Kumbhaghonam Edition in Telugu Script
4. విరాటపర్వ
విరాటపర్వ - అధ్యాయ 001
॥ శ్రీః ॥
4.1. అధ్యాయః 001
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
యుధిష్ఠిరేణ బ్రాహ్మణాయ మృగాపహృతారణిభాండప్రత్యర్పణం ॥ 1 ॥ ధౌంయేన బ్రాహ్మణమధ్యే దుర్యోధనాపనయాదికథనేన శోచతో యుధిష్ఠిరస్య దుఃఖానుభవవిషయే దేవాదినిదర్శనప్రదర్శనేన పరిసాంత్వనం ॥ 2 ॥ పాండవైః స్వసహచరబ్రాహ్మణాభ్యనుజ్ఞానసంపాదనేన తద్వితర్జనపూర్వకం ధౌంయేనసహ మంత్రాయ క్వచిదుపవేశనం ॥ 3 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-1-0 (28115)
॥ శ్రీవేదవ్యాసాయ నమః ॥ 4-1-0x (2967)
నారాయణం నమస్కృత్య నరం చైవ నరోత్తమం।
దేవీం సరస్వతీం వ్యాసం తతో జయముదీరయేత్ ॥ 4-1-1 (28116)
॥ జనమేజయ ఉవాచ ।
కథం విరాటనగరే మమ పూర్వపితామహాః ।
అజ్ఞాతవాసముషితా దుర్యోధనభయార్దితాః ॥ 4-1-2x (2968)
పతివ్రతా మహాభాగా సతతం సుఖభాగినీ ।
ద్రౌపదీ సా కథం బ్రహ్మన్నజ్ఞాతా దుఃఖితాఽవసత్ ॥ 4-1-2 (28117)
తే చ బ్రాహ్మణముఖ్యాశ్చ సూతపౌరోగవైః సహ।
అజ్ఞాతవాసముషితాః కథం చ పరిచారకాః ॥ 4-1-3 (28118)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-1-4x (2969)
యథా విరాటనగరే తవ పూర్వపితామహాః ।
అజ్ఞాతవాసముషితాస్తావద్వక్ష్యామి తచ్ఛృణు ॥ 4-1-4 (28119)
తథా స తాన్వరాఁల్లబ్ధ్వా ధర్మరాజో యుధిష్ఠిరః।
గత్వాఽఽశ్రమం బ్రాహ్మణేభ్య ఆచఖ్యౌ వృత్తమాత్మనః ॥ 4-1-5 (28120)
కథయిత్వా చ తత్సర్వం బ్రాహ్మణేభ్యో యుధిష్ఠిరః।
అరణీసహితం భాండం బ్రాహ్మణాయ న్యవేదయత్ ॥ 4-1-6 (28121)
తతో యుధిష్ఠిరో రాజా కుంతీపుత్రో దృఢవ్రతః।
సమాహూయానుజాన్సర్వానితి హోవాచ భారత ॥ 4-1-7 (28122)
ద్వాదశేమాని వర్షాణి రాష్ట్రాద్విప్రోషితా వయం।
ఛద్మనా హృతరాజ్యాశ్చ నిస్వాశ్చ బహుశః కృతాః ॥ 4-1-8 (28123)
ఉషితాశ్చ వనే వాసం యథా ద్వాదశ వత్సరాన్।
అజ్ఞాతచర్యాం వత్స్యామశ్ఛన్నా వర్షం త్రయోదశం ॥ 4-1-9 (28124)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-1-10x (2970)
ధర్మేణ తేఽభ్యనుజ్ఞాతాః పాండవాః సత్యవిక్రమాః।
అజ్ఞాతవాసం వత్స్యంతశ్ఛన్నా వర్షం త్రయోదశం ॥ 4-1-10 (28125)
ఉపోపవిశ్య విద్వాంసః స్నాతకాః సంశితవ్రతాః ।
యే తత్ర బ్రాహ్మణా ఆసన్వనవాససహాయినః ।
యే చ భక్తా వసంతి స్మ వనవాసే తపస్వినః ॥ 4-1-11 (28126)
తానబ్రువన్మహాత్మానో హృష్టాః ప్రాంజలయః స్థితాః ।
అభ్యనుజ్ఞాపయిష్యంతస్తాన్ప్రవాసే ధృతవ్రతాః ॥ 4-1-12 (28127)
విదితం భవతాం సర్వం ధార్తరాష్ట్రైర్యథా వయం ।
ఛద్మనా హృతరాజ్యాశ్చ నిస్వాశ్చ బహుశః కృతాః ॥ 4-1-13 (28128)
ఉషితాశ్చ వనే వాసం యథా ద్వాదశవత్సరాన్ ।
భవద్భిరేవ సహితా వన్యాహారా ద్విజోత్తమాః ॥ 4-1-14 (28129)
అజ్ఞాతవాససమయం శేషం వర్షం త్రయోదశం।
తద్వత్స్యామో వయం ఛన్నాస్తదనుజ్ఞాతుమర్హథ ॥ 4-1-15 (28130)
సుయోధనశ్చ దుష్టాత్మా కర్ణశ్చ సహసౌబలః ।
జానంతో విషమం కుర్యురస్మాస్వత్యంతవైరిణః ॥ 4-1-16 (28131)
యుక్తచారాశ్చ యత్తాశ్చ దాయే స్వస్య జనస్య చ ।
దురాత్మనాం హి కస్తేషాం విశ్వాసం గంతుమర్హతి ॥ 4-1-17 (28132)
అపి నస్తద్భవేద్భూయో యద్వయం బ్రాహ్మణైః సహ।
సమస్తేషు చ రాష్ట్రేషు స్వరాజ్యస్థా భవేమ హి ॥ 4-1-18 (28133)
ఇత్యుక్త్వా దుఃఖశోకార్తః శుచిర్ధర్మసుతస్తదా।
సంమూర్చ్ఛితోఽభవద్రాజా సాస్రకంఠో యుధిష్ఠిరః ॥ 4-1-19 (28134)
తమథాశ్వాసయన్సర్వే బ్రాహ్మణా భ్రాతృభిః సహ ॥ 4-1-20 (28135)
ప్రబుధ్య దుఃఖమోహార్తో ధౌంయం ధర్మభృతాంవరం ।
ప్రావైక్షత తదా రాజా సాశ్రుకంఠో యుధిష్ఠిరః ॥ 4-1-21 (28136)
అథ ధౌంయోఽబ్రవీద్వాక్యం మహార్థం నృపతిం తదా।
ఆశ్వాసయంస్తం స నృపం భ్రాతౄంశ్చ బ్రాహ్మణైః సహ ॥ 4-1-22 (28137)
రాజన్విద్వాన్భవాందాంతః సత్యసంధో జితేంద్రియః।
నైవంవిధాః ప్రముహ్యంతి ధీరాః కస్యాంచిదాపది ॥ 4-1-23 (28138)
దేవైరప్యాపదః ప్రాప్తాశ్ఛన్నైశ్చ బహుభిస్తదా।
తత్రతత్ర సపత్నానాం నిగ్రహార్థం మహాత్మభిః ॥ 4-1-24 (28139)
దితిపుత్రైర్హృతే రాజ్యే దేవరాజః సుదుఃఖితః।
బ్రహ్మాణం తోషయిష్యంశ్చ బ్రహ్మరూపం విధాయ చ ॥ 4-1-25 (28140)
ఇంద్రేణ నిషధం ప్రాప్య గిరిప్రస్థాహ్వయే పురే।
ఛన్నేనోష్య కృతం కర్మ ద్విషతాం బలనిగ్రహే ॥ 4-1-26 (28141)
ప్రసాదాద్బ్రహ్మణో రాజందితేః పుత్రాన్మహాబలాన్ ।
నిర్జిత్య తరసా శత్రూన్పునర్లోకాంజుగోప చ ॥ 4-1-27 (28142)
విష్ణునాఽశ్మగిరిం ప్రాప్య తదా దిత్యాం నివత్స్యతా।
గర్భే వధార్థం దైత్యానామజ్ఞాతేనోషితం చిరం ॥ 4-1-28 (28143)
ప్రోష్య వామనరూపేణ చ్ఛన్నేన బ్రహ్మచారిణా।
బలేర్యథా హృతం రాజ్యం విక్రమైస్తచ్చ తే శ్రుతం ॥ 4-1-29 (28144)
ఔర్వేణ వసతా ఛన్నమూరౌ బ్రహ్మర్షిణా తదా।
యత్కృతం తాత లోకేషు తచ్చ సర్వం శ్రుతం త్వయా ॥ 4-1-30 (28145)
ప్రచ్ఛన్నేనాపి సర్వత్ర హరిణా వృత్రనిగ్రహే।
వజ్రం ప్రవిశ్య శక్రస్య యత్కృతం తచ్చ తే శ్రుతం ॥ 4-1-31 (28146)
హుతాశనేన యచ్చాపః ప్రవిశ్య చ్ఛన్నమూషితం।
విబుధానాం హి యత్కర్మ కృతం తచ్చాపి తే శ్రుతం ॥ 4-1-32 (28147)
యథా వివస్వతా తాత ఛన్నేనోత్తమతేజసా।
నిర్దగ్ధాః శత్రవః సర్వే వసతా గవి వర్షశః ॥ 4-1-33 (28148)
విష్ణునా వసతా చాత్ర గృహే దశరథస్య వై।
దశగ్రీవో హతశ్ఛన్నం సంయుగే భీమకర్మణా ॥ 4-1-34 (28149)
ఏవమేతే మహాత్మానః ప్రచ్ఛన్నాస్తత్రతత్ర హి।
అజయంఛాత్రవాన్ముఖ్యాంస్తథా త్వమపి జేష్యసి ॥ 4-1-35 (28150)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-1-36x (2971)
ఇతి ధౌంయేన ధర్మజ్ఞో వాక్యైః స పరిహర్షితః।
శాంతబుద్ధిః పునర్భూత్వా వ్యష్టంభత యుధిష్ఠిరః ॥ 4-1-36 (28151)
అథాబ్రవీన్మహాబాహుర్భీమసేనో మహాబలః।
రాజానం బలినాం శ్రేష్ఠో గిరా సంపరిహర్షయన్ ॥ 4-1-37 (28152)
అవేక్షయ మహారాజ తవ గాండీవధన్వనా।
ధర్మార్థపరయా బుద్ధ్యా న కించిత్సాహసం కృతం ॥ 4-1-38 (28153)
సహదేవో మయా నిత్యం నకులశ్చ నివారితౌ ।
శక్తౌ విధ్వంసనే తేషాం శత్రుఘ్నౌ భీమవిక్రమౌ ॥ 4-1-39 (28154)
న వయం వర్త్మ హాస్యామో యస్మిన్యోక్ష్యతి నో భవాన్ ।
తద్విధత్తాం భవాన్సర్వం క్షిప్రం జేష్యామహే పరాన్ ॥ 4-1-40 (28155)
ఇత్యుక్తో భీమసేనేన ధర్మరాజో యుధిష్ఠిరః ।
సుఖోపవిష్టో విద్వద్భిస్తాపసైః సంశితవ్రతైః ॥ 4-1-41 (28156)
యే తద్భక్త్యాఽభవంస్తస్మిన్వనవాసే తపస్వినః ।
తానబ్రవీన్మహాప్రాజ్ఞః శిష్టాన్రాజా కృతాంజలిః ।
అభ్యనుజ్ఞాపయిష్యన్వై తస్మిన్వాసే ధృతవ్రతః ॥ 4-1-42 (28157)
విదితం భవతాం సర్వే ర్ధార్తరాష్ట్రైర్యథా వయం।
సంమంత్రాహృతరాజ్యాశ్చ నిస్స్వాశ్చ బహుశః కృతాః ।
ఉషితాః స్మో వనే కృచ్ఛ్రం తథా వర్షాణి ద్వాదశ ॥ 4-1-43 (28158)
అజ్ఞాతచర్యాసమయం శేషం వర్షం త్రయోదశం।
తద్వత్స్యామః క్వచిచ్ఛన్నాస్తదనుజ్ఞాతుమర్హథ ॥ 4-1-44 (28159)
ఇత్యుక్తా ధర్మరాజేన బ్రాహ్మణాః పరమాశిషః ।
ప్రయుజ్యాపృచ్ఛ్య భరతాన్యథాస్వం ప్రయయుర్గృహాన్ ॥ 4-1-45 (28160)
సర్వే వేదవిదో ముఖ్యా యతయో మునయస్తదా।
ఆశీరుక్త్వా యథాన్యాయం పునర్దర్శనకాంక్షిణః ॥ 4-1-46 (28161)
తే తు భృత్యాశ్చ దూతాశ్చ శిల్పినః పరిచారకాః।
అనుజ్ఞాప్య యథాన్యాయం పునర్దర్శనకాంక్షిణః ॥ 4-1-47 (28162)
సహ ధౌంయేన విద్వాంసస్తథా తే పంచ పాండవాః।
ఉత్థాయ ప్రయయుర్వీరాః కృష్ణామాదాయ భారత ॥ 4-1-48 (28163)
క్రోశమాత్రమతిక్రంయ తస్మాద్వాసాన్నిమిత్తతః ।
శ్వోభూతే మనుజవ్యాఘ్రాశ్ఛన్నవాసార్థముద్యతాః ॥ 4-1-49 (28164)
పృథక్ శాస్త్రవిదః సర్వే సర్వే మంత్రవిశారదాః ।
సంధివిగ్రహతత్వజ్ఞా మంత్రాయ సముపావిశన్ ॥ ॥ 4-1-50 (28165)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే విరాటపర్వణి పాండవప్రవేశపర్వణి ప్రథమోఽధ్యాయః ॥ 1 ॥
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Footnotes
4-1-1అయమధ్యాయో ఝo పుస్తకే వనపర్వాంతిమాధ్యాయతయా వర్తతే। విరాటo।విరాటపర్వ - అధ్యాయ 002
॥ శ్రీః ॥
4.2. అధ్యాయః 002
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
యుధిష్ఠిరేణ భ్రాతృభిః సహ మంత్రణేన విరాటనగరే నివాసనిర్ధారణం ॥ 1 ॥ తథా స్వస్య యతివేపపరిగ్రహేణ విరాటసభాస్తారీభవనకథనం ॥ 2 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-2-0 (28166)
వైశంపాయన ఉవాచ । 4-2-0x (2972)
నివృత్తవనవాసాస్తే సత్యసంధా మనస్వినః।
అకుర్వత పునర్మంత్రం సహ ధౌంయేన పాండవాః ॥ 1 ॥ 4-2-1 (28167)
అథాబ్రవీద్ధర్మరాజః కుంతీపుత్రో యుధిష్ఠిరః।
భ్రాతౄన్కృష్ణాం చ సంగ్రేక్ష్య ధౌంయం చ కురునందనః ॥ 2 ॥ 4-2-2 (28168)
ద్వాదశేమాని వర్షాణి రాజ్యాద్విప్రోషితా వయం।
త్రయోదశోఽయం సంప్రాప్తః కృచ్ఛ్రాత్పరమదుర్వసః।
స సాధు కౌంతేయ ఇతో వాసమర్జున రోచయ ॥ 3 ॥ 4-2-3 (28169)
త్రయోదశమిదం ప్రాప్తం క్వను వత్స్యామహేఽర్జున।
అబుద్ధా ధార్తరాష్ట్రైశ్చ సమగ్రాః సహ కృష్ణయా ॥ 4 ॥ 4-2-4 (28170)
అర్జున ఉవాచ। 4-2-5x (2973)
తస్యైవ వరదానేన ధర్మస్య మనుజాధిప।
అజ్ఞాతా విచరిష్యామో నరాణాం భరతర్షభ ॥ 5 ॥ 4-2-5 (28171)
యాని రాష్ట్రాణి వాసాయ కీర్తయిష్యామి కానిచిత్ ।
రమణీయాని గుప్తాని తేషాం కించిత్తు రోచయ ॥ 6 ॥ 4-2-6 (28172)
రంయా జనపదాః సంతి బహవస్త్వభితః కురూన్ ।
పాంచాలాశ్చైవ మత్స్యాశ్చ సాల్వవైదేహబాహ్లికాః ।
దశార్ణాః శూరసేనాశ్చ కలింగా మాగధా అపి ॥ 7 ॥ 4-2-7 (28173)
విరాటనగరం చాపి శ్రూయతే శత్రుసూదన ।
రమణీయం జనాకీర్ణం సుభిక్షం స్ఫీతమేవ చ ॥ 8 ॥ 4-2-8 (28174)
నానారాష్ట్రాణి చాన్యాని శ్రూయంతే సుబహూని చ ।
యత్ర తే రోచతే రాజంస్తత్ర గచ్ఛామహే వయం ॥ 9 ॥ 4-2-9 (28175)
కతమస్మింజనపదే మహారాజ నివత్స్యసి ।
మా విషాదే మనః కార్యం రాజ్యభ్రంశ ఇతి క్వచిత్ ॥ 10 ॥ 4-2-10 (28176)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 4-2-11x (2974)
ఏవమేతన్మహాబాహో యథా స భగవాన్ప్రభుః।
అబ్రవీత్సర్వభూతేశస్తథైతన్న తదన్యథా ॥ 11 ॥ 4-2-11 (28177)
అవశ్యం త్వేవ వాసార్థం రమణీయం శివం సుఖం।
సంమంత్ర్య సహితైః సర్వైర్ద్రవ్యమకుతోఽభయం ॥ 12 ॥ 4-2-12 (28178)
మాత్స్యో విరాటో బలవానభిరక్తోథ పాండవాన్।
ధర్మశీలో వదాన్యశ్చ వృద్ధః సత్స్వపి సంమతః ॥ 13 ॥ 4-2-13 (28179)
గుణవాఁల్లోకవిఖ్యాతో దృఢభక్తిర్జితేంద్రియః ।
తత్ర మే రోచతే పార్థ మత్స్యరాజాంతికేఽనఘ ॥ 14 ॥ 4-2-14 (28180)
విరాటనగరే తాత మాసాంద్వాదశసంమితాన్।
కుర్వంతస్తస్య కర్మాణి వసామో యది రోచతే ॥ 15 ॥ 4-2-15 (28181)
యానియాని చ కర్మాణి తస్య శక్ష్యామహే వయం।
కర్తుం యో యత్స తత్కర్మ బ్రవీతు కురునందన ॥ 16 ॥ 4-2-16 (28182)
అర్జున ఉవాచ ॥ 4-2-16x (2975)
నరదేవ కథం కర్మ తస్య రాష్ట్రే కరిష్యసి ।
మనుజేంద్ర విరాటస్య రంస్యసే కేన కర్మణా ॥ 17 ॥ 4-2-17 (28183)
అక్లిష్టవేషధారీ చ ధార్మికో హ్యనసూయకః ।
న తవాభ్యుచితం కర్మ నృశంసం నాపి కైతవం ॥ 18 ॥ 4-2-18 (28184)
సత్యవాగసి యాజ్ఞీకో లోభక్రోధవివర్జితః ।
మృదుర్వదాన్యో హ్రీమాంశ్చ ధార్మికః సత్యవిక్రమః ॥ 19 ॥ 4-2-19 (28185)
స రాజంస్తపసా క్లిష్టః కథం తస్య కరిష్యసి।
న దుఃఖముచితం కించిద్రాజన్పాపమతేర్యథా।
స ఇమామాపదం ప్రాప్య కథం ఘోరాం తరిష్యసి ॥ 20 ॥ 4-2-20 (28186)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-2-21x (2976)
అర్జునేనైవముక్తస్తు ప్రత్యువాచ యుధిష్ఠిరః ।
శృణు త్వం యత్కరిష్యామి కర్మ వై కురునందన ॥ 21 ॥ 4-2-21 (28187)
విరాటం సమనుప్రాప్య రాజానం మాత్స్యనందనం ।
సభాస్తారో భవిష్యామి విరాటస్యేతి మే మతిః ॥ 22 ॥ 4-2-22 (28188)
కంకో నామ బ్రువాణోఽహం మతాక్షః సాధుదేవితా।
వైడూర్యాన్కాంచనాందానాన్స్ఫాటికాన్రాజతానపి ॥ 23 ॥ 4-2-23 (28189)
కృష్ణాక్షాఁల్లోహితాక్షాంశ్చ నివప్స్యామి మనోరమాన్।
అరిష్టాన్రాజగోలింగాందర్శనీయాన్సువర్చసః ॥ 24 ॥ 4-2-24 (28190)
లోహితాశ్చాశ్మగర్భాశ్చ సంతి తాత ధనాని మే।
దర్శనీయాః సభానందాః కుశలైః సాధునిష్ఠితాః ॥ 25 ॥ 4-2-25 (28191)
అప్యేతాన్పాణినా స్పృష్ట్వా సంప్రహృష్యంతి మానవాః ॥ 26 ॥ 4-2-26 (28192)
తాన్వికీర్య సమే దేశే రమణీయే విపాంసులే।
దేవిష్యామి యథాకామం స విహారో భవిష్యతి ॥ 27 ॥ 4-2-27 (28193)
కంకో నాంనా పరివ్రాట్ చ విరాటస్య సభాసదః।
జ్యోతిషే శకునజ్ఞానే నిమిత్తే చాక్షకౌశలే ।
బ్రాహ్మే వేదే మయాఽధీతే వేదాంగేషు చ సర్వశః ॥ 28 ॥ 4-2-28 (28194)
ధర్మకామార్థమోక్షేషు నీతిశాస్త్రేషు పారగః।
పృష్టోఽహం కథయిష్యామి రాజ్ఞః ప్రియతమం వచః ॥ 29 ॥ 4-2-29 (28195)
ఆసం యుధిష్ఠిరస్యాహం పురా ప్రాణసమః సఖా।
ఇతి వక్ష్యామి రాజానం యది మామనుయోక్ష్యతే ॥ 30 ॥ 4-2-30 (28196)
విరాటనగరే ఛన్న ఏవం యుక్తః సదా వసే।
ఇత్యేవం మే ప్రతిజ్ఞాతం విచరిష్యాంయహం యథా ॥ 31 ॥ 4-2-31 (28197)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే విరాటపర్వణి పాండవప్రవేశపర్వణి ద్వితీయోఽధ్యాయః ॥ 2 ॥
------------
విరాటపర్వ - అధ్యాయ 003
॥ శ్రీః ॥
4.3. అధ్యాయః 003
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
భీమేన యుధిష్ఠిరంప్రతి స్వస్య సూదవేషపరిగ్రహేణ విరాటభవనే నివాసకథనం ॥ అర్జునేన యుధిష్ఠిరంప్రతి స్వేన నపుంసకవేషపరిగ్రహేణ రాజకన్యానాటనాదికథనం ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-3-0 (28198)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-3-0x (2977)
ఏవం నిర్దిశ్య చాత్మానం నిశ్వసన్నుష్ణమార్తిజం ।
విముంచన్నశ్రు నేత్రాభ్యాం భీమసేనమువాచ హ ॥ 4-3-1 (28199)
భీమసేన కథం కర్మ మాత్స్యరాష్ట్రే కరిష్యసి।
హత్వా క్రోధవశాంస్తత్ర పర్వతే గంధమాదనే ॥ 4-3-2 (28200)
యక్షాన్క్రోధాభితాంరాక్షాన్రాక్షసాంశ్చాపి పౌరుషాత్।
ప్రాదాః పాంచాలకన్యాయై పద్మాని సుబహూన్యపి ॥ 4-3-3 (28201)
బకం రాక్షసరాజానం భీషణం పురుషాదకం ।
జఘ్నివానసి కౌంతేయ బ్రాహ్మణార్థమరిందమ।
క్షేమా చాభయసంవీతా సైకచక్రా త్వయా కృతా ॥ 4-3-4 (28202)
హిడింబం చ మహావీర్యం కిర్మీరం చైవ రాక్షసం।
త్వయా హత్వా మహాబాహో వనం నిష్కంటకం కృతం ॥ 4-3-5 (28203)
ఆపదం చాపి సంప్రాప్తా ద్రౌపదీ చారుహాసినీ ।
జటాసురవధం కృత్వా వయం చ పరిమోక్షితాః ॥ 4-3-6 (28204)
మత్స్యరాజాంంతికే తాత వీర్యపూర్ణోఽత్యమర్షణః।
వృకోదర విరాటస్య బలీయాందుర్బలీయసః।
సమీపే నగరే తస్య వత్స్యసే కేన కర్మణా ॥ 4-3-7 (28205)
భీమ ఉవాచ। 4-3-8x (2978)
సూదోఽహం వలలో నాంనా సూపకారో నరాధిప।
ఉపస్థాస్యామి రాజానం విరాటమితి రోచయే ॥ 4-3-8 (28206)
రసాన్నానావిధాంశ్చాపి స్వాదూంశ్చ మధురాంస్తథా ।
సూపాంశ్చాపి కరిష్యామి కుశలోస్మి మహానసే ॥ 4-3-9 (28207)
కృతపూర్వాణి యాన్యస్య వ్యంజనాని సుశిక్షితైః ।
తాన్యప్యభిభవిష్యామి ప్రీతిం సంజనయన్నహం ॥ 4-3-10 (28208)
పూర్వమప్రాశితాంస్తేన కర్తా రసగుణాన్వితాన్ ।
స్వాదు వ్యంజనమాస్వాద్య మాత్స్యః ప్రీతో భవిష్యతి ॥ 4-3-11 (28209)
ఆహరిష్యామి దారూణాం పాటితానాం శతంశతం।
రాజా కర్మాణి మే దృష్ట్వా న మాం పరిభవిష్యతి ॥ 4-3-12 (28210)
యే చ తస్య మహామల్లాః సమరేష్వపరాజితాః ।
కృతప్రతాపా బహుశో రాజ్ఞః ప్రత్యాయితా బలే ॥ 4-3-13 (28211)
రంగోపజీవినః సర్వే పరేషాం చ భయావహాః ।
తానహం నిహనిష్యామి రతిం రాజ్ఞః ప్రవర్తయన్ ॥ 4-3-14 (28212)
న చ తాన్యుధ్యమానోఽహం నయిష్యే యమసాదనం।
తథా తాన్నిహనిష్యామి జీవిష్యంతి యథాఽఽతురాః ॥ 4-3-15 (28213)
వృషో వా మహిషో వాపి నాగో వా షాష్టిహాయనః ।
సింహో వ్యాఘ్రో గ్రహీతవ్యో భవిష్యతి న సంశయః ॥ 4-3-16 (28214)
తాన్సర్వాందుర్గ్రహానన్యైరాశీవిషవిషోపమాన్।
బలాదహం గ్రహీష్యామి మత్స్యరాజస్య పశ్యతః ॥ 4-3-17 (28215)
ఆరాలికా వా సూదా వా యేఽస్య యుక్తా మహానసే।
తానహం ప్రీణయిష్యామిం మనుష్యాన్స్తేన కర్మణా ॥ 4-3-18 (28216)
ఆరాలికో గోవికర్తా సూపకర్తా నియోధకః।
ఆసం యుధిష్ఠిరస్యాహమితి వక్ష్యామి మానవాన్ ॥ 4-3-19 (28217)
ఆత్మానమాత్మనా రక్షంశ్చరిష్యామి విశాంపతే ।
ఇత్యేవం చ ప్రతిజ్ఞాతం విచరిష్యాంయహం యథా।
విరాటనగరే చ్ఛన్నో విరాటస్య సమీపతః ॥ 4-3-20 (28218)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 4-3-21x (2979)
అగ్నిర్బ్రాహ్మణరూపేణ ప్రచ్ఛన్నోఽన్నమయాచత।
మహాశనం బ్రాహ్మణం మాం ప్రముంచార్జున ఖాండవే ॥ 4-3-21 (28219)
సంశుశ్రువే చ ధర్మాత్మా యస్తమర్థం చకార హ।
తస్మై బ్రాహ్మణరూపాయ హుతాశాయ మహాయశాః ।
విజిత్యైకరథేనేంద్రం హత్వా పన్నగరాక్షసాన్ ॥ 4-3-22 (28220)
యస్తు దేవాన్మనుష్యాంశ్చ సర్వానేకరథోఽజయత్।
స భీమధన్వా శ్వేతాశ్వః పాండవః కిం కరిష్యతి ॥ 4-3-23 (28221)
ఆశీవిషసమస్పర్శో నాగానామివ వాసుకిః ।
దృష్టీవిష ఇవాహీనామగ్నిస్తేజస్వినామివ ॥ 4-3-24 (28222)
సముద్ర ఇవ సింధూనాం శైలానాం హిమవానివ।
మహేంద్ర ఇవ దేవానాం దానవానాం బలిర్యథా ॥ 4-3-25 (28223)
సుప్రతీకో గజేంద్రాణాం యుగ్యానాం తురగో యథా।
కుబేర ఇవ యక్షాణాం మృగాణాం కేసరీ యథా ॥ 4-3-26 (28224)
రాక్షసానాం దశగ్రీవో దైత్యానామివ శంబరః ।
రుద్రాణామివ కాపాలీ విష్ణుర్బలవతామివ ॥ 4-3-27 (28225)
రోషామర్షసమాయుక్తో భుజంగానాం చ తక్షకః ।
వాయువేగబలోద్ధృతో గరుడః పతతామివ ॥ 4-3-28 (28226)
తపతామివ చాదిత్యః ప్రజానాం బ్రాహ్మణో యథా।
హ్రదానామివ పాతాలం పర్జన్యో నర్దతామివ ॥ 4-3-29 (28227)
ఆయుధానాం వరో వజ్రః కకుద్మాంశ్చ గవాం వరః।
ధృతరాష్ట్రశ్చ నాగానాం హస్తిష్వైరావతో యథా ॥ 4-3-30 (28228)
పుత్రః ప్రియాణామధికో భార్యా చ సుహృదాం వరా।
గిరీణాం ప్రవరో మేరుర్దేవానాం మధుసూదనః।
గ్రహాణాం ప్రవరశ్చంద్రః సరసాం మానసో యథా ॥ 4-3-31 (28229)
యథైతాని విశిష్టాని స్వస్యాం జాత్యాం వృకోదర ।
ఏవం యువా గుడాకేశః శ్రేష్ఠః సర్వధనుష్మతాం ॥ 4-3-32 (28230)
సోయమింద్రాదనవమో వాసుదేవాచ్చ భారత ।
ఉషిత్వా పంచ వర్షాణి సహస్రాక్షస్య వేశ్మని।
బ్రహ్మచారీ వ్రతే యుక్తః సర్వశస్త్రభృతాంవరః ॥ 4-3-33 (28231)
అవాప చాస్త్రమస్త్రజ్ఞః సర్వజ్ఞః సర్వసంమతః ।
క్షిప్రం చాణు విచిత్రం చ ధ్రువం చ వదతాం వరః ॥ 4-3-34 (28232)
అనుజ్ఞాతః సురేంద్రేణ పునః ప్రత్యాగతో మహీం।
ధార్తరాష్ట్రవినాశాయ పాండవానాం జయాయ చ ॥ 4-3-35 (28233)
యం మన్యే ద్వాదశం రుద్రమాదిత్యానాం త్రయోదశం ।
వసూనాం నవమం మన్యే గిరీణామష్టమః స్మృతః ॥ 4-3-36 (28234)
యస్య దీర్ఘౌ సమౌ బాహూ జ్యాఘాతేన కిణీకృతౌ ।
దక్షిణశ్చైవ సవ్యశ్చ బాహూ అనడుహో యథా। 4-3-37 (28235)
తలాంగులిత్రాభ్యుచితౌ నాగరాజకరోపమౌ ।
పీనౌ పరిఘసంకాశౌ మృదుతాంరతలౌ శుభౌ ॥ 4-3-38 (28236)
శ్యామో యువా గుడాకేశో దర్శనీయశ్చ పాండవః ।
గాండీవధన్వా శ్వేతాశ్వః కిరీటీ వానరధ్వజః ॥ 4-3-39 (28237)
కింరూపధారీ కింకర్మా కించేష్టః కింపరాయణః।
బీభత్సుర్భీమధన్వా చ కిం కరిష్యతి చార్జునః ।
కుంతీపుత్రో విరాటస్య రమతే కేన కర్మణా ॥ 4-3-40 (28238)
అర్జున ఉవాచ। 4-3-41x (2980)
ఇమౌ కిణీకృతౌ బాహూ జ్యాఘాతతలపీడనాత్।
నిత్యం కంచుకసంఛన్నౌ నాన్యథా గోప్తుముత్సహే ॥ 4-3-41 (28239)
కిం తు కార్యవశాదేతదాచరిష్యామి కుత్సితం ॥ 4-3-42 (28240)
బాహూ మే భరతశ్రేష్ఠ మహాలాంఛనలక్షితౌ ।
జ్యాఘాతేన మహాంతౌ మే గూహితుం నాన్యథోత్సహే ॥ 4-3-43 (28241)
ఉభౌ కంబూ ప్రతీముచ్య కుండలే పరిపాతుకే ।
వేణీకృతశిరా భూత్వా భవిష్యామి బృహన్నలా ॥ 4-3-44 (28242)
పఠన్నాఖ్యాయికాం నామ స్త్రీభావేన పునః పునః ।
ప్రజానాం సముదాచారం బహునర్మకృతం వదన్ ।
రమయిష్యామి రాజానమన్యం చాంతఃపురే జనం ॥ 4-3-45 (28243)
నృత్తం గీతం చ వాదిత్రం దివ్యం చ వివిధం తథా ।
శిక్షయిష్యాంయహం రాజన్విరాటనగరే స్త్రియః ॥ 4-3-46 (28244)
స్త్రీభావసముదాచారాన్నృత్తగీతకథాశ్రయైః।
ఛాదయిష్యామి రాజేంద్ర మాయయాఽఽత్మానమాత్మనా ॥ 4-3-47 (28245)
యుధిష్ఠిరస్య గేహేఽస్మింద్రౌపద్యాః పరిచారికా।
ఉషితాఽస్మీతి వక్ష్యామి ధర్మరాజస్య సంమతా ॥ 4-3-48 (28246)
ఉర్వశ్యాశ్చాపి శాపేన ప్రాప్తోస్మి నృప షండతాం।
శక్రప్రసాదాన్ముక్తోఽహం వర్షాదూర్ధ్వం త్రయోదశాత్।
ఇత్యేతన్మే ప్రతిజ్ఞాతం విచరిష్యాంయహం యథా ॥ 4-3-49 (28247)
ఏతేన విధినా ఛన్నః కృతకేన యథా నలః।
విహరిష్యామి రాజేంద్ర విరాటస్య పురే సుఖం ॥ 4-3-50 (28248)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 4-3-51x (2981)
వాసుదేవసమో లోకే యశసా విక్రమేణ చ।
సోయం రాజ్యే విరాటస్య భవనే భరతర్షభః ॥ 4-3-51 (28249)
మేరుః ప్రచ్ఛాదిత ఇవ వసన్వజ్రోణ ముష్టినా।
ఆఖ్యాతా షండకోస్మీతి ప్రతిజ్ఞాతం హి పాతకం ॥ ॥ 4-3-52 (28250)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే విరాటపర్వణి పాండవప్రవేశపర్వణి తృతీయోఽధ్యాయః ॥
విరాటపర్వ - అధ్యాయ 004
॥ శ్రీః ॥
4.4. అధ్యాయః 004
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
యుధిష్ఠిరంప్రతి నకులేన విరాటనగరే అశ్వపాలకతయా స్వస్య నివాసకథనం ॥1 ॥ సహదేవేన గోపాలకతయా స్వస్య నివాసకథనం ॥ 2 ॥ ద్రౌపద్యా సైరంధ్రీభావేన స్వస్య నివాసకథనం ॥ 3 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-4-0 (28251)
వైశంపాయన ఉవాచ । 4-4-0x (2982)
ఇత్యేవముక్త్వా పురుషప్రవీరస్తథార్జునో ధర్మామృతాం వరిష్ఠః।
వాక్యం తథాసౌ .... భూయో నృపోఽపరం భ్రాతర...బభాషే 4-4-1 (28252)
కింకర్మా కింసమాచారో నకులోయం భవిష్యతి।
సుకుమారశ్చ శూరశ్చ దర్శనీయః సుఖోచితః ॥ 4-4-2 (28253)
అదుఃఖార్హశ్చ బాలశ్చ లాలితశ్చాపి నిత్యశః ।
సోయమార్తశ్చ శాంతశ్చ కిం ను రోచయతాత్త్విహ ॥ 4-4-3 (28254)
కిం త్వం నకుల కుర్వాణస్తస్య తాత చరిష్యసి।
కర్మ తత్త్వం సమాచక్ష్వ రాజ్యే తస్య మహీపతేః ॥ 4-4-4 (28255)
నకుల ఉవాచ। 4-4-5x (2983)
అశ్వాధ్యక్షో భవిష్యామి విరాటస్యేతి మే మతిః।
దామగ్రంథీతి నాంనాఽహం కర్మైతత్సుప్రియం మమ ॥ 4-4-5 (28256)
దామగ్నంథీ పరిజ్ఞాతః కుశలో దామకర్మణి ।
న మాం పరిభవిష్యంతి జనా జాత్విహ కర్హిచిత్ ॥ 4-4-6 (28257)
కుశలోత్స్ంయశ్వశిక్షాయాం తథైవాశ్వచికిత్సనే।
ప్రియాశ్చ సతతం మేఽశ్వాః కురురాజా యథా తవ॥ 4-4-7 (28258)
న మాం పరిభవిష్యంతి కిశోరా వడవాస్తథా ।
న దుష్టాశ్చ భవిష్యంతి పృష్ఠే ధురి చ మద్గతాః ॥ 4-4-8 (28259)
ద్రక్ష్యంతి యే చ మాం కేచిద్విరాటనగరే జనాః ।
తేభ్య ఏవం ప్రవక్ష్యామి విహరిష్యాంయహం యథా ॥ 4-4-9 (28260)
పాండవేన హ్యహం తాత అశ్వేష్వధికృతః పురా।
ఇతి తస్య పురే ఛన్నశ్చరిష్యామి మహీపతే ।
ఇత్యేతద్వః ప్రతిజ్ఞాతం విహరిష్యాంయహం యథా ॥ 4-4-10 (28261)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-4-11x (2984)
నకులేనైవముక్తస్తు ధర్మరాజోఽబ్రవీద్వచః।
బృహస్పతిసమో బుద్ధ్యా నయేనోశనసా సమః ॥ 4-4-11 (28262)
మంత్రైర్నానావిధైర్నీతః పథ్యేషు పరినిష్ఠితః ।
సుప్రణీతః సుమార్గస్థో రాజతంత్రమవాప యః ॥ 4-4-12 (28263)
న చాస్య స్ఖలితం కించిద్దదృశుస్తద్విదో జనాః।
సునీతిజ్ఞశ్చ శూరశ్చ సర్వమంత్రవిశారదః ॥ 4-4-13 (28264)
అధికో మాతురస్మాకం కుంత్యాః ప్రియతమః సదా।
సహదేవ కథం కర్మ తస్య రాజ్ఞః కరిష్యసి।
కిం వా త్వం తాత కుర్వాణః ప్రచ్ఛన్నో విచరిష్యసి ॥ 4-4-14 (28265)
సహదేవ ఉవాచ। 4-4-15x (2985)
గోసంఖ్యాతా భవిష్యామి విరాటస్యేతి రోచయే।
ప్రతిభోక్తా చ దోగ్ధా చ సంఖ్యానకుశలో గవాం।
తంత్రీపాలేతి మే నామ స్వయం ప్రోక్తం భవిష్యతి॥ 4-4-15 (28266)
అయోగా బహులాః పుష్టాః క్షీరవత్యో బహుప్రజాః ।
నిష్పన్నసత్త్వాః సుభృతా హ్యపేతజ్వరకిల్విషాః ॥ 4-4-16 (28267)
దృష్టచోరభయా నిత్యం వ్యాధివ్యాఘ్రవివర్జితాః ।
గావః సుసహితా రాజన్నిరుద్విగ్నా నిరామయః ॥ 4-4-17 (28268)
భవిష్యంతి మయా గుప్తా విరాటనగరే తదా।
నిపుణత్వం చరిష్యామి ప్రీతిరత్ర పరా హి మే ॥ 4-4-18 (28269)
అహం హి భవతా గోషు ప్రహితః సతత పురా।
తత్ర మే కౌశలం సర్వమనుబద్ధం విశాంపతే ॥ 4-4-19 (28270)
లక్షణం చరితం చైవ గవాం యచ్చాపి మంగలం ।
సత్సర్వం మే సువిదితమన్యచ్చాపి విశాంపతే ॥ 4-4-20 (28271)
వృషభానపి జానామి రాజన్పూజితలక్షణాన్।
యేషాం మూత్రముపాఘ్రాయ అపి వంధ్యా ప్రసూయతే ॥ 4-4-21 (28272)
సోఽహమేవం చరిష్యామి ప్రీతిరత్ర పరా హి మే।
విరాటనగరే గూఢో రంస్యేఽహం తేన కర్మణా ॥ 4-4-22 (28273)
తోషయిష్యే చ రాజానాం మా భూచ్చింతా తవానఘ ।
న చ మాం వేత్స్యతి పరస్తత్తే రోచతు పార్థివ।
ఇత్యేతద్వః ప్రతిజ్ఞాతం విచరిష్యాంయహం యథా ॥ 4-4-23 (28274)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 4-4-24x (2986)
కేనాత్ర కర్మణా కృష్ణా ద్రౌపదీ విచరిష్యతి।
న హి కించిద్విజానాతి కర్మ కర్తుం యథా స్త్రియః ॥ 4-4-24 (28275)
మాల్యాగంధానలంకారాన్వస్త్రాణి వివిధాని చ।
ఏతాన్యేవాభిజానాతి యథాజాతా చ భామినీ ॥ 4-4-25 (28276)
పతివ్రతా మహాభాగా కథం ను విచరిష్యతి।
ఇయం తు నః ప్రియా భార్యా ప్రాణేభ్యోపి గరీయసీ ॥ 4-4-26 (28277)
మాతేవ పరిపాల్యా చ పూజ్యా జ్యేష్ఠా స్వసేవ చ ।
సుకుమారీ సుశీలా చ రాజపుత్రీ యశస్వినీ ।
కథం వత్స్యతి కల్యాణీ విరాటనగరే సతీ ॥ 4-4-27 (28278)
ద్రౌపద్యువాచ। 4-4-28x (2987)
అహం వత్స్యామి రాజేంద్ర నిర్వృతో భవ పార్థివ।
యథా తే మత్కృతే శోకో న భవేన్నృపతే శృణు।
యథా తు మాం న జానంతి యత్కరిష్యాంయహం ప్రభో ॥ 4-4-28 (28279)
ఛన్నా వత్స్యాంయహం యన్మాం న విజానంతి కేచన।
వృత్తం తచ్చ సమాఖ్యాస్యే శర్మ తేస్తు విశాంపతే ॥ 4-4-29 (28280)
సైరంధ్రీజాతిసంపన్నా నాంనాఽహం వ్రతచారిణీ ।
భవిష్యామి మహారాజ విరాటస్యేతి మే మతిః ॥ 4-4-30 (28281)
సైరంధ్ర్యో రక్షితాః స్త్రీణాం భుజిష్యాః సంతి భారత ।
ఏకపత్న్యః స్త్రియశ్చైతా ఇతి లోకస్య నిశ్చయః ॥ 4-4-31 (28282)
సాఽహం బ్రువాణా సైరంధ్రీ కుశలా కేశకర్మణి।
ప్రమదాహరికా లోకే పురుషాణాం ప్రవాసినాం ॥ 4-4-32 (28283)
యుధిష్ఠిరస్య వై గేహే ద్రౌపద్యాః పరిచారికా।
ఉషితాఽస్మీతి వక్ష్యామి పృష్టా రాజ్ఞా చ భారత।
ఆత్మగుప్తా చరిష్యామి యన్మాం త్వం పరిపృచ్ఛసి ॥ 4-4-33 (28284)
నాహం తత్ర భవిష్యామి దుర్భరా రాజవేశ్మని।
కృత్వా చైవ సదా రక్షాం వ్రతేనైవ నరాధిప ॥ 4-4-34 (28285)
సుదేష్ణాం ప్రత్యుపస్థాస్యే రాజభార్యాం యశస్వినీం ।
సా రక్షిష్యతి మాం ప్రాప్తాం మా తే భూద్దుఃఖమీదృశం ॥ 4-4-35 (28286)
అథ గుప్తా చరిష్యామి యుష్మాభిస్తత్ర తస్థుషీ।
ఇత్యేవం వః ప్రతిజ్ఞాతం విహరిష్యాంయహం యథా ॥ 4-4-36 (28287)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 4-4-37x (2988)
యథా నో దుర్హృదః పాపా భవంతి సుఖినః పునః।
కుర్యాస్తథా త్వం కల్యాణి లక్షయేయుర్న తే జనాః ॥ 4-4-37 (28288)
4-4-38 (28289)
కల్యాణం భాషసే కృష్ణే యథా కౌలేయకీ తథా।
న పాపమభిజానాసి సాధ్వీ సాధువ్రతే స్థితా ॥
విరాటపర్వ - అధ్యాయ 005
॥ శ్రీః ॥
4.5. అధ్యాయః 005
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
పాండవైరింద్రసేనాదీన్ప్రతి ద్వారకాదిగమనచోదనా ॥ 1 ॥ పాండవాన్ప్రతి ధౌంయేన రాజగృహవాసప్రకారానుశాసనం ॥ 2 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-5-0 (28290)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 4-5-0x (2989)
కర్మాణ్యుక్తాని యుష్మాభిర్యాని తాని చరిష్యథ।
మమ చాపి యథా బుద్ధిరుచితా హి వినిశ్చయాత్ ॥ 4-5-1 (28291)
పురోహితోఽయమస్మాకమగ్నిహోత్రాణి రక్షతు।
సూతపౌరోగవైః సార్ధం ద్రుపదస్య నివేశనే ॥ 4-5-2 (28292)
ఇంద్రసేనముఖాశ్చేమే రథానాదాయ కేవలాన్ ।
యాంతు ద్వారవతీం శీఘ్రమితి మే వర్తతే మతిః ॥ 4-5-3 (28293)
ఇమాశ్చ నార్యో ద్రౌపద్యాః సర్వాశ్చ పరిచారికా ।
పాంచాలానేవ గచ్ఛంతు సూతపౌరోగవైః సహ ॥ 4-5-4 (28294)
సర్వైరపి చ వక్తవ్యం న ప్రాజ్ఞాయంత పాండవాః ।
అర్ధరాత్రే మహాత్మానో భిక్షాదాన్బ్రాహ్మణానపి।
గతా హ్యస్మానపాహాయ సర్వే ద్వైతవనాదితి ॥ 4-5-5 (28295)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-5-6x (2990)
ఏవం తేఽన్యోన్యమామంత్ర్య కర్మాణ్యుక్త్వా పృథక్పృథక్।
ధౌంయమామంత్రయామాసుః స చ తాన్మంత్రమబ్రవీత్ ॥ 4-5-6 (28296)
తానన్వశాత్స ధర్మాత్మా సర్వధర్మవిశేషవిత్ ।
ధౌంయః పురోహితో రాజన్పాండవాన్పురుషర్షభాన్ ॥ 4-5-7 (28297)
ధౌంయ ఉవాచ। 4-5-8x (2991)
విదితం వై యథా సర్వం లోకే వృత్తమిదం నృప।
విదితే చాపి వక్తవ్యం సుహృద్భిరనురాగతః ॥ 4-5-8 (28298)
అతోఽహమభివక్ష్యామి హేతుమాత్రం నిబోధత।
హంతేమాం రాజవసతిం రాజపుత్రా బ్రవీమి వః।
యథా రాజకులం ప్రాప్య చరన్ప్రోష్య న రిష్యతి ॥ 4-5-9 (28299)
దుర్వాసమేవ కౌరవ్య జాతేన కురువేశ్మని ।
అమానితేన మానార్హ గూఢేన పరివత్సరం ॥ 4-5-10 (28300)
దిష్టద్వారో లభేద్ద్రష్టుం రాజస్వేషు న విశ్వసేత్।
న చానుశిష్యాద్రాజానమపృచ్ఛంతం కదాచన ॥ 4-5-11 (28301)
తూష్ణీం త్వేనముపాసీత కాలే సమభిపూజయేత్ ॥ 4-5-12 (28302)
అసూయంతి హి రాజానో జనాననృతవాదినః।
తథైవ చావమన్యంతే మంత్రిణం వాదినం మృషా ॥ 4-5-13 (28303)
విదితే చాస్య కుర్వీత కార్యాణి సులఘూన్యపి।
ఏవం విచరతో రాజ్ఞి న క్షతిర్జాయతే క్వచిత్ ॥ 4-5-14 (28304)
పాండవాగ్నిరయం లోకే సర్వశస్త్రమయో మహాన ।
భర్తా గోప్తా చ భూతానాం రాజా పురుషవిగ్రహః ॥ 4-5-15 (28305)
సర్వాత్మనా వర్తమానం యథా దోషో న సంస్పృశేత్ ।
రాజానముపతిష్ఠంతం తస్య వృత్తం నిబోధత ॥ 4-5-16 (28306)
క్షత్రియం చైవ సర్పం చ బ్రాహ్మణం చ బహుశ్రుతం ।
నావమన్యేత మేధావీ కృశానపి కదాచన ॥ 4-5-17 (28307)
ఏతత్రయం చ పురుషం నిర్దహేదవమానితం।
రాజా తస్మాద్బుధైర్నిత్యం పూజనీయః ప్రయత్నతః ॥ 4-5-18 (28308)
నాతివర్తేత మర్యాదాం పురుషో రాజసంమతః।
వ్యవహారం పునర్లోకే మర్యాదాం పండితా విదుః ॥ 4-5-19 (28309)
న హి పుత్రం న నప్తారం న భ్రాతరమరిందమ।
సమతిక్రాంతమర్యాదం పూజయంతి పరాధిపాః ॥ 4-5-20 (28310)
గచ్ఛన్నపి పరాం భూతిం భూమిపాలనియోజితః।
జాత్యంధ ఇవ మన్యేత మర్యాదామనుచింతయన్ ॥ 4-5-21 (28311)
ధృష్టో ద్వారం సదా పశ్యన్న చ రాజసు విశ్వసేత్ ।
తదేవాసనమన్విచ్ఛేద్యత్ర నాభిలషేత్పరః ॥ 4-5-22 (28312)
యత్రోపవిష్టః సంకల్పం నోపహన్యాద్బలీయసః ।
తదాసనం రాజకులే ఈప్సేత పురుషో వసన్ ॥ 4-5-23 (28313)
యథైనం యత్ర చాసీనం శంకయేద్దుష్టచరిణం ।
న తత్రోపవిశేజ్జాతు యో రాజవసతిం వసేత్ ॥ 4-5-24 (28314)
స్వభూమౌ కామమాసీత తిష్ఠేద్వా రాజసన్నిధౌ।
న త్వేవాసనమన్యస్య ప్రార్థయేత కదాచన ॥ 4-5-25 (28315)
పరాసనగతం హ్యేనం పరస్య పరిచారకాః ।
పరిషద్యపకర్షేయుః పరిహాస్యేత శత్రుభిః ॥ 4-5-26 (28316)
నిత్యం విప్రతిషిద్ధం తత్పురస్తాదాసనం మతం ।
అర్థార్థం హి యదా భృత్యో రాజానముపతిష్ఠతే ॥ 4-5-27 (28317)
దక్షిణం వాఽథ వామం వా భాగమాశ్రిత్య పండితః।
తిష్ఠేద్వినీతవద్రాజన్న పురస్తాన్న పృష్ఠతః।
రాక్షిణామాత్తశస్త్రాణాం పశ్చాత్స్థానం విధీయతే ॥ 4-5-28 (28318)
మాతృగోత్రే స్వగోత్రే వా నాంనా శీలేన వా పునః ।
సంగ్రహార్థం మనుష్యాణాం నిత్యమాభాషితా భవేత్ ॥ 4-5-29 (28319)
పూజ్యమానోపి యో రాజ్ఞా నరో న ప్రతిపూజయేత్।
నైనమారాధయేజ్జాతు శాస్తా శిష్యానివాలసాన్ ॥ 4-5-30 (28320)
నాస్య యుగ్యం న పర్యంకం నాసనం న రథం తథా।
ఆరోహేత్సంమతోఽస్మీతి యో రాజవసతిం వసేత్ ॥ 4-5-31 (28321)
యో వై గృహేభ్యః ప్రవసన్క్రియమాణమనుస్మరన్ ।
ఉత్థానే నిత్యసంకల్పో నిస్తంద్రీః సంఘతాత్మవాన్ ॥ 4-5-32 (28322)
పరీతః క్షుత్పిపాసాభ్యాం విహాయ పరిదేవనం ।
దుఃఖేన సుఖమన్విచ్ఛేద్యో రాజవసతిం వసేత్ ॥ 4-5-33 (28323)
అన్యేషు ప్రేష్యమాణేషు పురస్తాద్ధీర ఉత్పతేత్ ।
కరిష్యాంయహమిత్యేవ యః స రాజసు సిధ్యతి ॥ 4-5-34 (28324)
ఉష్ణే వా యది వా శీతే రాత్రౌ వా యది వా దివా ।
ఆదిష్టో న వికల్పేత యః స రాజసు సిద్ధ్యతి ॥ 4-5-35 (28325)
నైవ ప్రాప్తోఽవమన్యేత సదాఽమాత్యో విశారదః ।
మానం ప్రాప్తో న హృష్యేత న వ్యథేచ్చ విమానితః ।
ఋదుర్మృదుః సత్యవాదో యః స రాజసు సిద్ధ్యతి ॥ 4-5-36 (28326)
నైవ లాభాద్ధర్షమియాన్న వ్యథేచ్చ విమానితః।
సమః పూర్ణతులేవ స్యాద్యో రాజవసతిం వసేత్ ॥ 4-5-37 (28327)
అల్పేచ్ఛో ధృతిమాన్రాజంఛాయేవానుగతః సదా।
దక్షః ప్రదక్షిణో ధీరః స రాజవసతిం వసేత్ ॥ 4-5-38 (28328)
ఇతిహాసపురాణజ్ఞః కుశలః సత్కథాసు చ।
వదాన్యః సత్యవాక్వాపి యో రాజవసతిం వసేత్ ॥ 4-5-39 (28329)
న మిథో భాషితం రాజ్ఞో మనుష్యేషు ప్రకాశయేత్ ।
యం చాసూయంతి రాజానః పురుషం నో వదేచ్చ తం ॥ 4-5-40 (28330)
నైషాం కర్మసు సంయుక్తో ధనం కించిదుపస్పృశేత్।
ప్రాప్నుయాదాదదానో వా బంధం వా వధమేవ వా ॥ 4-5-41 (28331)
హుల్యోపస్థితయోః పశ్య మమ చాన్యస్య చోభయోః ।
అన్యం పుష్ణాతి మద్ధీనమితి ధీరో న ముహ్యతి ॥ 4-5-42 (28332)
శ్రేయాంసం హి పరిత్యజ్య వైద్యం కర్మణికర్మణి ।
పాపీయాంసం ప్రకుర్వీరఞ్శీలమేషాం తథావిధం ॥ 4-5-43 (28333)
నైషాం దారేషు కుర్వీత ప్రాజ్ఞో మైత్రీం కథంచన ।
రక్షణం తు న సేవేత యో రాజవసతిం వసేత్ ॥ 4-5-44 (28334)
యదా హ్యభిసమీక్షేత ప్రేష్యం స్త్రీభిః సమాగతం ।
బుద్ధిః పరిభవేత్తస్య రాజా శంకేత వా పునః ॥ 4-5-45 (28335)
శంకితస్య పునః స్త్రీషు కస్య భృత్యస్య భూమిపః।
జీవితం సాధు మన్యేత ప్రకృతిస్థో బలాత్కృతః ॥ 4-5-46 (28336)
హర్షవస్తుషు చాప్యత్ర వర్తమానేషు కేషు చిత్।
నాతిగాఢం ప్రహృష్యేత తాన్యేవాస్యానుపూజయేత్ ॥ 47 ॥ 4-5-47 (28337)
హర్షాద్ధి మందః పురుషః స్వైరం కుర్వీత వైకృతం ।
తదస్యాంతఃపురే వృత్తమీక్షాం కుర్వీత భూమిపః ॥ 4-5-48 (28338)
అంతఃపురగతం హ్యేనం స్త్రియః క్లీబాశ్చ సర్వతః ।
వర్తమానం యథావచ్చ కుత్సయేయురసంశయం ॥ 4-5-49 (28339)
తస్మాద్గంభీరమాత్మానం కృత్వా హర్షం నియంయ చ।
నిత్యమంతఃపురే రాజ్ఞో న వృత్తం కీర్తయేద్బహిః ॥ 4-5-50 (28340)
యథా హి సుమహామంత్రో భిద్యమానో హరేత్సుఖం।
ఏవమంతఃపురే వృత్తం శ్రూయమాణం బహిర్భవేత్ ॥ 4-5-51 (28341)
యా తు వృత్తిరబాహ్యానాం బాహ్యానామపి కేవలం।
ఉభయేషాం సమస్తానాం శృణు రాజోపజీవినాం ॥ 4-5-52 (28342)
న స్త్రియో జాతు మన్యేత బాహ్యే వాభ్యంతరేఽపి వా ।
అనుజీవినాం నరేంద్రస్తు సృజేద్ధి సుమహద్భయం ॥ 4-5-53 (28343)
మత్వాఽస్య ప్రియమాత్మానం రాజరత్నాని రాజవత్।
అరాజా రాజయోగ్యాని నోపయుంజీత పండితః ॥ 4-5-54 (28344)
అరాజానం హి రత్నాని రాజకాంతాని రాజవత్।
భుంజానం తం నరం రాజా న తితిక్షేత జీవితం ॥ 4-5-55 (28345)
తస్మాదవ్యక్తభోగేన భోక్తవ్యం భూతిమిచ్ఛతా ।
తుల్యభోగం హి రాజా తు భృత్యం కోపేన యోజయేత్ ॥ 4-5-56 (28346)
న చాపత్యేన సంప్రీతిం రాజ్ఞః కుర్వీత కేనచిత్ ।
అధిక్షిప్తమనర్థం చ ద్వేష్యం చ పరివర్జయేత్ ॥ 4-5-57 (28347)
ఏతాం హి సేవమానస్య నరసీమాం చతుర్విధాం।
ద్విధా విచ్ఛిద్యతే మూలం రాజమూలోపసేవినః ॥ 4-5-58 (28348)
ఏతైస్తు విపరీతా యా నరసీమా నరాధమైః ।
తథా కుర్వీత సంసర్గం న విరోధం కథంచన ॥ 4-5-59 (28349)
బంధుభిశ్చ నరేంద్రస్య బలవద్భిశ్చ మానవైః ।
సాధు మన్యేత సంసర్గం న విరోధం కథంచన ॥ 4-5-60 (28350)
తాభ్యాం తు నరసీమాభ్యాం విరుద్ధస్యాల్పతేజసః ।
ప్రథమం ఛిద్యతే మూలం ద్వితీయం జాయతే భయం ॥ 4-5-61 (28351)
ఉద్ధతానాం చ యో వేషః కుహకానాం చ యో భవేత్ ।
రాజవేషం చ విస్పష్టం సేవమానో న వర్ధతే।
ఇతరాభ్యాం తు వేషాభ్యాం పరిహాస్యేత బాంధవైః ॥ 4-5-62 (28352)
అపుంభిశ్చైవ పుంభిశ్చ స్త్రీభిః స్త్రీదర్శిభిర్నరైః ।
శక్యే సతి న సంభాషాం జాతు కుర్వీత కర్హిచిత్ ॥ 4-5-63 (28353)
ప్రతిసంభాషమాణో హి త్రిభిరేతైరచేతనః।
శ్యేనః పేశీమివాదత్తే పురుషో భూతిమాత్మనః ॥ 4-5-64 (28354)
యే చ రాజ్ఞాఽభిసత్కారం లభేరన్కారణాదివ।
తైశ్చ సామంతదూతైశ్చ న సంసజ్యేత కర్హిచిత్ ॥ 4-5-65 (28355)
న చాన్యాచరితాం భూమిమసందిష్టో మహీపతేః।
ఉపసేవేత మేధావీ యో రాజవసతిం వసేత్ ॥ 4-5-66 (28356)
న చ సందర్శనే రాజ్ఞాం ప్రబంధమభిసంజపేత్ ।
అపి చైతద్దరిద్రాణాం వ్యలీకస్థానముత్తమం ॥ 4-5-67 (28357)
అర్థకామా చ యా నారీ రాజానం స్యాదుపస్థితా।
అనుజీవీ తథాయుక్తాం నిధ్యాయందుష్యతే చ సః ॥ 4-5-68 (28358)
తస్మాన్నారీం న నిధ్యాయేత్తథాయుక్తాం విచక్షణః।
తథా క్షుతం చ వాతం చ నిష్ఠీవం చాచరేచ్ఛనైః ॥ 4-5-69 (28359)
న నర్మసు హసేజ్జాతు మూఢవృత్తిర్హి సా స్మృతా ।
స్మితం తు మృదుపూర్వేణ దర్శయీత ప్రసాదజం ॥ 4-5-70 (28360)
న చాక్షౌ న భుజౌ జాతు న చ వాక్యం సమాక్షిపేత్।
న చ తిర్యగవేక్షేత చక్షుర్భ్యాం సంయగాచరేత్ ॥ 4-5-71 (28361)
భ్రుకుటిం చ న కుర్వీత న చాంగుష్ఠైర్లిఖేన్మహీం।
న చ గాఢం విజృంభేత జాతు రాజ్ఞః సమీపతః ॥ 4-5-72 (28362)
న ప్రశంసేన్నా చాసూయేత్ప్రియేషు చ హితేషు చ ।
స్తూయమానేషు వా తత్ర దూష్యమానేషు వా పునః ॥ 4-5-73 (28363)
అథ సందృశ్యమానేషు ప్రియేషు చ హితేషు చ।
శ్రూయమాణేషు వాక్యేషు వర్ణయేదమృతం యథా ॥ 4-5-74 (28364)
న రాజ్ఞః ప్రతికూలాని సేవమానః సుఖీ భవేత్।
పుత్రో వా యది వా భ్రాతా యద్యప్యాత్మసమో భవేత్ ॥ 4-5-75 (28365)
అప్రమత్తో హి రాజానం రంజయేచ్ఛీలసంపదా।
ఉత్థానేన తు మేధావీ శౌచేన వివిధేన చ ॥ 4-5-76 (28366)
స్నానం హి వస్త్రశుద్ధిశ్చ శారీరం శౌచముచ్యతే।
అసక్తిః ప్రాకృతార్థేషు ద్వితీయం శౌచముచ్యతే ॥ 4-5-77 (28367)
రాజా భోజో విరాట్ సంరాట్ క్షత్రియో భూపతిర్నృపః ।
య ఏతైః స్తూయతే శబ్దైః కస్తం నార్చితుమర్హతి ॥ 4-5-78 (28368)
తస్మాద్భక్త్యా చ యుక్తః సన్సత్యవాదీ జితేంద్రియః ।
మేధావీ ధృతిమాన్ప్రాజ్ఞః సంశ్రయీత మహీపతిం ॥ 4-5-79 (28369)
కృతజ్ఞం ప్రాజ్ఞమక్షుద్రం దృఢభక్తిం జితేంద్రియం ।
వర్ధమానం స్థితం స్థానే సంశ్రయీత మహీపతిం ॥ 4-5-80 (28370)
ఏష వః సముదాచారః సముద్దిష్టో యథావిధి ।
యథార్థాన్సంప్రపత్స్యంతే పార్థ రాజోపజీవినః ॥ 4-5-81 (28371)
సంవత్సరమిమం తావదేవంశీలా బుభూషథః ।
తతః స్వవిషయం ప్రాప్య యథాకామం చరిష్యథ ॥ 4-5-82 (28372)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-5-83x (2992)
తం తథేత్యబ్రువన్పార్థాః పితృకల్పం యశస్వినం।
ప్రహృష్టాశ్చాభివాద్యైనముపాతిష్ఠన్పరంతపాః ॥ 4-5-83 (28373)
తేషాం ప్రతిష్ఠమానానాం మంత్రాంశ్చ బ్రాహ్మణోఽజపత్।
భవాయ రాజ్యలాభాయ వీర్యాయ విజయాయ చ ॥ 4-5-84 (28374)
తతోఽబ్రవీదసౌ విప్రో వాచమాశీః ప్రయుజ్య చ।
స్వద్రవ్యప్రతిలాభాయ శత్రూణాం మర్దనాయ చ ॥ 4-5-84 (28375)
స్వస్తి వోస్తు శివః పంథా ద్రక్ష్యామి పునరాగతాన్।
ఇత్యుక్తా హృష్టమనసో గురుణా తేన ధీమతా। 4-5-85 (28376)
యుధిష్ఠిరముఖాః సర్వే గంతుం సముపచక్రముః ॥ ॥ 4-5-86 (28377)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే విరాటపర్వణి పాండవప్రవేశపర్వణి పంచమోఽధ్యాయః ॥ 5 ॥
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Footnotes
4-5-15 పాండవాగ్నిరితి పాండవేతి ఛేదః। రాజా పురుషవిగ్రహోఽగ్నిరిత్యన్వయః ॥ 15 ॥ 4-5-61 ప్రథమం ఛిద్యతే నిద్రా ఇతి థo ధo పాఠః ॥ 61 ॥విరాటపర్వ - అధ్యాయ 006
॥ శ్రీః ॥
4.6. అధ్యాయః 006
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
పాండవైర్ధౌంయవిసర్జనపూర్వకం విరాటనగరసమీపగమనం ॥ 1 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-6-0 (28378)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-6-0x (2993)
తేఽగ్నిం ప్రదక్షిణం కృత్వా బ్రాహ్మణం చ పురోహితం।
అభివాద్య తతః సర్వే ప్రస్థాతుముపచక్రముః ॥ 1 ॥ 4-6-1 (28379)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 4-6-2x (2994)
అనుశిష్టోస్మి భద్రం తే నైతద్వక్తాఽస్తి కశ్చన।
కుంతీమృతే మాతరం నః పితరం చ యశస్వినం ॥ 2 ॥ 4-6-2 (28380)
యదేవానంతరం కార్యం తద్భవాన్వక్తుమర్హతి।
తారణాయ తు దుఃఖస్య ప్రస్థానాయ భవాయ చ ॥ 3 ॥ 4-6-3 (28381)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-6-4x (2995)
తేషాం ప్రతిష్ఠమానానాం ధౌంయో మంత్రానథాజపత్।
సర్వవిఘ్నప్రశమనానర్థసిద్ధికరాంస్తథా।
తతః పావకముంజ్వాల్య మంత్రహవ్యపురుస్కృతం ॥ 4 ॥ 4-6-4 (28382)
యాజ్ఞసేనీం పురస్కృత్య సర్వ ఏవ మహారథాః।
ప్రాద్రవన్సహ ధౌంయేన బద్ధశస్త్రా వనాద్వనం ॥ 5 ॥ 4-6-5 (28383)
తే వీరా బద్ధనిస్త్రింశా ధనుర్బాణకలాపినః ।
అగచ్ఛన్భీమధన్వానః కాంయకాద్యమునాం నదీం ॥ 6 ॥ 4-6-6 (28384)
ఉత్తరేణ దశార్ణానాం పాంచాలాందక్షిణేన తు।
అంతరేణ యకృల్లోంనః శూరసేనాంశ్చ పాండవాః ॥ 7 ॥ 4-6-7 (28385)
తే తస్యా దక్షిణం తీరమన్వగచ్ఛన్పదాతయః ।
తతః ప్రత్యక్ప్రయాతాస్తే సంక్రామంతో వనాద్వనం ॥ 8 ॥ 4-6-8 (28386)
వసానా వనదుర్గేషు రమణీయేషు ధన్వినః ।
పల్వలేషు చ రంయేషు నదీనాం సంగమేషు చ॥ 9 ॥ 4-6-9 (28387)
ద్రుమాన్నానావిధాకారాన్నానావిధలతాకులాన్ ।
కుసుమాఢ్యాన్మనఃకాంతాఞ్శుభగంధాన్మనోరమాన్ ॥ 10 ॥ 4-6-10 (28388)
పార్థా నిరీక్షమాణాశ్చ తాంద్రుమాన్పుష్పశాలినః।
జిఘ్రంతః పుష్పగంధాంశ్చ ఫలగంధాన్మనోరమాన్ ॥ 11 ॥ 4-6-11 (28389)
విధ్యంతో మృగజాతాని మహేప్వాసా మహాబలాః ।
ఉపిత్వా ద్వాదశసమా వనే పరపురంజయాః ।
లుబ్ధాన్బ్రువాణా మాత్స్యస్య విపయం ప్రావిశంస్తదా ॥ 12 ॥ 4-6-12 (28390)
తత్ర ధౌంయం మహేప్వాసాః పాండవేయా వ్యసర్జయన్ ।
అగ్నిహోత్రం పరిచరన్సోఽబుద్ధోఽవసదాశ్రమే ॥ 13 ॥ 4-6-13 (28391)
తతస్తేషు ప్రయాతేషు పాండవేషు మహాత్మసు।
ఇంద్రసేనముఖాశ్చైవ యథోక్తం ప్రాప్య నిర్వృతాః।
రథానశ్వాంశ్చ రక్షంతః సుఖమూషుః సుసంవృతాః ॥ 14 ॥ 4-6-14 (28392)
తతో జనపదం ప్రాప్య కృష్ణా రాజానమబ్రవీత్ ॥ 15 ॥ 4-6-15 (28393)
పశ్యైకపద్యో దృశ్యంతే క్షేత్రే గోష్ఠం సమాశ్రితాః ।
వృక్షాంశ్చోపవనోపేతాన్గ్రామాణాం నగరస్య చ ॥ 16 ॥ 4-6-16 (28394)
వ్యక్తం దూరే విరాటమ...రాజధానీ భవిష్యతి।
వసామేహాపరాం రాత్రిం బలవాన్మే పరిశ్రమః ॥ 17 ॥ 4-6-17 (28395)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 4-6-18x (2996)
ఇమాం కమలపత్రాక్షీం ద్రౌపదీం మాద్రినందన।
ముహూర్తం పరిగృహ్యైనాం ఘాహుభ్యాం నకుల వ్రజ ॥ 18 ॥ 4-6-18 (28396)
తతోఽదూరే విరాటస్య నగరం భరతర్షభ ।
రాజధాన్యాం నివత్స్యామః ప్రముక్తమివ నో వనం ॥ 19 ॥ 4-6-19 (28397)
నకుల ఉవాచ। 4-6-20x (2997)
పూర్వాహ్ణే మృగయాం కృత్వా మయా విద్ధా మృగా వనే।
అటవీ చ మయా దూరం ధృతా మృగవధేప్సునా ॥ 20 ॥ 4-6-20 (28398)
విషమా హ్యతిదుర్గా చ వేగవత్పరిధావతా।
సోహం ధర్మాభితప్తో వై నైనామాదాతుముత్సహే ॥ 21 ॥ 4-6-21 (28399)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 4-6-22x (2998)
సహదేవ త్వమాదాయ ముహూర్తం ద్రౌపదీం నయ।
రాజధాన్యాం నివత్స్యామః సుముక్తమివ నో వనం ॥ 22 ॥ 4-6-22 (28400)
సహదేవ ఉవాచ । 4-6-23x (2999)
అహమప్యస్మి తృషితః క్షుధయా పరిపీడితః।
పరిశ్రాంతశ్చ భద్రం తే నైనామాదాతుముత్సహే ॥ 23 ॥ 4-6-23 (28401)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ । 4-6-24x (3000)
ఏహి వీర విశాలాశ్చ వీరసింహ ఇవార్జున ।
ఇమాం కమలపత్రాక్షీం ద్రౌపదీం ద్రుపదాత్మజాం ॥ 24 ॥ 4-6-24 (28402)
పరిగృహ్య ముహూర్తం త్వం బాహుభ్యాం కుశలం వ్రజ ।
రాజధాన్యాం నివత్స్యామః ప్రముక్తమివ నో వనం ॥ 25 ॥ 4-6-25 (28403)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-6-26x (3001)
గురోర్వచనమాజ్ఞాయ సంప్రహృష్టో జితేంద్రియః।
బాహుభ్యాం పరిగృహ్యాథ రాజపుత్రీమనిందితాం ।
ప్రవవ్రాజ మహాబాహురర్జునః ప్రియదర్శనాం ॥ 26 ॥ 4-6-26 (28404)
జటిలో వల్కలధరః శతతూణీధనుర్ధరః।
స్కంధే కృత్వా వరారోహాం బాలామాయతలోచనాం । 4-6-27 (28405)
ఆనీయ నగరాభ్యాశమవాతారయదర్జునః ॥ 27 ॥ ॥ 4-6-28 (28406)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే విరాటపర్వణి పాండవప్రవేశపర్వణి షష్ఠోఽధ్యాయః ॥ 6 ॥
విరాటపర్వ - అధ్యాయ 007
॥ శ్రీః ॥
4.7. అధ్యాయః 007
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
పాండవైర్వనమధ్యే శ్మశానసంనిహితే శమీవృక్షే స్వాయుధనిక్షేపః ॥ 1 ॥ తథా స్వేషాం సాంకేతికనామకల్పనేన విరాటనగరపరిసరగమనం ॥ 2 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-7-0 (28407)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-7-0x (3002)
స రాజధానీం సంప్రాప్య పార్థివోఽర్జునమబ్రవీత్।
ఇమాని పురుషవ్యాఘ్ర ఆయుధాని పరంతప।
కస్మిన్న్యాసయితవ్యాని గుప్తిశ్చైషాం కథం భవేత్ ॥ 1 ॥ 4-7-1 (28408)
సాయుధా హి వయం తాత ప్రవేక్ష్యామః పురం యది।
సముద్వేగం జనస్యాస్య కరిష్యామో న సంశయః ॥ 2 ॥ 4-7-2 (28409)
గాండీవం హి నరవ్యాఘ్ర త్రిషు లోకేషు విశ్రుతం।
కథం నావిష్కృతాః స్యామో ధార్తరాష్ట్రస్య మారిష ॥ 3 ॥ 4-7-3 (28410)
యదీద.. ధనురాదాయ చరేమ సజనే పురే।
క్షిప్ర నః ప్రతిజానీయుర్మనుష్యా నాత్ర సంశయః ॥ 4 ॥ 4-7-4 (28411)
ఏకస్మిన్నపి విజ్ఞాతే సమయం నో వ్యతీత్య చ ।
భూయో ద్వాదశవర్షాణి ప్రవిశేమ వనం వయం ॥ 5 ॥ 4-7-5 (28412)
తస్మాత్సర్వాణి శస్త్రాణి ప్రచ్ఛాద్యాన్యత్ర యత్ర వా ।
ప్రవిశేమ పురశ్రేష్ఠం తథా సంయక్కృతం భవేత్ ॥ 6 ॥ 4-7-6 (28413)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-7-7x (3003)
అజాతశత్రోర్వచనం శ్రుత్వా చైవ మహాయశాః।
ఉవాచ ధర్మపుత్రం తమర్జునః పరవీరహా ॥ 7 ॥ 4-7-7 (28414)
ఇయం వనే మనుష్యేంద్ర మహతీ దృశ్యతే శమీ।
భీమశాఖా దురారోహా శ్మశానస్య సమీపతః ॥ 8 ॥ 4-7-8 (28415)
ఉత్పథే చాపి జాతేయం మనుష్యైర్న నిషేవ్యతే ।
విపులాఽఽకీర్ణశాఖా చ వాయసైరుపసేవితా ॥ 9 ॥ 4-7-9 (28416)
స్నేహానుబద్ధాం పశ్యామి దురారోహామిమాం శమీం ॥ 10 ॥ 4-7-10 (28417)
సమీపే చ శ్మశానస్య గృహం నాస్య విశేషతః।
సమాసజ్యాయుధాన్యస్యాం గచ్ఛామో నగరం నృప ॥ 11 ॥ 4-7-11 (28418)
న చాస్యాం చారయిష్యంతి మనుష్యాః పార్థ కేచన ॥ 12 ॥ 4-7-12 (28419)
ధనుర్భిః పురుషం కృత్వా చర్మకేశాస్థిసంవృతం।
ఉద్బంధమివ కృత్వా చ ధనుర్జ్యాపాశసంవృతం ।
అస్యామాయుధమాసజ్య గచ్ఛామ నగరం వయం ॥ 13 ॥ 4-7-13 (28420)
ఏవం పరిహరిష్యంతి మనుష్యా వనచారిణః ।
అత్రైవం నావబుధ్యంతే మనుష్యాః కేచిదాయుధం ॥ 14 ॥ 4-7-14 (28421)
వైశంపాయన ఉవాచ । 4-7-15x (3004)
ఏవముక్త్వా స రాజానం ధర్మాత్మానం ధనంజయః।
ప్రచక్రమే నిధానాయ శశ్త్రాణాం భరతర్షభ ॥ 15 ॥ 4-7-15 (28422)
తాని సర్వాణి సంనహ్య పంచ పంచాచలోపమాః ।
ఆయుధాని కలాపాంశ్చ నిస్త్రింశానతులప్రభాన్ ॥ 16 ॥ 4-7-16 (28423)
తతో యుధిష్ఠిరో రాజా సహదేవమువాచ హ।
ఆరుహ్యేమాం శమీం వీర నిధత్స్వేహాయుధాని నః ॥ 17 ॥ 4-7-17 (28424)
ఇతి సందిశ్య తం పార్థః పునరేవ ధనంజయం ।
అబ్రవీదాయుధానీహ నిధాతుం భరతర్షభః ॥ 18 ॥ 4-7-18 (28425)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-7-19x (3005)
యేన దేవాన్మనుష్యాంశ్చ పిశాచోరగరాక్షసాన్ ।
నివాతకవచాంశ్చాపి పౌలోమాంశ్చ పరంతపః ।
కాలకేయాంశ్చ దుర్ధాషాన్సర్వాంశ్చైకరథోఽజయత్ ॥ 19 ॥ 4-7-19 (28426)
స్ఫీతాంజనపదాంశ్చాన్యానజయత్కురునందనః।
తదుదగ్రం మహాఘోరం సపత్నగణమూదనం।
అపజ్యమకరోత్పార్థో గాండీవం చ భయంకరం ॥ 20 ॥ 4-7-20 (28427)
యేన వీరః కురుక్షేత్రమభ్యరక్షత్పరంతపః ।
జృంభితే చ ధనుఃశ్రేష్ఠే న్యాసార్థం నృపసత్తమః ॥ 21 ॥ 4-7-21 (28428)
ధర్మపుత్రో మహాతేజాః సర్వలోకవశంకరం।
భుజంగభోగసదృశం మణికాంచనభూషితం ॥ 22 ॥ 4-7-22 (28429)
విత్రాసనం దానవానాం రాక్షసానాం చ నిత్యశః ।
ధనూరత్నం మహాతేజా జృంభయామాస పాండవః ॥ 23 ॥ 4-7-23 (28430)
పాంచాలాన్యేన సంగ్రామే భీమసేనోఽజయత్పురా ।
ప్రత్యషేధద్బహూనేకః సపత్నాంశ్చాపి దిగ్జయే ॥ 24 ॥ 4-7-24 (28431)
నిశంయ యస్య విష్కారం విద్రవంతి రణే పరే ।
పర్వతస్యేవ దీర్ణస్య విస్ఫోటమశనేరివ ॥ 25 ॥ 4-7-25 (28432)
సైంధవం యేన రాజానం జిత్వా క్రుద్ధః పరామృశత్ ।
యేన క్రోధవశాంజఘ్నే పర్వతే గంధమాదనే ॥ 26 ॥ 4-7-26 (28433)
దివ్యం సౌగంధికం పుష్పం యేనాజైషీత్స పాండవః।
త్రిగర్తాన్యేన సంగ్రామే జిత్వా త్రైగర్తమానయత్ ॥ 27 ॥ 4-7-27 (28434)
ఇంద్రాశనిసమస్పర్శం వజ్రహాటకభూషితం ।
జ్యాపాశం ధనుషస్తస్య భీమసేనోఽవతారయత్ ॥ 28 ॥ 4-7-28 (28435)
నకులం పునరాహూయ ధర్మరాజో యుధిష్ఠిరః।
ఉవాచ యేన సంగ్రామే సర్వశత్రూంజిఘాంససి ॥ 29 ॥ 4-7-29 (28436)
సురాష్ట్రాంజితవాన్యేన శార్ంగగాండీవసన్నిభం ।
సువర్ణవికృతం సారమింద్రాయుధనిభం వరం ॥ 30 ॥ 4-7-30 (28437)
తవానురూపం సుకృతం చాపమేతదలంకృతం।
తద్వ్యంసయిత్వా జ్యాపాశం నిధాతుం ధనురాహర ॥ 31 ॥ 4-7-31 (28438)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-7-32x (3006)
అజయత్పశ్చిమామాశాం ధనుషా యేన పాండవః।
మాద్రీపుత్రో మహాబాహుస్తాంరాస్యో మితభాషితా ॥ 32 ॥ 4-7-32 (28439)
తస్య మౌర్వీమపాకర్షచ్ఛూరః సంక్రందనో యుధి ।
కులే నాస్తి సమో రూపే యస్యేతి నకులః స్మృతః ॥ 33 ॥ 4-7-33 (28440)
సహదేవం చ సంప్రేక్ష్య పునర్ధర్మసుతోఽబ్రవీత్।
కలింగాంద్రాక్షిణాత్యాంశ్చ మాగధాంశ్చాజిశోభనః ॥ 34 ॥ 4-7-34 (28441)
యేనైవ శత్రూన్సమరే అధాక్షీరరిమర్దన।
తత్స్రంసయిత్వా జ్యాపాశం నిధాతుం ధనురాహర ॥ 35 ॥ 4-7-35 (28442)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-7-36x (3007)
దక్షిణాం దక్షిణాచారో దిశం యేనాజయత్ప్రభుః ।
అపజ్యమకరోద్వీరః సహదేవస్తదాయుధం ॥ 36 ॥ 4-7-36 (28443)
దీప్తాన్ఖండాంశ్చ సుదృఢాన్సుతీక్ష్ణాన్కనకత్సరూన్ ।
వివిధాన్క్షురనారాచాన్నిస్త్రింశాంశ్చ శరానపి ।
ఆయుధాని కలాపాంశ్చ గదాశ్చ నిదధుః సహ ॥ 37 ॥ 4-7-37 (28444)
అథాబ్రవీద్ధర్మరాజః సహదేవం పరంతపః।
ఆరుహ్యేమాం శమీం వీర నిధత్స్వేహాయుధాని నః ॥ 38 ॥ 4-7-38 (28445)
ఇదం గోమృగమభ్యాశే గతసత్వమచేతనం ।
ఏతదుత్కృత్య వై వీర ధనూంపి పరివేష్టయ ॥ 39 ॥ 4-7-39 (28446)
ఏవముక్తో మహాబాహుః సహదేవో యథోక్తవత్ ।
శమీమారుహ్య త్వరితో ధనూంపి పరివేష్టయత్ ॥ 40 ॥ 4-7-40 (28447)
శీతవాతాతపభయాద్వర్పత్రాణాయ దుర్జయః।
తాని వీరో యథా జానన్నిరావాధాని సర్వశః ।
పునః పునః సుసంవేష్ట్య కృత్వా సుకృతమావరం ॥ 41 ॥ 4-7-41 (28448)
యత్ర చాపశ్యత స వై తిరోవర్పాణి వర్పతి।
తత్ర తాని దృఢైః పాశైః సుగాఢం పర్యవంధత ॥ 42 ॥ 4-7-42 (28449)
తతః పరమదూరస్థముంఛవృత్తికలేవరం।
ప్రాయోపవేశనాచ్ఛుష్కం స్నాయుచర్మాస్థిసంయుతం ॥ 43 ॥ 4-7-43 (28450)
తచ్చానీయ ధనుర్మధ్యే నిబబంధు పాండవాః ।
ఉపాయకుశలాః సర్వే ప్రణదంతః సమబ్రువన్ ॥ 44 ॥ 4-7-44 (28451)
అస్య బద్ధస్య దౌర్గంధ్యాన్మనుష్యా వనచారిణః।
దూరాత్పరిహరిష్యంతి సశవేయం శమీ ఇతి ॥ 45 ॥ 4-7-45 (28452)
అథాబ్రవీన్మహారాజో ధర్మాత్మా స యుధిష్ఠిరః।
రంజుభిః సుకృతం ప్రాజ్ఞ వినిర్వధ్నీహి పాండవ ॥ 46 ॥ 4-7-46 (28453)
యాని చాత్ర విశాలాని రూఢమూలాని మన్యసే।
తేపాముపరి బధ్నీహి ఇదం విప్రకలవరం ॥ 47 ॥ 4-7-47 (28454)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-7-48x (3008)
తచ్ఛ్రుత్వా సహదేవస్తు పర్యబధ్నత తచ్ఛవం ॥ 48 ॥ 4-7-48 (28455)
యుధిష్ఠిరః శుచిర్భూత్వా మనసాఽభిప్రణంయ చ।
బ్రహ్మాణామింద్రం వరదం కుబేరం వరుణానిలౌ ॥ 49 ॥ 4-7-49 (28456)
రుద్రం యమం చ విష్ణుం చ సోమార్కౌ ధర్మమేవ చ ।
పృథివీమంతరిక్షం చ దిశశ్చోపదిశస్తథా ।
వసూశ్చం మరుతశ్చైవ జ్వలనం చాతితేజసం ॥ 50 ॥ 4-7-50 (28457)
దివాచరా రాత్రిచరాణి వాఽపి యానీహ భూతాన్యనుకీర్తితాని ।
తేభ్యో నమస్కృత్య చ సువ్రతేభ్యః ప్రణంయ తేపాం శరణం గతోఽహం ॥ 51 ॥ 4-7-51 (28458)
సర్వాయుధానీహ మహాబలాని న్యాసం మహాదేవసమీపతో వై।
న్యస్యాంయహం వాయుసమీపతశ్చ వనస్పతీనాం చ సపర్వతానాం ॥ 52 ॥ 4-7-52 (28459)
ఏష న్యాసో మయా దత్తః సోమమూర్యానిలాంతికే।
మమ పార్థస్య వా దేయం పూర్ణే వర్షే త్రయోదశే ॥ 53 ॥ 4-7-53 (28460)
నేదం భీమే ప్రదాతవ్యమయం క్రుద్ధో వృకోదరః।
ఆమర్షాన్నిత్యసంక్రుద్ధో ధృతరాష్ట్రసుతాన్ప్రతి।
అపూర్ణకాలే ప్రహరేత్క్రోధసంజాతమత్సరః ॥ 54 ॥ 4-7-54 (28461)
పునః ప్రవేశో నః స్యాత్తు వనవాసాయ సర్వదా ।
సమయే పరిపూర్ణే తు ధార్తరాష్ట్రాన్నిహన్మహే ॥ 55 ॥ 4-7-55 (28462)
ఏష చార్థశ్చ ధర్మశ్చ కామః కీర్తిరలం యశః।
మదాయత్తమిదం సర్వం జీవితం చ న సంశయః ॥ 56 ॥ 4-7-56 (28463)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-7-57 (28464)
దైవతేభ్యో నమస్కృత్య శమీం కృత్వా ప్రదక్షిణం।
నగరం గంతుమాయాతాః సర్వే తే భ్రాతరః సహ ॥ 57 ॥ 4-7-57 (28465)
ఆగోపాలావిపాలేభ్యః కర్షకేభ్యః పరంతప।
ఆజగ్ముర్నగరాభ్యాశం దర్శయంతః పునః పునః ॥ 58 ॥ 4-7-58 (28466)
అశీతిశతవర్పేయం మాతాఽస్మాకమిహాంతికే ।
బహుకాలపరీణామా మృత్యోస్తు వశమేయుపీ ।
న చాగ్నిసంస్కారమియం ప్రాపితా కులధర్మతః ॥ 59 ॥ 4-7-59 (28467)
యః సమాసాద్యతే కశ్చిత్తస్మిందేశే యదృచ్ఛయా।
తమేవమృచుర్ధర్మజ్ఞాః కులధర్మో న ఈదృశః ॥ 60 ॥ 4-7-60 (28468)
విశ్రావయంతస్తే హృష్టా దిశః సర్వా వ్యనాదయన్ ।
స్వర్గతేయమిహాస్మాకం జననీ శోకవిహ్వలా ॥ 61 ॥ 4-7-61 (28469)
వనే విచరమాణానాం లుబ్ధానాం వనచారిణాం।
కులధర్మోఽయమస్మాకం పూర్వైరాచరితః పురా ॥ 62 ॥ 4-7-62 (28470)
ఏవం తే సుకృతం కృత్వా సమంతాదవఘుష్య చ।
భీమసేనోఽర్జునశ్చైవ మాద్రీపుత్రావుభావపి ॥ 63 ॥ 4-7-63 (28471)
యుధిష్ఠిరశ్చ కృష్ణా చ రాజపత్నీ సుమధ్యమా।
తతో యథాసమాజ్ఞప్తం నగరం ప్రావిశంస్తదా ॥ 64 ॥ 4-7-64 (28472)
మత్స్యరాజ్ఞో విరాటస్య సమీపం వస్తుమంజసా।
అజ్ఞాతచర్యాం చరితుం వర్షం రాష్ట్రే త్రయోదశం ॥ 65 ॥ 4-7-65 (28473)
అతశ్ఛన్నాని నామాని చకారైషాం యుధిష్ఠిరః ।
జయో జయేశో విజయో జయత్సేనో జయద్బలః। 4-7-66 (28474)
ఆపత్సు నామభిస్త్వేతైః సమాహ్వామః పరస్పరం ॥ 66 ॥
తతో యథాప్రతిజ్ఞాభిః ప్రావిశన్నగరం మహత్। 4-7-67 (28475)
అజ్ఞాతచర్యాం వత్స్యంతో రాష్ట్రే వర్షం త్రయోదశం ॥ 67 ॥ ॥ 4-7-68 (28476)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే విరాటపర్వణి పాండవప్రవేశపర్వణి సప్తమోఽధ్యాయః ॥ 7 ॥
విరాటపర్వ - అధ్యాయ 008
॥ శ్రీః ॥
4.8. అధ్యాయః 008
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
విరాటనగరం గచ్ఛతా యుధిష్ఠిరేణ దుర్గాయాః స్తవనం ॥ 1 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-8-0 (28477)
[వైశంపాయన ఉవాచ। 4-8-0x (3009)
విరాటనగరం రంయం గచ్ఛమానో యుధిష్ఠిరః।
అస్తువన్మనసా దేవీం దుర్గాం త్రిభువనేశ్వరీం ॥ 1 ॥ 4-8-1 (28478)
యశోదాగర్భసంభూతాం నారాయణవరప్రియాం ।
నందగోపకులే జాతాం మంగల్యాం కులవర్ధనీం ॥ 2 ॥ 4-8-2 (28479)
కంసవిద్రావణకరీమసురాణాం క్షయంకరీం।
శిలాతటవినిక్షిప్తామాకాశం ప్రతి గామినీం ॥ 3 ॥ 4-8-3 (28480)
వాసుదేవస్య భగినీం దివ్యమాల్యవిభూషితాం।
దివ్యాంబరధరాం దేవీం ఖంగఖేటకధారిణీం ॥ 4 ॥ 4-8-4 (28481)
భారావతరణే పుణ్యే యే స్మరంతి సదా శివాం ।
తాన్వై తారయతే పాపాత్పంకే గామివ దుర్బలాం ॥ 5 ॥ 4-8-5 (28482)
స్తోతుం ప్రచక్రమే భూయో వివిధైః స్తోత్రసంభవైః ।
ఆమంత్ర్య దర్శనాకాంక్షీ రాజా దేవీం సహానుజః ॥ 6 ॥ 4-8-6 (28483)
నమోస్తు వరదే కృష్ణే కుమారి బ్రహ్మచారిణి ।
బాలార్కసదృశాకారే పూర్ణచంద్రనిభాననే ॥ 7 ॥ 4-8-7 (28484)
చతుర్భుజే చతుర్వక్రే పీనశ్రోణిపయోధరే।
మయూరపిచ్ఛవలయే కేయూరాంగదధారిణి ॥ 8 ॥ 4-8-8 (28485)
భాసి దేవి యథా పద్మా నారాయణపరిగ్రహః ।
స్వరూపం బ్రహ్మచర్యం చ విశదం తవ ఖేచరి ॥ 9 ॥ 4-8-9 (28486)
కృష్ణచ్ఛవిసమా కృష్ణా సంకర్షణసమాననా ।
బిభ్రతీ విపులౌ బాహు శక్రధ్వజసముచ్ఛ్రయౌ ॥ 10 ॥ 4-8-10 (28487)
పాత్రీ చ పంకజీ ఘంటీ స్త్రీ విశుద్ధా చ యా భువి ।
పాశం ధనుర్మహాచక్రం వివిధాన్యాయుధాని చ ॥ 11 ॥ 4-8-11 (28488)
కుండలాభ్యాం సుపూర్ణాభ్యాం కర్ణాభ్యాం చ విభూషితా ।
చంద్రవిస్పర్ధినా దేవి ముఖేన త్వం విరాజసే ॥ 12 ॥ 4-8-12 (28489)
ముకుటేన విచిత్రేణ కేశబంధేన శోభినా।
భుజంగాభోగవాసేన శ్రోణిసూత్రేణ రాజతా ॥ 13 ॥ 4-8-13 (28490)
విభ్రాజసే చాఽఽబద్ధేన భోగేనేవేహ మందరః।
ధ్వజేన శిఖిపిచ్ఛానాముచ్ఛ్రితేన విరాజసే ॥ 14 ॥ 4-8-14 (28491)
కౌమారం వ్రతమాస్థాయ త్రిదివం పావితం త్వయా।
తేన త్వం స్తూయసే దేవి త్రిదశైః పూజ్యసేఽపి చ ॥ 15 ॥ 4-8-15 (28492)
త్రైలోక్యరక్షణార్థాయ మహిషాసురనాశిని ।
ప్రసన్నా మే సురశ్రేష్ఠే దయాం కురు శివా భవ ॥ 16 ॥ 4-8-16 (28493)
జయా త్వం విజయా చైవ సంగ్రామే చ జయప్రదా।
మమాపి విజయం దేహి వరదా త్వం చ సాంప్రతం ॥ 17 ॥ 4-8-17 (28494)
వింధ్యే చైవ నగశ్రేష్ఠే తవ స్థానం హి శాశ్వతం।
కాలి కాలి మహాకాలి శీధుమాంసపశుప్రియే ॥ 18 ॥ 4-8-18 (28495)
కృతానుయాత్రా భూతైస్త్వం వరదా కామచారిణీ।
భారావతారే యే చ త్వాం సంస్మరిష్యంతి మానవాః ॥ 19 ॥ 4-8-19 (28496)
ప్రణమంతి చ యే త్వాం హి ప్రభాతే తు నరా భువి ।
న తేషాం దుర్లభం కించిత్పుత్రతో ధనతోపి వా ॥ 20 ॥ 4-8-20 (28497)
దుర్గాత్తారయసే దుర్గే తత్త్వం దుర్గా స్మృతా జనైః ।
కాంతారేష్వవసన్నానాం మగ్రానాం చ మహార్ణవే।
దస్యుభిర్వా నిరుద్ధానాం త్వం గతిః పరమా నృణాం ॥ 21 ॥ 4-8-21 (28498)
జలప్రతరణే చైవ కాంతారేష్వటవీషు చ।
యే స్మరంతి మహాదేవి న చ సీదంతి తే నరాః ॥ 22 ॥ 4-8-22 (28499)
త్వం కీర్తిః శ్రీర్ధృతిః సిద్ధిర్హ్రీర్విద్యా సంతతిర్మతిః।
సంధ్యా రాత్రిః ప్రభా నిద్రా జ్యోత్స్నా కాంతిఃక్షమాదయా ॥ 23 ॥ 4-8-23 (28500)
నృణాం చ బంధనం మోహం పుత్రనాశం ధనక్షయం।
వ్యాధిం మృత్యుం భయం చైవ పూజితా నాశయిష్యసి ॥ 24 ॥ 4-8-24 (28501)
సోహం రాజ్యాత్పరిభ్రష్టః శరణం త్వాం ప్రపన్నవాన్ ।
ప్రణతశ్చ యథా మూర్ధ్నా తవ దేవి సురేశ్వరి ॥ 25 ॥ 4-8-25 (28502)
త్రాహి మాం పద్మపత్రాక్షి సత్యే సత్యా భవస్వ నః।
శరణం భవ మే దుర్గే శరణ్యే భక్తవత్సలే ॥ 26 ॥ 4-8-26 (28503)
ఏవం స్తుతా హి సా దేవీ దర్శయామాస పాండవం ।
ఉపగంయ తు రాజానమిదం వచనమబ్రవీత్ ॥ 27 ॥ 4-8-27 (28504)
దేవ్యువాచ । 4-8-28x (3010)
శృణు రాజన్మహాబాహో మదీయం వచనం ప్రభో।
భవిష్యత్యచిరాదేవ సంగ్రామే విజయస్తవ ॥ 28 ॥ 4-8-28 (28505)
మమ ప్రసాదాన్నిర్జిత్య హత్వా కౌరవవాహినీం ।
రాజ్యం నిష్కంటకం కృత్వా భోక్ష్యసే మేదినీం పునః ॥ 29 ॥ 4-8-29 (28506)
భ్రాతృభిః సహితో రాజన్ప్రీతిం ప్రాప్స్యసి పుష్కలాం ।
మత్ప్రసాదాచ్చ తే సౌఖ్యమారోగ్యం చ భవిష్యతి ॥ 30 ॥ 4-8-30 (28507)
యే చ సంకీర్తయిష్యంతి లోకే విగతకల్మషాః।
తేషాం తుష్టా ప్రదాస్యామి రాజ్యమాయుర్వపుః సుతం ॥ 31 ॥ 4-8-31 (28508)
ప్రవాసే నగరే వాఽపి సంగ్రామే శత్రుసంకటే ।
అటవ్యాం దుర్గకాంతారే సాగరే గహనే గిరౌ ॥ 32 ॥ 4-8-32 (28509)
యే స్మరిష్యంతి మాం రాజన్యథాఽహం భవతా స్మృతా ।
న తేషాం దుర్లభం కించితస్మిఁల్లోకే భవిష్యతి ॥ 33 ॥ 4-8-33 (28510)
ఇదం స్తోత్రవరం భక్త్యా శృణుయాద్వా పఠేత వా।
తస్య సర్వాణి కార్యాణి సిద్ధిం యాస్యంతి పాండవాః ॥ 34 ॥ 4-8-34 (28511)
మత్ప్రసాదాచ్చ వః సర్వాన్విరాటనగరే స్థితాన్ ।
న ప్రజ్ఞాస్యంతి కురకో నరా వా తన్నివాసినః ॥ 35 ॥ 4-8-35 (28512)
ఇత్యుక్త్వా వరదా దేవీ యుధిష్ఠిరమరిందమం।
రక్షాం కృత్వా చ పాండూనాం తత్రైవాంతరధీయత ॥] 36 ॥ ॥ 4-8-36 (28513)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే విరాటపర్వణి పాండవప్రవేశపర్వణి అష్టమోఽధ్యాయః ॥ 8 ॥
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Footnotes
4-8-3 శిలాతటే కంసేనైవ వినిక్షిప్తా సతీ ఆకాశం గతా తాం ॥ 3 ॥ 4-8-6 స్తోత్రార్థమేవ సంభవ ఉద్భవో యేషాం నాంనాం వరదే ఇత్యాదీనాంతైః। ఆమంత్ర్య సంబోధ్య ॥ 6 ॥ 4-8-9 పద్మా లక్ష్మీం అత ఏవ నారాయణపరిగ్రహో విష్ణుకాంతా ॥ 9 ॥ 4-8-10 కృష్ణచ్ఛవిర్నీలమేఘస్తేన సమా అత ఏవ కృష్ణా । అష్టభుజామాహ బిభ్రతీతి। విపులౌ వరాభయప్రదత్వేన ఊర్జితౌ ద్వౌ బాహూ ॥ 10 ॥ 4-8-11 తత ఏకః పాత్రీ పాత్రవాన్పంకజీ పంకజవాన్ ఘంటీ ఘంటావాన్ పంచమః పాశం ధనుర్మహాచక్రం చ బిభ్రతీతి పూర్వేణాన్వయః ॥ 11 ॥విరాటపర్వ - అధ్యాయ 009
॥ శ్రీః ॥
4.9. అధ్యాయః 009
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
యుధిష్ఠిరేణ యతివేషపరిగ్రహేణ విరాటసభాప్రవేశః ॥ 1 ॥ ప్రత్యుత్థానాదినా సత్కృతేన యుధిష్ఠిరేణ విరాటభవనే నివాసః ॥ 2 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-9-0 (28514)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-9-0x (3011)
తతస్తు తే పుణ్యజలాం శివాం శుభాం మహర్షిగంధర్వనిషేవితోదకాం।
త్రిలోకకాంతామవతీర్య జాహ్నవీమృషీంశ్చ దేవాంశ్చ పితృనతపర్యన్ ॥ 1 ॥ 4-9-1 (28515)
వరప్రదానం హ్యనుచింత్య పార్థివే హుత్వాఽగ్నిహోత్రం కృతజప్యమంగలః ।
దిశం తథైంద్రీమభితః ప్రపేదివాన్కృతాంజలిర్ధర్మముపాహ్వయచ్ఛనైః ॥ 2 ॥ 4-9-2 (28516)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 4-9-3x (3012)
వరప్రదానం మమ దత్తవాన్పితా ప్రసన్నచేతా వరదః ప్రజాపతిః ।
జలార్థినో మే తృషితస్య సోదరా మయా ప్రయుక్తా వివిశుర్జలాశయం ॥ 3 ॥ 4-9-3 (28517)
నిపాతితా యక్షవరేణ తే వనే మహాహవే వజ్రభృతేవ దానవాః ।
మయా చ గత్వా వరదో హి తోషితో వివక్షతా ప్రశ్నసముచ్చయం గురుః ॥ 4 ॥ 4-9-4 (28518)
స మే ప్రసన్నో భగవాన్వరం దదౌ పరిష్వజంశ్చాహ తథైవ సౌహృదాత్।
వృణీష్వ యద్వాంఛసి పాండునందన స్థితోఽంతరిక్షే వరదోఽస్మి పశ్య మాం ॥ 5 ॥ 4-9-5 (28519)
స వై మయోక్తో వరదః పితా ప్రభుః సదైవ మే ధర్మరతా మతిర్భవేత్।
ఇమే చ జీవంతు మమానుజాః ప్రభో వయం స్వరూపం చ జయం తథాఽఽప్నుమః ॥ 6 ॥ 4-9-6 (28520)
క్షమా చ కీర్తిశ్చ యథేప్సితం భవేద్వ్రతం తు సత్యం చ సమాప్తిరేవ చ।
వరో మమైషోస్తు యథాఽనుకీర్తితో న తన్మృషా దేవవృషో యథాఽబ్రవీత్ ॥ 7 ॥ 4-9-7 (28521)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-9-8x (3013)
ఇత్యేవముక్త్వా ధర్మాత్మా ధర్మమేవానుచింతయన్।
తదైవ తత్ప్రసాదేన రూపమేవాభవత్స్వయం ॥ 8 ॥ 4-9-8 (28522)
స వై ద్విజాతిస్తరుణస్త్రిదండభృత్కమండలూష్ణీషధరో వ్యజాయత।
సురక్తమాంజిష్ఠవరాంబరః శిఖీ పవిత్రపాణిర్దదృశే తదాఽద్భుతం ॥ 9 ॥ 4-9-9 (28523)
తథైవ తేషామపి ధర్మచారిణాం యథోచితార్హాభరణాంబరస్రజః।
క్షణేన రాజన్నభవన్మహాత్మనాం ప్రశస్తధర్మాగ్ర్యఫలాభికాంక్షిణాం ॥ 10 ॥ 4-9-10 (28524)
నవేన రూపేణ విశాంపతిర్యుతస్త్వథర్వరూపేణ బభౌ ప్రతాపవాన్।
నిబద్ధవైడూర్యసితాన్సకాంచనాన్నృపస్తథాఽక్షాన్పరివేష్ట్య వాససః ॥ 11 ॥ 4-9-11 (28525)
తతో విరాటం ప్రథమం యుధిష్ఠిరో దదర్శ దూరాత్సుసమృద్ధతేజసం।
అనంతతేజోజ్వలితం హుతాశనం దురాసదం తీక్ష్ణవిషం యథోరగం ॥ 12 ॥ 4-9-12 (28526)
సభాసదం ప్రాంజలిభిర్జనైర్వృతం విచిత్రనానావిధశస్త్రపాణిభిః ।
ఉపాయనౌఘైః ప్రవిశద్భిరాచితం ద్విజైశ్చ శిక్షాక్షరమంత్రధారిభిః ॥ 13 ॥ 4-9-13 (28527)
గజైరుదీర్మం తురగైశ్చ సంకులం మృగద్విపైః కుబ్జగణైః సమావృతం ।
సితోచ్ఛ్రితోష్ణీషనిరుద్ధమూర్ధజం విచిత్రవైడూర్యవికారకుండలం ।
విరాటమాయాచ్చ యుధిష్ఠిరస్తదా బృహస్పతిః శక్రమివ త్రివిష్టపే ॥ 14 ॥ 4-9-14 (28528)
తమావ్రజంతం ప్రసమీక్ష్య పాండవం విరాటరాజో ముదితేన చక్షుషా ।
పప్రచ్ఛ చైనం స నరాధిపో ముహుర్ద్విజాశ్చ యే చాస్య సభాసదస్తదా ॥ 15 ॥ 4-9-15 (28529)
విరాట ఉవాచ । 4-9-16x (3014)
కో వా విజానాతి పురాఽస్య దర్శనం యువా సభాం యోఽయముపైతి మామికాం।
రూపేణ సారేణ విరాజయన్మహీం శ్రియా హ్యయం వైశ్రవణో ద్విజో యథా ॥ 16 ॥ 4-9-16 (28530)
మృగేంద్రరాడ్వారణయూథపోపమః ప్రభాత్యయం కాంచనపర్వతో యథా।
విరాజతే పావకసూర్యసన్నిభం సచంద్రనక్షత్ర ఇవాంశుమాన్గ్రహః ॥ 17 ॥ 4-9-17 (28531)
న దృశ్యతేఽస్యానుచరో న కుంజరో న చోష్ణరశ్ంయావరణం సముచ్ఛ్రితం ।
న కుండలం నాంగదమస్య న స్రజో విచిత్రితాంగశ్చ రథశ్రతుర్యుజః ॥ 38 ॥ 4-9-18 (28532)
క్షాత్రం చ రూపం హి బిభర్త్యయం భృశం గజేంద్రశార్దూలమహర్షభోపమః ।
అభ్యాగతోఽస్మాననలంకృతోపి సన్ విరోచతే భానురివాచిరోదితః ॥ 19 ॥ 4-9-19 (28533)
విభాత్యయం క్షత్రియ ఏవ సర్వథా విరాట ఇత్యేవమువాచ తం ప్రతి।
ససాగరాంతామయమద్య మేదినీం ప్రశాసితుం చార్హతి వాసవోపమః ॥ 20 ॥ 4-9-20 (28534)
నాక్షత్రియో నూనమయం భవిష్యతి మూర్ధాభిషిక్తః ప్రతిభాతి మాం ప్రతి ।
తుల్యం హి రూపం ప్రతిదృశ్యతేఽస్య గజస్య సింహస్య తథర్షభస్య ॥ 21 ॥ 4-9-21 (28535)
యమేష కామం పరిమార్గతే ద్విజః స చాస్య సర్వః క్రియతామసంశయం ।
ప్రియం చ మే దర్శనమీదృశే జనే ద్విజేషు ముఖ్యేషు తథాఽతిథిష్వపి ॥ 22 ॥ 4-9-22 (28536)
ధనేషు రత్నేష్వథ గోషు వేశ్మసు ప్రకామతో మే విచరత్వవారితః ॥ 23 ॥ 4-9-23 (28537)
వైశంపాయన ఉవాచ । 4-9-24x (3015)
ఏవం బ్రువాణస్తమనంతతేజసం విరాజమానం సహసోత్థితో నృపః।
అన్యేన రూపేణ సమీపమాగతం త్రిదండకుండ్యంకుశశిక్యపాణినం ॥ 24 ॥ 4-9-24 (28538)
సముత్థితా సా హి సభా సపార్థివా సవిప్రరాజన్యవిశా సశూద్రకా ।
సభాగత ప్రేక్ష్య తపంతమర్చిషాం వినిఃసృతం రాహుముఖాద్యథా రవిం ॥ 25 ॥ 4-9-25 (28539)
స తేన పూర్వం జయతాం భవానిహ ద్విజాతినోక్తోఽభిముఖః కృతాంజలిః ।
జయం జయార్హేణ సమేత్య వర్ధితో విరాటరాజో హ్యభివాదయచ్చ తం ॥ 26 ॥ 4-9-26 (28540)
తమబ్రవీత్ప్రాంజలిరేష పార్థివో విరాటరాజో మధురాక్షరం వచః।
ప్రాప్తః కుతస్త్వం భగవన్కిమిచ్ఛసి క్వ యాస్యసే కిం కరవాణి తే ద్విజ ॥ 27 ॥ 4-9-27 (28541)
శ్రుతం చ శీలం చ కులం చ శంస మే గోత్రం తథా నామ చ దేశమేవ తే।
సత్యప్రతిజ్ఞా హి భవంతి సాధవో విశేషతః ప్రవ్రజితా ద్విజాతయః ॥ 28 ॥ 4-9-28 (28542)
యథాఽనురూపం ప్రచరామి తే త్వహం న చావమంతా న తవాభిభాషితం ।
అపూజితా హ్యగ్నిసమా ద్విజాతయః కులం దహేయుః సవిషా ఇవోరగాః ॥ 29 ॥ 4-9-29 (28543)
సర్వాం చ భూమిం తవ దాతుముత్సహే సదండకోశాం విసృజామి తే పురం ।
కస్యాసి రాజ్ఞో విషయాదిహాగతః కిం కర్మ చాత్రాచరసి ద్విజోత్తమ ॥ 30 ॥ 4-9-30 (28544)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-9-31x (3016)
ఏవం బ్రువాణం తమువాచ పార్థివం యుధిష్ఠిరో ధర్మమవేక్ష్య చాసకృత్ ।
సత్యం వచః కో న్విహ వక్తుముత్సహేద్యథాప్రతిజ్ఞం తు శృణుష్వ పార్థివ ॥ 31 ॥ 4-9-31 (28545)
శ్రుతం చ శీలం చ కులం చ కర్మ చ శృణుష్వ మే జన్మ చ దేశమేవ చ ।
గురూపదేశాన్నియమాచ్చ మే వ్రతం కులక్రమార్థం పితృభిర్నియోజితం ॥ 32 ॥ 4-9-32 (28546)
ద్విజో వ్రతేనాస్మి న చ స్వతః ప్రభో సంముండితః ప్రవ్రజితస్త్రిదండభృత్ ।
ఇదం శరీరం మమ పశ్య మానుషం సమావృతం పంచభిరేవ ధాతుభిః ॥ 33 ॥ 4-9-33 (28547)
మమేహ పంచేంద్రియగాత్రదర్శినో వదంతి పంచైవ పితౄన్యథా శ్రుతిః ।
మనుష్యజాతిత్వమచింతయన్నహం న చాస్మి తుల్యః పితృభిః స్వభావతః ॥ 34 ॥ 4-9-34 (28548)
కంకో హి నాంనా విషయం తవాగతో వ్రతీ ద్విజాతిః స్వకృతేన కర్మణా।
ద్యూతప్రసంగాదధనోఽస్మి రాజన్సత్యప్రతిజ్ఞా వ్రతినశ్చరామః ॥ 35 ॥ 4-9-35 (28549)
యుధిష్ఠిరస్యాపి సఖాఽభవం పురా గృహప్రవేశీ చ శరీరమేవ చ।
గృహే చ తస్యోపితవానహం సుఖం రాజాఽస్మి తస్య స్వపురేఽభవం పురా ॥ 36 ॥ 4-9-36 (28550)
మమాజ్ఞయా తత్ర విచేరురంగనా మమ ప్రియార్థం దమయంతి వాజినః ।
మయా కృతం తస్య పురే తు యత్పురా న తత్కదాచిత్కృతవాంజనోఽన్యథా ॥ 37 ॥ 4-9-37 (28551)
సోహం పురా తస్య వయస్సమః సఖా చరామి సర్వాం వసుధాం సుదుఃఖితః ।
న తు ప్రశాంతిం క్వచిదాప్తవానహం వ్రతోపదేశాన్నియమేన భారికః ॥ 38 ॥ 4-9-38 (28552)
వైయాఘ్రపద్యోస్మి నరేంద్ర గోత్రతస్తదేవ సౌఖ్యం మృగయామహే వయం।
కృతజ్ఞభావేన మయాఽనుకీర్తితం యుధిష్ఠిరస్యాత్మసమస్య చేష్టితం ॥ 39 ॥ 4-9-39 (28553)
ఇమం హి మోక్షాశ్రమమాస్థితస్య మే యుధిష్ఠిరస్తుల్యగుణో భవానపి ।
న మేఽస్తి మాతా న పితా న బాంధవా న మేఽస్తి రూపం న రతిర్న సంతతిః ॥ 40 ॥ 4-9-40 (28554)
సుఖం చ దుఃఖం చ హి తుల్యమద్య మే ప్రియాప్రియే తుల్యగతే గతాగతే।
ముక్తోస్మి కామాచ్చ ధనాచ్చ సాంప్రతం త్వదాశ్రయే వస్తుమిహాభ్యుపాగతః ॥ 41 ॥ 4-9-41 (28555)
సంవత్సరేణేహ సమాప్యతే త్విదం మమ వ్రతం దుష్కరకర్మకారిణః।
తతో భవంతం పరితోష్య కర్మభిః పునర్వ్రజిష్యే చ కుతూహలం యతః ॥ 42 ॥ 4-9-42 (28556)
అక్షాన్నివప్తుం కుశలోస్ంవహం సదా పరాజితః శకునిరుతాని చింతయన్ ।
మృగద్విజానాం చ రుతాని చింతయన్నిరాశ్రయః ప్రవ్రజితోస్మి భిక్షుకః ॥ 43 ॥ 4-9-43 (28557)
వైశంపాయన ఉవాచ । 4-9-44x (3017)
తేనైవముక్తే వచనే నరాధిపః కృతాంజలిః ప్రవ్రజితం విలోక్య చ ।
అథాబ్రవీద్ధృష్టమనాః శుభాక్షరం మనోనుగం సర్వసభాగతం వచః ॥ 44 ॥ 4-9-44 (28558)
దదామి తే హంత వరం యదీప్సితం ప్రశాధి మత్స్యాన్యది మన్యతే భవాన్।
ప్రియా హి ధూర్తా మమ చాక్షకోవిదాస్త్వం చాపి దేవో మమ రాజ్యమర్హసి ॥ 45 ॥ 4-9-45 (28559)
సమానయానాసనవస్త్రభోజనం ప్రభ్రూతమాల్యాభరణానులేపనం।
స సార్వభౌమోపమ సర్వదాఽర్హసి ప్రియం హి మన్యే తవ నిత్యదర్శనం ॥ 46 ॥ 4-9-46 (28560)
యే త్వాఽభిధావేయురనర్థపీడితా ద్విజాతిముఖ్యా యది వేతరే జనాః।
సర్వాణి కార్యాణ్యహమర్థితస్త్వయా తేషాం కరిష్యామి న మేఽత్ర సంశయః ॥ 47 ॥ 4-9-47 (28561)
మమాంతికే యశ్చ తవాప్రియం చరేత్ప్రవాసయే తం పరిచింత్య మానవం ।
యచ్చాపి కించిద్వసు విద్యతే మమ ప్రభుర్భవాంస్తస్య వశీ వసేహ చ ॥ 48 ॥ 4-9-48 (28562)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 4-9-49x (3018)
అతోఽభిలాషః పరమో న విద్యతే న మే జితం కించన ధారయే ధనం।
న భోజనం కించన సంస్పృశేయం హవిష్యభోజీ నిశి చ క్షితీశయః ॥ 49 ॥ 4-9-49 (28563)
వ్రతోపదేశాత్సమయో హి నైష్ఠికో న క్రోధితవ్యం నరదేవ కస్యచిత్।
ఏవంప్రతిజ్ఞస్య మమేహ భూపతే నివాసబుద్ధిర్భవితా తు నాన్యథా ॥ 50 ॥ 4-9-50 (28564)
ఏవం వరం మాత్స్య వృణే ప్రదాపితం కృతి భవిష్యామి వరేణ తేఽనఘ ॥ 51 ॥ 4-9-51 (28565)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-9-52x (3019)
ఏవం తు రాజ్ఞః ప్రథమః సమాగమో బభూవ మాత్స్యస్య యుధిష్ఠిరస్య చ।
విరాటరాజస్య హి తేన సంగమో బభూవ విష్ణోరివ వజ్రపాణినా ॥ 52 ॥ 4-9-52 (28566)
తమాసనస్థం ప్రియరూపదర్శనం నిరీక్షమాణో న తతర్ప భూమిపః।
సభాం చ తాం ప్రజ్వలయన్యుధిష్ఠిరః శ్రియా యథా శక్రఇవ త్రివిష్టపం ॥ 53 ॥ 4-9-53 (28567)
