Kumbhaghonam Edition in Malayalam Script
16. ആശ്രമവാസികപർവ
ആശ്രമവാസികപർവ - അധ്യായ 001
॥ ശ്രീഃ ॥
16.1. അധ്യായഃ 001
അഥാശ്രമവാസപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Topics
യുധിഷ്ഠിരേണ രാജ്യപരിപാലനം॥ 1 ॥ കുന്തീദ്രൌപദ്യാദിഭിർഗാന്ധാര്യാം ശ്വശ്രൂവദ്വർതനം॥ 2 ॥ ഭീമവർജമർജുനാദിഭിര്യുധിഷ്ഠിരശാസനേന വിശേഷതോ ധൃതരാഷ്ട്രാനുവർതനം॥ 3 ॥Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Text
ശ്രീവേദവ്യാസായ നമഃ।
നാരായണം നമസ്കൃത്യ നരം ചൈവ നരോത്തമം।
ദേവീം സരസ്വതീം വ്യാസം തതോ ജയമുദീരയേത്॥ 16-1-1 (97215)
ജനമേജയ ഉവാച। 16-1-1x (8029)
പ്രാപ്യ പൈതാമഹം രാജ്യം മമ പൂർവപിതാമഹാഃ।
കഥമാസൻമഹാരാജേ ധൃതരാഷ്ട്രേ മഹാത്മനി॥ 16-1-1 (97216)
സ തു രാജാ ഹതാമാത്യോ ഹതപുത്രോ നിരാശ്രയഃ।
കഥമാസീദ്ധതൈശ്വര്യോ ഗാന്ധാരീ ച തപസ്വിനീ॥ 16-1-2 (97217)
കിയന്തം ചൈവ കാലം തേ മമ പൂർവപിതാമഹാഃ।
സ്ഥിതാ രാജ്യേ മഹാത്മാനസ്തൻമേ വ്യാഖ്യാതുമർഹസി॥ 16-1-3 (97218)
വൈശംപായന ഉവാച। 16-1-4x (8030)
പ്രാപ്യ രാജ്യം മഹാത്മാനഃ പാണ്ഡവാ ഹതശത്രവഃ।
ധൃതരാഷ്ട്രം പുരസ്കൃത്യ പൃഥിവീം പര്യപാലയൻ॥ 16-1-4 (97219)
ധൃതരാഷ്ട്രമുപാതിഷ്ഠദ്വിദുരഃ സഞ്ജയസ്തഥാ।
വൈശ്യാപുത്രശ്ച മേധാവീ യുയുത്സുഃ കുരുസത്തമ॥ 16-1-5 (97220)
പാണ്ഡവാഃ സർവകാര്യേഷു പര്യപൃച്ചന്ത തം നൃപം।
ചക്രുസ്തേനാഭ്യനുജ്ഞാതാ വർഷാണി ദശ പഞ്ച ച॥ 16-1-6 (97221)
സദാഽഭിഗംയ തേ വീരാഃ പര്യുപാസന്ത തം നൃപം।
പാദാഭിവാദനം കൃത്വാ ധർമിരാജമതേ സ്ഥിതാഃ॥ 16-1-7 (97222)
തേ മൂർധ്നി സമുപാഘ്രാതാഃ സർവകാര്യാണി ചക്രിരേ।
കുന്തിഭോജസുതാ ചൈവ ഗാന്ധാരീമന്വവർതത॥ 16-1-8 (97223)
ദ്രൌപദീ ച സുഭദ്രാ ച യാശ്ചാന്യാഃ പാണ്ഡവസ്ത്രിയഃ।
സമാം വൃത്തിമവർതന്ത തയോഃ ശ്വശ്ര്വോര്യഥാവിധി॥ 16-1-9 (97224)
ശയനാനി മഹാർഹാണി വാസാംസ്യാഭരണാനി ച।
രാജാർഹാണി ച സർവാണി ഭക്ഷ്യഭോജ്യാന്യനേകശഃ॥ 16-1-10 (97225)
യുധിഷ്ഠിരോ മഹാരാജ ധൃതരാഷ്ട്രേഽഭ്യുപാഹരത്।
തഥൈവ കുന്തീ ഗാന്ധാര്യാം ഗുരുവൃത്തിമവർതത॥ 16-1-11 (97226)
വിദുരഃ സഞ്ജയശ്ചൈവ യുയുത്സുശ്ചൈവ കൌരവ।
ഉപാസതേ സ്മ തം വൃദ്ധം ഹതപുത്രം ജനാധിപം॥ 16-1-12 (97227)
ശ്യാലോ ദ്രോണസ്യ യശ്ചാസീദ്ദയിതോ ബ്രാഹ്മമോ മഹാൻ।
സ ച തസ്മിൻമഹേഷ്വാസഃ കൃപഃ സമഭവത്തദാ॥ 16-1-13 (97228)
വ്യാസശ്ച ഭഗവാന്നിത്യമാസാഞ്ചക്രേ നൃപേണ ഹ।
കഥാഃ കുർവൻപുരാണർഷിർദേവർഷിപിതൃരക്ഷസാം॥ 16-1-14 (97229)
ധർമയുക്താനി കാര്യാണി വ്യവഹാരാന്വിതാനി ച।
ധൃതരാഷ്ട്രാഭ്യനുജ്ഞാതോ വിദുരസ്താന്യകാരയത്॥ 16-1-15 (97230)
സാമന്തേഭ്യഃ പ്രിയാണ്യസ്യ കാര്യാണി സുബഹൂന്യപി।
പ്രാപ്യന്തേഽർഥേഃ സുലഘുഭിഃ സുനയാദ്വിദുരസ്യ വൈ॥ 16-1-16 (97231)
അകരോദ്ബന്ധമോക്ഷം ച വധ്യാനാം മോക്ഷണം തഥാ।
ന ച ധർമസുതോ രാജാ കദാചിത്കിഞ്ചിദബ്രവീത്॥ 16-1-17 (97232)
വിഹാരയാത്രാസു പുനഃ കുരുരാജോ യുധിഷ്ഠിരഃ।
സർവാൻകാമാനുപസ്ഥാപ്യ ധൃതരാഷ്ട്രേ ന്യവേദയത്॥ 16-1-18 (97233)
ആരാലികാഃ സൂപകാരാ രാഗഷാഡവികാസ്തഥാ।
ഉപാതിഷ്ഠന്ത രാജാനം ധൃതരാഷ്ട്രം യഥാപുരം॥ 16-1-19 (97234)
വാസാംസി ച മഹാർഹാണി മാല്യാനി വിവിധാനി ച।
ഉപാജഹ്രുര്യഥാകാലം ധൃതരാഷ്ട്രസ്യ പാണ്ഡവാഃ॥ 16-1-20 (97235)
മൈരേയമധുമാംസാനി പാനകാനി ലഘൂനി ച।
ചിത്രാൻഭക്ഷ്യവികാരാംശ്ച ചക്രുസ്തസ്യ യഥാ പുരാ॥ 16-1-21 (97236)
യേ ചാപി പൃഥിവീപാലാഃ സമാജഗ്മുസ്തതസ്തതഃ।
ഉപാതിഷ്ഠന്ത തേ സർവേ കൌരവേന്ദ്രം യഥാപുരാ॥ 16-1-22 (97237)
കുന്തീ ച ദ്രൌപദീ ചൈവ സാത്വതീ ച യശസ്വിനീ।
ഉലൂപീ നാഗകന്യാ ച ദേവീ ചിത്രാംഗദാ തഥാ॥ 16-1-23 (97238)
ധൃഷ്ടകേതോശ്ച ഭഗിനീ ജരാസന്ധസുതാ തഥാ।
ഏതാശ്ചാന്യാശ്ച ബഹ്വ്യോ വൈ യോഷിതഃ പുരുഷർഷഭ।
കിങ്കരാഃ പര്യുപാതിഷ്ഠൻസർവാഃ സുബലജാം തഥാ॥ 16-1-24 (97239)
യഥാ പുത്രവിയുക്തോഽയം ന കിഞ്ചിദ്ദുഃഖമാപ്നുയാത്।
ഇതി താനന്വശാദ്ഭാതൄന്നിത്യമേവ യുധിഷ്ഠിരഃ॥ 16-1-25 (97240)
ഏവം തേ ധർമരാജസ്യ ശ്രുത്വാ വചനമർഥവത്।
സവിശേഷമവർതന്തി ഭീമമേകം തദാ വിനാ॥ 16-1-26 (97241)
ന ഹി തത്തസ്യ വീരസ്യ ഹൃദയാദപസർപതി।
ധൃതരാഷ്ട്രസ്യ ദുർബുദ്ധ്യാ യദ്വൃത്തം ദ്യൂതമണ്ഡലേ॥ ॥ 16-1-27 (97242)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്രമവാസികപർവണി ആശ്രമവാസപർവണി പ്രഥമോഽധ്യായഃ॥ 1 ॥
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Footnotes
7-1-2 ഗാന്ധാരീ ച യശസ്വിനീതി ഝ.ഥ.പാഠഃ॥ 7-1-5 ഉപാതിഷ്ഠദാരാധിതവാൻ॥ 7-1-9 സതാം വൃത്തിമവർതന്തേതി ഥ.പാഠഃ॥ 7-1-13 തസ്മിന്ധൃതരാഷ്ട്രേ സമഭവത്തന്നികടേ അഭവത്॥ 7-1-14 വാസം ചക്രേ നൃപേണ ഹേതി ക.ഥ.പാഠഃ॥ 7-1-16 പ്രഭാവാദ്വിദുരസ്യ വൈ ഇതി ക.ഥ.പാഠഃ॥ 7-1-19 അരയാ ശസ്ത്രവിശേഷേണ ലൂനം ഛിന്നം ശാകാദി അരാലു തത്സംസ്കുർവന്തി തേ ആരാലികാഃ ശാകവിശേഷകർതാരഃ രാഗഖാണ്ഡവികാസ്തഥേതി ഝ.പാഠഃ। രാഗഷാഡവം പിപ്പലീശുഠീശർകരോപേതോ മുദ്ഗയൂഷസ്തത്കർതാരോ രാഗഷാഡവികാഃ॥ആശ്രമവാസികപർവ - അധ്യായ 002
॥ ശ്രീഃ ॥
16.2. അധ്യായഃ 002
അഥാശ്രമവാസപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Topics
യുധിഷ്ഠിരേണ നാഗരാണാം ധൃതരാഷ്ട്രാനുശാസനപൂർവകം സഹഭ്രാതൃഭിരപ്രമാദേന തത്പരിതോഷണം॥ 1 ॥Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Text
വൈശംപായന ഉവാച।
ഏവം സംപൂജിതോ രാജാ പാണ്ഡവൈരംബികാസുതഃ।
വിജഹാര യഥാപൂർവമൃഷിഭിഃ പര്യുപസ്ഥിതഃ॥ 16-2-1 (97243)
ബ്രഹ്മദേയാഗ്രഹാരാംശ്ച പ്രദദൌ സ കുരൂദ്വഹഃ।
തച്ച കുന്തീസുതോ രാജാ സർവമേവാന്വമോദത॥ 16-2-2 (97244)
ആനൃശംസ്യപരോ രാജാ പ്രീയമാണോ യുധിഷ്ഠിരഃ।
ഉവാച സ തദാ ഭ്രാതൄനമാത്യാംശ്ച മഹീപതിഃ।
മയാ ചൈവ ഭവദ്ഭിശ്ച മാന്യ ഏഷ നരാധിപഃ॥ 16-2-3 (97245)
നിദേശേ ധൃതരാഷ്ട്രസ്യ യസ്തിഷ്ഠതി സ മേ സുഹൃത്।
വിപരീതശ്ച മേ ശത്രുർനിയംയശ്ച ഭവേന്നരഃ॥ 16-2-4 (97246)
പരിവൃത്തേഷു ചാഹഃസു പുത്രാണാം ശ്രാദ്ധകർമണി।
ദദൌ ച രാജാ വിത്താനി യാവദസ്യ ചികീർഷിതം॥ 16-2-5 (97247)
തതഃ സ രാജാ കൌരവ്യോ ധൃതരാഷ്ട്രോ മഹാമനാഃ।
ബ്രാഹ്മണേഭ്യോ യഥാർഹേഭ്യോ ദദൌ വിത്താന്യനേകശഃ॥ 16-2-6 (97248)
ധർമിരാജശ്ച ഭീമശ്ച സവ്യസാചീ യമാവപി।
തത്സർവമന്വവർതന്ത ധൃതരാഷ്ട്രവ്യപേക്ഷയാ॥ 16-2-7 (97249)
കഥം നു രാജാ വൃദ്ധഃ സ പുത്രപൌത്രവധാർദിതഃ।
ശോകമസ്മത്കൃതം പ്രാപ്യി ന ംരിയേതേതി ചിന്ത്യ തേ॥ 16-2-8 (97250)
യാവദ്ധി കുരുവീരസ്യ ജീവത്പുത്രസ്യ വൈ സുഖം।
താവത്സുഖമവാപ്നോതി ഭോഗാംശ്ചൈവ വ്യവസ്ഥിതാൻ॥ 16-2-9 (97251)
തതസ്തേ സഹിതാഃ പഞ്ച ഭ്രാതരഃ പാണ്ഡുനന്ദനാഃ।
തഥാശീലാഃ സമാതസ്ഥുർധൃതരാഷ്ട്രസ്യ ശാസനേ॥ 16-2-10 (97252)
ധൃതരാഷ്ട്രശ്ച താൻസർവാന്വിനീതാന്നിയമേ സ്ഥിതാൻ।
ശിഷ്യവൃത്തിം സമാപന്നാൻഗുരുവത്പ്രത്യപദ്യത॥ 16-2-11 (97253)
ഗാന്ധാരീ ചൈവ പുത്രാണാം വിവിധൈഃ ശ്രാദ്ധകർമഭിഃ।
ആനൃണ്യമഗമത്കാമാന്വിപ്രേഭ്യഃ പ്രതിപാദ്യ സാ॥ 16-2-12 (97254)
ഏവം ധർമഭൃതാംശ്രേഷ്ഠോ ധർമരാജോ യുധിഷ്ഠിരഃ।
ഭ്രാതൃഭിഃ സഹിതോ ധീമാൻപൂജയാമാസം തം നൃപം॥ 16-2-13 (97255)
സ രാജാ സുമഹാതേജാ വൃദ്ധഃ കുരുകുലോദ്വഹഃ।
ന ദദർശ തദാ കിഞ്ചിദപ്രിയം പാണ്ഡുനന്ദനേ॥ 16-2-14 (97256)
വർതമാനേഷു സദ്വൃത്തിം പാണ്ഡവേഷു മഹാത്മസു।
പ്രീതിമാനഭവദ്രാജാ ധൃതരാഷ്ട്രോംഽബികാസുതിഃ॥ 16-2-15 (97257)
സൌബലേയീ ച ഗാന്ധാരീ പുത്രശോകമപാസ്യ തം।
സദൈവ പ്രീതിമത്യാസീത്തനയേഷു നിജേഷ്വിവ॥ 16-2-16 (97258)
പ്രിയാണ്യേവ തു കൌരവ്യോ നാപ്രിയാണി കുരൂദ്വഹഃ।
വൈചിത്രവീര്യ നൃപതൌ സമാചരത സർവദാ॥ 16-2-17 (97259)
യദ്യദ്ബ്രൂതേ ച കിഞ്ചിത്സ ധൃതരാഷ്ട്രോ ജനാധിപഃ।
ഗുരു വാ ലഘു വാ കാര്യം ഗാന്ധാരീ ച തപസ്വിനീ॥ 16-2-18 (97260)
തം സ രാജാ മഹാരാജ പാണ്ഡവാനാം ധുരന്ധരഃ।
പൂജയിത്വാ വചസ്തത്തദകാർഷീത്പരവീരഹാ॥ 16-2-19 (97261)
തേന തസ്യാഭവത്പ്രീതോ വൃത്തേന സ നരാധിപഃ।
അന്വതപ്യത സംസ്മൃത്യ പുത്രം തം മന്ദചേതസം॥ 16-2-20 (97262)
സദാ ച പ്രാതരുത്ഥായ കൃതജപ്യഃ ശുചിർനൃപഃ।
ആശാസ്തേ പാണ്ഡുപുത്രാണാം സമരേഷ്വപരാജയം॥ 16-2-21 (97263)
ബ്രാഹ്മണാൻസ്വസ്തിവാച്യാഥ ഹുത്വാ ചൈവ ഹുതാശനം।
ആയൂംഷി പാണ്ഡുപുത്രാണാമാശംസത നരാധിപഃ॥ 16-2-22 (97264)
ന താം പ്രീതിം പരാമാപ പുത്രേഭ്യഃ സ തദാ പുരാ।
യാം പ്രീതിം പാണ്ഡുപുത്രേഭ്യഃ സദാഽവാപ നരാധിപഃ। 16-2-23 (97265)
ബ്രാഹ്മണാനാം യഥാ വൃത്തഃ ക്ഷത്രിയാണാം യഥാവിധഃ।
തഥാ വിട്ശൂദ്രസംഘാനാമഭവത്സ പ്രിയസ്തദാ॥ 16-2-24 (97266)
യച്ച കിഞ്ചിത്തദാ പാപം ധൃതരാഷ്ട്രസുതൈഃ കൃതം।
അകൃത്വാ ഹൃദി തത്പാപം തം നൃപം സോന്വവർതത॥ 16-2-25 (97267)
യഃ കശ്ചിദപി യത്കിഞ്ചിത്പ്രമാദാദംബികാസുതേ।
കുരുതേ ദ്വേഷ്യതാമേതി സ കൌന്തേയസ്യ ധീമതഃ॥ 16-2-26 (97268)
ന രാജ്ഞോ ധൃതരാഷ്ട്രസ്യ ന ച ദുര്യോധനസ്യ വൈ।
ഉവാച ദുഷ്കൃതം കശ്ചിദ്യുധിഷ്ഠിരഭയാന്നരഃ॥ 16-2-27 (97269)
ധൃത്യാ തുഷ്ടോ നരേന്ദ്രഃ സ ഗാന്ധാരീ വിദുരസ്തഥാ।
അജാതശത്രോർവൃത്തേന ന തു ഭീമസ്യ പാർഥിവഃ॥ 16-2-28 (97270)
അന്വവർതത ഭീമോപി നിശ്ചിതോ ധർമജം നൃപം।
ധൃതരാഷ്ട്രം ച സംപ്രേക്ഷ്യ സദാ ഭവതി ദുർമനാഃ॥ 16-2-29 (97271)
രാജാനമനുവർതന്ത ധർമപുത്രമമിത്രഹാ।
അന്വവർതത സങ്ക്രുദ്ധോ ഹൃദയേന പരാങ്മുഖഃ॥ ॥ 16-2-30 (97272)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്രമവാസികപർവണി ആശ്രമവാസപർവണി ദ്വിതീയോഽധ്യായഃ॥। 2 ॥
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Footnotes
7-2-4 നിരസ്യശ്ച ഭവേന്നര ഇതി ക.ഥ.പാഠഃ॥ആശ്രമവാസികപർവ - അധ്യായ 003
॥ ശ്രീഃ ॥
16.3. അധ്യായഃ 003
അഥാശ്രമവാസപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Topics
ഭീമസേനപരുഷഭാഷണശ്രവണാന്നിർവേദമുപഗതവതാ ധൃതരാഷ്ട്രേണി സഹഗാന്ധാര്യാ വനഗമനാധ്യവസായഃ॥ 1 ॥ തഥാ സകലപൌരാനയനേന തേഷു സ്വാധ്യവസായനിവേദനം॥ 2 ॥Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Text
വൈശംപായന ഉവാച।
യുധിഷ്ഠിരസ്യ നൃപതേർദുര്യോധനപിതുസ്തദാ।
നാന്തരം ദദ്ദശൂ രാജ്യേ പുരുഷാഃ പ്രണയം പ്രതി॥ 16-3-1 (97273)
യദാ തു കൌരവോ രാജാ പുത്രം സസ്മാര ബാലിശം।
തദാ ഭീമം ഹൃദാ രാജന്നപധ്യാതി സ പാർഥിവഃ॥ 16-3-2 (97274)
കൌരവശ്ചൈവ ഭീമശ്ച ഹൃദാഽന്യോന്യമവർതതാം।
ധ്യായന്തൌ ശ്ലക്ഷ്ണയാ വാചാ ത്വന്യോന്യമഭിതിഷ്ടിതാം 16-3-3 (97275)
അപ്രകാശം വ്യലീകാനി ചകാരാസ്യ വൃകോദരഃ।
ആജ്ഞാം പ്രത്യഹരച്ചാപി കൃതകൈഃ പുരുഷൈഃ സദാ॥ 16-3-4 (97276)
സ്മരന്ദുർമന്ത്രിതം തസ്യ വൃത്താന്യപ്യസ്യ കാനിചിത്।
`അസകൃച്ചാപ്യുവാചേദം ഹതാസ്തേ മന്ദചേതസഃ॥' 16-3-5 (97277)
അഥ ഭീമഃ സുഹൃൻമധ്യേ ബാഹുശബ്ദം തഥാഽകരോത്।
സംശ്രവേ ധൃതരാഷ്ട്രസ്യ ഗാന്ധാര്യാശ്ചാപ്യമർഷണഃ॥ 16-3-6 (97278)
സ്മൃത്വാ ദുര്യോധനം ശത്രും കർണദുഃഖാസനാവപി।
പ്രോവാചേദം സുസംരബ്ധോ ഭീമഃ സപരുഷം വചഃ॥ 16-3-7 (97279)
അന്ധസ്യ നൃപതേഃ പുത്രാ മയാ പരിഘവാഹുനാ।
നീതാ ലോകമമും സർവേ നാനാശസ്ത്രാസ്ത്രയോധിനഃ॥ 16-3-8 (97280)
ഇമൌ തൌ പരിഘപ്രഖ്യൌ ഭുജൌ മമ ദുരാസദൌ।
യയോരന്തരമാസാദ്യ ധാർതരാഷ്ട്രാഃ ക്ഷയം ഗതാഃ॥ 16-3-9 (97281)
താവിമൌ ചന്ദനേനാകൌ വന്ദനീയൌ ച മേ ഭുജൌ।
യാഭ്യാം ദുര്യോധനോ നീതഃ ക്ഷയം സസുതബാന്ധവഃ॥ 16-3-10 (97282)
ഏതാസ്ചാന്യാശ്ച വിവിധാഃ ശല്യഭുതാ നരാധിപഃ।
വൃകോദരസ്യ താ വാചഃ ശ്രുത്വാ നിർവേദമാഗമത്॥ 16-3-11 (97283)
സാ ച ബുദ്ധിമതീ ദേവീ കാലപര്യായവേദിനീ।
ഗാന്ധാരീ സർവധർമജ്ഞാ താന്യലീകാനി ശുശ്രുവേ।
`കുന്തീം വര്യാ തു സംവീക്ഷ്യ ശാപേ നാസ്യാകരോൻമതി' 16-3-12 (97284)
തതഃ പഞ്ചദശേ വർഷേ സമതീതേ നരാധിപഃ।
രാജാ നിർവേദമാപേദേ ഭീമവാഗ്ബാണപീഡിതഃ॥ 16-3-13 (97285)
`സുഖാസക്തം കൃച്ഛ്രപരം ജ്ഞാത്വാ ചൈവ യുധിഷ്ഠിരം।
തപോയോഗാത്തപസ്തപ്തും മനശ്ചക്രേ മഹാമതിഃ॥' 16-3-14 (97286)
നാന്വബുധ്യത തദ്രാജാ കുന്തീപുത്രോ യുധിഷ്ഠിരഃ।
ശ്വേതാശ്വോവാഽഥകുന്തീ വാ ദ്രൌപദീ വാ യശസ്വിനീ॥ 16-3-15 (97287)
മാദ്രീപുത്രൌ ച ഭീമസ്യ മതം താവന്വവർതതാം।
രാജ്ഞസ്തു ചിത്തം രക്ഷന്തൌ നോചതുഃ സ്വയമപ്രിയം॥ 16-3-16 (97288)
തതഃ സമാനയാമാസ ധൃതരാഷ്ട്രഃ സുഹൃജ്ജനം।
ബാഷ്പസന്ദിഗ്ധമത്യർഥമിദമാഹ ച താൻഭൃശം॥ 16-3-17 (97289)
വിദിതം ഭവതാമേതദ്യഥാ വൃത്തഃ കുരുക്ഷയഃ।
മമാപരാധാത്തത്സർവമിതി ജ്ഞേയം തു കൌരവാഃ॥ 16-3-18 (97290)
യോഽഹം ദുഷ്ടമതിം മന്ദോ ജ്ഞാതീനാം ഭയവർധനം।
ദുര്യോധനം കൌരവാണാമാധഇപത്യേഽഭ്യഷേചയം।
യച്ചാഹം വാസുദേവസ്യ നാശ്രൌഷം വാക്യമർഥവത്॥ 16-3-19 (97291)
വധ്യതാം സാധ്വയം പാപഃ സാമാത്യ ഇതി ദുർമതിഃ।
പുത്രസ്നേഹാഭിഭൂതസ്തു ഹിതമുക്തോ മനീഷിഭിഃ॥ 16-3-20 (97292)
വിദുരേണാഥ ഭീഷ്മേണ ദ്രോണേന ച കൃപേണ ച।
പദേപദേ ഭഗവതാ വ്യാസേന ച മഹാത്മനാ।
സഞ്ജയേനാഥ ഗാന്ധാര്യാ തദിദം തപ്യതേ മയാ॥ 16-3-21 (97293)
യച്ചാഹം പാണ്ഡുപുത്രേഷു ഗുണവത്സു മഹാത്മസു।
ന ന്യസ്തവാഞ്ശ്രിയം ദീപ്താം പിതൃപൈതാമഹീമിമാം॥ 16-3-22 (97294)
വിനാശം പശ്യമാനോ ഹി സർവരാജ്ഞാം ഗദാഗ്രജഃ।
ഏതച്ഛ്രേയസ്തു പരമമമന്യത ജനാർദനഃ॥ 16-3-23 (97295)
സോഹമേതാന്യലീകാനി ദുർവൃത്താന്യാത്മനസ്തദാ।
ഹൃദയേ ശല്യഭൂതാനി ധാരയാമി സഹസ്രശഃ॥ 16-3-24 (97296)
വിശേഷതസ്തു ദഹ്യാമി വർഷേ പഞ്ചദശേഽദ്യ വൈ।
അസ്യ പാപസ്യ ശുദ്ധ്യർഥം നിയതോസ്മി സുദുർമതിഃ॥ 16-3-25 (97297)
ചതുർഥേ നിയതേ കാലേ കദാചിദപി ചാഷ്ടമേ।
തൃഷ്ണാവിനയനം ഭുഞ്ജേ ഗാന്ധാരീ വേദ തൻമമ॥ 16-3-26 (97298)
കരോത്യാഹാരമിതി മാം സർവഃ പരിജനഃ സദാ।
യുധിഷ്ഠിരഭയാദേതി ഭൃശം തപ്യതി പാണ്ഡവഃ॥ 16-3-27 (97299)
ഭൂമൌ ശയേ ജപ്യപരോ ദർഭഷ്വജിനസംവൃതഃ।
നിയമവ്യപദേശേന ഗാന്ധാരീ ച യശസ്വിനീ॥ 16-3-28 (97300)
അഹം പുത്രശതം വീരം സംഗ്രാമേഷ്വപലായിനം।
നാനുതപ്യേ ഹതം തത്ര ക്ഷത്രധർമം ഹി തം വിദുഃ॥ 16-3-29 (97301)
ഇത്യുക്ത്വാ ധർമരാജാനമഭ്യഭാഷത കൌരവഃ।
ഭദ്രം തേ യാദവീമാതർവചശ്ചേദം നിബോധ മേ॥ 16-3-30 (97302)
സുഖമധ്യുഷിതഃ പുത്ര ത്വയാ സുപരിപാലിതഃ।
മയാ ദാനാനി ദത്താനി ശ്രാദ്ധാനി ച പുനഃപുനഃ॥ 16-3-31 (97303)
പ്രകൃഷ്ടം ച മയാ പുത്ര പുണ്യം ചീർണം യഥാബലം।
ഗാന്ധാരീ ഹതപുത്രേയം ധൈര്യേണോദീക്ഷതേ ച മാം॥ 16-3-32 (97304)
ദ്രൌപദ്യാ ഹ്യപകർതാരസ്തവ ചൈശ്വര്യഹാരിണഃ।
സമതീതാ നൃശംസാസ്തേ സ്വധർമേണ ഹതാ യുധി॥ 16-3-33 (97305)
ന തേഷു പ്രതികർതവ്യം പശ്യാമി കുരുനന്ദന।
സർവേ ശസ്ത്രജിതാംʼല്ലോകാൻഗതാസ്തേഽഭിമുഖം ഹതാഃ॥ 16-3-34 (97306)
ആത്മനസ്തു ഹിതം പുണ്യം പ്രതികർതവ്യമദ്യ തേ।
ഗാന്ധാര്യാശ്ചൈവ രാജേന്ദ്ര തദനുജ്ഞാതുമർഹസി॥ 16-3-35 (97307)
ത്വം തു ശസ്ത്രഭൃതാം ശ്രേഷ്ഠഃ സതതം ധർമവത്സലഃ।
രാജാ ഗുരുഃ പ്രാണഭൃതാം തസ്മാദേതദ്ബ്രവീംയഹം॥ 16-3-36 (97308)
അനുജ്ഞാതസ്ത്വയാ വീര സംശ്രയേയം വനാന്യഹം।
ചീരവൽകലഭൃദ്രാജൻഗാന്ധാര്യാ സഹിതോഽനയാ॥ 16-3-37 (97309)
തവാശിഷഃ പ്രയുഞ്ജാനോ ഭവിഷ്യാമി വനേചരഃ।
ഉചിതം നഃ കുലേ താത സർവേഷാം ഭരതർഷഭ।
പുത്രേഷ്വൈശ്ചര്യമാധായ വയസോന്തേ വനം നൃപ॥ 16-3-38 (97310)
തത്രാഹം വായുഭക്ഷോ വാ നിരാഹാരോപി വാ വസൻ।
പത്ന്യാ സഹാനയാ വീര ചരിഷ്യാമി തപഃ പരം॥ 16-3-39 (97311)
ത്വം ചാപി ഫലഭാക്താത തപസഃ പാർഥിവോ ഹ്യസി।
ഫലഭാജോ ഹി രാജാനഃ കല്യാണസ്യേതരസ്യ വാ॥ ॥ 16-3-40 (97312)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്രമവാസികപർവണി ആശ്രമവാസപർവണി തൃതീയോഽധ്യായഃ॥ 3 ॥
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Footnotes
7-3-3 തഥൈവ ഭീമസേനോഽപി ധൃതരാഷ്ട്രം ജനാധിപം। നാമർഷയത രാജേന്ദ്രി സദൈവ ദുഷ്ടവദ്ധൃദേതി ഝ.പാഠഃ॥ 7-3-24 സോഹമേതാന്യതീതാനീതി ക.പാഠഃ॥ 7-3-26 തൃഷ്ണവിനയനം തൃഷാമാത്രാപഹം മണ്ഡദി നതു ക്ഷുദ്വ്യാധിഹരം॥ആശ്രമവാസികപർവ - അധ്യായ 004
॥ ശ്രീഃ ॥
16.4. അധ്യായഃ 004
അഥാശ്രമവാസപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Topics
ധുതരാഷ്ട്രേണ യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി സ്വസ്യ വനഗമനാഭ്യനുജ്ഞാനപ്രാർഥനാ॥ 1 ॥ യുധിഷ്ഠിരേണ ധൃതരാഷ്ട്രാനുശോചനപൂർവകം തത്പ്രതിഷേധനേ വ്യാസേന യുധിഷ്ഠിരചോദനായ തത്രാഗമനം॥ 2 ॥Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Text
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച।
ന മാം പ്രീണയതേ രാജ്യം ത്വയ്യേവം ദുഃഖിതേ നൃപ।
ദിങ്മാമസ്തു സുദുർബുദ്ധിം രാജ്യസക്തം പ്രമാദിനം॥ 16-4-1 (97313)
ഗൃഹേ വസന്തം ദുഃഖാർതമുപവാസകൃശം ഭൃശം।
യതാഹാരം ക്ഷിതിശയം നാവിദം ഭ്രാതൃഭിഃ സഹ॥ 16-4-2 (97314)
അഹോസ്മി വഞ്ചിതോ മൂഢോ ഭവതാ ഗൂഢബുദ്ധിനാ।
വിസ്വാസയിത്വാ പൂർവം മാം യദിദം ദുഃഖമശ്നുഥാ॥ 16-4-3 (97315)
കിം മേ രാജ്യേന ഭോഗൈർവാ കിം യജ്ഞൈഃ കിം സുഖേന വാ।
യസ്യ മേ ത്വം മഹീപാല ദുഖാന്യേതാന്യവാപ്തവാൻ॥ 16-4-4 (97316)
പീഡിതം ചാപി ജാനാമി രാജ്യമാത്മാനമേവ ച।
അനേന വചസാ തേഽദ്യ ദുഃഖിതസ്യ ജനേശ്വരഃ॥ 16-4-5 (97317)
ഭവാൻപിതാ ഭവാൻമാതാ ഭവാന്നഃ പരമോ ഗുരുഃ।
ഭവതാ വിപ്രഹീണാ വൈ ക്വനു തിഷ്ഠാമഹേ വയം॥ 16-4-6 (97318)
ഔരസോ ഭവതഃ പുത്രോ യുയുത്സുർനൃപസത്തമ।
അസ്തു രാജാ മഹാരാജ യമന്യം മന്യതേ ഭവാൻ॥ 16-4-7 (97319)
അഹം വനം ഗമിഷ്യാമി ഭവാന്രാജാ പ്രശാസ്ത്വിദം।
നമാമയശസാ ദഗ്ധം ഭൂയസ്ത്വം ദഗ്ധുമർഹസി॥ 16-4-8 (97320)
നാഹം രാജാ ഭവാന്രാജാ ഭവതാ പരവാനഹം।
കഥം ഗുരും ത്വാം ധർമജ്ഞമനുജ്ഞാതുമിഹോത്സഹേ॥ 16-4-9 (97321)
ന മന്യുർഹൃദി നഃ കശ്ചിത്സുയോധനകൃതേഽനഘ।
ഭവിതവ്യം തഥാ തദ്ധി വയം ചാന്യേ ച മോഹിതാഃ॥ 16-4-10 (97322)
വയം പുത്രാ ഹി ഭവോത യഥാ ദുര്യോധനാദയഃ।
ഗാന്ധാരീ ചൈവ കുന്തീ ച നിർവിശേഷേ മതേ മമ॥ 16-4-11 (97323)
സ മാം ത്വം യദി രാജേന്ദ്ര പരിത്യജ്യ ഗമിഷ്യസി।
പൃഷ്ഠതസ്ത്വനുയാസ്യാമി സത്യമാത്മാനമാലഭേ॥ 16-4-12 (97324)
ഇയം ഹി വസുസംപൂർണാ മഹീ സാഗരമേഖലാ।
ഭവതാ വിപ്രഹീണസ്യ ന മേ പ്രീതികരീ ഭവേത്॥ 16-4-13 (97325)
ഭവദീയമിദം സർവം ശിരസാ ത്വാം പ്രസാദയേ।
ത്വദധീനാഃ സ്മ രാജേന്ദ്ര വ്യേതു തേ മാനസോ ജ്വരഃ॥ 16-4-14 (97326)
ഭവിതവ്യമനുപ്രാപ്തോ മന്യേ ത്വം വസുധാധിപ।
ദിഷ്ട്യാ ശുശ്രൂഷമാണസ്ത്വാം മോക്ഷിഷ്യേ മനസോ ജ്വരം॥ 16-4-15 (97327)
ധൃതരാഷ്ട്ര ഉവാച। 16-4-16x (8031)
താപസ്യേ മേ മനസ്താത വർതതേ കുരുനന്ദന।
ഉചിതം ച കുലേഽസ്മാകമരണ്യഗമനം പ്രഭോ॥ 16-4-16 (97328)
ചിരമധ്യുഷിതഃ പുത്ര ചിരം ശുശ്രൂഷിതസ്ത്വയാ।
വൃദ്ധം മാമപ്യനുജ്ഞാതുമർഹസി ത്വം നരാധിപ॥ 16-4-17 (97329)
വൈശംപായന ഉവാച। 16-4-18x (8032)
ഇത്യുക്ത്വാ ധർമരാജാനം വേപമാനം കൃതാഞ്ജലിം।
ഉവാച വിദുരം രാജാ ധൃതരാഷ്ട്രോംഽബികാസുതഃ॥ 16-4-18 (97330)
സഞ്ജയം ച മഹാത്മാനം കൃപം ചാപി മഹാരഥം।
അനുനേതുമിഹേച്ഛാമി ഭവദ്ഭിർവസുധാധിപം॥ 16-4-19 (97331)
ംലായതേ മേ മനോ ഹീദം മുഖം ച പരിശുഷ്യതി।
വയസാ ച പ്രകൃഷ്ടേന വാഗ്വ്യായാമേന ചൈവ ഹ॥ 16-4-20 (97332)
ഇത്യുക്ത്വാ സ തു ധർമാത്മാ വൃദ്ധോ രാജാ കുരൂദ്വഹഃ।
ഗാന്ധാരീം ശിശ്രിയേ ധീമാൻസഹസൈവ ഗതാസുവത്॥ 16-4-21 (97333)
തം തു ദൃഷ്ട്വാ സമാസീനം വിസഞ്ജ്ഞമിവ കൌരവം।
ആർതിം രാജാഽഗമത്തീവ്രാം കൌന്തേയഃ പരവീരഹാ॥ 16-4-22 (97334)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 16-4-23x (8033)
യസ്യ നാഗസഹസ്രേണ ശതസംഖ്യേന വൈ ബലം।
സോയം നാരീം വ്യപാശ്രിത്യ ശേതേ രാജാ ഗതാസുവത്॥ 16-4-23 (97335)
ആയസീ പ്രതിമാ യേന ഭീമസേനസ്യ സാ പുരാ।
ചൂർണീകൃതാ ബലവതാ സോബലാമാശ്രിതഃ സ്ത്രിയം॥ 16-4-24 (97336)
ധിഗസ്തു മാമധർമജ്ഞം ധിഗ്ബുദ്ധിം ധിക്ച മേ ശ്രുതം।
യത്കൃതേ പൃഥിവീപാലഃ ശേതേഽയമതഥോചിതഃ॥ 16-4-25 (97337)
അഹമപ്യുപവത്സ്യാമി യഥൈവായം ഗുരുർമമ।
യദി രാജാ ന ഭുങ്ക്തേഽയം ഗാന്ധാരീ ച യശസ്വിനീ॥ 16-4-26 (97338)
വൈശംപായന ഉവാച। 16-4-27x (8034)
തതോസ്യ പാണിനാ രാജഞ്ജലശീതേന പാണ്ഡവഃ।
ഉരോ മുഖം ച ശനകൈഃ പര്യമാർജത ധർമവിത്॥ 16-4-27 (97339)
തേന രത്നൌഷധിമതാ പുണ്യേന ച സുഗന്ധിനാ।
പാണിസ്പർശേന രാജ്ഞഃ സ രാജാ സഞ്ജ്ഞാമവാപ ഹ॥ 16-4-28 (97340)
സ്പൃശന്തം പാണിനാ ഭൂയഃ പരിഷ്യജ്യ ച പാണ്ഡവം।
`ഉവാച രാജാ ധർമജ്ഞോ ധൃതരാഷ്ട്രഃ ശുഭം വചഃ॥' 16-4-29 (97341)
ജീവാമീവാതിസംസ്പർശാത്തവ രാജീവലോചന।
മൂർധാനം ച തവാഘ്രാതുമിച്ഛാമി മനുജാധിപ।
പാണിഭ്യാം ഹി പരിസ്പ്രഷ്ടും പ്രാണാനാം ഹിതമാത്മനി॥ 16-4-30 (97342)
അഷ്ടമോ ഹ്യദ്യ കാലോഽയമാഹാരസ്യ കൃതസ്യ മേ।
യേനാഹം കുരുശാർദൂല ശക്നോമി ന വിചേഷ്ടിതും॥ 16-4-31 (97343)
വ്യായാമശ്ചായമത്യർഥം കൃതസ്ത്വാമഭിയാചതാ।
തതോ ഗ്ലാനമനാസ്താന നഷ്ടസഞ്ജ്ഞ ഇവാഭവം॥ 16-4-32 (97344)
തവാമൃതസുഖസ്പർശം ഹസ്തസ്പർശമിമം പ്രഭോ।
ലബ്ധ്വാ സഞ്ജീവിതോസ്മീതി മന്യേ കുരുകുലോദ്വഹ॥ 16-4-33 (97345)
വൈശംപായന ഉവാച। 16-4-34x (8035)
ഏവമുക്തസ്തു കൌന്തേയഃ പിത്രാ ജ്യേഷ്ഠേന ഭാരത।
പസ്പർശ സർവഗാത്രേഷു സ്നേഹാർദ്രസ്തം ശനൈസ്തദാ॥ 16-4-34 (97346)
ഉപലഭ്യ തതഃ പ്രാണാന്ധൃതരാഷ്ട്രോ മഹീപതിഃ।
ബാഹുഭ്യാം സംപരിഷ്വജ്യ മൂർധ്ന്യാജിഘ്രത പാണ്ഡവം॥ 16-4-35 (97347)
വിദുരാദയശ്ച തേ സർവേ രുരുദുർദുഃഖിതാ ഭൃശം।
അതിദുഃഖാത്തു രാജാനം നോചുഃ കിഞ്ചന പാണ്ഡവം॥ 16-4-36 (97348)
ഗാന്ധാരീ ത്വേവ ധർമജ്ഞാ മനസോദ്വഹതീ ഭൃശം।
ദുഃഖാന്യധാരയദ്രാജൻമൈവമിത്യേവ ചാബ്രവീത്॥ 16-4-37 (97349)
ഇതരാസ്തു സ്ത്രിയഃ സർവാഃ കുന്ത്യാ സഹ സുദഃഖിതാഃ।
നേത്രൈരാഗതവിക്ലേദൈഃ പരിവാര്യ സ്ഥിതാഽഭവൻ॥ 16-4-38 (97350)
അഥാബ്രവീത്പുനർവാക്യം ധൃതരാഷ്ട്രോ യുധിഷ്ഠിരം।
അനുജാനീഹി മാം രാജംസ്താപസ്യേ ഭരതർഷഭ॥ 16-4-39 (97351)
ഗ്ലായതേ മേ മനസ്താത ഭൂയോഭൂയഃ പ്രജൽപതഃ।
ന മാമതഃ പരം പുത്ര പരിക്ലേഷ്ടുമിഹാർഹസി॥ 16-4-40 (97352)
തസ്മിംസ്തു കൌരവേന്ദ്രേ തം തഥാ ബ്രുവതി പാണ്ഡവം।
സർവേഷാമവരോധാനാമാർതനാദോ മഹാനഭൂത്॥ 16-4-41 (97353)
ദൃഷ്ട്വാ കൃശം വിവർണം ച രാജാനമതഥോചിതം॥
ഉപവാസപരിശ്രാന്തം ത്വഗസ്ഥിപരിവാരിതം॥ 16-4-42 (97354)
ധർമപുത്രഃ സ്വപിതരം പരിഷ്വജ്യ മഹാപ്രഭും।
ശോകജം ബാഷ്പമുത്സൃജ്യി പുനർവചനമബ്രവീത്॥ 16-4-43 (97355)
ന കാമയേ നരശ്രേഷ്ഠ ജീവിതം പൃഥിവീം തഥാ।
യഥാ തവ പ്രിയം രാജംശ്ചികീർഷാമി പരന്തപ॥ 16-4-44 (97356)
യദി ചാഹമനുഗ്രാഹ്യോ ഭവതോ ദയിതോഽപി വാ।
ക്രിയതാം താവദാഹാരസ്തതോ വേത്സ്യാംയഹം പരം॥ 16-4-45 (97357)
തതോഽബ്രവീൻമഹാതേജാ ധൃതരാഷ്ട്രോ യുധിഷ്ഠിരം।
അനുജ്ഞാതസ്ത്വയാ പുത്ര ഭുഞ്ജീയാമിതി കാമയേ॥ 16-4-46 (97358)
