Kumbhaghonam Edition in Malayalam Script
14. ആശ്വമേധികപർവ
ആശ്വമേധികപർവ - അധ്യായ 001
॥ ശ്രീഃ ॥
14.1. അധ്യായഃ 001
അശ്വമേധപർവ ॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
ഗംഗായാം ഭീഷ്മായോദകദാനാനന്തരം ബന്ധുശോകവിഷണ്ണം യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി ധൃതരാഷ്ട്രേണ സമാശ്വാസനം॥ 1 ॥ തഥാ വിദുരവചനാനാദരേണ സ്വസ്യൈതാദൃശാനർഥപ്രാപ്തികഥനം॥ 2 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
ശ്രീവേദവ്യാസായ നമഃ।
നാരായണം നമസ്കൃത്യ നരം ചൈവ നരോത്തമം।
ദേവീം സരസ്വതീം വ്യാസം തതോ ജയമുദീരയേത്॥ 14-1-1 (92367)
വൈശംപായന ഉവാച। 14-1-2x (7730)
കൃതോദകസ്തു രാജാനം ധൃതരാഷ്ട്രം യുധിഷ്ഠിരഃ।
പുരസ്കൃത്യ മഹാബാഹുരുത്തതാരാകുലേന്ദ്രിയഃ॥ 14-1-2 (92368)
ഉത്തീര്യ തു മഹാബാഹുർബാഷ്പവ്യാകുലലോചനഃ।
പപാത തീരേ ഗംഗായാ വ്യാധവിദ്ധ ഇവ ദ്വിപഃ॥ 14-1-3 (92369)
തം സീദമാനം ജഗ്രാഹ ഭീമഃ കൃഷ്ണേന ചോദിതഃ।
മൈവമിത്യബ്രവീച്ചൈനം കൃഷ്ണഃ പരബലാർദനഃ॥ 14-1-4 (92370)
തമാർതം പതിതം ഭൂമൌ ശ്വസന്തം ച പുനഃ പുനഃ।
തദൃശുഃ പാർഥിവാ രാജന്ധർമപുത്രം യുധിഷ്ഠിരം॥ 14-1-5 (92371)
ത ദൃഷ്ട്വാ ദീനമനസം ഗതസത്വം നരേശ്വരം।
ഭൂയഃ ശോകസമാവിഷ്ടാഃ പാണ്ഡവാഃക സമുപാവിശൻ॥ 14-1-6 (92372)
രാജാ തു ധൃതരാഷ്ട്രസ്തം തഥാ ദീനോ മഹാഭുജം।
വാക്യമാഹ മഹാബുദ്ധിഃ പ്രജ്ഞാചക്ഷുർനരേശ്വരം॥ 14-1-7 (92373)
ഉത്തിഷ്ഠ കുരുശാർദൂല കുരു കാര്യമനന്തരം।
ക്ഷത്രധർമേണ കൌന്തേയ ജിതേയമവനീ ത്വയാ॥ 14-1-8 (92374)
ഭുങ്ക്ഷ സാർധം ഭ്രാതൃഭിസ്താം സുഹൃദ്ഭിശ്ച ജനേശ്വര।
ശോചിതവ്യം ന പശ്യാമി ത്വയാ ധർമഭൃതാംവര॥ 14-1-9 (92375)
ശോചിതവ്യം മയാ ചൈവ ഗാന്ധാര്യാ ച മഹീപതേ।
യയോഃ പുത്രശതം നഷ്ടം സ്വപ്നലബ്ധം യഥാ ധനം॥ 14-1-10 (92376)
അശ്രുത്വാ ഹിതകാമസ്യ വിദുരസ്യ മഹാത്മനഃ।
വാക്യാനി സുമഹാർഥാനി പരിതപ്യാമി ദുർമതിഃ॥ 14-1-11 (92377)
ഉക്തവാന്വിദുരോ യൻമാം ധർമാത്മാ ദിവ്യദർശനഃ।
ദുര്യോധനാപരാധേന കുലം തേ വിനശിഷ്യതി॥ 14-1-12 (92378)
സ്വസ്തി ചേദിച്ഛസേ രാജൻകുലസ്യ കുരു മേ വചഃ।
വധ്യതാമേഷ ദുഷ്ടാത്മാ മന്ദോ രാജാ സുയോധനഃ॥ 14-1-13 (92379)
കർണശ്ച ശകുനിശ്ചൈവ നൈനം പശ്യതു കർഹിചിത്।
ദ്യൂതസംഘാതമപ്യേഷാമപ്രമാദേന വാരയ॥ 14-1-14 (92380)
അഭിഷേചയ രാജാനം ധർമാത്മാനം യുധിഷ്ഠിരം।
സ പാലയിഷ്യതി വശീ ധർമേണ പൃഥിവീമിമാം॥ 14-1-15 (92381)
അഥ നേച്ഛസി രാജാനം കുന്തീപുത്രം യുധിഷ്ഠിരം।
`വിനാശമുപയാസ്തന്തി തവ പുത്രാ ന സംശയഃ।'
മേഢീഭൂതഃ സ്വയം രാജ്യം പ്രതിഗൃഹ്ണീഷ്വ പാർഥിവ॥ 14-1-16 (92382)
സമം സർവേഷു ഭൂതേഷു വർതമാനം നരാധിപ।
അനുജീവന്തു സർവേ ത്വാം ജ്ഞാതയോ ജ്ഞാതിവർധംന॥ 14-1-17 (92383)
ഏവം ബ്രുവതി കൌന്തേയ വിദുരേ ദീർഘദർശിനി।
ദുര്യോധനമഹം പാപമന്വവർതം വൃഥാമതിഃ॥ 14-1-18 (92384)
അശ്രുത്വാ തസ്യ ധീരസ്യ വാക്യാനി മധുരാണ്യഹം।
ഫലം പ്രാപ്യ മഹദ്ദുഃഖം നിമഗ്നഃ ശോകസാഗരേ॥ 14-1-19 (92385)
വൃദ്ധൌ ഹി തേഽദ്യ പിതരൌ പശ്യ നൌ ദുഃഖിതൌ നൃപ।
ന ശോചിതവ്യം ഭവതാ പശ്യാമീഹ ജനാധിപ॥ ॥ 14-1-20 (92386)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്വമേധികപർവണി അശ്വമേധപർവണി പ്രഥമോഽധ്യായഃ॥ 1 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-1-1 കൃതോദകം ത്വിതി ഝ.പാഠഃ॥ 7-1-2 ഉത്തതാര ഗംഗാത ഇതി ശേഷഃ॥ആശ്വമേധികപർവ - അധ്യായ 002
॥ ശ്രീഃ ॥
14.2. അധ്യായഃ 002
അശ്വമേധപർവ ॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
ധൃതരാഷ്ട്രേണ സമാശ്വാസനേപി തൂഷ്ണീം തിഷ്ഠന്തോ യുധിഷ്ഠിരസ്യ കൃഷ്ണേന പരിസാന്ത്വനം॥ 1 ॥ പുനർഭീഷ്മദ്രോണകർണമാരണാനുസ്മരണ വിഷാദേനാരണ്യഗമനായ കൃഷ്ണാനുജ്ഞാനമാകാങ്ക്ഷമാണസ്യ യുധിഷ്ഠിരസ്യ വ്യാസേനി പരിസാന്ത്വനം॥ 2 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
വൈശംപായന ഉവാച।
ഏവമുക്തസ്തു രാജാഽസൌ ധൃതരാഷ്ട്രേണ ധീമതാ।
തൂഷ്ണീംബഭൂവ മേധാവീ തമുവാചാഥ കേശവഃ॥ 14-2-1 (92387)
അതീവ മനസാ ശോകഃ ക്രിയമാണോ ജനാധിപ।
സന്തപയതി ചൈതസ്യ പൂർവപ്രേതാൻപിതാമഹാൻ॥ 14-2-2 (92388)
യജസ്വ വിവിധൈര്യജ്ഞൈർബഹുഭിഃ സ്വാപ്തദക്ഷിണൈഃ।
ദേവാംസ്തർപയ സോമേന സ്വധയാ ച പിതൄനപി॥ 14-2-3 (92389)
അതിഥീനന്നപാനേന കാമൈരന്യൈരകിഞ്ചനാൻ।
`ത്വദ്വിധസ്യ മഹാബുദ്ധേ നൈതദദ്യോപപദ്യതേ।'
വിദിതം വേദിതവ്യം തേ കർതവ്യമപി തേ കൃതം॥ 14-2-4 (92390)
ശ്രുതാശ്ച രാജധർമാസ്തേ ഭീഷ്മാദ്ഭാഗീരഥീസുതാത്।
കൃഷ്ണദ്വൈപായനാച്ചൈവ നാരദാദ്വിദുരാത്തഥാ॥ 14-2-5 (92391)
നേമാമർഹസി മൂഢാനാം വൃത്തിം ത്വമനുവർതിതും।
പിതൃപൈതാമഹം വൃത്തമാസ്ഥായ ധുരമുദ്വഹ॥ 14-2-6 (92392)
യുക്തം ഹി യശസാ ക്ഷാത്രം സ്വർഗം പ്രാപ്തുമസംശയം।
നഹി കശ്ചിദ്ധി ശൂരണാം നിഹതോഽത്ര പരാങ്മുഖഃ॥ 14-2-7 (92393)
ത്യജ ശോകം മഹാരാജ ഭവിതവ്യം ഹി തത്തഥാ।
ന ശക്യാസ്തേ പുനർദ്രഷ്ടും ത്വയാ യേഽസ്മിന്രണേ ഹതാഃ॥ 14-2-8 (92394)
ഏതാവദുക്ത്വാ ഗോവിന്ദോ ധർമരാജം യുധിഷ്ഠിരം।
വിരരാമ മഹാതേജാസ്തമുവാച യുധിഷ്ഠിരഃ॥ 14-2-9 (92395)
ഗോവിന്ദ മയി യാ പ്രീതിസ്തവ സാ വിദിതാ മമ।
സൌഹൃദേന തഥാ പ്രേംണാ സദാ മയ്യനുകംപസേ॥ 14-2-10 (92396)
പ്രിയം തു മേ സ്യാത്സുമഹത്കൃതം ചക്രഗദാധര।
ശ്രീമൻപ്രീതേന മനസാക സർവം യാദവനന്ദന॥ 14-2-11 (92397)
യദി മാമനുജാനീയാദ്ഭവാൻഗന്തും തപോവനം।
`കൃതകൃത്യോ ഭവിഷ്യാമി ഇതി മേ നിശ്ചിതാ മതിഃ'॥ 14-2-12 (92398)
ന ഹി ശാന്തിം പ്രപശ്യാമി പാതയിത്വാ പിതാമഹം।
`നൃശംസഃ പുരുഷവ്യാഘ്രം ഗുരും വീര്യബലാന്വിതം।'
കർണം ച പുരുഷവ്യാഘ്നം സംഗ്രാമേഷ്വപലായിനം॥ 14-2-13 (92399)
കർമണാ യേന മുച്യേയമസ്മാത്ക്രൂരാദരിന്ദമ।
കർമണാ തദ്വിധത്സ്വേഹ യേന ശുധ്യതി മേ മനഃ॥ 14-2-14 (92400)
തമേവംവാദിനം പാർഥം വ്യാസഃ പ്രോവാച ധർമവിത്।
സാന്ത്വയൻസുമഹാതേജാഃ ശുഭം വചനമർഥവത്॥ 14-2-15 (92401)
സുകൃതാ തേ മതിസ്താത പുനർബാല്യേന മുഹ്യസേ।
കിമാകാശേ വയം സർവേ പ്രലപാമോ മുഹുർമുഹുഃ॥ 14-2-16 (92402)
വിദിതാഃ ക്ഷത്രധർമാസ്തേ യേഷാം യുദ്ധേന ജീവികാ।
തഥാ പ്രവൃത്തോ നൃപതിർനാധിബന്ധേന യുജ്യസേ॥ 14-2-17 (92403)
മോക്ഷധർമാശ്ച നിഖിലാ യാഥാതഥ്യേന തേ ശ്രുതാഃ।
`യഥാ വൈ കാമജാം മായാം പരിത്യുക്തം ത്വമർഹസി॥' 14-2-18 (92404)
അസകൃച്ചാപി സന്ദേഹാശ്ഛിന്നാസ്തേ കാമജാ മയാ।
അശ്രദ്ദധാനോ ദുർമേധാ ലുപ്തസ്മൃതിരസി ധ്രുവം॥ 14-2-19 (92405)
മൈവം ഭവ ന തേ യുക്തമിദമജ്ഞാനമീദൃശം॥ 14-2-20 (92406)
പ്രായശ്ചിത്താനി സർവാണി വിദിതാനി ച തേഽനഘ।
രാജധർമാശ്ച തേ സർവേ ദാനധർമാശ്ച തേ ശ്രുതാഃ॥ 14-2-21 (92407)
സ കഥം സർവധർമജ്ഞഃ സർവാഗമവിശാരദഃ।
പരിമുഹ്യസി ഭൂയസ്ത്വമജ്ഞാനാദിവ ഭാരത॥ ॥ 14-2-22 (92408)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്വമേധികപർവണി അശ്വമേധപർവണി ദ്വിതീയോഽധ്യായഃ॥ 2 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-2-16 പുനർബാഹ്മേന മുഹ്യസേ ഇതി ക.ട.പാഠഃ॥ 16 ॥ആശ്വമേധികപർവ - അധ്യായ 003
॥ ശ്രീഃ ॥
14.3. അധ്യായഃ 003
അശ്വമേധപർവ ॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
വ്യാസേന യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി പുരുഷകർമണാമീശ്വരപ്രേരണായത്തതയാ ദോഷാനാപാദകത്വകഥനപൂർവകം തദഭ്യുപഗമേനാപി പാപാപനോദായാശ്വമേധാദിവിധാനം॥ 1 ॥ യുധിഷ്ഠിരേണ സ്വസ്യ താവദ്ദ്രവ്യാഭാവനിവേദനേ വ്യാസേന തംപ്രതി ഹിമവതി ഗിരൌ വിദ്യമാനമരുത്തയാഗാവശിഷ്ടദ്രവ്യാനയനേനാശ്വമേധകരണചോദനാ॥ 2 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
വ്യാസ ഉവാച।
യുധിഷ്ഠിര തവ പ്രജ്ഞാ ന സംയഗിതി മേ മതിഃ।
ന ഹി കശ്ചിത്സ്വയം മർത്യഃ സ്വവശഃ കുരുതേ ക്രിയാം॥ 14-3-1 (92409)
ഈശ്വരേണ ച യുക്തോഽയം സാധ്വസാധു ച മാനവഃ।
കരോത്യസുകരം കർമ തത്രകാ പരിദേവനാ॥ 14-3-2 (92410)
ആത്മാനം മന്യസേ ചാഥ പാപകർമാണമന്തതഃ।
ശൃണു തത്ര യഥാ പാപമപകൃത്യേത ഭാരത॥ 14-3-3 (92411)
തപോഭിഃ ക്രതുഭിശ്ചൈവ ദാനേന ച യുധിഷ്ഠിര।
തരന്തി നിത്യം പുരുഷാ യേ സ്മ പാപാനി കുർവതേ॥ 14-3-4 (92412)
യജ്ഞേന തപസാ ചൈവ ദാനേന ച നരാധിപ।
പൂയന്തേ നരശാർദൂല നരാ ദുഷ്കൃതകാരിണഃ॥ 14-3-5 (92413)
അസുരാശ്ച സുരാശ്ചൈവ പുണ്യഹേതോർമഖക്രിയാം।
പ്രവർതന്തേ മഹാത്മാനസ്തസ്മാദ്യജ്ഞഃ പരായണം॥ 14-3-6 (92414)
യജ്ഞൈരേവ മഹാത്മാനോ ബഭൂവുരധികാഃ സുരാഃ।
തതോ ദേവാഃ ക്രിയാവന്തോ ദാനവാനഭ്യധർഷയൻ॥ 14-3-7 (92415)
രാജസൂയാശ്വമേധൌ ച സർവമേധം ച ഭാരത।
നരമേധം ച നൃപതേ ത്വമാഹര യുധിഷ്ഠിര॥ 14-3-8 (92416)
യജസ്വ വാജിമേധേന വിധിവദ്ദക്ഷിണാവതാ।
ബഹുകാമാന്നവിത്തേന രാമോ ദാശരഥിര്യഥാ॥ 14-3-9 (92417)
യഥാ ച ഭരതോ രാജാ ദൌഷ്യന്തിഃ പൃഥിവീപതിഃ।
ശാകുന്തലോ മഹാവീര്യസ്തവ പൂർവപിതാമഹഃ॥ 14-3-10 (92418)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 14-3-11x (7731)
അസംശയം വാജിമേധഃ പാരയേത്പൃഥിവീമപി।
അഭിപ്രായസ്തു മേ കശ്ചിത്തം ത്വം ശ്രോതുമിഹാർഹസി॥ 14-3-11 (92419)
ഇമം ജ്ഞാതിവധം കൃത്വാ സുമഹാന്തം ദ്വിജോത്തമ।
`അഹമാരാധയിഷ്യാമി കഥം ശോകപരായണഃ।'
ദാനമൽപം ന ശക്നോമി ദാതും വിത്തം ച നാസ്തി മേ॥ 14-3-12 (92420)
ന തു ബാലാനിമാന്ദീനാനുത്സഹേ വസു യാചിതും।
തഥൈവാദ്രവിണാൻകൃച്ഛ്രേ വർതമാനാന്നൃപാത്മജാൻ॥ 14-3-13 (92421)
സ്വയം വിനാശ്യ പൃഥിവീം യജ്ഞാർഥം ദ്വിജസത്തമ।
കരമാഹാരയിഷ്യാമി കഥം ശോകപരായണഃ॥ 14-3-14 (92422)
ദുര്യോധനാപരാധേനി വസുധായാം നരാധിപാഃ।
പ്രനഷ്ടാ യോജയിത്വാഽസ്മാനകീർത്യാ മുനിസത്തമ॥ 14-3-15 (92423)
ദുര്യോധനേന പൃഥിവീ ക്ഷപിതാ ജയകാരണാത്।
കോശശ്ചാപി വിശീർണോസൌ ധാർതരാഷ്ട്രസ്യ ദുർമതേഃ॥ 14-3-16 (92424)
പൃഥിവീ ദക്ഷിണാ ചാത്ര വാജിമേധേ മഹാക്രതൌ।
വിദ്വദ്ഭിഃ പരിദൃഷ്ടോഽയം ശിഷ്ടോ വിധിവിപര്യയഃ॥ 14-3-17 (92425)
ന ച പ്രതിനിധിം കർതും ചികീർഷാമി തപോധന।
അത്ര മേ ഭഗവൻസംയക്സാചിവ്യം കർതുമർഹസി॥ 14-3-18 (92426)
ഏവമുക്തസ്തു പാർഥേന കൃഷ്ണദ്വൈപായനസ്തദാ।
മുഹൂർതമനുസഞ്ചിന്ത്യ ധർമരാജാനമബ്രവീത്॥ 14-3-19 (92427)
കോശശ്ചാപി വിശീർണോഽയം പരിപൂർണോ ഭവിഷ്യതി।
വിദ്യതേ ദ്രവിണം പാർഥ ഗിരൌ ഹിമവതി സ്ഥിതം॥ 14-3-20 (92428)
ഉത്സൃഷ്ടം ബ്രാഹ്മണൈര്യജ്ഞേ മരുത്തസ്യ മഹീപതേ।
തദാനയസ്വ കൌന്തേയ പര്യാപ്തം തദ്ഭവിഷ്യതി॥ 14-3-21 (92429)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 14-3-22x (7732)
കഥം യജ്ഞേ മരുത്തസ്യ ദ്രവിണം തത്സമാചിതം।
കസ്മിംശ്ച കാലേ സ നൃപോ ബഭൂവ ദദതാംവര॥ 14-3-22 (92430)
വ്യാസ ഉവാച। 14-3-23x (7733)
യദി ശുശ്രൂഷസേ പാർഥ ശൃണു കാരന്ധമം നൃപം।
യസ്മിൻകാലേ മഹാവീര്യഃ സ രാജാഽഽസീൻമഹാധനഃ॥ ॥ 14-3-23 (92431)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്വമേധികപർവണി അശ്വമേധപർവണി തൃതീയോഽധ്യായഃ॥ 3 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-3-18 പ്രതിനിധിമനുകൽപം॥ആശ്വമേധികപർവ - അധ്യായ 004
॥ ശ്രീഃ ॥
14.4. അധ്യായഃ 004
അശ്വമേധപർവ ॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
വ്യാസേന യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി സംവർതമരുത്തീയോപാഖ്യാനകഥനാരംഭഃ॥ 1 ॥ മരുത്തേന രാജ്ഞാ ഹിമവദുത്തരപാർശ്വേ സൌവണൈംരേവ കുണ്ഡഭാഡാദ്യുപകരണൈര്യജ്ഞാരംഭഃ॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച।
ശുശ്രൂഷേ തസ്യ ധർമജ്ഞ രാജർഷേഃ പരികീർതനം।
ദ്വൈപായന മരുത്തസ്യ കഥാം പ്രബ്രൂഹി മേഽനഘ॥ 14-4-1 (92432)
വ്യാസ ഉവാച। 14-4-2x (7734)
ആസീത്കൃതയുഗേ താത മനുർദണ്ഡിധരഃ പ്രഭുഃ।
തസ്യ പുത്രോ മഹോഷ്വാസഃ പ്രജാതിരഭവന്നൃപഃ॥ 14-4-2 (92433)
പ്രജാതേരഭവത്പുത്രഃ ക്ഷുത ഇത്യഭിവിശ്രുതഃ।
ക്ഷുതസ്യ പുത്ര ഇക്ഷ്വാകുർമഹീപാലോഽഭവത്പ്രഭുഃ॥ 14-4-3 (92434)
തസ്യ പുത്രശതം രാജന്നാസീത്പരമധാർമികം।
താംസ്തു സർവാൻമഹീപാലാനിക്ഷ്വാകുരകരോത്പ്രഭുഃ॥ 14-4-4 (92435)
തേഷാം ജ്യേഷ്ഠസ്തു വിംശോഽഭൂത്പ്രതിമാനം ധനുഷ്മതാം।
വിംശസ്യ പുത്രഃ കല്യാണോ വിവിംശോ നാമ ഭാരത॥ 14-4-5 (92436)
വിവിംശസ്യ സുതാ രാജൻബഭൂവുർദശ പഞ്ച ച।
സർവേ ധനുഷി വിക്രാന്താ ബ്രഹ്മണ്യാഃ സത്യവാദിനഃ॥ 14-4-6 (92437)
ദാനധർമരതാഃ ശാന്താഃ സതതം പ്രിയവാദിനഃ।
തേഷാം ജ്യേഷ്ഠഃ ഖനീനേത്രഃ സ താൻസർവാനപീഡയത്॥ 14-4-7 (92438)
ഖനീനേത്രസ്തു വിക്രാന്തോ ജിത്വാ രാജ്യമകണ്ടകം।
നാശകദ്രക്ഷിതും രാജ്യം നാന്വരജ്യന്ത തം പ്രജാഃ॥ 14-4-8 (92439)
തമപാസ്യ ച തദ്രാജ്യേ തസ്യ പുത്രം സുവർചസം।
അഭ്യഷിഞ്ചന്ത രാജേന്ദ്ര മുദിതാ ഹ്യഭവംസ്തദാ॥ 14-4-9 (92440)
സ പിതുർവിക്രിയാം ദൃഷ്ട്വാ രാജ്യാന്നിരസനം ച തത്।
നിയതോ വർതയാമാസ പ്രജാഹിതചികീർഷയാ॥ 14-4-10 (92441)
ബ്രഹ്മണ്യഃ സത്യവാദീ ച ശുചിഃ ശമദമാന്വിതഃ।
പ്രജാസ്തം ചാന്വരജ്യന്ത ധർമനിത്യം മനസ്വിനം॥ 14-4-11 (92442)
തസ്യ ധർമപ്രവൃത്തസ്യ വ്യശീര്യത്കോശവാഹനം।
തം ക്ഷീണകോശം സാമന്താഃ സമന്താത്പര്യപീഡയൻ॥ 14-4-12 (92443)
സ പീഡ്യമാനോ ബഹുഭിഃ ക്ഷീണകോശാശ്വവാഹനഃ।
ആർതിമാർച്ഛത്പരാം രാജാ സഹ ഭൃത്യൈഃ പുരേണ ച॥ 14-4-13 (92444)
ന ചൈനമഭിഹന്തും തേ ശക്നുവന്തി ബലക്ഷയേ।
സംയഗ്വൃത്തോ ഹി രാജാ സ ധർമനിത്യോ യുധിഷ്ഠിര॥ 14-4-14 (92445)
യദാ തു പരമാമാർതിം ഗതോഽസൌ സപുരോ നൃപഃ।
തതഃ പ്രദധ്മൌ സ കരം പ്രാദുരാസീത്തതോ ബലം॥ 14-4-15 (92446)
തതസ്താനജയത്സർവാൻപ്രാതിസീമാന്നരാധിപാൻ।
ഏതസ്മാത്കാരണാദ്രാജന്വിശ്രുതഃ സ കരന്ധമഃ॥ 14-4-16 (92447)
ആവീക്ഷിത്തസ്യ പുത്രോഽഭൂത്ത്രേതായുഗമുഖേ പുരാ।
ഇന്ദ്രാദനവരഃ ശ്രീമാന്ദേവൈരപി സുദുർജയഃ॥ 14-4-17 (92448)
`കാരന്ധമ ഇതി ഖ്യാതോ ബഭൂവ ജഗതീപതിഃ।'
തസ്യ സർവേ മഹീപാലാ വർതന്തേ സ്മ വശേ തദാ।
സ ഹി സംരാഡഭൂത്തേഷാം വൃത്തേന ച ബലേന ച॥ 14-4-18 (92449)
അവിക്ഷിന്നാമ ധർമാത്മാ ശൌര്യേണേന്ദ്രസമോഽഭവത്।
യജ്ഞശീലോ ധർമരതിർധൃതിമാൻസംയതേന്ദ്രിയഃ॥ 14-4-19 (92450)
തേജസാഽഽദിത്യസദൃശഃ ക്ഷമയാ പൃഥിവീസമഃ।
ബൃഹസ്പതിസമോ ബുദ്ധ്യാ ഹിമവാനിവ സുസ്ഥിരഃ॥ 14-4-20 (92451)
കർമണാ മനസാ വാചാ ദമേന പ്രശമേന ച।
മനാംസ്യാരാധയാമാസ പ്രജാനാം സ മഹീപതിഃ॥ 14-4-21 (92452)
യ ഈജേ ഹയമേധാനാം ശതേന വിധിവത്പ്രഭുഃ।
യാജയാമാസ യം വിദ്വാൻസ്വയമേവാംഗിരാഃ പ്രഭുഃ॥ 14-4-22 (92453)
തസ്യ പുത്രോഽതിചക്രാമ പിതരം ഗുണവത്തയാ।
മരുത്തോ നാമ ധർമജ്ഞശ്ചക്രവർതീ മഹായശാഃ।
നാഗായുതസമപ്രാണഃ സാക്ഷാദ്വിഷ്ണുരിവാപരഃ॥ 14-4-23 (92454)
സ യക്ഷ്യമാണോ ധർമാത്മാ ശാതകുംഭമയാന്യുത।
കാരയാമാസ ശുഭ്രാണി ഭാജനാനി സഹസ്രശഃ॥ 14-4-24 (92455)
മേരും പർവതമാസാദ്യ ഹിമവത്പാർശ്വ ഉത്തരേ।
കാഞ്ചനഃ സുമഹാൻപാദസ്തത്ര കർമ ചകാര സഃ॥ 14-4-25 (92456)
തതഃ കുണ്ഡാനി പാത്രീശ്ച പിഠരാണ്യാസംനാനി ച।
ചക്രുഃ സുവർണകർതാരോ യേഷാം സംഖ്യാ ന വിദ്യതേ॥ 14-4-26 (92457)
തസ്യൈവ ച സമീപേ തു യജ്ഞവാടോ ബഭൂവ ഹ।
ഈജേ തത്ര സ ധർമാത്മാ വിദിവത്പൃഥിവീപതിഃ।
മരുത്തഃ സഹിതൈഃ സർവൈഃ പ്രജാപാലൈർനരാധിപഃ॥ ॥ 14-4-27 (92458)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്വമേധികപർവണി അശ്വമേധപർവണി ചതുർഥാഽധ്യായഃ॥ 4 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-4-1 ശുശ്രൂഷേ ശ്രോതുമിച്ഛാമി॥ 7-4-21 പൂർവജാനാം മഹീപതിരിതി ക.ഥ.പാഠഃ॥ 7-4-25 ദൈവം തത്ര സമാസാദ്യേതി ക.ഥ.പാഠഃ॥ആശ്വമേധികപർവ - അധ്യായ 005
॥ ശ്രീഃ ॥
14.5. അധ്യായഃ 005
അശ്വമേധപർവ ॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
അംഗീരസഃ പുത്രേണ സംവർതേനാകാരണവൈരിണഃ സ്വാഗ്രജൻമനോ ബൃഹസ്പതേരുപദ്രവാസഹനേന സർവസ്വത്യാഗപൂർവകമരണ്യപ്രവേശഃ॥ 1 ॥ ഇന്ദ്രേണ സ്വാതിശായിനി മരുത്തേ രാജനി സ്പർധയാ ബൃഹസ്പതിസാചിവ്യേന തതോപ്യതിശയലിപ്സയാ മരുത്തപുരോഹിതസ്യ ബൃഹസ്പതേർഭേദോപായേന വശീകരണം॥ 2 ॥ ബൃഹസ്പതിനേന്ദ്രംപ്രതി മരുത്തസ്യ സ്വേനായാജനപ്രതിജ്ഞാനം॥ 3 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച।
പഥംവീര്യഃ സമഭവത്സ രാജാ ദദതാംവരഃ।
കഥം ച ജാതരൂപേണ സമയുജ്യത വൈ നൃപഃ॥ 14-5-1 (92459)
ക്വ ച തത്സാംപ്രതം ദ്രവ്യം ഭഗവന്നവതിഷ്ഠതേ।
കഥം ച ശക്യമസ്മാഭിസ്തദവാപ്നും തചപോധന॥ 14-5-2 (92460)
വ്യാസ ഉവാച। 14-5-3x (7735)
അസുരാശ്ചൈവ ദേവാശ്ച ദക്ഷസ്യാസൻപ്രജാപതേഃ।
അപത്യം ബഹുലം താത തേഽസ്പർധന്ത പരസ്പരം॥ 14-5-3 (92461)
തഥൈവാംഗിരസഃ പുത്രൌ പിതൃതുല്യൌ ബഭൂവതുഃ।
ബൃഹസ്പതിർബൃഹത്തേജാഃ സംവർതശ്ച തപോധനഃ॥ 14-5-4 (92462)
താവതി സ്പർധിനൌ രാജൻപൃഥഗാസ്താം പരസ്പരം।
ബൃഹസ്പതിഃ സ സംവർതം ബാധതേ സ്മ പുനഃപുനഃ॥ 14-5-5 (92463)
സ ബാധ്യമാനഃ സതതം ഭ്രാത്രാ ജ്യേഷ്ഠേന ഭാരത।
അർഥാനുത്സൃജ്യ ദിഗ്വാസാ വനേ വാസമരോചയത്॥ 14-5-6 (92464)
വാസവോഽപ്യസുരാൻസർവാന്വിജിത്യ ച നിപാത്യ ച।
ഇന്ദ്രത്വം പ്രാപ്യ ലോകേഷു തതോ വവ്രേ പുരോഹിതം॥ 14-5-7 (92465)
പുത്രമംഗിരസോ ജ്യേഷ്ഠം വിപ്രജ്യേഷ്ഠം ബൃഹസ്പതിം।
യാജ്യസ്ത്വംഗിരസഃ പൂർവമാസീദ്രാജാ കരന്ധമഃ॥ 14-5-8 (92466)
വീര്യേണാപ്രതിമോ ലോകേ വൃത്തേന ച ബലേന ച।
ശതക്രതുരിവൌജസ്വീ ധർമാത്മാ സംശിതവ്രതഃ। 14-5-9 (92467)
വാഹനം യസ്യ യോധാശ്ച മിത്രാണി വിവിധാനി ച।
ശയനാനി ച മുഖ്യാനി മഹാർഹാണി ച സർവശഃ॥ 14-5-10 (92468)
ധ്യാനാദേവാഭവദ്രാജൻമുഖവാതേന സർവശഃ।
സ ഗുണൈഃ പാർഥിവാൻസർവാന്വശേ ചക്രേ നരാധിപഃ॥ 14-5-11 (92469)
സഞ്ജീവ്യ കാലമിഷ്ടം ച സശരീരോ ദിവം ഗതഃ।
ബഭൂവ തസ്യ പുത്രസ്തു യയാതിരിവ ധർമവിത്॥ 14-5-12 (92470)
അവിക്ഷിന്നാമ ശത്രുഞ്ജിത്സ വശേ കൃതവാൻമഹീം।
വിക്രമേണ ഗുണൈശ്ചൈവ പിതേവാസീത്സ പാർഥിവഃ॥ 14-5-13 (92471)
തസ്യ വാസവതുല്യോഽഭൂൻമരുത്തോ നാമ വീര്യവാൻ।
പുത്രസ്തമനുരക്താഽഭൂത്പൃഥിവീ സാഗരാംബരാ॥ 14-5-14 (92472)
സ്പർധതേ സ സ്മ സതതം ദേവരാജേന നിത്യദാ।
വാസവോഽപി മരുത്തേനി സ്പർധതേ പാണ്ഡുനന്ദന॥ 14-5-15 (92473)
ശുചിഃ സ ഗുണവാനാസീൻമരുത്തഃ പൃഥിവീപതിഃ।
യതമാനോപി യം ശക്രോ ന വിശേഷയതി സ്മ ഹ॥ 14-5-16 (92474)
സോഽശക്നുവന്വിശേഷായ സമാഹൂയ ബൃഹസ്പതിം।
ഉവാചേദം വചോ ദേവൈഃ സഹിതോ ഹരിവാഹനഃ॥ 14-5-17 (92475)
ബൃഹസ്പതേ മരുത്തസ്യ മാ സ്മ കാർഷീഃ കഥഞ്ചന।
ദൈവം കർമാഥ പിത്ര്യം വാ കർതാസി മമ ചേത്പ്രിയം॥ 14-5-18 (92476)
അഹം ഹി ത്രിഷു ലോകേഷു സുരാണാം ച ബൃഹസ്പതേ।
ഇന്ദ്രത്വം പ്രാപ്തവാനേകോ മരുത്തസ്തു മഹീപതിഃ॥ 14-5-19 (92477)
കഥം ഹ്യമർത്യം ബ്രഹ്മംസ്ത്വം യാജയിത്വാ സുരാധിപം।
യാജയേർമൃത്യുസംയുക്തം മരുത്തമവിശങ്കയാ॥ 14-5-20 (92478)
മാം വാ വൃണീഷ്വ ഭദ്രം തേ മരുത്തം വാ മഹീപതിം।
പരിത്യജ്യ മരുത്തം വാ യഥാജോഷം ഭജസ്വ മാം॥ 14-5-21 (92479)
ഏവമുക്തഃ സ കരകവ്യ ദേവരാജ്ഞാ ബൃഹസ്പതിഃ।
മുഹൂർതമിവ സഞ്ചിന്ത്യ ദേവരാജാനമബ്രവീത്॥ 14-5-22 (92480)
ത്വം ഭൂതാനാമധിപതിസ്ത്വയി ലോകാഃ പ്രതിഷ്ഠിതാഃ।
നമുചേർവിശ്വരൂപസ്യ നിഹന്താ ത്വം ബലസ്യ ച॥ 14-5-23 (92481)
ത്വമാജഹർഥ് ദേവാനാമേകോ വീരശ്രിയം പരാം।
ത്വം ബിഭർഷി ഭുവം ദ്യാം ച സദൈവ ബലസൂദന॥ 14-5-24 (92482)
പരോഹിത്യം കഥം കൃത്വാ തവ ദേവഗണേശ്വര।
യാജയേയമഹം മർത്യം മരുത്തം പാകശാസന॥ 14-5-25 (92483)
സമാശ്വസിഹി ദേവേന്ദ്ര നാഹം മർത്യസ്യ കർഹിചിത്।
ഗ്രഹീഷ്യാമി സ്രുവം യജ്ഞേ ശൃണു ചേദം വചോ മമ॥ 14-5-26 (92484)
ഹിരണ്യരേതാ നോഷ്ണഃ സ്യാത്പരിവർതേത മേദിനീ।
ഭാസം തു ന രവിഃ കുര്യാന്ന തു സത്യം ചലേൻമയി॥ 14-5-27 (92485)
വ്യാസ ഉവാച। 14-5-28x (7736)
ബൃഹസ്പതിവചഃക ശ്രുത്വാ ശക്രോ വിഗതമത്സരഃ।
പ്രശസ്യൈനം വിവേശാഥ സ്വമേവ ഭവനം തദാ॥ ॥ 14-5-28 (92486)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്വമേധികപർവണി അശ്വമേധപർവണി പഞ്ചമോഽധ്യായഃ॥ 5 ॥
ആശ്വമേധികപർവ - അധ്യായ 006
॥ ശ്രീഃ ॥
14.6. അധ്യായഃ 006
അശ്വമേധപർവ ॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
ബൃഹസ്പതിനാ ഇന്ദ്രേ സ്വേന മരുത്തസ്യായാജനപ്രതിജ്ഞാനശ്രവണാമർഷിണാ മരുത്തേനി സ്വയാജനപ്രാർഥേന തത്പ്രത്യാഖ്യാനം॥ 1 ॥ തതഃ പ്രതിനിവൃത്തസ്യ മരുത്തസ്യ മധ്യേമാർഗം നാരദസമാഗമഃ॥ 2 ॥ നാരദചോദനയാ മരുത്തേന വാരാണസീദ്വാരേ സ്വേന സ്ഥാപിതകുണപാവലോകനേന പ്രലായമാനം സംവർതം പ്രത്യനുഗമനം॥ 3 ॥ സംവർതേന തത്പ്രതിനിവർതനായ പാംസുകദമപ്രക്ഷേപേപ്യനിവർതമാനം തമവലോക്യം വിജനേ ന്യഗ്രോധമൂലേ സമുപവേശഃ॥ 4 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
വ്യാസ ഉവാച।
അത്രാപ്യുദാഹരന്തീമമമിതിഹാസം പുരാതനം।
ബൃഹസ്പതേശ്ച സംവാദം മരുത്തസ്യ ച ധീമതഃ॥ 14-6-1 (92487)
ദേവരാജസ്യ സമയം കൃതമാംഗിരസേന ഹ।
ശ്രുത്വാ മരുത്തോ നൃപതിർമന്യുമാഹാരയത്പരം॥ 14-6-2 (92488)
സങ്കൽപ്യ മനസാ യജ്ഞം കരന്ധമസുതാത്മജഃ।
ബൃഹസ്പതിമുപാഗംയ വാഗ്മീ വചനമബ്രവീത്॥ 14-6-3 (92489)
ഭഗവന്യൻമയാ പൂർവമഭിഗംയ തപോധന।
കൃതോഽഭിസന്ധിര്യജ്ഞസ്യ ഭവതോ വചനാദ്ഗുരോ॥ 14-6-4 (92490)
തമഹം യഷ്ടുമിച്ഛാമി സംഭാരാഃ സംഭൃതാശ്ച മേ।
യാജ്യോസ്മി ഭവതഃ സാധോ തത്പ്രാപ്നുഹി വിധത്സ്വ ച॥ 14-6-5 (92491)
ബൃഹസ്പതിരുവാച। 14-6-6x (7737)
ന കാമയേ യാജയിതും ത്വാമഹം പൃഥിവീപതേ।
വൃതോസ്മി ദേവരാജേന പ്രതിജ്ഞാതം ച തസ്യ മേ॥ 14-6-6 (92492)
മരുത്ത ഉവാച। 14-6-7x (7738)
പിത്ര്യമസ്മി തവ ക്ഷേത്രം ബഹുമന്യേ ച തേ ഭൃശം।
തവാസ്മി യാജ്യാതാം പ്രാപ്തോ ഭജമാനം ഭജസ്വ മാം॥ 14-6-7 (92493)
ബൃഹസ്പതിരുവാച। 14-6-8x (7739)
അമർത്യം യാജയിത്വാഽഹം യാജയിഷ്യേ കഥം നരം।
മരുത്ത ഗച്ഛ വാ മാ വാ നിവൃത്തോസ്ംയദ്യ യാജനാത്॥ 14-6-8 (92494)
ന ത്വാം യാജയിതാസ്ംയദ്യ വൃണു യം ത്വമിഹേച്ഛസി।
ഉപാധ്യായം മഹാബാഹോ യസ്തേ യജ്ഞം കരിഷ്യതി॥ 14-6-9 (92495)
വ്യാസ ഉവാച। 14-6-10x (7740)
ഏവമുക്തസ്തു നൃപതിർമരുത്തോ വ്രീഡിതോഽഭവത്।
പ്രത്യാഗച്ഛൻസുസംവിഗ്നോ ദദർശ പഥി നാരദം॥ 14-6-10 (92496)
ദേവർഷിണാ സമാഗംയ നാരദേനി സ പാർഥിവഃ।
വിധിവത്പ്രാഞ്ജലിസ്തസ്ഥാവഥൈനം നാരദോഽബ്രവീത്॥ 14-6-11 (92497)
രാജർഷേ നാതിഹൃഷ്ടോസി കച്ചിത്ക്ഷേമം തവാനഘ।
ക്വ ഗതോസി കുതശ്ചേദമപ്രീതിസ്ഥാനമാഗതം॥ 14-6-12 (92498)
ശ്രോതവ്യം ചേൻമയാ രാജൻബ്രൂഹി മേ പാർഥിവർഷഭ।
വ്യപനേഷ്യാമി തേ മന്യും സർവയത്നൈർനരാധിപ॥ 14-6-13 (92499)
ഏവമുക്തോ മരുത്തഃ സ നാരദേന മഹർഷിണാ।
വിപ്രലംഭമുപാധ്യായാത്സർവജ്ഞേ തം ന്യവേദയത്॥ 14-6-14 (92500)
മരുത്ത ഉവാച। 14-6-15x (7741)
ഗതോസ്ംയംഗിരസഃ പുത്രം ദേവാചാര്യം ബൃഹസ്പതിം।
യജ്ഞാർഥമൃത്വിജം പ്രഷ്ടും സ ച മാം നാഭ്യനന്ദത॥ 14-6-15 (92501)
പ്രത്യാഖ്യാതശ്ച തേനാഹം ജീവിതും നാദ്യ കാമയേ।
പരിത്യക്തശ്ച ഗുരുണാ ദൂഷിതശ്ചാസ്മി നാരദ॥ 14-6-16 (92502)
വ്യാസ ഉവാച। 14-6-17x (7742)
ഏവമുക്തസ്തു രാജ്ഞാ സ നാരദഃ പ്രത്യുവാച ഹ।
ആവിക്ഷിതം മഹാരാജ വാചാ സഞ്ജീവയന്നിവ॥ 14-6-17 (92503)
രാജന്നംഗിരസഃ പുത്രഃ സംവർതോ നാമ ധാർമികഃ।
ചങ്കമീതി ദിശഃ സർവാ ദിഗ്വാസാ മോഹയൻപ്രജാഃ॥ 14-6-18 (92504)
തം ഗച്ച യദി യാജ്യം ത്വാം ന വാഞ്ഛതി ബൃഹസ്പതിഃ।
പ്രസന്നസ്ത്വാം മഹാതേജാഃ സംവർതോ യാജയിഷ്യതി॥ 14-6-19 (92505)
മരുത്ത ഉവാച। 14-6-20x (7743)
സഞ്ജീവിതോഽഹം ഭവതാ വാക്യേനാനേന നാരദ।
പശ്യേയം ക്വ നു സംവർതം ശംസ മേ വദതാംവര॥ 14-6-20 (92506)
കഥം ച തസ്മൈ വർതേയം കഥം മാം ന പരിത്യജേത്।
പ്രത്യാഖ്യാതശ്ച തേനാപി നാഹം ജീവിതുമുത്സഹേ॥ 14-6-21 (92507)
നാരദ ഉവാച। 14-6-22x (7744)
ഉൻമത്തവേഷം ബിഭ്രത്സ ചങ്ക്രമീതി യഥാസുഖം।
വാരാണസീം തു നഗരീമഭീക്ഷ്ണമുപസേവതേ॥ 14-6-22 (92508)
തസ്യാ ദ്വാരം സമാസാദ്യ ന്യസേഥാഃ കുണപം ക്വചിത്।
തം ദൃഷ്ട്വാ യോ നിവർതേത സംവർതഃ സ മഹീപതേ॥ 14-6-23 (92509)
തം പൃഷ്ഠതോഽനുഗച്ഛേഥാ യത്ര ഗച്ഛേത്സ വീര്യവാൻ।
തമേകാന്തേ സമാസാദ്യ പ്രാഞ്ജലിഃ ശരണം വ്രജേഃ॥ 14-6-24 (92510)
പൃച്ഛേത്ത്വാം യദി കേനാഹം തവാഖ്യാത ഇതി സ്മ ഹ।
ബ്രൂയാസ്ത്വം നാരദേനേതി സ കുത്ര ഇതി ശത്രുഹൻ॥ 14-6-25 (92511)
സ ചേത്ത്വാമനുയുഞ്ജീത മമാനുഗമനേപ്സയാ।
ശംസേഥാ വഹ്നിമാരൂഢം മാമപി ത്വമശങ്കയാ॥ 14-6-26 (92512)
വ്യാസ ഉവാച। 14-6-27x (7745)
സ തഥേതി പ്രതിശ്രുത്യ പൂജയിത്വാ ച നാരദം।
അഭ്യനുജ്ഞായ രാജർഷിര്യയൌ വാരാണസീം പുരീം॥ 14-6-27 (92513)
തത്ര ഗത്വാ യഥോക്തം സ പുര്യാ ദ്വാരേ മഹായശാഃ।
കുണപം സ്ഥാപയാമാസ നാരദസ്യ വചഃ സ്മരൻ॥ 14-6-28 (92514)
യൌഗപദ്യേനി വിപ്രശ്ച പുരീദ്വാരമഥാവിശത്।
തതഃ സ കുണപം ദൃഷ്ട്വാ സഹസാ സംന്യവർതത॥ 14-6-29 (92515)
സ തം നിവൃത്തമാലക്ഷ്യ പ്രാഞ്ജലിഃ പൃഷ്ഠതോഽന്വഗാത്।
ആവിക്ഷിതോ മഹീപാലഃ സംവർതമുപശിക്ഷിതും॥ 14-6-30 (92516)
സ ച തം വിജനേ ദൃഷ്ട്വാ പാംസുഭിഃ കദേമേന ച।
ശ്ലേഷ്മണാ ചൈവ രാജാനം ഷ്ഠീവനൈശ്ച സമാകിരത്॥ 14-6-31 (92517)
സ തഥാ ബാധ്യമാനോ വൈ സംവർതേന മഹീപതിഃ।
അന്വഗാദേവ തമൃഷിം പ്രാഞ്ജലിഃ സംപ്രസാദയൻ॥ 14-6-32 (92518)
തതോ നിവർത്യ സംവർതഃ പരിശ്രാന്ത ഉപാവിശത്।
ശീതലച്ഛായമാസാദ്യ ന്യഗ്രോധം ബഹുശാഖിനം॥ ॥ 14-6-33 (92519)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്വമേധികപർവണി അശ്വമേധപർവണി ഷഷ്ഠോഽധ്യായഃ॥ 6 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-6-13 മന്യും ദൈന്യം॥ആശ്വമേധികപർവ - അധ്യായ 007
॥ ശ്രീഃ ॥
14.7. അധ്യായഃ 007
അശ്വമേധപർവ ॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
സംവർതമരുത്തസംവാദഃ॥ 1 ॥ സംവർതേന സമയബന്ധനപൂർവകം മരുത്തംപ്രതി യാജനപ്രതിജ്ഞാനം॥ 2 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
സംവർത ഉവാച।
കഥമസ്മി ത്വയാ ജ്ഞാതഃ കേന വാ കഥിതോസ്മി തേ।
ഏതദാചക്ഷ്വ മേ തത്ത്വമിച്ഛസേ ചേൻമമ പ്രിയം॥ 14-7-1 (92520)
സത്യം തേ ബ്രുവതഃ സർവേ സംപത്സ്യന്തേ മനോരഥാഃ।
മിഥ്യാ ച ബ്രുവതോ മൂർധാ ശതധാ തേ സ്ഫുടിഷ്യതി॥ 14-7-2 (92521)
മരുത്ത ഉവാച। 14-7-3x (7746)
നാരദേന ഭവാൻമഹ്യമാഖ്യാതോ ഹ്യടതാ പഥി।
ഗുരുപുത്രോ മമേതി ത്വം തതോ മേ പ്രീതിരുത്തമാ॥ 14-7-3 (92522)
സംവർത ഉവാച। 14-7-4x (7747)
സത്യമേതദ്ഭവാനാഹ സ മാം ജാനാതി സത്രിണം।
കഥയസ്വ തദേതൻമേ ക്വനു സംപ്രതി നാരദഃ॥ 14-7-4 (92523)
മരുത ഉവാച। 14-7-5x (7748)
ഭവന്തം കഥയിത്വാ തു മമ ദേവർഷിസത്തമഃ।
തതോ മാമഭ്യനുജ്ഞായ പ്രവിഷ്ടോ ഹവ്യവാഹനം॥ 14-7-5 (92524)
വ്യാസ ഉവാച। 14-7-6x (7749)
ശ്രുത്വാ തു പാർഥിവസ്യൈത്സംവർതഃ പ്രമുദം ഗതഃ।
ഏതാവദഹമപ്യേവം ശക്നുയാമിതി സോഽബ്രവീത്॥ 14-7-6 (92525)
തതോ മരുത്തമുൻമത്തോ വാചാ നിർഭർത്സയന്നിവ।
രൂക്ഷയാ ബ്രാഹ്മണി രാജൻപുനഃ പുനരഥാബ്രവീത്॥ 14-7-7 (92526)
വാതപ്രധാനേന മയാ സ്വചിത്തവശവർതിനാ।
ഏവം വികൃതരൂപേണ കഥം യാജിതുമിച്ഛസി॥ 14-7-8 (92527)
ഭ്രാതാ മമ സമർഥശ്ച വാസവേന ച സംഗതഃ।
വർതതേ യാജനേ ചൈവ തേന കർമാണി കാരയ॥ 14-7-9 (92528)
ഗാർഹസ്ഥ്യം ചൈവ യാജ്യാശ്ച സർവാ ഗൃഹ്യാശ്ച ദേവതാഃ।
പൂർവജേന മമാക്ഷിപ്തം ശരീരം വർജിതം ത്വിദം॥ 14-7-10 (92529)
നാഹം തേനാനനുജ്ഞാതസ്ത്വാമാവിക്ഷിത കർഹിചിത്।
യാജയേയം കഥഞ്ചിദ്വൈ സ ഹി പൂജ്യതമോ മമ॥ 14-7-11 (92530)
സ ത്വം ബൃഹസ്പതിം ഗച്ച തമനുജ്ഞാപ്യ ചാവ്രജ।
തതോഽഹം യാജയിഷ്യേ ത്വാം യദി യഷ്ടുമിഹേച്ഛസി॥ 14-7-12 (92531)
മരുത്ത ഉവാച। 14-7-13x (7750)
ബൃഹസ്പതിം ഗതഃ പൂർവമഹം സംവർതേ തച്ഛൃണു।
ന മാം കാമയതേ യാജ്യം മുനിർവാസവവാരിതഃ॥ 14-7-13 (92532)
അമരം യാജ്യമാസാദ്യ യാജയിഷ്യേ ന മാനുഷം।
ശക്രേണ പ്രതിഷിദ്ധോഽഹം മരുത്തം മാ സ്മ യാജയേ॥ 14-7-14 (92533)
സ്പർധതേ ഹി മയാ വിപ്ര സദാ ഹി സ തു പാർഥിവഃ।
ഏവമസ്ത്വിതി ചാപ്യുക്തോ ഭ്രാത്രാ തേ ബലസൂദനഃ॥ 14-7-15 (92534)
സ മാമധിഗതം പ്രേംണാ യാജ്യത്വേ ന ബുഭൂഷതി।
ദേവരാജം സമാശ്രിത്യ തദ്വിദ്ധി മുനിപുംഗവ॥ 14-7-16 (92535)
സോഹമിച്ഛാമി ഭവതാ സർവസ്വേനാപി യാജിതും।
കാമയേ സമതിക്രാന്തും വാസവം ത്വത്കൃതൈർഗുണൈഃ॥ 14-7-17 (92536)
ന ഹി മേ വർതതേ ബുദ്ധിർഗന്തും ബ്രഹ്മൻബൃഹസ്പതിം।
പ്രത്യാഖ്യാതോ ഹി തേനാസ്മി തഥാഽനപകൃതേ സതി॥ 14-7-18 (92537)
സംവർത ഉവാച। 14-7-19x (7751)
ചികീർഷസി യഥാകാമം സർവമേതത്ത്വയി ധ്രുവം।
യദി സർവാനഭിപ്രായാൻകർതാസി മമ പാർഥിവ॥ 14-7-19 (92538)
യാജ്യമാനം മയാ ഹി ത്വാം ബൃഹസ്പതിപുംരദരൌ।
ദ്വിഷേതാം സമഭിക്രുദ്ധാവേതദേകം സമർഥയേ॥ 14-7-20 (92539)
സ്ഥൈര്യമത്ര കഥം മേ സ്യാത്സ ത്വം നിഃസംശയം കുരു।
കുപിതസ്ത്വാം ന ഹീദാനീം ഭസ്മ കുര്യാ സവാന്ധവം॥ 14-7-21 (92540)
മരുത്ത ഉവാച। 14-7-22x (7752)
യാവത്തപേത്സഹസ്രാംശുസ്തിഷ്ഠേരംശ്ചാപി പർവതാഃ।
താവല്ലോകാന്ന ലഭേയം ത്യജേയം സംഗതം യദി॥ 14-7-22 (92541)
മാ ചാപി ശുഭബുദ്ധിത്വം ലഭേയമിഹ കർഹിചിത്।
വിഷയൈഃ സംഗതം ചാസ്തു ത്യജേയം സംഗതം യദി॥ 14-7-23 (92542)
സംവർത ഉവാച। 14-7-24x (7753)
ആവിക്ഷിത ശുഭാ ബുദ്ധിർവർതതാം തവ കർമസു।
യാജനം ഹി മമാപ്യേവ വർതതേ ഹൃദി പാർഥിവ॥ 14-7-24 (92543)
അഭിധാസ്തേ ച തേ രാജന്നക്ഷയം ദ്രവ്യമുത്തമം।
യേന ദേവാൻസഗ്ധർവാഞ്ശക്രം ചാഭിഭവിഷ്യസി॥ 14-7-25 (92544)
ന തു മേ വർതതേ ബുദ്ധിർധനേ യാജ്യേഷു വാ പുനഃ।
വിപ്രിയം തു കരിഷ്യാമി ഭ്രാതുശ്ചേന്ദ്രസ്യ ചോഭയോ॥ 14-7-26 (92545)
ഗമയിഷ്യാമി ശക്രേണ സമതാമപി തേ ധ്രുവം।
പ്രിയം ച തേ കരിഷ്യാമി സത്യമേതദ്ബ്രവീമി തേ॥ ॥ 14-7-27 (92546)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്വമേധികപർവണി അശ്വമേധപർവണി സപ്തമോഽധ്യായഃ॥ 7 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-7-1 മേ സത്യം ജീവിതം ചേത്പ്രിയന്തവേതി ക.ഥ.പാഠഃ॥ 7-7-4 സത്രിണം കപടവേഷച്ഛന്നം॥ 7-7-6 അഹമപ്യേനം കുര്യാമിതി തമബ്രവീദിതി ക.ഥ.പാഠഃ॥ 7-7-8 മധുപ്രയോഗദാനേന സ്വചിത്തപരിവർതിനേതി ക.ഥ.പാഠഃ॥ 7-7-23 ഭോഗേഷു സംയഗ്ഭോഗാംശ്ച ത്യജേയമിതി ക.ഥ.പാഠഃ॥ആശ്വമേധികപർവ - അധ്യായ 008
॥ ശ്രീഃ ॥
14.8. അധ്യായഃ 008
അശ്വമേധപർവ ॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
സംവർതേന മരുത്തംപ്രതി ഹിമവത്സംനിഹിതേ മുഞ്ജവതിഗിരൌ മഹാദേവസ്യ നിവാസകഥനപൂർവകം സ്വോക്തനാമശതകേന സ്തുത്യാ തത്പ്രസാദനേന യാഗായ തന്നത്യബഹുസുവർണഹരണചോദനാ॥ 1 ॥ സംവർതേനി തദാഹരണേന ശിൽപിഭിര്യാഗോപയോഗിഭാണ്ഡനിർമാപണം॥ 2 ॥ ഇന്ദ്രേണ തച്ഛ്രവണനിർവിണ്ണസ്യ ബൃഹസ്പതേഃ സമീപം പ്രത്യാഗമനം॥ 3 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
സംവർത ഉവാച।
ഗിരേർഹിമവതഃ പൃഷ്ഠേ മുഞ്ജവാന്നാമ പർവതഃ।
തപ്യതേ യത്ര ഭഗവാംസ്തപോ നിത്യമുപാപതിഃ॥ 14-8-1 (92547)
വനസ്പതീനാം മൂലേഷു ശൃംഗേഷു വിഷമേഷു ച।
ഗുഹാസു ശൈലരാജസ്യ യഥാകാമം യഥാസുഖം॥ 14-8-2 (92548)
ഉമാസഹായോ ഭഗവാന്യത്ര നിത്യം മഹേശ്വരഃ।
ആസ്തേ ശൂലീ മഹാതേജാ നാനാഭൂതഗണാവൃതഃ॥ 14-8-3 (92549)
തത്ര രുദ്രാശ്ച സാധ്യാശ്ച വിശ്വേഽഥ വസവസ്തഥാ।
യമശ്ച വരുണശ്ചൈവ കുബേരശ്ച സഹാനുഗഃ॥ 14-8-4 (92550)
ഭൂതാനി ച പിശാചാശ്ച നാസത്യാവപി ചാശ്വിനൌ।
ഗന്ധറ്വാപ്സരസശ്ചൈവ യക്ഷാ ദേവർഷയസ്തഥാ॥ 14-8-5 (92551)
ആദിത്യാ മരുതശ്ചൈവ യാതുധാനാശ്ച സർവശഃ।
ഉപാസന്തേ മഹാത്മാനം ബഹുരൂപമുപാപതിം॥ 14-8-6 (92552)
രമതേ ഭഗവാംസ്തത്ര കുബേരാനുചരൈഃ സഹ।
വികൃതൈർവികൃതാകാരൈഃ ക്രീഡദ്ഭിഃ പൃഥിവീപതേ॥ 14-8-7 (92553)
ശ്രിയാ ജ്വലന്ദൃശ്യതേ വൈ ബാലാദിത്യസമദ്യുതിഃ।
ന രൂപം ശക്യതേ തസ്യ സംസ്ഥാനം വാ കദാചന।
നിർദേഷ്ടും പ്രാണിഭിഃ കൈശ്ചിത്പ്രാകൃതൈർമാംസലോചനൈഃ॥ 14-8-8 (92554)
നോഷ്ണം ന ശിശിരം തത്ര ന വായുർന ച ഭാസ്കരഃ।
ന ജാരാ ക്ഷുത്പിപാസേ വാ ന മൃത്യുർന ഭയം നൃപ॥ 14-8-9 (92555)
തസ്യ ശൈലസ്യ പാർശ്വേഷു സർവേഷു ജയതാംവര।
ധാതവോ ജാതരൂപസ്യ രശ്മയഃ സവിതുര്യഥാ॥ 14-8-10 (92556)
രക്ഷ്യന്തേ തേ കുബേരസ്യ സഹായൈരുദ്യതായുധൈഃ।
ചികീർഷദ്ഭിഃ പ്രിയം രാജൻകുബേരസ്യ മഹാത്മനഃ॥ 14-8-11 (92557)
`തത്ര ഗത്വാ സമന്വാസ്യ മഹായോഗേശ്വരം ശിവം।
കുരു പ്രണാമം രാജർഷേ ഭക്ത്യാ പരമയാ യതുഃ॥' 14-8-12 (92558)
തസ്മൈ ഭഗവതേ കൃത്വാ നമഃ ശർവായ വേധസേ।
`ഏഭിസ്തം നാമഭിർദേവം സർവവിദ്യാധരം സ്തുഹി॥' 14-8-13 (92559)
രുദ്രായ ശിതികണ്ഠായ സുരൂപായ സുവർചസേ।
കപർദിനേ കരാലായ ഹര്യക്ഷ്ണേ വരദായ ച॥ 14-8-14 (92560)
ത്ര്യക്ഷ്ണേ പൂഷ്ണോ ദന്തഭിദേ വാമനായ ശിവായ ച।
യാംയായാവ്യക്തരൂപായ സദ്വൃത്തേ ശങ്കരായ ച॥ 14-8-15 (92561)
ക്ഷേംയായ ഹരികേശായ സ്ഥാണവേ പുരുഷായ ച।
ഹരിനേത്രായ മുണ്ഡായ ക്രുദ്ധായോത്തരണായ ച॥ 14-8-16 (92562)
ഭാസ്വരായ സുതീർഥായ ദേവദേവായ രംഹസേ।
ഉഷ്ണീഷിണേ സുവക്ത്രായ സഹസ്രാക്ഷായ മീഢുഷേ॥ 14-8-17 (92563)
ഗിരിശായ പ്രാശാന്തായ യതയേ ചീരവാസസേ।
ബിൽവദണ്ഡായ സിദ്ധായ സർവദണ്ഡധരായ ച॥ 14-8-18 (92564)
മൃഗവ്യാധായ മഹതേ ധന്വിനേഽഥ ഭവായ ച।
വരായ സോമവക്ത്രായ സിദ്ധമന്ത്രായ ചക്ഷുഷേ॥ 14-8-19 (92565)
ഹിരണ്യബാഹവേ രാജന്നുഗ്രായ പതയേ ദിശാം।
ലേലിഹാനായ ഗോഷ്ഠായ സിദ്ധമന്ത്രായ വൃഷ്ണയേ॥ 14-8-20 (92566)
പശൂനാം പതയേ ചൈവ ഭൂതാനാം പതയേ നമഃ।
വൃഷായ മാതൃഭക്തായ സേനാന്യേ മധ്യമായ ച॥ 14-8-21 (92567)
`അഭിവക്ത്രായ പതയേ സർവദേവമയായ ച।'
സ്രുവഹസ്തായ പതയേ ധന്വിനേ ഭാർഗവായ ച।
അജായ കൃഷ്ണനേത്രായ വിരൂപാക്ഷായ ചൈവ ഹ॥ 14-8-22 (92568)
തീക്ഷ്ണദംഷ്ട്രായ തീക്ഷ്ണായ വൈശ്വാനരമുഖായ ച।
മഹാത്മനേ ചാനംഗായ സർവായ പതയേ വിശാം॥ 14-8-23 (92569)
`തഥാ രുദ്രായ പതയേ പൃഥവേ കൃത്തിവാസസേ।'
വിലോഹിതായ ദീപ്തായ ദീപ്താക്ഷായ മഹൌജസേ।
വസുരേതഃസുവപുഷേ പൃഥവേ കൃത്തിവാസസേ॥ 14-8-24 (92570)
കപാലമാലിനേ ചൈവ സുവർണമുകുടായ ച।
മഹാദേവായ കൃഷ്ണായ ത്ര്യംബകായാനഘായ ച॥ 14-8-25 (92571)
ക്രോധനായാനൃശംസായ മൃദവേ ബാഹുശാലിനേ।
ദണ്ഡിനേ തപ്തതപസേ തഥൈവാക്രൂരകർമണേ॥ 14-8-26 (92572)
സഹസ്രശിരസേ ചൈവ സഹസ്രചരണായ ച।
നമഃ സ്വധാസ്വരൂപായ ബഹുരൂപായ ദംഷ്ട്രിണേ॥ 14-8-27 (92573)
പിനാകിനം മഹാദേവം മഹാഭോഗിനമവ്യയം।
ത്രിശൂലഹസ്തം വരദം ത്ര്യംബകം ഭുവനേശ്വരം॥ 14-8-28 (92574)
ത്രിപുരഘ്നം ത്രിനയനം ത്രിലോകേശം മഹൌജസം।
പ്രഭവം സർവഭൂതാനാം ദാതാരം ധരണീധരം॥ 14-8-29 (92575)
ഈശാനം ശങ്കരം സർവം ശിവം വിശ്വേശ്വരം ഭവം।
ഉമാപതിം പശുപതിം വിശ്വരൂപം മഹേശ്വരം॥ 14-8-30 (92576)
വിരൂപാക്ഷം ദശഭുജം വിഷ്യന്ദം ഗോവൃഷധ്വജം।
ഉഗ്രം സ്ഥാണും ശിവം രൌദ്രം ശർവം ഗൌരീശമീശ്വരം॥ 14-8-31 (92577)
ശിതികണ്ഠമജം ശുക്രം പൃഥും പൃഥുഹരം വരം।
വിശ്വരൂപം വിരൂപാക്ഷം ബഹുരൂപമുപാപതിം॥ 14-8-32 (92578)
പ്രണംയ ശിരസാ ദേവമനംഗാംഗഹരം ഹരം।
ശരണ്യം ശരണം യാഹി മഹാദേവം ചതുർമുഖം॥ 14-8-33 (92579)
`വിരോചമാനം വപുഷാ ദിവ്യാഭരണഭൂഷിതം।
അനാദ്യന്തമജം ശംഭും സർവവ്യാപിനമീശ്വരം॥ 14-8-34 (92580)
നിസ്ത്രൈഗുണ്യം നിരുദ്വേഗം നിർമലം നിധിമോജസാം।
പ്രണംയ പ്രാഞ്ജലിഃ ശർവം പ്രയാമി ശരണം ഹരം॥ 14-8-35 (92581)
സംമാന്യം നിശ്ചലം നിത്യമകാരുണ്യമലേപനം।
അധ്യാത്മവേദമാസാദ്യ പ്രയാമി ശരണം മുഹുഃ॥ 14-8-36 (92582)
യസ്യ നിത്യം വിദുഃ സ്ഥാനം മോക്ഷമധ്യാത്മചിന്തകാഃ।
യോഗീശം തത്വമാർഗസ്ഥാഃ കൈവല്യം പദമക്ഷരം॥ 14-8-37 (92583)
യം വിദുഃ സംഗിനം മുക്താഃ സാമാന്യം സമദർശിനഃ।
തം പ്രപദ്യേ ജഗദ്യോനിമയോനിം നിർഗുണാത്മകം॥ 14-8-38 (92584)
അസൃജദ്യസ്തു ഭൂതാദീൻസപ്ത ലോകാൻസനാതനാൻ।
സ്ഥിതഃ സത്യോപരി സ്ഥാണുസ്തം പ്രപദ്യേ സനാതനം॥ 14-8-39 (92585)
ഭക്താനാം സുലഭം തം ഹി ദുർലഭം ദൂരപാതിനാം।
അദൂരസ്ഥമമും ദേവം പ്രകൃതേഃ പരതഃ സ്ഥിതം॥ 14-8-40 (92586)
നമാമി സർവലോകസ്ഥം വ്രജാമി ശരണം ശിവം।'
ഏവം കൃത്വാ നമസ്തസ്മൈ മഹാദേവായ രംഹസേ।
മഹാത്മനേ ക്ഷിതിപതേ തത്സുവർണമവാപ്സ്യസി॥ 14-8-41 (92587)
`ലഭന്തേ ഗാണപത്യം ച തദേകാഗ്രാ ഹി മാനവാഃ।
കിം പുനഃ സ്വർണിഭാണ്ഡാനി തസ്മാത്ത്വം ഗച്ഛ മാ ചിരം॥ 14-8-42 (92588)
മഹത്തരം ഹി തേ ലാഭം ഹസ്ത്യശ്വോഷ്ട്രാദിഭിഃ സഹ।'
സുവർണമാഹരിഷ്യന്തസ്തത്ര ഗച്ഛന്തു തേ നരാഃ॥ 14-8-43 (92589)
വ്യാസ ഉവാച। 14-8-44x (7754)
ഇത്യുക്തഃ സ വചസ്തസ്യ ചക്രേ കാരന്ധമാത്മജഃ।
`ഗംഗാധരം നമസ്കൃത്യ ലബ്ധവാന്ധനമുത്തമം॥ 14-8-44 (92590)
കുബേര ഇവ തത്പ്രാപ്യ മഹാദേവപ്രസാദതഃ।'
തതോഽതിമാനുഷം സർവം ചക്രേ യജ്ഞസ്യ സംവിധിം॥ 14-8-45 (92591)
സൌവർണാനി ച ഭാണ്ഡാനി സഞ്ചക്രുസ്തത്ര ശിൽപിനഃ।
`ശാലാശ്ച സർവസംഭാരാംസ്തത്ര സംവർതശാസനാത്॥' 14-8-46 (92592)
ബൃഹസ്പതിസ്തു താം ശ്രുത്വാ മരുത്തസ്യ മഹീപതേഃ।
സമൃദ്ധിമതി ദേവേഭ്യഃ സന്താപമകരോദ്ഭൃശം॥ 14-8-47 (92593)
സന്തപ്യമാനോ വൈവർണ്യം കൃശത്വം ചാഗമത്പരം।
ഭവിഷ്യതി ഹി മേ ശത്രുഃ സംവർതോ വസുമാനിതി॥ 14-8-48 (92594)
തം ശ്രുത്വാ ഭൃശസന്തപ്തം ദേവരാജോ ബൃഹസ്പതിം।
അഭിഗംയാമരവൃതഃ പ്രോവാചേദം വചസ്തദാ॥ ॥ 14-8-49 (92595)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്വമേധികപർവണി അശ്വമേധപർവണി അഷ്ടമോഽധ്യായഃ॥ 8 ॥
ആശ്വമേധികപർവ - അധ്യായ 009
॥ ശ്രീഃ ॥
14.9. അധ്യായഃ 009
അശ്വമേധപർവ ॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
ബൃഹസ്പതിനാ ഇന്ദ്രംപ്രതി സ്വാനുജേന സംവർതേന മരുത്തസ്യ യാജനകഥനപൂർവകം തദ്വിഘടനചോദനാ॥ 1 ॥ അഗ്നിനാ മരുത്തമേത്യ യാജനായ ബൃഹസ്പതിസ്വീകരണരൂപേന്ദ്രസന്ദേശകഥനം॥ 2 ॥ തഥാ പുനരിന്ദ്രമേത്യ മരുത്തേന സ്വസന്ദേശാപരിഗ്രഹണനിവേദനം॥ 3 ॥ തഥാ ഇന്ദ്രേണ പുനർമരുത്തേ സ്വസന്ദേശനിവേദനചോദനേ സംവർതതപോഭയാത്തദനംഗീകരണം॥ 4 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
ഇന്ദ്ര ഉവാച।
കച്ചിത്സുഖം സ്വപിഷി ത്വം ബൃഹസ്പതേ
കച്ചിൻമനോജ്ഞാഃ പരിചാരകാസ്തേ।
കച്ചിദ്ദേവാനാം സുഖകാമോസി വിപ്ര
കച്ചിദ്ദേവാസ്ത്വാം പരിപാലയന്തി॥ 14-9-1 (92596)
ബൃഹസ്പതിരുവാച। 14-9-2x (7755)
സുഖം ശയേ ശയനേ ദേവരാജ
തഥാ മനോജ്ഞാഃ പരിചാരകാ മേ।
തഥാ ദേവാനാം സുഖകാമോസ്മി നിത്യം
ദേവാശ്ച മാം സുഭൃശം പാലയന്തി॥ 14-9-2 (92597)
ഇന്ദ്ര ഉവാച। 14-9-3x (7756)
കുതോ ദുഃഖം മാനസം ദേഹജം വാ
പാണ്ഡുർവിവർണശ്ച കുതസ്ത്വമദ്യ।
ആചക്ഷ്വ മേ ബ്രാഹ്മണ യാവദേതാ-
ന്നിഹൻമി സർവാംസ്തവ ദുഃഖകർതൄൻ॥ 14-9-3 (92598)
ബൃഹസ്പതിരുവാച। 14-9-4x (7757)
മരുത്തമാഹുർമഘവന്യക്ഷ്യമാണം
മഹായജ്ഞേനോത്തമദക്ഷിണേന।
സംവർതോ യാജയതീതി മേ ശ്രുതം
തദിച്ഛാമി ന സ തം യാജയേത്॥ 14-9-4 (92599)
ഇന്ദ്ര ഉവാച। 14-9-5x (7758)
സർവാൻകാമാനനുയാതോസി വിപ്ര
ത്വം ദേവാനാം മന്ത്രയസേ പുരോധാഃ।
ഉഭൌ ച തേ ജരാമൃത്യൂ വ്യതീതൌ
കിം സംവർതസ്തവ കർതാഽദ്യ വിപ്ര॥ 14-9-5 (92600)
ബൃഹസ്പതിരുവാച। 14-9-6x (7759)
ദേവൈഃ സഹ ത്വമസുരാൻസംപ്രണുദ്യ
ജിഘാംസസേ ചാപ്യുത സാനുബന്ധാൻ।
യംയം സമൃദ്ധം പശ്യസി തത്രതത്ര
ദുഃഖം സപത്നേഷു സമൃദ്ധിഭാവഃ॥ 14-9-6 (92601)
അതോസ്മി ദേവേന്ദ്ര വിവർണരൂപഃ
സപത്നോ മേ വർധതേ തന്നിശംയ।
സർവോപായൈർമഘവൻസംനിയച്ഛ
സംവർതം വാ പാർഥിവം വാ മരുത്തം॥ 14-9-7 (92602)
ഇന്ദ്ര ഉവാച। 14-9-8x (7760)
ഏഹി ഗച്ഛ പ്രഹിതോ ജാതവേദോ
ബൃഹസ്പതിം പരിദാതും മരുത്തേ।
അയം വൈ ത്വാം യാജയിതാ ബൃഹസ്പതി-
സ്തഥാഽമരം ചൈവ കരിഷ്യതീതി॥ 14-9-8 (92603)
അഗ്നിരുവാച। 14-9-9x (7761)
അഹം ഗച്ഛാമി തവ ശക്രാദ്യ ദൂതോ
ബൃഹസ്പതിം പരിദാതും മരുത്തേ।
വാചം സത്യാം പുരുഹൂതസ്യ കർതും
ബൃഹസ്പതേശ്ചാപചിതിം ചികീർഷുഃ॥ 14-9-9 (92604)
വ്യാസ ഉവാച। 14-9-10x (7762)
തതഃ പ്രായാദ്ധൂമകേതുർമഹാത്മാ
വനസ്പതീന്വീരുധശ്ചാവമൃദ്ഗൻ।
കാമാദ്ധിമാന്തേ പരിവർതമാനഃ
കാഷ്ഠാതിഗോ മാതരിശ്വേവ നർദൻ॥ 14-9-10 (92605)
മരുത ഉവാച। 14-9-11x (7763)
ആശ്വര്യമദ്യ പശ്യാമി രൂപിണം വഹ്നിമാഗതം।
ആസനം സലിലം പാദ്യം ഗാം ചോപാനയ വൈ മുനേ॥ 14-9-11 (92606)
അഗ്നിരുവാച। 14-9-12x (7764)
ആസനം സലിലം പാദ്യം പ്രതിനന്ദാമി തേഽനഘ।
ഇന്ദ്രേണ തു സമാദിഷ്ടം വിദ്ധി മാം ദൂതമാഗതം॥ 14-9-12 (92607)
മരുത ഉവാച। 14-9-13x (7765)
കച്ചിച്ഛ്രീമാന്ദേവരാജഃ സുഖീ ച
കച്ചിച്ചാസ്മാൻപ്രീയതേ ധൂമകേതോ।
കച്ചിദ്ദേവാ അസ്യ വശേ യഥാവ-
ത്പ്രബ്രൂഹി ത്വം മമ കാർത്സ്ന്യേന ദേവ॥ 14-9-13 (92608)
അഗ്നിരുവാച। 14-9-14x (7766)
ശക്രോ ഭൃശം സുസുഖീ പാർഥിവേന്ദ്ര
പ്രാതിം ചേച്ഛത്യജരാം വൈ ത്വയാ സഃ।
ദേവാശ്ച സർവേ വശഗാസ്തസ്യ രാജ-
ൻസന്ദേശം ത്വം ശൃണു മേ ദേവരാജ്ഞഃ॥ 14-9-14 (92609)
യദർഥം മാം പ്രാഹിണോത്ത്വത്സകാശം
ബൃഹസ്പതിം പരിദാതും മരുത്തേ।
അയം ഗുരുര്യാജയതാം നൃപ ത്വാം
മർത്യം സന്തമമരം ത്വാം കരോതു॥ 14-9-15 (92610)
മരുത ഉവാച। 14-9-16x (7767)
സംവർതോഽയം യാജയിതാ ദ്വിജോ മാം
ബൃഹസ്പതേരഞ്ജലിരേഷ തസ്യ।
ന ചൈവാസൌ യാജയിത്വാ മഹേന്ദ്രം
മർത്യം സന്തം യാജയന്നദ്യ ശോഭേത്॥ 14-9-16 (92611)
അഗ്നിരുവാച। 14-9-17x (7768)
യേ വൈ ലോകാ ദേവലോകേ മഹാന്തഃ
സംപ്രാപ്സ്യസേ താന്ദേവരാജപ്രസാദാത്।
ത്വാം ചേദസൌ യാജയേദ്വൈ ബൃഹസ്പതി-
ർനൂനം സ്വർഗം ത്വം ജയേഃ കീർതിയുക്തഃ॥ 14-9-17 (92612)
തഥാ ലോകാ മാനുഷാ യേ ച ദിവ്യാഃ
പ്രജാപതേശ്ചാപി യേ വൈ മഹാന്തഃ।
തേതേ ജിതാ ദേവരാജ്യം ച കൃത്സ്നം
ബൃഹസ്പതിര്യാജയേച്ചേന്നരേന്ദ്ര॥ 14-9-18 (92613)
സംവർത ഉവാച। 14-9-19x (7769)
മാ സ്മൈവ ത്വം പുനരാഗാഃ കഥഞ്ചി-
ദ്ബൃഹസ്പതിം പരിദാതും മരുത്തേ।
മാ ത്വാം ധക്ഷ്യേ ചക്ഷുഷാ ദാരുണേന
സങ്ക്രുദ്ധോഽഹം പാവക ത്വം നിബോധഃ॥ 14-9-19 (92614)
വ്യാസ ഉവാച। 14-9-20x (7770)
തതോ ദേവാനഗമദ്ധൂമകേതു-
ദീഹാദ്ഭീതോ വ്യഥിതോഽശ്വത്ഥപർണവത്।
തം വൈ ദൃഷ്ട്വാ പ്രാഹ ശക്രോ മഹാത്മാ
ബൃഹസ്പതേഃ സന്നിധൌ ഹവ്യവാഹം॥ 14-9-20 (92615)
യസ്ത്വം ഗതഃ പ്രഹിതോ ജാതവേദോ
ബൃഹസ്പതിം പരിദാതും മരുത്തേ।
തത്കിം പ്രാഹ സ നൃപോ യക്ഷ്യമാണഃ
കച്ചിദ്വചഃ പ്രതിഗൃഹ്ണാതി തച്ച। 14-9-21 (92616)
അഗ്നിരുവാച। 14-9-22x (7771)
ന തേ വാചം രോചയതേ മരുത്തോ
ബൃഹസ്പതേരഞ്ജലിം പ്രാഹിണോത്സഃ।
സംവർതോ മാം യാജയിതേത്യുവാച
പുനഃ പുനഃ സ മയാ യാച്യമാനഃ॥ 14-9-22 (92617)
ഉവാചേദം മാനുഷാ യേ ച ദിവ്യാ।
പ്രജാപതേര്യേ ച ലോകാ മഹാന്തഃ।
താംശ്ചേല്ലഭേയം സംവിദം തേന കൃത്വാ
തഥാപി നേച്ഛേയമിതി പ്രതീതഃ॥ 14-9-23 (92618)
ഇന്ദ്ര ഉവാച। 14-9-24x (7772)
പുനർഗത്വാ പാർഥിവം ത്വം സമേത്യ
വാക്യം മദീയം പ്രാപയ സ്വാർഥയുക്തം।
പുനര്യദ്യുക്തോ ന കരിഷ്യതേ വച-
സ്ത്വത്തോ വജ്രം സംപ്രഹർതാസ്മി തസ്മൈ॥ 14-9-24 (92619)
അഗ്നിരുവാച। 14-9-25x (7773)
ഗന്ധർവരാഡ്യാത്വയം തത്ര ദൂതോ
ബിഭേംയഹം വാസവ തത്ര ഗന്തും।
സംരബ്ധോ മാമബ്രവീത്തീക്ഷ്ണരോഷഃ
സംവർതോ വാക്യം ചരിതബ്രഹ്മചര്യഃ॥ 14-9-25 (92620)
യദ്യാഗച്ഛേഃ പുനരേവം കഥഞ്ചി-
ദ്ബൃഹസ്പതിം പരിദാതും മരുത്തേ।
ദഹേയം ത്വാം ചക്ഷുഷാ ദാരുണേന
സങ്ക്രുദ്ധ ഇത്യേതദവൈഹി ശക്ര॥ 14-9-26 (92621)
ശക്ര ഉവാച। 14-9-27x (7774)
ത്വമേവാന്യാന്ദഹസേ ജാതവേദോ
ന ഹി ത്വദന്യോ വിദ്യതേ ഭസ്മകർതാ।
ത്വത്സംസ്പർശാത്സർവലോകോ ബിഭേതി
അശ്രദ്ധേയം വദസേ ഹവ്യവാഹ॥ 14-9-27 (92622)
അഗ്നിരുവാച। 14-9-28x (7775)
ദിവം ദേവേന്ദ്ര പൃഥിവീം ച സർവാം
സംവേഷ്ടയേസ്ത്വം സ്വബലേനൈവ ശക്ര।
ഏവംവിധസ്യേഹ സതസ്തവാസൌ
കഥം വൃത്രസ്ത്രിദിവം പ്രാഗ്ജഹാര॥ 14-9-28 (92623)
ഇന്ദ്ര ഉവാച। 14-9-29x (7776)
നഗണ്ഡികാകാരയോഗം കരേഽണും
ന ചാരിസോമം പ്രപിബാമി വഹ്നേ।
ന ക്ഷീണശക്തൌ പ്രഹാരാമി വജ്രം
കോ മേ സുഖായ പ്രഹരേത മർത്യഃ॥ 14-9-29 (92624)
പ്രവ്രജയേയം കാലകേയാൻപൃഥിവ്യാ-
മപാകർഷന്ദാനവാനന്തരിക്ഷാത്।
ദിവഃ പ്രഹ്ലാദമവസാനമാനയം
കോ മേഽസുഖായ പ്രഹരേത മാനവഃ॥ 14-9-30 (92625)
അഗ്നിരുവാച। 14-9-31x (7777)
യത്ര ശര്യാതിം ച്യവനോ യാജയിഷ്യ-
ൻസഹാശ്വിഭ്യാം സോമമഗൃഹ്ണദേകഃ।
തം ത്വം ക്രുദ്ധഃ പ്രത്യഷേധീഃ പുരസ്താ-
ച്ഛര്യാതിയജ്ഞം സ്മ തം മഹേന്ദ്ര॥ 14-9-31 (92626)
വജ്രം ഗൃഹീത്വാ ച പുരന്ദര ത്വം
സംപ്രാഹാർഷീശ്ച്യവനസ്യാതിഘോരം।
സ തേ വിപ്രഃ സഹ വജ്രേണി ബാഹു-
മപാഗൃഹ്ണാത്തപസാ ജാതമന്യുഃ॥ 14-9-32 (92627)
തതോ രോഷാത്സർവതോ ഘോരരൂപം
സപത്നം തേ ജനയാമാസ ഭൂയഃ।
മദം നാംനാ ചാസുരം വിശ്വരൂപം
യം ത്വം ദൃഷ്ട്വാ ചക്ഷുഷീ സംന്യമീലഃ॥ 14-9-33 (92628)
ഹനുരേകാ ജഗതീസ്ഥാ തഥൈകാ
ദിവം ഗതാ മഹതോ ദാനവസ്യ।
സഹസ്രം ദന്താനാം ശതയോജനാനാം
സുതീക്ഷ്ണാനാം ഘോരരൂപം ബഭൂവ॥ 14-9-34 (92629)
വൃത്താഃ സ്ഥൂലാ രജതസ്തംഭവർണാ
ദംഷ്ട്രാശ്ചതസ്രോ ദ്വേ ശതേ യോജനാനാം।
സ ത്വാം ദന്താന്വിദശന്നഭ്യധാവ-
ജ്ജിഘാംസയാ ശൂലമുദ്യംയ ഘോരം॥ 14-9-35 (92630)
തം നാപശ്യസ്ത്വം തദാ ഘോരരൂപം
സർവേ വൈ ത്വാം ദദൃശുർദർശനീയം।
യസ്മാദ്ഭീതഃ പ്രാഞ്ജലിസ്ത്വം മഹർഷി-
മാഗച്ഛേഥാഃ ശരണം ദാനവഘ്ന॥ 14-9-36 (92631)
ക്ഷാത്രാദ്ബലാദ്ബ്രഹ്മബലം ഗരീയോ
ന ബ്രഹ്മതഃ കിഞ്ചിദന്യദ്ഗരീയഃ।
സോഹം ജാനൻബ്രഹ്മതേജോ യഥാവ-
ന്ന സംവർത ഗന്തുമിച്ഛാമി ശക്ര॥ ॥ 14-9-37 (92632)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്വമേധികപർവണി അശ്വമേധപർവണി നവമോഽധ്യായഃ॥ 9 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-9-29 നാഹം ദൌർബല്യാദ്വൃത്രേണ ജിത ഇതി വക്തം സ്വസാമർഥ്യമിന്ദ്രോ വഹ്നിപ്രതി വദതി നഗണ്ഡികാകാരയോഗം കരേണും। നഗം പർവതം ഡീയതേ വിഹായസാ ഗച്ഛതീതി ഡീഃ പക്ഷീ അൽപോ ഡീർഡികാ മക്ഷികാമശകാദിസ്തസ്യാ ആകാരേണ യോഗോസ്യാസ്തീത്യേവംരൂപം അണും സൂക്ഷ്മം കരേകുർവേ। കൃഞശ്ഛാന്ദസം ഭൌവാദികത്വം। കരേണേതിപാഠേ കരോമീത്യധ്യാഹാരഃ। പാർഥോധിം കരേ കർതുമഗസ്ത്യ ഇവാഹം പർവതമപി മശകീകർതും സമർഥോസ്മീത്യർഥഃ। കുതസ്തർഹി വൃത്രസ്ത്വാം നാരാധിതവാനിത്യത ആഹ ന ചാരിസോമം പ്രപിബാമി വഹ്നേ। അരിസോമം ശത്രുദത്തം സോമം। ത്വയൈവ സ കുതീ ന നിർജിത ഇത്യത ആഹ ന ക്ഷീണശക്തൌ പ്രഹരാമി വജ്രമിത്യാദിനാ ന ദണ്ഡകാന്നാരകാന്നോ കലിംഗാന്ന കരൂശാൻസോമം പ്രപിബാമി വഹ്നേ। ന ദുർബലായാവസൃജാമി വജ്രം കോ മേ സുഖീ യഃ പ്രഹരേൻമനുഷ്യഃ ഇതി ക.ഥ.പാഠഃ॥ആശ്വമേധികപർവ - അധ്യായ 010
॥ ശ്രീഃ ॥
14.10. അധ്യായഃ 010
അശ്വമേധപർവ ॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
ഇന്ദ്രണ ഗന്ധർവമുഖാത്സ്വേന യാജനായ ബൃഹസ്പതിവരണം ചോദിതേനാപി മരുത്തേന തദനംഗീകാരേ യജ്ഞവിഘാതായ സാടോപം യജ്ഞവാടം പ്രത്യാഗമനം॥ 1 ॥ സംവർതേന മരുത്തപ്രാർഥനയാ വിദ്യാബലേനേന്ദ്രാദീനാം സംസ്തംഭനം॥ 2 ॥ തതഃ സംവർതാനുവർതിനേന്ദ്രേണ സഭാനിർമാപണാദിനാ യജ്ഞനിർവർതനപൂർവകം ദേവേഃ സഹ ഹവിർഗ്രഹണം॥ 3 ॥ വ്യാസേനൈവ യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി മരുത്തയജ്ഞപ്രവൃത്തിപ്രകാരകഥനപൂർവകം തച്ഛിഷ്ടദ്രവ്യാഹരമഏനാശ്വമേധകരണവിധാനം॥ 4 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
ഇന്ദ്ര ഉവാച।
ഏവമേതദ്ബ്രഹ്മബലം ഗരീയോ
ന ബ്രാഹ്മണാത്കിഞ്ചിദന്യദ്രരീയഃ।
ആവിക്ഷിതസ്യ തു ബലം ന മൃഷ്യേ
വജ്രമസ്മൈ പ്രഹരിഷ്യാമി ഘോരം॥ 14-10-1 (92633)
ധൃതരാഷ്ട്ര ഗച്ഛ പ്രഹിതോ മരുത്തം
സംവർതേന സംഗതം തം വദസ്വ
ബൃഹസ്പതിം ത്വമുപശിക്ഷസ്വ രാജ-
ന്വജ്രം വാ തേ പ്രഹരിഷ്യാമി ഘോരം॥ 14-10-2 (92634)
വ്യാസ ഉവാച। 14-10-3x (7778)
തതോ ഗത്വാ ധൃതരാഷ്ട്രോ നരേന്ദ്രം
പ്രോവാചേദം വചനം വാസവസ്യ॥ 14-10-3 (92635)
ഗന്ധർവം മാം ധൃതരാഷ്ട്രം നിബോധ
ത്വാമാഗതം വക്തുകാമം നരേന്ദ്ര।
ഐന്ദ്രം വാക്യം ശൃണു മേ രാജസിംഹ
യത്പ്രാഹ ലോകാധിപതിർമഹാത്മാ॥ 14-10-4 (92636)
ബൃഹസ്പതിം യാജകം ത്വം വൃണീഷ്വ
വജ്രം വാ തേ പ്രഹരിഷ്യാമി ഘോരം।
വചശ്ചേദേതന്ന കരിഷ്യസേ മേ
പ്രാഹൈതദേതാവദചിന്ത്യകർമാ॥ 14-10-5 (92637)
മരുത്ത ഉവാച। 14-10-6x (7779)
ത്വം ചൈവൈതദ്വേത്ഥ പുരന്ദരശ്ച
വിശ്വേദേവാ വസവശ്ചാശ്വിനൌ ച।
മിത്രദ്രോഹേ നിഷ്കൃതിർനാസ്തി ലോകേ
മഹത്പാപം ബ്രഹ്മഹത്യാസമം തത്॥ 14-10-6 (92638)
ബൃഹസ്പതിര്യാജയതാം മഹേന്ദ്രം
ദേവശ്രേഷ്ഠം വജ്രഭൃതാം വരിഷ്ഠം।
സംവർതോ മാം യാജയിതാഽദ്യ രാജ-
ന്ന തേ വാക്യം തസ്യ വാ രോചയാമി॥ 14-10-7 (92639)
ഗന്ധർവ ഉവാച। 14-10-8x (7780)
ഘോരോ നാദഃ ശ്രൂയതാം വാസവസ്യ
നഭസ്തലേ ഗർജതോ രാജസിംഹ।
വ്യക്തം വജ്രം മോക്ഷ്യതേ തേ മഹേന്ദ്രഃ
ക്ഷേമം രാജംശ്ചിന്ത്യതാമേഷ കാലഃ॥ 14-10-8 (92640)
വ്യാസ ഉവാച। 14-10-9x (7781)
ഇത്യേവമുക്തോ ധൃതരാഷ്ട്രേണ രാജ-
ഞ്ശ്രുത്വാ നാദം നദതോ വാസവസ്യ।
തപോനിത്യം ധർമവിദാം വരിഷ്ഠം
സംവർതം തം ജ്ഞാപയാമാസ കാര്യം॥ 14-10-9 (92641)
മരുത്ത ഉവാച। 14-10-10x (7782)
പശ്യാത്മാനം പ്ലവമാനം ത്വമാരാ-
ദധ്വാ ദൂരം തേന ന ദൃശ്യതേഽദ്യ।
പ്രപദ്യേഽഹം ശർമ വിപ്രേന്ദ്ര ത്വത്തഃ
പ്രയച്ഛ തസ്മാദഭയം വിപ്രമുഖ്യ॥ 14-10-10 (92642)
അയമായാതി വേ വജ്രീ ദിശോ വിദ്യോതയന്ദസ।
അമാനുഷേണ ഘോരേണി സദസ്യാസ്ത്രാസിതാ ഹി നഃ॥ 14-10-11 (92643)
സംവർത ഉവാച। 14-10-12x (7783)
ഭയം ശക്രാദ്വ്യേതു തേ രാജസിംഹ
പ്രണോത്സ്യേഽഹം ഭയമേതത്സുഘോരം।
സംസ്തംഭിന്യാ വിദ്യയാ ക്ഷിപ്രമേവ
മാ ഭൈസ്ത്വമസ്യാഭിഭവാത്പ്രതീതഃ॥ 14-10-12 (92644)
അഹം സംസ്തംഭയിഷ്യാമി മാ ഭൈസ്ത്വം ശക്രതോ നൃപ।
യർവേഷാമേവ ദേവാനാം ക്ഷയിതാന്യായുധാനി മേ॥ 14-10-13 (92645)
ദിശോ വജ്രം വ്രജതാം വായുരേതു
വർഷം ഭൂത്വാ വർഷതാം കാനനേഷു।
ആപഃ പ്ലവന്ത്വന്തരിക്ഷേ വൃഥാ ച
സൌദാമനീ ദൃശ്യതേ മാഽപി ഭൈസ്ത്വം॥ 14-10-14 (92646)
വഹ്നിർദേവസ്ത്രാതു വാ സർവതസ്തേ
കാമാൻസർവാന്വർഷതു വാസവോ വാ।
വജ്രം തഥാ സ്ഥാപയതാം വധായ
മഹാഘോരം പുവമാനം ജലൌഘൈഃ॥ 14-10-15 (92647)
മരുത്ത ഉവാച। 14-10-16x (7784)
ഘോരഃ ശബ്ദഃ ശ്രൂയതേ വൈ മഹാസ്വനോ
വജ്രസ്യൈഷ സഹിതോ മാരുതേന।
ആത്മാ ഹി മേ പ്രവ്യഥതേ മുഹുർമുഹു-
ർന മേ സ്വാസ്ഥ്യം ജായതേ ചാദ്യ വിപ്ര॥ 14-10-16 (92648)
സംവർത ഉവാച। 14-10-17x (7785)
വജ്രാദുഗ്രാദ്വ്യേതു ഭയം തവാദ്യ
വാതോ ഭൂത്വാ വ്രജതു നരേന്ദ്ര വജ്രം।
ഭയം ത്വക്ത്വാ വരമന്യം വൃണീഷ്വ
കം തേ കാമം തപസാ സാധയാമി॥ 14-10-17 (92649)
മരുത്ത ഉവാച। 14-10-18x (7786)
ഇന്ദ്രഃ സാക്ഷാത്സഹസാഽഭ്യേതു വിപ്ര
ഹവിര്യജ്ഞേ പ്രതിഗൃഹ്ണാതു ചൈവ।
സ്വംസ്വം ഹവിശ്ചൈവ ജുഷന്തു ദേവാ
ഹുതം സോമം പ്രതിഗൃഹ്ണന്തു ചൈവ॥ 14-10-18 (92650)
സംവർത ഉവാച। 14-10-19x (7787)
അയമിന്ദ്രോ ഹരിഭിരായാതി രാജ-
ന്ദേവൈഃ സർവൈസ്ത്വരിതൈഃ സ്തൂയമാനഃ।
മന്ത്രാഹൂതോ യജ്ഞമിമം മയാഽദ്യ
പശ്യശ്വൈനം മന്ത്രവിസ്രസ്തകായം॥ 14-10-19 (92651)
വ്യാസ ഉവാച। 14-10-20x (7788)
തതോ ദേവൈഃ സഹിതോ ദേവരാജോ
രഥേ യുങ്ക്ത്വാ താൻഹരീന്വാജിമുഖ്യാൻ।
ആയാദ്യജ്ഞമഥ രാജ്ഞഃ പിപാസു-
രാവിക്ഷിതസ്യാപ്രമേയസ്യ സോമം॥ 14-10-20 (92652)
തമായാന്തം സഹിതം ദേവസംഘൈഃ
പ്രത്യുദ്യയൌ സപുരോധാ മരുത്തഃ।
ചക്രേ പൂജാം ദേവരാജായ ചാഗ്ര്യാം
യഥാശാസ്ത്രം വിധിവത്പ്രീയമാണഃ॥ 14-10-21 (92653)
സംവർത ഉവാച। 14-10-22x (7789)
സുസ്വാഗതം തേ പുരുഹൂതേഹ വിദ്വ-
ന്യജ്ഞോഽപ്യയം സന്നിഹിതേ ത്വയീന്ദ്ര।
ശോശുഭ്യതേ ബലവൃത്രഘ്ന ഭൂയഃ
പിബസ്വ സോമം സുതമുദ്യതം മയാ॥ 14-10-22 (92654)
മരുത്ത ഉവാച। 14-10-23x (7790)
ശിവേന മാം പശ്യ നമശ്ച തേഽസ്തു
പ്രാപ്തോ യജ്ഞഃ സഫലം ജീവിതം മേ।
അയം യജ്ഞം കുരുതേ മേ സുരേന്ദ്ര
ബൃഹസ്പതേരവരോ ജൻമനാ ച। 14-10-23 (92655)
ഇന്ദ്ര ഉവാച। 14-10-24x (7791)
ജാനാമി തേ ഗുരുമേനം തപോധനം
ബൃഹസ്പതേരനുജം തിഗ്മതേജസം
യസ്യാഹ്വാനാദാഗതോഽഹം നരേന്ദ്ര
പ്രീതിർമേഽദ്യ ത്വയി മന്യുഃ പ്രനഷ്ടഃ॥ 14-10-24 (92656)
സംവർത ഉവാച। 14-10-25x (7792)
യദി പ്രീതസ്ത്വമസി വൈ ദേവരാജ
തസ്മാത്സ്വയം ശാധി യജ്ഞേ വിധാനം।
സ്വയം സർവാൻകുരു ഭാഗാൻസുരേന്ദ്ര
ജാനാത്വയം സർവലോകശ്ച ദേവ॥ 14-10-25 (92657)
വ്യാസ ഉവാച। 14-10-26x (7793)
ഏവമുക്തസ്ത്വാംഗിരസേന ശക്രഃ
സമാദിദേശ സ്വയമേവ ദേവാൻ।
സഭാഃ ക്രിയന്താമാവസഥാശ്ച മുഖ്യാഃ
സഹസ്രശശ്ചിത്രഭൂതാഃ സമൃദ്ധാഃ॥ 14-10-26 (92658)
ക്ലൃപ്താഃ സ്ഥൂണാഃ കുരുതാരോഹണാനി
ഗന്ധർവാണാമപ്സരസാം ച ശീഘ്രം।
യത്ര നൃത്യേരന്നപ്സരസഃ സമസ്താഃ
സ്വർഗോപമഃ ക്രിയതാം യജ്ഞവാടഃ॥ 14-10-27 (92659)
ഇത്യുക്താസ്തേ ചക്രുരാശു പ്രതീതാ
ദിവൌകസഃ ശക്രവാക്യാന്നരേന്ദ്ര।
തതോ വാക്യം പ്രാഹ രാജാനമിന്ദ്രഃ
പ്രീതോ രാജൻപൂജ്യമാനോ മരുത്തം॥ 14-10-28 (92660)
ഏഷ ത്വയാഽഹമിഹ രാജൻസമേത്യ
യേ ചാപ്യന്തേ തവ പൂർവേ നരേന്ദ്ര।
സർവാശ്ചാന്യാ ദേവതാഃ പ്രീയമാണാ
ഹവിസ്തുഭ്യം പ്രതിഗൃഹ്ണന്തു രാജൻ॥ 14-10-29 (92661)
ആഗ്നേയം വൈ ലോഹിതമാലഭന്താം
വൈശ്വദേവം ബഹുരൂപം ഹി രാജൻ।
നിലം ചോക്ഷാണം മേദ്യമപ്യാലഭന്താം
ചലച്ഛിശ്നം സംപ്രദിഷ്ടം ദ്വിജാഗ്ര്യാഃ॥ 14-10-30 (92662)
തതോ യജ്ഞോ വവൃധേ തസ്യ രാജ-
ന്യത്ര ദേവാഃ സ്വയമന്നാനി ജഹ്രുഃ।
യസ്മിഞ്ശക്രോ ബ്രാഹ്മണൈഃ പൂജ്യമാനഃ
സദസ്യോഽഭൂദ്ധരിമാന്ദേവരാജഃ॥ 14-10-31 (92663)
തതഃ സംവർതശ്ചൈത്യഗതോ മാഹാത്മാ
യഥാ വഹ്നിഃ പ്രജ്വലിതോ ദ്വിതീയഃ।
ഹവീംഷ്യുച്ചൈരാഹ്വയന്ദേവസംഘാ-
ഞ്ജുഹാവാഗ്നൌ മന്ത്രവത്സുപ്രതീതഃ॥ 14-10-32 (92664)
തതഃ പീത്വാ ബലഭിത്സോമമഗ്ര്യം
യേ ചാപ്യന്തേ സോമപാ ദേവസംഘാഃ।
സർവേഽനുജ്ഞാതാഃ പ്രയയുഃ പാർഥിവേന
യഥാജോഷം തർപിതാഃ പ്രീതിമന്തഃ॥ 14-10-33 (92665)
തതോ രാജാ ജാതരൂപസ്യ രാശീ-
ൻപദേപദേ കാരയാമാസ ഹൃഷ്ടഃ।
ദ്വിജാതിഭ്യോ വിസൃജൻഭൂരി വിത്തം
രരാജ വിത്തേശ ഇവാരിഹന്താ॥ 14-10-34 (92666)
തതോ വിത്തം വിവിധം സന്നിധായ
യഥോത്സാഹം കാരയിത്വാ ച കോശം।
അനുജ്ഞാതോ ഗുരുണാം സംനിവൃത്ത്യ
ശശാസ ഗാമഖിലാം സാഗരാന്താം॥ 14-10-35 (92667)
ഏവംഗുണഃ സംബഭൂവേഹ രാജാ
യസ്യ ക്രതൌ തത്സുവർണം പ്രഭൂതം।
തത്ത്വം സമാദായ നരേന്ദ്ര വിത്തം
യജസ്വ ദേവാംസ്തപനീയൈർവിധാനൈഃ॥ 14-10-36 (92668)
വൈശംപായന ഉവാച। 14-10-37x (7794)
തതോ രാജാ പാണ്ഡവോ ഹൃഷ്ടരൂപഃ
ശ്രുത്വാ വാക്യം സത്യവത്യാഃ സുതസ്യ।
മനശ്ചക്രേ തേന വിത്തേന യഷ്ടും
തതോഽമാത്യൈർമന്ത്രയാമാസ ഭൂയഃ॥ ॥ 14-10-37 (92669)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്വമേധികപർവണി അശ്വമേധപർവണി ദശമോഽധ്യായഃ॥ 10 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-10-6 മിത്രദ്രോഹേ നിഷ്കൃതിർവൈ യഥേഹ നാസ്തീതി സദൈവവാദ ഇതി ക.ട.ഥ.പാഠഃ॥ 7-10-8 ക്ഷമം രാജന്നിതി ക.ട.ഥ.പാഠഃ॥ 7-10-10 വിലോഭ്യി ച്ഛിത്ത്വാ മത്പ്രതിഷ്ഠാ ദ്വിനേന്ദ്രാഃ ഇതി ക.ട.ഥ.॥ആശ്വമേധികപർവ - അധ്യായ 011
॥ ശ്രീഃ ॥
14.11. അധ്യായഃ 011
അശ്വമേധപർവ ॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
കൃഷ്ണേന യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി ഇന്ദ്രവൃത്രാസുരയുദ്ധപ്രകാരകഥനം॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
വൈശംപായന ഉവാച।
ഇത്യുക്തേ നൃപതൌ തസ്മിന്വ്യാസേനാദ്ഭുതകർമണാ।
വാസുദേവോ മഹാതേജാസ്തതോ വചനമാദദേ॥ 14-11-1 (92670)
തം നൃപം ദീനമനസം നിഹതജ്ഞാതിബാന്ധവം।
ഉപപ്ലുതമിവാദിത്യം സധൂമമിവ പാവകം॥ 14-11-2 (92671)
നിർവിണ്ണമനസം പാർഥം ജ്ഞാത്വാ വൃഷ്ണികുലോദ്വഹഃ।
ആശ്വാസനന്ധർമസുതം പ്രവക്തുമുപചക്രമേ॥ 14-11-3 (92672)
വാസുദേവ ഉവാച। 14-11-4x (7795)
സർവം ജിഹ്മം മൃത്യുപദമജിഹ്മം ബ്രഹ്മണഃ പദം।
ഏതാവാൻജ്ഞാനവിഷയഃ കിം പ്രലാപഃ കരിഷ്യതി॥ 14-11-4 (92673)
നൈവ തേഽനുഷ്ഠിതം കർമ നൈവ തേ ശത്രവോ ജിതാഃ।
കഥം ശത്രും ശരീരസ്തമാത്മനോ നാവബുധ്യസേ॥ 14-11-5 (92674)
അത്ര തേ വർതയിഷ്യാമി യഥാധർമം യഥാശ്രുതം।
ഇന്ദ്രസ്യ സഹ വൃത്രേണ യഥാ യുദ്ധമവർതത॥ 14-11-6 (92675)
വൃത്രേണ പൃഥിവീ വ്യാപ്താ പുരാ കില നരാധിപ।
ദൃഷ്ട്വാ സ പൃഥിവീം വ്യാപ്താം ഗന്ധസ്യ വിഷയേ ഹൃതേ।
ധരാഹരണദുർഗന്ധോ വിഷയഃ സമപദ്യത॥ 14-11-7 (92676)
ശതക്രതുശ്ചുകോപാഥ ഗന്ധസ്യ വിഷയേ ഹൃതേ।
വൃത്രസ്യ സതതഃ ക്രുദ്ധോ ഘോരം വജ്രമവാസൃജത്॥ 14-11-8 (92677)
സ വധ്യമാനോ വജ്രേണ സുഭൃശം ഭൂരിതേജസാ।
വിവേശ സഹസാ തോയം ജഗ്രാഹ വിഷയം തതഃ॥ 14-11-9 (92678)
അപ്സു വൃത്രഗൃഹീതാസു രസേ ച വിഷയേ ഹൃതേ।
ശതക്രതുരതിക്രുദ്ധസ്തത്ര വജ്രമവാസൃജത്॥ 14-11-10 (92679)
സ വധ്യമാനോ വജ്രേണ തസ്മിന്നമിതതേജസാ।
വിവേശ സഹസാ ജ്യോതിർജഗ്രാഹ വിഷയം തതഃ॥ 14-11-11 (92680)
വ്യാപ്തേ ജ്യോതിഷി വൃത്രേണ രൂപേഽഥ വിഷയേ ഹൃതേ।
ശതക്രതുരതിക്രുദ്ധസ്തത്ര വജ്രമവാസൃജത്॥ 14-11-12 (92681)
സ വദ്യമാനോ വജ്രേണ തസ്മിന്നമിതതേജസാ।
വിവേശ സഹസാ വായും ജഗ്രാഹ വിഷയം തതഃ॥ 14-11-13 (92682)
വ്യാപ്തേ വായൌ തു വൃത്രേണ സ്പർശേഽഥ വിഷയേ ഹൃതേ।
ശതക്രതുരതിക്രുദ്ധസ്തത്ര വജ്രമവാസൃജത്॥ 14-11-14 (92683)
സ വധ്യഗാനോ വജ്രേണ തസ്മിന്നമിതതേജസാ।
ആകാശമഭിദുദ്രാവ ജഗ്രാഹ വിഷയം തതഃ॥ 14-11-15 (92684)
ആകാശേ വൃത്രഭൂതേഽഥ ശബ്ദേ ച വിഷയേ ഹൃതേ।
ശതക്രതുരഭിക്രുദ്ധസ്തത്ര വജ്രമവാസൃജത്॥ 14-11-16 (92685)
സ വധ്യമാനോ വജ്രേണ തസ്മിന്നമിതതേജസാ।
വിവേശ സഹസാ ശക്രം ജഗ്രാഹ വിഷയം തതഃ॥ 14-11-17 (92686)
തസ്യ വൃത്രഗൃഹീതസ്യ മോഹഃ സമഭവൻമഹാൻ।
രഥന്തരേണ തം സാംനാ വസിഷ്ഠഃ പ്രത്യബോധയത്॥ 14-11-18 (92687)
തതോ വൃത്രം ശരീരസ്ഥം ജഘാന ഭരതർഷഭ।
ശതക്രതുരദൃശ്യേന വജ്രേണേതീഹ നഃ ശ്രുതം॥ 14-11-19 (92688)
ഇദം ധർംയം രഹസ്യം വൈ ശക്രേണോക്തം മഹർഷിഷു।
ഋഷിഭിശ്ച മമ പ്രോക്തം തന്നിബോധ ജനാധിപ॥ ॥ 14-11-20 (92689)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്വമേധികപർവണി അശ്വമേധപർവണി ഏകാദശോഽധ്യായഃ॥ 11 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-11-2 ഉപപ്ലുതം രാഹുഗ്രസ്തം॥ 7-11-4 ജിഹ്മം കാമാദി। മൃത്യുപദം സംസാരപ്രാപകം। അജിഹ്മം ശമാദി। ബ്രഹ്മണഃ പദം മോക്ഷസ്യ പ്രാപകം। ജ്ഞാനവിഷയോ ഹേയോപാദേയതയാ ജ്ഞാതവ്യോർഥഃ। ആർജവം ബ്രഹ്മണഃ പദമിതി ഝ.ധ.പാഠഃ॥ 7-11-7 ധരാഹരണനിസ്സാര ഇതി ക.ഥ.പാഠഃ॥ആശ്വമേധികപർവ - അധ്യായ 012
॥ ശ്രീഃ ॥
14.12. അധ്യായഃ 012
അശ്വമേധപർവ ॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
കൃഷ്ണേന യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി ശാരീരമാനസഭേദനേന വ്യാധേർദ്വൈവിധ്യാഭിധാനപൂർവകം തത്പരിഹാരോപായകഥനം॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
വാസുദേവ ഉവാച।
ദ്വിവോധോ ജായതേ വ്യാധിഃ ശാരീരോ മാനസസ്തഥാ।
പരസ്പരം തയോർജൻമ നിർദ്വന്ദ്വം നോപപദ്യതേ॥ 14-12-1 (92690)
ശരീരേ ജായതേ വ്യാധിഃ ശരീരഃ സ നിഗദ്യതേ।
മാനസേ ജായതേ വ്യാധിർമാനസസ്തു നിഗദ്യതേ॥ 14-12-2 (92691)
ശീതോഷ്ണേ ചൈവ വായുശ്ച ഗുണാ രാജഞ്ശരീരജാഃ।
തേഷാം ഗുണാനാം സാംയം ചേത്തദാഹുഃ സ്വസ്ഥലക്ഷണം॥ 14-12-3 (92692)
ഉഷ്ണേന ബാധ്യതേ ശീതം ശീതേനോഷ്ണം ച ബാധ്യതേ॥ 14-12-4 (92693)
സത്വം രജസ്തമശ്ചേതി ത്രയ ആത്മഗുണാഃ സ്മൃതാഃ।
തേഷാം ഗുണാനാം സാംയം ചേത്തദാഹുഃ സ്വസ്ഥലക്ഷണം॥ 14-12-5 (92694)
തേഷാമന്യതമോത്സേകേ വിധാനമുപദിശ്യതേ।
ഹർഷേണ ബാധ്യതേ ശോകോ ഹർഷഃ ശോകേന ബാധ്യതേ॥ 14-12-6 (92695)
കശ്ചിദ്ദുഃഖേ വർതമാനഃ സുഖസ്യ സ്മർതുമിച്ഛതി।
കശ്ചിത്സുഖേ വർതമാനോ ദുഃഖസ്യ സ്മർതുമിച്ഛതി॥ 14-12-7 (92696)
സ ത്വം ന ദുഃഖീ ദുഃഖസ്യ ന സുഖീ സുസുഖസ്യ വാ।
സ്മർതുമിച്ഛസി കൌന്തേയ ദൈവം ഹി ബലവത്തരം।
അഥവാ തേ സ്വഭാവോഽയം യേന പാർഥാവകൃഷ്യസേ॥ 14-12-8 (92697)
ദൃഷ്ട്വാ സഭാഗതാം കൃഷ്ണാമേകവസ്ത്രാം രജസ്വലാം।
മിഷതാം പാണ്ഡവേയാനാം ന തസ്യ സ്മർതുമിച്ഛസി॥ 14-12-9 (92698)
പ്രവ്രാജനം ച നഗരാദജിനൈശ്ച വിവാസനം।
മഹാരണ്യനിവാസശ്ച ന തസ്യ സ്മർതുമിച്ഛസി॥ 14-12-10 (92699)
ജടാസുരാത്പരിക്ലേശശ്ചിത്രസേനേന ചാഹവഃ।
സൈന്ധവാച്ച പരിക്ലേശോ ന തസ്യ സ്മർതുമിച്ഛസി॥ 14-12-11 (92700)
പുനരജ്ഞാതചര്യായാം കീചകേന പദാ വധഃ।
യാജ്ഞസേന്യാസ്തഥാ പാർഥ ന തസ്യ സ്മർതുമിച്ഛസി॥ 14-12-12 (92701)
യച്ച തേ ദ്രോണഭീഷ്മാഭ്യാം യുദ്ധമാസീദരിന്ദമ।
മനസൈകേന യോദ്ധവ്യം തത്തേ യുദ്ധമുപസ്ഥിതം॥ 14-12-13 (92702)
തസ്മാദഭ്യുപഗന്തവ്യം യുദ്ധായ ഭരതർഷഭ।
പരമവ്യക്തരൂപസ്യ പാരം യുക്ത്യാ സ്വകർമഭിഃ॥ 14-12-14 (92703)
യത്ര നൈവ ശരൈഃ കാര്യം ന ഭൃത്യൈർന ച ബന്ധുഭിഃ।
ആത്മനൈകേന യോദ്ധവ്യം തത്തേ യുദ്ധമുപസ്ഥിതം॥ 14-12-15 (92704)
തസ്മിന്നനിർജിതേ യുദ്ധേ കാമവസ്ഥാം ഗമിഷ്യസി।
ഏതജ്ജ്ഞാത്വാ തു കൌന്തേയ കൃതകൃത്യോ ഭവിഷ്യസി॥ 14-12-16 (92705)
ഏഥാം ബുദ്ധിം വിനിശ്ചിത്യ ഭൂതാനാമാഗതിം ഗതിം।
പിതൃപൈതാമഹേ വൃത്തേ ശാധി രാജ്യം യഥോചിതം॥ ॥ 14-12-17 (92706)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്വമേധികപർവണി അശ്വമേധപർവണി ദ്വാദശോഽധ്യായഃ॥ 12 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-12-3 ശീതോഷ്ണേ കഫപിത്തേ വായുർവാതഃ തേഷാം സാംയേ സ്വാസ്ഥ്യം വൈഷംയേ വ്യാധിർഭവതീത്യർഥഃ॥ 7-12-4 ശീതോഷ്ണയോരന്യതരാവിക്യജം ദോഷ മിതരവർധകേനൌഷധാദിനാപനയേദിത്യർഥഃ॥ 7-12-12 കീചകേന പരാഭവ ഇതി ക.പാഠഃ॥ 7-12-15 ആത്മനാ മനസാ॥ആശ്വമേധികപർവ - അധ്യായ 013
॥ ശ്രീഃ ॥
14.13. അധ്യായഃ 013
അശ്വമേധപർവ ॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
കാമസ്യ ശക്തികഥനേന ദുർജയത്വകഥനപൂർവകം തജ്ജയോപായകഥനം॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
വാസുദേവ ഉവാച।
ന ബാഹ്യം ദ്രവ്യമുത്സൃജ്യ സിദ്ധിർഭവതി ഭാരത।
ശാരീരം ദ്രവ്യമുത്സൃജ്യ സിദ്ധിർബവതി വാ ന വാ॥ 14-13-1 (92707)
ബാഹ്യദ്രവ്യവിമുക്തസ്യ ശാരീരേഷു ച ഗൃഹ്യതഃ।
യോ ധർമോ യത്സുഖം ചൈവ ദ്വിഷതാമസ്തു തത്തവ॥ 14-13-2 (92708)
ദ്വ്യക്ഷരസ്തു ഭവേൻമൃത്യുസ്ത്ര്യക്ഷരം ബ്രഹ്മ ശാശ്വതം।
മമേതി ദ്വ്യക്ഷരോ മൃത്യുർനമമേതി ച ശാശ്വതം॥ 14-13-3 (92709)
ബ്രഹ്മമൃത്യൂ തതോ രാജന്നാത്മന്യേവ വ്യവസ്ഥിതൌ।
അദൃശ്യമാനൌ ഭൂതാനി യോധയേതാമസംശയം॥ 14-13-4 (92710)
അവിനാശോഽസ്യ തത്ത്വസ്യ നിയതോ യദി ഭാരത।
ഭിത്ത്വാ ശരീരം ഭൂതാനാമഹിംസാം പ്രതിപദ്യതേ॥ 14-13-5 (92711)
ലബ്ധ്വാ ഹി പൃഥിവീം കൃത്സ്നാം സഹസ്ഥാവരജംഗമാം।
മമത്വം യസ്യ നൈവ സ്യാത്കിം തയാ സ കരിഷ്യതി॥ 14-13-6 (92712)
അഥവാ വസതഃ പാർഥ വനേ വന്യേന ജീവതഃ।
മമതാ യസ്യ വിത്തേഷു മൃത്യോരാംസ്യേ സ വർതതേ॥ 14-13-7 (92713)
ബ്രാഹ്യാന്തരാണാം ശത്രൂണാം സ്വഭാവം പശ്യ ഭാരത।
യന്ന പശ്യതി തദ്ഭൂതം മുച്യതേ സ മഹാഭയാത്॥ 14-13-8 (92714)
കാമാത്മാനം ന പ്രശംസന്തി ലോകേ
നേഹാകാമാ കാചിദസ്തി പ്രവൃത്തിഃ।
സർവേ കാമാ മനസോഽംഗ പ്രഭൂതാ
യാൻപണ്ഡിതഃ സംഹരതേ വിചിന്ത്യ।
ഭൂയോഭൂയോ ജൻമനോഽഭ്യാസയോഗാ-
ദ്യോഗീ യോഗം സാരമാർഗം വിചിന്ത്യ॥ 14-13-9 (92715)
ദാനം ച വേദാധ്യയനം തപശ്ച
കാംയാനി കർമാണി ച വൈദികാനി।
വ്രതം യജ്ഞാന്നിയമാന്ധ്യാനയോഗാ-
ൻകാമേന യോ നാരഭതേ വിദിത്വാ।
യദ്യച്ചായം കാമയതേ സ ധമോ
നയോ ധർമോ നിയമസ്തസ്യ മൂലം॥ 14-13-10 (92716)
അത്ര ഗാഥാഃ കാമഗീതാഃ കീർതയന്തി പുരാവിദഃ।
ശൃണു സങ്കീർത്യമാനാസ്താ അഖിലേന യുധിഷ്ഠിര॥ 14-13-11 (92717)
കാമ ഉവാച। 14-13-12x (7796)
നാഹം ശക്യോഽനുപായേന ഹന്തും ഭൂതേന കേനചിത്॥ 14-13-12 (92718)
യോ മാം പ്രയതതേ ഹന്തും ജ്ഞാത്വാ പ്രഹരണേ ബലം।
തസ്യ തസ്മിൻപ്രഹരണേ പുനഃ പ്രാദുർഭവാംയഹം॥ 14-13-13 (92719)
യോ മാം പ്രയതതേ ഹന്തും യജ്ഞൈർവിവിധദക്ഷിണൈഃ।
ജംഗമേഷ്വിവ ധർമാത്മാ പുനഃ പ്രാദുർഭവാംയഹം॥ 14-13-14 (92720)
യോ മാം പ്രയതതേ ഹന്തും വേദൈർവേദാന്തസാധനൈഃ।
സ്ഥാവരേഷ്വിവ ഭൂതാത്മാ തസ്യ പ്രാദുർഭവാംയഹം॥ 14-13-15 (92721)
യോ മാം പ്രയതതേ ഹന്തും ധൃത്യാ സത്യപരാക്രമഃ।
ഭാവോ ഭവാമി തസ്യാഹം സ ച മാം നാവബുധ്യതേ॥ 14-13-16 (92722)
യോ മാം പ്രയതതേ ഹന്തും തപസാ സംശിതവ്രതഃ।
തതസ്പപസി തസ്യഥ പുനഃ പ്രാദുർഭവാംയഹം॥ 14-13-17 (92723)
യോ മാം പ്രയതതേ ഹന്തും മോക്ഷമാസ്ഥായ പണ്ഡിതഃ।
തസ്യ മോക്ഷരതിസ്ഥസ്യ നൃത്യാമി ച ഹസാമി ച।
അവധ്യഃ സർവഭൂതാനാമഹമേകഃ സനാതനഃ॥ 14-13-18 (92724)
തസ്മാത്ത്വമപി തം കാമം യജ്ഞൈർവിവിധദക്ഷിണൈഃ।
ധർമേ കുരു മഹാരാജ തത്ര തേ സ ഭവിഷ്യതി॥ 14-13-19 (92725)
മാ തേ വ്യഥാഽസ്തു നിഹതാൻബന്ധൂന്വീക്ഷ്യ പുനഃപുനഃ।
ന ശക്യാസ്തേ പുനർദ്രഷ്ട്രം യേഽഹതാസ്മിന്രണാജിരേ॥ 14-13-20 (92726)
സ ത്വമിഷ്ട്വാ മഹായജ്ഞൈഃ സമൃദ്ധൈരാപ്തദക്ഷിണൈഃ।
കീർതിം ലോകേ പരാം പ്രാപ്യ ഗതിമഗ്ര്യാം ഗമിഷ്യസി॥ ॥ 14-13-21 (92727)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്വമേധികപർവണി അശ്വമേധപർവണി ത്രയോദശോഽധ്യായഃ॥ 13 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-13-1 ന ബാഹ്യസ്യ രാജ്യാദേരർഥസ്യ ത്യാഗാത്ത്യഗ്ഗീ ഭവതി കിന്തു ശരീരം കാമാദികം ത്യക്ത്വൈവ സിദ്ധിർമോക്ഷഃ നവേതി ശുഷ്കവൈരാഗ്യവതോ വിവേകശൂന്യസ്യ സിദ്ധ്യഭാവം സൂചയതി। ഉത്സൃജ്യ സിദ്ധിർഭവതി ഭാരതേതിക.ധ.പാഠഃ॥ 7-13-2 ഗൃദ്ധ്യ സക്തസ്യ യോ ധർമഃ സഃ അധർമഏവ യത്സുഖം തദ്ദുഃഖമേവ॥ 7-13-3 മമ ത്വം സംസാരഹേതുഃ തദഭാവോ ബ്രഹ്മപ്രാപ്തിഹേതുരിത്യർഥഃ॥ആശ്വമേധികപർവ - അധ്യായ 014
॥ ശ്രീഃ ॥
14.14. അധ്യായഃ 014
അശ്വമേധപർവ ॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
വ്യാസനാരദകൃഷ്ണാദിഭിർബന്ധുനിധനപരിശോചിനോ യുധിഷ്ഠിരസ്യ സമാശ്വാസനേന തത്രാന്തർധാനം॥ 1 ॥ യുധിഷ്ഠിരേണ ഭീഷ്മിദീനാമൌർധ്വദേഹികദാനേന ഹാസ്തിനനഗരപ്രവേശഃ॥ 2 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
വൈശംപായന ഉവാച।
ഏവം ബഹുവിധൈർവാക്യൈർമുനിഭിസ്തൈസ്തപോധനൈഃ।
സമാശ്വസ്ത രാജർഷിർഹിതബന്ധുര്യുധിഷ്ഠിരഃ॥ 14-14-1 (92728)
സോഽനുനീതോ ഭഗവതാ വിഷ്ടരശ്രവസാ സ്വയം।
ദ്വൈപായനേന കൃഷ്ണേനി ദേവസ്ഥാനേന ചാഭിഭൂഃ॥ 14-14-2 (92729)
നാരദേനാഥ ഭീമേന നകുലേന ച പാർഥിവ।
കൃഷ്ണയാ സഹദേവേന വിജയേന ച ധീമതാ॥ 14-14-3 (92730)
അന്യൈശ്ച പുരുഷവ്യാഘ്രൈർബ്രാഹ്മണൈഃ ശാസ്ത്രദൃഷ്ടിഭിഃ।
വ്യജഹാച്ഛോകജം ദുഃഖം സന്താപം ചൈവ മാനസം॥ 14-14-4 (92731)
അർചയാമാസ ദേവാംശ്ച ബ്രാഹ്മണാംശ്ച യുധിഷ്ഠിരഃ।
കൃത്വാഽഥ പ്രേതകാര്യാണി സർവേഷാം കുരുനന്ദനഃ।
അന്വശാസച്ച ധർമാത്മാ പൃഥിവീം സാഗരാംബരാം॥ 14-14-5 (92732)
പ്രശാന്തചേതാഃ കൌരവ്യഃ സ്വരാജ്യം പ്രാപ്യ കേവലം।
വ്യാസം ച നാരദം ചൈവ താംശ്ചാന്യാനബ്രവീന്നൃപഃ॥ 14-14-6 (92733)
ആശ്വാസിതോഽഹം പ്രാഗ്വൃദ്ധൈർഭവദ്ഭിർമുനിപുംഗവൈഃ।
ന സൂക്ഷ്മമപി മേ കിഞ്ചിദ്വ്യലീകമിഹ വിദ്യതേ॥ 14-14-7 (92734)
അർഥശ്ച സുമഹാൻപ്രാപ്തോ യേന യക്ഷ്യാമി ദേവതാഃ।
പുരസ്കൃത്യാദ്യ ഭവതഃ സമാനേഷ്യാമഹേ മഖം॥ 14-14-8 (92735)
ഹിമവന്തം ത്വയാ ഗുപ്താ ഗമിഷ്യാമഃ പിതാമഹ।
ബഹ്വാശ്ചര്യോ ഹി ദേശഃ സ ശ്രൂയതേ ദ്വിജസത്തമ॥ 14-14-9 (92736)
തഥാ ഭഗവതാ ചിത്രം കല്യാണം ബഹു ഭാഷിതം।
ദേവർഷിണാ നാരദേന ദേവസ്ഥാനേന ചൈവ ഹ॥ 14-14-10 (92737)
നാഭാഗധേയഃ പുരുഷഃ കശ്ചിദേവംവിധാൻഗുരൂൻ।
ലഭതേ വ്യസനം പ്രാപ്യ സുഹൃദഃ സാധുസംമതാൻ॥ 14-14-11 (92738)
വൈശംപായന ഉവാച। 14-14-12x (7797)
ഏവമുക്താസ്തു തേ രാജ്ഞാ സർവ ഏവ മഹർഷയഃ।
അഭ്യനുജ്ഞാപ്യ രാജാനം തഥോഭൌ കൃഷ്ണഫൽഗുനൌ॥ 14-14-12 (92739)
പശ്യതാമേവ സർവേഷാം തത്രൈവാദർശനം യയുഃ।
തതോ ധർമസുതോ രാജാ തത്രൈവോപാവിശത്പ്രഭുഃ॥ 14-14-13 (92740)
ഏവം നാതിമഹാൻകാലഃ സ തേഷാം സംന്യവർതത।
കുർവതാം ശൌചകാര്യാണി ഭീഷ്മസ്യ നിധനേ തദാ।
മഹാദാനാനി വിപ്രേഭ്യോ ദദതാമൌർധ്വദേഹികം॥ 14-14-14 (92741)
ഭീഷ്മകർണപുരോഗാണാം കുരൂണാം കുരുസത്തമ।
സഹിതോ ധൃതരാഷ്ട്രേണ സ ദദാവൌർധ്വദേഹികം॥ 14-14-15 (92742)
തതോ ദത്ത്വാ ബഹുധനം വിപ്രേഭ്യഃ പാണ്ഡവർഷഭഃ।
ധൃതാരാഷ്ട്രം പുരുസ്കൃത്യ വിവേശ ഗജസാഹ്വയം॥ ॥ 14-14-16 (92743)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്വമേധികപർവണി അശ്വമേധപർവണി ചതുർദശോഽധ്യായഃ॥ 14 ॥
ആശ്വമേധികപർവ - അധ്യായ 015
॥ ശ്രീഃ ॥
14.15. അധ്യായഃ 015
അശ്വമേധപർവ ॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
വൈശംപായേന ജനമേജയംപ്രതി യുധിഷ്ഠിരസ്യ പ്രജാപാലനകാലേ പ്രജാദീനാമഭ്യുദയപ്രകാരവർണനം॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
`വൈശംപായന ഉവാച।
സ സമാശ്വാസ്യ പിതരം പ്രജ്ഞാചക്ഷുഷമീശ്വരം।
അന്വശാസത ധർമാത്മാ പൃഥിവീം ഭ്രാതൃഭിഃ സഹ॥ 14-15-1 (92744)
യഥാ മനുർമഹാരാജോ രാമോ ദാശരഥിര്യഥാ।
തഥാ ഭരതസിംഹോഽപി പാലയാമാസ മേദിനീം॥ 14-15-2 (92745)
നാധർംയമഭവത്തത്ര സർവോ ധർമരുചിർജനഃ।
ബഭൂവ നരശാർദൂല യഥാ കൃതയുഗേ തഥാ॥ 14-15-3 (92746)
കലിമാസന്നമാവിഷ്ടം നിവാര്യ നൃപനന്ദനഃ।
ഭ്രാതൃഭിഃ സഹിതോ ധീമാൻബഭൌ ധർമബലോദ്ധതഃ॥ 14-15-4 (92747)
വവർഷ ഭഗവാന്ദേവഃ കാലേ ദേശേ യഥേപ്സിതം।
നിരാമയം ജഗദഭൂത്ക്ഷുത്പിപാസേ ന കിഞ്ചന॥ 14-15-5 (92748)
ആധിർനാസ്തി മനുഷ്യാണാം വ്യസനേ നാഭവൻമതിഃ।
ബ്രാഹ്ംണപ്രമുഖാ വർണാസ്തേ സ്വധർമോത്തരാഃ ശുഭാഃ॥ 14-15-6 (92749)
ധർമസത്യപ്രധാനാശ്ച സത്യം സദ്വിഷയാന്വിതം।
ധർമാസനസ്ഥഃ സദ്ഭിഃ സ സ്ത്രീബാലാതുരവൃദ്ധകാൻ।
വർണക്രമാൻപൂർണഭൃതാൻസാകല്യാദ്രക്ഷണോദ്യതഃ॥ 14-15-7 (92750)
അവൃത്തിവൃത്തിദാനാദ്യൈര്യജ്ഞാദ്യൈർവ്യാധിതൈരപി।
ആമുഷ്മികം ഭയം നാസ്തി ലൌകികം കൃതമേവ॥ 14-15-8 (92751)
സ്വർഗലോകോപമോ ലോകസ്തദാ തസ്മിൻപ്രശാസതി।
ബഭൂവ സുഖമേവാഗ്രം തദ്വിശിഷ്ടതരം പരം॥ 14-15-9 (92752)
നാര്യഃ പതിവ്രതാഃ സർവാ രൂപവത്യഃ സ്വലങ്കൃതാഃ।
യഥോക്തവൃത്താഃ സ്വഗുണൈർബഭൂവുഃ പ്രീതിഹേതവഃ॥ 14-15-10 (92753)
പുമാംസഃ പുണ്യശീലാഢ്യാഃ സ്വംസ്വം ധർമമനുവ്രതാഃ।
സുഖിനഃ സൂക്ഷ്മമപ്യേനോ ന കുർവന്തി കദാചന॥ 14-15-11 (92754)
സർവേ നരാംശ്ച നാര്യശ്ച സതതം പ്രിയവാദിനഃ।
അജിഹ്മമനസഃ ശുക്ലാ ബഭൂവുഃ ശ്രമവർജിതാഃ॥ 14-15-12 (92755)
ഭൂഷിതാഃ കുണ്ഡലൈർഹാരൈഃ കടകൈഃ കടിസൂത്രകൈഃ।
സുവാസസഃ സുഗന്ധാഢ്യാഃ പ്രായശഃ പൃഥിവീതലേ॥ 14-15-13 (92756)
സർവേ ബ്രഹ്മവിദോ വിപ്രാഃ സർവത്ര പരിനിഷ്ഠിതാഃ।
വലീപലിതഹീനാസ്തു സുഖിനോ ദീർഘദർശിനഃ॥ 14-15-14 (92757)
ഇച്ഛാ ന ജായതേഽന്യത്ര വർണേഷു ന ച സങ്കരഃ।
മനുഷ്യാണാം മഹാരാജ മര്യാദാ സുവ്യവസ്ഥിതാ॥ 14-15-15 (92758)
തസ്മിഞ്ശാസതി രാജേന്ദ്രേ മൃഗവ്യാലസരീസൃപാഃ।
അന്യോന്യമപി ചാന്യേഷു ന ബാധന്തേ കദാചന॥ 14-15-16 (92759)
ഗാവഃ സുക്ഷീരഭൂയിഷ്ഠാഃ സുസ്വവാലമുഖോദരാഃ।
അപീഡിതാഃ കർഷകാദ്യൈർഹൃതവ്യാധികവത്സകാഃ॥ 14-15-17 (92760)
അവന്ധ്യകാലാ മനുജാഃ പുരുഷാർഥേഷു ച ക്രമാത്।
വിഷയേഷ്വനിഷിദ്ധേഷു വേദശാസ്ത്രേഷു ചോദ്യതാഃ॥ 14-15-18 (92761)
സുവൃത്താ വൃഷഭാഃ പുഷ്ടാ രസനാഭാഃ സുഖോദയാഃ॥ 14-15-19 (92762)
അതീവ മധുരഃ ശബ്ദഃ സ്പർശശ്ചാതിസുഖം രസം।
കരൂപം ദൃഷ്ടിക്ഷമം രംയം മനോജ്ഞം ഗന്ധവദ്ബഭൌ॥ 14-15-20 (92763)
ധർമാർഥകാമസംയുക്തം മോക്ഷാഭ്യുദയസാധനം।
പ്രഹ്ലാദജനനം പുണ്യം സംബഭൂവാഥ മാനസം॥ 14-15-21 (92764)
സ്ഥാവരാ ബഹുപുഷ്പാഢ്യാഃ ഫലച്ഛായാവഹാസ്തഥാ।
സുസ്പർശാ വിഷഹീനാശ്ച സുപത്രത്വക്പ്രരോഹിണഃ॥ 14-15-22 (92765)
മനോനുകൂലാഃ സർവേഷാം ചേഷ്ടാഭൂതാപവർജിതാഃ।
തഥാ ബഭൂവ രാജർഷിസ്തദ്വൃത്തമഭവദ്ഭുവി॥ 14-15-23 (92766)
സർവലക്ഷണസംപന്നാഃ പാണ്ഡവാ ധർമചാരിണഃ।
ജ്യേഷ്ഠാനുവർതിനഃ സർവേ ബഭൂവുഃ പ്രിയദർശനാഃ॥ 14-15-24 (92767)
സിംഹോരസ്കാ ജിതക്രോധാസ്തേജോബലസമന്വിതാഃ।
ആജാനുബാഹവഃ സർവേ ദാനശീലാ ജിതേന്ദ്രിയാഃ॥ 14-15-25 (92768)
തേഷു ശാസത്സു ധരണീമൃതവഃ സ്വഗുണൈർബഭുഃ।
സുഖോദയായ വർതന്തേ ഗ്രഹാസ്താരാഗണൈഃ സഹ॥ 14-15-26 (92769)
മഹീ ച സസ്യബഹുലാ സർവരത്നഗുണോദയാ।
കാമധുഗ്ധേനുവദ്ഭോഗാൻഫലന്തി സ്മ സഹസ്രധാ॥ 14-15-27 (92770)
മന്വാദിഭിഃ കൃതാഃ പൂർവം മര്യാദാ മാനവേഷു യാഃ।
അനതിക്രംയ താഃ സർവാഃ കുലേഷു സമയാനി ച।
അന്വശാസത രാജാനോ ധർമപുത്രപ്രിയങ്കരാഃ॥ 14-15-28 (92771)
മഹാകുലാനി ധർമിഷ്ഠാ വർധയന്തോ വിശേഷതഃ।
മനുപ്രണീതയാ വൃത്ത്യാ തേഽന്വശാസനസുന്ധരാം॥ 14-15-29 (92772)
രാജവൃത്തിർഹി സാ ശശ്വദ്ധർമിഷ്ഠാഽഭൂൻമഹീതലേ।
പ്രായോ ലോകമതിസ്താന രാജവൃത്താനുഗാമിനീ॥ 14-15-30 (92773)
ഏവം ഭാരതവർഷം സ്വം രാജാ സ്വർഗം സുരേന്ദ്രവത്।
ശശാസ ജിഷ്ണുനാ സാർധം ഗോത്രാം ഗാണ്ഡീവധന്വന'॥ ॥ 14-15-31 (92774)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്വമേധികപർവണി അശ്വമേധപർവണി പഞ്ചദശോഽധ്യായഃ॥ 15 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-15-31 ശശാസ വിഷ്ണുനാ സാർധം ഗുപ്തോ ഗാണ്ഡീവധന്വനേതി ഥ.പാഠഃ॥ആശ്വമേധികപർവ - അധ്യായ 016
॥ ശ്രീഃ ॥
14.16. അധ്യായഃ 016
അശ്വമേധപർവ ॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
വൈശംപായനേന കുരുവിജയാനന്തരം ഹാസ്തിനപുരേ കൃഷ്ണാർജുനവിഹാരപ്രകാരവർണനം॥ 1 ॥ കൃഷ്ണേനാർജുനംപ്രതി യുധിഷ്ഠിരേ സ്വസ്യ നിജനഗരജിഗമിഷാനിവേദനചോദനാ॥ 2 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
ജനമേജയ ഉവാച।
വിജിതേ പാണ്ഡവേയൈസ്തു പ്രശാന്തേ ച ദ്വിജോത്തമ।
രാഷ്ട്രേ തേ ചത്രതുർവീരൌ വാസുദേവധനഞ്ജയൌ॥ 14-16-1 (92775)
വൈശംപായന ഉവാച। 14-16-2x (7798)
വിജിതേ പാണ്ഡവൈ രാജൻപ്രശാന്തേ ച വിശാംപതൌ।
രാഷ്ട്രേ ബഭൂവതുർഹൃഷ്ടൌ വാസുദേവധനഞ്ജയൌ॥ 14-16-2 (92776)
വിജഹ്രാതേ മുദാ യുക്തൌ ദിവി ദേവശ്വരാവിവ।
തൌ വനേഷു വിചിത്രേഷു പർവതേഷു സസാനുഷുഃ॥ 14-16-3 (92777)
തീർഥേഷു ചൈവ പുണ്യേഷു പൽവലേഷു നദീഷു ച।
ചങ്ക്രംയമാണൌ സംഹൃഷ്ടാവശ്വിനാവിവ നന്ദനേ॥ 14-16-4 (92778)
ഇന്ദ്രപ്രസ്ഥേ മഹാത്മാനൌ രേമാതേ കൃഷ്ണപാണ്ഡവൌ।
പ്രവിശ്യ താം സഭാം രംയാം വിജഹ്രാതേ ച ഭാരത॥ 14-16-5 (92779)
തത്ര യുദ്ധകഥാശ്ചിത്രാഃ പരിക്ലേശാംശ്ച പാർഥിവ।
കഥായോഗേ കഥായോഗേ കഥയാമാസതുഃ സദാ॥ 14-16-6 (92780)
ഋഷീണാം ദേവതാനാം ച വംശാംസ്താവാഹതുഃ സദാ।
പ്രീയമാണൌ മഹാത്മാനൌ പുരാണാവൃഷിസത്തമൌ॥ 14-16-7 (92781)
മധുരാസ്തു കഥാശ്ചിത്രാശ്ചിത്രാർഥപദനിശ്ചയാഃ।
നിശ്ചയജ്ഞഃ സ പാർഥായ കഥയാമാസ കേശവഃ॥ 14-16-8 (92782)
പുത്രശോകാഭിസന്തപ്തം ജ്ഞാതീനാം ച സഹസ്രശഃ।
കഥാഭിഃ ശമയാമാസ പാർതം ശൌരിർജനാർദനഃ॥ 14-16-9 (92783)
സ തമാശ്വാസ്യ വിധിവദ്വിധാനജ്ഞോ മഹാതപാഃ।
അപഹൃത്യാത്മനോ ഭാരം വിശശ്രാമേവ സാത്വതഃ॥ 14-16-10 (92784)
തതഃ കഥാന്തേ ഗോവിന്ദോ ഗുഡാഖേശമുവാച ഹ।
സാന്ത്വയഞ്ശ്ലക്ഷ്ണയാ വാചാ ഹേതുയുക്തമിദം വചഃ॥ 14-16-11 (92785)
വിജിതേയം ധരാ കൃത്സ്നാ സവ്യസാചിൻപരന്തപ।
ത്വദ്ബാഹുബലാമാശ്രിത്യ രാജ്ഞാ ധർമസുതേന ഹ॥ 14-16-12 (92786)
അസപത്നാം മഹീം ഭുങ്ക്തേ ധർമരാജോ യുധിഷ്ഠിരഃ।
ഭീമസേനാനുഭാവേന യമയോശ്ച നരോത്തമ॥ 14-16-13 (92787)
ധർമേണി രാജ്ഞാ ധർമജ്ഞ പ്രാപ്തം രാജ്യമകണ്ടകം।
ധർമേണ നിഹതഃ സംഖ്യേ സ ച രാജാ സുയോധനഃ॥ 14-16-14 (92788)
അധർമരുചയോ ലുബ്ധാഃ സദാ ചാപ്രിയവാദിനഃ।
ധാർതരാഷ്ട്രാ ദുരാത്മാനഃ സാനുബന്ധാ നിപാതിതാഃ॥ 14-16-15 (92789)
പ്രശാന്താമഖിലാം പാർഥ പൃഥിവീം പൃഥിവീപതിഃ।
ഭുങ്ക്തേ ധർമസുതോ രാജാ ത്വയാ ഗുപ്തഃ കുരൂദ്വഹ॥ 14-16-16 (92790)
രമേ ചാഹം ത്വയാ സാർധമരണ്യേഷ്വപി പാണ്ഡവ।
കിമു യത്ര ജനോഽയം വൈ പൃഥാ ചാമിത്രകർമന॥ 14-16-17 (92791)
യത്ര ധർമസുതോ രാജാ യത്ര യത്ര ഭീമോ മഹാബലഃ।
യത്ര മാദ്രവതീപുത്രൌ രതിസ്തത്ര പരാ മമ॥ 14-16-18 (92792)
തഥൈവ സ്വർഗലോകേഷു സഭോദ്ദേശേഷു കൌരവ।
രമണീയേഷു പുഷ്ണേഷു സഹിതസ്യ ത്വയാഽനധ॥ 14-16-19 (92793)
കാലോ മഹാംസ്ത്വതീതോ മേ ശൂരസൂനുമപശ്യതഃ।
ബലദേവം ച കൌരവ്യം തഥാഽന്യാന്വൃഷ്ണിപുംഗവാൻ॥ 14-16-20 (92794)
സോഹം ഗന്തുമഭീപ്സാമി പുരീം ദ്വാരാവതീം പ്രതി।
രോചതാം ഗമനം തുഭ്യം മമാപി പുരുഷർഷഭ॥ 14-16-21 (92795)
ഉക്തോ ബഹുവിധം രാജാ തത്രതത്ര യുധിഷ്ഠിരഃ।
സഹ ഭീഷ്മേണ യദ്യുക്തമസ്മാഭിഃ ശോകർശിതഃ॥ 14-16-22 (92796)
ശിഷ്ടോ യുധിഷ്ഠിരോഽസ്മാഭിഃ ശാസ്താ സന്നപി പാണ്ഡവഃ।
തേന തത്തു വചഃ സംയഗ്ഗൃഹീതം സുമഹാത്മനാ॥ 14-16-23 (92797)
ധർമപുത്രേ ഹി ധർമജ്ഞേ കൃതജ്ഞേ സത്യവാദിനി।
സത്യം ധർമോ മതിശ്ചാഗ്ര്യാ സ്ഥിതിശ്ച സതതം സ്ഥിരാ॥ 14-16-24 (92798)
തത്ര ഗത്വാ മഹാത്മാനം യദി തേ രോചതേഽർജുന।
അസ്മദ്ഗമനസംയുക്തം വചോ ബ്രൂഹി ജനാധിപം॥ 14-16-25 (92799)
ന ഹി തസ്യാപ്രിയം കുര്യാം പ്രാണത്യോഗേഽപ്യുപസ്ഥിതേ।
കുതോ ഗന്തും മഹാബാഹോ പുരീം ദ്വാരാവതീം പ്രതി॥ 14-16-26 (92800)
സർവം ത്വിദമഹം പാർത ത്വത്പ്രീതിഹിതകാംയയാ।
ബ്രവീമി സത്യം കൌരവ്യ ന മിഥ്യൈതത്കഥഞ്ചന॥ 14-16-27 (92801)
പ്രയോജനം ച നിർവൃത്തമിഹ വാസേന മേഽർജുന।
ധാർതരാഷ്ട്രോ ഹതോ രാജാ സബലഃ സപദാനുഗഃ॥ 14-16-28 (92802)
പൃഥിവീ ച വശേ താത ധർമപുത്രസ്യ ധീമതഃ।
സ്ഥിതാ സമുദ്രവസനാ സശൈലവനകാനനാ॥ 14-16-29 (92803)
ചിതാ രത്നൈർബഹുവിധൈഃ കുരുരാജസ്യ പാണ്ഡവ।
ധർമേണ രാജാ ധർമജ്ഞഃ പാതു സർവാം വസുന്ധരാം॥ 14-16-30 (92804)
ഉപാസ്യമാനോ മുനിഭിഃ സിദ്ധൈശ്ചാപി മഹാത്മഭിഃ।
സ്തൂയമാനശ്ച സതതം ബന്ദിഭിർഭരതർഷഭ॥ 14-16-31 (92805)
തം മയാ സഹ ഗത്വാഽദ്യ രാജാനം കുരുവർധനം।
ആപൃച്ഛ കുരുശാർദൂല ഗമനം ദ്വാരകാം പ്രതി॥ 14-16-32 (92806)
ഇദം ശരീരം വസു യച്ച മേ ഗൃഹേ
നിവേദിതം പാർഥ സദാ യുധിഷ്ഠിരേ।
പ്രിയശ്ച മാന്യശ്ച ഹി മേ യുധിഷ്ഠിരഃ
സദാ കുരൂണാമധിപോ മഹാമതിഃ॥ 14-16-33 (92807)
പ്രയോജനം ചാപി നിവാസകാരണേ
ന വിദ്യതേ മേ ത്വദൃതേ നൃപാത്മജ।
സ്ഥിതാ ഹി പൃഥ്വീ തവ പാർഥ ശാസനേ
ഗുരോഃ സുവൃത്തസ്യ യുധിഷ്ഠിരസ്യ ച॥ 14-16-34 (92808)
ഇതീദമുക്തഃ സ തദാ മഹാത്മനാ
ജനാർദനേനാമിതവിക്രമോഽർജുനഃ।
തഥേതി ദുഃഖാദിവ വാക്യമൈരയ-
ജ്ജനാർദനം സംപ്രതിപൂജ്യ പാർഥിവ॥ ॥ 14-16-35 (92809)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്വമേധികപർവണി അശ്വമേധപർവണി ഷോഡശോഽധ്യായഃ॥ 16 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-16-4 ശൈലേഷു ഗഹ്വരാരണ്യേ പൽവലേഷ്വിതി ക.ഥ.പാഠഃ॥ആശ്വമേധികപർവ - അധ്യായ 017
॥ ശ്രീഃ ॥
14.17. അധ്യായഃ 017
അഥാനുഗീതാപർവ ॥ 2 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
അർജുനേന കൃഷ്ണംപ്രതി പൂർവോപദിഷ്ടഗീതാർഥസ്യ വിസ്മരണോക്ത്യാ പുനസ്തദുപദേശപ്രാർഥനാ॥ 1 ॥ കൃഷ്ണേനാർജുനംപ്രതി സ്വസ്മൈ ബ്രാഹ്മണോക്തസിദ്ധകാശ്യപസംവാദാനുവാദഃ॥ 2 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
ജനമേജയ ഉവാച।
സഭായാം വസതോസ്തത്ര നിഹത്യാരീൻമഹാത്മനോഃ।
കേശവാർജുനയോഃ കാ നു കഥാ സമഭവദ്ദ്വിജ॥ 14-17-1 (92810)
വൈശംപായന ഉവാച। 14-17-2x (7799)
കൃഷ്ണേന സഹിതഃ പാർഥഃ സ്വം രാജ്യം പ്രാപ്യ കേവലം।
തസ്യാം സഭായാം ദിവ്യായാം വിജഹാര മുദാ യുതഃ॥ 14-17-2 (92811)
തത്ര കഞ്ചിത്സഭോദ്ദേശം സ്വർഗോദ്ദേശസമം നൃപ।
യദൃച്ഛയാ തൌ മുദിതൌ ജഗ്മതുഃ സ്വജനാവൃതൌ॥ 14-17-3 (92812)
തതഃ പ്രതീതഃ കൃഷ്ണേന സഹിതഃ പാണ്ഡവോഽർജുനഃ।
നിരീക്ഷ്യ താം സഭാം രംയാമിദം വചനമബ്രവീത്॥ 14-17-4 (92813)
വിദിതം മേ മഹാബാഹോ സംഗ്രാമേ സമുപസ്ഥിതേ।
മഹാത്ംയം ദേവകീപുത്ര തച്ച തേ രൂപമൈശ്വരം॥ 14-17-5 (92814)
യത്തു തദ്ഭവതാ പ്രോക്തം പുരാ കേശവ സൌഹൃദാത്।
തത്സർവം പുരുഷവ്യാഘ്ര നഷ്ടം മേ വ്യഗ്രചേതസഃ॥ 14-17-6 (92815)
മമ കൌതൂഹലം ത്വസ്തി തേഷ്വർഥേഷു പുനഃ പുനഃ।
ഭവാംസ്തു ദ്വാരകാം ഗന്താ നചിരാദിവ മാധവ॥ 14-17-7 (92816)
വൈശംപായന ഉവാച। 14-17-8x (7800)
ഏവമുക്തസ്തു തം കൃഷ്ണഃ ഫാൽഗുനം പ്രത്യഭാഷത।
പരിഷ്വജ്യ മഹാതേജാ വചനം വദതാംവരഃ॥ 14-17-8 (92817)
വാസുദേവ ഉവാച। 14-17-9x (7801)
ശ്രാവിതസ്ത്വം മയാ ഗുഹ്യം ജ്ഞാപിതശ്ച സനാതനം।
ധർമം സ്വരൂപിണം പാർത സർവലോകാംശ്ച ശാശ്വതാൻ॥ 14-17-9 (92818)
അബുദ്ധ്യാ യന്ന ഗൃഹ്ണീതാസ്തൻമേ സുമഹദപ്രിയം।
ന ച സാഽദ്യ പുനർഭൂയഃ സ്മൃതിർമേ സംഭവിഷ്യതി॥ 14-17-10 (92819)
നൂനമശ്രദ്ദധാനോഽസി ദുർമേധാ ഹ്യസി പാണ്ഡവ।
ന ച ശക്യം പുനർവക്തുമശേഷേണ ധനഞ്ജയ॥ 14-17-11 (92820)
സ ഹി ധർമഃ സുപര്യാപ്തോ ബ്രഹ്മണഃ പദവേദനേ।
ന ശക്യം തൻമയാ ഭൂയസ്തഥാ വക്തുമശേഷതഃ॥ 14-17-12 (92821)
പരം ഹി ബ്രഹ്മ കഥിതം യോഗയുക്തേന തൻമയാ।
ഇതിഹാസം തു വക്ഷ്യാമി തസ്മിന്നർഥേ പുരാതനം॥ 14-17-13 (92822)
യഥാ താം ബുദ്ധിമാസ്ഥായ ഗതിമഗ്ര്യാം ഗമിഷ്യസി।
ശൃണു ധർമഭൃതാംശ്രേഷ്ഠ ഗദതഃ സർവമേവ മേ॥ 14-17-14 (92823)
ആഗച്ഛദ്ബ്രാഹ്മണഃ കശ്ചിത്സ്വർഗലോകാദരിന്ദമ।
ബ്രഹ്മലോകാച്ച ദുർധർഷഃ സോസ്മാഭിഃ പൂജിതോഽഭവത്॥ 14-17-15 (92824)
അസ്മാഭിഃ പരിപൃഷ്ഠശ്ച യദാഹ ഭരതർഷഭ।
ദിവ്യേന വിധിനാ പാർഥ തച്ഛൃണുഷ്വാവിചാരയൻ॥ 14-17-16 (92825)
ബ്രാഹ്മണ ഉവാച। 14-17-17x (7802)
മോക്ഷധർമം സമാശ്രിത്യ കൃഷ്ണ യൻമാഽനുപൃച്ഛസി।
ഭൂതാനാമനുകംപാർഥം മൻമോഹച്ഛേദനം വിഭോ॥ 14-17-17 (92826)
തത്തേഽഹം സംപ്രവക്ഷ്യാമി യഥാവൻമധുസൂദന।
ശൃണുഷ്വാവഹിതോ ഭൂത്വാ ഗദതോ മമ മാധവ॥ 14-17-18 (92827)
കശ്ചിദ്വിപ്രസ്തപോയുക്തഃ കാശ്യപോ ധർമവിത്തമഃ।
ആസസാദ ദ്വിജം കഞ്ചിദ്ധർമാണാമാഗതാഗമം॥ 14-17-19 (92828)
ഗതാഗമം സുബഹുശോ ജ്ഞാനവിജ്ഞാനപാരഗം।
ലോകതത്ത്വാർഥകുശലം ജ്ഞാതരം സുഖദുഃഖയോഃ॥ 14-17-20 (92829)
ജാതിസ്മരണതത്ത്വജ്ഞം കോവിദം പാപപുണ്യയോഃ।
ദ്രഷ്ടാരമുച്ചനീചാനാം കർമഭിർദേഹിനാം ഗതിം॥ 14-17-21 (92830)
ചരന്തം മുക്തവത്സിദ്ധം പ്രശാന്തം സംയതേന്ദ്രിയം।
ദീപ്യമാനം ശ്രിയാ ബ്രാഹ്മയാ ക്രമമാണം ച സർവശഃ॥ 14-17-22 (92831)
അന്തർധാനഗതിജ്ഞം ച ശ്രുത്വാ തത്ത്വേന കാശ്യപഃ।
തഥൈവാന്തർഹിതൈഃ സിദ്ധൈര്യാന്തം ചക്രധരൈഃ സഹ॥ 14-17-23 (92832)
സംഭാഷമാണമേകാന്തേ സമാസീനം ച തൈഃ സഹ।
യദൃച്ഛയാ ച ഗച്ഛന്തമസക്തം പവനം യഥാ॥ 14-17-24 (92833)
തം സമാസാദ്യ മേധാവീ സ തദാ ദ്വിജസത്തമഃ।
ചരണൌ ധർമകാമോ വൈ സ തസ്യ സുസമാഹിതഃ।
പ്രതിപദേ യഥാന്യായം ഭക്ത്യാ പരമയാ യുതഃ॥ 14-17-25 (92834)
വിസ്മിതശ്ചാദ്ഭുതം ദൃഷ്ട്വാ കാശ്യപസ്തം ദ്വിജോത്തമം।
പരിചാരേണ മഹതാ ഗുരും തം പര്യതോഷയത്॥ 14-17-26 (92835)
ഉപപന്നം ച തത്സർവം ശ്രുതചാരിത്രസംയുതം।
ഭൌമേനാതോഷയച്ചൈനം ഗുരുവൃത്തിം സമാസ്ഥിതഃ॥ 14-17-27 (92836)
തസ്മൈ തുഷ്ടഃ സ ശിഷ്യായ യത്പ്രസന്നോഽബ്രവീദ്ഗുരുഃ।
സിദ്ധിം പരാമഭിപ്രേക്ഷ്യ ശൃണു മത്തോ ജനാർദന॥ 14-17-28 (92837)
സിദ്ധ ഉവാച। 14-17-29x (7803)
വിവിധൈഃ കർമഭിസ്താത പുണ്യയോഗൈശ്ച കേവലൈഃ।
ഗച്ഛന്തീഹ ഗതിം മർത്യാ ദേവലോകേ ച വാ സ്ഥിതിം॥ 14-17-29 (92838)
ന ക്വചിത്സുഖമത്യന്തം ന ക്വചിച്ഛാശ്വതീ സ്ഥിതിഃ।
സ്ഥാനാച്ച മഹതോ ഭ്രംശോ ദുഃഖലബ്ദാത്പുനഃ പുനഃ॥ 14-17-30 (92839)
അശുഭാ ഗതയഃ പ്രാപ്താഃ കഷ്ടാ മേ പാപസേവനാത്।
കാമമന്യുപരീതേന തൃഷ്ണയാ മോഹിതേന ച॥ 14-17-31 (92840)
പുനഃ പുനശ്ച മരണം ജൻമ ചൈവ പുനഃ പുനഃ।
ആഹാരാ വിവിധാ ഭുക്താഃപീതാ നാനാവിധാഃസ്തനാഃ॥ 14-17-32 (92841)
മാതരോ വിവിധാ ദൃഷ്ടാഃ പിതരശ്ച പൃഥഗ്വിധാഃ।
സുഖാനി ച വിചിത്രാണി ദുഃഖാനി ച മയാഽനഘ॥ 14-17-33 (92842)
പ്രിയൈർവിവാസോ ബഹുശഃ സംവാസശ്ചാപ്രിയൈഃ സഹ।
ധനനാശശ്ച സംപ്രാപ്തോ ലബ്ധ്വാ ദുഃഖേന തദ്ധനം॥ 14-17-34 (92843)
അവമാനാഃ സുകഷ്ടാശ്ച പരതഃ സ്വജനാത്തഥാ।
ശാരീരാ മാനസാ വാഽപി വേദനാ ഭൃശദാരുണാഃ॥ 14-17-35 (92844)
പ്രാപ്താ വിമാനനാശ്ചോഗ്രാ വധബന്ധാശ്ച ദാരുണാഃ।
പതനം നിരയേ ചൈവ യാതനാശ്ച യമക്ഷയേ॥ 14-17-36 (92845)
ജരാരോഗാശ്ച സതതം വ്യസനാനി ച ഭൂരിശഃ।
ലോകേഽസ്മിന്നനുഭൂതാനി ദ്വന്ദ്വജാനി ഭൃശം മയാ॥ 14-17-37 (92846)
തതഃ കദാചിന്നിർവേദാന്നികാരാന്നികൃതേന ച।
ലോകതന്ത്രം പരിത്യക്തം ദുഃഖാർതേന ഭൃശം മയാ॥ 14-17-38 (92847)
ലോകേഽസ്മിന്നനുഭൂയാഹമിമം മാർഗമനുഷ്ഠിതഃ।
തതഃ സിദ്ധിരിയം പ്രാപ്താ പ്രസാദാദാത്മനോ മയാ।
നാഹം പുനരിഹാഗന്താ ലോകാനാലോകയാംയഹം॥ 14-17-39 (92848)
ആസിദ്ധേരാപ്രജാസർഗാദാത്മനോപി ഗതീഃ ശുഭാഃ।
ഉപലബ്ധാ ദ്വിജശ്രേഷ്ഠ തഥേയം സിദ്ധിരുത്തമാ॥ 14-17-40 (92849)
ഇതഃ പരം ഗമിഷ്യാമി തതഃ പരതരം പുനഃ।
ബ്രഹ്മണഃ പദമവ്യക്തം മാ തേഽഭൂതത്ര സംശയഃ॥ 14-17-41 (92850)
നാഹം പുനരിഹാഗന്താ മർത്യലോകം പരന്തപ।
പ്രീതോസ്മി തേ മഹാപ്രാജ്ഞ ബ്രൂഹി കിം കരവാണി തേ॥ 14-17-42 (92851)
യദീപ്സുരുപപന്നസ്ത്വം തസ്യ കാലോഽയമാഗതഃ।
അഭിജാനേ ച തദഹം യദർഥം മാമുപാഗതഃ॥ 14-17-43 (92852)
അചിരാത്തു ഗമിഷ്യാമി യേനാഹം ത്വാമചൂചുദം।
ഭൃശം പ്രീതോസ്മി ഭവതശ്ചാരിത്രേണ വിചക്ഷണ॥ 14-17-44 (92853)
പരിപൃച്ഛ യാവദ്ഭവതോ ഭാഷേ യദ്യത്തവേപ്സിതം॥ 14-17-45 (92854)
ബഹുമന്യേ ച തേ ബുദ്ധിം ഭൃശം സംപൂജയാമി ച।
യേനാഹം ഭവതാ ബുദ്ധോ മേധാവീ ഹ്യസി കാശ്യപ॥ ॥ 14-17-46 (92855)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്വമേധികപർവണി അനുഗീതാപർവണി സപ്തദശോഽധ്യായഃ॥ 17 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-17-19 ആഗതാഗമം പ്രാപ്തശാസ്ത്രരഹസ്യമൂഹാപോഹകുശലമിത്യർഥഃ॥ 7-17-43 ബഹുമന്യേ ഭൃശം പൂജയേ। അഹമന്തർധാനഗതോഽപി യതസ്ത്വയാ ജ്ഞാതഃ॥ആശ്വമേധികപർവ - അധ്യായ 018
॥ ശ്രീഃ ॥
14.18. അധ്യായഃ 018
അശ്വമേധപർവ ॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
ബ്രാഹ്മണേന കൃഷ്ണംപ്രതി പ്രാണിനാം ജനനമരണാദിപ്രതിപാദകസിദ്ധകശ്യപസംവാദനുവാദഃ॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
വാസുദേവ ഉവാച।
തതസ്തസ്യോപസംഗൃഹ്യ പാദൌ പ്രശ്നാൻസുദുർവചാൻ।
പപ്രച്ഛ താംശ്ച ധർമാൻസ പ്രാഹ ധർമഭൃതാംവരഃ॥ 14-18-1 (92856)
കാശ്യപ ഉവാച। 14-18-2x (7804)
കഥം ശരീരാച്ച്യവതേ കഥം ചൈവോപപദ്യതേ।
കഥം കഷ്ടാച്ച സംസാരാത്സംസരൻപരിമുച്യതേ॥ 14-18-2 (92857)
ആത്മാനം വാ കഥം യുക്ത്വാ തച്ഛരീരം വിമുഞ്ചതി।
ശരീരേ ച വിനിർമുക്തോ കഥമന്യത്പ്രപദ്യതേ॥ 14-18-3 (92858)
കഥം ശുഭാശുഭേ ചായം കർമണീ സ്വകൃതേ നരഃ।
ഉപഭുങ്ക്തേ ക്വ വാ കർമ വിദേഹസ്യോപതിഷ്ഠതേ॥ 14-18-4 (92859)
ബ്രാഹ്മണ ഉവാച। 14-18-5x (7805)
ഏവം സഞ്ചോദിതഃ സിദ്ധഃ പ്രശ്നാംസ്താൻപ്രത്യഭാഷത।
ആനുപൂർവ്യേണ വാർഷ്ണേയ തൻമേ നിഗദതഃ ശൃണുഃ॥ 14-18-5 (92860)
സിദ്ധ ഉവാച। 14-18-6x (7806)
`അസ്മിന്നേവാശു ഫലദാ ആയുഷ്യാസ്തു ക്രിയാഃസ്മൃതാഃ।
ആയുഃകീർതികരാണീഹ യാനി കൃത്യാനി സേവതേ।
ശരീരഗ്രഹണേഽന്യസ്മിംസ്തേഷു ക്ഷീണേഷു സർവശഃ॥ 14-18-6 (92861)
ആയുഃക്ഷയപരീതാത്മാ വിപരീതാനി സേവതേ।
ബുദ്ധിർവ്യാവർതതേ ചാസ്യ വിനാശേ പ്രത്യുപസ്ഥിതേ॥ 14-18-7 (92862)
സത്ത്വം ബലം ച കാലം ചാവിദിത്വാ ചാത്മനസ്തഥാ।
അതിവേലമുപാശ്നാതി സ്വവിരുദ്ധാന്യനാത്മവാൻ॥ 14-18-8 (92863)
യദാഽയമതികഷ്ടാനി സർവാണ്യുപനിഷേവതേ।
അത്യർഥമപി വാ ഭുങ്ക്തേ ന വാ ഭുങ്ക്തേ കദാചന॥ 14-18-9 (92864)
ദുഷ്ടാന്നാമിഷപാനം ച യദന്യോന്യവിരോധി ച।
ഗുരു ചാപ്യമിതം ഭുങ്ക്തേ നാതിജീർണേ ദിവാ പുനഃ॥ 14-18-10 (92865)
വ്യായാമമതിമാത്രം ച വ്യാവായ ചോപസേവതേ।
സതതം കർമലോഭാദ്വാ പ്രാപ്തം വേഗം വിധാരയേത്॥ 14-18-11 (92866)
രസാഭിയുക്തമന്നം വാ ദിവാസ്വപ്നം ച സേവതേ।
അപക്വാനാഗതേ കാലേ സ്വയം ദോഷാൻപ്രകോപയേത്॥ 14-18-12 (92867)
സ്വദോഷകോപനാദ്രോഗം ലഭതേ മരണാന്തികം।
അപി വോദ്ബന്ധനാദീനി പരീതാനി വ്യവസ്യതി॥ 14-18-13 (92868)
തസ്യ തൈഃ കാരണൈർജന്തോഃ ശരീരം ച്യവതേ തദാ।
ജീവിതം പ്രോച്യമാനം തദ്യഥാവദുപധാരയ॥ 14-18-14 (92869)
ഊഷ്മാ പ്രകുപിതഃ കായേ തീവ്രവായുസമീരിതഃ।
ശരീരമനുപര്യേത്യ സർവാൻപ്രാണാന്രുണദ്ധി വൈ॥ 14-18-15 (92870)
അത്യർഥം ബലവാനൂഷ്മാ ശരീരേ പരികോപിതഃ।
ഭിനത്തി ജീവസ്ഥാനാനി താനി കർമണി വിദ്ധി ച॥ 14-18-16 (92871)
തതഃ സവേദനഃ സദ്യോ ജീവഃ പ്രച്യവതേ ക്ഷരൻ।
ശരീരം ത്യജതേ ജന്തുശ്ഛിദ്യമാനേഷു മർമസു।
വേദനാഭിഃ പരീതാത്മാ തദ്വിദ്ധി ദ്വിജസത്തമ॥ 14-18-17 (92872)
ജനീമരണസംവിഗ്രാഃ സതതം സർവജന്തവഃ।
ദൃശ്യന്തേ സന്ത്യജന്തശ്ച ശരീരാണി ദ്വിജർഷഭ॥
ഗർഭസങ്ക്രമണേ ചാപി ഗർഭാണാപുപസർപണേ।
താദൃശീമേവ ലഭതേ വേദനാം മാനവഃ പുനഃ॥ 14-18-18 (92873)
ഭിന്നസന്ധിരഥ ക്ലേദമദ്ഭിഃ സ ലഭതേ നരഃ॥ 14-18-20 (92874)
യഥാ പഞ്ചസു ഭൂതേഷു സംഭൂതത്വം നിയച്ഛതി।
ശൈത്യാത്പ്രകുപിതഃ കായേ തീവ്രവായുസമീരിതഃ॥ 14-18-21 (92875)
യഃ സ പഞ്ചസു ഭൂതേഷു പ്രാണാപാനേ വ്യവസ്ഥിതഃ।
സ ഗച്ഛത്യൂർധ്വഗോ വായുഃ കൃച്ഛ്രാൻമുക്ത്വാ ശരീരിണഃ।
ശരീരം ച ജഹാത്യേവം നിരുച്ഛ്വാസശ്ച ദൃശ്യതേ॥ 14-18-22 (92876)
സ നിരൂഷ്മാ നിരുച്ഛ്വാസോ നിഃശ്രീകോ ഗതചേതനഃ।
കർമണാ സംപരിത്യക്തോ മൃത ഇത്യുച്യതേ നരഃ॥ 14-18-23 (92877)
സ്രോതോഭിര്യൈർവിജാനാതി ഇന്ദ്രിയാർഥാഞ്ശരീരഭൃത്।
തൈരേവ ന വിജാനാതി പ്രാണാനാഹാരസംഭവാൻ॥ 14-18-24 (92878)
തത്രൈവ കുരുതേ കായേ യഃ സ ജീവഃ സനാതനഃ॥ 14-18-25 (92879)
തഥാ യദ്യദ്ഭവേൻമുക്തം സന്നിപാതേ ക്വചിത്ക്വചിത്।
തത്തൻമർമ വിജാനീഹി ശാസ്ത്രദൃഷ്ടം ഹി തത്തഥാ॥ 14-18-26 (92880)
തേഷു മർമസു ഭിന്നേഷു തതഃ സ സമുദീരയൻ।
ആവിശ്യ ഹൃദയം ജന്തോഃ സത്ത്വം ചാശു രുണദ്ധി വൈ॥ 14-18-27 (92881)
തതഃ സചേതനോ ജന്തുർനാഭിജാനാതി കിഞ്ചന।
തമസാ സംവൃതജ്ഞാനഃ സംവൃതേഷ്വേവ മർമസു।
സ ജീവോ നിരദിഷ്ഠാനശ്ചാല്യതേ മാതരിശ്വനാ॥ 14-18-28 (92882)
തതഃ സ തം മഹോച്ഛ്വാസം ഭൃശമുച്ഛ്വസ്യ ദാരുണം।
നിഷ്ക്രമൻകംപയത്യാശു തച്ഛരീരമചേതനം॥ 14-18-29 (92883)
സ ജീവഃ പ്രച്യുതഃ കായാത്കർമഭിഃ സ്വൈഃ സമാവൃതഃ।
അങ്കിതഃ സ്വൈഃ ശുഭൈഃ പുണ്യൈഃ പാപൈർവാഽപ്യുപപദ്യതേ॥ 14-18-30 (92884)
ബ്രാഹ്മണാ ജ്ഞാനസംപന്നാ യഥാവച്ഛ്രുതനിശ്ചയാഃ।
ഇതരം കൃതപുണ്യം വാ തം വിജാനന്തി ലക്ഷണൈഃ॥ 14-18-31 (92885)
യഥാന്ധകാരേ ഖദ്യേതം ദീപ്യമാനം തതസ്തതഃ।
ചക്ഷുഷ്മന്തഃ പ്രപശ്യന്തി തഥാ ച ജ്ഞാനചക്ഷുഷഃ॥ 14-18-32 (92886)
പശ്യന്ത്യേവംവിധം സിദ്ധാ ജീവം ദിവ്യേന ചക്ഷുഷാ।
ച്യവന്തം ജായമാനം ച യോനിം ചാനുപ്രവേശിതം॥ 14-18-33 (92887)
തസ്യ സ്ഥാനാനി ദൃഷ്ടാനി വിവിധാനീഹ ശാസ്ത്രതഃ।
കർമഭൂമിരിയം ഭൂമിര്യത്ര തിഷ്ഠന്തി ജന്തവഃ॥ 14-18-34 (92888)
തതഃ ശുഭാശുഭം കൃത്വാ ലഭന്തേ സർവദേഹിനഃ।
ഇഹൈവോച്ചാവചാൻഭോഗാൻപ്രാപ്നുവന്തി സ്വകർമഭിഃ॥ 14-18-35 (92889)
ഇഹൈവാശുഭകർമാണഃ കർമഭിർനിരയം ഗതാഃ।
അവാഗ്ഗതിരിയം കഷ്ടാ യത്ര പച്യന്തി മാനവാഃ।
