Kumbhaghonam Edition in Telugu Script
5. ఉద్యోగపర్వ
ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 001
॥ శ్రీః ॥
5.1. అధ్యాయః 001
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
విరాటసభాం ప్రవిష్టేషు రాజసు శ్రీకృష్ణేన పాండవవృత్తాంతకథనపూర్వకం ధృతరాష్ట్రంప్రతి దూతప్రేషణనిర్ధారణం ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-1-0 (31688)
శ్రీవేదవ్యాసాయ నమః। 5-1-0x (3327)
నారాయణం నమస్కృత్య నరం చైవ నరోత్తమం।
దేవీం సరస్వతీం చైవ తతో జయముదీరయేత్ ॥ 5-1-1 (31689)
వైశంపాయన ఉవాచ। 5-1-1x (3328)
కృత్వా వివాహం తు కురుప్రవీరా-
స్తదాఽభిమన్యోర్ముదితాః సపక్షాః।
విశ్రంయ రాత్రావుషసి ప్రతీతాః
సభాం విరాటస్య తతోఽభిజగ్ముః ॥ 5-1-1 (31690)
సభా తు సా మత్స్యపతేః సమృద్ధా
మణిప్రవేకోత్తమరత్నచిత్రా।
న్యస్తాసనా మాల్యవతీ సుగంధా
తామభ్యయుస్తే నరరాజవర్యాః॥ 5-1-2 (31691)
అథాసనాన్యావిశతాం పురస్తా-
దుభౌ విరాటద్రుపదౌ నరేంద్రౌ।
వృద్ధౌ చ మాన్యౌ పృథివీపతీనాం
పిత్రా సమం తమజనార్దనౌ చ ॥ 5-1-3 (31692)
పాంచాలరాజస్య సమీపతస్తు
శినిప్రవీరః సహరౌహిణేయః
మత్స్యస్య రాజ్ఞస్తు సుసన్నికృష్టౌ
జనార్దనశ్చైవ యుధిష్ఠిరశ్చ॥ 5-1-4 (31693)
సుతాశ్చ సర్వే ద్రుపదస్య రాజ్ఞో
భీమార్జునౌ మాద్రవతీసుతౌ చ।
ప్రద్యుంనసాంబౌ చ యుధి ప్రవీరౌ
విరాటపుత్రైశ్చ సహాభిమన్యుః ॥ 5-1-5 (31694)
సర్వే చ శూరాః పితృభిః సమానా
వీర్యేణ రూపేణ బలేన చైవ।
ఉపావిశంద్రౌపదేయాః కుమారాః
సువర్ణచిత్రేషు వరాసనేషు ॥ 5-1-6 (31695)
తథోపవిష్టేషు మహారథేషు
విరాజమానాభరణాంబరేషు
రరాజ సా రాజవతీ సమృద్ధా
గ్రహైరివ ద్యౌర్విమలైరుపేతా ॥ 5-1-7 (31696)
తతః కథాస్తే సమవాయయుక్తాః
కృత్వా విచిత్రాః పురుషప్రవీరాః ।
తస్థుర్ముహూర్తం పరిచింతయంతః
కృష్ణం నృపాస్తే సముదీక్షమాణాః ॥ 5-1-8 (31697)
కథాంతమాసాద్య చ మాధవేన
సంఘట్టితాః పాండవకార్యహేతోః।
తే రాజసింహాః సహితా హ్యశ్రృణ్వ-
న్వాక్యం మహార్థం సుమహోదయం చ ॥ 5-1-9 (31698)
శ్రీకృష్ణ ఉవాచ। 5-1-10x (3329)
సర్వైర్భవద్భిర్విదితం యథాఽయం
యుధిష్ఠిరః సౌబలేనాక్షవత్యాం।
జితో నికృత్యాఽపహృతం చ రాజ్యం
వనప్రవాసే సమయః కృతశ్చ ॥ 5-1-10 (31699)
శక్తైర్విజేతుం తరసా మహీం చ
సత్యే స్థితైః సత్యరథైర్యథావత్।
పాండోః సుతైస్త్రద్రుతముగ్రరూపం
వర్షాణి షట్ సప్త చ చీర్ణమగ్ర్యైః ॥ 5-1-11 (31700)
త్రయోదశశ్చైవ సుదుస్తరోఽయ-
మజ్ఞాయమానైర్భవతాం సమీపే।
క్లేశానసహ్యాన్వివిధాన్సహద్భి-
ర్మహాత్మభిశ్చాపి వనే నివిష్టం।
ఏతైః పరప్రేష్యనియోగయుక్తై-
రిచ్ఛద్భిరాప్తం స్వకులేన రాజ్యం॥ 5-1-12 (31701)
ఏవం గతే ధర్మసుతస్య రాజ్ఞో
దుర్యోధనస్యాపి చ యద్ధితం స్యాత్।
తచ్చింతయధ్వం కురుపాండవానాం
ధర్ంయం చ యుక్తం చ యశస్కరం చ ॥ 5-1-13 (31702)
అధర్మయుక్తం న చ కామయేత
రాజ్యం సురాణామపి ధర్మరాజః।
ధర్మార్థయుక్తం తు మహీపతిత్వం
గ్రోమేఽపి కస్మింశ్చిదయం బుభూషేత్ ॥ 5-1-14 (31703)
పిత్ర్యం హి రాజ్యం విదితం నృపాణాం
యథాఽపకృష్టం ధృతరాష్ట్రపుత్రైః।
మిథ్యోపచారేణ యథా హ్యనేన
కృచ్ఛ్రం మహత్ప్రాప్తమసహ్యరూపం ॥ 5-1-15 (31704)
న చాపి పార్థో విజితో రణే తైః
స్వతేజసా ధృతరాష్ట్రస్య పుత్రైః।
తథాఽపి రాజా సహితః సుహృద్భి-
రభీప్సతేఽనామయమేవ తేషాం ॥ 5-1-16 (31705)
యత్తు స్వయం పాండుసుతైర్విజిత్య
సమాహృతం భూమిపతీన్ప్రపీడ్య
తత్ప్రార్థయంతే పురుషప్రవీరాః
కుంతీసుతా మాద్రవతీసుతౌ చ ॥ 5-1-17 (31706)
బలాభియుక్తైర్వివిధైరుపాయైః
సంప్రార్థితా హంతుమమిత్రసంఘైః।
రాజ్యం జిహీర్షద్భిరసద్భిరుగ్రైః
సర్వం చ తద్వో విదితం యథావత్ ॥ 5-1-18 (31707)
తేషాం చ లోభం ప్రసమీక్ష్య వృద్ధం
ధర్మజ్ఞతాం చాపి యుధిష్ఠిరస్య।
సంబంధితాం చాపి సమీక్ష్య తేషాం
మతిం కురుధ్వం సహితాః పృథక్వ । 5-1-19 (31708)
ఇమే చ సత్యేఽభిరతాః సదైవ
తం పాలయిత్వా సమయం యథావత్।
అతోఽన్యథా తైరుపచర్యమాణా
హన్యుః సమేతాంధృతరాష్ట్రపుత్రాన్॥ 5-1-20 (31709)
తైర్విప్రకారం చ నిశంయ కార్యే
సుహృజ్జనాస్తాన్పరివారయేయుః।
యుద్ధేన బాధేయురిమాంస్తథైవం
తైర్బాధ్యమానా యుధి తాంశ్చ హన్యుః ॥ 5-1-21 (31710)
తథాఽపి నేమేఽల్పతయాఽసమర్థా-
స్తేషాం జయాయేతి భవేన్మతిర్వః ।
సమేత్య సర్వే సహితాః సుహృద్భి-
స్తేషాం వినాశాయ యతేయురేవ ॥ 5-1-22 (31711)
దుర్యోధనస్యాపి మతం యథావ-
న్న జ్ఞాయతే కిం ను కరిష్యతీతి
అజ్ఞాయమానే చ మతే పరస్య
మంత్రస్య పారం కథమభ్యుపేమః ॥ 5-1-23 (31712)
తస్మాదితో గచ్ఛతు ధర్మశీలః
శుచిః కులీనః పురుషోఽప్రమత్తః।
దూతః సమర్థః ప్రశమాయ తేషాం
రాజ్యార్ధదానాయ యుధిష్ఠిరస్య ॥ 5-1-24 (31713)
నిశంయ వాక్యం తు జనార్దనస్య
ధర్మార్థయుక్తం మధురం సమం చ।
సమాదదే వాక్యమథాగ్రజోఽస్య
సంపూజ్య వాక్యం తదతీవ రాజన్ ॥ ॥ 5-1-25 (31714)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి సేనోద్యోగపర్వణి ప్రథమోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-1-1 ప్రతీతాః ప్రబుద్ధాః ॥ 1 ॥ 5-1-3 ఆవిశతాముపవిష్టౌ । పిత్రా బసుదేవేన ॥ 3 ॥ 5-1-10 అక్షవత్యాం ద్యూతక్రీడాయాం ॥ 10 ॥ 5-1-11 సత్యం రథవదారోద్ధం యోగ్యం యోషాం ॥ 11 ॥ 5-1-14 బభూషేత్ ప్రాప్తుమిచ్ఛేత్ । తఙభావ ఆర్షః ॥ 14 ॥ 5-1-16 అనామయం కుశలం ॥ 16 ॥ 5-1-20 అతో రాజ్యార్ధప్రదానాత్ ॥ 20 ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 002
॥ శ్రీః ॥
5.2. అధ్యాయః 002
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
బలరామేణ కృష్ణమతానుమోదనపూర్వకం స్వస్య దుర్యోధనే పక్షపతావిష్కరణం ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-2-0 (31715)
బలదేవ ఉవాచ। 5-2-0x (3330)
శ్రుతం భవద్భిర్గదపూర్వజస్య
వాక్యం యథా ధర్మవదర్థవచ్చ।
అజాతశత్రోశ్చ హితం చ యుక్తం
దుర్యోధనస్యాపి తథైవ రాజ్ఞః ॥ 5-2-1 (31716)
అర్ధం హి రాజ్యస్య విసృజ్య వీరాః
కుంతీసుతాస్తస్య కృతే యతంతే।
ప్రదాయ చార్ధం ధృతరాష్ట్రపుత్రః
సుఖీ సహాస్మాభిరతీవ మోదేత్ ॥ 5-2-2 (31717)
లబ్ధ్వా హి రాజ్యం పూరుషప్రవీరాః
సంయక్ప్రవృత్తేషు పరేషు చైవ ।
ధ్రువం ప్రశాంతాః సుఖమావిశేయు-
స్తేషాం ప్రశాంతిశ్చ హితం ప్రజానాం ॥ 5-2-3 (31718)
దుర్యోధనస్యాపి మతం చ వేత్తుం
వక్తుం చ వాక్యాని యుధిష్ఠిరస్య।
ప్రియం చ మే స్యాద్యది తత్ర కశ్చి-
ద్వ్రజేచ్ఛమార్థం కురుపాండవానాం ॥ 5-2-4 (31719)
స భీష్మమామంత్ర్య కురుప్రవీరం
వైచిత్రవీర్యం చ మహానుభావం ।
ద్రోణం సపుత్రం విదురం కృపం చ
గాంధారరాజం చ సమూతపుత్రం ॥ 5-2-5 (31720)
సవే చ యేఽన్యే ధృతరాష్ట్రపుత్రా
బలప్రధానా నిగమప్రధానాః ।
స్థితాశ్చ ధర్మేషు యథా స్వకేషు
లోకప్రవీరాః శ్రుతశీలవృద్ధాః ॥ 5-2-6 (31721)
ఏతేషు సర్వేషు సమాగతేషు
పౌరేషు వృద్ధేషు చ సంగతేషు।
బ్రవీతు వాక్యం ప్రణిపాతయుక్తం
కుంతీసుతస్యార్థకరం యథా స్యాత్ ॥ 5-2-7 (31722)
సర్వాస్వవస్థాసు చ తే న కోప్యా
గ్రస్తో హి సోఽర్థో బలమాశ్రితైస్తైః।
ప్రియాభ్యుపేతస్య యుధిష్ఠిరస్య
ద్యూతే ప్రసక్తస్య హృతం చ రాజ్యం ॥ 5-2-8 (31723)
నివార్యమాణశ్చ కురుప్రవీరః
సర్వైః సుహృద్భిర్హ్యమప్యతంఝః।
స దీవ్యమానః ప్రతిదీవ్య చైనం
గాంధారరాజస్య సుతం మతాక్షం ॥ 5-2-9 (31724)
హిత్వా హి కర్ణం చ సుయోధనం చ
సమాహ్వయద్దేవితుమాజమీఢః।
దురోదరాస్తత్ర సహస్రశోఽన్యే
యుధిష్ఠిరో యాన్విషహేత జేతుం ॥ 5-2-10 (31725)
ఉత్సృజ్య తాన్సౌబలమేవ చాయం
సమాహ్వయత్తేన జితోఽక్షవత్యాం।
స దీవ్యమానః ప్రతిదేవనేన
అక్షేషు నిత్యం స్వపరాఙ్భుఖేషు ॥ 5-2-11 (31726)
సంరంభమాణో విజితః ప్రసహ్య
తత్రాపరాధః శకునేర్న కశ్చిత్।
తస్మాత్ప్రణంయైవ వచో బ్రవీతు
వైచిత్రవీర్యం బహుసామయుక్తం ॥ 5-2-12 (31727)
తథా హి శక్యో ధృతరాష్ట్రపుత్రః
స్వార్థేం నియోక్తుం పురుషేణ తేన।
అయుద్ధమాకాంక్షత కౌరవాణాం
సాంనైవ దుర్యోధనమాశ్వసధ్వం॥ 5-2-13 (31728)
సాంనా జితోఽర్థోఽర్థకరో భవేత
యుద్ధేఽనయో భవితా నేహ సోఽర్థః ॥ 5-2-14 (31729)
ఏవం ధ్రువత్యేవ మధుప్రవీరే
శినిప్రవీరః సహసోత్పపాత
తచ్చాపి వాక్యం పరినింద్య తస్య
సమాదదే వాక్యమిదం సమున్యుః ॥ ॥ 5-2-15 (31730)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి సేనోద్యోగపర్వణి ద్వితీయోఽధ్యాయః ॥
5-2-16 (31731)