ഇതി ബ്രുവതി രാജേന്ദ്രേ ധൃതരാഷ്ട്രേ യുധിഷ്ഠിരം।
ഋഷിഃ സത്യവതീപുത്രോ വ്യാസോഽഭ്യോത്യ വചോഽബ്രവീത്॥ ॥ 16-4-47 (97359)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്രമവാസികപർവണി ആശ്രമിവാസപർവണി ചതുർഥോഽധ്യായഃ॥ 4 ॥
ആശ്രമവാസികപർവ - അധ്യായ 005
॥ ശ്രീഃ ॥
16.5. അധ്യായഃ 005
അഥാശ്രമവാസപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Topics
വ്യാസേന യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി സഹേതൂപന്യാസം ധൃതരാഷ്ട്രസ്യ ധൃതരാഷ്ട്രസ്യ വനഗമനാഭ്യനുജ്ഞാനചോദനാപൂർവകം സ്വാശ്രമഗമനം॥ 1 ॥ യുധിഷ്ഠിരേണി ധൃതരാഷ്ട്രംപ്രതി കൃച്ഛ്രേണ തദഭ്യനുജ്ഞാനാംഗീകരണം॥ 2 ॥Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Text
വ്യാസ ഉവാച।
യുധിഷ്ഠിര മഹാബാഹോ ********** കുരുനന്ദനഃ।
ധൃതരാഷ്ട്രോ മഹാതേജാസ്തത്കുരുഷ്വാവിചാരയൻ॥ 16-5-1 (97360)
അയം ഹി വൃദ്ധോ നൃപതിർഹതപുത്രോ വിശേഷതഃ।
നേദം കൃച്ഛ്രം ചിരതരം സഹേദിതി മതിർമമ॥ 16-5-2 (97361)
ഗാന്ധാരീ ച മഹാഭാഗാ പ്രാജ്ഞാ കരുണവേദിനീ।
പുത്രശോകം മഹാരാജ ധൈര്യേണോദ്വഹതേ ഭൃശം॥ 16-5-3 (97362)
അഹമപ്യേതദേവ ത്വാം ബ്രവീമി കുരു മേ വചഃ।
അനുജ്ഞാം ലഭതാം രാജാ മാം വൃഥേഹ മരിഷ്യതി॥ 16-5-4 (97363)
`സ്വസ്ഥോ ഭവത്വയം ധീമാന്വനേഷു മധുഗന്ധിഷു।'
രാജർഷീണാം പുരാണാനാമനുയാതു ഗതിം നൃപഃ। രാജർഷീണാം ഹി സർവേഷാമന്തേ വനമുപാശ്രയഃ॥ 16-5-5 (97364)
വൈശംപായന ഉവാച। 16-5-6x (8036)
ഇത്യുക്തഃ സ തദാ രാജാ വ്യാസേനാദ്ഭുതകർമണാ।
പ്രത്യുവാച മഹാതേജാ ധർമരാജോ മഹാമുനിം॥ 16-5-6 (97365)
ഭഗവാനേവ നോ മാന്യോ ഭഗവാനേവ നോ ഗുരുഃ।
ഭഗവാനസ്യ രാജ്യസ്യ കുലസ്യ ച പരായണം॥ 16-5-7 (97366)
അഹം തു പുത്രോ ഭഗവൻപിതാ രാജാ ഗുരുശ്ച മേ।
നിദേശവതീ ച പിതുഃ പുത്രോ ഭവതി ധർമതഃ॥ 16-5-8 (97367)
വൈശംപായന ഉവാച। 16-5-9x (8037)
ഇത്യുക്തഃ സ തു തം പ്രാഹ വ്യാസോ വേദവിദാംവരഃ।
യുധിഷ്ഠിരം മഹാതേജാഃ പുനരേവ മഹാകവിഃ॥ 16-5-9 (97368)
ഏവമേതൻമഹാഭാഗ യഥാ വദസിം ഭാരത।
രാജാഽയം വൃദ്ധതാം പ്രാപ്തഃ പ്രമാണേ പരമേ സ്ഥിതഃ॥ 16-5-10 (97369)
സോയം മയാഽഭ്യനുജ്ഞാതസ്ത്വഥാ ച പൃഥിവീപതിഃ।
കരോതു സ്വമഭിപ്രായം മാ സ്മ വിഘ്നകരോ ഭവ॥ 16-5-11 (97370)
ഏഷ ഏവ പരോ ധർമോ രാജർഷീണാം യുധിഷ്ഠിര।
സമരേ വാ ഭവേൻമൃത്യുർവനേ വാ വിധിപൂർവകം॥ 16-5-12 (97371)
പിത്രാ തു തവ രാജേന്ദ്ര പാണ്ഡുനാ പൃഥിവീക്ഷിതാ।
ശിഷ്യഭൂതേന രാജാഽയം ഗുരുവത്പര്യുപാസിതഃ॥ 16-5-13 (97372)
ക്രതുഭിർദക്ഷിണാവദ്ഭീ രത്നപർവതശോഭിതൈഃ।
മഹദ്ഭിരിഷ്ടം ഗൌർഭുക്താ പ്രജാശ്ച പരിപാലിതാഃ॥ 16-5-14 (97373)
പുത്രസംസ്യം ച വിപുലം രാജ്യം വിപ്രോഷിതേ ത്വയി।
ത്രയോദശസമാ ഭുക്തം ദത്തം ച വിവിധം വസു॥ 16-5-15 (97374)
ത്വയാ ചായം നരവ്യാഘ്ര ഗുരുശുശ്രൂഷയാഽനഘ।
ആരാധിതഃ സ ഭൃത്യേന ഗാന്ധാരീ ച യശസ്വിനീ॥ 16-5-16 (97375)
അനുജാനീഹി പിതരം സമയോഽസ്മ തപോവിധൌ।
ന മന്യുർവിദ്യതേ ചാസ്യ സുസൂക്ഷ്മോഽപി യുധിഷ്ഠിര॥ 16-5-17 (97376)
വൈശംപായന ഉവാച। 16-5-18x (8038)
ഏതാവദുക്ത്വാ വചനമനുമാന്യ ച പാർഥിവം।
തഥാഽസ്ത്വിതി ച തേനോക്തഃ കൌതേയേന യയൌ വനം॥ 16-5-18 (97377)
ഗതേ ഭഗവതി വ്യാസേ രാജാ പാണ്ഡുസുതസ്തദാ।
പ്രോവാച പിതരം വൃദ്ധം മന്ദംമന്ദമിവാനതഃ॥ 16-5-19 (97378)
യദാഹ ഭഗവാന്വ്യാസോ യച്ചാപി ഭവതോ മതം।
യഥാഽഽഹ ച മഹേഷ്വാസഃ കൃപോ വിദുര ഏവ ച॥ 16-5-20 (97379)
യുയുത്സുഃ സഞ്ജയശ്ചൈവ തത്കർതാസ്ംയഹമഞ്ജസാ।
സർവ ഏവ ഹി മാന്യാ മേ കുലസ്യ ഹി ഹിതൈഷിണഃ॥ 16-5-21 (97380)
ഇദം തു യാചേ നൃപതേ ത്വാമഹം ശിരസാ നതഃ।
ക്രിയതാം താവദാഹാരസ്തതോ ഗച്ഛാശ്രമം പ്രതി॥ ॥ 16-5-22 (97381)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്രമവാസികപർവണി ആശ്രമവാസപർവണി പഞ്ചമോഽധ്യായഃ॥ 5 ॥
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Footnotes
7-5-17 തപോവിധൌ തപഃകരണേ॥ 18 ॥ആശ്രമവാസികപർവ - അധ്യായ 006
॥ ശ്രീഃ ॥
16.6. അധ്യായഃ 006
അഥാശ്രമവാസപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Topics
വനം യിയാസുനാ ധൃതരാഷ്ട്രേണ യുധിഷ്ഠിരായ രാജനീത്യുപദേശഃ॥ 1 ॥Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Text
വൈശംപായന ഉവാച।
തതോ രാജ്ഞാഽഭ്യനുജ്ഞാതോ ധൃതരാഷ്ട്രോ മഹാമനാഃ।
യയൌ സ്വഭവനം രാജാ ഗാന്ധാര്യാഽനുഗതസ്തദാ॥ 16-6-1 (97382)
മന്ദപ്രാണഗതിർധാമാൻകൃച്ഛ്രാദിവ സമുദ്വഹൻ।
പദാനി സ മഹീപാലോ ജീർണോ ഗജപതിര്യഥാ॥ 16-6-2 (97383)
തമന്വഗച്ഛദ്വിദുരോ വിദ്വാൻസൂതശ്ച സഞ്ജയഃ।
സ ചാപി പരമേഷ്വാസഃ കൃപഃ സാരദ്വതസ്തഥാ॥ 16-6-3 (97384)
സ പ്രവിശ്യ ഗൃഹം രാജാ കൃതപൂർവാഹ്ണികക്രിയഃ।
തർപയിത്വാ ദ്വിജശ്രേഷ്ഠാനാഹാരമകരോത്തദാ॥ 16-6-4 (97385)
ഗാന്ധാരീ ചൈവ ധർമജ്ഞാ കുന്ത്യാ സഹ മനസ്വിനീ।
വധൂഭിരുപചാരേണി പൂജിതാഽഭുങ്ക്ത ഭാരത॥ 16-6-5 (97386)
കൃതാഹാരം കൃതാഹാരാഃ സർവേ തേ വിദുരാദയഃ।
പാണ്ഡവാശ്ച കുരുശ്രേഷ്ഠമുപാതിഷ്ഠന്ത തം നൃപം॥ 16-6-6 (97387)
തതോഽബ്രവീൻമഹാരാജഃ കുന്തീപുത്രമുപഹ്വരേ।
നിഷണ്ണം പാണിനാ പൃഷ്ഠേ സംസ്പൃശന്നംബികാസുതഃ॥ 16-6-7 (97388)
അപ്രമാദസ്ത്വയാ കാര്യഃ സർവഥാ കുരുനന്ദന।
അഷ്ടാംഗേ രാജശാർദൂല രാജ്യേ ധർമപുരസ്കൃതേ॥ 16-6-8 (97389)
തത്തു ശക്യം മഹാരാജ രക്ഷിതും പാണ്ഡുനന്ദന।
രാജ്യം ധർമേണ കൌന്തേയ വിദ്വാനസി നിബോധ തത്॥ 16-6-9 (97390)
വിദ്യാവൃദ്ധാൻസദൈവ ത്വമുപാസീഥാ യുധിഷ്ഠിര।
ശൃണുയാസ്തേ ച യദ്ബ്രൂയുഃ കുര്യാശ്ചൈവാവിചാരയൻ॥ 16-6-10 (97391)
പ്രാതരുസ്ഥായ താന്രാജൻപൂജയിത്വാ യഥാവിധി।
കൃത്യകാലേ സമുത്പന്നേ പൃച്ഛേഥാഃ കാര്യമാത്മനഃ॥ 16-6-11 (97392)
തേ തു സംമാനിതാ രാജംസ്ത്വയാ ലോകഹിതാർഥിനാ।
പ്രവക്ഷ്യന്തി ഹിതം താത സർവഥാ തവ ഭാരത॥ 16-6-12 (97393)
ഇന്ദ്രിയാണി ച സർവാണി വാജിവത്പരിപാലയ।
ഹിതായൈവ ഭവിഷ്യന്തി രക്ഷിതം ദ്രവിണം യഥാ॥ 16-6-13 (97394)
അമാത്യാനുപധാതീതാൻപിതൃപൈതാമഹാഞ്ശുചീൻ।
ദാന്താൻകർമസു സർവേഷു മുഖ്യാൻമുഖ്യേഷു യോജയേഃ॥ 16-6-14 (97395)
ചാരയേഥാശ്ച സതതം ചാരൈരവിദിതഃ പരൈഃ।
പരീക്ഷിതൈർബഹുവിധൈഃ സ്വരാഷ്ട്രേഷു പരേഷു ച॥ 16-6-15 (97396)
പുരം ച തേ സുഗുപ്തം സ്യാദ്ദൃഢപ്രാകാരതോരണം।
അട്ടാട്ടാലകസംബാധം ഷട്പദം സർവതോ ദിശം॥ 16-6-16 (97397)
തസ്യ ദ്വാരാണി സർവാണി പര്യാപ്താനി ബൃഹന്തി ച।
സർവതഃ സുവിഭക്താനി യന്ത്രൈരാരക്ഷിതാനി ച॥ 16-6-17 (97398)
പുരുഷൈരലമർഥസ്തേ വിദിതൈഃ കുലശീലതഃ।
ആത്മാ ച രക്ഷ്യഃ സതതം ഭോജനാദിഷു ഭാരത।
വിഹാരാഹാരകാലേഷു മാല്യശയ്യാസനേഷു ച॥ 16-6-18 (97399)
സ്ത്രിയശ്ച തേ സുഗുപ്താഃ സ്യുർവൃദ്ധൈരാപ്തൈരധിഷ്ഠിതാഃ।
ശീലവദ്ഭിഃ കുലീനൈശ്ച വിദ്വദ്ഭിശ്ച യുധിഷ്ഠിര॥ 16-6-19 (97400)
മന്ത്രിണിശ്ചൈവ കുർവീഥാ ദ്വിജാന്വിദ്യാവിശാരദാൻ।
വിനീതാംശ്ച കുലീനാംശ്ച ധർമാർഥകുശലാനൃജൂൻ॥ 16-6-20 (97401)
തൈഃ സാർധം മന്ത്രയേഥാസ്ത്വം നാത്യർഥം ബഹുഭിഃക സഹ।
സമസ്തൈരപി ച വ്യസ്തൈർവ്യപദേശേന കേനചിത്॥ 16-6-21 (97402)
സുസംവൃതം മന്ത്രഗൃഹം സ്ഥലം ചാരുഹ്യ മന്ത്രയേഃ।
അരണ്യേ നിഃശലാകേ വാ ന ച രാത്രൌ കഥഞ്ചന॥ 16-6-22 (97403)
വാനരാഃ പക്ഷിണശ്ചൈവ യേ മനുഷ്യാനുകാരിണഃ।
സർവേ മന്ത്രഗൃഹേ വർജ്യാ യേ ചാപി ജഡപംഗവഃ॥ 16-6-23 (97404)
മന്ത്രഭേദേ ഹി യേ ദോഷാ ഭന്തി പൃഥിവീക്ഷിതാം।
ന തേ ശക്യാഃ സമാധാതും കഥഞ്ചിദിതി മേ മതിഃ॥ 16-6-24 (97405)
ദോഷാംശ്ച മന്ത്രഭേദസ്യ ബ്രൂയാസ്ത്വം മന്ത്രിമണ്ഡലേ।
അഭേദേ ച ഗുണാ രാജൻപുനഃപുനരരിന്ദമ॥ 16-6-25 (97406)
പൌരജാനപദാനാം ച ശൌചശൌചേ യുധിഷ്ഠിര।
യഥാ സ്യാദ്വിദിതം രാജംസ്തഥാ കാര്യം കുരൂദ്വഹ॥ 16-6-26 (97407)
വ്യവഹാരശ്ച തേ രാജന്നിത്യമാപ്തൈരധിഷ്ഠിതഃ।
യോജ്യസ്തുഷ്ടൈർഹിതൈ രാജന്നിത്യം ചാരൈരനുഷ്ഠിതഃ॥ 16-6-27 (97408)
പരിമാണം വിദിത്വാ ച ദണ്ഡം ദണ്ഡ്യേഷു ഭാരത।
പ്രണയേയുര്യഥാന്യായം പുരുഷാസ്തേ യുധിഷ്ഠിര॥ 16-6-28 (97409)
ആദാനരുചയശ്ചൈവ പരദാരാഭിമർശിനഃ।
ഉഗ്രദണ്ഡിപ്രധാനാശ്ച മിഥ്യാവ്യാഹാരിണസ്തഥാ॥ 16-6-29 (97410)
ആക്രോഷ്ടാരശ്ച ലുബ്ധാശ്ച ഹർതാരഃ സാഹസപ്രിയാഃ।
സഭാവിഹാരഭേത്താരോ വർണാനാം ച പ്രദൂഷകാഃ।
ഹിരണ്യദണ്ഡ്യാ വധ്യാശ്ച കർതവ്യാ ദേശകാലതഃ॥ 16-6-30 (97411)
`അവരോധഭൂമൌ ഭൃത്യൈശ്ച പാനം സഹ വിവർജയേത്।
ആക്രോശന്ത്യനുമത്താസ്തേ കലത്രം വാഽപി ഗൃഹ്ണതേ॥ 16-6-31 (97412)
ജിഘാംസന്ത്യപി ശസ്ത്രേണ നഷ്ടാഃ ക്രീഡന്തി ചോത്കടാഃ।
നാനാക്ഷേപാ വ്യാഹരന്തി ഗംയാഗംയം ന ജാനതേ॥ 16-6-32 (97413)
അതിപാനേനി രാജാഽപി സർവം കോശം വിനാശയേത്।
വിതരേദ്ഗായകേഭ്യശ്ച വൃഥാ ച ദ്രവ്യസഞ്ചയം॥ 16-6-33 (97414)
ശബ്ദമാത്മനി ദോഷാംശ്ച പിബേദേകശ്ച ജായയാ।
യുക്ത്യാ പ്രകാശമയതി സുവീര്യസ്യി വിവൃദ്ധയേ॥' 16-6-34 (97415)
പ്രാതരേവ ഹി പശ്യഥാ യേ കുര്യുഃ പ്രിയകർമ തേ।
അലങ്കാരമഥോ ഭോജ്യമത ഊർധ്വം സമാചരേഃ॥ 16-6-35 (97416)
പശ്യേഥാശ്ചി തതോ യോധാൻസദാ ത്വം പ്രതിഹർഷയൻ।
ദൂതാനാം ച ചരാണാം ച പ്രദോഷസ്തേ സദാ ഭവേത്॥ 16-6-36 (97417)
സദാ ചാപരരാത്രാന്തേ ഭവേത്കാര്യാർഥനിർണയഃ।
മധ്യരാത്രേ വിഹാരസ്തേ മധ്യാഹ്നേ ച സദാ ഭവേത്॥ 16-6-37 (97418)
സർവേ ത്വൌപയികാഃ കാലാഃ കാര്യാണാം ഭരതർഷഭ।
തഥൈവാലങ്കൃതഃ കാലേ തിഷ്ഠിഥാ ഭൂരിദക്ഷിണഃ॥ 16-6-38 (97419)
`ന വിദ്രാവ്യ ച തിഷ്ഠേത പരിഹാര്യ വിഭൂഷണം।
പ്രയോജ്യം സർവദൈവേഹ മംഗല്യം പാപനാശനം॥' 16-6-39 (97420)
ചക്രവത്താത കാര്യാണാം പര്യായോ ദൃശ്യതേ സദാ।
കോശസ്യ നിചയേ യത്നം കുർവീഥാ ന്യായതഃ സദാ।
വിവിധസ്യ മഹാരാജ വിപരീതം വിവർജയേഃ॥ 16-6-40 (97421)
ചാരൈർവിദിത്വാ ശത്രൂംശ്ച യേ രാജ്ഞാമന്തരൈഷിണഃ।
താനാപ്തൈഃ പുരുഷൈർദൂരാദ്ധാതയേഥാ നരാധിപ॥ 16-6-41 (97422)
കർമ ദൃഷ്ട്വാഽഥ ഭൃത്യാംസ്ത്വം വരയേഥാഃ കുരൂദ്വഹ।
കാരയേഥാശ്ച കർമാണി യുക്തായുക്തൈരധിഷ്ഠിതൈഃ॥ 16-6-42 (97423)
സേനാപ്രാണേതാ ച ഭവേത്തവ താത ദൃഢവ്രതഃ।
ശൂരഃ ക്ലേശസഹശ്ചൈവ ഹിതോ ഭക്തശ്ച പൂരുഷഃ॥ 16-6-43 (97424)
സർവേ ജനപദാശ്ചൈവ തവ കർമാണി പാണ്ഡവ।
ഗോവദ്രാസഭവച്ചൈവ കുര്യുര്യേ വ്യവഹാരിണഃ॥ 16-6-44 (97425)
സ്വരന്ധ്രം പരരന്ധ്രം ച സ്വേഷു ചൈവ പരേഷു ച।
ഉപലക്ഷയിതവ്യം തേ നിത്യമേവ യുധിഷ്ഠിര॥ 16-6-45 (97426)
ദേശജാശ്ചൈവ പുരുഷാ വിക്രാന്താഃ സ്വേഷു കർമസു।
യാത്രാഭിരനുരൂപാഭിരനുഗ്രാഹ്യാ ഹിതാസ്ത്വയാ॥ 16-6-46 (97427)
ഗുണാർഥിനാം ഗുണഃ കാര്യോ വിദുഷാ വൈ ജനാധിപ।
അവിചാര്യാശ്ച തേ തേ സ്യുരചലാ ഇവ നിത്യശഃ॥ ॥ 16-6-47 (97428)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്രമവാസികപർവണി ആശ്രമവാസപർവണി ഷഷ്ഠോഽധ്യായഃ॥ 6 ॥
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Footnotes
7-6-5 അഭുങ്ക്ത ഭുക്തവതീ॥ 7-6-8 അഷ്ടാംഗേ സ്വാംയമാത്യാദിയുതേ॥ 7-6-13 രാജ്യവത്പരിപാലയേതി ക.ഥ.പാഠഃ॥ 7-6-16 അഷ്ടാ ദുർഗോപരിഭാഗേ സഞ്ചാരസ്ഥാനാനി। ഷട്പദം ഷഡ്ഭിഃ പദൈഃ പദനീയൈഃ സ്ഥാനൈര്യുക്തം। തേന സപ്തപ്രാകാരമിതി ഗംയതേ। തത്ര സപ്തമസ്യാന്തഃപുരത്വാത് ഷഡേവാന്യേഷാം പദനീയാനി സ്ഥാനാനി॥ 7-6-22 നിഃശലാകേ അതൃണേ। സതൃണേ ഹ്യാസന്നഃ പരചാരോ ജ്ഞാതുമശക്യ ഇതി॥ 7-6-29 ആദാനരുചയഃ ഉത്കോചോപജീവിനഃ॥ 7-6-36 പ്രദോഷോ രജനീമുഖം ദൂതാദീനാം ദർശനകാലഃ। പ്രദേയസ്തേ സദാ ഭവേദിതി ക.ഥ.പാഠഃ॥ 7-6-44 ഗവാദിവത് ആഹാരമാത്രവേതനാഃ। വ്യവഹാരിണഃ കാരുശിൽപിപ്രഭൃതയഃ॥ആശ്രമവാസികപർവ - അധ്യായ 007
॥ ശ്രീഃ ॥
16.7. അധ്യായഃ 007
അഥാശ്രമവാസപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Topics
ധൃതരാഷ്ട്രേണ യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി രാജനീതികഥനം॥ 1 ॥Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Text
ധൃതരാഷ്ട്ര ഉവാച।
മണ്ഡലാനി ച ബുധ്യേഥാഃ പരേഷാമാത്മനസ്തഥാ।
ഉദാസീനഗുണാനാം ച മധ്യസ്ഥാനാം ച ഭാരത॥ 16-7-1 (97429)
ചതുർണാം ശത്രുജാതാനാം സർവേഷാമാതതായിനാം।
മിത്രം ചാമിത്രമിത്രം ച ബോദ്ധവ്യം തേഽരികർശന॥ 16-7-2 (97430)
അഥ നാനാജനപദാ ദുർഗാണി വിവിധാനി ച।
ബലാനി ച കുരുശ്രേഷ്ഠ ഭവത്യേഷാം യഥേച്ഛകം॥ 16-7-3 (97431)
തേ ച ദ്വാദശ കൌന്തേയ രാജാനോ വിവിധാത്മകാഃ।
മന്ത്രിപ്രധാനാശ്ച ഗുണാഃ ഷഷ്ടിർദ്വാദശ ച പ്രഭോ॥ 16-7-4 (97432)
ഏതൻമണ്ഡലമിത്യാഹുരാചാര്യാ നീതികോവിദാഃ।
അത്ര ഷാഡ്ഗുണ്യമാചത്തം യുധിഷ്ഠിര നിബോധ തത്॥ 16-7-5 (97433)
വൃദ്ധിക്ഷയൌ ച വിജ്ഞേയൌ സ്ഥാനം ച കുരുസത്തമ।
ദ്വിസപ്തത്യാം മഹാബാഹോ തതഃ ഷാഡ്ഗുണ്യജാ ഗുണാഃ॥ 16-7-6 (97434)
യഥാ സ്വപക്ഷോ ബലവാൻപരപക്ഷസ്തഥാ ബലഃ।
വിഗൃഹ്യ ശത്രൂൻകൌന്തേയ യായാത്ക്ഷിതിപതിസ്തദാ॥ 16-7-7 (97435)
യദാ പരേ ച ബലിനഃ സ്വപക്ഷശ്ചൈവ ദുർബലഃ।
സാർധം വിദ്വാംസ്തദാ ക്ഷീണഃ പരൈഃ സന്ധിം മസാശ്രയേത്॥ 16-7-8 (97436)
ദ്രവ്യാണാം സഞ്ചയശ്ചൈവ കർതവ്യഃ സുമഹാംസ്തഥാ।
യദാ സമർഥാ യാനായ നചിരേണൈവ ഭാരത॥ 16-7-9 (97437)
തദാ സർവം വിധേയം സ്യാത്സ്ഥാനേന ച വിചാരയേത്।
ഭൂമിരൽപഫലാ ദേയാ വിപരീതസ്യ ഭാരത॥ 16-7-10 (97438)
ഹിരണ്യരൂപ്യഭൂയിഷ്ഠം മിത്രം ക്ഷീണമകോശഭൃത്।
വിപരീതം നിഗൃഹ്ണീയാത്സ്വയം സന്ധിവിശാരദഃ॥ 16-7-11 (97439)
സന്ധ്യർഥം രാജപുത്രം വാ ലിപ്സേഥാ ഭരതർഷഭ।
വിപരീതം ന തച്ഛ്രേയഃ പുത്ര കസ്യാഞ്ചിദാപദി॥ 16-7-12 (97440)
തസ്യാഃ പ്രമോക്ഷേ യത്നം ച കുര്യാഃ സോപായമന്ത്രവിത്।
പ്രകൃതീനാം ച രാജേന്ദ്ര രാജാ ദീനാന്വിഭാവയേത്॥ 16-7-13 (97441)
ക്രമേണി യുഗപദ്ബുധ്വാ വ്യസനാനാം ബലാബലം।
പീഡനം സ്തംഭനം ചൈവ കോശഭംഗസ്തഥൈവ ച॥ 16-7-14 (97442)
കാര്യം യത്നേന ശത്രൂണാം സ്വരാജ്യം രക്ഷതാ സ്വയം।
ന ച ഹിംസ്യോഽഭ്യുപഗതഃ സാമന്തോ വൃദ്ധിമിച്ഛതാ॥ 16-7-15 (97443)
കൌന്തേയ തദ്ധിതം തേ സ്യാത്പൃഥിവീം വിജിഗീഷതഃ।
ഗുണാനാം ഭേദനേ യോഗമീപ്സേഥാഃ സഹ മന്ത്രിഭിഃ॥ 16-7-16 (97444)
സാധുസംഗ്രഹണാച്ചൈവ പാപനിഗ്രഹണാത്തഥാ।
ആത്മസാത്കരണേ നിത്യം പാലനാനി ഗൃഹേ തഥാ।
ദുർബലാശ്ചൈവ സതതം നാന്വേഷ്ടവ്യാ ബലീയസാ॥ 16-7-17 (97445)
തിഷ്ഠേഥാ രാജശാർദൂല വൈതസീം വൃത്തിമാസ്ഥിതഃ।
യദ്യേനമഭിയായാച്ച ബലവാന്ദുർബല നൃപഃ। 16-7-18 (97446)
സാമാദിഭിരുപായൈസ്തം ക്രമേണി വിനിവർതയേഃ।
അശക്നുവംശ്ച യുദ്ധായ നിഷ്പതേത്സഹ മന്ത്രിഭിഃ॥ 16-7-19 (97447)
കോശേന പൌരൈർദണ്ഡേന യേ ചാസ്യ പ്രിയകാരിണഃ।
അസംഭവേ തു സർവസ്യ യഥാ മുഖ്യേന നിഷ്പതേത്।
ക്രമേണാനേന മോക്ഷഃ സ്യാച്ഛരീരം പ്രതി കേവലം॥ ॥ 16-7-20 (97448)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്രമവാസികപർവണി ആശ്രമവാസപർവണി സപ്തമോഽധ്യായഃ॥ 7 ॥
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Footnotes
7-7-1 മണ്ഡലാനി അരിർമിത്രമിത്യാദീനി॥ 7-7-3 യഥേച്ഛകം പരൈർഭേദ്യത്വമഭേദ്യത്വം ച ഭവതി തസ്മാദവഹിതസ്തിഷ്ഠേത്। തഥാമാത്യാ ജനപദാ ഇതി ഝ.പാഠഃ। ഭവത്യേഷാം സ്വകം പരമിതി ഥ.പാഠഃ॥ 7-7-4 ദ്വാദശ ചത്വാരഃ ശത്രുജാതാഃ। ഷട് ആതതായിനഃ। മിത്രം അമിത്രമിത്രം ചേതി ഷഷ്ടിർഗുണാഃ। കൃഷ്യാദീന്യഷ്ടൌ സന്ധാനകർമാണി। ബാലാദയോ വിംശതിരസന്ധേയാ। നാസ്തിക്യാദയശ്ചതുർദശ ദോഷാഃ। മന്ത്രാദീന്യഷ്ടാദശ തീർഥാനീതി। ഏതേഷു കേചിത് ഹാനാർഥം ജ്ഞാതവ്യാഃ കേചിദുപാദാനാർഥം॥ 7-7-5 തതഃ ഷാംഗുണ്യചാരിണ ഇതി ക.ഥ.പാഠഃ॥ 7-7-6 ദ്രവ്യാണാം സഞ്ചയേ ചൈവ യത്നഃ കാര്യഃ സദാ ഭവേത് ഇതി ക.പാഠഃ॥ 7-7-9 ദീനാൻ അന്ധവധിരാദീൻ വിഭാവയേത്പൂജയേത്॥ 7-7-13 ഏനം ത്വാംആശ്രമവാസികപർവ - അധ്യായ 008
॥ ശ്രീഃ ॥
16.8. അധ്യായഃ 008
അഥാശ്രമവാസപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Topics
ധൃതരാഷ്ട്രേണ യുധിഷ്ഠരംപ്രതി രാജനീതികഥനം॥ 1 ॥Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Text
ധൃതരാഷ്ട്ര ഉവാച।
സന്ധിവിഗ്രഹമപ്യത്ര പശ്യേഥാ രാജസത്തമ।
ദ്വിയോനിം വിവിധോപായം ബഹുകൽപം യുധിഷ്ഠിര॥ 16-8-1 (97449)
കൌരവ്യ പര്യുപാസീഥാഃ സ്ഥിത്വാ ദ്വൈവിധ്യമാത്മനഃ।
തുഷ്ടപുഷ്ടജനഃ ശത്രുരർഥവാനിതി ച സ്മരേത്॥ 16-8-2 (97450)
പര്യുപാസനകാലേ തു വിപരീതം വിധീയതേ।
ആമർദകാലേ രാജേന്ദ്ര വ്യവസായസ്തതോഽപരഃ॥ 16-8-3 (97451)
വ്യസനം ഭേദനം ചൈവ ശത്രൂണാം കാരയേത്തതഃ।
കർഷണം ഭീഷണം ചൈവ യുദ്ധേ ചൈവ ബഹുക്ഷയം॥ 16-8-4 (97452)
പ്രയാസ്യമാനോ നൃപതിസ്ത്രിവിധം പരിചിന്തയേത്।
ആത്മനശ്ചൈവ ശത്രോശ്ച ശക്തിം ശാസ്ത്രവിശാരദഃ॥ 16-8-5 (97453)
ഉത്സാഹപ്രഭുശക്തിഭ്യാം മന്ത്രശക്ത്യാ ച ഭാരത।
ഉപപന്നോ നൃപോ യായാദ്വിപരീതം ച വർജയേത്॥ 16-8-6 (97454)
ആദദീത ബലം രാജാ മൌലം മിത്രബലം തഥാ।
അടവീബലം ഭൃതം ചൈവ തതാ ശ്രേണീബലം പ്രഭോ॥ 16-8-7 (97455)
`മിത്രാമിത്രബലം രാജന്ന്യായാദ്വൃദ്ധ്യുദയേ ധൃതഃ।'
തത്ര മിത്രബലം രാജൻമൌലം ചൈവ വിശിഷ്യതേ।
ശ്രേണീബലം ഭൃതം ചൈവ തുല്യേ ഏവേതി മേ മതിഃ॥ 16-8-8 (97456)
തഥാഽഽചാരബലം ചൈവ പരസ്പരസമം നൃപ।
വിജ്ഞേയം ബലകാലേഷു രാജ്ഞാ കാല ഉപസ്ഥിതേ॥ 16-8-9 (97457)
ആപദശ്ചാപി ബോദ്ധവ്യാ ബഹുരൂപാ നരാധിപ।
ഭവന്തി രാജ്ഞാ കൌരവ്യ യാസ്താഃ പൃഥഗതഃ ശൃണു॥ 16-8-10 (97458)
വികൽപാ ബഹുധാ രാജന്നാപദാം പാണ്ഡുനന്ദന।
സാമാദിഭിരുപന്യസ്യ ഗമയേത്താന്നൃപഃ സദാ॥ 16-8-11 (97459)
യാത്രാം ഗച്ഛേദ്ബലൈര്യുക്തോ രാജാ ഷഡ്ഭിഃ പരന്തപ।
യുക്തശ്ച ദേശകാലാഭ്യാം ബലൈരാത്മഗുണൈസ്തഥാ॥ 16-8-12 (97460)
ഹൃഷ്ടപുഷ്ടബലോ ഗച്ഛേദ്രാജാ വൃദ്ധ്യുദയേ രതഃ।
അകൃശശ്ചാപ്യഥോ യായാദനൃതാവപി പാണ്ഡവ॥ 16-8-13 (97461)
തൂണാശ്മാനം വാജിരഥപ്രവാഹാം
ധ്വജദ്രുമൈഃ സംവൃതകൂലരോധസം।
പദാതിനാഗൈർബഹുകർദമാം നദീം
സപത്നാനാശേ നൃപതിഃ പ്രയോജയേത്॥ 16-8-14 (97462)
അഥോപപത്ത്യാ ശകടം പദ്മവജ്രം ച ഭാരത।
ഉശനാ വേദ യച്ഛാസ്ത്രം തത്രൈതദ്വിഹിതം വിഭോ॥ 16-8-15 (97463)
ചാരയിത്വാ പരബലം കൃത്വാ സ്വബലദർശനം।
സ്വഭൂമൌ യോജയേദ്യുദ്ധം പരഭൂമൌ തഥൈവ ച॥ 16-8-16 (97464)
ബലം പ്രസാദയേദ്രാജാ നിക്ഷിപേദ്ബലനോ നരാൻ।
ജ്ഞാത്വാ സ്വവിഷയം തത്ര സാമാദിഭിരുപക്രമേത്॥ 16-8-17 (97465)
സർവഥൈവ മഹാരാജ ശരീരം ധാരയേദിഹ।
പ്രേത്യ ചേഹ ച കർതവ്യമാത്മനിഃശ്രേയസം പരം॥ 16-8-18 (97466)
ഏവം കുർവഞ്ശുഭാ വാചോ ലോകേഽസ്മിഞ്ശൃണു തേ നൃപ।
പ്രേത്യ സ്വർഗമവാപ്നോതി പ്രജാ ധർമേണി പാലയൻ॥ 16-8-19 (97467)
ഏവം ത്വയാ കുരുശ്രേഷ്ഠ വർതിതവ്യം പ്രജാസു വൈ।
ഉഭയോർലോകയോസ്താത പ്രാപ്തയേ നിത്യമേവ ഹി॥ 16-8-20 (97468)
ഭീഷ്മേണ സർവമുക്തോസി കൃഷ്ണേന വിദുരേണ ച।
മയാഽപ്യവശ്യം വക്തവ്യം പ്രീത്യാ തേ നൃപസത്തമ॥ 16-8-21 (97469)
ഏതത്സർവം യഥാന്യായം കുർവീഥാ ഭൂരിദക്ഷിണ।
പ്രിയസ്തഥാ പ്രജാനാം ത്വം സ്വർഗേ സുഖമവാപ്സ്യസി॥ 16-8-22 (97470)
അശ്വമേധസഹസ്രേണ യോ യജേത്പൃഥിവീപതിഃ।
പാലയേദ്വാഽപി ധർമേണി പ്രജാസ്തുല്യം ഫലം ലഭേത്॥ ॥ 16-8-23 (97471)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്രമവാസികപർവണി ആശ്രമവാസപർവണി അഷ്ടമോഽധ്യായഃ॥ 8 ॥
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Footnotes
7-8-1 പ്രബലപ്രതിയോഗികൌ ദുർബലപ്രതിയോഗികൌ ചേതി ദ്വിയോനീ സന്ധിവിഗ്രഹൌ॥ 7-8-2 സ്ഥിത്വാ സ്ഥിരോ ഭൂത്വാ। ദ്വൈവിധ്യം ബലാബലം ജ്ഞാത്വാ ശത്രും പര്യുപാസ്സ്വേതി ഭാവഃ। സ്മരേജ്ജയോപായം വിചാരയേന്ന ത്വകസ്മാത്പ്രയായാത്। ജിത്വാ ദ്വിവിധമാത്മനേതി ക.പാഠഃ॥ 7-8-3 വിപരീതമതുഷ്ടപുഷ്ടബലം പ്രയായാദിത്യർഥഃ॥ 7-8-4 ഗമനം വേദനം ചൈവേതി ഥ.പാഠഃ॥ 7-8-7 മൌലം ധനബലം॥ 7-8-13 അനൃതൌ അകാലേഽപി ശിശിരാദൌ॥ 7-8-15 ശകടാദയോ വ്യൂഹവിശേഷാഃ॥ 7-8-16 സാധയിത്വാ പരബലം കൃത്വാ ച ബലമർഷണം ഇതി ക.ഥ.പാഠഃ॥ആശ്രമവാസികപർവ - അധ്യായ 009
॥ ശ്രീഃ ॥
16.9. അധ്യായഃ 009
അഥാശ്രമവാസപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Topics
ധൃതരാഷ്ടേണ യുധിഷ്ഠിരാത്സകലപൌരജനാനയനേന സ്വസ്യ വനജിഗമിഷാനിവേദനപൂർവകം താൻപ്രാത തദഭ്യനുജ്ഞാനപ്രാർഥനാ॥ 1 ॥Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Text
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച।
ഏവമേതത്കരിഷ്യാമി യഥാഽഽത്ഥ പൃഥിവീപതേ।
ഭൂയശ്ചൈവാനുശാസ്യോഽഹം ഭവതാ പാർഥിവർഷഭ॥ 16-9-1 (97472)
ഭീഷ്മേ സ്വർഗമനുപ്രാപ്തോ ഗതേ ച മധുസൂദനേ।
വിദുരേ സഞ്ജയേ ചൈവ കോഽന്യോ മാം വക്തുമർഹതി॥ 16-9-2 (97473)
യത്തു മാമനുശാസ്തീഹ ഭവാനദ്യ ഹിതേ സ്ഥിതഃ।
കർതാസ്മി തൻമഹീപാല നിർവൃതോ ഭവ പാർഥിവ॥ 16-9-3 (97474)
വൈശംപായന ഉവാച। 16-9-4x (8039)
ഏവമുക്തഃ സ രാജർഷിർധർമരാജേന ധീമതാ।
കൌന്തേയം സമനുജ്ഞാതുമിയേഷ ഭരതർഷഭ॥ 16-9-4 (97475)
പുത്ര വിശ്രാംയതാം താവൻമമാപി ബലവാഞ്ശ്രമഃ।
ഇത്യുക്ത്വാ പ്രാവിശദ്രാജാ ഗാന്ധാര്യാ ഭവനം തദാ॥ 16-9-5 (97476)
തമാസനഗതം ദേവീ ഗാന്ധാരീ ധർമചാരിണീ।
ഉവാച കാലേ കാലജ്ഞാ പ്രജാപതിസമം പതിം॥ 16-9-6 (97477)
അനുജ്ഞാതഃ സ്വയം തേന വ്യാസേനി ത്വം മഹർഷിണാ।
യുധിഷ്ഠിരസ്യാനുമതേ കദാഽരണ്യം ഗമിഷ്യസി॥ 16-9-7 (97478)
ധൃതരാഷ്ട്ര ഉവാച। 16-9-8x (8040)
ഗാന്ധാര്യഹമനുജ്ഞാതഃ സ്വയം പിത്രാ മഹാത്മനാ।
യുധിഷ്ഠിരസ്യാനുമതേ ഗന്താസ്മി നചിരാദ്വനം॥ 16-9-8 (97479)
അഹം ഹി താവത്സർവേഷാം തേഷാം ദുർദ്യൂതദേവിനാം।
പുത്രാണാം ദാതുമിച്ഛാമി പ്രേത്യഭാവാനുഗം വസു।
സർവപ്രകൃതിതിസാന്നിധ്യം കാരയിത്വാ സ്വവേശ്മനി॥ 16-9-9 (97480)
വൈശംപായന ഉവാച। 16-9-10x (8041)
ഇത്യുക്ത്വാ ധർമരാജായ പ്രേഷയാമാസ വൈ തദാ।
സ ച തദ്വചനാത്സർവം സമാനിന്യേ മഹീപതിഃ॥ 16-9-10 (97481)
തതഃ പ്രതീതമനസോ ബ്രാഹ്മണാഃ കുരുജാംഗലാഃ।
ക്ഷത്രിയാശ്ചൈവ വൈശ്യാശ്ച ശൂദ്രാശ്ചൈവ സമായയുഃ॥ 16-9-11 (97482)
തതോ നിഷ്ക്രംയ നൃപതിസ്തസ്മാദന്തഃകപുരാത്തദാ।
ദദ്ദശേ തം ജനം സർവം സർവാശ്ച പ്രകൃതീസ്തഥാ॥ 16-9-12 (97483)
സമവേതാംശ്ച താൻസർവാൻപൌരാഞ്ജാനപദാംസ്തഥാ।
താനാഗതാനഭിപ്രേക്ഷ്യ സമസ്തം ച സുഹൃഞ്ജനം॥ 16-9-13 (97484)
ബ്രാഹ്മണാംശ്ച മഹീപാല നാനാദേശസമാഗതാൻ।
ഉവാച മതിമാന്രാജാ ധൃതരാഷ്ട്രോഽംബികാസുതഃ॥ 16-9-14 (97485)
ഭവന്തഃ കുരുവശ്ചൈവ ചിരകാലം സഹോഷിതാഃ।
പരസ്പരസ്യ സുഹൃദഃ പരസ്പരഹിതേ രതാഃ॥ 16-9-15 (97486)
യദിദാനീമഹം ബ്രൂയാമസ്മിൻകാല ഉപസ്ഥിതേ।
തഥാ ഭവദ്ഭിഃ കർതവ്യമവിചാര്യ വചോ മമ॥ 16-9-16 (97487)
അരണ്യഗമനേ ബുദ്ധിർഗാന്ധാരീസഹിതസ്യ മേ।
വ്യാസസ്യാനുമതേ രാജ്ഞസ്തഥാ കുന്തീസുതസ്യ മേ॥ 16-9-17 (97488)
ഭവന്തോപ്യനുജാനന്തു മാന്യാ വോഽഭൂദ്വിചാരണാ॥ 16-9-18 (97489)
അസ്മാകം ഭവതാം ചൈവ യേയം പ്രീതിർഹി ശാശ്വതീ।