തസ്മാത്സുദുർലഭോ മോക്ഷോ രക്ഷ്യശ്ചാത്മാ തതോ ഭൃശം॥ 14-18-36 (92890)
ഊർധ്വം തു ജന്തവോ ഗത്വാ യേഷു സ്ഥാനേഷ്വവസ്ഥിതാഃ।
കീർത്യമാനാനി താനീഹ തത്ത്വതഃ സംനിബോധ മേ॥ 14-18-37 (92891)
തച്ഛ്രുത്വാ നൈഷ്ഠികീം ബുദ്ധിം ബുദ്ധ്യേഥാഃ കർമനിശ്ചയം।
താരാരൂപാണി സർവാണി യത്രൈതച്ചന്ദ്രമണ്ഡലം॥ 14-18-38 (92892)
യത്ര വിഭ്രാജതേ ലോകേ സ്വഭാസാ സൂര്യമണ്ഡലം।
സ്ഥാനാന്യേതാനി ജാനീഹി ജനാനാം പുണ്യകർമണാം॥ 14-18-39 (92893)
കർമക്ഷയാച്ച തേ സർവേ ച്യവന്തേ വൈ പുനഃ പുനഃ।
തത്രാപി ച വിശേഷോസ്തി ദിവി നീചോച്ചമധ്യമഃ॥ 14-18-40 (92894)
ന ച തത്രാപി സന്തോഷോ ദൃഷ്ട്വാ ദീപ്തതരാം ശ്രിയം।
ഇത്യേതാ ഗതയഃ സർവാഃ പൃഥക്തേ സമുദീരിതാഃ॥ 14-18-41 (92895)
ഉപപത്തിം തു വക്ഷ്യാമി ഗർഭസ്യാഹമതഃ പരം।
തഥാവത്താം നിഗദതഃ ശൃണുഷ്വാവഹിതോ ദ്വിജ॥ ॥ 14-18-42 (92896)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്വമേധികപർവണി അനുഗീതാപർവണി അഷ്ടാദശോഽധ്യായഃ॥ 18 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-18-10 ദുഷ്ടാന്നം വിഷമാന്നം വിതേ ക.ട.പാഠഃ॥ 7-18-12 അപക്വാശം ഗതേ കാലേ സ്വയം ദോഷപ്രകോപനമിതി ക.ഠ.ഥ.പാഠഃ॥ 7-18-19 ഗർഭസങ്ക്രമണേ ഗർഭസ്ഥദേഹപ്രവേശേ॥ 7-18-21 ശ്ലേഷ്മാ പ്രകുപിത ഇതി ക.ഥ.പാഠഃ॥ 7-18-24 സ്നോതോഭിരിന്ദ്രിയൈഃ॥ആശ്വമേധികപർവ - അധ്യായ 019
॥ ശ്രീഃ ॥
14.19. അധ്യായഃ 019
അശ്വമേധപർവ ॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
ബ്രാഹ്മണേന കൃഷ്ണംപ്രതി ജീവസ്യ ഗർഭപ്രവേശാദിപ്രതിപാദകകാശ്യപസിദ്ധസംവാദാനുവാദഃ॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
ബ്രാഹ്മണ ഉവാച।
ശുഭാനാമശുഭാനാം ച നേഹ നാശോസ്തി കർമണാം।
പ്രാപ്യപ്രാപ്യാനുപച്യന്തേ ക്ഷേത്രേക്ഷേത്രേ തഥാതഥാ॥ 14-19-1 (92897)
യഥാ പ്രസൂയമാനസ്തു ഫലീ ദദ്യാത്ഫലം ബഹു।
തഥാ സ്യാദ്വിപുലം പുണ്യം ശുദ്ധേന മനസാ കൃതം॥ 14-19-2 (92898)
പാപം ചാപി തഥൈവ സ്യാത്പാപേന മനസാ കൃതം।
പുരോധായ മനോ ഹീഹ കർമണ്യാത്മാ പ്രവർതതേ॥ 14-19-3 (92899)
യഥാ കർമസമാവിഷ്ടഃ കാമമന്യുസമാവൃതഃ।
നരോ ഗർഭം പ്രവിശതി തത്രാപി ശൃണു ചോത്തരം॥ 14-19-4 (92900)
ശുക്രം ശോണിതസംസൃഷ്ടം സ്ത്രിയാ ഗർഭാശയം ഗതം।
ക്ഷേത്രം കർമജമാപ്നോതി ശുഭം വാ യദി വാഽശുഭം॥ 14-19-5 (92901)
സൌക്ഷ്ംയാദവ്യക്തയാവാച്ച ന ച ക്വചന സജ്ജതി।
സംപ്രാപ്യ ബ്രാഹ്മണഃ കായം തസ്മാത്തദ്ബ്രഹ്മ ശാശ്വതം॥ 14-19-6 (92902)
തദ്ബീജം സർവഭൂതാനാം തേന ജീവന്തി ജന്തവഃ॥ 14-19-7 (92903)
സ ജീവഃ സർവഭൂതാനാം ഗർഭമാവിശ്യ ഭാഗശഃ।
ദധാതി ചേതനാ സദ്യഃ പ്രാണസ്ഥാനേഷ്വവസ്ഥിതഃ।
തതഃ സ്പന്ദയതേഽംഗാനി സ ഗർഭശ്ചേതനാന്വിതഃ॥ 14-19-8 (92904)
യഥാ ലോഹസ്യ വിഷ്യന്ദോ നിഷിക്തോ ബിംബവിഗ്രഹം।
ഉപൈതി തദ്വജ്ജാനീഹി ഗർഭേ ജീവപ്രവേശനം॥ 14-19-9 (92905)
ലോഹപിണ്ഡം യഥാ വഹ്നിഃ പ്രവിശ്യ ഹ്യതിതാപയേത്।
തഥാ ത്വമപി ജാനീഹി ഗർഭേ ജീവോപപാദനം। 14-19-10 (92906)
യഥാ ച ദീപഃ ശരണം ദീപ്യമാനഃ പ്രകാശയേത്।
ഏവമേവ ശരീരാണി പ്രകാശയതി ചേതനഃ॥ 14-19-11 (92907)
യദ്യച്ച കുരുതേ കർമ ശുഭം വാ യദി വാഽശുഭം।
പൂർവദേഹകൃതം സർവമവശ്യമുപഭുജ്യതേ॥ 14-19-12 (92908)
തതസ്തു ക്ഷീയതേ ചൈവ പുനശ്ചാന്യത്പ്രചീയതേ।
യാവത്തു മോക്ഷയോഗസ്ഥം ധർമം നൈവാവബുധ്യതേ॥ 14-19-13 (92909)
തത്തേ ധർമം പ്രവക്ഷ്യാമി സുഖീ ഭവതി യേന വൈ।
ആവർതമാനോ ജാതീഷു യഥാഽന്യോന്യാസു സത്തമ॥ 14-19-14 (92910)
ദാനം വ്രതം ബ്രഹ്മചര്യം യഥോക്തവ്രതധാരണം।
ദമഃ പ്രശാന്തതാ ചൈവ ഭൂതാനാം ചാനുകംപനം॥ 14-19-15 (92911)
സംയമശ്ചാനൃശംസ്യ ച പരസ്വാദാനവർജനം।
വ്യലീകാനാമകരണം ഭൂതാനാ മനസാ ഭുവി॥ 14-19-16 (92912)
മാതാപിത്രോശ്ച ശുശ്രൂഷാ ദേവതാതിതിപൂജനം।
ഗുരുപൂജാ ഘൃണാ ശൌചം നിത്യമിന്ദ്രയസംയമഃ॥ 14-19-17 (92913)
പ്രവർതനം ശുഭാനാം ച തത്സതാം വ്രതമുച്യതേ।
തതോ ധർമഃ പ്രഭവതി യഃ പ്രജാഃ പാതി ശാശ്വതീഃ॥ 14-19-18 (92914)
`സദ്ഭിരാചരിതോ ധർമഃ സദാചാരേ പ്രതിഷ്ഠിതഃ।
ഉഭയാർഥോ ഭവത്യേവ സ്വർഗാർഥോ മോക്ഷതസ്തഥാ॥'॥ 14-19-19 (92915)
ഏവം സത്സു സദാ പശ്യേത്തത്രഛാപ്യേഷാ ധ്രുവാ സ്ഥിതിഃ।
ആചാരോ ധർമമാചഷ്ടേ യസ്മിൻസന്തോ വ്യവസ്ഥിതാഃ॥ 14-19-20 (92916)
തേഷു തത്കർമ നിക്ഷിപ്തം യഃ സ ധർമഃ സനാതനഃ।
യസ്തം സമഭിപദ്യേത ന സ ദുർഗതിമാപ്നുയാത്॥ 14-19-21 (92917)
അതോ നിയംയതേ ലോകഃ പ്രച്യവന്ധർമവർത്മസു।
യശ്ച യോഗീ ച മുക്തശ്ച സ ഐതേഭ്യോ വിശിഷ്യതേ॥ 14-19-22 (92918)
വർതമാനസ്യ ധർമേണ പുരുഷസ്യ യഥാ തഥാ।
സംസാരതാരണം ഹ്യസ്യ കാലേന മഹതാ ഭവേത്॥ 14-19-23 (92919)
ഏവം പൂർവകൃതം കർമ സർവോ ജന്തുഃ പ്രപദ്യതേ।
സർവം തത്കാരണം യേന നികൃതോഽപ്യമിഹാഗതഃ॥ 14-19-24 (92920)
ശരീരഗ്രഹണം ചാസ്യ കേന പൂർവം പ്രകൽപിതം।
ഇത്യേവം സംശയേ ലോകേ തച്ച വക്ഷ്യാംയതഃ പരം॥ 14-19-25 (92921)
ശരീരമാത്മനഃ കൃത്വാ സർവലോകപിതാമഹഃ।
ത്രൈലോക്യമസൃജദ്ബ്രഹ്മാ കൃത്സ്നം സ്ഥാവരജംഗമം॥ 14-19-26 (92922)
തതഃ പ്രധാനമസൃജച്ചേതനാം തു ശരീരിണാം।
യയാ സർവമിദം വ്യാപ്തം യാം ലോകേ പരമാം വിദുഃ॥ 14-19-27 (92923)
ഇദം തത്ക്ഷരമിത്യുക്തം പരം ത്വമൃതമക്ഷരം।
ത്രയാണാം മിഥുനം സർവമേകൈകസ്യ പൃഥക്പൃഥക്॥ 14-19-28 (92924)
അസൃജത്സർവഭൂതാനി പൂർവദൃഷ്ടഃ പ്രജാപതിഃ।
സ്ഥാവരാണി ച ഭൂതാനി ഇത്യേഷാ പൌർവികീ ശ്രുതിഃ॥ 14-19-29 (92925)
തസ്യ കാലപരീമാണമകരോത്സ പിതാമഹഃ।
ഭൂതേഷു പരിവൃത്തിം ച പനരാവൃത്തിമേവ ച॥ 14-19-30 (92926)
യഥാ തു കശ്ചിൻമേധാവീ ദൃഷ്ടാത്മാ പൂർവജൻമനി।
യത്പ്രവക്ഷ്യാമി തത്സർവം യഥാവദുപപദ്യതേ॥ 14-19-31 (92927)
സുഖദുഃഖേ യഥാ സംയഗനിത്യേ യഃ പ്രപശ്യതി।
കായം ചാമേധ്യസംസ്ഥാനം വിനാശം കർമസംഹിതം॥ 14-19-32 (92928)
യച്ച കിഞ്ചിത്സുഖം തച്ച ദുഃഖം ദൃഷ്ടമിതി സ്മരൻ।
സംസാരസാഗരം ഘോരം തരിഷ്യതി സുദുസ്തരം॥ 14-19-33 (92929)
ജനീമരണരോഗൈശ്ച സമാവിഷ്ടഃ പ്രധാനവിത്।
ചേതനാവ്തസു ചൈതന്യം സമം ഭൂതേഷു പശ്യതി॥ 14-19-34 (92930)
നിർവിദ്യതേ തതഃ കശ്ചിൻമാർഗമാണഃ പരം പദം।
തസ്യോപദേശം വക്ഷ്യാമി യാഥാതഥ്യേന സത്തമ॥ 14-19-35 (92931)
ശാശ്വതസ്യാവ്യയസ്യാഥ് യദസ്യ ജ്ഞാനമുത്തമം।
പ്രോച്യമാനം മയാ വിപ്ര നിബോധദമശേഷതഃ॥ ॥ 14-19-36 (92932)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്വമേധികപർവണി അനുഗീതാപർവണി ഏകോവിംശോഽധ്യായഃ॥ 19 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-19-2 ഫലീ വൃക്ഷഃ। 7-19-8 തഥാപി തേജസാ സംയക്പ്രാണസ്ഥാനേ ഇതി ഥ. പാഠഃ॥ 7-19-9 യഥാ സ്വർണദ്രവഃ സ്വൽപോതി കൃത്സ്നാം താംരപ്രതിമാം സ്വർണമയീമിവ കരോത്യേവം ഗർഭേ ജീവപ്രവേശനം। ശരീരേ സൂക്ഷ്മസ്യാപി ചൈതന്യസ്യ വ്യാപ്തിരിത്യാദ്യസ്യ പരിഹാരഃ॥ 7-19-28 ക്ഷരം ജഡം॥ആശ്വമേധികപർവ - അധ്യായ 020
॥ ശ്രീഃ ॥
14.20. അധ്യായഃ 020
അശ്വമേധപർവ ॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
കൃഷ്ണേനാർജുനംപ്രതി മോക്ഷസാധനാദിപ്രതിപാദകസിദ്ധകാശ്യപസംവാദരൂപാനുഗീതോപദേശഃ॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
ബ്രാഹ്മണ ഉവാച।
യഃ സ്യാദേകാന്ത ആസീനസ്തൂഷ്ണീം കിഞ്ചിദചിന്തയൻ।
പൂർവംപൂർവം പരിത്യജ്യ സ നിരാരംഭകോ ഭവേത്॥ 14-20-1 (92933)
സർവമിത്രഃ സർവസഹഃ ശമേ രക്തോ ജിതേന്ദ്രിയഃ।
വ്യപേതഭയമന്യുശ്ച കാമഹാ മുച്യതേ നരഃ॥ 14-20-2 (92934)
ആത്മവത്സർവഭൂതേഷു യശ്ചരേന്നിയതഃ ശുചിഃ।
`നിത്യമേവ യഥാന്യായം യശ്ചരേന്നിയതേന്ദ്രിയഃ।'
അമാനീ നിരഭീമാനഃ സർവതോ മുക്ത ഏവ സഃ॥ 14-20-3 (92935)
ജീവിതം മരണം ചോഭേ സുഖദുഃഖേ തഥൈവ ച।
ലാഭാലാഭേ പ്രിയദ്വേഷ്യേ യഃ സമഃ സ ച മുച്യതേ॥ 14-20-4 (92936)
ന കസ്യചിത്സ്പൃഹയതേ നാവജാനാതി കിചന।
നിർദ്വന്ദ്വോ വീതരാഗാത്മാ സർവഥാ മുക്ത ഏവ സഃ॥ 14-20-5 (92937)
അനമിത്രശ്ച നിർബന്ധുരനപത്യശ്ച യഃ ക്വചിത്।
ത്യക്തധർമാർഥകാമശ്ച നിരാരാങ്ക്ഷീ ച മുച്യതേ॥ 14-20-6 (92938)
നൈവ ധർമീ ന ചാധർമീ പൂർവോപചിതഹാ ച യഃ।
ക്ഷീണധാതുഃ പ്രശാന്താത്മാ നിർദ്വന്ദ്വഃ സ വിമുച്യതേ॥ 14-20-7 (92939)
അകർമാ ചാവികാങ്ക്ഷശ്ച പശ്യേജ്ജഗദശാശ്വതം।
അസ്വസ്തമവശം നിത്യം ജൻമമൃത്യുജരായുതം॥ 14-20-8 (92940)
വൈരാഗ്യബുദ്ധിഃ സതതം താവദ്ദോഷവ്യപേക്ഷകഃ।
ആത്മബന്ധവിനിർമോക്ഷം സ കരോത്യചിരാദിവ॥ 14-20-9 (92941)
അഗന്ധമരസസ്പർശമശബ്ദമപരിഗ്രഹം।
അരൂപമനഭിജ്ഞേയം ദൃഷ്ട്വാഽഽത്മാനം വിമുച്യതേ॥ 14-20-10 (92942)
പഞ്ചഭൂതഗുണൈർഹീനമമൂർതിമദലേപകം।
അഗുണം ഗുണഭോക്താരം യഃ പശ്യതി സ മുച്യതേ॥ 14-20-11 (92943)
വിഹായ സർവസങ്കൽപാൻബുദ്ധ്യാ ശാരീരമാനസാൻ।
ശനൈർനിർവാണമാപ്നോതി നിരിന്ധന ഇവാനലഃ॥ 14-20-12 (92944)
സർവസംസ്കാരനിർമുക്തോ നിർദ്വന്ദ്വോ നിഷ്പരിഗ്രഹഃ।
തപസാ ഇന്ദ്രിയഗ്രാമം യശ്ചരേൻമുക്ത ഏവ സഃ॥ 14-20-13 (92945)
വിമുക്തഃ സർവസംസ്കാരൈസ്തതോ ബ്രഹ്മി സനാതനം।
പരമാപ്നോതി സംശാന്തമചലം നിത്യമക്ഷരം॥ 14-20-14 (92946)
അതഃ പരം പ്രവക്ഷ്യാമി യോഗശാസ്ത്രമനുത്തമം।
യജ്ജ്ഞാത്വാ സിദ്ധമാത്മാനം ലോകേ പശ്യന്തി യോഗിനഃ॥ 14-20-15 (92947)
തസ്യോപദേശം വക്ഷ്യാമി യഥാവത്തന്നിബോധ മേ।
യൈര്യോഗൈർഭാവയന്നിത്യം പശ്യത്യാത്മാനമാത്മനി॥ 14-20-16 (92948)
ഇന്ദ്രിയാണി തു സംഹൃത്യ മന ആത്മനി ധാരയേത്।
തീവ്രം തപ്ത്വാ തപഃ പൂർവം മോക്ഷയോഗം സമാചരേത്॥ 14-20-17 (92949)
തപസ്വീ നിത്യസങ്കൽപോ ദംഭാഹങ്കാരവർജിതഃ।
മനീഷീ മനസാ വിപ്രഃ പശ്യത്യാത്മാനമാത്മനി॥ 14-20-18 (92950)
സ ചേച്ഛക്രോത്യയം സാധുര്യോക്തുമാത്മാനമാത്മനി।
തത ഏകാന്തശീലഃ സ പശ്യത്യാത്മാനമാത്മനി॥ 14-20-19 (92951)
സംയതഃ സതതം യുക്ത ആത്മവാന്വിജിതേന്ദ്രിയഃ।
യഥാ യ ആത്മനാഽഽത്മാനം സംപ്രയുക്തഃ പ്രപശ്യതി॥ 14-20-20 (92952)
യഥാഹി പുരുഷഃ സ്വപ്നേ ദൃഷ്ട്വാ പശ്യത്യസാവിതി।
തഥാരൂപമിവാത്മാനം സാധുയുക്തഃ പ്രപശ്യതി॥ 14-20-21 (92953)
ഇഷീകാം ച യഥാ മുഞ്ജാത്കശ്ചിന്നിഷ്കൃഷ്യ ദർശയേത്।
യോഗീ നിഷ്കൃഷ്യ ചാത്മാനം തഥാ പശ്യതി ദേഹതഃ॥ 14-20-22 (92954)
മുഞ്ജം ശരീരമിത്യാഹുരിഷീകാമാത്മനി ശ്രിതാം।
ഏതന്നിദർശനം പ്രോക്തം യോഗവിദ്ഭിരനുത്തമം॥ 14-20-23 (92955)
യദാ ഹി യുക്തമാത്മാനം സംയക് പശ്യതി ദേഹഭൂത്।
ന തസ്യേഹേശ്വരഃ കശ്ചിത്ത്രൈലോക്യസ്യാപി യഃ പ്രഭുഃ॥ 14-20-24 (92956)
അന്യാന്യാശ്ചൈവ തനവോ യഥേഷ്ടം പ്രതിപദ്യതേ।
വിനിർഭിദ്യ ജരാം മൃത്യും ന ശോചതി ന ഹൃഷ്യതി॥ 14-20-25 (92957)
ദേവാനാമപി ദേവത്വം യുക്തഃ കാരയതേ വശീ।
ബ്രഹ്മ ചാവ്യയമാപ്നോതി ഹിത്വാ ദേഹമശാശ്വതം॥ 14-20-26 (92958)
വിനശ്യത്സു ച ലോകേഷു ന ഭയം തസ്യ ജായതേ।
ക്ലിശ്യമാനേഷു ഭൂതേഷു ന സ ക്ലിശ്യതി കേനചിത്॥ 14-20-27 (92959)
ദുഃഖശോകമലൈർഘോരൈഃ സംഗസ്നേഹസമുദ്ഭവൈഃ।
ന വിചാല്യതി യുക്താത്മാ നിസ്പൃഹഃ ശാന്തമാനസഃ॥ 14-20-28 (92960)
നൈനം ശസ്ത്രാണി വിധ്യന്തേ ന മൃത്യുശ്ചാസ്യ വിദ്യതേ।
നാതഃ സുഖതരം കിഞ്ചില്ലോകേ ക്വചന ദൃശ്യതേ॥ 14-20-29 (92961)
സംയഗ്യുക്ത്വാ സ ആത്മാനമാത്മന്യേവ പ്രതിഷ്ഠിതേ।
വിനിവൃത്തജരാദുഃഖഃ സുഖം സ്വപിതി ചാപി സഃ॥ 14-20-30 (92962)
ദേഹാന്യഥേഷ്ടമഭ്യേതി ഹിത്വേമാം മാനുഷീം തനും।
നിർവേദസ്തു ന കർതവ്യോ ഭുഞ്ജാനേന കഥഞ്ചന॥ 14-20-31 (92963)
സംയഗ്യുക്തോ യദാത്മാനമാത്മന്യേവ പ്രപശ്യതി।
തദൈവ ന സ്പൃഹയതേ സാക്ഷാദപി ശതക്രതോഃ॥ 14-20-32 (92964)
യോഗമേകാന്തശീലസ്തു യഥാ വിന്ദതി തച്ഛൃണു।
ദൃഷ്ടപൂർവാം ദിശം ചിന്ത്യ യസ്മിൻസംനിവസേത്പരേ॥ 14-20-33 (92965)
പുരസ്യാഭ്യന്തരേ തസ്യ മനഃ സ്ഥാപ്യം ന ബാഹ്യതഃ।
പുരസ്യാഭ്യന്തരേ തിഷ്ഠന്യസ്മിന്നാവസഥേ വസേത।
തസ്മിന്നാവസഥേ ധാര്യം സബാദ്യാഭ്യന്തരം മനഃ॥ 14-20-34 (92966)
പ്രചിന്ത്യാവസഥേ കൃത്സ്നം യസ്മിൻകായേ സ പശ്യതി।
തസ്മിൻകായേ മനശ്ചാസ്യ ന ച കിഞ്ചന ബാഹ്യതഃ॥ 14-20-35 (92967)
സന്നിയംയേന്ദ്രിയഗ്രാമം നിർഘോഷം നിർജനേ വനേ।
കായമഭ്യന്തരം കൃത്സ്നമേകാഗ്രഃ പരിചിന്തയേത്॥ 14-20-36 (92968)
ഇന്താംസ്താലു ച ജിഹ്വാം ച ഗലം ഗ്രീവാം തഥൈവ ച।
ഹൃദയം ചിന്തയേച്ചാപി തഥാ ഹൃദയബന്ധനം॥ 14-20-37 (92969)
ഇത്യുക്തഃ സ മയാ ശിഷ്യോ മേധാവീ മധുസൂദന।
പപ്രച്ഛ പുനരേവേമം മോക്ഷധർമം സുദുർവചം॥ 14-20-38 (92970)
ഭുക്തം ഭുക്തമിദം കോഷ്ഠേ കഥമന്നം വിപച്യതേ।
കഥം രസത്വം വ്രജതി ശോണിതത്വം കഥം പുനഃ॥ 14-20-39 (92971)
തഥാ മാംസം ച മേദശ്ച സ്നായ്വസ്ഥീനി ച പോഷയേത്।
കഥമേതാനി സർവാണി ശരീരാണി ശരീരിണാം॥ 14-20-40 (92972)
വർധന്തേ വർധമാനസ്യ വർധതേ ച കഥം ബലം।
നിരാസനം നിഷ്കസനം മലാനാം ച പൃഥക് പൃഥക്॥ 14-20-41 (92973)
കുതോ വാഽയം പ്രശ്വസിതി ഉച്ഛ്വസിത്യപി വാ പുനഃ।
കം ച ദേശമധിഷ്ഠായ തിഷ്ഠത്യാത്മാഽയമാത്മനി॥ 14-20-42 (92974)
ജീവഃ കഥം വഹതി ച ചേഷ്ടമാനഃ കലേവരം।
കിംവർണം കീദൃശം ചൈവ നിവേശയതി വൈ മനഃ॥ 14-20-43 (92975)
യാഥാതഥ്യേന ഭഗവന്വക്തുമർഹസി മേഽനഘ।
ഇതി സംപരിപൃഷ്ടോഽഹം തേന വിപ്രേണി മാധവ॥ 14-20-44 (92976)
പ്രത്യബ്രവം മഹാബാഹോ യഥാശ്രുതമരിന്ദമ।
യഥാ സ്വകോഷ്ഠേ പ്രക്ഷിപ്യ ഭാണ്ഡം ഭാണ്ഡമനാ ഭവേത്॥ 14-20-45 (92977)
തഥാ സ്വകായേ പ്രക്ഷിപ്യ മനോദ്വാരൈരനിശ്ചലൈഃ।
ആത്മാനം തത്ര മാർഗേത പ്രമാദം പരിവർജയേത്॥ 14-20-46 (92978)
ഏവം സതതമുദ്യുക്തഃ പ്രീതാത്മാ നചിരാദിവ।
ആസാദയതി തദ്ബ്രഹ്മ യദ്ദൃഷ്ട്വാ സ്യാത്പ്രധാനവിത്॥ 14-20-47 (92979)
ന ത്വസൌ ചക്ഷുഷാ ഗ്രാഹ്യോ ന ച സർവൈരപീന്ദ്രിയൈഃ।
മനസൈവ പ്രദീപേന മഹാനാത്മാ പ്രദൃശ്യതേ॥ 14-20-48 (92980)
സർവതഃ പാണിപാദാന്തഃ സർവതോക്ഷിശിരോമുഖഃ।
സർവതഃ ശ്രുതിമാംʼല്ലോകേ സർവമാവൃത്യ തിഷ്ഠതി॥ 14-20-49 (92981)
ജീവോ നിഷ്ക്രാന്തമാത്മാനം ശരീരാത്സംപ്രപശ്യതി।
സ തമുത്സൃജ്യ ദേഹം സ്വം പാരയേദ്ബ്രഹ്മ കേവലം॥ 14-20-50 (92982)
ആത്മാനമാലോകയതി മനസാ പ്രഹസന്നിവ।
തദേവമാശ്രയം കൃത്വാ മോക്ഷം യാതി തതോ മയി॥ 14-20-51 (92983)
ഇദം സർവരഹസ്യം തേ മയാ പ്രോക്തം ദ്വിജോത്തമ।
ആപൃച്ഛേ സാധയിഷ്യാമി ഗച്ഛ വിപ്ര യഥാസുഖം॥ 14-20-52 (92984)
ഇത്യുക്തഃ സ തദാ കൃഷ്ണ മയാ ശിഷ്യോ മഹാതപാഃ।
അഗച്ഛത യഥാകാമം ബ്രാഹ്മണശ്ഛിന്നസംശയഃ॥ 14-20-53 (92985)
വാസുദേവ ഉവാച। 14-20-54x (7807)
ഇത്യുക്ത്വാ സ തദാ വാക്യം മാം പാർഥ ദ്വിജസത്തമഃ।
മോക്ഷധർമാശ്രിതം സംയക് തത്രൈവാന്തരധീയത॥ 14-20-54 (92986)
കച്ചിദേതത്ത്വയാ പാർഥ ശ്രുത്മേകാഗ്രചേതസാ।
തദാപി ഹി രഥസ്ഥസ്ത്വം ശ്രുതവാനേതദേവ ഹി॥ 14-20-55 (92987)
നൈതത്പാർഥ സുവിജ്ഞേയം വ്യാമിശ്രേണേതി മേ മതിഃ।
നരേണാകൃതസംഗേന വിശുദ്ധേനാന്തരാത്മനാ॥ 14-20-56 (92988)
സുരഹസ്യമിദം പ്രോക്തം ദേവാനാം ഭരതർഷഭ।
കച്ചിത്ത്വിദം ശ്രുതം പാർഥ മനുഷ്യേണേഹ കർഹിചിത്॥ 14-20-57 (92989)
ന ഹ്യേതച്ഛ്രോതുമർഹോഽന്യോ മനുഷ്യസ്ത്വാമൃതേഽനഘ।
നൈതദന്യേനി വിജ്ഞേയം വ്യാമിശ്രേണാന്തരാത്മനാ॥ 14-20-58 (92990)
ക്രിയാവദ്ഭിർഹി കൌന്തേയ ദേവലോകഃ സമാവൃതഃ।
ന ചൈതദിഷ്ടം ദേവാനാം മർത്യൈരുപരി വർതനം॥ 14-20-59 (92991)
പരാ ഹി സാ ഗതിഃ പാർഥ യത്തദ്ബ്രഹ്മ സനാതനം।
യത്രാമൃതത്വം പ്രാപ്നോതി ത്യക്ത്വാ ദുഃഖം സദാ സുഖീ॥ 14-20-60 (92992)
ഇമം ധർമം സമാസ്ഥായ യേഽപി സ്യുഃ പാപയോനയഃ।
സ്ത്രിയോ വൈശ്യാസ്തഥാ ശൂദ്രാസ്തേഽപി യാന്തി പരാം ഗതിം॥ 14-20-61 (92993)
കിം പുനർബ്രഹ്മണാഃ പാർഥ ക്ഷത്രിയാ വാ ബഹുശ്രുതാഃ।
സ്വധർമരതയോ നിത്യം ബ്രഹ്മലോകപരായണഃ॥ 14-20-62 (92994)
ഹേതുമച്ചൈതദുദ്ദിഷ്ടമുപായാശ്ചാസ്യ സാധനേ।
സിദ്ധിം ഫലം ച മോക്ഷശ്ച ദുഃഖസ്യ ച വിനിർണിയഃ॥ 14-20-63 (92995)
നാതഃ പരം സുഖം ത്വന്യത്കിഞ്ചിത്സ്യാദ്ഭരതർഷഭ।
ശ്രുതവാഞ്ശ്രദ്ദധാനശ്ച പരാക്രാന്തശ്ച പാണ്ഡവ॥ 14-20-64 (92996)
യഃ പരിത്യജ്യതേ മർത്യോ ലോകസാരമസരവത്।
ഏതൈരുപായൈഃ സ ക്ഷിപ്രം പരാം ഗതിമവാപ്നുതേ॥ 14-20-65 (92997)
ഏതാവദേവ വക്തവ്യം നാന്തോ ഭൂയോസ്തി കിഞ്ചന।
ഷൺമാസാന്നിത്യയുക്തസ്യ യോഗഃ പാർഥ പ്രവർതതേ॥ ॥ 14-20-66 (92998)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്വമേധികപർവണി അനുഗീതാപർവണി വിംശോഽധ്യായഃ॥ 20 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-20-2 സർവമിത്രോഽദ്രോഹീ। സർവസഹഃ ക്ഷമീ॥ 7-20-6 അനമിത്രഃ ശത്രുഹീനഃ॥ 7-20-11 അമൂർതിമദഹേതുകമിതി ഝ.പാഠഃ॥ആശ്വമേധികപർവ - അധ്യായ 021
॥ ശ്രീഃ ॥
14.21. അധ്യായഃ 021
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
കൃഷ്ണേനാർജുനംപ്രതി ഭൂതപ്രാണാദിസൃഷ്ട്യാദിപ്രതിപാദകബ്രാഹ്മണദംപതിസംവാദാനുവാദഃ॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
വാസുദേവ ഉവാച।
അത്രാപ്യുദാഹരന്തീമമിതിഹാസം പുരാതനം।
ദംപത്യോഃ പാർഥ സംവാദോ യോഽഭകവദ്ഭരതർഷഭ॥ 14-21-1 (92999)
ബ്രാഹ്മണീ ബ്രാഹ്മണം കഞ്ചിജ്ജ്ഞാനവിജ്ഞാനപാരഗം।
ദൃഷ്ട്വാ വിവിക്ത ആസീനം ഭാര്യാ ഭർതാരമബ്രവീത്॥ 14-21-2 (93000)
കം നു ലോകം ഗമിഷ്യാമി ത്വാമഹം പതിമാശ്രിതാ।
ന്യസ്തകർമാണമാസീനം കീനാശമവിചക്ഷണം॥ 14-21-3 (93001)
ഭാര്യാഃ പതികൃതാംʼല്ലോകാനാപ്നുവന്തീതി നഃ ശ്രുതം।
ത്വാമഹം പതിമാസാദ്യ കാം ഗമിഷ്യാമി വൈ ഗതിം॥ 14-21-4 (93002)
ഏവമുക്തഃ സ ശാന്താത്മാ താമുവാച ഹസന്നിവ।
സുഭഗേ നാഭ്യസൂയാമി വാക്യസ്യാസ്യ തവാനഘേ॥ 14-21-5 (93003)
ഗ്രാഹ്യം ദൃശ്യം തഥാ ശ്രാവ്യം യദിദം കർമ വിദ്യതേ।
ഏതദേവ വ്യവസ്യന്തി കർമ കർമേതി കർമിണഃ॥ 14-21-6 (93004)
മോഹമേവ നിഗച്ഛന്തി കർമിണോ ജ്ഞാനവർജിതാഃ।
നൈഷ്കർംയ ന ച ലോകേഽസ്മിൻമൌർതമിത്യുപലഭ്യതേ॥ 14-21-7 (93005)
കർമണാ മനസാ വാചാ ശുഭം വാ യദി വാഽശുഭം।
ജൻമാദിമൂർതിഭേദാനാം കർമ ഭൂതേഷു വർതതേ॥ 14-21-8 (93006)
രക്ഷോഭിർവധ്യമാനേഷു ദൃശ്യശ്രാവ്യേഷു കർമസു।
ആത്മസ്ഥമാത്മനാ തേന ദൃഷ്ടമായതനം മയാ॥ 14-21-9 (93007)
യത്ര തദ്ബ്രഹ്മ നിർദ്വന്ദ്വം യത്ര സോമഃ സഹാഗ്നിനാ।
വ്യവായം കുരുതേ നിത്യം ധീരോ ഭൂതാനി ധാരയൻ॥ 14-21-10 (93008)
യത്രി ബ്രഹ്മാദയോ യുക്താസ്തദക്ഷരമുപാസതേ।
വിദ്വാംസഃ സുവ്രതാ യത്ര ശാന്താത്മാനോ ജിതേന്ദ്രിയാഃ॥ 14-21-11 (93009)
ഘ്രാണേന ന തദാഘ്രേയം നാസ്വാദ്യം ചൈവ ജിഹ്വയാ।
സ്പർശനേന തദസ്പൃശ്യം മനസാ ത്വവഗംയതേ॥ 14-21-12 (93010)
ചക്ഷുഷാ ന വിഷഹ്യം ച യത്കിഞ്ചിച്ഛ്രവണാത്പരം।
അഗന്ധമരസസ്പർശമരൂപം ശബ്ദവർജിതം।
യതഃ പ്രവർതതേ തന്ത്രം യത്ര ചൈതത്പ്രതിഷ്ഠിതം॥ 14-21-13 (93011)
പ്രാണോഽപാനഃ സമാനശ്ച വ്യാനശ്ചോദാന ഏവ ച।
തത ഏവ പ്രവർന്തതേ തദേവ പ്രവിശന്തി ച॥ 14-21-14 (93012)
സമാനവ്യാനയോർമധ്യേ പ്രാണാപാനൌ വിചേരതുഃ।
തസ്മിൻസുപ്തേ പ്രലീയേതേ സമാനോ വ്യാന ഏവ ച॥ 14-21-15 (93013)
അപനാപ്രാണയോർമധ്യേ ഉദാനോ വ്യാപ്യ തിഷ്ഠതി।
തസ്മാച്ഛയാനം പുരുഷം പ്രാണാപാനൌ ന മുഞ്ചതഃ॥ 14-21-16 (93014)
പ്രാണോനോപഹതേ യത്തു തമുദാനം പ്രചക്ഷതേ।
തസ്മാത്തപോ വ്യവസ്യന്തി തദ്ഭവം ബ്രഹ്മവാദിനഃ॥ 14-21-17 (93015)
തേഷാമന്യോന്യസക്താനാം സർവേഷാം ദേഹചാരിണാം।
അഗ്നിർവൈശ്വാനരോ മധ്യേ സപ്തധാ വിഹിതോഽന്തരാ॥ 14-21-18 (93016)
ഘ്രാണം ജിഹ്വാ ച ചക്ഷുശ്ച ത്വക്ച ശ്രോത്രം ച പഞ്ചമം।
മനോ ബുദ്ധിശ്ച സപ്തൈതാ ജിഹ്വാ വൈശ്വാനരാർചിഷഃ॥ 14-21-19 (93017)
ഘ്രേയം ദൃശ്യം ച പേയം ച സ്പൃശ്യം ശ്രാവ്യം തഥൈവ ച।
മന്തവ്യമവബോദ്ധവ്യം താഃ സപ്ത സമിധോ മതാഃ॥ 14-21-20 (93018)
ഘ്രാതാ ഭക്ഷയിതാ ദ്രഷ്ടാ സ്പ്രഷ്ടാ ശ്രോതാ ച പഞ്ചമഃ।
മന്താ ബോദ്ധാ ച സ്പ്തൈതേ ഭവന്തി പരമർത്വിജഃ॥ 14-21-21 (93019)
ഘ്രേയേ പേയേ ച ദൃശ്യേ ച സ്പൃശ്യേ ശ്രാവ്യേ തഥൈവ ച।
മന്തവ്യേഽപ്യഥ ബോദ്ധവ്യേ സുഭഗേ പശ്യ സർവദാ॥ 14-21-22 (93020)
ഹവീംഷ്യാഗ്നിഷു ഹോതാരഃ സപ്തധാ സപ്തസപ്തസു।
സംയക്പ്രക്ഷിപ്യ വിദ്വാംസോ ജനയന്തി സ്വയോനിഷു॥ 14-21-23 (93021)
പൃഥിവീ വായുരാകാശമാപോ ജ്യോതിശ്ച പഞ്ചമം।
മനോ ബുദ്ധിശ്ച സപ്തൈതാ യോനിരിത്യേവ ശബ്ദിതാഃ॥ 14-21-24 (93022)
ഹവിർഭൂതഗുണാഃ സർവേ പ്രവിശന്ത്യഗ്നിയം മുഖം।
അന്തർവാസമുഷിത്വാ ച ജായന്തേ സ്വാസു യോനിഷു॥ 14-21-25 (93023)
തത്രൈവ ച നിരുധ്യന്തേ പ്രലയേ ഭൂതഭാവനേ।
തതഃ സഞ്ജായതേ ഗന്ധസ്തതഃ സഞ്ജായതേ രസഃ॥ 14-21-26 (93024)
തതഃ സഞ്ജായതേ രൂപം തതഃ സ്പർശോഽഭിജായതേ।
തതഃ സഞ്ജായതേ ശബ്ദഃ സംശയസ്തത്ര ജായതേ।
തതഃ സഞ്ജായതേ നിഷ്ഠാ ജൻമൈതത്സപ്തധാ വിദുഃ॥ 14-21-27 (93025)
അനേനൈവ പ്രകാരേണ പ്രഗൃഹീതം പുരാതനൈഃ।
പൂർണാഹുതിഭിരാപൂർണാസ്തേ പൂര്യന്തേ ഹി തേജസാ॥ ॥ 14-21-28 (93026)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്വമേധികപർവണി അനുഗീതാപർവണി ഏകവിംശോഽധ്യായഃ॥ 21 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-21-3 കർമ അഗ്നിഹോത്രാദികം ന്യസ്തം ചേന തം। കീനാശം കർകശം മയി നിരനുക്രോശം। അവിചക്ഷണം മമ അനന്യഗതികത്വമജാനന്തം॥ 7-21-7 മൌഖ്യമിത്യുപലഭ്യതേ ഇതി ഥ.ദ.പാഠഃ॥ 7-21-17 തത്പരം ബ്രഹ്മവാദിന ഇതി ദ.പാഠഃ॥ആശ്വമേധികപർവ - അധ്യായ 022
॥ ശ്രീഃ ॥
14.22. അധ്യായഃ 022
അശ്വമേധപർവ ॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
കൃഷ്ണേനാർജുനംപ്രതി ദശേന്ദ്രിയഗുണാദിപ്രതിപാദകബ്രാഹ്മണദംപതിസംവാദാനുവാദഃ॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
ബ്രാഹ്മണ ഉവാച।
അത്രാപ്യുദാഹരന്തീമമിതിഹാസം പുരാതനം।
നിബോധ ദശഹോതൃണാം വിധാനമിഹ യാദൃശം॥ 14-22-1 (93027)
ശ്രോത്രം ത്വക്ചക്ഷുഷീ ജിഹ്വാ നാസികാ ചരണൌ കരൌ।
ഉപസ്ഥം പായുരിതി വാഗ്ഘോതൃണി ദശ ഭാമിനി॥ 14-22-2 (93028)
ശബ്ദസ്പർശൌ രൂപരസൌ ഗന്ധോ വാക്യം ക്രിയാ ഗതിഃ।
രേതോമൂത്രപുരീഷാണാം ത്യാഗോ ദശ ഹവീംഷി ച॥ 14-22-3 (93029)
ദിശോ വായൂ രവിശ്ചന്ദ്രഃ പൃഥ്വ്യഗ്നീ വിഷ്ണുരേവ ച।
ഇന്ദ്രഃ പ്രജാപതിർമിത്രമഗ്നയോ ദശ ഭാമിനി॥ 14-22-4 (93030)
ദശേന്ദ്രിയാണി ഹോതൃണി ഹവീംഷി ദശ ഭാമിനി।
വിഷയാ നാമ സമിധോ ഹൂയന്തേ തു ദശാഗ്നിഷു॥ 14-22-5 (93031)
ചിത്തം സ്രുവശ്ച വിത്തം ച പവിത്രം ജ്ഞാനമുത്തമം।
സുവിഭക്തമിദം പൂർവം ജഗദാസീദിതി ശ്രുതം॥ 14-22-6 (93032)
`തതോ വിവിക്താ വിത്താസീത്സാ വിത്തം പര്യവേക്ഷതേ।'
സർവമേവാത്ര വിജ്ഞേയം ചിത്തേ ജ്ഞാനമവേക്ഷതാ।
രേതഃ ശരീരഭൃത്കായേ വിജ്ഞാതാ തു ശരീരഭൃത്॥ 14-22-7 (93033)
ശരീരഭൃദ്ഗാർഹപത്യസ്തസ്മാദഗ്നിഃ പ്രണീയതേ।
മനശ്ചാഹവനീയസ്തു തസ്മിൻപ്രക്ഷിപ്യതേ ഹവിഃ॥ 14-22-8 (93034)
തതോ വാചസ്പതിർജജ്ഞേ തം മനഃ പര്യവേക്ഷതേ।
രൂപം ഭവതി വൈ വക്ത്രം തദനുദ്രവതേ മനഃ॥ 14-22-9 (93035)
ബ്രാഹ്മണ്യുവാച। 14-22-10x (7808)
കസ്മാദ്വാഗഭവത്പൂർവം കസ്മാത്പശ്ചാൻമനോഽഭവത്।
മനസാ ചിന്തിതം പൂർവം വാക്യം സമഭിപദ്യതേ॥ 14-22-10 (93036)
കേന വിജ്ഞാനയോഗേന മതിശ്ചിത്തം സമാസ്ഥിതാ।
സമുന്നീതാ നാധ്യഗച്ഛത്കോ വൈ താം പ്രതിബാധതേ॥ 14-22-11 (93037)
ബ്രാഹ്മണ ഉവാച। 14-22-12x (7809)
തൻമനസ്ഥഃ പതിർഭൂത്വാ തസ്മാത്പ്രേഹന്നിവായതി।
താം മതിം മനസഃ പ്രാഹുർമനസ്തസ്മാദപേക്ഷതേ॥ 14-22-12 (93038)
പ്രശ്നം തു വാങ്മനസയോര്യസ്മാത്ത്വമനുപൃച്ഛസി।
തസ്മാത്തേ വർതയിഷ്യാമി തയോരേവ സമാഹ്വയം॥ 14-22-13 (93039)
ഉഭേ വാങ്മനസീ ഗത്വാ ഭൂതാത്മാനമപൃച്ഛതാം।
ആവയോഃ ശ്രേഷ്ഠമാചക്ഷ്വ ച്ഛിന്ധി നൌ സംശയം വിഭോ॥ 14-22-14 (93040)
മന ഇത്യേവി ഭഗവാംസ്തദാ പ്രാഹ സരസ്വതീം।
അഹം വൈ കാമധുക്തുഭ്യമിതി തം പ്രാഹ വാഗഥ॥ 14-22-15 (93041)
ബ്രാഹ്മണ ഉവാച। 14-22-16x (7810)
സ്ഥാവരം ജംഗമം ചൈവ വിദ്ധ്യുഭേ മനസീ മമ।
സ്ഥാവരം മത്സകാശേ വൈ ജംഗമം വിഷയേ തവ॥ 14-22-16 (93042)
യസ്തു തേ വിഷയേ ഗച്ഛൻമന്ത്രോ വർണഃ സ്വരോപി വാ।
തൻമനോ ജംഗമം നാമ തസ്മാദസി ഗരീയസീ॥ 14-22-17 (93043)
തസ്മാദ്ഭവിതുമർഹാമി സ്വയമഭ്യേത്യ ശോഭനേ।
തസ്മാദുച്ഛ്വാസമാസാദ്യ പ്രവക്ഷ്യാമി സരസ്വതി॥ 14-22-18 (93044)
പ്രാണാപാനാവന്തരേ യദ്വാഗ്വൈ നിത്യം സ്മ തിഷ്ഠതി।
പ്രീയമാണാ മഹാഭാഗേ വിനാ പ്രാണാംശ്ച മാമപി।
പ്രജാപതിമുപാധാവത്പ്രസീദ ഭഗവന്നിതി॥ 14-22-19 (93045)
തതഃ പ്രാണഃ പ്രാദുരഭൂദ്വാചമാപ്യായയൻപുനഃ।
തസ്മാദുച്ഛ്വാസമാസാദ്യ ന വാഗ്വദതി കർഹിചിത്॥ 14-22-20 (93046)
ഘോഷിണീ ജാതനിർഘോഷാ നിത്യമേവ പ്രവർതതേ।
തയോരപി ച ഘോഷിണ്യാ നിർഘോർഷൈവ ഗരീയസീ॥ 14-22-21 (93047)
ഗൌരിവ പ്രസ്രവത്യർഥാന്രസമുത്തമശാലിനീ।
സതതം സ്യന്ദതേ ഹ്യേഷാ ശാശ്വതം ബ്രഹ്മവാദിനീ॥ 14-22-22 (93048)
ദിവ്യാദിവ്യപ്രഭാവേന ഭാരതീ ഗൌഃ ശുചിസ്മിതേ।
ഏതയോരന്തരം പശ്യ സൂക്ഷ്മയോര്യതമാനയോഃ॥ 14-22-23 (93049)
ബ്രാഹ്മണ്യുവാച। 14-22-24x (7811)
അനുത്പന്നേഷു വാക്യേഷു ചോദ്യമാനാ സിസൃക്ഷയാ।
കിംന്നു പൂർവം തദാ ദേവീ വ്യാജഹാര സരസ്വതീ॥ 14-22-24 (93050)
ബ്രാഹ്മണ ഉവാച। 14-22-25x (7812)
പ്രാണേന യ സംഭവതേ ശരീരേ
പ്രാണാദപാനം പ്രതിപദ്യതേ ച।
ഉദാനഭൂതാ ച വിസൃജ്യ ദേഹം
വ്യാനേന സർവം ദിവമാവൃണോതി॥ 14-22-25 (93051)
തതഃ സമാനേ പ്രതിതിഷ്ഠതീഹ
ഇത്യേവ പൂർവം പ്രജജൽപ വാഗപി।
തസ്മാൻമനഃ സ്ഥാവരത്വാദ്വിശിഷ്ടം
തഥാ ദേവീ ജംഗമത്വാദ്വിശിഷ്ടാഃ॥ ॥ 14-22-26 (93052)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്വമേധികപർവണി അനുഗീതാപർവണി ദ്വാവിംശോഽധ്യായഃ॥ 22 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-22-22 മാസമുത്തമശാലിനീതി ക.ട.ഥ.പാഠഃ॥ആശ്വമേധികപർവ - അധ്യായ 023
॥ ശ്രീഃ ॥
14.23. അധ്യായഃ 023
അശ്വമേധപർവ ॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
കൃഷ്ണേനാർജുനംപ്രതി പൃഥഗ്ഘ്രാണാദീന്ദ്രിയഗുണപ്രതിപാദനപൂർവകം തേഷാം മനസാ സഹ വിവാദപ്രതിപാദകബ്രാഹ്മണദംപതിസംവാദാനുവാദഃ॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
ബ്രാഹ്മണ ഉവാച।
അത്രാപ്യുദാഹരന്തീമമിതിഹാസം പുരാതനം।
സുഭഗേ സപ്തഹോതൄണാം വിധാനമിഹ യാദൃശം॥ 14-23-1 (93053)
ഘ്രാണശ്ചക്ഷുശ്ച ജിഹ്വാ ച ത്വക് ശ്രോത്രം ചൈവ പഞ്ചമം।
മനോ ബുദ്ധിശ്ച സപ്തൈതേ ഹോതാരഃ പൃഥഗാശ്രിതാഃ॥ 14-23-2 (93054)
സൂക്ഷ്മാകാശേ സമം പ്രാപ്തേ ന പശ്യന്തീതരേതരം।
ഏതദ്വൈ സപ്തഹോതൃത്വം സ്വഭാവാദ്വിദ്ധി ശോഭനേ॥ 14-23-3 (93055)
ബ്രാഹ്മണ്യുവാച। 14-23-4x (7813)
സൂക്ഷ്മേ തു കാശേ സംപ്രാപ്തേ കഥം നാന്യോന്യദർശിനഃ।
കഥം സ്വഭാവാദ്ഭഗവന്നേതദാചക്ഷ്വ മേ പ്രഭോ॥ 14-23-4 (93056)
ബ്രാഹ്മണ ഉവാച। 14-23-5x (7814)
ഗുണജ്ഞാനേഷു വിജ്ഞാനം ഗുണജ്ഞാനാമഭിജ്ഞതാ।
പരസ്പരം ഗുണാനേതേ നാഭിജാനന്തി കർഹിചിത്॥ 14-23-5 (93057)
ജിഹ്വാ ചക്ഷുസ്തഥാ ശ്രോത്രം ത്വങ്മനോ ബുദ്ധിരേവ ച।
ന ഗന്ധാനധിഗച്ഛന്തി ഘ്രാണസ്താനധിഗച്ഛതി॥ 14-23-6 (93058)
ഘ്രാണം ചക്ഷുസ്തഥാ ക്ഷോത്രം ത്വങ്മനോ ബുദ്ധിരേവ ച।
ന രസാനധിഗച്ഛന്തി ജിഹ്വാ താനധിഗച്ഛതി॥ 14-23-7 (93059)
ഘ്രാണം ജിഹ്വാ തഥാ ശ്രോത്രം ത്വങ്മനോ ബുദ്ധിരേവ ച।
ന രൂപാണ്യധിഗച്ഛന്തി ചക്ഷുസ്താന്യധിഗച്ഛതി॥ 14-23-8 (93060)
ഘ്രാണം ജിഹ്വാ തതശ്ചക്ഷുഃ ശ്രോത്രം ബുദ്ധിർമനസ്തഥാ।
ന സ്പർശാനധിഗച്ഛന്തി ത്വക്ച താനധിഗച്ഛതി॥ 14-23-9 (93061)
ഘ്രാണം ജിഹ്വാ ച ചക്ഷുശ്ച ത്വങ്മനോ ബുദ്ധിരേവ ച।
ന ശബ്ദാനധിഗച്ഛന്തി ശ്രോത്രം താനധിഗച്ഛതി॥ 14-23-10 (93062)
ഘ്രാണം ജിഹ്വാ ച ചക്ഷുശ്ച ത്വക് ശ്രോത്രം ബുദ്ധിരേവ ച।
സങ്കൽപാന്നാധിഗച്ഛന്തി മനസ്താനധിഗച്ഛതി॥ 14-23-11 (93063)
ഘ്രാണം ജിഹ്വാ ച ചക്ഷുശ്ച ത്വക് ശ്രോത്രം മന ഏവ ച।
ന നിഷ്ഠാമധിഗച്ഛന്തി ബുദ്ധിസ്താമധിഗച്ഛതി॥ 14-23-12 (93064)
അത്രാപ്യുദാഹരന്തീമമിതിഹാസം പുരാതനം।
ഇന്ദ്രിയാണാം ച സംവാദം മനസശ്ചൈവ ഭാമിനി॥ 14-23-13 (93065)
മന ഉവാച। 14-23-14x (7815)
നാഘ്രാതി മാമൃതേ ഘ്രാണം രസം ജിഹ്വാ ന വേത്തി ച।
രൂപം ചക്ഷുർന ഗൃഹ്ണാതി ത്വക് സ്പർസം നാവബുധ്യതേ॥ 14-23-14 (93066)
ന ശ്രോത്രം ബുധ്യതേ ശബ്ദം മയാ ഹീനം കഥഞ്ചന।
പ്രവരം സർവബൂതാനാമഹമസ്മി സനാതനം॥ 14-23-15 (93067)
അഗാരാണീവ ശൂന്യാനി ശാന്താർചിഷ ഇവാഗ്നയഃ।
ഇന്ദ്രിയാണി ന ഭാസന്തേ മയാ ഹീനാനി നിത്യശഃ॥ 14-23-16 (93068)
കാഷ്ഠാനീവാർദ്രശുഷ്കാണി യതമാനൈരപീന്ദ്രിയൈഃ।
ഗുണാർഥാന്നാധിഗച്ഛന്തി മാമൃതേ സർവജന്തവഃ॥ 14-23-17 (93069)
ഇന്ദ്രിയാണ്യൂചുഃ। 14-23-18x (7816)
ഏവമേതദ്ഭവേത്സത്യം യഥൈതൻമന്യതേ ഭവാൻ।
ഋതേഽസ്മാനസ്മദർഥാംസ്ത്വം ഭോഗാൻഭുങ്ക്തേ ഭവാന്യദി॥ 14-23-18 (93070)
യദ്യസ്മാസു പ്രലീനേഷു തപ്രണം പ്രാണധാരണം।
ഭോഗാൻഭുങ്ക്തേ ഭവാൻസത്യം യഥൈതൻമന്യതേ തഥാ॥ 14-23-19 (93071)
അഥവാഽസ്മാസു ലീനേഷു തിഷ്ഠത്സു വിഷയേഷു ച।
യദി സങ്കൽപമാത്രേണ ഭുങ്ക്തേ ഭോഗാന്യഥാർഥവത്॥ 14-23-20 (93072)
അഥ ചേൻമന്യസേ സിദ്ധിമസ്മദർഥേഷു നിത്യദാ।
ഘ്രാണേന രൂപമാദത്സ്വ രസമാദത്സ്വ ചക്ഷുഷാ॥ 14-23-21 (93073)
ശ്രോത്രേണ ഗന്ധാനാദത്സ്വ സ്പർശാനാദത്സ്വ ജിഹ്വയാ।
ത്വചാ ച ശബ്ദമാദത്സ്വ ബുദ്ധ്യാ സ്പർശമഥാപി ച॥ 14-23-22 (93074)
ബലവന്തോ ഹ്യനിയമാ നിയമാ ദുർബലീയസാം।
ഭോഗാനപൂർവാനാദത്സ്വ നോച്ഛിഷ്ടം ഭോക്തുമർഹതി॥ 14-23-23 (93075)
യഥാ ഹി ശിഷ്യഃ ശാസ്താരം ശ്രുത്യർഥമഭിധാവതി।
തതഃ ശ്രുതമുപാദായ ശ്രുതാർഥമുപതിഷ്ഠതി॥ 14-23-24 (93076)
വിഷയാനേവമസ്മാഭിർദർശിതാനഭിമന്യസേ।
അനുഭൂതാനതീതാംശ്ച സ്വപ്നേ ജാഗരണേ തഥാ॥ 14-23-25 (93077)
വൈമനസ്യം ഗതാനാം ച ജന്തൂനാമൽപചേതസാം।
അസ്മദർഥേ കൃതേ ദൃശ്യതേ പ്രാണധാരണം॥ 14-23-26 (93078)
ബഹൂനപി ഹി സങ്കൽപാൻമത്വാ സ്വപ്നാനുപാസ്യ ച।
ബുഭുക്ഷയാ പീഡ്യമാനോ വിഷയാനേന ധാവതി॥ 14-23-27 (93079)
അഗാരമദ്വാരമിവ പ്രവിശ്യ
സങ്കൽപഭോഗാന്വിഷയാനവിന്ദൻ।
പ്രാണക്ഷയേ ശാന്തിമുപൈതി നിത്യം
ദാരുക്ഷയേഽഗ്നിർജ്വലിതോ യഥൈവ॥ 14-23-28 (93080)
കാമം തു നഷ്ടേഷു ഗുണേഷു സംഗഃ
കാമം ച നാന്യോന്യഗുണോപലബ്ധിഃ।
അസ്മാന്വിനാ നാസ്തി തപോപലബ്ധി-
സ്താമപ്യൃതേ ത്വാം ന ഭജേത്പ്രഹർഷഃ॥ ॥ 14-23-29 (93081)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്വമേധികപർവണി അനുഗീതാപർവണി ത്രയോവിംശോഽധ്യായഃ॥ 23 ॥
ആശ്വമേധികപർവ - അധ്യായ 024
॥ ശ്രീഃ ॥
14.24. അധ്യായഃ 024
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
കൃഷ്ണേനാർജുനംപ്രതി പ്രാണാപാനാദീനാം സ്വസ്വശ്രൈഷ്ഠ്യപ്രകാരകവിവാദാദിപ്രതിപാദകബ്രാഹ്മണദംപതിസംവാദാനുവാദഃ॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
ബ്രാഹ്മണ ഉവാച।
അത്രാപ്യുദാഹരന്തീമമിതിഹാസം പുരാതനം।
സുഭഗേ പഞ്ചഹോതൄണാം വിധാനമിഹ യാദൃശം॥ 14-24-1 (93082)
പ്രാണാപാനവുദാനശ്ച സമാനോ വ്യാന ഏവ ച।
പഞ്ചഹോതൄംസ്തഥൈതാന്വൈ പരം ഭാവം വിദുർബുധാഃ॥ 14-24-2 (93083)
ബ്രാഹ്മണ്യുവാച। 14-24-3x (7817)
സ്വബാവാത്സപ്തഹോതാര ഇതി മേ പൂർവികാ മതിഃ।
യഥാ വൈ പഞ്ച ഹോതാരഃ പരോ ഭാവസ്തദുച്യതാം॥ 14-24-3 (93084)
ബ്രാഹ്മണ ഉവാച। 14-24-4x (7818)
പ്രാണേന സംഭൃതോ വായുരപാനോ ജായതേ തതഃ।
അപാനേ സംഭൃതോ വായുസ്തതോ വ്യാനഃ പ്രവർതതേ॥ 14-24-4 (93085)
വ്യാനേന സംഭൃതോ വായുസ്തതോദാനഃ പ്രവർതതേ।
ഉദാനേ സംഭൃതോ വായുഃ സമാനോ നാമ ജായതേ॥ 14-24-5 (93086)
തേഽപൃച്ഛന്ത പുരോ ഗത്വാ പൂർവജാതം പിതാമഹം।
യോ നഃ ശ്രേഷ്ഠസ്തമാചക്ഷ്വ സ നഃ ശ്രേഷ്ഠോ ഭവിഷ്യതി॥ 14-24-6 (93087)
ബ്രഹ്മോവാച। 14-24-7x (7819)
യസ്മിൻപ്രലീനേ പ്രലയം വ്രജന്തി
സർവേ പ്രാണാഃ പ്രാണഭൃതാം ശരീരേ।
യസ്മിൻപ്രവൃത്തേ ച പുനശ്ചരന്തി
സ വൈ ശ്രേഷ്ഠോ ഗച്ഛത യത്ര കാമഃ॥ 14-24-7 (93088)
പ്രാണ ഉവാച। 14-24-8x (7820)
മയി പ്രലീനേ പ്രലയം വ്രജന്തി
സർവേ പ്രാണാഃ പ്രാണഭൃതാം ശരീരേ।
മയി പ്രവൃത്തേ ച പുനശ്ചരന്തി
ശ്രേഷ്ഠോ ഹ്യഹം പശ്യത മാം പ്രലീനം॥ 14-24-8 (93089)
ബ്രാഹ്മണ ഉവാച। 14-24-9x (7821)
പ്രാമഃ പ്രാലീയത തതഃ പുനശ്ച പ്രചചാര ഹ।
സമാനശ്ചാപ്യുദാനശ്ച വചോ ബ്രൂതാം പുനഃ ശുഭേ॥ 14-24-9 (93090)
ന ത്വം സർവമിദം വ്യാപ്യ തിഷ്ഠസീഹ യഥാ വയം।
ന ത്വം ശ്രേഷ്ഠോ ഹി നഃ പ്രാണ അപാനോ ഹി വശേ തവ।
പ്രചചാര പുനഃ പ്രാണസ്തതോഽപാനോഽഭ്യഭാഷത॥ 14-24-10 (93091)
ഉപാന ഉവാച। 14-24-11x (7822)
മയി പ്രലീനേ പ്രലയം വ്രജന്തി
സർവേ പ്രാണാഃ പ്രാണഭൃതാം ശരീരേ
മയി പ്രവൃത്തേ ച പുനശ്ചരന്തി
ശ്രേഷ്ഠോ ഹ്യഹം പശ്യത മാം പ്രലീനം॥ 14-24-11 (93092)
ബ്രാഹ്മണ ഉവാച। 14-24-12x (7823)
വ്യാനശ്ച തമുദാനശ്ചി ഭാഷമാണമഥോചതുഃ।
അപാന ന ത്വം ശ്രേഷ്ഠോസി പ്രാണോ ഹി വശഗസ്തവ॥ 14-24-12 (93093)
അപാനഃ പ്രചചാരാഥ വ്യാനസ്തം പുനരബ്രവീത്।
ശ്രേഷ്ഠോഽഹമസ്മി സർവേഷാം ശ്രൂയതാം യേന ഹേതുനാ॥ 14-24-13 (93094)
മയി പ്രലീനേ പ്രലയം വ്രജന്തി
സർവേ പ്രാണാഃ പ്രാണഭൃതാം ശരീരേ।
മയി പ്രവൃത്തേ ച പുനശ്ചരന്തി
ശ്രേഷ്ഠോ ഹ്യഹം പശ്യത മാം പ്രലീനം॥ 14-24-14 (93095)
ബ്രാഹ്മണ ഉവാച। 14-24-15x (7824)
പ്രാലീയത തതോ വ്യാനഃ പുനശ്ച പ്രചചാര ഹ।
പ്രാണാപാനാവുദാനസ്ച സമാനശ്ച തമബ്രുവൻ॥ 14-24-15 (93096)
ന ത്വം ശ്രേഷ്ഠോസി നോ വ്യാന സമാനസ്തു വശേ തവ।
പ്രചചാര പുനർവ്യാനഃ സമാനഃ പുനരബ്രവീത്।
ശ്രേഷ്ഠോഽഹമസ്മി സർവേഷാം ശ്രൂയതാം യേന ഹേതുനാ॥ 14-24-16 (93097)
മയി പ്രലീനേ പ്രലയം വ്രജന്തി
സർവേ പ്രാണാഃ പ്രാണഭൃതാം ശരീരേ।
മയി പ്രവൃത്തേ ച പുനശ്ചരന്തി
ശ്രേഷ്ഠോ ഹ്യഹം പശ്യത മാം പ്രലീനം॥ 14-24-17 (93098)
`തതഃ സമാനഃ പ്രാലില്യേ പുനശ്ച പ്രചചാര ഹ।
പ്രാണാപാനാവുദാനസ്ച വ്യാനശ്ചൈവ തമബ്രവീത്।
ന ത്വം സമാന ശ്രേഷ്ഠോസി വ്യാന ഏവ വശേ തവ॥' 14-24-18 (93099)
സമാനഃ പ്രചചാരാഥ ഉദാനസ്തമുവാച ഹ।
ശ്രേഷ്ഠോഽഹമസ്മി സർവേഷാം ശ്രൂയതാം യേന ഹേതുനാ॥ 14-24-19 (93100)
മയി പ്രലീനേ പ്രലയം വ്രജന്തി
സർവേ പ്രാണാഃ പ്രാണഭൃതാം ശരീരേ।
മയി പ്രവൃത്തേ ച പുനശ്ചരന്തി
ശ്രേഷ്ഠോ ഹ്യഹം പശ്യത മാം പ്രലീനം॥ 14-24-20 (93101)
തതഃ പ്രാലീയതോദാനഃ പുനശ്ച പ്രചചാര ഹ।
പ്രാണാപാനൌ സമാനശ്ച വ്യാനശ്ചൈവ തമബ്രുവൻ।
ഉദാനി ന ത്വം ശ്രേഷ്ഠോസി വ്യാനി ഏവ വശേ തവ॥ 14-24-21 (93102)
ബ്രാഹ്മണ ഉവാച। 14-24-22x (7825)
തതസ്താനബ്രവീത്സർവാൻസ്മയമാനഃ പ്രജാപതിഃ।
സർവേ ശ്രേഷ്ഠാ ന ച ശ്രേഷ്ഠാഃ സർവേ ചാന്യോന്യകാങ്ക്ഷിണഃ॥ 14-24-22 (93103)
സർവേ സ്വവിഷയേ ശ്രേഷ്ഠാഃ സർവേ ചാന്യോന്യധർമിണഃ।
ഇതി താനബ്രവീത്സർവാൻസമവേതാൻപ്രജാപതിഃ॥ 14-24-23 (93104)
ഏകഃ സ്ഥിരശ്ചരാശ്ചാന്യേ വിശേഷാത്പഞ്ച വായവഃ।
ഏക ഏവ ച സർവാത്മാ ബഹുധാഽപ്യുപചീയതേ॥ 14-24-24 (93105)
പരസ്പരസ്യ സുഹൃദോ ഭാവയന്തഃ പരസ്പരം।
സ്വസ്തി വ്രജത ഭദ്രം വോ ധാരയധ്വം പരസ്പരം॥ ॥ 14-24-25 (93106)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്വമേധികപർവണി അനുഗീതാപർവണി ചതുർവിശോഽധ്യായഃ॥ 24 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-24-24 ബഹുധാപ്യുപലീയതേ ഇതി ക.ഥ.പാഠഃ॥ആശ്വമേധികപർവ - അധ്യായ 025
॥ ശ്രീഃ ॥
14.25. അധ്യായഃ 025
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
കൃഷ്ണേനാർജുനംപ്രതി ബ്രാഹ്മമേന ബ്രാഹ്മണീംപ്രത്യുക്തസൃഷ്ട്യാദിപ്രതിപാദകനാരദദേവമതസംവാദാനുവാദഃ॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
ബ്രാഹ്മണ ഉവാച।
അത്രാപ്യുദാഹരന്തീമമിതിഹാസം പുരാതനം।
നാരദസ്യ ച സംവാദമൃഷേർദേവമതസ്യ ച॥ 14-25-1 (93107)
ദേവമത ഉവാച। 14-25-2x (7826)
ജന്തോഃ സഞ്ജായമാനസ്യ കിംനു പൂർവം പ്രവർതതേ।
പ്രാണോഽപാനഃ സമാനോ വാ വ്യാനോ വോദാന ഏവ ച॥ 14-25-2 (93108)
നാരദ ഉവാച। 14-25-3x (7827)
യേനായം സൃജ്യതേ ജന്തുസ്തതോഽന്യഃ പൂർവമേതി തം।
പ്രാണദ്വന്ദ്വം ഹി വിജ്ഞേയം തിര്യഗൂർധ്വമധശ്ച യത്॥ 14-25-3 (93109)
ദേവമത ഉവാച। 14-25-4x (7828)
കേനായം സൃജ്യതേ ജന്തുഃ കശ്ചാന്യഃ പൂർവമേതി തം।
പ്രാണദ്വന്ദ്വം ച മേ ബ്രൂഹി തിര്യഗൂർധ്വമധശ്ച യത്॥ 14-25-4 (93110)
നാരദ ഉവാച। 14-25-5x (7829)
സങ്കൽപാജ്ജായതേ ഹർഷഃ ശബ്ദാദപി ച ജായതേ।
രസാത്സഞ്ജായതേ ചാപി രൂപാദപി ച ജായതേ॥ 14-25-5 (93111)
`സ്പർശാത്സഞ്ജായതേ ചാപി ഗന്ധാദപി ച ജായതേ।'
ശുക്രാച്ഛോണിതസംസൃഷ്ടാത്പൂർവം പ്രാണഃ പ്രവർതതേ।
പ്രാണേന വികൃതേ ശുക്രേ തതോഽപാനഃ പ്രവർതതേ॥ 14-25-6 (93112)
ശുക്രാത്സഞ്ജായതേ ചാപി രസാദപി ച ജായതേ।
ഏതദ്രൂപമുദാനസ്യ ഹർഷോ മിഥുനമന്തരാ॥ 14-25-7 (93113)
കാമാത്സഞ്ജായതേ ശുക്രം ശുക്രാത്സഞ്ജായതേ രജഃ।
സമാനവ്യാനജനിതേ സാമാന്യേ ശുക്രശോണിതേ॥ 14-25-8 (93114)
പ്രാണാപാനാവിദം ദ്വന്ദ്വമവാക് ചോർധ്വം ച ഗച്ഛതഃ।
വ്യാനഃ സമാനശ്ചൈവോഭൌ തിര്യഗ്ദ്വന്ദ്വത്വമുച്യതേ॥ 14-25-9 (93115)
അഗ്നിർവൈ ദേവതാഃ സർവാ ഇതി ദേവസ്യ ശാസനാത്।
സഞ്ജായതേ ഹി പ്രാണേഷു ജ്ഞാനം ബുദ്ധിസമന്വിതം॥ 14-25-10 (93116)
തസ്യ ധൂമസ്തമോരൂപം രജോ ഭസ്മ സുതേജസഃ।
സർവം സഞ്ജായതേ തസ്യ യത്ര പ്രക്ഷിപ്യതേ ഹവിഃ॥ 14-25-11 (93117)
ഹവിഃ സമാനോ വ്യാനശ്ച ഇതി യജ്ഞവിദോ വിദുഃ।
പ്രാണാപാനാവാജ്യഭാഗൌ തയോർമധ്യേ ഹുതാശനഃ॥ 14-25-12 (93118)
ഏതദ്രൂപമുദാനസ്യ പരമം ബ്രാഹ്മണാ വിദുഃ।
നിർദ്വന്ദ്വമിതി യത്ത്വേതത്തൻമേ നിഗദതഃ ശൃണുഃ॥ 14-25-13 (93119)
അഹോരാത്രമിദം ദ്വന്ദ്വം തയോർമധ്യേ ഹുതാശനഃ।
ഏതദ്രൂപമുദാനസ്യ പരമം ബ്രാഹ്മണാ വിദുഃ॥ 14-25-14 (93120)
`ഉഭേ സത്യാനൃതേ ദ്വന്ദ്വം തയോർമധ്യേ ഹുതാശനഃ।
ഏതദ്രൂപമുദാനസ്യ പരമം ബ്രാഹ്മണാ വിദുഃ॥' 14-25-15 (93121)
സച്ചാസച്ചൈവ തദ്ദ്വന്ദ്വം തയോർമധ്യേ ഹുതാശനഃ।
ഏതദ്രൂപമുദാനസ്യ പരമം ബ്രാഹ്മണാ വിദുഃ॥ 14-25-16 (93122)
`ഉഭേ ശുഭാശുഭേ ദ്വന്ദ്വം തയോർമധ്യേ ഹുതാശനഃ।
ഏതദ്രൂപമുദാനസ്യ പരമം ബ്രാഹ്മണാ വിദുഃ॥' 14-25-17 (93123)
ഊർധ്വം സമാനോ വ്യാനശ്ച വ്യസ്യതേ കർമ തേന തത്।
ദ്വിതീയം തു സമാനേന പുനരേവ വ്യവസ്യതേ॥ 14-25-18 (93124)
ശാന്ത്യർഥം വാമദേവ്യം ച ശാന്തിർബ്രഹ്മ സനാതനം।
ഏതദ്രൂപമുദാനസ്യ പരമം ബ്രാഹ്മണാ വിദുഃ॥ ॥ 14-25-19 (93125)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്വമേധികപർവണി അനുഗീതാപർവണി പഞ്ചവിശോഽധ്യായഃ॥ 25 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-25-18 പൂർവംസമാനോ വ്യാനോഽഥ വ്യസ്യതേ തേന കർമകൃത് ഇതി ക.ട.പാഠഃ॥ആശ്വമേധികപർവ - അധ്യായ 026
॥ ശ്രീഃ ॥
14.26. അധ്യായഃ 026
അഥാനുഗീതാപർവ 2Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
കൃഷ്ണേന യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി കർതൃകർമാദിപ്രതിപാദകബ്രാഹ്മണദംപതിസംവാദാനുവാദഃ॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
ബ്രാഹ്മണ ഉവാച।
അത്രാപ്യുദാഹരന്തീമമിതിഹാസം പുരാതനം।
ചാതുർഹോത്രവിധാനസ്യ വിദാനമിഹ യാദൃശം॥ 14-26-1 (93126)
തസ്യ സർവസ്യ വിധിവദ്വിധാനമുപദേക്ഷ്യതേ।
ശൃണു മേ ഗദതോ ഭദ്രേ രഹസ്യമിദമുദ്ഭുതം॥ 14-26-2 (93127)
കരണം കർമ കർതാ ച മോക്ഷ ഇത്യേവ ഭാമിനി।
ചത്വാര ഏതേ ഹോതാരോ യൈരിദം ജഗദാവൃതം॥ 14-26-3 (93128)
ഹോതൄണാം സാധനം ചൈവ ശൃണു സർവമശേഷതഃ।
ഘ്രാണം ജിഹ്വാ ച ചക്ഷുശ്ച ത്വക്ച ശ്രോത്രം ച പഞ്ചമം।
മനോ ബുദ്ധിശ്ച സപ്തൈതേ ജ്ഞേയാഃ കാരണഹേതവഃ॥ 14-26-4 (93129)
ഗന്ധോ രസശ്ച രൂപം ച ശബ്ദഃ സ്പർശശ്ച പഞ്ചമഃ।
മന്തവ്യമവബോദ്ധവ്യം സപ്തൈതേ കർമഹേതവഃ॥ 14-26-5 (93130)
ഘ്രാതാ ഭക്ഷയിതാ ദ്രഷ്ടാ സ്പ്രഷ്ടാ ശ്രോതാ ച പഞ്ചമഃ।
മന്താ ബോദ്ധാ ച സപ്തൈതേ വിജ്ഞേയാഃ കർതൃഹേതവഃ॥ 14-26-6 (93131)
സ്വഗുണാൻഭക്ഷയന്ത്യേതേ ഗുണവന്തഃ ശുഭാശുഭാൻ।
അസന്തോ നിർഗുണാശ്ചൈതേ സപ്തൈതേ മോക്ഷഹേതവഃ॥ 14-26-7 (93132)
വിദുഷാം ബുധ്യമാനാനാം സ്വംസ്വം സ്ഥാനം യഥാവിധി।
ഗുണാസ്തേ ദേവതാ ഭൂത്വാ സതതം ഭുഞ്ജതേ ഹവിഃ॥ 14-26-8 (93133)
`അദൻഹവീംഷി ചാന്നാനി മമത്വേന വിഹന്യതേ।'
ആത്മാർഥേ പാചയന്നന്നം മമത്വേനോപഹന്യതേ॥ 14-26-9 (93134)
അഭക്ഷ്യഭക്ഷണം ചൈവ മദ്യപാനം ച ഹന്തി തം।
സ ചാന്നം ഹന്തി തം ചാന്നം സ ഹത്വാ ഹന്യതേ പുനഃ॥ 14-26-10 (93135)
ഹന്താ ഹ്യന്നമിദം വിദ്വാൻപുനർജനയതീശ്വരഃ।
ന ചാന്നാജ്ജായതേ തസ്മിൻസൂക്ഷ്മോ നാമ വ്യതിക്രമഃ॥ 14-26-11 (93136)
മനസാ മന്യതേ യച്ച യച്ച വാചാ നിഗദ്യതേ।
ശ്രോത്രേണ ശ്രൂയതേ യച്ച ചക്ഷുഷാ യച്ച ദൃശ്യതേ॥ 14-26-12 (93137)
സ്പർശേന സ്പൃശ്യതേ യച്ച ഘ്രാണേന ഘ്രായതേ ച യത്।
മനസ്യേതാനി സംയംയ ഹവീംഷ്യേതാനി സർവശഃ॥ 14-26-13 (93138)
ഗുണവത്പാവകോ മഹ്യം ദീപ്യതേഽന്തഃശരീരഗഃ।
യോഗയജ്ഞഃ പ്രവൃത്തോ മേ ജ്ഞാനം ബ്രഹ്മമയോ ഹവിഃ। പ്രാണസ്തോത്രോഽപാനശസ്ത്രഃ സർവത്യാഗസുദക്ഷിണഃ॥ 14-26-14 (93139)
കർതാഽനുമന്താ ബ്രഹ്മാത്മാ ഹോതാഽധ്വര്യുഃ കൃതസ്തുതിഃ
ഋതം പ്രശാസ്താ തച്ഛസ്ത്രമപവർഗോഽസ്യ ദക്ഷിണാ॥ 14-26-15 (93140)
ഋചശ്ചാപ്യത്ര ശംസന്തി നാരായണവിദോ ജനാഃ।
നാരായണായ ദേവായയദവിന്ദൻപശൂൻപുരാ॥ 14-26-16 (93141)
തത്ര സാമാനി ഗായന്തി തത്ര ചാഹുർനിദർശനം।
ദേവം നാരായണം ഭീരു സർവാത്മാനം നിബോധ തം॥ ॥ 14-26-17 (93142)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്വമേധികപർവണി അനുഗീതാപർവണി ഷഡിംശോഽധ്യായഃ॥ 26 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-26-11 അദ്യമന്നമദന്നഹ്നി പുനരിതി ക.പാഠഃ॥ 7-26-14 ദീപ്യതേ ഹവ്യവാഹന ഇതി ക.ട.ഥ.പാഠഃ॥ആശ്വമേധികപർവ - അധ്യായ 027
॥ ശ്രീഃ ॥
14.27. അധ്യായഃ 027
അഥാനുഗീതാപർവ-2Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
കൃഷ്ണേന യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി പ്രജാപതിനാ ഏകേനൈവ ശബ്ദേന പരബ്രഹ്മോപദേശേ ദേവർഷ്യാദീനാം സ്വസ്വയോഗ്യതാനുസാരേണ നാനാർഥാവഗമപ്രതിപാദകബ്രാഹ്മണദംപതിസംവാദാനുവാദഃ॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
ബ്രാഹ്മണ ഉവാച।
ഏകഃ ശാസ്താ ന ദ്വിതീയോസ്തി ശാസ്താ
യോ ഹൃച്ഛയസ്തമഹമനു ബ്രവീമി।
തേനൈവ യുക്തഃ പ്രവണാദിവോദകം
യഥാ നിയുക്തോസ്മി തഥാ വഹാമി॥ 14-27-1 (93143)
ഏകോ ഗുരുർനാസ്തി തതോ ദ്വിതീയോ
യോ ഹൃച്ഛയസ്തമഹമനു ബ്രവീമി।
തേനാനുശിഷ്ടാ ഗുരുണാ സദൈവ
പുരാ ഹതാ ദാനവാഃ സർവ ഏവ॥ 14-27-2 (93144)
ഏകോ ബന്ധുർനാസ്തി തതോ ദ്വിതീയോ
യോ ഹൃച്ഛയസ്തമഹമനു ബ്രവീമി।
തേനാനുശിഷ്ടാ ബാന്ധവാ ബന്ധുമന്തഃ
സപ്തർഷയഃ പാർഥ ദിവി പ്രഭാന്തി॥ 14-27-3 (93145)
ഏകഃ ശ്രോതാ നാസ്തി തതോ ദ്വിതീയോ
യോ ഹൃച്ഛയസ്തമഹമനു ബ്രവീമി।
തസ്മിൻഗുരൌ ഗുരുവാസം നിരുഷ്യട
ശക്രോ ഗതഃ സർവലോകാമരത്വം॥ 14-27-4 (93146)
ഏകോ ദ്വേഷ്ടാ നാസ്തി തതോ ദ്വിതീയോ
യോ ഹൃച്ഛയസ്തമഹമനു ബ്രവീമി।
തേനാനുശിഷ്ടാ ഗുരുണാ സദൈവ
ലോകേ ദ്വിഷ്ടാഃ പന്നഗാഃ സർവ ഏവ॥ 14-27-5 (93147)
അത്രാപ്യുദാഹരന്തീമമിതിഹാസം പുരാതനം।
പ്രജാപതൌ പന്നഗാനാം ദേവർഷീണാം ച സംവിദം॥ 14-27-6 (93148)
ദേവർഷയശ്ച നാഗാശ്ചാപ്യസുരാശ്ച പ്രജാപതിം।
പര്യപൃച്ഛന്നുപാസീനം ശ്രേയോഃ നഃ പ്രോച്യതാമിതി॥ 14-27-7 (93149)
തേഷാം പ്രോവാച ഭഗവാഞ്ശ്രേയഃ സമനുപൃച്ഛതാം।
ഓമിത്യേകാക്ഷരം ബ്രഹ്മ തേ ശ്രുത്വാ പ്രാദ്രവന്ദിശഃ॥ 14-27-8 (93150)
തേഷാം പ്രദ്രവമാണാനാമുപദേശം ച ശൃണ്വതാം।
സർപാണാം ദംശനേ ഭാവഃ പ്രവൃത്തഃ പൂർവമേ തു॥ 14-27-9 (93151)
അസുരാണാം പ്രവൃത്തസ്തു ദംഭഭാവഃ സ്വഭാവജഃ।
ദാനം ദേവാ വ്യവസിതാ ദമമേവ മഹർഷയഃ॥ 14-27-10 (93152)
ഏകം ശാസ്താരമാസാദ്യ ശബ്ദേനൈകേന സംസ്കൃതാഃ।
നാനാവ്യവസിതാഃ സർവേ സർപദേവർഷിദാനവാഃ॥ 14-27-11 (93153)
ശൃണോത്യയം പ്രോച്യമാനം ഗൃഹ്ണാതി ച യഥാതഥം।
പൃച്ഛതസ്തദതോ ഭൂയോ ഗുരുരന്യോ ന വിദ്യതേ॥ 14-27-12 (93154)
തസ്യ ചാനുമതേ കർമ തതഃ പശ്ചാത്പ്രവർതതേ।
ഗുരുർബന്ധുശ്ച ശാസ്താ ച ദ്വേഷ്ടാ ച ഹൃദി സംശ്രിതാഃ॥ 14-27-13 (93155)
പാപേന വിചരംʼല്ലോകേ പാപചാരീ ഭവത്യയം।
ശുഭേന വിചരംʼല്ലോകേ ശുഭചാരീ ഭവത്യുത॥ 14-27-14 (93156)
കാമചാരീ തു കാമേന യ ഹന്ദ്രിയസുഖേ രതഃ।
ബ്രഹ്മചാരീ സദൈവൈഷ യ ഇന്ദ്രിയജയേ രതഃ॥ 14-27-15 (93157)
അപേതവ്രതകർമാ തു കേവലം ബ്രഹ്മണി സ്ഥിതഃ।
ബ്രഹ്മഭൂതശ്ചരംʼല്ലോകേ ബ്രഹ്മചാരീ ഭവത്യയം॥ 14-27-16 (93158)
ബ്രഹ്മൈവ സമിധസ്തസ്യ ബ്രഹ്മാഗ്നിർബ്രഹ്മസംസ്തരഃ।
ആപോ ബ്രഹ്മ ഗുരുർബ്രഹ്മ സ ബ്രഹ്മണി സമാഹിതഃ॥ 14-27-17 (93159)
ഏതദേവേദൃശം സൂക്ഷ്മം ബ്രഹ്മചര്യം വിദുർബുധാഃ।
വിദിത്വാ ചാന്വപദ്യന്ത ക്ഷേത്രജ്ഞേനാനുദർശിതാഃ॥ ॥ 14-27-18 (93160)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്വമേധികപർവണി അനുഗീതാപർവണി സപ്തവിംശോഽധ്യായഃ॥ 27 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-27-1 ഏകഃ ശാസ്താ ന ദ്വിതീയോസ്തി കശ്ചിദ്യഥാ നിയുക്തോഽസ്മി തഥാ ചരാമി। ഹൃദ്യേഷ തിഷ്ഠൻപുരുഷഃ ശാസ്തി ശാസ്താ തേനാനുയുക്തഃ പ്രവണാദിവോദകമിതി ക.ട.ദ.പാഠഃ॥ 7-27-7 ദേവാശ്ച ഋഷയശ്ചേതി ദ്വന്ദ്വഃ॥ 7-27-8 പ്രാദ്രവൻപ്രതിപേദിരേ। ദിശോ ബഹൂൻമാർഗാൻ॥ 7-27-13 ഗുരുർബോദ്ധാ ച ശ്രോതാ ച ദ്വേഷ്ടാ ച ഹൃദി നിഃസൃത ഇതി ഝ.പാഠഃ॥ആശ്വമേധികപർവ - അധ്യായ 028
॥ ശ്രീഃ ॥
14.28. അധ്യായഃ 028
അഥാനുഗീതാപർവ-2Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
കൃഷ്ണനേ യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി വിദ്യാബ്രഹ്മണോരരണ്യത്വരൂപണപരബ്രാഹ്മണദംപതിസംവാദാനുവാദഃ॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
ബ്രാഹ്മണ ഉവാച।
സങ്കൽപദംശമശകം ശോകഹർഷഹിമാതപം।
മോഹാന്ധകാരതിമിരം ലോഭവ്യാധിസരീസൃപം॥ 14-28-1 (93161)
വിഷയൈകാത്യയാധ്വാനം കാമക്രോധകിരാതകം।
തദതീത്യ മഹാദുർഗം പ്രവിഷ്ടോസ്മി മഹദ്വനം॥ 14-28-2 (93162)
ബ്രാഹ്മണ്യുവാച। 14-28-3x (7830)
ക്വ തദ്വനം മഹാപ്രാജ്ഞ കേ വൃക്ഷാഃ സരിതശ്ച കാഃ।
കിയന്തഃ പർവതാശ്ചൈവ കിയത്യധ്യനി തദ്വനം॥ 14-28-3 (93163)
ബ്രാഹ്മണ ഉവാച। 14-28-4x (7831)
നൈതദസ്തി പൃഥഗ്ഭാവഃ കിഞ്ചിനദ്യത്തതഃ സുഖം।
നൈതദസ്ത്യപൃഥഗ്ഭാവഃ കിഞ്ചിദ്ദുഃഖതരം തതഃ॥ 14-28-4 (93164)
തസ്മാദ്ധ്രസ്വതരം നാസ്തി ന തതോസ്തി മഹത്തരം।
നാസ്തി തസ്മാദ്ദുഃഖതരം നാസ്ത്യന്യത്തത്സമം സുഖം॥ 14-28-5 (93165)
ന തത്രാവിശ്യി ശോചന്തി ന പ്രഹൃഷ്യന്തി ച ദ്വിജാഃ।
ന ച ബിഭ്യതി കേഭ്യശ്ചിന്നൈഭ്യോ ബിഭ്യതി കേചന॥ 14-28-6 (93166)
തസ്മിന്വനേ സപ്ത മഹാദ്രുമാശ്ച
ഫലാനി സപ്താതിഥയശ്ച സപ്ത।
സപ്താശ്രമാഃ സപ്ത സമാധയശ്ച
ദീക്ഷാശ്ച സപ്തൈതദരണ്യരൂപം॥ 14-28-7 (93167)
പഞ്ചവർണാനി ദിവ്യാനി പുഷ്പാണി ച ഫലാനി ച।
സൃജന്തഃ പാദപാസ്തത്ര വ്യാപ്യ തിഷ്ഠന്തി തദ്വൻം॥ 14-28-8 (93168)
സുവർണാനി ദ്വിവർണാനി പുഷ്പാണി ച ഫലാനി ച।
സൃജന്തഃ പാദപാസ്തത്ര വ്യാപ്യ തിഷ്ഠന്തി തദ്വനം॥ 14-28-9 (93169)
`ശങ്കരാണി ത്രിവർണാനി പുഷ്പാണി ച ഫലാനി ച।
സൃജന്തഃ പാദപാസ്തത്ര വ്യാപ്യ തിഷ്ഠന്തി തദ്വനം' 14-28-10 (93170)
സുരഭീണി ദ്വിവർണാനി പുഷ്പാണി ച ഫലാനി ച।
സൃജന്തഃ പാദപാസ്തത്ര വ്യാപ്യ തിഷ്ഠന്തി തദ്വനം॥ 14-28-11 (93171)
സുരഭീണ്യേകവർണാനി പുഷ്പാണി ച ഫലാനി ച।
സൃജന്തഃ പാദപാസ്തത്ര വ്യാപ്യ തിഷ്ഠന്തി തദ്വനം॥ 14-28-12 (93172)
ബഹൂന്യവ്യക്തവർണാനി പുഷ്പാണി ച ഫലാനി ച।
വിസൃജന്തൌ മഹാവൃക്ഷൌ തദ്വനം വ്യാപ്യ തിഷ്ഠതഃ॥ 14-28-13 (93173)
ഏകോ വഹ്നിഃ സുമനാ ബ്രാഹ്മണോത്ര
പഞ്ചേന്ദ്രിയാണി സമിധശ്ചാത്ര സന്തി।
തേഭ്യോ വൃക്ഷാഃക സപ്ത ഫലന്തി ദീക്ഷാ
ഗുണാഃ ഫലാന്യതിഥയഃ ഫലാശാഃ॥ 14-28-14 (93174)
ആതിഥ്യം പ്രതിഗൃഹ്ണന്തി തത്ര സപ്ത മഹർഷയഃ।
അർചിതേഷു പ്രലീനേഷു തേഷ്വന്യദ്രോചതേ വനം॥ 14-28-15 (93175)
പ്രജ്ഞാവൃക്ഷം മോക്ഷഫലം ശാന്തിച്ഛായാസമന്വിതം।
ജ്ഞാനാശ്രയം തൃപ്തിതോയമന്തഃക്ഷേത്രജ്ഞഭാസ്കരം॥ 14-28-16 (93176)
യേഽധിഗച്ഛന്തി തത്സന്തസ്തേഷാം നാസ്തി പുനർഭവഃ।
ഊർധ്വം ചാധശ്ച തിര്യക്ച തസ്യ നാന്തോഽധിഗംയതേ॥ 14-28-17 (93177)
സപ്ത സ്ത്രിയസ്തത്ര ചരന്തി സത്യാ-
സ്ത്വവാങ്മുഖാ ഭാനുമത്യോ ജനിത്ര്യഃ।
ഊർധ്വം രസാനാദദതേ പ്രജാഭ്യഃ
സർവാന്യഥാ നിത്യമനിത്യതാ ച॥ 14-28-18 (93178)
തത്രൈവ പ്രതിതിഷ്ഠന്തി പുനസ്തത്രോദയന്തി ച।
സപ്ത സപ്തർഷയഃ സിദ്ധാ വസിഷ്ഠപ്രമുഖൈഃ സഹ॥ 14-28-19 (93179)
യശോ വർചോ ഭഗശ്ചൈവ വിജയഃ സിദ്ധതേജസഃ।
ഏതമേവാനുവർതന്തേ സപ്ത ജ്യോതീംഷി ഭാസ്കരം॥ 14-28-20 (93180)
ഋഷയഃ പർവതാശ്ചൈവ സന്തി തത്ര സമാസതഃ।
നദ്യശ്ച പരിതോ വാരി വഹന്ത്യോ ബ്രഹ്മിസംഭവം॥ 14-28-21 (93181)
നദീനാം സംഗമശ്ചൈവ വൈതാനേ സമുപഹരേ।
സ്വാത്മതൃപ്താ യതോ യാന്തി സാക്ഷാദേവ പിതാമഹം॥ 14-28-22 (93182)
കൃശാശാഃ സുവ്രതാഃ ശാന്താസ്തപസാ ദഗ്ധകിൽബിഷാഃ।
ആത്മന്യാത്മാനമാവേശ്യ ബ്രാഹ്മണാസ്തമുപാസതേ॥ 14-28-23 (93183)
ശമിമപ്യത്ര ശംസന്തി വിദ്യാരണ്യവിദോ ജനാഃ।
തദരണ്യമഭിപ്രേത്യ യഥാതത്വമജായത॥ 14-28-24 (93184)
ഏതദേവേദൃശം പുണ്യമരണ്യം ബ്രാഹ്മണാ വിദുഃ।
വിദിത്വാ ചാനുതിഷ്ഠന്തി ക്ഷേത്രജ്ഞേനാനുദർശിനാ॥ ॥ 14-28-25 (93185)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്വമേധികപർവണി അനുഗീതാപർവണി അഷ്ടാവിംശോഽധ്യായഃ॥ 28 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-28-7 സപ്തർഷയഃ സപ്ത തഥേന്ധനാനി ഇതി ക.ഥ.പാഠഃ॥ 7-28-9 ചതുർവർണാനി ദിവ്യാനീതി ക.ഥ.പാഠഃ॥ 7-28-13 സൃജന്തഃ പാദപാസ്തത്ര വ്യാപ്യ തിഷ്ഠന്തി തദ്വനമിതി ക.ട.ഥ.പാഠഃ॥ 7-28-19 തത്രോപയന്തി ചേതി ഝ.പാഠഃ। തേച സപ്തർഷയഃ സിദ്ധാ ഇതി ക.ഥ.പാഠഃ॥ 7-28-20 ഭഗശ്ചോജോ വിജയഃ സിദ്ധിതേജസീ ഇതി ക.ഥ.പാഠഃ॥ 7-28-24 ഋചമപ്യത്ര പശ്യന്തി വിദ്യാരണ്യേതി ക.ഥ.പാഠഃ॥ 7-28-25 വിദിത്വാ നാനുപശ്യന്തി ക്ഷേത്രജ്ഞാ നാനുദർശനമിതി ക.ഥ.പാഠഃ॥ആശ്വമേധികപർവ - അധ്യായ 029
॥ ശ്രീഃ ॥
14.29. അധ്യായഃ 029
അഥാനുഗീതാപർവ-2Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
കൃഷ്ണേനാർജുനംപ്രതി യാഗീയഹിംസായാ അധർംയത്വാഭാവപ്രതിപാദകാധ്വര്യുയതിസംവാദാനുവാദഃ॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
ബ്രാഹ്മണ ഉവാച।
ഗന്ധാന്ന ജിഘ്രാമി രാസാന്ന വേദ്മി
രൂപം ന പശ്യാമി ന ച സ്പൃശാമി।
ന ചാപി ശബ്ദാന്വിവിധാഞ്ശൃണോമി
ന ചാപി സങ്കൽപമുപൈമി കഞ്ചിത്॥ 14-29-1 (93186)
അർഥാനിഷ്ടാൻകാമയതേ സ്വഭാവഃ
സർവാന്ദ്വേഷ്യാൻപ്രദ്വിഷതേ സ്വഭാവഃ।
കാമദ്വേഷാനുദ്ഭവതഃ സ്വഭാവാ-
ത്പ്രാണാപാനൌ ജന്തുദേഹാന്നിവേശ്യ॥ 14-29-2 (93187)
തേഭ്യശ്ചാന്യാംസ്തേഷു നിത്യാംശ്ച ഭാവാ-
ൻഭൂതാത്മാനം അക്ഷയേഽഹം ശരീരേ।
തസ്മിംസ്തിഷ്ഠന്നാസ്മി സക്തഃ കഥഞ്ചി-
ത്കാമക്രോധാഭ്യാം ജരയാ മൃത്യുനാ ച॥ 14-29-3 (93188)
അകാമയാനസ്യ ച സർവകാമാ-
നവിദ്വിഷാണസ്യ ച സർവദോഷാൻ।
ന മേ സ്വഭാവേഷു ഭവന്തി ലേപാ-
സ്തോയസ്യ ബിന്ദോരിവ പുഷ്കരേഷു॥ 14-29-4 (93189)
നിത്യസ്യ ചൈതസ്യ ഭവന്തി നിത്യാ
നിരീക്ഷ്യമാണസ്യ ബഹൂൻസ്വഭാവാൻ।
ന സജ്ജതേ കർമസു ഭോഗജാലം
ദിവീവ സൂര്യസ്യ മയൂഖജാലം॥ 14-29-5 (93190)
അത്രാപ്യുദാഹരന്തീമമിതിഹാസം പുരാതനം।
അധ്വര്യുയതിസംവാദം തം നിബോധ യശസ്വിനി॥ 14-29-6 (93191)
പ്രോക്ഷ്യമാണം പശും ദൃഷ്ട്വാ യജ്ഞകർമണ്യഥാബ്രവീത്।
യതിരധ്വര്യുമാസീനോ ഹിംസോയമിതി കുത്സയൻ॥ 14-29-7 (93192)
തമധ്വര്യുഃ പ്രത്യുവാച നായം ഛാഗോ വിനശ്യതി।
ശ്രേയസാ യോക്ഷ്യതേ ജന്തുര്യജ്ഞാച്ഛ്രുതിരിയം തഥാ॥ 14-29-8 (93193)
യോ ഹ്യസ്യ പാർഥിവോ ഭാഗഃ പൃഥിവീം സ ഗമിഷ്യതി।
യദസ്യ വാരിജം കിഞ്ചിദപസ്തത്സംപ്രവേക്ഷ്യതി॥ 14-29-9 (93194)
സൂര്യം ചക്ഷുർദിശഃ ശ്രോത്രേ പ്രാണോഽസ്യ ദിവമേവ ച।
ആഗമേ വർതമാനസ്യ നമേ ദോഷോസ്തി കശ്ചന॥ 14-29-10 (93195)
യതിരുവാച। 14-29-11x (7832)
പ്രാണൈർവിയോഗേ ച്ഛാഗസ്യ യദി ശ്രേയഃ പ്രപശ്യസി।
ഛാഗാർഥേ വർതതേ യജ്ഞോ ഭവതഃ കിം പ്രയോജനം॥ 14-29-11 (93196)
അനു ത്വാം മന്യതേ മാതാ അനു ത്വാം മന്യതേ പിതാ।
മന്ത്രവിജ്ഞാനമുന്നീയ പരിവർതേ വിശേഷതഃ॥ 14-29-12 (93197)
ഏവമേവാനുമന്യേരംസ്താൻഭവാന്ദ്രഷ്ടുമർഹതി।
തേഷാമനുമതിം ശ്രുത്വാ ശക്യാ കർതും വിചാരണാ॥ 14-29-13 (93198)
അധ്വര്യുരുവാച। 14-29-14x (7833)
പ്രാണാ അപ്യസ്യ ച്ഛാഗസ്യ പ്രാപിതാസ്തേ സ്വയോനിഷു।
ശരീരം കേവലം ശിഷ്ടം നിശ്ചേഷ്ടമിതി മേ മതിഃ॥ 14-29-14 (93199)
ഇന്ധനസ്യ തു തുല്യേന ശരീരേണി വിചേതസാ।
ഹിംസാ ഹി യഷ്ടുകാമാനാമിന്ധനം പശുസഞ്ജ്ഞിതം॥ 14-29-15 (93200)
അഹിംസാ സർവധർമാണാമിതി വൃദ്ധാനുശാസനം।
യദഹിംസ്രം ഭവേത്കർമ തത്കാര്യമിതി വിദ്മഹേ॥ 14-29-16 (93201)
അഹിംസേതി പ്രതിജ്ഞേയം യദി വക്ഷ്യാംയതഃ പരം।
ശക്യം ബഹുവിധം വക്തും ഭവതാ കാര്യദൂഷണം॥ 14-29-17 (93202)
അഹിംസാ സർവഭൂതാനാം നിത്യമസ്മാസു രോചതേ।
പ്രത്യക്ഷതഃ സാധയാമോ ന പരോക്ഷമുപാസ്മഹേ॥ 14-29-18 (93203)
അധ്വര്യരുവാച। 14-29-19x (7834)
ഭൂമേർഗന്ധഗുണാൻഭുങ്ക്ഷ്വ പിബസ്യാപോമയാന്രസാൻ।
ജ്യോതിഷാം പശ്യതേ രൂപം സ്പൃശസ്യനിലജാൻഗുണാൻ॥ 14-29-19 (93204)
ശൃണോഷ്യാകാശജാഞ്ശബ്ദാൻമനസാ മന്യസേ മതിം।
സർവാണ്യേതാനി ഭൂതാനി പ്രാണാ ഇതി ച മന്യസേ॥ 14-29-20 (93205)
പ്രാണാദാനേ നിവൃത്തോസി ഹിംസായാം വർതതേ ഭവാൻ।
നാസ്തി ചേഷ്ടാ വിനാ ഹിംസാം കിം വാ ത്വം മന്യസേ ദ്വിജ॥ 14-29-21 (93206)
യതിരുവാച। 14-29-22x (7835)
അക്ഷരം ച ക്ഷരം ചൈവ ദ്വൈധീഭാവോഽയമാത്മനഃ।
അക്ഷരം തത്ര സദ്ഭാവഃ സ്വഭാവഃ ക്ഷര ഉച്യതേ॥ 14-29-22 (93207)
പ്രാണോ ജിഹ്വാ മനഃ സത്ത്വം സദ്ഭാവോ രജസാ സഹ।
ഭാവൈരേതൈർവിമുക്തസ്യ നിർദ്വന്ദ്വസ്യ നിരാശിഷഃ॥ 14-29-23 (93208)
സമസ്യ സർവഭൂതേഷു നിർമമസ്യ ജിതാത്മനഃ।
സമന്താത്പരിമുക്തസ്യ ന ഭയം വിദ്യതേ ക്വചിത്॥ 14-29-24 (93209)
അധ്വര്യുരുവാച। 14-29-25x (7836)
സദ്ഭിരേവേഹ സംവാദഃ കാര്യോ മതിമതാംവര।
ഭവതോ ഹി മതം ശ്രുത്വാ പ്രതിഭാതി മതിർമമ॥ 14-29-25 (93210)
ഭഗവൻഭഗവദ്ബുദ്ധ്യാ പ്രതിബുദ്ധോ ബ്രവീംയഹം।
വ്രതം മന്ത്രകൃതം കർതുർനാപരാധോസ്തി മേ ദ്വിജ॥ 14-29-26 (93211)
ബ്രാഹ്മണ ഉവാച। 14-29-27x (7837)
ഉപപത്ത്യാ യതിസ്തൂഷ്ണീം വർതമാനസ്തതഃ പരം।
അധ്വര്യുരപി നിർമോഹഃ പ്രചചാര മഹാമഖേ॥ 14-29-27 (93212)
ഏവമേതാദൃശം മോക്ഷം സുസൂക്ഷ്മം ബ്രാഹ്മണാ വിദുഃ।
വിദിത്വാ ചാനുതിഷ്ഠന്തി ക്ഷേത്രജ്ഞേനാർഥദർശിനാ॥ ॥ 14-29-28 (93213)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്വമേദികപർവണി അനുഗീതാപർവണി ഏകോനത്രിംശോഽധ്യായഃ॥ 29 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-29-2 സർവാനേതാന്ദ്വേഷ്ടി ചൈവ സ്വഭാവ ഇതി ക.ട.പാഠഃ। ജന്തുദേഹാനിഹൈത്യേതി ക.ട.പാഠഃ॥ 7-29-3 നാസ്തി ശക്യഃ കഥഞ്ചിദിതി ക.ട.ഥ.പാഠഃ॥ 7-29-12 അത്ര ത്വാം മന്യതാം ഭ്രാതാ പിതാ മാതാ സഖേതി ച। മന്ത്രയസ്വൈനമുന്നീയ പരവന്തം വിശേഷത ഇതി ഝ.ദ.പാഠഃ॥ 7-29-19 ഭൂമേരിതി നാനുപഹത്യ ഭൂതാനി ഭോഗഃ സംഭവതീതി ന്യായാജ്ജീവതോഽപരിഹാര്യൈവ ഹിംസേത്യർഥഃ॥ 7-29-21 കിം കഥം ത്വം മന്യസേഽഹിംസാമിതി ശേഷഃ॥ 7-29-26 മതം മന്തും ക്രതും കർതുമിതി ഥ.പാഠഃ॥ആശ്വമേധികപർവ - അധ്യായ 030
॥ ശ്രീഃ ॥
14.30. അധ്യായഃ 030
അഥാനുഗീതാപർവ-2Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
ബ്രാഹ്മണേന സ്വഭാര്യാംപ്രതി ഹിംസായാ അകർതവ്യത്വേ മഹർഷിവചസാം പ്രമാണീകരണോപയോഗിതയാ പരശുരാമചരിത്രകഥനാരംഭഃ॥ 1 ॥ രാമേണ കാർതവീര്യേ നിഹതേ തദനുയായിഭിർജമദഗ്നേർഹനം॥ 2 ॥ തതഃ ക്രുദ്ധേന രാമേണ ത്രിഃസപ്തകൃത്വഃ സർവക്ഷത്രിയഹനനേ തത്പിതൃഭീ രാമസ്യ പരിസാന്ത്വപ്രയതനം॥ 3 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
ബ്രാഹ്മണ ഉവാച।
അത്രാപ്യുദാഹരന്തീമമിതിഹാസം പുരാതനം।
കാർതവീര്യസ്യ സംവാദം സമുദ്രസ്യ ച ഭാമിനി॥ 14-30-1 (93214)
കാർതവീര്യാർജുനോ നാമ രാജാ ബാഹുസഹസ്രവാൻ।
യേന സാഗരപര്യന്താ ധനുഷാ നിർജിതാ മഹീ॥ 14-30-2 (93215)
സ കദാചിത്സമുദ്രാന്തേ വിചരൻബലദർപിതഃ।
അവീകിരച്ഛരശതൈഃ സമുദ്രമിതി നഃ ശ്രുതം॥ 14-30-3 (93216)
തം സമുദ്രോ നമസ്കൃത്യ കൃതാഞ്ജലിരുവാചഹ।
മാ മുഞ്ച വീര നാരാചാൻബ്രൂഹി കിം കരവാണി തേ॥ 14-30-4 (93217)
മദാശ്രയാണി ഭൂതാനി ത്വദ്വിസൃഷ്ടൈർമഹേഷുഭിഃ।
വധ്യന്തേ രാജശാർദൂല തേഭ്യോ ദേഹ്യഭയം വിഭോ॥ 14-30-5 (93218)
അർജുന ഉവാച। 14-30-6x (7838)
മത്സമോ യദി സംഗ്രാമേ ശരാസനധരഃ ക്വചിത്।
വിദ്യതേ തം സമാചക്ഷ്വ യഃ സമോ മേ മഹാമൃധേ॥ 14-30-6 (93219)
സമുദ്ര ഉവാച। 14-30-7x (7839)
മഹർഷിർജമദഗ്നിസ്തേ യദി രാജൻപുരാ ശ്രുതഃ।
തസ്യ പുത്രസ്തവാതിഥ്യം യഥാവത്കർതുമർഹതി॥ 14-30-7 (93220)
തതഃ സ രാജാ പ്രയയൌ ക്രോധേന മഹതാ വൃതഃ।
സ തമാശ്രമമാഗംയ രാമമേവാന്വപദ്യത॥ 14-30-8 (93221)
സ രാമപ്രതികൂലാനി ചകാര സഹ ബന്ധുഭിഃ।
ആയാസം ജനയാമാസ രാമസ്യ ച മഹാത്മനഃ॥ 14-30-9 (93222)
തതസ്തേജഃ പ്രജജ്വാല രാമസ്യാമിതതേജസഃ।
പ്രദഹന്രിപുസൈന്യാനി തദാ കമലലോചനേ॥ 14-30-10 (93223)
തതഃ പരശുമാദായ സ തം ബാഹുസഹസ്രിണം।
ചിൻഛേദ സഹസാ രാമോ ബഹുശാഖമിവ ദ്രുമം॥ 14-30-11 (93224)
തം ഹതം പതിതം ദൃഷ്ട്വാ സമേതാഃ സർവബാന്ധവാഃ।
അസീനാദായ ശക്തീർശ്ച ഭാർഗവം പര്യധാവയൻ॥ 14-30-12 (93225)
രാമോഽപി ധനുരാദായ രഥമാരുഹ്യ സത്വരഃ।
വിസൃജഞ്ശരവർഷാണി വ്യധമത്പാർഥിവം ബലം॥ 14-30-13 (93226)
തതസ്തു ക്ഷത്രിയാഃ കേചിജ്ജമദഗ്നിം നിഹത്യ ച।
വിവിശുർഗിരിദുർഗാണി മൃഗാഃ സിംഹാർദിതാ ഇവ॥ 14-30-14 (93227)
തേഷാം സ്വവിഹിതം കർമ തദ്ഭയാന്നാനുതിഷ്ഠതാം।
പ്രജാ വൃഷലതാം പ്രാപ്താ ബ്രാഹ്മണാനാമദർശനാത്॥ 14-30-15 (93228)
ഏവം തേ ദ്രവിഡാഽഭീരാഃ പുണ്ഡ്രാശ്ച ശബരൈഃ സഹ।
വൃഷലത്വം പരിഗതാ വ്യുത്ഥാനാത്ക്ഷത്രധർമതഃ॥ 14-30-16 (93229)
തതശ്ച ഹതവീരാസു ക്ഷത്രിയാസു പുനഃ പുനഃ।
ദ്വിജൈരുത്പാദിതം ക്ഷത്രം ജാമദഗ്ന്യോ ന്യകൃന്തത॥ 14-30-17 (93230)
ഏകവിംശതിമേ യാതേ രാമം വാഗശരീരിണീ।
ദിവ്യാ പ്രോവാച മധുരാ സർവലോകപരിശ്രുതാ॥ 14-30-18 (93231)
രാമരാമ നിവർതസ്വ കം ഗുണം താത പശ്യസി।
ക്ഷത്രബന്ധൂനിമാൻപ്രാണൈർവിപ്രയോജ്യ പുനഃ പുനഃ॥ 14-30-19 (93232)
തഥൈവ തം മഹാത്മാനമൃചീകപ്രമുഖാസ്തദാ।
പിതാമഹാ മഹാഭാഗ നിവർതസ്വേത്യഥാബ്രുവൻ॥ 14-30-20 (93233)
പിതുർവധമമൃഷ്യംസ്തു രാമഃ പ്രോവാച താനൃഷീൻ।
നാർഹന്തീഹ ഭവന്തോ മാം നിവാരയിതുമിത്യുത॥ 14-30-21 (93234)
പിതര ഊചുഃ। 14-30-22x (7840)
നാർഹസേ ക്ഷത്രബന്ധൂംസ്ത്വം നിഹന്തും ജയതാംവര।
നേഹ യുക്തം ത്വയാ ഹന്തും ബ്രാഹ്മണേന സതാ നൃപാൻ॥ ॥ 14-30-22 (93235)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്വമേധികപർവണി അനുഗീതാപർവണി ത്രിംശോഽധ്യായഃ॥ 30 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-30-15 തേഷാമുപരതം കർമേതി ട.പാഠഃ॥ 7-30-16 വ്യുത്ഥാനാത്ക്ഷത്രധർമിണ ഇതി ഝ.പാഠഃ॥ആശ്വമേധികപർവ - അധ്യായ 031
॥ ശ്രീഃ ॥
14.31. അധ്യായഃ 031
അഥാനുഗീതാപർവ-2Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
പരശുരാമംപ്രതി തത്പിതൃഭിഃ ക്ഷത്രിയവധാന്നിവർതനായാലർകോപാഖ്യാനകഥനം॥ 1 ॥ രാമേണ തച്ഛ്രവണാദ്ധിംസാതോ നിവർത്യ തപശ്ചരണം॥ 2 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
name="Azvamedhika-14-31-1x">പിതര ഊചുഃ।
അത്രാപ്യുദാഹരന്തീമമിതിഹാസം പുരാതനം।
ശ്രുത്വാ ച തത്തഥാ കാര്യം ഭവതാ ദ്വിജസത്തമ॥ 14-31-1 (93236)
അലർകോ നാമ രാജർഷിരഭവത്സുമഹാതപാഃ।
ധർമജ്ഞഃ സത്യവാദീ ച മഹാത്മാ സുദൃഢവ്രതഃ॥ 14-31-2 (93237)
സ സാഗരാന്താം ധനുഷാ വിനിർജിത്യ മഹീമിമാം।
കൃത്വാ സുദുഷ്കരം കർമ മനഃ സൂക്ഷ്മേ സമാദധേ॥ 14-31-3 (93238)
സ്ഥിതസ്യ വൃക്ഷമൂലേഽഥ തസ്യ ചിന്താ ബഭൂവ ഹ।
ഉത്സൃയ സുമഹദ്രാജ്യം സൂക്ഷ്മം പ്രതി മഹാമതേ॥ 14-31-4 (93239)
അലർക ഉവാച। 14-31-5x (7841)
മനസോ മേ ബലം ജാതം മനോ ജിത്വാ ധ്രുവോ ജയഃ।
അന്യത്ര ബാണാനസ്യാമി ശത്രുഭിഃ പരിവാരിതഃ॥ 14-31-5 (93240)
യദിദം ചാപലാത്കർമ സർവാൻമർത്യാംശ്ചികീർഷതി।
മനഃ പ്രതി സുതീക്ഷ്ണാഗ്രാനഹം മോക്ഷ്യാമി സായകാൻ॥ 14-31-6 (93241)
മന ഉവാച। 14-31-7x (7842)
നേമേ ബാണാസ്തരിഷ്യന്തി മാമലർക കഥഞ്ചന।
തവൈവ മർമ ഭേത്സ്യന്തി ഭിന്നമർമാ മരിഷ്യസി॥ 14-31-7 (93242)
അന്യാൻബാണാൻസമീക്ഷസ്വ യൈസ്ത്വം മാം സൂദയിഷ്യസി।
തത്ഛ്രുത്വാ സ വിചിന്ത്യാഥ തതോ വചനമബ്രവീത്॥ 14-31-8 (93243)
ആഘ്രായ സുബഹൂൻഗന്ധാംസ്താനേവ പ്രതിഗൃധ്യതി।
തസ്മാദ്ധ്രാണം പ്രതി ശരാൻപ്രതിമോക്ഷ്യാംയഹം ശിതാൻ॥ 14-31-9 (93244)
ഘ്രാണ ഉവാച। 14-31-10x (7843)
നേമേ ബാണാസ്തരിഷ്യന്തി മാമലർക കഥഞ്ചന।
തവൈവ മർമ ഭേത്സ്യന്തി ഭിന്നമർമാ മരിഷ്യസി॥ 14-31-10 (93245)
അന്യാന്യാണാൻസമീക്ഷസ്വ യൈസ്ത്വം മാം സൂദയിഷ്യസി।
തച്ഛ്രുത്വാ സ വിചിന്ത്യാഥ തതോ വചനമബ്രവീത്॥ 14-31-11 (93246)
ഇയം സ്വാദൂന്രസാൻഭുക്ത്വാ താനേവ പ്രതി ഗൃധ്യതി।
തസ്മാജ്ജിഹ്വാം പ്രതി ശരാൻപ്രതിമോക്ഷ്യാംയഹം ശിതാൻ॥ 14-31-12 (93247)
ജിഹ്വോവാച। 14-31-13x (7844)
നേമേ വാണാസ്തരിഷ്യന്തി മാമലർക കഥഞ്ചന।
തവൈവ മർമ ഭേത്സ്യന്തി തതോ ഹാസ്യസി ജീവിതം॥ 14-31-13 (93248)
അന്യാന്വാണാൻസമീക്ഷസ്വ യൈസ്ത്വം മാം സൂദയിഷ്യസി।
തച്ഛ്രുത്വാ സ വിചിന്ത്യാഥ തതോ വചനമബ്രവീത്॥ 14-31-14 (93249)
സ്പൃഷ്ട്വാ ത്വഗ്വിവിധാൻസ്പർശാംസ്താനേവ പ്രതിഗൃധ്യതി।
തസ്മാത്ത്വചം പാടയിഷ്യേ വിവിധൈഃ കങ്കപത്രിഭിഃ॥ 14-31-15 (93250)
ത്വഗുവാച। 14-31-16x (7845)
നേമേ ബാണാസ്തരിഷ്യന്തി മാമലർക കഥഞ്ചന।
തവൈവ മർമ ഭേത്സ്യന്തി ഭിന്നമർമാ മരിഷ്യസി॥ 14-31-16 (93251)
അന്യാൻബാണാൻസമീക്ഷസ്വ യൈസ്ത്വം മാം സൂദയിഷ്യസി।
തച്ഛ്രുത്വാ സ വിചിന്ത്യാഥ തതോ വചനമബ്രവീത്॥ 14-31-17 (93252)
ശ്രുത്വാ തു വിവിധാഞ്ശബ്ദാംസ്താനേവ പ്രതിഗൃധ്യതി।
തസ്മാച്ഛ്രോത്രം പ്രതി ശരാൻപ്രതി മുഞ്ചാംയഹം ശിതാൻ॥ 14-31-18 (93253)
ശ്രോത്രമുവാച। 14-31-19x (7846)
നേമേ ബാണാസ്തരിഷ്യന്തി മാമലർക കഥഞ്ചന।
തവൈവ മർമ ഭേത്സ്യന്തി തതോ ഹാസ്യതി ജീവിതം॥ 14-31-19 (93254)
അന്യാൻബാണാൻസമീക്ഷസ്വ യൈസ്ത്വം മാം സൂദയിഷ്യസി।
തച്ഛ്രുത്വാ സ വിചിന്ത്യാഥ തതോ വചനമബ്രവീത്॥ 14-31-20 (93255)
ദൃഷ്ട്വാ രൂപാണി ബഹുശസ്താന്യേവ പ്രതിഗൃധ്യതി।
തസ്മാച്ചക്ഷുർഹനിഷ്യാമി നിശിതൈഃ സായകൈരഹം॥ 14-31-21 (93256)
ചക്ഷുരുവാച। 14-31-22x (7847)
നേമേ ബാണാസ്തരിഷ്യന്തി മാമലർക കഥഞ്ചന।
തവൈവ മർമ ഭേത്സ്യന്തി ഭിന്നമർമാ മരിഷ്യസി॥ 14-31-22 (93257)
അന്യാൻബാണാൻസമീക്ഷസ്വ യൈസ്ത്വം മാം സൂദയിഷ്യതി
തച്ഛ്രുത്വാ സ വിചിന്ത്യാഥ തതോ വചനമബ്രവീത്॥ 14-31-23 (93258)
ഇയം നിഷ്ഠാ ബഹുവിധാ പ്രജ്ഞയാ ത്വദ്യവസ്യതി।
തസ്മാദ്ബുദ്ധിം പ്രതി ശരാൻപ്രതിമോക്ഷ്യാംയഹം ശിതാൻ॥ 14-31-24 (93259)
ബുദ്ധിരുവാച। 14-31-25x (7848)
നേമേ ബാണാസ്തരിഷ്യന്തി മാമലർക കഥഞ്ചന।
തവൈവ മർമ ഭേത്സ്യന്തി ഭിന്നമർമാ മരിഷ്യസി।
അന്യാൻബാണാൻസമീക്ഷസ്വ യൈസ്ത്വം മാം സൂദയിഷ്യസി॥ 14-31-25 (93260)
പിതര ഊചുഃ। 14-31-26x (7849)
തതോഽലർകസ്തപോ ഘോരം തത്രൈവാസ്ഥായ ദുഷ്കരം।
നാധ്യഗച്ഛത്പരം ശക്ത്യാ ബാണമേതേഷു സപ്തസു॥ 14-31-26 (93261)
സുസമാഹിതചേതാസ്തു സ തതോഽചിന്തയത്പ്രഭുഃ।
സ വിചിന്ത്യ ചിരം കാലമലർകോ ദ്വിജസത്തമ।
നാധ്യഗച്ഛത്പരം ശ്രേയോ യോഗാൻമതിമതാംവരഃ॥ 14-31-27 (93262)
സ ഏകാഗ്രം മനഃ കൃത്വാ നിശ്ചലോ യോഗമാസ്ഥിതഃ।
ഇന്ദ്രിയാണി ജഘാനാശു ബാണേനൈകേന വീര്യവാൻ॥ 14-31-28 (93263)
യോഗേനാത്മാനമാവിശ്യ സിദ്ധിം പരമികാം ഗതഃ।
വിസ്മിതശ്ചാപി രാജർഷിരിമാം ഗാഥാം ജഗാദ ഹ॥ 14-31-29 (93264)
അഹോ കഷ്ടം യദസ്മാഭിഃ സർവം ബാഹ്യമനുഷ്ഠിതം।
ഭോഗതൃഷ്ണാസമായുക്തൈഃ പൂർവം രാജ്യമുപാസിതം।
ഇതി പശ്ചാൻമയാ ജ്ഞാതം യോഗാന്നാസ്തി പരം സുഖം॥ 14-31-30 (93265)
ഇതി ത്വമനുജാനീഹി രാമ മാ ക്ഷത്രിയാന്വധീഃ।
തഷോ ഘോരമുപാതിഷ്ഠ തതഃ ശ്രേയോഽഭിപത്സ്യസേ॥ 14-31-31 (93266)
ഇത്യുക്തഃ പിതൃഭിഃ സോഥ തപോ ഘോരം സമാസ്ഥിതഃ।
ജാമദഗ്ന്യോ മഹാഭാഗേ സിദ്ധിം ച പരമാം ഗതഃ॥ ॥ 14-31-32 (93267)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്വമേധികപർവണി അനുഗീതാപർവണി ഏകത്രിംശോഽധ്യായഃ॥ 31 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-31-1 അത്ര ഹിംസായാ അകാര്യത്വേ। 1 ॥ 7-31-5 അന്യത്ര ബാഹ്യശത്രുഭ്യ ഇതി ശേഷഃ। ശത്രുഭിരിന്ദ്രിയാഖ്യവൈരിഭിഃ॥ 5 ॥ആശ്വമേധികപർവ - അധ്യായ 032
॥ ശ്രീഃ ॥
14.32. അധ്യായഃ 032
അഥാനുഗീതാപർവ-2Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
ബ്രാഹ്മണേന സ്വഭാര്യാംപ്രതി കാമക്രോധാദിപരിത്യാഗപൂർവകം ഭഗവദവബോധസ്യ പരമപുരുഷാർഥസാധനതാവബോധകാംബരീഷഗീതഗാഥാകഥനം॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
ബ്രാഹ്മണ ഉവാച।
ത്രയോ വൈ രിപവോ ലോകേ നവധാ ഗുണതഃ സ്മൃതാഃ।
ഹർഷഃ സ്തംഭോതിമാനശ്ച ത്രയസ്തേ സാത്വികാ ഗുണാഃ॥ 14-32-1 (93268)
ശോകഃ ക്രോധാഭിസംരംഭോ രാജസാസ്തേ ഗുണാഃ സ്മൃതാഃ।
സ്വപ്നസ്തന്ദ്രാ ച മോഹശ്ച ത്രയസ്തേ താമസാ ഗുണാഃ॥ 14-32-2 (93269)
ഏതാന്നികൃത്യ ധൃതിമാൻബാണസംഘൈരതന്ദ്രിതഃ।
ജേതും പരാനുത്സഹതേ പ്രശാന്താത്മാ ജിതേന്ദ്രിയഃ॥ 14-32-3 (93270)
അത്ര ഗാഥാഃ കീർതയന്തി പുരാകൽപവിദോ ജനാഃ।
അംബരീഷേണ യാ ഗീതാ രാജ്ഞാ രാജ്യം പ്രശാസതാ॥ 14-32-4 (93271)
സമുദീർണേഷു ദോഷേഷു ബാധ്യമാനേഷു സാധുഷു।
ജഗ്രാഹ തരസാ രാജ്യമംബരീഷ ഇതി ശ്രുതിഃ॥ 14-32-5 (93272)
സ നിഗൃഹ്യാത്മനോ ദോഷാൻസാധൂൻസമഭിപൂജ്യ ച।
ജഗാമ മഹതീം സിദ്ധിം ഗാഥാശ്ചേമാ ജഗാദ ഹ॥ 14-32-6 (93273)
ഭൂയിഷ്ഠം വിജിതാ ദോഷാ നിഹതാഃ സർവശത്രവഃ।
ഏകോ ദോഷോ വരിഷ്ഠശ്ച വധ്യഃ സ ന ഹതോ മയാ॥ 14-32-7 (93274)
യത്പ്രയുക്തോ ജന്തുരയം വൈതൃഷ്ണ്യം നാധിഗച്ഛതി।
തൃഷ്ണാർത ഇവ നിംനാനി ധാവമാനോ ന ബുധ്യതേ॥ 14-32-8 (93275)
അകാര്യമപി യേനേഹ പ്രയുക്തഃ സേവതേ നരഃ।
തം ലോഭമസിഭിസ്തീക്ഷ്ണൈർനികൃത്യ സുഖമേധതേ॥ 14-32-9 (93276)
ലോഭാദ്ധി ജായതേ തൃഷ്ണാ തതശ്ചിന്താ പ്രവർതതേ।
സ ലിപ്സമാനോ ലഭതേ ഭൂയിഷ്ഠം രാജസാൻഗുണാൻ।
തദവാപ്തൌ തു ലഭതേ ഭൂയിഷ്ഠം താമസാൻഗുണാൻ॥ 14-32-10 (93277)
സ തൈർഗുണൈഃ സംഹതദേഹബന്ധനഃ।
പുനഃപനർജായതി കർമ ചേഹതേ।
ജൻമക്ഷയേ ഭിന്നവികീർമദേഹോ
മൃത്യും പുനർഗച്ഛതി ജൻമനൈവ॥ 14-32-11 (93278)
തസ്മാദേതം സംയഗവേക്ഷ്യ ലോഭം
നിഗൃഹ്യ ധൃത്യാഽഽത്മനി രാജ്യമിച്ഛേത്।
ഏതദ്രാജ്യം നാന്യദസ്തീഹ രാജ്യ-
മാത്മൈവ രാജാ വിദിതോ യഥാവത്॥ 14-32-12 (93279)
ഇതി രാജ്ഞാഽംബരീഷേണ ഗാഥാ ഗീതാ യശസ്വിനാ।
ആധിരാജ്യ പുരസ്കൃത്യ ലോഭമേകം നികൃന്തതാ॥ ॥ 14-32-13 (93280)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്വമേധികപർവണി അനുഗീതാപർവണി ദ്വാത്രിംശോഽധ്യായഃ॥ 32 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-32-1 ഗുണതഃ വൃത്തിഭേദാത്॥ 7-32-2 അഭിസംരംഭോ ദ്വേഷാഭിനിവേശഃ॥ 7-32-3 നികൃത്യ ച്ഛിത്ത്വാ। ബാണസംഘൈഃ ശമാദിഭിഃ॥ 7-32-11 പുനർജായതി ചേഹ തത്ഫലം। ഫലക്ഷയേ ഭിന്നവിദീർണദേഹഃ പുനർമൃത്യു ഗച്ഛതി ചൈവ ജൻമനീതി ക.ഥ.പാഠഃ॥ 7-32-12 നാന്യദസ്തീതി വിദ്യാ യൈശ്ചൈവ രാജാ വിജിതോ മയൈക ഇതി ക.ഥ.പാഠഃ॥ആശ്വമേധികപർവ - അധ്യായ 033
॥ ശ്രീഃ ॥
14.33. അധ്യായഃ 033
അഥാനുഗീതാപർവ-2Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
ബ്രാഹ്മണേന സ്വഭാര്യാംപ്രതി മമതാവർജനസ്യ പുരുഷാർഥസാധനതായാം ദൃഷ്ടാന്തതയാ ബ്രാഹ്മണജനകസംവാദാനുവാദഃ॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
ബ്രാഹ്മണി ഉവാച।
അത്രാപ്യുദാഹരന്തീമമിതിഹാസം പുരാതനം।
ബ്രാഹ്മണസ്യ ച സംവാദം ജനകസ്യ ച ഭാമിനി॥ 14-33-1 (93281)
ബ്രാഹ്മണം ജനകോ രാജാ സന്നം കസ്മിംശ്ചിദാഗസി।
വിഷയേ മേ ന വസ്തവ്യമിതി ശിഷ്ട്യർഥമബ്രവീത്॥ 14-33-2 (93282)
ഇത്യുക്തഃ പ്രത്യുവാചാഥ ബ്രാഹ്മണോ രാജസത്തമം।
ആചക്ഷ്വ വിഷയം രാജന്യാവാംസ്തവ വശേ സ്ഥിതഃ॥ 14-33-3 (93283)
സോഽന്യസ്യ വിഷയേ രാജ്ഞോ വസ്തുമിച്ഛാംയഹം വിഭോ।
വചസ്തേ കർതുമിച്ഛാമി യഥാശാസ്ത്രം മഹീപതേ॥ 14-33-4 (93284)
ഇത്യുക്തസ്തു തദാ രാജാ ബ്രാഹ്മണേന യശസ്വിനാ।
മുഹുരുഷ്ണം വിനിഃസ്വസ്യ ന കിഞ്ചിത്പ്രത്യഭാഷത॥ 14-33-5 (93285)
തമാസീനം ധ്യായമാനം രാജാനമമിതൌജസം।
കശ്മലം സഹസാഽഗച്ഛദ്ഭാനുമന്തമിവ ഗ്രഹഃ॥ 14-33-6 (93286)
സമാശ്വാസ്യ തതോ രാജാ വിഗതേ കശ്യമേ തദാ।
തതോ മൂഹൂർതാദിവ തം ബ്രാഹ്മണം വാക്യമബ്രവീത്॥ 14-33-7 (93287)
പിതൃപൈതാമഹേ രാജ്യേ വശ്യേ ജനപദേ സതി।
വിഷയം നാധിഗച്ഛാമി വിചിന്വൻപൃഥിവീമഹം॥ 14-33-8 (93288)
നാധ്യഗച്ഛം യദാ പൃഥ്വ്യാം മിഥിലാ മാർഗിതാ മയാ।
നാധ്യഗച്ഛം യദാ തസ്യാം സ്വപ്രജാ മാർഗിതാ മയാ॥ 14-33-9 (93289)
നാധ്യഗച്ഛം യദാ തസ്യാം തദാ മേ കശ്മലോഽഭവത്।
തതോ മേ കശ്മലസ്യാന്തേ മതിഃ പുനരുപസ്ഥിതാ॥ 14-33-10 (93290)
തദാ ന വിഷയം മന്യേ സർവോ വാ വിഷയോ മമ।
ആത്മാഽപി ചായം ന മമ സർവാ വാ പൃഥിവീ മമ॥ 14-33-11 (93291)
യഥാ മമ തഥാഽന്യേഷാമിതി മന്യേ ദ്വിജോത്തമ।
ഉഷ്യതാം യാവദുത്സാഹോ ഭുജ്യതാം യാവദിഷ്യതേ॥ 14-33-12 (93292)
ബ്രാഹ്മണ ഉവാച। 14-33-13x (7850)
പിതൃപൈതാമഹേ രാജ്യേ വശ്യേ ജനപദേ സതി।
ബ്രൂഹി കാം മതിമാസ്ഥായ മമത്വം വർജിതം ത്വയാ॥ 14-33-13 (93293)
കാം വൈ ബുദ്ധിം സമാശ്രിത്യ സർവോ വൈ വിഷയസ്തവ।
നാവൈഷി വിഷയം യേന സർവോ വാ വിഷയസ്തവ॥ 14-33-14 (93294)
ജനക ഉവാച। 14-33-15x (7851)
അന്തവന്ത ഇഹാരംഭാ വിദിതാഃ സർവകർമസു।
നാധ്യഗച്ഛമഹം തസ്മാൻമമേദമിതി യദ്ഭവേത്॥ 14-33-15 (93295)
കസ്യേദമിതി കസ്യ സ്വമിതി വേദവചസ്തഥാ।
നാധ്യഗച്ഛമഹം ബുദ്ധ്യാ മമേദമിതി യദ്ഭവേത്॥ 14-33-16 (93296)
ഏതാം ബുദ്ധിം സമാശ്രിത്യ മമത്വം വർജിതം മയാ।
ശൃണു ബുദ്ധിം ച യാം ജ്ഞാത്വാ സർവത്ര വിഷയോ മമ॥ 14-33-17 (93297)
നാഹമാത്മാർഥമിച്ഛാമി ഗന്ധാൻഘ്രാണഗതാനപി।
തസ്മാൻമേ നിർജിതാ ഭൂമിർവശേ തിഷ്ഠതി നിത്യദാ॥ 14-33-18 (93298)
നാഹമാത്മാർഥമിച്ഛാമി രസാനാസ്യേഽപി വർതതഃ।
ആപോ മേ നിർജിതാസ്തസ്മാദ്വശേ തിഷ്ഠന്തി നിത്യദാ॥ 14-33-19 (93299)
നാഹമാത്മാർഥമിച്ഛാമി രൂപം ജ്യോതിശ്ച ചക്ഷുഷഃ।
തസ്മാൻമേ നിർജിതം ജ്യോതിർവശേ തിഷ്ഠതി നിത്യദാ॥ 14-33-20 (93300)
നാഹമാത്മാർഥമിച്ഛാമി സ്പർശാംസ്ത്വചി ഗതാശ്ച യേ।
തസ്മാൻമേ നിർജിതോ വായുർവശേ തിഷ്ഠതി നിത്യദാ॥ 14-33-21 (93301)
നാഹമാത്മാർഥമിച്ഛാമി ശബ്ദാഞ്ശ്രോത്രഗതാനപി।
ആകാശം മേ ജിതം തസ്മാദ്വശേ തിഷ്ഠതി നിത്യദാ॥ 14-33-22 (93302)
നാഹമാത്മാർഥമിച്ഛാമി മനോ നിത്യം മനോന്തരേ।
മനോ മേ നിർജിതം തസ്മാദ്വശേ തിഷ്ഠതി നിത്യദാ॥ 14-33-23 (93303)
ദേവേഭ്യശ്ച പിതൃഭ്യശ്ച ഭൂതേഭ്യോഽതിഥിഭിഃ സഹ।
ഇത്യർഥം സർവ ഏവേതി സമാരംഭാ ഭവന്തി വൈ॥ 14-33-24 (93304)
തതഃ പ്രഹസ്യ ജനകം ബ്രാഹ്മണഃ പുനരബ്രവീത്।
ത്വജ്ജിജ്ഞാസാർഥമദ്യേഹ വിദ്ധി മാം ധർമമാഗതം॥ 14-33-25 (93305)
ത്വമസ്യ ബ്രഹ്മിനാഭസ്യ ദുർവാരസ്യാനിവർതിനഃ।
സത്വനേമിനിരുദ്ധസ്യ ചക്രസ്യൈകഃ പ്രവർതകഃ॥ ॥ 14-33-26 (93306)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്വമേധികപർവണി അനുഗീതാപർവണി ത്ര്യസ്ത്രിംശോഽധ്യായഃ॥ 33 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-33-1 അത്ര ലോഭേ നികൃന്തനീയേ॥ 7-33-2 ക്ലാന്തം കസ്മിംശ്ചിദാഗമേ ഇതി ദ.പാഠഃ॥ ക്ഷാന്തം കസ്മിംശ്ചിദാഗമേ ഇതി ക.ഠ.ഥ.പാഠഃ। ശിഷ്യാർഥമബ്രവീദിതി പാഠാന്തരം॥ആശ്വമേധികപർവ - അധ്യായ 034
॥ ശ്രീഃ ॥
14.34. അധ്യായഃ 034
അഥാനുഗീതാപർവ-2Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
ബ്രാഹ്മണേന ബ്രാഹ്മണീംപ്രതി സ്വമാഹാത്ംയപ്രകാശനം॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
ബ്രാഹ്മണ ഉവാച।
നാഹം തഥാ ഭൂരു ചരാമി ലോകേ
യഥാ ത്വം മാം തർജയസേ സ്വബുദ്ധ്യാ।
വിപ്രോസ്മിം മുക്തോസ്മി വനേചരോസ്മി
ഗൃഹസ്ഥധർമാ വ്രതവാംസ്തഥാഽസ്മി॥ 14-34-1 (93307)
നാഹമസ്മി യതാ മാം ത്വം പശ്യസേ ച ശുഭാശുഭേ।
മയാ വ്യാപ്തമിദം സർവം യത്കിഞ്ചിജ്ജഗതീഗതം॥ 14-34-2 (93308)
യേ കേചിജ്ജന്തവോ ലോകേ ജംഗമാഃ സ്ഥാവരാശ്ച ഹ।
തേഷാം മാമന്തകം വിദ്ധി ദാരുണാമിവ പാവകം॥ 14-34-3 (93309)
രാജ്യേ പൃഥിവ്യാം സർവസ്യാമഥവാപി ത്രിവിഷ്ടപേ।
തഥാ ബുദ്ധിരിയം വേത്തി ബുദ്ധിരേവ ധനം മമ॥ 14-34-4 (93310)
ഏകഃ പന്ഥാ ബ്രാഹ്മണാനാം യേന ഗച്ഛന്തി തദ്വിദഃ।
ഗൃഹേഷു വനവാസേഷു ഗുരുവാസേഷു ഭിക്ഷുഷു॥ 14-34-5 (93311)
ലിംഗൈർബഹുഭിരവ്യഗ്രൈരേകാ ബുദ്ധിരുപാസ്യതേ।
നാനാലിംഗാശ്രമസ്ഥാനാം യേഷാം ബുദ്ധിഃ ശമാത്മികാ॥ 14-34-6 (93312)
തേ ഭാവമേകമായാന്തി സരിതഃ സാഗരം യഥാ।
ബുദ്ധ്യാഽയം ഗംയതേ മാർഗഃ ശരീരേണി ന ഗംയതേ।
ആദ്യന്തവന്തി കർമാണി ശരീരം കർമബന്ധനം॥ 14-34-7 (93313)
തസ്മാൻമേ സുഭഗേ നാസ്തി പരലോകകൃതം ഭയം।
തദ്ഭാവഭാവനിരതാ മമൈവാത്മാനമേഷ്യസി॥ ॥ 14-34-8 (93314)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്വമേധികപർവണി അനുഗീതാപർവണി ചതുസ്ത്രിംശോഽധ്യായഃ॥ 34 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-34-3 തേഷാമന്തർഗതം വിദ്ധി ഇതി ക.ധ.പാഠഃ॥ 7-34-7 വിദ്ധ്യാന്തവന്തി കർമാണീതി ക.ഥ.പാഠഃ॥ 7-34-8 തസ്മാത്തേ സുഭഗേ ഇതി ഝ.പാഠഃ। മദ്ഭാവഭാവനിരതാ മാമേവൈഷ്യസ്യഥാത്മനേതി ക.പാഠഃ॥ആശ്വമേധികപർവ - അധ്യായ 035
॥ ശ്രീഃ ॥
14.35. അധ്യായഃ 035
അഥാനുഗീതാപർവ-2Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
കൃഷ്ണേനാർജുനംപ്രതി ബ്രാഹ്മണീബ്രാഹ്മണശബ്ദനിർദിഷ്ടയോഃ ക്രമേണി ബുദ്ധിമനസ്ത്വകഥനം॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
ബ്രാഹ്മണ ഉവാച।
നേദമൽപാത്മനാ ശക്യം വേദിതും വാഽകൃതാത്മനാ।
ബഹു ചാൽപം ച സങ്ക്ഷിപ്തം വിസ്തൃതം ച മതം മമ॥ 14-35-1 (93315)
ഉപായം തം മമ ബ്രൂഹി യേനൈഷാ ലഭ്യതേ മതിഃ।
തൻമന്യേ കാരണം കർമ യത ഏഷാ പ്രവർതതേ॥ 14-35-2 (93316)
ബ്രാഹ്മണ ഉവാച। 14-35-3x (7852)
അരണീം ബ്രാഹ്മണീം വിദ്ധി ഗുരുരസ്യോത്തരാരണിഃ।
തപഃശ്രുതേഭിമഥിനീ ജ്ഞാനാഗ്നിർജായതേ തതഃ॥ 14-35-3 (93317)
ബ്രാഹ്മണയുവാച। 14-35-4x (7853)
യദിദം ബ്രഹ്മണോ ലിംഗം ക്ഷേത്രജ്ഞ ഇതി സഞ്ജ്ഞിതം।
ഗ്രഹീതും യേന യച്ഛക്യം ലക്ഷണം തസ്യ തദ്വദ॥ 14-35-4 (93318)
ബ്രാഹ്മണ ഉവാച। 14-35-5x (7854)
അലിംഗോ നിർഗുണശ്ചൈവ കാരണം നാസ്യ വിഗ്രഹേ।
ഉപായമേവ വക്ഷ്യാമി യേന ഗൃഹ്യേത ഭാവനാ॥ 14-35-5 (93319)
സംയഗപ്യുപദിഷ്ടസ്യ ഹ്യമൃതസ്യേവ തൃപ്യസേ।
കർമബുദ്ധിരബുദ്ധിത്വാജ്ജ്ഞാനലിംഗാന്നിപാതിതഃ। 14-35-6 (93320)
ഇദം കാര്യമിദം നേതി ന മോക്ഷേഷൂപദിശ്യതേ।
പശ്യതഃ ശൃണ്വതോ ബുദ്ധിരാത്മനൈവോപജായതേ॥ 14-35-7 (93321)
യാവന്ത ഇഹ ശക്യേരംസ്താവതോംഽസാൻപ്രകൽപയേത്।
അവ്യക്താന്വ്യക്തരൂപാംശ്ച ശതശോഽഥ സഹസ്രശഃ॥ 14-35-8 (93322)
സർവാനുമാനയുക്താംശ്ച സർവാൻപ്രത്യക്ഷഹേതുകാൻ।
യതഃ പരം ന വിദ്യേത തതോഽഭ്യാസേ ഭവിഷ്യതി॥ 14-35-9 (93323)
ശ്രീഭഗവാനുവാച। 14-35-10x (7855)
തതസ്തു തസ്യാ ബ്രാഹ്മണ്യാ മതിഃ ക്ഷേത്രജ്ഞസംശയേ।
ക്ഷേത്രജ്ഞാനേന പരതഃ ക്ഷേത്രജ്ഞോഽന്യഃ പ്രവർതതേ॥ 14-35-10 (93324)
അർജുന ഉവാച। 14-35-11x (7856)
ക്വ നു സാ ബ്രാഹ്മണി കൃഷ്ണ ക്വ ചാസൌ ബ്രാഹ്മണർഷഭഃ।
യാഭ്യാം സിദ്ധിരിയം പ്രാപ്താ താവുഭൌ വദ മേഽച്യുത॥ 14-35-11 (93325)
ശ്രീഭഗവാനുവാച। 14-35-12x (7857)
മനോ മേ ബ്രാഹ്മണം വിദ്ധി ബുദ്ധിം മേ വിദ്ധി ബ്രാഹ്മണീം।
ക്ഷേത്രജ്ഞ ഇതി യശ്ചോക്തഃ സോഽഹമേവ ധനഞ്ജയ॥ ॥ 14-35-12 (93326)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്വമേധികപർവണി അനുഗീതാപർവണി പഞ്ചത്രിംശോഽധ്യായഃ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-35-6 സംയഗുപായോ ദൃഷ്ടശ്ച ഭ്രമരൈരിവ ലക്ഷ്യത ഇതി ഝ.പാഠഃ॥ആശ്വമേധികപർവ - അധ്യായ 036
॥ ശ്രീഃ ॥
14.36. അധ്യായഃ 036
അഥാനുഗീതാപർവ-2Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
കൃഷ്ണേനാർജുനംപ്രതി പരബ്രഹ്മസ്വരൂപതത്പ്രാപ്തിസാധനാദിപ്രതിപാദകഗുരുശിഷ്യസംവാദാനുവാദഃ॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
അർജുന ഉവാച।
ബ്രഹ്മ യത്പരമം ജ്ഞേയം തൻമേ വ്യാഖ്യാതുമർഹസി।
ഭതോ ഹി പ്രസാദേന സൂക്ഷ്മേ മേ രമതേ മതിഃ॥ 14-36-1 (93327)
വാസുദേവ ഉവാച। 14-36-2x (7858)
അത്രാപ്യുദാഹരന്തീമമിതിഹാസം പുരാതനം।
സംവാദം മോക്ഷസംയുക്തം ശിഷ്യസ്യ ഗുരുണാ സഹ॥ 14-36-2 (93328)
കശ്ചിദ്ബ്രാഹ്മണമാസീനമാചാര്യം സംശിതവ്രതം।
ശിഷ്യഃ പപ്രച്ഛ മേധാവീ കിംസ്വിച്ഛ്രേയഃ പരന്തപ॥ 14-36-3 (93329)
ഭഗവന്തം പ്രപന്നോഽഹം നിഃശ്രേയസപരാണഃ।
യാചേ ത്വാം ശിരസാ വിപ്ര യദ്ബ്രൂയാം ബ്രൂഹി തൻമമ॥ 14-36-4 (93330)
തമേവംവാദിനം പാർഥ ശിഷ്യം ഗുരുരുവാച ഹ।
കഥയസ്വ പ്രവക്ഷ്യാമി യത്ര തേ സംശയോ ദ്വിജ॥ 14-36-5 (93331)
ഇത്യുക്തഃ സ കുരുശ്രേഷ്ഠ ഗുരുണാ ഗുരുവത്സലഃ।
പ്രാഞ്ജലിഃ പരിപപ്രച്ഛ യത്തച്ഛൃണു മഹാമതേ॥ 14-36-6 (93332)
ശിഷ്യ ഉവാച। 14-36-7x (7859)
കുതശ്ചാഹം കുതശ്ച ത്വം തത്സത്യം ബ്രൂഹി യത്പരം।
കുതോ ജാതാനി ഭൂതാനി സ്ഥാവരാണി ചരാണി ച॥ 14-36-7 (93333)
കേന ജീവന്തി ഭൂതാനി തേഷാമായുശ്ച കിം പരം।
കിം സത്യം കിം തപോ വിപ്ര കേ ഗുണാഃ സദ്ഭിരീരിതാഃ॥ 14-36-8 (93334)
കേ പന്ഥാനഃ ശിവാശ്ച സ്യുഃ കിം സുഖം കി ച ദുഷ്കൃതം।
ഏതാൻമേ ഭഗവൻപ്രശ്നാന്യാഥാതഥ്യേന സുവ്രത॥ 14-36-9 (93335)
വക്തുമർഹസി വിപ്രർഷേ യഥാവദിഹ തത്ത്വതഃ।
ത്വദന്യഃ കശ്ച ന പ്രശ്നാനേതാന്വക്തുമിഹാർഹതി॥ 14-36-10 (93336)
ബ്രൂഹി ധർമവിദാം ശ്രേഷ്ഠ പരം കൌതൂഹലം മമ।
മോക്ഷധർമാർഥകുശലോ ഭവാംʼല്ലോകഷു ഗീയതേ॥ 14-36-11 (93337)
സർവസംശയസഞ്ച്ഛേത്താ ത്വദന്യോ ന ച വിദ്യതേ।
സംസാരഭീരവശ്ചൈവ മോക്ഷകാമാസ്തഥാ വയം॥ 14-36-12 (93338)
വാസുദേവ ഉവാച। 14-36-13x (7860)
തസ്മൈ സംപ്രതിപന്നായ യഥാവത്പരിപൃച്ഛതേ।
ശിഷ്യായ ഗുണയുക്തായ ശാന്തായ ഗുരുവർതിനേ॥ 14-36-13 (93339)
ഛായാഭൂതായ ദാന്തായ യതതേ ബ്രഹ്മാചാരിണേ।
താൻപ്രശ്നാനബ്രവീത്പാർഥ മേധാവീ സ ധൃതവ്രതഃ।
ഗുരുഃ കുരുകുലശ്രേഷ്ഠ സംയക്സർവാനരിന്ദമ॥ 14-36-14 (93340)
ഗുരുരുവാച। 14-36-15x (7861)
ബ്രഹ്മണോക്തമിദം ധർമമൃഷിപ്രവരസേവിതം।
വേദവിദ്യാസമാവാപ്തം തത്ത്വഭൂതാർഥഭാവനം॥ 14-36-15 (93341)
ജ്ഞാനം ത്വേവ പരം വിദ്യഃ സംന്യാസം തപ ഉത്തമം।
യസ്തു വേദ നിരാബാധം ജ്ഞാനതത്ത്വം വിനിശ്ചയാത്।
സർവബൂതസ്ഥമാത്മാനം സ സർവഗതിരിഷ്യതേ॥ 14-36-16 (93342)
യേ വിദ്വാൻസഹസംവാസം വിവാസം ചൈവ പശ്യതി।
തഥൈവൈകത്വനാനാത്വേ സ ദുഃഖാത്പരിമുച്യതേ॥ 14-36-17 (93343)
യോ ന കാമയതേ കിഞ്ചിന്ന കിഞ്ചിദഭിമന്യതേ।
ഇഹ ലോകസ്ഥ ഏവൈഷ ബ്രഹ്മഭൂയായ കൽപതേ॥ 14-36-18 (93344)
പ്രധാനഗുണതത്ത്വജ്ഞഃ സർവഭൂതവിധാനവിത്।
നിർമമോ നിരഹങ്കാരോ മുച്യതേ നാത്ര സംശയഃ॥ 14-36-19 (93345)
അവ്യക്തബീജപ്രഭവോ ബുദ്ധിസ്കന്ധമയോ മഹാൻ।
മഹാഹങ്കാരവിടപ ഇന്ദ്രിയാങ്കുരകോടരഃ॥ 14-36-20 (93346)
മഹാഭൂതവിശേഷശ്ച വിശേഷപ്രതിശാഖവാൻ।
സദാപർണഃ സദാപുഷ്പഃ ശുഭാശുഭഫലോദയഃ॥ 14-36-21 (93347)
ആജീവഃ സർവഭൂതാനാം ബ്രഹ്മബീജഃ സനാതനഃ।
ഏതജ്ജ്ഞാത്വാ ച തത്ത്വാനി ജ്ഞാനേന പരമാസിനാ।
ഛിത്ത്വാ ചാമരതാം പ്രാപ്യ ജഹാതി മൃത്യുജൻമനീ॥ 14-36-22 (93348)
ഭൂതഭവ്യഭവിഷ്യാദിധർമകാമാർഥനിശ്ചയം।
സിദ്ധസംഘപരിജ്ഞാതം പുരാകൽപം സനാതനം॥ 14-36-23 (93349)
പ്രവക്ഷ്യേഽഹം മഹാപ്രാജ്ഞ പദമുത്തമമദ്യ തേ।
ബുദ്ധ്വാ യദിഹം സംസിദ്ധാ ഭവന്തീഹ മനീഷിണഃ॥ 14-36-24 (93350)
ഉപഗംയർഷയഃ പൂർവം ജിജ്ഞാസന്തഃ പരസ്പരം।
പ്രജാപതിഭരദ്വാജൌ ഗൌതമോ ഭാർഗവസ്തഥാ॥ 14-36-25 (93351)
വസിഷ്ഠഃ കശ്യപശ്ചൈവ വിശ്വാമിത്രോഽത്രിരേവ ച।
മാർഗാൻസർവാൻപരിക്രംയ പരിശ്രാന്തഃ സ്വകർമഭിഃ॥ 14-36-26 (93352)
ഋഷിമാംഗിരസം വൃദ്ധം പുരസ്കൃത്യ തു തേ ദ്വിജാഃ।
ദദൃശുർബ്രഹ്മഭവനേ ബ്രഹ്മാണം വീതകൽമഷം॥ 14-36-27 (93353)
തം പ്രണംയ മഹാത്മാനം സുഖാസീനം മഹർഷയഃ।
പപ്രച്ഛുർവിനയോപേതാ നൈഃശ്രേയസമിദം പരം॥ 14-36-28 (93354)
കഥം കർമ കൃതം സാധു കഥം മുച്യേത കിൽബിഷാത്।
കേ നോ മാർഗാഃ ശിവാശ്ച സ്യുഃ കിം സത്യം കിം ച ദുഷ്കൃതം॥ 14-36-29 (93355)
കൌ ചോഭൌ കർമണാം മാർഗൌ പ്രാപ്നുയുർദക്ഷിണോത്തരൌ।
നിരയം ചാപവർഗം ച ഭൂതാനാം പ്രഭവാപ്യയൌ॥ 14-36-30 (93356)
ഇത്യുക്തഃ സ മുനിശ്രേഷ്ഠൈര്യദാഹ പ്രപിതാമഹഃ।
തത്തേഽഹം സംപ്രവക്ഷ്യാമി ശൃണു ശിഷ്യ യഥാഗമം॥ 14-36-31 (93357)
ബ്രഹ്മോവാച। 14-36-32x (7862)
സത്യാദ്ഭൂതാനി ജാതാനി സ്ഥാവരാണി ചരാണി ച।
തപസാ താനി ജീവന്തി ജീവിതം തദ്ധി സുവ്രതം।
സ്വാം യോനിം പുനരാഗംയ വർതതേ സ്വേന കർമണാ॥ 14-36-32 (93358)
സത്യം ഹി ഗുണസംയുക്തം നിയതം പഞ്ചലക്ഷണം॥ 14-36-33 (93359)
ബ്രഹ്മ സത്യം തപഃ സത്യം സത്യം ചൈവ പ്രജാപതിഃ।
സത്യാദ്ഭൂതാനി ജാതാനി സത്യം ഭൂതമയം ജഗത്॥ 14-36-34 (93360)
തസ്മാത്സത്യാശ്രയാ വിപ്രാ നിത്യം യോഗപരായണാഃ।
അതീക്രോധസന്താപാ നിയതാ ധർമസേതവഃ॥ 14-36-35 (93361)
അന്യോന്യനിയതാന്വൈദ്യാന്ധർമസേതുപ്രവർതകാൻ।
താനഹം സംപ്രവക്ഷ്യാമി ശാശ്വതാംʼല്ലോകഭാവനാൻ॥ 14-36-36 (93362)
ചാതുർവിദ്യം തഥാ വർണാംശ്ചാതുരാശ്രമികാൻപൃഥക്।
ധർമമേകം ചതുഷ്പാദം നിത്യമാഹുർമനീഷിണഃ॥ 14-36-37 (93363)
പന്ഥാനം വഃ പ്രവക്ഷ്യാമി ശിവം ക്ഷേമകരം ദ്വിജാഃ।
നിയതം ബ്രഹ്മഭാവായ യാതം പൂർവം മനീഷിഭിഃ॥ 14-36-38 (93364)
ഗദന്തസ്തു മമാദ്യേഹ പന്ഥാനം ദുർവിദം പരൈഃ।
നിബോധത മഹാഭാഗാ നിഖിലേന പരം പദം॥ 14-36-39 (93365)
ബ്രഹ്മചര്യമിഹൈവാഹുരാശ്രമം പ്രഥമം പദം।
ഗാർഹസ്ഥ്യം തു ദ്വിതീയം സ്യാദ്വാനപ്രസ്ഥമതഃ പരം।
തതഃ പരം തു വിജ്ഞേയമധ്യാത്മം പരമം പദം॥ 14-36-40 (93366)
ജ്യോതിരാകാശമാദിത്യോ വായുരിന്ദ്രഃ പ്രജാപതിഃ।
നോപൈതി യാവദധ്യാത്മം താവദേതാന്ന പശ്യതി॥ 14-36-41 (93367)
തസ്യോപായം പ്രവക്ഷ്യാമി പുരസ്താത്തം നിബോധത।
ഫലമൂലാനിലഭുജാം മുനീനാം വസതാം വനേ॥ 14-36-42 (93368)
വാനപ്രസ്ഥം ദ്വിജാതീനാം ത്രയാണാമുപദിശ്യതേ।
സർവേഷാമേവ വർണാനാം ഗൃഹസ്ഥോഽയം വിശിഷ്യതേ॥ 14-36-43 (93369)
ശ്രദ്ധാലക്ഷണമിത്യേകം ധർമം ധീരാഃ പ്രചക്ഷതേ।
`നൈഷ്ഠികോഽഥ യതിർവാഽപി വിരക്തോ ബ്രഹ്മദർശനഃ॥' 14-36-44 (93370)
ഇത്യേവം ദേവയാനാ വഃ പന്ഥാനഃ പരികീർതിതാഃ।
സദ്ഭിരധ്യാസിതാ ധീരൈഃ കർമഭിർധർമസേതവഃ॥ 14-36-45 (93371)
ഏതേഷാം പൃഥഗധ്യാസ്തേ യോ ധർമം സംശിതവ്രതഃ।
കാലാത്പശ്യതി ഭൂതാനാം സദൈവ പ്രഭവാപ്യയൌ॥ 14-36-46 (93372)
അതസ്തത്ത്വാനി വക്ഷ്യാമി യാഥാതഥ്യേന ഹേതുനാ।
വിഷയസ്ഥാനി സർവാണി വർതമാനാനി ഭാഗശഃ॥ 14-36-47 (93373)
മഹാനാത്മാ തഥാഽവ്യക്തമഹങ്കാരസ്തഥൈവ ച।
ഇന്ദ്രിയാണി ദശൈകം ച മഹാഭൂതാനി പഞ്ച ച॥ 14-36-48 (93374)
വിശേഷാഃ പഞ്ചഭൂതാനാമിത്യേഷാ വൈദികീ ശ്രുതിഃ।
ചതുർവിംശതിരേഷാ വസ്തത്വാനാം പരികീർതിതാ॥ 14-36-49 (93375)
തത്വാനാമഥ യോ വേദ സർവേഷാം പ്രഭവാപ്യയൌ।
സ ധീരഃ സർവഭൂതേഷു ന മോഽഹമധിഗച്ഛതി॥ 14-36-50 (93376)
തത്ത്വാനി യോ വേദയതേ യഥാതഥം
ഗുണാംശ്ച സർവാനഖിലാശ്ച ദേവതാഃ।
വിധൂതപാപ്മാ പ്രവിമുച്യ ബന്ധനം
സ സർവലോകാനമലാൻസമശ്നുതേ॥ ॥ 14-36-51 (93377)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്വമേധികപർവണി അനുഗീതാപർവണി ഷട്ത്രിംശോഽധ്യായഃ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-36-10 കശ്ച കോഽപി॥ 7-36-29 കഥം കർമ ക്രിയാത്സാദ്യു ഇതി ഝ. ഝ.പാഠഃ। ക്രിയാത്കുർവീത। കേ। നോഽസ്മാകം॥ 7-36-43 ഗാർഹസ്ഥ്യം തദ്വിധീയതേ ഇതി ഝ.പാഠഃ॥ആശ്വമേധികപർവ - അധ്യായ 037
॥ ശ്രീഃ ॥
14.37. അധ്യായഃ 037
അഥാനുഗീതാപർവ-2Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
ബ്രഹ്മണാ കശ്യപാദിമഹർഷീൻപ്രതി തമോഗുണകാര്യനിരൂപണം॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
ബ്രഹ്മോവാച।
തദവ്യക്തമനുദ്രിക്തം സർവവ്യാപി ധ്രുവം സ്ഥിരം।
നവദ്വാരം പുരം വിദ്യാത്ത്രിഗുണം പഞ്ചധാതുകം॥ 14-37-1 (93378)
ഏകാദശപരിക്ഷേപം മനോവ്യാകരണാത്മകം।
ബുദ്ധിസ്വാമികമിത്യേതത്പരമേകാദശം ഭവേത്॥ 14-37-2 (93379)
ത്രീണി സ്രോതാംസി യാന്യസ്മിന്നാപ്യായന്തേ പുനഃപുനഃ।
പ്രനാഡ്യസ്തിസ്ര ഏവൈതാഃ പ്രവർന്തതേ ഗുണാത്മികാഃ॥ 14-37-3 (93380)
തമോ രജസ്തഥാ സത്വം ഗുണാനേതാൻപ്രചക്ഷതേ।
അന്യോന്യമിഥുനാഃ സർവേ തഥാഽന്യോന്യാനുജീവിനഃ॥ 14-37-4 (93381)
അന്യോന്യാപാശ്രയാശ്ചാപി തഥാഽന്യോന്യാനുവർതിനഃ।
അന്യോന്യവ്യതിഷക്താശ്ച ത്രിഗുണാഃ പഞ്ചധാതവഃ॥ 14-37-5 (93382)
തമസോ മിഥുനം സത്വം സത്വസ്യ മിഥുനം രജഃ।
രജസശ്ചാപി സത്വം സ്യാത്സത്വസ്യ മിഥുനം തമഃ॥ 14-37-6 (93383)
നിയംയതേ തമോ യത്ര രജസ്തത്ര നിവർതതേ।
നിയംയതേ രജോ യത്ര സത്വം തത്ര പ്രവർതതേ॥ 14-37-7 (93384)
നൈശാത്മകം തമോ വിദ്യാത്ത്രിഗുണം മോഹസഞ്ജ്ഞിതം।
അധർമലക്ഷണം ചൈവ നിയതം പാപകർമസു।
താമസം രൂപമേതത്തു ദൃശ്യതേ ചാപി സംഗതം॥ 14-37-8 (93385)
പ്രകൃത്യാത്മകമേവാഹൂ രജഃ പര്യായകാരകം।
സത്ത്വേ തു സർവഭൂതേഷു ദൃശ്യമുത്പത്തിലക്ഷണം॥ 14-37-9 (93386)
പ്രകാശം സർവഭൂതേഷു ലാഘവം ശ്രദ്ധധാനതാ।
സാത്വികം രൂപമേവം തു ലാഘവം സാധുസംമിതം॥ 14-37-10 (93387)
ഏതേഷാം ഗുണതത്ത്വാനി വക്ഷ്യന്തേ തത്ത്വഹേതുഭിഃ।
സമാസവ്യാസയുക്താനി തത്ത്വതസ്താനി ബോധത॥ 14-37-11 (93388)
സംമോഹോ ജ്ഞാനമത്യാഗഃ കർമണാമവിനിർണയഃ।
സ്വപ്നഃ സ്തംഭോ ഭയം ലോഭഃ ശോകഃ സുകൃതദൂഷണം॥ 14-37-12 (93389)
അസ്മൃതിശ്ചാവിപാകശ്ച നാസ്തിക്യം ഭിന്നവൃത്തിതാ।
നിർവിശേഷത്വമന്ധത്വം ജഘന്യഗുണവൃത്തിതാ॥ 14-37-13 (93390)
അകൃതേ കൃതമാനിത്വമജ്ഞാനേ ജ്ഞാനമാനിതാ।
അമൈത്രീ വികൃതോ ഭാവോ ഹ്യശ്രദ്ധാ മൂഢഭാവനാ॥ 14-37-14 (93391)
അനാർജവമസഞ്ജ്ഞത്വം കർമ പാപമചേതനാ।
ഗുരുത്വം സന്നഭാവത്വമവശിത്വമവാഗ്ഗതിഃ॥ 14-37-15 (93392)
സർവ ഏതേ ഗുണാ വൃത്താസ്താമസാഃ സംപ്രകീർതിതാഃ।
യേ ചാന്യേ വിഹിതാ ഭാവാ ലോകേഽസ്മിൻഭാവസഞ്ജ്ഞിതാഃ॥ 14-37-16 (93393)
തത്രതത്ര നിയംയന്തേ സർവേ തേ താമസാ ഗുണാഃ।
പരിവാദകഥാ നിത്യം മേവബ്രാഹ്മണവൈരിതാ॥ 14-37-17 (93394)
അത്യാഗശ്ചാതിമാനശ്ച മോഹോ മന്യുസ്തഥാഽക്ഷമാ।
മത്സരശ്ചൈവ ഭൂതേഷു താമസം വൃത്തമിഷ്യതേ॥ 14-37-18 (93395)
വൃഥാരംഭാ ഹി യേ കേചിദ്വൃഥാ ദാനാനി യാനി ച।
വൃഥാഭക്ഷണമിത്യേതത്താമസം വൃത്തമിഷ്യതേ॥ 14-37-19 (93396)
അതിവാദോഽതിതിക്ഷാ ച മാത്സര്യമഭിമാനിതാ।
അശ്രദ്ദധാനതാ ചൈവ താമസം വൃത്തമിഷ്യതേ॥ 14-37-20 (93397)
ഏവംവിധാശ്ച യേ കേചില്ലോകേഽസ്മിൻപാപകർമിണഃ।
മനുഷ്യാ ഭിന്നമര്യാദാസ്തേ സർവേ താമസാഃ സ്മൃതാഃ॥ 14-37-21 (93398)
തേഷാം യോനീഃ പ്രവക്ഷ്യാമി നിയതാഃ പാപകർമിണാം।
അവാങ്നിരയഭാവാ യേ തിര്യങ്നിരയഗാമിനഃ। 14-37-22 (93399)
സ്ഥാവരാണി ച ഭൂതാനി പശവോ വാഹനാനി ച।
ക്രവ്യാദാ ദന്ദശൂകാശ്ച കൃമികീടവിഹംഗമാഃ॥ 14-37-23 (93400)
അബ്ജാതാ ജന്തവശ്ചൈവ സർവേ ചാപി ചതുഷ്പദാഃ।
ഉൻമത്താ ബധിരാ മൂകാ യേ ചാന്യേ പാപരോഗിണഃ॥ 14-37-24 (93401)
മഗ്നാസ്തമസി ദുർവൃത്താഃ സ്വകർമകൃതലക്ഷണാഃ।
അവാക്സ്രോതസ ഇത്യേതേ മഗ്നാസ്തമസി താമസാഃ॥ 14-37-25 (93402)
തേഷാമുത്കർഷമുദ്രേകം വക്ഷ്യാംയഹമതഃ പരം।
യഥാ തേ സുകൃതാം ലോകാംʼല്ലഭന്തേ പുണ്യകർമിണഃ॥ 14-37-26 (93403)
അന്യഥാ പ്രതിപന്നാസ്തു വിവൃദ്ധാ യേ ച കർമസു।
സ്വകർമനിരതാനാം ച ബ്രാഹ്മണാനാം ശുഭൈഷിണാം॥ 14-37-27 (93404)
സംസ്കാരേണോർധ്വമായാന്തി യതമാനാഃ സലോകതാം।
സ്വർഗേ ഗച്ഛന്തി ദേവാനാമിത്യേഷാ വൈദികീ ശ്രുതിഃ॥ 14-37-28 (93405)
അന്യഥാ പ്രതിപന്നാസ്തേ വിബുദ്ധാഃ സ്വേഷു കർമസു।
പുനരാവൃത്തിധർമാണസ്തേ ഭവന്തീഹ മാനുഷാഃ॥ 14-37-29 (93406)
പാപയോനിം സമാപന്നാശ്ചണ്ഡാലാ മൂകചൂചുകാഃ॥
വർണാൻപര്യായശശ്ചാപി പ്രാപ്നുവന്ത്യുത്തരോത്തരം॥ 14-37-30 (93407)
ശൂദ്രയോനിമതിക്രംയ യേ ചാന്യേ താമസാ ഗുണാഃ।
സ്രോതോമധ്യേ സമാഗംയ വർതന്തേ താമസേ ഗുണേ॥ 14-37-31 (93408)
അഭിഷ്വംഗസ്തു കാമേഷു മഹാമോഹ ഇതി സ്മൃതഃ।
ഋഷയോ മുനയോ ദേവാ മുഹ്യന്ത്യത്ര സുഖേപ്സവഃ॥ 14-37-32 (93409)
തമോമോഹോ മഹാമോഹസ്താമിസ്രോ ഹ്യന്ധസഞ്ജ്ഞിതഃ।
മരണം ത്വന്ധതാമിസ്രസ്താമിസ്രഃ ക്രോധ ഉച്യതേ॥ 14-37-33 (93410)
വർണതോ ഗുണതശ്ചൈവ യോനിതശ്ചൈവ തത്ത്വതഃ।
സർവമേതതമോ വിപ്രാഃ കീർതിതം വോ യഥാവിധി॥ 14-37-34 (93411)
കോ ന്വേതദ്ബുധ്യതേ സാധു കോ ന്വേതത്സാധു പശ്യതി।
അതത്ത്വേ തത്ത്വദർശീ യസ്തമസസ്തച്ച ലക്ഷണം॥ 14-37-35 (93412)
തമോഗുണാ ബഹുവിധാഃ പ്രകീർതിതാ
യഥാവദുക്തം ച തമഃ പരാവരം।
നരോ ഹി യോ വേദ ഗുണാനിമാൻസദാ
സ താമസൈഃ സർവഗുണൈഃ പ്രമുച്യതേ॥ ॥ 14-37-36 (93413)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്വമേധികപർവണി അനുഗീതാപർവണി സപ്തത്രിംശോഽധ്യായഃ॥ 37 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-37-24 അണ്ഡജാ ജന്തവ ഇതി ഝ.പാഠഃ॥ 7-37-30 ചൂചുകാഃ സ്ഖലദ്ഗിരഃ। പുഷ്പചൂചുകാ ഇതി ക.പാഠഃ॥ 7-37-32 കാമേഷു സ്ത്ര്യാദ്യർഥേഷു। അഭിഷ്വംഗ ആസക്തിഃ॥ആശ്വമേധികപർവ - അധ്യായ 038
॥ ശ്രീഃ ॥
14.38. അധ്യായഃ 038
അഥാനുഗീതാപർവ-2Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
ബ്രഹ്മണ മഹർഷീൻപ്രതി രജോഗുണകാര്യനിരൂപണം॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
ബ്രഹ്മോവാച।
രജോഽഹം വഃ പ്രവക്ഷ്യാമി യാഥാതഥ്യേന സത്തമാഃ।
നിബോധത മഹാഭാഗാ ഗുണവൃത്തം ച രാജസം॥ 14-38-1 (93414)
സന്താപോ രൂപമായാസഃ സുഖദുഃഖേ ഹിമാതപൌ।
ഐശ്വര്യം വിഗ്രഹഃ സിദ്ധിർഹേതുവാദോഽരതിഃ ക്ഷമാ॥ 14-38-2 (93415)
ബലം ശൌര്യം മദോ രോഷോ വ്യായാമകലഹാവപി।
ഈർഷ്യേപ്സാ പൈശുനം യുദ്ധം മമത്വം പരിപാലനം॥ 14-38-3 (93416)
വധബന്ധപരിക്ലേശാഃ ക്രയോ വിക്രയ ഏവ ച।
നികൃന്ത ച്ഛിന്ധി ഭിന്ധീതി പരവർമാവകർതനം॥ 14-38-4 (93417)
ഉഗ്രം ദാരുണമാക്രോശഃ പരവിത്താനുരാഗിതാ।
ലോകചിന്താഽനുചിന്താ ച മത്സരഃ പരിഭാഷണം॥ 14-38-5 (93418)
വൃഥാശാസ്ത്രം മൃഷാവാദോ വികൽപപരിഭാഷണം।
നിന്ദാ സ്തുതിഃ പ്രശംസാ ച പ്രതാപഃ പരിധർഷണം॥ 14-38-6 (93419)
പരിചര്യാ ച ശുശ്രൂഷാ സേവാ തൃഷ്ണാ വ്യപാശ്രയഃ॥