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-2-3 రాజ్యం రాజ్యార్ధం ॥ 3 ॥ 5-2-6 బలం చతురంగం। నిగమో నీతిశాస్త్రం తే ఉభే ప్రధానం యోషాం ॥ 5-2-10 దురోదరాః ద్యూతకారాః ॥ 5-2-12 సంరంభమాణః హఠం కుర్వాణః ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 003
॥ శ్రీః ॥
5.3. అధ్యాయః 003
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
సాత్యకినా బలరామవచనప్రతిక్షేపపూర్వకం దుర్యోధననిగ్రహనిర్ధారణం ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-3-0 (31732)
సాత్యకిరువాచ। 5-3-0x (3331)
యాదృశః పురుషస్యాత్మా తాదృశం సంప్రభాషతే।
యథారూపోఽంతరాత్మా తే తథారూపం ప్రభాషతే ॥ 5-3-1 (31733)
సంతి వై పురుషాః శూరాః సంతి కాపురుషాస్తథా।
ఉభావేతౌ దృఢౌ పక్షౌ దృశ్యేతే పురుషాన్ప్రతి ॥ 5-3-2 (31734)
ఏకస్మిన్నేవ జాయేతే కులే క్లీబమహాబలౌ ।
ఫలాఫలవతీ శాఖే యథైకస్మిన్వనస్పతౌ ॥ 5-3-3 (31735)
నాభ్యసూయామి తే వాక్యం బ్రువతో లాంగలధ్వజ।
యే తు శృణ్వంతి తే వాక్యం తానసూయామి మాధవ ॥ 5-3-4 (31736)
కథం హి ధర్మరాజస్య దోషమల్పమపి బ్రువన్।
లభతే పరిషన్మధ్యే వ్యాహర్తుమకుతోభయః॥ 5-3-5 (31737)
సమాహూయ మహాత్మానం జితవంతోఽక్షకోవిదాః।
అనక్షజ్ఞం యథాఽశ్రద్ధం తేషు ధర్మజయః కుతః। 5-3-6 (31738)
యది కుంతీసుతం గేహే క్రీడంతం భ్రాతృభిః సహ ।
అభిగంయ జయేయుస్తే తత్తేషాం ధర్మతో భవేత్ ॥ 5-3-7 (31739)
సమాహూయ తు రాజానం క్షత్రధర్మరతం సదా।
నికృత్యా జితవంతస్తే కిం ను తేషాం పరం శుభం ॥ 5-3-8 (31740)
కథం ప్రణిపతేచ్చాయమిహ కృత్వా పణం పరం।
వనవాసాద్విముక్తరతు ప్రాప్తః పైతామహం పదం ॥ 5-3-9 (31741)
యద్యయం పరవిత్తాని కామయేత యుధిష్ఠిరః।
ఏవమప్యయమత్యంతం పరాన్నార్హతి యాచితుం ॥ 5-3-10 (31742)
కథం చ ధర్మయుక్తాస్తే న చ రాజ్యం జిహీర్షవః।
నివృత్తవనవాసాంస్తాన్య ఆహుర్విదితా ఇతి ॥ 5-3-11 (31743)
అనునీతా హి భీష్మేణ ద్రోణేన విదురేణ చ।
న వ్యవస్యంతి పాండూనాం ప్రదాతుం పైతృకం వసు ॥ 5-3-12 (31744)
అహం తు తాంఛితైర్బాణైరనునీయ రణే బలాత్।
పాదయోః పాతయిష్యామి కౌంతేయస్య మహాత్మనః ॥ 5-3-13 (31745)
అథ తే న వ్యవస్యంతి ప్రణిపాతాయ ధీమతః।
గమిష్యంతి సహామాత్యా యమస్య సదనం ప్రతి॥ 5-3-14 (31746)
న హి తే యుయుధానస్య సంరబ్ధస్య యుయుత్సతః।
వేగం సమర్థాః సంసోద్ధుం వజ్రస్యేవ మహీధరాః ॥ 5-3-15 (31747)
కో హి గాండీవధన్వానం కశ్చ చక్రాయుధం యుధి ।
మాం చాపి విషహేత్క్రుద్ధం కశ్చ భీమం దురాసదం ॥ 5-3-16 (31748)
యమౌ చ దృఢధన్వానౌ యమకల్పౌ మహాద్యుతీ।
విరాటద్రుపదౌ వీరౌ యమకాలోపమద్యుతీ॥ 5-3-17 (31749)
కో జిజీవిషురాసాదేద్ధృష్టద్యుంనం చ పార్షతం।
పంచైతాన్పాండవేయాంస్తు ద్రౌపద్యాః కీర్తివర్ధనాన్ ॥ 5-3-18 (31750)
సమప్రమాణాన్పాండూనాం సమవీర్యాన్మదోత్కటాన్ ।
సౌభద్రం చ మహేష్వాసమమరైరపి దుఃసహం ॥ 5-3-19 (31751)
గదప్రద్యుంనసాంబాంశ్చ కాలసూర్యానలోపమాన్।
తే వయం ధృతరాష్ట్రస్య పుత్రం శకునినా సహ ॥ 5-3-20 (31752)
కర్ణం చైవ నిహత్యాజావభిషేక్ష్యామ పాండవం ।
నాధర్మో విద్యతే కశ్చిచ్ఛత్రూన్హత్వాఽఽతతాయినః ॥ 5-3-21 (31753)
అధర్ంయమయశస్యం చ శాత్రవాణాం ప్రయాచనం।
హృద్భతస్తస్య యః కామస్తం కురుధ్వమతంద్రితాః ॥ 5-3-22 (31754)
ధార్తరాష్ట్రో హ్యయుద్ధేన న రాజ్యం దాతుమిచ్ఛతి।
అద్య పాండుసుతో రాజ్యం లభతాం వా యుధిష్ఠిరః।
నిహతా వా రణే సర్వే స్వప్స్యంతి వసుధాతలే ॥ ॥ 5-3-23 (31755)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి సేనోద్యోగపర్వణి తృతీయోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-3-3 ఫలాఫలావతీ। సుపో లుక్ ఆర్షః పూర్వసవర్ణో వా ॥ 3 ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 004
॥ శ్రీః ॥
5.4. అధ్యాయః 004
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
ద్రుపదేన సాత్యకిమతానుమోదనేన రాజ్ఞామాహ్వానాయ దూతప్రస్థనకథనపూర్వకం స్వపురోహితస్య ధృతరాష్ట్రంప్రతి ప్రేషణకథనం ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-4-0 (31756)
ద్రుపద ఉవాచ। 5-4-0x (3332)
ఏవమేతన్మహాబాహో భవిష్యతి న సంశయః।
న హి దుర్యోధనో రాజ్యం మధురేణ ప్రదాస్యతి ॥ 5-4-1 (31757)
అనువర్త్స్యతి తం చాపి ధృతరాష్ట్రః సుతప్రియః।
భీష్మద్రోణౌ చ కార్పణ్యాన్మౌర్ఖ్యాద్రాధేయసౌబలౌ ॥ 5-4-2 (31758)
బలదేవస్య వాక్యం తు మమ జ్ఞానే న యుజ్యతే।
ఏతద్ధి పురుషేణాగ్రే కార్యం సునయమిచ్ఛతా ॥ 5-4-3 (31759)
న తు వాచ్యో మృదువచో ధార్తరాష్ట్రః కథంచన ।
నహి మార్దవసాధ్యోఽసౌ పాపబుద్ధిర్మతో మమ ॥ 5-4-4 (31760)
గర్దభే మార్దవం కుర్యాద్గోషు తీక్ష్ణం సమాచరేత్ ।
మృదు దుర్యోధనే వాక్యం యో బ్రూయాత్పాపచేతసి ॥ 5-4-5 (31761)
మృదుం వై మన్యతే పాపో భాషమాణమశక్తికం ।
హితమర్థం న జానీయాదబుద్ధిర్మార్దవే సతి ॥ 5-4-6 (31762)
ఏతచ్చైవ కరిష్యామో యత్నశ్చ క్రియతామిహ ।
ప్రస్థాపయామ మిత్రేభ్యో బలాన్యుద్యోజయంతు నః ॥ 5-4-7 (31763)
శల్యస్య ధృష్టకేతోశ్చ జయత్సేనస్య వా విభో ।
కేకయానాం చ సర్వేషాం దూతా గచ్ఛంతు శీఘ్రగాః ॥ 5-4-8 (31764)
స చ దుర్యోధనో నూనం ప్రేషయిష్యతి సర్వశః ।
పూర్వాభిపన్నాః సంతశ్చ భజంతే పూర్వచోదనం ॥ 5-4-9 (31765)
తత్వరధ్వం నరేంద్రాణాం పూర్వమేవ ప్రచోదనే ।
మహద్ధి కార్యం వోఢవ్యమితి మే వర్తతే మతిః ॥ 5-4-10 (31766)
శల్యస్య ప్రేష్యతాం శీఘ్రం యే చ తస్యానుగా నృపాః ।
భగదత్తాయ రాజ్ఞే చ పూర్వసాగరవాసినే ॥ 5-4-11 (31767)
అమితౌజసే తథోగ్రాయ హార్దిక్యాయాంధకాయ చ।
దీర్ఘప్రజ్ఞాయ శూరాయ రోచమానాయ వా విభో ॥ 5-4-12 (31768)
ఆనీయతాం బృహంతశ్చ సేనాబిందుశ్చ పార్థివః ।
సేనజిత్ప్రతిబింధ్యశ్చ చిత్రవర్మా సువాస్తుకః ॥ 5-4-13 (31769)
బాహ్లీకో ముంజకేశశ్చ చైద్యాధిపతిరేవ చ।
సుపార్శ్వశ్చ సుబాహుశ్చ పౌరవశ్చ మహారథః ॥ 5-4-14 (31770)
శకానాం పహ్లవానాం కర్ణవేష్టశ్చ పార్థివః ॥
సురారిశ్చ నదీజశ్చ కర్ణవేష్టశ్చ పార్థివః ॥ 5-4-15 (31771)
నీలశ్చ వీరధర్మా చ భూమిపాలశ్చ వీర్యవాన్ ।
దుర్జయో దంతవక్రశ్చ రుక్మీ చ జనమేజయః ॥ 5-4-16 (31772)
ఆషాఢో వాయువేగశ్చ పూర్వపాలీ చ పార్థివః ।
భూరితేజా దేవకశ్చ ఏకలవ్యః సహాత్మజైః ॥ 5-4-17 (31773)
కారూషకాశ్చ రాజానః క్షేమధూర్తిశ్చ వీర్యవాన్ ।
కాంభోజా ఋషికా యే చ పశ్చిమానూపకాశ్చ యే ॥ 5-4-18 (31774)
జయత్సేనశ్చ కాశ్యశ్చ తథా పంచనదా నృపాః ॥
జానకిశ్చ దుర్ధర్షః పార్వతీయాశ్చ యే నృపాః ॥ 5-4-19 (31775)
జానకిశ్చ సుశర్మా చ మణిమాన్యోతిమత్సకః।
పాంశురాష్ట్రాధిపశ్చైవ ధృష్టకేతుశ్చ వీర్యవాన్ ॥ 5-4-20 (31776)
తుండశ్చ దండధారశ్చ బృహత్సేనశ్చ వీర్యవాన్।
అపరాజితో నిషాదశ్చ శ్రేణిమాన్వసుమానపి ॥ 5-4-21 (31777)
బృహద్బలో మహౌజాశ్చ బాహుః పరపురంజయః ।
సముద్రసేనో రాజా చ సహ పుత్రేణ వీర్యవాన్ ॥ 5-4-22 (31778)
ఉద్భవః క్షేమకశ్చైవ వాటధానశ్చ పార్థివః ।
శ్రుతాయుశ్చ దృఢాయుశ్చ సాల్వపుత్రశ్చ వీర్యవాన్ ॥ 5-4-23 (31779)
కుమారశ్చ కలింగానామీశ్వరో యుద్ధదుర్మదః ।
ఏతేషాం ప్రేష్యతాం శీఘ్రమేతద్ధి మమ రోచతే ॥ 5-4-24 (31780)
అయం చ బ్రాహ్మణో విద్వాన్మమ రాజన్పురోహితః।
ప్రేష్యతాం ధృతరాష్ట్రాయ వాక్యమస్మై ప్రదీయతాం ॥ 5-4-25 (31781)
యథా దుర్యోధనో వాచ్యో యథా సాంతనవో నృపః ।
ధృతరాష్ట్రో యథా వాచ్యో ద్రోణశ్చ రథినాం వరః ॥ ॥ 5-4-26 (31782)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి సేనోద్యోగపర్వణి చతుర్థోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-4-2 కార్పణ్యాత్ తదన్నభక్షణేన దైన్యాత్ ॥ 2 ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 005
॥ శ్రీః ॥
5.5. అధ్యాయః 005
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
శ్రీకృష్ణేన ద్రుపదవాక్యప్రశంసనపూర్వకం రాజ్ఞాం ధృతరాష్ట్రస్య చ దూతపురోహితప్రేషణం సందిశ్య ద్వారకాంప్రతి గమనం ॥ 1 ॥ విరాటద్రుపదదూతాహూదానాం రాజ్ఞామాగమనం ॥ 2 ॥ దుర్యోధనదూతాహూతానాం చ రాజ్ఞామాగమనం ॥ 3 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-5-0 (31783)
వైశంపాయన ఉవాచ। 5-5-0x (3333)
ద్రుపదేనైవముక్తే తు వాక్యే వాక్యవిదాం వరః।
వసుదేవసుతస్తత్ర పృష్ణిసింహోఽబ్రవీదిదం ॥ 5-5-1 (31784)
ఉపపన్నమిదం వాక్యం సోమకానాం ధురంధరే।
అర్థసిద్ధికరం రాజ్ఞః పాండవస్యామితౌజసః ॥ 5-5-2 (31785)
ఏతచ్చ పూర్వం కార్యం నః సునీతిమభికాంక్షతాం।
