-37 (37296)
തത്ര വൃദ്ധതമഃ കശ്ചിത്കോലികോ നാമ മൂഷികഃ ।
അബ്രവീദ്വചനം രാജഞ്ജ്ഞാതിമധ്യേ യഥാതഥം ॥ 5-160-38 (37297)
ന മാതുലോ ധർമകാമശ്ഛദ്മമാത്രം കൃതാ ശിഖാ।
ന മൂലഫലഭക്ഷസ്യ വിഷ്ഠാ ഭവതി ലോമശാ ॥ 5-160-39 (37298)
അസ്യ ഗാത്രാണി വർധന്തേ ഗണശ്ച പരിഹീയതേ ।
അദ്യ സപ്താഷ്ടദിവസാൻഡിണ്ഡികോപി ന ദൃശ്യതേ ॥ 5-160-40 (37299)
ഏതച്ഛ്രുത്വാ വചഃ സർവേ മൂഷികാ വിപ്രദുദ്രുവുഃ।
ബിഡാലോപി സ ദുഷ്ടാത്മാ ജഗാമൈവ യഥാഗതം ॥ 5-160-41 (37300)
തഥാ ത്വമപി ദുഷ്ടാത്മൻബൈഡാലം വ്രതമാസ്ഥിതഃ।
ചരസി ജ്ഞാതിഷു സദാ ബിഡാലോമൂഷികേഷ്വിവ ॥ 5-160-42 (37301)
അന്യഥാ കില തേ വാക്യമന്യഥാ കർമ ദൃശ്യതേ।
ദംഭനാർഥായ ലോകസ്യ വേദാശ്ചോപശമശ്ച തേ ॥ 5-160-43 (37302)
ത്യക്ത്വാ ഛദ്മ ത്വിദം രാജൻക്ഷത്രധർമം സമാശ്രിതഃ ।
കുരു കാര്യാണി സർവാണി ധർമിഷ്ഠോഽസി നരർഷഭ ॥ 5-160-44 (37303)
ബാഹുവീര്യേണ പൃഥിവീം ലബ്ധ്വാ ഭരതസത്തമ।
ദേഹി ദാനം ദ്വിജാതിഭ്യഃ പിതൃഭ്യശ്ചയഥോചിതം ॥ 5-160-45 (37304)
ക്ലിഷ്ടായാ വർഷപൂഗാംശ്ച മാതുർമാതൃഹിതേ സ്ഥിതഃ।
പ്രമാർജാശ്രു രണേ ജിത്വാ സംമാനം പരമാവഹ ॥ 5-160-46 (37305)
പഞ്ചഗ്രാമാ വൃതാ യത്നാത്രാസ്മാഭിരപവർജിതാഃ।
യുധ്യാമഹേ കഥം സംഖ്യേ കോപയേമ ച പാണ്ഡവാൻ ॥ 5-160-47 (37306)
ത്വത്കൃതേ ദുഷ്ടഭാവസ്യ സന്ത്യാഗോ വിദുരസ്യ ച।
ജാതുഷേ ച ഗൃഹേ ദാഹം സ്മര തം പുരുഷോ ഭവ ॥ 5-160-48 (37307)
യച്ച കൃഷ്ണമവോചസ്ത്വമായാന്തം കുരുസംസദി।
അയമസ്മി സ്ഥിതോ രാജഞ്ശമായസമരായ ച ॥ 5-160-49 (37308)
തസ്യായമാഗതഃ കാലഃ സമരസ്യ നരാധിപ।
ഏതദർഥം മയാ സർവം കൃതമേതദ്യുധിഷ്ഠിര ॥ 5-160-50 (37309)
കിം നു യുദ്ധാത്പരം ലാഭം ക്ഷത്രിയോ ബഹു മന്യതേ।
കിഞ്ച ത്വം ക്ഷത്രിയകുലേ ജാതഃ സംപ്രഥിതോ ഭുവി ॥ 5-160-51 (37310)
ദ്രോണാദസ്ത്രാണി സംപ്രാപ്യ കൃപാച്ച ഭരതർഷഭ ।
തുല്യയോനൌ സമബലേ വാസുദേവം സമാശ്രിതഃ ॥ 5-160-52 (37311)
ബ്രൂയാസ്ത്വം വാസുദേവം ച പാണ്ഡവാനാം സമീപതഃ।
ആത്മാർഥം പാണ്ഡവാർഥം ച യത്തോ മാം പ്രതിയോധയ ॥ 5-160-53 (37312)
സഭാമധ്യേ ച യദ്രൂപം മായയാ കൃതവാനസി।
തത്തഥൈവ പുനഃ കൃത്വാ സാർജുനോ മാമഭിദ്രവ ॥ 5-160-54 (37313)
ഇന്ദ്രജാലം ച മായാം വൈ കുഹകാ വാപി ഭീഷണാ ।
ആത്തശസ്ത്രസ്യ സംഗ്രമേ വഹന്തി പ്രതിഗർജനാഃ ॥ 5-160-55 (37314)
വയമപ്യുത്സഹേമ ദ്യാം ഖം ച ഗച്ഛേമ മായയാ ।
രസാതലം വിശാമോപി ഐന്ദ്രം വാ പുരമേവ തു ॥ 5-160-56 (37315)
ദർശയേമ ച രൂപാണി സ്വശരീരേ ബഹൂന്യപി।
ന തു പര്യായതഃ സിദ്ധിർബുദ്ധിമാപ്നോതി മാനുഷീം ॥ 5-160-57 (37316)
മനസൈവ ഹി ഭൂതാനി ധാതൈവ കുരുതേ വശേ।
യദ്ബ്രവീഷി ച വാർഷ്ണേയ ധാർതരാഷ്ട്രാനഹം രണേ ॥ 5-160-58 (37317)
ഘാതയിത്വാ പ്രദാസ്യാമി പാർഥേഭ്യോ രാജ്യമുത്തമം ।
ആചചക്ഷേ ച മേ സർവം സഞ്ജയസ്തവ ഭാഷിതം।
മദ്ദ്വിതീയേന പാർഥേന വൈരം വഃ സവ്യസാചിനാ ॥ 5-160-59 (37318)
സ സത്യസംഗരോ ഭൂത്വാ പാണ്ഡവാർഥേ പരാക്രമീ ।
യുദ്ധ്യസ്വാദ്യ രണേ യത്തഃ പശ്യാമഃ പുരുഷോ ഭവ ॥ 5-160-60 (37319)
യസ്തു ശത്രുമഭിജ്ഞായ ശുദ്ധം പൌരുഷമാസ്ഥിതഃ।
കരോതി ദ്വിഷതാം ശോകം സ ജീവതി സുജീവിതം ॥ 5-160-61 (37320)
അകസ്മാച്ചൈവ തേ കൃഷ്ണ ഖ്യാതം ലോകേ മഹദ്യശഃ।
അദ്യേദാനീം വിജാനീമഃ സന്തി ഷണ്ഡാഃ ശശ്രൃംഗകാഃ ॥ 5-160-62 (37321)
മദ്വിധോ നാപി നൃപതിസ്ത്വയി യുക്തഃ കഥഞ്ചന ।
സന്നാഹം സംയുഗേ കർതും കംസഭൃത്യേ വിശേഷതഃ॥ 5-160-63 (37322)
തം ച തൂബരകം ബാലം ബഹ്വാശിനമവിദ്യകം ।
ഉലൂക മദ്വചോ ബ്രൂഹി അസകൃദ്ഭീമസേനകം ॥ 5-160-64 (37323)
വിരാടനഗരേ പാർഥ യസ്ത്വം സൂദോ ഹ്യഭൂഃ പുരാ।
ബല്ലവോ നാമ വിഖ്യാതസ്തൻമമൈവ ഹി പൌരുഷം ॥ 5-160-65 (37324)
പ്രതിജ്ഞാതം സഭാമധ്യേ ന തൻമിഥ്യാ ത്വയാ പുരാ।
ദുഃശാസനസ്യ രുധിരം പീയതാം യദി ശക്യതേ ॥ 5-160-66 (37325)
യദ്ബ്രവീഷി ച കൌന്തേയ ധാർതരാഷ്ട്രാനഹം രണേ।
നിഹനിഷ്യാമി തരസാ തസ്യ കാലോഽയമാഗതഃ ॥ 5-160-67 (37326)
ത്വം ഹി ഭോജ്യേ പുരസ്കാര്യോ ഭക്ഷ്യേ പേയേ ച ഭാരത ।
ക്വ യുദ്ധം ക്വ ച ഭോക്തവ്യം യുധ്യസ്വ പുരുഷോ ഭവ ॥ 5-160-68 (37327)
ശയിഷ്യസേ ഹതോ ഭൂമൌ ഗദാമാലിംഗ്യ ഭാരത।
തദ്വൃഥാ ച സഭാമധ്യേ വൽഗിതം തേ വൃകോദര ॥ 5-160-69 (37328)
ഉലൂക നകുലം ബ്രൂഹി വചനാൻമമ ഭാരത।
യുധ്ദ്യസ്വാദ്യ സ്ഥിരോ ഭൂത്വാ പശ്യാമസ്തവ പൌരുഷം ॥ 5-160-70 (37329)
യുധിഷ്ഠിരാനുരാഗം ച ദ്വേഷം ച മയി ഭാരത।
കൃഷ്ണായാശ്ച പരിക്ലേശം സ്മരേദാനീം യഥാതഥം ॥ 5-160-71 (37330)
ബ്രൂയാസ്ത്വം സഹദേവം ച രാജമധ്യേ വചോ മമ।
യുദ്ധ്യേദാനീം രണേ യത്തഃ ക്ലേശാൻസ്മര ച പാണ്ഡവ ॥ 5-160-72 (37331)
വിരാടദ്രുപദൌ ചോഭൌ ബ്രൂയാസ്ത്വം വചനാൻമമ ।
ന ദൃഷ്ടപൂർവാ ഭർതാരോ ഭൃത്യൈരപി മഹാഗുണൈഃ ।
തഥാർഥപതിഭിർഭൃത്യാ യതഃ സൃഷ്ടാഃ പ്രജാസ്തതഃ ॥ 5-160-73 (37332)
അശ്ലാഘ്യോഽയം നരപതിര്യുവയോരിതി ചാഗതം ॥ 5-160-74 (37333)
തേ യൂയം സംഹതാ ഭൂത്വാ തദ്വധാർഥം മമാപി ച।
ആത്മാർഥം പാണ്ഡവാർഥം ച പ്രയുദ്ധ്യധ്വം മയാ സഹ ॥ 5-160-75 (37334)
ധൃഷ്ടദ്യുംനം ച പാഞ്ചാല്യം ബ്രൂയാസ്ത്വം വചനാൻമമ।
ഏഷ തേ സമയഃ പ്രാപ്തോ ലബ്ധവ്യശ്ച ത്വയാപി സഃ ॥ 5-160-76 (37335)
ദ്രോണമാസാദ്യ സമരേ ജ്ഞാസ്യസേ ഹിതമുത്തമം ।
യുദ്ധ്യസ്വ സമുഹൃത്പാപം കുരു കർമ സുദുഷ്കരം ॥ 5-160-77 (37336)
ശിഖണ്ഡിനമഥോ ബ്രൂഹി ഉലൂക വചനാൻമമ ।
സ്ത്രീതി മത്വാ മഹാബാഹുർന ഹനിഷ്യതി കൌരവഃ ॥ 5-160-78 (37337)
ഗാംഗേയോ ധന്വിനാം ശ്രേഷ്ഠോ യുദ്ധ്യേദാനീം സുനിർഭയഃ ।
കുരു കർമ രണേ യത്തഃ പശ്യാമഃ പൌരുഷം തവ ॥ 5-160-79 (37338)
ഏവമുക്ത്വാ തതോ രാജാ പ്രഹസ്യോലൂകമബ്രവീത്।
ധനഞ്ജയം പുനർബ്രൂഹി വാസുദേവസ്യ ശ്രൃണ്വതഃ ॥ 5-160-80 (37339)
അസ്മാന്വാ ത്വം പരാജിത്യ പ്രസാധി പൃതിവീമിമാം ।
അഥവാ നിർജിതോസ്മാഭീ രണേ വീര ശയിഷ്യസി ॥ 5-160-81 (37340)
രാഷ്ട്രാന്നിർവാസനക്ലേശം വനവാസം ച പാണ്ഡവ ।
കൃഷ്ണായാശ്ച പരിക്ലേശം സംസ്മരൻപുരുഷോ ഭവ ॥ 5-160-82 (37341)
യദർഥം ക്ഷത്രിയാ സൂതേ സർവം തദിദമാഗതം ।
ബലം വീര്യം ച ശൌര്യം ച പരം ചാപ്യസ്ത്രലാഘവം ॥ 5-160-83 (37342)
പൌരുഷം ദർശയന്യുദ്ധേ കോപസ്യ കുരു നിഷ്കൃതിം।
പരിക്ലിഷ്ടസ്യ ദീനസ്യ ദീർഘകാലോഷിതസ്യ ച।
ഹൃദയം കസ്യ ന സ്ഫോടേദൈശ്വര്യാദ്ധംശിതസ്യ ച ॥ 5-160-84 (37343)
കുലേ ജാതസ്യ ശൂരസ്യ പരിവിത്തേഷ്വഗൃധ്യതഃ।
ആസ്ഥിതം രാജ്യമാക്രംയ കോപം കസ്യ ന ദീപയേത് ॥ 5-160-85 (37344)
യത്തദുക്തം മഹദ്വാക്യം കർമണാ തദ്വിഭാവ്യതാം।
അകർമണാ കത്ഥിതേന സന്തഃ കുപുരുഷം വിദുഃ ॥ 5-160-86 (37345)
അമിത്രാണാം വശേ സ്ഥാനം രാജ്യം ച പുനരുദ്ധര।
ദ്വാവർഥൌ യുദ്ധകാമസ്യ തസ്മാത്തത്കുരു പൌരുഷം ॥ 5-160-87 (37346)
പരാജിതോഽസി ദ്യൂതേന കൃഷ്ണാ ചാനായിതാ സഭാം ।
ശക്യോഽമർഷോ മനുഷ്യേണ കർതു പുരുഷമാനിനാ ॥ 5-160-88 (37347)
ദ്വാദശൈവ തു വർഷാണി വനേ ധിഷ്ണ്യാദ്വിവാസിതഃ।
സംവത്സരം വിരാടസ്യ ദാസ്യമാസ്ഥായ ചോഷിതഃ ॥ 5-160-89 (37348)
രാഷ്ട്രാന്നിർവാസനക്ലേശം വനവാസം ച പാണ്ഡവ ।
കൃഷ്ണായാശ്ച പരിക്ലേശം സംസ്മരൻപുരുഷോ ഭവ ॥ 5-160-90 (37349)
അപ്രിയാണാം ച വചനം പ്രബ്രുവത്സു പുനഃ പുനഃ ।
അമർഷം ദർശയസ്വ ത്വമമർഷോ ഹ്യേവ പൌരുഷം ॥ 5-160-91 (37350)
ക്രോധോ ബലം തഥാ വീര്യം ജ്ഞാനയോഗോഽസ്ത്രലാഘവം।
ഇഹ തേ ദൃശ്യതാം പാർഥ യുദ്ധ്യസ്വ പുരുഷോ ഭവ ॥ 5-160-92 (37351)
ലോഹാഭിസാരോ നിർവൃത്തഃ കുരുക്ഷേത്രമകർദമം।
പുഷ്ടാസ്തേഽശ്വാ ഭൃതാ യോധാഃ ശ്വോ യുദ്ധ്യസ്വ സകേശവഃ ॥ 5-160-93 (37352)
അസമാഗംയ ഭീഷ്മേണ സംയുഗേ കിം വികത്ഥസേ।
ആരുരുക്ഷുര്യഥാ മന്ദഃ പർവതം ഗന്ധമാദനം ॥ 5-160-94 (37353)
ഏവം കത്ഥസി കൌന്തേയ അകത്ഥൻപുരുഷോ ഭവ।
സൂതപുത്രം സുദുർധർഷം ശല്യം ച ബലിനാം വരം ॥ 5-160-95 (37354)
ദ്രോണം ച ബലിനാം ശ്രേഷ്ഠം ശചീപതിസമം യുധി ।
അജിത്വാ സംയുഗേ പാർഥ രാജ്യം കഥമിഹേച്ഛസി ॥ 5-160-96 (37355)
ബ്രാഹ്മേ ധനുഷി ചാചാര്യം വേദയോരന്തഗം ദ്വയോഃ।
യുധി ധുര്യമവിക്ഷോഭ്യമനീകചരമച്യുതം ॥ 5-160-97 (37356)
ദ്രോണം മഹാദ്യുതിം പാർഥ ജേതുമിച്ഛസി തൻമൃഷാ ।
ന ഹി ശുശ്രുമ വാതേന മേരുമുൻമഥിതം ഗിരിം ॥ 5-160-98 (37357)
അനിലോ വാ വഹേൻമേരും ദ്യൌർവാപി നിപതേൻമഹീം।
യുഗം വാ രിവർതേത യദ്യേവം സ്യാദ്യഥാത്ഥ മാം ॥ 5-160-99 (37358)
കോ ഹ്യസ്തി ജീവിതാകാങ്ക്ഷീ പരാപ്യേമമരിമർദനം ।
പാർഥോ വാ ഇതരോ വാപി കോന്യഃ സ്വസ്തി ഗൃഹാന്വ്രജേത് ॥ 5-160-100 (37359)
കഥമാഭ്യാമഭിധ്യാതഃ സംസ്പൃഷ്ടോ ദാരുണേന വാ।
രണേ ജീവൻപ്രമുച്യേത പദാ ഭൂമിപുമസ്പൃശൻ ॥ 5-160-101 (37360)
കിം ദർദുരഃ കൂപശയോ യഥേമാം
ന ബുധ്യസേ രാജചമൂം സമേതാം।
ദുരാധർഷാം ദേവചമൂപ്രകാശാം
ഗുപ്താം നരേന്ദ്രൈസ്ത്രിദശൈരിവ ദ്യാം॥ 5-160-102 (37361)
പ്രാച്യൈഃ പ്രതീച്യൈരഥ ദാക്ഷിണാത്യൈ-
രുദീച്യകാംഭോജശകൈഃ ഖശൈശ്ച ।
സാൽവൈഃ സമത്സ്യൈഃ കുരുമധ്യദേശ്യൈ-
ർംലേച്ഛൈഃ പുലിന്ദൈർദ്രവിഡാന്ധ്രകാഞ്ച്യൈഃ ॥ 5-160-103 (37362)
നാനാജനൌഘം യുധി സംപ്രവൃദ്ധം
ഗാംഗം യഥാ വേഗമപാരണീയം।
മാം ച സ്ഥിതം നാനാബലസ്യ മധ്യേ
യുയുത്സസേ മന്ദ കിമൽപബുദ്ധേ ॥ 5-160-104 (37363)
അക്ഷയ്യാവിഷുധീ ചൈവ അഗ്നിദത്തം ച തേ രഥം।
ജാനീമോ ഹി രണേ പാർഥ കേതും ദിവ്യം ച ഭാരത ॥ 5-160-105 (37364)
അകത്ഥമാനോ യുദ്ധ്യസ്വ കത്ഥസേഽർജുന കിം ബഹു ।
പര്യായാത്സിദ്ധിരേതസ്യ നൈതത്സിധ്യാതി കത്ഥനാത് ॥ 5-160-106 (37365)
യദീദം കത്ഥനാല്ലോകേ സിധ്യേത്കർമ ധനഞ്ജയ।
സർവേ ഭവേയുഃ സിദ്ധാർഥാഃ കത്ഥനേ കോ ഹി ദുർഗതഃ ॥ 5-160-107 (37366)
ജനാമി തേ വാസുദേവം സഹായം
ജാനാമി തേ ഗാണ്ഡിവം താലമാത്രം ।
ജാനാംയഹം ത്വാദൃശോ നാസ്തി യോദ്ധാ
ജാനാനസ്തേ രാജ്യമേതദ്ധരാമി ॥ 5-160-108 (37367)
ന തു പര്യായധർമേമ സിദ്ധിം പ്രാപ്നോതി മാനവഃ।
മനസൈവാനുകൂലാനി ധാതൈവ കുരുതേ വശേ ॥ 5-160-109 (37368)
ത്രയോദശസമാ ഭുക്തം രാജ്യം വിലപതസ്തവ।
ഭൂയശ്ചൈവ പ്രശാസിഷ്യേ ത്വാം നിഹത്യ സബാന്ധവം ॥ 5-160-110 (37369)
ക്വ തദാ ഗാണ്ഡിവം തേഽഭൂദ്യത്ത്വം ദാസപണൈർജിതഃ।
ക്വ തദാ ഭീമസേനസ്യ ബലമാസീച്ച ഫാൽഗുന ॥ 5-160-111 (37370)
സഗദാദ്ഭീമസേനാദ്വാ ഫാൽഗുനാദ്വാ സഗാണ്ഡിവാത്।
ന വൈ മോക്ഷസ്തദാ യോ ഭൂദ്വിനാ കൃഷ്ണമനിന്ദിതാം ॥ 5-160-112 (37371)
സാ വോ ദാസ്യേ സമാപന്നാൻമോചയാമാസ പാർഷതീ।
അമാനുഷ്യം സമാപന്നാന്ദാസകർമണ്യവസ്ഥിതാൻ ॥ 5-160-113 (37372)
അവോചം യത്ഷണ്ഡതിലാനഹം വസ്തഥയമേവ തത്।
ധൃതാ ഹി വേമീ പാർഥേന വിരാടനഗരേ തദാ ॥ 5-160-114 (37373)
സൂദകർമണി ച ശ്രാന്തം വിരാടസ്യ മഹാനസേ ।
ഭീമസേനേന കൌന്തേയ യത്തു തൻമമ പൌരുഷം ॥ 5-160-115 (37374)
ഏവമേവ സദാ ദണ്ഡം ക്ഷത്രിയാഃ ക്ഷത്രിയേ ദധുഃ।
വേണീം കൃത്വാ ഷണ്ഡവേഷഃ കന്യാം നർതിതവാനസി ॥ 5-160-116 (37375)
ന ഭയാദ്വാസുദേവസ്യ ന ചാപി തവ ഫൽഗുന ।
രാജ്യം പ്രതിപ്രദാസ്യാമി യുധ്യസ്വ സഹകേശവഃ ॥ 5-160-117 (37376)
ന മായാ ഹീന്ദ്രജാലം വാ കുഹകാ വാപി ഭീഷണാ ।
ആത്തശസ്ത്രസ്യ സംഗ്രാമേ വഹന്തി പ്രതിഗർജനാഃ ॥ 5-160-118 (37377)
വാസുദേവസഹസ്രം വാ ഫാൽഗുനാനാം ശതാനി വാ।
ആസാദ്യ മാമമോഘേഷും ദ്രവിഷ്യന്തി ദിശോ ദശ ॥ 5-160-119 (37378)
സംയുഗം ഗച്ഛ ഭീഷ്മേണ ഭിന്ധി വാ ശിരസാ ഗിരിം ।
തരസ്വ വാ മഹാഗാധം ബാഹുഭ്യാം പുരുഷോദധിം ॥ 5-160-120 (37379)
ശാരദ്വതമഹാമീനം വിവിംശതിമഹോരഗം ।
ബൃഹദ്ബലമഹോദ്വേലം സൌമദത്തിതിമിംഗിലം ॥ 5-160-121 (37380)
ഭീഷ്മവേഗമപര്യന്തം ദ്രോണഗ്രാഹദുരസദം ।
കർണശല്യഝഷാവർതം കാംഭോജബഡബാമുഖം ॥ 5-160-122 (37381)
ദുഃശാസനൌഘം ശലശല്യമത്സ്യം
സുഷേണചിത്രായുധനാഗനക്രം।
ജയദ്രഥാദ്രിം പുരുമിത്രഗാധം
ദുർമർഷണോദം ശകുനിപ്രപാതം ॥ 5-160-123 (37382)
ശശ്ത്രൌഘമക്ഷയ്യമഭിപ്രവൃദ്ധം
യദാവഗാഹ്യ ശ്രമനഷ്ടചേതാഃ।
ഭവിഷ്യസി ത്വം ഹതസർവബാന്ധവ-
സ്തദാ മനസ്തേ പരിതാപമേഷ്യതി ॥ 5-160-124 (37383)
തദാ മനസ്തേ ത്രിദിവാദിവാശുചേ-
ർനിവർതിതാ പാർഥ മഹീപ്രശാസനാത്।
പ്രശാംയ രാജ്യം ഹി സുദുർലഭം ത്വയാ
ബുഭൂഷിതഃ സ്വർഗ ഇവാതപസ്വിനാ ॥ ॥ 5-160-125 (37384)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി ഉലൂകദൂതാഗമനപർവണി ഷഷ്ട്യധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-160-3 ആരക്ഷസ്യ രക്ഷണീയസ്യ ദ്രവ്യാദേഃ വിധിം രക്ഷാവിധാനം ॥ 5-160-11 ഭ്രാതൃഭിഃ സഹിതഃ കഥമധർമേ മനഃ കൃഥാ ഇതി സംബന്ധഃ ॥ 5-160-14 ഭോ സുരാ ഇതി ദേവാൻ പ്രഹ്ലാദഃ സബോധയതി। യസ്യ വ്രതസ്യ ധർമധ്വജോ ധർമചിഹ്നം ദർഭപവിത്രപാണിത്വാദി। ഉച്ഛ്രിതഃ സർവലോകവിദിതഃ ॥ 5-160-17 മനഃശുദ്ധിം ഹിംസാതോ നിവൃത്തിം ॥ 5-160-18 വിസ്രംഭം വിശ്വാസം ॥ 5-160-39 ശിഖാ ജടാധാരണമിതിയത് തച്ഛദ്മമാത്രം ॥ 5-160-44 ധർമിഷ്ഠോഽസീത്യുപാഹസഃ ॥ 5-160-55 കുഹകാ കൃത്യാ പ്രതിഗർജനാഃ വിപരീതാൻകോപാൻ വഹന്തി പ്രാപയന്തി നതു ഭയം ജനയന്തീത്യർഥ ഗർജനം നിനദേ കോപേ ഇതി മേദിനീ ॥ 5-160-57 പര്യായതഃ പര്യായോ ഭയപ്രദർശനാദിരൂപഃ പ്രകാരസ്തേന സിദ്ധിഃ സ്വസ്യ നതു ഭവതി। തഥാ പരോപി തേന ബുദ്ധിം മാനുഷീ ഭയാത്മികാം ന പ്രാപ്നോതി ॥ 5-160-62 സശ്രൃംഗകാ ശൃംഗം പുംസ്ത്വചിഹ്നം ശ്മശ്രുലത്വലിംഗവത്ത്വാദികം തത്സഹിതാഃ ഷണ്ഡാഃ നിർവീര്യാഃ സന്തി। യേഷു തവ ശൌര്യം പ്രഖ്യാതമിതി ഭാവഃ ॥ 5-160-64 തൂബരകം അശ്മശ്രുപുരുഷം। അവിദ്യകം മൂഢം ॥ 5-160-73 അർഥപതിഭീ രാജഭിഃ യതഃ കാലാത് തത ആരംഭേത്യർഥഃ ॥ 5-160-74 മൂഢാം യൂയം മയി ഗുണവതി സ്വാമിനി ന സന്തുഷ്ടാഃ സ്ഥേതി ഭാവഃ ॥ 5-160-75 തത്തസ്മാദ്ധേതോർമമ വധാർഥം ച പ്രയുധ്ദ്യധ്വമിതി സംബന്ധഃ ॥ 5-160-77 പാപം കർമ കുരുഗുരുവാധാഖ്യാം । 5-160-85 രാജ്യമാക്രംയ മാദൃശ ഇതി ശേഷഃ । 5-160-87 സ്ഥാനം സ്ഥിതിം । തത് സ്ഥാനരാജ്യയോരുദ്ധരണം। പൌരുഷം പുരുഷകർമ കുരു ॥ 5-160-89 ധിഷ്ണ്യാത് ഗൃഹാത് ॥ 5-160-93 ലോഹാഭിസാരഃ ശസ്ത്രാണാം നീരാജനാദികം തേഷു മന്ത്രേണ ദേവതാവാഹനാദികം ച ॥ 5-160-97 വേദയോഃ ശ്രുതിധനുർവേദയോഃ। അന്തഗം പാരഗം ॥ 5-160-99 യുഗം കാലചക്രം ॥ 5-160-101 ആഭ്യാം ദ്രോണഭീഷ്മാഭ്യാം അഭിധ്യാതോ ഹന്തവ്യത്വേന നിശ്ചിതഃ ॥ 5-160-102 ദുർദുരോ മണ്ഡൂകഃ ॥ 5-160-106 പര്യായാത് യുദ്ധപ്രകാരാത് ॥ 5-160-109 പര്യായധർമേമ ഉപധർമേണ മായാദിനാ । അഥവാ രാജപുത്രോഽയം രാജ്യാർഹ ഇതി ക്രമധർമസ്തേന ന കിന്തു ശൌര്യേണൈവ സിദ്ധിമാപ്നോതീത്യർഥഃ । മനസാ സങ്കൽപേന ധാതൈവ കുരുതേ നതു മനുഷ്യഃ ॥ 5-160-113 അമാനുഷ്യം നീചമനുഷ്യത്വം। അൽപാർഥോഽത്ര നഞ് ॥ 5-160-121 ഉദ്വേലോ വൃദ്ധിഃ ॥ 5-160-125 നിവർതിതാ നിവർതിഷ്യതി। ബുഭൂഷിതഃ പ്രാപ്തുമിഷ്ടഃ ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 161
॥ ശ്രീഃ ॥
5.161. അധ്യായഃ 161
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
ഉലൂകേന പാണ്ഡവാനുപേത്യ യുധിഷ്ഠിരാർജുനൌപ്രതി ദുര്യോധനസന്ദേശകഥനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-161-0 (37385)
സഞ്ജയ ഉവാച। 5-161-0x (3857)
സേനാനിവേശം സംപ്രാപ്തഃ കൈതവ്യഃ പാണ്ഡവസ്യ ഹ ।
സമാഗതഃ പാണ്ഡവേയൈര്യുധിഷ്ഠിരമഭാഷത ॥ 5-161-1 (37386)
അഭിജ്ഞോ ദൂതവാക്യാനാം യഥോക്തം ബ്രുവതോ മമ।
ദുര്യോധനസമാദേശം ശ്രുത്വാ ന ക്രോദ്ധുമർഹസി ॥ 5-161-2 (37387)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 5-161-3x (3858)
ഉലൂക ന ഭയം തേഽസ്തി ബ്രൂഹി ത്വം വിഗതജ്വരഃ ।
യൻമത്തം ധാർതരാഷ്ട്രസ്യ ലുബ്ധസ്യാദീർഘദർശിനഃ ॥ 5-161-3 (37388)
സഞ്ജയ ഉവാച। 5-161-4x (3859)
തതോ ദ്യുതിമതാം മധ്യേ പാണ്ഡവാനാം മഹാത്മനാം।
സൃഞ്ജയാനാം ച മത്സ്യാനാം കൃഷ്ണസ്യ ച യശസ്വിനഃ ॥ 5-161-4 (37389)
ദ്രുപദസ്യ സപുത്രസ്യ വിരാടസ്യ ച സംനിധൌ ।
ഭൂമിപാനാം ച സർവേഷാം മധ്യേ വാക്യം ജഗാദ ഹ ॥ 5-161-5 (37390)
ഉലൂക ഉവാച। 5-161-6x (3860)
ഇദം ത്വാമബ്രവീദ്രാജാ ധാർതരാഷ്ട്രോ മഹാമനാഃ ।
ശ്രൃണ്വതാം കുരുവീരാണാം തന്നിബോധ യുധിഷ്ഠിര ॥ 5-161-6 (37391)
പരാജിതോഽസി ദ്യൂതേന കൃഷ്ണാ ചാനായിതാ സഭാം ।
ശക്യോഽമർഷോ മനുഷ്യേണ കർതും പുരുഷമാനിനാ ॥ 5-161-7 (37392)
ദ്വാദശൈവ തു വർഷാണി വനേ ധിഷ്ണ്യാദ്വിവാസിതഃ ।
സംവത്സരം വിരാടസ്യ ദാസ്യമാസ്ഥായ ചോഷിതഃ ॥ 5-161-8 (37393)
അമർഷം രാജ്യഹരണം വനവാസം ച പാണ്ഡവ।
ദ്രൌപദ്യാശ്ച പരിക്ലേശം സംസ്മരൻപുരുഷോ ഭവ ॥ 5-161-9 (37394)
അശക്തേന ച യച്ഛപ്തം ഭീമസേനേന പാണ്ഡവ ।
ദുഃശാസനസ്യ രുധിരം പീയതാം യദി ശക്യതേ ॥ 5-161-10 (37395)
ലോഹാഭിസാരോ നിർവൃത്തഃ കുരുക്ഷേത്രമകർദമം।
സമഃ പന്ഥാ ഭൃതാസ്തേശ്വാഃ ശ്വോ യുധ്യസ്വ സകേശവഃ ॥ 5-161-11 (37396)
അസമാഗംയ ഭീഷ്മേണ സംയുഗേ കിം വികത്ഥസേ ।
ആരുരുക്ഷുര്യഥാ പംഗുഃ പർവതം ഗന്ധമാദനം ॥ 5-161-12 (37397)
ഏവം കത്ഥസി കൌന്തേയ അകത്ഥൻപുരുഷോ ഭവ।
സൂതപുത്രം സുദുർഘർഷം ശല്യം ച ബലിനാം വരം ॥ 5-161-13 (37398)
ദ്രോണം ച ബലിനാം ശ്രേഷ്ഠം ശചീപതിസമം യുധി।
അജിത്വാ സംയുഗേ പാർഥ രാജ്യം കഥമിഹേച്ഛസി ॥ 5-161-14 (37399)
ബ്രാഹ്മേ ധനുഷി ചാചാര്യം വേദയോരന്തഗം ദ്വയോഃ।
യുധി ധുര്യമവിക്ഷോഭ്യമനീകചരമച്യുതം ॥ 5-161-15 (37400)
ദ്രോണം മഹാദ്യുതിം പാർഥ ജേതുമിച്ഛസി തൻമൃഷാ ।
ന ഹി ശുശ്രുമ വാതേന മേരുമുൻമഥിതം ഗിരിം ॥ 5-161-16 (37401)
അനിലോ വാ വഹേൻമേരും ദ്യൌർവാപി നിപതേൻമഹീം ।
യുഗം വാ പരിവർതേത യദ്യേവം സ്യാദ്യഥാത്ഥ മാം ॥ 5-161-17 (37402)
കോ ഹ്യസ്തി ജീവിതാകാങ്ക്ഷീ പ്രാപ്യേമമരിമർദനം ।
ഗജോ വാജീ രഥോ വാപി പുനഃ സ്വസ്തി ഗൃഹാന്വ്രജേത് ॥ 5-161-18 (37403)
കഥമാഭ്യാമഭിധ്യാതഃ സംസൃഷ്ടോ ദാരുണേന വാ ।
രണേ ജീവന്വിമുച്യേത പദാ ഭൂമിമുപസ്പൃശൻ ॥ 5-161-19 (37404)
കിം ദുർദുരഃ കൂപശയോ യഥേമാം
ന ബുധ്യമേ രാജചമൂം സമേതാം।
ദുരാധരഷാം ദേവചമൂപ്രകാശാം
ഗുപ്താം നരേന്ദ്രൈസ്ത്രിദശൈരിവ ദ്യാം ॥ 5-161-20 (37405)
പ്രാച്യൈഃ പ്രതീച്യൈരഥ ദാക്ഷിണാത്യൈ-
രുദീച്യകാംഭോജശകൈഃ ഖശൈശ്ച।
സാൽവൈഃ സമത്സ്യൈഃ കുരുമുഖ്യദേശ്യൈ-
ർംലേച്ഛൈഃ പുലിന്ദൈർദ്രവിഡാന്ധ്രകാഞ്ച്യൈഃ ॥ 5-161-21 (37406)
നാനാജനൌഘം യുധി സംപ്രവൃദ്ധം
നാംഗം യഥാ വേഗമപാരകണീയം।
മാം ച സ്ഥിതം നാഗബലസ്യ മധ്യേ
യുയുത്സമേ മന്ദ കിമൽപബുദ്ധേ ॥ 5-161-22 (37407)
ഇത്യേവമുക്ത്വാ രാജാനം ധർമപുത്രം യുധിഷ്ഠിരം।
അഭ്യവൃത്യ പുനർജിഷ്ണുമുലൂകഃ പ്രത്യഭാഷത ॥ 5-161-23 (37408)
അകത്ഥമാനോ യുധ്യസ്വ കത്ഥേസേഽർജുന കിം ബഹു।
പര്യായാത്സിദ്ധിരേസ്യ നൈതത്സിധ്യതി കത്ഥനാത് ॥ 5-161-24 (37409)
യദീദം കത്ഥനാല്ലോകേ സിധ്യേത്കർമ ധനഞ്ജയ ।
സർവേ ഭവേയുഃ സിദ്ധാർഥാഃ കത്ഥനേ കോ ഹി ദുർഗതഃ ॥ 5-161-25 (37410)
ജാനാമി തേ വാസുദേവം സഹായം
ജാനാമി തേ ഗാണ്ഡിവം താലമാത്രം।
ജാനാംയേതത്ത്വാദൃശോ നാസ്തി യോദ്ധാ
ജാനാനസ്തേ രാജ്യമേതദ്ധരാമി ॥ 5-161-26 (37411)
ന തു പര്യായധർമേണ രാജ്യം പ്രാപ്നോതി മാനുഷഃ ।
മനസൈവാനുകൂലാനി വിധാതാ കുരുതേ വശേ ॥ 5-161-27 (37412)
ത്രയോദശ സമാ ഭുക്തം രാജ്യം വിലപതസ്തവ ।
ഭൂയശ്ചൈവ പ്രശാസിഷ്യേ നിഹത്യ ത്വാം സബാന്ധവം ॥ 5-161-28 (37413)
ക്വ തദാ ഗാണ്ഡിവം തേഽഭൂദ്യത്ത്വം ദാസപണൈർജിതഃ।
ക്വ തദാ ഭീമസേനസ്യ ബലമാസീച്ച ഫാൽഗുനാ ॥ 5-161-29 (37414)
സഗദാദ്ഭീമസേനാദ്വാ പാർഥാദ്വാപി സഗാണ്ഡിവാത് ।
ന വൈ മോക്ഷസ്തദാ വോഭൂദ്വിനാ കൃഷ്ണാമനിന്ദിതാം ॥ 5-161-30 (37415)
സാ വോ ദാസ്യേ സമാപന്നാൻമോചയാമാസ പാർഷതീ ।
അമാനുഷ്യം സമാപന്നാന്ദാസകർമണ്യവസ്ഥിതാൻ ॥ 5-161-31 (37416)
അവോചം യത്ഷണ്ഡതിലാനഹം വസ്തഥ്യമേവ തത് ।
ധൃതാ ഹി വേണീ പാർഥേന വിരാടനഗരേ തദാ ॥ 5-161-32 (37417)
സൂദകർമണി ച ശ്രാന്തം വിരാടസ്യ മഹാനസേ ।
ഭീമസേനേന കൌന്തേയ യച്ച തൻമമ പൌരുഷം ॥ 5-161-33 (37418)
ഏവമേതത്സദാം ദണ്ഡം ക്ഷത്രിയാഃ ക്ഷത്രിയേ ദധുഃ ।
വേണീം കൃത്വാ ഷണ്ഡവേഷഃ കന്യാം നർതിതവാനസി ॥ 5-161-34 (37419)
ന ഭയാദ്വാസുദേവസ്യ ന ചാപി തവ ഫാൽഗുന ।
രാജ്യം പ്രതിപ്രദാകസ്യാമി യുദ്ധ്യസ്വ സഹകേശവഃ ॥ 5-161-35 (37420)
ന മായാ ഹീന്ദ്രജാലം വാ കുഹകാ വാപി ഭീഷണാ ।
ആത്തശസ്ത്രസ്യ മേ യുദ്ധേ വഹന്തി പ്രതിഗർജനാഃ ॥ 5-161-36 (37421)
വാസുദേവസഹസ്രം വാ ഫാൽഗുനാനാം ശതാനി വാ।
ആസാദ്യ മാമമോഘേഷും ദ്രവിഷ്യന്തി ദിശോ ദശഃ ॥ 5-161-37 (37422)
സംയുഗം ഗച്ഛ ഭൂഷ്മേണ ഭിന്ധി വാ ശിരസാ ഗിരിം।
തരേമം വാ മഹാഗാധം സൌമദത്തിതിമിംഗിലം ॥ 5-161-38 (37423)
ശാരദ്വതമഹാമീനം വിവിംശതിമഹോരഗം ।
ബൃഹദ്ബലമഹോദ്വേലം സൌമദത്തികതിമിംഗിതം ॥ 5-161-39 (37424)
ഭീഷ്മവേഗമപര്യന്തം ദ്രോണഗ്രാഹദുരാസദം।
കർണശല്യഝഷാവർതം കാംഭോജബഡബാസുഖം ॥ 5-161-40 (37425)
ദുഃശാസനൌഘം ശലശല്യമത്സ്യം
സുഷേണചിത്രായുധനാഗനക്രം।
ജയദ്രഥാദ്രിം പുരുമിത്രഗാധം
ദുർമർഷണോദം ശകുനിപ്രപാതം ॥ 5-161-41 (37426)
ശസ്ത്രൌഘമക്ഷയ്യമതിപ്രവൃദ്ധം
യദാവഗാഹ്യ ശ്രമനഷ്ടചേതാഃ।
ഭവിഷ്യസി ത്വം ഹതസർവബാന്ധവ-
സ്തദാ മനസ്തേ പരിതാപമേഷ്യതി ॥ 5-161-42 (37427)
തദാ മനസ്തേ ത്രിദിവാദിവാശുചേ-
ർനിവർതിതാ പാർഥ മഹീപ്രശാസനാത്।
പ്രശാംയ രാജ്യം ഹി സുദുർലഭം ത്വയാ
ബുഭൂഷിതഃ സ്വർഗ ഇവാതപസ്വിനാ ॥ ॥ 5-161-43 (37428)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി ഉലൂകദൂതാഗമനപർവണി ഏകഷഷ്ട്യധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥
ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 162
॥ ശ്രീഃ ॥
5.162. അധ്യായഃ 162
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
ഭീമാദിഭിർദുര്യോധനംപ്രതി ഉലൂകദ്വാരാ പ്രതിസന്ദേശപ്രേഷണം ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-162-0 (37429)
സഞ്ജയ ഉവാച। 5-162-0x (3861)
ഉലൂകസ്ത്വർജുനം ഭൂയോ യഥോക്തം വാക്യമബ്രവീത്।
ആശീവിഷമിവ ക്രുദ്ധം തുദന്വാക്യശലാകയാ ॥ 5-162-1 (37430)
തസ്യ തദ്വചനം ശ്രുത്വാ രുഷിതാഃ പാണ്ഡവാ ഭൃശം ।
പ്രാഗേവ ഭൃശസങ്ക്രുദ്ധാഃ കൈതവ്യേനാപി ധർഷിതാഃ ॥ 5-162-2 (37431)
ആസനേഷൂദതിഷ്ഠന്ത ബാഹൂംശ്ചൈവ പ്രചിക്ഷിപുഃ।
ആശീവിഷാ ഇവ ക്രുദ്ധാ വീക്ഷാഞ്ചക്രുഃ പരസ്പരം ॥ 5-162-3 (37432)
അവാക്ഛിരാ ഭീമസേനഃ സമുദൈക്ഷത കൈതവം।
നേത്രാഭ്യാം ലോഹിതാന്താഭ്യാമാശീവിഷ ഇവ ശ്വസൻ ॥ 5-162-4 (37433)
ആർതം വാതാത്മജം ദൃഷ്ട്വാ ക്രോധേനാഭിഹതം ഭൃശം ।
ഉത്സ്മയന്നിവ ദാശാർഹഃ കൈതവ്യം പ്രത്യഭാഷത ॥ 5-162-5 (37434)
പ്രയാഹി ശീഘ്രം കൈതവ്യ ബ്രൂയാശ്ചൈവ സുയോധനം ।
ശ്രുതം വാക്യം ഗൃഹീതോർഥോ മതം യത്തേ തഥാസ്തു തത് ॥ 5-162-6 (37435)
ഏവമുക്ത്വാ മഹാബാഹുഃ കേശവോ രാജസത്തമ।
പുനരേവ മഹാപ്രാജ്ഞം യുധിഷ്ഠിരമുദൈക്ഷത॥ 5-162-7 (37436)
സൃഞ്ജയാനാം ച സർവേഷാം കൃഷ്ണസ്യ ച യശസ്വിനഃ।
ദ്രുപദസ്യ സപുത്രസ്യ വിരാടസ്യ ച സംനിധൌ ॥ 5-162-8 (37437)
ഭൂമിപാനാം ച സർവേഷാം മധ്യേ വാക്യം ജഗാദ ഹ।
ഉലൂകോഽപ്യർജുനം ഭൂയോ യഥോക്തം വാക്യമബ്രവീത് ॥ 5-162-9 (37438)
ആശീവിഷമിവ ക്രുദ്ധം തുദന്വാക്യശലാകയാ।
കൃഷ്ണാദീംശ്ചൈവ താൻസർവാന്യഥോക്തം വാക്യമബ്രവീത് ॥ 5-162-10 (37439)
ഉലൂകസ്യ തു തദ്വാക്യം പാപം ദാരുണമീരിതം ।
ശ്രുത്വാ വിചുക്ഷുഭേ പാർഥോ ലലാടം ചാപ്യമാർജയത് ॥ 5-162-11 (37440)
തദവസ്ഥം തദാ ദൃഷ്ട്വാ പാർഥം സാ സമിതിർനൃപ ।
നാമൃഷ്യത മഹാരാജ പാണ്ഡവാനാം മഹാരഥാഃ ॥ 5-162-12 (37441)
അധിക്ഷേപേണ കൃഷ്ണസ്യ പാർഥസ്യ ച മഹാത്മനഃ।
ശ്രുത്വാ തേ പുരുഷവ്യാഘ്രാഃ ക്രോധാഞ്ജജ്വലുരച്യുത ॥ 5-162-13 (37442)
ധൃഷ്ടദ്യുംനഃ ശിഖണ്ഡീ ച സാത്യകിശ്ച മഹാരഥഃ।
കേകയാ ഭ്രാതരഃ പഞ്ച രാക്ഷസശ്ച ഘടോത്കചഃ ॥ 5-162-14 (37443)
ദ്രൌപദേയാഭിമന്യുശ്ച ധൃഷ്ടകേതുശ്ച പാർഥിവഃ ।
ഭീമസേനശ്ച വിക്രാന്തോ യമജൌ ച മഹാരഥൌ ॥ 5-162-15 (37444)
ഉത്പേതുരാസനാത്സർവേ ക്രോധസംരക്തലോചനാഃ।
ബാഹുൻപ്രഗൃഹ്യ രുചിരാന്രക്തചന്ദനരൂഷിതാൻ।
അംഗദൈഃ പാരിഹാര്യൈശ്ച കേയൂരൈശ്ച വിഭൂഷിതാൻ ॥ 5-162-16 (37445)
ദന്താന്ദന്തേഷു നിഷ്പിഷ്യ സൃക്കിണീ പരിലേലിഹൻ ।
തേഷാമാകാരഭാവജ്ഞഃ കുന്തീപുത്രോ വൃകോദരഃ ॥ 5-162-17 (37446)
ഉദതിഷ്ഠത്സ വേഗേന ക്രോധേന പ്രജ്വലന്നിവ।
ഉദ്വൃത്യ സഹസാ നേത്രേ ദന്താൻകടകടായ്യ ച ॥ 5-162-18 (37447)
ഹസ്തം ഹസ്തേന നിഷ്പിഷ്യ ഉലൂകം വാക്യമബ്രവീത്।
അശക്താനാമിവാസ്മാകം പ്രോത്സാഹനനിമിത്തകം ॥ 5-162-19 (37448)
ശ്രുതം തേ ചവനം മൂർഖ യത്ത്വാം ദുര്യോധനോഽബ്രവീത്।
തൻമേ കഥയതോ മന്ദ ശ്രൃണു വാക്യം ദുരാസദം ॥ 5-162-20 (37449)
സർവക്ഷത്രസ്യ മധ്യേ തം യദ്വക്ഷ്യസി സുയോധനം ।
ശ്രൃണ്വതഃ സൂതപുത്രസ്യ പിതുശ്ച ത്വം ദുരാത്മനഃ ॥ 5-162-21 (37450)
അസ്മാഭിഃ പ്രീതികാമൈസ്തു ഭ്രാതുർജ്യേഷ്ഠസ്യ നിത്യശഃ।
മർഷിതം തേ ദുരാചാര തത്ത്വം ന ബഹു മന്യസേ ॥ 5-162-22 (37451)
പ്രേഷിതശ്ച ഹൃഷീകേശഃ ശമാകാങ്ക്ഷീ കുരൂൻപ്രതി ।
കുലസ്യ ഹിതകാമേന ധർമരാജേന ധീമതാ ॥ 5-162-23 (37452)
ത്വം കാലചോദിതോ നൂനം ഗന്തുകാമോ യമക്ഷയം ।
ഗച്ഛസ്വാഹവമസ്മാഭിസ്തച്ച ശ്വോ ഭവിതാ ധ്രുവം ॥ 5-162-24 (37453)
മയാപി ച പ്രതിജ്ഞാതോ വധഃ സഭ്രാതൃകസ്യ തേ।
സ തഥാ ഭവിതാ പാപ നാത്ര കാര്യാ വിചാരണാ ॥ 5-162-25 (37454)
വേലാമതിക്രമേത്സദ്യഃ സാഗരോ വരുണാലയഃ ।
പർവതാശ്ച വിശീര്യേയുർമയോക്തം ന മൃഷാ ഭവേത് ॥ 5-162-26 (37455)
സഹായസ്തേ യദി യമഃ കുബേരോ രുദ്ര ഏവ വാ।
യഥാപ്രതിജ്ഞം ദുർബുദ്ധേ പ്രകരിഷ്യന്തി പാണ്ഡവാഃ ।
ദുഃശാസനസ്യ രുധിരം പാതാ ചാസ്മി യഥേപ്സിതം ॥ 5-162-27 (37456)
യശ്ചേഹ പ്രതിസംരബ്ധഃ ക്ഷത്രിയോ മാഭിയാസ്യതി।
അപി ഭീഷ്മം പുരുസ്കൃത്യ തം നേഷ്യാമി യമക്ഷയം ॥ 5-162-28 (37457)
യച്ചൈതദുക്തം വചനം മയാ ക്ഷത്രസ്യ സംസദി।
യഥൈതദ്ഭവിതാ സത്യം തഥൈവാത്മാനമാലഭേ ॥ 5-162-29 (37458)
ഭീമസേനവചഃ ശ്രുത്വാ സഹദേവോഽപ്യമർഷണഃ ।
ക്രോധസംരക്തനയനസ്തതോ വാക്യമുവാച ഹ ॥ 5-162-30 (37459)
ശൌടീരശൂരസദൃശമനീകജനസംസദി।
ശ്രൃണു പാപ വചോ മഹ്യം യദ്വാച്യോ ഹി പിതാത്വയാ ॥ 5-162-31 (37460)
നാസ്മാകം ഭവിതാ ഭേദഃ കദാചിത്കുരുഭിഃ സഹ ।
ധൃതരാഷ്ട്രസ്യ സംബന്ധോ യദി ന സ്യാത്ത്വയാ സഹ ॥ 5-162-32 (37461)
ത്വം തു ലോകവിനാശായ ധൃതരാഷ്ട്രകുലസ്യ ച।
ഉത്പന്നോ വൈരപുരുഷഃ സ്വകുലഘ്നശ്ച പാപകൃത് ॥ 5-162-33 (37462)