വ്യൂഹോ നയഃ പ്രമാദശ്ച പരിവാദഃ പരിഗ്രഹഃ॥ 14-38-7 (93420)
സംസ്കാരാ യേ ച ലോകേഷു പ്രവർതന്തേ പൃഥക്പൃഥക്।
നൃഷു നാരീഷു ഭൂതേഷു ദ്രവ്യേഷു ശരണേഷു ച॥ 14-38-8 (93421)
സന്താപോഽപ്രത്യയശ്ചൈവ വ്രതാനി നിയമാശ്ച യേ।
പ്രധാനമാശീര്യുക്തം ച സതതം മേ ഭവത്വിതി॥ 14-38-9 (93422)
സ്വാഹാകാരോ നമസ്കാരഃ സ്വധാകാരോ വഷട്ക്രിയാ।
യാജനാധ്യാപനേ ചോഭേ യജനാധ്യയനേ അപി॥ 14-38-10 (93423)
ദാനം പ്രതിഗ്രഹശ്ചൈവ പ്രായശ്ചിത്താനി മംഗലം।
ഇദം മേ സ്യാദിദം മേ സ്യാത്സ്നേഹോ ഗുണസമുദ്ഭവഃ॥ 14-38-11 (93424)
അഭിദ്രോഹസ്തഥാ മായാ നികൃതിർമാന ഏവ ച।
സ്തൈന്യം ഹിംസാ ജുഗുപ്സാ ച പരിതാപഃ പ്രജാഗരഃ॥ 14-38-12 (93425)
ദംഭോ ദർപോഽഥ രാഗശ്ച ഭക്തിഃ പ്രീതിഃ പ്രമോദനം।
ദ്യൂതം ച ജനവാദശ്ച സംബന്ധാഃ സ്ത്രീകൃതാശ്ച യേ॥ 14-38-13 (93426)
നൃത്യവാദിത്രഗീതാനാം പ്രസംഗാ യേ ച കേചന।
സർവ ഏതേ ഗുണാ വിപ്രാ രാജസാഃ സംപ്രകീർതിതാഃ॥ 14-38-14 (93427)
ഭൂതഭവ്യഭവിഷ്യാണാം ഭാവാനാം ഭുവി ഭാവനാഃ।
ത്രിവർഗനിരതാ നിത്യം ധർമോഽർഥഃ കാമ ഇത്യപി॥ 14-38-15 (93428)
കാമവൃത്താഃ പ്രമോദന്തേ സർവകാമസമൃദ്ധിഭിഃ।
അർവാക്സ്രോതസ ഇത്യേതേ മനുഷ്യാ രജസാ വൃതാഃ॥ 14-38-16 (93429)
അസ്മിംʼലോകേ പ്രമോദന്തേ ജായമാനാഃ പുനഃപനഃ।
പ്രേത്യഭാവികമീഹന്തേ ഹലൌകികമേവ ച।
ദദതി പ്രതിഗൃഹ്ണന്തി തർപയന്ത്യഥ ജുഹ്വതി॥ 14-38-17 (93430)
രജോഗുണാ വോ ബഹുധാനുകീർതിതാ
യഥാവദുക്തം ഗുണവൃത്തമേവ ച।
നരോപി യോ വേദ ഗുണാനിമാൻസദാ
സ രാജസൈഃ സർവഗുണൈർവിമുച്യതേ॥ ॥ 14-38-18 (93431)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്വമേധികപർവണി അനുഗീതാപർവണി അഷ്ടത്രിംശോഽധ്യായഃ॥ 38 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-38-2 സംഘാതോ രൂപമായാസ ഇതി ക.ട.ഥ.പാഠഃ॥ 7-38-5 ഉഗ്രം നിഷ്ടുരം ദാരുണം ഹിംസ്രത്വം॥ 7-38-6 പരിഭാഷണം ധിക്കൃത്യ ഭാഷണം॥ 7-38-7 വ്യൂഹഃ വ്യവഹാരരചനാകൌശലം॥ 7-38-8 ശരണേഷു രക്ഷിതൃഷു॥ 7-38-9 അപ്രത്യയഃ അവിശ്വാസഃ॥ 7-38-12 പരിതാപഃ സ്വജനകൈവല്യനിമിത്തോ ദാഹഃ। പാഠാന്തരേ പരിവാദഃ സർവനിന്ദാ॥ 7-38-14 പ്രസംഗാ യേന കേനചിദിതി ക.ഥ.പാഠഃ॥ 7-38-16 അർവാക് സ്വർഗാദധഃ ഭൂമേരുപരി സ്രോതഃ പ്രവാഹോ യേഷാം തേ തഥാ॥ 7-38-17 പ്രേത്യഭാവികം ജൻമാന്തരീയം കുശലം॥ആശ്വമേധികപർവ - അധ്യായ 039
॥ ശ്രീഃ ॥
14.39. അധ്യായഃ 039
അഥാനുഗീതാപർവ-2Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
ബ്രഹ്മണാ മഹർഷീൻപ്രതി സത്വഗുണകാര്യനിരൂപണം॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
ബ്രഹ്മോവാച।
അതഃ പരം പ്രവക്ഷ്യാമി തൃതീയം ഗുണമുത്തമം।
സർവഭൂതഹിതം ലോകേ സതാം ധർമമനിന്ദിതം॥ 14-39-1 (93432)
ആനന്ദഃ പ്രീതിരുദ്രേകഃ പ്രാകാശ്യം സുഖമേവ ച।
അകാർപണ്യമസംരംഭഃ സന്തോഷഃ ശ്രദ്ദധാനതാ॥ 14-39-2 (93433)
ക്ഷമാ ധൃതിരഹിംസാ ച സമതാ സത്യമാർജവം।
അക്രോധശ്ചാനസൂയാ ച ശൌചം ദാക്ഷ്യം പരാക്രമഃ॥ 14-39-3 (93434)
മുധാജ്ഞാനം മുധാവൃത്തം മുധാസേവാ മുദാശ്രമഃ।
ഏവം യോ യുക്തധർമഃ സ്യാത്സോമുത്രാത്യന്തമശ്നുതേ॥ 14-39-4 (93435)
നിർമമോ നിരഹങ്കാരോ നിരാശീഃ സർവതഃ സമഃ।
അകാമഹത ഇത്യേവ സതാം ധർമഃ സനാതനഃ॥ 14-39-5 (93436)
വിശ്രംഭോ ഹ്രീസ്തിതിക്ഷാ ച ത്യാഗഃ ശൌചമതന്ദ്രിതാ।
ആനൃശംസ്യമസംമോഹോ ദയാ ഭൂതേഷ്വപൈശുനം॥ 14-39-6 (93437)
ഹർഷസ്തുഷ്ടിർവിസ്മയശ്ച വിനയഃ സാധുവൃത്തിതാ।
ശാന്തികർമവിശുദ്ധിശ്ച ഭാവശുദ്ധിർവിമോചനം॥ 14-39-7 (93438)
ഉപേക്ഷാ ബ്രഹ്മചര്യം ച പരിത്യാഗശ്ച സർവശഃ।
നിർമമത്വമനാശീഷ്ട്വമപരിക്ഷതധർമതാ॥ 14-39-8 (93439)
മുധാദാനം മുധായജ്ഞോ മുധാധീതം മുധാവ്രതം।
മുധാപ്രതിഗ്രഹശ്ചൈവ മധാധ്രമോ മുധാതപഃ॥ 14-39-9 (93440)
ഏവംവൃത്താസ്തു യേ കേചില്ലോകേഽസ്മിൻസത്വസംശ്രയാഃ।
ബ്രാഹ്മണാ ബ്രഹ്മയോനിസ്ഥാസ്തേ ധീരാഃ സാധുദർശിനഃ॥ 14-39-10 (93441)
ഹിത്വാ സർവാണി പാപാനി നിഃശോകാ ഹ്യജരാമരാഃ।
ദിവ്യം പ്രാപ്യ തു തേ ധീരാഃ കുർവതേ വൈ തതസ്തനൂഃ॥ 14-39-11 (93442)
ഈശിത്വം ച വശിത്വം ച ലഘുത്വം ചാണുതാ തഥാ।
വികുർവതേ മഹാത്മാനോ ദേവാസ്ത്രിദിവഗാ ഇവ॥ 14-39-12 (93443)
ഊർധ്വസ്രോതസ ഇത്യേതേ ദേവാ വൈകാരികാഃ സ്മൃതാഃ।
വികുർവന്തഃ പ്രകൃത്യാ വൈ ദിവം പ്രാപ്താസ്തതസ്തതഃ॥ 14-39-13 (93444)
യദ്യദിച്ഛന്തി തത്സർവം ഭജന്തേ വിഭജന്തി ച।
ഇത്യേതത്സാത്വികം വൃത്തം കഥിതം വോ ദ്വിജർഷഭാഃ।
ഏതദ്വിജ്ഞായ ലഭതേ വിധിവദ്യദ്യദിച്ഛതി॥ 14-39-14 (93445)
പ്രകീർതിതാഃ സത്ത്വഗുണാ വിശേഷതോ
യഥാവദുക്തം ഗുണവൃത്തമേവ ച।
നരസ്തു യോ വേദ ഗുണാനിമാൻസദാ
ഗുണാൻസ ഭുങ്ക്തേ ന ഗുണൈഃ സ യുജ്യതേ॥ ॥ 14-39-15 (93446)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്വമേധികപർവണി അനുഗീതാപർവണി ഏകോനചത്വാരിംശോഽധ്യായഃ॥ 39 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-39-7 ഹർഷഃ പുത്രജൻമാദിജം സുഖം। തുഷ്ടിരലബുദ്ധിഃ। ശാന്തികർമണി മുക്ത്യുപായേ ശുദ്ധിഃ ആർജവേന പ്രവൃത്തിഃ॥ 7-39-8 ഉപേക്ഷാ ഔദാസീന്യം॥ആശ്വമേധികപർവ - അധ്യായ 040
॥ ശ്രീഃ ॥
14.40. അധ്യായഃ 040
അഥാനുഗീതാപർവ-2Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
ബ്രഹ്മണാ മഹർഷീൻപ്രതി സത്വാദിഗുണത്രയനിരൂപണം॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
ബ്രഹ്മോവാച।
നൈവ ശക്യാ ഗുണാ വക്തും പൃഥക്ത്വേനൈവ സർവശഃ।
അവിച്ഛിന്നാനി ദൃശ്യന്തേ രജഃ സത്വം തമസ്തഥാ॥ 14-40-1 (93447)
അന്യോന്യമനുരജ്യന്തേ ഹ്യന്യോന്യേനാനുജീവിനഃ।
അന്യോന്യാപാശ്രയാഃ സർവേ തഥാഽന്യോന്യാനുവർതിനഃ॥ 14-40-2 (93448)
യാവത്സത്വം രജസ്താവദ്വർതതേ നാത്ര സംശയഃ।
യാവത്തമശ്ച സത്വം ച രജസ്താവദിഹോച്യതേ॥ 14-40-3 (93449)
സംഹത്യ കുർവതേ യാത്രാം സഹിതാഃ സംഘചാരിണഃ।
സംഘാതവൃത്തയോ ഹ്യേതേ വർതന്തേ ഹേത്വഹേതുഭിഃ॥ 14-40-4 (93450)
ഉദ്രേകവ്യതിരിക്താനാം തേഷാമന്യോന്യവർതിനാം।
വക്ഷ്യതേ തദ്യഥാഽന്യൂനം വ്യതിരിക്തം ച സർവശഃ॥ 14-40-5 (93451)
വ്യതിരിക്തം തമോ യത്ര തിര്യഗ്ഭാവഗതം ഭവേത്।
അൽപം തത്രഥ രജോ ജ്ഞേയം സത്വമൽപതരം തഥാ॥ 14-40-6 (93452)
ഉദ്രിക്തം ച രജോ യത്ര മധ്യസ്രോതോഗതം ഭവേത്।
അൽപം തത്ര തമോ ജ്ഞേയം സത്വമൽപതരം തഥാ॥ 14-40-7 (93453)
ഉദ്രിക്തം ച യദാ സത്വമൂർധ്വസ്രോതോഗതം ഭവേത്।
അൽപം തത്ര തമോ ജ്ഞേയം രജശ്ചാൽപതരം തഥാ॥ 14-40-8 (93454)
സത്വം വൈകാരികീ യോനിരിന്ദ്രിയാണാം പ്രകാശികാ।
ന ഹി സത്വാത്പരോ ഭാവഃ കശ്ചിദന്യോ വിധീയതേ॥ 14-40-9 (93455)
ഊർധ്വം ഗച്ഛന്തി സത്വസ്ഥാ മധ്യേ തിഷ്ഠന്തി രാജസാഃ।
ജഘന്യഗുണസംയുക്താ യാന്ത്യധസ്താമസാ ജനാഃ॥ 14-40-10 (93456)
തമഃ ശൂദ്രേ രജഃ ക്ഷത്രേ ബ്രാഹ്മണേ സത്വമുത്തമം।
ഇത്യേവം ത്രിഷു വർണേഷു വിവർതന്തേ ഗുണാസ്ത്രയഃ॥ 14-40-11 (93457)
ദൂരാദപി ഹി ദൃശ്യനതേ സഹിതാഃ സംഘചാരിണഃ।
തമഃ സത്വം രജശ്ചൈവ പൃഥക്ത്വേനാനുശുശ്രുമ॥ 14-40-12 (93458)
ദൃഷ്ട്വാ ത്വാദിത്യമുദ്യന്തം കുചോരാണാം ഭയം ഭവേത്।
അധ്വഗാഃ പരിതപ്യേയുരുഷ്ണതോ ദുഃഖഭാഗിനഃ॥ 14-40-13 (93459)
ആദിത്യഃ സത്വമുദ്ദിഷ്ടഃ കുചോരാസ്തു തഥാ തമഃ।
പരിതാപോഽധ്വഗാനാം ച രജസോ ഗുണ ഉച്യതേ॥ 14-40-14 (93460)
പ്രാകാശ്യം സത്വമാദിത്യഃ സന്താപോ രജസോ ഗുണഃ।
ഉപപ്ലവസ്തു വിജ്ഞേയസ്താമസസ്തസ്യ പർവസു॥ 14-40-15 (93461)
ഏവം ജ്യോതിഷ്ഷു സർവേഷു പ്രവർതന്തേ ഗുണാസ്ത്രയഃ॥
പര്യായേണ ച വർന്തതേ തത്രതത്ര തഥാതഥാ॥ 14-40-16 (93462)
സ്ഥാവരേഷു തു ഭാവേഷു തിര്യഗ്ഭാവഗതം തമഃ।
രാജസാസ്തു വിവർതന്തേ സ്നേഹഭാവസ്തു സാത്വികൈഃ॥ 14-40-17 (93463)
അഹസ്ത്രിധാ തു വിജ്ഞേയം ത്രിധാ രാത്രിർവിധീയതേ।
മാസാർദമാസവർഷാണി ഋതവഃ സന്ധയസ്തഥാ॥ 14-40-18 (93464)
ത്രിധാ ദാനാനി ദീയന്തേ ത്രിധാ യജ്ഞഃ പ്രവർതതേ।
ത്രിധാ ലോകാസ്ത്രിധാ ദേവാസ്ത്രിധാ വിദ്യാസ്ത്രിധാ ഗതിഃ॥ 14-40-19 (93465)
ഭൂതം ഭവ്യം ഭവിഷ്യം ച ധർമോഽർഥഃ കാമ ഏവ ച।
പ്രാണാപാനാവുദാനശ്ചാപ്യേത ഏവ ത്രയോ ഗുണാഃ॥ 14-40-20 (93466)
പര്യായേണ പ്രവർതന്തേ തത്രതത്ര തഥാതഥാ।
യത്കിഞ്ചിദിഹ ലോകേഽസ്മിൻസർവമേതേ ത്രയോ ഗുണാഃ॥ 14-40-21 (93467)
ത്രയോ ഗുണാഃ പ്രവർതന്തേ ഹ്യവ്യക്താ നിത്യമേവ തു।
സത്വം രജസ്തമശ്ചൈവ ഗുണസർഗഃ സനാതനഃ॥ 14-40-22 (93468)
തമോഽവ്യക്തം ശിവം ധാമ രജോ യോനിഃ സനാതനഃ।
പ്രകൃതിർവികാരഃ പ്രലയഃ പ്രധാനം പ്രഭവാപ്യയൌ॥ 14-40-23 (93469)
അനുദ്രിക്തമനൂനം വാഽപ്യകംപമചലം ധ്രുവം।
സദസച്ചൈവ തത്സർവമവ്യക്തം ത്രിഗുണം സ്മൃതം।
ജ്ഞേയാനി നാമധേയാനി നരൈരദ്യാത്മചിന്തകൈഃ॥ 14-40-24 (93470)
അവ്യക്തനാമാനി ഗുണാംശ്ച തത്ത്വതോ
യോ വേദ സർവാണി ഗതീശ്ച കേവലാഃ।
വിമുക്തദേഹഃ പ്രവിഭാഗതത്ത്വവി-
ത്സ മുച്യതേ സർവഗുണൈർനിരാമയഃ॥ ॥ 14-40-25 (93471)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്വമേധികപർവണി അനുഗീതാപർവണി ചത്വാരിംശോഽധ്യായഃ॥ 40 ॥
ആശ്വമേധികപർവ - അധ്യായ 041
॥ ശ്രീഃ ॥
14.41. അധ്യായഃ 041
അഥാനുഗീതാപർവ-2Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
ബ്രഹ്മണാ മഹർഷീൻപ്രതി മഹദഹങ്കാരതത്വനിരൂപണം॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
ബ്രഹ്മോവാച।
അവ്യക്താത്പൂർവമുത്പന്നോ മഹാനാത്മാ മഹാമതിഃ।
ആദിർഗുണാനാം സർവേഷാം പ്രഥമഃ സർഗ ഉച്യതേ॥ 14-41-1 (93472)
മഹാനാത്മാ മതിർവിഷ്ണുർജിഷ്ണുഃ ശംഭുശ്ച വീര്യവാൻ।
ബുദ്ധിഃ പ്രജ്ഞോപലബ്ധിശ്ച തതാ ഖ്യാതിർധൃതിഃസ്മൃതിഃ। 14-41-2 (93473)
പര്യായവാചകൈഃ ശബ്ദൈർമഹാനാത്മാ വിഭാവ്യതേ।
തം ജാനൻബ്രാഹ്മണോ വിദ്വാൻപ്രമോഹം നാധിഗച്ഛതി॥ 14-41-3 (93474)
സർവതഃപാണിപാദം ച സർവതോക്ഷിശിരോമുഖം।
സർവതഃശ്രുതിമല്ലോകേ സർവം വ്യാപ്യവതിഷ്ഠതി॥ 14-41-4 (93475)
മഹാപ്രഭാവഃ പുരുഷഃ സർവസ്യ ഹൃദി നിഷ്ഠിതഃ।
അണിമാ ലഘിമാ പ്രാപ്തിരീശാനോ ജ്യോതിരവ്യയഃ॥ 14-41-5 (93476)
തത്ര ബുദ്ധിമതാം ലോകേ സദ്ഭാവനിരതാശ്ച യേ।
ധ്യാനിനോ നിത്യയോഗാശ്ച സത്യസന്ധാ ജിതേന്ദ്രിയാഃ॥ 14-41-6 (93477)
ജ്ഞാനവന്തശ്ച യേ കേചിദലുബ്ധാ ജിതമന്യവഃ।
പ്രസന്നമനസോ ധീരാ നിർമമാ നിരഹങ്ക്രിയാഃ॥ 14-41-7 (93478)
വിമുക്താഃ സർവ ഏവൈതേ മഹത്ത്വമുപയാന്ത്യുത।
ആത്മനോ മഹതോ വേദ യഃ പുണ്യാം ഗതിമുത്തമാം॥ 14-41-8 (93479)
അഹങ്കാരാത്പ്രസൂതാനി മഹാഭൂതാനി പഞ്ച വൈ।
പൃഥിവീ വായുരാകാശമാപോ ജ്യോതിശ്ച പഞ്ചമം॥ 14-41-9 (93480)
തേഷു ഭൂതാനി യുജ്യന്തേ മഹാഭൂതേഷു പഞ്ചസു।
തേ ശബ്ദസ്പർശരൂപേഷു രസഗന്ധക്രിയാസു ച॥ 14-41-10 (93481)
മഹാഭൂതവിനാശാന്തേ പ്രലയേ പ്രത്യുപസ്ഥിതേ।
സർവപ്രാണഭൃതാം ധീരാ മഹദുത്പദ്യതേ ഭയം॥ 14-41-11 (93482)
സ ധീരഃ സർവലോകേഷു ന മോഹമധിഗച്ഛതി।
വിഷ്ണുരേവാദിസർഗേഷു സ്വയംഭൂർഭവതി പ്രഭുഃ॥ 14-41-12 (93483)
ഏവം ഹി യോ വേദ ഗുഹാശയം പ്രഭും
പരം പുരാണം പുരുഷം വിശ്വരൂപം।
ഹിരൺമയം ബുദ്ധിമതാം പരാം ഗതിം
സ ബുദ്ധിമാൻബുദ്ധിമതീത്യ തിഷ്ഠതി॥ 14-41-13 (93484)
യ ഉത്പന്നോ മഹാൻപൂർവമഹങ്കാരഃ സ ഉച്യതേ।
അഹമിത്യേവ സംഭൂതോ ദ്വിതീയഃ സർഗ ഉച്യതേ॥ 14-41-14 (93485)
അഹങ്കാരശ്ച ഭൂതാദിർവൈകാരിക ഇതി സ്മൃതഃ।
തേജസശ്ചേതനാ ധാതുഃ പ്രജാസർഗഃ പ്രജാപതിഃ॥ 14-41-15 (93486)
ദേവാനാം പ്രഭവോ ദേവോ മനസശ്ച ത്രിലോകകൃത്।
അഹമിത്യേവ തത്സർവമഭിമാനഃ സ ഉച്യതേ॥ 14-41-16 (93487)
അധ്യാത്മജ്ഞാനതൃപ്താനാം മുനീനാം ഭാവിതാത്മനാം।
സ്വാധ്യായക്രതുസിദ്ധാനാമേഷ ലോകഃ സനാതനഃ॥ 14-41-17 (93488)
അഹങ്കാരേണാഹരതോ ഗുണാനിമാ-
ൻഭൂതാദിരേവം സൃജതേ സ ഭൂതകൃത്।
വൈകാരികഃ സർവമിദം വിചേഷ്ടതേ
സ്വതേജസാ രഞ്ജയതേ ജഗത്തഥാ॥ ॥ 14-41-18 (93489)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്വമേധികപർവണി അനുഗീതാപർവണി ഏകചത്വാരിംശോഽധ്യായഃ॥ 41 ॥
ആശ്വമേധികപർവ - അധ്യായ 042
॥ ശ്രീഃ ॥
14.42. അധ്യായഃ 042
അഥാനുഗീതാപർവ-2Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
ബ്രഹ്മണാ മഹർഷീൻപ്രത്യഹങ്കാരതത്വാദ്ഭൂതാദിസൃഷ്ടിപ്രകാരകഥനം॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
ബ്രഹ്മോവാച।
അഹങ്കാരാത്പ്രസൂതാനി മഹാഭൂതാനി പഞ്ച വൈ।
പൃഥിവീ വായുരാകാശമാപോ ജ്യോതിശ്ച പഞ്ചമം॥ 14-42-1 (93490)
തേഷു ഭൂതാനി മുഹ്യന്തി മഹാഭൂതേഷു പഞ്ചസു।
ശബ്ദസ്പർശനരൂപേഷു രസഗന്ധക്രിയാസു ച॥ 14-42-2 (93491)
മഹാഭൂതവികാരാന്തേ പ്രലയേ പ്രത്യുപസ്ഥിതേ।
സർവപ്രാണഭൂതാം ധീരാ മഹദുത്പദ്യതേ ഭയം॥ 14-42-3 (93492)
യദ്യസ്മാജ്ജായതേ ഭൂതം തത്ര തത്പ്രവിലീയതേ।
ലീയന്തേ പ്രതിലോമാനി ജായന്തേ ചോത്തരോത്തരം॥ 14-42-4 (93493)
തതഃ പ്രലീനേ സർവസ്മിൻഭൂതേ സ്ഥാവരജംഗമേ।
സ്മൃതിമന്തസ്തദാ ധീരാ ന ലീയന്തേ കദാചന॥ 14-42-5 (93494)
ശബ്ദഃ സ്പർശസ്തഥാ രൂപം രസോ ഗന്ധശ്ച പഞ്ചമഃ।
ക്രിയാഃ കരണയുക്താഃ സ്യുരനിത്യാ മോഹസഞ്ജ്ഞിതാഃ॥ 14-42-6 (93495)
ലോഭപ്രജനസംഭൂതാ നിർവിശേഷാ ഹ്യകിഞ്ചനാഃ।
മാംസശോണിതസംഘാതാ അന്യോന്യസ്യോപജീവിനഃ॥ 14-42-7 (93496)
ബഹിരാത്മാന ഇത്യേതേ ദീനാഃ കൃപണജീവിനഃ।
പ്രാണാപാനാവുദാനശ്ച സമാനോ വ്യാന ഏവ ച॥ 14-42-8 (93497)
അന്തരാത്മനി ചാപ്യേതേ നിയതാഃ പഞ്ച വായവഃ।
വാങ്മനോബുദ്ധിരിത്യേഭിഃ സാർധമഷ്ടാത്മകം ജഗത്॥ 14-42-9 (93498)
ത്വഗ്ഘ്രാണശ്രോത്രചക്ഷൂംഷി രസനാ വാക്ച സംയതാഃ।
വിശുദ്ധം ച മനോ യസ്യ ബുദ്ധിശ്ചാവ്യഭിചാരിണീ॥ 14-42-10 (93499)
അഷ്ടൌ യസ്യാഗ്നയോ ഹ്യേതേ ദഹന്തേഽഹങ്ക്രിയാഃ സദാ।
സ തദ്ബ്രഹ്മ ശുഭം യാതി തസ്മാദ്ഭൂയോ ന വിദ്യതേ॥ 14-42-11 (93500)
ഏകാദശ ച യാന്യാഹുരിന്ദ്രിയാണി വിശേഷതഃ।
അഹങ്കാരാത്പ്രസൂതാനി താനി വക്ഷ്യാമി നാമതഃ॥ 14-42-12 (93501)
ശ്രോത്രം ത്വക് ചക്ഷുഷീ ജിഹ്വാ നാസികാ ചൈവ പഞ്ചമീ।
പാദൌ പായുരുപസ്ഥശ്ച ഹസ്തൌ വാഗ്ദശമീ ഭവേത്॥ 14-42-13 (93502)
ഇന്ദ്രിയഗ്രാമ ഇത്യേഷ മന ഏകാദശം ഭവേത്।
ഏതം ഗ്രാമം ജയേത്പൂർവം തതോ ബ്രഹ്മ പ്രകാശതേ॥ 14-42-14 (93503)
ബുദ്ധീന്ദ്രിയാണി പഞ്ചാഹുഃ പഞ്ച കർമേന്ദ്രിയാണി ച।
ശ്രോത്രാദീന്യപി പഞ്ചാഹുർബുദ്ധിയുക്താനി തത്ത്വതഃ॥ 14-42-15 (93504)
അവിശേഷാണി ചാന്യാനി കർമയുക്താനി യാനി തു।
ഉഭയത്ര മനോ ജ്ഞേയം ബുദ്ധിസ്തു ദ്വാദശീ ഭവേത്॥ 14-42-16 (93505)
ഇത്യുക്താനീന്ദ്രിയാണ്യേതാന്യേകാദശ യഥാക്രമം।
മന്യന്തേ കൃതമിത്യേവം വിദിത്വാ താനി പണ്ഡിതാഃ॥ 14-42-17 (93506)
`ത്രീണി സ്ഥാനാനി ഭൂതാനാം ചതുർഥം നോപപദ്യതേ।'
സ്ഥലമാപസ്തഥാഽഽകാശം ജൻമ ചാപി ചതുർവിധം॥ 14-42-18 (93507)
അണ്ഡജോദ്ഭിജ്ജസംസ്വേദജരായുജമഥാപി ച।
ചതുർധാ ജൻമ ഇത്യേതദ്ഭൂതഗ്രാമസ്യ ലക്ഷ്യതേ॥ 14-42-19 (93508)
അപരാണ്യഥ ഭൂതാനി ഖേചരാണി തഥൈവ ച।
അണ്ഡജാനി വിജാനീയാത്സർവാംശ്ചൈവ സരീസൃപാൻ॥ 14-42-20 (93509)
സ്വേദജാഃ കൃമയഃ പ്രോക്താ ജന്തവശ്ച യഥാക്രമം।
ജൻമദ്വിതീയമിത്യേതജ്ജഘന്യതരമുച്യതേ॥ 14-42-21 (93510)
ഭിത്ത്വാ തു പൃഥിവീം യാനി ജായന്തേ കാലപര്യയാത്।
ഉദ്ഭിജ്ജാനി ച താന്യാഹുർഭൂതാനി ദ്വിജസത്തമാഃ॥ 14-42-22 (93511)
ദ്വിപാദബഹുപാദാനി തിര്യഗ്ഗതിമതീനി ച।
ജരായുജാനി ഭൂതാനി വികൃതാന്യപി സത്തമാഃ॥ 14-42-23 (93512)
ദ്വിവിധാ ഖലു വിജ്ഞേയാ ബ്രഹ്മയോനിഃ സനാതനാ।
തപഃ കർമ ച യത്പുണ്യമിത്യേഷ വിദുഷാം നയഃ॥ 14-42-24 (93513)
വിവിധം കർമ വിജ്ഞേയമിജ്യാ ദാനം ച തൻമഖേ।
വേദസ്യാധ്യയനം പുണ്യമിതി വൃദ്ധാനുശാസനം॥ 14-42-25 (93514)
ഏതദ്യോ വേത്തി വിധിവത്സ മുക്തഃ സ്യാദ്ദ്വിജർഷഭാഃ।
വിമുക്തഃ സർവപാപേഭ്യ ഇതി ചൈവ നിബോധത॥ 14-42-26 (93515)
`അതഃ പരം പ്രവക്ഷ്യാമി സർവം വിവിധമിന്ദ്രിയം॥' 14-42-27 (93516)
ആകാശം പ്രഥമം ഭൂതം ശ്രോത്രമധ്യാത്മമുച്യതേ।
അധിഭൂതം തഥാ ശബ്ദോ ദിശശ്ചാത്രാധിദൈവതം॥ 14-42-28 (93517)
ദ്വിതീയം മാരുതം ഭൂതം ത്വഗധ്യാത്മം ച വിശ്രുതം।
സ്പ്രഷ്ടവ്യമധിഭൂതം തു വിദ്യുത്തത്രാധിദൈവതം॥ 14-42-29 (93518)
തൃതീയം ജ്യോതിരിത്യാഹുശ്ചക്ഷുരധ്യാത്മമിഷ്യതേ।
അധിഭൂതം തതോ രൂപം സൂര്യസ്തത്രാധിദൈവതം॥ 14-42-30 (93519)
ചതുർഥമാപോ വിജ്ഞേയം ജിഹ്വാ ചാധ്യാത്മമിഷ്യതേ।
അധിഭൂതം രസശ്ചാത്ര സോമസ്തത്രാധിദൈവതം॥ 14-42-31 (93520)
പൃഥിവീ പഞ്ചമം ഭൂതം ഘ്രാണശ്ചാധ്യാത്മമുച്യതേ।
അധിഭൂതം തഥാ ഗന്ധോ വായുസ്തത്രാദിദൈവതം॥ 14-42-32 (93521)
ഏഷു പഞ്ചസു ഭൂതേഷു ചതുഷ്ടയവിധിഃ സ്മൃതഃ।
അതഃ പരം പ്രവക്ഷ്യാമി സർവം ത്രിവിധമിന്ദ്രിയം॥ 14-42-33 (93522)
പാദാവധ്യാത്മമിത്യാഹുർബ്രാഹ്മണാസ്തത്വദർശിനഃ।
അധിഭൂതം തു ഗന്തവ്യം വിഷ്ണുസ്തത്രാധിദൈവതം॥ 14-42-34 (93523)
അവാഗ്ഗതിരപാനശ്ച പായുരധ്യാത്മമിഷ്യതേ।
അധിഭൂതം വിസർഗശ്ച മിത്രസ്തത്രാധിദൈവതം॥ 14-42-35 (93524)
പ്രജനഃ സർവഭൂതാനാമുപസ്ഥോഽധ്യാത്മമുച്യതേ।
അധിഭൂതം തഥാ ശുക്രം ദൈവതം ച പ്രജാപതിഃ॥ 14-42-36 (93525)
ഹസ്താവധ്യാത്മമിത്യാഹുരദ്യാത്മവിദുഷോ ജനാഃ।
അധിഭൂതം ച കർമാണി ശക്രസ്തത്രാധിദൈവതം॥ 14-42-37 (93526)
വൈശ്വദേവീ മനഃപൂർവാ വാഗധ്യാത്മമിഹോച്യതേ।
വക്തവ്യമധിഭൂതം ച വഹ്നിസ്തത്രാധിദൈവതം॥ 14-42-38 (93527)
അധ്യാത്മം മന ഇത്യാഹുഃ പഞ്ചഭൂതാത്മചാരകം।
അധിഭൂതം ച സങ്കൽപശ്ചന്ദ്രമാശ്ചാധിദൈവതം॥ 14-42-39 (93528)
അഹങ്കാരസ്തഥാഽധ്യാത്മം സർവസംസാരകാരണം।
അഭിമാനോഽധിഭൂതം ച രുദ്രസ്തത്രാധിദൈവതം॥ 14-42-40 (93529)
അധ്യാത്മം ബുദ്ധിരിത്യാഹുഃ ഷഡിന്ദ്രിയവിചാരിണീ।
അധിഭൂതം തു വിജ്ഞേയമഹസ്തത്രാധിദൈവതം॥ 14-42-41 (93530)
യഥാവദധ്യാത്മവിധിരേഷ വഃ കീർതിതോ മയാ।
ജ്ഞാനമസ്യ ഹി ധർമജ്ഞാഃ പ്രാപ്തം ജ്ഞാനവതാമിഹ॥ 14-42-42 (93531)
ഇന്ദ്രിയാണീന്ദ്രിയാർഥാശ്ച മഹാഭൂതാനി പഞ്ച ച।
സർവാണ്യേതാനി സന്ധായ മനസാ സംപ്രധാരയേത്॥ 14-42-43 (93532)
ക്ഷീണേ മനസി സർവസ്മിന്ന ജൻമസുഖമിഷ്യതേ।
ജ്ഞാനസംപന്നസത്ത്വാനാം തത്സുഖം വിദുഷാം മതം॥ 14-42-44 (93533)
അതഃ പരം പ്രവക്ഷ്യാമി സൂക്ഷ്മഭാവകരീം ശിവാം।
നിവൃത്തിം സർവഭൂതേഷു മൃദുനാ ദാരുണേന വാ॥ 14-42-45 (93534)
ഗുണാഗുണമനാസംഗമേകചര്യമനന്തരം।
ഏതദ്ബ്രാഹ്മണജം വൃത്തമാഹുരേകപദം സുഖം॥ 14-42-46 (93535)
വിദ്വാൻകൂർമ ഇവാംഗാനി കാമാൻസംഹൃത്യ സർവശഃ।
വിരജാഃ സർവതോ മുക്തോ യോ നരഃ സ സുഖീ സദാ॥ 14-42-47 (93536)
കാമാനാത്മനി സംയംയ ക്ഷീണതൃഷ്ണഃ സമാഹിതഃ।
സർവഭൂതസുഹൃൻമൈത്രോ ബ്രഹ്മഭൂയായ കൽപതേ॥ 14-42-48 (93537)
ഇന്ദ്രിയാണാം നിരോധേന സർവേഷാം വിഷയൈഷിണാം।
മുനേർജനപദത്യാഗാദധ്യാത്മാഗ്നിഃ സമിധ്യതേ॥ 14-42-49 (93538)
യഥാഽഗ്നിരിന്ധനൈരിദ്ധോ മഹാജ്യോതിഃ പ്രകാശതേ।
തഥേന്ദ്രിയനിരോധേന മഹാനാത്മാ പ്രകാശതദേ॥ 14-42-50 (93539)
യദാ പശ്യതി ഭൂതാനി പ്രസന്നാത്മാഽത്മനോ ഹൃദി।
സ്വയഞ്ജ്യോതിസ്തദാസൂക്ഷ്മാത്സൂക്ഷ്മം പ്രാപ്നോത്യനുത്തമം॥ 14-42-51 (93540)
അഗ്നീ രൂപം രസം സ്രോതോ വായുഃ സ്പർശനമേവ ച।
മഹീ ഗന്ധധരാ ഘ്രാണമാകാശഃ ശ്രവണം തഥാ।
`ദൃശ്യമാദിത്യമേവാഹുരധ്യാത്മവിദുഷോ ജനാഃ॥' 14-42-52 (93541)
രോഗശോകസമാവിഷ്ടം പഞ്ചസ്രോതഃസമാവൃതം।
പഞ്ചഭൂതസമായുക്തം നവദ്വാരം ദ്വിദൈവതം॥ 14-42-53 (93542)
രജസ്വലമഥാദൃശ്യം ത്രിഗുണം സപ്തധാതുകം।
സംസർഗാഭിരതം മൂഢം ശരീരമിതി ധാരണാ॥ 14-42-54 (93543)
ദുശ്ചരം ജീവലോകേഽസ്മിൻസത്വം പ്രതി സമാശ്രിതം।
ഏതദേവ ഹി ലോകേഽസ്മിൻകാലചക്രം പ്രവർതതേ॥ 14-42-55 (93544)
ഏതൻമഹാർണവം ഘോരമഗാധം മോഹസംഝിതം।
വിസൃജൻസങ്ക്ഷിപേച്ചൈവ മോഹയൻസ്വാപയഞ്ജഗത്॥ 14-42-56 (93545)
കാമം ക്രോധം ഭയം ലോഭമഭിദ്രോഹമഥാനൃതം।
ഇന്ദ്രിയാണാം നിരോധേന സതസ്ത്യജതി ദുസ്ത്യജാൻ॥ 14-42-57 (93546)
യസ്യൈതേ നിർജിതാ ലോകേ ത്രിഗുണാഃ പഞ്ചധാതവഃ।
വ്യോംനി തസ്യ പരം സ്ഥാനമാനന്തമഥ ലക്ഷ്യതേ॥ 14-42-58 (93547)
പഞ്ചേന്ദ്രിയമഹാകൂലാം മനഃസ്രോതോഭയാവഹാം।
നദീം മോഹഹ്രദാം തീർത്വാ കാമക്രോധാവുഭൌ ജയേത്॥ 14-42-59 (93548)
സ സർവദോഷനിർമുക്തസ്തതഃ പശ്യതി തത്പരം।
മനോ മനസി സന്ധായ പശ്യന്നാത്മാനമാത്മനി॥ 14-42-60 (93549)
സർവവിത്സർവഭൂതേഷു ദ്രക്ഷ്യത്യാത്മാനമാത്മനി।
ഏകധാ ബഹുധാ ചൈവ വികുർവാണസ്തതസ്തതഃ॥ 14-42-61 (93550)
ധ്രുവം പശ്യതി രൂപാണി ദീപാദ്ദീപശതം യഥാ।
സ വൈ വിഷ്ണുശ്ച മിത്രശ്ച വരുണോഽഗ്നിഃ പ്രജാപതിഃ॥ 14-42-62 (93551)
സ ഹി ധാതാ വിധാതാ ച സ പ്രഭുഃ സർവതോമുഖഃ।
ഹൃദയം സർവഭൂതാനാം മഹാനാത്മാ പ്രകാശതേ॥ 14-42-63 (93552)
തം വിപ്രസംഘാശ്ച സുരാസുരാശ്ച
യക്ഷാഃ പിശാചാഃ പിതരോ വയാംസി।
രക്ഷോഗണാ ഭൂതഗണാശ്ച സർവേ
മഹർഷയശ്ചൈവ സദാ സ്തുവന്തി॥ ॥ 14-42-64 (93553)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്വമേധികപർവണി അനുഗീതാപർവണി ദ്വിചത്വാരിംശോഽധ്യായഃ॥ 42 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-42-7 ലോകപ്രജനസംയുക്താ ഇതി ക.ട.പാഠഃ॥ 7-42-9 ഇത്യുക്താ ഇതി ക.പാഠഃ॥ 7-42-25 ജാതസ്യാധ്യയനം പുണ്യമിതി ഝ.പാഠഃ॥ 7-42-64 പിതരശ്ച സിദ്ധാ ഇതി ക.പാഠഃ॥ആശ്വമേധികപർവ - അധ്യായ 043
॥ ശ്രീഃ ॥
14.43. അധ്യായഃ 043
അഥാനുഗീതാപർവ-2Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
ബ്രഹ്മണാ മഹർഷീൻപ്രതി മനുഷ്യേഷു ക്ഷത്രിയാണാം രജോഗുണകാര്യബലപ്രധാനതയാ തേഷാം സത്വപ്രധാനബ്രാഹ്മണരക്ഷണസ്യ കർതവ്യത്വകഥനപ്രസംഗേന തത്തജ്ജാതിശ്രേഷ്ഠവസ്തുകഥനം॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
ബ്രഹ്മോവാച।
മനുഷ്യാണാം തു രാജ്യഃ ക്ഷത്രിയോ മധ്യമോ ഗുണഃ।
കുഞ്ജരോ വാഹനാനാം ച സിംഹശ്ചാരണ്യവാസിനാം॥ 14-43-1 (93554)
അവിഃ പശൂനാം സർവേഷാമഹിസ്തു ബിലവാസിനാം।
ഗവാം ഗോവൃഷഭശ്ചൈവ സ്ത്രീണാം പുരുഷ ഏവ ച॥ 14-43-2 (93555)
ന്യഗ്രോധോ ജംബുവൃക്ഷശ്ച പിപ്പലഃ ശാൽമലിസ്തഥാ।
ശിംശപാ മേഷശൃംഗശ്ച തഥാ കീചകവേണവഃ॥ 14-43-3 (93556)
ഏതേ ദ്രുമാണാം രാജാനോ ഗണാനാം മരുതസ്തഥാ।
ഹിമവാൻപാരിയാത്രശ്ച സഹ്യോ വിന്ധ്യസ്ത്രികൂടവാൻ॥ 14-43-4 (93557)
ശ്വേതോ നീലശ്ച ഭാസശ്ച രാഷ്ട്രവാംശ്ചൈവ പർവതഃ।
ഭൃശസ്കന്ധോ മഹേന്ദ്രശ്ച മാല്യവാൻപർവതസ്തഥാ॥ 14-43-5 (93558)
ഏതേ പർവതരാജാനോ ഗണാനാം മരുതസ്തഥാ।
സൂര്യോ ഗ്രഹാണാമധിപോ നക്ഷത്രാണാം ച ചന്ദ്രമാഃ॥ 14-43-6 (93559)
യമഃ പിതൄണാമധിപഃ സരിതാമഥ സാഗരഃ।
അംഭസാം വരുണോ രാജാ മരുതാമിന്ദ്ര ഉച്യതേ॥ 14-43-7 (93560)
അർകോഽധിപതിരുഷ്ണാനാം ജ്യോതിഷാമിന്ദുരുച്യതേ।
അഗ്നിർഭൂതപതിർനിത്യം ബ്രാഹ്മണാനാം ബൃഹസ്പതിഃ॥ 14-43-8 (93561)
ഓഷധീനാം പതിഃ സോമോ വിഷ്ണുർബലവതാം വരഃ।
ത്വഷ്ടാഽധിനാം പതിഃ സോമോ വിഷ്ണുർബലവതാം വരഃ। 14-43-9 (93562)
ദക്ഷിണാനാം തഥാ യജ്ഞോ വേദാനാമൃച ഏവ ച।
ദിശാമുദീചീ വിപ്രാണാം സോമോ രാജാ പ്രതാപവാൻ॥ 14-43-10 (93563)
കുബേരഃ സർവരത്നാനാം ദേവതാനാം പുരന്ദരഃ।
ഏഷ ഭൂതാധിപഃ സർഗഃ പ്രജാനാം ച പ്രജാപതിഃ॥ 14-43-11 (93564)
സർവേഷാമേവ ഭൂതാനാമഹം ബ്രഹ്മമയോ മഹാൻ।
ഭൂതം പരതരം മത്തോ വിഷ്ണോർവാഽപി ന വിദ്യതേ॥ 14-43-12 (93565)
രാജാധിരാജഃ സർവേഷാം വിഷ്ണുർബ്രഹ്മമയോ മഹാൻ।
ഈശ്വരം തം വിജാനീമഃ സ വിഭുഃ സ പ്രജാപതിഃ॥ 14-43-13 (93566)
നരകിന്നരയക്ഷാണാം ഗന്ധർവോരഗരക്ഷസാം।
ദേവദാനവനാഗാനാം സർവേഷാമീശ്വരോ ഹി സഃ॥ 14-43-14 (93567)
ഭഗദേവാനുയാതാനാം സർവാസാം വാമലോചനാ।
മാഹേശ്വരീ മഹാദേവീ പ്രോച്യതേ പാർവതീ ഹി സാ॥ 14-43-15 (93568)
ഉമാം ദേവീം വിജാനീധ്വം നാരീണാമുത്തമാം ശുഭാം।
രതീനാം വസുമത്യസ്തു സ്ത്രീണാമപ്സരസസ്തഥാ॥ 14-43-16 (93569)
ധർമികാമാശ്ച രാജാനോ ബ്രാഹ്മണാ ധർമസേതവഃ।
തസ്മാദ്രാജാ ദ്വിജാതീനാം പ്രയതേതേഹ രക്ഷണേ॥ 14-43-17 (93570)
രാജ്ഞാം ഹി വിഷയേ യേഷാമവസീദന്തി സാധവഃ।
ഹീനാസ്തേ സ്വഗുണൈഃ സർവൈഃ പ്രേത്യാവാങ്മാർഗഗാമിനഃ॥ 14-43-18 (93571)
രാജ്ഞാം ഹി വിഷയേ യേഷാം സാധവഃ പരിരക്ഷിതാഃ।
തേഽസ്മിംʼല്ലോകേ പ്രമോദന്തേ പ്രേത്യ ചാനന്ദമേവ ച॥ 14-43-19 (93572)
പ്രാപ്നുവന്തി മഹാത്മാന ഇതി വിത്ത ദ്വിജർഷഭാഃ।
അത ഊർധ്വം പ്രവക്ഷ്യാമി നിയതം ധർമലക്ഷണം॥ 14-43-20 (93573)
അഹിംസാലക്ഷണോ ധർമോ ഹിംസാ ചാധർമലക്ഷണാ।
പ്രകാശലക്ഷണാ ദേവാ മനുഷ്യാഃ കർമലക്ഷണാഃ॥ 14-43-21 (93574)
ശബ്ദലക്ഷണമാകാശം വായുസ്തു സ്പർശലക്ഷണഃ।
ജ്യോതിഷാം ലക്ഷണം രൂപമാപശ്ച രസലക്ഷണാഃ॥ 14-43-22 (93575)
ധാരിണീ സർവഭൂതാനാം പൃഥിവീ ഗന്ധലക്ഷണാ।
സ്വരവ്യഞ്ജനസംസ്കാരാ ഭാരതീ ശബ്ദലക്ഷണാ॥ 14-43-23 (93576)
മനസോ ലക്ഷണം ചിന്താ തഥോക്താ ബുദ്ധിരന്വയാത്।
മനസാ ചിന്തിതാനർഥാൻബുദ്ധ്യാ ചേഹ വ്യവസ്യതി॥ 14-43-24 (93577)
ബുദ്ധിർഹി വ്യവസായേന ലക്ഷ്യതേ നാത്ര സംശയഃ।
ലക്ഷണം മനസോ ധ്യാനമവ്യക്തം സാധുലക്ഷണം॥ 14-43-25 (93578)
പ്രവൃത്തിലക്ഷണോ യോഗോ ജ്ഞാനം സംന്യാസലക്ഷണം।
തസ്മാജ്ജ്ഞാനം പുരസ്കൃത്യ സംന്യസേദിഹ ബുദ്ധിമാൻ॥ 14-43-26 (93579)
സംന്യാസീ ജ്ഞാനസംയുക്തഃ പ്രാപ്നോതി പരമാം ഗതിം।
അതീതോ ദ്വന്ദ്വമഭ്യേതി തമോമൃത്യുജരാതിഗഃ॥ 14-43-27 (93580)
ധർമലക്ഷണസംയുക്തമുക്തം വോ വിധിവൻമയാ।
ഗുണാനാം ഗ്രഹണം സംയഗ്വക്ഷ്യാംയഹമതഃ പരം॥ 14-43-28 (93581)
പാർതിവോ യസ്തു ഗന്ധോ വൈ ഘ്രാണേന ഹി സ ഗൃഹ്യതേ।
പ്രാണസ്യശ്ച തഥാ വായുർഗന്ധജ്ഞാനേ വിധീയതേ॥ 14-43-29 (93582)
അപാം ധാതൂ രസോ നിത്യം ജിഹ്വയാ സ തു ഗൃഹ്യതേ।
ജിഹ്വാസ്ഥശ്ച തഥാ സോമോ രസജ്ഞാനേ വിധീയതേ॥ 14-43-30 (93583)
തേജസസ്തു ഗുണോ രൂപം ചക്ഷുഷാ തച്ച ഗൃഹ്യതേ।
ചക്ഷുഃസ്ഥശ്ച തതാദിത്യോ രൂപജ്ഞാനേ വിധീയതേ॥ 14-43-31 (93584)
വായവ്യസ്തു സദാ സ്പർശസ്ത്വചാ പ്രജ്ഞായതേ ച സഃ।
ത്വക്സ്ഥശ്ചൈവ സദാ വായുഃ സ്പർസനേ സ വിധീയതേ॥ 14-43-32 (93585)
ആകാശസ്യ ഗുണോ ഘോഷഃ ശ്രോത്രേണ ച സ ഗൃഹ്യതേ।
ശ്രോത്രസ്ഥാശ്ച ദിശഃ സർവാഃ ശബ്ദജ്ഞാനേ പ്രകീർതിതാഃ॥ 14-43-33 (93586)
മനസശ്ച ഗുണശ്ചിന്താ പ്രജ്ഞയാ സ തു ഗൃഹ്യതേ।
ഹൃദിസ്ഥശ്ചേതനോ ധാതുർമനോജ്ഞാനേ വിധീയതേ॥ 14-43-34 (93587)
ബുദ്ധിരധ്യവസായേന ധ്യാനേന ച മഹാംസ്തഥാ।
നിശ്ചിത്യ ഗ്രഹണാദ്വ്യക്തമവ്യക്തം നാത്ര സംശയഃ॥ 14-43-35 (93588)
അലിംഗഗ്രഹണോ നിത്യഃ ക്ഷേത്രജ്ഞോ നിർഗുണാത്മകഃ।
തസ്മാദലിംഗഃ ക്ഷേത്രജ്ഞഃ കേവലം ജ്ഞാനലക്ഷണഃ॥ 14-43-36 (93589)
അവ്യക്തം ക്ഷേത്രമുദ്ദിഷ്ടം ഗുണാനാം പ്രഭവാപ്യയം।
സദാ പശ്യാംയഹം ലീനം വിജാനാമി ശൃണോമി ച॥ 14-43-37 (93590)
പുരുഷസ്തദ്വിജാനീതേ തസ്മാത്ക്ഷേത്രജ്ഞ ഉച്യതേ।
ഗുണവൃത്തം തഥാ കൃത്സ്നം ക്ഷേത്രജ്ഞഃ പരിപശ്യതി॥ 14-43-38 (93591)
ആദിമദ്യാവസാനം തത്സൃജ്യമാനമചേതനം।
ന ഗുണാ വിദുരാത്മാനം സൃജ്യമാനാഃ പുനഃപുനഃ॥ 14-43-39 (93592)
ന സത്യം വേദ വൈ കശ്ചിത്ക്ഷേത്രജ്ഞസ്ത്വേവ വിന്ദതി।
ഗുണാനാം ഗുണഭൂതാനാം യത്പരം പരതോ മഹത്॥ 14-43-40 (93593)
തസ്മാദ്ഗുണാംശ്ച തത്വം ച പരിത്യജ്യേഹ തത്വവിത്।
ക്ഷീണദോഷോ ഗുണാൻഹിത്വാ ക്ഷേത്രജ്ഞം പ്രവിശത്യഥ॥ 14-43-41 (93594)
നിർദ്വന്ദ്വോ നിർനമസ്കാരോ നിഃസ്വധാകാര ഏവ ച।
അചലശ്ചാനികേതശ്ച ക്ഷേത്രജ്ഞഃ സ പരോ വിധിഃ॥ ॥ 14-43-42 (93595)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്വമേധികപർവണി അനുഗീതാപർവണി ത്രിചത്വാരിംശോഽധ്യായഃ॥ 43 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-43-2 ആഖുശ്ച ബിലവാസിനാമിതി ക.ഥ.പാഠഃ॥ 7-43-7 രാജാസത്ത്വാനാം മിത്ര ഉച്യത ഇതി ക.ട.ഥ.॥ 7-43-8 ഉഷ്ണാനാം ദേവാനാമിന്ദ്ര ഉച്യത ഇതി ക.ട.ഥ.പാഠഃ॥ 7-43-15 ഭഗദേവാഃ കാമുകാസ്തൈരനുയാതാനാമനുസൃതാനാം സ്ത്രീണാം സർവാസാം മധ്യേ മാഹേശ്വരീ വാമലോചനേതി സംബന്ധഃ॥ ഭദ്രാദേവാഭിജാതാനാം സർവേഷാം വാരിജേക്ഷണേതി ക.ട.പാഠഃ॥ 7-43-16 രതീനാം പ്രീതിസുഖാനാം। വസുമത്യഃ ധനവത്യഃ। ധനലാഭഗർവിതം യത്പ്രീതിസുഖം തദേവ മഹദിത്യർഥഃ॥ 7-43-17 വർണക്രമാശ്ച രാജാന ഇതി ക.ട.ഥ.പാഠഃ॥ 7-43-25 ലക്ഷണം മഹതോ ധ്യാനമിതി ക.പാഠഃ॥ആശ്വമേധികപർവ - അധ്യായ 044
॥ ശ്രീഃ ॥
14.44. അധ്യായഃ 044
അഥാനുഗീതാപർവ-2Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
ബ്രഹ്മണാ മഹർഷീൻപ്രതി സ്വസ്വജാതിഷു ശ്രേഷ്ഠവസ്തു പ്രതിപാദനപൂർവകം ജ്ഞാനസ്യാവിനാശിത്വകഥനേന തസ്യൈവ ശ്രേയഃസാധനത്വോക്തിഃ॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
ബ്രഹ്മോവാച।
യദാദിമധ്യപര്യന്തം ഗ്രഹണോപായമേവ ച।
നാമലക്ഷണസംയുക്തം സർവം വക്ഷ്യാമി തത്ത്വതഃ॥ 14-44-1 (93596)
അഹഃ പൂർവം തതോ രാത്രിർമാസാഃ ശുക്ലാദയഃ സ്മൃതാഃ।
ശ്രവണാദീനി ഋക്ഷാണി ഋതവഃ ശിശിരാദയഃ॥ 14-44-2 (93597)
ഭൂമിരാദിസ്തു ഗന്ധാനാം രസാനാമാപ ഏവ ച।
രൂപാണാമാദിരഗ്നിസ്തു സ്പർശാദിർവായുരുച്യതേ॥ 14-44-3 (93598)
ശബ്ദസ്യാദിസ്തഥാഽഽകാശമേഷ ഭൂതകൃതോ ഗുണഃ।
അതഃ പരം പ്രവക്ഷ്യാമി ഭൂതാനാമാദിമുത്തമം॥ 14-44-4 (93599)
ആദിത്യോ ജ്യോതിഷാമാദിരഗ്നിർഭൂതാദിരുച്യതേ।
സാവിത്രീ സർവവിദ്യാനാം ദേവതാനാം പ്രജാപതിഃ॥ 14-44-5 (93600)
ഓങ്കാരഃ സർവവേദാനാം വചസാം പ്രാണ ഏവ ച।
യദസ്മിന്നിയതം ലോകേ സർവം സാവിത്രമുച്യതേ॥ 14-44-6 (93601)
ഗായത്രീ ച്ഛന്ദസാമാദിഃ പ്രജാനാം സർഗ ഉച്യതേ।
ഗാവശ്ചതുഷ്പദാമാദിർമനുഷ്യാണാം ദ്വിജാതയഃ॥ 14-44-7 (93602)
ശ്യേനഃ പതത്രിണാമാദിര്യജ്ഞാനാം ഹുതമുത്തമം।
പ്രസർപിണാം തു സർവേഷാം ജ്യേഷ്ഠഃ സർപോ ദ്വിജോത്തമാഃ॥ 14-44-8 (93603)
കൃതമാദിര്യുഗാനാം ച സർവേഷാം നാത്ര സംശയഃ।
ഹിരണ്യം സർവരത്നാനാമോഷധീനാം യവാസ്തഥാ॥ 14-44-9 (93604)
സർവേഷാം ഭക്ഷ്യഭോജ്യാനാമന്നം പരമമുച്യതേ।
ദ്രവാണാം ചൈവ സർവേഷാം പേയാനാമാപ ഉത്തമാഃ॥ 14-44-10 (93605)
സ്ഥാവരാണാം തു ഭൂതാനാം സർവേഷാമവിശേഷതഃ।
ബ്രഹ്മക്ഷേത്രം സദാ പുണ്യം പ്ലക്ഷഃ പ്രവരജഃ സ്മൃതഃ॥ 14-44-11 (93606)
അഹം പ്രജാപതീനാം ച സർവേഷാം നാത്ര സംശയഃ।
മമ വിഷ്ണുരചിന്ത്യാത്മാ സ്വയംഭൂരിതി സംസ്മൃതഃ॥ 14-44-12 (93607)
പർവതാനാം മഹാമേരുഃ സർവേഷാമഗ്രജഃ സ്മൃതഃ।
ദിശാം ച പ്രദിശാം ചോർധ്വം ദിക്പൂർവാ പ്രഥമാ തഥാ॥ 14-44-13 (93608)
തഥാ ത്രിപഥഗാ ഗംഗാ നദീനാമഗ്രജാ സ്മൃതാ।
തഥാ സരോദപാനനാം സർവേഷാം സാഗരോഽഗ്രജഃ॥ 14-44-14 (93609)
ദേവദാനവഭൂതാനാം പിശാചോരഗരക്ഷസാം।
നരകിന്നരയക്ഷാണാം സർവേഷാമീശ്വരഃ പ്രഭുഃ॥ 14-44-15 (93610)
ആദിർവിശ്വസ്യ ജഗതോ വിഷ്ണുർബ്രഹ്മമയോ മഹാൻ।
തതഃ പരതരം യസ്മാത്ത്രൈലോക്യേ നേഹ വിദ്യതേ॥ 14-44-16 (93611)
ആശ്രമാണാം ച സർവേഷാം ഗാർഹസ്ഥ്യം നാത്ര സംശയഃ।
ലോകാനാമാദിരവ്യക്തം സർവസ്യാന്തസ്തദേവ ച॥ 14-44-17 (93612)
അഹാന്യസ്തമയാന്താനി ഉദയാന്താ ച ശർവരീ।
സുഖസ്യാന്തം സദാ ദുഃഖം ദുഃഖസ്യാന്തം സദാ സുഖമ॥ 14-44-18 (93613)
സർവേ ക്ഷയാന്താ നിചയാഃ പതനാന്താഃ സമുച്ഛ്രയാഃ।
സംയോഗാശ്ച വിയോഗാന്താ മരണാന്തം ച ജീവിതം॥ 14-44-19 (93614)
സർവം കൃതം വിനാശാന്തം ജാതസ്യ മരണം ധ്രുവം।
അശാശ്വതം ഹി ലോകേഽസ്മിൻസദാ സ്ഥാവരജംഗമം॥ 14-44-20 (93615)
ഇഷ്ടം ദത്തം തപോഽധീതം വ്രതാനി നിയമാശ്ച യേ।
സർവമേതദ്വിനാശാന്തം ജ്ഞാനസ്യാന്തോ ന വിദ്യതേ॥ 14-44-21 (93616)
തസ്മാജ്ജ്ഞാനേന ശുദ്ധേന പ്രശാന്താത്മാ ജിതേന്ദ്രിയഃ।
നിർമമോ നിരഹങ്കാരോ മുച്യതേ സർവപാപ്മഭിഃ॥ ॥ 14-44-22 (93617)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്വമേധികപർവണി അനുഗീതാപർവണി ചതുശ്ചത്വാരിശോഽധ്യായഃ॥ 44 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-44-2 ശ്രവിഷ്ഠാദീനി സർവാണിതി ക.ട.ഥ.പാഠഃ॥ 7-44-3 രൂപാണാം ജ്യോതിരാദിത്യ ഇതി ഝ.പാഠഃ॥ 7-44-8 ഹുതം അഗ്നൌ ബ്രാഹ്മണേ വാ ദേവതോദ്ദേശേന ദത്തം॥ 7-44-11 ബ്രഹ്മവൃക്ഷഃ സദാ പുണ്യഃ ഇതി ക.ഥ.പാഠഃ॥ 7-44-14 സരോദപാനനാം സരസാം കൂപാദീനാം ച। സന്ധിരാർഷഃ। തഥാചാശ്വോ വാഹനാനാം സർവേഷാം സാഗരോഗ്രജ ഇതി ക.പാഠഃ॥ 7-44-15 ഈശ്വരഃ രുദ്രഃ॥ആശ്വമേധികപർവ - അധ്യായ 045
॥ ശ്രീഃ ॥
14.45. അധ്യായഃ 045
അഥാനുഗീതാപർവ-2Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
ബ്രഹ്മണാ മഹർഷീൻപ്രതി ശരീരസ്യ കാലചക്രവത്സർവനാശകത്വോക്തിപൂർവകം ഗൃഹസ്ഥധ്രമാനുഷ്ഠാനസ്യ ശ്രേയഃസാധനത്വോക്തിഃ॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
ബ്രഹ്മോവാച।
ബുദ്ധിസാരം മനസ്തംഭമിന്ദ്രിയഗ്രാമബന്ധനം।
മഹാഭൂതാരവിഷ്കംഭം നിമേഷപരിവേഷ്ടനം॥ 14-45-1 (93618)
ജരാശോകസമാവിഷ്ടം വ്യാധിവ്യസനസഞ്ചരം।
ദേശകാലവിചാരീദം ശ്രമവ്യായാമനിഃസ്വനം॥ 14-45-2 (93619)
അഹോരാത്രപരിക്ഷേപം ശീതോഷ്ണപരിമണ്ഡലം।
സുഖദുഃഖാന്തസംശ്ലേഷം ക്ഷുത്പിപാസാവകീലകം॥ 14-45-3 (93620)
ഛായാതപവിലേഖം ച നിമേഷോൻമേഷവിഹ്വലം।
ശോകമോഹജരാകീർണം വർതമാനമചേതനം॥ 14-45-4 (93621)
മാസാർധമാസഗുണിതം വിഷമം ലോകസഞ്ചരം।
തമോനിചയപങ്കം ച രജോവേഗപ്രവർതകം॥ 14-45-5 (93622)
സത്ത്വാലങ്കാരദീപ്തം ച ഗുണസംഘാതമണ്ഡലം।
വിരതിഗ്രഹണാഭീകം ശോകസംഹാരവർതനം॥ 14-45-6 (93623)
ക്രിയാകാരണസംയുക്തം രാഗവിസ്താരമായതം।
ലോഭേപ്സാപരിവിക്ഷോഭം വിവിക്തജ്ഞാനസംഭവം॥ 14-45-7 (93624)
ഭയമോഹപരീവാരം ഭൂതസംമോഹകാരകം।
ആനന്ദപ്രീതിചാരം ച കാമക്രോധപരിഗ്രഹം॥ 14-45-8 (93625)
മഹദാദിവിശേഷാന്തമവ്യക്തം പ്രഭവാപ്യയം।
മനോജവനമശ്രാന്തം കാലചക്രം പ്രവർതതേ॥ 14-45-9 (93626)
ഏതദ്ദ്വന്ദ്വസമായുക്തം കാലചക്രമചേതനം।
വിസൃജേത്സങ്ക്ഷിപേച്ചാപി ബോധയേത്സ്വാപയേജ്ജഗം॥ 14-45-10 (93627)
കാലചക്രപ്രവൃത്തിം ച നിവൃത്തിം ചൈവ തത്ത്വതഃ।
യസ്തു വേദ നരോ നിത്യം ന സ ഭൂതേഷു മുഹ്യതി॥ 14-45-11 (93628)
വിമുക്തഃ സർവസങ്ക്ലേശൈഃ സർവദ്വന്ദ്വാതിഗോ മുനിഃ।
വിമുക്തഃ സർവപാപേഭ്യഃ പ്രാപ്നോതി പരമാം ഗതിം॥ 14-45-12 (93629)
ഗൃഹസ്ഥോ ബ്രഹ്മചാരീ ച വാനപ്രസ്ഥോഽഥ ഭിക്ഷുകഃ।
ചത്വാര ആശ്രമാഃ പ്രോക്താഃ സർവേ ഗാർഹസ്ഥ്യമൂലകാഃ॥ 14-45-13 (93630)
യഃ കശ്ചിദിഹ ലോകേഽസ്മിന്നാശ്രമഃ പരികീർതിതഃ।
തസ്യാന്തഗമനം ശ്രേയഃ കീർതിരേഷാ സനാതനീ॥ 14-45-14 (93631)
സംസ്കാരൈഃ സംസ്കൃതഃ പൂർവം യഥാവച്ചരിതവ്രതഃ।
ജാതൌ ഗുണവിശിഷ്ടായാം സമാവർതേത വേദവിത്॥ 14-45-15 (93632)
സ്വദാരനിരതോ നിത്യം ശിഷ്ടാചാരോ ജിതേന്ദ്രിയഃ।
പഞ്ചഭിശ്ച മഹായജ്ഞൈഃ ശ്രദ്ദധാനോ യജേദിഹ॥ 14-45-16 (93633)
ദേവതാതിഥിശിഷ്ടാശീ നിരതോ വേദകർമസു।
ഇജ്യാപ്രദാനയുക്തശ്ച യഥാശക്തി യഥാവിധി॥ 14-45-17 (93634)
ന പാണിപാദചപലോ ന നേത്രചപലോ മുനിഃ।
ന ച വാഗംഗചപല ഇതി ശിഷ്ടസ്യ ഗോചരഃ॥ 14-45-18 (93635)
നിത്യം യജ്ഞോപവീതീ സ്യാച്ഛുക്ലവാസാഃ ശുചിവ്രതഃ।
നിയതോ യമദാനാഭ്യാം സദാ ശിഷ്ടൈശ്ച സംവിശേത്॥ 14-45-19 (93636)
ജിതശിശ്നോദരോ മൈത്രഃ ശിഷ്ടാചാരസമന്വിതഃ।
വൈണവീം ധാരയേദ്യഷ്ടിം സോദകം ച കമണ്ഡലും॥ 14-45-20 (93637)
`ത്രീണി ധാരയതേ നിത്യം കമണ്ഡലുമതന്ദ്രിതഃ।
ഏകമാചമനാർഥായ ഏകം വൈ പാദധാവനം।
ഏകം ശൌചവിധാനാർഥമിത്യേതത്ത്രിതയം തഥാ॥' 14-45-21 (93638)
അധീത്യാധ്യാപനം കുര്യാത്തഥാ യജനയാജനേ।
ദാനം പ്രതിഗ്രഹം വാഽപി ഷംഗുണാം വൃത്തിമാചരേത്॥ 14-45-22 (93639)
ത്രീണി കർമാണി ജാനീത ബ്രാഹ്മണാനാം തു ജീവികാഃ।
യാജനാധ്യാപനേ ചോഭേ ശുദ്ധാച്ചാപി പ്രതിഗ്രഹഃ॥ 14-45-23 (93640)
അഥ ശേഷാണി ചാന്യാനി ത്രീണി കർമാണി യാനി തു।
ദാനമധ്യയനം യജ്ഞോ ധർമയുക്താനി താനി തു॥ 14-45-24 (93641)
തേഷ്വപ്രമാദം കുർവീത ത്രിഷു കർമസു ധർമവിത്।
ദാന്തോ മൈത്രഃ ക്ഷമായുക്തഃ സർവഭൂതസമോ മുനിഃ॥ 14-45-25 (93642)
സർവമേതദ്യഥാശക്തി വിപ്രോ നിർവർതയഞ്ശുചിഃ।
ഏവം യുക്തോ ജയേത്സ്വർഗം ഗൃഹസ്ഥഃ സംശിതവ്രതഃ॥ ॥ 14-45-26 (93643)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്വമേധികപർവണി അനുഗീതാപർവണി പഞ്ചചത്വാരിംശോഽധ്യായഃ॥ 45 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-45-1 ഇന്ദ്രിയഗ്രാമവർധനമിതി ക.ട.ഥ.പാഠഃ॥ 7-45-8 അനന്തപ്രതിസാരം ചേതി ട.പാഠഃ॥ 7-45-10 മോഹയേത്സാമരം ജഗദിതി ക.ട.ഥ.പാഠഃ॥ആശ്വമേധികപർവ - അധ്യായ 046
॥ ശ്രീഃ ॥
14.46. അധ്യായഃ 046
അഥാനുഗീതാപർവ-2Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
ബ്രഹ്മണാ മഹർഷീൻപ്രതി ബ്രഹ്മചാരിവനസ്ഥധർമനിരൂപണപൂർവകം തദനുഷ്ഠാനസ്യ ശ്രേയഃസാധനത്വോക്തിഃ॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
ബ്രഹ്മോവാച।
ഏവമേതേന മാർഗേണ പൂർവോക്തേന യഥാവിധി।
അധീതവാന്യഥാശക്തി തഥൈവ ബ്രഹ്മചര്യവാൻ॥ 14-46-1 (93644)
സ്വധർമനിരതോ വിദ്വാൻസർവേന്ദ്രിയയതോ മുനിഃ।
ഗുരോഃ പ്രിയഹിതേ യുക്തഃ സത്യധർമപരഃ ശുചിഃ॥ 14-46-2 (93645)
ഗുരുണാ സമനുജ്ഞാതോ ഭുഞ്ജീതാന്നമകുത്സയൻ।
ഹവിഷ്യഭൈക്ഷ്യഭുക് ചാപി സ്ഥാനാസനവിഹാരവാൻ॥ 14-46-3 (93646)
ദ്വികാലമഗ്നിം ജുഹ്വാനഃ ശുചിർഭൂത്വാ സമാഹിതഃ।
ധാരയീത സദാ ദണ്ഡം ബൈൽവം പാലാശമേവ വാ॥ 14-46-4 (93647)
ക്ഷൌമം കാർപാസികം വാഽപി മൃഗാജിനമഥാപി വാ।
സർവം കാഷായരക്തം വാ വാസോ വാഽപി ദ്വിജസ്യ ഹ॥ 14-46-5 (93648)
മേഖലാ ച ഭവേൻമൌഞ്ജീ ജടോ നിത്യോദകസ്തഥാ।
യജ്ഞോപവീതീ സ്വാധ്യായീ അലുപ്തനിയതവ്രതഃ॥ 14-46-6 (93649)
പൂതാഭിശ്ച തഥൈവാദ്ഭിഃ സദാ ദൈവതതർപണം।
ഭാവേന നിയതഃ കുർവൻബ്രഹ്മചാരീ പ്രശസ്യതേ॥ 14-46-7 (93650)
ഏവം യുക്തോ ജയേത്സ്വർഗമൂർധ്വരേതാഃ സമാഹിതഃ।
ന സംസരതി ജാതീഷു പരമം സ്ഥാനമാശ്രിതഃ॥ 14-46-8 (93651)
സംസ്കൃതഃ സർവസംസ്കാരൈസ്തഥൈവ ബ്രഹ്മചര്യവാൻ।
ഗ്രാമാന്നിഷ്ക്രംയ ചാരണ്യേ മുനിഃ പ്രവ്രജിതോ വസേത്॥ 14-46-9 (93652)
ചർമവൽകലസംവാസീ സായം പ്രാതരുപസ്പൃശേത്।
അരണ്യഗോചരോ നിത്യം ന ഗ്രാമം പ്രവിശേത്പുനഃ॥ 14-46-10 (93653)
അർചയന്നതിഥീൻകാലേ ദദ്യാച്ചാപി പ്രതിശ്രയം।
ഫലപത്രാവരൈർമൂലൈഃ ശ്യാമാകേന ച വർതയൻ॥ 14-46-11 (93654)
സ നിത്യമുദകം വായും സർവം വാനേയമാശ്രയേത്।
പ്രാശ്നീയാദാനുപൂർവ്യേണ യഥാദീക്ഷമതന്ദ്രിതഃ॥ 14-46-12 (93655)
സമൂലഫലശാകാദ്യൈരർചേദതിഥിമാഗതം।
യദ്ഭക്ഷഃ സ്യാത്തതോ ദദ്യാദ്ഭിക്ഷാം നിത്യമതന്ദ്രിതഃ॥ 14-46-13 (93656)
ദേവതാതിഥിപൂർവം ച സദാ പ്രാശ്നീത വാഗ്യതഃ।
അസ്കന്ദിതമനാശ്ചൈവ ലഘ്വാശീ ദേവതാശ്രയഃ॥ 14-46-14 (93657)
ദാന്തോ മൈത്രഃ ക്ഷമായുക്തഃ കശാഞ്ശമശ്രു ച ധാരയൻ।
ജുഹ്വൻസ്വാധ്യായശീലശ്ച സത്യധർമപരായണഃ॥ 14-46-15 (93658)
ന്യസ്തദേഹഃ സദാ ദക്ഷോ വനനിത്യഃ സമാഹിതഃ।
ഏവം യുക്തോ ജയേത്സ്വർഗം വാനപ്രസ്ഥോ ജിതേന്ദ്രിയഃ॥ 14-46-16 (93659)
ഗൃഹസ്ഥോ ബ്രഹ്മചാരീ ച വാനപ്രസ്ഥോഽഥവാ പുനഃ।
യ ഇച്ഛേൻമോക്ഷമാസ്ഥാതുമുത്തമാം വൃത്തിമാശ്രയേത്॥ 14-46-17 (93660)
അഭയം സർവഭൂതേഭ്യോ ദത്ത്വാ നൈഷ്കർംയമാചരേത്।
സർവഭൂതഹിതോ മൈത്രഃ സർവേന്ദ്രിയയതോ മുനിഃ॥ 14-46-18 (93661)
അയാചിതമസങ്ക്ലൃപ്തമുപപന്നം യദൃച്ഛയാ।
കൃത്വാ പ്രാഹ്ണേ ചരേദ്ഭൈക്ഷ്യം വിധൂമേ ഭുക്തവജ്ജനേ॥ 14-46-19 (93662)
വൃത്തേ ശരാവസംപാതേ ഭൈക്ഷ്യം ലിപ്സേത മോക്ഷവിത്।
ലാഭേന ച ന ഹൃഷ്യേത നാലാഭേ വിമനാ ഭവേത്।
ന ചാതിഭിക്ഷാം ഭിക്ഷേത കേവലം പ്രാണയാത്രികഃ॥ 14-46-20 (93663)
യാത്രാർഥീ കാലമാകാങ്ക്ഷംശ്ചരേദ്ഭൈക്ഷ്യം സമാഹിതഃ।
ലാഭം സാധാരണം നേച്ഛേന്ന ഭുഞ്ജീതാഭിപൂജിതഃ॥ 14-46-21 (93664)
അഭിപൂജിതലാഭാദ്വി വിജുഗുപ്സേത ഭിക്ഷുകഃ।
ഭുക്താന്യന്നാനി തിക്താനി കഷായകടുകാനി ച॥ 14-46-22 (93665)
നാസ്വാദയീത ഭുഞ്ജാനോ രസാംശ്ച മധുരാംസ്തഥാ।
യാത്രാമാത്രം ച ഭുഞ്ജീത കേവലം പ്രാണധാരണം॥ 14-46-23 (93666)
അസംരോധേന ഭൂതാനാം വൃത്തിം ലിപ്സേത മോക്ഷവിത്।
ന ചാന്യമന്നം ലിപ്സേത ഭിക്ഷമാണഃ കഥഞ്ചന॥ 14-46-24 (93667)
ന സന്നികാശയേദ്ധർമം വിവിക്തേ ചാരജാശ്ചരേത്।
ശൂന്യാഗാരമണ്യം വാ വൃക്ഷമൂലം നദീം തഥാ॥ 14-46-25 (93668)
പ്രതിശ്രയാർഥം സേവേത പാർവതീം വാ പുനർഗുഹാം।
ഗ്രാമൈകരാത്രികോ ഗ്രീഷ്മേ വർഷാസ്വേകത്ര വാ വസേത്॥ 14-46-26 (93669)
അധ്വാ സൂര്യേണി നിർദിഷ്ടഃ കീടവച്ച ചരേൻമഹീം।
ദയാർതം ചൈവ ഭൂതാനാം സമീക്ഷ്യ പൃഥിവീം ചരേത്॥ 14-46-27 (93670)
സഞ്ചയാംശ്ച ന കുർവീത സ്നേഹവാസം ച വർജയേത്।
പൂതാഭിരദ്ഭിർനിത്യം വൈ കാര്യം കുർവീത മോക്ഷവിത്॥ 14-46-28 (93671)
ഉപസ്പൃശേദുദ്ദൃതാഭിരദ്ഭിശ്ച പുരുഷഃ സദാ।
അഹിംസാ ബ്രഹ്മചര്യം ച സത്യമാർജവമേവ ച॥ 14-46-29 (93672)
അക്രോധശ്ചാനസൂയാ ച ദമോ നിത്യമപൈശുനം।
അഷ്ടസ്വേതേഷു യുക്തഃ സ്യാദ്വ്രതേഷു നിയതേന്ദ്രിയഃ॥ 14-46-30 (93673)
അപാപമശഠം വൃത്തമജിഹ്മം നിത്യമാചരേത്।
ജോഷയേത സദാ ഭോജ്യം ഗ്രാസമാഗതമസ്പൃഹഃ॥ 14-46-31 (93674)
യാത്രാമാത്രം ച ഭുഞ്ജീത കേവലം പ്രാണയാത്രികം।
ധർമലബ്ധമഥാശ്നീയാന്ന കാമമനുവർതയേത്॥ 14-46-32 (93675)
ഗ്രാസാദാച്ഛാദനാദന്യന്ന ഗൃഹ്ണീയാത്കഥഞ്ചന।
യാവദാഹാരയേത്താവത്പ്രതിഗൃഹ്ണീത നാധികം॥ 14-46-33 (93676)
പരേഭ്യോ ന പ്രതിഗ്രാഹ്യം ന ച ദേയം കദാചന।
ദൈന്യഭാവാച്ച ഭൂതാനാം സംവിഭജ്യ സദാ ബുധഃ॥ 14-46-34 (93677)
നാദദീത പരസ്വാനി ന ഗൃഹ്ണീയാന്ന യാചയേത്।
ന കിഞ്ചിദ്വിഷയം ഭുക്ത്വാ സ്പൃഹയേത്തസ്യ വൈ പുനഃ॥ 14-46-35 (93678)
മൃദമാപസ്തഥാഽന്നാനി പത്രപുഷ്പഫലാനി ച।
അസംവൃതാനി ഗൃഹ്ണീയാത്പ്രവൃത്താനി ച കാര്യവാൻ॥ 14-46-36 (93679)
ന ശിൽപജീവികാം ജീവേദ്ദ്വിരന്നം നോത കാമയേത്।
ന ദ്വേഷ്ടാ നോപദേഷ്ടാ ച ഭവേച്ച നിരുപസ്കൃതഃ॥ 14-46-37 (93680)
ശ്രദ്ധാപൂതാനി ഭുഞ്ജീത നിമിത്താനി ച വർജയേത്।
മുധാവൃത്തിരസക്തശ്ച സർവഭൂതൈരസന്ധിതഃ॥ 14-46-38 (93681)
ആശീര്യുക്താനി സർവാണി ഹിംസായുക്താനി യാനി ച।
ലോകസംഗ്രഹധർമം ച നൈവ കുര്യാന്ന കാരയേത്॥ 14-46-39 (93682)
സർവഭാവാനതിക്രംയ ലഘുമാത്രഃ പരിവ്രജേത്।
സമഃ സർവേഷു ഭൂതേഷു സ്ഥാവരേഷു ചരേഷു ച॥ 14-46-40 (93683)
പരം നോദ്വേജയേത്കഞ്ചിന്ന ച കസ്യചിദുദ്വിജേത്।
വിശ്വാസ്യഃ സർവഭൂതാനാമഗ്ര്യോ മോക്ഷവിദുച്യതേ॥ 14-46-41 (93684)
അനാഗതം ച ന ധ്യായേന്നാതീതമനുചിന്തയേത്।
വർതമാനമുപേക്ഷേത കാലാകാങ്ക്ഷീ സമാഹിതഃ॥ 14-46-42 (93685)
ന ചക്ഷുഷാ ന മനസാ ന വാചാ ദൂഷയേത്ക്വചിത്।
ന പ്രത്യക്ഷം പരോക്ഷം വാ കിഞ്ചിദ്ദുഷ്ടം സമാചരേത്॥ 14-46-43 (93686)
ഇന്ദ്രിയാണ്യുപസംഹൃത്യ കൂർമോഽംഗാനീവ സർവശഃ।
ക്ഷീണേന്ദ്രിയമനോബുദ്ധിർനിരീഹഃ സർവതത്ത്വവിത്॥ 14-46-44 (93687)
നിർദ്വന്ദ്വോ നിർനമസ്കാരോ നിഃസ്വാഹാകാര ഏവ ച।
നിർമമോ നിരഹങ്കാരോ നിര്യോഗക്ഷേമ ആത്മവാൻ॥ 14-46-45 (93688)
നിരാശീർനിർഗുണഃ ശാന്തോ നിരാസക്തോ നിരാശ്രയഃ।
ആത്മസംഗീ ച തത്ത്വജ്ഞോ മുച്യതേ നാത്ര സംശയഃ॥ 14-46-46 (93689)
അപാദപാണിപൃഷ്ഠം തദശിരസ്കമനൂദരം।
അഭിന്നഗുണകർമാണം കേവലം വിമലം സ്ഥിരം॥ 14-46-47 (93690)
അഗന്ധമരസസ്പർശമരൂപാശബ്ദമേവ ച।
അനുഗംയമനാസക്തമമാംസമപി ചൈവ യത്॥ 14-46-48 (93691)
നിശഅചിന്തമവ്യയം ദിവ്യം ഗൃഹസ്ഥമപി സർവദാ।
സർവഭൂതസ്ഥമാത്മാനം യേ പശ്യന്തി ന തേ മൃതാഃ॥ 14-46-49 (93692)
ന തത്ര ക്രമതേ ബുദ്ധിർനേന്ദ്രിയാണി ന ദേവതാഃ।
വേദാ യജ്ഞാശ്ച ലോകാശ്ച ന തപോ ന വ്രതാനി ച॥ 14-46-50 (93693)
യത്ര ജ്ഞാനവതാം പ്രാപ്തിലിംഗഗ്രഹണാ സ്മൃതാ।
തസ്മാദലിംഗധർമജ്ഞോ ധർമതത്ത്വമുപാചരേത്॥ 14-46-51 (93694)
ഗൂഢധർമാശ്രിതോ വിദ്വാന്വിജ്ഞാനചരിതം ചരേത്।
അമൂഢോ മൂഢരൂപേണ ചരേദ്ധർമമദൂഷയൻ॥ 14-46-52 (93695)
യഥൈനമവമന്യേരൻപരേ സതതമേവ ഹി।
തഥാവൃത്തശ്ചരേച്ഛാന്തഃ സതാം ധർമാനകുത്സയൻ॥ 14-46-53 (93696)
യ ഏവം വൃത്തസംപന്നഃ സ മുനിഃ ശ്രേഷ്ഠ ഉച്യതേ।
ഇന്ദ്രിയാണീന്ദ്രിയാർഥാംശ്ച മഹാഭൂതാനി പഞ്ച ച॥ 14-46-54 (93697)
മനോ ബുദ്ധിരഹങ്കാരമവ്യക്തം പുരുഷം തഥാ।
ഏതത്സർവം പ്രസംഖ്യായ യഥാവത്തത്ത്വനിശ്ചയാത്॥ 14-46-55 (93698)
തതഃ സ്വർഗമവാപ്നോതി വിമുക്തഃ സർവബന്ധനൈഃ।
ഏതാവദന്തവേലായാം പരിസംഖ്യായ തത്ത്വവിത്॥ 14-46-56 (93699)
ധ്യായേദേകാന്തമാസ്ഥായ മുച്യതേഽഥ നിരാശ്രയഃ।
നിർമുക്തഃ സർവസംഗേഭ്യോ വായുരാകാശഗോ യഥാ॥ 14-46-57 (93700)
ക്ഷീണകോശോ നിരാതങ്കസ്തഥേദം പ്രാപ്നുയാത്പരം॥ ॥ 14-46-58 (93701)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്വമേധികപർവണി അനുഗീതാപർവണി ഷട്ചത്വാരിംശോഽധ്യായഃ॥ 46 ॥
ആശ്വമേധികപർവ - അധ്യായ 047
॥ ശ്രീഃ ॥
14.47. അധ്യായഃ 047
അഥാനുഗീതാപർവ-2Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
ബ്രഹ്മണാ മഹർഷീൻപ്രതി സംന്യാസജ്ഞാനതപസാം പരമപുരുഷാർഥസാധനത്വോക്തിഃ॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
ബ്രഹ്മോവാച।
സംന്യാസം തപ ഇത്യാഹുർവൃദ്ധാ നിശ്ചിതവാദിനഃ।
ബ്രാഹ്മണാ ബ്രഹ്മയോനിസ്ഥാ ജ്ഞാനം ബ്രഹ്മ പരം വിദുഃ॥ 14-47-1 (93702)
അതിദൂരാത്മകം ബ്രഹ്മ വേദവിദ്യാവ്യപാശ്രയം।
നിർദ്വന്ദ്വം നിർഗുണം നിത്യമചിന്ത്യഗുണമുത്തമം॥ 14-47-2 (93703)
ജ്ഞാനേന തപസാ ചൈവ ധീരാഃ പശ്യന്തി തത്പരം।
നിർണിക്തമനസഃ പൂതാ വ്യുത്ക്രാന്തരജസോഽമലാഃ॥ 14-47-3 (93704)
തപസാ ക്ഷേമമധ്വാനം ഗച്ഛന്തി പരമേശ്വരം।
സംന്യാസനിരതാ നിത്യം യേ ച ബ്രഹ്മവിദോ ജനാഃ॥ 14-47-4 (93705)
തപഃ പ്രദീപ ഇത്യാഹുരാചാരോ ധർമസാധകഃ।
ജ്ഞാനം വൈ പരമം വിദ്യാത്സംന്യാസം തപ ഉത്തമം॥ 14-47-5 (93706)
യസ്തു വേദ നിരാബാധം ജ്ഞാനം തത്ത്വവിനിശ്ചയാത്।
സർവഭൂതസ്ഥമാത്മാനം സ സർവവിദിഹോച്യതേ॥ 14-47-6 (93707)
യോ വിദ്വാൻസഹവാസം ച വിവാസം ചൈവ പശ്യതി।
തഥൈവേകത്വനാനാത്വേ സ ദുഃഖാത്പ്രതിമുച്യതേ॥ 14-47-7 (93708)
യോ ന കാമയതേ കിഞ്ചിന്ന കിഞ്ചിദവമന്യതേ।
ഇഹ ലോകസ്ഥ ഏവൈഷ ബ്രഹ്മഭൂയായ കൽപതേ॥ 14-47-8 (93709)
പ്രധാനഗുണതത്ത്വജ്ഞഃ സർവ ഭൂതവിധാനവിത്।
നിർമമോ നിരഹങ്കാരോ മുച്യതേ നാത്ര സംശയഃ॥ 14-47-9 (93710)
നിർദ്വന്ദ്വോ നിർനമസ്കാരോ നിഃസ്വധാകാര ഏവ ച।
നിർഗുണം നിത്യമദ്വന്ദ്വം പ്രശമേനൈവ ഗച്ഛതി॥ 14-47-10 (93711)
ഹിത്വാ ഗുണമയം സർവം കർമ ജന്തുഃ ശുഭാശുഭം।
ഉഭേ സത്യാനൃതേ ഹിത്വാ മുച്യതേ നാത്ര സംശയഃ॥ 14-47-11 (93712)
അവ്യക്തബീജപ്രഭവോ ബുദ്ധിസ്കന്ധമയോ മഹാൻ।
മഹാഹങ്കാരവിടപ ഇന്ദ്രിയാന്തരകോടരഃ॥ 14-47-12 (93713)
മഹാഭൂതവിശാഖശ്ച വിശേഷപ്രതിശാഖവാൻ।
സദാപത്രഃ സദാപുഷ്പഃ ശുഭാശുഭഫലോദയഃ॥ 14-47-13 (93714)
ആജീവ്യഃ സർവഭൂതാനാം ബ്രഹ്മവൃക്ഷഃ സനാതനഃ।
ഏനം ഛിത്ത്വാ ച ഭിത്ത്വാ ച തത്ത്വജ്ഞാനാസിനാ ബുധഃ॥ 14-47-14 (93715)
ഹിത്വാ സംഗമയാൻപാശാൻമൃത്യുജൻമജരോദയാൻ।
നിർമമോ നിരഹങ്കാരോ മുച്യതേ നാത്ര സംശയഃ॥ 14-47-15 (93716)
ദ്വാവിമൌ പക്ഷിണൌ നിത്യൌ സങ്ക്ഷേപൌ ചാപ്യചേതനൌ।
ഏതാഭ്യാം തു പരോ യോന്യശ്ചേതനാവാൻസ ഉച്യതേ॥ 14-47-16 (93717)
അചേതനഃ സത്വസംഖ്യാവിമുക്തഃ
സത്ത്വാത്പരം ചേതയതേഽന്തരാത്മാ।
സ ക്ഷേത്രവിത്സർവസംഖ്യാതബുദ്ധി-
ർഗുണാതിഗോ മുച്യതേ സർവപാപൈഃ॥ ॥ 14-47-17 (93718)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്വമേധികപർവണി അനുഗീതാപർവണി സപ്തചത്വാരിംശോഽധ്യായഃ॥ 47 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-47-15 ഹിത്വാ ചാമരതാം പ്രാപ്യ ജഹ്യാദ്യോ മൃത്യുജൻമനീതി ക.ഠ.ഥ. പാഠഃ॥ 7-47-16 പക്ഷിണൌ ജീവേശ്വരൌ॥ 7-47-17 അചേതനസ്തത്വസംഘാതയുക്തസ്തത്വാത്പരം ചേതയതേന്തരാത്മാ। സ ക്ഷേത്രജ്ഞസ്തത്വസംഘാതബുദ്ധിർഗുണാതിഗോ മുച്യതേ മൃത്യുപാശാദിതി ക.ഥ.പാഠഃ॥ആശ്വമേധികപർവ - അധ്യായ 048
॥ ശ്രീഃ ॥
14.48. അധ്യായഃ 048
അഥാനുഗീതാപർവ-2Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
ബ്രഹ്മണാ മഹർഷീൻപ്രതി യോഗിനാം ചാതുർവിധ്യാദികഥനപൂർവകം മുമുക്ഷുവേദ്യനാനാർഥകഥനം॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
ബ്രഹ്മോവാച।
കേചിദ്ബ്രഹ്മമയം വൃക്ഷം കേചിദ്ബ്രഹ്മമയം വനം।
കേചിത്പരമമവ്യക്തം കേചിത്പരമനാമയം।
മന്യന്തേ സർവമപ്യേതദവ്യക്തപ്രഭവാവ്യയം॥ 14-48-1 (93719)
ഉച്ഛ്വാസമാത്രമപി ചേദ്യോഽന്തകാലേ സമോ ഭവേത്।
ആത്മാനമുപസങ്ംയ സോമൃതത്വായ കൽപതേ॥ 14-48-2 (93720)
നിമേഷമാത്രമപി ചേത്സംയംയാത്മാനമാത്മനി।
ഗച്ഛത്യാത്മപ്രസാദേന വിദുഷാം പ്രാപ്തിമവ്യയാം॥ 14-48-3 (93721)
പ്രാണായാമൈരഥ പ്രാണാൻസംയംയ സ പുനഃപുനഃ।
ദശദ്വാദശഭിർവാപി ചതുർവിംശാത്സമന്തതഃ॥ 14-48-4 (93722)
ഏവം പൂർവം പ്രസന്നാത്മാ ലഭതേ യദ്യദിച്ഛതി।
അവ്യക്താത്സത്വമുദ്രിക്തമമൃതത്വായ കൽപതേ॥ 14-48-5 (93723)
സത്വാത്പരതരം നാന്യത്പ്രശംസന്തീഹ തദ്വിദഃ।
അനുമാനാദ്വിജാനീമഃ പുരുഷം സത്വസംശ്രയം।
ന ശക്യമന്യഥാ ഗന്തും പുരുഷം ദ്വിജസത്തമാഃ॥ 14-48-6 (93724)
ക്ഷമാ ധൃതിരഹിംസാ ച സമതാ സത്യമാർജവം।
ജ്ഞാനം ത്യാഗോഥ സംന്യാസഃ സാത്വികം വൃത്തമിഷ്യതേ॥ 14-48-7 (93725)
ഏതേനൈവാനുമാനേന മന്യന്തേ വൈ മനീഷിണഃ।
സത്വം ച പുരുഷശ്ചൈവ തത്ര നാസ്തി വിചാരണാ॥ 14-48-8 (93726)
ആഹുരേകേ ച വിദ്വാംസോ യേ ജ്ഞാനേ സുപ്രതിഷ്ഠിതാഃ।
ക്ഷേത്രജ്ഞസത്വയോരൈക്യമിത്യേതന്നോപപദ്യതേ॥ 14-48-9 (93727)
പൃഥഗ്ഭൂതസ്തഥാ നിത്യമിത്യേതദവിചാരിതം।
പൃഥഗ്ഭാവശ്ച വിജ്ഞേയഃ സഹജശ്ചാപി തത്ത്വതഃ॥ 14-48-10 (93728)
തഥൈവൈകത്വനാനാത്വമിഷ്യതേ വിദുഷാം നയഃ।
മശകോദുംബരേ ചൈക്യം പൃഥക്ത്വമപി ദൃശ്യതേ॥ 14-48-11 (93729)
മത്സ്യോ യഥാഽന്യഃ സ്യാദപ്സു സംപ്രയോഗസ്തഥാ തയോഃ।
സംബന്ധസ്തോയബിന്ദൂനാം പർണൈഃ കോകനദസ്യ ച॥ 14-48-12 (93730)
ഗുരുരുവാച। 14-48-13x (7863)
ഇത്യുക്തവന്തസ്തേ വിപ്രാസ്തദാ ലോകപിതാമഹം।
പുനഃ സംശയമാപന്നാഃ പപ്രച്ഛുർമുനിസത്തമാഃ॥ ॥ 14-48-13 (93731)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്വമേധികപർവണി അനുഗീതാപർവണി അഷ്ടചത്വാരിംശോഽധ്യായഃ॥ 48 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-48-2 ഭോക്തുഃ കാലേന വൈ ഭവേദിതി ട.പാഠഃ॥ 7-48-13 ഉക്തം വിദ്യതേ യേഷു തേ ഉക്തവന്തഃ ഉക്തമർഥം സംയഗവധൃതവന്ത ഇത്യർഥഃ॥ആശ്വമേധികപർവ - അധ്യായ 049
॥ ശ്രീഃ ॥
14.49. അധ്യായഃ 049
അഥാനുഗീതാപർവ-2Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
മഹർഷിഭിർബ്രഹ്മണംപ്രതി ധർമവിഷയേ നാനാവിധവാദിവിപ്രതിപത്തിപ്രദർശനപൂർവകം തത്പ്രയുക്തസ്വീയസംശയനിവർതനപ്രാർഥനാ॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
name="Azvamedhika-14-49-1x">ഋഷയ ഊചുഃ।
കോ വാ സ്വിദിഹ ധർമാണാമനുഷ്ഠേയതമോ മതഃ।
വ്യാഹതാമിവ പശ്യാമോ ധർമസ്യ വിവിധാം ഗതിം॥ 14-49-1 (93732)
ഊർദ്ധ്വം ദേഹാദ്വദന്ത്യേകേ നൈതദസ്തീതി ചാപരേ।
കേചിത്സംശയിതം സർവം നിഃസംശയമഥാപരേ॥ 14-49-2 (93733)
അനിത്യം നിത്യമിത്യേകേ നാസ്ത്യസ്തീത്യപി ചാപരേ।
ത്രിധേത്യേകേ ദ്വിധേത്യേകേ വ്യാകീർണമിതി ചാപരേ॥ 14-49-3 (93734)
മന്യന്തേ ബ്രാഹ്മണാ ഏവ ബ്രഹ്മജ്ഞാസ്തത്ത്വദർശിനഃ।
ഏകമേകേ പൃഥക്ചാന്യേ ബഹുത്വമിതി ചാപരേ॥ 14-49-4 (93735)
ദേശകാലാവുഭൌ കേചിന്നൈതദസ്തീതി ചാപരേ।
ജടാജിനധരാശ്ചാന്യേ മുണ്ഡാഃ കേചിദസംവൃതാഃ॥ 14-49-5 (93736)
അശ്നാനം കേചിദിച്ഛന്തി സ്നാനമപ്യപരേ ജനാഃ।
മന്യന്തേ ബ്രാഹ്മണാ ദേവാ ബ്രഹ്മജ്ഞാസ്തത്ത്വദർശിനഃ॥ 14-49-6 (93737)
ആഹാരം കേചിദിച്ഛന്തി കേചിച്ചാനശനേ രതാഃ।
കർമ കേചിത്പ്രശംസന്തി പ്രശാന്തി ചാപരേ ജനാഃ॥ 14-49-7 (93738)
കേചിൻമോക്ഷം പ്രശംസന്തി കേചിദ്ഭോഗാൻപൃഥഗ്വിധാൻ।
ധനാനി കേചിദിച്ഛന്തി നിർധനത്വമഥാപരേ।
ഉപാസ്യ സാധനം ത്വേകേ നൈതദസ്തീതി ചാപരേ॥ 14-49-8 (93739)
അഹിംസാനിരതാശ്ചാന്യേ കേചിദ്ധിംസാപരായണാഃ।
പുണ്യേന യശസാ ചാന്യേ നൈതദസ്തീതി ചാപരേ॥ 14-49-9 (93740)
സദ്ഭാവനിരതാശ്ചാന്യേ കേചിത്സംശയിതേ സ്ഥിതാഃ।
ദുഃഖാദന്യേ സുഖാദന്യേ ധ്യാനമിത്യപരേ ജനാഃ॥ 14-49-10 (93741)
യജ്ഞ ഇത്യപരേ വിപ്രാഃ പ്രദാനമിതി ചാപരേ।
തപസ്ത്വന്യേ പ്രശംസന്തി സ്വാധ്യായമപരേ ജനാഃ॥ 14-49-11 (93742)
ജ്ഞാനം സംന്യാസമിത്യേകേ സ്വഭാവം ഭൂതചിന്തകാഃ।
സർവമേകേ പ്രശംസന്തി ന സർവമിതി ചാപരേ॥ 14-49-12 (93743)
ഏവം വ്യുത്ഥാപിതേ ധർമേ ബഹുധാ വിപ്രബോധിതേ।
നിശ്ചയം നാധിഗച്ഛാമഃ ശ്രേയഃ കിമിതി സത്തമ॥ 14-49-13 (93744)
ഇദം ശ്രേയ ഇദം ശ്രേയ ഇത്യേവം വ്യുസ്ഥിതോ ജനഃ।
യോ ഹി യസ്മിന്രതോ ധർമ സ തം പൂജയതേ സദാ॥ 14-49-14 (93745)
തേന നോഽവിഹിതാ പ്രജ്ഞാ മനശ്ച ബഹുലീകൃതം।
ഏതദാഖ്യാതമിച്ഛാമഃ ശ്രേയഃ കിമിതി സത്തമ॥ 14-49-15 (93746)
അതഃ പരം തു യദ്ഗുഹ്യം തദ്ഭവാന്വക്തുമർഹതി।
സത്വക്ഷേത്രജ്ഞയോശ്ചാപി സംബന്ധഃ കേന ഹേതുനാ॥ 14-49-16 (93747)
ഏവമുക്തഃ സ തൈർവിപ്രൈർഭഗവാംʼല്ലോകഭാവനഃ।
തേഭ്യഃ ശശംസ ധർമാത്മാ യാഥാതഥ്യേന ബുദ്ധിമാൻ॥ ॥ 14-49-17 (93748)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്വമേധികപർവണി അനുഗീതാപർവണി ഏകോനപഞ്ചശോഽധ്യായഃ॥ 49 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-49-1 ന കർമണേതി കുർവന്നേവേഹ കർമാണീത്യുഭയവിധശ്രുതിദർശനാൻമുഹ്യാമഹേ ഇതി ഭാവഃ॥ 7-49-2 ഊർധ്വം ദേഹാത് ദേഹനാശാദൂർധ്വമപി ആത്മാസ്തീത്യേകേ വദന്തീതി സംബന്ധഃ। നൈതദിതി ലോകായതാഃ। സർവം സംശയിതമിതി സ്യാദ്വാദിനഃ സപ്തഭംഗീനയജ്ഞാഃ। നിഃസംശയമിതി പ്രാതിസ്വികം സർവം തൈർതികാഃ॥ 7-49-3 അനിത്യം സർവം സൃഷ്ടിപ്രലയയുക്തമിതി താർകികാദയഃ। നിത്യം പ്രവാഹനിത്യമിതി മീമാംസകാഃ। നാസ്തീതി ശൂന്യവാദിനഃ। അസ്തി പരന്തു ക്ഷണികമിതി സൌഗതാഃ॥ 7-49-6 അസ്നാനം നൈഷ്ഠികബ്രഹ്മചര്യം। സ്നാനം ഗാർഹസ്ഥ്യം॥ 7-49-8 സാധനം ധ്യാനാദികമുപാസ്യ കൃത്വാപി നൈതദസ്തീതി പശ്ചാത്സർവമപവദന്തി॥ 7-49-9 പുണ്യേന പുണ്യാർഥമേവ യതേതേത്യന്യേ। ഏതത്പുണ്യം നാസ്ത്യേവേത്യന്യേ ലോകായതാഃ॥ 7-49-10 സംശയിതേ കൃതമസ്തി നവേതി സന്ദിഗ്ധേ പഥി। ദുഃഖാത് ദുഃഖനിവൃത്ത്യർഥം സുഖാത്സുഖപ്രാപ്ത്യർഥം ധ്യാനം കർതവ്യം। നിഷ്കാമമേവേത്യപരേ॥ 7-49-11 സത്യമേകേ പ്രശംസന്തി അസത്യമിതി ചാപരേ ഇതി ഥ.പാഠഃ॥ 7-49-12 ജ്ഞാനം സംന്യാസം സംന്യാസൈകപ്രാപ്യം। ഭൂതചിന്തകാഃ വസ്തുതത്ത്വവിചാരകാഃ। സ്വഭാവം സാധനപൌഷ്കല്യം। സാധനപൌഷ്കല്യസ്വാഭാവ്യാദേവ ജ്ഞാനമുത്പദ്യതേ ആശ്രമാന്തരേപി ന സംന്യാസമാത്രേണേത്യാഹുഃ॥ 7-49-15 അവിഹിതാ അശിക്ഷിതാ। ആഖ്യാതം ത്വയേതി ശേഷഃ॥ആശ്വമേധികപർവ - അധ്യായ 050
॥ ശ്രീഃ ॥
14.50. അധ്യായഃ 050
അഥാനുഗീതാപർവ-2Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
ബ്രഹ്മണാ മഹർഷിൻപ്രതി ധർമപ്രദർശനപൂർവകം തദനുഷ്ഠാനസഹകൃതജ്ഞാനസ്യൈവ ദൃഷ്ടാന്തപ്രദർശനേന പരമപുരുഷാർഥസാധനത്വോക്തിഃ॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
ബ്രഹ്മോവാച।
ഹന്ത വഃ സംപ്രക്ഷ്യാമി യൻമാം പൃച്ഛഥ സത്തമാഃ।
ഗുരുണാ ശിഷ്യമാസാദ്യ യദുക്തം തന്നിബോധത॥ 14-50-1 (93749)
സമസ്തമിഹ തച്ഛ്രുത്വാ സംയഗേവാവധാര്യതാം।
അഹിംസാ സർവഭൂതാനാമേതത്കൃത്യതമം മതം॥ 14-50-2 (93750)
ഏതത്പദമനുദ്വിഗ്നം വരിഷ്ഠം ധർമലക്ഷണം।
ജ്ഞാനം നിഃശ്രേയ ഇത്യാഹുർവൃദ്ധാ നിശ്ചിതദർശിനഃ।
തസ്മാജ്ജ്ഞാനേന ശുദ്ധേന മുച്യതേ സർവകിൽബിഷൈഃ॥ 14-50-3 (93751)
ഹിംസാപരാശ്ച യേ കേചിദ്യേ ച നാസ്തികവൃത്തയഃ।
ലോഭമോഹസമായുക്താസ്തേ വൈ നിരയഗാമിനഃ॥ 14-50-4 (93752)
ആശീര്യുക്താനി കർമാണി കുർവതേ യേ ത്വതന്ദ്രിതാഃ।
തേഽസ്മിൻലോകേ പ്രമോദന്തേ ജായമാനാഃ പുനഃ പുനഃ॥ 14-50-5 (93753)
കുർവതേ യേ തു കർമാണി ശ്രദ്ധധാനാ വിപശ്ചിതഃ।
അനാശീര്യോഗസംയുക്താസ്തേ ധീരാഃ സാധുദർശിനഃ॥ 14-50-6 (93754)
അതഃ പരം പ്രവക്ഷ്യാമി സത്വക്ഷേത്രജ്ഞയോര്യഥാ।
സംയോഗോ വിപ്രയോഗശ്ച തന്നിബോധത സത്തമാഃ॥ 14-50-7 (93755)
വിഷയോ വിഷയിത്വം ച സംബന്ധോഽയമിഹോച്യതേ।
വിഷയീ പുരുഷോ നിത്യം സത്വം ച വിഷയഃ സ്മൃതഃ॥ 14-50-8 (93756)
വ്യാഖ്യാതം പൂർവകൽപേനി മശകോദുംബരം യഥാ।
ഭുജ്യമാനം ന ജാനീതേ നിത്യം സത്വമചേതനം।
യസ്ത്വേവം തം വിജാനീതേ യോ ഭുങ്ക്തേ യശ്ച ഭുജ്യതേ॥ 14-50-9 (93757)
അനിത്യം ദ്വന്ദ്വസംയുക്തം സത്വമാഹുർമനീഷിണഃ।
നിർദ്വന്ദ്വോ നിഷ്കലോ നിത്യഃ ക്ഷേത്രജ്ഞോ നിർഗുണാത്മകഃ॥ 14-50-10 (93758)
സമഃ സഞ്ജ്ഞാനുഗശ്ചൈവ സ സർവത്ര വ്യവസ്ഥിതഃ।
ന സജ്ജതേ സദാ സത്വമാപഃ പുഷ്കരപർണവത്॥ 14-50-11 (93759)
സർവൈരപി ഗുണൈർവിദ്വാന്വ്യതിഷക്തോ ന ലിപ്യതേ।
ജലബിന്ദുര്യഥാ ലോലഃ പദ്മിനീപത്രസംസ്ഥിതഃ॥ 14-50-12 (93760)
ഏവമേവാപ്യസംയുക്തഃ പുരുഷഃ സ്യാന്ന സംശയഃ।
ദ്രവ്യമാത്രമഭൂത്സത്വം പുരുഷസ്യേതി നിശ്ചയഃ॥ 14-50-13 (93761)
യഥാ ദ്രവ്യം ച കർതാ ച സംയോഗോഽപ്യനയോസ്തഥാ।
യഥാ പ്രദീപമാദായ കശ്ചിത്തമസി ഗച്ഛതി।
തഥാ സത്ത്വപ്രദീപേന ഗച്ഛന്തി പരമർഷയഃ॥ 14-50-14 (93762)
യാവദ്ദ്രവ്യം ഗുണസ്താവത്പ്രദീപഃ സംപ്രകാശതേ।
ക്ഷീണേ ദ്രവ്യേ ഗുണേ ജ്യോതിരന്തർധാനായ ഗച്ഛതി॥ 14-50-15 (93763)
വ്യക്തഃ സത്വഗുണസ്ത്വേവം പുരുഷോ ദ്രവ്യമുച്യതേ।
ഏതദ്വിപ്രാ വിജാനീത ഹന്ത ഭൂയോ ബ്രവീമി വഃ॥ 14-50-16 (93764)
സഹസ്രേണാപി ദുർമേധാ ന ബുദ്ധിമധിഗച്ഛതി।
ചതുർഥേനാപ്യഥാംശേന ബുദ്ധിമാൻസുഖമേധതേ॥ 14-50-17 (93765)
ഏവം ധർമസ്യ വിജ്ഞേയം സംസാധനമുപായതഃ।
ഉപായജ്ഞോ ഹി മേധാവീ സുഖമത്യന്തമശ്നുതേ॥ 14-50-18 (93766)
യഥാഽധ്വാനമപാഥേയഃ പ്രപന്നോ മനുജഃ ക്വചിത്।
ക്ലേശേന യാതി മഹതാ വിനശ്യത്യന്തരാഽപി ച॥ 14-50-19 (93767)
തഥാ കർമസു വിജ്ഞേയം ഫലം ഭവതി വാ ന വാ।
പുരുഷസ്യാത്മനിഃശ്രേയഃ ശുഭാശുഭനിദർശനം॥ 14-50-20 (93768)
യഥാ ച ദീർഘമധ്വാനം പദ്ംയാമേവ പ്രപദ്യതേ।
അദൃഷ്ടപൂർവം സഹസാ തത്ത്വദർശനവർജിതഃ॥ 14-50-21 (93769)
തമേവ ച യഥാഽധ്വാനം രഥേനേഹാശുഗാമിനാ।
ഗച്ഛത്യശ്വപ്രയുക്തേന തഥാ ബുദ്ധിമതാം ഗതിഃ॥ 14-50-22 (93770)
ഊർധ്വം പർവതമാരുഹ്യ നാന്വവേക്ഷേത ഭൂതലം।
രഥേന രഥിനം പശ്യേത്ക്ലിശ്യമാനമചേതനം॥ 14-50-23 (93771)
യാവദ്രഥപഥസ്താവദ്രഥേന സ തു ഗച്ഛതി।
ക്ഷീണേ രഥപദേ വിദ്വാന്രഥമുത്സൃജ്യ ഗച്ഛതി॥ 14-50-24 (93772)
ഏവം ഗച്ഛതി മേധാവീ തത്ത്വയോഗവിധാനവിത്।
പരിജ്ഞായ ഗുണജ്ഞശ്ച ഉത്തരാദുത്തരോത്തരം॥ 14-50-25 (93773)
യഥാഽർണവം മഹാഘോരമപ്ലവഃ സംപ്രഗാഹതേ।
ബാഹുഭ്യാമേവ സംമോഹാദ്വധം വാഞ്ഛത്യസംശയം॥ 14-50-26 (93774)
നാവാ ചാപി യഥാ പ്രാജ്ഞോ വിഭാഗജ്ഞഃ സ്വരിത്രയാ।
അശ്രാന്തഃ സലിലം ഗഹാച്ഛീധ്രം സന്തരതേ ഹ്രദം॥ 14-50-27 (93775)
തീർണോ ഗച്ഛേത്പരം പാരം നാവമുത്സൃജ്യ നിർമമഃ।
വ്യാഖ്യാതം പൂർവകൽപേന യഥാ രഥപദാതിനോഃ॥ 14-50-28 (93776)
സ്നേഹാത്സംമോഹമാപന്നോ നാവി ദാശോ യഥാ തഥാ।
മമത്വേനാഭിഭൂതഃ സംസ്തത്രൈവ പരിവർതതേ॥ 14-50-29 (93777)
നാവം ന ശക്യമാരുഹ്യ സ്ഥലേ വിപരിവർതിതും।
തഥൈവ രഥമാരുഹ്യ നാപ്സു ചര്യാ വിധീയതേ॥ 14-50-30 (93778)
ഏവം കർമ കൃതം വിത്ത വിഷയസ്ഥം പൃഥക്പൃഥക്।
യഥാ കർമ കൃതം ലോകേ തഥാ തദുപപദ്യതേ॥ 14-50-31 (93779)
യന്നൈവ ഗന്ധി നോ രസ്യം ന രൂപസ്പർസശബ്ദവത്।
മന്യതേ ന മനോ ബുദ്ധ്യാ തത്പ്രധാനം പ്രചക്ഷതേ॥ 14-50-32 (93780)
തത്ര പ്രധാനമവ്യക്തമവ്യക്തസ്യ ഗുണോ മഹാൻ।
മഹപ്രധാനഭൂതസ്യ ഗുണോഽഹങ്കാര ഏവ ച॥ 14-50-33 (93781)
അഹങ്കാരാത്തു സംഭൂതോ മഹാഭൂതകൃതോ ഗുണഃ।
പൃഥക്ത്വേന ഹി ഭൂതാനാം വിഷയാ വൈ ഗുണാഃസ്മൃതാഃ॥ 14-50-34 (93782)
ബീജധർമം യഥാഽവ്യക്തം തഥൈവ പ്രസവാത്മകം।
ബീജധർമാ മഹാനാത്മാ പ്രസവശ്ചേതി നഃ ശ്രുതം॥ 14-50-35 (93783)
ബീജധർമാത്സാഹങ്കാരാത്പ്രസവശ്ച പുനഃപുനഃ।
ബീജപ്രസവധർമാണി മഹാഭൂതാനി പഞ്ച വൈ॥ 14-50-36 (93784)
ബീജധർമിണ ഇത്യാഹുഃ പ്രസവം ച പ്രകുർവതേ।
വിശേഷാഃ പഞ്ചഭൂതാനാം തേഷാം വിത്ത വിശേഷണം॥ 14-50-37 (93785)
തത്രൈകഗുണമാകാശം ദ്വിഗുണോ വായുരുച്യതേ।
ത്രിഗുണം ജ്യോതിരിത്യാഹുരാപശ്ചാപി ചതുർഗുണാഃ॥ 14-50-38 (93786)
പൃഥ്വീ പഞ്ചഗുണാ ജ്ഞേയാ ചരസ്ഥാവരസങ്കുലാ।
സർവഭൂതകരീ ദേവീ ശുഭാശുഭനിദർശിനീ॥ 14-50-39 (93787)
ശബ്ദഃ സ്പർശസ്തഥാ രൂപം രസോ ഗന്ധശ്ച പഞ്ചമഃ।
ഏതേ പഞ്ചഗുണാ ഭൂമേർവിജ്ഞേയാ ദ്വിജസത്തമാഃ॥ 14-50-40 (93788)
പാർഥിവശ്ച സദാ ഗന്ധോ ഗന്ധശ്ച ബഹുധാ സ്മൃതഃ।
തസ്യ ഗന്ധസ്യ വക്ഷ്യാമി വിസ്തരേണ ബഹൂൻഗുണാൻ॥ 14-50-41 (93789)
ഇഷ്ടശ്ചാനിഷ്ടഗന്ധശ്ച മധുരോഽംലഃ കടുസ്തഥാ।
നിർഹാരീ സംഹതഃ സ്നിഗ്ധോ രൂക്ഷോ വിശദ ഏവ ച॥ 14-50-42 (93790)
ഏവം ദശവിധോ ജ്ഞേയഃ പാർഥിവോ ഗന്ധ ഇത്യുത।
ശബ്ദഃ സ്പർശസ്തഥാ രൂപം ദ്രവശ്ചാപാം ഗുണാഃ സ്മൃതാഃ॥ 14-50-43 (93791)
രസജ്ഞാനം തു വക്ഷ്യാമി രസസ്തു ബഹുധാ സ്മൃതഃ।
മധുരോഽംലഃ കടുസ്തിക്തഃ കഷായോ ലവണസ്തഥാ॥ 14-50-44 (93792)
ഏവം ഷഡ്വിധവിസ്താരോ രസോ വാരിമയഃ സ്മൃതഃ।
ശബ്ദഃ സ്പർശസ്തഥാ രൂപം ത്രിഗുണം ജ്യോതിരുച്യതേ॥ 14-50-45 (93793)
ജ്യോതിഷശ്ച ഗുണോ രൂപം രൂപം ച ബഹുധാ സ്മൃതം।
ശുക്ലം കൃഷ്ണം തഥാ രക്തം നീലം പീതാരുണം തഥാ॥ 14-50-46 (93794)
ഹ്രസ്വം ദീർഘം കൃശം സ്ഥൂലം ചതുരശ്രാണുവൃത്തകം।
ഏവം ദ്വാദശവിസ്താരം തേജസോ രൂപമുച്യതേ॥ 14-50-47 (93795)
വിജ്ഞേയം ബ്രാഹ്മണൈർവൃദ്ധൈർധർമജ്ഞൈഃ സത്യവാദിഭിഃ।
ശബ്ദസ്പർശൌ ച വിജ്ഞേയൌ ദ്വിഗുണോ വായുരുച്യതേ॥ 14-50-48 (93796)
വായോശ്ചാപി ഗുണഃ സ്പർശഃ സ്പർസശ്ച ബഹുധാ സ്മൃതഃ।
ഉഷ്ണഃ ശീതഃ സുഖോ ദുഃഖഃ സ്നിഗ്ധോ വിശദ ഏവ ച॥ 14-50-49 (93797)
കഠിനശ്ചിക്വണഃ ശ്ലക്ഷ്ണഃ പിച്ഛിലോ ദാരുണോ മൃദുഃ।
ഏവം ദ്വാദശവിസ്താരോ വായവ്യോ ഗുണ ഉച്യതേ॥ 14-50-50 (93798)
വിധിവദ്ബ്രാഹ്മണൈഃ സിദ്ധൈർമന്ത്രജ്ഞൈസ്തത്ത്വദാർശിഭിഃ॥ 14-50-51 (93799)
തത്രൈകഗുണമാകാശം ശബ്ദ ഇത്യേവ ച സ്മൃതഃ।
തസ്യ ശബ്ദസ്യി വക്ഷ്യാമി വിസ്തരേണ ബഹൂൻഗുണാൻ॥ 14-50-52 (93800)
ഷഡ്ജർഷഭഃ സഗാന്ധാരോ മധ്യമഃ പഞ്ചമസ്തഥാ।
അതഃ പരം തു വിജ്ഞേയോ നിഷാദോ ധൈവതസ്തഥാ।
ഇഷ്ടശ്ചാനിഷ്ടശബ്ദശ്ച സംഹതഃ പ്രതിഭാനവാൻ॥ 14-50-53 (93801)
ഏവം ബഹുവിധോ ജ്ഞേയഃ ശബ്ദ ആകാശസംഭവഃ।
ആകാശമുത്തമം ഭൂതമഹങ്കാരസ്തതഃ പരഃ॥ 14-50-54 (93802)
അഹങ്കാരാത്പരാ ബുദ്ധിർബുദ്ധേരാത്മാ തതഃ പരഃ।
തസ്മാത്തു പരമവ്യക്തമവ്യക്താത്പുരുഷഃ പരഃ॥ 14-50-55 (93803)
പരാവരജ്ഞോ ഭൂതാനാം വിധിജ്ഞഃ സർവകർമണാം।
സർവഭൂതാത്മഭൂതാത്മാ യം പ്രാപ്യാനന്ത്യമശ്നുതേ॥ ॥ 14-50-56 (93804)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്വമേധികപർവണി അനുഗീതാപർവണി പഞ്ചാശോഽധ്യായഃ॥ 50 ॥
ആശ്വമേധികപർവ - അധ്യായ 051
॥ ശ്രീഃ ॥
14.51. അധ്യായഃ 051
അഥാനുഗീതാപർവ-2Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
കൃഷ്ണേനാർജുനംപ്രതി മുക്ത്യുപായപ്രതിപാദകഗുരുശിഷ്യസംവാദാനുവാദസമാപനപൂർവകം സ്വസ്യ നിജനഗരജിഗമിഷാനിവേദനം॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
ബ്രഹ്മോവാച।
ഭൂതാനാമഥ പഞ്ചാനാമഥേഷാമീശ്വരം മനഃ।
നിയമേ ച വിസർഗേ ച ഭൂതാനാം മന ഏവ ച॥ 14-51-1 (93805)
അധിഷ്ഠാതൃമനോ നിത്യം ഭൂതാനാം മഹതാം തഥാ।
ബുദ്ധിരൈശ്വര്യമാചഷ്ടേ ക്ഷേത്രജ്ഞശ്ച സ ഉച്യതേ॥ 14-51-2 (93806)
ഇനദ്രിയാണി മനോ യുങ്ക്തേ സദശ്വാനിവ സാരഥിഃ।
ഇന്ദ്രിയാണി മനോ ബുദ്ധിഃ ക്ഷേത്രജ്ഞേ യുജ്യതേ സദാ॥ 14-51-3 (93807)
മഹദശ്വസമായുക്തം ബുദ്ധിസംയമനം രഥം।
സമാരുഹ്യ സ ഭൂതാത്മാ സമന്താത്പരിധാവതി॥ 14-51-4 (93808)
ഇന്ദ്രിയഗ്രാമസംയുക്തോ മനഃസാരഥിരേവ ച।
ബുദ്ധിസംയമനോ നിത്യം മഹാൻബ്രഹ്മമയോ രഥഃ॥ 14-51-5 (93809)
ഏവം യോ വേത്തി വിദ്വാന്വൈ സദാ ബ്രഹ്മമയം രഥം।
സ ധീരഃ സർവലോകേഷു ന മോഹമധിഗച്ഛതി॥ 14-51-6 (93810)
അവ്യക്താദിവിശേഷാന്തം സഹസ്ഥാവരജംഗമം॥
സൂര്യചന്ദ്രപ്രഭാലോകം ഗ്രഹനക്ഷത്രമണ്ഡിതം॥ 14-51-7 (93811)
നദീപർവതജാലൈശ്ച സർവതഃ പരിഭൂഷിതം।
വിവിധാഭിസ്തഥാ ചാദ്ഭിഃ സതതം സമലങ്കൃതം॥ 14-51-8 (93812)
അജിതം സർവഭൂതാനാം സർവപ്രാണഭൃതാം ഗതിഃ।
ഏതദ്ബ്രഹ്മവനം നിത്യം തസ്മിംശ്ചരതി ക്ഷേത്രവിത്॥ 14-51-9 (93813)
ലോകേഽസ്മിന്യാനി സത്വാനി ത്രസാനി സ്ഥാവരാണി ച।
താന്യേവാഗ്രേ പ്രലീയന്തേ പശ്ചാദ്ഭൂതകൃതാ ഗുണാഃ।
ഗുണേഭ്യഃ പഞ്ച ഭൂതാനി ഏഷ ഭൂതസമുച്ഛ്രയഃ॥ 14-51-10 (93814)
ദേവാ മനുഷ്യാ ഗന്ധർവാഃ പിശാചാസുരരാക്ഷസാഃ।
സർവേ സ്വഭാവതഃ സൃഷ്ടാ ന ക്രിയാഭ്യോ ന കാരണാത്॥ 14-51-11 (93815)
ഏതേ വിശ്വസൃജോ വിപ്രാ ജായന്തീഹ പുനഃ പുനഃ।
തേഭ്യഃ പ്രസൂതാസ്തേഷ്വേവ മഹാഭൂതേഷു പഞ്ചസു।
പ്രലീയന്തേ യഥാകാലമൂർമയഃ സാഗരേ യഥാ॥ 14-51-12 (93816)
വിശ്വസൃഗ്ഭ്യസ്തു ഭൂതേഭ്യോ മഹാഭൂതാസ്തു സർവശഃ।
ഭൂതേബ്യശ്ചാപി പഞ്ചഭ്യോ ഭുക്തോ ഗച്ഛേത്പരാം ഗതിം॥ 14-51-13 (93817)
പ്രജാപതിരിദം സർവം മനസൈവാസൃജത്പ്രഭുഃ।
തഥൈവ ദേവാനൃഷയസ്തപസാ പ്രതിപേദിരേ॥ 14-51-14 (93818)
തപസശ്ചാനുപൂർവ്യേണ ഫലമൂലാശിനസ്തഥാ।
ത്രൈലോക്യം തപസാ സിദ്ധാഃ പശ്യന്തീഹ സമാഹിതാഃ॥ 14-51-15 (93819)
ഔഷധാന്യഗദാദീനി നാനാവിദ്യാശ്ച സർവശഃ।
തപസൈവ പ്രസിദ്ധ്യന്തി തപോമൂലം ഹി സാധനം॥ 14-51-16 (93820)
യദ്ദുരാപം ദുരാംനായം ദുരാധർഷം ദുരന്വയം।
തത്സർവം തപസാ സാധ്യം തപോ ഹി ദുരതിക്രമം॥ 14-51-17 (93821)
സുരാപോ ബ്രഹ്മഹാ സ്തേനോ ഭ്രൂണഹാഗുരുതൽപഗഃ।
തപസൈവ സുതപ്തേന മുച്യതേ കിൽബിഷാത്തതഃ॥ 14-51-18 (93822)
മനുഷ്യാഃ പിതരോ ദേവാഃ പശവോ മൃഗപക്ഷിണഃ।
യാനി ചാന്യാനി ഭൂതാനി ചരാണി സ്ഥാവരാണി ച॥ 14-51-19 (93823)
തപഃപരായണാ നിത്യം സിദ്ധ്യന്തേ തപസാ സദാ।
തഥൈവ തപസാ ദേവാ മഹാഭാഗാ ദിവം ഗതാഃ॥ 14-51-20 (93824)
ആശീര്യുക്താനി കർമാണി കുർവതേ യേ ത്വതന്ദ്രിതാഃ।
അഹങ്കാരസമായുക്താസ്തേ സകാശേ പ്രജാപതേഃ॥ 14-51-21 (93825)
ധ്യാനയോഗേന ശുദ്വേന നിർമമാ നിരഹങ്കൃതാഃ।
ആപ്നുവന്തി മഹാത്മാനോ മഹാന്തം ലോകമുത്തമം॥ 14-51-22 (93826)
ധ്യാനയോഗമുപാഗംയ പ്രസന്നമതയഃ സദാ।
സുഖോപചയമവ്യക്തം പ്രവിശന്ത്യാത്മവിത്തമാഃ॥ 14-51-23 (93827)
ധ്യാനയോഗാദുപാഗംയ നിർമമാ നിരഹങ്കൃതാഃ।
അവ്യക്തം പ്രവിശന്തീഹ മഹതാം ലോകമുത്തമം॥ 14-51-24 (93828)
അവ്യക്താദേവ സംഭൂതാഃ സമയജ്ഞാ ഗതാഃ പുനഃ।
തമോരജോഭ്യാം നിർമുക്താഃ സത്വമാസ്ഥായ കേവലം॥ 14-51-25 (93829)
നിർമുക്തഃ സർവപാപേഭ്യഃ സർവം ത്യജതി നിഷ്കലഃ।
ക്ഷേത്രജ്ഞ ഇതി തം വിദ്യാദ്യസ്തം വേദ സ വേദവിത്॥ 14-51-26 (93830)
ചിത്തം ചിത്താദുപാഗംയ മുനിരാസീത സംയതഃ।
യച്ചിത്തസ്തൻമനാ ഭൂത്വാ ഗ്രാഹ്യമേതത്സനാതനം॥ 14-51-27 (93831)
അവ്യക്താദിവിശേഷാന്തമവിദ്യാലക്ഷണം സ്മൃതം।
നിബോധത തഥാ ജ്ഞാനം ഗുണൈർലക്ഷണമിത്യുത॥ 14-51-28 (93832)
ദ്വ്യക്ഷരസ്തു ഭവേൻമൃത്യുസ്ത്ര്യക്ഷരം ബ്രഹ്മ ശാശ്വതം।
മമേതി ച ഭവേൻമൃത്യുർന മമേതി ച ശാശ്വതം॥ 14-51-29 (93833)
കർമ കേചിത്പ്രശംസന്തി മന്ദബുദ്ധിതയാ നരാഃ।
യേ തു വൃദ്ധാ മഹാത്മാനോ ന പ്രശംസന്തി കർമ തേ॥ 14-51-30 (93834)
കർമണാ ജായതേ ജന്തുർമൂർതിമാൻഷോഡശാത്മകഃ।
പുരുഷം ഗ്രസതേ വിദ്യാ തദ്ഗ്രാഹ്യമമൃതാശിനം॥ 14-51-31 (93835)
തസ്മാത്കർമസു നിഃസ്നേഹാ യേ കേചിത്പാരദർശിനഃ।
വിദ്യാമയോഽയം പുരുഷോ ന തു കർമമയഃ സ്മൃതഃ॥ 14-51-32 (93836)
യ ഏവമമൃതം നിത്യമഗ്രാഹ്യം ശശ്വദക്ഷരം॥
വശ്യാത്മാനമസംശ്ലിഷ്ടം യോ വേദ ന മൃതോ ഭവേത്॥ 14-51-33 (93837)
അപൂർവമകൃതം നിത്യം യ ഏനമവിചാരിണം।
യ ഏവം വിന്ദേദാത്മാനമഗ്രാഹ്യമമൃതാശനം।
അഗ്രാഹ്യോ ഹ്യമൃതോ ഭവതി സ ഏഭിഃ കാരണൈർധ്രുവഃ॥ 14-51-34 (93838)
ആയോജ്യ സർവസംസ്കാരാൻസംയംയാത്മാനമാത്മനി।
സ തദ്ബ്രഹ്മ ശുഭം വേത്തി യസ്മാദ്ഭൂയോ ന വിദ്യതേ॥ 14-51-35 (93839)
പ്രസാദേ ചൈവ സത്വസ്യ പ്രസാദം സമവാപ്നുയാത്।
ലക്ഷണം ഹി പ്രസാദസ്യ യഥാ സ്യാത്സ്വപ്നദർശനം॥ 14-51-36 (93840)
ഗതിരേഷാ തു മുക്താനാം യേ ജ്ഞാനപരിനിഷ്ഠിതാഃ।
പ്രവൃത്തയശ്ച യാഃ സർവാഃ പശ്യന്തി പരിണാമജാഃ॥ 14-51-37 (93841)
ഏഷാ ഗതിർവിരക്താനാമേഷ ധർമഃ സനാതനഃ।
ഏഷാ ജ്ഞാനവതാം പ്രാപ്തിരേതദ്വൃത്തമനിന്ദിതം॥ 14-51-38 (93842)
സമേന സർവഭൂതേഷു നിസ്പൃഹേണ നിരാശിഷാ।
ശക്യാ ഗതിരിയം ഗന്തും സർവത്ര സമദർശിനാ॥ 14-51-39 (93843)
ഏതദ്വഃ സർവമാഖ്യാതം മയാ വിപ്രർഷിസത്തമാഃ।
ഏവമാചരത ക്ഷിപ്രം തതഃ സിദ്ധിമവാപ്സ്യഥ॥ 14-51-40 (93844)
ഗുരുരുവാച। 14-51-41x (7864)
ഇത്യുക്താസ്തേ തു മുനയോ ഗുരുണാ ബ്രഹ്മണാ തഥാ।
കൃതവന്തോ മഹാത്മാനസ്തതോ ലോകമവാപ്നുവൻ॥ 14-51-41 (93845)
ത്വമപ്യേതൻമഹാഭാഗ മയോക്തം ബ്രഹ്മണോ വചഃ।
സംയഗാചര ശുദ്ധാത്ഭംസ്തതഃ സിദ്ധിമവാപ്സ്യസി॥ 14-51-42 (93846)
വാസുദേവ ഉവാച। 14-51-43x (7865)
ഇത്യുക്തഃ സ തദാ ശിഷ്യോ ഗുരുണാ ധർമമുത്തമം।
ചകാര സർവം കൌന്തേയ തതോ മോക്ഷമവാപ്തവാൻ॥ 14-51-43 (93847)
കൃതകൃത്യശ്ച സ തദാ ശിഷ്യഃ കുരുകുലോദ്വഹ।
തത്പദം സമനുപ്രാപ്തോ യത്ര ഗത്വാ ന ശോചതി॥ 14-51-44 (93848)
അർജുന ഉവാച। 14-51-45x (7866)
കോ ന്വസൌ ബ്രാഹ്മണഃ കൃഷ്ണ കശ്ച ശിഷ്യോ ജനാർദന।
ശ്രോതവ്യം ചേൻമയൈതദ്വൈ തത്ത്വമാചക്ഷ്വ മേ വിഭോ॥ 14-51-45 (93849)
വാസുദേവ ഉവാച। 14-51-46x (7867)
അഹം ഗുരുർമഹാബാഹോ മനഃ ശിഷ്യ ച വിദ്ധി മേ।
ത്വത്പ്രീത്യാ ഗുഹ്യമേതച്ച കഥിതം തേ ധനഞ്ജയ॥ 14-51-46 (93850)
മയി ചേദസ്തി തേ പ്രീതിർനിത്യം കുരുകുലോദ്വഹ।
അധ്യാത്മമേതച്ഛ്രുത്വാ ത്വം സംയഗാചര സുവ്രത॥ 14-51-47 (93851)
തതസ്ത്വം സംയഗാചീർണോ ധർമേഽസ്മിന്നരികർശന।
സർവപാപവിനിർമുക്തോ മോക്ഷം പ്രാപ്സ്യസി കേവലം॥ 14-51-48 (93852)
പൂർവമപ്യേതദേവോക്തം യുദ്ധകാല ഉപസ്ഥിതേ।
മയാ തവ മഹാബാഹോ തസ്മാദത്ര മനഃ കുരു॥ 14-51-49 (93853)
മയാ തു ഭരതശ്രേഷ്ഠ ചിരദൃഷ്ടഃ പിതാ പ്രഭുഃ।
തമഹം ദ്രഷ്ടമിച്ഛാമി സംമതേ തവ ഫൽഗുന॥ 14-51-50 (93854)
വൈശംപായന ഉവാച। 14-51-51x (7868)
ഇത്യുക്തവചനം കൃഷ്ണം പ്രത്യുവാച ധനഞ്ജയഃ।
`യദിഷ്ടം കുരു സർവേഷാമീശ്വരോഽസ്മാൻപ്രപാലയ॥ 14-51-51 (93855)
നമസ്തേ സർവലോകാത്മന്നാരായണ പരാത്പര।
മനോമലാത്തപോശക്യം കർമ ചാവിദ്യയാ ഹതം।
ദാനമപ്യർഥദോഷേണി നാമ തസ്മാത്കലൌ സ്മരേത്॥ 14-51-52 (93856)
യദി ഗന്തും കൃതാ ബുദ്ധിർവാസുദേവ നമോസ്തു തേ।'
ഗച്ഛാവോ നഗരം കൃഷ്ണ ഗജസാഹ്വയമദ്യ വൈ॥ 14-51-53 (93857)
സമേത്യ തത്രി രാജാനം ധർമാത്മാനം യുധിഷ്ഠിരം।
സമനുജ്ഞാപ്യ രാജാനം സ്വാം പുരീം യാതുമർഹസി॥ ॥ 14-51-54 (93858)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്വമേധികപർവണി അനുഗീതാപർവണി ഏകപഞ്ചാശോഽധ്യായഃ॥ 51 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-51-13 മഹാഭൂതാനി ഗച്ഛതീതി ക.ട.ഥ.പാഠഃ॥ 7-51-31 വിമമോ യഃ സ പുരുഷ ഇതി ക.പാഠഃ॥ 7-51-35 അപോഹ്യ സർവാൻസങ്കൽപാൻസംയതാത്മാനമാത്മനീതി ഥ.പാഠഃ॥ആശ്വമേധികപർവ - അധ്യായ 052
॥ ശ്രീഃ ॥
14.52. അധ്യായഃ 052
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
അനുഗീതോപദേശാനന്തരം കൃഷ്ണാർജുനാഭ്യാം ഹാസ്തിനപുരംപ്രതി പ്രസ്ഥാനം॥ 1 ॥ തത്ര മധ്യേമാർഗമർജുനേന കൃഷ്ണംപ്രതി സ്തുതിപൂർവകം വ്യാസനാരദാദിഭ്യഃ സ്വസ്യ കൃഷ്ണയാഥാത്ംയാവഗതിനിവേദനം॥ 2 ॥ തതഃ കൃഷ്ണേന സഹാർജുനേന ഹാസ്തിനപുരമേത്യ ധൃതരാഷ്ട്രാദിഭ്യഃ പാദാഭിവാദനം॥ 3 ॥ തതോ യുധിഷ്ഠിരാദ്യനുമത്യാ സുഭദ്രാമാനീയ സഹസാത്യകിനാ ദ്വാരകാംപ്രതി പ്രസ്ഥാനം॥ 4 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
വൈശംപായന ഉവാച।
തതോഽഭ്യനോദയത്കൃഷ്ണോ യുജ്യതാമിതി ദാരുകം।
മുഹൂർതാദിവ ചാചഷ്ട യുക്തമിത്യേവ ദാരുകഃ॥ 14-52-1 (93859)
തഥൈവ ചാനുയാത്രാണി ചോദയാമാസ പാണ്ഡവഃ।
സന്നഹ്യധ്വം പ്രയാസ്യാമോ നഗര ഗജസാഹ്വയം॥ 14-52-2 (93860)
ഇത്യുക്താഃ സൈനികാസ്തേ തു സജ്ജീഭൂതാ വിശാംപതേ।
ആചഖ്യുഃ സജ്ജമിത്യേവം പാർഥായാമിതതേജസേ॥ 14-52-3 (93861)
തതസ്തൌ രഥമാസ്ഥായ പ്രയാതൌ കൃഷ്ണപാണ്ഡവൌ।
വികുർവാണൌ കതാശ്ചിത്രാഃ പ്രീയമാണൌ വിശാംപതേ॥ 14-52-4 (93862)
രഥസ്ഥം തു മഹാതേജാ വാസുദേവം ധനഞ്ജയഃ।
പുനരേവാബ്രവീദ്വാക്യമിദം ഭരതസത്തമ॥ 14-52-5 (93863)
ത്വത്പ്രസാദാജ്ജ്യഃ പ്രാപ്തോ രാജ്ഞാ വൃഷ്ണികുലോദ്വഹ।
നിഹതാഃ ശത്രവശ്ചാപി പ്രാപ്തം രാജ്യമകണ്ടകം॥ 14-52-6 (93864)
നാഥവന്തശ്ച ഭവതാ പാണ്ഡവാ മധുസൂദന।
ഭവന്തം പ്ലവമാസാദ്യ തീർണാഃ സ്മ കുരുസാഗരം।
`ഭക്താംസ്ത്വമാശ്രിതാനസ്മാൻപാലയാമുത്ര ചേഹ ച।' 14-52-7 (93865)
വിശ്വകർമന്നമസ്തേഽസ്തു വിശ്വാത്മന്വിശ്വസത്തമ।
തഥാ ത്വാമഭിജാനാമി തഥാ ചാഹം ഭവാൻമതഃ॥ 14-52-8 (93866)
ത്വത്തേജഃസംഭവോ നിത്യം ഹുതാശോ മധുസൂദന।
രതിഃ ക്രീഡാമയീ തുഭ്യം മായാ തേ രോദസീ വിഭോ॥ 14-52-9 (93867)
ത്വയി സർവമിദം വിശ്വം യദിദം സ്ഥാണു ജംഗമം।
ത്വം ഹി സർവം വികുരുഷേ ഭൂതഗ്രാമം ചതുർവിധം॥ 14-52-10 (93868)
പൃഥിവീം ചാന്തരിക്ഷം ച തഥാ സ്ഥാവരജംഗമം।
ഹസിന്തം തേഽമലാ ജ്യോത്സ്നാ ഋതവശ്ചേന്ദ്രിയാണി തേ॥ 14-52-11 (93869)
പ്രാണോ വായുഃ സതതഗഃ ക്രോധോ മൃത്യുഃ സനാതനഃ।
പ്രസാദേ ചാപി പദ്മാ ശ്രീർനിത്യം ത്വയി മഹാമതേ॥ 14-52-12 (93870)
രതിസ്തുഷ്ടിർധൃതിഃ ക്ഷാന്തിർമതിഃ കാന്തിശ്ചരാചരം।
ത്വമേവേഹ യുഗാന്തേഷു നിധനം പ്രോച്യസേഽനധ॥ 14-52-13 (93871)
സുദീർഘേണാപി കാലേന ന തേ ശക്യാ ഗുണാ മയാ।
ആത്മാ ച പരമോ വക്തും നമസ്തേ നലിനേക്ഷണ॥ 14-52-14 (93872)
വിദിതോ മേ സുദുർധർഷ നാരദാദ്ദേവലാത്തഥാ।
കൃഷ്ണദ്വൈപായനാച്ചേവ തഥാ കുരുപിതാമഹാത്॥ 14-52-15 (93873)
ത്വയി സർവം സമാസക്തം ത്വമേവൈകോ ജനേശ്വരഃ।
യച്ചാനുഗ്രഹസംയുക്തമേതദുക്തം ത്വയാഽനഘ॥ 14-52-16 (93874)
ഏതത്സർവമഹം സംയഗാചരിഷ്യേ ജനാർദന।
ഇദം ചാദ്ഭുതമത്യന്തം കൃതമസ്മത്പ്രിയേപ്സയാ॥ 14-52-17 (93875)
യത്പാപോ നിഹതഃ സംഖ്യേ കൌരവ്യോ ധൃതരാഷ്ട്രജഃ।
ത്വയാ ദഗ്ധം ഹി തത്സൈന്യം മയാ വിജിതമാഹവേ॥ 14-52-18 (93876)
ഭവതാ തത്കൃതം കർമ യേനാവാപ്തോ ജയോ മയാ।
ദുര്യോധനസ്യ സംഗ്രാമേ തവ ബുദ്ധിപരാക്രമൈഃ॥ 14-52-19 (93877)
കർണസ്യ ച വധോപായോ യഥാവത്സംപ്രദർശിതഃ।
സൈന്ധവസ്യ ച പാപസ്യ ഭൂരിശ്രവസ ഏവ ച॥ 14-52-20 (93878)
`തസ്മാത്ത്വമേവ സഞ്ചിന്ത്യ ഹിതം കുരു യഥാ തഥാ।'
അഹം ച പ്രീയമാണേന ത്വയാ ദേവകിനന്ദന।
യദുക്തസ്തത്കരിഷ്യാമി ന ഹി മേഽത്ര വിചാരണാ॥ 14-52-21 (93879)
രാജാനം ച സമാസാദ്യ ധർമാത്മാനം യുധിഷ്ഠിരം।
ചോദയിഷ്യാമി ധർമജ്ഞ ഗമനാർഥം തവാനഘ॥ 14-52-22 (93880)
ആഹൃതം ഹി മമൈതത്തേ ദ്വാരകാഗമനം പ്രഭോ।
അചിരാദേവ ദ്രഷ്ടാ ത്വം മാതുലം മേ ജനാർദന।
ബലദേവം ച ദുർധർഷം തഥാഽന്യാന്വൃഷ്ണിപുംഗവാൻ॥ 14-52-23 (93881)
ഏവം സംഭാഷമാണൌ തൌ പ്രാപ്തൌ വാരണസാഹ്വയം।
തഥാ വിവിശതുശ്ചോഭൌ സംപ്രഹൃഷ്ടനരാകുലം॥ 14-52-24 (93882)
തൌ ഗത്വാ ധൃതരാഷ്ട്രസ്യ ഗൃഹം ശക്രഗൃഹോപമം। 14-52-25 (93883)
ദദൃശാതേ മഹാരാജ ധൃതരാഷ്ട്രം ജനേശ്വരം॥ 14-52-25 (93884)
വിദുരം ച മഹാബുദ്ധിം രാജാനം ച യുധിഷ്ഠിരം।
ഭീമസേനം ച ദുർധർഷം മാദ്രീപുത്രൌ ച പാണ്ഡവൌ॥ 14-52-26 (93885)
ധൃതരാഷ്ട്രമുപാസീനം യുയുത്സും ചാപരാജിതം।
ഗാന്ധാരീം ച മഹാപ്രജ്ഞാം പൃഥാ കൃഷ്ണാം ച ഭാമിനീം॥ 14-52-27 (93886)
സുഭദ്രാദ്യാശ്ച താഃ സർവാ ഭരതാനാം സ്ത്രിയസ്തഥാ।
ദദൃശാതേ സ്ത്രിയഃ സർവാ ഗാന്ധാരീപരിചാരികാഃ॥ 14-52-28 (93887)
തതഃ സമേത്യ രാജാനം ധൃതരാഷ്ട്രമരിന്ദമൌ।
നിവേദ്യ നാമധേയേ സ്വേ തസ്യ പാദാവഗൃഹ്ണതാം॥ 14-52-29 (93888)
ഗാന്ധാര്യാശ്ച പൃഥായാശ്ച ധർമരാജസ്യ ചൈവ ഹി।
ഭീമസ്യ ച മഹാത്മാനൌ തഥാ പാദാവഗൃഹ്ണതാം॥ 14-52-30 (93889)
ക്ഷത്താരം ചാപി സംഗൃഹ്യ പൃഷ്ട്വാ കുശലമവ്യയം।
`പരിഷ്വജ്യ മഹാത്മാനം വേശ്യാപുത്രം മഹാരഥം।'
തൈഃ സാർധം നൃപതിം വൃദ്ധം തതസ്തൌ പര്യുപാസതാം॥ 14-52-31 (93890)
തതോ നിശി മഹാരാജോ ധൃതരാഷ്ട്രഃ കുരൂദ്വഹാൻ।
ജനാർദനം ച മേധാവീ വ്യസർജയത വൈ ഗൃഹാൻ॥ 14-52-32 (93891)
തേഽനുജ്ഞാതാ നൃപതിനാ യയുഃ സ്വം സ്വം നിവേശനം।
ധനഞ്ജയഗൃഹാനേവ യയൌ കൃഷ്ണസ്തു വീര്യവാൻ॥ 14-52-33 (93892)
തത്രാർചിതോ യഥാന്യായം സർവകാമൈരുപസ്ഥിതഃ।
കൃഷ്ണഃ സുഷ്വാപ മേധാവീ ധനഞ്ജയസഹായവാൻ॥ 14-52-34 (93893)
പ്രഭാതായാം തു ശർവര്യാം കൃത്വാ പൌർവാഹ്ണികീം ക്രിയാം।
ധർമരാജസ്യ ഭനം ജഗ്മതുഃ പരമാർചിതൌ।
യത്രാസ്തേ സ സഹാമാത്യോ ധർമരാജോ മഹാബലഃ॥ 14-52-35 (93894)
തൌ പ്രവിശ്യ മഹാത്മാനൌ തദ്ഗൃഹം പരമാർചിതം।
ധർമരാജം ദദൃശതുർദേവരാജമിവാശ്വിനൌ॥ 14-52-36 (93895)
സമാസാദ്യ തു രാജാനം വാർഷ്ണേയകുരുപുംഗവൌ।
നിഷീദതുരനുജ്ഞാതൌ പ്രീയമാണേന തേന തൌ॥ 14-52-37 (93896)
തതഃ സ രാജാ മേധാവീ വിവക്ഷൂ പ്രേക്ഷ്യ താവുഭൌ।
പ്രോവാച വദതാം ശ്രേഷ്ഠോ വചനം രാജസത്തമഃ॥ 14-52-38 (93897)
വിവക്ഷൂ ഹി യുവാം മന്യേ വീരൌ യദുകുരൂദ്വഹൌ।
ബ്രൂതം കർതാസ്മി സർവം വാം നചിരാൻമാ വിചാര്യതാം॥ 14-52-39 (93898)
ഇത്യുക്തഃ ഫൽഗുനസ്തത്ര ധർമരാജാനമബ്രവീത്।
വിനീതവദുപാഗംയ വാക്യം വാക്യവിശാരദഃ॥ 14-52-40 (93899)
അയം ചിരോഷിതോ രാജന്വാസുദേവഃ പ്രതാപവാൻ।
ഭവന്തം സമനുജ്ഞാപ്യ പിതരം ദ്രഷ്ടുമിച്ഛതി॥ 14-52-41 (93900)
സ ഗച്ഛേദഭ്യനുജ്ഞാതോ ഭവതാ യദി മന്യസേ।
ആനർതനഗരീം വീരസ്തദനുജ്ഞാതുമർഹസി॥ 14-52-42 (93901)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 14-52-43x (7869)
പുണ്ഡരീകാക്ഷ ഭദ്രം തേ ഗച്ഛ ത്വം മദുസൂദന।
പുരീം ദ്വാരവതീമദ്യ ദ്രഷ്ടും ശൂരസുതം പ്രഭോ॥ 14-52-43 (93902)
രോചതേ മേ മഹാബാഹോ ഗമനം തവ കേശവ।
മാതുലശ്ചിരദൃഷ്ടോ മേ ത്വയാ ദേവീ ച ദേവകീ॥ 14-52-44 (93903)
സമേത്യി മാതുലം ഗത്വാ ബലദേവം ച മാനദ।
പൂജയേഥാ മഹാപ്രാജ്ഞ മദ്വാക്യേന യഥാഽർഹതഃ॥ 14-52-45 (93904)
സ്മരേഥാശ്ചാപി മാം നിത്യം ഭീമം ച ബലിനാം വരം।
ഫാൽഗുനം സഹദേവം ച നകുലം ചൈവ മാനദ॥ 14-52-46 (93905)
ആനർതാനവലോക്യ ത്വം പിതരം ച മഹാഭുജഃ।
വൃഷ്ണീംശ്ച പുനരാഗച്ഛേർഹയമേധേ മമാനഘ॥ 14-52-47 (93906)
സ ഗച്ഛ രത്നാന്യാദായ വിവിധാനി വസൂനി ച।
യച്ചപ്യന്യൻമനോജ്ഞം തേ തദപ്യാദത്സ്വ സാത്വത॥ 14-52-48 (93907)
ഇയം ച വസുധാ കൃത്സ്നാ പ്രസാദാത്തവ കേശവ।
അസ്മാനുപാഗതാ വീര നിഹതാശ്ചാപി ശത്രവഃ॥ 14-52-49 (93908)
സ്വർഗാപവർഗവിഷയം ത്വദ്ഭക്താനാം ന ദുർലഭം।
സംസാരഗഹനേ ചേദ്ധപാപാഗ്നിപ്രശമാംബുദ॥' 14-52-50 (93909)
ഏവം ബ്രുവതി കൌരവ്യേ ധർമരാജേ യുധിഷ്ഠിരേ।
വാസുദേവോ വരഃ പുംസാമിദം വചനമബ്രവീത്॥ 14-52-51 (93910)
തവൈവ രത്നാനി ധനം ച കേവലം
ധരാ തു കൃത്സ്നാ തു മഹാഭുജാദ്യ വൈ।
യദസ്തി ചാന്യദ്ദ്രവിണം ഗൃഹേ മമ
ത്വമേവ തസ്യേശ്വര നിത്യമീശ്വരഃ॥ 14-52-52 (93911)
തഥേത്യഥോക്തഃ പ്രതിപൂജിതസ്തദാ
ഗദാഗ്രജോ ധർമസുതേന വീര്യവാൻ।
പിതൃഷ്വസാരം ത്വവദദ്യഥാവിധി
സംപൂജിതശ്ചാപ്യഗമത്പ്രദക്ഷിണം॥ 14-52-53 (93912)
തയാ സ സംയക് പ്രതിനന്ദിതസ്തത-
സ്തഥൈവ സർവൈർവിദുരാദിഭിസ്തഥാ।
വിനിര്യയൌ നാഗപുരാദ്ഗദാഗ്രജോ
രഥേന ദിവ്യേന ചതുർഭുജഃ സ്വയം॥ 14-52-54 (93913)
രഥേ സുഭദ്രാമധിരോപ്യ ഭാമിനീം
യുധിഷ്ഠിരസ്യാനുമതേ ജനാർദനഃ।
പിതൃഷ്വസുശ്ചാപി തഥാ മഹാഭുജോ
വിനിര്യയൌ പൌരജനാഭിസംവൃതഃ॥ 14-52-55 (93914)
തമന്വയാദ്വാനരവര്യകേതനഃ
സസാത്യകിർമാദ്രവതീസുതാവപി।
അഗാധബുദ്ധിർവിദുരശ്ച മാധവം
സ്വയം ച ഭീമോ ഗജരാജവിക്രമഃ॥ 14-52-56 (93915)
നിവർതയിത്വാ കുരുരാഷ്ട്രവർധനാം-
സ്തതഃ സ സർവാന്വിദുരം ച വീര്യവാൻ।
ജനാർദനോ ദാരുകമാഹ സത്വരഃ
പ്രചോദയാശ്വാനിതി സാത്യകിം തഥാ॥ 14-52-57 (93916)
തതോ യയൌ ശത്രുഗണപ്രമർദനഃ
ശിനിപ്രവീരാനുഗതോ ജനാർദനഃ।
യഥാ നിഹത്യാരിഗണം ശതകതു-
ർദിവം തഥാഽഽനർതപുരീം പ്രതാപവാൻ॥ ॥ 14-52-58 (93917)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്വമേധികപർവണി അനുഗീതാപർവണി ദ്വിപഞ്ചസോഽധ്യായഃ॥ 52 ॥
ആശ്വമേധികപർവ - അധ്യായ 053
॥ ശ്രീഃ ॥
14.53. അധ്യായഃ 053
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
കുരുപുരാദ്ദ്വാരകാം ഗച്ഛതാ കൃഷ്ണേന മധ്യേമാർഗം ദൃഷ്ടേനോദങ്കേന സഹ സംവാദഃ॥1 ॥ തഥാ കൌരവാദിവിനാശേ സ്വോപേക്ഷ്യായാ ഹേതുത്വധിയാ സ്വംപ്രതി ശാപദാനോദ്യതോദങ്കപരിസാന്ത്വനായ തംപ്രതി തത്വകഥനോപക്രമഃ॥ 2 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
വൈശംപായന ഉവാച।
തഥാ പ്രയാന്തം വാർഷ്ണേയം ദ്വാരകാം ഭരതർഷഭാഃ।
പരിഷ്വജ്യ ന്യവർതന്ത സാനുയാത്രാഃ പരന്തപാഃ॥ 14-53-1 (93918)
പുനഃപുനശ്ച വാർഷ്ണേയം പര്യഷ്വജത ഫൽഗുനഃ।
ആചക്ഷുർവിഷയാച്ചൈനം സ ദദർശ പുനഃപുനഃ॥ 14-53-2 (93919)
കൃച്ഛ്രേണൈവ തു താം പാർതോ ഗോവിന്ദേ വിനിവേശിതാം।
സഞ്ജഹാര തതോ ദൃഷ്ടിം കൃഷ്ണശ്ചാപ്യപരാജിതഃ॥ 14-53-3 (93920)
തസ്യ പ്രയാണേ യാന്യാസന്നിമിത്താനി മഹാത്മനഃ।
ബഹൂന്യദ്ഭുതരൂപാണി താനി മേ ഗദതഃ ശൃണു॥ 14-53-4 (93921)
വായുർവേഗേന മഹതാ രഥസ്യ പുരതോ വവൌ।
കുർവന്നിഃശർകരം മാർഗം വിരജസ്കമകണ്ടകം॥ 14-53-5 (93922)
വവർഷ വാസവശ്ചൈവ തോയം ശുചി സുഗന്ധി ച।
ദിവ്യാനി ചൈവ പുഷ്പാണി പുരതഃ ശാംഗധന്വനഃ॥ 14-53-6 (93923)
സ പ്രയാതോ മഹാബാഹുഃ സമേഷു മരുധന്വസു।
ദദർശാഥ മുനിശ്രേഷ്ഠമുദങ്കമമിതൌജസം॥ 14-53-7 (93924)
`മഹർഷിം സിദ്ധതപസം സർവലോകാന്തവിശ്രുതം।'
സ തം സംപൂജ്യ തേജസ്വീ മുനിം പൃഥുലലോചനഃ।
പൂജിതസ്തേന ച തദാ പര്യപൃച്ഛദനാമയം॥ 14-53-8 (93925)
സ പൃഷ്ടഃ കുശലം തേന സംപൂജ്യ മധുസൂദനം।
ഉദങ്കോ ബ്രാഹ്മണശ്രേഷ്ഠസ്തതഃ പപ്രച്ഛ മാധവം॥ 14-53-9 (93926)
കച്ചിച്ഛൌരേ ത്വയാ ഗത്വാ കുരുപാണ്ഡവസദ്മ തത്।
കൃതം സൌഭ്രാത്രമചലം തൻമേ വ്യാഖ്യാതുമർഹസി॥ 14-53-10 (93927)
അപി സന്ധായ താന്വീരാനുപാവൃത്തോസി കേശവ।
സംബന്ദിനഃക സ്വദയിതാൻസതതം വൃഷ്ണിപുംഗവ॥ 14-53-11 (93928)
കച്ചിത്പാണ്ഡുസുതാഃ പഞ്ച ധൃതരാഷ്ട്രസ്യ ചാത്മജാഃ।
ലോകേഷു വിഹരിഷ്യന്തി ത്വയാ സഹ പരന്തപ॥ 14-53-12 (93929)
സ്വരാഷ്ട്രേ തേ ച രാജാനഃ കച്ചിത്പ്രാപ്സ്യന്തി വൈ സുഖം।
കൌരവേഷു പ്രശാന്തേഷു ത്വയാ നാഥേന കേശവ॥ 14-53-13 (93930)
യാ മേ സംഭാവനാ താത ത്വയി നിത്യമവർതത।
അപി സാ സഫലാ താത കൃതാ തേ ഭരതാൻപ്രതി॥ 14-53-14 (93931)
ശ്രീഭഗവാനുവാച। 14-53-15x (7870)
കൃതോ യത്നോ മയാ പൂർവം സൌശാംയേ കൌരവാൻപ്രതി।
നാശക്യന്ത യദാ സാംയേ തേ സ്ഥാപയിതുമഞ്ജസാ। 14-53-15 (93932)
ന ദിഷ്ടമപ്യതിക്രാന്തും ശക്യം ബുദ്ധ്യാ ബലേന വാ।
മഹർഷേ വിദിതം ഭൂയഃ സർവമേതത്തവാനഘ॥ 14-53-16 (93933)
തേഽത്യക്രാമൻമതിം മഹ്യം ഭീഷ്മസ്യ വിദുരസ്യ ച।
തതോ യമക്ഷയം ജഗ്മുഃ സമാസാദ്യേതരേതരം॥ 14-53-17 (93934)
പഞ്ചൈവ പാണ്ഡവാഃ ശിഷ്ടാ ഇതമിത്രാ ഹതാത്മജാഃ।
ധാർതരാഷ്ട്രാശ്ച നിഹതാഃ സർവേ സസുതബാന്ധവാഃ॥ 14-53-18 (93935)
ഇത്യുക്തവചനേ കൃഷ്ണേ ഭൃശം ക്രോധസമന്വിതഃ।
ഉദങ്ക ഇത്യുവാചൈനം രോഷാദുത്ഫുല്ലലോചനഃ॥ 14-53-19 (93936)
യസ്മാച്ഛക്തേന തേ കൃഷ്ണ ന ത്രാതാഃ കുരുപുംഗവാഃ।
സംബന്ധിനഃ പ്രിയാസ്തസ്മാച്ഛപ്സ്യേഽഹം ത്വാമസംശയം॥ 14-53-20 (93937)
ന ച തേ പ്രസഭം യസ്മാത്തേ നിഗൃഹ്യ നിവാരിതാഃ।
തസ്മാൻമന്യുപരീതസ്ത്വാം ശപ്സ്യാമി മധുസൂദന॥ 14-53-21 (93938)
ത്വയാ ശക്തേന ഹി സതാ മിഥ്യാചാരേണി മാധവ।
തേ പരീതാഃ കുരുശ്രേഷ്ഠാ നശ്യന്തഃ സ്മ ഹ്യുപേക്ഷിതാഃ॥ 14-53-22 (93939)
വാസുദേവ ഉവാച। 14-53-23x (7871)
ശൃണു മേ വിസ്തരേണേദം യദ്വക്ഷ്യേ ഭൃഗുനന്ദന।
ഗൃഹാണാനുനയം ചാപി തപസ്വീ ഹ്യസി ഭാർഗവം॥ 14-53-23 (93940)
ശ്രുത്വാ ച മേ തദധ്യാത്മം മുഞ്ചേഥാഃ ശാപമദ്യ വൈ।
ന ച മാം തപസാഽൽപേന ശക്തോഽഭിഭവിതും പുമാൻ॥ 14-53-24 (93941)
ന ച തേ തപസോ നാശമിച്ഛാമി തപതാം വര।
തപസ്തേ സുമഹദ്ദീപ്തം ഗുരവശ്ചാപി തോഷിതാഃ॥ 14-53-25 (93942)
കൌമാരം ബ്രഹ്മചര്യം തേ ജാനാമി ദ്വിജസത്തമ।
ദുഃഖാർജിതസ്യ തപസസ്തസ്മാന്നേച്ചാമി തേഽവ്യയം॥ ॥ 14-53-26 (93943)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്വമേധികപർവണി അനുഗീതാപർവണി ത്രിപഞ്ചാശോഽധ്യായഃ॥ 53 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-53-15 സൌശാംയേ സൌരസ്യേ॥ 7-53-22 പരീതാഃ പരിതഃ പ്രാപ്താഃ॥ 7-53-23 അനുനയം ശിക്ഷാം॥ 7-53-24 മേ മത്തഃ॥ആശ്വമേധികപർവ - അധ്യായ 054
॥ ശ്രീഃ ॥
14.54. അധ്യായഃ 054
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
കൃഷ്ണേനോദങ്കംപ്രതി സ്വമാഹാത്ംയപ്രകാശനപൂർവകം കുരൂണാം സ്വവചനാതിക്രമണാദിരൂപസ്വാപരാധേനൈവ നിധനോക്തിഃ॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
ഉദങ്ക ഉവാച।
ബ്രൂഹി കേശവ തത്ത്വേന ത്വമധ്യാത്മമനിന്ദിതം।
ശ്രുത്വാ ശ്രേയോഽഭിധാസ്യാമി ശാപം വാ തേ ജനാർദന॥ 14-54-1 (93944)
വാസുദേവ ഉവാച। 14-54-2x (7872)
തമോ രജശ്ച സത്വം ച വിദ്ധി ഭാവാൻമദാശ്രയാൻ।
`സ്ഥിതിസൃഷ്ടിലയാധ്യക്ഷോ വിഷ്ണുബ്രഹ്മേശസഞ്ജ്ഞിതഃ॥ 14-54-2 (93945)
കദാചിത്തമസാ രുദ്രോ വിഷ്ണുഃ സത്ത്വഗുണേ സ്ഥിതഃ।
രജസ്യപി തഥാ ബ്രഹ്മാ സ്വഗുണാന്യഗുണാനുഭൌ॥ 14-54-3 (93946)
പ്രണവാത്മാ ച ശബ്ദാദീംസ്ത്രിഗുണാത്മാ ചരാചരം।'
തഥാ രുദ്രാന്വസൂന്വാഽപി വിദ്ധി മത്പ്രഭവാന്ദ്വിജ॥ 14-54-4 (93947)
മയി സർവാണി ഭൂതാനി സർവഭൂതേഷു ചാപ്യഹം।
സ്ഥിത ഇത്യഭിജാനീഹി മാ തേ ഭൂദത്ര സംശയഃ॥ 14-54-5 (93948)
തഥാ ദൈത്യഗണാൻസർവാന്യക്ഷഗന്ധർവരാക്ഷസാൻ।
നാഗാനപ്സരസശ്ചൈവ വിദ്ധി മത്പ്രഭവാന്ദ്വിജ॥ 14-54-6 (93949)
സദസച്ചൈവ യത്പ്രാഹുരവ്യക്തം വ്യക്തമേവ ച।
അക്ഷരം ച ക്ഷരം ചൈവ സർവമേതൻമദാത്മകം॥ 14-54-7 (93950)
യേ ചാശ്രമേഷു വൈ ധർമാശ്ചതുർഷു വിഹിതാ മുനേ।
വൈദികാനി ച കർമാണി വിദ്ധി സർവം മദാത്മകം॥ 14-54-8 (93951)
അസച്ച സച്ചൈവ ച യദ്വിശ്വം സദസതഃ പരം।
തതഃ പരതരം നാസ്തി ദേവദേവാത്സനാതനാത്॥ 14-54-9 (93952)
ഓങ്കാരപ്രഭവാന്വേദാന്വിദ്ധി മാം ത്വം ഭൃഗൂദ്വഹ।
യൂപം സോമം ചരും ഹോമം ത്രിദശാപ്യായനം മഖേ॥ 14-54-10 (93953)
ഹോതാരമപി ഹവ്യം ച വിദ്ധിം മാം ഭൃഗുനന്ദന।
അധ്വര്യുഃ കൽപകൃച്ചാപി ഹവിഃ പരമസംസ്കൃതം॥ 14-54-11 (93954)
ഉദ്ഗാതാ ചാപി മാം സ്തൌതി ഗീതഘോഷൈർമഹാധ്വരേ।
പ്രായശ്ചിത്തേഷു മാം ബ്രഹ്മഞ്ശാന്തിമംഗലവാചകാഃ॥ 14-54-12 (93955)
സ്തുവന്തി വിശ്വകർമാണം സതതം ദ്വിജസത്തമ।
മമ വിദ്ധി സുതം ധർമമഗ്രജം ദ്വിജസത്തമ॥ 14-54-13 (93956)
മാനസം ദയിതം വിപ്ര സർവഭൂതദയാത്മകം।
തത്രാഹം വർതമാനൈശ്ച നിവൃത്തൈശ്ചൈവ മാനവൈഃ॥ 14-54-14 (93957)
ബഹ്വീഃ സംസരമാണോ വൈ യോനീർവർതാമി സത്തമ।
ലോകസരങ്ക്ഷണാർഥായ ധർമസംസ്ഥാപനായ ച॥ 14-54-15 (93958)
തൈസ്തൈർവേഷൈശ്ച രൂപൈശ്ച ത്രിഷു ലോകേഷു ഭാർഗവ।
അഹം വിഷ്ണുരഹം ബ്രഹ്മാ ശക്രോഽഥ പ്രഭവാപ്യയഃ॥ 14-54-16 (93959)
ഭൂതഗ്രാമസ്യ സർവസ്യ സ്രഷ്ടാ സംഹാര ഏവ ച।
അധർമേ വർതമാനാനാം സർവേഷാമഹമച്യുതഃ॥ 14-54-17 (93960)
ധർമസ്യ സേതും ബധ്നാമി ചലിതേ ചലിതേ യുഗേ।
താസ്താ യോനീഃ പ്രവിശ്യാഹം പ്രജാനാം ഹിതകാംയയാ॥ 14-54-18 (93961)
യദാ ത്വഹം ദേവയോനൌ വർതാമി ഭൃഗുനന്ദന।
തദാഽഹം ദേവവത്സർവമാചരാമി ന സംശയഃ॥ 14-54-19 (93962)
യദാ ഗന്ധർവയോനൌ തു വർതാമി ഭൃഗുനന്ദന।
തദാ ഗന്ധർവവച്ചേഷ്ടാ സർവാശ്ചേഷ്ടാമി ഭാർഗവ॥ 14-54-20 (93963)
നാഗയോനൌ യദാ ചൈവ തദാ വർതാമി നാഗവത്।
യക്ഷരാക്ഷസയോന്യോസ്തു യഥാവദ്വിചരാംയഹം॥ 14-54-21 (93964)
മാനുഷ്യേ വർതമാനേ തു കൃപണം യാചിതാ മയാ।
ന ച തേ ജാതസംമോഹാ വചോഽഗൃഹ്ണന്ത മോഹിതാഃ॥ 14-54-22 (93965)
ഭയം ച മഹദുദ്ദിശ്യ ത്രാസിതാഃ കുരവോ മയാ।
ക്രുദ്ധേന ഭൂത്വാ തു പുര്യഥാവദനുദർശിതാഃ॥ 14-54-23 (93966)
തേഽധർമേണേഹ സംയുക്താഃ പരീതാഃക കാലധർമണാ।
ധർമേണ നിഹതാ യുദ്ധേ ഗതാഃ സ്വർഗം ന സംശയഃ॥ 14-54-24 (93967)
ലോകേഷു പാണ്ഡവാശ്ചൈവ ഗതാഃ ഖ്യാതിം ദ്വിജോത്തമ।
ഏതത്തേ സർവമാഖ്യാതം യൻമാം ത്വം പരിപൃച്ഛസി॥ ॥ 14-54-25 (93968)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്വമേധികപർവണി അനുഗീതാപർവണി ചതുഃപഞ്ചാശോഽധ്യായഃ॥ 54 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-54-8 ദൈവതാനി ച കർമാണി വിദ്ധി സർവാൻഗുണാൻമമേതി ട.ഥ.പാഠഃ॥ 7-54-10 ഓങ്കാരപ്രമുഖാനിതി ഝ.പാഠഃ॥ 7-54-11 അധ്വര്യുഃ കൽപന ഇതി ട.ഥ.പാഠഃ॥ 7-54-12 ഗതമോക്ഷേ മഹാധ്വരേ ഇതി ട.ഥ.പാഠഃ॥ 7-54-14 സർവഭൂതഗുണാത്മകമിതി ക.ട.ഥ. പാഠഃ॥ 7-54-19 പുനസ്ത്വഹം ദേവയോനാവിതി ട.ഥ.പാഠഃ॥ആശ്വമേധികപർവ - അധ്യായ 055
॥ ശ്രീഃ ॥
14.55. അധ്യായഃ 055
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
കൃഷ്ണേനോദങ്കായ വിശ്വരൂപപ്രദർശനപൂർവകം പിപാസാകാലേ ജലലാഭരൂപവരദാനം॥ 1 ॥ കൃഷ്ണേനോദങ്കായാമൃതദാനം ചോദിതേനേന്ദ്രേണ കദാചിദ്വനമധ്യേ പിപാസുമുദങ്കംപ്രതി ചണ്ഡാലവേഷേണ ജലസ്വീകാരപ്രാർഥനേ ഉദങ്കേന ചണ്ഡാലത്വബുദ്ധ്യാ തദധിക്ഷേപഃ॥ 2 ॥ പശ്ചാത്തസ്യ തിരോധാനേന പരിതപ്യന്തമുദങ്കംപ്രതി തത്ര സംനിഹിതേന കൃഷ്ണേനേന്ദ്രകൃതവഞ്ചനാനിവേദനപൂർവകം മരുപ്രദേശേ ജലലാഭരൂപവരദാനം॥ 3 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
ഉദങ്ക ഉവാച।
അഭിജാനാമി ജഗതഃ കർതാരം ത്വാം ജനാർദന।
നൂനം ഭവത്പ്രസാദോഽയമിതി മേ നാസ്തി സംശയഃ॥ 14-55-1 (93969)
ചിത്തം ച സുപ്രസന്നം മേ ത്വദ്ഭാവഗതമച്യുത।
വിനിവൃത്തശ്ച മേ കോപ ഇതി വിദ്ധി പരന്തപ॥ 14-55-2 (93970)
യദി ത്വനുഗ്രഹം കഞ്ചിത്ത്വത്തോഽർഹാമി ജനാർദന।
ദ്രഷ്ടുമിച്ഛാമി തേ രൂപം വൈഷ്ണവം തന്നിദർശയ॥ 14-55-3 (93971)
വൈശംപായന ഉവാച। 14-55-4x (7873)
തതഃ സ തസ്മൈ പ്രീതാത്മാ ദർശയാമാസ തദ്വപുഃ।
ശാശ്വതം വൈഷ്ണവം ധീമാന്ദദൃശേ യദ്ധനഞ്ജയഃ॥ 14-55-4 (93972)
സ ദദർശ മഹാത്മാനം വിശ്വരൂപം മഹാഭുജം।
സഹസ്രസൂര്യപ്രതിമം ദീപ്തിമത്പാവകോപമം।
സർവമാകാശമാവൃത്യ തിഷ്ഠന്തം സർവതോമുഖം॥ 14-55-5 (93973)
തദ്ദൃഷ്ട്വാ പരമം രൂപം വിഷ്ണോർവൈഷ്ണവമദ്ഭുതം।
വിസ്മയം ച യയൌ വിപ്രസ്തം ദൃഷ്ട്വാ പരമേശ്വരം॥ 14-55-6 (93974)
ഉദങ്ക ഉവാച। 14-55-7x (7874)
`നമോനമസ്തേ സർവാത്മന്നാരായണ പരാത്മക।
പരമാത്മൻപദ്മനാഭ പുണ്ഡരീകാക്ഷ മാധവ॥ 14-55-7 (93975)
ഹിരണ്യഗർഭരൂപായ സംസാരോത്താരണായ ച।
പുരുഷായ പുരാണായ ശാന്തശ്യാമായ തേ നമഃ॥ 14-55-8 (93976)
അവിദ്യാതിമിരാദിത്യം ഭവവ്യാധിമഹൌഷധിം।
സംസാരാർണവസാരം ത്വാം പ്രണമാമി ഗതിർഭവ॥ 14-55-9 (93977)
സർവവേദൈകവേദ്യായ സർവവേദമയായ ച।
വാസുദേവായ നിത്യായ നമോ ഭക്തപ്രിയായ തേ॥ 14-55-10 (93978)
ദയയാ ദുഃഖമോഹാൻമാം സുമുദ്ധർതുമിഹാർഹസി।
കർമഭിർബഹുഭിഃ പാപൈർബദ്ധം പാഹി ജനാർദന॥' 14-55-11 (93979)
വിശ്വകർമന്നമസ്തേഽസ്തു വിശ്വാത്മന്വിശ്വകസംഭവ।
പദ്ംയാം തേ പൃഥിവീ വ്യാപ്താ ശിരസാ ചാവൃതം നഭഃ॥ 14-55-12 (93980)
ദ്യാവാപൃഥിവ്യോര്യൻമധ്യം ജഠരേണ തവാവൃതം।
ഭുജാഭ്യാമാവൃതാശ്ചാശാസ്ത്വമിദം സർവമച്യുത॥ 14-55-13 (93981)
സംഹരസ്വ പുനർദേവ രൂപമക്ഷയ്യമുത്തമം।
പുനസ്ത്വാം സ്വേന രൂപേണ ദ്രഷ്ടുമിച്ഛാമി ശാശ്വതം॥ 14-55-14 (93982)
വൈശംപായന ഉവാച। 14-55-15x (7875)
തമുവാച പ്രസന്നാത്മാ ഗോവിന്ദോ ജനമേജയ।
വരം വൃണീഷ്വേതി തദാ തമുദങ്കോഽബ്രവീദിദം। 14-55-15 (93983)