అన్యథా హ్యాచరన్కర్మ పురుషః స్యాత్సుబాలిశః ॥ 5-5-3 (31786)
కిం తు సంబంధకం తుల్యమస్మాకం కురుపాండుషు।
యథేష్టం వర్తమానేషు పాండవేషు చ తేషు చ ॥ 5-5-4 (31787)
తే వివాహార్థమానీతా వయం సర్వే తథా భవాన్ ।
కృతే వివాహే ముదితా గమిష్యామో గృహాన్ప్రతి ॥ 5-5-5 (31788)
భవాన్వృద్ధతమో రాజ్ఞాం వయసా చ శ్రుతేన చ।
శిష్యవత్తే వయం సర్వే భవామేహ న సంశయః ॥ 5-5-6 (31789)
భవంతం ధృతరాష్ట్రశ్చ సతతం బహు మన్యతే।
ఆచార్యయోః సఖా చాసి ద్రోణస్య చ కృపస్వ చ ॥ 5-5-7 (31790)
స భవాన్ప్రేషయత్వద్య పాండవార్థకరం వచః।
సర్వేషాం నిశ్చితం తన్నః ప్రేషయిష్యతి యద్భవాన్ ॥ 5-5-8 (31791)
యది తావచ్ఛమం కుర్యన్న్యాయేన కురుపుంగవః।
న భవేత్కురుపాండూనాం సౌభ్రాత్రేణ మహాన్క్షయః ॥ 5-5-9 (31792)
అథ దర్పాన్వితో మోహాన్న కుర్యాద్ధృతరాష్ట్రజః ।
అన్యేషాం ప్రేషయిత్వా చ పశ్చాదస్మాన్సభాహ్వయే ॥ 5-5-10 (31793)
తతో దుర్యోధనో మందః సహామాత్యః సబాంధవః ।
నిష్ఠామాపత్స్యతే మూఢః క్రుద్ధే గాండీవధన్వని ॥ 5-5-11 (31794)
వైశంపాయన ఉవాచ। 5-5-12x (3334)
తతః సత్కృత్య వార్ష్ణేయం విరాటః పృథివీపతిః ।
గృహాన్ప్రస్థాపయామాస సగణం సహబాంధవం ॥ 5-5-12 (31795)
ద్వారకం తు గతే కృష్ణే యుధిష్ఠిరపురోగమాః।
చక్రుః సాంఘ్రామికం సర్వం విరాటశ్చ మహీపతిః ॥ 5-5-13 (31796)
తతః సంప్రేషయామాస విరాటః సహ బాంధవైః ।
సర్వేషాం భూమిపాలానాం ద్రుపదశ్చ మహీపతిః ॥ 5-5-14 (31797)
వచనాత్కురుసింహానాం మత్స్యపాంచాలయోశ్చ తే ।
సమాజగ్ముర్మహీపాలాః సంప్రహృష్టా మహాబలాః ॥ 5-5-15 (31798)
తచ్ఛ్రుత్వా పాండుపుత్రాణాం సమాగచ్ఛన్మహద్బలం ।
ధృతరాష్ట్రసుతాశ్చాపి సమానిన్యుర్మహీపతీన్ ॥ 5-5-16 (31799)
సమాకులా మహీ రాజన్కురుపాండవకారణాత్।
తదా సమభవత్కృత్స్నా సంప్రయాణే మహీక్షితాం ॥ 5-5-17 (31800)
సంకులా చ తదా భూమిశ్చతురంగవలాన్వితా।
బలాని తేషాం వీరాణామాగచ్ఛంతి తతస్తతః ॥ 5-5-18 (31801)
చాలయంతీవ గాం దేవీం సపర్వతవనామిమాం।
తతః ప్రజ్ఞావయోవృద్ధం పాంచాల్యః స్వపురోహితం।
కురుభ్యః ప్రేషయామాస యుధిష్ఠిరమతే స్థితః ॥ ॥ 5-5-19 (31802)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి సేనోద్యేగపర్వణి ప·ంచమోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-5-4 సంబంధకం తుత్యమితి। పాండవేషు కుంతీద్వారా । కురుషు దుర్యోధనకన్యాయాః సాంబేనాహరణాత్ ॥ 5-5-11 నిష్ఠాం నాశం ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 006
॥ శ్రీః ॥
5.6. అధ్యాయః 006
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
ద్రుపదేన ధృతరాష్ట్రంప్రతి స్వపురోహితప్రేషణం ॥ 1 ॥ పురోహితస్య హాస్తినపురగమనం ॥ 2 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-6-0 (31803)
ద్రుపద ఉవాచ। 5-6-0x (3335)
భూతానాం ప్రాణినః శ్రేష్ఠాః ప్రాణినాం బుద్ధిజీవినః।
బుద్ధిమత్సు నరాః శ్రేష్ఠా నరేష్వపి ద్విజాతయః ॥ 5-6-1 (31804)
ద్విజేషు వైద్యాః శ్రేయాంసో వైద్యేషు కృతబుద్ధయః।
కృతబుద్ధిషు కర్తారః కర్తృషు బ్రహ్మవాదినః ॥ 5-6-2 (31805)
స భవాన్కృబుద్ధీనాం ప్రధాన ఇతి మే మతిః ।
కులేన చ విశిష్టోఽసి వయసా చ శ్రుతేన చ।
ప్రజ్ఞయా సదృశశ్చాసి శుక్రేణాంగిరసేన చ ॥ 5-6-3 (31806)
విదితం చాపి తే సర్వం యథావృత్తః స కౌరవః ।
పాండవశ్చ యథావృత్తః కుంతీపుత్రో యుధిష్ఠిరః ॥ 5-6-4 (31807)
ధృతరాష్ట్రస్య విదితే వంచితాః పాండవాః పరైః ।
విదురేణానునీతోఽపి పుత్రమేవానువర్తతే ॥ 5-6-5 (31808)
శకునిర్బుద్ధిపూర్వం హి కుంతీపుత్రం సమాహ్వయత్ ।
అనక్షజ్ఞం మతాక్షః సన్క్షత్రవృత్తే స్థితం శుచిం ॥ 5-6-6 (31809)
తే తథా వంచయిత్వా తు ధర్మరాజం యుధిష్ఠిరం ।
న కస్యాంచిదవస్థాయాం రాజ్యం దాస్యంతి వై స్వయం ॥ 5-6-7 (31810)
భవాంస్తు ధర్మసంయుక్తం ధృతరాష్ట్రం బ్రువన్వచః ।
మనాంసి తస్య యోధానాం ధ్రువమావర్తయిష్యతి ॥ 5-6-8 (31811)
విదురశ్చాపి తద్వాక్యం సాధయిష్యతి తావకం।
భీష్మద్రోణకృపాదీనాం భేదం సంజనయిష్యతి ॥ 5-6-9 (31812)
అమాత్యేషు చ భిన్నేషు యోధేషు విముఖేషు చ।
పునరేకత్ర కరణం తేషాం కర్మ భవిష్యతి ॥ 5-6-10 (31813)
ఏతస్మిన్నంతరే పార్థాః సుఖమేకాగ్రబుద్ధయః।
సేనాకర్మ కరిష్యంతి ద్రవ్యాణాం చైవ సంచయం ॥ 5-6-11 (31814)
భిద్యమానేషు చ స్వేషు లంబమానే తథా త్వయి।
న తథా తే కరిష్యంతి సేనాకర్మ న సంశయః ॥ 5-6-12 (31815)
ఏతత్ప్రయోజనం చాత్ర ప్రాధాన్యేనోపలభ్యతే।
సంగత్యా ధృతరాష్ట్రశ్చ కుర్యాద్ధర్ంయం వచస్తవ ॥ 5-6-13 (31816)
స భవాంధర్మయుక్తశ్చ ధర్ంయం తేషు సమాచరన్ ।
కృపాలుషు పరిక్లేశాన్పాండవీయాన్ప్రకీర్తయన్ ॥ 5-6-14 (31817)
వృద్ధేషు కులధర్మం చ బ్రువన్పూర్వైరనుష్ఠితం ।
విభేత్స్యతి మనాంస్యేషమితి మే నాత్ర సంశయః ॥ 5-6-15 (31818)
న చ తేభ్యో భయం తేఽస్తి బ్రాహ్మణో హ్యసి వేదవిత్ ।
దూతకర్మణి యుక్తశ్చ స్థవిరశ్చ విశేషతః ॥ 5-6-16 (31819)
స భవాన్పుష్యయోగేన ముహూర్తేన జయేన చ।
కౌరవేయాన్ప్రయాత్వాశు కౌంతేయస్యార్థసిద్ధయే ॥ 5-6-17 (31820)
వైశంపాయన ఉవాచ। 5-6-18x (3336)
తథాఽనుశిష్టః ప్రయయౌ ద్రుపదేన మహాత్మనా।
పురోధా వృత్తసంపన్నో నగరం నాగసాహ్వయం ॥ 5-6-18 (31821)
శిష్యైః పరివృతో విద్వాన్నీతిశాస్త్రార్థకోవిదః ।
పాండవానాం హితార్థాయ కౌరవాన్ప్రతిజగ్మివాన్ ॥ ॥ 5-6-19 (31822)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి సేనోద్యోగపర్వణి షష్ఠోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-6-2 వైద్యాః విద్యావంతః । కృతబుద్ధయః సిద్ధాంతజ్ఞాః ॥ 2 ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 007
॥ శ్రీః ॥
5.7. అధ్యాయః 007
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
దుర్యోధనార్జునయోః కృష్ణదర్శనాయ యదృచ్ఛయా యుగపత్ ద్వారకాగమనం ॥ 1 ॥ అర్జునేన సారథ్యేన వరయిత్వా తేన సహ యుధిష్ఠిరసమీపగమనం ॥ 2 ॥ దుర్యోధనేన నారాయణాహ్వయకృష్ణకుమారానాదాయ కృతవర్మణాసహ స్వపురగమనం ॥ 3 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-7-0 (31823)
వైశంపాయన ఉవాచ। 5-7-0x (3337)
పురోహితం తే ప్రస్థాప్య నగరం నాగసాహ్వయం।
దూతాన్ప్రస్థాపయామాసుః పార్థివేభ్యస్తతస్తతః ॥ 5-7-1 (31824)
ప్రస్థాప్య దూతానన్యత్ర ద్వారకాం పురుషర్షభః ।
స్వయం జగామ కౌరవ్యః కుంతీపుత్రో ధనంజయః ॥ 5-7-2 (31825)
గతే ద్వారవతీం కృష్ణ బలదేవే చ మాధవే।
సహ వృష్ణ్యంధకైః సర్వైర్భోజైశ్చ శతశస్తదా ॥ 5-7-3 (31826)
సర్వమాగమయామాస పాండవానాం విచేష్టితం ।
ధృతరాష్ట్రాత్మజో రాజా గూఢైః ప్రణిహితైశ్చరైః ॥ 5-7-4 (31827)
స శ్రుత్వా మాధవం యాంతం సదశ్వైరనిలోపమైః ।
బలేన నాతిమహతా ద్వారకామభ్యయాత్పురీం ॥ 5-7-5 (31828)
తమేవ దివసం చాపి కౌంతేయః పాండునందనః ।
ఆనన్రతనగరీం రంయాం జగామాశు ధనంజయః ॥ 5-7-6 (31829)
తౌ యాత్వా పురుషవ్యాఘ్రౌ ద్వారకాం కురునందనౌ ।
సుప్తం దదృశతుః కృష్ణం శయానం చాభిజగ్మతుః ॥ 5-7-7 (31830)
దుర్యోధనస్తు ప్రథమం వాసుదేవముపాశ్రయత్ ।
ఉచ్ఛీర్షతశ్చ కృష్ణస్య నిషసాద వరాసనే ॥ 5-7-8 (31831)
తతః కిరీటీ తస్యాను ప్రవివేశ మహామనాః ।
పశ్చార్ధే తు స కృష్ణస్య ప్రహ్వోఽతిష్ఠత్కృతాంజలిః ॥ 5-7-9 (31832)
ప్రతిబుద్ధః స వార్ష్ణేయో దదర్శాగ్రే కిరీటినాం।
సింహాసనగతం పశ్చాత్పరివృత్య చ దృష్టవాన్ ॥ 5-7-10 (31833)
స తయోః స్వాగతం కృత్వా యథావత్ప్రతిపూజ్య తౌ ।
తదాగమనజం హేతుం పప్రచ్ఛ మధుసూదనః ॥ 5-7-11 (31834)
తతో దుర్యోధనః కృష్ణామువాచ ప్రహసన్నివ।
విగ్రహేఽస్మిన్భవాన్సాహ్యం మమ దాతుమిహార్హతి ॥ 5-7-12 (31835)
సమం హి భవతః సఖ్యం మమ చైవార్జునేఽపి చ।
తథా సంబంధకం తుల్యమస్మాకం త్వయి మాధవ ॥ 5-7-13 (31836)
అహం చాభిగతం సంతో భజంతే పూర్వసారిణః ॥
త్వం చ శ్రేష్ఠతమో లోకే సతామద్య జనార్దన । 5-7-14 (31837)
సతతం సంమతశ్చైవ సద్వృత్తమనుపాలయ ॥ 5-7-15 (31838)
కృష్ణ ఉవాచ। 5-7-16x (3338)
భవానభిగతః పూర్వమత్ర మే నాస్తి సంశయః।
దృష్టస్తు ప్రథమం రాజన్మయా పార్థో ధనంజయః ॥ 5-7-16 (31839)
తవ పూర్వాభిగమనాత్పూర్వం చాప్యస్య దర్శనాత్ ।
సాహాయ్యముభయోరేవ కరిష్యామి సుయోధన ॥ 5-7-17 (31840)
ప్రవారణం తు బాలానాం పూర్వం కార్యమితి శ్రుతిః।
తస్మాత్ప్రవారణం పూర్వమర్హః పార్థో ధనంజయః ॥ 5-7-18 (31841)
మత్సంహననతుల్యానాం గోపానామర్బుదం మహత్।