ജൻമപ്രഭൃതി ചാസ്മാകം പിതാ തേ പാപപൂരുഷഃ ।
അഹിതാനി നൃശംസാനി നിത്യശഃ കർതുമിച്ഛതി ॥ 5-162-34 (37463)
തസ്യ വൈരാനുഷംഗസ്യ ഗന്താസ്ംയന്തം സുദുർഗമം।
അഹമാദൌ നിഹത്യ ത്വാം ശകുനേഃ സംപ്രപശ്യതഃ ॥ 5-162-35 (37464)
തതോഽസ്മി ശകുനിം ഹന്താ മിഷതാം സർവധന്വിനാം।
ഭീമസ്യ വചനം ശ്രുത്വാ സഹദേവസ്യ ചോഭയോഃ ॥ 5-162-36 (37465)
ഉവാച ഫാൽഗുനോ വാക്യം ഭീമസേനം സ്മയന്നിവ।
ഭീമസേന ന തേ സന്തി യേഷാം വൈരം ത്വയാ സഹ ॥ 5-162-37 (37466)
മന്ദാ ഗൃഹേഷു സുഖിനോ മൃത്യുപാശവശം ഗതാഃ।
ഉലൂകശ്ച ന തേ വാച്യഃ പരുഷം പുരുഷോത്തമ ॥ 5-162-38 (37467)
ദൂതാഃ കിമപരാധ്യന്തേ യഥോക്തസ്യാനുഭാഷിണഃ ।
ഏവമുക്ത്വാ മഹാബാഹുർഭീമം ഭീമപരാക്രമം ॥ 5-162-39 (37468)
ധൃഷ്ടദ്യുംനസുഖാന്വീരാൻസുഹൃദഃ സമഭാഷത।
ശ്രുതം വസ്തസ്യ പാപസ്യ ധാർതരാഷ്ട്രസ്യ ഭാഷിതം ॥ 5-162-40 (37469)
കുത്സനം വാസുദേവസ്യ മമ ചൈവ വിശേഷതഃ।
ശ്രുത്വാ ഭവന്തഃ സംരബ്ധാ അസ്മാകം ഹിതകാംയയാ ॥ 5-162-41 (37470)
പ്രഭാവാദ്വാസുദേവസ്യ ഭവതാം ച പ്രയത്നതഃ।
സമഗ്രം പാർഥിവം ക്ഷത്രം സർവം ന ഗണയാംയഹം ॥ 5-162-42 (37471)
ഭവദ്ഭിഃ സമനുജ്ഞാതോ വാക്യമസ്യ യദുത്തരം ।
ഉലൂകേ പ്രാപയിഷ്യാമി യദ്വക്ഷ്യതി സുയോധനം ॥ 5-162-43 (37472)
ശ്വോ ഭൂതേ കത്ഥിതസ്യാസ്യ പ്രതിവാക്യം ചമൂമുഖേ।
ഗാണ്ഡീവേനാഭിധാസ്യാകമി ക്ലീബാ ഹി വചനോത്തരാഃ । 5-162-44 (37473)
തതസ്തേ പാർഥിവാഃ സർവേ പ്രശശംസുർധനഞ്ജയം ।
തേന വാക്യോപചാരേണ വിസ്മിതാ രാജസത്തമാഃ ॥ 5-162-45 (37474)
അനുനീയ ച താൻസർവാന്യഥാമാന്യം യഥാവയഃ।
ധർമരാജം തദാ വാക്യം തത്പ്രാപ്യം പ്രത്യഭാഷത ॥ 5-162-46 (37475)
ആത്മാനമവമന്വാനോ ന ഹി സ്യാത്പാർഥിവോത്തമഃ ।
തത്രോത്തരം പ്രവക്ഷ്യാമി തവ ശുശ്രൂഷണേ രതഃ ॥ 5-162-47 (37476)
ഉലൂകം ഭരതശ്രേഷ്ഠ സാമപൂർവമഥോർജിതം ।
ദുര്യോധനസ്യ തദ്വാക്യം നിശംയ ഭരതർഷഭഃ ॥ 5-162-48 (37477)
അതിലോഹിതനേത്രാഭ്യാമാശീവിഷ ഇവ ശ്വസൻ ।
സ്മയമാന ഇവ ക്രോധാത്സൃക്കിണീ പരിസംലിഹൻ ॥ 5-162-49 (37478)
ജനാർദനമഭിപ്രേക്ഷ്യ ഭ്രാതൄംശ്ചൈവേദമബ്രവീത് ।
അഭ്യഭാഷത കൈതവ്യം പ്രഗൃഹ്യ വിപുലം ഭുജം ॥ 5-162-50 (37479)
ഉലൂക ഗച്ഛ കൈതവ്യ ബ്രൂഹി താത സുയോധനം ।
കൃതഘ്നം വൈരപുരുഷം ദുർമതിം കുലപാംസനം ॥ 5-162-51 (37480)
പാണ്ഡവേഷു സദാ പാപ നിത്യം ജിഹ്മം പ്രവർതതേ।
സ്വവീര്യാദ്യഃ പരാക്രംയ പാപ ആഹ്വയതേ പരാൻ।
അഭീതഃ പൂരയന്വാക്യമേഷ വൈഃ ക്ഷത്രിയഃ പുമാൻ ॥ 5-162-52 (37481)
സ പാപഃ ക്ഷത്രിയോ ഭൂത്വാ അസ്മാനാഹൂയ സംയുഗേ।
മാന്യാമാന്യാൻപുരസ്കൃത്യ യുദ്ധം മാ ഗാഃ കുലാധമ ॥ 5-162-53 (37482)
ആത്മവീര്യം സമാശ്രികത്യ ഭൃത്യവീര്യം ച കൌരവ ।
ആഹ്വയസ്വ രണേ പാർഥാൻസർവഥാ ക്ഷത്രിയോ ഭവ ॥ 5-162-54 (37483)
പരവീര്യം സമാശ്രിത്യ യഃ സമാഹ്വയതേ പരാൻ।
അശക്തഃ സ്വയമാദാതുമേതദേവ നപുംസകം ॥ 5-162-55 (37484)
സ ത്വം പരേഷാം വീര്യേണ ആത്മാനം ബഹുമന്യസേ ।
കഥമേവമശക്തസ്ത്വമസ്മാൻസമഭിഗർജസി ॥ 5-162-56 (37485)
കൃഷ്ണ ഉവാച। 5-162-57x (3862)
മദ്വചശ്ചാപി ഭൂയസ്തേ വക്തവ്യഃ സ സുയോധനഃ।
ശ്വ ഇദാനീം പ്രപദ്യേഥാഃ പുരുഷോ ഭവ ദുർമതേ ॥ 5-162-57 (37486)
മന്യസേ യച്ച മൂഢ ത്വം ന യോത്സ്യതി ജനാർദനഃ।
സാരഥ്യേന വൃതഃ പാർഥൈരിതി ത്വം ന ബിഭേഷി ച ॥ 5-162-58 (37487)
ജഘന്യകാലമപ്യേതന്ന ഭവേത്സർവപാർഥിവാൻ।
നിർദഹേയമഹം ക്രോധാത്തൃണാനീവ ഹുതാശനഃ ॥ 5-162-59 (37488)
യുധിഷ്ഠിരനിയോഗാത്തു ഫാൽഗുനസ്യ മഹാത്മനഃ ।
കരിഷ്യേ യുധ്യമാനസ്യ സാരഥ്യം വിജിതാത്മനഃ ॥ 5-162-60 (37489)
യദ്യുത്പതസി ലോകാംസ്ത്രീന്യദ്യാവിശസി ഭൂതലം ।
തത്രതത്രാർജുനരഥം പ്രഭാതേ ദ്രക്ഷ്യസേ പുനഃ ॥ 5-162-61 (37490)
യച്ചാപി ഭീമസേനസ്യ മന്യസേ മോഘഭാഷിതം ।
ദുഃശാസനസ്യ രുധിരം പീതമദ്യാവധാരയ ॥ 5-162-62 (37491)
ന ത്വാം സമീക്ഷതേ പാർഥോ നാപി രാജാ യുധിഷ്ഠിരഃ।
ന ഭീമസേനോ ന യമൌ പ്രതികൂലപ്രഭാഷിണം ॥ ॥ 5-162-63 (37492)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി ഉലൂകദൂതാഗമനപർവണി ദ്വിഷഷ്ട്യധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-162-12 സമിതിഃ സഭാ ॥ 5-162-31 ശൌടീരഃ സഗർവഃ। ശൂരോ വിക്രാന്തഃ। മഹ്യം മമ ॥ 5-162-55 നപുംസകം നപുംസകത്വം തവ ॥ 5-162-63 സമീക്ഷതേ ഗണയതി ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 163
॥ ശ്രീഃ ॥
5.163. അധ്യായഃ 163
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
അർജുനാദിഭിഃ സർവൈരുലൂകദ്വാരാ പൃഥക്പൃഥഗ്ദുര്യോധനംപ്രതി പ്രതിസന്ദേശപ്രേഷണം ॥ 1 ॥ ഉലൂകേന ദുര്യോധനംപ്രതി യുധിഷ്ഠിരാദിപ്രതിസന്ദേശകഥനം ॥ 2 ॥ ദുര്യോധനാജ്ഞയാ കർണേന സേനാസു യുദ്ധസന്നാഹോദ്ധോഷണം ॥ 3 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-163-0 (37493)
സഞ്ജയ ഉവാച। 5-163-0x (3863)
ദുര്യോധനസ്യ തദ്വാക്യം നിശംയ ഭരതർഷഭ ।
നേത്രാഭ്യാമതിതാംരാഭ്യാം കൈതവ്യം സമുദൈക്ഷത ॥ 5-163-1 (37494)
സ കേശവമഭിപ്രേക്ഷ്യ ഗുഡാകേശോ മഹായശാഃ ।
അഭ്യഭാഷത കൈതവ്യം പ്രഗൃഹ്യ വിപുലം ഭുജം ॥ 5-163-2 (37495)
സ്വവീര്യം യഃ സമാശ്രിത്യ സമാഹ്വയതി വൈ പരാൻ ।
അഭീതോ യുധ്യതേ ശത്രൂൻസ വൈ പുരുഷ ഉച്യതേ ॥ 5-163-3 (37496)
പരവീര്യം സമാശ്രിത്യ യഃ സമാഹ്വയതേ പരാൻ ।
ക്ഷത്രബന്ധുരശക്തത്വാല്ലോകേ സ പുരുഷാധമഃ ॥ 5-163-4 (37497)
സ ത്വം പരേഷാം വീര്യേണ മന്യസേ വീര്യമാത്മനഃ ।
സ്വയം കാപുരുഷോ മൂഢ പരാംശ്ച ക്ഷേപ്തുമിച്ഛസി ॥ 5-163-5 (37498)
യസ്ത്വം വൃദ്ധം സർവരാജ്ഞാം ഹിതബുദ്ധിം ജിതേന്ദ്രിയം ।
മരണായ മഹാപ്രജ്ഞം ദീക്ഷയിത്വാ വികത്ഥസേ ॥ 5-163-6 (37499)
ഭാവസ്തേ വിദിതോഽസ്മാഭിർദുർബുദ്ധേ കുലപാംസന ।
ന ഹനിഷ്യന്തി ഗാംഗേയം പാണ്ഡവാ ഘൃണയേതി ഹി ॥ 5-163-7 (37500)
യസ്യ വീര്യം സമാശ്രിത്യ ധാർതരാഷ്ട്ര വികത്ഥസേ।
ഹന്താസ്മി പ്രഥമം ഭീഷ്മം മിഷതാം സർവധന്വിനാം । 5-163-8 (37501)
കൈതവ്യ ഗത്വാ ഭരതാൻസമേത്യ
സുയോധനം ധാർതരാഷ്ട്രം വദസ്വ।
തഥേത്യുവാചാർജുനഃ സവ്യസാചീ
നിശാവ്യപായേ ഭവിതാ വിമർദഃ ॥ 5-163-9 (37502)
യദ്വാ ബ്രവീദ്വാക്യമദീനസത്വോ
മധ്യേ കുരൂൻഹർഷയൻസത്യസന്ധഃ।
അഹം ഹന്താ സൃഞ്ജയാനാമനീകം
സാൽവേയകാംശ്ചേതി മമൈഷ ഭാരഃ।
കൈതവ്യ ഗത്വാ ഭരതാൻസമേത്യ
സുയോധനം ധാർതരാഷ്ട്രം വദസ്വ ॥ 5-163-10 (37503)
ഹന്യാമഹം ദ്രോണമൃതേഽപി ലോകം
ന തേ ഭയം വിദ്യതേ പാണ്ഡവേഭ്യഃ ।
തതോ ഹി തേ ലബ്ധമതം ച രാജ്യ-
മാപദ്ഗതാഃ പാണ്ഡവാശ്ചേതി ഭാവഃ ॥ 5-163-11 (37504)
സ ദർപപൂർണോ ന സമീക്ഷസേ ത്വ-
മനർഥമാത്മന്യപി വർതമാനം।
തസ്മാദഹം തേ പ്രഥമം സമൂഹേ
ഹന്താ സമക്ഷ കുരുവൃദ്ധമേവ ॥ 5-163-12 (37505)
സൂര്യോദയേ യുക്തസേനഃ പ്രതീക്ഷ്യ
ധ്വജീ രഥീ രക്ഷത സത്യസന്ധം।
അഹം ഹി വഃ പശ്യതാം ദ്വിപമേനം
ഭീഷ്മം രഥാത്പാതയിഷ്യാമി ബാണൈഃ ॥ 5-163-13 (37506)
ശ്വോഭൂതേ കത്ഥനാവാക്യം വിജ്ഞാസ്യതി സുയോധനഃ।
ആചിതം ശരജാലേന മയാ ദൃഷ്ട്വാ പിതാമഹം ॥ 5-163-14 (37507)
യദുക്തശ്ച സഭാമധ്യേ പുരുഷോ ഹ്രസ്വദർശനഃ।
ക്രുദ്ധേന ഭീമസേനേന ഭ്രാതാ ദുഃശാസനസ്തവ ॥ 5-163-15 (37508)
അധർമജ്ഞോ നിത്യവൈരീ പാപബുദ്ധിർനൃശംസകൃത്।
സത്യാം പ്രതിജ്ഞാമചിരാദ്ദ്രക്ഷ്യസേ താം സുയോധന ॥ 5-163-16 (37509)
അഭിമാനസ്യ ദർപസ്യ ക്രോധപാരുഷ്യയോസ്തഥാ।
നൈഷ്ഠുര്യസ്യാവലേപസ്യ ആത്മസംഭാവനസ്യ ച॥ 5-163-17 (37510)
നൃശംസതായാസ്തൈക്ഷ്ണ്യസ്യ ധർമവിദ്വേഷണസ്യ ച।
അധർമസ്യാതിവാദസ്യ വൃദ്ധാതിക്രമണസ്യ ച ॥ 5-163-18 (37511)
ദർശനസ്യ ച ചക്രസ്യ കൃത്സ്നസ്യാപനയസ്യ ച।
ദ്രക്ഷ്യസി ത്വം ഫലം തീവ്രമചിരേണ സുയോധന ॥ 5-163-19 (37512)
വാസുദേവദ്വിതീയേ ഹി മയി ക്രുദ്ധേ നരാധമ।
ആശാ തേ ജീവിതേ മൂഢ രാജ്യേ വാ കേന ഹേതുനാ ॥ 5-163-20 (37513)
ശാന്തേ ഭീഷ്മേ തഥാ ദ്രോണേ സൂതപുത്രേ ച പാതിതേ।
നിരാശോ ജീവിതേ രാജ്യേ പുത്രേഷു ച ഭവിഷ്യസി ॥ 5-163-21 (37514)
ഭ്രാതൄണാം നിധനം ശ്രുത്വാ പുത്രാണാം ച സുയോധന ।
ഭീമസേനേന നിഹതോ ദുഷ്കൃതാനി സ്മരിഷ്യസി ॥ 5-163-22 (37515)
ന ദ്വിതീയാം പ്രതിജ്ഞാം ഹി പ്രതിജാനാമി കൈതവ ।
സത്യം ബ്രവീംയഹം ഹ്യേതത്സർവം സത്യം ഭവിഷ്യതി ॥ 5-163-23 (37516)
യുധിഷ്ഠിരോഽപി കൈതവ്യമുലൂകമിദമബ്രവീത്।
ഉലൂക മദ്വചോ ബ്രൂഹി ഗത്വാ താത സുയോധനം ॥ 5-163-24 (37517)
സ്വേന വൃത്തേന മേ വൃത്തം നാധിഗന്തും ത്വമർഹസി ।
ഉഭയോരന്തരം വേദ സൂനൃതാനൃതയോരപി ॥ 5-163-25 (37518)
ന ചാഹം കാമയേ പാപമപി കീടപിപീലകയോഃ।
കിം പുനർജ്ഞാതിഷു വധം കാമയേയം കഥം ച ന ॥ 5-163-26 (37519)
ഏതദർഥം മയാ താത പഞ്ച ഗ്രാമാ വൃതാഃ പുരാ।
കഥം തവ സുദുർബുദ്ധേ ന പ്രേക്ഷ്യേ വ്യസനം മഹത് ॥ 5-163-27 (37520)
സ ത്വം കാമപരീതാത്മാ മൂഢഭാവാച്ച കത്ഥസേ।
തഥൈവ വാസുദേവസ്യ ന ഗൃഹ്ണാസി ഹിതം വചഃ । 5-163-28 (37521)
കിഞ്ചേദാനീം ബഹൂക്തേന യുധ്യസ്വ സഹ ബാന്ധവൈഃ।
മമ വിപ്രിയകർതാരം കൈതവ്യ സഹ ബാന്ധവൈഃ । 5-163-29 (37522)
മമ വിപ്രിയകർതാരം കൈതവ്യ ബ്രൂഹി കൌരവം ॥
ശ്രുതം വാക്യം ഗൃഹീതോഽർഥോ മതം യത്തേ തഥാസ്തു തത്। 5-163-30 (37523)
ഭീമസേനസ്തതോ വാക്യം ഭൂയ ആഹ നൃപാത്മജം ॥
ഉലൂക മദ്വചോ ബ്രൂഹി ദുർമതിം പാപപൂരുഷം। 5-163-31 (37524)
ശഠം നൈകൃതികം പാപം ദുരാചാരം സുയോധനം ॥
ഗൃധ്രോദരേ വാ വസ്തവ്യം പുരേ വാ നാഗസാഹ്വയേ । 5-163-32 (37525)
പ്രതിജ്ഞാതം മയാ യച്ച സഭാമധ്യേ നരാധമ ॥
കർതാഹം തദ്വചഃ സത്യം സത്യേനൈവ ശപാമി തേ। 5-163-33 (37526)
ദുഃശാസനസ്യ രുധിരം ഹത്വാ പാസ്യാംയഹം മൃധേ ॥
സക്ഥിനീ തവ ഭങ്ക്ത്വൈവ ഹത്വാ ഹി തവ സോദനാൻ। 5-163-34 (37527)
സർവേഷാം രാജപുത്രാണാമഭിമന്യുരസംശയം ।
കർമണാ തോഷയിഷ്യാമി ഭൂയശ്ചൈവ വചഃ ശ്രൃണു ॥ 5-163-35 (37528)
ഹത്വാ സുയോധന ത്വാം വൈ സഹിതം സർവസോദരൈഃ ।
ആക്രമിഷ്യേ പദാ മൂർധ്നി ധർമരാജസ്യ പശ്യതഃ ॥ 5-163-36 (37529)
നകുലസ്തു തതോ വാക്യമിദമാഹ മഹീപതേ।
ഉലൂക ബ്രൂഹി കൌരവ്യം ധാർതരാഷ്ട്രം സുയോധനം ॥ 5-163-37 (37530)
ശ്രുതം തേ ഗദതോ വാക്യം സർവമേവ യഥാതഥം।
തഥാ കർതാസ്മി കൌരവ്യ യഥാ ത്വമനുശാസി മാം ॥ 5-163-39aസഹദേവോഽപി നൃപതേ ഇദമാഹ വചോഽർഥവത് ।
സുയോധന മതിര്യാ തേ വൃഥൈഷാ തേ ഭവിഷ്യതി ॥ 5-163-38 (37531)
ശോചിഷ്യസേ മഹാരാജ സപുത്രജ്ഞാതിബാന്ധവഃ ।
ഇമം ച ക്ലേശമസ്മാകം ഹൃഷ്ടോ യത്ത്വം വികത്ഥസേ ॥ 5-163-40 (37532)
വിരാടദ്രുപദൌ വൃദ്ധാവുലൂകമിദമൂചതുഃ ।
ദാസഭാവം നിയച്ഛേവ സാധോരിതി മതിഃ സദാ।
തൌ ച ദാസാവദാസൌ വാ പൌരുഷം യസ്യ യാദൃശം ॥ 5-163-41 (37533)
ശിഖണ്ഡീ തു തതോ വാക്യമുലൂകമിദമബ്രവീത് ।
വക്തവ്യോ ഭവതാ രാജാ പാപേഷ്വഭിരതഃ സദാ ॥ 5-163-42 (37534)
പശ്യ ത്വം മാം രണേ രാജൻകുർവാണം കർമ ദാരുണം ।
യസ്യ വീര്യം സമാസാദ്യ മന്യസേ വിജയം യുധി ॥ 5-163-43 (37535)
തമഹം പാതയിഷ്യാമി രഥാത്തവ പിതാമഹം।
അഹം ഭീഷ്മവധാത്സൃഷ്ടോ നൂനം ധാത്രാ മഹാത്മനാ ॥ 5-163-44 (37536)
സോഽഹം ഭീഷ്മം ഹനിഷ്യാമി മിഷതാം സർവധന്വിനാം ।
ധൃഷ്ടദ്യുംനോഽപി കൈതവ്യമുലൂകമിദമബ്രവീത് ॥ 5-163-45 (37537)
സുയോധനോ മമ വചോ വക്തവ്യോ നൃപതേഃ സുതഃ।
അഹം ദ്രോണം ഹനിഷ്യാമി സഗണം സഹബാന്ധവം ॥ 5-163-46 (37538)
അവശ്യം ച മയാ കാര്യം പൂർവേഷാം ചരിതം മഹത് ।
കർതാ ചാഹം തഥാ കർമ യഥാ നാന്യഃ കരിഷ്യതി 5-163-47 (37539)
തമബ്രവീദ്ധർമരാജഃ കാരുണ്യാർഥം വചോ മഹത്।
നാഹം ജ്ഞാതിവധം രാജൻകാമയേയം കഥഞ്ചന ॥ 5-163-48 (37540)
തവൈവ ദോഷാദ്ദുർബുദ്ധേ സർവമേതത്ത്വനാവൃതം ।
സ ഗച്ഛ മാചിരം താത ഉലൂക യദി മന്യസേ ॥ 5-163-49 (37541)
ഇഹ വാ തിഷ്ഠ ഭദ്രം തേ വയം ഹി തവ ബാന്ധവാഃ ।
ഉലൂകസ്തു തതോ രാജന്ധർമപുത്രം യുധിഷ്ഠിരം ॥ 5-163-50 (37542)
ആമന്ത്ര്യ പ്രയയൌ തത്ര യത്ര രാജാ സുയോധനഃ ।
ഉലൂകസ്തത ആഗമക്യ ദുര്യോധനമമർഷണം ॥ 5-163-51 (37543)
അർജുനസ്യ സമാദേശം യഥോക്തം സർവമബ്രവീത് ।
വാസുദേവസ്യ ഭീമസ്യ ധർമരാജസ്യ പൌരുഷം ॥ 5-163-52 (37544)
നകുലസ്യ വിരാടസ്യ ദ്രുപദസ്യ ച ഭാരത ।
സഹദേവസ്യ ച വചോ ധൃഷ്ടദ്യുംനശിഖണ്ഡിനോഃ।
കേശവാർജുനയോർവാക്യം യഥോക്തം സർവമബ്രവീത് ॥ 5-163-53 (37545)
കൈതവ്യസ്യ തു തദ്വാക്യം നിശംയ ഭരതർഷഭഃ ।
ദുഃശാസനം ച കർണം ച ശകുനിം ചാപി ഭാരത ॥ 5-163-54 (37546)
ആജ്ഞപയത രാജ്ഞശ്ച ബലം മിത്രബലം തഥാ।
യഥാ പ്രാഗുദയാത്സർവേ യുക്താസ്തിഷ്ഠന്ത്യനീകിനഃ ॥ 5-163-55 (37547)
തതഃ കർണസമാദിഷ്ടാ ദൂതാഃ സന്ത്വരിതാ രഥൈഃ ।
ഉഷ്ട്രവാമീഭിരപ്യന്യേ സദശ്വൈശ്ച മഹാജവൈഃ ॥ 5-163-56 (37548)
തൂർണം പരിയയുഃ സേനാം കൃത്സ്നാം കർണസ്യ ശാസനാത്।
ആജ്ഞാപയന്തോ രാജ്ഞശ്ച യോഗഃ പ്രാഗുദയാദിതി ॥ ॥ 5-163-57 (37549)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി ഉലൂകദൂതാഗമനപർവണി ത്രിഷ്ടഷ്ട്യധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-163-6 വൃദ്ധം ബാഹ്ലികം ഭീഷ്മം ച ॥ 5-163-10 സത്യസന്ധോ ഭീഷ്മഃ । ഭീഷ്മവാക്യമേവാഹ അഹം ഹന്തേതി। ഹേ കൈതവ്യ അഹം ഹന്തേത്യാദി മദീയം വാക്യം ഭരതാൻ പാണ്ഡവാൻപ്രതി ഗത്വാ വദസ്വ । കിം കൃത്വാ സുയോധനം സമേത്യ മദീയം സന്ദേശം ദുര്യോധനായ ശ്രാവയിത്വാ പാണ്ഡവാൻപ്രതി കഥയേത്യർഥഃ। തേന ദുര്യോധനസുഖം പാണ്ഡവാനാം ഭയം ചോദേഷ്യതീതി ഭാവഃ ॥ 5-163-11 ദ്രോണമൃതേപി ദ്രോണംവിനാപ്യസഹായ ഏവാഹം ലോകം ഹന്യാം। തതോ ഭീഷ്മവാക്യാത്। തേ തവ ഭാവ ഏവംഭൂതോ ജാത ഇത്യർഥഃ ॥ 5-163-12 ഹന്താ ഹനിഷ്യാമി। കുരുവൃദ്ധം ഭീഷ്മം ॥ 5-163-13 യോ യുക്തസേനോ ധ്വജീ രഥീ തം രക്ഷതേതി യോജനാ ॥ 5-163-19 ദർശനം കർണാദിഷു ജയനിശ്ചയഃ । ചക്രം സേനായാ ആധിക്യം । അപനയഃ അസ്മാകം ദൂരീകരണം । ഏതേഷാം ഫലം ദ്രക്ഷ്യസി॥ 5-163-25 വേദ വിദ്മി ॥ 5-163-27 ഹേ സുദുർബുദ്ധേ തവ വ്യസനം മരണാഗമം കഥമപി ന പ്രേക്ഷ്യേ ഇതി ഹേതോഃ പഞ്ചഗ്രാമാ വൃതാ ഇതി സംബന്ധഃ ॥ 5-163-41 സാധോഃ ദാസഭാവം നിയച്ഛേവ നിതരാം യച്ഛേവ പ്രാർഥയാവഹേ । തൌ ച ആവാം ദാസാവദാസൌവേതി യസ്യ തവ യാദൃശം പൌരുഷം തത്തഥൈവ ശ്വോ ദ്രക്ഷ്യാവ ഇതി ശേഷഃ ॥ 5-163-44 വധാത് വധഹേതോഃ ॥ 5-163-47 പൂർവേഷാം ചരിതം ദ്രോണവധേന പിതൃവൈരപ്രതിയാതനം ॥ 5-163-49 അനാവൃതം വിസ്പഷ്ടം ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 164
॥ ശ്രീഃ ॥
5.164. അധ്യായഃ 164
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
യുധിഷ്ഠിരേണ യുദ്ധായ സേനാനിര്യാതനം ॥ 1 ॥ ധൃഷ്ടദ്യുംനേന ഭീമാദീനാം ദുര്യോധനാദിഭിഃ സഹ ദ്വന്ദ്വയുദ്ധായ സമാദേശഃ ॥ 2 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-164-0 (37550)
സഞ്ജയ ഉവാച। 5-164-0x (3864)
ഉലൂകസ്യ വൃത്തഃ ശ്രുത്വാ കുന്തീപുത്രോ യുധിഷ്ഠിരഃ।
സേനാം നിയാപയാമാസ ധൃഷ്ടദ്യുംനപുരോഗമാം ॥ 5-164-1 (37551)
പദാതിനീം നാഗവതീം രഥിനീമശ്വബൃന്ദിനീം ।
ചതുർവിധബലാം ഭീമാമകംപാം പൃഥിവീമിവ ॥ 5-164-2 (37552)
ഭീമസേനാദിഭിർഗുപ്താം സാർജുനൈശ്ച മഹാരഥൈഃ ।
ധൃഷ്ടദ്യുംനവശാം ദുർഗാം സാഗരസ്തിമിതോപമാം ॥ 5-164-3 (37553)
തസ്യാസ്ത്വഗ്രേ മഹേഷ്വാസഃ പാഞ്ചാല്യോ യുദ്ധദുർമദഃ।
ദ്രോണപ്രേപ്സുരനീകാനി ധൃഷ്ടദ്യുംനോ വ്യകർഷത ॥ 5-164-4 (37554)
യഥാബലം യഥോത്സാഹം രഥിനഃ സമുപാദിശത് ।
അർജുനം സൂതപുത്രായ ഭീമം ദുര്യോധനായ ച ॥ 5-164-5 (37555)
ധൃഷ്ടകേതും ച ശല്യായ ഗൌതമായോത്തമൌജസം ।
അശ്വാത്ഥാംനേ ച നകുലം ശൈബ്യം ച കൃതവർമണേ ॥ 5-164-6 (37556)
സൈന്ധവായ ച വാർഷ്ണേയം യുയുധാനം സമാദിശത്।
ശിഖണ്ഡിനം ച ഭീഷ്മായ പ്രമുഖേ സമകൽപയത് ॥ 5-164-7 (37557)
സഹദേവം ശകുനയേ ചേകിതാനം ശലായ വൈ।
ദ്രൌപദേയാംസ്തഥാ പഞ്ച ത്രിഗർതേഭ്യഃ സമാദിശത് ॥ 5-164-8 (37558)
വൃഷസേനായ സൌഭദ്രം ശേഷാണാം ച മഹീക്ഷിതാം ।
സ സമർഥം ഹി തം മേനേ പാർഥാദഭ്യധികം രണേ ॥ 5-164-9 (37559)
ഏവം വിഭജ്യ യോധാംസ്താൻപൃഥക്വ സഹ ചൈവ ഹ ।
ജ്വാലാവർണോ മഹേഷ്വാസോ ദ്രോണമംശമകൽപയത് ॥ 5-164-10 (37560)
ധൃഷ്ടദ്യുംനോ മഹേഷ്വാസഃ സേനാപതിപതിസ്തതഃ ।
വിധിവദ്വ്യൂഹ്യ മേധാവീ യുദ്ധായ ധൃതമാനസഃ ॥ 5-164-11 (37561)
യഥോദ്ദിഷ്ടാനി സൈന്യാനി പാണ്ഡവാനാമയോജയത്।
ജയായ പാണ്ഡുപുത്രാണാം യത്തസ്തസ്ഥൌ രണാജിരേ ॥ ॥ 5-164-12 (37562)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി ഉലൂകദൂതാഗമനപർവണി ചതുഃഷഷ്ട്യധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-164-10 അംശം സ്വകീയമിതി ശേഷഃ ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 165
॥ ശ്രീഃ ॥
5.165. അധ്യായഃ 165
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ ദുര്യോധനായ സ്വസാമർഥ്യകഥനപൂർവകമഭയപ്രദാനം ॥ 1 ॥ തഥാ ദുര്യോധനപ്രശ്നേന സ്വസേനായാം രഥാതിരഥസംഖ്യാനം ॥ 2 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-165-0 (37563)
ധൃതരാഷ്ട്ര ഉവാച। 5-165-0x (3865)
പ്രതിജ്ഞാതേ ഫാൽഗുനേന വധേ ഭീഷ്മസ്യ സംയുഗേ।
കിമകുർവത മേ മന്ദാഃ പുത്രാ ദുര്യോധനാദയഃ ॥ 5-165-1 (37564)
ഹതമേവ ഹി പശ്യാമി ഗാംഗേയം പിതരം രണേ।
വാസുദേവസഹായേന പാർഥേന ദൃഢധന്വനാ ॥ 5-165-2 (37565)
സ ചാപരിമിതപ്രജ്ഞസ്തച്ഛ്രുത്വാ പാർഥഭാഷിതം ।
കിമുക്തവാൻമഹേഷ്വാസോ ഭീഷ്മഃ പ്രഹരതാം വരഃ ॥ 5-165-3 (37566)
സൈനാപത്യം ച സംപ്രാപ്യ കൌരവാണാം ധുരന്ധരഃ ।
കിമചേഷ്ടത ഗാംഗേയോ മഹാബുദ്ധിപരാക്രമഃ ॥ 5-165-4 (37567)
വൈശംപായന ഉവാച। 5-165-5x (3866)
തതസ്തത്സഞ്ജയസ്തസ്മൈ സർവമേവ ന്യവേദയത്।
യഥോക്തം കുരുവൃദ്ധേന ഭീഷ്മേണാമിതതേജസാ ॥ 5-165-5 (37568)
സഞ്ജയ ഉവാച। 5-165-6x (3867)
സൈനാപത്യമനുപ്രാപ്യ ഭീഷ്മഃ ശാന്തനവോ നൃപ।
ദുര്യോധനമുവാചേദം വചനം ഹർഷയന്നിവ ॥ 5-165-6 (37569)
നമസ്കൃത്യ കുമാരായ സേനാന്യേ ശക്തിപാണയേ ।
അഹം സേനാപതിസ്തേഽദ്യ ഭവിഷ്യാമി ന സംശയഃ । 5-165-7 (37570)
സേനാകർമണ്യിജ്ഞോഽസ്മി വ്യൂഹേഷു വിവിധേഷു ച।
കർമ കാരയിതും ചൈവ ഭൃതാനപ്യഭൃതാംസ്തഥാ ॥ 5-165-8 (37571)
യാത്രായാനേ ച യുദ്ധേ ച തഥാ പ്രശമനേഷു ച ।
ഭൃശം വേദ മഹാരാജ യഥാ വേദ ബൃഹസ്പതിഃ ॥ 5-165-9 (37572)
വ്യൂഹാനാം ച സമാരംഭാന്ദൈവഗാന്ധർവമാനുഷാൻ।
തൈരഹം മോഹയിഷ്യാമി പാണ്ഡവാന്വ്യേതു തേ ജ്വരഃ ॥ 5-165-10 (37573)
സോഽഹം യോത്സ്യാമി തത്ത്വേന പാലയംസ്തവ വാഹിനീം ।
യഥാവച്ഛാസ്ത്രതോ രാജന്വ്യേതു തേ മാനസോ ജ്വരഃ ॥ 5-165-11 (37574)
ദുര്യോധന ഉവാച। 5-165-12x (3868)
വിദ്യതേ മേ ന ഗാംഗേയ ഭയം ദേവാസുരേഷ്വപി ।
സമസ്തേഷു മഹാബാഹോ സത്യമേതദ്ബ്രവീമി തേ ॥ 5-165-12 (37575)
കിം പുനസ്ത്വയി ദുർധർപേ സൈനാപത്യേ വ്യവസ്ഥിതേ।
ദ്രോണേ ച പുരുഷവ്യാഘ്രേ സ്ഥിതേ യുദ്ധാഭിനന്ദിനി ॥ 5-165-13 (37576)
ഭവദ്ര്യാം പുരുഷാഗ്ര്യാഭ്യാം സ്ഥിതാഭ്യാം വിജയോ മമ।
ന ദുർലഭം കുരുശ്രേഷ്ഠ ദേവരാജ്യമപി ധ്രുവം ॥ 5-165-14 (37577)
രഥസംഖ്യാം തു കാർത്സ്ന്യേന പരേഷാമാത്മനസ്തഥാ ।
തഥൈവാതിരഥാനാം ച വേത്തുമിച്ഛാമി കൌരവ ॥ 5-165-15 (37578)
പിതാമഹോ ഹി കുശലഃ പരേഷാമാത്മനസ്തഥാ ।
ശ്രോതുമിച്ഛാംയഹം സർവൈഃ സഹൈഭിർവസുധാധിപൈഃ ॥ 5-165-16 (37579)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 5-165-17x (3869)
ഗാന്ധാരേ ശ്രൃണു രാജേന്ദ്ര രഥസംഖ്യാം സ്വകേ ബലേ।
യേ രഥാഃ പൃഥിവീപാല തഥൈവാതിരഥാശ്ച യേ ॥ 5-165-17 (37580)
ബഹൂനീഹ സഹസ്രാണി പ്രയുതാന്യർബുദാനി ച।
രഥാനാം തവ സേനായാം യഥാമുഖ്യം തു മേ ശ്രുണു ॥ 5-165-18 (37581)
ഭവാനഗ്രേ രഥോദാരഃ സഹ സർവൈഃ സഹോദരൈഃ ।
ദുഃശാസനപ്രഭൃതിഭിർഭ്രാതൃഭിഃ ശതസംമിതൈഃ ॥ 5-165-19 (37582)
സർവേ കൃതപ്രഹരണാശ്ഛേദഭേദവിശാരദാഃ ।
രഥോപസ്ഥേ ഗജസ്കന്ധേ ഗദാപ്രാസാസിചർമണി ॥ 5-165-20 (37583)
സംയന്താരഃ പ്രഹർതാരഃ കൃതാസ്ത്രാ ഭാരസാധനാഃ ।
ഇഷ്വസ്ത്രേ ദ്രോണശിഷ്യാശ്ച കൃപസ്യ ച ശരദ്വതഃ ॥ 5-165-21 (37584)
ഏതേ ഹനിഷ്യന്തി രണേ പാഞ്ചാലാന്യുദ്ധദുർമദാൻ ।
കൃതകിൽബിഷാഃ പാണ്ഡവേയൈർധാർതരാഷ്ട്രാ മനസ്വിനഃ ॥ 5-165-22 (37585)
തഥാഽഹം ഭരതശ്രേഷ്ഠ സർവസേനാപതിസ്തവ।
ശത്രൂന്വിധ്വംസയിഷ്യാമി കദർഥീകൃത്യ പാണ്ഡവാൻ ॥ 5-165-23 (37586)
ന ത്വാത്മനോ ഗുണാന്വക്തുമർഹാമി വിദിതോഽസ്മി തേ।
കൃതവർമാ ത്വയിരഥോ ഭോജഃ ശസ്ത്രഭൃതാം വരഃ ॥ 5-165-24 (37587)
അർഥസിദ്ധിം തവ രണേ കരിഷ്യതി ന സംശയഃ।
ശസ്ത്രവിദ്ഭിരനാധൃഷ്യോ ദൂരപാതീ ദൃഢായുധഃ ॥ 5-165-25 (37588)
ഹനിഷ്യതി ചമൂം തേഷാം മഹേന്ദ്രോ ദാനവാനിവ ।
മദ്രരാജോ മഹേഷ്വാസഃ ശല്യോ മേഽതിരഥോ മതഃ ॥ 5-165-26 (37589)
സ്പർധതേ വാസുദേവേന നിത്യം യോ വൈ രണേരണേ।
ഭാഗിനേയാന്നിജാംസ്ത്യക്ത്വാ ശല്യസ്തേഽതിരഥോ മതഃ।
ഏഷ യോത്സ്യതി സംഗ്രാമേ പാണ്ഡവാംശ്ച മഹാരഥാൻ ॥ 5-165-27 (37590)
സാഗരോർമിസമൈർബാണൈഃ പ്ലാവയന്നിവ ശാതവാൻ ।
ഭൂരിശ്രവാഃ കൃതാസ്രശ്ച തവ ചാപി ഹിതഃ സുഹൃത് ॥ 5-165-28 (37591)
സൌമദത്തിർമഹേഷ്വാസോ രഥയൂഥപയൂഥപഃ।
വലക്ഷയമമിത്രാണാം സുമഹാന്തം കരിഷ്യതി ॥ 5-165-29 (37592)
സിന്ധുരാജോ മഹാരാജ മതോ മേ ദ്വിഗുണോ രഥാഃ।
യോത്സ്യതേ സമരേ രാജന്വിക്രാന്തോ രഥസത്തമഃ ॥ 5-165-30 (37593)
ദ്രൌപദീഹരണേ രാജൻപരിക്ലിഷ്ടശ്ച പാണ്ഡവൈഃ ।
സംസ്മരംസ്തം പരിക്ലേശം യോത്സ്യതേ പരവീരഹാ ॥ 5-165-31 (37594)
ഏതേന ഹി തദാ രാജംസ്തപ ആസ്ഥായ ദാരുണം ।
സുദുർലഭോ വരോ ലബ്ധഃ പാണ്ഡവാന്യോദ്ധ്രുമാഹവേ ॥ 5-165-32 (37595)
സ ഏഷ രഥശാർദൂലസ്തദ്വൈരം സംസ്മരന്രണേ।
യോത്സ്യതേ പാണ്ഡവൈസ്താത പ്രാണാംസ്ത്യക്ത്വാ സുദുസ്ത്യജാൻ ॥ ॥ 5-165-33 (37596)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി രഥാതിരഥസംഖ്യാനപർവണി പഞ്ചഷഷ്ട്യധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-165-8 ഭൃതാൻ വേതനഭക്ഷകാൻ। അഭൃതാൻമൈത്ര്യാ സമാഗതാൻ ॥ 5-165-9 യാത്രാർഥം യാനേ പ്രയാണേ പ്രശമനേഷ്ഠ പരാസ്ത്രാഷ്ണം പ്രതീകാരേഷു വിഷയേഷു വേദ വേഞ്ചി ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 166
॥ ശ്രീഃ ॥
5.166. അധ്യായഃ 166
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ ദുര്യോധനസേനായാം രഥാതിരഥസംഖ്യാനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-166-0 (37597)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 5-166-0x (3870)
സുദക്ഷിണസ്തു കാംഭോജോ രഥ ഏകഗുണോ മതഃ।
തവാർഥസിദ്ധിമാകാങ്ക്ഷന്യോത്സ്യതേ സമരേ പരൈഃ ॥ 5-166-1 (37598)
ഏതസ്യ രഥസിംഹസ്യ തവാർഥേ രാജസത്തമ।
പരാക്രമം യഥേന്ദ്രസ്യ ദ്രക്ഷ്യന്തി കുരവോ യുധി ॥ 5-166-2 (37599)
ഏതസ്യ രഥവംശേ ഹി തിഗ്മവേഗപ്രഹാരിണഃ ।
കാംഭോജാനാം മഹാരാജ ശലഭാനാമിവായതിഃ ॥ 5-166-3 (37600)
നീലോ മാഹിഷ്യതീവാസീ നീലവർമാ രഥസ്തവ।
രഥവംശേന കദനം ശത്രൂണാം വൈ കരിഷ്യതി॥ 5-166-4 (37601)
കൃതവൈരഃ പുരാ ചൈവ സഹദേവേന മാരിഷ।
യോത്സ്യതേ സതതം രാജംസ്തവാർഥേ കുരുനന്ദന ॥ 5-166-5 (37602)
വിന്ദാനുവിന്ദാവാവന്ത്യൌ സംമതൌ രഥസത്തമൌ ।
കൃതിനൌ സമരേ താത ദൃഢവീര്യപരാക്രമൌ ॥ 5-166-6 (37603)
ഏതൌ തൌ പുരുഷവ്യാഘ്രൌ രിപുസൈന്യം പ്രധക്ഷ്യതഃ।
ഗദാപ്രാസാസിനാരാചൈസ്തോമരൈശ്ച കരച്യതൈഃ ॥ 5-166-7 (37604)
യുദ്ധാഭികാമൌ സമരേ ക്രീഡന്താവിവ യൂഥപൌ ।
യൂഥമധ്യേ മഹാരാജ വിചരന്തൌ കൃതാന്തവത് ॥ 5-166-8 (37605)
ത്രിഗർതാ ഭ്രാതരഃ പഞ്ച രഥോദാരാ മതാ മമ।
കൃതവൈരാശ്ച പാർഥൈസ്തേ വിരാടനഗരേ തദാ ॥ 5-166-9 (37606)
മകരാ ഇവ രാജേന്ദ്ര സമുദ്ധതതരംഗിണീം ।
ഗംഗാം വിക്ഷോഭയിഷ്യന്തി പാർഥാനാം യുധി വാഹിനീ ॥ 5-166-10 (37607)
തേ രഥാഃ പഞ്ച രാജേന്ദ്ര യേഷാം സത്യരഥോ മുഖം।
ഏതേ യോത്സ്യന്തി സംഗ്രാമേ സംസ്മരന്തഃ പുരാകൃതമക് ॥ 5-166-11 (37608)
വ്യലീകം പാണ്ഡവേയേന ഭീമസേനാനുജേന ഹ।
ദിശോ വിജയതാ രാജഞ്ശ്വേതവാഹേന ഭാരത ॥ 5-166-12 (37609)
തേ ഹനിഷ്യന്തി പാർഥാനാം താനാസാദ്യ മഹാരഥാൻ।
വരാന്വരാൻമഹേഷ്വാസാൻക്ഷത്രിയാണാം ധുരന്ധരാൻ ॥ 5-166-13 (37610)
ലക്ഷ്ണണസ്തവ പുത്രശ്ച തഥാ ദുഃശാസനസ്യ ച।
ഉഭൌ തൌ പുരുഷവ്യാഘ്രൌ സംഗ്രാമേഷ്വപലായിനൌ ॥ 5-166-14 (37611)
തരുണൌ സുകുമാരൌ ച രാജപുത്രൌ രതസ്വിനൌ ।
യുദ്ധാനാം ച വിശേഷജ്ഞൌ പ്രണേതാരൌ ച സർവശഃ ॥ 5-166-15 (37612)
രഥൌ തൌ കുരുശാർദൂല മതൌ മേ രഥസത്തമൌ ।
ക്ഷത്രധർമരതൌ വീരൌ മഹത്കർമ കരിഷ്യതഃ ॥ 5-166-16 (37613)
ദണ്ഡധാരോ മഹാരാജ രഥ ഏകോ നരർഷഭ ।
യോത്സ്യതേ തവ സംഗ്രാമേ സ്വേന സൈന്യേന പാലിതഃ ॥ 5-166-17 (37614)
ബൃഹദ്ബലസ്തഥാ രാജാ കൌസല്യോ രഥസത്തമഃ ।
രഥോ മമ മതസ്താത മഹാവേഗപരാക്രമഃ ॥ 5-166-18 (37615)
ഏഷ യോത്സ്യതി സംഗ്രാമേ സ്വാൻബന്ധൂൻസംപ്രഹർഷയൻ ।
ഉഗ്രായുധോ മഹേഷ്വാസോ ധാർതരാഷ്ട്രഹിതേ രതഃ ॥ 5-166-19 (37616)
കൃപഃ ശാരദ്വതോ രജന്രഥയൂഥപയൂഥപഃ।
പ്രിയാൻപ്രാണാൻപരിത്യജ്യ പ്രധക്ഷ്യതി രിപൂംസ്തവ ॥ 5-166-20 (37617)
ഗൌതമസ്യ മഹർഷേര്യ ആചാര്യസ്യ ശരദ്വതഃ।
കാർതികേയ ഇവാജയഃ ശരസ്തംബാത്സുതോഽഭവത് ॥ 5-166-21 (37618)
ഏഷ സേനാഃ സുബഹുലാ വിവിധായുധകാർമുകാഃ ।
അഗ്നിവത്സമരേ താത ചരിഷ്യതി വിനിർദഹൻ ॥ ॥ 5-166-22 (37619)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി രഥാതിരഥസംഖ്യാനപർവണി ഷട്ഷട്യധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-166-10 സമുദ്ധതതരംഗിണീം ഉച്ഛ്രിതപതാകാം സേനാം ഉച്ഛ്രിതതരംഗവതീം ഗംഗാം ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 167
॥ ശ്രീഃ ॥
5.167. അധ്യായഃ 167
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ ദുര്യോധനസൈന്യസ്യ രഥാതിരഥസംഖ്യാനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-167-0 (37620)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 5-167-0x (3871)
ശകുനിർമാതുലസ്തേഽസൌ രഥ ഏകോ നരാധിപ।
പ്രയുജ്യ പാണ്ഡവൈർവൈരം യോത്സ്യതേ നാത്ര സംശയഃ ॥ 5-167-1 (37621)
ഏതസ്യ സേനാ ദുർധർഷാ സമരേ പ്രതിയായിനഃ।
വികൃതായുധഭൂയിഷ്ഠാ വായുവേഗസമാ ജവേ ॥ 5-167-2 (37622)
ദ്രോണപുത്രോ മഹേഷ്വാസഃ സർവാനേവാതിധന്വിനഃ ।
സമരേ ചിത്രയോധീ ച ദൃഢാസ്ത്രശ്ച മഹാരഥഃ ॥ 5-167-3 (37623)
ഏതസ്യ ഹി മഹാരാജ യഥാ ഗാണ്ഡീവധന്വനഃ।