ന ച സാഽന്യേഷു ദേശേഷു രാജ്ഞാമിതി മതിർമമ॥ 16-9-19 (97490)
ശാന്തോസ്മി വയസാഽനേന തഥാ പുത്രവിനാകൃതഃ।
ഉപവാസകൃശശ്ചാസ്മി ഗാന്ധാരീസഹിതോഽനഘാഃ॥ 16-9-20 (97491)
യുധിഷ്ഠിരഗതേ രാജ്യേ പ്രാപ്തശ്ചാസ്മി സുഖം മഹത്।
മന്യേ ദുര്യോധനൈശ്വര്യാദ്വിശിഷ്ടം ബഹുഭിർഗുണൈഃ॥ 16-9-21 (97492)
മമ ചാന്ധസ്യ വൃദ്ധസ്യ ഹതപുത്രസ്യ കാ ഗതിഃ।
ഋതേ വനം മഹാഭാഗാസ്തൻമാഽനുജ്ഞാതുമർഹഥ॥ 16-9-22 (97493)
തസ്യ തദ്വചനം ശ്രുത്വാ സർവേ തേ കുരുജാംഗലാഃ।
ബാപ്പസന്ദിഗ്ധയാ വാചാ രുരുദുർഭരതർഷഭ॥ 16-9-23 (97494)
താനവിബ്രുവതഃ കിഞ്ചിത്സർവാഞ്ശോകപരായണാൻ।
പുനരേവ മഹാതേജാ ധൃതരാഷ്ട്രോഽബ്രവീദിദം॥ ॥ 16-9-24 (97495)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്രമവാസികപർവണി ആശ്രമവാസപർവണി നവമോഽധ്യായഃ॥ 9 ॥
ആശ്രമവാസികപർവ - അധ്യായ 010
॥ ശ്രീഃ ॥
16.10. അധ്യായഃ 010
അഥാശ്രമവാസപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Topics
ധൃതരാഷ്ട്രേണ പൌരാൻപ്രതി ദുര്യോധനപക്ഷപാതേന സ്വകൃതാപനയക്ഷമാപനം॥ 1 ॥Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Text
ധൃതരാഷ്ട്ര ഉവാച।
ശാന്തനുഃ പാലയാമാസ യഥാവദ്വസുധാമിമാം।
തഥാ വിചിത്രവീര്യശ്ച ഭീഷ്മേണ പരിപാലിതഃ।
പാലയാമാസ നസ്താതോ വിദിതം വോ ന സംശയഃ॥ 16-10-1 (97496)
യഥാ ച പാണ്ഡുർഭാതാ മേ ദയിതോ ഭവതാമഭൂത്।
സ ചാപി പാലയാമാസ യഥാവത്തച്ച വേത്ഥ ഹ॥ 16-10-2 (97497)
`അനന്തരം ഹി പിതരമനുജ്ഞാതോ യുധിഷ്ഠിരഃ।
നാത്ര കിഞ്ചിൻമൃഷാ ജാതു ഭാഷതേതി മതിർമമ॥' 16-10-3 (97498)
മയാ ച ഭവതാം സംയക് ശുശ്രൂഷാ യാ കൃതാഽനഘാഃ।
അസംയഗ്വാ മഹാഭാഗാസ്തത്ക്ഷന്തവ്യമതന്ദ്രിതൈഃ॥ 16-10-4 (97499)
യദാ ദുര്യോധനേനേദം ഭുക്തം രാജ്യമകണ്ടകം।
അപി തത്ര ന വോ മന്ദോ ദുർബുദ്ധിരപരാദ്ധവാൻ॥ 16-10-5 (97500)
തസ്യാപരാധാദ്ദുർബുദ്ധേരഭിമാനാൻമഹീക്ഷിതാം।
വിമർദഃ സുമഹാനാസീദനയാത്സ്വകൃതാദഥ।
`ഘാതിതാഃ കൌരവേയാശ്ച പൃഥിവീ ച വിനാശിതാ॥' 16-10-6 (97501)
തൻമയാ സാധു വാഽപീദം യദി വാഽസാധു വൈ കൃതം।
തദ്വോ ഹൃദി ന കർതവ്യം മയാ ബദ്ധോഽയമഞ്ജലിഃ॥ 16-10-7 (97502)
വൃദ്ധോഽയം ഹതപുത്രോഽയം ദുഃഖിതോഽയം നരാധിപഃ।
പൂർവരാജ്ഞാം ച പുത്രോഽയമിതി കൃത്വാഽനുജാനഥ॥ 16-10-8 (97503)
ഇയം ച കൃപണാ വൃദ്ധാ ഹതപുത്രാ തപസ്വിനീ।
ഗാന്ധാരീ പുത്രശോകാർതാ തുല്യം യാചതി വോ മയാ॥ 16-10-9 (97504)
ഹതപുത്രാവിമൌ വൃദ്ധൌ വിദിത്വാ ദുഃഖിതൌ തഥാ।
അനുജാനീത ഭദ്രം വോ വ്രജാവ ശരണം ച വഃ॥ 16-10-10 (97505)
അയം ച കൌരവോ രാജാ കുന്തീപുത്രോ യുധിഷ്ഠിരഃ।
സർവൈർഭവദ്ഭിർദ്രവ്യഃ സമേഷു വിഷമേഷു ച।
ന ജാതു വിഷമം ചൈവ ഗമിഷ്യതി കദാചന॥ 16-10-11 (97506)
ചത്വാരഃ സചിവാ യസ്യ ഭ്രാതരോ വിപുലൌജസഃ।
ലോകകപാലസമാ ഹ്യേതേ സർവധർമാർഥദർശിനഃ॥ 16-10-12 (97507)
`ചതുർണാം ലോകപാലാനാം മധ്യേ വിപരിവർതതേ।'
ബ്രഹ്മേവ ഭഗവാനേഷ സർവഭൂതജഗത്പതിഃ॥ 16-10-13 (97508)
`ഏവമേവ മഹാബാഹുർഭീമാർജുനയമൈർവൃതഃ।'
യുധിഷ്ഠിരോ മഹാതേജാ ഭവതഃ പാലയിഷ്യതി॥ 16-10-14 (97509)
അവശ്യമേവ വക്തവ്യമിതി കൃത്വാ ബ്രവീമി വഃ।
ഏഷ ന്യാസോ മയാ ദത്തഃ സർവേഷാം വോ യുധിഷ്ഠിരഃ।
ഭവന്തോഽസ്യ ച വീരസ്യ ന്യാസഭൂതാഃ കൃതാ മയാ॥ 16-10-15 (97510)
യദേവ തൈഃ കൃതം കിഞ്ചിദ്വ്യലീകം വഃ സുതൈർമമ।
യദന്യേനി മദീയേന തദനുജ്ഞാതുമർഹഥ॥ 16-10-16 (97511)
ഭവദ്ഭിർന ഹി മേ മന്യുഃ കൃതപൂർവഃ കഥഞ്ചന।
അത്യന്തഗുരുഭക്താനാമേഷോഽഞ്ജലിരിദം നമഃ॥ 16-10-17 (97512)
തേഷാമസ്ഥിരബുദ്ധീനാം ലുബ്ധാനാം കാമചാരിണാം।
കൃതേ യാചേഽദ്യ വഃ സർവാൻഗാന്ധാരീസഹിതോഽനഘാഃ॥ 16-10-18 (97513)
ഇത്യുക്താംസ്തേന തേ സർവേ പൌരജാനപദാ ജനാഃ।
നോചുർബാഷ്പകലാഃ കിഞ്ചിദ്വീക്ഷാഞ്ചക്രുഃ പരസ്പരം॥ ॥ 16-10-19 (97514)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്രമവാസികപർവണി ആശ്രമവാസപർവണി ദശമോഽധ്യായഃ॥ 10 ॥
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Footnotes
7-10-7 ന കർതവ്യമനുജ്ഞാതുമിഹാർഹഥേതി ക.ട.ഥ.പാഠഃ॥ 7-10-16 അന്യേന ഭൃത്യേന। അനുജ്ഞാതും ക്ഷന്തും॥ആശ്രമവാസികപർവ - അധ്യായ 011
॥ ശ്രീഃ ॥
16.11. അധ്യായഃ 011
അഥാശ്രമവാസപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Topics
പൌരജനൈർബ്രാഹ്മണമുഖേന ധൃതരാഷ്ട്രംപ്രതി സമാശ്വാസനപൂർവകം കൃച്ഛ്രേണി വനഗമനാഭ്യനുജ്ഞാനം॥ 1 ॥Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Text
വൈശംപായന ഉവാച।
ഏവമുക്താസ്തു തേ തേന പൌരജാനപദാ ജനാഃ।
വൃദ്ധേന രാജ്ഞാ കൌരവ്യ നഷ്ടസഞ്ജ്ഞാ ഇവാഭവൻ॥ 16-11-1 (97515)
തൂഷ്ണീംഭൂതാംസ്തതസ്താംസ്തു വാഷ്പകണ്ഠാൻമഹീപതിഃ।
ധൃതരാഷ്ട്രോ മഹീപാലഃ പുനരേവാഭ്യഭാഷത॥ 16-11-2 (97516)
വൃദ്ധം ച ഹതപുത്രം ച ധർമപത്ന്യാ സഹാനയാ।
വിലപന്തം ബഹുവിധം കൃപണം ചൈവ സത്തമാഃ॥ 16-11-3 (97517)
പിത്രാ സ്വയമനുജ്ഞാതം കൃഷ്ണദ്വൈപായനേന വൈ।
വനവാസായ ധർമജ്ഞാ ധർമജേന നൃപേണ ഹ॥ 16-11-4 (97518)
സോഹം പുനഃപുനര്യാചേ ശിരസാഽവനതോഽനഘാഃ।
ഗാന്ധാര്യാ സഹിതം തൻമാം സമനുജ്ഞാതുമർഹഥ॥ 16-11-5 (97519)
വൈശംപായന ഉവാച। 16-11-6x (8042)
തച്ഛ്രുത്വാ കുരുരാജസ്യ വാക്യാനി കരുണാനി തേ।
രുരുദുഃ സർവശോ രാജൻസമേതാഃ കുരുജാംഗലാഃ॥ 16-11-6 (97520)
ഉത്തരീയൈഃ കരൈശ്ചാപി സഞ്ഛാദ്യ വദനാനി തേ।
രുരുദുഃ ശോകസന്തപ്താ മുഹൂർതം പിതൃമാതൃവത്॥ 16-11-7 (97521)
ഹൃദയൈഃ ശൂന്യഭൂതൈസ്തേ ധൃതരാഷ്ട്രപ്രവാസജം।
ദുഃഖം സന്ധാരയന്തോ ഹി നഷ്ടസഞ്ജ്ഞാ ഹവാഭവൻ॥ 16-11-8 (97522)
തേ വിനീയ തമായാസം ധൃതരാഷ്ട്രവിയോഗജം।
ശനൈഃ ശനൈസ്തദാഽന്യോന്യമബ്രുവൻസ്വമതാന്യുത॥ 16-11-9 (97523)
തതഃ സഞ്ചിന്ത്യ തേ സർവേ വാക്യാന്യഥ സമാസതഃ।
ഏകസ്മിൻബ്രാഹ്മണേ കാര്യമാവേസ്യോചുർനരാധിപം॥ 16-11-10 (97524)
തതഃ സ്വാചരണോ വിപ്രഃ സംമതോഽർഥവിശാരദഃ।
സംഭാവ്യോ ബഹ്വൃചോ രാജന്വക്തും സമുപചക്രമേ॥ 16-11-11 (97525)
അനുമാന്യ മഹാരാജം സദഃ സമനുഭാഷ്യ ച।
വിപ്രഃ പ്രഗൽഭോ മേധാവീ സ രാജാനമുവാച ഹ॥ 16-11-12 (97526)
രാജന്വാക്യം ജനസ്യാസ്യ മയി സർവം സമർപിതം।
വക്ഷ്യാമി തദഹം വീര തജ്ജുഷസ്വ നപാധിപ॥ 16-11-13 (97527)
യഥാ വദസി രാജേന്ദ്ര സർവമേതത്തഥാ വിഭോ।
നാത്ര മിഥ്യാ വചഃ കിഞ്ചിത്സുഹൃത്ത്വം നഃ പരസ്പരം॥ 16-11-14 (97528)
ന ജാത്വസ്യ ച വംശസ്യ രാജ്ഞാം കശ്ചിത്കദാചന।
രാജാഽഽസീദ്യഃ പ്രജാപാലഃ പ്രജാനാമപ്രിയോഽഭവത്॥ 16-11-15 (97529)
പിതൃവൻമാതൃവച്ചൈവ ഭവന്തഃ പാലയന്തി നഃ।
ന ച ദുര്യോധനഃ കിഞ്ചിദയുക്തം കൃതവാന്നൃപഃ॥ 16-11-16 (97530)
`പ്രിയാണി കുർവൻസർവേഷാമനുവൃത്ത്യർഥമുദ്യതഃ।'
യഥാ ബ്രവീതി ധർമാത്മാ മുനിഃ സത്യവതീസുതഃ।
തഥാ കുരു മഹാരാജ സ ഹി നഃ പരമോ ഗുരുഃ॥ 16-11-17 (97531)
ത്യക്താ വയം തു ഭവതാ ദുഃഖശോകപരായണാഃ।
ഭവിഷ്യാമശ്ചിരം രാജൻഭവദ്ഗുണശതൈർഹൃതാഃ॥ 16-11-18 (97532)
യഥാ ശന്തനുനാ ഗുപ്താ രാജ്ഞാ ചിത്രാംഗദേന ച।
ഭീഷ്മവീര്യോപഗൂഢേന പിത്രാ തവ ച പാർഥിവ।
ഭവദ്ബുദ്ധിയുജാ ചൈവി പാണ്ഡുനാ പൃഥിവീക്ഷിതാ॥ 16-11-19 (97533)
തഥാ ദുര്യോധനേനാപി രാജ്ഞാ സുപരിപാലിതാഃ।
ന സ്വൽപമപി പുത്രസ്തേ വ്യലീകം കൃതവാന്നൃപ। 16-11-20 (97534)
പിതരീവ സുവിശ്വസ്താസ്തസ്മിന്നപി നരാധിപേ।
വയസാ സ്മ യഥാ സംയഗ്ഭവതോ വിദിതം തഥാ॥ 16-11-21 (97535)
തഥാ വർഷസഹസ്രാണി കുന്തീപുത്രേണ ധീമതാ।
പാല്യമാനാ ധൃതിമതാ സുഖം വിന്ദാമഹേ നൃപ॥ 16-11-22 (97536)
രാജർഷീണാം പുരാണാനാം ഭവതാം പുണ്യകർമണാം।
കുരുസംവരണാദീനാം ഭരതസ്യ ച ധീമതഃ॥ 16-11-23 (97537)
വൃത്തം സമനുയാത്യേഷ ധർമാത്മാ ഭൂരിദക്ഷിണഃ।
നാത്ര വാച്യം മഹാരാജ സുസൂക്ഷ്മമപി വിദ്യതേ॥ 16-11-24 (97538)
ഉഷിതാഃ സ്മ സുഖം നിത്യം ഭവതാ പരിപാലിതാഃ।
സുസൂക്ഷ്മം ച വ്യലീകം തേ സപുത്രസ്യ ന വിദ്യതേ॥ 16-11-25 (97539)
യത്തു ജ്ഞാതിവിമർദേഽസ്മിന്നാത്ഥ ദുര്യോധനം പ്രതി।
ഭന്തമനുനേഷ്യാമി തത്രാപി കുരുനന്ദന॥ 16-11-26 (97540)
ന തദ്ദുര്യോധനകൃതം ന ച തദ്ഭവതാ കൃതം।
ന കർണസൌബലാഭ്യാം ച കുരവോ യത്ക്ഷയം ഗതാഃ॥ 16-11-27 (97541)
ദൈവം തത്തു വിജാനീമോ യന്ന ശക്യം പ്രബാധിതും।
ദൈവം പുരുഷകാരേണി ന ശക്യമപി ബാധിതും॥ 16-11-28 (97542)
അക്ഷൌഹിണ്യോ മഹാരാജ ദശാഷ്ടൌ ച സമാഗതാഃ।
അഷ്ടാദശാഹേന ഹതാഃ കുരുഭിര്യോധപുംഗവൈഃ॥ 16-11-29 (97543)
ഭീഷ്മദ്രോണകൃപാദ്യൈശ്ച കർണേന ച മഹാത്മനാ।
യുയുധാനേന വീരേണ ധൃഷ്ടദ്യുംനേന ചാഹവേ॥ 16-11-30 (97544)
ചതുർഭിഃ പാണ്ഡുപുത്രൈശ്ച ഭീമാർജുനയമൈസ്തഥാ।
ന ച ക്ഷയോഽയം നൃപതേ ക്രതേ ദൈവബലാദഭൂത്॥ 16-11-31 (97545)
അവശ്യമേവ സംഗ്രാമേ ക്ഷത്രിയേണ വിശേഷതഃ।
കർതവ്യം നിധനം കാലേ മർതവ്യം ക്ഷത്രബന്ധുനാ॥ 16-11-32 (97546)
തൈരിയം പുരുഷവ്യാഘ്രൈർവിദ്യാബാഹുബലാന്വിതൈഃ।
പൃഥിവീ നിഹതാ സർവാ സഹയാ സരഥദ്വിപാ॥ 16-11-33 (97547)
ന സ രാജ്ഞാം വധേ സൂനുഃ കാരണം തേ മഹാത്മനാം।
ന ഭവാന്ന ച തേ ഭൃത്യാ ന കർണോ ന ച സൌബലഃ॥ 16-11-34 (97548)
യദ്വിശസ്താഃ കുരുശ്രേഷ്ഠ രാജാനശ്ച സഹസ്രശഃ।
സർവം ദൈവകൃതം വിദ്ധി കോത്ര കിം വക്തുമർഹതി॥ 16-11-35 (97549)
ഗുരുർമതോ ഭവാനസ്യ കൃത്സ്നസ്യ ജഗതഃ പ്രഭുഃ।
ധർമാത്മാനമതസ്തുഭ്യമനുജാനീമഹേ സുതം॥ 16-11-36 (97550)
ലഭതാം വീരലോകം സ സസഹായോ നരാധിപഃ।
ദ്വിജാഗ്ര്യൈഃ സമനുജ്ഞാതസ്ത്രിദിവേ മോദതാം സുഖം। 16-11-37 (97551)
പ്രാപ്സ്യതേ ച ഭവാൻപുണ്യം ധർമേ ച സതതം സ്ഥിതഃ।
വേദ ധർമം മഹാബാഹോ ലൌക്യം വൈദികമേവ ച॥ 16-11-38 (97552)
ദൃഷ്ടാപദാനാശ്ചാസ്മാഭിഃ പാണ്ഡവാഃ പുരുഷർഷഭാഃ।
സമർഥാസ്ത്രിദിവസ്യാപി പാലനേ കിം പുനഃ ക്ഷിതേഃ॥ 16-11-39 (97553)
അനുവർത്സ്യന്തി വാ ധീമൻസമേഷു വിഷമേഷു ച।
പ്രജാഃ കുരുകുലശ്രേഷ്ഠ പാണ്ഡവാഞ്ശീലഭൂഷണാൻ॥ 16-11-40 (97554)
ബ്രഹ്മദേയാഗ്രഹാരാംശ്ച പാരിബർഹാംശ്ച പാർഥിവഃ।
പൂർവരാജാതിസർഗാംശ്ച പാലയത്യേവ പാണ്ഡവഃ॥ 16-11-41 (97555)
ദീർഘദർശീം മൃദുർദാന്തഃ സദാ വൈശ്രവണോ യഥാ।
അക്ഷുദ്രസചിവശ്ചായം കുന്തീപുത്രോ മഹാമനാഃ॥ 16-11-42 (97556)
അപ്യമിത്രേ ദയാവാംശ്ച ശുചിശ്ച ഭരതർഷഭഃ।
ഋജു പശ്യതി മേധാവീ പുത്രവത്പാതി നഃ സദാ॥ 16-11-43 (97557)
വിപ്രിയം ച ജനസ്യാസ്യ സംസർഗാദ്ധർമജസ്യ വൈ।
ന കരിഷ്യന്തി രാജർഷേ തഥാ ഭീമാർജുനാദയഃ॥ 16-11-44 (97558)
മന്ദാ മൃദുഷു കൌരവ്യ തീക്ഷ്ണേഷ്വാശീവിഷോപമാഃ।
വീര്യവന്തോ മഹാത്മാനഃ പൌരാണാം ച ഹിതേ രതാഃ॥ 16-11-45 (97559)
ന കുന്തീ ന ച പാഞ്ചാലീ ന ചോലൂപീ ന സാത്വതീ।
അസ്മിഞ്ജനേ കരിഷ്യന്തി പ്രതികൂലാനി കർഹിചിത്॥ 16-11-46 (97560)
ഭവത്കൃതമിമം സ്നേഹം യുധിഷ്ഠിരവിവർധിതം।
ന പൃഷ്ഠതഃ കരിഷ്യന്തി പൌരാ ജാനപദാ ജനാഃ॥ 16-11-47 (97561)
അധർമിഷ്ഠാനപി സതഃ കുന്തീപുത്രാ മഹാരഥാഃ।
മാനവാൻപാലയിഷ്യന്തി ഭൂത്വാ ധർമപരായണാഃ॥ 16-11-48 (97562)
സ രാജൻമാനസം ദുഃഖമപനീയ യുധിഷ്ഠിരാത്।
കുരു കാര്യാണി ധർംയാണി നമസ്തേ പുരുഷർഷഭ॥ 16-11-49 (97563)
വൈശംപായന ഉവാച। 16-11-50x (8043)
തസ്യ തദ്വചനം ധർംയമനുമാന്യ ഗുണോത്തരം।
സാധുസാധ്വിതി സർവഃ സ ജനഃ പ്രതിഗൃഹീതവാൻ॥ 16-11-50 (97564)
ധൃതരാഷ്ട്രാശ്ച തദ്വാക്യമഭിപൂജ്യ പുനഃപുനഃ।
വിസർജയാമാസ തദാ പ്രകൃതീസ്തു ശനൈഃശനൈഃ॥ 16-11-51 (97565)
സ തൈഃ സംപൂജിതോ രാജാ ശിവേനാവേക്ഷിതസ്തഥാ।
പ്രാഞ്ജലിഃ പൂജയാമാസ തം ജനം ഭരതർഷഭ॥ 16-11-52 (97566)
തതോ വിവേശ ഭവനം ഗാന്ധാര്യാ സഹിതോ നിജം।
ആഗതായാം ച ശർവര്യാം സുഖം ശേതേ നരാധിപഃ॥ ॥ 16-11-53 (97567)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആമശ്രവാസികപർവണി ആശ്രമവാസപർവണി ഏകാദശോഽധ്യായഃ॥ 11 ॥
ആശ്രമവാസികപർവ - അധ്യായ 012
॥ ശ്രീഃ ॥
16.12. അധ്യായഃ 012
അഥാശ്രമവാസപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Topics
ധൃതരാഷ്ട്രേണ ഭീഷ്മദുര്യോധനാദീനാം ശ്രാദ്ധദാനായ വിദുരമുഖാദ്യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി ദ്രവ്യയാചനം॥ 1 ॥ തച്ഛ്രവണേന വിമനായമാഭീമേ തദ്ഭാദജ്ഞേനാർജുനേന തംപ്രതി ദ്രവ്യയാചനേ ഭീമേന ധൃതരാഷ്ട്രാപനയാനുസ്മാരണപൂർവകം തദനംഗീകരണം॥ 2 ॥Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Text
വൈശംപായന ഉവാച।
തതോ രജന്യാം വ്യുഷ്ടായാം ധൃതരാഷ്ട്രോംഽബികാസുതഃ।
വിദുരം പ്രേഷയാമാസ യുധിഷ്ഠിരനിവേശനം॥ 16-12-1 (97568)
സ ഗത്വാ രാജവചനാദുവാചാച്യുതമീശ്വരം।
യുധിഷ്ഠി മഹാതേജാഃ സർവബുദ്ധിമതാംവരഃ॥ 16-12-2 (97569)
ധൃതരാഷ്ട്രോ മഹാരാജോ വനവാസായ ദീക്ഷിതഃ।
ഗമിഷ്യതി വനം രാജന്നാഗതാം കാർതികീമിമാം॥ 16-12-3 (97570)
സ ത്വാം കുരുകുലശ്രേഷ്ഠ കിഞ്ചിർഥമഭീപ്സതി।
ശ്രാദ്ധമിച്ഛതി ദാതും സ ഗാംഗേയസ്യ മഹാത്മനഃ॥ 16-12-4 (97571)
ദ്രോണസ്യ സോമദത്തസ്യ ബാഹ്ലീകസ്യ ച ധീമതഃ।
പുത്രാണാം ചൈവ സർവേഷാം യേ ചാന്യേ സുഹൃദോ ഹതാഃ।
യദി ചാപ്യനുജാനീഷേ സൈന്ധവാപശദസ്യ ച॥ 16-12-5 (97572)
ഏതച്ഛ്രുത്വാ തു വചനം വിദുരസ്യ യുധിഷ്ഠിരഃ।
ഹൃഷ്ടഃക സംപൂജയാമാസ ഗുഡോകേശശ്ച പാണ്ഡവഃ॥ 16-12-6 (97573)
ന ച ഭീമോ ദ്ദഢക്രോധസ്തദ്വചോ ജഗൃഹേ തദാ।
വിദുരസ്യ മഹാതേജാ ദുര്യോധനകൃതം സ്മരൻ॥ 16-12-7 (97574)
അഭിപ്രായം വിദിത്വാ തു ഭീമതസേനസ്യ ഫൽഗുനഃ।
കിരീടീ കിഞ്ചിദാനംയ തമുവാച നരർഷഭം॥ 16-12-8 (97575)
ഭീമ രാജാ പിതാ വൃദ്ധോ വനവാസായ ദീക്ഷിതഃ।
ദാതുമിച്ഛതി സർവേഷാം സുഹൃദാമൌർധ്വദേഹികം॥ 16-12-9 (97576)
ഭവതാ നിർജിതം വിത്തം ദാതുമിച്ഛതി കൌരവഃ।
ഭീഷ്മാദീനാം മഹാബാഹോ തദനുജ്ഞാതുമർഹസി॥ 16-12-10 (97577)
ദിഷ്ട്യാ ത്വദ്യ മഹാബാഹോ ധൃതരാഷ്ട്രഃ പ്രയാചതേ।
യാചിതോ യഃ പുരാഽസ്മാഭിഃ പശ്യ കാലസ്യ പര്യയം॥ 16-12-11 (97578)
യോസൌ പൃഥിവ്യാഃ കൃത്സ്നായാ ഭർതാ ഭൂത്വാ നരാധിപഃ।
പരൈർവിനിഹതാമാത്യോ വനം ഗന്തുമഭീപ്സതി॥ 16-12-12 (97579)
മാ തേഽന്യത്പുരുഷവ്യാഘ്ര ദാനാദ്ഭവതു ദർശനം।
അയശസ്യമതോഽന്യത്സ്യാദധർമശ്ച മഹാഭുജഃ॥ 16-12-13 (97580)
രാജാനമുപതിഷ്ഠസ്വ ജ്യേഷ്ഠം ഭ്രാതരമീശ്വരം।
അർഹസ്ത്വമസി ദാതും വൈ നാദാതും ഭരതർഷഭ॥ 16-12-14 (97581)
ഏവം ബ്രുവാണം ബീഭത്സും ധർമരാജോഽപ്യപൂജയത്।
ഭീമസേനസ്തു സക്രോധമുവാച വിജയം തദാ॥ 16-12-15 (97582)
വയം ഭീഷ്മസ്യ ദാസ്യാമഃ പ്രേതകാര്യം തു ഫൽഗുന।
സോമദത്തസ്യ നൃപതേർഭൂരിശ്രവസ ഏവ ച॥ 16-12-16 (97583)
ബാഹ്ലീകസ്യ ച രാജർഷേർദ്രോണസ്യ ച മഹാത്മനഃ।
അന്യേഷാം ചൈവ സുഹൃദാം കുന്തീ കർണായ ദാസ്യതി॥ 16-12-17 (97584)
ശ്രാദ്ധാനി പുരുഷവ്യാഘ്ര മാ പ്രദാത്കൌരവോ നൃപഃ।
ഇതി മേ വർതതേ ബുദ്ധിർമാ വോ നന്ദന്തു ശത്രവഃ॥ 16-12-18 (97585)
കഷ്ടാത്കഷ്ടതരം യാന്തു സർവേ ദുര്യോധനാദയഃ।
യൈരിയം പൃഥിവീ കൃത്സ്നാ ഘാതിതാ കുലപാംസനൈഃ॥ 16-12-19 (97586)
കുതസ്ത്വമദ്യ വിസ്മൃത്യ വൈരം ദ്വാദശവാർഷികം।
അജ്ഞാതവാസഗമനം ദ്രൌപദീശോകവർധനം॥ 16-12-20 (97587)
ക്വ തദാ ധൃതരാഷ്ട്രസ്യ സ്നേഹോഽസ്മദ്ഗോചരോ ഗതഃ।
കൃഷ്ണാജിനോപസംവീതോ ഹൃതാഭരണഭൂഷണഃ।
സാർധം പാഞ്ചാലപുത്ര്യാ ത്വം രാജാനമുപജഗ്മിവാൻ॥ 16-12-21 (97588)
ക്വ തദാ ദ്രോണഭിഷ്മൌ തൌ സോമദത്തോപി വാഽഭവത്।
യത്ര ദ്വാദശ വർഷാണി വനേ വന്യേന ജീവഥ।
ന തദാ ത്വാം പിതാ ജ്യേഷ്ഠഃ പിതൃത്വേനാഭിവീക്ഷതേ॥ 16-12-22 (97589)
കിം തേ തദ്വിസ്മൃതം പാർഥക യദേഷ കുലപാംസനഃ।
ദുർബുദ്ധിർവിദുരം പ്രാഹ ദ്യൂതേ കിം ജിതമിത്യുത॥ 16-12-23 (97590)
തമേവംവാദിനം രാജാ കുന്തീപുത്രോ യുധിഷ്ഠിരഃ।
ഉവാച വചനം ധീമാഞ്ജോഷമാസ്സ്വേതി ഭർത്സയൻ॥ ॥ 16-12-24 (97591)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്രമവാസികപർവണി ആശ്രമവാസപർവണി ദ്വാദശോഽധ്യായഃ॥ 12 ॥
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Footnotes
7-12-4 കിഞ്ചിദർഥം കിഞ്ചിത്കാര്യം കർതും ത്വാമഭീപ്സതി ദ്രഷ്ടുമിതി ശേഷഃ॥ 7-12-8 കിഞ്ചിദാഗംയ ഭീമം വചനമബ്രവീദിതി ക.ഥ.പാഠഃ॥ആശ്രമവാസികപർവ - അധ്യായ 013
॥ ശ്രീഃ ॥
16.13. അധ്യായഃ 013
അഥാശ്രമവാസപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Topics
ഭീമേ ദുര്യോധനാദിഭ്യഃ ശ്രാദ്ധദാനായ ധനദാനമരോചയതി സതി യുധിഷ്ഠിരേണ വിദുരംപ്രതി ധൃതരാഷ്ട്രേ നിജഗൃഹകോശാദ്ധനദാനനിവേദനകഥനം॥ 1 ॥Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Text
അർജുന ഉവാച।
ഭീമ ജ്യേഷ്ഠോ ഗുരുർമേ ത്വം നാതോഽന്യദ്വമുക്തുമുത്സഹേ।
ധൃതാരാഷ്ട്രസ്തു രാജർഷിഃ സർവഥാ മാനമർഹതി॥ 16-13-1 (97592)
ന സ്മരന്ത്യപരാദ്ധാനി സ്മരന്തി സുകൃതാന്യപി।
അസംഭിന്നാർഥമര്യാദാഃ സാധവഃ പുരുഷോത്തമാഃ॥ 16-13-2 (97593)
ഇതി തസ്യ വചഃ ശ്രുത്വാ ഫൽഗുനസ്യ മഹാത്മനഃ।
വിദുരം പ്രാഹ ധർമാത്മാ കുന്തീപുത്രോ യുധിഷ്ഠിരഃ॥ 16-13-3 (97594)
ഇദം മദ്വചനാത്ക്ഷത്തഃ കൌരവം ബ്രൂഹി പാർഥിവം।
യാവദിച്ഛതി പുത്രാണാം ദാതും താവദ്ദദാംയഹം॥ 16-13-4 (97595)
ഭീഷ്മാദീനാം ച സർവേഷാം സുഹൃദാമുപകാരിണാം।
മമ കോശാദിതി വിഭോ മാ ഭൂദ്ഭീമഃ സുദുർമനാഃ॥ 16-13-5 (97596)
വൈശംപായന ഉവാച। 16-13-6x (8044)
ഇത്യുക്ത്വാ ധർമരാജസ്തമർജുനം പ്രത്യപൂജയത്।
ഭീമസേനഃ കടാക്ഷേണ വീക്ഷാഞ്ചക്രേ ധനഞ്ജയം॥ 16-13-6 (97597)
തതഃ സ വിദുരം ധീമാന്വാക്യമാഹ യുധിഷ്ഠിരഃ।
ന ഭീമസേന കോപം സ നൃപതിഃ കർതുമർഹതി॥ 16-13-7 (97598)
പരിക്ലിഷ്ടോ ഹി ഭീമസ്തു ഹിമവൃഷ്ട്യാതപാദിഭിഃ।
ദുഃഖൈർബഹുവിധൈർധീമാനരണ്യേ വിദിതം തവ॥ 16-13-8 (97599)
കിന്തു മദ്വചനാദ്ബ്രൂഹി രാജാനം ഭരതർഷഭം॥
യദ്യദിച്ഛസി യാവച്ച ഗൃഹ്യതാം മദ്ഗൃഹാദിതി॥ 16-13-9 (97600)
യൻമാത്സര്യമയം ഭീമഃ കരോതി ഭൃശദുഃഖിതഃ।
ന തൻമനസി കർതവ്യമിതി വാച്യഃ സ പാർഥിവഃ॥ 16-13-10 (97601)
യൻമമാസ്തി ധനം കിഞ്ചിദർജുനസ്യ ച വേശ്മനി।
തസ്യ സ്വാമീ മഹാരാജ ഇതി വാച്യഃ സ പാർഥിവഃ॥ 16-13-11 (97602)
ദദാതു രാജാ വിപ്രേഭ്യോ യഥേഷ്ടം ക്രിയതാം വ്യയഃ।
പുത്രാണാം സുഹൃദാം ചൈവ ഗച്ഛത്വാനൃണ്യമദ്യ സഃ॥ 16-13-12 (97603)
ഇദം ചാപി ശരീരം മേ തവായത്തം ജനാധിപ।
ധനാനി ചേതി വിദ്ധി ത്വം ക്ഷത്തർനാസ്ത്യത്ര സംശയഃ॥ ॥ 16-13-13 (97604)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്രമവാസികപർവണി ആശ്രമവാസപർവണി ത്രയോദശോഽധ്യായഃ॥। 13 ॥
ആശ്രമവാസികപർവ - അധ്യായ 014
॥ ശ്രീഃ ॥
16.14. അധ്യായഃ 014
അഥാശ്രമവാസപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Topics
വിദുരേണ ധൃതരാഷ്ട്രംപ്രതി യുധിഷ്ഠിരേണ ഭീഷ്മാദീനാം ശ്രാദ്ധദാനായ ധനദാനാംഗീകരണനിവേദനം॥ 1 ॥Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Text
വൈശംപായന ഉവാച।
ഏവമുക്തസ്തു രാജ്ഞാ സ വിദുരോ ബുദ്ധിസത്തമഃ।
ധൃതരാഷ്ട്രമുപേത്യൈവ വാക്യമാഹ മഹാർഥവത്॥ 16-14-1 (97605)
ഉക്തോ യുധിഷ്ഠിരോ രാജാ ഭവദ്വചനമാദിതഃ।
സ ച സംശ്രുത്യ വാക്യം തേ പ്രശശംസ മഹാദ്യുതിഃ॥ 16-14-2 (97606)
ബീഭത്സുശ്ച മഹാതേജാ നിവേദയതി തേ ഗൃഹാൻ।
വസു തസ്യ ഗൃഹേ യച്ച പ്രാണാനപി ച കേവലാൻ॥ 16-14-3 (97607)
ധർമരാജശ്ച പുത്രസ്തേ രാജ്യം പ്രാണാന്ധനാനി ച।
അനുജാനാതി രാജർഷേ യച്ചാന്യദപി കിഞ്ചന॥ 16-14-4 (97608)
ഭീമസ്തു സർവദുഃഖാനി സംസ്മൃത്യ ബഹുലാന്യുത।
കൃച്ഛ്രാദിവ മഹാബാഹുരനുജജ്ഞേ വിനിഃശ്വസൻ॥ 16-14-5 (97609)
ര രാജന്ധർമശീലേന രാജ്ഞാ ബീഭത്സുനാ തഥാ।
അനുനീതോ മഹാബാഹുഃ സൌഹൃദേ സ്ഥാപിതോപി ച॥ 16-14-6 (97610)
ന ച മന്യുസ്ത്വയാ കാര്യ ഇതി ത്വാം പ്രാഹ ധർമരാട്।
സംസ്മൃത്യ ഭീമസ്തദ്വൈരം യദന്യായവദാചരത്॥ 16-14-7 (97611)
ഏവംപ്രായോ ഹി ധർമോഽയം ക്ഷത്രിയാണാം നരാധിപ।
ശുദ്ധേ ക്ഷത്രിയധർമേ ന നിരതോഽയം വൃകോദരഃ॥ 16-14-8 (97612)
വൃകോദരകൃതേ ചാഹമർജുനശ്ച പുനഃ പുനഃ।
പ്രസീദ യാചേ നൃപതേ ഭവാൻപ്രഭുരിഹാസ്തി യത്॥ 16-14-9 (97613)
തദ്ദദാതു ഭവാന്വിത്തം യാവദിച്ഛസി പാർഥിവഃ।
ത്വമീശ്വരോ നോ രാജ്യസ്യ പ്രാണാനാമപി ഭാരത॥ 16-14-10 (97614)
ബ്രഹ്മദേയാഗ്രഹാരാംശ്ച പുത്രാണാമൌർധ്വദേഹികം।
ഇതോ രത്നാനി ഗാശ്ചൈവ ദാസീദാസമജാവികം॥ 16-14-11 (97615)
അർചയിത്വാ കുരുശ്രേഷ്ഠോ ബ്രാഹ്മണേഭ്യഃ പ്രയച്ഛതു।
ദീനാന്ധകൃപണേഭ്യശ്ച തത്രതത്ര നൃപാജ്ഞയാ॥ 16-14-12 (97616)
ബഹ്വന്നരസപാനാഢ്യാഃ സഭാ വിദുര കാരയ।
ഗവാം നിപാനാന്യന്യച്ച വിവിധം പുണ്യകം കുരു॥ 16-14-13 (97617)
ഇതി മാമബ്രവീദ്രാജാ പാർഥശ്ചൈവ ധനഞ്ജയഃ।
യദത്രാനന്തരം കാര്യം തദ്ഭവംവവക്തുമർഹതി॥ 16-14-14 (97618)
ഇത്യുക്തേ വിദുരേണാഥ ധൃതരാഷ്ട്രോഽഭിനന്ദ്യ താൻ।
മനശ്ചക്രേ മഹാദാനേ കാർതിക്യാം ജനമേജയ॥ 16-14-15 (97619)
॥ ഇതീ ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്രമവാസികപർവണി ആശ്രമവാസപർവണി ചതുർദശോഽധ്യായഃ॥ 14 ॥
ആശ്രമവാസികപർവ - അധ്യായ 015
॥ ശ്രീഃ ॥
16.15. അധ്യായഃ 015
അഥാശ്രമവാസപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Topics
ധൃതരാഷ്ട്രേണ ഭീഷ്മദുര്യോധനാദ്യുദ്ദേശ്യകശ്രാദ്ധേ ധനവസ്രാന്നാദിനാ ബ്രാഹ്മണാദിസന്തർപണം॥ 1 ॥Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Text
വൈശംപായന ഉവാച।
വിദുരേണൈവമുക്തസ്തു ധൃതരാഷ്ട്രോ ജനാധിപഃ।
പ്രീതിമാനഭവദ്രാജന്രാജ്ഞോ ജിഷ്ണോശ്ച കർമണാ॥ 16-15-1 (97620)
തതോഽഭിരൂപാൻഭീഷ്മായ ബ്രാഹ്മണാനൃഷിസത്തമാൻ।
പുത്രാർഥേ സുഹൃദാം ചൈവ സ സമീക്ഷ്യ സഹസ്രശഃ॥ 16-15-2 (97621)
കാരയിത്വാഽന്നപാനാനി യാനാന്യാച്ഛാദനാനി ച।
സുവർണമണിരത്നാനി ദാസീദാസപരിച്ഛദാൻ॥ 16-15-3 (97622)
കംബലാനി ച രത്നാനി ഗ്രാമാൻക്ഷേത്രം തഥാ ധനം।
സാലങ്കാരാൻഗജാനശ്വാൻകന്യാശ്ചൈവ വരസ്ത്രിയഃ॥ 16-15-4 (97623)
ആദിശ്യാദിശ്യ സർവേഭ്യോ ദദൌ സ നൃപസത്തമഃ।
ദ്രോണം സങ്കീർത്യ ഭീഷ്മം ച സോമദത്തം ച ബാഹ്ലികം॥ 16-15-5 (97624)
ദുര്യോധനം ച രാജാനം പുത്രാംശ്ചൈവ പൃഥക്പൃഥക്।
ജയദ്രഥപുരോഗാംശ്ച സുഹൃദശ്ചാപി സർവശഃ॥ 16-15-6 (97625)
സ ശ്രാദ്ധയജ്ഞോ വവൃതേ ബഹുഗോധനദക്ഷിണഃ।
അനേകധനരത്നൌഘോ യുധിഷ്ഠിരമതേ തദാ॥ 16-15-7 (97626)
അനിശം യത്ര പുരുഷാ ഗണകാ ലേഖകാസ്തദാ।
യുധിഷ്ഠിരസ്യ വചനാദപൃച്ഛന്ത സ്മ തം നൃപം॥ 16-15-8 (97627)
ആജ്ഞാപയ കിമേതേഭ്യഃ പ്രദേയം ദീയതാമിതി।
തദുപസ്ഥിതമേവാത്ര വചനാന്തേ ദദുസ്തദാ॥ 16-15-9 (97628)
ശതേ ദേയേ ദശശതം സഹസ്രം ചായുതം തഥാ।
ദീയതേ വചനാദ്രാജ്ഞഃ കുന്തീപുത്രസ്യ ധീമതഃ॥ 16-15-10 (97629)
ഏവം സ വസുധാരാഭിർവർഷമാണോ നൃപാംബുദഃ।
തപ്രയാമാസ വിപ്രാംസ്താന്വർഷൻഭൂമിമിവാംബുദഃ॥ 16-15-11 (97630)
തതോഽന്തന്തരമേവാത്ര സർവവർണാൻമഹാമതേ।
അന്നപാനരസൌഘേണ പ്ലാവയാമാസ പാർഥിവഃ॥ 16-15-12 (97631)
സവസ്ത്രധനരത്നൌഘോ മൃദംഗനിനദസ്വനഃ।
ഗവാശ്വമകരാവർതോ നാനാരത്നമഹാകരഃ॥ 16-15-13 (97632)