പര്യാപ്ത ഏഷ ഏവാദ്യ വരസ്ത്വത്തോ മഹാദ്യുതേ।
യത്തേ രൂപമിദം കൃഷ്ണ പശ്യാമി പ്രഭവാപ്യയം॥ 14-55-16 (93984)
തമബ്രകവീത്പുനഃ കൃഷ്ണോ മാ ത്വമത്ര വിചാരയ। അവശ്യമേതത്കർതവ്യമമോഘം ദർശനം മമ॥ 14-55-17 (93985)
ഉദങ്കക ഉവാച। 14-55-18x (7876)
അവശ്യം കരണീയം ച യദ്യേതൻമന്യസേ വിഭോ।
തോയമിച്ഛാമി യത്രേഷ്ടം മരുഷ്വേതദ്ധി ദുർലഭം॥ 14-55-18 (93986)
തതഃ സംഹൃത്യ തത്തേജഃ പ്രോവാചോദങ്കമീശ്വരഃ।
ഏഷ്ടവ്യേ സതി ചിന്ത്യോഽഹമിത്യുക്ത്വാ ദ്വാരകാം യയൌ॥ 14-55-19 (93987)
തതഃ കദാചിദ്ഭഗവാനുദങ്കസ്തോയകാങ്ക്ഷയാ।
തൃഷിതഃ പരിചക്രാമ മരൌ സസ്മാര ചാച്യുതം॥ 14-55-20 (93988)
തതോ ദിഗ്വാസസം ധീമാൻമാതംഗം മലപങ്കിനം।
അപശ്യത മരൌ തസ്മിഞ്ശ്വയൂഥപരിവാരിതം॥ 14-55-21 (93989)
ഭീഷണം ബദ്ധനിസ്ത്രിംശം ബാണകാർമുകധാരിണം।
തസ്യാധഃസ്രോതസോഽപശ്യദ്വാരി ഭൂരി ദ്വിജോത്തമഃ॥ 14-55-22 (93990)
സ്മരന്നേവ ച തം പ്രാഹ മാതംഗഃ പ്രഹസന്നിവ।
ഏഹ്യുദങ്ക പ്രതീച്ഛസ്വ മത്തോ വാരി ഭൃഗൂദ്വഹ।
കൃപാ ഹി മേ സുമഹതീ ത്വാം ദൃഷ്ട്വാ തൃട്സമാശ്രിതം॥ 14-55-23 (93991)
ഇത്യുക്തസ്തേന സ മുനിസ്തത്തോയം നാഭ്യനന്ദന।
ചിക്ഷേപ ച സ തം ധീമാന്വാഗ്ഭിരുഗ്രാഭിരച്യുതം। 14-55-24 (93992)
പുനഃപുനശ്ച മാതംഗ പിബസ്വേതി തമബ്രവീത്।
ന ചാപിബത്സ സക്രോധഃ ക്ഷുഭിതേനാന്തരാത്മനാ॥ 14-55-25 (93993)
സ തഥാ നിശ്ചയാത്തേന പ്രത്യാഖ്യാതോ മഹാത്മനാ।
ശ്വഭിഃ സഹ മഹാരാജ തത്രൈവാന്തരധീയത॥ 14-55-26 (93994)
ഉദങ്കസ്തം തഥാ ദൃഷ്ട്വാ തതോ വ്രീഡിതമാനസഃ।
മേനേ പ്രലബ്ധമാത്മാനം കൃഷ്ണേനാമിത്രഘാതിനാ॥ 14-55-27 (93995)
അഥ തേനൈവ മാർഗേണ ശങ്കചക്രഗദാധരഃ।
ആജഗാമ മഹാബാഹുരുദങ്കശ്ചൈനമബ്രവീത്॥ 14-55-28 (93996)
ന യുക്തം താദൃശം ദാതും ത്വയാ പുരുഷസത്തമ।
സലിലം വിപ്രമുഖ്യേഭ്യോ മാതംഗസ്രോതസാ വിഭോ॥ 14-55-29 (93997)
ഇത്യുക്തവചനം തം തു മഹാബുദ്ധിർജനാർദനഃ।
ഉദങ്കം ശ്ലക്ഷ്ണയാ വാചാ സാന്ത്വയന്നിദമബ്രവീത്॥ 14-55-30 (93998)
യാദൃശേനേഹ രൂപേണ യോഗ്യം ദാതും ധൃതേന വൈ।
താദൃശം ഖലു തേ ദത്തം യച്ച ത്വം നാവബുധ്യഥാഃ॥ 14-55-31 (93999)
മയാ ത്വദർഥമുക്തോ വൈ വജ്രപാണിഃ പുരന്ദരഃ।
ഉദങ്കായാമൃതം ദേഹി തോയരൂപമിതി പ്രഭുഃ॥ 14-55-32 (94000)
സ മാമുവാച ദേവേന്ദ്ര ന മർത്യോഽമർത്യതാം വ്രജേത്।
അന്യമസ്മൈ വരം ദേഹീത്യസകൃദ്ഭൃഗുനന്ദന॥ 14-55-33 (94001)
അമൃതം ദേയമിത്യേവ മയോക്തഃ സ ശചീപതിഃ।
സ മാം പ്രസാദ്യ ദേവേന്ദ്രഃ പുനരേവേദമബ്രവീത്॥ 14-55-34 (94002)
യദി ദേയമവശ്യം വൈ മാതംഗോഽഹം മഹാമതേ।
ഭൂത്വാഽമൃതം പ്രദാസ്യാമി ഭാർഗവായ മഹാത്മനേ॥ 14-55-35 (94003)
യദ്യേവം പ്രതിഗൃഹ്ണാതി ഭാർഗവോഽമൃതമദ്യ വൈ।
പ്രദാതുമേഷ ഗച്ഛാമി ഭാർഗവസ്യാമൃതം വിഭോ।
പ്രത്യാഖ്യാതസ്ത്വഹം തേന ദാസ്യാമി ന കഥഞ്ചന॥ 14-55-36 (94004)
സ തഥാ സമയം കൃത്വാ തേന രൂപേണ വാസവഃ।
ഉപസ്ഥിതസ്ത്വയാ ചാപി പ്രത്യാഖ്യാതോഽമൃതം ദദത്।
ചാണ്ഡാലരൂപീ ഭഗവാൻസുമഹാംസ്തേ വ്യതിക്രമഃ॥ 14-55-37 (94005)
യത്തു ശക്യം മയാ കർതും ഭൂയ ഏവ തവേപ്സിതം।
തോയേപ്സാം തവ ദുർധർഷാം കരിഷ്യേ സഫലാമഹം॥ 14-55-38 (94006)
യേഷ്വഹഃസു ച തേ ബ്രഹ്മൻസലിലേപ്സാ ഭവിഷ്യതി।
തദാ മരൌ ഭവിഷ്യന്തി ജലപൂർണാഃ പയോധരാഃ॥ 14-55-39 (94007)
രസവച്ച പ്രദാസ്യന്തി തോയം തേ ഭൃഗുനന്ദന।
ഉദംഗമേഘാ ഇത്യുക്താഃ ഖ്യാതിം യാസ്യന്തി ചാപി തേ॥ 14-55-40 (94008)
ഇത്യുക്തഃ പ്രീതിമാന്വിപ്രഃ കൃഷ്ണേന സ ബഭൂവ ഹ।
അദ്യാപ്യുദങ്കമേഘാശ്ച മരൌ വർഷന്തി ഭാരത॥ ॥ 14-55-41 (94009)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്വമേധികപർവണി അനുഗീതാപർവണി പഞ്ചപശ്ചാശോഽധ്യായഃ॥ 55 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-55-3 തേ രൂപമൈശ്വരമിതി ഝ.പാഠഃ॥ 7-55-19 ഏഷ്ടവ്യേ ജലേഽപേക്ഷിതേ സതി॥ 7-55-21 മാതംഗം ചണ്ഡാലവിശേഷം॥ 7-55-22 അധഃ പാദദേശേ സ്രോതസോ ദൃതേർവാരീതി സംബന്ധഃ। തതഃ ശങ്കിതമാനസ ഇതി ക.ട.ഥ.പാഠഃ॥ 7-55-24 ചിക്ഷേപ നിന്ദിതവാൻ॥ 7-55-27 പ്രലബ്ധം വഞ്ചിതം॥ആശ്വമേധികപർവ - അധ്യായ 056
॥ ശ്രീഃ ॥
14.56. അധ്യായഃ 056
അശ്വമേധപർവ ॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
വൈശംപായനേന ജനമേജയംപ്രത്യുദങ്കോപാഖ്യാനകഥനാരംഭഃ॥ 1 ॥ ഉദങ്കകൃതപരിചര്യാവിശേഷതുഷ്ടേന ഗൌതമേന തസ്മൈ പ്രീത്യതിശയേന ചിരാദപി ഗൃഹഗമനായാഭ്യനനുജ്ഞാനം॥ 2 ॥ കദാചന ഗുരുശാസനേന കാഷ്ഠമാരമാഹൃതവതോദങ്കേന കാഷ്ഠലഗ്നജരാപലിതനിജകേശാവലോകനേന പരിദേവനം॥ 3 ॥ തതസ്തദബോധിതനിജരോദനഹേതുനാ ഗുരുണാ തസ്മൈ നിജതനയാപ്രതിപാദനം॥ 4 ॥ തതസ്തേന ഗുരുപത്നീനിദേശേന കുണ്ഡലയാചനായ സൌദാസംപ്രതി ഗമനം॥ 5 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
ജനമേജയ ഉവാച।
ഉദങ്കഃ കേന തപസാ സംയുക്തോ വൈ മഹാമനാഃ।
യഃ ശാപം ദാതുകാമോഽഭൂദ്വിഷ്ണവേ പ്രഭവിഷ്വവേ॥ 14-56-1 (94010)
വൈശംപായന ഉവാച। 14-56-2x (7877)
ഉദങ്കോ മഹതാ യുക്തസ്തപസാ ജനമേജയ।
ഗുരഭക്തഃ സ തേജസ്വീ നാന്യത്കിഞ്ചിദപൂജയത്॥ 14-56-2 (94011)
സർവേഷാമൃഷിപുത്രാണാമേഷ ആസീൻമനോരഥഃ।
ഔദങ്കീം ഗുരുവൃത്തിം വൈ പ്രാപ്നുയാമേതി ഭാരത॥ 14-56-3 (94012)
ഗൌതമസ്യ തു ശിഷ്യാണാം ബഹൂനാം ജനമേജയ।
ഉദങ്കേഽഭ്യധികാ പ്രീതിഃ സ്നേഹശ്ചൈവാഭവത്തദാ॥ 14-56-4 (94013)
സ തസ്യ ദമശൌചാഭ്യാം വിക്രാന്തേന ച കർമണാ।
സംയക്ചൈവോപചാരേണ ഗൌതമഃ പ്രീതിമാനഭൂത്॥ 14-56-5 (94014)
അഥ ശിഷ്യസഹസ്രാണി സമനുജ്ഞായ ഗൌതമഃ।
ഉദങ്കം പരയാ പ്രീത്യാ നാഭ്യനുജ്ഞാതുമൈച്ഛത॥ 14-56-6 (94015)
തം ക്രമേണ ജരാ താത പ്രതിപേദേ മഹാമുനിം।
ന ചാന്വബുധ്യത തദാ സ മുനിർഗുരുവത്സലഃ॥ 14-56-7 (94016)
തതഃ കദാചിദ്രാജേന്ദ്ര കാഷ്ഠാന്യാനയിതും യയൌ।
ഉദങ്കഃ കാഷ്ഠഭാരം ച മഹാന്തം സമുപാനയത്॥ 14-56-8 (94017)
സ തദ്ഭാരാഭിഭൂതാത്മാ കാഷ്ഠഭാരമരിന്ദമ।
നിചിക്ഷേപ ക്ഷിതൌ രാജൻപരിശ്രാന്തോ ബുഭുക്ഷിതഃ॥ 14-56-9 (94018)
തസ്യ കാഷ്ഠേ വിലഗ്നാഽഭൂജ്ജടാ രൂപ്യസമപ്രഭാ।
തതഃ കാഷ്ഠൈഃ സഹ തദാ പപാത ധരണീതലം॥ 14-56-10 (94019)
തതഃ സ ഭാരനിഷ്പിഷ്ടഃ ക്ഷുധാവിഷ്ടശ്ച ഭാരത।
ദൃഷ്ട്വാ താം വയസോഽവസ്ഥാം രുരോദാർതസ്വരം തദാ॥ 14-56-11 (94020)
തതോ ഗുരുസുതാ തസ്യ പദ്മപത്രനിഭാനനാ।
ജഗ്രാഹാശ്രൂണി സുശ്രോണീ കരേണ പൃഥുലോചനാ।
പിതുർനിയോഗാദ്ഭാവജ്ഞാ ശിരസാഽവനതാ തദാ॥ 14-56-12 (94021)
തസ്യാ നിപേതതുർദഗ്ധൌ കരൌ തൈരശ്രുബിന്ദുഭിഃ।
ന ഹി താനശ്രുപാതാംസ്തു ശക്താ ധാരയിതും മഹീ।
ഗൌതമസ്ത്വബ്രവീദ്വിപ്രമുദങ്കം പ്രീതമാനസഃ॥ 14-56-13 (94022)
കസ്മാത്താത തവാദ്യേഹ ശോകോത്തരമിദം മനഃ।
സ സ്വൈരം ബ്രൂഹി വിപ്രർഷേ ശ്രോതുമിച്ഛാമി തത്ത്വതഃ॥ 14-56-14 (94023)
ഉദങ്ക ഉവാച। 14-56-15x (7878)
ഭവദ്ഗതേന മനസാ ഭവത്പ്രിയചികീർഷയാ।
ഭവദ്ഭക്തിഗതേനേഹ ഭവദ്ഭാവാനുഗേന ച॥ 14-56-15 (94024)
ജരേയം നാഘബുദ്ധാ മേ നാഭിജ്ഞാതം സുഖം ച മേ।
ശതവർഷോഷിതം മാം ഹി ന ത്വമന്യനുജാനിഥാഃ॥ 14-56-16 (94025)
ഭവതാ ത്വഭ്യനുജ്ഞാതാഃ ശിഷ്യാഃ പ്രത്യവരാ മമ।
ഉപപന്നാ ദ്വിജശ്രേഷ്ഠ ശതശോഽഥ സഹസ്രശഃ॥ 14-56-17 (94026)
ഗൌതമ ഉവാച। 14-56-18x (7879)
ത്വത്പ്രീതിയുക്തേന മയാ ഗുരുശുശ്രൂഷയാ തവ।
വ്യതിക്രാമൻമഹാകാലോ നാവബുദ്ധോ ദ്വിജർഷഭ॥ 14-56-18 (94027)
കിം ത്വദ്യ യദി തേ ശ്രദ്ധാ ഗമനം പ്രതി ഭാർഗവ।
അനുജ്ഞാം പ്രതിഗൃഹ്യ ത്വം സ്വഗൃഹാൻഗച്ഛ മാചിരം॥ 14-56-19 (94028)
ഉദങ്ക ഉവാച। 14-56-20x (7880)
ഗുർവർതം കം പ്രയച്ഛാമി ബ്രൂഹി ത്വം ദ്വിജസത്തമ।
തമുപാഹൃത്യ ഗച്ഛേയമനുജ്ഞാതസ്ത്വയാ വിഭോ॥ 14-56-20 (94029)
ഗൌതമ ഉവാച। 14-56-21x (7881)
ദക്ഷിണാപരിതോഷോ വൈ ഗുരൂണാം സദ്ഭിരുച്യതേ।
തവി ഹ്യാചരതോ ധർമം തുഷ്ടോഽഹം വൈ ന സംശയഃ।
ഇത്ഥം ച പരിതുഷ്ടം മാം വിജാനീഹി ഭൃഗൂദ്വഹ॥ 14-56-21 (94030)
യുവാ ഷോഡശവർഷോ ഹി യദ്യദ്യ ഭവിതാ ഭവാൻ।
ദദാനി പത്നീം കന്യാം ച സ്വാം തേ ദുഹിതരം ദ്വിജ।
ഏതാമൃതേഽംഗനാ നാന്യാ ത്വത്തേജോഽർഹതി സേവിതും॥ 14-56-22 (94031)
തതസ്താം പ്രതിജഗ്രാഹ യുവാ ഭൂത്വാ യശസ്വിനീം।
ഗുരുണാ ചാഭ്യനുജ്ഞാതോ ഗുരുപത്നീമഥാബ്രവീത്॥ 14-56-23 (94032)
കിം ഭവത്യൈ പ്രയച്ഛാമി ഗുർവർഥം വിനിയുങ്ക്ഷ മാം।
പ്രിയം ഹിതം ച കാങ്ക്ഷാമി പ്രാണൈരപി ധനൈരപി॥ 14-56-24 (94033)
യദ്ദുർലഭം ഹി ലോകേഽസ്മിന്രത്നമത്യദ്ഭുതം മഹത്।
തദാനയേയം തപസാ ന ഹി മേഽത്രാസ്തി സംശയഃ॥ 14-56-25 (94034)
അഹല്യോവാച। 14-56-26x (7882)
പരിതുഷ്ടാഽസ്മി തേ വിപ്ര നിത്യം ഭക്ത്യാ തവാനഘ।
പര്യാപ്തമേതദ്ഭദ്രം തേ ഗച്ഛ താത യഥേപ്സിതം॥ 14-56-26 (94035)
വൈശംപായന ഉവാച। 14-56-27x (7883)
ഉദങ്കസ്തു മഹാരാജ പുനരേവാബ്രവീദ്വചഃ।
ആജ്ഞാപയസ്വ മാം മാതഃ കർതവ്യം ച തവ പ്രിയം॥ 14-56-27 (94036)
അഹല്യോവാച। 14-56-28x (7884)
സൌദാസപത്ന്യാ വിധൃതേ ദിവ്യേ യേ മണികുണ്ഡലേ।
തേ സമാനയ ഭദ്രം തേ ഗുർവർഥഃ സുകൃതോ ഭവേത്॥ 14-56-28 (94037)
വൈശംപായന ഉവാച। 14-56-29x (7885)
സ തഥേതി പ്രതിശ്രുത്യ ജഗാമ ജനമേജയ।
ഗുരുപത്നീപ്രിയാർഥം വൈ തേ സമാനയിതും തദാ॥ 14-56-29 (94038)
സ ജഗാമ തതഃ ശീഘ്രമുദങ്കോ ബ്രാഹ്മണർഷഭഃ।
സൌദാസം പുരുഷാദം വൈ ഭിക്ഷിതും മണികുണ്ഡലേ॥ 14-56-30 (94039)
ഗൌതമസ്ത്വബ്രവീത്പത്നീമുദങ്കോ നാത്ര ദൃശ്യതേ।
ഇതി പൃഷ്ടാ തമാചഷ്ട കുണ്ഡലാർഥേ ഗതം ച സാ॥ 14-56-31 (94040)
തതഃ പ്രോവാച പത്നീം സ ന തേ സംയഗിദം കൃതം।
ശപ്തഃ സ പാർഥിവോ നൂനം ബ്രാഹ്മണം തം വധിഷ്യതി॥ 14-56-32 (94041)
അഹല്യോവാച। 14-56-33x (7886)
അജാനന്ത്യാ നിയുക്തഃ സ ഭഗവൻബ്രാഹ്മണോ മയാ।
ഭവത്പ്രസാദാന്ന ഭയം കിഞ്ചിത്തസ്യ ഭവിഷ്യതി॥ 14-56-33 (94042)
ഇത്യുക്തഃ പ്രാഹ താം പത്നീമേവമസ്ത്വിതി ഗൌതമഃ।
ഉദങ്കോഽപി വനേ ശൂന്യേ രാജാനം തം ദദർശ ഹ॥ ॥ 14-56-34 (94043)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്വമേധികപർവണി അനുഗീതാപർവണി ഷട്പഞ്ചാശോഽധ്യായഃ॥ 56 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-56-11 നിഷ്പിഷ്ടഃ ചൂർണീഭൂത ഇവ। കവേരാർതസ്യ ധീമത ഇതി ക.ട.ഥ.പാഠഃ॥ 7-56-16 അഭ്യനുജാനിഥാഃ അഭ്യന്വജാനീഥാ അഭ്യനുജ്ഞാതവാനസി॥ 7-56-26 നിത്യം ഭഗവതാ സഹേതി ക.ഥ.പാഠഃ॥ആശ്വമേധികപർവ - അധ്യായ 057
॥ ശ്രീഃ ॥
14.57. അധ്യായഃ 057
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
ശാപാദ്രാക്ഷസത്വം ഗതേന സൌദാസേനോദങ്കഭക്ഷണോദ്യമേ ഉദങ്കേന പുനഃ പ്രത്യാഗമനപ്രതിജ്ഞാപൂർവകം തംപ്രതി കുണ്ഡലയാചനം॥ 1 ॥ ഉദങ്കേന സൌദാസവചസാ തത്പത്നീംപ്രതി കുണ്ഡലയാചനേ തയാ തംപ്രതി മണികുണ്ഡലമഹിമാദികഥനപൂർവകം രാജാഭിജ്ഞാനാനയനചോദനാ॥ 2 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
വൈശംപായന ഉവാച।
സ തം ദൃഷ്ട്വാ തഥാഭൂതം രാജാനം ഘോരദർശനം।
ദീർഘശ്മശ്രുധരം നൄണാം ശോണിതേന സമുക്ഷിതം॥ 14-57-1 (94044)
ചകാര ന വ്യഥാം വിപ്രോ രാജാ ത്വേനമഥാബ്രവീത്।
പ്രത്യുത്ഥായ മഹാതേജാ ഭയകർതാ യമോപമഃ॥ 14-57-2 (94045)
ദിഷ്ട്യാ ത്വമസി കല്യാണ ഷഷ്ഠേ കാലേ മമാന്തികം।
ഭക്ഷ്യം മൃഗയമാണസ്യ സംപ്രാപ്തോ ദ്വിജസത്തമ॥ 14-57-3 (94046)
ഉദംഗ ഉവാച। 14-57-4x (7887)
രാജൻഗുർവർഥിനം വിദ്ധി ചരന്തം മാമിഹാഗതം।
ന ച ഗുർവർഥമുദ്യുക്തം ഹിംസ്യമാഹുർമനീഷിണഃ॥ 14-57-4 (94047)
രാജോവാച। 14-57-5x (7888)
ഷഷ്ഠേ കാലേ മമാഹാരോ വിഹിതോ ദ്വിജസത്തമ।
ന ശക്യസ്ത്വം സമുത്സ്രഷ്ടും ക്ഷുധിതേന മയാഽദ്യ വൈ॥ 14-57-5 (94048)
ഉദങ്ക ഉവാച। 14-57-6x (7889)
ഏവമസ്തു മഹാരാജി സമയഃ ക്രിയതാം തു മേ।
ഗുർവർഥമഭിനിർവർത്യ പുനരേഷ്യാമി തേ വശം॥ 14-57-6 (94049)
സംശ്രുതശ്ച മയാ യോഽർഥോ ഗുരവേ രാജസത്തമ।
ത്വദധീനഃ സ രാജേന്ദ്ര തം ത്വാം ഭിക്ഷേ നരേശ്വര॥ 14-57-7 (94050)
ദദാസി വിപ്രമുഖ്യേഭ്യസ്ത്വം ഹി രത്നാനി നിത്യദാ।
ദാതാ ച ത്വം നരവ്യാഘ്ര പാത്രഭൂതഃ ക്ഷിതാവിഹ।
പാത്രം പ്രതിഗ്രഹേ ചാപി വിദ്ധി മാം നൃപസത്തമ॥ 14-57-8 (94051)
ഉപാഹൃത്യ ഗുരോരർഥം ത്വദായത്തമരിന്ദമ।
സമയേനേഹ രാജേന്ദ്ര പുനരേഷ്യാമി തേ വശം॥ 14-57-9 (94052)
സത്യം തേ പ്രതിജാനാമി നാത്ര മിഥ്യാ കഥഞ്ചന।
അനൃതം നോക്തപൂർവം മേ സ്വൈരേഷ്വപി കുതോഽന്യഥാ॥ 14-57-10 (94053)
സൌദാസ ഉവാച। 14-57-11x (7890)
യദി മത്തസ്തവായത്തോ ഗുർവർഥഃ കൃത ഏവ സഃ।
യദി ചാസ്തി പ്രതിഗ്രാഹ്യം സാംപ്രതം തദ്വദസ്വ മേ॥ 14-57-11 (94054)
ഉദങ്ക ഉവാച। 14-57-12x (7891)
പ്രതിഗ്രാഹ്യോ മതോ മേ ത്വം സദൈവ പുരുഷർഷഭ।
സോഹം ത്വാമനുസംപ്രാപ്തോ ഭിക്ഷിതും മണികുണ്ഡലേ॥ 14-57-12 (94055)
സൌദാസ ഉവാച। 14-57-13x (7892)
പത്ന്യാസ്തേ മമ വിപ്രർഷേ ഉചിതേ മണികുണ്ഡലേ।
വരയാർഥം ത്വമന്യം വൈ തം തേ ദാസ്യാമി സുവ്രത॥ 14-57-13 (94056)
ഉദംഗ ഉവാച। 14-57-14x (7893)
അലം തേ വ്യപദേശേന പ്രമാണം യദി തേ വയം।
പ്രയച്ഛ കുണ്ഡലേ മഹ്യം സത്യവാഗ്ഭവ പാർഥിവ॥ 14-57-14 (94057)
വൈശംപായന ഉവാച। 14-57-15x (7894)
ഇത്യുക്തസ്ത്വബ്രവീദ്രാജാ തമുദങ്കം പുനർവചഃ।
ഗച്ഛ മദ്വചനാദ്ദേവീം ബ്രൂഹി ദേഹീതി സത്തമ॥ 14-57-15 (94058)
സൈവമുക്താ ത്വയാ നൂനം മദ്വാക്യേന ശുചിവ്രതാ।
പ്രദാസ്യതി ദ്വിജശ്രേഷ്ഠ കുണ്ഡലേ തേ ന സംശയഃ॥ 14-57-16 (94059)
ഉദങ്ക ഉവാച। 14-57-17x (7895)
ക്വ പത്നീ ഭവതഃ ശക്യാ മയാ ദ്രഷ്ടും നരേശ്വര।
സ്വയം വാഽപി ഭവാൻപത്നീം കിമർഥം നോപസർപതി॥ 14-57-17 (94060)
സൌദാസ ഉവാച। 14-57-18x (7896)
താം ദ്രക്ഷ്യതി ഭവാനദ്യ കാസ്മിംശ്ചിദ്വനനിർഝരേ।
ഷഷ്ഠേ കാലേ ന ഹി മയാ സാ ശക്യാ ദ്രഷ്ടുമദ്യ വൈ॥ 14-57-18 (94061)
വൈശംപായന ഉവാച। 14-57-19x (7897)
ഉദങ്കസ്തു തഥോക്തഃ സ ജഗാമ ഭരതർഷഭ।
മദയന്തീം ച ദൃഷ്ട്വാ സ ജ്ഞാപയത്സ്വപ്രയോജനം॥ 14-57-19 (94062)
സൌദാസവചനം ശ്രുത്വാ തതഃ സാ പൃഥുലോചനാ।
പ്രത്യുവാച മഹാവുദ്ധിമുദങ്കം ജനമേജയ॥ 14-57-20 (94063)
ഏവമേതൻമഹാബ്രഹ്മന്നാനൃതം വദസേഽനഘ।
അഭിജ്ഞാനം തു കിഞ്ചിത്ത്വം സമാനയിതുമർഹസി॥ 14-57-21 (94064)
ഇമേ ഹി ദിവ്യേ മണികുണ്ഡലേ മേ
ദേവാശ്ച യക്ഷാശ്ച മഹർഷയശ്ച।
തൈസ്തൈരുപായൈരപഹർതുകാമാ-
ശ്ഛിദ്രേഷു നിത്യം പരിതർകയന്തി॥ 14-57-22 (94065)
നിക്ഷിപ്തമേതദ്ഭുവി പന്നഗാസ്തു
രത്നം സമാസാദ്യ പരാമൃശേയുഃ।
യക്ഷാസ്തഥോച്ഛിഷ്ടധൃതം സുരാശ്ച
നിദ്രാവശാദ്വാ പരിധർഷയേയുഃ॥ 14-57-23 (94066)
ഛിദ്രേഷ്വേതേഷ്വിമേ നിത്യം ഹ്രിയതേ ദ്വിജസത്തമ।
ദേവരാക്ഷസനാഗാനാമപ്രമത്തേനി ധാര്യതേ॥ 14-57-24 (94067)
ഏതേ ദിവാപി ഭാസേതേ രാത്രൌ ച ദ്വിജസത്തമ।
നക്തം നക്ഷത്രതാരാണാം പ്രഭാമാക്ഷിപ്യ വർതതഃ॥ 14-57-25 (94068)
ഏതേ ഹ്യാമുച്യ ഭഗൻക്ഷുത്പിപാസാഭയം കുതഃ।
വിഷാഗ്നിശ്വാപദേഭ്യശ്ച ഭയം ജാതു ന വിദ്യതേ॥ 14-57-26 (94069)
ഹ്രസ്വേന ചൈതേ ആമുക്തേ ഭവതോ ഹ്രസ്വകേ തദാ।
അനുരൂപേണ ചാമുക്തേ ജായേതേ തത്പ്രമാണകേ॥ 14-57-27 (94070)
ഏവംവിധേ മമൈതേ വൈ കുണ്ഡലേ പരമാർചിതേ।
ത്രിഷു ലോകേഷു വിജ്ഞാതേ തദഭിജ്ഞാനമാനയ॥ ॥ 14-57-28 (94071)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്വമേധികപർവണി അനുഗീതാപർവണി സപ്തപഞ്ചാശോഽധ്യായഃ॥ 57 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-57-24 ഛിദ്രേഷ്വേതേഷ്വിമേ ഇതി പൂർവാന്വയി। നാഗാനാം നാഗൈഃ ഹ്രിയേത ഇതി സംബന്ധഃ॥ആശ്വമേധികപർവ - അധ്യായ 058
॥ ശ്രീഃ ॥
14.58. അധ്യായഃ 058
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
ഉദങ്കേനാഭിജ്ഞാനനിവേദനേനി മദയന്തീതഃ കുണ്ഡലഗ്രഹണപൂർവകം പ്രതിനിവർതനം॥ 1 ॥ മധ്യേമാർഗം ക്ഷുധാവിഷ്ടേന തേന ബിൽവതരുമാരുഹ്യ ശാഖായാം കുണ്ഡലാസഞ്ജനപൂർവകം ഫലപാതനായ ശാഖാചാലനം॥ 2 ॥ തത്ര പതത്ഫലഘട്ടനേന കുണ്ഡലയോരധഃപതനേ കേനചിദുരഗവരേണ തദപഹൃത്യ നാഗലോകഗമനം॥ 3 ॥ തത ഇന്ദ്രസാഹായ്യാദ്ഭൂവിദാരണേന നാഗലോകംഗതേനോദങ്കേന തത്രാശ്വവചസാ തദപാനദേശധമനേ തന്നിർഗതധൂമപടലനിരുദ്ധൈഃ സർപൈരുദങ്കായ കുണ്ഡലപ്രത്യർപണം॥ 4 ॥ തത ഉദങ്കേന ഗുരുപത്ന്യൈ കുണ്ഡലപ്രദാനം॥ 5 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
വൈശംപായന ഉവാച।
സ മിത്രസഹമാസാദ്യ അഭിജ്ഞാനമയാചത।
തസ്മൈ ദദാവഭിജ്ഞാനം സ ചേക്ഷ്വാകുവരസ്തദാ॥ 14-58-1 (94072)
സൌദാസ ഉവാച। 14-58-2x (7898)
ന ചൈവൈഷാ ഗതിഃ ക്ഷേംയാ ന ചാന്യാ വിദ്യതേ ഗതിഃ।
ഏതൻമേ തത്വമാജ്ഞായ പ്രയച്ഛ മണികുണ്ഡലേ॥ 14-58-2 (94073)
ഇത്യുക്തസ്താമുദങ്കസ്തു ഭർതുർവാക്യമഥാബ്രവീത്।
ശ്രുത്വാ ച സാ തദാ പ്രാദാത്തതസ്തേ മണികുണ്ഡലേ॥ 14-58-3 (94074)
അവാപ്യ കുണ്ഡലേ തേ തു രാജാനം പുനരബ്രവീത്।
കിമേതദ്ഗുഹ്യവചനം ശ്രോതുമിച്ഛാമി പാർഥിവ॥ 14-58-4 (94075)
സൌദാസ ഉവാച। 14-58-5x (7899)
പ്രജാവിസർഗാദ്വിപ്രാന്വൈ ക്ഷത്രിയാഃ പൂജയന്തി ഹ।
വിപ്രേഭ്യശ്ചാപി ബഹവോ ദോഷാഃ പ്രാദുർഭവന്തി നഃ॥ 14-58-5 (94076)
സോഹം ദ്വിജേഭ്യഃ പ്രണതോ വിപ്രാദ്ദോഷമവാപ്തവാൻ।
ഗതിമന്യാം ന പശ്യാമി മദയന്തീസഹായവാൻ॥ 14-58-6 (94077)
ന ചാന്യാമപി പശ്യാമി ഗതിം ഗതിമതാംവര।
സ്വർഗദ്വാരസ്യ ഗമനേ സ്ഥാനേ ചേഹ ദ്വിജോത്തമ॥ 14-58-7 (94078)
ന ഹി രാജ്ഞാ വിശേഷേണ വിരുദ്ധേന ദ്വിജാതിഭിഃ।
ശക്യം ഹി ലോകേ സ്ഥാതും വൈ പ്രേത്യ വാ സുഖമേധിതും॥ 14-58-8 (94079)
തദിഷ്ടേ തേ മയാ ദത്തേ ഏതേ സ്വേ മണികുണ്ഡലേ।
യഃ കൃതസ്തേഽദ്യ സമയഃ സഫലം തം കുരുഷ്യ മേ॥ 14-58-9 (94080)
ഉദങ്ക ഉവാച। 14-58-10x (7900)
രാജംസ്തഥേഹ കർതാസ്മി പുനരേഷ്യാമി തേ വശം।
പ്രശ്നം ച കഞ്ചിത്പ്രഷ്ടും ത്വാം വ്യവസിഷ്യേ പരന്തപ॥ 14-58-10 (94081)
സൌദാസ ഉവാച। 14-58-11x (7901)
ബ്രൂഹി വിപ്ര യഥാകാമം പ്രതിവക്താസ്മി തേ വചഃ।
ഛേത്താസ്മി സംശയം തേഽദ്യ ന മേഽത്രാശ്തി വിചാരണാ॥ 14-58-11 (94082)
ഉദങ്ക ഉവാച। 14-58-12x (7902)
പ്രാഹുർവാക്സംയതം വിപ്രം ധർമനൈപുണദർശിനഃ।
മിത്രേഷു യശ്ച വിഷമഃ സ്തേന ഇത്യേവ തം വിദുഃ॥ 14-58-12 (94083)
സ ബവാൻമിത്രതാമദ്യ സംപ്രാപ്തോ മമ പാർഥിവ।
സ മേ ബുദ്ധിം പ്രയച്ഛസ്വ സംമതാം പുരുഷർഷഭ॥ 14-58-13 (94084)
അവാപ്താർഥോഽഹമദ്യേഹ ഭവാംശ്ച പുരുഷാദകഃ।
ഭവത്സകാശമാഗന്തും ക്ഷമം മമ ന വേതി വൈ॥ 14-58-14 (94085)
സൌദാസ ഉവാച। 14-58-15x (7903)
ക്ഷമം ചേദിഹ വക്തവ്യം മയാ ദ്വിജവരോത്തമ।
മത്സമീപം ദ്വിജശ്രേഷ്ട നാഗന്തവ്യം കഥഞ്ചന॥ 14-58-15 (94086)
ഏവം തവ പ്രപശ്യാമി ശ്രേയോ ഭൃഗുകുലോദ്വഹ।
ആഗച്ഛതോ ഹി തേ വിപ്രി ഭവേൻമൃർത്യുന സംശയഃ॥ 14-58-16 (94087)
വൈശംപായന ഉവാച। 14-58-17x (7904)
ഇത്യുക്തഃ സ തദാ രാജാ ക്ഷമം ബുദ്ധിമതാ ഹിതം।
അനുജ്ഞാപ്യ സ രാജാനമഹല്യാം പ്രതി ജഗ്മിവാൻ॥ 14-58-17 (94088)
ഗൃഹീത്വാ കുണ്ഡലേ ദിവ്യേ ഗുരുപത്ന്യാഃ പ്രിയങ്കരഃ।
ജവേന മഹതാ പ്രായാദ്ഗൌതമസ്യാശ്രമം പ്രതി॥ 14-58-18 (94089)
യഥാ തയോ രക്ഷണം ച മദയന്ത്യാഽഭിഭാഷിതം।
തഥാ തേ കുണ്ഡലേ ബധ്വാ തദാ കൃഷ്ണാജിനേഽനയത്॥ 14-58-19 (94090)
സ കസ്മിംശ്ചിത്ക്ഷുധാവിഷ്ടഃ ഫലഭാരസമന്വിതം।
ബിൽവം ദദർശ വിപ്രർഷിരാരുരോഹ ച തം തതഃ॥ 14-58-20 (94091)
ശാഖാസ്വാസജ്യ തസ്യൈവ കൃഷ്ണാജിനമരിന്ദമ।
പാതയാമാസ ബിൽവാനി തദാ സ ദ്വിജപുംഗവഃ॥ 14-58-21 (94092)
അഥ പാതയമാനസ്യ ബിൽവാപഹൃതചക്ഷുഷഃ।
ന്യപതംസ്താനി ബിൽവാനി തസ്മിന്നേവാജിനേ വിഭോ॥ 14-58-22 (94093)
യസ്മിംസ്തേ കുണ്ഡലേ ബദ്ധേ തദാ ദ്വിജവരേണ വൈ।
ബിൽവപ്രഹാരൈസ്തസ്യാഥ വ്യശീര്യദ്ബന്ധനം തതഃ॥ 14-58-23 (94094)
സകുണ്ഡലം തദജിനം പപാത സഹസാ തരോഃ।
വിശീർണബന്ധനേ തസ്മിൻഗതേ കൃഷ്ണാജിനേ മഹീം॥ 14-58-24 (94095)
അപശ്യദ്ഭുജഗഃ കശ്ചിത്തേ തത്ര മണികുണ്ഡലേ।
ഐരാവതകുലോദ്ഭൂതഃ ശീഘ്രോ ഭൂത്വാ തദാ ഹി സഃ॥ 14-58-25 (94096)
വിദശ്യാസ്യേന വൽമീകം വിവേശാഥ സ കുണ്ഡലേ।
ഹ്രിയമാണേ തു ദൃഷ്ട്വാ സ കുണ്ഡലേ ഭുജഗേന ഹ॥ 14-58-26 (94097)
പപാത വൃക്ഷാത്സോദ്വേഗോ ദുഃഖാത്പരമകോപനഃ।
സ ദണ്ഡകാഷ്ഠമാദായ വൽമീകമഖനത്തദാ॥ 14-58-27 (94098)
[അഹാനി ത്രിംശദവ്യഗ്രഃ പഞ്ച ചാന്യാനി ഭാരത।]
ക്രോധാമർഷാഭിസന്തപ്തസ്തദാ ബ്രാഹ്മണിസത്തമഃ॥ 14-58-28 (94099)
തസ്യ വേഗമസഹ്യം തമസഹന്തീ വസുന്ധരാ।
ദണ്ഡകാഷ്ഠാഭിനുന്നാംഗീ ചചാല ഭൃശമാകുലാ।
തതഃ ഖനത ഏവാഥ വിപ്രർഷേർധരണീതലം
നാഗലോകസ്യ പന്ഥാനം കർതുകാമസ്യ നിശ്ചയാത്॥ 14-58-29 (94100)
രഥേന ഹരിയുക്തേന തം ദേശമുപജഗ്മിവാൻ।
വജ്രപാണിർമഹാതേജാസ്തം ദദർശ ദ്വിജോത്തമം॥ 14-58-30 (94101)
വൈശംപായന ഉവാച। 14-58-31x (7905)
സ തു തം ബ്രാഹ്മണോ ഭൂത്വാ തസ്യ ദുഃഖേന ദുഃഖിതഃ।
ഉദങ്കമബ്രവീദ്വാക്യം നൈതച്ഛക്യം ത്വയേതി വൈ॥ 14-58-31 (94102)
ഇതോ ഹി നാഗലോകോ വൈ യോജനാനി സഹസ്രശഃ।
ന ദണ്ഡകാഷ്ഠസാധ്യം ച മന്യേ കാര്യമിദം തവ॥ 14-58-32 (94103)
ഉദങ്ക ഉവാച। 14-58-33x (7906)
നാഗലോകേ യദി ബ്രഹ്മന്ന ശക്യേ കുണ്ഡലേ മയാ।
പ്രാപ്തും പ്രാണാന്വിമോക്ഷ്യാമി പശ്യതസ്തേ ദ്വിജോത്തമ॥ 14-58-33 (94104)
വൈശംപായന ഉവാച। 14-58-34x (7907)
യദാ സ നാശകത്തസ്യ നിശ്ചയം കർതുമന്യഥാ।
വജ്രപാണിസ്തദാ ദണ്ഡം വജ്രാസ്ത്രേണ യുയോജ ഹ॥ 14-58-34 (94105)
തതോ വജ്രപ്രഹാരൈസ്തൈർദാര്യമാണാ വസുന്ധര।
നാഗലോകസ്യ പന്ഥാനമകരോജ്ജനമേജയ॥ 14-58-35 (94106)
സ തേന മാർഗേണ തദാ നാഗലോകം വിവേശ ഹ।
ദദർശ നാഗലോകം ച യോജനാനി സഹസ്രശഃ॥ 14-58-36 (94107)
പ്രകാരനിചയൈർദിവ്യൈർമണിമുക്താസ്വലങ്കൃതൈഃ।
ഉപപന്നം മഹാഭാഗ ശാതകുംഭമയൈസ്തഥാ॥ 14-58-37 (94108)
വാപീഃ സ്ഫടികസോപാനാ നദീസ്ച വിമലോദകാഃ।
ദദർശ വൃക്ഷാംശ്ച ബഹൂന്നാനാദ്വിജഗണായുതാൻ॥ 14-58-38 (94109)
തസ്യ ലോകസ്യ ച ദ്വാരം സ ദദർശ ഭൃഗൂദ്വഹഃ।
പഞ്ചയോജനവിസ്താരമായതം ശതയോജനം॥ 14-58-39 (94110)
നാഗലോകമുദങ്കസ്തു പ്രേക്ഷ്യ ദീനോഽഭവത്തദാ।
നിരാശശ്ചാഭവത്തത്ര കുണ്ഡലാഹരണേ പുനഃ॥ 14-58-40 (94111)
തത്ര പ്രോവാച തുരഗസ്തം കൃഷ്ണശ്വേതവാലധിഃ।
താംരാസ്യനേത്രഃ കൌരവ്യഃ പ്രജ്വലന്നിവ തേജസാ॥ 14-58-41 (94112)
ധമസ്വാപാനമേതൻമേ തതസ്ത്വം വിപ്ര ലപ്സ്യസേ।
ഐരാവതസുതേനേഹി തവ്രാനീതേ ഹി കുണ്ഡലേ॥ 14-58-42 (94113)
മാ ജുഗുപ്സാം കൃഥാഃ പുത്ര ത്വമത്രാർഥേ കഥഞ്ചന॥
ത്വയൈതദ്ധി സമാചീർണം ഗൌതമസ്യാശ്രമേ തദാ॥ 14-58-43 (94114)
ഉദംഗ ഉവാച। 14-58-44x (7908)
കഥം ഭവന്തം ജാനീയാമുപാധ്യായാശ്രമം പ്രതി।
യൻമയാ ചീർണപൂർവം ഹി ശ്രോതുമിച്ഛാമി തദ്ധ്യഹം॥ 14-58-44 (94115)
അശ്വ ഉവാച। 14-58-45x (7909)
ഗുരോർഗുരു മാം ജാനീഹി ജ്വലന്തം ജാതവേദസം।
ത്വയാ ഹ്യഹം സദാ വിപ്ര ഗുരോരർഥേഽഭിപൂജിതഃ॥ 14-58-45 (94116)
വിധിവത്സതതം വിപ്ര ശുചിനാ ഭൃഗുനന്ദന।
തസ്മാച്ഛ്രേയോ വിധാസ്യാമി തവൈവം കുരു മാചിരം॥ 14-58-46 (94117)
ഇത്യുക്തസ്തു തഥാഽകാർഷീദുദങ്കശ്ചിത്രഭാനുനാ।
താംരാർചിഃ പ്രീതിമാംശ്ചാപി പ്രജജ്വാല ദിധക്ഷയാ॥ 14-58-47 (94118)
തതോഽസ്യ രോമകൂപേഭ്യോ ധ്മായമാനസ്യ ഭാരത।
ഘനഃ പ്രാദുരഭൂദ്ധൂമോ നാഗലോകഭയാവഹഃ॥ 14-58-48 (94119)
തേന ധൂമേന മഹതാ വർധമാനേന ഭാരത।
നാഗലോകേ മഹാരാജ ന പ്രാജ്ഞായത കിഞ്ചന॥ 14-58-49 (94120)
ഹാഹാകൃതമഭൂത്സർവമൈരാവതിനിവേശനം।
വാസുകിപ്രമുഖാനാം ച നാഗാനാം ജനമേജയ॥ 14-58-50 (94121)
ന പ്രാകാശന്ത വേശ്മാനി ധൂമരുദ്ധാനി ഭാരത।
നീഹാരസംവൃതാനീവ വനാനി ഗിരയസ്തഥാ॥ 14-58-51 (94122)
തേ ധൂമരക്തനയനാ വഹ്നിതേജോഭിതാപിതാഃ।
ആജഗ്മുർനിശ്ചയം ജ്ഞാതും ഭാർഗവസ്യ മഹാത്മനഃ॥ 14-58-52 (94123)
ശ്രുത്വാ ച നിശ്ചയം തസ്യ മഹർഷേരതിതേജസഃ।
സംഭ്രാന്തനയനാഃ സർവേ പൂജാം ചക്രുര്യഥാവിധി॥ 14-58-53 (94124)
സർവേ പ്രാഞ്ജലയോ നാഗാ വൃദ്ധബാലപുരോഗമാഃ।
ശിരോഭിഃ പ്രണിപത്യോചുഃ പ്രസീദ ഭഗവന്നിതി॥ 14-58-54 (94125)
പ്രസാദ്യ ബ്രാഹ്മണം തേ തു പാദ്യമർഘ്യം നിവേദ്യ ച।
പ്രായച്ഛൻകുണ്ഡലേ ദിവ്യേ പന്നഗാഃ പരമാർചിതേ॥ 14-58-55 (94126)
തതഃ സ പൂജിതോ നാഗൈസ്തദോദങ്കഃ പ്രതാപവാൻ।
അഗ്നിം പ്രദക്ഷിണം കൃത്വാ ജഗാമ ഗുരുസദ്മ തത്॥ 14-58-56 (94127)
സ ഗത്വാ ത്വരിതോ രാജൻഗൌതമസ്യ നിവേശനം।
പ്രായച്ഛത്കുണ്ഡലേ ദിവ്യേ ഗുരുപത്ന്യാസ്തദാഽനഘ॥ 14-58-57 (94128)
വാസുകിപ്രമുകാനാം ച നാഗാനാം ജനമേജയ।
സർവം ശശംസ ഗുരേവ യഥാവദ്ദ്വിജസത്തമഃ॥ 14-58-58 (94129)
ഏവം മഹാത്മനാ തേന ത്രീംലോകാഞ്ജനമേജയ।
പരിക്രംയാഹൃതേ ദിവ്യേ തതസ്തേ മണികുണ്ഡലേ॥ 14-58-59 (94130)
ഏവംപ്രഭാവഃ സ മുനിരുദങ്കോ ഭരതർഷഭ।
പരേണ തപസാ യുക്തോ യൻമാം ത്വം പരിപൃച്ഛസി। ॥ 14-58-60 (94131)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്വമേധികപർവണി അനുഗീതാപർവണി അഷ്ടപഞ്ചാസോഽധ്യായഃ॥ 58 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-58-1 മിത്രസഹഃ സൌദാസഃ അഭിജ്ഞാനം ശ്ലോകരൂപം ജ്ഞാപകം। 7-58-2 ഏഷാ രക്ഷോയോനിരൂപാ। അന്യാ ഇതോ മുക്തിരൂപാ॥ 7-58-10 തതോദങ്കായ വൈ പ്രാദാത്തസ്മൈ തേ മണികുണ്ഡലേ ഇതി ക.ട.ഥ.പാഠഃ॥ 7-58-12 നിവൃത്തിസ്മി പരം തപേതി ഝ.പാഠഃ॥ 7-58-16 പ്രാപ്തവാൻസംഗതിം മിത്രം ധർമനൈപുണ്യദർശനാദിതി ക.ട.ഥ.പാഠഃ॥ 7-58-16 തത്രൈവ തു പ്രവക്ഷ്യാമി ശ്രേയോ ഭൃഗുകുലോദ്വഹേതി ക.ട.ഥ.പാഠഃ॥ 7-58-26 ആസ്യേന കുണ്ഡലേ വിദശ്യ ധൃത്വാ വൽമീകം വിവേശേതി സംബന്ധഃ॥ആശ്വമേധികപർവ - അധ്യായ 059
॥ ശ്രീഃ ॥
14.59. അധ്യായഃ 059
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
ഉദങ്കായ വരദാനാത്പരം ദ്വാരകാമാഗച്ഛതാ കൃഷ്ണേന മധ്യേ രൈവതകപ്രവേശഃ॥ 1 ॥ രൈവതകോത്സവവർണനം॥ 2 ॥ തതഃ കൃഷ്ണേന സ്വഭവനമേത്യ മാതാപിതൃഭ്യാമഭിവാദനം॥ 3 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
ജനമേജയ ഉവാച।
ഉദങ്കസ്യ വരം ദത്ത്വാ ഗോവിന്ദോ ദ്വിജത്തമ।
അത ഊർധ്വം മഹാബാഹുഃ കിം ചകാര മഹായശാഃ॥ 14-59-1 (94132)
വൈശംപായന ഉവാച। 14-59-2x (7910)
ഉദങ്കായ വരം ദത്ത്വാ പ്രായാത്സാത്യകിനാ സഹ।
ദ്വാരകാമേവ ഗോവിന്ദഃ ശീഘ്രവേഗൈർമഹാഹയൈഃ॥ 14-59-2 (94133)
സരാംസി സരിതശ്ചൈവ വനാനി ച ഗിരീംസ്തഥാ।
അതിക്രംയാസസാദാഥ രംയാം ദ്വാരവതീം പുരീം॥ 14-59-3 (94134)
വർതമാനേ മഹാരാജ മഹേ രൈവതകസ്യ ച।
ഉപായാത്പുണ്ഡരീകാക്ഷോ യുയുധാനാനുഗസ്തദാ॥ 14-59-4 (94135)
അലങ്കൃതസ്തു സ ഗിരിർനാനാരൂപൈർവിചിത്രിതൈഃ।
ബഭൌ രത്നമയൈഃ കോശൈഃ സംവൃതഃ പുരുർഷർഷഭ॥ 14-59-5 (94136)
കാഞ്ചനസ്രഗ്ഭിരഗ്ര്യാഭിഃ സുമനോഭിസ്തഥൈവ ച।
വാസോഭിശ്ച മഹാശൈലഃ കൽപവൃക്ഷൈസ്തഥൈവ ച॥ 14-59-6 (94137)
ദീപവൃക്ഷൈശ്ച സൌവർണൈരഭീക്ഷ്ണമുപശോഭിതഃ।
ഗുഹാനിർഝരദേശേഷു ദിവാഭൂതോ ബഭൂവ ഹ॥ 14-59-7 (94138)
ഏതാകാഭിർവിചിത്രാഭിഃ സഘണ്ടാഭിഃ സമന്തതഃ।
പുംഭിഃ സ്ത്രീഭിശ്ച സംഘുഷ്ടഃ പ്രഗീത ഇവ ചാഭവത്।
അതീവ പ്രേക്ഷണീയോഽഭൂൻമേരുർമുനിഗണൈരിവ॥ 14-59-8 (94139)
മത്താനാം ഹൃഷ്ടരൂപാണാം സ്ത്രീണാം പുംസാം ച ഭാരത।
ഗായതാം പർവതേന്ദ്രസ്യ ദിവിസ്പൃഗിവ നിഃസ്വനഃ॥ 14-59-9 (94140)
പ്രമത്തമത്തസംമത്തക്ഷ്വേഡിതോദ്ധുഷ്ടസങ്കുലഃ।
തഥാ കിലകിലാശബ്ദൈർഭൂധരോഽഭൂൻമനോഹരഃ॥ 14-59-10 (94141)
വിപണാപണവാന്രംയോ ഭക്ഷ്യഭോജ്യവിഹാരവാൻ।
വസ്ത്രമാല്യോത്കരയുതോ വീണാവേണുമൃദംഗവാൻ॥ 14-59-11 (94142)
സുരാമൈരേയമിശ്രേണ ഭക്ഷ്യഭോജ്യേന ചൈവ ഹ।
ദീനാന്ധകൃപണാദിഭ്യോ ദീയമാനേന ചാനിശം।
ബഭൌ പരമകല്യാണോ മഹസ്തസ്യ മഹാഗിരേഃ॥ 14-59-12 (94143)
പുണ്യാവസഥവാന്വീരൈഃ പുണ്യകൃദ്ഭിർനിഷേവിതഃ।
വിഹാരോ വൃഷ്ണിവീരാണാം മഹേ രൈവതസ്യ ഹ॥ 14-59-13 (94144)
സ നാനാവേശ്മസങ്കീർണോ ദേവലോക ഇവാബഭൌ।
തദാ ച കൃഷ്ണസാന്നിധ്യാൻമുദാ ദേവഗണൈര്യുതഃ॥ 14-59-14 (94145)
`സ്തുവന്ത്യന്തർഹിതാ ദേവാ ഗന്ധർവാശ്ച സഹർഷിഭിഃ।
സാധകഃ സർവധർമാണാമസുരാണാം വിനാശകഃ॥ 14-59-15 (94146)
ത്വം സ്രഷ്ടാ സൃജ്യമാധാരം കാരണം ധർമവേദവിത്।
ത്വയാ സത്ക്രിയതേ ദേവ ജ ജാനീമോഽത്ര മായയാ॥ 14-59-16 (94147)
കേവലം ത്വാഽഭിജാനീമഃ ശരണം പരമേശ്വരം।
ബ്രഹ്മാദീനാം ച ഗോവിന്ദ സാന്നിധ്വം ശരണം നമഃ॥ 14-59-17 (94148)
ഇതി സ്തുതേ മാനുഷൈശ്ച പൂജിതേ ദേവകീസുതേ।'
ശക്രസദ്മപ്രതീകാശോ ബഭൂവ സ ഹി ശൈലരാട്॥ 14-59-18 (94149)
തതഃ സംപൂജ്യമാനഃ സ വിവേശ ഭവനം ശുഭം।
ഗോവിന്ദഃ സാത്യകിശ്ചൈവ ജഗ്മതുർഭവനം സ്വകം॥ 14-59-19 (94150)
വിവേശ ച പ്രഹൃഷ്ടാത്മാ ചിരകാലപ്രവാസതഃ।
കൃത്വാ നസുകരം കർമ ദാനവേഷ്വിവ വാസവഃ॥ 14-59-20 (94151)
ഉപായാന്തം തു വാർഷ്ണേയം ഭോജവൃഷ്ണ്യന്ധകാസ്തഥാ।
അഭ്യഗച്ചൻമഹാത്മാനം ദേവാ ഇവ ശതക്രതും॥ 14-59-21 (94152)
സ താനഭ്യർച്യ മേധാവീ പൃഷ്ട്വാ ച കുശലം തദാ।
അഭ്യവാദയത പ്രീതഃ പിതരം മാതരം തദാ॥ 14-59-22 (94153)
താഭ്യാം സ സംപരിഷ്വക്തഃ സാന്ത്വിതശ്ച മഹാഭുജഃ।
ഉപോപവിഷ്ടൈഃ സർവൈസ്തൈർവൃഷ്ണിഭിഃ പരിവാരിതഃ॥ 14-59-23 (94154)
സ വിശ്രാന്തോ മഹാതേജാഃ കൃതപാദാവനേജനഃ।
കഥയാമാസ തത്സർവം പൃഷ്ടഃ പിത്രാ മഹാഹവം॥ ॥ 14-59-24 (94155)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്വമേധികപർവണി അനുഗീതാപർവണി ഏകോനഷഷ്ടിതമോഽധ്യായഃ॥ 59 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-59-4 മഹേ ഉത്സവേ॥ 7-59-7 ദീപഭൂതോ ബഭൂവഹേതി ക.ഥ.പാഠഃ॥ 7-59-10 പ്രമത്താഃ ക്രീഡാദ്യാസത്തയാനവഹിതാഃ। മത്താഃ മദ്യാദിനാ। സംമതാ ഹൃഷ്ടാഃ॥ 7-59-23 സാത്യകിശ്ച മഹാഭുജ ഇതി ക.പാഠഃ॥ആശ്വമേധികപർവ - അധ്യായ 060
॥ ശ്രീഃ ॥
14.60. അധ്യായഃ 060
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
കൃഷ്ണേന വസുദേവാദീൻപ്രതി കുരുപാണ്ഡവയുദ്ധപ്രകാരകഥനം॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
വസുദേവ ഉവാച।
ശ്രുതവാനസ്മി വാർഷ്ണേയ സംഗ്രാമം പരമാദ്ഭുതം।
നരാണാം വദതാം പുത്ര കഥോദ്ധാതേഷു നിത്യശഃ॥ 14-60-1 (94156)
ത്വം തു പ്രത്യക്ഷദർശീ ച കാര്യജ്ഞശ്ച മഹാഭുജഃ।
തസ്മാത്പ്രബ്രൂഹി സംഗ്രാമം യാഥാതഥ്യേന മേഽനഘ॥ 14-60-2 (94157)
യഥാ തദഭവദ്യുദ്ധം പാണ്ഡവാനാം മഹാത്മനാം।
ഭീഷ്മകർണകൃപദ്രോണശല്യാദിഭിരനുത്തമം॥ 14-60-3 (94158)
അന്യേഷാം ക്ഷത്രിയാണാം ച കൃതാസ്ത്രാണാമനേകശഃ।
നാനാവേഷാകൃതിമതാം നാനാദേശനിവാസിനാം॥ 14-60-4 (94159)
വൈശംപായന ഉവാച। 14-60-5x (7911)
ഇത്യുക്തഃ പുണ്ഡരീകാക്ഷഃ പിത്രാ മാതുസ്തദാഽന്തികേ।
ശശംസ കുരുവീരാണാം സംഗ്രാമേ നിധനം യഥാ॥ 14-60-5 (94160)
വാസുദേവ ഉവാച। 14-60-6x (7912)
അത്യദ്ഭുതാനി കർമാണി ക്ഷത്രിയാണാം മഹാത്മനാം।
ബഹുലത്വാന്ന സംഖ്യാതും ശക്യാന്യബ്ദശതൈരപി॥ 14-60-6 (94161)
പ്രാധാന്യതസ്തു ഗദതഃ സമാസേനൈവ മേ ശൃണു।
കർമാണി പൃഥിവീശാനാം യഥാവദമരദ്യുതേ॥ 14-60-7 (94162)
ഭീഷ്മഃ സേനാപതിരഭൂദേകാദശചമൂപതിഃ।
കൌരവ്യഃ കൌരവേന്ദ്രാണാം ദേവാനാമിവ പാവകിഃ॥ 14-60-8 (94163)
ശിഖണ്ഡീ പാണ്ഡുപുത്രാണാം നേതാ സപ്തചമൂപതിഃ।
ബഭൂവ രക്ഷിതോ ധീമാഞ്ശ്രീമതാ സവ്യസാചിനാ॥ 14-60-9 (94164)
തേഷാം തദഭവദ്യുദ്ധം ദശാഹാനി മഹാത്മനാം।
കുരൂണാം പാണ്ഡവാനാം ച സുമഹദ്രോമഹർഷണം॥ 14-60-10 (94165)
അയുധ്യമാനം ഗാംഗേയം ശിഖണ്ഡീ തം മഹാദ്യുതിം।
ജഘാന ബഹുഭിർബാണൈഃ സഹ ഗാണ്ഡീവധന്വനാ॥ 14-60-11 (94166)
അകരോത്സ തതഃ കാലം ശരതൽപഗതോ മുനിഃ।
അയനം ദക്ഷിണം ഹിത്വാ സംപ്രാപ്തേ ചോത്തരായണേ॥ 14-60-12 (94167)
തതഃ സേനാപതിരഭൂദ്ദ്രോണോഽസ്ത്രവിദുഷാംവരഃ।
പ്രവീരഃ കൌരവേന്ദ്രസ്യ കാവ്യോ ദൈത്യപതേരിവ॥ 14-60-13 (94168)
അക്ഷൌഹിണീഭിഃ ശിഷ്ടാഭിർനവഭിർദ്വിജസത്തമഃ।
സംവൃതഃ സമരശ്ലാഘീ ഗുപ്തഃ കൃപസുതാദിഭിഃ॥ 14-60-14 (94169)
ധൃഷ്ടദ്യുംനസ്ത്വഭൂന്നേതാ പാണ്ഡവാനാം മഹാസ്ത്രവിത്।
ഗുപ്തോ ഭീമേന മേധാവീ മിത്രേണ വരുണോ യഥാ॥ 14-60-15 (94170)
സ ച സേനാപരിവൃതോ ദ്രോണപ്രേപ്സുർമഹാമനാഃ।
പിതുർനികാരാൻസംസ്മൃത്യ രണേ കർമാകരോൻമഹത്॥ 14-60-16 (94171)
തസ്മിംസ്തേ പൃഥിവീപാലാ ദ്രോണപാർഷതസംഗരേ।
നാനാദിഗാഗതാ വീരാഃ പ്രായശോ നിധനം ഗതാഃ॥ 14-60-17 (94172)
ദിനാനി പഞ്ച തദ്യുദ്ധമഭൂത്പരമദാരുണം।
തതോ ദ്രോണഃ പരിശ്രാന്തോ ധൃഷ്ടദ്യുംനവശം ഗതഃ॥ 14-60-18 (94173)
തതഃ സേനാപതിരഭൂത്കർണോ ദൌര്യോധനേ ബലേ।
അക്ഷൌഹിണീഭിഃ ശിഷ്ടാഭിർവൃതഃ പഞ്ചഭിരാഹവേ॥ 14-60-19 (94174)
തിസ്രസ്തു പാണ്ഡുപുത്രാണാം ചംവോ ബീഭത്സുപാലിതാഃ।
ഹതപ്രവീരഭൂയിഷ്ഠാ ബഭൂവുഃ സമവസ്ഥിതാഃ॥ 14-60-20 (94175)
തതഃ പാർഥം സമാസാദ്യ പതംഗ ഇവ പാവകം।
പഞ്ചത്വമഗമത്സൌതിർദ്വിതീയേഽഹനി ദാരുണഃ॥ 14-60-21 (94176)
ഹതേ കർണേ തു കൌരവ്യാ നിരുത്സാഹാ ഹതൌജസഃ।
അക്ഷൌഹിണീഭിസ്തിസൃഭിർമദ്രേശം പര്യവാരയൻ॥ 14-60-22 (94177)
ഹതിവാഹനഭൂയിഷ്ഠാഃ പാണ്ഡിവാസ്തു യുധിഷ്ഠിരം।
അക്ഷൌഹിണ്യാ നിരുത്സാഹാഃ ശിഷ്ടയാ പര്യവാരയൻ॥ 14-60-23 (94178)
അവധീൻമദ്രരാജാനം കുരുരാജോ യുധിഷ്ഠിരഃ।
തസ്മിംസ്തദാഽർധദിവസേ കൃത്വാ കർമ സുദുഷ്കരം॥ 14-60-24 (94179)
ഹതേ ശല്യേ തു ശകുനിം സഹദേവോ മഹാമനാഃ।
ആഹർതാരം കലേസ്തസ്യ ജഗാനാമിതവിക്രമഃ॥ 14-60-25 (94180)
നിഹതേ ശകുനൌ രാജാ ധാർതരാഷ്ട്രഃ സുദുർമനാഃ।
അപാക്രാമദ്ഗദാപാണിർഹതഭൂയിഷ്ഠസൈനികഃ॥ 14-60-26 (94181)
തമന്വധാവത്സങ്ക്രുദ്ധോ ഭീമസേനഃ പ്രതാപവാൻ।
ഹ്രദേ ദ്വൈപായനേ ചാപി സലിലസ്ഥം ദദർശ തം॥ 14-60-27 (94182)
ഇതശിഷ്ടേന സൈന്യേന സമന്താത്പര്യവാര്യ തം।
അഥോപവിവിശുർഹൃഷ്ടാ ഹ്രദസ്ഥം പഞ്ച പാണ്ഡവാഃ॥ 14-60-28 (94183)
വിഗാഹ്യ സലിലം ത്വാശു വാഗ്ബാണൈർഭൃശവിക്ഷതഃ।
ഉത്ഥായ സ ഗദാപാണിര്യുദ്ധായ സമുപസ്ഥിതഃ॥ 14-60-29 (94184)
തതഃ സ നിഹതോ രാജാ ധാർതരാഷ്ട്രോ മഹാരണേ।
ഭീമസേനേന വിക്രംയ പശ്യതാം പൃഥിവീക്ഷിതാം॥ 14-60-30 (94185)
തതസ്തത്പാണ്ഡവം സൈന്യം പ്രസുപ്തം ശിബിരേ നിശി।
നിഹതം ദ്രോണപുത്രേണ പിതുർവധമമൃഷ്യതാ॥ 14-60-31 (94186)
ഹതപുത്രാ ഹതബലാ ഹതമിത്രാ മയാ സഹ।
യുയുധാനസഹായേന പഞ്ച ശിഷ്ടാസ്തു പാണ്ഡവാഃ॥ 14-60-32 (94187)
സഹൈവ കൃപഭോജാഭ്യാം ദ്രൌണിര്യുദ്ധാദമുച്യത।
യുയുത്സുശ്ചാപി കൌരവ്യോ മുക്തഃ പാണ്ഡവസംശ്രയാത്॥ 14-60-33 (94188)
നിഹതേ കൌരവേന്ദ്രേ തു സാനുബന്ധേ സുയോധനേ।
വിദുരഃ സഞ്ജയശ്ചൈവ ധർമരാജമുപസ്ഥിതൌ॥ 14-60-34 (94189)
ഏവം തദഭവദ്യുദ്ദമഹാന്യഷ്ടാദശ പ്രഭോ।
യത്ര തേ പൃഥിവീപാലാ നിഹതാഃ സ്വർഗമാവസൻ॥ 14-60-35 (94190)
വൈശംപായന ഉവാച। 14-60-36x (7913)
ശൃണ്വതാം തു മഹാരാജ കഥാം താം രോമഹർഷണീം।
ദുഃഖശോകപരിക്ലേശാ വൃഷ്ണീനാമഭവംസ്തദാ॥ ॥ 14-60-36 (94191)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്വമേധികപർവണി അനുഗീതാപർവണി ഷഷ്ടിതമോഽധ്യായഃ॥ 60 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-60-11 തതഃ ശിഖണ്ഡീ ഗാംഗേയം യുധ്യമാനം മഹാഹവേ। ഇതി ഝ.പാഠഃ॥ആശ്വമേധികപർവ - അധ്യായ 061
॥ ശ്രീഃ ॥
14.61. അധ്യായഃ 061
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
കൃഷ്ണേന സഭായാം വസുദേവംപ്രതി അഭിമന്യുനിധനാകഥനേ സുഭദ്രയാ തംപ്രതി തത്കഥനചോദനാപൂർവകം ശോകാൻമോഹാവേശേന ഭുവി നിപതനം॥ 1 ॥ തതഃ കൃഷ്ണേന വസുദേവപരിസാന്ത്വനം॥ 2 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
വൈശംപായന ഉവാച।
കഥയന്നേവ തു തദാ വാസുദേവഃ പ്രതാപവാൻ।
മഹാഭാരതയുദ്ധം തത്കഥാന്തേ പിതുരഗ്രതഃ॥ 14-61-1 (94192)
അഭിമന്യോർവധം വീരഃ സോത്യക്രാമൻമഹാമതിഃ।
അപ്രിയം വസുദേവസ്യ മാഭൂദിതി മഹാമനാഃ॥ 14-61-2 (94193)
മാ ദൌഹിത്രവധം ശ്രുത്വാ വസുദേവോ മഹാത്യയം।
ദുഃഖശോകാഭിസന്തപ്തോ ഭവേദിതി മഹാമതിഃ॥ 14-61-3 (94194)
സുഭദ്രാ തു തമുത്ക്രാന്തമാത്മജസ്യ വധം രണേ।
ആചക്ഷ്വ കൃഷ്ണ സൌഭദ്രവധമിത്യപതദ്ഭുവി॥ 14-61-4 (94195)
താമപശ്യന്നിപതിതാം വസുദേവഃ ക്ഷിതൌ തദാ।
ദൃഷ്ട്വൈവ ച പപാതോർവ്യാം സോഽപി ദുഃഖേന മൂർഛിതഃ॥ 14-61-5 (94196)
തഷഃ സ ദൌഹിത്രവദാദ്ദുഃഖശോകസമാഹതഃ।
വസുദേവോ മഹാരാജ കൃഷ്ണം വാക്യമഥാബ്രവീത്॥ 14-61-6 (94197)
നനു ത്വം പുണ്ഡരീകാക്ഷ സത്യവാഗ്ഭുവി വിശ്രുതഃ।
യദ്ദൌഹിത്രവധം മേഽദ്യ ന ഖ്യാപയസി ശത്രുഹൻ॥ 14-61-7 (94198)
തദ്ഭാഗിനേയനിധനം തത്ത്വേനാചക്ഷ്വ മേ പ്രഭോ।
സദൃശാക്ഷസ്തവ കഥം ശത്രുഭിർനിഹതോ രണേ। 14-61-8 (94199)
ദുർഭരം ബത വാർഷ്ണേയ കാലേഽപ്രാപ്തേ നൃഭിഃ സഹ।
യത്ര മേ ഹൃദയം ദുഃഖാച്ഛതധാ ന വിദീര്യതേ॥ 14-61-9 (94200)
കിമബ്രവീത്ത്വാം സംഗ്രാമേ സുഭദ്രാം മാതരം പ്രതി।
മാം ചാപി പുണ്ഡരീകാക്ഷി ചപലാക്ഷഃ പ്രിയോ മമ॥ 14-61-10 (94201)
ആഹവം പൃഷ്ഠതഃ കൃത്വാ കച്ചിന്ന നിഹതഃ പരൈഃ।
കച്ചിൻമുഖം ന ഗോവിന്ദ തേനാജൌ വികൃതം കൃതം॥ 14-61-11 (94202)
സ ഹി കൃഷ്ണ മഹാതേജാഃ ശ്ലാഘന്നിവ മമാഗ്രതഃ।
ബാലഭാവേന വിജയമാത്മനോഽകഥയത്പ്രഭുഃ। 14-61-12 (94203)
കച്ചിന്ന നികൃതോ ബാലോ ദ്രോണകർണാകൃപാദിഭിഃ।
ധരണ്യാം നിഹതഃ ശേതേ തൻമമാചക്ഷ്വി കേശവ॥ 14-61-13 (94204)
സ ഹി ദ്രോണം ച ഭീഷ്മം ച കർണം ച ബലീനാം വരം।
സ്പർധതേ സ്മ രണേ നിത്യം ദുഹിതുഃ പുത്രകോ മമ॥ 14-61-14 (94205)
ഏവംവിധം ബഹു തദാ വിലപന്തം സുദുഃഖിതം।
പിതരം ദുഃഖിതതരം ഗോവിന്ദോ വാക്യമബ്രവീത്॥ 14-61-15 (94206)
ന തേനി വികൃതം വക്ത്രം കൃതം സംഗ്രാമമൂർധനി।
ന പൃഷ്ഠതഃ കൃതശ്ചാപി സംഗ്രാമസ്തേന ദുസ്തരഃ॥ 14-61-16 (94207)
നിഹത്യ പൃഥിവീപാലാൻസഹസ്രശതസംഘശഃ।
ഖേദിതോ ദ്രോണകർണാഭ്യാം ദൌഃശാസനിവശം ഗതഃ॥ 14-61-17 (94208)
ഏകോ ഹ്യേകേന സതതം യുധ്യമാനോ യദി പ്രഭോ।
ന സ ശക്യേത സംഗ്രാമേ നിഹന്തുമപി വജ്രിണാ॥ 14-61-18 (94209)
സമാഹൂതേ ച സംഗ്രാമേ പാർഥേ സംശപ്തകൈസ്തദാ।
പര്യവാര്യത സങ്ക്രുദ്ധൈഃ സ ദ്രോണാദിഭിരാഹവേ॥ 14-61-19 (94210)
തതഃ ശത്രുവധം കൃത്വാ സുമഹാന്തം രേണേ പിതഃ।
ദൌഹിത്രസ്തവ വാർഷ്ണേയ ദൌഃശാസനിവശം ഗതഃ॥ 14-61-20 (94211)
നൂനം ച സ ഗതഃ സ്വർഗം ജഹി ശോകം മഹാമതേ।
ന ഹി വ്യസനമാസാദ്യ സീദന്തി കൃതബുദ്ധയഃ॥ 14-61-21 (94212)
ദ്രോണകർണപ്രഭൃതയോ യേന പ്രതിസമാസിതാഃ।
രണേ മഹേന്ദ്രപ്രതിമാഃ സ കഥം നാപ്നുയാദ്ദിവം॥ 14-61-22 (94213)
സ ശോകം ജഹി ജുർധർഷ മാ ച മന്യുവശം ഗമഃ।
ശസ്ത്രപൂതാം ഹി സ ഗതിം ഗതഃ പരപുരഞ്ജയഃ॥ 14-61-23 (94214)
തസ്മിംസ്തു നിഹതേ വീരേ സുഭദ്രേയം സ്വസാ മമ।
ദുഃഖാർതാഽഥോ സുതം പ്രാപ്യ കുരരീവ നനാദ ഹ॥ 14-61-24 (94215)
ദ്രൌപദീം ച സമാസാദ്യ പര്യതപ്യത ദുഃഖിതാ।
ആര്യേ ക്വ ദാരകാഃ സർവേ ദ്രഷ്ടുമിച്ഛാമി താനഹം॥ 14-61-25 (94216)
അസ്യാസ്തു വചനം ശ്രുത്വാ സർവാസ്താഃ കുരുയോഷിതഃ।
ഭുജാഭ്യാം പരിഗൃഹ്യൈനാം ചുക്രുശുഃ പരമാർതവത്॥ 14-61-26 (94217)
ഉത്തരാം ചാബ്രവീദ്ഭദ്രേ ഭർതാ സ ക്വ നു തേ ഗതഃ।
ക്ഷിപ്രമാഗമനം മഹ്യം തസ്യ ത്വം വേദയസ്വ ഹ॥ 14-61-27 (94218)
നനു നാമാദ്യ വൈരാടി ശ്രുത്വാ മമ ഗിരം സദാ।
ഭവനാന്നിഷ്പതത്യാശു കസ്മാന്നാഭ്യേതി തേ പതിഃ॥ 14-61-28 (94219)
അഭിമന്യോഽനുശയിനോ മാതുലാസ്തേ മഹാരഥാഃ।
കുശലം ചാബ്രുവൻസർവേ ത്വാം യുയുത്സുമിഹാഗതം॥ 14-61-29 (94220)
ആചക്ഷ്വ മേഽദ്യ സംഗ്രാമം യഥാപൂർവമരിന്ദമ।
കസ്മാദേവം വിലപതീം നാദ്യേഹ പ്രതിഭാഷസേ। 14-61-30 (94221)
ഏവമാദി തു വാർഷ്ണേയ്യാസ്തസ്യാസ്തത്പരിദേവിതം।
ശ്രുത്വാ പൃഥാ സുദുഃഖാർതാ ശനൈർവാക്യമഥാബ്രവീത്॥ 14-61-31 (94222)
സുഭദ്രേ വാസുദേവേന തഥാ സാത്യകിനാ രണേ।
പിത്രാ ച ലാലിതോ ബാലഃ സ ഹതഃ കാലധർമണാ॥ 14-61-32 (94223)
ഈദൃശോ മർത്യധർമോഽയം മാ ശുചോ യദുനന്ദിനി।
പുത്രോ ഹി തവ ദുർധർഷഃ സംപ്രാപ്തഃ പരമാം ഗതിം॥ 14-61-33 (94224)
കുലേ മഹതി ജാതാസി ക്ഷത്രിയാണാം മഹാത്മനാം।
മാ ശുചശ്ചപലാക്ഷം ത്വം പദ്മപത്രനിഭേക്ഷണേ॥ 14-61-34 (94225)
ഉത്തരാം ത്വമവേക്ഷസ്വ ഗുർവിണീം മാ ശുചഃ ശുഭേ।
പുത്രമേഷാ ഹി തസ്യാശു ജനയിഷ്യതി ഭാമിനീ॥ 14-61-35 (94226)
ഏവമാശ്വാസയിത്വൈനാം കുന്തീ യദുകുലോദ്വഹ।
വിഹായ ശോകം ദുർധർഷം ശ്രാദ്ധമസ്യ ഹ്യകൽപയത്॥ 14-61-36 (94227)
സമനുജ്ഞാപ്യ ധർമജ്ഞം രാജാനം ഭീമമേവ ച।
യമൌ യമോപമൌ ചൈവ ദദൌ ദാനാന്യനേകശഃ॥ 14-61-37 (94228)
തതഃ പ്രദായ ബഹ്വീർഗാ ബ്രാഹ്മണേഭ്യോ യദൂദ്വഹ।
സമാഹൃഷ്യ തു വാർഷ്ണേയീ വൈരാടീമബ്രവീദിദം॥ 14-61-38 (94229)
വൈരാടി നേഹ സന്താപസ്ത്വയാ കാര്യോ ഹ്യനിന്ദിതേ।
ഭർതാരം പ്രതി സുശ്രോണി ഗർഭസ്ഥം രക്ഷ വൈ ശിശും॥ 14-61-39 (94230)
ഏവമുക്ത്വാ തതഃ കുന്തീ വിരരാമ മഹാദ്യുതേ।
താമനുജ്ഞാപ്യ ചൈവേമാം സുഭദ്രാം സമുപാനയം॥ 14-61-40 (94231)
ഏവം സ നിധനം പ്രാപ്തോ ദൌഹിത്രസ്തവ മാനദ।
സന്താപം ത്യജ ദുർധർഷ മാ ച ശോകേ മനഃ കൃഥാഃ॥ ॥ 14-61-41 (94232)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്വമേധികപർവണി അനുഗീതാപർവണി ഏകഷഷ്ടിതമോഽധ്യായഃ॥ 61 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-61-11 കച്ചിദ്ദുഃഖേന ഗോവിന്ദി തത്രാജൌ വിമുഖീകൃതഃ ഇതി ഥ.പാഠഃ॥ 7-61-19 സമാഹൃതേ ച സംഗ്രാമാദിതി ഝ.പാഠഃ। പര്യവാര്യത സതുഷ്ടൈരിതി ഥ.പാഠഃ॥ആശ്വമേധികപർവ - അധ്യായ 062
॥ ശ്രീഃ ॥
14.62. അധ്യായഃ 062
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
വസുദേവാദിഭിരഭിമന്യവേ ശ്രാദ്ധദാനം॥ 1 ॥ വ്യാസേന ഹാസ്തിനപുരമേത്യ ഉത്തരാദിപരിസാന്ത്വപൂർവകം യുധിഷ്ഠിരംപ്രത്യശ്വമേധസഞ്ചോദനേനി പുനരന്തർധാനം॥ 2 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
വൈശംപായന ഉവാച।
ഏതച്ഛ്രുത്വാ തു പുത്രസ്യ വചഃ ശൂരാത്മജസ്തദാ।
വിഹായ ശോകം ധർമാത്മാ ദദൌ ശ്രാദ്ധമനുത്തമം॥ 14-62-1 (94233)
തഥൈവ വാസുദേവശ്ച സ്വസ്ത്രീയസ്യ മഹാത്മനഃ।
ദയിതസ്യി പിതുർനിത്യമകരോദൌർധ്വദേഹികം॥ 14-62-2 (94234)
ഷഷ്ടിം ശതസഹസ്രാണി ബ്രാഹ്മണാനാം മഹൌജസാം।
വിധിവദ്ഭോജയാമാസ ഭോജ്യം സർവഗുണാന്വിതം॥ 14-62-3 (94235)
ആച്ഛാദ്യ ച മഹാബാഹുർധനതൃഷ്ണാമപാനുദത്।
ബ്രാഹ്മണാനാം തദാ കൃഷ്ണസ്തദഭൂദ്രോമഹർഷണം॥ 14-62-4 (94236)
സുവർണം ചൈവ ഗാശ്ചൈവ ശയനാച്ഛാദനാനി ച।
ദീയമാനം തദാ വിപ്രഃ പ്രഭൂതമിതി ചാബ്രുവൻ॥ 14-62-5 (94237)
വാസുദേവോഽഥ ദാശാർഹോ ബലേദേവഃ സസാത്യകിഃ।
അഭിമന്യോസ്തദാ ശ്രാദ്ധമകുർവൻസത്യകസ്തദാ।
അതീവ ദുഃഖസന്തപ്താ ന ശമം ചോപലേഭിരേ॥ 14-62-6 (94238)
തഥൈവ പാണ്ഡവാ വീരാ നഗരേ നാഗസഹ്വയേ।
നോപാഗച്ഛന്ത വൈ ശാന്തിമഭിമന്യുവിനാകൃതാഃ॥ 14-62-7 (94239)
സുബഹൂനി ച രാജേന്ദ്ര ദിവസാനി വിരാടജാ।
നാഭുങ്ക്ത പതിദുഃഖാർതാ തദഭൂത്കരുണം മഹത്॥ 14-62-8 (94240)
ധിയമാണേ തു തസ്മിംസ്തു ഗർഭേ കുക്ഷിസ്ഥ ഏവ ച।
ആജഗാമ തതോ വ്യാസോ ജ്ഞാത്വാ ദിവ്യേന ചക്ഷുഷാ॥ 14-62-9 (94241)
സമാഗംയാബ്രവീമാൻപൃഥാം പൃഥുലലോചനാം।
ഉത്തരാം ച മഹാതേജാഃഇ ശോകഃ സന്ത്യജ്യതാമയം॥ 14-62-10 (94242)
ജനിഷ്യതേ മഹാതേജാഃ പുത്രസ്തവ യശസ്വിനി।
പ്രഭാവാദ്വാസുദേവസ്യ മമ വ്യാഹരണാദപി।
പാണ്ഡവാനാമയം ചാന്തേ പാലയിഷ്യതി മേദിനീം॥ 14-62-11 (94243)
ധനഞ്ജയം ച സംപ്രേക്ഷ്യ ധർമരാജസ്യ ശൃണ്വതഃ।
വ്യാസോ വാക്യമുവാചേദം ഹർഷയന്നിവ ഭാരത॥ 14-62-12 (94244)
പൌത്രസ്തവ മഹാഭാഗോ ജനിഷ്യതി മഹാമനാഃ।
പൃഥ്വീം സാഗരപര്യന്താം പാലയിഷ്യതി ധർമതഃ॥ 14-62-13 (94245)
തസ്മാച്ഛോകം കുരുശ്രേഷ്ഠ ജഹി ത്വമരികർശന।
വിചാര്യമത്ര ന ഹി തേ സത്യമേതദ്ഭവിഷ്യതി॥ 14-62-14 (94246)
യച്ചാപി വൃഷ്ണിവീരേണി കൃഷ്ണേന കുരുനന്ദന।
പുരോക്തം തത്തഥാ ഭാവി മാ തേഽത്രാസ്തു വിചാരണാ॥ 14-62-15 (94247)
വിബുധാനാം ഗതോ ലോകാനക്ഷയാനാത്മനിർജിതാൻ।
ന സ ശോച്യസ്ത്വയാ വീരോ ന ചാന്യൈഃ കുരുഭിസ്തഥാ॥ 14-62-16 (94248)
ഏവം പിതാമഹേനോക്തോ ധർമാത്മാ സ ധനഞ്ജയഃ।
ത്യക്ത്വാ ശോകം മഹാരാജ ഹൃഷ്ടരൂപോഽഭവത്തദാ॥ 14-62-17 (94249)
പിതാഽപി തവ ധർമേജ്ഞ ഗർഭേ തസ്മിൻമഹാമതേ।
അവർധത യഥാകാമം ശുക്ലപക്ഷേ യഥാ ശസീ॥ 14-62-18 (94250)
തതഃ സഞ്ചോദയാമാസ വ്യാസോ ധർമാത്മജം നൃപം।
അശ്വമേധം പ്രതി തദാ തതഃ സോഽന്തർഹിതോഽഭവത്॥ 14-62-19 (94251)
ധർമരാജോപി മേധാവീ ശ്രുത്വാ വ്യാസസ്യ തദ്വചഃ।
വിത്തോപനയനേ താത ചകാര ഗമനേ മതിം॥ ॥ 14-62-20 (94252)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്വമേധികപർവണി അനുഗീതാപർവണി ദ്വിഷഷ്ടിതമോഽധ്യായഃ॥ 62 ॥
ആശ്വമേധികപർവ - അധ്യായ 063
॥ ശ്രീഃ ॥
14.63. അധ്യായഃ 063
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
യുധിഷ്ഠിരേണ വ്യാസാജ്ഞയാ ഭീമാദിഭിഃ സഹാലോച്യ യജ്ഞാർഥം ധനാഹരണായ സഹഭ്രാത്രാദിഭിർഹിമവത്പാർശ്വപ്രതി പ്രസ്ഥാനം॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
ജനമേജയ ഉവാച।
ശ്രുത്വൈതദ്വചനം ബ്രഹ്മന്വ്യാസേനോക്തം മഹാത്മനാ।
അശ്വമേധം പ്രതി തദാ കിം ഭൂയഃ പ്രചകാര ഹ॥ 14-63-1 (94253)
രത്നം ച യൻമരുത്തേനി നിഹിതം വസുധാതലേ।
തദവാപ കഥം ചേതി തൻമേ ബ്രൂഹി ദ്വിജോത്തമ॥ 14-63-2 (94254)
വൈശംപായന ഉവാച। 14-63-3x (7914)
ശ്രുത്വാ ദ്വൈപായനവചോ ധർമിരാജോ യുധിഷ്ഠിരഃ।
ഭ്രാതൄൻസർവാൻസമാനായ്യ കാലേ വചനമബ്രവീത്॥ 14-63-3 (94255)
അർജുനം ഭീമസേനം ച മാദ്രീപുത്രൌ യമാവപി।
ശ്രുതം വോ വചനം വീരാഃ സൌഹൃദാദ്യൻമഹാത്മനാ॥ 14-63-4 (94256)
കുരൂണാം ഹിതകാമേന പ്രോക്തം കൃഷ്ണേന ധീമതാ।
തപോവൃദ്ധേനി മഹതാ സുഹൃദാം ഭൂതിമിച്ഛതാ॥ 14-63-5 (94257)
ഗുരുണാ ധർമശീലേന വ്യാസേനാദ്ഭുതകർമണാ।
ഭീഷ്മേണ ച മഹാപ്രാജ്ഞ ഗോവിന്ദേനി ച ധീമതാ॥ 14-63-6 (94258)
സംസ്മൃത്യ തദഹം സംയക്കർതുമിച്ഛാമി പാണ്ഡവാഃ।
ആയത്യാം ച തദാത്വേ ച സർവേഷാം തദ്ധി നോ ഹിതം॥ 14-63-7 (94259)
അനുബന്ധേ ച കല്യാണം യദ്വചോ ബ്രഹ്മവാദിനഃ।
ഇയം ഹി വസുധാ സർവാ ക്ഷീണരത്നാ കുരൂദ്വഹാഃ॥ 14-63-8 (94260)
തച്ചാചഷ്ട തദാ വ്യാസോ മരുത്തസ്യ ധനം നൃപാഃ।
യദ്യേതദ്വോ ബഹുമതം മന്യധ്വം വാ ക്ഷമം യദി।
തദാനയാമഹേ സർവേ കതം വാ ഭീമ മന്യസേ॥ 14-63-9 (94261)
ഇത്യുക്തവാക്യേ നൃപതൌ തദാ കുരുകുലോദ്വഹ।
ഭീമസേനോ നൃപശ്രേഷ്ഠം പ്രാഞ്ജലിർവാക്യമബ്രവീത്॥ 14-63-10 (94262)
രോചതേ മേ മഹാബാഹോ യദിദം ഭാഷിതം ത്വയാ।
വ്യാസാഖ്യാതസ്യ വിത്തസ്യ സമുപാനയനം പ്രതി॥ 14-63-11 (94263)
തത്പ്രാപ്നുയാമഹേ ധർമാദ്യദ്ധനം കാങ്ക്ഷിതം പ്രഭോ।
കൃതമേവ മഹാരാജ ഭവേദിതി മതിർമമ॥ 14-63-12 (94264)
തേ വയം പ്രണിപാതേന ഗിരീശസ്യ മഹാത്മനഃ।
തദാനയാമി ഭദ്രം തേ സമഭ്യർച്യ കപർദിനം॥ 14-63-13 (94265)
`തം വിഭും ദേവദേവേശം ശൂലപാണിം ത്രിലോചനം।
അനാദിനിധനം ശംഭും നമസ്യാമി മഹേശ്വരം॥' 14-63-14 (94266)
ലോകനാഥം ഗണാധ്യക്ഷം തസ്യൈവാനുചരാംശ്ചി താൻ।
പ്രസാദ്യാർഥമവാപ്സ്യാമോ നൂനം വാഗ്ബുദ്ധികർമഭിഃ॥ 14-63-15 (94267)
രക്ഷന്തേ യേ ച തദ്ദ്രവ്യം കിന്നരാ രൌദ്രദർശനാഃ।
തേ ച വശ്യാ ഭവിഷ്യന്തി പ്രസന്നേ വൃഷഭധ്വജേ॥ 14-63-16 (94268)
`സ ഹി ദേവഃ പ്രസന്നാത്മാ ഭക്താനാം പരമേശ്വരഃ।
ദദാത്യമരതാം ചാപി കിം പുനഃ കാഞ്ചനം പ്രഭുഃ॥ 14-63-17 (94269)
വനസ്ഥാസ്യ പുരാ ജിഷ്ണോരസ്ത്രം പാശുപതം മഹത്।
രൌദ്രം ബ്രഹ്മസിരശ്ചാദാത്പ്രസന്നഃ കിം പുനർധനം॥ 14-63-18 (94270)
വയം സർവേ ഹി തദ്ഭക്താഃ സ ചാസ്മാകം പ്രസീദതി।
തത്പ്രസാദാദിദം രാജ്യം പ്രാപ്തം കൌരവനന്ദന॥ 14-63-19 (94271)
അഭിമന്യോർവധേ വൃത്തേ പ്രതിജ്ഞാതേ ധനഞ്ജയേ।
ജയദ്രഥവധാർഥായ സ്വപ്നേ ലോകഗുരുർനിശി।
പ്രസാദ്യ ലബ്ധവാനസ്ത്രമർജുനഃ സഹകേശവഃ॥ 14-63-20 (94272)
തത്ര പ്രഭാതാം രജനീം ഫൽഗുനസ്യാഗ്രതഃ പ്രഭുഃ।
ജഘാന സൈന്യം ശൂലേന പ്രത്യക്ഷം സവ്യസാചിനഃ॥ 14-63-21 (94273)
കസ്താം സേനാം മഹാരാജ മനസാഽപി പ്രധർഷയേത്।
ദ്രോണികർണബലൈര്യുക്താം മഹേഷ്വാസൈഃ പ്രഹാരിഭിഃ।
ഋതേ ദേവാൻമഹേഷ്വാസാദ്ബഹുരൂപാൻമഹേശ്വരാത്॥ 14-63-22 (94274)
തസ്യൈവ ച പ്രസാദേവ നിഹതാസ്തവ ശത്രവഃ।
അശ്വമേധസ്യ സംസിദ്ധിം തവ സംപാദയിഷ്യതി।' 14-63-23 (94275)
ശ്രുത്വൈവം വദതസ്തസ്യ വാക്യം ഭീമസ്യ ഭാരത।
പ്രീതോ ധർമാത്മജോ രാജാ ബഭൂവാതീവ ഭാരത।
അർജുനപ്രമുഖാശ്ചാപി തഥേത്യേവാബ്രുവന്വചഃ॥ 14-63-24 (94276)
കൃത്വാ തു പാണ്ഡവാഃ സർവേ രത്നാഹരണനിശ്ചയം।
സേനാമാജ്ഞാപയാമാസുർനക്ഷത്രേഽഹനി ച ധ്രുവേ॥ 14-63-25 (94277)
തതോ യയുഃ പാണ്ഡുസുതാ ബ്രാഹ്മണാൻസ്വസ്തി വാച്യ ച।
അർചയിത്വാ സുരശ്രേഷ്ഠം പൂർവമേവ മഹേശ്വരം॥ 14-63-26 (94278)
മോദകൈഃ പായസേനാഥ മാംസാപൂപൈസ്തഥൈവ ച।
ആശാസ്യ ച മഹാത്മാനം പ്രയയുർമുദിതാ ഭൃശം॥ 14-63-27 (94279)
തേഷാം പ്രയാസ്യതാം തത്ര മംഗലാനി ശുഭാന്യഥ।
പ്രാഹുഃ പ്രഹൃഷ്ടമനസോ ദ്വിജാഗ്ര്യാ നാഗരാശ്ച തേ॥ 14-63-28 (94280)
തതഃ പ്രദക്ഷിണീകൃത്യ ശിരോഭിഃ പ്രണിപത്യ ച।
ബ്രാഹ്മണാനഗ്നിസഹിതാൻപ്രയയുഃ പാണ്ഡുനന്ദനാഃ॥ 14-63-29 (94281)
സമനുജ്ഞാപ്യ രാജാനം പുത്രശോകസമാഹതം।
ധൃതരാഷ്ട്രം സഭാര്യം വൈ പൃഥാം ച പൃഥുലോചനാം॥ 14-63-30 (94282)
മൂലേ നിക്ഷിപ്യ കൌരവ്യം യുയുത്സും ധൃതരാഷ്ട്രജം।
സംപൂജ്യമാനാഃ പൌരൈശ്ച ബ്രാഹ്മണൈശ്ച മനീഷിഭിഃ।
`പ്രയയുഃ പാണ്ഡവാ വീരാ നിയമസ്ഥാഃ ശുചിവ്രതാഃ' ॥ 14-63-31 (94283)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്വമേധികപർവണി അനുഗീതാപർവണി ത്രിഷഷ്ടിതമോഽധ്യായഃ॥ 63 ॥
ആശ്വമേധികപർവ - അധ്യായ 064
॥ ശ്രീഃ ॥
14.64. അധ്യായഃ 064
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
യുധിഷ്ഠിരേണ ഹിമവദ്ഗിരിമേത്യ സേനാനിവേശനം॥ 1 ॥ തത്ര ബ്രാഹ്മണചോദനയാ തൈഃ സഹോപവാസാദിവ്രതാചരണപൂർവകം നിശായാപനം॥ 2 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
വൈശംപായന ഉവാച।
തതസ്തേ പ്രയയുർഹൃഷ്ടാഃ പ്രഹൃഷ്ടനരവാഹനാഃ।
രഥഘോഷേണ മഹതാ പൂരയന്തോ വസുന്ധരാം॥ 14-64-1 (94284)
സംസ്തൂയമാനാഃ സ്തുതിഭിഃ സൂതമാഗധബന്ദിഭിഃ।
സ്വേന സൈന്യേന സംവീതാ യഥാഽഽദിത്യാഃ സ്വരശ്മിഭിഃ॥ 14-64-2 (94285)
പാണ്ഡുരേണാതപത്രേണ ധ്രിയമാണേന മൂർധനി।
ബഭൌ യുധിഷ്ഠിരസ്തത്ര പൌർണമാസ്യാമിവോഡുരാട്॥ 14-64-3 (94286)
ജയാശിഷഃ പ്രഹൃഷ്ടാനാം നരാണാം പഥി പാണ്ഡവഃ।
പ്രത്യഗൃഹ്ണാദ്യഥാന്യായം യഥാവത്പുരുഷർഷഭഃ॥ 14-64-4 (94287)
തഥൈവ സൈനികാ രാജന്രാജാനമനുയാന്തി യേ।
തേഷാം ഹലഹലാശബ്ദോ ദിവം സ്തബ്ധ്വാ വ്യതിഷ്ഠത॥ 14-64-5 (94288)
സരാംസി സരിതശ്ചൈവ വനാന്യുപവനാനി ച।
അത്യക്രാമൻമഹാരാജോ ഗിരിം ചാപ്യന്വപദ്യത॥ 14-64-6 (94289)
സ്മിന്ദേശേ ച രാജേന്ദ്ര യത്ര തദ്ദ്രവ്യമുത്തമം।
ചക്രേ നിവേശനം രാജാ പാണ്ഡവഃ സഹസൈനികൈഃ।
ശിവേ ദേശേ സമേ ചൈവ തദാ ഭരതസത്തമ॥ 14-64-7 (94290)
അഗ്രതോ ബ്രാഹ്മണാൻകൃത്വാ തപോവിദ്യാദമാന്വിതാൻ।
പുരോഹിതം ച കൌരവ്യ വേദവേദാംഗപാരഗം॥ 14-64-8 (94291)
ആഗ്നിവേശ്യം ച രാജാനോ ബ്രാഹ്മണാഃ സപുരോധസഃ।
കൃത്വാ ശാന്തിം യഥാന്യായം സർവശഃ പര്യവാരയൻ॥ 14-64-9 (94292)
കൃത്വാ തു മധ്യേ രാജാനമമാത്യാംശ്ച യഥാവിധി।
ഷട്പദം നവസംഖ്യാനം നിവേശം ചക്രിരേ ജനാഃ॥ 14-64-10 (94293)
മത്താനാം വാരണേന്ദ്രാണാം നിവേശം ച യഥാവിധി।
കാരയിത്വാ സ രാജേന്ദ്രോ ബ്രാഹ്മണാനിദമബ്രവീത്॥ 14-64-11 (94294)
അസ്മിൻകാര്യേ ദ്വിജശ്രേഷ്ഠാ നക്ഷത്രേ ദിവസേ ശുഭേ।
യഥാ ഭവന്തോ മന്യന്തേ കർതുമർഹന്തി തത്തഥാ॥ 14-64-12 (94295)
ന നഃ കാലാത്യയോ വൈ സ്യാദിഹൈവ പരിലംബതാം।
ഇതി നിശ്ചിത്യ വിപ്രേന്ദ്രാഃ ക്രിയതാം യദനന്തരം॥ 14-64-13 (94296)
ശ്രുത്വൈതദ്വ********* ബ്രാഹ്മണാഃ സപുരോധസഃ।
ഇദമൂചുർവചോ ഹൃഷ്ടാ ധർമരാജപ്രിയേപ്സവഃ॥ 14-64-14 (94297)
അദ്യൈവ നക്ഷത്രിമഹശ്ച പുണ്യം
യതാമഹേ ശ്രേഷ്ഠതമക്രിയാസു।
തപോഭിരദ്യേഹ വസാമ രാജ-
ന്നുപോഷ്യതാം ചാപി ഭവദ്ഭിരദ്യ॥ 14-64-15 (94298)
ശ്രുത്വാ തു തേഷാം ദ്വിജസത്തമാനാം
കൃതോപവാസാ രജനീം നരേന്ദ്രാഃ। 14-64-16 (94299)
ഊഷുഃ പ്രതീതാഃ കുശസംസ്തരേഷു
യഥാഽധ്വരേ പ്രജ്വലിതാ ഹുതാശാഃ॥ 14-64-17 (94300)
തതോ നിശാ സാ വ്യഗമൻമഹാത്മനാം
സംശൃണ്വതാം വിപ്രസമീരിതാ ഗിരഃ।
തതഃ പ്രഭാതേ വിമലേ ദ്വിജർഷഭാ
വചോഽബ്രുവന്ധർമസുതം നരാധിപം॥ ॥ 14-64-18 (94301)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്വമേധികപർവണി അനുഗീതാപർവണി ചതുഃഷഷ്ടിതമോഽധ്യായഃ॥ 64 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-64-25 ധ്രുവേ നക്ഷത്രേ രോഹിണ്യാമുത്തരാത്രയേ ച। അഹനി വാരേ ധ്രുവേ രവിവാരേ।ക ഉത്തരാർകേഽമൃതസിദ്ധയോഗേ ഇത്യർഥഃ॥ 7-64-31 മൂലേ വംശസ്യാദ്യേ। കുന്തീധൃതരാഷ്ട്രസമീപേ ഇത്യർഥഃ॥ 7-64-63 ത്രിഷഷ്ടിതമോഽധ്യായഃ॥ആശ്വമേധികപർവ - അധ്യായ 065
॥ ശ്രീഃ ॥
14.65. അധ്യായഃ 065
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
യുധിഷ്ഠിരേണ വിധിവന്നാനാഷലിഹരണാദിനാ സപരിചരമഹേശ്വരപതിതോഷണേന വിവിധകനകഭാണ്ഡാഹരണേന പുനർനഗരംപ്രത്യാഗമനം॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
name="Azvamedhika-14-65-1x">ബ്രാഹ്മണാ ഊചുഃ।
ക്രിയതാമുപഹാരോഽദ്യ ത്ര്യംബകസ്യ മഹാത്മനഃ।
ദത്ത്വോപഹാരം നൃപതേ തതഃ സ്വാർഥം യതാമഹേ॥ 14-65-1 (94302)
വൈശംപായന ഉവാച। 14-65-2x (7915)
ശ്രുത്വാ തു വചനം തേഷാം ബ്രാഹ്മണാനാം യുധിഷ്ഠിരഃ।
ഗിരീശസ്യ യഥാന്യായമുപഹാരമുപാഹരത്॥ 14-65-2 (94303)
ആജ്യേന തർപയിത്വാഽഗ്നിം വിധിവത്സംസ്കൃതേന ച।
മന്ത്രസിദ്ധം ചരും കൃത്വാ പുരോധാഃ സ യയൈ തദാ॥ 14-65-3 (94304)
സ ഗൃഹീത്വാ സുമനസോ മന്ത്രപൂതാ ജനാധിപ।
മോദകൈഃ പായസേനാഥ മാംസൈശ്ചോപാഹരദ്ബലിംം॥ 14-65-4 (94305)
സുമനോഭിശ്ച ചിത്രാഭിർലാജൈരുച്ചാവചൈരപി।
സർവം സ്വിഷ്ടകൃതം ഹുത്വാ വിധിവദ്വേദപാരഗഃ।
കിങ്കരാണാം തതഃ പശ്ചാച്ചകാര ബലിമുത്തമം॥ 14-65-5 (94306)
യക്ഷേന്ദ്രായ കുബേരായ മാണിഭദ്രായ ചൈവ ഹ।
തഥാഽന്യേഷാം ച യക്ഷാണാം ഭൂതാനാം പതയശ്ച യേ॥ 14-65-6 (94307)
കൃസരേണ ച മാംസേന നിവാപൈസ്തിലസംയുതൈഃ।
ഓദനം കുംഭശഃ കൃത്വാ പുരോധാഃ സമുപാഹരത്॥ 14-65-7 (94308)
ബ്രാഹ്മണേഭ്യഃ സഹസ്രാണി ഗവാം ദത്വാ തു ഭൂമിപഃ।
നക്തഞ്ചരാണാം ഭൂതാനാം വ്യാദിദേശ ബലി തദാ॥ 14-65-8 (94309)
ധൂപഗന്ധനിരുദ്ധം തത്സുമനോഭിശ്ച സംവൃതം।
ശുശുഭേ സ്ഥാനമത്യർഥം ദേവദേവസ്യ പാർഥിവഃ॥ 14-65-9 (94310)
കൃത്വാ പൂജാം തു രുദ്രസ്യ ഗണാനാം ചൈവ സർവശഃ।
യയൌ വ്യാസം പുരസ്കൃത്യ നൃപോ രത്നനിധിം പ്രതി॥ 14-65-10 (94311)
പൂജയിത്വാ ധനാധ്വക്ഷം പ്രണിപത്യാഭിവാദ്യ ച।
സുമനോഭിർവിചിത്രാഭിരപൂപൈഃ കൃസരേണ ച॥ 14-65-11 (94312)
ശംഖാദീംശ്ച നിധീൻസർവാന്നിധിപാലാംശ്ച സർവശഃ।
അർചയിത്വാ ദ്വിജാഗ്ര്യാ സ്വസ്തി വാച്യ ച വീര്യവാൻ 14-65-12 (94313)
തേഷാം പുണ്യാഹഘോഷേണ തേജസാ സമവസ്ഥിതഃ।
പ്രീതിമാൻസ കുരുശ്രേഷ്ഠഃ ഖാനയാമാസം തം നിധിം॥ 14-65-13 (94314)
തതഃ പാത്രീ സകരകാ ബഹുരൂപാ മനോരമാഃ।
ഭൃംഗാരാണി കടാഹാനി കലശാന്വർധമാനകാൻ॥ 14-65-14 (94315)
ബഹൂനി ച വിചിത്രാണി ഭാജനാനി സഹസ്രശഃ।
ഉദ്ധാരയാമാസ തദാ ധർമരാജോ യുധിഷ്ഠിരഃ॥ 14-65-15 (94316)
തേഷാം രക്ഷണമപ്യാസീൻമഹാൻകരപുടസ്തഥാ।
നദ്ധം ച ഭാജനം രാജംസ്തുലാർധമഭവന്നൃപ॥ 14-65-16 (94317)
വാഹനം പാണ്ഡുപുത്രസ്യ തത്രാസീത്തു വിശാംപതേ।
ഷഷ്ടിരുഷ്ട്രസഹസ്രാണി ശതാനി ദ്വിഗുണാ ഹയാഃ॥ 14-65-17 (94318)
വാരണാശ്ച മഹാരാജ സഹസ്രശതസംമിതാഃ।
ശകടാനി രഥാശ്ചൈവ താവദേവ കരേണവഃ।
സ്വരാണാം പുരുഷാണാം ച പരിസംഖ്യാ ന വിദ്യതേ॥ 14-65-18 (94319)
ഏതദ്വിത്തം തദഭവദ്യദുദ്ദധ്രേ യുധിഷ്ഠിരഃ।
ഷോഡശാഷ്ടൌ ചതുർവിംശത്സഹസ്രം ഭാരലക്ഷണം॥ 14-65-19 (94320)
ഏതേഷ്വാദായ തദ്ദ്രവ്യം പുനരഭ്യർച്യ പാണ്ഡവഃ।
മഹാദേവം പ്രതി യയൌ പുരം നാഗാഹയം പ്രതി॥ 14-65-20 (94321)
ദ്വൈപായനാഭ്യനുജ്ഞാതഃ പുരസ്കൃത്യ പുരോഹിതം।
ഗോരുതേ ഗോരുതേ ചൈവ ന്യവസത്പുരുഷർഷഭഃ॥ 14-65-21 (94322)
സാ പുരാഽഭിമുഖാ രാജന്നുവാഹ മഹതീ ചമൂഃ।
കൃച്ഛ്രാദ്ദ്രവിണഭാരാർതാ ഹർഷയന്തീ കുരൂദ്വഹാൻ॥ ॥ 14-65-22 (94323)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്വമേധികപർവണി അനുഗീതാപർവണി പഞ്ചഷഷ്ടിതമോഽധ്യായഃ॥ 65 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-65-14 പാത്രീഃ മഹാന്തി ഓദനോദ്ധരണപാത്രാണി। കരകാ അൽപഘടാഃ। ഭൃംഗാരാണി ഗഡുകാൻ। വർധമാനകാൻ ശരാവാണി॥ 7-65-16 കരപടഃ കരസംപുടാകാരം ദ്വിജലഭാജനം ഉഷ്ട്രാദിവാഹ്യം സന്ദൂഖ ഇതി പ്രസിദ്ധം॥ആശ്വമേധികപർവ - അധ്യായ 066
॥ ശ്രീഃ ॥
14.66. അധ്യായഃ 066
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
കൃഷ്ണേന ബലഭദ്ദ്രസുമദ്രാദിഭിഃ സഹ യജ്ഞാർഥം ഹാസ്തിനപുരം പ്രത്യാഗമനം॥ 1 ॥ തത ഉത്തരായാം പരിക്ഷിതോ പരിക്ഷിതോ ജനനം॥ 2 ॥ ഭശ്വത്ഥാമാസ്ത്രേണ ജനനകാലഏവ ശവഭൂതസ്യ തസ്യോജ്ജീവനായ കുന്ത്യാദിഭിഃ ശ്രീകൃഷ്ണംപ്രതി പ്രാർഥനാ॥ 3 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
വൈശംപായന ഉവാച।
ഏതസ്മിന്നേവ കാലേ തു വാസുദേവോഽപി വീര്യവാൻ।
ഉപായാദ്വൃഷ്ണിഭിഃ സാർദം പുരം വാരണസാഹ്വയം॥ 14-66-1 (94324)
സമയം വാജിമേധസ്യ വിദിത്വാ പുരുഷർഷഭഃ।
യഥോക്തോ ധർമപുത്രേണ പ്രവ്രജൻസ്വപുരീം പ്രതി॥ 14-66-2 (94325)
രൌക്മിണേയേന സഹിതോ യുയുധാനേന ചൈവ ഹ।
ചാരുദേഷ്ണേന സാംബേനി ഗദേന കൃതവർമണാ॥ 14-66-3 (94326)
സാരണേന ച വീരേണ നിശഠേനോൻമുഖേന ച।
ബലദേവം പുരസ്കൃത്യ സുഭദ്രാസഹിതസ്തദാ॥ 14-66-4 (94327)
ദ്രൌപദീമുത്തരാം ചൈവ പൃഥാം ചാപ്യവലോകകഃ।
സമാശ്വാസയിതും ചാപി ക്ഷത്രിയാ നിഹതേശ്വരാഃ॥ 14-66-5 (94328)
താനാഗതാൻസമീക്ഷ്യൈവ ധൃതരാഷ്ട്രോ മഹീപതിഃ।
പ്രത്യഗൃഹ്ണാദ്യഥാന്യായം വിദുരശ്ച മഹാമനാഃ॥ 14-66-6 (94329)
തത്രൈവ ന്യവസത്കൃഷ്ണഃ സ്വർചിതഃ പുരുഷോത്തമഃ।
വിദുരേണി മഹാതേജാസ്തഥൈവ ച യുയുത്സുനാ॥ 14-66-7 (94330)
വസത്സു വൃഷ്ണിവീരേഷു തത്രാഥ ജനമേജയ।
ജജ്ഞേ തവ പിതാ രാജൻപരിക്ഷിത്പരവീരഹാ॥ 14-66-8 (94331)
സ തു രാജാ മഹാരാജ ബ്രഹ്മാസ്ത്രേണാവപീഡിതഃ।
ശവോ ബഭൂവ നിശ്ചേഷ്ടോ ഹർഷശോകവിവർധനഃ॥ 14-66-9 (94332)
ഹൃഷ്ടാനാം സിംഹനാദേന ജനാനാം തത്ര നിഃസ്വനഃ।
ആവിവശ ദിശഃസർവാഃ പുനരേവാഭ്യുപാഗമത്॥ 14-66-10 (94333)
തതഃ സോതിത്വരഃ കൃഷ്ണോ വിവേശാന്തഃപുരം തദാ।
യുയുധാനദ്വിതീയോ വൈ വ്യഥിതേന്ദ്രിയമാനസഃ॥ 14-66-11 (94334)
തതസ്ത്വരിതമായാന്തീം ദദർശം സ്വാം പിതൃഷ്വസാം।
ക്രോശന്തീമഭിധാവേതി വാസുദേവം പുനഃപുനഃ॥ 14-66-12 (94335)
പൃഷ്ഠതോ ദ്രൌപദീം ചൈവ സുഭദ്രാം ച യശസ്വിനീം।
വിക്രോശന്ത്യശ്ച കരുണം പാണ്ഡവാനാം സ്ത്രിയോ നൃപ॥ 14-66-13 (94336)
തതഃ കൃഷ്ണം സമാസാദ്യ കുന്തീ ഭോജസുതാ തദാ।
പ്രോവാച രാജശാർദൂല ബാഷ്പഗദ്ഗദയാ ഗിരാ॥ 14-66-14 (94337)
വാസുദേവ മഹാബാഹോ സുപ്രജാ ദേവകീ ത്വയാ।
ത്വം നോ ഗതിഃ പ്രതിഷ്ഠാ ച ത്വദായത്തമിദം കുലം॥ 14-66-15 (94338)
യദുപ്രവീര യോഽയം തേ സ്വസ്ത്രീയസ്യാത്മജഃ പ്രഭോ।
അശ്വത്ഥാംനാ ഹതോ ജാതസ്തമുജ്ജീവയ കേശവ॥ 14-66-16 (94339)
ത്വയാ ഹ്യേതത്പ്രതിജ്ഞാതമൈഷീകേ യദുനന്ദന।
അഹം സഞ്ജീവയിഷ്യാമി മൃതം ജാതമിതി പ്രഭോ॥ 14-66-17 (94340)
സോയം ജാതോ മൃതസ്താത പശ്യൈനം പുരുഷർഷഭ।
ഉത്തരാം ച സുഭദ്രാം ച ദ്രൌപദീം മാം ച മാധവ॥ 14-66-18 (94341)
ധർമപുത്രം ച ഭീമം ച ഫൽഗുനം നകുലം തഥാ।
സഹദേവം ച ദുർധർഷം സർവാന്നസ്ത്രാതുമർഹസി॥ 14-66-19 (94342)
അസ്മിൻപ്രാണാഃ സമായത്താഃ പാണ്ഡവാനാം മമൈവ ച।
പാണ്ഡോശ്ച പിണ്ഡോ ദാശാർഹ തഥൈവ ശ്വശുരസ്യ മേ॥ 14-66-20 (94343)
അഭിമന്യോശ്ച ഭദ്രം തേ പ്രിയസ്യ സദൃശസ്യ ച।
പ്രിയമുത്പാദയാദ്യ ത്വം പ്രേതസ്യാപി ജനാർദന॥ 14-66-21 (94344)
ഉത്തരാ ഹി പുരോക്തം വൈ കഥയത്യരിസൂദന।
അഭിമന്യോർവചഃ കൃഷ്ണ പ്രിയത്വാത്തന്ന സംശയഃ॥ 14-66-22 (94345)
അബ്രവീത്കില ദാശാർഹ വൈരാടീമാർജുനിസ്തദാ।
മാതുലസ്യ കുലം ഭദ്രേ തവ പുത്രോ ഗമിഷ്യതി॥ 14-66-23 (94346)
ഗത്വാ വൃഷ്ണയന്ധകകുലം ധനുർവേദം ഗ്രഹീഷ്യതി।
അസ്ത്രാണി ച വിചിത്രാണി നിതീശാസ്ത്രം ച കേവലം॥ 14-66-24 (94347)
ഇത്യേതത്പ്രണയാത്താത സൌഭദ്രഃ പരവീരഹാ।
കഥയാമാസ ദുർധർഷസ്തഥാ ചൈതന്ന സംശയഃ॥ 14-66-25 (94348)
താസ്ത്വാം വയം പ്രണംയേഹ യാചാമോ മധുസൂദന।
കുലസ്യാസ്യ ഹിതാർതം ച കുരു കല്യാണമുത്തമം॥ 14-66-26 (94349)
ഏവമുക്ത്വാ തു വാർഷ്ണേയം പൃഥാ പൃഥുലലോചനാ।
ഉദ്ധൃത്യ ബാഹൂ ദുഃഖാർതാ താശ്ചാന്യാഃ പ്രാപതൻഭുവി॥ 14-66-27 (94350)
അബ്രുവംശ്ച മഹാരാജ സർവാഃ സാസ്രാവിലേക്ഷണാഃ।
സ്വസ്ത്രീയോ വാസുദേവസ്യ മൃതോ ജാത ഇതി പ്രഭോ॥ 14-66-28 (94351)
ഏവം ഗതേ തതഃ കുന്തീം പര്യഗൃഹ്ണാജ്ജനാർദനഃ।
ഭൂമൌ നിപതിതാം ചൈനാം സാന്ത്വയാമാസ ഭാരത॥ ॥ 14-66-29 (94352)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്വമേധികപർവണി അനുഗീതാപർവണി ഷട്ഷഷ്ടിതമോഽധ്യായഃ॥ 66 ॥
ആശ്വമേധികപർവ - അധ്യായ 067
॥ ശ്രീഃ ॥
14.67. അധ്യായഃ 067
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
സുഭദ്രയാ ശ്രീകൃഷ്ണംപ്രതി തൻമഹിമസംസ്തവനപൂർവകം പരിക്ഷിദുജ്ജീവനപ്രാർഥനാ॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
വൈശംപായന ഉവാച।
ഉത്ഥിതായാം പൃഥായാം തു സുഭദ്രാ ഭ്രാതരം തദാ।
ദൃഷ്ട്വാ ചുക്രോശ ദുഃഖാർതാ വചനം ചേദമബ്രവീത്॥ 14-67-1 (94353)
പുണ്ഡരീകാക്ഷ പശ്യ ത്വം പൌത്രം പാർഥസ്യ ധീമതഃ।
പരിക്ഷീണേഷു കുരുഷു പരിക്ഷീണാം ഗതായുഷം॥ 14-67-2 (94354)
ഇഷീകാ ദ്രോണപുത്രേണി ഭീമസേനാർഥമുദ്യതാ।
സോത്തരായാം നിപതിതാ വിജയേ മയി ചൈവ ഹ॥ 14-67-3 (94355)
സേയം ജ്വലന്തീ ഹൃദയേ മയി തിഷ്ടതി കേശവ।
യന്ന പശ്യാമി ദുർധർഷ സഹപുത്രം തു തം പ്രഭോ॥ 14-67-4 (94356)
കിംനു വക്ഷ്യതി ധർമാത്മാ ധർമരാജോ യുധിഷ്ഠിരഃ।
ഭീമസേനാർജുനൌ ചാപി മാദ്രവത്യാഃ സുതൌ ച തൌ॥ 14-67-5 (94357)
ശ്രുത്വാഽഭിമന്യോസ്തനയം ജാതം ച മൃതമേവ ച।
മുഷിതാ ഇവ വാർഷ്ണേയ ദ്രോണപുത്രേണ പാണ്ഡവാഃ॥ 14-67-6 (94358)
അഭിമന്യുഃ പ്രിയഃ കൃഷ്ണ പിതൄണാം നാത്ര സംശയഃ।
തേ ശ്രുത്വാ കിംനു വക്ഷ്യന്തി ദ്രോണപുത്രാസ്ത്രനിർജിതാഃ॥ 14-67-7 (94359)
ഭവിതാ നഃ പരം ദുഃഖം കിംനു മന്യേ ജനാർദന।
അഭിമന്യോഃ സുതം കൃഷ്ണ മൃതം ജാതമരിന്ദമ॥ 14-67-8 (94360)
സാഽഹം പ്രസാദയേ കൃഷ്ണ ത്വാമദ്യ ശിരസാ നതാ।
പൃഥേയം ദ്രൌപദീ ചൈവ താഃ പശ്യ പുരുഷോത്തമ॥ 14-67-9 (94361)
യദാ ദ്രോണസുതോ ഗർഭാൻപാണ്ഡൂനാം ഹന്തി മാധവ।
തദാ കില ത്വയാ ദ്രൌണിഃ ക്രുദ്ധേനോക്തോഽരിമർദന॥ 14-67-10 (94362)
അകാമം ത്വാം കരിഷ്യാമി ബ്രഹ്മബന്ധോ നരാധമ।
അഹം സഞ്ജീവയിഷ്യാമി കിരീടിതനയാത്മജം॥ 14-67-11 (94363)
ഇത്യേദ്വചനം ശ്രുത്വാ ജാനാനാഽഹം ബലം തവ।
പ്രസാദയേ ത്വാം ദുർധർഷ ജീവതാമഭിമന്യുജഃ॥ 14-67-12 (94364)
യദ്യേതത്ത്വം പ്രതിശ്രുത്യ ന കരോഷി വച ശുഭം।
സകലം വൃഷ്ണിശാർദൂല മൃതാം മാമവധാരയ॥ 14-67-13 (94365)
അഭിമന്യോഃ സുതോ വീര ന സഞ്ജീവതി യദ്യയം।
ജീവതി ത്വയി ദുർധർഷ കിം കരിഷ്യാംയഹം ത്വയാ॥ 14-67-14 (94366)
സഞ്ജീവയൈനം ദുർധർഷ മൃതം ത്വമഭിമന്യുജം।
സദൃശാക്ഷസുതം വീര സസ്യം വർഷന്നിവാംംബുദഃ॥ 14-67-15 (94367)
ത്വം ഹി കേശവ ധർമാത്മാ സത്യവാൻസത്യവിക്രമഃ।
സ താം വാചമൃതാം കർതുമർഹസി ത്വമരിന്ദമ॥ 14-67-16 (94368)
ഇച്ഛന്നപി ഹി ലോകാംസ്ത്രീഞ്ജീവയേഥാ മൃതാനിമാൻ।
കിം പുനർദയിതം ജാതം സ്വസ്രീയസ്യാത്മജം മൃതം॥ 14-67-17 (94369)
പ്രഭാവജ്ഞാഽസ്മി തേ കൃഷ്ണ തസ്മാത്ത്വാം യാചയാംയഹം।
കുരുഷ്വ പാണ്ഡുപുത്രാണാമിമം പരമനുഗ്രഹം॥ 14-67-18 (94370)
സ്വസേതി വാ മഹാബാഹോ ഹതപുത്രേതി വാ പുനഃ।
പ്രപന്നാ മാമിയം ചേതി ദയാം കർതുമിഹാർഹസി॥ ॥ 14-67-19 (94371)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്വമേധികപർവണി അനുഗീതാപർവി സപ്തഷഷ്ടിതമോഽധ്യായഃ॥ 67 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-67-4 ഘൃതേന സിക്തൈരിതി ശേഷഃ॥ആശ്വമേധികപർവ - അധ്യായ 068
॥ ശ്രീഃ ॥
14.68. അധ്യായഃ 068
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
കൃഷ്ണേന പരിക്ഷിത്സൂതികാഗൃഹപ്രവേശനം॥ 1 ॥ തത്രോത്തരയാ കൃഷ്ണസമീപേ ബഹുധാ വിലാപപൂർവകം പുത്രോജ്ജീവനപ്രാർഥനാ॥ 2 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
വൈശംപായന ഉവാച।
ഏവമുക്തസ്തു രാജേന്ദ്ര കേശിഹാ ദുഃഖമുർച്ഛിതഃ।
തഥേതി വ്യാജഹാരോച്ചൈർഹ്ലാദയന്നിവ തം ജനം॥ 14-68-1 (94372)
വാക്യേനൈതേന ഹി തദാ തം ജനം പുരുഷർഷഭഃ।
ഹ്ലാദയാമാസ സ വിഭുർഘർമാർതം സലിലൈരിവ॥ 14-68-2 (94373)
തതഃ സ പ്രാവിശത്തൂർണം ജൻമവേശ്മ പിതുസ്തവ।
അർചിതം പുരുഷവ്യാഘ്ര സിതൈർമാല്യൈര്യഥാവിധി॥ 14-68-3 (94374)
അപാം കുംഭൈഃ സുപൂർണൈശ്ച വിന്യസ്തൈഃ സർവതോദിശം।
ഘൃതേന തിന്ദുകാലാതൈഃ സർഷപൈശ്ച മഹാഭുജ॥ 14-68-4 (94375)
അസ്ത്രൈശ്ച വിമലൈർന്യസ്തൈഃ പാവകൈശ്ച സമന്തതഃ।
വൃദ്ധാഭിശ്ചാപി രാമാഭിഃ പരിവാരാർഥമാവൃതഃ।
ദക്ഷൈശ്ച പരിതോ ധീര ഭിഷഗ്ഭിഃ കുശലൈസ്തഥാ॥ 14-68-5 (94376)
ദദർശ ച സ തേജസ്വീ രക്ഷോഘ്രാന്യപി സർവശഃ।
ദ്രവ്യാണി സ്ഥാപിതാനി സ്മ വിധിവത്കുശലൈർജനൈഃ॥ 14-68-6 (94377)
തഥായുക്തം ച തദ്ദൃഷ്ട്വാ ജൻമവേശ്മ പിതുസ്തവ।
ഹൃഷ്ടോഽഭവദ്ധൃഷീകേശഃ സാധുസാധ്വിതി ചാബ്രവീത്॥ 14-68-7 (94378)
തഥാ ബ്രുവതി വാർഷ്ണേയേ പ്രഹൃഷ്ടവദനേ തദാ।
ദ്രൌപദീ ത്വരിതാ ഗത്വാ വൈരാടീം വാക്യമബ്രവീത്॥ 14-68-8 (94379)
അയമായാതി തേ ഭർതുർമാതുലോ മധുസൂദനഃ।
പുരാണർഷിരചിന്ത്യാത്മാ സമീപമപരാജിതഃ॥ 14-68-9 (94380)
സാഽപി ബാഷ്പകലാം വാചം നിഗൃഹ്യാശ്രൂപി ചൈവ ഹ।
അസംവീതാഽഭവദ്ദേവീ ദേവവത്കൃഷ്ണമീയുഷീ॥ 14-68-10 (94381)
സാ തഥാ ദൂയമാനേന ഹൃദയേന തപസ്വിനീ।
ദൃഷ്ട്വാ ഗോവിന്ദമായാന്തം കൃപണം പര്യദേവയത്॥ 14-68-11 (94382)
പുണ്ഡരീകാക്ഷ പശ്യാവാം ബാലേന ഹി വിനാകൃതൌ।
അഭിമന്യും ച മാം ചൈവ ഹഠാത്തുല്യം ജനാർദന॥ 14-68-12 (94383)
വാർഷ്ണേയമധുഹന്വീര ശിരസാ ത്വാം പ്രസാദയേ।
ദ്രോണപുത്രാസ്ത്രനിർദഗ്ധം ജീവയൈനം മമാത്മജം॥ 14-68-13 (94384)
യദി സ്മ ധർമരാജ്ഞാ വാ ഭീമസേനേന വാ പുനഃ।
ത്വയാ വാ പുണ്ഡരീകാക്ഷ വാക്യമുക്തമിദം ഭവേത്॥ 14-68-14 (94385)
അജാനതീമിഷീകേയം ജനിത്രീം ഹന്ത്വിതി പ്രഭോ।
അഹമേവ വിനഷ്ടാ സ്യാം നായമേവം ഗതോ ഭവേത്॥ 14-68-15 (94386)
ഗർഭസ്ഥസ്യാസ്യ ബാലസ്യ ബ്രഹ്മാസ്ത്രേണ നിപാതനം।
കൃത്വാ നൃശംസം ദുർബുദ്ധിർദ്രൌണിഃ കിം ഫലമശ്നുതേ॥ 14-68-16 (94387)
സാ ത്വാം പ്രസാദ്യ ശിരസാ യാചേ ശത്രുനിബർഹണ।
പ്രാണാംസ്ത്യക്ഷ്യാമി ഗോവിന്ദ നായം സഞ്ജീവതേ യദി॥ 14-68-17 (94388)
അസ്മിൻഹി ബഹവഃ സാധോ യേ മമാസൻമനോരഥാഃ।
തേ ദ്രോണപുത്രേണ ഹതാഃ കിംനു ജീവാമി കേശവ॥ 14-68-18 (94389)
ആസീൻമമ മതിഃ കൃഷ്ണ പൂർണോത്സംഗാ ജനാർദന।
അഭിവാദയിഷ്യേ ഹൃഷ്ടേതി തദിദം വിതഥീകൃതം॥ 14-68-19 (94390)
ചപലാക്ഷസ്യ ദായാദേ മൃതേഽസ്മിൻപുരുഷർഷഭ।
വിഫലാ മേ കൃതാഃ കൃഷ്ണ ഹൃദി സർവേ മനോരഥാഃ॥ 14-68-20 (94391)
ചപലാക്ഷഃ കിലാതീവ പ്രിയസ്തേ മധുസൂദന।
സുതം പശ്യ ത്വമസ്യൈനം ബ്രഹ്മാസ്ത്രേണ നിപാതിതം॥ 14-68-21 (94392)
കൃതഘ്നോഽയം നൃശംസോഽയം യഥാഽസ്യ ജനകസ്തഥാ।
യഃ പാണ്ഡവീം ശ്രിയം ത്യക്ത്വാ ഗതോഽദ്യ യമസാദനം॥ 14-68-22 (94393)
മയാ ചൈതത്പ്രതിജ്ഞാതം രണമൂർധനി കേശവ।
അഭിമന്യൌ ഹതേ വീര ത്വാമേഷ്യാംയചിരാദിതി॥ 14-68-23 (94394)
തച്ച നാകരവം കൃഷ്ണ നൃശംസാ ജീവിതപ്രിയാ।
ഇദാനീം മാം ഗതാം തത്ര കിംനു വക്ഷ്യതി ഫാൽഗുനിഃ॥ ॥ 14-68-24 (94395)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്വമേധികപർവണി അനുഗീതാപർവണി അഷ്ടഷഷ്ടിതമോഽധ്യായഃ॥ 68 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-68-19 പുത്രോത്സംഗാ ജനാർദനേതി ഝ.പാഠഃ॥ആശ്വമേധികപർവ - അധ്യായ 069
॥ ശ്രീഃ ॥
14.69. അധ്യായഃ 069
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
കൃഷ്ണേന സശപഥം സംസ്പർശനേന പരിക്ഷിതഃ സമുജ്ജീവനം॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
വൈശംപായന ഉവാച।
സൈവം വിലപ്യ കരുണം സോൻമാദേവ തപസ്വിനീ।
ഉത്തരാ ന്യപതദ്ഭൂമൌ കൃപണാ പുത്രഗൃദ്ധിനീ॥ 14-69-1 (94396)
താം തു ദൃഷ്ട്വാ നിപതിതാം ഹതപുത്രപരിച്ഛദാം।
ചുക്രോശ കുന്തീ ദുഃഖാർതാ സർവാശ്ച ഭരതാസ്ത്രിയഃ॥ 14-69-2 (94397)
മുഹൂർതമിവ രാജേന്ദ്ര പാണ്ഡവാനാം നിവേശനം।
അപ്രേക്ഷണീയമഭവദാർതസ്വനവിനാദിതം॥ 14-69-3 (94398)
സാ മുഹൂർതം ച രാജേന്ദ്ര പുത്രശോകാഭിപീഡിതാ।
കശ്മലാഭിഹതാ വീര വൈരാടീ ത്വഭവത്തദാ॥ 14-69-4 (94399)
പ്രതിലഭ്യ തു സാ സഞ്ജ്ഞാമുത്തരാ ഭരതർഷഭ।
അങ്കമാരോപ്യ തം പുത്രമിദം വചനമബ്രവീത്॥ 14-69-5 (94400)
ധർമജ്ഞസ്യ സുതഃ സംസ്ത്വം ന ധർമമവബുധ്യസേ।
യസ്ത്വം വൃഷ്ണിപ്രവീരസ്യ കുരുഷേ നാഭിവാദനം॥ 14-69-6 (94401)
പുത്ര ഗത്വാ മമ വചോ ബ്രൂയാസ്ത്വം പിതരം ത്വിദം।
ദുർമരം പ്രാണിനാം വീര കാലേ പ്രാപ്തേ കഥഞ്ചന॥ 14-69-7 (94402)
യാഽഹം ത്വയാ വിനാഽദ്യേഹ പത്യാ പുത്രേണ ചൈവ ഹ।
മരണം നാഭിഗച്ഛാമി ഹതസ്വസ്തിരകിഞ്ചനാ॥ 14-69-8 (94403)
അഥവാ ധർമരാജ്ഞാഽഹമനുജ്ഞാതാ മഹാഭുജഃ।
ഭക്ഷയിഷ്യേ വിഷം ഘോരം പ്രവേക്ഷ്യേ വാ ഹുതാശനം॥ 14-69-9 (94404)
അഥവാ ദുർഭരം താത യദിദം മേ സഹസ്രധാ।
പതിപുത്രവിഹീനായാ ഹൃദയം ന വിദീര്യതേ॥ 14-69-10 (94405)
ഉത്തിഷ്ഠ പുത്ര പസ്യേമാം ദുഃഖിതാം പ്രപിതാമഹീം।
ആർതാമുപപ്ലുതാം ദീനാം നിമഗ്നാം ശോകസാഗരേ॥ 14-69-11 (94406)
ആര്യാം ച പശ്യ പാഞ്ചാലീം സാത്വതീം ച തപസ്വിനീം।
മാം ച പശ്യ സുദുഃഖാർതാം വ്യാധവിദ്ധാം മൃഗീമിവ॥ 14-69-12 (94407)
ഉത്തിഷ്ഠ പശ്യ വദനം ലോകനാഥസ്യ ധീമതഃ।
പുണ്ഡരീകപലാശാക്ഷം പുരേവ ചപലേക്ഷണഃ॥ 14-69-13 (94408)
ഏവം വിപ്രലപന്തീം തു ദൃഷ്ട്വാ നിപതിതാം പുനഃ।
ഉത്തരാം താം സ്ത്രിയഃ സർവാഃ പുനരുത്ഥാപയന്ത്യുത॥ 14-69-14 (94409)
ഉത്ഥായ ച പുനർധൈര്യാത്തദാ മത്സ്യപതേഃ സുതാ।
പ്രാഞ്ജലിഃ പുണ്ഡരീകാക്ഷം ഭൂമാവേവാഭ്യവാദയത്॥ 14-69-15 (94410)
ശ്രുത്വാ സ തസ്യാ വിപുലം വിലാപം പുരുഷർഷഭഃ।
ഉപസ്പൃശ്യ തതഃ കൃഷ്ണോ ബ്രഹ്മാസ്ത്രം പ്രത്യസംഹരത്॥ 14-69-16 (94411)
പ്രതിജജ്ഞേ ച ദാശാർഹസ്തസ്യ ജീവിതമച്യുതഃ।
അബ്രവീച്ച വിശുദ്ധാത്മാ സർവം വിശ്രാവയജ്ജഗത്॥ 14-69-17 (94412)
ന ബ്രവീംയുത്തരേ മിഥ്യാ സത്യമേതദ്ഭവിഷ്യതി।
ഏഷ സഞ്ജീവയാംയേനം പശ്യതാം സർവദേഹിനാം॥ 14-69-18 (94413)
നോക്തപൂർവം മയാ മിഥ്യാ സ്വൈരേഷ്വപി കദാചന।
ന ച യുദ്ധാത്പരാവൃത്തസ്തഥാ സഞ്ജീവതാമയം॥ 14-69-19 (94414)
യഥാ മേ ദയിതോ ധർമോ ബ്രാഹ്മണശ്ച വിശേഷതഃ।
അഭിമന്യോഃ സുതോ ജാതോ മൃതോ ജീവത്വയം തഥാ॥ 14-69-20 (94415)
യഥാഽഹം നാഭിജാനാമി വിജയേ തു കദാചന।
വിരോധം തേന സത്യേന മൃതോ ജീവത്വയം ശിശുഃ॥ 14-69-21 (94416)
യഥാ സത്യം ച ധർമശ്ച മയി നിത്യം പ്രതിഷ്ഠിതൌ।
തഥാ മൃതഃ ശിശുരയം ജീവതാദഭിമന്യുജഃ॥ 14-69-22 (94417)
യഥാ കംസശ്ച കേശീ ച ധർമേണ നിഹതൌ മയാ।
തേന സത്യേന ബാലോഽയം പുനഃ സഞ്ജീവതാമിഹ॥ 14-69-23 (94418)
ഇത്യുക്ത്വാ വാസുദേവോഽഥ തം ബാലം ഭരതർഷഭ।
`പാദേന കമലാഭേന ബ്രഹ്മരുദ്രാർചിതേന ച।
പസ്പർശ പുണ്ഡരീകാക്ഷ ആപാദതലമസ്തകം॥ 14-69-24 (94419)
സ്പൃഷ്ടമാത്രസ്തു കൃഷ്ണേന സ ബാലോ ഭരതർഷഭ।
ശനൈഃശനൈർമഹാരാജ പ്രാപദ്യത സ ചേതനാം॥' 14-69-25 (94420)
ശനൈഃശനൈർമഹാരാജ പ്രാസ്പന്ദത സചേതനഃ॥ ॥ 14-69-26 (94421)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്വമേധികപർവണി അനുഗീതാപർവണി ഏകോനസപ്തതിതമോഽധ്യായഃ॥ 69 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-69-6 ധർമജസ്യ സുത ഇതി ക.ഥ.പാഠഃ॥ആശ്വമേധികപർവ - അധ്യായ 070
॥ ശ്രീഃ ॥
14.70. അധ്യായഃ 070
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
കൃഷ്ണേനാഭിമന്യുസുതസ്യ പദപ്രവൃത്തിനിമിത്തകഥനപൂർവകം നാമകരണം॥ 1 ॥ അത്രാന്തരേ യുധിഷ്ഠിരാദീനാം സ്വർണഭാരാനയനേന ഹസ്തിനപുരംപ്രത്യാഗമനശ്രവണേന കൃഷ്ണാദിഭിസ്തത്പ്രത്യുദ്യാനം॥ 2 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
വൈശംപായന ഉവാച।
ബ്രഹ്മാസ്ത്രം തു യദാ രാജൻകൃഷ്ണേന പ്രതിസംഹൃതം।
തദാ തദ്വേശ്മ തേ പിത്രാ തേജസാഽഭിവിദീപിതം॥ 14-70-1 (94422)
തതോ രക്ഷാംസി സർവാണി നേശുസ്ത്യക്ത്വാ ഗൃഹം തു തത്।
അന്തരിക്ഷേ ച വാഗാസീത്സാധു കേശവ സാധ്വിതി॥ 14-70-2 (94423)
തദസ്ത്രം ജ്വലിതം ചാപി പിതാമഹമഗാത്തദാ।
തതഃ പ്രാണാൻപുനർലേഭേ പിതാ തവ നരേശ്വര॥ 14-70-3 (94424)
വ്യചേഷ്ടത ച ബാലോസൌ യഥോത്സാഹം യതാബലം।
ബഭൂവുർമുദിതാ രാജംസ്തതസ്താ ഭരതസ്ത്രിയഃ॥ 14-70-4 (94425)
ബ്രാഹ്മണാ വാചയാമാസുർഗോവിന്ദസ്യൈവ ശാസനാത്।
തതസ്താ മുദിതാഃ സർവാഃ പ്രശശംസുർജനാർദനം॥ 14-70-5 (94426)
സ്ത്രിയോ ഭരതസിംഹാനാം നാവം ലബ്ധ്വേവ പാരഗാഃ।
കുന്തീ ദ്രുപദപുത്രീ ച സുഭദ്രാ ചോത്തരാ തഥാ।
സ്ത്രിയശ്ചാന്യാ നൃസിംഹാനാം ബഭൂവുർഹൃഷ്ടമാനസാഃ॥ 14-70-6 (94427)
തത്ര മല്ലാ നടാശ്ചൈവ ഗ്രന്ഥികാഃ സൌഖ്യശായികാഃ।
സൂതമാഗധസംഘാശ്ചാപ്യസ്തുവംസ്തം ജനാർദനം॥ 14-70-7 (94428)
കുരുവംശസ്തവാഖ്യാഭിരാശീർഭിർഭരതർഷഭ।
`സഭാജയത സംഹൃഷ്ടോ മഹാരാജ മഹാജനഃ॥' 14-70-8 (94429)
ഉത്ഥായ തു യഥാകാലമുത്തരാ യദുനന്ദനം।
അഭ്യവാദയത പ്രീതാ സഹ പുത്രേണ ഭാരത॥ 14-70-9 (94430)
തതസ്തസ്യൈ ദദൌ പ്രീതോ ബഹുരത്നം വിശേഷതഃ।
തഥൈവ വൃഷ്ണിശാർദൂലോ നാമ ചാസ്യാകരോത്പ്രഭുഃ।
പിതുസ്തവ മഹാരാജ സത്യസന്ധോ ജനാർദനഃ॥ 14-70-10 (94431)
പരിക്ഷീണേ കുലേ യസ്മാജ്ജാതോഽയമഭിമന്യുജഃ।
പരിക്ഷിദിതി നാമാസ്യ ഭവത്വിത്യബ്രവീത്തദാ॥ 14-70-11 (94432)
സോഽവർധത യഥാകാലം പിതാ തവ ജനാധിപ।
മനഃപ്രഹ്ലാദനശ്ചാസീത്സർവലോകസ്യ ഭാരത॥ 14-70-12 (94433)
മാസജാതസ്തു തേ വീര പിതാ ഭവതി ഭാരത।
അഥാജഗ്മുഃ സുബഹുലം രത്നമാദായ പാണ്ഡവാഃ॥ 14-70-13 (94434)
`മേരുകൂടനിഭാൻഭാണ്ഡാൻകലശാൻഭാജനാനി ച।
കൃതാകൃതം മഹദ്ഭീമമാദായ പുരുഷോത്തമാഃ॥ 14-70-14 (94435)
ഭാരതൈർവാഹനൈസ്തത്ര ഗോരുതേ ഗോരുതേ പഥി।
നിവസന്തോ യയുർദേവം സ്മരന്തഃ പരമേഷ്ഠിനഃ॥ 14-70-15 (94436)
നാസീത്തത്ര നൃപഃ കശ്ചിദഭാരാർതോ നൃപം വിനാ।
ഭീമാദയോഽപി യജ്ഞാർഥം വഹന്തേ കിം പുനർജനാഃ॥' 14-70-16 (94437)
താൻസമീപഗതാഞ്ശ്രുത്വാ നിര്യയുർവൃഷ്ണിപുംഗവാഃ।
അലഞ്ചക്രുശ്ച മാല്യൌഘൈർനഗരം നാഗസാഹ്വയം॥ 14-70-17 (94438)
പതാകാഭിർവിചിത്രാഭിർധ്വജൈശ്ച വിവിധൈരപി।
വേശ്മാനി സമലഞ്ചക്രുഃ പൌരാശ്ചാപി ജനേശ്വരഃ॥ 14-70-18 (94439)
ദേവതായതനാനാം ച പൂജാഃ സുവിവിധാസ്തഥാ।
സന്ദിദേശാഥ വിദുരഃ പാണ്ഡുപുത്രപ്രിയേപ്സയാ॥ 14-70-19 (94440)
രാജമാർഗാശ്ച തത്രാസൻസുമനോഭിരലങ്കൃതാഃ।
ശുശുഭേ തത്പുരം ചാപി സമുദ്രൌഘനിഭസ്വനം॥ 14-70-20 (94441)
നർതകൈശ്ചാപി നൃത്യദ്ഭിർഗായകാനാം ച നിഃസ്വനൈഃ।
ആസീദ്വൈശ്രവണസ്യേവ നിവാസസ്തത്പുരം തദാ॥ 14-70-21 (94442)
ബന്ദിഭിശ്ച നരൈ രാജൻസ്ത്രീസഹായൈശ്ച സർവശഃ।
തത്രതത്ര വിവിക്തേഷു സമന്താദുപശോഭിതം॥ 14-70-22 (94443)
പതാകാ ധൂയമാനാശ്ച സമന്താൻമാതരിശ്വനാ।
അദർശയന്നിവ തദാ കുരൂന്വൈ ദക്ഷിണോത്തരാൻ॥ 14-70-23 (94444)
അഘോഷയംസ്തദാ ചാപ പുരുഷാ രാജമാർഗതഃ।
സർവരാത്രവിഹാരോഽദ്യ രത്നാഭരണലക്ഷണഃ॥ ॥ 14-70-24 (94445)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്വമേധികപർവണി അനുഗീതാപർവണി സപ്തതിതമോഽധ്യായഃ॥ 70 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-70-5 വാചയാമാസുഃ സ്വസ്തീതി ശേഷഃ॥ 7-70-7 ഗ്രംഥികാഃ ദൈവജ്ഞാഃ സുഖാവഹം സൌഖ്യം ശയനം ഇതി പൃച്ഛന്തി തേ സൌഖ്യശായികാഃ॥ 7-70-8 കുരുവംശസ്യ സ്തവം ആചക്ഷതേ താഭിഃ കുരുവംശസ്തവാഖ്യാഭിഃ॥ 7-70-9 ഉത്ഥായ തു യഥാകാമമിതി ക.ട.ഥ.പാഠഃ॥ 7-70-10 തസ്യ കൃഷ്ണോ ദദൌ ഹൃഷ്ടോ ബഹുരത്നം വിശേഷതഃ। തഥാന്യേ വൃഷ്ണിശാർദൂലാ ഇതി ഝ.പാഠഃ॥ആശ്വമേധികപർവ - അധ്യായ 071
॥ ശ്രീഃ ॥
14.71. അധ്യായഃ 071
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
കൃഷ്ണാദിഭിഃ പ്രത്യുദ്ഗംയമാനൈര്യുധിഷ്ഠിരാദിഭിഃ സ്വർണഭാരപുരസ്കാരേണ ഹാസ്തിനപുരപ്രവേശഃ॥ 1 ॥ തതസ്തത്രോപാഗതേന വ്യാസേന യുധിഷ്ഠിരംപ്രത്യശ്വമേധപ്രശംസനപൂർവകം തത്കരണവിധാനം॥ 2 ॥ യുധിഷ്ഠിരേണാശ്വമേധേ സ്വയം ദീക്ഷാസ്വീകാരം പ്രാർഥിതേന കൃഷ്ണേന സഹേതുകഥനം തംപ്രത്യേവ ദീക്ഷാസ്വീകാരവിധാനം॥ 3 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
വൈശംപായന ഉവാച।
താൻസമീപഗതാഞ്ശ്രുത്വാ പാണ്ഡവാഞ്ശത്രുകർശനഃ।
വാസുദേവഃ സഹാമാത്യഃ പ്രയയൌ സസുഹൃദ്ഗണഃ।
തേ സമേത്യ യഥാന്യായം പ്രത്യുദ്യാതാ ദിദൃക്ഷയാ॥ 14-71-1 (94446)
തേ സമേത്യ തഥാധർമം പാണ്ഡവാ വൃഷ്ണിഭിഃ സഹ।
വിവിശുഃ സഹിതാ രാജൻപുരം വാരണസാഹ്വയം॥ 14-71-2 (94447)
വിശതസ്തസ്യ സൈന്യസ്യ ഖുരനേമിസ്വനേന ഹ।
ദ്യാവാപൃഥിവ്യൌ ഖം ചൈവ സർവമാസീത്സമാവൃതം॥ 14-71-3 (94448)
തേ കോശാനഗ്രതഃ കൃത്വാ വിവിശുഃ സ്വം പുരം തദാ।
പാണ്ഡവാഃ പ്രീതമനസഃ സാമാത്യാഃ സസുഹൃദ്ഗണാഃ॥ 14-71-4 (94449)
തേ സമേത്യ യഥാന്യായം ധൃതരാഷ്ട്രം ജനാധിപം।
കീർതയന്തഃ സ്വനാമാനി തസ്യ പാദൌ വവന്ദിരേ॥ 14-71-5 (94450)
ധൃതരാഷ്ട്രാഭ്യനുജ്ഞാതാ ഗാന്ധാരീം സുബലാത്മജാം।
കുന്തീം ച രാജശാർദൂല തദാ ഭരതസത്തമ॥ 14-71-6 (94451)
വിദുരം യൂജയിത്വാ ച വൈശ്യാപുത്രം സമേത്യ ച।
പൂജ്യമാനാഃ സ്മ തേ വീരാ വ്യരോചന്ത വിശാംപതേ॥ 14-71-7 (94452)
തതസ്തത്പരമാശ്ചര്യം വിചിത്രം മഹദദ്ഭുതം।
ശുശ്രുവുസ്തേ തദാ വീരാഃ പിതുസ്തേ ജൻമ ഭാരത॥ 14-71-8 (94453)
തദുപശ്രുത്യ തത്കർമ വാസുദേവസ്യ ധീമതഃ।
പൂജാർഹം പൂജയാമാസുഃ കൃഷ്ണം ദേവകീനന്ദനം॥ 14-71-9 (94454)
തതഃ കതിപയാഹസ്യ വ്യാസഃ സത്യവതീസുതഃ।
ആജഗാമ മഹാതേജാ നഗരം നാഗസാഹ്വയം॥ 14-71-10 (94455)
തസ്യ സർവേ യഥാന്യായം പൂജാ ചക്രുഃ കുരൂദ്വഹാഃ।
സഹ വൃഷ്ണ്യന്ധകവ്യാഘ്രൈരുപാസാഞ്ചക്രിരേ തദാ॥ 14-71-11 (94456)
തത്ര നാനാവിധാകാരാഃ കഥാഃ സമഭികീർത്യ വൈ।
യുധിഷ്ഠിരോ ധർമസുതോ വ്യാസം വചനമബ്രവീത്॥ 14-71-12 (94457)
ഭവത്പ്രസാദാദ്ഭഗവന്യദിദം രത്നമാഹൃതം।
ഉപയോക്തും തദിച്ഛാമി വാജിമേധേ മഹാക്രതൌ॥ 14-71-13 (94458)
തമനുജ്ഞാതുമിച്ഛാമി ഭവതാ മുനിസത്തമ।
ത്വദധീനാ വയം സർവേ കൃഷ്ണസ്യ ച മഹാത്മനഃ॥ 14-71-14 (94459)
വ്യാസ ഉവാച। 14-71-15x (7916)
അനുജാനാമി രാജംസ്ത്വാം ക്രിയതാം യദനന്തരം।
യജസ്വ വാജിമേധേന വിധിവദ്ദക്ഷിണാവതാ॥ 14-71-15 (94460)
അശ്വമേധോ ഹി രാജേന്ദ്ര പാവനഃ സർവപാപ്മനാം।
തേനേഷ്ട്വാ ത്വം വിപാത്മാ വൈ ഭവിതാ നാത്ര സംശയഃ॥ 14-71-16 (94461)
ഇത്യുക്തഃ സ തു ധർമാത്മാ കുരുരാജോ യുധിഷ്ഠിരഃ।
അശ്വമേധസ്യ കൌരവ്യ ചകാരാഹരണേ മതിം॥ 14-71-17 (94462)
സമനുജ്ഞാപ്യ തത്സർവം കൃഷ്മദ്വൈപായനം നൃപഃ।
വാസുദേവമഥാഭ്യേത്യ വാഗ്മീ വചനമബ്രവീത്॥ 14-71-18 (94463)
ദേവകീ സുപ്രജാ ദേവീ ത്വയാ പുരുഷസത്തമ।
യദ്ബ്രൂയാം ത്വാം മഹാബാഹോ തത്കൃഥാസ്ത്വമിഹാച്യുത॥ 14-71-19 (94464)
ത്വത്പ്രഭാവാർജിതാൻഭോഗാനശ്നീമ യദുനന്ദന।
പരാക്രമേണ ബുദ്ധ്യാ ച ത്വയേയം നിർജിതാ മഹീ॥ 14-71-20 (94465)
ദീക്ഷയസ്വ ത്വമാത്മാനം ത്വം ഹി നഃ പരമോ ഗുരുഃ।
ത്വയീഷ്ടവതി ദാശാർഹ വിപാപ്മാ ഭവിതാ ഹ്യഹം॥ 14-71-21 (94466)
ത്വം ഹി യജ്ഞോ ഗുരുശ്ച ത്വം ധർമജ്ഞസ്ത്വം പ്രജാപതിഃ।
ത്വം ഗതിഃ സർവഭൂതാനാമിതി മേ നിശ്ചിതാ മതിഃ॥ 14-71-22 (94467)
വാസുദേവ ഉവാച। 14-71-23x (7917)
ത്വമേവൈതൻമഹാബാഹോ കർതുമർഹസ്യരിന്ദമ।
ത്വം ഗതിഃ സർവഭൂതാനാമിതി മേ നിശ്ചിതാ മതിഃ॥ 14-71-23 (94468)
ത്വം ചാദ്യി കുരുവീരാണാം ധർമേണ ഹി വിരാജസേ।
ഗുണീഭൂതാഃ സ്മ തേ രാജംസ്ത്വം നോ രാജൻഗുരുർമതഃ।
യജസ്വ മദനുജ്ഞാതഃ പ്രാപ്യ ഏഷ ക്രതുസ്ത്വയാ॥ 14-71-24 (94469)
യുനക്തു നോ ഭവാൻകാര്യേ യത്ര വാഞ്ഛസി ഭാരത।
സത്യം തേ പ്രതിജാനാമി സർവം കർതാസ്മി തേഽനഘ॥ 14-71-25 (94470)
ഭീമസേനാർജുനൌ ചൈവ തഥാ മാദ്രവതീസുതൌ।
ഇഷ്ടവന്തോ ഭവിഷ്യന്തി ത്വയീഷ്ടവതി പാർഥിവേ॥ ॥ 14-71-26 (94471)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്വമേധികപർവണി അനുഗീതാപർവണി ഏകസപ്തതിതമോഽധ്യായഃ॥ 71 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-71-7 വൈശ്യാപുത്രം യുയുത്സും॥ 7-71-16 പാവനഃ നാശകഃ॥ആശ്വമേധികപർവ - അധ്യായ 072
॥ ശ്രീഃ ॥
14.72. അധ്യായഃ 072
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
വ്യാസേന യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി പൃഥിവീസഞ്ചാരായ മേധ്യാശ്വോത്സർജനചോദനാ॥ 1 ॥ തഥാഽശ്വരക്ഷണേഽർജുനസ്യ നിയോജനം॥ 2 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
വൈശംപായന ഉവാച।
ഏവമുക്തസ്തു കൃഷ്ണേന ധർമപുത്രോ യുധിഷ്ഠിരഃ।
വ്യാസമാമന്ത്ര്യ് മേധാവീ തതോ വാചനമബ്രവീത്॥ 14-72-1 (94472)
യദാ കാലം ഭവാന്വേത്തി ഹയമേധസ്യ തത്ത്വതഃ।
ദീക്ഷയസ്വ തദാ മാം ത്വം ത്വയ്യായത്തോ ഹി മേ ക്രുതുഃ॥ 14-72-2 (94473)
വ്യാസ ഉവാച। 14-72-3x (7918)
അയം പൈലോഥ കൌന്തേയ യാജ്ഞവൽക്യസ്തഥൈവ ച।
വിധാനം യദ്യഥാ കാലം തത്കർതാരൌ ന സംശയഃ॥ 14-72-3 (94474)
ചൈത്ര്യാം ഹി പൌർണമാസ്യാം തു തവ ദീക്ഷാ ഭവിഷ്യതി।
സംഭാരാഃ സംഭ്രിയന്താം ച യജ്ഞാർഥം പുരുഷർഷഭ॥ 14-72-4 (94475)
അശ്വവിദ്യാവിദശ്ചൈവ സൂതാ വിപ്രാശ്ച തദ്വിദഃ।
മേധ്യമശ്വം പരീക്ഷന്താം തവ യജ്ഞാർഥസിദ്ധയേ॥ 14-72-5 (94476)
തമുത്സൃജ യഥാശാസ്ത്രം പൃഥിവീം സാഗരാംബരാം।
സപര്യേതു യശോ നാംനാ തവ പാർഥിവ വർധയൻ॥ 14-72-6 (94477)
ഇത്യുക്തഃ സ തഥേത്യുക്ത്വാ പാണ്ഡവഃ പൃഥിവീപതിഃ।
ചകാര സർവം രാജേന്ദ്ര യഥോക്തം ബ്രഹ്മവാദിനാ॥ 14-72-7 (94478)
സംഭാരശ്ചൈവ രാജേന്ദ്ര സർവേ സങ്കൽപിതാസ്തതാ॥ 14-72-8 (94479)
സ സംഭാരാൻസമാഹൃത്യ നൃപോ ധർമസുതസ്തദാ।
ന്യവേദയദമേയാത്മാ കൃഷ്ണദ്വൈപായനായ വൈ॥ 14-72-9 (94480)
തതോഽബ്രവീൻമഹാതേജാ വ്യാസോ ധർമാത്മജം നൃപം।
യഥാകാലം യഥായോഗം സജ്ജാഃ സ്മ തവ ദീക്ഷണേ॥ 14-72-10 (94481)
സ്ഫ്യശ്ച കൂർചശ്ച സൌവർണോ യച്ചാന്യദപി കൌരവ।
യത്തു യോഗ്യം ഭവേത്കിഞ്ചിദ്രൌക്മം തത്ക്രിയതാമിതി॥ 14-72-11 (94482)
അശ്വശ്ചോത്സൃജ്യതാമദ്യ പൃഥ്വ്യാമഥ യഥാക്രമം।
സുഗുപ്തം ചരതാം ചാപി യഥാശാസ്ത്രം യഥാവിധി॥ 14-72-12 (94483)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 14-72-13x (7919)
അയമശ്വോ യതാ ബ്രഹ്മന്നുത്സൃഷ്ടഃ പൃഥിവീമിമാം।
ചരിഷ്യതി യഥാകാമം തത്ര വൈ സംവിദീയതാം॥ 14-72-13 (94484)
പൃഥിവീം പര്യടന്തം ഹി തുരഗം കാമചാരിണം।
കഃ പാലയേദിതി മുനേ തദ്ഭവാന്വക്തുമർഹതി॥ 14-72-14 (94485)
ഇത്യുക്തഃ സ തു രാജേന്ദ്ര കൃഷ്ണദ്വൈപായനോഽബ്രവീത്।
ഭീമസേനാദവരജഃ ശ്രേഷ്ഠഃ സർവധനുഷ്മതാം।
ജിഷ്ണുഃ സഹിഷ്ണുർധൃഷ്ണുസ്ച സ ഏനം പാലയിഷ്യതി॥ 14-72-15 (94486)
ശക്തഃ സ ഹി മഹീം ജേതും നിവാതകവചാന്തകഃ।
തസ്മിൻഹ്യസ്ത്രാണി ദിവ്യാനി ദിവ്യം സംഹനനം തഥാ।
ദിവ്യം ധനശ്ചേഷുധീ ച സ ഏനമനുയാസ്യതി॥ 14-72-16 (94487)
സ ഹി ധർമാർഥകുശലഃ സർവവിദ്യാവിശാരദഃ।
യഥാശാസ്ത്രം നൃപശ്രേഷ്ഠ ചാരയിഷ്യതി തേ ഹയം॥ 14-72-17 (94488)
രാജപുത്രോ മഹാബാഹുഃ ശ്യാമോ രാജീവലോചനഃ।
അഭിമന്യോഃ പിതാ വീരഃ സ ഏനമനുയാസ്യതി॥ 14-72-18 (94489)
ഭീമസേനോപി തേജസ്വീ കൌന്തേയോഽമിതവിക്രമഃ।
സമർഥോ രക്ഷിതും രാഷ്ട്രം നകുലശ്ച വിശാംപതേ॥ 14-72-19 (94490)
സഹദേവസ്തു കൌരവ്യ സമായാസ്യതി ബുദ്ധിമാൻ।
കുടുംബതന്ത്രം വിധിവത്സർവമേവ മഹായശാഃ॥ 14-72-20 (94491)
സ തു സർവം യഥാന്യായമുക്ത കുരുകുലോദ്വഹഃ।
ചകാര ഫൽഗുനം ചാപി സന്ദിദേശ ഹയം പ്രതി॥ 14-72-21 (94492)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 14-72-22x (7920)
ഏഹ്യർജുന ത്വയാ വീര ഹയോഽയം പരിപാല്യതാം।
ത്വമർഹോ രക്ഷിതും ഹ്യേനം നാന്യഃ കശ്ചന മാനവഃ॥ 14-72-22 (94493)
യേ ചാപി ത്വാം മഹാബാഹോ പ്രത്യുദ്യാന്തി നരാധിപാഃ।
തൈർവിഗ്രഹോ യഥാ ന സ്യാത്തഥാ കാര്യം ത്വയാഽനഘ॥ 14-72-23 (94494)
ആഖ്യാതവ്യശ്ച ഭതാ യജ്ഞോഽയം മമ സർവശഃ।
പാർഥിവേഭ്യോ മഹാബാഹോ സമയേ ഗംയതാമിതി ॥ 14-72-24 (94495)
വൈശംപായന ഉവാച। 14-72-25x (7921)
ഏവമുക്ത്വാ സ ധർമാത്മാ ഭ്രാതരം സവ്യസാചിനം।
ഭീമം ച നകുലം ചൈവ പുരഗുപ്തൌ സമാദധത്॥ 14-72-25 (94496)
കുടുംബതന്ത്രേ ച തദാ സഹദേവം യുധാംപതിം।
അനുമാന്യ മഹീപാലം ധൃതരാഷ്ട്രം യുധിഷ്ഠിരഃ॥ ॥ 14-72-26 (94497)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്വമേധികപർവണി അനുഗീതാപർവണി ദ്വിസപ്തതിതമോഽധ്യായഃ॥ 72 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-72-11 സ്ഫ്യഃ കാഷ്ഠഖംഗഃ സ ചാത്ര സൌവർണഃ। കൂർച ആസനാർഥം കുശമുഷ്ടിഃ സോഽപ്യത്ര സൌവർണഃ॥ 7-72-12 സുഗുപ്തം സുരക്ഷിതം യഥാ സ്യാത്തഥാ॥ആശ്വമേധികപർവ - അധ്യായ 073
॥ ശ്രീഃ ॥
14.73. അധ്യായഃ 073
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
അർജുനേന യുധിഷ്ഠിരനിയോഗാദ്ബ്രാഹ്മണൈഃ ക്ഷത്രിയൈശ്ച സഹ പ്രഥമമുത്തരദിശ്യശ്വസഞ്ചാരണേന രക്ഷണായ തദനുസരണം॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
വൈശംപായന ഉവാച।
ദീക്ഷാകാലേ തു സംപ്രാപ്തേ തതസ്തേ സുമഹർത്വിജഃ।
വിധിവദ്ദീക്ഷയാമാസുരശ്വമേധായ പാർഥിവം॥ 14-73-1 (94498)
കൃത്വാ സ പശുമേധാംശ്ച ദീക്ഷിതഃ പാണ്ഡുനന്ദനഃ।
ധർമരാജോ മഹാതേജാഃ സഹർത്വിഗ്ഭിർവ്യരോചത॥ 14-73-2 (94499)
ഹയശ്ച ഹയമേധാർഥം സ്വയം സ ബ്രഹ്മവാദിനാ।
ഉത്സൃഷ്ടഃ ശാസ്ത്രവിധിനാ വ്യാസേനാമിതതേജസാ॥ 14-73-3 (94500)
സ രാജാ രാജധർമേണ ദീക്ഷിതോ വിബഭൌ തദാ।
ഹേമമാലീ രുക്മകണ്ഠഃ പ്രദീപ്ത ഇവ പാവകഃ॥ 14-73-4 (94501)
കൃഷ്ണാജിനീ ദണ്ഡപാണിഃ ക്ഷൌമവാസാഃ സ ധർമജഃ।
വിബഭൌ ദ്യുതിമാൻഭൂയഃ പ്രജാപതിരിവാധ്വരേ॥ 14-73-5 (94502)
തഥൈവാസ്യർത്വിജഃ സർവേ തുല്യവേഷാ വിശാംപതേ।
ബഭൂവുരർജുനശ്ചാപി പ്രദീപ്ത ഇവ പാവകഃ॥ 14-73-6 (94503)
ശ്വേതാശ്വഃ കപികേതുശ്ച സസാരാശ്വം ധനഞ്ജയഃ।
വിധിവത്പൃഥിവീപാല ധർമരാജസ്യ ശാസനാത്॥ 14-73-7 (94504)
**ക്ഷിപൻഗാണ്ഡിവം രാജൻബദ്ധഗോധാംഗുലിത്രവാൻ।
തമശ്വം പൃഥിവീപാല മുദാ യുക്തഃ സസാര ച॥ 14-73-8 (94505)
അനുമാർഗം തദാ രാജന്നാഗമത്തത്പുരം വിഭോ।
ദ്രഷ്ടുകാമം കുരുശ്രേഷ്ഠം പ്രയാസ്യനതം ധനഞ്ജയം॥ 14-73-9 (94506)
തേഷാമന്യോന്യസംമർദാദൂഷ്മേവ സമാജായത।
ദിദൃക്ഷൂണാം ഹയം തം ച തം ചൈവ ഹയസാരിണം॥ 14-73-10 (94507)
തതഃ ശബ്ദോ മഹാരാജ ദിശഃ ഖം പ്രതിപൂരയൻ।
ബഭൂവ പ്രേക്ഷതാം നൄമാം കുന്തീപുത്രം ധനഞ്ജയം॥ 14-73-11 (94508)
ഏഷ ഗച്ഛതി കൌന്തേയസ്തുരഗശ്ചൈവ ദീപ്തിമാൻ।
സമന്വേതി മഹാബാഹുഃ സംസ്പൃശന്ധനുരുത്തമം॥ 14-73-12 (94509)
ഏവം ശുശ്രാവ വദതാം ഗിരോ ജിഷ്ണുരുദാരധീഃ।
സ്വസ്തി തേഽസ്തു വ്രജാരിഷ്ടം പുനശ്ചൈഹീതി ഭാരത॥ 14-73-13 (94510)
അഥാപരേ മനുഷ്യേന്ദ്ര പുരുഷാ വാക്യമബ്രുവൻ।
നൈനം പശ്യാമ സംമർദേ ധനുരേതത്പ്രദൃശ്യതേ॥ 14-73-14 (94511)
ഏതദ്ധി ഭീമനിർഹ്രാദം വിശ്രുതം ഗാണ്ഡിവം ധനുഃ।
സ്വസ്തി ഗച്ഛത്വരിഷ്ടോ വൈ പന്ഥാനമകുതോഭയം।
നിവൃത്തമേനം ദ്രക്ഷ്യാമഃ പുനരേഷ്യതി ച ധ്രുവം॥ 14-73-15 (94512)
ഏവമാദ്യാ മനുഷ്യാണാം സ്ത്രീണാം ച ഭരതർഷഭ।
ശുശ്രാവ മധുരാ വാചഃ പുനഃപുനരുദാരധീഃ॥ 14-73-16 (94513)
യാജ്ഞവൽക്യസ്യ ശിഷ്യശ്ച കുശലോ യജ്ഞകർമണി।
പ്രായാത്പാർഥേന സഹിതഃ ശാന്ത്യർഥം വേദപാരഗഃ॥ 14-73-17 (94514)
ബ്രാഹ്മണാശ്ച മഹീപാല ബഹവോ വേദപാരഗാഃ।
അനുജഗ്മുർമഹാത്മാനം ക്ഷത്രിയാശ്ച വിശാംപതേ।
വിധിവത്പൃഥിവീപാല ധർമരാജസ്യ ശാസനാത്॥ 14-73-18 (94515)
പാണ്ഡവൈഃ പൃഥിവീമശ്വോ നിർജിതാമസ്ത്രതേജസാ।
ചചാര സ മഹാരാജ യഥാദേശം ച സത്തമ॥ 14-73-19 (94516)
തത്ര യുദ്ധാനി വൃത്താനി യാന്യാസൻപാണ്ഡവസ്യ ഹ।
താനി വക്ഷ്യാമി തേ വീര വിചിത്രാണി മഹാന്തി ച॥ 14-73-20 (94517)
സ ഹയഃ പൃഥിവീം രാജൻപ്രദക്ഷിണമവർതത।
സസാരേത്തരതഃ പൂർവം തന്നിബോധ മഹീപതേ॥ 14-73-21 (94518)
അവമൃദ്രൻസ രാഷ്ട്രാണി പാർഥിവാനാം ഹയോത്തമഃ।
ശനൈസ്തദാ പരിയയൌ ശ്വേതാശ്വശ്ച മഹാരഥഃ॥ 14-73-22 (94519)
തത്ര സംഗണനാ നാസ്തി രാജ്ഞാമയുതശസ്തദാ।
യേഽയുധ്യന്ത മഹാരാജ ക്ഷത്രിയാ ഹതബാന്ധവാഃ॥ 14-73-23 (94520)
കിരാതാ യവനാ രാജൻബഹവോഽസിധനുർധരാഃ।
ംലേച്ഛാശ്ചാന്യേ ബഹുവിധാഃ പൂർവം യേ നികൃതാ രണേ॥ 14-73-24 (94521)
ആര്യാശ്ച പൃഥിവീപാലാഃ പ്രഹൃഷ്ടനരവാഹനാഃ।
സമീയുഃ പാണ്ഡുപുത്രേണ ബഹവോ യുദ്ധദുർമദാഃ॥ 14-73-25 (94522)
ഏവം വൃത്താനി യുദ്ധാനി തത്രതത്ര മഹീപതേ।
അർജുനസ്യ മഹീപാലൈർനാനാദേശസമാഗതൈഃ॥ 14-73-26 (94523)
യാന്യത്ര ഹയതോ രാജൻപ്രവൃത്താനി മഹാന്തി ച।
താനി യുദ്ധാനി വക്ഷ്യാമി കൌന്തേയസ്യ തവാനഘ॥ ॥ 14-73-27 (94524)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്വമേധികപർവണി അനുഗീതാപർവണി ത്രിസപ്തതിതമോഽധ്യായഃ॥ 73 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-73-9 ആകുമാരം തദാ രാജൻ ഇതി ഝ.പാഠഃ॥ 7-73-17 ശിഷ്യഃ സോമശ്രവാഃ॥ആശ്വമേധികപർവ - അധ്യായ 074
॥ ശ്രീഃ ॥
14.74. അധ്യായഃ 074
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
അർജുനേന ത്രൈഗർതാനാം പരാജയഃ॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
വൈശംപായന ഉവാച।
ത്രിഗർതൈരഭവദ്യുദ്ധം കൃതവൈരൈഃ കിരീടിനഃ।
മഹാരഥസമാജ്ഞാതൈർഹതാനാം പുത്രനപ്തൃഭിഃ॥ 14-74-1 (94525)
തേ സമാജ്ഞായ സംപ്രാപ്തം യജ്ഞിയം തുരഗോത്തമ*****
വിഷയാന്തം തതോ വീരാ ദംശിതാഃ പര്യവാരയൻ॥ 14-74-2 (94526)
രഥിനോ ബദ്ധതൂണീരാഃ സദശ്വൈഃ സമലങ്കൃതൈഃ।
പരിവാര്യ ഹയം രാജൻഗ്രഹീതും സംപ്രചക്രമുഃ॥ 14-74-3 (94527)
തതഃ കിരീടീ സഞ്ചിന്ത്യ തേഷാം തത്ര ചികീർഷിതം।
വാരയാമാസ താന്വീരാൻസാന്ത്വപൂർവമരിന്ദമഃ॥ 14-74-4 (94528)
തദനാദൃത്യ തേ സർവേ ശരൈരഭ്യഹനംസ്തദാ।
തമോരജോഭ്യാം സഞ്ഛന്നാംസ്താൻകിരീടീ ന്യവാരയത്॥ 14-74-5 (94529)
താനവ്രവീത്തതോ ജിഷ്ണുഃ പ്രഹസന്നിവ ഭാരത।
നിവർതധ്വമധർമജ്ഞാഃ ശ്രേയോ ജീവിതമേവ ച॥ 14-74-6 (94530)
സ ഹി വീരഃ പ്രയാസ്യന്വൈ ധർമരാജേന വാരിതഃ।
ഹതബാന്ധവാ ന തേ പാർത ഹന്തവ്യാഃ പാർഥിവാ ഇതി॥ 14-74-7 (94531)
സ തദാ തദ്വചഃ ശ്രുത്വാ ധർമരാജസ്യ ധീമതഃ।
താന്നിവർതധ്വമിത്യാഹ ന ന്യവർതന്തി ചാപി തേ॥ 14-74-8 (94532)
തതസ്ത്രിഗർതരാജാനം സൂര്യവർമാണമാഹവേ।
വിനദ്യ ശരജാലേനി പ്രജഹാസ ധനഞ്ജയഃ॥ 14-74-9 (94533)
തതസ്തേ രഥഘോപേണ രഥനേമിസ്വനേന ച।
പൂരയന്തോ ദിശഃ സർവാ ധനഞ്ജയമുപാദ്രവൻ॥ 14-74-10 (94534)
സൂര്യവർമാ തതഃ പാർതേ ശരാണാം നതപർവണാം।
ശതാന്യമുഞ്ചദ്രാജേന്ദ്ര ലഘ്വസ്ത്രമഭിദർശയൻ॥ 14-74-11 (94535)
തഥൈവാന്യേ മഹേഷ്വാസാ യേ ച തസ്യാനുയായിനഃ।
മുമുചുഃ ശരവർഷാണി ധനഞ്ജയവധൈഷിണഃ॥ 14-74-12 (94536)