ശരാസനവിനിർമുക്താഃ സംസക്താ യാന്തി സായകാഃ ॥ 5-167-4 (37624)
നൈഷ ശക്യോ മയാ വീരഃ സംഖ്യാതും രഥസത്തമഃ ।
നിർദഹേദപി ലോകാംസ്ത്രീനിച്ഛന്നേഷ മഹാരഥഃ ॥ 5-167-5 (37625)
ക്രോധസ്തേജശ്ച തപസാ സംഭൃതോശ്രമവാസിനാം ।
ദ്രോണേനാനുഗൃഹീതശ്ച ദിവ്യൈരസ്ത്രൈരുദാരധീഃ ॥ 5-167-6 (37626)
ദോഷസ്ത്വസ്യ മഹാനേകോ യേനൈവ ഭരതർഷഭ ।
ന മേ രഥോ നാതിരഥോ മതഃ പാർഥിവസത്തമ ॥ 5-167-7 (37627)
ജീവിതം പ്രിയമത്യർഥമായുഷ്കാമഃ സദാ ദ്വിജഃ ।
ന ഹ്യസ്യ സദൃശഃ കശ്ചിദുഭയോഃ സേനയോരപി ॥ 5-167-8 (37628)
ഹന്യാദേകരഥേനൈവ ദേവാനാമപി വാഹിനീം ।
വപുഷ്മാംസ്തലഘോഷേണ സ്ഫോടയേദപി പർവതാൻ ॥ 5-167-9 (37629)
അസംഖ്യേയഗുണോ വീരഃ പ്രഹന്താ ദാരുണദ്യുതിഃ।
ദണ്ഡപാണിരിവാസഹ്യഃ കാലവത്പ്രചരിഷ്യതി ॥ 5-167-10 (37630)
യുഗാന്താഗ്നിസമഃ ക്രോധാത്സിംഹഗ്രീവോ മഹാദ്യുതിഃ ।
ഏഷ ഭാരത യുദ്ധസ്യ പൃഷ്ഠം സംശയമിഷ്യതി ॥ 5-167-11 (37631)
പിതാ ത്വസ്യ മഹാതേജാ വൃദ്ധോഽപി യുവഭിർവരഃ ।
രണേ കർമ മഹത്കർതാ അത്ര മേ നാസ്തി സംശയഃ ॥ 5-167-12 (37632)
അസ്ത്രവേഗാനിലോദ്ഭൂതഃ സേനാകക്ഷേന്ധനോത്ഥിതഃ ।
പാണ്ഡുപുത്രസ്യ സൈന്യാനി പ്രധക്ഷ്യതി രണേ ധൃതഃ ॥ 5-167-13 (37633)
രഥയൂഥപയൂഥാനാം യൂഥപോഽയ നരർഷഭഃ ।
ഭരദ്വാജാത്മജഃ കർതാ കർമ തീവ്രം ഹിതം തവ ॥ 5-167-14 (37634)
സർവമൂർധാഭിഷിക്താനാമാചാര്യഃ സ്ഥവിരോ ഗുരുഃ ।
ഗച്ഛേദന്തം സൃഞ്ജയാനാം പ്രിയസ്ത്വസ്യ ധനഞ്ജയഃ ॥ 5-167-15 (37635)
നൈഷ ജാതു മഹേഷ്വാസഃ പാർഥമക്ലിഷ്ടകാരിണം ।
ഹന്യാദാചാര്യകം ദീപ്തം സംസ്മൃത്യ ഗുണനിർജിതം ॥ 5-167-16 (37636)
ശ്ലാഘതേ യം സദാ വീര പാർഥസ്യ ഗുണവിസ്തരൈഃ ।
പുത്രാദഭ്യധികം ചൈനം ഭാരദ്വാജോഽനുപശ്യതി ॥ 5-167-17 (37637)
ഹന്യാദേകരഥേനൈവ ദേവഗന്ധർവമാനുഷാൻ ।
ഏകീഭൂതാനപി രണേ ദിവ്യൈരസ്ത്രൈഃ പ്രതാപവാൻ ॥ 5-167-18 (37638)
പൌരവോ രാജശാർദൂലസ്തവ രാജൻമഹാരഥഃ ।
മതോ മമ രഥോദാരഃ പരവീരരഥാരുജഃ ॥ 5-167-19 (37639)
സ്വേന സൈന്യേന മഹതാ പ്രതപഞ്ശത്രുവാഹിനീം।
പ്രധക്ഷ്യതി സ പാഞ്ചാലാൻകക്ഷമഗ്നിഗതിര്യഥാ ॥ 5-167-20 (37640)
സത്യശ്രവാ രഥസ്ത്വേകോ രാജപുത്രോ ബൃഹദ്ബലഃ।
തവ രാജന്രിപുബലേ കാലവത്പ്രചരിഷ്യതി॥ 5-167-21 (37641)
ഏതസ്യ യോധാ രാജേന്ദ്ര വിചിത്രകവചായുധാഃ ।
വിചരിഷ്യന്തി സംഗ്രാമേ നിൻഘന്തഃ ശാസ്ത്രവാംസ്തവ ॥ 5-167-22 (37642)
വൃഷസേനോ രഥസ്തേഽഗ്ര്യഃ കർണപുത്രോ മഹാരഥഃ ।
പ്രധക്ഷ്യതി രിപൂണാം തേ ബലം തു ബലിനാം വരഃ ॥ 5-167-23 (37643)
ജഘസന്ധോ മഹാതേജാ രാജന്രഥവരസ്തവ ।
ത്യക്ഷ്യതേ സമരേ പ്രാണാൻമാധവഃ പരവീരഹാ ॥ 5-167-24 (37644)
ഏഷ യോത്സ്യതി സംഗ്രാമേ ഗജസ്കന്ധവിശാരദഃ ।
രഥേന വാ മാഹബാഹുഃ ക്ഷപയഞ്ശത്രുവാഹിനീം ॥ 5-167-25 (37645)
രഥ ഏഷ മഹാരാജ മതോ മേ രാജസത്തമ।
ത്വദർഥേ ത്യക്ഷ്യതേ പ്രാണാൻസഹസൈന്യോ മഹാരണേ ॥ 5-167-26 (37646)
ഏഷ വിക്രാന്തയോധീ ച ചിത്രയോധീ ച സംഗരേ ।
വീതഭീശ്ചാപി തേ രാജഞ്ശത്രുഭിഃ സഹ യോത്സ്യതേ ॥ 5-167-27 (37647)
ബാഹ്ലീകോഽതിരഥശ്ചൈവ സമരേ ചാനിവർതനഃ ।
മമ രാജൻമതോ യുദ്ധേ ശൂരോ വൈവസ്വതോപമഃ ॥ 5-167-28 (37648)
ന ഹ്യേഷ സമരം പ്രാപ്യ നിവർതേത കഥഞ്ചന।
യഥാ സതതഗോ രാജൻസ ഹി ഹന്യാത്പരാന്രണേ ॥ 5-167-29 (37649)
സേനാപതിർമഹാരാജ സത്യവാംസ്തേ മഹാരഥഃ ।
രണേഷ്വദ്ഭുതകർമാ ച രഥീ പരരഥാരുജഃ ॥ 5-167-30 (37650)
ഏതസ്യ സമരം ദൃഷ്ട്വാ ന വ്യഥാസ്തി കഥഞ്ചന ।
ഉത്സ്മയന്നുത്പതത്യേഷ പരാന്രഥപഥേ സ്ഥിതാൻ ॥ 5-167-31 (37651)
ഏഷ ചാരിഷു വിക്രാന്തഃ കർമ സത്പുരുഷോചിതം ।
കർതാ വിമർദേ സുമഹത്ത്വദർഥേ പുരുഷോത്തമഃ ॥ 5-167-32 (37652)
അലംബുസോ രാക്ഷസേന്ദ്രഃ ക്രൂരകർമാ മഹാരഥഃ ।
ഹനിഷ്യതി പരാന്രാജൻപൂർവവൈരമനുസ്മരൻ ॥ 5-167-33 (37653)
ഏഷ രാക്ഷസസൈന്യാനം സർവേഷാം രഥസത്തമഃ ।
മായാവീ ദൃഢവൈരശ്ച സമരേ വിചരിഷ്യതി ॥ 5-167-34 (37654)
പ്രാഗ്ജ്യോതിഷാധിപോ വീരോ ഭഗദത്തഃ പ്രതാപവാൻ ।
ഗജാങ്കുശധരശ്രേഷ്ഠോ രഥേ ചൈവ വിശാരദഃ ॥ 5-167-35 (37655)
ഏതേന യുദ്ധമഭവത്പുരാ ഗാണ്ഡീവധന്വനഃ ।
ദിവസാൻസുബഹൂന്രാജന്നുഭയോർജയഗൃദ്ധിനോഃ ॥ 5-167-36 (37656)
തതഃ സഖായം ഗാന്ധാരേ മാനയൻപാകശാസനം ।
അകരോത്സംവിദം തേന പാണ്ഡവേന മഹാത്മനാ ॥ 5-167-37 (37657)
ഏഷ യോത്സ്യതി സംഗ്രാമേ ഗജസ്കന്ധവിശാരദഃ ।
ഐരാവതഗതോ രാജാ ദേവാനാമിവ വാസവഃ ॥ ॥ 5-167-38 (37658)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി രഥാതിരഥസംഖ്യാനപർവണി സപ്തഷഷ്ട്യധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-167-6 ആശ്രമവാസിനാമൃഷീണാം ക്രോധസ്തേജശ്വ തയോഃ സമുദായരൂപ ഇത്യർഥഃ ॥ 5-167-11 പൃഷ്ഠം ശേഷം ॥ 5-167-31 ഉത്സ്മയൻ ഹൃഷ്യൻ ॥ 5-167-37 സംവിദം മൈത്രീം ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 168
॥ ശ്രീഃ ॥
5.168. അധ്യായഃ 168
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ കർണസ്യാർധരഥത്വേ കഥിതേ തേന ഭൂഷ്മോപാലംഭനപൂർവകം തജ്ജീവിതാവധി സ്വേന യുദ്ധാകരണപ്രതിജ്ഞാ ॥ 1 ॥ ഭീഷ്മേണ കർണഗർഹണേ ദുര്യോധനേന ഭീഷ്മംപ്രതി സാന്ത്വനപൂർവകം പരസേനായാം രഥാതിരഥസംഖ്യാനപ്രാർഥനാ ॥ 2 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-168-0 (37659)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 5-168-0x (3872)
അചലോ വൃഷകശ്ചൈവ സഹിതൌ ഭ്രാതരാവുഭൌ ।
രഥൌ തവ ദുരാധർഷൌ ശത്രൂന്വിധ്വംസയിഷ്യതഃ ॥ 5-168-1 (37660)
ബലവന്തൌ നരവ്യാഘ്രൌ ദൃഢക്രോധൌ പ്രഹാരിണൌ।
ഗാന്ധാരമുഖ്യൌ തരുണൌ ദർശനീയൌ മഹാബലൌ ॥ 5-168-2 (37661)
സഖാ തേ ദയിതോ നിത്യം യ ഏഷ രണകർകശഃ ।
ഉത്സാഹയതി രാജംസ്ത്വാം വിഗ്രഹേ പാണ്ഡവൈഃ സഹ ॥ 5-168-3 (37662)
പരുഷഃ കത്ഥനോ നീചഃ കർണോ വൈകർതനസ്ത്രവ ।
മന്ത്രീ നേതാ ച ബന്ധുശ്ച മാനീ ചാത്യന്തമുച്ഛ്രിതഃ ॥ 5-168-4 (37663)
ഏഷ നൈവ രഥഃ പൂർണോ ന ചാപ്യതിരഥോ രണേ ।
വിയുക്തഃ കവചേനൈഷ സഹജേന വിചേതനഃ ॥ 5-168-5 (37664)
കുണ്ഡലാഭ്യാം ച ദിവ്യാഭ്യാം വിയുക്തഃ സതതം ഘൃണീ ।
അഭിശാപാച്ച രാമസ്യ ബ്രാഹ്മണസ്യ ച ഭാഷണാത് ॥ 5-168-6 (37665)
കരണാനാം വിയോഗാച്ച തേന മേഽർഥരഥോ മതഃ।
നൈഷ ഫാൽഗുനമാസാദ്യ പുനർജീവന്വിമോക്ഷ്യതേ॥ 5-168-7 (37666)
തതോഽബ്രവീത്പുനർദ്രോണഃ സർവശസ്ത്രഭൃതാം വരഃ।
ഏവമേതദ്യഥാഽഽത്ഥ ത്വം ന മിഥ്യാസ്തി കദാചന ॥ 5-168-8 (37667)
രണേരണേഽഭിമാനീ ച വിമുഖശ്ചാപി ദൃശ്യതേ।
ഘൃണീ കർണഃ പ്രമാദീ ച തേന മേഽർധരഥോ മതഃ ॥ 5-168-9 (37668)
സഞ്ജയ ഉവാച। 5-168-10x (3873)
ഏതച്ഛ്രുത്വാ തു രാധേയഃ ക്രോധാദുൽഫാല്യ ലോചനേ ।
ഉവാച ഭീഷ്മം രാധേയസ്തുദന്വാഗ്ഭിഃ പ്രതോദവത് ॥ 5-168-10 (37669)
പിതാമഹ യഥേഷ്ടം മാം വാക്ശരൈരുപകൃന്തസി ।
അനാഗസം സദാ ദ്വേഷാദേവമേവ പദേപദേ ॥ 5-168-11 (37670)
മർഷയാമി ച തത്സർവം ദുര്യോധനകൃതേന വൈ ।
ത്വം തും മാം മാന്യസേ മന്ദം യഥാ കാപുരുഷം തഥാ ॥ 5-168-12 (37671)
ഭവാനർധരഥോ മഹ്യം മതോ വൈ നാത്ര സംശയഃ ।
സർവസ്യ ജഗതശ്ചൈവ ഗാംഗേയോ ന മൃഷാ വദേത് ॥ 5-168-13 (37672)
കുരൂണാമഹിതോ നിത്യം ന ച രാജാഽവബുധ്യതേ ।
കോ ഹി നാമ സമാനേഷു രാജസൂദാരകർമസു ॥ 5-168-14 (37673)
തേജോവധമിമം കുര്യാദ്വിഭേദയിഷുരാഹവേ ।
യഥാ ത്വം ഗുണവിദ്വേഷാദപരാഗം ചികീർഷസി ॥ 5-168-15 (37674)
ന ഹായനൈർന പലിതൈർന വിത്തൈർന ച ബന്ധുഭിഃ ।
മഹാരയത്വം സംഖ്യാതും ശക്യം ക്ഷത്രസ്യ കൌരവ ॥ 5-168-16 (37675)
ബലജ്യേഷ്ഠം സ്മൃതം ക്ഷത്രം മന്ത്രജ്യേഷ്ഠാ ദ്വിജാതയഃ ।
ധനജ്യേഷ്ഠാഃ സ്മൃതാ വൈശ്യാഃ ശൂദ്രാസ്തു വയസാഽധികാഃ ॥ 5-168-17 (37676)
യഥേച്ഛകം സ്വയം ബ്രൂയാ രഥാനതിരഥാംസ്തഥാ।
കാമദ്വേഷസമായുക്തോ മോഹാത്പ്രകുരുതേ ഭവാൻ ॥ 5-168-18 (37677)
ദുര്യോധന മഹാബാഹോ സാധു സംയഗവേക്ഷ്യതാം।
ത്യജ്യതാം ദുഷ്ടഭാവോഽയം ഭീഷ്മഃ കിൽബിഷകൃത്തവ ॥ 5-168-19 (37678)
ഭിന്നാ ഹി സേനാ നൃപതേ ദുഃസന്ധേയാ ഭവത്യുത।
മൌലാ ഹി പുരുഷവ്യാഘ്ര കിമു നാനാസമുത്ഥിതാഃ ॥ 5-168-20 (37679)
ഏഷാം ദ്വൈധം സമുത്പന്നം യോധാനാം യുധി ഭാരത।
തേജോവധോ നഃ ക്രിയതേ പ്രത്യക്ഷേണ വിശേഷതഃ ॥ 5-168-21 (37680)
രഥാനാം ക്വച വിജ്ഞാനം ക്വച ഭീഷ്മോഽൽപചേതനഃ ।
അഹമാവാരയിഷ്യാമി പാണ്ഡവാനാമനീകിനീം ॥ 5-168-22 (37681)
ആസാദ്യ മാമമോഘേഷും ഗമിഷ്യന്തി ദിശോ ദശ।
പാണ്ഡവാഃ സഹപഞ്ചാലാഃ ശാർദൂലം വൃഷഭാ ഇവ ॥ 5-168-23 (37682)
ക്വച യുദ്ധം വിമർദോ വാ മന്ത്രേ സുവ്യാഹൃതാനി ച।
ക്വചഭീഷ്മോ ഗതവയാമന്ദാത്മാ കാലചോദിതഃ ॥ 5-168-24 (37683)
ഏകാകീ സ്പർധതി നിത്യം സർവേണ രമതാ സഹ ।
ന ചാന്യം പുരുഷം കഞ്ചിൻമന്യതേ മോഘദർശനഃ ॥ 5-168-25 (37684)
ശ്രോതവ്യം ഖലു വൃദ്ധാനമിതി ശാസ്ത്രനിദർശനം ।
ന ത്വേവ ഹ്യതിവൃദ്ധാനാം പുനർബാലാഹി തേ മതാഃ ॥ 5-168-26 (37685)
അഹമേകോ ഹനിഷ്യാമി പാണ്ഡവാനാനീകിനീം ।
സുയുദ്ധേ രാജ്യശാർദൂല യശോ ഭീഷ്മം ഗമിഷ്യതി ॥ 5-168-27 (37686)
കൃതഃ സേനാപതിസ്ത്വേഷ ത്വയാ ഭീഷ്മോ നരാധിപ।
സേനാപതൌ യശോ ഗന്താ ന തു യോധാൻകഥഞ്ചന ॥ 5-168-28 (37687)
നാഹം ജീവതി ഗാംഗേയേ യോത്സ്യേ രാജൻകഥഞ്ചന।
ഹതേ ഭീഷ്മേ തു യോദ്ധാഽസ്മി സർവൈരേവ മഹാരഥൈഃ ॥ 5-168-29 (37688)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 5-168-30x (3874)
സമുദ്യതോയം ഭാരോ മേ സുമഹാൻസാഗരോപമഃ।
ധാർതരാഷ്ട്രസ്യ സംഗ്രാമേ വർഷപൂഗാഭിചിന്തിതഃ ॥ 5-168-30 (37689)
തസ്മിന്നഭ്യാഗതേ കാലേ പ്രതപ്തേ രോമഹർഷണേ ।
മിഥോ ഭേദോ ന മേ കാര്യസ്തേന ജീവസി സൂതജ ॥ 5-168-31 (37690)
ന ഹ്യഹം ത്വദ്യ വിക്രംയ സ്ഥവിരോഽപി ശിശോസ്തവ।
യുദ്ധശ്രദ്ധാമഹം ഛിന്ദ്യാം ജീവിതസ്യ ച സൂതജ ॥ 5-168-32 (37691)
ജാമദഗ്ര്യേന രാമേണ മഹാസ്ത്രാണി വിമുഞ്ചതാ।
ന മേ വ്യഥാ കൃതാ കാചിത്ത്വം തു മേ കി കരിഷ്യസി ॥ 5-168-33 (37692)
കാമം നൈതത്പ്രശംസന്തി സന്തഃ സ്വബലസംസ്തവം।
വക്ഷ്യാമി തു ത്വാം സന്തപ്തോ നിഹീന കുലപാംസന ॥ 5-168-34 (37693)
സമേതം പാർഥിവം ക്ഷത്രം കാശിരാജസ്വയംവരേ ।
നിർജിത്യൈകരഥേനൈവ യാഃ കന്യാസ്തരസാഹൃതാഃ ॥ 5-168-35 (37694)
ഈദൃശാനാം സഹസ്രാണി വിശിഷ്ടാനാമഥോ പുനഃ ।
മയൈകേന നിരസ്താനി സസൈന്യാനി രണാജിരേ ॥ 5-168-36 (37695)
ത്വാം പ്രാപ്യ വൈരപുരുഷം കുരൂണാമനയോ മഹാൻ।
ഉപസ്ഥിതോ വിനാശായ യതസ്വ പുരുഷോ ഭവ ॥ 5-168-37 (37696)
യുധ്യസ്വ സമരേ പാർഥം യേന വിസ്പർധസേ സഹ ।
ദ്രക്ഷ്യാമി ത്വാം വിനിർമുക്തമസ്മാദ്യുദ്ധാത്സുദുർമതേ ॥ 5-168-38 (37697)
തമുവാച തതോ രാജാ ധാർതരാഷ്ട്രഃ പ്രതാപവാൻ ।
മാം സമീക്ഷസ്വ ഗാംഗേയ കാര്യം ഹി മഹദുദ്യതം ॥ 5-168-39 (37698)
ചിന്ത്യതാമിദമേകാഗ്രം മമ നിഃശ്രേയസം പരം।
ഉഭാവപി ഭവന്തൌ മേ മഹത്കർമ കരിഷ്യതഃ ॥ 5-168-40 (37699)
ഭൂയശ്ച ശ്രോതുമിച്ഛാമി പരേഷാം രഥസത്തമാൻ ।
യേ ചൈവാതിഥാസ്തത്ര യേ ചൈവ രഥയൂഥപാഃ ॥ 5-168-41 (37700)
ബലാബലമമിത്രാണാം ശ്രോതുമിച്ഛാമി കൌരവ ।
പ്രഭാതായാം രജന്യാം വൈ ഇദം യുദ്ധം ഭവിഷ്യതി ॥ ॥ 5-168-42 (37701)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി രഥാതിരഥസംഖ്യാനപർവണി അഷ്ടഷഷ്ട്യധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-168-5 വിചേതനഃ മൂർഖഃ ॥ 5-168-6 ഘൃണീ നിന്ദകഃ ॥ 5-168-7 കരണാനാ സഹജകവചാദീനാം ॥ 5-168-13 ഭവാൻ കർണോഽധരഥോ മഹ്യം മമ മത ഇതി ഗാംഗേയോ വദേത്തന്ന മൃഷേതി സർവസ്യ ജഗതോ മത ഇതി സംബന്ധഃ । ത്വദ്വാക്യാത്സർവേപി മാമവമംസ്യന്ത ഇതി ഭാവഃ । ഗാംഗേയ ന മൃഷാവദേ ഇതി ഖo ഘo പാഠഃ ॥ 5-168-15 അപരായാം ദ്വേഷം ॥ 5-168-18 പ്രകുരുതേ പ്രകാരം ഭേദം കുരുതേ। പ്രകാരസ്തുല്യഭേദയോരിതി വിശ്വഃ ॥ 5-168- പാരംപര്യാഗതാഃ തേപി ഭിന്നാഃ സന്തോ ദുഃസധേയാ ഭവന്തി നാനാ പൃഥക്ഭൂതാഃ ഏകകകാര്യാർഥം ...........ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 169
॥ ശ്രീഃ ॥
5.169. അധ്യായഃ 169
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ പാണ്ഡവസേനായാം രഥാതിരഥസംഖ്യാനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-169-0 (37702)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 5-169-0x (3875)
ഏതേ രഥാസ്തവാഖ്യാതാസ്തഥൈവാതിരഥാ നൃപ।
യേ ചാപ്യർധരഥാ രാജൻപാണ്ഡവാനാമതഃ ശ്രൃണു ॥ 5-169-1 (37703)
യദി കൌതൂഹലം തേഽദ്യ പാണ്ഡവാനാം ബലേ നൃപ ।
രഥസംഖ്യാം ശൃണുഷ്വ ത്വം സഹൈഭിർവസുധാധിപൈഃ ॥ 5-169-2 (37704)
സ്വയം രാജാ രഥോദാരഃ പാണ്ഡവഃ കുന്തനന്ദനഃ ।
അഗ്നിവത്സമരേ താത ചരിഷ്യതി ന സംശയഃ ॥ 5-169-3 (37705)
ഭീമസേനസ്തു രാജേന്ദ്ര രഥോഽഷ്ടഗുണസംമിതഃ ।
ന തസ്യാസ്തി സമോ യുദ്ധേ ഗദയാ സായകൈരപി ॥ 5-169-4 (37706)
നാഗായുതബലോ മാനീ തേജസാ ന സ മാനുഷഃ ।
മാദ്രീപുത്രോ ച രഥിനൌ ദ്വാവേവ പുരുഷർഷഭൌ ॥ 5-169-5 (37707)
അശ്വിനാവിവ രൂപേണ തേജസാ ച സമന്വിതൌ।
ഏതേ ചമൂമുഖഗതാഃ സ്മരന്തഃ ക്ലേശമുത്തമം ॥ 5-169-6 (37708)
രുദ്രവത്പ്രചരിഷ്യന്തി തത്ര മേ നാസ്തി സംശയഃ ।
സർവ ഏവ മഹാത്മാനഃ സാലസ്തംഭാ ഇവോദ്ഗതാഃ ॥ 5-169-7 (37709)
പ്രാദേശേനാധികാഃ പുംഭിരന്യൈസ്തേ ച പ്രമാണതഃ।
സിംഹസംഹനനാഃ സർവേ പാണ്ഡുപുത്രാ മഹാബലാഃ ॥ 5-169-8 (37710)
ചരിതബ്രഹ്മചര്യാശ്ച സർവേ താത തപസ്വിനഃ।
ഹ്രീമന്തഃ പുരുഷവ്യാഘ്രാ വ്യാഘ്രാ ഇവ ബലോത്കടാഃ ॥ 5-169-9 (37711)
ജവേ പ്രഹാരേ സംമർദേ സർവ ഏവാതിമാനുഷാഃ ।
സർവൈർജിതാ മഹീപാലാ ദിഗ്ജയേ ഭരതർഷഭ ॥ 5-169-10 (37712)
ന ചൈഷാം പുരുഷാഃ കേചിദായുധാനി ഗദാഃ ശരാൻ।
വിഷഹന്തി സദാ കർതുമധിജ്യാന്യപി കൌരവ ॥ 5-169-11 (37713)
ഉദ്യന്തും വാ ഗദാ ഗുർവീഃ ശരാന്വാ ക്ഷേപ്തുമാഹവേ ।
ജവേ ലക്ഷ്യസ്യ ഹരണേ ഭോജ്യേ പാംസുവികർഷണേ ॥ 5-169-12 (37714)
ബാലൈരപി ഭവന്തസ്തൈഃ സർവ ഏവ വിശേഷിതാഃ।
ഏതത്സൈന്യം സമാസാദ്യ സർവ ഏവ ബലോത്കടാഃ ॥ 5-169-13 (37715)
വിധ്വംസയിഷ്യന്തി രണേ മാ സ്മ തൈഃ സഹ സംഗമഃ ।
ഏകൈകശസ്ത സംമർദേ ഹന്യുഃ സർവാൻമഹീക്ഷിതഃ ॥ 5-169-14 (37716)
പ്രത്യക്ഷം തവ രാജേന്ദ്ര രാജസൂയേ യഥാഭവത് ।
ദ്രൌപദ്യാശ്ച പരിക്ലേശം ദ്യൂതേ ച പരുഷാ ഗിരഃ ॥ 5-169-15 (37717)
തേ സ്മരന്തശ്ച സംഗ്രാമേ ചരിഷ്യന്തി ച രുദ്രവത് ।
ലോഹിതാക്ഷോ ഗുഡാകേശോ നാരായണസഹായവാൻ ॥ 5-169-16 (37718)
ഉഭോയോഃ സേനയോർവീരോ രഥോ നാസ്തീതി താദൃശഃ ।
ന ഹി ദേവേഷു വാ പൂർവം മനുഷ്യേഷൂരഗേഷു ച ॥ 5-169-17 (37719)
രാക്ഷസേഷ്വഥ യക്ഷേഷു നരേഷു കുത ഏവ തു ।
ഭൂതോഥ വാ ഭവിഷ്യോ വാ രഥഃ കശ്ചിൻമയാ ശ്രുതഃ ॥ 5-169-18 (37720)
സമായുക്തോ മഹാരാജ രഥഃ പാർഥസ്യ ധീമതഃ।
വാസുദേവശ്ച സംയന്താ യോദ്ധാ ചൈവ ധനഞ്ജയഃ ॥ 5-169-19 (37721)
ഗാണ്ഡീവം ച ധനുർദിവ്യം തേ ചാശ്വാ വാതരംഹസഃ ।
അഭേദ്യം കവചം ദിവ്യമക്ഷയ്യൌ ച മഹേഷുധീ ॥ 5-169-20 (37722)
അസ്ത്രഗ്രാമശ്ച മാഹേന്ദ്രോ രൌദ്രഃ കൌബേര ഏവച ।
യാംയശ്ച വാരുണശ്ചൈവ ഗദാശ്ചോഗ്രപ്രദർശനാഃ ॥ 5-169-21 (37723)
വജ്രാദീനി ച മുഖ്യാനി നാനാപ്രഹരണാനി ച ।
ദാനവാനാം സഹസ്രാണി ഹിരണ്യപുരവാസിനാം ॥ 5-169-22 (37724)
ഹതാന്യേകരഥേനാജൌ കസ്തസ്യ സദൃശോ രഥഃ।
ഏഷ ഹന്യാദ്ധി സംരംഭീ ബലവാൻസത്യവിക്രമഃ ॥ 5-169-23 (37725)
തവ സേനാം മഹാബാഹുഃ സ്വാം ചൈവ പരിപാലയൻ।
അഹം ചൈനം പ്രത്യുദിയാമാചാര്യോ വാ ധനഞ്ജയം ॥ 5-169-24 (37726)
ന തൃതീയോഽസ്തി രാജേന്ദ്ര സേനയോരുഭയോരപി ।
യ ഏനം ശരവർഷാണി വർഷന്തമുദിയാദ്രഥീ ॥ 5-169-25 (37727)
ജീമൂത ഇവ ഘർമാന്തേ മഹാവാതസമീരിതഃ ।
സമായുക്തസ്തു കൌന്തേയോ വാസുദേവസഹായവാൻ ।
തരുണശ്ച കൃതീ ചൈവ ജീർണാവാവാമുഭാവപി ॥ 5-169-26 (37728)
വൈശംപായന ഉവാച। 5-169-27x (3876)
ഏതച്ഛ്രുത്വാ തു ഭീഷ്മസ്യ രാജ്ഞാം ദധ്വംസിരേ തദാ।
കാഞ്ചനാംഗദിനഃ പീനാ ഭുജാശ്ചന്ദനരൂഷിതാഃ ॥ 5-169-27 (37729)
മനോഭിഃ സഹ സംവേഗൈഃ സംസ്മൃത്യ ച പുരാതനം ।
സാമർഥ്യം പാണ്ഡവേയാനാം യഥാ പ്രത്യക്ഷദർശനാത് ॥ ॥ 5-169-28 (37730)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി രഥാതിരഥസംഖ്യാനപർവണി ഏകോനസപ്തത്യധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-169-12 ഭോജ്യേ കൌടില്യേ മർമപീഡനേ ഇതിയാവത്। ഭുജ കൌടില്യേഽസ്യ രൂപം। പാംസുവികർഷണേ പാംസുഷു വികർഷണേ ഭൂമൌ മുഷ്ടിയുദ്ധേ ഇത്യർഥഃ ॥ 5-169-24 പ്രത്യുദിയാം യുദ്ധേ സംമുഖഃ സ്യാം ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 170
॥ ശ്രീഃ ॥
5.170. അധ്യായഃ 170
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ പാണ്ഡവസേനായാം രഥാതിരഥസംഖ്യാനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-170-0 (37731)
ഭീഷ്ണ ഉവാച। 5-170-0x (3877)
ദ്രൌപദേയാ മഹാരാജ സർവേ പഞ്ച മഹാരഥാഃ ।
വൈരാടിരുത്തരശ്ചൈവ രഥോദാരോ മതോ മമ ॥ 5-170-1 (37732)
അഭിമന്യുർമഹാബാഹൂ രഥയൂഥമയൂഥപഃ ।
സമഃ പാർഥേന സമരേ വാസുദേവേന ചാരിഹാ ॥ 5-170-2 (37733)
ലഘ്വസ്ത്രശ്ചിത്രയോധീ ച മനസ്വീ ച ദൃഢവ്രതഃ ।
സംസ്മരന്വൈ പരിക്ലേശം സ്വപിതുർവിക്രമിഷ്യതി ॥ 5-170-3 (37734)
സാത്യകിർമാധവഃ ശൂരോ രഥയൂഥപയൂഥപഃ।
ഏഷ വൃഷ്ണിപ്രവീരാണാമമർഷീ ജിതസാധ്വസഃ ॥ 5-170-4 (37735)
ഉത്തമൌജാസ്തഥാ രാജന്രഥോദാരോ മതോ മമ ।
യുധാമന്യുശ്ച വിക്രാന്തോ രഥോദാരോ മതോ മമ ॥ 5-170-5 (37736)
ഏതേഷാം ബഹുസാഹസ്രാ രഥാ നാഗാ ഹയാസ്തഥാ ।
യോത്സ്യന്തേ തേ തനൂസ്ത്യക്ത്വാ കുന്തീപുത്രപ്രിയേപ്സയാ ॥ 5-170-6 (37737)
പാണ്ഡവൈഃ സഹ രാജേന്ദ്ര തവ സേനാസു ഭാരത।
അഗ്നിമാരുതവദ്രാജന്നാഹ്വയന്തഃ പരസ്പരം ॥ 5-170-7 (37738)
അജേയൌ സമരേ വൃദ്ധൌ വിരാടദ്രുപദൌ തഥാ।
മഹാരഥൌ മഹാവീര്യൌ മതൌ മേ പുരുഷർഷഭൌ ॥ 5-170-8 (37739)
വയോവൃദ്ധാവപി ഹി തൌ ക്ഷത്രധർമപരായണൌ ।
യതിഷ്യേതേ പരം ശക്ത്യാ സ്ഥിതൌ വീരഗതേ പഥി ॥ 5-170-9 (37740)
സംബന്ധികേന രാജേന്ദ്ര തൌ തു വീര്യബലാന്വയാത് ।
ആര്യവൃത്തൌ മഹേഷ്വാസൌ സ്നേഹവീര്യസിതാവുഭൌ ॥ 5-170-10 (37741)
കാരണം പ്രാപ്യ തു നരാഃ സർവ ഏവ മഹാഭുജാഃ ।
ശൂരാ വാ കാതരാ വാപി ഭവന്തി കുരുപുംഗവ ॥ 5-170-11 (37742)
ഏകായനഗതാവേതൌ പാർഥിവൌ ദൃഢധന്വിനൌ ।
പ്രാണാംസ്ത്യക്ത്വാ പരം ശക്ത്യാ ഘട്ടിതാരൌ പരന്തപ ॥ 5-170-12 (37743)
പൃഥഗക്ഷൌഹിണീഭ്യാം താവുഭൌ സംയതി ദാരുണൌ ।
സംബന്ധിഭാവം രക്ഷന്തൌ മഹത്കർമ കരിഷ്യതഃ ॥ 5-170-13 (37744)
ലോകവീരൌ മഹേഷ്വാസൌ ത്യക്താത്മാനൌ ച ഭാരത।
പ്രത്യയം പരിരക്ഷന്തൌ മഹത്കർമ കരിഷ്യതഃ ॥ ॥ 5-170-14 (37745)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി രഥാതിരഥസംഖ്യാനപർവണി സപ്തത്യധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-170-9 വീരഗതേ വീരൈരനുസൃതേ ॥ 5-170-10 സിതൌ ബദ്ധൌ ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 171
॥ ശ്രീഃ ॥
5.171. അധ്യായഃ 171
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ പാണ്ഡവസേനായാം രഥാതിരഥസംഖ്യാനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-171-0 (37746)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 5-171-0x (3878)
പാഞ്ചാലരാജസ്യ സുതോ രാജൻപരപുരഞ്ജയഃ ।
ശിഖണ്ഡീ രഥമുഖ്യോ മേ മതഃ പാർഥസ്യ ഭാരത ॥ 5-171-1 (37747)
ഏഷ യോത്സ്യതി സംഗ്രാമേ നാശയൻപൂർവസംസ്ഥിതം ।
പരം യശോ വിപ്രഥയംസ്തവ സേനാസു ഭാരത ॥ 5-171-2 (37748)
ഏതസ്യ ബഹുലാഃ സേനാഃ പാഞ്ചാലാശ്ച പ്രഭദ്രകാഃ ।
തേനാസൌ രഥവംശേന മഹത്കർമ കരിഷ്യതി ॥ 5-171-3 (37749)
ധൃഷ്ടദ്യുംനശ്ച സേനാനീഃ സർവസേനാസു ഭാരത ।
മതോ മേഽതിരഥോ രാജന്ദ്രോണശിഷ്യോ മഹാരഥഃ ॥ 5-171-4 (37750)
ഏഷ യോത്സ്യതി സംഗ്രാമേ സൂദയന്വൈ പരാന്രണേ।
ഭഗവാനിവ സങ്ക്രുദ്ധഃ പിനാകീ യുഗസങ്ക്ഷയേ ॥ 5-171-5 (37751)
ഏതസ്യ തദ്രഥാനീകം കഥയന്തി രണപ്രിയാഃ ।
ബഹുത്വാത്സാഗരപ്രഖ്യം ദേവാനാമിവ സംയുഗേ ॥ 5-171-6 (37752)
ക്ഷത്രധർമാ തു രാജേന്ദ്ര മതോ മേഽർധരഥോ നൃപ।
ധൃഷ്ടദ്യുംനസ്യ തനയോ ബാല്യാന്നാതികൃതശ്രമഃ ॥ 5-171-7 (37753)
ശിശുപാലസുതോ വീരശ്ചേദിരാജോ മഹാരഥഃ।
ധൃഷ്ടകേതുർമഹേഷ്വാസഃ സംബന്ധീ പാണ്ഡവസ്യ ഹ ॥ 5-171-8 (37754)
ഏഷ ചേദിപതിഃ ശൂരഃ സഹ പുത്രേണ ഭാരത ।
മഹാരഥാനാം സുകരം മഹത്കർമ കരിഷ്യതി ॥ 5-171-9 (37755)
ക്ഷത്രധർമരതോ മഹ്യം മതഃ പരപുരഞ്ജയഃ ।
ക്ഷത്രദേവസ്തു രാജേന്ദ്ര പാണ്ഡവേഷു രഥോത്തമഃ ॥ 5-171-10 (37756)
ജയന്തശ്ചാമിതൌജാശ്ച സത്യജിച്ച മഹാരഥഃ ।
മഹാരഥാ മഹാത്മാനഃ സർവേ പാഞ്ചാലസത്തമാഃ ॥ 5-171-11 (37757)
യോത്സ്യന്തേ സമരേ താത സംരബ്ധാ ഇവ കുഞ്ജരാഃ ।
അജോ ഭോജശ്ച വിക്രാന്തൌ പാണ്ഡവാർഥേ മഹാരഥൌ ॥ 5-171-12 (37758)
യോത്സ്യേതേ ബലിനൌ ശൂരൌ പരം ശക്ത്യാ യതിഷ്യതഃ।
ശീഘ്രാസ്ത്രാശ്ചിത്രയോദ്ധാരഃ കൃതിനോ ദൃഢവിക്രമാഃ ॥ 5-171-13 (37759)
കേകയാഃ പഞ്ച രാജേന്ദ്ര ഭ്രാതരോ ദൃഢവിക്രമാഃ ।
സർവേ ചൈവ രഥോദാരാഃ സർവേ ലോഹിതകധ്വജാഃ ॥ 5-171-14 (37760)
കാശികഃ സുകുമാരശ്ച നീലോ യശ്ചാപരോ നൃപ ।
സൂര്യദത്തശ്ച ശംഖശ്ച മദിരാശ്വശ്ച നാമതഃ ॥ 5-171-15 (37761)
സർവ ഏവ രഥോദാരാഃ സർവേ ചാഹവലക്ഷണാഃ ।
സർവാസ്ത്രവിദുഷഃ സർവേ മഹാത്മാനോ മതാ മമ ॥ 5-171-16 (37762)
വാർധക്ഷേമിർമഹാരാജ മതോ മമ മഹാരഥഃ ।
ചിത്രായുഘശ്ച നൃപതിർമതോ മേ രഥസത്തമഃ ॥ 5-171-17 (37763)
സ ഹി സംഗ്രാമശോഭീ ച ഭക്തശ്ചാപി കിരീടിനഃ ।
ചേകിതാനഃ സത്യധൃതിഃ പാണ്ഡവാനാം മഹാരഥൌ ।
ദ്വാവിമൌ പുരുഷവ്യാഘ്രൌ രഥോദാരൌ മതൌ മമ ॥ 5-171-18 (37764)
വ്യാഘ്രദത്തശ്ച രാജേന്ദ്ര ചന്ദ്രസേനശ്ച ഭാരത।
മതൌ മമ രഥോദാരൌ പാണ്ഡവാനാം ന സംശയഃ ॥ 5-171-19 (37765)
സേനാബിന്ദുശ്ച രാജേന്ദ്ര ക്രോധഹന്താ ച നാമതഃ ।
യഃ സമോ വാസുദേവേന ഭീമസേനേന വാ വിഭോ ॥ 5-171-20 (37766)
സ യോത്സ്യതി ഹി വിക്രംയ സമരേ തവ സൈനികൈഃ ।
മാം ച ദ്രോണം കൃപം ചൈവ യഥാ സംമന്യതേ ഭവാൻ ॥ 5-171-21 (37767)
തഥാ സ സമരശ്ലാഘീ മന്തവ്യോ രഥസത്തമഃ ।
കാശ്യഃ പരമശീഘ്രാസ്ത്രഃ ശ്ലാഘനീയോ നരോത്തമഃ ॥ 5-171-22 (37768)
രഥ ഏകഗുണോ മഹ്യം ജ്ഞേയഃ പരപുരഞ്ജയഃ ।
അയം ച യുധി വിക്രാന്തോ മന്തവ്യോഷ്ടഗുണോ രഥഃ ॥ 5-171-23 (37769)
സത്യജിത്സമരശ്ലാഘീ ദ്രുപദസ്യാത്മജോ യുവാ ।
ഗതഃ സോഽതിരഥത്വം ഹി ധൃഷ്ടദ്യുംനേന സംമിതഃ ॥ 5-171-24 (37770)
പാണ്ഡവാനാം യശസ്കാമഃ പരം കർമ കരിഷ്യതി ।
അനുരക്താശ്ച ശൂരശ്ച രഥോഽയമപരോ മഹാൻ ॥ 5-171-25 (37771)
പാണ്ഡ്യരാജോ മഹാവീര്യഃ പാണ്ഡവാനാം ധുരന്ധരഃ ।
ദൃഢധന്വാ മഹേഷ്വാസഃ പാണ്ഡവാനാം മഹാരഥഃ ॥ 5-171-26 (37772)
ശ്രേണിമാൻകൌരവശ്രേഷ്ഠ വസുദാനശ്ച പാർഥിവഃ ।
ഉഭാവേതാവതിരഥൌ മതൌ പരപുരഞ്ജയൌ ॥ ॥ 5-171-27 (37773)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി രഥാതിരഥസംഖ്യാനപർവണി ഏകസപ്തത്യധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-171-2 നാശയൻ പൂർവസംസ്ഥിതം പ്രാചീനം സ്ത്രീത്വേനാവസ്ഥാനം അദർശയൻ। പൌരുഷം ദർശയന്നിത്യർഥഃ ॥ 5-171-13 ശക്ത്യാ ക്ഷയിഷ്യത ഇതി ഡo ഝo പാഠഃ। ക്ഷയിഷ്യതഃ സാമർഥ്യ ദർശയിഷ്യതഃ। ഐശ്വര്യാർഥോയം ക്ഷയതിഃ ॥ 5-171-16 വിദുഷഃ വിദ്വാംസഃ ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 172
॥ ശ്രീഃ ॥
5.172. അധ്യായഃ 172
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ ദുര്യോധനംപ്രതി ശിഖണ്ഡിനഃ സ്ത്രീപൂർവത്വമഭിധായ തേന സഹ യുദ്ധാകരണപ്രതിജ്ഞാ ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-172-0 (37774)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 5-172-0x (3879)
രോചമാനോ മഹാരാജ പാണ്ഡവാനാം മഹാരഥഃ।
യോത്സ്യതേഽമരവത്സംഖ്യേ പരസൈന്യേഷു ഭാരത ॥ 5-172-1 (37775)
പുരുജിത്കൃന്തിഭോജശ്ച മഹേഷ്വാസോ മഹാബലഃ ।
മാതുലോ ഭീമസേനസ്യ സ ച മേഽതിരഥോ മതഃ ॥ 5-172-2 (37776)
ഏഷ വീരോ മഹേഷ്വാസഃ കൃതീ ച നിപുണശ്ച ഹ ।
ചിത്രയോധീ ച ശക്തശ്ച മതോ മേ രഥപുംഗവഃ ॥ 5-172-3 (37777)
സ യോത്സ്യതി ഹി വിക്രംയ മഘവാനിവ ദാനവൈഃ ।
യോധാ യേ ചാസ്യ വിഖ്യാതാഃ സർവേ യുദ്ധവിശാരദാഃ ॥ 5-172-4 (37778)
ഭാഗിനേയകൃതേ വീരഃ സ കരിഷ്യതി സംഗരേ ।
സുമഹത്കർമ പാണ്ഡൂനാം സ്ഥിതഃ പ്രിയഹിതേ രതഃ ॥ 5-172-5 (37779)
ഭൈമസേനിർമഹാരാജ ഹൈഡിംബോ രാക്ഷസേശ്വരഃ ।
മതോ മേ ബഹുമായാവീ രഥയൂഥപയൂഥപഃ ॥ 5-172-6 (37780)
യോത്സ്യതേ സമരേ താത മായാവീ സമരപ്രിയഃ ।
യേ ചാസ്യ രാക്ഷസാ വീരാഃ സചിവാ വശവർതിനഃ ॥ 5-172-7 (37781)
ഏതേ ചാന്യേ ച ബഹവോ നാനാജനപദേശ്വരാഃ ।
സമേതാഃ പാണ്ഡവസ്യാർഥേ വാസുദേവപുരോഗമാഃ ॥ 5-172-8 (37782)
ഏതേ പ്രാധാന്യതോ രാജൻപാണ്ഡവസ്യ മഹാത്മനഃ ।
രഥാശ്ചാതിരഥാശ്ചൈവ യേ ചാന്യേഽർധംരഥാ നൃപ ॥ 5-172-9 (37783)
നേഷ്യന്തി സമരേ സേനാം ഭീമാം യൌധിഷ്ഠിരീം നൃപ ।
മഹേന്ദ്രേണേവ വീരേണ പാല്യമാനാം കിരീടിനാ ॥ 5-172-10 (37784)
തൈരഹം സമരേ വീര മായാവിദ്ഭിർജയൈഷിഭിഃ ।
യോത്സ്യാമി ജയമാകാങ്ക്ഷന്നഥ വാ നിധനം രണേ ॥ 5-172-11 (37785)
വാസുദേവം ച പാർഥം ച ചക്രഗാണ്ഡീവധാരിണൌ ।
സന്ധ്യാഗതാവിവാർകേന്ദൂ സഭേഷ്യേതേ രഥോത്തമൌ ॥ 5-172-12 (37786)
യം ചൈവ തേ രഥോദാരാഃ പാണ്ഡുപുത്രസ്യ സൈനികാഃ ।
സഹ സൈന്യാനഹം താംശ്ച പ്രതീയാം രണമൂർധനി ॥ 5-172-13 (37787)
ഏതേ രഥാശ്ചാതിരഥാശ്ച തുഭ്യം
യഥാപ്രധാനം നൃപ കീർതിതാ മയാ।
തഥാ പരേ യേഽർധരഥാശ്ച കേചി-
ത്തഥൈംവ തേഷാമപി കൌരവേന്ദ്ര ॥ 5-172-14 (37788)
അർജുനം വാസുദേവം ച യേ ചാന്യേ തത്ര പാർഥിവാഃ।
സർവാംസ്താന്വാരയിഷ്യാമി യാവദ്ദ്രക്ഷ്യാമി ഭാരത ॥ 5-172-15 (37789)
പാഞ്ചാല്യം തു മഹാബാഹോ നാഹം ഹന്യാം ശിഖണ്ഡിനം ।
ഉദ്യതേഷമഥോ ദൃഷ്ട്വാ പ്രതിയുധ്യന്തമാഹവേ ॥ 5-172-16 (37790)
ലോകസ്തം വേദ യദഹം പിതുഃ പ്രിയചികീർഷയാ ।
പ്രാപ്തം രാജ്യം പരിത്യജ്യ ബ്രഹ്മചര്യവ്രതേ സ്ഥിതഃ ॥ 5-172-17 (37791)
ചിത്രാംഗദം കൌരവാണാമാധിപത്യേഽഭ്യഷേചയം।
വിചിത്രവീര്യം ച ശിശും യൌവരാജ്യേഽഭ്യഷേചയം ॥ 5-172-18 (37792)
ദേവവ്രതത്വം വിജ്ഞാപ്യ പൃഥിവീം സർവരാജസു ।
നൈവ ഹന്യാം സ്ത്രിയം ജാതു ന സ്ത്രീപൂർവം കദാചന ॥ 5-172-19 (37793)
സ ഹി സ്ത്രീപൂർവകോ രാജഞ്ശിഖണ്ഡീ യദി തേ ശ്രുതഃ ।
കന്യാ ഭൂത്വാ പുമാഞ്ചാതോ ന യോത്സ്യേ തേന ഭാരത ॥ 5-172-20 (37794)
സർവാംസ്ത്വന്യാൻഹനിഷ്യാമി പാർഥിവാൻഭരതർഷഭ ।