ഗ്രാമാഗ്രഹാരദ്വീപാഢ്യോ മണിഹേമജലാർണവഃ।
ജഗത്സംപ്ലാവയാമാസ ധൃതരാഷ്ട്രോഡുപോദ്ധതഃ॥ 16-15-14 (97633)
ഏവം സ പുത്രപൌത്രാണാം പിതൄണാമാത്മനസ്തഥാ।
ഗാന്ധാര്യാശ്ച മഹാരാജ പ്രദദാവൌർദ്വദേഹികം॥ 16-15-15 (97634)
പരിശ്രാന്തോ യദാസീത്സ ദദദ്ദാനാന്യനേകശഃ।
നിവർതയാമാസ തദാ ദാനയജ്ഞം നരാധിപഃ॥ 16-15-16 (97635)
ഏവം സ രാജാ കൌരവ്യശ്ചക്രേ ദാനമഹാക്രതും।
നടനർതകലാസ്യാഢ്യം ബഹ്വന്നരസദക്ഷിണം॥ 16-15-17 (97636)
ദശാഹമേവം ദാനാനി ദത്ത്വാ രാജാംഽബികാസുതഃ।
ബഭൂവ പുത്രപൌത്രാണാമനൃണോ ഭരതർഷഭ॥ ॥ 16-15-18 (97637)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്രമവാസികപർവണി ആശ്രമവാസപർവണി പഞ്ചദശോഽധ്യായഃ॥ 15 ॥
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Footnotes
7-15-13 സവസ്ത്രഫേനരതൌഘ ഇതി ക.ഥ.പാഠഃ॥ആശ്രമവാസികപർവ - അധ്യായ 016
॥ ശ്രീഃ ॥
16.16. അധ്യായഃ 016
അഥാശ്രമവാസപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Topics
ധൃതരാഷ്ട്രേണ കുന്തീസ്കന്ധാവസക്തഹസ്തായാ ഗാന്ധാര്യാ അംസാവലംബനേന സശോകൈഃ പൌരൈര്യുധിഷ്ഠിരാദിഭിശ്ചാനുഗംയമാനേന സതാ വനം പ്രതി പ്രസ്ഥാനം॥ 1 ॥Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Text
വൈശംപായന ഉവാച।
തതഃ പ്രഭാതേ രാജാ സ ധൃതരാഷ്ട്രോംഽബികാസുതഃ।
ആനായ്യ പാണ്ഡവാന്വീരാന്വനഷാസേ കൃതക്ഷണഃ॥ 16-16-1 (97638)
ഗാന്ധാരീസഹിതോ ധീമാനഭ്യനന്ദദ്യഥാവിധി।
കാർതിക്യാം കാരയിത്വേഷ്ടിം ബ്രാഹ്മണൈർവേദപാരഗൈഃ॥ 16-16-2 (97639)
അഗ്നിഹോത്രം പുരസ്കൃത്യ വൽകലാജിനസംവൃതഃ।
വധൂജനവൃതോ രാജാ നിര്യയൌ ഭവനാത്തതഃ॥ 16-16-3 (97640)
തതഃ സ്ത്രിയഃ കൌരവപാണ്ഡവാനാം
യാഞ്ചാപരാഃ കൌരവരാജവംശ്യാഃ।
താസാം നാദഃ പ്രാദുരാസീത്തദാനീം
വൈചിത്രിവീര്യേ നൃപതൌ പ്രയാതേ॥ 16-16-4 (97641)
തതോ ലാജൈഃ സുമനോഭിശ്ച രാജാ
വിചിത്രാഭിസ്തദ്ഗൃഹം പൂജയിത്വാ।
സംയോജ്യാശ്വൈർഭൃത്യവർഗം ച സർവം
തതഃ സമുത്സൃജ്യ യയൌ നരേന്ദ്രഃ॥ 16-16-5 (97642)
തതോ രാജാ പ്രാഞ്ജലിർവേപമാനോ
യുധിഷ്ഠിരഃ സസ്വരം ബാഷ്പകണ്ഠഃ।
വിനദ്യോച്ചൈർഗാം മഹാരാജ സാധോ
ക്വ യാസ്യസീത്യപതത്താതി ഭൂമൌ॥ 16-16-6 (97643)
തഥാഽർജുനസ്തീവ്രദുഃഖാഭിതപ്തോ
മുഹുർമുഹുർനിഃ ശ്വസൻഭാരതാഗ്ര്യഃ।
യുധിഷ്ഠിരം മൈവമിത്യേവമുക്ത്വാ
നിഗൃഹ്യാഥോ ദീനതരോ ബഭൂവ॥ 16-16-7 (97644)
വൃകോദരഃ ഫൽഗുനശ്ചൈവ വീരൌ
മാദ്രീപുത്രൌ വിദുരഃ സഞ്ജയശ്ച।
വൈശ്യാപുത്രഃ സഹിതോ ഗൌതമേന
ധൌംയോ വിപ്രാശ്ചാന്വയുർബാഷ്പകണ്ഠാഃ॥ 16-16-8 (97645)
കുന്തീ ഗാന്ധാരീം ബദ്ധനേത്രാം വ്രജന്തീം
സ്കന്ധാസക്തം ഹസ്തമഥോദ്വഹന്തീ।
രാജാ ഗാന്ധാര്യാഃ സ്കന്ധദേശേഽവസജ്യ
പാണിം യയൌ ധൃതരാഷ്ട്രഃ പ്രതീതഃ॥ 16-16-9 (97646)
തഥാ കൃഷ്ണാ ദ്രൌപദീ യാദവീ ച
ബാലാപത്യാ ചോത്തരാ കൌരവീ ച।
ചിത്രാംഗദാ യാശ്ച കാശ്ചിത്സ്ത്രിയോഽന്യാഃ
സാർധം രാജ്ഞാ പ്രസ്ഥിതാസ്താ വധൂഭിഃ॥ 16-16-10 (97647)
താസാം നാദോ രുദതീനാം തദാഽഽസീ-
ദ്രാജന്ദുഃഖാത്കുരരീണാമിവോച്ചൈഃ।
തതോ നിഷ്പേതുർബ്രാഹ്മണക്ഷത്രിയാണാം
വിട്ശൂദ്രാണാം ചൈവ ഭാര്യാഃ സമന്താത്॥ 16-16-11 (97648)
തന്നിര്യാണേ ദുഃഖിതഃ പൌരവർഗോ
ഗജാഹ്വയേ ചൈവ ബഭൂവ രാജൻ।
യഥാപൂർവം ഗച്ഛതാം പാണ്ഡവാനാം
ദ്യൂതേ രാജൻകൌരവാണാം സഭായാം॥ 16-16-12 (97649)
യാ നാപശ്യച്ചന്ദ്രമാ നൈവ സൂര്യോ
രാമാഃ കാശ്ചിത്താഃ സ്മ തസ്മിന്നരേന്ദ്രേ।
മഹാവനം ഗച്ഛതി കൌരവേന്ദ്രേ
ശോകേനാർതാ രാജമാർഗം പ്രപേദുഃ॥ ॥ 16-16-13 (97650)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്രമവാസികപർവണി ആശ്രമവാസപർവണി ഷോഡശോഽധ്യായഃ॥ 16 ॥
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Footnotes
7-16-9 കുന്തീ ഗാന്ധാരീം അനയദിതി ശേഷഃ। കിംഭൂതാ। അർഥാദ്ഗാന്ധാര്യാ ഹസ്തം സ്കന്ധാസക്തം ഉദ്വഹന്തീ। കുന്തീ ഗാന്ധാരീമനുഭർതൃ വ്രജന്തീമിതി ക.ഥ.പാഠഃ॥ആശ്രമവാസികപർവ - അധ്യായ 017
॥ ശ്രീഃ ॥
16.17. അധ്യായഃ 017
അഥാശ്രമവാസപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Topics
ധൃതരാഷ്ട്രസ്യ വനപ്രസ്ഥാനസമയേ വിദുരസഞ്ജയാഭ്യാമപി വനവാസായ തേന സഹ പ്രസ്ഥാനം॥ 1 ॥ തഥാ കുന്ത്യാപി യുധിഷ്ഠിരാദിഭിർബഹുധാ പ്രാർഥനാഭിഃ പ്രതിഷേധനേപി തത്സമാശ്വാസനപൂർവകം ഗാന്ധാര്യാ സഹ വനംപ്രതി പ്രസ്ഥാനം॥ 2 ॥Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Text
ധൃതരാഷ്ട്രസ്യ വനപ്രസ്ഥാനസമയേ വിദുരസഞ്ജയാഭ്യാമപി വനവാസായ തേന സഹ പ്രസ്ഥാനം ॥ 1 ॥ തഥാ കുന്ത്യാപി യുധിഷ്ഠിരാദിഭിർബഹുധാ പ്രാർഥനാഭിഃ പ്രതിഷേധനേപി തത്സമാശ്വാസനപൂർവകം ഗാന്ധാര്യാ സഹ വനംപ്രതി പ്രസ്ഥാനം॥ 2 ॥
16-17-0 (97651)
വൈശംപായന ഉവാച। 16-17-0x (8045)
തതഃ പ്രാസാദഹർംയേഷു വസുധായാം ച പാർഥിവ।
നാരീണാം ച നരാണാം ച നിഃസ്വനഃ സുമഹാനഭൂത്॥ 16-17-1 (97652)
സ രാജാ രാജമാർഗേണ നൃനാരീസങ്കുലേന ച।
കഥഞ്ചിന്നിര്യയൌ ധീമാന്വേപമാനഃ കൃതാഞ്ജലിഃ॥ 16-17-2 (97653)
സ വർധമാനദ്വാരേണി നിര്യയൌ ഗജസാഹ്വയാത്।
വിസർജയാമാസ ച തം ജനൌഘം സ മുഹുർമുഹുഃ॥ 16-17-3 (97654)
വനം ഗന്തും ച വിദുരോ രാജ്ഞാ സഹ കൃതക്ഷണഃ।
സഞ്ജയശ്ച മഹാമാത്രഃ സൂതോ ഗാവൽഗണിസ്തഥാ॥ 16-17-4 (97655)
കകൃപം നിവർതയാമാസ യുയുത്സും ച മഹാരഥം।
ധൃതാരാഷ്ട്രോ മഹീപാലഃ പരിദാപ്യ യുധിഷ്ഠിരേ॥ 16-17-5 (97656)
നിവൃത്തേ പൌരവർഗേ ച രാജാ സാന്തഃപുരസ്തദാ।
ധൃതരാഷ്ട്രാഭ്യനുജ്ഞാതോ നിവർതിതുമിയേഷ ഹ॥ 16-17-6 (97657)
സോബ്രവീൻമാതരം കുന്തീമുപേത്യ ഭരതർഷഭ॥
അഹം രാജാനമന്വിഷ്യേ ഭവതീ വിനിവർതതാം॥ 16-17-7 (97658)
വധൂപരിവൃതാ രാജ്ഞി നഗരം ഗന്തുമർഹസി।
രാജാ യാത്വേഷ ധർമാത്മാ തപസേ കൃതനിശ്ചയഃ॥ 16-17-8 (97659)
ഇത്യുക്താ ധർമരാജേനി ബാഷ്പവ്യാകുലലോചനാ।
ജഗാമൈവ തദാ കുന്തീ ഗാന്ധാരീം പരിഗൃഹ്യ ഹ॥ 16-17-9 (97660)
കുന്ത്യുവാച। 16-17-10x (8046)
സഹദേവേ മഹാരാജ മാഽപ്രസാദം കൃഥാഃ ക്വചിത്।
ഏഷ മാമനുരക്തോ ഹി രാജംസ്ത്വാം ചൈവ സർവദാ॥ 16-17-10 (97661)
കർണം സ്മരേഥാഃ സതതം സംഗ്രാമേഷ്വപലായിനം।
അവകീർണോ ഹി സ മയാ വീരോ ദുഷ്പ്രജ്ഞയാ തദാ॥ 16-17-11 (97662)
ആയസം ഹൃദയം നൂനം മന്ദായാ മമ പുത്രക।
യത്സൂര്യജമപശ്യന്ത്യാഃ ശതധാ ന വിദീര്യതേ॥ 16-17-12 (97663)
ഏവം ഗതേ തു കിം ശക്യം മയാ കർതുമരിന്ദമ।
മമ ദോഷോഽയമത്യർഥം ഖ്യാപിതോ യന്ന സൂര്യജഃ॥ 16-17-13 (97664)
തന്നിമിത്തം മഹാബാഹോ ദാനം ദദ്യാസ്ത്വമുത്തമം।
സദൈവ ഭ്രാതൃഭിഃ സാർധം സൂര്യജസ്യാരിമർദന॥ 16-17-14 (97665)
ദ്രൌപദ്യാശ്ച പ്രിയേ നിത്യം സ്ഥാതവ്യമരികർശന।
ഭീമസേനോഽർജുനശ്ചൈവ നകുലശ്ച കുരൂദ്വഹ॥ 16-17-15 (97666)
സമാധേയാസ്ത്വയാ രാജംസ്ത്വയ്യദ്യ കുലധൂർഗതാ।
ശ്വശ്രൂശ്വശുരയോഃ പാദാഞ്ശുശ്രൂഷന്തീ വനേ ത്വഹം।
ഗാന്ധാരീസഹിതാ വത്സ്യേ താപസീ മലപങ്കിനീ॥ 16-17-16 (97667)
വൈശംപായന ഉവാച। 16-17-17x (8047)
ഏവമുക്തഃ സ ധർമാത്മാ ഭ്രാതൃഭിഃ സഹിതോ വശീ।
വിഷാദമഗമദ്ധീമാന്ന ച കിഞ്ചിദുവാച ഹ॥ 16-17-17 (97668)
മുഹൂർതമിവ തു ധ്യാത്വാ ധർമരാജോ യുധിഷ്ഠിരഃ।
ഉവാച മതാരം ദീനശ്ചിന്താശോകപരായണഃ॥ 16-17-18 (97669)
കിമിദം തേ വ്യവസിതം നൈവം ത്വം വക്തുമർഹസി।
ന ത്വാമഭ്യനുജാനാമി പ്രസാദം കർതുമർഹസി॥ 16-17-19 (97670)
വ്യചോദയഃ പുരാഽസ്മാകമുത്സാഹം ശുഭദർശനേ।
വിദുലായാ വചോഭിസ്ത്വം നാസ്മാൻസന്ത്യക്തുമർഹസി॥ 16-17-20 (97671)
നിഹത്യ പൃഥിവീപാലാന്രാജ്യം പ്രാപ്തമിദം മയാ।
തവ പ്രജ്ഞാമുപശ്രുത്യ വാസുദേവാന്നരർഷഭാത്॥ 16-17-21 (97672)
ക്വ സാ ബുദ്ധിരിയം ചാദ്യ ഭവത്യാ യാ ശ്രുതാ മയാ।
ക്ഷത്രധർമേ സ്ഥിതം ത്യക്ത്വാ ന പ്രയാതുമിഹാർഹസി॥ 16-17-22 (97673)
അസ്മാനുത്സൃജ്യ രാജ്യം ച സ്നുഷാഹീനാ യശസ്വിനി।
കഥം വത്സ്യസി ദുർഗേഷു വനേഷ്വദ്യ പ്രസീദ മേ॥ 16-17-23 (97674)
ഇതി ബാഷ്പകലാ വാചഃ കുന്തീ പുത്രസ്യ ശൃണ്വതീ।
ജഗാമൈവാശ്രുപൂർണാക്ഷീ ഭീമസ്താമിദമബ്രവീത്॥ 16-17-24 (97675)
യദാ രാജ്യമിദം കുന്തി ഭോക്തവ്യം പുത്രനിർജിതം।
പ്രാപ്തവ്യാ രാജധർമാശ്ച തദേയം തേ കുതോ മതിഃ॥ 16-17-25 (97676)
കിം വയം കാരിതാഃ പൂർവം ഭവത്യാ പൃഥിവീക്ഷയം।
കസ്യ ഹേതോഃ പരിത്യജ്യ വനം ഗന്തുമഭീപ്സസി॥ 16-17-26 (97677)
വനാച്ചാപി കിമാനീതാ ഭവത്യാ ബാലകാ വയം।
ദുഃഖശോകസമാവിഷ്ടൌ മാദ്രീപുത്രാവിമൌ തഥാ॥ 16-17-27 (97678)
പ്രസീദ മാതർമാ ഗാസ്ത്വം വനമദ്യ യശസ്വിനി।
ശ്രിയം യൌധിഷ്ഠിരീം മാതർഭുങ്ക്ഷ്വ പാർഥബലാർജിതാം॥ 16-17-28 (97679)
ഇതി സാ നിശ്ചിതൈവാശു വനവാസകൃതതക്ഷണാ।
ലാലപ്യതാം ബഹുവിധം പുത്രാണാം നാകരോദ്വചഃ॥ 16-17-29 (97680)
ദ്രൌപദീ ചാന്വയാച്ഛ്വശ്രൂം വിഷഷ്ണവദനാ തദാ।
വനവാസായ ഗച്ഛന്തീം രുദതീ ഭദ്രയാ സഹ॥ 16-17-30 (97681)
സാ പുത്രാന്രുദതഃ സർവാൻമുഹുർമുഹുരവേക്ഷതീ।
ജഗാമൈവ മഹാപ്രാജ്ഞാ വനായ കൃതനിശ്ചയാ॥ 16-17-31 (97682)
അന്വയുഃ പാണ്ഡവാസ്താം തു സഭൃത്യാന്തഃപുരാസ്തഥാ।
തതഃ പ്രമൃജ്യ സാഽശ്രൂണി പുത്രാന്വചനമബ്രവീത്॥ ॥ 16-17-32 (97683)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്രമവാസികപർവണി ആശ്രമവാസപർവണി സപ്തദശോഽധ്യായഃ॥ 17 ॥
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Footnotes
7-17-10 മാ പ്രമാദം കൃഥാ ഇതി ക.ഥ.പാഠഃ॥ 7-17-16 ശ്വശ്രൂശ്വശുരയോഃ। ജ്യേഷ്ഠത്വാദ്ധൃതരാഷ്ട്രഃ പാണ്ഡോഃ പിതൃസമസ്തേന കുന്ത്യാഃ സ ശ്വശുര ഇതി॥ 7-17-22 ക്ഷത്രധർമേ സ്ഥിതിം ഹ്യുക്ത്വാ ന പ്രത്യാഖ്യാതുമർഹസി ഇതി ഥ.പാഠഃ। സ്ഥിതിം ചോക്ത്വാ തസ്യാശ്ച്യവിതുമിച്ഛസി ഇതി ഝ.പാഠഃ॥ 7-17-30 ഭദ്രയാ സുഭദ്രയാ॥ആശ്രമവാസികപർവ - അധ്യായ 018
॥ ശ്രീഃ ॥
16.18. അധ്യായഃ 018
അഥാശ്രമവാസപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Topics
കുന്ത്യാ സ്വസ്യ വനഗമനാധ്യവസായേന വിഷീദതോ യുധിഷ്ഠിരാദീൻപ്രതി സഹേതൂപന്യാസം സമാശ്വാസനം॥ 1 ॥Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Text
കുന്ത്യുവാച।
ഏവമേതൻമഹാബാഹോ യഥാ വദസി പാണ്ഡവഃ।
കൃതമുദ്ധരണം പൂർവം മയാ വഃ സീദതാം നൃപാഃ॥ 16-18-1 (97684)
ദ്യൂതാപഹൃതരാജ്യാനാം പതിതാനാം സുഖാദപി।
ജ്ഞാതിഭിഃ പരിഭൂതാനാം കൃതമുദ്ധരണം മയാ॥ 16-18-2 (97685)
കഥം പാണ്ഡോർന നശ്യേത സന്തതിഃ പുരുഷർഷഭാഃ।
യശശ്ച വോ ന നശ്യേത ഇതി ചോദ്ധരണം കൃതം॥ 16-18-3 (97686)
യൂയമിന്ദ്രസമാഃ സർവേ ദേവതുല്യപരാക്രമാഃ।
മാ പരേഷാം മുഖപ്രേക്ഷാഃ സ്ഥേത്യേവം തത്കൃതം മയാ॥ 16-18-4 (97687)
കഥം ധർമഭൃതാം ശ്രേഷ്ഠോ രാജാ ത്വം വാസവോപമഃ।
പുനർവനേ ന ദുഃഖീ സ്യാ ഇതി ചോദ്ധരണം കൃതം॥ 16-18-5 (97688)
നാഗായുതസമപ്രാണഃ ഖ്യാതവിക്രമപൌരുഷഃ।
നായം ഭീമോത്യയം ഗച്ഛേദിതി ചോദ്ധരണം കൃതം॥ 16-18-6 (97689)
ഭീമസേനാദവരജസ്തഥാഽയം വാസവോപമഃ।
വിജയോ നാവസീദേത ഇതി ചോദ്ധരണം കൃതം॥ 16-18-7 (97690)
നകുലഃ സഹദേവശ്ച തഥേമൌ ഗുരുവർതിനൌ।
ക്ഷുധാ കഥം ന സീദേതാമിതി ചോദ്ധരണം കൃതം॥ 16-18-8 (97691)
ഇയം ച ബൃഹതീ ശ്യാമാ തഥാഽത്യായതലോചനാ।
വൃഥാ സഭാതലേ ക്ലിഷ്ടാ മാ ഭൂദിതി ച തത്കൃതം॥ 16-18-9 (97692)
അപേക്ഷതാമേവ വോ ഭീമ വേപന്തീം കദലീമിവ।
സ്ത്രീധർമിണീമരിഷ്ടാംഗീം തഥാ ദ്യൂതപരാജിതാം॥ 16-18-10 (97693)
ദുഃശാസനോ യദാ മൌർഖ്യാദ്ദാസീവത്പര്യകർഷത।
തദൈവ വിദിതം മഹ്യം പരാഭൂതമിദം കുലം॥ 16-18-11 (97694)
നിഷണ്ണാഃ കുരവശ്ചൈവ തദാ മേ ശ്വശുരാദയഃ।
സാ ദൈവം നാഥമിച്ഛന്തീ വ്യലപത്കുരരീ യഥാ॥ 16-18-12 (97695)
കേശപക്ഷേ പരാമൃഷ്ടാ പാപേൻ ഹതബുദ്ധിനാ।
യദാ ദുഃശാസനേനൈഷാ തദാ മുഹ്യാംയഹം നൃപാഃ॥ 16-18-13 (97696)
യുഷ്മത്തേജോവിവൃദ്ധ്യർതം മയാ ഹ്യുദ്ധരണം കൃതം।
തദാനീം വിദുലാവാക്യൈരിതി തദ്വിത്ത പുത്രകാഃ॥ 16-18-14 (97697)
കഥം ന രാജവംശോഽയം നശ്യേത്പ്രാപ്യ സുതാൻമമ।
പാണ്ഡോരിതി മയാ പുത്രസ്തസ്മാദുദ്ധരണം കൃതം॥ 16-18-15 (97698)
ന തസ്യ പുത്രാഃ പൌത്രാ വാ ക്ഷതവംശസ്യ പാർഥിവ।
ലഭ്തേ സുകൃതാംʼല്ലോകാന്യസ്മാദ്വംശഃ പ്രണശ്യതി॥ 16-18-16 (97699)
ഭുക്തം രാജ്യഫലം പുത്രാ ഭർതുർമേ വിപുലം പുരാ।
മഹാദാനാനി ദത്താനി പീതഃ സോമോ യഥാവിധി॥ 16-18-17 (97700)
നാഹമാത്മഫലാർഥം വൈ വാസുദേവമചൂചുദം।
വിദുലായാഃ പ്രലാപൈസ്തൈഃ പാലനാർഥം ച തത്കൃതം॥ 16-18-18 (97701)
നാഹം രാജ്യഫലം പുത്രാഃ കാമയേ പുത്രനിർജിതം।
പതിലോകാനഹം പുണ്യാൻകാമയേ തപസാ പിഭോ॥ 16-18-19 (97702)
ശ്വശ്രൂശ്വശുരയോഃ കൃത്വാ ശുശ്രൂഷാം വനവാസിനോഃ।
തപസാ ശോഷയിഷ്യാമി യുധിഷ്ഠിര കലേവരം॥ 16-18-20 (97703)
നിവർതസ്വ കുരുശ്രേഷ്ഠ ഭീമസേനാദിഭിഃ സഹ।
ധർമേ തേ ധീയതാം ബുദ്ധിർമനസ്തു മഹദസ്തു ച॥ ॥ 16-18-21 (97704)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്രമവാസികപർവണി ആശ്രമവാസപർവണി അഷ്ടാദശോഽധ്യായഃ॥ 18 ॥
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Footnotes
7-18-10 പശ്യന്ത്യാ മേ തഥാ ഭീതാം വേപന്തീമിതി ക.ഥ.പാഠഃ॥ആശ്രമവാസികപർവ - അധ്യായ 019
॥ ശ്രീഃ ॥
16.19. അധ്യായഃ 019
അഥാശ്രമവാസപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Topics
കുന്ത്യാ കൃച്ഛ്രേണ പ്രതിനിവർതിതൈര്യുധിഷ്ഠിരാദിഭിഃ കൃച്ഛ്രാത്പുനർനഗരം പ്രത്യാഗമനം॥ 1 ॥ ധൃതാഷ്ട്രേണ വിദുരാദിഭിഃ സഹ വനമേത്യ ഗംഗാതീരേ സന്ധ്യോപാസ്ത്യാദിനാ രാത്രിയാപനം॥ 2 ॥Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Text
വൈശംപായന ഉവാച।
കുന്ത്യാസ്തു വചനം ശ്രുത്വാ പാണ്ഡവാ രാജസത്തമ।
വ്രീഡിതാഃ സംന്യവർതന്ത പാഞ്ചാല്യാ സഹ ഭാരത॥ 16-19-1 (97705)
തതഃ ശബ്ദോ മഹാനേവ സർവേഷാമഭവത്തദാ।
അന്തഃപുരാണാം രുദതാം ദൃഷ്ട്വാ കുന്തീം തഥാ ഗതാം॥ 16-19-2 (97706)
പ്രദക്ഷിണമഥാവൃത്ത്യ രാജാനം പാണ്ഡവാസ്തദാ।
അഭിവാദ്യ ന്യവർതന്ത പൃഥാം താമനിവർത്യ വൈ॥ 16-19-3 (97707)
തതോഽബ്രവീൻമഹാതേജാ ധൃതരാഷ്ട്രോംഽബികാസുതഃ।
ഗാന്ധാരീം വിദുരം ചൈവ സമാഭാഷ്യാവഗൃഹ്യ ച॥ 16-19-4 (97708)
യുധിഷ്ഠിരസ്യ ജനനീ ദേവീ സാധു നിവർത്യതാം।
യഥാ യുധിഷ്ഠിരഃ പ്രാഹ തത്സർവം സത്യമേവ ഹി॥ 16-19-5 (97709)
പുത്രൈശ്വര്യം മഹദിദമപാസ്യ ച മഹാഫലം।
കാഽനുഗച്ഛേദ്വനം ദുർഗം പുത്രാനുത്സൃജ്യ മൂഢവത്॥ 16-19-6 (97710)
രാജ്യസ്ഥയാ തപസ്തപ്തും കർതും ദാനവ്രതം മഹത്।
അനയാ ശക്യമേവാദ്യ ശ്രൂയതാം ച വചോ മമ॥ 16-19-7 (97711)
ഗാന്ധാരി പരിതുഷ്ടോസ്മി വധ്വാഃ ശുശ്രൂഷണേന വൈ।
തസ്മാത്ത്വമേനാം ധർമജ്ഞേ സമനുജ്ഞാതുമർഹസി॥ 16-19-8 (97712)
ഇത്യുക്താ സൌബലേയീ തു രാജ്ഞാ കുന്തീമുവാച ഹ।
തത്സർവം രാജവചനം സ്വം ച വാക്യം വിശേഷവത്॥ 16-19-9 (97713)
ന ച സാ വനവാസായ ദേവീ കൃതമതിം തദാ।
ശക്നോത്യുപാവർതയിതും കുന്തീം ധർമപരാം സതീം॥ 16-19-10 (97714)
തസ്യാസ്താം തു സ്ഥിതിം ജ്ഞാത്വാ വ്യവസായം കുരുസ്ത്രിയഃ।
നിവൃത്താംശ്ച കുരുശ്രേഷ്ഠാന്ദൃഷ്ട്വാ പ്രരുരുദുസ്തദാ॥ 16-19-11 (97715)
ഉപാവൃത്തേഷു പാർഥേഷു സർവാസ്വേവ വധൂഷു ച।
യയൌ രാജാ മഹാപ്രാജ്ഞോ ധൃതരാഷ്ട്രോ വനം തദാ॥ 16-19-12 (97716)
പാണ്ഡവാശ്ചാതിദീനാസ്തേ ദുഃഖശോകപരായണാഃ।
യാനൈഃ സ്ത്രീസഹിതാഃ സർവേ പുരം പ്രവിവിശുസ്തദാ॥ 16-19-13 (97717)
തദഹൃഷ്ടമനാനന്ദം ഗതോത്സവമിവാഭവത്।
നഗരം ഹാസ്തിനപുരം സസ്ത്രീവൃദ്ധകുമാരകം॥ 16-19-14 (97718)
സർവേ ചാസന്നിരുത്സാഹാഃ പാണ്ഡവാ ജാതമന്യവഃ।
കുന്ത്യാ ഹീനാഃ സുദുഃഖാർതാ വത്സാ ഇവ വിനാകൃതാഃ॥ 16-19-15 (97719)
ധൃതരാഷ്ട്രസ്തു തേനാഹ്നാ ഗത്വാ സുമഹദന്തരം।
തതോ ഭാഗീരഥീതീരേ നിവാസമകരോത്പ്രഭുഃ॥ 16-19-16 (97720)
പ്രാദുഷ്കൃതാ യഥാന്യായമഗ്നയോ വേദപാരഗൈഃ।
വ്യരാജന്ത ദ്വിജശ്രേഷ്ഠൈസ്തത്രതത്ര തപോവനേ।
പ്രാദുഷ്കൃതാഗ്നിരഭവത്സ ച വൃദ്ധോ നരാധിപഃ॥ 16-19-17 (97721)
സ രാജാഽഗ്നീൻപര്യുപാസ്യ ഹുത്വാ ച വിധിവത്തദാ।
സന്ധ്യാഗതം സഹസ്രാംശുമുപാതിഷ്ഠത ഭാരത॥ 16-19-18 (97722)
വിദുരഃ സഞ്ജയശ്ചൈവ രാജ്ഞഃ ശയ്യാം കുശൈസ്തതഃ।
ചക്രതുഃ കുരുവീരസ്യ ഗാന്ധാര്യാശ്ചാവിദൂരതഃ॥ 16-19-19 (97723)
ഗാന്ധാര്യാഃ സന്നികർഷേ തു നിഷസാദ കുശേ സുഖം।
യുധിഷ്ഠിരസ്യ ജനനീ കുന്തീ സാധുവ്രതേ സ്ഥിതാ॥ 16-19-20 (97724)
തേഷാം സംശ്രവണേ ചാപി നിഷേദുർവിദുരാദയഃ।
യാജകാശ്ച യഥോദ്ദേശം ദ്വിജാ യേ ചാനുയായിനഃ॥ 16-19-21 (97725)
പ്രാധീതദ്വിജമുഖ്യാ സാ സംപ്രജ്വലിതപാവകാ।
ബഭൂവ തേഷാം രജനീ ബ്രാഹ്മീവ പ്രീതിവർധിനീ॥ 16-19-22 (97726)
തതോ രാത്ര്യാം വ്യതീതായാം കൃതപൂർവാഹ്ണികക്രിയാഃ।
ഹുത്വാഽഗ്നിം വിധിവത്സർവേ പ്രയയുസ്തേ യഥാക്രമം।
ഉദങ്മുഖാ നിരീക്ഷന്ത ഉപവാസപരായണാഃ॥ 16-19-23 (97727)
സ തേഷാമതിദുഃഖോഽഭൂന്നിവാസഃ പ്രഥമേഽഹനി।
ശോചതാം വദതാം ചാപി പൌരജാനപദൈർജനൈഃ॥ ॥ 16-19-24 (97728)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്രമവാസികർവണി ആശ്രമവാസപർവണി ഏകോനവിംശോഽധ്യായഃ॥ 19 ॥
ആശ്രമവാസികപർവ - അധ്യായ 020
॥ ശ്രീഃ ॥
16.20. അധ്യായഃ 020
അഥാശ്രമവാസപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Topics
ധൃതരാഷ്ട്രേണ വിദുരാദിഭിഃ സഹ ഗംഗാതീരാത്കുരുക്ഷേത്രമേത്യ തത്ര ശതയൂപാശ്രമേ വ്യാസാജ്ഞയാ തദുപദിഷ്ടവിധിനാ തീവ്രതപശ്ചരണം॥ 1 ॥Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Text
വൈശംപായന ഉവാച।
തതോ ഭാഗീരഥീതീരേ മേധ്യേ പുണ്യജനോചിതേ।
നിവാസമകരോദ്രാജാ വിദുരസ്യ മതേ സ്ഥിതഃ॥ 16-20-1 (97729)
തത്രൈനം പര്യുപാതിഷ്ഠൻബ്രാഹ്മണാ വനവാസിനഃ।
ക്ഷത്രവിട്ശൂദ്രസംഖാശ്ച ബഹവോ ഭരതർഷഭ॥ 16-20-2 (97730)
സ തൈഃ പരിവൃതോ രാജാ കഥാഭിഃ പരിനന്ദ്യ താൻ।
അനുജജ്ഞേ സ ശിഷ്യാന്വൈ വിധിവത്പ്രതിപൂജ്യ ച॥ 16-20-3 (97731)
സായാഹ്നേ സ മഹീപാലസ്തതോ ഗംഗാമുപേത്യ ച।
ചകാര വിധിവച്ഛൌചം ഗാന്ധാരീ ച യശസ്വിനീ॥ 16-20-4 (97732)
തേ ചൈവാന്യേ പൃഥക് സർവേ തീർഥേഷ്വാപ്ലുത്യ ഭാരത।
ചക്രുഃ സർവാഃ ക്രിയാസ്തത്ര പുരുഷാ വിദുരാദയഃ॥ 16-20-5 (97733)
കൃതശൌചം തതോ വൃദ്ധം ശ്വശുരം കുന്തിഭോജജാ।
ഗാന്ധാരീം ച പൃഥാ രാജൻഗംഗാതീർഥമുപാനയത്॥ 16-20-6 (97734)
രാജ്ഞസ്തു യാജകൈസ്തത്ര കൃതോ വേദീപരിസ്തരഃ।
ജുഹാവ തത്ര വഹ്നിം സ നൃപതിഃ സത്യസംഗരഃ॥ 16-20-7 (97735)
തതോ ഭാഗീരഥീതീരാത്കുരുക്ഷേത്രം ജഗാമ സഃ।
സാനുഗോ നൃപതിർവൃദ്ധോ നിയതഃ സംയതേന്ദ്രിയഃ॥ 16-20-8 (97736)
തത്രാശ്രമപദം ധീമാനഭിഗംയ സ പാർഥിവഃ।
ആസസാദാഥ രാജർഷിം ശതയൂപം മനീഷിണം॥ 16-20-9 (97737)
സ ഹി രാജാ മഹാനാസീത്കേകയേഷു പരംപതഃ।
സ്വപുത്രം മനുജൈശ്വര്യേ നിവേശ്യ വനമാവിശത്॥ 16-20-10 (97738)
തേനാസൌ സഹിതോ രാജാ യയൌ വ്യാസാശ്രമം പ്രതി।
തത്രൈനം വിധിവദ്രാജൻപ്രത്യഗൃഹ്ണാത്കുരൂദ്വഹം॥ 16-20-11 (97739)
സ ദീക്ഷാം തത്ര സംപ്രാപ്യ രാജാ കൌരവനന്ദനഃ।
ശതയൂപാശ്രമേ തസ്മിന്നിവാസമകരോത്തദാ॥ 16-20-12 (97740)
തസ്മൈ സർവം വിധിം രാജ്ഞേ രാജാഽഽചഖ്യൌ മഹാമതിഃ।
ആരണ്യകം മഹാരാജ വ്യാസസ്യാനുമതേ തദാ॥ 16-20-13 (97741)
ഏവം ച തപസാ രാജന്ധൃതരാഷ്ട്രോ മഹാമനാഃ।
യോജയാമാസ ചാത്മാനം താംശ്ചാപ്യനുചരാംസ്തദാ॥ 16-20-14 (97742)
തഥൈവ ദേവീ ഗാന്ധാരീ വൽകലാജിനധാരിണീ।
കുന്ത്യാ സഹ മഹാരാജി സമാനവ്രതചാരിണീ॥ 16-20-15 (97743)
കർമണാ മനസാ വാചാ ചക്ഷുഷാ ചൈവ തേ നൃപ।
സന്നിയംയേന്ദ്രിയഗ്രാമമാസ്ഥിതാഃ പരമം തപഃ॥ 16-20-16 (97744)
ത്വഗസ്ഥിഭൂതഃ പരിശുഷ്കമാംസോ
ജടാജിനീ വൽകലസംവൃതാംഗഃ।
സ പാർതിവസ്തത്ര തപശ്ചചാര
മഹർഷിവത്തീവ്രമപേതമോഹഃ॥ 16-20-17 (97745)
ക്ഷത്താ ച ധർമാർഥവിദഗ്ര്യബുദ്ധിഃ
സസഞ്ജയസ്തം നൃപതിം സദാരം।
ഉപാചരദ്ധോരതപോർജിതാത്മാ
തദാ കൃശോ വൽകലചീരവാസാഃ॥ ॥ 16-20-18 (97746)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്രമവാസികപർവണി ആശ്രമവാസപർവണി വിംശോഽധ്യായഃ॥ 20 ॥
ആശ്രമവാസികപർവ - അധ്യായ 021
॥ ശ്രീഃ ॥
16.21. അധ്യായഃ 021
അഥാശ്രമവാസപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Topics
നാരപർവതാദിഭിർധൃതരാഷ്ട്രാദിദിദൃക്ഷ്യാ ശതയൂപാശ്രമം പ്രത്യാഗമനം॥ 1 ॥ നാരദേന ധൃതാരാഷ്ട്രംപ്രതി തത്തപോവനസ്യി സഹസ്രചി ത്യാദിരാജർഷീണാം സ്വർഗപ്രാപകത്വമഹിമോക്തിപൂർവകം വിദുരാദിഭിഃ സഹ തസ്യാപി ഭവിഷ്യത്സിദ്ധിപ്രദത്വകഥനം॥ 2 ॥Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Text
വൈശംപായന ഉവാച।
തതസ്തത്ര മുനിശ്രേഷ്ഠാ രാജാനം ദ്രഷ്ടുമഭ്യയുഃ।
നാരദഃ പർവതശ്ചൈവ ദേവലശ്ച മഹാതപാഃ॥ 16-21-1 (97747)
ദ്വൈപായനഃ സശിഷ്യശ്ച സിദ്ധാശ്ചാന്യേ മനീഷിണഃ।
ശതയൂപശ്ച രാജർഷിർവൃദ്ധഃ പരമധാർമികഃ॥ 16-21-2 (97748)
തേഷാം കുന്തീ മഹാരാജ പൂജാം ചക്രേ യഥാവിധി।
തേ ചാപി തുതുഷുസ്തസ്യാസ്താപസാഃ പരിചര്യയാ॥ 16-21-3 (97749)
തത്ര ധർംയാഃ കഥാസ്താത ചക്രുസ്തേ പരമർഷയഃ।
രമയന്തോ മഹാത്മാനം ധൃതരാഷ്ട്രം ജനാധിപം॥ 16-21-4 (97750)
കഥാന്തരേ തു കസ്മിംശ്ചിദ്ദേവർഷിർനാരദസ്തതഃ।
കഥാമിമാമകഥയത്സർവപ്രത്യക്ഷദർശിവാൻ॥ 16-21-5 (97751)
നാരദ ഉവാച। 16-21-6x (8048)
പുരാ പ്രജാപതിസമോ രാജാഽഽസീദകുതോഭയഃ।
സഹസ്രചിത്യി ഇത്യുക്തഃ ശതയൂപപിതാമഹഃ॥ 16-21-6 (97752)
സ പുത്രേ രാജ്യമാസജ്ജ്യി ജ്യേഷ്ഠേ പരമധാർമികേ।
സഹസ്രചിത്യോ ധർമാത്മാ പ്രവിവേശ വനം നൃപഃ॥ 16-21-7 (97753)
സ ഗത്വാ തപസഃ പാരം ദീപ്തസ്യ വസുധാധിപഃ।
പുരന്ദരസ്യ സംസ്ഥാനം പ്രതിപേദേ മഹാദ്യുതിഃ॥ 16-21-8 (97754)
ദൃഷ്ടപൂർവഃ സ ബഹുശോ രാജൻസംപതതാ മയാ।
മഹേന്ദ്രസദനേ രാജാ തപസാ ദഗ്ധകിൽബിഷഃ॥ 16-21-9 (97755)
തഥാ ശൈലാലയോ രാജാ ഭഗത്തപിതാമഹഃ।
തപോബലേനൈവ നൃപോ മഹേന്ദ്രസദനം ഗതഃ॥ 16-21-10 (97756)
തഥാ പൃഷധ്രോ രാജാഽഽസീദ്രാജന്വജ്രധരോപമഃ।
സ ചാപി തപസാ ലേഭേ നാകപൃഷ്ഠമിതോ ഗതഃ॥ 16-21-11 (97757)
അസ്മിന്നരണ്യേ നൃപതേ മാന്ധാതുരപി ചാത്മജഃ।
പുരുകുത്സോ നൃപഃ സിദ്ധിം മഹതീം സമവാപ്തവാൻ॥ 16-21-12 (97758)
ഭാര്യാ സമഭവദ്യസ്യ നർമദാ സരിതാം വരാ।
സോസ്മിന്നരണ്യേ നൃപതിസ്തപസ്തപ്ത്വാ ദിവം ഗതഃ॥ 16-21-13 (97759)
ശശലോമാ ച രാജാഽഽസീദ്രാജൻപരമധാർമികഃ।
സംയഗസ്മിന്വനേ തപ്ത്വാ തതോ ദിവമവാപ്തവാൻ॥ 16-21-14 (97760)
ദ്വൈപായനപ്രസാദാച്ച ത്വമപീദം തപോവനം।
രാജന്നവാപ്യ ദുഷ്പ്രാപാം സിദ്ധിമഗ്ര്യാം ഗമിഷ്യസി॥ 16-21-15 (97761)
ത്വം ചാപി രാജശാർദൂല തപസോന്തേ ശ്രിയാ വൃതഃ।
ഗാന്ധാരീസഹിതോ ഗന്താ ഗതിം തേഷാം മഹാത്മനാം 16-21-16 (97762)
പാണ്ഡുഃ സ്മരതി തേ നിത്യം ബലഹന്തുഃ സമീപഗഃ।
ത്വാം സദൈവ മഹാരാജ ശ്രേയസാ സ ച യോക്ഷ്യതി॥ 16-21-17 (97763)
തവ ശുശ്രൂഷയാ ചൈവ ഗാന്ധാര്യാശ്ച യശസ്വിനീ।
ഭർതുഃ സലോകതാം കുന്തീ ഗമിഷ്യതി വധൂസ്തവ॥ 16-21-18 (97764)