സ താഞ്ജ്യാമുഖനിർമുക്തൈർബഹുഭിഃ സുബഹൂഞ്ശരാൻ।
ചിച്ഛേദ പാണ്ഡവോ രാജംസ്തേ ഭൂമൌ ന്യപതംസ്തദാ॥ 14-74-13 (94537)
കേതുവർമാ തു തേജസ്വീ തസ്യൈവാവരജോ യുവാ।
യുയുധേ ഭ്രാതുരർഥായ പാണ്ഡവേന യശസ്വിനാ॥ 14-74-14 (94538)
തമാപതന്തം സംപ്രേക്ഷ്യ കേതുവർമാണമാഹവേ।
അഭ്യഘ്നന്നിശിതൈർബാണൈർബീഭത്സുഃ പരവീരഹാ॥ 14-74-15 (94539)
കേതുവർമണ്യഭിഹതേ ധൃതവർമാ മഹാരഥഃ।
രഥേനാശു സമുത്പത്യ ശരൈർജിഷ്ണുമവാകിരത്॥ 14-74-16 (94540)
തസ്യ താം ശീഘ്രതാമീക്ഷ്യ തുതോഷാതീവ വീര്യവാൻ।
ഗുഡാകേശോ മഹാദേജാ ബാലസ്യ ധൃതവർമണഃ॥ 14-74-17 (94541)
ന സന്ദധാനം ദദൃശേ നാദദാനം ച തം തദാ।
കിരന്തമേവം സ ശരാന്ദദൃശേ പാകശാസനിഃ॥ 14-74-18 (94542)
സ തു തം പൂജയാമാസ ധൃതവർമാണമാഹവേ।
മനസാ തു മുഹൂർതം വൈ രണേ സമഭിഹർഷയൻ॥ 14-74-19 (94543)
`ന വിവ്യാധ രണേ ക്രുദ്ധഃ കുന്തീപുത്രോ ഹസന്നിവ।
സൌഭദ്രസ്യേവ തത്കർമ ദൃഷ്ട്വാ ബാലസ്യ വിസ്മിതഃ॥ 14-74-20 (94544)
തം പന്നഗമിവ ക്രുദ്ധം കുരുവീരഃ സ്മയന്നിവ।
പ്രീതിപൂർവം മഹാബാഹുഃ പ്രാണൈർന വ്യപരോപയത്॥ 14-74-21 (94545)
സ തഥാ രക്ഷ്യമാണോ വൈ പാർഥേനാമിതതേജസാ।
ധൃതവർമാ ശരം ദീപ്തം മുമോച വിജയേ തദാ॥ 14-74-22 (94546)
സ തേന വിജയസ്തൂർണമാസീദ്വിദ്ധഃ കരേ ഭൃശം।
മുമോച ഗാണ്ഡിവം മോഹാത്തത്പപാതാഥ ഭൂതലേ॥ 14-74-23 (94547)
ധനുഷഃ പതതസ്തസ്യ സവ്യസാചികരാദ്വിഭോ।
ബഭൂവ സദൃശം രൂപം ശക്രചാപസ്യ ഭാരത॥ 14-74-24 (94548)
തസ്മിന്നിപതിതേ ദിവ്യേ മഹാധനുഷി പാർഥിവഃ।
ചകാര സസ്വനം ഹാസം ധൃതവർമാ മഹാഹവേ॥ 14-74-25 (94549)
തതോ രോഷാർദിതോ ജിഷ്ണുഃ പ്രമൃജ്യ രുധിരം കരാത്।
ധനുരാദത്ത തദ്ദിവ്യം ശരവർഷൈർവവർഷ ച॥ 14-74-26 (94550)
തതോ ഹലഹലാശബ്ദോ ദിവസ്പൃഗഭവത്തദാ।
നാനാവിധാനാം ഭൂതാനാം തത്കർമാണി പ്രശംസതാം॥ 14-74-27 (94551)
തതഃ സംപ്രേക്ഷ്യ സങ്ക്രുദ്ധം കാലാന്തകയമോപമം।
ജിഷ്ണും ത്രൈഗർതകാ യോധാഃ പരീതാഃ പര്യവാരയൻ॥ 14-74-28 (94552)
അഭിസൃത്യ പരീപ്സാർഥം തതസ്തേ ധൃതവർമണഃ।
പരിവവ്രുർഗുഡാകേശം തത്രാക്രുദ്ധ്യദ്ധനഞ്ജയഃ॥ 14-74-29 (94553)
തതോ യോധാഞ്ജഘാനാശു തേഷാം സ ദശ ചാഷ്ട ച।
മഹേന്ദ്രവജ്രപ്രതിമൈരായസൈർബഹുഭിഃ ശരൈഃ॥ 14-74-30 (94554)
താൻസംപ്രഭഗ്നാൻസംപ്രേക്ഷ്യ ത്വരമാണോ ധനഞ്ജയഃ।
ശരൈരാശീവിഷാകാരൈർജഘാന സ്വനവദ്ധസൻ॥ 14-74-31 (94555)
തേ ഭഗ്നമനസഃ സർവേ ത്രൈഗർതകമഹാരഥാഃ।
ദിശോഽഭിദുദ്രുവൂ രാജന്ധനഞ്ജയശരാർദിതാഃ॥ 14-74-32 (94556)
`ഹതാവശിഷ്ടാ ഹി പരാഃ പാർഥം ദൃഷ്ടപരാക്രമാഃ।'
തമൂചുഃ പുരുഷവ്യാഘ്രം സംശപ്തകനിഷൂദനം॥ 14-74-33 (94557)
തവാസ്മ കിങ്കരാഃ സർവേ സർവേ വൈ വശഗാസ്തവ।
ആജ്ഞാപയസ്വഃ നഃ പാർഥ പ്രഹ്വാൻപ്രേഷ്യാനവസ്ഥിതാൻ।
കരിഷ്യാമഃ പ്രിയം സർവം തവ കൌരവനന്ദന॥ 14-74-34 (94558)
ഏതദാജ്ഞായ വചനം സർവാംസ്താനബ്രവീത്തദാ।
ജീവിതം രക്ഷത നൃപാഃ ശാസനം പ്രതിഗൃഹ്യതാം॥ ॥ 14-74-35 (94559)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്വമേധികപർവണി അനുഗീതാപർവണി ചതുഃസപ്തതിതമോഽധ്യായഃ॥ 74 ॥
ആശ്വമേധികപർവ - അധ്യായ 075
॥ ശ്രീഃ ॥
14.75. അധ്യായഃ 075
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
അർജുനേന പ്രാഗ്ജ്യോതിഷപുരമേത്യാശ്വരക്ഷണായ ഭഗദത്തസുതേന യജ്ഞദത്തേന സഹായോധനം॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
വൈശംപായന ഉവാച।
പ്രാഗ്ജ്യോതിഷമഥാഭ്യേത്യ വ്യചരത്സ ഹയോത്തമഃ।
ഭഗദത്താത്മജസ്തത്ര നിര്യയൌ രണകർകശഃ॥ 14-75-1 (94560)
സഹയം പാണ്ഡുപുത്രം തു വിഷയാന്തമുപാഗതം।
യുയുധേ ഭരതശ്രേഷ്ഠ യജ്ഞദത്തോ മഹീപതിഃ॥ 14-75-2 (94561)
സോഭിനിര്യായ നഗരാദ്ഭഗദത്തസുതോ നൃപഃ।
അശ്വമായാന്തമുൻമഥ്യ നഗരാഭിമുഖോ യയൌ॥ 14-75-3 (94562)
തമാലക്ഷ്യ മഹാബാഹുഃ കുരൂണാമൃഷഭസ്തദാ।
ഗാണ്ഡീവം വിക്ഷിപംസ്തൂർണം സഹസാ സമുപാദ്രവത്॥ 14-75-4 (94563)
തതോ ഗാണ്ഡീവനിർമുക്തൈരിഷുഭിർമോഹിതോ നൃപഃ।
ഹയമുത്സൃജ്യ തം വീരസ്തതഃ പാർഥമുപാദ്രവത്॥ 14-75-5 (94564)
പുനഃ പ്രവിശ്യ നഗരം ദംശിതഃ സ നൃപോത്തമഃ।
ആരുഹ്യ നാഗപ്രവരം നിര്യയൌ യുദ്ധകാങ്ക്ഷയാ॥ 14-75-6 (94565)
പാണ്ഡുരേണാതപത്രേണ ധ്രിയമാണേന മൂർധനി।
ദോധൂയതാ ചാമരേണ ശ്വേതേന ച മഹാരഥഃ॥ 14-75-7 (94566)
തതഃ പാർഥം സമാസാദ്യ പാണ്ഡവാനാം മഹാരഥം।
ആഹ്വയാമാസ ബീഭത്സും ബാല്യാൻമോഹാച്ച സംയുഗേ॥ 14-75-8 (94567)
സ വാരണം നഗപ്രഖ്യം പ്രഭിന്നകരടാമുഖം।
പ്രേഷയാമാസ സങ്ക്രുദ്ധഃ ശ്വേതാശ്വം പ്രതി പാർഥിവഃ॥ 14-75-9 (94568)
വിക്ഷരന്തം മഹാമേഘം പരവാരണവാരണം।
ശസ്ത്രവത്കൽപിതം സംഖ്യേ വിവശം യുദ്ധദുർമദം॥ 14-75-10 (94569)
പ്രചോദ്യമാനഃ സ ഗജസ്തേന രാജ്ഞാ മഹാബലഃ।
തദാഽങ്കശേന വിബഭാവുത്പതിഷ്യന്നിവാംബരം॥ 14-75-11 (94570)
തമാപതന്തം സംപ്രേക്ഷ്യ ക്രുദ്ധോ രാജന്ധനഞ്ജയഃ।
ഭൂമിഷ്ഠോ വാരണഗതം യോധയാമാസ ഭാരത॥ 14-75-12 (94571)
യജ്ഞദത്തസ്തതഃ ക്രുദ്ധോ മുമോചാശു ധനഞ്ജയേ।
തോമരാനഗ്നിസങ്കാശാഞ്ശലഭാനിവ വേഗിതാൻ॥ 14-75-13 (94572)
അർജുനസ്താനസംപ്രാപ്താൻഗാണ്ഡീവപ്രഭവൈഃ ശരൈഃ।
ദ്വിധാ ത്രിധാ ച ചിച്ഛേദ ഖഗമാൻഖഗമൈസ്തദാ॥ 14-75-14 (94573)
സ താന്ദൃഷ്ട്വാ തഥാ ഛിന്നാംസ്തോമരാൻഭഗദത്തജഃ।
ഇഷൂനസക്താംസ്ത്വരിതഃ പ്രാഹിണോത്പാണ്ഡവം പ്രതി॥ 14-75-15 (94574)
തതോഽർജുനസ്തൂർണതരം രുക്മപുംഖാനജിഹ്മഗാൻ।
പ്രേഷയാമാസ സങ്ക്രുദ്ധോ ഭഗദത്താത്മജം പ്രതി॥ 14-75-16 (94575)
സ തൈർവിദ്ധോ മഹാതേജാ യജ്ഞദത്തോ മഹാമൃധേ।
ഭൃശാഹതഃ പപാതോർവ്യാം ന ത്വേനമജഹാത്സ്മൃതിഃ॥ 14-75-17 (94576)
തതഃ സ പുനരാരുഹ്യ വാരണപ്രവരം രണേ।
അവ്യഗ്രഃ പ്രേഷയാമാസ ജയാർഥീ വിജയം പ്രതി॥ 14-75-18 (94577)
തസ്മൈ ബാണാംസ്തതോ ജിഷ്ണുർനിർമുക്താശീവിഷോപമാൻ।
പ്രേഷയാമാസ സങ്ക്രുദ്ധോ ജ്വലിതജ്വലനോപമാൻ॥ 14-75-19 (94578)
സ തൈർവിദ്ധോ മഹാനാഗോ വിസ്രവന്രുധിരം ബഭൌ।
ഹിമവാനിവ ശൈലേന്ദ്രോ ബഹുപ്രസ്രവണസ്തദാ॥ ॥ 14-75-20 (94579)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്വമേധികപർവണി അനുഗീതാപർവണി പഞ്ചസപ്തതിതമോഽധ്യായഃ॥ 75 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-75-2 വജ്രദത്തോ മഹീപതിരിതി ഝ.പാഠഃ॥ 7-75-20 ഗൈരികാക്തമിവാംഭോദ്രിർബഹുപ്രസ്രവണം തദാ ഇതി ഝ.പാഠഃ॥ആശ്വമേധികപർവ - അധ്യായ 076
॥ ശ്രീഃ ॥
14.76. അധ്യായഃ 076
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
അർജുനേന ഭഗദത്താത്മജപരാജയഃ॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
ഏവം ത്രിരാത്രമഭവത്തദ്യുദ്ധം ഭരതർഷഭ।
അർജുനസ്യ നരേന്ദ്രേണ വൃത്രേണേവ ശതക്രതോഃ॥ 14-76-1 (94580)
തതശ്ചതുർഥേ ദിവസേ യജ്ഞദത്തോ മഹാബലഃ।
ജഹാസ സസ്വനം ഹാസം വാക്യം ചേദമതാബ്രവീത്॥ 14-76-2 (94581)
അർജുനാർജുന തിഷ്ഠസ്വ ന മേ ജീവന്വിമോക്ഷ്യസേ।
ത്വാം നിഹത്യ കരിഷ്യാമി പിതുസ്തോയം യഥാവിധി॥ 14-76-3 (94582)
ത്വയാ വൃദ്ധോ മമ പിതാ ഭഗദത്തഃ പിതുഃ സഖാ।
ഹതോ വൃദ്ധോഽപി ബാധിത്വാ ശിശും മാമദ്യ യോധയ॥ 14-76-4 (94583)
ഇത്യേവമുക്ത്വാ സങ്ക്രുദ്ധോ യജ്ഞദത്തോ നരാധിപഃ।
പ്രേഷയാമാസ കൌരവ്യ വാരണം പാണ്ഡവം പ്രതി॥ 14-76-5 (94584)
സംപ്രേഷ്യമാണോ നാഗേന്ദ്രോ യജ്ഞദത്തേന ധീമതാ।
ഉത്പതിഷ്യന്നിവാകാശമഭിദുദ്രാവ പാണ്ഡവം॥ 14-76-6 (94585)
അഗ്രഹസ്തസുമുക്തേന ശീകരേണ സ നാഗരാട്।
സമൌക്ഷതി ഗുഡാകേശം ശൈലം നീല ഇവാംബുദഃ॥ 14-76-7 (94586)
സ തേന പ്രേഷിതോ രാജ്ഞാ മേഘവദ്വിനദൻമുഹുഃ।
മുഖാഡംബരസംഹ്രാദൈരഭ്യദ്രവത ഫൽഗുനം॥ 14-76-8 (94587)
സ നൃത്യന്നിവ നാഗേന്ദ്രോ യജ്ഞദത്തപ്രചോദിതഃ।
ആസസാദ ദ്രുതം രാജൻകൌരവാണാം മഹാരഥം॥ 14-76-9 (94588)
തമായാന്തമഥാലക്ഷ്യ യജ്ഞദത്തസ്യ വാരണം।
ഗാണ്ഡീവമാശ്രിത്യ ബലീ ന വ്യകംപത ശത്രുഹാ॥ 14-76-10 (94589)
ചുക്രോധ ബലവച്ചാപി പാണ്ഡവസ്തസ്യ ഭൂപതേഃ।
കാര്യവിഘ്നമനുസ്മൃത്യി പൂർവവൈരം ച ഭാരത॥ 14-76-11 (94590)
തതസ്തം വാരണം ക്രുദ്ധഃ ശരജാലേന പാണ്ഡവഃ।
നിവാരയാമാസ തദാ വേലേവ മകരാലയം॥ 14-76-12 (94591)
സ നാഗപ്രവരഃ ശ്രീമാനർജുനേന നിവാരിതഃ।
തസ്ഥൌ ശരൈർവിനുന്നാംഗഃ ശ്വാവിച്ഛലലിതോ യഥാ॥ 14-76-13 (94592)
നിവാരിതം ഗജം ദൃഷ്ട്വാ ഭഗദത്തസുതോ നൃപഃ।
ഉത്സസർജ ശിതാൻബാണാനർജുനേ ക്രോധമൂർഛിതഃ॥ 14-76-14 (94593)
അർജുനസ്തു മഹാബാഹുഃ ശരൈരരിനിഘാതിഭിഃ।
വാരയാമാസ താൻബാണാംസ്തദദ്ഭുതമിവാഭവത്॥ 14-76-15 (94594)
തതഃ പുനരഭിക്രുദ്ധോ രാജാ പ്രാഗ്ജ്യോതിഷാധിപഃ।
പ്രേഷയാമാസ നാഗേന്ദ്രം ബലവത്പർവതോപമം॥ 14-76-16 (94595)
തമാപതന്തം സംപ്രേക്ഷ്യ ബലവാൻപാകശാസനിഃ।
നാരാചമഗ്നിസങ്കാശം പ്രാഹിണോദ്വാരണം പ്രതി॥ 14-76-17 (94596)
സ തേന വാരണോ രാജൻമർമസ്വഭിഹതോ ഭൃശം।
പപാത സഹസാ ഭൂമൌ വജ്രരുഗ്ണ ഇവാചലഃ॥ 14-76-18 (94597)
സ പതഞ്ശുശുഭേ നാഗോ ധനഞ്ജയശരാഹതഃ।
വിശന്നിവ മഹാശൈലോ മഹീം വജ്രപ്രപീഡിതഃ॥ 14-76-19 (94598)
തസ്മിന്നിപതിതേ നാഗേ യജ്ഞദത്തസ്യ പാണ്ഡവഃ।
തം ന ഭേതവ്യമിത്യാഹ തതോ ഭൂമിഗതം നൃപം॥ 14-76-20 (94599)
അബ്രവീദ്ധി മഹാതേജാഃ പ്രസ്ഥിതം മാം യുധിഷ്ഠിരഃ।
രാജാനസ്തേ ന ഹന്തവ്യാ ധനഞ്ജയ കഥഞ്ചന॥ 14-76-21 (94600)
സർവമേതന്നരവ്യാഘ്ര ഭവത്യേതാവതാ കൃതം।
യോധാശ്ചാപി ന ഹന്തവ്യാ ധനഞ്ജയ രണേ ത്വയാ॥ 14-76-22 (94601)
വക്തവ്യാശ്ചാപി രാജാനഃ സർവേ സഹ സുഹൃജ്ജനൈഃ।
യുധിഷ്ഠിരസ്യാശ്വമേധോ ഭവദ്ഭിരനുഭൂയതാം॥ 14-76-23 (94602)
ഇതി ഭ്രാതൃവചഃ ശ്രുത്വാ ന ഹൻമി ത്വാം നരാധിപ।
ഉത്തിഷ്ഠ ന ഭയം തേഽസ്തി സ്വസ്തിമാൻഗച്ഛ പാർഥിവ॥ 14-76-24 (94603)
ആഗച്ഛേഥാ മഹാരാജ പരാം ചൈത്രീമുപസ്ഥിതാം।
തദാഽശ്വമേധോ ഭവിതാ ധർമിരാജസ്യ ധീമതഃ॥ 14-76-25 (94604)
ഏവമുക്തഃ സ രാജാ തു ഭഗദത്താത്മജസ്തദാ।
തഥേത്വേവാബ്രവീദ്വാക്യം പാണ്ഡവേനാഭിനിർജിതഃ॥ ॥ 14-76-26 (94605)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്വമേധികപർവണി അനുഗീതാപർവണി ഷട്സപ്തതിതമോഽധ്യായഃ॥ 76 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-76-13 ശലലിതഃ ശലാകാപ്രോതഃ॥ആശ്വമേധികപർവ - അധ്യായ 077
॥ ശ്രീഃ ॥
14.77. അധ്യായഃ 077
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
അശ്വാനുസരണവശാസ്സിന്ധുദേശം ഗതേനാർജുനേന സൈന്ധവൈഃസഹ മഹാഽഽയോധനം॥ 1 ॥ ബാണഗണാവകീർണസ്യാർജുനസ്യ കരാദ്ഗാണ്ഡീവസ്യാ ധഃപതനേ ദേവർഷ്യാദിഭിർജപാദിനാ തസ്യ തേജോദീപനം॥ 2 ॥ തതഃ പുനരർജുനേന തൈഃ സ***യോധനം॥ 3 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
വൈശംപായന ഉവാച।
`ജിത്വാ പ്രസാദ്യ രാജാനം ഭഗദത്തസുതം തദാ।
വിസൃജ്യ യാതേ തുരഗേ സൈന്ധവാൻപ്രതി ഭാരത॥' 14-77-1 (94606)
സൈന്ധവൈരഭവഗദ്യുദ്ധം തതസ്തസ്യ കിരീടിനഃ।
ഹതശേഷൈർമഹാരാജ ഹതാനാം ച സുതൈരപി॥ 14-77-2 (94607)
തേഽവതീർണമുപശ്രുത്യ വിഷയം ശ്വേതവാഹനം।
പ്രത്യുദ്യയുരമൃഷ്യന്തേ രാജാനഃ പാണ്ഡവർഷഭം॥ 14-77-3 (94608)
അശ്വം ച തം പരാമൃശ്യ വിഷയാന്തേ വിഷോപമാത്।
ന ഭയം ചക്രിരേ പാർഥാദ്ഭീമസേനാദനന്തരാത്॥ 14-77-4 (94609)
തേഽവിദൂരാദ്ധനുഷ്പാണിം യജ്ഞിയസ്യ ഹയസ്യ ച।
ബീഭത്സും പ്രത്യപദ്യന്ത് പദാതിനമവസ്ഥിതം॥ 14-77-5 (94610)
തതസ്തേ തം മഹാവീര്യാ രാജാനഃ പര്യവാരയൻ।
ജിഗീഷന്തോ നരവ്യാഘ്രം പൂർവം വിനികൃതാ യുധി॥ 14-77-6 (94611)
തേ നാമാന്യപി ഗോത്രാണി കർമണി വിവിധാനി ച।
കീർതയന്തസ്തദാ പാർഥം ശരവർഷൈരവാകിരൻ॥ 14-77-7 (94612)
തേ കിരന്തഃ ശരവ്രാതാന്വാരണപ്രതിവാരണാൻ।
രണേ ജയമഭീപ്സന്തഃ കൌന്തേയം പര്യവാരയൻ॥ 14-77-8 (94613)
തേ സമീക്ഷ്യ ച തം കൃഷ്ണമുഗ്രകർമാണമാഹവേ।
സർവേ യുയുധിരേ വീരാ രഥസ്ഥാസ്തം പദാതിനം॥ 14-77-9 (94614)
തേ തമാജഘ്നിരേ വീരം നിവാതകവചാന്തകം।
സംശപ്തകനിഹന്താരം ഹന്താരം സൈന്ധവസ്യ ച॥ 14-77-10 (94615)
തതോ രഥസഹസ്രേണ ഗജാനാമയുതേന ച।
***ഷ്ഠകീകൃത്യ ബീഭത്സും പ്രഹൃഷ്ടമനസോഽഭവൻ॥ 14-77-11 (94616)
** സ്മരന്തോ വധം വീരാഃ സിന്ധുരാജസ്യ ചാഹവേ।
ജയദ്രഥസ്യ കൌരവ്യ സമരേ സവ്യസാചിനാ॥ 14-77-12 (94617)
തതഃ പർജന്യവത്സർവേ ശരവൃഷ്ടീരവാസൃജൻ।
തൈഃ കീർണഃ ശുശുഭേ പാർഥോ രവിർമേഘാന്തരേ യഥാ॥ 14-77-13 (94618)
സ ശരൈഃ സമവച്ഛന്നശ്ചകാശേ പാണ്ഡവർഷഭഃ।
പഞ്ചരാന്തരസഞ്ചാരീ ശകുന്ത ഇവ ഭാരത॥ 14-77-14 (94619)
തതോ ഹാഹാകൃതം സർവം കൌന്തേയ ശരപീഡിതേ।
ത്രൈലോക്യമഭവദ്രാജന്രവിരാസീദ്രജോരുണഃ॥ 14-77-15 (94620)
തതോ വവൌ മഹാരാജ മാരുതോ രോമഹർഷണഃ।
രാഹുരഗ്രസദാദിത്യം പർവണീവ വിശാംപതേ॥ 14-77-16 (94621)
ഉൽകാശ്ച ജഘ്നിരേ സൂര്യം വികീര്യന്ത്യഃ സമന്തതഃ।
വേപഥുശ്ചാഭവദ്രാജൻകൈലാസസ്യ മഹാഗിരേഃ॥ 14-77-17 (94622)
മുമുചുഃ ശ്വാസമത്യുഷ്ണം ദുഃഖശോകസമന്വിതാഃ।
സപ്തർഷയോ ജാതഭയാസ്തഥാ ദേവർഷയോപി ച॥ 14-77-18 (94623)
ശശം ചാശു വിനിർഭിദ്യ മണ്ഡലം ശശിനോഽപതൻ।
വിപരീതാ ദിശശ്ചാപി സർവാ ധൂമാകുലാസ്തഥാ॥ 14-77-19 (94624)
രാസഭാരുണസങ്കാശാ ധനുഷ്മന്തഃ സവിദ്യുതഃ।
ആവൃത്യ ഗഗനം മേഘാ മുമുചുർമാംസശോണിതം॥ 14-77-20 (94625)
ഏവമാസീത്തദാ വീരേ ശരവർഷേണ സംവൃതേ।
ഫൽഗുനേ ഭരതശ്രേഷ്ഠ തദദ്ഭുതമിവാഭവത്॥ 14-77-21 (94626)
തസ്യ തേനാവകീർണസ്യ ശരജാലേന സർവതഃ।
മോഹാത്പപാത ഗാണ്ഡീവമാവാപശ്ച കരാദപി॥ 14-77-22 (94627)
തസ്മിൻമോഹമനുപ്രാപ്തേ ശരജാലം മഹത്തദാ।
സൈന്ധവാ മുമുചുസ്തൂർണം ഗതസത്വേ മഹാരഥേ॥ 14-77-23 (94628)
തതോ മോഹം സമാപന്നം ജ്ഞാത്വാ പാർഥം ദ്വിവൌകസഃ।
സർവേ വിത്രസ്തമനസസ്തസ്യ ശാന്തികൃതോഽഭവൻ॥ 14-77-24 (94629)
തതോ ദേവർഷയഃ സർവേ തഥാ സപ്തർഷയോപി ച।
ബ്രഹ്മർഷചസ്ച വിജയം ജേപുഃ പാർഥസ്യ ധീമതഃ॥ 14-77-25 (94630)
തതഃ പ്രദീപിതേ ദേവൈഃ പാർഥതേജസി പാർഥിവ।
തസ്ഥാവചലവദ്ധീമാൻസംഗ്രാമേ പരമാസ്ത്രവിത്॥ 14-77-26 (94631)
വിചകർഷ ധനുർദിവ്യം തതഃ കൌരവനന്ദനഃ।
യന്ത്രസ്യേവേഹ ശബ്ദോഽഭൂൻമഹാംസ്തസ്യ പുനഃ പുനഃ॥ 14-77-27 (94632)
തതഃ സ ശരവർഷാണി പ്രത്യമിത്രാൻപ്രതി പ്രഭുഃ।
വവർഷ ധനുഷാ പാർഥോ വർഷാണീവ പുരന്ദരഃ॥ 14-77-28 (94633)
തതസ്തേ സൈന്ധവാ യോധാഃ സർവ ഏവ സരാജകാഃ।
നാദൃശ്യന്ത ശരൈഃ കീർണാഃ ശലഭൈരിവ പാദപാഃ॥ 14-77-29 (94634)
തസ്യ ശബ്ദേന വിത്രേസുർഭയാർതാശ്ച വിദുദ്രുവുഃ।
മുമുചുസ്ചാശ്രു ശോകാർതാഃ ശുശുചുശ്ചാപി സൈന്ധവാഃ॥ 14-77-30 (94635)
താംസ്തു സർവാന്നരവ്യാഘ്രഃ സൈന്ധവാന്വ്യചരദ്ബലീ।
അലാതചക്രവദ്രാജഞ്ശരജാലൈഃ സമാർപയത്॥ 14-77-31 (94636)
തദിന്ദ്രജാലപ്രതിമം ബാണജാലമമിത്രഹാ।
വിസൃജ്യ ദിക്ഷു സർവാസു മഹേന്ദ്രി ഇവ വജ്രഭൃത്॥ 14-77-32 (94637)
മേഘജാലനിഭം സൈന്യം വിദാര്യ ശരവൃഷ്ടിഭിഃ।
വിബഭൌ കൌരവശ്രേഷ്ഠഃ ശരദീവ ദിവാകരഃ॥ ॥ 14-77-33 (94638)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്വമേധികപർവണി അനുഗീതാപർവണി സപ്തസപ്തതിതമോഽധ്യായഃ॥ 77 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-77-19 ഉത്കാഃ ശശം ചന്ദ്രസ്ഥം വിനിർഭിദ്യ ശശിനോ മണ്ഡലം പ്രതി അപതന്നിതി അനുവൃത്ത്യാ സംബന്ധഃ॥ 7-77-20 രാസഭാരുണേ വർണവിശേഷഃ॥ 7-77-22 ആവാപോ ഹസ്താവാപഃ॥ആശ്വമേധികപർവ - അധ്യായ 078
॥ ശ്രീഃ ॥
14.78. അധ്യായഃ 078
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
അർജുനസമാഗമനശ്രവണമാത്രേണ ജയദ്രഥസുതേ മൃതേ ദുശ്ശലയാ തത്സുതമാനീയാർജുനംപ്രത്യഭിയാനം॥ 1 ॥ തതോഽർജുനേന ദുശ്ശലാപ്രാർഥനയാ തസ്യാം ബഹുമാനേന ച യുദ്ധാദുപരമഃ॥ 2 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
വൈശംപായന ഉവാച।
തതോ ഗാണ്ഡീവഭൃച്ഛൂരോ യുദ്ധായ സമുപസ്ഥിതഃ।
വിബഭൌ യുധി ദുർധർഷോ ഹിമവാനചലോ യഥാ॥ 14-78-1 (94639)
തതസ്തേ സൈന്ധവാ യോധാഃ പുനരേവ വ്യവസ്ഥിതാഃ।
വ്യമുഞ്ചന്ത സുസംരബ്ധാഃ ശരവർഷാണി ഭാരത॥ 14-78-2 (94640)
താൻപ്രഹസ്യ മഹാബാഹുഃ പുനരേവ വ്യവസ്ഥിതാൻ।
തതഃ പ്രോവാച കൌന്തേയോ മുമൂർഷഞ്ശ്ലക്ഷ്ണയാ ഗിരാ॥ 14-78-3 (94641)
യുധ്യധ്വം പരയാ ശക്ത്യാ യതധ്വം വിജയേ മമ।
കുരുധ്വം സർവകാര്യാണി മഹദ്വോ ഭയമാഗതം॥ 14-78-4 (94642)
ഏഷ യോത്സ്യാമി സർവാംസ്തു നിവാര്യ ശരവാഗുരാം।
തിഷ്ഠധ്വം യുദ്ധമനസോ ദർപം ശമയിതാസ്മി വഃ॥ 14-78-5 (94643)
ഏതാവദുക്ത്വാ കൌരവ്യോ രോഷാദ്ഗാണ്ഡീവഭൃത്തദാ।
തതോഽഥ വചനം സ്മൃത്വാ ഭ്രാതുർജ്യേഷ്ഠസ്യ ഭാരത॥ 14-78-6 (94644)
ന ഹന്തവ്യാ രണേ താത ക്ഷത്രിയാ വിജിഗീഷവഃ।
ജേതവ്യാശ്ചേതി യത്പ്രോക്തം ധർമരാജ്ഞാ മഹാത്മനാ।
ചിന്തയാമാസ സ തദാ ഫൽഗുനഃ പുരുഷർഷഭഃ॥ 14-78-7 (94645)
ഇത്യുക്തോഽഹം നരേന്ദ്രേണ ന ഹന്തവ്യാ നൃപാ ഇതി।
കഥിതം ന മൃഷേദം സ്യാദ്ധർമരാജവചഃ ശുഭം॥ 14-78-8 (94646)
ന ഹന്യേരംശ്ച രാജാനോ രാജ്ഞശ്ചാജ്ഞാ കൃതാ ഭവേത്।
ഇതി സഞ്ചിന്ത്യ സ തദാ ഫൽഗുനഃ പുരുഷർഷഭഃ॥ 14-78-9 (94647)
പ്രോവാച വാക്യം ധർമജ്ഞഃ സൈന്ധവാന്യുദ്ധദുർമദാൻ।
ബാലാംസ്ത്രിയോ വാ യുഷ്മാകം ന ഹനിഷ്യേ വ്യവസ്ഥിതാൻ॥ 14-78-10 (94648)
യശ്ച വക്ഷ്യതി സംഗ്രാമേ തവാസ്മീതി പരാജിതഃ।
ഏതച്ഛ്രുത്വാ വചോ മഹ്യം കുരുധ്വം ഹിതമാത്മനഃ॥ 14-78-11 (94649)
തതോഽന്യഥാ കൃച്ഛ്രഗതാ ഭവിഷ്യഥ മയാഽർദിതാഃ।
ഏവമുക്ത്വാ തു താന്വീരാന്യുയുധേ കുരുപുംഗവഃ॥ 14-78-12 (94650)
അത്വരാവാനസംഭ്രാന്തഃ സങ്ക്രുദ്ധൈർവിജിഗീഷുഭിഃ।
ശതം ശതസഹസ്രാണി ശരാണാം നതപർവണാം॥ 14-78-13 (94651)
മുമുചുഃ സൈന്ധവാ രാജംസ്തദാ ഗാണ്ഡീവധന്വനി।
ശരാനാപതതഃ ക്രൂരാനാശീവിഷവിഷോപമാൻ।
ചിച്ഛേദ നിശിതൈർബാണൈരന്തരാ സ ധനഞ്ജയഃ॥ 14-78-14 (94652)
ഛിത്ത്വാ തു താനാശു ചൈവ കങ്കപത്രാഞ്ശിലാശിതാൻ।
ഏകൈകമേഷാം സമരേ ബിഭേദ നിശിതൈഃ ശരൈഃ॥ 14-78-15 (94653)
തതഃ പ്രാസ്രാംശ്ച ശക്തീസ്ച പുനരേവ ധനഞ്ജയേ।
ജയദ്രഥം ഹതം സ്മൃത്വാ ചിക്ഷിപുഃ സൈന്ധവാ നൃപാഃ॥ 14-78-16 (94654)
തേഷാം കിരീടീ സങ്കൽപം മോഘം ചക്രേ മഹാബലഃ।
സർവാംസ്താനന്തരാ ച്ഛിത്ത്വാ തദാ ചുക്രോശ പാണ്ഡവഃ।
തഥൈവാപതതാം തേഷാം യോധാനാം ജയഗൃദ്ധിനാം। 14-78-17 (94655)
തഥൈവാപതതാം തേഷാം യോധാനാം യജഗൃദ്ധിനാം।
ശിരാംസി പാതയാമാസ ഭല്ലൈഃ സന്നതപർവഭിഃ॥ 14-78-18 (94656)
തേഷാം പ്രദ്രവതാം ചാപി പുനരേവാഭിധാവതാം।
നിവർതതാം ച ശബ്ദോഽഭൂത്പൂർണസ്യേവ മഹോദധേഃ॥ 14-78-19 (94657)
തേ വധ്യമാനാസ്തു തദാ പാർഥേനാമിതതേജസാ।
യഥാപ്രാണം യഥോത്സാഹം യോധയാമാസുരർജുനം॥ 14-78-20 (94658)
തതസ്തേ ഫൽഗുനേനാജൌ ശരൈഃ സന്നതപർവഭിഃ।
കൃതാ വിസഞ്ജ്ഞാ ഭൂയിഷ്ഠാ ക്ലാന്തവാഹനസൈനികാഃ॥ 14-78-21 (94659)
താംസ്തു സർവാൻപരിഗ്ലാനാന്വിദിത്വാ ധൃതരാഷ്ട്രജാ।
ദുഃശലാ ബാലമാദായ നപ്താരം പ്രയയൌ തദാ॥ 14-78-22 (94660)
സുരഥസ്യ സുതം വീരം രഥേനാഥാഗമത്തദാ।
ശാന്ത്യർഥം സർവയോധാനാമഭ്യഗച്ഛത പാണ്ഡവം॥ 14-78-23 (94661)
സാ ധനഞ്ജയമാസാദ്യ രുരോദാർതസ്വരം തദാ।
ധനഞ്ജയോപി താം ദൃഷ്ട്വാ ധനുർവിസസൃജേ പ്രഭുഃ॥ 14-78-24 (94662)
സമുത്സൃജ്യ ധനുഃ പാർഥോ വിധിവദ്ഭഗിനീ തദാ।
പ്രാഹ കിം കരവാണീതി സാ ച തം പ്രത്യുവാച ഹ॥ 14-78-25 (94663)
ഏഷ തേ ഭരതശ്രേഷ്ഠ സ്വസ്ത്രീയസ്യാത്മജഃ ശിശുഃ।
അഭിവാദയതേ പാർഥ തം പശ്യ പുരുഷർഷഭ॥ 14-78-26 (94664)
ഇത്യുക്തസ്തസ്യ പിതരം സ പപ്രച്ഛാർജുനസ്തഥാ।
ക്വാസാവിതി തതോ രാജന്ദുഃശലാ വാക്യമബ്രവീത്॥ 14-78-27 (94665)
പിതൃശോകാഭിസന്തപ്തോ വിഷാദാർതോഽസ്യ വൈ പിതാ।
പഞ്ചത്വമഗമദ്വീരോ യഥാ തൻമേ നിശാമയ॥ 14-78-28 (94666)
സ പൂർവം പിതരം ശ്രുത്വാ ഹതം യുദ്ധേ ത്വയാഽനഘ।
ത്വാമാഗതം ച സംശ്രുത്യ യുദ്ധായ ഹയസാരിണം।
പിതുശ്ച മൃത്യുദുഃഖാർതോഽജഹാത്പ്രാണാന്ധനഞ്ജയ॥ 14-78-29 (94667)
പ്രാപ്തോ ബീഭത്സുരിത്യേവ നാമ ശ്രുത്വൈവ തേഽനഘ।
വിഷാദാർതഃ പപാതോർവ്യാം മമാര ച മമാത്മജഃ॥ 14-78-30 (94668)
തം ദൃഷ്ട്വാ പതിതം തത്ര തതസ്തസ്യാത്മജം പ്രഭോ।
ഗൃഹീത്വാ സമനുപ്രാപ്താ ത്വാമദ്യ ശരണൈപിണീ॥ 14-78-31 (94669)
ഇത്യുക്ത്വാഽഽർതസ്വരം സാ തു മുമോച ധൃതരാഷ്ട്രജാ।
ദീനാ ദീനം സ്ഥിതം പാർഥമബ്രവീച്ചാപ്യധോമുഖം॥ 14-78-32 (94670)
സ്വസാരം സമവേക്ഷസ്വ സ്വസ്രീയാത്മജമേവ ച।
കർതുമർഹസി ധർമജ്ഞ ദയാം കുരുകുലോദ്വഹ।
വിസ്മൃത്യ കുരുരാജാനം തം ച മന്ദം ജയദ്രഥം॥ 14-78-33 (94671)
അഭിമന്യോര്യഥാ ജാതഃ പരിക്ഷിത്പരവീരഹാ।
തഥാഽയം സുരഥാജ്ജാതോ മമ പൌത്രോ മഹാഭുജ॥ 14-78-34 (94672)
തമാദായ നരവ്യാഘ്ര സംപ്രപ്താസ്മി തവാന്തികം।
ശമാർഥം സർവയോധാനാം ശൃണു ചേദം വചോ മമ॥ 14-78-35 (94673)
ആഗതോഽയം മഹാബാഹോ തസ്യ മന്ദസ്യ പുത്രകഃ।
പ്രസാദമസ്യ ബാലസ്യ തസ്മാത്ത്വം കർതുമർഹസി॥ 14-78-36 (94674)
ഏഷ പ്രസാദ്യ ശിരസാ പ്രശമാർഥമരിന്ദമ।
യാചതേ ത്വാം മഹാബാഹോ ശമം ഗച്ഛ ധനഞ്ജയ॥ 14-78-37 (94675)
ബാലസ്യ ഹതബന്ധോശ്ച പാർഥ കിഞ്ചിദജാനതഃ।
പ്രസാദം കുരു ധർമജ്ഞ മാ മന്യുവശമന്വഗാഃ॥ 14-78-38 (94676)
തമനാർഥം നൃശംസം ച വിസ്മൃത്യാസ്യ പിതാമഹം।
ആഗസ്കാരിണമത്യർതം പ്രസാദം കർതുമർഹസി॥ 14-78-39 (94677)
ഏവം ബ്രുവത്യാം കരുണം ദുഃശലായാം ധനഞ്ജയഃ।
സംസ്മൃത്യ ദേവീം ഗാന്ധാരീം ധൃതരാഷ്ട്രം ച പാർഥിവം।
ഉവാച ദുഃഖശോകാർതഃ ക്ഷത്രധർമം വ്യഗർഹയത്॥ 14-78-40 (94678)
`ധിക്തം ദുര്യോധനം ക്ഷുദ്രം രാജ്യലുബ്ധം ച മാനിനം।'
യത്കൃതേ ബാന്ധവാഃ സർവേ മയാ നീതാ യമക്ഷയം॥ 14-78-41 (94679)
ഇത്യുക്ത്വാ ബഹു സാന്ത്വാദി പ്രസാദമകരോജ്ജയഃ।
പരിഷ്വജ്യ ച താം പ്രീതോ വിസസർജ ഗൃഹാൻപ്രതി॥ 14-78-42 (94680)
ദുഃശലാ ചാപി താന്യോധാന്നിവാര്യ മഹതോ രണാത്।
സംപൂജ്യ പാർഥം പ്രയയൌ ഗൃഹാനേവ ശുഭാനനാ॥ 14-78-43 (94681)
ഏവം നിർജിത്യ താന്വീരാൻസൈന്ധവാൻസ ധനഞ്ജയഃ।
അന്വധാവത ധാവന്തം ഹയം കാമവിചാരിണം॥ 14-78-44 (94682)
തതോ മൃഗമിവാകാശേ യഥാ ദേവഃ പിനാകധൃക്।
സസാര തം തഥാ വീരോ വിധിവദ്യജ്ഞിയം ഹയം॥ 14-78-45 (94683)
സ ച വാജീ യഥേഷ്ടേന താംസ്താന്ദേശാന്യഥാക്രമം।
വിചചാര യഥാകാമം കർമ പാർഥസ്യ വർധയൻ॥ 14-78-46 (94684)
ക്രമേണ സ ഹയസ്ത്വേവം വിചരൻപുരുഷർഷഭ।
മണലൂരപതേർദേശമുപായാത്സഹപാണ്ഡവഃ॥ ॥ 14-78-47 (94685)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്വമേധികപർവണി അനുഗീതാപർവണി അഷ്ടസപ്തതിതമോഽധ്യായഃ॥ 78 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-78-47 ഭണിപൂരപതേരിതി ഝ.പാഠഃ॥ആശ്വമേധികപർവ - അധ്യായ 079
॥ ശ്രീഃ ॥
14.79. അധ്യായഃ 079
അശ്വമേധപർവ ॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
അർജുനേന മണലൂരപുരം പ്രതി ഗമനം॥ 1 ॥ തഥാ പിതൃഭക്ത്യാ വിനയേനാഗതം ചിത്രാംഗദായാം ജാതം സ്വാത്മജം ബഭ്രുവാഹനംപ്രതി ക്ഷത്രധർമപരിത്യാഗജരോഷാദുപാലംഭഃ॥ 2 ॥ തമസഹമാനയാ ഉലൂപ്യാ നാഗലോകാദേത്യ ബഭ്രുവാഹനസ്യാർജുനേന സഹ യുദ്ധപ്രോത്സാഹനം॥ 3 ॥ ബഭ്രുവാഹനേന സ്വശരാഗാഢാഭിധാതേന നിപതിതേ പാർഥേ പിതൃമാരണശോകേന മോഹാധിഗമഃ॥ 4 ॥ തതശ്ചിത്രാംഗദയാ രണാംഗണമേത്യ ബഹുധാ വിലാപഃ॥ 5 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
വൈശംപായന ഉവാച।
ശ്രുത്വാ തു നൃപതിഃ പ്രാപ്തം പിതരം ബഭ്രുവാഹനഃ।
നിര്യയൌ വിനയേനാഥ ബ്രാഹ്മണാര്യപുരഃസരഃ॥ 14-79-1 (94686)
മണലൂരേശ്വരം ത്വേവമുപയാതം ധനഞ്ജയഃ।
നാഭ്യനന്ദത്സ മേധാവീ ക്ഷത്രധർമമനുസ്മരൻ॥ 14-79-2 (94687)
ഉവാച ച സ ധർമാത്മാ സമന്യുഃ ഫൽഗുനസ്തദാ।
പ്രക്രിയേയം ന തേ യുക്താ ബഹിസ്ത്വം ക്ഷത്രധർമതഃ॥ 14-79-3 (94688)
സംരക്ഷ്യമാണം തുരഗം യൌധിഷ്ഠിരമുപാഗതം।
യജ്ഞിയം വിഷയാന്തേ മാം നായോത്സീഃ കിംനു പുത്രക॥ 14-79-4 (94689)
ധിക്ത്വാമസ്തു സുദുർബുദ്ധിം ക്ഷത്രധർമാവിശാരദം।
യോ മാം യുദ്ധായ സംപ്രാപ്തം സാംനൈവ പ്രത്യഗൃഹ്ണഥാഃ॥ 14-79-5 (94690)
ന ത്വയാ പുരുഷാർഥോ ഹി കശ്ചിദസ്തീഹ ജീവതാ।
യസ്ത്വം സ്ത്രീവദ്യുധാ പ്രാപ്തം മാം സാംനാ പ്രത്യഗൃഹ്ണഥാഃ॥ 14-79-6 (94691)
യദ്യഹം ന്യസ്തശസ്ത്രസ്ത്വാമാഗച്ഛേയം സുദുർമതേ।
പ്രക്രിയേയം ഭവേദ്യുക്താ താവതവ നരാധമ॥ 14-79-7 (94692)
തമേവമുക്തം ഭർത്രാ തു വിദിത്വാ പന്നഗാത്മജാ।
അമൃഷ്യമാണാ ഭിത്ത്വോർവീമുലൂപീ സമുപാഗമത്॥ 14-79-8 (94693)
സാ ദദർശ തത പുത്രം വിമൃശന്തമധോമുഖം।
സന്തർജ്യമാനമസകൃത്പിത്രാ യുദ്ധാർഥിനാ വിഭോ॥ 14-79-9 (94694)
തതഃ സാ ചാരുസർവാംഗീ സമുപേത്യോരഗാത്മജാ।
ഉലൂപീ പ്രാഹ വചനം ക്ഷത്രധർമവിശാരദ॥ 14-79-10 (94695)
ഉലൂപീം മാം നിബോധ ത്വം മാതരം പന്നഗാത്മജാം।
കുരുഷ്വ വചനം പുത്ര ധർമസ്തേ ഭവിതാ പരഃ॥ 14-79-11 (94696)
യുധ്യസ്വൈനം കുരുശ്രേഷ്ഠം ധനഞ്ജയമരിന്ദമം॥
ഏവമേഷ ഹി തേ പ്രീതോ ഭവിഷ്യതി ന സംശയഃ॥ 14-79-12 (94697)
ഏവമുദ്ധാർഷിതോ രാജാ സ മാത്രാ ബഭ്രുവാഹനഃ।
മനശ്ചക്രേ മഹാതേജാ യുദ്ധായ ഭരതർഷഭ॥ 14-79-13 (94698)
സന്നഹ്യ കാഞ്ചനം വർമ ശിരസ്ത്രാണം ച ഭാനുമത്।
തൂണീരശതസംബാധമാരുരോഹ രഥോത്തമം॥ 14-79-14 (94699)
സർവോപകരണോപേതം യുക്തമശ്വൈർമനോജവൈഃ।
സചക്രോപസ്കരം ശ്രീമാൻഹേമഭാണ്ഡപരിഷ്കൃതം॥ 14-79-15 (94700)
പരമാർചിതമുച്ഛ്രിത്യ ധ്വജം ഹംസം ഹിരൺമയം।
പ്രയയൌ പാർഥമുദ്ദിശ്യ സ രാജാ ബഭ്രുവാഹനഃ॥ 14-79-16 (94701)
തതോഽഭ്യോത്യ ഹയം വീരോ യജ്ഞിയം പാർഥരക്ഷിതം।
ഗ്രാഹയാമാസ പുരുഷൈർഹയശിക്ഷാവിശാരദൈഃ॥ 14-79-17 (94702)
ഗൃഹീതം വാജിനം ദൃഷ്ട്വാ പ്രീതാത്മാ സ ധനഞ്ജയഃ।
പുത്രം രഥസ്ഥം ഭൂമിഷ്ഠഃ സംന്യവാരയദാഹവേ॥ 14-79-18 (94703)
സ തത്ര രാജാ തം വീരം ശരസംഘൈരനേകശഃ।
അർദയാമാസ നിശിതൈരാശീവിഷവിഷോപമൈഃ॥ 14-79-19 (94704)
തയോഃ സമഭവദ്യുദ്ധം പിതുഃ പുത്രസ്യക ചാതുലം।
ദേവാസുരരണപ്രഖ്യമുഭയോഃ പ്രീയമാണയോഃ॥ 14-79-20 (94705)
കിരീടിനം പ്രവിവ്യാഘ ശരേണാനതപർവണാ।
ജത്രുദേശേ നരവ്യാഘ്രം പ്രഹസൻബഭ്രുവാഹനഃ॥ 14-79-21 (94706)
സോഭ്യഗാത്സഹപുംഖേന വൽമീകമിവ പന്നഗഃ।
വിനിർഭദ്യ ച കൌന്തേയം പ്രവിവേശി മഹീതലം॥ 14-79-22 (94707)
സ ഗാഢവേദനോ ധീമാനാലംബ്യ ധനുരുത്തമം।
ദിവ്യം തേജഃ സമാവിശ്യ പ്രമീത ഇവ സോഭവത്॥ 14-79-23 (94708)
സ സഞ്ജ്ഞാമുപലഭ്യാഥ പ്രശസ്യ പുരുഷർഷഭഃ।
പുത്രം ശക്രാത്മജോ വാക്യമിദമാഹ മഹാദ്യുതിഃ॥ 14-79-24 (94709)
സാധുസാധു മഹാബാഹോ വത്സ ചിത്രാംഗദാത്മജ।
സദൃശം കർമ തേ ദൃഷ്ട്വാ പ്രീതിമാനസ്മി പുത്രക॥ 14-79-25 (94710)
വിമുഞ്ചാംയേഷ തേ ബാണാൻപുത്ര യുദ്ധേ സ്ഥിരോ ഭവ।
ഇത്യേവമുക്ത്വാ നാരാചൈരഭ്യവർഷദമിത്രഹാ॥ 14-79-26 (94711)
താൻസ ഗാണ്ഡീവനിർമുക്താന്വജ്രാശനിസമപ്രഭാൻ।
നാരാചാനച്ഛിനദ്രാജ ഭല്ലൈഃ സർവാംസ്ത്രിധാ ദ്വിധാ॥ 14-79-27 (94712)
തസ്യ പാർഥഃ ശരൈർദിവ്യൈർധ്വജം ഹേമപരിഷ്കൃതം।
സുവർണതാലപ്രതിമം ക്ഷുരേണാപാഹരദ്രഥാത്॥ 14-79-28 (94713)
ഹയാംശ്ചാസ്യ മഹാകായാൻമഹാവേഗാനരിന്ദമ।
ചകാര രാജന്നിർജാവാൻപ്രഹസന്നിവ പാണ്ഡവഃ॥ 14-79-29 (94714)
സ രഥാദവതീര്യാഥ രാജാ പരമകോപനഃ।
പദാതിഃ പിതരം ക്രുദ്ധോ യോധയാമാസ പാണ്ഡവം॥ 14-79-30 (94715)
സംപ്രീയമാണഃ പാർഥാനാമൃഷഭഃ പുത്രവിക്രമാത്।
നാത്യർഥം പീഡയാമാസ പുത്രം വജ്രധരാത്മജഃ॥ 14-79-31 (94716)
സ ഹന്യമാനോഽഭിമുഖം പിതരം ബഭ്രുവാഹനഃ।
ശരൈരാശീവിഷാകാരൈഃ പുനരേവാർദയദ്ബലീ॥ 14-79-32 (94717)
തതഃ സ ബാല്യാത്പിതരം വിവ്യാധ ഹൃദി പത്രിണാ।
നിശേതേന സുപുംഖേന ബലവദ്ബഭ്രുവാഹനഃ॥ 14-79-33 (94718)
സ ബാണസ്തേജസാ ദീപ്തോ ജ്വലന്നിവ ഹുതാശനഃ।
വിവേശ പാണ്ഡവം രാജൻമർമ ഭിത്ത്വാഽതിദുഃഖകൃത്॥ 14-79-34 (94719)
സ തേനാതിഭൃശം വിദ്ധഃ പുത്രേണ കുരുനന്ദനഃ।
മഹീം ജഗാമ മോഹാർതസ്തതോ രാജന്ധനഞ്ജയഃ॥ 14-79-35 (94720)
തസ്മിന്നിപതിതേ വീരേ കൌരവാണാം ധുരന്ധരേ।
സോപി മോഹം ജഗാമാഥ തതശ്ചിത്രാംഗദാസുതഃ।ഷ 14-79-36 (94721)
വ്യായംയ സംയുഗേ രാജാ ദൃഷ്ട്വാ ച പിതരം ഹതം।
പൂർവമേവ സ ബാണൌർഘർഗാഢവിദ്ധോഽർജുനേന ഹ।
പപാത സോപി ധരണീമാലിംഗ്യ രണമൂർധനി॥ 14-79-37 (94722)
ഭർതാരം നിഹതം ദൃഷ്ട്വാ പുത്രം ച പതിതം ഭുവി।
ചിത്രാംഗദാ പരിത്രസ്താ പ്രവിവേശ രണാജിരേ॥ 14-79-38 (94723)
ശോകസന്തപ്തഹൃദയാ രുദതീ വേപതീ ഭൃശം। 14-79-39 (94724)
മണലൂരപതേർമാതാ ദദർശ നിഹതം പതിം॥ ॥ 14-79-40 (94725)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്വമേധകപർവണി അനുഗീതാപർവണി ഏകോനാശീതിതമോഽധ്യായഃ॥ 79 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-79-23 പ്രമീതഇവ മൃതഇവ॥ 7-79-25 പുത്രം പ്രശസ്യേതി സംബന്ധഃ॥ 7-79-39 പതിമർജുനം॥ആശ്വമേധികപർവ - അധ്യായ 080
॥ ശ്രീഃ ॥
14.80. അധ്യായഃ 080
അശ്വമേധപർവ ॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
ചിത്രാംഗദയാ രണാംഗണനിപതിതപതിപുത്രദർശനജശോകാതിരേകേണ മോഹാധിഗമഃ॥ 1 ॥ തഥാ സഞ്ജ്ഞോപലംഭേ ഉലൂപീംപ്രത്യുപാലംഭ ഗർഭവചനം॥ 2 ॥ തതശ്ചിരാല്ലുബ്ധസഞ്ജ്ഞേന ബഭ്രുവാഹനേനാത്മോപാലംഭനപൂർവകം പ്രായോപവേശനം॥ 3 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
വൈശംപായന ഉവാച।
തതോ ബഹുതരം ഭീരർവിലപ്യ കമലേക്ഷണാ।
മുമോഹ ദുഃഖസന്തപ്താ പപാത ച മഹീതലേ॥ 14-80-1 (94726)
പ്രതിലഭ്യ ച സാ സഞ്ജ്ഞാം ദേവീ ദിവ്യവപുർധരാ।
ഉലൂപീം പന്നഗസുതാം ദൃഷ്ട്വേദം വാക്യമബ്രവീത്॥ 14-80-2 (94727)
ഉലൂപി പശ്യ ഭർതാരം ശയാനം നിതം രണേ।
ത്വത്കൃതേ മമ പുത്രേണ ബാണേന സമിതിഞ്ജയം॥ 14-80-3 (94728)
നനു ത്വമാര്യധർമജ്ഞാ നനു ചാസി പതിവ്രതാ।
യത്ത്വത്കൃതേഽയം പതിതഃ പതിസ്തേ നിഹതോ രണേ॥ 14-80-4 (94729)
കിംനു മന്ദേഽപകരാദ്ധോഽയം യദി തേഽദ്യ ധനഞ്ജയഃ।
ക്ഷമസ്വ യാച്യമാനാ വൈ ജീവയസ്വ ധനഞ്ജയം॥ 14-80-5 (94730)
നനു ത്വമാര്യേ ധർമജ്ഞേ ത്രൈലോക്യവിദിതാ ശുഭേ।
യദ്ധാതയിത്വാ പുത്രേണ ഭർതാരം നാനുശോചസി॥ 14-80-6 (94731)
നാഹം ശോചാമി തനയം ഹതം പന്നഗനന്ദിനി।
പതിമേവ തു ശോചാമി യസ്യാതിഥ്യമിദം കൃതം॥ 14-80-7 (94732)
ഇത്യുക്ത്വാ സാ തദാ ദേവീമുലൂപീം പന്നഗാത്മജാം।
ഭർതാരമഭിഗംയേദമിത്യുവാച യശസ്വിനീ॥ 14-80-8 (94733)
ഉത്തിഷ്ഠ കുരുമുഖ്യസ്യ പ്രിയമുഖ്യ മമ പ്രിയ।
അയമശ്വോ മഹാബാഹോ മയോ തേ പരിമോക്ഷിതഃ॥ 14-80-9 (94734)
നനു ത്വയാ നാമ വിഭോ ധർമരാജസ്യ യജ്ഞിയഃ।
അയമശ്വോഽനുസർതവ്യഃ സ ശേഷേ കിം മഹീതലേ॥ 14-80-10 (94735)
ത്വയി പ്രാണാ മമായത്താഃ കുരൂണാം കുരുനന്ദന।
സ കസ്മാത്പ്രാണദോഽന്യേഷാം പ്രാണാൻസന്ത്യക്തവാനസി॥ 14-80-11 (94736)
ഉലൂപി സാധു പശ്യേമം പതിം നിപതിതം ഭുവി।
പുത്രം ചേമം സമുത്സാദ്യ ഘാതയിത്വാ ന ശോചസി॥ 14-80-12 (94737)
കാമം സ്വപിതു ബാലോഽയം ഭൂമൌ മൃത്യുവശം ഗതഃ।
ലോഹിതാക്ഷോ ഗുഡാകേശോ വിജയഃ സാധു ജീവതു॥ 14-80-13 (94738)
നാപരാധോഽസ്തി സുഭഗേ നരാണാം ബഹുഭാര്യതാ।
പ്രമദാനാം ഭവത്യേഷ മാ തേ ഭൂദ്ബുദ്ധിരീദൃശീ॥ 14-80-14 (94739)
സഖ്യം ചൈതത്കൃതം ധാത്രാ ശശ്വദവ്യയമേവ തു।
സഖ്യം സമഭിജാനീഹി സത്യം സംഗതമസ്തു തേ॥ 14-80-15 (94740)
പുത്രേമ ഘാതയിത്വൈനം പതിം യദി ന മേഽദ്യ വൈ।
ജീവന്തം ദർശയസ്യദ്യ പരിത്യക്ഷ്യാമി ജീവിതം॥ 14-80-16 (94741)
സാഽഹം ദുഃഖാന്വിതാ ദേവി പതിപുത്രവിനാകൃതാ।
ഇഹൈവ പ്രായമാശിഷ്യേ പ്രേക്ഷന്ത്യാസ്തേ ന സംശയഃ॥ 14-80-17 (94742)
ഇത്യുക്ത്വാ പന്നഗസുതാം സപത്നീ ചൈത്രവാഹനീ।
തതഃ പ്രായമുപാസീനാ തൂഷ്ണീമാസീജ്ജനാധിപ॥ 14-80-18 (94743)
തതോ വിലപ്യ വിരതാ ഭർതുഃ പാദൌ പ്രഗൃഹ്യ സാ।
ഉപവിഷ്ടാ ഭവദ്ദീനാ സോച്ഛ്വാസം പുത്രമീക്ഷതീ॥ 14-80-19 (94744)
തതഃ സഞ്ജ്ഞാം പുനർലബ്ധ്വാ സ രാജാ ബഭ്രുവാഹനഃ।
മാതരം താമഥാലോക്യ രണഭൂമാവഥാബ്രവീത്॥ 14-80-20 (94745)
ഇതോ ദുഃഖതരം കിംനു യൻമേ മാതാ സുഖൈധിതാ।
ഭൂമൌ നിപതിതം വീരമനുശേതേ മൃതം പതിം॥ 14-80-21 (94746)
നിഹന്താരം രണേഽരീണാം സർവശസ്ത്രഭൃതാം വരം।
മയാ വിനിഹതം സംഖ്യേ പ്രേക്ഷതേ ദുർമരം ബത॥ 14-80-22 (94747)
അഹോഽസ്യാ ഹൃദയം ദേവ്യാ ദൃഢം യന്ന വിദീര്യതേ।
വ്യൂഢോരസ്കം മഹാബാഹും പ്രേക്ഷന്ത്യാ നിഹതം പതിം॥ 14-80-23 (94748)
ദുർമരം പുരുഷേണേഹ മന്യേ കാലേ ഹ്യനാഗതേ।
യത്ര നാഹം ന മേ മാതാ ന വിയുക്തൌ സ്വജീവിതാത്॥ 14-80-24 (94749)
ഹാഹാ ധിക്കുരുവീരസ്യ കിരീടം കാഞ്ചനം ഭുവി।
അപവിദ്ധം ഹതസ്യേഹ മയാ പുത്രേമ പശ്യത॥ 14-80-25 (94750)
ഭോഭോ പശ്യത മേ വീരം പിതരം ബ്രാഹ്മണാ ഭുവി।
ശയാനം വീരശയനേ മയാ പുത്രേണ പാതിതം॥ 14-80-26 (94751)
ബ്രാഹ്മണാഃ കുരുമുഖ്യസ്യ യേ മുക്താ ഹയസാരിണഃ।
കുർവന്തി ശാന്തിം കാമസ്യ രണേ യോഽയം മയാ ഹതഃ॥ 14-80-27 (94752)
വ്യാദിശന്തു ച കിം വിപ്രാഃ പ്രായശ്ചിത്തമിഹാദ്യ മേ।
ആനൃശംസസ്യ പാപസ്യ പിതൃഹന്തൂ രണാജിരേ॥ 14-80-28 (94753)
ദുശ്ചരാ ദ്വാദശ സമാ ഹത്വാ പിതരമദ്യ വൈ।
മമേഹ സുനൃശംസസ്യ സംവീതസ്യാസ്യ ചർമണാ॥ 14-80-29 (94754)
ശിരഃകപാലേ ചാസ്യൈവ ഭുഞ്ജതഃ പിതുരദ്യ മേ।
പ്രായശ്ചിത്തം ഹി നാസ്ത്യന്യദ്ധത്വാഽദ്യ പിതരം മമ॥ 14-80-30 (94755)
പശ്യ നാഗോത്തമസുതേ ഭർതാരം നിഹതം മയാ।
കൃതം പ്രിയം മയാ തേഽദ്യ നിഹത്യ സമരേഽർജുനം॥ 14-80-31 (94756)
സോഽഹമദ്യ ഗമിഷ്യാമി ഗതിം പിതൃനിഷേവിതാം।
ന ശക്നോംയാത്മനാഽഽത്മാനമഹം ദാരയിതും ശുഭേ॥ 14-80-32 (94757)
സാ ത്വം മയി മൃതേ മാതസ്തഥാ ഗാണ്ഡീവധന്വനി।
ഭവ പ്രീതിമതീ ദേവി സത്യേനാത്മാനമാലഭേ॥ 14-80-33 (94758)
ഇത്യുക്ത്വാ സ തതോ രാജാ ദുഃഖശോകസമാഹതഃ।
ഉപസ്പൃശ്യ മഹാരാജ ദുഃഖാദ്വചനമബ്രവീത്॥ 14-80-34 (94759)
ശൃണ്വന്തു സർവഭൂതാനി സ്ഥാവരാണി ചരാണി ച।
ത്വം ച മാതര്യഥാ സത്യം ബ്രവീമി ഭുജഗോത്തമേ॥ 14-80-35 (94760)
യദി നോത്തിഷ്ഠതി ജയഃ പിതാ മേ നരസത്തമഃ।
അസ്മിന്നേവ രണോദ്ദേശേ ശോഷയിഷ്യേ കലേവരം॥ 14-80-36 (94761)
നഹി മേ പിതരം ഹത്വാ നിഷ്കൃതിർവിദ്യതേ ക്വചിത്।
നരകം പ്രതിപത്സ്യാമി ധ്രുവം ഗുരുവധാർദിതഃ॥ 14-80-37 (94762)
വീരം ഹി ക്ഷത്രിയം ഹത്വാ ഗോശതേന പ്രമുച്യതേ।
പിതരം തു നിഹത്യൈവം ദുർലഭാ നിഷ്കൃതിർമമ॥ 14-80-38 (94763)
ഏത ഏകോ മഹാതേജാഃ പാണ്ഡുപുത്രോ ധനഞ്ജയഃ।
പിതാ ച മമ ധർമാത്മാ തസ്യ മേ നിഷ്കൃതിഃ കുതഃ॥ 14-80-39 (94764)
ഇത്യേവമുക്ത്വാ നൃപതേ ധനഞ്ജയസുതോ നൃപഃ।
ഉപസ്പൃശ്യാഭവത്തൂഷ്ണീം പ്രായോപേതോ മഹാമതിഃ॥ ॥ 14-80-40 (94765)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്വമേധികപർവണി അനുഗീതാപർവണി അശീതിതമോഽധ്യായഃ॥ 80 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-80-27 കാമസ്യതി കാം അസ്യേതി ച്ഛേദഃ॥ആശ്വമേധികപർവ - അധ്യായ 081
॥ ശ്രീഃ ॥
14.81. അധ്യായഃ 081
അശ്വമേധപർവ ॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
ബഭ്രുവാഹനേ പ്രായോപവിഷ്ടേ ഉലൂപ്യാ സ്മരണമാത്രസംനിഹിതസഞ്ജീവനമണിനാർജുനസ്യ സമുദ്ധോധനം॥ 1 ॥ തതഃ സുപ്തോത്ഥിതേനേവ തേന ബഭ്രുവാഹനംപ്രതി ചിത്രാംഗദാദീനാം രണാംഗണാഗമനേ കാരണപ്രശ്നേ തേനോലൂപീംപ്രതി പ്രശ്നചോദനാ॥ 2 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
വൈശംപായന ഉവാച।
പ്രായോപവിഷ്ടേ നൃപതൌ മണലൂരേശ്വരേ തദാ।
പിതൃശോകസമാവിഷ്ടേ സഹ മാത്രാ പരന്തപ॥ 14-81-1 (94766)
ഉലൂപീ ചിന്തയാമാസ തദാ സഞ്ജീവനം മണിം।
സ ചോപാതിഷ്ഠത തദാ പന്നഗാനാം പരായണം॥ 14-81-2 (94767)
തം ഗൃഹീത്വാ തു കൌരവ്യ നാഗരാജപതേഃ സുതാ।
മനഃപ്രഹ്ലാദനീം വാചം സൈനികാനാമഥാബ്രവീത്॥ 14-81-3 (94768)
ഉത്തിഷ്ഠ മാ ശുചഃ പുത്ര നൈവ ജിഷ്ണുസ്ത്വയാ ഹതഃ।
അജേയഃ പുരുഷൈരേഷ തഥാ ദേവൈഃ സവാസവൈഃ॥ 14-81-4 (94769)
മയാ തു മോഹനീ നാമ മായൈഷാ സംപ്രദർശിതാ।
പ്രിയാർഥം പുരുഷേന്ദ്രസ്യ പിതുസ്തേഽദ്യ യശസ്വിനഃ॥ 14-81-5 (94770)
ജിജ്ഞാസുർഹ്യേഷ പുത്രസ്യ ബലസ്യ തവ കൌരവ।
സംഗ്രാമേ യുദ്ധ്യതോ രാജന്നാഗതഃ പരവീരഹാ॥ 14-81-6 (94771)
തസ്മാദസി മയാ പുത്ര യുദ്ധായ പരിചോദിതഃ।
മാ പാപമാത്മനഃ പുത്ര ശങ്കേഥാ ഹ്യണ്വപി പ്രഭോ॥ 14-81-7 (94772)
ഋഷിരേഷ മഹാനാത്മാ പുരാണഃ ശാശ്വതോഽക്ഷരഃ।
നൈനം ശക്തോ ഹി സംഗ്രാമേ ജേതും ശക്രോഽപി പുത്രക॥ 14-81-8 (94773)
അയം തു മേ മണിർദിവ്യഃ സമാനീതോ വിശാംപതേ।
മൃതാൻമൃതാൻപന്നഗേന്ദ്രാന്യോ ജീവയതി നിത്യദാ॥ 14-81-9 (94774)
ഏനമസ്യോരസി ത്വം ച സ്ഥാപയസ്വ പിതുഃ പ്രഭോ।
സഞ്ജീവിതം തദാ പാർഥം സ ത്വം ദ്രഷ്ടാസി പാണ്ഡവം॥ 14-81-10 (94775)
ഇത്യുക്തഃ സ്ഥാപയാമാസ തസ്യോരസി മണിം തദാ।
പാർഥസ്യാമിതതേജാഃ സ പിതുഃ സ്നേഹാദപാപകൃത്॥ 14-81-11 (94776)
തസ്മിന്ന്യസ്തേ മണൌ വീരോ ജിഷ്ണുരുജ്ജീവിതഃ പ്രഭുഃ।
ചിരസുപ്ത ഹവോത്തസ്ഥൌ മൃഷ്ടലോഹിതലോചനഃ॥ 14-81-12 (94777)
തമുത്ഥിതം മഹാത്മാനം ലബ്ധസഞ്ജ്ഞം മനസ്വിനം।
സമീക്ഷ്യ പിതരം സ്വസ്ഥം വവന്ദേ ബഭ്രുവാഹനഃ॥ 14-81-13 (94778)
ഉത്ഥിതേ പുരുഷവ്യാഘ്രേ പുനർലക്ഷ്മീവതി പ്രഭോ।
ദിവ്യാഃ സുമനസഃ പുണ്യാ വവൃഷേ പാകശാസനഃ॥ 14-81-14 (94779)
അനാഹതാ ദുന്ദുഭയോ വിനേദുർമഘനിഃസ്വനാഃ।
സാധുസാധ്വിതി ചാകാശേ ബഭൂവ സുമഹാൻസ്വനഃ॥ 14-81-15 (94780)
ഉത്ഥായ ച മഹാബാഹുഃ പര്യാശ്വസ്തോ ധനഞ്ജയഃ॥
ബഭ്രുവാഹനമാലിംഗ്യ സമാജിഘ്രത മൂർധനി॥ 14-81-16 (94781)
ദദർശ ചാപി ദൂരേഽസ്യ മാതരം ശോകകർശിതാം।
ഉലൂപ്യാ സഹ തിഷ്ഠന്തീം തതോഽപൃച്ഛദ്ധനഞ്ജയഃ॥ 14-81-17 (94782)
കിമിദം ലക്ഷ്യതേ സർവം ശോകവിസ്മയഹർഷവത്।
രണാജിരമമിത്രഘ്ന യദി ജാനാസി ശംസ മേ॥ 14-81-18 (94783)
ജനനീ ച കിമർഥം തേ രണഭൂമിമുപാഗതാ।
നാഗേന്ദ്രദുഹിതാ ചേയമുലൂപീ കിമിഹാഗതാ॥ 14-81-19 (94784)
ജാനാംയഹമിദം യുദ്ധം ത്വയാ മദ്വചനാത്കൃതം।
സ്ത്രീണാമാഗമനേ ഹേതുമഹമിച്ഛാമി വേദിതും॥ 14-81-20 (94785)
തമുവാച തഥാ പൃഷ്ടോ മണലൂരപതിസ്തദാ।
പ്രസാദ്യ ശിരസാ വിദ്വാനുലൂപീ പൃച്ഛ്യതാമിതി॥ ॥ 14-81-21 (94786)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്വമേധികപർവണി അനുഗീതാപർവണി ഏകാശീതിതമോഽധ്യായഃ॥ 81 ॥
ആശ്വമേധികപർവ - അധ്യായ 082
॥ ശ്രീഃ ॥
14.82. അധ്യായഃ 082
അശ്വമേധപർവ ॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
ഉലൂപ്യാർജുനംപ്രതി ചിത്രാംഗദാദീനാം സമരാംഗണാഗമനേ കാരണാഭിധാനം॥ 1 ॥ തഥാ ബഭ്രുവാഹനേന തസ്യ പരാജയേ വിസ്തരേണ ഹേതുകഥനം॥ 2 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
അർജുന ഉവാച।
കിമാഗമനകൃത്യം തേ കൌരവ്യകുലനന്ദിനി।
മണലൂരപതേർമാതുസ്തഥൈവ ച രണാജിരേ॥ 14-82-1 (94787)
കച്ചിത്കുശലകാമാസി രാജ്ഞോഽസ്യ ഭുജഗാത്മജേ।
മമ വാ ചപലാപാംഗി കച്ചിത്വം ശുഭമിച്ഛസി॥ 14-82-2 (94788)
കച്ചിത്തേ പൃഥുലശ്രോണി നാപ്രിയം പ്രിയദർശനേ।
അകാർഷമഹമജ്ഞാനാദയം വാ ബഭ്രുവാഹനഃ॥ 14-82-3 (94789)
കച്ചിന്നു രാജപൂത്രീ തേ സപത്നീ ചൈത്രവാഹനീ।
ചിത്രാംഗദാ വരാരോഹാ നാപരാധ്യതി കിഞ്ചന॥ 14-82-4 (94790)
തമുവാചോരഗപതേർദുഹിതാ പ്രഹസന്ത്യഥ।
ന മേ ത്വമപരാദ്ധോസി ന ഹി മേ ബഭ്രുവാഹനഃ।
ന ജനിത്രീ തഥാഽസ്യേയം മമ യോ പ്രേഷ്യവത്ഥിതാ॥ 14-82-5 (94791)
ശ്രൂയതാം യദ്യഥാ ചേദം മയാ സർവം വിചേഷ്ടിതം।
ന മേ കോപസ്ത്വയാ കാര്യഃ ശിരസാ ത്വാം പ്രസാദയേ॥ 14-82-6 (94792)
ത്വത്പ്രിയാർഥം ഹി കൌരവ്യ കൃതമേതൻമയാ വിഭോ।
യത്തച്ഛൃണു മഹാബാഹോ നിഖിലേന ധനഞ്ജയ॥ 14-82-7 (94793)
മഹാഭാരതയുദ്ധേ യത്ത്വയാ ശാന്തനവോ നൃപഃ।
അധർമേണ ഹതഃ പാർഥ തസ്യൈഷാ നിഷ്കൃതിഃ കൃതാ॥ 14-82-8 (94794)
ന ഹി ഭീഷ്മസ്ത്വയാ വീര യുദ്ധ്യമാനോ ഹി പാതിതഃ।
ശിഖണ്ഡിനാ തു സംയുക്തസ്തമാശ്രിത്യ ഹതസ്ത്വയാ॥ 14-82-9 (94795)
തസ്യ ശാന്തിമകൃത്വാ ത്വം ത്യജേഥാ യദി ജീവിതം।
കർമണാ തേന പാപേന പതേഥാ നിരയേ ധ്രുവം।
ഏഷാ തു വിഹിതാ ശാന്തിഃ പുത്രാദ്യാം പ്രാപ്തവാനസി॥ 14-82-10 (94796)
വസുഭിർവസുധാപാല ഗംഗയാ ച മഹാമതേ।
പുരാ ഹി ശ്രുതമേതത്തേ വസുഭിഃ കഥിതം മയാ॥ 14-82-11 (94797)
ഗംഗായാസ്തീരമാശ്രിത്യ ഹതേ ശാന്തനവേ നൃപ।
ആപ്ലുത്യ ദേവാ വസവഃ സമേത്യ ച മഹാനദീം।
ഇദമൂചുർവചോ ഘോരം ഭാഗീരഥ്യാ മതേ തദാ॥ 14-82-12 (94798)
ഏഷ ശാന്തനവോ ഭീഷ്മോ നിഹതഃ സവ്യസാചിനാ।
അയുദ്ധ്യമാനഃ സംഗ്രാമേ സംസക്തോഽന്യേന ഭാമിനി॥ 14-82-13 (94799)
തദനേനാനുഷംഗേണ വയമദ്യ ധനഞ്ജയം।
ശാപേന യോജയാമേതി തഥാഽസ്ത്വിതി ച സാഽബ്രവീത്॥ 14-82-14 (94800)
തദഹം പിതുരാവേദ്യ പ്രവിശ്യ വ്യഥിതേന്ദ്രിയാ।
അഭവം സ ച തച്ഛ്രുത്വാ വിഷാദമഗമത്പരം॥ 14-82-15 (94801)
പിതാ തു മേ വസൂൻഗത്വാ ത്വദർഥേ സമയാചത।
പുനഃ പുനഃ പ്രസാദ്യൈതാംസ്ത ഏനമിദമബ്രുവൻ॥ 14-82-16 (94802)
പുത്രസ്തസ്യ മഹാഭാഗ മണലൂരേശ്വരോ യുവാ।
സ ഏനം രണമധ്യസ്ഥഃ ശരൈഃ പാതയിതാ ഭുവി॥ 14-82-17 (94803)
ഏവം കൃതേ സ നാഗേന്ദ്ര മുക്തശാപോ ഭവിഷ്യതി।
ഗച്ഛേതി വസുഭിശ്ചോക്തോ മമ ചേദം ശശംസ സഃ॥ 14-82-18 (94804)
തച്ഛ്രുത്വാ ത്വം മയാ തസ്മാച്ഛാപാദസി വിമോക്ഷിതഃ।
ന ഹി ത്വാം ദേവരാജോഽപി സമരേഷു പരാജയേത്॥ 14-82-19 (94805)
ആത്മാ പുത്രഃ സ്മൃതസ്തസ്മാത്തേനേഹാസി പരാജിതഃ।
ന ഹി ദോഷോ മമ മതഃ കഥം വാ മന്യസേ വിഭോ॥ 14-82-20 (94806)
ഇത്യേവമുക്തോ വിജയഃ പ്രസന്നാത്മാഽബ്രവീദിദം।
സർവം മേ സുപ്രിയം ദേവി യദേതത്കൃതവത്യസി॥ 14-82-21 (94807)
ഇത്യുക്ത്വാ സോഽബ്രവീത്പുത്രം മണലൂരപതിം ജയഃ।
ചിത്രാംഗദായാഃ ശൃണ്വന്ത്യാഃ കൌരവ്യദുഹിതുസ്തദാ॥ 14-82-22 (94808)
യുധിഷ്ഠിരസ്യാശ്വമേധഃ പരിചൈത്രീം ഭവിഷ്യതി।
തത്രാഗച്ഛേഃ സഹാമാത്യോ മാതൃഭ്യാം സഹിതോ നൃപ॥ 14-82-23 (94809)
ഇത്യേവമുക്തഃ പാർഥേന സ രാജാ ബഭ്രുവാഹനഃ।
ഉവാച പിതരം ധീമാനിദമസ്രാവിലേക്ഷണഃ॥ 14-82-24 (94810)
ഉപയാസ്യാമി ധർമജ്ഞ ഭവതഃ സാസനാദഹം।
അശ്വമേധേ മഹായജ്ഞേ ദ്വിജാതിപരിവേഷകഃ॥ 14-82-25 (94811)
മമ ത്വനുഗ്രഹാർഥായ പ്രവിശസ്വ പുരം സ്വകം।
ഭാര്യാഭ്യാം സഹ ധർമജ്ഞ മാഭൂത്തേഽത്ര വിചാരണാ॥ 14-82-26 (94812)
ഉഷിത്വേഹ നിശാമേകാം സുഖം സ്വഭവനേ പ്രഭോ।
പുനരശ്വാനുഗമനം കർതാസി ജയതാംവര॥ 14-82-27 (94813)
ഇത്യുക്താഃ സ തു പ്രത്രേണ തദാ വാനരകേതനഃ।
സ്മയൻപ്രോവാച കൌന്തേയസ്തദാ ചിത്രാംഗദാസുതം॥ 14-82-28 (94814)
വിദിതം തേ മഹാബാഹോ യഥാ ദീക്ഷാം ചരാംയഹം।
ന സ താവത്പ്രവേക്ഷ്യാമി പുരം തേ പൃഥുലോചന॥ 14-82-29 (94815)
യഥാകാമം വ്രജത്യേഷ യജ്ഞിയാശ്വോ നരർഷഭ।
സ്വസ്തി തേഽസ്തു ഗമിഷ്യാമി ന സ്ഥാനം വിദ്യതേ മമ॥ 14-82-30 (94816)
വൈശംപായന ഉവാച। 14-82-31x (7922)
സ തത്ര വിധിവത്തേന പൂജിതഃ പാകശാസനിഃ। 14-82-31 (94817)
ഭാര്യാഭ്യാമഭ്യനുജ്ഞാതഃ പ്രായാദ്ഭരതസത്തമഃ॥ ॥ 14-82-32 (94818)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്വമേധികപർവണി അനുഗീതാപർവണി ദ്വ്യശീതിതമോഽധ്യായഃ॥ 82 ॥
ആശ്വമേധികപർവ - അധ്യായ 083
॥ ശ്രീഃ ॥
14.83. അധ്യായഃ 083
അശ്വമേധപർവ ॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
അർജുനേനാസ്വാനുസരണവശാൻമഗധദേശഗമനം॥ 1 ॥ തത്ര ജരാസന്ധപൌത്രസ്യ മേഘസന്ധേഃ പരാജയപൂർവകം തത്രതത്ര ംലേച്ഛാദിപരാജയഃ॥ 2 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
വൈശംപായന ഉവാച।
സ തു വാജീ സമുദ്രാന്താം പര്യേത്യ വസുധാമിമാം।
നിവൃത്തോഽഭിമുഖോ രാജന്യേന വാരണസാഹ്വയം॥ 14-83-1 (94819)
അനുഗച്ഛംശ്ച തുരഗം നിവൃത്തോഽഥ കിരീടഭൃത്।
യദൃച്ഛയാ സമാപേദേ പുരം രാജഗൃഹം തദാ॥ 14-83-2 (94820)
തമഭ്യാശഗതം ദൃഷ്ട്വാ സഹദേവാത്മജഃ പ്രഭോ।
ക്ഷത്രധർമേ സ്ഥിതോ വീരഃ സമരായാജുഹാവ ഹ॥ 14-83-3 (94821)
തതഃ പുരാത്സ നിഷ്ക്രംയ രഥീ ധന്വീ ശരീ തലീ।
മേഘസന്ധിഃ പദാതിം തം ധനഞ്ജയമുപാദ്രവത്॥ 14-83-4 (94822)
ആസാദ്യ ച മഹാതേജാ മേഘസന്ധിർധനഞ്ജയം।
ബാലഭാവാൻമഹാരാജ പ്രോവാചേദം ന കൌശലാത്॥ 14-83-5 (94823)
കിമയം ചാര്യതേ വാജീ സ്ഇത്രീമധ്യ ഇവ ഭാരത।
ഹയമേനം ഹരിഷ്യാമി പ്രയതസ്വ വിമോക്ഷണേ॥ 14-83-6 (94824)
അദത്താനുനയോ യുദ്ധേ യദി ത്വം പിതൃഭിർമമ।
കരിഷ്യാമി തവാതിഥ്യം പ്രഹര പ്രഹരാമി ച॥ 14-83-7 (94825)
ഇത്യുക്തഃ പ്രത്യുവാചൈനം പ്രഹസന്നിവ പാണ്ഡവഃ।
വിഘ്നകർതാ മയാ വാര്യ ഇതി മേ വ്രതമാഹിതം॥ 14-83-8 (94826)
ഭ്രാത്രാ ജ്യേഷ്ഠേന നൃപതേ തവാപി വിദിതം ധ്രുവം।
പ്രഹരസ്വ യഥാശക്തി ന മന്യുർവിദ്യതേ മമ॥ 14-83-9 (94827)
ഇത്യുക്തഃ പ്രാഹരത്പൂർവം പാണ്ഡവം മഗധേസ്വരഃ।
കിരഞ്ശരസഹസ്രാണി വർഷാണീവ സഹസ്രദൃക്॥ 14-83-10 (94828)
തതോ ഗാണ്ഡീവഭൃച്ഛൂരോ ഗാണ്ഡീവപ്രഹിതൈഃ ശരൈഃ।
ചകാര മോഘാംസ്താൻബാണാൻസയത്നാൻഭരതർഷഭ॥ 14-83-11 (94829)
സ മോഘം തസ്യ ബാണൌഘം കൃത്വാ വാനരകേതനഃ।
ശരാത്മുമോച ജ്വലിതാന്ദീപ്താസ്യാനിവ പന്നഗാൻ॥ 14-83-12 (94830)
ധ്വജേ പതാകാദണ്ഡേഷു രഥേ യന്ത്രേ ഹയേഷു ച।
അന്യേഷു ച രഥാംഗേഷു ന ശരീരേ ന സാരഥൌ॥ 14-83-13 (94831)
സംരക്ഷ്യമാണഃ പാർഥേന ശരീരേ സവ്യസാചിനാ।
മന്യമാനഃ സ്വവീര്യം തൻമാഗധഃ പ്രാഹിണോച്ഛരാൻ॥ 14-83-14 (94832)
തതോ ഗാണ്ഡീവധന്വാ തു മാഗധേന ഭൃശാഹതഃ।
ബഭൌ വസന്തസമയേ പലാസഃ പുഷ്പിതോ യഥാ॥ 14-83-15 (94833)
അവധ്യമാനഃ സോഽഭ്യഘ്നൻമാഗധഃ പാണ്ഡവർഷഭം।
തേന തസ്ഥൌ സ കൌരവ്യ ലോകവീരസ്യ ദർശനേ॥ 14-83-16 (94834)
സവ്യസാചീ തു സങ്ക്രുദ്ധോ വികൃഷ്യ ബലവദ്ധനുഃ।
ഹയാംശ്ചകാര നിർജീവാൻസാരഥേശ്ച ശിരോഽഹരത്॥ 14-83-17 (94835)
ധനുശ്ചാസ്യ മഹച്ചിത്രം ക്ഷുരേണ പ്രചകർത ഹ।
ഹസ്താവാപം പതാകാം ച ധ്വജം ചാസ്യന്യപാതയത്॥ 14-83-18 (94836)
സ രാജാ വ്യഥിതോ വ്യശ്വോ വിധനുർഹതസാരഥിഃ।
ഗദാമാദായ കൌന്തേയമഭിദ്രദ്രാവ വേഗവാൻ॥ 14-83-19 (94837)
തസ്യാപതത ഏവാശു ഗദാം ഹേമപരിഷ്കൃതാം।
ശരൈശ്ചകർത ബഹുധാ ബഹുഭിർഗൃധ്രവാജിതൈഃ॥ 14-83-20 (94838)
സാ ഗദാ ശകലീഭൂതാ വിശീർണിമണിബന്ധനാ।
വ്യാലീ വിമുച്യമാനേന പപാത ധരണീതലേ॥ 14-83-21 (94839)
വിരഥം വിധനുഷ്കം ച ഗദയാ പരിവർജിതം।
`നൈച്ഛത്താഡയിതും ധീമാനർജുനഃ സമരാഗ്രണീഃ॥ 14-83-22 (94840)
തത ഏനം വിമനസം ക്ഷത്രധർമേ വ്യവസ്ഥിതം॥'
സാന്ത്വപൂർവമിദം വാക്യമബ്രവീത്കപികേതനഃ॥ 14-83-23 (94841)
പര്യാപ്തഃ ക്ഷത്രധർമോഽയം ദർശിതഃ പുത്ര ഗംയതാം।
ബഹ്വേതത്സമരേ കർമ തവ ബാലസ്യ പാർഥിവ॥ 14-83-24 (94842)
യുധിഷ്ഠിരസ്യ സന്ദേശോ ന ഹന്തവ്യാ നൃപാ ഇതി।
തേന ജീവസി രാജംസ്ത്വമപരാദ്ധോഽപി മേ രണേ॥ 14-83-25 (94843)
ഇതി മത്വാ തദാഽഽത്മാനം പ്രത്യാദിഷ്ടം സ്മ മാഗധഃ।
തഥ്യമിത്യഭിഗംയൈനം പ്രാഞ്ജലിഃ പ്രത്യപൂജയത്॥ 14-83-26 (94844)
പരിജിതോസ്മി ഭദ്രം തേ നാഹം യോദ്ധുമിഹോത്സഹേ।
യദ്യത്കൃത്യം മയാ തേഽദ്യ തദ്ബ്രൂഹി കൃതമേവ തു॥ 14-83-27 (94845)
തമർജുനഃ സമാശ്വാസ്യ പുനരേവേദമബ്രവീത്।
ആഗന്തവ്യം പരാം ചൈത്രീമശ്വമേധേ നൃപസ്യ നഃ॥ 14-83-28 (94846)
ഇത്യുക്തഃ സ തഥേത്യുക്ത്വാ പൂജയമാസ തം ഹയം।
ഫൽഗുനം ച യുധിശ്രേഷ്ഠം വിദിവത്സഹദേവജഃ॥ 14-83-29 (94847)
തതോ യഥേഷ്ടമഗമത്പുനരേവ സ കൌരവഃ।
തതഃ സമുദ്രതീരേണ വംഗാൻപുണ്ഡ്രാൻസകേരലാൻ॥ 14-83-30 (94848)
തത്രതത്ര ച ഭൂരീണി ംലേച്ഛസൈന്യാന്യനേകശഃ।
വിജിഗ്യേ ധനുഷാ രാജൻഗാണ്ഡീവേന ധനഞ്ജയഃ॥ ॥ 14-83-31 (94849)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്വമേധികപർവണി അനുഗീതാപർവണി ത്ര്യശീതിതമോഽധ്യായഃ॥ 83 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-83-7 അദത്താനുനയഃ അശിക്ഷിതഃ॥ 7-83-20 ഗൃധ്രവാജിതൈഃ ഗൃധ്രപക്ഷയുതൈഃ॥ആശ്വമേധികപർവ - അധ്യായ 084
॥ ശ്രീഃ ॥
14.84. അധ്യായഃ 084
അശ്വമേധപർവ ॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
ദക്ഷിണാം ദിശമുപാഗതേനാർജുനേന ചേദീശിതുഃ ശിശുപാലാത്മജസ്യ പൂജാപരിഗ്രഹണം॥ 1 ॥ തഥാ കാശികോസലാദിദേശാധിപതിപരാജയപൂർവകം ഗാന്ധാരദേശഗമനം॥ 2 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
വൈശംപായന ഉവാച।
മാഗധേനാർചിതോ രാജൻപാണ്ഡവഃ ശ്വേതവാഹനഃ।
ദക്ഷിണാം ദിശമാസ്ഥായ ചാരയാമാസ തം ഹയം॥ 14-84-1 (94850)
തതഃ സ പുനരാവർത്യ ഹയഃ കാമചരോ ബലീ।
ആസസാദ പുരീം രംയാം ചേദീനാം ശുക്തിസാഹ്വയാം॥ 14-84-2 (94851)
ശരഭേണാർചിതസ്തത്ര ശിശുപാലസുതേന സഃ।
യുദ്ധപൂർവം തദാ തേന പൂജയാ ച മഹാബലഃ॥ 14-84-3 (94852)
തതോഽർചിതോ യയൌ രാജംസ്തദാ സ തുരഗോത്തമഃ।
കാശീനംഗാൻകോസലാംശ്ച കിരാതാനാഥ തംഗണാത്॥ 14-84-4 (94853)
പൂജാം തത്ര യഥാന്യായം പ്രതിഗൃഹ്യ ധനഞ്ജയഃ।
പുനരാവൃത്ത്യ കൌന്തേയോ ദശാർണാനഗമത്തദാ॥ 14-84-5 (94854)
തത്ര ചിത്രാംഗദോ നാമ ബലവാനരിമർദനഃ।
തേന യുദ്ധമഭൂത്തസ്യ വിജയസ്യാതിഭൈരവം॥ 14-84-6 (94855)
തം ചാപി വശമാനീയ കിരീടീ പുരുഷർഷഭഃ।
നിഷാദരാജ്ഞോ വിഷയമേകലവ്യസ്യ ജഗ്മിവാൻ॥ 14-84-7 (94856)
ഏകലവ്യസുതശ്ചൈനം യുദ്ധേനി ജഗൃഹേ തദാ।
തത്ര ചക്രേ നിഷാദൈഃ സ സഗ്രാമം രോമഹർഷണം॥ 14-84-8 (94857)
തതസ്തമപി കൌന്തേയഃ സമരേഷ്വപരാജിതഃ॥
ജിഗായ യുധി ദുർധർഷോ യജ്ഞവിഘ്നാർഥമാഗതം॥ 14-84-9 (94858)
സ തം ജിത്വാ മഹാരാജ നൈഷാദിം പാകശാസനിഃ।
അർചിതഃ പ്രയയൌ ഭൂയോ ദക്ഷിണം സലിലാർണവം॥ 14-84-10 (94859)
തത്രാപി ദ്രവീഡൈരാന്ധ്രൈ രൌദ്രൈർമാഹിഷകൈരപി।
തഥാ കോല്ലഗിരേയൈശ്ച യുദ്ധമാസീൻകിരീടിനഃ॥ 14-84-11 (94860)
താംശ്ചാപി വിജയോ ജിത്വാ നാതിതീവ്രേണ കർമണാ।
തുരംഗമവശേനാഥ സുരാഷ്ട്രാനഭിതോ യയൌ।
ഗോകർണമഥ ചാസാദ്യ പ്രഭാസമപി ജഗ്മിവാൻ॥ 14-84-12 (94861)
തതോ ദ്വാരവതീം രംയാം വൃഷ്ണിവീരാഭിപാലിതാം।
ആസസാദ ഹയഃ ശ്രീമാൻകുരുരാജസ്യ യജ്ഞിയഃ॥ 14-84-13 (94862)
തമുൻമഥ്യ ഹയശ്രേഷ്ഠം യാദവാനാം കുമാരകാഃ।
പ്രയയുസ്താംസ്തദാ രാജന്നുഗ്രസേനോ ന്യവാരയത്॥ 14-84-14 (94863)
തതഃ പുരാദ്വിനിഷ്ക്രംയ വൃഷ്ണ്യന്ധകപതിസ്തദാ।
സഹിതോ വാസുദേവേന മാതുലേന കിരീടിനഃ॥ 14-84-15 (94864)
തൌ സമേത്യ കുരുശ്രേഷ്ഠം വിധിവത്പ്രീതിപൂർവകം।
പരയാ ഭാരതശ്രേഷ്ഠം പൂജയാ സമവസ്ഥിതൌ।
തതസ്താഭ്യാമനുജ്ഞാതോ യതയൌ യേന ഹയോ ഗതഃ॥ 14-84-16 (94865)
തതഃ സ പശ്ചിമം ദേശം സമുദ്രസ്യ തദാ ഹയഃ।
ക്രമേണി വ്യചരത്സ്ഫീതം തതഃ പഞ്ചനദം യയൌ॥ 14-84-17 (94866)
തസ്മാദപി സ കൌരവ്യ ഗന്ധാരവിഷയം ഹയഃ।
വിചചാര യഥാകാമം കൌന്തേയാനുഗതസ്തദാ॥ 14-84-18 (94867)
തതോ ഗാന്ധാരരാജേന യുദ്ധമാസീത്കിരീടിനഃ।
ഘോരം ശകുനിപുത്രേണ പൂർവവൈരാനുസാരിണാ॥ ॥ 14-84-19 (94868)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്വമേധികപർവണി അനുഗീതാപർവണി ചതുരശീതിതമോഽധ്യായഃ॥ 84 ॥
ആശ്വമേധികപർവ - അധ്യായ 085
॥ ശ്രീഃ ॥
14.85. അധ്യായഃ 085
അശ്വമേധപർവ ॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
അർജുനേന ശകുനിതനയപരാജയപൂർവകം തത്സേനാവമർദനം॥ 1 ॥ തതഃ ശകുനിഭാര്യയാ തേന സ്വസുതവധസംഭാവനയാ രണാംഗണമേത്യാർജുനസ്യ പ്രസാദനം॥ 2 ॥ അർജുനേന ഗാന്ധാരീഗൌരവാത്തത്സംമാനനപൂർവകം തത്തനയസമാശ്വാസനം॥ 3 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
വൈശംപായന ഉവാച।
ശകുനസ്തനയോ വീരോ ഗാന്ധാരാണാം മഹാരഥഃ।
പ്രത്യുദ്യയൌ ഗുഡാകേശം സൈന്യേന മഹതാ വൃതഃ।
ഹസ്ത്യശ്വരഥയുക്തേന പതാകാധ്വജമാലിനാ॥ 14-85-1 (94869)
അമൃഷ്യമാണാസ്തേ യോധാ നൃപസ്യ ശകുനേർവധം।
അഭ്യയുഃ സഹിതാഃ പാർഥം പ്രഗൃഹീതശരാസനാഃ॥ 14-85-2 (94870)
സ താനുവാച ധർമാത്മാ ബീഭത്സുരപരാജിതഃ।
യുധിഷ്ഠിരസ്യ വചനം ന ച തേ ജഗൃഹുർഹിതം॥ 14-85-3 (94871)
വാര്യമാണാസ്തു പാർഥേന സാന്ത്വപൂർവമമർഷിതാഃ।
പരിവാര്യ ഹയം ജഗ്മുസ്തതശ്ചുക്രോധ പാണ്ഡവഃ॥ 14-85-4 (94872)
തതഃ ശിരാംസി ദീപ്താഗ്രൈസ്തേഷാം ചിച്ഛേദ പാണ്ഡവഃ।
ക്ഷുരൈർഗാണ്ഡീവനിർമുക്തൈർനാതിയത്നാദിവാർജുനഃ॥ 14-85-5 (94873)
തേ വധ്യമാനാഃ പാർഥേനി ഹയമുത്സൃജ്യ സംപ്രമാത്।
ന്യവർതന്ത മഹാരാജ ശരവർഷാർദിതാ ഭൃശം॥ 14-85-6 (94874)
വിതുദ്യമാനസ്തൈശ്ചാപി ഗാന്ധാരൈഃ പാണ്ഡുനന്ദനഃ।
ആദിസ്യാദിശ്യ തേജസ്വീ പരാനേതാനവാരയത്॥ 14-85-7 (94875)
വധ്യമാനേഷു തേഷ്വാജൌ ഗാന്ധാരേഷു സമന്തതഃ।
സ രാജാ ശകുനേഃ പുത്രഃ പാണ്ഡവം പ്രത്യവാരയത്॥ 14-85-8 (94876)
തം യുധ്യമാനം രാജാനം ക്ഷത്രധർമേ വ്യവസ്ഥിതം।
പാർഥോഽബ്രവീന്ന മേ വധ്യാ രാജാനോ രാജസാസനാത്॥ 14-85-9 (94877)
അലം യുദ്ധേന തേ വീര ന തേഽസ്ത്വദ്യ പരാജയഃ।
ഇത്യുക്തസ്തദനാദൃത്യ വാക്യമജ്ഞാനമോഹിതഃ।
സ ശക്രസമകർമാണം സമാവാകിരദാശുഗൈഃ॥ 14-85-10 (94878)
തസ്യ് പാർഥഃ ശിരസ്ത്രാണമർധചന്ദ്രേണ പത്രിണാ।
അപാഹരദമേയാത്മാ ജയദ്രഥശിരോ യഥാ॥ 14-85-11 (94879)
തം ദൃഷ്ട്വാ വിസ്മയം ജഗ്മുർഗാന്ധാരാഃ സർവ ഏവ തേ।
ഇച്ഛതാ തേന ന ഹതോ രാജേത്യപി ച തേ വിദുഃ॥ 14-85-12 (94880)
ഗാന്ധാരരാജപുത്രസ്തു പലായനകൃതക്ഷണഃ।
യയൌ തൈരേവ സഹിതസ്ത്രസ്തൈഃ ക്ഷുദ്രമൃഗൈരിവ। 14-85-13 (94881)
തേഷാം തു തരസാ പാർഥസ്തത്രൈവ പരിദാവതാം।
പ്രജഹാരോത്തമാംഗാനി ഭല്ലൈഃ സന്നതപർവഭിഃ॥ 14-85-14 (94882)
ഉച്ഛ്രിതാംസ്തു ഭുജാൻകേചിന്നാബുധ്യന്ത ശരൈർഹൃതാൻ।
ശരൈർഗാണ്ഡീവനിർമുക്തൈഃ പൃഥുഭിഃ പാർഥചോദിതൈഃ॥ 14-85-15 (94883)
സംഭ്രാന്തനരനാഗാശ്വമപതദ്വിദ്രുതം ബലം।
ഹതവിദ്രുതഭൂയിഷ്ഠമാവർതത മുഹുർമുഹുഃ॥ 14-85-16 (94884)
നാഭ്യദൃസ്യന്ത വീരസ്യ കേചിദഗ്രേഽഗ്ര്യകർമണഃ।
രിപവഃ പാത്യമാനാ വൈ യേ സഹേരൻമഹാശരാൻ॥ 14-85-17 (94885)
തതോ ഗാന്ധാരരാജസ്യ മന്ത്രിവൃദ്ധപുരഃസരാ।
ജനനീ നിര്യയൌ ഭീതാ പുരസ്കൃത്യാർഘ്യമുത്തമം॥ 14-85-18 (94886)
സാ ന്യവാരയദവ്യഗ്രാ തം പുത്രം യുദ്ധദുർമദം।
പ്രസാദയാമാസ ച തം ജിഷ്ണുമക്ലിഷ്ടകാരിണം॥ 14-85-19 (94887)
താം പൂജയിത്വാ ബീഭത്സുഃ പ്രസാദമകരോത്പ്രഭുഃ।
ശകുനേശ്ചാപി തനയം സാന്ത്വയന്നിദമബ്രവീത്॥ 14-85-20 (94888)
ന മേ പ്രിയം മഹാബാഹോ യത്തേ ബുദ്ധിരിയം കൃതാ।
പ്രതിയോദ്ധുമമിത്രഘ്ന ഭ്രാതൈവ ത്വം മമാനഘ॥ 14-85-21 (94889)
ഗാന്ധാരീം മാതരം സ്മൃത്വാ ധൃതരാഷ്ട്രകൃതേന ച।
തേന ജീവസി രാജംസ്ത്വം നിഹതാസ്ത്വനുഗാസ്തവ॥ 14-85-22 (94890)
മൈവം ഭൂഃ ശാംയതാം വൈരം മാ തേഽഭൂദ്ബുദ്ധിരീദൃശീ
ആഗന്തവ്യം പരാം ചൈത്രീമശ്വമേധേ നൃപസ്യ നഃ॥ 14-85-23 (94891)
ഇത്യുക്ത്വാഽനുയയൌ പാർഥോ ഹയം തം കാമചാരിണം।
തേ ന്യവർതന്ത ഗാന്ധാരാ ഹതശിഷ്ടാഃ സ്വകം പുരം॥ ॥ 14-85-24 (94892)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്വമേധികപർവണി അനുഗീതാപർവണി പഞ്ചാശീതിതമോഽധ്യായഃ॥ 85 ॥
ആശ്വമേധികപർവ - അധ്യായ 086
॥ ശ്രീഃ ॥
14.86. അധ്യായഃ 086
അശ്വമേധപർവ ॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
ചാരമുഖാദർജുനസ്യ തുരഗസഞ്ചാരണാത്പുനർനഗരം പ്രത്യാഗമനശ്രവണഹൃഷ്ടസ്യ യുധിഷ്ഠിരസ്യ നിദേശാദ്ഭീമേന യജ്ഞശാലാദിനിർമാപണം॥ 1 ॥ തഥാ നാനാദേശേഭ്യോ ബ്രാഹ്മണാദ്യാനയനപൂർവകം തേഷാമന്നദാനാദിവ്യവസ്ഥാകരണം॥ 2 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
വൈശംപായന ഉവാച।
ന്യവർതത തതോ വാജീ യേന നാഗാഹ്വയം പുരം।
തം നിവൃത്തം തു ശുശ്രാവ ചാരേണൈവ യുധിഷ്ഠിരഃ।
ശ്രുത്വാഽർജുനം കുശലിനം സ ച ഹൃഷ്ടമനാഽഭവത്॥ 14-86-1 (94893)
വിജയസ്യ ച തത്കർമ ഗാന്ധാരവിഷയേ തദാ।
ശ്രുത്വാ ചാന്യേഷു ദേശേഷു സ സുപ്രീതോഽഭവത്തദാ॥ 14-86-2 (94894)
ഏതസ്മിന്നേവ കാലേ തു ദ്വാദശീം മാഘമാസികീം।
ഇഷ്ടം ഗൃഹീത്വാ നക്ഷത്രം ധർമരാജോ യുധിഷ്ഠിരഃ॥ 14-86-3 (94895)
സമാനീയ മഹാതേജാഃ സർവാൻഭ്രാതൄൻമഹീപതിഃ।
ഭീമം ച നകുലം ചൈവ സഹദേവം ച കൌരവ॥ 14-86-4 (94896)
പ്രോവാചേദം വചഃ കാലേ തദാ ധർമഭൃതാംവരഃ।
ആമന്ത്ര്യ വദതാം ശ്രേഷ്ഠോ ഭീമം പ്രഹരതാം വരം॥ 14-86-5 (94897)
ആയാതി ഭീമസേനാസൌ സഹാശ്വേന തവാനുജഃ।
യഥാ മേ പുരുഷാഃ പ്രാഹുര്യേ ധനഞ്ജയസാരിണഃ॥ 14-86-6 (94898)
ഉപസ്ഥിതശ്ച കാലോഽയമഭിതോ വർതതേ ഹയഃ।
മാഘീ ച പൌർണമാസീയം മാസഃ ശേഷോ വൃകോദര॥ 14-86-7 (94899)
തത്പ്രസ്ഥാപ്യന്തു വിദ്വാംസോ ബ്രാഹ്മണാ വേദപാരഗാഃ।
വാജിമേധാർഥസിദ്ധ്യർഥം ദേശം പശ്യന്തു യജ്ഞിയം॥ 14-86-8 (94900)
ഇത്യുക്തഃ സ തു തച്ചക്രേ ഭീമോ നൃപതിശാസനം।
ഹൃഷ്ടഃ ശ്രുത്വാ ഗുഡോകേശമായാന്തം പുരുഷർഷഭം॥ 14-86-9 (94901)
തതോ യയൌ ഭീമസേനഃ പ്രാജ്ഞൈഃ സ്ഥപതിഭിഃ സഹ।
ബ്രാഹ്മണാനഗ്രതഃ കൃത്വാ കുശലാന്യജ്ഞകർമണി॥ 14-86-10 (94902)
തം സസാലചയം ശ്രീമത്സപ്രതോലീസുഘട്ടിതം।
മാപയാമാസ കൌരവ്യോ യജ്ഞവാടം യതാവിധി॥ 14-86-11 (94903)
പ്രാസാദശതസംബന്ധം മണിപ്രവരകുട്ടിമം।
`സദഃ സ പത്നീസദനം സാഗ്നീധ്രമപി ചോത്തരം।'
കാരയാമാസ വിദിവദ്ധേമരത്നവിഭൂഷിതം॥ 14-86-12 (94904)
സ്തംഭാൻകനകചിത്രാംശ്ച തോരണാനി ബൃഹന്തി ച।
യജ്ഞായതനദേശേശു ദത്ത്വാ ശുദ്ധം ച കാഞ്ചനം॥ 14-86-13 (94905)
അന്തഃപുരാണാം രാജ്ഞാം ച നാനാദേശസമീയുഷാം।
കാരയാമാസ ധർമാത്മാ തത്രതത്ര യഥാവിധി॥ 14-86-14 (94906)
ബ്രാഹ്മണാനാം ന വേശ്മാനി നാനാദേശസമീയുഷാം।
കാരയാമാസ കൌന്തേയോ വിധിവത്താന്യനേകശഃ॥ 14-86-15 (94907)
തഥാ സംപ്രേഷയാമാസ ദൂതാന്നൃപതിശാസനാത്।
ഭീമസേനോ മഹാബാഹോ രാജ്ഞാമക്ലിഷ്ടകർമണാം॥ 14-86-16 (94908)
തേ പ്രിയാർഥം കുരുപതേരായയുർനൃപസത്തമ।
രത്നാന്യനേകാന്യാദായ സ്ത്രിയോഽശ്വാനായുധാനി ച॥ 14-86-17 (94909)
തേഷാം നിർവിശതാം തേഷു ശിബിരേഷു മഹാത്മനാം।
നർദതഃ സാഗരസ്യേവ ദിവസ്പൃഗഭവത്സ്വനഃ॥ 14-86-18 (94910)
`പ്രത്യുദ്ഗംയ നമസ്കൃത്യ ബ്രാഹ്മണാംശ്ച ന്യവേദയത്॥' 14-86-19 (94911)
തേഷാമഭ്യാഗതാനാം ച സ രാജാ കുരുവർധനഃ।
വ്യാദിദേശാന്നപാനാനി ശയ്യാശ്ചാപ്യതിമാനുഷാഃ॥ 14-86-20 (94912)
വാഹനാനാം ച വിവിധാഃ ശാലാഃ ശാലീക്ഷുഗോരസൈഃ।
ഉപേതാ ഭരതശ്രേഷ്ഠോ വ്യാദിദേശ സ ധർമരാട്॥ 14-86-21 (94913)
`വർണാഃ പൃഥക്സന്നിവിഷ്ടാ ഹ്യുത്തരോത്തരപൂജിതാഃ'।
തഥാ തസ്മിൻമഹായജ്ഞേ ധർമരാജസ്യ ധീമതഃ।
സമാജഗ്മുർമുനിഗണാ ബഹവോ ബ്രഹ്മവാദിനഃ॥ 14-86-22 (94914)
യേ ച ദ്വിജാതിപ്രവരാസ്തത്രാസൻപൃഥിവീപതേ।
സമാജഗ്മുഃ സശിഷ്യാംസ്താൻപ്രതിജഗ്രാഹ കൌരവഃ॥ 14-86-23 (94915)
സർവാംശ്ച താനനുയയൌ യാവദാവസഥാൻപ്രതി।
സ്വയമേവ മഹാതേജാ ദംഭം ത്യക്ത്വാ യുധിഷ്ഠിരഃ॥ 14-86-24 (94916)
തതഃ കൃത്വാ സ്ഥപതയഃ ശിൽപിനോഽന്യേ ച യേ തദാ।
കൃത്സ്നം യജ്ഞവിധിം രാജന്ധർമരാജേ ന്യവേദയന॥ 14-86-25 (94917)
തച്ഛ്രുത്വാ ധർമരാജസ്തു കൃതം സർവമതന്ദ്രിതഃ।
ഹൃഷ്ടരൂപോഽഭവദ്രാജൻസഹ ഭ്രാതൃഭിരാദൃതഃ॥ 14-86-26 (94918)
തസ്മിന്യജ്ഞേ പ്രവൃത്തേ തു വാഗ്മിനോ ഹേതുവാദിനഃ।
ഹേതുവാദാൻബഹൂനാഹുഃ പരസ്പരജിഗീഷവഃ॥ 14-86-27 (94919)
ദദൃശുസ്തം നൃപതയോ യജ്ഞസ്യ വിധിമുത്തമം।
ദേവേന്ദ്രസ്യേവ വിഹിതം ഭീമസേനേന ഭാരത॥ 14-86-28 (94920)
ദദൃശുസ്തോരണാന്യത്ര ശാതകുംഭമയാനി തേ।
ശയ്യാസനവിഹാരാംശ്ച സുബഹൂന്രത്നസഞ്ചയാൻ॥ 14-86-29 (94921)
ഘടാൻപാത്രീഃ കടാഹാനി കലശാന്വർധമാനകാൻ।
ന ഹി കിഞ്ചിദസൌവർണമപശ്യന്വസുധാധിപാഃ॥ 14-86-30 (94922)
യൂപാംശ്ച ശാസ്ത്രപഠിതാന്ദാരവാൻഹേമഭൂഷിതാൻ।
ഉപക്ലൃപ്താന്യഥാകാലം വിധിവദ്ഭൂരിവർചസഃ॥ 14-86-31 (94923)
സ്ഥലജാക ജലജാ യേ ച പശവഃ കേചന പ്രഭോ।
സർവാനേവ സമാനീതാനപശ്യംസ്തത്ര തേ നൃപാഃ॥ 14-86-32 (94924)
ഗാശ്ചൈവ മഹിഷീശ്ചൈവ തഥാ വൃദ്ധസ്ത്രിയോപി ച।
ഔദകാനി ച സത്വാനി ശ്വാപദാനി വയാംസി ച॥ 14-86-33 (94925)
ജരായുജാണ്ഡജാതാനി സ്വേദജാന്യുദ്ഭിദാനി ച।
പർവതാനൂപജാതാനി ഭൂതാനി ദദൃശുശ്ച തേ॥ 14-86-34 (94926)
ഏവം പ്രമുദിതം സർവം പശുഗോധനധാന്യതഃ।
യജ്ഞവാടം നൃപാ ദൃഷ്ട്വാ പരം വിസ്മയമാഗതാഃ॥ 14-86-35 (94927)
`അനിശം ദീയതേ ച സ്മ തത്ര ഭോജ്യം പൃഥഗ്വിധം॥'
ബ്രാഹ്മണാനാം വിശാം ചൈവ ബഹുമൃഷ്ടാന്നമൃദ്ധിമത്॥ 14-86-36 (94928)
പൂർണേ ശതസഹസ്രേ തു വിപ്രാണാം തത്രി ഭുഞ്ജതാം।
ദുന്ദുഭിർമേഘനിർഘോഷോ മുഹുർമുഹുരതാഡ്യത।
വിനനാദാസകൃച്ചാപി ദിവസേദിവസേ ഗതേ॥ 14-86-37 (94929)
ഏവം സ വവൃതേ യജ്ഞോ ധർമരാജസ്യ ധീമതഃ।
അന്നസ്യ സുബഹൂന്രാജന്നുത്സർഗാൻപർവതോപമാൻ।
ദധികുല്യാശഅച ദദൃശുഃ സർപിഷശ്ച ഹ്രദാഞ്ജനാഃ॥ 14-86-38 (94930)
ജംബൂദ്വീപോ ഹി സകലോ നാനജനപദായുതഃ।
രാജന്നദൃസ്യതൈകസ്ഥോ രാജ്ഞസ്തസ്യ മഹാമഖേ॥ 14-86-39 (94931)
തത്ര ജാതിസഹസ്രാണി പുരുഷാണാം തതസ്തതഃ।
ഗൃഹീത്വാ ധമാജഗ്മുർബഹൂനി ഭരതർഷഭ॥ 14-86-40 (94932)
സ്രഗ്വിണശ്താപി തേ സർവേ സുമുഷ്ടമണികുണ്ഡലാഃ।
പര്യവേഷന്ദ്വിജാതീംസ്താഞ്ശതശോഽഥ സഹസ്രശഃ॥ 14-86-41 (94933)
വിവിധാന്യന്നപാനാനി പുരുഷാ യേഽനുയായിനഃ।
തേ വൈ നൃപോപഭോജ്യാനി ബ്രാഹ്മണാനാം ദദുശ്ച ഹ॥ ॥ 14-86-42 (94934)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്വമേധികപർവണി അനുഗീതാപർവണി ഷഡശീതിതമോഽധ്യായഃ॥ 86 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-86-3 ഇഷ്ടം നക്ഷത്രം പുഷ്യം॥ 7-86-8 പ്രസ്ഥാപ്യന്തു പ്രസ്ഥാപയന്തു। സ്വാർഥേ ണിച്। പ്രതിഷ്ഠന്ത്വിത്യർഥഃ॥ആശ്വമേധികപർവ - അധ്യായ 087
॥ ശ്രീഃ ॥
14.87. അധ്യായഃ 087
അശ്വമേധപർവ ॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
കൃഷ്ണേന ബലരാമാദിഭിഃ സഹ യുധിഷ്ഠിരാശ്വമേധായ ഹാസ്തിനപുരംപ്രത്യാഗമനം॥ 1 ॥ തഥാ യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി നാനാദേശേഭ്യ ആഗമിഷ്യതാം രാജ്ഞാമപ്രമാദേന യഥോചിതപൂജായാ മണലൂരാദാഗമിഷ്യതോ ബഭ്രുവാഹനസ്യ സംമാനനസ്യ ച കർതവ്യതാപ്രതിപാദകാർജുനസന്ദേശനിവേദനം॥ 2 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
വൈശംപായന ഉവാച।
സമാഗതാന്വേദവിദോ രാജ്ഞശ്ച പൃഥിവീശ്വരാൻ।
ദൃഷ്ട്വാ യുധിഷ്ഠിരോ രാജാ ഭീമസേനമഭാഷത॥ 14-87-1 (94935)
ഉപയാതാ നരവ്യാഘ്രാ യ ഏതേ പൃഥിവീശ്വരാഃ।
ഏതേഷാം ക്രിയതാം പൂജാ പൂജാർഹാ ഹി നരാധിപാഃ॥ 14-87-2 (94936)
ഇത്യുക്തഃ സ തഥാ ചക്രേ നരേന്ദ്രേണ യശസ്വിനാ।
ഭീമസേനോ മഹാതേജാ യമാഭ്യാം സഹ പാണ്ഡവഃ॥ 14-87-3 (94937)
അഥാഭ്യഗച്ഛദ്ഗോവിന്ദോ വൃഷ്ണിഭിഃ സഹ ധർമജം।
ബലദേവം പുരസ്കൃത്യ സർവപ്രാണഭൂതാം വരഃ॥ 14-87-4 (94938)
യുയുധാനേന സഹിതഃ പ്രദ്യുംനേന ഗദേന ച।
നിശഠേനാഥ സാംബേന തഥൈവ കൃതവർമണാ॥ 14-87-5 (94939)
തേഷാമപി പരാം പൂജാം ചക്രേ ഭീമോ മഹാരഥഃ।
വിവിശുസ്തേ ച വേശ്മാനി രത്നവന്തി ച സർവശഃ॥ 14-87-6 (94940)
യുധിഷ്ഠിരസമീപേ തു കഥാന്തേ മധുസൂദനഃ।
അർജുനം കഥയാമാസ ബഹുസംഗ്രാമകർശിതം॥ 14-87-7 (94941)
സ തം പ്രപച്ഛ കൌന്തേയഃ പുനഃപുനരരിന്ദമം।
ധർമജഃ ശക്രജം ജിഷ്ണും സമാചഷ്ട ജഗത്പതിഃ॥ 14-87-8 (94942)
ആഗമദ്ദ്വാരകാവാസീ സമാപ്തഃ പുരുഷോ നൃപ।
യോഽദ്രാക്ഷീത്പാണ്ഡവശ്രേഷ്ഠ ബഹുസംഗ്രാമകർശിതം॥ 14-87-9 (94943)
സമീപേ ച മഹാബാഹുമാചഷ്ട ച മമ പ്രഭോ।
കുരു കാര്യാണി കൌന്തേയ ഹയമേധാർഥസിദ്ധയേ॥ 14-87-10 (94944)
ഇത്യുക്തഃ പ്രത്യുവാചൈനം ധർമരാജോ യുധിഷ്ഠിരഃ।
ദിഷ്ട്യാ സ കുശലീ ജിഷ്ണുരുപായാതി ച മാധവ॥ 14-87-11 (94945)
യദിദം സന്ദിദേശാസ്മിൻപാണ്ഡവാനാം ബലാഗ്രണീഃ।
തദാഖ്യാതമിഹേച്ഛാമി ഭവതാ യദുനന്ദന॥ 14-87-12 (94946)
ഇത്യുക്തോ ധർമരാജേന വൃഷ്ണ്യന്ധകപതിസ്തദാ।
പ്രോവാചേദം വചോ വാഗ്മീ ധർമാത്മാനം യുധിഷ്ഠിരം॥ 14-87-13 (94947)
ഇദമാഹ മഹാരാജ പാർഥവാക്യം നരേശ്വരഃ।
വാച്യോ യുധിഷ്ഠിരഃ കൃഷ്ണ കാലേ വാക്യമിദം മമ॥ 14-87-14 (94948)
ആഗമിഷ്യന്തി രാജാനഃ സർവേ വൈ കൌരവർഷഭ।
പ്രാപ്താനാം മഹതാം പൂജാ കാര്യാ ഹ്യേതത്ക്ഷമം ഹി നഃ॥ 14-87-15 (94949)
ഇത്യേതദ്വചനാദ്രാജാ വിജ്ഞാപ്യോ മമ മാനദ।
തഥാ ചാത്യയികം ന സ്യാദ്യദർഘാഹരണേഽഭവത്॥ 14-87-16 (94950)
കർതുമർഹതി തദ്രാജാ ഭവാംശ്ചാപ്യനുമന്യതാം।
രാജദ്വേഷാന്ന നശ്യേയുരിമാ രാജൻപുനഃ പ്രജാഃ॥ 14-87-17 (94951)
ഇദമന്യച്ച കൌന്തേയ വചഃ സ പുരുഷോഽബ്രവീത്।
ധനഞ്ജയസ്യ നൃപതേ തൻമേ നിഗദതഃ ശൃണു॥ 14-87-18 (94952)
ഉപയാസ്യതി യജ്ഞം നോ മണലൂരപതിർനൃപഃ।
പുത്രോ മമ മഹാതേജാ ദയിതോ ബഭ്രുവാഹനഃ॥ 14-87-19 (94953)
തം ഭവാൻമദപേക്ഷാർഥം വിധിവത്പ്രതിപൂജയേത്।
സ തു ഭക്തോഽനുരക്തശ്ച മമ നിത്യമിതി പ്രഭോ॥ 14-87-20 (94954)
ഇത്യേതദ്വചനം ശ്രുത്വാ ധർമരാജോ യുധിഷ്ഠിരഃ।
അഭിനന്ദ്യാസ്യ തദ്വാക്യമിദം വചനമബ്രവീത്॥ ॥ 14-87-21 (94955)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്വമേധികപർവണി അനുഗീതാപർവണി സപ്താശീതിതമോഽധ്യായഃ॥ 87 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-87-7 ഭോജരാജന്യാനാം വർധനഃ॥ 7-87-8 ജാനുനോരധസ്ഥഃ പശ്ചാദ്ഭാഗീയോ മാംസലഃ പ്രദേശഃ പിണ്ഡികാ। തേ ഉഭേ അസ്യാധികേ സ്വദേശാദധോഭാഗപര്യന്തം ബഹുലമാലംബമാനേ॥ആശ്വമേധികപർവ - അധ്യായ 088
॥ ശ്രീഃ ॥
14.88. അധ്യായഃ 088
അശ്വമേധപർവ ॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
യുധിഷ്ഠിരേണി പാണ്ഡവേഷു ചതുർഭ്യോഽർജുനസ്യൈവ വിശേഷതോഽധ്വസഞ്ചാരാദിപരിക്ലേശസൂചകശാരീരാലക്ഷണപ്രശ്നേ കൃഷ്ണേന തംപ്രതി തത്കഥനം॥ 1 ॥ മേധ്യാശ്വസ്യ പൃഥ്വീസഞ്ചാരണായ ഗതേനാർജുനേന സഹാശ്വേന പുനർനഗരം പ്രത്യാഗമനം॥ 3 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച।
ശ്രുതം പ്രിയമിദം കൃഷ്ണ യത്ത്വമർഹസി ഭാഷിതും।
തൻമേഽമൃതരസം പുണ്യം മനോ ഹ്ലാദയതി പ്രഭോ॥ 14-88-1 (94956)
ബഹൂനി കില യുദ്ധാനി വിജയസ്യ നരാധിപൈഃ।
പുനരാസൻഹൃഷീകേശ തത്രതത്രേതി ന ശ്രുതം॥ 14-88-2 (94957)
കിംനിമിത്തം സ നിത്യം ഹി പാർഥഃ സുഖവിവർജിതഃ।
അതീവ വിജയോ ധീമാനിതി മേ ദൂയതേ മനഃ॥ 14-88-3 (94958)
സഞ്ചിന്തയാമി കൌന്തേയം രഹോ ജിഷ്ണും ജനാർദന।
അതീവ ദുഃഖഭാഗീ സ സതതം പാണ്ഡുനന്ദനഃ॥ 14-88-4 (94959)
കിംനു തസ്യ ശരീരേഽസ്തി സർവലക്ഷണപൂജിതേ।
അനിഷ്ടം ലക്ഷണം കൃഷ്ണ യേന ദുഃഖാന്യുപാശ്നുതേ॥ 14-88-5 (94960)
അതീവാസുഖഭോഗീ സ സതതം കുന്തിനന്ദനഃ।
ന ഹി പശ്യാമി ബീഭത്സോർനിന്ദ്യം ഗാത്രേഷു കിഞ്ചന।
ശ്രോതവ്യം ചേൻമയൈതദ്വൈ തൻമേ വ്യാഖ്യാതുമർഹസി॥ 14-88-6 (94961)
ഇത്യുക്തഃ സ ഹൃഷീകേശോ ധ്യാത്വാ സുമഹദന്തരം।
രാജാനം ഭോജരാജന്യവർധനോ വിഷ്ണുരബ്രവീത്॥ 14-88-7 (94962)
ന ഹ്യസ്യ നൃപതേ കിഞ്ചിദനിഷ്ടമുപലക്ഷയേ।
ഋതേ പുരുഷസിംഹസ്യ പിണ്ഡികേഽസ്യാധികേ യതഃ॥ 14-88-8 (94963)
സ താഭ്യാം പുരുഷവ്യാഘ്രോ നിത്യമധ്വസു വർതതേ।
ന ചാന്യദനുപശ്യാമി യേനാസൌ ദുഃഖഭാജനം॥ 14-88-9 (94964)
ഇത്യുക്തഃ പുരുഷശ്രേഷ്ഠസ്തദാ കൃഷ്ണേന ധീമതാ।
പ്രോവാച വൃഷ്ണിശാർദൂലമേവമേതദിതി പ്രഭോ॥ 14-88-10 (94965)
കൃഷ്ണാ തു ദ്രൌപ്ദീ കൃഷ്ണം തിര്യക്സാസൂയമൈക്ഷത
പ്രതിജഗ്രാഹ തസ്യാസ്തം പ്രണയം ചാപി കേശിഹാ।
പ്രഖ്യുഃ സഖാ ഹൃഷീകേശഃ സാക്ഷാദിവ ധനഞ്ജയഃ॥ 14-88-11 (94966)
തത്ര ഭീമാദയസ്തേ തു കരവോ യാജകാശ്ച യേ।
രേമുഃ ശ്രുത്വാ വിചിത്രാം താം ധനഞ്ജയകഥാം ശുഭാം॥ 14-88-12 (94967)
തേഷാം കഥയതാമേവ പുരുഷോഽർജുനസങ്കഥാഃ।
ഉപായാദ്വചനാദ്ദൂതോ വിജയസ്യ മഹാത്മനഃ॥ 14-88-13 (94968)
സോഭിഗംയ കുരുശ്രേഷ്ഠം നമസ്കൃത്യ ച ബുദ്ധിമാൻ।
ഉപായാതം നരവ്യാഘ്രം ഫൽഗുനം പ്രത്യവേദയത്॥ 14-88-14 (94969)
തച്ഛ്രുത്വാ നൃപതിസ്തസ്യ ഹർഷബാഷ്പാകുലേക്ഷണഃ।
പ്രിയാഖ്യാനനിമിത്തം വൈ ദദൌ ബഹുധനം തദാ॥ 14-88-15 (94970)
തതോ ദ്വിതീയേ ദിവസേ മഹാഞ്ശബ്ദോ വ്യവർധത।
ആഗച്ഛതി നരവ്യാഘ്രേ കൌരവാണാം ധുരന്ധരേ॥ 14-88-16 (94971)
തതോ രേണുഃ സമുദ്ഭുതോ വിബഭൌ തസ്യ വാജിനഃ।
അഭിതോ വർതമാനസ്യ യഥോച്ചൈഃശ്രവസസ്തഥാ॥ 14-88-17 (94972)
തത്ര ഹർഷകരീർവാചോ നരാണാം ശുശ്രുവേഽർജുനഃ।
ദിഷ്ട്യാഽസി പാർഥ കുശലീ ധന്യോ രാജാ യുധിഷ്ഠിരഃ॥ 14-88-18 (94973)
കോന്യോഹി പൃഥിവീം കൃത്സ്നാം ജിത്വാഹി യുധി പാർഥിവാൻ
ചാരയിത്വാ ഹയശ്രേഷ്ഠമുപാഗച്ഛേദൃതേഽർജുനാത്॥ 14-88-19 (94974)
യേ വ്യതീതാ മഹാത്മാനോ രാജാനഃ സഗരാദയഃ।
തേഷാമപീദൃശം കർമ ന കദാചന ശുശ്രുമ॥ 14-88-20 (94975)
നൈതദന്യേ കരിഷ്യന്തി ഭവിഷ്യാ വസുധാധിപാഃ।
യത്ത്വം കുരുകുലശ്രേഷ്ഠ ദുഷ്കരം കൃതവാനസി॥ 14-88-21 (94976)
ഇത്യേവം വദതാം തേഷാം പുംസാം കർണസുഖാ ഗിരഃ।
ശൃണ്വന്വിവേശ ധർമാത്മാ ഫൽഗുനോ യജ്ഞസംസ്തരം॥ 14-88-22 (94977)
തതോ രാജാ സഹാമാത്യഃ കൃഷ്ണശ്ച യദുനന്ദനഃ।
ധൃതരാഷ്ട്രം പുരസ്കൃത്യ തം പ്രത്യുദ്യയതുസ്തദാ॥ 14-88-23 (94978)
സോഽഭിവാദ്യ പിതുഃ പാദൌ ധർമരാജസ്യ ധീമതഃ।
ഭീമാദീംശ്ചാപി സംപൂജ്യ പര്യഷ്വജത കേശവം॥ 14-88-24 (94979)
തൈഃ സമേത്യാർചിതസ്താംശ്ച പ്രത്യർച്യാഥ യഥാവിധി।
വിശശ്രാമ മഹാബാഹുസ്തീരം ലബ്ധ്വേവ പാരഗഃ॥ ॥ 14-88-25 (94980)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്വമേധികപർവണി അനുഗീതാപർവണി അഷ്ടാശീതിതമോഽധ്യായഃ॥ 88 ॥
ആശ്വമേധികപർവ - അധ്യായ 089
॥ ശ്രീഃ ॥
14.89. അധ്യായഃ 089
അശ്വമേധപർവ ॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
ബഭ്രുവാഹനേനോലൂപീചിത്രാംഗദാഭ്യാം സഹ യാഗദിദൃക്ഷ്യാ ഹാസ്തിനപുരം പ്രത്യാഗമനം॥ 1 ॥ തതഃ സ്വയം സമാഗതവ്യാസാജ്ഞയ യുധിഷ്ഠിരേണ ഋത്വിഗ്ഭിഃ സഹാശ്വമേധോപക്രമഃ॥ 2 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
വൈശംപായന ഉവാച।
ഏതസ്മിന്നേവ കാലേ തു സ രാജാ ബഭ്രുവാഹനഃ।
മാതൃഭ്യാം സഹിതോ ധീമാൻകുരൂനഭ്യാജഗാമ ഹ॥ 14-89-1 (94981)
തത്ര വൃദ്ധാന്യഥാവത്സ കുരൂനന്യാംശ്ച പാർഥിവാൻ।
അഭിവാദ്യ മഹാബാഹുസ്തൈശ്ചാപി പ്രതിനന്ദിതഃ।
പ്രവിവേശ പിതാമഹ്യാഃ കുന്ത്യാ ഭവനമുത്തമം॥ 14-89-2 (94982)
സ പ്രവിശ്യ മഹാബാഹുഃ പാണ്ഡവാനാം നിവേശനം।
പിതാമഹീമഭ്യവന്ദത്സാംനാ പരമവൽഗുനാ॥ 14-89-3 (94983)
തഥാ ചിത്രാംഗദാ ദേവീ കൌരവസ്യാത്മജാഽപി ച।
പൃഥാം കൃഷ്ണാം ച സഹിതേ വിനയേനോപജഗ്മതുഃ।
സുഭദ്രാം ച യഥാന്യായം യാശ്ചാന്യാഃ കുരുയോഷിതഃ॥ 14-89-4 (94984)
ദദൌ കുന്തീ തതസ്താഭ്യാം രത്നാനി വിവിധാനി ച।
ദ്രൌപദീ ച സുഭദ്രാ ച യാശ്ചാപ്യന്യാ യദുസ്ത്രിയഃ॥ 14-89-5 (94985)
ഊഷതുസ്തത്ര തേ ദേവ്യൌ മഹാർങശയനാസനേ।
സുപൂജിതേ സ്വയം കുന്ത്യാ പാർഥസ്യ ഹിതകാംയയാ॥ 14-89-6 (94986)
സ ച രാജാ മഹാതേജാഃ പൂജിതോ ബഭ്രുവാഹനഃ।
ധൂതരാഷ്ട്രം മഹീപാലമുപതസ്ഥേ യതാവിധി॥ 14-89-7 (94987)
യുധിഷ്ഠിരം ച രാജാനം ഭീമദീംശ്ചാപി പാണ്ഡവാൻ।
ഉപാഗംയ മഹാതേജാ വിനയേനാഭ്യവാദയത്॥ 14-89-8 (94988)
സ തൈഃ പ്രേംയാ പരിഷ്വക്തഃ പൂജിതശ്ച യഥാവിധി।
ധനം ചാസ്മൈ ദദുർഭൂരി പ്രീയമാണാ മഹാരഥാഃ॥ 14-89-9 (94989)
തഥൈവ ച മഹീപാലഃ കൃഷ്ണം ചക്രഗദാധരം।
പ്രദ്യുംന ഇവ ഗോവിന്ദം വിനയേനോപതസ്ഥിവാൻ॥ 14-89-10 (94990)
തസ്മൈ കൃഷ്ണോ ദദൌ രാജ്ഞേ മഹാർഹമതിപൂജിതം।
രഥം ഹേമപരിഷ്കാരം ദിവ്യാശ്വയുജമുത്തമം॥ 14-89-11 (94991)
ധർമരാജശ്ച ഭീമശ്ച ഫൽഗുനശ്ച യമൌ തഥാ।
പൃഥക്പൃഥക് ച തേ ചൈനം മാനാർഥാഭ്യാമയോജയൻ॥ 14-89-12 (94992)
തതസ്തൃതീയേ ദിവസേ സത്യവത്യാത്മജോ മുനിഃ।
യുധിഷ്ഠിരം സമഭ്യേത്യ വാഗ്മീ വചനമബ്രവീത്॥ 14-89-13 (94993)
അദ്യപ്രഭൃതി കൌന്തേയ യജ്ഞസ്യ സമയോ ഹി തേ।
മുഹൂർതോ യജ്ഞിയഃ പ്രാപ്തശ്ചോദയന്തീഹ യാജകാഃ॥ 14-89-14 (94994)
അഹീനോ നാമ രാജേന്ദ്ര ക്രതുസ്തേഽയം വികൽപവാൻ।
ബഹുത്വാത്കാഞ്ചനസ്യാസ്യ ഖ്യാതോ ബഹുസുവർണകഃ॥ 14-89-15 (94995)
ഏവമത്ര മഹാരാജ ദക്ഷിണാഭിർഗുണീകുര।
ശ്രീസ്ത്വാം വ്രജതു തേ രാജൻബ്രാഹ്മണാ ഹ്യത്ര കാരണം॥ 14-89-16 (94996)
ത്രീനശ്വമേധാനത്ര ത്വം സംപ്രാപ്യ ബഹുദക്ഷിണാൻ।
ജ്ഞാതിവധ്യാകൃതം പാപം പ്രഹാസ്യതി നരാധിപ॥ 14-89-17 (94997)
പവിത്രം പരമം ചൈതത്പാവനാനാം ച പാവനം।
യദശ്വമേധാവഭൃഥം പ്രാപ്സ്യസേ കുരുനന്ദന॥ 14-89-18 (94998)
ഇത്യുക്തഃ സ തു തേജസ്വീ വ്യാസേനാമിതബുദ്ധിനാ।
ദീക്ഷാം വിവേശ ധർമാത്മാ വാജിമേധാപ്തയേ തതഃ॥ 14-89-19 (94999)
തതോ യജ്ഞം മഹാബാഹുർവാജിമേധം മഹാക്രതും।
ബഹ്വന്നദക്ഷിണം രാജാ സർവകാമഗുണാന്വിതം॥ 14-89-20 (95000)
തത്ര വേദവിദോ രാജംശ്ചക്രുഃ കർമാണി യാജകാഃ।
പരിക്രാമന്തി ശാസ്ത്രജ്ഞാ യതാവദ്ദ്വിജസത്തമാഃ॥ 14-89-21 (95001)
ന തേഷാം സ്ഖലിതം കിഞ്ചിദാസീദപഹുതം തഥാ।
ക്രമയുക്തം ച യുക്തം ച ചക്രുസ്തത്ര ദ്വിജർഷഭാഃ॥ 14-89-22 (95002)
കൃത്വാ പ്രവർഗ്യം ധർമജ്ഞാ യഥാവദ്ദ്വിജസത്തമാഃ।
ചക്രസ്തേ വിധിവദ്രാജംസ്തഥൈവാഭിഷവം ദ്വിജാഃ॥ 14-89-23 (95003)
അഭിഷൂയ തതോ രാജൻസോമം സോമപസത്തമാഃ।
സവനാന്യാനുപൂർവ്യേണ ചക്രുഃ സാസ്ത്രാനുസാരിണഃ॥ 14-89-24 (95004)
ന തത്ര കൃപണഃ കശ്ചിന്ന ദരിദ്രോ ബഭൂവ ഹ।
ക്ഷുധിതോ ദുഃഖിതോ വാഽപി പ്രാകൃതോ വാഽപി മാനവഃ॥ 14-89-25 (95005)
ഭോജനം ഭോജനാർഥിഭ്യോ ദാപയാമാസ ശത്രുഹാ।
ഭീമസേനോ മഹാതേജാഃ സതതം രാജശാസനാത്॥ 14-89-26 (95006)
സംസ്തരേ കുശലാശ്ചാപി സർവകാര്യാണി യാജകാഃ।
ദിവസേദിവസേ ചക്രുര്യഥാശാസ്ത്രാനുദർശാത്॥ 14-89-27 (95007)
നാഷഡംഗവിദത്രാസീത്സദസ്യസ്തസ്യ ധീമതഃ।
നാവ്രതോ നാനുപാധ്യായോ ന ച വാദാവിചക്ഷണഃ॥ 14-89-28 (95008)
തതോ യൂപോച്ഛ്രയേ പ്രാപ്തേ ഷഡ് ബൈൽവാൻഭരതർഷഭ।
ഖാദിരാൻബിൽവസമിതാംസ്താവതഃ സർവവർണിനഃ॥ 14-89-29 (95009)
ദേവദാരുമയൌ ദ്വൌ തു യൂപൌ കുരുപതേർമഖേ।
ശ്ലേഷ്മാതകമയം ചൈകം യാജകാഃ സമകൽപയൻ॥ 14-89-30 (95010)
`സർവാനേതാന്യഥാശാസ്ത്രം യാജകാഃ സമകാരയൻ।'
ശോഭാർഥം ചാപരാന്യൂപാൻകാഞ്ചനാൻഭരതർഷഭ।
സ ഭീമഃ കാരയാമാസ ധർമരാജസ്യ ശാസനാത്॥ 14-89-31 (95011)
തേ വ്യരാജന്ത രാജർഷേ വാസോഭിരുപശോഭിതാഃ।
മഹേന്ദ്രാനുഗതാ ദേവാ യഥാ സപ്തർഷിഭിർദിവി॥ 14-89-32 (95012)
ഇഷ്ടകാഃ കാഞ്ചനീശ്ചാത്ര ചയനാർതം കൃതാ വിഭോ।
ശുശുഭേ ചയനം തച്ച ദക്ഷസ്യേവ പ്രജാപതേഃ॥ 14-89-33 (95013)
ചതുശ്ചിത്യശ്ച തസ്യാസീദഷ്ടാദശകരാത്മകഃ।
സ രുക്മപക്ഷോ നിചിതസ്ത്രികോണോ ഗരുഡാകൃതിഃ॥ 14-89-34 (95014)
തതോ നിയുക്താഃ പശവോ യഥാശാസ്ത്രം മനീഷിഭിഃ।
തം തം ദേവം സമുദ്ദിശ്യ പക്ഷിണഃ പശവശ്ച യേ॥ 14-89-35 (95015)
ഋഷഭാഃ ശാസ്ത്രപഠിതാസ്തഥാ ജലചരാശ്ച യേ।
സർവാംസ്താനഭ്യയുഞ്ജംസ്തേ തത്രാഗ്നിചയകർമണി॥ 14-89-36 (95016)
യൂപേഷു നിയതാ ചാസീത്പശൂനാം ത്രിശതീ തഥാ।
അശ്വരത്നോത്തരാ യജ്ഞേ കൌന്തേയസ്യ മഹാത്മനഃ॥ 14-89-37 (95017)
സ യജ്ഞഃ ശുശുഭേ തസ്യ സാക്ഷാദ്ദേവർഷിസങ്കുലഃ।
ഗന്ധർവഗണസങ്കീർണഃ ശോഭിതോഽപ്സരസാം ഗണൈഃ॥ 14-89-38 (95018)
സ കിംപുരുഷസങ്കീർണഃ കിംനരൈശ്ചോപശോഭിതഃ।
സിദ്ധവിപ്രനിവാസൈശ്ച സമന്താദഭിസംവൃതഃ॥ 14-89-39 (95019)
തസ്മിൻസദസി നിത്യാസ്തു വ്യാസശിഷ്യാ ദ്വിജർഷഭാഃ।
സർവശാസ്ത്രപ്രണേതാരഃ കുശലാ യജ്ഞകർമസു॥ 14-89-40 (95020)
നാരദശ്ച ബഭൂവാത്ര തുംബുരുശ്ച മഹാദ്യുതിഃ।
വിശ്വാവസുശ്ചിത്രസേനസ്തഥാഽന്യേ ഗീതകോവിദാഃ॥ 14-89-41 (95021)
ഗന്ധർവാ ഗീതകുശലാ നൃത്യേഷു ച വിശാരദാഃ।
രമയന്തി സ്മ താന്വിപ്രാന്യജ്ഞകർമാന്തരേഷു വൈ॥ ॥ 14-89-42 (95022)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്വമേധികപർവണി അനുഗീതാപർവണി ഏകോനനവതിതമോഽധ്യായഃ॥ 89 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-89-15 അഹീനഃ അഹ്നാം സോമയാഗാനാം ബഹൂനാം സമൂഹോഽഹീനഃ। ന ഹീനഃ ദ്രവ്യാദിനാ ഇതി വാ॥ 7-89-23 അഭിഷവ സോമവല്ല്യാഃ കണ്ഡനം॥ 7-89-24 സോമം സോമവല്ലീരസം। സവനാനി പ്രാതഃസവനാദീനി॥ 7-89-27 സംസ്തരേ ഇഷ്ടകാനാം ചയനാഖ്യേ സ്ഥണ്ഡിലരചനേ॥ 7-89-29 വർണിനഃ പലാശകാഷ്ഠമയാഃ॥ആശ്വമേധികപർവ - അധ്യായ 090
॥ ശ്രീഃ ॥
14.90. അധ്യായഃ 090
അശ്വമേധപർവ ॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
യുധിഷ്ഠിരേണാശ്വമേധസമാപനാനന്തരം രാജ്ഞാം യഥോചിതം സംമാനപൂർവകം സ്വസ്വദേശാൻപ്രതി പ്രസ്ഥാപനം॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
വൈശംപായന ഉവാച।
ശ്രപയിത്വാ പശൂനന്യാന്വിധിവദ്ദ്വിജസത്തമാഃ।
തം തുരംഗം യഥാശാസ്ത്രമാലഭന്ത ദ്വിജാതയഃ॥ 14-90-1 (95023)
തതഃ സഞ്ജ്ഞപ്യ തുരഗങ്ക വിധിവദ്യാജകർഷഭാഃ।
ഉപസംവേശയാഞ്ചക്രുസ്തതസ്താം ദ്രുപദാത്മജാം।
കലാഭിസ്തിസൃഭീ രാജന്യഥാവിധി മനസ്വിനീം॥ 14-90-2 (95024)
ഉദ്ധൃത്യ തു വപാം തസ്യ യഥാശാസ്ത്രം ദ്വിജാതയഃ।
ശ്രപയാമാസുരവ്യഗ്രാ വിധിവദ്ഭരതർഷഭ॥ 14-90-3 (95025)
തം വപാധൂമഗന്ധം തു ധർമരാജഃ സഹാനുജൈഃ।
ഉപാജിഘ്രദ്യഥാസാസ്ത്രം സർവപാപാപഹം തദാ॥ 14-90-4 (95026)
ശിഷ്ടാന്യംഗാനി യാന്യാസംസ്തസ്യാശ്വസ്യ നരാധിപ।
താന്യഗ്രൌ ജുഹുവുർധീരാഃ സമസ്താഃ ഷോഡശർത്വിജഃ॥ 14-90-5 (95027)
സംസ്ഥാപ്യൈവം തസ്യ രാജ്ഞസ്തം യജ്ഞം ശക്രതേജസഃ।
വ്യാസഃ സശിഷ്യോ ഭഗവാന്വർധയാമാസ തം നൃപം॥ 14-90-6 (95028)
തതോ യുധിഷ്ഠിരഃ പ്രാദാത്സദസ്യേഭ്യോ യഥാവിധി।
കോടീഃ സഹസ്രം നിഷ്കാണാം വ്യാസായ തു വസുന്ധരാം॥ 14-90-7 (95029)
പ്രതിഗൃഹ്യ ധരാം രാജന്വ്യാസഃ സത്യവതീസുതഃ।
അബ്രവീദ്ഭരതശ്രേഷ്ഠം ധർമരാജം യുധിഷ്ഠിരം॥ 14-90-8 (95030)
വസുധാ ഭവതസ്ത്വേഷാം സംന്യസ്താ രാജസത്തമ।
നിഷ്ക്രയോ ദീയതാം മഹ്യം ബ്രാഹ്മണാ ഹി ധനാർഥിനാ॥ 14-90-9 (95031)
യുധിഷ്ഠിരസ്തു താന്വിപ്രാൻപ്രത്യുവാച മഹാമനാഃ।
ഭ്രാതൃഭിഃ സഹിതോ ധീമാൻമധ്യേ രാജ്ഞാം മഹാത്മനാം॥ 14-90-10 (95032)
അശ്വമേധേ മഹായജ്ഞേ പൃഥിവീ ദക്ഷിണാ സ്മൃതാ।
അർജുനേന ജിതാ ചേയമൃത്വിഗ്ഭ്യഃ പ്രാപിതാ മയാ॥ 14-90-11 (95033)
വനം പ്രവേക്ഷ്യേ വിപ്രാഗ്ര്യാ വിഭജധ്വം മഹീമിമാം।
ചതുർധാ പൃഥിവീം കൃത്വാ ചാതുർഹോത്രപ്രമാണതഃ॥ 14-90-12 (95034)
നാഹമാദാതുമിച്ഛാമി ബ്രഹ്മസ്വം ദ്വിജസത്തമാഃ॥
ഇദം നിത്യം മനോ വിപ്രാ ഭ്രാതൄണാം ചൈവ മേ സദാ॥ 14-90-13 (95035)
ഇത്യുക്തവതി തസ്മിംസ്തു ഭ്രാതരോ ദ്രൌപദീ ച സാ।
ഏവമേതദിതി പ്രാഹുസ്തദഭൂദ്രോമഹർഷണം॥ 14-90-14 (95036)
തതോഽന്തരിക്ഷേ വാഗാസീത്സാധുസാധ്വിതി ഭാരത।
തഥൈവ ദ്വിജസംഘാനാം ശംസതാം വിബഭൌ സ്വനഃ॥ 14-90-15 (95037)
ദ്വൈപായനസ്തഥാ കൃഷ്ണഃ പുനരേവ യുധിഷ്ഠിരം।
പ്രോവാച മധ്യേ വിപ്രാണാമിദം സംപൂജയൻമുനിഃ॥ 14-90-16 (95038)
ദത്തൈഷാ ഭവതാ മഹ്യം താം തേ പ്രതിദദാംയഹം।
ഹിരണ്യം ദീയതാമേഭ്യോ ബ്രാഹ്മണേഭ്യോ ധരാഽസ്തു തേ॥ 14-90-17 (95039)
തതോഽബ്രവീദ്വാസുദേവോ ധർമരാജം യുധിഷ്ഠിരം।
യഥാഽഽഹ ഭഗവാന്വ്യാസസ്തഥാ ത്വം കർതുമർഹസി॥ 14-90-18 (95040)
ഇത്യുക്തഃ സ കുരുശ്രേഷ്ഠഃ പ്രീതാത്മാ ഭ്രാതൃഭിഃ സഹ।
കോടിം കോടിം ഗവാം പ്രാദാദ്ദക്ഷിണാം ത്രിഗുണീകൃതാം॥ 14-90-19 (95041)
ന കരിഷ്യതി തല്ലോകേ കശ്ചിദന്യോ നരാധിപഃ।
യത്കൃതം കുരുരാജേന മരുത്തസ്യാനുകുർവതാ॥ 14-90-20 (95042)
പ്രതിഗൃഹ്യ തു തദ്ദ്രവ്യം കൃഷ്ണദ്വൈപായനോ മുനിഃ।
ഋത്വിഗ്ഭ്യഃ പ്രദദൌ വിദ്വാംശ്ചതുർധാ വ്യഭജംശ്ച തേ॥ 14-90-21 (95043)
ധരണ്യാ നിഷ്ക്രയം ദത്ത്വാ തദ്ധിരണ്യം യുധിഷ്ഠിരഃ।
ദൂതപാപോ ജിതസ്വർഗോ മുമുദേ ഭ്രാതൃഭിഃ സഹ॥ 14-90-22 (95044)
ഋത്വിജസ്തമപര്യന്തം സുവർണനിചയം തഥാ।
വ്യഭജന്ത ദ്വിജാതിഭ്യോ യഥോത്സാഹം യഥാസുഖം॥ 14-90-23 (95045)
യജ്ഞവാടേ ച യത്കിഞ്ചിദ്ധിരണ്യം സവി ഭൂഷണം।
തോരണാനി ച യൂപാംശ്ച ഘടാൻപാത്രീസ്തഥേഷ്ടകാഃ।
യുധിഷ്ഠിരാഭ്യനുജ്ഞാതാഃ സർവം തദ്വ്യഭജന്ദ്വിജാഃ॥ 14-90-24 (95046)
അനന്തരം ദ്വിജാതിഭ്യഃ ക്ഷത്രിയാ ജഹ്രിരേ വസു।
തഥാ വിട്ശൂദ്രസംഘാശ്ച തഥാഽന്യേ ംലേച്ഛജാതയഃ।
`കാലേന മഹതാ ജഹ്രുസ്തത്സുവർണം തതസ്തതഃ॥' 14-90-25 (95047)
തതസ്തേ ബ്രാഹ്മണാഃ സർവേ മുദിതാ ജഗ്മുരാലയാൻ।
തർപിതാ വസുനാ തേന ധർമിരാജേന ധീമിതാ॥ 14-90-26 (95048)
സ്വമംശം ഭഗവാന്വ്യാസഃ കുന്ത്യൈ പാദാഭിവാദിതഃ।
പ്രദദൌ തസ്യ മഹതോ ഹിരണ്യസ്യ മഹാദ്യുതിഃ॥ 14-90-27 (95049)
ശ്വശുരാത്പ്രീതിദായം തം പ്രാപ്യ സാ പ്രീതമാനസാ।
ചകാര പുണ്യകം തേന സുമഹത്സംഘശഃ പൃഥാ॥ 14-90-28 (95050)
ഗത്വാ ത്വവഭൃഥം രാജാ വിപാപ്മാ ഭ്രാതൃഭിഃ സഹ।
സഭാജ്യമാനഃ ശുശുഭേ മഹേന്ദ്രസ്ത്രിദശൈരിവ॥ 14-90-29 (95051)
പാൺ·ഡവാശ്ച മഹീപാലൈഃ സമേതൈരഭിസംവൃതാഃ।
അശോഭന്ത മഹാരാജ ഗ്രഹസ്താരാഗണൈരിവ॥ 14-90-30 (95052)
രാജഭ്യോപി തതഃ പ്രാദാദ്രത്നാനി വിവിധാനി ച।
ഗജാനശ്വാനലങ്കാരാന്ത്രിയോ വാസാംസി കാഞ്ചനം॥ 14-90-31 (95053)
തദ്ധനൌഘമപര്യന്തം പാർഥഃ പാർഥിവമണ്ഡലേ।
വിസൃജഞ്ശുശുഭേ രാജന്യഥാ വൈശ്രവണസ്തഥാ॥ 14-90-32 (95054)
ആനീയ ച തഥാ വീരം രാജാനം ബഭ്രുവാഹനം।
പ്രദായ വിപുലം വിത്തം ഗൃഹാത്പ്രാസ്ഥാപയനത്തദാ॥ 14-90-33 (95055)
ദുഃശലായാശ്ച തം പൌത്രം ബാലകം ഭരതർഷഭ।
സ്വരാജ്യേഽഥ പിതുർധാമാൻസ്വസുഃ പ്രീത്യാ ന്വയേശയത്॥ 14-90-34 (95056)
നൃപതീംശ്ചൈവ താൻസർവാൻസുവിഭക്താൻസുപൂജിതാൻ।
പ്രസ്ഥാപയാമാസ വശീ കുരുരാജോ യുധിഷ്ഠിരഃ॥ 14-90-35 (95057)
ഗോവിന്ദം ച മഹാത്മാനം ബലദേവം മഹാബലം।
തഥാഽന്യാന്വൃഷ്ണിവീരാംശ്ച പ്രദ്യുംനാദ്യാൻസഹസ്രശഃ॥ 14-90-36 (95058)
പൂജയിത്വാ മഹാരാജ യഥാവിധി മഹാദ്യുതിഃ।
ഭ്രാതൃഭിഃ സഹിതോ രാജാ പ്രാസ്ഥാപരയദരിന്ദമഃ॥ 14-90-37 (95059)
ഏവം ബഭൂവ യജ്ഞഃ സ ധർമിരാജസ്യ ധീമതഃ।
ബഹ്വന്നധനരത്നൌഘഃ സുരാമൈരേയസാഗരഃ॥ 14-90-38 (95060)
സർപിഃപങ്കാ ഹ്രദാ യത്ര ബഭൂവുശ്ചാന്നപർവതാഃ।
രസാലകർദമാ നദ്യോ ബഭൂവുർഭരതർഷഭ॥ 14-90-39 (95061)
ഭക്ഷ്യഖാണ്ഡവരാഗാണാം ക്രിയതാം ഭുജ്യതാം തഥാ।
പശൂനാം വധ്യതാം ചൈവ നാന്തം ദദൃശിരേ ജനാഃ॥ 14-90-40 (95062)
മത്തപ്രമത്തമുദിതം സുപ്രീതയുവതീജനം।
മൃദംഗശംഖനാദൈസ്ച മനോരമമഭൂത്തദാ। 14-90-41 (95063)
ദീയതാം ഭുജ്യതാം ചാപി തത്ര ശബ്ദോ മഹാനഭൂത്।
ദീയതാം ദീയതാം ചേതി ദിവാരാത്രമവാരിതം॥ 14-90-42 (95064)
തം മഹോത്സവസങ്കാശം ഹൃഷ്ടപുഷ്ടജനാകുലം।
കഥയന്തി സ്മ പുരുഷാ നാനാദേശനിവാസിനഃ॥ 14-90-43 (95065)
വർഷിത്വാ ധനധാരാഭിഃ കാമൈ രത്നൈ രസൈസ്തഥാ।
വിപാപ്മാ ഭരതശ്രേഷ്ഠഃ കൃതാർഥഃ പ്രാവിശത്പുരം॥ ॥ 14-90-44 (95066)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്വമേധികപർവണി അനുഗീതാപർവണി നവതിതമോഽധ്യായഃ॥ 90 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-90-2 സഞ്ജ്ഞപ്യ ഹിംസിത്വാ തുരഗം। തസ്യ സമീപേ തിസൃഭിഃ കലാഭിഃ കലനാഭിഃ മന്ത്രദ്രവ്യശ്രദ്ദാഖ്യാഭിരുപേതാം ദ്രൌപദീം ഉപസംവേശയാം ചക്രുഃ॥ 7-90-5 അംഗാനി ഹൃദയജിഹ്വാവക്ഷആദീനീ॥ 7-90-6 സംസ്ഥാപ്യ സമാപ്യ॥ 7-90-7 തുശബ്ദശ്ചാർഥേ। തേന സർവേഭ്യോ വസുധരാം ദദാവിത്യർഥഃ॥ 7-90-25 അനന്തരം ദ്വിജാതിഭ്യഃ വിപ്രേഷു ഗൃഹീത്വാ നിവൃത്തേഷു ശിഷ്ടാത് ക്ഷത്രിയാദയോ ഗഹീതവന്ത ഇത്യർഥഃ॥ 7-90-38 മൈരേയം വൃക്ഷജം മദ്യം॥ 7-90-40 പിപ്പലീശുണ്ഠീയുക്തോ മുദ്ഗയൂഷഃ ഖാണ്ഡവഃ സ ഏവ ശർകാരയുക്തോ രാഗഃആശ്വമേധികപർവ - അധ്യായ 091
॥ ശ്രീഃ ॥
14.91. അധ്യായഃ 091
അശ്വമേധപർവ ॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
വൈശംപായനേന ജനമേജയംപ്രതി നകുലാഖ്യാനകഥനാരംഭഃ॥ 1 ॥ അശ്വമേധാവസാനേ ബിലാന്നിസ്സൃതേന കനകപാർശ്വേന കേനചിന്നകുലേന സദസ്യാൻപ്രതി ഉഞ്ഛവൃത്തിബ്രാഹ്മണസ്യ സക്തുപ്രസ്ഥദാനപ്രശംസനപൂർവകം യുധിഷ്ഠിരാശ്വമേധഗാർഹണം॥ 2 ॥। തഥാ സദസ്യചോദനയാ തത്കഥനോപക്രമഃ॥ 3 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
ജനമേജയ ഉവാച।
പിതാമഹസ്യ മേ യജ്ഞേ ധർമരാജസ്യ ധീമതഃ।
യദാശ്ചര്യമഭൂത്കിഞ്ചിത്തദ്ഭവാന്വക്തുമർഹതി॥ 14-91-1 (95067)
വൈശംപായന ഉവാച। 14-91-2x (7923)
ശ്രൂയതാം രാജശാർദൂല മഹദാശ്ചര്യമുത്തമം।
അശ്വമേധേ മഹായജ്ഞേ നിവൃത്തേ യദഭൂത്പ്രഭോ॥ 14-91-2 (95068)
തർപിതേഷു ദ്വിജാഗ്ര്യേഷു ജ്ഞാതിസംബന്ധിബന്ധുഷു।
ദീനാന്ധകൃപണേ വാഽപി തദാ ഭരതസത്തമ॥ 14-91-3 (95069)
ഘുഷ്യമാണേ മഹാദാനേ ദിക്ഷു സർവാസു ഭാരത।
പതത്സു പുഷ്പവർഷേഷു ധർമരാജസ്യ മൂർധനി॥ 14-91-4 (95070)
ബിലാന്നിസ്സൃത്യ നകുലോ രുക്മപാർശ്വസ്തദാഽനഘഃ।
വജ്രാശനിസമം നാദമമുഞ്ചദ്വസുധാധിപ॥ 14-91-5 (95071)
സകൃദുത്സൃജ്യ തന്നാദം ത്രാസയാനോ മൃഗദ്വിജാൻ।
മാനുപം വചനം പ്രാഹ പുഷ്പോപരിശയോ മഹാൻ॥ 14-91-6 (95072)
സക്തുപ്രസ്ഥേന വോ നായം യജ്ഞസ്തുല്യോ നരാധിപാഃ।
ഉച്ഛവൃത്തേർവദാന്യസ്യ കുരുക്ഷേത്രനിവാസിനഃ॥ 14-91-7 (95073)
തസ്യ തദ്വചനം ശ്രുത്വാ നകുലസ്യ വിശാംപതേ।
വിസ്മയം പരമം ജഗ്മുഃ സർവേ തേ ബ്രാഹ്മണർഷഭാഃ॥ 14-91-8 (95074)
തതഃ സമേത്യ നകുലം പര്യപൃച്ഛന്ത തേ ദ്വിജാഃ॥
കുതസ്ത്വം സമനുപ്രാപ്തോ യജ്ഞം സാധുസമാഗമം॥ 14-91-9 (95075)
കിം ബലം പരമം തുഭ്യം ശ്രുതം കിം പരായണം।
കഥം ഭവന്തം വിദ്യാമ യോ നോ യജ്ഞം വിഗർഹസേ॥ 14-91-10 (95076)
അവിലുപ്യാഗമം കൃത്സ്നം വിവിധൈര്യജ്ഞിയൈഃ കൃതം।
യഥാഗമം യഥാന്യായം കർതവ്യം ച തഥാ കൃതം॥ 14-91-11 (95077)
പൂജാർഹാഃ പൂജിതാശ്ചാത്ര വിധിവച്ഛാസ്ത്രദർശാത്।
മന്ത്രാഹുതിഹുതശ്ചാഗ്നിർദത്തം ദേയമമത്സരം॥ 14-91-12 (95078)
തുഷ്ടാ ദ്വിജാതയശ്ചാത്ര ദാനൈർബഹുവിധൈരപി।
ക്ഷത്രിയാശ്ചി സുയുദ്ധേന ശ്രാദ്ധൈശ്ചാപി പിതാമഹാഃ॥ 14-91-13 (95079)
പാലനേന വിശസ്തുഷ്ടാഃ കാമൈസ്തുഷ്ടാ വരസ്ത്രിയഃ।
അനുക്രോശൈസ്തതാ ശൂദ്രാ ദാനശേഷൈഃ പൃഥഗ്ജനാഃ॥ 14-91-14 (95080)
ജ്ഞാതിസംബന്ധിനസ്തുഷ്ടാഃ ശൌചേന ച നൃപസ്യ നഃ।
ദേവാ ഹവിർഭിഃ പുണ്യൈസ്ച രക്ഷണൈഃ ശരണാഗതാഃ॥ 14-91-15 (95081)
യദത്ര തഥ്യം തദ്ബ്രൂഹി സത്യംസത്യം ദ്വിജാതിഷു।
യഥാശ്രുതം യഥാദൃഷ്ടം പൃഷ്ടോ ബ്രാഹ്മണകാംയയാ॥ 14-91-16 (95082)
ശ്രദ്ധേയവാക്യഃ പ്രാജ്ഞസ്ത്വം ദിവ്യം രൂപം ബിഭർഷി ച।
സമാഗതശ്ച വിപ്രൈസ്ത്വം തദ്ഭവാന്വക്തുമർഹതി॥ 14-91-17 (95083)
ഇതി പൃഷ്ടോ ദ്വിജൈസ്തൈഃ സ പ്രഹസന്നകുലോഽബ്രവീത്।
നൈഷാ മൃഷാമയാ വാണീ പ്രോക്താ ദർപേണ വാ ദ്വിജാഃ॥ 14-91-18 (95084)
യൻമയോക്തമിദം വാക്യം യുഷ്മാഭിശ്ചാപ്യുപശ്രുതം।
സക്തുപ്രസ്ഥേന വോ നായം യജ്ഞസ്തുല്യോ ദ്വിജർഷഭാഃ॥ 14-91-19 (95085)
ഇത്യവശ്യം മയൈതദ്വോ വക്തവ്യം ദ്വിജസത്തമാഃ।
ശൃണുതാവ്യഗ്രമനസഃ ശംസതോ മേ യഥാതഥം॥ 14-91-20 (95086)
അനുഭൂതം ച ദൃഷ്ടം ച യൻമയാഽദ്ഭുതമുത്തമം।
ഉഞ്ഛവൃത്തേർവദാന്യസ്യ കുരുക്ഷേത്രനിവാസിനഃ॥ 14-91-21 (95087)
സ്വർഗം യേന ദ്വിജാഃ പ്രാപ്തഃ സഭാര്യഃ സസുതസ്നുഷഃ।
യഥാ ചാർധം ശരീരസ്യ മമേദം കാഞ്ചനീകൃതം॥ ॥ 14-91-22 (95088)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്വമേധികപർവണി അനുഗീതാപർവണി ഏകനവതിതമോഽധ്യായഃ॥ 91 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-91-5 നീലാക്ഷസ്തത്ര നകുല ഇതി ഝ.പാഠഃ॥ 7-91-6 ധൃഷ്ടോ ബിലശയോ മഹാൻ ഇതി ഝ.പാഠഃ॥ 7-91-22 മമേദം യത്രേതി ശേഷഃ॥ആശ്വമേധികപർവ - അധ്യായ 092
॥ ശ്രീഃ ॥
14.92. അധ്യായഃ 092
അശ്വമേധപർവ ॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
നകുലേന യുധിഷ്ഠിരാദീൻപ്രതി സകുടുംബസ്യോഞ്ഛവൃത്തേർബ്രാഹ്മണസ്യ ധർമപുരുഷായ സക്തുപ്രസ്തദാനമഹിമവർണനപൂർവകംപുനസ്തത്രൈവാന്തർധാനം॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
നകുല ഉവാച।
ഹന്ത വഃ കഥയിഷ്യാമി ദാനസ്യ ഫലമുത്തമം।
ന്യായലബ്ധസ്യ സൂക്ഷ്മസ്യ വിപ്രദത്തസ്യ യദ്ദ്വിജാഃ॥ 14-92-1 (95089)
ധർമക്ഷേത്രേ കുരുക്ഷേത്രേ ധർമജ്ഞൈർബഹുഭിർവൃതേ।
ഉഞ്ഛവൃത്തിർദ്വിജഃ കശ്ചിത്കാപോതിരഭവത്പുരാ॥ 14-92-2 (95090)
സഭാര്യഃ സഹപുത്രേണ സസ്നുഷസ്തപസി സ്ഥിതഃ।
ബഭൂവ ശുക്ലവൃത്തഃ സ ധർമാത്മാ നിയതേന്ദ്രിയഃ॥ 14-92-3 (95091)
ഷഷ്ഠേ കാലേ സദാ വിപ്രോ ഭുങ്ക്തേ തൈഃ സഹ സംവൃതഃ॥ 14-92-4 (95092)
ഷഷ്ഠേ കാലേ കദാചിത്തു തസ്യാഹാരോ ന വിദ്യതേ।
ഭുങ്ക്തേഽന്യസ്മിൻകദാചിത്സ ഷഷ്ഠേ കാലേ ദ്വിജോത്തമഃ॥ 14-92-5 (95093)
കപോതധർമിണസ്തസ്യ ദുർഭിക്ഷേ സതി ദാരുണേ।
നാവിദ്യത തദാ വിപ്രാഃ സഞ്ചയസ്തന്നിബോധത॥ 14-92-6 (95094)
ക്ഷീണാഷൈദിസമാവാപോ ദ്രവ്യഹീനോഽഭവത്തദാ।
കാലേകാലേഽസ്യ സംപ്രാപ്തേ നൈവ വിദ്യേത ഭോജനം॥ 14-92-7 (95095)
ക്ഷുധാപരിഗതാഃ സർവേ പ്രാതിഷ്ഠന്ത തദാ തു തേ।
ഉഞ്ഛം തദാ ശുക്ലപക്ഷേ മധ്യം തപതി ഭാസ്കരേ॥ 14-92-8 (95096)
ഉഷ്ണാർതശ്ച ക്ഷുധാർതശ്ച വിപ്രസ്തപസി സംസ്ഥിതഃ।
ഉഞ്ഛമപ്രാപ്തവാനേവ ബ്രാഹ്മണഃ ക്ഷുച്ഛ്രമാന്വിതഃ॥ 14-92-9 (95097)
സ തഥൈവ ക്ഷുധാവിഷ്ടഃ സാർധം പരിജനേന ഹ।
ക്ഷപയാമാസ തം കാലം കൃച്ഛ്രപ്രാണോ ദ്വിജോത്തമഃ॥ 14-92-10 (95098)
അഥ ഷഷ്ഠേ ഗതേ കാലേ യവപ്രസ്ഥമുപാർജയൻ।
യവപ്രസ്ഥം തു തം സക്തൂനകുർവന്ത തപസ്വിനഃ॥ 14-92-11 (95099)
കൃതജപ്യാഹ്നികാസ്തേ തു ഹുത്വാ ചാഗ്നിം യഥാവിധി।
കുഡവങ്കുഡവം സർവേ വ്യഭജന്ത തപസ്വിനഃ॥ 14-92-12 (95100)
അഥാഗച്ഛദ്ദ്വിജഃ കശ്ചിദതിഥിർഭുഞ്ജതാം തദാ।
തേ തം ദൃഷ്ട്വാഽതിഥിം പ്രാപ്തം പ്രഹൃഷ്ടമനസോഽഭവൻ॥ 14-92-13 (95101)
തേഽഭിവാദ്യ സുഖപ്രശ്നം പൃഷ്ട്വാ തമതിഥിം തദാ।
വിശുദ്ധമനസോ ദാന്താഃ ശ്രദ്ധാദമസമന്വിതാഃ॥ 14-92-14 (95102)
അനസൂയാ ഗതക്രോധാഃ സാധവോ വീതമത്സരാഃ।
ത്യക്തമാനമദക്രോധാ ധർമജ്ഞാ ദ്വിജസത്തമാഃ॥ 14-92-15 (95103)
സബ്രഹ്യചര്യം ഗോത്രം തേ തസ്യ ഖ്യാത്വാ പരസ്പരം।
കുടീം പ്രവേശയാമാസുഃ ക്ഷുധാർതമതിഥിം തദാ॥ 14-92-16 (95104)
ഇദമർഘ്യം ച പാദ്യം ച ബൃസീ ചേയം തവാനഘ।
ശുചയഃ സക്തവശ്ചേമേ നിയമോപാർജിതാഃ പ്രഭോ।
പ്രതിഗൃഹ്ണീഷ്വ ഭദ്രം തേ മയാ ദത്താ ദ്വിജർഷഭ॥ 14-92-17 (95105)
ഇത്യുക്തഃ പ്രതിഗൃഹ്യാഥ സക്തൂനാം കുഡവം ദ്വിജഃ।
ഭക്ഷയാമാസ രാജേന്ദ്ര ന ച തുഷ്ടിം ജഗാമ സഃ॥ 14-92-18 (95106)
സ ഉഞ്ഛവൃത്തിസ്തം പ്രേക്ഷ്യ ക്ഷുധാപരിഗതം ദ്വിജം।
ആഹാരം ചിന്തയാമാസ കഥം തുഷ്ടോ ഭവേദിതി॥ 14-92-19 (95107)
തസ്യ ഭാര്യാഽബ്രവീദ്വാക്യം മദ്ഭാഗോ ദീയതാമിതി।
ഗച്ഛത്വേഷ യഥാകാമം പരിതുഷ്ടോ ദ്വിജോത്തമഃ॥ 14-92-20 (95108)
ഇതി ബ്രുവന്തീം താം സാധ്വീം ഭാര്യാം സ ദ്വിജസത്തമഃ।
ക്ഷഉധാപരിഗതാം ജ്ഞാത്വാ താൻസക്തൂന്നാഭ്യനന്ദത॥ 14-92-21 (95109)
ആത്മാനുമാനതോ വിദ്വാൻസ തു വിപ്രർഷഭസ്തദാ।
ജാനന്വൃദ്ധാം ക്ഷുധാർതാം ച ശ്രാന്താം ഗ്ലാനാം തപസ്വിനീം।
ത്വഗസ്ഥിഭൂതാ വേപന്തീം തതോ ഭാര്യാമുവാച ഹ॥ 14-92-22 (95110)
അപി കീടപതംഗാനാം മൃഗാണാം ചൈവ ശോഭനേ।
സ്ത്രിയോ രക്ഷ്യാശ്ച പോഷ്പാശ്ച ന ത്വേവം വക്തുമർഹസി॥ 14-92-23 (95111)
അനുകംപ്യോ നരഃ പത്ന്യാ പുഷ്ടോ രക്ഷിത ഏവ ച।
പ്രപതേദ്യശസോ ദീപ്താത്സ ച ലോകാന്ന ചാപ്നുയാത്॥ 14-92-24 (95112)
ധർമകാമാർഥകാര്യാണി ശുശ്രൂഷാകുലസന്തതിഃ।
ദാരേഷ്വദീനോ ധർമസ്ച പിതൄണാമാത്മനസ്തഥാ॥ 14-92-25 (95113)
ന വേത്തി കർമതോ ഭാര്യാരക്ഷണേ യോഽക്ഷമഃ പുമാൻ।
അയശോ മഹദാപ്നോതി നാരകാംശ്ചൈവ ഗച്ഛതി॥ 14-92-26 (95114)
ഇത്യുക്താ സാ തതഃ പ്രാഹ ധർമാർഥൌ നൌ സമൌ ദ്വിജ।
സക്തുപ്രസ്ഥചതുർഭാഗം ഗൃഹാണേമം പ്രസീദ മേ॥ 14-92-27 (95115)
സത്യം രതിശ്ച ധർമശ്ച സ്വർഗശ്ച ഗുണനിർജിതഃ।
സ്ത്രീണാം പതിസമാധീനം കാങ്ക്ഷിതം ച ദ്വിജർഷഭ॥ 14-92-28 (95116)
ഋതുർമാതു പിതുർബീജം ദൈവതം പരമം പതിഃ।
ഭർതുഃ പ്രസാദാന്നാരീണാം രതിപുത്രഫലം തഥാ॥ 14-92-29 (95117)
പാലനാദ്ധി പതിസ്ത്വം മേ ഭർതാഽസി ഭരണാച്ച മേ।
പുത്രപ്രദാനാദ്വരദസ്തസ്മാത്സക്തൂൻപ്രയച്ഛ മേ॥ 14-92-30 (95118)
ജരാപരിഗതോ വൃദ്ധഃ ക്ഷുധാർതോ ദുർബലോ ഭൃശം।
ഉപവാസപരിശ്രാന്തോ യദാ ത്വമപി കർശിതഃ॥ 14-92-31 (95119)
ഇത്യുക്തഃ സ തയാ സക്തൂൻപ്രഗൃഹ്യേദം വചോഽബ്രവീത്।
ദ്വിജി സക്തൂനിമാൻഭൂയഃ പ്രതിഗൃഹ്ണീഷ്വ സത്തമ॥ 14-92-32 (95120)
സ താൻപ്രഗൃഹ്യ ഭുക്ത്വാ ച ന തുഷ്ടിമഗമദ്ദ്വിജഃ।
തമുഞ്ഛവൃത്തിരാലക്ഷ്യ തതശ്ചിന്താപരോഽഭവത്॥ 14-92-33 (95121)