യാൻസമേഷ്യാമി സമരേ ന തു കുന്തീസുതാന്നൃപ ॥ ॥ 5-172-21 (37795)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി രഥാതിരഥസംഖ്യാനപർവണി ദ്വിസപ്തത്യധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥ ॥ സമാപ്തം ച രഥാതിരഥസംഖ്യാനപർവ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-172-19 ദേവവ്രതത്വം ബ്രഹ്മചാരിവ്രതവത്ത്വം ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 173
॥ ശ്രീഃ ॥
5.173. അധ്യായഃ 173
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
ശിഖണ്ഡിനോഽസംഹരണകാരണപ്രശ്നേ തത്കഥനായ ഭീഷ്മേണ ദുര്യോധനംപ്രതി അംബോപാഖ്യാനകഥനാരംഭഃ ॥ 1 ॥ തഥാ സ്വയംവരേ സ്വേന അംബാദികന്യാത്രയഹരണകഥനം ॥ 2 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-173-0 (37796)
ദുര്യോധനം ഉവാച। 5-173-0x (3880)
കിമർഥം ഭരതശ്രേഷ്ഠ നൈവ ഹന്യാഃ ശിഖണ്ഡിനം ।
ഉദ്യതേഷുമഥോ ദൃഷ്ട്വാ സമരേഷ്വാതതായിനം ॥ 5-173-1 (37797)
പൂർവമുക്ത്വാ മഹാബാഹോ പാഞ്ചാലാൻസഹ സോമകൈഃ ।
ഹനിഷ്യാമീതി ഗാംഗേയ തൻമേ ബ്രൂഹി പിതാമഹ ॥ 5-173-2 (37798)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 5-173-3x (3881)
ശ്രൃണു ദുര്യോധന കഥാം സഹൈഭിർവസുധാധിപൈഃ ।
യദർഥം യുധി സംപ്രേക്ഷ്യ നാഹം ഹന്യാം ശിഖണ്ഡിനം ॥ 5-173-3 (37799)
മഹാരാജോ മമ പിതാ ശാന്തനുർലോകവിശ്രുതഃ ।
ദിഷ്ടാന്തമാപ ധർമാത്മാ സമയേ ഭരതർഷഭ ॥ 5-173-4 (37800)
തതോഽഹം ഭരതശ്രേഷ്ഠ പ്രതിജ്ഞാം പരിപാലയൻ ।
ചിത്രാംഗദം ഭ്രാതരം വൈ മഹാരാജ്യേഽഭ്യപേചയം ॥ 5-173-5 (37801)
തസ്മിംശ്ച നിധനം പ്രാപ്തേ സത്യവത്യാ മതേ സ്ഥിതഃ ।
വിചിത്രവീര്യം രാജാനമഭ്യഷിഞ്ചം യഥാവിധി ॥ 5-173-6 (37802)
മയാഽഭിഷിക്തോ രാജേന്ദ്ര യവീയാനപി ധർമതഃ ।
വിചിത്രവീര്യോ ധർമാത്മാ മാമേവ സമുദൈക്ഷത ॥ 5-173-7 (37803)
തസ്യ ദാരക്രിയാം താത ചികീർഷുരഹമപ്യുത ।
അനുരൂപാദിവ കുലാദിത്യേവ ച മനോ ദധേ ॥ 5-173-8 (37804)
തഥാഽശ്രൌഷം മഹാബാഹോ തിസ്രഃ കന്യാഃ സ്വയംവരേ ।
രൂപേണാപ്രതിമാഃ സർവാഃ കാശിരാജസുതാസ്തദാ ।
അംബാം ചൈവാംബികാം ചൈവ തഥൈവാംബാലികാമപി ॥ 5-173-9 (37805)
രാജാനശ്ച സമാഹൂതാഃ പൃഥിവ്യാം ഭരതർഷഭ।
അംബാ ജ്യേഷ്ഠാഭവത്താസാമംബികാ ത്വഥ മധ്യമാ ॥ 5-173-10 (37806)
അംബാലികാ ച രാജേന്ദ്ര രാജകന്യാ യവീയസീ ।
സോഽഹമേകരഥേനൈവ ഗതഃ കാശിപതേഃ പുരീം ॥ 5-173-11 (37807)
അപശ്യം താ മഹാബാഹോ തിസ്രഃ കന്യാഃ സ്വലങ്കൃതാഃ।
രാജ്ഞശ്ചൈവ സമാഹൂതാൻപാർഥിവാൻപൃഥിവീപതേ ॥ 5-173-12 (37808)
തതോഽഹം താന്നൃപാൻസർവാനാഹൂയ സമരേ സ്ഥിതാൻ।
രഥമാരോപയാഞ്ചക്രേ കന്യാസ്താ ഭരതർഷഭ ॥ 5-173-13 (37809)
വീര്യശുൽകാശ്ച താ ജ്ഞാത്വാ സമാരോപ്യ രഥം തദാ।
അവോചം പാർഥിവാൻസർവാനഹം തത്ര സമാഗതാൻ।
ഭീഷ്മഃ ശാന്തനവഃ കന്യാ ഹരതീതി പുനഃപുനഃ ॥ 5-173-14 (37810)
തേ യതധ്വം പരം ശക്ത്യാ സർവേ മോക്ഷായ പാർഥിവാഃ ।
പ്രസഹ്യ ഹി ഹരാംയേഷ മിഷതാം വോ നരർഷഭാഃ ॥ 5-173-15 (37811)
തതസ്തേ പൃഥിവീപാലാഃ സമുത്പതുരുദായുധാഃ ।
യോഗോ യോഗ ഇതി ക്രുദ്ധാഃ സാരഥീനഭ്യചോദയൻ ॥ 5-173-16 (37812)
തേ രഥൈർഗസങ്കാശൈർഗജൈശ്ച ഗജയോധിനഃ।
പുഷ്ടൈശ്വാശ്വൈർമഹീപാലാഃ സമുത്പേതുരുദായുധാഃ ॥ 5-173-17 (37813)
തതസ്തേ മാം മഹീപാലാഃ സർവ ഏവ വിശാം പതേ।
രഥവ്രാതേന മഹതാ സർവതഃ പര്യവാരയൻ ॥ 5-173-18 (37814)
താനഹം ശരവർഷേണ സമന്താത്പര്യവാരയം ।
സർവാന്നൃപാംശ്ചാപ്യജയം ദേവരാഡിവ ദാനവാൻ ॥ 5-173-19 (37815)
അപാതയം ശരൈർദീപ്തൈഃ പ്രഹസൻഭരതർഷഭ ।
തേഷാമാപതതാം ചിത്രാന്ധ്വജാൻഹേമപരിഷ്കൃതാൻ ॥ 5-173-20 (37816)
ഏകൈകേന ഹി ബാണേന ഭൂമൌ പാതിതവാനഹം ।
ഹയാംസ്തേഷാം ഗജാംശ്ചൈവ സാരഥീംശ്ചാപ്യഹം രണേ ॥ 5-173-21 (37817)
തേ നിവൃത്താശ്ച ഭഗ്നാശ്ച ദൃഷ്ട്വാ തല്ലാഘവം മമ। 5-173-22b`പ്രണിപേതുശ്ച സർവേ വൈ പ്രശശംസുശ്ച പാർഥിവാഃ॥ 5-173-22 (37818)
തത ആദായ താഃ കന്യാ നൃപതീംശ്ച വിസൃജ്യ താൻ।'
അഥാഽഹം ഹാസ്തിനപുരമായാം ജിത്വാ മഹീക്ഷിതഃ ॥ 5-173-23 (37819)
തതോഽഹം താശ്ച കന്യാ വൈ ഭ്രാതുരർഥായ ഭാരത।
തച്ച കർമ മഹാബാഹോ സത്യവത്യൈ ന്യവേദയം ॥ ॥ 5-173-24 (37820)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി അംബോപാഖ്യാനപർവണി ത്രിസപ്തത്യധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-173-4 ദിഷ്ടാന്തം മരണം ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 174
॥ ശ്രീഃ ॥
5.174. അധ്യായഃ 174
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേണ വിചിത്രവീര്യസ്യ കന്യാത്രയേണ വിവാഹപ്രയതനേ അംബയാ സ്വസ്യ സാൽവകാമത്വകഥനപൂർവകം തത്സമീപഗമനേ ഭീഷ്മംപ്രത്യനുജ്ഞായാചനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-174-0 (37821)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 5-174-0x (3882)
തതോഽഹം ഭരതശ്രേഷ്ഠ മാതരം വീരമാതരം ।
അഭിഗംയോപസംഗൃഹ്യ ദാശേയീമിദമബ്രുവം ॥ 5-174-1 (37822)
ഇമാഃ കാശിപതേഃ കന്യാ മയാ നിർജിത്യ പാർഥിവാൻ ।
വിചിത്രവീര്യസ്യ കൃതേ വീര്യശുൽകാ ഹൃതാ ഇതി ॥ 5-174-2 (37823)
തതോ മൂർധന്യുപാഘ്രായ പര്യശ്രുനയനാ നൃപ।
ആഹ സത്യവതീ ഹൃഷ്ടാ ദിഷ്ട്യാ പുത്ര ജിതം ത്വയാ ॥ 5-174-3 (37824)
സത്യവത്യാസ്ത്വനുമതേ വിവാഹേ സമുപസ്ഥിതേ।
ഉവാച വാക്യം സവ്രീഡാ ജ്യേഷ്ഠാ കാശിപതേഃ സുതാ ॥ 5-174-4 (37825)
ഭീഷ്മ ത്വമസി ധർമജ്ഞഃ സർവശാസ്ത്രവിശാരദഃ ।
ശ്രുത്വാ ച വചനം ധർംയം മഹ്യം കർതുമിഹാർഹസി ॥ 5-174-5 (37826)
മയാ സാൽവപത്തിഃ പൂർവം മനസാഽഭിവൃതോ വരഃ।
തേന ചാസ്മി വൃതാ പൂർവം രഹസ്യവിദിതേ പിതുഃ ॥ 5-174-6 (37827)
കഥം മാമന്യകാമാം ത്വം രാജധർമമതീത്യ വൈ ।
വാസയേഥാ ഗൃഹേ ഭീഷ്മ കൌരവഃ സന്വിശേഷതഃ ॥ 5-174-7 (37828)
ഏതദ്ബുദ്ധ്യാ വിനിശ്ചിത്യ മനസാ ഭരതർഷഭ ।
യത്ക്ഷമം തേ മഹാബാഹോ തദിഹാരബ്ധുമർഹസി ॥ 5-174-8 (37829)
സ മാം പ്രതീക്ഷതേ വ്യക്തം സാൽവരാജോ വിശാംപതേ ।
തസ്മാൻമാം ത്വം കുരുശ്രേഷ്ഠ സമനുജ്ഞാതുമർഹസി ॥ 5-174-9 (37830)
കൃപാം കുരു മഹാബാഹോ മയി ധർമഭൃതാം വര।
ത്വം ഹി സത്യവ്രതോ വീര പൃഥിവ്യാമിതി നഃ ശ്രുതം ॥ ॥ 5-174-10 (37831)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി അംബോപാഖ്യനപർവണി ചതുഃസപ്തത്യധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-174-1 ഉപസംഗൃഹ്യ പാദയോഃ പതിത്വാ॥ 5-175-5 മഹ്യം മമ ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 175
॥ ശ്രീഃ ॥
5.175. അധ്യായഃ 175
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മാനുജ്ഞയാ സാൽവം ഗതായാ അംബായാസ്തേന പരിത്യാഗഃ ॥ 1 ॥ അംബയാ ഭീഷ്മസ്യ പ്രതിചികീർഷയാ താപസാശ്രമമേത്യ തേഷു സ്വവൃത്താന്തനിവേദനം ॥ 2 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-175-0 (37832)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 5-175-0x (3883)
തതോഽഹം സമനുജ്ഞാപ്യ കാലീം ഗന്ധവതീം തദാ।
മന്ത്രിണശ്ചർത്വിജശ്ചൈവ തഥൈവ ച പുരോഹിതാൻ।
സമനുജ്ഞാമിഷം കന്യാമംബാം ജ്യേഷ്ഠാം നരാധിപ ॥ 5-175-1 (37833)
അനുജ്ഞാതാ യയൌ സാ തു കന്യാ സാൽവപതേഃ പുരം।
വൃദ്ധൈർദ്വിജാതിഭിർഗുപ്താ ധാത്ര്യാ ചാനുഗതാ തദാ ॥ 5-175-2 (37834)
അതീത്യ ച തമധ്വാനമാസമാദ നരാധിപമ ।
സാ തമാസാദ്യ രാജാനം സാൽവം വചനമബ്രവീത് ॥ 5-175-3 (37835)
ആഗതാഹം മഹാബാഹോ ത്വാമുദ്ദിശ്യ മഹാമതേ।
`അഭിനന്ദസ്വ മാം രാജൻസദാ പ്രിയഹിതേ രതാം॥ 5-175-4 (37836)
പ്രതിപാദയ മാം രാജന്ധർമാദീംശ്ചര ധർമതഃ ।
ത്വം ഹി മേ മനസാ ധ്യാതസ്ത്വയാ ചാപ്യുപമന്ത്രിതാ ॥ 5-175-5 (37837)
ഭീഷ്മ ഉവാച।' 5-175-6x (3884)
താമബ്രവീത്സാൽവപതിഃ സ്മയന്നിവ വിശാംപതേ।
ത്വയാഽന്യപൂർവയാ നാഹം ഭാര്യാർഥീ വരവർണിനി ॥ 5-175-6 (37838)
ഗച്ഛ ഭദ്രേ പുനസ്തത്ര സകാശം ഭീഷ്മകസ്യ വൈ।
നാഹമിച്ഛാമി ഭീഷ്മേണ ഗൃഹീതാം ത്വാം പ്രസഹ്യ വൈ ॥ 5-175-7 (37839)
ത്വം ഹി ഭീഷ്മേണ നിർജിത്യ നീതാ പ്രീതിമതീ തദാ।
പരാമൃശ്യ മഹായുദ്ധേ നിർജിത്യ പൃഥിവീപതീൻ ॥ 5-175-8 (37840)
നാഹം ത്വയ്യന്യപൂർവായാം ഭാര്യാർഥീ വരവർണിനി ।
കഥമസ്മദ്വിധോ രാജാ പരപൂർവാം പ്രവേശയേത് ॥ 5-175-9 (37841)
നാരീം വിദിതവിജ്ഞാനഃ പരേഷാം ധർമമാദിശൻ।
യഥേഷ്ടം ഗംയതാം ഭദ്രേ മാ ത്വാം കാലോഽത്യഗാദയം ॥ 5-175-10 (37842)
അംബാ തമബ്രവീദ്രാജന്നനംഗശരപീഡിതാ।
നൈവം വദ മഹീപാല നൈതദേവം കഥഞ്ചന ॥ 5-175-11 (37843)
നാസ്മി പ്രീതിമതീ നീതാ ഭീഷ്മേണാമിത്രകർശന ।
ബലാന്നീതാസ്മി രുദതീ വിദ്രാവ്യ പൃഥിവീപതീൻ ॥ 5-175-12 (37844)
ഭജസ്വ മാം സാൽവപതേ ഭക്താം ബാലാമനാഗസം ।
ഭക്താനാം ഹി പരിത്യാഗോ ന ധർമേഷു പ്രശസ്യതേ ॥ 5-175-13 (37845)
സാഹമാമന്ത്ര്യ ഗാംഗേയം സമരേഷ്വനിവർതിനം ।
അനുജ്ഞാതാ ച തേനൈവ തതോഽഹം ഭൃശമാഗതാ ॥ 5-175-14 (37846)
ന സ ഭീഷ്മോ മഹാബാഹുർമാമിച്ഛതി വിശാംപതേ ।
ഭ്രാതൃഹേതോഃ സമാരംഭോ ഭീഷ്മസ്യേതി ശ്രുതം മയാ ॥ 5-175-15 (37847)
ഭഗിന്യൌ മമ യേ നീതേ അംബികാംബാലികേ നൃപ।
പ്രാദാദ്വിചിത്രവീര്യായ ഗാംഗേയോ ഹി യവീയസേ ॥ 5-175-16 (37848)
യഥാ സാൽവപതേ നാന്യം വരം യാമി കഥഞ്ചന।
ത്വാമൃതേ പുരുഷവ്യാഘ്ര തഥാ മൂർധാനമാലഭേ ॥ 5-175-17 (37849)
ന ചാന്യപൂർവാ രാജേന്ദ്ര ത്വാമഹം സമുപസ്ഥിതാ।
സത്യം ബ്രവീമി സാൽവൈതത്സത്യേനാത്മാനമാലഭേ ॥ 5-175-18 (37850)
ഭജസ്വ മാം വിശാലാക്ഷ സ്വയം കന്യാമുപസ്ഥിതാം।
അനന്യപൂർവാം രാജേന്ദ്ര ത്വത്പ്രസാദാഭികാങ്ക്ഷിണീം ॥ 5-175-19 (37851)
താമേവം ഭാഷമാണാം തു സാൽവഃ കാശിപതേഃ സുതാം।
അത്യജദ്ഭരതശ്രേഷ്ഠ ജീർണാം ത്വചമിവോരഗഃ ॥ 5-175-20 (37852)
ഏവം ബഹുവിധൈർവാക്യൈര്യാച്യമാനസ്തയാ നൃപഃ ।
നാശ്രദ്ദധത്സാൽവപതിഃ കന്യായാം ഭരതർഷഭ ॥ 5-175-21 (37853)
തതഃ സാ മന്യുനാഽഽവിഷ്ടാ ജ്യേഷ്ഠാ കാശിപതേഃ സുതാ।
അബ്രവീത്സാശ്രുനയനാ ബാഷ്പവിപ്ലുതയാ ഗിരാ ॥ 5-175-22 (37854)
ത്വയാ ത്യക്താ ഗമിഷ്യാമി യത്ര തത്ര വിശാംപതേ।
തത്ര മേ ഗതയഃ സന്തു സന്തഃ സത്യം യഥാ ധ്രുവം ॥ 5-175-23 (37855)
ഏവം താം ഭാഷമാണാം തു കന്യാം സാൽവപതിസ്തദാ।
പരിതത്യാജ കൌരവ്യ കരുണം പരിദേവതീം ॥ 5-175-24 (37856)
ഗച്ഛ ഗച്ഛേതി താം സാൽവഃ പുനഃ പുനരഭാഷത।
ബിഭേമി ഭീഷ്മാത്സുശ്രോണി ത്വം ച ഭീഷ്മപരിഗ്രഹഃ ॥ 5-175-25 (37857)
ഏവമുക്താ തു സാ തേന സാൽവേനാദീർഘദർശിനാ ।
നിശ്ചക്രാമ പുരാദ്ദീനാ രുദതീ കുരരീ യഥാ ॥ 5-175-26 (37858)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 5-175-27x (3885)
നിഷ്ക്രാമന്തീ തു നഗരാച്ചിന്തയാമാസ ദുഃഖിതാ ।
പൃഥിവ്യാം നാസ്തി യുവതിർവിഷമസ്ഥതരാ മയാ ॥ 5-175-27 (37859)
ബന്ധുർഭിർവിപ്രഹീണാസ്മി സാൽവേന ച നിരാകൃതാ ।
ന ച ശക്യം പുനർഗന്തും മയാ വാരണസാഹ്വയം ॥ 5-175-28 (37860)
അനുജ്ഞാതാ തു ഭീഷ്മേണ സാൽവമുദ്ദിശ്യ കാരണം।
കിം നു ഗർഹാംയഥാത്മാനമഥ ഭീഷ്മം ദുരാസദം ॥ 5-175-29 (37861)
അഥവാ പിതരം മൂഢം യോ മേഽകാർഷീത്സ്വയംവരം ।
മയാഽയം സ്വകൃതോ ദോഷോ യാഽഹം ഭീഷ്മരഥാത്തദാ ॥ 5-175-30 (37862)
പ്രവൃത്തേ ദാരുണേ യുദ്ധേ സാൽവാർഥം നാപതം പുരാ।
തസ്യേയം ഫലനിർവൃത്തിര്യദാപന്നാഽസ്മി മൂഢവത് ॥ 5-175-31 (37863)
ധിഗ്ഭീഷ്മം ധിക്ക മേ മന്ദം പിതരം മൂഢചേതസം ।
യേനാഹം വീര്യശുൽകേന പണ്യസ്ത്രീവ പ്രചോദിതാ ॥ 5-175-32 (37864)
ധിങ്മാം ധിക്സാൽവരാജാനം ധിഗ്ധാതാരമഥാപി വാ ।
യേഷാം ദുർനീതഭാവേന പ്രാപ്താസ്ംയാപദമുത്തമാം ॥ 5-175-33 (37865)
സർവഥാ ഭാഗധേയാനി സ്വാനി പ്രാപ്നോതി മാനവഃ ।
അനയസ്യാസ്യ തു മുഖം ഭീഷ്മഃ ശാന്തനവോ മമ ॥ 5-175-34 (37866)
സാ ഭീഷ്മേ പ്രതികർതവ്യമഹം പശ്യാമി സാംപ്രതം ।
തപസാ വാ യുധാ വാപി ദുഃഖഹേതുഃ സ മേ മതഃ ॥ 5-175-35 (37867)
കോ നു ഭീഷ്മം യുധാ ജേതുമുത്സഹേത മഹീപതിഃ ।
ഏവം സാ പരിനിശ്ചിത്യ ജഗാമ നഗരാദ്ബഹിഃ ॥ 5-175-36 (37868)
ആശ്രമം പുണ്യശീലാനാം താപസാനാം മഹാത്മനാം ।
തതസ്താമവസദ്രാത്രിം താപസൈഃ പരിവാരിതാ ॥ 5-175-37 (37869)
ആചഖ്യൌ ച യഥാവൃത്തം സർവമാത്മനി ഭാരത ।
വിസ്തരേണ മഹാബാഹോ നിഖിലേന ശുചിസ്മിതാ ।
ഹരണം ച വിസർഗം ച സാൽവേന ച വിസർജനം ॥ 5-175-38 (37870)
തതസ്തത്ര മഹാനാസീദ്ബ്രാഹ്മണഃ സംശിതവ്രതഃ ।
ശൈഖാവത്യസ്തപോബൃദ്ധഃ ശാസ്ത്രേ ചാരണ്യകേ ഗുരുഃ ॥ 5-175-39 (37871)
ആർതാ താമാഹ സ മുനിഃ ശൈഖാവത്യോ മഹാതപാഃ ।
നിഃശ്വസന്തീം സതീം ബാലാം ദുഃഖശോകപരായണാം ॥ 5-175-40 (37872)
ഏവം ഗതേ തു കിം ഭദ്രേ ശക്യം കർതും തപസ്വിഭിഃ ।
ആശ്രമസ്ഥൈർമഹാഭാഗേ തപോയുക്തൈർമഹാത്മഭിഃ ॥ 5-175-41 (37873)
സാ ത്വേനമബ്രവീദ്രാജൻക്രിയതാം മദനുഗ്രഹഃ ।
പ്രാവ്രാജ്യമഹമിച്ഛാമി തപസ്തപ്സ്യാമി ദുശ്ചരം ॥ 5-175-42 (37874)
മയൈവ യാനി കർമാണി പൂർവദേഹേ തു മൂഢയാ।
കൃതാനി നൂനം പാപാനി തേഷാമേതത്ഫലം ധ്രുവം ॥ 5-175-43 (37875)
നോത്സഹേ തു പുനർഗന്തും സ്വജനം പ്രതി താപസാഃ ।
പ്രത്യാഖ്യാതാ നിരാനന്ദാ സാൽവേന ച നിരാകൃതാ ॥ 5-175-44 (37876)
ഉപദിഷ്ടമിഹേച്ഛാമി താപസ്യം വീതകൽമഷാഃ ।
യുഷ്മാഭിർദേവസങ്കാശൈഃ കൃപാ ഭവതു വോ മയി ॥ 5-175-45 (37877)
സ താമാശ്വാസയത്കന്യാം ദൃഷ്ടാന്താഗമഹേതുഭിഃ ।
സാന്ത്വയാമാസ കാര്യം ച പ്രതിജജ്ഞേ ദ്വിജൈഃ സഹ ॥ ॥ 5-175-46 (37878)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി അംബോപാഖ്യാനപർവണി പഞ്ചസപ്തത്യധികശത്തമോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-175-39 ശൈഖാവത്യഃ ശിഖാവാൻ വഹ്നിസ്തത്സാധ്യാനി ശ്രൌതസ്മാർതകർമാണി ശൈഖാവതാനി തേഷു സാധുഃ ശൈഖാവത്യഃ। ആരണ്യകേ ഉപനിഷദി ഗുരുബ്രഹ്മവിദിത്യർഥഃ ॥ 5-175-46 ദൃഷ്ടാന്തോ ലൌകികോദാഹരണം । ആഗമോ വേദഃ। ഹേതുര്യുക്തിഃ ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 176
॥ ശ്രീഃ ॥
5.176. അധ്യായഃ 176
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
അംബാംപ്രതി താപസേഷു ചിന്തയത്സു ഹോത്രവാഹനാംനോഽംബാമാതാമഹസ്യ തത്രാഗമനം ॥ 1 ॥ തേനാംബായാഃ പരശുരാമംപ്രതി ശരണാഗതിചോദനാ ॥ 2 ॥ തത്ര യദൃച്ഛാസമാഗതേ അകൃതവ്രണനാംനി മഹർഷൌ അംബയാ സ്വവൃത്തന്തനിവേദനം ॥ 3 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-176-0 (37879)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 5-176-0x (3886)
തതസ്തേ താപസാഃ സർവേ കാര്യവന്തോഽഭവംസ്തദാ।
താം കന്യാം ചിന്തയന്തസ്തേ കിങ്കാര്യമിതി ധർമിണഃ ॥ 5-176-1 (37880)
കേചിദാഹുഃ പിതുർവേശ്മ നീയതാമിതി താപസാഃ ।
കേചിദസ്യദുമാലംഭേ മതിം ചക്രുർഹി താപസാഃ ॥ 5-176-2 (37881)
കേചിത്സാൽവപതിം ഗത്വാ നിയോജ്യമിതി മേനിരേ।
നേതി കേചിദ്വ്യവസ്യന്തി പ്രത്യാഖ്യാതാ ഹി തേന സാ ॥ 5-176-3 (37882)
ഏവം ഗതേ തു കിം ശക്യം ഭദ്രേ കർതും മനീഷിഭിഃ ।
പുനരൂചുശ്ച താം സർവേ താപസാഃ സംശിതവ്രതാഃ ॥ 5-176-4 (37883)
അലം പ്രവ്രജിതേനേഹ ഭദ്രേ ശ്രൃണു ഹിതം വചഃ।
ഇതോ ഗച്ഛസ്വ ഭദ്രം തേ പിതുരേവ നിവേശനം ॥ 5-176-5 (37884)
പ്രതിപസ്ത്യതി രാജാ സ പിതാ തേ യദനന്തരം ।
തത്ര വത്സ്യസി കല്യാണി സുഖം സർവഗുണാന്വിതാ ॥ 5-176-6 (37885)
ന ച തേഽന്യാ ഗതിർന്യായ്യാ ഭവേദ്ഭദ്രേ യഥാ പിതാ ।
പതിർവാപി ഗതിർനാര്യാഃ പിതാ വാ വരവർണിനി ।
ഗതിഃ പതിഃ സമസ്ഥായാ വിഷമേ ച പിതാ ഗതിഃ ॥ 5-176-7 (37886)
പ്രവ്രജ്യാ ഹി സുദുഃഖേയം സുകുമാര്യാ വിശേഷതഃ ।
രാജപുത്ര്യാഃ പ്രകൃത്യാ ചക കുമാര്യാസ്തവ ഭാമിനി ॥ 5-176-8 (37887)
ഭദ്രേ ദോഷാ ഹി വിദ്യന്തേ ബഹവോ വരവർണിനി ।
ആശ്രമേ വൈ വസന്ത്യാസ്തേ ന ഭവേയുഃ പിതുർഗൃഹേ ॥ 5-176-9 (37888)
തതസ്ത്വന്യേഽബ്രുവന്വാക്യം താപസാസ്താം തപസ്വിനീം ॥ 5-176-10 (37889)
ത്വാമിഹൈകാകിനീം ദൃഷ്ട്വാ നിർജനേ ഗഹനേ വനേ।
പ്രാർഥയിഷ്യന്തിരാജാനസ്തസ്മാൻമൈവം മനഃ കൃഥാഃ ॥ 5-176-11 (37890)
അംബോവാച। 5-176-12x (3887)
ന ശക്യം കാശിനഗരം പുനർഗന്തും പിതുർഗൃഹാൻ।
അവജ്ഞാതാ ഭവിഷ്യാമി ബാന്ധവാനാം ന സംശയഃ ॥ 5-176-12 (37891)
ഉഷിതാസ്മി തഥാ ബാല്യേ പിതുർവേശ്മനി താപസാഃ ।
നാഹം ഗമിഷ്യേ ഭദ്രം വസ്തത്ര യത്ര പിതാ മമ।
തപസ്തപ്തുമഭീപ്സാമി താപസൈഃ പരിരക്ഷിതാ ॥ 5-176-13 (37892)
യഥാ പരേഽപി മേ ലോകേ ന സ്യാദേവം മഹാത്യയഃ ।
ദൌർഭാഗ്യം താപസശ്രേഷ്ഠാസ്തസ്മാത്തപ്സ്യാംയഹം തപഃ ॥ 5-176-14 (37893)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 5-176-15x (3888)
ഇത്യേവം തേഷു വിപ്രേഷു ചിന്തയൻസു യഥാതഥം।
രാജർഷിസ്തദ്വനം പ്രാപ്തസ്തപസ്വീ ഹോത്രവാഹനഃ ।
`താം തഥാ ഭാവിനീം ദൃഷ്ട്വാ ശ്രുത്വാ ചോദ്വിഗ്രമാനസഃ' 5-176-15 (37894)
തതസ്തേ താപസാഃ സർവേ പൂജയന്തി സ്മ തം നൃപം ।
പൂജാഭിഃ സ്വാഗതാദ്യാഭിരാസനേനോദകേന ച ॥ 5-176-16 (37895)
തസ്യോപവിഷ്ടസ്യ സതോ വിശ്രാന്തസ്യോപശ്രൃണ്വതഃ।
പുനരേവ കഥാം ചക്രുഃ കന്യാം പ്രതി വനൌകസഃ ॥ 5-176-17 (37896)
അംബായാസ്താം കഥാം ശ്രുത്വാ കാശിരാജ്ഞശ്ച ഭാരത।
രാജർഷിഃ സ മഹാതേജാ ബഭൂവോദ്വിഗ്രമാനസഃ ॥ 5-176-18 (37897)
താം തഥാവാദിനീം ശ്രുത്വാ ദൃഷ്ട്വാ ച സ മഹാതപാഃ ।
രാജർഷിഃ കൃപയാവിഷ്ടോ മഹാത്മാ ഹോത്രവാഹനഃ ॥ 5-176-19 (37898)
സ വേപമാന ഉത്ഥായ മാതുസ്തസ്യാഃ പിതാ തദാ।
താം കന്യാമങ്കമാരോപ്യ പര്യശ്വാസയത പ്രഭോ ॥ 5-176-20 (37899)
സ താമപൃച്ഛത്കാർത്സ്ന്യേന വ്യസനോത്പത്തിമാദിതഃ ।
സാ ച തസ്മൈ യഥാവൃത്തം വിസ്തരേണ ന്യവേദയത് ॥ 5-176-21 (37900)
തതഃ സ രാജർഷിരഭൂദ്ദുഃഖശോകസമന്വിതഃ।
കാര്യം ച പ്രതിപേദേ തൻമനസാം സുമഹാതപാഃ ॥ 5-176-22 (37901)
അബ്രവീദ്വേപമാനശ്ച കന്യാമാർതാം സുദുഃഖിതഃ ।
മാ ഗാഃ പിതുർഗൃഹം ഭദ്രേ മാതുസ്തേ ജനകോ ഹ്യഹം ॥ 5-176-23 (37902)
ദുഃഖം ഛിന്ദ്യാമഹം തേ വൈ മയി വർതസ്വ പുത്രികേ।
പര്യാപ്തം തേ മനോ വത്സേ യദേവം പരിശുഷ്യസി ॥ 5-176-24 (37903)
ഗച്ഛ മദ്വചനാദ്രാമം ജാമദഗ്ന്യം തപസ്വിനം ।
രാമസ്തേ സുമഹദ്ദുഃഖം ശോകം ചൈവാപനേഷ്യതി ॥ 5-176-25 (37904)
ഹനിഷ്യതി രണേ ഭീഷ്മം ന കരിഷ്യതി ചേദ്വചഃ ।
തം ഗച്ഛ ഭാർഗവശ്രേഷ്ഠം കാലാഗ്നിസമതേജസം ॥ 5-176-26 (37905)
പ്രതിഷ്ഠാപയിതാ സ ത്വാം സമേ പഥി മഹാതപാഃ ।
തതസ്തു സുസ്വരം ബാഷ്പസുത്സൃജന്തീ പുനഃ പുനഃ ॥ 5-176-27 (37906)
അബ്രവീത്പിതരം മാതുഃ മാ തദാ ഹോത്രവാഹനം ।
അഭിവാദയിത്വാ ശിരസാ ഗമിഷ്യേ തവ ശാസനാത് ॥ 5-176-28 (37907)
അപി നാമാദ്യ പശ്യേയമാര്യം തം ലോകവിശ്രുതം ।
കഥം ച തീവ്രം ദുഃകം മേ നാശകയിഷ്യതി ഭാർഗവഃ।
ഏതദിച്ഛാംയഹം ജ്ഞാതും യഥാ യാസ്യമി തത്ര വൈഃ ॥ 5-176-29 (37908)
ഹോത്രവാഹന ഉവാച। 5-176-30x (3889)
രാമം ദ്രക്ഷ്യസി ഭദ്രേ ത്വം ജാമദഗ്ന്യം മഹാവനേ।
ഉഗ്രേ തപസി വർതന്തം സത്യസന്ധം മഹാബലം ॥ 5-176-30 (37909)
മഹേന്ദ്രം വൈ ഗിരിശ്രേഷ്ഠം രാമോ നിത്യമുപാസ്തി ഹ।
ഋഷയോ വേദവിദ്വാംസോ ഗന്ധർവാപ്സരസസ്തഥാ ॥ 5-176-31 (37910)
തത്ര ഗച്ഛസ്വ ഭദ്രം തേ ബ്രൂയാശ്ചൈനം വചോ മമ।
അഭിവാദ്യ ച തം മൂംർധ്നാ തപോവൃദ്ധം ദൃഢവ്രതം ॥ 5-176-32 (37911)
ബ്രൂയാശ്ചൈനം പുനർഭദ്രേ യത്തേ കാര്യം മനീഷിതം ।
മയി സങ്കീർതിതേ രാമഃ സർവം തത്തേ കരിഷ്യതി ॥ 5-176-33 (37912)
മമ രാമഃ സഖാ വത്സേ പ്രീതിയുക്തഃ സുഹൃച്ച മേ।
ജമദഗ്നിസുതോ വീരഃ സർവശസ്ത്രഭൃതാം വരഃ ॥ 5-176-34 (37913)
ഏവം ബ്രുവതി കന്യാം തു പാർഥിവേ ഹോത്രവാഹനേ ।
അകൃതവ്രണഃ പ്രാദുരാസീദ്രാമസ്യാനുചരഃ പ്രിയഃ ॥ 5-176-35 (37914)
തതസ്തേ മനുയഃ സർവേ സമുത്തസ്ഥുഃ മഹസ്രശഃ ।
സ ച രാജാ വയോവൃദ്ധഃ സൃഞ്യയോ ഹോത്രവാഹനഃ ॥ 5-176-36 (37915)
തതോ ദൃഷ്ട്വാ കൃതാതിഥ്യമന്യോന്യം തേ വനൌകസഃ ।
സഹിതാ ഭരതശ്രേഷ്ഠ നിഷേദുഃ പരിവാര്യ തം ॥ 5-176-37 (37916)
തതസ്തേ കഥയാമാസുഃ കഥാസ്താസ്താ മനോരമാഃ ।
ധന്യാ ദിവ്യാശ്ച രാജേന്ദ്ര പ്രീതിഹർഷമുദാ യുതാഃ ॥ 5-176-38 (37917)
തതഃ കഥാന്തേ രാജർഷിർമഹാത്മാ ഹോത്രവാഹനഃ ।
രാമം ശ്രേഷ്ഠം മഹർഷീണാമപൃച്ഛദകൃതവ്രണം ॥ 5-176-39 (37918)
ക്വ സംപ്രതി മഹാബാഹോ ജാമദഗ്ന്യഃ പ്രതാപവാൻ ।
അകൃതവ്രണ ശക്യോ വൈ ദ്രുഷ്ടും വേദവിദാം വര ॥ 5-176-40 (37919)
അകൃതവ്രണ ഉവാച। 5-176-41x (3890)
ഭവന്തമേവ സതതം രാമഃ കീർതയതി പ്രഭോ।
സൃഞ്ജയോ മേ പ്രിയസഖോ രാജർഷിരിതി പാർഥിവ ॥ 5-176-41 (37920)
ഇഹ രാമഃ പ്രഭാതേ ശ്വോ ഭവിതേതി മതിർമമ।
ദ്രഷ്ടസ്യേനമിഹായാന്തം തവ ദർശനകാങ്ക്ഷയാ॥ 5-176-42 (37921)
ഇയം ച കന്യാ രാജർഷേ കിമർഥം വനമാഗതാ।
കസ്യ ചേയം തവ ച കാ ഭവതീച്ഛാമി വേദിതും ॥ 5-176-43 (37922)
ഹോത്രവാഹന ഉവാച। 5-176-44x (3891)
ദൌഹിത്രീയം മമ വിഭോ കാശിരാജസുതാ പ്രിയാ।
ജ്യേഷ്ഠാ സ്വയംവരേ തസ്ഥൌ ഭഗിനീഭ്യാം സഹാനധ ॥ 5-176-44 (37923)
ഇയമംബേതി വിഖ്യാതാ ജ്യേഷ്ഠാ കാശിപതേഃ സുതാ।
അംബികാംബാലികേ കന്യേ കനീയസ്യൌ തപോധന ॥ 5-176-45 (37924)
സമേതം പാർഥിവം ക്ഷത്രം കാശിപുര്യാം തതോഽഭവത്।
കന്യാനിമിത്തം വിപ്രർഷേ തത്രാസീദുത്സവോ മഹാൻ ॥ 5-176-46 (37925)
തതാ കില മഹാവീര്യോ ഭീഷ്മഃ ശാന്തനവോ നൃപാൻ ।
അധിക്ഷിപ്യ മഹാതേജാസ്തിസ്ത്രഃ കന്യാ ജഹാര താഃ ॥ 5-176-47 (37926)
നിർജിത്യ പൃഥിവീപാലാനഥ ഭീഷ്മോ ജഗാഹ്വയം ।
ആജഗാമ വിശുദ്ധാത്മാ കന്യാഭിഃ സഹ ഭാരതഃ ॥ 5-176-48 (37927)
സത്യവത്യൈ നിവേദ്യാഥ വിവാഹം സമനന്തരം ।
ഭ്രാതുർവിചിത്രവീര്യസ്യ സമാജ്ഞാപയത പ്രഭുഃ ॥ 5-176-49 (37928)
തം തു വൈവാഹികം ദൃഷ്ട്വാ കന്യേയം സമുപാർജിതം ।
അബ്രവീത്തത്ര ഗാംഗേയം മന്ത്രിമധ്യേ ദ്വിജർഷഭ ॥ 5-176-50 (37929)
മയാ സാൽവപതിർവീരോ മനസാഽഭിവൃതഃ പതിഃ ।
ന മമാർഹസി ധർമജ്ഞ ദാതും ഭ്രാത്രേഽന്യമാനസാം ॥ 5-176-51 (37930)
തച്ഛ്രുത്വാ വചനം ഭീഷ്മഃ സംമന്ത്ര്യ സഹ മന്ത്രിഭിഃ ।
നിശ്ചിത്യ വിസസർജേമാം സത്യവത്യാ മതേ സ്ഥിതഃ ॥ 5-176-52 (37931)
അനുജ്ഞാതാ തു ഭീഷ്മേണ സാൽവം സൌഭപതിം തതഃ।
കന്യേയം മുദിതാ തത്ര കാലേ വാചനമബ്രവീത് ॥ 5-176-53 (37932)
വിസർജിതാസ്മി ഭീഷ്മേണ ധർമം മാം പ്രതിപാദയ।
മനസാഭിവൃത്തഃ പൂർവം മയാ ത്വം പാർഥിവർഷമ ॥ 5-176-54 (37933)
പ്രത്യാചഖ്യൌ ച സാൽവോഽസ്യാശ്ചാരിത്രസ്യാഭിശങ്കിതഃ ।
സേയം തപോവനം പ്രാപ്താ താപസ്യേഽഭിരതാ ഭൃശം ॥ 5-176-55 (37934)
മയാ ച പ്രത്യഭിജ്ഞാതാ വംശസ്യ പരികീർതനാത്।
അസ്യ ദുഃഖസ്യ ചോത്പത്തിം ഭീഷ്മമേവേഹ മന്യതേ । 5-176-56 (37935)
അംബോവാച। 5-176-57x (3892)
ഭഗവന്നേവമേവേഹ യഥാഹ പൃഥിവീപതിഃ।
ശരീരകർതാ മാതുർമേ സൃഞ്ജയോ ഹോത്രവാഹനഃ ॥ 5-176-57 (37936)
ന ഹ്യുത്സഹേ സ്വനഗരം പ്രതിയാതും തപോധന ।
അപമാനഭയാച്ചൈവ വ്രീഡയാ ച മഹാമുനേ ॥ 5-176-58 (37937)
യത്തു മാം ഭഗവാന്രാമോ വക്ഷ്യതി ദ്വിജസത്തമ ।
തൻമേ കാര്യതമം കാര്യമിതി മേ ഭഗവൻമതിഃ ॥ ॥ 5-176-59 (37938)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി അംബോപാഖ്യാനപർവണി ഷട്സപ്തത്യധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-176-14 മഹാത്യയഃ സുഖനാശഃ। മമ ഉദ്ധവ ഉത്സവ ഇതി കോശഃ ॥ 5-176-56 ഉത്പത്തിം കാരണം ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 177
॥ ശ്രീഃ ॥
5.177. അധ്യായഃ 177
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
അകൃതവ്രണേന സവിമർശം ഭീഷ്മസ്യ പ്രതീകാരനിർധാരണം ॥ 1 ॥ അംബയാ പരേദ്യുരാഗതം ജാമദഗ്ന്യംപ്രതി ഭീഷ്മവധപ്രാർഥനാ ॥ 2 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-177-0 (37939)
അകൃതവ്രണ ഉവാച। 5-177-0x (3893)
ദുഃഖ ദ്വയോരിദം ഭദ്രേ കതരസ്യ ചികീർഷസി।
പ്രതികർതവ്യമബലേ തത്ത്വം വത്സേ വദസ്വ മേ ॥ 5-177-1 (37940)
യദി സൌഭപതിർഭദ്രേ നിയോക്തവ്യോ മതസ്തവ ।
നിയോക്ഷ്യതി മഹാത്മാ സ രാമസ്ത്വദ്ധിതകാംയയാ ॥ 5-177-2 (37941)
അഥാപഗേയം ഭീഷ്മം ത്വം രാമേണേച്ഛസി ധീമതാ ।
രണേ വിനിർജിതം ദ്രഷ്ടും കുര്യാത്തദപി ഭാർഗവഃ॥ 5-177-3 (37942)
സൃഞ്ജയസ്യ വചഃ ശ്രുത്വാ തവ ചൈവ ശുചിസ്മിതേ।
യദത്ര തേ ഭൃശം കാര്യം തദദ്യൈവ വിചിന്ത്യതാം ॥ 5-177-4 (37943)
അംബോവാച। 5-177-5x (3894)
അപനീതാസ്മി ഭീഷ്മേണ ഭഗവന്നവിജാനതാ।
നാഭിജാനാതി മേ ഭീഷ്മോ ബ്രഹ്മൻസാൽവഗതം മനഃ ॥ 5-177-5 (37944)
ഏതദ്വിചാര്യ മനസാ ഭവാനേതദ്വിനിശ്ചയം।
വിചിനോതു യഥാന്യായം വിധാനം ക്രിയതാം തഥാ ॥ 5-177-6 (37945)
ഭീഷ്മേ വാ കുരുശാർദൂലേ ശാൽവരാജേഽഥവാ പുനഃ।
ഉഭയോരേവ വാ ബ്രഹ്മന്യുക്തം യത്തത്സമാചര ॥ 5-177-7 (37946)
നിവേദിതം മയാ ഹ്യേതദ്ദുഃഖമൂലം യഥാതഥം ।
വിധാനം തത്ര ഭഗവൻകർതുമർഹസി യുക്തിതഃ ॥ 5-177-8 (37947)
അകൃതവ്രണ ഉവാച। 5-177-9x (3895)
ഉപപദമിദം ഭദ്രേ യദേവം വരവർണിനി ।
ധർമം പ്രതിവചോ ബ്രൂയാഃ ശ്രൃണു ചദം വചോ മമ ॥ 5-177-9 (37948)
യദി ത്വാമാപഗേയോ വൈ ന നയേദ്ഗജസാഹ്വയം ।
സാൽവസ്ത്വാ ശിരസാ ഭീരു ഗൃഹ്ണീയാദ്രാമചോദിതഃ ॥ 5-177-10 (37949)
തേന ത്വം നിർജിതാ ഭദ്രേ യസ്മാന്നീതാസി ഭാമിനി ।
സംശയഃ സാൽവരാജസ്യ തേന ത്വയി സുമധ്യമേ ॥ 5-177-11 (37950)
ഭീഷ്മഃ പുരുഷമാനീ ച ജിതകാശീ തഥൈവ ച।
തസ്മാത്പ്രതിക്രിയാ യുക്താ ഭീഷ്മേ കാരയിതും തവ ॥ 5-177-12 (37951)
അംബോവാച। 5-177-13x (3896)
മമാപ്യേഷ സദാ ബ്രഹ്മൻഹൃദി കാമോഽഭിവർതതേ।
ഘാതയേയം യദി രണേ ഭീഷ്മമിത്യേവ നിത്യദാ ॥ 5-177-13 (37952)
ഭീഷ്മം വാ സാൽവരാജം വാ യം വാ ദോഷേണ ഗച്ഛസി ।
പ്രശാധി തം മഹാബാഹോയത്കൃതേഽഹം സുദുഃഖിതാ ॥ 5-177-14 (37953)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 5-177-15x (3897)
ഏവം കഥയതാമേവ തേഷാം സ ദിവസോ ഗതഃ ।
രാത്രിശ്ച ഭരതശ്രേഷ്ഠ സുഖശീതോഷ്ണമാരുതാ ॥ 5-177-15 (37954)
തതോ രാമഃ പ്രാദുരാസീത്പ്രജ്വലന്നിവ തേജസാ ।
ശിഷ്യൈഃ പരിവൃതോ രാജഞ്ജടാചീരധരോ മുനിഃ ॥ 5-177-16 (37955)
ധനുഷ്പാണിരദീനാത്മാ ഖംഗം ബിഭ്രത്പരശ്വധീ ।
വിരജാ രാജശാർദൂല സൃഞ്ജയം സോഽഭ്യയാന്നൃപം ॥ 5-177-17 (37956)
തതസ്തം താപസാ ദൃഷ്ട്വാ സ ച രാജാ മഹാതപാഃ ।
തസ്ഥുഃ പ്രാഞ്ജലയോ രാജൻസാ ച കന്യാ തപസ്വിനീ ॥ 5-177-18 (37957)
പൂജയാമാസുരവ്യഗ്രാ മധുപർകേണ ഭാർഗവം।
അർചിതശ്ച യഥാന്യായം നിഷസാദ സഹൈവ തൈഃ ॥ 5-177-19 (37958)