ఏవం స లబ్ధ్వా నృపతిః సమాగమం విరాటరాజేన నరర్షభస్తదా।
ఉవాస వీరః పరమార్చితః సుఖీ న చాస్య కశ్చిచ్చరితం బుబోధ తత్ ॥ 54 ॥ ॥ 4-9-54 (28568)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే విరాటపర్వణి పాండవప్రవేశపర్వణి నవమోఽధ్యాయః ॥ 9 ॥
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Footnotes
4-9-6 వయశ్చ రూపం చ బలం తథాఽఽప్నుయురితి థo ధo పాఠః ॥ 6 ॥ 4-9-24 అన్యేన రూపేణ యతివేషేణ ఆగతం దృష్ట్వేతి శేషః ॥ 24 ॥విరాటపర్వ - అధ్యాయ 010
॥ శ్రీః ॥
4.10. అధ్యాయః 010
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
భీమేన సూదవేషపరిగ్రహేణ విరాటసభాప్రవేశః ॥ 1 ॥ విరాటేన భీమస్య పాకాధికారే నియోజనం ॥ 2 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-10-0 (28569)
వైశంపాయన ఉవాచ । 4-10-0x (3020)
అథాపరస్యాం దిశి భీమదర్శనో వృకోదరోఽదృశ్యత సింహవిక్రమః।
అసిప్రవేకే ప్రతిముచ్య శాణితే ఖజాం చ దర్వీ చ కరేణ ధారయన్ ॥ 1 ॥ 4-10-1 (28570)
త్వచం చ గోచర్మమయీం సుమర్దితాం సముక్షితాం పానకరాగషాడవైః ।
కిలాసమాలంబ్య కరేణ చాయసం సశృంగిబేరార్ద్రకభూస్తృణాంకురం ॥ 2 ॥ 4-10-2 (28571)
గంభీరరూపః పరమేణ తేజసా రవిర్యథా లోకమిమం ప్రకాశయన్।
స కృష్ణవాసా గిరిరాజసారవాన్ స మత్స్యరాజం సముపేత్య తస్థివాన్ ॥ 3 ॥ 4-10-3 (28572)
సభాగతో వారణయూథపోపమస్తమిస్రహా రాత్రిమివావభాసయన్।
సహస్రనేత్రావరజాంతకోపమస్త్రిలోకపాలాధిపతిర్యథా హరిః ॥ 4 ॥ 4-10-4 (28573)
తమావ్రజంతం గజయూథపోపమం నిరీక్షమాణో నవసూర్యవర్చసం।
భయాత్సముద్విగ్నవిపణ్ణచేతనో దిశశ్చ సర్వాః ప్రసమీక్ష్య చాసకృత్ ॥ 5 ॥ 4-10-5 (28574)
తమేకవస్త్రం పరసైన్యవారణం సభాఽవిదూరాన్నృపతిర్నృపాత్మజం।
సమీక్ష్య వైక్లబ్యముపేయివాఞ్శనైర్జనాశ్చ భీతాః పరిసర్పిరే భృశం ॥ 6 ॥ 4-10-6 (28575)
అథాబ్రవీన్మాత్స్యపతిః సభాగతాన్ భృశాతురోష్ణం పరినిశ్వసన్నివ ।
కోఽయం యువా వారణరాజసన్నిభః సభామభిప్రైతి హి మామికామిమాం ॥ 7 ॥ 4-10-7 (28576)
కో వా విజానాతి పురాఽస్య దర్శనం మృగేంద్రశార్దూలగతిం హి మామకః।
వ్యూఢాంతరాంసో మృగరాడివోత్కటో య ఏష దివ్యః పురుషః ప్రకాశతే ॥ 8 ॥ 4-10-8 (28577)
రాజశ్రియా హ్యేష విభాతి రాజవద్విరోచతే రుక్మగిరిప్రభోపమః।
నాక్షత్రియో నూనమయం భవిష్యతి సహస్రనేత్రప్రతిమస్తథా హ్యసౌ ॥ 9 ॥ 4-10-9 (28578)
రూపేణ యశ్చాప్రతిమో హ్యయం మహాన్మహీమిమాం శత్రః ఇవాభిపాలయేత్।
నాభూమిపోఽయం హి రతిర్మమేతి చ చ్యుతః సమృద్ధ్యా నభసీవ నాహుషః ॥ 10 ॥ 4-10-10 (28579)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-10-11x (3021)
వితర్కమాణస్య చ తస్య పాండవః సభామతిక్రంయ వృకోదరోఽబ్రవీత్।
జయేతి రాజానమభిప్రమోదయన్సుఖేన సభ్యం చ సభాగతం జనం ॥ 11 ॥ 4-10-11 (28580)
తతో నృపం వాక్యమువాచ పాండవో యథాఽనుపూర్వ్యాత్కృపయాన్వితోత్తరం।
త్వాం జీవితుం శత్రుహన్నాగతోఽహం త్వమేవ లోకే పరమో హి సంశ్రయః ॥ 12 ॥ 4-10-12 (28581)
నరేంద్ర శూద్రోస్మి చతుర్థవర్ణభాగ్గురూపదేశాత్పరిచారకర్మకృత్।
జానామి సూపాంశ్చ రసాంశ్చ సంస్కృతాన్మాంసాన్యపూపాంశ్చ పచామి శోభనాన్ ।
రాగప్రకారాశ్చ బహూన్ఫలాశ్రయాన్మహానసే మే న సమోస్తి సూపకృత్ ॥ 13 ॥ 4-10-13 (28582)
వైశంపాయన ఉవాచ । 4-10-14x (3022)
తమబ్రవీన్మత్స్యపతిః ప్రహృష్టవత్ప్రియం ప్రగల్భం మధురం వినీతవత్।
న శూద్రతాం కాంచన లక్షయామి తే కుబేరచంద్రేంద్రదివాకరప్రభ ॥ 14 ॥ 4-10-14 (28583)
హుతాశనాశీవిషతుల్యతేజసో న కర్మ తే యోగ్యమిదం మహానసే ।
న సూపకారో భవితుం త్వమర్హసి సుపర్ణగంధర్వమహోరగోపమ ॥ 15 ॥ 4-10-15 (28584)
అనీకకర్ణాగ్రధరో ధ్వజీ రథీ భవాద్య మే వారణవాహినీపతిః।
న నీచకర్మా భవితుం త్వమర్హసి ప్రశాసితుం భూమిమిమాం త్వమర్హసి ॥ 16 ॥ 4-10-16 (28585)
భీమ ఉవాచ । 4-10-17x (3023)
చతుర్థవర్ణోస్ంయహముగ్రశాసన న వై వృణే త్వామహమీదృశం పదం।
జాత్యాఽస్మి శూద్రో బలలేతి నాంనా జిజీవిషుస్త్వద్విషయం సమాగతః ॥ 17 ॥ 4-10-17 (28586)
యుధిష్ఠిరస్యాస్మి మహానసే పురా బభూవ సర్వప్రభురన్నపానదః।
అథాపి మాముత్సృజసే మహీపతే వ్రజాంయహం యావదితో యథాగతం ॥ 18 ॥ 4-10-18 (28587)
త్వమన్నసంస్కారవిధౌ ప్రశాధి మాం భవామి తేఽహం నరదేవ సూపకృత్ ।
బలేన తుల్యశ్చ న విద్యతే మయా నియుద్ధశీలోస్మి సదా హి పార్థివ ॥ 19 ॥ 4-10-19 (28588)
గజాంశ్చ సింహాంశ్చ సమేయివానహం సదా కరిష్యామి తవానఘ ప్రియం।
న నీచకర్మా తవ మాదృశః ప్రభో బలస్య నేతాఽప్యబలో భవేదితి ॥ 20 ॥ 4-10-20 (28589)
స్వకర్మతుష్టాశ్చ వయం నరాధిప ప్రశాధి మాం సూదపదే యదీచ్ఛసి।
యే సంతి మల్లా బలవీర్యసంమతాస్తానేవ యోత్స్యామి తవాభిహర్పయన్ ॥ 21 ॥ 4-10-21 (28590)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-10-22x (3024)
తమేవముక్తే వచనే నరాధిపః ప్రత్యబ్రవీన్మత్స్యపతిః ప్రహృష్టవత్।
సోహం న మన్యే తవ కర్మ తత్సమం సముద్రనేమిం పృథివీం త్వమర్హసి ॥ 22 ॥ 4-10-22 (28591)
త్రిలోకపాలో హి యథా విరాజసే తథాఽద్య మే విష్ణురివాతిరోచసే।
యథా తు కామస్తవ తత్తథా కృతం మహానసే మే భవ మే పురస్కృతః ।
నరాశ్చ మే తత్ర మయా సదాఽర్చితా భవాద్య తేషామధిపో మయా కృతః ॥ 23 ॥ 4-10-23 (28592)
తథా స భీమో విహితో మహానసే విరాటరాజస్య బభూవ వై ప్రియః।
ఉవాస రాజన్న చ తం పృథగ్జనో బుబోధ తస్యానుచరశ్చ కశ్చన ॥ 24 ॥ ॥ 4-10-24 (28593)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే విరాటపర్వణి పాండవప్రవేశపర్వణి దశమోఽధ్యాయః ॥ 10 ॥
విరాటపర్వ - అధ్యాయ 011
॥ శ్రీః ॥
4.11. అధ్యాయః 011
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
అర్జునేన షండవేషపరిగ్రహేణ విరాటసభాప్రవేశః ॥ 1 ॥ విరాటేనార్జునస్య కన్యానాటనే నియోజనం ॥ 2 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-11-0 (28594)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-11-0x (3025)
అథాపరోఽదృశ్యత వర్ణవాన్యువా స్త్రీవేషధారీ సమలంకృతో భృశం।
ప్రవాలచిత్రే ప్రవిముచ్య కుండలే ఉభే చ కంబూ పరిపాతుకే తథా ॥ 1 ॥ 4-11-1 (28595)
కృష్ణే చ రక్తే చ నిబధ్య వాససీ శరీరవాఞ్శుక్రబృహస్పతిప్రభః।
బహూంశ్చ దీర్ఘాంశ్చ వికీర్య మూర్ధజాన్మహాభుజో మత్తగజేంద్రవిక్రమః ॥ 2 ॥ 4-11-2 (28596)
క్లైబ్యేన వేషేణ న భతి భాతి చ గ్రహాభిపన్నో నభసీవ చంద్రమాః ।
గతేన చోర్వీ పరికంపయంస్తదా విరాటమాసాద్య సభాసమీపతః ॥ 3 ॥ 4-11-3 (28597)
తం ప్రేక్ష్య రాజోపగతం సభాతలే వ్యాజాప్రతిచ్ఛన్నమమిత్రమర్దనం ।
విరాజమానం సురరాజవర్చసం సుతం సురేంద్రస్య గజేంద్రవిక్రమం ॥ 4 ॥ 4-11-4 (28598)
సర్వానపృచ్ఛచ్చ సమీపచారిణః కుతోఽయమాయాతి న మే పురా శ్రుతః।
న చైనమూచుర్విదితం నరాస్తదా సవిస్మయం వాక్యమిదం నృపోఽబ్రవీత్ ॥ 5 ॥ 4-11-5 (28599)
విరాట ఉవాచ। 4-11-6x (3026)
గజేంద్రలీలో మృగరాజగామీ వృషేక్షణో దేవసుతోగ్రతేజాః।
పీనాంసబాహుః కనకావదాతః కోఽయం నరో మే నగరం ప్రవిష్టః ॥ 6 ॥ 4-11-6 (28600)
కిమేష దేవేంద్రసుతః కిమేష బ్రహ్మాత్మజో వా కిమయం స్వయంభూః।
ఉమాసుతో వైశ్రవణాత్మజో వా ప్రేక్ష్యైనమాసీదితి మే వితర్కః ॥ 7 ॥ 4-11-7 (28601)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-11-8x (3027)
సభామతిక్రంయ స వాసవోపమో నిరీక్షమాణో బహుభిః సభాగతైః।
స తత్ర రాజనమమిత్రహాఽబ్రవీద్బృహన్నలాహం నరదేవ నర్తకీ ॥ 8 ॥ 4-11-8 (28602)
వేణీం ప్రకుర్యాం రుచిరే చ కుండలే గ్రథే స్రజః ప్రావరణాని సంహరే।
స్నానం చరేయం విమృజే చ దర్పణం విశేషకేష్వేవ చ కౌశలం మమ ॥ 9 । 4-11-9 (28603)
క్లీబేషు బాలేషు జనేషు నర్తనే శిక్షాప్రదానేషు చ యోగ్యతా మమ।
కరోమి వేణీషు చ పుష్పపూరకం న మే స్త్రియః కర్మణి కౌశలాధికాః ॥ 10 ॥ 4-11-10 (28604)
ఇత్యర్జునస్తం నరదేవమోజసా విజ్ఞాప్య తస్థౌ విధినాఽఽత్మనః క్రియాం।
తమబ్రవీత్ప్రాంశుముదీక్ష్య విస్మితో విరాటరాజోపసృతం మహాయశాః ॥ 11 ॥ 4-11-11 (28605)
నార్హస్తు వేషోఽయమనూర్జితస్తే నాపుంస్త్వమర్హం నరదేవసింహ ।
తవైవ వేషః శుభవేషభూషణైర్విభూషితో భూతపతేరివ ప్రభో ॥ 12 ॥ 4-11-12 (28606)
విభాతి భానోరివ రశ్మిమాలినో ఘనావరుద్ధే గగనే ఘనైరివ।
ధనుర్హి మన్యే తవ శోభయేద్భుజౌ తథాహి పీనావతిమాత్రమాయతౌ ॥ 13 ॥ 4-11-13 (28607)
ప్రగృహ్య చాపం త్వనురూపమాత్మనో రక్షస్వ దేశం పురమద్య సుస్థిరః।
పుత్రేణ తుల్యో భవ మే బృహన్నలే వృద్ధోస్మి విత్తం ప్రతిపాదయామి తే ॥ 14 ॥ 4-11-14 (28608)
త్వం రక్ష మే సర్వమిదం పురం ప్రభో న షండతాం కాంచన లక్షయామి తే।
ప్రశాధి మత్స్యాంస్తరసా వివర్ధయందదామి రాజ్యం తవ సత్యవాగహం ॥ 15 ॥ 4-11-15 (28609)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-11-16x (3028)
తస్యాగ్రతః స్వాని ధనూంషి పార్థివో బహూని దీర్ఘాణి చ వర్ణవంతి చ।
దదౌ స సజ్యాని బలాన్వితాని జిజ్ఞాసమానః కిమయం కరిష్యతి ॥ 16 ॥ 4-11-16 (28610)
తతోఽర్జునః క్లీబతరం వచోఽబ్రవీన్న మే ధనుర్ధారితమీదృశం విభో।
న చాపి దృష్టం ధనురీదృశం క్వచిన్న మాదృశాః సంతి ధనుర్ధరా భువి ॥ 17 ॥ 4-11-17 (28611)
నృత్యామ గాయామి చ వాదయాంయహం ప్రానర్తనే కౌశలనైపుణం మమ।
తదుత్తరాయాః పరిధత్స్వ నర్తనే భవామి దేవ్యా నరదేవ నర్తకీ ॥ 18 ॥ 4-11-18 (28612)
విరాట ఉవాచ। 4-11-19x (3029)
దదామి తే తం హి వరం బృహన్నలే సుతాం హి మే నర్తయ యాశ్చ తాదృశీః ।
తతో విరాటః స్వయమాహ్వయత్సుతాం నరాధిపస్తాం చ సుమధ్యసుందరీం ॥ 19 ॥ 4-11-19 (28613)
ఉవాచ చైనాం ముదితేన చేతసా బృహన్నలా నామ సఖీ భవత్వియం।
సుగాత్రి సంప్రీతిసుబద్ధసౌహృదా తవాంగనే ప్రాణసమా చ నిత్యదా ॥ 20 ॥ 4-11-20 (28614)
ప్రకామభక్ష్యాభరణాంబరా శుభా చరత్వియం సర్వజనేష్వవారితా।
న దుష్కులానామియమాకృతిర్భవేన్న వృత్తభేదీ భవతీదృశో జనః ॥ 21 ॥ 4-11-21 (28615)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-11-22x (3030)
సంమంత్ర్య రాజా వివిధైః స్వమంత్రిభిః పరీక్ష్య చైనం ప్రమదాభిరాశు వై।
అపుంస్త్వమప్యస్య నిశంయ చ స్థిరం తతః కుమారీపురముత్ససర్జ తం ॥ 22 ॥ 4-11-22 (28616)
స శిక్షయామాస చ గీతవదనం సుతాం విరాటస్య ధనంజయః ప్రభుః ।
సఖీశ్చ తస్యాః పరిచారికాస్తథా ప్రియశ్చ తస్యాః స బభూవ పాండవః ॥ 23 ॥ 4-11-23 (28617)
తథా స తత్రైవ ధనంజయోఽవసత్ప్రియాణి కుర్వంత్సహ తాభిరాత్మవాన్।
తథా గతం తత్ర న జఝిరే జనా బహిశ్చరా వాఽప్యథవేతరే జనాః ॥ 24 ॥ ॥ 4-11-24 (28618)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే విరాటపర్వణి పాండవప్రవేశపర్వణి ఏకాదశోఽధ్యాయః ॥ 11 ॥
విరాటపర్వ - అధ్యాయ 012
॥ శ్రీః ॥
4.12. అధ్యాయః 012
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
నకులేన విరాటమేత్య స్వస్యాశ్వశాస్త్రే కౌశలాభిధానం ॥ 1 ॥ విరాటేన నకులస్యాశ్వపాలనే నియోజనం ॥ 2 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-12-0 (28619)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-12-0x (3031)
అథాపరోఽదృశ్యత పాండవః ప్రభుర్విరాటరాజే తురగాన్సమీక్షతి।
తమాపతంతం దదృశుః పృథగ్జనాః ప్రముక్తమభ్రాదివ చంద్రమండలం ॥ 1 ॥ 4-12-1 (28620)
స వై హయానైక్షత తానితస్తతః సమీక్షమాణం చ దదర్శ మత్స్యరాట్।
దృష్ట్వా తథైనం స కురూత్తమం తమః పప్రచ్ఛ తాన్సర్బసభాసదస్తదా ॥ 2 ॥ 4-12-2 (28621)
కో వా విజానాతి పురాఽస్య దర్శనం యోఽయం యువాఽభ్యేతి హి మాసికాం సభాం ।
ప్రియో హి మే దర్శనతోపి సంమతో బ్రవీతు కశ్చిద్యది దృష్టవానిమం ॥ 3 ॥ 4-12-3 (28622)
అయం హయాన్పశ్యతి మామకాన్ముహుర్ధ్రువం హయజ్ఞో భవితా విచక్షణః।
ప్రవేశ్యతామేష సమీపమాశు వై విభాతి వీరో హి యథాఽమరస్తథా ॥ 4 ॥ 4-12-4 (28623)
వితర్కయత్యేవ హి మత్స్యరాజని త్వరన్కురూణామృషభః సభామగాత్।
తతః ప్రణంయోపనతః కురూత్తమో విరాటరాజానమువాచ పార్థివం ॥ 5 ॥ 4-12-5 (28624)
తవాగతోఽహం పురమద్య భూపతే జిజీవిషుర్వేతనభోజనార్థికః।
తవాశ్వబంధః సుభృతో భవాంయహం కురుష్వ మామశ్వపతిం యదీచ్ఛసి ॥ 6 ॥ 4-12-6 (28625)
విరాట ఉవాచ। 4-12-7x (3032)
దదాని యానాని ధనాని వేతనం న చాశ్వసూతో భవితుం త్వమర్హసి।
కుతోసి కస్యామి కథం త్వమాగతో బ్రవీహి శిల్పం తవ విద్యతే చ యత్ ॥ 7 ॥ 4-12-7 (28626)
నకుల ఉవాచ। 4-12-8x (3033)
పంచానాం పాండుపుత్రాణాం జ్యేష్ఠో రాజా యుధిష్ఠిరః।
తేనాహమశ్వేషు పురా ప్రకృతః శత్రుకర్శన ॥ 8 ॥ 4-12-8 (28627)
అశ్వానాం ప్రకృతిం వేద్మి వినయం చాపి సర్వశః ।
దుష్టానాం ప్రతిపత్తిం చ కృత్స్నం చైవ చికిత్సితం ॥ 9 ॥ 4-12-9 (28628)
న కాతరం స్యాన్మమ వాజివాహనం న మేఽస్తి దుష్టా బడవా కుతో హయః।
జానంస్తు మామాహ స చాపి పాండవో యుధిష్ఠిరో గ్రంథికమేవ నామతః ॥ 10 ॥ 4-12-10 (28629)
మాతలిరివ దేవపతేర్దశరథనృపతేః సుమత్ర ఇవ యంతా।
సుమహ ఇవ జామదగ్రేస్తథైవ తవ శిక్షయాంయశ్వాన్ ॥ 11 ॥ 4-12-11 (28630)
యుధిష్ఠిరస్య రాజేంద్ర నరరాజస్య శాసనాత్।
శతసాహస్రకోటీనామశ్వానామస్మి రక్షితా ॥ 12 ॥ 4-12-12 (28631)
విరాట ఉవాచ। 4-12-13x (3034)
యదస్తి కించిన్మమ వాజివాహనం తదస్తు సర్వం త్వదధీనమద్య వై।
యే చాపి కేచిన్మమ వాజియోధాస్త్వదాశ్రయాః సారథయశ్చ సంతు మే ॥ 13 ॥ 4-12-13 (28632)
ఇదం తవేష్టం విహితం సురోపమ ...హి యత్తే ప్రసమీక్షితం వరం।
...ఽనురూపం హయకర్మ దృశ్యతే విభాతి రాజేవ న కర్మ వాజినాం ॥ 14 ॥ 4-12-14 (28633)
యుధిష్ఠిరస్యైవ హి దర్శనేన మే సమం తవేదం ప్రియదర్శ దర్శనం ।
కథం ను భృత్యైః స వినాకృతో వనే చరత్యనింద్యో రమతే చ పాండవః ॥ 15 ॥ 4-12-15 (28634)
వైశంపాయన ఉవాచ । 4-12-16x (3035)
తథా స గంధర్వవరోపమో యువా విరాటరాజ్ఞా ముదితేన పూజితః।
న చైవమన్యేఽపి విదుః కథంచన ప్రియాభిరామం విచరంతమంతరా ॥ 16 ॥ ॥ 4-12-16 (28635)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే విరాటపర్వణి పాండవప్రవేశపర్వణి ద్వాదశోఽధ్యాయః ॥ 12 ॥
విరాటపర్వ - అధ్యాయ 013
॥ శ్రీః ॥
4.13. అధ్యాయః 013
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
సహదేవేన గోపాలవేషధారణేన విరాటంప్రతి గమనం ॥ 1 ॥ విరాటేన సహదేవస్య గోపాలనే నియోజనం ॥ 2 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-13-0 (28636)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-13-0x (3036)
అథాపరోఽదృశ్యత వై శశీ యథా హుతో హవిర్భిర్హి యథాఽధ్వరే శిఖీ।
తథా సమాలక్ష్యత చారుదర్శనః ప్రకాశయన్సూర్య ఇవాచిరోదితః ॥ 1 ॥ 4-13-1 (28637)
తమావ్రజంతం సహదేవమగ్రణీర్నృపో విరాటో నచిరాత్సమైక్షత।
ప్రైక్షంత తం తత్ర పృథక్సమాగతాః సభాగతాః సర్వమనోహరప్రభం।
యువానమాయాంతమమిత్రకర్శనం ప్రముక్తమభ్రాదివ చంద్రమండలం ॥ 2 ॥ 4-13-2 (28638)
యష్ట్యా ప్రమాణాన్వితయా సుదర్శనం దామాని పాశం చ నిబద్ధ్య పృష్ఠతః।
మౌర్వీ చ తంత్రీం మహతీం సుసంహితాం బాలైశ్చ తారైర్బహుభిః సమావృతాం ॥ 3 ॥ 4-13-3 (28639)
స చాపి రాజానమువాచ వీర్యవాన్కురుష్వ మాం పార్థివ గోష్వవస్థితం।
మయా హి గుప్తాః పశవో భవంతు తే ప్రసన్ననిద్రాః ప్రభవోస్మి వల్లవః ॥ 4 ॥ 4-13-4 (28640)
న శ్వాపదేభ్యో న చ రోగతో భయం న చాపి దావాన్న చ తస్కరాద్భయం।
పయఃప్రభూతా బహులా నిరామయా భవంతి గావః సుభృతా నరాధిప ॥ 5 ॥ 4-13-5 (28641)
నిశంయ రాజా సహదేవభాషితం నిరీక్ష్య మాద్రీసుతమభ్యనందత్।
ఉవాచ హృష్టో ముదితేన చేతసా న బల్లవత్వం త్వయి వీర లక్షయే ॥ 6 । 4-13-6 (28642)
ధైర్యాద్వపుః క్షాత్రమివేహ తే దృఢం ప్రకాశతే కౌరవవంశజస్య వా।
నాపండితేయం తవ దృశ్యతే తనుర్భవేహ రాజ్యే మమ మంత్రధర్మభృత్ ॥ 7 ॥ 4-13-7 (28643)
ప్రశాధి మత్స్యాన్సహరాజకానిమాన్బృహస్పతిః శత్రుయుతానివామరాన్।
బలం చ మే రక్ష సువేష సర్వశో గృహాణ ఖంగం ప్రతిరూపమాత్మః ॥ 8 ॥ 4-13-8 (28644)
అనీకకర్ణాగ్రధరో బలస్య మే ప్రభుర్భవానస్తు గృహాణ కార్ముకం ॥ 9 । 4-13-9 (28645)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-13-10x (3037)
విరాటరాజ్ఞాఽభిహితః కురూత్తమః ప్రశస్య రాజానమభిప్రణంయ చ।
ఉవాచ మత్స్యప్రవరం మహాపతిః శృణుష్వ రాజన్మమ వాక్యముత్తమం ॥ 10 ॥ 4-13-10 (28646)
బాలో హ్యహం జాతివిశేషదూషితః కుతోఽద్య మే నీతిషు యుక్తమంత్రతా ।
స్వకర్మతుష్టాశ్చ వయం నరాధిప ప్రశాధి మాం గోపరిరక్షణేఽనఘ ॥ 11 ॥ 4-13-11 (28647)
వైశ్యోస్మి నాంనాఽహమరిష్టనేమిర్గోసంఖ్య ఆసం కురుపుంగవానాం ।
వస్తుం త్వయీచ్ఛామి విశాంవరిష్ఠ తాన్రాజసింహాన్న హి వేద్మి పార్థాన్ ॥ 12 ॥ 4-13-12 (28648)
న జీవితుం శక్యమతోఽన్యకర్మణా న చ త్వదన్యో మమ రోచతే విభో ॥ 13 ॥ 4-13-13 (28649)
విరాట ఉవాచ। 4-13-14x (3038)
త్వం బ్రాహ్మణో వా యది వాఽపి భూమిపః సముద్రనేమీశ్వరరూపవానసి।
ఆచక్ష్వ తత్వం త్వమమిత్రకర్శన న బల్లవత్వం త్వయి విద్యతే సమం ॥ 14 ॥ 4-13-14 (28650)
కస్యామి రాజ్ఞో విషయాదిహాగతః కిం చాపి శిల్పం తవ విద్యతే కృతం।
కథం త్వమస్మాసు నివత్స్యసే సదా వదస్వ కిం చాపి తవేహ వేతనం ॥ 15 ॥ 4-13-15 (28651)
సహదేవ ఉవాచ। 4-13-16x (3039)
పంచానాం పాండుపుత్రాణాం జ్యేష్ఠో రాజా యుధిష్ఠిరః।
తస్యాష్టౌ శతసాహస్రం గవాం వర్గాః శతంశతం ॥ 16 ॥ 4-13-16 (28652)
అపరే దశసాహస్రా ద్విస్తావంతస్తథా పరే।
తేషాం గోసంఖ్య ఆసం వై తంత్రీపాలేతి మాం విదుః ॥ 17 ॥ 4-13-17 (28653)
భూతం భవ్యం భవిష్యచ్చ యచ్చాన్యద్గోగతం క్వచిత్।
న మేఽస్త్యవిదితం కించిత్సమంతాద్దశయోజనం ॥ 18 ॥ 4-13-18 (28654)
గుణాః సువిదితా హ్యాసన్మయా తస్య మహాత్మనః।
ఆసీచ్చ స మయా తుష్టః కురురాజో యుధిష్ఠిరః ॥ 19 ॥ 4-13-19 (28655)
అనేన గణితా గావో దుర్విజ్ఞేయా మహత్తరాః।
బహుక్షీరతరాస్తా వై బహ్వ్యః సత్యః సపుత్రికాః ॥ 20 ॥ 4-13-20 (28656)
క్షిప్రం చ గావో బహులా భవంతి న తాసు రోగో భవతీహ కశ్చిత్।
తైస్తైరుపయైర్విదితం మయైతదేతాని శిల్పాని మయి స్థితాని ॥ 21 ॥ 4-13-21 (28657)
ఋషభానపి జానామి రాజన్పూజితలక్షణాన్।
యేషాం మూత్రముపాఘ్రాయ వంధ్యా అపి ప్రసూయతే ॥ 22 ॥ 4-13-22 (28658)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-13-23x (3040)
మత్స్యాధిపో హర్షకలేన చేతసా మాద్రీసుతం పాండవమభ్యభాషత।
నైవానుమన్యే తవ కర్మ కుత్సితం మహీం సమగ్రామభిపాతుమర్హసి ॥ 23 ॥ 4-13-23 (28659)
అథ త్విదానీం తవ రోచతే విభో యథేష్టతో గవ్యమవేక్ష మామకం।
త్వదర్పణా మే పశవో భవంతు వై పశూన్సపాలాన్భవతే దదాంయహం ॥ 24 ॥ 4-13-24 (28660)
శతం సహస్రాణి గవాం హి సంతి వర్ణస్యవర్ణస్య పృథగ్గణానాం।
దదామి తేఽహం వరమీప్సితం చ యత్త్వదర్పణా మే పశవో భవంత్వితి ॥ 25 ॥ 4-13-25 (28661)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-13-26x (3041)
ఏవం విరాటేన సమేత్య పాండవో లబ్ధ్వా చ గోబల్లవతాం యథేష్టతః।
అజ్ఞాతచర్యామవసన్మహాత్మా యథా రవిశ్చాస్తగిరిం ప్రవిష్టః ॥ 26 ॥ 4-13-26 (28662)
ఏవం విరాటే న్యవసంశ్చ పాండవా యథా ప్రతిజ్ఞాభిరమోఘవిక్రమాః ।
అబుద్ధచర్యాం చరితుం యథాతథం సముద్రనేమీమభిశాస్తుముద్యతాః ॥ 27 ॥ ॥ 4-13-27 (28663)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే విరాటపర్వణి పాండవప్రవేశపర్వణి త్రయోదశోఽధ్యాయః ॥ 13 ॥
విరాటపర్వ - అధ్యాయ 014
॥ శ్రీః ॥
4.14. అధ్యాయః 014
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
ద్రౌపద్యా సైరంధ్రీవేషధారణేన సుదేష్ణాగృహే నివాసః ॥ 1 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-14-0 (28664)
వైశంపాయన ఉవాచ । 4-14-0x (3042)
తతః కృష్ణా సుకేశీ సా దర్శనీయా శుచిస్మితా।
వేణీకేశాన్సముత్క్షిప్య పీనవృత్తకుచా శుభా ।
జుగూహే దక్షిణే పార్శ్వే మృదూనసితలోచనా ॥ 1 ॥ 4-14-1 (28665)
వాసశ్చ పరిధాయైకం కృష్ణా సుమలినం మహత్।
కృత్వా వేషం చ సైరంధ్ర్యాః కృష్ణా వ్యచరదార్తవత్ ॥ 2 ॥ 4-14-2 (28666)
ప్రవిష్టా నగరం భీరూః సైరంధ్రీవేషసంయుతా।
తాం నరాః పరిధావంతః స్త్రియశ్చ సముపాద్రవన్ ॥ 3 ॥ 4-14-3 (28667)
అపృచ్ఛంస్తే చ తాం దృష్ట్వా కా త్వం కిం చ చికీర్షసి।
సా తానువాచ రాజేంద్ర సైరంధ్ర్యహముపాగతా।
కర్మ చేచ్ఛామి వై కర్తుం తస్య యా మాం భరిష్యతి ॥ 4 ॥ 4-14-4 (28668)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-14-5x (3043)
తస్యా రూపేణ వేషేణ శ్లక్ష్ణయా చ గిరా తథా।
న శ్రద్దధానాస్తాం దేవీమన్నహేతోరుపస్థితాం ॥ 5 ॥ 4-14-5 (28669)
విరాటస్య తు కైకేయీ భార్యా పరమసంమతా।
ఆలోకయంతీ దదృశే ప్రాసాదాద్ద్రుపదాత్మజాం ॥ 6 ॥ 4-14-6 (28670)
సా సమీక్ష్య తథారూపామనాథామేకవాససం।
స్త్రీభిశ్చ పురుషైశ్చాపి సర్వతః పరివారితాం ॥ 7 ॥ 4-14-7 (28671)
విరాటభార్యా తాం దేవీ కారుణ్యాజ్జాతసంభ్రమా।
అప్రేషయత్సమీపస్థాః స్త్రియో వృద్ధాశ్చ తత్పరాః ॥ 8 ॥ 4-14-8 (28672)
అపనీయ తతః సర్వా ఆనయధ్వమిహైవ తాం।
యదా దృష్టా మయా సాధ్వీ కంపతే మే మనస్తదా।
తస్మాచ్ఛీఘ్రమిహానాయ దర్శయధ్వం యదీచ్ఛథ ॥ 9 ॥ 4-14-9 (28673)
తాస్తథోక్తా ఉపాగంయ ద్రౌపదీం పరిసంగతాః।
ఆనీయ సర్వథా త్వేనామబ్రువన్మధురాక్షరం ॥ 10 ॥ 4-14-10 (28674)
భద్రే త్వాం ద్రష్టుమిచ్ఛంతీ సుదేష్ణా హర్ంయభూతలే।
త్వదర్థం ప్రైషయచ్చాస్మాంద్రష్టుం తాం త్వం యదీచ్ఛసి।
ఆయాహ్యస్మాభిరేవాద్య రక్ష్యమాణా యథేష్టతః ॥ 11 ॥ 4-14-11 (28675)
తచ్ఛ్రుత్వా ద్రౌపదీ తాసాం వచనం వాక్యకోవిదా।
ఈప్సితర్థాతిలాభేన హృష్టాఽఽయాతా గృహోత్తమం ॥ 12 ॥ 4-14-12 (28676)
రాజవేశ్మ హ్యుపాక్రంయ యత్రాగ్ర్యమహిషీ స్థితా।
సుదేష్ణామగమత్కృష్ణా రాజభార్యాం యశస్వినీం ॥ 13 ॥ 4-14-13 (28677)
కృష్ణాన్కేశాన్మృదూందీర్ఘాన్సముద్గ్రథ్యాసితేక్షణా।
కుంచితాగ్రాంస్తు సూక్ష్మాగ్రాందర్శనీయాన్నిబధ్య చ।
జుగూహే దక్షిణే పార్శ్వే మృదూనాయతలోచనా ॥ 14 ॥ 4-14-14 (28678)
సా ప్రవిశ్య విరాటస్య ద్రౌపద్యంతఃపురం శుభా।
హ్రీనిషేవాన్వితా బాలా కంపమానా లతేవ సా ॥ 15 ॥ 4-14-15 (28679)
అభిగంయ చ సుశ్రోణీ సర్వలక్షణసంయుతా।
దదర్శావస్థితాం హైమే పీఠే రత్నపరిచ్ఛదే ॥ 16 ॥ 4-14-16 (28680)
రక్తసూక్ష్మాంబరధరాం మేఘే సౌదామినీమివ ।
నానావర్ణవిచిత్రాం చ సర్వాభరణభూషితాం ॥ 17 ॥ 4-14-17 (28681)
సుభ్రూం సుకేశీం సుశ్రోణీం కుబ్జవామనమధ్యగాం।
బహుపుష్పోపకీర్ణాయాం భూంయాం వేదిమివాధ్వరే ॥ 18 ॥ 4-14-18 (28682)
సుదేష్ణాం రాజమహిషీం సర్వాలంకారభూషితాం।
శ్రీమతీం రాజపుత్రీణాం శతేన పరివారితాం ॥ 19 ॥ 4-14-19 (28683)
తాః సర్వా ద్రౌపదీం దృష్ట్వా సంతప్తాః పరమాంగనాః ।
పరితశ్చోపతస్థుస్తాః సహసోత్థాయ చాసనాత్ ॥ 20 ॥ 4-14-20 (28684)
నిరీక్షమాణాః సర్వాస్తాః శచీం దేవీమివాగతాం।
గూఢగుల్ఫాం వరారోహాం కృష్ణాం తాంరాయతేక్షణాం।
అతిసర్వానవద్యాంగీం నతగాత్రీం సుమధ్యమాం ॥ 21 ॥ 4-14-21 (28685)
న హ్రస్వాం నాతిమహతీం జాతాం బహుతృణే వనే।
ఋశ్యరోహీమివానింద్యాం సుకేశీం మృగలోచనాం ॥ 22 ॥ 4-14-22 (28686)
తాం మృగీమివ విత్రస్తాం యూథభ్రష్టామివ ద్విపాం।
లక్ష్మీమివ విశాలాక్షీం విద్యామివ యశస్వినీం ॥ 23 ॥ 4-14-23 (28687)
రోహిణీమివ తారాణాం దీప్తామగ్నిశిఖామివ।
పార్వతీమివ రుద్రాణీం వేలామివ మహోదధేః ॥ 24 ॥ 4-14-24 (28688)
సులభామివ నాగీనాం మృగీణామివ కిన్నరీం।
గంగామివ విశుద్ధాంగీం శారదీమివ శర్వరీం ॥ 25 ॥ 4-14-25 (28689)
తామచింత్యతమాం లోకే ఇలామివ యశస్వినీం ।
సావిత్రీమివ దుర్ధషాం బ్రాహ్ంయా లక్ష్ంయా సమన్వితాం ॥ 26 ॥ 4-14-26 (28690)
సీతామివ సతీం శుద్ధామరుంధతీమివ ప్రియాం ।
సుదేష్ణా పర్యపృచ్ఛత్తాం విస్మయోత్ఫుల్లలోచనా ॥ 27 ॥ 4-14-27 (28691)
కా త్వం సర్వానవద్యాంగి కుతోసి త్వమిహాగతా।
కస్య వా త్వం విశాలాక్షి కిం వా తే కరవాణ్యహం ॥ 28 ॥ 4-14-28 (28692)
గూఢగుల్ఫా సమానోరూస్త్రిగంభీరా షడున్నతా।
స్నిగ్ధా పంచసు రక్తేషు హంసగద్గదభాషిణీ ॥ 29 ॥ 4-14-29 (28693)
శుకేశీ సుస్వరా శ్యామా పీనశ్రోణీపయోధరా।
అరాలపక్ష్మనయనా బింబోష్ఠీ తనుమధ్యమా ॥ 30 ॥ 4-14-30 (28694)
కంబుగ్రీవా గూఢసిరా పూర్ణచంద్రనిభాననా ।
దానవీ కిన్నరీ వా త్వం గంధర్వీ వనదేవతా ॥ 31 ॥ 4-14-31 (28695)
అప్సరా వాఽసి నాగీ వా తారా వా త్వం విలాసినీ ।
అలంబుసా మిశ్రకేశీ పుండరీకాఽథ మాలినీ ॥ 32 ॥ 4-14-32 (28696)
తేనతేనైవ సంపన్నా కాశ్మీరీవ తురంగమా।
ఇంద్రాణీ త్వథ రుద్రాణీ స్వధా వాఽప్యథవా రతిః ॥ 33 ॥ 4-14-33 (28697)
దేవి దేవేషు విఖ్యాతా బ్రూహి కా త్వమిహాగతా।
తవ హ్యనుపమం రూపం భూషణైరపి వర్జితం ॥ 34 ॥ 4-14-34 (28698)
త్వాం సృష్ట్వోపరతం మన్యే లోకకర్తారమీశ్వరం।
న తృప్యంతి స్త్రియో దృష్ట్వా కా న పుంసాం రతిర్భవేత్ ॥ 35 ॥ 4-14-35 (28699)
ప్రవాలపుష్పస్తబకైరాచితా వనదేవతాః।
త్వామేవ హి నిరీక్షంతే విస్మితా రూపసంపదా ॥ 36 ॥ 4-14-36 (28700)
అంతఃపురగతా నార్యో మృగాః పక్షిగణా నరాః।
సర్వే త్వామేవ కల్యాణి నిరీక్షంతే సువిస్మితాః ॥ 37 ॥ 4-14-37 (28701)
న త్వాదృశీ కాచన మే త్రిషు లోకేషు సుందరీ।
దృష్టపూర్వా శ్రుతా వాఽపి చక్షుపా విద్యతే శుభా ॥ 38 ॥ 4-14-38 (28702)
ద్రౌపద్యువాచ। 4-14-39x (3044)
నాస్తి దేవీ న గంధర్వీ న యక్షీ న చ కిన్నరీ।
సైరంధ్రీ నామ మే జాతిర్వన్యమూలఫలాశనా ॥ 39 ॥ 4-14-39 (28703)
పతీనాం ప్రేక్షమాణానాం కస్మింశ్చిత్కారణాంతరే।
కేశపాశే పరామృష్టా సాఽహం త్రస్తా వనం గతా ॥ 40 ॥ 4-14-40 (28704)
తత్ర ద్వాదశవర్షాణి వన్యమూలఫలాశనా।
చరాంయనిలయా సుభ్రూః సా తవాంతికమాగతా ॥ 41 ॥ 4-14-41 (28705)
జానామి కేశాన్గ్రథితుం విచిత్రాన్గ్రథితుం మణీన్।
మల్లికోత్పలపద్మానాం జానామి గ్రథితుం స్రజః ॥ 42 ॥ 4-14-42 (28706)
సింధువారకజాతీనాం రచయాంయవతంసకాన్।
పత్రం మృగాంగమగరుం పిషే చ హరిచందనం ।
గ్రథయిష్యామి చిత్రాశ్చ స్రజః పరమశోభనాః ॥ 43 ॥ 4-14-43 (28707)
ఆరాధనం సత్యభామాం కృష్ణస్య మహిషీం ప్రియాం।
కృష్ణాం చ భార్యాం పార్థానాం నారీణాముత్తమాం తథా ॥ 44 ॥ 4-14-44 (28708)
తథాఽస్మి సుభ్రువా చాహమిష్టలాభేన తోషితా।
మాలినీ చేతి మే నామ స్వయం దేవీ చకార హ।
కృష్ణా కమలపత్రాక్షీ సా మే ప్రాణసమా సఖీ ॥ 45 ॥ 4-14-45 (28709)
న చాహం చిరమిచ్ఛామి క్వచిద్వస్తుం శుభాననే।
వ్రతం కిలైతదస్మాకం కులధర్మోఽయమీదృశః ॥ 46 ॥ 4-14-46 (28710)
యోఽస్మాకం తు హరేద్ద్రవ్యం దేశం వసనమేవ వా।
న క్రోద్ధవ్యం కిలాస్మాభిరస్మద్గురురమర్షణః ॥ 47 ॥ 4-14-47 (28711)
సాఽహం వనాని దుర్గాణి తీర్థాని చ సరాంసి చ।
శైలాంశ్చ వివిధాన్రంయాన్సరితశ్చ సముద్రగాః ॥ 48 ॥ 4-14-48 (28712)
భర్తృశోకపరీతాంగీ భర్తృసబ్రహ్మచారిణీ ।
విచరామి మహీం దుర్గాం యత్ర సాయంనివేశనా ॥ 49 ॥ 4-14-49 (28713)
వీరపత్నీ యదా దేవీ చరమాణేషు భర్తృషు।
సాఽహం వివత్సా విధినా గంధమాదనపర్వతాత్।
శృణోమి తవ సౌశీల్యం భర్తుర్మధురభాషిణి ॥ 50 ॥ 4-14-50 (28714)
మాహాత్ంయం చ తతః శ్రుత్వా బ్రాహ్మణానాం సమీపతః।
త్వాముపస్థాతుమిచ్ఛామి తతశ్చాహమిహాగతా ॥ 51 ॥ 4-14-51 (28715)
గురవో మమ ధర్మశ్చ వాయుః శక్రస్తథాఽశ్వినౌ ।
తేషాం ప్రసాదాచ్చ న మాం కశ్చిద్ధర్షయతే పుమాన్ ॥ 52 ॥ 4-14-52 (28716)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-14-53x (3045)
ఏవముక్త్వా సుదేష్ణాం తాం కృతాంజలిపుటా స్థితా।
సాఽబ్రవీద్విస్మయావిష్టా ద్రౌపదీం యోషితాం వరాం ॥ 53 ॥ 4-14-53 (28717)
న భరేయమహం భద్రే సంశయో మమ విద్యతే।
రాజా త్వయం హి త్వాం దృష్ట్వా మతిం పాపాం కరిష్యతి ॥ 54 ॥ 4-14-54 (28718)
సాఽహం త్వాం న క్షమాం మన్యే వసంతీమిహ వేశ్మని।
ఏష దోషోస్తి సుశ్రోణి కథం వాభీరు మన్యసే ॥ 55 ॥ 4-14-55 (28719)
స్థితా రాజకులే నార్యో యాశ్చేమా మమ వేశ్మని।
త్వామేవైకాం నిరీక్షంతే విస్మయాద్వరవర్ణిని ॥ 56 ॥ 4-14-56 (28720)
వృక్షాంశ్చోపస్థితాన్పశ్య య ఇమే మమ వేశ్మని।
వినమంతే హి త్వాం దృష్ట్వా పుమాంసం కం న లోభయేః ॥ 57 ॥ 4-14-57 (28721)
బిభర్షి పరమం రూపమతిమానుషమద్భుతం।
తిర్యగ్యోనిగతాశ్చాపి నిరీక్షంతే సవిస్మయాః ।
తవ రూపమనింద్యాంగి కిం పునర్మానవా భువి ॥ 58 ॥ 4-14-58 (28722)
రాజా విరాటః సుశ్రోణి దృష్ట్వా తే పరమం వపుః।
మాం విహాయ వరారోహే త్వాం గచ్ఛేత్సర్వచేతసా ॥ 59 ॥ 4-14-59 (28723)
యం హి త్వమనవద్యాంగీ నరమాయతలోచనే।
సుప్రసన్నా హి వీక్షేథాః స కామవరాగో భవేత్ ॥ 60 ॥ 4-14-60 (28724)
సుస్నాతాఽలంకృతా హి త్వం యమీక్షేథా హి మానుషం।
గ్లానిర్న తస్య దుఃఖం వా న తంద్రిర్న పరాజయః ॥ 61 ॥ 4-14-61 (28725)
న శోకో న చ సంతాపో న క్రోధో నానృతం వదే।
యం త్వం సర్వాతవద్యాంగి భజేథాః సమలంకృతా ॥ 62 ॥ 4-14-62 (28726)
న వ్యాధిర్న జరా తస్య న తృష్ణా న క్షుధా భవేత్।
యస్య త్వం వశగా సుభ్రు భవేరంకగతా సతీ ॥ 63 । 4-14-63 (28727)
పంచత్వమపి సంప్రాప్తం యం చ త్వం పరిపస్వజేః।
బాహుభ్యామనురూపాభ్యాం స జీవేదితి మే మతిః ॥ 64 ॥ 4-14-64 (28728)
యస్య హి త్వం భవేర్భార్యా యం చ హృష్టా పరిష్వజేః ।
అతిజీవేస్య సర్వేషు దేవేష్వివ పురందరః ॥ 65 ॥ 4-14-65 (28729)
అధ్యారోహేద్యథా వృక్షం యథా వాఽఽరుహ్య తక్షతి।
రాజవేశ్మని వామోరు నను స్యాస్త్వం తథా మమ ॥ 66 ॥ 4-14-66 (28730)
యథా కర్కటకీ గర్భమాధత్తే మృత్యుమాత్మనః।
తథావిధమహం మన్యే తవ సుభ్రు సమాగమం ॥ 67 ॥ 4-14-67 (28731)
అనుమానయే త్వాం సైరంధ్రి నావమన్యే కథంచన।
భర్తృశీలభయాద్భద్రే తవ వాసం న రోచయే ॥ 68 ॥ 4-14-68 (28732)
సైరంధ్ర్యువాచ। 4-14-69x (3046)
నాహం శక్యా విరాటేన యద్వా చాన్యేన కేనచిత్।
దేవగంధర్వయక్షైర్వా ద్రష్టుం దుష్టేన చేతసా ॥ 69 ॥ 4-14-69 (28733)
గంధర్వాః పాలయంతే మాం సుకులాః పంచ సువ్రతాః ।
పుత్రా దేవాదిదేవానాం సూర్యపావకవర్చసః ॥ 70 ॥ 4-14-70 (28734)
యశ్చ దుఃశీలవాన్మర్త్యో మాం స్పృశేద్దుష్టచేతసా।
స తామేవ నిశాం శీఘ్రం శయీత ముసలైర్హతః ॥ 71 ॥ 4-14-71 (28735)
యస్యాపి హి శతం పూర్ణం బాంధవానాం భవేదపి।
సహస్రం వా విశాలాక్షి కోటిర్వాపి సహస్రికా ।
దుష్టచిత్తశ్చ మాం బ్రూయాన్న స జీవేత్తవాగ్రతః ॥ 72 ॥ 4-14-72 (28736)
న తస్య త్రిదశా దేవా నాసురా న చ పన్నగాః।
తేభ్యో గంధర్వరాజేభ్యస్త్రాణం కుర్యురసంశయం ॥ 73 ॥ 4-14-73 (28737)
సుదేష్ణే విశ్వస త్వం మాం స్వజనే బాంధవేఽపి వా ।
నాహం శక్యా నరైర్ద్రష్టుం న చ మే వృత్తమీదృశం ॥ 74 ॥ 4-14-74 (28738)
యో మే న దద్యాదుచ్ఛిష్టం న చ పాదౌ ప్రధావయేత్।
ప్రీయేరంస్తేన వాసేన గంధర్వాః పతయో మమ ॥ 75 ॥ 4-14-75 (28739)
యో హి మాం పురుషో గృద్ధ్యేద్యథాఽన్యాః ప్రాకృతస్త్రియః।
తామేవ స ఇమాం రాత్రిం ప్రవిశేదపరాం తనుం ॥ 76 ॥ 4-14-76 (28740)
న చాప్యహం చాలయితుం శక్యా కేనచిదంగనే।
దుఃఖశీలాశ్చ గంధర్వాస్త ఇమే బలినః ప్రియాః ।
ఏవం నివసమానాయాం మయి మా తే భయం హి భూత్ ॥ 77 ॥ 4-14-77 (28741)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-14-78x (3047)
ఏవముక్తా తు సైరంధ్ర్యా సుదేష్ణా వాక్యమబ్రవీత్।
వసేహ మయి కల్యాణి యది తే వృత్తమీదృశం ॥ 78 ॥ 4-14-78 (28742)
కశ్చ తే దాతుముచ్ఛిష్టం పుమానర్హతి భామిని ।
ప్రసారయేచ్చ కః పాదౌ లక్ష్మీం దృష్ట్వైవ బుద్ధిమాన్ ॥ 79 ॥ 4-14-79 (28743)
ఏవమాచారసంపన్నా ఏవం దేవపరాయణా।
రక్ష్యా త్వమసి భూతానాం సావిత్రీవద్విజన్మనాం ॥ 80 ॥ 4-14-80 (28744)
దేవతా ఇవ కల్యాణి పూజితా వరవర్ణినీ।
వస భద్రే మయి ప్రీతా ప్రీతిర్హి మయి వర్తతే।
సర్వకామైః ప్రముదితా నిరుద్విగ్నమనాః సుఖం ॥ 81 ॥ 4-14-81 (28745)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-14-82x (3048)
సుదేష్ణయైవముక్తా సా సంప్రీతా చారుహాసినీ।
నిర్విశంకా విరాటస్య వివేశాంతఃపురం సుఖం ॥ 82 ॥ 4-14-82 (28746)
యాజ్ఞసేనీ సుదేష్ణాం తు శుశ్రూపంతీ విశాంపతే।
అవసత్పరిచారార్హా సుదుఃఖం జనమేజయ ॥ 83 ॥ 4-14-83 (28747)
ఏవం విరాటే న్యవసంస్తు పాండవాః కృష్ణా తథాఽంతఃపురమేత్య శోభనా।
అజ్ఞాతచర్యాం ప్రతిరుద్ధమానసా యథాఽగ్రథో భస్మని గూఢతేజసః ॥ 84 ॥ ॥ 4-14-84 (28748)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే విరాటపర్వణి పాండవప్రవేశపర్వణి చతుర్దశోఽధ్యాయః ॥ 14 ॥
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Footnotes
4-14-1 సముత్క్షిప్య వల్గితాగ్రాననిందితానితి ఖo థo ధo పాఠః ॥ 1 ॥ చతుర్దశోఽధ్యాయః ॥ 14 ॥విరాటపర్వ - అధ్యాయ 015
॥ శ్రీః ॥
4.15. అధ్యాయః 015
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
అథ సమయపలనపర్వ ॥ 2 ॥ పాండవైః స్వస్వవ్యాపారైర్విరాటపరితోపణం ॥ 1 ॥ భీమేన శంకరోత్సవే మహామల్లమారణం ॥ 2 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-15-0 (28749)
జనమేజయ ఉవాచ। 4-15-0x (3049)
ఏవం విరాటనగరే వసంతః సత్యవిక్రమాః।
అత ఊర్ధ్వం నరవ్యాఘ్రాః కిమకుర్వత పాండవాః ॥ 1 ॥ 4-15-1 (28750)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-15-2x (3050)
ఏవం తే న్యవసంస్తత్ర ప్రచ్ఛన్నాః కురునందనాః ।
ఆరాధయంతో రాజానాం యదకుర్వత తచ్ఛృణు ॥ 2 ॥ 4-15-2 (28751)
యుధిష్ఠిరః సభాస్తారః సభ్యానామభవత్ప్రియః ।
తథైవ చ విరాటస్య సపుత్రస్య విశాంపతే ॥ 3 ॥ 4-15-3 (28752)
స హ్యక్షహృదయజ్ఞస్తాన్క్రీడయామాస పాండవః।
అక్షబద్ధాన్యథాకామం సూత్రబద్ధానివ ద్విజాన్ ॥ 4 ॥ 4-15-4 (28753)
అజ్ఞాతం చ విరాటస్య విజిత్య వసు ధర్మరాట్।
భ్రాతృభ్యః పురుషవ్యాఘ్రో యథేష్టం సంప్రయచ్ఛతి ॥ 5 ॥ 4-15-5 (28754)
భీమసేనోపి మాంసాని భక్ష్యాణి వివిధాని చ ।
అతిసృష్టాని మత్స్యేన విక్రీణన్నివ భ్రాతృషు ॥ 6 ॥ 4-15-6 (28755)
వాసాంసి పరిజీర్ణాని లబ్ధాన్యంతఃపురేఽర్జునః ।
విక్రీణన్నివ సర్వేభ్యః పాండవేభ్యః ప్రయచ్ఛతి ॥ 7 ॥ 4-15-7 (28756)
నకులోపి ధనం లబ్ధ్వా కృతే కర్మణి వాజినాం।
తుష్టే తస్మిన్నరపతౌ పాండవేభ్యః ప్రయచ్ఛతి ॥ 8 ॥ 4-15-8 (28757)
సహదేవోపి గోపానాం వేషమాస్థాయ పాండవః।
దధి క్షీరం ఘృతం చైవ పాండవేభ్యః ప్రయచ్ఛతి ॥ 9 ॥ 4-15-9 (28758)
కృష్ణా తు సర్వాన్భ్రాతౄంస్తాన్నిరీక్షంతీ తపస్వినీ ।
యథా పునరవిజ్ఞాతా తథా చరతి భామినీ ॥ 10 ॥ 4-15-10 (28759)
ఏవం సంభావయంతస్తే తదాఽన్యోన్యం మహారథాః।
విరాటనగరే చేరుః పునర్గర్భధృతా ఇవ ॥ 11 ॥ 4-15-11 (28760)
సాశంకా ధార్తరాష్ట్రస్య భయాత్పాండుసుతాస్తదా ।
ప్రేక్షమాణాస్తదా కృష్ణామూపుశ్ఛన్నా నరాధిప ॥ 12 ॥ 4-15-12 (28761)
అథ మాసే చతుర్థే తు శంకరస్య మహోత్సవః।
ఆసీత్సమృద్ధో మత్స్యేషు పురుషాణాం సుసంమతః ॥ 13 ॥ 4-15-13 (28762)
తత్ర మల్లాః సమాపేతుర్దిగ్భ్యో రాజన్సహస్రశః ॥ 14 ॥ 4-15-14 (28763)
మహాకాయా మహావీర్యాః కాలకేయా ఇవాసురాః।
వీర్యోన్మత్తా బలోదగ్రా రాజ్ఞా సమభిపూజితాః ॥ 15 ॥ 4-15-15 (28764)
సింహస్కంధకటిగ్రీవాః స్వవదాతా మనస్వినః।
అసకృల్లబ్ధలక్షాస్తే రంగే పార్థివసన్నిధౌ ॥ 16 ॥ 4-15-16 (28765)
తేషామేకో మహానాసీత్సర్వమల్లానథాహ్వయత్।
వ్యావల్గమానో దదృశే గర్జితోద్గతిభిః స్థితః ॥ 17 ॥ 4-15-17 (28766)
విత్రస్తమనసః సర్వే మల్లాస్తే హతచేతసః ।
అవాఙ్భుఖాశ్చ భీతాశ్చ మల్లాశ్చాన్యే విచేతసః ॥ 18 ॥ 4-15-18 (28767)
వ్యసుత్వమపరే చైవ వాంఛంతి ప్రతివిహ్వలాః।
గాం ప్రవేష్టుమథేచ్ఛంతి ఖం గంతుమివ చోత్థితాః ॥ 19 ॥ 4-15-19 (28768)
త్రస్తాః శాంతా విషణాంగా నిఃశబ్దం విహ్వలేక్షణాః ।
విరాటరాజమల్లాస్తే భగ్నదర్పా హతప్రభాః ॥ 20 ॥ 4-15-20 (28769)
మల్లేంద్రనిహతాః సర్వే న కించిత్ప్రవదంతి తే।
మల్ల ఉద్వీక్ష్య తాన్మల్లాంస్రస్తాన్వాక్యమువాచహ ॥ 21 ॥ 4-15-21 (28770)
ఆగతం మల్లరాజం మాం కృత్స్నే పృథివిమండలే ।
సింహవ్యాఘ్రగణైః సార్ధం క్రీడంతం విద్ధి భూపతే ॥ 22 ॥ 4-15-22 (28771)
మల్లేంద్రస్య వచః శ్రుత్వా బలదర్పసమన్వితం ।
విరాటో వీక్ష్య తాన్మల్లాంస్త్రస్తాన్వాక్యమువాచ హ ॥ 23 ॥ 4-15-23 (28772)
అనేన సహ మల్లేన కో యోద్ధుం శక్తిమాన్నరః ॥ 24 ॥ 4-15-24 (28773)
ఇత్యుక్తాస్తే విరాటేన సర్వే మల్లా విశాంపతే ।
తూష్ణీమాసంస్తతో రాజా క్రోధావిష్ట ఉవాచ హ ॥ 25 ॥ 4-15-25 (28774)
గ్రామాంశ్చ వేతనాన్యేపాం మల్లానాం హారయాంయహం।
తతో యుధిష్ఠిరోఽవాదీచ్ఛ్రుత్వా మాత్స్యపతేర్వచః ॥ 26 ॥ 4-15-26 (28775)
అస్తి మల్లో మహారాజ మయా దృష్టో యుధిష్ఠిరే।
అనేన సహ మల్లేన యోద్ధుం శక్నోతి భూపతే ॥ 27 ॥ 4-15-27 (28776)
యోసౌ మల్లో మయా దృష్టః పూర్వం యౌధిష్ఠిరే పురే।
సోయం మల్లో వసత్యేప రాజంస్తవ మహానసే ॥ 28 ॥ 4-15-28 (28777)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-15-29x (3051)
యుధిష్ఠిరవచః శ్రుత్వా వ్యక్తమాహేతి పార్థివః।
సోప్యథాహూయతాం క్షిప్రం యోద్ధుం మల్లేన సంప్రతి ॥ 29 ॥ 4-15-29 (28778)
భీమసేనో విరాటేన ఆహూతశ్చోదితస్తథా।
యోద్ధుం తతోఽబ్రవీద్వాక్యం యోద్ధుం శక్నోమి భూపతే ॥ 30 ॥ 4-15-30 (28779)
నరేంద్ర తే ప్రభావేన శ్రియా శక్త్యా చ శాసనాత్।
అనేన సహ మల్లేన యోద్ధుం రాజేంద్ర శక్నుయాం ॥ 31 ॥ 4-15-31 (28780)
యుధిష్ఠిరకృతం జ్ఞాత్వా శ్రియా తవ విశాంపతే।
మహాదేవస్య భక్త్యా చ తం మల్లం పాతయాంయహం ॥ 32 ॥ 4-15-32 (28781)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-15-33x (3052)
చోదితో భీమసేనస్తు మల్లమాహూయ మండలే।
యోద్ధుం వ్యవస్థితో వీరో రేణుం సంమృజ్య హస్తయోః।
మత్తో గజ ఇవాన్యం తు యోద్ధుం సముపచక్రమే ॥ 33 ॥ 4-15-33 (28782)
అథ సూదేన తం మల్లం యోధయామాస మత్స్యరాట్ర ॥ 34 ॥ 4-15-34 (28783)
నోద్యమానస్తదా భీమో దుఃఖేనేవాకరోన్మతిం।
న హి శక్నోంయశక్తోపి ప్రత్యాఖ్యాతుం నరాధిపం ॥ 35 ॥ 4-15-35 (28784)
తతః స పురుషవ్యాఘ్రః శార్దూలశిథిలం చరన్।
ప్రవివేశ మహారంగం విరాటమభిహర్షయన్ ॥ 36 ॥ 4-15-36 (28785)
బవంధ కక్షాం కౌంతేయస్తతః సంహర్షయంజనం ।
తతస్తు వృత్రసంకాశం భీమో మల్లం సమాహ్వయత్ ॥ 37 ॥ 4-15-37 (28786)
జీమూతం నామ తం తత్ర మల్లప్రఖ్యాతవిక్రమం ।
కక్షే మల్లం గృహీత్వాఽథ ననాద బహు సింహవత్ ॥ 38 ॥ 4-15-38 (28787)
తావుభౌ సుమహోత్సాహావుభౌ భీమపరాక్రమౌ ।
మత్తావివ మహాకాయౌ వారణౌ షష్ఠిహాయనౌ ॥ 39 ॥ 4-15-39 (28788)
తతస్తౌ నరశార్దూలౌ బాహుయుద్ధం సమీయతు।
వీరౌ పరమసంహృష్టావన్యోన్యజయకాంక్షిణౌ ॥ 40 ॥ 4-15-40 (28789)
ఉభౌ పరమసంహృష్టౌ బలేనాతిబలావుభౌ ।
అన్యోన్యస్యాంతరం ప్రేప్సూ పరస్పరజయైషిణౌ ॥ 41 ॥ 4-15-41 (28790)
కృతప్రతికృతైశ్చిత్రైర్బాహుభిశ్చ సుసంకటైః।
సన్నిపాతావధూతైశ్చ ప్రమాథోన్మథనైస్తథా ॥ 42 ॥ 4-15-42 (28791)
క్షేపణైర్ముష్టిభిశ్చైవ వరాహోద్ధూతనిస్స్వనైః।
తలైర్వజ్రనిపాతైశ్చ ప్రసృష్టాభిస్తథైవ చ ॥ 43 ॥ 4-15-43 (28792)
శలాకానఖపాతైశ్చ పాదోద్ధూతైశ్చ దారుణైః ।
జానుభిశ్చాశ్మనిర్ఘోషైః శిరోభిశ్చావఘట్టనైః ॥ 44 ॥ 4-15-44 (28793)
తద్యుద్ధమభవద్ధోరమశస్త్రం బాహుతేజసా।
బలప్రాణేన శూరాణాం సమాజోత్సవసన్నిధౌ ॥ 45 ॥ 4-15-45 (28794)
అరజ్యత జనః సర్వః సోత్క్రుష్టనినదోత్థితః।
బలినోః సంయుగే రాజన్వృత్రవాసవయోరివ ॥ 46 ॥ 4-15-46 (28795)
ప్రకర్షణాకర్షణయోరభ్యాకర్షవికర్షణైః।
ఆకర్షతురథాన్యోన్యం జానుభిశ్చాపి జన్ఘతుః ॥ 47 ॥ 4-15-47 (28796)
తతః శబ్దేన మహతా భర్త్సయంతౌ పరస్పరం।
వ్యూఢోరస్కౌ దీర్ఘభుజౌ నియుద్ధకుశలావుభౌ।
బాహుభిః సమసజ్జేతామాయసైః పరిఘైరివ ॥ 48 ॥ 4-15-48 (28797)
ఉత్పపాతాథ వేగేన మల్లం కక్షే గృహీతవాన్।
పార్శ్వం నిగృహ్య హస్తేన పాతయామాస మల్లకం ॥ 49 ॥ 4-15-49 (28798)
చకర్ష దోర్భ్యాముత్పాత్య భీమో మల్లమమిత్రహా।
నినదం తమభిక్రోశఞ్శార్దూల ఇవ వారణం ॥ 50 ॥ 4-15-50 (28799)
సముద్యంయ మహాబాహుర్భ్రామయామాస వీర్యవాన్ ।
తతో మల్లాశ్చ మత్స్యాశ్చ విస్మయం చక్రిరే పరం ॥ 51 ॥ 4-15-51 (28800)
భ్రామయిత్వా శతగుణం గతసత్వమచేతనం ।
ప్రత్యపింషన్మహాబాహుర్మల్లం భువి వృకోదరః॥ 52 ॥ 4-15-52 (28801)
తస్మిన్వినిహతే వీరే జీమూతే లోకవిశ్రుతే ।
విరాటః పరమం హర్షమగచ్ఛద్వాంధవైః సహ ॥ 53 ॥ 4-15-53 (28802)
ప్రహర్షాత్ప్రదదౌ విత్తం బహు రాజ మహామనాః।
వలలాయ మహారంగే యథా వైశ్రవణస్తథా ॥ 54 ॥ 4-15-54 (28803)
ఏవం స సుబహూన్మల్లాన్పురుషాంశ్చ మహాబలాన్ ।
వినిఘ్నన్మత్స్యరాజస్య ప్రీతిమాహరదుత్తమాం ॥ 55 ॥ 4-15-55 (28804)
యదాఽస్య తుల్యః పురుషో న కశ్చితత్ర విద్యతే ।
తతో వ్యాఘ్రైశ్చ సింహైశ్చ ద్విరదైశ్చాప్యయోధయత్ ॥ 56 ॥ 4-15-56 (28805)
విరాటేన ప్రదత్తాని చిత్రాణి వివిధాని చ।
స్థితేభ్యః పురుషేభ్యశ్చ దత్త్వా ద్రవ్యాణి జగ్మివాన్ ॥ 57 ॥ 4-15-57 (28806)
పునరంతఃపురగతః స్త్రీణాం మధ్యే వృకోదరః।
యోధ్యతే స విరాటస్య గజైః సింహైర్మహాబలైః ॥ 58 ॥ 4-15-58 (28807)
బీభత్సురపి గీతేన నృత్తేనాపి చ పాండవః।
విరాటం తోషయామాస సర్వాశ్చాంతఃపురస్త్రియః ॥ 59 ॥ 4-15-59 (28808)
అశ్వైర్వినీతైర్జవనైస్తత్రతత్ర సమాగతః।
తోపయామాస రాజానం నకులో నృపసత్తమం।
తస్మై ప్రదేయం ప్రాయచ్ఛత్ప్రీతో రాజా ధనం బహు ॥ 60 ॥ 4-15-60 (28809)
వినీతాన్వృపభాందృష్ట్వా సహదేవస్య చాభితః।
ధనం దదౌ బహువిధం విరాటః పురుషర్షభః ॥ 61 ॥ 4-15-61 (28810)
ద్రౌపదీ ప్రేక్ష్య తాన్సర్వాన్క్లిశ్యమానాన్మహారథాన్ ।
నాతిప్రీతమనా రాజన్నిశ్వాసపరమాఽభవత్ ॥ 62 ॥ 4-15-62 (28811)
ఏవం తే న్యవసంస్తత్ర ప్రచ్ఛన్నాః పురుషర్షభాః ।
కర్మాణి తస్య కుర్వాణా విరాటనృపతేస్తదా ॥ 63 ॥ ॥ 4-15-63 (28812)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే విరాటపర్వణి సమయపాలనపర్వణి పంచదశోఽధ్యాయః ॥ 15 ॥ ॥ సమాప్తం చేదం సమయపాలనపర్వ ॥ 2 ॥
------------
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Footnotes
4-15-42 కృతప్రతికృతాదయో మల్లయుద్ధవిశేషాః ॥ 42 ॥విరాటపర్వ - అధ్యాయ 016
॥ శ్రీః ॥
4.16. అధ్యాయః 016
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
ద్రౌపద్యా స్వాత్మానం కామయమానస్య కీచకస్య పరుషభాషణైః ప్రత్యాఖ్యానం ॥ 1 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-16-0 (28813)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-16-0x (3053)
వసమానేషు పార్థేషు మత్స్యస్య నగరే తదా।
మహారథేషు చ్ఛన్నేషు మాసా దశ సమాయయుః ॥ 1 ॥ 4-16-1 (28814)
యాజ్ఞసేనీ సుదేష్ణాం తు శుశ్రూషంతీ విశాంపతే ।
ఆవసత్పరిచారార్హా సుదుఃఖం జనమేజయ ॥ 2 ॥ 4-16-2 (28815)
తథా చరంతీ పాంచాలీ సుదేష్ణాయా నివేశనే।
తా దేవీం తోపయామాస తథా చాంతఃపురస్త్రియః ॥ 3 ॥ 4-16-3 (28816)
తస్మిన్వర్షే గతప్రాయే కీచకస్తు మహాబలః।
సేనాపతిర్విరాటస్య దదర్శ ద్రుపదాత్మజాం ॥ 4 ॥ 4-16-4 (28817)
తాం దృష్ట్వా దేవగర్భాయాం చరంతీం దేవతామివ ।
కీచకః కామయామాస కామబాణప్రపీడితః ॥ 5 ॥ 4-16-5 (28818)
స తు కామాగ్నిసంతప్తః సుదేష్ణామభిగంయ వై।
ప్రహసన్నివ సేనానీరిదం వచనమబ్రవీత్ ॥ 6 ॥ 4-16-6 (28819)
నేయం మయా జాతు పురేహ దృష్టా రాజ్ఞీ విరాటస్య నివేశనే శుభా।
రూపేణ చోన్మాదయతీవ మాం భృశం గంధేన జాతా మదిరేవ భామినీ ॥ 7 ॥ 4-16-7 (28820)
కా దేవరూపా హృదయంగమా శుభే హ్యాచక్ష్వ మే కస్య కుతోత్ర శోభనే।
చిత్తం హి నిర్మథ్య కరోతి మాం వశే న చాన్యదత్రౌపధమస్తి మే మతం ॥ 8 ॥ 4-16-8 (28821)
అహో తవేయం పరిచారికా శుభా ప్రత్యగ్రరూపా ప్రతిభాతి మామియం।
అయుక్తరూపం హి కరోతి కర్మ తే ప్రశాస్తు మాం యచ్చ మమాస్తి కించన ॥ 9 ॥ 4-16-9 (28822)
ప్రభూతనాగాశ్వరథం మహాజనం సమృద్ధియుక్తం బహుపానయోజనం।
మనోహరం కాంచనచిత్రభూషణం గృహం మహచ్ఛోభయతామియం మమ ॥ 10 ॥ 4-16-10 (28823)
తతః సుదేష్ణామనుమంత్ర్య కీచకస్తతః సమభ్యేత్య నరాధిపాత్మజాం।
ఉవాచ కృష్ణామభిసాంత్వయంస్తదా మృగేంద్రకన్యామివ జంబుకో వనే ॥ 11 ॥ 4-16-11 (28824)
కా త్వం కస్యాసి కల్యాణి కుతో వా త్వం వరాననే।
ప్రాప్తా విరాటనగరం తత్త్వమాచక్ష్వ శోభనే ॥ 12 ॥ 4-16-12 (28825)
రూపమగ్ర్యం తథా కాంతిః సౌకుమార్యమనుత్తమం।
కాంత్యా విభాతి వక్రం తే శశాంక ఇవ నిర్మలం ॥ 13 ॥ 4-16-13 (28826)
నేత్రే సువిపులే సుభ్రు పద్మపత్రనిభేశుభే।
వాక్యం తే చారుసర్వాంగి పరపుష్టరుతోపమం ॥ 14 ॥ 4-16-14 (28827)
ఏవంరూపా మయా నారీ కాచిదన్యా మహీతలే।
న దృష్టపూర్వా సుశ్రోణి యాదృశీ త్వమనిందితే ॥ 15 ॥ 4-16-15 (28828)
లక్ష్మీః పద్మాలయా కా త్వమథ భూతిః సుమధ్యమే।
హ్రీః శ్రీః కీర్తిరథో కాంతిరాసాం కా త్వం వరాననే ॥ 16 ॥ 4-16-16 (28829)
అతీవ రూపిణీ కిం త్వమనంగవిహారిణీ।
అతీవ భ్రాజసే సుభ్రు ప్రభేవేందోరనుత్తమా ॥ 17 ॥ 4-16-17 (28830)
అపి చేక్షణపక్ష్మాణాం స్థితజ్యోత్స్నోపమం శుభం।
దివ్యాంశురశ్మిభిర్వృత్తం దివ్యకాంతిమనోరమం ॥ 18 ॥ 4-16-18 (28831)
నిరీక్ష్య వక్రచంద్రం తే లక్ష్ంయాఽనుపమయా యుతం।
కృత్స్నే జగతి కో నేహ కామస్య వశగో భవేత్ ॥ 19 ॥ 4-16-19 (28832)
హారాలంకారయోగ్యౌ తు స్తనౌ చోభౌ శుభోభనౌ ।
సుజాతౌ సహితౌ లక్ష్ంయా పీనౌ వృత్తౌ నిరంతరౌ ॥ 20 ॥ 4-16-20 (28833)
కుడ్మలాంబురుహాకారౌ తవ సుభ్రు పయోధరౌ।
కామప్రతోదావివ మాం తుదతశ్చారుహాసిని ॥ 21 ॥ 4-16-21 (28834)
వలీవిభంగచతురం స్తనభారవినామితం।
కరాగ్రసంమితం మధ్యం తవేదం తనుమధ్యమే ॥ 22 ॥ 4-16-22 (28835)
దృష్ట్వైవ చారుజఘనం సరిత్పులినసంనిభం।
కామవ్యాధిరసాధ్యో మామప్యాక్రామతి భామిని ॥ 23 ॥ 4-16-23 (28836)
జజ్వాల చాగ్నిమదనో దావాగ్నిరివ నిర్దయః ।
త్వత్సంగమాభిసంకల్పవివృద్ధో మాం దహత్యయం ॥ 24 ॥ 4-16-24 (28837)
ఆత్మప్రదానవర్షేణ సంగమాంభోధరేణ చ।
శమయస్వ వరారోహే జ్వలంతం మన్మథానలం ॥ 25 ॥ 4-16-25 (28838)
మచ్చిత్తోన్మాదనకరా మన్మథస్య శరోత్కరాః।
త్వత్సంగమాశానిశితాస్తీవ్రాః శశినిభాననే ।
మహ్యం విదార్య హృదయమిదం నిర్దయవేగితాః ॥ 26 ॥ 4-16-26 (28839)
ప్రవిష్టా హ్యసితాపాంగి ప్రచండాశ్చండదారుణాః।
అత్యున్మాదసమారంభాః ప్రీత్యున్మాదకరా మమ।
ఆత్మప్రదానసంభోగైర్మాముద్ధర్తుమిహార్హసి ॥ 27 ॥ 4-16-27 (28840)
చిత్రమాల్యాంబరధరా సర్వాభరణభూషితా।
కామం ప్రకామం సేవ త్వం మయా సహ విలాసిని ॥ 28 ॥ 4-16-28 (28841)
నార్హసీహాసుఖం వస్తుం సుఖార్హా సుఖవర్జితా।
ప్రాప్నుహ్యనుత్తమం సౌఖ్యం మత్తస్త్వం మత్తగామిని ॥ 29 ॥ 4-16-29 (28842)
స్వాదూన్యమృతకల్పాని పేయాని వివిధాని చ।
పిబమానా మనోజ్ఞాని రమమాణా యథాసుఖం ॥ 30 ॥ 4-16-30 (28843)
భోగోపచారాన్వివిధాన్సౌభాగ్యం చాప్యనుత్తమం।
పానం పిబ మహాభాగే భోగైశ్చానుత్తమైః శుభైః ॥ 31 ॥ 4-16-31 (28844)
ఇదం హి రూపం ప్రథమం తవానఘే నిరర్థకం కేవలమద్య భామిని ।
అధార్యమాణా స్నగివోత్తమా శుభా న శోభసే సుందరి శోభనా సతీ ॥ 32 ॥ 4-16-32 (28845)
త్యజామి దారాన్మమ యే పురాతనా భవంతు దాస్యస్తవ చారుహాసిని ।
అహం చ తే సుందరి దాసవత్స్థితః సదా భవిష్యే వశగో వరాననే ॥ 33 ॥ ॥ 4-16-33 (28846)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే విరాటపర్వణి కీచకవధపర్వణి షోడశోఽధ్యాయః ॥ 16 ॥
విరాటపర్వ - అధ్యాయ 017
॥ శ్రీః ॥
4.17. అధ్యాయః 017
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
ద్రౌపద్యా స్వాత్మానం కామయమానస్య కీచకస్య పరుషభాషణైః ప్రత్యాఖ్యానం ॥ 1 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-17-0 (28847)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-17-0x (3054)
ఏవముక్తాఽనవద్యాంగీ కీచకేన దురాత్మనా ।
ద్రౌపదీ తమువాచేదం సైరంధ్రీవేషధారిణీ ॥ 1 ॥ 4-17-1 (28848)
అప్రార్థనీయామిహం మాం సూతపుత్రాభిమన్యసే।
నిహీనవర్ణాం సైరేంధ్రీం బీభత్సాం కేశకారిణీం ॥ 2 ॥ 4-17-2 (28849)
పరదారాఽస్మి భద్రం తే న యుక్తం తవ సాంప్రతం।
దయితాః ప్రాణినాం దారా ధర్మం సమనుచింతయ ॥ 3 ॥ 4-17-3 (28850)
పరదారే న తే బుద్ధిర్జాతు కార్యా కథంచన ।
వివర్జనం హ్యకార్యాణామేతత్సుపురుషవ్రతం ॥ 4 ॥ 4-17-4 (28851)
మిథ్యాభిగృధ్నో హి నరః పాపాత్మా మోహమాస్థితః ।
అయశః ప్రాప్నుయాద్ధోరం మహద్వా ప్రాప్నుయాద్భయం ॥ 5 ॥ 4-17-5 (28852)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-17-6x (3055)
ఏవముక్తస్తు సైరంధ్ర్యా కీచకః కామమోహితః।
జానన్నపి సుదుర్బుద్ధిః పరదారాభిమర్శనే ॥ 6 ॥ 4-17-6 (28853)
దోషాన్బహూన్ప్రాణహరాన్సర్వలోకవిగర్హితాన్ ।
ప్రోవాచేదం సుదుర్బుద్ధిర్ద్రౌపదీమజితేంద్రియః ॥ 7 ॥ 4-17-7 (28854)
నార్హస్యేవం వరారోహే ప్రత్యాఖ్యాతుం వరాననే ।
మాం మన్మథసమావిష్టం త్వత్కృతే చారుహాసిని ॥ 8 ॥ 4-17-8 (28855)
ప్రత్యాఖ్యాయ చ మాం భీరు వశగం ప్రియవాదినం ।
నూనం త్వమసితాపాంగి పశ్చాత్తాపం కరిష్యసి ॥ 9 ॥ 4-17-9 (28856)
అహం హి సుభ్రు రాజ్యస్య కృత్స్నస్యాస్య సుమధ్యమే ।
ప్రభుర్వాసయితా చైవ వీర్యే చాప్రతిమః క్షితౌ ॥ 10 ॥ 4-17-10 (28857)
పృథివ్యాం మత్సమో నాస్తి కశ్చిదన్యః పుమానిహ ।
రూపయౌవనసౌభాగ్యైర్భోగైశ్చానుత్తమైః శుభైః ॥ 11 ॥ 4-17-11 (28858)
సర్వకామసమృద్ధేషు భోగేష్వనుపమేష్విహ।
భోక్తవ్యేషు చ కల్యాణి కస్మాద్దాస్యే రతా హ్యసి ॥ 12 ॥ 4-17-12 (28859)
మయా దత్తమిదం రాజ్యం స్వామిన్యసి శుభాననే।
భజస్వ మాం వరారోహే భుంక్ష్వం భోగాననుత్తమాన్ ॥ 13 ॥ 4-17-13 (28860)
ఏవముక్తా తు సా సాధ్వీ కీచకేనాశుభం వచః।
కీచకం ప్రత్యువాచేదం గర్హయంత్యస్య తద్వచః ॥ 14 ॥ 4-17-14 (28861)
సైరంధ్ర్యువాచ। 4-17-15x (3056)
మా సూతపుత్ర ముహ్యస్వ మాఽద్య త్యక్ష్యస్వ జీవితం।
జానీహి పంచభిర్ఘోరైర్నిత్యం మామభిరక్షితాం ॥ 15 ॥ 4-17-15 (28862)
న చాప్యహం త్వయా లభ్యా గంధర్వాః పతయో మమ।
తే త్వాం నిహన్యుః కుపితాః సాధ్వలం మా వ్యనీనశః ॥ 16 ॥ 4-17-16 (28863)
అశక్యరూపం పురుషైరధ్వానం గంతుమిచ్ఛసి ॥ 17 ॥ 4-17-17 (28864)
యథా నిశ్చేతనో బాలః కూలస్థః కూలముత్తరం।
తర్తుమిచ్ఛతి మందాత్మా తథా త్వం కర్తుమిచ్ఛసి ॥ 18 ॥ 4-17-18 (28865)
అంతర్మహీం వా యది వోర్ధ్వముత్పతేః సముద్రపారం యది వా ప్రధావసి।
తథాపి తేషాం న విమోక్షమర్హసి ప్రమాథినో దేవసుతా హి ఖేచరాః ॥ 19 ॥ 4-17-19 (28866)
త్వం కాలరాత్రీమివ కశ్చిదాతురః కిం మాం దృఢం పార్థయసేఽద్య కీచక।
కిం మాతురంకే శయితో యథా శిశుశ్చంద్రం జిఘృక్షురివ మన్యసే హి మాం ॥ 20 ॥ 4-17-20 (28867)
తేషాం ప్రియాం ప్రార్థయతో న తే భువి గత్వా దివం వా శరణం భవిష్యతి।
న వర్తతే కీచక తే దృశా శుభం యా తేన సంజీవనమర్థయేత సా ॥ 21 ॥ ॥ 4-17-21 (28868)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే విరాటపర్వణి కీచకవధపర్వణి సప్తదశోఽధ్యాయః ॥ 17 ॥
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Footnotes
4-17-16 భూతిః ఈశ్వరీ ఐశ్వర్యాభిమానినీ దేవతా ॥ 16 ॥ 4-17-17 అనంగాంగవిహారిణీ రతిరిత్యర్థః ॥ 17 ॥ 4-17-18 ఈక్షణపక్ష్మాణాం నేత్రపక్ష్మణాం స్మితం ఈషదున్మీలం తదేవ జ్యోత్స్నోపమ మనస ఆహ్లాదకరం ॥ 18 ॥ 4-17-20 సుజాతౌ ఉన్నతౌ। నిరంతరౌ పృథత్వాత్సాంశ్లిష్టౌ ॥ 20 ॥ 4-17-21 కుడ్భలేతి ముకులీభూతపద్మాకారౌ ॥ 21 ॥ 4-17-24 అగ్నిమదనో మదనాగ్నిః ॥ 24 ॥ 4-17-28 కామం స్మరం। ప్రకామమతిశయితం ॥ 28 ॥విరాటపర్వ - అధ్యాయ 018
॥ శ్రీః ॥
4.18. అధ్యాయః 018
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
కీచకేన సుదేష్ణాంప్రతి ద్రౌపద్యాః స్వవశీకరణప్రార్థనా ॥ 1 ॥ సుదేష్ణయా కీచకే సురాహరణవ్యాజేన తద్గృహంప్రతి ద్రౌపదీప్రేషణప్రతిజ్ఞానం ॥ 2 ॥ తథా బలాత్కారేణ ద్రౌపద్యాః సురానయనాయ కీచకగృహంప్రతి గమనచోదనా ॥ 3 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-18-0 (28869)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-18-0x (3057)
ప్రత్యాఖ్యాతశ్చ పాంచాల్యా కీచకః కామమోహితః।
ప్రవిశ్య రాజభవనం భగిన్యా అగ్రతః స్థితః ॥ 1 ॥ 4-18-1 (28870)
సోభివీక్ష్య సుకేశాంతాం సుదేష్ణాం భగినీం ప్రియాం ।
అమర్యాదేన కామేన ఘోరేణాభిపరిప్లుతః ॥ 2 ॥ 4-18-2 (28871)
స తు మూర్ధ్ర్యంజలిం కృత్వా భగిన్యాశ్చరణావుభౌ ।
సంమోహాభిహతస్తూర్ణం వాతోద్ధృత ఇవార్ణవః ॥ 3 ॥ 4-18-3 (28872)
స ప్రోవాచ సుదుఃఖార్తో భగినీం నిశ్వసన్ముహుః ।
అవ్యక్తమృదునా సాంనా శుష్యతా చ పునఃపునః ॥ 4 ॥ 4-18-4 (28873)
యథా సుదేష్ణే సైరంధ్ర్యా సంగచ్ఛేయం సకామయా ।
తథా శీఘ్రం కురుష్వాద్య మాఽహం ప్రాణాన్ప్రహాసిషం ॥ 5 ॥ 4-18-5 (28874)
యదీయమనవద్యాంగీ న మామద్యాపి కాంక్షతే ।
చేతసాఽభిప్రసన్నేన గతోస్మి యమసాదనం ॥ 6 ॥ 4-18-6 (28875)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-18-7x (3058)
తమువాచ పరిష్వజ్య సుదేష్ణా భ్రాతరం ప్రియం।
భ్రాతుర్జీవితరక్షార్థం సమాశ్వాస్యాసితేక్షణా ॥ 7 ॥ 4-18-7 (28876)
శరణాగతేయం సుశ్రోణీ మయా దత్తాభయా చ సా।
శుభాచారా చ భద్రం తే నైనాం వక్తుమిహోత్సహే ॥ 8 ॥ 4-18-8 (28877)
ఏషా హి శక్యా నాన్యేన స్ప్రష్టుం పాపేన చేతసా।
గంధర్వాః కిల పంచేమాం రక్షంతి రమయంతి చ ॥ 9 ॥ 4-18-9 (28878)
ఏవమేషా మమాచష్టే తథా ప్రథమసంగమే।
తథైవ గజనాసోరూః సత్యమాహ మమాంతికే।
తే హి క్రుద్ధా మహాత్మానో నాశయేయుర్హి జీవితం ॥ 10 ॥ 4-18-10 (28879)
రాజా చైవ సమీక్ష్యైనాం సంమోహం గతవానిహ ।
మయా చ సత్యవచనైరనునీతో మహీపతిః ॥ 11 ॥ 4-18-11 (28880)
సోప్యేనామనిశం దృష్ట్వా మనసైవాభ్యనందత।
భయాద్గంధర్వముఖ్యానాం జీవితస్యోపఘాతినాం।
మనసాఽపి తతస్త్వేనాం న చింతయతి పార్థివః ॥ 12 ॥ 4-18-12 (28881)
తే హి క్రుద్ధా మహాత్మానో గరుడానిలతేజసః।
దహేయురపి లోకాంస్త్రీన్యుగాంతేష్వివ భాస్కరః ॥ 13 ॥ 4-18-13 (28882)
సైనంధ్ర్యా హ్యేతదాఖ్యాతం మమ తేషాం మహద్బలం।
తవ చాహమిదం గుహ్యం స్నేహాద్వక్ష్యామి బంధువత్ ॥ 14 ॥ 4-18-14 (28883)
మా గమిష్యసి వై కృచ్ఛ్రాం గతిం పరమదుర్గమాం।
బలినస్తే రుజం కుర్యుః కులస్య చ ధనస్య చ ॥ 15 ॥ 4-18-15 (28884)
తస్మాన్నాస్యాం మనః కర్తుం యది ప్రాణా ప్రియాస్తవ।
న చింతయేథా మాగాస్త్వం మత్ప్రియం చ యదీచ్ఛసి ॥ 16 ॥ 4-18-16 (28885)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-18-17x (3059)
ఏవముక్తస్తు దుష్టాత్మా భగినీం కీచకోఽబ్రవీత్।
గంధర్వాణాం శతం వాఽపి సహస్రమయుతాని వా ।
అహమేకో వధిష్యామి గంధర్వాన్పంచ కిం పునః ॥ 17 ॥ 4-18-17 (28886)
న చ త్వమభిజానీషే స్త్రీణాం గుహ్యమనుత్తమం ।
పుత్రం వా కిల పౌత్రం వా భ్రాతరం వా మనస్వినం ॥ 18 ॥ 4-18-18 (28887)
రహసీహ నరం దృష్ట్వా నానాగంధవిభూషితం।
యోనిరుత్స్విద్యతే స్త్రీణాం సతీనామపి చ శ్రుతం ॥ 19 ॥ 4-18-19 (28888)
మాం నిరీక్ష్యానులిప్తాంగం సర్వాభరణభూషితం।
వశమేష్యతి సైరంధ్రీ మన్మథేనాభిపీడితా।
సా త్వం దృష్ట్వా బ్రూహి చైనాం మమ చేంజీవితం ప్రియం ॥ 20 ॥ 4-18-20 (28889)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-18-21x (3060)
ఏవముక్తా సుదేష్ణా తు శోకేనాభిప్రపీడితా।
అహో దుఃఖమహో కృచ్ఛ్రమహో పాపమితి స్మహ ॥ 21 ॥ 4-18-21 (28890)
ప్రారుదద్భృశదుఃఖార్తా విపాకం తస్య వీక్ష్య సా।
పాతాలేషు పతత్యేష విలపన్బడవాముఖే ॥ 22 ॥ 4-18-22 (28891)
త్వత్కృతే వినశిష్యంతి భ్రాతరః సుహృదశ్చ మే।
కింను శక్యం మయా కర్తుం యత్త్వమేవమభిప్లుతః ॥ 23 ॥ 4-18-23 (28892)
న చ శ్రేయోఽభిజానీషే కామమేవానువర్తసే।
ధ్రువం గతాయుస్త్వం పాప యదేవం కామమోహితః ।
అకర్తవ్యే హి మాం పాపే నియునంక్షి నరాధమ ॥ 24 ॥ 4-18-24 (28893)
అపి చైతత్పురా ప్రోక్తం నిపుణైర్మనుజోత్తమైః ।
ఏకస్తు కురుతే పాపం స్వజాతిస్తేన హన్యతే ॥ 25 ॥ 4-18-25 (28894)
గతస్త్వం ధర్మరాజస్య విషయం నాత్ర సంశయః।
అదూషితమిదం సర్వం స్వజనం ఘాతయిష్యసి ॥ 26 ॥ 4-18-26 (28895)
ఏతత్తు మే దుఃఖతరం యేనాహం భ్రాతృసౌహృదాత్।
విదితార్థా కరిష్యామి తుష్టో భవ కులక్షయే ॥ 27 ॥ 4-18-27 (28896)
గచ్ఛ శీఘ్రమితస్త్వం హి స్వమేవ భవనం శుభం।
కించిత్కార్యం సముద్దిశ్య సురామన్నం చ కారయ ॥ 28 ॥ 4-18-28 (28897)
కృతే చాన్నే సురాయాం చ ప్రేషయిష్యసి మే పునః ।
తామహం ప్రేషయిష్యామి మధ్వన్నార్థం తవాంతికం ॥ 29 ॥ 4-18-29 (28898)
తతః సంప్రేషితామేనాం విజనే నిరవగ్రహాం।
సాంత్వయేథా యథాన్యాయం యది సామ సహిష్యతి ॥ 30 ॥ 4-18-30 (28899)
సద్యః కృతమిదం సర్వం శేషమత్రానుచింతయ ॥ 31 ॥ 4-18-31 (28900)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-18-32x (3061)
సుదేష్ణయైవముక్తస్తు కీచకః కాలచోదితః।
త్వరమాణః ప్రచక్రామ స్వగృహం రాజవేశ్మనః ॥ 32 ॥ 4-18-32 (28901)
ఆగంయ చ గృహం రంయం సురామన్నం చకార హ।
అజైడకం చ సుకృతం బహు చోచ్చావచాన్మృగాన్ ॥ 33 ॥ 4-18-33 (28902)
భక్షాంశ్చ వివిధాకారాన్బహూంశ్చోచ్చావచాంస్తదా।
కారయామాస కుశలైరన్నపానైః సుసంస్కృతం ॥ 34 ॥ 4-18-34 (28903)
త్వరావాన్కాలపాశేన కంఠే బద్ధః పశుర్యథా ।
నావబుధ్యత మూఢాత్మా మరణం సముపస్థితం ॥ 35 ॥ 4-18-35 (28904)
ఆనీతాయాం సురాయాం తు కృతే చాన్నే సుసంస్కృతే।
కీచకః పునరాగంయ సుదేష్ణాం వాక్యమబ్రవీత్ ॥ 36 ॥ 4-18-36 (28905)
మధు మాంసం చ బహుధా భక్ష్యాశ్చ బహుధా కృతాః।
సుదేష్ణే బ్రూహి సైరంధ్రీం యథా సా మే గృహం వ్రజేత్ ॥ 37 ॥ 4-18-37 (28906)
కేనచిత్త్వద్య కార్యేణ త్వర శీఘ్రం మమ ప్రియం।
అహం హి శరణం దేవం ప్రతిపద్యే వృషధ్వజం।
సమాగమం మే సైరంధ్ర్యా మరణం వా దిశేతి వై ॥ 38 । 4-18-38 (28907)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-18-39x (3062)
సా తమాహ వినిఃశ్వస్య ప్రతిగచ్ఛ స్వకం గృహం।
ఏషాఽహమపి సైరంధ్రీం సురార్థే తూర్ణమాదిశే ॥ 39 ॥ 4-18-39 (28908)
ఏవముక్తస్తు పాపాత్మా కీచకస్త్వరితః పునః ।
స్వగృహం ప్రావిశత్తూర్ణం సైరంధ్రీగతమానసః ॥ 40 ॥ 4-18-40 (28909)
కీచకం తు గతం జ్ఞాత్వా త్వరమాణం స్వకం గృహం।
సైరంధ్రీం తత ఆహూయ సదేష్ణా వాక్యమబ్రవీత్ ॥ 41 ॥ 4-18-41 (28910)
గచ్ఛ సైరంధ్రి మత్ప్రీత్యై కీచకస్య నివేశనం ।
సురామానయ సుశ్రోణి తృషితాఽహం విలాసిని ॥ 42 ॥ 4-18-42 (28911)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-18-43x (3063)
సుదేష్ణయైవముక్తా సా నిఃశ్వసంతీ నృపాత్మజా।
అబ్రవీచ్ఛోకసంతప్తా నాహం తత్ర వ్రజామి వైః ॥ 43 ॥ 4-18-43 (28912)
సూతపుత్రో హి మాం భద్రే కామాత్మా చాభిమన్యతే ।
న గచ్ఛేయమహం తస్య రాజపుత్రి నివేశనం ।
త్వమేవ భద్రే జానాసి యథా స నిరపత్రపః ॥ 44 ॥ 4-18-44 (28913)
సమయశ్చ కృతో భద్రే యథా ప్రథమసంగమే।
తథా నివసమానాయాం యథాఽహం నాన్యచారిణీ ॥ 45 ॥ 4-18-45 (28914)
కీచకశ్చ సుకేశాంతే మూఢో మదనగర్వితః ।
స మామిహ గతాం దృష్ట్వా వ్యవస్యతి నిరాకృతిం।
కథం ను వై తత్ర గతాం మర్షయేన్మామబాంధవాం ॥ 46 ॥ 4-18-46 (28915)
బహ్వ్యః సంతి తవ ప్రేష్యా రాజపుత్రి వశానుగాః।
అన్యాం ప్రేషయ కైకేయి సంరక్ష్యాఽహమిహ త్వయా ॥ 47 ॥ 4-18-47 (28916)
కీచకస్యాలయం దేవి న యామి భయకంపితా।
యద్యదన్యచ్చ మే కర్మ కరోమి చ సుదుష్కరం ॥ 48 ॥ 4-18-48 (28917)
ఏవముక్తా తు పాంచాల్యా దైవయోగేన కైకయీ ।
తాం విరాటస్య మాహిషీ క్రుద్ధా భూయోఽన్వశాసత ॥ 49 ॥ 4-18-49 (28918)
కీచకం చైవ గచ్ఛ త్వం బలాత్కారే చోదితా।
నాస్తి మేఽన్యా త్వయా తుల్యా సా త్వం శీఘ్రతరం వ్రజ ॥ 50 ॥ 4-18-50 (28919)
అవశ్యం త్వేవ గంతవ్యం కిమర్థం మాం వివక్షసి।
శీఘ్రం గచ్ఛ త్వరస్వేతి మత్ప్రీతివశమాచర ॥ 51 ॥ 4-18-51 (28920)
న హీదృశో మమ భ్రాతా కిం త్వం సమభిశంకసే।
ఉక్త్వా చైనాం బలాచ్చైవ వినియుజ్య ప్రభుత్వతః ॥ 52 ॥ 4-18-52 (28921)
భాజనం ప్రదదౌ చాస్యై సపిధానం హిరణ్మయం।
యా సుజాతా సుగంధా చ తామానయ సురామితి ॥ 53 ॥ 4-18-53 (28922)
సా శంకమానా రుదతీ వేపంతీ ద్రుపదాత్మజా।
దైవతేభ్యో నమస్కృత్వా శ్వశురేభ్యస్తథాఽబ్రవీత్ ॥ 54 ॥ 4-18-54 (28923)
యథాఽహమన్యం పార్థేభ్యో నాభిజానాపి మానవం।
తేన సత్యేన మాం దృష్ట్వా కీచకో మా వశం నయేత్ ॥ 55 ॥ 4-18-55 (28924)
యథాఽహం పాండుపుత్రేభ్యః పంచభ్యో నాన్యగామినీ।
తేన సత్యేన మాం దృష్ట్వా కీచకో మా వశం నయేత్ ॥ 56 ॥ ॥ 4-18-56 (28925)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే విరాటపర్వణి కీచకవధపర్వణి అష్టాదశోఽధ్యాయః ॥ 18 ॥ ---------
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Footnotes
4-18-2 అభిమన్యసే కామయసే ॥ 2 ॥ 4-18-5 మిథ్యాభిగృధ్నః వితథాభినివేశీ । మహద్భయం మృత్యుం ॥ 5 ॥ 4-18-20 మన్యసే లిప్ససే శిశోశ్చంద్రవదహం తవ దుర్లభాస్మీతి భావః ॥ 20 ॥ 4-18-21 యా స్వీయం అర్థయేత కామయేత శుభేచ్ఛారూపా తవ నాస్తీత్యర్థః। తేన చ శుభేన పరదారనివృత్తిరూపేణ కామితేన సంజీవనం భవతీతి శేషః। అన్యథా మరిష్యసీత్యర్థః ॥ 21 ॥విరాటపర్వ - అధ్యాయ 019
॥ శ్రీః ॥
4.19. అధ్యాయః 019
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
కీచకగృహంప్రతి ప్రస్థితయా ద్రౌపద్యా తేన స్వస్యాదూషణాయ సూర్యాదిదేవతాప్రార్థనా ॥ 1 ॥ సూర్యేణ తద్రక్షణాయ నిగూఢస్య రక్షసః ప్రేషణం ॥ 2 ॥ కీచకేన ద్రౌపదీంప్రతి స్వవశీభవనయాచనం ॥ 3 ॥ తథా తదనంగీకారరోషాత్తస్యాః పాదేన తాడనం ॥ 4 ॥ సూర్యదూతేన రక్షసా కీచకస్య భూమౌ నిపాతనం ॥ 5 ॥ యుధిష్ఠిరేన కీచకజిఘాంసోర్భీమస్య సంకేతేన ప్రతిషేధనం ॥ 6 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-19-0 (28926)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-19-0x (3064)
అకీర్తయత సుశ్రోణీ ధర్మం శక్రం దివాకరం।
మారుతం చాశ్వినౌ దేవౌ కుబేరం వరుణం యమం ॥ 1 ॥ 4-19-1 (28927)
రుద్రమగ్నిం భగం విష్ణుం స్కందం పూషణమేవ చ।
సావిత్రీసహితం చాపి బ్రహ్మాణం పర్యకీర్తయత్ ॥ 2 ॥ 4-19-2 (28928)
ఇత్యేవం మృగశవాక్షీ సుశ్రోణీ ధర్మచారిణీ ।
ఉపాతిష్ఠత సా సూర్యం ముహూర్తమబలా తదా ॥ 3 ॥ 4-19-3 (28929)
తదస్యాస్తనుమధ్యాయాః సర్వం సూర్యోఽవబుద్ధవాన్।
అంతర్హితం తతస్తస్యా రక్షో రక్షార్థమాదిశత్ ॥ 4 ॥ 4-19-4 (28930)
తచ్చైనాం నాజహాత్తత్ర సర్వావస్థాస్వనిందితాం ॥ 5 ॥ 4-19-5 (28931)
ప్రతస్థే సా సుకేశాంతా త్వరమాణా పునఃపునః ।
విలంబమానా వివశా కీచకస్య నివేశనం ॥ 6 ॥ 4-19-6 (28932)
తాం మృగీమివ విత్రస్తాం దృష్ట్వా కృష్ణాం సమాగతాం।
ఉత్పపాతాసనాత్తూర్ణం నావం లబ్ధ్వేవ పారగః ॥ 7 ॥ 4-19-7 (28933)
శ్లక్ష్ణం చోవాచ వాక్యం స కీచకః కామమూర్చ్ఛితః।
స్వాగతం తే సుకేశాంతే సువ్యుష్టా రజనీ మమ ॥ 8 ॥ 4-19-8 (28934)
స్వామినీ త్వమనుప్రాప్తా చిరస్య భవనం శుభే।
కురుష్వ చ మయి ప్రీతిం వశం చోపానయస్వ మాం ॥ 9 ॥ 4-19-9 (28935)
ప్రతిగృహ్ణీష్వ మే భోగాంస్త్వదర్థముపకల్పితాన్।
సర్వరత్నమయీం మాలాం కుండలే చ హిరణ్మయే ॥ 10 । 4-19-10 (28936)
వాసాంసి చందనం మాల్యం ధూపశుద్ధాం చ వారుణీం।
ప్రతిగృహ్ణీష్వ భద్రం తే విహర త్వం యథేచ్ఛసి।
ప్రీత్యా మే కురు మద్మాక్షి ప్రసాదం ప్రియదర్శనే ॥ 11 ॥ 4-19-11 (28937)
స్వాస్తీర్ణమస్తి శయనం సితసూక్ష్మోత్తరచ్ఛదం।
అత్రారుహ్య మయా సార్ధం పిబేమాం వరవారుణీం ॥ 12 ॥ 4-19-12 (28938)
భజస్వ మాం విశాలాక్షి భర్తా తే సదృశోస్ంయహం।
ఉపసర్ప వరారోహే మేరుమర్కప్రభా యథా ॥ 13 ॥ 4-19-13 (28939)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-19-14x (3065)
స మూఢః కీచకస్తత్ర ప్రాప్తాం రాజీవలోచనాం।
అబ్రవీద్ద్రౌపదీం దృష్ట్వా దురాత్మా హ్యాత్మసంమతః ॥ 14 ॥ 4-19-14 (28940)
కీచకేనైవముక్తా సా ద్రౌపదీ వరవర్ణినీ।
అబ్రవీత్తమనాచారం నేదృశం వక్తుమర్హసి ॥ 15 ॥ 4-19-15 (28941)
నాహం శక్యా త్వయా స్ప్రష్టుం శ్వపచేనేవ బ్రాహ్మణీ।
గంతుమిచ్ఛసి దుర్బుద్ధే గతిం దుర్గతరాంతరాం ॥ 16 ॥ 4-19-16 (28942)
యత్ర గచ్ఛంతి బహవః పరదారాభిమర్శకాః।
నరాః సంభిన్నమర్యాదాః కీటవచ్చాశుభాశ్రయాః ॥ 17 ॥ 4-19-17 (28943)
అప్రైషీన్మాం సురాహారీం సుదేష్ణా త్వన్నివేశనం ।
తస్యై నయిష్యే మదిరాం భగినీ తృషితా తవ ॥ 18 ॥ 4-19-18 (28944)
పిపాసితా చ కైకేయీ తూర్ణం మామాదిశత్తతః।
దీయతాం మే సురా శీఘ్రం సూతపుత్ర వ్రజాంయహం ॥ 19 ॥ 4-19-19 (28945)
కీచక ఉవాచ। 4-19-20x (3066)
అన్యా భద్రే హరిష్యంతి రాజపుత్ర్యాః సురామిమాం।
కిం త్వం యాస్యసి కల్యాణి మదర్థం త్వమిహాగతా ॥ 20 ॥ 4-19-20 (28946)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-19-21x (3067)
ఇత్యుక్త్వా దక్షిణే పాణౌ సూతపుత్రః పరామృశత్।
సా గృహీతా విధూన్వంతీ భూమౌ నిక్షిప్య భాజనం ।
సభాం శరణమాధావద్యత్ర రాజా యుధిష్ఠిరః ॥ 21 ॥ 4-19-21 (28947)
తాం కీచకః ప్రధావంతీం కేశపక్షే పరామృశత్।
పాతయిత్వా తు తాం భూమౌ సూతపుత్రః పదాఽవధీత్ ॥ 22 ॥ 4-19-22 (28948)
సభాయాం పశ్యతో రాజ్ఞో విరాటస్య మహాత్మనః।
బ్రాహ్మణానాం చ వృద్ధానాం క్షత్రియాణాం చ పశ్యతాం ॥ 23 ॥ 4-19-23 (28949)
తస్యాః పాదాభితప్తాయా ముఖాద్రుధిరమాస్రవత్ ॥ 24 ॥ 4-19-24 (28950)
తతో దివాకరేణాశు రాక్షసః సంనియోజితః।
స కీచకమపోవాహ వాతవేగేన భారత ॥ 25 ॥ 4-19-25 (28951)
స పపాత తదా భూమౌ రక్షోబలసమీరితః ।
విఘూర్ణమానో నిశ్చేష్టశ్ఛిన్నమూల ఇవ ద్రుమః ॥ 26 ॥ 4-19-26 (28952)
తాం దృష్ట్వా తత్ర తే సభ్యా హాహాభూతాః సమంతతః।
న యుక్తం సూతపుత్రేతి కీచకేతి చ తేఽవదన్।
కిమియం వధ్యతే బాలా కృపణా చాప్యబాంధవా ॥ 27 ॥ 4-19-27 (28953)
తస్యామాసన్హి తే పార్థాః సభాయాం భ్రాతరస్తథా ।
అమృష్యమాణాః కృష్ణాయాః కీచకేన పదా వధం ॥ 28 ॥ 4-19-28 (28954)
తాం దృష్ట్వా భీమసేనస్య క్రోధాదాస్రమవర్తత।
ధూమోచ్ఛ్వాసః సమభవన్నేత్రే చోచ్ఛ్రితపక్ష్మణీ ।
సస్వేదా భ్రుకుటీ చోగ్రా లలాటే సమవర్తత ॥ 29 ॥ 4-19-29 (28955)
తస్య భీమో వధప్రేప్సుః కీచకస్య దురాత్మనః।
దంతైర్దంతాంస్తదా రోపాన్నిష్పిపేష మహామనాః ॥ 30 ॥ 4-19-30 (28956)
భూయః సంచరితః క్రుద్ధః సహసోత్థాయ చాసనాత్।
నిరైక్షత ద్రుమం దీర్ఘం రాజానం చాప్యవైక్షత॥ 31 ॥ 4-19-31 (28957)
వధమాకాంక్షమాణం తం కీచకస్య దురాత్మనః।
ఆకారేణైవ భీమం స ప్రత్యపేధద్యుధిష్ఠిరః ॥ 32 ॥ 4-19-32 (28958)
తస్య రాజా శనైః సంజ్ఞాం కుంతీపుత్రో యుధిష్ఠిరః।
చకార భీమసేనస్య రోషావిష్టస్య ధీమతః ॥ 33 ॥ 4-19-33 (28959)
ప్రత్యాఖ్యానం తదా చాహ కంకో నామ యుధిష్ఠిరః ॥ 34 ॥ 4-19-34 (28960)
సూద మా సాహసం కార్షీః ఫలితోఽయం వనస్పతిః।
నాత్ర శుష్కాణి కాష్ఠాని సంతి యాని చ కాని చ॥ 35 ॥ 4-19-35 (28961)
యది తే దారుకృత్యం స్యాన్నిష్క్రంయ నగరాద్బహిః।
సమూలం శాతయేర్వృక్షం శ్రమస్తే న భవిష్యతి॥ 36 ॥ 4-19-36 (28962)
యస్య చార్ద్రస్య వృక్షస్య శీతచ్ఛాయాం సమాశ్రయేత్।
న తస్య పర్ణే ద్రుహ్యేత పూర్వవృత్తమనుస్మరన్ ॥ 37 ॥ 4-19-37 (28963)
న క్రోధకాలసమయః సూద మా చాపలం కృథాః।
అపూర్ణోఽయం ద్విపక్షోనో నేదం బలవతాం బహు ॥ 38 ॥ 4-19-38 (28964)
అథాంగుష్ఠేనావమృద్గాదంగుష్ఠం తత్ర ధర్మరాట్।
ప్రబోధనభయాద్రాజ్ఞో భీమం తం ప్రత్యషేధయత్ ॥ 39 ॥ 4-19-39 (28965)
భీమసేనస్తు తద్వాక్యం శ్రుత్వా పరపురంజయః।
సహసోత్పతితం క్రోధం న్యయచ్ఛద్ధృతిమాన్బలాత్ ।
ఇంగితజ్ఞః స తు భ్రాతుస్తూష్ణీమాసీద్వృకోదరః ॥ 40 ॥ 4-19-40 (28966)
భీమస్య చ సమారంభం దృష్ట్వా రాజ్ఞోఽస్య చేష్టితం।
ద్రౌపదీ చాధికం క్రోధాత్ప్రారుదత్సా పునఃపునః ॥ 41 ॥ 4-19-41 (28967)
కీచకేనానుగమనాత్కృష్ణా తాంరాయతేక్షణా ।
సభాద్వారముపగంయ రుదంతీ వాక్యమబ్రవీత్ ॥ 42 ॥ 4-19-42 (28968)
అవేక్షమాణా సుశ్రోణీ పతీంస్తాందీనచేతసః।
ఆకారం పరిరక్షంతీ ప్రతిజ్ఞాం ధర్మసంయుతాం।
దహ్యమానేవ రౌద్రేణ చక్షుషా ద్రుపదాత్మజా ॥ 43 ॥ 4-19-43 (28969)
ప్రజారక్షణశీలానాం రాజ్ఞాం హ్యమితతేజసాం।
కార్యాఽనుపాలనం నిత్యం ధర్మే సత్యే చ తిష్ఠతాం ॥ 44 ॥ 4-19-44 (28970)
స్వప్రజాయాం ప్రజాయాం చ విశేషం నాధిగచ్ఛతాం।
ప్రియేష్వపి చ వధ్యేషు సమత్వం యే సమాశ్రితాః ॥ 45 ॥ 4-19-45 (28971)
వివాదేషు ప్రవృత్తేషు సమం కార్యానుదర్శినా।
రాజ్ఞా ధర్మాసనస్థేన జితౌ లోకావుభావపి ॥ 46 ॥ 4-19-46 (28972)
రాజంధర్మాసనస్థో హి రక్ష మాం త్వమనాగసం ॥ 47 ॥ 4-19-47 (28973)
అహం త్వనపరాధ్యంతీ కీచకేన దురాత్మనా ।
పశ్యతస్తే మహారాజ హతా పాదేన దాసివాత్ ॥ 48 ॥ 4-19-48 (28974)
త్వత్సమక్షం నృపశ్రేష్ఠ నిష్పిష్టా వసుధాతలే ।
అనాగసం కృపార్హాం మాం స్త్రియం త్వం పరిపాలయ ॥ 49 ॥ 4-19-49 (28975)
రక్ష మాం కీచకాద్భీతాం ధర్మం రక్ష నరేశ్వర ।
మత్స్యాధిప ప్రజా రక్ష పితా పుత్రానివౌరసాన్ ॥ 50 ॥ 4-19-50 (28976)
యస్త్వధర్మేణ కార్యాణి మోహాత్మా కురుతే నృపః।
అచిరాత్తం దురాత్మానం వశే కుర్వంతి శత్రవః ॥ 51 ॥ 4-19-51 (28977)
మత్స్యానాం కులజస్త్వం హి తేషాం సత్యం పరాయణం।
త్వం కిలైవంవిధో జాతః కులే ధర్మపరాయణే ॥ 52 ॥ 4-19-52 (28978)
అతస్త్వాహమభిక్రందే శరణార్థం నరాధిప।
త్రాహి మామద్య రాజేంద్ర కీచకాత్పాపపూరుషాత్ ॥ 53 ॥ 4-19-53 (28979)
అనాథామిహ మాం జ్ఞాత్వా కీచకః పురుషాధమః।
ప్రహరత్యేవ నీచాత్మా న తు ధర్మమవేక్షతే ॥ 54 ॥ 4-19-54 (28980)
అకార్యాణామనారంభాత్కార్యాణామనుపాలనాత్।
ప్రజాసు యే సువృత్తాస్తే స్వర్గమాయాంతి భూమిపాః ॥ 55 ॥ 4-19-55 (28981)
కార్యాకార్యవిశేషజ్ఞాః కామకారేణ పార్థివాః।
ప్రజాసు కిల్బిషం కృత్వా నరకం యాంత్యధోముఖాః ॥ 56 ॥ 4-19-56 (28982)
నైవ యజ్ఞైర్న వా దానైర్న గురోరుపసేవనాత్।
ప్రాప్నువంతి తథా ధర్మం యథా కార్యానుపాలనాత్ ॥ 57 ॥ 4-19-57 (28983)
అపి చేదం పురా బ్రహ్మా ప్రోవాచేంద్రాయ పృచ్ఛతే।
ద్వంద్వం కార్యమకార్యం చ లోకే చాసీత్పరం యథా ॥ 58 ॥ 4-19-58 (28984)
ధర్మాధర్మౌ పునర్ద్వంద్వం వినియుక్తమథాపి వా।
క్రియాణామక్రియాణాం చ ప్రాపణే పుణ్యపాపయోః ॥ 59 ॥ 4-19-59 (28985)
ప్రజాయాం సృజ్యమానాయాం పురా హ్యేతదుదాహృతం।
ఏతద్వో మానుషాః సంయక్కార్యం ద్వంద్వత్రయం భువి ॥ 60 ॥ 4-19-60 (28986)
అస్మిన్సునీతే దుర్నీతే లభతే కర్మజం ఫలం।
కల్యాణకారీ కల్యాణం పాపకారీ చ పాపకం ॥ 61 ॥ 4-19-61 (28987)
తేన గచ్ఛతి సంసర్గం స్వర్గాయ నరకాయ వా।
సుకృతం దుష్కృతం వాఽపి కృత్వా మోహేన మానవః ।
పశ్చాత్తాపేన తప్యేత స్వబుద్ధ్యా మరణం గతః ॥ 62 ॥ 4-19-62 (28988)
ఏవముక్త్వా పరం వాక్యం విససర్జ శతక్రతుం।