പുത്ര ഉവാച। 14-92-34x (7924)
സക്തൂനിമാൻപ്രഗൃഹ്യ ത്വം ദേഹി വിപ്രായ സത്തമ।
ഇത്യേവ സുകൃതം മന്യേ തസ്മാദേതത്കരോംയഹം॥ 14-92-34 (95122)
ഭവാൻഹി പരിപാല്യോ മേ സർവദൈവ പ്രയത്നതഃ।
സാധൂനാം കാങ്ക്ഷിതം യസ്മാത്പിതുർവൃദ്ധസ്യ പാലനം॥ 14-92-35 (95123)
പുത്രാർഥോ വിഹിതോ ഹ്യേഷ വാർധകേ പരിപാലനം॥
ശ്രുതിരേഷാ ഹി വിപ്രർഷേ ത്രിഷു ലോകേഷു ശാശ്വതീ॥ 14-92-36 (95124)
പ്രാണാധാരണമാത്രേണ ശക്യം കർതും തപസ്ത്വയാ।
പ്രാണോ ഹി പരമോ ധർമഃ സ്ഥിതോ ദേഹേഷു ദേഹിനാം॥ 14-92-37 (95125)
പിതോവാച। 14-92-38x (7925)
അപി വർഷസഹസ്രീ ത്വം ബാല ഏവ മതോ മമ।
ഉത്പാദ്യ പുത്രം ഹി പിതാ കൃതകൃത്യോ ഭവേത്സുതാത്॥ 14-92-38 (95126)
ബാലാനാം ക്ഷുദ്ബലവതീ ജാനാംയേതദഹം പ്രഭോ।
വൃദ്ധോഽഹം ധാരയിഷ്യാമി ത്വം ബലീ ഭവ പുത്രക॥ 14-92-39 (95127)
ജീർണേന വയസാ പുത്ര ന മാം ക്ഷുദ്ബാധതേഽപി ച।
ദീർഘകാലം തപസ്തപ്തം ന മേ മരണതോ ഭയം॥ 14-92-40 (95128)
പുത്ര ഉവാച। 14-92-41x (7926)
അപത്യമസ്മി തേ പുംസസ്ത്രാണാത്പുത്ര ഇതി സ്മൃതഃ।
ആത്മാ പുത്രഃ സ്മൃതസ്തസ്മാത്ത്രാഹ്യാത്മാനമിഹാത്മനാ॥ 14-92-41 (95129)
പിതോവാച। 14-92-42x (7927)
രൂപേണ സദൃശസ്ത്വം മേ ശീലേന ച ദമേന ച।
പരീക്ഷിതശ്ച ബഹുധാ സക്തൂനാദദ്മി തേ സുത॥ 14-92-42 (95130)
ഇത്യുക്ത്വാഽഽദായ താൻസക്തൂൻപ്രീതാത്മാ ദ്വിജസത്തമഃ।
പ്രഹസന്നിവ വിപ്രായ സ തസ്മൈ പ്രദദൌ തദാ॥ 14-92-43 (95131)
ഭുക്ത്വാ താനപി സക്തൂൻസ നൈവ തുഷ്ടോ ബഭൂവ ഹ।
ഉച്ഛവൃത്തിസ്തു ധർമാത്മാ വ്രീഡാമനുജഗാമ ഹ॥ 14-92-44 (95132)
തം വൈ വധൂഃ സ്ഥിതാ സാധ്വീ ബ്രാഹ്മണിപ്രിയകാംയയാ।
സക്തൂനാദായ സംഹൃഷ്ടാ ശ്വശുരം വാക്യമബ്രവീത്॥ 14-92-45 (95133)
സന്താനാത്തവ സന്താനം മമ വിപ്ര ഭവിഷ്യതി।
സക്തൂനിമാനതിഥയേ ഗൃഹീത്വാ സംപ്രയച്ഛ മേ॥ 14-92-46 (95134)
തവ പ്രസാദാന്നിർവൃത്താ മമ ലോകാഃ കിലാക്ഷയാഃ।
പുത്രേണ താനവാപ്നോതി യത്ര ഗത്വാ ന ശോചതി॥ 14-92-47 (95135)
ധർമാദ്യാ ഹി യഥാ ത്രേതാ വഹ്നിത്രേതാ തഥൈവ ച।
തഥൈവ പുത്രപൌത്രാണാം സ്വർഗസ്ത്രേതാ കിലാക്ഷയഃ॥ 14-92-48 (95136)
പിതൄണാത്താരയതി പുത്ര ഇത്യനുശുശ്രുമ।
പുത്രപൌത്രൈശ്ച നിയതം സാദുലോകാനുപാശ്നുതേ॥ 14-92-49 (95137)
ശ്വശുര ഉവാച। 14-92-50x (7928)
വാതാതപവിശീർണാംഗീം ത്വാം വിവർണാം നിരീക്ഷ്യ വൈ।
കർശിതാം സുവ്രതാചാരേ ക്ഷുധാവിഹ്വലചേതസം॥ 14-92-50 (95138)
കഥം സക്തൂൻഗ്രഹീഷ്യാമി ഭൂത്വാ ധർമോപഘാതകഃ।
കല്യാണവൃത്തേ കല്യാണി നൈവ ത്വം വക്തുമർഹസി॥ 14-92-51 (95139)
ഷഷ്ഠേ കാലേ വ്രതവതീം ശൌചശീലതപോന്വിതാം।
കൃച്ഛ്രവൃത്തിം നിരാഹാരാം ദ്രക്ഷ്യാമി ത്വാം കഥം ശുഭേ॥ 14-92-52 (95140)
ബാലാ ക്ഷുധാർതാ നാരീ ച രക്ഷ്യാ ത്വം സതതം മയാ।
ഉപവാസപരിശ്രാന്താ ത്വം ഹി ബാന്ധവനന്ദിനീ॥ 14-92-53 (95141)
സ്നുഷോവാച। 14-92-54x (7929)
ഗുരോർമമ ഗുരുസ്ത്വം വൈ യതോ ദൈവതദൈവതം।
ദേവാതിദേവസ്തസ്മാത്ത്വം സക്തൂനാദത്സ്വ മേ പ്രഭോ॥ 14-92-54 (95142)
ദേഹഃ പ്രാണശ്ച ധർമശ്ച ശുശ്രൂഷാർഥമിദം ഗുരോഃ।
തവ വിപ്ര പ്രസാദേന ലോകാൻപ്രാപ്സ്യാമഹേ ശുഭാൻ॥ 14-92-55 (95143)
അവേക്ഷ്യാ ഇതി കൃത്വാഽഹം ദൃഢഭക്തേതി വാ ദ്വിജ।
ചിന്ത്യാ മമേയമിതി വാ സക്തൂനാദാനുമർഹസി॥ 14-92-56 (95144)
ശ്വശുര ഉവാച। 14-92-57x (7930)
അനേന നിത്യം സാധ്വീ ത്വം ശീലവൃത്തേന ശോഭസേ।
യാ ത്വം ധർമവ്രതോപേതാ ഗുരുവൃത്തിമവേക്ഷസേ॥ 14-92-57 (95145)
തസ്മാത്സക്തൂൻഗ്രഹീഷ്യാമി വധു നാർഹസി വഞ്ചനാം।
ഗണയിത്വാ മഹാഭാഗേ ത്വാം ഹി ധർമഭൃതാം വരേ॥ 14-92-58 (95146)
ഇത്യുക്ത്വാ താനുപാദായ സക്തൂൻപ്രാദാദ്ദ്വിജാതയേ।
തതസ്തുഷ്ടോഽഭവദ്വിപ്രസ്തസ്യ സാധോർമഹാത്മനഃ॥ 14-92-59 (95147)
പ്രീതാത്മാ സ തു തം വാക്യമിദമാഹ ദ്വിജർഷഭം।
വാഗ്മീ തദാ ദ്വിജശ്രേഷ്ടോ ധർമഃ പുരുഷവിഗ്രഹഃ॥ 14-92-60 (95148)
ശുദ്ധേനി തവ ദാനേന ന്യായോപാത്തേന ധർമതഃ।
യഥാശക്തി വിസൃഷ്ടേന പ്രീതോസ്മി ദ്വിജസത്തമ॥ 14-92-61 (95149)
അഹോ ദാനം ഘുഷ്യതേ തേ സ്വർഗേ സ്വർഗനിവാസിഭിഃ।
ഗഗനാത്പുഷ്പവർഷം ച പശ്യേദം പതിതം ഭുവി॥ 14-92-62 (95150)
സുരർഷിദേവഗന്ധർവാ യേ ച ദേവപുരഃസരാഃ।
സ്തുവന്തോ ദേവദൂതാശ്ച സ്ഥിതാ ദാനേന വിസ്മിതാഃ॥ 14-92-63 (95151)
ബ്രഹ്മർഷയോ വിമാനസ്ഥാ ബ്രഹ്മലോകചരശ്ച യേ।
കാങ്ക്ഷന്തേ ദർശനം തുഭ്യം ദിവം വ്രജ ദ്വിജർഷഭ॥ 14-92-64 (95152)
പിതൃലോകഗതാഃ സർവേ താരിതാഃ പിതരസ്ത്വയാ।
അനാഗതാശ്ച ബഹവഃ സുബഹൂനി യുഗാന്യുത॥ 14-92-65 (95153)
ബ്രഹ്മചര്യേണ ദാനേന യജ്ഞേനി തപസാ തഥാ।
അഗഹ്വരേണ ധർമേണ തസ്മാദ്ഗച്ച ദിവം ദ്വിജ॥ 14-92-66 (95154)
ശ്രദ്ധയാ പരയാ യരത്വം തപശ്ചരസി സുവ്രത।
തസ്മാദ്ദേവാസ്തവാനേന പ്രീതാ ബ്രാഹ്മണസത്തമ॥ 14-92-67 (95155)
സർവമേതദ്ധി യസ്മാത്തേ ദത്തം ശുദ്ധേന ചേതസാ।
കൃച്ഛ്രകാലേ തതഃ സ്വർഗോ വിജിതഃ കർമണാ ത്വയാ॥ 14-92-68 (95156)
ക്ഷുധാ നിർണുദതി പ്രജ്ഞാം ധർമബുദ്ധിം വ്യപോഹതി।
ക്ഷുധാപരിഗതജ്ഞാനോ ധൃതിം ത്യജതി ചൈവ ഹ॥ 14-92-69 (95157)
ബുഭുക്ഷാം ജയതേ യസ്തു സ സ്വർഗം ജയതേ ധ്രുവം।
യദാ ദാനരുചിഃ സ്യാദ്വൈ തദാ ധർമോ ന സീദതി॥ 14-92-70 (95158)
അനവേക്ഷ്യ സുതസ്നേഹം കലത്രസ്നേഹമേവ ച।
ധർമമേവ ഗുരം ജ്ഞാത്വാ തൃഷ്ണാ ന ഗണിതാ ത്വയാ॥ 14-92-71 (95159)
ദ്രവ്യാഗമോ നൃണാം സൂക്ഷ്മഃ പാത്രേ ദാനം തതഃ പരം।
കാലഃ പരതരോ ദാനാച്ഛ്രദ്ധാ ചൈവ തതഃ പരാ॥ 14-92-72 (95160)
സ്വർഗദ്വാരം സുസൂക്ഷ്മം ഹി നരൈർമാഹാന്നി ദൃശ്യതേ।
സംഗർഗലം ലോഭകീലം രാഗഗുപ്തം ദുരാസദം॥ 14-92-73 (95161)
തം തു പശ്യന്തി പുരുഷാ ജിതദക്രോധാ ജിതേന്ദ്രിയാഃ।
ബ്രാഹ്മണാസ്തപസാ യുക്താ യഥാശക്തി പ്രദായിനഃ॥ 14-92-74 (95162)
സഹസ്രശക്തിശ്ച ശതം ശതശക്തിർദശാപി ച।
ദദ്യാദപശ്ച യഃ ശക്ത്യാ സർവേ തുല്യഫലാഃ സ്മൃതാഃ॥ 14-92-75 (95163)
രന്തിദേവോ ഹി നൃപതിരപഃ പ്രാദാദകിഞ്ചനഃ।
ശുദ്ധേന മനസാ വിപ്ര നാകപൃഷ്ഠം തതോ ഗതഃ॥ 14-92-76 (95164)
ന ധർമഃ പ്രീയതേ താത ദാനൈർദത്തൈർമഹാഫലൈഃ।
ന്യായലബ്ധൈര്യഥാ സൂക്ഷ്മൈഃ ശ്രുദ്ധാപൂതൈഃ സ തുഷ്യതി॥ 14-92-77 (95165)
ഗോപ്രദാനസഹസ്രാണി ദ്വിജേഭ്യോഽദാന്നൃഗോ നൃപഃ।
ഏകാം ദത്ത്വാ സ പാരക്യാം നരകം സമപദ്യത॥ 14-92-78 (95166)
ആത്മമാംസപ്രദാനേന ശിബോരൌശീനരോ നൃപഃ।
പ്രാപ്യ പുണ്യകൃതാംʼല്ലോകാൻമോദത ദിവി സുവ്രതഃ॥ 14-92-79 (95167)
വിഭവേന നൃണാം പുണ്യം യച്ഛത്ത്യാ സ്വാർജിതം ന തത്।
ന യജ്ഞൈർവിവിധൈർവിപ്ര യഥാന്യായേന സഞ്ചിതൈഃ॥ 14-92-80 (95168)
ക്രോധാദ്ദാനഫലം ഹന്തി ലോഭാത്സ്വർഗം ന ഗച്ഛതി।
ന്യായവൃത്തിർഹി തപസാ ദാനവിത്സ്വർഗമശ്നുതേ॥ 14-92-81 (95169)
ന രാജസൂയൈർബഹുഭിരിഷ്ടാ വിപുലദക്ഷിണൈഃ॥
ന ചാശ്വമേധൈർബഹുഭിഃ ഫലം സമമിദം തവ॥ 14-92-82 (95170)
സക്തുപ്രസ്ഥേന വിജിതോ ബ്രഹ്മലോകസ്ത്വയാഽക്ഷയഃ।
വിരജോ ബ്രഹ്മസദനം ഗച്ഛ വിപ്ര യതാസുഖം॥ 14-92-83 (95171)
സർവേഷാം വോ ദ്വിജശ്രേഷ്ഠ ദിവ്യം യാനമുപസ്ഥിതം।
ആരോഹത യഥാകാമം ധർമോസ്മി ദ്വിജ പശ്യ മാം॥ 14-92-84 (95172)
ബാധിതോ ഹി ത്വയാ ദേഹോ ലോകേ കീർതിഃ സ്ഥിരാ ച തേ।
സഭാര്യഃ സഹപുത്രശ്ച സസ്നുഷശ്ച ദിവം വ്രജ॥ 14-92-85 (95173)
ഇത്യുക്തവാക്യേ ധർമേ തു യാനമാരുദ്യ സ ദ്വിജഃ।
സദാരഃ സസുതശ്ചൈവ സസ്നുഷശ്ച ദിവം ഗതഃ॥ 14-92-86 (95174)
തസ്മിന്വിപരേ ഗതേ സ്വർഗം സസുതേ സസ്നുഷേ തദാ।
ഭാര്യാചതുർഥേ ധർമജ്ഞേ തതോഽഹം നിഃസൃതോ ബിലാത്॥ 14-92-87 (95175)
തതസ്തു സക്തുഗന്ധേന ക്ലേദേന സലിലസ്യ ച।
ദിവ്യപുഷ്പവിമർദാച്ച സാധോർദാനലവൈശ്ച തൈഃ॥ 14-92-88 (95176)
വിപ്രസ്യ തപസാ തസ്യ ശിരോ മേ കാഞ്ചനീകൃതം।
തസ്യ സത്യാഭിസന്ധസ്യ സക്തുദാനേന ചൈവ ഹ॥ 14-92-89 (95177)
ശരീരാർധം ച മേ വിപ്രാഃ ശാതകുംഭമയം കൃതം।
പശ്യതേമം സുവിപുലം തപസാ തസ്യ ധീമതഃ॥ 14-92-90 (95178)
കഥമേവംവിധം സ്യാദ്വൈ പാർശ്വമന്യദിതി ദ്വിജാഃ।
തപോവനാനി യജ്ഞാംശ്ച ഹൃഷ്ടോഽഭ്യോമി പുനഃ പുനഃ। 14-92-91 (95179)
യജ്ഞം ത്വഹമിമം ശ്രുത്വാ രുരുരാജസ്യ ധീമതഃ।
ആശയാ പരയാ പ്രാപ്തോ ന ചാഹം കാഞ്ചനീകൃതഃ॥ 14-92-92 (95180)
തതോ മയോക്തം തദ്വാക്യം പ്രഹസ്യ ബ്രാഹ്മണർഷഭാഃ।
സക്തുപ്രസ്ഥേന യജ്ഞോഽയം സംമിതോ നേതി സർവഥാ॥ 14-92-93 (95181)
സക്തുപ്രസ്ഥലവൈസ്തൈർഹി തദാഽഹം കാഞ്ചനീകൃതഃ।
ന ഹി യജ്ഞോ മഹാനേഷ സദൃശസ്തൈർമതോ മമ॥ 14-92-94 (95182)
ഇത്യുക്ത്വാ നകുലഃ സർവാന്യജ്ഞേ ദ്വിജവരാംസ്തദാ।
ജഗാമാദർസനം തേഷാം വിപ്രാസ്തേ ച യയുർഗൃഹാൻ॥ 14-92-95 (95183)
ഏതത്തേ സർവമാഖ്യാതം മയാ പരപുരഞ്ജയ।
യദാശ്ചര്യമഭൂത്തത്ര വാചിമേധേ മഹാക്രതൌ॥ 14-92-96 (95184)
ന വിസ്മയസ്തേ നൃപതേ യജ്ഞേ കാര്യഃ കഥഞ്ചന।
ഋഷികോടിസഹസ്രാണി തപോഭിര്യേ ദിവം ഗതാഃ॥ 14-92-97 (95185)
അദ്രോഹഃ സർവഭൂതേഷു സന്തോഷഃ ശീലമാർജവം।
തപോ ദമശ്ച സത്യം ച പ്രദാനം ചേതി സംമിതം॥ ॥ 14-92-98 (95186)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്വമേധികപർവണി അനുഗീതാപർവണി ദ്വിനവതിതമോഽധ്യായഃ॥ 92 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-92-2 കപോതവദേകൈകം കണമാദത്തേ സ കാപോതിഃ॥ 7-92-8 ഉഞ്ഛം കണശ ആദാനം കർതുമിതി ശേഷഃ। ശുക്ലസ്യ ജ്യേഷ്ഠസ്യ പക്ഷേ॥ 7-92-56 അവേക്ഷ്യാ പാലനീയാ। ചിന്ത്യാ പരീക്ഷണീയാ॥ 7-92-58 ഹേ വരേ ശ്രേഷ്ഠേ മഹാഭാഗേ ത്വാം ധർമഭൃതാം മധ്യേ ഗണയിത്വാ സക്തൂൻ ഗ്രഹീഷ്യാമീത്യന്വയഃ॥ 7-92-84 താരിതോ ഹി ത്വയേതി ഝ.പാഠഃ॥ആശ്വമേധികപർവ - അധ്യായ 093
॥ ശ്രീഃ ॥
14.93. അധ്യായഃ 093
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
ജനമേജയേന നകുലേന യജ്ഞനിന്ദാകാരണം പൃഷ്ടേന വൈശംപായനേന തംപ്രതി സത്യദാനതപോഭിരേവ സ്വർഗാദിസിദ്ധൌ പശുഹിംസാഹേതുയജ്ഞസ്യ നാതിപ്രശസ്തതരത്വമിതി നകുലാഭിപ്രായവർണനം॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
ജനമേജയ ഉവാച।
യജ്ഞേ സക്താ നൃപതയസ്തപഃസകാ മഹർഷയഃ।
ശാന്തിവ്യവസ്ഥിതാ വിപ്രാഃ ശമേ ദമ ഇതി പ്രഭോ॥ 14-93-1 (95187)
തസ്മാദ്യജ്ഞഫലൈസ്തുല്യം ന കിഞ്ചിദിഹ ദൃശ്യതേ।
ഇതി മേ വർതതേ ബുദ്ധിസ്തഥാ ചൈതദസംശയം॥ 14-93-2 (95188)
യജ്ഞൈരിഷ്ട്വാ തു ബഹവോ രാജാനോ ദ്വിജസത്തമാഃ।
ഇഹ കീർതി പരാം പ്രാപ്യ പ്രേത്യ സ്വർഗമിതോ ഗതാഃ॥ 14-93-3 (95189)
ദേവരാജഃ സഹസ്രാക്ഷഃ ക്രതുഭിർഭൂരിദക്ഷിണൈഃ।
ദേവരാജ്യം മഹാതേജാഃക പ്രാപ്തവാനഖിലം വിഭുഃ॥ 14-93-4 (95190)
അതോ യുധിഷ്ഠിരോ രാജാ ഭീമാർജുനപുരഃസരഃ।
സദൃശോ ദേവരാജേന സമൃദ്ധ്യാ വിക്രമേണ ച॥ 14-93-5 (95191)
അഥ കസ്മാത്സ നകുലോ ഗർഹയാമാസ തം ക്രതും।
അശ്വമേധം മഹായജ്ഞം രാജ്ഞസ്തസ്യ മഹാത്മനഃ॥ 14-93-6 (95192)
വൈശംപായന ഉവാച। 14-93-7x (7931)
യജ്ഞസ്യ വിധിമഗ്ര്യം വൈ ഫലം ചാപി നരാധിപ।
ഗദതഃ ശൃണു മേ രാജന്യഥാവദിഹ ഭാരത॥ 14-93-7 (95193)
പുരാ ശക്രസ്യ യജതഃ സർവ ഊചുർമഹർഷയഃ।
ഋത്വിക്ഷു കർമവ്യഗ്രേഷു വിതതേ യജ്ഞകർമണി॥ 14-93-8 (95194)
ഹൂയമാനേ തഥാ വഹ്നൌ ഹോത്രാ ഗുണസമന്വിതേ।
ദേവഷ്വാഹൂയമാനേഷു സ്ഥിതേഷു പരമർഷിഷു॥ 14-93-9 (95195)
സുപ്രതീതൈസ്തഥാ വിപ്രൈഃ സ്വാഗമൈഃ സുസ്വരൈർനൃപ।
അശ്രാന്തൈശ്ചാപി ലഘുഭിരധ്വര്യുവൃഷഭൈസ്തഥാ॥ 14-93-10 (95196)
ആലംഭസമയേ തസ്മിൻഗൃഹീതേഷു പശുഷ്വഥ।
മഹർഷയോ മഹാരാജ ബഭൂവുഃ കൃപയാഽന്വിതാഃ॥ 14-93-11 (95197)
തതോ ദീനാൻപശൂന്ദൃഷ്ട്വാ ഋഷയസ്തേ തപോധനാഃ।
ഊചുഃ ശക്രം സമാഗംയ നായം യജ്ഞവിധിഃ ശുഭഃ॥ 14-93-12 (95198)
അപരിജ്ഞാനമേതത്തേ മഹാന്തം ധർമമിച്ഛതഃ।
സന്തി യജ്ഞേ ബഹുഗുണാ വിധിദൃഷ്ടാഃ പുരന്ദര॥ 14-93-13 (95199)
ധർമോപഘാതകസ്ത്വേഷ സമാരംഭസ്തവ പ്രഭോ।
നായം ധർമകൃതോ യജ്ഞോ ന ഹിംസാ ധർമ ഉച്യതേ॥ 14-93-14 (95200)
ആഗമേനൈവ തേ യജ്ഞം കുർവന്തു യദി ചേച്ഛസി।
വിധിദൃഷ്ടേന യജ്ഞേന ധർമസ്തേ സുമഹാൻഭവേത്॥ 14-93-15 (95201)
യജ്ഞം ബീജൈഃ സഹസ്രാക്ഷ ത്രിവർഷപരമോഷിതേഃ।
ഏഷ ധർമോ മഹാഞ്ശക്ര ചിന്തയാനോസി ഗംയതേ॥ 14-93-16 (95202)
ശതക്രതുസ്തു തദ്വാക്യമൃഷിഭിസ്തത്ത്വദർശിഭിഃ।
ഉക്തം ന പ്രതിജഗ്രാഹ മാനമോഹവശം ഗതഃ॥ 14-93-17 (95203)
തേഷാം വിവാദഃ സുമഹാഞ്ശക്രയജ്ഞേ തപസ്വിനാം।
ജംഗമൈഃ സ്ഥാവരൈർവാഽപി യഷ്ടവ്യമിതി ഭാരത॥ 14-93-18 (95204)
തേ തു ഖിന്നാ വിവാദേന ഋഷയസ്തത്ത്വദർശിനഃ।
അഭിസന്ധായ ശക്രേണ പപ്രച്ഛുർനൃപതിം വസും॥ 14-93-19 (95205)
ധർമസംശയമാപന്നാൻസത്യം ബ്രൂഹി മഹാമതേ।
മഹാഭാഗ കഥം യജ്ഞേഷ്വാഗമോ നൃപസത്തമ।
യഷ്ടവ്യം പശുഭിർമേധ്യൈരഥോ ബീജൈരജൈരിതി॥ 14-93-20 (95206)
തച്ഛ്രുത്വാ തു വസുസ്തേഷാമവിചാര്യ ബലാബലം।
യഥോപനീതൈര്യഷ്ടവ്യമിതി പ്രോവാച പാർഥിവഃ॥ 14-93-21 (95207)
ഏവമുക്ത്വാ സ നൃപതിഃ പ്രവിവേശ രസാതലം।
ഉക്ത്വേഹ വിതഥം രാജംശ്ചേദീനാമീശ്വരഃ പ്രഭുഃ॥ 14-93-22 (95208)
തസ്മാന്നി വാച്യം ഹ്യേകേന ബഹുജ്ഞേനാപി സംശയേ।
പ്രജാപതിമപാഹായ സ്വയംഭുവമൃതേ പ്രഭും॥ 14-93-23 (95209)
തേന ദത്താനി ദാനാനി പാപേനാശുദ്ധബുദ്ധിനാ।
താനി സർവാണ്യനാദൃത്യ നശ്യന്തി വിപുലാന്യപി॥ 14-93-24 (95210)
തസ്യാധർമപ്രവൃത്തസ്യ ഹിംസകസ്യ ദുരാത്മനഃ।
ദാനേന കീർതിർഭവതി ന പ്രേത്യേഹ ച ദുർമതേഃ॥ 14-93-25 (95211)
അന്യായോപഗതം ദ്രവ്യമഭീക്ഷ്ണം യോ ഹ്യപണ്ഡിതഃ।
ധർമാഭികാങ്ക്ഷീ ത്യജതി ന സ ധർമഫലം ലഭേത്॥ 14-93-26 (95212)
ധർമവൈതംസികോ യസ്തു പാപാത്മാ പുരുഷാധമഃ।
ദദാതി ദാനം വിപ്രേഭ്യോ ലോകവിശ്വാസകാരണം॥ 14-93-27 (95213)
പാപേന കർമണാ വിപ്രോ ധനം പ്രാപ്യ നിരങ്കുശഃ।
രാഗമോഹാന്വിതഃ സോന്തേ കലുഷാം ഗതിമശ്നുതേ॥ 14-93-28 (95214)
അപി സഞ്ചയബുദ്ധിർഹി ലോഭമോഹവശം ഗതഃ।
യജ്ഞം കരോതി ഭൂതാനി പാപേനാശുദ്ധബുദ്ധിനാ॥ 14-93-29 (95215)
ഏവം ലബ്ധ്വാ ധനം മോഹാദ്യോ ഹി ദദ്യാദ്യജേത വാ।
ന തസ്യ സ ഫലം പ്രേത്യ ഭുങ്ക്തേ പാപധനാഗമാത്॥ 14-93-30 (95216)
ഉഞ്ഛം മൂലം ഫലം ശാകമുദപാത്രം തപോധനാഃ।
ദാനം വിഭവതോ ദത്ത്വാ നരാഃ സ്വര്യാന്തി ധാർമികാഃ॥ 14-93-31 (95217)
ഏഷ ധർമോ മഹായോഗോ ദാനം ഭൂതദയാ തഥാ।
ബ്രഹ്മചര്യം തഥാ സത്യമനുക്രോശോ ധൃതിഃ ക്ഷമാ॥ 14-93-32 (95218)
സനാതനസ്യ ധർമസ്യ ഫലമേതത്സനാതനം।
ശ്രൂയന്തേ ഹി പുരാവൃത്താ വിശ്വാമിത്രാദയോ നൃപാഃ॥ 14-93-33 (95219)
വിശ്വാമിത്രോസിതശ്ചൈവം ജനസശ്ച മഹീപതിഃ।
കക്ഷസേനാർഷ്ടിസേനൌ ച സിന്ധുദ്വീപശ്ച പാർഥിവഃ॥ 14-93-34 (95220)
ഏതേ ചാന്യേ ച ബഹവഃ സിദ്ധിം പരമികാം ഗതാഃ।
നൃപാഃ സത്യൈശ്ച ദാനൈശ്ച ന്യായലബ്ധൈസ്തപോധനാഃ॥ 14-93-35 (95221)
ബ്രാഹ്മണാഃ ക്ഷത്രിയാ വൈശ്യാഃ ശൂദ്രാ യേ ചാശ്രിതാസ്തപഃ।
ദാനധർമാഗ്നിനാ ശുദ്ധാസ്തേ സ്വർഗം യാന്തി ഭാരത॥ 14-93-36 (95222)
॥ ഇതീ ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്വമേധികപർവണി അനുഗീതാപർവണി ത്രിനവതിതമോഽധ്യായഃ॥ 93 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-93-13 നഹി യജ്ഞേ പശുഗണാഃ ഇതി ഝ.പാഠഃ॥ 7-93-16 ത്രിവർഷപരമോഷിതൈഃ പുരാണൈഃ॥ 7-93-20 ബീജൈ രസൈരിതി ഝ. പാഠഃ॥ആശ്വമേധികപർവ - അധ്യായ 094
॥ ശ്രീഃ ॥
14.94. അധ്യായഃ 094
അശ്വമേധപർവ ॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
വൈശംപായനേന ജനമേജയംപ്രതി പശുഹിംസാം വിനൈവ ധ്യാനദാനാദിഭിരേവ യജ്ഞഫലസംസിദ്ധൌ ദൃഷ്ടാന്തതയാഽഗസ്ത്യയജ്ഞപ്രകാരകഥനം॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
ജനമേജയ ഉവാച।
ധർമാഗതേന ത്യാഗേന ഭഗവൻസർവമസ്തി ചേത്।
ഏതൻമേ സർവമാചക്ഷ്വ കുശലോ ഹ്യസി ഭാഷിതും॥ 14-94-1 (95223)
തസ്യോഞ്ഛവൃത്തേര്യദ്വൃത്തം സക്തുദാനേ ഫലം മഹത്।
കഥിതം തു മമ ബ്രഹ്മംസ്തഥ്യമേതദസംശയം॥ 14-94-2 (95224)
കഥം ഹി സർവയജ്ഞേഷു നിശ്ചയഃ പരമോ ഭവേത്।
ഏതദർഹസി മേ വക്തും നിഖിലേന ദ്വിജർഷഭ॥ 14-94-3 (95225)
വൈശംപായന ഉവാച। 14-94-4x (7932)
അത്രാപ്യുദാഹരന്തീമമിതിഹാസം പുരാതനം।
അഗസ്ത്യസ്യ മഹായജ്ഞേ പുരാവൃത്തമരിന്ദമ॥ 14-94-4 (95226)
പുരാഽഗസ്ത്യോ മഹാതേജാ ദീക്ഷാം ദ്വാദശവാർഷികീം।
പ്രവിവേശ മഹാരാജ സർവഭൂതഹിതേ രതഃ॥ 14-94-5 (95227)
തത്രാഗ്നികൽപാ ഹോതാര ആസൻസത്രേ മഹാത്മനഃ।
മൂലാഹാരാഃ ഫലാഹാരാശ്ചാശ്മകുട്ടാ മരീചിപാഃ॥ 14-94-6 (95228)
പരിപൃഷ്ടികാ വൈഘസികാഃ പ്രസംഖ്യാനാസ്തഥൈവ ച।
യതയോ ഭിക്ഷവശ്ചാത്ര ബഭൂവുഃ പര്യവസ്ഥിതാഃ॥ 14-94-7 (95229)
സർവേ പ്രത്യക്ഷധർമാണോ ജിതക്രോധാ ജിതേന്ദ്രിയാഃ।
ദമേ സ്ഥിതാശ്ച സർവേ തേ ഹിംസാദംഭവിവർജിതാഃ॥ 14-94-8 (95230)
വൃത്തേ ശുദ്ധേ സ്ഥിതാ നിത്യമിന്ദ്രിയൈശ്ചാപ്യബാധിതാഃ।
ഉപാതിഷ്ഠന്ത തം യജ്ഞം യജന്തസ്തേ മഹർഷയഃ॥ 14-94-9 (95231)
യഥാശക്ത്യാ ഭഗവതാ തദന്നം സമുപാർജിതം।
തസ്മിൻസത്രേ തു യദ്വൃത്തം യദ്യോഗ്യം ച തദാഽഭവത്॥ 14-94-10 (95232)
തഥാ ഹ്യനേകൈർമുനിഭിർമഹാന്തഃ ക്രതവഃ കൃതാഃ।
ഏവംവിധേ ത്വഗസ്ത്യസ്യ വർതമാനേ തഥാഽധ്വരേ।
ന വവർഷ സഹസ്രാക്ഷസ്തദാ ഭരതസത്തമ॥ 14-94-11 (95233)
തതഃ കർമാന്തരേ രാജന്നഗസ്ത്യസ്യ മഹാത്മനഃ।
കഥേയമഭിനിർവൃത്താ മുനീനാം ഭാവിതാത്മനാം॥ 14-94-12 (95234)
അഗസ്ത്യോ യജമാനോസൌ ദദാത്യന്നം വിമത്സരഃ।
ന ച വർഷതി പർജന്യഃ കഥമന്നം ഭവിഷ്യതി॥ 14-94-13 (95235)
സത്രം ചേദം മഹദ്വിപ്രാ മുനേർദ്വാദശവാർഷികം।
ന വർഷിഷ്യതി ദേവശ്ച വർഷാണ്യേതാനി ദ്വാദശ॥ 14-94-14 (95236)
ഏതദ്ഭവന്തഃ സഞ്ചിന്ത്യ മഹർഷേരസ്യ ധീമതഃ।
അഗസ്ത്യസ്യാതിതപസഃ കർതുമർഹന്ത്യനുഗ്രഹം॥ 14-94-15 (95237)
ഇത്യേവമുക്തേ വചനേ തതോഽഗസ്ത്യഃ പ്രതാപവാൻ।
പ്രോവാച വാക്യം സ തദാ പ്രസാദ്യ ശിരസാ മുനീൻ॥ 14-94-16 (95238)
യദി ദ്വാദശവർഷാണി ന വർഷിഷ്യതി വാസവഃ।
ചിന്തായജ്ഞം കരിഷ്യാമി വിധിരേഷ സനാതനഃ॥ 14-94-17 (95239)
യദി ദ്വാദശവർഷാണി ന വർഷിഷ്യതി വാസവഃ।
സ്പർശയജ്ഞം കരിഷ്യാമി വിധിരേഷ സനാതനഃ॥ 14-94-18 (95240)
യദി ദ്വാദശവർഷാണി ന വർഷിഷ്യതി വാസവഃ।
വ്യായാമേനാഹരിഷ്യാമി യജ്ഞാനേതാന്യതവ്രതഃ॥ 14-94-19 (95241)
ബീജയജ്ഞോ മയാഽയം വൈ ബഹുവർഷസമാചിതഃ।
ബീജൈർഹിതം കരിഷ്യാമി നാത്ര വിഘ്നോ ഭവിഷ്യതി॥ 14-94-20 (95242)
നേദം ശക്യം വൃഥാ കർതും മമ സത്രം കഥഞ്ചന।
വർഷിഷ്യതീഹ വാ ദേവോ നവാ വർഷം ഭവിഷ്യതി॥ 14-94-21 (95243)
അഥവാഽഭ്യർഥനാമിന്ദ്രോ ന കരിഷ്യതി കാമതഃ।
സ്വയമിന്ദ്രോ ഭവിഷ്യാമി ജീവയിഷ്യാമി ച പ്രജാഃ॥ 14-94-22 (95244)
യോ യദാഹാരജാതശ്ച സ തഥൈവ ഭവിഷ്യതി।
വിശേഷം ചൈവ കർതാസ്മി പുനഃ പുനരതീവ ഹി॥ 14-94-23 (95245)
അദ്യേഹ സ്വർണമഭ്യേതു യച്ചാന്യദ്വസു ദുർലഭം।
ത്രിഷു ലോകേഷു യച്ചാസ്തി തദിഹാഗംയതാം സ്വയം॥ 14-94-24 (95246)
ദിവ്യാശ്ചാപ്സരസാം സംഘാ ഗന്ധർവാശ്ച സകിന്നരാഃ।
വിശ്വാവസുശ്ച യേ ചാന്യേ തേഽപ്യുപാസന്തു മേ മഖം॥ 14-94-25 (95247)
ഉത്തരേഭ്യഃ കുരുഭ്യശ്ച യത്കിഞ്ചിദ്വസു വിദ്യതേ।
സർവം തദിഹ യജ്ഞേഷു സ്വയമേവോപതിഷ്ഠതു॥ 14-94-26 (95248)
സ്വർഗഃ സ്വർഗസദശ്ചൈവക ധർമശ്ച സ്വയമേവ തു।
ഇത്യുക്തേ സർവമേവൈതദഭവത്തപസാ മുനേഃ।
തസ്യ ദീപ്താഗ്നിമഹസസ്ത്വഗസ്ത്യസ്യാതിതേജസഃ॥ 14-94-27 (95249)
തതസ്തേ മുനയോ ഹൃഷ്ടാ ദദൃശുസ്തപസോ ബലം।
വിസ്മിതാ വചനം പ്രാഹുരിദം സർവേ മഹാർഥവത്॥ 14-94-28 (95250)
പ്രീതാഃ സ്മ തവ വാക്യേന ന ത്വിച്ഛാമസ്തപോവനം।
തൈരേവ യജ്ഞൈസ്തുഷ്ടാഃ സ്യ ന്യായേനേച്ഛാമഹേ വയം॥ 14-94-29 (95251)
യജ്ഞം ദീക്ഷാം തഥാ ഹോമാന്യച്ചാന്യൻമൃഗയാമഹേ।
`തയോസ്സന്ധർഷിതൈര്യജ്ഞൈർനാന്യതോ മൃഗയാമഹേ॥' 14-94-30 (95252)
ന്യായേനോപാർജിതാഹാരാഃ സ്വകർമാഭിരതാ വയം।
വേദാംശ്ച ബ്രഹ്മചര്യേണ ന്യായതഃ പ്രാർഥയാമഹേ॥ 14-94-31 (95253)
ന്യായേനോത്തരകാലം ച ഗൃഹേഭ്യോ നിഃസൃതാ വയം।
ധർമദൃഷ്ടൈർവിധിദ്വാരൈസ്തപസ്തപ്സ്യാമഹേ വയം॥ 14-94-32 (95254)
ഭവതഃ സംയഗിഷ്ടാ തു ബുദ്ധിർഹിസാവിവർജിതാ।
ഏതാമഹിംസാ യജ്ഞേഷു ബ്രൂയാസ്ത്വം സതതം പ്രഭോ॥ 14-94-33 (95255)
പ്രീതാസ്തതോ ഭവിഷ്യാമോ വയം തു ദ്വിജസത്തമ।
വിസർജിതാഃ സമാപ്തൌ ച സത്രാദസ്മാദ്വ്രജാമഹേ॥ 14-94-34 (95256)
തഥാ കഥയതാം തേഷാം ദേവരാജഃ പുരന്ദരഃ।
വവർഷ സുമഹാതേജാ ദൃഷ്ട്വാ തസ്യ തപോബലം॥ 14-94-35 (95257)
ആസമാപ്തേശ്ച യജ്ഞസ്യ തസ്യാമിതപരാക്രമഃ।
നികാമവർഷീ പർജന്യോ ബഭൂവ ജനമേജയ॥ 14-94-36 (95258)
പ്രസാദയാമാസ ച തമഗസ്ത്യം ത്രിദശേശ്വരഃ।
സ്വയമഭ്യേത്യ രാജർഷേ പുരസ്കൃത്യ ബൃഹസ്പതിം॥ 14-94-37 (95259)
തതോ യജ്ഞസമാപ്തൌ താന്വിസസർജ മഹാമുനീൻ।
അഗസ്ത്യഃ പരമപ്രീതഃ പൂജയിത്വാ യഥാവിധി॥ ॥ 14-94-38 (95260)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്വമേധികപർവണി അനുഗീതാപർവി ചതുർനവതിതമോഽധ്യായഃ॥ 94 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-94-6 മരീചിപാശ്ചന്ദ്രമരീചിപാനമാതൃപ്താഃ॥ 7-94-7 പരിപൃഷ്ടം ചേദേവ ഗൃഹ്ണന്തി നാന്യഥാ മേ പരിപൃഷ്ടികാഃ। പ്രസംഖ്യാനാസ്തത്കാലമാത്രസംഗ്രഹാഃ॥ 7-94-17 ചിന്തായജ്ഞം മാനസം യജ്ഞം। സങ്കൽപമാത്രേണൈവ ദേവാനൃഷീശ്ച തർപയിഷ്യാമീത്യർഥ॥ 7-94-18 സ്പർശയജ്ഞം ഉപാഹൃതദ്രവ്യസ്യ വ്യയമകൃത്വാ തത്സ്പർശേനൈവ താംസ്തർപയിഷ്യാമി। ഏവം ദൃഷ്ടിയജ്ഞോപി ജ്ഞേയഃ॥ 7-94-19 വ്യായാമേന ശരീരക്ലേശേന। ധ്യേയാത്മനാ ഹരിഷ്യാമി ഹതി ഝ.പാഠഃ॥ 7-94-29 ന ത്വിച്ഛാമസ്തപോവ്യയമിതി ഝ.പാഠഃ॥ആശ്വമേധികപർവ - അധ്യായ 095
॥ ശ്രീഃ ॥
14.95. അധ്യായഃ 095
അശ്വമേധപർവ ॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
വൈശംപായനേന ജനമേജയംപ്രതി നകുലസ്യ നിജസ്വരൂപകഥനപൂർവകം തസ്യ നകുലത്വപ്രാപ്തിവിമോക്ഷകാരണാഭിധാനം॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
നമേജയ ഉവാച।
കോസൌ നകുലരൂപേണ ശിരസാ കാഞ്ചനേന വൈ।
പ്രാഹ മാനുഷവദ്വാചമേതത്പൃഷ്ടോ വദസ്വ മേ॥ 14-95-1 (95261)
വൈശംപായന ഉവാച। 14-95-2x (7933)
ഏതത്പൂർവം ന പൃഷ്ടോഽഹം ന ചാസ്മാഭിഃ പ്രഭാഷിതം।
ശ്രൂയതാം നകുലോ യോസൌ യഥാ വാക്തസ്യ മാനുഷീ॥ 14-95-2 (95262)
ശ്രാദ്ധം സങ്കൽപയാമാസ ജമദഗ്നിഃ പുരാ കില।
ഹോമധേനുസ്തമാഗാച്ച സ്വയമേവ ദുദോഹ താം॥ 14-95-3 (95263)
തത്പയഃ സ്ഥപയാമാസ നവേ ഭാണ്ഡേ ദൃഢേ ശുചൌ।
ക്രോധോ നകുലരൂപേണ പിഠരം പര്യകർഷയത്॥ 14-95-4 (95264)
ജിജ്ഞാസുസ്തമൃഷിശ്രേഷ്ടം കിം കുര്യാദ്വിപ്രിയേ കൃതേ।
ഇതി സഞ്ചിന്ത്യ ദുർമേധാ ധർഷയാമാസ തത്പയഃ॥ 14-95-5 (95265)
തമാജ്ഞായ മുനിഃ ക്രോധം നൈവാസ്യ സ ചുകോപ ഹ।
സ തു ക്രോധസ്തതോ രാജൻബ്രാഹ്മണീം മൂർതിമാസ്ഥിതഃ॥ 14-95-6 (95266)
ജിതോസ്മീതി ഭൃഗുശ്രേഷ്ഠ ഭൃഗവോ ഹ്യതിരോഷണാഃ।
ലോകേ മിഥ്യാപ്രവാദോയം യത്ത്വയാഽസ്മി വിനിർജിതഃ॥ 14-95-7 (95267)
വശേ സ്ഥിതോഽഹം ത്വയ്യഹ്യ ക്ഷമാവതി മഹാത്മനി।
ബിഭേമി തപസഃ സാധോ പ്രസാദം കുരു മേ പ്രഭോ॥ 14-95-8 (95268)
ജമദഗ്നിരുവാച। 14-95-9x (7934)
സാക്ഷാദ്ദൃഷ്ടോസി മേ ക്രധ ഗച്ഛ ത്വം വിഗതജ്വരഃ।
ന ത്വയാപകൃതം മേഽദ്യ ന ച മേ മന്യുരസ്തി വൈ॥ 14-95-9 (95269)
യാൻസമുദ്ദിശ്യ സങ്കൽപഃ പയസോസ്യ കൃതോ മയാ।
പിതരസ്തേ മഹാഭാഗാസ്തേഭ്യോ ബുദ്ധ്യസ്വ ഗംയതാം॥ 14-95-10 (95270)
ഇത്യുക്തോ ജാതസന്ത്രാസസ്തത്രൈവാന്തരധീയത।
പിതൄണാമഭിഷംഗാച്ച നകുലത്വമുപാഗതഃ॥ 14-95-11 (95271)
സ താൻപ്രസാദയാമാസ ശാപസ്യാന്തോ ഭവേദിതി।
തൈശ്ചാപ്യുക്തഃ ക്ഷിപന്ധർമം സാപസ്യാന്തമവാപ്സ്യതി॥ 14-95-12 (95272)
തൈശ്ചോക്തോ യജ്ഞിയാന്ദേശാന്ധർമാരണ്യം തഥൈവ ച।
ജുഗുപ്സമാനോ ധാവൻസ തം യജ്ഞം സമുപാസദത്॥ 14-95-13 (95273)
ധർമപുത്രമഥാക്ഷിപ്യ സക്തുപ്രസ്ഥേന തേന സഃ।
മുക്തഃ സാപാത്തതഃ ക്രോധോ ധർമോ ഹ്യാസീദ്യുധിഷ്ഠിരഃ॥ 14-95-14 (95274)
ഏവമേതത്തദാ വൃത്തം യജ്ഞേ തസ്യ മഹാത്മനഃ।
പശ്യതാം ചാപി നസ്തത്ര നകുലോഽന്തർഹിതസ്തദാ। ॥ 14-95-15 (95275)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്വമേധികപർവണി അനുഗീതാപർവണി പഞ്ചനവതിതമോഽധ്യായഃ॥ 95 ॥ സമാപ്തമനുഗീതാപർവ। -------
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-95-4 പിഠരം പാത്രം। തത്പയഃ പീതവാനിത്യർഥഃ। തച്ച ക്രോധസ്വരൂപേണ പിഠരം ധർമ ആവിശദിതി ഝ. പാഠഃ॥ആശ്വമേധികപർവ - അധ്യായ 096
॥ ശ്രീഃ ॥
14.96. അധ്യായഃ 096
അഥ വൈഷ്ണവധർമപർവ ॥ 3 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
യുധിഷ്ഠിരേണ കൃഷ്ണംപ്രതി വൈഷ്ണവധർമപ്രശംസനപൂർവകം തത്കഥനപ്രാർഥനാ॥ 1 ॥ വസിഷ്ഠാദിഭിസ്തച്ഛുശ്രൂഷയാ തത്സമീപോപസർപണം॥ 2 ॥ കൃഷ്ണേന യുധിഷ്ഠിരാദീൻപ്രതി വൈഷ്ണവധർമപ്രശംസനപൂർവകം സ്വമഹിമാനുബോധനം॥ 3 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
ജനമേജയ ഉവാച।
അശ്വമേധേ പുരാവൃത്തേ കേശവം കേശിസൂദനം।
ധർമസംശയമുദ്ദിശ്യ കിമപൃച്ഛത്പിതാമഹഃ॥ 14-96-1 (95276)
വൈശംപായന ഉവാച। 14-96-2x (7935)
പശ്ചിമേനാശ്വമേധേന യദാ സ്നാതോ യുധിഷ്ഠിരഃ।
തദാ രാജാ നമസ്കൃത്യ കേശവം പുനരബ്രവീത്॥ 14-96-2 (95277)
ഭവവന്വൈഷ്ണവാ ധർമാഃ കിംഫലാഃ കിംപരായണാഃ।
കിം ധർമമധികൃത്യാഥ ഭവതോത്പാദിതാഃ പുരാ॥ 14-96-3 (95278)
യദി തേഹമനുഗ്രാഹ്യഃ പ്രിയോസ്മി മധുസൂദന।
ശ്രോതവ്യാ യദി മേ കൃഷ്ണ തൻമേ കഥയ സുവ്രത॥ 14-96-4 (95279)
പവിത്രാ കില തേ ധർമാഃ സർവപാപപ്രണാശനാഃ।
സർവധർമോത്തമാഃ പുണ്യാ ഭഗവംസ്ത്വൻമുഖോദ്ഗതാഃ॥ 14-96-5 (95280)
യാഞ്ശ്രുത്വാ ബ്രഹ്മഹാ ഗോഘ്നോ മാതൃഹാ ഗുരുതൽപഗഃ।
പാകർഭേദീ കൃതഘ്നശ്ച സുരാപോ ബ്രഹ്മവിക്രയീ॥ 14-96-6 (95281)
മിത്രവിശ്വാസഘാതീ ച വീരഹാ ഭ്രൂണഹാ തഥാ।
തപോവിക്രയിണശ്ചൈവ ദാനവിക്രയിണസ്തഥാ॥ 14-96-7 (95282)
ആത്മവിക്രമയിണോ മൂഢാ ജീവേദ്യശ്ച വികർമഭിഃ।
പാപാഃ ശഠാ നൈകൃതികാ ഡാംഭികാ ദൂഷകാസ്തഥാ॥ 14-96-8 (95283)
രസഭേദകരാ യേ ച യേ ച സ്യുർബ്രഹ്മഘാതകാഃ।
ശൂദ്രപ്രേഷ്യകരാശ്ചോരാ വിപ്രാ യേ ച പുരോഹിതാഃ॥ 14-96-9 (95284)
നിക്ഷേപഹാരിണഃ സ്ത്രീഘ്നാസ്തഥാ യേ പാരദാരികാഃ।
ഏതേ ചാന്യേ ച പാപാ യേ മുച്യന്തേതേഽപി കിൽബിഷാത്॥ 14-96-10 (95285)
താനാചക്ഷ്വ സുരശ്രേഷ്ഠ ത്വദ്ഭക്തസ്യ മമാച്യുത॥ 14-96-11 (95286)
വൈശംപായന ഉവാച। 14-96-12x (7936)
ഇത്യേവം കഥിതേ ദേവേ ധർമപുത്രേണ സംസദി।
വസിഷ്ഠാദ്യാസ്തപോയുക്താ മുനയസ്തത്വദർശിനഃ॥ 14-96-12 (95287)
ശ്രോതുകാമാഃ പരം ഗുഹ്യം വൈഷ്ണവം ധർമമുത്തമം।
തഥാ ഭാഗവതാശ്ചൈവ തതസ്തം പര്യവാരയൻ॥ 14-96-13 (95288)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 14-96-14x (7937)
തത്വതസ്തവ ഭാവേന പാദമൂലമുപാഗതം।
യദി ജാനാസി മാം ഭക്തം സ്നിഗ്ധം വാ ഭക്തവത്സല॥ 14-96-14 (95289)
ധർമഗുഹ്യാനി സർവാണി വേത്തുമിച്ഛാമി തത്വതഃ।
ധർമാൻകഥയ മേ ദേവ യദ്യനുഗ്രഹഭാഗഹം॥ 14-96-15 (95290)
ശ്രുതാ മേ മാനവാ ധർമാ വാസിഷ്ഠാഃ കാശ്യപാസ്തഥാ।
ഗാർഗീയാ ഗൌതമീയാശ്ച തഥാ ഗോപാലകസ്യ ച॥ 14-96-16 (95291)
പരാശരകൃതാഃ പൂർവാ മൈത്രേയസ്യ ച ധീമതഃ।
ഔമാ മാഹേശ്വരാശ്ചൈവ നന്ദിധർമാശ്ച പാവനാഃ॥ 14-96-17 (95292)
ബ്രഹ്മണാ കഥിതാ യേ ച കൌമാരാശ്ച ശ്രുതാ മയാ।
ധൂമായനകൃതാ ധർമാഃ കാണ്ഡവൈശ്വാനരാ അപി॥ 14-96-18 (95293)
ഭാർഗവാ യാജ്ഞവൽക്യാശ്ച മാർകണ്ഡേയകൃതാ അപി।
ഭാരദ്വാജകൃതാ യേ ച ബൃഹസ്പതികൃതാശ്ച യേ॥ 14-96-19 (95294)
കുണേശ്ച കുണിബാഹോശ്ച വിശ്വാമിത്രകൃതാശ്ച യേ।
സുമന്തുജൈമിനികൃതാഃ ശാകുനേയാസ്തഥൈവ ച॥ 14-96-20 (95295)
പുലസ്ത്യപുലഹോദ്ഗീതാഃ പാവകീയാസ്തഥൈവ ച।
അഗസ്ത്യഗീതാ മൌദ്ഗല്യാഃ ശാണ്ഡില്യാഃ ശലഭായനാഃ॥ 14-96-21 (95296)
വാലഖില്യകൃതാ യേ ച യേ ച സപ്തർഷിഭിസ്തഥാ।
ആപസ്തംബകൃതാ ധർമാഃ ശംഖസ്യ ലിഖിതസ്യ ച॥ 14-96-22 (95297)
പ്രാജാപത്യാസ്തഥാ യാംയാ മാഹേന്ദ്രാശ്ച ശ്രുതാ മയാ।
വൈയാഘ്രവ്യാസകീയാശ്ച വിഭണ്ഡകകൃതാശ്ച യേ॥ 14-96-23 (95298)
നാരദീയാഃ ശ്രുതാ ധർമാഃ കാപോതാശ്ച ശ്രുതാ മയാ।
തഥാ വിദുരവാക്യാനി ഭൃഗോരംഗിരസസ്തഥാ॥ 14-96-24 (95299)
ക്രൌഞ്ചാ മൃദംഗഗീതാശ്ച സൌര്യാ ഹാരീതകാശ്ച യേ।
യേ പിശംഗകൃതാശ്ചാപി കാതപായാഃ സുവാലകാഃ॥ 14-96-25 (95300)
ഉദ്ദാലകകൃതാ ധർമാ ഔശനസ്യാസ്തഥൈവ ച।
വൈശംപായനഗീതാശ്ച യേ ചാന്യേഽപ്യേവമാദിതഃ॥ 14-96-26 (95301)
ഏതേഭ്യഃ സർവധർമേഭ്യോ ദേവ ത്വൻമുഖനിസ്സൃതാഃ।
പാവനാത്വാത്പവിത്രത്വാദ്വിശിഷ്ടാ ഇതി മേ മതിഃ॥ 14-96-27 (95302)
തസ്മാദ്ധി ത്വാം പ്രപന്നസ്യ ത്വദ്ഭക്തസ്യ ച കേശവ।
യുഷ്മദീയാന്വരാന്ധർമാൻപുണ്യാൻകഥയ മേച്യുത॥ 14-96-28 (95303)
വൈശംപായന ഉവാച। 14-96-29x (7938)
ഏവം പൃഷ്ടസ്തു ധർമജ്ഞോ ധർമപുത്രേണ കേശവഃ।
ഉവാച ധർമാൻസൂക്ഷ്മാർഥാന്ധർമപുത്രസ്യ ഹർഷിതഃ॥ 14-96-29 (95304)
ഏവം തേ യസ്യ കൌന്തേയ യത്നോ ധർമേഷു സുവ്രത।
തസ്യ തേ ദുർലഭോ ലോകേ ന കശ്ചിദപി വിദ്യേത॥ 14-96-30 (95305)
ധർമഃ ശ്രുതോ വാ ദൃഷ്ടോ വാ കഥിതോ വാ കൃതോപി വാ।
അനുമോദിതോ വാ രാജേന്ദ്ര നയതീന്ദ്രപദം നരം॥ 14-96-31 (95306)
ധർമഃ പിതാ ച മാതാ ച ധർമോ നാഥഃ സുഹൃത്തഥാ।
ധർമോ ഭ്രാതാ സഖാ ചൈവ ധർമഃ സ്വാമീ പരന്തപ॥ 14-96-32 (95307)
ധർമാദർഥശ്ച കാമശ്ച ധർമാദ്ഭോഗാഃ സുഖാനി ച।
ധർമാർദൈശ്വര്യമേവാഗ്ര്യം ധർമാത്സ്വർഗഗതിഃ പരാ॥ 14-96-33 (95308)
ധർമോയം സേവിതഃ ശുദ്ധസ്ത്രായതേ മഹതോ ഭയാത്।
ധർമാദ്ദ്വിജത്വം ദേവത്വം ധർമഃ പാവയതേ നരം॥ 14-96-34 (95309)
യദാ ച ക്ഷീയതേ പാപം കാലേന പുരുഷസ്യ തു।
തദാ സഞ്ജായതേ ബുദ്ധിർധർമം കർതും യുധിഷ്ഠിര॥ 14-96-35 (95310)
ജൻമാന്തരസഹസ്രൈസ്തു മനുഷ്യത്വം ഹി ദുർലഭം।
തദ്ഗത്വാപീഹ യോ ധർമം ന കരോതി സ്വവഞ്ചിതഃ॥ 14-96-36 (95311)
കുത്സിതാ യേ ദരിദ്രാശ്ച വിരൂപാ വ്യാധിതാസ്തഥാ।
പരദ്വേഷ്യാശ്ച മൂർഖാശ്ച ന തൈർധർമഃ കൃതഃ പുരാ॥ 14-96-37 (95312)
യേ ച ദീർഘായുഷഃ ശൂരാഃ പണ്ഡിതാ ഭോഗിനസ്തഥാ॥
നീരോഗാ രൂപസംപന്നാസ്തൈർധർമഃ സുകൃതഃ പുരാ॥ 14-96-38 (95313)
ഏവം ധർമഃ കൃതഃ ശുദ്ധോ നയതേ ഗതിമുത്തമാം।
അധർമം സേവതേ യസ്തു തിര്യഗ്യോന്യാം പതത്യസൌ॥ 14-96-39 (95314)
ഇദം രഹസ്യം കൌന്തേയ ശൃണു ധർമമനുത്തമം।
കഥയിഷ്യേ പരം ധർമം തവ ഭക്തസ്യ പാണ്ഡവ॥ 14-96-40 (95315)
ഇഷ്ടസ്ത്വമസി മേഽത്യർഥം പ്രപന്നശ്ചാപി മാം സദാ।
പരമാർഥമപി ബ്രൂയാം കിം പുനർധർമസംഹിതാം॥ 14-96-41 (95316)
ഇദം മേ മാനുഷം ജൻമ കൃതമാത്മനി മായയാ।
ധർമസംസ്ഥാപനാർഥായ ദുഷ്ടാനാം നാശനായ ച॥ 14-96-42 (95317)
മാനുഷ്യം ഭാവമാപന്നം യേ മാം ഗൃഹ്ണന്ത്യവജ്ഞയാ।
സംസാരാന്തർഹി തേ മൂഢാസ്തിര്യഗ്യോനിഷ്വനേകശഃ॥ 14-96-43 (95318)
യേ ച മാം സർവഭൂതസ്ഥം പശ്യന്തി ജ്ഞാനചക്ഷുഷാ।
മദ്ഭക്താംസ്താൻസദാ യുക്താൻമത്സമീപം നയാംയഹം॥ 14-96-44 (95319)
മദ്ഭക്താ ന വിനശ്യന്തി മദ്ഭക്താ വീതകൽമഷാഃ।
മദ്ഭാക്താനാം തു മാനുഷ്യേ സഫല ജൻമ പാണ്ഡവാ॥ 14-96-45 (95320)
അപി പാപേഷ്വഭിരതാ മദ്ഭക്താഃ പാണ്ഡുനന്ദന।
മുച്യന്തേ പാതകൈഃ സർവൈഃ പദ്മപത്രമിവാംഭസാ॥ 14-96-46 (95321)
ജൻമാന്തരസഹസ്രേഷു തപസാ ഭാവിതാത്മനാം।
ഭക്തിരുത്പദ്യതേ താത മനുഷ്യാണാം ന സംശയഃ॥ 14-96-47 (95322)
യച്ച രൂപം പരം ഗുഹ്യം കൂടസ്തമചലം ധ്രുവം।
ന ദൃശ്യതേ തതാ ദേവൈർമദ്ഭക്തൈർദൃശ്യതേ യഥാ॥ 14-96-48 (95323)
അപരം യച്ച മേ രൂപം പര്രാദുർഭാവേഷു ദൃശ്യതേ।
തദർചയന്തി സർവാർഥൈഃ സർവഭൂതാനി പാണ്ഡവ॥ 14-96-49 (95324)
കൽപകോടിസഹസ്രേഷു വ്യതീതേഷ്വാഗതേ ച।
ദർശയാമീഹ തദ്രൂപം യച്ച പശ്യന്തി മേ സുരാഃ॥ 14-96-50 (95325)
സ്തിത്യുത്പത്ത്യവ്യയകരം യോ മാം ജ്ഞാത്വാ പ്രപദ്യതേ।
അനുഗൃഹ്ണാംയഹം തം വൈ സംസാരാൻമോചയാമി ച॥ 14-96-51 (95326)
അഹമാദിർഹി ദേവാനാം സൃഷ്ടാ ബ്രഹ്മാദയോ മയാ।
പ്രകൃതിം സ്വാമവഷ്ടഭ്യ ജഗത്സർവം സൃജാംയഹം॥ 14-96-52 (95327)
തമോമൂലോഹമവ്യക്തോ രജോമധ്യേ പ്രതിഷ്ഠിതഃ।
ഊർധ്വം സത്ത്വം വിനാ ലോഭം ബ്രഹ്മാദിസ്തംബപര്യതഃ॥ 14-96-53 (95328)
മൂർധാനം മേ വിദ്ധി ദിവം ചന്ദ്രാദിത്യൌ ച ലോചനേ।
ഗാവോഗ്നിർബാഹ്മണോ വക്ത്രം മാരുതഃ ശ്വസനം ച മേ॥ 14-96-54 (95329)
ദിശോ മേ ബാഹവശ്ചാഷ്ടൌ നക്ഷത്രാണി ച ഭൂഷണം।
അന്തരിക്ഷമുരോ വിദ്ധി സർവഭൂതാവകാശകം।
മാർഗോ മേഘാനിലാഭ്യാം തു യൻമമോദരമവ്യയം॥ 14-96-55 (95330)
പൃഥിവീമണ്ഡലം യദ്വൈ ദ്വീപാർണവനഗൈര്യുതം।
സർവസന്ധാരണോപേതം പാദൌ മമ യുധിഷ്ഠിര॥ 14-96-56 (95331)
സ്ഥിതോ ഹ്യേകഗുണഃ ഖേഽഹം ദ്വിഗുണശ്ചാസ്മി മാരുതേ।
ത്രിഗുണോഗ്നൌ സ്ഥിതോഹം വൈ സലിലേ ച ചതുർഗുണഃ॥ 14-96-57 (95332)
ശബ്ദാദ്യാ യേ ഗുണാഃ പഞ്ച മഹാഭൂതേഷു പഞ്ചസു।
തൻമാത്രാസംസ്ഥിതഃ സോഹം പൃഥിവ്യാം പഞ്ചധാസ്ഥിതഃ॥ 14-96-58 (95333)
അഹം സഹസ്രസീർഷസ്തു സഹസ്രവദനേക്ഷണഃ।
സഹസ്രബാഹൂദരധൃക്സഹസ്രോരുഃ സഹസ്രപാത്॥ 14-96-59 (95334)
ധൃത്വോർവീം സർവതഃ സംയഗത്യതിഷ്ഠം ദശാംഗുലം।
സർവഭൂതാത്മഭൂതസ്ഥഃ സർവവ്യാപീ തതോസ്ംയഹം॥ 14-96-60 (95335)
അചിന്ത്യോഹമനന്തോഹമജരോഹമജോ ഹ്യഹം।
അനാദ്യോഽഹമവധ്യോഹമപ്രമേയോഹമവ്യയഃ॥ 14-96-61 (95336)
നിർഗുണോഹം നിഗൂഢാത്മാ നിർദ്വന്ദ്വോ നിർമമോ നൃപ।
നിഷ്കലോ നിർവികാരോഹം നിദാനമമൃതസ്യ തു॥ 14-96-62 (95337)
സുധാ ചാഹം സ്വധാ ചാഹം സ്വാഹാ ചാഹം നരാധിപ।
തേജസാ തപസാ ചാഹം ഭൂതഗ്രാമം ചതുർവിധം॥ 14-96-63 (95338)
സ്നേഹപാശൈർഗുണബദ്ധ്വാ ധാരയാംയാത്മമായയാ।
ചാതുരാശ്രമധർമേഹം ചാതുർഹോത്രഫലാശനഃ।
ചതുർമൂർതിശ്ചതുര്യജ്ഞശ്ചതുരാശ്രമഭാവനഃ॥ 14-96-64 (95339)
സംഹൃത്യാഹം ജഗത്സർവം കൃത്വാ വൈ ഗർഭമാത്മനഃ।
ശയാമി ദിവ്യയോഗേന പ്രലയേഷു യുധിഷ്ഠിര॥ 14-96-65 (95340)
സഹസ്രയുഗപര്യന്താം ബ്രാഹ്മീം രാത്രിം മഹാർണവേ।
സ്ഥിത്വാ സൃജാമി ഭൂതാനി ജംഗമാനി സ്ഥിരാണി ച॥ 14-96-66 (95341)
കൽപേ കൽപേ ച ഭൂതാനി സംഹരാമി സൃജാമി ച।
ന ച മാം താനി ജാനന്തി മായയാ മോഹിതാനി മേ॥ 14-96-67 (95342)
മമ ചൈവാന്ധകാരസ്യ മാർഗിതവ്യസ്യ നിത്യശഃ।
പ്രശാന്തസ്യേവ ദീപസ്യ ഗതിർനൈപോപലഭ്യതേ॥ 14-96-68 (95343)
ന തദസ്തി ക്വചിദ്രാജന്യത്രാഹം ന പ്രതിഷ്ഠിതഃ।
ന ച തദ്വിദ്യതേ ഭൂതം മയി യന്ന പ്രതിഷ്ഠിതം॥ 14-96-69 (95344)
യാവൻമിത്രം ഭവേദ്ഭൂതം സ്ഥൂലം സൂക്ഷ്മമിദം ജഗത്।
ദീവഭൂതോ ഹ്യഹം തസ്മിംസ്താവൻമാത്രം പ്രതിഷ്ഠിതഃ॥ 14-96-70 (95345)
കിഞ്ചാത്ര ബഹുനോക്തേന സത്യമേതദ്ബ്രവീമി തേ।
യദ്ഭൂതം യദ്ഭവിഷ്യച്ച തത്സർവമഹമേവ തു॥ 14-96-71 (95346)
മയാ സൃഷ്ടാനി ഭൂതാനി മൻമയാനി ച ഭാരത।
മാമേവ ന വിജാനന്തി മായയാ മോഹിതാനി വൈ॥ 14-96-72 (95347)
ഏവം സർവം ജഗദിദം സദേവാസുരമാനുഷം।
മത്തഃ പ്രഭവതേ രാജൻമയ്യേവ പ്രവിലീയതേ॥ ॥ 14-96-73 (95348)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്വമേധികപർവണി വൈഷ്ണവധർമപർവണി ഷണ്ണവതിതമോഽധ്യായഃ॥ 96 ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-96-1x ഏതദാരഭ്യാപർവസമാപ്തി വിദ്യമാനാസ്ത്രയോവിംശത്യധ്യായാ ദാക്ഷിണാത്യകോശേഷ്വേവ ദൃശ്യന്തേ നത്വൌത്തരാഹപാഠേ। 7-96-2 പഞ്ചമേനാശ്വമേധേനേതി ട.പാഠഃ॥ 7-96-18 ശൂദ്രായനകൃതാ ധർമാ ഇതി ക.പാഠഃ॥ 7-96-23 വൈഭീതകകൃതാശ്ച യേ ഇതി ട.പാഠഃ॥ 7-96-31 രാജേന്ദ്ര പുനാതി ഹ നരം സദേതി ട.പാഠഃ॥ആശ്വമേധികപർവ - അധ്യായ 097
॥ ശ്രീഃ ॥
14.97. അധ്യായഃ 097
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
കൃഷ്ണേന യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി ചാതുർവർണ്യധർമനിരൂപണം॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
വൈശംപായന ഉവാച।
ഏവമാത്മോദ്ഭവം സർവം യഗദുദ്ദിശ്യ കേശവഃ।
ധർമാന്ധർമാത്മജസ്യാഥ പുണ്യാനകഥയത്പ്രഭുഃ॥ 14-97-1 (95349)
ശൃണു പാണ്ഡവ തത്വേന പവിത്രം പാപനാശനം।
കഥ്യമാനം മയാ പുണ്യം ധർമശാസ്ത്രഫലം മഹത്॥ 14-97-2 (95350)
യഃ ശൃണോതി ശുചിർഭൂത്വാ ഏകചിത്തസ്തപോയുതഃ।
സ്വർഗ്യം യശസ്യാമായുഷ്യം ധർമം ജ്ഞേയം യുധിഷ്ഠിര॥ 14-97-3 (95351)
ശ്രദ്ദധാനസ്യ തസ്യേഹ യത്പാപം പൂർവസഞ്ചിതം।
വിനശ്യത്യാശു തത്സർവം മദ്ഭക്തസ്യ വിശേഷതഃ॥ 14-97-4 (95352)
വൈശംപായന ഉവാച। 14-97-5x (7939)
ഏവം ശ്രുത്വാ വചഃ പുണ്യം സത്യം കേശവഭാഷിതം।
പ്രഹൃഷ്ടമനസോ ഭൂത്വാ ചിന്തയന്തോഽദ്ഭുതം പരം॥ 14-97-5 (95353)
ദേവബ്രഹ്മർഷയഃ സർവേ ഗന്ധർവാപ്സരസസ്തഥാ।
ഭൂതാ യക്ഷഗ്രഹാശ്ചൈവ ഗുഹ്യകാ ഭുജഗാസ്തഥാ॥ 14-97-6 (95354)
വാലഖില്യാ മഹാത്മാനോ യോഗിനസ്തത്വദർശിനഃ।
തഥാ ഭാഗവതാശ്ചാപി പഞ്ചകാലമുപാസകാഃ॥ 14-97-7 (95355)
കൌതൂഹലസമാവിഷ്ടാഃ പ്രഹൃഷ്ടൈന്ദ്രിയമാനസാഃ।
ശ്രോതുകാമാഃ പരം ധർമം വൈഷ്ണവം ധർമശാസനം।
ഹൃദി കർതും ച തദ്വാക്യം പ്രണേമുഃ ശിരസാ നതാഃ॥ 14-97-8 (95356)
തതസ്താന്വാസുദേവേന ദൃഷ്ടാന്ദിവ്യേന ചക്ഷുഷാ।
വിമുക്തപാപാനാലോക്യ പ്രണംയ ശിരസാ ഹരിം।
പപ്രച്ഛ കേശവം ധർമം ധർമപുത്രഃ പ്രതാപവാൻ॥ 14-97-9 (95357)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 14-97-10x (7940)
കീദൃശീ ബ്രാഹ്മണസ്യാഥ ക്ഷത്രിയസ്യാപി കീദൃശീ।
വൈശ്യസ്യ കീദൃശീ ദേവ ഗതിഃ ശൂദ്രസ്യ കീദൃശീ॥ 14-97-10 (95358)
കഥം ബധ്യേത പാശേന ബ്രാഹ്മണസ്തു യമാലയേ।
ക്ഷത്രിയോ വാഥ വൈശ്യോ വാ ശൂദ്രോ വാ ബധ്യതേ കഥം।
ഏതത്കർമഫലം ബ്രൂഹി ലോകനാഥ നമോസ്തു തേ॥ 14-97-11 (95359)
വൈശംപായന ഉവാച। 14-97-12x (7941)
പൃഷ്ടോഽഥ കേശവോ ഹ്യേവം ധർമപുത്രേണ ധീമതാ।
ഉവാച സംസാരഗതിം ചാതുർവർണ്യസ്യ കർമജാം॥ 14-97-12 (95360)
ഭഗവാനുവാച। 14-97-13x (7942)
ശൃണു വർണക്രമേണൈവ ധർമം ധർമഭൃതാം വര।
നാസ്തി കിഞ്ചിന്നരശ്രേഷ്ഠ ബ്രാഹ്മണസ്യ തു ദുഷ്കൃതം॥ 14-97-13 (95361)
ശിഖാംയജ്ഞോപവീതാ യേ സന്ധ്യാം യേ ചാപ്യുപാസതേ।
യൈശ്ച പൂർണാഹുതിഃ പ്രാപ്താ വിധിവജ്ജുഹ്വതേ ച യേ॥ 14-97-14 (95362)
വൈശ്വദേവം ച യേ ചക്രുഃ പൂജയന്ത്യതിഥീംശ്ച യേ।
നിത്യം സ്വാധ്യായശീലാശ്ച ജപയജ്ഞപരാശ്ച യേ॥ 14-97-15 (95363)
സായംപ്രാതർഹുതാശാശ്ച ശൂദ്രഭോജനവർജിതാഃ।
ഡംഭാനൃതവിമുക്താശ്ച സ്വദാരനിരതാശ്ച യേ।
പഞ്ചയജ്ഞപരാ യേ ച യേഽഗ്നിഹോത്രമുപാസതേ॥ 14-97-16 (95364)
ദഹന്തി ദുഷ്കൃതം യേഷാം ഹൂയമാനാസ്ത്രയോഽഗ്നയഃ।
നഷ്ടദുഷ്കൃതകർമാണോ ബ്രഹ്മലോകം വ്രജന്തി തേ॥ 14-97-17 (95365)
ബ്രഹ്മലോകേ പുനഃ കാമം ഗന്ധർവൈർബ്രഹ്മഗായകൈഃ।
ഉദ്ഗീയമാനാഃ പ്രയതൈഃ പൂജ്യമാനാഃ സ്വയംഭുവാ।
ബ്രഹ്മിലോകേ പ്രമോദന്തേ യാവദാഭൂതസംപ്ലുവം॥ 14-97-18 (95366)
ക്ഷത്രിയോപി സ്ഥിതോ രാജ്യേ സ്വധർമപരിപാലകഃ।
സംയക്പ്രജാഃ പാലയിതാ ഷഡ്ഭാഗനിരതഃ സദാ॥ 14-97-19 (95367)
യജ്ഞദാനരതോ ധീരഃ സ്വദാരനിരതഃ സദാ।
ശാസ്ത്രാനുസാരീ തത്വജ്ഞഃ പ്രജാകാര്യപരായണഃ॥ 14-97-20 (95368)
വിപ്രേഭ്യഃ കാമദോ നിത്യം ഭൃത്യാനാം ഭരണേ രതഃ।
സത്യസന്ധഃ ശുചിർനിത്യം ലോഭഡംഭവിവർജിതഃ।
ക്ഷത്രിയോപ്യുത്തമാം യാതി ഗതിം ദേവനിഷേവിതാം॥ 14-97-21 (95369)
തത്ര ദിവ്യാപ്സരോഭിസ്തു ഗന്ധർവൈശ്ച വിശേഷതഃ।
സേവ്യമാനോ മഹാതേജാഃ ക്രീഡതേ ശക്രപൂജിതഃ॥ 14-97-22 (95370)
ചതുർഥഗാനി വൈ ത്രിംശത്ക്രീഡിത്വാ തത്ര ദേവവത്।
ഇഹ മാനുഷ്യലോകേ തു ചതുർവേദീ ദ്വിജോ ഭവേത്॥ 14-97-23 (95371)
കൃഷിഗോപാലനിരതോ ധർമാനവേഷണതത്പരഃ। 14-97-24 (95372)
ദാനധർമേപി നിരതോ വിപ്രശുശ്രൂഷകസ്തഥാ॥ 14-97-24 (95373)
സത്യസന്ധഃ ശുചിർനിത്യം ലോഭഡംഭവിവർജിതഃ।
ഋജുഃ സ്വദാരനിരതോ ഹിംസാദ്രോഹവിവർജിതഃ॥ 14-97-25 (95374)
വണിഗ്ധർമാന്നമുഞ്ചന്വൈ ദേവബ്രാഹ്മണപൂജകഃ।
വൈശ്യഃ സ്വർഗതിമാപ്നോതി പൂജ്യമാനോപ്സരോഗണൈഃ॥ 14-97-26 (95375)
ചതുര്യുഗാനി വൈ ത്രിംശത്ക്രീഡിത്വാ ദശ പഞ്ച ച।
ഇഹ മാനുഷ്യലോകേ ച രാജാ ഭവതി വീര്യവാൻ॥ 14-97-27 (95376)
സുവർണകോട്യഃ പഞ്ചാശദ്രത്നാനാം ച ശതം തഥാ।
ഹസ്ത്യശ്വരശ്വസംയുക്തോ മഹാഭോഗാംശ്ച സേവതേ॥ 14-97-28 (95377)
ത്രയാണാമപി വർണാനാം ശുശ്രൂഷാനിരതഃ സദാ।
വിശേഷതസ്തു വിപ്രാണാം ദാസവദ്യസ്തു തിഷ്ടതി॥ 14-97-29 (95378)
അയാചിതപ്രദാതാ ച സത്യശൌചസമന്വിതഃ।
ഗുരുദേവാർചനരതഃ പരദാരവിവർജിതഃ॥ 14-97-30 (95379)
പരപീഡാമകൃത്വൈവ ഭത്യവർഗം ബിഭർതി യഃ।
ശൂദ്രോപി സ്വർഗമാപ്നോതി ജീവാനാമഭയപ്രദഃ॥ 14-97-31 (95380)
സ സ്വർഗകലോകേ ക്രീഡിത്വാ വർഷകോടിം മഹാതപാഃ।
ഇഹ മാനുഷലോകേ തു വൈശ്യോ ധനപതിർഭവേത്॥ 14-97-32 (95381)
ഏവം ധർമാത്പരം നാസ്തി മഹത്സംസാരമോക്ഷണം।
ന ച ധർമാത്പര കിഞ്ചിത്പാപകർമവ്യപോഹനം॥ 14-97-33 (95382)
തസ്മാദ്ധർമഃ സദാ കാര്യോ മാനുഷ്യം പ്രാപ്യ ദുർലഭം।
ന ഹി ധർമാനുരക്താനാം ലോകേ കിഞ്ചന ദുർലഭം॥ 14-97-34 (95383)
സ്വയംഭുവിഹിതോ ധർമോ യോ യസ്യേഹ നരേശ്വര।
സ തേന ക്ഷപയേത്പാപം സംയഗാചരിതേന ച ॥ 14-97-35 (95384)
സഹജം യദ്ഭദേത്കർമ ന തത്ത്യാജ്യം ഹി കേനചിത്।
സ ഏവ തസ്യ ധർമോ ഹി തേന സിദ്ധിം സ ഗച്ഛതി॥ 14-97-36 (95385)
വിഗുണോപി സ്വധർമസ്തു പാപകർമ വ്യപോഹതി।
ഏവമേവ തു ധർമോപി ക്ഷീയതേ പാപവർധനാത്॥ 14-97-37 (95386)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 14-97-38x (7943)
ഭഗവന്ദേവദേവേശ ശ്രോതും കൌതൂഹലം ഹി മേ।
ശുഭസ്യാപ്യശുഭസ്യാപി ക്ഷയവൃദ്ധീ യഥാക്രമം॥ 14-97-38 (95387)
ഭഗവാനുവാച। 14-97-39x (7944)
ശൃണു പാർഥിവ തത്സർവം ധർമസൂക്ഷ്മം സനാതനം।
ദുർവിജ്ഞേയതമം നിത്യം യത്ര മഗ്നാ മഹാജനാഃ॥ 14-97-39 (95388)
യഥൈവ ശീതമുദകമുഷ്ണേന ബഹുനാ വൃതം।
ഭവേത്തു തത്ക്ഷണാദുഷ്ണം ശീതത്വം ച വിനശ്യതി॥ 14-97-40 (95389)
യഥോഷ്ണം വാ ഭവേദൽപം ശീതേന ബഹുനാ വൃതം।
ശീതലം ച ഭവേത്സർവമുഷ്ണത്വം ച വിനശ്യതി॥ 14-97-41 (95390)
ഏവം ച യദ്ഭവേദ്ഭൂരി സുകൃതം വാഽപി ദുഷ്കൃതം।
തദൽപം ക്ഷപയേച്ഛീഘ്രം നാത്ര കാര്യാ വിചാരണാ॥ 14-97-42 (95391)
സമത്വേ സതി രാജേന്ദ്ര തയോഃ സുകൃതപാപയോഃ।
ഗൂഹിതസ്യ ഭവേദ്വൃദ്ധിഃ കീർതിതസ്യ ഭവേത്ക്ഷയഃ॥ 14-97-43 (95392)
ഖ്യാപനേനാനുതാപേന പ്രായഃ പാപം വിനശ്യതി।
തഥാ കൃതസ്തു രാജേന്ദ്ര ധർമോ നശ്യതി മാനദ॥ 14-97-44 (95393)
താവുഭൌ ഗൂഹിതൌ സംയഗ്വൃദ്ധിം യാതോ ന സംശയഃ।
തസ്മാത്സർവപ്രയത്നേന ന പാപം ഗൂഹയേദ്ബുധഃ॥ 14-97-45 (95394)
തസ്മാദേതത്പ്രയത്നേനി കീർതയേത്ക്ഷയകാരണാത്।
തസ്മാത്സങ്കീർതയേത്പാപം നിത്യം ധർമം ച ഗൂഹയേത്॥ ॥ 14-97-46 (95395)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്വമേധികപർവണി വൈഷ്ണവധർമപർവണി സപ്തനവതിതമോഽധ്യായഃ॥ 97 ॥
ആശ്വമേധികപർവ - അധ്യായ 098
॥ ശ്രീഃ ॥
14.98. അധ്യായഃ 098
അശ്വമേധപർവ ॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
കൃഷ്ണേന യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി ജൻമദാനജീവിതാനാം വൈയർഥ്യാപാദകാധർമകഥനം॥ 1 ॥ തഥാ ദാനാനാം സാത്വികത്വാദികഥനപൂർവ തത്തത്ഫലാനാം ത്രൈവിധ്യാദിപ്രതിപാദനം॥ 2 ॥ തഥാ ദാനപാത്രലക്ഷണനിരൂപണം ബ്രാഹ്മണമഹിമാനുവർണനം ച॥ 3 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
വൈശംപായന ഉവാച।
ഏവം ശ്രുത്വാ വചസ്തസ്യ ധർമപുത്രോഽച്യുതസ്യ തു।
പപ്രച്ഛ പുനരപ്യന്യം ധർമം ധർമാത്മജോ ഹരിം॥ 14-98-1 (95396)
വൃഥാ ച കതി ജൻമാനി വൃഥാ ദാനാനി കാനി ച।
വൃഥാ ച ജീവിതം കേഷാം നരാണാം പുരുഷോത്തമ॥ 14-98-2 (95397)
കീദൃശാസു ഹ്യവസ്ഥാസു ദാനം ദത്തം ജനാർദന।
ഇഹ ലോകേഽനുഭവതി പുരുഷഃ പുരുഷോത്തമ॥ 14-98-3 (95398)
ഗർഭസ്ഥഃ കിം സമശ്നാതി കിം ബാല്യേ വാഽപി കേശവ।
യൌവനസ്ഥേഽപി കിം കൃഷ്ണ വാർധകേ വാഽപി കിം ഭവേത്॥ 14-98-4 (95399)
സാത്വികം കീദൃശം ദാനം രാജസം കീദൃശം ഭവേത്।
താമസം കീദൃശം ദേവ തർപയിഷ്യതി കിം പ്രഭോ॥ 14-98-5 (95400)
ഉത്തമം കീദൃശം ദാനം തേഷാം വാ കിം ഫലം ഭവേത്।
കിം ദാനം നയതി ഹ്യൂർധ്വം കിം ഗതിം മധ്യമാം നയേത്।
ഗതിം ജഘന്യാമഥവാ ദേവദേവ ബ്രവീഹി മേ॥ 14-98-6 (95401)
ഏതദിച്ഛാമി വിജ്ഞാതും പരം കൌതൂഹലം ഹി മേ।
ത്വദീയം വചനം സത്യം പുണ്യം ച മധുസൂദന॥ 14-98-7 (95402)
വൈശംപായന ഉവാച। 14-98-8x (7945)
ഏവം ധർമം പ്രയത്നേന പൃഷ്ടഃ പാണ്ഡുസുതേന വൈ।
ഉവാച വാസുദേവോഽഥ ധർമാന്ധർമാത്മജസ്യ തു॥ 14-98-8 (95403)
ഭഗവാനുവാച। 14-98-9x (7946)
ശൃണു രാജന്യഥാന്യായം വചനം തഥ്യമുത്തമം।
കഥ്യമാനം മയാ പുണ്യം സർവപാപവ്യപോഹനം॥ 14-98-9 (95404)
വൃഥാ ച ദശ ജൻമാനി ചത്വാരി ച നരാധിപ।
വൃഥാ ദാനാനി പഞ്ചാശത്പഞ്ചൈവ ച യഥാക്രമം॥ 14-98-10 (95405)
വൃഥാ ച ജീവിതം യേഷാം തേ ച ഷട് പരികീർതിതാഃ।
അനുക്രമേണ വക്ഷ്യാമി താനി സർവാണി പാർഥിവ॥ 14-98-11 (95406)
ധർമഘ്നാനാം വൃഥാ ജൻമ ലുബ്ധാനാം പാപിനാം തഥാ।
വൃഥാ പാകം ച യേഽശ്നന്തി പരദാരരതാശ്ച യേ।
പാകഭേദകരാ യേ ച യേ ച സ്യുഃ സത്യവർജിതാഃ॥ 14-98-12 (95407)
മൃഷ്ടമശ്നാതി യശ്ചൈകഃ ക്ലിസ്യമാനൈസ്തു ബാന്ധവൈഃ।
പിതരം മാതരം ചൈവ ഉപാധ്യായം ഗുരും തഥാ।
മാതുലം മാതുലാനീം ച യോ നിഹന്യാച്ഛപേത വാ॥ 14-98-13 (95408)
ബ്രാഹ്മണശ്ചൈവ യോ ഭൂത്വാ സന്ധ്യോപാസനവർജിതഃ।
നിസ്സ്വാഹോ നിസ്സ്വധശ്ചൈവ ശൂദ്രാണാമന്നഭുഗ്ദ്വിജഃ॥ 14-98-14 (95409)
മമ വാ ശങ്കരസ്യാഥ ബ്രഹ്മണോ വാ യുധിഷ്ഠിര।
അഥവാ ബ്രാഹ്മണാനാം തു യേ ന ഭക്താ നരാധമാഃ।
വൃഥാജൻമാന്യഥൈതേഷാം പാപിനാം വിദ്ധി ഡവ॥ 14-98-15 (95410)
അശ്രദ്ധയാഽപി യദ്ദത്തമവാമാനേന വാഽപി യത്।
ഡംഭാർഥമപി യദ്ദത്തം യത്പാഷണ്ഡിഹൃതം നൃപ॥ 14-98-16 (95411)
ശൂദ്രാചാരായ യദ്ദത്തം യദ്ദത്ത്വാ ചാനുകീർതിതം।
രോഷയുക്തം തു യദ്ദത്തം യദ്ദത്തമനുശോചിതം॥ 14-98-17 (95412)
ഡംഭാർജിതം ച യദ്ദത്തം യച്ച വാഽപ്യനൃതാർജിതം।
ബ്രാഹ്മണസ്വം ച യദ്ദത്തം ചൌര്യേണാപ്യാർജിതം ച യത്॥ 14-98-18 (95413)
അഭിശാസ്താഹൃതം യത്തു യദ്ദത്തം പതിതേ ദ്വിജേ।
നിർബ്രഹ്മാഭിഹൃതം യത്തു യദ്ദത്തം സർവയാചകൈഃ॥ 14-98-19 (95414)
വ്രാപ്യൈസ്തു യദ്ധൃതം ദാനമാരൂഢപതിതൈശ്ച യത്।
യദ്ദത്തം സ്വൈരിണീഭർതുഃ ശ്വശുരാനനുവർതിനേ॥ 14-98-20 (95415)
യദ്ഗ്രാമയാചകഹൃതം യത്കൃതഘ്നഹൃതം തഥാ।
ഉപപാതകിനേ ദത്തം ദേവവിക്രയിണേ ച യത്॥ 14-98-21 (95416)
സ്ത്രീജിതായ ച യദ്ദത്തം യദ്ദത്തം രാജസേവിനേ।
ഗണകായ ച യദ്ദത്തം യച്ച കാരണികായ ച॥ 14-98-22 (95417)
വൃഷലീപതയേ ദത്തം യദ്ദത്തം ശസ്ത്രജീവിനേ।
ഭൃതകായ ച യദ്ദത്തം വ്യാലഗ്രാഹിഹൃതം ച യത്॥ 14-98-23 (95418)
പുരോഹിതായ യദ്ദത്തം ചികിത്സകഹൃതം ച യത്।
യദ്വണിങ്ക്കർമിണേ ദത്തം ക്ഷുദ്രമന്ത്രോപജീവിനേ॥ 14-98-24 (95419)
യച്ഛൂദ്രജീവിനേ ദത്തം യച്ച ദേവലകായ ച।
ദേവദ്രവ്യാശിനേ യച്ച യദ്ദത്തം ചിത്രകർമിണേ॥ 14-98-25 (95420)
രംഗോപജീവിനേ ദത്തം യച്ച മാംസോപജീവിനേ।
സേവകായ ച യദ്ദത്തം യദ്ദത്തം ബ്രാഹ്മണബ്രുവേ॥ 14-98-26 (95421)
അദേശിനേ ച യദ്ദത്തം ദത്തം വാർധുഷികായ ച।
യദനാചാരിണേ ദത്തം യത്തു ദത്തമനഗ്രയേ॥ 14-98-27 (95422)
അസന്ധ്യോപാസിനേ ദത്തം യച്ഛൂദ്രഗ്രാമവാസിനേ।
യൻമിഥ്യാലിംഗിനേ ദത്തം ദത്തം സർവാശിനേ ച യത്॥ 14-98-28 (95423)
നാസ്തികായാ ച യദ്ദത്തം ധർമവിക്രയിണേ ച യത്।
വരാകായ ച യദ്ദത്തം യദ്ദത്തം കൂടസാക്ഷിണേ॥ 14-98-29 (95424)
ഗ്രാമകൂടായ യദ്ദത്തം ദാനം പാർതിവപുംഗവ।
വൃഥാ ഭവതി തത്സർവം നാത്ര കാര്യാ വിചാരണാ॥ 14-98-30 (95425)
വിപ്രാണാമധരാ ഏതേ ലോലുപാ ബ്രാഹ്മണാധമാഃ।
നാത്മാനം താരയന്ത്യേതേ ന ദാതാരം യുധിഷ്ഠിര॥ 14-98-31 (95426)
ഏതേഭ്യോ ദത്തമാത്രാണി ദാനാനി സുബഹൂന്യപി।
വൃഥാ ഭവന്തി രാജേന്ദ്ര ഭസ്മന്യാജ്യാഹുതിര്യഥാ॥ 14-98-32 (95427)
ഏതേഷു യത്ഫലം കിഞ്ചിദ്ഭവിഷ്യതി കഥഞ്ചന।
രാക്ഷസാശ്ച പിശാചാശ്ച തദ്വിലുംപന്തി ഹർഷിതാഃ॥ 14-98-33 (95428)
വൃഥാ ഹ്യേതാനി ദത്താനി കഥിതാനി സമാസതഃ।
ജീവിതം തു വൃഥാ യേഷാം ചച്ഛൃണുഷ്വ യുധിഷ്ഠിര॥ 14-98-34 (95429)
യേ മാം ന പ്രതിപദ്യന്തേ ശങ്കരം വാ നരാധമാഃ।
ബ്രൈഹ്മണാന്വാ മഹീദേവാന്വൃഥാ ജീവന്തി തേ നരാഃ॥ 14-98-35 (95430)
ഹേതുശാസ്ത്രേഷു യേ സക്താഃ കുദൃഷ്ടിപഥമാശ്രിതാഃ।
ദേവാന്നിന്ദന്ത്യനാചാരാ വൃഥാ ജീവന്തി തേ നരാഃ॥ 14-98-36 (95431)
കുശലൈഃ കൃതശാസ്ത്രാണി പഠിത്വാ യേ നരാധമാഃ।
വിപ്രാന്നിന്ദന്തി യജ്ഞാംശ്ച വൃഥാ ജീവന്തി തേ നരാഃ॥ 14-98-37 (95432)
യേ ദുർഗാം വാ കുമാരം വാ വായുമഗ്നിം ജലം രവിം।
പിതരം മാതരം ചൈവ ഗുരുമിന്ദ്രം നിശാകരം।
മൂഢാ നിന്ദന്ത്യനാചാരാ വൃഥാ ജീവന്തി തേ നരാഃ॥ 14-98-38 (95433)
വിദ്യമാനേ ധനേ യസ്തു ദാനധർമവിവർജിതഃ।
മൃഷ്ടമശ്നാതി യശ്ചൈകോ വൃഥാ ജീവതി സോപി ച॥ 14-98-39 (95434)
വൃഥാ ജീവിതമാഖ്യാതം ദാനകാലം ബ്രവീമി തേ॥ 14-98-40 (95435)
തമോനിവിഷ്ടചിത്തേന ദത്തം ദാനം തു യദ്ഭവേത്।
തദസ്യ ഫലമശ്നാതി നരോ ഗർഭഗതോ നൃപ॥ 14-98-41 (95436)
ഈർഷ്യാമത്സരസംയുക്തോ ഡംഭാർഥം ചാർഥകാരണാത്।
ദദാതി ദാനം യോ മർത്യോ ബാലഭാവേ തദശ്നുതേ॥ 14-98-42 (95437)
ഭോക്തം ഭോഗമശക്തസ്തു വ്യാധിഭിഃ പീഡിതോ ഭൃശം।
ദദാതി ദാനം യോ മർത്യോ വൃദ്ധഭാവേ തദശ്നുതേ॥ 14-98-43 (95438)
ശ്രദ്ധായുക്തഃ ശുചിഃ സ്നാതഃ പ്രസന്നേന്ദ്രിയമാനസഃ।
ദദാതി ദാനം യോ മർത്യോ യൌവനേ സ തദശ്നുതേ॥ 14-98-44 (95439)
സ്വയം നീത്വാ തു യദ്ദാനം ഭക്ത്യാ പാത്രേ പ്രദീയതേ।
തത്സാർവകാലികം വിദ്ധി ദാനമാമരണാന്തികം॥ 14-98-45 (95440)
രാജസം സാത്വികം ചാപി താമസം ച യുധിഷ്ഠിര।
ദാനം ദാനഫലം ചൈവ ഗതിം ച ത്രിവിധാം ശൃണു॥ 14-98-46 (95441)
ദാനം ദാതവ്യമിത്യേവ മതിം കൃത്വാ ദ്വിജായ വൈ।
ഉപകാരവിയുക്തായ യദ്ദത്തം തദ്ധി സാത്വികം॥ 14-98-47 (95442)
ശ്രോത്രിയായ ദരിദ്രായ ബഹുഭൃത്യായ പാണ്ഡവ।
ദീയതേ യത്പ്രഹൃഷ്ടേന തത്സാത്വികമുദാഹൃതം॥ 14-98-48 (95443)
വേദാക്ഷരവിഹീനായ യത്തു പൂർവോപകാരിണേ।
സമൃദ്ധായ ച യദ്ദത്തം തദ്ദാനം രാജസം സ്മൃതം॥ 14-98-49 (95444)
സംബന്ധിനേ ച യദ്ദത്തം പ്രമത്തായ ച പാണ്ഡവ।
ഫലാർഥിഭിരപാത്രായ തദ്ദാനം രാജസം സ്മൃതം॥ 14-98-50 (95445)
വൈശ്വദേവവിഹീനായ ദാനമശ്രോത്രിയായ ച।
ദീയതേ തസ്കരായാപി തദ്ദാനം താമസം സ്മൃതം॥ 14-98-51 (95446)
സരോഷമവധൂതം ച ക്ലേശയുക്തമവജ്ഞയാ।
സേവകായ ച യദ്ദതം തത്താമസമുദാഹൃതം॥ 14-98-52 (95447)
ദേവാഃ പിതൃഗണാശ്ചൈവ മുനയശ്ചാഗ്നയസ്തഥാ।
സാത്വികം ദാനമശ്നന്തി തുഷ്യന്തി ച നരേശ്വര॥ 14-98-53 (95448)
ദാനവാ ദൈത്യസംഗാശ്ച ഗ്രഹാ യക്ഷാഃ സരാക്ഷസാഃ।
രാജസം ദാനമശ്നന്തി വർജിതം പിതൃദൈവതൈഃ॥ 14-98-54 (95449)
പിശാചാഃ പ്രേതസംഘാശ്ച കശ്മലാ യേ മലീമസാഃ।
താമസം ദാനമശ്നന്തി ഗതിം ച ത്രിവിധാം ശൃണു॥ 14-98-55 (95450)
സാത്വികാനാം തു ദാനാനാമുത്തമം ഫലമശ്നുതേ।
മധ്യമം രാജസാനാം തു താമസാനാം തു പശ്ചിമം॥ 14-98-56 (95451)
അഭിഗംയോപനീതാനാം ദാനാനാമുത്തമം ഫലം।
മധ്യമം തു സമാഹൂയ ജഘന്യം യാചതേ ഫലം॥ 14-98-57 (95452)
അയാചിതപ്രദാതാ യഃ സ യാതി ഗതിമുത്തമാം।
സമാഹൂയ തു യോ ദദ്യാൻമധ്യമാം സ ഗതിം വ്രജേത്।
യാചിതോ യശ്ച വൈ ദദ്യാജ്ജഘന്യാം സ ഗതിം വ്രജേത്॥ 14-98-58 (95453)
ഉത്തമാ ദൈവികീ ജ്ഞേയാ മധ്യമാ മാനുഷീ ഗതിഃ।
ഗതിർജഘന്യാ തിര്യക്ഷു ഗതിരേഷാ ത്രിധാ സ്മൃതാ॥ 14-98-59 (95454)
പാത്രഭൂതേഷു വിപ്രേഷു സംസ്ഥിതേഷ്വാഹിതാഗ്നിഷു।
യത്തു നിക്ഷിപ്യതേ ദാനമക്ഷയം സംപ്രകീർതിതം॥ 14-98-60 (95455)
ശ്രോത്രിയാണാം ദരിദ്രാണാം ഭരണം കുരു പാർഥിവ।
സമൃദ്ധാനാം ദ്വിജാതീനാം കുര്യാസ്തേഷാം തു രക്ഷണം॥ 14-98-61 (95456)
ദരിദ്രാന്വിത്തഹീനാംശ്ച പ്രദാനൈഃ സുഷ്ഠു പൂജയ।
ആതുരസ്യൈഷധൈഃ കാര്യം നീരുജസ്യ കിമൌഷധൈഃ॥ 14-98-62 (95457)
പാപം പ്രതിഗ്രഹീതാരം പ്രദാതുരപഗച്ഛതി।
പ്രതിഗ്രഹീതുര്യത്പുണ്യം പ്രദാതാരമുപൈതി തത്।
തസ്മാദ്ദാനം സദാ കാര്യം പരത്ര ഹിതമിച്ഛതാ॥ 14-98-63 (95458)
വേദവിദ്യാവദാതേഷു സദാ ശൂദ്രാന്നവർജിഷു।
പ്രയത്നേന വിധാതവ്യോ മഹാദാനമയോ നിധിഃ॥ 14-98-64 (95459)
യേഷാം ദാരാഃ പ്രതീക്ഷന്തേ സഹസ്രസ്യേവ ലംഭനം।
ഭുക്തശേഷസ്യ ഭക്തസ്യ താന്നിമന്ത്രയ പാണ്ഡവ॥ 14-98-65 (95460)
ആമന്ത്ര്യ തു നിരാശാനി ന കർതവ്യാനി ഭാരത।
കുലാനി സുദരിദ്രാണി തേഷാമാശാ ഹതാ ഭവേത്॥ 14-98-66 (95461)
മദ്ഭക്താ യേ നരശ്രേഷ്ഠ മദ്ഗതാ മത്പരായണാഃ।
മദ്യാജിനോ മന്നിയമാസ്താൻപ്രയത്നേന പൂജയേത്॥ 14-98-67 (95462)
തേഷാം തു പാവനായാഹം നിത്യമേവ യുധിഷ്ഠിര।
ഉഭേ സന്ധ്യേഽധിതിഷ്ഠാമി ഹ്യസ്കന്നം തദ്വ്രതം മമ॥ 14-98-68 (95463)
തസ്മാദഷ്ടാക്ഷരം മന്ത്രം മദ്ഭക്തൈർവീതകൽമഷൈഃ।
സന്ധ്യാകാലേ തു ജപ്തവ്യം സതതം ചാത്മശുദ്ധയേ॥ 14-98-69 (95464)
അന്യേഷാമപി വിപ്രാണാം കിൽബിഷം ഹി വിനശ്യതി।
ഉഭേ സന്ധ്യേപ്യുപാസീത തസ്മാദ്വിപ്രോ വിശുദ്ധയേ। 14-98-70 (95465)
ദൈവേ ശ്രാദ്ധേപി വിപ്രഃ സ നിയോക്തവ്യോഽജുഗുപ്സയാ।
ജുഗുപ്സിതസ്തു യഃ ശ്രാദ്ധം ദഹത്യഗ്നിരിവേന്ധനം॥ 14-98-71 (95466)
ഭാരതം മാനവോ ധർമോ വേദാഃ സാംഗാശ്ചികിത്സിതം।
ആജ്ഞാസിദ്ധാനി ചത്വാരി ന ഹന്തവ്യാനി ഹേതുഭിഃ॥ 14-98-72 (95467)
ന ബ്രാഹ്മണാൻപരീക്ഷേത ദൈവേ കർമണി ധർമവിത്।
മഹാൻഭവേത്പരീവാദോ ബ്രാഹ്മണാനാം പരീക്ഷണേ॥ 14-98-73 (95468)
ബ്രാഹ്മണാനാം പരീവാദം യഃ കുര്യാത്സ നരാധമഃ।
രാസഭാനാം ശുനാം യോനിം ഗച്ഛേത്പുരുഷദൂഷകഃ॥ 14-98-74 (95469)
ശ്വത്വം പ്രാപ്നോതി നിന്ദിത്വാ പരീവാദാത്ഖരോ ഭവേത്।
കൃമിർഭവത്യഭിഭവാത്കീടോ ഭവതി മത്സരാത്॥ 14-98-75 (95470)
ദുർവൃത്താ വാ സുവൃത്താ വാ പ്രാകൃതാ വാ സുസംസ്കൃതാഃ।
ബ്രാഹ്മണാ നാവമന്തവ്യാ ഭസ്മച്ഛന്നാ ഇവാഗ്നയഃ॥ 14-98-76 (95471)
ക്ഷത്രിയം ചൈവ സർപം ച ബ്രാഹ്മണം ച ബഹുശ്രുതം।
നാവമന്യേത മേധാവീ കൃശാനപി കദാചന॥ 14-98-77 (95472)
ഏതത്ത്രയം ഹി പുരുഷം നിർദഹേദവമാനിതം।
തസ്മാദേതത്പ്രയത്നേന നാവമന്യേത ബുദ്ധിമാൻ॥ 14-98-78 (95473)
യഥാ സർവാസ്വവസ്ഥാസു പാവകോ ദൈവതം മഹത്।
തഥാ സർവാസ്വവസ്ഥാസു ബ്രാഹ്മണോ ദൈവതം മഹത്॥ 14-98-79 (95474)
വ്യംഗാഃ കാണാശ്ച കുബ്ജാശ്ച വാമനാംഗാസ്തഥൈവ ച।
സർവേ ദൈവേ നിയോക്തവ്യാ വ്യാമിശ്രാ വേദപാരഗൈഃ॥ 14-98-80 (95475)
മന്യും നോത്പാദയേത്തേഷാം ന ചാരിഷ്ടം സമാചരേത്।
മന്യുപ്രഹരണാ വിപ്രാ ന വിപ്രാഃ ശശ്ത്രപാണയഃ॥ 14-98-81 (95476)
മന്യുനാ ഘ്നന്തി തേ ശത്രൂന്വജ്രേണേന്ദ്ര ഇവാസുരാൻ।
ബ്രാഹ്മണോ ഹി മഹദ്ദൈവം ജാതിമാത്രേണ ജായതേ॥ 14-98-82 (95477)
ബ്രാഹ്മണഃ സർവഭൂതാനാം ധർമകോശസ്യ ഗുപ്തയേ।
കിം പുനര്യേ ച കൌന്തേയ സന്ധ്യാം നിത്യമുപാസതേ॥ 14-98-83 (95478)
യസ്യാസ്യേന സമശ്നന്തി ഹവ്യാനി ത്രിദിവൌകസഃ।
കവ്യാനി ചൈവ പിതരഃ കിം ഭൂതമധികം തതഃ॥ 14-98-84 (95479)
ഉത്പത്തിരേവ വിപ്രസ്യ മൂർതിധർമസ്യ ശാശ്വതീ।
സ ഹി ധർമാർഥമുത്പന്നോ ബ്രഹ്മഭൂയായ കൽപതേ॥ 14-98-85 (95480)
സ്വമേവ ബ്രാഹ്മണോ ഭുങ്ക്തേ സ്വം വസ്തേ സ്വം ദദാതി ച।
ആനൃശംസ്യാദ്ബ്രാഹ്മണസ്യ ഭുഞ്ജതേ ഹീതരേ ജനാഃ।
തസ്മാത്തേ നാവമന്തവ്യാ മദ്ഭക്താ ഹി ദ്വിജാഃ സദാ॥ 14-98-86 (95481)
ആരണ്യകോപനിഷദി യേ തു പശ്യന്തി മാം ദ്വിജാഃ।
നിഗൂഢം നിഷ്കലാവസ്ഥം താൻപ്രയത്നേന പൂജയ॥ 14-98-87 (95482)
സ്വഗൃഹേ വാ പ്രവാസേ വാ ദിവാരാത്രമഥാപി വാ।
ശ്രദ്ധയാ ബ്രാഹ്മണാഃ പൂജ്യാ മദ്ഭക്താ യേ ച പാണ്ഡവ॥ 14-98-88 (95483)
നാസ്തി വിപ്രസമം ദൈവം നാസ്തി വിപ്രസമോ ഗുരുഃ।
നാസ്തി വിപ്രാത്പരോ ബന്ധുർനാസ്തി വിപ്രാത്പരോ നിധിഃ।
നാസ്തി വിപ്രാത്പരം തീർഥം ന പുണ്യം ബ്രാഹ്മണാത്പരം। 14-98-89 (95484)
ന പവിത്രം പരം വിപ്രാന്ന ദ്വിജാത്പാവനം പരം।
നാസ്തി വിപ്രാപ്തരോ ധർമോ നാസ്തി വിപ്രാത്പരാ ഗതിഃ॥ 14-98-90 (95485)
പാപകർമസമാക്ഷിപ്തം പതന്തം നരകേ നരം।
ത്രായതേ പാത്രമപ്യേകം പാത്രഭൂതേ തു തദ്ദ്വിജേ॥ 14-98-91 (95486)
ബാലാഹിതാഗ്നയോ യേ ച ശാന്താഃ ശൂദ്രാന്നവർജിതാഃ।
മാമർചയന്തി തദ്ഭക്താസ്തേഭ്യോ ദത്തമിഹാക്ഷയം॥ 14-98-92 (95487)
പ്രദാനൈഃ പൂജിതോ വിപ്രോ വന്ദിതോ വാപി സംസ്കൃതഃ।
സംഭാഷിതോ വാ ദൃഷ്ടോ വാ മദ്ഭക്തോ ദിവമുന്നയേത്॥ 14-98-93 (95488)
യേ പഠന്തി നമസ്യന്തി ധ്യായന്തി പുരുഷാസ്തു മാം।
സ താൻസ്പൃഷ്ട്വാ ച ദൃഷ്ട്വാ ച നരഃ പാപൈഃ പ്രമുച്യതേ॥ 14-98-94 (95489)
മദ്ഭക്താ മദ്ഗതപ്രാണാ മദ്ഗീതാ മത്പരായണാഃ।
ബീജയോനിവിശുദ്ധാ യൈ ശ്രോത്രിയാഃ സംയതേന്ദ്രിയാഃ।
ശൂദ്രാന്നവിരതാ നിത്യം തേ പുനന്തീഹ ദർശനാത്॥ 14-98-95 (95490)
സ്വംയ നീത്വാ വിശേഷേണ ദാനം തേഷാം ഗൃഹേഷ്വഥ।
നിവാപയേത്തു യദ്ഭക്ത്യാ തദ്ദാനം കോടിസംമിതം॥ 14-98-96 (95491)
ജാഗ്രതഃ സ്വപതോ വാപി പ്രവാസേഷു ഗൃഹേഷ്വഥ।
ഹൃദയേ ന പ്രണശ്യാമി യസ്യ വിപ്രസ്യ ഭാവതഃ॥ 14-98-97 (95492)
സ പൂജിതോ വാ ദൃഷ്ടോ വാ സ്പൃഷ്ടോ വാപി ദ്വിജോത്തമഃ।
സംഭാഷിതോ വാ രാജേന്ദ്ര പുനാത്യേവ നരം സദാ॥ 14-98-98 (95493)
ഏവം സർവാസ്വവസ്ഥാസു സർവദാനാനി പാണ്ഡവ।
മദ്ഭക്തേഭ്യഃ പ്രദത്താനി സ്വർഗമാർഗപ്രദാനി വൈ॥ ॥ 14-98-99 (95494)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്വമേധികപർവണി വൈഷ്ണവധർമപർവണി അഷ്ടനവതിതമോഽധ്യായഃ॥ 98 ॥
ആശ്വമേധികപർവ - അധ്യായ 099
॥ ശ്രീഃ ॥
14.99. അധ്യായഃ 099
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
കൃഷ്ണേന യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി ബീജയോന്യോഃ ശുദ്ധ്യശുദ്ധിനിരൂപണം॥ 1 ॥ തഥാ ഗായത്രീമഹിമാനുവർണനം॥ 2 ॥ ബ്രാഹ്മണമഹിമപ്രശംസനം। ബ്രാഹ്മണാവമന്തൄണാം നാരകയാതനാനുവർണനം ച ॥ 3 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
വൈശംപായന ഉവാച।
ശ്രുത്വൈവം സാത്വികം ദാനം രാജസം താമസം തഥാ।
പൃഥക്പൃഥക്ത്വേന ഗതിം ഫലം ചാപി പൃഥക്പൃഥക്॥ 14-99-1 (95495)
അവിതൃപ്തഃ പ്രഹൃഷ്ടാത്മാ പുണ്യം ധർമാമൃതം പുനഃ।
യുധിഷ്ഠിരോ ധർമരതഃ കേശവം പുനരബ്രവീത്॥ 14-99-2 (95496)
ബീജയോനിവിശുദ്ധാനാം ലക്ഷണാനി വദസ്വ മേ।
ബീജദോഷേണ ലോകേശ ജായന്തേ ച കഥം നരാഃ॥ 14-99-3 (95497)
ആചാരദോഷം ദേവേശം വക്തുഗർഹസ്യശേഷതഃ॥
ബ്രാഹ്മണാനാം വിശേഷം ച ഗുണദോഷൌ ച കേശവ॥ 14-99-4 (95498)
ചാതുർവർണ്യസ്യ കുത്സ്നസ്യ വർതമാനാഃ പ്രതിഗ്രഹേ।
കേന വിപ്രാ വിശേഷേണ തരന്തേ താരയന്തി ച।
ഏതാൻകഥയ ദേവേശ ത്വദ്ഭക്തസ്യ നമോസ്തു തേ॥ 14-99-5 (95499)
ഭഗവാനുവാച। 14-99-6x (7947)
ശൃണു രാജന്യഥാവൃത്തം ബീജയോനിം ശുഭാശുഭം।
യേന തിഷ്ഠതി ലോകോയം വിനശ്യതി ച പാണ്ഡവ॥ 14-99-6 (95500)
അവിപ്ലുതബ്രഹ്മചര്യോ യസ്തു വിപ്രോ യഥാവിധി।
സ ബീജം നാമ വിജ്ഞേയം തസ്യ ബീജം ശുഭം ഭവേത്॥ 14-99-7 (95501)
കന്യാ ചാക്ഷതയോനിഃ സ്യാത്കുലീനാ പിതൃമാതൃതഃ।
ബ്രാഹ്മണാദിഷു വിവാഹേഷു പരിണീതാ യഥാവിധി।
സാ പ്രശസ്താ വരാരോഹാ തസ്യാ യോനിഃ പ്രശസ്യതേ॥ 14-99-8 (95502)
മനസാ കർമണാ വാചാ യാ ഗച്ഛേത്പരപൂരുഷം।
യോനിസ്തസ്യാ നരശ്രേഷ്ഠ ഗർഭാധാനം ന ചാർഹതി॥ 14-99-9 (95503)
സ്വൈരിണ്യാ യസ്തു പാപാത്മാ സന്താനാർഥമിഹേച്ഛതി।
സ കുലാൻപാതയത്യാശു ദശപൂർവാന്ദശാപരാൻ॥ 14-99-10 (95504)
ദുഷ്ടയോനൌ തു യോ മോഹാദ്രേതഃ സിഞ്ചതി മൂഢധീഃ।
തദ്രേതസാ സമുത്പന്നഃ ഷഡംഗവിദപി ദ്വിജഃ।
സാധുഭിഃ സ ബഹിഷ്കാര്യഃ ശ്വാപാക ഇവ പാർഥിവാ॥ 14-99-11 (95505)
കർമണാ മനസാ വാചാ യാ ഭവേത്സ്വൈരചാരിണീ।
സാ കുലഘ്രീതി വിജ്ഞേയാ തസ്യാം ജാതഃ ശ്വപാചകഃ॥ 14-99-12 (95506)
ദൈവേ പിത്ര്യേ തഥാ ദാനേ ഭോജനേ സഹഭാഷണേ।
ശയനേ സഹസംബന്ധേ ന യോഗ്യാ ദൃഷ്ടയോനിജാഃ॥ 14-99-13 (95507)
ന തസ്മാദ്ദുഷ്ടയോന്യാം തു ഗർഭമുത്പാദയേദ്ബുധഃ।
മോഹേന കുരുതേ യസ്തു കുലം ഹന്തി ത്രിപൂരുഷം॥ 14-99-14 (95508)
കാനീകനശ്ച സഹോഞശ്ച തഥോഭൌ കുണ്ഡഗോലകൈ।
ആരൂഢപതിതാജ്ജാതഃ പരിതസ്യാപി യഃ സുതഃ।
ഷഡേതേ വിപ്രചണ്ഡാലാ നികൃഷ്ടാഃ ശ്വപചാദപി॥ 14-99-15 (95509)
യോ യത്ര തത്ര വാ രേതഃ സിക്ത്വാ ശൂദ്രാസു വാ ചരേത്।
കാമചാരീ സ പാപാത്മാ ബീജം തസ്യാശുഭം ഭവേത്॥ 14-99-16 (95510)
അശുദ്ധം തദ്ഭവേദ്ബീജം ശുദ്ധാം യോനി ന ചാർഹതി।
ദൂഷയത്യപി താം യോനിം ശുനാ ലീഢം ഹവിര്യഥാ॥ 14-99-17 (95511)
ശൂദ്രയോനൌ പതേദ്ബീജം ഹാഹാശബ്ദം ദ്വിജൻമനഃ।
കുര്യാത്പുരീഷഗർതേഷു പതിതോഽസ്മീതി ദുഃഖിതഃ॥ 14-99-18 (95512)
മാമധഃപാതയന്നേഷ പാപാത്മാ കാമമോഹിതഃ।
അധോഗതിം പ്രജോത്ക്ഷിപ്രമിതി ശപ്ത്വാ പതേത്തു തത്॥ 14-99-19 (95513)
ആത്മാ ഹി ശുക്ലമുദ്ദിഷ്ടം ദൈവതം പരമം മഹത്।
തസ്മാത്സർവപ്രയത്നേന നിരുന്ധ്യാച്ഛുക്ലമാത്മനഃ॥ 14-99-20 (95514)
ആയുസ്തേജോ ബലം വീര്യം പ്രജ്ഞാ ശ്രീശ്ച മഹദ്യശഃ।
പുണ്യം ച മത്പ്രിയത്വം ച ലഭതേ ബ്രഹ്മചര്യയാ॥ 14-99-21 (95515)
അവിപ്ലുതബ്രഹ്മചര്യൈർഗൃഹസ്ഥശ്രമമാശ്രിതൈഃ।
പഞ്ചയജ്ഞപരൈർധർമഃ സ്ഥാപ്യതേ പൃഥിവീതലേ॥ 14-99-22 (95516)
സായംപ്രാതസ്തു യേ സന്ധ്യാം സംയങ്നിത്യമുപാസതേ।
നാവം വേദമയീം കൃത്വാ തരന്തേ താരയന്തി ച॥ 14-99-23 (95517)
യോ ജപേത്പാവനീം ദേവീം ഗായത്രീം വേദമാതരം।
ന സീദേത്പ്രതിഗൃഹ്ണാനഃ പൃഥിവീം ച സസാഗരാം॥ 14-99-24 (95518)
യേ ചാസ്യ ദുഃസ്ഥിതാഃ കേചിദ്ഗ്രഹാഃ സൂര്യാദയോ ദിവി।
തേ ചാസ്യ സൌംയാ ജായന്തേ ശിവാഃ ശുഭകരാസ്തഥാ॥ 14-99-25 (95519)
യത്ര യത്ര സ്ഥിതാശ്ചൈവ ദാരുണാഃ പിശിതാശനാഃ।
ഘോരരൂപാ മഹാകായാ ധർഷയന്തി ന തം ദ്വിജം॥ 14-99-26 (95520)
പുനന്തീഹ പൃഥിവ്യാം ച ചീർണവേദവ്രതാ നരാഃ।
ചതുർണാമപി വേദാനാം സാ ഹി രാജൻഗരീയസീ॥ 14-99-27 (95521)
അചീർണിവ്രതവേദാ യേ വികർമഫലമാശ്രിതാഃ।
ബ്രാഹ്മമാ നാമമാത്രേണ തേഽപി പൂജ്യാ യുധിഷ്ഠിര।
കിം പുനര്യസ്തു സന്ധ്യേ ദ്വേ നിത്യമേവോപതിഷ്ഠതേ॥ 14-99-28 (95522)
ശീലമധ്യയനം ദാനം ശൌചം മാർദവമാർജവം।
തസ്മാദ്വേദാദ്വിശിഷ്ടാനി മനുരാഹ പ്രജാപതിഃ॥ 14-99-29 (95523)
ഭൂർഭുവസ്സ്വരിതി ബ്രഹ്മ യോ വേദനിരതോ ദ്വിജഃ।
സ്വദാരനിരതോ ദാന്തഃ സ വിദ്വാൻസ ച ഭൂസുരഃ॥ 14-99-30 (95524)
സന്ധ്യാമുപാസതേ യേ വൈ നിത്യമേവ ദ്വിജോത്തമാഃ।
തേ യാന്തി നരശാർദൂല ബ്രഹ്മലോകം ന സംശയഃ॥ 14-99-31 (95525)
സാവിത്രീമാത്രസാരോപി വരോ വിപ്രഃ സുയന്ത്രിതഃ।
നായന്ത്രിതശ്ചതുർവേദീ സർവാശീ സർവവിക്രയീ॥ 14-99-32 (95526)
സാവിത്രീം ചൈവ വേദാംശ്ച തുലയാഽതോലയൻപുരാ।
സദേവർഷിഗണാശ്ചൈവ സർവേ ബ്രഹ്മപുരസ്സരാഃ।
ചതുർണാമപി വേദാനാം സാ ഹി രാജൻഗരീയസീ॥ 14-99-33 (95527)
യഥാ വികസിതേ പുഷ്പേ മധു ഗൃഹ്ണന്തി ഷട്പദാഃ।
ഏവം ഗൃഹീതാ സാവിത്രീ സർവവേദേ ച പാണ്ഡവഃ॥ 14-99-34 (95528)
തസ്മാത്തു സർവവേദാനാം സാവിത്രീ പ്രാണ ഉച്യതേ।
നിർജീവാ ഹീതരേ വേദാ വിനാ സാവിത്രിയാ നൃപഃ॥ 14-99-35 (95529)
നായന്ത്രിതശ്ചതുർവേദീ ശീലഭ്രഷ്ടഃ സ കുത്സിതഃ।
ശീലവൃത്തസമായുക്തഃ സാവിത്രീപാഠകോ വരഃ॥ 14-99-36 (95530)
സഹസ്രപരമാം ദേവീം ശതമധ്യാം ദശാവരാം।
സാവിത്രീം ജപ കൌതേയ സർവപാപപ്രണാശിനീം॥ 14-99-37 (95531)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 14-99-38x (7948)
ത്രൈലോക്യനാഥ ഹേ കൃഷ്ണ സർവഭൂതാത്മകോ ഹ്യസി।
നാനായോഗപര ശ്രേഷ്ഠ തുഷ്യസേ കേന കർമണാ॥ 14-99-38 (95532)
ഭാഗവാനുവാച। 14-99-39x (7949)
യദി ഭാരസഹസ്രം തു ഗുഗ്ഗുൽവാദി പ്രധൂപയേത്।
കരോതി ചേന്നമസ്കാരമുപഹാരം ച കാരയേത്॥ 14-99-39 (95533)
സ്തൌതി യഃ സ്തുതിഭിർമാം ച ഋഗ്യജുസ്സാമഭിഃ സദാ।
ന തോഷയതി ചേദ്ധിപ്രാന്നാഹം തുഷ്യാമി ഭാരത॥ 14-99-40 (95534)
ബ്രാഹ്മണേ പൂജിതേ നിത്യം പൂജിതോസ്മി ന സംശയഃ।
ആക്രുഷ്ടേ ചാഹമാക്രുഷ്ടോ ഭവാമി ഭരതർഷഭ॥ 14-99-41 (95535)
പരാ മയി ഗതിസ്തേഷാം പൂജയന്തി ദ്വിജം ഹി യേ।
യദഹം ദ്വിജരൂപേണ വസാമി വസുധാതലേ॥ 14-99-42 (95536)
യസ്താൻപൂജയതി പ്രാജ്ഞോ മദ്ഗതേനാന്തരാത്മനാ।
തമഹം സ്വേന രൂപേണ പശ്യാമി നരപുംഗവ॥ 14-99-43 (95537)
കുബ്ജാഃ കാണാ വാമനാശ്ച ദരിദ്രാ വ്യാധിതാസ്തഥാ।
നാവമാന്യാ ദ്വിജാഃ പ്രാജ്ഞൈർമമ രൂപാ ഹി തേ ദ്വിജാഃ॥ 14-99-44 (95538)
യേ കേചിത്സാഗരാന്തായാം പൃഥിവ്യാം ദ്വിജസത്തമാഃ।
മമ രൂപം ഹി തേഷ്വേവമർചിതേഷ്വർചിതോഽസ്ംയഹം॥ 14-99-45 (95539)
ബഹവസ്തു ന ജാനന്തി നരാ ജ്ഞാനബഹിഷ്കൃതാഃ।
യദഹം ദ്വിജരൂപേണ വസാമി വസുധാതലേ॥ 14-99-46 (95540)
അവമന്യന്തി യേ വിപ്രാൻസ്വധർമാൻപാതയന്തി തേ।
പ്രേഷണൈഃ പ്രേഷയന്തേ ച ശുശ്രൂഷാം കാരയന്തി ച॥ 14-99-47 (95541)
മൃതാംശ്ചാത്ര പരത്രേമാന്യമദൂതാ മഹാബലാഃ।
നികൃന്തന്തി യഥാകാമം സൂത്രമാർഗേണ ശിൽപിനഃ॥ 14-99-48 (95542)
ആക്രോശപരിവാദാഭ്യാം യേ രമന്തേ ദ്വിജാതിഷു।
താൻമൃതാന്യമലോകസ്ഥാന്നിപാത്യ പൃഥിവീതലേ॥ 14-99-49 (95543)
ആക്രംയോരസി പാദേന ക്രൂരഃ സംരക്തലോചനഃ।
അഗ്നിവർണൈസ്തു സന്ദംശൈര്യമോ ജിഹ്വാം സമുദ്ധരേത്॥ 14-99-50 (95544)
യേ ച വിപ്രാന്നിരീക്ഷന്തേ പാപാഃ പാപേന ചക്ഷുഷാ।
അബ്രഹ്മണ്യാഃ ശ്രുതേർബാഹ്യാ നിത്യം ബ്രഹ്മദ്വിഷോ നരാഃ॥ 14-99-51 (95545)
തേഷാം ഘോരാ മഹാകായാ വക്രതുണ്ഡാ മഹാബലാഃ।
ഉദ്ധരന്തി മുഹൂർതേന സ്വഗാശ്ചക്ഷുര്യമാജ്ഞയാ॥ 14-99-52 (95546)
യഃ പ്രഹാരം ദ്വിജേന്ദ്രായ ദദ്യാത്കുര്യാച്ച ശോണിതം।
അസ്ഥിഭംഗം ച യഃ കുര്യാത്പ്രാണൈർവാ വിപ്രയോജയേത്।
സോനുപൂർവ്യേണ യാതീമാന്നരകാനേകവിംശതിം॥ 14-99-53 (95547)
ശൂലമാരോപ്യതേ പശ്ചാജ്ജ്വലനേ പരിപച്യതേ।
ബഹുവർഷസഹസ്രാണി പച്യമാനസ്ത്വവാക്ഛിരാഃ।
നാവമുച്യേത ദുർമേദാ ന തസ്യ ക്ഷീയതേ ഗതിഃ॥ 14-99-54 (95548)
ബ്രാഹ്മണാന്വാ വിചാര്യൈവ വ്രജന്തൈ വധകാങ്ക്ഷയാ।
ശതർവഷസഹസ്രാണി താമിസ്രേ പരിപച്യതേ॥ 14-99-55 (95549)
ഉത്പാദ്യ ശോണിതം ഗാത്രാത്സംരംഭമതിപൂർവകം।
സപര്യയേണ യാതീമാന്നരകാനേകവിംശതിം॥ 14-99-56 (95550)
തസ്മാന്നാകുശലം ബ്രൂയാന്ന ശുഷ്കാം ഗതിമീരയേത്।
ന ബ്രൂയാത്പരുഷാം വാണീം ന ചൈവൈനാനതിക്രമേത്॥ 14-99-57 (95551)
യേ വിപ്രാഞ്ശ്ലക്ഷ്ണയാ വാചാ പൂജയന്തി നരോത്തമാഃ।
അർചിതശ്ച സ്തുതശ്ചൈവ തൈർഭവാമി ന സംശയഃ॥ 14-99-58 (95552)
തർജയന്തി ച യേ വിപ്രാൻക്രോശയന്തി ച ഭാരത।
ആക്രുഷ്ടസ്തർജിതശ്ചാഹം തൈർഭവാമി ന സംശയഃ॥ 14-99-59 (95553)
യശ്ചന്ദനൈശ്ചാഗരുധൂപദീപൈ-
രഭ്യർചയേത്കാഷ്ഠമയീം മമാർചാം।
തേനാർചിതോ നൈവ ഭവാമി സംയ-
ഗ്വിപ്രാർചനാദസ്മി സമർചിതോഽഹം॥ 14-99-60 (95554)
വിപ്രപ്രസാദാദ്ധരണീധരോഽഹം
വിപ്രപ്രസാദാദസുരാഞ്ജയാമി।
വിപ്രപ്രസാദാച്ച സദക്ഷിണോഽഹം
വിപ്രപ്രസാദാദജിതോഽഹമസ്മി॥ ॥ 14-99-61 (95555)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്വമേധികപർവണി വൈഷ്ണവധർമപർവണി ഏകോനശതതമോഽധ്യായഃ॥ 99 ॥
ആശ്വമേധികപർവ - അധ്യായ 100
॥ ശ്രീഃ ॥
14.100. അധ്യായഃ 100
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
കൃഷ്ണേന യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി സുകൃതിദുഷ്കൃതിജനപ്രാപ്യവൈവസ്വതപുരമാർഗാദിപ്രതിപാദനപൂർവകം തേഷാം തദ്ഗമനപ്രകാരാനുവർണനം॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച।
ദേവദേവേശ ദൈത്യഘ്നി പരം കൌതൂഹലം ഹി മേ।
ഏതത്കഥയ സർവജ്ഞ ത്വദ്ഭക്തസ്യ ച കേശവ।
മാനുഷസ്യ ച ലോകസ്യ ധർമലോകസ്യ ചാന്തരം॥ 14-100-1 (95556)
കീദൃശം കിംപ്രമാണം വാ കിമധിഷ്ഠാനമേവ ച।
തരന്തി മാനുഷാ ദേവ കേനോപായേന മാധവ॥ 14-100-2 (95557)
ത്വഗസ്ഥിമാംസനിർമുക്തേ പഞ്ചഭൂതവിവർജിതേ।
കഥയസ്വ മഹാദേവ സുഖദുഃഖമശേഷതഃ॥ 14-100-3 (95558)
ജീവസ്യ കർമലോകേഷു കർമഭിസ്തു ശുഭാശുഭൈഃ।
അനുബദ്ധസ്യ തൈഃ പാശൈർനീയമാനസ്യ ദാരുണൈഃ॥ 14-100-4 (95559)
മൃത്യുദൂതൈർദുരാധർഷൈർഘോരൈർഘോരപരക്രമൈഃ।
വധ്യസ്യാക്ഷിപ്യമാണസ്യ വിദ്രുതസ്യ യമാജ്ഞയാ॥ 14-100-5 (95560)
പുണ്യപാപകൃദാതിഷ്ഠേത്സുഖദുഃഖമശേഷതഃ।
യമദൂതൈർദ്രുരാധർഷൈർനീയതേ വാ കഥം പുനഃ।
കിം വാ തത്ര ഗതാ ദേവ കർമ കുർവന്തി മാനവാഃ॥ 14-100-6 (95561)
കഥം ധർമപരാ യാന്തി ദേവതാദ്വിജപൂജകാഃ।
കതം വാ പാപകർമാണോ യാന്തി പ്രേതപുരം നരാഃ॥ 14-100-7 (95562)
കിം രൂപം കിം പ്രമാണം വാ വർണഃ കോ വാഽസ്യ കേശവ।
ജീവസ്യ ഗച്ഛതോ നിത്യം യമലോകം ബ്രവീഹി മേ॥ 14-100-8 (95563)
ഭഗവാനുവാച। 14-100-9x (7950)
ശൃണു രാജന്യഥാവൃതം യൻമാം ത്വം പരിപൃച്ഛസി।
തത്തേഽഹം കഥയിഷ്യാമി മദ്ഭക്തസ്യ നരേശ്വര॥ 14-100-9 (95564)
ഷഡശീതിസഹസ്രാണി യോജനാനാം യുധിഷ്ഠിര।
മാനുഷ്യസ്യ ച ലോകസ്യ യമലോകസ്യ ചാന്തരം॥ 14-100-10 (95565)
ന തത്ര വൃക്ഷച്ഛായാ വാ ന തടാകം സരോപി വാ।
ന വാപ്യോ ദീർഘികാ വാഽപി ന കൂപോ വാ യുധിഷ്ഠിര॥ 14-100-11 (95566)
ന മണ്ടപം സഭാ വാഽപി ന പ്രപാ ന നികേതനം।
ന പർവതോ നദീ വാഽപി ന ഭൂമേർവിവരം ക്വചിത്॥ 14-100-12 (95567)
ന ഗ്രാമോ നാശ്രമോ വാഽപി നോദ്യാനം വാ വനാനി ച।
ന കിഞ്ചിദാശ്രയസ്ഥാനം പഥി തസ്മിന്യുധിഷ്ഠിര॥ 14-100-13 (95568)
ജന്തോർഹി പ്രാപ്തകാലസ്യ വേദനാർതസ്യ വൈ ഭൃശം।
കാരണൈസ്ത്യക്തദേഹസ്യ പ്രാണൈഃ കണ്ഠഗതൈഃ പുനഃ॥ 14-100-14 (95569)
ശരീരാച്ചാല്യതേ ജീവോ ഹ്യവശോ മാതരിശ്വനാ।
നിർഗതോ വായുഭൂതസ്തു ഷട്കോശാത്തു കലേവരാത്॥ 14-100-15 (95570)
ശരീരമന്യത്തദ്രൂപം തദ്വർണം തത്പ്രമാണതഃ।
അദൃശ്യം തത്പ്രവിഷ്ടസ്തു സോപ്യദൃഷ്ടോഽഥ കേനചിത്॥ 14-100-16 (95571)
സോന്തരാത്മാ ദേഹവതാമഷ്ടാംഗോ യസ്തു സഞ്ചരേത്।
ഛേദനാദ്ഭേദനാദ്ദാഹാത്താഡനാദ്വാ ന നശ്യതി। 14-100-17 (95572)
നാനാ രൂപധരൈർഘൌരൈഃ പ്രചണ്ഡേശ്ചണ്ഡസാധനൈഃ।
നീയമാനോ ദുരാധർഷൈര്യമദൂതൈര്യമാജ്ഞയാ॥ 14-100-18 (95573)
പുത്രദാരമയൈഃ പാശൈഃ സംനിരൂദ്ധോഽവശോ ബലാത്।
സ്വകർമഭിശ്ചാനുഗതഃ കൃതൈഃ സുകൃതദുഷ്കൃതൈഃ॥ 14-100-19 (95574)
ആക്രന്ദമാനഃ കരുണം ബന്ധുഭിർദുഃഖപീഡിതൈഃ।
ത്യക്ത്വാ ബന്ധുജനം സർവം നിരപേക്ഷസ്തു ഗച്ഛതി॥ 14-100-20 (95575)
മാതൃഭിഃ പിതൃഭിശ്ചൈവ ഭ്രാതൃഭിർമാതുലൈസ്തഥാ।
ദാരൈഃ പുത്രൈർവയസ്യൈശ്ച രുദദ്ഭിസ്ത്യജ്യതേ പുനഃ॥ 14-100-21 (95576)
അദൃശ്യമാനസ്തൈർദീനൈരശ്രുപൂർണമുഖേക്ഷണൈഃ।
സ്വശരീരം പരിത്യജ്യ വായുഭൂതസ്തു ഗച്ഛതി॥ 14-100-22 (95577)
അന്ധകാരമപാരം തം മഹാഘേരം തമോവൃതം।
ദുഃഖാന്തം ദുഷ്പ്രതാരം ച ദുർഗമം പാപകർമണാം॥ 14-100-23 (95578)
ദുഃസഹായം ദുരന്തം ച ദുർനിരീക്ഷം ദുരാസദം।
ദുരാപമതിദുഃഖം ച പാപിഷ്ഠാനാം നരോത്തമ॥ 14-100-24 (95579)
ഋഷിഭിഃ കഥ്യമാനം തത്പാരംപര്യേണ പാർഥിവ।
ത്രാസം ജനചതി പ്രായഃ ശ്രൂയമാണം കഥാസ്വപി॥ 14-100-25 (95580)
അവശ്യം ചൈവ ഗന്തവ്യം തദധ്വാനം യുധിഷ്ഠിര।
പ്രാപ്തകാലേന സന്ത്യജ്യ ബന്ധൂൻഭോഗാന്ധനാനി ച॥ 14-100-26 (95581)
ജരായുജൈരണ്ഡജൈശ്ച സ്വേദജൈരുദ്ഭിദൈസ്തഥാ।
ജംഗമൈഃ സ്ഥിരസഞ്ജ്ഞൈശ്ച ഗന്തവ്യം യമസാദനം॥ 14-100-27 (95582)
ദേവാസുരൈർമനുഷ്യാദ്യൈർവൈവസ്വതവശാനുഗൈഃ।
സ്ത്രീപുംനപുംസകൈശ്ചാപി പൃഥിവ്യാം ജീവസഞ്ജ്ഞിതൈഃ॥ 14-100-28 (95583)
മധ്യമൈര്യുവഭിർവാഽപി ബാലൈർവൃദ്ധൈസ്തഥൈവ ച।
ജാതമാത്രൈശ്ച ഗർഭസ്ഥൈർഗന്തവ്യഃ സ മഹാപഥഃ॥ 14-100-29 (95584)
പൂർവാഹ്ണേ വാഽപരാഹ്ണേ വാ സന്ധ്യാകാലേഽഥവാ പുനഃ।
പ്രദോഷേ വാഽർധരാത്രേ വാ പ്രത്യുഷേ വാഽപ്യുപസ്ഥിതേ॥ 14-100-30 (95585)
പ്രവാസസ്ഥൈർവനസ്ഥൈർവാ പർവതസ്ഥൈർജലേ സ്ഥിതൈഃ।
ക്ഷേത്രസ്ഥൈർവാ നഭഃസ്ഥേർവാ ഗൃഹമധ്യഗതൈരപി॥ 14-100-31 (95586)
ഭുഞ്ജദ്ഭിർവാ പിബദ്ഭിർവാ ഖാദദ്ഭിർവാ നരോത്തമ।
ആസീനൈർവാ സ്ഥിതൈർവാപി ശയനീയഗതൈരപി।
ജാഗ്രദ്ഭിർവാ പ്രസുപ്തൈർവാ ഗന്തവ്യഃ സ മഹാപഥഃ॥ 14-100-32 (95587)
മൃത്യുദൂതൈർദുരാധർഷൈഃ പ്രചണ്ഡൈശ്ചണ്ഡസാസനൈഃ।
ആക്ഷിപ്യമാണാ ഹ്യവശാഃ പ്രയാന്തി യമസാദനം॥ 14-100-33 (95588)
ക്വചിദ്ഭീതൈഃ ക്വചിൻമത്തൈഃ പ്രസ്ഖലദ്ഭിഃ ക്വചിത്ക്വചിത്।
ക്രന്ദദ്ഭിർവേദനാർതൈസ്തു ഗന്തവ്യം യമസാദനം॥ 14-100-34 (95589)
നിർഭർത്സ്യമാനൈരുദ്വിഗ്രൈർവിധൂതൈർഭയവിഹ്വലൈഃ।
തുദ്യമാനശരീരൈശ്ച ഗന്തവ്യം തർജിതൈസ്തഥാ॥ 14-100-35 (95590)
കണ്ടകാകീർണമാർഗേണ തപ്തവാലുകപാംസുനാ।
ദഹ്യമാനൈസ്തു ഗന്തവ്യം നരൈർദാനവിവർജിതൈഃ॥ 14-100-36 (95591)
കാഷ്ഠോപലശിലാഘാതൈർദണ്ഡോൽമുകകശാങ്കുശൈഃ।
ഹന്യമാനൈര്യമപുരം ഗന്തവ്യം ധർമവർജിതൈഃ॥ 14-100-37 (95592)
മേദഃശോണിതപൂയാദ്യൈർവക്ത്രൈർഗാത്രൈശ്ച സവ്രണൈഃ।
ദഗ്ധക്ഷതജകീർണൈശ്ച ഗന്തവ്യം ജീവഘാതകൈഃ॥ 14-100-38 (95593)
വേദനാർതൈസ്ച കൂജദ്ഭിർവിക്രോശദ്ഭിശ്ച വിസ്വരം।
വേദനാർതൈഃ പതദ്ഭിശ്ച ഗന്തവ്യം ജീവഘാതകൈഃ॥ 14-100-39 (95594)
ഭഗ്രപാദോരുഹസ്തംഗൈർഭഗ്രജംഘാശിരോധരൈഃ।
ഛിന്നകർണോഷ്ഠനാസൈശ്ച ഗന്തവ്യം ജീവഘാതകൈഃ॥ 14-100-40 (95595)
ശക്തിഭിർഭിണ്ഡിപാലൈശ്ച ശങ്കുതോമരസായകൈഃ।
തുദ്യമാനൈസ്തു ശൂലാഗ്രൈർഗന്തവ്യം ജീവഘാതകൈഃ॥ 14-100-41 (95596)
ശ്വഭിർവ്യാഘ്രൈർവൃകൈഃ കാകൈർഭക്ഷ്യമാണാഃ സമന്തതഃ।
തുദ്യമാനാശ്ച ഗച്ഛന്തി രാക്ഷസൈർമാംസഘാതിഭിഃ॥ 14-100-42 (95597)
മഹിഷൈശ്ച മൃഗൈശ്ചാപി സൂകരൈഃ പൃഷതൈസ്തഥാ।
ഭക്ഷ്യമാണൈസ്തദധ്വാനം ഗന്തവ്യം മാംസഖാദിഭിഃ॥ 14-100-43 (95598)
സൂചീസുതീക്ഷ്ണതുണ്ഡാഭിർമക്ഷികാഭിഃ സമന്തതഃ।
തുദ്യമാനൈശ്ച ഗന്തവ്യം പാപിഷ്ഠൈർബാലഘാതകൈഃ॥ 14-100-44 (95599)
വിസ്രബ്ധം സ്വാമിനം മിത്രം സ്ത്രിയം വാ ഘ്രന്തി യേ നരാഃ।
ശസ്ത്രൈർനിർഭിദ്യമാനൈശ്ച ഗന്തവ്യം യമസാദനം॥ 14-100-45 (95600)
ഖാദയന്തി ച യേ ജീവാന്ദുഃഖമാപാദയന്തി ച।
രാക്ഷസൈശ്ച ശ്വഭിശ്ചൈവ ഭക്ഷ്യമാണാ വ്രജന്തി ച॥ 14-100-46 (95601)
യേ ഹരന്തി ച വസ്ത്രാണി ശയ്യാം പ്രാവരണാനി ച।
തേ യാന്തി വിദ്രുതാ നഗ്നാഃ പിശാചാ ഇവ തത്പഥം॥ 14-100-47 (95602)
ഗാശ്ച ധാന്യം ഹിരണ്യം വാ ബലാത്ക്ഷേത്രം ഗൃഹം തഥാ।
യേ ഹരന്തി ദുരാത്മാനഃ പരസ്വം പാപകാരിണഃ॥ 14-100-48 (95603)
പാഷാണൈരുൽമുകൈർദണ്ഡൈഃ കാഷ്ഠഘാതൈശ്ച ചർഝരൈഃ।
ഹന്യമാനൈഃ ക്ഷതാകീർണൈർനന്തവ്യം തൈര്യമാലയം॥ 14-100-49 (95604)
ബ്രഹ്മസ്വം യേ ഹരന്തീഹ നരാ നരകനിർഭയാഃ।
ആക്രോശന്തീഹ യേ നിത്യം പ്രഹരന്തി ച യേ ദ്വിജാൻ॥ 14-100-50 (95605)
ശുഷ്കകണ്ഠാ നിബദ്ധാസ്തേ ഛിന്നജിഹ്വാക്ഷിനാസികാഃ।
പൂയശോണിതദുർഗന്ധാ ഭക്ഷ്യമാണാശ്ച ജംബുകൈഃ॥ 14-100-51 (95606)
ചണ്ഡാലൈർഭീഷണൈശ്ചണ്ഡൈസ്തുദ്യമാനാഃ സമന്തതഃ।
ക്രോശന്തഃ കരുണം ഘോരം ഗച്ഛന്തി യമാസാദനം॥ 14-100-52 (95607)
തത്ര ചാപി ഗതാഃ പാപാ വിഷ്ഠാകൂപേഷ്വനേകശഃ।
ജീവന്തോ വർഷകോടീസ്തു ക്ലിശ്യന്തേ വേദനാത്തതഃ॥ 14-100-53 (95608)
തതശ്ച മുക്താഃ കാലേന ലോകേ ചാസ്മിന്നരാധമാഃ।
വിഷ്ഠാക്രിമിത്വം ഗച്ഛന്തി ജൻമകോടിശതം നൃപ॥ 14-100-54 (95609)
വിദ്യമാനധനൈര്യൈസ്തു ലോഭഡംഭാനൃതാന്വിതൈഃ।
ശ്രോത്രിയേഭ്യോ ന ദത്താനി ദാനാനി കുരുപുംഗവ॥ 14-100-55 (95610)
ഗ്രീവാപാശനിബദ്ധാസ്തേ ഹന്യമാനാശ്ച രാക്ഷസൈഃ।
ക്ഷുത്പിപാസാശ്രമാർതാസ്തു യാന്തി പ്രേതപുരം നരാഃ॥ 14-100-56 (95611)
അദത്തദാനാ ഗച്ഛന്തി ശുഷ്കകണ്ഠാസ്യതാലുകാഃ।
അന്നം പാനീയസഹിതം പ്രാർഥയന്തഃ പുനഃപുനഃ॥ 14-100-57 (95612)
സ്വാമിൻബുഭക്ഷാതൃഷ്ണാർതാ ഗന്തും നൈവാദ്യ ശക്നുമഃ।
മമാന്നം ദീയതാം സ്വാമിൻപാനീയം ദീയതാം മമ।
ഇതി ബ്രുവന്തസ്തൈർദൂതൈഃ പ്രാപ്യന്തേ വൈ യമാലയം॥ 14-100-58 (95613)
വൈശംപായന ഉവാച। 14-100-59x (7951)
തച്ഛ്രുത്വാ വചനം വിഷ്ണോഃ പപാത ഭുവി പാണ്ഡവഃ।
നിസ്സഞ്ജ്ഞോ ഭയസന്ത്രസ്തോ മൂർഛയാ സമഭിപ്ലുതഃ॥ 14-100-59 (95614)
തതോ ലബ്ധ്വാ ശനൈഃ സഞ്ജ്ഞാം സമാശ്വസ്തോച്യുതേന സഃ।
നേത്രേ പ്രക്ഷാല്യ തോയേന ഭൂയഃ കേശവമബ്രവീത്॥ 14-100-60 (95615)
ഭീതോസ്ംയഹം മഹാദേവ ശ്രുത്വാ മാർഗസ്യ വിസ്തരം।
കേനോപായേന തം മാർഗം തരന്തി പുരുഷാഃ സുഖം॥ 14-100-61 (95616)
ഭഗവാനുവാച। 14-100-62x (7952)
ഇഹ യേ ധാർമികാ ലോകേ ജീവഗാതവിവർജിതാഃ।
ഗുരുശുശ്രൂഷണേ യുക്താ ദേവബ്രാഹ്മണപൂജകാഃ॥ 14-100-62 (95617)
അസ്മാൻമാനുഷ്യലോകാത്തേ സമാര്യാഃ സഹബാന്ധവാഃ।
യമധ്വാനം തു ഗച്ഛന്തി യഥാവത്തം നിബോധ മേ॥ 14-100-63 (95618)
ബ്രാഹ്മണേഭ്യഃ പ്രദാനാനി നാനാരൂപാണി പാണ്ഡവ।
യേ പ്രയച്ഛന്തി വിപ്രേഭ്യസ്തേ സുഖം യാന്തി തത്ഫലം॥ 14-100-64 (95619)
അന്നം യേ ച പ്രയച്ഛന്തി ബ്രാഹ്മണേഭ്യഃ സുസംസ്കൃതം।
ക്ഷോത്രിയേഭ്യോ വിശേഷേണ പ്രീത്യാ പരമയാ യുതാഃ॥ 14-100-65 (95620)
തേ വിമാനൈർമഹാത്മാനോ യാന്തി ചിത്രൈര്യമാലയം।
സേവ്യമാനാ വരസ്ത്രീഭിരപ്സരോഭിർമഹാപഥം॥ 14-100-66 (95621)
യേ ച നിത്യം പ്രഭാഷന്തേ സത്യം നിഷ്കൽമഷം വചഃ।
തേ ച യാന്ത്യമലാഭ്രാഭൈർവിമാനൈർവൃഷയോജിതൈഃ॥ 14-100-67 (95622)
കപിലാദ്യാനി പുണ്യാനി ഗോപ്രദാനാനി യേ നരാഃ।
ബ്രാഹ്മണേഭ്യഃ പ്രയച്ഛന്തി ശ്രോത്രിയേഭ്യോ വിശേഷതഃ॥ 14-100-68 (95623)
തേ യാന്ത്യമലവർണാഭൈർവിമാനൈർവൃഷയോജിതൈഃ।
വൈവസ്വതപുരം പ്രാപ്യ ഹ്യപ്സരോഭിർനിഷേവിതാഃ॥ 14-100-69 (95624)
ഉപാനഹൌ ച ച്ഛത്രം ച ശയനാന്യാസനാനി ച।
വിപ്രേഭ്യോ യേ പ്രയച്ഛന്തി വസ്ത്രാണ്യാഭരണാനി ച॥ 14-100-70 (95625)
തേ യാന്ത്യശ്വൈർവൃഷൈർവാഽപി കുഞ്ജരൈരപ്യലങ്കൃതാഃ।
ധർമരാജപുരം രംയം സൌവർണച്ഛത്രശോഭിതാഃ॥ 14-100-71 (95626)
യേ ച ഭക്ഷ്യാണി ദാസ്യന്തി ഭോജ്യം പേയം തഥൈവ ച।
സ്നിഗ്ധാന്നാന്യാപി വിപ്രേഭ്യഃ ശ്രദ്ധയാ പരയാ യുതാഃ॥ 14-100-72 (95627)
തേ യാന്തി കാഞ്ചനാര്യാനൈഃ സുഖം വൈവസ്വതാലയം।
വരസ്ത്രീഭിര്യഥാകാമം സേവ്യമാനാഃ സഹസ്രശഃ॥ 14-100-73 (95628)
യേ ച ക്ഷീരം പ്രയച്ഛന്തി ഘൃതം ദധി ഗുഡം മധു।
ബ്രാഹ്മണേഭ്യഃ പ്രയത്നേന ശ്രദ്ദധാനാഃ സുസംസ്കൃതാഃ॥ 14-100-74 (95629)
ചക്രവാകപ്രയുക്തൈസ്തു യാനൈ രുക്മമയൈഃ ശുഭൈഃ।
യാന്തി ഗന്ധർവവാദിത്രൈഃ സേവ്യമാനാ യമാലയം॥ 14-100-75 (95630)
യേ ഫലാനി പ്രയച്ഛന്തി പുഷ്പാണി സുരഭീണി ച।
ഹംസയുക്തൈർവിമാനൈസ്തു യാന്തി ധർമപുരം നരാഃ॥ 14-100-76 (95631)
യേ പ്രയച്ഛന്തി വിപ്രേഭ്യോ വിചിത്രാന്നം ഘൃതാപ്ലുതം।
തേ വ്രജനത്യമലാഭ്രാഭൈർവിമാനൈർവായുവേഗിഭിഃ।
പുരം തത്പ്രേതനാഥസ്യ നാനാജനസമാകുലം। 14-100-77 (95632)
പാനീയം യേ പ്രയച്ഛന്തി സർവഭൂതപ്രജീവനം।
തേ സുതൃപ്താഃ സുഖം യാന്തി ഭവനൈർഹംസചോദിതൈഃ॥ 14-100-78 (95633)
യേ തിലം തിലധേനും വാ ധൃതധേനുമഥാപി ച।
ശ്രോത്രിയേഭ്യഃ പ്രയച്ഛന്തി സൌംയഭാവസമന്വിതാഃ॥ 14-100-79 (95634)
സൂര്യമണ്ഡലസങ്കാശൈര്യാനൈസ്തേ യാന്തി നിർമലൈഃ।
ഗീയമാനൈസ്തു ഗന്ധർവൈർവൈവസ്വതപുരം നൃപ॥ 14-100-80 (95635)
യേഷാം വാപ്യശ്ച കൂപാശ്ച തടാകാനി സരാംസി ച।
ദീർഘികാഃ പുഷ്കരിണ്യശ്ച സജലാശ്ച ജലാശയാഃ॥ 14-100-81 (95636)
യാനൈസ്തേ യാന്തി ചന്ദ്രാഭൈർദിവ്യഘണ്ടാനിനാദിതൈഃ।
ചാമരൈസ്താലവൃന്തൈശ്ച വീജ്യമാനാ മഹാപ്രഭാഃ।
നിത്യതൃപ്താ മഹാത്മാനോ ഗച്ഛന്തി യമസാദനം॥ 14-100-82 (95637)
യേഷാം ദേവഗൃഹാണീഹ ചിത്രാണ്യായതനാനി ച।
മനോഹരാണി കാന്താനി ദർശനീയാനി ഭാന്തി ച॥ 14-100-83 (95638)
തേ വ്രജന്ത്യമലാഭ്രാഭൈർവിമാനൈർവായുവേഗിഭിഃ।
പുരം തത്പ്രേതനാഥസ്യ നാനാജനപദാകുലം॥ 14-100-84 (95639)
വൈവസ്വതം ച പശ്യന്തി സുഖചിത്തം സുഖസ്ഥിതം।
യമേന പൂജിതാ യാന്തി ദേവസാലോക്യതാം തതഃ॥ 14-100-85 (95640)
ദേവാനുദ്ദിശ്യ ലോകേഷു പ്രപാസു കരകോദ്ധൃതം।
ശീതലം സലിലം രംയം തൃഷിതേഭ്യോ ദിശന്തി യേ।
തേ തു തൃപ്തി പരാം യാന്തി പ്രാപ്യ സൌഖ്യം മഹാപഥം॥ 14-100-86 (95641)
കാഷ്ഠപാദുകദാ യാന്തി തദധ്വാനം സുഖം നരാഃ।
സൌവർണമണിപീഠേ തു പാദം കൃത്വാ സ്ഥോത്തമേ॥ 14-100-87 (95642)
ആരാമാന്വൃക്ഷഷണ്ഡാംശ്ച രോപയന്തി ച യേ നരാഃ।
സംവർധയന്തി ചാവ്യഗ്രം ഫലപുഷ്പോപശോഭിതം॥ 14-100-88 (95643)
വൃക്ഷച്ഛായാസു രംയാസു ശീതലാസു സ്വലങ്കൃതാഃ।
യാന്തി തേ വാഹനൈർദിവ്യൈഃ പൂജ്യമാനാ മുഹുർമുഹുഃ। 14-100-89 (95644)
സേവ്യമാനാഃ സുരൂപാഭിരുത്തമാഭിഃ പ്രയത്നതഃ।
സ്ത്രീഭിഃ കനകവർണാഭിര്യഥാകാമം യഥാസുഖം॥ 14-100-90 (95645)
അശ്വയാനം തു ഗോയാനം ഹസ്തിയാനമഥാപി ച।
യേ പ്രയച്ഛന്തി വിപ്രേഭ്യോ വിമാനൈഃ കനകോപമൈഃ॥ 14-100-91 (95646)
സുവർണം രജതം വാഽപി വിദ്രുമം മൌക്തികം തഥാ।
യേ പ്രയച്ഛന്തി തേ യാന്തി വിമാനൈഃ കനകോജ്ജ്വലൈഃ।
തേ വ്രജന്തി വരസ്ത്രീഭിഃ സേവ്യമാനാ യഥാസുഖം॥ 14-100-92 (95647)
ഭൂമിദാ യാന്തി തം ലോകം സർവകാമൈഃ സുതർപിതാഃ।
ഉദിതാദിത്യസങ്കാശൈർവിമാനൈർവൃഷയോജിതൈഃ॥ 14-100-93 (95648)
കന്യാം യേ ച പ്രയച്ഛന്തി വിപ്രായ ശ്രോത്രിയായ ച।
ദിവ്യകന്യാവൃതാ യാന്തി വിമാനൈസ്തേ യമാലയം॥ 14-100-94 (95649)
സുഗന്ധാൻഗന്ധസംയോഗാൻപുഷ്പാണി സുരഭീണി ച।
പ്രയച്ഛന്തി ദ്വിജാഗ്രേഭ്യോ ഭക്തയാ പരമയാ യുതാഃ॥ 14-100-95 (95650)
സുഗന്ധാഃ ധർമപുരം യാനൈർവിചിത്രൈരപ്യലങ്കൃതാഃ॥
യാന്തി ധർമപുരം യാനൈർവിചിത്രൈരപ്യലങ്കൃതാഃ॥ 14-100-96 (95651)
ദീപയാ യാന്തി യാനൈശ്ച ദ്യോതയന്തോ ദിശോ ദശ।
ആദിത്യസദൃശാകാരൈർദീപ്യമാനാ ഇവാഗ്നയഃ॥ 14-100-97 (95652)
ഗൃഹാവസഥദാതാരോ ഗൃഹൈഃ കാഞ്ചനവേദികൈഃ।
വ്രജന്തി ബാലസൂര്യാഭൈർധർമരാജപുരം നരാഃ॥ 14-100-98 (95653)
ജലഭാജനദാതാരഃ കുണ്ഡികാകരകപ്രദാഃ।
പൂജ്യമാനാ വരസ്ത്രീഭിര്യാന്തി തൃപ്താ മഹാഗജൈഃ॥ 14-100-99 (95654)
പാദാഭ്യംഗം ശിരോഭ്യഹ്ഗം പാനം പാദോദകം തഥാ।
യേ പ്രയച്ഛന്തി വിപ്രേഭ്യസ്തേ യാന്ത്യശ്വൈര്യമാലയം॥ 14-100-100 (95655)
വിശ്രാമായന്തി യേ വിപ്രാഞ്ശ്രാന്താനധ്വനി കർശിതാൻ।
ചക്രവാകപ്രയുക്തേന യാന്തി യാനേന തേഽപി ച॥ 14-100-101 (95656)
സ്വാഗതേന ച യോ വിപ്രാൻപൂജയേദാസനേന ച।
സ ഗച്ഛതി തദധ്വാനം സുഖം പരമനിർവൃതഃ॥ 14-100-102 (95657)
നമോ ബ്രഹ്മണ്യദേവേതി യോ മാം ദൃഷ്ട്വാഽഭിവാദയേത്।
വ്രതീവം പ്രയതോ നിത്യം സ സുഖം തത്പദം വ്രജേത്॥ 14-100-103 (95658)
നമഃ സർവസഹാഭ്യശ്ചേത്യഭിഖ്യായ ദിനേദിനേ।
നമസ്കരോതി നിത്യം ഗാം സ സുഖം യാതി തത്പഥം॥ 14-100-104 (95659)
നമോസ്തു പ്രിയദത്തായേത്യേവംവാദീ ദിനേദിനേ।
ഭൂമിമാക്രമതേ പ്രാതഃ സയനാദുത്ഥിതശ്ച യഃ॥ 14-100-105 (95660)
സർവകാമൈഃ സ തൃപ്താത്മാ സർവഭൂഷണഭൂഷിതഃ।
യാതി യാനേന ദിവ്യേന സുകം വൈവസ്വതാലയം॥ 14-100-106 (95661)
അനത്തരാശിനോ യേ തു ഡംഭാനൃതവിവർജിതാഃ।
തേഽപി സാരസയുക്തേന യാന്തി യാനേന വൈ സുഖം॥ 14-100-107 (95662)
യേ ചാപ്യേകേന ഭുക്തേന ഡംഭാനൃതവിവർജിതാഃ।
ഹംസയുക്തൈർവിമാനൈസ്തു സുഖം യാന്തി യമാലയം॥ 14-100-108 (95663)
ചതുർഥേന ച ഭുക്തേന വർതന്തേ യേ ജിതേന്ദ്രിയാഃ।
യാന്തി തേ ധർമനഗരം യാനൈർബർഹിണയോജിതൈഃ॥ 14-100-109 (95664)
തൃതീയദിവസേനേഹ ഭുഞ്ജതേ യേ ജിതേന്ദ്രിയാഃ।
തേഽപി ഹസ്തിരഥം യാന്തി തത്പഥം കനകോജ്ജ്വലൈഃ॥ 14-100-110 (95665)
ഷഷ്ഠാന്നകാലികോ യസ്തു വർഷമേകം തു വർതതേ।
കാമക്രോധവനിർമുക്തഃ ശുചിർനിത്യം ജിതേന്ദ്രിയഃ।
സ യാതി കുഞ്ജരസ്ഥൈസ്തു ജയശബ്ദരവൈര്യുതഃ॥ 14-100-111 (95666)
പക്ഷോപവാസിനോ യാന്തി യാനൈഃ ശാർദൂലയോജിതൈഃ।
ധർമരാജപൂരം രംയം ദിവ്യസ്ത്രീഗണസേവിതം॥ 14-100-112 (95667)
യേ ച മാസോപവാസം വൈ കുർവതേ സംയതേന്ദ്രിയാഃ।
തേഽപി സൂര്യാദയപ്രഖ്യൈര്യാന്തി യാനൈര്യമാലയം॥ 14-100-113 (95668)
അഗ്നിപ്രവേശം യശ്ചാപി കുരുതേ മദ്ഗതാത്മനാ।
സ യാത്യഗ്നിപ്രകാശേന വിമാനേന യമാലയം॥ 14-100-114 (95669)
ഗോകൃതേ സ്ത്രീകൃതേ ചൈവ ഹത്വാ വിപ്രകൃതേഽപി ച।
തേ യാന്ത്യമരകന്യാഭിഃ സേവ്യമാനാ രവിപ്രഭാഃ॥ 14-100-115 (95670)
യേ ച കുർവന്തി മദ്ഭക്താസ്തീർഥയാത്രാം ജിതേന്ദ്രിയാഃ।
തേ പന്ഥാനം മഹാത്മാനോ യാനൈര്യാന്തി സുനിർവൃതാഃ॥ 14-100-116 (95671)
യേ യജന്തി ദ്വിജശ്രേഷ്ഠാഃ ക്രതുഭിർഭൂരിദക്ഷിണൈഃ।
ഹംസസാരസസംയുക്തൈര്യാനൈസ്തേ യാന്തി തത്പഥം॥ 14-100-117 (95672)
പരപീഡാമകൃത്വൈവ ഭൃത്യാൻബിഭ്രതി യേ നരാഃ।
തത്പഥം സസുഖം യാന്തി വിമാനൈഃ കാഞ്ചനോജ്ജ്വലൈഃ॥ 14-100-118 (95673)
യേ സമാഃ സർവഭൂതേഷു ജീവാനാമഭയപ്രദാഃ।
ക്രോധലോഭവിനിർമുക്താ നിഗൃഹീതേന്ദ്രിയാസ്തഥാ। 14-100-119 (95674)
പൂർണചന്ദ്രപ്രതീകാശൈർവിമാനൈസ്തേ മഹാപ്രഭാഃ।
യാന്തി വൈവസ്വതപുരം ദേവഗന്ധർവസേവിതാഃ॥ 14-100-120 (95675)
യേ മാമേകാന്തഭാവേന ദേവം ത്ര്യംബകമേവ വാ।
പൂജയന്തി നമസ്യന്തി സ്തുവന്തി ച ദിനേദിനേ।
ധർമരാജപുരം യാന്തി യാനൈസ്തേഽർകസമപ്രഭൈഃ॥ 14-100-121 (95676)
പൂജിതാസ്തത്ര ധർമേണ സ്വയം മാല്യാദിഭിഃ ശുഭൈഃ।
യാന്ത്യേവ ധർമലോകം വാ രുദ്രലോകമഥാപി വാ॥ ॥ 14-100-122 (95677)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്വമേധികപർവണി വൈഷ്ണവധർമപർവണി ശതതമോഽധ്യായഃ॥ 100 ॥
ആശ്വമേധികപർവ - അധ്യായ 101
॥ ശ്രീഃ ॥
14.101. അധ്യായഃ 101
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
കൃഷ്ണേന യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി ജലദാനാന്നദാനഫലപ്രശംസനം॥ 1 ॥ തഥാഽതിഥിലക്ഷണകഥനപൂർവകം തത്പൂജാഫലകഥനം॥ 2 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
വൈശംപായന ഉവാച।
ശ്രുത്വാ യമപുരാധ്വാനം ജീവാനാം ഗമനം തഥാ।
ധർമപുത്രഃ പ്രഹൃഷ്ടാത്മാ കേശവം പുനരബ്രവീത്॥ 14-101-1 (95678)
ദേവദേവേശ ദൈത്യഘ്ന ഋഷിസംഘൈരഭിഷ്ടുത।
ഭഗവൻഭവഹഞ്ശ്രീമൻസഹസ്രാദിത്യസന്നിഭ॥ 14-101-2 (95679)
സർവസംഭവ ധർമജ്ഞ സർവധരമപ്രവർതക।
സർവദാനഫലം സൌംയ കഥയസ്വ മമാച്യുത॥ 14-101-3 (95680)
ദാനം ദേയം കഥം കൃഷ്ണ കീദൃശായ ദ്വിജായ വൈ।
കീദൃശം വാ തപഃ കൃത്വാ തത്ഫലം കുത്ര ഭുജ്യതേ॥ 14-101-4 (95681)
ഏവമുക്തോ ഹൃഷീകേശോ ധർമപുത്രേണ ധീമതാ।
ഉവാച ധർമപുത്രായ പുണ്യാന്ധർമാൻമഹോദയാൻ॥ 14-101-5 (95682)
ശൃണുഷ്വാവഹിതോ രാജൻപൂതം പാപഘ്നമുത്തമം।
സർവദാനഫലം സൌംയ ന ശ്രാവ്യം പാപകർമണം॥ 14-101-6 (95683)
യച്ഛ്രുത്വാ പുരുഷഃ സ്ത്രീ വാ നഷ്ടപാപഃ സമാഹിതഃ।
തത്ക്ഷണാത്പൂതതാം യാതി പാപകർമരതോപി വാ॥ 14-101-7 (95684)
ഏകാഹമപി കൌന്തേയ ഭൂമാവുത്പാദിതം ജലം।
സപ്ത താരയതേ പൂർവാന്വിതൃഷ്ണാ യത്ര ഗൌർഭവേത്॥ 14-101-8 (95685)
പാനീയം പരമം ലോകേ ജീവാനാം ജീവനം സ്മൃതം।
പാനീയസ്യ പ്രദാനേന തൃപ്തിർഭവതി പാണ്ഡവ।
പാനീയസ്യ ഗുണാ ദിവ്യാഃ പരലോകേ ഗുണാവഹാഃ॥ 14-101-9 (95686)
തത്ര പുഷ്പോദകീ നാമ നദീ പരമപാവനീ।
കാമാന്ദദാതി രാജേന്ദ്ര തോയദാനാം യമാലയേ॥ 14-101-10 (95687)
ശീതലം സലിലം ഹ്യത്ര ഹ്യക്ഷയ്യമമൃതോപമം।
ശീതതോയപ്രദാദൄണാം ഭവേന്നിത്യം സുഖാവഹം॥ 14-101-11 (95688)
യേ ചാപ്യതോയദാതാരഃ പൂയസ്തേഷാം വിധീയതേ। 14-101-12 (95689)
പ്രണശ്യത്യംബുപാനേന ബുഭുക്ഷാ ച യുധിഷ്ഠിര।
തൃപീഷസ്യ ന ചാന്നേന പിപാസാഽപി പ്രണശ്യതി।
തസ്മാത്തോയം സദാ ദേയം തൃഷിതേഭ്യോ വിജാനതാ। 14-101-13 (95690)
അഗ്നേർമൂർതിഃ ക്ഷിതേര്യോനിരമൃതസ്യ സ സംഭവഃ।
അതോംഭഃ സർവഭൂതാനാം മൂലമിത്യുച്യതേ ബുധൈഃ॥ 14-101-14 (95691)
അദ്ഭിഃ സർവാണി ഭൂതാനി ജീവന്തി പ്രഭവന്തി ച।
തസ്മാത്സർവേഷു ദാനേഷു തോയദാനം വിശിഷ്യതേ॥ 14-101-15 (95692)
സർവദാനതപോയജ്ഞൈര്യത്പ്രാപ്യം ഫലമുത്തമം।
തത്സർവം തോയദാനേന പ്രാപ്യതേ നാത്ര സംശയഃ॥ 14-101-16 (95693)
യേ പ്രയച്ഛന്തി വിപ്രേഭ്യസ്ത്വന്നദാതം സുസംസ്കൃതം।
തൈസ്തു ദത്താഃ സ്വയം പ്രാണാ ഭവന്തി ഭരതർഷഭ॥ 14-101-17 (95694)
അന്നാദ്രക്തം ച ശുക്ലം ച അന്നേ ജീവഃ പ്രതിഷ്ഠിതഃ।
ഇന്ദ്രിയാണി ച ബുദ്ധിശ്ച പുഷ്ണന്ത്യന്നേന നിത്യശഃ।
അന്നഹീനാനി സീദന്തി സർവഭൂതാനി പാണ്ഡവ॥ 14-101-18 (95695)
തേജോ ബലം ച രൂപം ച സത്വം വീര്യം ധൃതിർദ്യുതിഃ।
ജ്ഞാനം മേധാ തഥാഽഽയുശ്ച സർവമന്നേ പ്രതിഷ്ഠിതം॥ 14-101-19 (95696)
ദേവമാനവർതിര്യക്ഷു സർവലോകേഷു സർവദാ।
സർവകാലം ഹി സർവേഷാം സർവമന്നേ പ്രതിഷ്ഠിതം॥ 14-101-20 (95697)
അന്നം പ്രജാപതേ രൂപമന്നം പ്രജനനം സ്മൃതം।
സർവഭൂതമയം ചാന്നം ജീവശ്ചാന്നമയഃ സ്മൃതഃ॥ 14-101-21 (95698)
അന്നേനാധിഷ്ഠിതഃ പ്രാണ അപാനോ വ്യാന ഏവ ച।
ഉദാനശ്ച സമാനശ്ച ധാരയന്തി ശരീരിണം॥ 14-101-22 (95699)
ശയനോത്ഥാനഗമനഗ്രഹണാകർഷണാനി ച
സർവസത്വകൃതം ക്രമ ചാന്നാദേവ പ്രവർതതേ॥ 14-101-23 (95700)
ചതുർവിധാനി ഭൂതാനി ജംഗമാനി സ്ഥിരാണി ച।
അന്നാദ്ഭവന്തി രാജേന്ദ്ര സൃഷ്ടിരേഷാ പ്രജാപതേഃ॥ 14-101-24 (95701)
വിദ്യാസ്ഥാനാനി സർവാണി സർവയജ്ഞാശ്ച പാവനാഃ।
അന്നാദ്യസ്മാത്പ്രവർതന്തേ തസ്മാദന്നം പരം സ്മൃതം॥ 14-101-25 (95702)
ദേവാ രുദ്രാദയഃ സർവേ പിതരോഽപ്യഗ്നയസ്തഥാ।
യസ്മാദന്നേന തുഷ്യന്തി തസ്മാദന്നം വിശിഷ്യതേ॥ 14-101-26 (95703)
യസ്മാദന്നാത്പ്രജാഃ സർവാഃ കൽപേകൽപേഽസൃജത്പ്രഭുഃ।
തസ്മാദന്നാത്പരം ദാനം ന ഭൂതം ന ഭവിഷ്യതി॥ 14-101-27 (95704)
യസ്മാദന്നാത്പ്രവർതന്തേ ധർമാർഥൌ കാമ ഏവ ച।
തസ്മാദന്നാത്പരം ദാനം നാമുത്രേഹ ച പാണ്ഡവ॥ 14-101-28 (95705)
യക്ഷരക്ഷോഗ്രഹാ നാഗാ ഭൂതാന്യന്തേ ച ദാനവാഃ।
തുഷ്യന്ത്യന്നേന യസ്മാത്തു തസ്മാദന്നം പരം ഭവേത്॥ 14-101-29 (95706)
പരാന്നമുപഭുഞ്ജനോ യത്കർമ കുരുതേ ശുഭം।
തച്ഛുഭസ്യൈകഭാഗസ്തു കർതുർഭവതി ഭാരത॥ 14-101-30 (95707)
അന്നദസ്യ ത്രയോ ഭാഗാ ഭന്തി പുരുഷർഷഭ।
തസ്യാദന്നം പ്രദാതവ്യം ബ്രാഹ്മണേഭ്യോ വിശേഷതഃ॥ 14-101-31 (95708)
ബ്രാഹ്മണായ ദരിദ്രായ യോഽന്നം സംവത്സരം നൃപ।
ശ്രോത്രിയായ പ്രയച്ഛേദ്വൈ പാകഭേദവിവർജിതഃ॥ 14-101-32 (95709)
ഡംഭാനൃതവിമുക്തസ്തു പരാം ഭക്തിമുപാഗതഃ।
സ്വധർമേണാർജിതഫലം തസ്യ പുണ്യഫലം ശൃണു॥ 14-101-33 (95710)
ശതവർഷസഹസ്രാണി കാമഗഃ കാമരൂപധൃത്।
മോദതേഽമരലോകസ്ഥഃ പൂജ്യമാനോപ്സരോഗണൈഃ।
തതശ്ചാപി ച്യുതഃ കാലാന്നരലോകേ ദ്വിജോ ഭവേത്॥ 14-101-34 (95711)
അഗ്നഭിക്ഷാം ച യോ ദദ്യാദ്ദരിദ്രായ ദ്വിജാതയേ।
ഷൺമാസാന്വാർഷികം ശ്രാദ്ദം തസ്യ പുണ്യഫലം ശൃണു॥ 14-101-35 (95712)
ഗോസഹസ്രപ്രദാനേന യത്പുണ്യം സമുദാഹൃതം।
തത്പ്രണ്യഫലമാപ്നോതി നരോ വൈ നാത്ര സംശയഃ॥ 14-101-36 (95713)
അഥ സംവത്സരം ദദ്യാദഗ്രഭിക്ഷാമയാചതേ।
പ്രച്ഛദ്യൈവ സ്വയം നീത്വാ തസ്യ പുണ്യഫലം ശൃണു॥ 14-101-37 (95714)
കപിലാനാം സഹസ്രൈസ്തു യദ്ദേയം പുണ്യമുച്യതേ।
തത്സർവമഖിലം പ്രാപ്യ ശക്രലോകേ മഹീയതേ॥ 14-101-38 (95715)
സ ശക്രഭവനേ രംയേ ർഷികോടിശതം നൃപ।
യഥാകാമം മഹാതേജാഃ ക്രീഡത്യപ്സരസാംഗണൈഃ॥ 14-101-39 (95716)
അന്നം ച യസ്തു വൈ ദദ്യാദ്ദ്വിജായ നിയതവ്രതഃ।
ദശവർഷാമി രാജേന്ദ്ര തസ്യ പുണ്യഫലം ശൃണു॥ 14-101-40 (95717)
കപിലാ ശതസഹസ്രസ്യ വിധിദത്തസ്യ യത്ഫലം।
തത്പുണ്യഫലമാസാദ്യ പുരന്ദരപുരം വ്രജേത്॥ 14-101-41 (95718)
സ ശക്രഭവനേ രംയേ കാമരൂപീ യഥാസുഖം।
ശതകോടിസമാ രാജൻക്രീഡതേഽമരപൂജിതഃ॥ 14-101-42 (95719)
ശക്രലോകാവതീർണശ്ച ഇഹ ലോകേ മഹാദ്യുതിഃ।
ചതുർവേദീ ദ്വിജഃ ശ്രീമാഞ്ജായതേ രാജപൂജിതഃ॥ 14-101-43 (95720)
അധ്വശ്രാന്തായ വിപ്രായ ക്ഷുധിതായാന്നകാങ്ക്ഷിണേ।
ദേശകാലാഭിയാതായ ദീയതേ പാണ്ഡുനന്ദന॥ 14-101-44 (95721)
യാചതേഽന്നം ന ദദ്യാദ്യോ വിദ്യാമാനേ ധനാഗമേ।
സ ലുബ്ധോ നരകം യാതി കൃമീണാം കാലസൂത്രകം॥ 14-101-45 (95722)
തത്ര നരകേ ഘോരേ ലോഭമോഹവിചേതനഃ।
ദശരവ്ഷസഹസ്രാണി ക്ലിശ്യതേ വേദനാർദിതഃ॥ 14-101-46 (95723)
തസ്മാച്ച നരകാൻമുക്തഃ കാലേന മഹതാ ഹി സഃ।
ദരിദ്രോ മാനുഷേ ലോകേ ചണ്ഡാലേഷ്വപി ജായതേ। 14-101-47 (95724)