യുധിഷ്ഠിരസ്യ ജനനീ സ ഹി ധർമഃ സനാതനഃ।
വയമേതത്പ്രപശ്യാമോ നൃപതേ ദിവ്യവക്ഷുഷാഃ॥ 16-21-19 (97765)
പ്രവേക്ഷ്യതി മഹാത്മാനം വിദുരശ്ച യുധിഷ്ഠിരം।
സഞ്ജയസ്തദനുധ്യാനാദിതഃ സ്വർഗമവാപ്സ്യതി॥ 16-21-20 (97766)
വൈശംപായന ഉവാച। 16-21-21x (8049)
ഏതച്ഛ്രുത്വാ കൌരവേന്ദ്രോ മഹാത്മാ
സാർധം പത്ന്യാ പ്രീതിമാൻസംബഭൂവ।
വിദ്വാന്വാക്യം നാരദസ്യ പ്രശസ്യ
ചക്രേ പൂജാം ചാതുലാം നാരദായ॥ 16-21-21 (97767)
തതഃ സർവേ നാരദം വിപ്രസംഘാഃ
സംപൂജയാമാസുരതീവ രാജൻ।
രാജ്ഞഃ പ്രീത്യാ ധൃതരാഷ്ട്രസ്യ തേ വൈ
പുനഃപുനഃ സംപ്രഹൃഷ്ടാസ്തദാനീം॥ ॥ 16-21-22 (97768)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്രമവാസികപർവണി ആശ്രമവാസപർവണി ഏകവിംശോഽധ്യായഃ॥ 21 ॥
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Footnotes
7-21-11 തദാ പ്രവൃദ്ധോ രാജസീദിതി ക.ഥ.പാഠഃ॥ആശ്രമവാസികപർവ - അധ്യായ 022
॥ ശ്രീഃ ॥
16.22. അധ്യായഃ 022
അഥാശ്രമവാസപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Topics
ശതയൂപപൃഷ്ടേന നാരദേന തംപ്രതി ധൃതരാഷ്ട്രസ്യ വർഷത്രയാദൂർധ്വം ഗാന്ധാര്യാ സഹ കുബേരലോകപ്രാപ്തികഥനം॥ 1 ॥Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Text
വൈശംപായന ഉവാച।
നാരദസ്യ തു തദ്വാക്യം ശശംസുർദ്വിജസത്തമാഃ।
ശതയൂപസ്തു രാജർഷിർനാരദം വാക്യമബ്രവീത്॥ 16-22-1 (97769)
അഹോ ഭഗവതാ ശ്രദ്ധാ കുരുരാജസ്യ വർധിതാ।
സർവസ്യ ച ജനസ്യാസ്യ മമ ചൈവ മഹാദ്യുതേ॥ 16-22-2 (97770)
അസ്തി കാചിദ്വിവക്ഷാ തു താം മേ നിഗദതഃ ശൃണു।
ധൃതരാഷ്ട്രം പ്രതി നൃപം ദേവർഷേ ലോകപൂജിത॥ 16-22-3 (97771)
സർവവൃത്താന്തതത്ത്വജ്ഞോ ഭവാന്ദിവ്യേന ചക്ഷുഷാ।
യുക്തഃ പശ്യസി വിപ്രർഷേ ഗതയോ വിവിധാ നൃണാം॥ 16-22-4 (97772)
ഉക്തവാന്നൃപതീനാം ത്വം മഹേന്ദ്രസ്യ സലോകതാം।
ന ത്വസ്യ നൃപതേർലോകാഃ കഥിതാസ്തേ മഹാമുനേ॥ 16-22-5 (97773)
സ്ഥാനമപ്യസ്യ നൃപതേഃ ശ്രോതുമിച്ഛാംയഹം വിഭോ।
ത്വത്തഃ കീദൃക്കദാ ചേതി തൻമമാഖ്യാഹി തത്ത്വതഃ॥ 16-22-6 (97774)
ഇത്യുക്തോ നാരദസ്തേന വാക്യം സർവമനോനുഗം।
വ്യാജഹാര സഭാമധ്യേ ദിവ്യദർശീ മഹാതപാഃ॥ 16-22-7 (97775)
നാരദ ഉവാച। 16-22-8x (8050)
യദൃച്ഛയാ ശക്രസദോ ഗത്വാ ശക്രം ശചീപതിം।
ദൃഷ്ടവാനസ്മി രാജർഷേ തത്ര പാണ്ഡും നരാധിപം॥ 16-22-8 (97776)
തത്രേയം ധൃതരാഷ്ട്രസ്യ കഥാ സമഭവന്നപ।
തപസോ ദുഷ്കരസ്യാസ്യ യദയം തപതേ നൃപഃ॥ 16-22-9 (97777)
തത്രാഹമിദമശ്രൌഷം ശക്രസ്യ വദതഃ സ്വയം।
വർഷാണി ത്രീണി ശിഷ്ടാനി രാജ്ഞോസ്യ പരമായുഷഃ॥ 16-22-10 (97778)
തതഃ കുബേരഭവനം ഗാന്ധാരീസഹിതോ നൃപഃ।
പ്രയാതാ ധൃതരാഷ്ട്രോഽയം രാജരാജാഭിസത്കൃതഃ॥ 16-22-11 (97779)
കാമഗേന വിമാനേന ദിവ്യാഭരണഭൂഷിതഃ।
ഋഷിപുത്രോ മഹാഭാഗസ്തപസാ ദഗ്ധകിൽബിഷഃ॥ 16-22-12 (97780)
സഞ്ചരിഷ്യതി ലോകാംശ്ച ദേവഗന്ധർവരക്ഷസാം।
സ്വച്ഛന്ദേനേതി ധർമാത്മാ വ്യാസസ്യ തു തപോബലാത്॥ 16-22-13 (97781)
ദേവഗുഹ്യമിദം പ്രീത്യാ മയാ വഃ കഥിതം മഹത്।
ഭവന്തോ ഹി ശ്രുതധനാസ്തപസാ ദഗ്ധകിൽബിഷാഃ॥ 16-22-14 (97782)
വൈശംപായന ഉവാച। 16-22-15x (8051)
ഇതി തേ തസ്യ തച്ഛ്രുത്വാ ദേവർഷേർമധുരം വചഃ।
സർവേ സുമനസഃ പ്രീതാ ബഭൂവുഃ സ ച പാർഥിവഃ॥ 16-22-15 (97783)
ഏവം കഥാഭിരന്വാസ്യ ധൃതരാഷ്ട്രം മനീഷിണഃ।
വിപ്രജഗ്മുര്യഥാകാമം തേ സിദ്ധഗതിമാസ്ഥിതാഃ॥ ॥ 16-22-16 (97784)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്രമവാസികപർവണി ആശ്രമവാസപർവണി ദ്വാവിംശോഽധ്യായഃ॥ 22 ॥
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Footnotes
7-22-12 ഋഷിപുത്രോ വ്യാസപുത്രഃ॥ആശ്രമവാസികപർവ - അധ്യായ 023
॥ ശ്രീഃ ॥
16.23. അധ്യായഃ 023
അഥാശ്രമവാസപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Topics
യുധിഷ്ഠിരാദിഭിഃ കുന്തീധൃതരാഷ്ട്രാദീനാം പ്രവ്രജനശോകേനാഭിമന്യുപ്രഭൃതിബന്ധുജനാനുസ്മരണജശോകേന സ്വസ്വവ്യാപാരേഷ്വപ്യനാദരണം॥ 1 ॥Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Text
വൈശംപായന ഉവാച।
വനം ഗതേ കൌരവേന്ദ്രേ ദുഃഖശോകസമന്വിതാഃ।
ബഭൂവുഃ പാണ്ഡവാ രാജൻമാതൃശോകേനി ചാന്വിതാഃ॥ 16-23-1 (97785)
തഥാ പൌരജനഃ സർവഃ ശോചന്നാസ്തേ ജനാധിപം।
കുർവാണാശ്ച കഥാസ്തത്ര ബ്രാഹ്മണാ നൃപതിം പ്രതി॥ 16-23-2 (97786)
കഥം ന രാജാ വൃദ്ധഃ സ വനേ വസതി നിർജനേ।
ഗാന്ധാരീ ച മഹാഭാഗാ സാ ച കുന്തീ പൃഥാ കഥം॥ 16-23-3 (97787)
സുഖാർഹഃ സ ഹി രാജർഷിരസുഖീ തദ്വനം മഹത്।
കിമവസ്ഥഃ സമാസാദ്യ പ്രജ്ഞാചക്ഷുർമഹാമനാഃ॥ 16-23-4 (97788)
സുദുഷ്കരം കൃതവതീ കുന്തീ പുത്രാനപാസ്യ സാ।
രാജ്യശ്രിയം പരിത്യജ്യ വനം സാ സമരോചയത്॥ 16-23-5 (97789)
വിദുരഃ കിമവസ്ഥശ്ച ഭ്രാതൃശുശ്രൂഷുരാത്മവാൻ।
സ ച ഗാവൽഗണിർധീമാൻഭർതൃപിണ്ഡാനുപാലകഃ॥ 16-23-6 (97790)
ആകുമാരം ച പൌരാസ്തേ ചിന്താശോകസമാഹതാഃ।
തത്രതത്ര കഥാശ്ചക്രുഃ സമാസാദ്യ പരസ്പരം॥ 16-23-7 (97791)
പാണ്ഡവാശ്ചൈവ തേ സർവേ ഭൃശം ശോകപരായണാഃ।
ശോചന്തോ മാതരം വൃദ്ധാമൂഷുർനാതിചിരം പുരേ॥ 16-23-8 (97792)
തഥൈവ വൃദ്ധം പിതരം ഹതപുത്രം ജനേശ്വരം।
ഗാന്ധാരീം ച മഹാഭാഗാം വിദുരം ച മഹാമതിം॥ 16-23-9 (97793)
നൈഷാം ബഭൂവ സംപ്രീതിസ്താന്വിചിന്തയതാം തദാ।
ന രാജ്യേ ന ച നാരീഷു ന വേദാധ്യയനേഷു ച॥ 16-23-10 (97794)
പരം നിർവേദമഗമംശ്ചിന്തയന്താ നരാധിപം।
തം ച ജ്ഞാതിവധം ഘോരം സംസ്മരന്തഃ പുനഃപുനഃ॥ 16-23-11 (97795)
അഭിമന്യോശ്ച ബാലസ്യ വിനാശം രണമൂർധനി।
കർണസ്യ ച മഹാബാഹോഃ സംഗ്രാമേഷ്വപലായിനഃ॥ 16-23-12 (97796)
തഥൈവ ദ്രൌപദേയാനാമന്യേഷാം സുഹൃദാമപി।
വധം സംസ്മൃത്യ തേ വീരാ നാതിപ്രമനസോഽഭവൻ॥ 16-23-13 (97797)
ഹതപ്രവീരാം പൃഥിവീം ഹൃതരത്നാം ച ഭാരത।
സദൈവ ചിന്തയന്തസ്തേ ന ശമം ചോപലേഭിരേ॥ 16-23-14 (97798)
ദ്രൌപദീ ഹതപുത്രാ ച സുഭദ്രാ ചൈവ ഭാമിനീ।
നാതിപ്രീതിയുതേ ദേവ്യൌ തദാസ്താമപ്രഹൃഷ്ടവത്॥ 16-23-15 (97799)
വൈരാട്യാസ്തനയം ദൃഷ്ട്വാ പിതരം തേ പരിക്ഷിതം।
ധാരയന്തി സ്മ തേ പ്രാണാംസ്തവ പൂർവപിതാമഹാഃ॥ ॥ 16-23-16 (97800)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്രമവാസികപർവണി ആശ്രമവാസപർവണി ത്രയോവിംശോഽധ്യായഃ॥ 23 ॥
ആശ്രമവാസികപർവ - അധ്യായ 024
॥ ശ്രീഃ ॥
16.24. അധ്യായഃ 024
അഥാശ്രമവാസപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Topics
യുധിഷ്ഠിരേണ വനസ്ഥകുന്തീധൃതരാഷ്ട്രാദിദിദൃക്ഷയാ ദ്രൌപദ്യാദിഭിഃ പൌരൈർഭ്രാതൃഭിശ്ച സഹ വനംപ്രതി പ്രസ്ഥാനം॥ 1 ॥Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Text
യുധിഷ്ഠിരേണ വനസ്ഥകുന്തീധൃതരാഷ്ട്രാദിദിദൃക്ഷ്യാ ദ്രൌപദ്യാദിഭിഃ പൌരൈർഭ്രാതൃഭിശ്ച സഹ വനംപ്രതി പ്രസ്ഥാനം॥ 1 ॥
16-24-0 (97801)
വൈശംപായന ഉവാച। 16-24-0x (8052)
ഏവം തേ പുരുഷവ്യാഘ്രാഃ പാണ്ഡവാ മാതൃനന്ദനാഃ।
സ്മരന്തോ മാതരം വീരാ ബഭൂവുർഭശദുഃഖിതാഃ॥ 16-24-1 (97802)
യേ രാജകാര്യേഷു പുരാ വ്യാസക്താ നിത്യശോഽഭവൻ।
തേ രാജകാര്യാണി തദാ നാകാർഷുഃ സർവതഃ പുരേ॥ 16-24-2 (97803)
പ്രവിഷ്ടാ ഇവ ശോകേന നാഭ്യനന്ദന്ത കിഞ്ചന।
സംഭാഷ്യമാണാ അപി തേ ന കിഞ്ചിത്പ്രത്യപൂജയൻ॥ 16-24-3 (97804)
തേ സ്മ വീരാ ദുരാധർഷാ ഗാംഭീര്യേ സാഗരോപമാഃ।
ശോകോപഹതവിജ്ഞാനാ നഷ്ടസഞ്ജ്ഞാ ഇവാഭവൻ॥ 16-24-4 (97805)
അചിന്തയംശ്ച ജനനീം തതസ്തേ പാണ്ഡുനന്ദനാഃ।
കഥം നു വൃദ്ധമിഥുനം വഹത്യതികൃശാ പൃഥാ॥ 16-24-5 (97806)
കഥം ച സ മഹീപാലോ ഹതപുത്രോ നിരാശ്രയഃ।
പത്ന്യാ സഹ വസത്യേകോ വനേ ശ്വാപദസേവിതേ॥ 16-24-6 (97807)
സാ ച ദേവീ മഹാഭാഗാ ഗാന്ധാരീ ഹതബാന്ധവാ।
പതിമന്ധം കഥം വൃദ്ധമന്വേതി വിജനേ വനേ॥ 16-24-7 (97808)
ഏവം തേഷാം കഥയതാമൌത്സുക്യമഭവത്തദാ।
ഗമനേ ചാഭവദ്ബുദ്ധിർധൃതരാഷ്ട്രദിദൃക്ഷയാ॥ 16-24-8 (97809)
സഹദേവസ്തു രാജാനം പ്രണിപത്യേദമബ്രവീത്।
അഹോ മേ ഭവതോ ദൃഷ്ടം ഹൃദയം ഗമനം പ്രതി। 16-24-9 (97810)
ന ഹി ത്വാം ഗൌരവേണാഹമശകം വക്തുമഞ്ജസാ।
ഗമനം പ്രതി രാജേന്ദ്ര തദിദം സമുപസ്ഥിതം॥ 16-24-10 (97811)
ദിഷ്ട്യാ ദ്രക്ഷ്യാമി താം കുന്തീം വർതയന്തീം തപസ്വിനീം।
ജടിലാം താപസീം വൃദ്ധാം കുശകാശപരിക്ഷതാം॥ 16-24-11 (97812)
പ്രാസാദഹർംയസംവൃദ്ധാമത്യന്തസുഖഭാഗിനീം।
കദാനുജനനീം ശ്രാന്താം ദ്രക്ഷ്യാമി ഭൃശദുഃഖിതാം॥ 16-24-12 (97813)
അനിത്യാഃ ഖലു മർത്യാനാം ഗതയോ ഭരതർഷഭ।
കുന്തീ രാജസുതാ യത്ര വസത്യസുഖിതാ വനേ॥ 16-24-13 (97814)
സഹദേവവചഃ ശ്രുത്വാ ദ്രൌപദീ യോഷിതാം വരാ।
ഉവാച ദേവീ രാജാനമഭിപൂജ്യാഭിനന്ദ്യ ച। 16-24-14 (97815)
കദാ ദ്രക്ഷ്യാമി താം ദേവീം യദി ജീവതി സാ പൃഥാ।
ജീവന്ത്യാ ഹ്യദ്യ മേ പ്രീതിർഭവിഷ്യതി ജനാധിപ॥ 16-24-15 (97816)
ഏഷാ തേഽസ്തു മതിർനിത്യം ധർമേ തേ രമതാം മനഃ।
യോഽദ്യ ത്വമസ്മാന്രാജേന്ദ്ര ശ്രേയസാ യോജയിഷ്യസി॥ 16-24-16 (97817)
അഗ്രപാദസ്ഥിതം ചേമം വിദ്ധി രാജന്വധൂജനം।
കാങ്ക്ഷന്തം ദർശനം കുന്ത്യാ ഗാന്ധാര്യാഃ ശ്വസുരസ്ച ച॥ 16-24-17 (97818)
ഇത്യുക്തഃ സ നൃപോ ദേവ്യാ ദ്രൌപദ്യാ ഭരതർഷഭ।
സേനാധ്യക്ഷാൻസമാനായ്യ സർവാനിദമുവാച ഹ॥ 16-24-18 (97819)
നിര്യാതയത മേ സേനാം പ്രഭൂതരഥകുഞ്ജരാം।
ദ്രക്ഷ്യാമി വനസംസ്ഥം ച ധൃതാഷ്ട്രം മഹീപതിം॥ 16-24-19 (97820)
സ്ത്ര്യധ്യക്ഷാംശ്ചാബ്രവീദ്രാജാ യാനാനി വിവിധാനി മേ।
സജ്ജീക്രിയന്താം സർവാണി ശിബികാശ്ച സഹസ്രശഃ॥ 16-24-20 (97821)
ശകടാപണവേശാശ്ച കോശഃ ശിൽപിന ഏവ ച।
നിര്യാന്തു കോശപാലാശ്ച കുരുക്ഷേത്രാശ്രമം പ്രതി॥ 16-24-21 (97822)
യശ്ച പൌരജനഃ കശ്ചിദ്ദ്രഷ്ടുമിച്ഛതി പാർഥിവം।
അനാവൃതഃ സുവിഹിതഃ സ ച യാതു സുരക്ഷിതഃ॥ 16-24-22 (97823)
സൂദാഃ പൌരോഗവാശ്ചൈവ സർവം ചൈവ മഹാനസം।
വിവിധം ഭക്ഷ്യഭോജ്യം ച ശകടൈരുഹ്യതാം മമ॥ 16-24-23 (97824)
പ്രയാണം ഘുഷ്യതാം ചൈവ ശ്വോഭൂത ഇതി മാചിരം।
ക്രിയതാം പഥി ചാപ്യദ്യ വേശ്മാനി വിവിധാനി ച। 16-24-24 (97825)
ഏവമാജ്ഞാപ്യ രാജാ സ ഭ്രാതൃഭിഃ സഹ പാണ്ഡവഃ।
ശ്വോഭൂതേ നിര്യയൌ രാജൻസസ്ത്രീവൃദ്ധപുരഃസരഃ॥ 16-24-25 (97826)
സ ബഹിർദിവസാനേവ ജനൌഘം പരിപാലയൻ।
ന്യവസന്നൃപതിഃ പഞ്ച തതോഽഗച്ഛദ്വനം പ്രതി॥ ॥ 16-24-26 (97827)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്രമവാസികപർവണി ആശ്രമവാസപർവണി ചതുർവിംശോഽധ്യായഃ॥ 24 ॥
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Footnotes
7-24-17 അപ്രപാദസ്ഥിതം പ്രയാണാർഥം പുരസ്കൃതേനൈവ പാദേന സ്ഥിതം। അത്യന്തമുത്സുകമിത്യർഥഃ॥ആശ്രമവാസികപർവ - അധ്യായ 025
॥ ശ്രീഃ ॥
16.25. അധ്യായഃ 025
അഥാശ്രമവാസപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Topics
യുധിഷ്ഠിരേണ നാനായാനാരൂഢൈഃ പൌരൈർഭ്രാതൃഭിശ്ച സഹ ധൃതരാഷ്ട്രാദിദിദൃക്ഷയാ ശതയൂപാശ്രമവനപ്രവേശഃ॥ 1 ॥Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Text
വൈശംപായന ഉവാച।
ആജ്ഞാപയാമാസ തതഃ സേനാം ഭരതസത്തമഃ।
അർജുനപ്രമുഖൈർഗുപ്താം ലോകപാലോപമൈർനരൈഃ॥ 16-25-1 (97828)
യോഗോയോഗ ഇതി പ്രീത്യാ തതഃ ശബ്ദോ മഹാനഭൂത്।
ക്രോശതാം സാദിനാം തത്ര യുജ്യതാം യുജ്യതാമിതി॥ 16-25-2 (97829)
കേചിദ്യാനൈർനരാ ജഗ്മുഃ കേചിദശ്വൈർമഹാജവൈഃ।
കാഞ്ചനൈശ്ച രഥൈഃ കേചിജ്ജ്വലിതജ്വലനോപമൈഃ॥ 16-25-3 (97830)
ഗജേന്ദ്രൈശ്ച തഥൈവാന്യേ കേചിദുഷ്ട്രൈർനരാധിപ।
പദാതയസ്തഥൈവാന്യേ നഖരപ്രാസയോധിനഃ॥ 16-25-4 (97831)
പൌരജാനപദാശ്ചൈവ യാനൈർബഹുവിധൈസ്തഥാ।
അന്വയുഃ കുരുരാജാനം ധൃതരാഷ്ട്രം ദിദക്ഷവഃ॥ 16-25-5 (97832)
സ ചാപി രാജവചനാദാചാര്യോ ഗൌതമഃ കൃപഃ।
സേനാമാദായ സേനാനീഃ പ്രയയാവാശ്രമം പ്രതി॥ 16-25-6 (97833)
തതോ ദ്വിജൈഃ പരിവൃതഃ കുരുരാജോ യുധിഷ്ഠിരഃ।
സംസ്തൂയമാനോ ബഹുഭിഃ സൂതമാഗധബന്ദിഭിഃ॥ 16-25-7 (97834)
പാണ്ഡുരേണാതപത്രേണ ധ്രിയമാണേന മൂർധനി।
രതാനീകേന മഹതാ നിർജഗാമ കുരൂദ്വഹഃ॥ 16-25-8 (97835)
ഗജൈശ്ചാചലസങ്കാശൈർഭീമകർമാ വൃകോദരഃ।
സജ്ജയന്ത്രായുധോപേതൈഃ പ്രയയൌ പവനാത്മജഃ॥ 16-25-9 (97836)
മാദ്രീപുത്രാവപി തഥാ ഹയാരോഹൌ സുസംവൃതൌ।
ജഗ്മതുഃ ശീഘ്രഗമനൌ സന്നദ്ധകവചധ്വജൌ॥ 16-25-10 (97837)
അർജുനശ്ച മഹാതേജാ രഥേനാദിത്യവർചസാ।
വശീ ശ്വേതൈർഹയൈര്യുക്തൈർദിവ്യേനാന്വഗമന്നൃപം॥ 16-25-11 (97838)
ദ്രൌപദീപ്രമുഖാശ്ചാപി സ്ത്രീസംഘാഃ ശിബികാഗതാഃ।
സ്ത്ര്യധ്യക്ഷഗുപ്താഃ പ്രയയുർവിസൃജന്തോഽമിതം വസു॥ 16-25-12 (97839)
സമൃദ്ധരഥഹസ്ത്യശ്വം വേണുവീണാനുനാദിതം।
ശുശുഭേ പാണ്ഡവം സൈന്യം തത്തദാ ഭരതർഷഭ॥ 16-25-13 (97840)
നദീതീരേഷു രംയേഷു സരഃസു ച വിശാംപതേ।
വാസാൻകൃത്വാ ക്രമേണാഥ ജഗ്മുസ്തേ കുരുപുംഗവാഃ॥ 16-25-14 (97841)
യുയുത്സുശ്ച മഹാതേജാ ധൌംയശ്ചൈവി പുരോഹിതഃ।
യുധിഷ്ഠിരസ്യ വചനാത്പുരഗുപ്തിം പ്രചക്രതുഃ॥ 16-25-15 (97842)
തതോ യുധിഷ്ഠിരോ രാജാ കുരുക്ഷേത്രമവാതരത്।
ക്രമോണോത്തീര്യ യമുനാം നദീം പരമപാവിനീം॥ 16-25-16 (97843)
സ ദദർശാശ്രമം ദൂരാദ്രാജർഷേസ്തസ്യ ധീമതഃ।
ശതയൂപസ്യ കൌരവ്യ ധൃതരാഷ്ട്രസ്യ ചൈവ ഹ॥ 16-25-17 (97844)
തതഃ പ്രമുദിതഃ സർവോ ജനസ്തദ്വനമഞ്ജസാ।
വിവേശ സുമഹാനാദൈരാപൂര്യ ഭരതർഷഭ॥ ॥ 16-25-18 (97845)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്രമിവാസികപർവണി ആശ്രമിവാസപർവണി പഞ്ചവിംശോഽധ്യായഃ॥ 25 ॥
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Footnotes
7-25-3 യാനൈമനുഷ്യവാഹ്യഃ॥ 7-25-4 നഖരപ്രാസഃ വ്യാഘ്രനഖവത്പരാചീനഫലകകുക്ഷിര്യഃ॥ആശ്രമവാസികപർവ - അധ്യായ 026
॥ ശ്രീഃ ॥
16.26. അധ്യായഃ 026
അഥാശ്രമവാസപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Topics
യുധിഷ്ഠിരാദിഭിഃ ശതയൂപാശ്രമേ ധൃതരാഷ്ട്രാദീനുപേത്യ സ്വസ്വനാമകീർതനപൂർവകം തത്പാദാഭിവാദനം॥ 1 ॥ ധൃതരാഷ്ട്രേണ സ്വാവാ സ്യാദർശനേന ശോചതാം തേഷാം സമാശ്വാസനം॥ 2 ॥Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Text
വൈശംപായന ഉവാച।
തതസ്തേ പാണ്ഡവാ ദൂരാദവതീര്യ പദാതയഃ।
അഭിജഗ്മുർനരപതേരാശ്രമം വിനയാനതാഃ॥ 16-26-1 (97846)
സ ച യോധജനഃ സർവോ യേ ച രാഷ്ട്രനിവാസിനഃ।
സ്ത്രിയശ്ച കുരുമുഖ്യാനാം പദ്ഭിരേവാന്വയുസ്തദാ॥ 16-26-2 (97847)
ആശ്രമം തേ തതോ ജഗ്മുർധൃതരാഷ്ട്രസ്യ പാണ്ഡവാഃ।
ശൂന്യം മൃഗഗണാകീർണം കദലീവനശോഭിതം॥ 16-26-3 (97848)
തതസ്തത്ര സമാജഗ്മുസ്താപസാ നിയതവ്രതാഃ।
പാണ്ഡവാനാഗതാന്ദ്രഷ്ടും കൌതൂഹലസമന്വിതാഃ॥ 16-26-4 (97849)
താനപൃച്ഛത്തതോ രാജാ ക്വാസൌ കൌരവവംശഭൃത്।
പിതാ ജ്യേഷ്ഠോ ഗതോഽസ്മാകമിതി ബാഷ്പപരിപ്ലുതഃ॥ 16-26-5 (97850)
തേ തമൂചുസ്തതോ വാക്യം യമുനാമവഗാഹിതും।
പുഷ്പാണാമുദകുംഭസ്യ ചാർഥേ ഗത ഇതി പ്രഭോ॥ 16-26-6 (97851)
തൈരാഖ്യാതേന മാർഗേണ തതസ്തേ ജഗ്മുരഞ്ജസാ।
ദദൃശുശ്ചാവിദൂരേ താൻസർവാനഥ പദാതയഃ॥ 16-26-7 (97852)
തതസ്തേ സത്വരാ ജഗ്മുഃ വിതുർദർശനകാങ്ക്ഷിണഃ।
സഹദേവസ്തു വേഗേന പ്രാധാവദ്യത്ര സാ പൃഥാ॥ 16-26-8 (97853)
സുസ്വരം രുരുദേ ധീമാൻമാതുഃ പാദാവുപസ്പൃശൻ।
സാ ച ബാഷ്പാകുലമുഖീ ദദർശക ദയിതം സുതം॥ 16-26-9 (97854)
ബാഹുഭ്യാം സംപരിഷ്വജ്യ സമുന്നാംയ ച പുത്രകം।
ഗാന്ധാര്യാഃ കഥയാമാസ സഹദ്രേവമുപസ്ഥിതം॥ 16-26-10 (97855)
അനന്തരം ച രാജാനം ഭീമസേനമഥാർജുനം।
നകുലം ച പൃഥാ ദൃഷ്ട്വാ ത്വരമാണോപചക്രമേ॥ 16-26-11 (97856)
സാ ഹ്യഗ്രേ ഗച്ഛതി തയോർദപത്യോർഹതപുത്രയോഃ।
കർഷന്തീ തൌ തതസ്തേ താം ദൃഷ്ട്വാ സംന്യപതൻഭുവി।
`തയോസ്തു പാദയോ രാജന്ന്യപതൻഹതപുത്രയോഃ॥' 16-26-12 (97857)
രാജാ താൻസ്വരയോഗേന സ്പർശേന ച മഹാമനാഃ।
പ്രത്യഭിജ്ഞായ മേധാവീ സമാശ്വാസയത പ്രഭുഃ॥ 16-26-13 (97858)
തതസ്തേ ബാഷ്പമുത്സൃജ്യ ഗാന്ധാരീസഹിതം നൃപം।
ഉപതസ്ഥുർമഹാത്മാനോ മാതരം ച യഥാവിധി॥ 16-26-14 (97859)
സർവേഷാം തോയകലശാഞ്ജഗൃഹുസ്തേ സ്വയം തദാ।
പാണ്ഡവാ ലബ്ധസഞ്ജ്ഞാസ്തേ മാത്രാ ചാശ്വാസിതാഃ പുനഃ॥ 16-26-15 (97860)
തഥാ നാര്യോ നൃസിംഹാനാം സോഽവരോധജനസ്തദാ।
പൌരജാനപദാശ്ചൈവ ദദൃശുസ്തം ജനാധിപം॥ 16-26-16 (97861)
നിവേദയാമാസ തദാ ജനം തന്നാമഗോത്രതഃ।
യുധിഷ്ഠിരോ നരപതിഃ സ ചൈനം പ്രത്യപൂജയത്॥ 16-26-17 (97862)
സ തൈഃ പരിവൃതോ മേനേ ഹർഷബാഷ്പാവിലേക്ഷണഃ।
രാജാഽഽത്മാനം ഗൃഹഗതം പുരേവി ഗജസാഹ്വയേ॥ 16-26-18 (97863)
അഭിവാദിതോ വധൂഭിശ്ച കൃഷ്ണാദ്യാഭിഃ സ പാർഥിവഃ।
ഗാന്ധാര്യാ സഹിതോ ധീമാൻകുന്ത്യാ ച പ്രത്യനന്ദത॥ 16-26-19 (97864)
തതശ്ചാശ്രമമാഗച്ഛത്സിദ്ധചാരണസേവിതം।
ദിദൃക്ഷുഭിഃ സമാകീർണം നഭസ്താരാഗണൈരിവ॥ ॥ 16-26-20 (97865)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്രമവാസികപർവണി ആശ്രമവാസപർവണി ഷഡ്വിംശോഽധ്യായഃ॥ 26 ॥
ആശ്രമവാസികപർവ - അധ്യായ 027
॥ ശ്രീഃ ॥
16.27. അധ്യായഃ 027
അഥാശ്രമവാസപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Topics
സഞ്ജയേന താപസാൻപ്രതി യുധിഷ്ഠിരാദീനാം ദ്രൌപദ്യാദിസ്ത്രീണാം ചാംഗുലിനിർദേശേന നാമനിർദേശഃ॥ 1 ॥Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Text
വൈശംപായന ഉവാച।
സ തൈഃ സഹ നരവ്യാധ്രൈർഭ്രാതൃഭിർഭരതർഷഭ।
രാജാ രുചിരപദ്മാക്ഷൈരാസാഞ്ചക്രേ തദാശ്രമേ॥ 16-27-1 (97866)
താപസൈശ്ച മഹാഭാഗൈർനാനാദേശസമാഗതൈഃ।
ദ്രഷ്ടും കുരുപതേഃ പുത്രാൻപാണ്ഡവാൻപൃഥുവക്ഷസഃ॥ 16-27-2 (97867)
തേ ബ്രുവഞ്ജ്ഞാതുമിച്ഛാമഃ കതമോഽത്ര യുധിഷ്ഠിരഃ।
ഭീമാർജുനൌ യമൌ ചൈവ ദ്രൌപദീ ച യശസ്വിനീ॥ 16-27-3 (97868)
താനാചഖ്യൌ തദാ സൂതസ്തേഷാം നാമ പ്രധാനതഃ।
സഞ്ജയോ ദ്രൌപദീം ചൈവ സർവാശ്ചാന്യാ കുരുസ്ത്രിയഃ॥ 16-27-4 (97869)
സഞ്ജയ ഉവാച। 16-27-5x (8053)
യ ഏഷ ജാംബൂനദശുദ്ധഗൌര-
സ്തനുർമഹാസിംഹ ഇവ പ്രവൃദ്ധഃ।
പ്രചണ്ഡഘോണഃ പൃഥുദീർഘനേത്ര-
സ്താംരായതാക്ഷഃ കുരുരാജ ഏഷഃ॥ 16-27-5 (97870)
അയം പുനർമത്തഗജേന്ദ്രഗാമീ
പ്രതപ്തചാമീകരശുദ്ധഗൌരഃ।
പൃഥ്വായതാംസഃ പൃഥുദീർഘബാഹു-
ർവൃകോദരഃ പശ്യത പശ്യതേമം॥ 16-27-6 (97871)
യസ്ത്വേഷ പാർശ്വേഽസ്യ മഹാധനുഷ്മാ-
ഞ്ശ്യാമോ യുവാ വാരണയൂഥപാഭഃ।
സിംഹോന്നതാംസോ ഗജഖേലഗാമീ
പദ്മായതാക്ഷോഽർജുന ഏഷ വീരഃ॥ 16-27-7 (97872)
കുന്തീസമീപേ പുരുഷോത്തമൌ തു
യമാവിമൌ വിഷ്ണുമഹേന്ദ്രകൽപൌ।
മനുഷ്യലോകേ സകലേ സമോസ്തി
യയോർന രൂപേ ന ബലേ ന ശീലേ॥ 16-27-8 (97873)
ഇയം പുനഃ പദ്മദലായതാക്ഷീ
മധ്യം വയഃ കിഞ്ചിദിവ സ്പശന്തീ।
നീലോത്പലാഭാ പുരദേവതേവ
കൃഷ്ണാ സ്ഥിതാ മൂർതിമതീവ ലക്ഷ്മീഃ॥ 16-27-9 (97874)
അസ്യാസ്തു പാർശ്വേ കനകോപമത്വ-
ഗേഷാ സ്ഥിതാ മൂർതിമതീവ ഗൌരീ।
സത്യേ സ്ഥിതാ സാ ഭഗിനീ ദ്വിജാഗ്ര്യാ-
ശ്ചക്രായുധസ്യാപ്രതിമസ്യ തസ്യ॥ 16-27-10 (97875)
ഇയം ച ജാംബൂനദശുദ്ധഗൌരീ
പാർഥസ്യ ഭാര്യാ ഭുജഗേന്ദ്രകന്യാ।
ചിത്രാംഗദാ ചൈവ നരേന്ദ്രകന്യാ
യൈഷാ സവർണാർദ്രമധൂകപുഷ്പൈഃ॥ 16-27-11 (97876)
ഇയം സ്വസാ രാജചമൂപതേശ്ച
പ്രവൃദ്ധനീലോത്പലദാമവർണാ।
പസ്പർധ കൃഷ്ണേന സദാ നൃപോ യോ
വൃകോദരസ്യൈഷ പരിഗ്രഹോഽഗ്ര്യഃ॥ 16-27-12 (97877)
ഇയം ച രാജ്ഞോ മഗധാധിപസ്യ
സുതാ ജരാസന്ധ ഇതി ശ്രുതസ്യ।
യവീയസോ മാദ്രവതീസുതസ്യ
ഭാര്യാ മതാ ചംപകദാമഗൌരീ॥ 16-27-13 (97878)
ഇന്ദീവരശ്യാമതനുഃ സ്ഥിതാ തു
യൈഷാ പരാഽഽസന്നതരോർലതേവ।
ഭാര്യാ മതാ മാദ്രവതീസുതസ്യ
ജ്യേഷ്ഠസ്യ സേയം കമലായതാക്ഷീ॥ 16-27-14 (97879)
ഇയം തു നിഷ്ടപ്തസുവർണഗൌരീ
രാജ്ഞോ വിരാടസ്യ സുതാ സപുത്രാ।
ഭാര്യാഽഭിമന്യോർനിഹതോ രണേ യോ
ദ്രോണാദിഭിസ്തൈർവിരഥോ രഥസ്ഥൈഃ॥ 16-27-15 (97880)
ഏതാസ്തു സീമന്തശിരോരുഹാ യാഃ
ശുക്ലോത്തരീയാ നരരാജപത്ന്യഃ।
രാജ്ഞോസ്യ വൃദ്ധസ്യ പരംശതാഖ്യാഃ
സ്നുഷാ നൃവീരാഹതപുത്രനാഥാഃ॥ 16-27-16 (97881)
ഏകതാ യഥാമുഖ്യമുദാഹൃതാ വോ
ബ്രാഹ്മണ്യഭാവാദൃജുബുദ്ധിസത്വാത്।
സർവാ ഭവദ്ഭിഃ പരിപൃച്ഛ്യമാനാ
നരേന്ദ്രപത്ന്യഃ സുവിശുദ്ധസത്വാഃ।
`സർവേ ഭവന്തോപി തപോബലാഗ്ര്യാഃ
ക്ഷാന്താശ്ച ദാന്താശ്ച കുലോദ്ഭവാശ്ച॥' 16-27-17 (97882)
വൈശംപായന ഉവാച। 16-27-18x (8054)
ഏവം സ രാജാ കുരുവൃദ്ധവര്യഃ
സമാഗതസ്തൈർനരദേവപുത്രൈഃ।
പപ്രച്ഛ സർവം കുശലം തദാനീം
ഗതേഷു സർവേഷ്വഥ താപസേഷു॥ 16-27-18 (97883)
യോധേഷു ചാപ്യാശ്രമമണ്ഡലം ത-
ൻമത്വാ നിവിഷ്ടേഷു വിമുച്യ പത്രം।
സ്ത്രീവൃദ്ധബാലേ ച സുസംനിവിഷ്ടേ
യഥാർഹതസ്താൻകുശലാന്യപൃച്ഛത്॥ ॥ 16-27-19 (97884)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്രമവാസികപർവണി ആശ്രമവാസപർവണി സപ്തവിംശോഽധ്യായഃ॥ 27 ॥
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Footnotes
7-27-12 പരിഗ്രഹോ ഭാര്യാ॥ 7-27-14 യാസൌ വിശുദ്ധാംബുജപദ്മനേത്രാ ഇതി ക.ഥ.പാഠഃ॥ 7-27-16 ഭീമന്തമാത്രേണ ഉപലക്ഷിതാ। നത്വലങ്കാരാദിനാ താദൃശാഃ ശിരോരുഹാഃ കേശാ യാസാം താഃ സീമന്തശിരോരുഹാഃ। അസീമന്തേതി പാഠോ യുക്തഃ। ശുക്ലോത്തരീയാ നരരാജകന്യാ ഇതി ക.ഥ.പാഠഃ॥ 7-27-19 പത്രം വാഹനം॥ആശ്രമവാസികപർവ - അധ്യായ 028
॥ ശ്രീഃ ॥
16.28. അധ്യായഃ 028
അഥാശ്രമവാസപർവ ॥ 1 ॥
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Topics
ധൃതരാഷ്ട്രയുധിഷ്ഠിരാഭ്യാം പരസ്പരകുശലപ്രശ്നാദിപൂർവകം സംʼല്ലാപഃ॥ 1 ॥ യുധിഷ്ഠിരേണ ധൃതരാഷ്ട്രംപ്രതി വിദുരഃ ക്വേതി പ്രശ്നേ തത്രത്യേന കേനചിദ്യദൃച്ഛയാ ധൃതരാഷ്ട്രമുപസർപതോ ജനാവലോകനേന പ്രതിനിവർതമാനസ്യ ച തസ്യ പ്രദർശനം॥ 2 ॥ തതോ യുധിഷ്ഠിരേണാനുധാവനേന തത്സമീപഗമനം॥ 3 ॥ തതോ വിദുരേ യോഗാത്സ്വശരീരത്യാഗേന തച്ഛരീരപ്രവേശഃ॥ 4 ॥ യുധിഷ്ഠിരേണ ധൃതരാഷ്ട്രാദിഷു തദദ്ഭുതനിവേദനം॥ 5 ॥Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Text
ധൃതരാഷ്ട്ര ഉവാച।
യുധിഷ്ഠിര മഹാബാഹോ കച്ചിത്വം കുശലീ ഹ്യസി।
സഹിതോ ഭ്രാതൃഭിഃ സർവൈഃ പൌരജാനപദൈസ്തഥാ॥ 16-28-1 (97885)
യേ ച ത്വാമനുജീവന്തി കച്ചിത്തേഽപി നിരാമയാഃ।
സചിവാ ഭൃത്യവർഗാശ്ച ഗുരവശ്ചൈവ തേ നൃപ॥ 16-28-2 (97886)
കച്ചിത്തേഽപി നിരാതങ്കാ വസന്തി വിഷയേ തവ।
കച്ചിദ്വർതസി പൌരാണീം വൃത്തിം രാജർഷിസേവിതാം॥ 16-28-3 (97887)
കച്ചിന്ന്യായാനനുച്ഛിദ്യ കോശസ്തേഽഭിപ്രപൂര്യതേ।
അരിമധ്യസ്ഥമിത്രേഷു വർതസേ ചാനുരൂപതഃ।
ബ്രാഹ്മണാനഗ്രഹാരൈർവാ യഥാവദനുപശ്യസി॥ 16-28-4 (97888)
കച്ചിത്തേ പരിതുഷ്യന്തി ശീലേനി ഭരതർഷഭ।
ശത്രവോപി കുതഃ പൌരാ ഭൃത്യാ വാ സ്വജനോപി വാ॥ 16-28-5 (97889)
കച്ചിദ്യജസകി രാജേന്ദ്ര ശ്രദ്ധാവാൻപിതൃദേവതാഃ।
അതിഥീനന്നപാനേനി കച്ചിദർചസി ഭാരത॥ 16-28-6 (97890)
കച്ചിന്നയപഥേ വിപ്രാഃ സ്വകർമനിരതാസ്തവ।
ക്ഷത്രിയാ വൈശ്യവർണാ വാ ശൂദ്രാ വാഽപി കുടുംബിനഃ॥ 16-28-7 (97891)
കച്ചിത്സ്ത്രീബാലവൃദ്ധം തേ ന ശോചതി ന യാചതേ।