തതഃ പൂർവവ്യതീതാനി കഥയന്തൌ സ്മ താവുഭൌ ।
ആസാതാം ജാമദഗ്ന്യശ്ച സൃഞ്ജയശ്ചൈവ ഭാരത ॥ 5-177-20 (37959)
തഥാ കഥാന്തേ രാജർഷിർഭൃഗുശ്രേഷ്ഠം മഹാബലം ।
ഉവാച മധുരം കാലേ രാമം വചനമർഥവത് ॥ 5-177-21 (37960)
രാമേയം മമ ദൌഹിത്രീ കാശിരാജസുതാ പ്രഭോ ।
അസ്യാഃ ശ്രൃണു യഥാതത്ത്വം കാര്യം കാര്യവിശാരദ ॥ 5-177-22 (37961)
പരമം കഥ്യതാം ചേതി താം രാമഃ പ്രത്യഭാഷത ।
തതഃ സാഭ്യവദദ്രാമം ജ്വലന്തമിവ പാവകം ॥ 5-177-23 (37962)
തതോഽഭിവാദ്യ ചരണൌ രാമസ്യ ശിരസാ ശുഭൌ ।
സ്പൃഷ്ട്വാ പദ്മദലാഭാഭ്യാം പാണിഭ്യാമഗ്രതഃ സ്ഥിതാ ॥ 5-177-24 (37963)
രുരോദ സാ ശോകവതീ ബാഷ്പവ്യാകുലലോചനാ।
പ്രപേദേ ശരണം ചൈവ ശരണ്യം ഭൃഗുനന്ദനം ॥ 5-177-25 (37964)
രാമ ഉവാച। 5-177-26x (3898)
യഥാ ത്വം സൃഞ്ജയസ്യാസ്യ തഥാ മേ ത്വം നൃപാത്മജേ ।
ബ്രൂഹി യത്തേ മനോദുഃഖം കരിഷ്യേ വചനം തവ ॥ 5-177-26 (37965)
അംബോവാച। 5-177-27x (3899)
ഭഗവഞ്ശരണം ത്വാദ്യ പ്രപന്നാഽസ്മി മഹാവ്രതം ।
ശോകപങ്കാർണവാൻമഗ്നം ഘോരാദുദ്ധര മാം വിഭോ ॥ 5-177-27 (37966)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 5-177-28x (3900)
തസ്യാശ്ച ദൃഷ്ട്വാ രൂപം ച വപുശ്ചാഭിനവം പുനഃ।
സൌകുമാര്യം പരം ചൈവ രാമശ്ചിന്താപരോഽഭവത് ॥ 5-177-28 (37967)
കിമിയം വക്ഷ്യതീത്യേവം വിമമർശ ഭൃഗൂദ്വഹഃ।
ഇതി ദധ്യൌ ചിരം രാമഃ കൃപയാഭിപരിപ്ലുതഃ ॥ 5-177-29 (37968)
കഥ്യതാമിതി സാ ഭൂയോ രാമേണോക്താ ശുചിസ്മിതാ।
സർവമേവ യഥാതത്ത്വം കഥയാമാസ ഭാർഗവേ ॥ 5-177-30 (37969)
തച്ഛുത്വാ ജാമദഗ്ര്യസ്തു രാജപുത്ര്യാ വചസ്തദാ ।
ഉവാച താം വരാരോഹാം നിശ്ചിത്യാർഥവിനിശ്ചയം ॥ 5-177-31 (37970)
രാമ ഉവാച। 5-177-32x (3901)
പ്രേഷയിഷ്യാമി ഭീഷ്മായ കുരുശ്രേഷ്ഠായ ഭാമിനി ।
കരിഷ്യതി വചോ മഹ്യം ശ്രുത്വാ ച സ നരാധിപഃ ॥ 5-177-32 (37971)
ന ചേത്കരിഷ്യതി വചോ മയോക്തം ജാഹ്നവീസുതഃ।
ധക്ഷ്യാംയഹം രണേ ഭദ്രേ സാമാത്യം ശസ്ത്രതേജസാ ॥ 5-177-33 (37972)
അഥവാ തേ മതിസ്തത്ര രാജപുത്രി ന വർതതേ।
യാവത്സാൽവപതിം വീരം യോജയാംയത്ര കർമണി ॥ 5-177-34 (37973)
അംബോവാച। 5-177-35x (3902)
വിസർജിതാഽഹം ഭീഷ്മേണ ശ്രുത്വൈവ ഭൃഗുനന്ദന।
സാൽവരാജഗതം ഭാവം മമ പൂർവം മനീഷിതം ॥ 5-177-35 (37974)
സൌഭരാജമുപേത്യാഹമവോചം ദുർവചം വചഃ।
ന ച മാം പ്രത്യഗൃഹ്ണാത്സ ചാരിത്ര്യപരിശങ്കിതഃ ॥ 5-177-36 (37975)
ഏതത്സർവം വിനിശ്ചിത്യ സ്വബുദ്ധ്യാ ഭൃഗുനന്ദന ।
യദത്രൌപയികം കാര്യം തച്ചിന്തയിതുമർഹസി ॥ 5-177-37 (37976)
മമ തു വ്യസനസ്യാസ്യ ഭീഷ്മോ മൂലം മഹാവ്രതഃ।
യേനാഹം വശമാനീതാ സമത്ക്ഷിപ്യ ബലാത്തദാ ॥ 5-177-38 (37977)
ഭീഷ്മം ജഹി മഹാബാഹോ യത്കൃതേ ദുഃഖമീദൃശം ।
പ്രാപ്താഹം ഭൃഗുശാർദൂല ചരാംയപ്രിയമുത്തമം ॥ 5-177-39 (37978)
സ ഹി ലുബ്ധശ്ച നീചശ്ച ജിതകാശീ ച ഭാർഗവ ।
തസ്മാത്പ്രതിക്രിയാ കർതും യുക്താ തസ്മൈ ത്വയാഽനഘ ॥ 5-177-40 (37979)
ഏഷ മേ ഹ്രിയമാണായാ ഭാരതേന തദാ വിഭോ।
അഭവദ്ധൃദി സങ്കൽപോ ഘാതയേദം മഹാവ്രതം ॥ 5-177-41 (37980)
തസ്മാത്കാമം മമാദ്യേമം രാമ സംപാദയാനഘ।
ജഹി ഭീഷ്മം മഹാബാഹോ യഥാ വൃത്രം പുരന്ദരഃ ॥ ॥ 5-177-42 (37981)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി അംബോപാഖ്യാനപർവണി സപ്തസപ്തത്യധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-177-1 ദ്വയോഃ സകാശാദിതി ശേഷഃ ॥ 5-177-2 നിയോക്തവ്യസ്തവ പാണിണാർഥമിതി ശേഷഃ 5-177-6 വിധാനം പ്രതീകാരം ॥ 5-177-23 പരമം തവ വിവക്ഷിതം യത്തൻമേഽവശ്യം വക്തവ്യമിത്യർഥഃ ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 178
॥ ശ്രീഃ ॥
5.178. അധ്യായഃ 178
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
ശ്രീപരശുരാമേണ അംബാദിഭിഃ സഹ കുരുക്ഷേത്രം ഗത്വാ ഭീഷ്മാനയനം ॥ 1 ॥ രാമേണ സ്വേന ചോദനേപി ഭീഷ്മേണ അംബാപരിഗ്രഹാനംഗീകാരേ യുദ്ധായ തസ്യാഹ്വാനം ॥ 2 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-178-0 (37982)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 5-178-0x (3903)
ഏവമുക്തസ്തദാ രാമോ ജഹി ഭീഷ്മമിതി പ്രഭോ।
ഉവാച രുദതീം കന്യാം ചോദയന്തീം പുനഃ പുനഃ ॥ 5-178-1 (37983)
കാശ്യേ ന കാമം ഗൃഹ്ണാമി ശസ്ത്രം വൈ വരവർണിനി।
ഋതേ ബ്രഹ്മവിദാം ഹേതോഃ കിമന്യത്കരവാണി തേ॥ 5-178-2 (37984)
വാചാ ഭീഷ്മശ്ച സാൽവശ്ച മമ രാജ്ഞി വശാനുഗൌ।
ഭവിഷ്യതോഽനവദ്യാംഗി തത്കരിഷ്യാമി മാ ശുചഃ ॥ 5-178-3 (37985)
ന തു ശസ്ത്രം ഗ്രഹീഷ്യാമി കഥഞ്ചിദപി ഭാമിനി ।
ഋതേ നിയോഗാദ്വിപ്രാണാമേഷ മേ സമയഃ കൃതഃ ॥ 5-178-4 (37986)
അംബോവാച। 5-178-5x (3904)
മമ ദുഃഖം ഭഗവതാ വ്യപനേയം യതസ്തതഃ।
തച്ച ഭീഷ്മപ്രസൂതം മേ തം ജഹീശ്വര മാ ചിരം ॥ 5-178-5 (37987)
രാമ ഉവാച। 5-178-6x (3905)
കാശികന്യേ പുനർബ്രൂഹി ഭീഷ്മസ്തേ ചരണാവുഭൌ।
ശിരസാ വന്ദനാർഹോഽപി ഗ്രഹീഷ്യതി ഗിരാ മമ ॥ 5-178-6 (37988)
അംബോവാച। 5-178-7x (3906)
ജഹി ഭീഷ്മം രണേ രാമ മമ ചേദിച്ഛസി പ്രിയം।
പ്രതിശ്രുതം ച യദപി തത്സത്യം കർതുമർഹസി ॥ 5-178-7 (37989)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 5-178-8x (3907)
തയോഃ സംവദതോരേവം രാജന്രാമാംബയോസ്തദാ ।
അകൃതവ്രണോ ജാമദഗ്ന്യമിദം വചനമബ്രവീത് ॥ 5-178-8 (37990)
ശരണാഗതാം മഹാബാഹോ കന്യാം ന ത്യക്തുമർഹസി ।
യദി ഭീഷ്മോ രണേ രാമ സമാഹൂതസ്ത്വയാ മൃധേ ॥ 5-178-9 (37991)
നിർജിതോഽസ്മീതി വാ ബ്രൂയാത്കുര്യാദ്വാ വചനം തവ ।
കൃതമസ്യാ ഭവേത്കാര്യം കന്യായാ ഭൃഗുനന്ദന ॥
വാക്യം സത്യം ച തേ വീര ഭവിഷ്യതി കൃതം വിഭോ ।
ഇയം ചാപി പ്രതിജ്ഞാ തേ തദാ രാമ മഹാമുനേ ॥ 5-178-10 (37992)
ജിത്വാ വൈ ക്ഷത്രിയാൻസർവാൻബ്രഹ്മണേഷു പ്രതിശ്രുതാ ।
ബ്രാഹ്മണഃ ക്ഷത്രിയോ വൈശ്യഃ ശൂദ്രശ്ചൈവ രണേ യദി ॥ 5-178-12 (37993)
ബ്രഹ്മദ്വിങ്ഭവിതാ തം വൈ ഹനിഷ്യാമീതി ഭാർഗവ ।
ശരണാർഥേ പ്രപന്നാനാം ഭീതാനാം ശരണാർഥിനാം ॥ 5-178-13 (37994)
ന ശക്ഷ്യാമി പരിത്യാഗം കർതും ജീവൻകഥഞ്ചന ।
യശ്ച കൃത്സ്നം രണേ ക്ഷത്രം വിജേഷ്യതി സമാഗതം ॥ 5-178-14 (37995)
ദീപ്താത്മാനമഹം തം ച ഹനിഷ്യാമീതി ഭാർഗവ ।
സ ഏവം വിജയീ രാമ ഭീഷ്മഃ കുരുകുലോദ്വഹഃ ।
തേന യുധ്യസ്വ സംഗ്രമേ സമേത്യ ഭൃഗുനന്ദന ॥ 5-178-15 (37996)
രാമ ഉവാച। 5-178-16x (3908)
സ്മരാംയഹം പൂർവകൃതാം പ്രതിജ്ഞാമൃഷിസത്തമ।
തഥൈവ ത്ത കരിഷ്യാമി യഥാ സാംനൈവ ലപ്സ്യതേ ॥ 5-178-16 (37997)
കാര്യമേതൻമഹദ്ബ്രഹ്മൻകാശികാന്യാമനോഗതം।
ഗമിഷ്യാമി സ്വയം കന്യാമാദായ യത്ര സഃ ॥ 5-178-17 (37998)
യദി ഭീഷ്മോ രണശ്ലാഘീ ന കരിഷ്യതി മേ വചഃ।
ഹനിഷ്യാംയേനമുദ്രിക്തമിതി മേ നിശ്ചിതാ മതിഃ ॥ 5-178-18 (37999)
ന ഹി ബാണാ മയോത്സൃഷ്ടാഃ സജ്ജന്തീഹ ശരീരിണാം।
കായേഷു വിദിതം തുഭ്യം പുരാ ക്ഷത്രിയസംഗരേ ॥ 5-178-19 (38000)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 5-178-20x (3909)
ഏവമുക്ത്വാ തതോ രാമഃ സഹ തൈർബ്രഹ്മവാദിഭിഃ।
പ്രയാണായ മതിം കൃത്വാ സമുത്തസ്ഥൌ മഹാതപാഃ ॥ 5-178-20 (38001)
തതസ്തേ താമുഷിത്വാ തു രജനീം തത്ര താപസാഃ ।
ഹുതാഗ്നയോ ജപ്തജപ്യാഃ പ്രതസ്ഥുർമഞ്ജിഘാംസയാ ॥ 5-178-21 (38002)
അഭ്യഗച്ഛത്തതോ രാമഃ സഹ തൈർബ്രഹ്മവാദിഭിഃ ।
കുരുക്ഷേത്രം മഹാരാജ കന്യയാ സഹ ഭാരത ॥ 5-178-22 (38003)
ന്യവിശന്ത തതഃ സർവേ പരിഗൃഹ്യ സരസ്വതീം ।
താപസാസ്തേ മഹാത്മാനോ ഭൃഗുശ്രേഷ്ഠപുരസ്കൃതാഃ ॥ 5-178-23 (38004)
തതസ്തൃതീയേ ദിവസേ സമേ ദേശേ വ്യവസ്ഥിതഃ ।
പ്രേഷയാമാസ മേ രാജൻപ്രാപ്തോഽസ്മീതി മഹാവ്രതഃ ॥ 5-178-24 (38005)
തമാഗതമഹം ശ്രുത്വാ വിഷയാന്തം മഹാബലം ।
അഭ്യഗച്ഛം ജവേനാശു പ്രീത്യാ തേജോനിധിം പ്രഭും ॥ 5-178-25 (38006)
ഗാം പുരസ്കൃത്യ രാജേന്ദ്ര ബ്രാഹ്മണൈഃ പരിവാരിതഃ।
ഋത്വിഗ്ഭിർദേവകൽപൈശ്ച തഥൈവ ച പുരോഹിതൈഃ ॥ 5-178-26 (38007)
സ മാമഭിഗതം ദൃഷ്ട്വാ ജാമദഗ്ന്യഃ പ്രതാപവാൻ ।
പ്രതിജഗ്രാഹ താം പൂജാം വചനം ചേദമബ്രവീത് ॥ 5-178-27 (38008)
രാമ ഉവാച। 5-178-28x (3910)
ഭീഷ്മ കാം ബുദ്ധിമാസ്ഥായ കാശിരാജസുതാ തദാ।
അകാമേന ത്വയാ നീതാ പുനശ്ചൈവ വിസർജിതാ ॥ 5-178-28 (38009)
വിഭ്രംശിതാ ത്വയാ ഹീയം ധർമാദാസ്തേ യശസ്വിനീ ।
പരാമൃഷ്ടാം ത്വയാ ഹീമാം കോ ഹി ഗന്തുമിഹാർഹതി ॥ 5-178-29 (38010)
പ്രത്യാഖ്യാതാ ഹി സാൽവേന ത്വയാ നീതേതി ഭാരത।
തസ്മാദിമാം മന്നിയോഗാത്പ്രതിഗൃഹ്ണീഷ്വ ഭാരത ॥ 5-178-30 (38011)
സ്വധർമം പുരുഷവ്യാഘ്ര രാജപുത്രീ ലഭത്വിയം।
ന യുക്തസ്ത്വവമാനോഽയം രാജ്ഞാം കർതും ത്വയാഽനഘ ॥ 5-178-31 (38012)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 5-178-32x (3911)
തതസ്തം വൈ വിമനസമുദീക്ഷ്യാഹമഥാബ്രുവം।
നാഹമേനാം പുനർദദ്യാം ബ്രഹ്മൻഭ്രാത്രേ കഥഞ്ചന ॥ 5-178-32 (38013)
സാൽവസ്യാഹമിതി പ്രാഹ പുരാ മാമേവ ഭാർഗവ।
മയാ ചൈവാഭ്യനുജ്ഞാതാ ഗതേയം നഗരം പ്രതി ॥ 5-178-33 (38014)
ന ഭയാന്നാപ്യനുക്രോശാന്നാർഥലോഭാന്ന കാംയയാ।
ക്ഷാത്രം ധർമമഹം ജഹ്യമിതി മേ വ്രതമാഹിതം ॥ 5-178-34 (38015)
അഥ മാമബ്രവീദ്രാമഃ ക്രോധപര്യാകുലേക്ഷണഃ।
ന കരിഷ്യസി ചേദേതദ്വാക്യം മേ നരപുംഗവ ॥ 5-178-35 (38016)
ഹനിഷ്യാമി സഹാമാത്യം ത്വാമദ്യേതി പുനഃ പുനഃ ।
സംരംഭാദബ്രവീദ്രാമഃ ക്രോധപര്യാകുലേക്ഷണഃ॥ 5-178-36 (38017)
തമഹം ഗീർഭിരിഷ്ടാഭി പുനഃ പുനരരിന്ദമ।
അയാചം ഭൃഗുശാർദൂലം ന ചൈവ പ്രശശാമ സഃ ॥ 5-178-37 (38018)
പ്രണംയ തമഹം മൂർധ്നാ ഭൂയോ ബ്രാഹ്മണസത്തമം ।
അബ്രുവം കാരണം കിം തദ്യത്ത്വം യുദ്ധം മയേച്ഛസി ॥ 5-178-38 (38019)
ഇഷ്വസ്ത്രം മമ ബാലസ്യ ഭവതൈവ ചതുർവിധം।
ഉപദിഷ്ടം മഹാബാഹോ ശിഷ്യോഽസ്മി തവ ഭാർഗവ ॥ 5-178-39 (38020)
തതോ മാമബ്രവീദ്രാമഃ ക്രോധസംരക്തലോചനഃ ।
ജാനീഷേ മാം ഗുരും ഭീഷ്മ ഗൃഹ്ണാസീമാം ന ചൈവ ഹ ॥ 5-178-40 (38021)
സുതാം കാശ്യസ്യ കൌരവ്യ മത്പ്രിയാർഥം മഹാമതേ।
ന ഹി മേ വിദ്യതേ ശാന്തിരന്യഥാ കുരുനന്ദന ॥ 5-178-41 (38022)
ഗൃഹാണേമാം മഹാബാഹോ രക്ഷസ്വ കുലമാത്മനഃ।
ത്വയാ വിഭ്രംശിതാ ഹീയം ഭർതാരം നാധിഗച്ഛതി ॥ 5-178-42 (38023)
തഥാ ബ്രുവന്തം തമഹം രാമം പരപുരംയം।
നൈതദേവം പുനർഭാവി ബ്രഹ്മർഷേ കിം ശ്രമേണ തേ ॥ 5-178-43 (38024)
ഗുരുത്വം ത്വയി സംപ്രേക്ഷ്യ ജാമദഗ്ന്യ പുരാതനം ।
പ്രസാദയേ ത്വാം ഭഗവംസ്ത്യക്തൈഷാ തു പുരാ മയാ ॥ 5-178-44 (38025)
കോ ജാതു പരഭാവാം ഹി നാരീം വ്യാലീമിവ സ്ഥിതാം ।
വാസയേത ഗൃഹേ ജാനൻസ്ത്രീണാം ദോഷോ മഹാത്യയഃ ॥ 5-178-45 (38026)
ന ഭയാദ്വാസവസ്യാപി ധർമം ജഹ്യാം മഹാവ്രത ।
പ്രസീദ മാ വാ യദ്വാ തേ കാര്യം തത്കുരു മാ ചിരം ॥ 5-178-46 (38027)
അയം ചാപി വിശുദ്ധാത്മൻപുരാണേ ശ്രൂയതേ വിഭോ।
മരുത്തേന മഹാബുദ്ധേ ഗീതഃ ശ്ലോകോ മഹാത്മനാ ॥ 5-178-47 (38028)
ഗുരോരപ്യവലിപ്തസ്യ കാര്യാകാര്യമജാനതഃ।
ഉത്പഥം പ്രതിപന്നസ്യ പരിത്യാഗോ വിധീയതേ ॥ 5-178-48 (38029)
സ ത്വം ഗുരുരിതി പ്രേംണാ മയാ സംമാനിതോ ഭൃശം ।
ഗുരുവൃത്തിം ന ജാനീഷേ തസ്മാദ്യോത്സ്യാമി വൈ ത്വയാ ॥ 5-178-49 (38030)
ഗുരും ന ഹന്യാം സമരേ ബ്രാഹ്മണം ച വിശേഷതഃ ।
വിശേഷതസ്തപോവൃദ്ധമേവം ക്ഷാന്തം മയാ തവ ॥ 5-178-50 (38031)
ഉദ്യതേഷുമഥോ ദൃഷ്ട്വാ ബ്രാഹ്മണം ക്ഷത്രബന്ധുവത്।
യോ ഹന്യാത്സമരേ ക്രുദ്ധം യുധ്യന്തമപലായിനം ॥ 5-178-51 (38032)
ബ്രഹ്മഹത്യാ ന തസ്യ സ്യാദിതി ധർമേഷു നിശ്ചയഃ ।
ക്ഷത്രിയാണാം സ്ഥിതോ ധർമ ക്ഷത്രിയോഽസ്മി തപോധന ॥ 5-178-52 (38033)
യോ യഥാ വർതതേ യസ്മിംസ്തസ്മിന്നേവ പ്രവർതയൻ ।
നാധർമം സമവാപ്നോതി ന ചാശ്രേയശ്ച വിന്ദതി ॥ 5-178-53 (38034)
അർഥേ വാ യദി വാ ധർമേ സമർഥോ ദേശകാലവിത് ।
അർഥസംശയമാപന്നഃ ശ്രോയാന്നിഃസംശയോ നരഃ ॥ 5-178-54 (38035)
യസ്മാത്സംശയിതേഽപ്യർഥേഽയഥാന്യായം പ്രവർതസേ ।
തസ്മാദ്യോത്സ്യാമി സഹിതസ്ത്വയാ രാമ മഹാഹവേ ॥ 5-178-55 (38036)
പശ്യ മേ ബാഹുവീര്യം ച വിക്രമം ചാതിമാനുഷം ।
ഏവം ഗതേഽപി തു മയാ യച്ഛക്യം ഭൃഗുനന്ദന ॥ 5-178-56 (38037)
തത്കരിഷ്യേ കുരുക്ഷേത്രേ യോത്സ്യേ വിപ്ര ത്വയാ സഹ ।
ദ്വന്ദ്വേ രാമ യഥേഷ്ടം മേ സഞ്ജീഭവ മഹാദ്യുതേ ॥ 5-178-57 (38038)
തത്ര ത്വം നിഹതോ രാമ മയാ ശരശതാർദിതഃ ।
പ്രാപ്സ്യസേ നിർജിതാംʼല്ലോകാഞ്ശസ്ത്രപൂതോ മഹാരണേ ॥ 5-178-58 (38039)
സ ഗച്ഛ വിനിവർതസ്വ കുരുക്ഷോത്രം രണപ്രിയ ।
തത്രൈഷ്യാമി മഹാബാഹോ യുദ്ധായ ത്വാന്തപോധന ॥ 5-178-59 (38040)
അപി യത്ര ത്വയാ രാമ കൃതം ശൌചം പുരാ പിതുഃ ।
തത്രാഹമപി ഹത്വാ ത്വാം ശൌചം കർതാസ്മി ഭാർഗവ ॥ 5-178-60 (38041)
തത്ര രാമ സമാഗച്ഛ ത്വരിതം യുദ്ധദുർമദ ।
വ്യപനേഷ്യാമി തേ ദർപം പൌരാണം ബ്രാഹ്മണബ്രുവ ॥ 5-178-61 (38042)
യച്ചാപി കത്ഥസേ രാമ ബഹുശഃ പരിവത്സരേ ।
നിർജിതാഃ ക്ഷത്രിയാ ലോകേ മയൈകേനേതി തച്ഛ്രുണു ॥ 5-178-62 (38043)
ന തദാ ജാതവാൻഭീഷ്മഃ ക്ഷത്രിയോ വാപി മദ്വിധഃ ।
പഞ്ചാഞ്ചാതാനി തേജാംസി തൃണേഷു ജ്വലിതം ത്വയാ ॥ 5-178-63 (38044)
യസ്തേ യുദ്ധമയം ദർപം കാമം ച വ്യപനാശയേത്।
സോഽഹം ജാതോ മഹാബാഹോ ഭീഷ്മഃ പരപുരഞ്ജയഃ।
വ്യപനേഷ്യാമി തേ ദർപം യുദ്ധേ രാമ ന സംശയഃ ॥ 5-178-64 (38045)
തതോ മാമബ്രവീദ്രാമഃ പ്രഹസന്നിവ ഭാരത।
ദിഷ്ട്യാ ഭീഷ്മ മയാ സാർധം യോദ്ധുമിച്ഛസി സംഗരേ ॥ 5-178-65 (38046)
അയം ഗച്ഛാമി കൌരവ്യ കുരുക്ഷേത്രം ത്വയാ സഹ।
ഭാഷിതം തേ കരിഷ്യാമി തത്രാഗച്ഛ പരന്തപ ॥ 5-178-66 (38047)
തത്ര ത്വാം നിഹതം മാതാ മയാ ശരശതാചിതം ।
ജാഹ്നവീ പശ്യതാം ഭീഷ്മ ഗൃധ്രകങ്കബലാശനം ॥ 5-178-67 (38048)
കൃപണം ത്വാമഭിപ്രേക്ഷ്യ സിദ്ധചാരണസേവിതാ ।
മയാ വിനിഹതം ദേവീ രോദതാമദ്യ പാർഥിവ ॥ 5-178-68 (38049)
അതദർഹാ മഹാഭാഗാ ഭഗീരഥസുതാഽനഘാ ।
യാ ത്വാമജീജനൻമന്ദം യുദ്ധകാമുകമാതുരം ॥ 5-178-69 (38050)
ഏഹി ഗച്ഛ മയാ ഭീഷ്മ യുദ്ധകാമുക ദുർമദ ।
ഗൃഹാണ സർവം കൌരവ്യ രഥാദി ഭരതർഷഭ ॥ 5-178-70 (38051)
ഇതി ബ്രുവാണം തമഹം രാമം പരപുരഞ്ജയമക് ।
പ്രണംയക ശിരസാ രാമമേവമസ്ത്വിത്യഥാബ്രവം ॥ 5-178-71 (38052)
ഏവമുക്ത്വാ യയൌ രാമഃ കുരുക്ഷേത്രം യുയുത്സയാ ।
പ്രവിശ്യ നഗരം ചാഹം സത്യവത്യൈ ന്യവേദയം ॥ 5-178-72 (38053)
തതഃ കൃതസ്വസ്ത്യയനോ മാത്രാ ച പ്രതിനന്ദിതഃ।
ദ്വിജാതീന്വാച്യ പുണ്യാഹം സ്വസ്തി ചൈവ മഹാദ്യുതേ ॥ 5-178-73 (38054)
രഥമാസ്ഥായ രുചിരം രാജതം പാണ്ഡുരൈർഹയൈഃ।
സൂപസ്കരം സ്വധിഷ്ഠാനം വൈയാഘ്രപരിവാരണം ॥ 5-178-74 (38055)
ഉപപന്നം മഹാശസ്ത്രൈഃ സർവോപകരണാന്വിതം ।
തത്കുലീനേന വീരേണ ഹയശാസ്ത്രവിദാ രണേ ॥ 5-178-75 (38056)
യത്തം സൂതേന ശിഷ്ടേന ബഹുശോ ദൃഷ്ടകർമണാ ।
ദംശിതഃ പാണ്ഡുരേണാഹം കവചേന വപുഷ്മതാ ॥ 5-178-76 (38057)
പാണ്ഡുരം കാർമുകം ഗൃഹ്യ പ്രായാം ഭരതസത്തമ ।
പാണ്ഡുരേണാതപത്രേണ ധ്രിയമാണേന മൂർധനി ॥ 5-178-77 (38058)
പാണ്ഡുരൈശ്ചാപി വ്യജനൈർവീജ്യമാനോ നരാധിപ ।
ശുക്ലവാസാഃ സിതോഷ്ണീഷഃ സർവശുക്ലവിഭൂഷണഃ ॥ 5-178-78 (38059)
സ്തൂയമാനോ ജയാശീർഭിർനിഷ്ക്രംയ ഗജസാഹ്വയാത്।
കുരുക്ഷേത്രം രണക്ഷേത്രമുപായാം ഭരതർഷഭ ॥ 5-178-79 (38060)
തേ ഹയാശ്ചോദിതാസ്തേന സൂതേന പരമാഹവേ ।
അവഹൻമാം ഭൃശം രാജൻമനോമാരുതരംഹസഃ ॥ 5-178-80 (38061)
ഗത്വാഽഹം തത്കുരുക്ഷേത്രം സ ച രാമഃ പ്രതാപവാൻ ।
യുദ്ധായ സഹസാ രാജൻപരാക്രാന്തൌ പരസ്പരം ॥ 5-178-81 (38062)
തതഃ സദർശനേഽതിഷ്ഠം രാമസ്യാതിതപസ്വിനഃ ।
പ്രഗൃഹ്യ ശംഖപ്രവരങ്ക തതഃ പ്രാധമമുത്തമം ॥ 5-178-82 (38063)
തതസ്തത്ര ദ്വിജാ രാജംസ്താപസാശ്ച വനൌകസഃ।
അപശ്യന്ത രണം ദിവ്യം ദേവാഃ സേന്ദ്രഗണാസ്തദാ ॥ 5-178-83 (38064)
തതോ ദിവ്യാനി മാല്യാനി പ്രാദുരാസംസ്തതസ്തതഃ।
വാദിത്രാണി ച ദിവ്യാനി മേഘവൃന്ദാനി ചൈവ ഹ ॥ 5-178-84 (38065)
തതസ്തേ താപസാഃ സർവേ ഭാർഗവസ്യാനുയായിനഃ ।
പ്രേക്ഷകാഃ സമപദ്യന്ത പരിവാര്യ രണാജിരം ॥ 5-178-85 (38066)
തതോ മാമബ്രവീദ്ദേവീ സർവഭൂതഹിതൈഷിണീ ।
മാതാ സ്വരൂപിണീ രാജൻകിമിദം തേ ചികീർഷിതം ॥ 5-178-86 (38067)
ഗത്വാഽഹം ജാമദഗ്ന്യം തു പ്രയാചിഷ്യേ കുരൂദ്വഹ ।
ഭൂഷ്മേണ സഹ മാ യോത്സീഃ ശിഷ്യേണേതി പുനഃ പുനഃ ॥ 5-178-87 (38068)
മാ മൈവം പുത്ര നിർബന്ധം കുരു വിപ്രേണ പാർഥിവ ।
ജാമദഗ്ന്യേന സമരേ യോദ്ധുമിത്യേവ ഭർത്സയത് ॥ 5-178-88 (38069)
കിം ന വൈ ക്ഷത്രിയഹണോ ഹരതുല്യപരാക്രമഃ ।
വിദിതഃ പുത്ര രാമസ്തേ യതസ്തം യോദ്ധുമിച്ഛസി ॥ 5-178-89 (38070)
തതോഽഹമബ്രവം ദേവീമഭിവാദ്യ കൃതാഞ്ജലിഃ।
സർവം തദ്ഭരതശ്രേഷ്ഠ യഥാവൃത്തം സ്വയംവരേ ॥ 5-178-90 (38071)
യഥാ ച രാമോ രാജേന്ദ്ര മയാ പൂർവം പ്രചോദിതഃ ।
കാശിരാജസുതായാശ്ച യഥാ കർമ പുരാതനം ॥ 5-178-91 (38072)
തതഃ സാ രാമമഭ്യേത്യ ജനനീ മേ മഹാനദീ।
മദർഥം തമൃഷിം വീക്ഷ്യ ക്ഷമയാമാസ ഭാർഗവം ॥ 5-178-92 (38073)
ഭീഷ്മേണ സഹ മാ യോത്സീഃ ശിഷ്യേണേതി വചോഽബ്രവീത് ।
സ ച താമാഹ യാചന്തീം ഭീഷ്മമേവ നിവർതയ।
ന ച മേ കുരുതേ കാമമിത്യഹം തമുപാഗമം ॥ 5-178-93 (38074)
തതോ ഗംഗാ സുതസ്നോഹാൻമാം സാ പുനരുപാഗമത്।
നാസ്യാ അകരവം വാക്യം ക്രോധപര്യാകുലേക്ഷണഃ ॥ 5-178-94 (38075)
അഥാദൃശ്യത ധർമാത്മാ ഭൃഗുശ്രേഷ്ഠോ മഹാതപാഃ।
ആഹ്വയാമാസ ച തദാ യുദ്ധായ ദ്വിജസത്തമഃ ॥ ॥ 5-178-95 (38076)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവമി അംബോപാഖ്യാനപർവണി അഷ്ടസപ്തത്യധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-178-2 കാശ്യേ കാശിരാജകന്യേ ॥ 5-178-48 അവലിപ്തസ്യ ദൃപ്തസ്യ। പ്രതിപന്നസ്യ കാര്യം ഭവതി ശാസനമിതി കo ധo പാഠഃ ॥ 5-178-53 യഃ പുമാൻ യസ്മിന്നരേ യഥാ പ്രീത്യാ ദ്വേഷേണ വാ വർതതേ സ നരസ്തസ്മിൻ തഥൈവ പ്രീതി ദ്വേഷം വാ പ്രവർതയൻ ॥ 5-178-54 നനു ത്വാമർഥേ പ്രവർതയന്നഹം ത്വയി പ്രീതിമേവ കരോമീത്യാശങ്ക്യാഹ അർഥേവേതി। അർഥേ ദ്യുസ്വാക്യാദ്ദാരകരണേ ധർമേ പിതൃപ്രീത്യർഥം സ്വീകൃതേ ബ്രഹ്മചര്യേ വിഷയേ ദേശകാലാനുസാരേണ സമർഥോ വിവേകകുശലഃ। തത്ര ധർമലോപേന ഗുരുവാക്യാത് പ്രാപ്യമാണോഽർഥഃ ശ്രേയാനുത നേത്യർഥേ സംശയവാനുത ഗുരുവാക്യവിരോധേനാപി പാല്യമാനോ ധർമഃ ശ്രേയാനുത നേതി ധർമേ സംശയവാൻ। ഏതയോർമധ്യേ അർഥേ സംശയമാപന്നോഽർഥമനനുതിഷ്ഠൻ ശ്രേയാൻ। പരിശേഷാത് ധർമേ തു നിഃശംസയോ ധർമമേവാനുതിഷ്ഠൻ ശ്രോയാനിത്യർഥ ॥ 5-178-61 പൌരാണം പുരാകൃതം ॥ 5-178-67 ബലാഃ കാകാഃ തേഷാമശനം അന്നഭൂതം ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 179
॥ ശ്രീഃ ॥
5.179. അധ്യായഃ 179
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മജാമദഗ്ന്യയുദ്ധവർണനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-179-0 (38077)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 5-179-0x (3912)
തമഹം സ്മയന്നിവ രണേ പ്രത്യഭാഷം വ്യവസ്ഥിതം।
ഭൂമിഷ്ഠം നോത്സഹേ യോദ്ധും ഭവന്തം രഥമാസ്ഥിതഃ ॥ 5-179-1 (38078)
ആരോഹ സ്യന്ദനം വീര കവചം ച മഹാഭുജ ।
ബധാന സമരേ രാമ യദി യോദ്ധും മയേച്ഛസി ॥ 5-179-2 (38079)
തതോ മാമബ്രവീദ്രാമഃ സ്മയമാനോ രണാജിരേ ।
രഥോ മേ മേദിനീ ഭീഷ്മ വാഹാ വേദാഃ സദശ്വവത് ॥ 5-179-3 (38080)
സൂതശ്ച മാതരിശ്വാ വൈ കവചം വേദമാതരഃ ।
സുസംവീതോ രണേ താഭിര്യോത്സ്യേഽഹം കുരുനന്ദന ॥ 5-179-4 (38081)
ഏവം ബ്രുവാണോ ഗാന്ധാരേ രാമോ മാം സത്യവിക്രമഃ।
ശരവ്രാതേന മഹതാ സർവതഃ പ്രത്യവാരയത് ॥ 5-179-5 (38082)
തതോഽപശ്യം ജാമദഗ്ന്യം രഥമധ്യേ വ്യവസ്ഥിതം ।
സർവായുധവരേ ശ്രീമത്യദ്ഭുതോപമദർശനേ ॥ 5-179-6 (38083)
മനസാ വിഹിതേ പുണ്യേ വിസ്തീർണേ നഗരോപഭേ ।
ദിവ്യാശ്വയുജി സന്നദ്വേ കാഞ്ചനേന വിഭൂഷിതേ ॥ 5-179-7 (38084)
കവചേന മഹാബാഹോ സോമാർകകൃതലക്ഷ്മണാ।
ധനുർധരോ ബദ്ധതൂണോ ബദ്ധഗോധാംഗുലിത്രവാൻ ॥ 5-179-8 (38085)
സാരഥ്യം കൃതവാംസ്തത്ര യുയുത്സോരകുതവ്രണഃ ।
സഖാ വേദവിദത്യന്തം ദയിതോ ഭാർഗവസ്യ ഹ ॥ 5-179-9 (38086)
ആഹ്വയാനഃ സ മാം യുദ്ധേ മനോ ഹർഷയതീവ മേ ।
പുനഃ പുനരഭിക്രോശന്നഭിയാഹീതി ഭാർഗവഃ ॥ 5-179-10 (38087)
തമാദിത്യമിവോദ്യന്തമനാധൃഷ്യം മഹാബലം ।
ക്ഷത്രിയാന്തകരം രാമമേകമേകഃ സമാസദൂം ॥ 5-179-11 (38088)
തതോഽഹം ബാണപാതേഷു ത്രിഷു വാഹാന്നിഗൃഹ്യ വൈ ।
അവതീര്യ ധനുർന്യസ്യ പദാതിർഋഷിസത്തമം ॥ 5-179-12 (38089)
അഭ്യാഗച്ഛം തദാ രാമമർചിഷ്യന്ദ്വിജസത്തമം ।
അഭിവാദ്യ ചൈനം വിധിവദബ്രുവം വാക്യമുത്തമം ॥ 5-179-13 (38090)
യോത്സ്യേ ത്വയാ രണേ രാമ സദൃശേനാധികേന വാ ।
ഗുരുണാ ധർമശീലേന ജയമാശാസ്വ മേ വിഭോ ॥ 5-179-14 (38091)
രാമ ഉവാച। 5-179-15x (3913)
ഏവമേതത്കുരുശ്രേഷ്ഠ കർതവ്യം ഭൂതിമിച്ഛതാ।
ധർമോ ഹ്യേഷ മഹാബാഹോ വിശിഷ്ടൈഃ സഹ യുധ്യതാം ॥ 5-179-15 (38092)
ശപേയം ത്വാം നചേദേവമാഗച്ഛേഥാ വിശാംപതേ ।
യുധ്യസ്വ ത്വം രണേ യത്തോ ധൈര്യമാലംബ്യ കൌരവ ॥ 5-179-16 (38093)
ന തു തേ ജയമാശാസേ ത്വാം വിജേതുമഹം സ്ഥിതഃ ।
ഗച്ഛ യുധ്യസ്വ ധർമേണ പ്രീതോഽസ്മി ചരിതേന തേ ॥ 5-179-17 (38094)
തതോഽഹം തം നമസ്കൃത്യ രഥമാരുഹ്യ സത്വരഃ ।
പ്രാധ്മാപയം രണേ ശംഖം പുനർഹേമപരിഷ്കൃതം ॥ 5-179-18 (38095)
തതോ യുദ്ധം സമഭവൻമമ തസ്യ ച ഭാരത ।
ദിവസാൻസുബഹൂന്രാജൻപരസ്പരജിഗീഷയാ ॥ 5-179-19 (38096)
സ മേ തസ്മിന്രണേ പൂർവം പ്രാഹരത്കംഖപത്രിഭിഃ ।
വഷ്ട്യാ ശതൈശ്ച നവഭിഃ ശരാണാം നതഷർവണാം ॥ 5-179-20 (38097)
ചത്വാരസ്തേന മേ വാഹാഃ സൂതശ്ചൈവ വിശാംപതേ ।
പ്രതിരുദ്ധാസ്തഥൈവാഹം സമരേ ദംശിതഃ സ്ഥിതഃ ॥ 5-179-21 (38098)
നമസ്കൃത്യ ച ദേവേഭ്യോ ബ്രാഹ്മണേഭ്യോ വിശേഷതഃ ।
തമഹം സ്മയന്നിവ രണേ പ്രത്യഭാഷം വ്യവസ്ഥിതം ॥ 5-179-22 (38099)
ആചാര്യതാ മാനിതാ മേ നിർമര്യാദേ ഹ്യപി ത്വയി ।
ഭൂയശ്ച ശൃണു മേ ബ്രഹ്മൻസംപദം ധർമസംഗ്രഹേ ॥ 5-179-23 (38100)
യേ തേ വേദാഃ ശരീരസ്ഥാ .... യച്ച തേ മഹത് ।
തപശ്ച തേ മഹത്തപ്തം ന തേഭ്യഃ പ്രഹരാംയഹം ॥ 5-179-24 (38101)
പ്രഹരേ ക്ഷത്രധർമസ്യ യം ത്വം രാമ സമാശ്രിതഃ ।
ബ്രാഹ്മണഃ ക്ഷത്രിയത്വം ഹി യാതി ശസ്ത്രസമുദ്യമാത് ॥ 5-179-25 (38102)
പശ്യ മേ ധനുഷോ വീര്യം പശ്യ ബാഹ്വോർബലം മമ।
ഏഷ തേ കാർമുക വീര ഛിനദ്മി നിശിതേഷുണാ ॥ 5-179-26 (38103)
തസ്യാഹം നിശിതം ഭല്ലം ചിക്ഷേപ ഭരതർഷഭ ।
തേനാസ്യ ധനുഷഃ കോടിം ഛിത്വാ ഭൂമാവപാതയം ॥ 5-179-27 (38104)
തഥൈവ ച പൃഷത്കാനാം ശതാനി നതപർവണാം ।
ചിക്ഷേപ കങ്കപത്രാണാം ജാമദഗ്ന്യരഥം പ്രതി । 5-179-28 (38105)
കായേ വിഷക്താസ്തു തദാ വായുനാ സമുദീരിതാഃ।
ചേലുഃ ക്ഷരന്തോ രുധിരം നാഗാ ഇവ ച തേ ശരാഃ ॥ 5-179-29 (38106)
ക്ഷതജോക്ഷിതസർവാംഗഃ ക്ഷരൻസ രുധിരം രണേ।
ബഭൌ രാമസ്തഥാ രാജൻപ്രഫുല്ല ഇവ കിംശുകഃ ॥ 5-179-30 (38107)
ഹേമന്താന്തേഽശോക ഇവ രക്തസ്തബകമണ്ഡിതഃ।
ബഭൌ രാമസ്തഥാ രാജൻപ്രഫുല്ല ഇവ കിംശുകഃ ॥ 5-179-31 (38108)
തതോഽന്യദ്ധനുരാദായ രാമഃ ക്രോധസമന്വിതഃ ।
ഹേമപുംഖാൻസുനിശിതാഞ്ശരാംസ്താൻഹി വവർഷ സഃ ॥ 5-179-32 (38109)
തേ സമാസാദ്യ മാം രൌദ്രാ ബഹുധാ മർമഭേദിനഃ ।
അകംപയൻമഹാവേഗാഃ സർപാനലവിഷോപമാഃ ॥ 5-179-33 (38110)
തമഹം സമവഷ്ടഭ്യ പുനരാത്മാനമാഹവേ ।
ശതസംഖ്യൈഃ ശരൈഃ ക്രുദ്ധസ്തദാ രാമമവാകിരം ॥ 5-179-34 (38111)
സ തൈരഗ്ന്യർകസങ്കാശൈഃ ശരൈരാശീവിഷോപമൈഃ ।
ശിതൈരഭ്യർദിതോ രാമോ മന്ദചേതാ ഇവാഭവത് ॥ 5-179-35 (38112)
തതോഽഹം കൃപയാഽഽവിഷ്ടോ വിനിന്ദ്യാത്മാനമാത്മനാ ।
ധിഗ്ധിഗിത്യബ്രുവം യുദ്ധം ക്ഷത്രധർമം ച ഭാരത ॥ 5-179-36 (38113)
അസകൃച്ചാബ്രുവം രാജഞ്ശോകവേഗപരിപ്ലുതഃ ।
അഹോ ബത കൃതം പാപം മയേദം ക്ഷത്രധർമം ച ഭാരത ॥ 5-179-37 (38114)
ഗുരുർദ്വിജാതിർധർമാത്മാ യദേവം പീഡിതഃ ശരൈഃ।
തതോ ന പ്രാഹരം ഭൂയോ ജാമദഗ്ന്യായ ഭാരത ॥ 5-179-38 (38115)
അഥാവതാപ്യ പൃഥിവീം പൂഷാ ദിവസമങ്ക്ഷയേ।
ജഗാമാസ്തം സഹസ്രാംശുസ്തതോ യുദ്ധമുപാരമത് ॥ ॥ 5-179-39 (38116)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി അംബോപാഖ്യാനപർവണി ഏകോനാശീത്യധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥
ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 180
॥ ശ്രീഃ ॥
5.180. അധ്യായഃ 180
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
രാമഭീഷ്മസമരവർണനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-180-0 (38117)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 5-180-0x (3914)
ആത്മനസ്തു തതഃ സൂതോ ഹയാനാം ച വിശാംപതേ।
മമ ചാപനയാമാസ ശല്യാൻകുശലസംമതഃ ॥ 5-180-1 (38118)
സ്നാതാപവൃത്തൈസ്തുരഗൈർലബ്ധതോയൈരവിഹ്വലൈഃ।
പ്രഭാതേ ചോദിതേ സൂര്യേ തതോ യുദ്ധമവർതത ॥ 5-180-2 (38119)
ദൃഷ്ട്വാ ഭാം തൂർണമായാന്തം ദംശിതം സ്യന്ദനേ സ്ഥിതം।
അകരോദ്രഥമത്യർഥം രാമഃ സജ്ജം പ്രതാപവാൻ ॥ 5-180-3 (38120)
തതോഽഹം രാമമായാന്തം ദൃഷ്ട്വാ സമരകാങ്ക്ഷിണം ।
ധനുഃശ്രേഷ്ഠം സമിത്സൃജ്യ സഹസാവതരം രഥാത് ॥ 5-180-4 (38121)
അഭിവാദ്യ തഥൈവാഹം രഥമാരുഹ്യ ഭാരത ।
യുയുത്സുർജാമദഗ്ന്യസ്യ പ്രമുഖേ വീതഭീഃ സ്ഥിതഃ ॥ 5-180-5 (38122)
തതോഽഹം ശരവർഷേണ മഹതാ സമവാകിരം ।
സ ച മാം ശരവർഷേണ വർഷന്തം സമവാകിരം॥ 5-180-6 (38123)
സങ്ക്രുദ്ധോ ജാമദഗ്ന്യസ്തു പുനരേവ സുതേജിതാൻ ।
സംപ്രൈഷീൻമേ ശരാൻഘോരാന്ദീപ്താസ്യാനുരഗാനിവ ॥ 5-180-7 (38124)
തതോഽഹം നിശിതൈർഭല്ലൈഃ ശതശോഽഥ സഹസ്രശഃ ।
അച്ഛിദം സഹസാ രാജന്നന്തരിക്ഷേ പുനഃ പുനഃ ॥ 5-180-8 (38125)
തതസ്ത്വസ്ത്രാണി ദിവ്യാനി ജാമദഗ്ന്യഃ പ്രതാപവാൻ ।
മയി പ്രയോജയാമാസ താന്യഹം പ്രത്യഷേധയം । 5-180-9 (38126)
അസ്ത്രൈരേവ മഹാബാഹോ ചികീർഷന്നധികാം ക്രിയാം।
തതോ വിദി മഹാന്നാദഃ പ്രാദുരാസീത്സമന്തതഃ ॥ 5-180-10 (38127)
തതോഽഹമസ്ത്രം വായവ്യം ജാമദഗ്ന്യേ പ്രയുക്തവാൻ।
പ്രത്യാജഘ്നേ ച തദ്രാമോ ഗുഹ്യകാസ്ത്രേണ ഭാരത ॥ 5-180-11 (38128)
തതോഽഹമസ്ത്രമാഗ്നേയമനുമന്ത്ര്യ പ്രയുക്തവാൻ ।
വാരുണേനൈവ തദ്രാമോ വാരയാമാസ മേ വിഭുഃ ॥ 5-180-12 (38129)
ഏവമസ്ത്രാണി ദിവ്യാനി രാമസ്യാഹമവാരയം ।
രാമശ്ച മമ തേജസ്വീ ദിവ്യാസ്ത്രവിദരിന്ദമഃ ॥ 5-180-13 (38130)