യസ്തു പാംസുലപാദശ്ച ദൂരാധ്വശ്രമകർശിതഃ।
ക്ഷുത്പിപാസാശ്രമശ്രാന്ത ആർതഃ ഖിന്നഗതിർദ്വിജഃ॥ 14-101-48 (95725)
പൃച്ഛന്വൈ ഹ്യന്നദാതാരം ഗൃഹമഭ്യേത്യ യാചയേത്।
തം പൂജയേത്തു യത്നേന സോഽതിഥിഃ സ്വർഗസങ്ക്രമഃ।
തസ്മിംസ്തുഷ്ടേ നരശ്രേഷ്ഠ തുഷ്ടാഃ സ്യുഃ സർവദേവതാഃ॥ 14-101-49 (95726)
ന തഥാ ഹവിഷാ ഹോമൈർന പുഷ്പൈർനാനുലേപനൈഃ।
അഗ്നയഃ പാർഥ തുഷ്യന്തി യഥാ ഹ്യതിഥിപൂജനാത്॥ 14-101-50 (95727)
കപിലായാം തു ദത്തായാം വിധിവജ്ജ്യേഷ്ഠപുഷ്കരേ।
ന തത്ഫലമവാപ്നോതി യത്ഫലം വിപ്രബോജനാൻ। 14-101-51 (95728)
ദ്വിജപാദോദകക്ലിന്നാ യാവത്തിഷ്ഠതി മേദിനീ।
താവത്പുഷ്കരപത്രേണ പിബന്തി പിതരോ ജലം॥ 14-101-52 (95729)
ദേവമാല്യാപനയനം ദ്വിജോച്ഛിഷ്ടാപമാർജനം।
ശ്രാന്തസംവാഹനം ചൈവ തഥാ പാദാവസേചനം॥ 14-101-53 (95730)
പ്രതിശ്രയപ്രദാനം ച തഥാ ശയ്യാസനസ്യ ച।
ഏകൈകം പാണ്ഡവശ്രേഷ്ഠ ഗോപ്രദാനാദ്വിശിഷ്യതേ॥ 14-101-54 (95731)
പാദോദകം പാദഘൃതം ദീപമന്നം പ്രതിശ്രയം।
യേ പ്രയച്ഛന്തി വിപ്രേഭ്യോ നോപസർപന്തി തേ യമം॥ 14-101-55 (95732)
വിപ്രാതിഥ്യേ കൃതേ രാജൻഭക്ത്യാ ശുശ്രൂഷിതേഽപി ച।
ദേവാഃ ശുശ്രൂഷിതാഃ സർവേ ത്രയസ്ത്രിംശദരിന്ദമ॥ 14-101-56 (95733)
അഭ്യാഗതോ ജ്ഞാതപൂർവോ ഹ്യജ്ഞാതോഽതിഥിരുച്യതേ।
തയോഃ പൂജാം ദ്വിജഃ കുര്യാദിതി പൌരാണികീ ശ്രുതിഃ॥ 14-101-57 (95734)
പാദാഭ്യംഗന്നപാനൈസ്തു യോഽതിർഥിം പൂജയേന്നരഃ।
പൂജിതസ്തേന രാജേന്ദ്ര ഭവാമീഹ ന സംശയഃ॥ 14-101-58 (95735)
ശീഘ്രം പാപാദ്വിനിർമുക്തോ മയാ ചാനുഗ്രഹീകൃതഃ।
വിമാനേനേന്ദുകൽപേന മമ ലോകം സ ഗച്ഛതി॥ 14-101-59 (95736)
അഭ്യാഗതം ശ്രാന്തമനുവ്രജന്തി
ദേവാശ്ച സർവേ പിതരോഽഗ്നയശ്ച।
തസ്മിന്ദ്വിജേ പൂജിതേ പൂജിതാഃ സ്യു-
ർഗതേ നിരാശാഃ പിതരോ വ്രജന്തി॥ 14-101-60 (95737)
അതിർഥിര്യസ്യ ഭഗ്നാശോ ഗൃഹാത്പ്രതിനിവർതതേ।
പിതരസ്തസ്യ നാശ്നന്തി ദശവർഷണി പഞ്ച ച॥ 14-101-61 (95738)
വർജിതഃ പിതൃഭിർലുബ്ധഃ സ ദേവൈരഗ്നിഭിഃ സഹ।
നിരയം രൌരവം ഗത്വാ ദശവർഷാണി പഞ്ച ച।
തതശ്ചാപി ച്യുതഃ കാലാദിഹ ചോച്ഛിഷ്ടഭുഗ്ഭവേത്॥ 14-101-62 (95739)
വൈശ്വദേവാന്തികേ പ്രാപ്തമതിഥിം യോ ന പൂജയേത്।
ചണ്ഡാലത്വമവാപ്നോതി സദ്യ ഏവ ന സംശയഃ॥ 14-101-63 (95740)
നിർവാസയതി യോ വിപ്രം ദേശകാലഗതം ഗൃഹാത്।
പതിതസ്തത്ക്ഷണാദേവ ജായതേ നാത്ര സംശയഃ॥ 14-101-64 (95741)
നരകേ രൌരവേ ഘോരേ വർഷകോടിം സ പച്യതേ।
തതശ്ചാപി ച്യുതഃ കാലാദിഹ ലോകേ നരാധമഃ।
ശ്വാ വൈ ദ്വാദശജൻമാനി ജായതേ ക്ഷുത്പിപാസിതഃ॥ 14-101-65 (95742)
ചണ്ഡാലോപ്യതിഥിഃ പ്രാപ്തോ ദേശകാലേഽന്നകാങ്ക്ഷയാഃ।
അഭ്യുദ്ഗംയോ ഗൃഹസ്ഥേന പൂജനീയശ്ച സർവദാ॥ 14-101-66 (95743)
അനർചയിത്വാ യോഽശ്നാതി ലോഭമോഹവിചേതനഃ।
സ ചണ്ഡാലത്വമാപന്നോ ദശ ജൻമാനി പാണ്ഡവ॥ 14-101-67 (95744)
നിരാശമതിഥിം കൃത്വാ ഭുഞ്ജനോ യഃ പ്രഹൃഷ്ടവാൻ।
ന ജാനാതി കിലാത്മാനം വിഷ്ഠകൂപേ നിപാതിതം॥ 14-101-68 (95745)
മോഘം ധ്രുവം പ്രോർണയതി മോഘമസ്യ തു പച്യതേ।
മോഘമന്നം സദാഽശ്നാതി യോതിഥിം ന ച പൂജയേത്॥ 14-101-69 (95746)
സാംഗോപാംഗാംസ്തു യോ വേദാൻപഠതീഹ ദിനേദിനേ।
ന ചാതിഥിം പൂജയതി വൃഥാ ഭവതി സ ദ്വിജഃ॥ 14-101-70 (95747)
പാകയജ്ഞമഹായജ്ഞൈഃ സോമസംസ്ഥാഭിരേവ ച।
യേ യജന്തി ന ചാർചന്തി ഗൃഹേഷ്വതിഥിമാഗതം॥ 14-101-71 (95748)
തേഷാം യശോഭികാമാനാം ദത്തമിഷ്ടം ച യദ്ഭവേത്।
വൃഥാ ഭവതി തത്സർവമാശയാ ഹി തയാ ഹതം॥ 14-101-72 (95749)
ദേശം കാലം ച പാത്രം ച സ്വശക്തിം ച നിരീക്ഷ്യ ച।
അൽപം സമം മഹദ്വാപി കുര്യാദാതിഥ്യമാത്മവാൻ॥ 14-101-73 (95750)
സുമുഖഃ സുപ്രസന്നാത്മാ ധീമാനതിഥിമാഗതം।
സ്വാഗതേനാസനേനാദ്ഭിരന്നാദ്യേന ച പൂജയേത്॥ 14-101-74 (95751)
ഹിതഃ പ്രിയോ വാ ദ്വേഷ്യോ വാ മൂർഖഃ പണ്ഡിത ഏവ വാ।
പ്രാപ്തോ യോ വൈശ്വദേവാന്തേ സോതിഥിഃ സ്വർഗസങ്ക്രമഃ॥ 14-101-75 (95752)
ക്ഷുത്പിപാസാശ്രമാർതായ ദേശകാലഗതായ ച।
സത്കൃത്യാന്നം പ്രദാതവ്യം യജ്ഞസ്യ ഫലമിച്ഛതാ॥ 14-101-76 (95753)
ഭോജയേദാത്മനഃ ശ്രേഷ്ഠാന്വിധഇവദ്ധവ്യകവ്യയോഃ।
അന്നം പ്രാണോ മനുഷ്യണാമന്നദഃ പ്രാണദോ ഭവേത്।
തസ്മാദന്നം വിശേഷേണ ദാതവ്യം ഭൂതിമിച്ഛതാ॥ 14-101-77 (95754)
അന്നദഃ സർവകാമൈസ്തു സുതൃപ്തഃ സുഷ്ട്വലങ്കൃതഃ।
പൂർണചന്ദ്രപ്രകാശേന വിമാനേന വിരാജതേ॥ 14-101-78 (95755)
സേവ്യമാനോ വരസ്ത്രീഭിർമമ ലോകം സ ഗച്ഛതി।
ക്രീഡിത്വാ തു തതസ്തസ്മിന്വർഷകോടിം യഥാഽമരഃ॥ 14-101-79 (95756)
തതസ്ചാപി ച്യുതഃ കാലാദിഹ ലോകേ മഹായശാഃ।
വേദശാസ്ത്രാർഥതത്വജ്ഞോ ഭോഗവാൻബ്രാഹ്മണോ ഭവേത്॥ 14-101-80 (95757)
യഥാശ്രദ്ധം തു യഃ കുര്യാൻമനുഷ്യേഷു പ്രജായതേ।
മഹാധനപതിഃ ശ്രീമാന്വേദവേദാംഗപാരഗഃ।
സർവശാസ്ത്രാർഥതത്വജ്ഞോ ഭോഗവാൻബ്രാഹ്മണോ ഭവേത്॥ 14-101-81 (95758)
സർവാതിഥ്യം തു യഃ കുര്യാദ്വർഷമേകമകൽമഷഃ।
ധർമാർജിതധനോ ഭൂത്വാ പാകഭേദവിവർജിതഃ॥ 14-101-82 (95759)
ദേവാനിവ സ്വയം വിപ്രാനർചയിത്വാ പിതൄനപി।
വിപ്രാനഗ്രാശനാശീ യസ്തസ്യ പുണ്യഫലം ശൃണു॥ 14-101-83 (95760)
വർഷേണൈകേന യാവന്തി പിണ്ഡാന്യശ്നന്തി യേ ദ്വിജാഃ।
താവദ്വർഷാണി രാജേന്ദ്ര മമ ലോകേ മഹീയതേ॥ 14-101-84 (95761)
തതശ്ചാപി ച്യുതഃ കാലാദിഹ ലോകേ മഹായശാഃ।
വേദസാസ്ത്രാർഥതത്വജ്ഞോ ഭോഗവാൻബ്രാഹ്മണോ ഭവേത്॥ 14-101-85 (95762)
സർവാതിഥ്യം തു യഃ കുര്യാദ്യഥാശ്രദ്ധം നരേശ്വര।
അകാലനിയമേനാപി സത്യവാദീ ജിതേന്ദ്രിയഃ॥ 14-101-86 (95763)
സത്യസന്ധോ ചിതക്രോധഃ ശാഖാധർമവിവർജിതഃ।
അധർമഭീരുർധർമിഷ്ഠോ മായാമാത്സര്യവർജിതഃ॥ 14-101-87 (95764)
ശ്രദ്ദധാനഃ സുചിർനിത്യം പാകബേദവിവർജിതഃ।
സ വിമാനേന ദിവ്യേന ദിവ്യരൂപീ മഹായശാഃ॥ 14-101-88 (95765)
പുരന്ദരപുരം യാതി ഗീയമാനോപ്സരോഗണൈഃ।
മന്വന്തരം തു തത്രൈവ ക്രീഡിത്വാ ദേവപൂജിതഃ।
മാനുഷ്യലോകമാഗംയ ഭോഗവാൻബ്രാഹ്മണോ ഭവേത്॥ 14-101-89 (95766)
ദശജൻമാനി വിപ്രത്വമാപ്നുയാദ്രാജപൂജിതഃ।
ജാതിസ്മരശ്ച ഭവതി യത്രയത്രോപജായതേ॥ ॥ 14-101-90 (95767)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്വമേധികപർവണി വൈഷ്ണവധർമപർവണി ഏകാധികശതതമോഽധ്യായഃ॥ 101 ॥
ആശ്വമേധികപർവ - അധ്യായ 102
॥ ശ്രീഃ ॥
14.102. അധ്യായഃ 102
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
കൃഷ്ണേന യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി ഭൂഗോതിലകന്യാദാനഫലപ്രതിപാദനം॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
ഭഗവാനുവാച।
അതഃ പരം പ്രവക്ഷ്യാമി ഭൂമിദാനമനുത്തമം॥ 14-102-1 (95768)
യഃ പ്രയച്ഛതി വിപ്രായ ഭൂമിം രംയാം സദക്ഷിണാം।
ശ്രോത്രിയായ ദരിദ്രായ സാഗ്നിഹോത്രായ പാണ്ഡവ॥ 14-102-2 (95769)
സ സർവകാമതൃപ്താത്മാ സർവരത്നവിഭൂഷിതഃ।
സർവപാപവിനിർമുക്തോ ദീപ്യമാനോഽർകവത്സദാ॥ 14-102-3 (95770)
ബാലസൂര്യപ്രകാശേന വിചിത്രധ്വജശോഭിനാ।
യാതി യാനേന ദിവ്യേന മമ ലോകം മഹായശാഃ॥ 14-102-4 (95771)
തത്ര ദിവ്യാംഗനാഭിസ്തു സേവ്യമാനോ യഥാസുഖം।
കാമഗഃ കാമരൂപീ ച ക്രീഡത്യപ്സരസാംഗണൈഃ॥ 14-102-5 (95772)
യാവദ്ബിഭർതി ലോകാന്വൈ ഭൂമിഃ കുരുകുലോദ്വഹ।
താവദ്ഭൂമിപ്രദഃ കാലേ മമ ലോകേ മഹീയതേ॥ 14-102-6 (95773)
ന ഹി ഭൂമിപ്രദാനാദ്വൈ ദാനമന്യദ്വിശിഷ്യതേ।
ന ചാപി ഭൂമിഹരണാത്പാപമാന്യദ്വിശിഷ്യതേ॥ 14-102-7 (95774)
ദാനാന്യന്യാനി ഹീയന്തേ കാലേന കുരുപുംഗവ।
ഭൂമിദാനസ്യ പുണ്യസ്യ ക്ഷയോ നൈവോപപദ്യതേ॥ 14-102-8 (95775)
ബ്രാഹ്മണായ ദരിദ്രായ ഭൂമിം ദത്താം തു യോ നരഃ।
ന ഹിംസതി നരവ്യാഘ്ര തസ്യ പുണ്യഫലം ശൃണു॥ 14-102-9 (95776)
സപ്തദ്വീപസമുദ്രാന്താ രത്നസഞ്ചയസങ്കുലാ।
സശൈലവനദുർഗാഢ്യാ തേന ദത്താ മഹീ ഭവേത്॥ 14-102-10 (95777)
ഭൂമിം ദൃഷ്ട്വാ ദീയമാനാം ശ്രോത്രിയായാഗ്നിഹോത്രിണേ।
സർവഭൂതാനി മന്യന്തേ മാം ദദാതീതി ഹർഷവത്॥ 14-102-11 (95778)
സുവർണമണിരത്നാനി ധനാനി ച വസൂനി ച।
സർവദാനാനി വൈ രാജന്ദദാതി വസുധാം ദദത്॥ 14-102-12 (95779)
സാഗരാൻസരിതഃ ശൈലാൻസമാനി വിഷമാണി ച।
സർവഗന്ധരസാംശ്ചൈവ ദദാതി വസുധാം ദദത്॥ 14-102-13 (95780)
ഓഷധീഃ ഫലസംപന്നാ നാനാപുഷ്പസമന്വിതാഃ।
കമലോത്പലഷണ്ഡാംശ്ച ദദാതി വസുധാം ദദത്॥ 14-102-14 (95781)
ധർമം കാമം തഥാ ചാർഥം വേദാന്യജ്ഞാംസ്തഥൈവ ച।
സ്വർഗമാർഗഗതിം ചൈവ ദദാതി വസുധാം ദദത്॥ 14-102-15 (95782)
അഗ്നിഷ്ടോമാദിഭിര്യജ്ഞൈര്യേ യജന്തേ സദക്ഷിണൈഃ।
ന തത്ഫലം ലഭന്തേ തേ ഭൂമിദാനസ്യ യത്ഫലം॥ 14-102-16 (95783)
ശ്രോത്രിയാ മഹീം ദത്ത്വാ യോ ന ഹിംസതി പാണ്ഡവ।
തദ്ദാനം കഥയിഷ്യന്തി യാവല്ലോകാഃ പ്രതിഷ്ഠിതാഃ।
താവത്സ്വർഗോപഭോഗാനാം ഭോക്താരഃ പാണ്ഡുനന്ദന॥ 14-102-17 (95784)
സസ്യപൂർണാം മഹീം യസ്തു ശ്രോത്രിയായ പ്രയച്ഛതി।
പിതരസ്തസ്യ തൃപ്യയന്തി യാവദാഭൂതസംപ്ലുവം॥ 14-102-18 (95785)
മമ രുദ്രസ്യ സവിതുസ്ത്രിദശാനാം തഥൈവ ച।
പ്രീതയേ വിദ്ധി രാജേന്ദ്ര ഭൂമിർദത്താ ദ്വിജായ വൈ॥ 14-102-19 (95786)
തേന പുണ്യേന പൂതാത്മാ ദാതാ ഭൂമേര്യുധിഷ്ഠിര।
മമ സാലോക്യമാപ്നോതി നാത്ര കാര്യാ വിചാരാണാ॥ 14-102-20 (95787)
യത്കിഞ്ചിത്കുരുതേ പാപം പുരുഷേ വൃത്തികർശിതഃ।
സ ച ഗോകർണമാത്രേണ ഭൂമിദാനേന ശുധ്യതി॥ 14-102-21 (95788)
മാസോപവാസേ യത്പുണ്യം കൃച്ഛ്രേ ചാന്ദ്രായണേഽപി ച।
ഭൂമിഗോകർണമാത്രേണ തത്പുണ്യം തു വിധീയതേ॥ 14-102-22 (95789)
സർവതീർഥാഭിഷേകേ ച യത്പുണ്യം സമുദാഹൃതം।
ഭൂമിഗോകർണമാത്രേണ തത്പുണ്യം തു വിധീയതേ॥ 14-102-23 (95790)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 14-102-24x (7953)
ദേവദേവ നമസ്തേഽസ്തദു വാസുദേവ സുരേശ്വര।
ഗോകർണസ്യ പ്രമാണം വൈ വക്തുമർഹസി തത്വതഃ॥ 14-102-24 (95791)
ഭഗവാനുവാച। 14-102-25x (7954)
ശൃണു ഗോകർണമാത്രസ്യ പ്രമാണം പാണ്ഡുനന്ദന।
ത്രിംശദ്ദണ്ഡപ്രമാണേന പ്രമിതം സർവതോ ദിശം॥ 14-102-25 (95792)
പ്രത്യക്പ്രാഗപി രാജേന്ദ്ര തത്തഥാ ദക്ഷിണോത്തരം।
ഗോകർണം തദ്വിദഃ പ്രാഹുഃ പ്രമാണം ധരണേർനൃപ॥ 14-102-26 (95793)
സവൃഷം ഗോശതം യത്ര സുഖം തിഷ്ഠത്യയന്ത്രിതം।
സവത്സം കുരുശാർദൂല തച്ച ഗോകർണമുച്യതേ॥ 14-102-27 (95794)
കിങ്കരാ മൃത്യുദണ്ഡാശ്ച കുംഭീപാകാശ്ച ദാരുണാഃ।
ഘോരാശ്ച വാരുണാഃ പാശാ നോപസർപന്തി ഭൂമിദം॥ 14-102-28 (95795)
നിരയാ രൌരവാദ്യാശ്ച തഥാ വൈതരണീ നദീ।
തീവ്രാശ്ച യാതനാഃ കൃഷ്ടാ നോപസർപന്തി ഭൂമിദം॥ 14-102-29 (95796)
ചിത്രഗുപ്താഃ കലിഃ കാലഃ കൃതാന്തോ മൃത്യുരേവ ച।
യമശ്ച ഭഗവാൻസാക്ഷാത്പൂജയന്തി മഹീപ്രദം॥ 14-102-30 (95797)
രുദ്രഃ പ്രജാപതിഃ ശക്രഃ സുരാ ഋഷിഗണാസ്തഥാ।
അഹം ച പ്രീതിമാന്രാജൻപൂജയാമോ മഹീപ്രദം॥ 14-102-31 (95798)
കൃശഭൃത്യസ്യ കൃശഗോഃ കൃശാശ്വസ്യ കൃതാതിഥേഃ।
ഭൂമിർദേയാ നരശ്രേഷ്ഠ സ നിധഇഃ പാരലൌകികഃ॥ 14-102-32 (95799)
സീദമാനകുടുംബായ ശ്രോത്രിയായാഗ്നിഹോത്രിണേ।
വ്രസ്ഥായ ദരിദ്രായ ഭൂമിർദേയാ നരാധിപ॥ 14-102-33 (95800)
യഥാ ഹി ധാത്രീ ക്ഷീരേണ പുത്രം വർധയതി സ്വയം।
ദാതാരമനുഗൃഹ്ണാതി ദത്താ ഹ്യേവം വസുന്ധരാ॥ 14-102-34 (95801)
യഥാ ബിഭർതി ഗൌർവത്സം സൃജന്തീ ക്ഷീരമാത്മനഃ।
തഥാ സർവഗുണോപേതാ ഭൂമിർവഹതി ഭൂമിദം॥ 14-102-35 (95802)
യഥാ ബീജനി രോഹന്തി ജലസിക്താനി ഭൂപതേ।
തഥാ കാമാഃ പ്രരോഹന്തി ഭൂമിദസ്യ ദിനേദിനേ॥ 14-102-36 (95803)
യഥാ തേജസ്തു സൂര്യസ്യ തമഃ സർവം വ്യപോഹതി।
തഥാ പാപം നരസ്യേഹ ഭൂമിദാനം വ്യപോഹതി॥ 14-102-37 (95804)
ദാതാ ദശാനുഗൃഹ്ണാതി യോ ഹരേദ്ദശ ഹന്തി ച।
അതീതാന്യാഗതാനീഹ കുലാനി കുരുപുംഗവ॥ 14-102-38 (95805)
ആശ്രുത്യ ഭൂമിദാനം തു ദത്ത്വാ യോ വാ ഹരേൻപുനഃ।
സ ബദ്ധോ വാരുണൈഃ പാശൈഃ ക്ഷിപ്യതേ പൂയശോണിതേ॥ 14-102-39 (95806)
സ്വദത്താം പരദത്താം വാ യോ ഹരേത് വസുന്ധരാം।
ന തസ്യ നരകാദ്ധോരാദ്വിദ്യതേ നിഷ്കൃതിഃ ക്വചിത്॥ 14-102-40 (95807)
ബ്രാഹ്ംണസ്യ ഹൃതേ ക്ഷേത്രേ ഹന്യാദ്ദ്വാദശ പൂർവജാൻ।
സ ഗച്ഛേത്കൃമിയോനിം ച ന ച മുച്യേത ജാതു സഃ॥ 14-102-41 (95808)
ദത്ത്വാ ഭൂമിം ദ്വിജേന്ദ്രായ യസ്താമേവോപജീവതി।
ഗവാം ശതസഹസ്രസ്യ ഹന്തുഃ സ ലഭതേ ഫലം॥ 14-102-42 (95809)
സോധശ്ശിരാസ്തു പാപാത്മാ കുംഭീപാകേഷു പച്യതേ।
ദിവ്യൈർവർഷസഹസ്രൈസ്തു കുംഭീപാകാദ്വിജനിസ്സൃതഃ।
ഇഹ ലോകേ ഭവേത്സ ശ്വാ രാതജൻമനി പാണ്ഡവ॥ 14-102-43 (95810)
ദത്ത്വാ ഭൂമി ദ്വിജേന്ദ്രാണാം യസ്താമേവോപജീവതി।
സ മൂഢോ യാതി ദുഷ്ടാത്മാ നരകാനേകവിംശതിം।
നരകേഭ്യോ വിനിർമുക്തഃ ശുനാം യോനിം സ ഗച്ഛതി॥ 14-102-44 (95811)
ഹലകൃഷ്ടാ മഹീ ദേയാ സബീജാ സസ്യമാലിനീ।
അഥവാ സോദകാ ദേയാ ദരിദ്രായ ദ്വിജാതയേ॥ 14-102-45 (95812)
ഏവം ദത്താ മഹീ രാജൻപ്രഹൃഷ്ടേനാന്തരാത്മനാ।
സർവാൻകാമാനവാപ്നോതി മനസാ ചിന്തിതാനി ച॥ 14-102-46 (95813)
ബഹുഭിർവസുധാ ദത്താ ദീയതേ ച നരാധിപൈഃ।
യസ്യ യസ്യ യദാ ഭൂമിസ്തസ്യ തസ്യ തദാ ഫലം॥ 14-102-47 (95814)
യഃ പ്രയച്ഛതി കന്യാം വൈ സുരൂപാം ശ്രോത്രിയായ വൈ।
സ ബ്രഹ്മദേയോ രാജേന്ദ്ര തസ്യ പുണ്യഫലം ശൃണു॥ 14-102-48 (95815)
ബലീവർദസഹസ്രാണാം ദത്താനാം ധുര്യവാഹിനാം।
യത്പുണ്യം ലഭതേ രാജൻകന്യാദാനേന തത്ഫലം॥ 14-102-49 (95816)
ഗവാം ശതസഹസ്രസ്യ സംയഗ്ധത്തസ്ഥ യത്ഫലം।
തത്ഫലം സമവാപ്നോതിഃ യഃ പ്രയച്ഛതി കന്യകാം॥ 14-102-50 (95817)
യാവന്തി ചൈവ രോമാണി കന്യായാഃ കുരുപുംഗവ।
താവദ്വർഷസഹസ്രാണി മമ ലോകേ മഹീയതേ॥ 14-102-51 (95818)
തതശ്ചാപി ച്യുതഃ കാലാദിഹ ലോകേ സ ജായതേ।
ഷഡംഗവിച്ചതുർവേദീ സർവലോകാർചിതോ ദ്വിജഃ॥ 14-102-52 (95819)
യഃ സുവർണം ദരിദ്രായ ബ്രാഹ്മണായ പ്രയച്ഛതി।
ശ്രോത്രിയായ സുവൃത്തായ ബഹുപുത്രായ പാണ്ഡവ॥ 14-102-53 (95820)
സ മുക്തഃ സർവപാപേഭ്യോ ബാലസൂര്യസമപ്രഭഃ।
വിമാനം ദിവ്യാമാരൂഢഃ കാമഗഃ കാമഭോഗവാൻ॥
വർഷകോടിം മഹാതേജാ മമ ലോകേ മഹീയതേ॥ 14-102-54 (95821)
തതഃ കാലാവതീർണശ്ച സോസ്മിംʼല്ലോകേ ഹി ജായതേ।
വേദവേദാംഗവിദ്വിപ്രഃ കോടീധനപതിർഭവേത്॥ 14-102-55 (95822)
യശ്ച രൂപ്യം പ്രയച്ഛേദ്വൈ ദരിദ്രായ ദ്വിജാതയേ।
കൃശവൃത്തേഃ കൃശഗവേ സ മുക്തഃ സർവകിൽബിഷൈഃ॥ 14-102-56 (95823)
പൂർണചന്ദ്രപ്രകാശേന വിമാനേന വിരാജതാ।
കാമരൂപി യഥാകാമം സ്വർഗലോകേ മഹീയതേ॥ 14-102-57 (95824)
തതോഽവതീർണഃ കാലേന ലോകേ ചാസ്മിൻമഹായശാഃ।
സർവലോകാർചിതഃ ശ്രീമാന്രാജാ ഭവതി വീര്യവാൻ॥ 14-102-58 (95825)
തിലപർവതകം യസ്തു ശ്രോത്രിയായ പ്രയച്ഛതി।
വിശേഷേണ ദരിദ്രായ തസ്യാപി ശൃണു യത്ഫലം॥ 14-102-59 (95826)
പുണ്യം വൃഷായുതോത്സർഗേ യത്പ്രോക്തം പാണ്ഡുനന്ദന।
തത്പുണ്യം സമനുപ്രാപ്യ തത്ക്ഷണാദ്വിരജാ ഭവേത്॥ 14-102-60 (95827)
യഥാ ത്വചം ഭുജംഗോ വൈ ത്യക്ത്വാ ശുദ്ധതനുർഭവേത്।
തതാ തിലപ്രദാനാദ്വൈ പാപം ത്യക്ത്വാ വിസുദ്ധ്യതി॥ 14-102-61 (95828)
തിലഷണ്ഡം പ്രയുഞ്ജാനോ ജാംബൂനദവിഭൂഷിതം।
വിമാനം ദിവ്യമാരൂഢഃ പിതൃലോകേ മഹീയതേ॥ 14-102-62 (95829)
ഷഷ്ടിം വർഷസഹസ്രാണി കാമരൂപീ മഹായശാഃ।
തിലപ്രദാതാ രമതേ പിതൃലോകേ യഥാസുഖം॥ 14-102-63 (95830)
യഃ പ്രയച്ഛതി വിപ്രായ തിലധേനും നരാധിപ।
ശ്രോത്രിയായ ദരിദ്രായ ശൃണു തസ്യാപി യത്ഫലം॥ 14-102-64 (95831)
ഗോസഹസ്രപ്രദാനേന യത്പുണ്യം സമുദാഹൃതം।
തത്പുണ്യഫലാമാപ്നോതി തിലധേനുപ്രദോ നരഃ॥ 14-102-65 (95832)
തിലാനാം കുഡവൈര്യസ്തു തിലധേനും പ്രയച്ഛതി।
താവത്കോടിസമാ രാജൻസ്വർഗലോകേ മഹീയതേ॥ 14-102-66 (95833)
അഷ്ടാഢകതിലൈഃ കൃത്വാ തിലധേനു നരാധിപ।
ദ്വാത്രിംശന്നിഷ്കസംയുക്തം വിഷുവേ യഃ പ്രയച്ഛതി।
മദ്ഭക്ത്യാ മദ്ഗതാത്മാ വൈ തസ്യ പുണ്യഫലം ശൃണു॥ 14-102-67 (95834)
കന്യാദാനസഹസ്രസ്യ വിധിദത്തസ്യ യത്ഫലം।
തത്പുണ്യം സമനുപ്രാപ്തോ മമ ലോകേ മഹീയതേ॥ 14-102-68 (95835)
മമ ലോകാവതീർണശ്ച സോസ്മിംʼല്ലോകേഽഭിജായതേ।
ഋഗ്യജുസ്സാമവേദാനാം പാരഗോ ബ്രാഹ്മണർഷഭഃ॥ 14-102-69 (95836)
ഗാം തു യസ്തു ദരിദ്രായ ശ്രോത്രിയായ പ്രയച്ഛതി।
പ്രസന്നാം ക്ഷീരിണീം പുണ്യാം സവത്സാം കാംസ്യദോഹിനീം॥ 14-102-70 (95837)
യത്കിഞ്ചിദ്ദുഷ്കൃതം കർമ തസ്യ പൂർവകൃതം നൃപഃ।
തത്സർവം തത്ക്ഷണാദേവ വിനശ്യതി ന സംശയഃ॥ 14-102-71 (95838)
യാനം ച വൃഷസംയുക്തം ദീപ്യമാനം സ്വലങ്കൃതം।
ആരൂഢഃ കാമഗം ദിവ്യം ഗോലോകമധിഗച്ഛതി॥ 14-102-72 (95839)
യാവന്തി ചൈവ രോമാണി തസ്യാ ഗോസ്തു നരാധിപ।
താവദ്വർഷസഹസ്രാണി ഗവാം ലോകേ മഹീയതേ॥ 14-102-73 (95840)
ഗോലോകാദവതീർണസ്തു ലോകേഽസ്മിൻബ്രാഹ്മണോ ഭവേത്।
സത്രയാജീ വദന്യശ്ച സർവരാജഭിരർചിതഃ॥ 14-102-74 (95841)
തിലം ഗാവഃ സുവർണം ചാപ്യന്നം കന്യാ വസുന്ധരാ।
താരയന്തീഹ ദത്താനി ബ്രാഹ്മണേഭ്യോ മഹാഭുജ॥ 14-102-75 (95842)
ബ്രാഹ്മണം വൃത്തസംപന്നമാഹിതാഗ്നിമലോലുപം।
തർപയേദ്വിധിവദ്രാജൻസ നിധിഃ പാരലൌകികഃ॥ 14-102-76 (95843)
ആഹിതാഗ്നി ദരിദ്രം ച ശ്രോത്രിയം ച ജിതേന്ദ്രിയം।
ശൂദ്രാന്നവർജിതം ചൈവ ദ്വിജം യത്നേന പൂജയേത്॥ 14-102-77 (95844)
ആഹിതാഗ്നിഃ സദാ പാത്രമഹ്നിഹോത്രീ ച വേദവിത്।
പാത്രാണാമപി തത്പാത്രം ശൂദ്രാന്നം യസ്യ നോദരേ॥ 14-102-78 (95845)
യച്ച വേദമയം പാത്രം യച്ച പാത്രം തപോമയം।
അസങ്കീർണം ച യത്പാത്രം തത്പാത്രം താരയിഷ്യതി॥ 14-102-79 (95846)
നിത്യസ്വാധ്യായനിരതാസ്ത്വസങ്കീർണേന്ദ്രിയാശ്ച യേ।
പഞ്ചയജ്ഞപരാ നിത്യം പൂജിതാസ്താരയന്തി തേ॥ 14-102-80 (95847)
യേ ക്ഷാന്തിദാന്താഃ ശ്രുതിപൂർണകർണാ
ജിതേന്ദ്രിയാഃ പ്രാണിവധൈ നിവൃത്താഃ।
പ്രതിഗ്രഹേ സങ്കുചിതാ ഗൃഹസ്ഥാ-
സ്തേ ബ്രാഹ്മണാസ്താരയിതും സമർഥാഃ॥ 14-102-81 (95848)
നിത്യോദകീ നിത്യയജ്ഞോപവീതീ
നിത്യസ്വാധ്യായീ വൃഷലാന്നവർജീ।
ക്രതൌ ഗച്ഛന്വിധിവച്ചാപി ജുഹ്വ-
ത്സ ബ്രാഹ്മണസ്താരയിതും സമർഥഃ॥ 14-102-82 (95849)
ബ്രാഹ്മണോ യസ്തു മദ്ഭക്തോ മദ്രാഗീ മത്പരായണഃ।
മയി സംന്യസ്തകർമാ ച സ വിപ്രസ്താരയേദ്ധ്രുവം॥ 14-102-83 (95850)
ദ്വാദശാക്ഷരതത്വജ്ഞശ്ചതുർവ്യൂഹവിഭാഗവിത്।
അച്ഛിദ്രപഞ്ചകാലജ്ഞഃക സ വിപ്രസ്താരയിഷ്യതി॥ ॥ 14-102-84 (95851)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്വമേധികപർവണി വൈഷ്ണവധർമപർവണി ദ്വ്യധികശതതമോഽധ്യായഃ॥ 102 ॥
ആശ്വമേധികപർവ - അധ്യായ 103
॥ ശ്രീഃ ॥
14.103. അധ്യായഃ 103
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
കൃഷ്ണേന യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി വൃഷഭഗൃഹശയ്യാദിദാനപ്രശംസനം॥ 1 ॥ തഥാ ഗോബ്രാഹ്മണരക്ഷണാദിനാനാധർമകഥനം॥ 2 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
വൈശംപായന ഉവാച।
വാസുദേവേന ദാനേഷു കഥിതേഷു യഥാക്രമം।
അവിതൃപ്തശ്ച ധർമേഷു കേശവം പുനരബ്രവീത്॥ 14-103-1 (95852)
ദേവ ധർമാമൃതമിദം ശൃണ്വതോപി പരന്തപ।
ന വിദ്യതേ സുരശ്രേഷ്ഠ മമ തൃപ്തിർഹി മാധവ॥ 14-103-2 (95853)
അനഡുത്സംപ്രദാനസ്യ യത്ഫലം തു വിധീയതേ।
തത്ഫലം കഥയസ്വേഹ തവ ഭക്തസ്യ മേഽച്യുത॥ 14-103-3 (95854)
യാനിചാന്യാനിദാനാനിത്വയാ നോക്താനി കാനിചിത്॥
താന്യാചക്ഷ്വ സുരശ്രേഷ്ഠ തേഷാം ചാനുക്രമാത്ഫലം॥ 14-103-4 (95855)
ഭഗവാനുവാച। 14-103-5x (7955)
പവിത്രത്വാത്സുപുണ്യത്വാത്പാവനത്വാത്തഥൈവ ച।
ശൃണു ധർമാമൃതം ശ്രേഷ്ഠം ദത്തസ്യാനഡുഹഃ ഫലം॥ 14-103-5 (95856)
ദശധേനുസമോഽനഡ്വാനേകോപി കുരുപുംഗവ।
മേദോമാംസവിപുഷ്ടാംഗോ നീരോഗഃ കോപവർജിതഃ॥ 14-103-6 (95857)
യുവാ ഭദ്രഃ സുശീലശ്ച സർവദോഷവിവർജിതഃ।
ധുരം ധാരയതി ക്ഷിപ്രം ദത്തോ വിപ്രായ പാണ്ഡവ॥ 14-103-7 (95858)
സ തേന പുണ്യദാനേന വർഷകോടിം യുധിഷ്ഠിര।
യഥാകാമം മഹാദേജാ ഗവാം ലോകേ മഹീയതേ॥ 14-103-8 (95859)
യശ്ച ദദ്യാദനഡുഹൌ ദ്വൌ യുക്തൌ ച ധുരന്ധരൌ।
സുവൃത്തായ ദരിദ്രായ ശ്രോത്രിയായ വിശേഷതഃ।
തസ്യ യത്പുണ്യമാഖ്യാതം തച്ഛൃണുഷ്വ യുധിഷ്ഠിര॥ 14-103-9 (95860)
സഹസ്രഗോപ്രദാനേന യത്പ്രോക്തം ഫലമുത്തമം॥
തത്പുണ്യഫലമാപ്നോതി യാതി ലോകാൻസ മാമകാൻ॥ 14-103-10 (95861)
യാവന്തി ചൈവ രോമാണി തയോരനുഡുഹോർനൃപ।
താവദ്വർഷസഹസ്രാണി മമ ലോകേ മഹീയതേ॥ 14-103-11 (95862)
ദരിദ്രായൈവ ദാതവ്യം ന സമൃദ്ധായ പാണ്ഡവ।
വർഷാണാം ഹി തടാകേഷു ഫലം നൈവ പയോധിഷു॥ 14-103-12 (95863)
യസ്തു ദദ്യാദനഡുഹം ദരിദ്രായ ദ്വിജാതയേ।
സ തേന പുണ്യദാനേന പുതാത്മാ കുരുപുംഗവ॥ 14-103-13 (95864)
വിമാനം ദിവ്യമാരൂഢോ ദിവ്യരൂപീ യഥാസുഖം।
മമ ലോകേഷു രമതേ യാവദാഭൂതസംപ്ലുവം॥ 14-103-14 (95865)
ഗൃഹം ദീപപ്രഭായുക്തം ശയ്യാസനവിഭൂഷിതം।
ഭാജനോപസ്കരൈര്യുക്തം ധനധാന്യൈരലങ്കൃതം।
ദാസീഗോഭൂമിസംയുക്തമന്യൂനം സർവസാധനൈഃ॥ 14-103-15 (95866)
ബ്രാഹ്മണായ ദരിദ്രായ ശ്രോത്രിയായ യുധിഷ്ഠിര।
ദദ്യാത്സദക്ഷിണം യസ്തു തസ്യ പുണ്യഫലം ശൃണു॥ 14-103-16 (95867)
ദേവാഃ പിതൃഗണാശ്ചൈവ ഹ്യഗ്നയോ ഋഷയസ്തഥാ।
പ്രയച്ഛന്തി പ്രഹൃഷ്ടാ വൈ യാനമാദിത്യസന്നിഭം॥ 14-103-17 (95868)
തേന ഗച്ഛേച്ഛ്രിയാ യുക്തോ ബ്രഹ്മലോകമനുത്തമം।
സ്ത്രീസഹസ്രാവൃതേ രംയേ ഭവനേ തത്ര കാഞ്ചനേ।
മോദതേ ബ്രഹ്മലോകസ്ഥോ യാവദാഭൂതസപ്ലവം॥ 14-103-18 (95869)
ശയ്യം പ്രസ്തരണോപേതാം യഃ പ്രയച്ഛതി പാണ്ഡവ।
അർചയിത്വാ ദ്വിജം ഭക്ത്യാ വസ്ത്രമാല്യാനുലേപനൈഃ।
ഭോജയിത്വാ വിചിത്രാന്നം തസ്യ പുണ്യഫലം ശൃണു॥ 14-103-19 (95870)
ധേനുദാനസ്യ യത്പുണ്യം വിധിദത്തസ്യ പാണ്ഡവ।
തത്പുണ്യം തമനുപ്രാപ്യ പിതൃലോകേ മഹീയതേ॥ 14-103-20 (95871)
ശിൽപമധ്യയനം വാഽപി വിദ്യാം മന്ത്രൌഷധാനി ച।
യഃ പ്രയച്ഛതി വിപ്രായ തസ്യ പുണ്യഫലം ശൃണു॥ 14-103-21 (95872)
ആഹിതാഗ്നിസഹസ്രസ്യ പൂജിതസ്യൈവ യത്ഫലം।
തത്പുണ്യഫലമാപ്നോതി യസ്തു ശയ്യാം പ്രയച്ചതി॥ 14-103-22 (95873)
ഛന്ദോഭിഃ സംപ്രയുക്തേന വിമാനേന വിരാജതാ।
സപ്തർഷിലോകാന്വ്രജതി പൂജ്യതേ ബ്രഹ്മവാദിഭിഃ॥ 14-103-23 (95874)
ചതുര്യുഗാനി വൈ ത്രിംശത്ക്രീഡിത്വാ തത്ര ദേവവത്।
ഇഹ മാനുഷ്യകേ ലോകേ വിപ്രോ ഭവതി വേദവിത്॥ 14-103-24 (95875)
വിശ്രാമയതി യോ വിപ്രം ശ്രാന്തമധ്വനി കർശിതം।
കവിനശ്യതി തദാ പാപം തസ്യ വർഷകൃതം നൃപ॥ 14-103-25 (95876)
അഥ പ്രക്ഷാലയേത്പാദൌ തസ്യ തോയേന ഭക്തിമാൻ।
ദശവർഷകൃതം പാപം വ്യപോഹതി ന സംശയഃ॥ 14-103-26 (95877)
ഘൃതേന വാഽഥ തൈലേന പാദൌ തസ്യ തു പൂജയേത്।
തദ്ദ്വാദസമാരൂഢം പാപമാശു വ്യപോഹതി॥ 14-103-27 (95878)
ധേനുകാഞ്ചനദത്തസ്യ യത്പുണ്യം സമുദാഹൃതം।
തത്പുണ്യഫലമാപ്നോതി യസ്ത്വേനം വിപ്രമർചയേത്॥ 14-103-28 (95879)
സ്വാഗതേന തു യോ വിപ്രം പൂജയേദാസനേന ച।
പ്രത്യുത്ഥാനേന വാ രാജൻസ ദേവാനാം പ്രിയോ ഭവേത്॥ 14-103-29 (95880)
സ്വാഗതേനാഗ്നയോ രാജന്നാസനേന ശതക്രതുഃ।
പ്രത്യുത്ഥാനേന പിതരഃ പ്രീതി യാന്ത്യതിഥിപ്രിയാഃ॥ 14-103-30 (95881)
അഗ്നിശക്രപിതൄണാം ച തേഷാം പ്രീത്യാ നരാധിപ।
സംവത്സരകൃതം പാപം തസ്യ സദ്യോ വിനശ്യതി॥ 14-103-31 (95882)
യഃ പ്രയച്ഛതി വിപ്രായ ആസനം മാല്യഭൂഷിതം।
സ യാതി മണിചിത്രേണ രഥേനേന്ദ്രനികേതനം॥ 14-103-32 (95883)
പുരന്ദരാസനേ തത്ര ദിവ്യനാരീവിഭൂഷിതഃ।
ഷഷ്ടിം വർഷസഹസ്രാണി ക്രീഡത്യപ്സരസാം ഗണൈഃ॥ 14-103-33 (95884)
വാഹനം യഃ പ്രയച്ഛേത ബ്രാഹ്മണായ യുധിഷ്ഠിര।
സ യാതി രത്നചിത്രേണ വാഹനേന സുരാലയം॥ 14-103-34 (95885)
സ തത്ര കാമം ക്രീഡിത്വാ സേവ്യമാനോപ്സരോഗണൈഃ।
ഇഹ രാജാ ഭവേദ്രാജന്നാത്ര കാര്യാ വിചാരണാ॥ 14-103-35 (95886)
പാദപം പല്ലവാകീർണം പുഷ്പതിം ഫലിതം തഥാ।
ഗന്ധമാല്യൈരഥാഭ്യർച്യ വസ്ത്രാഭരണഭൂഷിതം॥ 14-103-36 (95887)
യഃ പ്രയച്ഛതി വിപ്രായ ശ്രോത്രിയായ സദക്ഷിണം।
ഭോജയിത്വാ യഥാകാമം തസ്യ പുണ്യഫലം ശൃണു॥ 14-103-37 (95888)
ജാംബൂനദവിചിത്രേണ വിമാനേന വിരാജതാ।
പുരന്ദരപുരം യാതി ജയശബ്ദരവൈര്യുതഃ॥ 14-103-38 (95889)
തതഃ ശക്രപുരേ രംയേ തസ്യ കൽപകപാദപഃ।
ദദാതി ചേപ്സിതം സർവം മനസാ യദ്യദിച്ഛതി॥ 14-103-39 (95890)
യാവന്തി തസ്യ പത്രാണി പുഷ്പാണി ച ഫലാനി ച।
താവദ്വർഷസഹസ്രാണി ശക്രലോകേ മഹീയതേ॥ 14-103-40 (95891)
ശക്രലോകാവതീർണശ്ച മാനുഷ്യം ലോകമാഗതഃ।
രഥാശ്വഗജസംപൂർണം പുരം രാജ്യം ച വക്ഷ്യതി॥ 14-103-41 (95892)
സ്ഥാപയിത്വാ തു മദ്ഭക്ത്യാ യോ മത്പ്രതികൃതി നരഃ।
ആലയം വിധിവത്കൃത്വാ പൂജാകർമ ച കാരയേത്।
സ്വയം വാ പൂജയേദ്ഭക്ത്യാ തസ്യ പുണ്യഫലം ശൃണു॥ 14-103-42 (95893)
അശ്വമേധസഹസ്രസ്യ യത്പുണ്യം സമുദാഹൃതം।
തത്ഫലം സമവാപ്നോതി മത്സാലോക്യം പ്രപദ്യതേ।
ന ജാനേ നിർഗമം തസ്യ മമ ലോകാദ്യുധിഷ്ഠിര॥ 14-103-43 (95894)
ദേവാലയേ വിപ്രഗൃഹേ ഗോവാടേ ചത്വരേഽപി വാ।
പ്രജ്വാലയതി യോ ദീപം തസ്യ പുണ്യഫലം ശൃണു॥ 14-103-44 (95895)
ആരുദ്യ കാഞ്ചനം യാനം ദ്യോതയൻസർവതോ ദിശം।
ഗച്ഛേദാദിത്യലോകം സ സേവ്യമാനഃ സുരോത്തമൈഃ॥ഛ 14-103-45 (95896)
തത്ര പ്രകാമം ക്രീഡിത്വാ വർഷകോടിം മഹാതപാഃ।
ഇഹ ലോകേ ഭവേദ്വിപ്രോ വേദവേദാംഗപാരഗഃ॥ 14-103-46 (95897)
ദേവാലയേഷു വാ രാജൻബ്രാഹ്മണാവസഥേഷു വാ।
ചത്വരേ വാ ചതുഷ്കേ വാ രാത്രൌ വാ യദി വാ ദിവാ॥ 14-103-47 (95898)
നാനാഗന്ധർവവാദ്യാനി ധർമശ്രാവണികാനി ച।
യസ്തു കാരയതേ ഭക്ത്യാ മദ്ഗതേനാന്തരാത്മനാ॥ 14-103-48 (95899)
തസ്യ ദേവാ നരശ്രേഷ്ഠ പിതരശ്ചാപി ഹർഷിതാഃ।
സുപ്രീതാഃ സംപ്രയച്ചന്തി വിമാനം കാമഗം സുഖം॥ 14-103-49 (95900)
സ ച തേന പിമാനേന യാതി ദേവപുരം നരഃ।
തത്ര ദിവ്യാപ്സരോഭിസ്തു സേവ്യമാനഃ പ്രമോദതേ॥ 14-103-50 (95901)
ദേവലോകാവതീർണസ്തു സോസ്മിംʼല്ലോകേ നരാധിപ।
വേദവേദാംഗതത്വജ്ഞോ ഭോഗവാൻബ്രാഹ്മണോ ഭവേത്॥ 14-103-51 (95902)
ചത്വരേ വാ സഭായാം വാ വിസ്തീർണി വാ സഭാംഗണേ।
കൃത്വാഽഗ്നികുണ്ഡം വിപുലം സ്ഥണ്ഡിലം വാ യുധിഷ്ഠിര॥ 14-103-52 (95903)
തത്രാഗ്നിം ചതുരോ മാസാഞ്ജ്വാലയേദ്യസ്തു ഭക്തിമാം।
സമാപ്തേഷു ച മാസേഷു പൌഷ്യാദിഷു തതോ ദ്വിജാൻ॥ 14-103-53 (95904)
ഭോജയേത്പായസം മൃഷ്ടം മദ്ഗതേനാന്തരാത്മനാ।
ദക്ഷിണാം ച യഥാശക്തി ബ്രാഹ്ംണേഭ്യോ നിവേദയത്॥ 14-103-54 (95905)
ഏവമഗ്നിം തു യഃ കുര്യാന്നിത്യമേവാർചയേത്തു മാം।
തസ്യ പുണ്യഫലം യദ്വൈ തന്നിബോധ യുധിഷ്ഠിര॥ 14-103-55 (95906)
തേനാഹം ശങ്കരശ്ചൈവ പിതരോ ഹ്യഗ്നയസ്തഥാ।
യാസ്യാമഃ പരമാം പ്രീതിം നാത്ര കാര്യാവിചാരണാ॥ 14-103-56 (95907)
ഷഷ്ടിം വർഷസഹസ്രാണി ഷഷ്ടിം വർഷശതാനി ച।
സോസ്മത്പ്രീതികരഃ ശ്രീമാൻമമ ലോകേ മഹീയതേ॥ 14-103-57 (95908)
മമ ലോകാവതീർണശ്ച അസ്മിംʼല്ലോകേ മഹായശാഃ।
വേദവേദാംഗവിദ്വിപ്രോ ജായതേ രാജപൂജിതഃ॥ 14-103-58 (95909)
യഃ കരോതി നരശ്രേഷ്ഠ ഭരണം ബ്രാഹ്മണസ്യ തു।
ശ്രോത്രിയസ്യാഭിജാതസ്യ ദരിദ്രസ്യ വിശേഷതഃ।
തസ്യ പുണ്യഫലം യദ്വൈ തന്നിബോധ യുധിഷ്ഠിര॥ 14-103-59 (95910)
ഗവാം കോടിപ്രദാനേന യത്പുണ്യം സമുദാഹൃതം।
തത്സർവഫലമാപ്നോതി വർഷേണൈകേന പാണ്ഡവ॥ 14-103-60 (95911)
കാഞ്ചനേന വിചിത്രേണ വിമാനേനാർകശോഭിനാ।
സ യാതി മാമകം ലോകം ദിവ്യസ്ത്രീഗണസേവിതഃ॥ 14-103-61 (95912)
ഗീയമാനോ വരസ്ത്രീഭിർവർഷാണാം കോടിവിംശതിം।
ക്രീഡിത്വാ മാമകേ തത്ര സർവദേവൈരഭിഷ്ടുതഃ।
മാനുഷ്യമവതീർണസ്തു വേദവിദ്ബ്രാഹ്മണോ ഭവേത്॥ 14-103-62 (95913)
കരകാം കർണികാം വാഽപി മഹദ്വാ ജലഭാജനം।
യഃ പ്രയച്ഛതി വിപ്രായ തസ്യ പുണ്യഫലം ശൃണു॥ 14-103-63 (95914)
ബ്രഹ്മകൂർചേ തു യത്പീതേ ഫലം പ്രോക്തം നരാദിപ।
തത്പുണ്യഫലമാപ്നോതി ജലഭാജനദോ നരഃ।
സുതൃപ്തഃ സർവസൌഗന്ധഃ പ്രഹൃഷ്ടേന്ദ്രിയമാനസഃ॥ 14-103-64 (95915)
ഹംസസാരസയുക്തേന വിമാനേന വിരാജതാ।
സ യാതി വാരുണം ലോകം ദിവ്യഗന്ധർവസേവിതം॥ 14-103-65 (95916)
പാനീയം യഃ പ്രയച്ഛേദ്വൈ ജീവാനാം ജീവനം പരം।
ഗ്രീഷ്മേ ച ത്രിഷു മാസേഷു തസ്യ പുണ്യഫലം ശൃണു॥ 14-103-66 (95917)
കപിലാകോടിനാനസ്യ യത്പുണ്യം തു വിധീയതേ।
തത്പുണ്യഫലമാപ്നോതി പാനീയം യഃ പ്രയച്ഛതി॥ 14-103-67 (95918)
പൂർണചന്ദ്രപ്രകാസേന വിമാനേന വിരാജതാ।
സ ഗച്ഛേച്ചന്ദ്രഭവനം സേവ്യമാനോപ്സരോഗണൈഃ॥ 14-103-68 (95919)
ത്രിംശത്കോടിയുഗം തത്ര ദിവ്യഗന്ധർവസേവിതഃ।
ക്രീഡിത്വാ മാനുഷേ ലോകേ ചതുർവേദീ ദ്വിജോ ഭവേത്॥ 14-103-69 (95920)
ശിരോഭ്യംഗപ്രദാനേന തേജസ്വീ പ്രിയദർശനഃ।
സുഭഗോ രൂപവാഞ്ശൂരഃ പണ്ഡിതശ്ച ഭവേദ്ദ്വിജഃ॥ 14-103-70 (95921)
വസ്ത്രദായീ തു തേജസ്വീ സർവത്ര പ്രിയദർശനഃ।
സുഭഗോ ഭവതി ശ്രീമാൻസ്ത്രീണാം നിത്യം മനോരമഃ॥ 14-103-71 (95922)
ഉപാനഹൌ ച ച്ഛത്രം ച യോ ദദാതി നരോത്തമഃ।
സ യാതി രഥമുഖ്യേന കാഞ്ചനേന വിരാജതാ।
ശക്രലോകം മഹാതേജാഃ സേവ്യമാനോപ്സരോഗണൈഃ॥ 14-103-72 (95923)
കാഷ്ഠപാദുകദാ യാന്തി വിമാനൈർവൃക്ഷനിർമിതൈഃ।
ധർമരാജപുരം രംയം സേവ്യമാനാഃ സുരോത്തമൈഃ॥ 14-103-73 (95924)
ദന്തകാഷ്ഠപ്രാദനേന പ്രിയവാക്യോ ഭവേന്നരഃ।
സുഗന്ധവദനഃ ശ്രീമാൻമേദാസൌഭാഗ്യസംയുതഃ॥ 14-103-74 (95925)
ക്ഷീരം ദധി ഘൃതം വാഽപി ഗുഡം മധുരസം തഥാ।
യേ പ്രയച്ഛന്തി വിപ്രേഭ്യഃ പരാം ഭക്തിമുപാഗതാഃ॥ 14-103-75 (95926)
തേ വൃഷൈരശ്വയാനൈശ്ച ശ്വേതസ്രഗ്ദാമഭൂഷിതാഃ।
ഉപഗീയമാനാ ഗന്ധർവൈര്യാന്തീശ്വരപുരം നരാഃ॥ 14-103-76 (95927)
തത്ര ദിവ്യാപ്സരോഭിസ്തു സേവ്യമാനാ യഥാസുഖം।
ഷഷ്ടിവർഷസഹസ്രാണി മോദന്തേ ദേവസന്നിഭാഃ॥ 14-103-77 (95928)
തതഃ കാലാവതീർണാശ്ച ജായന്തേ ത്വിഹ മാനവാഃ॥
പ്രഭൂതധനധാന്യാശ്ച ഭോഗവന്തോ നരോത്തമാഃ॥ 14-103-78 (95929)
വൈശാഖേ മാസി വൈശാഖേ ദിവസേ പാണ്ഡുനന്ദന।
വൈവസ്വതം സമുദ്ദിശ്യ പരാം ഭക്തിമുപാഗതാഃ॥ 14-103-79 (95930)
അഭ്യർച്യ വിധിവദ്വിപ്രാംസ്തിലാൻഗുഡസമന്വിതാൻ।
യേ പ്രയച്ഛന്തി വിപ്രേഭ്യസ്തേഷാം പുണ്യഫലം ശൃണു॥ 14-103-80 (95931)
ഗോപ്രദാനേന യത്പുണ്യം വിധിവത്പാണ്ഡുനന്ദന।
തത്പുണ്യം സമനുപ്രാപ്തോ യമലോകേ മഹീയതേ।
തതശ്ചാപി ച്യുതഃ കാലാദിഹ രാജാ ഭവിഷ്യതി॥ 14-103-81 (95932)
തസ്മിന്നേവ ദിനേ വിപ്രാൻഭോജയിത്വാ സുദക്ഷിണം।
തോയപൂർണാനി ദിവ്യാനി ഭാജനാനി ദിശന്തി യേ॥ 14-103-82 (95933)
തേ യാന്ത്യാദിത്യവർണാഭൈർവിമാനൈർവരുണാലയം।
തത്ര ദിവ്യാംഗനാഭിസ്തു രമന്തേ കാമകാമിനഃ॥ 14-103-83 (95934)
തതോഽവതീർണാഃ കാലേന തേ ചാസ്മിൻമാനുഷേ പുനഃ।
ഭോഗവന്തോ ദ്വിജശ്രേഷ്ഠ ഭവിഷ്യന്തി ന സംശയഃ॥ 14-103-84 (95935)
അനന്തരാശീ യശ്ചാപി വർതതേ വ്രതവത്സദാ।
സത്യവാക്ക്രോധരഹിതഃ ശുചിഃ സ്നാനരതഃ സദാ।
സ വിമാനേന ദിവ്യേന യാതി ശക്രപുരം നരഃ॥ 14-103-85 (95936)
തത്ര ദിവ്യാപ്സരോഭിസ്തു വർഷകോടിം മഹാതപാഃ।
ക്രീഡിത്വാ മാനുഷേ ലോകേ ജായതേ വേദവിദ്ദ്വിജഃ॥ 14-103-86 (95937)
ഏകഭുക്തേന യശ്ചാപി വർഷമേകം തു വർതതേ।
ബ്രഹ്മചാരീ ജിതക്രോധഃ സത്യശൌചസമന്വിതഃ।
സ വിമാനേന ദിവ്യേന യാതി ശക്രപുരം നരഃ॥ 14-103-87 (95938)
ദശകോടിസഹസ്രാണി ക്രീഡിത്വാഽപ്സരസാം ഗണൈഃ।
ഇഹ മാനുഷ്യകേ ലോകേ വേദവിദ്ബ്രാഹ്മണോ ഭവേത്॥ 14-103-88 (95939)
ചതുർഥകാലേ യോ ഭുങ്ക്തേ ബ്രഹ്മചാരീ ജിതേന്ദ്രിയഃ।
വർതതേ ചൈകവർഷം തു തസ്യ പുണ്യഫലം ശൃണു॥ 14-103-89 (95940)
ചിത്രബർഹിണയുക്തേന വിചിത്രധ്വജശോഭിനാ।
യാതി യാനേന ദിവ്യേന സ മഹേന്ദ്രപുരം നരഃ॥ 14-103-90 (95941)
അകൃശാഭിർവരസ്ത്രീഭിഃ സേവ്യമാനോ യഥാസുഖം।
തതോ ദ്വാദശകോടിം സ സമാഃ സംയക്പ്രമോദതേ॥ 14-103-91 (95942)
ശക്രലോകാവതീർണസ്തു ലോകേ ചാസ്മിന്നരാധിപ।
ഭവേദ്വൈ ബ്രാഹ്മണോ വിദ്വാൻക്ഷമാവാന്വേദപാരഗഃ॥ 14-103-92 (95943)
ഷഷ്ഠകാലേ തു യോഽശ്നാതി വർഷമേകമകൽമഷഃ।
ബ്രഹ്മചര്യവ്രതൈര്യുക്തഃ ശുചി ക്രോധവിവർജിതഃ।
തപോയുക്തസ്യ തസ്യാഥ ശൃണുഷ്വ ഫലമുത്തമം॥ 14-103-93 (95944)
അത്യാദിത്യപ്രകാശേന വിമാനേനാർകസംനിഭഃ।
സ യാതി മമ ലോകാന്വൈ ദിവ്യനാരീനിഷേവിതഃ॥ 14-103-94 (95945)
തത്ര സാധ്യൈർമരുദ്ഭിസ്തു പൂജ്യമാനോ യഥാസുഖം।
പശ്യന്നേവ സദാ മാം തു ക്രീഡത്യപ്സരസാം ഗണൈഃ॥ 14-103-95 (95946)
പക്ഷോപവാസം യശ്ചാപി കുരുതേ മദ്ഗതാത്മനാ।
സമാപ്തേ തു വ്രതേ തസ്മിംസ്തർപയേച്ഛ്രോത്രിയാന്ദ്വിജാൻ॥ 14-103-96 (95947)
സോപി ഗച്ഛതി ദിവ്യേന വിമാനേന മഹാതപാഃ।
ദ്യോതയനപ്രഭയാ വ്യോമ മമ ലോകം പ്രപദ്യതേ।
സ തത്ര മോദതേ കാമം കാമരൂപീ യഥാസുഖം॥ 14-103-97 (95948)
ത്രിംശത്കോടിസമാ രാജൻക്രീഡിത്വാ തത്ര ദേവവത്।
ഇഹ മാനുഷ്യകേ ലോകേ പൂജനീയോ ദ്വിജോ ഭവേത്।
ത്രയാണാമപി വേദാനാം സാംഗാനാം പാരഗേ ഭവേത്॥ 14-103-98 (95949)
യശ്ച മാസോപവാസം വൈ കുരുതേ മദ്ഗതാത്മനാ।
ജിതേന്ദ്രിയോ ജിതക്രോധോജിതധീഃ സ്നാനതത്പരഃ॥ 14-103-99 (95950)
സമാപ്തേ നിയമേ തത്ര ഭോജയിത്വാ ദ്വിജോത്തമാൻ।
ദക്ഷിണാം ച തതോ ദദ്യാത്പ്രഹൃഷ്ടേനാന്തരാത്മനാ॥ 14-103-100 (95951)
സ ഗച്ഛതി മഹാതേജാ ബ്രഹ്മലോകമനു****ം।
സിംഹയുക്തേന യാനേന ദിവ്യസ്ത്രീഗണസേവിതഃ॥ 14-103-101 (95952)
സ തത്ര ബ്രഹ്മണോ ലോകേ ദിവ്യർഷിഗണസേവിതഃ।
ശതകോടിസമാ രാജന്യഥാകാമം പ്രമോദതേ॥ 14-103-102 (95953)
തതഃ കാലാവതീർണശ്ച സോസ്മിംʼല്ലോകേ ദ്വിജോ ഭവേത്।
ഷഡംഗവിച്ചതുർവേദീ ത്രിംശജ്ജൻമാന്യരോഗവാൻ॥ 14-103-103 (95954)
യസ്ത്യക്ത്വാ സർവകർമാണി ശുചിഃ ക്രോധവിവർജിതഃ।
മഹാപ്രസ്താനമേകാഗ്നോ യാതി മദ്ഗതമാനസഃ॥ 14-103-104 (95955)
സ ഗച്ഛേദിന്ദ്രസദനം വിമാനേന മഹാതപാഃ।
മഹാമണിവിചിത്രേണ സൌവർണന വിരാജതാ॥ 14-103-105 (95956)
ശതകോടിസമാസ്തത്ര സുരാധിപതിപൂജിതഃ।
നാകപൃഷ്ഠേ നിവസതി ദിവ്യസ്ത്രീഗണസേവിതഃ॥ 14-103-106 (95957)
ശക്രലോകാവതീർണശ്ച മാനുഷേഷൂപജായതേ।
രാജ്ഞാം രാജാ മഹാതേജാഃ സർവലോകാർചിതഃ പ്രഭുഃ॥ 14-103-107 (95958)
പ്രായോപവേശം യശ്ചാപി കുരുതേ മദ്ഗതാത്മനാ।
നമോ ബ്രഹ്മണ്യദേവായേത്യുക്ത്വാ മന്ത്രം സമാഹിതഃ।
അന്തഃസ്വസ്ഥോ ജിതക്രോധസ്തസ്യ പുണ്യഫലം ശൃണു॥ 14-103-108 (95959)
കാമഗഃ കാമരൂപീ ച ബാലസൂര്യസമപ്രഭഃ।
സ വിമാനേന ദിവ്യേന യാതി ലോകാനനാമയാൻ॥ 14-103-109 (95960)
സ്വർഗത്സ്വർഗം മഹാതേജാ ഗത്വാ ചൈവ യഥാസുഖം।
മമ ലോകേഷു രമതേ യാവദാഭൂതസംപ്ലവം॥ 14-103-110 (95961)
അഗ്നിപ്രവേശം യശ്ചാപി കുരുതേ മദ്ഗതാത്മനാ।
സോപി യാനേന ദിവ്യേന മമ ലോകം പ്രപദ്യതേ॥ 14-103-111 (95962)
തത്ര സർവഗുണോപേതഃ പശ്യന്നേവ സ മാം സദാ।
ത്രിംശത്കോടിസമാ രാജൻമോദതേ മമ സംനിധൌ।
തതോഽവതീർണഃ കാലേന വേദവിദ്ബ്രാഹ്മണോ ഭവേത്॥ 14-103-112 (95963)
കർഷണം സാധയന്യസ്തു മാം പ്രപന്നഃ ശുചിവ്രതഃ।
നമോ ബ്രഹ്മണ്യദേവായേത്യേതൻമന്ത്രമുദാഹരൻ॥ 14-103-113 (95964)
ബാലസൂര്യപ്രകാശേന വിമാനേന വിരാജതാ।
മമ ലോകം സമാസാദ്യ വർഷകോടിം പ്രമോദതേ।
മമ ലോകാവതീർണശ്ച സോസ്മിംʼല്ലോകേ നൃപോ ഭവേത്॥ 14-103-114 (95965)
നിവേശയതി മൻമൂർത്യാമാത്മാനം മദ്ഗതഃ ശുചിഃ।
രുദ്രദക്ഷിണമൂർത്യാം വാ ചതുർദശ്യാം വിശേഷതഃ॥ 14-103-115 (95966)
സിദ്ധൈർബ്രഹ്മർഷിഭിശ്ചൈവ ദേവലോകൈശ്ച പൂജിതഃ।
ഗന്ധർവൈർഭൂതസംഘൈശ്ച ഗീയമാനോ മഹാതപാഃ॥ 14-103-116 (95967)
പ്രവിശേത്സ മഹാതേജാ മാം വാ ശങ്കരമേവ വാ।
ന സ്യാത്പുനർഭവോ രാജന്നാത്ര കാര്യാ വിചാരണാ॥ 14-103-117 (95968)
ഗോകൃതേ സ്ത്രീകൃതേ ചൈവ ഗുരുവിപ്രകൃതേഽപി വാ।
ഹന്യന്തേ യേ തു രാജേന്ദ്ര ശക്രലോകം വ്രജന്തി തേ॥ 14-103-118 (95969)
തത്ര ജാംബൂനദമയേ വിമാനേ കാമഗാമിനി।
മന്വന്തരം പ്രമോദന്തേ ദിവ്യനാരീനിഷേവിതാഃ॥ 14-103-119 (95970)
ആശ്രുതസ്യാപ്രാദനേന ദത്തസ്യ ഹരണേന ച।
ജൻമപ്രഭൃതി യദ്ദത്തം തത്സർവം തു വിനശ്യതി॥ 14-103-120 (95971)
നാഽഗോപ്രദാസ്തത്ര പയഃ പിബന്തി
നാഭൂമിദാ ഭൂമിമഥാശ്നുവന്തി।
യാന്യാൻകാമാൻബ്രാഹ്മണേഭ്യോ ദദാതി
താംസ്താൻകാമാൻസ്വർഗലോകേ ച ഭുങ്ക്തേ॥ 14-103-121 (95972)
യദ്യദിഷ്ടതമം ദ്രവ്യം ന്യായനോപാർജിതം ച യത്।
തത്തദ്ഗുണവതേ ദേയം തദേവാക്ഷയമിച്ഛതാ॥ 14-103-122 (95973)
അനുപോഷ്യ ത്രിരാത്രാണി തീർഥാന്യനഭിഗംയ ച।
അദത്ത്വാ കാഞ്ചനം ഗാം ദരിദ്രോ നാമ ജായതേ॥ 14-103-123 (95974)
ദാനം യത്തത്ഫലം നൈവ ശ്രോത്രിയായ ന ദീയതേ।
ശ്രോത്രിയാ യത്ര നാശ്നന്തി ന ദേവാസ്തത്ര ഭുഞ്ജതേ॥ 14-103-124 (95975)
ശ്രോത്രിയേഭ്യഃ പരം നാസ്തി പരമം ദൈവതം മഹത്।
നിധാനം ചാപി രാജേന്ദ്ര നാസ്മാച്ഛ്രോത്രിയഭോജനം॥ ॥ 14-103-125 (95976)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്വമേധികപർവണി വൈഷ്ണവധർമപർവണി ത്ര്യധികശതതമോഽധ്യായഃ॥
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Footnotes
7-103-64 അഹോരാത്രോഷിതോ ഭൂത്വാ പൌർണമാസ്യാം വിശേഷതഃ। പഞ്ചഗവ്യം പിബേത്പ്രാതർബ്രഹ്മകൂർചവിധിഃ സ്മൃതഃ॥ 7-103-66 ഗ്രീഷ്മേ ചതുർഷു മാസേഷു ഇതി ഥ.പാഠഃ॥ആശ്വമേധികപർവ - അധ്യായ 104
॥ ശ്രീഃ ॥
14.104. അധ്യായഃ 104
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
കൃഷ്ണേന യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി പഞ്ചമഹായജ്ഞനിരൂപണം, സ്നാനവിധിനിരൂപണം, വൈഷ്ണവലക്ഷണാഭിധാനം സ്വപൂജായോഗ്യയോഗ്യപുഷ്പവിവേചനം ച॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച।
വിപ്രയോഗേ ശരീരസ്യ സേന്ദ്രിയസ്യ വിശേഷതഃ।
അന്തരാ വർതമാനസ്യ ഗതിഃ പ്രാണസ്യ കീദൃശീ॥ 14-104-1 (95977)
ഭഗവാനുവാച। 14-104-2x (7956)
ശുഭാശുഭകൃതം സർവം പ്രാപ്നോതീഹ ഫലം നരഃ।
ന തു സർവസ്യ ഭൂതസ്യ പഞ്ചത്വം വിദ്യതേ നൃപ॥ 14-104-2 (95978)
പഞ്ചത്വം പാണ്ഡവശ്രേഷ്ഠ ഭൂരിഭൂതികരം നൃണാം।
തേഷാം പഞ്ച മഹായജ്ഞാന്യേ കുർവന്തി ദ്വിജോത്തമ॥ 14-104-3 (95979)
പഞ്ചത്വം പഞ്ചഭിർഭൂതൈർവിയോഗം സംപ്രചക്ഷതേ।
ന ജായതേ ന ംരിയതേ പുരുഷഃ ശാശ്വതഃ സദാ॥ 14-104-4 (95980)
പ്രായേണ മരണം നാമ പാപിനാമേവ പാണ്ഡവ।
യേഷാം തു ന ഗതിഃ പുണ്യാ തേഷാം മരണമുച്യതേ॥ 14-104-5 (95981)
പ്രായേണാകൃതകൃത്യസ്തു മൃത്യോരുദ്വിജതേ ജനഃ।
കൃതകൃത്യാഃ പ്രതീക്ഷന്തേ മൃത്യും പ്രിയമിവാതിഥിം॥ 14-104-6 (95982)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 14-104-7x (7957)
പഞ്ച യജ്ഞാഃ കഥം ദേവ ക്രിയന്തേഽത്ര ദ്വിജാതിഭിഃ।
തേഷാം നാമ ച ദേവേശ വക്തുമർഹസ്യശേഷതഃ॥ 14-104-7 (95983)
ശ്രീഭഗവാനുവാച। 14-104-8x (7958)
ശൃണു പഞ്ച മഹായജ്ഞാൻകീർത്യമാനാന്യുധിഷ്ഠിര।
യൈരേവ ബ്രഹ്മസാലോക്യം ലഭ്യതേ ഗൃഹമേധിനാ॥ 14-104-8 (95984)
ഋഭുജജ്ഞം ബ്രഹ്മയജ്ഞം ഭൂതയജ്ഞം ച പാണ്ഡവ।
നൃയജ്ഞം പിതൃയജ്ഞം ച പഞ്ച യജ്ഞാൻപ്രചക്ഷതേ॥ 14-104-9 (95985)
തർപണം ഋഭുയജ്ഞഃ സ്യാത്സ്വാധ്യായോ ബ്രഹ്മയജ്ഞകഃ।
ഭൂതയജ്ഞോ ബലിര്യജ്ഞോ നൃയജ്ഞോഽതിഥിപൂജനം।
പിതൄനുദ്ദിശ്യ യത്കർമ പിതൃയജ്ഞഃ പ്രകീർതിതഃ॥ 14-104-10 (95986)
ഹുതം ചാപ്യഹുതം ചൈവ തഥാ പ്രഹുതമേവ ച।
പ്രാശിതം ബലിദാനം ച പാകയജ്ഞാൻപ്രചക്ഷതേ॥ 14-104-11 (95987)
വൈശ്വദേവാദയോ ഹോമാ ഹുതമിത്യുച്യതേ ബുധൈഃ।
അഹുതം ച ഭവേദ്ദത്തം പ്രഹുതം ബ്രാഹ്മണാശിതം॥ 14-104-12 (95988)
പ്രാണാഗ്നിഹോത്രഹോമം ച പ്രാശിതം വിധിവദ്വിദുഃ।
ബലികർമ ച രാജേന്ദ്ര പാകയജ്ഞാഃ പ്രകീർതിതാഃ॥ 14-104-13 (95989)
കേചിത്പഞ്ച മഹായജ്ഞാൻപാകയജ്ഞാൻപ്രചക്ഷതേ।
അപരേ ബ്രഹ്മയജ്ഞാദീൻമഹായജ്ഞവിദോ വിദുഃ॥ 14-104-14 (95990)
സർവ ഏതേ മഹായജ്ഞാഃ സർവഥാ പരികീർതിതാഃ।
ബുഭുക്ഷിതാൻബ്രാഹ്മണാംസ്തു യഥാശക്തി ന ഹാപയേത്॥ 14-104-15 (95991)
അഹന്യഹനി യേ ത്വേതാനകൃത്വാ ഭുഞ്ജതേ സ്വയം।
കേവലം മലമശ്നന്തി തേ നാര ന ച സംശയഃ॥ 14-104-16 (95992)
തസ്മാത്സ്നാത്വാ ദ്വിജോ വിദ്വാൻകുര്യാദേതാന്ദിനേദിനേ।
അതോഽന്യഥാ തു ഭുഞ്ജന്വൈ പ്രായശ്ചിത്തീ ഭവേദ്ദ്വിജഃ॥ 14-104-17 (95993)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 14-104-18x (7959)
ദേവദേവേശക ദൈത്യഘ്ന ത്വദ്ഭക്തസ്യ ജനാർദന।
വക്തുമർഹസി ദേവേശ സ്നാനസ്യ ച വിധിം മമ॥ 14-104-18 (95994)
ഭഗവാനുവാച। 14-104-19x (7960)
ശൃണു പാണ്ഡവ തത്സർവ പവിത്രം പാപനാശനം।
സ്നാത്വാ യേന വിധാനേന മുച്യന്തേ കിൽബിഷാദ്ദ്വിജാഃ॥ 14-104-19 (95995)
മൃദം ച ഗോമയം ചൈവ തിലം ദർഭാംസ്തഥൈവ ച।
പുഷ്പാണ്യപി യഥാന്യായമാദായ തു ജലം വ്രജേത്॥ 14-104-20 (95996)
നദ്യാം സ്നാത്വാ ന ച സ്നായദന്യത്ര ദ്വിജസത്തമ।
സതി പ്രഭൂതേ പയസി നാൽപേ സ്നായാത്കദാചന॥ 14-104-21 (95997)
ഗത്വോദകസമീപം തു ശുചൌ ദേശേ മനോരമേ।
തതോ മൃദ്ഗോമയാദീനി തത്ര വിപ്രോ വിനിക്ഷിപേത്॥ 14-104-22 (95998)
ബഹിഃ പ്രക്ഷാല്യ പാദൌ ച ദ്വിരാചംയ പ്രയത്നതഃ।
പ്രദക്ഷിണം സമാവൃത്യ നമസ്കുര്യാത്തു തജ്ജലം॥ 14-104-23 (95999)
ന ച പ്രക്ഷാലയേദ്വിദ്വാംസ്തീർഥമദ്ഭിഃ കദാചന।
ന ച പാദേന വാ ഹന്യാദ്ധസ്തേനാന്യേന തജ്ജലം॥ 14-104-24 (96000)
സർവദേവമയാ ഹ്യാപോ മൻമയാഃ പാണ്ഡുനന്ദന।
തസ്മാത്താസ്തു ന ഹന്തവ്യാസ്ത്വദ്ഭിഃ പ്രക്ഷാലയേത്സ്ഥലം॥ 14-104-25 (96001)
കേവലം പ്രഥമം മജ്ജേന്നാംഗാനി വിമൃശേദ്ബുധഃ।
തത്തു തീർഥം സമാസാദ്യ കുര്യാദാചമനം പുനഃ॥ 14-104-26 (96002)
ഗോകർണാകൃതിവത്കൃത്വാ കരം ത്രിഃ പ്രപിബേജ്ജലം।
ദ്വിസ്തത്പരിമൃജേദ്വക്ത്രം പാദാവഭ്യുക്ഷ്യ ചാത്മനഃ।
ശീർഷണ്യാംസ്തു തതഃ പ്രാണാൻസകൃദേവതു സംസ്പൃശേന॥ 14-104-27 (96003)
ബാഹൂ ദ്വൌ ച തതഃ സ്പൃഷ്ട്വാ ഹൃദയം നാഭിമേവ ച।
പ്രത്യംഗമുദകം സ്പൃഷ്ട്വാ മൂർധാനം തു പുനഃ സ്പൃശേത്॥ 14-104-28 (96004)
ആപഃ പുനന്ത്വിത്യുക്ത്വാ ച പുനരാചമനം ചരേത്।
സോങ്കാരവ്യാഹൃതീർവാഽപി സദസസ്പതിമിത്യൃചം॥ 14-104-29 (96005)
ആചംയ മൃത്തികാഃ പശ്ചാത്ത്രിധാ കൃത്വാ സമാലഭേത്।
ഋചേദം വിഷ്ണുരിത്യംഗമുത്തമാധമമധ്യമം।
ആലഭ്യ വാരുണൈഃ സൂക്തൈർനമസ്കൃത്യ ജലം തതഃ॥ 14-104-30 (96006)
സ്രവന്തീ ചേത്പ്രതിസ്രോതഃ പ്രത്യർകം ചാന്യവാരിഷു।
മജ്ജേദോമിത്യുദാഹൃത്യ ന ച വിക്ഷോഭയേജ്ജലം॥ 14-104-31 (96007)
ഗോമയം ച ത്രിധാ കൃത്വാ ജലേ പൂർവം സമാലഭേത്।
സവ്യാഹൃതീകാം സപ്രണവാം ഗായത്രീം ച ജപേത്പുനഃ॥ 14-104-32 (96008)
പുനരാചമനം കൃത്വാ മദ്ഗതേനാന്തരാത്മനാ।
ആപോഹിഷ്ഠേതി തിസൃഭിർഋഗ്ഭിഃ പൂതേന വാരിണാ।
തഥാ തരത്സമന്ദീഭിഃ സിഞ്ചേച്ചതസൃഭിഃ ക്രമാത്॥ 14-104-33 (96009)
ഗോസൂക്തേനാശ്വസൂക്തേന ശുദ്ധവർഗേണി ചാത്മനഃ।
വൈഷ്ണവൈർവാരുണൈഃ സൂക്തൈഃ സാവിത്രൈരിന്ദ്രദേവതൈഃ॥ 14-104-34 (96010)
വാമദൈവ്യേന ചാത്മാനമന്യൈർമൻമയസാമഭിഃ।
സ്ഥിത്വാഽന്തഃസലിലേ സൂക്തം ജപേദ്വാചാഽഘമർഷണം॥ 14-104-35 (96011)
സവ്യാഹൃതീകാം സപ്രണവാം ഗായത്രീം വാ തതോ ജപേത്।
ആശ്വാസമോക്ഷാത്പ്രണവം ജപേദ്വാ മാമനുസ്മരൻ॥ 14-104-36 (96012)
ഉത്പ്ലുത്യ തീർഥമാസാദ്യ ധൌതേ ശുക്ലേ ച വാസസീ॥
ശുദ്ധേ ചാച്ഛാദയേത്കക്ഷേ ന കുര്യാത്പരിപാശകേ॥ 14-104-37 (96013)
പാശേന ബദ്ധ്വാ കക്ഷേ യത്കുരുതേ കർമ വൈദികം।
രാക്ഷസാ ദാനവാ ദൈത്യാസ്തദ്വിലുംപന്തി ഹർഷിതാഃ।
തസ്മത്സർവപ്രയത്നേന കക്ഷ്യാപാശം ന ധാരയേത്॥ 14-104-38 (96014)
തതഃ പ്രക്ഷാല്യ പാദൌ ച ഹസ്തൌ ചൈവ മൃദാ ശനൈഃ।
ആചംയ പുനരാചാമേത്പുനഃ സാവിത്രിയാ ദ്വിജഃ॥ 14-104-39 (96015)
പ്രാങ്മുഖോദങ്മുഖോ വാഽപി ധ്യായന്വേദാൻസമാഹിതഃ।
ജലേ ജലഗതഃ ശുദ്ധഃ സ്ഥല ഏവ സ്ഥലസ്ഥിതഃ।
ഉഭയത്ര സ്ഥിതസ്തസ്മാദാചാമേദാത്മശുദ്ധയേ॥ 14-104-40 (96016)
ദർഭേഷു ദർഭപാണിഃ സൻപ്രാങ്മുഖഃ സുസമാഹിതഃ।
പ്രാണായാമാംസ്തതഃ കുര്യാൻമദ്ഗതേനാന്തരാത്മനാ॥ 14-104-41 (96017)
സഹസ്രകൃത്വഃ സാവിത്രീം ശതകൃത്വസ്തു വാ ജപേത്॥ 14-104-42 (96018)
സമാഹിതോ ജപേത്തസ്മാത്സാവിത്ര്യാ ചാഭിമന്ത്ര്യ ച।
മന്ദേഹാനാം വിനാശായ രക്ഷസാം വിക്ഷിപേജ്ജലം॥ 14-104-43 (96019)
ഉദ്വർഗോസീത്യഥാ ചാന്തഃപ്രായശ്ചിത്തജലം ക്ഷിപേത്॥ 14-104-44 (96020)
അഥാദായ സുപുഷ്പാണി തോയമഞ്ജലിനാ ദ്വിജഃ
പ്രക്ഷിപ്യ പ്രതിസൂര്യം ച വ്യോമമുദ്രാം പ്രകൽപയേത്॥ 14-104-45 (96021)
തതോ ദ്വാദശകൃത്വസ്തു സൂര്യസ്യേകാക്ഷരം ജപേത്।
തതഃ ഷഡക്ഷരാദീനി ഷട്കൃത്വഃ പരിവർതയേത്॥ 14-104-46 (96022)
പ്രദക്ഷിണം പരാമൃശ്യ മുദ്രയാ സ്വമുഖാന്തരേ।
ഊർധ്വബാഹുസ്തതോ ഭൂത്വാ സൂര്യമീക്ഷേത്സമാഹിതഃ॥ 14-104-47 (96023)
തൻമണ്ഡലസ്ഥം മാം ധ്യായംസ്തോജോമൂർതിം ചതുർഭുജം।
ഉദുത്യം ച ജപേൻമന്ത്രം ചിത്രം തച്ചക്ഷുരിത്യപി॥ 14-104-48 (96024)
സാവിത്രീം ച യഥാശത്തി ജപ്ത്വാ സൂക്തം ച മാമകം।
മൻമയാനി ച സാമാനി പുരുഷവ്രതമേവ ച॥ 14-104-49 (96025)
തതശ്ചാലോകയേദർകം ഹംസഃ ശുചിഷദിത്യപി।
പ്രദക്ഷിണം സമാവൃത്യ നമസ്കൃത്യ ദിവാകരം॥ 14-104-50 (96026)
തതസ്തു തർപയേദദ്ഭിർബ്രഹ്ംണാം മാം ച ശങ്കരം।
പ്രജാപതിം ച ദേവാംശ്ച തഥാ ദേവമുനീനപി॥ 14-104-51 (96027)
സാംഗാനപി തഥാ വേദാനിതിഹാസാൻക്രതൂനപി।
പുരാണാനി ച സർവാണി കുലാന്യപ്സരസാം തഥാ॥ 14-104-52 (96028)
ക്രതൂൻസംവത്സരം ചൈവ കലാകാഷ്ഠാത്മകം തഥാ।
ഭൂതഗ്രാമാംശ്ച ഭൂതാനി സരിതഃ സാഗരാംസ്തഥാ।
ശൈലാഞ്ശൈലസ്ഥിതാന്ദേവാനോഷധീഃ സവനസ്പതീഃ॥ 14-104-53 (96029)
തർപയേദുപവീതീ ച പ്രത്യേകം തൃപ്യതാമിതി।
അന്വാരഭ്യ ച സവ്യേന പാണിനാ ദക്ഷിണേന തു॥ 14-104-54 (96030)
നിവീതീ തർപയേദ്വിദ്വാനൃഷീൻമന്ത്രകൃതസ്തഥാ।
മരീച്യാദീനൃഷീംശ്ചൈവ നാരദാദ്യാൻസമാഹിതഃ॥ 14-104-55 (96031)
പ്രാചീനാവീത്യഥൈതാസ്തു തർപയേദ്ദേവതാഃ പിതൄത്।
തതസ്തു കവ്യവാഡഗ്നിം സോം വൈവസ്വതം തഥാ॥ 14-104-56 (96032)
തതശ്ചാര്യമണം ചാപി ഹ്യഗ്നിഷ്വാത്താംസ്തഥൈവ ച।
സോമപാംശ്ചൈവ ദർഭേഷു സതിലൈരേവ വാരിഭിഃ।
തൃപ്യതാമിതി പശ്ചാത്തു സ പിതൄംസ്തർപയേത്തതഃ॥ 14-104-57 (96033)
പിതൄൻപിതാമഹാംശ്ചൈവ തഥൈവ പ്രപിതാമഹാൻ।
പിതാമഹീസ്തതാ ചാപി തഥൈവ പ്രപിതാമഹീഃ॥ 14-104-58 (96034)
മാതരം ചാത്മനശ്ചൈവ ഗുരുമാചാര്യമേവ ച।
പിതൃമാതൃഷ്വസാരൌ ച തഥാ മാതാമഹീമപി॥ 14-104-59 (96035)
ഉപാധ്യായാൻസഖീൻബന്ധൂഞ്ശിഷ്യർത്വിഗ്ജ്ഞാതിബാന്ധവാൻ।
പ്രമീതാനാനൃശംസ്യാർഥം തർപയേത്താനമത്സരഃ॥ 14-104-60 (96036)
തർപയിത്വാ തഥാഽഽചംയ സ്നാനവസ്ത്രം പ്രപീഡയേത്।
വൃത്തിം ഭൃത്യജനസ്യാഹുഃ സ്നാനം പാനം ച തദ്വിദഃ॥ 14-104-61 (96037)
അതർപയിത്വാ താൻപൂർവം സ്നാനവസ്ത്രം ന പീഡയേത്।
പീഡയേച്ചേത്പുരാ മോഹാദ്ദേവാഃ സർപിഗണാസ്തഥാ।
പിതരസ്തു നിരാശാസ്തേ ശപ്ത്വാ യാന്തി യഥാഗതം॥ 14-104-62 (96038)
പ്രക്ഷാല്യ തു മൃദാ പാദാവാചംയ പ്രയതഃ പുനഃ।
ദർഭേഷു ദർഭപാണിഃ സൻസ്വാധ്യായം തു സമാരഭേത്॥ 14-104-63 (96039)
വേദമാദൌ സമാരഭ്യ തതോപര്യുപരി ക്രമാത്।
യദധീതേഽന്വഹം ശക്ത്യാ തത്സ്വാധ്യായം പ്രചക്ഷതേ॥ 14-104-64 (96040)
ഋചോ വാഽപി യജുർവാഽപി സാമഗായമഥാപി ച।
ഇതിഹാസപുരാണാനി യഥാശക്തി ന ഹാപയേത്॥ 14-104-65 (96041)
ഉത്ഥായ തു നമസ്കൃത്യ ദിശോ ദിഗ്ദേവതാ അപി।
ബ്രഹ്മണം ച തതശ്ചാഗ്നിം പൃഥിവീമോഷധീസ്തഥാ॥ 14-104-66 (96042)
വാചം വാചസ്പതിം ചൈവ മാം ചൈവ സരിതസ്തഥാ।
നമസ്കൃത്യ തഥാഽദ്ഭിസ്തു പ്രണവാദി ച പൂർവവത്॥ 14-104-67 (96043)
തതോ നമോഽദ്ഭ്യ ഇത്യുക്ത്വാ നമസ്കുര്യാത്തു തജ്ജലം।
ഘൃണിഃ സൂര്യസ്തഥാഽഽദിത്യസ്തം പ്രണംയ സ്വമൂർധനി॥ 14-104-68 (96044)
തതസ്ത്വാലോകയന്നർകം പ്രണവേന സമാഹിതഃ।
തതോ മാമർചയേത്പുഷ്പൈർമത്പ്രിയൈരേവ നിത്യശഃ॥ 14-104-69 (96045)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 14-104-70x (7961)
ത്വത്പ്രിയാണി പ്രസൂനാനി ത്വദധിഷ്ഠാനി മാധവ।
സർവാണ്യാചക്ഷ്വ ദേവേശ ത്വദ്ഭക്തസ്യ മമാച്യുത॥ 14-104-70 (96046)
ഭഗവാനുവാച। 14-104-71x (7962)
ശൃണുഷ്വാവഹിതോ രാജൻപുഷ്പാണി പ്രിയകൃന്തി മേ।
കുമുദം കരവീരം ച ചണകം ചംപകം തഥാ॥ 14-104-71 (96047)
മല്ലികാജാതിപുഷ്പം ച നന്ദ്യാവർതം ച നന്ദികം।
പലാശപുഷ്പപത്രാണി ദൂർവാ ഭൃംഗകമേവ ച॥ 14-104-72 (96048)
വനമാലാ ച രാജേന്ദ്ര മത്പ്രിയാണി വിശേഷതഃ।
സർവേഷാമപി പുഷ്പാണാം സഹസ്രഗുണമുത്പലം॥ 14-104-73 (96049)
തസ്മാത്പദ്മം തഥാ രാജൻപദ്മാത്തു സതപത്രകം।
തസ്മാത്സഹസ്രപത്രം തു പുണ്ഡരീകം തതഃ പരം॥ 14-104-74 (96050)
പുണ്ഡരീകസഹസ്രാത്തു തുലസീ ഗുണതോഽധികാ।
ബകപുഷ്പം തതസ്തസ്മാത്സൌവർണം തു തതോഽധികം।
സൌവർണാത്തു പ്രസൂനാച്ച മത്പ്രിയം നാസ്തി പാണ്ഡവ॥ 14-104-75 (96051)
പുഷ്പാഭാവേ തുലസ്യാസ്തു പത്രൈർമാമർചയേത്പുനഃ।
പത്രാലാഭേ തു ശാഖാഭിഃ ശാകാലാഭേ ശിഫാലവൈഃ।
ശിഫാഭാവേ മൃദാ തത്ര ഭക്തിമാനർചയേത മാം॥ 14-104-76 (96052)
വർജനീയാനി പുഷ്പാണി ശൃണു രാജൻസമാഹിതഃ।
കിങ്കിണീ മുനിപുഷ്പം ച ധുർധൂരം പാടലം തഥാ॥ 14-104-77 (96053)
തഥാഽതിമുക്തകം ചൈവ പുന്നാഗം നക്തമാലികം।
യൌധികം ക്ഷീരികാപുഷ്പം നിർഗുണ്ഡീ ലാംഗുലീ ജപാ॥ 14-104-78 (96054)
കർണികാരം തഥാഽശോകം ശൽമലീപുഷ്പമേവ ച।
കകുഭാഃ കോവിദാരാശ്ച വൈഭീതകമഥാപി ച॥ 14-104-79 (96055)
കുരണ്ടകപ്രസൂനം ച കൽപകം കാലകം തഥാ।
അങ്കേലം ഗിരികർണീ ച നീലാന്യേവ ച സർവശഃ।
ഏകപർണാനി ചാന്യാനി സർവാണ്യേവ വിവർജയേത്॥ 14-104-80 (96056)
അർകപുഷ്പാണി വർജ്യാനി അർകപത്രസ്തിതാനി ച।
വ്യാഘൃതാഃ പിചുമന്ദാനി സർവാണ്യേവ വിവർജയേത്॥ 14-104-81 (96057)
അന്യൈസ്തു ശുക്ലപത്രൈസ്തു ഗന്ധവദ്ഭിർനരാധിപ।
അവർജ്യൈസ്തൈര്യഥാലാഭം മദ്ഭക്തോ മാം സമർചയേത്॥ 14-104-82 (96058)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 14-104-83x (7963)
കഥം ത്വമർചനീയോസി മൂർതയഃ കീദൃശാസ്തു തേ।
വൈഖാനസാഃ കഥം ബ്രുയൂഃ കഥം വാ പാഞ്ചരാത്രികാഃ॥ 14-104-83 (96059)
ഭഗവാനുവാച। 14-104-84x (7964)
ശൃണു പാണ്ഡവ തത്സർവമർചനാക്രമമാത്മനഃ।
സ്ഥണ്ഡിലേ പദ്മകം കൃത്വാ ചാഷ്ടപത്രം സകർണികം॥ 14-104-84 (96060)
അഷ്ടാക്ഷരവിധാനേന ഹ്യഥവാ ദ്വാദശാക്ഷരൈഃ।
വൈദികൈരഥ മന്ത്രൈശ്ച മമ സൂക്തേന വാ പുനഃ॥ 14-104-85 (96061)
സ്ഥാപിതം മാം തതസ്തസ്മിന്നര്യയിത്വാ വിചക്ഷണഃ।
പുരുഷം ച തതഃ സത്യമത്യുതം ച യുധിഷ്ഠിര॥ 14-104-86 (96062)
അനിരുദ്ധം ച മാം പ്രാഹുർവൈഖാനസവിദോ ജനാഃ।
അന്യേ ത്വേവം വിജാനന്തി മാം രാജൻപാഞ്ചരാത്രികാഃ। 14-104-87 (96063)
വാസുദേവം ച രാജേന്ദ്ര സങ്കർഷണമഥാപി വാ।
പ്രദ്യുംനം ചാനിരുദ്ധം ച ചതുർമൂർതിം പ്രചക്ഷതേ॥ 14-104-88 (96064)
ഏതാശ്ചാന്യാശ്ച രാജേന്ദ്ര സഞ്ജ്ഞാഭേദേന മൂർതയഃ।
വിദ്ധ്യാർഥാന്തരാ ഏവം മാമേവം ചാർചയേദ്ഭുധഃ॥ 14-104-89 (96065)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 14-104-90x (7965)
ത്വദ്ഭക്താഃ കീദൃസാ ദേവ കാനി തേഷം വ്രതാനി ച।
ഏതത്കഥയ ദേവേശ ത്വദ്ഭക്തസ്യ മമാച്യുത॥ 14-104-90 (96066)
ഭഗവാനുവാച। 14-104-91x (7966)
അനന്യദേവതാഭക്താ ചേ മദ്ഭക്തജനപ്രിയാഃ।
മാമേവ ശരണം പ്രാപ്താ മദ്ഭക്താസ്തേ പ്രകീർതിതാഃ॥ 14-104-91 (96067)
സ്വർഗ്യാണ്യപി യശസ്യാനി മത്പ്രിയാണി വിശേഷതഃ।
മദ്ഭക്തഃ പാണ്ഡവശ്രേഷ്ഠ വ്രതാനീമാനി ധാരയേത്॥ 14-104-92 (96068)
നാന്യദാച്ഛാദയേദ്വസ്ത്രം മദ്ഭക്തോ ജലതാരണേ।
സ്വസ്ഥസ്തു ന ദിവാ സ്വപ്യേൻമധുമാംസാനി വർജയേത്॥ 14-104-93 (96069)
പ്രദക്ഷിണം വ്രജേദ്വിപ്രാൻഗാമശ്വത്ഥം ഹുതാശനം।
ന ധാവേത്പതിതേ വർഷേ നാഗ്നഭിക്ഷാം ച ലോപയേത്॥ 14-104-94 (96070)
പ്രത്യക്ഷലവണം നാദ്യത്സൌഭാഞ്ജനകരഞ്ജനൌ।
ഗ്രാസമുഷ്ടിം ഗവപേ ദദ്യാദ്ധാന്യാംലം ചൈവ വർജയേത്॥ 14-104-95 (96071)
തഥാ പര്യുഷിതം ചാപി പക്വം പരഗൃഹാഗതം।
അനിവേദിതം ച യദ്ദ്രവ്യം തത്പ്രയത്നേന വർജയേത്॥ 14-104-96 (96072)
വിഭിതകകരഞ്ജാനാം ഛായാം ദൂരേ വിവർജയേത്।
പിപ്രദേവപരീവാദാന്ന വദേത്പീഡിതോപി സൻ॥ 14-104-97 (96073)
സാത്വികാ രാജസാശ്ചാപി താമസാശ്ചാപി പാണ്ഡവ।
മാമർചയന്തി മദ്ഭക്താസ്തേഷാമീദൃഗ്വിദാ ഗതിഃ॥ 14-104-98 (96074)
താമസാസ്തിമിരം യാന്തി രാജസാ രജ ഏവ തത്।
സാത്വികാഃ സത്വസംപന്നാഃ സത്വമേവ പ്രയാന്തി തേ॥ 14-104-99 (96075)
യേ സിദ്ധാഃ സന്തി സാംഖ്യേന യോഗസത്വബലേന ച।
നഭസ്യാദിത്യചന്ദ്രാഭ്യാം പശ്യന്തി പദവിസ്തരം॥ 14-104-100 (96076)
ഏകസ്തംഭേ നവദ്വാരേ ത്രിസ്ഥൂണേ പഞ്ചസാക്ഷികേ।
ഏതസ്മിന്ദേഹനഗരേ രാജസസ്തു സദാ ഭവേത്॥ 14-104-101 (96077)
ഉദിതേ സവിതര്യാപ്യ ക്രിയായുക്തസ്യ ധീമതഃ।
ചതുർവേദവിദശ്ചാപി ദേഹേ ഷഡ്വൃഷലാഃ സ്മൃതാഃ॥ 14-104-102 (96078)
ക്ഷത്രിയാഃ സപ്ത വിജ്ഞേയാ വൈശ്യാസ്ത്വഷ്ടൌ പ്രകീർതിതാഃ।
നിയതാഃ പാണ്ഡവശ്രേഷ്ഠ ശൂദ്രാണാമേകവിംശതിഃ॥ 14-104-103 (96079)
കാമഃ ക്രോധശ്ച ലോഭശ്ച മോഹശ്ച മദ ഏവ ച।
മഹാമോഹശ്ച ഇത്യേതേ ദേഹേ ഷഡ്വൃഷലാഃ സ്മൃതാഃ॥ 14-104-104 (96080)
ഗർവഃ സ്തംഭോ ഹ്യഹങ്കാര ഈർഷ്യാ ച ദ്രോഹ ഏവ ച।
പാരുഷ്യം ക്രൂരതാ ചൈവ സപ്തൈത ക്ഷത്രിയാഃ സ്മൃതാഃ॥ 14-104-105 (96081)
തീക്ഷ്ണതാ നികൃതിർമായാ ശാഠ്യം ഡംഭോ ഹ്യനാർജവം।
പൈശുന്യമനൃതം ചൈവ വേശ്യാസ്ത്വഷ്ടൌ പ്രകീർതിതാഃ॥ 14-104-106 (96082)
തൃഷ്ണാ ബുഭുക്ഷാ നിദ്രാ ച ഹ്യാലസ്യം ചാഘൃണാദയഃ।
ആധിശ്ചാപി വിഷാദശ്ച പ്രമാദോ ഹീനസത്വതാ॥ 14-104-107 (96083)
ഭയം വിക്ലബതാ ജാഡ്യം പാപകം മന്യുരേവ ച।
ആശാ ചാശ്രദ്ദധാനത്വമനവസ്ഥാപ്യമന്ത്രണം॥ 14-104-108 (96084)
ആശൌചം മലിനത്വം ച ശൂദ്രാ ഹ്യേതേ പ്രകീർതിതാഃ।
യസ്മിന്നേതേ ന ദൃശ്യന്തേ സ വൈ ബ്രാഹ്മണ ഉച്യതേ॥ 14-104-109 (96085)
യേഷുയേഷു ഹി ഭാവേഷു യത്കാലം വർതതേ ദ്വിജഃ।
തത്കാലം വൈ സ വിജ്ഞേയോ ബ്രാഹ്മണോ ജ്ഞാനദുർബലഃ॥ 14-104-110 (96086)
പ്രാണാനായംയ യത്കാലം യേന മാം ചാപി ചിന്തയേത്।
തത്കാലോ വൈ ദ്വിജോ ജ്ഞേയഃ ശേഷകാലോ ഹ്യഥേതരഃ॥ 14-104-111 (96087)
തസ്മാത്തു സാത്വികോ ഭൂത്വാ ശുചിഃ ക്രോധവിവർജിതഃ।
മാമർചയേത്തു സതതം മത്പ്രിയത്വം യദീച്ഛതി॥ 14-104-112 (96088)
അലോലജിഹ്വഃ സമുപസ്ഥിതോ ധൃതിം
നിധായ ചക്ഷുര്യുഗമാത്രമേവ തത।
മനശ്ച വാചം ച നിഗൃഹ്യ ചഞ്ചലം
ഭയാന്നിവൃത്തോ മമ ഭക്ത ഉച്യതേ॥ 14-104-113 (96089)
ഈദൃശാധ്യാത്മിനോ യേ തു ബ്രാഹ്മണാ നിയതേന്ദ്രിയാഃ।
തേഷാം ശ്രാദ്ധേഷു തൃപ്യന്തി തേന തൃപ്താഃ പിതാമഹാഃ॥ 14-104-114 (96090)
ധർമോ ജയതി നാധർമഃ സത്യം ജയതി നാനൃതം।
ക്ഷമാ ജയതി ന ക്രോധഃ ക്ഷമാവാൻബ്രാഹ്മണോ ഭവേത്॥ ॥ 14-104-115 (96091)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്വമേധികപർവണി വൈഷ്ണവധർമപർവണി ചതുരധികശതതമോഽധ്യായഃ॥ 104 ॥
ആശ്വമേധികപർവ - അധ്യായ 105
॥ ശ്രീഃ ॥
14.105. അധ്യായഃ 105
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
കൃഷ്ണേന യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി ദശധാ കപിലാവിഭാഗകഥനപൂർവകം തദ്ദാനപ്രശംസനം॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
വൈശംപായന ഉവാച।
ദാനപുണ്യഫലം ശ്രുത്വാ തപഃപുണ്യഫലാനി ച।
ധർമപുത്രഃ പ്രഹൃഷ്ടാത്മാ കേശവം പുനരബ്രവീത്॥ 14-105-1 (96092)
യാ ചൈഷാ കപിലാ ദേവ പൂർവമുത്പാദിതാ വിഭോ।
ഹോമധേനുഃ സദാ പുണ്യാ ചതുർവക്ത്രേണ മാധവ॥ 14-105-2 (96093)
സാ കഥം ബ്രാഹ്മണേഭ്യോ ഹി ദേയാ കസ്മിന്ദിനേഽപി വാ।
കീദൃശായ ച വിപ്രായ ദാതവ്യാ പുണ്യലക്ഷണാ॥ 14-105-3 (96094)
കഥിതാ കപിലാ പ്രോക്താ സ്വയമേവ സ്വയംഭുവാ।
കൈർവാ ദേയാശ്ച താ ദേവ ശ്രോതുമിച്ഛാമി തത്വതഃ॥ 14-105-4 (96095)
വൈശംപായന ഉവാച। 14-105-5x (7967)
ഏവമുക്തോ ഹൃഷീകേശോ ധർമപുത്രേണ സംസദി।
അബ്രവീത്കപിലാസങ്ക്യാം താസാം മാഹാത്ംയമേവ ച॥ 14-105-5 (96096)
ശൃണു പാണ്ഡവ തത്വേന പവിത്രം പാവനം പരം।
യച്ഛ്രുത്വാ പാപകർമാ പി നരഃ പാപാത്പ്രമുച്യതേ॥ 14-105-6 (96097)
അഗ്നിമദ്യോദ്ഭവാം ദിവ്യാമഗ്നിജ്വാലാസമപ്രഭാം।
അഗ്നിജ്വാലോജ്ജ്വലച്ഛൃംഗീം പ്രദീപ്താംഗാരലോചനാം॥ 14-105-7 (96098)
അഗ്നിപുച്ഛാമഗ്നിഖുരാമഗ്നിരോമപ്രഭാന്വിതാം।
താമഗ്നേയീമഗ്നിജിഹ്വാമഗ്നിഗ്രീവാം ജ്വലത്പ്രഭാം॥ 14-105-8 (96099)
ഭുഞ്ജതേ കപിലാം യേ തു ശൂദ്രാ ലോഭേന മോഹിതാഃ।
പതിതാംസ്താന്വിജാനീയാച്ചണ്ഡാലസദൃശാ ഹി തേ॥ 14-105-9 (96100)
ന തേഷാം ബ്രാഹ്മമഃ കശ്ചിദ്ഗൃഹേ കുര്യാത്പ്രതിഗ്രഹം।
ദൂരാച്ച പരിഹർതവ്യാ മഹാപാതകിനോപി തേ॥ 14-105-10 (96101)
സാർവകാലം ഹി തേ സർവൈർവർജിതാഃ പിതൃദൈവതൈഃ।
തേ സദാ ഹ്യപ്രതിഗ്രാഹ്യാ ഹ്യസംഭാഷ്യാശ്ച പാപിനഃ॥ 14-105-11 (96102)
പിബന്തി കപിലാം യാവത്താവത്തേഷാം പിതാമഹാഃ।
അമേധ്യമുപഭുഞ്ജന്തി ഭൂംയാം വൈ ശ്വസൃഗാലവത്॥ 14-105-12 (96103)
കപിലായാ ദധി ക്ഷീരം ഘൃതം തക്രമഥാപി വാ।
യേ ശൂദ്രാ ഉപഭുഞ്ജന്തി തേഷാം ഗതിമിമാം ശൃണു॥ 14-105-13 (96104)
കപിലോപജീവീ ശൂദ്രസ്തു മൃതോ ഗച്ഛതി രൌരവം।
ക്ലിശ്യതേ രൌരവേ ഘോരേ വർഷകോടിശതം വസൻ॥ 14-105-14 (96105)
തതശ്ചാപി ച്യുതഃ കാലാച്ഛ്വാനയോനിം സ ഗച്ഛതി।
ശ്വയോന്യാശ്ച പരിഭ്രഷ്ടോ വിഷ്ഠായാം ജായതേ ക്രിമിഃ॥ 14-105-15 (96106)
വിഷ്ഠാകൂപേഷു പാപിഷ്ഠോ ദുർഗന്ധേഷു സഹസ്രശഃ।
തത്രതത്രോപജായേത നോത്താരം തത്രഥ വിന്ദതി॥ 14-105-16 (96107)
ബ്രാഹ്മണശ്ചൈവ യസ്തേഷാം ഗൃഹേ കുര്യാത്പ്രതിഗ്രഹം।
തതഃ പ്രഭൃതി തസ്യാപി പിതരഃ സ്യുരമേധ്യപാഃ॥ 14-105-17 (96108)
ന തേന സാർധം സംഭാഷേന്ന ചാപ്യേകാസനം വ്രജേത്।
സ നിത്യം വർജനീയോ ഹി ദൂരാത്തു ബ്രാഹ്മണാധമഃ॥ 14-105-18 (96109)
യസ്തേന സഹ സംഭാഷേദേകശയ്യാം വ്രജേത് വാ।
പ്രാജാപത്യം ചരേത്കൃച്ഛ്രം സ ച തേന വിസുദ്ധ്യതി॥ 14-105-19 (96110)
കപിലോപജീവിനഃ ശൂദ്രാദ്യഃ കരോതി പ്രതിഗ്രഹം।
പ്രായശ്ചിത്തം ഭവേത്തസ്യ വിപ്രസ്യൈതന്ന സംശയഃ॥ 14-105-20 (96111)
ബ്രഹ്മകൂർചം പ്രകുർവീതി ചാന്ദ്രായണമഥാപി വാ।
മുച്യതേ കിൽബിഷാത്തസ്മാദേതേന ബ്രാഹ്മണോ ഹി സഃ॥ 14-105-21 (96112)
കപിലാ ഹ്യഗ്നിഹോത്രാർഥേ വിപ്രാർഥേ വാ സ്വയംഭുവാ।
സർവം തേജഃ സമുദ്ധൃത്യ നിർമിതാ ബ്രഹ്മണാ പുരാ॥ 14-105-22 (96113)
പവിത്രം ച പവിത്രാണാം മംഗലാനാം ച മംഗലം।
പുണ്യാനാം പരമം പുണ്യം കപിലാ പാണ്ഡുനന്ദന॥ 14-105-23 (96114)
തപസാ തപ ഏവാഗ്ര്യം വ്രാതനാമുത്തമം വ്രതം।
ദാനാനാം പരമം ദാനം നിദാനം ഹ്യേതദക്ഷയം॥ 14-105-24 (96115)
പൃഥിവ്യാം യാനി തീർഥാനി പുണ്യാന്യായതനാനി ച।
പവിത്രാണി ച രംയാണി സർവലോകേഷു പാണ്ഡവ॥ 14-105-25 (96116)
ഏഭ്യസ്തേജഃ സമുദ്ധൃത്യ ബ്രഹ്മണാ ലോകകർതൃണാ॥
ലോകനിസ്തരണായൈവ നിർമിതാഃ കപിലാഃ സ്വയം॥ 14-105-26 (96117)
സർവതേജോമയീ ഹ്യേഷാം കപിലാ പാണ്ഡുനന്ദന।
സദാഽമൃതമയീ മേധ്യാ ശുചിഃ പാവനമുത്തമം॥ 14-105-27 (96118)
ക്ഷീരേണ കപിലായാസ്തു ദധ്നാ വാ സഘൃതേന വാ।
ഹോതവ്യാന്യഗ്നിഹോത്രാണി സായം പ്രാതർദ്വിജാതിഭിഃ॥ 14-105-28 (96119)
കപിലായാ ഘൃതേനാപി ദധ്നാ ക്ഷീരേണ വാ പുനഃ।
ജുഹ്വതേ യോഽഗ്നിഹോത്രാണി ബ്രാഹ്മണാ വിധിവത്പ്രഭോ॥ 14-105-29 (96120)
പൂജയന്ത്യതിഥീംശ്ചൈവ പരാം ഭക്തിമുപാഗതാഃ।
ശൂദ്രാന്നാദ്വിരതാ നിത്യം ഡംഭാനൃതവിവർജിതാഃ॥ 14-105-30 (96121)
തേ യാന്ത്യാദിത്യസങ്കാശൈർവിമാനൈർദ്വിജസത്തമാഃ।
സൂര്യമണ്ഡലമധ്യേന ബ്രഹ്മലോകമനുത്തമം॥ 14-105-31 (96122)
ബ്രഹ്മണോ ഭവനേ ദിവ്യേ കാമഗാഃ കാമരൂപിണഃ।
ബ്രഹ്മണാ പൂജ്യമാനാസ്തു മോദന്തേ കൽപമക്ഷയം॥ 14-105-32 (96123)
ഏവം ഹി കപിലാ രാജൻപുണ്യാ മന്ത്രാമൃതാരണിഃ।
ആദാവേവാഗ്നിമധ്യേ തു മൈത്രേയീ ബ്രഹ്മനിർമിതാ॥ 14-105-33 (96124)
ശൃംഗാഗ്രേ കപിലായാസ്തു സർവതീർഥാനി പാണ്ഡവ।
ബ്രഹ്മണോ ഹി നിയോഗേന നിവസന്തി ദിനേദിനേ॥ 14-105-34 (96125)
പ്രാതരുത്ഥായ യോ മർത്യഃ കപിലാശൃംഗമസ്തകാത്।
യശ്ച്യുതാമംബുധാരാം വൈ ശിരസാ പ്രയതഃ ശുചിഃ॥ 14-105-35 (96126)
സ തേന പുണ്യതീർഥേന സഹസാ ഹതകിൽവിഷഃ।
ജൻമത്രയകൃതം പാപം പ്രദഹത്യഗ്നിവതൃണം॥ 14-105-36 (96127)
മൂത്രേണ കപിലായാസ്തു യശ്ച പ്രാണാനുപസ്പൃശേത്॥
സ്നാനേന തേന പുണ്യേന നഷ്ടപാപഃ സ മാനവഃ।
ത്രിംശദ്വർഷകൃതാത്പാപാൻമുച്യതേ നാത്ര സംശയഃ॥ 14-105-37 (96128)
പ്രാതരുത്ഥായ യോ ഭക്തയാ പ്രയച്ഛേത്തൃണമുഷ്ടികം।
തസ്യ നശ്യതി തത്പാപം ത്രിംശദ്രാത്രകൃതം നൃപ॥ 14-105-38 (96129)
പ്രാതരൂത്ഥായ യദ്ഭക്ത്യാ കുര്യാദ്യസ്മാത്പ്രദക്ഷിണം।
പ്രദക്ഷിണീകൃതാ തേന പൃഥിവീ നാത്ര സംശയഃ॥ 14-105-39 (96130)
പ്രദക്ഷിണേന ചൈകേന ശ്രദ്ധായുക്തേന പാണ്ഡവ।
ദശരാത്രകൃതം പാപം തസ്യ തന്നശ്യതി ധ്രുവം॥ 14-105-40 (96131)
കപിലാപഞ്ചഗവ്യേന യഃ സ്നായാത്തു ശുചിർനരഃ।
സ ഗംഗാദ്യേഷു തീർഥേഷു സ്നാതോ ഭവതി പാണ്ഡവ॥ 14-105-41 (96132)
തേന സ്നാനേന തസ്യാപി ശ്രദ്ദായുക്തസ്യ പാർഥിവ।
ദശരാത്രകൃതം പാപം തത്ക്ഷണാദേവ നശ്യതി॥ 14-105-42 (96133)
ദൃഷ്ട്വാ തു കപിലാം ഭക്ത്യാ ശ്രുത്വാ ഹുങ്കാരനിസ്വനം।
വ്യപോഹതി നരഃ പാപമഹോരാത്രകൃതം നൃപ॥ 14-105-43 (96134)
യത്ര വാ തത്ര വാ ചാംഗേ കപിലാം യഃ സ്പൃശേച്ഛുചിഃ।
സംവത്സരകൃതം പാപം വിനാശയതി പാണ്ഡവ॥ 14-105-44 (96135)
ഗോസഹസ്രം തു യോ ദദ്യാദേകാം ച കപിലാം നരഃ।
സമം തസ്യ ഫലം പ്രാഹ ബ്രഹ്മാ ലോകപിതാമഹഃ॥ 14-105-45 (96136)
യസ്ത്വേവം കപിലാം ഹന്യാന്നരഃ കശ്ചിത്പ്രമാദതഃ।
ഗോസഹസ്രം ഹതം തേന ഭവേന്നാത്ര വിചാരണാ॥ 14-105-46 (96137)
യശ്ചൈകാം കപിലാം ദദ്യാച്ഛ്രോത്രിയായാഹിതാഗ്നയേ।
ഗവാം ശതസഹസ്രം തു ദത്തം ഭവതി പാണ്ഡവ॥ 14-105-47 (96138)
ദശ വൈ കപിലാഃ പ്രോക്താഃ സ്വയമേവ സ്വയംഭുവാ।
യോ ദദ്യാച്ഛ്രോത്രിയേഭ്യോ വൈ സ്വർഗം ഗച്ഛതി തച്ഛൃണു॥ 14-105-48 (96139)
പ്രഥമാ സ്വർണകപിലാ ദ്വിതീയാ ഗൌരപിംഗലാ।
തൃതീയാ രക്തപിംഗാക്ഷീ ചതുർഥീം ഗലപിംഗലാ॥ 14-105-49 (96140)
പഞ്ചമീ ബഭ്രുവർണാഭാ ഷഷ്ഠീ ച ശ്വേതപിംഗലാ।
സപ്തമീ രംഗപിംഗാക്ഷീ ത്വഷ്ടമീ ഖുരപിംഗലാ॥ 14-105-50 (96141)
നവമീ പാടലാ ജ്ഞേയാ ദശമീ പുച്ഛപിംഗലാ।
ദശൈതാഃ കപിലാഃ പ്രോക്താസ്താരയന്തി നരാൻസദാ॥ 14-105-51 (96142)
മംഗല്യാശ്ച പവിത്രാശ്ച സർവപാപപ്രണാശനാഃ।
ഏവമേവ ഹ്യനഡ്വാഹോ ദശ പ്രോക്താ നരേശ്വര॥ 14-105-52 (96143)
ബ്രാഹ്മണോ വാഹയേത്താംസ്തു നാന്യോ വർണഃ കഥഞ്ചന।
ന വാഹയേച്ച കപിലാം ക്ഷേത്രേ വാഽധ്വനി വാ ദ്വിജഃ॥ 14-105-53 (96144)
വാഹയേദ്ധുങ്കൃതേനൈവ ശാഖയാ വാ സപത്രയാ।
ന ദണ്ഡേന ന വാ യഷ്ട്യാ ന പാശേന ന വാ പുനഃ॥ 14-105-54 (96145)
ന ക്ഷുത്തൃഷ്ണാശ്രമശ്രാന്താന്വാഹയേദ്വികലേന്ദ്രിയാൻ।
അതൃപ്തേഷു ന ഭുഞ്ജീയാത്പിബേത്പീതേഷു ചോദകം॥ 14-105-55 (96146)
ശുശ്രൂഷോർമാതരശ്ചൈതാഃ പിതരസ്തേ പ്രകീർതിതാഃ।
അഹ്നാം പൂർവത്ര ഭാഗേ ച ധുര്യാണാം വാഹനം സ്മൃതം॥ 14-105-56 (96147)
വിശ്രാമേൻമധ്യമേ ഭാഗേ ഭാഗേ ചാന്തേ യഥാസുഖം।
യത്ര ച ത്വരയാ കൃത്യം സംശയോ യത്ര വാഽധ്വനി। 14-105-57 (96148)
വാഹയേത്തത്ര ധുര്യാംസ്തു ന സ പാപേന ലിപ്യതേ॥
ഭ്രൂണഹത്യാസമം പാപം തസ്യ സ്യാത്പാണ്ഡുനന്ദന। 14-105-58 (96149)
അന്യഥാ വാഹയന്രാജന്നിരയം യാതി രൌരവം॥
രുധിരം പാതയേത്തേഷാം യസ്തു മോഹാന്നരാധിപ। 14-105-59 (96150)
തേന പാപേന പാപാത്മാ നരകം യാത്യസംശയം॥
നരകേഷു ച സർവേഷു സമാഃ സ്ഥിത്വാ ശതംശതം। 14-105-60 (96151)
ഇഹ മാനുഷ്യകേ ലോകേ ബലീവർദോ ഭവിഷ്യതി॥
തസ്മാത്തു മുക്തിമന്വിച്ഛന്ദദ്യാത്തു കപിലാം നരഃ॥ 14-105-61 (96152)
കപിലാം വാഹയേദ്യസ്തു വൃഷലോ ലോഭമോഹിതഃ।
തേന ദേവാസ്ത്രയസ്ത്രിംശത്പിതരശ്ചാപി വാഹിതാഃ॥ 14-105-62 (96153)
സ ദേവൈഃ പിതൃഭിർനിത്യം വധ്യമാനസ്തു ദുർമതിഃ।
നരകാന്നരകം ഘോരം ഗച്ഛേദാപ്രലയം നൃപ॥ 14-105-63 (96154)
ബ്രഹ്മാ രുദ്രസ്തഥാഽഗ്നിശ്ച കപിലാനാം ഗതിം ഗതാഃ।
തസ്മാത്തേ ന നിഹന്തവ്യാഃ പൂജ്യാശ്ചൈവ ന സംശയഃ।
നിഃശ്വസന്തി യദാ ശ്രാന്താസ്തദാ ഹന്യുസ്ച തത്കുലം॥ 14-105-64 (96155)
യാവന്തി തേഷാം രോമാണി താവദ്വർഷശതം നൃപ।
നരകേഷൂപപച്യന്തേ തത്ര തദ്വാഹകാ നരാഃ॥ 14-105-65 (96156)
കപിലാ സർവയജ്ഞേഷു ദക്ഷിണാർഥം വിധീയതേ।
തസ്മാത്തദ്ദക്ഷിണാ ദേയാ യജ്ഞേഷ്വേവ ദ്വിജാതിഭിഃ॥ 14-105-66 (96157)
ഹോമാർതം ചാഗ്നിഹോത്രസ്യ യാം പ്രയച്ഛേത്പ്രയത്നതഃ।
ശ്രോത്രിയായ ദരിദ്രായ ശ്രാന്തായാമിതതേജസേ।
തേന ദാനേന പൂതാത്മാ മമ ലോകേ മഹീയതേ॥ 14-105-67 (96158)
യാവന്തി ചൈവ രോമാണി കപിലാംഗേ യുധിഷ്ഠിര।
താവദ്വർഷസഹസ്രാണി സ്വർഗലോകേ മഹീയതേ॥ 14-105-68 (96159)
സുവർണഖുരശൃംഗീം ച കപിലാം യഃ പ്രയച്ഛതി।
വിഷുവേ ചായനേ ചാപി സോഽശ്വമേധഫലം ലഭേത്।
തേനാശ്വമേധതുല്യേന മമ ലോകം സ ഗച്ഛതി॥ 14-105-69 (96160)
സ്വർണശൃംഗീം രൂപ്യഖുരാം സവത്സാം കാംസ്യദോഹിനീം।
വസ്ത്രൈരലങ്കൃതാം പുഷ്ടാം ഗന്ധൈർമാല്യൈശ്ച ശോഭിതാം॥ 14-105-70 (96161)
പവിത്രം ഹി പവിത്രാണാം സുരവ്ണമിതി മേ മതിഃ।
തസ്മാത്സുവർണാഭരണാ ദാതവ്യാ സാഽഗ്നിഹോത്രിണേ॥ 14-105-71 (96162)
ഏവം ദത്ത്വാ തു രാജേന്ദ്ര സപ്തപൂർവാൻപരാനപി।
താരയിഷ്യതി രാജേന്ദ്ര നാത്ര കാര്യാ വിചാരണാ॥ 14-105-72 (96163)
അഗ്നിഷ്ടോമസഹസ്രസ്യ വാജപേയം ച തത്സമം।
വാജപേയസഹസ്രസ്യ അശ്വമേധം ച തത്സമം।
അശ്വമേധസഹസ്രസ്യ രാജസൂയം ച തത്സമം॥ 14-105-73 (96164)
കപിലാനാം സഹസ്രേണ വിദിദത്തേന പാണ്ഡവ।
രാജസൂയഫലം പ്രാപ്യ മമ ലോകേ മഹീയതേ।
ന തസ്യ പുനരാവൃത്തിർവിദ്യതേ കുരുപുംഗവ॥ 14-105-74 (96165)
പ്രയച്ഛതേ യഃ കപിലാം സവത്സാം കാംസ്യദോഹിനീം।
സുവർണകുരശൃംഗാംഗീം സർവാലങ്കാരശോഭിതാം॥ 14-105-75 (96166)
തൈസ്തൈർഗുണൈഃ കാമദുഘാ ച ഭൂത്വാ
നരം പ്രദാതാരമുപൈതി സാ ഗൌഃ।
സ്വകർമഭിശ്ചാപ്യനുബധ്യമാനം
തീവ്രാന്ധകാരേ നരകേ പതന്തം।
മഹാർണവേ നൌരിവ വായുനീതാ
ദത്താ ഹി ഗൌസ്താരയതേ മനുഷ്യം॥ 14-105-76 (96167)
പുത്രാംശ്ച പൌത്രാംശ്ച കുലം ച സർവ-
മാസപ്തമം താരയതേ യഥാവത്।
യാവൻമനുഷ്യാൻപൃഥിവീ ബിഭർതി
താവത്പ്രദാതാരമൃതം പരത്ര॥ 14-105-77 (96168)
യഥൌഷധം മന്ത്രകൃതം നരസ്യ
പ്രയുക്തമാത്രം വിനിഹന്തി രോഗാൻ।
തഥൈവ ദത്താ കപിലാ സുപാത്രേ
പാപം നരസ്യാശു നിഹന്തി സർവം॥ 14-105-78 (96169)
യഥൈവ ദൃഷ്ട്വാ ഭുജഗാഃ സുപർണം
നശ്യന്തി ദൂരാദ്വിവശാ ഭയാർതാഃ।
തഥൈവ ദൃഷ്ട്വാ കപിലാപ്രദാനാ-
ന്നസ്യന്തി പാപാനി നരസ്യ ശീഘ്രം॥ 14-105-79 (96170)
യഥാ ത്വചം വൈ ഭുജഗോ വിഹായ
പുനർനവം രൂപമുപൈതി പുണ്യം।
തഥൈവ മുക്തഃ പുരുഷഃ സ്വപാപൈ-
ർവിരജ്യതേ വൈ കപിലാപ്രദാനാത്॥ 14-105-80 (96171)
യഥാഽന്ധകാരം ഭവനേ വിലഗ്നം
ദീപ്തോ ഹി നിര്യാതയതി പ്രദീപഃ।
തഥാ നരഃ പാപമപി പ്രലീനം
നിഷ്ക്രാമയേദ്വൈ കപിലാപ്രദാനാത്॥ 14-105-81 (96172)
യാവന്തി രോമാണി ഭവന്തി തസ്യാ
വത്സാന്വിതായാശ്ച ശരീരജാനി।
താവത്പ്രദാതാ യുഗവർഷകോടിം
സ ബ്രഹ്മലോകേ രമതേ മനുഷ്യഃ॥ 14-105-82 (96173)
യസ്യാഹിതാഗ്നേരതിഥിപ്രിയസ്യ
ശൂദ്രാന്നദൂരസ്യ ജിതേന്ദ്രിയസ്യ।
സത്യവ്രതസ്യാധ്യയനാന്വിതസ്യ
ദത്താ ഹി ഗൌസ്താരയതേ പരത്ര॥ ॥ 14-105-83 (96174)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്വമേധികപർവണി വൈഷ്ണവധർമപർവണി പഞ്ചാധികശതതമോഽധ്യായഃ॥ 105 ॥
ആശ്വമേധികപർവ - അധ്യായ 106
॥ ശ്രീഃ ॥
14.106. അധ്യായഃ 106
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
കൃഷ്ണേന യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി കപിലാദാനപ്രശംസനം॥ 1 ॥ ബ്രഹ്മണാഽഗ്നികുണ്ഡമധ്യാത്കപിലാസർജനം। തധാ രുദ്രാദിദേവൈഃ കപിലായൈ സർവപൂജ്യത്വാദിരൂപവരദാനം॥ 2 ॥ ദേവർഷ്യാദിഭഇഃ സ്വനിവാസായ കപിലാവയവസമാശ്രയണം॥ 3 ॥ കൃഷ്ണേന ഹവ്യകവ്യദാനകാലകഥനം। തഥാ ശ്രാദ്ധാർഹാനർഹബ്രാഹ്മണവിവേചനം। തഥാ സ്വർഗനരകപ്രാപകസുകൃതദുഷ്കൃതകഥനം॥ 4 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
വൈശംപായന ഉവാച।
ഏവം ശ്രുത്വാ പരം പുണ്യം കപിലാദാനമുത്തമം।
ധർമപുത്രഃ പ്രഹൃഷ്ടാത്മാ കേശവം പുനരബ്രവീത്॥ 14-106-1 (96175)
ദേവദേവശ കപിലാ യദാ വിപ്രായ ദീയതേ।
കഥം സർവേഷു ചാംഗേഷു തസ്യാസ്തിഷ്ഠന്തി ദേവതാഃ॥ 14-106-2 (96176)
യാശ്ചൈതാഃ കപിലാഃ പ്രോക്താ ദശ ചൈവ ത്വയാ മമ।
താസാം കതി സുരശ്രേഷ്ഠ് കപിലാഃ പുണ്യലക്ഷണാഃ॥ 14-106-3 (96177)
കഥം വാഽനുഗൃഹീതാസ്താഃ സുരൈഃ പിതൃഗണൈരപി।
കേന യുക്താശ്ച വർണേന ശ്രോതും കൌതൂഹലം മേ॥ 14-106-4 (96178)
വൈശംപായന ഉവാച। 14-106-5x (7968)
യുധിഷ്ഠിരേണൈവമുക്തഃ കേശവഃ സത്യവാക്തദാ।
ഗുഹ്യാനാം പരമം ഗുഹ്യം വക്തുമേവോപചക്രമേ॥ 14-106-5 (96179)
ശൃണു രാജൻപവിത്രം വൈ രഹസ്യം ധർമമുത്തമം॥
ഗ്രഹണീയം സത്യമിദം ന ശ്രാവ്യം ഹേതുവാദിഭിഃ॥ 14-106-6 (96180)
യദാ വത്സസ്യ പാദൌ ദ്വൌ പ്രസവേ ശിരസാ സഹ।
ദൃശ്യേതേ ദാനകാലം തത്തമാഹുർമുനിസത്തമാഃ॥ 14-106-7 (96181)
അന്തരിക്ഷഗതോ വത്സോ യാവദ്ഭൂമിം ന യാസ്യതി।
ഗൌസ്താവത്പൃഥിവീ ജ്ഞേയാ തസ്മാദ്ദേയാ തു താദൃശീ॥ 14-106-8 (96182)
യാവന്തി ധേന്വാ രോമാണി സവത്സായാ യുധിഷ്ഠിര।
യാവത്യഃ സികതാശ്ചാപി ഗർഭോദകപരിപ്ലുതാഃ।
താവദ്വർഷസഹസ്രാണി ദാതാ സ്വർഗേ മഹീയതേ॥ 14-106-9 (96183)
സുവർണാഭരണാം കൃത്വാ സവ്തസാം കപിലാം തിലൈഃ।
പ്രച്ഛാദ്യ താം തു ദദ്യാദ്വൈ സർവരത്നൈരലങ്കൃതാം॥ 14-106-10 (96184)
സസമുദ്രാ നദീ തേന സശൈലവനകാനനാ।
ചതുരന്താ ഭവേദ്ദത്താ നാത്ര കാര്യാ വിചാരണാ॥ 14-106-11 (96185)
പൃഥിവീദാനതുല്യേന തേന ദാനേന മാനവഃ।
സംസാരസാഗരാത്തീർണോ യാതി ലോകം പ്രജാപതേഃ॥ 14-106-12 (96186)
ബ്രഹ്മഹാ ഭ്രൂണഹാ ഗോഘ്നോ യദി വാ ഗുരുതൽപഗഃ।
മഹാപാതകയുക്തോപി ഏതദ്ദാനേന ശുദ്ധ്യതി॥ 14-106-13 (96187)
ഇദം പഠതി യഃ പുണ്യം കപിലാദാനമുത്തമം।
പ്രാതരുത്ഥായ മദ്ഭക്ത്യാ തസ്യ പുണ്യഫലം ശൃണു॥ 14-106-14 (96188)
മനസാ കർമണാ വാചാ മതിപൂർവം യുധിഷ്ഠിര।
പാപം രാത്രികൃതം ഹന്യാദസ്യാധ്യായസ്യ പാഠകഃ॥ 14-106-15 (96189)
ഇദമാവർതമാനസ്തു ശ്രാദ്ധേ യസ്തർപയേദ്ദ്വിജാൻ।
തസ്യാപ്യമൃതമശ്നന്തി പിതരോഽത്യന്തഹർഷിതാഃ॥ 14-106-16 (96190)
യശ്ചേദം ശൃണുയാദ്ഭക്ത്യാ മദ്ഗതേനാന്തരാത്മനാ।
തസ്യ രാത്രികൃതം സർവും പാപമാശു പ്രണശ്യതി॥ 14-106-17 (96191)
അതഃ പരം വിശേഷം തു കപിലാനാം ബ്രവീമി തേ।
യാശ്ചൈതാഃ കപിലാഃ പ്രോക്താ ദശ രാജൻമയാ തവ।
താസാം ചതസ്രഃ പ്രവരാഃ പുണ്യാഃ പാപപ്രണാശനാഃ॥ 14-106-18 (96192)
സുവർണകപിലാ പുണ്യാ തഥാ രക്താക്ഷിപിംഗലാ।
പിംഗലാക്ഷീ ച യാ ഗൌശ്ച യാ സ്യാത്പിംഗലപിംഗലാ॥ 14-106-19 (96193)
ഏതാശ്ചതസ്രഃ പ്രവരാഃ പവിത്രാഃ പാപനാശനാഃ।
നമസ്കൃതാ വാ ദൃഷ്ടാ വാ ഘ്നന്തി പാപം നരസ്യ തു॥ 14-106-20 (96194)
യസ്യൈതാഃ കപിലാഃ സന്തി ഗൃഹേ പാപപ്രണാശനാഃ।
തത്ര ശ്രീർവിജയഃ കീർതിഃ സ്ഫീതാ നിത്യം യുധിഷ്ഠിര॥ 14-106-21 (96195)
ഏതാസാം പ്രീതിമായാതി ക്ഷീരേണ തു വൃഷധ്വജഃ।
ദധ്നാ ച ത്രിദശാഃ സർവേ ഘൃതേന തു ഹുതാശനഃ॥ 14-106-22 (96196)
പിതരഃ പിതാമഹാശ്ചൈവ തഥൈവ പ്രപിതാമഹാഃ।
സകൃദ്ദേത്തേന തുഷ്യന്തി വർഷകോടിം യുധിഷ്ഠിര॥ 14-106-23 (96197)
കപിലായാ ഘൃതം ക്ഷീരം ദധി പായസമേവ വാ।
ശ്രോത്രിയേഭ്യഃ സകൃദ്ദത്വാ നരഃ പാപൈഃ പ്രമുച്യതേ॥ 14-106-24 (96198)
ഉപവാസം തു യഃ കൃത്വാഽപ്യഹോരാത്രം ജിതേന്ദ്രിയഃ।
കപിലാപഞ്ചഗവ്യം തു പീത്വാ ചാന്ദ്രായണാത്പരം॥ 14-106-25 (96199)
സൌംയേ മുഹൂർതേ തത്പ്രശയ ശുദ്ധാത്മാ ശുദ്ധമാനസഃ।
ക്രോധാനൃതവിനിർമുക്തോ മദ്ഗതേനാന്തരാത്മനാ॥ 14-106-26 (96200)
കപിലാപഞ്ചഗവ്യേന സുമന്ത്രേണ പൃഥക്പഥക്।
യോ മത്പ്രതികൃതിം വാഽപി ശങ്കരാകൃതിമേവ വാ।
സ്നാപയേദ്വിഷുവേ യസ്തു സോഽശ്വമേധഫലം ലഭേത്॥ 14-106-27 (96201)
സ മുക്തപാപഃ ശുദ്ധാത്മാ യാനേനാംബരശോഭിനാ।
മമ ലോകം വ്രജേൻമുക്തോ രുദ്രലോകമഥാപി വാ॥ 14-106-28 (96202)
ബ്രഹ്മണാ തു പുരാ സൃഷ്ടാ കപിലാ കാഞ്ചനപ്രഭാ।
അഗ്നികുണ്ഡാത്പരൈർമന്ത്രൈർഹോമധേനുർമഹാപ്രഭാ॥ 14-106-29 (96203)
സൃഷ്ടമാത്രാം തു താം ദൃഷ്ട്വാ ദേവാ രുദ്രാദയോ ദിവി।
സിദ്ധാ ബ്രഹ്മർഷയശ്ചൈവ വേദാഃ സാംഗാഃ സഹാധ്വരൈഃ॥ 14-106-30 (96204)
സാഗരാഃ സരിതശ്ചൈവ പർവതാഃ സബലാഹകാഃ।
ഗന്ധർവാപ്സരസോ യക്ഷാഃ പന്നഗാശ്ചാപ്യുപസ്ഥിതാഃ॥ 14-106-31 (96205)
സർവേ വിസ്മയമാപന്നാഃ ശിഖിമധ്യേ മഹാപ്രഭാം।
മന്ത്രൈശഅച വിവിധൈസ്താം തു തുഷ്ടുവുസ്താമനേകശഃ॥ 14-106-32 (96206)
കൃതാഞ്ജലിപുടാഃ സർവേ നാതിശൃംഗീം ത്രിലോചനാം।
മൂർധ്നാ പ്രണംയ താം ഭൂമൌ സവത്സാമമൃതാരണിം॥ 14-106-33 (96207)
ഊചുഃ പ്രാഞ്ജലയഃ സർവേ ചതുർവക്ത്രം പിതാമഹം।
ആജ്ഞാപയ മഹാദേവ കിം തേ കുർമഃ കഥം വിഭോ॥ 14-106-34 (96208)
ഏവമുക്തഃ സുരൈഃ സർവൈർബ്രഹ്മാ വചനമബ്രവീത്।
ഭവന്തോപ്യനുഗൃഹ്ണന്തു ദോഗ്ധ്രീമേനാം പയസ്വിനീം॥ 14-106-35 (96209)
ഹോമധേനുരിയം ജ്ഞേയാ ഹ്യഗ്നീൻസന്തർപയിഷ്യതി।
അതോഽഗ്നിസ്തർപിതഃ സർവാൻഭവതസ്തർപയിഷ്യതി॥ 14-106-36 (96210)
പ്രീതാഃ ക്ഷീരാമൃതേനാസ്യാ ജാതവീര്യപരാക്രമാഃ।
ജയിഷ്യഥ യഥാകാമം ദാനവാൻസർവ ഏവ തു॥ 14-106-37 (96211)
ജാതവീര്യബലൈര്യുക്താഃ സത്വവന്തോ ജിതേന്ദ്രിയാഃ।
അസംഖ്യേയബലാഃ സർവേ പാലയിഷ്യഥ വൈ പ്രജാഃ॥ 14-106-38 (96212)
പാലിതാശ്ച പ്രജാഃ സർവാ ഭവദ്ഭിരിഹ ധർമതഃ।
പൂജയിഷ്യന്തി വാ നിത്യം യജ്ഞൈർവിവിധദക്ഷിണൈഃ॥ 14-106-39 (96213)
ഏവമുക്താഃ സുരാഃ സർവേ ബ്രഹ്മണാ പരമേഷ്ഠിനാ।
തതഃ സംഹൃഷ്ടവദനാഃ കപിലായൈ വരം ദദുഃ॥ 14-106-40 (96214)
ദേവതാ ഊചുഃ। 14-106-41x (7969)
യസ്മാല്ലോകഹിതായാദ്യ ബ്രഹ്മണാ ത്വം വിനിർമിതാ।
തസ്മാത്പൂതാ പവിത്രാ ച ഭവ പാപവ്യപോഹിനീ॥ 14-106-41 (96215)
യേ ത്വാം ദൃഷ്ട്വാ നമസ്യന്തി സ്പൃഷ്ട്വാ ചാപി കരൈർനരാഃ।
തേഷാം വർഷകൃതം പാപം ത്വദ്ഭക്താനാം പ്രണശ്യതി॥ 14-106-42 (96216)
അകാമകൃതമജ്ഞാനമദൃഷ്ടം യച്ച പാതകം।
ത്വാം ദൃഷ്ട്വാ യേ നമസ്യന്തി നരാഃ സർവസഹേതി ച।
തേഷാം തദ്വിലയം യാതി തമഃ സൂര്യോദയേ യഥാ॥ 14-106-43 (96217)
ഭഗവാനുവാച। 14-106-44x (7970)
ഇത്യുക്ത്വാഽസ്യൈ വരം ദത്ത്വാ പ്രയയുസ്തേ യഥാഗതം।
ലോകനിസ്തരണാർഥായ സാ ച ലോകാംശ്ചചാര ഹ॥ 14-106-44 (96218)
തസ്യാമേവ സമുദ്ഭൂതാ ഹ്യേതാശ്ച കപിലാ നവ।
വിചരന്തി മഹീമേനാം ലോകാനുഗ്രഹകാരണാത്।
തസ്മാത്തു കപിലാ ദേയാ പരത്ര ഹിതമിച്ഛതാ॥ 14-106-45 (96219)
യദാ ച ദീയതേ രാജൻകപിലാ ഹ്യഗ്നിഹോത്രിണേ।
തദാ ച ശൃംഗയോസ്തസ്യാ വിഷ്ണുരിന്ദ്രശ്ച തിഷ്ഠതി॥ 14-106-46 (96220)
ചന്ദ്രവജ്രധരൌ ചാപി തിഷ്ഠതഃ ശൃംഗമൂലയോഃ।
ശൃംഗമധ്യേ തഥാ ബ്രഹ്മാ ലലാടേ ഗോവൃഷധ്വജഃ॥ 14-106-47 (96221)
കർണയോരശ്വിനൌ ദേവൌ ചക്ഷുഷീ ശശിഭാസ്കരൌ।
ദന്തേഷു മരുതോ ദേവാ ജിഹ്വായാം വാക്സരലസ്വതീ॥ 14-106-48 (96222)
രോമകൂപേഷു മുനയശ്ചർമണ്യേവ പ്രജാപതിഃ।
നിശ്ശ്വാസേഷു സ്ഥിതാ വേദാഃ സഷഡംഗപദക്രമാഃ॥ 14-106-49 (96223)
നാസാപുടേ സ്ഥിതാ ഗന്ധാഃ പുഷ്പാണി സുരഭീണി ച।
അധരേ വസവഃ സർവേ മുഖേ ചാഗ്നിഃ പ്രതിഷ്ഠിതഃ॥ 14-106-50 (96224)
സാധ്യാ ദേവാഃ സ്ഥിതാഃ കക്ഷേ ഗ്രീവായാം പാർവതീ സ്ഥിതാ।
പൃഷ്ഠേ ച നക്ഷത്രഗണാഃ കകുദ്ദേശേ നഭസ്സ്ഥലം॥ 14-106-51 (96225)
അപാനേ സർവതീർഥാനി ഗോമൂത്രേ ജാഹ്നവീ സ്വയം।
ഇഷ്ടതുഷ്ടമയാ ലക്ഷ്മീർഗോമയേ വസതീ തദാ॥ 14-106-52 (96226)
നാസികായാം സദാ ദേവീ ജ്യേഷ്ഠാ വസതി ഭാമിനീ।
ശ്രോണീതടസ്ഥാഃ പിതരോ രമാ ലാംഗൂലമാശ്രിതാ॥ 14-106-53 (96227)
പാർശ്വയോരുഭയോഃ സർവേ വിശ്വേദേവാഃ പ്രതിഷ്ഠിതാഃ।
തിഷ്ഠത്യുരസി താസാം തു പ്രീതഃ ശക്തിധരോ ഗുഹഃ॥ 14-106-54 (96228)
ജാനജംഘോരുദേശേഷു പഞ്ച തിഷ്ഠന്തി വായവഃ।
ഖുരമധ്യേഷു ഗന്ധർവാഃ ഖുരാഗ്രേഷു ച പന്നഗാഃ॥ 14-106-55 (96229)
ചത്വാരഃ സാഗരാഃ പൂർണാസ്തസ്യാ ഏവ പയോധരാഃ।
രതിർമേധാ ക്ഷമാ സ്വാഹാ ശ്രദ്ധാ ശാന്തിർധൃതിഃ സ്മൃതിഃ। 14-106-56 (96230)
കീർതിർദീപ്തിഃ ക്രിയാ കാന്തിസ്തുഷ്ടിഃ പുഷ്ടിസ്ച സന്തതിഃ।
ദിശശ്ച പ്രദിശശ്ചൈവ സേവന്തേ കപിലാം സദാ॥ 14-106-57 (96231)
ദേവാ പിതൃഗണാശ്ചാപി ഗന്ധർവാപ്സരസാം ഗണാഃ।
ലോകാ ദ്വീപാർണവാശ്ചൈവ ഗംഗാദ്യാഃ സരിതസ്തഥാ॥ 14-106-58 (96232)
ദേവാഃ പിതൃഗണാശ്ചാപി വേദാഃ സാംഗാഃ സഹാധ്വരൈഃ।
വേദോക്തൈർവിവിധൈർമന്ത്രൈഃ സ്തുവന്തി ഹൃഷിതാസ്തഥാ॥ 14-106-59 (96233)
വിദ്യാധരാശ്ച യേ സിദ്ധാ ഭൂതാസ്താരാഗണാസ്തഥാ।
പുഷ്പവൃഷ്ടിം ച വർഷന്തി പ്രനൃത്യന്തി ച ഹർഷിതാഃ॥ 14-106-60 (96234)
ബ്രഹ്മണോത്പാദിതാ ദേവീ വഹ്നികുണ്ഡാൻമഹാപ്രഭാ।
നമസ്തേ കപിലേ പുണ്യേ സർവദേവൈർനമസ്കൃതേ॥ 14-106-61 (96235)
കപിലേഽഥ മഹാസത്വേ സർവതീർഥമയേ ശുഭേ।
ദാതാരം സ്വജനോപേതം ബ്രഹ്മലോകം നയ സ്വയം॥ 14-106-62 (96236)
അഹോ രത്നമിദം പുണ്യം സർവദുഃഖഘ്നമുത്തമം।
അഹോ ധർമാർജിതം ശുദ്ധമിദമഗ്ര്യം മഹാധനം।
ഇത്യാകാശസ്ഥിതസ്തേ തു സർവദേവാ ജപന്തി ച॥ 14-106-63 (96237)
തസ്യാഃ പ്രതിഗ്രഹീതാ ച ഭുങ്ക്തേ യാവദ്ദ്വിജോത്തമഃ।
താവദ്ദേവഗണാഃ സർവേ കപിലാമർചയന്തി ച।
സ്വർണശൃംഗീം രൂപ്യഖുരാം ഗന്ധൈഃ പുഷ്പൈഃ സുപൂജിതാം॥ 14-106-64 (96238)
വസ്ത്രാഭ്യാമഹതാഭ്യാം തു യാവത്തിഷ്ഠത്യലങ്കൃതാ।
താവദ്യദിച്ഛേത്കപിലാ മന്ത്രപൂതാ സുസംസ്കൃതാ।
ഭൂലോകവാസിനഃ സർവാൻബ്രഹ്മലോകം നയേത്സ്വയം॥ 14-106-65 (96239)
ഭൂരശ്വഃ കനകം ഗാവോ രൂപ്യമശ്വം തിലാ യവാഃ।
ദീയമാനാനി വിപ്രായ പ്രഹൃഷ്യന്തി ദിനേദിനേ॥ 14-106-66 (96240)
അഥ ത്വശ്രോത്രിയേഭ്യോ വൈ താനി ദത്താനി പാണ്ഡവ।
തഥാ നിന്ദന്ത്യഥാത്മാനമശുഭം കിംനു നഃ കൃതം॥ 14-106-67 (96241)
അഹോ രക്ഷഃപിശാചൈശ്ച ലുപ്യമാനാഃ സമന്തതഃ।
യാസ്യാമോ നിരയം ശീഘ്രമിതി ശോചന്തി താനി വൈ॥ 14-106-68 (96242)
ഏതാന്യപി ദ്വിജേഭ്യോ വൈ ശ്രോത്രിയേഭ്യോ വിശേഷതഃ।
ദീയമാനാനി വർധന്തേ ദാതാരം താരയന്തി ച॥ 14-106-69 (96243)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 14-106-70x (7971)
ദേവദേവേശ ദൈത്യഘ്ന കാലഃ കോ ഹവ്യകവ്യയോഃ।
കേ തത്രി പൂജാമർഹന്തി വർജനീയാശ്ച കേ ദ്വിജാഃ॥ 14-106-70 (96244)
ഭഗവാനുവാച। 14-106-71x (7972)
ദൈവം പൂർവാഹ്ണികം ജ്ഞേയം പൈതൃകം ചാപരാഹ്ണികം।
കാലഹീനം ച യദ്ദാനം തദ്ദാനം രാജസം വിദുഃ॥ 14-106-71 (96245)
അവഘുഷ്ടം ച യദ്ഭുക്തമനൃതേന ച ഭാരത।
പരാമൃഷ്ടം ശുനാ വാഽപി തദ്ഭാഗം രാക്ഷസം വിദുഃ॥ 14-106-72 (96246)
യാവന്തഃ പതിതാ വിപ്രാ ജഡോൻമത്താദയോപി ച।
ദൈവേ ച പിത്ര്യേ തേ വിപ്രാ രാജന്നാർഹന്തി സത്ക്രിയാം॥ 14-106-73 (96247)
ക്ലീബഃ പ്ലംഗീ ച കൃഷ്ഠീ ച രാജയക്ഷ്മാന്വിതശ്ച യഃ।
അപസ്മാരീ ച യശ്ചാപി പിത്ര്യേ നാർഹതി സത്കൃതിം॥ 14-106-74 (96248)
ചികിത്സകാ ദേവലകാ മിഥ്യാനിയമധാരിണഃ।
സോമവിക്രയിണശ്ചാപി ശ്രാദ്ധേ നാർഹന്തി സത്കൃതിം॥ 14-106-75 (96249)
ഏകോദ്ദിഷ്ടേ ച യേ ചാന്നം ഭുഞ്ജതേ വിധിവദ്ദ്ബിജാഃ।
ചാന്ദ്രായണമകൃത്വാ തേ പുനർനാർഹന്തി സത്കൃതിം॥ 14-106-76 (96250)
ഗായകാ നർതകാശ്ചൈവ പ്ലവകാ വാദകാസ്തഥാ।
കഥകാ യൌധികാശ്ചൈവ ശ്രാദ്ധേ നാർഹന്തി സത്കൃതിം॥ 14-106-77 (96251)
അനഗ്നയശ്ച യേ വിപ്രാഃ ശവനിര്യാതകാശ്ച യേ।
സ്തേനാശ്ചാപി വികർമസ്ഥാ രാജന്നാർഹന്തി സത്കൃതിം॥ 14-106-78 (96252)
അപരിജ്ഞാതപൂർവാശ്ച ഗണപുത്രാശ്ച യേ ദ്വിജാഃ।
പുത്രികാപുത്രകാശ്ചാപി ശ്രാദ്ധേ നാർഹന്തി സത്കൃതിം॥ 14-106-79 (96253)
രണകർതാ ച യോ വിപ്രോ യശ്ച വാണിജ്യകോ ദ്വിജഃ।
പ്രാണിവിക്രയവൃത്തിശ്ച ശ്രാദ്ധേ നാർഹന്തി സത്കൃതിം॥ 14-106-80 (96254)
ചീർണവ്രതഗുണൈര്യുക്താ നിത്യം സ്വാധ്യായതത്പരാഃ।
സാവിത്രീജ്ഞാഃ ക്രിയാവന്തസ്തേ ശ്രാദ്ധേ സത്കൃതിക്ഷമാഃ॥ 14-106-81 (96255)
ശ്രാദ്ധസ്യ ബ്രാഹ്മണഃ കാലഃ പ്രാപ്തം ദഘി ഘൃതം തഥാ।
ദർഭാഃ സുമനസഃ ക്ഷേത്രം തത്കാലേ ശ്രാദ്ധദോ ഭവേത്॥ 14-106-82 (96256)
ചാരിത്രനിരതാ രാജൻകൃശാ യേ കൃശവൃത്തയഃ।
അർഥിനശ്ചോപഗച്ഛന്തി തേഭ്യോ ദത്തം മഹത്ഫലം॥ 14-106-83 (96257)
തപസ്വിനശ്ച യേ വിപ്രാസ്തഥാ ഭൈക്ഷചരാശ്ച യേ।
അർഥിനഃ കേചിദിച്ഛന്തി തേഷാം ദത്തം മഹത്ഫലം॥ 14-106-84 (96258)
ഏവം ധർമഭൂതാം ശ്രേഷ്ഠ ജ്ഞാത്വാ സർവാത്മനാ തദാ।
ർശ്രോത്രിയായ ദരിദ്രായ പ്രയച്ഛാനുപകാരിണേ॥ 14-106-85 (96259)
ദാനം യത്തേ പ്രിയം കിഞ്ചിച്ഛ്രോത്രിയാണാം ച യത്പ്രിയം।
തത്പ്രയച്ഛസ്വ ധർമജ്ഞ യദീച്ഛസി തദക്ഷയം॥ 14-106-86 (96260)
നിരയം യേ ച ഗച്ഛന്തി തച്ഛൃണുഷ്വ യുധിഷ്ഠിര॥ 14-106-87 (96261)
ഗുർവർഥം വാ ഭയാർഥം വാ നോചേദന്യത്ര പാണ്ഡവ।
വദന്തി യേഽനൃതം വിപ്രാസ്തേ വൈ നിരയഗാമിനഃ॥ 14-106-88 (96262)
പരദാരാപഹർതാരഃ പരദാരാമിമർശകാഃ।
പരാരപ്രയോക്താരസ്തേം വൈ നിരയഗാമിനഃ॥ 14-106-89 (96263)
സൂചകാഃ സന്ധിഭേത്താരഃ പരദ്രവ്യോപജീവിനഃ।
അകൃതജ്ഞാശ്ച മിത്രാണാം തേ വൈ നിരയഗാമിനഃ॥ 14-106-90 (96264)
വർണാശ്രമാണാം യേ ബാഹ്യാഃ പാഷണ്ഡാശ്ചൈവ പാപിനഃ।
ഉപാസതേ ച താനേവ തേ സർവേ നരകാലയാഃ॥ 14-106-91 (96265)
വേദവിക്രയിണശ്ചൈവ വേദാനാം ചൈവ ദൂഷകാഃ।
വേദാനാം ലേഖകാശ്ചൈവ തേ വൈ നിരയഗാമിനഃ॥ 14-106-92 (96266)
രസവിക്രയിണോ രാജന്വിഷവിക്രയിണശ്ച യേ।
ക്ഷീരവിക്രയിണശ്ചാപി തേ വൈ നിരയഗാമിനഃ॥ 14-106-93 (96267)
ചണ്ഡാലേഭ്യശ്ച യേ ക്ഷീരം പ്രയച്ഛന്തി നരാധമാഃ।
അർഥാർഥമഥവാ സ്നേഹാത്തേ വൈ നിരയഗാമിനഃ॥ 14-106-94 (96268)
പശൂനാം ദമക**യൈവ തഥാ നാസാനുവേധകാഃ
പുംസ്ത്വഹിംസാകരസ്ചൈവ തേ വൈ നിരയഗാമിനഃ॥ 14-106-95 (96269)
അദാതാരഃ സമർഥാ യേ ദ്രവ്യാണാം ലോഭകാരണാത്।
ദീനാനന്ധാന്ന പശ്യന്തി തേ വൈ നിരയഗാമിനഃ॥ 14-106-96 (96270)
ക്ഷാന്താന്ദാന്താൻകൃശാൻപ്രാജ്ഞാന്ദീർഘകാലം സഹോഷിതാൻ।
ത്യജന്തി കൃതകൃത്യാ യേ തേ വാ നിരയഗാമിനഃ॥ 14-106-97 (96271)
ബാലാനാമപി വൃദ്ധാനാം ശ്രാന്താനാം ചാപി യേ നരാഃ।
അദത്ത്വാഽശ്നാന്തി മൃഷ്ടാന്നം തേ വൈ നിരയഗാമിനഃ॥ 14-106-98 (96272)
ഏതേ പൂർവർഷിഭിഃ പ്രോക്താ നരാ നിരയഗാമിനഃ।
യേ സ്വർഗം സമനുപ്രാപ്താസ്താഞ്ശൃണുഷ്വ യുധിഷ്ഠിര॥ 14-106-99 (96273)
ദാനേന തപസാ ചൈവ സത്യേന ച ദമേന ച।
യേ ധർമമനുവർതന്തേ തേ നരാഃ സ്വർഗഗാമിനഃ॥ 14-106-100 (96274)
ശുശ്രൂഷയാഽപ്യുപാധ്യായാച്ഛ്രുതമാദായ പാണ്ഡവ।
യേ പ്രതിഗ്രഹനിസ്സ്നേഹാസ്തേ നരാഃ സ്വർഗഗാമിനഃ॥ 14-106-101 (96275)
മധുമാംസാസവേഭ്യസ്തു നിവൃത്താ വ്രതവത്തു യേ।
പരദാരനിവൃത്താ യേ തേ നരാഃ സ്വർഗഗാമിനഃ॥ 14-106-102 (96276)
മാതരം പിതരം ചൈവ ശുശ്രൂഷന്തി ച യേ നരാഃ।
ഭ്രഹാതൄണാമപി സസ്നേഹാസ്തേ നരാഃ സ്വർഗഗാമിനഃ॥ 14-106-103 (96277)
യേ തു ഭോജനകാലേ തു നിര്യാതാശ്ചാതിഥിപ്രിയാഃ।
ദ്വാരരോധം ന കുർവന്തി തേ നരാഃ സ്വർഗഗാമിനഃ॥ 14-106-104 (96278)
വൈവാഹികം തു കന്യാനാം ദരിദ്രാണാം ച യേ നരാഃ।
കാരയന്തി ച കുർവന്തി തേ നരാഃ സ്വർഗഗാമിനഃ॥ 14-106-105 (96279)
രസാനാമഥ ബീജാനാമോഷധീനാം തഥൈവ ച।
ദാതാരഃ ശ്രദ്ധയോപേതാസ്തേ നരാഃ സ്വർഗഗാമിനഃ॥ 14-106-106 (96280)
ക്ഷേമാക്ഷേമം ച മാർഗേഷു സമാനി വിഷമാണി ച।
അർഥിനാം യേ ച വക്ഷ്യന്തി തേ നരാഃ സ്വർഗഗാമിനഃ॥ 14-106-107 (96281)
പർവദ്വയേ ചതുർദശ്യാമഷ്ടംയാം സന്ധ്യയോർദ്വയോഃ।
ആർദ്രായാം ജൻമനക്ഷത്രേ വിഷുവേ ശ്രവണേഽഥവാ।
യേ ഗ്രാംയധർമവിരതാസ്തേ നരാഃ സ്വർഗഗാപ്തിനഃ॥ 14-106-108 (96282)
ഹവ്യകവ്യവിധാനം ച നരകസ്വർഗഗാമിനൌ।
ധർമാധർമൌ ച കഥിതൌ കിം ഭൂയഃ ശ്രോതുമിച്ഛസി॥ ॥ 14-106-109 (96283)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്വമേധികപർവണി വൈഷ്ണവധർമപർവണി ഷഡധികശതതമോഽധ്യായഃ॥ 106 ॥
ആശ്വമേധികപർവ - അധ്യായ 107
॥ ശ്രീഃ ॥
14.107. അധ്യായഃ 107
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
കൃഷ്ണേന യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി സാക്ഷാദ്ബ്രഹ്മഹത്യായാ അകരണേപി തത്തുല്യഫലകദുഷ്കൃതകഥനം। 1 ॥ തഥാ അഭോജ്യാന്നാനാം പാപിനാം ലക്ഷണകഥനം॥ 2 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച।
ഇദം മേ തത്വതോ ദേവ വക്തുമർഹസ്യശേഷതഃ।
ഹിംസാമകൃത്വാ യോ മർത്യോ ബ്രഹ്മഹത്യാമവാപ്നുയാത്॥ 14-107-1 (96284)
ഭഗവാനുവാച। 14-107-2x (7973)
ബ്രാഹ്മണം സ്വയമാഹൂയ ഭിക്ഷാർഥം വൃത്തികർശിതം।
ബ്രൂയാന്നാസ്തീതി യഃ പശ്ചാത്തമാഹുർബ്രഹ്മഘാതകം॥ 14-107-2 (96285)
മധ്യസ്ഥസ്യേഹ വിപ്രസ്യ യോഽനൂചാനസ്യ ഭാരത।
വൃത്തിം ഹരതി ദുർബുദ്ധഇസ്തമാഹുർബ്രഹ്മഘാതകം॥ 14-107-3 (96286)
ആശ്രമേ വാഽഽലയേ വാഽപി ഗ്രാമേ വാ നഗരേഽപി വാ।
അഗ്നിം യഃ പ്രക്ഷിപേത്ക്രുദ്ധസ്തമാഹുർബ്രഹ്മഘാതകം॥ 14-107-4 (96287)
ഗോകുലസ്യ തൃഷാർതസ്യ ജലാന്തേ വസുധാധിപ।
ഉത്പാദയതി യോ വിഘ്നം തമാഹുർബ്രഹ്മഘാതകം॥ 14-107-5 (96288)
യഃ പ്രവൃത്താം ശ്രുതിം സംയക്ഛാസ്ത്രം വാ മുനിഭിഃ കൃതം।
ദൂഷയത്യനഭിജ്ഞായ തമാഹുർബ്രഹ്മഘാതകം॥ 14-107-6 (96289)
ചക്ഷുഷാ വാഽപി ഹീനസ്യ പംഗോർവാഽപി ജഡസ്യ വാ।
ഹരേദ്വൈ യസ്തു സർവസ്വം തമാഹുർബ്രഹ്മഘാതകം॥ 14-107-7 (96290)
ഗുരും ത്വങ്കൃത്യം ഹുങ്കൃത്യ അതിക്രംയ ച ശാസനം।
വർതതേ യസ്തു മൂഢാത്മാ തമാഹുർബ്രഹ്മഘാതകം॥ 14-107-8 (96291)
ക്രോധാദ്വാ യദി വാ ദ്വേഷാദാക്രുഷ്ടസ്തർജിതോപി വാ।
ഋതൌ സ്ത്രിയം വാ നോപേയാത്തമാഹുർബ്രഹ്മഘാതകം॥ 14-107-9 (96292)
യാവത്സാരോ ഭവേദ്ദീനസ്തന്നാശേ യസ്യ ദുഃസ്ഥിതിഃ।
തത്സർവസ്വം ഹരേദ്യോ വൈ തമാഹുർബ്രഹ്മഘാതകം॥ 14-107-10 (96293)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 14-107-11x (7974)
സപ്വേഷാമപി ദാനാനാം യത്തു ദാനം വിശിഷ്യതേ।
അഭോജ്യാന്നാശ്ച യേ വിപ്രാസ്താൻബ്രവീഹി സുരോത്തമ॥ 14-107-11 (96294)
ഭഗവാനുവാച। 14-107-12x (7975)
അന്നമേവ പ്രശംസന്തി ദേവാ ബ്രഹ്മപുരസ്സരാഃ।
അന്നേന സദൃശം ദാനം ന ഭൂതം ന ഭവിഷ്യതി॥ 14-107-12 (96295)
അന്നമൂർജസ്കരം ലോകേ ഹ്യന്നാത്പ്രാണാഃ പ്രതിഷ്ഠിതാഃ।
അബോജ്യാന്നാൻമയാ രാജന്വക്ഷ്യമാണാന്നിബോധ മേ॥ 14-107-13 (96296)
ദീക്ഷിതസ്യ കദര്യസ്യ ക്രുദ്ധസ്യ നികൃതസ്യ ച।
അഭിശപ്തസ്യ ഷണ്ഡസ്യ പാകഭേദകരസ്യ ച॥ 14-107-14 (96297)
ചികിത്സകസ്യ ദൂതസ്യ തഥാ ചോച്ഛിഷ്ടഭോജിനഃ।
ഉഗ്രാന്നം സൂതകാന്നം ച ശൂദ്രോച്ഛേഷണമേവ ച॥ 14-107-15 (96298)
ദ്വിഷദന്നം ന ഭോക്തവ്യം പതിതാന്നം ച യച്ഛ്രുതം।
തഥാ ച പിശുനസ്യാന്നം യജ്ഞവിക്രയിണസ്തഥാ॥ 14-107-16 (96299)
ശൈലൂഷം തന്തുവായാന്നം കൃതഘ്നസ്യാന്നമേവ ച।
അംബഷ്ഠകനിഷാദാനാം രംഗാവതരകസ്യ ച॥ 14-107-17 (96300)
സുവർണകർതുർവൈണസ്യി ശസ്ത്രവിക്രയിണസ്തഥാ।
സൂതാനാ ശൌണ്ഡികാനാം ച വൈദ്യസ്യ രജകസ്യ ച॥ 14-107-18 (96301)
സ്ത്രീജിതസ്യ നൃശംസസ്യ തഥാ മാഹിഷികസ്യ ച।
അനിർദശാനാം പ്രേതാനാം ഗണികാനാം തഥൈവ ച॥ 14-107-19 (96302)
ബന്ദിനോ ദ്യൂതകർതുശ്ച തഥാ ദ്യൂതവിദാമപി।
പരിവിത്തസ്യ യച്ചാന്നം പരിവേത്തുസ്തഥൈവ ച॥ 14-107-20 (96303)
യശ്ചാഗ്രദിധിഷുർവിപ്രോ ദിധിഷൂപപിസ്തഥാ।
തയോരപ്യുഭയോരന്നം രാജ്ഞാം ചാപി വിവർജയേത്॥ 14-107-21 (96304)
രാജാന്നം തേജ ആദത്തേ ശൂദ്രാന്നം ബ്രഹ്മവർചസം।
ആയുഃ സുവർണകാരാന്നം യശശ്ചാർമാവകൃന്തിനഃ॥ 14-107-22 (96305)
ഗണാന്നം ഗണികാന്നം ച ലോകേഭ്യഃ പരികീർതിതം।
പൂയം ചികിത്സകസ്യാന്നം ശുക്ലം തു വൃഷലീപതേഃ॥ 14-107-23 (96306)
വിഷ്ഠാ വാർധുഷികസ്യാന്നം തസ്മാത്തത്പരിവർജയേത്।
തേഷാം ത്വഗസ്ഥിരോമാണി ഭുങ്ക്തേ യോഽന്നം തു ഭക്ഷയേത്॥ 14-107-24 (96307)
അമാത്യാന്നമഥൈതേഷാം ഭുക്ത്വാ തു ത്രിയഹം ക്ഷിപേത്।
മത്യാ ഭുക്ത്വാ സകൃദ്വാഽപി പ്രാജാപത്യം ചരേദ്ദ്വിജഃ॥ 14-107-25 (96308)
ദാനാനാം ച ഫലം യദ്വൈ ശൃണു പാണ്ഡവ തത്വതഃ।
ജലദസ്തൃപ്തിമാപ്നോതി സുഖമക്ഷയമന്നദഃ॥ 14-107-26 (96309)
തിലദശ്ച പ്രജാമിഷ്ടാം ദീപദശ്ചക്ഷുരുത്തമം।
ഭൂമദോ ഭൂമിമാപ്നോതി ദീർഘമായുർഹിരണ്യദഃ॥ 14-107-27 (96310)
ഗൃഹദോഽഗ്ര്യാണി വേശ്മാനി രൂപ്യദോ രൂപമുത്തമം।
വാസോദശ്ചന്ദ്രസാലോക്യമശ്വിസാലോക്യമശ്വദഃ॥ 14-107-28 (96311)
അനഡുദ്ദഃ ശ്രിയം ജുഷ്ടാം ഗോദോ ഗോലോകമശ്നുതേ।
യാനശയ്യാപ്രദോ ഭാര്യാമൈശ്വര്യമഭയപ്രദഃ॥ 14-107-29 (96312)
ധാന്യദഃ ശാശ്വതം സൌഖ്യം ബ്രഹ്മദോ ബ്രഹ്മസാംയതാം।
സർവേഷാമേവ ദാനാനാം ബ്രഹ്മദാനം വിശിഷ്യതേ॥ 14-107-30 (96313)
ഹിരണ്യഭൂഗവാശ്വാജവസ്ത്രശയ്യാസനാദിഷു।
യോർചിതഃ പ്രതിഗൃഹ്ണാതി ദദ്യാദുചിതമേവ ച।
താവുഭൌ ഗച്ഛതഃ സ്വർഗം നരകം ച വിപര്യയേ॥ 14-107-31 (96314)
അനൃതം ന വദേദ്വിദ്വാംസ്തപസ്തപ്ത്വാ ന വിസ്മയേത്।
നാർതോപ്യഭിഭവേദ്വിപ്രാന്ന ദത്ത്വാ പരികീർതയേത്॥ 14-107-32 (96315)
യജ്ഞോഽനൃതേന ക്ഷരതി തപഃ ക്ഷരതി വിസ്മയാത്।
ആയുർവിപ്രാവമാനേന ദാനം തു പരികീർതനാത്॥ 14-107-33 (96316)
ഏകഃ പ്രജായതേ ജന്തുരേക ഏവ പ്രമീയതേ।
അകോഽനുഭുങ്ക്തേ സുകൃതമേകശ്ചാപ്നോതി ദുഷ്കൃതം॥ 14-107-34 (96317)
മൃതം ശരീരമുത്സൃജ്യ കാഷ്ഠലോഷ്ടസമം ക്ഷിതൌ।
വിമുഖാ ബാന്ധവാ യാന്തി ധർമസ്തമനുവർതതേ॥ 14-107-35 (96318)
അനാഗതാനി കാര്യാണി കർതും ഗണയതേ മനഃ।
ശരീരകം സമുദ്ദിശ്യ സ്മയതേ നൂനമന്തകഃ॥ 14-107-36 (96319)
തസ്മാദ്ധർമസഹാസസ്തു ധർമം സഞ്ചിനുയാത്സദാ।
ധർമേണ ഹി സഹായേന തമസ്തരതി ദുസ്തരം॥ 14-107-37 (96320)
യേഷാം തടാകാനി ബഹൂദകാനി
സഭാശ്ച കൂപാശ്ച ശുഭാഃ പ്രപാശ്ച।
അന്നപ്രദാനം മധുരാ ച വാണീ
യമസ്യ തേ നിർവിഷയാ ഭവന്തി॥ ॥ 14-107-38 (96321)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്വമേധികപർവണി വൈഷ്ണവധർമപർവണി സപ്താധികശതതമോഽധ്യായഃ॥ 107 ॥
ആശ്വമേധികപർവ - അധ്യായ 108
॥ ശ്രീഃ ॥
14.108. അധ്യായഃ 108
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
കൃഷ്ണേന യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി യത്യഗ്നിമഹിമാനുവർണനം॥ 1 ॥ ദാനപാത്രബ്രാഹ്മണലക്ഷണകഥനം॥ 2 ॥ തഥാഽന്നദാനപ്രശംസനം॥ 3 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച।
അനേകാന്തം ബഹുദ്വാരം ധർമമാഹുർമനീപിണഃ।
കിംലക്ഷണോസൌ ഭതി തൻമേ ബ്രൂഹി ജനാർദന॥ 14-108-1 (96322)
ഭഗവാനുവാച। 14-108-2x (7976)
ശൃണു രാജൻസമാസേന ധർമശൌചവിധിക്രമം।
അഹിംസാ ശൌചമക്രോധമാനൃശംസ്യം ദമഃ ശമഃ।
ആർജവം ചൈവ രാജേന്ദ്ര നിശ്ചിതം ധർമലക്ഷണം॥ 14-108-2 (96323)
ബ്രഹ്മചര്യം തപഃ ക്ഷാന്തിർമധുമാംസസ്യ വർജനം।
മര്യാദായാം സ്ഥിതിശ്ചൈവ ശമഃ ശൌചസ്യ ലക്ഷണം॥ 14-108-3 (96324)
ബാല്യേ വിദ്യാം നിഷേവേത യൌവനേ ദാരസംഗ്രഹം।
വാർധകേ മൌനമാതിഷ്ഠേത്സർവദാ ധർമമാചരേത്॥ 14-108-4 (96325)
ബ്രാഹ്മണാന്നാവമന്യേത ഗുരുൻപരിവദേന്ന ച।
യതീനാമനുകൂലഃ സ്യാദേഷ ധർമഃ സനാതനഃ॥ 14-108-5 (96326)
യതിർഗുരുർദ്വിജാതീനാം വർണാനാം ബ്രാഹ്മണോ ഗുരുഃ।
പതിരേവ ഗുരുഃ സ്ത്രീണാം സർവേഷാം പാർഥിവോ ഗുരുഃ॥ 14-108-6 (96327)
യദ്ഗൃഹസ്താർജിതം പാപം ജ്ഞാനതോഽജ്ഞാനതോപി വാ।
നിർദഹിഷ്യതി തത്സർവമേകരാത്രോഷിതോ യതിഃ॥ 14-108-7 (96328)
ദുർവൃത്താ വാ സുവൃത്താ വാ ജ്ഞാനിനോഽജ്ഞാനിനോപി വാ।
ഗൃഹസ്ഥൈര്യതയഃ പൂജ്യാഃ പരത്ര ഹിതകാങ്ക്ഷിഭിഃ॥ 14-108-8 (96329)
ഏകദണ്ഡീ ത്രിദണ്ഡീ വാ ശിഖീ വാ മുണ്ഡിതോപി വാ।
കാഷായദണ്ഡധാരോപി യതിഃ പൂജ്യോ ന സംശയഃ॥ 14-108-9 (96330)