శక్రోప్యాపృచ్ఛ్య బ్రహ్మాణం దేవరాజ్యమపాలయత్ ॥ 63 ॥ 4-19-63 (28989)
యథోక్తం దేవరాజేన బ్రహ్మణా పరమేష్ఠినా।
తథా త్వమపి రాజేంద్ర కార్యాకార్యే స్థిరో భవ ॥ 64 ॥ ॥ 4-19-64 (28990)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే విరాటపర్వణి కీచకవధపర్వణి ఏకోనవింశోఽధ్యాయః ॥ 19 ॥
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Footnotes
4-19-17 కీటవచ్చ గుహాశ్రయా ఇతి కo థo పాఠః ॥ 17 ॥విరాటపర్వ - అధ్యాయ 020
॥ శ్రీః ॥
4.20. అధ్యాయః 020
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
విరాటేన కీచకస్య దండాప్రయోగాద్రుష్ట్యా ద్రౌపద్యా తంప్రత్యుపాలంభనం ॥ 1 ॥ యుధిష్ఠిరేణ ద్రౌపద్యాః సాంత్వనం ॥ 2 ॥ ద్రౌపద్యాఽజ్ఞానాదివ స్వశోకహేతుం పృచ్ఛంతీం సుదేష్ణాంప్రతి గంధర్వైః కీచకవధస్య భావిత్వకథనం ॥ 3 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-20-0 (28991)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-20-0x (3068)
ఏవం విలపమానాయాం పాంచాల్యాం మత్స్యపుంగవః।
అశక్తః కీచకం తత్ర శాసితుం బలదర్పితం ।
విరాటరాజః మూతం తు సాంత్వేనైవ న్యవారయత్ ॥ 1 ॥ 4-20-1 (28992)
కీచకం మత్స్యరాజేన కృతాగసమనిందితా।
నాపరాధానురూపేణ దండేన ప్రతిపాదితం ॥ 2 ॥ 4-20-2 (28993)
పాంచాలరాజస్య సుతా దృష్ట్వా సురసుతోపమా।
ధర్మజ్ఞా వ్యవహారాణాం కీచకే కృతకిల్బిషే ।
పునః ప్రోవాచ రాజానం స్మరంతీ ధర్మముత్తమం ॥ 3 ॥ 4-20-3 (28994)
సంప్రేక్ష్య చ వరారోహా సర్వాంస్తత్ర సభాసదః।
రాజానువర్తనపరాన్కీచకం చ కృతాగసం।
విరాటం చాహ పాంచాలీ దుఃఖేనావిష్టచేతనా ॥ 4 ॥ 4-20-4 (28995)
న రాజన్రాజవత్కించిత్సమాచరసి కీచకే।
దస్యూనామివ తే ధర్మో న సత్సు పరివర్తతే॥ 5 ॥ 4-20-5 (28996)
న కీచకః స్వధర్మస్థో న చ మత్స్యః కథంచన।
సభాసదోఽప్యధర్మజ్ఞా య ఇమం పర్యుపాసతే॥ 6 ॥ 4-20-6 (28997)
న ధర్మం కీచకో వేత్తి రాజభృత్యాస్తథైవ చ।
న రాజా వినయం బ్రూతే అమాత్యాశ్చ న జానతే ॥ 7 ॥ 4-20-7 (28998)
నోపాలభే త్వాం నృపతే విరాటం నృపసంసది।
నాహమేతేన యుక్తా వై హంతుం మాత్స్య తవాంతికే ॥ 8 ॥ 4-20-8 (28999)
సభాసదస్తు పశ్యంతు కీచకం ధర్మలంఘినం।
విరాటనృపతే పశ్య మామనాథామనాగసం ॥ 9 ॥ 4-20-9 (29000)
న సామ ఫలతే దుష్టే దుష్టే దండః ప్రయుజ్యతే ॥ 10 ॥ 4-20-10 (29001)
అదండ్యాందండయన్రాజా దండ్యాంశ్చైవాప్యదండయన్।
స రాజా న భవేల్లోకే రాజశబ్దస్య భాజనం ॥ 11 ॥ 4-20-11 (29002)
దీనాంధకృపణాశక్తపంగుకుబ్జజడాదికాన్।
అనాథబాలవృద్ధాంశ్చ పురుషాన్వా స్త్రియోఽపి వా ।
దుష్టచోరాభిభూతాంశ్చ పాలయేదవనీపతిః ॥ 12 ॥ 4-20-12 (29003)
అనాథానాం చ నాథః స్యాదపితౄణాం పితా నృపః ।
మాతా భవేదమాతౄణామగురూణాం గురుర్భవేత్।
అగతీనాం గతీ రాజా నృణాం రాజా పరాయణం ॥ 13 ॥ 4-20-13 (29004)
విశేషతః పరైర్దుష్టైః పరామృష్టం నరోత్తమః।
స్త్రియం సాధ్వీమనాథాం చ పాలయేత్స్వసుతామివ ॥ 14 ॥ 4-20-14 (29005)
త్వద్గృహావసతిం రాజన్నేతావత్కాలపర్యయం।
అధికాం త్వత్సుతాయాశ్చ పశ్య మాం కీచకాహతాం ॥ 15 ॥ 4-20-15 (29006)
విరాట ఉవాచ। 4-20-16x (3069)
పరోక్షం నాభిజానామి విగ్రహం యువయోరహం।
అర్థతత్త్వమవిజ్ఞాయ కిం స్యాదకుశలం మమ ॥ 16 ॥ 4-20-16 (29007)
ద్రౌపద్యువాచ। 4-20-17x (3070)
యేషాం న వైరీ స్వపితి పదా భూమిముపస్పృశన్।
తేషాం మాం మానినీం భార్యాం సూతపుత్రః పదాఽవధీత్ ॥ 17 ॥ 4-20-17 (29008)
యే చ దద్యుర్న యాచేయుర్బ్రహ్మణ్యాః సత్యవాదినః।
యేషాం దుందుభినిర్ఘోషో జ్యాఘోషః శ్రూయతే భృశం।
తేషాం మాం దయితాం భార్యాం సూతపుత్రః పదాఽవధీత్ ॥ 18 ॥ 4-20-18 (29009)
తేజస్వినస్తథా క్షాంతా బలవంతశ్చ మానినః।
మహేష్వాసా రణే శూరా గర్వితా మానతత్పరాః।
తేషాం మాం మానినీం భార్యాం సూతపుత్రః పదాఽవధీత్ ॥ 19 ॥ 4-20-19 (29010)
సర్వలోకమిమం హన్యుర్యది క్రుద్ధా మహాబలాః।
తేషాం మాం దయితాం భార్యాం సూతపుత్రః పదాఽవధీత్ ॥ 20 ॥ 4-20-20 (29011)
యేషాం నాస్తి సమః కశ్చిద్వీర్యే సత్యే బలే దమే।
తేషాం మాం దయితాం భార్యాం సూతపుత్రః పదాఽవధీత్ ॥ 21 ॥ 4-20-21 (29012)
యేషాం న సదృశః కశ్చిద్ధనాద్యైర్భువి మానవః।
తేషాం మాం దయితాం భార్యాం సూతపుత్రః పదాఽవధీత్ ॥ 22 ॥ 4-20-22 (29013)
తవాగ్రతో విశేషేణ ప్రజానాం చ హితైషిణః।
పశ్యతో నిహతా రాజంస్తేనేహ జగతీపతే ॥ 23 ॥ 4-20-23 (29014)
శరణం యే ప్రపన్నానాం భవంతి శరణార్థినాం।
చరంతి లోకే ప్రచ్ఛన్నాః క్వను తేఽద్య మహాబలాః ॥ 24 ॥ 4-20-24 (29015)
కథం తే సూతపుత్రేణ వధ్యమానాం ప్రియాం సతీం।
మర్షయంతి యథా క్లీబా బలవంతోఽతితేజసః ॥ 25 ॥ 4-20-25 (29016)
క్వను తేషామమర్షశ్చ వీర్యం తేషాం చ తద్బలం।
న పరీప్సంతి యే భార్యాం వధ్యమానాం దురాత్మానా ॥ 26 ॥ 4-20-26 (29017)
మయాఽపి శక్యం కిం కర్తుం విరాటే ధర్మదూషణే।
మాం మర్షంయతి యః పశ్యన్వధ్యమానామనాగసం ॥ 27 ॥ 4-20-27 (29018)
ధర్మో విద్ధో హ్యధర్మేణ సభాం యత్రోపతిష్ఠతి।
న చేద్విశల్యః క్రియతే సర్వే విద్ధాః సభాసదః ॥ 28 ॥ 4-20-28 (29019)
యత్ర ధర్మో హ్యధర్మేమ సత్యం యత్రానృతేన చ।
హన్యతే ప్రేక్షమాణానాం హతాస్తత్ర సభాసదః ॥ 29 ॥ 4-20-29 (29020)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-20-30x (3071)
తస్యాస్తత్కృపణం శ్రుత్వా సైరంధ్ర్యాః పరిదేవితం।
తతః సభ్యాస్తు తే సర్వే భూయః కృష్ణామపూజయన్।
సాధుసాధ్వితి చాప్యాహుః కీచకం చాప్యగర్హయన్ ॥ 30 ॥ 4-20-30 (29021)
కేచిత్కృష్ణాం ప్రశంసంతి కేచిన్నిందంతి కీచకం।
కేచిన్నిందంతి రాజానం కేచిద్దేవీం చ తాం నరాః ॥ 31 ॥ 4-20-31 (29022)
సభ్యా ఊచుః । 4-20-32x (3072)
యస్యేయం చారుసర్వాంగీ భార్యా స్యాదాయతేక్షణా।
పరో లాభశ్చ తస్య స్యాన్న స శోచేత్కదాచన ॥ 32 ॥ 4-20-32 (29023)
యస్యా గాత్రం శుభం పీనం ముఖం జయతి పంకజం।
గతిర్హంసం స్మితం కుందం సౌషా నార్హతి పద్వధం ॥ 33 ॥ 4-20-33 (29024)
ద్వాత్రింశద్దశనా యస్యాః శ్వేతా మాంసనిబంధనాః।
స్నిగ్ధాశ్చ మృదవః కేశాః సైషా నార్హతి పద్వధం ॥ 34 ॥ 4-20-34 (29025)
పద్మం చక్రం ధ్వజం శంఖం ప్రాసాదో మకరస్తథా।
యస్యాః పాణితలే సంతి సైషా నార్హతి పద్వధం ॥ 35 ॥ 4-20-35 (29026)
ఆవర్తాః ఖలు చత్వారః సర్వే చైవ ప్రదక్షిణాః ।
సమం గాత్రం శుభం స్నిగ్ధం యస్యా నార్హతి పద్వధం ॥ 36 ॥ 4-20-36 (29027)
అచ్ఛిద్రహస్తపాదా చ అచ్ఛిద్రదశనా చ యా।
కన్యా కమలపత్రాక్షీ కథమర్హతి పద్వధం ॥ 37 ॥ 4-20-37 (29028)
సేయం లక్షణసంపన్నా పూర్ణచంద్రనిభాననా।
సురూపిణీ సువదనా నేయం యోగ్యా పదా వధం ॥ 38 ॥ 4-20-38 (29029)
దేవదేవీవ సుభగా శక్రదేవీవ శోభనా।
అప్సరా ఇవ సారూప్యాన్నేయం యోగ్యా పదా వధం ॥ 39 ॥ 4-20-39 (29030)
ఇతి స్మాపూజసంస్తత్ర కృష్ణాం ప్రేక్ష్య సభాసదః ॥ 40 ॥ 4-20-40 (29031)
సా వినిఃశ్వస్య సుశ్రోణీ భూమావంతర్ముఖీ స్థితా।
తూష్ణీమాసీత్తదా దృష్ట్వా వివక్షంతం యుధిష్ఠిరం ॥ 41 ॥ 4-20-41 (29032)
యుధిష్ఠిరస్య కోపాత్తు లలాటే స్వేద ఆస్రవత్।
అబ్రవీద్ధర్మపుత్రోఽథ సైరంధ్రీం మహిషీం ప్రియాం ।
కృష్ణాం తత్ర నృపాభ్యాశే పరివ్రాజకరూపధృత్ ॥ 42 ॥ 4-20-42 (29033)
గచ్ఛ సైరంధ్రి మా భైస్త్వం సుదేష్ణాయా నివేశనం ।
రాజా హ్యయం ధర్మశీలో విరాటః పరలోకభీః ।
యతస్త్వాం న పరిత్రాతి సత్యే ధర్మపథే స్థితః ॥ 43 ॥ 4-20-43 (29034)
భర్తారమనురుంధంత్యః క్లిశ్యంతే వీరపత్నయః।
శుశ్రూషయా క్లిశ్యమానాః పతిలోకం జయంత్యుత ॥ 44 ॥ 4-20-44 (29035)
మన్యే న కాలః క్రోధస్య పశ్యంతి పతయస్తవ।
తేన త్వాం నాభిధావంతి గంధర్వాః సూర్యవర్చసః ॥ 45 ॥ 4-20-45 (29036)
శ్రూయంతాం తే సుకేశాంతే మోక్షధర్మాశ్రయాః కథాః।
యథా ధర్మః కులస్త్రీణాం దృష్టో ధర్మానురోధనాత్ ॥ 46 ॥ 4-20-46 (29037)
నాస్తి యజ్ఞః స్త్రియాః కశ్చిన్న శ్రాద్ధం నాప్యుపోషణం।
యా తు భర్తారి శుశ్రూషా సా స్వర్గాయాభిజాయతే ॥ 47 ॥ 4-20-47 (29038)
పితా రక్షతి కౌమారే భర్తా రక్షతి యౌవనే।
పుత్రస్తు స్థావిరే భావే న స్త్రీ స్వాతంత్ర్యమర్హతి ॥ 48 ॥ 4-20-48 (29039)
భీరు భర్తృభయాత్పత్న్యో న క్రుధ్యంతి కదాచన।
బహుభిశ్చ పరిక్లేశైరవజ్ఞాతాశ్చ శత్రుభిః ।
అనన్యభావాః శుద్ధాశ్చ పుణ్యలోకం జయంత్యుత ॥ 49 ॥ 4-20-49 (29040)
న క్రోధకాలం నియతం పశ్యంతి పతయస్తవ।
న క్రుద్ధాన్ప్రతియాయాద్వై పతీంస్తే వృత్రహా అపి।
తేన త్వాం నాభిధావంతి గంధర్వాః కామరూపిణః ॥ 50 ॥ 4-20-50 (29041)
యది తే సమయః కశ్చిత్కృతో హ్యాయతలోచనే।
తం స్మరస్వ క్షమాశీలే క్షమా ధర్మో హ్యనుత్తమః ॥ 51 ॥ 4-20-51 (29042)
క్షమా ధర్మః క్షమా సత్యం క్షమా దానం క్షమా తపః।
క్షమావతామయం లోకః పరలోకః క్షమావతాంం ॥ 52 ॥ 4-20-52 (29043)
ద్వ్యంశినో ద్వాదశాంగస్య చతుర్వింశతిపర్వణః।
కస్త్రిషష్ఠిశతారస్య మాసోనస్యాక్షమీ భవేత్॥ 53 ॥ 4-20-53 (29044)
గచ్ఛ సైరంధ్రి గంధర్వాః కరిష్యంతి తవ ప్రియం।
వ్యపనేష్యంతి తే దుఃఖం యేన తే విప్రియం కృతం ॥ 54 ॥ 4-20-54 (29045)
ఇత్యేవముక్తే తిష్ఠంతీం పునరేవాహ ధర్మరాట్।
విఘ్నం కరోషి వై భద్రే దీవ్యతాం రాజసంసది ॥ 55 ॥ 4-20-55 (29046)
తస్మాత్త్వమపి సుశ్రోణి శైలూషీవ విభాసి నః।
ఏవముక్తా తు సా భర్త్రా సముద్వీక్ష్యాబ్రవీదిదం ॥ 56 ॥ 4-20-56 (29047)
సత్యముక్తం త్వయా విద్వఞ్శైలూషీం విద్ధి మాం పునః।
శైలూషకస్య తస్యాహం యేషాం జ్యేష్ఠోఽక్షకోవిదః ॥ 57 ॥ 4-20-57 (29048)
ఏవముక్త్వా వరారోహా పరిమృజ్యాననం శుభం।
కేశాన్విముక్తాన్సంయంయ రుధిరేణ సముక్షితాన్ ॥ 58 । 4-20-58 (29049)
పాంసుకుంఠితసర్వాంగీ గజరాజవధూరివ।
ప్రతస్థే నాగనాసోరూర్భర్తురాజ్ఞాయ శాసనం ॥ 59 ॥ 4-20-59 (29050)
విముక్తా మృగశావాక్షీ నిరంతరపయోధరా।
ప్రభా నక్షత్రరాజస్య కాలమేఘైరివావృతా ॥ 60 ॥ 4-20-60 (29051)
యస్యార్థే పాండవేయాస్తు త్యజేయురపి జీవితం।
తాం తే దృష్ట్వా తథా కృష్ణాం క్షమిణో ధర్మచారిణః।
సమయం నాతివర్తంతే వేలామివ మహోదధిః ॥ 61 ॥ 4-20-61 (29052)
సా ప్రవిశ్య ప్రవేపంతీ సుదేష్ణాయా నివేశనం।
రుదంతీ చారుసర్వాంగీ తస్యాస్తస్థావథాగ్రతః ॥ 62 ॥ 4-20-62 (29053)
తామువాచ విరాటస్య మహిషీ శాఠ్యమాస్థితా।
కిమిదం పద్మసంకాశం సుదంతోష్ఠాక్షినాసికం ॥ 63 ॥ 4-20-63 (29054)
రుదంత్యా అవమృష్టాస్రం పూర్ణేందుసమవర్చసం।
బింబోష్ఠం కృష్ణతారాభ్యామత్యంతరుచిరప్రభం।
నయనాభ్యామజిహ్యాభ్యాం ముఖం తే ముంచతే జలం ॥ 64 ॥ 4-20-64 (29055)
కస్త్వాఽవధీద్వరారోహే కస్మాద్రోదిషి శోభనే।
కో విప్రయుజ్యతే దారైః సపుత్రైః సహబాంధవైః ॥ 65 ॥ 4-20-65 (29056)
కస్యాద్య రాజా కుపితో వధమాజ్ఞాపయిష్యతి।
బ్రూహి కిం తే ప్రియం కర్మ కం త్యజే ఘాతయామి వా ॥ 66 ॥ 4-20-66 (29057)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-20-67x (3073)
తాం నిఃశ్వస్యాబ్రవీత్కృష్ణా జానంతీ నామ పృచ్ఛసి।
భ్రాతుస్త్వం మామనుప్రేష్య కిమేవం హి వికత్థసే ॥ 67 ॥ 4-20-67 (29058)
కీచకో మాఽవధీత్తత్ర సురాహారీమితోగతాం।
సభాయాం పశ్యతో రాజ్ఞో యథా వై నిర్జనే వనే ॥ 68 ॥ 4-20-68 (29059)
సుదేష్ణోవాచ। 4-20-69x (3074)
ఘాతయామి సుదంతోష్ఠి కీచకం యది మన్యసే।
భ్రాతా యద్యేష మే వ్యక్తం యోఽతీతో ధర్మచారిణీం।
యస్త్వాం కామాభిభూతాత్మా దుర్లభామవమన్యతే ॥ 69 ॥ 4-20-69 (29060)
ద్రౌపద్యువాచ। 4-20-70x (3075)
అద్యైవ తం హనిష్యంతి యేషామాగస్కరో హి సః।
మన్యేఽహమద్య వా శ్వో వా పరలోకం గమిష్యతి ॥ 70 ॥ 4-20-70 (29061)
భ్రాతుః ప్రయచ్ఛ త్వరితా జీవచ్ఛ్రాద్ధం త్వమద్య వై।
సుహృష్టం కురు వై చైనం నాసూన్మన్యే ధరిష్యతి ॥ 71 ॥ 4-20-71 (29062)
తేషాం హి మమ భర్తౄణాం పంచానాం ధర్మచారిణాం।
ఏకో దుర్ధషణోఽత్యర్థం బలే చాప్రతిమో భువి ॥ 72 ॥ 4-20-72 (29063)
నిర్మనుష్యమిమం లోకం కుర్యాత్క్రుద్ధో నిశామిమాం।
న స సంక్రుధ్యతే తావద్గంధర్వః కామరూపధృత్ ॥ 73 ॥ 4-20-73 (29064)
నూనం జ్ఞాస్యతి యావద్వై మమైతత్పాదఘాతనం।
తత్క్షణాత్కీచకః పాపః సపుత్రభ్రాతృబాంధవః।
వినశిష్యతి దుష్టాత్మా యథా దుష్కృతకర్మకృత్ ॥ 74 ॥ 4-20-74 (29065)
అపి చైతత్పురా ప్రోక్తం నిపుణైర్మనుజోత్తమైః।
ఏకస్తు కురుతే పాపం కాలపాశవశం గతః।
నీచేనాత్మాపరాధేన కులం తేన వినశ్యతి ॥ 75 ॥ 4-20-75 (29066)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-20-76x (3076)
సుదేష్ణామేవముక్త్వా తు సైరంధ్రీ దుఃఖమోహితా।
కీచకస్య వధార్థాయ వ్రతదీక్షాముపాగమత్ ॥ 76 ॥ 4-20-76 (29067)
అభ్యర్థితా చ నారీభిర్మానితా చ సుదేష్ణయా।
న చ స్నాతి న చాశ్నాతి న పాంసూన్పరిమార్జతి।
రుధిరక్లిన్నవదనా బభూవ మృదితేక్షణా ॥ 77 ॥ 4-20-77 (29068)
తాం తథా శోకసంతప్తాం దృష్ట్వా ప్రరుదితాం స్త్రియః।
కీచకస్య వధం సర్వా మనోభిశ్చ శశంసిరే ॥ 78 ॥ ॥ 4-20-78 (29069)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే విరాటపర్వణి కీచకవధపర్వణి వింశోఽధ్యాయః ॥ 20 ॥
విరాటపర్వ - అధ్యాయ 021
॥ శ్రీః ॥
4.21. అధ్యాయః 021
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
వైశంపాయనేన జనమేజయంప్రతి కీచకోత్పత్తిప్రకారాదికథనం ॥ 1 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-21-0 (29070)
జనమేజయ ఉవాచ। 4-21-0x (3077)
అహో దుఃఖతరం ప్రాప్తా కీచకేన పదా హతా।
పతివ్రతా మహాభాగా ద్రౌపదీ యోషితాంవరా ॥ 1 ॥ 4-21-1 (29071)
దుఃశలాం స్మారయంతీ సా భర్తౄణాం భగినీం శుభాం।
నాశపత్సింధురాజం సా బలాత్కారేణ వాహితా ॥ 2 ॥ 4-21-2 (29072)
కిమర్థమిహ సంప్రాప్తా కీచకేన దురాత్మనా ।
నాశపత్తం మహాభాగా కృష్ణా పాదేన తాడితా ॥ 3 ॥ 4-21-3 (29073)
తేజోరాశిరియం దేవీ ధర్మజ్ఞా సత్యవాదినీ ।
కేశపాంశే పరామృష్టా మర్షయంతీ హ్యశక్తవత్ ॥ 4 ॥ 4-21-4 (29074)
నైతత్కారణమల్పం హి శ్రోతుకామోఽస్మి సత్తమ।
కృష్ణాయాస్తు పరిక్లేశాన్మనో మే దూయతే భృశం ॥ 5 ॥ 4-21-5 (29075)
కస్య వంశే సముద్భూతః స చ దుర్లలితో మునే ।
బలోన్మత్తః కథం చాసీత్స్యాలో మాత్స్యస్య కీచకః ॥ 6 ॥ 4-21-6 (29076)
దృష్ట్వాపి తాం ప్రియాం భార్యాం సూతపుత్రేణ తాడితాం ।
నైవ చుక్షుభిరే వీరాః కిమకుర్వంత తం ప్రతి ॥ 7 ॥ 4-21-7 (29077)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-21-8x (3078)
త్వదుక్తోఽయమనుప్రశ్నః కురూణాం కీర్తివర్ధనః।
ఏతత్సర్వం యథా వక్ష్యే విస్తరేణేహ పార్థివ ॥ 8 ॥ 4-21-8 (29078)
బ్రాహ్మణ్యాం క్షత్రియాంజాతః సూతో భవతి పార్థివ ।
ప్రాతిలోంయేన జాతానాం స హ్యేకో ద్విజ ఏవ తు ॥ 9 ॥ 4-21-9 (29079)
రథకారమితీమం హి క్రియాయుక్తం ద్విజన్మనాం।
క్షత్రియాదవరో వైశ్యాద్విశిష్ట ఇతి చక్షతే ॥ 10 ॥ 4-21-10 (29080)
సహ సూతేన సంబంధః కృతః పూర్వం నరాధిపైః।
తేన తు ప్రాతిలోంయేన రాజశబ్దో న లభ్యతే ॥ 11 ॥ 4-21-11 (29081)
తేషాం తు సూతవిషయః సూతానాం నామతః కృతః।
ఉపజీవ్యం చ యత్క్షేత్రం రాజన్సూతేన వై పురా ॥ 12 ॥ 4-21-12 (29082)
సూతానామధిపో రాజా కేకయో నామ విశ్రుతః।
రాజకన్యాసముద్భూతః సారథ్యేఽనుపమోఽభవత్ ॥ 13 ॥ 4-21-13 (29083)
పుత్రాస్తస్య కురుశ్రేష్ఠ మాలవ్యాం జఝిరే తదా।
కీచకా ఇతి విఖ్యాతాః శతం షట్ చైవ భారత ॥ 14 ॥ 4-21-14 (29084)
తేషామాసీద్బలశ్రేష్ఠః కీచకః సర్వజిత్ప్రభో।
అగ్రజో బలసంమత్తస్తేనాసీత్సూతషట్శతం ॥ 15 ॥ 4-21-15 (29085)
మాలవ్యా ఏవ కౌరవ్య తత్ర హ్యవరజాఽభవత్।
తస్యాం కేకయరాజ్ఞస్తు సుదేష్ణా దుహితాఽభవత్ ॥ 16 ॥ 4-21-16 (29086)
తాం విరాటస్య మాత్స్యస్య కేకయః ప్రదదౌ ముదా।
సురథాయాం మృతాయాం తు కౌసల్యాం శ్వేతమాతరి ॥ 17 ॥ 4-21-17 (29087)
శ్వేతే వినష్టే శంఖే చ గతే మాతులవేశ్మని ।
సుదేష్ణాం మహిషీం లబ్ధ్వా రాజ దుఃఖమపానుదత్ ॥ 18 ॥ 4-21-18 (29088)
ఉత్తరం చోత్తరాం చైవ విరాటాత్పృథివీపతే।
సుదేష్ణా సుషువే దేవీ కైకేయీ కులవృద్ధయే ॥ 19 ॥ 4-21-19 (29089)
మాతృష్వసృసుతాం రాజన్కీచకస్తామనిందితాం।
సదా పరిచరన్ప్రీత్యా విరాటే న్యవసత్సుఖీ ॥ 20 ॥ 4-21-20 (29090)
భ్రాతరశ్చాస్య విక్రాంతాః సర్వే చ తమనువ్రతాః ।
విరాటస్యైవ సంహృష్టా బలం కోశం త్వవర్ధయన్ ॥ 21 ॥ 4-21-21 (29091)
కాలేయా నామ తే దైత్యాః ప్రాయశో భువి విశ్రుతాః।
జఝిరే కీచకా రాజన్బాణో జ్యేష్ఠస్తథాఽభవత్ ॥ 22 ॥ 4-21-22 (29092)
స హి సర్వాస్రసంపన్నో బలవాన్భీమవిక్రమః ।
కీచకో నష్టమర్యాదో బభూవ భయదో నృణాం ॥ 23 ॥ 4-21-23 (29093)
తం ప్రాప్య బలసంమత్తం విరాటః పృథివీపతిః ।
జిగాయ సర్వాంశ్చ రిపూన్యథేంద్రో దానవాన్పురా ॥ 24 ॥ 4-21-24 (29094)
మేఖలాంశ్చ త్రిగర్తాంశ్చ దశార్ణాంశ్చ కశేరుకాన్।
మాలవాంశ్చైవ యవనాన్సిలిందాన్కాశికోసలాన్ ॥ 25 ॥ 4-21-25 (29095)
కరదాంశ్చ నిషిద్ధాంశ్చ శివాన్మచులకాంస్తథా।
పులిందాంశ్చ కలింగాంశ్చ తంకణాన్పరతంకణాన్ ॥ 26 ॥ 4-21-26 (29096)
అన్యే చ బహవః శూరా నానాజనపదేశ్వరాః।
కీచకేన రణే భగ్నా విద్రవంతి దిశో దశ ॥ 27 ॥ 4-21-27 (29097)
తమేవంవీర్యసంపన్నం నాగాయుతసమం బలే।
విరాటస్తత్ర సేనాయాశ్చకార పతిమాత్మనః ॥ 28 ॥ 4-21-28 (29098)
విరాటభ్రాతరశ్చైవ దశ దాశరథేః సమాః।
తే చైనానన్వవర్తంత కీచకాన్బలవత్తరాన్ ॥ 29 ॥ 4-21-29 (29099)
ఏవంవిధబలో భీమః కీచకస్తే చ తద్విధాః।
రాజ్ఞః స్యాలా మహాత్మానో విరాటస్య హితైషిణః ॥ 30 ॥ 4-21-30 (29100)
ఏతత్తే కథితం సర్వం కీచకస్య పరాక్రమం।
ద్రౌపదీ న శశాపైనం యస్మాత్తద్గదతః శృణు ॥ 31 ॥ 4-21-31 (29101)
రక్షంతి హి తపః క్రోధాదృషయో న శపంతి చ।
జానంతీ తద్యథాతత్త్వం ద్రౌపదీ న శశాప తం ॥ 32 ॥ 4-21-32 (29102)
క్షమా ధర్మః క్షమా దానం క్షమా యజ్ఞః క్షమా తపః।
క్షమా సత్యం క్షమా శీలం క్షమా సర్వమితి శ్రుతిః ॥ 33 ॥ 4-21-33 (29103)
క్షమావతామయం లోకః పరశ్చైవ క్షమావతాం।
ఏతత్సర్వం విజానంతీ సా క్షమామన్వపద్యత ॥ 34 ॥ 4-21-34 (29104)
భర్తౄణాం మతమాజ్ఞాయ క్షమిణాం ధర్మచారిణాం।
నాశపత్తం విశాలాక్షీ సతీ శక్తాఽపి భారత ॥ 35 ॥ 4-21-35 (29105)
పాండవాశ్చాపి తే సర్వే ద్రౌపదీం ప్రేక్ష్య దుఃఖితాం।
క్రోధాగ్నినాఽప్యదహ్యంత తదా లంజావ్యపేక్షయా ॥ 36 ॥ 4-21-36 (29106)
అథ భీమో మహాబాహుః మూదయిష్యంస్తు కీచకం।
వారితో ధర్మపుత్రేణ వేలయేవ మహోదధిః ॥ 37 ॥ 4-21-37 (29107)
సంధార్య మనసా రోషం దివారాత్రం వినిశ్వసన్।
మహానసే తదా కృచ్ఛ్రాత్సుష్వాప రజనీం చ తాం ॥ 38 ॥ ॥ 4-21-38 (29108)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే విరాటపర్వణి కీచకవధపర్వణి ఏకవింశోఽధ్యాయః ॥ 21 ॥
విరాటపర్వ - అధ్యాయ 022
॥ శ్రీః ॥
4.22. అధ్యాయః 022
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
కీచకం జిఘాంసంత్యా ద్రౌపద్యా రాత్రౌ మహానసమేత్య స్వపతో భీమస్య ప్రబోధనం ॥ 1 ॥ తథా కీచకమారణాభావే స్వప్రాణవిమోక్షణప్రతిజ్ఞానం ॥ 2 ॥ తథా యుధిష్ఠిరాదీన్ప్రతి ప్రత్యేకం నామనిర్దేశపూర్వకమనుశోచనం ॥ 3 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-22-0 (29109)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-22-0x (3079)
సా సూతపుత్రాభిహతా రాజపుత్రీ సుదుఃఖితా।
వధం కృష్ణా పరీప్సంతీ సూతపుత్రస్య భామినీ ॥ 1 ॥ 4-22-1 (29110)
జగామావాసమేవాథ తదా సా ద్రుపదాత్మజా।
కృత్వా శౌచం యథాన్యాయం కృష్ణా సా తనుమధ్యమా ॥ 2 ॥ 4-22-2 (29111)
గాత్రాణి వాససీ చైవ ప్రక్షాల్య సలిలేన సా।
చింతయామాస రుదతీ తస్య దుఃఖస్య నిర్ణయం ॥ 3 ॥ 4-22-3 (29112)
కిం కరోమి క్వ గచ్ఛామి కథం కార్యం భవేన్మమ।
ఇత్యేవం చింతయిత్వా సా భీమం తం మనసాఽగమత్।
అన్యః కర్తా వినా భీమాన్న మేఽద్య మనసేప్సితం ॥ 4 ॥ 4-22-4 (29113)
ప్రాదుర్భూతే క్షణే రాత్రౌ విహాయ శయనం స్వకం।
దుఃఖేన మహతా యుక్తా మానసేన మనస్వినీ ।
ప్రాద్రవన్నాథమిచ్ఛంతీ తథా నాథవతీ సతీ ॥ 5 ॥ 4-22-5 (29114)
సా వై మహానసం ప్రాప్య భీమసేనం సుచిస్మితా।
ఉపాసర్పత పాంచాలీ వాసితేవ మహాగజం ॥ 6 ॥ 4-22-6 (29115)
సర్వశ్వేతేవ మాహేయీ వనే వృద్ధా త్రిహాయణీ।
మహర్పభం యథా సుప్తమర్థినీ వననిర్ఝరే ।
సంప్రసుప్తం తథా సింహిం మృగరాజవధూరివ ॥ 7 ॥ 4-22-7 (29116)
అభిప్రసార్య బాహుభ్యాం పతిం సుప్తం సమాశ్లిషత్ ।
సుజాతం గోమతీతీరే సాలం వల్లీవ పుష్పితా ॥ 8 ॥ 4-22-8 (29117)
పరిస్పృస్య చ పాణిభ్యాం పతిం సుప్తమబోధయత్।
శ్రీరివాన్యా మహోత్సాహం సుప్తం విష్ణుమివార్ణవే ।
క్షౌమావదాతే శయనే శయానం వృషభేక్షణం ॥ 9 ॥ 4-22-9 (29118)
యథా శచీ దేవరాజం రుద్రాణీ శంకరం యథా।
బ్రహ్మాణమివ సావిత్రీ దేవసేనా గుహం యథా ॥ 10 ॥ 4-22-10 (29119)
దిశాగజసమాకారం గజం గజవధూరివ ।
భీమం ప్రాబోధయత్కాంతా లక్ష్మీర్దామోదరం యథా ॥ 11 ॥ 4-22-11 (29120)
వీణేవ మధురాలాపా స్వరం గాంధారమాశ్రితా।
అభ్యభాషత పాంచాలీ కౌరవం పాండునందనం ॥ 12 ॥ 4-22-12 (29121)
ఉత్తిష్ఠోత్తిష్ఠ కిం శేషే భీమసేన మృతో యథా।
న మృతః స హి పాపీయాన్భార్యామాలంబ్య జీవతి ॥ 13 ॥ 4-22-13 (29122)
తస్మింజీవతి పాపిష్ఠే సేనావాహే మమ ద్విషి ।
తత్కర్మం కృతవత్యద్య కథం నిద్రాం నిషేవసే ॥ 14 ॥ 4-22-14 (29123)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-22-15x (3080)
సుఖసుప్తశ్చ తం శబ్దం నిశంయ స వృకోదరః।
సంవేదితః కురుశ్రేష్ఠః తోత్రైరివ మహాగజః ॥ 15 ॥ 4-22-15 (29124)
స వై విహాయ శయనం యస్మిన్సుప్తః ప్రబోధితః।
ఉదతిష్ఠదమేయాత్మా పర్యంకే సోత్తరచ్ఛదే ॥ 16 ॥ 4-22-16 (29125)
ఉపవేశ్య చ దుర్ధర్పః పాంచాలకులవర్ధనీం।
అథాబ్రవీద్రాజపుత్రీం కౌరవ్యో మహిషీం ప్రియాం ॥ 17 ॥ 4-22-17 (29126)
కేనార్థేన చ సంప్రాప్తా త్వరితేవ మమాంతికం।
న తే ప్రకృతిమాన్వర్ణః కృశా త్వమభిలక్ష్యసే ॥ 18 ॥ 4-22-18 (29127)
ప్రకాశం యది వా గుహ్యం సర్వమాఖ్యాతుమర్హసి।
ఆచక్ష్వ త్వమశేషేణ సర్వం విద్యామహం యథా ॥ 19 ॥ 4-22-19 (29128)
సుఖం వా యది వా దుఃఖం శుభం వా యది వాఽశుభం।
యద్యప్యసుకరం కర్మ కృతమిత్యవధారయ ॥ 20 ॥ 4-22-20 (29129)
అహమేవ హి తే కృష్ణే విశ్వాస్యః సర్వకర్మసు।
అహమాపత్సు చాపి త్వాం మోక్షయామి పునః పునః ॥ 21 ॥ 4-22-21 (29130)
శీఘ్రముక్త్వా యథాకామం యత్తే కార్యం వివక్షితం।
గచ్ఛ వై శయనాయైవ యావదన్యో న బుధ్యతే ॥ 22 ॥ 4-22-22 (29131)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-22-23x (3081)
సా లంజమానా భీతా చ అధోముఖముఖీ తతః।
నోవాచ కించిద్వచనం బాష్పదూషితలోచనా ॥ 23 ॥ 4-22-23 (29132)
అథాబ్రవీద్భీమపరాక్రమో బలీ వృకోదరః పాండవముఖ్యసంమతః।
ప్రబ్రూహి కిం తే కరవాణి సుందరి ప్రియం ప్రియే వారణమత్తగామిని ॥ 24 ॥ 4-22-24 (29133)
ద్రౌపద్యువాచ। 4-22-25x (3082)
అశోచ్యతా కుతస్తస్యా యస్యా భర్తా యుధిష్ఠిరః।
జానన్సర్వాణి దుఃఖాని కిం మాం భీమానుపృచ్ఛసి ॥ 25 ॥ 4-22-25 (29134)
యన్మాం దాసీప్రవాదేన ప్రాతికామీ తదాఽనయత్।
సభాయాం పరిషన్మధ్యే తన్మే మర్మాణి కృంతతి ॥ 26 ॥ 4-22-26 (29135)
వికృష్టా హాస్తినపురే సభాయాం రాజసంసది।
దుఃశాసనేన కేశాంతే పరామృష్టా రజస్వలా ॥ 27 ॥ 4-22-27 (29136)
క్షత్రియైస్తత్ర కర్ణాద్యైర్దృష్టా దుర్యోధనేన చ।
శ్వశురాభ్యాం చ భీష్మేణ విదురేణ చ ధీమతా।
ద్రోణేన చ మహాబాహో కృపేణ చ పరంతప ॥ 28 ॥ 4-22-28 (29137)
సాఽహం శ్వశురయోర్మధ్యే భ్రాతృమధ్యే చ పాండవ।
కేశే గృహీత్వా చ సభాం నీతా జీవతి వై త్వయి ॥ 29 ॥ 4-22-29 (29138)
విప్రయుక్తా తతశ్చాహం వనే రాజ్యాద్వనం గతా।
సాఽహం వనే దుర్వసతిం వసతీ త్వధ్వకర్శితా ।
జటాసురపరిక్లేశాత్ప్రాప్తాపి సుమహద్భయం ॥ 30 ॥ 4-22-30 (29139)
పార్థివస్య సుతా నామ కాను జీవేన మాదృశీ ।
అనుభూయ భృశం దుఃఖమన్యత్ర ద్రౌపదీం ప్రభో॥ 31 ॥ 4-22-31 (29140)
వనవాసగతా చాహం సైంధవేన దురాత్మనా।
పరామృష్టా ద్వితీయం చ సోద్రుముత్సహతే తు కా ॥ 32 ॥ 4-22-32 (29141)
పద్భ్యాం పర్యచరం చాహం దేశాన్విషమసంస్థితాన్ ।
దుర్గాఞ్శ్వాపదసంకీర్ణాంస్త్వయి జీవతి పాండవే ॥ 33 ॥ 4-22-33 (29142)
తతోఽహం ద్వాదశే వర్షే వన్యమూలఫలాశనా।
ఇదం పురమనుప్రాప్తా సుదేష్ణాపరిచారికా।
పరస్త్రియముపాతిష్ఠే సత్యధర్మపరాయణా ॥ 34 ॥ 4-22-34 (29143)
గోశీర్షకం పద్మకం చ హరిశ్యామం చ చందనం।
నిత్యం పిషే విరాటస్య త్వయి జీవతి పాండవ ॥ 35 ॥ 4-22-35 (29144)
సాఽహం బహూనిః దుఃఖాని గణయామి న తే కృతే ॥ 36 ॥ 4-22-36 (29145)
మత్స్యరాజసమక్షం తు తస్య ధూర్తస్య పశ్యతః।
కీచకేన పదా స్పృష్టా కా ను జీవేత మాదృశీ ॥ 37 ॥ 4-22-37 (29146)
ఏవం బహువిధైర్దుఃఖైః క్లిశ్యమానా చ పాండవ ।
న మాం జానాసి కౌంతేయ కిం ఫలం జీవితేన మే ॥ 38 ॥ 4-22-38 (29147)
ద్రుపదస్య సుతా చాహం ధృష్టద్యుంనస్య చానుజా।
అగ్నికుండాత్సముద్భూతా నోర్వ్యాం జాతు చరాంయహం ॥ 39 ॥ 4-22-39 (29148)
కీచకం చేన్న హన్యాస్త్వం గ్రీవాం బద్ధ్వా జలే ంరియే।
విషమాలేడ్య పాస్యామి ప్రవేక్ష్యాంయథవాఽనలం ॥ 40 ॥ 4-22-40 (29149)
ఆత్మానం నాశయిష్యామి వృక్షమారుహ్య వా పతే ।
శస్త్రేణాంగం చ భేత్స్యామి కిం ఫలం జీవితేన మే ॥ 41 ॥ 4-22-41 (29150)
యోఽయం రాజ్ఞో విరాటస్య కీచకో నామ భారత।
సేనానీః పురుషవ్యాఘ్ర స్యాలః పరమదుర్మతిః ॥ 42 ॥ 4-22-42 (29151)
స మాం సైరంధ్రివేషేణ వసంతీం రాజవేశ్మని।
నిత్యమేవాహ దుష్టాత్మా భార్యా మమ భవేతి వై ॥ 43 ॥ 4-22-43 (29152)
తేనైవముచ్యమానాయా వధార్హేణారిసూదన।
కాలేనేవ ఫలం పక్వం హృదయం మే విదీర్యతే ॥ 44 ॥ 4-22-44 (29153)
శరణం భవ కౌంతేయ మా స్మ గచ్ఛే యుధిష్ఠిరం।
నిరుద్యోగం నిరామర్షం నిర్వీర్యమరిమర్దన ॥ 45 ॥ 4-22-45 (29154)
మా స్మ సీమంతినీ కాచింజనయేత్పుత్రమీదృశం ॥ 46 ॥ 4-22-46 (29155)
విజానామి తవామర్షం బలం వీర్యం చ పాండవ।
తతోఽహం పరిదేవామి చాగ్రతస్తే మహాబల ॥ 47 ॥ 4-22-47 (29156)
యథా యూథపతిర్మత్తః కుంజరః షాష్టిహాయనః।
భూమౌ నిపతితం బిల్వం పద్భ్యమాక్రంయ పీడయేత్ ॥ 48 ॥ 4-22-48 (29157)
తథైవ చ శిరస్తస్య నిపాత్య ధరణీతలే।
వామేన పురుషవ్యాఘ్ర మర్ద మాదేన పాండవ ॥ 49 ॥ 4-22-49 (29158)
స చేదుద్యంతమాదిత్యం ప్రాతరుత్థాయ పశ్యతి।
కీచకః శర్వరీం వ్యుష్టాం నాహం జీవితుముత్సహే ॥ 50 ॥ 4-22-50 (29159)
శాపితోసి మమ ప్రాణైః సుకృతేనార్జునస్య చ।
యుధిష్ఠిరస్య పాదాభ్యాం యమయోర్జీవితేన చ।
కీచకస్య వధం నాద్య ప్రతిజానాసి భారత ॥ 51 ॥ 4-22-51 (29160)
భ్రాత చ విగర్హస్వ జ్యేష్ఠం దుర్ద్యూతదేవినం।
యస్మాస్మి కర్మణా ప్రాప్తా దుఃఖమేతదనంతకం ॥ 52 ॥ 4-22-52 (29161)
యేషాం ముఖ్యతమో జ్యేష్ఠో భవేత్తు కులపాంసనః।
భ్రాతరం పరమన్వీయుస్తేఽపి శాలీనబుద్ధయః ॥ 53 ॥ 4-22-53 (29162)
కో హి రాజ్యం పరిత్యజ్య సపుత్రపశుబాంధవం ।
ప్రవ్రజేత మహారణ్యమజినైః పరివారితః ॥ 54 ॥ 4-22-54 (29163)
యది నిష్కసహస్రాణి యద్వాఽన్యత్సారవద్ధనం ।
సాయం ప్రాతరదేవిష్యదపి సంవత్సరాయుతం ॥ 55 ॥ 4-22-55 (29164)
రుక్మం హిరణ్యం వాసాంసి యానం యుగ్యమజావికం ।
అశ్వాశ్వతరసంఘాశ్చ న జాతు క్షయమావ్రజేత్॥ 56 ॥ 4-22-56 (29165)
సోయం ద్యూతప్రవాదేన శ్రియశ్చైవావరోపితః।
తూష్ణీమాస్తే యథా మూఢః స్వాని కర్మాణి చింతయన్ ॥ 57 ॥ 4-22-57 (29166)
పురా దశసహస్రాణి దంతినాం వాజినామపి।
యం యాంతమనుయాంతి స్మ సోయం ద్యూతేన జీవతి ॥ 58 ॥ 4-22-58 (29167)
తథా శతసహస్రాణి స్త్రీణామమితతేజసాం।
ఉపాసతే స్మ రాజానమింద్రప్రస్థే యుధిష్ఠిరం ॥ 59 ॥ 4-22-59 (29168)
శతం దాసీసహస్రాణాం యస్య నిత్యం మహానసే।
పాత్రహస్తా దివారాత్రమతిథీన్భోజయంత్యుత ॥ 60 ॥ 4-22-60 (29169)
ఏష నిష్కసహస్రాణి దత్త్వా ప్రాతర్దినేదినే ।
ద్యూతజేన హ్యనర్థేన మహతా సముపావృతః ॥ 61 ॥ 4-22-61 (29170)
ఏనం సుస్వరసంపన్నా బహవః సూతమాగధాః।
సుప్తం ప్రాతరుపాతిష్ఠన్సుమృష్టమణికుండలాః ॥ 62 ॥ 4-22-62 (29171)
[సహస్రం వాలఖిల్యానాం సహస్రముదవాసినాం।
సహస్రమశ్మకుట్టానాం సహస్రం వాయుభోజినాం ॥ 63 ॥ 4-22-63 (29172)
సహస్రం మునిపత్నీనాం సహస్రం బ్రహ్మచారిణాం।
సహస్రం మౌనశీలానాం సహస్రం గృహమేధినాం ॥ 64 ॥ 4-22-64 (29173)
హంసాః పరమహంసాశ్చ యోగినశ్చ ద్విజాతయః।
కుటీరకాః పరివ్రాజో యే చాన్యే వనచారిణః ॥ 65 ॥ 4-22-65 (29174)
సంవిభక్తాత్మకాశ్చైవ బహవశ్చోర్ధ్వరేతసః ।
చతుర్వేదవిదో విప్రాః శిక్షామీమాంసపారగాః ।
క్రమపాఠాశ్చ యే విప్రాః సామాధ్యాయనికాశ్చ యే ॥ 66 ॥] 4-22-66 (29175)
సహస్రమృషయో యస్య నిత్యమాసన్సభాసదః।
తపఃశ్రుతోపసంపన్నాః సర్వకామైరుపాస్థితాః ॥ 67 ॥ 4-22-67 (29176)
అంధాన్వృద్ధాననాథాంస్తు సర్వరాష్ట్రేషు దుఃఖితాన్।
బిభర్త్యన్నార్థినో నిత్యమానృశంస్యాద్యుధిష్ఠిరః ॥ 68 ॥ 4-22-68 (29177)
స ఏష నిలయం ప్రాప్తో మత్స్యస్య పరిచారకః।
సభాయాం వినతో రాజ్ఞః కంకో నామ యుధిష్ఠిరః ॥ 69 ॥ 4-22-69 (29178)
ఇంద్రప్రస్థే నివసతః సమయే యస్య పార్థివాః।
ఆసన్బలికరాః సర్వే సోన్యేభ్యో భృతిమిచ్ఛతి ॥ 70 ॥ 4-22-70 (29179)
పార్థివాః పృథివీపాలా యస్యాసన్వశవర్తినః।
స వశే వివశో రాజ్ఞాం పరేషామద్య వర్తతే ॥ 71 ॥ 4-22-71 (29180)
సంప్రాప్య పృథివీం కృత్స్నాం రశ్మివానివ తేజసా।
సోద్య రాజ్ఞో విరాటస్య సభాస్తారో యుధిష్ఠిరః ॥ 72 ॥ 4-22-72 (29181)
యముపాసత రాజానం సభాయామృషిసత్తమాః।
తముపాసీనమద్యాన్యం పశ్య పాండవ పాండవం ॥ 73 ॥ 4-22-73 (29182)
అనవద్యం మహాప్రాజ్ఞం జీవితార్థేన సంవృతం ।
దృష్ట్వా కస్య న దుఃఖం స్యాద్ధర్మరాజం యుధిష్ఠిరం ॥ 74 ॥ 4-22-74 (29183)
ఉపాస్తే స్మ సభాయాం యం కృత్స్నాఽపి చ వసుంధరా।
తముపాసీనమద్యాన్యం పశ్య భారత భారతం ॥ 75 ॥ 4-22-75 (29184)
ఏవం బహువిదైర్దుఃఖైః పీడ్యమానామనాథవత్।
శోకసాగరమధ్యస్థాం కిం మాం భీమ న పశ్యసి ॥ 76 ॥ 4-22-76 (29185)
ఇదం తు మే దుఃఖతరం యత్త్వాం వక్ష్యామి భారత।
న మేఽభ్యసూయా కర్తవ్యా దుఃఖాదేతద్బ్రవీంయహం ॥ 77 ॥ 4-22-77 (29186)
శార్దూలైర్మహిషైర్నాగౌరగారే యోత్స్యసే సదా।
కైకేయ్యాః ప్రేక్షమాణాయాస్తదా మే కశ్మలోఽభవత్ ॥ 78 ॥ 4-22-78 (29187)
హసంత్యంతఃపురే నార్యో మమ చేష్టాం నిరీక్ష్య చ ॥ 79 ॥ 4-22-79 (29188)
తత ఉత్థాయ కైకేయీ సర్వాస్తాః ప్రత్యభాషత।
ప్రేక్ష్య మామనవద్యాంగీం కశ్మలాభిహతామివ ॥ 80 ॥ 4-22-80 (29189)
స్నేహాత్సంవాసజాదేవ తదా వై చారుహాసినీ ।
యుధ్యమానం మహావీర్యమిమం సమనుశోచతి ॥ 81 ॥ 4-22-81 (29190)
కల్యాణరూపా సైరంధ్రీ వలలశ్చాపి సుందరః।
స్త్రీణాం చిత్తం హి దుర్జ్ఞేయం యుక్తరూపౌ హి మే మతౌ ॥ 82 ॥ 4-22-82 (29191)
సైరంధ్రీ ప్రియసంవాసాన్నిత్యం కరుణవాదినీ।
అస్మిన్రాజకులే చైతౌ తుల్యకాలనివాసినౌ ॥ 83 ॥ 4-22-83 (29192)
ఇతి బ్రువాణా వాక్యాని సా మాం నిత్యమజీజపత్ ।
క్రుధ్యంతీం మాం చ సంప్రేక్ష్య పర్యశంకత మాం త్వయి ॥ 84 ॥ 4-22-84 (29193)
తస్యాం తథా బ్రువంత్యాం తు భీమో భీమపరాక్రమః।
నోవాచ కించిద్వచనం సంరంభాద్రక్తలోచనః ॥ 85 ॥ 4-22-85 (29194)
జ్ఞాత్వా-తు రుషితం భీమం ద్రౌపదీ పునరబ్రవీత్।
శోకే యౌధిష్ఠిరే మగ్నా నాహం జీవితుముత్సహే ॥ 86 ॥ 4-22-86 (29195)
యంస్తు దేవాన్మనుష్యాంశ్చ సర్వానేకరథోఽజయత్।
సోయం రాజ్ఞో విరాటస్య కన్యానాం నర్తకో యువా।
ఆస్తే వేషప్రతిచ్ఛన్నః కన్యానాం పరిచారకః ॥ 87 ॥ 4-22-87 (29196)
యోఽతర్పయదమేయాత్మా ఖాండవే జాతవేదసం।
సోఽంతఃపురగతః పార్థః కూపేఽగ్నిరివ సంవృతః ॥ 88 ॥ 4-22-88 (29197)
యస్మాద్భయమమిత్రాణాం సదైవ పురుషర్షభాత్।
స లోకపరిభూతేన వేషేణాస్తే ధనంజయః ॥ 89 ॥ 4-22-89 (29198)
యస్యం జ్యాతలనిర్ఘోషాత్సమకంపంత శత్రవః।
షండరూపం వహంతం తం గీతం నృత్తావలంబనం ।
కుర్వంతమర్జునం దృష్ట్వా న మే స్వాస్థ్యం మనో వ్రజేత్ ॥ 90 ॥ 4-22-90 (29199)
స్త్రియో గీతస్వరాత్తస్య ముదితాః పర్యుపాసతే ॥ 91 ॥ 4-22-91 (29200)
కిరీటం సూర్యసంకాశం యస్య మూర్ధన్యశోభత।
వేణీవికృతకేశాంతః సోఽయమద్య ధనంజయః ॥ 92 ॥ 4-22-92 (29201)
యస్మిన్నస్త్రాణి దివ్యాని సమస్తాని మహాత్మని ।
ఆధారః సర్వవిద్యానాం యో ధారయతి కుండలే ॥ 93 ॥ 4-22-93 (29202)
యం వై రాజసహస్రాణి తేజసాఽప్రతిమం భువి ।
సమరే నాతివర్తంతే వేలామివ మహోర్మయః ॥ 94 ॥ 4-22-94 (29203)
సోయం రాజ్ఞో విరాటస్య కన్యానాం నర్తకో యువా।
ఆస్తే వేషప్రతిచ్ఛన్నః కన్యానాం పరిచారకః ॥ 95 ॥ 4-22-95 (29204)
యస్య స్మ రథనిర్ఘోషాత్సమకంపత మేదినీ।
సపర్వతవనాకాశా సహస్థావరజంగమా ॥ 96 ॥ 4-22-96 (29205)
యస్మింజాతే మహేష్వాసే కుంత్యాః ప్రీతిరవర్ధత।
న స శోచతి మామద్య భీమసేన తవానుజః ॥ 97 ॥ 4-22-97 (29206)
విభూషితమలంకారైః కుండలైః పరిపాతుకైః।
కంబుపాణిమథాయాంతం దృష్ట్వా సీదతి మే మనః ॥ 98 ॥ 4-22-98 (29207)
వేణీవికృతకేశాంతం భీమధన్వానమర్జునం।
కన్యాపరివృతం దృష్ట్వా శోకం గచ్ఛతి మే మనః ॥ 99 ॥ 4-22-99 (29208)
యదా హ్యేనం పరివృతం కన్యాభిర్దేవరూపిణం।
ప్రచ్ఛన్నమివ మాతంగం పరిపూర్ణం కరేణుభిః ॥ 100 ॥ 4-22-100 (29209)
మాత్స్యం పార్థం చ గాయంతం విరాటం సముపస్థితం।
పశ్యామి తూర్యమధ్యస్థం దృష్ట్వా ముహ్యతి మే మనః ॥ 101 ॥ 4-22-101 (29210)
నూనమార్యా న జానాతి కృచ్ఛ్రం ప్రాప్తం ధనంజయం।
అజాతశత్రుం కౌరవ్యం మగ్నం ద్యుర్ద్యూతదేవినం ॥ 102 ॥ 4-22-102 (29211)
ఐంద్రవారుణవాయవ్యబ్రహ్మాగ్నేయైః సవైష్ణవైః ।
అగ్నీన్సంతర్పయన్పార్థః సర్వశత్రునిబర్హణః।
దివ్యైరస్త్రైరమేయాత్మా సర్వాంశ్చైకరథోఽజయత్ ॥ 103 ॥ 4-22-103 (29212)
కౌబేరం వైష్ణవం శైవమస్త్రాణ్యన్యాని భారత।
దర్శయన్నస్త్రవీర్యం చ వాసుదేవసహాయవాన్ ॥ 104 ॥ 4-22-104 (29213)
దివ్యం గాంధర్వమస్త్రం చ వాయవ్యమథ వైష్ణవం।
బ్రాహ్మం పాశుపతం చైవ స్థూణాకర్ణం చ దర్శయన్ ॥ 105 ॥ 4-22-105 (29214)
పౌలోమాన్కాలకేయాంశ్చ ఇంద్రశత్రూన్మహాబలాన్।
నివాతకవచైః సార్ధం ఘోరానేకరథోఽజయత్।
సోంతఃపురగతః పార్థః కూపేఽగ్నిరివ సంవృతః ॥ 106 ॥ 4-22-106 (29215)
యో వై మహాతపః కుర్వన్మహాబలపరాక్రమః ।
యుద్ధేన తోషయామాస శంకరం శూలపాణినం ॥ 107 ॥ 4-22-107 (29216)
కన్యాపురగతం దృష్ట్వా గోష్ఠేష్వివ మహావృషం।
స్త్రీవేషవికృతం పార్థం కుంతీం గచ్ఛతి మే మనః ॥ 108 ॥ 4-22-108 (29217)
యః స్త్రీభిర్నిత్యసంపన్నో రూపేణాస్త్రేణ మేధయా ।
సోఽశ్వబంధో విరాటస్య పశ్య కాలస్య పర్యయం ॥ 109 ॥ 4-22-109 (29218)
రాజకన్యాశ్చ వేశ్యాశ్చ విశాం దుహితరశ్చ యాః।
సర్వాః సారయుతా నార్యో దామగ్రంథివశం గతాః ।
ప్రేష్యకర్మణి తం దృష్ట్వా శోచామి విలపామి చ ॥ 120 ॥ 4-22-110 (29219)
విరాటముపతిష్ఠంతం దర్శయంతం చ వాజినం।
అభ్యకీర్యంత బృందాని దామగ్రంథిముదీక్షితుం ।
వినయంతం జవేనాశ్వాంధర్మరాజస్య పశ్యతః ॥ 111 ॥ 4-22-111 (29220)
కింను మాం మన్యసే పార్థ సుఖితేతి పరంతప।
తథా దృష్ట్వా యవీయాంసం సహదేవం యుధాంపతిం ॥ 112 ॥ 4-22-112 (29221)
తం దృష్ట్వా గోషు గోసంఖ్యం వత్సచర్మక్షితీశయం।
దుఃఖశోకపరీతాంగీ పాండుభూతాఽస్మి పాండవ ॥ 113 ॥ 4-22-113 (29222)
సహదేవస్య వృత్తాని చింతయంతీ పునఃపునః ।
న పశ్యామి మహాభాగ సహదేవస్య దుఃష్కృతం।
యస్మాదేవంవిధం క్లేశం ప్రాప్నుయాత్సత్యవిక్రమః ॥ 114 ॥ 4-22-114 (29223)
దూయామి భరతశ్రేష్ఠ దృష్ట్వా తే భ్రాతరం ప్రియం।
గోషు గోవృషసంకాశం మాత్స్యేనాపి నివేశితం ॥ 115 ॥ 4-22-115 (29224)
సంరబ్ధతరరక్తాక్షం గోపాలానాం పురోగమం।
విరాటమభినందంతం విత్తే మే భవతి జ్వరః ॥ 116 ॥ 4-22-116 (29225)
సహదేవం హి మే నిత్యం వీరమార్యా ప్రశంసతి।
మహాభిజనసంపన్నో నీతిమాన్కులవానపి ॥ 117 ॥ 4-22-117 (29226)
హీనిషేవో హ్యనవమో ధార్మికశ్చ ప్రియశ్చ మే।
స తేఽరణ్యేషు వోఢవ్యః పాంచాలి రజనీష్వపి ॥ 118 ॥ 4-22-118 (29227)
సుకుమారశ్చ శూరశ్చ రాజానం చాప్యనువ్రతః।
జ్యేష్ఠాపచాయినం వీరం స్వయం పాంచాలి భోజయేః ॥ 119 ॥ 4-22-119 (29228)
ఇత్యువాచ హి మాం కుంతీ రుదతీ పుత్రగృద్ధినీ।
ప్రవ్రజంతం మహారణ్యం తం పరిష్వజ్య తిష్ఠతీ ॥ 120 ॥ 4-22-120 (29229)
తం దృష్ట్వా గోషు గోపాలవేషమాస్థాయ ధిష్ఠితం।
సహదేవం యుధాంశ్రేష్ఠం కింను జీవామి పాండవః ॥ 121 ॥ 4-22-121 (29230)
ఏవం దుఃఖశతావిష్టా యుధిష్ఠిరనిమిత్తతః ॥ 122 ॥ 4-22-122 (29231)
పునః ప్రతివిశిష్టాని దుఃఖాని శృణు భారత।
వర్ధంతే మయి కౌంతేయ వక్ష్యాంయన్యాని తాని వై ॥ 123 ॥ 4-22-123 (29232)
యుష్మాసు ధ్రియమాణేషు దుఃఖాని వివిధాన్యుత।
శోషయంతి శరీరం మే కింను దుఃఖతరం తతః ॥ 124 ॥ 4-22-124 (29233)
4-22-125 (29234)
ఏకభర్తా తు యా నారీ సా సుఖేనైవ వర్తతే।
పంచ మే పతయః సంతి మమ దుఃఖమనంతకం ॥ 125 ॥
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Footnotes
4-22-7 సర్వశ్వేతా బకీ ఇతి నీలకంఠః ॥ 7 ॥ 4-22-10 తథా ఇతి ఖo పాఠః ॥ 10 ॥ 4-22-13 నాభృతస్య హి పాపీయాన్భార్యామాలభ్య జీవతీతి ఝo పాఠః ॥ 13 ॥ 4-22-54 మహారణ్యమనుజైః పరివారితః ఇతి ఖo పాఠః ॥ 54 ॥( ఇమే చత్వారః శ్లోకాః ధo పుస్తక ఏవ వర్తంతే ॥)విరాటపర్వ - అధ్యాయ 023
॥ శ్రీః ॥
4.23. అధ్యాయః 023
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
ద్రౌపద్యా భీమంప్రతి స్వవైభవానుస్మారణేన పరిశోచనపూర్వకం కీచకహననచోదనా ॥ 1 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-23-0 (29235)
ద్రౌపద్యువాచ। 4-23-0x (3083)
అహం సైరంధ్రివేషేణ వసంతీ రాజవేశ్మని।
వశగాఽస్మి సుదేష్ణాయా అక్షధూర్తస్య కారణాత్ ॥ 1 ॥ 4-23-1 (29236)
విక్రియాం పశ్య మే తీవ్రాం రాజపుత్ర్యాః పరంతప।
ఆసే కాలముపాసీనా సర్వదుఃఖసహా పునః ॥ 2 ॥ 4-23-2 (29237)
అనిత్యాః ఖలు మర్త్యానామర్థాశ్చ వ్యసనాని చ।
ఇతి మత్వా ప్రతీక్షామి భర్తౄణాముదయం పునః ॥ 3 ॥ 4-23-3 (29238)
చక్రవత్పరివర్తంతే హ్యర్థాశ్చ వ్యసనాని చ ।
ఇతి కృత్వా ప్రతీక్షామి భర్తౄణాముదయం పునః ॥ 4 ॥ 4-23-4 (29239)
య ఏవ హేతుర్భవతి పురుషస్య జయావహః।
పరాజయే చ హేతుః స ఇతి చ ప్రతిపాలయే ॥ 5 ॥ 4-23-5 (29240)
దత్త్వా యాచంతి పురుషా హత్వా హన్యంత ఏవ తే।
పాతయిత్వా చ పాత్యంతే పరైరితి చ మే శ్రుతం ॥ 6 ॥ 4-23-6 (29241)
న దైవస్యాతిభారోస్తి న చైవాస్యాతివర్తనం।
ఇతి చాప్యాగమం భూయో దైవస్య ప్రతిపాలయే ॥ 7 ॥ 4-23-7 (29242)
స్థితం పూర్వం జలం యత్ర న పునస్తత్ర తిష్ఠతి ।
ఇతి పర్యాయమిచ్ఛంతి ప్రతీక్షాంయుదయం పునః ॥ 8 ॥ 4-23-8 (29243)
దైవేన కిల యస్యార్థః సునీతోపి విపద్యతే।
సదా దైవాగమే యత్నస్తేన కార్యో విజానతా ॥ 9 ॥ 4-23-9 (29244)
కింను మే వచనస్యాద్య కథితస్య ప్రయోజనం ।
పృచ్ఛ మాం దుఃఖితామేనామపృష్టాఽపి బ్రవీమి తే ॥ 10 ॥ 4-23-10 (29245)
మహిషీ పాండుపుత్రాణాం దుహితా ద్రుపదస్య చ ।
ఇమామవస్థాం సంప్రాప్తా మదన్యా కా జిజీవిషేత్ ॥ 11 ॥ 4-23-11 (29246)
కురూన్పరిహరన్సర్వాన్పాంచాలానపి భారత।
పాండవేయాంశ్చ సంప్రాప్తో మమ శోకో హ్యరిందమ ॥ 12 ॥ 4-23-12 (29247)
భ్రాతృభిః శ్వశురైః పుత్రైర్బహుభిః పరివారితా।
ఏవం సముదితా నారీ కాన్వేయం దుఃఖభాగినీ ॥ 13 ॥ 4-23-13 (29248)
నూనం బాలతయా ధాతుర్మయా వై విప్రియం కృతం।
తస్య ప్రభావాద్దుర్నీతం ప్రాప్తాఽస్మి భరతర్షభ ॥ 14 ॥ 4-23-14 (29249)
వర్ణం వికారమపి మే పశ్య పాండవ యాదృశం ।
ఈదృశో మే న తత్రాసీద్దుఃఖే పరమకే పురా ॥ 15 ॥ 4-23-15 (29250)
త్వమేవ భీమ జానీషే యన్మే పార్థ సుఖం పురా।
సాఽహం దాసీత్వమాపన్నా న శాంతిం మనసా లభే॥ 16 ॥ 4-23-16 (29251)
తద్దైవికమిదం మన్యే యత్ర పార్థో ధనంజయః।
భీమధన్వా మహారంగే చాస్తే శాంత ఇవానలః ॥ 17 ॥ 4-23-17 (29252)
అశక్యా వేదితుం పార్థ ప్రాణినాం వై గతిర్నరైః ।
వినిపాతమిమం పశ్య యుష్మాకమవిచింతితం ॥ 18 ॥ 4-23-18 (29253)
యస్యా మమ ముఖప్రేక్షా యూయమింద్రసమాః సదా।
సా ప్రేక్ష్య ముఖమన్యాసామవరాణాం వరా సతీ ॥ 19 ॥ 4-23-19 (29254)
పశ్య పాండవ మేఽవస్థాం యథా నార్హామి వై తథా ।
యుష్మాసు ధ్రియమాణేషు పాంచాలేషు చ మానద ॥ 20 ॥ 4-23-20 (29255)
యస్యాః సాగరపర్యంతా పృథివీ వశవర్తినీ।
ఆసీత్సాఽద్య సుదేష్ణాయాః పాంచాలీ వశవర్తినీ ॥ 21 ॥ 4-23-21 (29256)
యస్యాః పురశ్చరా హ్యాసన్పృష్ఠతశ్చానుగామినః।
సాహమద్య సుదేష్ణాయాః పురః పశ్చాచ్చ గామినీ ॥ 22 ॥ 4-23-22 (29257)
ఇదం తు దుఃఖం కౌంతేయ మమాసహ్యం నిబోధ తత్।
యా న జాతు స్వయం పింషే గాత్రోద్వర్తనమాత్మనః ।
అన్యత్ర కుంత్యా భద్రం తే సా పినష్ంయద్య చందనం ॥ 23 ॥ 4-23-23 (29258)
పశ్య కౌంతేయ పాణీ మే నైవం వై భవతః పురా।
ఇత్యస్మై దర్శయామాస కిణవంతౌ కరావుభౌ ॥ 24 ॥ 4-23-24 (29259)
బిభేమి కుంత్యా యా నాఽహం యుష్మాకం వా కదాచన।
సాఽద్యాగ్రతో విరాటస్య భీతా తిష్ఠామి కింకరీ ॥ 25 ॥ 4-23-25 (29260)
కింను వక్ష్యతి సంరాణ్మాం వర్ణకః సుకృతో న వా।
నాన్యపిష్టం విరాటస్య చందనం కిల రోచతే ॥ 26 ॥ 4-23-26 (29261)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-23-27x (3084)
సా కీర్తయంతీ దుఃఖాని భీమసేనస్య భామినీ।
రురోద శనకైః కృష్ణా భీమస్యోరస్సమాశ్రితా ॥ 27 ॥ 4-23-27 (29262)
సా బాష్పకలయా వాచా నిశ్వసంతీ పునఃపునః ।
హృదయం భీమసేనస్య ఘటయంతీదమబ్రవీత్ ॥ 28 ॥ 4-23-28 (29263)
నాల్పం కృతం మయా భీమ దేవానాం కిల్బిషం పురా।
అభాగ్యా యా తు జీవామి మర్తవ్యే సతి పాండవ ॥ 29 ॥ 4-23-29 (29264)
కీచకం చేన్న హన్యాస్త్వం స్వాత్మానం నాశయాంయహం।
విషమాలోడ్య పాస్యామి ప్రవేక్ష్యాంయథవాఽనలం।
అభాగ్యాఽహమపుణ్యాఽహం నిత్యదుఃఖా చ విక్లవా ॥ 30 ॥ 4-23-30 (29265)
పాపే నిపతితాయాశ్చ కిం ఫలం జీవితేన మే।
ఇత్యస్మై దర్శయామాస కిణబద్ధౌ కరావుభౌ ॥ 31 ॥ 4-23-31 (29266)
తతస్తస్యాః కరౌ పీనౌ కిణబద్ధౌ వృకోదరః।
ముఖమానీయ వేపంత్యా రురోద పరవీరహా ॥ 32 ॥ 4-23-32 (29267)
తౌ గృహీత్వా చ కౌంతేయో బాష్పముత్సృజ్య వీర్యవాన్ ।
తతః పరమదుఃఖార్త ఇదం వచనమబ్రవీత్ ॥ 32 ॥ ॥ 4-23-33 (29268)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే విరాటపర్వణి కీచకవధపర్వణి త్రయోవింశోఽధ్యాయః ॥ 23 ॥
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Footnotes
4-23-6 మానయిత్వా చ మాన్యంతే నరా దైవవిపర్యయే ఇతి థo పాఠః ॥ 6 ॥విరాటపర్వ - అధ్యాయ 024
॥ శ్రీః ॥
4.24. అధ్యాయః 024
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
ద్రౌపదీభీమసంవాదః ॥ 1 ॥ ద్రౌపద్యా భీమంప్రతి హటాత్కీచకసంహారచోదనా ॥ 2 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-24-0 (29269)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-24-0x (3085)
ఆశ్వాసయంస్తాం పాంచాలీం భీమసేన ఉవాచ హ।
శృణు భద్రే వరారోహే క్రోధాత్తత్ర తు చింతితం ॥ 1 ॥ 4-24-1 (29270)
త్వం వై సభాగతాం దృష్ట్వా మాత్స్యానాం కదనం మహత్ ।
కర్తుకామేన భద్రం తే వృక్షశ్చావేక్షితో మయా ॥ 2 ॥ 4-24-2 (29271)
తత్ర మాం ధర్మరాజస్తు కటాక్షేణ న్యవారయత్।
తజ్జ్ఞాత్వాఽవాఙ్భుఖస్తూష్ణీమాస్థితోస్మి మహానసం ॥ 3 ॥ 4-24-3 (29272)
శృణుష్వాన్యత్ప్రతిజ్ఞాతం యద్వదామీహ భామిని ।
ధిగస్తు మే బాహుబలం గాండీవం ఫల్గునస్య చ।
యత్తే రక్తౌ పురా భూత్వా పాణీ కృతకిణావిమౌ ॥ 4 ॥ 4-24-4 (29273)
తదద్య మాం తు తపతి యత్కృతం న మయా పురా।
సభాయాం స్మ విరాటస్య కరోమి కదనం మహత్ ॥ 5 ॥ 4-24-5 (29274)
తత్ర మే కారణం భాతి కౌంతేయో యత్ప్రతీక్షతే।
తదహం తస్య విజ్ఞాయ స్థితో ధర్మస్య శాసనే ॥ 6 ॥ 4-24-6 (29275)
యచ్చ రాజ్యాత్ప్రచ్యవనం కురూణామవధశ్చ యః।
సుయోధనస్య కర్ణస్య శకునేః సౌబలస్య చ ॥ 7 ॥ 4-24-7 (29276)
దుఃశాసనస్య పాపస్య యన్మయా న హృతం శిరః ।
తన్మాం దహతి కల్యాణి హృది శల్యమివార్పితం ॥ 8 ॥ 4-24-8 (29277)
అపి చాన్యద్వరారోహే స్మరిష్యసి వచో మమ।
పుణ్యే తీరే సరస్వత్యా యత్ప్రతిష్ఠామ సంగతాః ।
తత్రాహమబ్రవం కృష్ణే సర్వక్లేశాననుస్మరన్ ॥ 9 ॥ 4-24-9 (29278)
న చాహమనుగచ్ఛేయం ధర్మరాజం యుధిష్ఠిరం।
ధనంజయం చ పాంచాలి మాద్రిపుత్రౌ చ భ్రాతరౌ।
కృత్వైతాం చ మతిం కృష్ణే యుధిష్ఠిరమగర్హయం ॥ 10 ॥ 4-24-10 (29279)
పరుషం వచనం శ్రుత్వా మమ ధర్మాత్మజస్తదా।
హీమాన్వాక్యమహీనార్థం బ్రువన్రాజా యుధిష్ఠిరః ।
సర్వానన్వనయద్భ్రాతౄన్మునేర్ధౌంయస్య పశ్యతః ॥ 11 ॥ 4-24-11 (29280)
మా రోదీ రాజ్ఞి లోకానాం సర్వాగమగుణాన్వితా।
రక్షితవ్యం సహాస్మాభిః సత్యమప్రతిమం భువి ॥ 12 ॥ 4-24-12 (29281)
అనునీతేషు చాస్మాసు అనునీతా త్వమప్యసి।
మా ధర్మం జహి సుశ్రోణి క్రోధం జహి మహామతే ॥ 13 ॥ 4-24-13 (29282)
ఇమం తు సముపాలంభం త్వత్తో రాజా యుధిష్ఠిరః ।
శృణుయాద్యది కల్యాణి కృత్స్నం జహ్యాత్స జీవితం ॥ 14 ॥ 4-24-14 (29283)
ధనంజయో వా సుశ్రోణి యమౌ చాపి సుమధ్యమే।
లోకాంతరగతేష్వేషు నాహం శక్ష్యామి జీవితుం ॥ 15 ॥ 4-24-15 (29284)
ధర్మం శృణుష్వ పాంచాలి యత్తే వక్ష్యామి మానిని ॥ 16 ॥ 4-24-16 (29285)
దుహితా జనకస్యాసీద్వైదేహీ యది తే శ్రుతా।
పతిమన్వచరత్సీతా మహారణ్యనివాసినం ॥ 17 ॥ 4-24-17 (29286)
వసంతీ చ మహారణ్యే రామస్య మహిషీ ప్రియా।
రావణేన హృతా సీతా రాక్షసీభిశ్చ తర్జితా।
సా క్లిశ్యమానా సుశ్రోణీ రామమేవాన్వపద్యత ॥ 18 ॥ 4-24-18 (29287)
లోపాముద్రా తథా భీరు భర్తారమృషిసత్తమం।
భగవంతమగస్త్యం సా వనాయైవాన్వపద్యత ॥ 19 ॥ 4-24-19 (29288)
సుకన్యా నామ శర్యాతేర్భార్గవచ్యవనం వనే।
వల్మీకభూతం సాధ్వీ తమన్వపద్యత భామినీ ॥ 20 ॥ 4-24-20 (29289)
నాలాయనీ చేంద్రసేనా రూపేణాప్రతిమా భువి।
పతిమన్వచరద్వృద్ధం పురా వర్షసహస్రిణం ॥ 21 ॥ 4-24-21 (29290)
నలం రాజానమేవాథ దమయంతీ వనాంతరే।
అన్వగచ్ఛత్పురా కృష్ణే తథా భర్తౄంస్త్వమన్వగాః ॥ 22 ॥ 4-24-22 (29291)
యథైతాః కీర్తితా నార్యో రూపవత్యః పతివ్రతాః।
తథా త్వమపి కల్యాణి సర్వైః సముదితా గుణైః ॥ 23 ॥ 4-24-23 (29292)
మా దీర్ఘం క్షమ కాలం త్వం త్రింశద్రాత్రమనిందితే।
పూర్ణే త్రయోదశే వర్షే రాజ్ఞాం రాజ్ఞీ భవిష్యసి ॥ 24 ॥ 4-24-24 (29293)
సత్యేన తే శపే చాహం భవితా నాన్యథేతి చ ॥ 25 ॥ 4-24-25 (29294)
సర్వాసాం పరమస్త్రీణాం ప్రామాణ్యం కర్తుమర్హసి।
సర్వేషాం చ నరేంద్రాణాం మూర్ధ్ని స్థాస్యసి భామిని ॥ 26 ॥ 4-24-26 (29295)
భర్తృభక్త్యా చ వృత్తేన భోగానాప్స్యసి దుర్లభాన్ ।
యాతాయాం తు ప్రతిజ్ఞాయాం మహాంతం భోగమాప్నుయాః ॥ 27 ॥ 4-24-27 (29296)
గురుభక్తికృతం జ్ఞాత్వా రాజ్ఞాం మూర్ధ్ని స్థితా భవేః ॥ 28 ॥ 4-24-28 (29297)
ద్రౌపద్యువాచ। 4-24-29x (3086)
ఆర్తప్రలాపా కౌంతేయ న రాజానముపాలభే।
అపారయంత్యా దుఃఖాని కృతం బాష్పప్రమోచనం ॥ 29 ॥ 4-24-29 (29298)
ఇదం తు దుఃఖం కౌంతేయ మమాసద్యం నిబోధ తత్ ॥ 30 ॥ 4-24-30 (29299)
యోఽయం రాజ్ఞో విరాటస్య సూతపుత్రస్తు కీచకః।
స్యాలో నామ ప్రవాదేన భోజస్త్రైగర్తదేశజః ॥ 31 ॥ 4-24-31 (29300)
త్యక్తధర్మో నృశంసశ్చ సర్వార్థేషు చ వల్లభః ।
నిత్యమేవాహ దుష్టాత్మా భార్యా మే భవ శోభనే ।
అవినీతః సుదుష్టాత్మా మామనాథేతి చింతయన్ ॥ 32 ॥ 4-24-32 (29301)
కిముక్తేన వ్యతీతేన భీమసేన మహాబల।
ప్రత్యుపస్థితకాలస్య కార్యస్యానంతరో భవ ॥ 33 ॥ 4-24-33 (29302)
మమేహ భీమ కైకేయీ రూపాద్ధి భయశంకితా।
నిత్యముద్విజతే రాజా కథం నేయాదిమామితి ॥ 34 ॥ 4-24-34 (29303)
తస్యా విదిత్వా తం భావం స్వయం చానృతదర్శనః ।
కీచకోపి చ దుష్టాత్మా పునః ప్రార్థయతే చ మాం ॥ 35 ॥ 4-24-35 (29304)
తమహం కుపితా భీమ పునః కోపం నియంయ చ।
అబ్రవం కామసంమూఢమాత్మానం రక్ష కీచక ॥ 36 ॥ 4-24-36 (29305)
గంధర్వాణామహం భార్యా పంచానాం మహిషీ ప్రియా ।
తే త్వాం నిహన్యుర్దుర్ధర్షాః శూరాః సాహసకారిణః ॥ 37 ॥ 4-24-37 (29306)
ఏవముక్తస్తు దుష్టాత్మా కీచకః ప్రత్యువాచ హ।
నాహం బిభేమి భైరంధ్రి గంధర్వాణాం శుచిస్మితే ॥ 38 ॥ 4-24-38 (29307)
శతం సహస్రమపి వా గంధర్వాణామహం రణే।
సమాగతం హనిష్యామి త్వం భీరు కురు మే క్షణం ॥ 39 ॥ 4-24-39 (29308)
ఇత్యుక్తా చాబ్రవం సూతం కామాతురమహం పునః।
న త్వం ప్రతిబలస్తేషాం గంధర్వాణాం యశస్వినాం ॥ 40 ॥ 4-24-40 (29309)
ధర్మే స్థితాఽస్మి సతతం కులశీలసమన్వితా।
నేచ్ఛామి కించిద్వధ్యం త్వాం తస్మాజ్జీవసి కీచక ॥ 41 ॥ 4-24-41 (29310)
ఏవముక్తస్తు దుష్టాత్మా ప్రహస్య స్వనవత్తతః।
న తిష్ఠితి స సన్మార్గే న చ ధర్మం బుభూషతి ॥ 42 ॥ 4-24-42 (29311)
పాపాత్మా పాపకారీ చ కామరాజవశానుగః ।
అవినీతశ్చ దుష్టాత్మా ప్రత్యాఖ్యాతః పునః పునః ॥ 43 ॥ 4-24-43 (29312)
దర్శనేదర్శనే హన్యాద్యది జహ్యాం చ జీవితం।
ధర్మే ప్రయతమానానాం మహాంధర్మో నశిష్యతి ॥ 44 ॥ 4-24-44 (29313)
సమయం రక్షమాణానాం దారా వో న భవంతి చ ।
భార్యాజాం రక్ష్యమాణాయాం ప్రజా భవతి రక్షితా।
ప్రజాయాం రక్ష్యమాణాయామాత్మా భవతి రక్షితః ॥ 45 ॥ 4-24-45 (29314)
వందతాం వర్ణధర్మాంశ్చ బ్రాహ్మణానాం చ మే శ్రుతం ।
క్షత్రియస్య సదా ధర్మో నాన్యో దస్యునిబర్హణాత్ ॥ 46 ॥ 4-24-46 (29315)
పశ్యతో ధర్మరాజస్య కీచకో మాఽన్వధావత ।
తవేవ చ సమక్షం వై భీమసేన మహాబల ॥ 47 ॥ 4-24-47 (29316)
త్వయా చాహం పరిత్రాతా భీమ తస్మాంజటాసురాత్ ॥ 48 ॥ 4-24-48 (29317)
జయద్రథం తథైవ త్వమజైషీర్భ్రాతృభిః సహ।
జహీమమపి పాపిష్ఠం యోయం మామవమన్యతే ।
కీచకో రాజవాల్లభ్యాచ్ఛోకకృన్మమ భారత ॥ 49 ॥ 4-24-49 (29318)
కీచకం కామసంతప్తం భింధి కుంభమివాశ్మని ।
యో నిమిత్తమనర్థానాం బహూనాం మమ భారత ॥ 50 ॥ 4-24-50 (29319)
తం చేంజీవంతమాదిత్యః ప్రాతరభ్యుదయిష్యతి ।
విషమాలోడ్య పాస్యామి మా కీచకవశంగమం ॥ 51 ॥ 4-24-51 (29320)
శ్రేయో హి మరణం మహ్యం భీమసేన తవాగ్రతః ।
ఇత్యుక్త్వా ప్రారుదత్కృష్ణా భీమస్యోరసి సంశ్రితా ॥ 52 ॥ 4-24-52 (29321)
భీమశ్చ తాం పరిష్వజ్య మహత్సాంత్వం ప్రయుజ్య చ।
కీచకం మనసాఽగచ్ఛత్సృక్కిణీ పరిలేలిహన్ ॥ 53 ॥ 4-24-53 (29322)
ఆశ్వాసయిత్వా బహుశో భృశమార్తాం సుమధ్యమాం।
హేతుతత్వార్థసంయుక్తైర్వచోభిర్ద్రుపదాత్మజాం ॥ 54 ॥ 4-24-54 (29323)
ప్రమృజ్య వదనం తస్యాః పాణినాఽశ్రుసమాకులం।
ఉవాచ చైనాం దుఃఖార్తాం భీమః క్రోధసమన్వితః ॥ 55 ॥ ॥ 4-24-55 (29324)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే విరాటపర్వణి కీచకవధపర్వణి చతుర్విశోఽధ్యాయః ॥ 24 ॥
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Footnotes
4-24-24 మా దీర్ఘం క్షమ కాలం త్వం మాసమర్ధం చ సంమితమితి ఝo పాఠః ॥ 24 ॥ 4-24-26 ప్రాధాన్యం కర్తుమర్హసి ఇతి ఖo పాఠః ॥ 26 ॥ 4-24-33 దుఃఖస్యాంతకరో భవేతి ధo పాఠః ॥ 33 ॥విరాటపర్వ - అధ్యాయ 025
॥ శ్రీః ॥
4.25. అధ్యాయః 025
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
ద్రౌపద్యా భీమవచనాత్కీచకంప్రతి నర్తనశాలాయా ఉభయోః సమాగమే సంకేతస్థానత్వనిర్ధారణేన రాత్రౌ తత్రాగమనచాదనా ॥ 1 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-25-0 (29325)
భీమ ఉవాచ। 4-25-0x (3087)
తథా భద్రే కరిష్యామి యథా త్వం భీరు భాషసే।
అద్యైనం సూదయిష్యామి కీచకం సహ బాంధవైః ॥ 1 ॥ 4-25-1 (29326)
అస్యాః ప్రదోషే శర్వర్యాః కురుష్వానేన సంవిదం ।
దుఃఖం శోకం చ నిర్ధూయ యాజ్ఞసేని శుచిస్మితే ॥ 2 ॥ 4-25-2 (29327)
యైషా నర్తనశాలేహ మత్స్యరాజేన కారితా।
దివాత్ర కన్యా నృత్యంతి రాత్రౌ యాంతి తథా గృహం ॥ 3 ॥ 4-25-3 (29328)
తత్రాస్తి శయనం భీరు దృఢాంగం సుప్రతిష్ఠితం।
తత్రైనం దర్శయిష్యామి పూర్వప్రేతాన్పితామహాన్ ।
త్వద్దర్శనసముత్థేన కామేనాకులితేంద్రియం ॥ 4 ॥ 4-25-4 (29329)
సంకేతం సూతపుత్రస్య కారయస్వ శుభాననే।
యథా పరే న పశ్యేయుః కుర్వంతీం తేన సంవిదం ॥ 5 ॥ 4-25-5 (29330)
తథా కురుష్వ కల్యాణి యథా సన్నిహితో భవేత్।
తథా కుర్యాశ్చ సంకేతం సూతపుత్రస్య సంవృతం ॥ 6 ॥ 4-25-6 (29331)
ఆవయోః సంగమం భీరు యథా మార్త్యో న బుధ్యతి ।
కీచకస్య వినాశాయ తథా కురు నృపాత్మజే ॥ 7 ॥ 4-25-7 (29332)
వైశంపాయన ఉవాచ । 4-25-8x (3088)
తత్ర తౌ కథయిత్వా తు బాష్పముత్సృజ్య దుఃఖితౌ।
రాత్రిశేషం తమత్యుగ్రం ధారయామాసతుర్హృది ॥ 8 ॥ 4-25-8 (29333)
భీమేన చ ప్రతిజ్ఞాతే కీచకస్య వధే తదా।
ద్రౌపదీ చ సుదేష్ణాయాః ప్రవివేశ పునర్గృహం ॥ 9 ॥ 4-25-9 (29334)
తస్యాం రజన్యాం వ్యుష్టాయాం ప్రాతరుత్థాయ కీచకః।
గత్వా రాజకులాయైవ ద్రౌపదీమిదమబ్రవీత్ ॥ 10 ॥ 4-25-10 (29335)
యత్త్వాఽహం పశ్యతో రాజ్ఞః పాతయిత్వా పదాఽహనం ।
న కంచిల్లభసే నాథమభిపన్నా బలీయసా ॥ 11 ॥ 4-25-11 (29336)
ప్రవాదేన తు మాత్స్యానామయం రాజేతి చోచ్యతే।
అహమేవ హి రాజా వై మాత్స్యానాం వాహినీపతిః ॥ 12 ॥ 4-25-12 (29337)
సా సుఖం ప్రతిపద్యస్వ దాసో భీరు భవామి తే।
న హ్యహం త్వామృతే భీరు చిరం జీవితుముత్సహే ॥ 13 ॥ 4-25-13 (29338)
అహన్యహని సుశ్రోణి శతనిష్కం దదామి తే।
దాసీశతం చ తే దద్యాం దాసానామపి చాపరం ॥ 14 ॥ 4-25-14 (29339)
రథాంశ్చాశ్వతరీయుక్తానస్తు నౌ భీరు సంగమః ।
సుదాసానాం సహస్రం చ మహిషాణాం సహస్రకం ॥ 15 ॥ 4-25-15 (29340)
అంతఃపురసహస్రం చ హేమకూటసహస్రకం।
తుభ్యం దాస్యామి సర్వాణి రాజార్హాణ్యంబరాణి చ ॥ 16 ॥ 4-25-16 (29341)
ద్రౌపద్యువాచ। 4-25-17x (3089)
ఏతన్మే వచనం సత్యం ప్రతిపద్యస్వ కీచక।
న తే సఖా వా భ్రాతా వా జానీయాత్సంగమం మయా ॥ 17 ॥ 4-25-17 (29342)
అనుప్రవాదాద్భీతాఽస్మి గంధర్వాణాం యశస్వినాం ।
అనుబోధాద్గనర్థః స్యాదయశశ్చ మహద్భవేత।
ఏతన్మే ప్రతిజానీహి తతోఽహం వశగా తవ ॥ 18 ॥ 4-25-18 (29343)
కీచక ఉవాచ। 4-25-19x (3090)
ఏవమేతత్కరిష్యామి యథా సుశ్రోణి భాషసే।
ఏకోఽహమాగమిష్యామి శూన్యమావసథం తవ ॥ 19 ॥ 4-25-19 (29344)
సమాగమార్థం రంభోరు త్వయా మదనదర్పితః।
యథా త్వాం నైవ పశ్యేయుర్గంధర్వాః సూర్యవర్చసః ॥ 20 ॥ 4-25-20 (29345)
ద్రౌపద్యువాచ। 4-25-21x (3091)
యదేతన్నర్తనాగారం మాత్స్యరాజేన కారితం।
దివాత్ర కన్యా నృత్యంతి రాత్రౌ యాంతి స్వకం గృహం ॥ 21 ॥ 4-25-21 (29346)
నిశాయాం తత్ర గచ్ఛేథా గంధర్వాస్తన్న జానతే।
తత్ర దోషః పరిహృతో భవిష్యతి న సంశయః ॥ 22 ॥ 4-25-22 (29347)
ఏకస్త్వం నర్తనాగారం రాత్రౌ సంకేతమావ్రజ ।
తత్రాహం భవితా తుభ్యం వశగా నాత్ర సంశయః ॥ 23 ॥ 4-25-23 (29348)
కీచక ఉవాచ। 4-25-24x (3092)
తథా భద్రే కరిష్యామి యథా త్వం భీరు వక్ష్యసి।
ఏకః సన్నర్తనాగారమాగమిష్యామి భామిని।
సమాగమార్థం సుశ్రోణి శపే చ సుకృతేన మే ॥ 24 ॥ 4-25-24 (29349)
యథా త్వాం నావబుధ్యంతి గంధర్వా వరవర్ణిని।
సత్యం తే ప్రతిజానామి గంధర్వేభ్యో న తే భయం।
అలంకరిష్యాంయద్యాహం త్వత్సమాగమనాయ వై ॥ 25 ॥ 4-25-25 (29350)
వాసాంసి చ విచిత్రాణి మనోజ్ఞాని తవాపి చ।
యథా మాం న త్యజేథాస్త్వం తథ రంస్యే త్వయా సహ ॥ 26 ॥ 4-25-26 (29351)
ద్రౌపద్యువాచ। 4-25-27x (3093)
తథా చేదప్యహం సూత దర్శయిష్యామి తే సుఖం।
యన్నానుభూతం భవతా జన్మప్రభృతి కీచక ॥ 27 ॥ 4-25-27 (29352)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-25-28x (3094)
తమర్థమపి జల్పంత్యా ద్రౌపద్యాః కీచకస్య హ।
క్షణమాత్రం తదభవన్మాసేనైవ సమం నృప ॥ 28 ॥ 4-25-28 (29353)
కీచకోఽథ గృహం గత్వా భృశం హర్షపరిప్లుతః।
సైరంధ్రీరూపిణీం మూఢో మృత్యుం తాం నావబుద్ధవాన్ ॥ 29 ॥ 4-25-29 (29354)
గంధాభరణమాల్యేషు వ్యాసక్తః స విశేషతః।
అలంచక్రే తదాఽఽత్మానం సత్వరః కామమోహితః ॥ 30 ॥ 4-25-30 (29355)
తస్య తత్కుర్వతః కర్మ కాలో దీర్ఘ ఇవాభవత్।
అనుచింతయతశ్చాపి తామేవాయతలోచనాం ॥ 31 ॥ 4-25-31 (29356)
ఆసీదభ్యధికా చాపి శ్రీః శ్రియం ప్రముముక్షతః ।
నిర్వాణకాలే దీపస్య వర్తీమివ దిధక్షతః ॥ 32 ॥ 4-25-32 (29357)
కృతసంప్రత్యయస్తస్యాః కీచకః కామమోహితః।
నాజానాత్పతనం స్వస్య చింతయంస్తాం శుభాననాం ॥ 33 ॥ 4-25-33 (29358)
తతస్తు ద్రౌపదీ గత్వా భీమసేనం మహానసే।
ఉపాతిష్ఠత కల్యాణీ కౌరవ్యం పతిమంతికాత్ ॥ 34 ॥ 4-25-34 (29359)
తమువాచ సుకేశాంతా కీచకస్య కృతో మయా।
సంగమో నర్తనాగారే యథాఽవోచః పరంతప ॥ 35 ॥ 4-25-35 (29360)
కాలేన నియతం బద్ధః కామేన చ బలాత్కృతః।
శూన్యం స నర్తనాగారమాగమిష్యతి కీచకః।
ఏకో నిశి మహాబాహో కీచకం తం నిషూదయ ॥ 36 ॥ 4-25-36 (29361)
తం మూతపుత్రం కౌంతేయ కీచకం మదదర్పితం।
గత్వా త్వం నర్తనాగారం నిర్జీవం కురు పాండవ ॥ 37 ॥ 4-25-37 (29362)
గర్వితః మూతపుత్రోఽసౌ గంధర్వానవమన్యతే।
స త్వం ప్రహరతాంశ్రేష్ఠ నాలం నాగ ఇవోద్ధర ॥ 38 ॥ 4-25-38 (29363)
అస్రం దుఃఖాభిభూతాయా మమ మార్జస్వ భారత।
బాహువీర్యానురూపం చ దర్శయాద్య పరాక్రమం।
ఆత్మనశ్చైవ భద్రం తే కురు మానం కులస్య చ ॥ 39 ॥ 4-25-39 (29364)
భీమ ఉవాచ। 4-25-40x (3095)
స్వాగతం తే వరారోహే యన్మాం వేదయసే ప్రియం।
నహ్యస్య కంచిదిచ్ఛామి సహాయం వరవర్ణిని ॥ 40 ॥ 4-25-40 (29365)
సా మే ప్రీతిస్త్వయాఽఽఖ్యాతా కీచకస్య సమాగమే।
హత్వా హిడింబం యా ప్రీతిర్మమాసీత్సా శుచిస్మితే ॥ 41 ॥ 4-25-41 (29366)
సత్యం భ్రాతౄంశ్చ పుత్రాంశ్చ పురస్కృత్య శపామి తే।
కీచకం నిహనిష్యామి వృత్రం దేవపతిర్యథా ॥ 42 ॥ 4-25-42 (29367)
ప్రసహ్య నిహనిష్యామి కేశవః కేశినం యథా।
రహస్యం వా ప్రకాశం వా సూదయిష్యామి కీచకం ॥ 43 ॥ 4-25-43 (29368)
అహం భద్రే హనిష్యామి కీచకం మదనాన్వితం।
యస్త్వాం కామాభిభూతాత్మా దుర్లభామభిమన్యతే ॥ 44 ॥ 4-25-44 (29369)
అథ చేదవబుధ్యంతి సూతపుత్రం మయా హతం।
నిర్మనుష్యం కరిష్యామి మత్స్యానామిదమాలయం ॥ 45 ॥ 4-25-45 (29370)
మయా హతాంశ్చేన్మాత్స్యాంస్తు ధార్తరాష్ట్రో విబుధ్యతి।
దుర్యోధనం తతో హత్వా సానుబంధం సబాంధవం।
కురుణామఖిలం రాజ్యం ప్రతిపత్స్యామి భామిని ॥ 46 ॥ 4-25-46 (29371)
నాహం శక్తోఽనునయితుం కుంతీపుత్రం యుధిష్ఠిరం।
కామం సత్యముపాసీత కుంతీపుత్రో యుధిష్ఠిరః ।
కామమన్యే హ్యుపాసంతు వినీతా ధర్మచారిణః ॥ 47 ॥ 4-25-47 (29372)
త్వాం తు దుఃఖమిదం ప్రాప్తాం నాహం శక్నోంయుపేక్షితుం।
నిర్వృతా భవ పాంచాలి కీచకస్య వధాత్పునః ॥ 48 ॥ 4-25-48 (29373)
ద్రౌపద్యువాచ। 4-25-49x (3096)
కీచకస్య వధం భీమ యది జానంతి నాగరాః।
త్వయా కృతం మహాబాహో నాహం జీవితుముత్సహే ॥ 49 ॥ 4-25-49 (29374)
కథం సత్యాచ్చ నాపేయాద్రాజాఽయం మత్కృతే ప్రభో।
నిశి గూఢం తథా భీమ కీచకం తం నిపాతయ ॥ 50 ॥ 4-25-50 (29375)
అనుబుద్ధే హి కౌంతేయో ధర్మరాజో యుధిష్ఠిరః।
పునర్వనం వ్రజేద్ధీమాననుజైః పరివారితః ॥ 51 ॥ 4-25-51 (29376)
కశ్చ ధర్మపరం జ్యేష్ఠమతివర్తేత భారత।
భీమ భీతాఽస్మి సంబోధాత్సాధు మా చాపలం కృథాః ॥ 52 ॥ 4-25-52 (29377)
యథా న కశ్చింజానీతే సూతపుత్రం త్వయా హతం।
తథా కురుష్వ కౌరవ్య బలవన్నరిమర్దన ।
అదృశ్యమానస్త్వంతస్య భింధి ప్రాణానరిందమ ॥ 53 ॥ ॥ 4-25-53 (29378)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే విరాటపర్వణి కీచకవధపర్వణి పంచవింశోఽధ్యాయః ॥ 25 ॥
విరాటపర్వ - అధ్యాయ 026
॥ శ్రీః ॥
4.26. అధ్యాయః 026
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
భీమేన కీచకాగమనాత్పూర్వమేవ నర్తనాగారమేత్య శయ్యాయాం శయనం ॥ 1 ॥ పశ్చాత్సమాగతేన కీచకేన భీమంప్రతి ద్రౌపదీ బుద్ధ్యా సంస్పర్శనపూర్వకం సంభాషణం ॥ 2 ॥ భీమేన నియుద్ధేన కీచకమారణం ॥ 3 ॥ పశ్చాద్ద్రౌపద్యా సమాహ్వానాదుపకీచకానాం తత్ర సమాగమనం ॥ 4 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-26-0 (29379)
భీమ ఉవాచ। 4-26-0x (3097)
తథా భద్రే కరిష్యామి యథా త్వం భీరు భాషసే।
అదృశ్యమానస్తస్యాహం తమిస్రాయాం సకుండలం ॥ 1 ॥ 4-26-1 (29380)
నాగో బిల్వమివాక్రంయ పోథయిష్యామి తచ్ఛిరః।
అలభ్యామిచ్ఛతస్తస్య కీచకస్య దురాత్మనః ॥ 2 ॥ 4-26-2 (29381)
మయా యదుక్తం పాంచాలి ధర్మరాజసుతం ప్రతి।
కోపాదృతే కిమన్యత్తు నానువర్తేత కో నృపం ॥ 3 ॥ 4-26-3 (29382)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-26-4x (3098)
ఏవముక్తవా మహాబాహుస్తత్ర పాండవనందనః।
అర్ధరాత్రే తదోత్థాయ సత్వవాన్భీమవిక్రమః ॥ 4 ॥ 4-26-4 (29383)
అవదాతేన మృదునా పటేనాచ్ఛాదితస్తథా ।
ద్రౌపదీం పృష్ఠతః కృత్వా యత్రాసీన్నర్తనాలయః ॥ 5 ॥ 4-26-5 (29384)
స భీమః ప్రథమం గత్వా తమిస్రాయాముపావిశత్ ।
మృగం సింహ ఇవాదృశ్యః ప్రత్యాకాంక్షత్స కీచకం ॥ 6 ॥ 4-26-6 (29385)
కీచకస్తు శిరఃస్నాతో నిశాయాం సమలంకృతః।
సంకేతమగమత్తూర్ణం శూన్యాగారమపావృతం ॥ 7 ॥ 4-26-7 (29386)
తదేవ నర్తనాగారం పాంచాలీ యదభాషత।
తాం మన్యమానః సంకేతే సైరంధ్రీం కామమోహితః ॥ 8 ॥ 4-26-8 (29387)
ప్రవిశ్య నర్తనాగారం తతస్తం పురుషర్షభం।
పూర్వాగతం భీమసేనం దృప్తమప్రతిమజసం ॥ 9 ॥ 4-26-9 (29388)
శయానం శయనే తత్ర మృత్యుం మూఢః పరామృశత్।
జాజ్వల్యమానం కోపేన కృష్ణాధర్షణజేన చ ॥ 10 ॥ 4-26-10 (29389)
ఏకాంతే భీమమాసాద్య కీచకః కాలచోదితః।
హర్షోన్మథితచిత్తాత్మా స్మయమానోఽభ్యభాషత ॥ 11 ॥ 4-26-11 (29390)
ప్రహితం తే మయా భద్రే బహువిత్తం శుచిస్మితే।
త్వయి తిష్ఠతు తత్సర్వం యథాఽసి స్వయమాగతా ॥ 12 ॥ 4-26-12 (29391)
అకస్మాన్మాం ప్రశంసంతి సదా గృహగతాః స్త్రియః।
బలవాందర్శనీయశ్చ నాన్యస్తే సదృశః పుమాన్ ॥ 13 ॥ 4-26-13 (29392)
అహం రూపేణ సంపన్నః స్నాతో గురువిభూషితః।
నిత్యమేవ ప్రియః స్త్రీణాం సౌభాగ్యాత్ప్రియదర్శనః ।
రూపస్య తన్మయా ప్రాప్తం ఫలం కమలలోచనే ॥ 14 ॥ 4-26-14 (29393)
భీమ ఉవాచ। 4-26-15x (3099)
దిష్ట్యా త్వం దర్శనీయోసి దిష్ట్యాఽఽత్మానం ప్రశంససి॥ 15 ॥ 4-26-15 (29394)
త్వయాఽపీదృగ్గుణా నారీ రూపశీలసమన్వితా।
అదృష్టపూర్వా పశ్య త్వం యతో జానాసి సూతజ।
ద్రక్ష్యసి త్వం ముహూర్తేన యథేయం స్త్రీ గుణాన్వితా ॥ 16 ॥ 4-26-16 (29395)
ఉపరంస్యసి కామాచ్చ శీఘ్రం త్వం స్ప్రష్టుమర్హసి ।
ఈదృశస్తు త్వయా స్పర్శః స్పృష్టపూర్వో న కర్హిచిత్ ॥ 17 ॥ 4-26-17 (29396)
స్పర్శం వేత్సి విదగ్ధస్త్వం కామధర్మవిచక్షణః।
స్త్రీణాం ప్రీతికరో నాన్యస్త్వత్సమః పురుషస్త్విహ ॥ 18 ॥ 4-26-18 (29397)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-26-19x (3100)
ఇత్యుక్త్వా తం మహాబాహుర్భీమో భీమపరాక్రమః।
సహసోత్పత్య కౌంతేయః ప్రహస్యేదమువాచ హ ॥ 19 ॥ 4-26-19 (29398)
అద్య త్వాం భగినీ పాపం కృష్యమాణం మయా భువి ।
ద్రక్ష్యతేఽద్రిప్రతీకాశం సింహేనేవ మహాగజం ॥ 20 ॥ 4-26-20 (29399)
నిరాబాధా త్వయి హతే సైరంధ్రీ విచరిష్యతి।
సుఖమేవ చరిష్యంతి సైరంధ్ర్యాః పతయః సదా ॥ 21 ॥ 4-26-21 (29400)
తతో జగ్రాహ కేశేషు మాల్యవత్సు సుగంధిషు ॥ 22 ॥ 4-26-22 (29401)
గృహీత్వా కీచకం భీమో విరరాజ మహాబలః।
గృహీత్వా గ్రాసకామస్తు సింహః క్షుద్రమృగం యథా ॥ 23 ॥ 4-26-23 (29402)
స కేశేషు పరామృష్టో బలేన బలినాం వరః।
ఆక్షిప్య కేశాన్వేగేన బాహ్వోర్జగ్రాహ పాండవం ॥ 24 ॥ 4-26-24 (29403)
బాహుయుద్ధం తయోరాసీత్క్రుద్ధయోర్నరసింహయోః।
వసంతే వాసితాహేతోర్బలినోర్నాగయోరివ ॥ 25 ॥ 4-26-25 (29404)
కీచకానాం తు ముఖ్యస్య నరాణాముత్తమస్య చ।
వాలిసుగ్రీవయోర్భ్రాత్రోః పురేవ కపిసింహయోః ॥ 26 ॥ 4-26-26 (29405)
శార్దూలావివ గర్జంతౌ తార్క్ష్యనాగావివోద్యతౌ।
సమయత్నౌ సమక్రోధౌ పతితౌ భీమకీచకౌ ॥ 27 ॥ 4-26-27 (29406)
గజావివ మదోన్మత్తౌ నదంతౌ పతితౌ క్షితౌ।
వృషభావివ వల్మీకం మృద్గంతౌ సమవిక్రమౌ ॥28 ॥ 4-26-28 (29407)
ఈషదాగలితం చాపి క్రోధాచ్చావాఙ్ముఖం స్థితం ।
కీచకో బలవాన్భీమం జానుభ్యాం పాతయద్భువి ॥ 29 ॥ 4-26-29 (29408)
పాతితో భీమసేనస్తు కీచకేన బలీయసా।
ఉత్పపాతాథ వేగేన దండాహత ఇవోరగః ॥ 30 ॥ 4-26-30 (29409)
స్పర్ధయా చ బలోన్మత్తౌ తావుభౌ భీమకీచకౌ।
నిశ్శబ్దం పర్యకర్షేతామన్యోన్యస్య వినిర్జయే ॥ 31 ॥ 4-26-31 (29410)
తతస్తద్భవనశ్రేష్ఠం ప్రాకంపత తదా భృశం।
తౌ క్రోధవశమాపన్నావన్యోన్యమభిజఘ్నతుః ॥ 32 ॥ 4-26-32 (29411)
తలాభ్యాం భీమసేనేన వక్షస్యభిహతో బలీ।
కీచకో రోషరక్తాక్షో న చచాల పదాత్పదం ॥ 33 ॥ 4-26-33 (29412)
ముహూర్తమశకత్సోఢుం వేగం తస్య మహాత్మనః।
కీచకో భీమసేనేన పశ్చాత్పశ్చాదహీయత ॥ 34 ॥ 4-26-34 (29413)
తం హీయమానం విజ్ఞాయ భీమసేనో మహాబలః ।
వక్షస్యానీయ వేగేన ప్రమమాథ విచేతసం ॥ 35 ॥ 4-26-35 (29414)
క్రోధావిష్టో వినిశ్చస్య పునశ్చైనం వృకోదరః ।
జగ్రాహ జయతాంశ్రేష్ఠః కేశేష్వేవ భృశం తదా ॥ 36 ॥ 4-26-36 (29415)
గృహీత్వా కీచకం భీమో విరరాజ మహాబలః ।
ఆమిషార్థే గృహీత్వైవ శార్దూలో మృగయూథపం ॥ 37 ॥ 4-26-37 (29416)
పునశ్చాతిబలస్తత్ర కీచకో బలదర్పితః ।
వ్యాయచ్ఛన్నేవ దుర్ధర్షః పాండవేన తరస్వినా ॥ 38 ॥ 4-26-38 (29417)
ముష్టినా భీమసేనేన శిరస్యభిహతో భృశం।
కీచకో వృత్తరక్తాక్షో గతాసురపతద్భువి ॥ 39 ॥ 4-26-39 (29418)
ఆస్యే పాణీ చ పాదౌ చ శిరోగ్రీవాం సకుండలాం ।
కాయే ప్రవేశయామాస మృదిత్వాఽంగాని సర్వశః ॥ 40 ॥ 4-26-40 (29419)
స తం మథితసర్వాంగం మాంసపిండమథాకరోత్ ॥ 41 ॥ 4-26-41 (29420)
తత్రాగ్నిం స్వయముజ్జ్వాల్య పాణిసంఘర్షజం బలీ।
కష్ణాయై దర్శయామాస భీమసేనో మహాబలః ॥ 42 ॥ 4-26-42 (29421)
ఉవాచ చ మహాతేజా ద్రౌపదీం యోషితాం వరాం।
త్వయి కాముకమత్యంతం పాపినం పారదారికం।
పశ్యైనమేహి పాంచాలి కాముకోఽయం మయా హతః ॥ 43 ॥ 4-26-43 (29422)
ప్రార్థయంతే సుకేశాంతే యే త్వాం శీలసమన్వితాం ।
ఏవం స్వపంతి తే భీరు శేతేఽయం కీచకో యథా।
యస్త్వామభ్యహనద్భద్రే పదా భూమౌ నిపాత్య చ ॥ 44 ॥ 4-26-44 (29423)
ఏవముక్త్వా మహాబాహుర్గంధర్వేణ హతం తదా।
విజ్ఞాపనార్థమన్యేషాం విరరామ మహాహవం ॥ 45 ॥ 4-26-45 (29424)
తథా స కీచకం హత్వా గత్వా రోషస్య నిష్కృతిం।
ఆమంత్ర్య ద్రౌపదీం పశ్చాత్క్షిప్రమాయాన్మహానసం ॥ 46 ॥ 4-26-46 (29425)
స్నాత్వాఽనులేపనం కృత్వా వ్యాపూర్య చ మనోరథం।
సుఖోపవిష్టః శయనే భీమో భీమపరాక్రమః ॥ 47 ॥ 4-26-47 (29426)
తతః కృష్ణా యదా మేనే గతం భీమం మహానసం ।
కీచకం ఘాతయిత్వా చ ద్రౌపదీ యోషితాం వరా।
ప్రహృష్టా గతసంత్రాసా సభాపాలానువాచ హ ॥ 48 ॥ 4-26-48 (29427)
కీచకో నిహతః శేతే గంధర్వైః పతిభిర్మమ।
పరస్త్రీకామసంతప్తం సమాగచ్ఛంత పశ్యత ॥ 49 ॥ 4-26-49 (29428)
తచ్ఛ్రుత్వా భాషితం తస్యా నర్తనాగారరక్షిణః ।
సహసైవ సముత్తస్థురుల్కామాదాయ సర్వశః ॥ 50 ॥ 4-26-50 (29429)
తస్యాస్తం నిహతం శ్రుత్వా కీచకస్య సహోదరాః।
తతో గత్వా తు తద్వేశ్మ కీచకం వినిపాతితం।
గతాసుం దదృశుర్భూమౌ రుధిరేణ సముక్షితం ॥ 51 ॥ 4-26-51 (29430)
పార్ష్ణిపామిశిరోహీనం దృష్ట్వా తే విస్మితాఽభవన్ ॥ 52 ॥ 4-26-52 (29431)
క్వాస్య గ్రీవా క్వ చరమౌ క్వ పామీ క్వ శిరః క్వ దృక్ ।
ఇతి స్మ తే పరీక్షంతే గంధర్వేణ హతం తదా ॥ 53 ॥ 4-26-53 (29432)
అమానుషం కృతం కర్మ తం దృష్ట్వా వినిపాతితం ।
నిరీక్షంతే తతః సర్వే పరం విస్మయమాగతాః ॥ 54 ॥ ॥ 4-26-54 (29433)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే విరాటపర్వణి కీచకవధపర్వణి షడ్వింశోఽధ్యాయః ॥ 26 ॥
విరాటపర్వ - అధ్యాయ 027
॥ శ్రీః ॥
4.27. అధ్యాయః 027
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
భ్రాతృవధామర్పితైరుపకీచకైః పాంచాల్యాః కీచకేన సహ చరమవిమానసమారోపణేన శ్మశానప్రాపణం ॥ 1 ॥ ద్రౌపదీసమాక్రందనినదశ్రవణాత్పితృవనముపాగతవతా భీమేనోపకీచకానాం పంచాధికశతస్య పంచతాప్రాపణం ॥ 2 ॥ భీమేన ద్రౌపద్యాః పతివ్రతోపాఖ్యానకథనాత్సమాశ్వాసనేన స్వావాసప్రేపణపూర్వకం మహానసప్రవేశః ॥ 3 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-27-0 (29434)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-27-0x (3101)
తత్కాలే తు సమాగంయ సర్వే తత్రాస్య బాంధవాః ।
రురుదుః కీచకం దృష్ట్వా పరివార్యోపతస్థిరే ॥ 1 । 4-27-1 (29435)
సర్వే సంహృష్టరోమాణః సంత్రస్తాః ప్రేక్ష్య కీచకం।
తథా సంభుగ్నసర్వాంగం కూర్మం స్థల ఇవోద్ధృతం ॥ 2 ॥ 4-27-2 (29436)
పోథితం భీమసేనేన మహేంద్రేణేవ దానవం।
కీచకం బలసంమత్తం దుర్ధర్షం యేన కేన చిత్ ॥ 3 ॥ 4-27-3 (29437)
గంధర్వేణ హతం శ్రుత్వా కీచకం పురుషర్షభం।
సంస్కారయితుమిచ్ఛంతో బహిర్నేతుం ప్రచక్రముః ॥ 4 ॥ 4-27-4 (29438)
అపశ్యన్నథ తే కృష్ణాం మూతపుత్రాః సమాగతాః।
అదూరాదనవద్యాంగీం స్తంభమాలింగ్య తిష్ఠతీం ॥ 5 ॥ 4-27-5 (29439)
సమాగతేషు సూతేషు తానువాచోపకీచకః।
హసన్నివ పదాఽమర్షాన్నిర్దహన్నివ చక్షుషా ॥ 6 ॥ 4-27-6 (29440)
హన్యతాం శీఘ్రమసతీ యత్కృతే కీచకో హతః।
అథవా నైవ హంతవ్యా దహ్యతాం కామినా సహ ॥ 7 ॥ 4-27-7 (29441)
మృతస్యాపి ప్రియం కార్యం సూతపుత్రస్య సర్వథా ।
ఇయం హి దుష్టచరితా మమ భ్రాతురమిత్రిణీ ॥ 8 ॥ 4-27-8 (29442)
యత్కృతే మరణం ప్రాప్తో నేయం జీవితుమర్హతి।
సహేయం దహ్యతాం సూతా ఆమంత్ర్య చ జనాధిపం ।
హతస్యాపి హి గంధర్వైః కీచకస్య ప్రియం భవేత్ ॥ 9 ॥ 4-27-9 (29443)
వైశంపాయన ఉవాచ ॥ 4-27-10x (3102)
తతో విరాటమాసాద్య సూతాః ప్రాంజలయోఽబ్రువన్।
కీచకోఽయం హతః శేతే గంధర్వైః కామరూపిభిః ॥ 10 ॥ 4-27-10 (29444)
సైరంధ్ర్యా ఘాతితో రాత్రౌ తం దహేమ సహానయా ।
మానితాః స్మస్త్వయా వీర తదనుజ్ఞాతుమర్హసి ॥ 11 ॥ 4-27-11 (29445)
పరాక్రమం తు సూతానాం జ్ఞాత్వా రాజాఽన్వమన్యత ।
సైరంధ్ర్యాః సూతపుత్రేణ సహ దాహం నరాధిపః ॥ 12 ॥ 4-27-12 (29446)
తతస్తే సమనుజ్ఞాతాః సర్వే తత్రాస్య బాంధవాః।
రురుదుః కీచకం దృష్ట్వా పరివార్యాభితః స్థితాః ॥ 13 ॥ 4-27-13 (29447)
ఆరోప్య కృష్ణాం సహ కీచకేన నిబధ్య కేశేషు చ పాదయోశ్చ।
తే చాపి సూతా వచనైరవోచన్నుద్దిశ్య చైనామభివీక్ష్య కృష్ణాం ॥ 14 ॥ 4-27-14 (29448)
యస్యాః కృతేఽయం నిహతో మహాత్మా తస్మాద్ధి సా కీచకమార్గమేతు ।
అవార్యసత్వేన చ కీచకేన గతాసునా సుందరీ స్వర్గలోకం ॥ 15 ॥ 4-27-15 (29449)
సా తేన కృష్ణా శయనే నిబద్ధా యశస్వినీ చైవ మనస్వినీ చ।
అనార్యసత్త్వేన మహార్యసత్త్వా గతాసునా సా ప్రరురోద కృష్ణా ।
విలంబమానా వివశా హి దుష్టైస్తత్రైవ పర్యంకవరే శుభాంగీ ॥ 16 ॥ 4-27-16 (29450)
హ్రియమాణాఽథ సుశ్రోణీ సూతపుత్రైరనిందితా।
ప్రాక్రోశన్నాథమిచ్ఛంతీ కృష్ణా నాథవతీ సతీ ॥ 17 ॥ 4-27-17 (29451)
మృతేన సహ బద్ధాంగీ నిరాశా జీవితే తదా।
శ్మశానాభిముఖం నీతా కరేణురివ రౌతి సా ॥ 18 ॥ 4-27-18 (29452)
ద్రౌపద్యువాచ। 4-27-19x (3103)
జయో జయేశో విజయో జయత్సేనో జయద్బలః।
త మే వాచం విజానంతు సూతపుత్రా నయంతి మాం ॥ 19 ॥ 4-27-19 (29453)