തതോ മാം സവ്യതോ രാജന്രാമഃ കുർവന്ദ്വിജോത്തമഃ।
ഉരസ്യവിധ്യത്സങ്ക്രുദ്ധോ ജാമദഗ്ന്യഃ പ്രതാപവാൻ ॥ 5-180-14 (38131)
തതോഽഹം ഭാരതശ്രേഷ്ഠ സംന്യഷീദം രഥോത്തമേ।
തതോ മാം കശ്മലാവിഷ്ടം സൂതസ്തൂർണമുദാവഹത് ॥ 5-180-15 (38132)
ഗ്ലായന്തം ഭരശ്രേഷ്ഠ രാമബാണപ്രപീഡിതം ।
തതോ മാമപയാതം വൈ ഭൃശം വിദ്ധമചേതസം ॥ 5-180-16 (38133)
രാമസ്യാനുചരാ ഹൃഷ്ടാഃ സർവേ ദൃഷ്ട്വാ വിചുക്രുശുഃ ।
അകൃതവ്രണപ്രഭൃതയഃ കാശികന്യാ ച ഭാരത ॥ 5-180-17 (38134)
തതസ്തു ലബ്ധസഞ്ജ്ഞോഽഹം ജ്ഞാത്വാ സൂതമഥാബ്രുവം ।
യാഹി സൂത യതോ രാമഃ സജ്ജോഽഹം ഗതവേദനഃ ॥ 5-180-18 (38135)
തതോ മാമവഹത്സൂതോ ഹയൈഃ പരമശോഭിതൈഃ ।
നൃത്യദ്ഭിരിവ കൌരവ്യ മാരുതപ്രതിമൈർഗതൌ ॥ 5-180-19 (38136)
തതോഽഹം രാമമാസാദ്യ ബാണവർഷൈശ്ച കൌരവ ।
അവാകിരം സുസംരബ്ധഃ സംരബ്ധം ച ജിഗീഷയാ ॥ 5-180-20 (38137)
താനാപതത ഏവാസൌ രാമോ ബാണാനജിഹ്മഗാൻ।
ബാണൈരേവാച്ഛിനത്തൂർണമേകൈകം ത്രിഭിരാഹവേ ॥ 5-180-21 (38138)
തതസ്തേ സൂദിതാഃ സർവേ മമ ബാണാഃ സുസംശിതാഃ ।
രാമബാണൈർദ്വിധാ ച്ഛിന്നാഃ ശതശോഽഥ സഹസ്രശഃ ॥ 5-180-22 (38139)
തതഃ പുനഃ ശരം ദീപ്തം സുപ്രഭം കാലസംമിതം ।
അസൃജം ജാമദഗ്ന്യായ രാമായാഹം ജിഘാംസയാ ॥ 5-180-23 (38140)
തേന ത്വഭിഹതോ ഗാഢം ബാണവേഗവശം ഗതഃ।
മുമോഹ സമരേ രാമോ ഭൂമൌ ച നിപപാത ഹ ॥ 5-180-24 (38141)
തതോ ഹാഹാകൃതം കസർവം രാമേ ഭൂതലമാശ്രിതേ ।
ജഗദ്ഭാരത സംവിഗ്നം യഥാർകപതനേ ഭവേത് ॥ 5-180-25 (38142)
തത ഏനം സമുദ്വിഗ്നാഃ സർവ ഏവാഭിദുദ്രുവുഃ ।
തപോധനാസ്തേ സഹസാ കാശ്യാ ച കുരുനന്ദന ॥ 5-180-26 (38143)
തത ഏനം പരിഷ്വജ്യ ശനൈരാശ്വാസയംസ്തദാ ।
പാണിഭിർജലശീതൈശ്ച ജയാശീർഭിശ്ച കൌരവ ॥ 5-180-27 (38144)
തതഃ സ വിഹ്വലം വാക്യം രാമ ഉത്ഥായ ചാബ്രവീത്।
തിഷ്ഠ ഭീഷ്മ ഹതോഽസീതി ബാണം സന്ധായ കാർമുകേ ॥ 5-180-28 (38145)
സ മുക്തോ ന്യപതത്തൂർണം സവ്യേ പാർശ്വേ മഹാഹവേ ।
യേനാഹം ഭൃശമുദ്വിഗ്രോ വ്യാഘൂർണിത ഇവ ദ്രുമഃ ॥ 5-180-29 (38146)
ഹത്വാ ഹയാംസ്തതോ രാമഃ ശീഘ്രാസ്ത്രേണ മഹാഹവേ ।
അവാകിരൻമാം വിസ്രബ്ധോ ബാണൈസ്തൈർലോമവാഹിഭിഃ ॥ 5-180-30 (38147)
തതോഽഹമപി ശീഘ്രാസ്ത്രം സമരപ്രതിവാരണം ।
അവാസൃജം മഹാബാഹോ തേന്തരാധിഷ്ഠിതാഃ ശരാഃ ॥ 5-180-31 (38148)
രാമസ്യ മമ ചൈവാശു വ്യോമാവൃത്യ സമന്തതഃ।
ന സ്മ സൂര്യഃ പ്രതപതി ശരജാലസമാവൃതഃ ॥ 5-180-32 (38149)
മാതരിശ്വാ തതസ്തസ്മിൻമേഘരുദ്ധ ഇവാഭവത് ।
തതോ വായോഃ പ്രകംപാച്ച സൂര്യസ്യ ച ഗഭസ്തിഭിഃ ॥ 5-180-33 (38150)
അഭിഘാതപ്രഭാവാച്ച പാവകഃ സമജായത ।
തേ ശരാഃ സ്വസമുത്ഥേന പ്രദീപ്താശ്ചിത്രഭാനുനാ ॥ 5-180-34 (38151)
ഭൂമൌ സർവേ തദാ രാജൻഭസ്മഭൂതാഃ പ്രപേദിരേ ।
തദാ ശതസഹസ്രാണി പ്രയുതാന്യർബുദാനി ച ॥ 5-180-35 (38152)
അയുതാന്യഥ ഖർവാണി നിഖർവാണി ച കൌരവ ।
രാമഃ ശരാണാം സങ്ക്രുദ്ധോ മയി തൂർണം ന്യപാതയത് ॥ 5-180-36 (38153)
തതോഽഹം താനപി രണേ ശരൈരാശീവിഷോപമൈഃ ।
സഞ്ഛിദ്യ ഭൂമൌ നൃപതേ പാതയേയം നഗാനിവ ॥ 5-180-37 (38154)
ഏവം തദഭവദ്യുദ്വം തദാ ഭരതസത്തമ ।
സന്ധ്യാകാലേ വ്യതീതേ തു വ്യപായാത്സ ച മേ ഗുരുഃ ॥ ॥ 5-180-38 (38155)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി അംബോപാഖ്യാനപർവണി അശീത്യധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥
ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 181
॥ ശ്രീഃ ॥
5.181. അധ്യായഃ 181
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
രമഭീഷ്മസമരവർണനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-181-0 (38156)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 5-181-0x (3915)
സമാഗതസ്യ രാമേണ പുനരേവാതിദാരുണം।
അന്യേദ്യുസ്തുമുലം യുദ്ധം തദാ ഭരതസത്തമ ॥ 5-181-1 (38157)
തതോ ദിവ്യാസ്ത്രവിച്ഛൂരോ ദിവ്യാന്യസ്ത്രാണ്യനേകശഃക ।
അയോജയത്സ ധർമാത്മാ ദിവസേ ദിവസേ വിഭുഃ ॥ 5-181-2 (38158)
താന്യഹം തത്പ്രതീഘാതൈരസ്ത്രൈരസ്ത്രാണി ഭാരത।
വ്യധമം തുമുലേയുദ്ധേപ്രാണാംസ്ത്യക്ത്വാസുദുസ്ത്യജാൻ ॥ 5-181-3 (38159)
അസ്ത്രൈരസ്ത്രേഷു ബഹുധാ ഹതേഷ്വേവ ച ഭാരത ।
അക്രുധ്യത മഹാതേജാസ്ത്യക്തപ്രാണഃ സ സംയുഗേ ॥ 5-181-4 (38160)
തതഃ ശക്തിം പ്രാഹിണോദ്ധോരരൂപാ-
മസ്ത്രേ രുദ്ധേ ജാമദഗ്ന്യോ മഹാത്മാ।
കാലോത്സൃഷ്ടാം പ്രജ്വലിതാമിവോൽകാം
സന്ദീപ്താഗ്രാം തേജസാ വ്യാപ്യ ലോകം ॥ 5-181-5 (38161)
തതോഽഹം താമിഷുഭിർദീപ്യമാനാം
സമായാന്തീമന്തകാലാർകദീപ്താം ।
ഛിത്ത്വാ ത്രിധാ പാതയാമാസ ഭൂമൌ
തതോ വവൌ പവനഃ പുണ്യഗന്ധിഃ ॥ 5-181-6 (38162)
തസ്യാം ഛിന്നായാം ക്രോധദീപ്തോഽഥ രാമഃ
ശക്തീർഘോരാഃ പ്രാഹിണോദ്ദ്വാദശാന്യാഃ ।
താസാം രൂപം ഭാരത നോത ശക്യം
തേജസ്വിത്വാല്ലാഘവാച്ചൈവ വക്തും ॥ 5-181-7 (38163)
കിന്ത്വേവാഹം വിഹ്വലഃ സംപ്രദൃശ്യ
ദിഗ്ഭ്യഃ സർവാസ്താ മഹോത്കാ ഇവാഗ്നേഃ ।
നാനാരൂപാസ്തേജസോഗ്രേണ ദീപ്താ
യഥാഽഽദിത്യാ ദ്വാദശ ലോകസങ്ക്ഷയേ ॥ 5-181-8 (38164)
തതോ ജാലം ബാണമയം വിവൃത്തം
സന്ദൃശ്യ ഭിത്ത്വാ ശരജാലേന രാജൻ।
ദ്വാദശേഷൂൻപ്രാഹിണവം രണേഽഹം
തതഃ ശക്തീരപ്യധമം ഘോരരൂപാഃ ॥ 5-181-9 (38165)
തതോ രാജഞ്ജാമദഗ്ന്യോ മഹാത്മാ
ശക്തീർഘോരാ വ്യാക്ഷിപദ്ധേമദണ്ഡാഃ।
വിചിത്രിതാഃ കാഞ്ചനപട്ടനന്ദ്ധാ
യഥാ മഹോൽകാ ജ്വലിതാസ്തഥാ താഃ ॥ 5-181-10 (38166)
താശ്ചാപ്യുഗ്രാശ്ചർമണാ വാരയിത്വാ
ഖംഗേനാജൌ പാതയിത്വാ നരേന്ദ്ര।
ബാണൈർദിവ്യൈർജാമദഗ്ന്യസ്യ സംഖ്യേ
ദിവ്യാനശ്വാനഭ്യവർഷം സസൂതാൻ ॥ 5-181-11 (38167)
നിർമിക്താനാം പന്നഗാനാം സരൂപാ
ദൃഷ്ട്വാ ശക്തീർഹേമചിത്രാ നികൃത്താഃ ।
പ്രാദുശ്ചക്രേ ദിവ്യമസ്ത്രം മഹാത്മാ
ക്രോധാവിഷ്ടോ ഹൈഹയേശമമാഥീ ॥ 5-181-12 (38168)
തതഃ ശ്രേണ്യഃ ശലഭാനാമിവോഗ്രാഃ
സമാപേതുർവിശിഖാനാം പ്രദീപ്താഃ ।
സമാചിനോച്ചാപി ഭൃശം ശരീരം
ഹയാൻസൂതം സരഥം ചൈവ മഹ്യം ॥ 5-181-13 (38169)
രഥഃ ശരൈർമേ നിചിതഃ സർവതോഽഭൂ-
ത്തഥാ വാഹാഃ സാരഥിശ്ചൈവ രാജൻ।
യുഗം രഥേഷാം ച തഥൈവ ചക്രേ
തഥൈവാക്ഷഃ ശരകൃത്തോഽഥ ഭഗ്നഃ ॥ 5-181-14 (38170)
തതസ്തസ്മിൻബാണവർഷേ വ്യതീതേ
ശരൌഘേണ പ്രത്യവർഷം ഗുരും തം।
സ വിക്ഷതോ മാർഗണൈർബ്രഹ്മരാശി-
ർദേഹാദസക്തം മുമുചേ ഭൂരി രക്തം ॥ 5-181-15 (38171)
യഥാ രാമോ ബാണജാലാഭിതപ്ത-
സ്തഥൈവാഹം സുഭൃശം ഗാഢവിദ്ധഃ ।
തതോ യുദ്ധം വ്യരമച്ചാപരാഹ്ണേ
ഭാനാവസ്തം പ്രതിയാതേ മഹീധ്രം ॥ ॥ 5-181-16 (38172)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി അംബോപാഖ്യാനപർവണി ഏകാശീത്യധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥
ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 182
॥ ശ്രീഃ ॥
5.182. അധ്യായഃ 182
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
രാമേണ രഥാദധഃ പാതിതസ്യ ഭീഷ്മസ്യ ദിവ്യപുരുഷൈഃ സമാശ്വാസനം ॥ 1 ॥ ഭീഷ്മേണ രാമസ്യ രഥാദധഃ പാതനം ॥ 2 ॥ സമുദ്ബുധ്യ പുനര്യുയുത്സോ രാമസ്യ മഹർഷിഭിര്യുദ്ധാത്പ്രതിനിവർതനം ॥ 3 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-182-0 (38173)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 5-182-0x (3916)
തതഃ പ്രഭാതേ രാജേന്ദ്ര സൂര്യേ വിമലതാം ഗതേ।
ഭാർഗവസ്യ മയാ സാർധം പുനര്യുദ്ധമവർതത ॥ 5-182-1 (38174)
തതോഽഭ്രാന്തേ രഥേ തിഷ്ഠന്രാമഃ പ്രഹരതാം വരഃ।
വവർഷ ശരജാലാനി മയി മേധ ഇവാചലേ ॥ 5-182-2 (38175)
തതഃ സൂതോ മമ സുഹൃച്ഛരവർഷേണ താഡിതഃ।
അപയാതോ രഥോപസ്ഥാൻമനോ മമ വിഷാദയൻ ॥ 5-182-3 (38176)
തതഃ സൂതോ മമാത്യർഥം കശ്മലം പ്രാവിശൻമഹത് ।
പൃഥിവ്യാം ച ശരാഘാതാന്നിപപാത മുമോഹ ച ॥ 5-182-4 (38177)
തതഃ സൂതോ ജഹാത്പ്രാണാന്രാമബാണപ്രപീഡിതഃ।
മുഹൂർതാദിവ രാജേന്ദ്ര മാം ച ഭീരാവിശത്തദാ ॥ 5-182-5 (38178)
തതഃ സൂതേ ഹതേ തസ്മിൻക്ഷിപതസ്തസ്യ മേ ശരാൻ ।
പ്രമത്തമനസോ രാമഃ പ്രാഹിണോൻമൃത്യുസംമിതം ॥ 5-182-6 (38179)
തതഃ സൂതവ്യസനിനം വിപ്ലുതം മാം സ ഭാർഗവഃ ।
ശരേണാഭ്യഹനദ്ഗാഢം വികൃഷ്യ ബലവദ്ധനുഃ ॥ 5-182-7 (38180)
സ മേ ഭുജാന്തരേ രാജന്നിപത്യ രുധിരാശനഃ।
മയൈവ സഹ രാജേന്ദ്ര ജഗാമ വസുധാതലം ॥ 5-182-8 (38181)
മത്വാ തു നിഹതം രാമസ്തതോ മാം ഭരതർഷഭ ।
മേഘവദ്വിനനാദോച്ചൈർജഹൃഷേ ച പുനഃ പുനഃ ॥ 5-182-9 (38182)
തഥാ തു പതിതേ രാജൻമയി രാമോ മുദാ യുതഃ।
ഉദക്രോശൻമഹാനാദം സഹ തൈരനുയായിഭിഃ ॥ 5-182-10 (38183)
മമ തത്രാഭവന്യേ തു കുരവഃ പാർശ്വതഃ സ്ഥിതാഃ ।
ആഗതാ അപി യുദ്ധം തഞ്ജനാസ്തത്ര ദിദൃക്ഷവഃ ।
ആർതിം പരമികാം ജഗ്മുസ്തേ തദാ പതിതേ മയി ॥ 5-182-11 (38184)
തതോഽപശ്യം പതിതോ രാജസിംഹ
ദ്വിജാനഷ്ടൌ സൂര്യഹുതാശനാഭാൻ ।
തേ മാം സമന്താത്പരിർവായ തസ്ഥുഃ
സ്വബാഹുഭിഃ പരിധാര്യാജിമധ്യേ ॥ 5-182-12 (38185)
രക്ഷ്യമാണശ്ച തൈർവിപ്രൈർനാഹം ഭൂമിമുപാസ്പൃശം ।
അന്തരിക്ഷേ ധൃതോ ഹ്യസ്മി തൈർവിപ്രൈർബാന്ധവൈരിവ ॥ 5-182-13 (38186)
ശ്വസന്നിവാന്തരിക്ഷേ ച ജലബിന്ദുഭിരുക്ഷിതഃ ।
തതസ്തേ ബ്രാഹ്മണാ രാജന്നബ്രുവൻപരിഗൃഹ്യ മാം ॥ 5-182-14 (38187)
മാ ഭൈരിതി സമം സർവേ സ്വസ്തി തേഽസ്ത്വിതി ചാസകൃത്।
തതസ്തേഷാമഹം വാഗ്ഭിസ്തർപിതഃ സഹസോത്ഥിതഃ ।
മാതരം സരിതാം ശ്രേഷ്ഠാമപശ്യം രഥമാസ്ഥിതാം ॥ 5-182-15 (38188)
ഹയാശ്ച മേ സംഗൃഹീതാസ്തയാഽഽസ-
ൻമഹാനദ്യാ സംയതി കൌരവേന്ദ്ര।
പാദൌ ജനന്യാഃ പ്രതിഗൃഹ്യ ചാഹം
തഥാ പിതൄണാം രഥമഭ്യരോഹം ॥ 5-182-16 (38189)
രരക്ഷ സാ മാം സരഥം ഹയാംശ്ചോപസ്കാരാണി ച।
താമഹം പ്രാഞ്ജലിർഭൂത്വാ പുനരേവ വ്യസർജയം ॥ 5-182-17 (38190)
തതോഽഹം സ്വയമുദ്യംയ ഹയാംസ്താന്വാതരംഹസഃ।
അയുധ്യം ജാമദഗ്ന്യേന നിവൃത്തേഽഹനി ഭാരത ॥ 5-182-18 (38191)
തതോഽഹം ഭരതശ്രേഷ്ഠ വേഗവന്തം മഹാബലം ।
അമുഞ്ചം സമരേ ബാണം രാമായ ഹൃദയച്ഛിദം ॥ 5-182-19 (38192)
തതോ ജഗാമ വസുധാം മമ ബാണപ്രപീഡിതഃ ।
ജാനുഭ്യാം ധനുരുത്സൃജ്യ രാമോ മോഹവശം ഗതഃ ॥ 5-182-20 (38193)
തതസ്തസ്മിന്നിപതിതേ രാമേ ഭൂരിസഹസ്രദേ ।
ആവവ്രുർജലദാ വ്യോമ ക്ഷരന്തോ രുധിരം ബഹു ॥ 5-182-21 (38194)
ഉൽകാശ്ച ശതശഃ പേതുഃ സനിർഘാതാഃ സകംപനാഃ। 5-182-22bഅർകം ച സഹസാ ദീപ്തം സ്വർഭാനുരഭിസംവൃണോത് ॥ 5-182-22 (38195)
വവുശ്ച വാതാഃ പരുഷാശ്ചലിതാ ച വസുന്ധരാ ।
ഗൃധ്രാ ബലാശ്ച കങ്കാശ്ച പരിപേതുർഗുദാ യുതാഃ ॥ 5-182-23 (38196)
ദീപ്തായാം ദിശി ഗോമായുർദാരുണം മുഹുരുന്നദത് ।
അനാഹതാ ദുന്ദുഭയോ വിനേദുർഭൃശനിഃസ്വനാഃ ॥ 5-182-24 (38197)
ഏതദൌത്പാതികം സർവം ഘോരമാസീദ്ഭയങ്കരം ।
വിസഞ്ജ്ഞകൽപേ ധരണീം ഗതേ രാമേ മഹാത്മനി ॥ 5-182-25 (38198)
തതോ വൈ സഹസോത്ഥായ രാമോ മാമഭ്യവർതത ।
പുനര്യുദ്ധായ കൌരവ്യ വിഹ്വലഃ ക്രോധമൂർഛിതഃ ॥ 5-182-26 (38199)
ആദദാനോ മഹാബാഹുഃ കാർമുകം താലസന്നിഭം ।
തതോ മയ്യാദദാനം തം രാമമേവ ന്യവാരയൻ ॥ 5-182-27 (38200)
മഹർഷയഃ കൃപായുക്താഃ ക്രോധാവിഷ്ടോഽപി ഭാർഗവഃ ।
സമാഹരദമേയാത്മാ ശരം കാലാനലോപമം ॥ 5-182-28 (38201)
സതോ രവിർമന്ദമരീചിമണ്ഡലോ
ജഗാമാസ്തം പാംസുപുഞ്ജാവഗൂഢഃ
നിശാ വ്യഗാഹത്സുഖശീതമാരുതാ
തതോ യുദ്ധം പ്രത്യവഹാരയാവ- ॥ 5-182-29 (38202)
ഏവം രാജന്നവഹാരോ ബഭൂവ
തതഃ പുനർവിമലേഽഭൂത്സുഘോരം।
കല്യങ്കല്യം വിംശതിം വൈ ദിനാനി
തഥൈവ ചാന്യാനി ദിനാനി ത്രീണി ॥ ॥ 5-182-30 (38203)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി അംബോപാഖ്യാനപർവണി ദ്വ്യശീത്യധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-182-2 അഭ്രാന്തേ മേഘമണ്ഡലസമീപേ ॥ 5-182-12 ദ്വിജാൻ ബ്രാഹ്മണരൂപധരാൻ വസൂൻ ॥ 5-182-21 ഭൂയിപ്തഹസ്നദേ സ്വർണസഹസ്രാണാം ദാതരി ॥ 5-182-22 സകംപനാഃ സവിദ്യുതഃ ॥ 5-182-23 ബലാഃ ബലാകാഃ ॥ 5-182-30 കല്യങ്കല്യം പ്രാതഃപ്രാതഃ ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 183
॥ ശ്രീഃ ॥
5.183. അധ്യായഃ 183
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
സപ്രമാണം ദേവതാദിപ്രാർഥനാപൂർവകം ശായിതസ്യ ഭീഷ്മസ്യ ദിവ്യപുരുഷൈഃ സ്വപ്നേ സമാശ്വാസനപൂർവകം ജ്ഞാതപൂർവപ്രസ്വാപനാസ്ത്രാനുസ്മാരണം ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-183-0 (38204)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 5-183-0x (3917)
തതോഽഹം നിശി രാജേന്ദ്ര പ്രണംയ ശിരസാ തദാ।
ബ്രാഹ്മണാനാം പിതൄണാം ച ദേവതാനാം ച സർവശഃ ॥ 5-183-1 (38205)
നക്തഞ്ചരാണാം ഭൂതാനാം രാജന്യാനാം വിശാംപതേ।
ശയനം പ്രാപ്യ രഹിതേ മനസാ സമചിന്തയം ॥ 5-183-2 (38206)
ജാമദഗ്ന്യേന മേ യുദ്ധമിദം പരമദാരുണം ।
അഹാനി ച ബഹൂന്യദ്യ വർതതേ സുമഹാത്യയം ॥ 5-183-3 (38207)
ന ച രാമം മഹാവീര്യം ശക്നോമി രണമൂർധനി ।
വിജേതും സമരേ വിപ്രം ജാമദഗ്ന്യം മഹാബലം ॥ 5-183-4 (38208)
യദി ശക്യോ മയാ ജേതും ജാമദഗ്ന്യഃ പ്രതാപവാൻ ।
ദൈവതാനി പ്രസന്നാനി ദർശയന്തു നിശാം മമ ॥ 5-183-5 (38209)
തതോ നിശി ച രാജേന്ദ്ര പ്രസുപ്തഃ ശരവിക്ഷതഃ ।
ദക്ഷിണേനേഹ പാർശ്വേന പ്രഭാതസമയേ തദാ ॥ 5-183-6 (38210)
തതോഽഹം വിപ്രമുഖ്യൈസ്തൈര്യൈരസ്മി പതിതോ രഥാത്।
ഉത്ഥാപിതോ ധൃതശ്ചൈവ മാ ഭൈരിതി ച സാന്ത്വിതഃ ॥ 5-183-7 (38211)
ത ഏവ മാം മഹാരാജ സ്വപ്നേ ദർശനമേത്യ വൈ ।
പരിവാര്യാബ്രുവന്വാക്യം തന്നിബോധ കുരൂദ്വഹ ॥ 5-183-8 (38212)
ഉത്തിഷ്ഠ മാ ഭൈർഗാംഗേയ ന ഭയം തേഽസ്തി കിഞ്ചന।
രക്ഷാമഹേ ത്വാം കൌരവ്യ സ്വശരീരം ഹി നോ ഭവാൻ ॥ 5-183-9 (38213)
ന ത്വാം രാമോ രണേ ജേതാ ജാമദഗ്ന്യഃ കഥഞ്ചന ।
ത്വമേവ സമരേ രാമം വിജേതാ ഭരതർഷഭ ॥ 5-183-10 (38214)
ഇദമസ്ത്രം സുദയിതം പ്രത്യഭിജ്ഞാസ്യതേ ഭവാൻ ।
വിദിതം ഹി തവാപ്യേതത്പൂർവസ്മിന്ദേഹധാരണേ ॥ 5-183-11 (38215)
പ്രാജാപത്യം വിശ്വകൃതം പ്രസ്വാപം നാമ ഭാരത ।
ന ഹീദം വേദ രാമോഽപി പൃഥിവ്യാം വാ പുമാൻക്വചിത് ॥ 5-183-12 (38216)
തത്സ്മരസ്വ മഹാബാഹോ ഭൃശം സംയോജയസ്വ ച।
ഉപസ്ഥാസ്യതി രാജേന്ദ്ര സ്വയമേവ തവാനഘ ॥ 5-183-13 (38217)
യേന സർവാൻമഹാവീര്യാൻപ്രശാസിഷ്യസി കൌരവ ।
ന ച രാമഃ ക്ഷയം ഗന്താ തേനാസ്ത്രേണ നരാധിപ ॥ 5-183-14 (38218)
ഏനസാ ന തു സംയോഗം പ്രാപ്സ്യസേ ജാതു മാനദ ।
സ്വപ്സ്യതേ ജാമദഗ്ന്യോഽസൌ ത്വദ്ബാണബലപീഡിതഃ ॥ 5-183-15 (38219)
തതോ ജിത്വാ ത്വമേവൈനം പുനരുത്ഥാപയിഷ്യസി।
അസ്ത്രേണ ദയിതേനാജൌ ഭീഷ്മ സംബോധനേന വൈ ॥ 5-183-16 (38220)
ഏവം കുരുഷ്വ കൌരവ്യ പ്രഭാതേ രഥമാസ്ഥിതഃ।
പ്രസുപ്തം വാ മൃതം വേതി തുല്യം മന്യാമഹേ വയം ॥ 5-183-17 (38221)
ന ച രാമേണ മർതവ്യം കദാചിദപി പാർഥിവ।
തതഃ സമുത്പന്നമിദം പ്രസ്വാപം യുജ്യതാമിതി ॥ 5-183-18 (38222)
ഇത്യുക്ത്വാന്തർഹിതാ രാജൻസർവ ഏവ ദ്വിജോത്തമാഃ ।
അഷ്ടൌ സദൃശരൂപാസ്തേ സർവേ ഭാസുരമൂർതയഃ ॥ ॥ 5-183-19 (38223)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി അംബോപാഖ്യാനപർവണി ത്ര്യശീത്യധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-183-5 നിശാം നിശി। ദർശയന്തു ആത്മാനം പ്രകാശയന്തു ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 184
॥ ശ്രീഃ ॥
5.184. അധ്യായഃ 184
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
രാമഭീഷ്മയോരായോധനം ॥ 1 ॥ ഭീഷ്മസ്യ പ്രസ്വാപനാസ്ത്രപ്രതിഭാനം ॥ 2 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-184-0 (38224)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 5-184-0x (3918)
തതോ രാത്രൌ വ്യതീതായാം പ്രതിബുദ്ധോഽസ്മി ഭാരത ।
തതഃ സഞ്ചിന്ത്യ വൈ സ്വപ്നമവാപം ഹർഷമുത്തമം ॥ 5-184-1 (38225)
തതഃ സമഭവദ്യുദ്ധം മമ തസ്യ ച ഭാരത ।
തുമുലം സർവഭൂതാനാം രോമഹർഷണമദ്ഭുതം ॥ 5-184-2 (38226)
തതോ ബാണമയം വർഷം വവർഷ മയി ഭാർഗവഃ।
ന്യവാരയമഹം തച്ച ശരജാലേന ഭാരത ॥ 5-184-3 (38227)
തതഃ പരമസങ്ക്രുദ്ധഃ പുനരേവ മഹാതപാഃ ।
ഹ്യസ്തനേന ച കോപേന ശക്തിം വൈ പ്രാഹിണോൻമയി ॥ 5-184-4 (38228)
ഇന്ദ്രാശനിസമസ്പർശാം യമദണ്ഡസമപ്രഭാം ।
ജ്വലന്തീമഗ്നിവത്സംഖ്യേ ലേലിഹാനാം സമന്തതഃ ॥ 5-184-5 (38229)
തതോ ഭരതശാർദൂല ധിഷ്ണ്യമാകാശഗം യഥാ।
സാ മമാഭ്യവധീത്തൂർണം ജത്രുദേശേ കുരൂദ്വഹ ॥ 5-184-6 (38230)
അഥാസ്രമസ്രവദ്ധോരം ഗിരേർഗൈരികധാതുവാത് ।
രാമേണ സുമഹാബാഹോ ക്ഷതസ്യ ക്ഷതജേക്ഷണ ॥ 5-184-7 (38231)
തതോഽഹം ജാമദഗ്ന്യായ ഭൃശം ക്രോധസമന്വിതഃ ।
ചിക്ഷേപ മൃത്യുസങ്കാശം ബാണം സർപവിഷോപമം ॥ 5-184-8 (38232)
സ തേനാഭിഹതോ വീരോ ലലാടേ ദ്വിജസത്തമഃ ।
അശോഭത മഹാരാജ ശശ്രൃംഗ ഇവ പർവതഃ ॥ 5-184-9 (38233)
സ സംരബ്ധഃ സമാവൃത്യ ശരം കാലാന്തകോപമം ।
സന്ദധേ ബലവത്കൃഷ്യ ഘോരം ശത്രനിബർഹണം ॥ 5-184-10 (38234)
സ വക്ഷസി പാപതോഗ്രഃ ശരോ വ്യാല ഇവ ശ്വസൻ ।
മഹീം രാജംസ്തതശ്ചാഹമഗമം രുധിരാവിലഃ ॥ 5-184-11 (38235)
സംപ്രാപ്യ തു പുനഃ സഞ്ജ്ഞാം ജാമദഘ്ന്യായ ധീമതേ ।
പ്രാഹിണ്വം വിമലാം ശക്തിം ജ്വലന്തീമശനീമിവ ॥ 5-184-12 (38236)
സാ തസ്യ ദ്വിജമുഖ്യസ്യ നിപപാത ഭുജാന്തരേ ।
വിഹ്വലശ്ചാഭവദ്രാജന്വേപഥുശ്ചൈനമാവിശത് ॥ 5-184-13 (38237)
തത ഏനം പരിഷ്വജ്യ സഖാ വിപ്രോ മഹാതപാഃ ।
അകൃതവ്രണഃ ശുഭൈർവാക്യൈരാശ്വാസയദനേകധാ ॥ 5-184-14 (38238)
സമാശ്വസ്തസ്തതോ രാമഃ ക്രോധാമർഷസമന്വിതഃ ।
പ്രാദുശ്ചക്രേ തദാ ബ്രാഹ്മം പരമാസ്ത്രം മഹാവ്രതഃ ॥ 5-184-15 (38239)
തതസ്തത്പ്രതിഘാതാർഥം ബ്രാഹ്മമേവാസ്ത്രമുത്തമം ।
മയാ പ്രയുക്തം ജജ്വാല യുഗാന്തമിവ ദർശയത് ॥ 5-184-16 (38240)
തയോർബ്രഹ്മാസ്ത്രയോരാസീദന്തരാ വൈ സമാഗമഃ ।
അസംപ്രാപ്യൈവ രാമം ച മാം ച ഭാരതസത്തമ ॥ 5-184-17 (38241)
തതോ വ്യോംനി പ്രാദുരഭൂത്തേജ ഏവ ഹി കേവലം ।
ഭൂതാനി ചൈവ സർവാണി ജഗ്മുരാർതിം വിശാംപതേ ॥ 5-184-18 (38242)
ഋഷയശ്ച സഗന്ധർവാ ദേവതാശ്ചൈവ ഭാരത।
സന്താപം പരമം ജഗ്മുരസ്ത്രതേജോഭിപീഡിതാഃ॥ 5-184-19 (38243)
തതശ്ചചാല പൃഥിവീ സപർവതവനദ്രുമാ।
സന്തപ്താനി ച ഭൂതാനി വിഷാദങ്ക ജഗ്മുരുത്തമം ॥ 5-184-20 (38244)
പ്രജജ്വാല നഭോ രാജന്ധൂമായന്തേ ദിശോ ദശ।
ന സ്ഥാതുമന്തരിക്ഷേ ച ശേകുരാകാശഗാസ്തദാ ॥ 5-184-21 (38245)
തതോ ഹാഹാകൃതേ ലോകേ സദേവാസുരരാക്ഷസേ ।
ഇദമന്തരമിത്യേവം മോക്തുകാമോഽസ്മി ഭാരത ॥ 5-184-22 (38246)
പ്രസ്വാപമസ്ത്രം ത്വരിതോ വചനാദ്ബ്രഹ്മവാദിനാം ।
ചിന്തിതം ച തദസ്ത്രം മേ മനസി പ്രത്യഭാത്തദാ ॥ ॥ 5-184-23 (38247)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി അംബോപാഖ്യാനപർവണി ചതുരശീത്യധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥
ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 185
॥ ശ്രീഃ ॥
5.185. അധ്യായഃ 185
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
ഭീഷ്മേ രാമംപ്രതി പ്രസ്വാപനാസ്ത്രം പ്രയോക്തുകാമേ നാരദേന തന്നിഷേധനം ॥ 1 ॥ ഭീഷ്മേണ ദിവ്യപുരുഷവചനാച്ച പ്രസ്വാപനാസ്ത്രപ്രതിസംസംഹാരേ രാമേണ സ്വസ്യ പരാജിതത്വോക്തിഃ ॥ 2 ॥ നാരദാദിവചനാദ്യുദ്ധോപരമഃ ॥ 3 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-185-0 (38248)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 5-185-0x (3919)
തതോ ഹലഹലാശബ്ദോ ദിവി രാജൻമഹാനഭൂത്।
പ്രസ്വാപം ഭീഷ്മ മാ സ്രാക്ഷീരിതി കൌരവനന്ദന ॥ 5-185-1 (38249)
അയുഞ്ജമേവ ചൈവാഹം തദസ്ത്രം ഭൃഗുനന്ദനേ ।
പ്രസ്വാപം മാം പ്രയുജ്ജാനം നാരദോ വാകയമബ്രവീത് ॥ 5-185-2 (38250)
ഏതേ വിയതി കരവ്യ ദിവി ദേവഗണാഃ സ്ഥിതാഃ।
തേ ത്വാം നിവാരയന്ത്യദ്യ പ്രസ്വാപം മാ പ്രയോജയ ॥ 5-185-3 (38251)
രാമസ്തപസ്വീ ബ്രഹ്മണ്യോ ബ്രാഹ്മണശ്ച ഗുരുശ്ച തേ।
തസ്യവമാനം കൌരവ്യ മാസ്മ കാർഷീഃ കഥഞ്ചന ॥ 5-185-4 (38252)
തതോഽപശ്യം ദിവിഷ്ഠാന്വൈ താനഷ്ടൌ ബ്രഹ്മവാദിനഃ ।
തേ മാം സ്മയന്തോ രാജേന്ദ്ര ശനകൈരിദമബ്രുവൻ ॥ 5-185-5 (38253)
യഥാഽഽഹ ഭരതശ്രേഷ്ഠ നാരദസ്തത്തഥാ കുരു ।
ഏതദ്ധി പരമം ശ്രേയോ ലോകാനാം ഭരതർഷഭ ॥ 5-185-6 (38254)
തതശ്ച പ്രതിസംഹൃത്യ തദസ്ത്രം സ്വാപനം മഹത്।
ബ്രഹ്മാസ്ത്രം ദീപയാഞ്ചക്രേ തസ്മിന്യുധി യഥാവിധി ॥ 5-185-7 (38255)
തതോ രാമോ ഹൃഷിതോ രാജസിംഹ
ദൃഷ്ട്വാ തദസ്ത്രം വിനിവർതിതം വൈ।
ജിതോഽസ്മി ഭീഷ്മേണ സുമന്ദബുദ്ധി-
രിത്യേവ വാക്യം സഹസാ വ്യമുഞ്ചത് ॥ 5-185-8 (38256)
തതോഽപശ്യത്പിതരം ജാമദഗ്ന്യഃ
പിതുസ്തഥാ പിതരം ചാസ്യ മാന്യം।
തേ തത്ര ചൈനം പരിവാര്യ തസ്ഥു-
രൂചുശ്ചൈനം സാന്ത്വപൂർവം തദനീം ॥ 5-185-9 (38257)
പിതര ഊചുഃ। 5-185-10x (3920)
മാ സ്മൈവം സാഹസം താത പുനഃ കാർഷീഃ കഥഞ്ചന ।
ഭീഷ്മേണ സംയുഗം ഗന്തും ക്ഷത്രിയേണ വിശേഷതഃ ॥ 5-185-10 (38258)
ക്ഷത്രിയസ്യ തു ധർമോഽയം യദ്യുദ്ധം ഭൃഗുനന്ദന ।
സ്വാധ്യായോ വ്രതചര്യാഽഥ ബ്രാഹ്മണാനാം പരം ധനം ॥ 5-185-11 (38259)
ഇദം നിമിത്തേ കസ്മിംശ്ചിദസ്മാഭിഃ പ്രാഗുദാഹൃതം ।
ശസ്ത്രധാരണമത്യുഗ്രം തച്ചാകാര്യം കൃതം ത്വയാ ॥ 5-185-12 (38260)
വത്സ പര്യാപ്തമേതാവദ്ഭീഷ്മേണ സഹ സംയുഗേ ।
വിമർദസ്തേ മഹാബാഹോ വ്യപയാഹി രണാദിതഃ ॥ 5-185-13 (38261)
പര്യാപ്തമേതദ്ഭദ്രം തേ തവ കാർമുകധാരണം ।
വിസർജയൈതദ്ദുർധർഷ തപസ്തപ്യസ്വ ഭാർഗവ ॥ 5-185-14 (38262)
ഏഷ ഭീഷ്മഃ ശാന്തനവോ ദേവൈഃ സർവൈർനിവാരിതഃ।
നിവർതസ്വ രണാദസ്മാദിതി ചൈവ പ്രസാദിതഃ ॥ 5-185-15 (38263)
രാമേണ സഹ മായോത്സീർഗുരുണേതി പുനഃ പുനഃ ।
ന ഹി രാമോ രണേ ജേതും ത്വയാ ന്യായ്യഃ കുരൂദ്വഹ ॥ 5-185-16 (38264)
മാനം കുരുഷ്വ ഗാംഗേയ ബ്രാഹ്മണസ്യ രണാജിരേ।
വയം തു ഗുരവസ്തുഭ്യം തസ്മാത്ത്വാം വാരയാമഹേ ॥ 5-185-17 (38265)
ഭീഷ്മോ വസൂനാമന്യതമോ ദിഷ്ട്യാ ജീവസി പുത്രക ।
ഗാംഗേയഃ ശന്തനോഃ പുത്രോ വസുരേഷ മഹായശാഃ ॥ 5-185-18 (38266)
കഥം ശക്യസ്ത്വയാ ജേതും നിവർതസ്വേഹ ഭാർഗവ ।
അർജുനഃ പാണ്ഡവശ്രേഷ്ഠഃ പുരന്ദരസുതോ ബലീ ॥ 5-185-19 (38267)
നരഃ പ്രജാപതിർവീരഃ പൂർവദേവഃ സനാതനഃ।
സവ്യസാചീതി വിഖ്യാതസ്ത്രിഷു ലോകേഷു വീര്യവാൻ।
ഭീഷ്മമൃത്യുര്യഥാകാലം വിഹിതോ വൈ സ്വയംഭുവാ ॥ 5-185-20 (38268)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 5-185-21x (3921)
ഏവമുക്തഃ സ പിതൃഭിഃ പിതൄന്രാമോഽബ്രവീദിദം।
നാഹം യുധി നിവർതേയമിതി മേ വ്രതമാഹിതം।
ന നിവർതിതപൂർവശ്ച കദാചിദ്രണമൂർധനി ॥ 5-185-21 (38269)
നിവർത്യതാമാപഗേയഃ കാമം യുദ്ധാത്പിതാമഹാഃ।
ന ത്വഹം വിനിവർതിഷ്യേ യുദ്ധാദസ്മാത്കഥഞ്ചന ॥ 5-185-22 (38270)
തതസ്തേ മുനയോ രാജന്നൃചീകപ്രമുഖാസ്തദാ ।
നാരദേനൈവ സഹിതാഃ സമാഗംയേദമബ്രുവൻ ॥ 5-185-23 (38271)
നിവർതസ്വ രണാത്താത മാനയസ്വ ദ്വിജോത്തമം ।
ഇത്യവോചമഹം താംശ്ച ക്ഷത്രധർമവ്യപേക്ഷയാ॥ 5-185-24 (38272)
മമ വ്രതമിദം ലോകേ നാഹം യുദ്ധാത്കദാചന।
വിമുഖോ വിനിവർതേയം പൃഷ്ഠതോഽഭ്യാഹതഃ ശരൈഃ ॥ 5-185-25 (38273)
നാഹം ലോഭാന്ന കാർപണ്യാന്ന ഭയാന്നാർഥകാരണാത്।
ത്യജേയം ശാശ്വതം ധർമമിതി മേ നിശ്ചിതാ മതിഃ ॥ 5-185-26 (38274)
തതസ്തേ മുനയഃ സർവേ നാരദപ്രമുഖാ നൃപ।
ഭാഗീരഥീ ച മേ മാതാ രണമധ്യം പ്രപേദിരേ ॥ 5-185-27 (38275)
തഥൈവാത്തശരോ ധന്വീ തഥൈവ ദൃഢനിശ്ചയഃ ।
സ്ഥിതോഽഹമാഹവേ യോദ്ധും തതസ്തേ രാമമബ്രുവൻ ॥ 5-185-28 (38276)
സമേത്യ സഹിതാ ഭൂയഃ സമരേ ഭൃഗുനന്ദനം ।
നാവനീതം ഹി ഹൃദയം വിപ്രാണാം ശാംയ ഭാർഗവ ॥ 5-185-29 (38277)
രാമ രാമ നിവർതസ്വ യുദ്ധാദസ്മാദ്ദ്വിജോത്തമ ।
അവധ്യോ വൈ ത്വയാ ഭീഷ്മസ്ത്വം ച ഭീഷ്മസ്യ ഭാർഗവ ॥ 5-185-30 (38278)
ഏവം ബ്രുവന്തസ്തേ സർവേ പ്രതിരുദ്ധ്യ രണാജിരം ।
ന്യാസയാഞ്ചക്രിരേ ശസ്ത്രം പിതരോ ഭൃഗുനന്ദനം ॥ 5-185-31 (38279)
തതോഽഹം പുനരേവാഥ താനഷ്ടൌ ബ്രഹ്മവാദിനഃ ।
അദ്രാക്ഷം ദീപ്യമാനാന്വൈ ഗ്രഹാനഷ്ടാവിവോദിതാൻ ॥ 5-185-32 (38280)
തേ മാം സപ്രണയം വാക്യമബ്രുവൻസമരേ സ്ഥിതം ।
പ്രൈഹി രാമം മഹാബാഹോ ഗുരും ലോകഹിതം കുരു ॥ 5-185-33 (38281)
ദൃഷ്ട്വാ നിവർതിതം രാമം സുഹൃദ്വാക്യേന തേന വൈ।
ലോകാനാം ച ഹിതം കുർവന്നഹമപ്യാദദേ വചഃ ॥ 5-185-34 (38282)
തതോഽഹം രാമമാസാദ്യ വവന്ദേ ഭൃശവിക്ഷതഃ।
രാമശ്ചാഭ്യുത്സ്മയൻപ്രേംണാ മാമുവാച മഹാതപാഃ ॥ 5-185-35 (38283)
ത്വത്സമോ നാസ്തി ലോകേഽസ്മിൻക്ഷത്രിയഃ പൃഥിവീചരഃ ।
ഗംയതാം ഭീഷ്മ യുദ്ധേഽസ്മിംസ്തോഷിതോഽഹം ഭൃശം ത്വയാ ॥ 5-185-36 (38284)
മമ ചൈവ സമക്ഷം താം കന്യാമാഹൂയ ഭാർഗവഃ।
ഉക്തവാന്ദീനയാ വാചാ മധ്യേ തേഷാം മഹാത്മനാം ॥ ॥ 5-185-37 (38285)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി അംബോപാഖ്യാനപർവണി പഞ്ചാശീത്യധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥
ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 186
॥ ശ്രീഃ ॥
5.186. അധ്യായഃ 186
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
രാമമാമന്ത്ര്യ ഗതയാ അംബയാ പുണ്യാശ്രമാദിഷു ദുഷ്കരതപശ്ചരണം ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-186-0 (38286)
രാമ ഉവാച। 5-186-0x (3922)
പ്രത്യക്ഷമേതല്ലോകാനാം സർവേഷാമേവ ഭാമിനി ।
യഥാശക്ത്യാ മയാ യുദ്ധം കൃതം വൈ പൌരുഷം പരം ॥ 5-186-1 (38287)
ന ചൈവമപി ശക്നോമി ഭീഷ്മം ശസ്ത്രഭൃതാം വരം ।
വിശേഷയിതുമത്യർഥമുത്തമാസ്ത്രാണി ദർശയൻ ॥ 5-186-2 (38288)
ഏഷാ മേ പരമാ ശക്തിരേതൻമേ പരമം ബലം ।
യഥേഷ്ടം ഗംയതാം ഭദ്രേ കിമന്യദ്വാ കരോമി തേ ॥ 5-186-3 (38289)
ഭീഷ്മമേവ പ്രപദ്യസ്വ ന തേഽന്യാ വിദ്യതേ ഗതിഃ ।
നിർജിതോ ഹ്യസ്മി ഭീഷ്മേണ മഹാസ്ത്രാണി പ്രമുഞ്ചതാ ॥ 5-186-4 (38290)
ഏവമുക്ത്വാ തതോ രാമോ വിനിഃശ്വസ്യ മഹാമനാഃ ।
തൂഷ്മീമാസീത്തതഃ കനക്യാ പ്രോവാച ഭൃഗുനന്ദനം ॥ 5-186-5 (38291)
ഭഗവന്നേവമേവൈതദ്യഥാഽഽഹ ഭഗവാംസ്തഥാ ।
അജേയോ യുധി ഭീഷ്മോഽയമപി ദേവൈരുദാരധീഃ ॥ 5-186-6 (38292)
യഥാശക്തി യഥോത്സാഹം മമ കാര്യം കൃതം ത്വയാ ।
അനിവാര്യം രണേ വീര്യമസ്ത്രാണി വിവിധാനി ച ॥ 5-186-7 (38293)
നേ ചൈവ ശക്യതേ യുദ്ധേ വിശേഷയിതുമന്തതഃ ।
ന ചാഹമേനം യാസ്യാമി പുനർഭീഷ്മം കഥഞ്ചന ॥ 5-186-8 (38294)
ഗമിഷ്യാമി തു തത്രാഹം യത്ര ഭീഷ്മം തപോധന ।