അപൂജിതോ ഗൃഹസ്ഥൈർവാ തഥാ ചാപ്യവമാനിതഃ।
യതിർവാഽപ്യതിഥിർവാഽപി നരകേ പാതയിഷ്യതഃ॥ 14-108-10 (96331)
തസ്മാത്തു യത്നതഃ പൂജ്യാ മദ്ഭക്താ മത്പരായണാഃ।
മയി സംന്യസ്തകർമാണഃ പരത്ര ഹിതകാങ്ക്ഷിഭിഃ॥ 14-108-11 (96332)
പ്രഹരേന്ന ദ്വിജാന്വിപ്രോ ഗാം ന ഹന്യാത്കദാചന।
ഭ്രൂണഹത്യാസമം ചൈവ ഉഭയം യോ നിഷേവതേ॥ 14-108-12 (96333)
നാഗ്നിം മുഖേനോപധമേന്ന ച പാദൌ പ്രതാപയേത്।
നാധഃ കുര്യാത്കദാചിത്തു ന പൃഷ്ഠം പരിതാപയേത്॥ 14-108-13 (96334)
നാന്തരാ ഗമനം കുര്യാന്ന ചാമേധ്യം വിനിക്ഷിപേത്।
ഉച്ഛിഷ്ടോ ന സ്പൃശേദഗ്നിമാശൌചസ്ഥോ ന ജാതുചിത്॥ 14-108-14 (96335)
ശ്വചണ്ഡാലാദിഭിഃ സ്പൃഷ്ടോ നാംഗമഗ്നൌ പ്രതാപയേത്।
സർവദേവമയോ വഹ്നിസ്തസ്മാച്ഛുദ്ധഃ സദാ സ്പൃശേത്॥ 14-108-15 (96336)
പ്രാപ്തമൂത്രപുരീഷസ്തു ന സ്പൃശേദ്വഹ്നിമാത്മവാൻ।
യാവത്തു ധാരയേദ്വേഗം താവദപ്രയതോ ഭവേത്॥ 14-108-16 (96337)
പചനാഗ്നിം ന ഗൃഹ്ണീയാത്പരവേശ്മനി ജാതുചിത്।
തസ്മിൻപക്വേന ചാന്നേന യത്കർമ കുരുതേ ശുഭം॥ 14-108-17 (96338)
തസ്യൈവ തച്ഛുഭസ്യാർധമഗ്നിദസ്യ ഭവേന്നൃപ।
തസ്മാദ്ഗൃഹഗതം വഹ്നിം പ്രകുര്യാദവിനാശിതം॥ 14-108-18 (96339)
പ്രമാദാദ്യദി വാഽജ്ഞാനാത്തസ്യ നാശോ ഭവിഷ്യതി।
ഗൃഹ്ണീയാത്തു മഥിത്വാ വാ ശ്രോത്രിയാഗാരതോപി വാ॥ 14-108-19 (96340)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 14-108-20x (7977)
കീദൃശാഃ സാധവോ വിപ്രാസ്തേഭ്യോ ദത്തം മഹാഫലം।
കീദൃശേഭ്യോ ഹി ദാതവ്യം തൻമേ ബ്രൂഹി ജനാർദന॥ 14-108-20 (96341)
ഭഗവാനുവാച। 14-108-21x (7978)
അക്രോധനാഃ സത്യപരാ ധർമനിത്യാ ജിതേന്ദ്രിയാഃ।
താദൃശാഃ സാധവോ വിപ്രാസ്തേഭ്യോ ദത്തം മഹാഫലം॥ 14-108-21 (96342)
അമാനിനഃ സർവസഹാ ദൃഷ്ടാർഥാ വിജിതേന്ദ്രിയാഃ।
സർവഭൂതഹിതാ മൈത്രാസ്തേഭ്യോ ദത്തം മഹാഫലം॥ 14-108-22 (96343)
അലുബ്ധാഃ ശുചയോ വൈദ്യാ ഹീമന്തഃ സത്യവാദിനഃ।
സ്വധർമനിരതാ യേ തു തേഭ്യോ ദത്തം മഹാഫലം॥ 14-108-23 (96344)
സാംഗംശ്ച ചതുരോ വേദാന്യോഽധീയേത ദിനേദിനേ।
ശൂദ്രാന്നം യസ്യ നോ ദേഹേ തത്പാത്രമൃഷയോ വിദുഃ॥ 14-108-24 (96345)
പ്രജ്ഞാശ്രുതാഭ്യാം വൃത്തേന ശീലേന ച സമന്വിതഃ।
താരയേത്തത്കുലം സർവമേകോപീഹ യുധിഷ്ഠിര॥ 14-108-25 (96346)
ഗാമശ്വമന്നം വിത്തം വാ തദ്വിധേ പ്രതിപാദയേത്।
നിശംയ തു ഗുണോപേതം ബ്രാഹ്മഅണം സാധുസംമതം।
ദൂരാദാഹൃത്യ സത്കൃത്യ തം പ്രയത്നേന പൂജയേത്॥ 14-108-26 (96347)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 14-108-27x (7979)
ധർമാധർമവിധിസ്ത്വേവം ഭീമം ഭീഷ്മേണ ഭാഷിതം।
ഭീഷ്മവാക്യാത്സാരഭൂതം വദ ധർമം സുരേശ്വര॥ 14-108-27 (96348)
ഭഗവാനുവാച। 14-108-28x (7980)
അന്നേന ധാര്യതേ സർവം ജഗദേതച്ചരാചരം।
അന്നാത്പ്രഭവതി പ്രാണഃ പ്രത്യക്ഷം നാസ്തി സംശയഃ॥ 14-108-28 (96349)
കലത്രം പീഡയിത്വാ തു ദേശേ കാലേ ച ശക്തിതഃ।
ദാതവ്യം ഭിക്ഷവേ ചാന്നമാത്മനോ ഭൂതിമിച്ഛതാ॥ 14-108-29 (96350)
വിപ്രമധ്വപരിശ്രാന്തം ബാലം വൃദ്ധമഥാപി വാ।
അർചയേദ്ഗുരുവത്പ്രീതോ ഗൃഹസ്ഥോ ഗൃഹമാഗതം॥ 14-108-30 (96351)
ക്രോധമുത്പതിതം ഹിത്വാ സുശീലോ വീതമത്സരഃ।
അർചയേദതിഥിം പ്രീതഃ പരത്ര ഹിതഭൂതയേ॥ 14-108-31 (96352)
അതിഥിം നാവമന്യേത നാനൃതാം ഗിരമീരയേത്।
ന പൃച്ഛേദ്ഗോത്രചരണം നാധീതം വാ കദാചന॥ 14-108-32 (96353)
ചണ്ഡാലോ വാ ശ്വപാകോ വാ കാലേ യഃ കശ്ചിദാഗതഃ।
അന്നേന പൂജനീയഃ സ്യാത്പരത്ര ഹിതമിച്ഛതാ॥ 14-108-33 (96354)
പിധായ തു ഗൃഹദ്വാരം ഭുക്തേ യോഽന്നം പ്രഹൃഷ്ടവാൻ।
സ്വർഗദ്വാരപിധാനം വൈ കൃതം തേന യുധിഷ്ഠിര॥ 14-108-34 (96355)
പിതൄന്ദേവാനൃഷീന്വിപ്രാനതിഥീംശ്ച നിരാശ്രയാൻ।
യോ നരഃ പ്രീണയത്യന്നൈസ്തസ്യ പുണ്യഫലം മഹത്॥ 14-108-35 (96356)
കൃത്വാ തു പാപം ബഹുശോ യോ ദദ്യാദന്നമർഥിനേ।
ബ്രാഹ്മണായ വിശേഷേണ സർവപാപൈഃ പ്രമുച്യതേ॥ 14-108-36 (96357)
അന്നദഃ പ്രാണദോ ലോകേ പ്രാണദഃ സർവദോ ഭവേത്।
തസ്മാദന്നം വിശേഷേണ ദാതവ്യം ഭൂതിമിച്ഛതാ॥ 14-108-37 (96358)
അന്നം ഹ്യമൃതമിത്യാഹുരന്നം പ്രജനനം സ്മൃതം।
അന്നപ്രണാശോ സീദന്തി ശരീരേ പഞ്ച ധാതവഃ॥ 14-108-38 (96359)
ബലം ബലവതോ നശ്യേദന്നഹീനസ്യ ദേഹിനഃ।
തസ്മാദന്നം വിശേഷേണ ശ്രദ്ധയാഽശ്രദ്ധയാപി വാ॥ 14-108-39 (96360)
ആദത്തേ ഹി രസം സർവമാദിത്യഃ സ്വഗഭസ്തിഭിഃ।
വായുസ്തസ്മാത്സമാദായ രസം മേധേഷു ധാരയേത്॥ 14-108-40 (96361)
തത്തു മേഘഗതം ഭൂമൌ ശക്രോ വർഷതി താദൃശം।
തേന ദിഗ്ധാ ഭവേദ്ദേവീ മഹീ പ്രീതാ ച **** 14-108-41 (96362)
തസ്യാം സസ്യാനി രോഹന്തി യൈർജീവന്ത്യഖിലാഃ പ്രജാഃ।
മാംസമേദോസ്ഥിമജ്ജാനാം സംഭവസ്തേഭ്യ ഏവ ഹി॥ 14-108-42 (96363)
ഏവം സൂര്യശ്ച പവനോ മേഘഃ ശക്രസ്തഥൈവ ച।
ഏക ഏവ സ്ഥിതോ രാശിര്യതോ ഭൂതാനി ജജ്ഞിരേ॥ 14-108-43 (96364)
ഭവനാനി ച ദിവ്യാനി ദിവി തേഷാം മഹാത്മനാം।
നാനാസംസ്ഥാനി ഭൂതാനി നാനാഭൂമിഗതാനി ച॥ 14-108-44 (96365)
ചന്ദ്രമണ്ഡലശുഭ്രാണി കിങ്കിണീജാലവന്തി ച।
തരുണാദിത്യവർണാനി സ്ഥാവരാണി ചരാണി ച॥ 14-108-45 (96366)
അനേകശതസംഖ്യാനി സാന്തർജലവനാനി ച।
തത്ര പുഷ്പഫലോപേതാഃ കാമദാഃ സുരപാദപാഃ॥ 14-108-46 (96367)
വാപ്യോ ബദ്ധസഭാഃ കൂപാ ദീർഘികാശ്ച സഹസ്രശഃ।
ഭക്ഷ്യഭോജ്യമയാഃ ശൈലാ വാസാംസ്യാഭരണാനി ച॥ 14-108-47 (96368)
ക്ഷീരസ്രവന്ത്യഃ സരിതസ്തഥാ ചൈവാന്നപർവതാഃ।
ഘോഷവന്തി ച യാനാനി യുക്താന്യഥ സഹസ്രശഃ॥ 14-108-48 (96369)
പ്രാസാദപ്രവരാഃ ശുഭ്രാഃ ശയ്യാശ്ച കനകോജ്ജ്വലാഃ।
അന്നദാസ്തത്ര തിഷ്ഠന്തി തസ്മാദന്നപ്രദോ ഭവേത്॥ ॥ 14-108-49 (96370)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്വമേധികപർവണി വൈഷ്ണവധർമപർവണി അഷ്ടോത്തരശതതമോഽധ്യായഃ॥ 108 ॥
ആശ്വമേധികപർവ - അധ്യായ 109
॥ ശ്രീഃ ॥
14.109. അധ്യായഃ 109
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
കൃഷ്ണേന യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി ഭോജനവിധികഥനം॥ 1 ॥ തഥാ ഗോഗ്രാസദാനപ്രകാരകഥനം॥ 2 ॥ തഥാ തിലപ്രശംസനപൂർവകം തേഷാം മിക്ഷൂണാം ച ബ്രാഹ്മണേന സ്വയം യന്ത്രേ നിപീഡനപ്രതിഷേധനം॥ 3 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച।
അന്നദാനഫലം ശ്രുത്വാ പ്രീതോസ്മി മധുസൂദന।
ഭോജനസ്യ വിധിം വക്തും ദേവദേവ ത്വമർഹസി॥ 14-109-1 (96371)
ഭഗവാനുവാച। 14-109-2x (7981)
ബോജനസ്യ ദ്വിജാതീനാം വിധാനം ശൃണു പാണ്ഡവ।
സ്നാതഃ ശുചിഃ ശുചൌ ദേശേ നിർജനേ ഹുതപാവകഃ॥ 14-109-2 (96372)
മണ്ഡലം കാരയിത്വാ ച ചതുരശ്രം ദ്വിജോത്തമഃ।
ക്ഷത്രിയശ്ചേത്തതോ വൃത്തം വൈശ്യോഽർധേന്ദുസമാകൃതിം॥ 14-109-3 (96373)
ആർദ്രപാദസ്തു ഭുഞ്ജീയാത്പ്രാങ്മുഖശ്ചാസനേ ശുചൌ।
പാദാഭ്യാം ധരണീം സ്പൃഷ്ട്വാ പാദേനൈകേന വാ പുനഃ॥ 14-109-4 (96374)
നൈകവാസാസ്തു ഭുഞ്ജീയാന്ന ചാന്തർധായ വാ ദ്വിജഃ।
ന ഭിന്നപാത്രേ ഭുഞ്ജീത പർണപൃഷ്ഠേ തഥൈവ ച॥ 14-109-5 (96375)
അന്നം പൂർവം നമസ്കുര്യാത്പ്രഹൃഷ്ടേനാന്തരാത്മനാ।
നാന്യദാലോകയേദന്നാന്ന ജുഗുപ്സേന തത്പരഃ॥ 14-109-6 (96376)
ജുഗുപ്സിതം ച യച്ചാന്നം രാക്ഷസാ ഏവ ഭുഞ്ജതേ।
പാണിനാ ജലമുദ്ധൃത്യ കുര്യാദന്നം പ്രദക്ഷിണം॥ 14-109-7 (96377)
അപേയം തദ്വിജാനീയാത്പീത്വാ ചാന്ദ്രായണം ചരേത്।
പരിവേഷജലാദന്യത്പേയമേവ തു മന്ത്രവത്॥ 14-109-8 (96378)
പഞ്ച പ്രാണാഹുതീഃ കുര്യാത്സമന്ത്രം തു പൃഥക്പൃഥക്॥ 14-109-9 (96379)
യഥാ രസം ന ജാനാതി ജിഹ്വാ പ്രാമാഹുതൌ നൃപ।
തഥാ സമാഹിതഃ കുര്യാത്പ്രാണാഹുതിമതന്ദ്രികതഃ॥ 14-109-10 (96380)
വിദിത്വാഽന്നമഥാന്നാദം പഞ്ച പ്രാണാംശ്ച പാണ്ഡവ।
യഃ കുര്യാദാഹുതീഃ പഞ്ച തേനേഷ്ടാഃ പഞ്ചവായവഃ॥ 14-109-11 (96381)
അതോഽന്യഥാ തു ഭുഞ്ജാനോ ബ്രാഹ്മണോ ജ്ഞാനദുർബലഃ।
തേനാന്നേനാസുരാൻപ്രേതാന്രാക്ഷസാംസ്തർപയിഷ്യതി॥ 14-109-12 (96382)
വക്ത്രപ്രമാണാൻപിണ്ഡാംശ്ച ഗ്രസേദേകൈകശഃ പുനഃ।
വക്ത്രാധികം തു യത്പിണ്ഡമാത്മോച്ഛിഷ്ടം തദുച്യതേ॥ 14-109-13 (96383)
പിണ്ഡാവശിഷ്ടമന്യച്ച വക്ത്രാന്നിസ്സൃതമേവ ച।
അഭോജ്യം തദ്വിജാനീയാദ്ഭുക്ത്വാ ചാന്ദ്രായണം ചരേത്॥ 14-109-14 (96384)
സ്വമുച്ഛിഷ്ടം തു യോ ഭുങ്ക്തേ യോ ഭുങ്ക്തേ മുക്തഭോജനം।
ചാന്ദ്രായണം ചരേൻകൃച്ഛ്രം പ്രാജാപത്യമഥാപി വാ॥ 14-109-15 (96385)
സ്ത്രീപാത്രഭുങ്നരഃ പാപഃ സ്ത്രീണാമുച്ഛിഷ്ടഭുക്തഥാ।
തയാ സഹ ച യോ ഭുങ്ക്തേ സ ഭുങ്ക്തേ മദ്യമേവ ഹി।
ന തസ്യ നിഷ്കൃതിർദൃഷ്ടാ മുനിഭിസ്തത്വദർശിഭിഃ॥ 14-109-16 (96386)
പിബതഃ പതിതേ തോയേ ഭോജനേ മുഖനിസ്സൃതേ।
അഭോജ്യം തദ്വിജാനീയാദ്ഭുക്ത്വാ ചാന്ദ്രായണം ചരേത്॥ 14-109-17 (96387)
പീതശേഷം തു തന്നാമ ന പേയം പാണ്ഡുനന്ദന।
പിബേദ്യദി ഹി തൻമോഹാദ്ദ്വിജശ്ചാന്ദ്രായണം ചരേത്॥ 14-109-18 (96388)
പാനീയാനി പിബേദ്യതേ തത്പാത്രം ദ്വിജസത്തമഃ।
അനുച്ഛിഷ്ടം ഭവേത്താവദ്യാവദ്ഭൂമൌ ന നിക്ഷിപേത്॥ 14-109-19 (96389)
മൌനീ വാഽപ്യഥവാ ഭൂമൌ നാവലോക്യ ദിശസ്തഥാ।
ഭുഞ്ജീത വിധിവദ്വിപ്രോ ന ചോച്ഛിഷ്ടം പ്രദാപയേത്॥ 14-109-20 (96390)
സദാ ചാത്യശനം നാദ്യാന്നാതിഹീനം ച കർഹിചിത്।
യഥാഽന്നേന വ്യഥാ ന സ്യാത്തഥാ ഭുഞ്ജീത നിത്യശഃ॥ 14-109-21 (96391)
ഉദക്യാമപി ചണ്ഡാലം ശ്വാനം സൂകരമേവ വാ।
ഭുഞ്ജാനോ യദി വാ പശ്യേത്തദന്നം ച പരിത്യജേത്।
ഭുഞ്ജാനോ ഹ്യത്യജൻമോഹാദ്ദ്വിജശ്ചാന്ദ്രായണം ചരേത്॥ 14-109-22 (96392)
കേശകീടോപപന്നം ച മുഖമാരുതവീജിതം।
അഭോജ്യം തദ്വിജാനീയാദ്ഭുക്ത്വാ ചാന്ദ്രായണം ചരേത്॥ 14-109-23 (96393)
ഉത്ഥായ ച പുനഃ സ്പൃഷ്ടം പാദസ്പൃഷ്ടം ച ലംഘിതം।
അന്നം തദ്രാക്ഷസം വിദ്യാത്തസ്മാത്തത്പരിവർജയേത്॥ 14-109-24 (96394)
രാക്ഷസോച്ഛിഷ്ടഭുഗ്വിപ്രഃ സപ്ത പൂർവാൻപരാനപി।
നരകേ രൌരവേ ഘോര സ പിതൄൻപാതയിഷ്യതി॥ 14-109-25 (96395)
തസ്മിന്നാചമനം കുര്യാദ്യസ്മിൻപാത്രേ സ ഭുക്തവാൻ।
യദ്യുത്തിഷ്ഠത്യനാചാന്തോ ഭുക്തവാനാസനാത്തതഃ।
സ്നാനം സദ്യഃ പ്രകുർവീത സോന്യഥാഽപ്രയതോ ഭവേത്॥ 14-109-26 (96396)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 14-109-27x (7982)
തൃണമുഷ്ടിവിധാനം ച തൃണമാഹാത്ംയമേവ ച।
ഇക്ഷോഃ സോമസമുദ്ഭൂതിം വക്തുമർഹസി മാനദഃ॥ 14-109-27 (96397)
ഭഗവാനുവാച। 14-109-28x (7983)
പിതരോ വൃഷഭാ ജ്ഞേയോ ഗാവോ ലോകസ്യ മാതരഃ।
താസാം തു പൂജയാ രാജൻപൂജിതാഃ പിതൃദേവതാഃ॥ 14-109-28 (96398)
സഭാ പ്രപാ ഗൃഹാശ്ചാപി ദേവതായതനാനി ച।
ശുദ്ധ്യന്തി ശകൃതാ യാസാങ്കിം ഭൂതമധികം തതഃ॥ 14-109-29 (96399)
ഗ്രാസമുഷ്ടിം പരഗവേ ദദ്യാത്സംവത്സരം തു യഃ।
അകൃത്വാ സ്വയമാഹാരം പ്രാപ്തസ്തത്സാർവകാലികം॥ 14-109-30 (96400)
ഗാവോ മേ മാതരഃ സർവാഃ പിതരശ്ചൈവ ഗോവൃഷാഃ।
ഗ്രാസമുഷ്ടിം മയാ ദത്തം പ്രതിഗൃഹ്ണീത മാതരഃ॥ 14-109-31 (96401)
ഇത്യുക്ത്വാഽനേന മന്ത്രേണ ഗായത്ര്യാ വാ സമാഹിതഃ।
അഭിമന്ത്ര്യ ഗ്രാസമുഷ്ടിം തസ്യ പുണ്യഫലം ശൃണു॥ 14-109-32 (96402)
യത്കൃതം ദുഷ്കൃതം തേന ജ്ഞാനതോഽജ്ഞാനതോപി വാ।
തസ്യ നശ്യതി തത്സർവം ദുഃഖപ്നം ച വിനശ്യതി॥ 14-109-33 (96403)
തിലാഃ പിവിത്രാഃ പാപഘ്നാ നാരായണസമുദ്ഭവാഃ।
തിലാഞ്ശ്രാദ്ധേ പ്രശംസനതി ദാനമേതദനുത്തമം॥ 14-109-34 (96404)
തിലാന്ദദ്യാത്തിലാൻഭക്ഷ്യാത്തിലാനപ്രാതരുപസ്പൃശേത്।
തിലന്തിലമിതി ബ്രൂയാത്തിലാഃ പാപഹരാ ഹി തേ॥ 14-109-35 (96405)
ക്രീത്വാ പ്രതിഗൃഹീത്വാ വാ ന വിക്രേയാ ദ്വിജാതിഭിഃ।
ഭോജനാഭ്യഞ്ജനാദ്ദാനാദ്യോന്യത്തു കുരുതേ തിലൈഃ।
കൃമിർഭൂത്വാ ശ്വവിഷ്ഠായാം പിതൃഭിഃ സഹ മജ്ജതി॥ 14-109-36 (96406)
തിലാന്നപീഡയേദ്വിപ്രോ യന്ത്രചക്രേ സ്വയം നൃപ।
പീഡയൻഹി ദ്വിജോ മോഹാന്നരകം യാതി രൌരവം॥ 14-109-37 (96407)
ഇക്ഷുവംശോദ്ഭവഃ സോമഃ സോമവംശോദ്ഭവാ ദ്വിജാഃ।
ഇക്ഷും ന പീഡയേത്തസ്മാദിക്ഷുഘാത്യാത്മഘാതകഃ॥ 14-109-38 (96408)
ഇക്ഷുദണ്ഡസഹസ്രാണാമേകൈകേന യുധിഷ്ഠിര।
ബ്രഹ്മഹത്യാമവാപ്നോതി ദ്വിജശ്ചേദ്യന്ത്രപീഡകഃ।
തസ്മാന്ന പീഡയേദിക്ഷും യന്ത്രചക്രേ ദ്വിജോത്തമഃ॥ ॥ 14-109-39 (96409)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്വമേധികപർവണി വൈഷ്ണവധർമപർവണി നവാധികശതതമോഽധ്യായഃ॥ 109 ॥
ആശ്വമേധികപർവ - അധ്യായ 110
॥ ശ്രീഃ ॥
14.110. അധ്യായഃ 110
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
കൃഷ്ണേന യുധിഷ്ഠിരംപ്രത്യാപദ്ധർമകഥനം॥ 1 ॥ തഥാ പ്രശസ്താപ്രശസ്തബ്രാഹ്മണലക്ഷണകഥനം॥ 2 ॥ തഥാ സാമാന്യതോ നാനാധർമകഥനപൂർവകം ബ്രാഹ്മണ്യസിദ്ധിപര്രകാരകഥനം॥ 3 ॥ തഥാ ഗുർവാചാര്യോപാധ്യായലക്ഷണകഥനം॥ 4 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച।
സമുച്ചയം ച ധർമാണാം ഭോജ്യാഭോജ്യം തഥൈവ ച।
ശ്രുതം മയാ ത്വത്പ്രസാദാദാപദ്ധർമം ബ്രവീഹി മേ॥ 14-110-1 (96410)
ഭഗവാനുവാച। 14-110-2x (7984)
ദുർഭിക്ഷേ രാഷ്ട്രസംബാധേഽപ്യാശൌചേ മൃതസൂതകേ।
ധർമകാലേഽധ്വനി തഥാ നിയമോ യേന ലുപ്യതേ॥ 14-110-2 (96411)
ദൂരാധ്വഗമനാത്ഖിന്നോ ദ്വിജാലാഭേഽഥ ശൂദ്രതഃ।
അകൃതന്നം തു യത്കിഞ്ചിദ്ഗൃഹ്ണീയാദാത്മവൃത്തയേ॥ 14-110-3 (96412)
ആതുരോ ദുഃഖിതോ വാഽപി തഥാഽഽർതോ വാ ബുഭുക്ഷിതഃ।
ഭുഞ്ജന്നവിധിനാ വിപ്രഃ പ്രായശ്ചിത്തീയതേ ന ച॥ 14-110-4 (96413)
നിമന്ത്രിതസ്തു യോ വിപ്രോ വിദിവദ്ധവ്യകവ്യയോഃ।
മാംസാദീന്യപി ഭുഞ്ജാനഃ പ്രായശ്ചിത്തീയതേ ന ച॥ 14-110-5 (96414)
അഷ്ടൌ താന്യവ്രതഘ്നാനി ആപോ മൂലം ഘൃതം പയഃ।
ഹവിർബ്രാഹ്മണകാംയാ ച ഗുരോർവചനമൌഷധം॥ 14-110-6 (96415)
അശക്തോ വിധിവത്കർതും പ്രായശ്ചിത്താനി യോ നരഃ।
വിദുഷാം വചനേനാപി ദാനേനാപി വിശുദ്ധ്യതി॥ 14-110-7 (96416)
അനൃതാവൃതുകാലേ വാ ദിവാ രാത്രൌ തഥാഽപി വാ।
പ്രോഷിതസ്തു സ്ത്രിയം ഗച്ഛേത്പ്രായശ്ചിത്തീയതേ ന ച॥ 14-110-8 (96417)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 14-110-9x (7985)
പ്രശസ്യാഃ കീദൃശാ വിപ്രാ നിന്ദ്യാശ്ചാപി സുരേശ്വര।
അഷ്ടകായാശ്ച കഃ കാലസ്തൻമേ കഥയ സുവ്രത॥ 14-110-9 (96418)
ഭഗവാനുവാച। 14-110-10x (7986)
സത്യസന്ധം ദ്വിജം ദൃഷ്ട്വാ സ്ഥാനാദ്വേപതി ഭാസ്കരഃ।
ഏഷ മേ മണ്ഡലം ഭിത്ത്വാ യാതി ബ്രഹ്മ സനാതനം॥ 14-110-10 (96419)
കുലീനഃ കർമകൃദ്വൈദ്യസ്തഥാ ചാപ്യാനൃശംസ്യവാൻ।
ശ്രീമാനൃജഉഃ സത്യവാദീ പാത്രം സർവ ഇമേ ദ്വിജാഃ॥ 14-110-11 (96420)
ഏതേ ചാഗ്രാസനസ്ഥാസ്തേ ഭുഞ്ജാനാഃ പ്രഥമം ദ്വിജാഃ।
തസ്യാം പങ്ക്ത്യാം തു യേ വാന്യേ താൻപുനത്യേവ ദർശനാത്॥ 14-110-12 (96421)
മദ്ഭക്താ യേ ദ്വിജശ്രേഷ്ഠാ മദ്ഭക്താ മത്പരായണാഃ।
താൻപങ്ക്തിപാവനാന്വിദ്ധി പൂജ്യാംശ്ചൈവ വിശേഷതഃ॥ 14-110-13 (96422)
നിന്ദ്യാഞ്ശൃണു ദ്വിജാന്രാജന്നപി വാ വേദപാരഗാൻ।
ബ്രാഹ്മണച്ഛദ്മനാ ലോകേ ചരതഃ പാപകാരിണഃ॥ 14-110-14 (96423)
അനഗ്നിരനധീയാനഃ പ്രതിഗ്രഹരുചിസ്തു യഃ।
യതസ്തതസ്തു ഭുഞ്ജാനസ്തം വിദ്യാദ്ബ്രഹ്മദൂഷകം॥ 14-110-15 (96424)
മൃതസൂതകപുഷ്ടാംഗോ യശ്ച ശൂദ്രാന്നഭുഗ്ദ്വിജഃ।
അഹം ചാപി ന ജാനാമി ഗതിം തസ്യ നരാധിപ॥ 14-110-16 (96425)
ശൂദ്രാന്നരസപുഷ്ടാംഗോഽപ്യധീയാനോ ഹി നിത്യശഃ।
ജപതോ ജുഹ്വതോ വാഽപി ഗതിരൂർധ്വം ന വിദ്യതേ॥ 14-110-17 (96426)
ആഹിതാഗ്നിശ്ച യോ വിപ്രഃ ശൂദ്രാന്നാന്ന നിവർതതേ।
പഞ്ച തസ്യ പ്രണശ്യന്തി ആത്മാ ബ്രഹ്മ ത്രയോഽഗ്നയഃ॥ 14-110-18 (96427)
ശൂദ്രപ്രേഷണകർതുശ്ച ബ്രാഹ്മണസ്യ വിശേഷതഃ।
ഭൂമാവന്നം പ്രദാതവ്യം ശ്വസൃഗാലസമോ ഹി സഃ॥ 14-110-19 (96428)
പ്രേതഭൂതം തു യഃ ശൂദ്രം ബ്രാഹ്മമോ ജ്ഞാനദുർബലഃ॥
അനുഗച്ഛേന്നീയമാനം ത്രിരാത്രമശുചിർഭവേത്॥ 14-110-20 (96429)
ത്രിരാത്രേ തു തതഃ പൂർണേ നദീം ഗത്വാ സമുദ്രഗാം।
പ്രാണായാമശതം കൃത്വാ ഘൃതം പ്രാശ്യ വിശുദ്ധ്യതി॥ 14-110-21 (96430)
അനാഥം ബ്രാഹ്മണം പ്രേതം യേ വഹന്തി ദ്വിജോത്തമാഃ।
പദേപദേഽശ്വമേധസ്യ ഫലം തേ പ്രാപ്നുവന്തി ഹി॥ 14-110-22 (96431)
ന തേഷാമശുഭം കിഞ്ചിത്പാപം വാ ശുഭകർമണാം।
ജലാവഗാഹനാദേവ സദ്യഃ ശൌചം വിധീയതേ॥ 14-110-23 (96432)
ശൂദ്രവേശ്മനി വിപ്രേണി ക്ഷീരം വാ യദി വാ ദധി।
നിവൃത്തേന ന ഭോക്തവ്യം വിദ്ധി ശൂദ്രാന്നമേവ തത॥ 14-110-24 (96433)
വിപ്രാണാം ഭോക്തുകാമാനാമത്യന്തം ചാന്നകാങ്ക്ഷിണാം।
യോ വിഘ്നം കുരുതേ മർത്യസ്തതോ നാന്യോസ്തി പാപകൃത്॥ 14-110-25 (96434)
സർവേ ച വേദാഃ സഹഷങ്ഭിരംഗൈഃ
സാംഖ്യം പുരാണം ച കുലേ ച ജൻമ।
നൈതാനി സർവാണി ഗതിർഭവന്തി
ശീലവ്യപേതസ്യ നൃപ ദ്വിജസ്യ॥ 14-110-26 (96435)
ഗ്രഹോപരാഗേ വിഷുവേഽയനാന്തേ
പിത്ര്യേ മഘാസു സ്വസുതേ ച ജാതേ।
ഗയേഷു പിണ്ഡേഷു ച പാണ്ഡുപുത്ര
ദത്തം ഭവേന്നിഷ്കസഹസ്രതുല്യം॥ 14-110-27 (96436)
വൈശാഖമാസസ്യ തു യാ തൃതീയാഽ-
നവദ്യാഽസൌ കാർതികശുക്ലപക്ഷേ।
നഭസ്യമാസസ്യ ച കൃഷ്ണപക്ഷേ
ത്രയോദശീ പഞ്ചദശീ ന മാഘേ॥ 14-110-28 (96437)
ഉപപ്ലവേ ചന്ദ്രമസോ രവേശ്ച
ശ്രാദ്ധസ്യ കാലോ ഹ്യയനദ്വയേ ച।
പാനീയമപ്യത്രി തിലൈർവിമിശ്രം
ദദ്യാത്പിതൃഭ്യഃ പ്രയതോ മനുഷ്യഃ।
ശ്രാദ്ധം കൃതം തേന സമാസഹസ്രം
രഹസ്യമേതത്പിതരോ വദന്തി॥ 14-110-29 (96438)
യസ്ത്വേകപങ്ക്ത്യാം വിഷമം ദദാതി
സ്നേഹാദ്ഭയാദ്വാ യദി വാഽർഥഹേതോഃ।
ക്രൂരം ദുരാചാരമനാത്മവന്തം
ബ്രഹ്മഘ്നമേനം കവയോ വദന്തി॥ 14-110-30 (96439)
ധനാനി യേഷാം വിപുലാനി സന്തി
നിത്യം രമന്തേ പരലോകമൂഢാഃ।
തേഷാമയം ശത്രുവരഘ്നലോകോ
നാന്യത്സുഖം ദേഹസുഖേ രതാനാം॥ 14-110-31 (96440)
യേ ചൈവ മുക്താസ്തപസി പ്രയുക്താഃ
സ്വാധ്യായശീലാ ജരയന്തി ദേഹം।
ജിതേന്ദ്രിയാ ഭൂതഹിതേ നിവിഷ്ട-
സ്തേഷാമസൌ ചാപി പരശ്ച ലോകഃ॥ 14-110-32 (96441)
യേ ചൈവ വിദ്യാം ന തപോ ന ദാനം
ന ചാപി മൂഢാഃ പ്രജനേ യതന്തേ।
ന ചാപി ഗച്ഛന്തി സുഖാനി ഭോഗാം-
സ്തേഷാമയങ്ക ചാപി പരശ്ച നാസ്തി॥ 14-110-33 (96442)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 14-110-34x (7987)
നാരായണ പുരാണേശ ലോകാവാസ നമോസ്തു തേ।
ശ്രോതുമിച്ഛാമി കാർത്സ്ന്യേന ധർമസാരസമുച്ചയം॥ 14-110-34 (96443)
ഭഗവാനുവാച। 14-110-35x (7988)
ധർമസാരം മഹാപ്രാജ്ഞി മനുനാ പ്രോക്തമാദിതഃ।
പ്രവക്ഷ്യാമി മനുപ്രോക്തം പൌരാണാം ശ്രുതിസംഹിതം॥ 14-110-35 (96444)
അഗ്നിചിത്കപിലാ സത്രീ രാജാ ഭിക്ഷുർമഹോദധിഃ।
ദൃഷ്ടമാത്രാത്പുനത്യേതേ തസ്മാത്പശ്യേത താൻസദാ॥ 14-110-36 (96445)
ഗൌരകസ്യൈവ ദാതവ്യാ ന ബഹൂനാം യുധിഷ്ഠിര।
സാ ഗൌർവിക്രയമാപന്നാ ദഹത്യാസപ്തമം കുലം॥ 14-110-37 (96446)
ബഹൂനാം ന പ്രദാതവ്യാ ഗൌർവസ്ത്രം ശയനം സ്ത്രിയഃ।
താദൃഗ്ഭൂതം തു തദ്ദാനം ദാതാരം നോപതിഷ്ഠതി॥ 14-110-38 (96447)
ആക്രംയ ബ്രാഹ്മണൈർഭുക്തമനാര്യാണാം ച വേശ്മനി।
ഗോഭിശ്ച പുണ്യം തത്തേഷാം രാജസൂയാദ്വിശിഷ്യതേ॥ 14-110-39 (96448)
മാ ദദാത്വിതി യോ ബ്രൂയാദ്ബ്രാഹ്മണേഷു ച ഗോഷു ച।
തിര്യഗ്യോനിശതം ഗത്വാ ചണ്ഡാലേഷൂപജായതേ॥ 14-110-40 (96449)
ബ്രാഹ്മണസ്വം ച യദ്ദൈവം ദരിദ്രസ്യൈവ യദ്ധനം।
ഗുരോശ്ചാപി ഹൃതം രാജൻസ്വർഗസ്ഥാനപി പാതയേത്॥ 14-110-41 (96450)
ധർമം ജിജ്ഞാസമാനാനാം പ്രമാണം പരമം ശ്രുതിഃ।
ദ്വിതായം ധർമശാസ്ത്രാണി തൃതീയം ലോകസംഗ്രഹഃ॥ 14-110-42 (96451)
ആസമുദ്രാച്ച യത്പൂർവാദാസമുദ്രാച്ച പശ്ചിമാത്।
ഹിമാദ്രിവിന്ധ്യയോർമധ്യമാര്യാവർതം പ്രചക്ഷതേ॥ 14-110-43 (96452)
സരാവതീദൃഷദ്വത്യോർദേവനദ്യോര്യദന്തരം।
തദ്ദേവനിർമിതം ദേശം ബ്രഹ്മവർതം പ്രചക്ഷതേ॥ 14-110-44 (96453)
യസ്മിന്ദേശേ യ ആചാരഃ പാരംപര്യക്രമാഗതഃ।
വർണാനാം സാന്തരാലാനാം സ സദാചാര ഉച്യതേ॥ 14-110-45 (96454)
കുരുക്ഷേത്രം ച മത്സ്യാശ്ച പാഞ്ചാലാഃ ശൂരസേനയഃ।
ഏതേ ബ്രഹ്മർഷിദേശാസ്തു ബ്രഹ്മാവർതാദനന്തരാഃ॥ 14-110-46 (96455)
ഏതദ്ദേശപ്രസൂതസ്യ സകാശാദഗ്രജൻമനഃ।
സ്വം ചാരിത്രം ച ഗൃഹ്ണീയുഃ പൃഥിവ്യാം സർവമാനവാഃ॥ 14-110-47 (96456)
ഹിമവദ്വിന്ധ്യയോർമധ്യം യത്പ്രാഗ്വിശസനാദപി।
പ്രത്യഗേവ പ്രയാഗാത്തു മധ്യദേശഃ പ്രകീർതിതഃ॥ 14-110-48 (96457)
കൃഷ്ണസാരസ്തു ചരതി മൃഗോ യത്ര സ്വഭാവതഃ।
സ ജ്ഞേയോ യാജ്ഞികോ ദേശോ ംലേച്ഛദേശസ്തതഃ പരം॥ 14-110-49 (96458)
ഏതാന്വിജ്ഞായ ദേശാംസ്തു സംശ്രയേരന്ദ്വിജാതയഃ।
ശൂദ്രസ്തു യസ്മിൻകസ്മിന്വാ നിവസേദ്വൃത്തികർശിതഃ॥ 14-110-50 (96459)
ആചാരഃ പ്രഥമോ ധർമോ ഹ്യഹിംസാ സത്യമേവ ച।
ദാനം ചൈവ യഥാശക്തി നിയമാശ്ച യമൈഃ സഹ॥ 14-110-51 (96460)
വൈദികൈഃ കർമഭിഃ പുണ്യൈർനിഷേകാദിർദ്വിജൻമനാം।
കാര്യഃ ശരീരസംസ്കാരഃ പാവനഃ പ്രേത്യ ചേഹ ച॥ 14-110-52 (96461)
ഗർഭഹോമൈർജാതകർമനാമചൌലോപനായനൈഃ।
സ്വാധ്യായൈസ്തദ്വ്രതൈശ്ചൈവ വിവാഹസ്നാതകവ്രതൈഃ।
മഹായജ്ഞൈശ്ച യജ്ഞൈശ്ച ബ്രാഹ്മീയം ക്രിയതേ തനുഃ॥ 14-110-53 (96462)
ധർമോർഥൌ യദി ന സ്യാതാം ശുശ്രുഷാ വാഽപി തദ്വിധാ।
വിദ്യാ തസ്മിന്നവപ്തവ്യാ ശുഭം ബീജമിവോഷരേ॥ 14-110-54 (96463)
ലൌകികം വൈദികം വാഽപി തഥാഽഽധ്യാത്മികമേവ വാ।
യസ്മാജ്ജ്ഞാനമിദം പ്രാപ്തം തം പൂർവമഭിവാദയേത്॥ 14-110-55 (96464)
സവ്യേന സവ്യം സംഗൃഹ്യ ദക്ഷിണേന തു ദക്ഷിണം।
ന കുര്യാദേകഹസ്തേന ഗുരോഃ പാദാഭിവാദനം॥ 14-110-56 (96465)
നിഷേകാദീനി കർമാണി യഃ കരോതി യഥാവിധി।
അധ്യാപയതി ചൈവേനം സ വിപ്രോ ഗുരുരുച്യതേ॥ 14-110-57 (96466)
കൃത്വോപനയനം വേദാന്യോധ്യാപയതി നിത്യശഃ।
സകൽപാൻസരഹസ്യാംശ്ച സ ചോപാധ്യായ ഉച്യതേ॥ 14-110-58 (96467)
സാംഗാംശ്ച വേദാനധ്യാപ്യ ശിക്ഷയിത്വാ വ്രതാനി ച।
വിവൃണോതി ച മന്ത്രാർഥാനാചാര്യഃ സോഭിധീയതേ॥ 14-110-59 (96468)
ഉപാധ്യായാദ്ദശാചാര്യ ആചാര്യാണാം ശതം പിതാ।
പിതുഃ ശതഗുണം മാതാ ഗൌരവേണാതിരിച്യതേ॥ 14-110-60 (96469)
ഏതേഷാമപി സർവേഷാം ഗരീയാൻജ്ഞാനദോ ഗുരുഃ।
ഗുരോഃ പരതരം കിഞ്ചിന്ന ഭൂതം ന ഭവിഷ്യതി॥ 14-110-61 (96470)
തസ്മാത്തേഷാം വശേ തിഷ്ഠിച്ഛുശ്രൂഷാപരമോ ഭവേത്।
അവമാനാദ്ധി തേഷാം തു നരകം സ്യാന്ന സംശയഃ॥ 14-110-62 (96471)
ഹീനാംഗാനതിരിക്താംഗാന്വിദ്യാഹീനാന്വയോധികാൻ।
രൂപദ്രവിണഹീനാംശ്ച ജാതിഹീനാംസ്ച നാക്ഷിപേത്॥ 14-110-63 (96472)
ശപതാ യത്കൃതം പുണ്യം ശപ്യമാനം തു ഗച്ഛതി।
ശപ്യമാനസ്യ യത്പാപം ശപന്തമനുഗച്ഛതി॥ 14-110-64 (96473)
നാസ്തിക്യം വേദനിന്ദാം ച ദേവതാനാം ച കുത്സനം।
ദ്വേഷം ഡംഭം ച മാനം ച ക്രോധം തൈക്ഷ്ണ്യം വിവർജയേത്॥ ॥ 14-110-65 (96474)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്വമേധികപർവണി വൈഷ്ണവധർമപർവണി ദശാധികശതതമോഽധ്യായഃ॥ 110 ॥
ആശ്വമേധികപർവ - അധ്യായ 111
॥ ശ്രീഃ ॥
14.111. അധ്യായഃ 111
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
കൃഷ്ണേന യുധിഷ്ഠിരംപ്രത്യഗ്നിസൃഷ്ടിപ്രകാരകഥനം॥ 1 ॥ ആഹവനീയാദിത്വേന തദ്വിഭാഗകഥനപൂർവകം തത്തന്നാമനിർവചനം॥ 2 ॥ തഥാ യജ്ഞാഗ്നിഹോത്രപ്രശംസനം॥ 3 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച।
സ്വഭക്തസ്യ ഹൃഷീകേശ ധർമാധർമമജാനതഃ।
ധർമം പുണ്യതമം ദേവ പൃച്ഛതഃ കഥയസ്വ മേ॥ 14-111-1 (96475)
ഭഗവാനുവാച। 14-111-2x (7989)
യദേതദഗ്നിഹോത്രം വൈ സൃഷ്ടം വർണത്രയസ്യ തു।
മന്ത്രവദ്യദ്ധുതം സംയഗ്വിധിനാ ചാപ്യുപാസിതം।
ആഹിതാഗ്നിം നയത്യൂർധ്വം സപത്നീകം സബാന്ധവം॥ 14-111-2 (96476)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 14-111-3x (7990)
കഥം തദ്ബ്രാഹ്മണൈർദേവ ഹോതവ്യം ക്ഷത്രിയൈഃ കഥം।
വൈശ്യൈർവാ ദേവദേവേശ കഥം വാ സുഹുതം ഭവേത്॥ 14-111-3 (96477)
കസ്മിൻകാലേ കതം കസ്യ ആധേയോഽഗ്നിഃ സുരോത്തമ।
ആഹിതസ്യ കഥം വാഽപി സംയഗാചരണം ഭവേത്॥ 14-111-4 (96478)
കത്യഗ്നയഃ കിമാത്മാനഃ സ്ഥാനം കിം കസ്യ വാ വിഭോ।
കതരസ്മിൻഹുതേ സ്ഥാനേ കം വ്രജേദാഗ്നിഹോത്രികഃ॥ 14-111-5 (96479)
അഗ്നിഹോത്രനിമിത്തം ച കിമുത്പന്നം പുരാഽനഘ।
കഥമേവാഥ ഹൂയന്തേ പ്രീയന്തേ ച സുരാഃ കഥം॥ 14-111-6 (96480)
വിധിവൻമന്ത്രവത്കൃത്വാ പൂജിതാസ്ത്വഗ്നയഃ കഥം।
കാം ഗതിം വദതാംശ്രേഷ്ഠ നയന്തി ഹ്യഗ്നിഹോത്രിണഃ॥ 14-111-7 (96481)
ദുർഹുതാശ്ചാപി ഭഗവന്നവിജ്ഞാതാസ്ത്രയോഽഗ്നയഃ।
കിമാഹിതാഗ്നേഃ കുർവന്തി ദുശ്ചീർണാ വാഽപി കേശവ॥ 14-111-8 (96482)
ഉത്സന്നാഗ്നിസ്തു പാപാത്മാ കാം യോനിം ദേവ ഗച്ഛതി।
ഏതത്സർവം സമാസേന ഭക്ത്യാ ഹ്യുപഗതസ്യ മേ।
വക്തുമർഹസി സർവജ്ഞ സർവാധികം നമോസ്തു തേ॥ 14-111-9 (96483)
ഭഗവാനുവാച। 14-111-10x (7991)
ശൃണു രാജൻമഹാപുണ്യമിദം ധർമാമൃതം പരം।
യത്തു താരയതേ യുക്താൻബ്രാഹ്മണാനഗ്നിഹോത്രിണഃ॥ 14-111-10 (96484)
ബ്ര്ഹമിത്വേനാസൃജം ലോകാനഹമാദൌ മഹാദ്യുതേ।
സൃഷ്ടോഽഗ്നിർമുഖതഃ പൂർവം ലോകാനാം ഹിതകാംയയാ॥ 14-111-11 (96485)
യസ്മാദഗ്രേ സ ഭൂതാനാം സർവേഷാം നിർമിതോ മയാ।
തസ്മാദഗ്നീത്യഭിഹിതഃ പുരാണജ്ഞൈർമനീഷിഭിഃ॥ 14-111-12 (96486)
യസ്മാത്തു സർവകൃത്യേഷു പൂർവമസ്മൈ പ്രദീയതേ।
ആഹുതിർദീപ്യമാനായ തസ്മാദഗ്നീതി കഥ്യതേ॥ 14-111-13 (96487)
യസ്മാച്ച തു നയത്യഗ്രാം ഗതിം വിപ്രാൻസുപൂജിതഃ।
യസ്മാച്ച നയനാദ്രാജന്ദേവേഷ്വഗ്നീതി കഥ്യതേ॥ 14-111-14 (96488)
തസ്മാച്ച ദുർഹുതഃ സോയമലം ഭക്ഷയിതും ക്ഷണാത്।
യജമാനം നരശ്രേഷ്ഠ ക്രവ്യാദോഽഗ്നിസ്തതഃ സ്മൃതഃ॥ 14-111-15 (96489)
സർവഭൂതാത്മകോ രാജന്ദേവാനാമേഷ വൈ മുഖം।
പ്രഥമം മൻമുഖാത്സൃഷ്ടോ ലോകാർഥേ പചനഃ പ്രഭുഃ॥ 14-111-16 (96490)
സൃഷ്ടമാത്രോ ജഗത്സർവമത്തുമൈച്ഛത്പുരാ ഖലു।
തതഃ പ്രശമിതഃ സോഗ്നിരൂപാസ്യൈവ മയാ പുരാ॥ 14-111-17 (96491)
സതതോപാസനാത്സോയമൌപാസന ഇതി സ്മൃതഃ॥ 14-111-18 (96492)
ആഹുതിഃ സർവമാഖ്യാതി തസ്മിന്വസതി സോനലഃ।
ആവസഥ്യ ഇതി ഖ്യാതസ്തേനാസൌ ബ്രഹ്മവാദിഭിഃ॥ 14-111-19 (96493)
തസ്മാത്പഞ്ച മഹായജ്ഞാ വർതന്തേ യസ്യ ധർമതഃ।
സോമമണ്ഡലമധ്യേന ഗതിസ്തസ്യ ദ്വിജൻമനഃ॥ 14-111-20 (96494)
തേ ച സപ്തർഷയഃ സിദ്ധാഃ സംയതേന്ദ്രിയബുദ്ധയഃ।
ഗതാ ഹ്യമരസായുജ്യം തേ ഹ്യഗ്ന്യർചനതത്പരാഃ॥ 14-111-21 (96495)
അപരേ ചാവസഥ്യം ച പചനാഗ്നിം പ്രചക്ഷതേ।
തസ്മിൻപഞ്ച മഹായജ്ഞാ വൈശ്വദേവശ്ച വർതതേ॥ 14-111-22 (96496)
സ്ഥലീപാകം ച ഗാർഹം ച സർവേ ചാസ്മിൻപ്രതിഷ്ഠിതാഃ।
ഗൃഹ്യകർമവഹോ യസ്മാത്തസ്മാദ്ഗൃഹപതിസ്തു സഃ॥ 14-111-23 (96497)
ഔപാസനം ചാവസഥ്യം സഭ്യം പചനപാവകം।
ആഹുർബ്രഹ്മവിദഃ കേചിൻമതമേതൻമമാപി ച॥ 14-111-24 (96498)
അഗ്നിഹോത്രപ്രകാരം ച ശൃണു രാജൻസമാഹിതഃ।
ത്രയാണാം ഗുണനാമാനാം വഹ്നീനാമുച്യതേ മയാ॥ 14-111-25 (96499)
ഗൃഹാണാം ഹി പതിത്വം ഹി ഗൃഹപത്യമിതി സ്മൃതം।
ഗൃഹപത്യം തു യസ്യാസീത്തത്തസ്മാദ്ഗാർഹപത്യതാ॥ 14-111-26 (96500)
യജമാനം തു യസ്മാത്തു ദക്ഷിണാം തു ഗതിം നയേത്।
ദക്ഷിണാഗ്നിം തമാഹുസ്തേ ദക്ഷിണായതനം ദ്വിജാഃ॥ 14-111-27 (96501)
ആഹുതിഃ സർവമാഖ്യാതി ഹവ്യം വൈ വഹനം സ്മൃതം।
സർവഹവ്യവഹോ വഹ്നിർഗതശ്ചാഹവനീയതാം॥ 14-111-28 (96502)
യം ചാക്സഥ്യം ജുഹുയാൻമൂലാഗ്നിം വിധിവദ്ദ്വിജഃ।
ആവസഥ്യം തു തം ചാഗ്നിം പചനാഗ്നിം പ്രചക്ഷതേ॥ 14-111-29 (96503)
തേഷാം സ ഭാഗതോ വഹ്നിഃ സഭ്യ ഇത്യഭിധീയതേ।
ആവതഥ്യസ്തു യോ വഹ്നിഃ പ്രഥമഃ സ പ്രജാപതിഃ॥ 14-111-30 (96504)
ബ്രഹ്മാ ച ഗാർഹപത്യോഽഗ്നിസ്തസ്മിന്നേവ ഹി സോഭവത്।
ദക്ഷിണാഗ്നിസ്ത്വയം രുദ്രഃ ക്രോധാത്മാ ചണ്ഡ ഏവ സഃ॥ 14-111-31 (96505)
അഹമാഹവനീയോഽഗ്നിരാഹോമാദ്യസ്യ വൈ മുഖേ।
സഭ്യോഽഗ്നിഃ പഞ്ചമോ യസ്തു സ്കന്ദ ഏവ നരാധിപ॥ 14-111-32 (96506)
പൃഥിവീ ഗാർഹപത്യോഽഗ്നിരന്തരിക്ഷം ച ദക്ഷിണഃ।
സ്വർഗമാഹവനീയോഽഗ്നിരേവമഗ്നിത്രയം സ്മൃതം॥ 14-111-33 (96507)
വൃത്തശ്ച ഗാർഹപത്യോഽഗ്നിര്യസ്മാദ്വൃത്താ ച മേദിനീ।
അർധചന്ദ്രാകൃതിസ്തം വൈ ദക്ഷിണാഗ്നിസ്തഥാ ഭവേത്॥ 14-111-34 (96508)
ചതുരശ്രം തതഃ സ്വർഗം നിർമലം തു നിരാമയം।
തസ്മാദാഹവനീയോഽഗ്നിശ്ചതുരശ്രോ ഭവേന്നൃപ॥ 14-111-35 (96509)
ജുഹുയാദ്ഗാർഹപത്യം യോ ഭുവം ജയതി സ ദ്വിജഃ।
ജുഹോതി ദക്ഷിണം യസ്തു സ ജയത്യന്തരിക്ഷകം॥ 14-111-36 (96510)
പൃഥിവീമന്തരിക്ഷം ച ദിവം ഋഷിഗണൈഃ സഹ।
ജയത്യാഹവനീയം യോ ജുഹുയാദ്ഭക്തിമാന്നരഃ॥ 14-111-37 (96511)
ആഭിമുഖ്യേന ഹോമസ്തു യസ്യ യജ്ഞേഷു വർതതേ।
തേനാപ്യാഹവനീയത്വം ഗതോ വഹ്നിർമഹാദ്യുതിഃ॥ 14-111-38 (96512)
ആഹോമാദഗ്നിഹോത്രേഷു യജ്ഞൈർവാ യത്ര സർവശഃ।
യസ്മാത്തസ്മാത്പ്രവർതന്തേ തതോ ഹ്യാഹവനീയതാ॥ 14-111-39 (96513)
യസ്ത്വാവസഥ്യം ജുഹുയാൻമൂലാഗ്നിം വിധിവദ്ദ്വിജഃ।
സ തു സപ്തർഷിലോകേഷു സപത്നീകഃ പ്രമോദതേ॥ 14-111-40 (96514)
ഇഷ്ടോ ഭവതി സർവാഗ്നേരഗ്നിഹോത്രം ച തദ്ഭവേത്।
ത്രാണാദ്വൈ യജമാനസ്യ ഹ്യഗ്നിഹോത്രമിതി സ്മൃതം॥ 14-111-41 (96515)
ഹോഇജ്യേഷു വിഷാദോ വൈ വിഷാദോ ദുഃഖമുച്യതേ।
ദുഃഖം താപത്രയം പ്രോക്തം താപം ഹി നരകം വിദുഃ॥ 14-111-42 (96516)
ആധ്യാത്മികം ചാധിദൈവമാധിഭൌതികമേവ ച।
ഏതത്താപത്രയം പ്രോക്തമാത്മവിദ്ഭിർനരാധിപ॥ 14-111-43 (96517)
യസ്മാദ്വൈ ത്രായതേ ദുഃഖാദ്യജമാനം ഹുതോഽനലഃ।
തസ്മാത്തു വിധിവത്പ്രോക്തമഗ്നിഹോത്രമിതി ശ്രുതൌ॥ 14-111-44 (96518)
തദഗ്നിഹോത്രം സൃഷ്ടം വൈ ബ്രഹ്മണാ ലോകകർതൃണാ।
വേദാശ്ചാപ്യഗ്നിഹോത്രം തു ജജ്ഞിരേ സ്വയമേവ തു॥ 14-111-45 (96519)
അഗ്നിഹോത്രഫലാ ദാരാ ദത്തഭുക്തഫലം ധനം॥
രതിപുത്രഫലാ ദാരാ ദത്തഭുക്തഫലം ധനം॥ 14-111-46 (96520)
ത്രിവേദമന്ത്രസംയോഗാദഗ്നിഹോത്രം പ്രവർതതേ।
ഋഗ്യജുഃസാമഭിഃ പുണ്യൈഃ സ്ഥാപ്യതേ സൂത്രസംയുതൈഃ॥ 14-111-47 (96521)
വസന്തേ ബ്രാഹ്മണസ്യ സ്യാദാധേയോഽഗ്നിർനരാധിപ।
വസന്തോ ബ്രാഹ്മണോ ജ്ഞേയോ വേദയോനിഃ സ ഉച്യതേ॥ 14-111-48 (96522)
അഗ്ന്യാധേയം തു യേനാഥ വസന്തേ ക്രിയതേഽനഘ।
തസ്യ ശ്രീർബഹ്മവൃദ്ധിശ്ച ബ്രാഹ്മണസ്യ വിവർധതേ॥ 14-111-49 (96523)
ക്ഷത്രിയസ്യാഗ്നിരാധേയോ ഗ്രീഷ്മേ ശ്രേഷ്ഠഃ സ വൈ നൃപ।
യേനാധാനം തു വൈ ഗ്രീഷ്മേ ക്രിയതേ തസ്യ വർധതേ।
ശ്രീഃ പ്രജാഃക പശവശ്ചൈവ വിത്തം തേജോ ബലം യശഃ॥ 14-111-50 (96524)
ശരദൃതൌ തു വൈശ്യസ്യ ഹ്യാധാനീയോ ഹുതാശനഃ।
ശരദ്രാത്രം സ്വയം വൈശ്യോ വൈശ്യയോനിഃ സ ഉച്യതേ॥ 14-111-51 (96525)
ശരദ്യാധാനമേവം വൈ ക്രിയതേ യേന പാണ്ഡവ।
തസ്യാപി ശ്രീഃ പ്രജാഽഽയുശ്ച പശവോഽർഥശ്ച വർധതേ॥ 14-111-52 (96526)
പശവഃ സർവ ഏവൈതേ ത്രിഭിഃ സർവൈരലങ്കൃതാഃ।
അഗ്നിഹോത്രാ ഹ്യവർതന്തേ തൈരേവ ധ്രിയതേ ജഗത്॥ 14-111-53 (96527)
ഗ്രാംയാരണ്യാശ്ച പശവോ പൃക്ഷാശ്ചൈവ തൃണാനി ച।
ഫലാന്യോഷധയശ്ചാപി അഗ്നിഹോത്രകൃതേ ഹവിഃ॥ 14-111-54 (96528)
രസാഃ സ്നേഹാസ്തഥാ ഗന്ധാ രത്നാനി മണയസ്തഥാ।
കാഞ്ചനാനി ച ലോഹാനി ഹ്യഗ്നിഹോത്രകൃതേഽഭവൻ॥ 14-111-55 (96529)
ആയുർവേദോ ധനുർവേദോ മീമാംസാ ന്യായവിസ്തരഃ।
ധർമശാസ്ത്രം ച തത്സർവമഗ്നിഹോത്രകൃതേ കൃതം॥ 14-111-56 (96530)
ഛന്ദഃ ശിക്ഷാ ച കൽപശ്ച തഥാ വ്യാകരണാനി ച।
ശാസ്ത്രം ജ്യോതിർനിരുക്തം ചാപ്യഗ്നിഹോത്രകൃതേ കൃതം॥ 14-111-57 (96531)
ഇതിഹാസപുരാണം ച ഗാഥാശ്ചോപനിഷത്തഥാ।
ആഥർവണാനി കർമാണി ചാഗ്നിഹോത്രകൃതേ കൃതം॥ 14-111-58 (96532)
യച്ചൈതസ്യാം പൃഥിവ്യാം വൈ കിഞ്ചിദസ്തി ചരാചരം।
തത്സർവമഗ്നിഹോത്രസ്യ കൃതേ സൃഷ്ടം സ്വയംഭുവാ॥ 14-111-59 (96533)
അഗ്നിഹോത്രസ്യ ദർശസ്യ പൂർണമാസസ്യ ചാപ്യഥ।
യുപേഷ്ടിപശുബന്ധാനാം സോമപാനക്രിയാവതാം॥ 14-111-60 (96534)
തിഥിനക്ഷത്രയോഗാനാം മുഹൂർതകരണാത്മകം।
കാലസ്യ വേദനാർഥം തു ജ്യോതിർജ്ഞാനം പുരാഽനഘ॥ 14-111-61 (96535)
ഋഗ്യജുഃ സാമമന്ത്രാണാം ശ്ലോകതത്വാർഥചിന്തനാത്।
പ്രത്യാപത്തിവികൽപാനാം ഛന്ദോജ്ഞാനം പ്രൽപിതം॥ 14-111-62 (96536)
വർണാക്ഷരപദാർഥാനാം സന്ധിലിംഗം പ്രകീർതിതം।
നാമധാതുവിവേകാർഥം പുരാ വ്യാകരണം സ്മൃതം॥ 14-111-63 (96537)
യൂപവേദ്യധ്വരാർഥം തു പ്രോക്ഷണശ്രവണായ തു।
യജ്ഞദൈവതയോഗാർഥം ശിക്ഷാജ്ഞാനം പ്രകൽപിതം॥ 14-111-64 (96538)
യജ്ഞപാത്രപവിത്രാർഥം ദ്രവ്യസംഭാരണായ ച।
സർവയജ്ഞവികൽപായ പുരാകൽപം പ്രകൽപിതം॥ 14-111-65 (96539)
നാമധാതുവികൽപാനാം തത്വാർഥനിയമായ ച।
സർവവേദനിരുക്താനാം നിരുക്തമൃഷിഭിഃ കൃതം॥ 14-111-66 (96540)
വേദ്യർഥം പൃഥിവീ സൃഷ്ടാ സംഭാരാർഥ തഥൈവ ച।
ഇധ്മാർഥമഥ യൂപാർഥം ബ്രഹ്മാ ചക്രേ വനസ്പതിം॥ 14-111-67 (96541)
ഗ്രാംയാരണ്യാശ്ച പശവോ ജായന്തേ യജ്ഞകാരണാത്।
മന്ത്രാണാം വിനിയോഗം ച പ്രോക്ഷിതം ശ്രപണം തഥാ॥ 14-111-68 (96542)
അനുയാജപ്രയാജാശ്ച മരുതാം ശംസിനസ്തഥാ।
ഔദ്ഗാത്രം ചൈവ സാംനാം വൈ പ്രതിപ്രസ്ഥാനമേവ ച॥ 14-111-69 (96543)
വിഷ്ണുക്രമാണാം ക്രമണം ദക്ഷിണാവഭൃഥം തഥാ।
ത്രികാസമർചനം ചൈവ സ്യാനേഷൂപഹൃതം തഥാ॥ 14-111-70 (96544)
ദേവതാഗ്രഹണം മോക്ഷം ഹവിഷാം ശ്രപണം തഥാ।
നാവബുദ്ധ്യന്തി യേ വിപ്രാ നിന്ദന്തി ച പശോർവധം।
തേ യാന്തി നരകം ഘോരം രൌരവം തമസാഽഽവൃതം॥ 14-111-71 (96545)
ശതവർഷസഹസ്രാണി തത്ര സ്ഥിത്വാ നരാധമാഃ।
കൃമിർഭിർഭക്ഷ്യമാണാശ്ച തിഷ്ഠേയുഃ പൂയശോണിതേ॥ 14-111-72 (96546)
വൃക്ഷാ യൂപത്വമിച്ഛന്തി പശുത്വം പശവസ്തഥാ।
തൃണാനീച്ഛന്തി ബർഹിഷ്ട്വമോഷധ്യശ്ച ഹവിഷ്യതാം।
സോമത്വം ച ലതാഃ സർവാ വേദിത്വം ച വസുന്ധര॥ 14-111-73 (96547)
യസ്മാത്പശുത്വമിച്ഛന്തി പശവഃ സ്വർഗലിപ്സയാ।
തസ്മാത്പശുവധേ ഹിംസാ നാസ്തി യജ്ഞേഷു പാണ്ഡവ॥ 14-111-74 (96548)
യൂപാസ്തൻമന്ത്രസംസ്കാരൈർദർഭാശ്ച പശവസ്തഥാ।
യജമാനേന സഹിതാഃ സ്വർഗം യാന്തി നരേശ്വര॥ 14-111-75 (96549)
യാവത്കാലം ഹി യജ്വാ വൈ സ്വർഗലോകേ മഹീയതേ।
താവത്കാലം പ്രമോദന്തേ പശവോ ഹ്യധ്വരേ ഹതാഃ॥ 14-111-76 (96550)
അഹിംസാ വൈദികം കർമ ബ്രഹ്മകർമേതി തത്കൃതം।
വേദോക്തം യേ ന കുർവന്തി ഹിംസാബുദ്ധ്യാ ക്രതൂന്ദ്വിജാഃ।
സദ്യഃ ശൂദ്രത്വാമായാന്തി പ്രേത്യ ചണ്ഡാലതാമപി॥ 14-111-77 (96551)
ഗാവോ യജ്ഞാർഥമുത്പന്നാ ദക്ഷിണാർഥം തഥൈവ ച।
സുവർണം രജതം ചൈവ പാത്രക്രുഭാർഥമേവ ച॥ 14-111-78 (96552)
ദർഭാഃ സംസ്തരണാർതം തു രക്ഷസാം രക്ഷണായ ച।
പജനാർഥം ദ്വിജാഃ സൃഷ്ടാസ്താരകാ ദിവി ദേവതാഃ॥ 14-111-79 (96553)
ക്ഷത്രിയാ രക്ഷണാർഥം തു വൈശ്യാ വാർതാനിമിത്തതഃ।
ശുശ്രൂഷാർഥം ത്രയാണാം വൈ ശൂദ്രാഃ സൃഷ്ടാഃ സ്വയംഭുവാ॥ 14-111-80 (96554)
ഏവമേതജ്ജഗത്സർവമഗ്നിഹോത്രകൃതേ കൃതം।
നാവബുധ്യന്തി യേ ചൈവ നരാസ്തു തമസാ വൃതാഃ॥ 14-111-81 (96555)
തേ യാന്തി നരകം ഘോരം രൌരവം നാമ വിശ്രുതം।
രൌരവാദ്വിപ്രയുക്താസ്തു കൃമിയോനിം വ്രജന്തി തേ॥ 14-111-82 (96556)
യഥോക്തമഗ്നിഹോത്രാണാം ശുശ്രൂഷന്തി ച യേ ദ്വിജാഃ।
തൈർദത്തം സഹുതം ചേഷ്ടം ദത്തമധ്യാപിതം ഭവേത്॥ 14-111-83 (96557)
ഏവമിഷ്ടം ച പൂർതം ച യദ്വിപ്രൈഃ ക്രിയതേ നൃപ।
തത്സർവം സംയഗാഹൃത്യ ചാദിത്യേ സ്ഥാപയാംയഹം॥ 14-111-84 (96558)
മയാ സ്ഥാപിതമാദിത്യേ ലോകസ്യ സുകൃതം ഹി തത്।
ധാരയേദ്യത്സഹസ്രാംശുഃ സുകൃതം ഹ്യഗ്നിഹോത്രിണാം॥ 14-111-85 (96559)
യാവത്കാലം തു തിഷ്ഠന്തി ലോകേ ചാപ്യഗ്നിഹോത്രിണഃ।
താവദേവ ഹി പുണ്യേന ദീപ്യതേ രവിണാഽംബരേ॥ 14-111-86 (96560)
സ്വർഗേ സ്വർഗം ഗതാനാം തു വീര്യാദ്ഭവതി വീര്യവാൻ।
തത്ര തേ ഹ്യുപഭുഞ്ജന്തി ഹ്യഗ്നിഹോത്രസ്യ തത്ഫലം।
സമാനരൂപാ ദേവാനാം തിഷ്ഠന്ത്യാബൂതസംപ്ലവം॥ 14-111-87 (96561)
വൃഥാഽഗ്നിനാ ച യേ കേചിദ്ദഹ്യന്തേ ഹ്യഗ്നിഹോത്രിണഃ।
ന തേഽഗ്നിഹോത്രിണാം ലോകേ മാനസാഽപി വ്രജന്തി തേ॥ 14-111-88 (96562)
വീരഘ്രാസ്തു ദുരാചാരാ ദരിദ്രാസ്തു നരാധമാഃ।
വികലാ വ്യാധിതാശ്ചാപി ജായന്തേ ശൂദ്രയോനിഷു॥ 14-111-89 (96563)
തസ്മാദപ്രോഷിതൈർനിത്യമഗ്നിഹോത്രം ദ്വിജാതിഭിഃ।
ഹോതവ്യം വിധിവദ്രാജന്നൂർധ്വാമിച്ഛന്തി യേ ഗതിം॥ 14-111-90 (96564)
ആത്മവന്നാവമന്തവ്യമഗ്നിഹോത്രം യുധിഷ്ഠിര।
ന ത്യാജ്യം ക്ഷണിമപ്യേതദഗ്നിഹോത്രം യുധിഷ്ഠിര॥ 14-111-91 (96565)
വൃദ്ധത്വേഽപ്യഗ്നിഹോത്രം യേ ഗൃഹ്ണന്തി വിധിവദ്ദ്വിജാഃ।
ശൂദ്രാന്നാദ്വിരതാ ദാന്താഃ സംയതേന്ദ്രിയബുദ്ധയഃ॥ 14-111-92 (96566)
പഞ്ചയജ്ഞപരാ നിത്യം ലോഭക്രോധവിവർജിതാഃ।
ദ്വികാലമതിഥീംശ്ചൈവ പൂജയന്തി ച ഭക്തിതഃ॥ 14-111-93 (96567)
തേഽപി സൂര്യോദയപ്രഖ്യൈർവിമാനൈർവായുവേഗിഭിഃ।
മമ ലോകേ പ്രമോദന്തേ ദൃഷ്ട്വാ മാം ച യുധിഷ്ഠിര॥ 14-111-94 (96568)
മന്വന്തരം ച തത്രൈകം മോദിതാ ദ്വിജസത്തമാഃ।
ഇഹ മാനുഷ്യകേ ലോകേ ജായന്തേ ദ്വിജസത്തമാഃ॥ 14-111-95 (96569)
ബാലാഹിതാഗ്രയോ യേ ച ശൂദ്രാന്നാദ്വിരതാഃ സദാ।
ക്രോധലോഭവിനിർമുക്താഃ പ്രാതസ്സ്നാനപരായണാഃ।
യഥോക്തമഗ്നിഹോത്രം വൈ ജുഹ്വതേ വിജിതേന്ദ്രിയാഃ॥ 14-111-96 (96570)
ആതിഥേയാഃ സദാ സൌംയാ ദ്വികാലം മത്പരായണാഃ।
തേ യാന്ത്യപുനരാവൃത്തിം ഭിത്ത്വാ ചാദിത്യമണ്ഡലം॥ 14-111-97 (96571)
മമ ലോകം സപത്നീകാ യാനൈഃ സൂര്യോദയപ്രഭൈഃ।
തത്ര ബാലാർകസങ്കാശാഃ കാമഗാഃ കാമരൂപിണഃ॥ 14-111-98 (96572)
ഐശ്വര്യഗുണസംപന്നാഃ ക്രീഡന്തി ച യഥാസുഖം।
ഇത്യേഷാമാഹിതാഗ്നീനാം വിഭൂതിഃ പാണ്ഡുനന്ദന॥ 14-111-99 (96573)
ശ്രുതിം കേചിന്നിന്ദമാനാഃ ശ്രുതിം ദൂഷ്യന്ത്യബുദ്ധയഃ।
പ്രമാണം ന ച കുർവന്തി യേ യാന്തീഹാപി ദുർഗതിം। 14-111-100 (96574)
പ്രമാണമിതിഹാസം ച വേദാൻകുർവതി യേ ദ്വിജാഃ।
തേ യാന്ത്യമരസായുജ്യം നിത്യമാസ്തിക്യബുദ്ധയഃ॥ ॥ 14-111-101 (96575)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്വമേധികപർവണി വൈഷ്ണവധർമപർവണി ഏകാദശാധികശതതമോഽധ്യായഃ॥
ആശ്വമേധികപർവ - അധ്യായ 112
॥ ശ്രീഃ ॥
14.112. അധ്യായഃ 112
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
കൃഷ്ണേന യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി ചാന്ദ്രായണവിധിനിരൂപണപൂർവകം തദാചരണഫലകഥനം॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച।
ചക്രായുധ നമസ്തേഽസ്തു ദേവേശ ഗരുഡധ്വജ।
ചാന്ദ്രായണവിധിം പുണ്യമാഖ്യാഹി ഭഗവൻമമ॥ 14-112-1 (96576)
ഭഗവാനുവാച। 14-112-2x (7992)
ശൃണു പാണ്ഡവ തത്വേന സർവപാപപ്രണാശനം।
പാപിനോ യേന ശുദ്ധ്യന്തി തത്തേ വക്ഷ്യാമി സർവശഃ॥ 14-112-2 (96577)
ബ്രാഹ്മണഃ ക്ഷത്രിയോ വാഽപി വൈശ്യോ വാ ചരിതവ്രതഃ।
യഥാവത്കർതുകാമോ വൈ തസ്യൈവം പ്രഥമാ ക്രിയാ॥ 14-112-3 (96578)
ശോധയേത്തു ശരീരം സ്വം പഞ്ചഗവ്യേന യന്ത്രിതഃ।
സശിരഃ കൃഷ്ണപക്ഷസ്യ തതഃ കുർവീത വാപനം॥ 14-112-4 (96579)
ശുക്ലവാസാഃ ശുചിർഭൂത്വാ മൌഞ്ജീം ബധ്നീത മേഖലാം।
പാലാശദ്ണ്ഡമാദായ ബ്രഹ്മചാരിവ്രതേ സ്ഥിതഃ॥ 14-112-5 (96580)
കൃതോപലാസഃ പൂർവം തു ശുക്ലപ്രതിപദി ദ്വിജഃ।
നദീസംഗമതീർഥേഷു ശുചൌ ദേശേ ഗൃഹേഽപി വാ।
ഗോമയേനോപലിപ്രേഽഥ സ്ഥണ്ഡിലേഽഗ്നിം നിധാപയൻ॥ 14-112-6 (96581)
ആഘാരാവാജ്യഭാഗൌ ച പ്രണവം വ്യാഹൃതീസ്തഥാ।
വാരുണം ചൈവ പഞ്ചൈവ ഹുത്വാ സർവാന്യഥാക്രമം॥ 14-112-7 (96582)
സത്യായ വിഷ്ണവേ ചേതി ബ്രഹ്മർഷിഭ്യോഽഥ ബ്രഹ്മണേ।
വിശ്വേഭ്യോ ഹി ച ദേവേഭ്യഃ സപ്രജാപതയേ തഥാ॥ 14-112-8 (96583)
ഷഡുക്ത്വാ ജുഹുയാത്പശ്ചാത്പ്രായശ്ചിത്താഹുതിം ദ്വിജഃ।
അതഃ സമാപയേദഗ്നിം ശാന്തിം കൃത്വാഽഥ പൌഷ്ടികിം॥ 14-112-9 (96584)
പ്രണംയ് ചാഗ്നിം സോമം ച ഭസ്മ ദിഗ്ധ്വാ യഥാവിധി।
നദീം ഗത്വാ വിശുദ്ധാത്മാ സോമായ വരുണായ ച।
ആദിത്യായ നമസ്കൃത്വാ തതഃ സ്നായാത്സമാഹിതഃ॥ 14-112-10 (96585)
ഉത്തീര്യോദകമാചംയ ചാസീനഃ പൂർവതോമുഖഃ।
പ്രാണായാമം തതഃ കൃത്വാ പവിത്രൈരഭിഷേചനം॥ 14-112-11 (96586)
ആചാന്തസ്ത്വമിവീക്ഷേത ഊർധ്വബാഹുർദിവാകരം।
കൃതാഞ്ജലിപുടഃ സ്ഥിത്വാ കുര്യാച്ചൈവ പ്രദക്ഷിണം॥ 14-112-12 (96587)
നാരായണം വാ രുദ്രം വാ ബ്രഹ്മണമഥവാഽപി ച।
വാരുണം മന്ത്രമൂക്തം വാ പ്രാഗ്ഭോജനമഥാപി വാ॥ 14-112-13 (96588)
വീരഘ്നമൃഷഭഫം വാഽപി തഥാ ചാപ്യഘമർഷണം।
ഗായത്രീം മമ ദേവീം വാ സാവിത്രീം വാ ജപേത്തതഃ।
ശതം വാഽഷ്ടശതം വാഽപി സഹസ്രമഥവാ പരം॥ 14-112-14 (96589)
തതോ മധ്യാഹ്നകാലേ വൈ പായസം യാവകം ഹി വാ।
പാചയിത്വാ പ്രയത്നേന പ്രയതഃ സുസമാഹിതഃ॥ 14-112-15 (96590)
പാത്രം തു സുസമാദായ സൌവർണം രാജതം തു വാ।
താംരം വാ മൃൻമയം വാപി ഔദുംബരമഥാപി വാ। 14-112-16 (96591)
വൃക്ഷാണാം യാജ്ഞിയാനം തു പർണൈരാർദ്രൈരകുത്സിതൈഃ।
പുടകേന തു ഗുപ്തേനി ചരേദ്ഭൈക്ഷം സമാഹിതഃ॥ 14-112-17 (96592)
ബ്രാഹ്മണാനാം ഗൃഹാണാം തു സപ്താനാം നാപരം വ്രജേത്।
ഗോദോഹമാത്രം തിഷ്ഠിത്തു വാഗ്യതഃ സംയതേന്ദ്രിയഃ॥ 14-112-18 (96593)
ന ഹസേന്ന ച വീക്ഷേത നാഭിഭാഷേത വാ സ്ത്രിയം॥ 14-112-19 (96594)
ദൃഷ്ട്വാ മൂത്രം പുരീഷം വാ ചണ്ഡാലം വാ രജസ്വലാം।
പതിതം ച തഥാ ശ്വാനമാദിത്യമവലോകയേത്॥ 14-112-20 (96595)
യോ ഹി പാദുകമാരുഹ്യ സർവദാ പ്രചരേദ്ദ്വിജഃ।
തം ദൃഷ്ട്വാ പാപകർമാണമാദിത്യമവലോകയേത്॥ 14-112-21 (96596)
തതസ്ത്വാവസഥം പ്രാപ്തോ ഭിക്ഷാം നിക്ഷിപ്യ ഭൂതലേ।
പ്രക്ഷാല്യ പാദാവാജാന്വോർഹസ്താവാകൂർപരം പുനഃ।
ആചംയ വാരിണാ തേന വഹ്നിം വിപ്രാംശ്ച പൂയയേത്॥ 14-112-22 (96597)
പഞ്ച സപ്താഥവാ കുര്യാദ്ഭാഗാൻഭൈക്ഷസ്യ തസ്യ വൈ।
തേഷാമന്യതമം പിണ്ഡമാദിത്യായ നിവേദയേത്॥ 14-112-23 (96598)
ബ്രഹ്മണേ ചാഗ്നയേ ചൈവ സോമായ വരുണായ ച।
വിശ്വേഭ്യശ്ചൈവ ദേവേഭ്യോ ദദ്യാദന്നം യഥാക്രമം॥ 14-112-24 (96599)
അവശിഷ്ടമഥൈകം തു വക്ത്രമാത്രം പ്രകൽപയേത്॥ 14-112-25 (96600)
അംഗുല്യഗ്രേ സ്ഥിതം പിണ്ഡം ഗായത്ര്യാ ചാഭിമന്ത്രയേത്।
അംഗുലീഭിസ്ത്രിഭിഃ പിണ്ഡം പ്രാശ്നീയാത്പ്രാങ്മുഖഃക ശുചിഃ। 14-112-26 (96601)
യഥാ ച വർധതേ സോമോ ഹ്രസതേ ച യഥാ പുനഃ।
തഥാ പിണ്ഡാശ്ച വർധന്തേ ഹ്രസന്തേ ച ദിനേദിനേ॥ 14-112-27 (96602)
ത്രികാലം സ്നാനമസ്യോക്തം ദ്വികാലമഥവാ സകൃത്।
ബ്രഹ്മചാരീ സദാ വാഽപി ന ച വസ്ത്രം പ്രപീഡയേത്॥ 14-112-28 (96603)
സ്ഥാന ന ദിവസം തിഷ്ഠേദ്രാത്രൌ വീരാസനം വ്രജേത്।
ഭവേത്സ്ഥണ്ഡിലശായീ വാഽപ്യഥാ വൃക്ഷമൂലികഃ॥ 14-112-29 (96604)
വൽകലം യദി വാ ക്ഷൌമം ശാണം കാർപാസകം തഥാ।
ആച്ഛാദനം ഭവേത്തസ്യ വസ്ത്രാർഥം പാണ്ഡുനന്ദന॥ 14-112-30 (96605)
ഏവം ചാന്ദ്രായണേ പൂർണേ മാസസ്യാന്തേ പ്രയത്നവാൻ।
ബ്രാഹ്മണാൻഭോജയേദ്ഭക്ത്യാ ദദ്യാച്ചൈവ ച ദക്ഷിണാം॥ 14-112-31 (96606)
ചാന്ദ്രായണേന ചീർണേന യത്കൃതം തേന ദുഷ്കൃതം।
തത്സർവം തത്ക്ഷണാദേവ ഭസ്മീഭവതി കാഷ്ഠവത്॥ 14-112-32 (96607)
ബ്രഹ്മഹത്യാ ച ഗോഹത്യാ സുവർണസ്തൈന്യമേവ ച।
ഭ്രൂണഹത്യാ സുരാപാനം ഗുരോർദാരവ്യതിക്രമഃ॥ 14-112-33 (96608)
ഏവമന്യാനി പാപാനി പാതകീയാനി യാനി ച।
ചാന്ദ്രായണേന നശ്യന്തി വായുനാ പാംസവോ യഥാ॥ 14-112-34 (96609)
അനിർദശായാ ഗോഃ ക്ഷീരമൌഷ്ഠ്രമാവികമേവ ച।
മൃതസൂതകയോശ്ചാന്നം ഭുക്ത്വാ ചാന്ദ്രായണം ചരേത്॥ 14-112-35 (96610)
ഉപപാതകിനശ്ചാന്നം പതിതാന്നം തഥൈവ ച।
ശൂദ്രസ്യോച്ഛേഷണം ചൈവ ഭുക്ത്വാ ചാന്ദ്രായണം ചരേത്॥ 14-112-36 (96611)
ആകാശസ്ഥം തു ഹസ്തസ്ഥമധഃ സ്രസ്തം തഥൈവ ച।
പരഹസ്തസ്ഥിതം ചൈവ ഭുക്ത്വാ ചാന്ദ്രായണം ചരേത്॥ 14-112-37 (96612)
അഥാഗ്രേധിഷോരന്നം ദിധിഷൂപപതേസ്തതാ।
പരിവേത്തുസ്തഥാ ചാന്നം പരിവിത്താന്നമേവ ച॥ 14-112-38 (96613)
കുണ്ഡാന്നം ഗോലകാന്നം ച ദേവലാന്നം തഥൈവ ച।
തഥാ പുരോഹിതസ്യാന്നം ഭുക്ത്വാ ചാന്ദ്രായണം ചരേത്॥ 14-112-39 (96614)
സുരാഽഽസവം വിഷം സർപിർലാക്ഷാ ലവണമേവ ച।
തൈലം ചാപി ച വിക്രീണന്ദ്വിജശ്ചാന്ദ്രായണം ചരേത്॥ 14-112-40 (96615)
ഏകോദ്ദിഷ്ടം തു യോ ഭുങ്ക്തേ ജനമധ്യഗതോഽപി യഃ।
ഭിന്നഭാണ്ഡേഷു യോ ഭുങ്ക്തേ ദ്വിജശ്ചാന്ദ്രായണം ചരേത്॥ 14-112-41 (96616)
യോ ഭുങ്ക്തേഽനുപനീതേന യോ ഭുങ്ക്തേ ച സ്ത്രിയാ സഹ।
കന്യയാ സഹ യോ ഭുങ്ക്തേ ദ്വിജശ്ചാന്ദ്രായണം ചരേത്॥ 14-112-42 (96617)
ഉച്ഛിഷ്ടം സ്ഥാപയേദ്വിപ്രോ യോ മോഹാദ്ഭോജനാന്തരേ।
ദദ്യാദ്വാ യദി വാ മോഹാദ്വിജശ്ചാന്ദ്രായണം ചരേത്॥ 14-112-43 (96618)
തുംബകോശാതകം ചൈവ പലാണ്ഡും ഗൃഞ്ജനം തഥാ।
ഛത്രാകം ലശുനം ചൈവ ഭുക്ത്വാ ചാന്ദ്രായണം ചരേത്॥ 14-112-44 (96619)
ദ്വിജഃ പര്യുഷിതം ചാന്നം പക്വം പരഗൃഹാഗതം।
വിപക്വം ച തഥാ മാംസം ഭുക്ത്വാ ചാന്ദ്രായണം ചരേത്॥ 14-112-45 (96620)
ഉദക്യയാ ശുനാ വാഽപി ചണ്ഡാലൈർവാ ദ്വിജോത്തമഃ।
ദൃഷ്ടമന്നം തു ഭുഞ്ജാനോ ദ്വിജശ്ചാന്ദ്രായണം ചരേത്॥ 14-112-46 (96621)
****തത്പുരാ വിശുദ്ധ്യർഥമൃഷിഭിശ്ചരിതം വ്രതം।
പാവനം സർവഭൂതാനാം പുണ്യം പാണ്ഡവചോദിതം॥ 14-112-47 (96622)
ഏതേന വസവോ രുദ്രാശ്ചാദിത്യാശ്ച ദിവം ഗതാഃ।
ഏതദദ്യ പരം ഗുഹ്യം പവിത്രം പാപനാശനം॥ 14-112-48 (96623)
യഥോക്തമേതദ്യഃ കുര്യാദ്ദ്വിജഃ പാപപ്രണാശനം॥
സ ദിവം യാതി പൂതാത്മാ നിർമലാദിത്യസംനിഭഃ॥ ॥ 14-112-49 (96624)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്വമേധികപർവണി വൈഷ്ണവധർമപർവണി ദ്വാദശാധികശതതമോഽധ്യായഃ॥ 112 ॥
ആശ്വമേധികപർവ - അധ്യായ 113
॥ ശ്രീഃ ॥
14.113. അധ്യായഃ 113
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
കൃഷ്ണേന യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി കാർതികാദിദ്വാദശമാസേഷു ഏകഭുക്തവ്രതാചരണപ്രകാരനിരൂപണപൂർവകം തത്ഫലകഥനം॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
വൈശംപായന ഉവാച।
കേശവേനൈവമുക്തേ തു ചാന്ദ്രായണവിധിക്രമേ।
അപൃച്ഛത്പുനരന്യാംശ്ച ധർമാന്ധർമാത്മജോ നൃപ॥ 14-113-1 (96625)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 14-113-2x (7993)
സർവഭൂതപതേ ശ്രീമൻസർവഭൂതനമസ്കൃത।
സർവഭൂതഹിതം ധർമം സർവജ്ഞ കഥയസ്വ നഃ॥ 14-113-2 (96626)
ഭഗവാനുവാച। 14-113-3x (7994)
യദ്ദരിദ്രജനസ്യാപി സ്വർഗ്യം സുഖകരം ഭവേത്।
സർവപാപപ്രശമനം തച്ഛൃണുഷ്വ യുധിഷ്ഠിര॥ 14-113-3 (96627)
കാർതികാദ്യാസ്തു യേ മാസാ ദ്വാദശൈവ പ്രകീർതിതാഃ।
തേഷ്വേകബുക്തനിമഃ സർവേഷാമുച്യതേ മയാ॥ 14-113-4 (96628)
കാർതികേ യസ്തു വൈ മാസേ നന്ദായാം സംയതേന്ദ്രിയഃ।
ഏകഭുക്തേന മദ്ഭക്തോ മാസമേകം തു വർതതേ॥ 14-113-5 (96629)
ജലം വാ ന പിബേൻമാസേ നാന്തരം ഭോജനാത്പരം।
ആദിത്യരൂപം മാം നിത്യമർചയൻസുസമാഹിതഃ॥ 14-113-6 (96630)
വ്രതാന്തേ ഭോജയേദ്വിപ്രാന്ദക്ഷിണാം സംപ്രദായ ച।
ക്രോധലോഭവിനിർമുക്തസ്തസ്യ പുണ്യഫലം ശൃണു॥ 14-113-7 (96631)
വിധിവത്കപിലാദാനേ യത്പുണ്യം സമുദാഹൃതം।
തത്പുണ്യം സമനുപ്രാപ്യ സൂര്യകലോകേ മഹീയതേ।
തതശ്ചാപി ച്യുതഃ കാലാത്പുരുഷേഷൂപജായതേ॥ 14-113-8 (96632)
മാർഗശീർഷം തു യോ മാസമേകഭുക്തേന വർതതേ।
കാമം ക്രോധം ച ലോഭം ച പരിത്യജ്യ യഥാവിധി॥ 14-113-9 (96633)
സ്നാത്വാ ചാദിത്യരൂപം മാമര്യയേന്നിയതേന്ദ്രിയഃ।
ജപേച്ചൈവ ച ഗായത്രീം മാമികാം വാഗ്യതേന്ദ്രിയഃ॥ 14-113-10 (96634)
മാസേ പരിസമാപ്തേ തു ഭോജയിത്വാ ദ്വിജാഞ്ശുചിഃ।
താനർചയതി മദ്ഭക്ത്യാ തസ്യ പുണ്യഫലം ശൃണു॥ 14-113-11 (96635)
അഗ്നിഹോത്രേ കൃതേ പുണ്യമാഹിതാഗ്നേസ്തു യദ്ഭവേത്।
തത്പുണ്യം ഫലമാസാദ്യ യോനേനാംഽബരശോഭിനാ।
സഹ സപ്തർഷിലോകേഷു യഥാകാമം യഥാസുഖം॥ 14-113-12 (96636)
തതശ്ചാപി ച്യുതഃ കാലാദ്ധരിവർഷേഷു ജായതേ।
തത്ര പ്രകാമം ക്രീഡിത്വാ രാജാ പശ്ചാദ്ഭവിഷ്യതി॥ 14-113-13 (96637)
******** ക്ഷിപേദേവമേകഭുക്തേന യോ നരഃ।
അർചയന്നേവ മാം നിത്യം മദ്ഗതേനാന്തരാത്മനാ॥ 14-113-14 (96638)
അഹിംസാസത്യസഹിതഃ ക്രോധഹർഷവിവർജിതഃ।
ഏവം യുക്തസ്യ രാജേന്ദ്ര ശൃണു യത്ഫലമുത്തമം॥ 14-113-15 (96639)
വിപ്രാതിഥ്യസഹസ്രേഷു യത്പുണ്യം സമുദാഹൃതം।
തത്പുണ്യം സമനുപ്രാപ്യ ശക്രലോകേ മഹീയതേ॥ 14-113-16 (96640)
അവതീർണസ്തതഃ കാലാദിലാവർഷേഷു ജായതേ।
തത്ര സ്ഥിത്വാ ചിരം കാലമസ്മിന്വിപ്രോ ഭവിഷ്യതി॥ 14-113-17 (96641)
മാഘമാസം സദാ യസ്തു വർതതേ ചൈകഭുക്തതഃ।
മദർചനപരോ ഭൂത്വാ ഡംഭക്തോധവിവർജിതഃ।
മാമികാമപി സാവിത്രീം സന്ധ്യായാം തു ജപേദ്ബുധഃ॥ 14-113-18 (96642)
ദത്ത്വാ ദു ദക്ഷിണാമന്തേ ഭോജയിത്വാ ദ്വിജാനപി।
നമിസ്കരോതി താൻഭക്ത്യാ മദ്ഗതേനാന്തരാത്മനാ।
ത്രികാലസ്നാനയുക്തസ്യ തസ്യ പുണ്യഫലം ശൃണു॥ 14-113-19 (96643)
നീലകണ്ഠപ്രയുക്തേന യോനേനാംഽബരശോഭിനാ।
പിതൃലോകം വ്രജേച്ഛ്രീമാൻസേവ്യമാനോപ്സരോണൈഃ॥ 14-113-20 (96644)
തത്ര പ്രകാമം ക്രീഡിത്വാ ഭദ്രാശ്വേഷൂപജായതേ।
തതശ്ച്യുതശ്ചതുർവേദീ വിപ്രോ ഭവതി ഭൂതലേ॥ 14-113-21 (96645)
യശ്ചരേത്ഫാൽഗുനം മാസമേകഭുക്തോ ജിതേന്ദ്രിയഃ।
നമോ ബ്രഹ്മണ്യദേവായേത്യേതൻമന്ത്രം ജപേത്സദാ॥ 14-113-22 (96646)
പായസം ഭോജയേദ്വിപ്രാന്വ്രതാന്തേ സംയതേന്ദ്രിയഃ।
മദർചനപരോഽക്രോധസ്തസ്യ പുണ്യഫലം ശൃണു॥ 14-113-23 (96647)
വിമാനം സാരസൈര്യുക്തമാരൂഢഃ കാമഗാമി ച।
നക്ഷത്രലോകേ രമതേ നക്ഷത്രസദൃശാകൃതിഃ॥ 14-113-24 (96648)
തതശ്ചാപി ച്യുതഃ കാലാത്കേതുമാലേഷു ജായതേ।
തത്ര പ്രകാമം ക്രീഡിത്വാ മാനുഷേഷു മുനിർഭവേത്॥ 14-113-25 (96649)
ചൈത്രമാസം തു യോ രാജന്നേകഭുക്തേന വർതതേ।
ബ്രഹ്മചാരീ ച മദ്ഭക്ത്യാ തസ്യ പുണ്യഫലം ശൃണു॥ 14-113-26 (96650)
യദഗ്നിഹോത്രിണഃ പുണ്യം യഥോക്തം വ്രതചാരിണഃ।
തത്പുണ്യഫകലമാസാദ്യ ചന്ദ്രലോകേ മഹീയതേ॥ 14-113-27 (96651)
തതോഽവതീർണോ ജായേത വർഷേ രമണകേ പുനഃ।
ഭുക്ത്വാ കാമാംസ്തതസ്തസ്മിന്നിഹ രാജാ ഭവിഷ്യതി॥ 14-113-28 (96652)
വൈശാഖേ യസ്തു മാസേ വൈ ഹ്യേകഭുക്തേന വർതതേ।
ദ്വിജമഗ്രാസനേ കൃത്വാ ഭുഞ്ജൻഭൂമൌ ച വാഗ്യതഃ॥ 14-113-29 (96653)
നമോ ബ്രഹ്മണ്യദേവായേത്യർചയിത്വാ ദിവാകരം।
വ്രതാന്തേ ഭോജയേദ്വിപ്രാംസ്തസ്യ പുണ്യഫലം ശൃണു॥ 14-113-30 (96654)
ഫലം യദ്വിധിവത്പ്രോക്തമഗ്നിഷ്ടോമാതിരാത്രയോഃ।
തത്പുണ്യഫലമാസാദ്യ ദേവലോകേ മഹീയതേ॥ 14-113-31 (96655)
തതോ ഹൈമവതേ വർഷേ ജായതേ കാലപര്യയാത്।
തത്ര പ്രകാമം ക്രീഡിത്വാ വിപ്രഃ പശ്ചാദ്ഭവിഷ്യതി॥ 14-113-32 (96656)
ജ്യേഷ്ഠമാസം തു യോ വിപ്രോ ഹ്യേകഭുക്തേന വർതതേ।
വിപ്രമഗ്രാസനേ കൃത്വാ ഭൂമൌ ഭുഞ്ജന്യഥാവിധി॥ 14-113-33 (96657)
നമോ ബ്രഹ്മണ്യദേവായേത്യുച്ചരൻമാം സമാഹിതഃ।
ഡംഭാനൃതവിനിർമുക്തസ്തസ്യ പുണ്യഫലം ശൃണു॥ 14-113-34 (96658)
ചീർണേ ചാന്ദ്രായണേ സംയഗ്യത്പുണ്യം സമുദാഹൃതം।
തത്പുണ്യഫലമാസാദ്യ ദേവലോകേ മഹീയതേ॥ 14-113-35 (96659)
അഥോത്തരകുരൌ വർഷേ ജായതേ നിർഗതസ്തതഃ।
തതശ്ചാപി ച്യുതഃ കാലാദിഹ ലോകേ ദ്വിജോ ഭവേത്॥ 14-113-36 (96660)
ആഷാഢമാസം യോ രാജന്നേകഭുക്തേന വർതതേ।
ബ്രഹ്മചാരീ ജിതക്രോധോ മദർചനപരായണഃ॥ 14-113-37 (96661)
വിപ്രമഗ്രാസനേ കൃത്വാ ഭൂമൌ ഭുഞ്ജഞ്ജിതേന്ദ്രിയഃ।
കൃത്വാ ത്രിഷവണം സ്നാനമഷ്ടാക്ഷരവിധാനതഃ॥ 14-113-38 (96662)
വ്രതാന്തേ ഭോജയേദ്വിദ്വാൻപായസേന യുധിഷ്ഠിര।
ഗുഡോദനേന രാജേന്ദ്ര തസ്യ പുണ്യഫലം ശൃണു॥ 14-113-39 (96663)
കപിലാശതദാനസ്യ യത്പുണ്യം പാണ്ഡുനന്ദന।
തത്പുണ്യഫലമാസാദ്യ ദേവലോകേ മഹീയതേ॥ 14-113-40 (96664)
തതോഽവതീർണഃ കാലേ തു ശാകദ്വീപേ തു ജായതേ।
തതശ്ചാപി ച്യുതഃ കാലാദിഹ വിപ്രോ ഭവിഷ്യതി॥ 14-113-41 (96665)
ശ്രാവണം യഃ ക്ഷിപേൻമാസമേകഭുക്തേന വർതതേ।
നമോ ബ്രഹ്മണ്യദേവായേത്യുക്ത്വാ മാമർചയേത്സദാ।
വിപ്രമാഗ്രാസനേ കൃത്വാ ഭൂമൌ ഭുഞ്ജന്യഥാവിധി॥ 14-113-42 (96666)
പായസേനാർചയന്വിപ്രാഞ്ജിതക്രോധോ ജിതേന്ദ്രിയഃ।
ലോഭമോഹവിനിർമുക്തസ്തസ്യ പുണ്യഫലം ശൃണു॥ 14-113-43 (96667)
കപിലാദാനസ്യ യത്പുണ്യം വിധിദത്തസ്യ പാണ്ഡവ।
തത്പുണ്യം സമ***പ്രാപ്യ ശക്രലോകേ മഹീയതേ॥ 14-113-44 (96668)
തതശ്ചാപി ച്യുത കാലാത്കുശദ്വീപേ പ്രജായതേ।
തത്രി പ്രകാമം ക്രീഡിത്വാ വിപ്രോ ഭവതി മാനുഷേ॥ 14-113-45 (96669)
യസ്തു ഭാദ്രപദം മാസമേകഭുക്തേന വർതതേ।
ബ്രഹ്മചാരീ ജിതക്രോധഃ സത്യസന്ധോ ജിതേന്ദ്രിയഃ॥ 14-113-46 (96670)
വിപ്രമഗ്രാസനേ കൃത്വാ പാകഭേദവിവർജിതഃ।
നമോ ബ്രഹ്മണ്യദേവായേത്യുക്ത്വാഽസ്യ ചരണൌ സ്പൃശേത്॥ 14-113-47 (96671)
തിലാനപി ഘൃതം വാഽപി വ്രതാന്തേ ദക്ഷിമാം ദദത്।
മദ്ഭക്തസ്യ നരശ്രേഷ്ഠ തസ്യ പുണ്യഫലം ശൃണു॥ 14-113-48 (96672)
യത്ഫലം വിധിവത്പ്രോക്തം രാജസൂയാശ്വമേധയോഃ।
തത്പുണ്യഫലമാസാദ്യ ശക്രലോകേ മഹീയതേ॥ 14-113-49 (96673)
തതശ്ചാപി ച്യുതഃ കാലാജ്ജായതേ ധനദാലയേ।
തത്ര പ്രകാമം ക്രീകഡിത്വാ രാജാ ഭവതി മാനുഷേ॥ 14-113-50 (96674)
യശ്ചാപ്യാശ്വയുജം മാസമേകഭുക്തേന വർതതേ।
മദ്ഗായത്രീം ജപേദ്ഭക്ത്യാ മദ്ഗതേനാന്തരാത്മനാ।
ദ്വിസന്ധ്യം വാ ത്രിസന്ധ്യം വാ ശതമഷ്ടോത്തരം തു വാ॥ 14-113-51 (96675)
വിപ്രമഗ്രാസനേ കൃത്വാ സംയതേന്ദ്രിയമാനസഃ।
വ്രതാന്തേ ഭോജയേദ്വിപ്രാംസ്തസ്യ പുണ്യഫലം ശൃണു॥ 14-113-52 (96676)
അശ്വമേധസ്യ യത്പുണ്യം വിധിവത്പാണ്ഡുനന്ദന।
തത്പുണ്യഫലമാസാദ്യ മമ ലോകേ മഹീയതേ॥ 14-113-53 (96677)
തതശ്ചാപി ച്യുതഃ കാലാച്ഛ്വേതദ്വീപേ പ്രജായതേ।
തത്ര ഭുക്ത്വാ ച ഭോഗാംശ്ച തതോ വിപ്രവരോ ഭവേത്॥ ॥ 14-113-54 (96678)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്വമേധികപർവണി വൈഷ്ണവധറ്മപർവണി ത്രയോദശാധികശതതമോഽധ്യായഃ॥ 113 ॥
ആശ്വമേധികപർവ - അധ്യായ 114
॥ ശ്രീഃ ॥
14.114. അധ്യായഃ 114
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
കൃഷ്ണേന യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി കേശവാദിഭഗവൻമൂർത്യുപാസ്തിപൂർവകം മാർഗശീർഷാദിദ്വാദശദ്വാദശീവ്രതാചരണഫലകഥനം॥ 1 ॥ യുധിഷ്ഠിരേണ വിസ്തരേണ കൃഷ്ണസ്തവനം॥ 2 ॥ പുനഃ കൃഷ്ണേന യുധിഷ്ഠിരായ ഏകാദശ്യുപവാസപൂർവകം ദ്വാദശ്യാം ഭഗവത്പൂജായാഃ ഫലകഥനം॥ 3 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച।
ഏവം സംവത്സരം പൂർണമേകഭുക്തേന യഃ ക്ഷിപേത്।
തസ്യ പുണ്യഫലം യദ്വൈ തൻമമാചക്ഷ്വ കേശവ॥ 14-114-1 (96679)
ഭഗവാനുവാച। 14-114-2x (7995)
ശൃണു പാണ്ഡവ തത്ത്വം മേ വചനം പുണ്യമുത്തമം।
യദകൃത്വാഽഥവാ കൃത്വാ നരഃ പാപൈഃ പ്രമുച്യതേ॥ 14-114-2 (96680)
ഏകഭുക്തേന വർതേത നരഃ സംവത്സരം തു യഃ।
ബ്രഹ്മചാരീ ജിതക്രോധോ ഹ്യധശ്ശായീ ജിതേന്ദ്രിയഃ॥ 14-114-3 (96681)
ശുചിശ്ചി സ്നാനതോ വ്യഗ്രഃ സത്യവാഗനസൂയകഃ।
അർചന്നേവ തു മാം നിത്യം മദ്ഗതേനാന്തരാത്മനാ।
സന്ധ്യയോസ്തു ജപേന്നിത്യം മദ്ഗായത്രീം സമാഹിതഃ॥ 14-114-4 (96682)
നമോ ബ്രഹ്മണ്യദേവായേത്യസകൃൻമാം പ്രണംയ ച।
വിപ്രമഗ്രാസനേ കൃത്വാ യാവകം ഭൈത്രമേവ വാ॥ 14-114-5 (96683)
ഭുക്ത്വാ തു വാഗ്യതോ ഭൂമാവാചാന്തസ്യ ദ്വിജൻമനഃ।
നമോഽസ്തു വാസുദേവായേത്യുക്ത്വാ തു ചരണൌ സ്പൃശേത്॥ 14-114-6 (96684)
മാസേമാസേ സമാപ്തേ തു ഭോജയിത്വാ ദ്വിജാഞ്ശുചീൻ।
സംവത്സരേ തതഃ പൂർണേ ദദ്യാത്തു വ്രതദക്ഷിണാം॥ 14-114-7 (96685)
നവനീതമയീം ഗാം വാ തിലധേനുമഥാപി വാ।
വിപ്രഹസ്തച്യുതൈസ്തോയൈഃ സഹിരണ്യൈഃ സമുക്ഷിതഃ।
തസ്യ പുണ്യഫലം രാജൻകഥ്യമാനം മയാ ശൃണു॥ 14-114-8 (96686)
ദശജൻമകൃതം പാപം ജ്ഞാനതോഽജ്ഞാനതോപി വാ।
തദ്വിനശ്യതി തസ്യാശു നാത്ര കാര്യാ വിചാരണാ॥ 14-114-9 (96687)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 14-114-10x (7996)
സർവേഷാമുപവാസാനാം യച്ഛ്രേയഃ സുമഹത്ഫലം।
യച്ച നിഃശ്രേയസം ലോകേ തദ്ഭവാന്വക്തുമർഹതി॥ 14-114-10 (96688)
ഭഗവാനുവാച। 14-114-11x (7997)
ശൃണു രാജന്യഥാപൂർവം മയാഽഭീഷ്ടം തു മോദതേ।
തഥാ തേ കഥയിഷ്യാമി മദ്ഭക്തായ യുധിഷഠിര॥ 14-114-11 (96689)
യസ്തു ഭക്ത്യാ ശുചിർഭൂത്വാ പഞ്ചംയാം മേ നരാധിപ।
ഉപവാസവ്രതം കുര്യാത്ത്രികാലം ചാർചയംസ്തു മാം।
സർവക്രതുഫലം ലബ്ധ്വാ മമ ലോകേ മഹീയതേ॥ 14-114-12 (96690)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 14-114-13x (7998)
ഭഗവന്ദേവദേവേശ പഞ്ചമീ നാമ കാ തവ।
താമഹം ശ്രോതുമിച്ഛാമി കഥയസ്വ മമാനഘ॥ 14-114-13 (96691)
ഭഗവാനുവാച। 14-114-14x (7999)
പർവദ്വയം ച ദ്വാദശ്യാം ശ്രവണം ച നരാധിപ।
മത്പഞ്ചമീതി വിഖ്യാതാം മത്പ്രിയാ ച വിശേഷതഃ॥ 14-114-14 (96692)
തസ്മാത്തു ബ്രാഹ്മണശ്രേഷ്ഠൈർമന്നിവേശിതബുദ്ധിഭിഃ।
ഉപവാസസ്തു കർതവ്യോ മത്പ്രിയാർതം വിശേഷതഃ॥ 14-114-15 (96693)
ദ്വാദശ്യാമേവ വാ കുര്യാദുപവാസമശക്നുവൻ।
തേനാഹം പരമാം പ്രീതി യാസ്യാമി നരപുംഗവ॥ 14-114-16 (96694)
അഹോരാത്രേണ ദ്വാദശ്യാം മാർഗശീർഷേണ കേശവം।
ഉപോഷ്യ പൂജയേദ്യോ മാം സോഽസ്വമേധഫലം ലഭേത്॥ 14-114-17 (96695)
ദ്വാദശ്യാം പുഷ്യമാസേ തു നാംനാ നാരായണം തു മാം।
ഉപോഷ്യ പൂജയേദ്യോ മാം വാജിമേധഫലം ലഭേത്॥ 14-114-18 (96696)
ദ്വാദശ്യാം മാഘമാസേ തു മാമുപോഷ്യ തു മാധവം।
പൂജയേദ്യഃ സമാപ്നോതി രാജസൂയഫലം നൃപ॥ 14-114-19 (96697)
ദ്വാദശ്യാം ഫാൽഗുനേ മാസി ഗോവിന്ദാഖ്യമുപോഷ്യ മാം॥
പൂജയേദ്യഃ സമാപ്നോതി ഹ്യതിരാത്രഫലം നൃപ॥ 14-114-20 (96698)
ദ്വാദശ്യാം മാസി ചൈത്രേ തു മാം വിഷ്ണും സമുപോഷ്യ യഃ।
പൂജയംസ്തദവാപ്നോതി പൌണ്ഡരീകസ്യ യത്ഫലം॥ 14-114-21 (96699)
ദ്വാദശ്യാം മാസി വൈശാഖേ മധുസൂദനസഞ്ജ്ഞിതം।
ഉപോഷ്യ പൂജയേദ്യോ മാം സോഗ്നിഷ്ടോമസ്യ പാണ്ഡവ॥ 14-114-22 (96700)
ദ്വാദശ്യാം ജ്യേഷ്ഠമാസേ തു മാമുപോഷ്യ ത്രിവിക്രമം।
അര്യയേദ്യഃ സമാപ്നോതി ഗവാം മേധഫലം നൃപ॥ 14-114-23 (96701)
ആഷാഢേ വാമനാഖ്യം മാം ദ്വാദശ്യാം സമുപോഷ്യ യഃ।
നരമേധസ്യ സ ഫലം പ്രാപ്നോതി ഭരതർഷഭ॥ 14-114-24 (96702)
ദ്വാദശ്യാം ശ്രാവണേ മാസി ശ്രീധരാഖ്യമുപോഷ്യ മാം।
പൂജയേദ്യ സമാപ്നോതി പഞ്ചയജ്ഞഫലം നൃപ॥ 14-114-25 (96703)
മാസേ ഭാദ്രപദേ യോ മാം ഹൃഷീകേശാഖ്യമർചയേത്।
ഉപോഷ്യ സ സമാപ്നോതി സൌത്രാമണിഫലം നൃപ॥ 14-114-26 (96704)
ദ്വാദശ്യാമാശ്വയുങ്മാസേ പദ്മനാഭമുപോഷ്യ മാം।
അർചയേദ്യഃ സമാപ്നോതി ഗോസഹസ്രഫലം നൃപ॥ 14-114-27 (96705)
ദ്വാദശ്യാം കാർതികേ മാസി മാം ദാമോദരസഞ്ജ്ഞിതം।
ഉപോഷ്യ പൂജയേദ്യസ്തു സർവക്രതുഫലം നൃപ॥ 14-114-28 (96706)
കേവലേനോപവാസേന ദ്വാദശ്യാം പാണ്ഡുനന്ദന।
യത്ഫലം പൂർവമുദ്ദിഷ്ടം തസ്യാർധം ലഭതേ നൃപ॥ 14-114-29 (96707)
ശ്രാവണേഽപ്യേവമേവം മാമർചയേദ്ഭക്തിമാന്നരഃ।
മമ സാലോക്യമാപ്നോതി നാത്ര കാര്യാ വിചാരണാ॥ 14-114-30 (96708)
മാസേമാസേ സമഭ്യർച്യ ക്രമശോ മാമതന്ദ്രിതഃ।
പൂർമേ സംവത്സരേ കുര്യാത്പുനഃ സംവത്സരം തു മാം॥ 14-114-31 (96709)
അവിഘ്നമർചയാനസ്തു യോ മദ്ഭക്തോ മത്പരായണഃ।
അവിഘ്നമർചയാനസ്തു മമ സായുജ്യമാപ്നുയാത്॥ 14-114-32 (96710)
അർചയേത്പ്രീതിമാന്യോ മാം ദ്വാദസ്യാം വേദസംഹിതാം।
സ പൂർവോക്തഫലം രാജംʼല്ലഭതേ നാത്ര സംശയഃ॥ 14-114-33 (96711)
ഗന്ധം പുഷ്പം ഫലം തോയം പത്രം വാ മൂലമേവ വാ।
ദ്വാദശ്യാം മമ യോ ദദ്യാത്തത്സമോ നാസ്തി മത്പ്രിയഃ॥ 14-114-34 (96712)
ഏതേന വിധിനാ സർവേ ദേവാഃ ശക്രപുരോഗമാഃ।
മദ്ഭക്താ നരശാർദൂല സ്വർഗലോകം തു ഭുഞ്ജതേ॥ 14-114-35 (96713)
വൈശംപായന ഉവാച। 14-114-36x (8000)
ഏവം വദതി ദേവേശേ കേശവേ പാഡുനന്ദനഃ।
കൃതാഞ്ജലിഃ സ്തോത്രമിദം ഭക്ത്തയാ ധർമാത്മജോഽബ്രവീത്॥ 14-114-36 (96714)
സർവലോകേശ ദേവേശ ഹൃഷീകേശക നമോസ്തു തേ।
സഹസ്രശിരസേ നിത്യം സഹസ്രാക്ഷ നമോസ്തു തേ॥ 14-114-37 (96715)
ത്രയീമയ ത്രയീനാഥ ത്രയീസ്തുത നമോനമഃ।
യജ്ഞാത്മന്യജ്ഞസംഭൂത യജ്ഞനാഥ നമോനമഃ॥ 14-114-38 (96716)
ചതുർമൂർതേ ചതുർബാഹോ ചതുർവ്യൂഹ നമോനമഃ।
ലോകാത്മംʼല്ലോകകൃന്നാഥ ലോകാവാസ നമോനമഃ॥ 14-114-39 (96717)
സൃഷ്ടിസംഹാരകർത്രേ തു നരസിംഹ നമോനമഃ।
ഭക്തപ്രിയ നമസ്തേഽസ്തു കൃഷ്ണ നാഥ നമോനമഃ॥ 14-114-40 (96718)
ലോകപ്രിയ നമസ്തേഽസ്തു ഭക്തവത്സല തേ നമഃ।
ബ്രഹ്മവാസ നമസ്തേഽസ്തു ബ്രഹ്മനാഥ നമോനമഃ॥ 14-114-41 (96719)
രുദ്രരൂപ നമസ്തേഽസ്തു രുദ്രകർമിരതായ തേ।
പഞ്ചയജ്ഞ നമസ്തേഽസ്തു സർവയജ്ഞ നമോനമഃ॥ 14-114-42 (96720)
കൃഷ്ണപ്രിയ നമസ്തേഽസ്തു കൃഷ്ണനാഥ നമോനമഃ।
യോഗിപ്രിയ നമസ്തേഽസ്തു യോഗിനാഥ നമോനമഃ॥ 14-114-43 (96721)
ഹയവക്ത്ര നമസ്തേഽസ്തു ചക്രപാണേ നമോനമഃ।
പഞ്ചഭൂത നമസ്തേഽസ്തു പഞ്ചായുധ നമോനമഃ॥ 14-114-44 (96722)
വൈശംപായന ഉവാച। 14-114-45x (8001)
ഭക്തിഗദ്ഗദയാ വാചാ സ്തുവത്യേവം യുധിഷ്ഠിരേ।
ഗൃഹീത്വാ കേശവോ ഹസ്തേ പ്രീതാത്മാ തം ന്യവാരയത്॥ 14-114-45 (96723)
നിവാര്യ ച പുനർവാചാ ഭക്തിനംരം യുധിഷ്ഠിരം।
വക്തുമേവ നരശ്രേഷഠ ധർമപൂത്രം പ്രചക്രമേ॥ 14-114-46 (96724)
ഭഗവാനുവാച। 14-114-47x (8002)
അന്യവത്കിമിദം രാജൻമാം സ്തൌഷി നരപുംഗവ।
തിഷ്ഠ പൃച്ഛ യഥാപൂർവം ധർമപൂത്ര യുധിഷ്ഠിര॥ 14-114-47 (96725)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 14-114-48x (8003)
ഭഗവംസ്ത്വത്പ്രസാദാത്തു ധർമം സ്മൃത്വാ പുനഃപുനഃ।
ന ശാന്തിരസ്തി മേ ദേവ നൃത്യതീവ ച മേ മനഃ॥ 14-114-48 (96726)
ഇദം ച ധർമസംപന്നം വക്തുമർഹസി മാധവ।
കൃഷ്ണപക്ഷേഷു ദ്വാദശ്യാമർചനീയഃ കഥം ഭവേത്॥ 14-114-49 (96727)
ഭഗവാനുവാച। 14-114-50x (8004)
ശൃണു രാജന്യഥാപൂർവം തത്സർവം കഥയാമി തേ।
പരമം കൃഷ്ണദ്വാദശ്യാമർചനായാം ഫലം മമ॥ 14-114-50 (96728)
ഏകാദശ്യാമുപോഷ്യാഥ ദ്വാദശ്യാമർചയേത്തു മാം।
വിപ്രാനപി യഥാലാഭം പൂജയേദ്ഭക്തിമാന്നരഃ॥ 14-114-51 (96729)
സ ഗച്ഛേദ്ദക്ഷിണാമൂർതിം മാം വാ നാത്ര വിചാരണാ।
ചന്ദ്രസാലോക്യമഥവാ ഗ്രഹനക്ഷത്രപൂജിതഃ॥ ॥ 14-114-52 (96730)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്വമേധികപർവണി വൈഷ്ണവധർമപർവണി ചതുർദശാധികശതതമോഽധ്യായഃ॥ 114 ॥
ആശ്വമേധികപർവ - അധ്യായ 115
॥ ശ്രീഃ ॥
14.115. അധ്യായഃ 115
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
കൃഷ്ണേന യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി വിഷുവാഖ്യപുണ്യകാലസ്യ മഹിമാനുവർണനപൂർവകം തത്ര ദാനാദിപ്രശംസനം॥ 1 ॥ തഥാ ഗായത്രീജപമാഹാത്ംയകഥനം, അശ്വത്ഥമാഹാത്ംയകഥനം ച॥ 2 ॥ തഥാ നാനാധർമകഥനപൂർവകം ശിംശുമാരാകൃതിനിരൂപണം, പഞ്ചഗവ്യവിധാനകഥനം ച॥ 3 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
വൈശംപായന ഉവാച।
കേശവേനൈവമാഖ്യാതേ ധർമപുത്രഃ പുനഃപുനഃ।
പപ്രച്ഛ ദാനകാലസ്യ വിശേഷം ച വിധിം നൃപ॥ 14-115-1 (96731)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 14-115-2x (8005)
ദേവ കിം ഫലമാഖ്യാതം വിഷുവേഷ്മവരേശ്വര।
സൂര്യേന്ദൂപപ്ലവേ ചൈവ വസ്തുമർഹതി തത്ഫലം॥ 14-115-2 (96732)
ഭഗവാനുവാച। 14-115-3x (8006)
ശൃണുഷ്വ രാജന്വിഷുവേ സോമാർകഗ്രഹണേഷു ച।
വ്യതീപാതേഽയനേ ചൈവ ദാനം സ്യാദക്ഷയം ഫലം॥ 14-115-3 (96733)
രാജന്നയനയോർമധ്യേ വിഷുവം സംപ്രചക്ഷതേ।
സമേ രാത്രിദിനേ തത്ര സന്ധ്യായാം വിഷുവേ നൃപ॥ 14-115-4 (96734)
ബ്രഹ്മാഽഹം ശങ്കരശ്ചാപി തിഷ്ഠാമഃ സഹിതാഃ സകൃത്।
ക്രിയാകരണകാര്യാണാമേകീഭാവത്വകാരണാത്॥ 14-115-5 (96735)
അസ്മാകമേകീഭൂതാനാം നിഷ്കലം പരമം പദം।
തൻമുഹൂർതം പരം പുണ്യം രാജന്വിഷുവസഞ്ജ്ഞിതം॥ 14-115-6 (96736)
തദേവാദ്യക്ഷരം ബ്രഹ്മ പരം ബ്രഹ്മേതി കീർതിതം।
തസ്മിൻമുഹൂർതേ സർവേ തു ചിന്തയന്തി പരം പദം॥ 14-115-7 (96737)
ദേവാശ്ച വസവോ രുദ്രാഃ പിതരശ്ചാശ്വിനൌ തഥാ।
സാധ്യാശ്ച വിശ്വേ ഗന്ധർവാഃ സിദ്ധാ ബ്രഹ്മർഷയസ്തഥാ॥ 14-115-8 (96738)
സോമാദയോ ഗ്രഹാശ്ചൈവ സരിതഃ സാഗരാസ്തഥാ।
മരുതോത്സരസോ നാഗാ യക്ഷരാക്ഷസഗുഹ്യകാഃ॥ 14-115-9 (96739)
ഏതേ ചാന്യേ ച രാജേന്ദ്ര വിഷുവേ സംയതേന്ദ്രിയാഃ।
സോപവാസാഃ പ്രയത്നേന ഭവന്തി ധ്യാനതത്പരാഃ॥ 14-115-10 (96740)
അന്നം ഗാവസ്തിലാൻഭൂമിം കന്യാദാനം തഥൈവ ച।
ഗൃഹമായതനം ധാന്യം വാഹനം ശയനം തഥാ। 14-115-11 (96741)
യച്ചാന്യച്ച മയാ പ്രോക്തം തത്പ്രയച്ഛ യുധിഷ്ഠിര।
ദീയതേ വിഷുവേഷ്വേവം ശ്രോത്രിയേഭ്യോ വിശേഷതഃ॥ 14-115-12 (96742)
തസ്യ ദാനസ്യ കൌന്തേയ ക്ഷയം നൈവോപപദ്യതേ।
വർധതേഽഹരഹഃ പുണ്യം തദ്ദാനം കോടിസംമിതം॥ 14-115-13 (96743)
വിഷുവേ സ്നപനം യസ്തു മമ കുര്യാദ്ധരസ്യ വാ।
അർചനാം ച യതാന്യായം തസ്യ പുണ്യഫലം ശൃണു॥ 14-115-14 (96744)
ദശജൻമകൃതം പാപം തസ്യ സദ്യോ വിനശ്യതി।
ദശാനാമശ്വമേധാനാമിഷ്ടാനാം ലഭതേ ഫലം॥ 14-115-15 (96745)
വിമാനം ദിവ്യമാരൂഢഃ കാമരൂപീ യഥാസുഖം।
സ യാതി മാമകം ലോകം രുദ്രലോകമഥാപി വാ॥ 14-115-16 (96746)
തത്രസ്ഥൈർദേവഗന്ധർവേർഗീയമാനോ യഥാസുഖം।
ദിവ്യവർഷസഹസ്രാണി കോടിമേകം തു മോദതേ॥ 14-115-17 (96747)
തതശ്ചാപി ച്യുതഃ കാലാദിഹ ലോകേ ദ്വിജോത്തമഃ।
ചതുർണാമപി വേദാനാം പാരഗോ ബ്രഹ്മിവിദ്ഭവേത്॥ 14-115-18 (96748)
ചന്ദ്രസൂര്യഗ്രഹേ വ്യോംനി മമ വാ ശങ്കരസ്യ വാ।
ഗായത്രീം മാമികാം വാഽപി ജപേദ്യഃ ശങ്കരസ്യ വാ॥ 14-115-19 (96749)
ശംഖർതൂര്യസ്വനൈശ്ചൈവ കാംസ്യഘണ്ടാസ്വനൈരപി।
കാരയേത്തു ധ്വനിം ഭക്ത്യാ തസ്യ പുണ്യഫലം ശൃണു॥ 14-115-20 (96750)
ഗാന്ധർവൈർഹോമജപ്യൈശ്ച ജപ്തൈരുത്കൃഷ്ടനാമഭിഃ।
ദുർബലോപി ഭവേദ്രാഹുഃ സോമശ്ച ബലവാൻഭവേത്॥ 14-115-21 (96751)
സൂര്യേന്ദൂപപ്ലവേ ചൈവ ശ്രോത്രിയേഭ്യഃ പ്രദീയതേ।
തത്സഹസ്രഗുണം ഭൂത്വാ ദാന്താരമുപതിഷ്ഠതി॥ 14-115-22 (96752)
മഹാപാതകയുക്തോപി യദ്യപി സ്യാന്നരോത്തമ।
നിഷ്പാപസ്തത്ക്ഷണാദേവ തേന ദാനേന ജായതേ॥ 14-115-23 (96753)
ചന്ദ്രസൂര്യപ്രകാശേന വിമാനേന വിരാജതാ।
യാതി സോമപുരം രംയം സേവ്യമാനോപ്സരോഗണൈഃ॥ 14-115-24 (96754)
യാവദൃക്ഷാണി തിഷ്ഠന്തി ഗഗനേ ശശിനാ സഹ।
താവത്കാലം സ രജേന്ദ്ര സോമലോകേ മഹീയതേ॥ 14-115-25 (96755)
തതശ്ചാപി ച്യുതഃ കാലാദിഹ ലോകേ യുധിഷ്ഠിര।
വേദവേദാംഗവിദ്വിപ്രഃ കോടീധനപതിർഭവേത്॥ 14-115-26 (96756)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 14-115-27x (8007)
ഭഗവംസ്തവ ഗായത്രീ ജപ്യതേ ച കഥം വിഭോ।
കിം വാ തസ്യ ഫളം ദേവ മമാചക്ഷ്വ സുരേശ്വര॥ 14-115-27 (96757)
ഭഗവാനുവാച। 14-115-28x (8008)
ദ്വാദശ്യാം വിഷുവേ ചൈവ ചന്ദ്രസൂര്യഗ്രഹേ തഥാ।
അയനേ ശ്രവണേ ചൈവ വ്യതീപാതേ തഥൈവ ച॥ 14-115-28 (96758)
അശ്വത്തദർശനേ ചൈവ തഥാ മദ്ദർശനേഽപി ച।
ജപ്യാ തു മമ ഗായത്രീ ചാഥവാഽഷ്ടാക്ഷരം നൃപ।
ആർജിതം ദുഷ്കൃതം തസ്യ നാശയേന്നാത്ര സംശയഃ॥ 14-115-29 (96759)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 14-115-30x (8009)
അശ്വത്ഥദർശനം ചൈവ കിം ത്വദ്ദർശനസംമിതം।
ഏതത്കഥയ മേ ദേവ പരം കൌതൂഹലം ഹി മേ॥ 14-115-30 (96760)
ഭഗവാനുവാച। 14-115-31x (8010)
അഹമശ്വത്ഥരൂപേണ പാലയാമി ജഗത്ത്രയം।
അസ്വത്ഥോ ന സ്ഥിതോ യത്ര നാഹം തത്ര പ്രതിഷ്ഠിതഃ॥ 14-115-31 (96761)
യത്രാഹം സംസ്ഥിതോ രാജന്നസ്വത്ഥശ്ചാപി തിഷ്ഠതി।
യസ്ത്വേനമർചയേദ്ഭക്ത്യാ സ മാം സാക്ഷാത്സമർചതി॥ 14-115-32 (96762)
യസ്ത്വേനം പ്രഹരേത്കോപാൻമാമേവ പ്രഹരേത്തു സഃ।
തസ്മാത്പ്രദക്ഷിണം കുര്യാന്ന ചിന്ദ്യാദേനമന്വഹം॥ 14-115-33 (96763)
വ്രതസ്യ പാരണം തീർഥമാർജവം തീർഥമുച്യതേ।
ദേവശുശ്രൂഷണം തീർതചം ഗുരുശുശ്രൂഷണം തഥാ॥ 14-115-34 (96764)
പിതൃശുശ്രൂഷണം തീർഥം മാതൃശുശ്രൂഷണം തഥാ।
ദാരാണാം തോഷണം തീർതം ഗാർഹസ്ഥ്യം തീർഥമുച്യതേ॥ 14-115-35 (96765)
ആതിഥേയഃ പരം തീർഥം ബ്രഹ്മതീർഥം സനാതനം।
ബ്രഹ്മിചര്യം പരം തീർതം ത്രേതാഗ്നിസ്തീർഥമുച്യതേ॥ 14-115-36 (96766)
മൂലം ധർമം തു വിജ്ഞായ മനസ്തത്രാവധാര്യതാം॥
ഗച്ഛ തീർഥാനി കൌന്തേയ ധർമോ ധർമേണ വർധതേ॥ 14-115-37 (96767)
ദ്വിവിധം തീർഥമിത്യാഹുഃ സ്ഥാവരം ജംഗമം തഥാ।
സ്താവരാജ്ജംഗമം തീർഥം തതോ ജ്ഞാനപരിഗ്രഹഃ॥ 14-115-38 (96768)
കർംണാഽപി വിശുദ്ധസ്യ പുരുഷസ്യേഹ ഭാരത।
ഹൃദയേ സർവതീർഥാനി തീർഥഭൂതഃ സ ഉച്യതേ॥ 14-115-39 (96769)
ഗുരുതീർഥം പരം ജ്ഞാനമതസ്തീർതം ന വിദ്യതേ।
ജ്ഞാനതീർതം പരം തീർതം ബ്രഹ്മതീർതം സനാതനം॥ 14-115-40 (96770)
ക്ഷമാ തു പരമം തീർതം സർവതീർഥേഷു പാണ്ഡവ।
ക്ഷമാവതാമയം ലോകഃ പരശ്ചൈവ ക്ഷമാവതാം॥ 14-115-41 (96771)
മാനിതോഽമാനിതോ വാഽപി പൂജിതോഽപൂജിതോപി വാ।
ആക്രുഷ്ടസ്തർജിതോ വാഽപി ക്ഷമാവാംസ്തീർഥമുച്യതേ॥ 14-115-42 (96772)
ക്ഷമാ യശഃ ക്ഷമാ ദാനം ക്ഷമാ യജ്ഞഃ ക്ഷമാ ദമഃ।
ക്ഷമാഽഹിംസാ ക്ഷമാ ധർമഃ ക്ഷമാ ചേന്ദ്രിയനിഗ്രഹഃ॥ 14-115-43 (96773)
ക്ഷമാ ദയാ ക്ഷമാ യജ്ഞഃ ക്ഷമയൈവ ധൃതം ജഗത്।
ക്ഷമാവാൻബ്രാഹ്മണോ ദേവഃ ക്ഷമാവാൻബ്രാഹ്മണോ വരഃ॥ 14-115-44 (96774)
ക്ഷമാവാനാപ്നുയാത്സ്വർഗം ക്ഷമാവാനാപ്നുയാദ്യശഃ।
ക്ഷമാവാൻപ്രാപ്നുയാൻമോക്ഷം തസ്മാത്സാദ്യുഃ സ ഉച്യതേ॥ 14-115-45 (96775)
ആത്മാ നദീ ഭാരതപുണ്യതീർഥ-
മാത്മാ തീർഥം സർവതീർഥപ്രധാനം।
ആത്മാ യജ്ഞഃ സതതം മന്യതേ വൈ
സ്വർഗോ മോക്ഷഃ സർവമാത്മന്യധീനം॥ 14-115-46 (96776)
ആചാരനൈർമല്യമുപാഗതേന
സത്യക്ഷമാനിസ്തുലശീതലേന।
ജ്ഞാനാംബുനാ സ്നാതി ഹി നിത്യമേവം
കിം തസ്യ ഭൂയഃ സലിലേന തീർഥം॥ 14-115-47 (96777)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 14-115-48x (8011)
ഭഗവൻസർവപാപഘ്നം പ്രായശ്ചിത്തമദുഷ്കരം।
ത്വദ്ഭക്തസ്യ സുരശ്രേഷ്ഠ മമ ത്വം വക്തുമർഹസി॥ 14-115-48 (96778)
ഭഗവാനുവാച। 14-115-49x (8012)
രഹലസ്യമിദമത്യർഥമശ്രാവ്യം പാപകർമണാം।
അധാർമികാണാമശ്രാവ്യം പ്രായശ്ചിത്തം ബ്രവീമി തേ॥ 14-115-49 (96779)
പാവനം ബ്രാഹ്മമം ദൃഷ്ട്വാ മദ്ഗതേനാന്തരാത്മനാ।
നമോ ബ്രഹ്മണ്യദേവായേത്യഭിവാദനമാചരേത്॥ 14-115-50 (96780)
പ്രദക്ഷിണം ച യഃ കുര്യാത്പുനരഷ്ടാക്ഷരേണ തു।
തേന തുഷ്ടേന വിപ്രേണി തത്പാപം ക്ഷപയാംയഹം॥ 14-115-51 (96781)
പോത്രകൃഷ്ടാം വരാഹസ്യ മൃത്തികാം ശിരസാ വഹൻ।
പ്രാണായാമശതം കൃത്വാ നരഃ പാപൈഃ പ്രമുച്യതേ॥ 14-115-52 (96782)
ദക്ഷിണാവർതശംഖാദ്വാ കപിലാശൃംഗതോപി വാ।
പ്രാക്സ്രോതസം നദീം ഗത്വാ മമായതനസംനിധൌ॥ 14-115-53 (96783)
സലിലേന തു യഃ സ്നായാത്സകൃദേവ രവിഗ്രഹേ।
തസ്യ യത്സഞ്ചിതം പാപം തത്ക്ഷണാദേവ നശ്യതി॥ 14-115-54 (96784)
മസ്തകാന്നിസ്സൃതൈസ്തോയൈഃ കപിലായാ യുധിഷ്ഠിര।
ഗോമൂത്രേണാപി യഃ സ്നായാദ്രോഹിണ്യാം മമ വാ ദിനേ।
വിപ്രപാദച്യുതൈർവാഽപി തോയൈഃ പാപം പ്രണശ്യതി॥ 14-115-55 (96785)
നമസ്യേദ്യസ്തു മദ്ഭക്ത്യാ ശിംശുമാരം പ്രജാപതിം।
ചതുർദശാംഗസംയുക്തം തസ്യ പാപം പ്രണസ്യതി॥ 14-115-56 (96786)
തതശ്ചതുർദശാംഗാനി ശൃണു തസ്യ യുധിഷ്ഠിര।
ശിരോ ധർമോ ഹനുർബ്രഹ്മാ വൃഷാവുത്തരദക്ഷിണൌ॥ 14-115-57 (96787)
ഹൃദയം തു ഭവേദ്വിഷ്ണുരംസൌ സ്യാതാം തഥാഽശ്വിനൌ।
അത്രിർമധ്യം ഭവേദ്രാജംʼല്ലിംഗം സംവത്സരം ഭവേത്॥ 14-115-58 (96788)
മിത്രാവരുണകൌ പാദാവൂരുദ്വന്ദ്വം ഹുതാശനഃ।
തതഃ പശ്ചാദ്ഭവേദിന്ദ്രസ്തതഃ പശ്ചാത്പ്രജാപതിഃ॥ 14-115-59 (96789)
അഭയം ച തതഃ പശ്ചാത്സ ഏവ ധ്രുവസഞ്ജ്ഞികഃ।
ഏതാന്യംഗാനി സർവാണി ശിംശുമാരപ്രജാപതേഃ॥ 14-115-60 (96790)
വിബേത്തു പഞ്ചഗവ്യം യഃ പൌർണമാസ്യാമുപോഷ്യ തു।
തസ്യ നശ്യതി യത്പാപം തത്പാപം പൂർവസഞ്ചിതം॥
തഥൈവ ബ്രഹ്മകൂർച തു സമന്ത്രം തു പൃഥക്പൃഥക്। 14-115-61 (96791)
മാസിമാസി വിബേദ്യസ്തു തസ്യ പാപം പ്രണശ്യതി॥
പാത്രം ച ബ്രഹ്മകൂർചം ച ശൃണു തത്ര ച ഭാരത। 14-115-62 (96792)
പാലാശം പദ്മപത്രം ച താംരം വാഽഥ ഹിരണ്യയം।
സാദയിത്വാ തു ഗൃഹ്ണീയാത്തത്തു പാത്രമുദാഹൃതം॥ 14-115-63 (96793)
ഗായത്ര്യാ ഗൃഹ്ണതേ മൂത്രം ഗന്ധദ്വാരേതി ഗോമയം।
ആപ്യായസ്വേതി ച ക്ഷീരം ദധിക്രാണ്വേതി വൈ ദധി॥ 14-115-64 (96794)
തേജോസിശുക്ലമിത്യാജ്യം ദേവസ്യത്വേതി കുശോദകം।
ആപോഹിഷ്ഠേത്യൃചാ ഗൃഹ്യി യവചൂർണം യഥാവിധി॥ 14-115-65 (96795)
ബ്രഹ്മണേ ച യഥാ ഹുത്വാ സമിദ്ധേ ച ഹുതാശനേ।
ആലോഡ്യ പ്രണവേനൈവ നിർമഥ്യ പ്രണവേന തു॥ 14-115-66 (96796)
ഉദ്ധൃത്യ പ്രണവേനൈവ പിബേതു പ്രണവേന തു।
മഹതാഽപി സ പാപേന ത്വചേവാഹിർവിമുച്യതേ॥ 14-115-67 (96797)
ഭദ്രം ന ഹതി യഃ പാദം പഠന്നൃക്സഹിതാം തദാ।
അന്തർജലേ വാഽഭ്യാദിത്യേ തസ്യ പാപം പ്രണശ്യതി॥ 14-115-68 (96798)
മമ സൂക്തം ജപേദ്യസ്തു നിത്യം മദ്ഗതമാനസഃ।
ന പാപേന സ ലിപ്യേത പദ്മപത്രമിവാംഭസാ॥ ॥ 14-115-69 (96799)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്വമേധികപ്രർവണി വൈഷ്ണവധർമപർവണി പഞ്ചദശാധികശതതമോഽധ്യായഃ॥ 115 ॥
ആശ്വമേധികപർവ - അധ്യായ 116
॥ ശ്രീഃ ॥
14.116. അധ്യായഃ 116
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
കൃഷ്ണേന യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി ഭകഗവദ്ഭക്തിസൌശീല്യാദ്യഭാവേ ബ്രാഹ്മണാനാമപി അഗ്നിഹോത്രസ്വാധ്യായാധ്യയനാദിസത്കർമണാമപി വൈഫല്യസ്യ ശൂദ്രാണാമപി ഭക്ത്യാദിമതാം സ്വോചിതകിഞ്ചിത്കർമണാമപി സാഫല്യസ്യ ച കഥനം॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച।
കീദൃശാ ബ്രാഹ്മണാഃ പുണ്യാ ഭാവശുദ്ധാഃ സുരേശ്വര।
യത്കർമ സഫലം നേതി കഥയസ്യ മമാനഘ॥ 14-116-1 (96800)
ഭഗവാനുവാച। 14-116-2x (8013)
ശൃണു പാണ്ഡവ തത്സർവം ബ്രാഹ്മണാനാം യഥാക്രമം।
സഫലം നിഷ്ഫലം ചൈവ തേഷാം കർമ ബ്രവീമി തേ॥ 14-116-2 (96801)
ത്രിദണ്ഡധാരണം മൌനം ജടാധാരണമുണ്ഡനം।
വൽകലാജിനസംവാസോ വ്രതചര്യാഽഭിഷേചനം॥ 14-116-3 (96802)
അഗ്നിഹോത്രം ഗൃഹേ വാസഃ സ്വാധ്യായം ദാരസത്ക്രിയാ।
സർവാണ്യേതാനി വൈ മിഥ്യാ യദി ഭാവോ ന നിർമലഃ॥ 14-116-4 (96803)
അഗ്നിഹോത്രം വൃഥാ രാജന്വൃഥാ വേദാസ്തഥൈവ ച।
ശീലേന ദേവാസ്തുഷ്യന്തി ശ്രുതയസ്തത്ര കാരണം॥ 14-116-5 (96804)
ക്ഷാന്തഃ ദാന്തം ജിതക്രോധം ജിതാത്മാനം ജിതേന്ദ്രിയം।
തമഗ്ര്യം ബ്രാഹ്മണം മന്യേ ശേഷാഃ ശൂദ്രാ ഇതി സ്മൃതാഃ॥ 14-116-6 (96805)
അഗ്നിഹോത്രവ്രതപരാൻസ്വാധ്യായനിരതാഞ്ശുചീൻ।
ഉപവാസരതാന്ദാന്താംസ്താദേവാ ബ്രാഹ്മണാന്വിദുഃ॥ 14-116-7 (96806)
ന ജാത്യാ പുജീതോ രാജൻഗുണാഃ കല്യാണകാരണാഃ।
ചണ്ഡാലമപി വൃത്തസ്ഥം തം ദേവാ ബ്രാഹ്മണം വിദുഃ॥ 14-116-8 (96807)
മനശ്ശൌചം കർമശൌചം കുലശൌചം ച ഭാരത।
ശരീരശൌചം വാക്ഛൌചം ശൌചം പഞ്ചവിധം സ്മൃതം॥ 14-116-9 (96808)
പഞ്ചസ്വേതേഷു ശൌചേഷു ഹൃദിം ശൌചം വിശിഷ്യതേ।
ഹൃദയസ്യ ച ശൌചേന സ്വർഗം ഗച്ഛന്തി മാനവാഃ॥ 14-116-10 (96809)
അഗ്നിഹോത്രപരിഭ്രഷ്ടഃ പ്രസക്തഃ ക്രയവിക്രയൈഃ।
വർണസങ്കരകർതാ ച ബ്രാഹ്മണോ വൃഷലൈഃ സമഃ॥ 14-116-11 (96810)
യസ്യ വേദശ്രുതിർനഷ്ടാ കർഷകശ്ചാപി യോ ദ്വിജഃ।
വികർമസേവീ കൌന്തേയ സ വൈ വൃഷല ഉച്യതേ॥ 14-116-12 (96811)
വൃഷോ ഹി ധർമോ വിജ്ഞേയസ്തസ്യ യഃ കുരുതേ ലയം।
വൃഷലം തം വിദുർദേവാ നികൃഷ്ടം ശ്വപചാദപി॥ 14-116-13 (96812)
സ്തുതിഭിർബ്രഹ്മഗീതാഭിര്യഃ ശൂദ്രം സ്തൌതി മാനവഃ।
ന തു മാം സ്തൌതി പാപാത്മാ സ തു ചണ്ഡാലതഃ സമഃ॥ 14-116-14 (96813)
ശ്വദൃതൌ തു യഥാ ക്ഷീരം ബ്രഹ്മ വൈ വൃഷലേ തഥാ।
ദുഷ്ടതാമേതി തത്സർവം ശുനാ ലീഢം ഹവിര്യഥാ॥ 14-116-15 (96814)
അംഗാനി വേദാശ്ചത്വാരോ മീമാംസാന്യായവിസ്തരഃ।
ധർമശാസ്ത്രം പുരാണം ച വിദ്യാ ഹ്യേതാശ്ചതുർദശ॥ 14-116-16 (96815)
യാന്യുക്താനി മയാ സംയഗ്വിദ്യാസ്ഥാനാനി ഭാരത।
ഉത്പന്നാനി പവിത്രാണി ഭുവനാർഥം തഥൈവ ച॥ 14-116-17 (96816)
തസ്മാത്താനി ന ശൂദ്രസ്യ സ്പ്രഷ്ടവ്യാനി യുധിഷ്ഠിര।
സർവം ത്രീണ്യപവിത്രാണി പഞ്ചാമേധ്യാനി ഭാരത। 14-116-18 (96817)
ശ്വാ ച ശൂദ്രഃ ശ്വപാകശ്ച അപവിത്രാണി പാണ്ഡവ॥
ഗായകഃ കുക്കുടോ യൂപോ ഹ്യുദക്യാ വൃഷലീപതിഃ। 14-116-19 (96818)
പ·ഞ്ചൈതേ സ്യുരമേധ്യാശ്ച സ്പ്രഷ്ടവ്യാ ന കദാതന।
സ്പൃഷ്ട്വൈതാനഷ്ട വൈ വിപ്രഃ സചേലോ ജലമാവിശേത്॥ 14-116-20 (96819)
മദ്ഭക്താഞ്ശൂദ്രസാമാന്യാദവമന്യന്തി യേ നരാഃ।
നരകേഷ്വേവ തിഷ്ഠന്തി വർഷകോടിം നരാധമാഃ॥ 14-116-21 (96820)
ചണ്ഡാലമപി മദ്ഭക്തം നാവമന്യേത ബുദ്ധിമാൻ।
അവമാനാത്പതന്ത്യേവ നരകേ രൌരവേ നരാഃ॥ 14-116-22 (96821)
മമ ഭക്തസ്യ ഭക്തേഷു പ്രീതിരഭ്യധികാ മമ।
തസ്മാൻമദ്ഭക്തഭക്താശ്ച പൂജനീയാ വിശേഷതഃ॥ 14-116-23 (96822)
കീടപക്ഷിമൃഗാണാം ച മയി സംന്യസ്തചേതസാം।
ഊർധ്വാമേവ ഗതിം വിദ്ധി കിം പുനർജ്ഞാനിനാം നൃണാം॥ 14-116-24 (96823)
പത്രം വാഽപ്യഥവാ പുഷ്പങ്ക ഫലം വാഽപ്യപ ഏവ വാ।
ദദാതി മമ ശൂദ്രോ യച്ഛിരസാ ധാരയാമി തത്॥ 14-116-25 (96824)
വിപ്രാനേവാർചയേദ്ഭക്ത്യാ ശൂദ്രപ്രായാംശ്ച മത്പ്രിയാൻ।
തേഷാം തേനൈവ രൂപേണ പൂജാം ഗൃഹ്ണാമി ഭാരത॥ 14-116-26 (96825)
വേദോത്തേനൈവ മാർഗേണ സർവഭൂതഹൃദി സ്ഥിതം।
മാമർചയന്തി യേ പിപ്രാ മത്സായുജ്യം വ്രജന്തി തേ॥ 14-116-27 (96826)
മദ്ഭക്താനാം ഹിതായൈവ പ്രാദുർഭാവഃ കൃതോ മയാ।
പ്രദുർഭാവകൃതാ കാചിദർചനീയാ യുധിഷ്ഠിര॥ 14-116-28 (96827)
ആസാമന്യതമാം മൂർതിം യോ മദ്ഭക്ത്യാ സമർചതി।
തേനൈവ പരിതുഷ്ടോഽഹം ഭവിഷ്യാമി ന സംശയഃ॥ 14-116-29 (96828)
മൃദാ ച മണിരത്നൈശ്ച താംരേണ രജതേന ച।
കൃത്വാ പ്രതികൃതിം കുര്യാദർചനാം കാഞ്ചനേന വാ।
പുണ്യം ദശഗുണം വിദ്യാദേതേഷാമുത്തരോത്തരം॥ 14-116-30 (96829)
ജപകാമോ ഭവേദ്രാജാ വിദ്യാകാമോ ദ്വിജോത്തമഃ।
വൈശ്യോ വാ ധനകാമസ്തു ശൂദ്രഃ സുഖഫലപ്രിയഃ।
സർവകാമാഃ സ്ത്രിയോ വാഽപി സർവാൻകാമാനവാപ്നുയുഃ॥ ॥ 14-116-31 (96830)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്വമേധികപർവണി വൈഷ്ണവധർമപർവണി ഷോഡശാധികശതതമോഽധ്യായഃ॥ 116 ॥
ആശ്വമേധികപർവ - അധ്യായ 117
॥ ശ്രീഃ ॥
14.117. അധ്യായഃ 117
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
കൃഷ്ണേന യുധിഷ്ഠിരംപ്രത്യശ്വത്ഥഗോബ്രാഹ്മണമഹിമപ്രശംസനപൂർവകം ബ്രാഹ്മണഭ്രംശകദുഷ്കർമകഥനം॥ 1 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച।
കീദൃശാനാം തു ശൂദ്രാണാം നാനുഗൃഹ്ണാസി ചാർചനം।
ഉദ്വേഗസ്തവ കസ്മാദ്ധി തൻമേ ബ്രൂഹി സുരേശ്വര॥ 14-117-1 (96831)
ഭഗവാനുവാച। 14-117-2x (8014)
അവ്രതേനാപ്യഭക്തേന സ്പൃഷ്ടാം ശൂദ്രേണ ചാർചനാം।
താം വർജയാമി രാജേന്ദ്ര ശ്വപാകവിഹിതാമിവ॥ 14-117-2 (96832)
നന്വഹം ശങ്കരശ്ചാപി ഗാവോ വിപ്രാസ്തഥൈവ ച।
അശ്വത്ഥോഽമരരൂപം ഹി ത്രയമേതദ്യുധിഷ്ഠിര॥ 14-117-3 (96833)
ഏതത്ത്രയം ഹി മദ്ഭക്തോ നാവമന്യേത കർഹിചിത്।
അവമാനിതമേതത്തു ദഹത്യാസപ്തമം കുലം॥ 14-117-4 (96834)
അശ്വത്ഥോ ബ്രാഹ്മണാ ഗാവോ മൻമയാസ്താരയന്തി ഹി।
തസ്മാദേതത്പ്രയത്നേന ത്രയം പൂജയ പാണ്ഡവ॥ 14-117-5 (96835)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 14-117-6x (8015)
ബ്രാഹ്മണേനൈവ ദേഹേന കഥം ശൂദ്രത്വമാപ്നുയാത്।
ബ്രഹ്മ വാ നശ്യതി കഥം വക്തും ദേവ ത്വമർഹസി॥ 14-117-6 (96836)
ഭഗവാനുവാച। 14-117-7x (8016)
കൂപസ്നാനം തു യോ വിപ്രഃ കുര്യാദ്ദ്വാദശവാർഷികം।
സ തേനൈവ ശരീരേണ ശൂദ്രത്വം യാത്യസംശയം॥ 14-117-7 (96837)
യസ്തു രാജാശ്രയേണൈവ ജീവേദ്ദ്വാദശവാർഷികം।
സ ശൂദ്രത്വം വ്രജേദ്വിപ്രോ വേദാനാം പാരഗോപി സൻ॥ 14-117-8 (96838)
പത്തനേ നഗരേ വാഽപി യോ ദ്വാദശസമാ വസേത്।
സ ശൂദ്രത്വം വ്രജേദ്വിപ്രോ നാത്ര കാര്യാ വിചാരണാ॥ 14-117-9 (96839)
ഉത്പാദയതി യഃ പുത്രം ശൂദ്രായാം കാമമോഹിതഃ।
തസ്യ കായഗതം ബ്രഹ്മ സദ്യ ഏവ വിനശ്യതി॥ 14-117-10 (96840)
യഃ സോമലതികാം വിപ്രഃ കേവലം ഭക്ഷയേദ്വൃഥാ।
തസ്യ കായഗതം ബ്രഹ്മ സദ്യ ഏവ വിനശ്യതി॥ 14-117-11 (96841)
മൈഥുനം കുരുതേ യസ്തു ജിഹ്വായാം ബ്രാഹ്മണോ നൃപ।
തസ്യ കായഗതം ബ്രഹ്മ സദ്യ ഏവ വിനശ്യതി॥ 14-117-12 (96842)
വിപ്രത്വം ദുർലഭം പ്രാപ്യ ദുർമർഗൈരേവമാദിഭിഃ।
വിനാശയന്തി യേ തത്തു താഞ്ശോചാമി യുധിഷ്ഠിര॥ 14-117-13 (96843)
തസ്മാത്സർവപ്രത്നേന മത്പ്രിയോ യോ യുധിഷ്ഠിര।
ജാതിഭ്രംശകരം കർമ ന കുര്യാദീദൃശം ദ്വിജഃ॥ ॥ 14-117-14 (96844)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്വമേധികപർവണി വൈഷ്ണവധർമപർവണി സപ്തദശാധികശതതമോഽധ്യായഃ॥ 117 ॥
ആശ്വമേധികപർവ - അധ്യായ 118
॥ ശ്രീഃ ॥
14.118. അധ്യായഃ 118
Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Topics
കൃഷ്ണേന യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി പാലാശവിധിപ്രകാരകഥനം॥ 1 ॥ തഥാ തീർഥാടനാസമർഥാനാം തത്പ്രതിനിധിതീർഥാനുവർണനം॥ 2 ॥ തഥാ ഭഗവദ്ഭക്തലക്ഷണകഥനപൂർവകം തത്പ്രശംസനം॥ 3 ॥ തതാ സ്വസ്യ സർവോത്തമത്വകഥനപൂർവകം സ്വോക്തധ്രമശ്രവണസ്യ ഫലകഥനം॥ 4 ॥ തതോ യുധിഷ്ഠിരാദ്യാമന്ത്രപൂർവകം ദാരുകോപനീതരഥാരോഹണേന ദ്വാരകാംപ്രതി ഗമനം॥ 5 ॥Mahabharata - Ashvamedhika Parva - Chapter Text
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച।
ദേശാന്തരഗതേ വിപ്രേ സംയുക്തേ കാലധർമണാ।
ശരീരനാശേ സംപ്രാപ്തേ കഥം പ്രേതത്വകൽപനാ॥ 14-118-1 (96845)
ഭഗവാനുവാച। 14-118-2x (8017)
ശ്രൂയതാമാഹിതാഗ്നേസ്തു തഥാഭൂതസ്യ സംസ്ക്രിയാ।
പാലാശബൃന്ദൈഃ പ്രതിമാ കർതവ്യാ കൽപചോദിതാ॥ 14-118-2 (96846)
ത്രീണി ഷഷ്ടിശതാന്യാഹുരസ്ഥീന്യസ്യ യുധിഷ്ഠിര।
തേഷാം വികൽപനാ കാര്യാ യഥാശാസ്ത്രം വിനിശ്ചിതം॥ 14-118-3 (96847)
അശീത്യർധം ശിരസി ച ഗ്രീവായാം ദശ ഏവ ച।
ബാഹ്വോശ്ചാപി ശതം ദദ്യാദംഗുലീഷു പുനർദശ॥ 14-118-4 (96848)
ഉരസി ത്രിംശതം ദദ്യാജ്ജഠരേ വാഽപി വിംശതിം।
വൃഷണേ ദ്വാദശാർധം തു ശിശ്നേ ചാഷ്ടാർധമേവ ച॥ 14-118-5 (96849)
ദദ്യാത്തു ശതമൂർവോസ്തു ഷഷ്ട്യർഥം ജാനുജംഘയോഃ।
ദശ ദദ്യാച്ചരണയോരേഷാ പ്രേതസ്യ നിഷ്കൃതിഃ॥ 14-118-6 (96850)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 14-118-7x (8018)
വിശേഷതീർഥം സർവേഷാമശക്താനാമനുഗ്രഹാത്।
ഭക്താനാം താരണാർതം തു വക്തുമർഹസി ധർമതഃ॥ 14-118-7 (96851)
ഭഗവാനുവാച। 14-118-8x (8019)
പാവനം സർവതീർഥാനാം സത്യം ഗായന്തി സാമഗാഃ।
സത്യസ്യ വചനം തീർഥമഹിംസാ തീർഥമുച്യതേ॥ 14-118-8 (96852)
തപസ്തീർഥം ദയാ തീർഥം ശീലം തീർഥം യുധിഷ്ഠിര।
അൽപസന്തോഷകം തീർഥം നാരീ തീർഥം പതിവ്രതാ॥ 14-118-9 (96853)
സന്തുഷ്ടോ ബ്രാഹ്മണസ്തീർഥം ജ്ഞാനം വാ തീർഥമുച്യതേ।
മദ്ഭക്തഃ സതതം തീർഥം ശങ്കരസ്യ വിശേഷതഃ॥ 14-118-10 (96854)
യതയസ്തീർഥമിത്യേവം വിദ്വാംസസ്തീർഥമുച്യതേ।
ശരണ്യപുരുഷസ്തീർഥമഭയം തീർഥമുച്യതേ॥ 14-118-11 (96855)
ത്രൈലോക്യേഽസ്മിന്നിരുദ്വിഗ്നോ ന ബിഭേമി കുതശ്ചന।
ന ദിവാ യദി വാ രാത്രാവുദ്വേഗഃ ശൂദ്രലംഘനാത്॥ 14-118-12 (96856)
ന ഭയം ദേവദൈത്യേഭ്യോ രക്ഷോഭ്യശ്ചൈവ മേ നൃപ।
ശൂദ്രവക്ത്രാച്ച്യുതം ബ്രഹ്മ ഭയം തു മമ സർവദാ॥ 14-118-13 (96857)
തസ്മാത്സപ്രണവം ശൂദ്രോ മന്നാമാപി ന കീർതയേത്।
പ്രണവം ഹി പരം ലോകേ ബ്രഹ്മ ബ്രഹ്മവിദോ വിദുഃ॥ 14-118-14 (96858)
ദ്വിജശുശ്രൂഷണം ധർമഃ ശൂദ്രാണാം ഭക്തിതോ മയി।
തേന ഗച്ഛന്തി തേ സ്വർഗം ചിന്തയന്തോ ഹി മാം സദാ॥ 14-118-15 (96859)
ദ്വിജശുശ്രൂഷയാ ശൂദ്രഃ പരം ശ്രേയോഽധിഗച്ഛതി।
ദ്വിജശുശ്രൂഷണാദന്യന്നാസ്തി ശൂദ്രസ്യ നിഷ്കൃതിഃ॥ 14-118-16 (96860)
രാഗോ ദ്വേഷശ്ച മോഹശ്ച പാരുഷ്യം ചാനൃശംസതാ।
ശാഠ്യം ച ദീർഘവൈരിത്വമതിമാനമനാർജവം॥ 14-118-17 (96861)
അനൃതം ചാപവാദം ച പൈശുന്യമതിലോഭതാ।
ഹിംസാ സ്തേയോ മൃഷാവാദോ വഞ്ചനാ രോഷലോഭതാ॥ 14-118-18 (96862)
അബുദ്ധിതാ ച നാസ്തിക്യം ഭയമാലസ്യമേവ ച।
അശൌചം ചാകൃതജ്ഞത്വം ഡംഭതാ സ്തംഭ ഏവ ച।
നികൃതിശ്ചാപ്യവിജ്ഞാനം ജാതകേ ശൂദ്രമാവിശേത്॥ 14-118-19 (96863)
സൃഷ്ട്വാ പിതാമഹഃ ശൂദ്രമഭിഭൂതം തു താമസൈഃ।
ദ്വിജശുശ്രൂഷണം ധർമം ശൂദ്രാണാം തു പ്രയുക്തവാൻ।
നശ്യന്തി താമസാ ഭാവാഃ ശൂദ്രസ്യ ദ്വിജഭക്തിതഃ॥ 14-118-20 (96864)
പത്രം പുഷ്പം ഫലം തോയം യോ മേ ഭക്ത്യാ പ്രയച്ഛതി।
തദഹം ഭക്ത്യുപഹൃതം മൂർധ്നാ ഗൃഹ്ണാമി ശൂദ്രതഃ॥ 14-118-21 (96865)
അഗ്രജോ വാഽപി യഃ കശ്ചിത്സർവപാപസമന്വിതഃ।
യദി മാം സതതം ധ്യായേത്സർവപാപൈഃ പ്രമുച്യതേ॥ 14-118-22 (96866)
വിദ്യാവിനയസംപന്നാ ബ്രാഹ്മണാ വേദപാരഗാഃ।
മയി ഭക്തി ന കുർവന്തി ചണ്ഡാലസദൃശാ ഹി തേ॥ 14-118-23 (96867)
വൃഥാ ദാനം വൃഥാ തപ്തം വൃഥാ ചേഷ്ടം വൃഥാ ഹുതം।
വൃഥാഽഽതിഥ്യം ച തത്തസ്യ യോ ന ഭക്തോ മമ ദ്വിജഃ॥ 14-118-24 (96868)
യത്കൃതം ച ഹുതം ചാപി യദിഷ്ടം ദത്തമേവ ച।
അഭക്തിമത്കൃതം സർവം രാക്ഷസാ ഏവ ഭുഞ്ജതേ॥ 14-118-25 (96869)
സ്ഥാവരേ ജംഗമേ വാഽപി സർവഭൂതേഷു പാണ്ഡവ।
സമത്വേന യദാ കുര്യാൻമദ്ഭക്തോ മിത്രശത്രുഷു॥ 14-118-26 (96870)
ആനൃശംസ്യമഹിംസാ ച യഥാ സത്യം തഥാഽഽർജവം।
അദ്രോഹശ്ചൈവ ഭൂതാനാം മദ്ഗതാനാം വ്രതം നൃപ॥ 14-118-27 (96871)
നമ ഇത്യേവ യോ ബ്രൂയാൻമദ്ഭക്തം ശ്രുദ്ധയാഽന്വിതഃ।
തസ്യാക്ഷയാഽഭവംʼല്ലോകാഃ ശ്വപാകസ്യാപി പാർഥിവ॥ 14-118-28 (96872)
കിം പുനര്യേ യജന്തേ മാം സദാരം വിധിപൂർവകം।
മദ്ഭക്താ മദ്ഗതപ്രാണാഃ കഥയന്തശ്ച മാം സദാ॥ 14-118-29 (96873)
ബഹുവർഷസഹസ്രാണി തപസ്തപ്യതി യോ നരഃ।
നാസൌ പദമവാപ്നോതി മദ്ഭക്തൈര്യദവാപ്യതേ॥ 14-118-30 (96874)
മാമേവ തസ്മാദ്രാജേന്ദ്ര ധ്യായന്നിത്യമതന്ദ്രിതഃ।
അവാപ്സ്യതി തതഃ സിദ്ധിം ദ്രക്ഷ്യത്യേവ പരം പദം॥ 14-118-31 (96875)
അപാർഥകം പ്രഭാഷന്തഃ ശൂദ്രാ ഭാഗവതാ ഇതി।
ന ശൂദ്രാ ഭഗവദ്ഭക്താ വിപ്രാ ഭാഗവതാഃ സ്മൃതാഃ॥ 14-118-32 (96876)
ദ്വാദശാക്ഷരതത്വജ്ഞശ്ചതുർവ്യൂഹവിഭാഗവിത്।
അച്ഛിദ്രപഞ്ചകാലജ്ഞഃ സ വൈ ഭാഗവതഃ സ്മൃതഃ॥ 14-118-33 (96877)
ഋഗ്വേദേനൈവ ഹോതാ ച യജുഷാഽധ്വര്യുരേവ ച।
സാമവേദേന ചോദ്ഗാതാ പുണ്യേനാഭിഷ്ടുവന്തി മാം॥ 14-118-34 (96878)
അഥർവശിരസാ ചൈവ നിത്യമാഥർവാണാ ദ്വിജാഃ।
സ്തുവന്തി സതതം യേ മാം തേ വൈ ഭാഗവതാഃ സ്മൃതാഃ॥ 14-118-35 (96879)
വേദാധീനാഃ സദാ യജ്ഞാ യജ്ഞാധീനാസ്തു ദേവതാഃ।
ദേവതാ ബ്രാഹ്മണാധീനാസ്തസ്മാദ്വിപ്രാസ്തു ദേവതാഃ॥ 14-118-36 (96880)
അനാശ്രിത്യോച്ഛ്രയം നാസ്തി മുഖ്യമാനശ്രയമാശ്രയേത്।
രുദ്രം സമാശ്രിതാ ദേവാ രുദ്രോ ബ്രഹ്മാണമാശ്രിതഃ॥ 14-118-37 (96881)
ബ്രഹ്മാ മാമാശ്രിതോ രാജന്നാഹം കഞ്ചിദുപാശ്രിതഃ।
മമാശ്രയോ ന കശ്ചിത്തു സർവേഷാമാശ്രയോ ഹ്യഹം॥ 14-118-38 (96882)
ഏവമേതൻമയാ പ്രോക്തം രഹസ്യമിദമുത്തമം।
ധർമപ്രിയസ്യ തേ നിത്യം രാജന്നേവം സമാചര॥ 14-118-39 (96883)
ഇദം പവിത്രമാഖ്യാനം പുണ്യം വേദേന സംമിതം।
യഃ പഠേൻമാമകം ധർമമഹന്യഹനി പാണ്ഡവ॥ 14-118-40 (96884)
ധർമോതി വർധതേ തസ്യ ബുദ്ധിശ്ചാപി പ്രസീദതി।
പാപക്ഷയമുപേത്യൈവം കല്യാണം ച വിവർധതേ॥ 14-118-41 (96885)
ഏതത്പുണ്യം പവിത്രം ച പാമനാശനമുത്തമം।
ശ്രോതവ്യം ശ്രദ്ധയാ യുക്തൈഃ ശ്രോത്രിയൈശ്ച വിശേഷതഃ॥ 14-118-42 (96886)
ശ്രാവയേദ്യസ്ത്വിദം ഭക്ത്യാ പ്രയതോഥ ശൃണോതി വാ।
സ ഗച്ഛേൻമമ സായുജ്യം നാത്ര കാര്യാ വിചാരണാ॥ 14-118-43 (96887)
യശ്ചേമം ശ്രാവയേച്ഛ്രാദ്ധേ മദ്ഭക്തോ മത്പരായണഃ।
പിതരസ്തസ്യ തൃപ്യന്തി യാവദാഭൂതസംപ്ലവം॥ 14-118-44 (96888)
വൈശംപായന ഉവാച। 14-118-45x (8020)
ശ്രുത്വാ ഭാഗവതാന്ധർമാൻസാക്ഷാദ്വിഷ്ണോർജഗദ്ഗുരോഃ।
പ്രഹൃഷ്ടമനസോ ഭൂത്വാ ചിന്തയന്തോദ്ഭുതാഃ കഥാഃ॥ 14-118-45 (96889)
ഋഷയ പാണ്ഡവാശ്ചൈവ പ്രണേമുസ്തം ജനാർദനം।
പൂജയാമാസ ഗോവിന്ദം ധർമപുത്രഃ പുനഃ പുനഃ॥ 14-118-46 (96890)
ദേവാ ബ്രഹ്മർഷയഃ സിദ്ധാ ഗന്ധർവാപ്സരസസ്തഥാ।
ഋഷയസ്ച മഹാത്മാനോ ഗുഹ്യകാ ഭുജഗാസ്തതാ॥ 14-118-47 (96891)
വാലഖില്യാ മഹാത്മാനോ യോഗിനസ്തത്വദർശിനഃ।
തഥാ ഭാഗവതാശ്ചാപി പഞ്ചകാലമുപാസകാഃ॥ 14-118-48 (96892)
കൌതൂഹലസമായുക്താ ഭഗവദ്ഭക്തിമാഗതാഃ।
ശ്രുത്വാ തു പരമം പുണ്യം വൈഷ്ണവം ധർമശാസനം॥ 14-118-49 (96893)
വിമുക്തപാപാഃ പൂതാസ്തേ സംവൃത്താസ്തത്ക്ഷണേൻ തു।
പ്രണംയ ശിരസാ വിഷ്ണു പ്രതിനന്ദ്യ ച താഃ കഥാഃ॥ 14-118-50 (96894)
ദ്രഷ്ടാരോ ദ്വാരകായാം വൈ വയം സർവേ ജഗദ്ഗുരും।
ഇതി പ്രഹൃഷ്ടമനസോ യയുർദേവഗണൈഃ സഹ।
സർവേ ഋഷിഗണാ രാജന്യയുഃ സ്വംസ്വം നിവേശനം॥ 14-118-51 (96895)
ഗതേഷു തേഷു സർവേഷു കേശവഃ കേശിഹാ ഹരിഃ।
സസ്മാര ദാരുകം രാജൻസ ച സാത്യകിനാ സഹ।
സമീപസ്ഥോഽഭവത്സൂതോ യാഹി ദേവേതി ചാബ്രവീത്॥ 14-118-52 (96896)
തതോ വിഷണ്ണവദനാഃ പാണ്ഡവാഃ പുരുഷോത്തമം।
അഞ്ജലിം മൂർധ്നി സന്ധായ നേത്രൈരശ്രുപരിപ്ലുതൈഃ।
പിബന്തഃ സതതം കൃഷ്ണം നോചുരാർതതരാസ്തദാ॥ 14-118-53 (96897)
കൃഷ്ണോപി ഭഗവാന്ദേവഃ പൃഥാമാമന്ത്ര്യ ചാർതവത്।
ധൃതരാഷ്ട്രം ച ഗാന്ധാരീം വിഗദുരം ദ്രൌപദീം തഥാ॥ 14-118-54 (96898)
കൃഷ്ണദ്വൈപായനം വ്യാസമൃഷീനന്യാംസ്ച മന്ത്രിണഃ।
സുഭദ്രാമാത്മജയുതാമുത്തരാം സ്പൃശ്യ പാണിനാ।
നിർഗത്യ വേശ്മനസ്തസ്മാദാരുരോഹ തദാ രഥം॥ 14-118-55 (96899)
വാജിഭിഃ ശൈവ്യസുഗ്രീവമേഘപുഷ്പബലാഹകൈഃ।
യുക്തം തു ധ്വജഭൂതേന പതഗേന്ദ്രേണ ധീമതാ॥ 14-118-56 (96900)
അന്വാരുരോഹ ചാപ്യേന പ്രേംയാ രാജാ യുധിഷ്ഠിരഃ।
അപാസ്യ ചാശു യന്താരം ദാരുകം സൂതസത്തമം।
അഭീശൂൻപ്രതിജഗ്രാഹ സ്വയം കുരുപതിസ്തദാ॥ 14-118-57 (96901)
ഉപാരുഹ്യാർജുനശ്ചാപി ചാമരവ്യജനം ശുഭം।
രുക്മദണ്ഡം ബൃഹൻമൂർധ്നി ദുധാവാഭിപ്രദക്ഷിണം॥ 14-118-58 (96902)
തഥൈവ ഭീമസേനോപി രഥമാരുഹ്യ വീര്യവാൻ।
ഛത്രം ശതശലാകം ച ദിവ്യമാല്യോപശോഭിതം॥ 14-118-59 (96903)
വൈഡൂര്യമണിദൺ·ഡം ച ചാമീകരവിഭൂഷിതം।
ദധാര തരസാ ഭീമശ്ഛത്രം തച്ഛാർംഗധന്വനഃ॥ 14-118-60 (96904)
ഉപാരുഹ്യ രഥം ശീഘ്രം ചാമരവ്യജനേ സിതേ।
നകുലഃ സഹദേവശ്ച ധൂയമാനൌ ജനാർദനം॥ 14-118-61 (96905)
ഭീമസേനോഽർജുനശ്ചൈവ യമാവപ്യരിസൂദനൌ।
പൃഷ്ഠതോഽനുയയുഃ കൃഷ്ണം മാശബ്ദ ഇതി ഹർഷിതാഃ॥ 14-118-62 (96906)
ത്രിയോജനേ വ്യതീതേ തു പരിഷ്വജ്യ ച പാണ്ഡവാൻ।
വിസൃജ്യ കൃഷ്ണസ്താൻസർവാൻപ്രണതാന്ദ്വാരകാ യയൌ॥ 14-118-63 (96907)
തഥാ പ്രണംയ ഗോവിന്ദം തദാപ്രഭൃതി പാണ്ഡവാഃ।
കപിലാദ്യാനി ദാനാനി ദദുർധർമപരായണാഃ॥ 14-118-64 (96908)
മധുസൂദനവാക്യാനി സ്മൃത്വാസ്മൃത്വാ പുനഃപുനഃ।
മനസാ പൂജയാമാസുർഹദയസ്ഥാനി പാണ്ഡവാഃ॥ 14-118-65 (96909)
യുധിഷ്ഠിരസ്തു ധർമാത്മാ ഹൃദി കൃത്വാ ജനാർദനം।
തദ്ഭക്തസ്തൻമനാ യുക്തസ്തദ്യാജീ തത്പരോഽഭവത്॥ 14-118-66 (96910)
ഏവമുക്തം പുരാവൃത്തം വൈഷ്ണവം ധർമശാസനം।
മയാ തേ കഥിതം രാജൻപിവിത്രം പാപനാശനം॥ 14-118-67 (96911)
തച്ഛൃണുഷ്വ മഹാരാജ വിഷ്ണുപ്രോക്തം കുരൂദ്വഹ।
തേന ഗച്ഛസി നാന്യേന തദ്വിഷ്ണോഃ പരമം പദം॥ ॥ 14-118-68 (96912)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ശതസാഹസ്ര്യാം സംഹിതായാം വൈയാസിക്യാം ആശ്വമേധികപർവണി വൈഷ്ണവധർമപർവണി അഷ്ടാദശാധികശതതമോഽധ്യായഃ॥ 118 ॥
। ഇത്യാശ്വമേധികപർവ സമാപ്തം॥
--------
ഇതഃ പരമാശ്രമവാസികപർവ ഭവിഷ്യതി। തസ്യായമാദ്യഃ ശ്ലോകഃ। ജനമേജയ ഉവാച। പ്രാപ്യ പൈതാമഹം രാജ്യം മമ പൂർവപിതാമഹാഃ। കഥമാസൻമഹാരാജേ ധൃതരാഷ്ട്രേ മഹാത്മനി॥ 1 ॥ ഇത്യാശ്വമേധികപർവ കുംഭഘോണസ്യേന ടീ.ആർ.കൃഷ്ണാചാര്യേണ ടീ.ആർ.വ്യാസാചാര്യേണ ച മുംബയ്യാം നിർണയസാഗരമുദ്രായന്ത്രേ മുദ്രാപിതം। ശകാബ്ദാഃ 1832 സന 1910.