ജാമയഃ പൂജിതാഃ കച്ചിത്തവ ഗേഹേ നരർഷഭ॥ 16-28-8 (97892)
കച്ചിദ്രാജർഷിവംശോഽയം ത്വാമാസാദ്യ മഹീപതിം।
യഥോചിതം മഹാരാജ യശസാ നാവസീദതി॥ 16-28-9 (97893)
വൈശൺപായന ഉവാച। 16-28-10x (8055)
ഇത്യേവാദിനം തം സ ന്യായവിത്പ്രത്യഭാഷത।
കുശലപ്രശ്നസംയുക്തം കുശലോ വാക്യമബ്രവീത്॥ 16-28-10 (97894)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 16-28-11x (8056)
അപി തേ വർധതേ രാജംസ്പപോ മന്ദഃ ശ്രമശ്ച തേ ॥ 16-28-11 (97895)
അപി മേ ജനനീ ചേയം ശുശ്രൂഷുർവിഗതക്ലമാ।
അഥാസ്യാഃ സഫലോ രാജന്വനവാസോ ഭവിഷ്യതി॥ 16-28-12 (97896)
ഇയം ച മാതാ ജ്യേഷ്ഠാ മേ ശീതവാതാധ്വകർശിതാ।
ഘോരേണ തപസാ യുക്താ ദേവീ കച്ചിന്ന ശോചതി॥ 16-28-13 (97897)
ഹതാൻപുത്രാൻമഹാവീര്യാൻക്ഷത്രധർമപരായണാൻ।
നാപധ്യായതി വാ കച്ചിദസ്മാൻപാപകൃതഃ സദാ॥ 16-28-14 (97898)
ക്വ ചാസൌ വിദുരോ രാജന്നേമം പശ്യാമഹേ വയം।
സഞ്ജയഃ കുശലീ ചായം കച്ചിന്നു തപസി സ്ഥിരഃ॥ 16-28-15 (97899)
വൈശംപായന ഉവാച। 16-28-16x (8057)
ഇത്യുക്തഃ പ്രത്യുവാചൈനം ധൃതരാഷ്ട്രോ ജനാധിപം।
കുശലീ വിദുരഃ പുത്ര തപോ ഘോരം സമാശ്രിതഃ॥ 16-28-16 (97900)
വായുഭക്ഷോ നിരാഹാരഃ കൃശോ ധമനിസന്തതഃ।
കജാചിദ്ദൃശ്യതേ വിപ്രൈഃ ശൂന്യേഽസ്മിൻകാനനേ ക്വചിത്॥ 16-28-17 (97901)
ഇത്യേവം ബ്രുവതസ്തസ്യ ജടീ വീടാമുഖഃ കൃശഃ।
ദിഗ്വാസാ മലദിഗ്ധാംഗോ വനരേണുസമുക്ഷിതഃ॥ 16-28-18 (97902)
ദൂരാദാലക്ഷിതഃ ക്ഷത്താ തത്രാഖ്യാതോ മഹീപതേഃ।
`കവിദുരസ്ത്വേഷ ധർമാത്മാ ജനം ദൃഷ്ട്വാ നിവർതതേ॥' 16-28-19 (97903)
നിവർതമാനം സഹസാ ജനം ദൃഷ്ട്വാഽഽശ്രമം പ്രതി।
തമന്വധാവന്നൃപതിരേക ഏവ യുധിഷ്ഠിരഃ।
പ്രവിശന്തം വനം ഘോരം ലക്ഷ്യാലക്ഷ്യം ക്വചിത്ക്വചിത്॥ 16-28-20 (97904)
ഭോഭോ വിദുര രാജാഽഹം ദയിതസ്തേ യുധിഷ്ഠിരഃ।
ഇതി ബ്രുവന്നരപതിസ്തം യത്നാദഭ്യധാവത॥ 16-28-21 (97905)
തതോ വിവിക്ത ഏകാന്തേ തസ്ഥൌ ബുദ്ധിമതാം വരഃ।
വിദുരോ വൃക്ഷമാശ്രിത്യ കഞ്ചിത്തത്ര വനാന്തരേ॥ 16-28-22 (97906)
തം രാജാ ക്ഷീണഭൂയിഷ്ഠമാകൃതീമാത്രസൂചിതം।
അഭിജജ്ഞേ മഹാബുദ്ധിം മഹാബുദ്ധിര്യുധിഷ്ഠിരഃ॥ 16-28-23 (97907)
യുധിഷ്ഠിരോഽഹമസ്മീതി വാക്യമുക്ത്വാഽഗ്രതഃ സ്ഥിതഃ।
വിദുരസ്യാശ്രമേ രാജാ സ ച പ്രത്യാഹ സഞ്ജ്ഞയാ॥ 16-28-24 (97908)
തതഃ സോഽനിമിഷോ ഭൂത്വാ രാജാനം തമുദൈക്ഷത।
സംയോജ്യ വിദുരസ്തസ്മിന്ദൃഷ്ടിം ദൃഷ്ട്യാ സമാഹിതഃ॥ 16-28-25 (97909)
വിവേശ വിദുരോ ധീമാൻഗാത്രൈർഗാത്രാണി ചൈവ ഹ।
പ്രാണാൻപ്രാണേഷു ച ദധദിന്ദ്രിയാണീന്ദ്രിയേഷു ച॥ 16-28-26 (97910)
സ യോഗബലമാസ്ഥായ വിവേശ നൃപതേസ്തനും।
വിദുരോ ധർമരാജസ്യ തേജസാ പ്രജ്വലന്നിവ॥ 16-28-27 (97911)
വിദുരസ്യ ശരീരം തു തഥൈവ സ്തബ്ധലോചനം।
വൃക്ഷാശ്രിതം തദാ രാജാ ദദർശ ഗതചേതനം॥ 16-28-28 (97912)
ബലവന്തം തഥാഽഽത്മാനം മേനേ ബഹുഗുണം തദാ।
ധർമരാജോ മഹാതേജാസ്തച്ച സസ്മാര പാണ്ഡവഃ॥ 16-28-29 (97913)
പൌരാണമാത്മനഃ സർവം ഭവിഷ്യം ച വിശാംപതേ।
യോഗധർമം മഹാതേജാ വ്യാസേന കഥിനം യഥാ॥ 16-28-30 (97914)
ധർമരാജശ്ച തത്രൈനം സഞ്ചസ്കാരയിഷുസ്തദാ।
ദഗ്ധുകാമോഽഭവദ്വിദ്വാനഥ വാഗഭ്യഭാഷത॥ 16-28-31 (97915)
ഭോഭോ രാജന്ന ദഗ്ധവ്യമേതദ്വിദുരസഞ്ജ്ഞകം।
കലേബരമിഹൈവം തേ ധർമ ഏഷ സനാതനഃ॥ 16-28-32 (97916)
ലോകോ വൈകർതനോ നാമ ഭവിഷ്യത്യസ്യ ഭാരത।
യതിധർമമവാപ്തോസൌ നൈഷ ശോച്യഃ പരന്തപ॥ 16-28-33 (97917)
ഇത്യുക്തോ ധർമരാജഃ സ വിനിവൃത്യ തതഃ പുനഃ।
രാജ്ഞോ വൈചിത്രവീര്യസ്യ തത്സർവം പ്രത്യവേദയത്॥ 16-28-34 (97918)
തതഃ സ രാജാ ധൃതിമാൻസ ച സർവോ ജനസ്തദാ।
ഭീമസേനാദയശ്ചൈവ പരം വിസ്മിയമാഗതാഃ॥ 16-28-35 (97919)
തച്ഛ്രുത്വാ പ്രീതിമാന്രാജാ ഭൂത്വാ ധർമജമബ്രവീത്।
ആപോ മൂലം ഫലം ചൈവ മമേദം പ്രതിഗൃഹ്യതാം॥ 16-28-36 (97920)
യദന്നോ ഹി നരോ രാജംസ്തദന്നോഽസ്യാതിഥിഃ സ്മൃതഃ।
ഇത്യുക്തഃ സ തഥേത്യേവം പ്രാഹ ധർമാത്മജോ നൃപം॥ 16-28-37 (97921)
ഫലം മൂലം ച ബുഭുജേ രാജ്ഞാ ദത്തം സഹാനുജഃ।
തതസ്തേ വൃക്ഷമൂലേഷു കൃതവാസപരിഗ്രഹാഃ।
താം രാത്രിമവസൻസർവേ ഫലമൂലജലാശനാഃ॥ ॥ 16-28-38 (97922)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്രമവാസികപർവണി ആശ്രമവാസപർവണി അഷ്ടാവിംശോഽധ്യായഃ॥ 28 ॥
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Footnotes
7-28-4 കച്ചിദായാനനുച്ഛിദ്യേതി ക.പാഠഃ॥ 7-28-8 ജാമയഃ സൌഭാഗ്യവത്യഃ॥ 7-28-18 വീടാ പാഷാണകവലഃ। വനദിഗ്ധാംഗോ വാനരൈരുപലക്ഷിത ഇതി ഥ.പാഠഃ॥ 7-28-29 തച്ച സ്വസ്യ വിദുരസ്യ ച ഏകസ്യൈവ ധർമസ്യാംശാജ്ജാതത്വം സസ്മാര॥ 7-28-30 യോഗധർമം സസ്മാരേത്യനുഷജ്യതേ॥ 7-28-31 സഞ്ചസ്കാരയിഷുഃ സംസ്കാരം ലംഭയിതുമിച്ഛുഃ॥ 7-28-33 ലോകാസ്സാന്താനികാനാമ ഭവിഷ്യന്ത്യസ്യേതി ഝ.പാഠഃ। യതിധർമോ ദാഹാദ്യയോഗ്യത്വം॥ആശ്രമവാസികപർവ - അധ്യായ 029
॥ ശ്രീഃ ॥
16.29. അധ്യായഃ 029
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Topics
യുധിഷ്ഠിരേണ ധൃരാഷ്ട്രാഭ്യനുജ്ഞയാ ഭ്രാത്രാദിഭിഃ സഹ മഹർഷിണാമാശ്രമദർശനം॥ 1 ॥ ശതയൂപാദിഭിഃ സശിഷ്യേണ വ്യാസേന ച യുധിഷ്ഠിരാദിഭിഃ പരിവൃതസ്യ ധൃതരാഷ്ട്രസ്യാശ്രമംപ്രത്യാഗമനം॥ 2 ॥Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Text
വൈശംപായന ഉവാച।
തതസ്തു രാജന്നേതേഷാമാശ്രമേ പുണ്യകർമണാം।
ശിവാ നക്ഷത്രസംപന്നാ സാ വ്യതീയായ ശർവരീ॥ 16-29-1 (97923)
തതസ്തത്ര കഥാശ്ചാസംസ്തേഷാം ധർമാർഥലക്ഷണാഃ।
വിചിത്രപദസഞ്ചാരാ നാനാശ്രുതിഭിരന്വിതാഃ॥ 16-29-2 (97924)
പാണ്ഡവാസ്ത്വഭിതോ മാതുർധരണ്യാം സുഷുപുസ്തദാ।
ഉത്സൃജ്യ തു മഹാർഹാണി ശയനാനി നരാധിപ॥ 16-29-3 (97925)
യദാഹാരോഽഭകവദ്രാജാ ധൃതരാഷ്ട്രോ മഹാമനാഃ।
തദാഹാരാ നൃവീംരാസ്തേ ന്യവസംസ്താം നിശാം തദാ॥ 16-29-4 (97926)
വ്യതീതായാം തു ശർവര്യാം കൃതപൌർവാഹ്ണികക്രിയഃ।
ഭ്രാതൃഭിഃ സഹിതോ രാജാ ദദർശാശ്രമമണ്ഡലം॥ 16-29-5 (97927)
സാന്തഃ പുരപരീവാരഃ സഭൃത്യഃ സപുരോഹിതഃ।
യഥാസുഖം യഥോദ്ദേശം ധൃതരാഷ്ട്രാഭ്യനുജ്ഞയാ॥ 16-29-6 (97928)
ദദർശ തത്ര വേദീശ്ച സംപ്രജ്വലിതപാവകാഃ।
കൃതാഭിഷേകൈർമുനിഭിർഹുതാഗ്നിഭിരുപസ്ഥിതാഃ॥ 16-29-7 (97929)
വാനേയപുഷ്പനികരൈരാജ്യധൂമോദ്ഗമൈരപി।
ബ്രാഹ്മേണ വപുഷാ യുക്താ യുക്താ മുനിഗണസ്യ താഃ॥ 16-29-8 (97930)
മൃഗയൂഥൈരനുദ്വിഗ്നൈസ്തത്രതത്ര സമാശ്രിതൈഃ।
അശങ്കിതൈഃ പക്ഷിഗണൈഃ പ്രഗീതൈരിവ ച പ്രഭോ॥ 16-29-9 (97931)
കേകാഭിർനീലകണ്ഠാനാം ദാത്യൂഹാനാം ച കൂജിതൈഃ।
കോകിലാനാം കുഹുരവൈഃ സുഖൈഃ ശ്രുതിമനോഹരൈഃ॥ 16-29-10 (97932)
പ്രാധീതദ്വിജഘോഷൈശ്ച ക്വചിത്ക്വചിദലങ്കൃതം।
ഫലമൂലസമാഹാരൈർമഹദ്ഭിശ്ചോപശോഭിതം॥ 16-29-11 (97933)
തതഃ സ രാജാ പ്രദദൌ താപസാർഥമുപാഹൃതാൻ।
കലശാൻകാഞ്ചനാന്രാജംസ്തഥൈവൌദുംബരാനപി॥ 16-29-12 (97934)
അജിനാനി പ്രവേണീശ്ച സ്രുക്സ്രുവം ച മഹീപതിഃ।
കമണ്ഡലൂംശ്ചി സ്ഥാലീശ്ച പിഠരാണി ച ഭാരത॥ 16-29-13 (97935)
ഭാജനാനി ച ലൌഹാനി പാത്രീശ്ച വിവിധാ നൃപ।
യദ്യദിച്ഛതി യാവച്ച യദന്യദപി കാങ്ക്ഷിതം॥ 16-29-14 (97936)
ഏവം സ രാജാ ധർമാത്മാ പരീത്യാശ്രമമണ്ഡലം।
വസു വിശ്രാണ്യ തത്സർവം പുനരായാൻമഹീപതിഃ॥ 16-29-15 (97937)
കൃതാഹ്നികം ച രാജാനം ധൃതരാഷ്ട്രം മഹീപതിം।
ദദർശാസീനമവ്യഗ്രം ഗാന്ധാരീസഹിതം തദാ॥ 16-29-16 (97938)
മാതരം ചാവിദൂരസ്ഥാം ശിഷ്യവത്പ്രണതാം സ്ഥിതാം।
കുന്തീം ദദർശ ധർമാത്മാ ശിഷ്ടാചാരസമന്വിതാം॥ 16-29-17 (97939)
സ തമഭ്യർച്യ രാജാനം നാമ സംശ്രാവ്യ ചാത്മനഃ।
നിഷീദേത്യഭ്യനുജ്ഞാതോ വൃസ്യാമുപവിവേശ ഹ॥ 16-29-18 (97940)
ഭീമസേനാദയശ്ചൈവ പാണ്ഡവ ഭരതർഷഭ।
അഭിവാദ്യോപസംഗൃഹ്യ നിഷേദുഃ പാർഥിവാജ്ഞയാ॥ 16-29-19 (97941)
സ തൈഃ പരിവൃതോ രാജാ ശുശുഭേഽതീവ കൌരവഃ।
ബിഭ്രദ്ബ്രാഹ്മീം ശ്രിയം ദീപ്താം ദേവൈരിവ ബൃഹസ്പതിഃ॥ 16-29-20 (97942)
തഥാ തേഷൂപവിഷ്ടേഷു സമാജഗ്മുർമഹർഷയഃ।
ശതയൂപപ്രഭൃതയഃ കുരുക്ഷേത്രനിവാസിനഃ॥ 16-29-21 (97943)
വ്യാസശ്ച ഭഗവാന്വിപ്രോ ദേവർഷിഗണസേവിതഃ।
വൃതഃ ശിഷ്യൈർമഹാതേജാ ദർശയാമാസ പാർഥിവം॥ 16-29-22 (97944)
തതഃ സ രാജാ കൌരവ്യഃ കുന്തീപുത്രശ്ച ധർമരാട്।
ഭീമസേനാദയശ്ചൈവ പ്രത്യുത്ഥായാഭ്യവാദയൻ॥ 16-29-23 (97945)
സമാഗതസ്തതോ വ്യാസഃ ശതയൂപാദിഭിർവൃതഃ।
ധൃതരാഷ്ട്രം മഹീപാലമാസ്യതാമിത്യഭാഷത॥ 16-29-24 (97946)
വരം തു വിഷ്ടരം കൌശ്യം കൃഷ്ണാജിനകുശോത്തരം।
പ്രതിപേദേ തദാ വ്യാസസ്തദർഥമുപകൽപിതം॥ 16-29-25 (97947)
തേ ച സർവേ ദ്വിജശ്രേഷ്ഠാ വിഷ്ടരേഷു സമന്തതഃ।
ദ്വൈപായനാഭ്യനുജ്ഞാതാ നിഷേദുർവിപുലൌജസഃ॥ ॥ 16-29-26 (97948)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്രമവാസികപർവണി ആശ്രമവാസപർവണി ഏകോനത്രിംശോഽധ്യായഃ॥ 29 ॥
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Footnotes
7-29-8 മുനിഗണസ്യ മുനിഗണേന। താ വൈദിക്യോ ലൌകിക്യശ്ച॥ 7-29-9 മൃഗയൂഥാദിഭിരലങ്കൃതമാശ്രമം॥ 7-29-12 ഔദുംബരാൻ കലശാൻ॥ 7-29-13 പ്രവേണീഃ കുഥാഃ॥ആശ്രമവാസികപർവ - അധ്യായ 030
॥ ശ്രീഃ ॥
16.30. അധ്യായഃ 030
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Topics
വ്യാസന ധൃതരാഷ്ട്രംപ്രതി കുശലാദിപ്രശ്നപൂർവകം വിദുരസ്യ നിജസ്വരൂപാദിപ്രതിപാദനം॥ 1 ॥ തഥാ ഇതരമഹർഷിദുഷ്കരതദഭീഷ്ടാശ്ചര്യകർമകരണപ്രതിജ്ഞാനം॥ 2 ॥Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Text
വൈശംപായന ഉവാച।
തതഃ സമുപവിഷ്ടേഷു പാണ്ഡവേഷു മഹാത്മസു।
വ്യാസഃ സത്യവതീപുത്രഃ പ്രോവാചാമന്ത്ര്യ പാർഥിവം॥ 16-30-1 (97949)
ധൃതരാഷ്ട്ര മഹാബാഹോ കച്ചിത്തേ വർതതേ തപഃ।
കച്ചിൻമനസ്തേ പ്രീണാതി വനവാസേ നരാധിപ॥ 16-30-2 (97950)
കച്ചിദ്ധൃദി ന തേ ശോകോ രാജൻപുത്രവിനാശജഃ।
കച്ചിജ്ജ്ഞാനാനി സർവാണി സുപ്രസന്നാനി തേഽനഘ॥ 16-30-3 (97951)
കച്ചിദ്ബുദ്ധിം ദൃഢാം കൃത്വാ ചരസ്യാരണ്യകം വിധിം।
കച്ചിദ്വധൂശ്ച ഗാന്ധാരീ ന ശോകേനാഭിഭൂയതേ॥ 16-30-4 (97952)
മഹാപ്രജ്ഞാ ബുദ്ധിമതീ ദേവീ ധർമാർഥദർശിനീ।
ആഗമാപായതത്ത്വജ്ഞാ കച്ചിദേഷാ ന ശോചതി॥ 16-30-5 (97953)
കച്ചിത്കുന്തീ ച രാജംസ്ത്വാം ശുശ്രൂഷത്യനഹങ്കൃതാ।
യാ പരിത്യജ്യ സ്വം പുത്രം ഗുരുശുശ്രൂഷണേ രതാ॥ 16-30-6 (97954)
കച്ചിദ്ധർമസുതോ രാജാ ത്വയാ പ്രത്യഭിനന്ദിതഃ।
ഭീമാർജുനയമാശ്ചൈവ കച്ചിദേതേഽപി സാന്തിതാഃ॥ 16-30-7 (97955)
കച്ചിന്നന്ദസി ദൃഷ്ട്രൈതാൻകച്ചിതേ നിർമലം മനഃ।
കച്ചിച്ച ശുദ്ധഭാവോസി ജാതജ്ഞാനോ നരാധിപ॥ 16-30-8 (97956)
ഏതദ്ധി ത്രിതയം ശ്രേഷ്ഠം സർവഭൂതേഷു ഭാരത।
നിർവൈരതാ മഹാരാജ സത്യമക്രോധ ഏവ ച॥ 16-30-9 (97957)
കച്ചിത്തേ ന ച മോഹോസ്തി വനവാസേന ഭാരത।
സ്വദത്തേ വന്യമന്നം വാ ഉപവാസോപി വാ ഭവേത്॥ 16-30-10 (97958)
വിദിതം ചാപി രാജേന്ദ്ര വിദുരസ്യ മഹാത്മനഃ।
ഗമനം വിധിനാഽനേന ധർമസ്യ സുമഹാത്മനഃ॥ 16-30-11 (97959)
മാണ്ഡവ്യശാപാദ്ധി സ വൈ ധർമോ വിദുരതാം ഗതഃ।
മഹാബുദ്ധിർമഹായോഗീ മഹാത്മാ സുമഹാമനാഃ॥ 16-30-12 (97960)
ബൃഹസ്പതിർവാ ദേവേഷു ശുക്രോ വാഽപ്യസുരേഷു ച।
ന തഥാ ബുദ്ധിസംപന്നോ യഥാ സ പുരുഷർഷഭഃ॥ 16-30-13 (97961)
തപോബലവ്യയം കൃത്വാ സുചിരാത്സംഭൃതം തദാ।
മാണ്ഡവ്യേനർഷിണാ ധർമോ ഹ്യഭിഭൂതഃ സനാതനഃ॥ 16-30-14 (97962)
നിയോഗാദ്ബ്രഹ്മണഃ പൂർവം മയാ സ്വേന ബലേന ച।
വൈചിത്രവീര്യകേ ക്ഷേത്രേ ജാതഃ സ സുമഹാമതിഃ॥ 16-30-15 (97963)
ഭ്രാതാ തവ മഹാരാജ ദേവദേവഃ സനാതനഃ।
ധാരണാൻമനസാ ധ്യാനാദ്യ ധർമ കവയോ വിദുഃ॥ 16-30-16 (97964)
സത്യേന സംവർധയതി യോ ദമേന ശമേന ച।
അഹിംസയാ ച ദാനേന തപസാ ച സനാതനഃ॥ 16-30-17 (97965)
യേന യോഗബലാജ്ജാതഃ കുരുരാജോ യുധിഷ്ഠിരഃ।
ധർമ ഇത്യേഷ നൃപതേ പ്രാജ്ഞേനാമിതബുദ്ധിനാ॥ 16-30-18 (97966)
യഥാ വഹ്നിര്യഥാ വായുര്യഥാഽഽപഃ പൃഥിവീ യഥാ।
യഥാഽഽകാശം തഥാ ധർമ ഇഹ ചാമുത്ര ച സ്ഥിതഃ॥ 16-30-19 (97967)
സർവഗശ്ചൈവ രാജേന്ദ്ര സർവം വ്യാപ്യ ചരാചരം।
ദൃശ്യതേ ദേവദേവൈഃ സ സിദ്ധൈർനിർമുക്തകൽമഷൈഃ॥ 16-30-20 (97968)
യോ ഹി ധർമഃ സ വിദുരോ വിദുരോ യഃ സ പാണ്ഡവഃ।
സ ഏഷ രാജന്ദൃശ്യസ്തേ മാണ്ഡവഃ പ്രേഷ്യവത്സ്ഥിതഃ॥ 16-30-21 (97969)
പ്രവിഷ്ടഃ സ മഹാത്മാനം ഭ്രാതാ തേ ബുദ്ധിസംമതഃ।
ദൃഷ്ട്വാ മഹാത്മാ കൌന്തേയം മഹായോഗബലാന്വിതഃ॥ 16-30-22 (97970)
ത്വാം ചാപി ശ്രേയസാ യോക്ഷ്യേ നചിരാദ്ഭരതർഷഭ।
സംശയച്ഛേദനാർഥായ പ്രാപ്തം മാം വിദ്ധി പുത്രക॥ 16-30-23 (97971)
ന കൃതം യൈഃ പുരാ കൈശ്ചിത്കർമ ലോകേ മഹർഷിഭിഃ।
ആശ്ചര്യഭൂതം തപസഃ ഫലം തദ്ദർശയാമി വഃ॥ 16-30-24 (97972)
കിമിച്ഛസി മഹീപാല മത്തഃ പ്രാപ്തുമഭീപ്സിതം।
ദ്രഷ്ട്രും സ്പ്രഷ്ടുമഥ ശ്രോതും തത്കർതാസ്മി തവാനഘ॥ ॥ 16-30-25 (97973)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്രമവാസികപർവണി ആശ്രമവാസപർവണി ത്രിംശോഽധ്യായഃ॥ 30 ॥
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Footnotes
7-30-6 യാ പരിത്യവ്യ രാജ്യം സ്വമിതി ക.ഥ.പാഠഃ॥ആശ്രമവാസികപർവ - അധ്യായ 031
॥ ശ്രീഃ ॥
16.31. അധ്യായഃ 031
അഥ പുത്രദർശനപർവ ॥ 2 ॥Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Topics
ധൃതരാഷ്ട്രാശ്രമേ ഭ്രാത്രാദിഭിഃ സൈന്യേന ച സഹ മാസമേകം നിവസതി യുധിഷ്ഠിരേ കദാചന വ്യാസധൃതരാഷ്ട്രൌ പരിവാര്യ നാരാദാദിഭിർഗാന്ധാര്യാദിഭിഃ പാണ്ഡവൈശ്ച സമുപവേശനം॥ 1 ॥ തത്ര ഗാന്ധാര്യാ വ്യാസംപ്രതി ധൃതരാഷ്ട്രസ്യ പുത്രദിദൃക്ഷാനിവേദനേ വ്യാസേന കുന്തീംപ്രതി തദഭീഷ്ടനിവേദനചോദനാ॥ 2 ॥Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Text
ജനമേജയ ഉവാച।
വനവാസം ഗതേ വിപ്ര ധൃതരാഷ്ട്രേ മഹീപതൌ।
സഭാര്യേ നൃപശാർദൂലേ വധ്വാ കുന്ത്യാ സമന്വിതേ॥ 16-31-1 (97974)
വിദുരേ ചാപി ധർമജ്ഞേ ധർമരാജം വ്യപശ്രിതേ।
വസത്സു പാണ്ഡുപുത്രേഷു സർവേഷ്വാശ്രമമണ്ഡലേ॥ 16-31-2 (97975)
യത്തദാശ്ചര്യമിതി വൈ കരിഷ്യാമീത്യുവാച ഹ।
വ്യാസഃ പരമതേജസ്വീ മഹർഷിസ്തദ്വദസ്വ മേ॥ 16-31-3 (97976)
വനവാസേ ച കൌരവ്യാഃ കിയന്തം കാലമച്യുതഃ।
യുധിഷ്ഠിരോ നരപതിർന്യവസത്സജനസ്തദാ॥ 16-31-4 (97977)
കിമാഹാരാശ്ച തേ തത്ര സസൈന്യാ ന്യവസൻപ്രഭോ।
സാന്തഃപുരാ മഹാത്മാന ഏതദിച്ഛാമി വേദിതും॥ 16-31-5 (97978)
വൈശംപായന ഉവാച। 16-31-6x (8058)
`വനവാസഗതം രാജന്ധൃതരാഷ്ട്രം മഹീപതിം।
യുധിഷ്ഠിരോഽഭ്യയാദ്ദ്രഷ്ടും സസൈന്യോ ഭ്രാതൃഭിഃ സഹ॥ 16-31-6 (97979)
പ്രഥമേ ദിവസേ ചൈഷാമാപോ മൂലം ഫലം തഥാ।
ഭോജനം ഭൂമിശയ്യാ ച തത്രാസീദ്ഭരതർഷഭ॥ 16-31-7 (97980)
തേഽനുജ്ഞാതാസ്തദാ രാജൻകുരുരാജേന പാണ്ഡവാഃ।
വിവിധാന്യന്നപാനാനി ശയ്യാശ്ചൈവാഭജന്വനേ॥ 16-31-8 (97981)
മാസമേകം വിജഹ്രുസ്തേ സസൈന്യാന്തഃപുരോ വനേ।
അഥ തത്രാഗമദ്വ്യാസോ യഥോക്തം തേ മയാഽനഘ॥ 16-31-9 (97982)
തഥാ ച തേഷാം സർവേഷാം കഥാഭിർനൃപസന്നിധൌ।
വ്യാസന്വാസ്യ തം രാജന്നാജഗ്മുർമുനയോഽപരേ॥ 16-31-10 (97983)
നാരദഃ പർവതശ്ചൈവ ദേവലശ്ച മഹാതപാഃ।
വിശ്വാവസുസ്തുംബുരുശ്ച ചിത്രസേനശ്ച ഭാരത॥ 16-31-11 (97984)
തേഷാമപി യഥാന്യായം പൂജാം ചക്രേ മഹാതപാഃ।
ധൃതരാഷ്ട്രാഭ്യനുജ്ഞാതഃ കുരരാജോ യുധിഷ്ഠിരഃ॥ 16-31-12 (97985)
നിഷേദുസ്തേ തതഃ സർവേ പൂജാം പ്രാപ്യ യുധിഷ്ഠിരാത്।
ആസനേഷു ച പുണ്യേഷു ബർഹിണേഷു വരേഷഉ ച॥ 16-31-13 (97986)
തേഷു തത്രോപവിഷ്ടേഷു സ തു രാജാ മഹാമതിഃ।
പാണ്ഡുപുത്രൈഃ പരിവൃതോ നിഷസാദ കുരൂദ്വഹ॥ 16-31-14 (97987)
ഗാന്ധാരീ ചൈവ കുന്തീ ച ദ്രൌപദീ സാത്വതീ തഥാ।
സ്ത്രിയശ്ചാന്യാസ്തഥാഽന്യാഭിഃ സഹോപവിവിശുസ്തതഃ॥ 16-31-15 (97988)
തേഷാം തത്ര കഥാ ദിവ്യാ ധർമിഷ്ഠാശ്ചാഭവന്നൃപ।
രാജർഷീണാം പുരാണാനാം ദേവാസുരവിഭിശ്രിതാഃ॥ 16-31-16 (97989)
തതഃ കഥാന്തേ വ്യാസസ്തം പ്രജ്ഞാചക്ഷുഷമീശ്വരം।
പ്രോവാച വദതാംശ്രേഷ്ഠഃ പുനരേവ സ തദ്വചഃ॥ 16-31-17 (97990)
പ്രീയമാണോ മഹാതേജാഃ സർവവേദവിദാംവരഃ।
വിദിതം മമ രാജേന്ദ്ര യത്തേ ഹൃദി വിവക്ഷിതം॥ 16-31-18 (97991)
ദഹ്യമാനസ്യ ശോകേന തവ പുത്രകൃതേന വൈ।
ഗാന്ധാര്യാശ്ചൈവ യദ്ദുഃഖം ഹൃദി തിഷ്ടതി നിത്യദാ॥ 16-31-19 (97992)
കുന്ത്യാശ്ച യൻമഹാരാജ ദ്രൌപദ്യാശ്ച ഹൃദി സ്ഥിതം।
യച്ച ധാരയതേ തീവ്രം ദുഃഖം പുത്രവിനാശജം।
സുഭദ്രാ കൃഷ്ണഭഗിനീ തച്ചാപി വിദിതം മമ॥ 16-31-20 (97993)
ശ്രുത്വാ സമാഗമമിമം സർവേഷാം വസ്തതോ നൃപ।
സംശയച്ഛേദനാർഥായ പ്രാപ്തഃ കൌരവനന്ദന॥ 16-31-21 (97994)
ഇമേ ച ദേവഗന്ധർവാഃ സർവേ ചേമേ മഹർഷയഃ।
പശ്യന്തു തപസോ വീര്യമദ്യ മേ ചിരസംഭൃതം॥ 16-31-22 (97995)
തദുച്യതാം മഹാപ്രാജ്ഞ കം കാമം പ്രദദാമി തേ।
പ്രവണോസ്മി വരം ദാതും പശ്യ മേ തപസോ ബലം॥ 16-31-23 (97996)
ഏവമുക്തഃ സ രാജേന്ദ്രോ വ്യാസേനാമിതബുദ്ധിനാ।
മുഹൂർതമിവ സഞ്ചിന്ത്യ വചനായോപചക്രമേ॥ 16-31-24 (97997)
ധന്യോസ്ംയനുഗൃഹീതശ്ച സഫലം ജീവിതം ച മേ।
യൻമേ സമാഗമോഽദ്യേഹ ഭവദ്ഭിഃ സഹ സാധുഭിഃ॥ 16-31-25 (97998)
അദ്യ ചാപ്യവഗച്ഛാമി ഗതിമിഷ്ടാമിഹാത്മനഃ।
ബ്രഹ്മകൽപൈർഭവദ്ഭിര്യത്സമേതോഽഹം തപോധനാഃ॥ 16-31-26 (97999)
ദർശനാദേവ ഭവതാം പൂതോഽഹം നാത്ര സംശയഃ।
വിദ്യതേ ന ഭയം ചാപി പരലോകേ മമാനഘാഃ॥ 16-31-27 (98000)
കിന്തു തസ്യ സുദുർബുദ്ധേർമന്ദസ്യാപനയൈർഭൃശം।
ദൂയതേ മേ മനോ നിത്യം സ്മരതഃ പുത്രഗൃദ്ധിനഃ॥ 16-31-28 (98001)
അപാപാഃ പാണ്ഡവാ യേന നികൃതാഃ പാപബുദ്ധിനാ।
ഘാതിതാ പൃഥിവീ യേന സഹയാ സനരദ്വിപാ॥ 16-31-29 (98002)
രാജാനശ്ച മഹാത്മാനോ നാനാജനപദേശ്വരാഃ।
ആഗംയ മമ പുത്രാർഥേ സർവേ മൃത്യുവശം ഗതാഃ॥ 16-31-30 (98003)
യേ തേ പിതൄശ്ചം ദാരാംശ്ച പ്രാണാംശ്ച മനസഃ പ്രിയാൻ।
പരിത്യജ്യ ഗതാഃ ശൂരാഃ പ്രേതരാജനിവേശനം॥ 16-31-31 (98004)
കാ നു തേഷാം ഗതിർബ്രഹ്മൻമിത്രാർഥേ യേ ഹതാ മൃധേ।
തഥൈവ പുത്രപൌത്രാണാം മമ യേ നിഹതാ യുധി॥ 16-31-32 (98005)
ദൂയതേ മേ മനോഽഭീക്ഷ്ണം ഘാതയിത്വാ മഹാബലം।
ഭീഷ്മം ശാന്തനവം വൃദ്ധം ദ്രോണം ച ദ്വിജസത്തമം॥ 16-31-33 (98006)
മമ പുത്രേണ മൂഢേന പാപേനാകൃതബുദ്ധിനാ।
ക്ഷയം നീതം കുലം ദീപ്തം പൃഥിവീരാജ്യമിച്ഛതാ॥ 16-31-34 (98007)
`ഏതേ മദർഥേ പുത്രാംശ്ച ദാരാംശ്ച മനസഃ പ്രിയാൻ।
ഭോഗാംശ്ച വിവിധാംസ്താത ഇഷ്ടാപുർതാംസ്തഥൈവ ച।
പരിത്യജ്യ ഗതാഃ ശൂരാഃ പ്രേതരാജനിവേശനം॥' 16-31-35 (98008)
ഏതത്സർവമനുസ്മൃത്യ ദഹ്യമാനോ ദിവാനിശം।
ന ശാന്തിമധിഗച്ഛാമി ദുഃഖശോകസമാഹതഃ॥ 16-31-36 (98009)
ഇതി മേ ചിന്തയാനസ്യ പിതഃ ശാന്തിർന വിദ്യതേ॥ 16-31-37 (98010)
വൈശംപായന ഉവാച। 16-31-38x (8059)
തച്ഛ്രുത്വാ വിവിധം തസ്യ രാജർഷേഃ പരിദേവിതം।
പുനർനവീകൃതഃ ശോകോ ഗാന്ധാര്യാ ജനമേജയ॥ 16-31-38 (98011)
കുന്ത്യാ ദ്രുപദപുത്ര്യാശ്ച സുഭദ്രായാസ്തഥൈവ ച।
താസാം ച വരനാരീണാം വധൂനാം കൌരവസ്യ ഹ॥ 16-31-39 (98012)
പുത്രശോകസമാവിഷ്ടാ ഗാന്ധാരീ ത്വിദമബ്രവീത്।
ശ്വശുരം ബദ്ധനയനാ ദേവീ പ്രാഞ്ജലിരുത്ഥിതാ॥ 16-31-40 (98013)
`ലോകാന്തരഗതാൻപുത്രാനയം കാങ്ക്ഷതി മാനദ।
തച്ചാസ്യ മാസം ജ്ഞാതം ഭഗവംസ്തപസാ ത്വയാ॥' 16-31-41 (98014)
ഷോഡശേമാനി വർഷാണി ഗതാനി മുനിപുംഗവ।
അസ്യ രാജ്ഞോഹതാൻപുത്രാഞ്ശോചതോ ന ശമോ വിഭോ॥ 16-31-42 (98015)
പുത്രശോകസമാവിഷ്ടോ നിഃശ്വസൻഹ്യേഷ ഭൂമിപഃ।
ന ശേതേ വസതീഃ സർവാ ധൃതരാഷ്ട്രോ മഹാമുനേ॥ 16-31-43 (98016)
ലോകാനന്യാൻസമർഥോസി സ്രഷ്ടും സർവാംസ്തപോബലാത്।
കിമു ലോകാന്തരഗതാന്രാജ്ഞോ ദർശയിതും സുതാൻ॥ 16-31-44 (98017)
ഇയം ച ദ്രൌപദീ കൃഷ്ണാ ഹതജ്ഞാതിസുതാ ഭൃശം।
ശോചത്യതീവ സർവാസാം സ്നുഷാണാം ദയിതാ സ്നുഷാ॥ 16-31-45 (98018)
തഥാ കൃഷ്ണസ്യ ഭഗിനീ സുഭദ്രാ ഭദ്രഭാഷിണീ।
സൌഭദ്രകവധസന്തപ്താ ഭൃശം ശോചതി ഭാമിനീ॥ 16-31-46 (98019)
ഇയം ച ഭൂരിശ്രവസോ ഭാര്യാ പരമസംമതാ।
ഭർതൃവ്യസനശോകാർതാ ഭൃശം ശോചതി ഭാമിനീ॥ 16-31-47 (98020)
യസ്യാസ്തു ശ്വശുരോ ധീമാൻബാഹ്ലികഃ സ കുരൂദ്വഹഃ।
നിഹതഃ സോമദത്തശ്ച പിത്രാ സഹ മഹാരണേ॥ 16-31-48 (98021)
ശ്രീമതോസ്യ മഹാബുദ്ധേഃ സംഗ്രാമേഷ്വപലായിനഃ।
പുത്രസ്യ തേ പുത്രശതം നിഹതം യദ്രണാജിരേ॥ 16-31-49 (98022)
തസ്യ ഭാര്യാശതമിദം ദുഃഖശോകസമാഹതം।
പുനഃപുനർവർധയാനം ശോകം രോജ്ഞോ മമൈവ ച।
ഹതാഹാരേണ മഹതാ മാമുപാസ്തേ മഹാമുനേ॥ 16-31-50 (98023)
യേ ച ശൂരാ മഹാത്മാനഃ ശ്വശുരാ മേ മഹാരഥാഃ।
സോമദത്തപ്രഭൃതയഃ കാ നു തേഷാം ഗതിഃ പ്രഭോ॥ 16-31-51 (98024)
തവ പ്രസാദാദ്ഭഗവന്വിശോകോഽയം മഹീപതിഃ।
കുര്യാത്കാലമഹം ചേയം വധൂസ്തവ മഹാമുനേ॥ 16-31-52 (98025)
ഇത്യുക്തവത്യാം ഗാന്ധാര്യാം കുന്തീ വ്രതകൃശാനനാ।
പ്രച്ചന്നജാതം പുത്രം തു സസ്മാരാദിത്യസന്നിഭം॥ 16-31-53 (98026)
താമൃഷിർവരദോ വ്യാസോ ദൂരശ്രവണദർശനഃ।
അപശ്യദ്ദുഃഖിതാം ദേവീം മാതരം സവ്യസാചിനഃ॥ 16-31-54 (98027)
താമുവാച തതോ വ്യാസോ യത്തേ കാര്യം വിവക്ഷിതം।
തദ്ബൂഹി ത്വം മഹാഭാഗേ യത്തേ മനസി വർതതേ॥ 16-31-55 (98028)
ശ്വശുരായ തത കുന്തീ പ്രണംയ ശിരസാ തദാ।
ഉവാച വാക്യം സവ്രീഡാ വിവൃണ്വാനാ പുരാതനം॥ ॥ 16-31-56 (98029)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്രമവാസികപർവണി പുത്രദർശനപർവണി ഏകത്രിംശോഽധ്യായഃ॥ 31 ॥
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Footnotes
7-31-13 ബർഹിണേഷു പക്ഷിബർഹജതൂലികാമയേഷു॥ 7-31-50 മാമുപാസ്തേ ഭാര്യാശതം രോദനം കുർവത് മാമേവ പരിവാര്യ തിഷ്ഠതീത്യർഥഃആശ്രമവാസികപർവ - അധ്യായ 032
॥ ശ്രീഃ ॥
16.32. അധ്യായഃ 032
അഥ പുത്രദർശനപർവ ॥ 2 ॥Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Topics
കുന്ത്യാ വ്യാസംപ്രതി സ്വസ്മിന്ദുർവാസഃപ്രസാദേന സൂര്യാത്കർണസ്യോത്പത്തികഥനപൂർവകം സ്വസ്യ തദ്ദിദൃക്ഷാനിവേദനം॥ 1 ॥ വ്യാസേന കുന്തീംപ്രതി ഹേതൂപന്യാസേന തത്പ്രയുക്തദോഷശങ്കാനിരസനം॥ 2 ॥Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Text
കുന്ത്യുവാച।
ഭഗവഞ്ശ്വശുരോ മേഽസി ദൈവതസ്യാപി ദൈവതം।
സ മേ ദേവാതിദേവസ്ത്വം ശൃണു സത്യാം ഗിരം മമ॥ 16-32-1 (98030)
തപസ്വീ കോപനോ വിപ്രോ ദുർവാസാ നാമ മേ പിതുഃ।
ഭിക്ഷാമുപാഗതോ ഭോക്തും തമഹം പര്യതോഷയം॥ 16-32-2 (98031)
ശൌചനേ ത്വാഗസസ്ത്യാഗൈഃ ശുദ്ധേന മനസാ തഥാ।
കോപസ്ഥാനേഷ്വപി മഹത്സ്വകുപ്യന്ന കദാചന॥ 16-32-3 (98032)
സ പ്രീതോ വരദോ മേഽഭൂത്കൃതകൃത്യോ മഹാമുനിഃ।
അവശ്യം തേ ഗ്രഹീതവ്യമിതി മാം സോബ്രവീദ്വചഃ॥ 16-32-4 (98033)
തതഃ ശാപഭയാദ്വിപ്രമവോചം പുനരേവ തം।
ഏവമസ്ത്വിതി ച പ്രാഹ പുനരേവ സ മേ ദ്വിജഃ॥ 16-32-5 (98034)
ധർമസ്യ ജനനീ ഭദ്രേ ഭവിത്രീ ത്വം ശുഭാനനേ।