സമരേ പാതയിഷ്യാമി സ്വയമേവ ഭൃഗൂദ്വഹ ॥ 5-186-9 (38295)
ഏവമുക്ത്വാ യയൌ കന്യാ രോഷവ്യാകുലലോചനാ ।
താപസ്യേ ധൃതസങ്കൽപാ സാ മേ ചിന്തയതീ വധം ॥ 5-186-10 (38296)
തതോ മഹേന്ദ്രം സഹിതൈരമുനിഭിർഭൃഗുസത്തമഃ ।
യഥാഽഽഗതം തഥാ സോഽഗൻമാമുപാമന്ത്ര്യ ഭാരത ॥ 5-186-11 (38297)
തതോ രഥം സമാരുഹ്യ സ്തൂയമാനോ ദ്വിജാതിഭിഃ ।
പ്രവിശ്യ നഗരം മാത്രേ സത്യവത്യൈ ന്യവേദയം ॥ 5-186-12 (38298)
യഥാവൃത്തം മഹാരാജ സാ ച മാം പ്രത്യനന്ദത।
പുരുഷാംശ്ചാദിശം പ്രാജ്ഞാൻകന്യാവൃത്താന്തകർമണി ॥ 5-186-13 (38299)
ദിവസേ ദിവസേ ഹ്യസ്യാ ഗതിജൽപിതചേഷ്ടിതം ।
പ്രത്യാഹരംശ്ച മേ യുക്താഃ സ്ഥിതാഃ പ്രിയഹിതേ സദാ ॥ 5-186-14 (38300)
യദൈവ ഹി വനം പ്രായാത്സാ കന്യാ തപസേ ധൃതാ।
തദൈവ വ്യഥിതോ ദീനോ ഗതചേതാ ഇവാഭവം ॥ 5-186-15 (38301)
ന ഹി മാം ക്ഷത്രിയഃ കശ്ചിദ്വീര്യേണ വ്യജയദ്യുധി ।
ഋതേ ബ്രഹ്മവിദസ്താത തപസാ സംശിതവ്രതാത് ॥ 5-186-16 (38302)
അപി ചൈതൻമയാ രാജന്നാരദേഽപി നിവേദിതം ।
വ്യാസേ ചൈവ തഥാ കാര്യം തൌ ചോഭൌ മാമവോചതാം ॥ 5-186-17 (38303)
ന വിഷാദസ്ത്വയാ കാര്യോ ഭീഷ്മ കാശിസുതാം പ്രതി।
ദൈവം പുരുഷകാരേണ കോ നിവർതിതുമുത്സഹേത് ॥ 5-186-18 (38304)
സാ കന്യാ തു മഹാരാജ പ്രവിശ്യാശ്രമമണ്ഡലം ।
യമുനാതീരമാശ്രിത്യ തപസ്തേപേഽതിമാനുഷം ॥ 5-186-19 (38305)
നിരാഹാരാ കൃശാ രൂക്ഷാ ജടിലാ മലപങ്കിനീ ।
ഷൺമാസാന്വായുഭക്ഷാ ച സ്ഥാണുഭൂതാ തപോധനാ ॥ 5-186-20 (38306)
യമുനാജലമാശ്രിത്യ സംവത്സരമഥാഽപരം ।
ഉദവാസം നിരാഹാരാ പാരയാമാസ ഭാമിനീ ॥ 5-186-21 (38307)
ശീർണപർണേന ചൈകേന പാരയാമാസ സാ പരം ।
സംവത്സരം തീവ്രകോപാ പാദാംഗുഷ്ഠാഗ്രധിഷ്ഠിതാ ॥ 5-186-22 (38308)
ഏവം ദ്വാദശ വർഷാണി താപയാമാസ രോദസീ ।
നിവർത്യമാനാപി ച സാ ജ്ഞാതിഭിർനൈവ ശക്യതേ ॥ 5-186-23 (38309)
തതോഽഗമദ്വത്സഭൂമിം സിദ്ധചാരണസേവിതാം ।
ആശ്രമം പുണ്യശീലാനാം താപസാനാം മഹാത്മനാം ॥ 5-186-24 (38310)
തത്ര പുണ്യേഷു തീർഥേഷു സാഽഽപ്ലുതാംഗീ ദിവാനിശം ।
വ്യചരത്കാശികന്യാ സാ യഥാകാമവിചാരിണീ ॥ 5-186-25 (38311)
നന്ദാശ്രമേ മഹാരാജ തഥോലൂകാശ്രമേ ശുഭേ ।
ച്യവനസ്യാശ്രമേ ചൈവ ബ്രഹ്മണഃ സ്ഥാന ഏവ ച ॥ 5-186-26 (38312)
ത്രയാഗേ ദേവയജനേ ദേവാരണ്യേഷു ചൈവ ഹ ।
ഭോഗവത്യാം മഹാരാജ കൌശികസ്യാശ്രമേ തഥാ ॥ 5-186-27 (38313)
മാണ്ഡവ്യസ്യാശ്രമേ രാജന്ദിലീപസ്യാശ്രമേ തഥാ ।
രാമഹ്രദേ ച കൌരവ്യ പൈലഗർഗസ്യ ചാശ്രമേ ॥ 5-186-28 (38314)
ഏതേഷു തീർഥേഷു തദാ കാശികന്യാ വിശാംപതേ ।
ആപ്ലാവയത ഗാത്രാണി വ്രതമാസ്ഥായ ദുഷ്കരം ॥ 5-186-29 (38315)
താമബ്രവീച്ച കൌരവ്യ മമ മാതാ ജലേ സ്ഥിതാ ।
കിമർഥം ക്ലിശ്യസേ ഭദ്രേ തഥ്യമേവ വദസ്വ മേ ॥ 5-186-30 (38316)
സൈനാമഥാബ്രവീദ്രാജൻകൃതാഞ്ജലിരനിന്ദിതാ
ഭീഷ്മേണ സമരേ രാമോ നിർജിതശ്ചാരുലോചനി ॥ 5-186-31 (38317)
കോഽന്യസ്തമുത്സഹേഞ്ജേതുമുദ്യതേഷും മഹീപതിഃ ।
സാഹം ഭീഷ്മവിനാശായ തപസ്തപ്സ്യേ സുദാരുണം ॥ 5-186-32 (38318)
വിചരാമി മഹീം ദേവി യഥാ ഹന്യാമഹം നൃപം ।
ഏതദ്വ്രതഫലം ദേവി പരമസ്മിന്യഥാ ഹി മേ ॥ 5-186-33 (38319)
തതോഽബ്രവീത്സാഗരഗാ ജിഹ്മം ചരസി ഭാമിനി।
നൈഷ കാമോഽനവദ്യാംഗി ശക്യഃ പ്രാപ്തും ത്വയാഽബലേ ॥ 5-186-34 (38320)
യദി ഭീഷ്മവിനാശായ കാശ്യേ ചരസി വൈ വ്രതം।
വ്രതസ്ഥാ ച ശരീരം ത്വം യദി നാമ വിമോക്ഷ്യസി ॥ 5-186-35 (38321)
നദീ ഭവിഷ്യസി ശുഭേ കുടിലാ വാർഷികോദകാ।
ദുസ്തീർഥാ ന തു വിജ്ഞേയാ വാർഷികീ നാഷ്ടമാസികീ ॥ 5-186-36 (38322)
ഭീമഗ്രാഹവതീ ഘോരാ സർവഭൂതഭയങ്കരീ ।
ഏവമുക്ത്വാ തതോ രാജൻകാശികന്യാം ന്യവർതത ॥ 5-186-37 (38323)
മാതാ മമ മഹാഭാഗാ സ്മയമാനേവ ഭാമിനീ ।
കദാചിദഷ്ടമേ മാസി കദാചിദ്ദശമേ തഥാ।
ന പ്രാശ്നീതോദകമപി പുനഃ സാ വരവർണിനീ ॥ 5-186-38 (38324)
സാ വത്സഭൂമിം കൌരവ്യ തീർഥലോഭാത്തതസ്തതഃ ।
പതിതാ പരിധാവന്തീ പുനഃ കാശിപതേഃ സുതാ ॥ 5-186-39 (38325)
സാ നദീ വത്സഭൂംയാം തു പ്രഥിതാംബേതി ഭാരത ।
വാർഷികീ ഗ്രാഹബഹുലാ ദുസ്തീർഥാ കുടിലാ തഥാ ॥ 5-186-40 (38326)
സാ കന്യാ തപസാ തേന ദേഹാർധേന വ്യജായത ।
നദീ ച രാജന്വത്സേഷു കന്യാ ചൈവാഭവത്തദാ ॥ ॥ 5-186-41 (38327)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി അംബോപാഖ്യാനപർവണി ഷഡശീത്യധികശതതമോഽധ്യായ- ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-186-36 വാർഷികീ വർഷാസ്വേവ വഹതീതി വാർഷികീ ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 187
॥ ശ്രീഃ ॥
5.187. അധ്യായഃ 187
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
അംബയാ തപസ്തോഷിതാൻമഹാദേവാത് ജൻമാന്തരേ പുംസ്ത്വപ്രാപ്ത്യാ ഭീഷ്മഹനനരൂപവമുപലഭ്യാഗ്നൌ പ്രവേശഃ ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-187-0 (38328)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 5-187-0x (3923)
തതസ്തേ താപസാഃ സർവേ തപസേ ധൃതനിശ്ചയാം।
ദൃഷ്ട്വാ ന്യവർതയംസ്താത കിം കാര്യമിതി ചാബ്രുവൻ ॥ 5-187-1 (38329)
താനുവാച തതഃ കന്യാ തപോവൃദ്ധാനൃഷീംസ്തദാ ।
നിരാകൃതാസ്മി ഭീഷ്മേണ ഭ്രംശിതാ പതിധർമതഃ ॥ 5-187-2 (38330)
വധാർഥം തസ്യ ദീക്ഷാ മേ ന ലോകാർഥം തപോധനാഃ ।
നിഹത്യ ഭീഷ്മം ഗച്ഛേയം ശാന്തിമിത്യേവ നിശ്ചയഃ ॥ 5-187-3 (38331)
യത്കൃതേ ദുഃഖവസതിമിമാം പ്രാപ്തഽസ്മി ശാശ്വതീം ।
പതിലോകാദ്വിഹീനാ ച നൈവ സ്ത്രീ ന പുമാനിഹ ॥ 5-187-4 (38332)
നാഹത്വാ യുധി ഗാംഗേയം നിവർതിഷ്യേ തപോധനാഃ ।
ഏഷ മേ ഹൃദി സങ്കൽപോ യദിദം കഥിതം മയാ ॥ 5-187-5 (38333)
സ്ത്രീഭാവേ പരിനിർവിണ്ണാ പുംസ്ത്വാർഥേ കൃതനിശ്ചയാ ।
ഭീഷ്മേ പ്രതിചികീർഷാമി നാസ്മി വാര്യേതി വൈ പുനഃ ॥ 5-187-6 (38334)
താം ദേവോ ദർശയാമാസ ശൂലപാണിരുമാപതിഃ ।
മധ്യേ തേഷാം മഹാർഷീണാം സ്വേന രൂപേണ താപസീം ॥ 5-187-7 (38335)
ഛന്ദ്യമാനാ വരേണാഥ സാ വവ്രേ മത്പരാജയം ।
ഹനിഷ്യസീതി താം ദേവഃ പ്രത്യുവാച മനസ്വിനീം ॥ 5-187-8 (38336)
തതഃ സാ പുനരേവാഥ കന്യാ രുദ്രമുവാച ഹ।
ഉപപദ്യേത്കഥം ദേവ സ്ത്രിയാ യുധി ജയോ മമ ॥ 5-187-9 (38337)
സ്ത്രീഭാവേന ച മേ ഗാഢം മനഃ ശാന്തമുമാപതേ ।
പ്രതിശ്രുതശ്ച ഭൂതേശ ത്വയാ ഭീഷ്മപരാജയഃ ॥ 5-187-10 (38338)
യഥാ സ സത്യോ ഭവതി തഥാ കുരു വൃഷധ്വജ ।
യഥാ ഹന്യാം സമാഗംയ ഭീഷ്മം ശാന്തനവം യുധി ॥ 5-187-11 (38339)
താമുവാച മഹാദേവഃ കന്യാം കില വൃഷധ്വജഃ ।
ന മേ വാഗമൃതം പ്രാഹ സത്യം ഭദ്രേ ഭവിഷ്യസി ॥ 5-187-12 (38340)
ഹനിഷ്യസി രണേ ഭീഷ്മം പുരുഷത്വം ച ലപ്സ്യതി ॥
സ്മരിഷ്യസി ച തത്സർവം ദേഹമന്യം ഗതാ സതീ ॥ 5-187-13 (38341)
ദ്രുപദസ്യ കുലേ ജാതാ ഭവിഷ്യസി മഹാരഥഃ।
ശീഘ്രാസ്ത്രശ്ചിത്രയോധീ ച ഭവിഷ്യസി സുസംമതഃ ॥ 5-187-14 (38342)
യഥോക്തമേവ കല്യാണി സർവമേതദ്ഭവിഷ്യതി।
ഭവിഷ്യസി പുമാൻപശ്ചാത്കസ്മാച്ചിത്കാലപര്യയാത് ॥ 5-187-15 (38343)
ഏവമുക്ത്വാ മഹാദേവഃ കപർദീ വൃഷഭധ്വജഃ।
പശ്യതാമേവ വിപ്രാണാം തത്രൈവാന്തരധീയത ॥ 5-187-16 (38344)
തതഃ സാ പശ്യതാം തേഷാം മഹർഷീണാമനിന്ദിതാ ।
സമാഹൃത്യ വനാത്തസ്മാത്കാഷ്ഠാനി വരവർണിനീ ॥ 5-187-17 (38345)
ചിതാം കൃത്വാ സുമഹതീം പ്രദായ ച ഹുതാശനം ।
പ്രദീപ്തേഽഗ്നൌ മഹാരാജ രോഷദീപ്തേന ചേതസാ ॥ 5-187-18 (38346)
ഉക്ത്വാ ഭീഷ്മവധായേതി പ്രവിവേശ ഹുതാശനം ।
ജ്യേഷ്ഠാ കാശിസുതാ രാജന്യമുനാമഭിതോ നദീം ॥ ॥ 5-187-19 (38347)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി അംബോപാഖ്യാനപർവണി സപ്താശീത്യധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-187-10 ശാന്തം ശൌര്യധർമരഹിതം ॥ 5-187-19 യമുനാമഭിതഃ യമുനാദ്വീപേ ഇത്യർഥഃ ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 188
॥ ശ്രീഃ ॥
5.188. അധ്യായഃ 188
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
പുത്രാർഥം തപസ്യതേ ദ്രുപദായ മഹാദേവേന സ്ത്രീ ഭൂത്വാ പുമാൻഭവിഷ്യതീതി വരദാനം ॥ 1 ॥ ദ്രുപദഭാര്യയാ സ്ത്ര്യപത്യജനനേഽപി തസ്യ പുംസ്ത്വഖ്യാപനം ॥ 2 ॥ ദ്രുപദേന തസ്യ സ്ത്രീത്വം പ്രച്ഛാദ്യ പുംവജ്ജാതകർമാദികരണപൂർവകം ശിഖണ്ഡീതി നാമകരണം ॥ 3 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-188-0 (38348)
ദുര്യോധന ഉവാച। 5-188-0x (3924)
കഥം ശിഖണ്ഡീ ഗാംഗേയ കന്യാം ഭൂത്വാ പുരാ തദാ।
പുരുഷോഽഭൂദ്യുധിശ്രേഷ്ഠ തൻമേ ബ്രൂഹി പിതാമഹ ॥ 5-188-1 (38349)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 5-188-2x (3925)
ഭാര്യാ തു തസ്യ രാജേന്ദ്ര ദ്രുപദസ്യ മഹീപതേഃ।
മഹിഷീ ദയിതാ ഹ്യാസീദപുത്രാ ച വിശാംപതേ ॥ 5-188-2 (38350)
ഏതസ്മിന്നേവ കാലേ തു ദ്രുപദോ വൈ മഹീപതിഃ।
അപത്യാർഥേ മഹാരാജ തോഷയാമാസ ശങ്കരം ॥ 5-188-3 (38351)
അസ്മാദ്വധാർഥം നിശ്ചിത്യ തപോ ഘോരം സമാസ്ഥിതഃ।
ഋതേ കന്യാം മഹാദേവ പുത്രോ മേസ്യാദിതി ബ്രുവൻ ॥ 5-188-4 (38352)
ഭഗവൻപുത്രമിച്ഛാമി ഭീഷ്മം പ്രതിചികീർഷയാ ।
ഇത്യുക്തോ ദേവദേവേന സ്ത്രീപുമാംസ്തേ ഭവിഷ്യതി ॥ 5-188-5 (38353)
നിവർതസ്വ മഹീപാല നൈതഞ്ജാത്വന്യഥാ ഭവേത് ।
സ തു ഗത്വാ ച നഗരം ഭാര്യാമിദമുവാച ഹ ॥ 5-188-6 (38354)
കൃതോ യത്നോ മഹാദേവസ്തപസാഽഽരാധിതോ മയാ ।
കന്യാ ഭൂത്വാ പുമാൻഭാവീ ഇതി ചോക്തോസ്മി ശംഭുനാ ॥ 5-188-7 (38355)
പുനഃ പുനര്യാച്യമാനോ ദിഷ്ടമിത്യബ്രവീച്ഛിവഃ ।
നതദന്യച്ച ഭവിതാ ഭവിതവ്യം ഹി തത്തഥാ ॥ 5-188-8 (38356)
തതഃ സാ നിയതാ ഭൂത്വാ ഋതുകാലേ മനസ്വിനീ ।
പത്നീ ദ്രുപദരാജസ്യ ദ്രുപദം പ്രവിവേശ ഹ ॥ 5-188-9 (38357)
ലേഭേ ഗർഭം യഥാകാലം വിധിദൃഷ്ടേന കർമണാ ।
പാർഷതസ്യ മഹീപാല യഥാ മാം നാരദോഽബ്രവീത് ॥ 5-188-10 (38358)
തതോ ദധാര സാ ദേവീ ഗർഭം രാജീവലോചനാ ।
താം സ രാജാ പ്രിയാം ഭാര്യാം ദ്രുപദഃ കുരുനന്ദന ॥ 5-188-11 (38359)
പുത്രസ്നേഹാൻമഹാബാഹുഃ മുഖം പര്യചരത്തദാ ।
സർവാനഭിപ്രായകൃതാൻഭാര്യാഽലഭത കൌരവ ॥ 5-188-12 (38360)
അപുത്രസ്യ സതോ രാജ്ഞോ ദ്രുപദസ്യ മഹീപതേഃ ।
യഥാകാലം തു സാ ദേവീ മഹിഷീ ദ്രുപദസ്യ ഹ ॥ 5-188-13 (38361)
കന്യാം പ്രവരരൂപാം തു പ്രാജായത നരാധിപ ।
അപുത്രസ്യ തു രാജ്ഞഃ സാ ദ്രുപദസ്യ മനസ്വിനീ ॥ 5-188-14 (38362)
ഖ്യാപയാമാസ രാജേന്ദ്ര പുത്രോ ഹ്യേഷ മമേതി വൈ।
തതഃ സ രാജാ ദ്രുപദ പ്രച്ഛന്നായാ നരാധിപ ॥ 5-188-15 (38363)
പുത്രവത്പുത്രകാര്യാണി സർവാണി സമകാരയത് ।
രക്ഷണം ചൈവ മന്ത്രസ്യ മഹിഷീ ദ്രുപദസ്യ സാ॥ 5-188-16 (38364)
ചകാര സർവയത്നേന ബ്രുവണാ പുത്ര ഇത്യുത ।
ന ച താം വേദക നഗരേ കശ്ചിദന്യത്ര പാർഷതാത് ॥ 5-188-17 (38365)
ശ്രദ്ദധാനോ ഹി തദ്വാക്യം ദേവസ്യാച്യുതതേജസഃ।
ഛാദയാമാസ താം കന്യാം പുമാനിതി ച സോബ്രവീത് ॥ 5-188-18 (38366)
ജാതകർമാണി സർവാണി കാരയാമാസ പാർഥിവഃ।
പുംവദ്വിധാനയുക്താനി ശിഖണ്ഡീതി ച താം വിദുഃ ॥ 5-188-19 (38367)
അഹമേകസ്തു ചാരേണ വചനാന്നാരദസ്യ ച।
ജ്ഞാതവാന്ദേവവാക്യേന അംബായാസ്തപസാ തഥാ ॥ ॥ 5-188-20 (38368)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി അംബോപാഖ്യാനപർവണി അഷ്ടാശീത്യധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥
ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 189
॥ ശ്രീഃ ॥
5.189. അധ്യായഃ 189
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
പുംവേഷഗൂഹിതയാ ശിഖണ്ഡിന്യാ ദ്രോണാദ്ധനുർവിദ്യാഭ്യസനം ॥ 1 ॥ ദ്രുപദേന ശിഖണ്ഡിന്യാഃ ദശാർണാധിപതികന്യയാ വിവാഹകരണം ॥ 2 ॥ ദാശാർണകസുതയാ ധാത്രീദ്വാരാ സ്വപിത്രേ ശിഖണ്ഡിന്യാഃ സ്ത്രീത്വജ്ഞാപനം ॥ 3 ॥ ദാശാർണകേന ദൂതമുഖേന ദ്രുപദംപ്രതി സ്വവിപ്രലംഭഫലതയാ സബന്ധോസ്തസ്യ സമുച്ഛേദനിവേദനം ॥ 4 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-189-0 (38369)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 5-189-0x (3926)
ചകാര യത്നം ദ്രുപദഃ സുതായാഃ സർവകർമസു।
തതോ ലേഖ്യാദിഷു തഥാ ശിൽപേഷു ച പരന്തപ ॥ 5-189-1 (38370)
ഇഷ്വസ്ത്രേ ചൈവ രാജേന്ദ്ര ദ്രോണശിഷ്യോ ബഭൂവ ഹ।
തസ്യ മാതാ മഹാരാജ രാജാനം വരവർണിനീ ॥ 5-189-2 (38371)
ചോദയാമാസ ഭാര്യാർഥം കന്യായാഃ പുത്രവത്തദാ ।
തതസ്താം പാർഷതോ ദൃഷ്ട്വാ കന്യാം സംപ്രാപ്തയൌവനാം ।
സ്ത്രിയം മത്വാ തതശ്ചിന്താം പ്രപേദേ സഹ ഭാര്യയാ ॥ 5-189-3 (38372)
ദ്രുപദ ഉവാച। 5-189-4x (3927)
കന്യാ മമേയം സംപ്രാപ്താ യൌവനം ശോകവർധിനീ ।
മയാ പ്രച്ഛാദിതാ ചേയം വചനാച്ഛൂലപാണിനഃ ॥ 5-189-4 (38373)
ഭാര്യോവാച। 5-189-5x (3928)
ന തൻമിഥ്യാ മഹാരാജ ഭവിഷ്യതി കഥഞ്ചന ।
ത്രൈലോക്യകർതാ കസ്മാദ്ധി വൃഥാ വക്തുമിഹാർഹതി ॥ 5-189-5 (38374)
യദി തേ രോചതേ രാജന്വക്ഷ്യാമി ശ്രൃണു മേ വചഃ।
ശ്രുത്വേദാനീം പ്രപദ്യേഥാഃ സ്വാം മതിം പൃഷതാത്മജ ॥ 5-189-6 (38375)
ക്രിയതാമസ്യ യത്നേന വിധിവദ്ദാരസംഗ്രഹഃ ।
ഭവിതാ തദ്വചഃ സത്യമിതി മേ നിശ്ചിതാ മതിഃ ॥ 5-189-7 (38376)
തതസ്തൌ നിശ്ചയം കൃത്വാ തസ്മിൻകാര്യേഽഥ ദംപതീ ।
വരയാഞ്ചക്രതുഃ കന്യാം ദശാർണാധിപതേഃ സുതാം ॥ 5-189-8 (38377)
തതോ രാജാ ദ്രുപദോ രാജസിംഹഃ
സർവാന്രാജ്ഞഃ കുലതഃ സന്നിശാംയ।
ദാശാർണകസ്യ നൃപതേസ്തനൂജാം
ശിഖണ്ഡിനേ വരയാമാസ ദാരാൻ ॥ 5-189-9 (38378)
ഹിരണ്യവർമേതി നൃപോ യോഽസൌ ദാശാർണകഃ സ്മൃതഃ।
സ ച പ്രാദാൻമഹീപാലഃ കന്യാം തസ്മൈ ശിഖണ്ഡിനേ ॥ 5-189-10 (38379)
സ ച രാജാ ദശാർണേഷു മഹാനാസീത്സുദുർജയഃ।
ഹിരണ്യവർമാ ദുർധർഷോ മഹാസേനോ മഹാമനാഃ ॥ 5-189-11 (38380)
കൃതേ വിവാഹേ തു തദാ സാ കന്യാ രാജസത്തമ।
യൌവനം സമനുപ്രാപ്താ സാ ച കന്യാ ശിഖണ്ഡിനീ ॥ 5-189-12 (38381)
കൃതദാരഃ ശിഖണ്ഡീ ച കാംപില്യം പുനരാഗമത്।
ന ച സാ വേദ താം കന്യാം കഞ്ചിത്കാലം സ്ത്രിയം കില।
യദാ ത്വേനാമജാനാത്സാ സ്ത്രിയമേവ നൃപാത്മജാ ॥ 5-189-13 (38382)
ധാത്രീണാം ച സഖീനാം ച വ്രീഡയാനാ ന്യവേദയത് ।
കന്യാം പാഞ്ചാലരാജസ്യ സുതാം താം വൈ ശിഖണ്ഡിനീം ॥ 5-189-14 (38383)
തതസ്താ രാജശാർദൂല ധാത്ര്യോ ദാശാർണികാസ്തദാ।
ജഗ്മുരാർതി പരാം പ്രേഷ്യാഃ പ്രേഷയാമാസുരേവ ച ॥ 5-189-15 (38384)
തതോ ദശാർണാധിപതേഃ പ്രേഷ്യാഃ സർവാ ന്യവേദയൻ ।
വിപ്രലംഭം യഥാവൃത്തം സ ച ചുക്രോധ പാർഥിവഃ ॥ 5-189-16 (38385)
ശിഖണ്ഡ്യപി മഹാരാജ പുംവദ്രാജകുലേ തദാ।
വിജഹാര ംരുദാ യുക്തഃ സ്ത്രീത്വം നൈവാതിരോചയൻ ॥ 5-189-17 (38386)
തതഃ കതിപയാഹസ്യ തച്ഛ്രുത്വാ ഭരതർഷഭ ।
ഹിരണ്യവർമാ രാജേന്ദ്ര രോഷാദർതിം ജഗാമ ഹ ॥ 5-189-18 (38387)
തതോ ദാശാർണകോ രാജാ തീവ്രകോപസമന്വിതഃ ।
ദൂതം പ്രസ്ഥാപയാമാസ ദ്രുപദസ്യ നിവേശനം ॥ 5-189-19 (38388)
തതോ ദ്രുപദമാസാദ്യ ദൂതഃ കാഞ്ചനവർമണഃ।
ഏക ഏകാന്തസുത്സാര്യ രഹോ വചനമബ്രവീത് ॥ 5-189-20 (38389)
ദാശാർണരാജോ രാജംസ്ത്വാമിദം വചനമബ്രവീത് ।
അഭിഷ്ഗാത്പ്രകുപിതോ വിപ്രലബ്ധസ്ത്വയാഽനഘ ॥ 5-189-21 (38390)
അവമന്യസേ മാം നൃപതേ നൂനം ദുർമന്ത്രിതം തവ।
യൻമേ കന്യാം സ്വകന്യാർഥേ മോഹാദ്യാചിതവാനസി ॥ 5-189-22 (38391)
തസ്യാദ്യ വിപ്രലംഭസ്യ ഫലം പ്രാപ്നുഹി ദുർമതേ ।
ഏഷ ത്വം സജനാമാത്യമുദ്ധരാമി സ്ഥിരോ ഭവ ॥ 5-189-23 (38392)
അവമത്യ ച വീര്യം മേ കുലം ചാരിത്രമേവ ച ।
വിപ്രലംഭസ്ത്വയാപൂർവോ മനുഷ്യേഷു പ്രവർതിതഃ ॥ 5-189-24 (38393)
കുരു സർവാണി കാര്യാണി ഭുങ്ക്ഷ്വ കഭോഗാനനുത്തമാൻ।
അഭിയാസ്യാമി ശീഘ്രം ത്വാം സമുദ്ധർതും സബാന്ധവം ॥ ॥ 5-189-25 (38394)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി അംബോപാഖ്യാനപർവണി ഏകോനനവത്യധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-189-4 ശൂലയുക്തഃ പാണിഃ ശൂലപാണിഃ സോഽസ്യാസ്തീതി ശൂലപാണീ തസ്യ ॥ 5-189-20 ഉത്സാര്യ നീത്വാ ॥ 5-189-21 അഭിഷംഗാത്പരാഭവാത് ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 190
॥ ശ്രീഃ ॥
5.190. അധ്യായഃ 190
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
ദാശാർണകേന പുനർദൂതപ്രേഷണേ ദ്രുപദേന പത്ന്യാസഹ കർതവ്യാലോചനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-190-0 (38395)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 5-190-0x (3929)
ഏവമുക്തസ്യ ദൂതേന ദ്രുപദസ്യ തദാ നൃപ।
ചോരസ്യേവ ഗൃഹീതസ്യ ന പ്രാവർതത ഭാരതീ ॥ 5-190-1 (38396)
സ യത്നമകരോത്തീവ്രം സംബന്ധിന്യുനുമാനനേ ।
ദൂതൈർമധുരസംഭാഷൈർന തദസ്തീതി സന്ദിശൻ ॥ 5-190-2 (38397)
സ രാജാ ഭൂയ ഏവാഥ ജ്ഞാത്വാ തത്ത്വമഥാഗമത് ।
കന്യേതി പാഞ്ചാലസുതാം ത്വരമാണോ വിനിര്യയൌ ॥ 5-190-3 (38398)
തതഃ സംപ്രേഷകയാമാസ മിത്രാംണാമമിതൌജസാം ।
ദുഹിതുർവിപ്രലംഭം തം ധാത്രീണാം വചനാത്തദാ ॥ 5-190-4 (38399)
തതഃ സമുദയം കൃത്വാ ബലാനാം രാജസത്തമഃ ।
അഭിയാനേ മതിം ചക്രേ ദ്രുപദം പ്രതി ഭാരത ॥ 5-190-5 (38400)
തതഃ സംമന്ത്രയാമാസ മന്ത്രിഭിഃ സ മഹീപതിഃ ।
ഹിരണ്യവർമാ രാജേന്ദ്ര പാഞ്ചാല്യം പാർഥിവം പ്രതി ॥ 5-190-6 (38401)
തത്ര വൈ നിശ്ചിതം തേഷാമഭൂദ്രാജ്ഞാം മഹാത്മനാം ।
തഥ്യം ഭവതി ചേദേതത്കന്യാ രാജഞ്ശിഖണ്ഡിനീ ॥ 5-190-7 (38402)
ബദ്ധ്വാ പാഞ്ചാലരാജാനമാനയിഷ്യാമഹേ ഗൃഹം ।
അന്യം രാജാനമാധായ പാഞ്ചാലേഷു നരേശ്വരം ॥ 5-190-8 (38403)
ഘാതയിഷ്യാമ നൃപതിം പാഞ്ചാലം സശിഖണ്ഡിനം ॥ 5-190-9 (38404)
സ തദാ ദ്രുതമാജ്ഞായ പുനർദൂതാന്നരാധിപഃ।
പ്രാസ്ഥാപയത്പാർഷതയാ നിഹൻമീതി സ്ഥിരോ ഭവ ॥ 5-190-10 (38405)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 5-190-11x (3930)
സ ഹി പ്രകൃത്യാ വൈ ഭീതഃ കിൽബിഷീ ച നരാധിപഃ ।
ഭയം തീവ്രമനുപ്രാപ്തോ ദ്രുപദഃ പൃഥിവീപതിഃ ॥ 5-190-11 (38406)
വിസൃജ്യ ദൂതാന്ദാശാർണേ ദ്രുപദഃ ശോകമൂർച്ഛിതഃ ।
സമേത്യ ഭാര്യാം രഹിതേ വാക്യമാഹ നരാധിപഃ ॥ 5-190-12 (38407)
ഭയേന മഹതാഽഽവിഷ്ടോ ഹൃദി ശോകേന ചാഹതഃ ।
പാഞ്ചാലരാജോ ദയിതാം മാതരം വൈ ശിഖണ്ഡിനഃ ॥ 5-190-13 (38408)
അഭിയാസ്യതി മാം കോപാത്സംബന്ധീ സുമഹാബലഃ ।
ഹിരണ്യവർമാ നൃപതിഃ കർഷമാണോ വരൂഥിനീം ॥ 5-190-14 (38409)
കിമിദാനീം കരിഷ്യാവോ മൂഢൌ കന്യാമിമാം പ്രതി।
ശിഖണ്ഡീ കില പുത്രസ്തേ കന്യേതി പരിശങ്കിതഃ ॥ 5-190-15 (38410)
ഇതി സഞ്ചിന്ത്യ യത്നേന സമിത്രഃ സബലാനുഗഃ ।
വഞ്ചിതോഽസ്മീതി മന്വാനോ മാം കിലോദ്ധർതുമിച്ഛതി॥ 5-190-16 (38411)
കിമത്ര തഥ്യം സുശ്രോണി മിഥ്യാ കിം ബ്രൂഹി ശോഭനേ ।
ശ്രുത്വാ ത്വത്തഃ ശുഭം വാക്യം സംവിധാസ്യാംയഹം തഥാ ॥ 5-190-17 (38412)
അഹം ഹി സംശയപ്രാപ്തോ ബാലാ ചേയം ശിഖണ്ഡിനീ ।
ത്വം ച രാജ്ഞി മഹത്കൃച്ഛ്രം സംപ്രാപ്താ വരവർണിനി ॥ 5-190-18 (38413)
സാ ത്വം സർവവിമോക്ഷായ തത്ത്വമാഖ്യാഹി പൃച്ഛതഃ।
തഥാ വിദധ്യാം സുശ്രോണി കൃത്യമാശു ശുചിസ്മിതേ ॥ 5-190-19 (38414)
ശിഖണ്ഡിനി ച മാ ഭൈസ്ത്വം വിധാസ്യേ തത്ര തത്ത്വതഃ ।
കൃപയാഹം വരാരോഹേ വഞ്ചിതഃ പുത്രധർമതഃ ॥ 5-190-20 (38415)
മയാ ദാശാർണകോ രാജാ വഞ്ചിതഃ സ മഹീപതിഃ ।
തദാചക്ഷ്വ മഹാഭാഗേ വിധാസ്യേ തത്ര യദ്ധിതം ॥ 5-190-21 (38416)
ജനാതാ ഹ നരേന്ദ്രേണ ഖ്യാപനാർഥം പരസ്യ വൈ ।
പ്രകാശം ചോദിതാ ദേവീ പ്രത്യുവാച മഹീപതിം ॥ ॥ 5-190-22 (38417)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി അംബോപാഖ്യാനപർവണി നവത്യധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-190-3 അഗമത് ജ്ഞാതവാൻ ॥ 5-190-5 സമുദയം സമുദായം ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 191
॥ ശ്രീഃ ॥
5.191. അധ്യായഃ 191
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
ശിഖണ്ഡിന്യാ പിത്രോഃ ശോകസ്യ സ്വമൂലകത്വചിന്തനേന ദുർഗമാരണ്യമേത്യ സ്ഥൂണനാംനഃ കുബേരാനുചരസ്യ ഗൃഹസമീപേ പ്രായോപവേശഃ ॥ 1 ॥ സ്ഥൂണചോദിതയാ ശിഖണ്ഡിന്യാ തംപ്രതി പുംസ്ത്വവരണം ॥ 2 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-191-0 (38418)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 5-191-0x (3931)
തതഃ ശിഖണ്ഡിനോ മാതാ യഥാതത്ത്വം നരാധിപ।
ആചചക്ഷേ മഹാബാഹോ ഭർത്ര കന്യാം ശിഖണ്ഡിനീം ॥ 5-191-1 (38419)
അപുത്രയാ മയാ രാജൻസപത്നീനാം ഭയാദിദം ।
കന്യാ ശിഖണ്ഡിനീ ജാതാ പുരുഷോ വൈ നിവേദിതാ ॥ 5-191-2 (38420)
ത്വയാ ചൈവ നരശ്രേഷ്ഠ തൻമേ പ്രീത്യാഽനുമോദിതം ।
പുത്രകർമ കൃതം ചൈവ കന്യായാഃ പാർഥിവർഷഭ ॥ 5-191-3 (38421)
ഭാര്യാ ചോഢാ ത്വയാ രാജന്ദശാർണാധിപതേഃ സുതാ।
മയാ ച പ്രത്യഭിഹിതം ദേവവാക്യാർഥദർശനാത്।
കന്യാ ഭൂത്വാ പുമാൻഭാവീത്യേവം ചൈതദുപേക്ഷിതം ॥ 5-191-4 (38422)
ഏതച്ഛ്രുത്വാ ദ്രുപദോ യജ്ഞസേനഃ
സർവം തത്ത്വം മന്ത്രവിദ്ഭ്യോ നിവേദ്യ।
മന്ത്രം രാജാ മന്ത്രയാമാസ രാജൻ
യഥായുക്തം രക്ഷണേ വൈ പ്രജാനാം ॥ 5-191-5 (38423)
സംബന്ധകം ചൈവ സമർഥ്യ തസ്മിൻ
ദാശാർണകേ വൈ നൃപതൌ നരേന്ദ്ര।
സ്വയം കൃത്വാ വിപ്രലംഭം യഥാവ-
ൻമന്ത്ര്യൈകാഗ്രോ നിശ്ചയം വൈ ജഗാമ ॥ 5-191-6 (38424)
സ്വഭാവഗുപ്തം നഗരമാപത്കാലേ തു ഭാരത।
ഗോപയാമാസ രാജേന്ദ്ര സർവതഃ സമലങ്കൃതം ॥ 5-191-7 (38425)
ആർതിം ച പരമാം രാജാ ജഗാമ സഹ ഭാര്യയാ।
ദശാർണപതിനാ സാർധം വിരോധേ ഭരതർഷഭ ॥ 5-191-8 (38426)
കഥം സംബന്ധിനാ സാർധം ന മേ സ്യാദ്വിഗ്രഹോ മഹാൻ।
ഇതി സഞ്ചിന്ത്യ മനസാ ദേവതാമർചയത്തദാ ॥ 5-191-9 (38427)
തം തു ദൃഷ്ട്വാ തദാ രാജന്ദേവീ ദേവപരം തദാ।
അർചാം പ്രയുഞ്ജാനമഥോ ഭാര്യാ വചനമബ്രവീത് ॥ 5-191-10 (38428)
ദേവാനാം പ്രതിപത്തിശ്ച സത്യം സാധുമതാ സതാം ।
കിമു ദുഃസ്വാർണവം പ്രാപ്യ തസ്മാദർചയതാം ഗുരൂൻ ॥ 5-191-11 (38429)
ദൈവതാനി ച സർവാണി പൂജ്യനാം ഭൂരിദക്ഷിണം ।
അഗ്നയശ്ചാപി ഹൃയന്താം ദാശാർണപ്രതിഷേധനേ ॥ 5-191-12 (38430)
അയുദ്ധേന നിവൃത്തിം ച മനസാ ചിന്തയ പ്രഭോ।
ദേവതാനാം പ്രസാദേന സർവമേതദ്ഭവിഷ്യതി ॥ 5-191-13 (38431)
മന്ത്രിഭിർമന്ത്രിതം സാർധം ത്വയാ പൃഥുലലോചന।
പുരസ്യാസ്യാവിനാശായ യച്ച രാജംസ്തഥാ കുരു॥ 5-191-14 (38432)
ദൈവം ഹി മാനുഷോപേതം ഭൃശം സിദ്ധ്യതി പാർഥിവ ।
പരംപരവിരോധാദ്ധി സിദ്ധിരസ്തി ന ചൈതയോഃ ॥ 5-191-15 (38433)
തസ്മാദ്വിധായ നഗരേ വിധാനം സചിവൈഃ സഹ।
അർചയസ്വ യഥാകാമം ദൈവതാനി വിശാംപതേ ॥ 5-191-16 (38434)
ഏവം സംഭാഷമാണൌ തു ദൃഷ്ട്വാ ശോകപരായണൌ।
ശിഖണ്ഡിനീ തദാ കന്യാ വ്രീഡിതേവ തപസ്വിനീ ॥ 5-191-17 (38435)
തതഃ സാ ചിന്തയാമാസ മൻകൃതേ ദുഃഖിതാവുഭൌ ।
ഇമാവിതി തതശ്ചക്രേ മതിം പ്രാണവിനാശനേ ॥ 5-191-18 (38436)
ഏവം സാ നിശ്ചയം കൃത്വാ ഭൃശം ശോകപരായണാ।
നിർജഗാമ ഗൃഹം ത്യക്ത്വാ ഗഹനം നിർജനം വനം ॥ 5-191-19 (38437)
യക്ഷേണർദ്ധിമതാ രാജൻസ്ഥൂണാകർണേന പാലിതം ।
തദ്ഭയാദേവ ച ജനോ വിസർജയതി തദ്വനം ॥ 5-191-20 (38438)
തത്ര ച സ്ഥൂണഭവനം സുധാമൃത്തികലേപനം ।
ലാജോല്ലാപികധൂമാഢ്യമുച്ചപ്രാകാരതോരണം ॥ 5-191-21 (38439)
തൻപ്രവിശ്യ ശിഖണ്ഡീ സാ ദ്രുപദസ്യാത്മജാ നൃപ ।
അനശ്നാനാ ബഹുതിഥം ശരീരമുദശോപയത് ॥ 5-191-22 (38440)
ദർശയാമാസ താം യക്ഷഃ സ്ഥൂണോ മാർദവസംയുതഃ ।
കിമർഥോഽയം തവാരംഭഃ കരിഷ്യേ ബ്രൂഹി മാചിരം ॥ 5-191-23 (38441)
അശക്യയിതി സാ യക്ഷം പുനഃ പുനരുവാച ഹ।
കരിഷ്യാമീതി വൈ ക്ഷിപ്രം പ്രത്യുവാചാഥ ഗുഹ്യകഃ ॥ 5-191-24 (38442)
ധനേശ്വരസ്യാനുചരോ വരദോഽസ്മി നൃപാത്മജേ।
അദേയമപി ദാസ്യാദി ബ്രൂഹി യത്തേ വിവക്ഷിതം ॥ 5-191-25 (38443)
തതഃ ശിഖണ്ഡീ തത്സർവമഖിലേന ന്യവേദയത്।
തസ്മൈ യക്ഷപ്രധാനായ സ്ഥൂണാകർണായ ഭാരത ॥ 5-191-26 (38444)
ശിഖണ്ഡ്യുവാച। 5-191-27x (3932)
ആപന്നോ മേ പിതാ യക്ഷ ന ചിരാന്നാശമേഷ്യതി।
അഭിയാസ്യതി സക്രോധോ ദശാർണാധിപതിർഹി തം ॥ 5-191-27 (38445)
മന്നിമിത്തം മഹോത്സാഹഃ സഹേമകവചോ നൃപഃ ।
തസ്മാദ്രക്ഷസ്വ മാം യക്ഷ മാതരം പിതരം ച മേ ॥ 5-191-28 (38446)
പ്രതിജ്ഞാതോ ഹി ഭവതാ ദുഃഖപ്രതിശമോ മമ ।
ഭവേയം പുരുഷോ യക്ഷ ത്വത്പ്രസാദാദനിന്ദിതഃ ॥ 5-191-29 (38447)
യാവദേവ സ രാജാ വൈ നോപയാതി പുരം മമ ।
താവദേവ മഹായക്ഷ പ്രസാദം കുരു ഗുഹ്യക ॥ ॥ 5-191-30 (38448)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി അംബോപാഖ്യനപർവണി ഏകനവത്യധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-191-11 സാധുമതാ കല്യാണവതാപി ദേവാനാം സതാം സാധൂനാം ച പ്രതിപത്തിഃ പൂജാ നിത്യം കർതവ്യേതി ശേഷഃ । കിമു ദുഃഖാർണവം പ്രാപ്യ കർതവ്യേതി । തസ്മാത് ഭവാൻ ഗുരൂൻ ദേവാരാധനാർഥം ബ്രാഹ്മണാൻ അർചയതാം പൂജയതു ॥ 5-191-21 ലാജോല്ലാപികഃ ലാജാനി ഉശീരാണി ഉല്ലാപയതി സൂചയതീതി ലാജോല്ലാപികഃ। ഉശീരപരിമലയുക്തധൂമാഢ്യമിത്യർഥഃ । ഉശീരേ ലാജമുദ്ദിഷ്ടമിതി വിശ്വഃ। രാജോപലേപധൂമാഢ്യം ഇതിo കoഡ പാഠഃ ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 192
॥ ശ്രീഃ ॥
5.192. അധ്യായഃ 192
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
സ്ഥൂണേന ശിഖണ്ഡിന്യൈ പുനഃപുംസ്ത്വപ്രത്യർപണപ്രതിജ്ഞാപനപൂർവകം തദീയസ്ത്രീത്വസ്വീകാരേണ സ്വീയപുംസ്ത്വസമർപണം ॥ 1 ॥ ദാശാർണകേന ഉപായാത് ശിഖണ്ഡിനഃ പുംസ്ത്വം നിർധാര്യ സ്വപുരഗമനം ॥ 2 ॥ അത്രാന്തരേ സ്ഥൂണഗൃഹമാഗതേന കുബേരേണ തംപ്രതി സ്ത്രീത്വധാരണസ്യ ശിഖണ്ഡിമരണാവധികത്വരൂപശാപദാനം ॥ 3 ॥ പുംസ്ത്വപ്രത്യർപണായ ഗതേന ശിഖണ്ഡിനാ സ്ഥൂണാത്തദ്വൃത്താന്തമുപലഭ്യ ഹർഷാത്സ്വഗൃഹാഗമനം ॥ 4 ॥ ഇതി ഭീഷ്മേണ ദുര്യോധനംപ്രതി ശിഖണ്ഡിനാ സഹ സ്വേന യുദ്ധാകരണേ കാരണാഭിധാനം ॥ 5 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-193-0 (38449)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 5-193-0x (3933)
ശിഖണ്ഡിവാക്യം ശ്രുത്വാഽഥ സ യക്ഷോ ഭരതർഷഭ ।
പ്രോവാച മനസാ ചിന്ത്യ ദൈവേനോപനിപീഡിതഃ ॥ 5-192-1 (38450)
ഭവിതവ്യം തഥാ തദ്ധി മമ ദുഃഖായ കൌരവ।
ഭദ്രേ കാമം കരിഷ്യാമി സമയം തു നിബോധ മേ ॥ 5-192-2 (38451)
`സ്വം തേ പുംസ്ത്വം പ്രദാസ്യാമി സ്ത്രീത്വം ധാരയിതാഽസ്മി തേ'
കിഞ്ചിത്കാലം തു തേ ദാസ്യേ പുല്ലിംഗം സ്വമിദം തവ।
ആഗന്തവ്യം ത്വയാ കാലേ സത്യം ചൈവ വദസ്വ മേ ॥ 5-192-3 (38452)