యేషాం దుందుభినిర్ఘోషో జ్యాఘోషః శ్రూయతే మహాన్।
తే మే వాచం విజానంతు సూతపుత్రా నయంతి మాం ॥ 20 ॥ 4-27-20 (29454)
యేషాం జ్యాతలనిర్ఘోషో విస్ఫూర్జితమివాశనేః।
అశ్రూయత మహాన్యుద్ధే భీమఘోపస్తరస్వినాం ॥ 21 ॥ 4-27-21 (29455)
రథఘోపశ్చ బలవాన్గంధర్వాణాం తరస్వినాం ।
తే మే వాచం బిజానంతు సూతపుత్రా నయంతి మాం ॥ 22 ॥ 4-27-22 (29456)
యేషాం వీర్యమతుల్యం తు శక్రస్యేవ బలం యశః।
రాజసింహా ఇవాగ్ర్యాస్తే మాం జానంతు సుదుఃఖితాం ॥ 23 ॥ 4-27-23 (29457)
ఇత్యస్యాః కృపణా వాచః కృష్ణాయాః పరిదేవితాః।
శ్రుత్వైవాభ్యుత్థితో భీమః శయనాదవిచారయన్ ॥ 24 ॥ 4-27-24 (29458)
భీమ ఉవాచ। 4-27-25x (3104)
అహం సైరంధ్రి తే వాచః శృణోమి తవ భాషితాః।
తస్మాత్తే సూతపుత్రేభ్యో న భయం జాతు విద్యతే ॥ 25 ॥ 4-27-25 (29459)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-27-26x (3105)
ఇత్యుక్త్వా స మహాబాహుర్విజజృంభే జిఘాంసయా ॥ 26 ॥ 4-27-26 (29460)
తతః స వ్యాయతం బద్ధ్వా వస్త్రం విపరివేష్ట్య చ।
అద్వారేణాభ్యవస్కంద్య నిర్జగామ బహిస్తదా ॥ 27 ॥ 4-27-27 (29461)
స లంఘయిత్వా ప్రాకారమారుహ్య తరసా ద్రుమం ।
శ్మశానాభిముఖః ప్రాయాద్యత్ర తే కీచకా గతాః ॥ 28 ॥ 4-27-28 (29462)
స లంఘయిత్వా ప్రాకారం నిఃసృత్య చ పురోత్తమాత్ ।
జవేనోత్పతితో భీమః సూతానామగ్రతస్తదా ॥ 29 ॥ 4-27-29 (29463)
చితాసమీపం గత్వా స తత్రాపశ్యన్మహాబలః ।
తాలమాత్రం మహాస్కంధమూర్ధ్వశుష్కం వనస్పతిం ॥ 30 ॥ 4-27-30 (29464)
తం నాగవదుపక్రంయ బాహుభ్యాం పరిరభ్య చ।
వృక్షముత్పాటయామాస భీమో భీమపరాక్రమః ॥ 31 ॥ 4-27-31 (29465)
తతో వృక్షం దశవ్యామం నిష్పత్రమకరోత్తదా ॥ 32 ॥ 4-27-32 (29466)
తం మహాకాయముద్యంయ భ్రామయిత్వా చ వేగితః।
ప్రగృహ్యాభ్యపతత్సూతాందండపాణిరివాంతకః॥ 33 ॥ 4-27-33 (29467)
ఊరువేగేన తస్యాథ న్యగ్రోధాశ్వత్థకింశుకాః।
భూమౌ నిపతితా వృక్షాః సంభగ్నాస్తత్ర శేరతే ॥ 34 ॥ 4-27-34 (29468)
తం సింహమివ సంక్రుద్ధం దృష్ట్వా గంధర్వమాగతం।
విత్రేసుశ్చ తదా సూతా విపాదభయపీడితాః ॥ 35 ॥ 4-27-35 (29469)
తమంతకమివ క్రుద్ధం గంధర్వభయశంకితాః।
దిధక్షంతస్తథా జ్యేష్ఠం భ్రాతరం చోపకీచకాః।
పరస్పరమథోచుస్తే విషాదభయమోహితాః ॥ 36 ॥ 4-27-36 (29470)
గంధర్వో బలవానేతి క్రుద్ధ ఉద్యంయ పాదపం।
ప్రబుద్ధాః సుమహాభాగా గంధర్వాః సూర్యవర్చసః।
సైరంధ్రీ ముచ్యతాం శీఘ్రం భయం నో మహదాగతం ॥ 37 ॥ 4-27-37 (29471)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-27-38x (3106)
తే దృష్ట్వాఽథ సమావిద్ధం భీమసేనేన పాదపం ।
విముచ్య ద్రౌపదీం త్రస్తాః ప్రాద్రవన్నగరం ప్రతి ॥ 38 ॥ 4-27-38 (29472)
ద్రవతస్తాంశ్చ సంప్రేక్ష్య స వజ్రీ దానవానివ ।
అథ భీమః సముత్పత్య ద్రవతాం పురతోఽభవత్ ॥ 39 ॥ 4-27-39 (29473)
తే తం దృష్ట్వా భయోద్విగ్నా నిశ్చేష్టాః సమవస్థితాః ॥ 40 ॥ 4-27-40 (29474)
దృష్ట్వా తాఞ్శతసంఖ్యకాన్స వజ్రీ దానవానివ।
ఏకేనైవ ప్రహారేణ దశ సప్త చ వింశతిం।
అష్టాదశ చ పంచాశంజఘాన స వృకోదరః ॥ 41 ॥ 4-27-41 (29475)
శతం పంచాధికం భీమః ప్రాహిణోద్యమసాదనం।
వృక్షేణైకేన రాజేంద్ర ప్రభంజనసుతో బలీ।
వాయువేగసమః శ్రీమాన్సర్వాన్సూతానశేషతః ॥ 42 ॥ 4-27-42 (29476)
తాన్నిహత్య మహాబాహుర్భీమసేనో మహాబలః।
ఆశ్వాసయత్తదా కృష్ణాం ప్రతిముచ్య చ బంధనాత్ ॥ 43 ॥ 4-27-43 (29477)
ఉవాచ శ్లక్ష్ణయా వాచా పాంచాలీం భరతర్షభః ।
అశ్రుపూర్ణముఖీం భీతాముద్ధరన్స వృకోదరః ॥ 44 ॥ 4-27-45a[ మా ఖిదస్త్వం(*) యాజ్ఞసేని పాతివ్రత్యవ్రతే స్థితా।
పాతివ్రత్యే స్థితా నారీ వ్రతం రక్షేత్సదాఽత్మనః॥ 45 ॥ 4-27-44 (29478)
పురా స్త్రీ దేవరాతస్య పతిప్రీతా శిరోమణిః।
కదాచిద్భర్తృరూపేణ రక్షసాఽపహృతా సతీ ॥ 46 ॥ 4-27-46 (29479)
కస్యచిత్సరసస్తీరే తాం నివేశ్య స రాక్షసః।
తద్భర్తృరూపం సంత్యజ్య రక్షో భూత్వా సుదారుణం ॥ 47 ॥ 4-27-47 (29480)
సాంనా దానేన భేదేన సా యదా నాన్వమన్యత।
తదా తాం పాతయిత్వా స మైథునాయోపచక్రమే ॥ 48 ॥ 4-27-48 (29481)
తతః సా ధైర్యమాస్థాయ వివరం త దదౌ తదా।
తతః స ఖంగముత్కృష్య భీషయామాస తాం సతీం ॥ 49 ॥ 4-27-49 (29482)
సాఽపి త్యక్తభయా సాధ్వీ ప్రాణత్యాగే సునిశ్చితా।
ప్రతిజ్ఞామకరోత్కృష్ణే పాతివ్రత్యపరాయణా ॥ 50 ॥ 4-27-50 (29483)
ఆరాధితో యది మయా భర్తా మే దైవతం మహత్।
కర్మణా మనసా వాచా గురవస్తోషితా మయా।
తేన సత్యేన యోనిర్మే భవత్వద్య శిలా దృఢా ॥ 51 ॥ 4-27-51 (29484)
ఏవం తయా ప్రతిజ్ఞాతే తద్యోనిః సా శిలాఽభవత్।
అంతరా నాభిజాన్వోర్యత్తత్సర్వం చ శిలాఽభవత్ ॥ 52 ॥ 4-27-52 (29485)
తతః స ఖంగముద్ధృత్య వేగేనాస్యాః శిరోఽహరత్ ॥ 53 ॥ 4-27-53 (29486)
జయా నామ సఖీ సాఽభూత్పార్వత్యా నఖమాంసవత్।
తస్మాత్పతివ్రతాయాశ్చ దుఃఖమల్పం సుఖం బహు ॥ ] ॥ 54 ॥ 4-27-54 (29487)
ఏవం తే భీరు వధ్యంతే యే త్వాం హింసంతి మానవాః।
గచ్ఛ త్వం నగరం కృష్ణే న భయం విద్యతే తవ ॥ 55 ॥ 4-27-55 (29488)
అన్యేన త్వం పథా శీఘ్రం సుదేష్ణాయా నివేశనం।
అన్యేనాహం గమిష్యామి విరాటస్య మహానసం ।
యథా నౌ నావబుధ్యేరన్రాత్రావేవం వ్యవస్థితౌ ॥ 56 ॥ 4-27-56 (29489)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-27-57x (3107)
సాఽగచ్ఛన్నగరం కృష్ణా భీమేనాశ్వాసితా సతీ ॥ 57 ॥
కృతకృత్యా సుదేష్ణాయా భవనం శుభలక్షణా । 4-27-57 (29490)
శచీవ నహుషే శప్తే ప్రవివేశ త్రివిష్టపం ॥ 58 ॥
భీమోఽప్యమితవీర్యస్తు బలవానరిమర్దనః। 4-27-58 (29491)
సర్వాంస్తాన్కీచకాంస్తత్ర హత్వా ధర్మాత్మజానుజః ॥ 59 ॥
నిఃశేషం కీచకాన్హత్వా రామో రాత్రిచరానివ। 4-27-59 (29492)
జితశత్రురదీనాత్మా ప్రవివేశ పురం తతః ॥ 60 ॥
పంచాధికం శతం తత్ర నిహతం తేన భారత। 4-27-60 (29493)
మహావనమివ ఛిన్నం శిశ్యే విగలితద్రుమం ॥ 61 ॥
ఏవం తే నిహతా రాజఞ్శతం పంచోపకీచకాః। 4-27-61 (29494)
స చ సేనాపతిః సూత ఇత్యేతత్సూతషట్శతం ॥ 62 ॥
న గంధర్వభయాకించిద్వక్తుం కీచకబాంధవాః । 4-27-62 (29495)
అశక్నువంతస్తాం తత్ర భయాదప్యభివీక్షితుం ॥ 63 ॥
విరాటనగరే చాపి సర్వే మాత్స్యాః సమాగతాః । 4-27-63 (29496)
కాల్యం పంచశతం చైతానపశ్యన్సారథీన్హతాన్ ॥ 64 ॥
తద్దృష్ట్వా మహదాశ్చర్యం నరా నార్యశ్చ నాగరాః। 4-27-64 (29497)
విస్మయం పరమం గత్వా నోచుః కించన భారత ॥ 65 ॥ ॥ 4-27-65 (29498)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే విరాటపర్వణి కీచకవధపర్వణి సప్తవింశోఽధ్యాయాః ॥ 27 ॥
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Footnotes
4-27-45 *ఇమే 10 శ్లోకాః ఘo పుస్తక ఏవ దృశ్యంతే ॥ 4-27-63 తాం ద్రౌపదీమభివీక్షితుమపి అశక్నువంతః కీచకబాంధవాః తాంప్రతి కించిద్వక్తుం నాశక్నువన్నిత్యధ్యాహారేణ యోజనా ॥ 63 ॥విరాటపర్వ - అధ్యాయ 028
॥ శ్రీః ॥
4.28. అధ్యాయః 028
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
పౌరౌర్విరాటంప్రతి సానుజకీచకనిధననివేదనపూర్వకం నగరాద్ద్రౌపదీనిష్కాసనప్రార్థనా ॥ 1 ॥ సుదేష్ణయా విరాటనియోగాద్ద్రౌపదీం ప్రతి స్వపురాన్నిర్గమనచోదనా ॥ 2 ॥ తథా ద్రౌపద్యా మాసావధిస్వవాసాభ్యనుజ్ఞానప్రార్థనాయాం తదంగీకరణం ॥ 3 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-28-0 (29499)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-28-0x (3108)
తే దృష్ట్వా నిహతాన్సూతాన్భీమసేనేన భారత।
పౌరాశ్చ సహితాః సర్వే రాజ్ఞే గత్వా న్యవేదయన్ ।
గంధర్వేణ హతా రాజన్సూతపుత్రాః పరశ్శతం ॥ 1 ॥ 4-28-1 (29500)
యథా వజ్రేణ దీర్ణం వై పర్వతస్య మహచ్ఛిరః।
వినికార్ణాః ప్రదృశ్యంతే తథా సూతా మహీతలే ॥ 2 ॥ 4-28-2 (29501)
సైరంధ్రీ చాపి ముక్తా సా పునరాయాతి తే గృహం ।
సర్వం సంశయితం రాజన్నగరం తే భవిష్యతి ॥ 3 ॥ 4-28-3 (29502)
తథారూపా హి సైరంధ్రీ గంధర్వాశ్చ మహాబలాః ।
పుంసామిష్టశ్చ విషయో మైథునాయ న సంశయః ॥ 4 ॥ 4-28-4 (29503)
యథా సైరంధ్రిదోషేణ నేదం రాజన్పురం తవ।
వినాశమేతి వై క్షిప్రం తథా సాధు విధీయతాం ॥ 5 ॥ 4-28-5 (29504)
సర్వాంగసౌష్ఠవయుతాం రూపలావణ్యశాలినీం ।
పశ్యతామనిమేషేణ చక్షుషా వనితాం శుభాం।
మనసశ్చక్షుషశ్చైవ ప్రతిబంధో న విద్యతే ॥ 6 ॥ 4-28-6 (29505)
తస్మాత్తాం యః పుమాందృష్ట్వా రూపేణాప్రతిమాం భువి।
గచ్ఛేత్కామవశం మూఢో గంధర్వైః స నిహన్యతే ॥ 7 ॥ 4-28-7 (29506)
నిష్కాసయైనాం భవనాత్పురాచ్చైవ విశేషతః।
కాలః ప్రవిశ్య సైరంధ్రీం పురం నాశయతే ధ్రువం ॥ 8 ॥ 4-28-8 (29507)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-28-9x (3109)
తేషాం తద్వచనం శ్రుత్వా విరాటో వాహినీపతిః।
అబ్రవీత్క్రియతామేషాం సూతానామపరక్రియా ॥ 9 ॥ 4-28-9 (29508)
ఏకస్మిన్నేవ తే సర్వే సుసమిద్ధే హుతాశనే।
దహ్యంతాం కీచకాః సర్వే సర్వగంధైశ్చ సర్వశః ॥ 10 ॥ 4-28-10 (29509)
ఇత్యుక్త్వా పరమోద్వగ్నిః ప్రవిశ్యాంతఃపురం శుభం।
సుదేష్ణాం చాబ్రవీద్రాజా మహిషీం జాతసాధ్వసః ॥ 11 ॥ 4-28-11 (29510)
సైరంధ్రీమాగతాం బ్రూయా మమైవ వచనాదిహ ।
గచ్ఛ సైరంధ్రి భద్రం తే యథాకామం చరాధునా ।
బిభేతి రాజా సైరంధి గంధర్వేభ్యః పరాభవాత్ ॥ 12 ॥ 4-28-12 (29511)
న హి తాముత్సహే వక్తుం స్వయం గంధర్వరక్షితాం ।
స్త్రియాస్త్వదోషస్తాం వక్తుమతస్త్వాం ప్రబ్రవీంయహం ॥ 13 ॥ 4-28-13 (29512)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-28-14x (3110)
ఏకస్మిన్నేవ తే సర్వే సుసమిద్ధే హుతాశనే।
అదహన్కీచకాన్సర్వాన్సంస్కారైశ్చైవ సర్వశః ॥ 14 ॥ 4-28-14 (29513)
అథ ముక్తా భయాత్కృష్ణా సూతపుత్రాన్నిరస్య చ।
మోక్షితా భీమసేనేన జగామ నగరం ప్రతి ॥ 15 ॥ 4-28-15 (29514)
త్రాసితేవ మృగీ బాలా శార్దూలేన మనస్వినీ।
సా తు గాత్రాణి వాసశ్చ ప్రక్షాల్య ప్రవివేశ హ ॥ 16 ॥ 4-28-16 (29515)
తాం దృష్ట్వా పురుషా రాజన్ప్రాద్రవంత దిశో దశ।
గంధర్వాణాం భయత్రస్తాః కేచిద్దృష్టిం న్యమీలయన్ ॥ 17 ॥ 4-28-17 (29516)
ప్రదుద్రువుశ్చాప్యపరే తథా జనా హస్తైశ్చ చక్షూంషి పిధాయ మోహితాః।
మా పశ్యత స్మేతి చ తాం బ్రువంతస్తథా జనాశ్చుక్రుశురార్తరూపాః ॥ 18 ॥ 4-28-18 (29517)
తామద్య యః పశ్యతి రూపశాలినీం శయీత భగ్నోఽత్ర యథైవ కీచకాః।
ఇతి బ్రువంతో భయవిగ్నచేతసో భయేన గంధర్వగతేన మోహితాః ॥ 19 ॥ 4-28-19 (29518)
తతో మహానసద్వారే భీమసేనమవస్థితం।
దదర్శ రాజన్పాంచాలీ యథా మత్తం మహాద్విపం ॥ 20 ॥ 4-28-20 (29519)
సోపహాసం తు శనకైః సంజ్ఞాభిరిదమబ్రవీత్।
నమో గంధర్వరాజాయ యేనాస్మి పరిమోక్షితా ॥ 21 ॥ 4-28-21 (29520)
కీచకేభ్యో వినిర్దోషామనాథాం వసతీం గృహే।
యో మాం రక్షతి సంత్రస్తాం గంధర్వాయ నమోస్తు తే ॥ 22 ॥ 4-28-22 (29521)
భీమ ఉవాచ। 4-28-23x (3111)
యే యస్యా విచరంతీహ పురుషా వశవర్తినః।
తేషాం చ వశగా నిత్యం విచర త్వం యథేష్టతః ॥ 23 ॥ 4-28-23 (29522)
యే పురా విచరంతీహ పురుషా వశవర్తినః।
తస్యాస్తే వచనం శ్రుత్వా హ్యనృణా విహరంత్వితః ॥ 24 ॥ 4-28-24 (29523)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-28-25x (3112)
తయోస్తద్వచనం శ్రుత్వా జఝిరే నేతరే జనాః।
తతః పాంచాలరాజస్య సుతా చాపి జగామ హ ॥ 25 ॥ 4-28-25 (29524)
తతః సా నర్తనాగారే ధనంజయమపశ్యత।
రాజ్ఞః కన్యా విరాటస్య నర్తయంతం మహాభుజం ॥ 26 ॥ 4-28-26 (29525)
తతస్తా నర్తనాగారాద్వినిష్క్రంయ సహార్జునాః।
కన్యా దదృశురాయాంతీం కృష్ణాం క్లిష్టామనాగసం ॥ 27 ॥ 4-28-27 (29526)
కాన్యా ఊచుః। 4-28-28x (3113)
దిష్ట్యా సైరంధ్రి ముక్తాఽసి దిష్ట్యాఽసి పునరాగతా।
దిష్ట్యా చ నిహతాః సూతా యే త్వాం క్లిశ్యంత్యనాగసం ॥ 28 ॥ 4-28-28 (29527)
బృహన్నలోవాచ। 4-28-29x (3114)
కథం సైరంధ్రి ముక్తాఽసి కథం పాపాశ్చ తే హతాః।
ఇచ్ఛామి తే కథాం శ్రోతుం కథయస్వ యథాతథం ॥ 29 ॥ 4-28-29 (29528)
సైరంధ్యువాచ। 4-28-30x (3115)
బృహన్నలే కింను తవ సైరంధ్ర్యా కార్యమద్య వై।
యా త్వం రంస్యసి కల్యాణి సదా కన్యాపురే సుఖం ॥ 30 ॥ 4-28-30 (29529)
న హి దుఃఖ సమాప్నోషి సైరంధ్రీ యదుపాశ్రుతే।
సుఖేన వర్తసే యేహ న తద్దుఃఖమవాప్యతే।
తేన మాం దుఃఖితామేవం పృచ్ఛసి ప్రహసంత్యపి ॥ 31 ॥ 4-28-31 (29530)
బృహన్నలోవాచ। 4-28-32x (3116)
బృహన్నలాఽపి కల్యాణి దుఃఖమాప్నోత్యనంతకం।
తిర్యగ్యోనిగతేవేయం న చైనామవబుధ్యసే ॥ 32 ॥ 4-28-32 (29531)
త్వయా సహోషితా చాస్మి త్వం చ సర్వైః సహోషితా।
త్వత్తః కృచ్ఛ్రతరం వాసం వసేయమహమంగనే ।
క్లిశ్యంత్యాం త్వయి సుశ్రోణి కోను దుఃఖం న చింతయేత్। ॥ 33 ॥ 4-28-33 (29532)
న తు కేనచిదన్యంతం కస్యచిద్ధృదయం క్వచిత్।
వేదితుం శక్యతే నూనం తేన మాం నావబుధ్యసే ॥ 34 ॥ 4-28-34 (29533)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-28-35x (3117)
తతః సహైవ కన్యాభిర్ద్రౌపదీ రాజవేశ్మ తత్।
ప్రవివేశ సుదేష్ణాయాః సమీపమనసూయినీ ॥ 35 ॥ 4-28-35 (29534)
తామబ్రవీద్రాజపత్నీ విరాటవచనాదిదం ।
సైరంధ్రి గంయతాం శీఘ్రం యత్ర కామయసే గతిం ।
రాజా బిభేతి సైరంధ్రి గంధర్వేభ్యః పరాభవాత్ ॥ 36 ॥ 4-28-36 (29535)
త్వం చాపి తరుణీ సుభ్రూ రూపేణాప్రతిమా భువి ।
చిత్తాని చ నృణాం భద్రే రక్తాని స్పర్శజే సుఖే ॥ 37 ॥ 4-28-37 (29536)
తస్మాత్త్వత్తో భయం మహ్యం రాష్ట్రస్య నగరస్య చ।
గచ్ఛాద్యైవ యథేష్టం త్వం నగరాద్యత్ర రంస్యసే ॥ 38 ॥ 4-28-38 (29537)
త్వన్నిమిత్తం శుభే మహ్యం సర్వో బంధుజనో హతః।
నృశంసా ఖలు తే బుద్ధిర్భ్రాతౄణాం మే కృతో వధః ॥ 39 ॥ 4-28-39 (29538)
తస్మాద్గంధర్వరాజేభ్యో భయమద్య ప్రవర్తతే।
యథేష్టం గచ్ఛ సైరంధ్రి స్వస్తి చేహ యథా భవేత్ ॥ 40 ॥ 4-28-40 (29539)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-28-41x (3118)
సుదేష్ణాయా వచః శ్రుత్వా సైరంధ్రీ చేదమబ్రవీత్ ।
త్రయోదశాహమాత్రం తు రాజా క్షాంయతు భామిని ॥ 41 ॥ 4-28-41 (29540)
కృతకృత్యా అవిష్యంతి గంధర్వాస్తే న సంశయః ।
తతో మాముపనేష్యంతి కరిష్యంతి చ తే ప్రియం ॥ 42 ॥ 4-28-42 (29541)
ధ్రువం చ శ్రేయసా రాజా యోక్ష్యతే సహ బాంధవైః ।
రాజ్ఞః కృతోపకారాశ్చ కృతజ్ఞాశ్చ సదా శుభే।
సాధవశ్చ బలోత్సిక్తాః కృతప్రతికృతేప్సవః ॥ 43 ॥ 4-28-43 (29542)
అర్థినీ మా బ్రవీత్యేషా యద్వాతద్వేతి చింతయ।
భరస్వ తదహర్మాత్రం తత్తే శ్రేయో భవిష్యతి ॥ 44 ॥ 4-28-44 (29543)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-28-45x (3119)
తస్యాస్తద్వచనం శ్రుత్వా కైకేయీ దుఃఖమోహితా।
ఉవాచ ద్రౌపదీమార్తా భ్రాతృవ్యసనకర్శితా ॥ 45 ॥ 4-28-45 (29544)
వస భద్రే యథేష్టం త్వం త్వామహం శరణం గతా।
త్రాయస్వ మమ భర్తారం పుత్రాంశ్చైవ విశేషతః ॥ 46 ॥ 4-28-46 (29545)
ఇత్యుక్తవా రాజశార్దూల రాజ్ఞే సర్వం న్యవేదయత్ ।
త్రింశద్రాత్రిమిమాం భీరుః కృతకృత్యా నివాసయే ॥ 47 ॥ 4-28-47 (29546)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే విరాటపర్వణి కీచకవధపర్వణి అష్టావింశోఽధ్యాయః ॥ 28 ॥
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Footnotes
4-28-1 గంధర్వైర్నిహతా రాజన్నితి ఖo థo ధo పాఠo ॥ 1 ॥ 4-28-5 తథా నీతిర్విధీయతామితి ధo పాఠః ॥ 5 ॥విరాటపర్వ - అధ్యాయ 029
॥ శ్రీః ॥
4.29. అధ్యాయః 029
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
పాండవాన్వేషణాయ క్రమేణ విరాటపురమాగతైశ్చారైర్హాస్తినపురమేత్య దుర్యోధనంప్రతి స్వేషాం పాండవానవగతినివేదనపూర్వకం కీచకవధనివేదనం ॥ 1 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-29-0 (29547)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-29-0x (3120)
కీచకే తు హతే రాజా విరాటః పరవీరహా।
శోకమాహారయత్తీవ్రం సామాత్యః సపురోహితః ॥ 1 ॥ 4-29-1 (29548)
కీచకస్య వధం ఘోరం సానుజస్య విశాంపతే ।
అత్యాహితం చింతయిత్వా వ్యస్మయంత పృథగ్జనాః ॥ 2 ॥ 4-29-2 (29549)
తస్మిన్పురే జనపదే జజల్పుశ్చాపి సర్వశః ।
వీర్యవాందయితో రాజ్ఞో దర్పోత్సిక్తశ్చ కీచకః ॥ 3 ॥ 4-29-3 (29550)
సాంపరాయే పరిక్రుష్టో బలవాందుర్జయో రణే।
ఆసీత్ప్రహర్తా శత్రూణాం దారదర్శీ చ దుర్మతిః ।
స హతః కిల గంధర్వైః సైరంధ్రీకారణాన్నిశి ॥ 4 ॥ 4-29-4 (29551)
ఇత్యజల్పన్మహారాజ కీచకస్య వినాశనం ।
దేశేదేశే మనుష్యాశ్చ విస్మితః కీచకే హతే ॥ 5 ॥ 4-29-5 (29552)
అథ వైః ధార్తరాష్ట్రేణ ప్రయుక్తా యే బహిశ్చరాః ।
మృగయిత్వా బహూందేశాన్గ్రామాంశ్చ నగరాణి చ ॥ 6 ॥ 4-29-6 (29553)
సంవిధాయ యథాఽఽదిష్టం యథాదేశం ప్రదర్శకాః ।
కృతసంకేతనాః సర్వే న్యవర్తంత పురం తతః ॥ 7 ॥ 4-29-7 (29554)
ఆగంయ హాస్తినపురం ధార్తరాష్ట్రమరిందమం।
తత్ర దృష్ట్వా తు రాజానం కౌరవ్యం ధృతరాష్ట్రజం ॥ 8 ॥ 4-29-8 (29555)
ద్రోణకర్ణకృపైః సార్ధం భీష్మేణ చ మహాత్మనా।
సంగతం భ్రాతృభిః సార్ధం త్రిగర్తైశ్చ మహారథైః ॥ 9 ॥ 4-29-9 (29556)
ప్రణంయ శిరసా భూమౌ వర్ధయిత్వా జయాశిషా।
ఆసీనం సూర్యసంకాశే కాంచనే పరమాసనే ॥ 10 ॥ 4-29-10 (29557)
ఉపాస్యమానం సచివైర్మరుద్భిరివ వాసవం ।
విద్వద్భిర్గాయకైః సార్ధం కవిభిః స్తుతిపాఠకైః ॥ 11 ॥ 4-29-11 (29558)
అనేకైరపి రాజన్యైః సేవితం సపరిచ్ఛదైః।
దుర్యోధనం సభామధ్యే ఆసీనమిదమబ్రువన్ ॥ 12 ॥ 4-29-12 (29559)
కృతోఽస్మాభిః పరో యత్నస్తేషామన్వేషణే సదా ।
పాండవానాం మనుష్యేంద్ర తస్మిన్మహతి కాననే ॥ 13 ॥ 4-29-13 (29560)
నిర్జనే వ్యాలసంకీర్ణే నానాభ్రమరసంకులే ।
లతాప్రతానగహనే నానాగుల్మసమావృతే ॥ 14 ॥ 4-29-14 (29561)
న చ విద్మో గతా యేన పార్థాః సుదృఢవిక్రమాః ।
మార్గమాణాః పదన్యాసమాశ్రమేషు వనేషు చ ॥ 15 ॥ 4-29-15 (29562)
గిరికూటేషు తుంగేషు నానాజనపదేషు చ।
జనాకీర్ణేషు దేశేషు చత్వరేషు పురేషు చ ॥ 16 ॥ 4-29-16 (29563)
నరేంద్ర సహసా నష్టాన్నైవ విద్మ చ పాండవాన్।
అత్యంతాదర్శనాన్నష్టా భద్రం తుభ్యం నరర్షభ ॥ 17 ॥ 4-29-17 (29564)
గిరీణాం కూటకుంజేషు కందరోదరసానుషు।
నదీప్రస్రవణేష్వేవ హ్రదేషు చ సరస్సు చ॥ 18 ॥ 4-29-18 (29565)
గహ్వరేషు చ దుర్గేషు గ్రామేషూ పవనేషు చ।
దుర్విజ్ఞేయా గతిస్తేషాం మృగ్యతేఽస్మాభిరేవ చ ॥
గజవ్యాఘ్రసమీపేషు సింహాంతే శరభాంతరే ॥ 19 ॥ 4-29-19 (29566)
వత్మన్యన్విచ్ఛమానాస్తు రథానాం రథిసత్తమ।
కంచిత్కాలం మనుష్యేంద్ర సూతాననుగతా వయం ॥ 20 ॥ 4-29-20 (29567)
మృగయిత్వా యథాన్యాయం విదితార్థాశ్చ తత్వతః।
ప్రాప్తా ద్వారవతీం సూతా వినా పార్థైః పరంతప ॥ 21 ॥ 4-29-21 (29568)
న తత్ర కృష్ణా రాజేంద్ర పాండవాశ్చ మహావ్రతాః।
నరదేవ యథోద్దిష్టం న చ విద్మాత్ర పాండవాన్ ॥ 22 ॥ 4-29-22 (29569)
నిర్వృతో భవ నష్టాస్తే స్వస్థో భవ పరంతప ।
సర్వథైవ ప్రనష్టాస్తే నమస్తే భరతర్షభ ॥ 23 ॥ 4-29-23 (29570)
సర్వా చ పృథివీ కృత్స్నా సశైలవనకాననా ।
సరాష్ట్రనగరగ్రామా పత్తనైశ్చ సమన్వితా ।
అన్వేషితా చ సర్వత్ర న చ పశ్యామా పాండవాన్ ॥ 24 ॥ 4-29-24 (29571)
పునః శాధి మనుష్యేంద్ర అత ఊర్ధ్వం విశాంపతే।
అన్వేషణే పాండవానాం భూయః కిం కరవామహే ॥ 25 ॥ 4-29-25 (29572)
ఇమాం చ నః ప్రియాం వీర వాచం భద్రవతీం శృణు ॥ 26 ॥ 4-29-26 (29573)
యేన త్రిగర్తా నిహతా బలేన బహుశో నృప।
సూతేన రాజ్ఞో మత్స్యస్య కీచకేన బలీయసా।
స హతః పతితః శేతే గంధర్వైర్నిశి భారత ॥ 27 ॥ 4-29-27 (29574)
స్యాలో రాజ్ఞో విరాటస్య సేనాపతిరుదారధీః।
సుదేష్ణాయానుజః క్రూరః శూరో వీరో గతవ్యథః ॥ 28 ॥ 4-29-28 (29575)
ఉత్సాహవాన్మహావీర్యో నీతిమాన్బలవానపి ।
యుద్ధజ్ఞో రిపువీర్యఘ్నఃక సింహతుల్యపరాక్రమః ॥ 29 ॥ 4-29-29 (29576)
ప్రజారక్షణదక్షశ్చ శత్రుగ్రహణశక్తిమాన్।
విజితారిర్మహాయుద్ధే ప్రచండో మానతత్పరః ॥ 30 ॥ 4-29-30 (29577)
నరనారీమనోహ్లాదీ ధీరో వాగ్మీ రణప్రియః।
పుణ్యకర్మాఽర్థకామానాం భాజనం మనుజోత్తమః ॥ 31 ॥ 4-29-31 (29578)
స హతో నిశి గంధైర్వః స్త్రీనిమిత్తం నరాధిప।
అమృష్యమాణో దుష్టాత్మా నిశీథే సహ సోదరైః ।
సుహృదశ్చాస్య నిహతా యోధాశ్చ ప్రహరైర్హతాః ॥ 32 ॥ 4-29-32 (29579)
గంధర్వాణాం చ మహిషీ కాచిదస్తి నితంబినీ।
సైరంధ్రీ నామ తాం దృప్తో దుష్టాత్మాఽకామయద్బలీ ॥ 33 ॥ 4-29-33 (29580)
ఇత్యేవం శ్రుతమస్మాభిర్గంధర్వైర్నిహతో నిశి ॥ 34 ॥ 4-29-34 (29581)
బాంధవైర్బహుభిః సార్ధం కీచకో నిహతో యతః।
అద్యప్రభృతి రాజేంద్ర పాండవాన్వేషణం ప్రతి।
చారాంశ్చ సర్వతశ్చర్తుం ప్రేషయేతి మతిర్హి నః ॥ 35 ॥ 4-29-35 (29582)
నిహతో నిశి గంధర్వైర్దుష్టాత్మా భ్రాతృభిః సహ ।
ఏతావచ్ఛ్రుతమస్మాభిర్భద్రం తేఽస్తు నరాధిప ॥ 36 ॥ 4-29-36 (29583)
ప్రియమేతదుపశ్రుత్య శత్రూణాం చ పరాభవం ।
కృతకృత్యశ్చ కౌరవ్య విధత్స్వ యదనంతరం ॥ 37 ॥ ॥ 4-29-37 (29584)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే విరాటపర్వణి గ్రోగ్రహణపర్వణి ఏకోఽనత్రింశోఽధ్యాయః ॥ 29 ॥
విరాటపర్వ - అధ్యాయ 030
॥ శ్రీః ॥
4.30. అధ్యాయః 030
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
దుర్యోధనాదిభిః పాండవాన్వేషణాయ సమాలోచనం ॥ 1 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-30-0 (29585)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-30-0x (3121)
తతో దుర్యోధనో రాజా శ్రుత్వా తేషాం వచస్తదా।
చిరమంతర్మనా భూత్వా ఇదమాహ సభాసదః ॥ 1 ॥ 4-30-1 (29586)
అశక్యం ఖలు కార్యస్య గతిం జ్ఞాతుం హి తత్వతః ।
తస్మాత్సర్వే పరీక్షధ్వం క్వను స్యుః పాండవా గతాః ॥ 2 ॥ 4-30-2 (29587)
అల్పావశిష్టః కాలస్తు గతో భూయిష్ఠ ఏవ చ।
తేషామజ్ఞాతచర్యాయామస్మిన్వర్షే త్రయోదశే ॥ 3 ॥ 4-30-3 (29588)
అపి వర్షస్య శేషం తే హ్యతీయురిహ పాండవాః।
నివృత్తసమయాస్తే హి సత్యవ్రతపరాయణాః ॥ 4 ॥ 4-30-4 (29589)
క్షరంత ఇవ నాగేంద్రాః సర్వే హ్యాశీవిషోపమాః ।
దుఃఖాద్భవేయుః సంరబ్ధాః కౌరవాన్ప్రతి తే ధ్రువం ॥ 5 ॥ 4-30-5 (29590)
విజ్ఞాతవ్యా మనుష్యేంద్రాస్తర్కయా సుప్రణీతయా।
నిపుణైశ్చారపురుషైః ప్రాజ్ఞైర్దక్షైః సుసంవృతైః ॥ 6 ॥ 4-30-6 (29591)
అజ్ఞాతసమయే జ్ఞాతాః కృచ్ఛ్రరూపసమాశ్రితాః।
ప్రవిశేయుర్జితక్రోధాస్తావదేవ పునర్వనం ॥ 7 ॥ 4-30-7 (29592)
తస్మాత్క్షిప్రం విచిన్వధ్వం యథా చాత్యంతమవ్యయం।
రాజ్యం నిర్ద్వంద్వమవ్యగ్రం నిఃసపత్నం చిరం భవేత్ ॥ 8 ॥ 4-30-8 (29593)
దుర్యోధనేనైవముక్తే వచనేఽతీవ దుఃఖినా।
తతః కర్ణోఽబ్రవీద్వాక్యం సత్యధర్మార్థసంయుతం ॥ 9 ॥ 4-30-9 (29594)
ఏతే పునర్న గచ్ఛంతు అన్యే గచ్ఛంతు భారత ।
శీఘ్రవృత్తా నరా యోగ్యా నిపుణాశ్ఛన్నచారిణః ॥ 10 ॥ 4-30-10 (29595)
చరంతు దేశాన్వివిధాన్స్ఫీతాంజనపదాకులాన్ ।
తత్ర గోష్ఠీషు రంయాసు సిద్ధా బ్రాహ్మణరూపిణః ॥ 11 ॥ 4-30-11 (29596)
పరివాహేషు తీర్థేషు వివిధేష్వాకరేషు చ।
అన్వేష్టవ్యా మనుష్యేంద్ర పాండవాశ్ఛన్నచారిణః ॥ 12 ॥ 4-30-12 (29597)
నదీకుంజేషు తీర్థేషు గ్రామేషు నగరేషు చ।
ఆశ్రమేషు చ రంయేషు పర్వతేషు గుహాసు చ ॥ 13 ॥ 4-30-13 (29598)
విజ్ఞాతవ్యా మనుష్యేంద్ర తర్కయా సువినూతయా ।
వివిధైస్తత్పరైః సంయఙ్విపుణైస్తజ్జ్ఞసంమతైః ॥ 14 ॥ 4-30-14 (29599)
అథాగ్రజానంతరజో భ్రాతుః ప్రియహితే రతః।
జ్యేష్ఠం దుఃశాసనస్తత్ర భ్రాతా భ్రాతరమబ్రవీత్ ॥ 15 ॥ 4-30-15 (29600)
యేషు నః ప్రత్యయో రాజంశ్చారేషు మనుజాధిప।
తే యాంతు దత్తదేయా వై భూయస్తాన్పరిమార్గితుం ॥ 16 ॥ 4-30-16 (29601)
యదాహ కర్ణో రాజేంద్ర సర్వమేతదవేక్ష్యతాం ।
యథోద్దిష్టం చరాః సర్వే మృగయంతు యతస్తతః ॥ 17 ॥ 4-30-17 (29602)
ఘ్రాణైః పశ్యంతి పశవో వేదైరేవ ద్విజోత్తమాః।
చారైః పశ్యంతి రాజానశ్చక్షుర్భ్యామితరే జనాః ॥ 18 ॥ 4-30-18 (29603)
యథోక్తాశ్చారపురుషా మృగయంతు పునఃపునః ।
ఏతే చాన్యే చ బహవో దేశాంశ్చ నగరాణి చ ॥ 19 ॥ 4-30-19 (29604)
న హి తేషాం గతిర్వాసః ప్రవృత్తిర్వోపలభ్యతే।
అత్యంతం వా నిగూఢాస్తే పారం వోర్మిమతో గతాః ॥ 20 ॥ 4-30-20 (29605)
వ్యాలైర్వాఽపి మహారణ్యే భక్షితాః శూరమానినః।
ద్వీపం వా పరమం ప్రాప్తా గిరిదుర్గవనేష్వపి ॥ 21 ॥ 4-30-21 (29606)
హీనదర్పా నిరాశాస్తే భక్షితా వాఽపి రాక్షసైః ।
అథవా విషమం ప్రాప్య వినష్టాః శాశ్వతీః సమాః ॥ 22 ॥ 4-30-22 (29607)
తస్మాన్మానసమవ్యగ్రం కృత్వాఽఽత్మానం నియంయ చ।
కురు కార్యం మహోత్సాహం మన్యసే యన్నరాధిప ॥ 23 ॥ ॥ 4-30-23 (29608)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే విరాటపర్వణి గోగ్రహణపర్వణి త్రింశోఽధ్యాయః ॥ 30 ॥
విరాటపర్వ - అధ్యాయ 031
॥ శ్రీః ॥
4.31. అధ్యాయః 031
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
ద్రోణేన దుర్యోధనంప్రతి పాండవానాం ధార్మికత్వాదిగుణశాలితయా వినాశాభావనిర్ధారణేన తదన్వేషణవిధానం ॥ 1 ॥ భీష్మేణ పాండవావాసదేశస్య లక్షణాభిధానపూర్వకం తేషాం దుర్జ్ఞేయత్వస్యాపి కథనేన తైః సహ సంధివిధానం ॥ 2 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-31-0 (29609)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-31-0x (3122)
అథాఽబ్రవీత్సభామధ్యే ద్రోణః సూక్ష్మార్థదర్శివాన్।
న తాదృశా వినశ్యంతి నాపి యాంతి పరాభవం ॥ 1 ॥ 4-31-1 (29610)
శూరాశ్చ కృతవిద్యాశ్చ బుద్ధిమంతో జితేంద్రియాః।
ధర్మజ్ఞాః సత్యసంధాశ్చ యుధిష్ఠిరమనువ్రతాః ॥ 2 ॥ 4-31-2 (29611)
నీతిధర్మార్థతత్వజ్ఞం పితృవచ్చ సమాహితం।
ధర్మే స్థితం సత్యధృతిం జ్యేష్ఠం శ్రేష్ఠాపచాయినం ॥ 3 ॥ 4-31-3 (29612)
అనువ్రతా మహాత్మానో భ్రాతరో భ్రాతరం ప్రియం ।
అజాతశత్రుం శ్రీమంతం సర్వభ్రాతౄననువ్రతం ॥ 4 ॥ 4-31-4 (29613)
తేషాం తథావిధేయానాం నిభృతానాం మహాత్మనాం ।
కిమర్థం నీతిమాన్ప్రాజ్ఞః శ్రేయో నైషాం కరిష్యతి ॥ 5 ॥ 4-31-5 (29614)
తస్మాద్యత్నాత్పరీక్షధ్వం న తావత్సమయో గతః।
న తే వినాశమృచ్ఛేయురితి మే నైష్ఠికీ మతిః ॥ 6 ॥ 4-31-6 (29615)
చింత్యతాం చైవ యత్కార్యం తచ్చ క్షిప్రమకాలికం ।
క్రియతాం సాధు సంచింత్య వాసశ్చైషాం ప్రచింత్యతాం ॥ 7 ॥ 4-31-7 (29616)
యథా చ పాండుపుత్రాణాం సర్వార్థేషు ధృతాత్మనాం ।
ప్రవృత్తిరుపలభ్యేత తథా నీతిర్విధీయతాం ॥ 8 ॥ 4-31-8 (29617)
సర్వోపాయైర్యతస్వ త్వం యథా పశ్యసి పాండవాన్ ।
దుర్జ్ఞేయాః ఖలు శూరాస్తే రక్ష్యా నిత్యం చ దైవతైః ॥ 9 ॥ 4-31-9 (29618)
శుద్ధాత్మా మానవాన్పార్థః సత్యవాన్నీతిమాఞ్శుచిః ।
తేజోరాశిభిరాపూర్ణో దహేదపి చ చక్షుషా ॥ 10 ॥ 4-31-10 (29619)
తస్మాద్యత్నశ్చ క్రియతాం భూయశ్చ మృగయామహే।
బ్రాహ్మణైశ్చారకైః సిద్ధైస్తాపసైర్నిపుణైరపి ॥ 11 ॥ 4-31-11 (29620)
వివిధైస్తత్పరైః సంయఙ్విర్భీకైస్తజ్జ్ఞసంమతైః ।
అన్వేష్టవ్యా మనుష్యేంద్ర పాండవాశ్ఛన్నచారిణః ॥ 12 ॥ 4-31-12 (29621)
తతః శాంతనవో ధీమాన్భారతానాం పితామహః ।
శ్రుతవాందేశకాలజ్ఞో నీతిమాంశ్చ మహామతిః ॥ 13 ॥ 4-31-13 (29622)
తస్మిన్నుపరతే వాక్యే ఆచార్యస్య మహాత్మనః ।
అనంతరమువాచేదం వాక్యం హేత్వర్థసంమితం ॥ 14 ॥ 4-31-14 (29623)
యుధిష్ఠిరే సమాయుక్తాం ధర్మజ్ఞే ధర్మసంహితాం।
పాండవే నిత్యమవ్యగ్రాం గిరం భీష్మః సమాదదే ॥ 15 ॥ 4-31-15 (29624)
అసత్సు దుర్లభాం నిత్యం సతాం చాభిమతాం సద।
భీష్మస్త్వభ్యవదత్తత్ర గిరం సాధుభిరర్చితాం ॥ 16 ॥ 4-31-16 (29625)
యథా నో బ్రాహ్మణోఽవాదీదాచార్యః సర్వధర్మవిత్।
శ్రుతవృత్తోపసంపన్నా నాశం నాయాంతి పాండవాః ॥ 17 ॥ 4-31-17 (29626)
సర్వలక్షణసంపన్నాః సాధువృత్తసమన్వితాః।
వృద్ధానుశాసనే యత్తాః సత్యధర్మపరాయణాః ॥ 18 ॥ 4-31-18 (29627)
సమయం సమయజ్ఞాస్తే పాలయంతః శుభవ్రతాః।
న విషీదంతి తే పార్థా ఉద్వహంతః సతాం ధురం ॥ 19 ॥ 4-31-19 (29628)
తపసా చైవ గుప్తాస్తే స్వవీర్యేణ చ పాండవాః।
న నాశమభిగచ్ఛేయురితి మే నైష్ఠికీ మతిః ॥ 20 ॥ 4-31-20 (29629)
క్షత్రధర్మరతా నిత్యం కేశవానుగతాః సదా।
ప్రవీరపురుషాస్తే వై మహాత్మానో మహాబలాః ॥ 21 ॥ 4-31-21 (29630)
తత్ర బుద్ధిం ప్రవక్ష్యామి పాండవాన్వేషణే శృణు।
న తు నీతిః సునీతస్య శక్యతే వేదితుం పరైః ॥ 22 ॥ 4-31-22 (29631)
యత్తు శక్యమిహాస్మాభిస్తాన్వై సంచింత్య పాండవాన్।
బుద్ధ్యా ప్రణేతుం తత్తేఽహం ప్రవక్ష్యామి నిబోధ తత్ ॥ 23 ॥ 4-31-23 (29632)
న త్వియం సాధు వక్తవ్యా తస్య నీతిః కథంచన ।
వృద్ధానుశాసనే తాత తిష్ఠతః సత్యశీలినః ॥ 24 ॥ 4-31-24 (29633)
అయుక్తం తు మయా వక్తుం తుల్యా మే కురుపాండవాః।
నివాసం పాండుపుత్రాణాం సంచింత్య చ వదాంయహం।
బహునా కిం ప్రలాపేన యతో ధర్మస్తతో జయః ॥ 25 ॥ 4-31-25 (29634)
అవశ్యం తు నియుక్తేన సభామధ్యే వివక్షతా।
యథార్హమిహ వక్తవ్యం సర్వథా ధర్మలిప్సయా ॥ 26 ॥ 4-31-26 (29635)
యత్ర నాహం తథా మన్యే యథాఽన్యే మేనిరే జనాః।
నివాసం పాండుపుత్రాణాం శృణుష్వం మనుజాధిప ॥ 27 ॥ 4-31-27 (29636)
[భ్రాతృభిః సహితో వీరైః కృష్ణయా చ మహాయశాః।
కిమర్థం స మహారాజో నాత్మశ్రేయో భవిష్యతి ॥ 28 ॥ 4-31-28 (29637)
పాండవో నికృతః పూర్వం యథావద్విదితం తవ।
క్లేశితశ్చ పురే నిత్యం రాజ్యకామైశ్చ సాంప్రతం।
ఛన్నశ్చరతి తస్మాత్స ప్రకృత్యా నీతిమాన్నృపః ॥ 29 ॥ 4-31-29 (29638)
వర్షమేకం సుసంచ్ఛన్నముష్య వాసమనుత్తమం।
ఆయాతి చోదయే కాలే క్షిప్రం దక్ష్యసి పాండవం ॥ 30 ॥ 4-31-30 (29639)
సోదరైః సహితం వీరం ద్రౌపద్యా చ పరంతప।
సంవిధత్స్వ మహాబాహో యథా నః స్యాత్సుఖోదయః ॥ 31 ॥ 4-31-31 (29640)
యస్మిన్స రాజా వసతి చ్ఛన్నః సత్త్వభృతాంవరః।
భవిష్యంతి నరాస్తత్ర రాగమోహవివర్జితాః ॥ 32 ॥ 4-31-32 (29641)
నాధయో హి మహారాజ న వ్యాధిః క్షత్రియర్షభ]।
పురే జనపదే వాఽపి యత్ర రాజా యుధిష్ఠిరః ॥ 33 ॥ 4-31-33 (29642)
దానశీలో వదాన్యశ్చ నిభృతో హ్రీనిషేవకః।
ప్రియవాక్సత్యవాక్శూరో ధర్మశీలో జితేంద్రియః।
హృష్టః పుష్టః శుచిర్దక్షో యత్ర రాజా యుధిష్ఠిరః ॥ 34 ॥ 4-31-34 (29643)
నాసూయకో న చాపీర్ష్యుర్నాభిమానీ న మత్సరీ।
భవిష్యతి జనస్తత్ర స్వయం ధర్మమనువ్రతః ॥ 35 ॥ 4-31-35 (29644)
బ్రహ్మఘోషాశ్చ భూయాంసః పుణ్యశబ్దాస్తథైవ చ।
క్రతవశ్చ భవిష్యంతి భూయాంసో భూరిదక్షిణాః ॥ 36 ॥ 4-31-36 (29645)
సదా చ తత్ర పర్జన్యః సంయగ్వర్షీ న సంశయః ।
సంపన్నసస్యా చ మహీ భవిష్యతి నిరామయా ॥ 37 ॥ 4-31-37 (29646)
రసవంతి చ ధాన్యాని గుణవంతి ఫలాని చ।
గంధవంతి చ మాల్యాని శుభశబ్దా చ భారతీ ॥ 38 ॥ 4-31-38 (29647)
వాయుశ్చ సుఖసంస్పర్శో యత్ర రాజా యుధిష్ఠిరః ।
నీరోగాస్తత్ర విద్యంతే వధబంధా న సంతి చ ॥ 39 ॥ 4-31-39 (29648)
న చోరా న చ దండాశ్చ న చ బాధా భవంత్యుత।
నాశక్తా న చ దుష్టాశ్చ యత్ర రాజా యుధిష్ఠిరః ॥ 40 ॥ 4-31-40 (29649)
భయం చ నావిశేత్తత్ర నిష్ప్రతీపం చ దర్శనం।
బహుక్షీరాస్తథా గావః సుపుష్టాశ్చ సుదోహనాః ॥ 41 ॥ 4-31-41 (29650)
పయాంసి దధిసర్పీషి రసవంతి హితాని చ ।
సలిలాని ప్రసన్నాని సర్వే భావాశ్చ శోభనాః ॥ 42 ॥ 4-31-42 (29651)
గుణవంతి చ పానాని భోజ్యాని వివిధాని చ।
తత్ర దేశే భవిష్యంతి యత్ర రాజా యుధిష్ఠిరః ॥ 43 ॥ 4-31-43 (29652)
రసాః స్పర్శాశ్చ గంధాశ్చ శబ్దాశ్చాపి గుణాన్వితాః।
దృశ్యాని చ ప్రసన్నాని యత్ర రాజా యుధిష్ఠిరః ॥ 44 ॥ 4-31-44 (29653)
ధర్మాశ్చ తత్ర సర్వైస్తు సేవితాశ్చ ద్విజాతిభిః।
స్వైఃస్వైర్గుణైశ్చ సంయుక్తా కస్మిన్వర్షే త్రయోదశే ।
దేశే తస్మిన్భవిష్యంతి తత పాండవసంశ్రితే ॥ 45 ॥ 4-31-45 (29654)
సంప్రీతిమాంజనస్తత్ర సంతుష్టః శుచిరవ్యయః।
దేవతాతిథిభూయాంస్తు సర్వభూతానురాగవాన్ ॥ 46 ॥ 4-31-46 (29655)
ఇష్టదానమహోత్సాహా నిత్యం ధర్మపరాయణాః ।
వ్యక్తవాక్యాస్తతస్తాత శుభకల్యాణమంగలాః ॥ 47 ॥ 4-31-47 (29656)
శుభత్విషః శుభేచ్ఛాశ్చ నిత్యతుష్టాః శ్రియాఽన్వితాః ।
భవిష్యంతి జనాస్తత్ర యత్ర రాజా యుధిష్ఠిరః ॥ 48 ॥ 4-31-48 (29657)
నిత్యోత్సవప్రముదితో నిత్యహృష్టః శ్రియా వృతః।
భవిష్యతి నివాసోఽయం యత్ర రాజా యుధిష్ఠిరః ॥ 49 ॥ 4-31-49 (29658)
ధర్మజ్ఞః స తు దుర్జ్ఞేయః సర్వజ్ఞైశ్చ ద్విజాతిభిః।
కింపునః ప్రాకృతైస్తాత పార్థో విజ్ఞాయతే క్వచిత్ ॥ 50 ॥ 4-31-50 (29659)
యస్మిన్సత్యం ధృతిర్దానం పరా శాంతిర్ధ్రువా క్షమా।
హ్రీః శ్రీః కీర్తిః పరం తేజ ఆనృశంస్యమథార్జవం ॥ 51 ॥ 4-31-51 (29660)
తస్మాన్నివాసః పార్థానాం చింత్యతాం యద్బ్రవీమి వః ।
గతిర్వా పరమా తత్ర నోత్సహే వక్తుమన్యథా ॥ 52 ॥ 4-31-52 (29661)
ఏవమేతత్తు సంచింత్య యత్కృత్యం సాధు మన్యసే।
తత్క్షిప్రం కురు కౌరవ్య యద్యేతచ్ఛ్రద్దధాసి మే।
కులస్య హి క్షమం తాత యదహం ప్రబ్రవీమి తే ॥ 53 ॥ ॥ 4-31-53 (29662)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే విరాటపర్వణి గోగ్రహణపర్వణి ఏకత్రింశోఽధ్యాయః ॥ 31 ॥
విరాటపర్వ - అధ్యాయ 032
॥ శ్రీః ॥
4.32. అధ్యాయః 032
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
దుర్యోధనేన కీచకవధస్య భీమసేనకృతత్వసంభావనయా పాండవానాం తత్ర స్థితిసంభావనా ॥ 1 ॥ తథా భీష్మాద్యనుమత్యా సుశర్మణో విరాటనగరంప్రతి ప్రేషణం ॥ 2 ॥ సుశర్మణా విరాటనగరమేత్య దక్షిణభాగే గోగ్రహం ॥ 3 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-32-0 (29663)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-32-0x (3123)
తతః శారద్వతో వాక్యమిత్యువాచ కృతస్తదా।
యుక్తం ప్రాప్తం చ వృద్ధేన పాండవాన్ప్రతి భాపితం ॥ 1 ॥ 4-32-1 (29664)
ధర్మార్థసహితం శ్లక్ష్ణం సర్వం సత్యం సహేతుకం।
తత్రానురూపం భీష్మస్య మమాపి వచనం శృణు ॥ 2 ॥ 4-32-2 (29665)
తేషాం చైవ గతిస్తత్ర ర్నివాసశ్చానుచింత్యతాం ।
నీతిర్విధీయతాం తత్ర సాంప్రతం యా హితా భవేత్ ॥ 3 ॥ 4-32-3 (29666)
నావజ్ఞేయో రిపుస్తాత ప్రాకృతోఽపి బుభూషతా।
కిం పునః పాండవాః శూరా విద్వాంసో బలినస్తథా ॥ 4 ॥ 4-32-4 (29667)
తస్మాత్సత్రం ప్రవిష్టేషు పాండవేషు మహాత్మసు ।
గూఢభావేషు ఛన్నేషు కాలే చోదయమాగతే ॥ 5 ॥ 4-32-5 (29668)
స్వరాష్ట్రే పరరాష్ట్రే చ జ్ఞాతవ్యం బలమాత్మనః ।
ఉదయః పాండవానాం చ ప్రాప్తకాలో న సంశయః ॥ 6 ॥ 4-32-6 (29669)
నివృత్తసమయాః పార్థా మహాత్మానో మహాబలాః ।
మహోత్సాహా భవిష్యంతి పాండవా హ్యమితౌజసః ॥ 7 ॥ 4-32-7 (29670)
తస్మాద్బలం చ కోశం చ నాతిశ్చాపి విధీయతాం।
యథా కాలోదయే ప్రాప్తే సంయక్ తైః సందధామహే ॥ 8 ॥ 4-32-8 (29671)
యత్ర యన్మన్యసే శ్రేయో బుధ్యస్వ బలమాత్మనః ।
నియతం సర్వమిత్రేషు బలవత్స్వబలేషు చ ॥ 9 ॥ 4-32-9 (29672)
సారం ఫల్గు బలం జ్ఞాత్వా మధ్యస్థం చాపి భారత ।
స్వరాష్ట్రపరరాష్ట్రేషు జ్ఞాతవ్యం బలమాత్మనః ॥ 10 ॥ 4-32-10 (29673)
అప్రహృశష్టం ప్రాహృష్టం వా సందధామ తథా పరైః ।
సాంనా దానేన భేదేన దండేన బలికర్మణా ॥ 11 ॥ 4-32-11 (29674)
న్యాయేనాక్రంయ చ పరాన్బలాచ్చానంయ దుర్బలాన్ ।
సాంత్వయిత్వా చ మిత్రాణి బలం చాభాష్యతాం సుఖం ॥ 12 ॥ 4-32-12 (29675)
స్వకోశబలసంవృద్ధః సంయక్సిద్ధిమవాప్స్యసి ।
యోత్స్యసే చాపి బలిభిరరిభిః ప్రత్యుపస్థితైః।
అన్యైస్త్వం పాండవైర్వాఽపి హీనైః స్వబలవాహనైః ॥ 13 ॥ 4-32-13 (29676)
ఏవం సర్వం వినిశ్చిత్య వ్యవహర్తాసి న్యాయతః।
యథాకాలం మనుష్యేంద్ర చిరం సుఖమవాప్స్యసి ॥ 14 ॥ 4-32-14 (29677)
భీష్మాద్రోణకృపైరుక్తే కర్ణదుఃశాసనాదిభిః।
తతో దుర్యోధనో వాక్యం శ్రుత్వా తేషాం మహాత్మనాం ।
ముహూర్తమనుసంచింత్య సచివానిదమబ్రవీత్ ॥ 15 ॥ 4-32-15 (29678)
శ్రుతమేతన్మయా పూర్వం కథాసు జనసంసది।
ధీరాణాం శాస్త్రవిదుషాం ప్రాజ్ఞానాం మతినిశ్చయే ।
కృతినాం సారఫల్గుత్వే జానామి నయచక్షుషా ॥ 16 ॥ 4-32-16 (29679)
సత్వే బాహుబలే ధైర్యే ప్రాణే శారీరసంభవే।
సాంప్రతం మానుషే లోకే సదైత్యనరరాక్షసే ॥ 17 ॥ 4-32-17 (29680)
చత్వారస్తు నరవ్యాఘ్రా బలే శక్రోపమా భువి।
ఉత్తమాః ప్రాణినాం తేషాం నాస్తి కశ్చిద్బలే మమః ॥ 18 ॥ 4-32-18 (29681)
బలదేవశ్చ భీమశ్చ మద్రరాజశ్చ వీర్యవాన్ ।
చతుర్థః కీచకస్తేషాం పంచమం నానుశుశ్రుమః ॥ 19 ॥ 4-32-19 (29682)
అన్యోన్యానంతరబలాః పరస్పరజయైపిణః।
బాహూయుద్ధమభీప్సంతో నిత్యం సంరబ్ధమానసాః ॥ 20 ॥ 4-32-20 (29683)
తేనాహమవగచ్ఛామి ప్రత్యయేన వృకోదరం।
మనస్యభినివిష్టం మే వ్యక్తం జీవంతి పాండవాః ॥ 21 ॥ 4-32-21 (29684)
తత్రాహం కీచకం మన్యే భీమసేనేన మారితం।
సైరంధ్రీం ద్రౌపదీం మన్యే నాత్ర కార్యా విచారణా ॥ 22 ॥ 4-32-22 (29685)
శంకే కృష్ణానిమిత్తం తు భీమసేనేన కీచకః।
గంధర్వవ్యపదేశేన హతో నిశి మహాబలః ॥ 23 ॥ 4-32-23 (29686)
కో హి శక్తః పరో భీమాత్కీచకం హంతుమోజసా ।
శస్త్రం వినా బాహుబలాత్తథా సర్వాంగచూర్ణనే ॥ 24 ॥ 4-32-24 (29687)
మర్దితుం వా తథా తీవ్రం చర్మమాంసాస్థిచూర్ణనం ।
రూపమన్యత్సమాస్థాయ భీమస్యైతద్విచేష్టితం ॥ 25 ॥ 4-32-25 (29688)
ధ్రువం కృష్ణానిమిత్తం తు భీమసేనేన సూతజాః ।
గంధర్వవ్యపదేశేన హతా నిశి న సంశయః ॥ 26 ॥ 4-32-26 (29689)
పితామహేన యే చోక్తా దేశస్య చ జనస్య చ।
గుణాస్తే మత్స్యరాష్ట్రేషు బహుశోఽపి మయా శ్రుతాః ॥ 27 ॥ 4-32-27 (29690)
విరాటనగరే మన్యే పాండవాశ్ఛన్నచారిణః।
నివసంతి పురే రంయే తత్ర యాత్రా విధీయతాం ॥ 28 ॥ 4-32-28 (29691)
మత్స్యరాష్ట్రం గమిష్యామో గ్రహీష్యామశ్చ గోధనం।
గృహీతే గోధనే నూనం తేఽపి యోత్స్యంతి పాండవాః॥ 29 ॥ 4-32-29 (29692)
అపూర్ణే సమయే చాపి యది పశ్యేమ పాండవాన్।
ద్వాదశాన్యాని వర్షాణి ప్రవేక్ష్యంతి పునర్వనం ॥ 30 ॥ 4-32-30 (29693)
తస్మాదన్యతరేణాపి లాభోఽస్మాకం భవిష్యతి।
కోశవృద్ధిరిహాస్మాకం శత్రూణాం నిధనం భవేత్ ॥ 31 ॥ 4-32-31 (29694)
కథం సుయోధనం గచ్ఛేద్యుధిష్ఠిరభృతః పురా।
ఏతచ్చాపి వదత్యేష మాత్స్యః పరిభవాన్మయి ॥ 32 ॥ 4-32-32 (29695)
తస్మాత్కర్తవ్యమేతద్వై తత్ర యాత్రా విధీయతాం।
ఏతత్సునీతం మన్యేఽహం సర్వేషాం యది రోచతే ॥ 33 ॥ 4-32-33 (29696)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-32-34x (3124)
తతో రాజా త్రిగర్తానాం సుశర్మా రథయూథపః।
పూర్వమాభాష్య కర్ణేన తథా దుఃశాసనేన చ।
ప్రాప్తకాలమిదం వాక్యమువాచ త్వరితో బలీ ॥ 34 ॥ 4-32-34 (29697)
అసకృన్నికృతః పూర్వం మాత్స్యసాల్వేయకేకయైః ।
సూతేనైవ చ మాత్స్యస్య కీచకేన పునః పునః ॥ 35 ॥ 4-32-35 (29698)
బాధితో బంధుభిః సార్ధం బలాద్బలవతా విభో।
స కర్ణమభివీక్ష్యాథ దుర్యోధనమభాషత ॥ 36 ॥ 4-32-36 (29699)
రాష్ట్రం మమాసకృద్రాజన్రాజ్ఞా మాత్స్యేన బాధితం ॥ 37 ॥ 4-32-37 (29700)
ప్రణేతా కీచకస్తస్య బలోత్సిక్తోఽభవన్పురా।
అమర్షీ దుర్జయో జేతా ప్రఖ్యాతబలపౌరుషః ।
స హతస్తత్ర గంధర్వైః పాపకర్మా నృశంసకృత్ ॥ 38 ॥ 4-32-38 (29701)
తస్మిన్వినిహతే రాజన్హీనదర్పో నిరాశ్రయః।
భవిష్యతి నిరుత్సాహో విరాట ఇతి మే మతిః ॥ 39 ॥ 4-32-39 (29702)
తత్ర యాత్రా మమ మతా యది తే రోచతేఽనఘ।
కౌరవాణాం చ సర్వేషాం కర్ణస్య చ మహాత్మనః ॥ 40 ॥ 4-32-40 (29703)
ఏతత్కార్యమహం మన్యే పరమాత్యయికం మహత్।
రాష్ట్రం తస్యాభియాస్యామో ధనధాన్యసమాకులం ॥ 41 ॥ 4-32-41 (29704)
ఆదదామోఽస్య రత్నాని వివిధాని వసూని చ।
గ్రామాన్రాష్ట్రాణి వా తస్య హరిష్యామో విభాగశః ॥ 42 ॥ 4-32-42 (29705)
అథవా గోసహస్రాణి బహూని శుభదర్శన।
వివిధాని హరిష్యామః ప్రతీపీడ్య పురం బలాత్ ॥ 43 ॥ 4-32-43 (29706)
కౌరవైః సహ సంగమయ త్రిగర్తైశ్చ విశాంపతే।
గాస్తస్యాపహరిష్యామః సహ సర్వైర్మహారథైః ॥ 44 ॥ 4-32-44 (29707)
సంధిం వా తేన కృత్వా తు నిబధ్నీమోఽస్య పౌరుషం।
హత్వా చాస్య చమూం కృత్స్నాం వశమేవానయామహే ॥ 45 ॥ 4-32-45 (29708)
తం వశే న్యాయతః కృత్వా సుఖం వత్స్యామహే వయం।
భవతాం బలవృద్ధిశ్చ భవిష్యతి న సంశయః ॥ 46 ॥ 4-32-46 (29709)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-32-47x (3125)
తచ్ఛ్రుత్వా వచనం తస్య కర్ణో రాజానమబ్రవీత్ ॥ 47 ॥ 4-32-47 (29710)
సూక్తం సుశర్మణా వాక్యం ప్రాప్తకాలమిదం వచః।
తస్మాత్క్షిప్రం వినిర్యామో యోజయిత్వా వరూథినీం ॥ 48 ॥ 4-32-48 (29711)
యదేతత్తేఽభిరుచితం మమ చైతద్ధి రోచతే।
ప్రవిభజ్య చ సైన్యాని యథా వా మన్యతే భవాన్ ॥ 49 । 4-32-49 (29712)
ప్రజ్ఞావాన్కులవృద్ధశ్చ సర్వేషాం నః పితామహః।
ఆచార్యశ్చ కృపో విద్వాఞ్శకునిశ్చాపి సౌబలః ॥ 50 ॥ 4-32-50 (29713)
మన్యంతే తే యథా సర్వే తథా యాత్రా విధీయతాం।
సంమంత్ర్య చాశు గచ్ఛామః సాధనార్థం మహీపతే ॥ 51 ॥ 4-32-51 (29714)
కింను నః పాండవైః కార్యం హీనార్థబలపౌరుషైః।
అత్యంతం హి ప్రనష్టాస్తే ప్రాప్తా వాఽపి యమక్షయం ॥ 52 ॥ 4-32-52 (29715)
తద్భవాంశ్చతురంగేణ బలేన మహతా వృతః।
విరాటనగరం యాతు సర్వసైన్యేన భారత।
ఆదాస్యామోఽథ గాస్తస్య వివిధాని వసూని చ ॥ 53 ॥ 4-32-53 (29716)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-32-54x (3126)
తతో దుర్యోధనో రాజా వచః శ్రుత్వా తు తస్య తత్।
వైకర్తనస్య కర్ణస్య క్షిప్రమాజ్ఞాపయత్స్వయం।
శాసనే నిత్యయుక్తం తు దుఃశాసనమనంతరం ॥ 54 ॥ 4-32-54 (29717)
దుర్యోధన ఉవాచ। 4-32-55x (3127)
సహ వృద్ధైస్తు సంమంత్ర్య క్షిప్రం యోజయ వాహినీం।
యథోద్దేశం తు గచ్ఛామః సహితాః సర్వకౌరవైః ॥ 55 ॥ 4-32-55 (29718)
సుశర్మా తు యథోద్దిష్టం దేశం యాతు మహారథః।
త్రిగర్తైః సహితః సర్వైః ప్రఖ్యాతబలపౌరుషైః।
ప్రాగేవ హి సుసంయత్తో విరాటనగరం ప్రతి ॥ 56 ॥ 4-32-56 (29719)
జఘన్యతో వయం తత్ర యాస్యామో దివసాంతరే।
విషయం మత్స్యరాజస్య సుసమృద్ధం సుసంహితం ॥ 57 ॥ 4-32-57 (29720)
సుశర్మణా గృహీతే తు మత్స్యరాజస్య గోధనే।
విరాటః సైన్యమాదాయ త్రిగర్తైః సహ యోత్స్యతి ॥ 58 ॥ 4-32-58 (29721)
అపరం దివసం గాస్తు తత్ర గృహ్ణంతు కౌరవాః।
గవార్థే పాండవాస్తత్ర యోత్స్యంతి కురుభిః సహ ॥ 59 ॥ 4-32-59 (29722)
తథా గత్వా యథోద్దేశం విరాటనగరాంతికే।
క్షిప్రం గోష్ఠం సమాసాద్య గృహ్ణంతు విపులం ధనం ॥ 60 ॥ 4-32-60 (29723)
గవాం శతసహస్రాణి శ్రీమంతి గుణవంతి చ।
వయమస్య నిగృహ్ణీమో ద్విధా కృత్వా చ వాహినీం ॥ 61 ॥ 4-32-61 (29724)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-32-62x (3128)
తే స్మ గత్వా యథోద్దిష్టం దేశం మత్స్యమహీపతేః।
సంనద్ధా రథినః సర్వే సపతాకా బలోత్కటాః।
ప్రతివైరం చికీర్షంతో గోషు గృద్ధా మహాబలాః ॥ 62 ॥ 4-32-62 (29725)
ఆదత్త గాః సుశర్మాఽథ కృష్ణపక్షస్య చాష్టమీం ॥ 63 ॥ 4-32-63 (29726)
అపరే దివసే సర్వే రాజన్సంభూయ కౌరవాః।
నవంయాం తే న్యగృహ్ణంత గోకులాని సహస్రశః।
కౌరవాస్తు మహావీర్యా మత్స్యానాం విషయాంతరే ॥ 64 ॥ ॥ 4-32-64 (29727)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే విరాటపర్వణి గోగ్రహణపర్వణి ద్వాత్రింశోఽధ్యాయః ॥ 32 ॥
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Footnotes
4-32-31 తస్మాదనంతరేణాపి లాభోఽస్మాకమితి ధo పాఠః। తస్మాత్ గోగ్రహణాత అనంతరేణ యుద్ధాయాగతపాండవదర్శనేన ॥ 31 ॥ 4-32-32 యుధిష్ఠిరభృతః యుధిష్ఠిరో భృతో యేన విరాటేనేతి బహువ్రీహిః ॥ 32 ॥ 4-32-63 కృష్ణపక్షస్య సప్తమీమితి అష్టభ్యాం తేఽన్యగృహ్ణంతేతి చo థo పాఠః ॥ 63 ॥ 4-32- 64 విషయాంతరే ఉత్తరభాగే ॥ 64 ॥విరాటపర్వ - అధ్యాయ 033
॥ శ్రీః ॥
4.33. అధ్యాయః 033
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
గోపైర్దుతౄతరమాద్రుత్య విరాటంప్రతి సుశర్మణా గోగహణనివేదనం ॥ 1 ॥ విరాటాదిభిర్యుద్ధాయ నిర్గమోద్యమః ॥ 2 ॥ యుధిష్ఠిరేణ విరాటంప్రతి స్వేషాం యుద్ధకౌశలనివేదనేన భ్రాతృభిః సహ సమరాభియానం ॥ 3 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-33-0 (29728)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-33-0x (3129)
తతస్తేషాం మహారాజ తత్రైవామితతేజసాం।
ఛద్మలింగప్రవిష్టానాం పాండవానాం మహాత్మనాం ॥ 1 ॥ 4-33-1 (29729)
వ్యతీతః సమయః సంయగ్విరాటనగరే సతాం।
కుర్వతాం తస్య కర్మాణి వీరాటస్య మహీపతేః ॥ 2 ॥ 4-33-2 (29730)
కీచకే తు హతే రాజా విరాటః పరవీరహా।
పరాం సంభావనాం చక్రే కుంతీపుత్రే యుధిష్ఠిరే ॥ 3 ॥ 4-33-3 (29731)
తతస్త్రయోదశస్వాంతే తస్య వర్షస్య భారత।
శుశర్మణా గృహీతం తు గోధనం తరసా బహు ॥ 4 ॥ 4-33-4 (29732)
తతః శబ్దో మహానాసీద్రేణుశ్చ దివమస్పృశత్।
శంఖదుందుభిఘోషశ్చ భేరీణాం చ మహాస్వనః।
గవాశ్వరథనాగానాం నిశ్వనశ్చ పదాతినాం ॥ 5 ॥ 4-33-5 (29733)
ఏవం తైస్త్వభినిర్యాయ మత్స్యరాజస్య గోధనే।
త్రిగర్తైర్గృహ్యమాణే తు గోపాలాః ప్రత్యషేధయన్ ॥ 6 ॥ 4-33-6 (29734)
అథ త్రిగర్తా బహవః పరిగృహ్య ధనం బహు ।
పరిక్షిప్య హయైః శీఘ్రై రథవ్రాతైశ్చ భారత।
గోపాలాన్ప్రత్యయుధ్యంత రణే కృత్వా జయే ధృతిం ॥ 7 ॥ 4-33-7 (29735)
తే హన్యమానా బహుభిః ప్రాసతోమరపాణిభిః ।
గోపాలా గోకులే భక్తా వారయామాసురోజసా ॥ 8 ॥ 4-33-8 (29736)
పరశ్వథైశ్చ ముసలైర్భిండిపాలైశ్చ ముద్గరైః।
గోపాలాః కర్షణైశ్చిత్రైర్జఘ్నురశ్వాన్సమంతతః ॥ 9 ॥ 4-33-9 (29737)
తే హన్యమానాః సంక్రుద్ధాస్త్రిగర్తా రథయోధినః ।
విసృజ్య శరవర్షణి గోపానద్రావయన్బలాత్ ॥ 10 ॥ 4-33-10 (29738)
హన్యమానేషు గోపేషు విముఖేషు విశాంపతే।
తతో యువానః సంభీతాః శ్వసంతో రేణుగుంఠితాః ॥ 11 ॥ 4-33-11 (29739)
జవేన మహతా చైవ గోపాలాః పురమావ్రజన్।
విరాటనగరం ప్రాప్య నరా రాజానమబ్రువన్ ॥ 12 ॥ 4-33-12 (29740)
సభాయాం రాజశార్దూలమాసీనం పాండవైః సహ।
శూరైః పరివృతం యోధైః కుండలాంగదధారిభిః ॥ 13 ॥ 4-33-13 (29741)
సద్భిశ్చ పండితైః సార్ధం మంత్రిభిశ్చాపి సంవృతం ।
దృష్ట్వా శీఘ్రం తు గోపాలా విరాటమిదమబ్రవన్ ॥ 14 ॥ 4-33-14 (29742)
అస్మాన్యుధి వినిర్జిత్య పరిభూయ సబాంధవాన్।
షష్టిం గవాం సహస్రాణి త్రిగర్తాః కాలయంతి ।
తా నివర్తయ రాజేంద్ర మా నేశుః పశవస్తవ ॥ 15 ॥ 4-33-15 (29743)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-33-16x (3130)
శ్రుత్వా తు వచనం తేషాం గోపాలానామరిందమః।
స రాజా మహతీం సేనాం మాత్స్యానాం సమవాహయత్।
రథనాగాశ్వకలిలాం పత్తిధ్వజసమాకులాం ॥ 16 ॥ 4-33-16 (29744)
రాజానో రాజపుత్రాశ్చ తనుత్రాణ్యథ భేజిరే।
భానుమంతి వివాతాని సూపసేవ్యాని భాగశః ॥ 17 ॥ 4-33-17 (29745)
పృథక్కాంచనసన్నాహాన్రథేష్వశ్వానయోజయన్ ।
ఉత్కృష్య పాశాన్మౌర్వీణాం శూరాశ్చాపేష్వయోజయన్ ॥ 18 ॥ 4-33-18 (29746)
దృఢమాయసగర్భం తు కవచం తప్తకాంచనం ।
విరాటస్య ప్రియో భ్రాతా శతానీకోఽభ్యహారయత్ ॥ 19 ॥ 4-33-19 (29747)
సర్వభారసహం వర్మ కల్యాణపటలం దృఢం।
శతానీకాదవరజో మదిరాక్షోఽభ్యహారయత్ ॥ 20 ॥ 4-33-20 (29748)
ఉత్సేధే యస్య పద్మాని శతం సౌగంధికాని చ।
మృష్టహాటకపర్యంతం సూర్యదత్తోఽభ్యహారయత్ ॥ 21 ॥ 4-33-21 (29749)
దృఢమాయసగర్భం చ శ్వేతం రుక్మపరిష్కృతం।
విరాటస్య సుతో జ్యేష్ఠో వీరః శంఖోఽభ్యహారయత్ ॥ 22 ॥ 4-33-22 (29750)
శతసూర్యం శతావర్తం శతబిందు శతాక్షిమత్।
అభేద్యకల్పం మత్స్యానాం రాజా కవచమాహరత్ ॥ 23 ॥ 4-33-23 (29751)
తతో నానాతనుత్రాణి స్వానిస్వాని మహాబలాః।
యుయుత్సవోఽభ్యనహ్యంత దేవకల్పాః ప్రహారిణః ॥ 24 ॥ 4-33-24 (29752)
సోపస్కరేషు శుభ్రేషు మహత్సు చ మహారథాః ।
పృథక్కాంచనసన్నాహాన్రథేష్వశ్వానయోజయన్ ॥ 25 ॥ 4-33-25 (29753)
సూర్యచంద్రప్రతీకాశే మణిహేమవిభూషితే।
మహాప్రమాణం మత్స్యస్య ధ్వజముచ్ఛ్రియతే రథే ॥ 26 ॥ 4-33-26 (29754)
ధ్వజాన్బహువిధాకారాన్సౌవర్ణాన్హేమమాలినః।
యథాస్వం క్షత్రియాః శూరా రథేషు సమయోజయన్ ॥ 27 ॥ 4-33-27 (29755)
రథేషు యుజ్యమానేషు కంకో రాజానమబ్రవీత్ ।
మయా హ్యస్రం చతుర్వర్గమవాప్తమృషిసత్తమాత్ ॥ 28 ॥ 4-33-28 (29756)
దంశితో రథమాస్థాయ పదం నిర్యాంయహం గవాం।
అయం చ బలవాంఛరో వలలో దృశ్యతేఽనఘ ॥ 29 ॥ 4-33-29 (29757)
గోసంఖ్యమశ్వబంధం చ సంయోజయ రథేషు వైః।
నైతేన జాతు యుధ్ద్యేయుర్గవార్థమితి మే మతిః ॥ 30 ॥ 4-33-30 (29758)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-33-31x (3131)
అథ మాత్స్యోఽబ్రవీద్రాజా శతానీకం జఘన్యజం।
కంకశ్చ వలలః సూదో దామగ్రంథిశ్చ వీర్యవాన్ ॥ 31 ॥ 4-33-31 (29759)
తంత్రిపాలశ్చ గోసంఖ్యో యథా తే పురుషర్షభాః ।
శూరాః సువీరాః పురుషా నాగరాజవరోపమాః ।
యుద్ధ్యేయురితి మే బుద్ధిర్వర్తతే నాత్ర సంశయః ॥ 32 ॥ 4-33-32 (29760)
ఏతేపామపి దీయంతాం రథా ధ్వజపతాకినః।
కవచాని విచిత్రాణి దృఢాని చ లఘూని చ ॥ 33 ॥ 4-33-33 (29761)
ప్రతిముంచంతు గాత్రేషు దీయంతామాయుధాని చ ।
నేమే జాతు న యుద్ధ్య్రేయురితి మే ధీయతే మతిః ॥ 34 ॥ 4-33-34 (29762)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-33-35x (3132)
తచ్ఛ్రుత్వా నృపతేర్వాక్యం శీఘ్రం త్వరితమానసః।
శతానీకః స పార్థభ్యో రథాన్రాజన్సమాదిశత్ ॥ 35 ॥ 4-33-35 (29763)
సహదేవాయ రాజ్ఞే చ భీమాయ నకులాయ చ।
తాందృష్ట్వా సహసా సూతా రాజభక్తిపురస్కృతాః ॥ 36 ॥ 4-33-36 (29764)
నిర్దిష్టా నరదేవేన రథాంఛీఘ్రమయోజయన్।
కవచాని విచిత్రాణి నవాని చ దృఢాని చ॥ 37 ॥ 4-33-37 (29765)
విరాటః ప్రదదౌ యాని తేషామక్లిష్టకర్మణాం।
తాన్యాముచ్య శరీరేషు దంశితాస్తే మహారథాః ॥ 38 ॥ 4-33-38 (29766)
తరస్వినశ్ఛన్నరూపాః సర్వశస్త్రవిశారదాః ।
రథాన్హేమపరిష్కారాన్సమాస్థాయ మహారథాః।
పాండవా నిర్యయుర్హృష్టా దంశితా రాజసత్తమ ॥ 39 ॥ 4-33-39 (29767)
విరాటమన్వయుః పశ్చాత్సహితాః కురుపుంగవాః।
చత్వారో భ్రాతరః శూరాః పాండవాః సత్యవిక్రమాః ॥ 40 ॥ 4-33-40 (29768)
దీర్ఘానాం చ దృఢానాం చ ధనుషాం తే యథాబలం।
ఉత్కృష్య పాశాన్మౌర్వీణాం వీరాశ్చాపేష్వయోజయన్ ॥ 41 ॥ 4-33-41 (29769)
తతః సువాససః సర్వే వీరాశ్చందనరూషితాః ।
చోదితా నరదేవేన క్షిప్రమశ్వానచోదయన్ ॥ 42 ॥ 4-33-42 (29770)
తే హయా హేమసంచ్ఛన్నా బృహంతః సాధువాహినః ।
చోదితాః ప్రత్యదృశ్యంత పత్రిణామివ పంక్తయః ॥ 43 ॥ 4-33-43 (29771)
భీమరూపాశ్చ మాతంగాః ప్రభిన్నకరటాముఖాః।
స్వారూఢా యుద్ధకుశలైర్మహామాత్రాధిరోహితాః ॥ 44 ॥ 4-33-44 (29772)
క్షరంత ఇవ జీమూతాః సుదంతాః షాష్టిహాయనాః ।
రాజానమన్వయుః పశ్చాత్క్రామంత ఇవ పర్వతాః ॥ 45 ॥ 4-33-45 (29773)
దృఢాయుధజనాకీర్ణం రథాశ్వగజసంకులం ।
తద్బలాగ్రం విరాటస్య శక్రస్యేవ తదా బభౌ ॥ 46 ॥ 4-33-46 (29774)
తం ప్రయాంతం మహారాజ నినీషంతం గవాం పదం।
విశారదానాం వైశ్యానాం ప్రకృష్టానాం తదా నృప ॥ 47 ॥ 4-33-47 (29775)
వింశతిస్తు సహస్రాణి నరాణామనుయాయినాం।
అష్టౌ రథసహస్రాణి దశ నాగశతాని చ ।
వింశచ్చాశ్వసహస్రాణి మాత్స్యానాం త్వరితం యయుః ॥ 48 ॥ 4-33-48 (29776)
తదనీకం విరాటస్య శుశుభేఽతీవ భారత।
వసంతే బహుపుష్పాఢ్యం కాననం చిత్రితం యథా ॥ 49 ॥ ॥ 4-33-49 (29777)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే విరాటపర్వణి గోగ్రహాణపర్వణి త్రయస్త్రింశోఽధ్యాయః ॥ 33 ॥
విరాటపర్వ - అధ్యాయ 034
॥ శ్రీః ॥
4.34. అధ్యాయః 034
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
విరాటసుశర్మసైన్యయౌర్యుద్ధం ॥ 1 ॥ యుధిష్ఠిరాదినిహతానాం పరిసహ్ఖ్యానం ॥ 2 ॥ విరాటసుశర్మణోర్యుద్ధం ॥ 3 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-34-0 (29778)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-34-0x (3133)
నిర్యాయ నగరాచ్ఛూరా వ్యూఢానీకాః ప్రహారిణః।
త్రిగర్తానస్పృశన్మాత్స్యాః మూర్యేఽస్తంగమితే సతి ॥ 1 ॥ 4-34-1 (29779)
తే త్రిగర్తాశ్చ మాత్స్యాశ్చ వ్యూఢానీకాః ప్రహారిణః।
అన్యోన్యమభివర్తంతే గోషు గృద్ధా మహాబలాః ॥ 2 ॥ 4-34-2 (29780)
భీమాశ్చ మత్తమాతంగాస్తోమరాంకుశచోదితాః।
గ్రామణీయైః సమారూఢాః కుశలైర్హస్తిసాదిభిః ॥ 3 ॥ 4-34-3 (29781)
తేషాం సమాగమో ఘోరస్తుములో రోమహర్షణః।
ఘ్నతాం పరస్పరం రాజన్యమరాష్ట్రవివర్ధనః ॥ 4 ॥ 4-34-4 (29782)
దేవాసురసమో రాజన్నాసీత్సూర్యేఽబలంబతి ।
పదాతిరథనాగేంద్రహయారోహబలౌఘవాన్ ॥ 5 ॥ 4-34-5 (29783)
అన్యోన్యమభ్యాపతతాం నిఘ్నతాం చేతరేతరం ।
ఉదతిష్ఠద్రజో భౌమం న ప్రాజ్ఞాయత కించన ॥ 6 ॥ 4-34-6 (29784)
పక్షిణశ్చాపతన్భూమౌ సైన్యేన రజసా వృతాః ।
ఇషుభిర్వ్యతిసర్పద్భిరాదిత్యోఽంతరధీయత ॥ 7 ॥ 4-34-7 (29785)
ఖద్యోతైరివ సంయుక్తమంతరిక్షమజాయత॥ 8 ॥ 4-34-8 (29786)
రుక్మపృష్ఠాని చాపాని విచేరుర్విద్యుతో యథా ।
నర్దతాం లోకవీరాణాం సవ్యం దక్షిణమస్యతాం ॥ 9 ॥ 4-34-9 (29787)
రథా రథైః సమాజగ్ముః పత్తయశ్చ పదాతిభిః ।
సాదినః సాదిభిర్జగ్ముర్గజైశ్చాపి మహాగజాః ॥ 10 ॥ 4-34-10 (29788)
అసిభిః పట్టసైశ్చాపి శక్తిభిస్తోమరైరపి ।
సంరబ్ధాః సమరే యోధా నిజఘ్నురితరేతరం ॥ 11 ॥ 4-34-11 (29789)
నిఘ్నంతః సమరేఽన్యోన్యం హృష్టాః పరిఘపాణయః ।
న శేకురతిసంక్రుద్ధాః శూరాః కర్తుం పరాఙ్భుఖం ॥ 12 ॥ 4-34-12 (29790)
రక్తాధరోష్ఠం సునసం క్లృప్తశ్మశ్రు స్వలంకృతం।
అదృశ్యత శిరశ్ఛిన్నం రజోవిధ్వస్తకుండలం ॥ 13 ॥ 4-34-13 (29791)
దృశ్యంతే తత్ర గాత్రాణి వీరైశ్ఛిన్నాని సర్వశః ।
సాలస్కంధనికాశాని క్షత్రియాణా మహామృధే ॥ 14 ॥ 4-34-14 (29792)
నాగభోగనికాశైశ్చ బాహుభిశ్చందనోక్షితైః।
ఆకీర్ణా వసుధా తత్ర శిరోభిశ్చ సకుండలైః ॥ 15 ॥ 4-34-15 (29793)
యథా వా వాససీ శ్లక్ష్ణే మహారజతరంజితే।
బిభ్రతీ యువతీ శ్యామా తద్వద్భాతి వసుంధరా ॥ 16 ॥ 4-34-16 (29794)
ఉపాశాంయద్రజో భౌమం రుధిరేణ ప్రవర్షతా।
కశ్మలం ప్రావిశద్ధోరం నిర్మర్యాదమవర్తత ॥ 17 ॥ 4-34-17 (29795)
యుధిష్ఠిరోఽపి ధర్మాత్మా భ్రాతృభిః సహితస్తదా।
వ్యూహం కృత్వా విరాటస్య అన్వయుధ్యత పాండవః ॥ 18 ॥ 4-34-18 (29796)
ఆత్మానం శ్యేనవత్కృత్వా తుండమాసీద్యుధిష్ఠిరః।
పక్షౌం యమౌ చ భవతః పుచ్ఛమాసీద్వృకోదరః ॥ 19 ॥ 4-34-19 (29797)
సహస్రం న్యహనత్తత్ర కుంతీపుత్రో యుధిష్ఠిరః।
భీమసేనస్తు సంక్రుద్ధః సర్వశస్త్రభృతాంవరః ।
ద్విసహస్రం రథాన్వీరః పరలోకం ప్రవేశయత్ ॥ 20 ॥ 4-34-20 (29798)
నకులస్త్రిశతం జఘ్నే సహదేవశ్చతుఃశతం ।
శతానీకః శతం జఘ్నే మదిరాశ్వశ్చతుఃశతం ॥ 21 ॥ 4-34-21 (29799)
ప్రహృష్టాం మహతీం సేనాం త్రిగర్తానాం మహాబలౌ ।
ఆర్చ్ఛతాం బహుసంరబ్ధౌ కేశాకేశి రథారథి ॥ 22 ॥ 4-34-22 (29800)
లక్షయిత్వా త్రిగర్తానాం తౌ ప్రవిష్టౌ మహాచమూం।
జగ్మతుః సూర్యదత్తశ్చ వలలశ్చాపి పృష్ఠతః ॥ 23 ॥ 4-34-23 (29801)
శంఖో విరాటపుత్రశ్చ మహేష్వాసో మహాబలః।
వినిఘ్నన్సమరే శూరాన్ప్రవివేశ మహాచమూం ॥ 24 ॥ 4-34-24 (29802)
విరాటస్తత్ర సంగ్రామే హత్వా పంచశతం రథాన్।
కుంజరాణాం శతం చైవ సహస్రం వాజినాం తథా ॥ 25 ॥ 4-34-25 (29803)
చరన్స వివిధాన్మార్గాన్రథేన రథినాంవరః।
త్రిగర్తానాం సుశర్మాణమార్చ్ఛద్రుక్మరథం రణే ॥ 26 ॥ 4-34-26 (29804)
తౌ తు ప్రాహరతాం తత్ర మహేష్వాసౌ మహాబలౌ ।
అన్యోన్యమభినిఘ్నంతౌ గోషు గోవృషభావివ ॥ 27 ॥ 4-34-27 (29805)
రాజసింహౌ సుసంరబ్ధౌ విరేజతురమర్షణౌ।
కృతాస్రౌ నిశితైర్బాణైరసిశక్తిపరశ్వథైః ॥ 28 ॥ 4-34-28 (29806)
తతో రథాభ్యాం రథినౌ వ్యతీయాతాం సమంతతః ।
శరాన్ససృజతుః శీఘ్రం తోయధారా ఘనావివ ॥ 29 ॥ 4-34-29 (29807)
అన్యోన్యమభిసంరబ్ధౌ దంతాభ్యామివ కుంజరౌ।
కృతాస్త్రౌ నిశితైర్బాణైర్దారయామాసతూ రణే ॥ 30 ॥ 4-34-30 (29808)
మాత్స్యో రాజా సుశర్మాణం వివ్యాధ నిశితైః శరైః ।
పంచభిః పంచభిర్బాణైర్వివ్యాధ చతురో హయాన్ ॥ 31 ॥ 4-34-31 (29809)
ద్వాభ్యాం సూతం చ వివ్యాధ కేతుం చ త్రిభిరాశుగైః ।
తథైవ మాత్స్యరాజం తు సుశర్మా యుద్ధదుర్మదః ।
పంచాశద్భిః శితైర్బాణైవివ్యాధ పరమాస్త్రవిత్ ॥ 32 ॥ 4-34-32 (29810)
తయోర్బలాని రాజేంద్ర సమస్తాని మహారణే।
నాజానంత తదాఽన్యోన్యం ప్రదోషే రజసా వృతే ॥ 33 ॥ ॥ 4-34-33 (29811)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే విరాటపర్వణి గోగ్రహణపర్వణి చతుస్త్రింశోఽధ్యాయః ॥ 34 ॥
విరాటపర్వ - అధ్యాయ 035
॥ శ్రీః ॥
4.35. అధ్యాయః 035
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
సుశర్మణా యుద్ధే విరాటస్య గ్రహణం ॥ 1 ॥ భీమేన యుధిష్ఠిరచోదనయా విరాటస్య మోచనపూర్వకం సుశర్మణో బంధనం ॥ 2 ॥ యుధిష్ఠిరేణ కరుణయా సుశర్మణో విమోక్షణం ॥ 3 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-35-0 (29812)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-35-0x (3134)
తమసాఽభిప్లుతే లోకే రజసా చైవ భారత।
వ్యతిష్ఠంత ముహూర్తం తే వ్యూఢానీకాః ప్రహారిణం ॥ 1 ॥ 4-35-1 (29813)
తతోఽంధకారం ప్రణుదన్నుదతిష్ఠన్నిశాకరః।
కుర్వాణో విమలాం రాత్రిం దర్శయన్క్షత్రియాన్రణే ॥ 2 ॥ 4-35-2 (29814)
తతః ప్రకాశమాసాద్య పునర్యుద్ధమవర్తత।
ఘోరరూపం తదా తేషామవేక్ష్య తు పరస్పరం ॥ 3 ॥ 4-35-3 (29815)
తథైవ తేషాం తుములాని తాని క్రుద్ధాని చాన్యోన్యమభిద్రవంతి।
గదాసిపట్టైశ్చ పరశ్వథైశ్చ ప్రాసైశ్చ తీక్ష్ణాగ్రసుధౌతధారైః ॥ 4 ॥ 4-35-4 (29816)
బలం తు మాత్స్యస్య బలేన రాజా సర్వం త్రిగర్తాధిపతిః సుశర్మా।
ప్రమథ్య జిత్వా చ నిపీడ్య మత్స్యాన్విరాటమోజస్వినమభ్యధావత్ ॥ 5 ॥ 4-35-5 (29817)
మత్తావివ వృషౌ తౌ తు గజావివ మదోద్ధతౌ ।
సింహావివ గజగ్రాహౌ శక్రవృత్రావివోద్ధతౌ ॥ 6 ॥ 4-35-6 (29818)
ఉభౌ తుల్యబలోత్సాహావుభౌ తుల్యపరాక్రమౌ।
ఉభౌ తుల్యాస్రవిక్షేపావుభౌ యుద్ధవిశారదౌ ॥ 7 ॥ 4-35-7 (29819)
తౌ నిహత్య పృథగ్ధుర్యానుభయోః పార్ష్ణిసారథీ ।
ఆస్తాం తుల్యధనుర్గ్రాహౌ కృష్ణకంసావివోద్ధతౌ ॥ 8 ॥ 4-35-8 (29820)
తతః సుశర్మా త్రైగర్తః సహ భ్రాత్రా సువర్మణా।
అభ్యద్రవన్మత్స్యరాజం రథవ్రాతేన సర్వశః ॥ 9 ॥ 4-35-9 (29821)
తతో రథాభ్యాం ప్రస్కంద్య భ్రాతరౌ క్షత్రియర్షభౌ।
గదాపాణీ సుసంరబ్ధౌ సమభ్యద్రవతాం జవాత్ ॥ 10 ॥ 4-35-10 (29822)
సుశర్మా పరవీరఘ్నో బలవాన్వీర్యవాన్గదీ।
విరథం మత్స్యరాజానం జీవగ్రాహమథాగ్రహీత్ ॥ 11 ॥ 4-35-11 (29823)
తమున్మథ్య సుశర్మా తు యువతీమివ కాముకః।
స్యందనం స్వం సమారోప్య ప్రయయౌ భీమవిక్రమః ॥ 12 ॥ 4-35-12 (29824)
తస్మిన్గృహీతే విరథే విరాటే బలవత్తరే।
బలం సర్వం విభగ్నం తన్నిరుత్సాహం నిరాశకం ॥ 13 ॥ 4-35-13 (29825)
ప్రాద్రవంత భయాన్మాత్స్యాస్త్రిగర్తైరర్దితా రణే ।
విదిక్షుః దిక్షు సర్వాసు పలాయంతి చ యాంతి చ ॥ 14 ॥ 4-35-14 (29826)
తేషు విద్రాంవ్యమాణేషు కుంతీపుత్రో యుధిష్ఠిరః।
అభ్యభాషత ధర్మాత్మా భిమసేనమరిందమం ॥ 15 ॥ 4-35-15 (29827)
మాత్స్యరాజస్త్రిగర్తేన పరామృష్టః సుశర్మణా।
తం మోక్షయ మహాబాహీ మా గమద్ద్విషతాం వశం ॥ 16 ॥ 4-35-16 (29828)
భీమసేనః మహాబాహో గృహీతం తు సుశర్మణా।
త్రాయస్వ మోచయ క్షిప్రమస్మత్ప్రీతికరం నృపం ॥ 17 ॥ 4-35-17 (29829)
ఉషితాః స్మ సుఖం సర్వే సర్వకామైః సుపూజితాః।
భీమసేన త్వయా కార్యా తస్య వాతస్య నిష్కృతిః ॥ 18 ॥ 4-35-18 (29830)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-35-19x (3135)
తం తథావాదినం తత్ర భీమసేనో మహాబలః।
అభ్యభాషత దుర్ధర్షో రణమధ్యే యుధిష్ఠిరం ॥ 19 ॥ 4-35-19 (29831)
అహమేనం పరిత్రాస్యే శాసనాత్తవ పార్థివ।
పశ్యేదం సుమహత్కర్మ యుధ్యతో మమ శత్రుభిః ॥ 20 ॥ 4-35-20 (29832)
స్వబాహుబలమాశ్రిత్య పరేషామసమం రణే।
ఏకాంతమాశ్రితో రాజంస్తిష్ఠ త్వం భ్రాతృభిః సహ ॥ 21 ॥ 4-35-21 (29833)
అయం వృక్షో మహాశాఖో గిరిమాత్రో వనస్పతిః।
అహమేనం సమారుజ్య పోథయిష్యామి శాత్రవాన్ ॥ 22 ॥ 4-35-22 (29834)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-35-23x (3136)
తం మత్తమివ మాతంగం వీక్షమాణం వనస్పతిం।
అబ్రవీద్భ్రాతరం వీరం ధర్మరాజో యుధిష్ఠిరః ॥ 23 ॥ 4-35-23 (29835)
భీమ మా సాహసం కార్షీస్తిష్ఠత్వేష వనస్పతిః ॥ 24 ॥ 4-35-24 (29836)
మా త్వాం వృక్షేణ కర్మాణి కుర్వంతమతిమానుషం ।
జనాః సమవబుధ్యేరన్భీమోఽయమితి భారత ॥ 25 ॥ 4-35-25 (29837)
మా గ్రహీస్త్వమిమం వృక్షం సింహనాదం చ మా నద।
కర్మణా సింహనాదేన విజ్ఞాస్యంతి జనా ధ్రువం ॥ 26 ॥ 4-35-26 (29838)
ఇమం వృక్షం గృహీత్వా త్వం నేమాం సేనామభిద్రవ ।
వృక్షం చ త్వాం రుజంతం వై విజ్ఞాస్యతి జనో ధ్రువం ॥ 27 ॥ 4-35-27 (29839)
అన్యదేవాయుధం గృహ్య ప్రతిపద్యస్వ మానుషం।
చాపం వా యది వా శక్తిం నిస్త్రింశం వా పరశ్వథం ॥ 28 ॥ 4-35-28 (29840)
యదేవ మానుషం భీమ భవేదన్యైరలక్షితం ।
తదేవాయుధమాదాయ మోచయాశు మహీతిం ॥ 29 ॥ 4-35-29 (29841)
యమౌ చ చక్రరక్షౌ తే భవితారౌ మహాబలౌ।
వ్యాయచ్ఛతస్తే సమరే మత్స్యరాజం పరీప్స్రతః ॥ 30 ॥ 4-35-30 (29842)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-35-31x (3137)
భ్రాతుర్వచనమాదాయ భీమో వృక్షం విసృజ్య చ।
చాపమాదాయ సంప్రాప్తో రథమాస్థాయ పాండవః ॥ 31 ॥ 4-35-31 (29843)
వ్యముంచచ్ఛరవర్షాణి సతోయ ఇవ తోయదః ।
తం భీమో భీమకర్మాణం శుశర్మాణమథాఽఽద్రవత్ ॥ 32 ॥ 4-35-32 (29844)
విరాటమభివీక్ష్యైనం తిష్ఠితిష్ఠేతి చావదత్ ॥ 33 ॥ 4-35-33 (29845)
సుశర్మా చింతయామాస కాలాంతకయమోపమం ।
తిష్ఠతిష్ఠేతి భాషంతం పృష్ఠతో రథపుంగవః ॥ 34 ॥ 4-35-34 (29846)
పశ్యతాం సుమహత్కర్మ మహద్యుద్ధముపస్థితం ।
పరావృత్తో ధనుర్గృహ్య సుశర్మా భ్రాతృభిః సహ ॥ 35 ॥ 4-35-35 (29847)
నిమేషాంతరమాత్రేణ భీమసేనేన తే రథాః ।
రథానాం చ గజానాం చ వాజినాం చ ససాదినాం ॥ 36 ॥ 4-35-36 (29848)
సహస్రశతసంఘాతాః శూరాణాముగ్రధన్వినాం ।
పాతితా భీమసేనేన విరాటస్య సమీపతః ॥ 37 ॥ 4-35-37 (29849)
పత్తయో నిహతాస్తేషాం గదాం గృహ్య మహాత్మనా ॥ 38 ॥ 4-35-38 (29850)
తద్దృష్ట్వా తాదృశం యుద్ధం సుశర్మా యుద్ధదుర్మదః।
చింతయామాస మనసా కిం శేషం హి బలస్య మే ॥ 39 ॥ 4-35-39 (29851)
అపరో దృశ్యతే సైన్యే పురా మగ్నో మహాబలే।
ఆకర్ణపూర్ణేన తదా ధనుషా ప్రత్యదృశ్యత ॥ 40 ॥ 4-35-40 (29852)
సుశర్మా సాయకాంస్తీక్ష్ణాన్క్షిపతే చ పునఃపునః ॥ 41 ॥ 4-35-41 (29853)
తతః సమస్తాస్తే సర్వే తురగానభ్యచోదయన్।
దివ్యమస్త్రం వికుర్వాణాస్త్రిగర్తాన్ప్రత్యమర్షణాః ॥ 42 ॥ 4-35-42 (29854)
తాన్నివృత్తరథాందృష్ట్వా పాండవాస్తాం మహాచమూం ।
వైరాటిః పరమక్రుద్ధో యుయుధే పరమాద్భుతం ॥ 43 ॥ 4-35-43 (29855)
త్రిగర్తాః సమభిక్రంయ అయుధ్యంత జయైషిణః।
తాన్భీమసేనః సంక్రుద్ధః సర్వశస్త్రభృతాంవరః ।
వైరాటిః పరమక్రుద్ధో యుయుధే పరమాద్భుతం ॥ 44 ॥ 4-35-44 (29856)
సహస్రం ప్రాహిణీద్రాజా కుంతీపుత్రో యుధిష్ఠిరః।
నకులశ్చాపి సప్తైవ శతాని ప్రాహిణోచ్ఛరైః ॥ 45 ॥ 4-35-45 (29857)
శతాని త్రీణి శూరాణాం సహదేవః ప్రతాపవాన్ ।
యుధిష్ఠిరసమాదిష్టో నిజఘ్నే పురుషర్షభః ॥ 46 ॥ 4-35-46 (29858)
ప్రవిశ్య మహతీం సేనాం త్రిగర్తానాం మహాబలః ।
క్షోభయన్సర్వభూతాని సింహః క్షుద్రమృగానివ ॥ 47 ॥ 4-35-47 (29859)
తతో యుధిష్ఠిరో రాజా త్వరమాణో మహాబలః।
అభిద్రుత్య సుశర్మాణం శరైరభ్యహనద్ధృశం ॥ 48 ॥ 4-35-48 (29860)
సుశర్మాఽపి సుసంక్రుద్ధస్త్వరాణో యుధిష్ఠిరం ।
అవిధ్యద్దశభిర్బాణైశ్చతుర్భిశ్చతురో హయాన్ ॥ 49 ॥ 4-35-49 (29861)
తతో రాజన్క్షిప్రకారీ కుంతీఽపుత్రో వృకోదరః।
సమాసాద్య సుశర్మాణమశ్వాంస్తస్య న్యపాతయత్ ॥ 50 ॥ 4-35-50 (29862)
పృష్ఠగోషౌ చ తస్యాథ హత్వా పరమసాయకైః।
అథాస్య సారథిం క్రుద్ధో రథోపస్థాదపతయత్ ॥ 51 ॥ 4-35-51 (29863)
చక్రరక్షస్తు శూరశ్చ శోణాశ్వో నామ నామతః।
స భయాద్విరథం దృష్ట్వా త్రైగర్తం వ్యాజహాత్తదా ॥ 52 ॥ 4-35-52 (29864)
తతో విరాటః ప్రస్కంద్య రథాదథ సుశర్మణః।
గదామస్య పరామృశ్య తమేవాభ్యహనద్బలీ ॥ 53 ॥ 4-35-53 (29865)
స చచార గదాపాణిర్వృద్ధోఽపి తరుణో యథా ॥ 54 ॥ 4-35-54 (29866)
భీమస్తు భీమసంకాశో రథాత్ప్రస్కంద్య వీర్యవాన్ ।
ఉత్ప్లుత్య గత్వా వేగేన తద్రథే వినిపత్య చ।
సుశర్మణః శిరోఽగుహ్ణాత్పునరాశ్వాస్య యుధ్యతః ॥ 55 ॥ 4-35-55 (29867)
అగ్రాద్గిరేర్వినిక్షిప్య సింహః క్షుద్రమృగం యథా।
ఊర్ధ్వముత్ప్లృత్య మార్జార ఆఖోర్యద్వచ్ఛిరో రుషా ॥ 56 ॥ 4-35-56 (29868)
సముద్యంయ తు రోషాత్తం నిష్పిపేష మహీతలే।
యదా మూర్ధ్ని మహాబాహుః ప్రాహరద్విలపిష్యతః ॥ 57 ॥ 4-35-57 (29869)
తస్య జాను దదౌ భీమో జఘ్నే చైనమరత్నినా ।
స మోహమగమద్రాజా ప్రహారవరపీడితః॥ 58 ॥ 4-35-58 (29870)
తస్మిన్వీరే గృహీతే తు త్రిగర్తానాం మహారథే।
అభజ్యత బలం సర్వం త్రిగర్తానాం భయాతురం ॥ 59 ॥ 4-35-59 (29871)
నివృత్య గాస్తతః సర్వాః పాండుపుత్రా మహారథాః।
అవజిత్య సుశర్మాణం ధనం చాదాయ సర్వశః ॥ 60 ॥ 4-35-60 (29872)
స్వబాహుబలసంపన్నా హ్రీనిషేవా యతవ్రతాః।
విరాటస్య మహాత్మానః పరిక్లేశవినాశనాః।
స్థితాః సమక్షం తే సర్వే త్వథ భీమోఽభ్యభాషత ॥ 61 ॥ 4-35-61 (29873)
నాయం పాపసమాచారో మత్తో జీవితుమర్హతి।
కింను శక్యం మయా కర్తుం యద్రాజా సతతం ఘృణీ ।
గలే గృహీత్వా రాజానమానీయ వివశం వశం ॥ 62 ॥ 4-35-62 (29874)
తత ఏనం విచేష్టంతం బద్ధ్వా పార్థో వృకోదరః।
రథమారోపయామాస విసంజ్ఞం పాంసుగుంఠితం ॥ 63 ॥ 4-35-63 (29875)
అభ్యేత్య రణమధ్యస్థమభ్యగచ్ఛద్యుధిష్ఠిరం ।
దర్శయామాస భీమస్తు సుశర్మాణం నరాధిపం ॥ 64 ॥ 4-35-64 (29876)
ప్రోవాచ పురుషవ్యాఘ్రో భీమమాహవశోభినం ।
తం రాజా ప్రాహసద్దృష్ట్వా ముచ్యతాం వై నరాధమః ॥ 65 ॥ 4-35-65 (29877)
ఏవముక్తోఽబ్రవీద్భీమః సుశర్మాణం మహాబలం ।
జీవితుం చేచ్ఛసే మూఢ హేతుం మే గదతః శృణు ॥ 66 ॥ 4-35-66 (29878)
దాసోస్మీతి త్వయా వాచ్యం సంసత్సు చ సభాసు చ ।
ఏవం తే జీవితం దద్యామేష యుద్ధజితో విధిః ॥ 67 ॥ 4-35-67 (29879)
తమువాచ తతో జ్యేష్ఠో భ్రాతా సప్రణయం వచః।
ముంచముంచాధమాచారం ప్రమాణం యది తే వయం ॥ 68 ॥ 4-35-68 (29880)
దాసభావం గతో హ్యేష విరాటస్య మహీపతేః।
అదాసో గచ్ఛ ముక్తోసి మైవం కార్షీః కదాచన ॥ 69 ॥ 4-35-69 (29881)
ఏవముక్తే తు సవ్రీడః సుశర్మాఽసీదధోముఖః ।
స ముక్తోఽభ్యేత్య రాజానమభివాద్య ప్రతస్థివాన్ ॥ 70 ॥ 4-35-70 (29882)
విసృజ్య తు సుశర్మాణం పాండవాస్తే హతద్విషః ।
స్వబాహుబలసంపన్నా హీనిషేవా యతవ్రతాః ।
సంగ్రామశిరసో మధ్యే తాం రాత్రిం సుఖినోఽవసన్ ॥ 71 ॥ 4-35-71 (29883)
॥ శ్రీమన్మహాభారతే విరాటపర్వణి గోగ్రహణపర్వణి పంచత్రింశోఽధ్యాయః ॥ 35 ॥
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Footnotes
4-35-2 నందయన్క్షత్రియానితి థo పాఠః ॥ 2 ॥విరాటపర్వ - అధ్యాయ 036
॥ శ్రీః ॥
4.36. అధ్యాయః 036
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
యుధిష్ఠిరచోదనయా విరాటప్రేషితైర్దూతైర్నగరమేత్య జయోద్ధోషణం ॥ 1 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-36-0 (29884)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-36-0x (3138)
తతో విరాటః కౌంతేయానతిమానుషవిక్రమాన్।
అర్చయామాస విత్తేన మానేన చ మహారథాన్।
వచసా చైవ సాంత్వేన స్నేహేన చ ముదాఽన్వితః ॥ 1 ॥ 4-36-1 (29885)
విరాట ఉవాచ। 4-36-2x (3139)
యథైవ మమ రత్నాని యుష్మాకం తాని వై తథా।
కార్యం కురుత తైః సర్వైర్యథాకామం యథాసుఖం ॥ 2 ॥ 4-36-2 (29886)
దదాంయలంకృతాః కన్యా వసూని వివిధాని చ।
మనసా చాప్యభిప్రేతం యద్వః శత్రునిబర్హణాః ॥ 3 ॥ 4-36-3 (29887)
యుష్మాకం విక్రమాదద్య ముక్తోఽహం స్వస్తిమానిహ ।
తస్మాద్భవంతో మత్స్యానామీశ్వరాః సర్వ ఏవ హి ॥ 4 ॥ 4-36-4 (29888)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-36-5x (3140)
తం తథావాదినం తత్ర కౌరవేయాః పృథక్పృథక్।
ఊచుః ప్రహృష్టమనసో యుధిష్ఠిరపురోగమాః ॥ 5 ॥ 4-36-5 (29889)
ప్రతినందామహే వాచం సర్వథైవ విశాంపతే।
ఏతావతాఽద్య ప్రీతాఃస్మో యత్త్వం ముక్తోసి శత్రుభిః ॥ 6 ॥ 4-36-6 (29890)
యత్త్వం ముక్తోసి శత్రుభ్యో హ్యేతత్కార్యం హితం హి నః ।
న కించిత్కార్యమస్మాకం న ధనం మృగయామహే ॥ 7 ॥ 4-36-7 (29891)
అథాబ్రవీత్ప్రీతమనా మాత్స్యరాజో యుధిష్ఠిరం।
నిర్భరః ప్రీతిపూరేణ హర్షగద్గదయా గిరా ॥ 8 ॥ 4-36-8 (29892)
పునరేవ మహాబాహుర్విరాటో రాజసత్తమః ।
ఏహి త్వామభిషేక్ష్యామి మత్స్యరాజస్తు నో భవాన్ ॥ 9 ॥ 4-36-9 (29893)
మనసా చాప్యభిప్రేతం యత్తే శత్రునిబర్హణ।
తత్తేఽహం సంప్రదాస్యామి సర్వమర్హతి నో భవాన్ ॥ 10 ॥ 4-36-10 (29894)
రత్నాని గాః సువర్ణం చ మణిముక్తమథాపి వా।
వైయాఘ్రపద్య విప్రేంద్ర సర్వథైవ నమోస్తు తే ॥ 11 ॥ 4-36-11 (29895)
త్వత్కృతే హ్యద్య పశ్యామి రాజ్యమాత్మానమేవ చ।
యతశ్చ జాతః సంరంభః స చ శత్రుర్వశం గతః ॥ 12 ॥ 4-36-12 (29896)
తతో యుధిష్ఠిరో మాత్స్యం పునరేవాబ్రవీద్వచః।
ప్రతినందామి తే వాచం మనోజ్ఞాం మాత్స్య భాషితాం ॥ 13 ॥ 4-36-13 (29897)
ఆనృశంస్యపరో నిత్యం సుముఖః సతతం భవాన్ ।
పునరేవ విరాటశ్చ రాజా కంకమభాషత ॥ 14 ॥ 4-36-14 (29898)
అహో శూద్రస్య కర్మాణి వలలస్య ద్విజోత్తమ ।
సోహం శూద్రేణ సంగ్రామే వలలేనాభిరక్షితః ॥ 15 ॥ 4-36-15 (29899)
త్వత్కృతే సర్వమేవైతదుపపన్నం మమానఘ।
వరం వృష్ణీష్వ భద్రం తే బ్రూహి కిం కరవాణి తే ॥ 16 ॥ 4-36-16 (29900)
దదామి తే మహాప్రీత్యా రత్నాన్యుచ్చావచాన్యహం।
శయనాసనయానాని కన్యాశ్చ సమలంకుతాః ॥ 17 ॥ 4-36-17 (29901)
హస్త్యశ్వరథసంఘాశ్చ రాష్ట్రాణి వివిధాని చ।
ఏతాని చ మమ ప్రీత్యా ప్రతిగృహ్ణ మమాంతికే ॥ 18 ॥ 4-36-18 (29902)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-36-19x (3141)
తం తథావాదినం తత్ర కౌరవ్యః ప్రత్యభాషత।
ఏషైవ తు మమ ప్రీతిర్యత్త్వం ముక్తోసి శత్రుభిః ॥ 19 ॥ 4-36-19 (29903)
ప్రతీతశ్చేత్పురం తుష్టః ప్రవిశాద్య పరంతప।
దారైః పుత్రైశ్చ సంశ్లిష్య సా హి ప్రీతిర్మమాతులా ॥ 20 ॥ 4-36-20 (29904)
సుశర్మాణం తు రాజేంద్ర సభృత్యబలవాహనం ।
విసర్జయ నరశ్రేష్ఠం వరమేతదహం వృణే ॥ 21 ॥ 4-36-21 (29905)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-36-22x (3142)
ఏవముక్తే తు కంకేన విరాటో రాజసత్తమః ।
ప్రత్యువాచ తతః కంకం సుశర్మా యాతు చేష్టతః ॥ 22 ॥ 4-36-22 (29906)
కంఖ ఉవాచ। 4-36-23x (3143)
గచ్ఛంతు దూతాస్త్వరితా నగరం తవ పార్థివ।
సుహృదాం ప్రియమాఖ్యాతుం ఘోషయంతు చ తే జయం ॥ 23 ॥ 4-36-23 (29907)
తతస్తద్వచనాన్మాత్స్యో దూతాన్రాజా సమాదిశత్।
ఆచక్షధ్వం పురం సత్వా సంగ్రామే విజయం మమ ॥ 24 ॥ 4-36-24 (29908)
కుమార్యః సమలంకృత్య ప్రయాగచ్ఛంతు మే పురాత్ ।