വശേ സ്ഥാസ്യന്തി തേ ദേവാ യാംസ്ത്വമാവാഹയിഷ്യസി॥ 16-32-6 (98035)
ഇത്യുക്ത്വാഽന്തർഹിതോ വിപ്രസ്തതോഽഹം വിസ്മിതാഽഭവം।
ന ച സർവാസ്വവസ്ഥാസു സ്മൃതിർമേ വിപ്രണശ്യതി॥ 16-32-7 (98036)
അഥ ഹർംയതലസ്ഥാഽഹം രവിമുദ്യന്തമീക്ഷതീ।
സംസ്മൃത്യ തദൃഷേർവാക്യം സ്പൃഹയന്തീ ദിവാകരം॥ 16-32-8 (98037)
സ്ഥിതാഽഹം ബാലഭാവേന തത്ര ദോഷമബുദ്ധ്യതീ।
അഥ ദേവഃ സഹസ്രാംശുർമത്സമീപഗതോഽഭവത്॥ 16-32-9 (98038)
ദ്വിധാ കൃത്വാഽഽത്മനോ ദേഹം ഭൂമൌ ച ഗഗനേഽപി ച।
തതാപ ലോകാനേകേന ദ്വിതീയേനാഗമത്സ മാം॥ 16-32-10 (98039)
സ മാമുവാച വേപന്തീം വരം മത്തോ വൃണീഷ്വ ഹ।
ഗംയതാമിതി തം ചാഹം പ്രണംയ സിരസാഽവദം॥ 16-32-11 (98040)
സ മാമുവാച തിഗ്മാംശുർവൃഥാഽഽഹ്വാനം ന മേ ക്ഷമം।
ധക്ഷ്യാമി ത്വാം ച വിപ്രം ച യേന ദത്തോ വരസ്തവ॥ 16-32-12 (98041)
തമഹം രക്ഷതീ വിപ്രം ശാപാദനപകാരിണം।
പുത്രോ മേ ത്വത്സമോ ദേവ ഭവേദിതി തതോഽബ്രവം॥ 16-32-13 (98042)
തതോ മാം തേജസാഽഽവിശ്യ മോഹയിത്വാ ച ഭാനുമാൻ।
ഉവാച ഭവിതാ പുത്രസ്തവേത്യഭ്യഗമദ്ദിവം॥ 16-32-14 (98043)
തതോഽഹമന്തർഭവനേ പിതുശ്ചിത്താനുരക്ഷിണീ।
ഗൂഢോത്പന്നം സുതം ബാലം ജലേ കർണമവാസൃജം॥ 16-32-15 (98044)
നൂനം തസ്യൈവ ദേവസ്യ പ്രസാദാത്പുനരേവ തു।
കന്യാഽഹമഭവം വിപ്ര യഥാ പ്രാഹ സ മാമൃഷിഃ॥ 16-32-16 (98045)
സ മയാ സൂഢയാ പുത്രോ ജ്ഞായമാനോഽപ്യുപേക്ഷിതഃ।
തൻമാം ദഹതി വിപ്രർഷേ യഥാ സുവിദിതം തവ॥ 16-32-17 (98046)
യദി പാപമപാപം വാ യദേതദ്വിവൃതം മയാ।
തം ദ്രഷ്ടുമിച്ഛാമി ഭഗവന്വ്യപനേതും ത്വമർഹസി॥ 16-32-18 (98047)
യച്ചാസ്യ രാജ്ഞോ വിദിതം ഹൃദിസ്ഥം ഭവതോഽനഘ।
തം ചായം ലഭതാം കാമമദ്യൈവ മുനിസത്തമ॥ 16-32-19 (98048)
ഇത്യുക്തഃ പ്രത്യുവാചേദം വ്യാസോ വേദവിദാംവരഃ।
സാധു സർവമിദം ഭാവ്യമേവമേതദ്യഥാഽഽത്ഥ മാം॥ 16-32-20 (98049)
അപരാധശ്ച തേ നാസ്തി കന്യാഭാവം ഗതാ ഹ്യസി।
ദേവാശ്ചൈശ്വര്യവന്തോ വൈ ശരീരാണ്യാവിശന്തി വൈ॥ 16-32-21 (98050)
സന്തി ദേവനികായാശ്ച സങ്കൽപാജ്ജനയന്തി യേ।
വാചാ ദൃഷ്ട്യാ തഥാ സ്പർശാത്സംഘർഷേണേതി പഞ്ചധാ॥ 16-32-22 (98051)
മനുഷ്യധർമോ ദൈവേന ധർമേണ ഹി ന ദുഷ്യതി।
ഇതി കുന്തി വിജാനീഹി വ്യേതു തേ മാനസോ ജ്വരഃ॥ 16-32-23 (98052)
സർവം ബലവതാം പഥ്യം സർവം ബലവതാം ശുചി।
സർവം ബലവതാം ധർമഃ സർവം ബലവതാം സ്വകം॥ ॥ 16-32-24 (98053)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്രമവാസികപർവണി പുത്രദർശനപർവണി ദ്വാത്രിംശോഽധ്യായഃ॥ 32 ॥
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Footnotes
7-32-3 ആഗസസ്ത്യാഗൈരപരാധത്യാഗൈഃ॥ 7-32-22 സഘർഷേണ രത്യാ॥ആശ്രമവാസികപർവ - അധ്യായ 033
॥ ശ്രീഃ ॥
16.33. അധ്യായഃ 033
അഥ പുത്രദർശനപർവ ॥ 2 ॥Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Topics
വ്യാസേന ഗാന്ധാരീംപ്രതി സമരഹതാനാം ദുര്യോധനാദീനാം സർവേഷാം രാത്രൌ പ്രദർശനപ്രതിജ്ഞാനപൂർവകം ധൃതരാഷ്ട്രാദീനാം വിശിഷ്യ ഗന്ധർവാദ്യംശത്വകഥനം॥ 1 ॥ ധൃതരാഷ്ട്രാദിഭിർവ്യാസവചനാദ്ഗംഗാതീരമേത്യ ബന്ധുദർശനൌത്കണ്ഠ്യേന കൃച്ഛ്രാദഹര്യാപനം। 2 ॥Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Text
വ്യാസ ഉവാച।
ഭദ്രേ ദ്രക്ഷ്യസി ഗാന്ധാരി പുത്രാൻഭ്രാതൄൻസ്വകാൻഗണാൻ।
വധൂശ്ച പതിഭിഃ സാർധം നിശി സുപ്തോസ്ഥിതാ ഇവ॥ 16-33-1 (98054)
കർണം ദ്രക്ഷ്യതി കുന്തീ ച സൌഭദ്രം ചാപി യാദവീ।
ദ്രൌപദീ പഞ്ചപുത്രാംശ്ച പിതൄൻഭ്രാതൄംസ്തഥൈവ ച॥ 16-33-2 (98055)
പൂർവമേവൈഷ ഹൃദയേ വ്യവസായോഽഭകവൻമമ।
യദാഽസ്മി ചോദിതോ രാജ്ഞാ ഭവത്യാ പൃഥയൈവ ച॥ 16-33-3 (98056)
ന തേ ശോച്യാ മഹാത്മാനഃ സർവ ഏവ നരർഷഭാഃ।
ക്ഷത്രധർമപരാഃ സന്തസ്തഥാ ഹി നിധനം ഗതാഃ॥ 16-33-4 (98057)
ഭവിതവ്യമവശ്യം തത്സുരകാര്യമനിന്ദിതേ।
അവതേരുസ്തതഃ സർവേ ദേവാ ഭാഗൈർമഹീതലം॥ 16-33-5 (98058)
ഗന്ധർവാപ്സരസശ്ചൈവ പിശാചാ ഗുഹ്യരാക്ഷസാഃ।
തഥാ പുണ്യജനാശ്ചൈവ സിദ്ധാ ദേവർഷയോപി ച॥ 16-33-6 (98059)
ദേവാശ്ച ദാനവാശ്ചൈവ തഥാ ദേവർഷയോഽമലാഃ।
തേ ഏതേ നിധനം പ്രാപ്താഃ കുരുക്ഷേത്രേ രണാജിരേ॥ 16-33-7 (98060)
ഗന്ധർവരാജോ യോ ധീമാന്ധൃതരാഷ്ട്ര ഇതി ശ്രുതഃ।
സ ഏവ മാനുഷേ ലോകേ ധൃതരാഷ്ട്രഃ പതിസ്തവ॥ 16-33-8 (98061)
പാണ്ഡും മരുദ്ഗണാദ്വിദ്ധി വിശിഷ്ടതമമച്യുതം।
ധർമസ്യാംശോഽഭവത്ക്ഷത്താ രാജാ ചൈവ യുധിഷ്ഠിരഃ॥ 16-33-9 (98062)
കലിം ദുര്യോധനം വിദ്ധി ശകുനിം ദ്വാപരം നൃപം।
ദുഃശാസനാദീന്വിദ്ധി ത്വം രാക്ഷസാൻശുഭദർശനേ॥ 16-33-10 (98063)
മരുദ്ഗണാദ്ഭീമസേനം ബലവന്തമരിന്ദമം।
വിദ്ധിം ത്വം തു നരമൃഷിമിമം പാർഥം ധനഞ്ജയം।
നാരായണം ഹൃഷീകേശമശ്വിനൌ യമജൌ തഥാ॥ 16-33-11 (98064)
ദ്വിധാ കൃത്വാഽഽത്മനോ ദേഹമാദിത്യം തപതാം വരം।
ലോകാംശ്ച താപയാനം വൈ കർണം വിദ്ധി പൃഥാസുതം॥ 16-33-12 (98065)
യഃ സ വൈരാർഥമുദ്ഭൂതഃ സംഘർഷജനനസ്കതഥാ।
തം കർണം വിദ്ധി കല്യാണി ഭാസ്കരം ശുഭദർശനേ॥ 16-33-13 (98066)
യശ്ച പാണ്ഡവദായാദോ ഹതഃ ഷങ്മിർമഹാരഥൈഃ।
സ സോമ ഇഹ സൌഭദ്രോ യോഗാദേവാഭവദ്ദ്വിധാ॥ 16-33-14 (98067)
ദ്രൌപദ്യാ സഹ സംഭൂതം ധൃഷ്ടദ്യുംനം ച പാവകാത്।
അഗ്രേർഭാഗം ശുഭം വിദ്ധി രാക്ഷസം തു ശിഖണ്ഡിനം॥ 16-33-15 (98068)
ദ്രോണം ബൃഹസ്പതേർഭാഗം വിദ്ധി ദ്രൌണിം ച രുദ്രജം।
ഗാംഗേയോ വസുവീര്യേണ ദേവോ മാനുഷതാം ഗതഃ॥ 16-33-16 (98069)
ഏവമേതേ മഹാപ്രജ്ഞേ ദേവാ മാനുഷ്യമേത്യ ഹി।
തതഃ പുനർഗതാഃ സ്വർഗം കൃതേ കർമണി ശോഭനേ॥ 16-33-17 (98070)
യച്ച വൈ ഹൃദി സർവേഷാം ദുഃഖമേതച്ചിരം സ്ഥിതം।
തദദ്യ വ്യപനേഷ്യാമി പരലോകകൃതാദ്ഭയാത്॥ 16-33-18 (98071)
സർവേ ഭവന്തോ ഗച്ഛന്തു നദീം ഭാഗീരഥീം പ്രതി।
തത്ര ദ്രക്ഷ്യഥ താൻസർവാന്യേ ഹതാസ്തത്ര സംയുഗേ॥ 16-33-19 (98072)
വൈശംപായന ഉവാച। 16-33-20x (8060)
ഇതി വ്യാസസ്യ വചനം ശ്രുത്വാ സർവാ ജനസ്തദാ।
മഹതാ സിംഹനാദേന ഗംഗാമഭിമുഖോ യയൌ॥ 16-33-20 (98073)
ധൃതരാഷ്ട്രശ്ച സാമാത്യഃ പ്രയയൌ സഹ പാണ്ഡവൈഃ।
സഹിതോ മുനിശാർദൂലൈർഗന്ധർവൈശ്ച സമാഗതൈഃ॥ 16-33-21 (98074)
തതോ ഗംഗാം സമാസാദ്യ ക്രമേണ സ ജനാർണവഃ।
നിവാസമകരോത്സർവോ യഥാപ്രീതി യഥാസുഖം॥ 16-33-22 (98075)
രാജാ ച പാണ്ഡവൈഃ സാർധമിഷ്ടേ ദേശേ സഹാനുഗഃ।
നിവാസമകരോദ്ധീമാൻസസ്ത്രീവൃദ്ധപുരഃസരഃ॥ 16-33-23 (98076)
ജഗാമ തദഹസ്ചാപി തേഷാം വർഷശതം യഥാ।
നിശാം പ്രതീക്ഷമാണാനാം ദിദൃക്ഷൂണാം മൃതാന്നൃപാൻ॥ 16-33-24 (98077)
അഥ പുണ്യം ഗിരിവരമസ്തമഭ്യഗമദ്രവിഃ।
തതഃ കൃതാഭിഷേകാസ്തേ നൈശം കർമ സമാചരൻ॥ ॥ 16-33-25 (98078)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്രമവാസികപർവണി പുത്രദർശനപർവണി ത്രയസ്ത്രിംശോഽധ്യായഃ॥ 33 ॥
ആശ്രമവാസികപർവ - അധ്യായ 034
॥ ശ്രീഃ ॥
16.34. അധ്യായഃ 034
അഥ പുത്രദർശനപർവ ॥ 2 ॥Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Topics
വ്യാസേന നിശായാം ഗംഗാജലാവഗാഹനേന സമാഹ്നാനേ പുരാ സമരനിഹതൈഃ കുരുപാണ്ഡവോഭയപക്ഷീയൈഃ സർവൈഃ സ്വസ്വാഭരണായുധവാഹനാദിഭിഃ സഹ സലിലാദുദ്ഗംയ തീരോത്തരണം॥ 1 ॥ ധൃതരാഷ്ട്രേണ വ്യാസപ്രസാദലബ്ധദിവ്യചക്ഷുഷാ ദുര്യോധനാദീനാം സർവേഷാമവലോകനം॥ 2 ॥Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Text
വൈശംപായന ഉവാച।
തതോ നിശായാം പ്രാപ്തായാം കൃതസായാഹ്നികക്രിയാഃ।
വ്യാസമഭ്യഗമൻസർവേ യേ തത്രാസൻസമാഗതാഃ॥ 16-34-1 (98079)
ധൃതരാഷ്ട്രസ്തു ധർമാത്മാ പാണ്ഡവൈഃ സഹിതസ്തദാ।
ശുചിരേകമനാഃ സാർധമൃഷിഭിസ്തൈരുപാവിശത്॥ 16-34-2 (98080)
ഗാന്ധാര്യാ സഹ നാര്യസ്തു സഹിതാഃ സമുപാവിശൻ।
പൌരജാനപദശ്ചാപി ജനഃ സർവോ യഥാ വയഃ॥ 16-34-3 (98081)
തതോ വ്യാസോ മഹാതേജാഃ പുണ്യം ഭാഗീരഥീജലം।
അവതീര്യാജുഹാവാഥ സംʼർവാല്ലോകാൻമഹാമുനിഃ॥ 16-34-4 (98082)
പാണ്ഡവാനാം ച യേ യോധാഃ കൌരവാണാം ച സർവശഃ।
രാജാനശ്ച മഹാഭാഗാ നാനാദേശനിവാസിനഃ।
`പ്രതീക്ഷ്യ തസ്ഥുസ്തേ സർവേ തേഷാമാഗമനം പ്രതി॥' 16-34-5 (98083)
തതഃ സുതുമുലഃ ശബ്ദോ ജലാന്തേ ജനമേജയ।
പ്രാദുരാസീദ്യഥായോഗം കുരുപാണ്ഡവസേനയോഃ॥ 16-34-6 (98084)
തതസ്തേ പാർഥിവാഃ സർവേ ഭീഷ്മദ്രോണപുരോഗമാഃ।
സസൈന്യാഃ സലിലാത്തസ്മാത്സമുത്തസ്ഥുഃ സഹസ്രശഃ॥ 16-34-7 (98085)
വിരാടദ്രുപദൌ ചൈവ സഹപുത്രൌ സസൈനികൌ।
ദ്രൌപദേയാശ്ച സൌഭദ്രോ രാക്ഷസശ്ച ഘടോത്കചഃ॥ 16-34-8 (98086)
കർണദുര്യോധനൌ ചൈവ ശകുനിശ്ച മഹാരഥഃ।
ദുഃശാസനാദയശ്ചൈവ ധാർതരാഷ്ട്രാ മഹാബലാഃ॥ 16-34-9 (98087)
ജാരാസന്ധിർഭഗദത്തോ ജലസന്ധശ്ച വീര്യവാൻ।
ഭൂരിശ്രവാഃ ശലഃ ശല്യോ വൃഷസേനശ്ച സാനുജഃ॥ 16-34-10 (98088)
ലക്ഷ്മണോ രാജപുത്രശ്ച ധൃഷ്ടദ്യുംനസ്സഹാത്മജഃ।
ശിഖണ്ഡിപുത്രാഃ സർവേ ച ധൃഷ്ടകേതുശ്ച സാനുജ॥ 16-34-11 (98089)
അചലോ വൃഷകശ്ചൈവ രാക്ഷസശ്ചാപ്യലായുധഃ।
ബാഹ്ലികഃ സോമദത്തശ്ച ചേകിതാനശ്ച പാർഥിവഃ॥ 16-34-12 (98090)
ഏതേ ചാന്യേ ച ബഹവോ ബഹുത്വാദ്യേ ന കീർതിതാഃ।
സർവേ ഭാസുരദേഹാസ്തേ സമുത്തസ്ഥുർജലാത്തതഃ॥ 16-34-13 (98091)
യസ്യ് വീരസ്യ യോ വേഷോ യോ ധ്വജോ യച്ച വാഹനം।
യദ്വർമ യത്പ്രഹരണം തേന തേന സ ദൃശ്യതേ॥ 16-34-14 (98092)
ദിവ്യാംബരധരാഃ സർവേ സർവേ ഭ്രാജിഷ്ണുകുണ്ഡലാഃ।
നിർവൈരാ നിരഹങ്കാരാ വിഗതക്രോധമത്സരാഃ॥ 16-34-15 (98093)
ഗന്ധർവൈരുപഗീയന്തഃ സ്തൂയമാനാശ്ച ബന്ദിഭിഃ।
ദിവ്യമാല്യസ്രജോപേതാസ്തഥാ ദിവ്യാപ്സരോവൃതാഃ॥ 16-34-16 (98094)
ധൃതരാഷ്ട്രസ്യ ച തദാ ദിവ്യം ചക്ഷുർനരാധിപ।
മുനിഃ സത്യവതീപുത്രഃ പ്രീതഃ പ്രാദാത്തപോബലാത്॥ 16-34-17 (98095)
ദിവ്യജ്ഞാനബലോപേതാ ഗാന്ധാരീ ച യശസ്വിനീ।
ദദർശ പുത്രാംസ്താൻസർവാന്യേ ചാന്യേഽപി മൃഘേ ഹതാഃ॥ 16-34-18 (98096)
തദദ്ഭുതമചിന്ത്യം ച സുമഹദ്രോമഹർഷമം।
വിസ്മിതഃ സ ജനഃ സർവോ ദദർശാനിമിഷേക്ഷണഃ॥ 16-34-19 (98097)
തദുത്സവമഹോദഗ്രം ഹൃഷ്ടനാരീനരാകുലം।
ആശ്ചര്യഭൂതം ദദൃശേ ചിത്രം പടഗതം യഥാ॥ 16-34-20 (98098)
ധൃതരാഷ്ട്രസ്തു താൻസർവാൻപശ്യന്ദിവ്യേന ചക്ഷുഷാ।
മുമുദേ ഭരതശ്രേഷ്ഠ പ്രസാദാത്തസ്യ വൈ മുനേഃ॥ ॥ 16-34-21 (98099)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്രമവാസികപർവണി പുത്രദർശനപർവണി ചതുസ്ത്രിംശോഽധ്യായഃ॥ 34 ॥
ആശ്രമവാസികപർവ - അധ്യായ 035
॥ ശ്രീഃ ॥
16.35. അധ്യായഃ 035
അഥ പുത്രദർശനപർവ ॥ 2 ॥Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Topics
ധൃതരാഷ്ട്രധിഷ്ഠിരാദിഭിർഷ്യാസപ്രസാദോജ്ജീവിതൈർഹതപൂർവബന്ധുഭിഃ സഹ സംʼല്ലാപാദിനാ യാവദ്രാത്രിസുഖവിഹരണം॥ 1 ॥Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Text
വൈശംപായന ഉവാച।
തതസ്തേ പുരഷശ്രേഷ്ഠാഃ സമാജഗ്മുഃ പരസ്പരം।
വിഗതക്രോധമാത്സര്യാഃ സർവേ വിഗതകൽമഷാഃ॥ 16-35-1 (98100)
വിധിം പരമമാസ്ഥായ ബ്രഹ്മർഷിവിഹിതം ശുഭം।
സംഹൃഷ്ടമനസഃ സർവേ ദേവലോക ഇവാമരാഃ॥ 16-35-2 (98101)
പുത്രഃ പിത്രാ ച മാത്രാ ച ഭാര്യാശ്ച പതിഭിഃ സഹ।
ഭ്രാത്രാ ഭ്രാതാ സഖാ ചൈവ സഖ്യാ രാജൻസമാഗതാഃ॥ 16-35-3 (98102)
പാണ്ഡവാസ്തു മഹേഷ്വാസം കർണം സൌഭദ്രമേവ ച।
സംപ്രഹർഷാത്സമാജഗ്മുർദ്രൌപദേയാംശ്ചക സർവശഃ॥ 16-35-4 (98103)
തതസ്തേ പ്രീയമാണാ വൈ കർണേന സഹ പാണ്ഡവാഃ।
സമേത്യ പൃഥിവീപാല സൌഹൃദേ ച സ്ഥിതാഽഭവൻ॥ 16-35-5 (98104)
പരസ്പരം സമാഗംയ യോധാസ്തേ ഭരതർഷഭ।
മുനേഃ പ്രസാദാത്തേ ഹ്യേവം ക്ഷത്രിയാ നഷ്ടമന്യവഃ॥ 16-35-6 (98105)
അസൌഹൃദം പരിത്യജ്യ സൌഹൃദേ പര്യവസ്ഥിതാഃ।
ഏവം സമാഗതാഃ സർവേ ഗുരുഭിർബാന്ധവൈഃ സഹ॥ 16-35-7 (98106)
പുത്രൈശ്ച പുരുഷവ്യാഘ്രാഃ കുരവോഽന്യേ ച പാർഥിവാഃ।
താം രാത്രിമകിലാമേവം വിഹൃത്യ പ്രീതമാനസാഃ॥ 16-35-8 (98107)
മേനിരേ പരിതോഷേണ നൃപാഃ സ്വർഗസദോ യഥാ।
നാത്ര ശോകോ ഭയം ത്രാസോ നാരതിർനായശോഽഭവത്॥ 16-35-9 (98108)
പരസ്പരം സമാഗംയ യോധാനാം ഭരതർഷഭ।
സമാഗതാസ്താഃ പിതൃഭിർഭ്രാതൃഭിഃ പതിഭിഃ സുതൈഃ।
മുദം പരമികാം പ്രാപ്യ നാര്യോ ദുഃഖമഥാത്യജൻ॥ 16-35-10 (98109)
`ദേവലോകം ഗതാ യേ ച യേ ച ബ്രഹ്മസദോ ഗതാഃ।
യേ ചാപി വാരുണം ലോകം യേ ച ഗോലോകമാശ്രിതാഃ॥ 16-35-11 (98110)
തഥാ വൈവസ്വതം ലോകം യേ ച യക്ഷാനുപാഗതാഃ।
രാക്ഷസാംശ്ച പിശാചാംശ്ച കുരൂംശ്ചാപി തഥോത്തരാൻ॥ 16-35-12 (98111)
വിചിത്രാശ്ച ഗതീരന്യേ യേ പ്രാപ്താഃ കർമഭിർനരാഃ।
സർവേ തേ തദ്വയോരൂപവേഷാസ്തത്ര സമഭ്യയുഃ॥' 16-35-13 (98112)
ഏകാം രാത്രിം വിഹൃത്യൈവം തേ വീരാസ്താശ്ച യോഷിതഃ।
ആമന്ത്ര്യാന്യോന്യമാശ്ലിഷ്യ തതോ ജഗ്മുര്യഥാഗതം॥ 16-35-14 (98113)
തതോ വിസർജയാമാസ ലോകാംസ്താൻമുനിപുംഗവഃ।
ക്ഷണേനാന്തർഹിതാശ്ചൈവ പ്രേക്ഷതാമേവ തേഽഭവൻ॥ 16-35-15 (98114)
അവഗാഹ്യ മഹാത്മാനഃ പുണ്യാം ഭാഗീരഥീം നദീം।
സരഥാഃ സധ്വജാശ്ചൈവ സ്വാനി വേശ്മാനി ഭേജിരേ॥ 16-35-16 (98115)
ദേവലോകം യയുഃ കേചിത്കേചിദ്ബ്രഹ്മസദസ്തഥാ।
കേചിച്ച വാരുണം ലോകം കേചിത്കൌബേരമാപ്നുവൻ॥ 16-35-17 (98116)
തതോ വൈവസ്വതം ലോകം കേചിച്ചൈവാപ്നുവന്നൃപാഃ।
രാക്ഷസാനാം പിശാചാനാം കേചിച്ചാപ്യുത്തരാൻകുരൂൻ॥ 16-35-18 (98117)
വിചിത്രഗതയഃ സർവേ യാനവാപ്യാമരൈഃ സഹ।
ആജഗ്മുസ്തേ മഹാത്മാനഃ സവാഹാഃ സപദാനുഗാഃ॥ 16-35-19 (98118)
ഗതേഷു തേഷു സർവേഷു സലിലസ്ഥോ മഹാമുനിഃ।
ധർമസീലോ മഹാതേജാഃ കുരൂണാം ഹിതകൃതദാ।
തതഃ പ്രോവാച താഃ സർവാഃ ക്ഷത്രിയാ നിഹതേശ്വരാഃ। 16-35-20 (98119)
യായാഃ പതികൃതാംʼല്ലോകാനിച്ഛനതി പരമസ്ത്രിയഃ।
താ ജാഹ്നവീജലം ക്ഷിപ്രമവഗാഹന്ത്വതന്ദ്രിതാഃ॥ 16-35-21 (98120)
തതസ്തസ്യ വചഃ ശ്രുത്വാ ശ്രദ്ദധാനാ വരാംഗനാഃ।
ശ്വശുരം സമനുജ്ഞാപ്യ വിവിശുർജാഹ്നവീജലം॥ 16-35-22 (98121)
വിമുക്താ മാനുഷൈർദേഹൈസ്തതസ്താ ഭർതൃഭിഃ സഹ।
സമാജഗ്മുസ്തദാ സാധ്വ്യഃ സർവാ ഏവം വിശാംപതേ॥ 16-35-23 (98122)
ഏവം ക്രമേണി സർവാസ്താഃ ശീലവത്യഃ പതിവ്രതാഃ।
പ്രവിശ്യ തോയം നിർമുക്താ ജഗ്മുർഭർതൃസലോകതാം॥ 16-35-24 (98123)
ദിവ്യരൂപസമായുക്താ ദിവ്യാഭരണഭൂഷിതാഃ।
ദിവ്യമാല്യാംബരധരാ യഥാഽഽസാം പതയസ്തഥാ॥ 16-35-25 (98124)
താഃ ശീലഗുണസംപന്നാ വിമാനസ്ഥാ ഗതക്ലുമാഃ।
സർവാഃ സർവഗുണോപേതാഃ സ്വസ്ഥാനം പ്രതിപേദിരേ॥ 16-35-26 (98125)
യസ്യ യസ്യ തു യഃ കാമസ്തസ്മിൻകാലേ ബഭൂവ ഹ।
തന്തം വിസൃഷ്ടവാന്വ്യാസോ വരദോ ധർമവത്സലഃ॥ 16-35-27 (98126)
തച്ഛ്രുത്വാ നരദേവാനാം പുനരാഗമനം നരാഃ।
ജഹൃഷുർമുദിതാശ്ചാസന്നാനാദേശഗതാ അപി॥ 16-35-28 (98127)
`തേ നഷ്ടഭയസങ്കൽപാ നരാ വിഗതകൽമഷാഃ।
ബഭൂവുഃ പൌരവാഃസർവേ തദ്ദൃഷ്ട്വാഽഽശ്ചര്യമുത്തമം॥' 16-35-29 (98128)
പ്രിയൈഃ സമാഗമം തേഷാം യഃ സംയക് ശൃണുയാന്നരഃ।
പ്രിയാണി ലഭതേ നിത്യമിഹ ച പ്രേത്യ ചൈവ സഃ।
ഇഷ്ടബാന്ധവസംയോഗമനായാസമനാമയം॥ 16-35-30 (98129)
യശ്ചൈതച്ഛ്രാവയേദ്വിദ്വാന്വിദുഷോ ധർമവിത്തമഃ।
സ യശഃ പ്രാപ്നുയാല്ലോകേ പരത്ര ച ശുഭാം ഗതിം॥ 16-35-31 (98130)
സ്വാധ്യായയുക്താ മനുജാസ്തപോയുക്താശ്ച ഭാരത।
സാധ്വാചാരാ ദമോപേതാ ദാനനിർധൂതകൽമഷാഃ॥ 16-35-32 (98131)
ഋജവഃ ശുചയഃ ശാന്താ ഹിംസാനൃതവിവർജിതാഃ।
ആസ്തികാഃ ശ്രദ്ദധാനാശ്ച ധൃതിമന്തശ്ച മാനവാഃ।
ശ്രുത്വാഽഽശ്ചര്യമിദം പർവ ഹ്യവാപ്സ്യന്തി പരാം ഗതിം॥ 16-35-33 (98132)
`പുനസ്തേ ദർശനം പ്രാപ്താഃ പുനശ്ച പരികീർതിതാഃ।
പുനഃപുനഃ പ്രയച്ഛന്തി ശൃണ്വതാമഭയം സദാ॥' ॥ 16-35-34 (98133)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്രമവാസികപർവണി പുത്രദർശനപർവണി പഞ്ചത്രിംശോഽധ്യായഃ॥ 35 ॥
ആശ്രമവാസികപർവ - അധ്യായ 036
॥ ശ്രീഃ ॥
16.36. അധ്യായഃ 036
അഥ പുത്രദർശനപർവ ॥ 2 ॥Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Topics
ത്യക്തദേഹാനാമപി കുരുപാണ്ഡവപക്ഷീയാണാം കഥം പുനരാഗമനമിതി ജനമേജയപ്രശ്നസ്യ സോപപത്തികമുത്തരദാനം॥ 1 ॥Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Text
സൌതിരുവാച।
ഏതച്ഛ്രുത്വാ നൃപോ വിദ്വാൻഹൃഷ്ടോഽഭൂജ്ജനമേജയഃ।
പിതാമഹാനാം സർവേഷാം ഗമനാഗമനം തദാ॥ 16-36-1 (98134)
അബ്രവീച്ച മുദാ യുക്തഃ പുനരാഗമനം പ്രതി।
കഥം ന ത്യക്തദേഹാനാം പുനസ്തദ്രൂപദർശനം॥ 16-36-2 (98135)
ഇത്യുക്തഃ സ ദ്വിജശ്രേഷ്ഠോ വ്യാസശിഷ്യഃ പ്രതാപവാൻ।
പ്രോവാച വദതാംശ്രേഷ്ഠസ്തം നൃപം ജനമേജയം॥ 16-36-3 (98136)
വൈശംപായന ഉവാച। 16-36-4x (8061)
അവിപ്രണാശഃ സർവേഷാം കർമണാമിതി നിശ്ചയഃ।
കർമജാനി ശരീരാണി ശരീരാകൃതയസ്തഥാ॥ 16-36-4 (98137)
മഹാഭൂതാനി നിത്യാനി ഭൂതാധിപതിസംശ്രയാത്।
തേഷാം ച നിത്യസംവാസോ ന വിനാശോ വിയുജ്യതാം॥ 16-36-5 (98138)
അനാശയാ കൃതം കർമ തസ്യ ചേഷ്ടഃ ഫലാഗമഃ।
ആത്മാ ചൈഭിഃ സമായുക്തഃ സുഖദുഃഖമുപാശ്നുതേ॥ 16-36-6 (98139)
അവിനാശ്യസ്തഥാ നിത്യം ക്ഷേത്രജ്ഞ ഇതി നിശ്ചയഃ।
ഭൂതാനാമാത്മഭാവോ യോ ധ്രുവോസൌ സംവിജാനതാം॥ 16-36-7 (98140)
യാവന്ന ക്ഷീയതേ കർമ താവത്തസ്യ സ്വരൂപതാ।
ക്ഷീണകർമാ നരോ ലോകേ രൂപാന്യത്വമുപാശ്നുതേ॥ 16-36-8 (98141)
നാനാഭൂതാസ്തഥൈകത്വം ശരീരം പ്രാപ്യ സംഹതാഃ।
ഭവന്തി തേ തഥാ നിത്യാഃ പൃഥഗ്ഭാവം വിജാനതാം॥ 16-36-9 (98142)
അശ്വമേധശ്രുതിശ്ചേയമശ്വസഞ്ജ്ഞപനം പ്രതി।
ലോകാന്തരഗതാ നിത്യം പ്രാണാ നിത്യാ ഹി വാജിനഃ॥ 16-36-10 (98143)
അഹം ഹിതം വദാംയേതത്പ്രിയം ചേത്തവ പാർഥിവ।
ദേവയാനാ ഹി പന്ഥാനഃ ശ്രുതാസ്തേ യജ്ഞസംസ്തരേ॥ 16-36-11 (98144)
സുകൃതോ യത്ര യജ്ഞസ്തേ തത്ര ദേവാ ഹിതാസ്തവ।
യദാ സമന്വിതാ ദേവാഃ പശൂനാം ഗമനേശ്വരാഃ॥ 16-36-12 (98145)
ഗമിമന്തശ്ച തേനേഷ്ട്വാ നാന്യേ നിത്യാ ഭവന്ത്യുത।
നിത്യേഽസ്മിൻപഞ്ചകേ വർഗേ നിത്യേ ചാത്മനി പൂരുഷഃ॥ 16-36-13 (98146)
അസ്യ നാശം സമായോഗം യഃ പശ്യതി വൃഥാമതിഃ।
വിയോഗേ ശോചതേഽത്യർഥം സ ബാല ഇതി മേ മതിഃ॥ 16-36-14 (98147)
വിയോഗേ ദോഷദർശീ യഃ സംയോഗം സ വിസർജയേത്।
അസംഗേ സംഗമോ നാസ്തി ദുഃഖം ഭാവി വിയോഗജമ॥ 16-36-15 (98148)
പരാപരജ്ഞസ്ത്വപരോ നാഭിമാനാദുദീക്ഷിതഃ।
അപരജ്ഞഃ പരാം ബുദ്ധിം സ്പൃഷ്ട്വാ മോഹാദ്വിമുച്യതേ॥ 16-36-16 (98149)
അദർശനാദാപതിതഃ പുനശ്ചാദർശനം ഗതഃ।
നാഹം തം വേദ്മി നാസൌ മാം ന ച മേഽസ്തി വിരാഗതാ॥ 16-36-17 (98150)
യേനയേന ശരീരേണി കരോത്യയമനീശ്വരഃ।
തേനതേന ശരീരേണ തദവശ്യമുപാശ്നുതേ।
മാനസം മനസാഽഽപ്നോതി ശരീരം ച ശരീരവാൻ॥ ॥ 16-36-18 (98151)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്രമവാസികപർവണി പുത്രദർശനപർവണി ഷട്ത്രിംശോഽധ്യായഃ॥ 36 ॥
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Footnotes
7-36-10 സഞ്ജ്ഞപനം മാരണം॥ 7-36-11 നാസൌ മാനാദഹങ്കാരാന്ന ച വേതി വിരാഗതാമിതി ക.പാഠഃ॥ആശ്രമവാസികപർവ - അധ്യായ 037
॥ ശ്രീഃ ॥
16.37. അധ്യായഃ 037
അഥ പുത്രദർശനപർവ ॥ 2 ॥Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Topics
ജനമേജയേന പരിക്ഷിത്പ്രദർശനേ പ്രാർഥിതേ വ്യാസേന പരിക്ഷിതഃ ശമീകമഹർഷഃ ശൃംഗീണശ്ച പ്രദർശനം॥ 1 ॥ ജനമേജയേനാവഭൃഥസ്നാനാനന്തരമാസ്തികപൂജനപൂർവകം വൈശംപായനംപ്രതി കഥാവശേഷകഥനപ്രാർഥനാ॥ 2 ॥Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Text
വൈശംപായന ഉവാച।
അദൃഷ്ട്വാ തു നൃപഃ പുത്രാന്ദർശനം പ്രതിലബ്ധവാൻ।
ഋഷേഃ പ്രസാദാത്പുത്രാണാം സ്വരൂപാണാം കുരൂദ്വഹ॥ 16-37-1 (98152)
സ രാജാ രാജധർമാംശ്ച ബ്രഹ്മോപനിഷദം തഥാ।
അവാപ്തവാന്നരശ്രേഷ്ഠോ ബുദ്ധിനിശ്ചയമേവ ച। 16-37-2 (98153)
വിദുരശ്ച മഹാപ്രാജ്ഞോ യയൌ സിദ്ധിം തപോബലാത്।
ധൃതരാഷ്ട്രഃ സമാസാദ്യ വ്യാസം ചൈവ തപസ്വിനം॥ 16-37-3 (98154)
ജനമേജയ ഉവാച। 16-37-4x (8062)
മമാപി വരദോ വ്യാസോ ദർശയേത്പിതരം യദി।
തദ്രൂപവേഷവയസം ശ്രദ്ദധ്യാം സർവമേവ തത്॥ 16-37-4 (98155)
പ്രിയം മേ സ്യാത്കൃതാർഥശ്ച സ്യാമഹം കൃതനിശ്ചയഃ।
പ്രസാദാദൃഷിമുഖ്യസ്യ മമ കാമഃ സമൃദ്ധ്യതാം॥ 16-37-5 (98156)
സൌതിരുവാച। 16-37-6x (8063)
ഇത്യുക്തവചനേ തസ്മിന്നൃപേ വ്യാസഃ പ്രതാപവാൻ।
പ്രസാദമകരോദ്ധീമാനാനയച്ച പരിക്ഷിതം॥ 16-37-6 (98157)
തതസ്തദ്രൂപവയസമാഗതം നൃപതിം ദിവഃ।
ശ്രീമന്തം പിതരം രാജാ ദദർശ സ പരീക്ഷിതം॥ 16-37-7 (98158)
ശമീകം ച മഹാത്മാനം പുത്രം തം ചാസ്യ ശൃംഗിണം।
അമാത്യാ യേ ച നിഹതാ രാജ്ഞസ്താംശ്ച ദദർശ ഹ॥ 16-37-8 (98159)
തതഃ സോവഭൃഥേ രാജാ മുദിതോ ജനമേജയഃ।
പിതരം സ്നാപയാമാസ സ്വയം സസ്നൌ ച പാർഥിവഃ॥ 16-37-9 (98160)
`പരീക്ഷിദപി തത്രൈവ ബഭൂവ സ തിരോഹിതഃ।'
സ്നാത്വാ സ നൃപതിർവിപ്രമാസ്തീകമിദമബ്രവീത്।
യായാവരകുലോത്പന്നം ജരത്കാരുസുതം തദാ॥ 16-37-10 (98161)
ആസ്തീക വിവിധാശ്ചര്യോ യജ്ഞേഽയമിതി മേ മതിഃ।
യദദ്യായം പിതാ പ്രാപ്തോ മമ ശോകപ്രണാശനഃ॥ 16-37-11 (98162)
ആസ്തീക ഉവാച। 16-37-12x (8064)
ഋഷിർദ്വൈപായനോ യത്ര പുരാണസ്തപസോ നിധിഃ।
യജ്ഞേ കുരുകുലശ്രേഷ്ഠ തസ്യ ലോകാവുഭൌ ജിതൌ॥ 16-37-12 (98163)
ശ്രുതം വിചിത്രമാഖ്യാനം ത്വയാ പാണ്ഡവനന്ദന।
സർപാശ്ച ഭസ്മസാന്നീതാ ഗതാശ്ച പദവീം പിതുഃ॥ 16-37-13 (98164)
കഥഞ്ചിത്തക്ഷകോ മുക്തഃ സത്യത്വാത്തവ പാർഥിവ।
ഋഷയഃ പൂജിതാഃ സർവേ ഗതിർദൃഷ്ടാ മഹാത്മനഃ॥ 16-37-14 (98165)
പ്രാപ്തഃ സുവിപുലോ ധർമഃ ശ്രുത്വാ പാപവിനാശനം।
വിമുക്തോ ഹൃദയഗ്രന്ഥിരുദാരജനദർശനാത്॥ 16-37-15 (98166)
യേ ച പക്ഷധരാ ധർമേ സദ്വൃത്തരുചയശ്ച യേ।
യാന്ദൃഷ്ട്വാ ഹീയതേ പാപം തേഭ്യഃ കാര്യാ നമസ്ക്രിയാ॥ 16-37-16 (98167)
സൌതിരുവാച। 16-37-17x (8065)
ഏതച്ഛ്രുത്വാ ദ്വിജശ്രേഷ്ഠാത്സ രാജാ ജനമേജയഃ।
പൂജയാമാസ തമൃഷിമനുമാന്യ പുനഃപുനഃ॥ 16-37-17 (98168)
പപ്രച്ഛ തമൃഷി ചാപി വൈശംപായനമച്യുതം।
കഥാവശേഷം ധർമജ്ഞോ വനവാസസ്യ സത്തമ॥ ॥ 16-37-18 (98169)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്രമവാസികപർവണി പുത്രദർശനപർവണി സപ്തത്രിംശോഽധ്യായഃ॥ 37 ॥
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Footnotes
7-37-2 സ ധൃതരാഷ്ട്രോ രാജാ വിദുരശ്ച സിദ്ധിം യയൌ ഇതി ദ്വയോഃ സംബന്ധഃ। തത്രാപി വിദുരസ്തപോബലാത്। ധൃതരാഷ്ട്രോ വ്യാസം സമാസാദ്യേതി സംബന്ധഃ॥ 7-37-15 പാപവിനാശം ഇതിഹാസമിതി ശേഷഃ॥ 7-37-16 പക്ഷധരാഃ പക്ഷസ്ഥാപകാഃ॥ആശ്രമവാസികപർവ - അധ്യായ 038
॥ ശ്രീഃ ॥
16.38. അധ്യായഃ 038
അഥ പുത്രദർശനപർവ ॥ 2 ॥Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Topics
ധൃതരാഷ്ട്രേണ പുത്രദർശനാനന്തരം യുധിഷ്ഠിരാദിഭിഃ സഹ പുനഃ സ്വാശ്രമംപ്രത്യാഗമനം॥ 1 ॥ വ്യാസേന ധൃതാഷ്ട്രംപ്രതി യുധിഷ്ഠിരാദീനാം നഗരപ്രസ്ഥാപനചോദനാ॥ 2 ॥ നഗരംപ്രതി പുനരാഗമനമനിച്ഛതാപി യുധിഷ്ഠിരേണ ധൃതരാഷ്ട്രസ്യ കുന്തീഗാന്ധാര്യോശ്ച നിദേശനിർബന്ധേന പുനഃ സർവൈഃസഹ ഹാസ്തിനപുരം പ്രത്യാഗമനം॥ 3 ॥Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Text