నారాయణా ఇతి ఖ్యాతాః సర్వే సంగ్రామయోధినః ॥ 5-7-19 (31842)
తే వా యుధి దురాధర్షా భవంత్వేకస్య సైనికాః ।
అయుధ్యమానః సంగ్రామే న్యస్తశస్త్రోఽహమేకతః ॥ 5-7-20 (31843)
ఆభ్యామన్యతరం పార్థ యత్తే హృద్యతరం మతం।
తద్వృణీతాం భవానగ్రే ప్రవార్యస్త్వం హి ధర్మతః ॥ 5-7-21 (31844)
` ఏతద్విదిత్వా కౌంతేయ విచార్య చ పునః పునః ।
తాన్వా వరయ సాహాయ్యే మాం సాచివ్యేఽథవా పునః ' 5-7-22 (31845)
వైశంపాయన ఉవాచ। 5-7-23x (3339)
ఏవముక్తస్తు కృష్ణేన కుంతీపుత్రే ధనంజయః।
అయుధ్యమానం సంగ్రామే వరయామాస కేశవం॥ 5-7-23 (31846)
నారాయణమమిఘ్నం కామాజ్జాతమజం నృషు ।
సర్వక్షత్రస్య పురతో దేవదానవయోరపి ॥ 5-7-24 (31847)
దుర్యోధనస్తు తత్సైన్యం సర్వమావరయత్తదా ।
సహస్రాణాం మహస్రం తు యోధానాం ప్రాప్య భారత ॥ 5-7-25 (31848)
కృష్ణం చాపహృతం జ్ఞాత్వా సంప్రాప పరమాం ముదం ।
దుర్యోధనస్తు తత్సైన్యం సర్వమాదాయ పార్థివః ॥ 5-7-26 (31849)
తతోఽభ్యయాద్భీమబలో రౌహిణేయం మహాబలం ।
సర్వం చాగమనే హేతుం స తస్మై సంన్యవేదయత్।
ప్రత్యువాచ తతః శౌరిర్ధార్తరాష్ట్రమిదం వచః ॥ 5-7-27 (31850)
బలదేవ ఉవాచ। 5-7-28x (3340)
విదితం తే నరవ్యాఘ్ర సర్వం భవితుమర్హతి।
యన్మయోక్తం విరాటస్య పురా వైవాహికే తదా ॥ 5-7-28 (31851)
నిగృహ్యోక్తో హృషీకేశస్త్వదర్థం కురునందన।
మయా సంబంధకం తుల్యమితి రాజన్పునఃపునః ॥ 5-7-29 (31852)
న చ తద్వాక్యముక్తం వై కేశవం ప్రత్యపద్యత।
న చాహముత్సహే కృష్ణం వినా స్థాతుమపి క్షణం॥ 5-7-30 (31853)
నాహం సహాయః పార్థస్య నాపి దుర్యోధనస్య వై ।
ఇతి మే నిశ్చితా బుద్ధిర్వాసుదేవమవేక్ష్య హ ॥ 5-7-31 (31854)
జాతోఽసి భారతే వంశే సర్వపార్థివపూజితే ।
గచ్ఛ యుధ్యస్వ ధర్మేణ క్షాత్రేణ పురుషర్షభ ॥ 5-7-32 (31855)
వైశంపాయన ఉవాచ। 5-7-33x (3341)
ఇత్యేవముక్తస్తు తదా పరిష్వజ్య హలాయుధం।
కృష్ణం చాపి మహాబాహుమామంత్ర్య భరతర్షభ ॥ 5-7-33 (31856)
సోఽభ్యయాత్కృతవర్మాణం ధృతరాష్ట్రసుతో నృపః ।
కృతవర్మా దదౌ తస్య సేనామక్షౌహిణీం తదా ॥ 5-7-34 (31857)
స తేన సర్వసైన్యేన భీమేన కురునందనః ।
వృతః పరియయౌ హృష్టః సుహృదః సంప్రహర్షయన్ ॥ 5-7-35 (31858)
తతః పీతాంబరధరో జగత్స్రష్టా జనార్దనః ।
గతే దుర్యోధనే కృష్ణః కిరీటినమథాబ్రవీత్ ॥ 5-7-36 (31859)
అయుధ్యమానః కాం బృద్ధిమాస్థాయాహం వృతస్త్వయా । 5-7-37 (31860)
అర్జున ఉవాచ।
భవాన్సమర్థస్తాన్సర్వాన్నిహంతుం నాత్ర సంశయః ।
నిహంతుమహమష్యేకః సమర్థః పురుషర్షభః ॥ 5-7-37x (3342)
భవాంస్తు కీర్తిమాఁల్లోకే తద్యశస్త్వాం గమిష్యతి।
యశసాం చాహమప్యర్థీ తస్మాదసి మయా వృతః ॥ 5-7-38 (31861)
సారథ్యం తు త్వయా కార్యమితి మే మానసం సదా।
చిరరాత్రేప్సితం కామం తద్భవాన్కర్తుమర్హతి ॥ 5-7-39 (31862)
వాసుదేవ ఉవాచ। 5-7-40x (3343)
ఉపపన్నమిదం పార్థ యత్స్పర్ధసి మయా సహ।
సారథ్యం తే కరిష్యామి కామః సంపద్యతాం తవ ॥ 5-7-40 (31863)
వైశంపాయన ఉవాచ। 5-7-41x (3344)
ఏవం ప్రముదితః పార్థః కుష్ణేన సహితస్తదా।
వృతో దాశార్హప్రవరైః పునరాయాద్యుధిష్ఠిరం ॥ ॥ 5-7-41 (31864)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి సేనోద్యోగపర్వణి సప్తమోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-7-10 ప్రవారణం ఈప్సితసాదానం। పూర్వమర్హః త్వత్తః కనిష్ఠత్వాదిత్యర్థః ॥ 10 ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 008
॥ శ్రీః ॥
5.8. అధ్యాయః 008
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
పాండవాన్ప్రత్యాగచ్ఛతః శల్యస్య మార్గే భ్రమాహుర్యోధనసభాప్రవేశః ॥ 1 ॥ తద్భుత్యకృతోపచారతుష్టేన తేన పారితోషికదానే ప్రతి శ్రుతే గూఢేనసతా దుర్యోధనేన ప్రకటీభూయ సాహాయ్యవరణం ॥ 2 ॥ పాండవానుపగంయ దుర్యోధనవంచనాం కథితవతా శల్యేన యుధిష్ఠిరాభ్యర్థనయా కర్ణస్య సారథ్యకరణేన తేజోవధకరణప్రతిజ్ఞానం ॥ 3 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-8-0 (31865)
వైశంపాయన ఉవాచ। 5-8-0x (3345)
శల్యః శ్రుత్వా తు దూతానాం సైన్యేన మహతా వృతః।
అభ్యాత్పాండవాన్రాజన్సహ పుత్రైర్మహారథైః ॥ 5-8-1 (31866)
తస్య సేనానివేశోఽభూదధ్వర్ధమివ యోజనం ।
తథా హి విపులాం సేనాం బిభర్తి స నరర్షభః ॥ 5-8-2 (31867)
అక్షౌహిణీపతీ రాజన్మహావీర్యపరాక్రమాః।
విచిత్రకవచాః శూరా విచిత్రధ్వజకార్ముకాః ॥ 5-8-3 (31868)
విచిత్రాభరణాః సర్వే విచిత్రరథవాహనాః ।
విచిత్రస్రగ్ధరాః సర్వే వివిత్రాంబరభూషణాః ॥ 5-8-4 (31869)
స్వదేశవేషాభరణా వీరాః శతసహస్రశః।
తస్య సేనాప్రణేతారో బభూవుః క్షత్రియర్షభాః ॥ 5-8-5 (31870)
వ్యథయన్నివ భూతాని కంపయన్నివ మేదినీం ।
శనైర్విశ్రామయన్సేనాం స యయౌ యత్ర పాండవః ॥ 5-8-6 (31871)
తతో దుర్యోధనః శ్రుత్వా మహాత్మానం మహారథం ।
ఉపాయాంతమభిద్రుత్య స్వయమానర్చ భరత ॥ 5-8-7 (31872)
కారయామాస పూజార్థం తస్య దుర్యోధనః సభాః ।
రమణీయేషు దేశేషు రత్నచిత్రాః స్వలంకృతాః ॥ 5-8-8 (31873)
శిల్పిభిర్వివిధైశ్చైవ క్రీడాస్తత్ర ప్రయోజితాః ।
తత్ర మాల్యాని మాంసాని భక్ష్యం పేయం చ సత్కృతం ॥ 5-8-9 (31874)
కూపాశ్చ వివిధాకారా ఔదకాని గృహాణి చ ॥
స తాః సభాః సమాసాద్య పూజ్యమానో యథాఽమరః । 5-8-10 (31875)
దుర్యోధనస్య సచివైర్దేశే దేశే సమంతతః ॥
ఆజగామ సభామన్యాం దేవావసథవర్చసం । 5-8-11 (31876)
స తత్ర విషయైర్యుక్తైః కల్యాణైరతిమానుషైః ॥
మేనేఽభ్యధికమాత్మానమవమేనే పురందరం। 5-8-12 (31877)
పప్రచ్ఛ స తతః ప్రేష్యాన్ప్రహృష్టః క్షత్రియర్షభః ॥
యుధిష్ఠిరస్య పురుషాః కేఽత్ర చక్రుః సభా ఇమాః । 5-8-13 (31878)
ఆనీయంతాం సభాకారాః ప్రదేయార్హా హి మే మతాః ॥
ప్రదేయమేషాం దాస్యామి కుంతీపుత్రోఽనుమన్యతాం। 5-8-15a` తతః ప్రహృష్టం రాజానం జ్ఞాత్వా తే సచివాస్తదా'
దుర్యోధనాయ తత్సర్వం కథయంతి స్మ విస్మితాః ॥ 5-8-14 (31879)
సంప్రహృష్టో యదా శల్యో దిదిత్సురపి జీవితం ।
గూఢో దుర్యోధనస్తత్ర దర్శయామాస మాతులం ॥ 5-8-16 (31880)
తం దృష్ట్వా మద్రరాజశ్చ జ్ఞాత్వా యత్నం చ తస్య తం।
పరిష్వజ్యాబ్రవీత్ప్రీత ఇష్టోఽర్థో ధ్రియతామితి ॥ 5-8-17 (31881)
దుర్యోధన ఉవాచ। 5-8-18x (3346)
సత్యవాగ్భవ కల్యాణ వరో వై మమ దీయతాం।
సర్వసేనాప్రణేతా వై భవాన్భవితుమర్హతి ॥ 5-8-18 (31882)
యథైవ పాండవాస్తుభ్యం తథైవ భవతో హ్యహం।
అనుమాన్యం చ పాల్యం చ భక్తం చ భజ మాం విభో ॥ 5-8-19 (31883)
వైశంపాయన ఉవాచ। 5-8-20x (3347)
కృతమిత్యబ్రవీచ్ఛల్యః కిమన్యత్క్రియతామితి।
కృతమిత్యేవ గాంధారిః ప్రత్యువాచ పునఃపునః ॥ 5-8-20 (31884)
శల్య ఉవాచ। 5-8-21x (3348)
గచ్ఛ దుర్యోధన పురం స్వకమేవ నరర్షభ ।
అహం గమిష్యే ద్రుష్టుం వై యుధిష్ఠిరమరిందమం ॥ 5-8-21 (31885)
దృష్ట్వా యుధిష్ఠిరం రాజన్క్షిప్రమేష్యే నరాధిప ।
అవశ్యం చాపి ద్రష్టవ్యః పాండవః పురుషర్షభః ॥ 5-8-22 (31886)
దుర్యోధన ఉవాచ। 5-8-23x (3349)
క్షిప్రామాగంయతాం రాజన్పాండవం వీక్ష్య పార్థివ ।
త్వయ్యధీనాః స్మ రాజేంద్ర వరదానం స్మరస్వ నః ॥ 5-8-23 (31887)
శల్య ఉవాచ। 5-8-24x (3350)
క్షిప్రమేష్యామి భద్రం తే గచ్ఛస్వ స్వపురం నృప।
` దృష్ట్వా తు పాండవాన్రాజన్న మిథ్యా కర్తుముత్సహే ॥ 5-8-24 (31888)
వైశంపాయన ఉవాచ। 5-8-25x (3351)
పర్యష్వజేతామన్యోన్యం శల్యదుర్యోధనావుభౌ ॥ 5-8-25 (31889)
స తథా శల్యమామంత్ర్య పురాయాత్స్వకం పురం।
శల్యో జగామ కౌంతేయానాఖ్యాతుం కర్మ తస్య తత్ ॥ 5-8-26 (31890)
ఉపప్లావ్యం స గత్వా తు స్కంధావారం ప్రవిశ్య చ।
పాండవానథ తాన్సర్వాఞ్శల్యస్తత్ర దదర్శ హ ॥ 5-8-27 (31891)
చిరాత్తు దృష్ట్వా రాజానం మాతులం సమితింజయం।
ఆసనేభ్యః సముత్పేతుః సర్వే సహయుధిష్ఠిరాః ॥ 5-8-28 (31892)
తథా భీమార్జునౌ హృష్టౌ స్వస్త్రీయౌ చ యమావుభౌ ।
ద్రౌపదీ చ సుభద్రా చ అభిమన్యుశ్చ భారత ॥ 5-8-29 (31893)
సమేత్య చ మహాపాహుం శల్యం పాండుసుతస్తదా ।
పాద్యమర్ఘ్యం చ గాం చైవ ప్రతిగ్రాహ్య పురోధసా ॥ 5-8-30 (31894)
కతాంజలిరదీనాత్మా ధర్మాత్మా శల్యమబ్రవీత్।
స్వాగతం తేఽస్తు వై రాజన్నేతదాసనమాస్యతాం ॥ 5-8-31 (31895)
తతో న్యషీదచ్ఛల్యశ్చ కాంచనే పరమాసనే ।
తత్ర పాద్యథార్ఘ్యం చ న్యవేదయత పాండవః ॥ 5-8-32 (31896)
శల్య ఉవాచ। 5-8-33x (3352)
దుఃఖస్యైతస్య మహతో ధార్తరాష్ట్రకృతస్య వై।
అవాప్స్యసి ఫలం రాజన్హత్వా శత్రూన్పరంతప ॥ 5-8-33 (31897)