వాదిత్రాణి చ సర్వాణి గణికాశ్చ స్వలంకృతాః ।
ప్రత్యాయాంతు చ మే శీఘ్రం నాగరాః సర్వ ఏవ తే ॥ 25 ॥ 4-36-25 (29909)
ఏవముక్తాస్తథా దూతా రాత్రౌ యాత్వా తు కేవలం ।
తతోఽంతరే చానుషితా దూతాః శీఘ్రానుయాయినః ॥ 26 ॥ 4-36-26 (29910)
నగరం ప్రావిశంస్తే వై సూర్యే సంయగథోదితే।
విరాటనగరం ప్రాప్య శీఘ్రం నాందీమఘోషయన్ ।
పతాకోచ్ఛ్రయమాల్యాఢ్యం పురమప్రతిమం యథా ॥ 27 ॥ ॥ 4-36-27 (29911)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే విరాటపర్వణి గోగ్రహణపర్వణి షట్త్రింశోఽధ్యాయః ॥ 36 ॥
విరాటపర్వ - అధ్యాయ 037
॥ శ్రీః ॥
4.37. అధ్యాయః 037
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
దుర్యోధనేన భీష్మద్రోణాదిభిః సహ విరాటనగరమేత్య ఉత్తరభాగే గవాం గ్రహణం ॥ 1 ॥ గోపాలేన కేనచిత్పురమేత్యోత్తరంప్రతి కురుభిర్గోగ్రహణస్య నివేదనం ॥ 2 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-37-0 (29912)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-37-0x (3144)
యాతే త్రిగర్తాన్మాత్స్యే తు పశూంస్తాన్వై పరీప్సతి।
దుర్యోధనః సహామాత్యైర్విరాట పురమభ్యగాత్ ॥ 1॥ 4-37-1 (29913)
భీష్మద్రోణౌ చ కర్ణశ్చ కృపశ్చ పరమాస్త్రవిత్ ।
ద్రౌణిశ్చ సౌబలశ్చైవ తథా దుఃశాసనః శలః ॥ 2 ॥ 4-37-2 (29914)
వివింశతిర్వికర్ణశ్చ చిత్రసేనశ్చ వీర్యవాన్ ।
దుఃసహో దుర్ముఖశ్చైవ ఏతే చాన్యే మహారథాః ॥ 3 ॥ 4-37-3 (29915)
సర్వే మత్స్యానుపాగంయ విరాటస్య మహీపతేః ।
గోపాన్విద్రావ్య తరసా గోధనం జహ్రురోజసా ॥ 4 ॥ 4-37-4 (29916)
గవాం శతసహస్రాణి కురవః కాలయంతి చ ।
మహతా రథవంశేన పరిగృహ్య సమంతతః ॥ 5 ॥ 4-37-5 (29917)
గోపాలానాం తు ఘోషేషు హన్యతాం తైర్మహారథైః ।
ఆరావః సుమహానాసీత్సంప్రహారే భయంకరే ॥ 6 ॥ 4-37-6 (29918)
గవాధ్యక్షస్తు సంత్రస్తో రథమాస్థాయ సత్వరః।
జగామ నగరాయైవ పరిక్రోశంస్తదాఽఽర్తవత్ ॥ 7 ॥ 4-37-7 (29919)
స ప్రవిశ్య పురం రాజ్ఞో నృపవేశ్మాభ్యయాత్తతః।
అవతీర్య రథాత్తూర్ణమాఖ్యాతుం ప్రవివేశ హ ॥ 8 ॥ 4-37-8 (29920)
దృష్ట్వా భూమింజయం నామ పుత్రం మాత్స్యస్య మానినం ।
తస్మై చ సర్వమాచష్ట రాష్ట్రస్య పశుకర్షణం ॥ 9 ॥ 4-37-9 (29921)
గవాం శతసహస్రాణి కురబః కాలయంతి తే।
ప్రతిజేతుం సముత్తిష్ఠ గోధనం రాష్ట్రవర్ధన ॥ 10 ॥ 4-37-10 (29922)
రాజపుత్ర హితప్రేప్సుః క్షిప్రం నిర్యాహి వై స్వయం ।
త్వాం హి మత్స్యో మహీపాలః శూన్యపాలమిహాకరోత్ ॥ 11 ॥ 4-37-11 (29923)
త్వాం వై పరిషదో మధ్యే శ్లాఘతే స నరాధిపః ।
పుత్రో మమానురూపశ్చ శూరశ్చేతి కులోద్వహః ॥ 12 ॥ 4-37-12 (29924)
ఇష్వస్త్రనిపుణో యోధః సదా వీరశ్చ మే సుతః।
సమర్థః సమరే యోద్ధుం కౌరవైః సహ తాదృశై ॥ 13 ॥ 4-37-13 (29925)
తస్య తత్సత్యమేవాస్తు మనుష్యేంద్రస్య భాషితం ।
జయశ్చ నియతో యుద్ధే కౌరవాశ్చ ధ్రువం హతాః ॥ 14 ॥ 4-37-14 (29926)
ఆవర్తయ కురూంజిత్వా పశూన్పశుపతిర్యథా।
నిర్దర్హషామనీకాని భీమేన శరతేజసా ॥ 15 ॥ 4-37-15 (29927)
ధనుశ్చ్యుతై రుక్మపుంఖైశ్చిత్రైః సంనతపర్వభిః ।
ద్విషతాం భింధ్యనీకాని గజానామివ యూథపః ॥ 16 ॥ 4-37-16 (29928)
పాశోపధానాం జ్యాతంత్రీం చాపదండాం మహాస్వనాం ।
శరవర్ణాం ధనుర్వీణాం శత్రుమధ్యే ప్రవాదయ ॥ 17 ॥ 4-37-17 (29929)
నిర్యాహి నగరాచ్ఛీఘ్రం రాజపుత్ర కిమాస్యతే ।
శ్వేతాః కాంచనసంనాహా రథే యుజ్యంతు తే హయాః ।
ధ్వజం చ సిహం సౌవర్ణముచ్ఛ్రయస్వ తథా విభో ॥ 18 ॥ 4-37-18 (29930)
రుక్మపుంఖాః ప్రసన్నాగ్రా ముక్తా హస్తవతా త్వయా।
ఛాదయంతు శరాః సూర్యం రాజ్ఞమాయుర్నిరోధకాః ॥ 19 ॥ 4-37-19 (29931)
రణే జిత్వా కురూన్సర్వాన్వజ్రపాణిరివాసురాన్ ।
యశో మహదవాప్య త్వం ప్రవిరోదం పురం పునః ॥ 20 ॥ 4-37-20 (29932)
త్వం హి రాష్ట్రస్య పరమా గతిర్మాత్స్యపతేః సుతః।
గతిమంతో భవంత్వద్య సర్వే విషయవాసినః ॥ 21 ॥ 4-37-21 (29933)
యథా హి పాండుపుత్రాణామర్జునో జయతాంవరః ।
ఏవమేవ గతిర్నూనం భవాన్విపయవాసినాం ॥ 22 ॥ ॥ 4-37-22 (29934)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే విరాటపర్వణి గోగ్రహణపర్వణి సప్తత్రింశోఽధ్యాయః ॥ 37 ॥
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Footnotes
4-37-17 పాశోపధానాం పాశౌ మౌర్వీప్రాంతద్వయగతౌ తావేవ ఉపాధానే వీణాయాం తంత్రీసంధానార్థం కీలవిశేషౌ యస్యాం సా తాం। శరవర్ణాం శరాస్తతో నిఃసరంతస్త ఏవ వర్ణాః శబ్దవత్త్వసామాన్యాత్స్వరస్పర్శాదయో యస్యాం ॥ 17 ॥విరాటపర్వ - అధ్యాయ 038
॥ శ్రీః ॥
4.38. అధ్యాయః 038
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
ఉత్తరే సముచితసారథేరభావేన ఖిద్యమానే అర్జునేన ద్రౌపదీంప్రతి ఉత్తరాయ బృహన్నలాయాః సారథ్యకౌశలనివేదనచోదనా ॥ 1 ॥ భ్రాతౄచోదితయా ఉత్తరయా బృహన్నలాంప్రతి ఉత్తరరథసారధ్యకరణప్రార్థనా ॥ 2 ॥ ఉత్తరేణ సారథీభూతేనార్జునేన సహ కురూన్ప్రతి రణాయాభియానం ॥ 3 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-38-0 (29935)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-38-0x (3145)
మహాజనసమక్షం తు స్త్రీణాం మధ్యే విశేషతః ।
గవాధ్యక్షేణ సంప్రోక్తో విరాటతనయస్తదా ॥ 1 ॥ 4-38-1 (29936)
స్త్రీమధ్య ఉక్తస్తేనాసౌ వాక్యం తేజఃప్రవర్ధనం।
అంతఃపురే శ్లాఘమాన ఇదం వచనమబ్రవీత్ ॥ 2 ॥ 4-38-2 (29937)
ఉత్తర ఉవాచ। 4-38-3x (3146)
అద్యాహమనుగచ్ఛేయం దృఢధన్వా గవాం పదం।
యది మే సారథిః కశ్చిద్భవేదశ్వేషు కోవిదః ॥ 3 ॥ 4-38-3 (29938)
తమేవ నాధిగచ్ఛామి యో మే యంతా సమో భవేత్ ।
పశ్యధ్వం సారథిం శీఘ్రం మమ యుక్తం ప్రయాస్యతః ॥ 4 ॥ 4-38-4 (29939)
అష్టావింశతిరాత్రం వా మాసం వా నూనమంతతః ।
యత్తదాసీన్మహాయుద్ధం తత్ర మే సారథిర్హతః ॥ 5 ॥ 4-38-5 (29940)
యద్యహం త్వధిగచ్ఛేయం యో మే యంతా భవేద్యుధి ।
త్వరావానద్య యాస్యామి సముచ్ఛ్రితమహాధ్వజః ॥ 6 ॥ 4-38-6 (29941)
విగాహ్య తత్పరానీకం గజవాజిరథాకులం ।
శస్త్రప్రతాపాన్నిర్వీర్యాన్కురూంజిత్వాఽఽనయే పశూన్ ॥ 7 ॥ 4-38-7 (29942)
దుర్యోధనం వికర్ణం చ కర్ణం వైకర్తనం కృపం।
ద్రోణం చ సహ పుత్రేణ మహేష్వాసాన్సమాగతాన్ ॥ 8 ॥ 4-38-8 (29943)
విద్రావయిత్వా సంగ్రామే దానవాన్మఘవానివ ।
అనేనైవ ముహూర్తేన పునః ప్రత్యానయే పశూన్ ॥ 9 ॥ 4-38-9 (29944)
శూన్యమాజ్ఞాయ కురవః ప్రయాంత్యాదాయ గోధనం ।
కిం న శక్యం చ తైః కర్తుం యదహం తత్ర నాభవం ॥ 10 ॥ 4-38-10 (29945)
పశ్యయురద్య మే వీర్యం కురవస్తే సమాగతాః ।
కింను పార్థోఽర్జునః సాక్షాదితి మంస్యంతి మాం పరే ॥ 11 ॥ 4-38-11 (29946)
వైశంపయాన ఉవాచ। 4-38-12x (3147)
తస్య తద్వచనం శ్రుత్వా స్త్రీషు చాత్మప్రశంసనం ।
నామర్షయత పాంచాలీ బీభత్సోః పరికీర్తనం ॥ 12 ॥ 4-38-12 (29947)
శ్రుత్వా తదర్జునో వాక్యముత్తరేణ ప్రభాషితం।
అతీతసమయే కాలే ప్రియాం భార్యామభాషత ॥ 13 ॥ 4-38-13 (29948)
ద్రుపదస్య సుతాం రాజ్ఞః పాంచాలీం రూపసంమతాం ।
సత్యార్జవగుణోపేతాం భర్తుః ప్రియహితైషిణీం ।
ఉవాచ రహసి ప్రీతః కృష్ణాం సర్వార్థకోవిదః ॥ 14 ॥ 4-38-14 (29949)
ఉత్తరాం బ్రూహి పాంచాలి గత్వా క్షిప్రం శుచిస్మితే ॥ 15 ॥ 4-38-15 (29950)
ఇయం కిల పురా యుద్ధే ఖాండవే సవ్యసాచినః ।
సారథిః పాండుపుత్రస్య పార్థస్య తు బృహన్నలా।
మహాంజయో భవేద్యుద్ధే సా చేద్యంతా బృహన్నలా ॥ 16 ॥ 4-38-16 (29951)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-38-17x (3148)
సా చోదితా తదా హ్యేన హ్యర్జునేన శుచిస్మితా।
పాంచాలీ చ తదాఽఽగంయ ఉత్తరాయా నివేశనం ॥ 17 ॥ 4-38-17 (29952)
జ్ఞాత్వా తు సమయాన్ముక్తం చంద్రం రాహుముఖాదివ ।
యుధిష్ఠిరం ధర్మపరం సత్యార్జవపథే స్థితం ॥ 18 ॥ 4-38-18 (29953)
అమర్షయంతీ తద్దుఃఖం కృష్ణా కమలలోచనా।
ఉత్తరామాహ వచనం సఖీమధ్యే విలాసినీం ॥ 19 ॥ 4-38-19 (29954)
యోఽయం యువా వారణయూథపోపమో బృహన్నలాఽస్మీతి జనోఽభ్యభాషత।
పురాఽపి పార్థస్య స సారథిస్తదా ధనుర్ధరాణాం ప్రవరస్య మన్యే ॥ 20 ॥ 4-38-20 (29955)
ఏతేన వా సారథినా తదాఽర్జునః సదేవగంధర్వమహాసురోరగాన్ ।
సర్వాణి భూతాన్యజయస్తస వీర్యవానతర్పయచ్చాపి హిరణ్యరేతసం ॥ 21 ॥ 4-38-21 (29956)
యదస్య సంస్థామపి తస్య సంయుగే జానామి వీర్యం పరవీరమధ్యగం ।
సంగృహ్య రశ్మీనపి చాస్య వీర్యవానాదాయ చాపం ప్రయయౌ రథే స్థితః ॥ 22 ॥ 4-38-22 (29957)
న సర్వభూతాని న దేవదానవా న చాపి సర్వే కురవః సమాగతాః।
ధనం హరేయుస్తవ జాతు ధన్వినో బృహన్నలా తూత్తరసారథిర్యది ॥ 23 ॥ 4-38-23 (29958)
ధనుష్యనవమశ్చాసీత్తస్య శిష్యో మహాత్మనః ।
సుదృష్టపూర్వో హి మయా చరంత్యా పాండవాలయే ॥ 24 ॥ 4-38-24 (29959)
స చానేన సహాయేన ఖాండవం చాదహత్పురా ।
అర్జునస్య తదాఽనేన సంగృహీతా హయోత్తమాః ॥ 25 ॥ 4-38-25 (29960)
తేన సారథినా పార్థః సర్వభూతాని సర్వశః।
అజయత్ఖాండవప్రస్థే న హి యంతాఽస్తి తాదృశః ॥ 26 ॥ 4-38-26 (29961)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-28-27x (3149)
తతః సైరంధ్రిసహితా ఉత్తరా భ్రాతురబ్రవీత్।
అభ్యర్థయైనాం సారథ్యే వీర శీఘ్రం బృహన్నలాం ॥ 27 ॥ 4-38-27 (29962)
శిక్షితైషా హి సారథ్యే నర్తనే గీతవాదితే ।
సైరంధ్య్రాహ మహాప్రాజ్ఞా స్తువంతీ వై బృహన్నలాం ॥ 28 ॥ 4-38-28 (29963)
ఉత్తర ఉవాచ। 4-38-29x (3150)
సైరంధ్రి జానాసి మమ వ్రతం హి క్లీబేన పుంసా న హి సంవదాంయహం।
సోహం న శక్ష్యామి బృహన్నలాం శుభే వక్తుం స్వయం యచ్ఛ హయాన్మమేతి ॥ 29 ॥ 4-38-29 (29964)
సైరంధ్ర్యువాచ। 4-38-30x (3151)
భయకాలే తు సంప్రాప్తే న వ్రతం నావ్రతం పునః।
యథా దుఃఖం ప్రతరతి కర్తుం యుక్తం చరేద్బుధః ।
ఇతి ధర్మవిదః ప్రాహుస్తస్మాద్వాచ్యా బృహన్నలా ॥ 30 ॥ 4-38-30 (29965)
యేయం కుమారీ సుశ్రోణీ భగినీ తే యవీయసీ।
అస్యాస్తు వచనం వీర కరిష్యతి న సంశయః ॥ 31 ॥ 4-38-31 (29966)
యది తే సారథిః సా స్యాత్కురూన్సర్వాన్న సంశయః।
జిత్వా గాశ్చ సమాదాయ ధ్రువమాగమనం భవేత్ ॥ 32 ॥ 4-38-32 (29967)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-38-33x (3152)
ఏవముక్తః స సైరంధ్ర్యా భగినీం ప్రత్యభాషత।
గచ్ఛ త్వమనవద్యాంగి తామానయ బృహన్నలాం ॥ 33 ॥ 4-38-33 (29968)
సా ప్రాద్రవత్కాంచనమాల్యధారిణీ జ్యేష్ఠేన భ్రాత్రా ప్రహితా యశస్వినీ ।
భ్రాతుర్నియోగం తు నిశంయ సుభ్రుః శుభాననా హాటకవజ్రభూషితా ॥ 34 ॥ 4-38-34 (29969)
సా వజ్రముక్తామణిహేమకుండలా మృదుక్రమా భ్రాతృనియోగచోదితా।
ప్రదక్షిణావర్తతనుః శిఖండినీ పద్మాననా పద్మదలాయతాక్షీ ॥ 35 ॥ 4-38-35 (29970)
తన్వీ సమాంగీ మృదుమంద్రలోచనా మాత్స్యస్య రాజ్ఞో దుహితా విలాసినీ ।
సా నర్తనాగారమరాలపక్ష్మా శతహ్రదా మేఘమివాన్వపద్యత ॥ 36 ॥ 4-38-36 (29971)
సా నాగనాసోపమసంహితోరూరనిందితా వేదివిలగ్నమధ్యా।
ఆసాద్య తస్థౌ వరమాల్యధారిణీ పార్థం శుభా నాగవధూరివ ద్విపం ॥ 37 ॥ 4-38-37 (29972)
తామాగతామాయతతాంరలోచనామవేక్ష్య పార్థః సమయేఽభ్యభాషత ॥ 38 ॥ 4-38-38 (29973)
కిమాగతా కాంచనమాల్యధారిణీ సుగాత్రి కించిత్త్వరితాఽసి సుభ్రు ।
కిం తే ముఖం సుందరి న ప్రసన్నమాచక్ష్వ శీఘ్రం మమ చారుహాసిని ॥ 39 ॥ 4-38-39 (29974)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-38-40x (3153)
సా వజ్రవైడూర్యవికారకుండలా వినిద్రపద్మోత్పలపన్నగంధినీ ।
ప్రసన్నతారాధిపసంనిభాననా పార్థే కుమారీ వచనం బభాషే ॥ 40 ॥ 4-38-40 (29975)
ఉత్తరోవాచ। 4-38-41x (3154)
హరంతి విత్తం కురవాః పితుర్మే శతం సహస్రాణి గవాం బృహన్నలే।
సా భ్రాతురశ్వాన్మమ సంయమస్వ పురా పరే దూరతరం హరంతి గాః ॥ 41 ॥ 4-38-41 (29976)
సైరంధ్రిరాఖ్యాతి బృహన్నలే త్వాం సుశిక్షితా సంగ్రహణే రథాశ్వయోః ।
అహం మరిష్యామి న మేఽత్ర సంశయో మయా వృతా తత్ర న చేద్గమిష్యసి ॥ 42 ॥ 4-38-42 (29977)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-38-43x (3155)
తథా నియుక్తో నరదేవకన్యయా నరోత్తమః ప్రీతమనా ధనంజయః।
ఉవాచ పార్థః శుభమంద్రయా గిరా శుభాననాం శుక్లదతీం శుచిస్మితాం ॥ 43 ॥ 4-38-43 (29978)
గచ్ఛామి యత్రేచ్ఛసి చారుహాసిని హుతాశనం ప్రజ్వలితం విశామి వా।
ఇచ్ఛామి తేఽహం వరగాత్రి జీవితం కరోమి కిం తే ప్రియమద్య సుందరి।
న మత్కృతే ద్రక్ష్యసి తత్పురం ప్రియే వైవస్వతం ప్రేతపతేర్మహాభయం ॥ 44 ॥ 4-38-44 (29979)
వైశంపాయన ఉవాచ । 4-38-45x (3156)
ఏతావదుక్త్వా కురువీరపుంగవో విలాసినీం శుక్లదతీం శుచిస్మితాం।
బృహన్నలారూపవిభూషితాననో విరాటపుత్రస్య సమీపమావ్రజత్ ॥ 45 ॥ 4-38-45 (29980)
తథా వ్రజంతం వరభూషణైర్వృతం మహాప్రభం వారణయూథపోపమం।
గజేంద్రబాహుం కమలాయతేక్షణం కవాటవక్షస్థలమున్నతాంసం ॥ 46 ॥ 4-38-46 (29981)
తమాగతం పార్థమమిత్రకర్శనం మహాబలం నాగమివ ప్రమాథినం।
వైరాటిరామంత్ర్య తతో బృహన్నలాం గవాం నినీషన్పదముత్తరోఽబ్రవీత్ ॥ 47 ॥ 4-38-47 (29982)
తమావ్రజంతం త్వరితం ప్రభిన్నమివ కుంజరం।
అన్వగచ్ఛద్విశాలాక్షీ గజం గజవధూరివ ॥ 48 ॥ 4-38-48 (29983)
దూరాదేవ తు సంప్రేక్ష్య రాజపుత్రోఽభ్యభాషత ।
త్వయా సారథినా పార్థః ఖాండవేఽగ్నిమతర్పయత్ ॥ 49 ॥ 4-38-49 (29984)
పృథివీం చాజయత్కృత్స్నాం కుంతీపుత్రో ధనంజయః।
సైరంధ్రీ త్వాం మమాచష్ట సా హి జానాతి పాండవాన్ ॥ 50 ॥ 4-38-50 (29985)
దేవేంద్రసారథిర్వీరో మాతలిః ఖ్యాతవిక్రమః ।
సుమహో జామదగ్నేశ్చ విష్ణోర్యంతా చ దారుకః ॥ 51 ॥ 4-38-51 (29986)
సుమంత్రో వా దాశరథేః సూర్యయంతా తథాఽరుణః।
సర్వే సారథయః ఖ్యాతా న బృహన్నలయా సమాః ॥ 52 ॥ 4-38-52 (29987)
ఇత్యుక్తోఽహం చ సైరంధ్ర్యా తేన త్వామాహ్వయామి వై ।
ఆహుతా త్వం మయా సార్ధం యోద్ధుం యాహి బృహన్నలే ॥ 53 ॥ 4-38-53 (29988)
దూరాద్దూరతరం గావో భవంతి కురుభిర్హృతాః।
తథోక్తా ప్రత్యువాచేదం రాజపుత్రం బృహన్నలా ॥ 54 ॥ 4-38-54 (29989)
కా శక్తిర్మమ సారథ్యం కర్తుం సంగ్రామమూర్ధని ।
నృత్తం వా యది వా గీతం వాదిత్రం వా పృథగ్విధం ।
తత్కరిష్యామి భద్రం తే సారథ్యం తు కుతో మమ ॥ 55 ॥ 4-38-55 (29990)
ఉత్తర ఉవాచ। 4-38-56x (3157)
త్వం నర్తకో వా యది వాఽపి గాయకః క్షిప్రం తనుత్రం పరిధత్స్వ భానుమత్।
అభీక్ష్ణమాహుస్తవ కర్మ పౌరుషం స్త్రియః ప్రశంసంతి మమాద్య చాంతికే ॥ 56 ॥ 4-38-56 (29991)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-38-57x (3158)
ఇత్యేవముక్త్వా నృపసూనుసత్తమస్తదా స్మయిత్వాఽర్జునమభ్యనందయత్।
అథోత్తరః పారశవం శతాక్షిమత్సువర్ణచిత్రం పరిగృహ్య భానుమత్ ॥ 57 ॥ 4-38-57 (29992)
బృహన్నలాయై ప్రదదౌ స్వయం తదా విరాటపుత్రః పరవీరఘాతినే।
తదాజ్ఞయా మాత్స్యసుతస్య వీర్యవానకర్తుకామేవ సమాదదే తదా ॥ 58 ॥ 4-38-58 (29993)
బృహన్నలోవాచ। 4-38-59x (3159)
యద్యస్తి చ రణే శౌర్యం శక్యః స్యాద్ద్విషతాం వధః।
అహం త్వామభిగచ్ఛామి యత్ర త్వం యాసి తత్ర భో ॥ 59 ॥ 4-38-59 (29994)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-38-60x (3160)
తతః స నర్మసంయుక్తమకరోత్పాండవో బహు।
ఉత్తరాయాః ప్రముఖతః సర్వం జానన్నరిందమః ॥ 60 ॥ 4-38-60 (29995)
తమాదదానం ప్రమదా జహాసిరే హ్యధోముఖం వీరవరోఽభ్యధారయత్।
తతస్తిరశ్చీనకృతం సపత్నహా హ్యధోముఖం కవచమథాభ్యకర్షత ॥ 61 ॥ 4-38-61 (29996)
సంయక్ప్రజానన్నపి సత్యవిక్రమో హ్యజ్ఞాతవత్సర్వకురుప్రవీరః।
ఊర్ధ్వం క్షిపన్వీరతరోఽభ్యధారయత్పునశ్చ యంతా కవచం ధనంజయః ॥ 62 ॥ 4-38-62 (29997)
ఏవంప్రకారాణి బహూని కుర్వతి తస్మిన్కుమార్యః ప్రమదా జహాసిరే ।
తథాపి కుర్వంతమమిత్రకర్శనం నైవోత్తరః పర్యభవద్ధనంజయం ॥ 63 ॥ 4-38-63 (29998)
తం రాజపుత్రః సమనాహయత్స్వయం జాంబూనదాంతేన శుభేన వర్మణా।
కృశానుతప్తప్రతిమేన భాస్వతా జాజ్వల్యమానేన సహస్రరశ్మినా ॥ 64 ॥ 4-38-64 (29999)
అథాస్య శీఘ్రం ప్రసమీక్ష్య భోజయద్రథే హయాన్కాంచనజాలసంవృతాన్।
సువర్ణజాలాంతరయోక్తభూషణం సింహం చ సౌవర్ణముపాశ్రయద్రథే ॥ 65 ॥ 4-38-65 (30000)
ధనూంషి చ విచిత్రాణి బాణాంశ్చ రుచిరాన్బహూన్।
ఆయుధాని చ వై తత్ర రథోపస్థే చ స న్యసత్ ॥ 66 ॥ 4-38-66 (30001)
ఆరుహ్య ప్రయయౌ వీరః సబృహన్నలసారథిః।
అథోత్తరా చ కన్యాశ్చ స ఖ్యశ్చైవాబ్రువంస్తదా ॥ 67 ॥ 4-38-67 (30002)
బృహన్నలే ఆనయేథా వాసాంసి రుచిరాణి నః।
పాంచాలికార్థం సూక్ష్మాణి రత్నాని వివిధాని చ ।
విజిత్య సంగ్రామగతాన్భీష్మద్రోణముఖాన్కురూన్ ॥ 68 ॥ 4-38-68 (30003)
అథ తా బ్రువతీః కన్యాః సహితాః కురునందనః।
ప్రత్యువాచ హసన్పార్థో మేఘదుందుభినిస్వనః ॥ 69 ॥ 4-38-69 (30004)
యద్యుత్తరోఽయం సంగ్రామే విజేష్యతి మహారథాన్ ।
అథాహరిష్యే వాసాంసి సూక్ష్మాణ్యాభరణాని చ ॥ 70 ॥ 4-38-70 (30005)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-38-71x (3161)
అథోత్తరో వర్మ మహాప్రభావం సువర్ణవైడూర్యపరిష్కృతం శుభం।
ఆముచ్య వీరః ప్రయయౌ రథోత్తమం ధనంజయం సారథినం ప్రగృహ్య ॥ 71 ॥ 4-38-71 (30006)
తముత్తరం ప్రేక్ష్య రథోత్తమే స్థితం బృహన్నలాం చైవ మహాజనస్తదా।
స్త్రియశ్చ కన్యాశ్చ ద్విజాశ్చ సువ్రతాః ప్రదక్షిణం మంగలినోఽభ్యపూజయన్ ॥ 72 ॥ 4-38-72 (30007)
యదర్జునస్యర్షభతుల్యగామినః పురాఽభవత్ఖాండవదాహమంగలం ।
కురూన్సమాసాద్య రణే బృహన్నలే సహోత్తరేణాస్తు తవాద్య మంగలం ॥ 73 ॥ ॥ 4-38-73 (30008)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే విరాటపర్వణి గ్రోగ్రహణపర్వణి అష్టత్రింశోఽధ్యాయః ॥ 38 ॥
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Footnotes
4-38-35 శిఖండినీ మయూరపిచ్ఛాలంకారవతీ ॥ 35 ॥విరాటపర్వ - అధ్యాయ 039
॥ శ్రీః ॥
4.39. అధ్యాయః 039
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
ఉత్తరేణ కురుసేనావలోకనమాత్రేణ రథాదవస్కంద్య భయాత్పలాయనం ॥ 1 ॥ తమనుధావినాఽర్జునేన తస్య కేశపాశే గ్రహణేన పరిసాంత్వనపూర్వకం పునా రథారోపణం ॥ 2 ॥ తథా తేన సహ గాండీవాద్యానయనాయ శమీంప్రతి గమనం ॥ 3 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-39-0 (30009)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-39-0x (3162)
స రాజధాన్య నిర్యాయ వైరాటిరకుతోభయః।
ప్రయాహీత్యబ్రవీత్సూతం యత్ర తే కురవో గతాః ॥ 1 ॥ 4-39-1 (30010)
సమవేతాన్కురూన్సర్వాంజిగీషూనవజిత్య వై।
గాశ్చైతాః క్షిప్రమాదాయ పునరేష్యాంయహం పురం ॥ 2 ॥ 4-39-2 (30011)
తతస్తాంశ్చోదయామాస సదశ్వాన్పాండునందనః ॥ 3 ॥ 4-39-3 (30012)
తే హయా నరసింహేన చోదితా వాతరంహసః।
ఆలిఖంత ఇవాకాశమూహుః కాంచనమాలినః ॥ 4 ॥ 4-39-4 (30013)
నాతిదూరమథో గత్వా మాత్స్యపుత్రధనంజయౌ ।
అవైక్షేతామవిత్రస్తౌ కురూణాం బలినాం బలం ॥ 5 ॥ 4-39-5 (30014)
శ్మశానమభితో గత్వా శూరౌ దదృశతుఃకురూన్ ॥ 6 ॥
తదనీకం మహత్తేషాం విస్తృతం సాగరోపమం । 4-39-6 (30015)
సర్పమాణమివాకాశే వనం బహులపాదపం ॥ 7 ॥
దదృశే పార్థివో రేణుర్జనితస్తేన సర్పతా। 4-39-7 (30016)
దృష్టిప్రణాశో భూతానాం దివస్పృక్కురుసత్తమ ॥ 8 ॥
తదనీకమథో వీక్ష్య గజాశ్వరథసంకులం । 4-39-8 (30017)
కర్ణదుర్యోధనకృపైర్గుప్తం శాంతనవేన చ ।
ద్రోణేన సహ పుత్రేణ మహేష్వాసేన ధీమతా ॥ 9 ॥ 4-39-9 (30018)
హృష్టరోమా భయోద్విగ్నో నిమీల్య స్వదృశౌ తదా।
కంపమానశరీరశ్చ పార్థం వైరాటిరబ్రవీత్ ॥ 10 ॥ 4-39-10 (30019)
నోత్సహే కురుభిర్యోద్ధుం రోమహర్షం హి పశ్య మే।
బహుప్రవీరమత్యుగ్రం దేవైరపి దురాసదం।
ప్రతియోద్ధుం న శక్నోమి కురుసైన్యం భయానకం ॥ 11 ॥ 4-39-11 (30020)
నాశంసే భారతీం సేనాం ప్రవేష్టుం భీమకార్ముకాం।
దేవైరపి సహేంద్రేణ న శక్యం కింపునర్నరైః ॥ 12 ॥ 4-39-12 (30021)
రథనాగాశ్వకలిలం పత్తిధ్వజసమాకులం ।
దృష్ట్వైవ హి పరానీకం మనః ప్రవ్యథతీవ మే ॥ 13 ॥ 4-39-13 (30022)
యత్ర ద్రోణశ్చ భీష్మశ్చ కృపః కర్ణో వివింశతిః ।
అశ్వత్థామా వికర్ణశ్చ సోమదత్తశ్చ బాహ్లికః ।
దుర్యోధనస్తథా రాజా వీరో దుర్మర్షణః పరః ॥ 14 ॥ 4-39-14 (30023)
నీతిమంతో మహేష్వాసాః సర్వే యుద్ధవిశారదాః ।
మత్తా ఇవ మహానాగా యుక్తధ్వజపతాకినః ॥ 15 ॥ 4-39-15 (30024)
నీతిమంతో మహేష్వాసాః సర్వార్థకృతనిశ్చయాః ।
తాంజేతుం సమరే శూరాందుర్బుద్ధిరహమాగతః ॥ 16 ॥ 4-39-16 (30025)
దృష్ట్వైవ హి కురూన్సర్వాన్వ్యూఢానీకాన్ప్రహారిణః ।
హృషితాని చ రోమాణి కశ్మలేనాహతం మనః ॥ 17 ॥ 4-39-17 (30026)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-39-17x (3163)
దృష్ట్వా తు మహతీం సేనాం కురూణాం దృఢధన్వినాం।
పరిదేవయతే మందః సకాశే సవ్యసాచినః ॥ 18 ॥ 4-39-18 (30027)
త్రిగర్తాన్మే పితా యాతః శూన్యే వై ప్రణిధాయ మాం।
సర్వాం సేనాముపాదాయ న మే సంతీహ సైనికాః ॥ 19 ॥ 4-39-19 (30028)
అహమేకో బహూన్బాలః కృతాస్త్రానకృతశ్రమః।
ప్రతియోద్ధుం న శక్నోతి నివర్తయ బృహన్నలే ॥ 20 ॥ 4-39-20 (30029)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-39-21x (3164)
తం తథా వాదినం తత్ర బీభత్సుః ప్రత్యభాషత।
సంప్రహస్య పునస్తం వై సర్వలోకమహారథః ॥ 21 ॥ 4-39-21 (30030)
భయేన దీనరూపోఽసి ద్విషతాం హర్షవర్ధనః ।
న చ తావత్కృతం కించిత్పరైః కర్మ రణాజిరే ॥ 22 ॥ 4-39-22 (30031)
స్వయమేవ చ మామాత్థ నయ మాం కౌరవాన్ప్రతి ।
సోహం త్వాం తత్ర నేష్యామి యత్రైతే బహులా ధ్వజాః ॥ 23 ॥ 4-39-23 (30032)
మధ్యమామిషగృధ్రూనాం కురూణామాతతాయినాం ।
నేష్యామి త్వాం మహాబాహో మా త్వం హి విమనా భవ।
సముద్రమివ గంభీరం కురుసైన్యమరిందమ ॥ 24 ॥ 4-39-24 (30033)
స్త్రీసకాశే ప్రతిజ్ఞాయ పురుషాణాం హి శృణ్వతాం।
వికత్థమానో నిర్యాత్వా బ్రూషి కిం నాత్ర యుద్ధ్యసే ॥ 25 ॥ 4-39-25 (30034)
తథా స్త్రీషు ప్రతిశ్రుత్య పౌరుషం పురుషేషు చ।
రథమారుహ్య నిర్యాత్వా కిమర్థం నావబుధ్యసే ॥ 26 ॥ 4-39-26 (30035)
న చేద్విజిత్య గాస్త్వం హి నగరం ప్రతియాస్యసి।
ప్రహసిష్యంతి వీరాస్త్వాం నరా నార్యశ్చ సంగతాః ॥ 27 ॥ 4-39-27 (30036)
అహమప్యస్మి సైరంధ్ర్యా స్తుతః సారథ్యకర్మణి ।
నాహం శక్నోంయనిర్జిత్య గాః ప్రయాతుం పురం ప్రతి ॥ 28 ॥ 4-39-28 (30037)
స్తోత్రేణ చైవ సైరంధ్ర్యాస్తవ వాక్యేన చోదితః ।
కథం న యుద్ధ్యేయమహం కురూనేతాన్స్థిరో భవ ॥ 29 ॥ 4-39-29 (30038)
ఉత్తర ఉవాచ। 4-39-30x (3165)
కామం హరంతు మాత్స్యానాం భూయాంసః కురవో ధనం।
ప్రహసంతు చ మాం నార్యో నరా వాఽపి బృహన్నలే ॥ 30 ॥ 4-39-30 (30039)
సంగ్రామేణ న మే కార్యం గావో గచ్ఛంతు చాపి మే ।
నగరం చ ప్రవేక్ష్యామి పశ్యతస్తే బృహన్నలే ॥ 31 ॥ 4-39-31 (30040)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-39-32x (3166)
ఇత్యుక్త్వా ప్రాద్రవద్భీతో రథాత్ప్రస్కంద్య కుండలీ।
త్యక్త్వా మానం సుసంత్రస్తో విసృజ్య సశరం ధనుః ॥ 32 ॥ 4-39-32 (30041)
అర్జున ఉవాచ। 4-39-33x (3167)
నైష శూరైః స్మృతో ధర్మః క్షత్రియస్య పలాయనం।
శ్రేయో హి మరణం యుద్ధే న భీతస్య పలాయనం ॥ 33 ॥ 4-39-33 (30042)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-39-34x (3168)
ఏవముక్త్వా తు కౌరవ్యః సోఽవప్లుత్య రథోత్తమాత్।
తమన్వధావద్ధావంతం రాజపుత్రం ధనంజయః ।
దీర్ఘాం వేణీం విధూన్వానః సాధు రక్తే చ వాససీ ॥ 34 ॥ 4-39-34 (30043)
విక్రమంతం పదన్యాసైర్నమయంతం చ భూతలం ।
విధూయ వేణీం ధావంతమజానంతోఽర్జునం తదా।
సైనికాః ప్రాహసన్కేచిద్యోషిద్రూపమవేక్ష్య తం ॥ 35 ॥ 4-39-35 (30044)
తం చ శీఘ్రం ప్రధావంతం సంప్రేక్ష్య కురవోఽబ్రువన్ ।
కోఽయం ధావత్యసంగేన పూర్వం ముక్త్వా రథోత్తమం ॥ 36 ॥ 4-39-36 (30045)
క ఏష వేషసంచ్ఛన్నో భస్మనేవ హుతాశనః।
కించిదస్య యథా పుంసః కించిదస్య యథా స్త్రియః ॥ 37 ॥ 4-39-37 (30046)
ఇత్యేవం సైనికాః ప్రాహుర్ద్రోణస్తానిదమబ్రవీత్ ।
ఆచార్యః కురుపాండూనాం మతౌ శుక్రాంగిరోపమః ॥ 38 ॥ 4-39-38 (30047)
కిం విచారేణ వః కార్యమేతేనానుసృతేన వా।
ధావంతమనుధావంశ్చ నిర్భయో భయవిప్లుతం ।
వేణీకలాపం నిర్ధూయ ప్రవిభాతి నరర్షభః ॥ 39 ॥ 4-39-39 (30048)
ఆకారమర్జునస్యేవ క్లీబరూపం బిభర్తి చ।
రూపేణ పార్థసదృశః స్త్రీవేషసమలంకృతః ॥ 40 ॥ 4-39-40 (30049)
తదేవైతచ్ఛిరోగ్రీవం తౌ బాహూ పరిఘోపమౌ ।
తత్తదేవాస్య విక్రాంతం నాయమన్యో ధనంజయాత్ ॥ 41 ॥ 4-39-41 (30050)
అమరేష్వివ దేవేంద్రో మనుష్యేషు ధనంజయః।
ఏకః కోస్మానుపాయాయాదన్యో లోకే ధనంజయాత్ ॥ 42 ॥ 4-39-42 (30051)
ద్రోణేన చైవముక్తస్తు కర్ణః ప్రోవాచ బుద్ధిమాన్।
ఏకః పుత్రో విరాటస్య శూన్యే సంనిహితః పురే ॥ 43 ॥ 4-39-43 (30052)
స ఏష కిల నిర్యాతో బాలభావాన్న పౌరుషాత్।
క్లీబం వై సారథిం కృత్వా నిర్యాతో నగరాద్బహిః ॥ 44 ॥ 4-39-44 (30053)
ఛన్నం సత్రేణ వై నూనం జానీధ్వం యాంతమర్జునం ।
తే హి నః ప్రతిసంయాతుం సంగ్రామే న హి శక్నుయుః ।
కథమేకతరస్తేషాం సమస్తాన్యోధయేత్కురూన్ ॥ 45 ॥ 4-39-45 (30054)
ఉత్తరః సారథిం కృత్వా నిర్యాతో నగరాద్బహిః।
స నో మన్యే ధ్వజం దృష్ట్వా భీత ఏష పలాయతి ॥ 46 ॥ 4-39-46 (30055)
కృప ఉవాచ। 4-39-47x (3169)
నూనం తమేవ ధావంతం జిఘృక్షతి ధనంజయః।
సారథిం హ్యుత్తరం కృత్వా స్వయం యోద్ధుమిహేచ్ఛతి ॥ 47 ॥ 4-39-47 (30056)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-39-48x (3170)
ఇతి స్మ కురవః సర్వే విమృశంతః పృథక్పృథక్।
న చ వ్యవసితుం వీరా అర్జునం శక్నువంతి తే ॥ 48 ॥ 4-39-48 (30057)
దుర్యోధన ఉవాచేదం సైనికాన్రథసత్తమాన్ ।
అర్జునో వాసుదేవో వా రామః ప్రద్యుంన ఏవ వా।
తే హి నః ప్రతిసంయాతుం సంగ్రామే న హి శక్నుయుః ॥ 49 ॥ 4-39-49 (30058)
అన్యో వై క్లీబరూపేణ యద్యాగచ్ఛేద్గవాం పదం।
శస్త్రైస్తీక్ష్ణైరర్పయిత్వా పాతయిష్యామి భూతలే ।
కథమేకతరస్తేషాం సమస్తాన్యోధయేత్కురూన్ ॥ 50 ॥ 4-39-50 (30059)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-39-51x (3171)
ఛన్నం తథా తం వేషేణ పాండవం ప్రేక్ష్య సైనికాః।
అర్జునేతి చ నేత్యేవ న వ్యవస్యంతి తే పునః।
ఇతి స్మ కురవః సర్వే విమృశంతః పునః పునః ॥ 51 ॥ 4-39-51 (30060)
దృఢేవధీ మహాసత్త్వః శక్రతుల్యపరాక్రమః ।
అద్యాగచ్ఛతి చేద్యోద్ధుం సర్వం సంశయితం బలం ॥ 52 ॥ 4-39-52 (30061)
న చాప్యన్యతరం తత్ర వ్యవస్యంతి ధనంజయాత్ ॥ 53 ॥ 4-39-53 (30062)
ఉత్తరం తు ప్రధావంతమనుద్రుత్య ధనంజయః।
గత్వా శతపదం తూర్ణం కేశపక్షే పరామృశత్ ॥ 54 ॥ 4-39-54 (30063)
మా మా గృహాణ భద్రం తే దాసోఽహం తే బృహన్నలే।
ఇతి వాదినమేవాశు ధావంతం తరసాఽగ్రహీత్।
విరాటపుత్రం బీభత్సుర్బలవానరిమర్దనః ॥ 55 ॥ 4-39-55 (30064)
సోఽర్జునేన పరామృష్టః పర్యదేవయదార్తవత్ ।
బహులం కృపణం చైవ విత్తం ప్రావేదయద్బహు ॥ 56 ॥ 4-39-56 (30065)
సువర్ణమణిముక్తానాం యద్యదిచ్ఛసి దద్మి తే।
హస్తినోశ్వాన్రథాన్గావః స్త్రియశ్చ సమలంకృతాః ॥ 57 ॥ 4-39-57 (30066)
శాతకుంభస్య శుద్ధస్య శ్రేష్ఠస్య రజతస్య చ।
దదామి శతనిష్కం తే ముంచ మాం త్వం బృహన్నలే ॥ 58 ॥ 4-39-58 (30067)
షష్టిం స్వలంకృతాః కన్యా గ్రామమేకం దదామి తే।
ముంచ మాం త్వం భృశం దీనం విహ్వలం భయకంపితం ॥ 59 ॥ 4-39-59 (30068)
మణీనష్టౌ చ వైడూర్యాన్హేమబద్ధాన్మహాప్రభాన్।
హేమదండప్రతిచ్ఛన్నం రథం యుక్తం తు వాజిభిః ॥ 60 ॥ 4-39-60 (30069)
మత్తాంశ్చ దశ మాతంగాన్ముంచ మాం త్వం బృహన్నలే ।
గమిష్యామి పురం షండ ద్రష్టుం మాతరమద్య తాం ॥ 61 ॥ 4-39-61 (30070)
ఏకోఽహమేవ మే మాతుః కుమారః కిం బ్రువే తతః।
విధిరేవంవిధే కాలే త్వద్వశం కురుతే హి మాం ॥ 62 ॥ 4-39-62 (30071)
మాత్స్యస్య పుత్రో బాలోఽహం తేన చాస్మి సుపోషితః।
మాతృపార్శ్వశయానోఽహమస్పృష్టాతపవాయుమాన్ ॥ 63 ॥ 4-39-63 (30072)
అదృష్టబాలయుద్ధోఽహం కుతస్తే కురవః కుతః।
మాతృపార్శ్వం గమిష్యామి ముంచ మాం త్వం బృహన్నలే ॥ 64 ॥ 4-39-64 (30073)
ప్రలయార్ణవసంకాశం దృశ్యతే కౌరవం బలం ॥ 65 ॥ 4-39-65 (30074)
స్త్రీణాం మధ్యేఽహమజ్ఞానాద్వీర్యశౌర్యాంకితాం గిరం।
ఉక్తో యౌవనగర్వేణ కో జేతుం శక్నుయాత్కురూన్ ।
అముక్త్వా మాం యది నయేర్మరిష్యామి తవాగ్రతః ॥ 66 ॥ 4-39-66 (30075)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-39-67x (3172)
ఏవమాదీని వాక్యాని విలపంతమచేతసం।
ప్రసభం పురుషవ్యాఘ్రో రథస్యాంతికమానయత్ ॥ 67 ॥ 4-39-67 (30076)
అథైనమబ్రవీత్పార్థో భయార్తం నష్టచేతసం ॥ 68 ॥ 4-39-68 (30077)
అహం యోత్స్యామి కౌరవ్యైర్హయాన్సంయచ్ఛ మేతి మాం ।
ఆదదానః కిమర్థం త్వం పలాయనపరోఽభవః ॥ 69 ॥ 4-39-69 (30078)
యుధ్యస్వ కౌరవైః సార్ధం విజయస్తే భవిష్యతి।
యస్య యంతాస్ంయహం యుద్ధే సంయచ్ఛామి హయోత్తమాన్।
రాజ్ఞో వా రాజపుత్రస్య తస్య యుద్ధే జయో ధ్రువం ॥ 70 ॥ 4-39-70 (30079)
సర్వథోత్తర యుధ్యస్వ యంత్రా సహ మయా కురూన్ ।
జిత్వా మహీం యశః ప్రాప్య భోక్ష్యసే సకలామిమాం ॥ 71 ॥ 4-39-71 (30080)
హతో వా ప్రాప్ససే స్వర్గం న శ్రేయస్తే పలాయనం ॥ 72 ॥ 4-39-72 (30081)
అద్య సర్వాన్కురూంజిత్వా యథా జయమవాప్స్యసి।
తథాఽహం ప్రయతిష్యేఽత్ర సహాయోఽత్ర మతో హ్యహం ॥ 73 ॥ 4-39-73 (30082)
యది నోత్సహసే యోద్ధుం శత్రుభిః శత్రుకర్శన।
ఏహి మే త్వం హయాన్యచ్ఛ యుధ్యమానస్య శత్రుభిః ॥ 74 ॥ 4-39-74 (30083)
ప్రయాహ్యేతద్రథానీకం మద్బాహుపరిరక్షితః ।
అప్రధృష్యతమం ఘోరం గుప్తం ఘోరైర్మహారథైః ।
మా భైస్త్వం రాజపుత్రాగ్ర్య క్షత్రియోసి పరంతప ॥ 75 ॥ 4-39-75 (30084)
అహం తైః కురుభిర్యోత్స్యే ప్రత్యానేష్యామి తే పశూన్ ।
ప్రవిశైతద్రథానీకమప్రధృష్యం దురాసదం ॥ 76 ॥ 4-39-76 (30085)
యంతా భవ నరశ్రేష్ఠ యోత్స్యేఽహం కురుభిః సహ।
శూరాన్సమరచండాంశ్చ నయిష్యే యమసాదనం ॥ 77 ॥ 4-39-77 (30086)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-39-78x (3173)
ఏవం బ్రువాణో వైరాటిం బీభత్సురపరాజితః।
సమాశ్వాస్య భయార్తం తముత్తరం భరతర్షభః ॥ 78 ॥ 4-39-78 (30087)
ఇతస్తతో వివేష్టంతమకామం భయపీడితం ।
రథమారోపమాయాస పార్థః పరపురంజయః ॥ 79 ॥ 4-39-79 (30088)
తమారోప్య రథోపస్థే విలపంతం ధనంజయః।
గాండీవం ధనురాదాతుముపాయాత్తాం శమీం ప్రతి। 4-39-80 (30089)
ఉత్తరం తం సమాశ్వాస్య కృత్వా యంతారమర్జునః ॥ 80 ॥ ॥ 4-39-81 (30090)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే విరాటపర్వణి గోగ్రహణపర్వణి ఏకోనచత్వారింశోఽధ్యాయః ॥ 39 ॥
విరాటపర్వ - అధ్యాయ 040
॥ శ్రీః ॥
4.40. అధ్యాయః 040
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
ఉత్తరేణార్జనచోదనయా శమీమారుహ్య ధనురాదానం ॥ 1 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-40-0 (30091)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-40-0x (3174)
తం దృష్ట్వా క్లీబరూపేణ రథస్థం రథిపుంగవం।
శమీమభిముఖం యాంతం రథమారోప్య చోత్తరం ॥ 4-40-1 (30092)
ద్రోణభీష్మాదయః శూరాః కురూణాం రథిసత్తమాః ।
విత్రస్తమనసశ్చాసంధనంజయకృతాద్భయాత్ ॥ 4-40-2 (30093)
తానవేక్ష్య హతోత్సాహానుత్పాతానపి చాద్భుతాన్।
గురుః శస్త్రభృతాంశ్రేష్ఠో భారద్వాజోఽభ్యభాషత ॥ 4-40-3 (30094)
స్వరాశ్చ వాతాః సంయాంతి రూక్షాః పరుషనిస్వనాః ।
భస్మవర్షప్రకాశేన తమసా సంవృతం నభః ॥ 4-40-4 (30095)
రూక్షవర్ణాశ్చ జలదా దృశ్యంతేఽద్భుతదర్శనాః ।
నిఃసరంతి చ కోశేభ్యః శస్త్రాణి వివిధాని చ ॥ 4-40-5 (30096)
శివాశ్చ వినదంత్యేతా దీప్తాయాం దిశి దారుణాః ।
హయాశ్చాశ్రూణి ముంచంతి ధ్వజాః కంపంత్యకంపితాః ॥ 4-40-6 (30097)
యాదృశాన్యత్ర దృశ్యంతే రూపాణి వివిధాని చ।
యత్తా భవంతస్తిష్ఠంతు యుద్ధం స్యాత్సముపస్థితం ॥ 4-40-7 (30098)
రక్షధ్వమపి రాజానం వ్యూహధ్వం వాహినీమపి ।
వైశసం చ ప్రతీక్షధ్వం రక్షధ్వం చాపి గోధనం ॥ 4-40-8 (30099)
ఏష వీరో మహేష్వాసః సర్వశస్త్రభృతాంవరః।
ఆగతః క్లీబవేషేణ పార్థో నాస్త్యత్ర సంశయః ॥ 4-40-9 (30100)
ఏతావదుక్త్వా వచనం భీష్మమాలోక్య చాబ్రవీత్ ॥ 4-40-10 (30101)
నదీజ లంకేశవనారికేతుర్నగాహ్వయో నామ నగారిసూనుః ।
గత్యా సురేశః క్వచిదంగనేవ గురుర్బభాషే వచనం తదానీం ॥ 4-40-11 (30102)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-40-12x (3175)
ఇత్యుక్త్వా సంజ్ఞయా ద్రోణస్తూష్ణీమాసీద్విశాంపతే।
భారద్వాజవచః శ్రుత్వా గాంగేయః సంజ్ఞయాఽబ్రవీత్ ॥ 4-40-12 (30103)
అతీతం చక్రమస్మాకం విషయాంతరమాగతాః ।
అతీతః సమయశ్చోక్త అస్మాభిర్యః సభాతలే।
న భయం శత్రుతః కార్యం శంకాం త్యజ నరర్షభ ॥ 4-40-13 (30104)
దేవవ్రతేనైవముక్తే వచనే హితకారిణా ।
దుర్యోధనమథాలోక్య సంజ్ఞయా ద్రోణ అబ్రవీత్ ॥ 4-40-14 (30105)
ఏష వీరో మహేష్వాసః సర్వశస్త్రభృతాంవరః ।
ఆగతః క్లీబరూపేణ పార్థో నాస్త్యత్ర సంశయః ॥ 4-40-15 (30106)
ఏష పార్థో హి విక్రాంతః సవ్యసాచీ పరంతపః।
యే జేతారో మహీపానామమునా కురవో హతాః ॥ 4-40-16 (30107)
యస్మింజాతే మహీ కృత్స్నా నిర్భరోచ్ఛ్వాసితాఽభవత్।
యేన మే దక్షిణా దత్తా బద్ధ్వా ద్రుపదమోజసా ॥ 4-40-17 (30108)
విద్ధ్వా వియద్గతం లక్ష్యం వినిర్జిత్య చ పార్థివాన్ ।
నిర్జితా యేన పాంచాలీ పురా యేన స్వయంవరే ॥ 4-40-18 (30109)
ఖాండవే యేన సంతృప్తో వహ్నిర్జిత్వా సురాసురాన్ ।
పరిణీతా సుభద్రా చ యేన నిర్జిత్య యాదవాన్ ॥ 4-40-19 (30110)
నిర్జితో యేన యుద్ధేన త్రిపురారిః స్మరార్దనః ॥ 4-40-20 (30111)
గత్వా త్రివిష్టపం యేన జితేంద్రా దానవా యుధి ।
నివాతకవచా రాజందానవానాం త్రికోటయః।
నిర్జితాః కాలకేయాశ్చ హిరణ్యపురవాసినః ॥ 4-40-21 (30112)
యేన త్వం మోచితో బద్ధశ్చిత్రసేనేన తద్వనే ॥ 4-40-22 (30113)
యేన గత్వోత్తరం మేరోరానినాయ మహద్ధనం ।
యాజితో ధర్మసూనుశ్చ నృపాన్సర్వాన్విజిత్య చ ॥ 4-40-23 (30114)
యస్మిఞ్శౌర్యం చ వీర్యం చ తేజో ధైర్యం పరాక్రమః ।
ఔదార్యం చైవ గాంభీర్యం శ్రీర్హ్రీర్ధర్మో దయాఽఽర్జవం ।
ఏవమాదిగుణోపేతః సోయం పార్థో న సంశయః ॥ 4-40-24 (30115)
నాజిత్వా వినివర్తేత సర్వానపి మరుద్గణాన్ ॥ 4-40-25 (30116)
క్లేశితశ్చ వనే శూరో వాసవేన చ శిక్షితః।
అమర్షవశమాపన్నో యోత్స్యతే నాత్ర సంశయః ।
న హ్యస్య ప్రతియోద్ధారమన్యం పశ్యామి కౌరవ ॥ 4-40-26 (30117)
మహాదేవోపి పార్థేన శ్రూయతే యుద్ధతోషితః ।
కిరాతవేషప్రచ్ఛన్నో గిరౌ హిమవతి ప్రభుః ॥ 4-40-27 (30118)
ఇత్యేవంవాదినం ద్రోణం కర్ణః క్రుద్ధోఽభ్యభాషత ॥ 4-40-28 (30119)
సదా భవాన్ఫల్గునస్య గుణానస్మాసు కత్థసే।
న చార్జునః కలాపూర్ణో మమ దుర్యోధనస్య వా ॥ 4-40-29 (30120)
దుర్యోధన ఉవాచ। 4-40-30x (3176)
యద్యేష పార్థో రాధేయ కృతం కార్యం భవేన్మమ ।
జ్ఞాతాః పునశ్చరిష్యంతి ద్వాదశాన్యాంశ్చ వత్సరాన్ ॥ 4-40-30 (30121)
అథవా కశ్చిదేవాన్యః క్లీబరూపేణ దేవరాట్ ।
శరైరేనం సునిశితైః పాతయిష్యామి భూతలే ॥ 4-40-31 (30122)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-40-32x (3177)
తస్మిన్వదతి తాం వాచం ధార్తరాష్ట్రే పరంతపే।
భీష్మో ద్రోణః కృపో ద్రౌణిః పౌరుషం తదపూజయన్ ॥ 4-40-32 (30123)
తాం శమీమభిసంగంయ పార్థో వైరాటిమబ్రవీత్।
సుఖసంవర్ధితం పిత్రా సమరాణామకోవిదం ॥ 4-40-33 (30124)
ఏహి భూమింజయారుహ్య వైరాటే మహతీం శమీం।
సమాదిష్టో మయా క్షిప్రం ధనుర్గాండీవమానయ ॥ 4-40-34 (30125)
నేమానీష్వాసనానీహ సోఢుం శక్ష్యంతి మే బలం ।
నాలం భారం గురుం భేత్తుం కుంజరం వా ప్రమర్దితుం ॥ 4-40-35 (30126)
మమ వా బాహువిక్షేపం శత్రూనిహ విజేష్యతః।
నేచ్ఛామి తైరహం కర్తుం కర్మ వైజయికం త్విహ ॥ 4-40-36 (30127)
అతిసూక్ష్మాణి హ్రస్వాని సర్వాణి చ మృదూని చ।
ఆయుధాని మహాబాహో తవైతాని మహాబల ॥ 4-40-37 (30128)
తస్మాద్భూమింజయారుహ్య శమీమేతాం పలాశినీం ।
అస్యాం హి పాండుపుత్రాణాం ధనూంషి నిహితాత్యుత ॥ 4-40-38 (30129)
యుధిష్ఠిరస్య భీమస్య బీభత్సోర్యమయోస్తథా ।
ధ్వజా శరాశ్చ శూరాణాం దివ్యాని కవచాని చ ॥ 4-40-39 (30130)
అత్రైవ తు మహావీర్యం ధనుః పార్థస్య గాండివం ।
ఏకం శతసహస్రేణ సంమితం రాష్ట్రవర్ధనం ॥ 4-40-40 (30131)
వ్యాయామసహమత్యర్థం తృణరాజసమం మహత్ ।
సర్వాయుధమహామాత్రం సర్వారిక్షయకారకం ॥ 4-40-41 (30132)
సువర్ణవికృతం దివ్యం శ్లక్ష్ణమాయతమవ్రణం।
అలం భారం గురుం సోఢుం వారుణం చ సుదర్శనం ॥ 4-40-42 (30133)
తాదృశాన్యేవ సర్వాణి బలవంతి దృఢాని చ।
యుధిష్ఠిరస్య భీమస్య బీభత్సోర్యమయోస్తథా ।
ప్రథితాని విశిష్టాని దుర్దశాని భవంత్యుత ॥ 4-40-43 (30134)
ఉత్తర ఉవాచ। 4-40-44x (3178)
శరీరమిహ చాసక్తం శంయాం శుష్కం పురా కిల।
తదహం రాజపుత్రః సన్స్పృశేయం పాణినా కథం ॥ 4-40-44 (30135)
న మామేవంవిధం కర్మ కారయస్వ బృహన్నలే ।
కథం వా శక్యతే కర్తుం బుద్ధ్యా త్వం మన్యసే కథం ॥ 4-40-45 (30136)
నైవంవిధం మయా యుక్తమాలబ్ధుం క్షత్రయోనినా ।
మహతా రాజపుత్రేణ మంత్రయజ్ఞవిదా సతా ॥ 4-40-46 (30137)
స్పృష్టవంతం శరీరం మాం శవవాహమివాశుచిం।
కథం వా వ్యవహార్యం వై కుర్వీథాస్త్వం బృహన్నలే ॥ 4-40-47 (30138)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-40-48x (3179)
తమువాచ తతః శూరః పార్థం పరపుంరజయః।
దాయాదం సర్వమత్స్యానాం కులే జాతం విశారదం ॥ 4-40-48 (30139)
జానామి త్వాం మహాప్రాజ్ఞ శుభం జాత్యా కులేన చ ।
కథం ను పాపకం కర్మ బ్రూయాం త్వాఽహం పరంతప ॥ 4-40-49 (30140)
వ్యవహార్యశ్చ రాజేంద్ర శుద్ధశ్చైవ భవిష్యసి ।
ధనూంష్యేతాని మా భైస్త్వం శరీరం నాత్ర విద్యతే ॥ 4-40-50 (30141)
దాయాదం మత్స్యరాజస్య కులే జాతం మనస్వినం ।
కథం వా నందితం కర్మ కారయే త్వాం నృపాత్మజ ॥ 4-40-51 (30142)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-40-52x (3180)
ఏవముక్తః స పార్థేన రథాత్ప్రస్కంద్య కుండలీ।
ఆరురోహ శమీవృక్షం వైరాటిరవశస్తదా ॥ 4-40-52 (30143)
తమన్వశాసచ్ఛత్రుఘ్నో రథే తిష్ఠంధనంజయః ।
అవరోపయ వృక్షాగ్రాద్ధనూంష్యేతాని మాచిరం ॥ 4-40-53 (30144)
సోపహృత్య మహార్హాణి ధనూంషి పృథువక్షసాం ।
పరివేష్టనపత్రాణి విముచ్య సముపానయత్ ॥ 4-40-54 (30145)
పరివేష్టనమేతేషాం సర్వం ముంచస్వ మాచిరం ।
తేషాం సంనహనీయాని పరిముచ్య పరంతపః।
అపశ్యత్తత్ర గాండీవం చతుర్భిరపరైః సహ ॥ 4-40-55 (30146)
తేషాం విముచ్యమానానాం ధనుషామర్కవర్చసాం।
వినిశ్చేరుః ప్రభా దివ్యా గ్రహాణాముదయేష్వివ ॥ 4-40-56 (30147)
స తేషాం రూపమాలేక్య భోగినామివ దృంభతాం ।
హృష్టరోమా భయోద్విగ్రః ప్రవేపితతనుస్తదా ॥ 4-40-57 (30148)
అర్జునేన సమాశ్వస్తః కించిద్ధృష్టో నృపాత్మజః।
తేషాం సందర్శనాభ్యాసం స్పర్శాభ్యాసం పునః పునః ॥ 58 ॥ 4-40-58 (30149)
ఆమీల్య పునరున్మీల్య స్పృష్ట్వాస్పృష్ట్వా చకార సః।
సంయగ్ఘుంటస్తదాఽఽశ్వస్తః క్షణేన సమపద్యత ॥ 59 ॥ 4-40-59 (30150)
సంస్పృశ్య తాని చాపాని భానుమంతి బృహంతి చ।
వైరాటిరర్జునం రాజన్నిదం వచనమబ్రవీత్ ॥ 60 ॥ ॥ 4-40-60 (30151)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే విరాటపర్వణి గోగ్రహణపర్వణి చత్వారింశోఽధ్యాయః ॥ 40 ॥
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Footnotes
4-40-11 నగారిసూనుః। ఏషోఽంగనావేషధరః కిరీటీ జిత్వాఽవ యం నేష్యతి చాద్య గా వ ఇతి ఝo పాఠః। హే నదీజ గాంగేయ భీష్మ, లంకేశస్య రావణస్య వనం తస్యారిర్నాశకో హనూమాన్ స కేతుర్ధ్వజో యస్య సః లంకేశవనారికేతుః । నగో `వృక్షస్తదాహ్లయః వృక్షనామా। అర్జున ఇత్యర్థః। శైలవృక్షౌ నగావగావిత్యమరః। నగారిరింద్రస్తస్య సూనుః । కిరీటీ తన్నామా యం జిత్వా వః యుష్మాకం గాః ధేనూః నేష్యతి తం దుర్యోధనం అవ పాలయ ॥ 11 ॥ 4-40-46 ఆలబ్ధుం స్ప్రష్టుం ॥ 46 ॥ ॥ చత్వారింశోఽధ్యాయః ॥విరాటపర్వ - అధ్యాయ 041
॥ శ్రీః ॥
4.41. అధ్యాయః 041
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
పాండవకార్ముకాద్యవలోకనవిస్మితేనోత్తరకుమారేణార్జునంప్రతి తత్తదాయుధవర్ణనపూర్వకం తత్తత్స్వామినాం ప్రశ్నః ॥ 1 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-41-0 (30152)
ఉత్తర ఉవాచ। 4-41-0x (3181)
సారథే కిమిదం దివ్యం నాగో వా యది వా ధనుః।
సౌవర్ణాన్యత్ర పద్మాని శతపత్రాణి భాగశః ।
కుశాగ్నిప్రతితప్తాని భానుమంతి బృహంతి చ ॥ 4-41-1 (30153)
బిందవశ్చాత్ర సౌవర్ణా మణిప్రోతాః సమంతతః।
శశిసూర్యప్రభాః పృష్ఠే భాంతి రుక్మపరిష్కృతాః ॥ 4-41-2 (30154)
పుష్పాణ్యత్ర సువర్ణాని శతపత్రాణి భాగశః ।
విస్మాపనీయరూపం చ భీమం భీమప్రదర్శనం ॥ 4-41-3 (30155)
నీలోత్పలనిభం కస్య శాతకుంభపరిష్కృతం।
ఋషభా యస్య సౌవర్ణాః పృష్ఠే తిష్ఠంతి శృంగిణః ॥ 4-41-4 (30156)
తాలప్రమాణం కస్యేదం మణిరుక్మవిభూషితం
హాటకస్య సువర్ణస్య యస్మిఞ్శాఖామృగా దశ ॥ 4-41-5 (30157)
దురానమం మహాదీర్ఘం సురూపం దుష్ప్రధర్షణం ।
కస్యేదమీదృశం చిత్రం ధనుః సర్వే చ దంశితాః ॥ 4-41-6 (30158)
చంద్రార్కవిమలాభాసః సురూపాః సుప్రదర్శనాః ।
హంసాః పృష్ఠం శ్రితా యస్య కుశాగ్నిప్రతిమార్చిషః ।
శార్ంగగాండీవసదృశం కస్యేదం సారథే ధనుః ॥ 4-41-7 (30159)
చతుర్తం కాంచనవపుర్భాతి విద్యుద్గణోపమం।
నీలోపలిప్తమచ్ఛిదం జాతరూపమయం ధనుః ।
మత్స్యశ్చాస్య హిరణ్యస్య పృష్ఠే తిష్ఠంతి దంశితాః ॥ 4-41-8 (30160)
శక్రచాపోపమం దివ్యం కస్యేదం సారథే ధనుః।
ఉచ్ఛ్రితం ఫణివద్దివ్యం సారవత్త్వాద్దురానమం ॥ 4-41-9 (30161)
సహస్రగోధాః సౌవర్ణా ద్వీపినశ్చ చతుర్దశ ।
బర్హిణశ్చాత్ర సౌవర్ణాః శతచంద్రార్కభూషితాః।
జాంబూనదవిచిత్రాంగం కస్యేదం పంచమం ధనుః ॥ 4-41-10 (30162)
కస్యేమే క్షురనారాచాః సహస్రం లోమవాపినః।
ప్రక్షిప్తాస్తీక్ష్ణతుండాగ్రా ఉపాసంగే హిరణ్మయే ॥ 4-41-11 (30163)
హారిద్రవర్ణాః కస్యేమే శితా పంచశతం శరాః।
ఆశీవిషసమస్పర్శాః శితాశ్చాజింహగా దృఢాః ॥ 4-41-12 (30164)
విపాఠాః పృథవః కస్య గృధ్రపత్రార్ధవాజితాః।
వరాహకర్ణాస్తీక్ష్ణాగ్రాః కస్యేమే రుచిరాః శరాః ॥ 4-41-13 (30165)
వజ్రాశనిసమస్పర్శా వైశ్వానరశిఖార్చిషః।
సువర్ణపుంఖాస్తీక్ష్ణాగ్రాః కస్య సప్తశతం శరాః ॥ 4-41-14 (30166)
కస్యాయం సాయకో దీర్ఘో గవ్యే కోశే చ దంశితః।
కస్య దండో దృఢః శ్లక్ష్ణో రుచిరోఽయం ప్రకాశతే ॥ 4-41-15 (30167)
వైయాఘ్రకోశః కస్యాయం దివ్యః శంఖో మహాప్రభః ।
కస్యార్థమసయశ్చైతే పంచ శార్దూలలక్షణాః ॥ 4-41-16 (30168)
కస్యాయం నిర్మలః ఖంగో ద్వీపిచర్మనివాసితః।
నీలోత్పలసవర్ణోఽయం కస్య ఖంగః పృథుర్మహాన్ ॥ 4-41-17 (30169)
మృగేంద్రచర్మావసితస్తీక్ష్ణధారః సునిర్మలః।
ఋషభాజినకోశస్తు కస్య ఖంగో మహానయం ॥ 4-41-18 (30170)
యస్యాపిధానే దృశ్యంతే సూర్యాః పంచ పరిష్కృతాః।
కస్యాయం విపులః ఖంగః శృంగత్సరుమనోహరః ॥ 4-41-19 (30171)
నిహితః పార్షతే కోశే తైలధౌతః సమాహితః।
ప్రమాణవర్ణయుక్తశ్చ కస్య ఖంగో మహానయం।
ఏతేన ప్రతివిద్ధః సంజీవేత్కశ్చిన్న కుంజరః ॥ 4-41-20 (30172)
నిర్దిశస్వ యథామార్గం మయా పృష్టా బృహన్నలే।
విస్మయో మే పరో జాతో దృష్ట్వా సర్వమిదం మహత్ ॥ ॥ 4-41-21 (30173)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే విరాటపర్వణి గోగ్రహణపర్వణి ఏకచత్వారింశోఽధ్యాయః ॥ 41 ॥
విరాటపర్వ - అధ్యాయ 042
॥ శ్రీః ॥
4.42. అధ్యాయః 042
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
అర్జునేనోత్తరంప్రతి యుధిష్ఠిరాద్యాయుధానాం పృథక్పృథఙ్నిర్దేశేన తత్తత్స్వామికత్వకథనం ॥ 1 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-42-0 (30174)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-42-0x (3182)
అత్తరేణైవముక్తస్తు పార్థో వైరాటిమబ్రవీత్।
మృద్వ్యా ప్రత్యాయయన్వాచా భీతం శంకావశం గతం ॥ 4-42-1 (30175)
అర్జున ఉవాచ। 4-42-2x (3183)
అత్త్వయా ప్రథమం పృష్టం శత్రుసేనాంగమర్దనం।
పార్థస్యేదం ధనుర్దివ్యం గాండీవమితి విశ్రుతం ॥ 4-42-2 (30176)
అభేద్యమభయం శ్రీమద్దివ్యమచ్ఛేద్యమవ్రణం।
సర్వాయుధమహామాత్రం శాతకుంభమయం ధనుః ॥ 4-42-3 (30177)
ఏతచ్ఛతసహస్రేణ సంమితం రాష్ట్రవర్ధనం ।
దేవదానవగంధర్వైః పూజితం శాశ్వతీః సమాః ॥ 4-42-4 (30178)
యేన దేవాసురాన్పార్థః సర్వాన్విషహతే రణే।
ఏతద్వర్షసహస్రం తు బ్రహ్మా పూర్వమధారయత్ ॥ 4-42-5 (30179)
ఉమాపతిశ్చతుఃషష్టిం శక్రోఽశీతిం చ పంచ చ ।
సోమః పంచసహస్రాణి తథా చ వరుణః శతం ॥ 4-42-6 (30180)
తస్మాచ్చ వరుణాదగ్నిః ప్రేంణా ప్రాహృత్య తచ్ఛుభం।
అగ్నినా ప్రాతిభావ్యేన దత్తం పార్థాయ గాండివం ।
పంచషష్టిం చ వర్షాణి కౌంతేయో ధారయిష్యతి ॥ 4-42-7 (30181)
ఏవంవీర్యం మహావేతేతచ్చ ధనురుత్తమం ।
నీలోత్పలసమం రాజ్ఞః కౌరవ్యస్య మహాత్మనః ॥ 4-42-8 (30182)
బిందవశ్చాత్ర సౌవర్ణాః పృష్ఠే సాధునియోజితాః ।
విశ్రుతం భీమసేనస్య జాతరూపగ్రహం దృఢం ॥ 4-42-9 (30183)
సహస్రగోధాః సౌవర్ణా ద్వీపినశ్చ చతుర్దశ ।
ఋషభా యత్ర సౌవర్ణాః పృష్ఠే తిష్ఠంతి శృంగిణః ॥ 4-42-10 (30184)
యేన భీమోఽజయత్కృత్స్నాం దిశం ప్రాచీం పరంతపః।
పృష్ఠే విభక్తాః శోభంతే కుశాగ్నిప్రతిదీపితాః ॥ 4-42-11 (30185)
పూజితం సురమర్త్యేషు ప్రథితం ధనురుత్తమం।
తాలప్రమాణం భీమస్య రత్నరుక్మవిభూషితం ॥ 4-42-12 (30186)
దురానమం మహద్దీర్ఘం సురూపం దుష్ప్రధర్షణం ।
బర్హిణశ్చాత్ర సౌవర్ణాః శతచంద్రకభూషణాః ॥ 4-42-13 (30187)
నకులస్య ధనుస్త్వేతన్మాద్రీపుత్రస్య ధీమతః।
ఏతేన సదృశం చిత్రం ధనురేతద్యవీయసః।
హారిద్రవర్ణం రాజ్ఞస్తు కౌరవ్యస్య మహాత్మనః ॥ 4-42-14 (30188)
విపాఠా భీమసేనస్య గిరీణామపి దారణాః ।
సుప్రభాః సుమహాకాయాస్తీక్ష్ణాగ్రాః సుతరాం దృఢాః ।
భీమేన ప్రహితా హ్యేతే వారణానాం నివారణాః ॥ 4-42-15 (30189)
సువర్ణదండరుచిరాః కాలదండోపమాః శుభాః ।
నకులస్య శరా హ్యేతే వజ్రాశనిసమప్రభాః ॥ 4-42-16 (30190)
యాంశ్చ త్వం పృచ్ఛసే దీప్తాన్సమధారాన్సమాహితాన్।
వరాహకర్ణాస్తీక్ష్ణాగ్రాః సహదేవస్య తే శరాః ॥ 4-42-17 (30191)
యస్త్వయం సాయకో దీర్ఘో గవ్యే కోశే చ దంశితః।
పార్థస్యాయం మహాఘోరః సర్వభారసహో మహాన్ ॥ 4-42-18 (30192)
యస్త్వయం నిర్మలః ఖంగో ద్వీపిచర్మణి దంశితః।
రాజ్ఞో యుధిష్ఠిరస్యాయం కుంతీపుత్రస్య ధీమతః । 4-42-19 (30193)
వైయాఘకోశో భీమస్య పంచశార్దూలలక్షణః ।
వారణానాం సుదృప్తానాం శిక్షితః స్కంధశాతనే ॥ 4-42-20 (30194)
నీలోత్పలసవర్ణాభః ఖంగః పార్థస్య ధీమతః।
మృగేంద్రచర్మపిహితస్తీక్ష్ణధారః సునిర్మలః ॥ 4-42-21 (30195)
దర్శనీయః సుతీక్ష్ణాగ్రః కుంతీపుత్రస్య ధీమతః ।
అర్జునస్యైష నిస్త్రింశః పరసైన్యాగ్రదూషణః ॥ 4-42-22 (30196)
యస్త్వయం పార్షతే కోశే నిక్షిప్తో రుచిరత్సరుః ॥
నకులస్యైష నిస్త్రింశో వైశ్వానరసమప్రభః ॥ 4-42-23 (30197)
యస్త్వయం పింగలః ఖంగశ్చిత్రో మణిమయత్సరుః।
సహదేవస్య ఖంగోఽయం భారసాహోఽతిదంశితఃక ।
భీమస్యాయం మహాదండః సర్వామిత్రవినాశనః ॥ 4-42-24 (30198)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-42-24x (3184)
భేదతో హ్యర్జునస్తూర్ణం కథయామాస తత్త్వతః ।
ఆయుధాని కలాపాంశ్చ నిస్త్రింశాంశ్చాతులప్రభాన్ ॥ ॥ 4-42-25 (30199)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే విరాటపర్వణి గోగ్రహణపర్వణి ద్విచత్వారింశోఽధ్యాయః ॥ 42 ॥
విరాటపర్వ - అధ్యాయ 043
॥ శ్రీః ॥
4.43. అధ్యాయః 043
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
అర్జునేనోత్తరంప్రతి స్వస్యార్జునత్వకథనపూర్వకం కంకాదీనాం యుధిష్ఠిరాదిత్వకథనం ॥ 1 ॥ తత్ప్రత్యయార్థం స్వనామదశకకథనపూర్వకం తన్నిర్వచనం ॥ 2 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-43-0 (30200)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-43-0x (3185)
ఏతస్మిన్నంతరే పార్థం న మూఢాత్మా వ్యజానత।
విరాటపుత్రః ప్రభుఖే పప్రచ్ఛ పునరేవ తం ॥ 4-43-1 (30201)
సువర్ణరుచిరాణ్యేషామాయుధాని మహాత్మనాం ।
రుచిరాణి ప్రకాశంతే పార్థానామాశుకారిణాం ॥ 4-43-2 (30202)
క్వను తే పాండవాః శూరాః సంగ్రామేష్వపరాజితాః।
యేషామిమాని దీప్తాని శ్రియా దీప్యంతి భాంతి చ। 4-43-3 (30203)
కస్మిన్వసంతి దేశే చ ధర్మజ్ఞా బంధువత్సలాః।
క్వ ధర్మరాజః కౌంతేయో ధర్మపుత్రో యుధిష్ఠిరః॥ 4-43-4 (30204)
ధర్మశీలశ్చ ధర్మాత్మా ధర్మవాంధర్మవిత్సుధీః ।
ధర్మాధ్యక్షో ధర్మపుత్రో ధర్మజ్ఞో ధర్మమూర్తిమాన్ ॥ 4-43-5 (30205)
ధర్మనిష్ఠో ధర్మకర్తా ధర్మగోప్తా సుధర్మకృత్।
సత్యార్జవక్షమాధారో ఘృణీ ధర్మపరాయణః॥ 4-43-6 (30206)
భీమసేనార్జునౌ చాపి సర్వే తే మాతులా మమ।
నకులః సహదేవో వా సర్వాస్త్రకుశలౌ రణే॥ 4-43-7 (30207)
సర్వ ఏవ మహాత్మానః సర్వామిత్రవినాశనాః।
రాజ్యమక్షైః పరాజిత్య నః శ్రూయంతే వనం గతాః ॥ 4-43-8 (30208)
ద్రౌపదీ చాపి పాంచాలీ స్త్రీరత్నమితి మే శ్రుతా।
జితా చాక్షైస్తదా కృష్ణా తానేవాన్వగమద్వనే ॥ 4-43-9 (30209)
ఉత్సృజ్య రాజ్యం ధర్ంయం తే నః శ్రూయంతే వనం గతాః ॥ 4-43-10 (30210)
పాండవాన్యది జానీషే క్వను తే ధర్మచారిణః ।
క్వను వా నివసంతీతి సత్యం బ్రూహి బృహన్నలే ॥ 4-43-11 (30211)
కిమర్థమాగతాన్యత్ర శస్త్రాస్త్రాణి మహాత్మనాం।
కథం జ్ఞాతాని భవతా తథా మే బ్రూహి శోభనే ॥ 4-43-12 (30212)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-43-13x (3186)
తతః ప్రహస్య బీభత్సుః కౌంతేయః శ్వేతవాహనః।
ఉవాచ రాజపుత్రం తముత్తరం శృణు మే వచః ॥ 4-43-13 (30213)
మా భైస్త్వం రాజశార్దూల సర్వం తే వర్ణయాంయహం ।
నాత్ర భేతవ్యమద్యాపి రాజపుత్ర యథాతథా ॥ 4-43-14 (30214)
వయం తే పాండవా నామ వనవాసస్య పారగాః।
అతీతే ద్వాదశే వర్షే చ్ఛన్నవాసమిహోషితాః।
తస్మాదశంకితమనాః శృణుష్వావహితోత్తర ॥ 4-43-15 (30215)
అహమస్ంయర్జునో నామ కంకో నామ యుధిష్ఠిరః।
భీమసేనస్తు వలలః పితుస్తే రసపాచకః।
అశ్వబంధస్తు నకులః సహదేవస్తు గోపతిః ॥ 4-43-16 (30216)
సైరంధ్రీం ద్రౌపదీం విద్ధి యదర్థే కీచకో హతః।
భీమసేనేన దుర్వృత్తః సహభ్రాతృభిరాహవే ॥ 4-43-17 (30217)
శ్రుత్వైతద్వచనం జిష్ణోర్విస్మయస్ఫారితేక్షణః ।
పశ్యన్ననిమిషః పార్థం శనైర్వాచమువాచ హ ॥ 4-43-18 (30218)
ఉత్తర ఉవాచ। 4-43-19x (3187)
దశ పార్థస్య నామాని శ్రూయంతే మే కథాసు చ।
ప్రబ్రూయాస్తాని యది మే శ్రద్దధ్యాం సర్వమేవ తే ॥ 4-43-19 (30219)
అర్జున ఉవాచ। 4-43-20x (3188)
అహం తర్హి తవాచక్షే దశ నామాని తాని మే।
వైరాటే శృణు తాని త్వం యాని పూర్వం శ్రుతాని తే।
ఈశానో విదధే దేవస్త్రిదివస్యేశ్వరో దివి ॥ 4-43-20 (30220)
అర్జునః ఫల్గునో జిష్ణుః కిరీటీ శ్వేతవాహనః।
బీభత్సుర్విజయః పార్థః సవ్యసాచీ ధనంజయః।
ఏతాని మమ నామాని స్థాపితాని సురోత్తమైః ॥ 4-43-21 (30221)
ఉత్తర ఉవాచ। 4-43-22x (3189)
గుణతో దశ నామాని సమవేతాని పాండవే।
చరంతి లోకే ఖ్యాతాని విదితాని మమావఘ ॥ 4-43-22 (30222)
కేనాసి విజయో నామ కేనాసి శ్వేతవాహనః।
సవ్యసాచీ చ కేనాసి జిష్ణుర్బీభత్సురేవ చ ॥ 4-43-23 (30223)
అర్జునః ఫల్గునః పార్థః కిరీటీ కేన సారథే।
ధనంజయశ్చ కేనాసి శీఘ్రం వద బృహన్నలే ॥ 4-43-24 (30224)
శ్రుతా మే తస్య వీరస్య కేవలా నామహేతవః।
ఇతస్తతశ్చలత్యేతన్మనో మే చంచలం త్వయి।
అర్జునో వా భవాన్నేతి వద శీఘ్రం బృహన్నలే ॥ 4-43-25 (30225)
అర్జున ఉవాచ। 4-43-26x (3190)
సర్వాంజిత్వా జనపదాంధనం చాచ్ఛిద్య సర్వశః।
మధ్యే ధనస్య తిష్ఠంతం తన్మామాహుర్ధనంజయం ॥ 4-43-26 (30226)
అభిప్రయామి సంగ్రామే యదాఽహం యుద్ధదుర్మదాన్।
అజిత్వా న నివిర్తేయం తేన వై విజయం విదుః ॥ 4-43-27 (30227)
శ్వేతాః కాంచనసన్నాహా రథే యుజ్యంతి మే హయాః।
శత్రుభిర్యుధ్యమానస్య తేనాహం శ్వేతవాహనః ॥ 4-43-28 (30228)
కిరీటం సూర్యసంకాశం భ్రాజతే మే శిరోగతం।
రణమధ్యే రథస్థస్య సూర్యపావకసన్నిభం ॥ 4-43-29 (30229)
అచ్ఛేద్యం రుచిరం చిత్రం జాంబూనదపరిష్కృతం।
ఇంద్రదత్తమనాహార్యం తేనాహుర్మాం కిరీటినం ॥ 4-43-30 (30230)
న కుర్యాం కర్మ బీభత్సం యుధ్యమానః కదాచన।
తేన దేవమనుష్యేషు బీభత్సురితి మాం విదుః ॥ 4-43-31 (30231)
ఉభౌ మే తుల్యకర్మాణౌ గాండీవస్య వికర్షణే।
భుజౌ మే భవతః సంఖ్యే పరసైన్యవినాశినౌ।
తయోః సవ్యోఽధికస్తస్మాత్సవ్యసాచీతి మాం విదుః ॥ 4-43-32 (30232)
పృథివ్యాం సాగరాంతాయాం వర్ణో మే దుర్లభః సమః।
శుద్ధత్వాద్రుపవత్త్వాచ్చ తేన మామార్జునం విదుః ॥ 4-43-33 (30233)
ఉత్తరాభ్యాం తు పూర్వాభ్యాం ఫల్గునీభ్యామహం దివా ।
జాతో హిమవతః పృష్ఠే తేన మాం ఫల్గునం విదుః ॥ 4-43-34 (30234)
యో మమాంగే వ్రణం కుర్యాద్ధాతుర్జ్యేష్ఠస్య పశ్యతః।
యుధిష్ఠిరస్య రుధిరం దర్శయేద్వా కదాచన ।
పరాభవమహం తస్య కులే కుర్యాం న సంశయః ॥ 4-43-35 (30235)
యోత్స్యామి తైరహం సర్వైర్న మే తేభ్యః పరాభవః।
తేన దేవమనుష్యేషు జిష్ణుర్నామాస్మి విశ్రుతః ॥ 4-43-36 (30236)
మాతా మమ పృథా నామ తేన మాం పార్థమబ్రువన్ ॥ 4-43-37 (30237)
దేవదానవగంధర్వపిశాచోరగరాక్షసాన్ ।
అహం పురా రణే జిత్వా ఖాండవేఽగ్నిమతర్పయం ॥ 4-43-38 (30238)
హుతాశనం తర్పయిత్వా సహితః శార్ంగధన్వనా ।
[ త్రివిష్టపగతౌ* దృష్ట్వా పితామహమహేశ్వరౌ॥ 4-43-39 (30239)
మూర్చ్ఛయా పతితం భూమావాగతౌ దేవసత్తమౌ ।
దృష్ట్వా తౌ వరదౌ దేవౌ సంజ్ఞాం లబ్ధ్వోత్థితః పునః ॥ 4-43-40 (30240)
మూర్ధ్నా హి ప్రణతం భూమౌ తౌ దేవౌ వరదౌ వరౌ।
కృష్ణేత్యేకాదశం నామ ప్రీత్యా మే చక్రతుస్తదా।
తుష్టౌ చ మమ వీర్యేణ కర్మణా చాభిరాధితౌ ॥ 4-43-41 (30241)
సర్వదేవైః పరివృతౌ భూయో మాం స్వయమూచతుః।
వరం తాత వృణీష్వేతి యం ప్రార్థయసి పాండవ ॥ 4-43-42 (30242)
తతోఽహమస్త్రాణ్యలభం దివ్యాని చ దృఢాని చ।
బ్రాహ్మం పాశుపతం చైవ స్థూణాకర్ణం చ దుర్జయం ।
ఐంద్రం వారుణమాగ్నేయం వాయవ్యమథ వైష్ణవం ॥ 4-43-43 (30243)
తతోఽహమజయం భూయో రథేనైంద్రేణ దుర్జయాన్।
మాతలిం సారథిం కృత్వా నివాతకవచాన్రణే ।
అవధ్యకవచాంందేవైర్వరదృప్తాన్మహాసురాన్ ॥ 4-43-44 (30244)
తిస్రః కోటీర్దానవానాం సంయుగేష్వనివర్తినాం।
ఏకో నిర్జిత్య సంగ్రామే భూయో దేవానతోషయం ॥ 4-43-45 (30245)
తతో మే భగవానింద్రః కిరీటమదదాత్స్వయం।
దేవాశ్చ శంఖమదదుః శత్రుసైన్యనివారణం ॥ 4-43-46 (30246)
అహం పారే సముద్రస్య హిరణ్యపురవాసినాం।
హత్వా షష్టిం సహస్రాణి జయం సంప్రాప్తవాన్రణే ॥ 4-43-47 (30247)
అసంభ్రాంతో రథే తిష్ఠన్సహస్రేషు శతేషు చ।
శత్రుమధ్యే దురాధర్షో న ముహ్యంతి చ మే దిశః ॥ 4-43-48 (30248)
అహం గంధర్వరాజేన హ్రియమాణం సుయోధనం।
భ్రాతృభిః సహితం తాత గంధర్వైః సమరే జితం।
చతుర్దశ సహస్రాణి హత్వా చైనమమోచయం ॥ 4-43-49 (30249)
ఏతాని మమ నామాని యోఽహన్యహని కీర్తయేత్।
తం న పశ్యంతి సత్త్వాని న తం నిఘ్నంతి శత్రవః ॥ 4-43-50 (30250)
అద్య పశ్య మహాబాహో మమ వీర్యం సుదుఃసహం।
మా భైర్విగతసంత్రాసః కురూనేతాన్సమాగతాన్ ॥ 4-43-51 (30251)
సుయోధనస్య మిషతః కర్ణస్య చ కృపస్య చ।
పితామహస్య భీష్మస్య ద్రౌణేర్ద్రోణస్య చ స్వయం।
సర్వానేవ కురూంజిత్వా ప్రత్యానేష్యామి తే పశూన్·] ॥ ॥ 4-43-52 (30252)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే విరాటపర్వణి గోగ్రహణపర్వణి త్రిచత్వారింశోఽధ్యాయః ॥ 43 ॥
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Footnotes
4-43-31 బీభత్సురితి భది కల్యాణే సుఖే చేత్యస్య సని రూపం ॥ 4-43-32 సవ్యేన వామేనాపి హస్తేన సచితుం జ్యాకర్షణాదిక్రియాయాం సంబద్ధుం శీలమస్యేతి సవ్యసాచీ ॥ 4-43-33 అర్జున ఇతి ఋజ గతిస్థానార్జనోపార్జనేష్విత్యత ఉనన్ప్రత్యయే భవతి। దీప్తిమత్త్వాత్సమత్వాత్ శుద్ధకర్మకరత్వాచ్చార్జున ఇత్యర్థః ॥ 4-43-34 ఉత్తరాభ్యాం ఫల్గునీభ్యాం నక్షత్రాభ్యామితి ఝo పాఠః । నక్షత్రాన్యాం తారాభ్యాం తత్ర స్థితే చంద్ర ఇత్యర్థః ॥ ॥ త్రిచత్వారింశోఽధ్యాయః ॥ 43 ॥విరాటపర్వ - అధ్యాయ 044
॥ శ్రీః ॥
4.44. అధ్యాయః 044
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
ఉత్తరేణ బృహన్నలాయా అర్జునత్వవిజ్ఞానేన తంప్రత్యజ్ఞానమూలకభూతపూర్వస్వాపరాధక్షమాపనం ॥ 1 ॥ అర్జునేనోత్తరంప్రతి స్వస్య క్లైబ్యప్రాప్తిహేతుకథనం ॥ 2 ॥ తథోత్తరస్య సారథీకరణాపూర్వకం రథారోహణేన రణాయాభియానం ॥ 3 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-44-0 (30253)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-44-0x (3191)
తతః పార్థం స వైరాటిః ప్రాంజలిస్త్వభ్యవాదయత్।
అహం భూమింజయో నామ ప్రణతోస్మి ధనంజయ ॥ 4-44-1 (30254)
దిష్ట్యా త్వాం పార్థ పశ్యామి స్వాగతం తే ధనంజయ ।
లోహితాక్ష మహాబాహో నాగరాజవరోపమ ॥ 4-44-2 (30255)
యదజ్ఞానాదవోచం త్వాం ప్రమాదేన నరోత్తమ।
అకృత్వా హృదయే సర్వం క్షంతుమర్హసి తన్మమ ॥ 4-44-3 (30256)
యతస్త్వయా కృతం పూర్వం చిత్రం కర్మ సుదుష్కరం।
అతో భయం వ్యపేతం మే ప్రీతిశ్చ పరమా త్వయి ॥ 4-44-4 (30257)
దాసోఽహం తే భవిష్యామి పశ్య మామనుకంపయా ॥ 4-44-5 (30258)
యా ప్రతిజ్ఞా కృతా పూర్వం తవ సారథ్యకారణాత్।
సేయం ప్రతిజ్ఞా పూర్ణా మే హర్షశ్చార్జున జాయతే ॥ 4-44-6 (30259)
దేవేంద్రతనయస్యేహ సారథిః స్యాం మహామృధే ।
ఇతి పూర్వం కృతాఽస్మాభిః ప్రతిజ్ఞా యుద్ధదుర్మద ॥ 4-44-7 (30260)
ప్రతిజ్ఞా మమ సంపూర్ణా తవ సారథ్యకారణాత్ ।
మనస్స్వాస్థ్యం చ మే జాతం జాతం భాగ్యం చ మే మహత్ ॥ 4-44-8 (30261)
ఆస్థాయ విపులం వీర రథం సారథినా మయా।
దుర్యోధనం చ జిత్వాఽఽజౌ నివర్తయ పశూన్మమ ॥ 4-44-9 (30262)
అర్జున ఉవాచ। 4-44-10x (3192)
ప్రీతోస్మి రాజపుత్రాద్య న భయం విద్యతే తవ।
సర్వాన్నుదామి తే శత్రూన్రణే రణవిశారద ॥ 4-44-10 (30263)
స్వస్థో భవ మహాన్యుద్ధే పశ్య మాం శత్రుభిః సహ ।
యుధ్యమానం విమర్దేఽస్మిన్కుర్వాణం భైరవం రవం ॥ 4-44-11 (30264)
గాండీవం దేవదత్తం చ శరాన్కనకభూషణాన్।
ఏతాన్సర్వానుపాసంగాన్క్షిప్రం బధ్నీహి మే రథే ।
ఏకం చాహర నిస్త్రింశం జాతరూపపరిష్కృతం ॥ 4-44-12 (30265)
అహం వై కురుభిర్యోత్స్యే మోక్షయిష్యామి తే పశూన్ ।
తోషయిష్యామి రాజానం ప్రవేక్ష్యామి పురం పునః ॥ 4-44-13 (30266)
సంకల్పాగాధపరిధం బాహుప్రాకారతోరణం।
త్రిదండతూణసంబాధం నైకధ్వజసమాకులం ॥ 4-44-14 (30267)
జ్యాక్షేపనినదారావం నేమీనినదదుందుభిః ।
శరజాలవితానాఢ్యమాక్ష్వేడితమహాస్వనం ।
నగరం తే మయా గుప్తం రథోపస్థం భవిష్యతి ॥ 4-44-15 (30268)
అధిష్ఠితో మయా సంఖ్యే రథో గాండీవధన్వినా ।
అజయ్యః శత్రుసైన్యానాం వైరాటే వ్యేతు తే భయం ॥ 4-44-16 (30269)
ఉత్తర ఉవాచ। 4-44-17x (3193)
బహునా కిం ప్రలాపేన శృణు మే పరమం వచః।
నాహం బిభేమి కౌంతేయ సాక్షాదపి శతక్రతోః ॥ 4-44-17 (30270)
యమవాయుకుబేరేభ్యో ద్రోణభీష్మశతాదపి ।
బిభేమి నాహమేతేభ్యో జానామి త్వాం స్థిరం యుధి ।
కేశవేనాపి సంగ్రామే సాక్షాదింద్రేణ వా సమం ॥ 4-44-18 (30271)
ఇదం తు చింతయన్నేవ పరిముహ్యామి కేవలం।
నిశ్చయం నాధిగచ్ఛామి నావగచ్ఛామి కించన ॥ 4-44-19 (30272)
ఏవం వరాంగరూపస్య లక్షణైః సూచితస్య చ।
కేన కర్మవిపాకేన క్లీబత్వం త్వాముపాగతం ॥ 4-44-20 (30273)
మన్యే త్వాం క్లీబరూపేణ చరంతం శూలపాణినం।
గంధర్వరాజప్రతిమం దేవం వాఽపి శతక్రతుం ॥ 4-44-21 (30274)
అర్జున ఉవాచ। 4-44-22x (3194)
భ్రాతుర్నియోగాంజ్యేష్ఠస్య సంవత్సరమిదం వ్రతం।
చరామి బ్రహ్మచర్యం వై సత్యమేతద్బ్రవీమి తే ॥ 4-44-22 (30275)
నాస్మి క్లీబో మహాబాహో పరవాంధర్మసంయుతః ।
ఉర్వశీశాపసంభూతం క్లైబ్యం సముపసంస్థితం ॥ 4-44-23 (30276)
పురాఽహమాజ్ఞయా భ్రాతుర్జ్యేష్ఠస్యాస్మి సురాలయం।
ప్రాప్తవానుర్వశీ దృష్టా సుధర్మాయాం మయా తదా ॥ 4-44-24 (30277)
నృత్యంతీం పరమం రూపం బిభ్రతీం వజ్రిసన్నిధౌ ।
అపశ్యం తామనిమిషం కూటస్థామన్వయస్య మే॥ 4-44-25 (30278)
రాత్రౌ సమాగతా మహ్యం శయనం రంతుమిచ్ఛయా।
అహం తామభివాద్యైవ మాతృసత్కారమాచరం ॥ 4-44-26 (30279)
సా చ మామశపత్క్రుద్ధా శిఖండీ త్వం భవేతి వై।
శ్రుత్వా తమింద్రో మామాహ మా భైస్త్వం పార్థ షండతా ॥ 4-44-27 (30280)
ఉపకారో భవేత్తుభ్యమజ్ఞాతవసతౌ పురా।
ఇతీంద్రో మామనుగ్రాహ్య తతః ప్రేషితవాన్వృషా ॥ 4-44-28 (30281)
తదిదం సమనుప్రాప్తం వ్రతం చీర్ణం మయాఽనఘ ।
సమాప్తవ్రతముత్తీర్ణం విద్ధి మాం త్వం నృపాత్మజ ॥ 4-44-29 (30282)
ఉత్తర ఉవాచ। 4-44-30x (3195)
పరమోఽనుగ్రహో మేఽద్య యత్ప్రతర్కో న మే వృథా।
న హీదృశాః క్లీబరూపా భవంతి తు నరోత్తమాః ॥ 4-44-30 (30283)
సహాయవానస్మి రణే యుద్ధ్యేయమమరైరపి ।
సాధ్వసం తత్ప్రనష్టం మే కిం కరోమి బ్రవీహి మే ॥ 4-44-31 (30284)
అహం తే సంగ్రహీష్యామి హయాఞ్శత్రునిర్బహణ।
శిక్షితో హ్యస్మి సారథ్యే నిష్ఠితః పురుషర్షభ ॥ 4-44-32 (30285)
దారుకో వాసుదేవస్య యథా శక్రస్య మాతలిః।
తథా మాం విద్ధి సారథ్యే శిక్షితం నరపుంగవ ॥ 4-44-33 (30286)
అశ్వా హ్యేతే మహాబాహో తవైవాహవదుర్జయాః।
యోగ్యా రథవరే యుక్తాః ప్రాణవంతో జితశ్రమాః ॥ 4-44-34 (30287)
యస్య యాతేన పశ్యంతి భూమౌ క్షిప్తం పదంపదం।
దక్షిణాం యో ధురం వోఢా సుగ్రీవోణ సమో హయః ॥ 4-44-35 (30288)
యోఽయం హయో ధుర్యవరో వామాం వహతి శోభనః।
తం మన్యే మేఘపుష్పస్య జవేన సదృశం హయం ॥ 4-44-36 (30289)
యోఽయం వహతి వై పార్ష్ణిం దక్షిణామంచితోద్యతః ।
వలాహకాదభిమతస్తేజసా వీర్యవత్తరః ॥ 4-44-37 (30290)
యోఽయం కాంచనసన్నాహో వామం వహతి శోభనః ।
ధుర్యం శైబ్యస్య తం మన్యే జవేన బలవత్తరం ॥ 4-44-38 (30291)
త్వామేవాయం రథో వోఢుం సంగ్రామేఽర్హతి ధన్వినం ।
త్వం చే.. రథమాస్థాయ యోద్ధుమర్హో మతో మమ।
శర్వశత్రుభిరాయాతో దేవరాజ ఇవాసురైః ॥ 4-44-39 (30292)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-44-40x (3196)
తతో రథాదవస్కంద్య వీర్యవానరిమర్దనః।
ప్రణంయ దేవాన్గాండీవమాదాయ రురుచే శ్రియా ॥ 4-44-40 (30293)
తతో విముచ్య బాహుభ్యాం సంఖచూడాని పాండవః ।
తౌ చ దుందుభిసన్నాదౌ ప్రతిబద్ధ్య తలావుభౌ ॥ 4-44-41 (30294)
ఇంద్రదత్తే చ తే దివ్యే ఉద్ధృత్యాముచ్య కుండలే ।
శ్లక్ష్ణాన్కేశాన్మృదూన్స్నిగ్ధాఞ్శ్వేతేనోద్గ్రథ్య వాససా ॥ 4-44-42 (30295)
అథాసౌ ప్రాఙ్ముఖో భూత్వా శుచిః ప్రయతమానసః।
అభిదధ్యౌ మహాబాహుః సర్వాస్త్రాణి రథోత్తమే ॥ 4-44-43 (30296)
ఊచుశ్చ పార్థం సర్వాణి ప్రాంజలీని నృపాత్మజం।
ఇమాని స్మో మహోదార కింకరాణీంద్రనందన ॥ 4-44-44 (30297)
ప్రణిపత్య తతః పార్థః సమాలభ్య చ పాణినా।
సర్వాణి మానసానీహ భవతేత్యభ్యభాషత॥ 4-44-45 (30298)
ప్రతిగృహ్య తతోఽస్త్రాణి ప్రహ్లష్టవదనోఽభవత్ ।
అధిజ్యం తరసా కృత్వా గాండీవం వ్యాక్షిపద్ధనుః ॥ 4-44-46 (30299)
తస్య విక్షిప్యమాణస్య ధనుషోఽభూన్మహాస్వనః ।
యథా శైలస్య మహతః శైలానాక్షిప్య జఘ్రుషః ॥ 4-44-47 (30300)
సనిర్ఘాతాఽభవద్భూమిర్దిక్షు వాయుర్వవౌ భృశం।
భ్రాంతద్విజం ఖమభవత్ప్రాకంపంత మహాద్రుమాః ॥ 4-44-48 (30301)
తం శబ్దం కురవో రాజన్విస్ఫోటమశనేరివ।
తార్క్ష్యం శబ్దమివ శ్రుత్వా విత్రేసుర్దీనమానసాః ॥ 4-44-49 (30302)
యథేంద్రో వ్యాక్షిపద్భీమం విస్ఫోటమశనేర్భువి ।
తథాఽర్జునో ధనుఃశ్రేష్ఠం బాహుభ్యామాక్షిపద్బలీ ॥ 4-44-50 (30303)
మహాశనిమహాశబ్దసదృశో జ్యాస్వనో మహాన్ ।
శత్రూన్వీరాంశ్చ సంతర్జ్య నిగ్రహస్థో రథే స్థితః ॥ 4-44-51 (30304)
ఉత్తర ఉవాచ। 4-44-52x (3197)
ఏకస్త్వం పాండవశ్రేష్ఠ బహూనోతాన్మహారథాన్।
కథం జేష్యసి సంగ్రామే సర్వశస్త్రాస్త్రపారగాన్ ॥ 4-44-52 (30305)
అసహాయో।సి కోంతేయ ససహాయాశ్చ కౌరవాః ।
అత ఏవ మహాబాహో భీతస్తిష్ఠామి తేఽగ్రతః ॥ 4-44-53 (30306)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-44-54x (3198)
ఉవాచ పార్థో మా భైషీః ప్రహస్య స్వనవత్తదా ॥ 4-44-54 (30307)
యుధ్యమానస్య మే వీర గంధర్వైః సుమహాబలైః ।
సహాయో ఘోషయాత్రాయాం కస్తదాసీత్సఖా మమ ॥ 4-44-55 (30308)
తథా ప్రతిభయే తస్మిందేవదానవసంకులే।
ఖాండవే యుధ్యమానస్య కస్తదాసీత్సఖా మమ ॥ 4-44-56 (30309)
నివాతకవచైః సార్ధం పౌలోమైశ్చ మహాబలైః ।
యుధ్యతో దేవరాజార్థే కః సహాయస్తదాఽభవత్ ॥ 4-44-57 (30310)
స్వయంవరే తు పాంచాల్యా రాజభిః సహ సంయుగే।
యుధ్యతో బహుభిస్తాత కః సహాయస్తదాఽభవత్ ॥ 4-44-58 (30311)
ఉపజీవ్య గురుం ద్రోణం శుక్రం వైశ్రవణం యమం।
వరుణం పావకం చైవ కృపం కృష్ణం చ మాధవం ।
పినాకపాణినం చైవ కథమేతాన్న యోధయే ॥ 4-44-59 (30312)
రథం వాహయ మే శీఘ్రం వ్యేతు తే మానసో జ్వరః ॥ ॥ 4-44-60 (30313)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే విరాటపర్వణి గోగ్రహణపర్వణి చతుశ్చత్వారింశోఽధ్యయః ॥ 44 ॥
విరాటపర్వ - అధ్యాయ 045
॥ శ్రీః ॥
4.45. అధ్యాయః 045
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
అర్జునేన యుద్ధప్రస్థానసమయే ఉత్తరరథాత్సింహధ్వజస్యావరోపణపూర్వకం స్వధ్యానసంనిహితస్య హనుమద్ధ్వజస్య రథే స్థాపనం ॥ 1 ॥ తథా స్వశంఖాదిశబ్దశ్రవణవిత్రస్తస్యోత్తరస్య సమాశ్వాసనపూర్వకం రణాయాభియానం ॥ 2 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-45-0 (30314)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-45-0x (3199)
ఉత్తరం సాంరథిం కృత్వా శమీం కృత్వా ప్రదక్షిణం।
ఆయుధం సర్వమాదాయ తతః ప్రాయాద్ధనంజయః ॥ 4-45-1 (30315)
ధ్వజం చ సింహం మాత్స్యస్య భ్రాతౄణామాయుధాని చ।
ప్రణిధాయ శమీమధ్యే ప్రయాతుముపచక్రమే ॥ 4-45-2 (30316)
తతః కాంచనలాంగూలం ధ్వజం వానరలక్షణం ।
దివ్యం మాయామయం యుక్తం విహితం విశ్వకర్మణా ।
మనసా చింతయామాస ప్రసాదం పావకస్య చ ॥ 4-45-3 (30317)
స చ తచ్చింతితం జ్ఞాత్వా ధ్వజే భూతాన్యయోజయత్।
రథే వానరముచ్ఛ్రిత్య గాండీవం వ్యాక్షిపద్ధనుః ॥ 4-45-4 (30318)
సపతాకం విచిత్రాంగం సోపాసంగం మహాబలం।
ఖాత్పపాత రథే తూర్ణం దివ్యరూపం మనోరమం ॥ 4-45-5 (30319)
రథమాస్థాయ బీభత్సుః కౌంతేయః శ్వేతవాహనః।
బద్ధాసిః సతలత్రాణః ప్రగృహీతశరాసనః ।
తతః ప్రాయాదుదీచీం స కపిప్రవరకేతనః ॥ 4-45-6 (30320)
సైన్యాభ్యాశం స సంప్రాప్య గృహీత్వా శంఖముత్తమం ।
స్వనవంతం మహాశబ్దం దేవదత్తం ధనంజయః ।
శశాంకరూపం బీభత్సుః ప్రాధ్మాపయదరిందమః ॥ 4-45-7 (30321)
[ శశాంకకుందధవలం ముఖే నిక్షిప్య వాసవిః ।
ఉచ్ఛ్వసద్గండయుగలం సిరాల్యాచితఫాలకం ॥ 4-45-8 (30322)
ఆరక్తనింననయనం హ్రస్వస్థూలశిరోధరం।
అతిశ్లిష్టోదరోరస్కం తిర్యగాననశోభితం ॥ 4-45-9 (30323)
యావత్స్వశక్తిసామగ్ర్యం త్రైలోక్యం క్షోభయన్నివ ।
మరుద్భిర్దశభిశ్చైవ ప్రాధ్మాపయదరిందమః ]॥ 4-45-10 (30324)
శంఖశబ్దోస్య సోత్యర్థం శ్రూయతే కాలమేఘవత్ ॥ 4-45-11 (30325)
తస్య శంఖస్య శబ్దేన ధనుపో నిస్వనేన చ।
వానరస్య నినాదేన రథనేమిస్వనేన చ।
జంగమస్య భయం ఘోరమకరోత్పాకశాసనిః ॥ 4-45-12 (30326)
శంఖశబ్దేన పార్థస్య ముఖేనాశ్వాః పతన్క్షితౌ ।
ఉత్తరశ్చాపి సంత్రస్థో రథోపస్థ ఉపావిశత్ ॥ 4-45-13 (30327)
అథాశ్వాన్రశ్మిభిః పార్థః సముద్యంయ పరంతపః ।
అభ్రాజత రథోపస్థే భానుర్మేరావివోత్తరే ॥ 4-45-14 (30328)
శంఖఘోషేణ విత్రస్తం జ్యాఘాతేన చ మూర్ఛితం ।
ఉత్తరం సంపరిష్వజ్య సమాశ్వాసయదర్జునః ॥ 4-45-15 (30329)
మా భైస్త్వం రాజపుత్రాగ్ర్య క్షత్రియోసి పరంతప ।
కథం పురుషశార్దూల శత్రుమధ్యే విషీదసి ॥ 4-45-16 (30330)
శ్రుతాస్తే శంఖశబ్దాశ్చ భేరీశబ్దాశ్చ సర్వశః ।
కుంజరాణాం చ నినదా వ్యూఢానీకేషు నిత్యశః ॥ 4-45-17 (30331)
స త్వం కథమివానేన శంఖశబ్దేన భీషితః ।
విపణ్ణరూపో విత్రస్తః పురుషః ప్రాకృతో యథా ॥ 4-45-18 (30332)
ఉత్తర ఉవాచ। 4-45-19x (3200)
శ్రుతా మే శంఖశబ్దాశ్చ భేరీశబ్దాశ్చ నిత్యశః।
కుంజరాణాం చ నినదా వ్యూఢానీకేషు తిష్ఠతః ॥ 4-45-19 (30333)
నైవంవిధాః శంఖశబ్దాః పురా జాతు మయా శ్రుతాః।
ధ్వజస్య చాపి రూపం మే దృష్టపూర్వం నహీదృశం ।
ధనుషశ్చాపి ఘోషశ్చ శ్రుతపూర్వో న మే క్వచిత్ ॥ 4-45-20 (30334)
అస్య శంఖస్య శబ్దేన ధనుషో నిస్వనేన చ।
అమానుషాణాం శబ్దేన భూతానాం నిస్వసేన చ।
రథనేమిప్రణాదేన మనో కమే ముహ్యతే భృశం ॥ 4-45-21 (30335)
వ్యాకులాశ్చ దిశః సర్వా హృదయం వ్యథతీవ చ।
ధ్వజేన పిహితాః సర్వా దిశో న ప్రతిభాంతి మే।
గాండీవస్య చ శబ్దేన కర్ణౌ మే బధిరీకృతౌ ॥ 4-45-22 (30336)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-45-23x (3201)
పునర్ధ్వజం పునః శంఖం ధనుశ్చైవ పునః పునః ।
స మూఢచేతా వైరాటిరర్జునం సముదైక్షత ॥ 4-45-23 (30337)
స ముహూర్తం ప్రయాతం తు పార్థో వైరాటిమబ్రవీత్ ॥ 4-45-24 (30338)
స్థిరో భవ మహాబాహో సంజ్ఞాం చాత్మానమానయ।
ఏకాంతే రథమాస్థాయ పద్భ్యాం త్వమవపీడ్య చ।
దృఢం చ రశ్మీన్సంయచ్ఛ శంఖం ధ్మాస్యాంయహం పునః ॥ 4-45-25 (30339)
ఏవముక్త్వా మహాబాహుః సవ్యసాచీ పరంతపః।
తతః శంఖముపాధ్మాసీద్దారయన్నివ పర్వతాన్।
గుహా గిరీణాం చ తదా దిశః శైలాంస్తథైవ చ ॥ 4-45-26 (30340)
జ్యాఘోషం తలఘోషం చ కృత్వా భూతాన్యమోహయత్।
ఉత్తరశ్చాపి సంలీనో రథోపస్థ ఉపావిశత్।
తం సమాశ్వాసయామాస పునరేవ ధనంజయః । 4-45-27 (30341)
తస్య శంఖస్య శబ్దేన రథనేమిస్వనేన చ।
గాండీవస్య చ శబ్దేన పృథివీ సమకంపత ॥ ॥ 4-45-28 (30342)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే విరాటపర్వణి గోగ్రహణపర్వణి పంచచత్వారింశోఽధ్యాయః ॥ 45 ॥
విరాటపర్వ - అధ్యాయ 046
॥ శ్రీః ॥
4.46. అధ్యాయః 046
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
ద్రోణేనార్జునశంఖనాదాదినా తస్యార్జునత్వనిర్ధారణేన దుర్యోధనంప్రతి తన్నివేదనపూర్వకం దుర్నిమిత్తప్రదర్శనం ॥ 1 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-46-0 (30343)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-46-0x (3202)
భారద్వాజస్తతో ద్రోణః సర్వశస్త్రభృతాంవరః।
రాజానం చాహ సంప్రేక్ష్య దుర్యోధనమరిందమః ॥ 4-46-1 (30344)
యథా రథస్య నిర్ఘోషో యథా శంఖ ఉదీర్యతే।
కంపతే చ యథా భూమిర్నైషోన్యః సవ్యసాచినః ॥ 4-46-2 (30345)
ఔత్పాతికమిదం రాజన్నిమిత్తం భవతీహ నః।
న హి పశ్యామి విజయం సైన్యేఽస్మాకం పరంతప ॥ 4-46-3 (30346)
శస్త్రాణి న ప్రకాశంతే న ప్రహృష్యంతి వాహనాః ।
అగ్నయశ్చ న భాసంతే సుసమిద్ధా న శోభనాః ॥ 4-46-4 (30347)
ప్రత్యాదిత్యం చ నః సర్వే మృగా ఘోరా నదంతి చ।
శకునాశ్చాపసవ్యాశ్చ వేదయంతి మహాభయం ॥ 4-46-5 (30348)