ജനമേജയ ഉവാച।
ദൃഷ്ട്വാ പുത്രാംസ്തഥാ പൌത്രാൻസാനുബന്ധാഞ്ജനാധിപഃ।
ധൃതരാഷ്ട്രഃ കിമകരോദ്രാജാ ചൈവ യുധിഷ്ഠിരഃ॥ 16-38-1 (98170)
വൈശംപായന ഉവാച। 16-38-2x (8066)
തദ്ദൃഷ്ട്വാ മഹദാശ്ചര്യം പുത്രാണാം ദർശനം പുനഃ।
വീതശോകഃ സ രാജർഷിഃ പുനരാശ്രമമാഗമത്॥ 16-38-2 (98171)
ഇതരസ്തു ജനഃ സർവസ്തേ ചൈവ പരമർഷയഃ।
പ്രതിജഗ്മുര്യഥാകാമം ധൃതാരാഷ്ട്രാഭ്യനുജ്ഞയാ॥ 16-38-3 (98172)
പാണ്ഡവാസ്തു മഹാത്മാനോ ലഘുഭൂയിഷ്ഠസൈനികാഃ।
അനുജഗ്മുർമഹാത്മാനം സദാരാസ്തം മഹീപതിം॥ 16-38-4 (98173)
തമാശ്രമഗതം ധീമാൻബ്രഹ്മർഷിർലോകപൂജിതഃ।
ദ്വൈപായനോഽഭ്യുപാഗംയ രാജാനമിദംനബ്രവീത്॥ 16-38-5 (98174)
ധൃതാഷ്ട്ര മഹാബാഹോ ശൃണു കൌരവനന്ദന।
ശ്രുതാസ്തേ ജ്ഞാനവൃദ്ധാനാമൃഷീണാം പുണ്യകർമണാം॥ 16-38-6 (98175)
അദ്ധാഭിജനവൃദ്ധാനാം വേദവേദാംഗവേദിനാം।
ധർമജ്ഞാനാം പുരാണാനാം വദതാം വിവിധാഃ കഥാഃ॥ 16-38-7 (98176)
മാ സ്മ ശോകേ മനഃ കാർഷീർദിഷ്ടേ ന വ്യഥതേ ബുധഃ।
ശ്രുതം ദേവരഹസ്യം തേ നാരദാദ്ദേവദർശനാത്॥ 16-38-8 (98177)
ഗതാസ്തേ ക്ഷത്രധർമേണ ശസ്ത്രപൂതാം ഗതിം ശുഭാം।
യഥാ ദൃഷ്ടാസ്ത്വയാ പുത്രാസ്തഥാ കാമവിഹാരിണഃ॥ 16-38-9 (98178)
യുധിഷ്ഠിരഃ സ്വയം ധീമാൻഭവന്തമനുരുധ്യതേ।
സഹിതോ ഭ്രാതൃഭിഃ സർവൈഃഇ സദാരഃ സസുഹൃജ്ജനഃ॥ 16-38-10 (98179)
വിസർജയൈനം യാത്വേഷ സ്വരാജ്യമനുശാസതാം।
മാസഃ സമധികസ്തേഷാമതീതോ വസതാം വനേ॥ 16-38-11 (98180)
ഏതദ്ധി നിത്യം യത്നേന പദം രക്ഷ്യം നരാധിപ।
ബഹുപ്രത്യർഥികം ഹ്യേതദ്രാജ്യം നാമ കുരൂദ്വഹ॥ 16-38-12 (98181)
ഇത്യുക്തഃ കൌരവോ രാജാ വ്യാസേനാമിതബുദ്ധിനാ।
യുധിഷ്ഠിരമഥാഹൂയ വാഗ്മീ വചനമബ്രവീത്॥ 16-38-13 (98182)
അജാതശത്രോ ഭദ്രം തേ ശൃണു മേ ഭ്രാതൃഭിഃ സഹ।
ത്വത്പ്രസാദാൻമഹീപാല ശോകോ നാസ്മാൻപ്രബാധതേ॥ 16-38-14 (98183)
രമേ ചാഹം ത്വയാ പുത്ര പുരേവ ഗജസാഹയേ।
നാഥേനാനുഗതോ വിദ്വൻപ്രിയേഷു പരിവർതിനാ॥ 16-38-15 (98184)
പ്രാപ്തം പുത്രഫലം ത്വത്തഃ പ്രീതിർമേ പരമാ ത്വയി।
ന മേ മന്യുർമഹാബാഹോ ഗംയതാം മാ ചിരം കൃഥാഃ॥ 16-38-16 (98185)
ഭവന്തം ചേഹ സംപ്രേക്ഷ്യ തപോ മേ പരിഹീയതേ।
ഉപയുക്തം ശരീരം ച ത്വാം ദൃഷ്ട്വാ ധാരിതം പുനഃ॥ 16-38-17 (98186)
മാതരൌ തേ തഥൈവേമേ ശീർണപർണകൃതാശനേ।
മമ തുല്യവ്രതേ പുത്ര ന ചിരം വർതയിഷ്യതഃ॥ 16-38-18 (98187)
ദുര്യോധനപ്രഭൃതയോ ദൃഷ്ടാ ലോകാന്തരം ഗതാഃ।
വ്യാസസ്യ തപസോ വീര്യാദ്ഭവതശ്ച സമാഗമാത്॥ 16-38-19 (98188)
പ്രയോജനം ചിരം വൃത്തം ജീവിതസ്യ മമാനഘ।
ഉഗ്രം തപഃ സമാസ്ഥാസ്യേത്വമനുജ്ഞാതുമർഹസി॥ 16-38-20 (98189)
ത്വയ്യദ്യ പിണ്ഡഃ കീർതിശ്ച കുലം ചേദം പ്രതിഷ്ഠിതം।
ശ്വോവാഽദ്യ വാ മഹാബാഹോ ഗംയതാം മാചിരം കൃഥാഃ॥ 16-38-21 (98190)
രാജനീതിഃ സുബഹുശഃ ശ്രുതാ തേ ഭരതർഷഭ।
സന്ദേഷ്ടവ്യം ന പശ്യാമി കൃതമേതാവതാ വിഭോ॥ 16-38-22 (98191)
വൈശംപായന ഉവാച। 16-38-23x (8067)
ഇത്യുക്തവചനം തം തു നൃപോ രാജാനമബ്രവീത്।
ന മാമർഹസി ധർമജ്ഞ പരിത്യക്തുമനാഗസം॥ 16-38-23 (98192)
കാമം ഗച്ഛന്തു മേ സർവേ ഭ്രാതരോഽനുചരാസ്തഥാ।
ഭവന്തമഹമന്വിഷ്യേ മാതരൌ ച യതവ്രതഃ॥ 16-38-24 (98193)
തമുവാചാഥ ഗാന്ധാരീ മൈവം പുത്ര ശൃണുഷ്വ ച।
ത്വയ്യധീനം കുരുകുലം പിണ്ഡശ്ച ശ്വശുരസ്യ മേ॥ 16-38-25 (98194)
ഗംയതാം പുത്ര പര്യാപ്തമേതാവത്പൂജിതാ വയം।
രാജാ യദാഹ തത്കാര്യം ത്വയാ പുത്ര പിതുർവചഃ॥ 16-38-26 (98195)
വൈശംപായന ഉവാച। 16-38-27x (8068)
ഇത്യുക്തഃ സ തു ഗാന്ധാര്യാ കുന്തീമിദമഭാഷത।
സ്നേഹബാഷ്പാകുലേ നേത്രേ പരിമൃജ്യ വിനീതവത്॥ 16-38-27 (98196)
വിസർജയതി മാം രാജാ ഗാന്ധാരീ ച യശസ്വിനീ।
ഭവത്യാം ബദ്ധചിത്തസ്തു കഥം യാസ്യാമി ദുഃഖിതഃ॥ 16-38-28 (98197)
ന ചോത്സഹേ തപോവിഘ്നം കർതും തേ ധർമചാരിണി।
തപസോ ഹി പരം നാസ്തി തപസാ വിന്ദതേ മഹത്॥ 16-38-29 (98198)
മമാപി ന തഥാ രാജ്ഞി രാജ്യേ ബുദ്ധിര്യഥാ പുരാ।
തപസ്യേവാനുരക്തം മേ മനഃ സർവാത്മനാ തഥാ॥ 16-38-30 (98199)
ശൂന്യേയം ച മഹീ കൃത്സ്നാ ന മേ പ്രീതികരീ ശുഭേ।
ബാന്ധവാ നഃ പരിക്ഷീണാ ബലം നോ ന യഥാ പുരാ॥ 16-38-31 (98200)
പാഞ്ചാലാഃ സുഭൃശം ക്ഷീണാഃ കന്യാമാത്രാവശേഷിതാഃ।
ന തേഷാം കുലകർതാരം കഞ്ചിത്പശ്യാംയഹം ശുഭേ॥ 16-38-32 (98201)
സർവേ ഹി ഭസ്മാസാന്നീതാസ്തേ ദ്രോണേന രണാജിരേ।
അവശിഷ്ടാശ്ച നിഹതാ ദ്രോണപുത്രേണ വൈ നിശി।
ചേദയശ്ചൈവ മത്സ്യാശ്ച ദൃഷ്ടപൂർവാസ്തഥൈവ നഃ॥ 16-38-33 (98202)
കേവലം വൃഷ്ണിചക്രം ച വാസുദേവപരിഗ്രഹാത്।
യദ്ദൃഷ്ട്വാ സ്ഥാതുമിച്ഛാമി ധർമാർഥം നാർഥഹേതുതഃ॥ 16-38-34 (98203)
ശിവേന പശ്യ നഃ സർവാന്ദുർലഭം തവ ദർശനം।
ഭവിഷ്യത്യംബ രാജാ ഹി തീവ്രം ചാരപ്സ്യതേ തപഃ॥ 16-38-35 (98204)
ഏതച്ഛ്രുത്വാ മഹാബാഹുഃ സഹദേവോ യുധാംപതിഃ।
യുധിഷ്ഠിരമുവാചേദം ബാഷ്പവ്യാകുലലോചനഃ॥ 16-38-36 (98205)
നോത്സഹേഽഹം പരിത്യക്തും മാതരം ഭരതർഷഭ।
പ്രതിയാതു ഭവാൻക്ഷിപ്രം തപസ്തപ്സ്യാംയഹം വനേ॥ 16-38-37 (98206)
ഇഹൈവ ശോഷയിഷ്യാമി തപസേദം കലേവരം।
പാദശുശ്രൂഷണേരക്തോ രാജ്ഞോ മാത്രോസ്തഥാഽനയോഃ॥ 16-38-38 (98207)
തമുവാച തതഃ കുന്തീ പരിഷ്വജ്യ മഹാഭുജം।
ഗംയതാം പുത്ര മൈവം ത്വം വോചഃ കുരു വചോ മമ॥ 16-38-39 (98208)
ആഗമാ വഃ ശിവാഃ സന്തു സ്വസ്ഥാ ഭവത പുത്രകാഃ।
ഉപരോധോ ഭവേദേവമസ്മാകം തപസഃ കൃതേ॥ 16-38-40 (98209)
ത്വത്സ്നേഹപാശബദ്ധാ ച ഹീയേയം തപസഃ പരാത്।
തസ്മാത്പുത്രക ഗച്ഛ ത്വം ശിഷ്ടമൽപം ച നഃ പ്രഭോ॥ 16-38-41 (98210)
ഏവം സംസ്തംഭിതം വാക്യൈഃ കുന്ത്യാ ബഹുവിധൈർമനഃ।
സഹദേവസ്യ രാജേന്ദ്ര രാജ്ഞശ്ചൈവ വിശേഷതഃ॥ 16-38-42 (98211)
തേ മാത്രാ സമനുജ്ഞാതാ രാജ്ഞാ ച കുരുപുംഗവാഃ।
അഭിവാദ്യ കുരുശ്രേഷ്ഠമാമന്ത്രയിതുമാരഭൻ॥ 16-38-43 (98212)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 16-38-44x (8069)
രാജ്യം പ്രതി ഗമിഷ്യാമഃ ശിവേന പ്രതിനന്ദിതഃ।
അനുജ്ഞാതാസ്ത്വയാ രാജൻഗമിഷ്യാമോ വികൽമഷാഃ॥ 16-38-44 (98213)
ഏവമുക്തഃ സ രാജർഷിർധർമരാജ്ഞാ മഹാത്മനാ।
അനുയജ്ഞേ ജയാശീർഭിഃ പൂജയിത്വാ യുധിഷ്ഠിരം॥ 16-38-45 (98214)
ഭീമം ച ബലിനാം ശ്രേഷ്ഠം സാന്ത്വയാമാസ പാർഥിവഃ।
സ ചാസ്യ സംയങ്മേധാവീ പ്രത്യപദ്യത വീര്യവാൻ॥ 16-38-46 (98215)
അർജുനം ച സമാശ്ലിഷ്യ യംമൌ ച ഭരതർഷഭൌ।
അനുയജ്ഞേ സ കൌരവ്യഃ പരിഷ്വജ്യാഭിനന്ദ്യ ച॥ 16-38-47 (98216)
ഗാന്ധാര്യാ ചാഭ്യനുജ്ഞാതാഃ കൃതപാദാഭിവാദനാഃ।
ജനന്യാ സമുപാഘ്രാതാഃ പരിഷ്വക്താശ്ച തേ നൃപം॥ 16-38-48 (98217)
ചക്രുഃ പ്രദക്ഷിണം സർവേ വത്സാ ഇവ നിവാരണേ।
പുനഃ പുനർനിരീക്ഷന്തഃ പ്രചക്രുസ്തേ പ്രദക്ഷിണം॥ 16-38-49 (98218)
ദ്രൌപദീപ്രമുഖാശ്ചൈവ സർവാഃ കൌരവയോഷിതഃ।
ന്യായതഃ ശ്വശുരേ വൃത്തിം പ്രയുജ്യ പ്രയയുസ്തതഃ॥ 16-38-50 (98219)
ശ്വശ്രൂഭ്യാം സമനുജ്ഞാതാഃ പരിഷ്വജ്യാഭിനന്ദിതാഃ॥
സന്ദിഷ്ടാശ്ചേതികർതവ്യം പ്രയയുർഭർതൃഭിഃ സഹ॥ 16-38-51 (98220)
തതഃ പ്രജജ്ഞേ നിനദഃ സൂതാനാം യുജ്യതാമിതി।
ഉഷ്ട്രാണാം ക്രോശതാം ചാപി ഹയാനാം ഹേഷതാമപി॥ 16-38-52 (98221)
തതോ യുധിഷ്ഠിരോ രാജാ സദാരഃ സഹസൈനികഃ।
നഗരം ഹാസ്തിനപുരം പുനരായാത്സബാന്ധവഃ॥ ॥ 16-38-53 (98222)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്രമവാസികപർവണി പുത്രദർശനപർവണി അഷ്ടത്രിംശോഽധ്യായഃ॥ 38 ॥ ॥ സമാപ്തം ചേദം പുത്രദർശനപർവ ॥ 2 ॥
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Footnotes
7-38-12 ബഹവഃ പ്രത്യർഥിനഃ പ്രാർഥയാനാഃ ശത്രവോ യത്ര തത്॥ 7-38-15 നാഥേന ത്വയാ॥ 7-38-24 അന്വിഷ്യേ സേവിഷ്യേ॥ 7-38-32 കഥാമാത്രാവശേഷിതാ ഇതി ഝ.പാഠഃ॥ 7-38-35 അവിഷഹ്യം ച രാജാ ഹീതി ഝ.പാഠഃ॥ 7-38-41 ശ്രേയസഃ പരാദീതി ക.ട.പാഠഃ। ശിഷ്ഠമായുരിതി ശേഷഃ॥ 7-38-49 നിവാരണേ സ്തനപാനാദിതി ശേഷഃ॥ 7-38-50 തഥൈവ ദ്രൌപദീ ഭദ്രാ പാണ്ഡ്യജാ ഭുജഗേന്ദ്രജേതി ക.ഠ.ഥ.പാഠഃ॥ആശ്രമവാസികപർവ - അധ്യായ 039
॥ ശ്രീഃ ॥
16.39. അധ്യായഃ 039
അഥ നാരദാഗമനപർവ ॥ 3 ॥Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Topics
കദാചന ഹാസ്തിനപുരമുപാഗതേന നാരദേന പാണ്ഡവാൻപ്രതി ധൃതരാഷ്ട്രാദീനാം സ്വർഗപ്രാപ്തിനിവേദനം॥ ധൃതരാഷ്ട്രേ ഗാന്ധാരീകുന്തീസഞ്ജയൈഃ സഹ ഗംഗായാമാപ്ലുത്യ സ്വാശ്രമമാഗച്ഛതി സതി മധ്യേമാർഗം ദാവാഗ്നിനാ തത്പരീവേഷ്ടനം॥ ധൃരരാഷ്ട്രേണ സഞ്ജയ പ്രത്യപ്നിതോ ദൂരാപസരണപ്രേരണാപൂർവകം കുന്തീഗാന്ധാരീഭ്യാം സഹ വൻഹൌ പ്രവേശനം॥ 3 ॥ തതഃ സഞ്ജയേന ഹിമവത്പർവതംപ്രതി ഗമനം॥ 4 ॥Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Text
വൈശംപായന ഉവാച।
തേഷു ചോപനിവൃത്തേഷു പാണ്ഡവേഷു യദൃച്ഛയാ।
ദേവർഷിർനാരദോ രാജന്നാജഗാമ യുധിഷ്ഠിരം॥ 16-39-1 (98223)
തമഭ്യർച്യ മഹാബാഹുഃ കുരുരാജോ യുധിഷ്ഠിരഃ।
ആസീനം പരിവിശ്വസ്തം പ്രോവാച വദതാംവരഃ॥ 16-39-2 (98224)
ചിരാത്തു നാനുപശ്യാമി ഭഗവന്തമുപസ്ഥിതം।
കച്ചിത്തേ കുശലം വിപ്ര ശുഭം വാ പ്രത്യുപസ്ഥിതം॥ 16-39-3 (98225)
കേ ദേശാഃ പരിദൃഷ്ടാസ്തേ കിം ച കാര്യം കരോമി തേ।
തദ്ബ്രൂഹി ദ്വിജമുഖ്യസ്ത്വം ഹ്യസ്മാകം ച പ്രിയോഽതിഥിഃ। 16-39-4 (98226)
നാരദ ഉവാച। 16-39-5x (8070)
ചിരദൃഷ്ടോസി മേഽത്യേവമാഗതോഽഹം തപോവനാത്।
പരിദൃഷ്ടാനി തീർഥാനി ഗംഗാ ചൈവ മയാ നൃപ॥ 16-39-5 (98227)
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച। 16-39-6x (8071)
വദന്തി പുരുഷാ മേഽദ്യ ഗംഗാതീരനിവാസിനഃ।
ധൃതരാഷ്ട്രം മഹാത്മാനമാസ്ഥിതം പരമം തപഃ॥ 16-39-6 (98228)
അപി ദൃഷ്ടസ്ത്വയാ തത്ര കുശലീ സ കുരൂദ്വഹഃ।
ഗാന്ധാരീ ച പൃഥാ ചൈവ സൂതപുത്രശ്ച സഞ്ജയഃ॥ 16-39-7 (98229)
കഥം ച വർതതേ ചാദ്യ പിതാ മമ സ പാർഥിവഃ।
ശ്രോതുമിച്ഛാമി ഭഗവന്യദി ദൃഷ്ടസ്ത്വയാ നൃപഃ॥ 16-39-8 (98230)
നാരദ ഉവാച। 16-39-9x (8072)
സ്ഥിരീഭൂയ മഹാരാജ ശൃണു വൃത്തം യഥാതഥം।
യഥാശ്രുതം ച ദൃഷ്ടം ച മയാ തസ്മിംസ്തപോവനേ॥ 16-39-9 (98231)
വനവാസനിവൃത്തേഷു ഭവത്സു കുരുനന്ദന।
കുരുക്ഷേത്രാത്പിതാ തുഭ്യ ഗംഗാദ്വാരം യയൌ നൃപ॥ 16-39-10 (98232)
ഗാന്ധാര്യാ സഹിതോ ധീമാന്വധ്വാ കുന്ത്യാ സമന്വിതഃ।
സഞ്ജയേന ച സൂതേന സാഗ്നിഹോത്രഃ സയാജകഃ॥ 16-39-11 (98233)
ആതസ്ഥേ സ തപസ്തീവ്രം പിതാ തവ തപോധനഃ।
അഗ്നിം മുഖേ സമാധായ വായുഭക്ഷോഽഭവൻമുനിഃ॥ 16-39-12 (98234)
വനേ സ മുനിഭിഃ സർവൈഃ പൂജ്യമാനോ മഹാതപാഃ।
ത്വഗസ്ഥിമാത്രശേഷഃ സ ഷൺമാസാനഭവന്നൃപഃ॥ 16-39-13 (98235)
ഗാന്ധാരീ തു ജലാഹാരീ കുന്തീ മാസോപവാസിനീ।
സഞ്ജയഃ ഷഷ്ഠഭുക്തേന വർതയാമാസ ഭാരത॥ 16-39-14 (98236)
അഗ്നീംസ്തു യാജകാസ്തത്ര ജുഹുവുർവിധിവത്പ്രഭോ।
ദൃശ്യതോഽദൃശ്യതശ്ചൈവ വനേ തസ്മിന്നൃപസ്യ വൈ॥ 16-39-15 (98237)
അനികേതോഥ രാജാ സ ബഭൂവ വനഗോചരഃ।
തേ ചാപി സഹിതേ ദേവ്യൌ സഞ്ജയശ്ച തമന്വയുഃ॥ 16-39-16 (98238)
സഞ്ജയോ നൃപതേർനേതാ സമേഷു വിഷമേഷു ച।
ഗാന്ധാര്യാശ്ച പൃഥാ ചൈവ ചക്ഷുരാസീദനിന്ദിതാ॥ 16-39-17 (98239)
തതഃ കദാചിദ്ഗംഗായാഃ കച്ഛേ സ നൃപസത്തമഃ।
ഗംഗായാമാപ്ലുതോ ധീമാനാശ്രമാഭിമുഖോ യയൌ॥ 16-39-18 (98240)
അഥ വായുഃ സമുദ്ഭുതോ ദാവാഗ്നിരഭവൻമഹാൻ।
ദദാഹ തദ്വനം സർവം പരിഗൃഹ്യ സമന്തതഃ॥ 16-39-19 (98241)
ദഹ്യത്സു മൃഗയൂഥേഷു ദ്വിജിഹ്വേഷു സമന്തതഃ।
വരാഹാണാം ച യൂഥേഷു സംശ്രയത്സു ജലാശയാൻ॥ 16-39-20 (98242)
സംപ്രദീപ്തേ വനേ തസ്മിൻപ്രാപ്തേ വ്യസന ഉത്തമേ।
നിരാഹാരതയാ രാജാ മന്ദപ്രാണവിചേഷ്ടിതഃ।
അസമർഥോഽപസരണേ സുകൃശേ മാതരൌ ച തേ॥ 16-39-21 (98243)
തതഃ സ നൃപതിർദൃഷ്ട്വാ വഹ്നിമായാന്തമന്തികാത്।
ഇദമാഹ തതഃ സൂതം സഞ്ജയം ജയതാംവരഃ॥ 16-39-22 (98244)
ഗച്ഛ സഞ്ജയ യത്രാഗ്നിർന ത്വാം ദഹതി കർഹിചിത്।
വയമത്രാഗ്നിനാ യുക്താ ഗമിഷ്യാമഃ പരാം ഗതിം॥ 16-39-23 (98245)
തമുവാച കിലോദ്വിഗ്നഃ സഞ്ജയോ വദതാംവരഃ।
രാജൻമൃത്യുരനിഷ്ടോഽയം ഭവിതാ തേ വൃഥാഽഗ്നിനാ॥ 16-39-24 (98246)
ന ചോപായം പ്രപശ്യാമി മോക്ഷണേ ജാതവേദസഃ।
യദത്രാനന്തരം കാര്യം തദ്ഭവാന്വക്തുമർഹതി॥ 16-39-25 (98247)
ഇത്യുക്തഃ സഞ്ജയേനേദം പുനരാഹ സ പാർഥിവഃ।
നൈഷ മൃത്യുരനിഷ്ടോ നോ നിഃസൃതാനാം ഗൃഹാത്സ്വയം॥ 16-39-26 (98248)
ജലമഗ്നിസ്തഥാ വായുരഥവാഽപി വികർഷണം।
താപസാനാം പ്രശസ്യം തേ ഗച്ച സഞ്ജയ മാചിരം॥ 16-39-27 (98249)
ഇത്യുക്ത്വാ സഞ്ജയം രാജാ സമാധായ മനസ്തഥാ।
പ്രാങ്മുഖഃ സഹ ഗാന്ധാര്യാ കുന്ത്യാ ചോപാവിശത്തദാ॥ 16-39-28 (98250)
സഞ്ജയസ്തം തഥാ ദൃഷ്ട്വാ പ്രദക്ഷിണമഥാകരോത്।
ഉവാച ചൈനം മേധാവീ യുങ്ക്ഷ്വാത്മാനമിതി പ്രഭോ॥ 16-39-29 (98251)
ഋഷിപുത്രോ മനീഷീ സ രാജ ചക്രേഽസ്യ തദ്വചഃ।
സന്നിരുധ്യേന്ദ്രിയഗ്രാമമാസീത്കാഷ്ഠോപമസ്തദാ॥ 16-39-30 (98252)
ഗാന്ധാരീ ച മഹാഭാഗാ ജനനീ ച പൃഥാ തവ।
ദാവാഗ്നിനാ സമായുക്തേ സ ച രാജാ പിതാ തവ॥ 16-39-31 (98253)
സഞ്ജയസ്തു മഹാപ്രാജ്ഞസ്തസ്മാദ്ദാവാദമുച്യത।
ഗംഗാകൂലേ മയാ ദൃഷ്ടസ്താപസൈഃ പരിവാരിതഃ॥ 16-39-32 (98254)
സ താനാമന്ത്ര്യ തേജസ്വീ നിവേദ്യൈതച്ച സർവശഃ।
പ്രയയൌ സഞ്ജയോ ധീമാൻഹിമവന്തം മഹീധരം॥ 16-39-33 (98255)
ഏവം സ നിധനം പ്രാപ്തഃ കുരുരാജോ മഹാമനാഃ।
ഗാന്ധാരീ ച പൃഥാ ചൈവ ജനന്യൌ തേ വിശാംപതേ॥ 16-39-34 (98256)
യദൃച്ഛയാഽനുവ്രജതാ മയാ രാജ്ഞഃ കലേവരം।
തയോശ്ച ദേവ്യോരുഭയോർമയാ ദൃഷ്ടാനി ഭാരത॥ 16-39-35 (98257)
തതസ്തപോവനേ തസ്മിൻസമാജഗ്മുസ്തപോധനാഃ।
ശ്രുത്വാ രാജ്ഞസ്തദാ നിഷ്ഠാം ന ത്വശോചൻഗതീശ്ച തേ॥ 16-39-36 (98258)
തത്രാശ്രൌഷമഹം സർവമേതത്പുരുഷസത്തമ।
യഥാ ച നൃപതിർദഗ്ധോ ദേവ്യൌ തേ ചേതി പാണ്ഡവ॥ 16-39-37 (98259)
ന ശോചിതവ്യം രാജേന്ദ്ര സ്വർഗസ്ഥഃ പൃഥിവീപതിഃ।
പ്രാപ്തവാനഗ്നിസംയോഗം ഗാന്ധാരീ ജനനീ ച തേ॥ 16-39-38 (98260)
വൈശംപായന ഉവാച। 16-39-39x (8073)
ഏതച്ഛ്രുത്വാ ച സർവേഷാം പാണ്ഡവാനാം മഹാത്മനാം।
നിര്യാണം ധൃതരാഷ്ട്രസ്യ ശോകഃ സമഭവൻമഹാൻ॥ 16-39-39 (98261)
അന്തഃപുരാണാം ച തദാ മഹാനാർതസ്വരോഽഭവത്।
പൌരാണാം ച മഹാരാജ ശ്രുത്വാ രാജ്ഞസ്തദാ ഗതിം॥ 16-39-40 (98262)
അഹോ ധിഗിതി രാജാ തു വിക്രുശ്യ ഭൃശദുഃഖിതഃ।
ഊർധ്വബാഹുഃ സ്മരൻമാതുഃ പ്രരുരോദ യുധിഷ്ഠിരഃ॥ 16-39-41 (98263)
ഭീമസേനപുരോഗാശ്ച ഭ്രാതരഃ സർവ ഏവ തേ।
`രുരുദുർദുഃഖസന്തപ്താ വർണയന്തഃ പൃഥാം തദാ॥ 16-39-42 (98264)
അന്തഃപുരേഷു ച തദാ സുമഹാന്രുദിതസ്വനഃ।
പ്രാദുരാസീൻമഹാരാജ പൃഥാം ശ്രുത്വാ തഥാഗതാം॥ 16-39-43 (98265)
തം ച വൃദ്ധം തഥാ ദഗ്ധം ഹതപുത്രം നരാധിപം।
അന്വശോചന്ത തേ സർവേ ഗാന്ധാരീം ച തപസ്വിനീം॥ 16-39-44 (98266)
തസ്മിന്നുപരതേ ശബ്ദേ മുഹൂർതാദിവ ഭാരത।
നിഗൃഹ്യ ബാഷ്പം ധൈര്യേണ ധർമരാജോഽബ്രവീദിദം॥ ॥ 16-39-45 (98267)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്രമവാസികപർവണി നാരദാഗമനപർവണി ഏകോനചത്വാരിംശോഽധ്യായഃ॥ 39 ॥
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Footnotes
7-39-1 ദ്വിവർഷോപനിവൃത്തേഷ്വിതി ഝ.പാഠഃ॥ 7-39-5 മേ മയാഽതിചിരം ദൃഷ്ടോഽസീത്യർഥഃ॥ 7-39-12 മുഖേ പിണ്ഡാൻസമാധായേതി ക.ട.പാഠഃ। വീടാം മുഖേ സമാധായേതി ഝ.പാഠഃ॥ 7-39-15 ദൃശ്യതോഽദൃശ്യത ഇതി। പശ്യന്തമപശ്യന്തം ചാനാദൃത്യേത്യർഥഃ। നിയമേന സാന്നിധ്യാ ഭാവാത്॥ 7-39-27 വികർഷണം അനശനം॥ 7-39-30 ഋഷിപുത്രോ വ്യാസപുത്ര ഇതി യോഗസമാർഥ്യം സൂചിതം॥ആശ്രമവാസികപർവ - അധ്യായ 040
॥ ശ്രീഃ ॥
16.40. അധ്യായഃ 040
അഥ നാരദാഗമനപർവ ॥ 3 ॥Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Topics
യുധിഷ്ഠിരേണ ധൃതരാഷ്ട്രാദിനിധനശ്രവണേന ഭ്രാതൃഭിഃ സഹ സകരുണം പരിദേവനപൂർവകം സതിസംസ്കൃതാഗ്നൌ തേഷാം വൃഥാഗ്നിനാ ദാഹം പ്രത്യനുശോചനം॥ 1 ॥Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Text
യുധിഷ്ഠിര ഉവാച।
തഥാ മഹാത്മനസ്തസ്യ തപസ്യുഗ്രേ ച തസ്ഥുഷഃ।
അനാഥസ്യേവ നിധനം തിഷ്ഠത്സ്വസ്മാസു ബന്ധുഷു॥ 16-40-1 (98268)
ദുർവിജ്ഞേയാ ഗതിർബ്രഹ്മൻപുരുഷാണാം മതിർമമ।
യത്ര വൈചിത്രവീര്യോസൌ ദഗ്ധ ഏവം വനാഗ്നിനാ॥ 16-40-2 (98269)
യസ്യ പുത്രശതം ശ്രീമദഭവദ്ബാഹുശാലിനഃ।
നാഗായുതബലോ രാജാ സ ദഗ്ധോ ഹി ദവാഗ്നിനാ॥ 16-40-3 (98270)
യം പുരാ പര്യവീജന്ത താലവൃന്തൈർവരസ്ത്രിയഃ।
തം ഗൃധ്രാഃ പര്യവീജന്ത ദാവാഗ്നിപരികാലിതം॥ 16-40-4 (98271)
സൂതമാഗധസംഘൈശ്ച ശയാനോ യഃ പ്രബോധ്യതേ।
ധരണ്യാം സ നൃപഃ ശേതേ വികൃഷ്ടോ ഗൃധ്രവായസൈഃ॥ 16-40-5 (98272)
ന ച ശോചാമി ഗാന്ധാരീം ഹതപുത്രാം യശസ്വിനീം।
പതിലോകമനുപ്രാപ്താം തഥാ ഭർതൃവ്രതേ സ്ഥിതാം॥ 16-40-6 (98273)
പൃഥാമേവ ച ശോചാമി യാ പുത്രൈശ്വര്യമൃദ്ധിമത്।
ഉത്സൃജ്യ് സുമഹദ്ദീപ്തം വനവാസമരോചയത്॥ 16-40-7 (98274)
ധിഗ്രാജ്യമിദമസ്മാകം ധിഗ്ബലം ധിക്പരാക്രമം।
ക്ഷത്രധർമം ച ധിഗ്യസ്മാൻമൃതാ ജീവാമഹേ വയം॥ 16-40-8 (98275)
സുസൂക്ഷ്മാ കില ലോകസ്യ ഗതിർദ്വിജവരോത്തമ।
യത്സമുത്സൃജ്യ രാജ്യം സാ വനവാസമരോചയത്॥ 16-40-9 (98276)
യുധിഷ്ഠിരസ്യ ജനനീ ഭീമസ്യ വിജയസ്യ ച।
അനാഥവത്കഥം ദഗ്ധാ ഇതി മുഹ്യാമി ചിന്തയൻ॥ 16-40-10 (98277)
വൃഥാ സന്തർപിതോ വഹ്നിഃ ഖാണ്ഡവേ സവ്യസാചിനാ।
ഉപകാരമജാനൻസ കൃതഘ്ന ഇതി മേ മതിഃ॥ 16-40-11 (98278)
യത്രാദഹത്സ ഭഗവാൻമാതരം സവ്യസാചിനഃ।
കൃത്വാ യോ ബ്രാഹ്മണച്ഛദ്മ ഭിക്ഷാർഥീ സമുപാഗതഃ॥ 16-40-12 (98279)
ധിഗഗ്നിം ധിക് ച പാർഥസ്യ വിശ്രുതാം സത്യസന്ധതാം।
ഇദം കഷ്ടതരം ചാന്യദ്ഭഗവൻപ്രതിഭാതി മേ॥ 16-40-13 (98280)
വൃഥാഽഗ്നിനാ സമായോഗോ യദഭൂത്പൃഥിവീപതേഃ।
തഥാ തപസ്വിനസ്തസ്യ രാജർഷേഃ കൌരവസ്യ ഹ॥ 16-40-14 (98281)
കഥമേവംവിധോ മൃത്യുഃ പ്രശാസ്യ പൃഥിവീമിമാം॥ 16-40-15 (98282)
തിഷ്ഠത്സു മന്ത്രപൂതേഷു തസ്യാഗ്നിഷു മഹാവനേ।
വൃഥാഽഗ്നിനാ സമായുക്തോ നിഷ്ഠാം പ്രാപ്തഃ പിതാ മമ॥ 16-40-16 (98283)
മന്യേ പൃഥാ വേപമാനാ കൃശാ ധമനിസന്തതാ।
ഹാ താത ധർമരാജേതി മാമാക്രന്ദൻമഹാഭയേ॥ 16-40-17 (98284)
ഭീമ പര്യാപ്നുഹി ഭയാദിതി ചൈവാഭിവാശതീ।
സമന്തതഃ പരിക്ഷിപ്താ മാതാഽഭൂൻമേ ദവാഗ്നിനാ॥ 16-40-18 (98285)
സഹദേവഃ പ്രിയസ്തസ്യാഃ പുത്രേഭ്യോധിക ഏവ തു।
ന ചൈനാം മോക്ഷയാമാസ വീരോ മാദ്രവതീസുതഃ॥ 16-40-19 (98286)
തച്ഛ്രുത്വാ രുരുദുഃ സർവേ സമാലിംഗ്യ പരസ്പരം।
പാണ്ഡവാഃക പഞ്ച ദുഃഖാർതാ ഭൂതാനീവ യുഗക്ഷയേ॥ 16-40-20 (98287)
തേഷാം തു പുരുഷേന്ദ്രാണാം രുദതാം രുദിതസ്വനഃ।
പ്രാസാദാഭോഗസംരുദ്ധേ അന്വരൌത്സീത്സ രോദസീ॥ ॥ 16-40-21 (98288)
ഇതി ശ്രീമൻമഹാഭാരതേ ആശ്രമവാസികപർവണി നാരദാഗമനപർവണി ചത്വാരിംശോഽധ്യായഃ॥ 40 ॥
ആശ്രമവാസികപർവ - അധ്യായ 041
॥ ശ്രീഃ ॥
16.41. അധ്യായഃ 041
അഥ നാരദാഗമനപർവ ॥ 3 ॥Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Topics
നാരദേന യുധിഷ്ഠിരംപ്രതി ദൃഥരാഷ്ട്രാദിദാഹകാഗ്നേർമന്ത്രപൂതത്വകഥനം॥ 1 ॥ യുധിഷ്ഠിരേണ യുയുത്സുപുരസ്കാരേണ ഗാന്ധാരീധൃതരാഷ്ട്രയോ രുദകദാനപൂർവകം കുന്ത്യാശ്ച വിധിവച്ഛ്രാദ്ധദാനം॥ 2 ॥ തതോ നാരദഗമനാനന്തരം പ്രജാപാലനേന നിജനഗരേ ഭ്രാത്രാദിഭിഃ സഹ സുഖവിഹാരഃ॥ 3 ॥Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Text
നാരദ ഉവാച।
നാസൌ വൃഥാഽഗ്നിനാ ദഗ്ധോ യഥാ തത്ര ശ്രുതം മയാ।
വൈചിത്രവീര്യോ നൃപതിർന തേ ശോച്യോ നരാധിപ॥ 16-41-1 (98289)
വനം പ്രവിശതാനേന വായുഭക്ഷേണ ധീമതാ।
അഗ്നയഃ കാരയിത്വേഷ്ടിമുത്സൃഷ്ടാ ഇതി നഃ ശ്രുതം॥ 16-41-2 (98290)
യാജകാസ്തു തതസ്തസ്യ താനഗ്നീന്നിർജനേ വനേ।
സമുത്സൃജ്യ യഥാകാമം ജഗ്മുർഭരതസത്തമ॥ 16-41-3 (98291)
സ വിവൃദ്ധസ്തദാ വഹ്നിർവനേ തസ്മിന്നഭൂത്കില।
തേന തദ്വനമാദീപ്തമിതി തേ താപസാഽബ്രുവൻ॥ 16-41-4 (98292)
സ രാജാ ജാഹ്നവീതീരേ യഥാ തേ കഥിതം മയാ।
തേനാഗ്നിനാ സമായുക്തഃ സ്വേനൈവ ഭരതർഷഭ॥ 16-41-5 (98293)
ഏവമാവേദയാമാസുർമുനയസ്തേ മമാനഘ।
യേ തേ ഭാഗീരഥീതീരേ മയാ ദൃഷ്ടാ യുധിഷ്ഠിര॥ 16-41-6 (98294)
ഏവം സ്വേനാഗ്നിനാ രാജാ സമായുക്തോ മഹീപതേ।
മാ ശോചിഥാസ്ത്വം നൃപതിം ഗതഃ സ പരമാം ഗതിം॥ 16-41-7 (98295)
ഗുരുശുശ്രൂഷയാ ചൈവ ജനനീ തേ ജനാധിപ।
പ്രാപ്താ സുമഹതീം സിദ്ധിമിതി മേ നാത്ര സംശയഃ॥ 16-41-8 (98296)
കർതുമർഹസി രാജേന്ദ്ര തേഷാം ത്വമുദകക്രിയാം।
ഭ്രാതൃഭിഃ സഹിതഃ സർവൈരേതദത്ര വിധീയതാം॥ 16-41-9 (98297)
വൈശംപായന ഉവാച। 16-41-10x (8074)
തതഃ സ പൃഥിവീപാലഃ പാണ്ഡവാനാം ധുരന്ധരഃ।
നിര്യയൌ സഹസോദര്യഃ സദാരശ്ച നരർഷഭഃ॥ 16-41-10 (98298)
പൌരജാനപദാശ്ചൈവ രാജഭക്തിപുരസ്കൃതാഃ।
ഗംഗാം പ്രജഗ്മുരഭിതോ വാസസൈകേന സംവൃതാഃ॥ 16-41-11 (98299)
തതോഽവഗാഹ്യ സലിലേ സർവേ തു കുരുപുംഗവാഃ।
യുയുത്സുമഗ്രതഃ കൃത്വാ ദദുസ്തോയം മഹാത്മനേ॥ 16-41-12 (98300)
ഗാന്ധാര്യാശ്ച പൃഥായാശ്ച വിധിവന്നാമഗോത്രതഃ।
ശാചം നിവർതയന്തസ്തേ തത്രോഷുർനഗരാദ്ബഹിഃ॥ 16-41-13 (98301)
പ്രേഷയാമാസ സ നരാന്വിധിജ്ഞാനാപ്തകാരിണഃ।
ഗംഗാദ്വാരം കുരുശ്രേഷ്ഠോ യത്ര ദഗ്ധോഽഭവന്നൃപഃ। 16-41-14 (98302)
തത്രൈവ തേഷാം തുല്യാനി ഗംഗാദ്വാരേഽന്വശാത്തദാ।
കർതവ്യാനീതി പുരുഷാന്ദത്തദേയാൻമഹീപതിഃ॥ 16-41-15 (98303)
ദ്വാദശേഽഹനി തേഭ്യഃ സ കൃതശൌചോ നരാധിപഃ।
ദദൌ ശ്രാദ്ധാനി വിധിവദ്ദക്ഷഇണാവന്തി പാണ്ഡവഃ॥ 16-41-16 (98304)
ധൃതരാഷ്ട്രം സമുദ്ദിശ്യ ദദൌ സ പൃഥിവീപതിഃ।
സുവർണം രജതം ഗാശ്ച ശയ്യാശ്ച സുമഹാധനാഃ॥ 16-41-17 (98305)
ഗാന്ധാര്യാശ്ചൈവ തേജസ്വീ പൃഥായാശ്ച പൃഥക്പൃഥക്।
സങ്കീർത്യ നാമനീ രാജാ ദദൌ ദാനമനുത്തമം॥ 16-41-18 (98306)
യോ യദിച്ഛതി യാവച്ച താവത്സ ലഭതേ ദ്വിജഃ।
ശയനം ഭോജനം യാനം മണിരത്നമഥോ ധനം॥ 16-41-19 (98307)
യാനമാച്ഛാദനം ഭോഗാന്ദാസീശ്ച സമലങ്കൃതാഃ।
ദദൌ രാജാ സമുദ്ദിശ്യ തയോർമാത്രോർമഹീപതിഃ॥ 16-41-20 (98308)
തതഃ സ പൃഥിവീപാലോ ദത്ത്വാ ശ്രാദ്ധാന്യനേകശഃ।
പ്രവിവേശ പുനർധീമാന്നഗരം വാരണാഹ്വയം॥ 16-41-21 (98309)
തേ ചാപി രാജവചനാത്പുരുഷാ യേ ഗതാഽഭവൻ।
സങ്കൽപ്യ തേഷാം കുല്യാനി പുനഃ പ്രത്യാഗമംസ്തതഃ॥ 16-41-22 (98310)
മാല്യൈർഗന്ധൈശ്ച വിവിധൈരർചയിത്വാ യഥാവിധി।
കുല്യാനി തേഷാം സംയോജ്യ തദാചഖ്യുർമഹീപതേഃ॥ 16-41-23 (98311)
സമാശ്വാസ്യ തു രാജാനം ധർമാത്മാനം യുധിഷ്ഠിരം।
നാരദോപ്യഗമത്പ്രീതഃ പരമർഷിര്യഥോപ്സിതം॥ 16-41-24 (98312)
ഏവം വർഷാണ്യതീതാനി ധൃതരാഷ്ട്രസ്യ ധീമതഃ।
വനവാസേ തഥാ ത്രീണി നഗരേ ദശപഞ്ച ച॥ 16-41-25 (98313)
ഹതപുത്രസ്യ സംഗ്രാമേ ദാനാനി ദദതഃ സദാ।
ജ്ഞാതിസംബന്ധിമിത്രാണാം ഭ്രാതൄണാം സ്വജനസ്യ ച॥ 16-41-26 (98314)
യുധിഷ്ഠിരസ്തു നൃപതിർനാതിപ്രീതമനാസ്തദാ।
ധാരയാമാസ തദ്രാജ്യം നിഹതജ്ഞാതിബാന്ധവഃ॥ ॥ 16-41-27 (98315)