విదితం తే మహారాజ లోకతంత్రం నరాధిప ।
తస్మాల్లోకకృతం కించిత్తవ తాత న విద్యతే ॥ 5-8-34 (31898)
వైశంపాయన ఉవాచ। 5-8-35x (3353)
నివేద్య చార్ఘ్యం విధివన్మద్రరాజాయ భారత।
కుశలం పాండవోఽపృచ్ఛచ్ఛల్యం సర్వసుఖావహం ॥ 5-8-35 (31899)
స తైః పరివృతః సర్వైః పాండవైర్ధర్మచారిభిః ।
ఆసనే చోపవిష్టః స శల్యః పార్థమథాబ్రవీత్ ॥ 5-8-36 (31900)
శల్య ఉవాచ। 5-8-37x (3354)
కుశలం రాజశార్దూల సర్వత్ర కురునందన ।
అరణ్యవాసాద్దిష్ట్యాఽసి విముక్తో జయతాం వర ॥ 5-8-37 (31901)
దుష్కరం తే కృతం రాజన్నిర్జనే గహనే వనే।
భ్రాతృభిః సహ కౌంతేయ కృష్ణాయా చానయాఽనఘ ॥ 5-8-38 (31902)
అజ్ఞాతవాసం ఘోరం చ వసతా దుష్కరం కృతం ।
దుఃఖమేవ కుతః సౌఖ్యం రాజ్యభ్రష్టస్య భారత ॥ 5-8-39 (31903)
సత్యే తపసి దానే చ తవ బుద్ధిర్యుధిష్ఠిర ।
క్షమా దమశ్చాహింసా చ సత్యం చైవ యుధిష్ఠిర ॥ 5-8-40 (31904)
అద్భుతశ్చ పునర్లోకస్త్వయి రాజన్ప్రతిష్ఠితః।
మృదుర్వదాన్యో బ్రహ్మణ్యో దాంతో ధర్మపరాయణః ॥ 5-8-41 (31905)
ధర్మాస్తే విదితా రాజన్బహవో లోకసాక్షికాః ।
సర్వం జగదిదం తాత విదితం తే పరంతప ॥ 5-8-42 (31906)
ముదితశ్చ పునర్లోకస్త్వయి రాజన్ప్రతిష్ఠితే ।
దిష్ట్యా కృచ్ఛ్రమిదం రాజన్పారితం భరతర్షభ ॥ 5-8-43 (31907)
దిష్ట్యా పశ్యామి రాజేంద్ర ధర్మాత్మానం సహానుగం।
నిస్తీర్ణదుష్కరం రాజంస్త్వాం ధర్మనిచయం ప్రభో ॥ 5-8-44 (31908)
వైశంపాయన ఉవాచ। 5-8-45x (3355)
తతోఽస్యాకథయద్రాజా దుర్యోధనసమాగమం।
తచ్చ శుశ్రూషితం సర్వం వరదానం చ భారత ॥ 5-8-45 (31909)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 5-8-46x (3356)
సుకృతం తే కృతం రాజన్ప్రహృష్టేనాంతరాత్మనా ।
దుర్యోధనస్య యద్వీర త్వయా వాచా ప్రతిశ్రుతం ॥ 5-8-46 (31910)
ఏకం త్విచ్ఛామి భద్రం తే క్రియమాణం మహీపతే ।
రాజన్నకర్తవ్యమపి కర్తుమర్హసి సత్తమ ॥ 5-8-47 (31911)
మమ త్వవేక్షయా వీర శృణు విజ్ఞాపయామి తే।
భవానిహ మహారాజ వాసుదేవసమో యుధి ॥ 5-8-48 (31912)
కర్ణార్జునాభ్యాం సంప్రాప్తే ద్వైరథే రాజసత్తమ ।
కర్ణస్య భవతా కార్యం సారథ్యం నాత్ర సంశయః ॥ 5-8-49 (31913)
తత్ర పాల్యోఽర్జునో రాజన్యది మత్ప్రియమిచ్ఛసి।
తేజోవధశ్చ తే కార్యః సౌతేరస్మంజయావహ్నః ।
అకర్తవ్యమపి హ్యేతత్కర్ముమర్హసి మాతుల ॥ 5-8-50 (31914)
శల్య ఉవాచ। 5-8-51x (3357)
శ్రృణు పాండవ భద్రం తే యద్బ్రవీషి మహాత్మనః ।
తేజోవధనిమిత్తం మాం సూతపుత్రస్య సంగమే ॥ 5-8-51 (31915)
అహం తస్య భవిష్యామి సంఘ్రామే సారథిర్ధ్రువం।
వాసుదేవేన హి సమం నిత్యం మాం సోఽభిమన్యతో ॥ 5-8-52 (31916)
తస్యాహం కురుశార్దూల ప్రతీపమహితం వచః।
ధ్రువం సంకథయిష్యామి యోద్ధుకామస్య సంయుగే ॥ 5-8-53 (31917)
యథా స హృతదర్పశ్చ హృతతేజాశ్చ పాండవ ।
భవిష్యతి సుఖం హంతుం సత్యమేతద్బ్రవీమి తే ॥ 5-8-54 (31918)
ఏవమేతత్కరిష్యామి యథా తాత త్వమాత్థ మాం।
యచ్చాన్యదపి శక్ష్యామి తత్కరిష్యామి తే ప్రియం ॥ 5-8-55 (31919)
యచ్చ దుఃఖం త్వయా ప్రాప్తం ద్యూతే వై కృష్ణయా సహ।
పరుషాణి చ వాక్యాని సూతపుత్రకృతాని వై ॥ 5-8-56 (31920)
జటాసురాత్పరిక్లేశః కీచకాచ్చ మహాద్యుతే।
ద్రౌపద్యాఽధిగతం సర్వం దమయంత్యా యథాఽశుభం ॥ 5-8-57 (31921)
సర్వం దుఃఖమిదం వీర సుఖోదర్కం భవిష్యతి।
నాత్ర మన్యుస్త్వయా కార్యో విధిర్హి బలవత్తరః ॥ 5-8-58 (31922)
దుఃఖాని హి మహాత్మానః ప్రాప్నువంతి యుధిష్ఠిర।
దేవైరపి హి దుఃఖాని ప్రాప్తాని జగతీపతే ॥ 5-8-59 (31923)
ఇంద్రేణ శ్రూయతే రాజన్సభార్యేణ మహాత్మనా ।
అనుభూతం మహద్దుఃఖం దేవరాజేన భారత ॥ ॥ 5-8-60 (31924)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి సేనోద్యోగపర్వణి అష్టమోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-8-27 ఉపప్లావ్యం విరాటనగరస్య ప్రదేశవిశేషం। స్కంధావారం సేనానివేశస్థానం ॥ 5-8-53 ప్రతీపం ప్రసంగప్రతికూలం । అహితం పరిణామవిరుద్ధం ॥ 5-8-58 మన్యుర్దైన్యం ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 009
॥ శ్రీః ॥
5.9. అధ్యాయః 009
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
శల్యేన ఇంద్రస్యాపి దుఃఖానుభవే కథితే యుధిష్ఠిరపృచ్ఛయా తేన విస్తరేణ తత్కథనోపక్రమః ॥ 1 ॥ ఇంద్రజిఘాంసయా త్వష్ట్రా సృష్టస్య త్రిశిరసో విశ్వరూపస్య తపోభంగాయ ఇంద్రేణ అప్సరసాం ప్రేషణం ॥ 2 ॥ అప్సరోభిస్తస్యాధర్షణీయత్వే జ్ఞాతే ఇంద్రేణ వజ్రపాతనాత్తస్య హననం ॥ 3 ॥ హతేపి తస్మిన్ జీవతీవ దృశ్యమానే భయాదింద్రప్రార్థనయా యదృచ్ఛయా ఆగతేన తక్ష్ణా తచ్ఛిరశ్ఛేదనం ॥ 4 ॥ విశ్వరూపహననకుపితేన త్వష్ట్రా పునరింద్రవధాయ వృత్రస్యోత్పాదనం ॥ 5 ॥ వృత్రేణేంద్రే పరాజితే సేంద్రాణాం దేవానాం విష్ణుం ప్రతి గమనం ॥ 6 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-9-0 (31925)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 5-9-0x (3358)
కథమింద్రేణ రాజేంద్ర సభార్యేణ మహాత్మనా ।
దుఃఖం ప్రాప్తం పరం ఘోరమేతదిచ్ఛామి వేదితుం ॥ 5-9-1 (31926)
శల్య ఉవాచ। 5-9-2x (3359)
శృణు రాజన్పురావృత్తమితిహాసం పురాతనం।
సభార్యేణ యథా ప్రాప్తం దుఃఖమింద్రేణ భారత ॥ 5-9-2 (31927)
త్వష్టా ప్రజాపతిర్హ్యాసీద్దేవశ్రేష్ఠో మహాతపాః ।
స పుత్రం వై త్రిశిరసమింద్రద్రోహాత్కిలాసృజత్ ॥ 5-9-3 (31928)
ఐంద్రం స ప్రార్థయత్స్థానం విశ్వరూపో మహాద్యుతిః ।
తైస్త్రిభిర్వదనైర్ఘోరైః సూర్యేందుజ్వలనోపమైః ॥ 5-9-4 (31929)
వేదానేకేన సోఽధీతే సురామేకేన చాపిబత్।
ఏకేన చ దిశః సర్వాః పిబన్నివ నిరీక్షతే ॥ 5-9-5 (31930)
స తపస్వీ ముదుర్దాంతో ధర్మే తపసి చోద్యతః ।
తపస్తస్య మహత్తీవ్రం సుదుశ్చరమరిందమ ॥ 5-9-6 (31931)
తస్య దృష్ట్వా తపోవీర్యం సత్యం చామితతేజసః ।
విషాదమగమచ్ఛక్ర ఇంద్రోఽయం మా భవేదితి ॥ 5-9-7 (31932)
కథం సజ్జేచ్చ భోగేషు న చ తప్యేన్మహత్తపః ।
వివర్ధమానస్త్రిశిరాః సర్వం హి భువనం గ్రసేత్ ॥ 5-9-8 (31933)
ఇతి సంచింత్య బహుధా బుద్ధిమాన్భరతర్షభ ।
ఆజ్ఞాపయత్సోఽప్సరసస్త్వష్టృపుత్రప్రలోభనే ॥ 5-9-9 (31934)
యథా స సజ్జేత్రిశిరాః కామభోగేషు వై భృశం ।
క్షిప్రం కురుత గచ్ఛధ్వం ప్రలోభయత మాచిరం ॥ 5-9-10 (31935)
శృంగారవేషాః సుశ్రోణ్యో హారైర్యుక్తా మనోహరైః ।
హావభావసమాయుక్తాః సర్వాః సౌందర్యశోభితాః ॥ 5-9-11 (31936)
ప్రలోభయత భద్రం వః శమయధ్వం భయం మమ।
అస్వస్థం హ్యాత్మనాత్మానం లక్షయామి వరాంగనాః ॥ 5-9-12 (31937)
భయం తన్మే మహాఘోరం క్షిప్రం నాశయతాబలాః । 5-9-13 (31938)
అప్సరస ఊచుః।
తథా యత్నం కరిష్యామః శక్ర తస్య ప్రలోభనే।
యథా నావాప్స్యసి భయం తస్మాద్బలనిషూదన ॥ 5-9-13x (3360)
నిర్దహన్నివ చక్షుర్భ్యాం యోఽసావాస్తే తపోనిధిః।
తం ప్రలోయితుం దేవ గచ్ఛామః సహితా వయం ॥ 5-9-14 (31939)
యతిష్యామో వశే కర్తుం వ్యపనేతుం చ తే భయం । 5-9-15 (31940)
శల్య ఉవాచ।
ఇంద్రేణ తాస్త్వనుజ్ఞాతా జగ్ముస్త్రిశిరసోఽంతికం।
తత్ర తా వివిధైర్భావైర్లోభయంత్యో వరాంగనాః ॥ 5-9-15x (3361)
నృత్తం సందర్శయామాసుస్తథైవాంగేషు సౌష్ఠవం।
నాభ్యగచ్ఛత్ప్రహర్షం తాః స పశ్యన్సుమహాతపాః ॥ 5-9-16 (31941)
ఇంద్రియాణి వశే కృత్వా పూర్ణసాగరసన్నిభః।
తాస్తు యత్నం పరం కృత్వా పునః శక్రముపస్థితాః ॥ 5-9-17 (31942)
కృతాంజలిపుటాః సర్వా దేవరాజమథాబ్రువన్।
న స శక్యః సుదుర్ధర్షో ధైర్యాచ్చాలయితుం ప్రభో ॥ 5-9-18 (31943)
యత్తే కార్యం మహాభాగ క్రియతాం తదనంతరం ।
సంపూజ్యాప్సరసః శక్రో విసృజ్య చ మహామతిః ॥ 5-9-19 (31944)
చింతయామాస తస్యైవ వధోపాయం యుధిష్ఠిర।
స తూష్ణీం చింతయన్వీరో దేవరాజః ప్రతాపవాన్ ॥ 5-9-20 (31945)
వినిశ్చితమతిర్ధీమాన్వధే త్రిశిరసోఽభవత్।
వజ్రమస్య క్షిపాంయద్య స క్షిప్రం నభవిష్యతి ॥ 5-9-21 (31946)
శత్రుః ప్రవృద్ధో నోపేక్ష్యో దుర్బలోఽపి బలీయసా।
శాస్త్రబుద్ధ్యా వినిశ్చిత్య కృత్వా బుద్ధిం వధే దృఢాం ॥ 5-9-22 (31947)
అథ వైశ్వానరనిభం ఘోరరూపం భయావహం।
ముమోచ వజ్రం సంక్రుద్ధః శక్రస్త్రిశిరసం ప్రతి ॥ 5-9-23 (31948)
స పపాత హతస్తేన వజ్రేణ దృఢమాహతః।
పర్వతస్యేవ శిఖరం ప్రణున్నం మేదినీతలే ॥ 5-9-24 (31949)
తం తు వజ్రహతం దృష్ట్వా శయానమచలోపమం।
న శర్మ లేభే దేవేంద్రో దీపితతస్తస్య తేజసా ॥ 5-9-25 (31950)
హతోఽపి దీప్తతేజాః స జీవన్నివ హి దృశ్యతే।
ఘాతితస్య శిరాంస్యాజౌ జీవంతీవాద్భుతాని వై ॥ 5-9-26 (31951)