గోమాయురేష సైన్యానాం రుదన్మధ్యేన ధావతి।
చాషా నదంతి చాకాశే వేదయంతో మహద్భయం ॥ 4-46-6 (30349)
భవతాం చైవ రోమాణి ప్రహృష్టానీవ లక్షయే ॥ 4-46-7 (30350)
అనుష్ణాంగాశ్చ సంస్విన్నా జృంభంతే చాప్యభీక్ష్ణశః ।
విష్కంభంతి చ మాతంగా ముంచంత్యశ్రూణి వాజినః ।
సదా మూత్రం పురీషం చ ఉత్సృజంతి పునః పునః ॥ 4-46-8 (30351)
లోహితార్ద్రా చ పృథివీ దిశః సర్వాః ప్రధూమితాః ।
న చ సూర్యః ప్రతపతి మహద్వేదయతే భయం ॥ 4-46-9 (30352)
హస్తినశ్చాపి విత్రస్తా యోధాశ్చాపి వితత్రసుః ।
పరాభూతా చ వః సేనా న కశ్చిద్యోద్భుమిచ్ఛతి ॥ 4-46-10 (30353)
విషణ్ణముఖభూయిష్ఠాః సర్వే యోధా విచేతసః ।
దిశం తే దక్షిణాం సర్వే విప్రేక్షంతే పునః పునః ॥ 4-46-11 (30354)
మృగాశ్చ పక్షిణశ్చైవ సవ్యమేవ పతంతి నః।
వాదిత్రోద్ధృష్టఘోషాశ్చ న చ గాఢం స్వనంతి చ।
ధ్వజాగ్రేషు నిలీయంతే వాయసాస్తన్న శోభనం ॥ 4-46-12 (30355)
యథా మేఘస్య నినదో గంభీరస్తూర్ణమాయతః।
శ్రూయతే రథనిర్ఘోషో నాయమన్యో ధనంజయాత్ ॥ 4-46-13 (30356)
అశ్వానాం స్వనతాం శబ్దో వహతాం పాకశాసనిం ।
వానరస్య రథే దివ్యో నిస్వనః శ్రూయతే మహాన్ ॥ 4-46-14 (30357)
శంఖశబ్దేన పార్థస్య కర్ణౌ మే బధిరీకృతౌ ।
సర్వసైన్యం చ విత్రస్తం నాయమన్యో ధనంజయాత్ ॥ 4-46-15 (30358)
రాజానమగ్రతః కృత్వా దుర్యోధనమరిందమం।
గాః ప్రస్థాప్య చ తిష్ఠామో వ్యూఢానీకాః ప్రహారిణః ।
ప్రవిభజ్య త్రిధా సేనాం సముచ్ఛ్రిత్య ధ్వజానపి ॥ 4-46-16 (30359)
శితైర్బాణైః ప్రతాప్యేమాం చమూమేష ధనంజయః।
మూర్ధ్ని సర్వనరేంద్రాణాం వామపాదం కరిష్యతి ॥ 4-46-17 (30360)
న హ్యేష శక్యో బీభత్సుర్జేతుం దేవాసురైరపి ।
దిక్షు గుల్మా నివేశ్యంతాం యత్తా యోత్స్యామహేఽర్జున ॥ ॥ 4-46-18 (30361)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే విరాటపర్వణి గోగ్రహణపర్వణి షట్చత్వారింశోఽధ్యాయః ॥ 46 ॥
విరాటపర్వ - అధ్యాయ 047
॥ శ్రీః ॥
4.47. అధ్యాయః 047
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
ద్రోణవచనాదర్జునస్యార్జునత్వావధారణేన విషాదాత్తూష్ణీంభూతేషు స్వీయేషు దుర్యోధనేన ద్రోణానాదరపూర్వకం తాన్ప్రతి సమరప్రోత్సాహనం ॥ 1॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-47-0 (30362)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-47-0x (3203)
తతో దుర్యోధనో రాజా సమరే భీష్మమబ్రవీత్।
ద్రోణం చ రథిశార్దూలం కృపం చ సుమహాబలం ॥ 4-47-1 (30363)
ఉక్తోఽయమర్థ ఆచార్య మయా కర్ణేన చాసకృత్।
పునరేవ చ వక్ష్యామి న హి తృప్యామి తద్బ్రువన్ ॥ 4-47-2 (30364)
పరాజితైర్వివస్తవ్యం తైశ్చ ద్వాదశవత్సరాన్ ।
వనే జనపదేఽజ్ఞాతైరేష ఏవ పణో హి నః ॥ 4-47-3 (30365)
తేషాం న తావన్నిర్వృత్తో వత్సరః స త్రయోదశః ।
అజ్ఞాతవాసే బీభత్సురథాస్మాభిః పరిశ్రుతః॥ 4-47-4 (30366)
అనిర్వృత్తే తు నిర్వాసే యది బీభత్సురాగతః ।
పునర్ద్వాదశవర్షాణి వనే వత్స్యంతి పాండవాః ॥ 4-47-5 (30367)
లోభాద్వా తే న జానీయురస్మాన్వా మోహ ఆవిశత్।
హీనాతిరిక్తమేతేషాం భీష్మో వేదితుమర్హతి॥ 4-47-6 (30368)
అర్థానాం హి పునర్ద్వైధే నిత్యం భవతి సంశయః ।
అన్యథా చింతితో హ్యర్థః పునర్భవతి చాన్యథా ॥ 4-47-7 (30369)
ఉత్తరం మార్గమాణానాం మాత్స్యసేనాం యుయుత్సతాం ।
యది బీభత్సురాయాతః కింతు కృత్యమతః పరం ॥ 4-47-8 (30370)
త్రిగర్తానాం కృతం కార్యం పాండవానాం చ మార్గణం ।
విప్రకారైర్హి మాత్స్యేన సుశర్మా బాధిత పురా ॥ 4-47-9 (30371)
తేషాం భయాభిపన్నానాం వస్తానాం త్రాణభిచ్ఛతాం ।
అభయం యాచమానానాం తదాఽస్మాభిః పరిశ్రుతం ॥ 4-47-10 (30372)
ప్రథమం వైర్గ్రహీతవ్యం మాత్స్యానాం గోధనం మహత్।
అష్టంయాశ్చాపరాహ్ణే తు ఇతి నస్తైః సమాహితం ॥ 4-47-11 (30373)
నవంయాం పునరస్మాభిః సూర్యస్యోదయనం ప్రతి।
ఇమా గావో గ్రహీతవ్యా యాతే మత్స్యే గవాంపదం ॥ 4-47-12 (30374)
ఇత్యేవం నిశ్చయోఽస్మాకం మంత్రోఽభూన్నాగసాహ్వయే ।
పాండవానాం పరిజ్ఞానే సర్వేషాం నః పరస్పరం ॥ 4-47-13 (30375)
తే వా గాశ్చ నయిష్యంతి యది వా స్యుః పరాజితాః।
అస్మాన్వాఽప్యతిసంధాయ కుర్యుర్మాత్స్యేన సంగతిం ॥ 4-47-14 (30376)
అథవా తానుపాదాయ మాత్స్యో జానపదైః సహ ।
సర్వథా సేనయా సార్ధమస్మానేష యుయుత్సతి ॥ 4-47-15 (30377)
తేషామేకో మహావీర్యః కశ్చిదేవ పునఃసరః।
అస్మాంజేతుమిహాయాతో మాత్స్యో వాఽపి స్వయం భవేత్ ॥ 4-47-16 (30378)
యద్యేష రాజా మాత్స్యానాం యది బీభత్సురాగతః ।
సర్వైర్యోద్ధవ్యమస్మాభిరితి నః సమయః కృతః ॥ 4-47-17 (30379)
అథ కస్మాత్థితా హ్యేతే రథేషు రథిసత్తమాః ।
భీష్మద్రోణకృపాః కర్ణో వికర్ణో ద్రౌణిరేవ చ।
సంభ్రాంతమనసః సర్వే ప్రాప్తే హ్యస్మింధనంజయే ॥ 4-47-18 (30380)
నాన్యత్ర యుద్ధాచ్ఛ్రేయోస్తి తథాఽఽత్మా ప్రణిధీయతాం ।
సర్వలోకేన వా యుద్ధం దేవైర్వాఽస్తు సవాసవైః ॥ 4-47-19 (30381)
అనాచ్ఛిన్నే ధనేఽస్మాకమథ శక్రేణ వజ్రిణా।
యమేన వాఽపి సంగ్రామే కో హాస్తినపురం వ్రజేత్ ॥ 4-47-20 (30382)
శరైరభిప్రణున్నానాం భగ్నానాం గహనే వనే ।
కో హి జీవేత్పదాతీనాం భవేదశ్వేషు సంశయః ॥ 4-47-21 (30383)
ఆచార్యం పృష్ఠతః కృత్వా తథా నీతిర్విధీయతాం ।
జానామి చ మతం తేషామతస్త్రాసయతీవ నః॥ 4-47-22 (30384)
అర్జునే చాపి సంప్రీతిమధికాముపలక్షయే ।
తథా దృష్ట్వా హి బీభత్సుముపాయాంతం ప్రశంసతి ।
యథా సేనా న భజ్యేత తథా నీతిర్విధీయతాం ॥ 4-47-23 (30385)
అదేశికా హ్యరణ్యేఽస్మిన్కృచ్ఛ్రే శత్రువశం గతా।
యథా న విభ్రమేత్సేనా తథా నీతిర్విధీయతాం ॥ 4-47-24 (30386)
అశ్వానాం హేషితం శ్రుత్వా కా ప్రశంసా భవేత్పరే ।
స్థానే వాఽపి వ్రజంతో వా సదా హేషంతి వాజినః ॥ 4-47-25 (30387)
సదా చ వాయవో వాంతి నిత్యం వర్షతి వాసవః ।
స్తనయిత్నోశ్చ నిర్ఘోషః శ్రూయతే బహుశస్తథా ॥ 4-47-26 (30388)
భీషయన్పాండవేయేభ్యో భవాన్సర్వానిమాంజనాన్।
ప్రముఖే సర్వసైన్యానామబద్ధం బహు భాషతే ॥ 4-47-27 (30389)
యథైవాశ్వాన్మార్గమాణాస్తానేవాభిపరీప్సవః ।
హేషితానీవ శృణ్వంతి తదిదం భవతస్తథా ॥ 4-47-28 (30390)
కిమత్ర కార్యం పార్థస్య కథం వా స ప్రశస్యతే।
అన్యత్ర కామాద్ద్వేషాద్వా రోషాద్వాఽస్మాసు కేవలం ॥ 4-47-29 (30391)
ఆచార్యా వై కారుణికాః ప్రాజ్ఞాశ్చాపాయదర్శినః ।
నైతే మహాహవే ఘోరే సంప్రష్టవ్యాః కథంచన ॥ 4-47-30 (30392)
ప్రాసాదేషు విచిత్రేషు గోష్ఠీపానాశనేషు చ।
కథా విచిత్రాః కుర్వాణాః పండితాస్తత్ర సోభనః ॥ 4-47-31 (30393)
బహూన్యాశ్చర్యరూపాణి కుర్వతే జనసంసది ।
ఇష్వస్త్రే చాపసంధానే పండితాస్తత్ర శోభనాః ॥ 4-47-32 (30394)
పరేషాం వివరజ్ఞానే మనుష్యాచరితేషు చ।
అన్నసంస్కారదోషేషు పండితాస్తత్ర శోభనాః ॥ 4-47-33 (30395)
పండితాన్పృష్ఠతః కృత్వా పరేషాం గుణవాదినః ।
విధీయతాం తథా నీతిర్యథా వధ్యేత వై పరః ॥ 4-47-34 (30396)
గావశ్చైతాః ప్రతిష్ఠంతాం సేనాం వ్యూహంతు మాచిరం।
ఆరక్షాశ్చ విధీయంతాం యత్ర యోత్స్యామహే పరైః ॥ ॥ 4-47-35 (30397)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే విరాటపర్వణి గోగ్రహణపర్వణి సప్తచత్వారింశోఽధ్యాయః ॥ 47 ॥
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Footnotes
4-47-11 సప్తంయాశ్చాపరాహ్ణే త్వితి నవంయాం పునరస్మాభిరితి చ థo పాఠః ॥ ॥ సప్తచత్వారింశోఽధ్యాయః ॥ 47 ॥విరాటపర్వ - అధ్యాయ 048
॥ శ్రీః ॥
4.48. అధ్యాయః 048
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
కర్ణేనాత్మశ్లాఘనపూర్వకమర్జునపరాభవనమిథ్యాప్రతిజ్ఞానం ॥ 1 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-48-0 (30398)
కర్ణ ఉవాచ। 4-48-0x (3204)
సర్వానాయుష్మతో భీతాన్సంత్రస్తానివ లక్షయే।
అయుద్ధమనసశ్చైవ సర్వాంశ్చైవానవస్థితాన్ ॥ 4-48-1 (30399)
యద్యేష జామదగ్న్యో వా యది వేంద్రః పురందరః ।
వాసుదేవేన సహితో యది బీభత్సురాగతః।
అహమేనం నిరోత్స్యామి వేలేవ వరుణాలయం ॥ 4-48-2 (30400)
రుక్మపుంఖాః ప్రసన్నాగ్రా ముక్తా హస్తవతా మయా।
ఛాదయంతు శారః సూర్యం పార్థస్యాయుర్నిరోధకాః ॥ 4-48-3 (30401)
మమ చాపప్రముక్తానాం శరాణాం నతపర్వణాం ।
నివృత్తిర్గచ్ఛతాం నాస్తి సర్పాణాం శ్వసతామివ ॥ 4-48-4 (30402)
శరాణాం పుంఖసక్తానాం మౌర్వ్యాఽభిహతయోర్భృశం ।
శ్రూయతే తలయోః శబ్దో భేర్యోరాహతయోరివ ॥ 4-48-5 (30403)
ఏకైకం చతురః పంచ క్వచిత్పష్టిం క్వచిచ్ఛతం।
హతాన్పశ్యత మాత్స్యానామిషుభిర్నిహతాన్రథాన్ ॥ 4-48-6 (30404)
మద్బాహుముక్తైరిషుభిస్తైలధౌతైః పతత్రిభిః ।
ఖద్యోతైరివ సంపృక్తమంతరిక్షం విరాజతాం ॥ 4-48-7 (30405)
ధ్వజాగ్రాద్వానరస్తస్య భల్లేనాభిహతో మయా।
అద్యైవ పతతాం భూమౌ వినదన్భైరవాన్రవాన్ ॥ 4-48-8 (30406)
శత్రోర్మయాభిపన్నానాం భూతానాం ధ్వజవాసినాం ।
దిశః ప్రతిష్ఠమానానామస్తు శబ్దో దివం గతః ॥ 4-48-9 (30407)
క్రుద్ధేనాస్త్రం మయా ముక్తం నిర్దహేత్పృథివీమిమాం ।
స్థితం సంగ్రామశిరసి పార్థమేకాకినం కిము ॥ 4-48-10 (30408)
సమాహితశ్చ బీభత్సుర్వర్షాణ్యష్టౌ చ పంచ చ ।
జాతస్నేహశ్చ యుద్ధస్య మయి సందర్శయిష్యతి ॥ 4-48-11 (30409)
పాత్రీభూతస్తు కౌంతేయో బ్రాహ్మణో గుణవానివ ।
శరమాలాం స గృహ్ణాతు మత్ప్రసృష్టాం స్వధామివ ॥ 4-48-12 (30410)
ఏష చాపి మహేష్వాసస్త్రిషు లోకేషు విశ్రుతః ।
అహం చాపి నరశ్రేష్ఠాదర్జునాన్నావమః క్వచిత్ ॥ 4-48-13 (30411)
మమ హస్తప్రముక్తానాం శరాణాం నతపర్వణాం।
నివృత్తిర్గచ్ఛతాం నాస్తి వైశ్వానరశిఖార్చిషాం ॥ 4-48-14 (30412)
ఇతశ్చేతశ్చ ముక్తానాం శరాణాం నతపర్వణాం ।
తుగులః శ్రూయతాం నాదః షట్పదాం గాయతామివ ॥ 4-48-15 (30413)
అంతరా సంపతద్భిస్తు గృధ్రపత్రైః శిలాశితైః ।
శలభానామివాకాశే ఛాయా సంప్రతి దృశ్యతాం ॥ 4-48-16 (30414)
అద్య మత్కార్ముకోత్సృష్టాః శితాః పార్థస్య మర్మగాః।
శరీరముపసర్పంతు వల్మీకమివ పన్నగాః ॥ 4-48-17 (30415)
బర్హిబర్హిణరాజానాం బర్హిణాం బర్హిణామివ ।
పతతాం పతతాం ఘోషః పతతాం పతతామివ ॥ 4-48-18 (30416)
అద్య త్వహమృణాన్మోక్ష్యే యన్మయా తత్ప్రతిశ్రుతం ।
ధార్తరాష్ట్రస్య తత్కాలే నిహత్య సమరేఽర్జునం ॥ 4-48-19 (30417)
ఇంద్రాశనిసమస్పర్శం మహేంద్రసమవిక్రమం।
అర్దయిష్యాంయహం పార్థముల్కాభిరివ కుంజరం ॥ 4-48-20 (30418)
శరజాలమహాజ్వాలమసిశక్తిగదేంధనం ।
నిర్దహంతమనీకాని శమయిష్యేఽర్జునానలం ॥ 4-48-21 (30419)
రథాదతిరథం లోకే సర్వశస్త్రభృతాంవరం ।
వివశం పార్థమాదాస్యే గరుత్మానివ పన్నగం ॥ 4-48-22 (30420)
క్షుద్రకైర్వివిధైర్భల్లైర్నిపతద్భిశ్చ మామకైః ।
సంమూఢచేతాః కౌంతేయః కర్తవ్యం నాభిపద్యతాం ॥ 4-48-23 (30421)
అద్య దుర్యోధనస్యాహం శోకం హృది చిరం స్థితం ।
సమూలమపనేష్యామి హరన్పార్థశిరః శరైః ॥ 4-48-24 (30422)
అద్య మత్కార్ముకోత్సృష్టైర్భల్లైశ్చ నతపర్వభిః।
హతాశ్వం విరథం పార్థం పౌరుషే పర్యవస్థితం ।
నిశ్వసంతం యథా నాగమద్య పశ్యంతు కౌరవాః ॥ 4-48-25 (30423)
జామదగ్న్యాన్మయా లబ్ధం దివ్యాస్రమృషిసత్తమాత్।
తదుపాశ్రిత్య వీర్యం చ యుధ్యేయమపి వాసవం ॥ 4-48-26 (30424)
ధ్వజాగ్రే వానరస్తిష్ఠన్భల్లేన నిహతో మయా।
అద్యైవ పతతాం భూమౌ వినదన్భైరవాన్రవాన్ ॥ 4-48-27 (30425)
కామం గచ్ఛంతు కురవో గాః ప్రగృహ్య పరంతపాః ।
రథేషు వాఽపి తిష్ఠంతో యుద్ధం పశ్యంతు మామకం ॥ ॥ 4-48-28 (30426)
ఇతి శ్రీమన్మాహాభారతే విరాటపర్వణి గోగ్రహణపర్వణి అష్టచత్వారింశోఽధ్యాయః ॥ 48 ॥
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Footnotes
4-48-18 బర్హిణాం బహిణామివ ఏకైకస్య పృష్ఠేపృష్ఠే గచ్ఛతాం మయూరాణాం మయూరాణామివ బర్హిబర్హిణరాజానాం బర్హిణో మయూరస్య బర్హిణైః శరమూలే పత్రరూపేణ స్థితమయూరపత్రైః రాజానాం రాజమానానాం । రాజృదీప్తావితి ధాతోః కర్త్రర్థే పచాద్యచి కృతే రూపనిష్పత్తిః । పతతాం పతతాం ఏకైకస్య శరస్య పృష్ఠే పృష్ఠే నిపతతాం శరాణాం ఘోషః పతతాం మాలారూపేణ నిపతమానానాం పతతాం పక్షిణాం ఘోష ఇవ అఖిలైః శ్రూయతామితి యోగ్యక్రియాధ్యాహారేణ సంబంధః । యద్వా బర్హిణాం బర్హవతాం ఉత్పన్నబర్హాణామిత్యర్థః । బర్హిణం మయూరాణామివ పతతాం పతతాం పుంఖానుపుంఖతయా క్షణేక్షణే పతతాం పతతాం శరాణాం ఘోషః పతతాం పక్షిణాం ఘోష ఇవ పతతాం దిశిదిశి పతతామితి లోడంతక్రియా। సర్వైః శ్రూయతామితి భావః । బర్హిబర్హిణవాజానామితి టo థo ధo పాఠః ॥ 18 ॥ ॥ అష్టచత్వారింశోఽధ్యాయః ॥ 48 ॥విరాటపర్వ - అధ్యాయ 049
॥ శ్రీః ॥
4.49. అధ్యాయః 049
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
కృపేణార్జునచరిత్రప్రశంసనపూర్వకం కర్ణగర్హణం ॥ 1 ॥ తథా స్వేషు ఏకైకేనార్జునస్య దుర్జయత్వకథనపూర్వకం సంభూయాభియాననిర్ధారణం ॥ 2 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-49-0 (30427)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-49-0x (3205)
తస్య తద్వచనం శ్రుత్వా నీతిశాస్త్రవిశారదః।
ఆచార్యః కురువీరాణాం కృపః శారద్వతోఽబ్రవీత్ ॥ 4-49-1 (30428)
సదైవ తవ రాధేయ యుద్ధే క్రూరతరా మతిః।
నార్థానాం ప్రకృతిం వేత్సి నానుబంధమవేక్షసే ॥ 4-49-2 (30429)
నయా హి బహవః సంతి శాస్త్రాణ్యాశ్రిత్య చింతితాః ।
తేషాం యుద్ధం సుపాపిష్ఠం వేదయంతి పురావిదః ॥ 4-49-3 (30430)
దేశకాలేన సంయుక్తం యుద్ధం విజయదం భవేత్।
హీనకాలం తదేవేహ అనర్థాయోపకల్పతే ॥ 4-49-4 (30431)
దేశే కాలే చ విక్రాంతం కల్యాణాయ విధీయతే।
ఆనుకూల్యేన కార్యాణాముత్తరం తు విధీయతే ॥ 4-49-5 (30432)
భారం హి రథకారస్య న వ్యవస్యంతి పండితాః।
పరిచింత్య తు పార్థేన సంనిపాతో న నః క్షమః ॥ 4-49-6 (30433)
ఏకో హి శత్రూన్సమరే సమర్థః ప్రతిబాధితుం ।
ఏకః కురూనభ్యరక్షదేకశ్చాగ్నిమతర్పయత్ ॥ 4-49-7 (30434)
ఏకశ్చ పంచ వర్షాణి బ్రహ్మచర్యమధారయత్ ।
ఏకః సుభద్రామారోప్య ద్వైరథే కృష్ణమాహ్వయం ॥ 4-49-8 (30435)
సైంధవం వనవాసే తు జిత్వా కృష్ణామథానయత్ ।
ఏకశ్చ పంచ వర్షాణి శక్రాదస్రాణ్యశిక్షత ॥ 4-49-9 (30436)
ఏకః సపత్నాంజిత్వా తు కురూణామకరోద్యశః ।
ఏకో గంధర్వరాజానం చిత్రసేనమరిందమః ।
విజిగ్యే తరసా సంఖ్యే సేనాం చాస్య సుదుర్జయాం ॥ 4-49-10 (30437)
పాంచాలీ శ్రీమతీ ప్రాప్తా క్షత్రం జిత్వా స్వయంవరే ।
ఆదాయ గతవాన్పార్థో భవాన్క్వను గతస్తదా ॥ 4-49-11 (30438)
తథా నివాతకవచాః కాలకేయాశ్చ దానవాః ।
దైవతైరప్యవధ్యాస్తే ఏకేన యుధి పాతితాః ॥ 4-49-12 (30439)
ఏకేన హి త్వయా కర్ణ కిం నామేహ కృతం పురా।
ఏకైకేన యథా తేషాం భూమిపాలా వశే కృతాః ॥ 4-49-13 (30440)
ఇంద్రోపి హి న పార్థేన సంయుగే యోద్ధుమర్హతి ।
యస్తేనాశంసతే యోద్ధుం కర్తవ్యం తస్య భేషజం ॥ 4-49-14 (30441)
ఆశీవిషస్య క్రుద్ధస్య పాణిముద్యంయ దక్షిణం।
అవముచ్య ప్రదేశిన్యా దంష్ట్రామాదాతుమిచ్ఛసి ॥ 4-49-15 (30442)
అథవా కుంజరం మత్తమేకమేకచరం వనే।
నిరంకుశం సమారుహ్య నగరం యాతుమిచ్ఛసి ॥ 4-49-16 (30443)
సమిద్ధం పావకం చాపి ఘృతమేదోవసాహుతం।
ఘృతాక్తశ్చీరవాసాస్త్వం మధ్యేనోత్సర్తుమిచ్ఛసి ॥ 4-49-17 (30444)
ఆత్మానం యః సమాబధ్య కంఠే బద్ధ్వా తథా శిలాం ।
సముద్రం ప్రతరేద్దోర్భ్యాం తత్ర కిం కర్ణ పౌరుషం ॥ 4-49-18 (30445)
అకృతాస్త్రః కృతాస్త్రం వై బలవంతం సుదుర్బలః।
తాదృశం కర్ణ యః పార్థం యోద్ధుమిచ్ఛేత్స దుర్మతిః ॥ 4-49-19 (30446)
అస్మాభిరేవ నికృతో వర్షాణీహ త్రయోదశ।
సింహః పాశవినిర్ముక్తో న నః శేషం కరిష్యతి ॥ 4-49-20 (30447)
ఏకాంతే పార్థమాసీనం కూపేఽగ్నిమివ సంవృతం ।
అజ్ఞానాదభ్యవస్కంద్య ప్రాప్తాః స్మో భయముత్తమం ॥ 4-49-21 (30448)
ఉత్సృష్టం తూలరాశౌ తు ఏకోఽగ్నిం శమయేత్కథం ।
సహ యుద్ధ్యామహే పార్థమాగతం యుద్ధదుర్మదం ॥ 4-49-22 (30449)
యత్తా వయం పరాక్రాంతా వ్యూఢానీకాః ప్రహారిణః।
యుద్ధాయావస్థితం పార్థమాగతం పాకశాసనిం ॥ 4-49-23 (30450)
యత్తాః సర్వే రథశ్రేష్ఠం పరివార్య సమంతతః।
షడ్రథాః పరికీర్యంతాం వజ్రపాణిమివాసురాః ॥ 4-49-24 (30451)
ద్రోణో దుర్యోధనో భీష్మో భవాంద్రౌణిస్తథా వయం।
సర్వే యుద్ధ్యామహే పార్థం కర్ణ మా సాహసం కృథాః ॥ 4-49-25 (30452)
న హ్యసంగత్య సమరే పార్థం జేష్యామహే వయం।
సంగత్య సమరే పార్థం సర్వే జేష్యమాహే వయం ॥ 26 ॥ ॥ 4-49-26 (30453)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే విరాటపర్వణి గోగ్రహణపర్వణి ఏకోనపంచాశోఽధ్యాయః ॥ 49 ॥
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Footnotes
4-49-6 భారం హీతి। యథా రథకారేణ దివ్యోఽయం మయా నిర్మితో రథః సుదృఢాంగః అనేన త్వం దేవానపి సర్వథా జేష్యసీత్యుక్తే తద్వచసి భారం దత్త్వా దేశకాలానుకూల్యమనపేక్ష్యైవ న వ్యవస్యంతి। యోద్ధుమేతి శేషః। ఏవం త్వద్వచసి భారం దత్త్వా దేశాద్యానుకూల్యమనవేక్ష్య కథమస్మాభిర్యోద్ధవ్యం। తవతు వచనం రథకారవచనవదర్శశూన్యమితి భావః ॥ 6 ॥ 4-49-10 ఏకః సంయమినీం జిత్వా ఇతి ధo పాఠః ॥ 10 ॥ ॥ ఏకోనపంచాశోఽధ్యాయః ॥ 49 ॥విరాటపర్వ - అధ్యాయ 050
॥ శ్రీః ॥
4.50. అధ్యాయః 050
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
కృపేణ స్వగర్హణమమృష్యతా కర్ణేన తదుపాలంభః ॥ 1 ॥ తదసహిష్ణునాఽశ్వత్థాంనా సమర్మోద్ధాటనం కర్ణదుర్యోధనోపాలంభః ॥ 2 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-50-0 (30454)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-50-0x (3206)
కృపస్య వచనం శ్రుత్వా కర్ణో రాజన్యుధాంపతిః ।
పునః ప్రోవాచ సంరబ్ధో గర్హయన్బ్రాహ్మణం కృపం ॥ 4-50-1 (30455)
కర్ణ ఉవాచ। 4-50-2x (3207)
లక్షయాంయహమాచార్యం భయాద్భక్తిం గతం రిపౌ ।
భీతేన హి న యోద్ధవ్యమహం యోత్స్యే ధనంజయం ॥ 2 ॥ 4-50-2 (30456)
నను వారుణమాగ్నేయం యాంయం వాయవ్యమేవ చ।
అస్త్రం బ్రహ్మశిరశ్చైవ సత్వహీనస్య తే వృథా ॥ 4-50-3 (30457)
మిత్రకార్యం కృతమిదం పితాపుత్రైర్మహారథైః ।
భర్తృపిండశ్చ నిర్విష్టో యథేష్టం గంతుమర్హథ ॥ 4-50-4 (30458)
భిక్షాం హరస్వ నిత్యం త్వం యజ్ఞాననుచరస్వ చ।
ఆమంత్రణాని భుంక్షాద్య మాఽస్మాన్యుద్ధేన భీషయ ॥ 4-50-5 (30459)
భార్గవాస్త్రం మయా ముక్తం నిర్దహేత్పృథివీమిమాం।
కిం పునః పాండుపుత్రాణామేకమర్జునమాహవే ॥ 4-50-6 (30460)
ఆగమిష్యంతి పదవీం మాత్స్యాః పాండవమాశ్రితాః ।
కీచకానాం తు బలినాం శత్రుసేనావమర్దినాం ॥ 4-50-7 (30461)
తానహం నిహనిష్యామి భవతా గంయతాం గృహం ।
కిం వేదవాదినాం కార్యం పరస్నేహానుభాషిణాం ॥ 4-50-8 (30462)
తస్య తద్వచనం శ్రుత్వా అశ్వత్థామా ప్రతాపవాన్ ।
ఉవాచ వదతాంశ్రేష్ఠో దుర్యోధనమవేక్ష్య చ ॥ 4-50-9 (30463)
న చ తావంజితా గావో న చ సీమాంతరం గతాః।
న హాస్తినపురం ప్రాప్తాస్త్వం చ కర్ణ వికత్థసే ॥ 4-50-10 (30464)
బహూని ధర్మశాస్త్రాణి పఠంతి ద్విజసత్తమాః ।
తేషు కింస్విదిదం దృష్టం ద్యూతే జీయేత యన్నృపః ॥ 4-50-11 (30465)
సంగ్రామాన్విపులాంజిత్వా లబ్ధా చ విపులం ధనం ।
విజిత్య చ మహీం కృత్స్నాం నేహ కత్థంతి పండితాః ॥ 4-50-12 (30466)
పచత్యగ్నిరవాక్యస్తు తూష్ణీం భాతి దివాకరః ।
తూష్ణీం ధారయతే లోకాన్వసుధా సచరాచరాన్ ॥ 4-50-13 (30467)
చాతుర్వర్ణ్యస్య కర్మాణి విహితాని మహర్షిభిః ।
ధనం యైరధిగంతవ్యం యచ్చ కుర్వన్న దుష్యతి ॥ 4-50-14 (30468)
అధీత్య బ్రాహ్మణో వేదాన్యాజయేత యజేత వా ।
క్షత్రియో ధనమాహృత్య యజేతైవ న యాజయేత్ ॥ 4-50-15 (30469)
వైశ్యోఽధిగంయ విత్తాని వార్తాకర్మాణి కారయేత్॥ 4-50-16 (30470)
శూద్రః శుశ్రూషణం కుర్యాత్రిషు వర్ణేషు నిత్యశః।
వందనాయోగవిధిభిర్వైతసీం వృత్తిమాశ్రితః ॥ 4-50-17 (30471)
వర్తమానా యథాశాస్త్రం ప్రాప్య చాపి మహీమిమాం ।
ప్రకుర్వంతి మహాభాగా యజ్ఞాన్సువిపులానపి ॥ 4-50-18 (30472)
కా జాతిస్తేషు సూతేయం కేఽపి మంత్రాః క్రియాశ్చ కాః ।
కేయం వర్ణేషు యా రాజ్ఞో వక్తృభోక్తృనియంతృషు ॥ 4-50-19 (30473)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-50-20x (3208)
దుర్యోధనమభిప్రేక్ష్య కర్ణం చ కురుసంసాద।
అశ్వత్థామా భృశం క్రుద్ధో దుర్యోధనమతర్జయత్ ॥ 4-50-20 (30474)
ప్రాప్య ద్యూతేన కో రాజ్యం క్షత్రియః స్తోష్టుర్మహతి ।
తథా నృశంసరూపోయం ధార్తరాష్ట్రశ్చ నిర్ఘృణః ॥ 4-50-21 (30475)
తథాఽధిగంయ విత్తాని కో వికత్థేద్విచక్షణః ।
నికృత్యా వంచనాయోగైశ్చరన్వైతంసికో యథా ॥ 4-50-22 (30476)
కతమద్ద్వైరథం యుద్ధం యత్రాజైషీర్ధనంజయం।
నకులం సహదేవం వా ధనం యేషాం త్వయా హృతం ॥ 4-50-23 (30477)
యుధిష్ఠిరో జితః కస్మిన్భీమశ్చ బలినాంవరః ।
ఇంద్రప్రస్థం త్వయా కస్మిన్సంగ్రామే నిర్జితం పురా ॥ 4-50-24 (30478)
తథైవ కతమద్యుద్ధం యస్మిన్కృష్ణా జితా త్వయా ।
ఏకవస్త్రా సభాం నీతా క్షుద్రకర్మన్రజస్వలా ॥ 4-50-25 (30479)
మూలమేషాం మహత్కృత్తం సారార్థీ చందనం యథా।
క్షుద్రం కర్మ సమాస్థాయ తత్ర కిం విదురోఽబ్రవీత్ ॥ 4-50-26 (30480)
యథాశక్తి మనుష్యాణామమర్షం లక్షయామహే।
అన్యేషామపి సత్వానామపి కీటపిపీలికైః ॥ 4-50-27 (30481)
ద్రౌపద్యాః సంపరిక్లేశం న క్షంతుం పాండవోఽర్హతి।
క్షయాయ ధార్తరాష్ట్రాణాం ప్రాదుర్భూతో ధనంజయః ॥ 4-50-28 (30482)
త్వం పునః పండితో భూత్వా హ్యాచార్యం క్షేప్తుమిచ్ఛసి।
వైరాంతకరణో జిష్ణుర్న నః శేషం కరిష్యతి ॥ 4-50-29 (30483)
నైవ దేవా న గంధర్వా నాసురా న చ రాక్షసాః।
భయాదిహ న యుద్ధ్యేరన్పాండుపుత్రేణ ధీమతా ॥ 4-50-30 (30484)
యం యమేకోపి సంక్రుద్ధః సంగ్రామే నిపతిష్యతి ।
వృక్షం గరుడవద్వేగాద్వినిహత్యాంతమేష్యతి ॥ 4-50-31 (30485)
త్వత్తో విశిష్టం వీర్యేణ ధనుష్యమరరాట్సమం ।
వాసుదేవసమం యుద్ధే తం పార్థం కో న పూజయేత్ ॥ 4-50-32 (30486)
దేవం దైవేన యుద్ధ్యేత మానుపేణ చ మానుపం ।
అస్త్రం హ్యస్త్రేణ యో హన్యాత్కోఽర్జునేన సమః పుమాన్ ॥ 4-50-33 (30487)
పుత్రాదనవమః శిష్య ఇతి ధర్మవిదో విదుః।
ఏతేనాపి నిమిత్తేన ప్రియో ద్రోణస్య పాండవః ॥ 4-50-34 (30488)
యథా త్వమకరోర్ద్యూతమింద్రప్రస్థం యథాఽహరః ।
యథాఽనైషీః సభాం కృష్ణాం తథా యుధ్యస్వ పాండవం ॥ 4-50-35 (30489)
అయం తే మాతులః ప్రాజ్ఞః క్షత్రధర్మస్య కోవిదః ।
దుర్ద్యూతదేవీ గాంధారః శకునిర్యుద్ధ్యతామిహ ॥ 4-50-36 (30490)
నాక్షాన్క్షిపతి గాండీవం న కృతం ద్వాపరం న చ।
జ్వలతో నిశితాన్బాణాంస్తాంస్తాన్క్షిపతి గాండివం ॥ 4-50-37 (30491)
న హి గాండీవనిర్ముక్తా గృధ్రపక్షాః సుతేజనాః ।
నాంతరేష్వవతిష్ఠంతే గిరీణామపి దారణాః ॥ 4-50-38 (30492)
అంతకః పవనో మృత్యుస్తథాఽగ్నిర్బడవాముఖః ।
కుర్యురేతే క్వచిచ్ఛేషం న తు క్రుద్ధో ధనంజయః ॥ 4-50-39 (30493)
యథా సభాయాం ద్యూతం త్వం మాతులేన మహాకరోః ।
తథా యుద్ధస్వ సంగ్రామే సౌబలేన సురక్షితః ॥ 4-50-40 (30494)
యుద్ధ్యతాం కామమాచార్యో నాహం యోత్స్యే ధనంజయం ।
మత్స్యో హ్యస్మాభిరాయోధ్యో యద్యాగచ్ఛేద్గవాంపదం ॥ ॥ 4-50-41 (30495)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే విరాటపర్వణి గోగ్రహణపర్వణి పంచాశోఽధ్యాయః ॥ 50 ॥
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Footnotes
4-50-14 యదుక్తం బ్రాహ్మణానాం భోజనాదావేవ కౌశలం న యుద్ధ ఇతి తత్ర తవాపి వైశ్యత్వాన్న యుద్ధే సామర్థ్యమస్తీతి దర్శయిష్యన్వర్ణానాం కర్మాణి విభజతే చాతుర్వర్ణ్యస్యేత్యాదినా ॥ 14 ॥ 4-50-22 వైతంసికో వ్యాధః ॥ 22 ॥ 4-50-26 అనృతం ద్యూతం కుర్వతా ధార్తరాష్ట్రేణ ధర్మస్య మూలం కృత్తం ఛిన్నం । తత్ర తదా విదురః కిమబ్రవీత్ క్షయమూలం ద్యూతమితి తత్స్మరేతి శేషః ॥ 26 ॥ 4-50-37 చకారాత్ త్రేతాని సముచ్చీయతే। కృతాదయో ద్యూతశాస్త్రప్రసిద్ధాః పాశకాః ॥ 37 ॥ ॥ పంచాశోఽధ్యాయః ॥ 50 ॥విరాటపర్వ - అధ్యాయ 051
॥ శ్రీః ॥
4.51. అధ్యాయః 051
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
కర్ణకృతద్రోణకృపాధిక్షేపసంక్రుద్ధమశ్వత్థామానం ప్రతి భీష్మేణ ద్రోణాదిప్రశంసనపూర్వకం పరిసాంత్వనం ॥ 1 ॥ దుర్యోధనేన భీష్మకర్ణాభ్యాం సహ కృపద్రోణక్షమాపనం ॥ 2 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-51-0 (30496)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-51-0x (3209)
తతః శాంతనవస్తత్ర ధర్మార్థకుశలం హితం ।
దుర్యోధనమిదం వాక్యమబ్రవీత్కురుసంసది ॥ 4-51-1 (30497)
సాధు పశ్యతి వై ద్రోణః కృపః సాధ్వనుపశ్యతి ।
ఆచార్యపుత్రః సహజం నిశ్చితం సాధు భాషతే ॥ 4-51-2 (30498)
కర్ణస్తు క్షత్రధర్మేణ కేవలం యోద్ధుమిచ్ఛతి।
ఆచార్యో నావమంతవ్యః పురుషేణ విజానతా।
దేశకాలౌ తు సంప్రేక్ష్య యోద్ధవ్యమితి మే మతిః ॥ 4-51-3 (30499)
యస్య సూర్యసమాః ప·ంచ సపత్నాః స్యుః ప్రహారిణః।
కథమభ్యుదయే తేషాం న ప్రముహ్యేత పండితః ॥ 4-51-4 (30500)
స్వార్థే సర్వే విముహ్యంతి యేఽపి ధర్మవిదో జనాః ।
తస్మాత్తత్వం న జానాతి యత్తు కార్యం నరాధిపః ॥ 4-51-5 (30501)
ధార్తరాష్ట్రోపి దుర్బుద్ధిః పశ్యన్నపి ధనంజయం ।
నైవ పశ్యతి నాఘ్రాతి మందః క్రోధవశం గతః ॥ 4-51-6 (30502)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-51-7x (3210)
ఏవముక్త్వా తు రాజానం పునర్ద్రౌణిమువాచ హ।
ప్రాంజలిర్భరతశ్రేష్ఠః సాంనా బుద్ధిమతాంవరః ॥ 4-51-7 (30503)
కర్ణో హి యదవోచత్త్వాం తేజస్సంజననాయ తత్।
ఆచార్యపుత్రః క్షమతాం మహత్కార్యముపస్థితం ॥ 4-51-8 (30504)
నాయం కాలో విరోధస్య కౌంతేయే సముపస్థితే ।
క్షంతవ్యం భవతా సర్వమాచార్యేణ కృపేణ చ ॥ 4-51-9 (30505)
భవతాం హి కృతాస్త్రత్వం యథాఽఽదిత్యే ప్రభా తథా ।
యథా చంద్రమసో లక్ష్మీః సర్వథా నాపకృష్యతే ।
ఏవం భవత్సు బ్రాహ్మణ్యం బ్రహ్మాస్త్రం చ ప్రతిష్ఠితం ॥ 4-51-10 (30506)
చత్వార ఏకతో వేదాః క్షాత్రమేకత్ర దృశ్యతే।
నైతత్సమస్తముభయం కస్మింశ్చిదనుశుశ్రుమ।
అన్యత్ర భారతాచార్యాత్సుపుత్రాదితి మే మతిః ॥ 4-51-11 (30507)
వేదాంతాశ్చ పురాణాని ఇతిహాసం పురాతనం ।
జామదగ్న్యమృతే రాజన్కో ద్రోణాదధికో భవేత్ ॥ 4-51-12 (30508)
బ్రహ్మాస్త్రం చైవ వేదాశ్చ నైతదన్యత్ర దృశ్యతే ॥ 4-51-13 (30509)
ఆచార్యపుత్రః క్షమతాం నాయం కాలో విభేదనే ।
సర్వే సంహత్య యుద్ధ్యామః పాకశాసనిమాగతం ॥ 4-51-14 (30510)
బలస్య వ్యసనానీహ యాన్యుక్తాని మనీషిభిః ।
ముఖ్యో భేదోహి తేషాం తు పాపిష్ఠో విదుషాం మతః ॥ 4-51-15 (30511)
అశ్వత్థామోవాచ। 4-51-16x (3211)
నైవం న్యాయ్యమిదం వాచ్యమస్మాకం పురుషర్షభ ।
కింతు రోషపరీతేన గురుణా భాషితా గుణాః ॥ 4-51-16 (30512)
శత్రోరపి గుణా గ్రాహ్యా దోషా వాచ్యా గురోరపి ।
సర్వథా సర్వయత్నేన పుత్రే శిష్యే హితం వదేత్ ॥ 4-51-17 (30513)
ఆచార్య ఏష క్షమతాం శాంతిరత్ర విధీయతాం ।
అభిద్యమానే తు గురౌ నివృత్తం రోషకారితం ॥ 4-51-18 (30514)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-51-19x (3212)
తతో దుర్యోధనో ద్రోణం క్షమయామాస భారత।
సహ కర్ణేన భీష్మేణ కృపం చైవ మహాబలం ॥ 4-51-19 (30515)
ద్రోణ ఉవాచ। 4-51-20x (3213)
యదేతత్ప్రథమం వాక్యం భీష్మః శాంతనవోఽబ్రవీత్।
తేనైవాహం ప్రసన్నో వై పరమత్ర విధీయతాం ॥ 4-51-20 (30516)
యథా దుర్యోధనం పార్థో నోపసర్పతి సంగరే।
సాహసాద్యది వా మోహాత్తథా నీతిర్విధీయతాం ॥ 4-51-21 (30517)
వనవాసే హ్యనిర్వృత్తే దర్శయేన్న ధనంజయః ।
ధనం చాలభమానోఽత్ర నాద్య తత్క్షంతుమర్హతి ॥ 4-51-22 (30518)
యథా నాయం సమాయుంజ్యాద్ధార్తరాష్ట్రం కథంచన ।
న చ సేనాం పరాజయ్యాత్తథా నీతిర్విధీయతాం ॥ 4-51-23 (30519)
ఉక్తం దుర్యోధనేనాపి పురస్తాద్వాక్యమీదృశం ।
తదనుస్మృత్య గాంగేయ యథావద్వక్తుమర్హసి ॥ ॥ 4-51-24 (30520)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే విరాటపర్వణి గోగ్రహణపర్వణి ఏకపంచాశోఽధ్యాయః ॥ 51 ॥
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Footnotes
4-51-21 యథా దుర్యోధనో రాజా న గచ్ఛేత్కాంచిదాపదమితి టo థo పాఠః। యథా నాయశసా యుక్తో ధార్తరాష్ట్రః కథంచనేతి ధo పాఠః ॥ 21 ॥ ॥ ఏకపంచాశోఽధ్యాయః ॥ 51 ॥విరాటపర్వ - అధ్యాయ 052
॥ శ్రీః ॥
4.52. అధ్యాయః 052
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
భీష్మేణ దుర్యోధనంప్రతి హేతూపన్యాసపూర్వకం యుధిష్ఠిరంప్రతి శ్రుతవనవాసాదికాలస్య పరిసమాప్తికథనం ॥ 1 ॥ భీష్మేణార్జునపరాక్రమప్రశంసనపూర్వకం పాండవైః సహ సంధివిధానేపి దుర్యోధనేన తత్ప్రతిషేధనం ॥ 2 ॥ భీష్మేణ ద్రోణవచనాద్గోభిః సహ దుర్యోధనస్య ప్రస్థాపనపూర్వకం సేనాయా వ్యూహీకరణేన సమరాభియానం ॥ 3 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-52-0 (30521)
భీష్మ ఉవాచ। 4-52-0x (3214)
కలాః కాష్ఠాశ్చ యుజ్యంతే ముహూర్తాశ్చ దినాని చ।
అర్ధమాసాశ్చ మాసాశ్చ నక్షత్రాణి గ్రహాస్తథా ॥ 4-52-1 (30522)
ఋతవశ్చాపి యుజ్యంతే తథా సంవత్సరా అపి।
ఏవం కాలవిభాగేన కాలచక్రం ప్రవర్తతే ॥ 4-52-2 (30523)
తేషాం కాలాతిరేకేణ జ్యోతిషాం చ వ్యతిక్రమాత్।
పంచమే పంచమే వర్షే ద్వౌ మాసావధిమాసకౌ ॥ 4-52-3 (30524)
ఏషామభ్యధికా మాసాః పంచ చ ద్వాదశ క్షపాః ।
త్రయోదశానాం వర్షాణామితి మే వర్తతే మతిః ॥ 4-52-4 (30525)
పూర్వేద్యురేవ నిర్వృత్తస్తతో బీభత్సురాగతః ॥ 4-52-5 (30526)
సర్వం యథావచ్చరితం యద్యదేభిః ప్రతిశ్రుతం।
ఏవమేతద్భ్రువం జ్ఞాత్వా తతో బీభత్సురాగతః ॥ 4-52-6 (30527)
సర్వే పంచ మహాత్మానః సర్వే ధర్మార్థకోవిదాః।
యేషాం యుధిష్ఠిరో రాజా కస్మాద్ధర్మేఽపరాధ్నుయుః ॥ 4-52-7 (30528)
కామాత్క్రోధాచ్చ లోభాచ్చ కామక్రోధభయాదపి ।
స్నేహాద్వా యది వా మోహాద్ధర్మం నాత్యేతి ధర్మజః ॥ 4-52-8 (30529)
అలుబ్ధాశ్చైవ కౌంతేయాః కృతవంతశ్చ దుష్కరం।
న చాపి కేవలం రాజ్యమిచ్ఛేయుస్తే హ్యధర్మతః ॥ 4-52-9 (30530)
తదైవ తే హి విక్రాంతుమీషుః కౌరవనందనాః ।
ధర్మపాశనిబద్ధాస్తు న చేలుః క్షత్రియవ్రతాత్ ॥ 4-52-10 (30531)
యశ్చానృత ఇతి ఖ్యాతః స చ గచ్ఛేత్పరాభవం ।
వృణుయుర్మాణం పార్థా నానృతత్వం కథంచన ॥ 4-52-11 (30532)
ప్రాప్తే తు కాలే స్వానర్థాన్నోత్సృజేయుర్నరర్షభాః ।
అపి వజ్రభృతా గుప్తాంస్తథావీర్యా హి పాండవాః ॥ 4-52-12 (30533)
ప్రతియుద్ధ్యేమ సమరే సర్వశస్త్రభృతాంవరం ॥ 4-52-13 (30534)
తస్మాద్యదత్ర కల్యాణం లోకే సద్భిరనుష్ఠితం।
తత్సంవిధీయతాం శీఘ్రం మా వో హ్యర్థోఽభ్యగాత్పరం ॥ 4-52-14 (30535)
న హి పశ్యామి సంగ్రామే కదాచిదపి కౌరవ ।
ఏకాంతసిద్ధిం రాజేంద్ర సంప్రాప్తశ్చ ధనంజయః ॥ 4-52-15 (30536)
సంప్రవృత్తే తు సంగ్రామే భావాభావౌ జయాజయౌ ।
అవశ్యమేకం స్పృశతో దృష్టమేతదసంశయం ॥ 4-52-16 (30537)
తస్మాద్యుద్ధోపచరితం కర్మ వా ధర్మసంహితం ।
క్రియతామాశు రాజేంద్ర సంప్రాప్తశ్చ ధనంజయః ॥ 4-52-17 (30538)
ఏకో హి సమరే పార్థః పృథివీం నిర్దహేచ్ఛరైః ।
భ్రాతృభిః సహితో భూత్వా కిం పునః కౌరవాన్రణే ।
తస్మాత్సంధిం కురుశ్రేష్ఠ కురుష్వ యది మన్యసే ॥ 4-52-18 (30539)
దుర్యోధన ఉవాచ। 4-52-19x (3215)
నాహం రాజ్యం ప్రదాస్యామి పాండవేభ్యః పితామహ।
గ్రామం సేనాం చ దాసాంశ్చ స్వల్పం ద్రవ్యమపి ప్రభో ।
యుద్ధోపచారికం యత్తు తత్సర్వం సంవిధీయతాం ॥ 4-52-19 (30540)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-52-20x (3216)
భీష్మస్యోపరతే వాక్యే తథా దుర్యోధనస్య చ।
ప్రాప్తమర్థ్యం చ యద్వాక్యం ద్రోణశ్వాహ ద్విజోత్తమః ॥ 4-52-20 (30541)
యత్తు యుద్ధోపచరితం భవేద్వా ధర్మసంహితం।
కస్త్వయా సదృశో లోకే భూయస్త్వం వక్తుమర్హసి ॥ 4-52-21 (30542)
అత్ర యా మామికా బుద్ధిః శ్రూయతాం యది రోచతే ।
సర్వథా హి మయా శ్రేయో వక్తవ్యం కురునందన ॥ 4-52-22 (30543)
రాజా బలచతుర్భాగం క్షిప్రమాదాయ గచ్ఛతు ।
తతోఽపరశ్చతుర్భాగో గాః సమాదాయ గచ్ఛతు ।
వయం చార్ధేన సైన్యస్య ప్రతియోత్స్యామ పాండవం ॥ 4-52-23 (30544)
అహం భీష్మశ్చ కర్ణశ్చ అశ్వత్థామా కృపస్తథా।
ప్రతియోత్స్యామ బీభత్సుమాగతం కృతనిశ్చయం ॥ 4-52-24 (30545)
ఏవం రాజా సుగుప్తః స్యాన్న క్లైబ్యం గంతుమర్హతి ।
మత్స్యం వా పునరాయాతమథవాపి శతక్రతుం ।
అహమావారయిష్యామి వేలేవ మకరాలయం ॥ 4-52-25 (30546)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-52-26x (3217)
తద్వాక్యం రురుచే తేషాం ద్రోణేనోక్తం మహాత్మనా ।
తథాహి కృతవాన్రాజా కౌరవాణామనంతరం ॥ 4-52-26 (30547)
భీష్మః ప్రస్థాప్య రాజానం గోధనం తదనంతరం ।
సేనాముఖ్యాన్వ్యవస్థాప్య వ్యూహితుం సంప్రచక్రమే ॥ 4-52-27 (30548)
ద్రోణస్యోపరతే వాక్యే భీష్మః ప్రోవాచ బుద్ధిమాన్।
ఆచార్య మధ్యే తిష్ఠ త్వమశ్వత్థామా తు సవ్యతః।
కృపః శారద్వతో ధీమాన్పార్శ్వం రక్షతు దక్షిణం ॥ 4-52-28 (30549)
వికర్ణశ్చ మహావీర్యో దుర్ముఖశ్చ పరంతపః।
శకునిః సౌబలశ్చైవ దుఃసహశ్చ మహాబలః ।
ద్రోణస్య పార్శ్వమజితాః పాలయంతు మహాబలాః ॥ 4-52-29 (30550)
అగ్రతః సూతపుత్రస్తు కర్ణస్తిష్ఠతు దంశితః।
అహం సర్వస్య సైన్యస్య పశ్చాత్స్థాస్యామి పాలయన్ ॥ 4-52-30 (30551)
సర్వే మహారథాః శూరా మహేష్వాసా మహాబలాః ।
యుద్ధ్యంతు పాండవశ్రేష్ఠమాగతం యత్నతో యుధి ॥ 4-52-31 (30552)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-52-32x (3218)
అభేద్యం పరసైన్యానాం వ్యూహం వ్యూహ్య కురూత్తమః ।
వజ్రగర్భం వ్రీహిముఖం పద్మచంద్రార్ధమండలం ॥ 4-52-32 (30553)
తస్య వ్యూహస్య పశ్చార్ధే భీష్మశ్చాథోద్యతాయుధః ।
సౌవర్ణం తాలముచ్ఛ్రిత్య రథే తిష్ఠన్నశోభత ॥ ॥ 4-52-33 (30554)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే విరాటపర్వణి గోగ్రహణపర్వణి ద్విపంచాశోఽధ్యాయః ॥ 52 ॥
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Footnotes
4-52-18 తస్మాద్యద్ధోచితం కర్మేతి ధo పాఠః ॥ 18 ॥ 4-52-32 పద్మగర్భమితి థo పాఠః ॥ 32 ॥ ॥ ద్విపంచాశోఽధ్యాయః ॥ 52 ॥విరాటపర్వ - అధ్యాయ 053
॥ శ్రీః ॥
4.53. అధ్యాయః 053
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
ఇంద్రేణ సుదర్శననామని కామగామిని ప్రాసాదే దేవగణసమారోపణపూర్వకమర్జునకురురణావలోకనాయ గగనాంకణావతరణం ॥ 1 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-53-0 (30555)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-53-0x (3219)
తతః సుదర్శనం నామ ప్రాసాదం హరివాహనః ।
సర్వాందేవాన్సమారోష్య ప్రయయో యత్ర పాండవః ॥ 4-53-1 (30556)
స్థూణారాజిసహస్రం తు యత్ర మధ్యే ప్రతిష్ఠితం ।
తత్ర సూర్యపథేఽతిష్ఠద్విమలా మహతీ సభా ॥ 4-53-2 (30557)
ఆదిత్యా వసవో రుద్రా అశ్వినౌ చ మరుద్గణాః ।
తత్ర శ్వేతాని చక్రాణి కాంచనస్ఫాటికాని చ ॥ 4-53-3 (30558)
తథా చిత్రాణి ఛత్రాణి దివ్యరూపాణి భారత ।
మణిరత్నవిచిత్రాణి నానారూపాణి భాగశః ।
ఆకాశే సహ దృశ్యంతే భానుమంతి శుభాని చ ॥ 4-53-4 (30559)
అగ్నేరింద్రస్య సోమస్య యమస్య వరుణస్య చ।
తథా ధాతుర్విధాతుశ్చ మిత్రస్య ధనదస్య చ।
రుద్రస్య విష్ణో సవితుస్త్రిదశానాం తథైవ చ॥ 4-53-5 (30560)
కాంచనాని చ దామాని వివిధాశ్చోత్తమస్రజః।
దివ్యపుష్పాభిసవీతాస్తత్ర చిత్రాణి భేజిరే ॥ 4-53-6 (30561)
తస్మింస్తు రాజన్ప్రాసాదే దివ్యరత్నవిభూషితే ।
దివ్యగంధసమాయుక్తాః స్రజో దివ్యాశ్చకాశిరే ॥ 4-53-7 (30562)
దివ్యశ్చ వాయుః ప్రవవౌ గంధమాదాయ సర్వశః ।
ఋతవః పుష్పమాదాయ సమతిష్ఠంత భారత ॥ 4-53-8 (30563)
ప్రజానాం పతయః సప్త సప్త చైవ మహర్షభః।
తత్ర దేవర్షయశ్చైవ దేవరాజం దివౌకసః ।
ఇంద్రేణ సహితాః సర్వే త్రిదశాశ్చ వ్యవస్థితాః ॥ 4-53-9 (30564)
న పంకో న రజస్తత్ర ప్రవివేశ కథంచన ।
ఆదిత్యశ్చ విరూక్షోత్ర నాతివేలమివాతపత్ ॥ 4-53-10 (30565)
దివ్యగంధం సమాదాయ వాయుస్తత్రాభిగచ్ఛతి।
ఆకాశం చ దిశః సర్వా దర్శనీయమదృశ్యత ॥ 4-53-11 (30566)
తత్ర దేవాః సమారుహ్య తం దివ్యం సర్వతఃప్రభం ।
అంబరే విమలేఽతిష్ఠన్ప్రాసాదం కామగామినం ॥ 4-53-12 (30567)
తత్ర రాజర్షయశ్చైవ సమారుహ్య దివౌకసః ।
శ్వేతో రాజా వసుమనాస్తథా భద్రః ప్రదర్శనః ॥ 4-53-13 (30568)
నృగో యయాతిర్నహుపో మాంధాత భరతః కురుః ।
అష్టకశ్చ శిబిశ్చోభౌ స చ రాజా పురూరవాః ॥ 4-53-14 (30569)
డంభోద్భవః కార్తవీర్యో హ్యర్జునః సగరస్తథా।
దిలీపః కేరలః పూరుః శర్యాతిః సోమకస్తదా ॥ 4-53-15 (30570)
హరిశ్చంద్రశ్చ తేజస్వీ రఘుర్దశరథస్తథా।
భగీరథశ్చ రాజర్షిః సర్వే చ జనమేజయ॥ 4-53-16 (30571)
పాండుశ్చైవ మహారాజశ్చామరవ్యజనోజ్జ్వలః।
ఛత్రేణ ధ్రియమాణేన రాజసూయశ్రియా వృతః ॥ 4-53-17 (30572)
ఏతే చాన్యే చ బహవః పుణ్యశీలాః శుచివ్రతాః ।
కీర్తిమంతో మహావీర్యాస్తత్రైవాసందివి స్థితాః ॥ 4-53-18 (30573)
గణాశ్చాప్సరసాం సర్వే గంధర్వాశ్చాపి సర్వశః ।
దైత్యరాక్షసయక్షాశ్చ సుపర్ణాః పన్నగాస్తథా ॥ 4-53-19 (30574)
వాసవప్రముఖాః సర్వే దేవాశ్చ సగణేశ్వరాః ।
ఆసంస్తత్ర సమారూఢాః సంగ్రామం తం దిదృక్షవః ॥ 4-53-20 (30575)
4-53-21 (30576)
ఇత్యంబరే వ్యవస్థాయ ప్రాసాదస్థా దివౌకసః ।
ఏకస్య చ బహూనాం చ యుద్ధం ద్రుష్టుం వ్యవస్థితాః ॥
విరాటపర్వ - అధ్యాయ 054
॥ శ్రీః ॥
4.54. అధ్యాయః 054
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
సేనామధ్యే దుర్యోధనమనవలోకయతాఽర్జునేనోత్తరంప్రతి తత్పదవీమను రథయాపనచోదనా ॥ 1 ॥ తథా బాణాభ్యాం ద్రోణాద్యభివాదనపూర్వకం తాభ్యామేవ కర్ణమూలే కుశలప్రశ్నః ॥ 2 ॥ ద్రోణేన తత్కౌశలశ్లాఘనం ॥ 3 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-54-0 (30577)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-54-0x (3220)
తథా వ్యూఢేష్వనీకేషు కౌరవేయైర్మహారథైః ।
ఉపాయాదర్జునంస్తూర్ణం రథఘోషేణ నాదయన్ ॥ 4-54-1 (30578)
దదృశుస్తే ధ్వజాగ్రం వై శుశ్రువుశ్చ రథస్వనం ।
దోధూయమానస్య భృశం గాండీవస్య చ నిస్వనం ॥ 4-54-2 (30579)
త్రికోశమాత్రం గత్వా తు పాండవః శ్వేతవాహనః ।
సంనాముఖమభిప్రేక్ష్య పార్థో వైరాటిమబ్రవీత్ ॥ 4-54-3 (30580)
రాజానం నాత్ర పశ్యామి రథానీకే వ్యవస్థితం।
దక్షిణం పక్షమాదాయ కురువో యాంత్యుదఙ్భుంఖాః ॥ 4-54-4 (30581)
ఉత్సృజ్యైతద్రథానీకం మహేష్వాసాభిరక్షితం।
గవాగ్రమభితో యాహి యావత్పశ్యామి మే రిపుం ॥ 4-54-5 (30582)
గవాగ్రమభితో గత్వా గాశ్చైవాశు నివర్తయ ।
యావదేతే నివర్తంతే కురవో జవమాస్థితాః ।
తావదేవ పశూన్సర్వాన్నివర్తిష్యే తవాభిభో ॥ 4-54-6 (30583)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-54-7x (3221)
ఇత్యుక్త్వా సమరే పార్థో వైరాటిమపరాజితః ।
సవ్యం పక్షమనుప్రాప్య జవేనాశ్వానచోదయత్ ॥ 4-54-7 (30584)
తతోఽభ్యవాదయత్పార్థో భీష్మం శాంతనవం కృపం।
ద్వాభ్యాంద్వాభ్యాం తథాఽఽచార్యం ద్రోణం ప్రథమతః క్రమాత్ ॥ 4-54-8 (30585)
ద్రోణం కృపం చ భీష్మం చ పృషత్కైరభ్యవాదయత్।
తతస్తత్సర్వమాలోక్య ద్రోణో వచనమబ్రవీత్॥ 4-54-9 (30586)
మహారథమనుప్రాప్తం దృష్ట్వా గాండీవధన్వినం ।
న కశ్చిద్యోద్భిమిచ్ఛేత న చ గుప్తం స్వజీవితం ।
అయం వీరశ్చ శూరశ్చ దుర్ధర్షశ్చైవ సంయుగే ॥ 4-54-10 (30587)
ఏతద్ధ్వజాగ్రం పార్థస్య దూరతః ప్రతిదృశ్యతే।
మేఘఃక సవిద్యుత్స్తనితో రోరవీతి చ వానరః ॥ 4-54-11 (30588)
ఆస్థాయ చ రథం యాతి గాండీవం విక్షిపంధనుః ॥ 4-54-12 (30589)
అశ్వానాం స్తనతాం శబ్దో వహతాం పాకశాసనిం।
రథస్యాంబుధరస్యేవ శ్రూయతే భృశదారుణః ॥ 4-54-13 (30590)
దారయన్నివ తేజస్వీ వసుధాం వాసవాత్మజః ।
ఏష దృష్ట్వా రథానీకమస్మాకమరిమర్దనః। 4-54-14 (30591)
శ్రీమాన్వదాన్యో ధృతిమాంతత్కరోతి చ పాండవః ॥
ఇమౌ బాణావనుప్రాప్తౌ పాదయోః ప్రత్యుపస్థితౌ । 4-54-15 (30592)
రథస్యాగ్రే నిఖాతౌ మే చిత్రపుంఖావజిహ్మగౌ ॥
ఇమౌ చాప్యపరౌ బాణావభితః కర్ణమూలయోః । 4-54-16 (30593)
సంస్పృశంతావతిక్రాంతౌ పృష్ట్వేవానామయం భృశం ॥
చిరదృష్టోఽయమస్మాభిర్ధర్మజ్ఞో బాంధవప్రియః । 4-54-17 (30594)
అతీవ జ్వలతే లక్ష్ంయా పాండుపుత్రః ప్రతాపవాన్ ॥
నిరుష్య చ వనే వామం కృత్వా కర్మ సుదుష్కరం । 4-54-18 (30595)
అభివాదయతే పార్థః పూజయన్మామరిందమః ॥
అమర్షేణ హి సంపూర్ణో దుఃఖేన ప్రతిబోధితః। 4-54-19 (30596)
అద్యేమాం భారతీం సేనామేకో నాశయతే ధ్రువం ॥
ద్వ్యధికం దశముష్య వత్సరాణాం స్వజనేనావిదితస్త్రయోదశం చ । 4-54-20 (30597)
జ్వలతే రథమాస్థితః కిరీటీ తమ ఇవ రాత్రిజమభ్యుదస్య సూర్యః ॥
రథీ శరీ చారుమాలీ నిషంగీ శంఖీ పతాకీ కవచీ కిరీటీ। 4-54-21 (30598)
ఖంగీ చ ధన్వీ చ విరాజతేఽయం శిఖీవ యజ్ఞేషు ఘృతేన సిక్తః ॥ ॥ 4-54-22 (30599)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే విరాటపర్వణి గోగ్రహణపర్వణి చతుఃపంచాశోఽధ్యాయః ॥ 54 ॥
విరాటపర్వ - అధ్యాయ 055
॥ శ్రీః ॥
4.55. అధ్యాయః 055
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
అర్జునేన సేనామధ్యే సుయోధనానవలోకనేన తస్య గవామాదానేన గమనసంభావనయా రథేన గవాగ్రం ప్రత్యభియానం ॥ 1 ॥ భీష్మేణ పార్థభావవిజ్ఞానాత్సేనయా సహ తమనుధావనం ॥ 2 ॥ గవాంతికముపగతవతాఽర్జునేన తద్రక్షిణాం బాణగణైరభిహననేన గవాం వినివర్తనం ॥ 3 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-55-0 (30600)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-55-0x (3222)
తమదూరముపాయాంతం దృష్ట్వా పాండవమర్జునం ।
నారయః ప్రేక్షితుం శేకుస్తపంతం హి యథా రవిం ॥ 4-55-1 (30601)
స తం దృష్ట్వా రథానీకం పార్థః సారథిమబ్రవీత్ ।
ఇషుపాతమాత్రే సేనాయాః స్థాపయాశ్వానరిందమ।
యావత్సమీక్షే వ్యూహేఽస్మిన్మమ శత్రుం సుయోధనం ॥ 4-55-2 (30602)
రక్తవైడూర్యవికృతం మణిప్రవరభూషితం ।
పరం జానాంయహం తస్య ధ్వజం దూరాత్సముచ్ఛ్రితం ॥ 4-55-3 (30603)
యద్యేనమిహ పశ్యామి దుర్బుద్ధిమతిమానినం ।
యమాయ ప్రేషయిష్యామి సహాయః స్యాద్యదీశ్వరః ॥ 4-55-4 (30604)
సర్వానన్యాననాదృత్య దృష్ట్వా తమతిమానినం ।
సింహః క్షుద్రమృగస్యేవ పతిష్యే తస్య మూర్ధని ॥ 4-55-5 (30605)
హనిష్యామి తమేవాద్య శరైర్గాండీవనిఃసృతైః ।
తస్మిన్హతే భవిష్యంతి సర్వ ఏవ పరాజితాః ॥ 4-55-6 (30606)
శరైశ్చ శమయిష్యేఽహం ధార్తరాష్ట్రం ససౌబలం ।
అసభ్యానాం చ వక్తారం కురూణాం కిల కిల్విషం ॥ 4-55-7 (30607)
రాజానం నేహ పశ్యామి నిరాపిషమిదం బలం।
అభిద్రేవ హ రాజానం వ్యక్తమిత్యత్ర నిర్భయః ॥ 4-55-8 (30608)
ఆస్థితో మధ్యమాచార్యోప్యశ్వత్థామాఽప్యనంతరం।
కృపకర్ణౌ పురస్తాత్తు మహేష్వాసౌ వ్యవస్థితౌ ॥ 4-55-9 (30609)
భూరిశ్రవాః సోమదత్తో బాహ్లీకశ్చ జయద్రథః ।
దక్షిణం పక్షమాశ్రిత్య స్థితా యుద్ధవిశారదాః ॥ 4-55-10 (30610)
సాల్వరాజో ద్యుమత్సేనో వృషసేనశ్చ సౌబలః।
దశార్ణశ్చైవ కాలింగో వామం పక్షం సమాశ్రితః॥ 4-55-11 (30611)
పృష్ఠతః కురుముఖ్యశ్చ భీష్మస్తిష్ఠతి దంశితః।
సోఽర్ధసైన్యేన బలవాన్సర్వేషాం నః పితామహః ॥ 4-55-12 (30612)
దుర్యోధనం న పశ్యామి క్వ ను రాజా స తిష్ఠతి।
ఉత్సృంజ్యైతద్రథానీకం యాహి యత్ర సుయోధనః ॥ 4-55-13 (30613)
తం హత్వా సంనివర్తిష్యే గాః స ఆదాయ గచ్ఛతి।
గవాగ్రమభితో యాహి యత్ర రాజా భవిష్యతి ॥ 4-55-14 (30614)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-55-15x (3223)
ఇత్యుక్త్వా సమరే పార్థో వైరాటిమపరాజితః।
సంస్పృశానో ధనుర్దివ్యం త్వరమాణోఽగమత్తదా ॥ 4-55-15 (30615)
తతో భీష్మోఽబ్రవీద్వాక్యం కురుమధ్యే పరంతపః।
చిరదృష్టోఽయమస్మాభిర్ధర్మజ్ఞో బాంధవప్రియః । 4-55-16 (30616)
అతీవ జ్వలతే లక్ష్ంయా పాకశాసనిరాగతః।
ఏష దుర్యోధనం పార్థో మార్గతే నికృతిం స్మరన్ ॥ 4-55-17 (30617)
సేనామత్యర్థమాలోక్య త్వరతే గ్రహణేఽస్య చ।
మృగం సింహ ఇవాదాతుమీక్షతే పాకశాసనిః ॥ 4-55-18 (30618)
నైషోఽంతరేణ రాజానం బీభత్సుః స్థాతుమర్హతి।
తస్య పార్ష్ణి గ్రహీష్యామో జవేనాభిప్రధావతః ॥ 4-55-19 (30619)
న హ్యేనమభిసంక్రుద్ధమేకో యుద్ధ్యేత సంయుగే।
అన్యో దేవాన్మహాదేవాత్కృష్ణాద్వా దేవకీసుతాత్।
ఆచార్యాచ్చ సపుత్రాద్వా భారద్వాజాన్మహారథాత్ ॥ 4-55-20 (30620)
కిం నో గావః కరిష్యంతి ద్రవ్యం వా విపులం తథా।
దుర్యోధనః పార్థగతః పురా ప్రాణాన్విముంచతి ॥ 4-55-21 (30621)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-55-22x (3224)
ఇత్యుక్త్వా సమరే భీష్మః సేనయా సహ కౌరవః।
అన్వధావత్తదా పార్థం ధార్తరాష్ట్రస్య రక్షణే ॥ 4-55-22 (30622)
విక్రోశమాత్రం యాత్వా తు పార్థో వైరాటిమబ్రవీత్।
ఇషుపాతమాత్రే సేనాయాః స్థాపయాశ్వానరిందమ ॥ 4-55-23 (30623)
ఏతదగ్రం గవాం దృష్టం మందం వాహయ సారథే।
యాహ్యుత్తరేణ సేనాయా గాశ్చైవ ప్రవిభజ్య చ ॥ 4-55-24 (30624)
పరిక్షిప్య గవాం యూథమత్ర యోత్స్యే సుయోధనం ।
గచ్ఛంతి సత్వరా గావః సగోపాః పరిమోచయ ॥ 4-55-25 (30625)
తత్ర గత్వా పశూన్వీర సగోపాన్పరిమోచయ।
అంతరేణ చ సేనాయాః ప్రాఙ్ముఖో గచ్ఛ చోత్తర ॥ 4-55-26 (30626)
ఇమే త్వతిరథాః సర్వే మమ వీర్యపరాక్రమం।
పశ్యంతు కురవో యుద్ధే మహేంద్రస్యేవ దానవాః ॥ 4-55-27 (30627)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-55-28x (3225)
తతః స రథినాం శ్రేష్ఠో నామ విశ్రావ్య చాత్మనః।
నిశితాగ్రాఞ్శరాంస్తీక్ష్ణాన్ముమోచాంతకసన్నిభాన్ ॥ 4-55-28 (30628)
శలభైరివ చాకాశం ధారాభిరివ పర్వతం।
నిరావకాశమభవచ్ఛరైః క్షిప్తైః కిరీటినా ॥ 4-55-29 (30629)
వికీర్యమాణాస్తు శరైస్తే యోధా ధార్తరాష్ట్రికాః।
గాశ్చైవ న చ పశ్యంతి పార్థముక్తైరజిహ్మగైః ॥ 4-55-30 (30630)
సా చాపి బహులా సేనా పార్థబాణాభిపీడితా।
నాపశ్యద్వివృతాం భూమిం నాంతరిక్షం దిశోపి వా ॥ 4-55-31 (30631)
అర్జునస్తు తదా హృష్టో దర్శయన్వీర్యమాత్మనః।
పీడయామాస సైన్యాని గాండీవప్రసృతైః శరైః ॥ 4-55-32 (30632)
తేషాం నైవాపయానే చ నాభియానే భవన్మతిః ।
శీఘ్రతామేవ పార్థస్య పూజయంతస్తు విస్మితాః ॥ 4-55-33 (30633)
చంద్రావదాతం సాముద్రం కురుసైన్యభయంకరం।
తతః శంఖముపాధ్మాసీద్ద్విషతాం రోమహర్షణం।
జ్యాఘోషం తలఘోషం చ కృత్వా భూతాన్యమోహయత్ ॥ 4-55-34 (30634)
తస్య శంఖస్య శబ్దేన ధనుషో నిస్వనేన చ।
శబ్దేనామానుషాణాం చ భూతానాం ధ్వజవాసినాం ।
వియద్గతానాం దేవానాం మానుషాణాం రవేణ చ॥ 4-55-35 (30635)
ఊర్ధ్వం పుచ్ఛం విధూన్వానా హేమమాణాః సమంతతః ।
గావః సవత్సాః సంత్రస్తా నివృత్తా దక్షిణాం దిశం ॥ 4-55-36 (30636)
తతః స సమరే శూరో బీభత్సుః శత్రుపూగహా।
గోపాలాంశ్చోదయామాస గావశ్చోదయతేతి చ ॥ 4-55-37 (30637)
ఉత్తరం చాహ బీభత్సుర్హర్షయన్పాండునందనః ।
గవామగ్రం సమీక్షస్వ గశ్చైవాశు నివర్తయ ॥ 4-55-38 (30638)
యావదేతే నివర్తంతే కురవో జవమాస్థితాః ।
యాహ్యుత్తరేణ గాశ్చైతాః సైన్యానాం చ నృపాత్మజ ॥ 4-55-39 (30639)
పశ్యంతు కురవః సర్వే మమ వీర్యపరాక్రమం ॥ 4-55-40 (30640)
వైశంపాయన ఉవాచ।
తే లాభమివ మన్వానాః కురవోఽర్జునమాహవ। 4-55-41x (3226)
దృష్టవా యాంతమదూరస్థం క్షిప్రమభ్యపతన్రథైః ॥
హస్త్యశ్వపరివారేణ మహతాఽభివిరాజతా। 4-55-41 (30641)
యోధైః ప్రాసాసిహస్తైశ్చ చాపబాణోద్యతాయుధైః ॥
తాన్యనీకాన్యశోభంత కురూణామాతతాయినాం। 4-55-42 (30642)
సంసర్పంత ఇవాకాశే విద్యుత్వంతో వలాహకాః ॥
తాని దృష్ట్వాఽప్యనీకాని నివర్తితరథాని చ। 4-55-43 (30643)
పార్థోఽపి వాయువద్ధోరం సైన్యాగ్రం వ్యధునోచ్ఛరైః ॥
తాం శత్రుసేనాం తరసా ప్రణుద్య గాశ్చాపి జిత్వా ధనుషా పరేణ। 4-55-44 (30644)
దుర్యోధనాయాభిముఖం ప్రయాంతం కురుప్రవీరాః సహసాఽభ్యగచ్ఛన్ ॥
గోషు ప్రయాతాసు జవేన మాత్స్యాన్కిరీటినం ప్రీతియుతం చ దృష్ట్వా। 4-55-45 (30645)
పశూన్సమాదాయ తతో నివృత్తా గోపాః సమస్తాః ప్రయయుశ్చ రాష్ట్రం ॥ ॥ 4-55-46 (30646)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే విరాటపర్వణి గోగ్రహణపర్వణి పంచపంచాసోఽధ్యాయః ॥ 55 ॥
విరాటపర్వ - అధ్యాయ 056
॥ శ్రీః ॥
4.56. అధ్యాయః 056
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
అర్జునేనోత్తరంప్రతి ద్రోణకర్ణాదిరథానామసాధారణధ్వజచిహ్నప్రదర్శనపూర్వకం తత్తన్నామనిర్దేశేన తత్తత్పరాక్రమవర్ణనం ॥ 1 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-56-0 (30647)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-56-0x (3227)
తతస్త్రీణి సహస్రాణి రథానాం చ ధనుష్మతాం।
ఘోరాణి కురువీరాణాం పర్యకీర్యంత భారత ॥ 4-56-1 (30648)
కర్ణో రథసహస్రేణ ప్రత్యగృహ్ణాద్ధనంజయం।
భీష్మః శాంతనవో ధీమాన్సహస్రేణ పురస్కృతః ॥ 4-56-2 (30649)
తథా రథసహస్రేణ భ్రాతృభిః పరివారితః।
పశ్చాద్దుర్యోధనోఽతిష్ఠద్యశసా చ శ్రియా జ్వలన్ ॥ 4-56-3 (30650)
అతిష్ఠన్నివకాశేషు పాదాతాః సహ వాజిభిః ।
భీమరూపాశ్చ మాతంగాస్తోమరాంకుశచోదితాః ॥ 4-56-4 (30651)
తాని దృష్ట్వా హ్యనీకాని వితతాని మహాత్మనాం ।
వైరాటిముత్తరం తం తు ప్రత్యభాషత పాండవః ॥ 4-56-5 (30652)
జాంబూనదమయీ వేదీ ధ్వజాగ్రే యస్య దృశ్యతే।
శోణాశ్చాశ్వా రథే యుక్తా ద్రోణ ఏష ప్రకాశతే ॥ 4-56-6 (30653)
ఆచార్యో నిపుణో ధీమాన్బ్రహ్మవిచ్ఛూరసత్తమః।
ఆహవే చాప్రతిద్వంద్వో దూరపాతీ మహారథః ॥ 4-56-7 (30654)
సుప్రసన్నో మహావీరః కురుష్వైనం ప్రదక్షిణం।
అత్రైవ చావిరోధేన ఏష ధర్మః సనాతనః ॥ 4-56-8 (30655)
యది మే ప్రహరేద్ద్రోణః శరీరే మే ప్రహృష్యతః ।
తతోఽస్మిన్ప్రహరిష్యామి నాన్యథా బుద్ధిరస్తి మే ॥ 4-56-9 (30656)
భారతాచార్యముఖ్యేన బ్రాహ్మణేన మహాత్మనా ।
తేన మే యుధ్యమానస్య మందం వాహయ సారథే ॥ 4-56-10 (30657)
ధ్వజాగ్రే సింహలాంగూలో దిక్షు సర్వాసు శోభతే ।
భారతాచార్యపుత్రస్తు సోఽశ్వత్థామా విరాజతే ॥ 4-56-11 (30658)
ధ్వజాగ్రం దృశ్యతే యత్ర బాలసూర్యసమప్రభం ।
దుర్జయః సర్వసైన్యానాం దేవైరపి సవాసవైః ।
తేన మే యుధ్యమానస్య మందం వాహయ సారథే ॥ 4-56-12 (30659)
ధ్వజాగ్రే గోవృషో యస్య కాంచనోఽభివిరాజతే ।
ఆచార్యవరముఖ్యస్తు కృప ఏష మహారథః ॥ 4-56-13 (30660)
ద్రోణేన చ సమో వీర్యే పితుర్మే పరమః సఖా।
తేన మే యుధ్యమానస్య మందం వాహయ సారథే ॥ 4-56-14 (30661)
యస్య కాంచనకంబూభిర్హస్తికక్ష్యాపరిష్కృతః।
ధ్వజః ప్రకాశతే దూరాద్రథే విద్యుద్గణోపమః ॥ 4-56-15 (30662)
ఏష వైకర్తనః కర్ణః ప్రతిమానం ధనుష్మతాం।
దృఢవైరీ సదాఽస్మాకం నిత్యం కటుకభాషణః ॥ 4-56-16 (30663)
యస్యాశ్రయబలాదేవ ధార్తరాష్ట్రః ససౌబలః ।
అస్మాన్నిరస్య రాజ్యాచ్చ పునరద్యాపి యోత్స్యతి ॥ 4-56-17 (30664)
ఏష వై స్పర్ధతే నిత్యం మయా సహ సుదుర్జయః ।
జామదగ్న్యస్య రామస్య శిష్యో హ్యేష మహారథః ॥ 4-56-18 (30665)
సర్వాస్త్రకుశలః కర్ణః సర్వశస్త్రభృతాంవరః ।
యుద్ధేఽప్రతిమవీర్యశ్చ దృఢవేధీ పరాక్రమీ ॥ 4-56-19 (30666)
అద్యాహం యుద్ధమేతేన కరిష్యే సూతబంధునా।
ద్రష్టా త్వమావయోర్యుద్ధం బలివాసవయోరివ ॥ 4-56-20 (30667)
మహారథేన శూరేణ సూతపుత్రేణ ధన్వినా।
తేన మే యుధ్యమానస్య శీఘ్రం వాహయ సారథే ॥ 4-56-21 (30668)
యస్య చైవ రథోపస్థే నాగో మణిమయో ధ్వజః ।
ఏష దుర్యోధనస్తత్ర కౌరవో యశసా వృతః ॥ 4-56-22 (30669)
లబ్ధలక్షో దృఢం వేధీ లఘుహస్తః ప్రతాపవాన్ ।
తేన మే యుధ్యమానస్య శీఘ్రం వాహయ సారథే ॥ 4-56-23 (30670)
యస్తు శ్వేతావదాతేన పంచతాలేన కేతునా ।
వైడూర్యమయదండేన తాలవృక్షేణ రాజతే ॥ 4-56-24 (30671)
హస్తావాపీ బృహద్ధన్వా సేనాం తిష్ఠతి హర్షయన్ ।
రామేణ జామదగ్న్యేన ద్వైరథేనాజితః పురా ॥ 4-56-25 (30672)
శీఘ్రశ్చ లగువేధీ చ లఘుహస్తః ప్రతాపవాన్ ।
ఏష శాంతనవో భీష్మః సర్వేషాం నః పితామహః ॥ 4-56-26 (30673)
కకుదః సర్వసైన్యానాం సర్వశస్త్రభృతాంవరః ।
జయశ్రియాఽవబద్ధస్తు సుయోధనవశానుగః ।
పశ్చాదేష ప్రయాతవ్యో న మే విఘ్నకరో భవేత్ ॥ 4-56-27 (30674)
ఇత్యేతాంస్త్వరితః పార్థః కథయిత్వా తు చోత్తరే।
రూపతశ్చిహ్నతశ్చైవ యుద్ధాయ త్వరతే పునః ॥ ॥ 4-56-28 (30675)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే విరాటపర్వణి గోగ్రహణపర్వణి షట్పంచాశోఽధ్యాయః ॥ 56 ॥
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Footnotes
4-56-9 శరీరే ప్రహరిష్యతః ఇతి నాన్యయా యుద్ధమస్తి మే ఇతి చo ధo పాఠః ॥ 9 ॥విరాటపర్వ - అధ్యాయ 057
॥ శ్రీః ॥
4.57. అధ్యాయః 057
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
అర్జునస్య భీష్మద్రోణాదిభిః సహ యుద్ధం ॥ 1 ॥ అర్జునేన కర్ణస్య పరాభవః ॥ 2 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-57-0 (30676)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-57-0x (3228)
అశ్వత్థామా తతస్తత్ర కర్ణం సంప్రేక్ష్య వీర్యవాన్।
ఉవాచ స్మయమానోఽసౌ సూతపుత్రమరిందమం ॥ 4-57-1 (30677)
కర్ణ యస్త్వం సభామధ్యే బహ్వబద్ధం వికత్థసే।
న మే యుధి సమోఽస్తీతి తదిదం ప్రత్యుపస్థితం ॥ 4-57-2 (30678)
ఏషోఽంతక ఇవ క్రుద్ధః సర్వభూతావమర్దనః ।
సంగ్రామశిరసో మధ్యే దృంభతే కేసరీ యథా ॥ 4-57-3 (30679)
శూరోసి యది సంగ్రామే దర్శయస్వ సభాం వినా ॥ 4-57-4 (30680)
యద్యశక్తోసి సంగ్రామే పార్థేనాద్భుతకర్మణా।
పునరేవ సభాం గత్వా ధార్తరాష్ట్రేణ ధీమతా।
మాతులం పరిగృహ్యాశు మంత్రయస్వ యథాసుఖం ॥ 4-57-5 (30681)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-57-6x (3229)
ఏవముక్తస్తథా కర్ణః క్రోధాదుద్వృత్య లోచనే।
ద్రోణపుత్రమిదం వాక్యమువాచ కురుసన్నిధౌ ॥ 4-57-6 (30682)
నాహం బిభేమి బీభత్సోర్న కృష్ణాద్దేవకీసుతాత్ ।
పాండవేభ్యోపి సర్వేభ్యః క్షత్రధర్మమనువ్రతః ॥ 4-57-7 (30683)
సత్వాధికానాం పుంసాం తు ధనుర్వేదోపజీవినాం ।
గర్జతాం జాయతే దర్పః స్వరశ్చ న విషీదతి ॥ 4-57-8 (30684)
పశ్యత్వాచార్యపుత్రో మామర్జునేనాతిరంహసా ।
యుధ్యమానం సుసంయుక్తం జయో వై మయ్యవస్థితః ॥ 4-57-9 (30685)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-57-10x (3230)
తతః ప్రహస్య బీభత్సుః కౌంతేయః శ్వేతవాహనః।
దివ్యమస్త్రం వికుర్వాణః ప్రత్యయాద్రథిసత్తమః ॥ 4-57-10 (30686)
మహాత్మానం మందబుద్ధిర్నిశ్వసంధృతరాష్ట్రజః।
ఉవాచ స మహారాజ రాజా దుర్యోధనస్తదా ॥ 4-57-11 (30687)
న విద్మో హ్యర్జునం తత్ర వసంతం మత్స్యవేశ్మని ।
తేనేదం కర్ణ మత్స్యానామగ్రహీష్మ ధనం బహు ॥ 4-57-12 (30688)
ఏవం చేత్తర్హి గచ్ఛామో విసృజంతో ధనం బహు ।
అయశో నాతివర్తేత లోకయోరుభయోరపి ॥ 4-57-13 (30689)
కిం చ యుద్ధాత్పరం నాస్తి క్షత్రియాణాం సుఖావహం।
తస్మాత్పార్థేన సంగ్రామం కుర్మహే న పలాయనం ॥ 4-57-14 (30690)
ఏతావదుక్త్వా రాజా వై హ్యభియానమియేష సః।
తథా దశసహస్రాణి వీరాణాం హి ధనుష్మతాం ।
అభ్యద్రవంస్తదా పార్థం శలభా ఇవ పావకం ॥ 4-57-15 (30691)
వర్మితా వాజినస్తత్ర సంభృతాశ్చ పదాతిభిః ।
భీమరూపాశ్చ మాతంగాస్తోమరాంకుశపాణిభిః । 4-57-16 (30692)
అధిష్ఠితాః సుసంయత్తైర్హస్తిశిక్షావిశారదైః।
అభ్యద్రవన్సుసంక్రుద్ధాశ్చాపహస్తోద్యతాయుధాః ॥ 4-57-17 (30693)
పంచ చైనం రథోదగ్రాస్త్వరితాః పర్యవారయన్।
ద్రోణో భీష్మశ్చ కర్ణశ్చ కురురాజశ్చ వీర్యవాన్ ॥ 4-57-18 (30694)
అశ్వత్థామా మహాబాహుర్ధనుర్వేదపరాయణః।
ఇషూంశ్చ సంయగస్యంతో జీమూతా ఇవ వార్షికాః ॥ 4-57-19 (30695)
తే లాభమివ మన్వానాః ప్రత్యగృహ్ణంధనంజయం।
శరౌఘానభివర్షంతో నాదయంతో దిశో దశ ॥ 4-57-20 (30696)
తతః ప్రహస్య బీభత్సుః కౌంతేయః శ్వేతవాహనః।
దివ్యమస్త్రం ప్రకుర్వాణః ప్రత్యయాద్రథిసత్తమాన్ ॥ 4-57-21 (30697)
యథా రశ్మిభిరాదిత్యః ప్రచ్ఛాదయతి మేదినీం।
తథా గాండీవనిర్ముక్తైః శరైరాచ్ఛాదయద్దిశః ॥ 4-57-22 (30698)
న రథానాం న చాశ్వానాం న ధ్వజానాం న వర్మిణాం।
అతివిద్ధైః శితైర్బాణైరాసీదద్వ్యంగులిరంతరం ॥ 4-57-23 (30699)
దైవయోగాద్ధి పార్థస్య హయానాముత్తరస్య చ।
శిక్షాబలోపపన్నత్వాదస్త్రాణాం వై పరిక్రమాత్।
ధ్వజగాండీవయోశ్చాపి దైవ్యా శక్త్యా చ మాయయా ॥ 4-57-24 (30700)
ఇతస్తతశ్చ సంయానే దూరే వాఽప్యథవాఽంతికే।
దుర్గే విషమజాతే వా స్థలే నింనే తథా క్షితౌ।
న చ రుధ్యేద్గతిస్తస్య రథస్య మనసో యథా ॥ 4-57-25 (30701)
సమరేషు తు విద్వాంసస్తస్య తాంస్తాన్పరిక్రమాన్।
వీర్యమత్యద్భుతం దృష్ట్వా తథా పార్థస్య తద్బలం ।
త్రేసురేవం పరే భీతాః పరాఙ్ముఖరథా అపి। 4-57-26 (30702)
కాలాగ్నిమివ బీభత్సుం నిర్దహంతమివ ప్రజాః ।
నారయః ప్రేక్షితుం శేకుర్జ్వలంతమివ పావకం ॥ 4-57-27 (30703)
తాని భిన్నాన్యనీకాని రేజురర్జునమార్గణైః।
తిగ్మాంశోశ్చ ఘనాభ్రాణి వ్యాప్తానీవ గభస్తిభిః ॥ 4-57-28 (30704)
అశోకానా వనానీవ సంచితైః కుసుమైః శుభైః ।
పార్థః సంరంజయామాస రుధిరేణాకులం బలం ॥ 4-57-29 (30705)
సహస్రశోఽర్జునశరైశ్ఛిన్నాన్యుచ్చావచాని చ।
ఛత్రాణి చ పతాకాశ్చ ఖేఽభ్యువాహ సదాగతిః ॥ 4-57-30 (30706)
యే హ్యర్జునబలత్రస్తాః పరిపేతుర్దిశో దశ।
రథాత్తం దేశముత్సృజ్య పార్థచ్ఛిన్నయుగా హయాః ॥ 4-57-31 (30707)
నికృత్తపూర్వచరణాస్తే నిపేతుః శితైః శరైః।
శిరోభిః ప్రథమం జగ్ముర్మేదినీం జఘనైర్హయాః ॥ 4-57-32 (30708)
చక్షుర్నాసావిషాణేషు దంతవేష్టేషు చ ద్విపాన్।
మర్మస్వన్యేషు చాహత్య తథా నిఘ్నన్గజోత్తమాః ॥ 4-57-33 (30709)
కౌరవాణాం గజానాం చ శరీరైర్గతచేతసాం ।
క్షణేన సంవృతా భూమిర్మేఘైరివ నభస్థలం ॥ 4-57-34 (30710)
అస్త్రైర్దివ్యైర్మహాబాహురర్జునః ప్రహసన్నివ ।
బడబాముఖసంభూతః కాలాగ్నిరివ సంవృతః ॥ 4-57-35 (30711)
యథా యుగాంతసమయే సర్వం స్థావరజంగమం ।
కాలపక్వమశేషేణ ధక్ష్యేదుగ్రశిఖః శిఖీ ॥ 4-57-36 (30712)
తద్వత్పార్థోఽస్రతేజోభిర్ధనుషో నిస్వనేన చ।
దైవాద్వీర్యాచ్చ బీభత్సుస్తస్మిందౌర్యోధనే బలే ॥ 4-57-37 (30713)
రణే శక్తిమమిత్రాణాం ప్రణీయోపనినాయ సః।
చేష్టాం ప్రాయేణ భూతానాం రాత్రిః ప్రాణభృతామివ ॥ 4-57-38 (30714)
సోఽతీయాత్సహసా శత్రూన్సహసా తేఽభిపేదిరే ।
శీఘ్రాదూరం దృఢామోఘమస్త్రమస్యాతిమానుషం ।
దృష్ట్వా తే కౌరవా భీతా అతిమానుషవిక్రమం ॥ 4-57-39 (30715)
ఖగపత్రాభిసంవీతైః ఖావిష్టైః ఖగమైరివ।
అర్జునస్య ఖమావవ్రే లోహితప్రాణపైః ఖగైః ॥ 4-57-40 (30716)
అర్జునేన వినిర్ముక్తాః శరా గాండీవధన్వనా ।
తార్క్ష్యవేగా ఇవాకాశే ససంజుః పరమర్మసు ॥ 4-57-41 (30717)
వర్మాణి సారథిశ్చైవ హేమజాలాని వాజినాం ।
కిరీటం సూర్యసంకాశం వైయాఘ్రమథ చర్మ చ ॥ 4-57-42 (30718)
తతః సర్వాణి గాత్రాణి రథస్య ద్విషతాం శరైః ।
నీహారేణేవ భూతాని ఛన్నానీహ చకాశిరే॥ 4-57-43 (30719)
సకృదేవ న తం శేకుః కథమభ్యసితుం పరే ।
అనభ్యస్తః పునస్తైర్హి రథః సోభిపపాత తాన్ ॥ 4-57-44 (30720)
తచ్ఛరా ద్విట్శరీరేషు యథా చ న ససంజిరే ।
ద్విధాఽనీకేషు బీభత్సోర్న ససంజ రథస్తథా ॥ 4-57-45 (30721)
స తద్ధి క్షోభయామాస విగాహ్యారిబలం రథీ।
అనంతవేగో భుజగః క్రీడన్నివ మహార్ణవే ॥ 4-57-46 (30722)
అస్యతో నిత్యమత్యర్థం సర్వఘోషాధికస్తథా ।
సంనాదః శ్రూయతే భూతైర్ధనుషశ్చ కిరీటినః ॥ 4-57-47 (30723)
సంచ్ఛిన్నాస్తత్ర మాతంగా బాణైరల్పాంతరాంతరైః।
సంస్యూతాస్తత్ర దృశ్యంతే మేఘా ఇవ గభస్తిభిః ॥ 4-57-48 (30724)
దిశోఽనుభ్రమతః సర్వా సవ్యదక్షిణమస్యతః।
సతతం దృశ్యతే యుద్ధే సాయకాసనమండలం ॥ 4-57-49 (30725)
పతంత్యరూపేషు యథా చక్షూంషి న కదాచన।
నాలక్ష్యేషు శరాః పేతుస్తస్య గాండీవధన్వనః ॥ 4-57-50 (30726)
మహాగజసహస్రస్య యుగపన్మృద్గతో వనం।
కౌంతేయరథమార్గస్తు రణే ఘోరతరోఽభవత్ ॥ 4-57-51 (30727)
నూనం పార్థజయైషిత్వాచ్ఛక్రః సర్వామరైః సహ।
హంత్యస్మానితి మన్యంతే పార్థేనైవార్దితాః పరే ॥ 4-57-52 (30728)
ఘ్నంతమత్యర్థమహితాన్సవ్యసాచినమాహవే।
కాలమర్జునరూపేణ గ్రసంతమివ చ ప్రజాః ॥ 4-57-53 (30729)
కురుసేనాశరీరాణి పార్థేనానాహతాన్యపి ।
పేతుః పార్థహతానీవ పార్థకర్మానుదర్శనాత్ ॥ 4-57-54 (30730)
ఓషధీనాం శిరాంసీవ కాలపక్తిసమన్వయాత్।
అవనేముః కురూణాం హి శిరాంస్యర్జునజాద్భయాత్ ॥ 4-57-55 (30731)
చకార చార్జునః క్రోధాద్విముఖాన్రుషితానపి ॥ 4-57-56 (30732)
అర్జునేనాపి భిన్నాని బలాగ్నాణి పునః క్వచిత్।
చక్రుర్లోహితధారాభిర్ధరణీం లోహితోత్తరాం ॥ 4-57-57 (30733)
లోహితేనాపి సంపృక్తైః పాంసుభిః పవనోద్ధతైః ।
తేనైవ చ సముద్ధూతైః సూక్ష్మైర్లోహితబిందుభిః ॥ 4-57-58 (30734)
లోహితార్ద్రైః ప్రహరణైః ప్రభగ్నా లోహితోక్షితాః।
లోహితేషు నిమగ్నాస్తే నిహతాశ్చ కిరీటినా ॥ 4-57-59 (30735)
బభూవుర్లోహితాస్తత్ర భృశమాదిత్యరశ్మయః।
ఆకాశం తత్క్షణేనాసీత్సంధ్యాభ్రమివ లోహితం ॥ 4-57-60 (30736)
అప్యస్తం ప్రాప్య చాదిత్యో నివర్తేత న పాండవః।
నివర్తంతే న జిత్వారిం నిత్యజల్పవిచక్షణాః ॥ 4-57-61 (30737)
తాన్సర్వాన్సమరే శూరాన్పౌరుషే పర్యవస్థితాన్।
దివ్యైరస్త్రైరమోఘాత్మా సర్వానార్చ్ఛద్ధనుర్ధరాన్ ॥ 4-57-62 (30738)
స తు ద్రోణం త్రిసప్తత్యా నారాచానాం సమార్పయత్।
అశీత్యా శకునిం చైవ ద్రౌణిమప్యాశు సప్తభిః ॥ 4-57-63 (30739)
దుఃసహం దశభిర్బాణైరర్జునః సమవిధ్యత ।
దుశ్యాసనం ద్వాదశభిః కృపం శారద్వతం త్రిభిః।
భీష్మం శాంతనవం షష్ట్యా ప్రత్యవిధ్యత్స్తనాంతరే ॥ 4-57-64 (30740)
స కర్ణం కర్ణినాఽవిధ్యత్పీతేన నిశితేన చ।
వాసవిర్ద్విషతాం మధ్యే వివ్యాధ పరమేషుణా ॥ 4-57-65 (30741)
స కర్ణం సతనుత్రాణం నిర్భిద్య నిశితః శరః।
అగచ్ఛద్దానయన్భూమిం చోదితో దృఢధన్వనా ॥ 4-57-66 (30742)
తతోఽస్య వాహాన్వ్యహనచ్చతుర్భిశ్చతురః క్షురైః ।
సారథేశ్చ శిరః కాయాదపాహరదరిందమః ।
అర్ధచంద్రేణ చిచ్ఛేద చాపం తస్య కరే స్థితం ॥ 4-57-67 (30743)
తస్మిన్విద్ధే మహాభాగే కర్ణే సర్వాస్త్రపారగే।
హతాశ్వసూతే విరథే తతోఽనీకమభజ్యత ॥ ॥ 4-57-68 (30744)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే విరాటపర్వణి గోగ్రహణపర్వణి సప్తపంచాశోఽధ్యాయః ॥ 57 ॥
విరాటపర్వ - అధ్యాయ 058
॥ శ్రీః ॥
4.58. అధ్యాయః 058
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
అర్జునేన రణే వికర్ణాదిపరాభవనపూర్వకం కర్ణానుజహననం ॥ 1 ॥ అర్జునపరాజితేన కర్ణేన రణాంకణాదపయానం ॥ 2 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-58-0 (30745)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-58-0x (3231)
తత్ప్రభగ్నం బలం సర్వం విపులౌఘస్వనం తథా।
భీష్మమాసాద్య సంతస్థౌ వేలామివ మహోదధిః ॥ 4-58-1 (30746)
తాని సర్వాణి గాంగేయః సమాశ్వాస్య పరంతపః ।
తతో వ్యూహ్య మహాబాహుః సమరేష్వపరాజితః ॥ 4-58-2 (30747)
రథనాగాశ్వకలికం యుయుజే యుద్ధకోవిదః ।
అభేద్యం పంరసైన్యానాం శూరైరపి సమీక్షితం ॥ 4-58-3 (30748)
ఆచార్యదుర్యోధనసూతపుత్రైః కృపేణ భీష్మేణ చ పాలితాని।
అవధ్యకల్పాని దురాసదాని రథాశ్వమాతంగసమాకులాని చ ॥ 4-58-4 (30749)
తేషామనీకాని కిరీటమాలీ వ్యూఢాని దృష్ట్వా విపులధ్వజాని।
గాండీవధన్వా ద్విషతాం నిహంతా వైరాటిమామంత్ర్య తతోఽభ్యువాచ ॥ 4-58-5 (30750)
సుసంగృహీతైరథ రశ్మిభిస్త్వం హయాన్నియంయ ప్రసమీక్ష్య యత్తః।
సంప్రేషయాశు ప్రతివీరమేనం వైకర్తనం యోధయితుం వృణోమి ॥ 4-58-6 (30751)
యాం హస్తికక్ష్యాం బహుధా విచిత్రాం స్తంభే రథే పశ్యసి దర్శనీయాం ।
వివర్తమానాం జ్వలనప్రకాశాం వైకర్తనస్యైతదనీకమగ్ర్యం ॥ 4-58-7 (30752)
ఏతేన శీఘ్రం ప్రతిపాదయేమాన్ శ్వేతాన్హయాన్కాంచనజాలకక్ష్యాన్ ।
సర్వం జవం తత్ర విదర్శయిష్యే హ్యాసాదయైతద్రథవీరవృందం ॥ 4-58-8 (30753)
గజో గజనేవ హి యోద్ధుకామో మయా సదా కాంక్షతి సూతపుత్రః ।
తమేవ మాం ప్రాపయ సూతపుత్రం దుర్యోధనోపాశ్రయజాతదర్పం ।
తం పాతయిష్యామి రథస్య మధ్యే సహస్రనేత్రోఽశనినేవ వృత్రం ॥ 4-58-9 (30754)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-58-10x (3232)
స తైర్హయైర్జాతజవైర్బృహద్భిః పుత్రో విరాటస్య హిరణ్యకక్ష్యై ।
విధ్వంసయంస్తద్రథినామనీకం తతోఽవహత్పాండవమాజిమధ్యే ॥ 4-58-10 (30755)
తమాపతంతం పరమేణ తేజసా సమీక్ష్య వైకర్తనమభ్యరక్షన్।
అభ్యద్రవంస్తే రథవీరవృందా వ్యాఘ్రేణ చాక్రాంతమివర్షభం రణే ॥ 4-58-11 (30756)
చిత్రాంగదశ్చిత్రరథశ్చ వీరః సంగ్రామజిద్దుఃసహచిత్రసేనౌ ।
వివింశతిర్దుర్ముఖదుర్జయౌ చ వికర్ణదుఃశాసనసౌబలాశ్చ।
శోణో నిషేధశ్చ తమన్వయుస్తే వైకర్తనం శీఘ్రతరం యువానః ॥ 4-58-12 (30757)
పుత్రా యయుస్తే సహసోదరాశ్చ వైకర్తనం పార్థగతం సమీక్ష్య ।
ప్రగృహ్య చాపాని మహాబలా రణే ధనంజయం పర్యకిరఞ్శరార్చిభిః ॥ 4-58-13 (30758)
తేషాం ధనుర్జ్యాకృతనైకతంత్రీం ప్రాసోపవీణాం శరసంఘకోణాం।
కరాగ్రయంత్రాం స్థిరచాపదండాం వీణాముపావాదయదాశు పార్థః ॥ 4-58-14 (30759)
తస్మింస్తు యుద్ధే తుములే ప్రవృత్తే పార్థం వికర్ణోఽతిరథం రథేన ।
విపాఠవర్షేణ కురుప్రవీరో భీమేన భీమానుజమాససాద ॥ 4-58-15 (30760)
తతో వికర్ణస్య ధనుర్వికృత్య జాంబునదేనోపహితం దృఢజ్యం।
న్యపాతయత్తద్ధ్వజమస్య విద్ధ్వా ఛిన్నధ్వజః సోఽప్యపయాంజవేన ॥ 4-58-16 (30761)
తం శాత్రవాణాం గణవాధితారం కర్మాణి కుర్వాణమమానుపాణి।
శత్రుంతపో వైరమమృష్యమాణః సమార్పయత్కూర్మనఖేన పార్థం ॥ 4-58-17 (30762)
స తేన రాజ్ఞాఽతిరథేన విద్ధో విగాహమానో ధ్వజినీం పేరపాం ।
శత్రుంతపం పంచభిరాశు విద్ధ్వా తతోఽస్య సూతం దశభిర్జఘాన ॥ 4-58-18 (30763)
తతః స విద్ధో భరతర్షభేణ బాణేన కాయావరణాతిగేన ।
గతాసురాజౌ నిపపాత రాజన్నగో నగాగ్రాదివ వాతరుగ్ణః ॥ 4-58-19 (30764)
రథర్షభాస్తే తు రథర్షభేణ వీరా రణే వీరతరేణ భగ్నాః ।
చకంపిరే వాతవశేన కాలే ప్రకంపితానీవ మహావనాని ॥ 4-58-20 (30765)
హతాశ్చ పార్థేన నరప్రవీరా భూమౌ యువానః సుష్రుషుః సువేషాః ।
వసుప్రదా వాసవతుల్యవీర్యాః పరాజితా వాసవజేన సంఖ్యే।
సువర్ణకార్ష్ణాయసవర్భనద్ధా నాగా యథా హైమవతే ప్రవృద్ధాః ॥ 4-58-21 (30766)
తథా స శత్రూన్సమరే వినిఘ్నన్ గాండీవధన్వా పురుషప్రవీరః।
చచార సంఖ్యే విదిశో దిశశ్చ దహన్నివాగ్నిర్వనమాతపాంతే ॥ 4-58-22 (30767)
సుజీర్ణపర్ణాని యథా వసంతే విశాతయిత్వా తు రజో నుదన్ఖే।
తథా సపత్నాన్వికిరన్కిరీటీ చచార సంఖ్యేఽతిరథో రథేన ॥ 4-58-23 (30768)
శోణాశ్వవాహస్య హయాన్నిహత్య వైకర్తనభ్రాతురదీనసత్వః ।
ఏకేన సంగ్రామజితః శరేణ శిరో జహారాథ కిరీటమాలీ ॥ 4-58-24 (30769)
తస్మిన్హతే భ్రాతరి సూతపుత్రో వైకర్తనో వీర్యమదప్రతాపీ ।
ప్రగృహ్య దంతావివ నాగరాజో మహాబలః సింహమివాజగామ ॥ 4-58-25 (30770)
స పాండవం ద్వాదశభిః పృషత్కైర్వైకర్తనః పార్థముపాజఘాన్ ।
వివ్యాధ గాత్రేషు హయాంశ్చ సర్వాన్విరాటపుత్రం చ శరైర్విజఘ్నే ॥ 4-58-26 (30771)
తమాపతంతం సమరే కిరీటీ వైకర్తనం సర్వసమృద్ధతేజాః।
ప్రచ్ఛాదయామాస మహాధనుష్మాన్న్యషేధయచ్ఛత్రుగణాంశ్చ వీరః ॥ 4-58-27 (30772)
నిహత్య కర్ణస్య తతః కిరీటీ పురశ్చరాంశ్చాపి చ పృష్ఠగోపాన్ ।
సమీపమభ్యాగమదప్రమేయో వితత్య పక్షౌ గరుడో యథోరగం ॥ 4-58-28 (30773)
తావుత్తమౌ సర్వధనుర్ధరాణాం మహాబలౌ సర్వసపత్నసాహౌ ।
కర్ణం చ పార్థం చ నిశంయ యుద్ధే దిదృక్షమాణాః కురవోఽవతస్థుః ॥ 4-58-29 (30774)
తం పాండవః స్పష్టముదీర్ణకోపం కృతాగసం కర్ణముదీక్ష్య కోపాత్।
క్షణేన సాశ్వం సరథం ససూతమంతర్దధే మేఘ ఇవాతివృష్ట్యా ॥ 4-58-30 (30775)
తతః సయుగ్యాః సరథాః సనాగా యోధా వినేదుర్భరతర్షభాణాం।
అంతర్హితం భీష్మముఖాః సమీక్ష్య కిరీటినా కర్ణరథం పృషత్కైః ॥ 4-58-31 (30776)
స చాపి తానర్జునబాహుముక్తాఞ్శరాఞ్శరౌఘైః ప్రతిహత్య తూర్ణం ।
బభౌ మహాత్మా సధనుః సబాణః సవిష్ఫులింగోఽగ్నిరివాథ కర్ణః ॥ 4-58-32 (30777)
తతస్తు జజ్ఞే కరతాలఘోషః సశంఖభేరీపణవాకులస్తు।
ప్రక్ష్వేలితాస్ఫోటితసింహనాదైర్వైకర్తనం పూజయతాం కురూణాం ॥ 4-58-33 (30778)
ఆధూతలాంగూలమహాపతాకం రథోత్తమం శ్రేష్ఠతమం కురూణాం।
తతః సగాండీవకృతప్రణాదం కిరీటినం ప్రేక్ష్య ననాద కర్ణః ॥ 4-58-34 (30779)
పార్థోపి వైకర్తనమర్దయిత్వా సాశ్వం సకేతుం సరథం ససూతం।
ననాద హర్షాత్సహసా కిరీటీ పితామహం ద్రోణకృపౌ చ దృష్ట్వా ॥ 4-58-35 (30780)
సిషేచ పార్థం బహుభిః శరౌఘైర్వైకర్తనః సంయతి తీక్ష్ణవేగైః ।
వైకర్తనశ్చాపి కిరీటమాలీ ప్రచ్ఛాదయామాస శితైః శరౌఘైః ॥ 4-58-36 (30781)
తయోరమోఘన్సృజతోః శరౌఘానస్త్రజ్ఞయోరాస మహాన్విమర్దః।
రాహుప్రముక్తావివ చంద్రసూర్యౌ క్షణాంతరేణానుదదర్శ లోకః ॥ 4-58-37 (30782)
హతాస్తు పార్థేన రథప్రవీరా భూమౌ యువానః సుపుపుః సుకేశాః ।
సువర్ణలోహాయసవర్మగాత్రా వృక్షా యథా హైమవతే నికృత్తాః ॥ 4-58-38 (30783)
తథా స శత్రూన్సమరే వినిఘ్నన్గాండీవధన్వా వ్యధమత్సపత్నాన్।
చచార సంఖ్యే విదిశో దిశశ్చ దహన్నివాగ్నిర్వనమాతపాంతే ॥ 4-58-39 (30784)
సుశీర్ణపర్ణాని యథా వసంతే విధూనయన్వాయురివాల్పసారాన్ ।
తథా సపత్నాన్విధమన్కిరీటీ చచార సంఖ్యేఽతిరథో రథేన ॥ 4-58-40 (30785)
శత్రూనివేంద్రః సమరే కిరీటీ విద్రావయంస్తద్రథవీరబృందం।
ప్రాచ్ఛాదయచ్చరుకిరీటమాలీ వరేషుభిః శత్రుగణాననేకాన్ ॥ 4-58-41 (30786)
కర్ణం తదోవాచ కిరీటమాలీ శూరః కురూణాం ప్రవరోఽభిగర్జన్ ॥ 4-58-42 (30787)
కర్ణ యస్త్వం సభామధ్యే బహ్వబద్ధం ప్రభాషసే।
న మే యుధి సమోస్తీతి తదిదం ప్రత్యుపస్థితం ॥ 4-58-43 (30788)
సభాయాం పౌరుషం ప్రోచ్య ధర్మముత్సృజ్య కేవలం।
కర్తుమిచ్ఛసి యత్కర్మ తన్మన్యే దుష్కరం త్వయా। 4-58-44 (30789)
యత్త్వయా కథితం పూర్వం నాస్తి మత్సమ ఇత్యపి।
తత్సత్యం కురు రాధేయ కురుమధ్యే మయా సహ ॥ 4-58-45 (30790)
సభాయాం యస్తు పాంచాలీం క్లిశ్యమానాం తదా త్వయా ।
దృష్టవానస్మి తస్యాద్య ఫలమశ్రుహి కేవలం ॥ 4-58-46 (30791)
ధర్మపాశనిబద్ధేన యన్మయా మర్షితం తవ।
తస్య పాపస్య రాధేయ ఫలం ప్రాప్నుహి దుర్మతే ॥ 4-58-47 (30792)
ఏహి కర్ణ మయా సార్ధమిహాద్య కురు వైశసం।
ప్రేక్షకా కురవః సంతు సర్వే తే సహసైనికాః ॥ 4-58-48 (30793)
ఇదానీమేవ తావత్త్వమపయాతో రణాన్మమ।
కస్మాజ్జీవసి రాధేయ నిహతస్త్వనుజస్తవ ॥ 4-58-49 (30794)
యో భ్రాతరం పాతయిత్వా కస్త్యక్త్వా చ రణాజిరం ।
త్వదన్యః పురుషః సత్సు బ్రూయాదేవం వ్యవస్థితః ॥ 4-58-50 (30795)
కర్ణ ఉవాచ। 4-58-51x (3233)
బ్రవీషి వాచా యత్పార్థ కర్మణా తత్సమాచర।
విశేషితో హి త్వం వాచా కర్మణాప్రతిమం భువి ॥ 4-58-51 (30796)
యత్త్వయా మర్షితం పూర్వం తదశక్తేన మర్షితం ।
ఇతి గృహ్ణీమ తే పార్థ తమదృష్ట్వా పరాక్రమం ॥ 4-58-52 (30797)
ధర్మపాశనిబద్ధేన యత్త్వయా మర్షితం పురా।
తథైవ బద్ధమాత్మానమబద్ధ ఇతి మన్యసే ॥ 4-58-53 (30798)
న హి తావద్వనే వాసో యథోక్తం చరితస్త్వయా ।