പ്രഭുഃ സങ്കൽപസിദ്ധോഽസ്മി കാമചാരീ വിഹംഗമഃ ।
മത്പ്രസാദാത്പുരം ചൈവ ത്രാഹി ബന്ധൂംശ്ച കേവലം ॥ 5-192-4 (38453)
സ്ത്രീലിംഗം ധാരയിഷ്യാമി തവേദം പാർഥിവാത്മജേ।
സത്യം മേ പ്രതിജാനീഹി കരിഷ്യാമി പ്രിയം തവ ॥ 5-192-5 (38454)
ശിഖണ്ഡ്യുവാച। 5-192-6x (3934)
പ്രതിദാസ്യാമി ഭഗവൻപുലിംഗം തവ സുവ്രത।
കിഞ്ചിത്കാലാന്തരം സ്ത്രീത്വം ധാരയസ്വ നിശാചര ॥ 5-192-6 (38455)
പ്രതിയാതേ ദശാർണേ തു പാർഥിവേ ഹേമവർമണി ।
കന്യൈവ ഹി ഭവിഷ്യാമി പുരുഷസ്ത്വം ഭവിഷ്യസി ॥ 5-192-7 (38456)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 5-192-8x (3935)
ഇത്യുക്ത്വാ സമയം തത്ര ചക്രാതേ താവുഭൌ നൃപ ।
അന്യോന്യസ്യാനഭിദ്രോഹേ തൌ സങ്ക്രാമയതാം തതഃ ॥ 5-192-8 (38457)
സ്ത്രീലിംഗം ധാരയാമാസ സ്ഥൂണോ യക്ഷോഽഥ ഭാരത ।
യക്ഷരൂപം ച തദ്ദീപ്തം ശിഖണ്ഡീ പ്രത്യപദ്യത ॥ 5-192-9 (38458)
തതഃ ശിഖണ്ഡീ പാഞ്ചാല്യഃ പുംസ്ത്വമാസാദ്യ പാർഥിവ ।
വിവേശ നഗരം ഹൃഷ്ടഃ പിതരം ച സമാസദത് ॥ 5-192-10 (38459)
യഥാവൃത്തം തു തത്സർവമാചഖ്യൌ ദ്രുപദസ്യ തത്।
`മാതുശ്ച രഹിതേ രാജൻപ്രസാദം യക്ഷജം തദാ।'
ദ്രുപദസ്തസ്യ തച്ഛ്രുത്വാ ഹർഷമാഹാരയത്പരം ॥ 5-192-11 (38460)
സഭാര്യസ്തച്ച സസ്മാര മഹേശ്വരവചസ്തദാ ।
തതഃ സംപ്രേഷയാമാസ ദശാർണാധിപതേർനൃപഃ ॥ 5-192-12 (38461)
പുരുഷോഽയം മമ സുതഃ ശ്രദ്ധത്താം മേ ഭവാനിതി ।
അഥ ദാശാർണകോ രാജാ സഹസാഭ്യാഗമത്തദാ ॥ 5-192-13 (38462)
പാഞ്ചാലരാജം ദ്രുപദം ദുഃഖശോകസമന്വിതഃ।
തതഃ കാംപില്യമാസാദ്യ ദശാർണാധിപതിസ്തതഃ ॥ 5-192-14 (38463)
പ്രേഷയാമാസ സത്കൃത്യ ദൂതം ബ്രഹ്മവിദാം വരം।
ബ്രൂഹി മദ്വചനാദ്ദൂത പാഞ്ചാല്യം തം നൃപാധമം ॥ 5-192-15 (38464)
യൻമേ കന്യാം സ്വകന്യാർഥേ വൃതവാനസി ദുർമതേ।
ഫലം തസ്യാവലേപസ്യ ദ്രക്ഷ്യസ്യദ്യ ന സംശയഃ ॥ 5-192-16 (38465)
ഏവമുക്തശ്ച തേനാസൌ ബ്രാഹ്മണോ രാജസത്തമ।
ദൂതഃ പ്രയാതോ നഗരം ദാശാർണനൃപചോദിതഃ ॥ 5-192-17 (38466)
തതഃ ആസാദയാമാസ പുരോധാ ദ്രുപദം പുരേ।
തസ്മൈ പാഞ്ചാലകോ രാജാ ഗാമർഘ്യം ച സുസത്കൃതം ॥ 5-192-18 (38467)
പ്രാപയാമാസ രാജേന്ദ്ര സഹ തേന ശിഖണ്ഡിനാ ।
താം പൂജാം നാഭ്യനന്ദത്സ വാക്യം ചേദമുവാച ഹ ॥ 5-192-19 (38468)
യദുക്തം തേന വീരേണ രാജ്ഞാ കാഞ്ചനവർമണാ ।
യത്തേഽഹമധമാചാര ദുഹിത്രാഽസ്ംയഭിവഞ്ചിതഃ ॥ 5-192-20 (38469)
തസ്യ പാപസ്യ കരണാത്ഫലം പ്രാപ്നുഹി ദുർമതേ ।
ദേഹി യുദ്ധം നരപതേ മമാദ്യ രണമൂർധനി ॥ 5-192-21 (38470)
ഉദ്ധരിഷ്യാമി തേ സദ്യഃ സാമാത്യസുതബാന്ധവം ।
തദുപാലംഭസംയുക്തം ശ്രാവിതഃ കില പാർഥിവഃ ॥ 5-192-22 (38471)
ദശാർണപതിനാ ചോക്തോ മന്ത്രിമധ്യേ പുരോധസാ।
അഭവദ്ഭരതശ്രേഷ്ഠ ദ്രുപദഃ പ്രണയാനതഃ ॥ 5-192-23 (38472)
യദാഹ മാം ഭവാൻബ്രഹ്മൻസംബന്ധിവചനാദ്വചഃ ।
അസ്യോത്തരം പ്രതിവചോ ദൂതോ രാജ്ഞേ വദിഷ്യതി ॥ 5-192-24 (38473)
തതഃ സംപ്രേഷയാമാസ ദ്രുപദോഽപി മഹാത്മനേ ।
ഹിരണ്യവർമണേ ദൂതം ബ്രാഹ്മണം വേദപാരഗം ॥ 5-192-25 (38474)
തമാഗംയ തു രാജാനം ദശാർണാധിപതിം തദാ।
തദ്വാക്യമാദദേ രാജന്യദുക്തം ദ്രുപദേന ഹ ॥ 5-192-26 (38475)
ആഗമഃ ക്രിയതാം വ്യക്തഃ കുമാരോഽയം സുതോ മമ ।
മിഥ്യൈതദുക്തം കേനാപി തദശ്രദ്ധേയമിത്യുത ॥ 5-192-27 (38476)
തതഃ സ രാജാ ദ്രുപദസ്യ ശ്രുത്വാ।
വിമർശയുക്തോ യുവതീർവരിഷ്ഠാഃ।
സംപ്രേഷയാമാസ സുചാരുരൂപാഃ
ശിഖണ്ഡിനം സ്ത്രീപുമാന്വേതി വേത്തും ॥ 5-192-28 (38477)
താഃ പ്രേഷിതാസ്തത്ത്വഭാവം വിദിത്വാ
പ്രീത്യാ രാജ്ഞേ തച്ഛശംസുർഹി സർവം ।
ശിഖണ്ഡിനം പുരുഷം കൌരവേന്ദ്ര
ദാശാർണരാജായ മഹാനുഭാവം ॥ 5-192-29 (38478)
തതഃ കൃത്വാ തു രാജാ സ ആഗമം പ്രീതിമാനഥ।
സംബന്ധിനാ സമാഗംയ ഹൃഷ്ടോ വാസമുവാസ ഹ ॥ 5-192-30 (38479)
ശിഖണ്ഡിനേ ച മുദിതഃ പ്രാദാദ്വിത്തം ജനേശ്വരഃ ।
ഹസ്തിനോഽശ്വാംശ്ച ഗാശ്ചൈവ ദാസീർബഹുശതാസ്തഥാ । 5-192031c പൂജിതശ്ച പ്രതിയയൌ നിർഭർത്സ്യ തനയാം കില ॥ 5-192-31 (38480)
വിനീതകിൽവിഷേ പ്രീതേ ഹേമവർമണി പാർഥിവേ ।
പ്രതിയാതേ ദശാർണേ തു ഹൃഷ്ടരൂപാ ശിഖണ്ഡിനീ ॥ 5-192-32 (38481)
കസ്യചിത്ത്വഥ കാലസ്യ കുബേരോ നരവാഹനഃ ।
ലോകയാത്രാം പ്രകുർവാണഃ സ്ഥൂണസ്യാഗാന്നിവേശനം ॥ 5-192-33 (38482)
സ നദ്ഗൃഹസ്യോപരി വതമാന
ആലോകയാമാസ ധനാധിഗോപ്താ।
സ്ഥൂണസ്യ യക്ഷസ്യ വിവേശ വേശ്മ
സ്വലങ്കൃതം മാല്യഗുണൈർവിചിത്രൈഃ ॥ 5-192-34 (38483)
ലാചൈശ്ച ഗന്ധൈശ്ച തഥാ വിതാനൈ-
രഭ്യർചിതം ധൃനധൃപിതം ച।
ധ്വജൈഃ പതാകാഭിരലങ്കൃതം ച
ഭക്ഷ്യാന്നപേയാമിപദത്തമോദം ॥ 5-192-35 (38484)
തത്സ്ഥാനം തസ്യ ദൃഷ്ട്വാ തു സർവതഃ സമലങ്കൃതം।
മണിരത്നസുവർണാനാം മാലാഭിഃ പരിപൂരിതം ॥ 5-192-36 (38485)
നാനാകുസൂമഗന്ധാഢ്യം സിക്തസംമൃഷ്ടശോഭിതം ।
അഥാബ്രവീദ്യക്ഷപതിസ്താന്യക്ഷാനനുഗാംസ്തദാ ॥ 5-192-37 (38486)
സ്വലങ്കൃതമിദം വേശ്മ സ്ഥൂണസ്യാമിതവിക്രമാഃ ।
നോപസർപതി മാം ചൈവ കസ്മാദദ്യ സ മന്ദധീഃ ॥ 5-192-38 (38487)
യസ്മാജ്ജാനൻസ മന്ദാത്മാ മാമസൌ നോപസർപതി ।
തസ്മാത്തസ്മൈ മഹാദണ്ഡോ ധാര്യഃ സ്യാദിതി മേ മതിഃ ॥ 5-192-39 (38488)
യക്ഷാ ഊചുഃ । 5-192-40x (3936)
ദ്രുപദസ്യ സുതാ രാജന്രാജ്ഞോ ജാതാ ശിഖണ്ഡിനീ।
തസ്യാ നിമിത്തേ കസ്മിംശ്ചിത്പ്രാദാത്പുരുഷലക്ഷണം ॥ 5-192-40 (38489)
അഗ്രഹീല്ലക്ഷണം സ്ത്രീണാം സ്ത്രീഭൂതാ തിഷ്ഠതേ ഗൃഹേ।
നോപസർപതി തേനാസൌ സവ്രീഡഃ സ്ത്രീസരൂപവാൻ ॥ 5-192-41 (38490)
ഏതസ്മാത്കാരണാദ്രാജൻസ്ഥൂണോ ന ത്വാഽദ്യ സർപതി।
ശ്രുത്വാ കുരു യഥാന്യായം വിമാനമിഹ തിഷ്ഠതാം ॥ 5-192-42 (38491)
ആനീയതാം സ്ഥൂണ ഇതി തതോ യക്ഷാധിപോഽബ്രവീത് ।
കർതാസ്മി നിഗ്രഹം തസ്യ പ്രത്യുവാച പുനഃ പുനഃ ॥ 5-192-43 (38492)
സോഽഭ്യഗച്ഛത യക്ഷേന്ദ്രമാഹൂതഃ പൃഥിവീപതേ।
സ്ത്രീമരൂപോ മഹാരാജ തസ്ഥൌ വ്രീഡാസമന്വിതഃ ॥ 5-192-44 (38493)
തം ശശാപാഥ സങ്ക്രുദ്ധോ ധനദഃ കുരൂനന്ദന ।
ഏവമേവ ഭവത്വദ്യ സ്ത്രീത്വം പാപസ്യ ഗുഹ്യകാഃ ॥ 5-192-45 (38494)
തതോഽബ്രവീദ്യക്ഷപതിർമഹാത്മാ
യസ്മാദദാസ്ത്വവമന്യേഹ യക്ഷാൻ।
ശിഖണ്ഡിനോ ലക്ഷണം പാപബുദ്ധേ
സ്ത്രീലക്ഷണം ചാഗ്രഹീഃ പാപകർമൻ ॥ 5-192-46 (38495)
അപ്രവൃത്തം സുദുർബുദ്ധേ യസ്മാദേതത്ത്വയാ കൃതം।
തസ്മാദദ്യ പ്രഭൃത്യേവ സ്ത്രീ ത്വം സാ പുരുഷസ്തഥാ ॥ 5-192-47 (38496)
തതഃ പ്രസാദയാമാസുര്യക്ഷാ വൈശ്രവണം കില।
സ്ഥൂണസ്യാർഥേ കുരുഷ്വാന്തം ശാപസ്യേതി പുനഃ പുനഃ ॥ 5-192-48 (38497)
തതോ മഹാത്മാ യക്ഷേന്ദ്രഃ പ്രത്യുവാചാനുഗാമിനഃ ।
സർവാന്യക്ഷഗണാംസ്താത ശാപസ്യാന്തചികീർഷയാ ॥ 5-192-49 (38498)
ശിഖണ്ഡിനി ഹതേ യക്ഷാഃ സ്വം രൂപം പ്രതിപത്സ്യതേ ।
സ്ഥൂണോ യക്ഷോ നിരുദ്വേഗോ ഭവത്വിതി മഹാമനാഃ ॥ 5-192-50 (38499)
ഇത്യുക്ത്വാ ഭഗവാന്ദേവോ യക്ഷരാജഃ സുപൂജിതഃ ।
പ്രയയൌ സഹിതഃ സർവൈർനിമേഷാന്തരചാരിഭിഃ ॥ 5-192-51 (38500)
സ്ഥൂണസ്തു ശാപം സംപ്രാപ്യ തത്രൈവ ന്യവസത്തദാ।
സമയേ ചാഗമൂത്തൂർണം ശിഖണ്ഡീ തം ക്ഷപാചരം ॥ 5-192-52 (38501)
സോഽഭിഗംയാബ്രവീദ്വാക്യം പ്രാപ്തോഽസ്മി ഭഗവന്നിതി।
തമബ്രവീത്തതഃ സ്ഥൂണഃ പ്രീതോഽസ്മീതി പുനഃ പുനഃ ॥ 5-192-53 (38502)
ആർജവേനാഗതം ദൃഷ്ട്വാ രാജപുത്രം ശിഖണ്ഡിനം ।
സർവമേവ യഥാവൃത്തമാചചക്ഷേ ശിഖണ്ഡിനേ ॥ 5-192-54 (38503)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 5-192-55x (3937)
ശപ്തോ വൈശ്രവണേനാഹം ത്വത്കൃതേ പാർഥിവാത്മജ ।
ഗച്ഛേദാനീം യഥാകാമം ചര ലോകാന്യഥാസുഖം ॥ 5-192-55 (38504)
ദിഷ്ടമേതത്പുരാ മന്യേ ന ശക്യമതിവർതിതും ।
ഗമനം തവ ചേതോ ഹി പൌലസ്ത്യസ്യ ച ദർശനം ॥ 5-192-56 (38505)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 5-192-57x (3938)
ഏവമുക്തഃ ശിഖണ്ഡീ തു സ്ഥൂണയക്ഷേണ ഭാരത ।
പ്രത്യാജഗാമ നഗരം ഹർവേണ മഹതാവൃതഃ ॥ 5-192-57 (38506)
പൂജയാമാസ വിവിധൈർഗന്ധമാല്യൈർമഹാധനൈഃ ।
ദ്വിജാതീന്ദേവതാശ്ചൈവ ചൈത്യാനഥ ചതുഷ്പഥാൻ ॥ 5-192-58 (38507)
ദ്രുപദഃ സഹ പുത്രേണ സിദ്ധാർഥേന ശിഖണ്ഡിനാ ।
മുദം ച പരമാം ലേഭേ പാഞ്ചാല്യഃ സഹ ബാന്ധവൈഃ ॥ 5-192-59 (38508)
ശിഷ്യാർഥം പ്രദദൌ ചാഥ ദ്രോണായ കുരുപുംഗവ ।
ശിഖണ്ഡിനം മഹാരാജ പുത്രം സ്ത്രീപൂർവിണം തഥാ ॥ 5-192-60 (38509)
പ്രതിപേദേ ചതുഷ്പാദം ധനുർവേദം നൃപാത്മജഃ।
ശിഖണ്ഡീ സഹ യുഷ്മാഭിർധൃഷ്ടദ്യുംനശ്ച പാർഷതഃ ॥ 5-192-61 (38510)
മമ ത്വേതച്ചരാസ്താത യഥാവത്പ്രത്യവേദയൻ ।
ജഡാന്ധബധിരാകാരാ യേ മുക്താ ദ്രപദേ മയാ ॥ 5-192-62 (38511)
ഏവമേഷ മഹാരാജ സ്ത്രീ പുമാന്ദ്രുപദാത്മജഃ ।
സ സംഭൂതഃ കുരുശ്രേഷ്ഠ ശിഖണ്ഡീ രഥസത്തമഃ ॥ 5-192-63 (38512)
ജ്യേഷ്ഠാ കാശിപതേഃ കന്യാ അംബാ നാമേതി വിശ്രുതാ ।
ദ്രുപദസ്യ കുലേ ജാതാ ശിഖണ്ഡീ ഭരതർഷഭ ॥ 5-192-64 (38513)
നാഹമേനം ധനുഷ്പാണിം യുയുത്സും സമുപസ്ഥിതം ।
മുഹൂർതമപി പശ്യേയം പ്രഹരേയം ന ചാപ്യുത ॥ 5-192-65 (38514)
വ്രതമേതൻമമ സദാ പൃഥിവ്യാമപി വിശ്രുതം ।
സ്ത്രിയാം സ്ത്രീപൂർവകേ ചൈവ സ്ത്രീനാംനി സ്ത്രീസരൂപിണി ॥ 5-192-66 (38515)
ന മുഞ്ചേയമഹം ബാണമിതി കൌരവനന്ദന ।
ന ഹന്യാമഹമേതേന കാരണേന ശിഖണ്ഡിനം ॥ 5-192-67 (38516)
ഏതത്തത്ത്വമഹം വേദ ജൻമ താത ശിഖണ്ഡിനഃ ।
തതോ നൈനം ഹനിഷ്യാമി സമരേഷ്വാതതായിനം ॥ 5-192-68 (38517)
യദി ഭീഷ്മഃ സ്ത്രിയം ഹന്യാത്സന്തഃ കുര്യുർവിഗർഹണം ।
നൈനം തസ്മാദ്ധനിഷ്യാമി ദൃഷ്ട്വാപി സമരേ സ്ഥിതം ॥ 5-192-69 (38518)
വൈശംപായന ഉവാച। 5-192-70x (3939)
ഏതച്ഛ്രുത്വാ തു കരവ്യോ രാജാ ദുര്യോധനസ്തദാ।
മുഹൂർതമിവ സ ധ്യാത്വാ ഭീഷ്മേ യുക്തമമന്യത ॥ ॥ 5-192-70 (38519)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി അംബോപാഖ്യാനപർവണി ദ്വിനവത്യധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-192-4 വിഹംഗമഃ ആകാശഗാമീ ॥ 5-192-8 അഭിസന്ദേഹേ ഇതി ഝo പാഠഃ। സന്ദേഹേ ലിംഗേ സംയഗ് ദിഹ്യതേ ഉപചീയേതേ രതികാലേ പ്രഥേതേ ഇതി വ്യുത്പത്തേരിതി തത്രാർധഃ ॥ 5-192-24 ഉത്തരം ഉത്കൃഷ്ടതരം ॥ 5-192-27 ആഗമഃ പരീക്ഷാ ॥ 5-192-61 ചതുഷ്പാദം ഗ്രഹണധരണപ്രയോഗപ്രാതീകാരൈശ്ചതുർഭിഃ പാദൈര്യുക്തം ॥ 5-192-ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 193
॥ ശ്രീഃ ॥
5.193. അധ്യായഃ 193
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
ദുര്യോധനേന ഭീഷ്മാദീൻപ്രതി യുഷ്മാഭിഃ കിയതാ കാലേന സമഗ്രപരസേനാക്ഷപണം കർതും ശക്യമിതി പ്രശ്നേ തൈഃ പൃഥക്പൃഥക്തദുത്തരദാനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-193-0 (38520)
സഞ്ജയ ഉവാച। 5-193-0x (3940)
പ്രഭാതായാം തു ശർവര്യാം പുനരേവ സുതസ്തവ।
മധ്യേ സർവസ്യ സൈന്യസ്യ പിതാമഹമപൃച്ഛത ॥ 5-193-1 (38521)
ദുര്യോധന ഉവാച। 5-193-2x (3941)
പാണ്ഡവേയസ്യ ഗാംഗേയ യദേതത്സൈന്യമുദ്യതം।
പ്രഭൂതനരനാഗാശ്വം മഹാരഥസമാകുലം ॥ 5-193-2 (38522)
ഭീമാർജുനപ്രഭൃതിഭിർമഹേഷ്വാസൈർമഹാബലൈഃ ।
ലോകപാലസമൈർഗുപ്തം ധൃഷ്ടദ്യുംനപുരോഗമൈഃ ॥ 5-193-3 (38523)
അപ്രധൃഷ്യമനാവാര്യമുദ്ധൂതമിവ സാഗരം ।
സേനാസാഗരമക്ഷോഭ്യമപി ദേവാർമഹാഹവേ ॥ 5-193-4 (38524)
കേന കാലേന ഗാംഗേയ ക്ഷപയേഥാ മഹാദ്യുതേ ।
ആചാര്യോ വാ മഹേഷ്വാസഃ കൃപോ വാഽഽശു മഹാബലഃ ॥ 5-193-5 (38525)
കർണോ വാ സമരശ്ലാഘീ ദ്രൌണിർവാ ദ്വിജസത്തമഃ ।
ദിവ്യാസ്ത്രവിദുഷഃ സർവേ ഭവന്തോ ഹി ബലേ മമ ॥ 5-193-6 (38526)
ഏതദിച്ഛാംയഹം ജ്ഞാതും പരം കൌതൂഹലം ഹി മേ।
ഹൃദി നിത്യം മഹാബാഹോ വക്തുമർഹസി തൻമമ ॥ 5-193-7 (38527)
ഭീഷ്മ ഉവാച। 5-193-8x (3942)
അനുരൂപം കുരുശ്രേഷ്ഠ ത്വയ്യേതത്പൃഥിവീപതേ।
ബലാബലമമിത്രാണാം തേഷാം യദിഹ പൃച്ഛസി ॥ 5-193-8 (38528)
ശ്രൃണു രാജൻമമ രണേ യാ ശക്തിഃ പരമാ ഭവേത് ।
ശസ്ത്രവീര്യേ രണേ യച്ച ഭുജയോശ്ച മഹാഭുജ ॥ 5-193-9 (38529)
ആർജവേനൈവ യുദ്ധേന യോദ്ധവ്യ ഇതരോ ജനഃ।
മായായുദ്ധേന മായാവീ ഇത്യേതദ്ധർമനിശ്ചയഃ ॥ 5-193-10 (38530)
ഹന്യാമഹം മഹാഭാഗ പാണ്ഡവാനാമനീകിനീം ।
ദിവസേ ദിവസേ കൃത്വാ ഭാഗാൻഭാഗാന്നിജാൻമമ ॥ 5-193-11 (38531)
യോധാനാം ദശസാഹസ്രം കൃത്വാ ഭാഗം മഹാദ്യുതേ ।
സഹസ്രം രഥിനാമേകമേഷ ഭാഗോ മതോ മമ ॥ 5-193-12 (38532)
അനേനാഹം വിധാനേന സന്നദ്ധഃ സതതോത്ഥിതഃ ।
ക്ഷപയേയം മഹത്സൈന്യം കാലേനാനേന ഭാരത ॥ 5-193-13 (38533)
മുഞ്ചേയം യദി വാസ്ത്രാണി മഹാന്തി സമരേ സ്ഥിതഃ ।
ശതസാഹസ്രഘാതീനി ഹന്യാം മാസേന ഭാരത ॥ 5-193-14 (38534)
സഞ്ജയ ഉവാച। 5-193-15x (3943)
ശ്രുത്വാ ഭീഷ്മസ്യ തദ്വാക്യം രാജാ ദുര്യോധനസ്തതഃ ।
പര്യപൃച്ഛത രാജേന്ദ്ര ദ്രോണമംഗിരസാം വരം ॥ 5-193-15 (38535)
ആചാര്യ കേന കാലേന പാണ്ഡുപുത്രസ്യ സൈനികാൻ ।
നിഹന്യാ ഇതി തം ദ്രോണഃ പ്രത്യുവാച ഹസന്നിവ ॥ 5-193-16 (38536)
സ്ഥവിരോഽസ്മി മഹാബാഹോ മന്ദപ്രാണവിചേഷ്ടിതഃ ।
ശസ്ത്രാഗ്നിനാ നിർദഹേയം പാണ്ഡവാനാമനീകിനീം ॥ 5-193-17 (38537)
യഥാ ഭീഷ്മഃ ശാന്തനവോ മാസേനേതി മതിർമമ ।
ഏഷാ മേ പരമാ ശക്തിരേതൻമേ പരമം ബലം ॥ 5-193-18 (38538)
ദ്വാഭ്യാമേവ തു മാസാഭ്യാം കൃപഃ ശാരദ്വതോഽബ്രവീത്।
ദ്രൌണിസ്തു ദശരാത്രേണ പ്രതിജജ്ഞേ ബലക്ഷയം।
കർണസ്തു പഞ്ചരാത്രേണ പ്രതിജജ്ഞേ മഹാസ്ത്രവിത്॥ 5-193-19 (38539)
തച്ഛ്രുത്വാ സൂതപുത്രസ്യ വാക്യം സാഗരഗാസുതഃ।
ജഹാസ സസ്വനം ഹാസം വാക്യം ചേദമുവാച ഹ ॥ 5-193-20 (38540)
ന ഹി യാവദ്രണേ പാർഥം ബാണശംഖധനുർധരം।
വാസുദേവസമായുക്തം രഥേനായാന്തമാഹവേ ॥ 5-193-21 (38541)
സമാഗച്ഛസി രാധേയ തേനൈവമഭിമന്യസേ ।
ശക്യമേവം ച ഭൂയശ്ച ത്വയാ വക്തും യഥേഷ്ടതഃ ॥ ॥ 5-193-22 (38542)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി അംബോപാഖ്യാനപർവണി വിനവത്യധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥
ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 194
॥ ശ്രീഃ ॥
5.194. അധ്യായഃ 194
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
യുധിഷ്ഠിരേണ ചാരമുഖാത് ഭീഷ്മാദിഭിഃ സ്വസ്വശക്തിപ്രകാശനം നിശംയ അർജുനംപ്രതി തച്ഛക്തിനിവേദനചോദനേ തത്കഥനം ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-194-0 (38543)
വൈശംപായന ഉവാച। 5-194-0x (3944)
ഏതച്ഛ്രുത്വാ തു കൌന്തേയഃ സർവാൻഭ്രാതൄനുപഹ്വരേ।
ആഹൂയ ഭരതശ്രേഷ്ഠ ഇദം വചനമബ്രവീത് ॥ 5-194-1 (38544)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 5-194-2x (3945)
ധാർതരാഷ്ട്രസ്യ സൈന്യേഷു യേ ചാരപുരുഷാ മമ।
തേ പ്രവൃത്തിം പ്രയച്ഛന്തി മമേമാം വ്യുഷിതാം നിശാം ॥ 5-194-2 (38545)
ദുര്യോധനഃ കിലാപൃച്ഛദാപഗേയം മഹാവ്രതം ।
കേന കാലേന പാണ്ഡൂനാം ഹന്യാഃ സൈന്യമിതി പ്രഭോ ॥ 5-194-3 (38546)
മാസേനേതി ച തേനോക്തോ ധാർതരാഷ്ട്രഃ സുദുർമതിഃ।
താവതാ ചാപി കാലേന ദ്രോണോപി പ്രതിജജ്ഞിവാൻ ॥ 5-194-4 (38547)
ഗൌതമോ ദ്വിഗുണം കാലമുക്തവാനിതി നഃ ശ്രുതം ।
ദ്രൌണിസ്തു ദശരാത്രേണ പ്രതിജജ്ഞേ മഹാസ്ത്രവിത് ॥ 5-194-5 (38548)
തഥാ ദിവ്യാസ്ത്രവിത്കർണഃ സംപൃഷ്ടഃ കുരുസംസദി ।
പഞ്ചഭിർദിവസൈർഹന്തും സസൈന്യം പ്രതിജജ്ഞിവാൻ ॥ 5-194-6 (38549)
തസ്മാദഹമപീച്ഛാമി ശ്രോതുമർജുന തേ വചഃ।
കാലേന കിയതാ ശത്രൂൻക്ഷപയേരിതി ഫാൽഗുന ॥ 5-194-7 (38550)
ഏവമുക്തോ ഗുഡാകേശഃ പാർഥിവേന ധനഞ്ജയഃ ।
വാസുദേവം സമീക്ഷ്യേദം വചനം പ്രത്യഭാഷത ॥ 5-194-8 (38551)
സർവ ഏതേ മഹാത്മാനഃ കൃതാസ്ത്രാശ്ചിത്രയോധിനഃ ।
അസംശയം മഹാരാജ ഹന്യുരേവ ന സംശയഃ ॥ 5-194-9 (38552)
അപൈതു തേ മനസ്താപോ യഥാ സത്യം ബ്രവീംയഹം ।
ഹന്യാമേകരഥേനൈവ വാസുദേവസഹായവാൻ ॥ 5-194-10 (38553)
സാമരാനപി ലോകാംസ്ത്രീൻസർവാൻസ്ഥാവരജംഗമാൻ ।
ഭൂതം ഭവ്യം ഭവിഷ്യം ച നിമേഷാദിതി മേ മതിഃ ॥ 5-194-11 (38554)
`യാവദിച്ഛേദ്ധരിരയം താവദസ്തി ന ചാന്യഥാ।'
യത്തദ്ധോരം പശുപതിഃ പ്രാദാദസ്ത്രം മഹൻമമ।
കൈരാതേ ദ്വന്ദ്വയുദ്ധേ തു തദിദം മയി വർതതേ ॥ 5-194-12 (38555)
യദ്യുഗാന്തേ പശുപതിഃ സർവഭൂതാനി സംഹരൻ ।
പ്രയുങ്ക്തേ പുരുഷവ്യാഘ്ര തദിദം മയി വർതതേ ॥ 5-194-13 (38556)
തന്ന ജാനാതി ഗാംഗേയോ ന ദ്രോണോ ന ച ഗൌതമഃ ।
ന ച ദ്രോണസുതോ രാജൻകുത ഏവ തു സൂതജഃ॥ 5-194-14 (38557)
ന തു യുക്തം രണേ ഹന്തും ദിവ്യൈരസ്ത്രൈഃ പൃഥഗ്ജനം ।
ആർജവേനൈവ യുദ്ധേന വിജേഷ്യാമോ വയം പരാൻ ॥ 5-194-15 (38558)
തഥേമേ പുരുഷവ്യാഘ്രാഃ സഹായാസ്തവ പാർഥിവ ।
സർവേ ദിവ്യാസ്ത്രവിദ്വാംസഃ സർവേ യുദ്ധാഭികാങ്ക്ഷിണഃ ॥ 5-194-16 (38559)
വേദാന്താവഭൃഥസ്നാതാഃ സർവ ഏതേഽപരാജിതാഃ ।
നിഹന്യുഃ സമരേ സേനാം ദേവാനാമപി പാണ്ഡവ ॥ 5-194-17 (38560)
ശിഖണ്ഡീ യുയുധാനശ്ച ധൃഷ്ടദ്യുംനശ്ച പാർഷതഃ ।
ഭീമസേനോ യമൌ ചോഭൌ യുധാമന്യൂത്തമൌജസൌ ॥ 5-194-18 (38561)
വിരാടദ്രുപദൌ ചോഭൌ ഭീഷ്മദ്രോണസമൌ യുധി।
ശംഖശ്ചൈവ മഹാബാഹുർഹൈഡിംബശ്ച മഹാബലഃ ॥ 5-194-19 (38562)
പുത്രോഽസ്യാഞ്ജനപർവാ തു മഹാബലപരാക്രമഃ ।
ശൈനേയശ്ച മഹാബാഹുഃ സഹായോ രണകേവിദഃ ॥ 5-194-20 (38563)
അഭിമന്യുശ്ച ബലവാന്ദ്രൌപദ്യാഃ പഞ്ച ചാത്മജാഃ ।
സ്വയം ചാപി സമർഥോസി ത്രേലോക്യോത്സാദനേപി ച ॥ 5-194-21 (38564)
ക്രോധാദ്യം പുരുഷം പശ്യേസ്തഥാ ശക്രസമദ്യുതേ।
സ ക്ഷിപ്രം നഭവേദ്വ്യക്തമിതി ത്വാം വേദ്മി കൌരവ ॥ ॥ 5-194-22 (38565)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി അംബോപാഖ്യനപർവണി ചതുർനവത്യധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-194-2 വ്യുഷിതാം നിശാം പ്രഭാതകാലേ ॥ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 195
॥ ശ്രീഃ ॥
5.195. അധ്യായഃ 195
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
ദുര്യോധനേന ത്രേധാവിഭജ്യ സേനാനാം യാപനം ॥ 1 ॥ സർവേഷാം ശിബിരപ്രവേശഃ ॥ 2 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-195-0 (38566)
വൈശംപായന ഉവാച। 5-195-0x (3946)
തതഃ പ്രഭാതേ വിമലേ ധാർതരാഷ്ട്രേണ ചോദിതാഃ।
ദുര്യോധനേന രാജാനഃ പ്രയയുഃ പാണ്ഡവാൻപ്രതി ॥ 5-195-1 (38567)
ആപ്ലാവ്യ ശുചയഃ സർവേ സ്രഗ്വിണഃ ശുക്ലവാസസഃ।
ഗൃഹീതശസ്ത്രാ ധ്വജിനഃ സ്വസ്തി വാച്യ ഹുതാഗ്നയഃ । 5-195-2 (38568)
സർവേ ബ്രഹ്മവിദഃ ശൂരാഃ സർവേ സുചരിതവ്രതാഃ ।
സർവേ കാമകൃതശ്ചൈവ സർവേ ചാഹവലക്ഷണാഃ ॥ 5-195-3 (38569)
ആഹവേഷു പരാംʼല്ലോകാഞ്ജിഗീഷന്തോ മഹാബലാഃ ।
ഏകാഗ്രമനസഃ സർവേ ശ്രദ്ദധാനാഃ പരസ്പരം ॥ 5-195-4 (38570)
വിന്ദാനുവിന്ദാവാവന്ത്യൌ കേകയാ ബാഹ്ലികൈഃ സഹ ।
പ്രയയുഃ സർവ ഏവൈതേ ഭാരദ്വാജപുരോഗമാഃ ॥ 5-195-5 (38571)
അശ്വത്ഥാമാ ശാന്തനവഃ സൈന്ധവോഽഥ ജയദ്രഥഃ।
ദാക്ഷിണാത്യാഃ പ്രതീച്യാശ്ച പാർവതീയാശ്ച നേ നൃപാഃ ॥ 5-195-6 (38572)
ഗാന്ധാരരാജഃ ശകുനിഃ പ്രാച്യോദീച്യാശ്ച സർവശഃ ।
ശകാഃ കിരാതാ യവനാഃ ശിബയോഽഥ വസാതയഃ ॥ 5-195-7 (38573)
സ്വൈഃ സ്വൈരനീകൈഃ സഹിതാഃ പരിവാര്യ മഹാരഥം ।
ഏതേ മഹാരഥാഃ സർവേ ദ്വിതീയേ നിര്യയുർബലേ ॥ 5-195-8 (38574)
കൃതവാർമാ സഹാനീകസ്ത്രിഗർതശ്ച മഹാരഥഃ ।
ദുര്യോധനശ്ച നൃപതിർഭ്രാതൃഭിഃ പരിവാരിതഃ ॥ 5-195-9 (38575)
ശലോ ഭൂരിശ്രവാഃ ശല്യഃ കൌസല്യോഽഥ ബൃഹദ്രഥഃ ।
ഏതേ പശ്ചാദനുഗതാ ധാർതരാഷ്ട്രപുരോഗമാഃ ॥ 5-195-10 (38576)
തേ സമേത്യ യഥാന്യായം ധാർതരാഷ്ട്രാ മഹാബലാഃ।
കുരുക്ഷേത്രസ്യ പശ്ചാർധേ വ്യവാതിഷ്ഠന്ത ദംശിതാഃ॥ 5-195-11 (38577)
ദുര്യോധനസ്തു ശിബിരം കാരയാമാസ ഭാരത ।
യഥൈവ ഹാസ്തിനപുരം ദ്വിതീയം സമലങ്കൃതം ॥ 5-195-12 (38578)
ന വിശേഷം വിജാനന്തി പുരസ്യ ശിബിരസ്യ വാ ।
കുശലാ അപി രാജേന്ദ്ര നരാ നഗരവാസിനഃ ॥ 5-195-13 (38579)
താദൃശാന്യേവ ദുർഗാണി രാജ്ഞാമപി മഹീപതിഃ ।
കാരയാമാസ കൌരവ്യഃ ശതശോഽഥ സഹസ്രശഃ ॥ 5-195-14 (38580)
പഞ്ചയോജനമുത്സൃജ്യ മാണ്ഡലം തദ്രണാജിരം ।
സേനാനിവേശാസ്തേ രാജന്നാവിശഞ്ഛതസംഘശഃ ॥ 5-195-15 (38581)
തത്ര തേ പൃഥിവീപാലാ യഥോത്സാഹം യഥാബലം ।
വിവിശുഃ ശിബിരാണ്യത്ര ദ്രവ്യവന്തി സഹസ്രശഃ ॥ 5-195-16 (38582)
തേഷാം ദുര്യോധനോ രാജാ സസൈന്യാനാം മഹാത്മനാം ।
വ്യാദിദേശ സ ബാഹ്യാനാം ഭക്ഷ്യഭോജ്യമനുത്തമം ॥ 5-195-17 (38583)
സനാഗാശ്വമനുണ്യാണാം യേ ച ശിൽപോപജീവിനഃ ।
യേ ചാന്യേഽനുഗതാസ്തത്ര സൂതമാഗധബന്ദിനഃ ॥ 5-195-18 (38584)
വണിജോ ഗണികാശ്ചാരാ യേ ചൈവ പ്രേക്ഷകാ ജനാഃ ।
സർവാംസ്തൻകൌരവോ രാജാ വിധിവത്പ്രത്യവൈക്ഷത ॥ ॥ 5-195-19 (38585)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ഉദ്യോഗപർവണി അംബോപാഖ്യാനപർവമി പഞ്ചനവത്യധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥
ഉദ്യോഗപർവ - അധ്യായ 196
॥ ശ്രീഃ ॥
5.196. അധ്യായഃ 196
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
യുധിഷ്ഠിരേണാപി ത്രേധാവിഭജ്യ സ്വസേനാനാം പ്രേഷണം ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-196-0 (38586)
വൈശംപായന ഉവാച। 5-196-0x (3947)
തഥൈവ രാജാ കൌന്തേയോ ധർമപുത്രോ യുധിഷ്ഠിരഃ।
ധൃഷ്ടദ്യുംനമുഖാന്വീരാംശ്ചോദയാമാസ ഭാരത ॥ 5-196-1 (38587)
ചേദികാശികരൂശാനാം നേതാരം ദൃഢവിക്രമം ।
സേനാപതിമമിത്രഘ്നം ധൃഷ്ടകേതുമഥാദിശത് ॥ 5-196-2 (38588)
വിരാടം ദ്രുപദം ചൈവ യുയുധാനം ശിഖണ്ഡിനം ।
പാഞ്ചാല്യൌ ച മഹേഷ്വാസൌ യുധാമന്യൂത്തമൌജസൌ ॥ 5-196-3 (38589)
തേ ശൂരാശ്ചിത്രവർമാണസ്തപ്തകുണ്ഡലധാരിണഃ।
ആജ്യാവസിക്താ ജ്വലിതാ ധിഷ്ണ്യേഷ്വിവ ഹുതാശനാഃ ॥ 5-196-4 (38590)
അശോഭന്ത മഹേഷ്വാസാ ഗ്രഹാഃ പ്രജ്വലിതാ ഇവ ।
അഥ സൈന്യം യഥായോഗം പൂജയിത്വാ നരർഷഭഃ ॥ 5-196-5 (38591)
ദിദേശ താന്യനീകാനി പ്രയാണായ മഹീപതിഃ।
തേഷാം യുധിഷ്ഠിരോ രാജാ സസൈന്യാനാം മഹാത്മനാം ॥ 5-196-6 (38592)
വ്യാദിദേശ സബാഹ്യാനാം ഭക്ഷ്യഭോജ്യമനുത്തമം ।
സ ഗജാശ്വമനുഷ്യാണാം യേ ച ശിൽപോപജീവിനഃ ॥ 5-196-7 (38593)
അഭിമന്യും ബൃഹന്തം ച ദ്രൌപദേയാംശ്ച സർവശഃ ।
ധൃഷ്ടദ്യുംനമുഖാനേതാൻപ്രാഹിണോത്പാണ്ഡുനന്ദനഃ ॥ 5-196-8 (38594)
ഭീമം ച യുയുധാനം ച പാണ്ഡവം ച ധനഞ്ജയം।
ദ്വിതീയം പ്രേഷയാമാസ ബലസ്കന്ധം യുധിഷ്ഠിരഃ ॥ 5-196-9 (38595)
ഭാണ്ഡം സമാരോപയതാം ചരതാം സംപ്രധാവതാം ।
ഹൃഷ്ടാനാം തത്ര യോധാനാം ശബ്ദോ ദിവമിവാസ്പശത് ॥ 5-196-10 (38596)
സ്വയമേവ തതഃ പശ്ചാദ്വിരാടദ്രപദാന്വിതഃ।
അഥാപരൈർമഹീപാലൈഃ സഹ പ്രായാൻമഹീപതിഃ ॥ 5-196-11 (38597)
ഭീമധന്വായതീ സേനാ ധൃഷ്ടദ്യുംനേന പാലിതാ।
ഗംഗേവ പൂർണാ സ്തിമിതാ സ്യന്ദമാനാ വ്യദൃശ്യത ॥ 5-196-12 (38598)
തതഃ പുനരനീകാനി ന്യയോജയത ബുദ്ധിമാൻ।
മോഹയന്ധൃതരാഷ്ട്രസ്യ പുത്രാണാം ബുദ്ധിനിശ്ചയം ॥ 5-196-13 (38599)
ദ്രൌപദേയാൻമഹേഷ്വാസാനഭിമന്യും ച പാണ്ഡവഃ ।
നകുലം സഹദേവം ച സർവാംശ്ചൈവ പ്രഭദ്രകാൻ ॥ 5-196-14 (38600)
ദശ ചാശ്വസഹസ്രാണി ദ്വിസഹസ്ത്രാണി ദന്തിനാം ।
അയുതം ച പദാതീനാം രഥാഃ പഞ്ചശതം തഥാ ॥ 5-196-15 (38601)
ഭീമസേനസ്യ ദുർധർഷം പ്രഥമം പ്രാദിശദ്ബലം ।
മധ്യമേ ച വിരാടം ച ജയത്സേനം ച പാണ്ഡവഃ ॥ 5-196-16 (38602)
മഹാരഥൌ ച പാഞ്ചാല്യൌ യുധാമന്യൂത്തമൌജസൌ ।
വീര്യവന്തൌ മഹാത്മാനൌ യുധാമന്യൂത്തമൌജസൌ ॥ 5-196-17 (38603)
അന്വയാതാം തദാ മധ്യേ വാസുദേവധനഞ്ജയൌ ।
`തൌ ദൃഷ്ട്വാ പൃഥിവീപാലാ നഷ്ടമിത്യേവ മേനിരേ।
അന്തരിക്ഷഗതാഃ സർവേ ദേവാഃ സേന്ദ്രപുരോഗമാഃ '॥ 5-196-18 (38604)
ബഭൂവുരതിസംരബ്ധാഃ കൃതപ്രഹരണാ നരാഃ।
തേഷാം വിംശതിസാഹസ്രാ ഹയാഃ ശൂരൈരധിഷ്ഠിതാഃ ।
പഞ്ച നാഗസഹസ്രാണി രഥവംശാശ്ച സർവശഃ ॥ 5-196-19 (38605)
പദാതയശ്ച യേ ശൂരാഃ കാർമുകാസിഗദാധരാഃ ।
സഹസ്രശോഽന്വയുഃ പശ്ചാദഗ്രതശ്ച സഹസ്രശഃ ॥ 5-196-20 (38606)
യുധിഷ്ഠിരോ യത്ര സൈന്യേ സ്വയമേവ ബലാർണവേ ।
തത്ര തേ പൃഥിവീപാലാ ഭൂയിഷ്ഠം പര്യവസ്ഥിതാഃ ॥ 5-196-21 (38607)
തത്ര നാഗസഹസ്രാണി ഹയാനാമയുതാനി ച ।
തഥാ രഥസഹസ്രാണി പദാതീനാം ച ഭാരത ॥ 5-196-22 (38608)
ചേകിതാനഃ സ്വസൈന്യേന മഹതാ പാർഥിവർഷഭ ।
ധൃഷ്ടകേതുശ്ച ചേദീനാം പ്രണേതാ പാർഥിവോ യയൌ ॥ 5-196-23 (38609)
സാത്യകിശ്ച മഹേഷ്വാസോ വൃഷ്ണീനാം പ്രവരോ രഥഃ ।
വൃതഃ ശതസഹസ്രേണ രഥാനാം പ്രമുദൻബലീ ॥ 5-196-24 (38610)
ക്ഷത്രദേവബ്രഹ്മദേവൌ രഥസ്ഥൌ പുരുഷർഷഭൌ ।
ജഘനം പാലയന്തൌ ച പൃഷ്ഠതോഽനുപ്രജഗ്മതുഃ ॥ 5-196-25 (38611)
ശകടാപണവേശാശ്ച യാനം യുഗ്യം ച സർവശഃ ।
തത്ര നാഗസഹസ്രാണി ഹയാനാമയുതാനി ച ।
ഫൽഗു സർവം കലത്രം ച യത്കിഞ്ചിത്കൃശദുർബലം ॥ 5-196-26 (38612)
കോശസഞ്ചയവാഹാംശ്ച കോഷ്ഠാഗാരം തഥൈവ ച।
ഗജാനീകേന സംഗൃഹ്യ ശനൈഃ പ്രായാദ്യുധിഷ്ഠിരഃ ॥ 5-196-27 (38613)
തമന്വയാത്സത്യധൃതിഃ സൌചിത്തിര്യുദ്ധദുർമദഃ।
ശ്രേണിമാന്വസുദാനശ്ച പുത്രഃ കാശ്യസ്യ വാ വിഭുഃ ॥ 5-196-28 (38614)
രഥാ വിംശതിസാഹസ്രാ യേ തേഷാമനുയായിനഃ ।
ഹയാനാം ദശ കോട്യശ്ച മഹതാം കിങ്കിണീകിനാം ॥ 5-196-29 (38615)
ഗജാ വിംശതിസാഹസ്രാ ഈഷാദന്താഃ പ്രഹാരിണഃ।
കുലീനാ ഭിന്നകരടാ മേഘാ ഇവ വിസർപിണഃ ॥ 5-196-30 (38616)
ഷഷ്ടിർനാഗസഹസ്രാണി ദശാന്യാനി ച ഭാരത ।
യുധിഷ്ഠിരസ്യ യാന്യാസന്യുധി സേനാ മഹാത്മനഃ ॥ 5-196-31 (38617)
ക്ഷരന്ത ഇവ ജീമൂതാഃ പ്രഭിന്നകരടാമുഖാഃ ।
രാജാനമന്വയുഃ പശ്ചാച്ചലന്ത ഇവ പർവതാഃ ॥ 5-196-32 (38618)
ഏവം തസ്യ ബലം ഭീമം കുന്തീപുത്രസ്യ ധീമതഃ ।
യദാശ്രിത്യാഥ യുയുധേ ധാർതരാഷ്ട്രം സുയോധനം ॥ 5-196-33 (38619)
തതോഽന്യേ ശതശഃ പശ്ചാത്സഹസ്രായുതശോ നരാഃ।
നർദന്തഃ പ്രയയുസ്തേഷാണനീകാനി സഹസ്രശഃ ॥ 5-196-34 (38620)
തത്ര ഭേരീസഹസ്രാണി ശംഖാനാമയുതാനി ച ।
ന്യവാദയന്ത സംഹൃഷ്ടാഃ സഹസ്രായുതശോ നരാഃ ॥ ॥ 5-196-35 (38621)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ശതസാഹസ്ര്യാം സംഹിതായാം വൈയാസിക്യാം ഉദ്യോഗപർവണി അംബോപാഖ്യാനപർവണി ഷണ്ണവത്യധികശതതമോഽധ്യായഃ ॥ ॥ സമാപ്തമംബോപാഖ്യാനപർവ ॥ ഉദ്യോഗപർവ ച ॥ അസ്യാനന്തരം ഭീഷ്മപർവ ഭവിഷ്യതി തസ്യയമാദ്യ ശ്ലോകഃ । ജനമേജയ ഉവാച। കഥം യുയുധിരേ വീരാഃ കുരുപാണ്ഡവസോമകാഃ। പാർഥിവാഃ സുമഹാത്മാനോ നാനാദേശസമാഗതാഃ ॥ ഇദം ഉദ്യോഗപർവ കുംഭഘോണസ്ഥേന ടീo ആർo കൃഷ്ണാചാര്യേണ ടീo ആർo വ്യാസാചാര്യേണ ച മുംബയ്യാം നിർണയസാഗരമുദ്രായന്ത്രേ മുദ്രാപിതം । ശകാബ്ദാഃ 1828 സന 1907