` శిరాంసి తస్యాజాయంత త్రీణ్యేవ శకునాస్త్రయః।
తిత్తిరిః కలవింకశ్చ తథైవ చ కపింజలః ।
విశ్వరూపశిరాంస్యేవ జాయంతే తాని భారత ' ॥ 5-9-27 (31952)
తతోఽతిభీతగాత్రస్తు శక్ర ఆస్తే విచారయన్।
అథాజగామ పరశుం స్కంధేనాదాయ వర్ధకిః ॥ 5-9-28 (31953)
తదరణ్యం మహారాజ యత్రాస్తేఽసౌ నిపాతితః ।
స భీతస్తత్ర తక్షాణం ఘటమానం శచీపతిః ॥ 5-9-29 (31954)
అపశ్యదబ్రవీచ్చైనం సత్వరం పాకశాసనః ।
క్షిప్రం ఛింధి శిరాంస్యస్య కురుష్వ వచనం మమ ॥ 5-9-30 (31955)
తక్షోవాచ। 5-9-31x (3362)
మహాస్కంధో భృశం హ్యేష పరశుర్నభవిష్యతి।
కర్తుం చాహం న శక్ష్యామి కర్మ రాద్భిర్విగర్హితం ॥ 5-9-31 (31956)
ఇంద్ర ఉవాచ। 5-9-32x (3363)
మా భైస్త్వం శీఘ్రమేతద్వై కురుష్వ వచనం మమ।
మత్ప్రసాదాద్ధి తే శస్త్రం వజ్రకల్పం భవిష్యతి ॥ 5-9-32 (31957)
తక్షోవాచ। 5-9-33x (3364)
కం భవంతమహం విద్యాం ఘోరకర్మాణమద్య వై।
ఏతదిచ్ఛాంయహం శ్రోతుం తత్త్వేన కథయస్వ మే ॥ 5-9-33 (31958)
ఇంద్ర ఉవాచ। 5-9-34x (3365)
అహమింద్రో దేవరాజస్తక్షన్విదితమస్తు తే।
కురుష్వైతద్యథోక్తం మే తక్షన్మాఽత్ర విచారయ ॥ 5-9-34 (31959)
` మయా హి నిహతః శేతే త్రిశిరాస్త్వం చ విద్వి వై। 5-9-35 (31960)
వైశంపాయన ఉవాచ।
స ప్రహ్వః ప్రాంజలిర్భూత్వా ఇదం వచనమబ్రవీత్' ॥ 5-9-35x (3366)
క్రూరేణ నాపత్రపసే కథం శక్రేహ కర్మణా।
ఋషిపుత్రమిమం హత్వా బ్రహ్మహత్యాభయం న తే ॥ 5-9-36 (31961)
శక్ర ఉవాచ। 5-9-37x (3367)
పశ్చాద్ధర్మం చరిష్యామి పావనార్థ సుదుశ్చరం।
శత్రురేష మహావీర్యో వజ్రేణ నిహతో మయా ॥ 5-9-37 (31962)
అద్యాపి చాహముద్విగ్నస్తక్షన్నస్మాద్బిభేమి వై।
క్షిప్రం ఛింధి శిరాంసి త్వం కరిష్యేఽనుగ్రహం తవ ॥ 5-9-38 (31963)
శిరః పశోస్తే దాస్యంతి భాగం యజ్ఞేషు మానవాః ।
ఏష తేఽనుగ్రహస్తక్షన్క్షిప్రం కురు మమ ప్రియం ॥ 5-9-39 (31964)
శల్య ఉవాచ। 5-9-40x (3368)
ఏతచ్ఛ్రుత్వా తు తక్షా స మహేంద్రవచనాత్తదా।
శిరాంస్యథ త్రిశిరసః కుఠారేణాచ్ఛినత్తదా॥ 5-9-40 (31965)
నికృత్తేషు తతస్తేషు నిష్క్రామన్నండజాస్త్వథ।
కపింజలాస్తిత్తిరాశ్చ కలవింకాశ్చ సర్వశః ॥ 5-9-41 (31966)
యేన వేదానధీతే స్మ పిబతే సోమమేవ చ।
తస్మాద్వక్రార్ద్వినిశ్చేరుః క్షిప్రం తస్య కపింజలాః ॥ 5-9-42 (31967)
యేన సర్వా దిశో రాజన్పిబన్నివ నీరీక్షతే।
తస్మాద్వక్రాద్వినిశ్చేరుస్తిత్తిరాస్తస్య పాండవ ॥ 5-9-43 (31968)
యత్సురాపం తు తస్యాసీద్వక్రం త్రిశిరసస్తదా।
కలవింకాః సముత్పేతుః శ్యేనాశ్చ భరతర్షభ ॥ 5-9-44 (31969)
తతస్తేషు నికృత్తేషు విజ్వరో మఘవానథ।
`తక్ష్ణే తథా వరం దత్త్వా ప్రహృష్టస్త్రిదశేశ్వరః ॥' 5-9-45 (31970)
జగామ త్రిదివం దేవస్తక్షాఽపి స్వగృహాన్యయౌ।
మేనే కృతార్థమాత్మానం హత్వా శత్రుం సురారిహా ॥ 5-9-46 (31971)
` తక్షాపి స్వగృహం గత్వా నైవ శంసతి కస్యచిత్।
అథైనం నాభిజానంతి వర్షమేకం తథాగతం ॥ 5-9-47 (31972)
అథ సంవత్సరే పూర్ణే భూతాః పశుపతేః ప్రభో।
తమాక్రోశంత మఘవాన్నః ప్రభుర్బ్రహ్మహా ఇతి। 5-9-48 (31973)
తత ఇంద్రో వ్రతం ఘోరమాచరత్పాకశాసనః।
తపసా చ సుసంయుక్తః సహ దేవైర్మరుద్గణైః ॥ 5-9-49 (31974)
సముద్రేషు పృథివ్యాం చ వనస్పతిషు స్త్రీషు చ।
విభజ్య బ్రహ్మహత్యాం చ తాన్వరైరప్యయోజయత్ ॥ 5-9-50 (31975)
వరదస్తు వరం దత్త్వా పృథివ్యై సాగరాయ చ।
వనస్పతిభ్యః స్త్రీభ్యశ్చ బ్రహ్మహత్యాం నునోద తాం॥ 5-9-51 (31976)
తతస్తు శుద్ధో భగవాందేవైర్లోకైశ్చ పూజితః ।
ఇంద్రస్థానముపాతిష్ఠత్పూజ్యమానో మహర్షిభిః' ॥ 5-9-52 (31977)
త్వష్టా ప్రజాపతిః శ్రుత్వా శక్రేణాథ హతం సుతం।
క్రోధసంరక్తనయన ఇదం వచనమబ్రవీత్ ॥ 5-9-53 (31978)
త్వష్టోవాచ। 5-9-54x (3369)
తప్యమానం తపో నిత్యం క్షాంతం దాంతం జితేంద్రియం।
వినాఽపరాధేన యతః పుత్రం హింసితవాన్మమ ॥ 5-9-54 (31979)
తస్మాచ్ఛక్రవినాశాయ వృత్రముత్పాదయాంయహం।
లోకాః పశ్యంతు మే వీర్యం తపసశ్చ బలం మహం ।
స చ పశ్యతు దేవేంద్రో దురాత్మా పాపచేతనః ॥ 5-9-55 (31980)
ఉపస్పృశ్య తతః క్రుద్ధస్తపస్వీ సుమహాయశాః ।
అగ్నౌ హుత్వా సముత్పాద్య ఘోరం వృత్రమువాచ హ ॥ 5-9-56 (31981)
ఇంద్రశత్రో వివర్ధస్వ ప్రభావాత్తపసో మమ।
సోఽవర్ఘత దివం స్తబ్ధ్వా సూర్యవైశ్వానరోపమః ॥ 5-9-57 (31982)
కిం కరోమీతి చోవాచ కాలసూర్య ఇవోదితః।
శక్రం జహీతి చాప్యుక్తో జగామ త్రిదివం తతః ॥ 5-9-58 (31983)
తతో యుద్ధం సమభవద్వృత్రవాసవయోర్మహత్।
సంక్రుద్ధయోర్మహాఘోరం ప్రసక్తం కురుసత్తమ ॥ 5-9-59 (31984)
తతో జగ్రాహ దేవేంద్రం వృత్రో వీరః శతక్రతుం ।
అపావృత్యాక్షిపద్వక్రే శక్రం కోపసమన్వితః ॥ 5-9-60 (31985)
గ్రస్తే వృత్రేణ శక్రే తు సంభ్రాంతాస్త్రిదివేశ్వరాః।
అసృజంస్తే మహాసత్వా జృంభికాం వృత్రనాశినీం ॥ 5-9-61 (31986)
విజృంభమాణస్య తతో వృత్రస్యాస్యాదపావృతాత్।
స్వాన్యంగాన్యభిసంక్షిప్య నిష్క్రాంతో బలనాశనః ॥ 5-9-62 (31987)
తతః ప్రభృతి లోకస్య జృంభికా ప్రాణిసంశ్రితా।
జహృషుశ్చ సురాః సర్వే శక్రం దృష్ట్వా వినిఃసృతం ॥ 5-9-63 (31988)
తతః ప్రవవృతే యుద్ధం వృత్రవాసవయోః పునః ।
సంరబ్ధయోస్తదా ఘోరం సుచిరం భరతర్షభ ॥ 5-9-64 (31989)
యదా వ్యవర్ధత రణే వృత్రో బలసమన్వితః।
త్వష్టుస్తేజోబలావిద్ధస్తదా శక్రో న్యవర్తత। 5-9-65 (31990)
నివృత్తే చ తదా దేవా విషాదమగమన్పరం ।
సమేత్య సహ శక్రేణ త్వష్టుస్తేజోవిమోహితాః ॥ 5-9-66 (31991)
అమంత్రయంత తే సర్వే మునిభిః సహ భారత।
కిం కార్యమితి వై రాజన్విచింత్య భయమోహితాః ॥ 5-9-67 (31992)
జగ్ముః సర్వే మహాత్మానం మనోభిర్విష్ణుమవ్యయం।
ఉపవిష్టా మందరాగ్రే సర్వే వృత్రవధేప్సవః ॥ ॥ 5-9-68 (31993)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి సేనోద్యోగపర్వణి నవమోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-9-11 హావాః శృంగారచేష్టాః । భావాః చిత్తవికారా హర్షాదయస్తర్యుక్తాః ॥ 5-9-16 సౌషవం సౌందర్యం। ప్రహర్ష లబ్ధభోయోఽస్మీతి తోషం ॥ 5-9-28 వర్ధకిః తక్షా ॥ 5-9-31 నభవిష్యతి నంక్ష్యతి ॥ 5-9-56 ఠపస్పృశ్య ఆచంయ ॥ 5-9-60 అపావృత్య ముఖం సంప్రసార్య ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 010
॥ శ్రీః ॥
5.10. అధ్యాయః 010
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
విష్ణవాజ్ఞయా ఋషిభిర్వృత్రస్య ఆసుధాద్యవధ్యత్వవరదానపూర్వకం ఇంద్రవృత్రయోః సంధికరణం ॥ 1 ॥ కదాచన సముద్రతీరే వృత్రం దృష్టవతా ఇంద్రేణ వృత్రోపరి సవజ్రే ఫేనే ప్రక్షిప్తే తత్ప్రవిష్టేన విష్ణునా వృత్రహననం ॥ 2 ॥ వృత్రవధజన్యబ్రహ్మహత్యాపీడితస్యేంద్రస్య స్వర్గాత్ప్రవాసః ॥ 3 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-10-0 (31994)
ఇంద్ర ఉవాచ। 5-10-0x (3370)
సర్వం వ్యాప్తమిదం దేవా వృత్రేణ జగదవ్యయం।
న హ్యస్య సదృశం కించిత్ప్రతిఘాతాయ యద్భవేత్ ॥ 5-10-1 (31995)
సమర్థో హ్యభవం పూర్వమసమర్థోఽస్మి సాంప్రతం।
కథం ను కార్యం భద్రం వో దుర్ధర్షః స హి మే మతః ॥ 5-10-2 (31996)
తేజస్వీ చ మహాత్మా చ యుద్ధే చామితవిక్రమః ।
గ్రసేత్రిభువనం సర్వం సదేవాసురమానుషం ॥ 5-10-3 (31997)
తస్మాద్వినిశ్చయమిమం శృణుధ్వం త్రిదివౌకసః।
విష్ణోః క్షయముపాగంయ సమేత్య చ మహాత్మనా ॥ 5-10-4 (31998)
తేన సంమంత్ర్య వేత్స్యామో వధోపాయం దురాత్మనః । 5-10-5 (31999)
శల్య ఉవాచ।
ఏవముక్తే మఘవతా దేవాః శర్షిగణాస్తదా।
శరణ్యం శరమం దేవం జగ్ముర్విష్ణుం మహాబలం ॥ 5-10-5x (3371)
ఊచుశ్చ సర్వే దేవేశం విష్ణుం వృత్రభయార్దితాః।
త్రయో లోకాస్త్వయా క్రాంతాస్త్రిభిర్విక్రమణైః పురా ॥ 5-10-6 (32000)
అమృతం చాహృతం విష్ణో దైత్యాశ్చ నిహతా రణే।
బలిం బద్ధ్వా మహాదైత్యం శక్రో దేవాధిపః కృతః ॥ 5-10-7 (32001)
త్వం ప్రభుః సర్వదేవానాం త్వయా సర్వమిదం తతం।
త్వం హి దేవో మహాదేవ సర్వలోకనమస్కృతః ॥ 5-10-8 (32002)
గతిర్భవ త్వం దేవానాం సేంద్రాణామమరోత్తమ।
జగద్వ్యాప్తమిదం సర్వం వృత్రేణాసురసూదన ॥ 5-10-9 (32003)
విష్ణురువాచ। 5-10-10x (3372)
అవశ్యం కరణీయం మే భవతాం హితముత్తమం।
తస్మాదుపాయం వక్ష్యామి యథాఽసౌ నభవిష్యతి ॥ 5-10-10 (32004)
గచ్ఛధ్వం సర్షిగంధర్వా యత్రాసౌ విశ్వరూపధృక్।
సామ తస్య ప్రయుంజధ్వం తత ఏనం విజేష్యథ ॥ 5-10-11 (32005)
భవిష్యతి జయో దేవాః శక్రస్య మమ తేజసా ।