క్లిష్టస్త్వమర్థలోభాత్తు సమయం ఛేత్తుమిచ్ఛసి ॥ 4-58-54 (30799)
యది చేంద్రః స్వయం పార్థ తవ యుద్ధ్యేత కారణాత్।
తథాఽపిన వ్యథా కాచిన్మమ స్యాద్విక్రమిష్యతః ॥ 4-58-55 (30800)
అయం కౌంతేయకామస్తే నచిరాత్సముపస్థితః।
యోత్స్యసే హి మయా సార్ధమత్ర పశ్యామి తే బలం ॥ 4-58-56 (30801)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-58-57x (3234)
ఇతి కర్ణో బ్రువన్నేవ బీభత్సుమపరాజితం।
అభ్యయాద్విసృజన్బాణాన్కాయావరణభేదినః ॥ 4-58-57 (30802)
ప్రతిజగ్రాహ తాన్పార్థః ప్రీయమాణో మహారథః ॥ 4-58-58 (30803)
శరవర్షేణ మహతా పర్జన్య ఇవ వృష్టిమాన్।
అభీయాయ హి బీభత్సుర్గాండీవం విక్షిపంధనుః ॥ 4-58-59 (30804)
జిఘాంసుః సమరే కర్ణం విససర్జ శరాన్బహూన్।
తాన్కర్ణః ప్రతిజగ్రాహ వాయువేగమివాచలః ॥ 4-58-60 (30805)
తయోర్దైవాసురసమః సన్నిపాతోఽభవన్మహాన్।
కిరతోః శరజాలాని కృత్స్నం వ్యోమ నిరంతరం ॥ 4-58-61 (30806)
ఉత్పేతుర్మేఘజాలాని ఘోరరూపాణి సర్వశః ।
వవర్ష చ రజో భౌమం కర్ణపార్థసమాగమే ॥ 4-58-62 (30807)
న స్మ సూర్యః ప్రతపతి న చ వాతి సమీరణః।
శరప్రచ్ఛాదితం వ్యోమ ఛాయాభూతమివాభవత్ ॥ 4-58-63 (30808)
గాండీవస్య చ నిర్ఘోషః కర్ణస్య ధనుషస్తథా।
దహ్యతామివ వేణూనామాసీత్పరమదారుణః ॥ 4-58-64 (30809)
అర్జునస్తు హయాన్నాగాన్రథాంశ్చ వినిపాతయన్।
క్షోభయామాస తత్సైన్యం కర్ణం వివ్యాధ చాసకృత్ ॥ 4-58-65 (30810)
తతః పార్థో మహాబాహుః కర్ణస్య ధనురచ్ఛినత్।
ఛిన్నధన్వా తతః కర్ణః శక్తిం చిక్షేప వేగవాన్
తాం శక్తిం సమరే పార్థశ్చిచ్ఛేద నిశితైః శరైః ॥ 4-58-66 (30811)
తతో నిపేతుర్బహుశో రాధేయస్య పదానుగాః ।
తాంశ్చ గాండీవనిర్ముక్తైః ప్రాహిణోద్యమసాదనం ॥ 4-58-67 (30812)
అశేరతావృత్య మహీం సమగ్రాం పార్థేషుమార్గే నిహతా ద్విపేంద్రాః ।
హిరణ్యకక్ష్యాం శరజాలచిత్రా యథా నగాః పావకజాలనద్ధాః ॥ 4-58-68 (30813)
తం శత్రుసేనాంగనిబర్హణాని కర్మాణి కుర్వాణమమానుషాణి ।
వైకర్తనః పూర్వమమృష్యమాణః సమార్పయల్లక్ష్యమివాశు పార్థం ॥ 4-58-69 (30814)
తతశ్చతుర్భిస్తురగాన్వికృష్య వివ్యాధ కర్ణోఽథ ధనంజయస్య।
షఙ్భిశ్చ సూతం దశభిర్హయాంశ్చ షష్ట్యా చ పార్థం త్రిభిరస్య కేతుం ॥ 4-58-70 (30815)
సవిష్ఫులింగోజ్జ్వలభీమఘోషః కోపేంధనః కేతుశిఖః శరార్చిః ।
కర్ణాగ్నిరస్త్రానిలభీమవాతో బభౌ దిధక్షన్నివ పార్థకక్షం ॥ 4-58-71 (30816)
స్వనేమిశంఖస్వనభీమఘోషశ్చలత్పతాకోజ్జ్వలభీమవిద్యుత్।
పార్థాంబుదః శస్త్రశరాంబుధారః కర్ణానలం సంశమయాంచకార ॥ 4-58-72 (30817)
తేనాతివిద్ధః సమరే కిరీటీ ప్రబోధితః సింహ ఇవ ప్రసుప్తః।
గాండీవధన్వా ప్రవరః కురూణాం ప్రతత్వరే కర్ణవధాయ జిష్ణుః ॥ 4-58-73 (30818)
స బ్రాహ్మమస్త్రం సమరే కిరీటీ ప్రాదుశ్చకారాద్భుతవీర్యకర్మా ।
సంతాపయన్కర్ణరథం శరౌఘైర్లోకానిమాంత్సూర్య ఇవాంశుమాలీ ॥ 4-58-74 (30819)
స హస్తినేవాభిహతో గజేంద్రః ప్రగృహ్య భల్లాన్నిశితాన్నిషంగాత్।
ఆకర్ణపూర్ణే తు ధనుర్వికృష్య వివ్యాధ బాణైరథ సూతపుత్రం ॥ 4-58-75 (30820)
అథాస్య బాహూ సశిరో లలాటం గ్రీవామురః స్కంధభుజాంతరం చ।
కర్ణస్య పార్థో యుధి నిర్బిభేద వజ్రైరివాద్రిం భగవాన్మహేంద్రః ॥ 4-58-76 (30821)
స పార్థముక్తానవిషహ్య బాణాన్ గజో గజేనేవ జితస్తరస్వీ।
విహాయ సంగ్రామశిరోపయాతో వైకర్తనః పార్థశరాభితప్తః ॥ 77 ॥ ॥ 4-58-77 (30822)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే విరాటపర్వణి గోగ్రహణపర్వణి అష్టపంచాశోఽధ్యాయః ॥ 58 ॥
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Footnotes
4-58-23 వాయుర్యథా ఖే ఆకాశే రజో నుదన్ చరతి తథేత్యధ్యాహారేణ యోజనా ॥ 23 ॥ 4-58-30 కర్ణముదీక్ష్య హర్షాదితి ధo పాఠః ॥ 30 ॥విరాటపర్వ - అధ్యాయ 059
॥ శ్రీః ॥
4.59. అధ్యాయః 059
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
ద్రోణార్జునయోర్యుద్ధవర్ణనం ॥ 1 ॥ అర్జునబాణాహతివిషపణే ద్రోణే అశ్వత్థాంనా తద్రక్షణాయార్జునప్రత్యభియానం ॥ 2 ॥ అత్రాంతరేఽర్జునదత్తావకాశేన ద్రోణేన రణాదపయానం ॥ 3 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-59-0 (30823)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-59-0x (3235)
జితం వైకర్తనం దృష్ట్వా పార్థో వైరాటిమబ్రవీత్।
స్థిరో భవ త్వం సంగ్రామే జయోఽస్మాకం నృపాత్మజః ॥ 4-59-1 (30824)
యావచ్ఛంఖముపాధ్యాస్యే ద్విషతాం రోమహర్షణం।
అవిక్లబమసంభ్రాంతమవ్యక్తహృదయేక్షణం। 4-59-2 (30825)
యాహి శీఘ్రం యతో ద్రోణో మమాచార్యో రణే స్థితః ॥
తథా సంక్రీడమానస్య అర్జునస్య రణాజిరే। 4-59-3 (30826)
బలం సత్వం చ తేజశ్చ లాఘవం చ వ్యవర్ధత ॥
తచ్చాద్భుతమభిప్రేక్ష్య భయముత్తరమావిశత్ ॥ 4-59-4 (30827)
ఉత్తర ఉవాచ। 4-59-5x (3236)
అస్త్రాణాం తవ దివ్యానాం శరౌఘాన్క్షిపతః శితాన్।
మనో మే ముహ్యతేఽత్యర్థం తవ దృష్ట్వా పరాక్రమం ॥ 4-59-5 (30828)
ద్వైధీభూతం మనో మహ్యం భయాద్భరతసత్తమ ।
అదృష్టపూర్వం పశ్యామి తవ గాండీవనిస్వనం ॥ 4-59-6 (30829)
తవ బాహుబలం చైవ ధనుః కర్షయతో బహు।
తవ తేజో దురాధర్షం యథా విష్ణోస్త్రివిక్రమే ॥ 4-59-7 (30830)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-59-8x (3237)
తముత్తరశ్చిత్రమవేక్ష్య గాండివం శరాంశ్చ ముక్తాన్సహసా కిరీటినా ।
భీతోఽబ్రవీదర్జునమాజిమధ్యే నాహం తవాశ్వాన్విషహే నియంతుం ॥ 4-59-8 (30831)
తమబ్రవీత్కించిదివ ప్రహస్య గాండీవధన్వా ద్విషతాం నిహంతా ।
మయా సహాయేన కుతోఽస్తి తే భయం ప్రేహ్యుత్తరాశ్వాననుమంత్ర్య వాహయ ॥ 4-59-9 (30832)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-59-10x (3238)
ఆశ్వాసితస్తేన ధనంజయేన వైరాటిరశ్వాన్ప్రతుతోదయ శీఘ్రం।
ధనంజయశ్చాపి వికృష్య చాపం విష్ఫారయామాస మహేంద్రకల్పః ॥ 4-59-10 (30833)
ఉత్తరం చైవ బీభత్సురబ్రవీత్పునరర్జునః ।
న భేతవ్యం మయా సార్ధం తాత సంగ్రామమూర్ధని ॥ 4-59-11 (30834)
రాజపుత్రోఽసి తే భద్రం కులే మహతి మాత్స్యకే।
జాతస్త్వం క్షత్రియకులే న విషీదితుమర్హసి ॥ 4-59-12 (30835)
ధృతిం కృత్వా సువిపులాం రాజపుత్ర రథం మమ।
యుధ్యమానస్య సంగ్రామే రాజభిః సహ వాహయ ॥ 4-59-13 (30836)
ఉక్త్వా తమేవం బీభత్సురర్జునః పునరబ్రవీత్।
పాండవో రథినాం శ్రేష్ఠో భారద్వాజం సమీక్ష్య తు ॥ 4-59-14 (30837)
యత్రైషా కాంచనీ వేదిర్దృశ్యతేఽగ్నిశిఖోపమా ।
ఉచ్ఛ్రితా కాంచనే దండే పతాకాభిరలంకృతా ॥ 4-59-15 (30838)
తత్ర మాం వహ భద్రం తే ద్రోణం యోత్స్యామి సత్తమం।
భారద్వాజేన యోత్స్యేఽహమాచార్యేణ మహాత్మనా ॥ 4-59-16 (30839)
అమీ శోణాః ప్రకాశంతే తురగాః సాధువాహినః ।
ముక్తా రథవరే తస్య సర్వశిక్షావిశారదాః ॥ 4-59-17 (30840)
యతో రథవరే శూరః సర్వశస్త్రభృతాంవరః।
స్నిగ్ధవైడూర్యసంకాశస్తాంరాక్షః ప్రియదర్శనః ॥ 4-59-18 (30841)
ఆదిత్య ఇవ తేజస్వీ బలవీర్యసమన్వితః।
సర్వలోకధనుఃశ్రేష్ఠః సర్వలోకేషు పూజితః।
అంగిరోశనసోస్తుల్యో నయే బుద్ధిమతాంవరః ॥ 4-59-19 (30842)
చత్వారో నిఖిలా వేదాః సాంగోపాంగాః సలక్షణాః ।
ధనుర్వేదశ్చ కార్త్స్న్యేన బ్రాహ్మం చాస్త్రం ప్రతిష్ఠితం ॥ 4-59-20 (30843)
పురాణమితిహాసశ్చ అర్థవిద్యా చ మానవం ।
భారద్వాజే సమస్తాని సర్వాణ్యేతాని సాంప్రతం ॥ 4-59-21 (30844)
క్షమా దమశ్చ సత్యం చ తేజో మార్దవమార్జవం ।
ప్రతిష్ఠితా గుణా యస్మిన్బహవో ద్విజసత్తమే ॥ 4-59-22 (30845)
యస్యాహమిష్టః సతతం మమ చేష్టః సదా చ సః।
క్షత్రధర్మం పురస్కృత్య తేన యోత్స్యే హి సాంప్రతం ॥ 4-59-23 (30846)
ఆచార్యం ప్రాపయేదానీం మమోత్తర మహారథం।
అపరం పశ్య సంగ్రామమద్భుతం మమ తస్య చ॥ 4-59-24 (30847)
ఉత్తరస్త్వేవముక్తోఽశ్వాంశ్చోదయామాస తం ప్రతి ।
ఆజగామార్జునరథో భారద్వాజరథం ప్రతి ॥ 4-59-25 (30848)
తమాపతంతం వేగేన పాండవం సరథం రణే।
ద్రోణోప్యభ్యద్రవత్పార్థం మతో మత్తమివ ద్విపం ॥ 4-59-26 (30849)
స తు రుక్మరథం దృష్ట్వా కౌంతేయః సమభిద్రుతం।
ఆచార్యం తం మహాబాహుః ప్రాంజలిర్వాక్యమబ్రవీత్ ॥ 4-59-27 (30850)
ఉషితాః స్మో వనే వాసం ప్రతికర్మచికీర్షవః ।
కోపం నార్హసి నః కర్తుం సదా సమరదుర్జయ ॥ 4-59-28 (30851)
అహం తు తాడితః పూర్వం ప్రహరేయం తవానఘ ।
ఇతి మే వర్తతే బుద్ధిస్తద్భవాన్క్షంతుమర్హతి ॥ 4-59-29 (30852)
తతః ప్రాధ్మాపయచ్ఛంఖం భేరీపటహవాదితం ।
వ్యక్షోభత బలం సర్వముద్ధూతమివ సాగరం ॥ 4-59-30 (30853)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-59-31x (3239)
తతస్తు ప్రాహిణోద్ద్రోణః శరానథ స వింశతిం।
అప్రాప్తానేవ తాన్పార్థశ్చిచ్ఛేద కృతహస్తవాన్ ॥ 4-59-31 (30854)
తతః శరసహస్రేణ రథం పార్థస్య వీర్యవాన్ ।
అవాకిరత్తతో ద్రోణః శీఘ్రహస్తం ప్రదర్శయన్ ॥ 4-59-32 (30855)
ఏవం ప్రవవృతే యుద్ధం భారజ్వాజకిరీటినోః ॥ 4-59-33 (30856)
అశ్వాఞ్శోణాన్మహావేగాన్హంసవర్ణైస్తు వాజిభిః ।
మిశ్రితాన్సమరే దృష్ట్వా వ్యస్మయంత పృథగ్జనాః ॥ 4-59-34 (30857)
రథం రథేన పార్థస్య సమాహత్య పరంతపః ।
హర్షయుక్తస్తదాఽఽచార్యః ప్రత్యగృహ్ణాత్స పాండవం ॥ 4-59-35 (30858)
సమాశ్లిష్టావివాన్యోన్యం ద్రోణపాండవయోర్ధ్వజౌ ।
దృష్ట్వా ప్రాకంపత ముహుర్భారతానాం మహాచమూః ॥ 4-59-36 (30859)
తత్తు యుద్ధం ప్రవవృతే హ్యాచార్యస్యార్జునస్య చ।
విముంచతోః శరానుగ్రాన్విశిఖాందీప్తతేజసః ॥ 4-59-37 (30860)
తౌ వీరౌ వీర్యసంపన్నౌ దృష్ట్వా సమరమూర్ధని।
ఆచార్యశిష్యౌ రథినౌ కృతవీర్యౌ తరస్వినౌ ॥ 4-59-38 (30861)
ఉభౌ విశ్రుతకర్మాణావుభౌ శ్రమగతౌ జయే।
ఉభావతిరథౌ లోకే హ్యుభౌ పరపుంరజయౌ।
క్షిపంతౌ శరజాలాని క్షత్రియాన్మోహ ఆవిశత్ ॥ 4-59-39 (30862)
వ్యస్మయంత నరాః సర్వే ద్రోణార్జునసమాగమే।
నరాణాం బ్రువతాం వాక్యం శ్రూయతే స మహాస్వనః ॥ 4-59-40 (30863)
ద్రోణం హి సమరే కోఽన్యో యోద్ధుమర్హత్యథార్జునాత్।
రౌద్రః క్షత్రియధర్మోఽయం గురం వై యదయోధయత్ ॥ 4-59-41 (30864)
ఇత్యబ్రువంజనాస్తత్ర సంగ్రామశిరసి స్థితాః ।
తౌ సమీక్ష్య తు సంరబ్ధౌ సన్నికృష్టౌ మహారథౌ ॥ 4-59-42 (30865)
ఛాద్యేతాం శరౌఘైస్తావన్యోన్యముపరాజితౌ ।
సంయుగే సంచకాశేతాం కాలసూర్యావివోదితౌ ॥ 4-59-43 (30866)
విష్ఫార్య చ మహాచాపం హేమపృష్ఠం దురాసదం।
సంరబ్ధస్తు తదా ద్రోణః ప్రత్యయుధ్యత ఫల్గునం ॥ 4-59-44 (30867)
స సాయకమయైర్జాలైరర్జునస్య రథం ప్రతి।
భానుమద్భిః శిలాధౌతైర్బాణైః ప్రాచ్ఛాదయద్దిశః ॥ 4-59-45 (30868)
అర్జునస్తు తదా ద్రోణం మహావేగైర్మహారథః।
వివ్యాధ శతశో బాణైర్ధారాభిరివ పర్వతం ॥ 4-59-46 (30869)
కాలమేఘ ఇవోష్ణాంతే ఫల్గునః సమవాకిరత్ ॥ 4-59-47 (30870)
తస్య జాంబూనదమయైశ్చితరైశ్చాపచ్యుతైః శరైః।
ప్రాచ్ఛాదయద్రథశ్రేష్ఠం భారద్వాజోఽర్జునస్య వై ॥ 4-59-48 (30871)
తథైవ దివ్యం గాండీవం ధనురానంయ చార్జునః ।
శత్రుఘ్నం వేగవత్సృష్టం భారసాధనముత్తమం ॥ 4-59-49 (30872)
శోభతే స్మ మహావాహుర్గాండీవం విక్షిపంధనుః।
శరాంశ్చ విసృజంశ్చిత్రాన్సువర్ణవికృతాన్బహూన్ ॥ 4-59-50 (30873)
ప్రాచ్ఛాదయదమేయాత్మా భారద్వాజరథం ప్రతి।
ద్రోణచాపవినిర్ముక్తాన్బాణాన్బాణైరవారయత్ ॥ 4-59-51 (30874)
సరథోఽప్యచరత్పార్థః ప్రేక్షణీయో మహారథః ।
యుగపద్దిక్షు సర్వాసు సర్వతోఽస్త్రాణ్యవాసృజం ॥ 4-59-52 (30875)
ఆదదానం శరాన్ఘోరాన్సందధానం చ పాండవం ।
విసృజంతం చ క్రౌంతేయం న స్మ పశ్యంతి లాఘవాం ॥ 4-59-53 (30876)
ఏకచ్ఛాయమివాకాశం బాణైశ్చక్రే సమంతతః।
నాదృశ్యత తతో ద్రోణో నీహారేణేవ పర్వతః ॥ 4-59-54 (30877)
మరీచివికచస్యేవ రాజన్భానుమతో వపుః।
ఆసీత్పార్థస్య సుమహద్వపుః శరశతార్చితం ॥ 4-59-55 (30878)
క్షిపతః శరజాలాని కౌంతేయస్య మహాత్మనః ।
తాన్విధూయ శరాన్ఘోరాంద్రోణోఽపి సమితింజయః ।
బభాసే తిమిరం వ్యోంని విధూయ సవితా యథా ॥ 4-59-56 (30879)
అగ్నిచక్రోపమం ఘోరం మండలీకృతమాహవే।
వికృష్య సుమహచ్చాపం మేఘస్తనితనిస్వనం ।
అసకృత్ముంచతో బాణాందదృశుః కురవో యుధి ॥ 4-59-57 (30880)
దిక్షు సర్వాసు విపులః శుశ్రువేఽథ జనైస్తదా।
ద్రోణస్యాపి ధనుర్ఘోషో విద్యుత్స్తనితనిస్వనః ।
అభవద్విస్మయకరః సైన్యానాం భరతర్షభ ॥ 4-59-58 (30881)
తప్తజాంబూనదమయైర్దీప్తైరగ్నిసమైః శరైః।
ప్రాచ్ఛాదయదమేయాత్మా దిశః సూర్యస్య చ ప్రభాం ॥ 4-59-59 (30882)
తతః కాంచనపంఖానాం శరాణాం నతపర్వణాం।
వియద్గతానాం చరతాం దృశ్యంతే బహవో వ్రజాః ॥ 4-59-60 (30883)
శరాసనాత్తు ద్రోణస్య ప్రభవంతి స్మ సాయకాః।
ఏకో దీర్ఘ ఇవాభాంతః ప్రదృశ్యంతే మహాశరాః ।
ఆకాశే సమదృశ్యంత హంసానామివ పంక్తయః ॥ 4-59-61 (30884)
ఏవం సువర్ణవికృతాన్విముంచంతౌ శరాన్బహూన్।
ఆకాశం సంవృతం వీరావుల్కాభిరివ చక్రతుః ॥ 4-59-62 (30885)
తయోః శరాశ్చ విబభుః కంకబర్హిణవాససః ।
పంక్త్యః శరది మత్తానాం సారసానామివాంబరే ॥ 4-59-63 (30886)
తత్తు యుద్ధం మహాఘోరం తయోః సంరబ్ధయోరభూత్।
అత్యద్భుతమచింత్యం చ వృత్రవాసవయోరివ ॥ 4-59-64 (30887)
మహాగజావివాసాద్య విషాణాగ్రైః పరస్పరం।
శరైః పూర్ణాయతోత్సృష్టైరన్యోన్యమభిజఘ్నతుః ॥ 4-59-65 (30888)
అథ త్వాచార్యముఖ్యేన శరాన్సృష్టాఞ్శిలాశితాన్।
అవారయచ్ఛితైర్బాణైరర్జునో జయతాంవరః ॥ 4-59-66 (30889)
దర్శయన్నైంద్రమాత్మానముగ్రముగ్రుపరాక్రమః।
ఇషుభిస్తూర్ణమాకాశం బహుభిశ్చ సమావృణోత్। 4-59-67 (30890)
జిఘాంసంతం నరవ్యాఘ్రమర్జునం భీమదర్శనం ।
వివ్యాధ నిశితైర్ద్రోణః శరైః సన్నతపర్వభిః ॥ 4-59-68 (30891)
హృష్టః సమభవద్ద్రోణో రణశౌండః ప్రతాపవాన్ ।
అర్జునేన సమం క్రీడఞ్శరైః సన్నతపర్వభిః ॥ 4-59-69 (30892)
తౌ వ్యదారయతాం శూరౌ సన్నద్ధౌ రణశోభినౌ ।
ఉదీరయంతౌ దివ్యాని బ్రాహ్మాద్యస్త్రాణి భాగశః ॥ 4-59-70 (30893)
పార్థస్తు సమరే శూరో దర్శయన్వీర్యమాత్మనః।
స మహ్యస్త్రైర్మహాత్మానం ద్రోణం ప్రాచ్ఛాదయచ్ఛరైః ॥ 4-59-71 (30894)
అస్త్రైరస్త్రాణి సంవార్య పార్థో ద్రోణమవారయత్ ॥ 4-59-72 (30895)
తయోరాసీత్సంప్రహారః క్రుద్ధయోర్నరసింహయోః।
అమృష్యమాణయోః సంఖ్యే బలివాసవయోరివ ॥ 4-59-73 (30896)
దర్శయేతాం మహాస్రాణి భారద్వాజార్జునౌ రణే ॥ 4-59-74 (30897)
ఐంద్రం వాయవ్యమాగ్నేయమస్త్రమస్త్రేణ పాండవః ।
ముక్తంముక్తం ద్రోణచాపాద్గ్రమతే స్మ పునః పునః ॥ 4-59-75 (30898)
ఏవం శూరౌ మహేష్వాసౌ విసృజంతౌ శిలాశితాన్।
ఏకచ్ఛాయమకుర్వాతాం గగనం శరవృష్టిభిః ॥ 4-59-76 (30899)
తతోఽర్జునేన ముక్తానాం పతతాం చ శరీరిపు।
పర్వతేష్వివ వజ్రాణాం శరాణాం శ్రూయతే స్వనః ॥ 4-59-77 (30900)
తతో నాగా రథాశ్వాశ్చ సాదినశ్చ విశాంపతే।
శోణితాక్తాశ్చ దృశ్యంతే పుష్పితా ఇవ కింశుకాః ॥ 4-59-78 (30901)
బాహుభిశ్చ సకేయూరైర్నికృత్తైశ్చ మహారథైః ।
సువర్ణాచిత్రైః కవచైర్ధ్వజైశ్చ వినిపాతితైః ॥ 4-59-79 (30902)
యోధైశ్చ నిహతైస్తత్ర పార్థబాణాభిపీడితైః।
బలమాసీత్సుసంభ్రాంతం ద్రోణార్జునసమాగమే ॥ 4-59-80 (30903)
విధృన్వానౌ తు తౌ వీరౌ ధనుషీ భారసాధనే।
ప్రాచ్ఛాదయేతామన్యోన్యం దిధక్షంతౌ వరేషుభిః ॥ 4-59-81 (30904)
అథాంతరిక్షే నాదోఽభూద్ద్రోణం తత్ర ప్రశంసతాం ।
దుష్కరం కృతవాంద్రోణో యదర్జునమయోధయత్ ॥ 4-59-82 (30905)
ప్రమాథినం మహావీర్యం దృఢముష్టిం దురాసదం।
జేతారం సర్వదైత్యానాం సర్వేషాం చ మహారథం ॥ 4-59-83 (30906)
అవిభ్రమం చ శిక్షాం చ లాఘవం దూరపాతనం ।
పార్థస్య సమరే దృష్ట్వా ద్రోణస్యాసీచ్చ విస్మయః ॥ 4-59-84 (30907)
తత్ప్రవృత్తం చిరం ఘోరం తయోర్యుద్ధం మహాత్మనోః ।
అవర్తత మహారౌద్రం లోకసంక్షోభకరకం ॥ 4-59-85 (30908)
అథ గాండీవముద్యంయ దివ్యం ధనురమర్షణః ।
విచకర్ష రణే పార్థో బాహుభ్యాం భరతర్షభః ॥ 4-59-86 (30909)
తస్య బాణమయం వర్షే శలభానామివాభవత్ ।
న చ బాణాంతరే తస్య వాయుః శక్నోతి సర్పితుం ॥ 4-59-87 (30910)
అభీక్ష్ణం సందధానస్య బాణానుత్సృజతస్తథా।
నాంతరం దదృశే కించిత్పార్థస్యాపతతోపీ చ ॥ 4-59-88 (30911)
యుద్ధే తు కృతశీఘ్రాస్త్రే వర్తమానే సుదారుణే।
శీఘ్రాచ్ఛీఘ్రతరం పార్థః శరానన్యానుదైరయత్ ॥ 4-59-89 (30912)
తతః శరసహస్రాణి శరాణాం నతపర్వణాం।
యుగపత్ప్రాపతంస్తత్ర ద్రోణస్య రథమంతికాత్ ॥ 4-59-90 (30913)
వికీర్యమాణే ద్రోణే తు శరైర్గాండీవధన్వనా ॥
హాహాకారో మహానాసీత్సైన్యానాం భరతర్షభ ॥ 4-59-91 (30914)
పాండవస్య తు శీఘ్రాస్త్రం మఘవా సమపూజయత్।
గంధర్వాప్సరసశ్చైవ యే చ తత్ర సమాగతాః ॥ 4-59-92 (30915)
ద్రోణం యుద్ధార్ణవే మగ్నం దృష్ట్వా పుత్రః ప్రతాపవాన్।
తతో వృందేన మహతా రథినాం రథియూథపః ।
ఆచార్యపుత్రస్తు శరైః పాండవం ప్రత్యవారయత్ ॥ 4-59-93 (30916)
అశ్వత్థామా తు తత్కర్మ హృదయేన మహాత్మనః।
పూజయామాస పార్థస్య కోపం చాస్య తదాఽకరోత్ ॥ 4-59-94 (30917)
స భన్యువశమాపన్నః పార్థమభ్యద్రవద్రణే ।
కిరఞ్శరసహస్రాణి పర్జన్య ఇవ వృష్టిమాన్ ॥ 4-59-95 (30918)
ఆవృత్య చ మహాబాహుర్యతో ద్రోణస్తతోఽభవత్।
అంతరం ప్రదదౌ పార్థో ద్రోణస్య వ్యపసర్పితుం ॥ 4-59-96 (30919)
స తు లబ్ధాంతరస్తూర్ణమపాయాంజవనైర్హయైః ।
ఛిన్నవర్మధ్వజరథో నికృత్తః పరమేషుభిః ॥ 4-59-97 (30920)
పరాజితే తదా ద్రోణే ద్రోణపుత్రః సమాగతః।
సదండ ఇవ రక్తాక్షః కృతాంతః సమరే స్థితః ॥ ॥ 4-59-98 (30921)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే విరాటపర్వణి గోగ్రహణపర్వణి ఏకోనషష్టితమోఽధ్యాయః ॥ 59 ॥
విరాటపర్వ - అధ్యాయ 060
॥ శ్రీః ॥
4.60. అధ్యాయః 060
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
అర్జునేన ద్రోణిపరాభవనం ॥ 1 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-60-0 (30922)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-60-0x (3240)
తం పార్థః ప్రతిజగ్రాహ వాయువేగమివాచలః।
శరజాలేన మహతా వర్షమాణ ఇవాంబుదః ॥ 4-60-1 (30923)
తయోర్దేవాసురసమః సన్నిపాతో మహానభూత్ ।
కిరతోః శరజాలాని వృత్రవాసవయోరివ ॥ 4-60-2 (30924)
న స్మ సూర్యస్తదా భాతి న చ వాతి సమీరణః ।
శరగాఢే కృతే వ్యోంని ఛాయాభూతమివాభవత్ ॥ 4-60-3 (30925)
మహాంశ్చటచటాశబ్దో యోధయోర్యుధ్యమానయోః ।
దహ్యతామివ వేణూనామాసీత్పరమదారుణః॥ 4-60-4 (30926)
హయాంస్తస్యార్జునః సంఖ్యే కృతవానల్పతేజసాః ।
తే రాజన్న ప్రజానంతి దిశం కాంచన మోహితాః ॥ 4-60-5 (30927)
తతో ద్రౌణిర్మహావీర్యః పార్థస్య విచరిష్యతః ।
వివరం సూక్ష్మమాలోక్య జ్యాం నునోద క్షురేణ సః ॥ 4-60-6 (30928)
తదస్యాపూజయందేవాః కర్మ దృష్ట్వాఽతిమానుషం ।
న శక్తోఽన్యః పుమాన్స్థాతుమృతే ద్రౌణేర్ధనంజయం ॥ 4-60-7 (30929)
తతో ద్రౌణిర్ధనుర్వ్యస్య వ్యపక్రంయ నరర్షభః ।
పునరప్యభ్యహన్పార్థం హృదయే కంకపత్రిభిః । 4-60-8 (30930)
తతః పార్థో మహాబాహుః ప్రహసన్స్వనవత్తదా।
యోజయామాస చ తదా మౌర్వ్యా గాండీవమోజసా ॥ 4-60-9 (30931)
తం దృష్ట్వా ఋద్ధమాయాంతం ప్రభిన్నమివ కుంజరం ।
ఋద్ధః సమాహ్వయామాస ద్రౌణిర్యుద్ధాయ భారత ॥ 4-60-10 (30932)
తతోఽర్ధచంద్రపాహృత్య తేన పార్థః సమాహతః ।
చిచ్ఛేద తస్య చాపం చ సూతం చాశ్వం చ తేజసా ।
వివ్యాధ నిశితైశ్చాపి శరైరాశీవిపోపమైః ॥ 4-60-11 (30933)
సోఽన్యం రథం సమాస్థాయ ప్రత్యాయాద్రథిపుంగవః।
వారణేనేవ మత్తేన మత్తో వారణయూథపః ॥ 4-60-12 (30934)
తతః ప్రవవృతే యుద్ధం పృథివ్యామేకవీరయోః ।
రణమధ్యే ద్వయోరేవ సుమహద్రోమహర్షణం ॥ 4-60-13 (30935)
తౌ వీరౌ కురవః సర్వే దదృశుర్విస్మయాన్వితాః।
యుధ్యమానౌ మహాత్మానౌ ద్విరదావివ సంగతౌ ॥ 4-60-14 (30936)
తౌ సమాజఘ్నతుర్వీరౌ పరస్పరజయైషిణౌ ।
శరై రాశీవిషాకారైర్జ్వలద్భిరివ పావకైః ॥ 4-60-15 (30937)
అక్షయావిషుధీ దివ్యౌ పాండవస్య మహాత్మనః।
తేన పార్థో రణే శూరస్తస్థౌ గిరిరివాచలః ॥ 4-60-16 (30938)
అశ్వత్థాంనః పునర్బాణాః క్షిప్రమభ్యస్యతో రణే।
జగ్ముః పరిక్షయం శీఘ్రమభూత్తేనాధికోఽర్జునః ॥ ॥ 4-60-17 (30939)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే విరాటపర్వణి గోగ్రహణపర్వణి షష్టితమోఽధ్యాయః ॥ 60 ॥
విరాటపర్వ - అధ్యాయ 061
॥ శ్రీః ॥
4.61. అధ్యాయః 061
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
అర్జునేన యుగపద్ద్రోణాదిభిః సహ యద్ధం ॥ 1 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-61-0 (30940)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-61-0x (3241)
ఏతస్మిన్నంతరే తత్ర మహావీర్యపరాక్రమః।
ఆజగామ మహాబాహుః కృపః శస్త్రభృతాంవరః ।
అర్జునం ప్రతియోద్ధుం వై యుద్ధకామో మహారథః। 4-61-1 (30941)
అథం ద్రౌణే రథం త్యక్త్వా కృపస్య రథముత్తమం ।
ఆజగామార్జునస్తూర్ణం సూర్యవైశ్వానరప్రభం ॥ 4-61-2 (30942)
తౌ వీర సూర్యసంకాశౌ యోత్స్యమానౌ మహారథౌ।
వాషికావివ జీమూతౌ వ్యరోచేతాం వ్యవస్థితౌ ॥ 4-61-3 (30943)
శ్రగృహ్య గాండివం లోకే విశ్రుతం పునరర్జునః।
అభ్యయాద్భరతశ్రేష్ఠో వినిఘ్నఞ్శరమాలయా ॥ 4-61-4 (30944)
కృపశ్చ ధనురాదాయ తథైవార్జునమభ్యగాం ॥ 4-61-5 (30945)
ప్రగృహ్య బలవచ్చాపం నారాచాన్రక్తభోజనాన్।
కృపః పార్థాయ చిక్షేప శంతశోఽథ సహస్రశః ॥ 4-61-6 (30946)
జీమూత ఇవ ధర్మాంతే శరవర్పం విముంచతి ।
నందయన్సుహృదః సర్వాన్ప్రత్యయుధ్యత ఫల్గునం ॥ 4-61-7 (30947)
వికృష్య బలవచ్చాపం పాండవోఽమితవిక్రమః।
చచార సమరే పార్థశ్చిత్రమార్గాన్విదర్శయన్ ॥ 4-61-8 (30948)
సర్వాశ్చైవ దిశో బాణైః ప్రదిశశ్చ మహాబలః ।
ఏకచ్ఛాయమివాకాశం సర్వతః కృతవాన్ప్రభుః ॥ 4-61-9 (30949)
ప్రాచ్ఛాదయదమేయాత్మా పార్థః శరశతైః కృపం ।
ఉద్గతః సమరే మేఘో ధారాభిరివ పర్వతం ॥ 4-61-10 (30950)
స శరైరర్పితః ఋద్ధః శితైరగ్నిశిఖోపమైః ।
కృపో బభూవ సమరే విధూమోఽగ్నిరివ జ్వలంం ॥ 4-61-11 (30951)
తతః శరసహస్రేణ పార్థమప్రతిమౌజసం ।
అర్దయిత్వా మహాబాహుర్ననాద సమరే కృపః ॥ 4-61-12 (30952)
తతః కనకపుంఖేన శరేణ నతపర్వణా।
బిభేద సమరే పార్థః కృపస్య ధ్వజముత్తమం ॥ 4-61-13 (30953)
తతః పశ్చాన్మహాతేజా నారాచాన్సూర్యసన్నిభాన్ ।
జగ్రాహ సమరే పార్థో భూయో బహుశిలీముఖాన్ ॥ 4-61-14 (30954)
తైస్తదాతీం మహాబాహుః కృపస్య రథరక్షిణః ।
జఘాన క్షత్రియశ్రేష్ఠో యుధ్యమానాన్మహారథాన్ ॥ 4-61-15 (30955)
చంద్రకేతుః సుకేతుశ్చ చిత్రాశ్వో మణిమాంస్తద।
ముంజమౌలిశ్చ విక్రాంతో హేమవర్ణో భయావహః ॥ 4-61-16 (30956)
సురథోఽతిరథశ్చైవ సుపేణోఽరిష్ట ఏవ చ।
నృకేతుశ్చ సహానీకాస్తే నిషేదుర్గతాసవః ॥ 4-61-17 (30957)
తాన్నిహత్య తతః పార్థో నిమేపాదివ భారత ।
పునరన్యాన్సమాధత్త త్రయోదశ శిలీముఖాన్ ॥ 4-61-18 (30958)
అథాస్య యుగమేకేన చతుర్భిశ్చతురో హయాన్।
షష్ఠేన తు శిరః సంఖ్యే కృపస్య రథసారథేః ॥ 4-61-19 (30959)
త్రిభిస్త్రివేణుం బలవాంద్వాభ్యామక్షం మహాబలః ।
ద్వాదశేన తు భల్లేన కృపస్య సశరం ధనుః ॥ 4-61-20 (30960)
ఛిత్త్వా వజ్రనికాశేన ఫల్గునః ప్రహసన్నివ।
త్రయోదశేనేంద్రసమః ప్రత్యవిధ్యత్స్తనాంతరే ॥ 4-61-21 (30961)
స ఛిన్నధన్వా విరథో హతాశ్వో హతసారథిః ।
అథ శక్తిం పరామృశ్య సూర్యవైశ్వానరప్రభాం ।
చిక్షేప సహసా క్రుద్ధః పార్థాయాద్భుతకర్మణే ॥ 4-61-22 (30962)
తామర్జునస్తథారూపాం శక్తిం హేమపరిష్కృతాం।
రురోధ సాయకైస్తీక్ష్ణైరర్ధచంద్రముఖైశ్చ తాం ॥ 4-61-23 (30963)
ఆపతంతీం మహోల్కాభాం చిచ్ఛేద దశభిః శరైః।
సాపతద్దశధా భూమౌ పార్థేన నిహతా శరైః ॥ 4-61-24 (30964)
శక్త్యాం తు వినికృత్తాయాం విరథః శరపీడితః।
గదాపాణిరవప్లుత్య రథాత్తూర్ణమమిత్రహా।
గదాం చిక్షేప సహసా పార్థాయామితతేజసే ॥ 4-61-25 (30965)
సా చ ముక్తా గదా గుర్వీ రూపేణాస్య పరిష్కృతా ।
అర్జునస్య శరైర్నున్నా ప్రతిమార్గం జగామ సా ॥ 4-61-26 (30966)
అథ ఖంగం సముద్ధృత్య శతచంద్రం చ భానుమత్।
ఇయేష పాండవం హంతుం కృపో లఘుపరాక్రమః ॥ 4-61-27 (30967)
స శరద్వత్సుతస్తూర్ణం మహాచార్యః సుశిక్షితః ।
ఖేచరేవ చచారకైః క్రమాచ్చర్మాసిధృగ్భువి ॥ 4-61-28 (30968)
తతః క్షురప్రైః కౌంతేయో దశభిః ఖంగచర్మణీ ।
నిమేషాదివ చిచ్ఛేద తదద్భుతమివాభవత్ ॥ 4-61-29 (30969)
విషణ్ణవదమస్తత్ర వినాశాత్ఖంగచర్మణోః।
దంతైర్దంతచ్ఛదాందష్ట్వా చుకోప హృది దీర్ఘవత్ ॥ 4-61-30 (30970)
భవత్వితి పునశ్చోక్త్వా యుద్ధాపగమనోద్యతః।
అశ్వత్థాంనస్తు స రథం కృపః సమభిపుప్లువే।
స్వస్రీయస్య మహాతేజా జగ్రాహ చ ధనుః పునః ॥ 4-61-31 (30971)
ఏతస్మిన్నంతరే క్రుద్ధో భీష్మో ద్రోణమథాబ్రవీత్।
దృష్ట్వా కృపం ఫల్గునేన పీడితం చోర్జితం చ తం ॥ 4-61-32 (30972)
ఏకైకమస్మాన్సంగ్రామే పరాజయతి ఫల్గునః।
అహం ద్రోణశ్చ కర్ణశ్చ ద్రౌణిర్గౌతమ ఏవ చ।
అన్యే చ బహవః శూరా వయం జేష్యామ వాసవిం ॥ 4-61-33 (30973)
సమాగంయ తతః సర్వే భీష్మద్రోణముఖా రథాః।
అర్జునం సహసా యుక్తాః ప్రత్యయుధ్యంత భారత ॥ 4-61-34 (30974)
స సాయకమయైర్జాలైః సర్వతస్తాన్మహారథాన్।
ప్రాచ్ఛాదయచ్ఛరౌఘైస్తాన్నీహార ఇవ పర్వతాన్ ॥ 4-61-35 (30975)
నదద్భిశ్చ మహానాగైర్హేషమాణైశ్చ వాజిభిః ।
భేరీశంఖనినాదైశ్చ స శబ్దస్తుములోఽభవత్ ॥ 4-61-36 (30976)
నాగాశ్వకాయాన్నిర్భిద్య లౌహాని కవచాని చ।
పార్థస్య శరవర్షాణి న్యపతఞ్శతశః క్షితౌ ॥ 4-61-37 (30977)
త్వరమాణః శరానస్యన్పాండవస్తు ప్రకాశతే।
మధ్యందినగతోఽర్చిష్మాంఛరదీవ దివాకరః॥ 4-61-38 (30978)
అవిషహ్య శరాన్సర్వే పార్థచాపచ్యుపాన్రణే।
ఉదక్ప్రయాంతి విధ్వస్తా రథేభ్యో రథినస్తదా।
సాదినశ్చాశ్వపృష్ఠేభ్యో భూమౌ చాపి పదాతయః॥ 4-61-39 (30979)
శరైస్తు తాడ్యమానానాం కవచానాం మహాత్మనాం।
తాంరరాజతలౌహానాం ప్రాదురాసీన్మహాస్వనః॥ 4-61-40 (30980)
ఛన్నమాయోధనం జజ్ఞే శరీరైర్గతచేతసాం।
శ్రాంత్యా గలితశస్త్రాణాం పతతామశ్వసాదినాం॥ 4-61-41 (30981)
శూన్యాన్కుర్వన్రథోపస్థాన్మానవైరాస్తృణోన్మహీం।
ప్రనృత్యన్నివ సంగ్రామే చాపహస్తే ధనంజయః॥ 4-61-42 (30982)
శిరాంస్యపాతయత్సంఖ్యే క్షత్రియాణాం నరర్షభః।
శ్రుత్వా గాండీవనిర్ఘోషం విష్ణూజితమివాశనే।
త్రస్తాని సర్వసైన్యాని వ్యలీయంత చ భాగశ॥ 4-61-43 (30983)
కుండలోష్ణీషధారీణి జాతరూపస్రజాని చ।
పతితాని స్మ దృశ్యంతే శిరాంసి కరణమూర్ధని ॥ 4-61-44 (30984)
విశిఖోన్మథితైర్గాత్రైర్బాహుభిశ్చ సకార్ముకైః।
సహస్తాభరణైశ్చాన్యైః ప్రచ్ఛన్నా భాతి మేదినీ ॥ 4-61-45 (30985)
శిరసాం పాత్యమానానాం సమరే నిశితైః శరైః।
అశ్మవృష్టిరివాకాశాదభవద్భరతర్షభ ॥ 4-61-46 (30986)
దర్శయిత్వా తదాఽఽత్మానం రౌద్రం రౌద్రపరాక్రమః।
జఘాన సమరే శూరాంఛతశోఽథ సహస్రశః ॥ 4-61-47 (30987)
తథావరుద్ధశ్చారణ్యే దశవర్షాణి త్రీణి చ।
క్రోధాగ్నిముత్ససర్జాజౌ ధార్తరాష్ట్రేషు పాండవః ॥ 4-61-48 (30988)
తస్య తద్దహతః సైన్యం దృష్ట్వా చాస్య పరాక్రమం।
సర్వే శాంతిపరా యోధా ధార్తరాష్ట్రస్య భారత ॥ 4-61-49 (30989)
యథా నలవనం నాగః ప్రభిన్నః షష్టిహాయనః।
ఏవం సర్వానపామృద్రాదర్జునః శస్త్రతేజసా ॥ 4-61-50 (30990)
విద్రావ్య చ తతః సైన్యం త్రాసయిత్వా మహారథాన్।
అర్జునో జయతాంశ్రేష్ఠః పర్యావర్తత భారత ॥ 4-61-51 (30991)
తస్య మార్గాన్విచరతో నిఘ్నతశ్చ రణాజిరే ।
ప్రావర్తత నదీ ఘోరా శోణితాంత్రతరంగిణీ ॥ 4-61-52 (30992)
అస్థిశైవాలసంబాధాం సంగ్రామే పార్థనిర్మితాం ।
శరచాపప్లవాం ఘోరాం మాంసశోణితకర్దమాం ॥ 4-61-53 (30993)
రథోడుపాం చాంత్రసర్పాం కేశశైవాలశాడ్వలాం।
కరవాలాసిపాఠీనాం చామరోష్ణీషఫేనిలాం ॥ 4-61-54 (30994)
అశ్వగ్రీవామహావర్తాం కబంధజలమానుషాం।
కాకకంకరుతాం తీవ్రాం సారసక్రౌంచనాదితాం ॥ 4-61-55 (30995)
సింహనాదమహానాదాం శంఖస్వనమహాస్వనాం ।
వీరోత్తమాంగపద్మాఢ్యాం శరచాపమహానలాం ॥ 4-61-56 (30996)
పదాతిమత్స్యకలుషాం గజశీర్షకకచ్ఛపాం।
గోమాయుగసంఘుష్టాం మాంసమంజాభికర్దమాం ॥ 4-61-57 (30997)
ప్రావర్తయన్నదీం ఘోరాం పిశాచగణసేవితాం ।
అపారామనివాసాం చ రక్తోదాం సర్వతో వృతాం ॥ 4-61-58 (30998)
అభీక్ష్ణమకరోత్పార్థో నదీముత్తమశోణితాం।
గజవర్మమహాద్వీపామశ్వదేహమహాశిలాం ॥ 4-61-59 (30999)
పదాతిదేహసంఘాటాం రథావలిమహాతరుం।
కేశశాద్వలసంఛన్నాం సుతరాం భీతిదాం నృణాం ॥ 4-61-60 (31000)
అగాధరక్తోదవహాం యమసాగరగామినీం।
దుస్తరాం భీరుమర్త్యానాం శూరాణాం సుతరాం నృప।
ప్రావర్తయన్నదీమేవం భీషణాం పాకశాసనిః ॥ 4-61-61 (31001)
తస్యాదదానస్య శరాన్సందధానస్య ముంచతః।
వికర్షతశ్చ గాండీవం న కించిద్దదృశేఽంతరం ॥ ॥ 4-61-62 (31002)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే విరాటపర్వణి గోగ్రహణపర్వణి ఏకషష్టితమోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Footnotes
4-61-28 స్వేచరః ఇవేతిచ్ఛేదః ॥విరాటపర్వ - అధ్యాయ 062
॥ శ్రీః ॥
4.62. అధ్యాయః 062
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
రణాయ భీష్మార్జునయోః సమాగమే దేవైస్తయోః ప్రశంసనం ॥ 1 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-62-0 (31003)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-62-0x (3242)
ఏవం విద్రావ్య తత్సైన్యం పార్థో భీష్మముపాద్రవత్।
త్రస్తేషు సర్వసైన్యేషు కౌరవ్యస్య మహాత్మనః ॥ 4-62-1 (31004)
బాణాంధనుషి సంధాయ చతురః పాకశాసనిః।
భీష్మం చ ప్రాహిణోద్భీతస్తం ద్వాభ్యామభ్యవాదయత్ ॥ 4-62-2 (31005)
తస్య కర్ణాంతికం గత్వా ద్వావబ్రూతాం చ కౌశలం ।
సోఽప్యాశీరవదద్భీష్మః కౌంతేయో జయతామితి ॥ 4-62-3 (31006)
నరసింహముపాయాంతం జిగీషంతం పరాన్రణే।
వృషసేనోఽభ్యయాత్తూర్ణం యోద్ధుకామో ధనంజయం ॥ 4-62-4 (31007)
వైకర్తనాత్మజో వీరః సంగ్రామే లోకవిశ్రుతః।
శౌర్యవీర్యాదిభిః కర్ణాద్బింబాద్వింబ ఇవోద్ధృతః ॥ 4-62-5 (31008)
ఆత్మనా యుధ్యతస్తస్య వృషసేనస్య పాండవః ।
ముహూర్తం తస్య తద్దృష్ట్వా హస్తలాఘవపౌరుషే।
తుతోష చ తతః పార్థో వృషసేనపరాక్రమం ॥ 4-62-6 (31009)
తస్య పార్థస్తదా క్షిప్రం క్షురధారేణ కార్ముకం ।
న్యకృన్యద్గృధ్రపత్రేణ జాంబూనదపరిష్కృతం ॥ 4-62-7 (31010)
అథైనం పంచభిర్భూయః ప్రత్యవిధ్యత్స్తనాంతరే।
స పార్థబాణాభిహతో రథాత్ప్రస్కంద్య దుద్రువే ॥ 4-62-8 (31011)
దుఃశాసనో వికర్ణశ్చ శకునిశ్చ వివింశతిః।
ఆయాంతం భీమధన్వానం పర్యకీర్యంత పాండవం ॥ 4-62-9 (31012)
తేషాం పార్థో రణే క్రుద్ధః శరైః సన్నతపర్వభిః ।
యుగం ధ్వజం శరాసం చ చిచ్ఛేద తరసా రణే ॥ 4-62-10 (31013)
తే నికృత్తధ్వజాః సర్వే ఛిన్నకార్ముకవేష్టనాః ।
రణమధ్యాదపయయుః పార్థబాణాభిపీడితాః ॥ 4-62-11 (31014)
తతః ప్రహస్య బీభత్సుర్వైరాటిమిదమబ్రవీత్ ।
ఏతం మే ప్రాపయేదానీం తాలం సౌవర్ణముచ్ఛ్రితం ॥ 4-62-12 (31015)
మేఘమధ్యే యథా విద్యుదుజ్జ్వలంతీ పునః పునః ।
అసౌ శాంతనవో భీష్మస్తత్ర యాహి పరంతప ॥ 4-62-13 (31016)
అస్రాణి తస్య దివ్యాని దర్శయిష్యామి సంయుగే।
ఘోరరూపాణి చిత్రాణి లఘూని చ గురూణి చ ॥ 4-62-14 (31017)
అస్మాకం పోషకో నిత్యమాబాల్యాన్మత్స్యభూమిప।
శ్రేయస్కామీ సదాఽస్మాకం యోగక్షేమకరః సదా ॥ 4-62-15 (31018)
తస్యాంకే విర్ధితో బాల్యే తద్యోత్స్యేఽనేన సాంప్రతం।
అస్మాకం ధార్తరాష్ట్రాణాం శమకామో దివానిశం ॥ 4-62-16 (31019)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-62-17 (31020)
తస్య తద్వచనం శ్రుత్వా వైరాటిః పార్థసారథిః।
వాహయచ్చోదితస్తేన రథం భీష్మరథం ప్రతి ॥ 4-62-17 (31021)
తం రథం చోదితం దృష్ట్వా ఫల్గునస్య రథోత్తమం ।
వాయునేవ మహామేఘం సహసాఽభిసమీరితం।
తం ప్రత్యయాచ్చ గాంగేయో రథేనాదిత్యవర్చసా ॥ 4-62-18 (31022)
ఆయాంతమర్జునం దృష్ట్వా భీష్మః పరపుంజయః।
ప్రత్యుంజగామ యుద్ధార్థీ మహర్షభమివర్షభః ॥ 4-62-19 (31023)
తథా హి గుప్త ఏతేషాం దురాధర్షః పితామహః ।
హన్యమానేషు యోఘేషు ధనంజయముపాద్రవత్ ॥ 4-62-20 (31024)
ప్రగృహ్య కార్ముకశ్రేష్ఠం జాతరూపపరిష్కృతం ।
శరానాదాయ తీక్ష్ణాగ్రాన్మర్మదేహప్రమాథినః ॥ 4-62-21 (31025)
పాండురేణాతపత్రేణ ధ్రియమాణేన మూర్ధని ।
శుశుభే స నరవ్యాఘ్రో గిరిః సూర్యోత్తరే యథా ॥ 4-62-22 (31026)
ప్రాధ్మాప్య శంఖం గాంగేయో ధార్తరాష్ట్రాన్ప్రహర్షయన్ ।
ప్రదక్షిణముపావృత్య బీభత్సుం ప్రత్యవారయత్ ॥ 4-62-23 (31027)
తమవేక్ష్య సమాయాంతం కౌంతేయః పరవీరహా ।
ప్రత్యగృహ్ణాదమేయాత్మా ప్రియాతిథిమివాగతం ।
దేవదత్తం మహాశంఖం ప్రదధ్మౌ యుధి వీర్యవాన్ ॥ 4-62-24 (31028)
తౌ శంఖనాదావత్యర్థం భీష్మపాండవయోస్తదా ।
నాదయామాసతుర్ద్యాం చ ఖం చ భూమిం చ సర్వశః ॥ 4-62-25 (31029)
అంతరిక్షే చ జల్పంతి సర్వే దేవాః సవాసవాః ।
యదర్జునః కురూన్సర్వాన్ప్రాకృంతచ్ఛస్రతేజసా ॥ 4-62-26 (31030)
కురుశ్రేష్ఠావిమౌ వీరౌ రణే భీష్మధనంజయౌ ।
సర్వాస్త్రకుశలౌ వీరావప్రమత్తౌ రణే సదా ॥ 4-62-27 (31031)
ఉభౌ దేవమనుష్యేషు విశ్రుతౌ స్వపరాక్రమైః ।
ఉభౌ పరమసంరబ్ధావుభౌ దీప్తధనుర్ధరౌ ॥ 4-62-28 (31032)
సమాగతౌ నరవ్యాఘ్రౌ వ్యాఘ్రావివ తరస్వినౌ ।
ఉభౌ సదృశకర్మాణౌ సూర్యస్యాగ్నేశ్చ భారత ॥ 4-62-29 (31033)
వాసుదేవస్య సదృశౌ కార్తవీర్యసమావుభౌ ।
ఉభౌ విశ్రుతకర్మాణావుభౌ శూరౌ మహాబలౌ ।
సర్వాస్త్రవిదుషాం శ్రేష్ఠౌ సర్వశస్త్రభృతాం వరౌ ॥ 4-62-30 (31034)
అగ్నేరింద్రస్య సోమస్య యమస్య వరుణస్య చ ॥
అనయోః సదృశం వీర్యం మిత్రస్య వరుణస్య చ ॥ 4-62-31 (31035)
కో వా కుంతీసుతం యుద్ధే ద్వైరథేనోపయాస్యతి।
ఋతే శాంతనవాదన్యః క్షత్రియో భువి విద్యతే ॥ 4-62-32 (31036)
ఇతి సంపూజయామాసుర్భీష్మం దృష్ట్వాఽర్జునం గతం ।
తం రణే సంప్రహృష్యంతం దృష్ట్వా దేవాః సవాసవాః ॥ 4-62-33 (31037)
అథ బహువిధతూర్యశంఖయోషైర్వివిధరవైః సహ సింహనాదమిశ్రైః ।
కురువృషభమపూజయత్కురూణాం బలమమరాధిపసైన్యసప్రభం తత్ ॥ ॥ 4-62-34 (31038)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే విరాటపర్వణి గోగ్రహణపర్వణి ద్విషష్టితమోఽధ్యాయః ॥
విరాటపర్వ - అధ్యాయ 063
॥ శ్రీః ॥
4.63. అధ్యాయః 063
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
అర్జునేన భీష్మపరాజయః ॥ 1 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-63-0 (31039)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-63-0x (3243)
తతో భీష్మః శరానష్టౌ ధ్వజే పార్థస్య వీర్యవాన్।
సమార్పయన్మహావేగాజ్జ్వలతః పన్నగానివ ॥ 4-63-1 (31040)
తే ధ్వజం పాండుపుత్రస్య సమాసాద్య పతత్రిణః।
ధ్వజస్థం కపిమాజఘ్నుః ధ్వజాగ్రనిలయాంశ్చ తాన్ ॥ 4-63-2 (31041)
సారథిం చ హయాంశ్చాస్య వివ్యాధ దశభిః శరైః ।
ఉరస్యతాడయత్పార్థం త్రిభిరేవాయసైః శరైః ॥ 4-63-3 (31042)
తతోఽర్జునః శరైస్తీక్ష్ణైర్విద్ధ్వా కురుపితామహం।
ధ్వజం చ సారథిం చాపి వివ్యాధ దశభిః శరైః ॥ 4-63-4 (31043)
తద్యుద్ధమభవద్ధోరం రోమహర్షణమద్భుతం।
భీష్మస్య సహ పార్థేన బలివాసవయోరివ ॥ 4-63-5 (31044)
సంతతం శరజాలాభిరాకాశం సమపద్యత।
అంబుదైరివ ధారాభిస్తయోః కార్ముకనిఃసృతైః ॥ 4-63-6 (31045)
భల్లైర్భల్లాః సమాహత్య కురుపాండవయో రణే।
అంతరిక్షే వ్యరాజంత ఖద్యోతాః ప్రావృషీవ హి ॥ 4-63-7 (31046)
అగ్నివక్రోపమం ఘోరం మండలీకృతమాహవే ।
గాండీవమభవంజిష్ణోః సవ్యం దక్షిణమస్యతః ॥ 4-63-8 (31047)
పర్వతం వారిధారాభిశ్ఛాదయన్నివ తోయదః ।
అర్జునశ్ఛాదయద్భీష్మం శరవర్షైరనేకశః ॥ 4-63-9 (31048)
తాం సముద్రమివోద్ధూతాం శరవృష్టిం సముద్యతాం ।
వ్యధమత్సాయకైర్భీష్మః సోర్జునం చ న్యవారయత్ ॥ 4-63-10 (31049)
తతస్తాని విసృష్టాని శరజాలాని సంఘశః।
ఆహతాని వ్యశీర్యంతం అర్జునస్య రథం ప్రతి ॥ 4-63-11 (31050)
తతః కనకపుంఖాగ్రైః శితైః సంనతపర్వభిః ।
పతద్భిః ఖగవాజైశ్చ ద్యౌరాసీత్సంవృతా శరైః ॥ 4-63-12 (31051)
తతః ప్రాసృజదుగ్రాణి శరజాలాని పాండవః।
తావంతి శరజాలాని భీష్మః పార్థాయ ప్రాహిణోత్ ॥ 4-63-13 (31052)
సాశ్వం ససూతం సరథం స పార్థం సమాచినోద్భారతో వత్సదంతైః ।
ప్రచ్ఛాదయామాస దిశశ్చ సర్వా నభశ్చ బాణైస్తపనీయపుంఖైః ॥ 4-63-14 (31053)
తతో దేవర్షిగంధర్వాః సాధుసాధ్విత్యపూజయన్।
దుష్కరం కృతవాన్భీష్మో యదర్జునమవారయత్ ॥ 4-63-15 (31054)
బలవానర్జునో దక్షః క్షిప్రకారీ చ పాండవః।
కోఽన్యః సమర్థః పార్థస్య వేగం ధారయితుం రణే ॥ 4-63-16 (31055)
ఋతే శాంతనవాద్భీష్మాత్కృష్ణాద్వా దేవకీసుతాత్ ।
ఆచార్యవరముఖ్యాద్వా భారద్వాజాన్మహాబలాత్ ॥ 4-63-17 (31056)
అస్త్రైరస్త్రాణి సంవార్య క్రీడతః పురుషోత్తమౌ ।
చక్షూంషి సర్వభూతానాం మోదయంతౌ మహాబలౌ ॥ 4-63-18 (31057)
ప్రాజాపత్యం తథైవైంద్రమాగ్నేయం చ సుదారుణం ।
కౌబేరం వారుణం చైవ యాంయం వాయవ్యమేవ చ ।
ప్రయుంజానౌ మహాత్మానౌ సమరే తౌ విరేజతుః ॥ 4-63-19 (31058)
విస్మితాన్యథ భూతాని తౌ దృష్ట్వా సంయుగే తదా।
సాధు పార్థ మహాబాహో సాధు భీష్మేతి చాబ్రువన్ ॥ 4-63-20 (31059)
నైతదన్యో మనుష్యేషు ప్రదర్శయితుమాహవే।
మహాస్రాణాం సంప్రయోగం సమరే భీష్మపార్థయోః ॥ 4-63-21 (31060)
ఏవం సర్వాస్త్రవిదుషోరస్త్రయుద్ధమవర్తత ॥ 4-63-22 (31061)
అథ జిష్ణురుదావృత్య శితధారేణ కార్ముకం ।
న్యకృంతద్గృధ్రపత్రేణ శాతకుంభపరిష్కృతం ॥ 4-63-23 (31062)
నిమేషాంతరమాత్రేణ భీష్మోఽన్యత్కార్ముకం రణే।
సమాదాయ నరవ్యాఘ్రః సజ్యం చక్రే మహాబలః ॥ 4-63-24 (31063)
శరాంశ్చ సుబహున్క్రుద్ధో ముమోచాశు ధనంజయే ।
అర్జునోపి శరాంస్తీక్ష్ణాన్భీష్మాయ నిశితాన్బహూన్।
చిక్షేప చ మహాతేజాస్తథా భీష్మశ్చ పాండవే ॥ 4-63-25 (31064)
తయోర్దివ్యాస్త్రవిదుషోరస్యతోరనిశం శరాన్ ।
న విశేషస్తదా రాజందృశ్యతే సుమహాత్మనోః ॥ 4-63-26 (31065)
అథావృణోద్దశ దిశః శరైరతిరథస్తదా ।
కిరీటమాలీ కౌంతేయః శూరం శాంతనవం తథా ॥ 4-63-27 (31066)
అతీవ పాండవో భీష్మం భీష్మశ్చాతీవ పాండవం ।
బభూవ తత్ర సంఘేఽస్మిన్లోకే రాజంస్తదద్భుతం ॥ 4-63-28 (31067)
పాండవేన హతాః శూరా భీష్మస్య రథరక్షిణః।
శేరతే స్మ మహాబాహో కౌంతేయస్యాభితో రథం ॥ 4-63-29 (31068)
తతో గాండీవనిర్ముక్తా నిరమిత్రం చికీర్షవః।
అసక్తాః పుంఖసంసక్తాః శ్వేతవాహనపత్రిణః ॥ 4-63-30 (31069)
నిష్పతంతో రథాత్తస్య ధౌతా హైరణ్యవాససః।
ఆకాశే ప్రత్యదృశ్యంత హంసానామివ పంక్తయః ॥ 4-63-31 (31070)
తస్య తద్దివ్యమస్త్రం హి ప్రగాఢం చిత్రమస్యతః ।
ప్రేక్షంతే స్మాంతరిక్షస్థాః సర్వే దేవాః సవాసవాః ॥ 4-63-32 (31071)
తం దృష్ట్వా పరమప్రీతో గంధర్వశ్చిత్రమద్భుతం ।
శశంస దేవరాజాయ చిత్రసేనః ప్రతాపవాన్ ॥ 4-63-33 (31072)
పశ్యేమానరినిర్దారాన్సంసక్తానివ గచ్ఛతః ।
చిత్రరూపమిదం జిష్ణోర్దివ్యమస్త్రముదీర్యతః ॥ 4-63-34 (31073)
నేదం మనుష్యాః శ్రద్దధ్యుర్న హీదం తేషు విద్యతే।
సౌరాణాం చ మహాస్రాణాం విచిత్రోఽయం సమాగమః ॥ 4-63-35 (31074)
మధ్యందినగతం సూర్యం ప్రతపంతమివాంబరే ।
న శక్నువంతి సైన్యాని పాండవం ప్రసమీక్షితుం ॥ 4-63-36 (31075)
ఉభౌ విశ్రుతకర్మాణావుభౌ శూరౌ మహీక్షితాం ।
ఉభౌ విచిత్రకర్మాణావుభౌ యుధి దురాసదౌ ॥ 4-63-37 (31076)
ఇత్యుక్తో దేవరాజస్తు పార్థభీష్మసమాగమం।
పూజయామాస దివ్యేన పుష్పవర్షేణ భారత ॥ 4-63-39a[అశ్వత్థామా తతోఽభ్యేత్య ద్రుతం కర్ణమభాషత ।
అహమేకో హనిష్యామి సమేతాన్సర్వపాండవాన్ ॥ 4-63-38 (31077)
ఇతి కర్మ సమక్షం మే సభామధ్యే త్వయోదితం ।
న తు తత్కృతమేకస్మాద్భీతో ధావసి సూతజ ॥ 4-63-40 (31078)
వైచిత్రవీర్యజాః సర్వే త్వామాశ్రిత్య పృథాసుతాన్ ।
జేతుమిచ్ఛంతి సంగ్రామే భవాన్యుధ్యస్వ ఫల్గునం ॥ 4-63-41 (31079)
అశ్వత్థామోదితం వాక్యం శ్రుత్వా దుర్యోధనస్తదా ।
ప్రత్యువాచ రుషా ద్రౌణిం కర్ణప్రియచికీర్షయా ॥ 4-63-42 (31080)
మా మానభంగం విప్రేంద్ర కురు విశ్రుతకర్మణః ।
మానభంగేన రాజ్ఞాం తు బలహానిర్భవిష్యతి ॥ 4-63-43 (31081)
శూరా వదంతి సంగ్రామే వాచా కర్మాణి కుర్వతే।
పరాక్రమంతి సంగ్రామే స్వస్య వీర్యానుసారతః ॥ 4-63-44 (31082)
తస్మాత్తం నార్హతి భవాన్గర్హితుం శూరసంమతం ।
రాజ్ఞైవముక్తః స ద్రౌణిర్గతరోషోఽభవత్తదా ॥] 4-63-45 (31083)
తతో భీష్మః శాంతనవో బాణాన్పార్శ్వే సమార్పయత్।
అస్యతః ప్రతిసంధాయ వివృతం సవ్యసాచినః 4-63-46 (31084)
తతః ప్రసహ్య బీభత్సుః పృథుధారేణ కార్ముకం।
న్యకృంతద్గృధ్రపత్రేణ భీష్మస్యామితతేజసః ॥ 4-63-47 (31085)
అథైనం దశభిః పశ్చాత్ప్రత్యవిధ్యత్స్తనాంతరే।
యతమానం పరాక్రాంతం కుంతీపుత్రో ధనంజయః ॥ 4-63-48 (31086)
స పీడితో మహాబాహుర్గృహీత్వా రథకూబరం ।
గోంగేయో యుధి దుర్ధర్షస్తస్థౌ దీప ఇవాతురః ॥ 4-63-49 (31087)
తం విసంజ్ఞమపోవాహ సంయంతా రథవాజినాం ।
ఉపదేశమనుస్మృత్య రక్షమాణో మహారథం ॥ 4-63-50 (31088)
పరాక్రమే చ శౌర్యే చ వీర్యే సత్త్వే బలే రణే।
శస్త్రాస్త్రేషు చ సర్వేషు లాఘవే దూరపాతనే ॥ 4-63-51 (31089)
యస్య నాస్తి సమో లోకే పితృదత్తవరశ్చ యః।
జితశ్రమో జితారాతిర్నిస్తంద్రిః ఖేదవర్జితః ।
యః స్వేచ్ఛామరణః శూరః పితృశుశ్రూషణే రతః ॥ 4-63-52 (31090)
దుర్యోధనహితార్థాయ యుద్ధ్వా పార్థేన సంగరే।
పృథాసుతహితార్థాయ పరాజిత ఇవాభవత్ ॥ ॥ 4-63-53 (31091)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే విరాటపర్వణి గోగ్రహణపర్వణి త్రిషష్టితమోఽధ్యాయః ॥
విరాటపర్వ - అధ్యాయ 064
॥ శ్రీః ॥
4.64. అధ్యాయః 064
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
అర్జునేన ద్రోణాదిపంచరథాన్ప్రత్యభియానం ॥ 1 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-64-0 (31092)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-64-0x (3244)
భీష్మం విజిత్య సంగ్రామే కురూణాం మిషతాం రణే।
తతో యుద్ధమనాః ప్రాయాత్పార్థః పంచ మహారథాన్ ॥ 4-64-1 (31093)
ఆదదానశ్చ నారాచాన్విమృశన్నిషుధీ అపి।
సంస్పృశానశ్చ గాండీవం భూయః కర్ణం సమభ్యగాం ॥ 4-64-2 (31094)
ద్రౌణిరువాచ। 4-64-3x (3245)
కర్ణ యత్తత్సభామధ్యే బహ్వబద్ధం ప్రభాషసే।
న మే యుధి సమోఽస్తీతి తదిదం ప్రత్యుపస్థితం ॥ 4-64-3 (31095)
ఏషోఽంతక ఇవ క్రుద్ధః సర్వభూతావమర్దనః।
అదూరాత్ప్రత్యుపస్థాయ జృంభతే కేసరీ యథా।
న పలాయస్వ శూరశ్చేత్స్థిత్వా యుధ్యస్వ ఫల్గునం ॥ 4-64-4 (31096)
కర్ణ ఉవాచ। 4-64-5x (3246)
నాహం బిభేమి బీభత్సోః కృష్ణాద్వా దేవకీసుతాత్ ।
పాండవేభ్యోపి సర్వేభ్యః క్షత్రధర్మమనువ్రతః ॥ 4-64-5 (31097)
సత్వాధికానాం శూరాణాం ధనుర్వేదోపజీవినాం ।
దర్శనాంజాయతే దర్పః స్వరశ్చ న విషీదతి ॥ 4-64-6 (31098)
పశ్యత్వాచార్యపుత్రో మామర్జునేన సమం యుధి।
యుధ్యమానం సుసంయుక్తం దైవం తు దురతిక్రమం ॥ 4-64-7 (31099)
అశ్వత్థామోవాచ। 4-64-8x (3247)
కో దోషః కర్ణ శూరాణాం వాచా సాకం హి పౌరుషం ।
విద్యతే యది తల్లోకే గుణోత్తరమిహోచ్యతే ॥ 4-64-8 (31100)
యువ్యస్వ త్వమభీః పార్థం ప్రపలాయస్వ మా రణాత్।
ఉక్తం వచః స్మరన్కర్ణ నాహమిత్యాది సంయుగే ॥ 4-64-9 (31101)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-64-10x (3248)
తం సమంతాద్రథాః పంచ పరివార్య ధనంజయం।
త ఇషూన్సంయగస్యంతో ముముక్షంతోపి జీవితాత్ ॥ 4-64-10 (31102)
తే లాభమివ మన్వానాః క్షిప్రమార్చ్ఛంధనంజయం।
శరౌఘాన్సంయగస్యంతో జీమూతా ఇవ వార్షికాః ॥ 4-64-11 (31103)
బహుభిర్నిశితైర్బాణైర్వివిధైర్లోమవాపిభిః ।
ఆద్రవన్ప్రత్యవస్థాయ ప్రత్యవిధ్యంధనంజయం ॥ 4-64-12 (31104)
తతః ప్రహస్య బీభత్సుః సర్వశస్త్రభృతాంవరః ।
దివ్యమస్త్రం వికుర్వాణః ప్రత్యయాద్రథసత్తమాన్ ॥ 4-64-13 (31105)
యథా రశ్మిభిరాదిత్యః ప్రచ్ఛాదయతి మేదినీం।
ఏవం గాండీవనిర్ముక్తైః శరైః ప్రాచ్ఛాదయద్దిశః ॥ 4-64-14 (31106)
న రథానాం న నగానాం న ధ్వజానాం న వాజినాం।
అవిద్ధం నిశితైర్బాణైరాసీద్ద్యూంగులమంతరం ॥ 4-64-15 (31107)
సర్వే శాంతిపరా యోధాః స్వచిత్తం నాభిజఝిరే ।
హస్తినోఽశ్వాశ్చ విత్రస్తా వ్యవలీయంత భారత ॥ 4-64-16 (31108)
యథా నలవనం నాగః ప్రభిన్నః షాష్టిహాయనః ।
ఏవం సర్వానపామృద్గాదర్జునః శస్త్రతేజసా ॥ 4-64-17 (31109)
గాండీవస్య తు ఘోషేణ పృథివీ సమకంపత।
మనాంసి ధార్తరాష్ట్రాణామప్యకృంతద్ధనంజయః ॥ 4-64-18 (31110)
తతో విగాహ్య సైన్యానాం మధ్యం శస్త్రభృతాంవరః ।
సారథిం సమరే శూరస్త్వభ్యభాషత వీర్యవాన్ ॥ 4-64-19 (31111)
సంనియంయ హయానేతాన్మందం వాహయ సారథే ।
ఆచార్యపుత్రం సమరే యోధయిష్యేఽపరాజితం ॥ 4-64-20 (31112)
పురా హ్యేష మయా యుక్తః స మే భవతి పృష్ఠతః ॥
ఏవముక్తేఽర్జునేనాసావశ్వత్థామరథం ప్రతి। 4-64-21 (31113)
విరాటపుత్రో జవనాన్భృశమశ్వానచోదయత్ ॥ 4-64-22 (31114)
కర్ణ ఉవాచ।
ఏషోపయాతి బీభత్సుర్వ్యథితో గాఢవేదనః। 4-64-23x (3249)
తం తు తత్రైవ యాస్యామి నాసౌ ముచ్యేత జీవితాత్ ॥ 4-64-23 (31115)
ద్రోణ ఉవాచ। 4-64-24x (3250)
నాసౌ భయేన నిర్యాతో మహాత్మా పాకశాసనిః।
నైవం భీతా నివర్తంతే న పునర్గాఢవేదనాః ॥ 4-64-24 (31116)
యద్యేనమభిసంరబ్ధం పునరేవాభియాస్యసి।
బహూన్యస్త్రాణి జానీతే న పునర్మోక్ష్యతే భవాన్ ॥ 4-64-25 (31117)
దిష్ట్యా దుర్యోధనో ముక్తో దిష్ట్యా గావః పలాయితాః।
ముక్తో దిష్ట్యా చ సంగ్రామే కిం రణేన కరిష్యసి ॥ 4-64-26 (31118)
క్రోశమాత్రమపాక్రంయ బలమన్వానయామహే।
అన్వాగతబలాః పార్థం పునరేవాభియాస్యథ ॥ ॥ 4-64-27 (31119)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే విరాటపర్వణి గోగ్రహణపర్వణి చతుఃషష్టితమోఽధ్యాయః ॥
విరాటపర్వ - అధ్యాయ 065
॥ శ్రీః ॥
4.65. అధ్యాయః 065
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
అర్జునేనోత్తరంప్రతి భీష్మాదిసకాశే రథప్రాపణప్రేరణాపూర్వకం తదాప్యాయనాయ స్వపరాక్రమప్రకథనం ॥1 ॥ తదా దుఃశాసనాదిపరాభవనపూర్వకం భీష్మాదిభిః సహాయోధనం ॥ 2 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-65-0 (31120)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-65-0x (3251)
కర్ణం పరాజితం దృష్ట్వా పార్థో వైరాటిమబ్రవీత్।
ఏతం మాం ప్రాపయేదానీం రథవృందం ప్రహారిణాం ॥ 4-65-1 (31121)
యత్ర శాంతనవో భీష్మః సర్వేషాం నః పితామహః ।
సుయుద్ధం కాంక్షమాణో వై రథే తిష్ఠతి దంశితః ॥ 4-65-2 (31122)
తాలో వై కాంచనో యత్ర వజ్రవైడూర్యభూషితః ।
అతీవ సమరే భాతి మాతరిశ్వప్రకంపితః ॥ 4-65-3 (31123)
దారుణం ప్రహరిష్యామి రథబృందాని ధన్వినాం।
ఆదాస్యాంయహమేతేషాం ధనుర్జ్యావేష్టనాని చ ॥ 4-65-4 (31124)
అస్యంతం దివ్యమస్త్రాణి చిత్రముత్తర పశ్యసి ॥ 4-65-5 (31125)
శతహ్రదాం జృంభమాణాం మేఘస్థాం ప్రావృషీవ చ।
సువర్ణపృష్ఠం గాండీవం పశ్యంతు కురవో మమ ॥ 4-65-6 (31126)
దక్షిణేనాథ వామేన కతమేన స్విదస్యతి।
ఇతి మాం శత్రవః సర్వే న విజ్ఞాస్యంతి సారథే ॥ 4-65-7 (31127)
అస్త్రోదకాం హయావర్తాం నాగనక్రాం రథహ్రదాం।
నదీం ప్రస్కందయిష్యామి పరలోకాపహారిణీం ॥ 4-65-8 (31128)
పాణిపాదశిరఃపృష్ఠబాహుశంఖచరాచరం।
వనం కురూణాం ఛేత్స్యామి భల్లైః సన్నతపర్వభిః ॥ 4-65-9 (31129)
తూణీశయాః సుపుంఖాగ్రా విశిఖా దుందుభిస్వనాః।
మయా ప్రముక్తాః సంగ్రామే కురూంధక్ష్యంతి సాయకాః ॥ 4-65-10 (31130)
ధ్వజవృక్షం శరతృణం నాగాశ్వశ్వాపదాకులం ।
రథసింహగణైర్యుక్తం ధనుర్వల్లిసమాకులం।
వనమాదీపయిష్యామి కురూణామస్త్రతేజసా ॥ 4-65-11 (31131)
జయతో భారతీం సేనామేకస్య మమ సంయుగే।
శతం మార్గా భవిష్యంతి పావకస్యేవ కాననే ॥ 4-65-12 (31132)
మయా చక్రమివావిద్ధం సైన్యం ద్రక్ష్యసి కేవలం ।
తానహం రథనీడేభ్యః పరలోకాయ శాత్రవాన్।
ఏకః ప్రద్రావయిష్యామి చక్రపాణిరివాసురాన్ ॥ 4-65-13 (31133)
అసంభ్రాంతో రథే తిష్ఠన్సమేషు విషమేషు చ।
మార్గమావృత్య తిష్ఠంతమపి భేత్స్యామి పర్వతం ॥ 4-65-14 (31134)
అహమింద్రస్య సంగ్రామే ద్విషతో బలదర్పితాన్।
మాతలిం సారథిం కృత్వా నివాతకవచాన్రణే ।
హతవాన్సర్వతః సర్వాంధావతో యుధ్యతస్తదా ॥ 4-65-15 (31135)
నివాతకవచాన్హత్వా గాండీవాస్త్రైః సహస్రశః ।
పరం పారే సముద్రస్య హిరణ్యపురమారుజం ॥ 4-65-16 (31136)
హత్వా షష్టిసహస్రాణి రథానాముగ్రధన్వినాం।
పౌలోమాన్కాలకేయాంశ్చ సమరే భృశదారుణాన్ ।
అసురానహనం ఘోరాన్రౌద్రేణాస్త్రేణ సారథే ॥ 4-65-17 (31137)
అహమింద్రాద్దృఢాం ముష్టిం బ్రహ్మణః క్షిప్రహస్తతాం ।
ప్రగాఢనిపుణం చిత్రమతివృద్ధం ప్రజాపతేః ॥ 4-65-18 (31138)
రౌద్రం రుద్రాదహం వేద్మి వారుణం వరుణాదపి ।
సౌర్యం సూర్యాదహం వేద్మి యాంయం దండధరాదపి ॥ 4-65-19 (31139)
అస్త్రమాగ్నేయమగ్నేశ్చ వాయవ్యం మాతరిశ్వనః।
అన్యైర్దేవైరహం ప్రాప్తః కో మాం విషహతే పుమాన్ ॥ 4-65-20 (31140)
అద్య గాండీవనిర్ముక్తైఃశరౌఘై రోమహర్షణైః ।
కురూణాం పాతయిష్యామి రథవృందాని ధన్వినాం ॥ 4-65-21 (31141)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-65-22x (3252)
ఏవమాశ్వాసితస్తేన వైరాటిః సవ్యసాచినా।
వ్యగాహత రథానీకం భీమం భీష్మస్య వాజిభిః ॥ 4-65-22 (31142)
రథిసింహమనాధృష్యం జిగీషంతం పరాన్రణే।
అభ్యధావత్తదైవోగ్రో జ్యాం వికర్షంధనంజయః ॥ 4-65-23 (31143)
దుఃశాసనోఽభ్యయాత్తూర్ణమర్జునం భరతర్షభః ॥ 4-65-24 (31144)
అన్యేఽపి చిత్రాభరణా యువానో మృష్టకుండలాః ।
అభ్యయుర్భీమధన్వానో మౌవీ పర్యస్య బాహుభిః ॥ 4-65-25 (31145)
దుఃశాసనో వికర్ణశ్చ వృషసేనో వివిశతిః।
అభీతా భీమధన్వానం పాండవం పర్యవారయన్ ॥ 4-65-26 (31146)
తస్య దుఃశాసనః షష్టిం వామపార్శ్వే సమార్పయత్।
అస్యతః ప్రతిసంధాయ కుంతీపుత్రస్య ధీమతః ॥ 4-65-27 (31147)
పునశ్చైవ స భల్లేన విద్ధ్వా వైరాటిముత్తరం ।
ద్వితీయేనార్జునం వీరం ప్రత్యవిధ్యత్స్తనాంతరే ॥ 4-65-28 (31148)
తస్య జిష్ణురుదావృత్య క్షురధారేణ కార్ముకం।
ప్రాకృంతద్గృధ్రపత్రేణ జాతరూపపరిష్కృతం॥ 4-65-29 (31149)
అథైనం పంచభిర్బాణైః ప్రత్యవిధ్యత్స్తనాంతరే।
సోపయాతో రథోపస్థాత్పార్థబాణాభిపీడితః ॥ 4-65-30 (31150)
సర్వా దిశశ్చాభ్యపతద్బీభత్సురపారాజితః।
తం వికర్ణః శరైస్తీక్ష్ణైర్గృధ్రపక్షైః శిలాశితైః।
వివ్యాధ పరవీరధ్నమర్జునం ధృతరాష్ట్రజః ॥ 4-65-31 (31151)
తతస్తమపి కౌంతేయః శరేణ నతపర్వణా ।
లలాటేఽభ్యహనద్గాఢం స విద్ధః ప్రాద్రవద్భయాత్ ॥ 4-65-32 (31152)
తతః పార్థముపాద్రుత్య దుస్సహః సవివింశతిః।
అవాకిరచ్ఛరైస్తీక్ష్ణైః పరీప్సన్భ్రాతరం రణే ॥ 4-65-33 (31153)
తావుభౌ గృధ్రపత్రాభ్యాం నిశితాభ్యాం ధనంజయః।
వివ్యాధ యుగపద్వ్యగ్రస్తయోర్వాహానసూదయత్ ॥ 4-65-34 (31154)
తౌ హతాశ్వౌ తు విద్ధాంగౌ ధృతరాష్ట్రాత్మజావుభౌ ।
అభిపత్య రథైరన్యైరపనీతౌ పదానుగైః ॥ 4-65-35 (31155)
వ్యద్రావయదశేషాంశ్చ ధృతరాష్ట్రసుతాంస్తదా ।
విద్రావ్య చ రణే పార్థో రణభూమిం వ్యరాజయత్ ॥ 4-65-36 (31156)
కిరీటమాలీ కౌంతేయో లబ్ధలక్షః ప్రతాపవాన్ ।
పాతయన్నుత్తమాంగాని బాహూశ్చ పరిఘోపమాన్ ॥ 4-65-37 (31157)
అశేరత మహావీరాః శతశో రుక్మమాలినః ॥ 4-65-38 (31158)
కమలదినకరేందుసన్నిభైః సితదశనైః సుముఖాక్షినాసికైః।
రుచిరమకరకుండలైర్మహీ పురుషశిరోభిరథాస్తృతా బభౌ ॥ 4-65-39 (31159)
సునసం చారుదీప్తాశ్చం క్లృప్తశ్మశ్రు స్వలంకృతం ।
అదృశ్యత శిరశ్ఛిన్నమనేకం హేమకుండలం ॥ 4-65-40 (31160)
ఏవం తత్ప్రహతం సైన్యం సమంతాత్ప్రద్రుతం భయాత్॥ 4-65-41 (31161)
అథ దుర్యోధనః కర్ణః సౌబలః శకునిస్తదా।
ద్రోణశ్చ ద్రోణపుత్రశ్చ కృపశ్చాతిరథో రణే ॥ 4-65-42 (31162)
సహితా విజయం తత్ర యోధయంతో మహారథాః।
విష్ఫారయంతశ్చాపాని బలవంతి మహాబలాః ॥ 4-65-43 (31163)
తతః కీర్ణపతాకేన రథేనాదిత్యవర్చసా।
పునరావృత్య మార్గస్థం దదృశుర్వానరధ్వజం ॥ 4-65-44 (31164)
తే మహాస్త్రైర్మహేష్వాసాః పరివార్య ధనంజయం।
అభ్యవర్షన్సుసంక్రుద్ధా మహామేఘా ఇవాచలం ॥ 4-65-45 (31165)
శరౌఘాన్సంయగస్యంతో జీమూతా ఇవ శారదాః ।
యుద్ధే తస్థుర్మహావీర్యాః ప్రతపంతః కిరీటినం ॥ 4-65-46 (31166)
ఇషుభిర్బహుభిస్తూర్ణం నిశితైర్లోమవాపిభిః ।
అదూరాత్ప్రత్యవస్థాయ పాండవం సమయోధయన్ ॥ 4-65-47 (31167)
తతః ప్రహస్య బీభత్సుస్తమైంద్రం పంచవార్షికం ।
అస్త్రమాదిత్యసంకాశం గాండీవే సమయోజయత్ ॥ 4-65-48 (31168)
నాక్షణాం న చ చక్రాణాం న రథానాం న వాజినాం ।
అంగులాద్దవ్యంగులాద్వాపి వివృతం ప్రత్యదృశ్యత ॥ 4-65-49 (31169)
యథా రశ్మిభిరాదిత్యో వృణుతే సర్వతో దిశం।
ఏవం కిరీటినా ముక్తం సర్వం ప్రాచ్ఛాదయంజగత్ ॥ 4-65-50 (31170)
యథా బలాహకే విద్యుత్పావకో వా శిలోచ్చయే।
తథా గాండీవమభవచ్చక్రాభుధమివాతతం ॥ 4-65-51 (31171)
యథా వర్షతి పర్జన్యో విద్యుత్పతతి పర్వతే।
విస్ఫూర్జితా దిశః సర్వా జ్వలద్గాండీవమావృణోత్॥ 4-65-52 (31172)
త్రస్తాశ్చ రథినఃక సర్వే చైంద్రమస్త్రం వికుర్వతి।
సర్వే శాంతిపరా యోధాః స్వచిత్తం నాభిజఝిరే ।
సహితా ద్రోణభీష్మాభ్యాం ప్రమోహగతచేతనాః॥ 4-65-53 (31173)
తాని సర్వాణి సైన్యాని భగ్నాని భరతర్షభ ।
ప్రాద్రవంత దిశః సర్వా భయాద్వై సవ్యసాచినః ॥ ॥ 4-65-54 (31174)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే విరాటపర్వణి గోగ్రహణపర్వణి పంచషష్టితమోఽధ్యాయః ॥
విరాటపర్వ - అధ్యాయ 066
॥ శ్రీః ॥
4.66. అధ్యాయః 066
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
అర్జునేన భీతముత్తరంప్రతి సమాశ్వాసనపూర్వకం దుర్యోధనంప్రతి రథయాపనచోదనా ॥ 1॥ తథా స్వబాణాభిఘాతాసహనేన పలాయమానం తంప్రతి సోపహాసమాహ్వానం ॥2 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-66-0 (31175)
అర్జున ఉవాచ। 4-66-0x (3253)
దక్షిణామేవ తు దిశం హయానుత్తర వాహయ।
పురా సార్థీ భవత్యేషామయం శబ్దోఽత్ర తిష్ఠతాం ॥ 4-66-1 (31176)
అశ్చత్థాంనః ప్రతిరథం ప్రాచీముద్యాహి సారథే ।
అచిరాద్ద్రష్టుమిచ్ఛామి గురుపుత్రం యశస్వినం ॥ 4-66-2 (31177)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-66-3x (3254)
మోహయిత్వా తు తాన్సర్వాంధనుర్ఘోషేణ పాండవః।
ప్రసవ్యం చైవమావృత్య క్రోశార్ధం ప్రాద్రవత్తదా ॥ 4-66-3 (31178)
యథా సతతగో వాయుః సుపర్ణశ్చాపి శీఘ్రగః ।
తథా పార్థరథః శీఘ్రమాకాశే పర్యవర్తత ॥ 4-66-4 (31179)
ముహూర్తోపరతే శబ్దే ప్రతియాతే ధనంజయే ।
హస్త్యశ్వరథపాదాతం పురస్కృత్య మహారథాః ॥ 4-66-5 (31180)
ద్రోణభీష్మముఖాః సర్వే సైన్యానాం జఘనే యయుః।
యత్తాః పార్థమపశ్యంతః సహితాః శరవిక్షతాః ॥ 4-66-6 (31181)
సైనికా ఊచుః । 4-66-7x (3255)
దిష్ట్యా దుర్యోధనో ముక్తః సైన్యం భూయిష్ఠమాగతం।
క్రోశమాత్రమతిక్రంయ బలమన్వానయామహే।
యాత యత్ర వనం గుల్మం నదీమన్వశ్మకాం ప్రతి ॥ 4-66-7 (31182)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-66-8x (3256)
అథ దుర్యోధనో దృష్ట్వా భగ్నం స్వం బలమాహవే।
అమృష్యమాణః క్రోధేన ప్రతిమార్గంధనంజయం॥ 4-66-8 (31183)
న్యవర్తత కురుశ్రేష్ఠ స్వేనానీకేన సంవృతః ।
వార్యమాణో దురాధర్షైర్భీష్మద్రోణకృపైర్భృశం ॥ 4-66-9 (31184)
తతోఽర్జునశ్చిత్రముదారవేగం సమీక్ష్య గాండీవమువాచ వాక్యం।
భోగీంద్రకల్పం భువనేషు రూఢమభేద్యమచ్ఛేద్యమదాహ్యమాజౌ ॥ 4-66-10 (31185)
ఇదం త్విదానీమనయం కురూణాం శివం ధనుః శత్రునిబర్హణం చ।
అత్యాశుగం వేగవదాశుకర్తృ అవారణీయం మహతే రణాయ॥ 4-66-11 (31186)
ప్రదారణం శత్రువరూథినీనామనీకజిత్సంయతి వజ్రకల్పం।
వైధవ్యదం శత్రునితంబినీనాం ముఖప్రదం కౌరవవంశజానాం ॥ 4-66-12 (31187)
ప్రయాహి యత్రైష సుయోధనో హి తం పాతయిష్యామి శరైః సుతీక్ష్ణైః ।
ఆచార్యపుత్రం చ సుయోధనం చ పితామహం సూతసుతం చ సంఖ్యే ।
ద్రోణం కృపం చైవ నివార్య సర్వాఞ్శిరో హరిష్యామి సుయోధనస్య ॥ 4-66-13 (31188)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-66-14x (3257)
తదుత్తరశ్చిత్రముదారవేగం ధనుశ్చ దృష్ట్వా నిశితాఞ్శరాంశ్చ।
భీతోఽబ్రవీదర్జునమాజిమధ్యే నాహం తవాశ్వాన్విషహే నియంతుం ॥ 4-66-14 (31189)
తమబ్రవీన్మాత్స్యసుతం ప్రహస్య గాండీవధన్వా ద్విషతాం నిహంతా ।
మయా సహాయేన కుతో భయం తే ప్రేహ్యుత్తరాశ్వానుపమంత్రయస్వ ॥ 4-66-15 (31190)
ఆశ్వాసితస్తేన ధనంజయేన వైరాటిరశ్వానతుదంజవేన।
విష్ఫారయంస్తద్ధనురుగ్రవేగం యుయుత్సమానః పునరేవ జిష్ణుః ॥ 4-66-16 (31191)
గాండీవశబ్దేన తు తత్రతత్ర భూమౌ నిషేదుర్బహవోఽతివేలం।
శంఖస్య శబ్దేన తు వానరస్య శబ్దేన తే యోధవరాః సమంతాత్ ॥ 4-66-17 (31192)
అర్జున ఉవాచ। 4-66-18x (3258)
ఏషోఽతిమానీ ధృతరాష్ట్రపుత్రః సేనాముఖే సర్వసమృద్ధతేజాః।
పరాజయం నిత్యమమృష్యమాణో నివర్తతే యుద్ధమనాః పురస్తాత్॥ 4-66-18 (31193)
తమేవ యాహి ప్రసమీక్ష్య యుక్తః సుయోధనం తత్ర సహానుజం చ ॥ 4-66-19 (31194)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-66-20x (3259)
తమాపతంతం ప్రసమీక్ష్య సర్వే కురుప్రవీరాః సహసాఽభ్యగచ్ఛన్।
ప్రహస్య వీరః స తు తానతీత్య దుర్యోధనే ద్వౌ నిచఖాన బాణౌ ॥ 4-66-20 (31195)
తేనార్దితో నాగ ఇవ ప్రభిన్నః పార్థేన విద్ధో ధృతరాష్ట్రపుత్రః ।
యుయుత్సమానోఽతిరథేన సంఖ్యే స్వయం విగృహ్యార్జునమాససాద ॥ 4-66-21 (31196)
స భీమధన్వానముదగ్రవేగో ధనంజయం శత్రుశతైరజేయం।
ఆకర్ణపూర్ణాయతచోదితేన భల్లేన వివ్యాధ లలాటమధ్యే ॥ 4-66-22 (31197)
స తేన బాణేన సమర్పితేన జాంబూనదాభేన సుసంహితేన ।
రరాజ పార్థో రుధిరం క్షరన్వై యథైకరశ్మిర్భగవాందివార్కః ॥ 4-66-23 (31198)
అథాస్య బాణేన విదారితస్య ప్రాదుర్వభూవాస్రమజస్రముష్ణం।
సా తస్య జాంబూనదపుష్పచిత్రా మాలేవ ధారాఽభివిరాజతే స్మ ॥ 4-66-24 (31199)
స తేన బాణాభిహతస్తరస్వీ దుయోధనేనోద్ధతమన్యువేగః ।
శరానుపాదాయ విషాగ్నికల్పాన్వివ్యాధ రాజానమదీనసత్వః ॥ 4-66-25 (31200)
దుర్యోధనశ్చాపి తముగ్రతేజాః పార్థశ్చ దుర్యోధనమేకవీరః ।
అన్యోన్యమాజౌ పురుషప్రవీరౌ సమ సమాజఘ్నతురాజమీఢౌ ॥ 4-66-26 (31201)
తతః ప్రభిన్నేన మహాగజేన మహీధరాభేన పునర్వికర్ణః ।
రథైశ్చతుర్భిర్గజపాదరక్షైః కుంతీసుతం పాండవమభ్యధావత్ ॥ 4-66-27 (31202)
తమాపతంతం త్వరితం గజేంద్రం ధనంజయః కుంభలలాటమధ్యే।
ఆకర్ణపూర్ణేన దృఢాయసేన బాణేన వివ్యాధ భృశం తు వీరః ॥ 4-66-28 (31203)
పార్థేన సృష్టః స తు గృధ్రపత్రో హ్యాపుంఖదేశం ప్రవివేశ నాగం।
విదార్య శైలప్రవరప్రకాశం యథాఽశనిః పర్వతమింద్రసృష్టః ॥ 4-66-29 (31204)
శరప్రతప్తః స తు నాగరాజః ప్రవేపితాంగో వ్యథితాంతరాత్మా।
సంసీదమానో నిపపాత భూమౌ వజ్రాహతం శృంగమివాచలస్య ॥ 4-66-30 (31205)
నిపాతితే దంతివరే పృథివ్యాం త్రాసాద్వికర్ణః సహసాఽవతీర్య ।
తూర్ణం పదాన్యష్టశతాని గత్వా వివింశతేః స్యందనమారురోహ ॥ 4-66-31 (31206)
నిహత్య నాగం తు శరేణ తేన వజ్రోపమేనాద్రివరప్రకాశం।
తథావిధేనైవ శరేణ పార్థో దుర్యోధనం వక్షసి నిర్బిభేద ॥ 4-66-32 (31207)
హతే గజే రాజని చైవ భిన్నే భగ్నే వికర్ణే చ సపాదరక్షే ।
గాండీవముక్తైర్విశిఖైః ప్రభిన్నాస్తే యోధముఖ్యాః సహసా ప్రజగ్ముః ॥ 4-66-33 (31208)
దృష్ట్వైవ బాణేన హతం చ నాగం యోధాంశ్చ సర్వాన్నృపతిర్నిరీక్ష్య।
రథం సమావృత్య కురగ్నవీరో రణాత్ప్రదుద్రావ యతో న పార్థః ॥ 4-66-34 (31209)
తం భీతరూపం త్వరితం వ్రజంతం దుర్యోధనం శత్రుగణావమర్దీ ।
అన్వాహ్వయద్యోద్ధుమనాః కిరీటీ బాణాభివిద్ధం రుధిరం వమంతం ॥ 4-66-35 (31210)
తస్మిన్మహేష్వాసవరేఽతివిద్ధే ధనంజయేనాప్రతిమేన యుద్ధే।
సర్వాణి సైన్యాని భయార్దితాని త్రాసం యయుః పార్థముదీక్ష్య తాని ॥ 4-66-36 (31211)
తతస్తు తే శాంతిపరాశ్చ సర్వే దృష్ట్వాఽర్జునం నాగమివ ప్రభిన్నం।
ఉచ్చైర్నదంతం బలమత్తమాజౌ మధ్యే స్థితం సింహమివర్షభాణాం ॥ 4-66-37 (31212)
గాండీవశబ్దేన తు పాండవస్య యోధా నిపేతుః సహసా రథేభ్యః।
భయార్దితాః పార్థశరాభితప్తాః సింహాభిపన్నా ఇవ వారణేంద్రాః ॥ 4-66-38 (31213)
సంరక్తనేత్రః పునరింద్రకర్మా వైకర్తనం ద్వాదశభిః పృషత్కైః।
విత్రాస్య తేషాం ద్రవతాం సమైక్షద్దుఃశాసనం చైకరథేన పార్థః ॥ 4-66-39 (31214)
కర్ణోఽబ్రవీత్పార్థశరాభితప్తో దుర్యోధనం దుష్ప్రసహం చ దృష్ట్వా ।
దృష్టోఽర్జునోఽయం ప్రతియామ శీఘ్రం శ్రేయో విధాస్యామ ఇతో గతేన ॥ 4-66-40 (31215)
మన్యే త్వయా తాత కృతం చ కార్యం యదర్జునోఽస్మాభిరిహాద్య దృష్టః ।
భూయో వనం గచ్ఛతు సవ్యసాచీ పశ్యామి పూర్ణం సమయం న తేషాం ॥ 4-66-41 (31216)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-66-42x (3260)
శరార్దితాస్తే యుధి పాండవేన ప్రససురన్యోన్యమథాహ్వయంతః।
కర్ణోఽబ్రవీదాపతత్యేష జిష్ణుర్దుర్యోధనం సంపరివార్య యామః ॥ 4-66-42 (31217)
సర్వాస్త్రవిద్వారణయూథపాభః కాలే ప్రహర్తా యుధి శాత్రవాణాం।
అయం చ పార్థః పునరాగతో నో మూలం చ రక్ష్యం భరతర్షభాణాం ॥ 4-66-43 (31218)
సమీక్ష్య పార్థం తరసాఽఽపతంతం దుర్యోధనః కాలమివాత్తశస్త్రం ।
భయార్తరూపః శరణం ప్రపేదే ద్రోణం చ కర్ణం చ కృపం చ భీష్మం ॥ 4-66-44 (31219)
తం భీతరూపం శరణం వ్రజంతం దుర్యోధనం శత్రుసహో నిషంగీ।
ఇత్యబ్రవీత్ప్రీతమనాః కిరీటీ బాణాభితప్తం రుధిరం వమంతం ॥ 4-66-45 (31220)
విహాయ కీర్తిం చ యశశ్చ లోకే యుద్ధాత్పరావృత్య పలాయసే కిం।
న నందయిష్యంతి తవాహతాని తూర్యాణి యుద్ధాదవరోపితస్య॥ 4-66-46 (31221)
న భోక్ష్యసే సోఽద్య మహీం సమగ్రాం యానాని వస్త్రాణ్యథ భోజనాని।
కల్యాణగంధీని చ చందనాని యుద్ధాత్పరావృత్య తు భోక్ష్యసే కిం ।
సువర్ణమాల్యాని చ కుండలాని హారాంశ్చ వైడూర్యకృతోపధానాన్ ॥ 4-66-47 (31222)
చ్యుతరా యుద్ధాన్న తు శంఖశబ్దాస్తథా భవిష్యంతి తవాద్య పాప।
న భోగహేతోర్వరచందనం చ స్త్రియశ్చ ముఖ్యా మధురప్రలాపాః ।
యుద్ధాత్ప్రయాతస్య నరేంద్రసూనో పరే చ లోకే ఫలితా న చేహ ॥ 4-66-48 (31223)
యుధిష్ఠిరస్యాస్మి నిదేశకారీ పార్థస్తృతీయో యుధి చ స్థిరోస్మి।
తదర్థమావృత్య ముఖం ప్రయచ్ఛనరేంద్రవృత్తం స్మర ధార్తరాష్ట్రః ॥ 4-66-49 (31224)
మోఘం తవైతద్భువి నామధేయం దుర్యోధనేతీహ కృతం పురస్తాత్।
దుర్యోధనస్త్వం ప్రథితోసి నాంనా సుయోధనః సన్నికృతిప్రధానః । 4-66-50 (31225)
న తే పురస్తాదథ పృష్ఠతో వా పశ్యామి దుర్యోధన రక్షితారం।
పరీప్స యుద్ధేన కురుప్రవీర ప్రాణాన్మయా బాణబలాభితప్తాన్ ॥ ॥ 4-66-51 (31226)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే విరాటపర్వణి గోగ్రహణపర్వణి షట్షష్టితమోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Footnotes
4-66-50 సుయోధనస్త్వం నికృతిప్రధాన ఇతి ఖo పాఠః ॥ 50 ॥విరాటపర్వ - అధ్యాయ 067
॥ శ్రీః ॥
4.67. అధ్యాయః 067
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
సోపహాసమర్జునసమాహూతేన దుర్యోధనేన పునః పరావృత్యాభియానం ॥ 1 ॥ భీష్మాదిభిస్తద్రక్షణాయ పరితోఽవస్థానం ॥ 2 ॥ అర్జునేన తైః సహ చిరం ప్రయుధ్య పశ్చాత్సంమోహనాస్త్రప్రయోగః ॥ 3 ॥ ఉత్తరేణార్జునచోదనయాఽస్త్రమోహితానాం ద్రోణాదీనాం వస్త్రాపహరణం ॥ 4 ॥ అర్జునేన బాణైర్భీష్మాద్యభివాదనం ॥ 5 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
వైశంపాయన ఉవాచ ।
ఆహూయమానస్తు స తేన సంఖ్యే మహాత్మనా వై ధృ
నివర్తితశ్చాపి గిరాంకుశేన గజో మదోన్మత్త ఇవాంకుశేన ॥ 4-67-1 (31227)
సోమృష్యమాణో వచసాఽభిమృష్టో మహారథేనాతిరథస్తరస్వీ ।
తతః స పర్యావవృతే రథేన భోగీ యథా పాదతలాభిమృష్టః ॥ 4-67-2 (31228)
తతో దుర్యోధనః క్రుద్ధో విక్షిపంధనురుత్తమం।
ధృతిం కృత్వా సువిపులాం ప్రత్యువాచ పన·ంజయం ॥ 4-67-3 (31229)
సోహమింద్రాదభిక్రుద్ధాన్న బిభేమీహ భారత ।
భుక్త్వా సువిపులం రాజ్యం విత్తాని చ సుఖాని చ।
కిమర్థం యుద్ధసమయే పలాపిష్యే నరోత్తమ ॥ 4-67-4 (31230)
ఏవముక్త్వా మహారాజః ప్రత్యయుధ్యత భారత।
సంన్యవర్తత శీఘ్రాశ్వస్తోత్రార్దిత ఇవ ద్విపః ॥ 4-67-5 (31231)
ఆక్రాంతభోగస్తేజస్వీ ధనుర్వక్ర ఇవోరగః ।
రథం రథేన సంగంయ యోధయామాస పాండవం ॥ 4-67-6 (31232)
తం ప్రేక్ష్య కర్ణః పరివర్తమానం నివృత్య సంస్తంభితసర్వగాత్రం ।
దుర్యోధనం దక్షిణతోఽన్వరక్షత్పార్థాన్మహాబాహురధిజ్యధన్వా ॥ 4-67-7 (31233)
గాంధారరాజః శకునిర్నివృత్య ద్రౌణిశ్చ సర్వాస్త్రవిదాం వరిష్ఠః ।
రరక్షతుః కౌరవమభ్యుపేత్య పార్థాన్నృవీరౌ యుధి సవ్యతశ్చ ॥ 4-67-8 (31234)
భీష్మస్తతః శాంతనవో వివృత్య హిరణ్యకక్ష్యాంస్త్వరయా తురంగాన్।
దుర్యోధనం పశ్చిమతో రరక్ష పార్థాన్మహాబాహురధిజ్యధన్వా ॥ 4-67-9 (31235)
ద్రోణః కృపశ్చైవ వివింశతిశ్చ దుఃశాసనశ్చైవ నివృత్య శీఘ్రం।
సర్వే పురస్తాత్ప్రణిధాయ బాణాందుర్యోధనార్థం త్వరితాఽభ్యుపేయుః ॥ 4-67-10 (31236)
సర్వాణ్యనీకాని నివర్తితాని సంప్రేక్ష్య పూర్ణౌఘనిభాని పార్థః ।
హంసో మహామేఘమివాపతంతం ధనంజయః ప్రత్యపతత్తరస్వీ ॥ 4-67-11 (31237)
తే సర్వతః సంపరివార్య పార్థమస్త్రాణి దివ్యాని సమాదదానాః ।
వవర్షురభ్యేత్య శరైః సమగ్రైర్మేఘా యథా భూధరమంబువేగైః ॥ 4-67-12 (31238)
తతోఽస్రమస్త్రేణ నివార్య తేషాం గాండీవధన్వా కురుపుంగవానాం।
సంమోహనం శత్రుసహోఽన్యదస్త్రం ప్రాదుశ్చకారైంద్రమవారణీయం ॥ 4-67-13 (31239)
తతో దిశశ్చానుదిశో నివార్య శరైః సుఘోరైర్నిశితైః సుపుంఖైః।
గాండీవశబ్దేన మనాంసి తేషాం మహాబలం ప్రవథయాంచకార ॥ 4-67-14 (31240)
తతః పునర్భీమరవం నిగృహ్య దోర్భ్యాం మహాశంఖముదారఘోషం।
వ్యనాదయన్సంప్రదిశో దిశః ఖం భువం చ పార్థో ద్విషతాం నిహంతా ॥ 4-67-15 (31241)
సంమోహనాస్త్రప్రభవైః శరౌఘైర్వినష్టదేహాశ్చ నిపత్య యోధాః ।
నిఃసత్వవేగాః కురురాజసైన్యాః కుడయోపమాస్తస్థురనీహమానాః ॥ 4-67-16 (31242)
తే శంఖనాదేన కురుప్రవీరాః సంమోహితాః పార్థసమీరితేన ।
ఉత్సృజ్య చాపాని దురాసదాని సర్వే తదా మోహపరా బభూవుః ॥ 4-67-17 (31243)
తతో విసంజ్ఞాని పరేషు పార్థః సంస్మృత్య సందేశమథోత్తరాయాః ।
నిర్యాహి వాహాదితి మాత్స్యపుత్రమువాచ యావత్కురవో విసంజ్ఞాః ॥ 4-67-18 (31244)
ఆచార్యశారద్వతయోః సుశుక్లే కర్ణస్య పీతం రుచిరం చ వస్త్రం।
ద్రౌణేశ్చ రాజ్ఞశ్చ తథైవ నీలే వస్త్రే సమాదత్స్వ నరప్రవీర ॥ 4-67-19 (31245)
భీష్మస్య సంజ్ఞాం తు తథైవ మన్యే జానాతి మేఽస్త్రప్రతిఘాతమేషః।
ఏతస్య వాహాన్కురు సవ్యతస్త్వమేవం ప్రయాతవ్యమమూఢసంజ్ఞైః ॥ 4-67-20 (31246)
రశ్మీన్సముత్సృజ్య తతో మహాత్మా రథాదవప్లుత్య విరాటపుత్రః ।
వస్త్రాణ్యుపాదాయ మహారథానాం నానావిధాన్యద్భుతవర్ణకాని ॥ 4-67-21 (31247)
మహాంతి చీనాంశుదుకూలకాని పట్టాంశుకాని వివిధాని మనోజ్ఞకాని ।
హారాంశ్చ రాజ్ఞాం మణిభూషణాని సువర్ణనిష్కాభరణాని మారిష ॥ 4-67-22 (31248)
మాణిక్యబాహ్వంగదకంకణాని అన్యాని రాజ్ఞాం మణిభూషణాని।
వస్త్రాణ్యుపాదాయ మహారథానాం తూర్ణం పునః ఖం రథమారురోహ ॥ 4-67-23 (31249)
రాజ్ఞశ్చ సర్వాన్కృతసంనికాశాన్సంమోహనాస్త్రేణ విసంజ్ఞకల్పాన్ ।
నాసాగ్రవిన్యస్తకరాంగులీకః పార్థో జహాస స్మయమానచేతాః ॥ 4-67-24 (31250)
తతోఽన్వశాత్తాంశ్చతురః సదశ్వాన్పుత్రో విరాటస్య హిరణ్యకక్ష్యాన్ ।
తే తద్వ్యతీయుర్ద్విషతామనీకం శ్వేతా వహంతోఽర్జునమాజిమధ్యాత్ ॥ 4-67-25 (31251)
తథా ప్రయాంతం పురుషప్రవీరం భీష్మః శరైరభ్యహనత్తరస్వీ।
స చాపి భీష్మస్య హయాన్నిహత్య వివ్యాధ భీష్మం దశభిః పృషత్కైః ॥ 4-67-26 (31252)
తతోఽర్జునో భీష్మమపాస్య యుద్ధే విద్ధ్వాఽస్య యంతారమరిష్టధన్వా।
తస్థౌ విముక్తో రథవృందమధ్యాద్రాహుం విదార్యేవ సహస్రరశ్మిః ॥ 4-67-27 (31253)
లబ్ధ్వా తు సంజ్ఞాం పురుషప్రవీరః పార్థం నిరీక్ష్యాథ మహేంద్రకల్పం ।
రణాత్ప్రముక్తం పురుషప్రవీరం స ధార్తరాష్ట్రస్త్వరితో బభాషే ॥ 4-67-28 (31254)
అయం కథంచిద్భవతో విముక్తస్తం వై ప్రబధ్నీత యథా న ముచ్యేత్।
తమబ్రవీచ్ఛాంతనవః ప్రహస్య క్వ తే గతా బుద్ధిరభూత్క్క వీర్యం ॥ 4-67-29 (31255)
శాంతిం పరాం ప్రాప్య యథా స్థితస్త్వముత్సృజ్య బాణాంశ్చ ధనుశ్చ చిత్రం ।
న త్వేవ బీభత్సురలం నృశంసం కర్తుం న పాపేఽస్య మనో నివిష్టం ॥ 4-67-30 (31256)
జహ్యాన్న ధర్మం త్రిదివస్య హేతోః సర్వే తు తస్మాన్న హతా రణేఽస్మిన్।
క్షిప్రం కురూన్యాహి కురుప్రవీర విజిత్య గాశ్చ ప్రతియాతు పార్థః ॥ 4-67-31 (31257)
సంమోహనాస్త్రప్రతిమోహితాః స్థ యూయం న జానీథ ధనాపహారం।
పశ్యామి వస్త్రాభరణాని రాజన్విరాటపుత్రేణ సమాహృతాని ॥ 4-67-32 (31258)
నృపేషు సర్వేషు చ మోహితేషు హంతుం యదీచ్ఛేత్స హనిష్యతీతి।
తదా తు ధర్మాత్మతయా నృవీరో న చాహనద్వో బలభిత్తనూజః ॥ 4-67-33 (31259)
భాగ్యేన యుష్మానవధీన్న పార్థః సంధిం కురూణామనుమన్యమానః ।
తద్యాత యూయం సహసైనికైస్తైర్హతావశిష్టైర్గజసాహ్వయం పురుం ॥ 4-67-34 (31260)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-67-35x (3261)
దుర్యోధనస్తస్య నిశంయ వాక్యం పితామహస్యాత్మహితం ప్రశస్య।
అతీతకామో యుధి సోఽత్యమర్షీ రాజా వినిశ్వస్య బభూవ తూష్ణీం ॥ 4-67-35 (31261)
తద్భీష్మవాక్యం హి నిశంయ సర్వే ధనంజయాగ్నిం చ వివర్ధమానం।
నివర్తనాయైవ మతిం నిదధ్యుర్దుర్యోధనం తం పరిరక్షమాణాః ॥ 4-67-36 (31262)
తాన్ప్రస్థితాన్ప్రీతమనాః సమర్థో ధనంజయః సర్వకురుప్రవీరః ।
ఆమంత్ర్య వీరోఽనుయయౌ ముహూర్తం గాండీవఘోషేణ వినద్య లోకం ॥ 4-67-37 (31263)
తేషామనీకాని నిరీక్ష్య పార్థో వికీర్ణయానధ్వజకార్ముకాణి।
గాండీవధన్వా ప్రహసన్కురూణాం శంఖ ప్రదధ్మౌ బలవాన్బలేన ॥ 4-67-38 (31264)
తే శంఖశబ్దం తుములం నిశంయ ధ్వజస్య శబ్దం చ తతోఽంతరిక్షే।
గాండీవశబ్దేన ముహుర్ముహుస్తే భీతా యయుః సర్వధనం విహాయ ॥ 4-67-39 (31265)
తానర్జునో దూరతరం విభజ్య ధనం చ సర్వం నిఖిలం నివర్త్య ।
ఆపృచ్ఛ్య తాందూరమనుప్రయాత్వా ధనంజయస్తత్ర కురూన్మహాత్మా।
గురూంశ్చ సర్వానభివాద్య బాణైర్న్యవర్తతోదగ్రమనాః శరైః సహ ॥ 4-67-40 (31266)
పితామహం శాంతనవం మహాత్మా ద్వాభ్యాం శరాభ్యామభివాద్య వీరః।
ద్రోణం కృపం చైవ కురూంశ్చ మాన్యాఞ్శరైశ్చ సర్వానభివాద్య సంఖ్యే।
దుర్యోధనస్యోత్తమరత్నచిత్రం చిచ్ఛేద పార్థో మకుటం శరౌఘైః ॥ 4-67-41 (31267)
అరాజవంశస్య కిమర్థమేతన్నిత్యం న ధార్యం మకుటం త్వయేతి।
సంపాతితం భూమితలే సరత్నం ప్రీతస్తుతో మాత్స్యసుతో బభూవ ॥ 4-67-42 (31268)
ధనంజయం నాగమివ ప్రభిన్నం విజిత్య శత్రూన్పరివర్తమానం।
గాస్తా విజిత్యాభిముఖం ప్రయాంతం న శక్నువంతః కురవః ప్రయాతాః ॥ 4-67-43 (31269)
ధనంజయం సింహమివాత్తశస్త్రం గా వై విజిత్యాభిముఖం ప్రయాంతం ।
ఉదీక్షితుం పార్థివాస్తే న శేకుర్యథైవ మధ్యాహ్నగతం హి సూర్యం ॥ 4-67-44 (31270)
రక్తాని వాసాంసి చ తాని గృహ్య రణోత్కటో నాగ ఇవ ప్రభిన్నః।
జిత్వా చ వైరాటిమువాచ పార్థః ప్రహృష్టరూపో రథినాం వరిష్ఠః ॥ 4-67-45 (31271)