అదృశ్యశ్చ ప్రవేక్ష్యామి వజ్రే హ్యస్యాయుధోత్తమే ॥ 5-10-12 (32006)
గచ్ఛధ్వమృషిభిః సార్ధం గంధర్వైశ్చ సురోత్తమాః ।
వృత్రస్య సహ శక్రేణ సంధిం కురుత మాచిరం ॥ 5-10-13 (32007)
శల్య ఉవాచ। 5-10-14x (3373)
ఏవముక్తే తు దేవేన ఋషయస్త్రిదశాస్తథా ।
యయుః సమేత్య సహితాః శక్రం కృత్వా పురఃసరం ॥ 5-10-14 (32008)
సమీపమేత్య చ యదా సర్వ ఏవ మహౌజసః।
తం తేజసా ప్రజ్వలితం ప్రతపంతం దిశో దశ ॥ 5-10-15 (32009)
గ్రసంతమివ లోకాంస్త్రీన్సూర్యాచంద్రమసౌ యథా।
దదృశుస్తే తతో వృత్రం శక్రేణ సహ దేవతాః ॥ 5-10-16 (32010)
ఋషయోఽథ తతోఽభ్యేత్య వృత్రమూచుః ప్రియం వచః।
వ్యాప్తం జగదిదం సర్వం తేజసా తవ దుర్జయ ॥ 5-10-17 (32011)
న చ శక్నోషి నిర్జేషుం వాసవం బలినాం వర।
యుధ్యతోశ్చాపి వాం కాలో వ్యతీతః సుమహానిహ ॥ 5-10-18 (32012)
పీడ్యంతే చ ప్రజాః సర్వాః సదేవాసురమానుషాః ।
సఖ్యం భవతు తే వృత్ర శక్రేణ సహ నిత్యదా ॥ 5-10-19 (32013)
అవాప్స్యసి సుఖం త్వం చ శక్రలోకాంశ్చ శాశ్వతాన్।
ఋషివాక్యం నిశంయాథ వృత్రఃస తు మహాబలః ॥ 5-10-20 (32014)
ఉవాచ తానృషీన్సర్వాన్ప్రణంయ శిరసాఽసురః ।
సర్వే యూయం మహాభాగా గంధర్వాశ్చైవ సర్వశః ॥ 5-10-21 (32015)
యద్బ్రూథ తచ్ఛ్రుతం సర్వం మమాపి శ్రృణుతానఘాః।
సంధిః కథం వై భవితా మమ శక్రస్య చోభయోః ।
తేజసోర్హి ద్వయోర్దేవాః సఖ్యం వై భవితా కథం ॥ 5-10-22 (32016)
ఋషయ ఊచుః । 5-10-23x (3374)
సకృత్సతాం సంగతమీప్సితవ్యం
తతః పరం భవితా భవ్యమేవ।
నాతిక్రామేత్సత్పురుషేణ సంగతం
తస్మాత్సతాం సంగతమీప్సితవ్యం ॥ 5-10-23 (32017)
దృఢం సతాం సంగతం చాపి నిత్యం
బ్రూయాచ్చార్థం హ్యర్థకృచ్ఛ్రేషు ధీరాః ।
మహార్థవత్సత్పురుషేణ సంగతం
తస్మాత్సంతం న జిఘాంసేత ధీరః ॥ 5-10-24 (32018)
ఇంద్రః సతాం సంమతశ్చ నివాసశ్చ మహాత్మనాం।
సత్యవాదీ హ్యనింద్యశ్చ ధర్మవిత్సూక్ష్మనిశ్చయః ॥ 5-10-25 (32019)
తేన తే సహ శక్రేణ సంధిర్భవతు నిత్యదా।
ఏవం విశ్వాసమాగచ్ఛ మా తే భూద్బుద్ధిరన్యథా ॥ 5-10-26 (32020)
శల్య ఉవాచ। 5-10-27x (3375)
మహర్షివచనం శ్రుత్వా తానువాచ మహాద్యుతిః।
అవశ్యం భగవంతో మే మాననీయాస్తపస్వినః॥ 5-10-27 (32021)
బ్రవీమి యదహం దేవాస్తత్సర్వం క్రియతే యది।
తతః సర్వం కరిష్యామి యదూచుర్మాం దివౌకసః ॥ 5-10-28 (32022)
న శుష్కేణ న చాద్రేణ నాశ్మనా న చ దారుణా ।
న శస్త్రేణ న చాస్త్రేణ న దివా న తథా నిశి ॥ 5-10-29 (32023)
వధ్యో భవేయం విప్రేంద్రాః శక్రస్య సహ దైవతైః ।
ఏవం మే రోచతే సంధిః శక్రేణ సహ నిత్యదా ॥ 5-10-30 (32024)
బాఢమిత్యేవ ఋషయస్తమూచుర్భరతర్షభ।
ఏవం వృత్తే తు సంధానే వృత్రః ప్రముదితోఽభవత్ ॥ 5-10-31 (32025)
` తతః సంధిం మిథః కృత్వా ఋషయో దీప్తతేజసః।
శక్రస్య సహ వృత్రేణ పునర్జగ్ముర్యథాగతం '॥ 5-10-32 (32026)
యుక్తః సదాఽభవచ్చాపి శక్రో హర్షసమన్వితః।
వృత్రస్య వధసంయుక్తానుపాయానన్వచింతయత్ ॥ 5-10-34a` అభిసంధిర్మహేంద్రస్య సంధికర్మణి యః కృతః।
ఋషిభిస్త్వీరితం యచ్చ మహేంద్రస్తదనుస్మరన్ ॥' 5-10-33 (32027)
ఛిద్రాన్వేషీ సముద్విగ్నః సదా వసతి దేవరాట్।
స కదాచిన్సముద్రాంతే సమపశ్యన్మహాసురం ॥ 5-10-35 (32028)
సంధ్యాకాల ఉపావృత్తే ముహూర్తే చాతిదారుణే।
తతః సంచింత్య భగవాన్వరదానం మహాత్మనః ॥ 5-10-36 (32029)
సంధ్యేయం వర్తతే రౌద్రా న రాత్రిర్దివసం న చ।
వృత్రశ్చావశ్యవధ్యోఽయం మమ సర్వహరో రిపుః ॥ 5-10-37 (32030)
యది వృత్రం న హన్ంయద్య వంచయిత్వా మహాసురం।
మహాబలం మహాకాయం న మే శ్రేయో భవిష్యతి॥ 5-10-38 (32031)
ఏవం సంచింతయన్నేవ శక్రో విష్ణుమనుస్మరన్।
అథ ఫేనం తదాఽపశ్యత్ సముద్రే పర్వతోపమప్ ॥ 5-10-39 (32032)
నాయం యుష్కో న చాద్రోఽయం న చ శస్త్రమిదం తథా।
ఏనం క్షేప్స్యామి వృత్రస్య క్షణాదేవ నశిష్యతి॥ 5-10-40 (32033)
సవజ్రమథ ఫేనం తం క్షిప్రం వృత్రే నిసృష్టవాన్।
ప్రవిశ్య ఫేనం తం విష్ణురథ వృత్రం వ్యనాశయత్ ॥ 5-10-41 (32034)
నిహతే తు తతో వృత్రే దిశో వితిమిరాఽభవన్।
ప్రవవౌ చ శివో వాయుః ప్రజాశ్చ జహృషుస్తథా ॥ 5-10-42 (32035)
తతో దేవాః సగంధర్వా యక్షరక్షోమహోరగాః ।
ఋషయశ్చ మహేంద్రం తమస్తువన్వివిధైః స్తవైః ॥ 5-10-43 (32036)
నమస్కృతః సర్వభూతైః సర్వభూతాన్యసాంత్వయత్।
హత్వా శత్రుం ప్రహృష్టాత్మా వాసవః సహ దైవతైః ॥ 5-10-44 (32037)
విష్ణుం త్రిభువనశ్రేష్ఠం పూజయామాస ధర్మవిత్।
తతో హతే మహావీర్యే వృత్రే దేవభయంకరే॥ 5-10-45 (32038)
అనృతేనాభిభూతోఽభూచ్ఛక్రః పరమదుర్మనాః ।
త్రైశీర్షయాఽభిభూతశ్చ స పూర్వం బ్రహ్మహత్యయా॥ 5-10-46 (32039)
` మహాదేవస్య భూతైశ్చ స పునర్బ్రహ్మహా ఇతి।
ఆక్రుష్టో నిర్భయైర్భూయో వ్రీడితో బలవృత్రహా '॥ 5-10-47 (32040)
సోఽంతమాశ్రిత్య లోకానాం నష్టసంజ్ఞో విచేతనః।
న ప్రాజ్ఞాయత దేవేంద్రస్త్వభిభూతః స్వకర్మభిః ॥ 5-10-48 (32041)
ప్రతిచ్ఛన్నోఽవసచ్చాప్సు చేష్టమాన ఇవోరగః ।
తతః ప్రనష్టే దేవేంద్రే బ్రహ్మహత్యా భయార్దితే॥ 5-10-49 (32042)
భూమిః ప్రధ్వస్తసంకాశా నిర్వృక్షా శుష్కకాననా ।
విచ్ఛిన్నస్రోతసో నద్యః సరాంస్యనుదకాని చ॥ 5-10-50 (32043)
సంక్షోభశ్చాపి సత్వానామనావృష్టికృతోఽభవత్।
దేవాశ్చాపి భృశం త్రస్తాస్తథా సర్వే మహర్షయః ॥ 5-10-51 (32044)
అరాజకం జగత్సర్వమభిభూతముపద్రవైః।
తతో భీతాఽభవందేవాః కో నో రాజా భవేదితి ॥ 5-10-52 (32045)
దివి దేవర్షయశ్చాపి దేవరాజవినాకృతాః।
న స్మ కశ్చన దేవానాం రాజ్యే వై కురుతే మతిం ॥ ॥ 5-10-53 (32046)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి సేనోద్యోగపర్వణి దశమోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-10-4 క్షయం గృహం ॥ 4 ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 011
॥ శ్రీః ॥
5.11. అధ్యాయః 011
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
ఋషిభిర్దేవైశ్చ నహుపస్య వరదానపూర్వకమింద్రరాజ్యే అభిషేచనం ॥ 1 ॥ కదాచన స్వావలీకనేన కలుషితమనసా నహుపేణ కాంయమానాయై ఇంద్రాణ్యై బృహస్పతినా అభయప్రదానం ॥ 2 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-11-0 (32047)
శల్య ఉవాచ। 5-11-0x (3376)
ఋషయోఽథాబ్రువన్సర్వే దేవాశ్చ త్రిదివేశ్వరాః।
అయం వై నహుపః శ్రీమాందేవరాజ్యేఽభిషిచ్యతాం ॥ 5-11-1 (32048)
తేజస్వీ చ యశస్వీ చ ధార్మికశ్చైవ నిత్యదా।
తే గత్వా త్వబ్రువన్సర్వే రాజా నో భవ పార్థివ ॥ 5-11-2 (32049)
స తానువాచ నహుషో దేవానృపిగణాంస్తథా ।
పితృభిః సహితాన్రాజన్పరిప్సన్హితమాత్మనః ॥ 5-11-3 (32050)
దుర్బలోఽహం న మే శక్తిర్భవతాం పరిపాలనే।
బలవాంజ్ఞాయతాం కశ్చిద్బలం శక్రే హి నిత్యదా ॥ 5-11-4 (32051)
తమబ్రువన్పునః సర్వే దేవా ఋషిపురోగమాః ।
అస్మాకం తపసా యుక్తః పాహి రాజ్యం త్రివిష్టపే ॥ 5-11-5 (32052)
పరస్పరభయం ఘోరమస్మాకం హి న సంశయః ।
అభిషిచ్యస్వ రాజేంద్ర భవ రాజా త్రివిష్టపే ॥ 5-11-6 (32053)
దేవదానవయక్షాణామృషీణాం రక్షసాం తథా।
పితృగంధర్వభూతానాం చక్షుర్విషయవర్తినాం। 5-11-7 (32054)
తేజ ఆదాస్యసే పశ్యన్బలవాంశ్చ భవిష్యసి।
ధర్మం పురస్కృత్య సదా సరవలోకాధిపో భవ ॥ 5-11-8 (32055)
బ్రహ్మర్షీశ్చాపి దేవాంశ్చ గోపాయస్వ త్రివిష్టపే । 5-11-9 (32056)
శల్య ఉవాచ।
అభిషిక్తః స రాజేంద్ర తతో రాజా త్రివిష్టపే ॥ 5-11-9x (3377)
ధర్మం పురస్కృత్య తదా సర్వలోకాధిపోఽభవత్।
సుదుర్లభం వరం లబ్ధ్వా ప్రాప్య రాజ్యం త్రివిష్టపే॥ 5-11-10 (32057)
ధర్మాత్మా సతతం భూత్వా కామాత్మా సమపద్యత।
దేవోద్యానేషు సర్వేషు నందనోపవనేషు చ॥ 5-11-11 (32058)
కైలాసే హిమవత్పృష్ఠే మందరే శ్వేతపర్వతే।
సహ్యే మహేంద్రే మలయే సముద్రేషు సరిత్సు చ ॥ 5-11-12 (32059)
అప్సరోభిః పరివృతో దేవకన్యాసమావృతః ।
నహుషో దేవరాజోఽథ క్రీడన్బహువిధం తదా ॥ 5-11-13 (32060)
శ్రృణ్వందివ్యా బహువిధాః కథాః శ్రుతిమనోహరాః ।
వాదిత్రాణి చ సర్వాణి గీతం చ మధురస్వనం ॥ 5-11-14 (32061)
విశ్వావసుర్నారదశ్చ గంధర్వాప్సరసాం గణాః।
ఋతవః షట్చ దేవేంద్రం మూర్తిమంత ఉపస్థితాః ॥ 5-11-15 (32062)
మారుతః సురభిర్వాతి మనోజ్ఞః సత్వశీతలః ।
ఏవం విక్రీడతస్తస్య నహుషస్య దురాత్మనః ॥ 5-11-16 (32063)
సంప్రాప్తా దర్శనం దేవీ శక్రస్య మహిషీ ప్రియా।
స తాం సందృశ్య దుష్టాత్మా ప్రాహ సర్వాన్సభాసదః ॥ 5-11-17 (32064)
ఇంద్రస్య మహిషీ దేవీ కస్మాన్మాం నోపతిష్ఠతి।