ఆవర్తయాశ్వాన్పశవో జితాస్తే యాతాః పరే ప్రైహి పురం ప్రహృష్టః ।
ఉద్ధుష్యతాం తే విజయోఽద్య శీఘ్రం గాత్రం తు తే సేవతు మాల్యగంధః ।
మాతా తు తే నందతు బాంధవాశ్చ త్వామద్య దృష్ట్వా సముదీర్ణహర్షం ॥ ॥ 4-67-46 (31272)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే విరాటపర్వణి గోగ్రహణపర్వణి సప్తష్టితమోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Footnotes
4-67-11 పూర్ణౌఘనిభాని పూర్వనదీప్రవాహసదృశాని ॥ 11 ॥ 4-67-16 అనీహమానాః అచేష్టమానాః ॥ 16 ॥ 4-67-18 యావద్విసంజ్ఞాస్తావన్నిర్యాహీత్యధ్యాహారేణ యోజనా ॥ 18 ॥ 4-67-19 ఆదస్త్వ గృహాణ ॥ 19 ॥ 4-67-20 అమూఢసంజ్ఞైః అస్మాభిరితి శేషః । సవ్యతస్త్వమేవం హి ధమమాహుర్జితస్యేతి ధo పాఠః ॥ 20 ॥ 4-67- 25 సంనికాశాన్ కృతం కృతకం ప్రతిమాది నిశ్చేష్టతయా తత్సదృశానిత్యర్థః ॥ 25 ॥ 4-67-45 హిమత్వా చ వైరాటిమువాచేతి పాఠాంతరం ॥ 45 ॥విరాటపర్వ - అధ్యాయ 00
॥ శ్రీః ॥
4.68. అధ్యాయః 00
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
అర్జునేనోత్తరంప్రతి యుధిష్ఠిరాదితత్వప్రకాశనప్రతిషేధనం ॥ 1 ॥ తథా శ్మశానమేత్య శమీతరౌ గాండివాదినిధానపూర్వకం పునర్బృహన్నలావేషపరిగ్రహేణ సారథ్యకరణం ॥ 2 ॥ ఉత్తరేణార్జునచోదనయా స్వజయోద్ధోషణాయ నగరంప్రతి దూతప్రేషణం ॥ 3 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-68-0 (31273)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-68-0x (3262)
తతో విజిత్య సంగ్రామే కురుగోవృషభేక్షణః।
సమానయామాస తదా విరాటస్య ధనం మహత్ ॥ 4-68-1 (31274)
మతషు చ ప్రభగ్నేషు ధార్తరాష్ట్రేషు సర్వశః।
వనాన్నిష్క్రంయ గహనాద్బహవః కురుసైనికాః ।
భయాత్సంత్రస్తమనసః సమాజగ్ముస్తతస్తతః ॥ 4-68-2 (31275)
ముక్తకేశాః ప్రదృశ్యంతే స్థితాః ప్రాంజలయస్తదా।
క్షుత్పిణసాపరిశ్రాంతా విదేశస్థా విచేతసః ।
ఊచుః ప్రాంజలయః సర్వే పార్థ కిం కరవామహే ॥ 4-68-3 (31276)
ప్రాణానంతర్మనోయాతాన్ప్రయాచిష్యామహే వయం।
వయం చార్జున తే దాసా హ్యనురక్ష్యా హ్యనాథకాః ॥ 4-68-4 (31277)
అర్జున ఉవాచ। 4-68-5x (3263)
అనాథాందుఃఖితాందీనాన్కృశాన్వృద్ధాన్పరాజితాన్।
న్యస్తశస్త్రాన్నిరాశాంశ్చ నాహం హన్మి కృతాంజలీన్ ॥ 4-68-5 (31278)
భవంతో యాంతు విస్రబ్ధా నిర్భయా అమృతా యథా।
మమ పాదరజోలక్ష్ంయా జీవంతు సుచిరం భువి ॥ 4-68-6 (31279)
తస్య తామభయాం వాచం శ్రుత్వా యోధాః సమాగతాః ।
ఆయుః కీర్తియశోభిస్తే తమాశీర్భిరవర్ధయన్ ॥ 4-68-7 (31280)
తతో నివృత్తాః కురవో యగ్నాశ్చ దివమాస్థితాః ।
ప్రయాతాః సర్వతస్తత్ర నమస్కృత్య ధనంజయం ॥ 4-68-8 (31281)
ఏవం దత్తాభయాస్తేన తతో యాతాః కురూన్ప్రతి ॥ 4-68-9 (31282)
స కర్మ కృత్వా పరమార్యకర్మా నిహత్య శత్రూంద్విషతాం నిహంతా।
యాతో మహామేఘ ఇవాతపాంతే విద్రావ్య పార్థః కురుసైన్యమేకః ॥ 4-68-10 (31283)
తం మాత్స్యపుత్రం ద్విషతాం నిహంతా వచోఽబ్రవీత్సంపరిగృహ్య రాజన్ ॥ 4-68-11 (31284)
పితుః సకాశే తవ తాత సర్వే వసంతి పార్థా విదితం త్వయేతి।
తాన్మాస్మ శంసీర్నగరం ప్రవిశ్య భీతః ప్రణశ్యేత్స చ మత్స్యరాజః ॥ 4-68-12 (31285)
మయా జితా సా ధ్వజినీ కురూణాం మయా హి గావో విజితా ద్విషద్భ్యః ।
ఏవం తు కామం నగరం ప్రవిశ్య త్వమాత్మనా కర్మ కృతం బ్రవీహి ॥ 4-68-13 (31286)
ర ఉవాచ । 4-68-14x (3264)
యత్తే కృతం కర్మ న వారణీయం తత్కర్మ కర్తుం మమ నాస్తి శక్తిః।
న త్వాం ప్రవక్ష్యామి పితుః సకాశే యావన్న మాం వక్ష్యసి సవ్యసాచిన్ ॥ 4-68-14 (31287)
పాయన ఉవాచ। 4-68-15x (3265)
స శత్రుసేనాం తరసా విజిత్య ఆచ్ఛిద్య సర్వం తు ధనం కురూణాం।
శ్మశానమాగంయ పునః శమీం తామభ్యేత్య తస్థౌ శరవిక్షతాంగః ॥ 4-68-15 (31288)
తతః స వహ్నిప్రతిమో మహాకపిః సహైవ భూతైర్దివముత్పపాత।
తథా చ మాయా విహితా బభూవ సా ధ్వజం చ సింహం యుయుజే రథే పునః ॥ 4-68-16 (31289)
నిధాయ తచ్చాయుధమాజిమర్దనః కురూత్తమానామిషుధీంధ్వజాంస్తథా।
ప్రాయాత్స మాత్స్యో నగరం ప్రవేష్టుం కిరీటినా సారథినా మహాత్మా ॥ 4-68-17 (31290)
పార్థశ్చ కృత్వా పరమార్యకర్మ నిహత్య శత్రూంద్విషతాం నిహంతా।
విధాయ భూయశ్చ తథైవ వేషం జగ్రాహ రశ్మీన్పునరుత్తరస్య।
బృహన్నలారూపమథో విధాయ ప్రాయాత్య మాత్స్యో నగరం ప్రవేష్టుం ॥ 4-68-18 (31291)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-68-19x (3266)
తతో నివృత్తాః కురవః ప్రభగ్నాః శమమాస్థితాః ।
పరస్పరమవేక్ష్యైవ జగ్ముస్తే హృతవాససః ॥ 4-68-19 (31292)
పంథానముపసంగంయ ఫల్గునో వాక్యమబ్రవీత్।
రాజపుత్ర ప్రపద్యస్వ ధనానీమాని సర్వశః।
గోకులాని మహాబాహో వీరగోపాలకైః సహ ॥ 4-68-20 (31293)
తతోఽపరాహ్ణే యాస్యామో విరాటనగరం ప్రతి।
ఆశ్వాస్య పాయయిత్వా చ పరిప్లావ్య చ వాజినః। 4-68-21 (31294)
గచ్ఛంతు త్వరితం దూతా గోపాలాః ప్రేషితాస్త్వయా।
నగరే ప్రియమాఖ్యాతుం ఘోషయంతు చ తే జయం ॥ 4-68-22 (31295)
ఉత్తరస్త్వరమాణోఽథ దూతానాజ్ఞాపయత్తతః।
వచనాదర్జునస్యైవ హ్యాచక్షధ్వం జయం మమ ॥ 4-68-23 (31296)
4-68-24 (31297)
మయా జితా సా ధ్వజినీ కురుణం
మయా చ గావో విజితా ద్విషద్భ్యః।
ఏవం తు కామం నగరం ప్రవిశ్య
మయాఽఽత్మనా కర్మ కృతం బ్రవీత ॥
విరాటపర్వ - అధ్యాయ 069
॥ శ్రీః ॥
4.69. అధ్యాయః 069
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
విరాటేన యుధిష్ఠిరాదిభిః సహ సుశర్మాదిజయానంతరం పుసంప్రత్యాగమనం ॥ 1॥ తథా ఉత్తరస్య కురువిజయాయ సహబృహన్నలయా గమనశ్రవణేన తద్రక్షణాయ సేనాచోదనా ॥ 2 ॥ అత్రాంతరే విరాటాయ దూతైరుత్తరజనివేదనం ॥ 3 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-69-0 (31298)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-69-0x (3267)
స విజిత్య ధనం చాపి విరాటో వాహినీపతిః।
ప్రావిశన్నగరం హృష్టశ్చతుర్భిః సహ పాండవైః ॥ 4-69-1 (31299)
జిత్వా త్రిగర్తాన్సంగ్రామే గాశ్చైవానాయ్య కేవలాః।
అశోభత మహారాజః సహ పార్థైః శ్రియా వృతః ॥ 4-69-2 (31300)
తమాసనగత వీరం సుహృదాం ప్రీతివర్ధనం ।
తపతస్థుః ప్రకృతయః సమంతాద్బ్రాహ్మణైః సహ ॥ 4-69-3 (31301)
సభాజితః సభాసద్భిః ప్రతినంద్య స మత్స్యరాట్ ।
విసర్జయామాస తదా ద్విజాంశ్చ ప్రకృతీస్తథా ॥ 4-69-4 (31302)
తతః స రాజా మాత్స్యానాం విరాటో వాహినీపతిః।
ప్రవిశ్యాంతఃపురం రంయం స్త్రీశతైరుపశోభితం।
ఉత్తరం తత్ర నాపశ్యత్క్వ యాత ఇతి చాబ్రవీత్ ॥ 4-69-5 (31303)
ఆచఖ్యుస్తత్ర సంహృష్టాః స్త్రియః కన్యాశ్చ వేశ్మని।
అంతఃపురచరాశ్చైవ కురుభిర్గోధనం హృతం ॥ 4-69-6 (31304)
తాంజేతుమభిసంరబ్ధ ఏక ఏవాతిసాహసాత్ ।
బృహన్నలాసహాయశ్చ నిర్యాతః పృథివీంజయః ॥ 4-69-7 (31305)
ఉపయాతానతిరథాంద్రోణం శాంతనవం కృపం।
కర్ణం దుర్యోధనం చైవ ద్రోణపుత్రం చ షడ్రథాన్ ॥ 4-69-8 (31306)
తతో విరాటః పరమాభితప్తః
పుత్రం నిశంయైకరథేన యాతం।
బృహన్నలాసారథిమాజిమర్దనం
ప్రోవాచ సర్వానథ మంత్రిముఖ్యాన్ ॥ 4-69-9 (31307)
గవాం శతసహస్రాణి ఉభిభూయ మమాత్మజం।
కుస్వః కాలయంతి స్మ సర్వే యుద్ధవిశారదాః ॥ 4-69-10 (31308)
తస్మాద్గచ్ఛతు మే యోధా బలేన మహతా వృతాః।
ఉత్తరస్య పరీప్సార్థం యే త్రిగర్తైరవిక్షతాః ॥ 4-69-11 (31309)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-69-12x (3268)
హయాంశ్చ నాగాంశ్చ రథాంశ్చ శీఘ్రం
వాదిత్రసంఘాంశ్చ తతః ప్రభూతాన్।
ప్రస్థాపయామాస సుతస్య హేతో-
ర్విచిత్రచిత్రాభరణోపపన్నాన్ ॥ 4-69-12 (31310)
ఏవం స రాజా మాత్స్యానాం మహానక్షోహిణీపతిః।
వ్యాదిదేశాథ స క్షిప్రం వాహినీం చతురంగిణీం ॥ 4-69-13 (31311)
కుమారమాశు జానీత యది జీవతి వా నవా।
యస్య యంతా గతః షండో మన్యేఽహం స న జీవతి ॥ 4-69-14 (31312)
తమబ్రవీద్ధర్మసుతో విరాట-
మార్తం విదిత్వా కురుభిః ప్రతప్తం।
బృహన్నలా సారథిశ్చేన్నరేంద్ర
పరే న నేష్యంతి తవాద్య గాశ్చ ॥ 4-69-15 (31313)
సర్వాన్మహీపాన్సహితాన్కురూంశ్చ
తథైవ దేవాసురనాగయక్షాన్।
అలం విజేతుం సమరే సుతస్తే
అనుష్ఠితః సారథినా హి తేన ॥ 4-69-16 (31314)
సర్వథా కురవశ్చాపి యే చాన్యే వసుధాధిపాః ।
త్రిగర్తాన్నిర్జితాఞ్శ్రుత్వా న స్థాస్యంతి కథంచన ॥ 4-69-17 (31315)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-69-18x (3269)
అథోత్తరేణ ప్రహితా దూతాస్తే శీఘ్రగామినః ।
విరాటనగరం ప్రాప్య జయం ప్రావేదయంస్తదా ॥ 4-69-18 (31316)
రాజానం వృతమాచఖ్యుర్మంత్రిభిర్జయముత్తమం ।
పరాజయం కురూణాం చ ఉపాయాంతం తథోత్తరం ॥ 4-69-19 (31317)
సర్వా వినిర్జితా గావః కురవశ్చ పరాజితాః।
ఉత్తరః సహ సూతేన కుశలీ చ పరంతపః ॥ 4-69-20 (31318)
కంక ఉవాచ। 4-69-21x (3270)
దిష్ట్యా తే నిర్జితా గావః కురవశ్చ పరాజితాః।
దిష్ట్యా తే విజయీ పుత్రః శ్రూయతే పార్థివర్షభః ॥ 4-69-21 (31319)
నాద్భుతం త్విహ మన్యేఽహం యత్తే పుత్రోఽజయత్కురూన్।
ధ్రువ ఏవ జయస్తస్య యస్య యంతా బృహన్నలా॥ 4-69-22 (31320)
దేవేంద్రసారథిశ్చైవ మాతలిః ఖ్యాతవిక్రమః ।
కృష్ణస్య సారథిశ్చైవ న బృహన్నలయా సమౌ ॥ 4-69-23 (31321)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-69-24x (3271)
తతో విరాటో నృపతిః సంప్రహృష్టతనూరుహ।
శ్రుత్వా తు విజయం తస్య కుమారస్యామితౌజసః।
సంతోషయిత్వా దూతాంస్తాంధనరత్నైశ్చ సర్వశః ॥ 4-69-24 (31322)
గతే త్వనుజనే తస్మిందూతవాక్యం నిశంయ చ।
ఉత్తరస్య జయాత్ప్రీతో విరాటః ప్రత్యభాషత ॥ 4-69-25 (31323)
రాజమార్గాః క్రియంతాం వై పతాకాభిరలంకృతాః।
పుష్పోపహారైరర్చ్యతాం దేవతాశ్చాపి సర్వశః ॥ 4-69-26 (31324)
కుమారా యోధముఖ్యాశ్చ గణికాశ్చ స్వలంకృతాః।
వాదిత్రాణి చ సర్వాణి ప్రత్యుద్యాంతు సుతం మమ ॥ 4-69-27 (31325)
భవంతు తే లబ్ధజయే సుతే మే
పౌరాశ్చ మర్త్యాశ్చ పరే చ నార్యః ।
తే శుక్లవస్త్రాః ప్రభవంతు మార్గే
సుగంధమాల్యాభరణాశ్చ నార్యః ॥ 4-69-28 (31326)
భజంతు సర్వా గణికాః సుతం మే
నార్యశ్చ కన్యాః సహసైనికాశ్చ ।
స్వలంకృతాస్తాః సుభగాః సువేషాః
పుత్రస్య పంథానమనువ్రజంతు ॥ 4-69-29 (31327)
ఘంటాపణవకాః శీఘ్రం మత్తమారుహ్య కుంజరం।
శృంగాటకేషు సర్వేషు సమాఖ్యాంతు జయం మం॥ 4-69-30 (31328)
ఉత్తరా చ కుమారీభిర్బహ్వాభరణభూషితా।
సఖీం విజితసంగ్రామాం ప్రత్యుద్యాతు బృహన్నలాం ॥ 4-69-31 (31329)
శ్రుత్వా తు వచనం తస్య పార్థివస్య మహాత్మన।
తథైవ చక్రుః సంహృష్టాః పౌరాః స్వస్తికపాణయః ॥ 4-69-32 (31330)
మూతాశ్చ సర్వే సహమాగధాశ్చ
హృష్టా విరాటస్య పురే జనౌఘాః ।
భేర్యశ్చ తూర్యాణి చ వారిజాశ్చ
వేపైః పరార్ధ్యైః ప్రమదాజనాశ్చ ॥ 4-69-33 (31331)
వందిప్రవాదాః పణవాదికాశ్చ
తథైవ వాద్యాని చ వంశశబ్దాః ।
కాంస్యం సతాలం మధురం చ గీత-
మాదాయ నార్యో నగరాన్నిరీయుః ॥ 4-69-34 (31332)
ప్రత్యుద్యయుః పుత్రమనంతవీర్యం
తే బ్రాహ్మణాః శాంతిపరాః ప్రధానాః ।
స్వాధ్యాయవేదాధ్యయనక్రమజ్ఞాః
స్వస్తిక్రియాగీతజపప్రధానాః ॥ ॥ 4-69-35 (31333)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే విరాటపర్వణి గోగ్రహణపర్వణి ఏకోనసప్తతితమోఽధ్యాయః ॥
విరాటపర్వ - అధ్యాయ 070
॥ శ్రీః ॥
4.70. అధ్యాయః 070
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
ఉత్తరజయశ్రవణహృష్టేన విరాటేన యుధిష్ఠిరేణ సహ ద్యూతదేవనం ॥ 1 ॥ విరాటేనోత్తరప్రశంసనే కంకేన బృహన్నలయా కురుపరాజయకథనం ॥ 2 ॥ తతో రుష్టేన విరాటేన కంకస్య కర్ణమూలేఽక్షేణాభిహననం ॥ 3 ॥ సైరంధ్ర్యా క్షతాత్ప్రస్రవతో రక్తస్య నిజోత్తరీయేణ గ్రహణం ॥ 4 ॥ తథా విరాటేన తద్గ్రహణకారణప్రశ్నే తత్కథనం ॥ 5 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-70-0 (31334)
వైశంపాయన ఉవాచ । 4-70-0x (3272)
ప్రస్థాప్య సేనాం కన్యాశ్చ గణికాశ్చ స్వలంకృతాః।
మత్స్యరాజో మహారాజః ప్రహృష్ట ఇదమబ్రవీత్ ॥ 4-70-1 (31335)
వ్రిగర్తాః కురవః సర్వే సంగ్రామే నిర్జితా మయా।
ప్రవిశ్యాంతఃపురం హృష్టా ద్యూతం దీవ్యామ బ్రాహ్మణ ॥ 4-70-2 (31336)
అక్షానాహర సైరంధ్రి ఆసనం చోపకల్పయ।
ఆదాయ వ్యజనం త్వం చ పార్శ్వతోఽనంతరా భవ ॥ 4-70-3 (31337)
తం తథావాదినం దృష్ట్వా పాండవః ప్రత్యభాపత।
న దేవితవ్యం హృష్టేన కితవేనేతి నః శ్రుతం ॥ 4-70-4 (31338)
న త్వామద్య ముదా యుక్తమహం దేవితుముత్సహే ।
ప్రియం తు తే చికీర్పామి వర్తతాం యది రోచతే।
ద్యూతం కర్తుం న వాంఛామి నరేంద్ర జనసంసది ॥ 4-70-5 (31339)
విరాట ఉవాచ। 4-70-6x (3273)
స్త్రియో గావో హిరణ్యం చ యచ్చాన్యద్వసు కించన।
న మే కించిత్త్వయా కార్యమంతరేణాపి దేవితం ॥ 4-70-6 (31340)
కంక ఉవాచ। 4-70-7x (3274)
కిం తే ద్యూతేన రాజేంద్ర బహుదోషేణ మానద।
దేవనే బహవో దోషాస్తస్మాత్తత్పరివర్జయేత్ ॥ 4-70-7 (31341)
శ్రుతో వా యది వా దృష్టో ధర్మరాజో యుధిష్ఠిరః ।
స రాజ్యం ధనమక్షయ్యం పణమేకమమన్యత ॥ 4-70-8 (31342)
కృష్ణాం చ భార్యాం దయితాం భ్రాతౄంశ్చ త్రిదశోపమాన్।
నిఃసంశయం స కితవః పశ్చాత్తప్యతి పాండవః ॥ 4-70-9 (31343)
వివిధానాం చ రత్నానాం ధనానాం చ పరాజయే।
అభీప్సితవినాశశ్చ వాక్పారుష్యమనంతరం ॥ 4-70-10 (31344)
అవిశ్వాస్యం బుధైర్నిత్యమేకాహ్నా ద్రవ్యనాశనం।
ద్యూతే హారితవాన్సర్వం తస్మాద్ద్యూతం న రోచయే ॥ 4-70-11 (31345)
అథవా మన్యసే రాజందీవ్యావ యది రోచతే।
ఏవమాభాష్య వాక్యైస్తు క్రీడతస్తౌ నరోత్తమౌ ॥ 4-70-12 (31346)
ప్రవర్తమానే ద్యూతే తు మాత్స్యః పాండవమబ్రవీత్ ॥ 4-70-13 (31347)
పశ్య పుత్రేణ మే యుద్ధే తాదృశాః కురవో జితాః ।
కురవోఽతిరథాః సర్వే దేవైరపి సుదుర్జయాః ॥ 4-70-14 (31348)
తతోఽబ్రవీద్ధర్మరాజో ద్యూతే మాత్స్యం యుధిష్ఠిరః।
దిష్ట్యా తే విజితా గావః కురవశ్చ పరాజితాః ॥ 4-70-15 (31349)
అత్యద్భుతతమం మన్యే ఉత్తరశ్చేత్కూరూంజయేత్।
యంతా బృహన్నలా యస్య స కథంచిద్విజేష్యతే ॥ 4-70-16 (31350)
తతో విరాటః క్షుభితో మన్యునా చ పరిప్లుతః।
ఉవాచ వచనం క్రుద్ధః పరివ్రాజమనంతరం ॥ 4-70-17 (31351)
తాదృశేన తు యోధేన మహేష్వాసేన ధీమతా।
కురవో నిర్జితా యుద్ధే తత్ర కిం బ్రాహ్మణాద్భుతం ॥ 4-70-18 (31352)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 4-70-19x (3275)
సమం షండేన మే పుత్రం బ్రహ్మబంధో ప్రశంససి।
వాచ్యావాచ్యం న జానీషే నూనం మామవమన్యసే ॥ 4-70-19 (31353)
విరాట ఉవాచ। 4-70-20x (3276)
సమం షండేన మే పుత్రం బ్రహ్మబంధో ప్రశంససి।
వాచ్యావాచ్యం న జానీషే నూనం మామవమన్యసే ॥ 4-70-20 (31354)
పుమాంసో బహవో దృష్టాః సూతాశ్చ బహవో మయా।
విక్రంయ యంతా యోద్ధా చ న మే దృష్టః కదాచన ॥ 4-70-21 (31355)
విప్రియం న చరేద్రాజ్ఞామనుకూలం ప్రియం వదేత్।
ఆచరన్విప్రియం రాజ్ఞాం న జాతు సుఖమేధతే ॥ 4-70-22 (31356)
వయస్యత్వాత్తు తే సర్వమపరాధమిమం క్షమే।
నేదృశీం ప్రవదర్వాచం యది జీవితుమిచ్ఛసి ॥ 4-70-23 (31357)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-70-24x (3277)
తతోఽబ్రవీత్పునః కంకః ప్రహస్య కురువర్ధనః ।
బృహన్నలాయా సజేంద్ర ధుష్యతాం నగరే జయః ॥ 4-70-24 (31358)
ఉత్తరేణ తు సారథ్యం కృతం నూనం భవిష్యతి।
నిమిత్తం కించిదుత్పన్నం తర్కశ్చాపి దృఢో మమ।
యతో జానామి రాజేంద్ర నాన్యథా తద్భవిష్యతి ॥ 4-70-25 (31359)
కురవోఽపి మహావీర్యా దేవైరపి సుదుర్జయాః।
ససోమవరుణాదిత్యైః సయక్షేశహుతాశనైః ॥ 4-70-26 (31360)
యత్ర శాంతనవో భీష్మో ద్రోణకర్ణౌ సుదుర్జయౌ।
అశ్వత్థామా వికర్ణశ్చ సోమదత్తో జయద్రథః ॥ 4-70-27 (31361)
భూరిశ్రవాః శలో భూరిర్జలసంధిశ్చ వీర్యవాన్।
దుర్యోధనో దుష్ప్రసహో దుఃశాసనవివింశతీ ॥ 4-70-28 (31362)
వృషసేనోఽశ్వవేగశ్చ వాయువేగసువర్చసౌ ।
బాహ్లీకః శూరసేనశ్చ యుయుత్సుశ్చ పరంతపః ॥ 4-70-29 (31363)
సౌబలః శకునిశ్చైవ ద్యుమత్సేనశ్చ సాల్వరాట్ ।
అన్యే చ బహవః శూరా నానాజనపదేశ్వరాః ॥ 4-70-30 (31364)
కృపేణాచార్యముఖ్యేన సహితాః కురవో నృపాః।
సంజకార్ముకనిస్త్రింశా రథినో రథయూథపాః।
అన్యే చైవ మహావీర్యా రాజపుత్రా మహారథాః ॥ 4-70-31 (31365)
మరుద్గణైః పరివృతః సాక్షాదపి పురందరః ।
తద్బలం న జయేత్క్రుద్ధో భీష్మద్రోణాదిభిర్వృతం ॥ 4-70-32 (31366)
కస్తద్బృహన్నలాదన్యో మనుష్యః ప్రతియోత్స్యతి।
యస్య బాహుబలే తుల్యో న భవిష్యతి కశ్చన ॥ 4-70-33 (31367)
అతీవ సమరం దృష్ట్వా హర్షో యస్యాభివర్ధతే।
కిమేవం పురుషో లోకో దివి వా భువి విద్యతే ॥ 4-70-34 (31368)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-70-35x (3278)
తేన సంక్షుభితో రాజా దీర్యమాణేన చేతసా ।
అబ్రవీద్వచనం క్రూరమజానన్వై యుధిష్ఠిరం॥ 4-70-35 (31369)
కంఖ మా బ్రూహి మే వాక్యం ప్రతికూలం ద్విజోత్తమ ।
బహుశః ప్రతిషిద్ధస్త్వం న చ వాచం నియచ్ఛసి ॥ 4-70-36 (31370)
నియంతా చేన్న విద్యేత న కశ్చిద్ధర్మమాచరేత్।
ఇతి ప్రక్షుభితో రాజా సోఽక్షేణాభ్యహనద్భృశం ॥ 4-70-37 (31371)
తస్య తక్షకభోగాభం బాహుముత్క్షిప్య దక్షిణం।
విరాటః ప్రాహనత్క్రుద్ధః కర్ణమాశ్రిత్య దక్షిణం ॥ 4-70-38 (31372)
ముఖే యుధిష్ఠిరం కోపాన్మైవమిత్యవభర్త్సయన్।
బలవత్ప్రతివిద్ధస్య నస్తః శోణితమాస్రవత్ ॥ 4-70-39 (31373)
అక్షేణాభిహతో రాజా విరాటేన యుధిష్ఠిరః ।
తూష్ణీమాసీన్మహాబాహుః కృష్ణాం పశ్యన్సుదుఃఖితాం ॥ 4-70-40 (31374)
తస్య రక్తోత్పలనిభం శిరసః శోణితం తదా।
ప్రావర్తత మహాబాహోరభిఘాతాన్మహాత్మనః ॥ 4-70-41 (31375)
తదప్రాప్తం మహీం పార్థః పాణిభ్యాం సమధారయత్।
అవైక్షత చ ధర్మాత్మా ద్రౌపదీం పార్శ్వతః స్థితాం ॥ 4-70-42 (31376)
సా వేదనామభిజ్ఞాయ భర్తుశ్చిత్తవశానుగా।
సా విషణ్ణా చ భీతా చ క్రుద్ధా చ ద్రుపదాత్మజా ॥ 4-70-43 (31377)
బాష్పం నియంయ కృచ్ఛ్రేణ భర్తుర్నిఃశ్రేయసైషిణీ ।
ఉత్తరీయేణ సూక్ష్మేణ తూర్ణం జగ్రాహ శోణితం ॥ 4-70-44 (31378)
నిగృహ్య రక్తం వస్త్రేణ సైరంధ్రీ దుఃఖమోహితా।
సౌవర్ణం గృహ్య భృంగారం శోణితం తదపామృజత్ ।
యుధిష్ఠిరస్య రాజేంద్ర ద్రుపదేంద్రసుతా తదా ॥ 4-70-45 (31379)
విరాట ఉవాచ। 4-70-46x (3279)
సైరంధ్రి కిమిదం రక్తముత్తరీయేణ గృహ్యతే।
కోత్ర హేతుర్విశాలాక్షి తన్మప్రాచక్ష్వ తత్వతః ॥ 4-70-46 (31380)
సైరంధ్ర్యువాచ। 4-70-47x (3280)
రక్తబిందని యావంతి కంకస్య ధరణీతలే।
తావద్వర్షాణి రాష్ట్రే తే అనావృష్టిర్భవిష్యతి॥ 4-70-47 (31381)
ఏతన్నిమిత్తం మాత్స్యేంద్ర కంకస్య రుధిరం మయా।
గృహీతముత్తరీయేణ వినాశో మా భవేత్తవ ॥ 4-70-48 (31382)
యతీశం యో విహన్యేత తస్యాయుర్వినశిష్యతి।
యో యతీశం నియంయేత సహస్రం యాతనా యమే ॥ 4-70-49 (31383)
యతౌ రక్తం దర్శయతి యావత్పాంసురగృహ్యత।
తావంతః పితృలోకస్థాః పితరః ప్రపతంత్యధః ॥ 4-70-50 (31384)
ఇతి జ్ఞాత్వా విరాటేంద్ర ధృతం రక్తం చ వాససా।
మయా తవ హితార్థాయ త్వయి ప్రణయకారణాత్ ॥ ॥ 4-70-51 (31385)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే విరాటపర్వణి గోగ్రహణపర్వణి సప్తతితమోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Footnotes
4-70-10 ధనానాం చ వినా..... వాక్పారుష్యం చాభవదితి శేషపూరణేన యోజనా ॥ 10 ॥ 4-70-19 కిం కిమపి ॥ 19 ॥ 4-70-47 ధరణీతలే పతేయురితి శేషః ॥ 47 ॥ 4-70-48 నియంయేత నియమయేత్ తస్యేతి శేషః ॥ 49 ॥ 4-70-50 అగృహ్యత గృహ్యేత రక్తేనేతి ॥ 50 ॥ 4-70-51 ఇతీమమర్థం ॥ 51 ॥విరాటపర్వ - అధ్యాయ 071
॥ శ్రీః ॥
4.71. అధ్యాయః 071
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
అర్జునకురుయుద్ధదిదృక్షయా సమాగతైర్దేవైరర్జునం శ్లాఘమానైః సద్భిః పునః స్వర్గంప్రతి గమనం ॥ 1 ॥ ఉత్తరేణ సవాదిన్నగోషం పౌరైః ప్రత్యుద్గంయమానేన స్వనగరప్రవేశనం ॥ 2 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-71-0 (31386)
జనమేజయ ఉవాచ। 4-71-0x (3281)
యుద్ధం తు మానుషం ద్రష్టుమాగతాస్త్రిదశాః పురా।
కిమకుర్వంత తే పశ్చాత్కథయస్వ మమానఘ ॥ 4-71-1 (31387)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-71-2x (3282)
వాసవప్రముఖాః సర్వే దేవాః సర్షిపురోగమాః।
యక్షగంధర్వసంఘాశ్చ గణా అప్సరసాం తథా ॥ 4-71-2 (31388)
యుద్ధం తు మానుషం దృష్ట్వా కురూణాం ఫల్గునస్య చ।
ఏకస్య చ బహూనాం చ రౌద్రమత్యుగ్రదర్శనం ॥ 4-71-3 (31389)
అస్త్రాణామథ దివ్యానాం ప్రయోగానథ సంగ్రహాన్।
లఘు సుష్ఠు చ చిత్రం చ కృతీనాం చ ప్రయత్నతః ॥ 4-71-4 (31390)
భీష్మం శారద్వతం ద్రోణం కర్ణం గాండీవధన్వనా।
జితానన్యాన్భూమిపాలాందృష్ట్వా జగ్ముర్దివౌకసః ॥ 4-71-5 (31391)
సర్వే తే పరితుష్టాశ్చ ప్రశస్య చ ముహుర్ముహుః।
అసంగతినా తేన విమానేనాశుగామినా।
ప్రతిజగ్మురసంగాస్తే త్రిదివం చ దివౌకసః ॥ 4-71-6 (31392)
[*కురవో నిర్జితాః సర్వే భీష్మద్రోణకృపాదయః।
అజయ్యాస్త్రిదశైః సర్వైః సేంద్రైః సర్వైః సురాసురైః ।
పార్థేనైకేన సంగ్రామే విస్మయో నో మహానహో ॥ 4-71-7 (31393)
కస్మిన్ముహూర్తే సంజాతః కస్య ధర్మస్య వా ఫలం ॥ 4-71-8 (31394)
కిమాశ్చర్యం ఫల్గునేఽస్మిన్యో రుద్రేణ న్యయోధయత్।
నివాతకవచానాజౌ యస్త్రింశత్కోటిసంమితాన్ ॥ 4-71-9 (31395)
తస్య చైతత్కిమాశ్చర్యం స్తువంత ఇతి తే సురాః ।
జగ్ముః సురాలయం హృష్టా విస్మయావిష్టచేతసః ॥] 4-71-10 (31396)
కురవోఽర్జునబాణైశ్చ తాడితాః శరవిక్షతాః ।
కురూనభిముఖాం యాతాః సమగ్రబలవాహనాః ॥ 4-71-11 (31397)
విరాటనగరాచ్చైవ గజాశ్వరథసంకులాః ।
యోధైః క్షత్రియదాయాదైర్బలవద్భిరధిష్ఠితాః ॥ 4-71-12 (31398)
విరాటప్రహితా సేనా నగరాచ్ఛీఘ్రయాయినీ ।
ఉత్తరం సహ సూతేన ప్రత్యయాత్తమరిందమం ॥ 4-71-13 (31399)
తస్మింస్తూర్యశతాకీర్ణే హస్త్యశ్చరథసంకులే ।
ప్రహర్షః స్త్రీకుమారాణాం తుములః సమపద్యత ॥ 4-71-14 (31400)
అర్జునస్తు తతో దృష్ట్వా సైన్యరేణుం సముత్థితం ।
సైన్యధ్వజం నిశంయాథ వైరాటిం సమభాషత॥ 4-71-15 (31401)
నగరే తుములః శబ్దో రేణుశ్చాక్రమతే నభః।
కింను ఖల్వపయాతాస్తే కురవో నగరం గతాః ॥ 4-71-16 (31402)
తే చైవ నిర్జితాఽస్మాభిర్మహేష్వాసాః సుతేజసః ।
ఆముంచ కవచం వీర చోదయస్వ చ వాజినః ।
జవేనాభిప్రపద్యస్వ విరాటనగరం ప్రతి ॥ 4-71-17 (31403)
న తావత్తలనిర్ఘోషం గాండీవస్య చ నిస్వనం ।
ధ్వజం వా దర్శయిష్యామి అథవా స్వజనో భవేత్ ॥ 4-71-18 (31404)
ఉత్తర ఉవాచ। 4-71-19x (3283)
సేనాగ్రమేతన్మాత్స్యానాం గణికాశ్చ స్వలంకృతాః।
కన్యా రథేషు దృశ్యంతే యోధా వివిధవాససః ॥ 4-71-19 (31405)
ఉత్తరామత్ర పశ్యామి సఖీభిః పరివారితాం।
అనీకిన్యః ప్రదృశ్యంతే హస్తినోశ్వాశ్చ వర్మితాః ॥ 4-71-20 (31406)
రథినశ్చ పదాతాశ్చ బహవో న చ శస్త్రిణః।
విరాటవచనాత్సర్వే సంహృష్టాః ప్రతిభాంతి మే।
న చ మేఽత్ర ప్రతీఘాతశ్చిత్తస్య స్వజనే యథా ॥ 4-71-21 (31407)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-71-22x (3284)
తతః శీఘ్రం సమాసాద్య ఉత్తరం స్వజనో బహు।
పరస్పరమమిత్రఘ్నం సస్వజే తం సమాగతం ॥ 4-71-22 (31408)
జనా ఊచుః। 4-71-23x (3285)
ప్రీతిమాన్పురుషవ్యాఘ్రో హర్షయుక్తః పునః పునః ।
దిష్ట్యా జయసి భద్రం తే దిష్ట్యా సూతో బృహన్నలాః।
దిష్ట్యా సంగ్రామమాగంయ భయం తవ న కించన ॥ 4-71-23 (31409)
ఉత్తర ఉవాచ। 4-71-24x (3286)
అజైషీదేష జాంజిష్ణుః కురూనేకరథో రణే।
ఏతస్యక బాహువీర్యం తద్యేన గావో జితా మయా।
కురవో నిర్జితా యస్మాత్సగ్రామేఽమితతేజసః ॥ 4-71-24 (31410)
అకార్షీదేష తత్కర్మ దేవపుత్రోపమో యువా।
ఏష తత్పురుషవ్యాఘ్రో విక్షోభ్య కురుమండలం।
గావః ప్రసహ్య విజితా రణే మాం చాభ్యపాలయత్ ॥ 4-71-25 (31411)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-71-26x (3287)
ఉత్తరస్య వచః శ్రుత్వా శంసమానస్య చార్జునం।
చోదితా రాజపుత్రేణ జయం మంగలవాదినః ॥ 4-71-26 (31412)
తతో గంధైశ్చ మాల్యైశ్చ ధూపైశ్చ వసుసంభృతైః ।
కన్యాః పార్థమమిత్రఘ్నం కిరంత్యః సమపూజయన్ ॥ 4-71-27 (31413)
ఆపూర్యమాణో మాల్యైశ్చ గంధైశ్చ వివిధైః శుభైః ।
సంపూజ్యమానో లోకేన నగరద్వారమాగమత్ ॥ 4-71-28 (31414)
భేర్యశ్చ తూర్యాణి చ వేణవశ్చ
విచిత్రవేషాః ప్రమదాజనాశ్చ।
పురో విరాటస్య మహాబలస్య
నిష్క్రంయ భూమింజయమభ్యనందనం ॥ 4-71-29 (31415)
ప్రశస్యమానస్తు జయేన తత్ర
పుత్రో విరాటస్య న హృష్యతి స్మ।
సంభాష్యమాణస్తు జయేన తత్ర
సోఽంతర్మనాః పాండవమీక్షమాణః ॥ 4-71-30 (31416)
పుత్ర్యై విరాటస్య తతో వరాణి
వస్త్రాణ్యదాత్పాండుసుతః సఖీభ్యః।
సభాజయంశ్చాపి సమాగతాస్తా
దృష్ట్వా జయం తచ్చ బలం కుమార్యః ॥ ॥ 4-71-31 (31417)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే విరాటపర్వణి గోగ్రహణపర్వణి ఏకసప్తతితమోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Footnotes
4-71-7 *ఇమే శ్లోకాః థo పుస్తకమాత్రే వర్తంతే।విరాటపర్వ - అధ్యాయ 072
॥ శ్రీః ॥
4.72. అధ్యాయః 072
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
ఉత్తరేణ రాజాభ్యనుజ్ఞయాఽంతఃపురమేత్య తదభివాదనం ॥ 1 ॥ యుధిష్ఠిరఘ్రణావలోకనభీతోత్తరచోదనయా విరాటేన యుధిష్ఠిరక్షమాపనం ॥ 2 ॥ తతోఽర్జునస్యాంతఃప్రవేశః ॥ 3 ॥ ఉత్తరస్యైవ జేతృత్వభ్రమహృష్టేన విరాటేన తత్ప్రశంసనం ॥ 4 ॥ తేన తంతపి కస్యచిద్దేవపుత్రస్యైవ జేతృత్వకథనం ॥ 5 ॥ తతోఽర్జునేనోత్తరాప్రభృతిభ్యః కురువస్త్రప్రదానం ॥ 6 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-72-0 (31418)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-72-0x (3288)
సభాజ్యమానః పౌరైశ్చ స్త్రీభిర్జానపదైరపి।
ఆసాద్యాంతఃపురద్వారం పిత్రే సంప్రత్యవేదయత్ ॥ 4-72-1 (31419)
తతో ద్వాఃస్థః సమాసాద్య ప్రణిపత్య కృతాంజలిః ।
వర్ధయిత్వా జయాశీర్భిరిదం వచనమబ్రవీత్॥ 4-72-2 (31420)
రాజన్పృథుయశస్తుభ్యం జిత్వా శత్రూన్సమాగతః।
ఉత్తరః సహ సూతేన ద్వారి తిష్ఠతి వారితః ॥ 4-72-3 (31421)
కుమారో యోధముఖ్యైస్చ గణికాభిస్చ సంవృతః ।
పౌరజానపదైర్యుక్తః పూజ్యమానో జయాశిషాః ॥ 4-72-4 (31422)
తతో హృష్టో మహీపాలః క్షత్తారమిదమబ్రవీత్ ।
ప్రవేశయోభౌ తౌ తూర్ణం దర్శనేప్సురహం తయోః ॥ 4-72-5 (31423)
క్షత్తారం కురురాజస్తు శనైః కర్ణ ఉపాజపత్।
ఉత్తరః ప్రవిశత్వేకో న ప్రవేశ్యా బృహన్నలాః॥ 4-72-6 (31424)
తస్య హి మహాబాహోర్వ్రతం నిత్యం మహాత్మనః।
యో మమాంగే వ్రణం కుర్యాచ్ఛోణితం వా ప్రదర్శయేత్।
అన్యత్ర సంగ్రామగతాన్న స జీవేత్కథంచన ॥ 4-72-7 (31425)
వ్యక్తం భృసం సుసంక్రుద్ధో మాం దృష్ట్వైవ సశోణితం।
విరాటమిహ సామాత్యం హన్యాత్సబలావాహనం ॥ 4-72-8 (31426)
ఇంద్రం వాపి కుబేరం వా యమం వా వరుణం తథా।
మమ శోణితకర్తారం మృద్గీయాత్కిం పునర్నరం ॥ 4-72-9 (31427)
క్షణమాత్రం తు తత్రైవ ద్వారి తిష్ఠతు వీర్యవాన్ ।
ఇతి ప్రోవాచ ధర్మాత్మా యుధిష్ఠిర ఉదారధీః ॥ 4-72-10 (31428)
ఇత్యుక్త్వా క్షమయా యుక్తో ధర్మరాజో ఘృణాన్వితః।
సభాయాం సహ మాత్స్యేన తూష్ణీముపవివేశ హ ॥ 4-72-11 (31429)
తతో రాజసుతో జ్యేష్ఠః ప్రావిశత్పృథివీంజయః।
వవందే స పితుః పాదౌ కంకం చాప్యుపతిష్ఠత ॥ 4-72-12 (31430)
పశ్యన్యుధిష్ఠిరం దృష్ట్యా వక్రయా చరణౌ పితుః।
అభివాద్య తతో దృష్ట్వా కంకస్య రుధిరప్లుతం ।
హృదయేఽదహ్యత తదా మృత్యుగ్రస్త ఇవోత్తరః ॥ 4-72-13 (31431)
తతో రుధిరసిక్తాంగమనేకాగ్రమనాగసం।
భూమావేకాంత ఆసీనం సైరంధ్ర్యా సముపాసితం।
తతః పప్రచ్ఛ రాజానం త్వరమాణ ఇవోత్తరః ॥ 4-72-14 (31432)
కేనాయం తాడితః కంకః కేన పాపమిదం కృతం।
కో వా జిగమిషుర్మృత్యుం కేన స్పృష్టః పదోరగః ॥ 4-72-15 (31433)
శ్రోత్రియో బ్రాహ్మణశ్రేష్ఠ ఇంద్రాసనరతిక్షమః।
పూజనీయోఽభివాద్యశ్చ న ప్రబాధ్యోఽయమీదృశః ॥ 4-72-16 (31434)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-72-17x (3289)
స పుత్రస్య వచః శ్రుత్వా విరాటో రాష్ట్రవర్ధనః।
ప్రత్యువాచోత్తరం వాక్యం సాధ్వసాద్ధ్వస్తమానసః ॥ 4-72-17 (31435)
పుత్ర తే విజయం శ్రుత్వా ప్రహృష్టోఽహం ముదా భృశం।
అక్షక్రీడనయాఽనేన కాలక్షేపమకారిషం ॥ 4-72-18 (31436)
తత్రాజయత్కురూన్సర్వానుత్తరో రాష్ట్రవర్ధనః।
ఇత్యుక్తం హి మయా పుత్ర నేతి కంకో బృహన్నలా।
అజయత్సా కురూన్సర్వానితి మామబ్రవీన్ముహుః ॥ 4-72-19 (31437)
ప్రశంసితే మయా పుత్ర విజయే తవ విశ్రుతే।
బృహన్నలాయా విజయం కంకోఽస్తువత వై రుషా ॥ 4-72-20 (31438)
మయా ప్రశస్యమానే తు త్వయి పండం ప్రశంసతి।
బృహన్నలాప్రశంసాభిరభ్యసూయమహం తదా।
తాడితోఽయం మయా పుత్ర దురాత్మా శత్రుపక్షకృత్ ॥ 4-72-21 (31439)
తాడితోఽయం యతిః కంక ఇత్యుక్తం తద్వచోత్తరః।
శ్రుత్వా పితుర్భృశం క్రుద్ధః పితరం వాక్యమబ్రవీత్ ॥ 4-72-22 (31440)
అకార్యం తే కృతం రాజన్క్షిప్రమేష ప్రసాద్యతాం।
మా త్వా బ్రహ్మవిషం ఘోరం సమూలముపనిర్దహేత్ ॥ 4-72-23 (31441)
యావన్న క్షయమాయాతి కులం సర్వమశేషనః।
స్ఫీతం వృద్ధం చ మాత్స్యానామయం తావత్ప్రసాద్యతాం ॥ 4-72-24 (31442)
ప్రణంయ పాదయోరస్య దండవత్క్షితిమండలే ।
ప్రగృహ్య పాదౌ పాణిభ్యామయం తావత్ప్రసాద్యతాం ॥ 4-72-25 (31443)
దక్షేణ పాణినా స్పృష్ట్వా శపే త్వాం క్షపితం మయా।
ఇతి యావద్వదేత్కఙ్ అయం తావత్ప్రసాద్యతాం ॥ 4-72-26 (31444)
స పుత్రస్య వచః శ్రుత్వా విరాటః సాధ్వసాకులః।
క్షమయామాస కౌంతేయం ఛన్నం బ్రాహ్మణవర్చసా ॥ 4-72-27 (31445)
క్షమయంతం తు రాజానం పాండవః ప్రత్యభాషత।
చిరం క్షాంతం మయా రాజన్మన్యుర్మమ న విద్యతే ॥ 4-72-28 (31446)
యది స్మ తత్పతేద్భూమౌ రుధిరం మమ పార్థివ ।
సరాష్ట్రస్త్వమిహోచ్ఛేదమాపద్యేథా నరర్షభ ॥ 4-72-29 (31447)
న దూషయామి రాజేంద్ర యస్తు హన్యాదదూషకం।
ఫలం తస్య మహారాజ క్షిప్రం దారుణమాప్నుయాత్ ॥ 4-72-30 (31448)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-72-31x (3290)
శోణితే తు వ్యతిక్రాంతే ప్రవివేశ బృహన్నలా।
అభివాద్య మహారాజం కంకం చాప్యుపతిష్ఠత ॥ 4-72-31 (31449)
క్షమయిత్వా తు కౌరవ్యం రణాదుత్తరమాగతం ।
పరిష్వజ్య దృఢం రాజా ప్రవేశ్య భవనోత్తమం।
ప్రశశంస తతో మాత్స్యః శృణ్వతః సవ్యసాచినః ॥ 4-72-32 (31450)
విరాట ఉవాచ। 4-72-33x (3291)
త్వయా దాయాదవానస్మి కైకేయీనందివర్ధన।
త్వయా మే సదృశః పుత్రో న భూతో న భవిష్యతి ॥ 4-72-33 (31451)
పదం పదసహస్రేణ యశ్చరన్నాపరాధ్నుయాత్।
తేన కర్ణేన తే తాత కథమాసీత్సమాగమః ॥ 4-72-34 (31452)
రణే యం ప్రేక్ష్య సీదంతి హృతవీర్యపరాక్రమాః।
కృపేన తేన తే తాత కథమాసీత్సమాగమః ॥ 4-72-35 (31453)
యస్య తద్విశ్రుతం లోకే మహద్వృత్తమనుత్తమం ।
పితుః కృతే కృతం ఘోరం బ్రహ్మచర్యమనుత్తమం ॥ 4-72-36 (31454)
యోఽయోధీత్సమరే రామం జామదగ్న్యం ప్రతాపినం।
భీష్మోసౌ పురుషవ్యాఘ్ర న చ యుద్ధే పరాజితః ॥ 4-72-37 (31455)
పరాక్రమీ చ దుర్ధర్షో విద్వాఞ్శూరో జితేంద్రియః।
దృఢవేధీ క్షిప్రకారీ విశ్రుతః సర్వకర్మసు ॥ 4-72-38 (31456)
తేన తే సహ భీష్మేణ కురువృద్ధేన సంయుగే ।
యుద్ధమాసీత్కథం తాత సర్వమేతద్బ్రవీహి మే ॥ 4-72-39 (31457)
పర్వతం యో వినిర్భింద్యాద్రాజపుత్రో వరేషుభిః।
దుర్యోధనేన తే తాత కథమాసీత్సమాగమః ॥ 4-72-40 (31458)
ఆచార్యో వృష్ణిరీరాణాం పాంచాలానాం చ యః ప్రభుః।
కురూణాం పాండవానాం చ సర్వక్షత్రస్య యో గురుః ॥ 4-72-41 (31459)
సర్వశస్త్రభృతాం శ్రేష్ఠః సర్వలోకేషు విశ్రుతః।
తేన ద్రోణేన తే తాత కథమాసీత్సమాగమః ॥ 4-72-42 (31460)
ఆచార్యపుత్రో యః శూరో ద్రోణాదనవమో రణే।
తేన వీరేణ తే తాత కథమాసీత్సమాగమః ॥ 4-72-43 (31461)
సర్వే చైవ మహావీర్యా ధార్తరాష్ట్రః మహారథాః ।
తైస్తైర్వీరైశ్చ తే తాత కథమాసీత్సమాగమః ॥ 4-72-44 (31462)
ఉత్తర ఉవాచ। 4-72-45x (3292)
న మయా నిర్జితా గావో న మయా కురవో జితాః।
కృతం చ కర్మ తత్సర్వం దేవపుత్రేణ కేనచిత్ ॥ 4-72-45 (31463)
స హి భీతం ద్రవంతం మాం భీష్మద్రోణముఖాన్కురూన్।
దృష్ట్వా విషణ్ణం సంగ్రామే దేవపుత్రో న్యవారయత్ ॥ 4-72-46 (31464)
స హి తిష్ఠన్రథోపస్థే వజ్రపాణినిభో యువా।
తేన తే నిర్జితా గావస్తేన తే కురవో జితాః॥ 4-72-47 (31465)
తస్య తత్కర్మ వీరస్య న మయా తాత తత్కృతం ।
స హి శారద్వతం ద్రోణం ద్రోణపుత్రం చ వీర్యవాన్ ।ట
సూతపుత్రం చ భీష్మం చ చకార విముఖాఞ్శరైః ॥ 4-72-48 (31466)
దుర్యోదనం చ సమరే ప్రభిన్నమివ కుంజరం।
ప్రభగ్నమబ్రవీద్భీతం రాజపుత్రం మహాబలం ॥ 4-72-49 (31467)
న హాస్తినపురే త్రాణం తవ పశ్యామి కించన।
న హాస్తినపురే భోగా భోక్తుం శక్యాః పలాయతా ॥ 4-72-50 (31468)
వ్యాయామేన పరీప్సస్వ జీవితం కౌరవాత్మజ ।
న మోక్ష్యసే పలాయంస్త్వం లోకే యుద్ధమనా భవ।
పృథివీం భోక్ష్యసే జిత్వా హతో వా స్వర్గమాప్స్యసి ॥ 4-72-51 (31469)
స నివృత్తో నరవ్యాఘ్రో ముంచన్వజ్రనిభాఞ్శరాన్।
సచివైః సంవృతో రాజా భీష్మద్రోణకృపాదిభిః ।
తతో మే రోమహర్షోఽభూదూరుస్తంభశ్చ మేఽభవత్ ॥ 4-72-52 (31470)
యదభూద్ధనసంకాశమనీకం వ్యధమచ్ఛరైః।
తత్ప్రపుద్య రథానీకం సింహదర్పసమో యువా।
తాన్కురుంద్రావయద్రాజన్రణే నాగ ఇవ శ్వసన్ ॥ 4-72-53 (31471)
ఏకేన తేన శూరేణ షడ్రథాః పరినిర్జితాః ।
శార్దూలేనేవ మత్తేన మృగాస్తృణచరా యథా ॥ 4-72-54 (31472)
హయానాం చ గజానాం చ శూరాణాం చ ధనుష్మతాం।
నిహతాని సహస్రాణి భగ్నా చ కురువాహినీ ॥ 4-72-55 (31473)
సూతపుత్రం శతైర్విద్ధ్వా హయాన్హత్వా మహారథః ।
అస్త్రేణ మోహయిత్వా తం రక్తవస్త్రం సమాదదే ॥ 4-72-56 (31474)
చతుర్భిః పునరానర్చ్ఛద్భీష్మం శాంతనవం శరైః।
స తం విద్ధ్వా హయాంశ్చాశు నాస్య వస్త్రం సమాదదే ॥ 4-72-57 (31475)
దుర్యోధనం చ బలవాన్బాణైర్వివ్యాధ సప్తభిః।
తం స విద్ధ్వా హయాంశ్చాస్య పీతవస్త్రం సమాదదే ॥ 4-72-58 (31476)
ద్రోణం కృపం చ బలవాన్సోమదత్తం జయద్రథం।
భూరిశ్రవసమింద్రాభం శకునిం చ మహారథం ॥ 4-72-59 (31477)
త్రిభిస్త్రిభిః స విద్ధ్వా తు దుఃశాసనముఖానపి।
వివిధాని చ వస్త్రాణి మహార్హాణ్యాజహార సః ॥ 4-72-60 (31478)
ద్వాభ్యాం శరాభ్యాం విద్ధ్వాఽథ తథాఽఽచార్యసుతం రణే।
చాపం ఛిత్త్వా వికర్ణస్య నీలే చాదత్త వాససీ ॥ 4-72-61 (31479)
విరాట ఉవాచ। 4-72-62x (3293)
క్వ స వీరో మహాబాహుర్దేవపుత్రో మహాయశాః।
యో మమామోచయత్పుత్రం కురుభిర్గ్రస్తమాహవే॥ 4-72-62 (31480)
ఇచ్ఛామి తమమిత్రఘ్నం దుష్టుమర్చితుమేవ చ।
యేన మే త్వం చ గావశ్చ మోక్షితా దేవసూనునా ॥ 4-72-63 (31481)
తస్మై దాస్యామి తాం పుత్రీం గ్రామాంశ్చైవ తు హాటకాన్।
స్ఫురితం కటిసూత్రం చ స్త్రీసహస్రశతాని చ ॥ 4-72-64 (31482)
ఉత్తర ఉవాచ। 4-72-65x (3294)
అంతర్ధానం గతస్తాత దేవపుత్రః ప్రతాపవాన్।
అద్య శ్వో వా పరశ్వో వా మన్యే ప్రాదుర్భవిష్యతి ॥ 4-72-65 (31483)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-72-66x (3295)
ఏవమాఖ్యాయమానస్తు ఛన్నం సత్రేణ పాండవం।
వసంతం తం తు నాజ్ఞాసీద్విరాటః పార్థమర్జునం ॥ 4-72-66 (31484)
తతః పార్థోఽభ్యనుజ్ఞాతో విరాటేన మహాత్మనా।
సహ పుత్రేణ మాత్స్యస్య మంత్రయిత్వా ధనంజయః ॥ 4-72-67 (31485)
ఇత్యేవం బ్రూహి రాజానం విరాటం సముపస్థితం।
ఇత్యుక్త్వా సహసా పార్థః ప్రవిశ్యాంతఃపురం శుభం।
దదౌ వస్త్రాణి రంతాని విరాటదుహితుః స్వయం ॥ 4-72-68 (31486)
ఉత్తరా తు మహార్హాణి వస్త్రాణ్యాభరణాని చ।
ప్రగృహ్య తాని సర్వాణి ప్రీతా సానుచరాఽభవత్ ॥ ॥ 4-72-69 (31487)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే విరాటపర్వణి గోగ్రహణపర్వణి ద్విసప్తతితమోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Footnotes
4-72-5 క్షత్తారం సారథిం ॥ 5 । 4-72-6 కర్ణ ఉపాజపత్ కర్ణే ఇతి చ్ఛేదః ॥ 6 ॥ 4-72-7 మమాంగ ఇతి మమ యుధిష్ఠిరస్య । సంగ్రామాయ గతాత్ గమనాత్॥ 7 ॥ 4-72-13 రుధిరప్లుతం రుధిరత్రావం ॥ 13 ॥ 4-72-14 అనేకాగ్రం వ్యగ్రం । యుధిష్ఠిరం దృష్ట్వా రాజానం పప్రచ్ఛేత్యన్వయః ॥ 14 ॥ 4-72- 22 తద్వచః ఇతి చ్ఛేదః సంధిరార్షః ॥ 22 ॥ 4-72-30 తస్యేతి। స ఇతి శేషః। స హంతా తస్య స్వకృతహననస్య ॥ 30 । 4-72-31 ఉపతిష్ఠత ఉపాతిష్ఠత అసేవత ॥ 31 ॥ 4-72- 33 దాయాదవాన్పుత్రవాన్ ॥ 33 । 4-72-34 పదసహస్రేణ లక్ష్యసహస్రార్థం । హేత్వర్థే తృతీయా। యుగపత్సహస్రలక్ష్యాణి వేద్ధుమిత్యర్థః। చరన్ బాణైః । పదం ఏకమపి లక్ష్యం నాపరాధ్నుయాత్ లక్ష్యాత్ చ్యుతసాయకో న భవేదిత్యర్థః ॥ 34 ॥ 4-72-47 తిష్ఠన్ అయుధ్యతేతి శేషః ॥ 47 ॥ 4-72-52 స నివృత్తోఽభూదిత్యన్వయః ॥ 52 ॥ 4-72-53 సింహేన దర్పే రామః । ద్రావయత్ .........॥ 53 ॥ 4-72-54 తృణచరాస్తృణభక్షకాః ॥ 54 ॥ 4-72-66 సత్రేణ వేషాంతరేణ ॥ 66 ॥ 4-72-68 శ్వ ఇతో బ్రూహి రాజానం విరాట......చేతి శo పాఠః ॥ 68 ॥విరాటపర్వ - అధ్యాయ 073
॥ శ్రీః ॥
4.73. అధ్యాయః 073
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
భీమార్జునాదిభీ రాత్రౌ యుధిష్ఠిరసమీపగమనం ॥ 1 ॥ యుధిష్ఠిరేణ సహర్షం స్వానభిభాషణే అర్జునేన భీమంప్రతి తత్కారణప్రశ్నః ॥ 2 ॥ యుధిష్ఠిరేణ తం ప్రతి విరాటేనాక్షతాడనస్య తత్కారణత్వకథనం ॥ 3 ॥ భీమాదిభిః క్రోధాద్విరాటవధాధ్యవసాయే యుధిష్ఠిరేణ హేతుకథనేన తత్ప్రతిషేధనం ॥ 4 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-73-0 (31488)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-73-0x (3296)
ప్రదాయ వస్త్రాణి కిరీటమాలీ
విరాటగేహే ముదితః సఖీభ్యః ।
కృత్వా మహర్తర్మ తదాఽఽజిమధ్యే
దిదృక్షయా సోఽభిజగామ పార్థం ॥ 4-73-1 (31489)
తం ప్రేక్షమాణస్త్వథ ధర్మరాజం
పప్రచ్ఛ పార్థోఽథ స భీమసేనం।
కిం ధర్మరాజో హి యథాపురం మాం
ముఖం ప్రతిచ్ఛాద్య న చాహ కించిత్ ॥ 4-73-2 (31490)
తమేవముక్త్వా పరిశంకమానం
దృష్ట్వాఽర్జునం భీమసేనం చ రాజా।
తదాఽబ్రవీత్తావభివీక్ష్య రాజ-
న్యుధిష్ఠిరస్తత్పరిమృజ్య రక్తం ॥ 4-73-3 (31491)
దురాత్మనా త్వయ్యభిపూజ్యమానే
విరాటరాజ్ఞాఽభిహతోఽస్మి పార్థ ।
తస్మాత్ప్రహారాద్రుధిరస్య బిందూ-
న్పశ్యన్న చేమే పృథివీం స్పృశేయుః ।
ఇతి ప్రతిచ్ఛాద్య ముఖం తతోఽహం
మన్యుం నియచ్ఛన్నుపవిష్ట ఆసం ॥ 4-73-4 (31492)
శుభార్హ రాష్ట్రం న ఖిలీకృతం భవే-
ద్వయం తు యస్మిన్సుఖినోఽభవామ।
క్రుద్ధే తు వీరే త్వయి చాప్రతీతే
రాజా విరాటో న లభేత శర్మ ॥ 4-73-5 (31493)
అజానతా తేన చ శౌర్యమాజౌ
ఛన్నస్య సత్రేణ బలం చ పార్థ।
ఇదం విరాటేన మయి ప్రయుక్తం
త్వాం వీక్షమాణో న గతోస్మి హర్షం ॥ 4-73-6 (31494)
వైశంపాయన ఉవాచ 4-73-7x (3297)
తేనాప్రమేయేన మహాబలేన
తస్మింస్తథోక్తే శమమాస్థితేన।
తం భీమసేనో బలవానమర్షీ
ధనంజయం క్రుద్ధమువాచ వాక్యం ॥ 4-73-7 (31495)
న పార్థ నిత్యం క్షమకాలమాహ
బృహస్పతిర్జ్ఞానవతాం వరిష్ఠః ।
క్షమీహ సర్వైః పరిభూయతేసౌ
యథా భుడంగో విషవీర్యహీనః ॥ 4-73-8 (31496)
విరాటమద్యైవ నిహత్య శీఘ్రం
సపుత్రపౌత్రం సకులం ససైన్యం।
యోక్ష్యామహే ధర్మసుతం చ రాజ్యే
అద్యైవ శీఘ్రం త్వరిరేష మాత్స్యః ॥ 4-73-9 (31497)
అనేన పాంచాలసుతాఽథ కృష్ణా
ఉపేక్షితా కీచకేనాభియుక్తా।
తస్మాదయం నార్హతి రాజశబ్దం
రాజా భవ త్వం నృప పార్థవీర్యాత్॥ 4-73-10 (31498)
రాజా కురూణాం చ యుధిష్ఠిరోఽయం
మాత్స్యేషు రాజా భవతు ప్రవీరః
తం మాత్స్యదేహం శతధా భినద్మి
పూర్ణోదకం కుంభమివాశ్మనీహ ॥ 4-73-11 (31499)
అర్జున ఉవాచ। 4-73-12x (3298)
భవతః క్షమయా రాజంత్సర్వే దోషాశ్చ నోఽభవన్।
తం మాత్స్యం సబలం హత్వా సపుత్రజ్ఞాతిబాంధవం।
పశ్చాచ్చైవ కురూన్సర్వాన్హనిష్యామి న సంశయః ॥ 4-73-12 (31500)
భీమసేనశ్చ యే చాన్యే తథైవేతి తమబ్రువన్ ॥ 4-73-13 (31501)
తమబ్రవీద్ధర్మసుతో మహాత్మా
క్షమీ వదాన్యః కుపితం చ భీమం।
న ప్రత్యుపస్థాస్యతి చేత్సదారః
ప్రసాదనే సంయగథాస్తు వధ్యః ॥ 4-73-14 (31502)
న హంతవ్యో దురాత్మాఽయం విరాటశ్చాపి తేఽర్జున ॥ 4-73-15 (31503)
శ్వః ప్రభాతే ప్రవేక్ష్యామః సభాం సింహాసనేష్వపి।
రాజవేషేణ సంయుక్తాః స్థానమస్వ స్వలంకృతాః ॥ 4-73-16 (31504)
విరాటో యది తత్రస్థాన్రాజాలంకారశోభితాన్।
రాజలక్షణసంపన్నాన్యది తత్ర న మంస్యతే।
పశ్చాద్ధన్యామహే పార్థ విరాటం సహబాంధవం ॥ 4-73-17 (31505)
ఇతికర్తవ్యతాం సర్వే మంత్రయిత్వా తు పాండవాః।
న్యవసంశ్చైవ తాం రాత్రిం ధర్మజ్ఞా ధర్మవత్సలాః ॥ 4-73-18 (31506)
సహపుత్రేణ మాత్స్యః స సంప్రహృష్టో నరాధిపః ।
తాం రాత్రిమవసత్ప్రీతః సంప్రహృష్టేన చేతసా ॥ ॥ 4-73-19 (31507)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే విరాటపర్వణి గోగ్రహణపర్వణి త్రిసప్తతితమోఽధ్యాయః ॥
విరాటపర్వ - అధ్యాయ 074
॥ శ్రీః ॥
4.74. అధ్యాయః 074
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
కురువిజయదినాత్పరేద్యుః ప్రభాతే యుధిష్ఠిరాదిభీ రాజలక్షణధారణేన సింహాసనాదిషూపవేశనం ॥ 1 ॥ తతః సహోత్తరేణ సభామాగతవతా విరాటేన యుధిష్ఠిరంప్రతి రాజాసనోపవేశనాక్షేపః ॥ 2 ॥ అర్జునేన తంప్రతి యుధిష్ఠిరస్య యాథాతథ్యకథనేన తదీయగుణానువర్ణనపూర్వకం తస్య రాజాసనారోహణార్హత్వప్రతిపాదనం ॥ 3 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
వైశంపాయన ఉవాచ।
తతో ద్వితీయే దివసే భ్రాతరః పంచ పాండవాః।
స్నాతాః శుక్లాంబరధరాః సర్వే సుచరితవ్రతాః ॥ 4-74-1 (31508)
యుధిష్ఠిరం పురస్కృత్య సర్వాభరణభూషితాః।
అభిపన్నా మహాభాగా భ్రాజమానా మహారథాః ॥ 4-74-2 (31509)
విరాటస్య సభాం ప్రాప్య భూమిపాలాసనేషు తే ।
నిషేదుః పావకప్రఖ్యాః సత్రే ధిష్ణ్యేష్వివాగ్నయః ॥ 4-74-3 (31510)
తేషు తత్రోపవిష్టేషు విరాటః పృథివీపతిః।
తస్యాం రాత్ర్యాం వ్యతీతాయాం ప్రాతఃకృత్యం సమాప్య చ ॥ 4-74-4 (31511)
గోసువర్ణాదికం దత్త్వా బ్రాహ్మణేభ్యో యథావిధి ।
ఆజగామ సభాం రాజా ఉత్తరేణ సహ ప్రభో ॥ 4-74-5 (31512)
స తాందృష్ట్వా మహాసత్వాంజ్వలతః పావకానివ।
రాజవేషానుపాదాయ పార్థివో విస్మితోఽభవత్। 4-74-6 (31513)
కిమిదం కో విధిస్త్వేష భయార్త ఇవ పార్థివః।
పురుషప్రవరాందృష్ట్వా విషాదమగమన్నృపః ॥ 4-74-7 (31514)
అథ మాత్స్యోఽబ్రవీత్కంఖం దేవరాజమివ స్థితం ।
మరుద్గణైరుపాసీనం త్రిదశానామివేశ్వరం ॥ 4-74-8 (31515)
స కిలాక్షనివాపస్త్వం సభాస్తారో మయా కృతః।
అథ రాజాసనే కస్మాదుపవిష్టోఽస్యలంకృతః ॥ 4-74-9 (31516)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-74-10x (3299)
పరిహాసేచ్ఛయా రాజ్ఞో విరాటస్య నిశంయ తత్।
స్మయమానోఽబ్రవీద్వాక్యమర్జునః పరవీరహా ॥ 4-74-10 (31517)
ఇంద్రస్యార్ధాసనం రాజన్నయమారోఢుమర్హతి।
బ్రహ్మణ్యః శ్రుతవాంస్త్యాగీ సర్వలోకాభిపూజితః ॥ 4-74-11 (31518)
ఏష విగ్రహవాంధర్మ ఏష వీర్యవతాం వరః।
ఏష బుద్ధ్యాధికో లోకే తపసాం చ పరాయణం ॥ 4-74-12 (31519)
ఏషోఽస్త్రం వివిధం వేత్తి త్రైలోక్యే సచరాచరే।
న చైవాన్యః పుమాన్వేత్తి న వేత్స్యతి కదాచన ॥ 4-74-13 (31520)
న దేవా నాసురాః కేచిన్న మనుష్యా న రాక్షసాః।
గంధర్వయక్షప్రవరాః సకిన్నరమహోరగాః ॥ 4-74-14 (31521)
దీర్ఘదర్శీ మహాతేజాః పారైజానపదప్రియః।
పాండవానామతిరథో యజ్ఞధర్మపరో వశీ ॥ 4-74-15 (31522)
మహర్షికల్పో రాజర్షిః సర్వలోకేషు విశ్రుతః ।
బలవాంధృతిమాందక్షః సత్యవాదీ జితేంద్రియః ॥ 4-74-16 (31523)
ధనైశ్చ సంచయైశ్చైవ శక్రవైశ్రవణోపమః ।
యథా మనుర్మహాతేజా లోకానాం పరిరక్షితా ।
ఏవమేవ మహాతేజాః ప్రజానుగ్రహకారకః ॥ 4-74-17 (31524)
అయం కురూణామృషభః కుంతీపుత్రో యుధిష్ఠిరః ।
యస్య కీర్తిః స్థితా లోకే సూర్యస్యేవోద్యతః ప్రభా ॥ 4-74-18 (31525)
సంసరంతి దిశః సర్వా యశసోస్య గభస్తయః ।
ఉదితస్యేవ సూర్యస్య తేజసోఽనుగభస్తయః ॥ 4-74-19 (31526)
ఏనం త్రింశత్సహస్రాణి కుంజరాణాం తరస్వినాం ।
అన్వయుః పృష్ఠతో రాజన్యావదధ్యావసత్కురూన్ ॥ 4-74-20 (31527)
త్రింశచ్చైవ సహస్రాణి రథానాం రథినాం వరం।
సదశ్వైరుపసంపన్నాః పృష్ఠతోఽనుయయుస్తదా ॥ 4-74-21 (31528)
వాజినాం చ శతం రాజంత్సహస్రాణ్యయుతాని చ।
ఇమమష్టశతం సూతాః సుమృష్టమణికుండలాః।
తుష్టువుర్మాగధైః సార్ధం పురా శక్రమివర్షయః ॥ 4-74-22 (31529)
ఇమం నిత్యపుమాతిష్ఠన్కురవః కింకరాస్తదా।
సర్వే చ నృప రాజానం ధనేశ్వరమివామరాః ॥ 4-74-23 (31530)
ఏష సర్వాన్మహీపాలాన్కరమాహారయత్తదా।
వైశ్యానివ మహారాజ వివశాన్స్వవశానపి ॥ 4-74-24 (31531)
అష్టాశీతిసహస్రాణి స్నాతకానాం మహాత్మనాం।
ఉపజీవంతి రాజానమేనం సుచరితవ్రతాః ॥ 4-74-25 (31532)
ఏష వృద్ధాననాథాంశ్చ వ్యంగాన్పంగూశ్చం వామనాన్ ।
పుత్రవత్పాలయామాస ప్రజాధర్మేణ చాభిభూః ॥ 4-74-26 (31533)
ఏష ధర్మే దమే చైవ దానే సత్యే రతః సదా।
మహాప్రసాదో బ్రహ్మణ్యః సత్యవాదీ చ పార్థివః ॥ 4-74-27 (31534)
శ్రీమత్సంపత్ప్రభావేన తప్యతే యస్య కౌరవః ।
రగణః సహ కర్ణేన సౌబలేన చ వీర్యవాన్ ॥ 4-74-28 (31535)
గుణా న శక్యాః సంఖ్యాతుమేతస్యైవ నరేశ్వర।
ఏష ధర్మపరో నిత్యమనృశంసః సుశీలవాన్ ॥ 4-74-29 (31536)
ఏవం యుక్తో మహారాజా పాండవః పురుషర్షభః ।
కథం నార్హతి రాజార్హమాసనం పృథివీపతిః ॥ ॥ 4-74-30 (31537)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే విరాటపర్వణి వైవాహికపర్వణి చతుఃసప్తతితమోఽధ్యాయః ॥
విరాటపర్వ - అధ్యాయ 075
॥ శ్రీః ॥
4.75. అధ్యాయః 075
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
అర్జునేన విరాటప్రశ్నాద్వలలాదీనాం భీమసేనాదిత్వకథనం ॥ 1 ॥ ఉత్తరేణ విరాటంప్రతి తత్తల్లక్షణాభిధానపూర్వకం యుధిష్ఠిరాదీనాం నిర్దేశః ॥ 2 ॥ తథాఽర్జునపరాక్రమవర్ణనం ॥ 3 ॥ తతో విరాటేన సప్రణామం యుధిష్ఠిరాదిప్రసాదనం ॥ 4 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-75-0 (31538)
విరాట ఉవాచ। 4-75-0x (3300)
యద్యేష రాజా కౌరవ్యః కుంతీపుత్రో యుధిష్ఠిరః।
కతమోఽస్యార్జునో భ్రాతా భీమశ్చ కతమో బలీ ॥ 4-75-1 (31539)
నకులః సహదేవో వా ద్రౌపదీ వా యశస్వినీ ।
యదా హ్యక్షైర్జితా హ్యేతే నాంతరా శ్రూయతే కథా ॥ 4-75-2 (31540)
అర్జున ఉవాచ। 4-75-3x (3301)
య ఏష బలలోఽభూత్తే సూపకారశ్చ తే నృప।
ఏష భీమో మహాభాగ భీమవేగపరాక్రమః ॥ 4-75-3 (31541)
ఏష క్రోధవశాన్హత్వా పర్వతే గంధమాదనే।
సౌగంధికాని పుష్పాణి కృష్ణార్థే సముపానయత్ ॥ 4-75-4 (31542)
గంధర్వ ఏష వై హంతా కీచకానాం దురాత్మనాం।
వ్యాఘ్రానృక్షాన్గజాంశ్చైవ హతవాంశ్చ పురే తవ ॥ 4-75-5 (31543)
హిడింబం చ బకం చైవ కిర్మీరం చ జటాసురం।
హత్వా నిష్కంటకం చక్రే అరణ్యం సర్వతః శుభం ॥ 4-75-6 (31544)
యశ్చాసీదశ్వబంధస్తే నకులోఽయం పరంతప।
గోసంఖ్యః సహదేవశ్చ మాద్రీపుత్రౌ మహాబలౌ ॥ 4-75-7 (31545)
శృంగారవేషారణౌ రూపవంతౌ మనస్వినౌ ।
నానారథసహస్రాణాం సమర్థౌ భరతర్షభౌ ॥ 4-75-8 (31546)
ఏషా పద్మపలాశాక్షీ సుమధ్యా చారుహాసినీ ।
సైరంధ్రీ ద్రౌపదీ రాజన్యకృతే కీచకా హతాః ॥ 4-75-9 (31547)
ద్రుపదస్య ప్రియా పుత్రీ ధృష్ట్యుంనస్య చానుజా ।
అగ్నికుండాత్సముద్భూతా ద్రౌపదీ త్వవగంయతాం ॥ 4-75-10 (31548)
భీమ ఉవాచ। 4-75-11x (3302)
అస్త్రజ్ఞో దుర్లభః కశ్చిత్కేవలం పృథివీమను।
ధనుర్భృతామతిశ్రేష్ఠః కౌంతేయోయం ధనంజయః ॥ 4-75-11 (31549)
ఏతేన ఖాండవం తస్య హ్యకామస్య శతక్రతోః।
దగ్ధం నాగవనం చైవ సహ నాగైర్నరాధిప ॥ 4-75-12 (31550)
వర్షం చ శరవర్షేణ వారితం దుర్జయేన వై।
కరమాహారితాః సర్వే పార్థివాః పృథివీతలే ॥ 4-75-13 (31551)
స్త్రీవేషం కృతవానేష తవ రాజన్నివేశనే।
బృహన్నలేతి యామాహురర్జునం జయతాంవరం ॥ 4-75-14 (31552)
ఉషితాఃస్మ సుఖం సర్వే తవ రాజన్నివేశనే।
అజ్ఞాతవాసే నిభృతా గర్భవాస ఇవ ప్రజాః ॥ 4-75-15 (31553)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-75-16x (3303)
యదాఽర్జునేన తే వీరాః కథితాః పంచ పాండవాః।
పునరేవ చ తాన్పార్థాందర్శయామాస చోత్తరః ॥ 4-75-16 (31554)
ఉత్తర ఉవాచ। 4-75-17x (3304)
య ఏష జాంబూనదశుద్ధగౌర-
తనుర్మహాన్సింహ ఇవ ప్రవద్ధః ।
ప్రచండఘోణః పృథుదీర్ఘనేత్ర-
స్తాంరాయతాక్షః కురురాజ ఏషః ॥ 4-75-17 (31555)
అయం పునర్మత్తగజేంద్రగామీ
ప్రతప్తచామీకరశుద్ధగౌరః।
పృథ్వాయతాంసో గురుదీర్ఘబాహు-
ర్వృకోదరః పశ్యత పశ్యతైనం॥ 4-75-18 (31556)
యస్త్వేవ పార్శ్వేఽస్య మహాధనుష్మా-
ఞ్శ్యామో యువా వారణయూథపోపమః ।
సింహోన్నతాంసో గజరాజగామీ
పద్మాయతాక్షోఽర్జున ఏష వీరః ॥ 4-75-19 (31557)
రాజ్ఞః సమీపే పురుషోత్తమౌ తు
యమావిమౌ విష్ణుమహేంద్రకలౌ।
మనుష్యలోకే సకలే సమోఽస్తి
యయోర్న రూపే న బలే న శీలే॥ 4-75-20 (31558)
ఆభ్యాం తు పార్శ్వే కనకోత్తమాంగీ
యైషా ప్రభా మూర్తిమతీవ గౌరీ।
నీలోత్పలాభా సురదేవతేవ
కృష్ణా స్థితా మూర్తిమతీవ లక్ష్మీః ॥ 4-75-21 (31559)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-75-22x (3305)
ఏవం నివేద్య తాన్పార్థాన్పాండవాన్పంచ భూపతేః।
తతోఽర్జునస్య వైరాటిః కథయామాస విక్రమం ॥ 4-75-22 (31560)
అయం స ద్విషతాం మధ్యే మృగాణామివ కేసరీ।
అచరద్రథబృందేషు నిఘ్నంస్తేషాం పరావరాన్ ॥ 4-75-23 (31561)
అనేన విద్ధా మాతంగా మహామేఘోపమాస్తదా।
హిరణ్యకక్ష్యాః సంగ్రామే దంతాభ్యామగమన్మహీం 4-75-24 (31562)
అనేన విజితా గావో నిర్జితాః కురవో యుధి।
అస్య శంఖస్య శబ్దేన కర్ణౌ మే బధిరీకృతౌ॥ 4-75-25 (31563)
జాయతే రోమర్షో మే సంస్మృత్యాస్య ధనుర్ధ్వనిం।
ధ్వజస్య వానరం భూతైరాక్రోశంతం సహానుగైః ॥ 4-75-26 (31564)
నాదదానం శరాన్ఘోరాన్న ముంచంతం శరోత్కరాన్।
న కార్ముకం వికర్షంతమేనం పశ్యామి సంయుగే ॥ 4-75-27 (31565)
ఏతద్ధనుఃప్రముక్తాశ్చ శరాః పుంఖానుపుంఖినః ।
నాలక్ష్యేషు రణే పేతుర్నారాచా రక్తభోజనాః ॥ 4-75-28 (31566)
తీక్ష్ణనారాచసంకృత్తశిరోబాహూరువక్షసాం।
కలేబరాణి దృశ్యంతే యోధానాం సాశ్వసాదినాం ॥ 4-75-29 (31567)
అనేన తటినీ తత్ర శోణితాంబుప్రవాహినీ।
ప్రవర్తితా భీమరూపా యాం స్మృత్వాఽద్యాపి మే మనః।
ప్రకంపతే చండవాయుకంపితా కదలీ యథా ॥ 4-75-30 (31568)
అనేన రాజన్వీరేణ భీష్మద్రోణముఖా రథాః।
దుర్యోధనేన సహితా నిర్జితా భీమకర్మణా ॥ 4-75-31 (31569)
అయం భీతం ద్రవంతం మాం దేవపుత్రో న్యవారయత్।
యస్య బాహుబలేనాస్మి జీవన్ప్రత్యాగతః పురం ॥ 4-75-32 (31570)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-75-33x (3306)
తస్య తద్వచనం శ్రుత్వా మాత్స్యరాజః ప్రతాపవాన్।
ధనంజయం పరిష్వజ్య పాండవానథ సర్వశః ॥ 4-75-33 (31571)
ధర్మరాజం నమస్కృత్య రాజా రాజ్యేఽభిషేచితం।
నాతృప్యద్దర్శనే తేషాం విరాటో వాహినీపతిః ॥ 4-75-34 (31572)
సంప్రీయమాణో రాజానాం యుధిష్ఠిరమథాబ్రవీత్।
దిష్ట్యా భవంతః సంప్రాప్తాః సర్వే కుశలినో వనాత్।
దిష్ట్యా విచరితం కృచ్ఛ్రమజ్ఞాతం చ దురాత్మభిః ॥
ఇదం రాజ్యం చ వః సర్వం యచ్చాపి వసు కించన ।
విభక్తమేతద్భవతాం నోత్కంఠాం కర్తుమర్హథ।
అవిభక్తం భవద్భిర్మే న సందేహో నరాధిపాః ॥ ॥ 4-75-35 (31573)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే విరాటపర్వణి వైవాహికపర్వణి పంచసప్తతితమోఽధ్యాయః ॥
విరాటపర్వ - అధ్యాయ 076
॥ శ్రీః ॥
4.76. అధ్యాయః 076
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
ఉత్తరేణ విరాటంప్రతి యుధిష్ఠిరాదికృతోపకారస్మారణపూర్వకముత్తరాయాః ప్రదానేన తత్ప్రసాదనచోదనా ॥ 1 ॥ యుధిష్ఠిరేణోత్తరాయా పురస్కారేణ సప్రణామం ప్రసాదయతే విరాటాయాభయప్రదానం ॥ 2 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-76-0 (31574)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-76-0x (3307)
విరాటస్య వచః శ్రుత్వా పార్థివస్య మహాత్మనః।
ఉత్తరః ప్రత్యువాచేదమభిపన్నో యుధిష్ఠిరే ॥ 4-76-1 (31575)
ప్రసాదనం ప్రాప్తకాలం పాండవస్యాభిరోచయే।
తేజస్వీ బలవాఞ్శూరో రాజరాజేశ్వరః ప్రభుః ॥ 4-76-2 (31576)
ఉత్తరాం చ స్వసారం మే పార్థస్యామిత్రకర్శన।
ప్రణిపత్య ప్రయచ్ఛామస్తతః శిష్టా భవామహే। 4-76-3 (31577)
వయం చ సర్వే సామాత్యాః కుంతీపుత్రం యుధిష్ఠిరం ।
ప్రసాద్యాభ్యుపతిష్ఠామో రాజన్కిం కరవాగహే ॥ 4-76-4 (31578)
రాజంస్త్వమసి సంగ్రామే గృహీతస్తేన మోక్షితః ।
ఏతేషాం బాహువీర్యేణ గావశ్చ విజితాస్త్వయా ॥ 4-76-5 (31579)
కురవో నిర్జితా యస్మాత్సంగ్రామేఽమితతేజసః ।
ఏష తత్సర్వమకరోత్కుంతీపుత్రో యుధిష్ఠిరః ॥ 4-76-6 (31580)
అర్చ్యాః పూజ్యాశ్చ మాన్యాశ్చ ప్రత్యుత్థేయాశ్చ పాండవాః।
అర్వార్హాశ్చాభివాద్యాశ్చ ప్రాప్తకాలం చ మే మతం ॥ 4-76-7 (31581)
పూజ్యతాం పూజనీయాశ్చ మహాభాగాశ్చ పాండవాః।
న హ్యేతే కుపితా శేషం కుర్యురాశీవిషోపమాః ॥ 4-76-8 (31582)
తస్మాచ్ఛీఘ్రం ప్రపద్యేమ కుంతీపుత్రం యుధిష్ఠిరం ।
ప్రసాదయాంయహం తత్ర సహ పార్థేర్మహాత్మభిః ॥ 4-76-9 (31583)
ఉత్తరామగ్రతః కృత్వా శిరఃస్నాతాం కృతాంజలిః ।
జానాంయహమిదం సర్వమేషాం తు బలపౌరుషం ।
కులే చ జన్మ మహతి ఫల్గునస్య చ విక్రమం ॥ 4-76-10 (31584)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-75-11x (3308)
ఉత్తరాత్పాండవాఞ్శ్రుత్వా విరాటో రిపుసూదనః।
ఉత్తరం చాపి సంప్రేక్ష్య ప్రాప్తకాలమచింతయత్ ॥ 4-76-11 (31585)
తతో విరాటః సామాత్యః సహపుత్రః సబాంధవః।
ఉత్తరామగ్రతః కృత్వా శిరఃస్నాతాం కృతాంజలిః।
భూమౌ నిపతితస్తూర్ణం పాండవస్య సమీపతః ॥ 4-76-12 (31586)
విరాట ఉవాచ। 4-76-13x (3309)
ప్రసీదతు మహారాజో ధర్మపుత్రో యుధిష్ఠిరః।
ప్రచ్ఛన్నరూపవేషత్వాన్నాగ్నిర్దృష్టస్తృణైర్వృతః ॥ 4-76-13 (31587)
శిరసాఽభిప్రపన్నోస్మి సపుత్రపరిచారకః ॥ 4-76-14 (31588)
యదస్మాభిరజానద్భిరధిక్షిప్తో మహీపతిః ।
అవమత్య కృతం సర్వమజ్ఞానాత్ప్రాకృతే యథా।
క్షంతుమర్హసి తత్సర్వం ధర్మజ్ఞో ధర్మవత్సల ॥ 4-76-15 (31589)
యదిదం మామకం రాష్ట్రం పురం రాజ్యం చ పార్థివ ।
సదండకోశం విసృజే తవ వశ్యోస్మి పార్థివ ।
వయం చ సర్వే సామాత్యా భవంతం శరణం గతాః ॥ 4-76-16 (31590)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-76-17x (3310)
తం ధర్మరాజః పతితం మహీతలే
సబంధువర్గం ప్రసమీక్ష్య పార్థివం ।
ఉవాచ వాక్యం పరలోకదర్శనః
ప్రనష్టమన్యుర్గతశోకమత్సరః॥ 4-76-17 (31591)
న మే భయం పార్థివ విద్యతే మయి
ప్రతీతరూపోస్ంయనుచింత్య మానసం।
ఏతత్త్వయా సంయగిహోపపాదితం
ద్విజైరమాత్యైః సదృశైశ్చ పాండితైః ।
ఇమాం చ కన్యాం సమలంకృతాం భృశం
సమీక్ష్య తుష్టోస్మి నరేంద్రసత్తమ ॥ 4-76-18 (31592)
క్షాంతమేతన్మహాబాహో యన్మాం వదసి పార్థివ।
న చైవ కించిత్పశ్యామి వికృతం తే నరాధిప ॥ 4-76-19 (31593)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-76-20x (3311)
తతో విరాటః పరమామితుష్టః
సమేత్య రాజ్ఞా సమయం చకార।
రాజ్యం చ సర్వం విససర్జ తస్మై
సదండకోశం సపురం మహాత్మా ॥ ॥ 4-76-20 (31594)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే విరాటపర్వణి వైవాహికపర్వణి షట్సప్తతితమోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Footnotes
4-76-1 అభిపన్నోఽపరాధం కృతవాన్ ॥ 1 ॥ 4-76-3 తతస్తుష్టా భవంతు తే ఇతి థo పాఠః ॥ 3 ॥విరాటపర్వ - అధ్యాయ 077
॥ శ్రీః ॥
4.77. అధ్యాయః 077
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
విరాటేనార్జునంప్రతి స్వకుమార్యా ఉత్తరాయా భార్యాత్వేన ప్రతిగ్రహణప్రార్థనే తంప్రత్యర్జునేన సహేతుకథనం స్నుపాత్వేన పరిగ్రహాంగీకరణం ॥ 1 ॥ దుర్యోధనేన యుధిష్ఠిరంప్రతి దూతముఖేన త్రయోదశవత్సరస్యాసంపూర్తావేవార్జునేనాత్మప్రకాశనాత్పునర్వనవాసవిధేయతానివేదనం ॥ 2 ॥ యుధిష్ఠిరేణ తంప్రతి తేనైవ దూతేన భీష్మముఖాత్సందేహస్య పరిహరణీయతాప్రతివేదనం ॥ 3 ॥ భీష్మేణ విచార్య నిర్ధారణపూర్వకం సంకేతకాలస్య పూర్ణత్వోక్తిః ॥ 4 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-77-0 (31595)
విరాట ఉవాచ। 4-77-0x (3312)
యచ్చ వక్ష్యాంయహం తేఽద్య మా శంకేథా యుధిష్ఠిర।
ఇదం సనగరం రాష్ట్రం సజనం సవధూజనం।
యుష్యభ్యం సంప్రదాస్యామి భోక్ష్యాంయుచ్ఛిష్టమేవ చ ॥ 4-77-1 (31596)
అహం వద్ధశ్చిరం రాజన్భుక్తభోగశ్చిరం సుఖం।
రాజ్యం దత్త్వా తు యుష్మభ్యం ప్రవ్రజిష్యామి కాననం ॥ 4-77-2 (31597)
ఉత్తరాం ప్రతిగృహ్ణాతు సవ్యసాచీ ధనంజయః ।
అయం హ్యౌపయికో భర్తా తస్యాః పురుషసత్తమః ॥ 4-77-3 (31598)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-77-4x (3313)
ఏవముక్తో ధర్మరాజః పార్థపైక్షద్వనంజయం।
ఈక్షితం చార్జునో జ్ఞాత్వా మాత్స్యం వచనమబ్రవీత్ ॥ 4-77-4 (31599)
వయం వనాంతరాత్ప్రాప్తా న తే రాజ్యం గృహామహే।
కింతు దుర్యోధనాదీనాం రాజ్ఞాం రాజ్యం గృహామహే ॥ 4-77-5 (31600)
ప్రతిగృహ్ణాంయహం రాజన్స్రుషం దుహితరం తవ।
యుక్తో హ్యావాం హి సంబంధో మాత్స్యభారతవంశయోః ॥ 4-77-6 (31601)
విరాట ఉవాచ। 4-77-7x (3314)
కిమర్థం పాండవశ్రేష్ఠ భార్యాం దుహితరం మమ।
ప్రతిగ్రహీతుం నేమాం త్వం మయా దత్తమిహేచ్ఛసి ॥ 4-77-7 (31602)
అర్జున ఉవాచ। 4-77-8x (3315)
అంతఃపురేఽహముషితః సదా పశ్యన్సుతాం తవ।
సహస్యం చ ప్రకాశం చ విశ్వస్తా పితృవన్మయి ॥ 4-77-8 (31603)
ప్రియో బహుమతశ్చాహం నర్తనే గీతవాదితే।
ఆచార్యవచ్చ మాం నిత్యం మన్యతే దుహితా తవ ॥ 4-77-9 (31604)
వయస్యయా తయా రాజన్సహ సంవత్సరోషితః ।
అతిశంకా తతోఽస్థానే తవ లోకస్య చ ప్రభో ॥ 4-77-10 (31605)
తస్మాదామంత్రయే త్వాఽద్య పుత్రార్థం మే విశాంపతే।
సుద్ధం జితేంద్రియం మన్యే తస్యాః శుద్ధిః కృతా మయా ॥ 4-77-11 (31606)
స్నుషాయాం దుహితుర్వాపి పుత్రే చాత్మని వా పునః ।
అతిశంకాం న పశ్యామి తేన శుద్ధిర్భవిష్యతి ॥ 4-77-12 (31607)
అభిషంగాదహం భీతో మిథ్యాచారాత్పరంతప ।
స్రుషార్థముత్తరాం రాజన్ప్రతిగృహ్ణామి తే సుతాం ॥ 4-77-13 (31608)
స్వస్త్రీయో వాసుదేవస్య సాక్షాద్దేవసుతో యథా।
దయితశ్చక్రహస్తస్య బలవానస్త్రకోవిదః ॥ 4-77-14 (31609)
అభిమన్యుర్గహాబాహుః పుత్రో మమ విశాంపతే ।
జామాతా తవ యుక్తో వై భర్తా చ దుహితుస్తవ ॥ 4-77-15 (31610)
విరాట ఉవాచ। 4-77-16x (3316)
ఉపపన్నం కురుశ్రేష్ఠే కుంతీపుత్రే ధనంజయే।
సదైవ ధర్మనిత్యశ్చ జ్ఞాతజ్ఞానశ్చ పాండవః ॥ 4-77-16 (31611)
యత్కృత్యం మన్యసే పార్థ క్రియతాం తదనంతరం।
సర్వే కామాః సమృద్ధా మే సంబంధీ యస్య మేఽర్జునః ॥ 4-77-17 (31612)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-77-18x (3317)
ఏవం బ్రువతి రాజేంద్రే కుంతీపుత్రో యుధిష్ఠిరః।
అన్వజానత సంబంధం సమయే కృష్ణమాత్స్యయోః ॥ 4-77-18 (31613)
దూతాన్సర్వేషు మిత్రేషు వాసుదేవే చ భారత।
ప్రేషయామాస కౌంతేయో విరాటశ్చ మహీపతిః । 4-77-19 (31614)
ప్రతిగృహ్య స్నుషార్థం వై దర్శయన్వ్రతమాత్మనః ।
శీలశౌచసమాచారం లోకస్యావేద్య ఫల్గునః ॥ 4-77-20 (31615)
లోకే విఖ్యాప్య మాహాత్ంయం యశశ్చ స పరంతపః ।
కృతార్థః శుచిరవ్యగ్రస్తుష్టిమానభవత్తదా ॥ 4-77-21 (31616)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 4-77-22x (3318)
రాజన్ప్రీతోస్మి భద్రం తే సఖా మేఽసి పరంతప।
సుఖమధ్యుషితాః సర్వే అజ్ఞాతాస్త్వయి పార్థివ ॥ 4-77-22 (31617)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-77-23x (3319)
విరాటనగరే రాజా ధర్మాత్మా సంశితవ్రతః ।
పూజితశ్చాభిషిక్తశ్చ రత్నైశ్చ శతశోర్చితః ॥ 4-77-23 (31618)
తథా బ్రువంతం ప్రసమీక్ష్య రాజా
పరం ప్రహృష్టః స్వజనేన తేన।
స్నేహాత్పరిష్వజ్య నృపో భుజాభ్యాం
దదౌ మహార్థం కురుపాండవానాం ॥ 4-77-24 (31619)
యుద్ధాత్ప్రయాతాః కురవో హి మార్గే
సమేత్య సర్వే హితమేవ తత్ర।
ఆచార్యపుత్రః శకునిశ్చ రాజా
దుర్యోధనః సూతపుత్రశ్చ కర్ణః।
సంమంత్ర్య రాజన్సహితాః సమర్థాః
సమాదిశందూతమథో సమగ్రాః ॥ 4-77-25 (31620)
యుధిష్ఠిరశ్చాపి సుసంగ్రహృష్టో
దుర్యోధనాద్దూతమపశ్యదాగతం।
స చాబ్రవీద్ధర్మరాజం సమేత్య
యుధిష్ఠిరం పాండవముగ్రవీర్యం ॥ 4-77-26 (31621)
ధనంజయేనాసి పునర్వనాయ
ప్రవ్రాజితః సమయే తిష్ఠ పార్థః।
త్రయోదశే హ్యేవ కిరీటమాలీ
సంవత్సరే పాండవేయోఽద్య దృష్టః ॥ 4-77-27 (31622)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-77-28x (3320)
తతోఽబ్రవీద్ధర్మసుతః ప్రహస్య
క్షిప్రం గత్వా బ్రూహి సుయోధనం తం।
పితామహః శాంతనవో బ్రవీతు
పూర్ణో న పూర్ణోఽద్య త్రయోదశో నః ॥ 4-77-28 (31623)
సంవత్సరాత్తే తు ధనంజయేన
విష్ఫారితం గాండివమాజిమధ్యే।
పూర్ణో న పూర్ణో న ఇతి బ్రవీతు
యదస్య సత్యం మమ తత్ప్రమాణం ॥ 4-77-29 (31624)
తేనైవముక్తః స నివృత్య దూతో
దుర్యోధనం ప్రాప్య శశంస తత్త్వం॥ 4-77-30 (31625)
సమేత్య దూతేన స రాజపుత్రో
దుర్యోధనో మంత్రయామాస తత్ర।
భీష్మేణ కర్ణేన కృపేణ చైవ
ద్రోణేన భూరిశ్రవసా చ సార్ధం ॥ 4-77-31 (31626)
సంమంత్ర్య రాత్రౌ బహుభిః సుహృద్భి-
ర్భీష్మోఽబ్రవీద్ధార్తరాష్ట్రం మహాత్మా ।
తీర్ణప్రతిజ్ఞేన ధనంజయేన
విష్ఫారితం గాండివమాజిమధ్యే ॥ 4-77-32 (31627)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-77-33x (3321)
నేచ్ఛంత్యసత్యేన సురేంద్రలోకం
పాండోః సుతా బ్రహ్మణశ్చాపి లోకం।
తథ్యం చ తే పథ్యమహం బ్రవీమి
స్వర్గ్యం యశస్యం పరలోకపథ్యం ॥ 4-77-33 (31628)
కుంతీసుతైస్త్వం సముపైహి సంధిం
భుంక్ష్వ స్వరాజ్యం సహ పాండవేయైః।
యుధ్యస్వ నోచేత్స్థిరబుద్ధిరాజౌ
కుంతీసుతైర్యద్యపి రాజ్యమిచ్ఛేః ॥ 4-77-34 (31629)
ఆంతం న శక్యం కపటేన భోక్తుం
రాజ్యం పరేషాం మహతాం బలీనాం।
జిత్వా శత్రూన్భుంక్ష్వ రాజ్యం సమగ్రం
హతో భవాన్భోక్ష్యతి వజ్రిలోకం ॥ 4-77-35 (31630)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-77-36x (3322)
తతః స భాగీరథిసూనువాక్యం
నిశంయ గాంధారితనూద్భవో నృపః।
ఉవాచ భీష్మం ప్రముఖే చ పిత్రో-
ర్మహీం న దద్యామణుమాత్రికామపి।
నిహన్మి పాండూదరసంభవాన్వా
హతోస్మి తైర్వా సురలోకమేమి ॥ 4-77-36 (31631)
తే ధార్తరాష్ట్రాః సమయం నిశంయ
తీర్ణప్రతిజ్ఞస్య ధనంజయస్య
సంచింత్య సర్వే సహితాః సుహృద్భిః
సపార్థివాః స్వాని గృహాణి జగ్ముః ॥ ॥ 4-77-37 (31632)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే విరాటపర్వణి వైవాహికపర్వణి సప్తసప్తతితమోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Footnotes
4-77-6 ఆవాం ఆవయోః ॥ 6 ॥విరాటపర్వ - అధ్యాయ 078
॥ శ్రీః ॥
4.78. అధ్యాయః 078
Mahabharata - Virata Parva - Chapter Topics
అజ్ఞాతవాసపరిసమాపనానంతరముపప్లావ్యనగరే వసద్భిః పాండవైర్దూతముఖేన సమాహూతై రామకృష్ణాదిభిః సుభద్రాభిమన్యుప్రభృతిభిః సహోపప్లావ్యం ప్రత్యాగమనం ॥ 1 ॥ తథా ద్రౌపదేయాదిభిః సహ ద్రుపదాదిభిరాగమనం ॥ 2 ॥ తత ఉత్తరయాఽభిమన్యోరుద్వాహః ॥ 3 ॥Mahabharata - Virata Parva - Chapter Text
4-78-0 (31633)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-78-0x (3323)
తతస్త్రయోదశే వర్షే నివృత్తే పంచ పాండవాః।
ఉపప్లావ్యే విరాటస్య వాసం చక్రుః పురోత్తమే ॥ 4-78-1 (31634)
దూతాన్మిత్రేషు సర్వేషు జ్ఞాతిసంబంధికేష్వపి।
ప్రేషయామాస కౌంతేయో విరాటశ్చ మహీపతిః ॥ 4-78-2 (31635)
తేషు తత్రోపవిష్టేషు ప్రేషితేషు తతస్తతః ।
తత్రాగమన్మహాబాహుర్వనమాలీ బలానుజః ॥ 4-78-3 (31636)
తస్మిన్కాలే నిశంయాథ దూతవాక్యం జనార్దనః।
దయితం స్వస్త్రియం పుత్రం సుభద్రాయాః సుమానితం।
అభిమన్యుం సమాదాయ రామేణ సహితస్తదా ॥ 4-78-4 (31637)
సర్వయాదవముఖ్యైశ్చ సంవృతః పరవీరహా।
శంఖదుందుభినిర్ఘోషైర్విరాటనగరం యయౌ ॥ 4-78-5 (31638)
కృతవర్మా చ హార్దిక్యో యుయుధానశ్చ సాత్యకిః।
అనాధృష్టిస్తథాఽక్రూరః సాంబో నిశఠ ఏవ చ।
ప్రద్యుంనశ్చ మహాబాహురుల్ముకశ్చ మహాబలః ॥ 4-78-6 (31639)
అభిమన్యుముపాదాయ సహ మాత్రా పరంతపాః।
కృష్ణేన సహితాః సర్వే పాండవాంద్రష్టుమాగతాః ॥ 4-78-7 (31640)
ఇంద్రసేనాదయశ్చైవ రథైస్తైః సుసమాహితైః ।
ఉపేయుః సహితాః సర్వే పరిసంవత్సరోషితాః ॥ 4-78-8 (31641)
దశనాగసహస్రాణి హయానాం ద్విగుణం తథా।
రథానాం నియుతం పూర్ణం నిఖర్వం చ పదాతయః ॥ 4-78-9 (31642)
వృష్ణ్యంధకాశ్చ శతశో భోజాశ్చ పరమౌజసః।
అన్యుర్వృష్ణిశార్దూలం వాసుదేవం మహాబలం ॥ 4-78-10 (31643)
వాసుదేవం తథాఽఽయాంతం శ్రుత్వా పాండుసుతాస్తదా।
మాత్స్యేన సహితాః సర్వే ప్రత్యుద్యాతా జనార్దనం ॥ 4-78-11 (31644)
శంఖదుందుభినిర్ఘోషైర్మంగలైశ్చ జనార్దనం ।
వవందుర్ముదితాః సర్వే పాదయోస్తస్య పాండవాః।
మాత్స్యేన సహితాః సర్వే ఆనందాశ్రుపరిప్లుతాః ॥ 4-78-12 (31645)
పాండవా ఊచుః। 4-78-13x (3324)
తవ కృష్ణ ప్రసాదాద్వై వర్షాణ్యేతాని సర్వశః।
త్రయోదశోపి దాశార్హ యథా స సమయః కృతః ॥ 4-78-13 (31646)
ఉషితాః స్మో జగన్నాథ త్వం నాథో నో జనార్దన।
రక్షస్వ దేవదేవేశ త్వామార్య శరణం గతాః ॥ 4-78-14 (31647)
వైశంపాయన ఉవాచ। 4-78-15x (3325)
తాన్వందూమానాన్సహసా పరిష్వజ్య జనార్దనః।
విరాటస్య సహాయాంస్తాన్సర్వయాదవసంవృతః॥ 4-78-15 (31648)
యథార్హం పూజయామాస ముదా పరమయా యుతః।
వృష్ణివీరాశ్చ తాన్సర్వాన్యథార్హం ప్రతిపేదిరే ॥ 4-78-16 (31649)
కృష్ణా చ దేవకీపుత్రం వవందే పాదయోస్తథా।
తాముద్యంయ సుకేశాంతాం నయనే పరిమృజ్య చ ।
ఉవాచ వాక్యం దేవేశః సర్వయాదవసన్నిధౌ ॥ 4-78-17 (31650)
మా శోకం కురు కల్యాణి ధార్తరాష్ట్రాన్సమాహితాన్।
అచిరాద్ధాతయిత్వాఽహం పార్థేన సహితః క్షితిం ॥ 4-78-18 (31651)
యుధిష్ఠిరాయ దాస్యామి యాతు తే మానసో జ్వరః।
అభిమన్యునా చ పార్థేనరౌక్మిణేయేన తే శపే ॥ 4-78-19 (31652)
సత్యమేతద్వచో మహ్యమవైహి త్వమనిందితే।
ఇత్యుక్త్వా తాం విసృజ్యాథ ప్రీయమాణో యుధిష్ఠిరం।
అన్వాస్త వృష్ణిశార్దూలః సహ వృష్ణ్యంధకైస్తథా ॥ 4-78-20 (31653)
కాశిరాజశ్చ శైబ్యశ్చ భజమానౌ యుధిష్ఠిరం।
అక్షౌహిణీభ్యాం సహితావాగతౌ పృథివీపతీ ॥ 4-78-21 (31654)
అక్షౌహిణీభిః పాంచాలస్తిసృభిశ్చ మహాబలః।
ద్రౌపద్యాశ్చ సుతా వీరాః శిఖండీ చాపరాజితః ॥ 4-78-22 (31655)
ధృష్టద్యుంనశ్చ దుర్ధర్షః సర్వశస్త్రభృతాంవరః।
ఉపప్లావ్యం యయుః శీఘ్రం పాండవార్థే మహాబలాః ॥ 4-78-23 (31656)
తతః శతసహస్రాణి ప్రయుతాన్యర్బుదాని చ।
సమీపమభివర్తంతే యోధా యౌధిష్ఠిరం బలం॥ 4-78-24 (31657)
సముద్రమివ ధర్మాంతే స్రోతఃశ్రేష్ఠాః పృథక్పృథక్।
ఆపూరయన్మహీపాలా యజ్వానో భూరిదక్షిణైః ।
వేదావభృథసంపన్నాః శూరాః సర్వే తనుత్యజః ॥ 4-78-25 (31658)
తానాగతానభిప్రేక్ష్య పార్థో జ్ఞానభృతాం వరః।
పూజయామాస విధివద్యథార్హం రాజసత్తమాన్॥ 4-78-26 (31659)
పారిబర్హం దదౌ కృష్ణః పాండవానాం మహాత్మనాం।
స్త్రియో వాసాంసి రత్నాని పృథక్పృథగనేకశః ॥ 4-78-27 (31660)
రాజానో రాజపుత్రాశ్చ నివృత్తే సమయే తథా।
యథాంర్హ పాండవశ్రేష్ఠైరవర్తంతాభిపూజితాః।
ఆసన్ప్రహృష్టమనసః పారిబర్హం దదుస్తదా ॥ 4-78-28 (31661)
సర్వేషు సమవేతేషు రాజభిర్వృష్ణిభిః సహ।
వివాహో విధవద్రాజన్వవృధే కురుమాత్స్యయోః॥ 4-78-29 (31662)
తతః శంఖా మృదంగాశ్చ గోముఖా డిండిమాస్తదా।
అభిమన్యోర్వివాహే తు నేదుర్మాత్స్యస్య వేశ్మని ॥ 4-78-30 (31663)
ఉచ్చావచాన్మృగాంజఘ్నుర్మేధ్యాంశ్చ శతశస్తథా।
భక్ష్యాన్నభోజ్యపానాని ప్రభూతాన్యభ్యహారయన్ ॥ 4-78-31 (31664)
గాయనాఖ్యానశీలాశ్చ నటా వైతాలికాస్తథా।
స్తువంతస్తానుపాతిష్ఠన్సూతాశ్చ సహ మాగధైః॥ 4-78-32 (31665)
స్త్రియో వృద్ధాస్తరుణ్యశ్చ ఉత్సవే తస్య మంగలే।
ద్రౌపద్యంతఃపురే చైవ విరాటస్య గృహే స్త్రియః ॥ 4-78-33 (31666)
సుదేష్ణాం తు పురస్కృత్య మత్స్యానామపి చ స్త్రియః।
ఆజగ్ముశ్చారుపీనాంగ్యః సుమృష్టమణికుండలాః॥ 4-78-34 (31667)
వర్ణోపపన్నాస్తా నార్యో రూపవంతయః స్వలంకృతాః।
సర్వాసామభవత్కృష్ణా రూపేణ వపుషాఽధికా ॥ 4-78-35 (31668)
పరివార్యోత్తరాం శ్లాఘ్యాం రాజపుత్రీమలంకృతాం।
సుతామివ మహేంద్రస్య పురస్కృత్యోపతస్థిరే ॥ 4-78-36 (31669)
భృంగారుం తు సమాదాయ సౌవర్ణం జలపూరితం।
పార్థస్య హస్తే సహసా సుతామిందీవరేక్షణాం।
స్నుషార్థం ప్రాక్షిపద్వారి విరాటో వాహినీపతిః ॥ 4-78-37 (31670)
తాం ప్రత్యగృహ్ణాకౌంతేయః సుతస్యార్థే మహామనాః ।
సౌభద్రాశ్చానవద్యాంగో విరాటతనయాం తదా ॥ 4-78-38 (31671)
తత్రాతిష్ఠద్గృహీత్వా తు రూపమింద్రాస్య ధారయన్।
స్నుషాం తాం పరిగృహ్ణానః కుంతీపుత్రో యుధిష్ఠిరః ॥ 4-78-39 (31672)
ద్రుపదశ్చ విరాటశ్చ శిఖండీ చ మహాబలః ।
యుయుధానశ్చ శైబ్యశ్చ ధృష్టద్యుంనశ్చ సాత్యకిః ॥ 4-78-40 (31673)
సప్తైతేఽక్షౌహిణీపాలా యజ్వానో భూరిదక్షిణాః ।
పాండవం పరివార్యైతే నివేశం చక్రిరే తదా ॥ 4-78-41 (31674)
తత్రస్థాయాం తు సేనాయాం మాత్స్యో ధర్మభృతాంవరః ।
ప్రీతో దుహితరం గృహ్య ప్రదదావభిమన్యవే ॥ 4-78-42 (31675)
ప్రతిగృహ్యోత్తరాం పార్థః పురస్కృత్య జనార్దనం ।
వివాహం కారయామాస సౌభద్రస్య మహాత్మనః ॥ 4-78-43 (31676)
తతో వివాహో వవృధే స్ఫీతః సర్వగుణాన్వితః ।
సౌభద్రస్యాద్భుతం కర్మ పితుస్తవ పితుస్తదా ॥ 4-78-44 (31677)
ధౌంయః శిష్యైః పరివృతో జుహావాగ్నౌ విధానతః ।
అగ్నిం ప్రదక్షిణీకుర్వన్సౌభద్రః పాణిమగ్రహీత్ ॥ 4-78-45 (31678)
తతః పార్థాయ సంహృష్టో మాత్స్యరాజో ధనం మహత్।
తస్మై శతసహస్రాణి హయానాం వాతరంహసాం ॥ 4-78-46 (31679)
ద్వే చ నాగశతే ముఖ్యే ధనం బహువిధం తదా।
ప్రాదాన్మాత్స్యపతిర్హృష్టః కన్యాధనమనుత్తమం ॥ 4-78-47 (31680)
పారిబర్హం చ పార్థేభ్యః ప్రదదౌ మత్స్యపుంగవః ।
కృష్ణేన సహ కౌంతేయః ప్రత్యగృహ్ణాత్ప్రభూతవత్ ॥ 4-78-48 (31681)
కృతే వివాహే తు తదా ధర్మపుత్రో యుధిష్ఠిరః।
బ్రాహ్మణేభ్యో దదౌ విత్తం యదుపాహరదచ్యుతః ॥ 4-78-49 (31682)
గోసహస్రాణి వస్త్రాణి రత్నాని వివిధాని చ।
భూషణాని చ సర్వాణి యానాని శయనాని చ ॥ 4-78-50 (31683)
నాగరాన్ప్రీతిభిర్దివ్యైస్తర్పయామాస భూపతిః ॥ 4-78-51 (31684)
తన్మహోత్సవసంకాశం హృష్టపుష్టజనాకులం।
నగరం మత్స్యరాజస్య శుశుభే భరతర్షభ ॥ 4-78-52 (31685)
పురోహితైరమాత్యైశ్చ పౌరైర్జానపదైః సహ।
విరాటో నృపతిః శ్రీమాన్సౌభద్రాయాభిమన్యవే ।
తాం సుతాముత్తరాం దత్త్వా ముముదే పరమం తదా ॥ 4-78-53 (31686)
జనమేజయ ఉవాచ। 4-78-54x (3326)
వృత్తే వివాహే హృష్టాత్మా యదువాచ యుధిష్ఠిరః।
తత్సర్వం కథయస్వేహ కృతవంతో యదుత్తరం ॥ ॥ 4-78-54 (31687)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే శతసాహస్త్రికాయాం సంహితాయాం వైయాసిక్యాం విరాటపర్వణి వైవాహికపర్వణి అష్టసప్తతితమోఽధ్యాయః ॥ ॥ వైవాహికపర్వ సమాప్తం ॥ 5 ॥ ॥ సమాప్తం చ విరాటపర్వ ॥ 4 ॥