అహమింద్రోఽస్మి దేవానాం లోకానాం చ తథేశ్వరః ॥ 5-11-18 (32065)
ఆగచ్ఛతు శచీ మహ్యం క్షిప్రమద్య నివేశనం ।
తచ్ఛ్రుత్వా దుర్మనా దేవీ బృహస్పతిమువాచ హ ॥ 5-11-19 (32066)
రక్ష మాం నహుషాద్బ్రహ్మంస్త్వామస్మి శరణం గతా।
సర్వలక్షణసంపన్నాం బ్రహ్మంస్త్వం మాం ప్రభాషసే॥ 5-11-20 (32067)
దేవరాజస్య దయితామత్యంతం సుఖభాగినీం।
అవైధవ్యేన యుక్తాం చాప్యేకపత్నీం పతివ్రదాం ॥ 5-11-21 (32068)
ఉక్తవానసి మాం పూర్వమృతాం తాం కురు వై గిరం।
నోక్తపూర్వం చ భగవన్మృషా తే కించిదీశ్వర ॥ 5-11-22 (32069)
తస్మాదేతద్భవేత్సత్యం త్వయోక్తం ద్విజసత్తమ।
బృహస్పతిరథోవాచ ఇంద్రాణీం భయమోహితాం ॥ 5-11-23 (32070)
యదుక్తాసి మయా దేవి సత్యం తద్భవితా ధ్రువం ।
ద్రక్ష్యసే దేవరాజం తమింద్రం శీఘ్రమిహాగతం ॥ 5-11-24 (32071)
న భేతవ్యం చ నహుషాత్సత్యమేతద్బ్రవీమి తే।
సమానయిష్యే శక్రేణ నచిరాద్భవతీమహం॥ 5-11-25 (32072)
అథ శుశ్రావ నహుష ఇంద్రాణీం శరణీం గతాం।
బృహస్పతేరంగిరసశ్రుక్రోధ స నృపస్తదా ॥ ॥ 5-11-26 (32073)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి సేనోద్యోగపర్వణి ఏకాదశోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-11-2 నోఽస్మాకం రాజా భవ ॥ 2 ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 012
॥ శ్రీః ॥
5.12. అధ్యాయః 012
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
నహు షప్రసాదనాయ దేవాదిభిః ప్రార్థితేనాపి బృహస్పతినా శచ్యా అత్యాజనం ॥ 1 ॥ బృహస్పత్యనుమత్యా సమయకరణాయ శచ్యానహుషసమీపగమనం ॥ 2 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-12-0 (32074)
శల్య ఉవాచ। 5-12-0x (3378)
క్రుద్ధం తు నహుషం దృష్ట్వా దేవా ఋషిపురోగమాః।
అబ్రువందేవరాజానం నహుషం ఘోరదర్శనం ॥ 5-12-1 (32075)
దేవరాజ జహి క్రోధం త్వయి క్రుద్ధే జగద్విభో।
త్రస్తం సాసురగంధర్వం సకింనరమహోరగం ॥ 5-12-2 (32076)
జహి క్రోధమిమం సాధో న కుప్యంతి భవద్విధాః ।
పరస్య పత్నీ సా దేవీ ప్రసీదస్వ సురేశ్వర ॥ 5-12-3 (32077)
నివర్తయ మనః పాపాత్పరదారాభిమర్శనాత్।
దేవరాజోఽసి భద్రం తే ప్రజా ధర్మేణ పాలయ ॥ 5-12-4 (32078)
ఏవముక్తో న జగ్రాహ తద్వచః కామమోహితః ।
అథ దేవానువాచేదమింద్రం ప్రతి సురాధిపః ॥ 5-12-5 (32079)
అహల్యా ధర్షితా పూర్వమృషిపత్నీ యశస్వినీ ।
జీవతో భర్తురింద్రేణ స వః కిం న నివారితః ॥ 5-12-6 (32080)
బహూని చ నృశంసాని కృతానీంద్రేణ వై పురా ।
వైధర్ంయాణ్యుపధాశ్చైవ స వః కిం న నివారితః ॥ 5-12-7 (32081)
ఉపతిష్ఠతు దేవీ మామేతదస్యా హితం పరం।
యుష్మాకం చ సదా దేవాః శివమేవం భవిష్యతి ॥ 5-12-8 (32082)
దేవా ఊచుః। 5-12-9x (3379)
ఇంద్రాణీమానయిష్యామో యథేచ్ఛసి దివస్పతే।
జహి క్రోధమిమం వీర ప్రీతో భవ సురేశ్వర ॥ 5-12-9 (32083)
శల్య ఉవాచ। 5-12-10x (3380)
ఇత్యుక్త్వా తం తదా దేవా ఋషిభిః సహ భారత।
తగ్ముర్బృహస్పతిం వక్తుమింద్రాణీం చాశుభం వచః ॥ 5-12-10 (32084)
జానీమః శరణం ప్రాప్తామింద్రాణీం తవ వేశ్మని।
దత్తాభయాం చ విప్రేంద్ర త్వయా దేవర్షిసత్తమ ॥ 5-12-11 (32085)
తే త్వాం దేవాః సగంధర్వా ఋషయశ్చ మహాద్యుతే ।
ప్రసాదయంతి చేంద్రాణీ నహుషాయ ప్రదీయతాం ॥ 5-12-12 (32086)
ఇంద్రాద్విశిష్టో నహుషో దేవరాజో మహాద్యుతిః ।
వృణోత్విమం వరారోహా భర్తృత్వే వరవర్ణినీ ॥ 5-12-13 (32087)
ఏవముక్తే తు సా దేవీ బాష్పముత్సృజ్య సస్వనం ।
ఉవాచ రుదతీ దీనా బృహస్పతిమిదం వచః ॥ 5-12-14 (32088)
నాహమిచ్ఛామి నహుషం పతిం దేవర్షిసత్తమ।
శరణాగతాస్మి తే బ్రహంస్త్రాయస్వ మహతో భయాత్ ॥ 5-12-15 (32089)
బృహస్పతిరువాచ। 5-12-16x (3381)
శరణాగతం న త్యజేయమింద్రాణి మమ నిశ్చయః।
ధర్మజ్ఞాం సత్యశీలాం చ న త్యజేయమనిందితే ॥ 5-12-16 (32090)
నాకార్యం కర్తుమిచ్ఛామి బ్రాహ్మణః సన్విశేషతః ।
శ్రుతధర్మా సత్యశీలో జానంధర్మానుశాసనం ॥ 5-12-17 (32091)
నాహమేతత్కరిష్యామి గచ్ఛధ్వం వై సురోత్తమాః ।
అస్మింశ్చార్థే పురా గీతం బ్రహ్మణా శ్రూయతామిదం ॥ 5-12-18 (32092)
న తస్య బీజం రోహతి రోహకాలే
న తస్య వర్షం వర్షతి వర్షకాలే।
భీతం ప్రపన్నం ప్రదదాతి శత్రవే
న స త్రాతారం లభతే త్రాణమిచ్ఛన్ ॥ 5-12-19 (32093)
మోఘమన్నం విందతి చాప్యచేతాః
స్వర్గాల్లోకాద్ధశ్యతి నష్టచేష్టః।
భీతం ప్రపన్నం ప్రదదాతి యో వై
న తస్య హవ్యం ప్రతిగృహ్ణంతి దేవాః ॥ 5-12-20 (32094)
ప్రమీయతే చాస్య ప్రజా హ్యకాలే
సదా వివాసం పితరోఽస్య కుర్వతే।
భీతం ప్రపన్నం ప్రదదాతి శత్రవే
సేంద్రా దేవాః ప్రహరంత్యస్య వజ్రం ॥ 5-12-21 (32095)
ఏతదేవం విజానన్వై న దాస్యామి శచీమిమాం।
ఇంద్రాణీం విశ్రుతాం లోకే శక్రస్య మహిషీం ప్రియాం ॥ 5-12-22 (32096)
అస్యా హితం భవేద్యచ్చ మమ చాపి హితం భవేత్।
క్రియతాం తత్సురశ్రేష్ఠా నహి దాస్యాంయహం శచీం ॥ 5-12-23 (32097)
శల్య ఉవాచ। 5-12-24x (3382)
అథ దేవాః సగంధర్వా గురుమాహురిదం వచః।
కథం సునీతం ను భవేన్మంత్రయస్వ బృహస్పతే ॥ 5-12-24 (32098)
బృహస్పతిరువాచ। 5-12-25x (3383)
నహుషం యాచతాం దేవీ కించిత్కాలాంతరం శుభా।
ఇంద్రాణి హితమేతద్ధి తథాఽస్మాకం భవిష్యతి॥ 5-12-25 (32099)
బహువిఘ్నః సురాః కాలః కాలః కాలం నయిష్యతి।
గర్వితో బలవాంశ్చాపి నహుషో వరసంశ్రయాత్ ॥ 5-12-26 (32100)
శల్య ఉవాచ। 5-12-27x (3384)
తతస్తేన తథోక్తే తు ప్రీతా దేవాస్తథాబ్రువన్।
బ్రహ్మన్సాధ్విదముక్తం తే హితం సర్వం దివౌకసాం ॥ 5-12-27 (32101)
ఏవమేతద్ద్విజశ్రేష్ఠ దేవీ చేయం ప్రసాద్యతాం।
తతః సమస్తా ఇంద్రాణీం దేవాశ్చాగ్నిపురోగమాః ॥ 5-12-28 (32102)
ఊచుర్వచనమవ్యగ్రా లోకానాం హితకాంయయా। 5-12-29 (32103)
దేవా ఊచుః।
త్వయా జగదిదం సర్వం ధృతం స్థావరజంగమం।
ఏకపత్న్యసి సత్యా చ గచ్ఛస్వ నహుషం ప్రతి ॥ 5-12-29x (3385)
క్షిప్రం త్వామభికామశ్చ వినశిష్యతి పాపకృత్।
నహుషో దేవి శక్రశ్చ సురైశ్వర్యమవాప్స్యతి ॥ 5-12-30 (32104)
ఏవం వినిశ్చయం కృత్వా ఇంద్రాణీ కార్యసిద్ధయే।
అభ్యగచ్ఛత సవ్రీడా నహుషం ఘోరదర్శనం ॥ 5-12-31 (32105)
దృష్ట్వా తాం నహుషశ్చాపి వయోరూపసమన్వితాం ।
సమహృష్యత దుష్టాత్మా కామోపహతచేతనః ॥ ॥ 5-12-32 (32106)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి సేనోద్యోగపర్వణి ద్వాదశోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-12-7 వైధర్ంయాణి త్వాష్ట్రవధాదీని। ఉపధాః వృత్రసఖ్యాదీని ఛలాని ॥ 5-12-20 అచేతాః దుర్బలచిత్తః ॥ 5-12-25 కాలాంతరం కాలావధిం ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 013
॥ శ్రీః ॥
5.13. అధ్యాయః 013
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
శచ్యా నహుషంప్రతి ఇంద్రస్యాన్వేషణేఽప్యపరిజ్ఞానే త్వాముపస్థాస్య ఇతి సమయకరణం ॥ 1 ॥ దేవైర్విష్ణ్వాజ్ఞయా ఇంద్రస్య బ్రహ్మహత్యాపనోదనాయ అశ్వమేధయాజనం ॥ 2 ॥ ధ్వస్తపాప్మనోపీంద్రస్య పునర్నహుషభయాదదర్శనే శోచంత్యా శచ్యా ఉపశ్రుతిదేవీపూజనం ॥ 3 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-13-0 (32107)
శల్య ఉవాచ। 5-13-0x (3386)
అథ తామబ్రవీద్దృష్ట్వా నహుషో దేవరాట్ తదా।
త్రయాణామపి లోకానామహమింద్రః శుచిస్మితే ॥ 5-13-1 (32108)
భజస్వ మాం వరారోహే పతిత్వే వరవర్ణిని।
ఏవముక్తా తు సా దేవీ నహుషేణ పతివ్రతా ॥ 5-13-2 (32109)
ప్రావేపత భయోద్విగ్నా ప్రవాతే కదలీ యథా।
ప్రణంయ సా హి బ్రహ్మాణం శిరసా తు కృతాంజలిః ॥ 5-13-3 (32110)
దేవరాజమథోవాచ నహుషం ఘోరదర్శనం ।
కాలమిచ్ఛాంయహం లబ్ధుం త్వత్తః కంచిత్సురేశ్వర ॥ 5-13-4 (32111)
న హి విజ్ఞాయతే శక్రః కిం వా ప్రాప్తః క్వ వా గతః।
తత్త్వమేతత్తు విజ్ఞాయ యది న జ్ఞాయతే ప్రభో ॥ 5-13-5 (32112)
తతోఽహం త్వాముపస్థాస్యే సత్యమేతద్బ్రవీమి తే।
ఏవముక్తః స ఇంద్రాణ్యా నహుషః ప్రీతిమానభూత్ ॥ 5-13-6 (32113)
నహుష ఉవాచ। 5-13-7x (3387)
ఏవం భవతు సుశ్రోణి యథా మామిహ భాషసే।
జ్ఞాత్వా చాగమనం కార్యం సత్యమేతదనుస్మరేః ॥ 5-13-7 (32114)
నహుషేణ విసృష్టా చ నిశ్చక్రామ తతః శుభా।
బృహస్పతినికేతం చ సా జగామ యశస్వినీ ॥ 5-13-8 (32115)
తస్యాః సంశ్రుత్య చ వచో దేవాశ్చాగ్నిపురోగమాః ।
చింతయామాసురేకాగ్రాః శక్రార్థం రాజసత్తమ ॥ 5-13-9 (32116)
దేవదేవేన శంగంయ విష్ణునా ప్రభవిష్ణునా।
ఊచుశ్చైనం సముద్విగ్నా వాక్యం వాక్యవిశారదాః ॥ 5-13-10 (32117)
బ్రహ్మవధ్యాభిభూతో వై శక్రః సురగణేశ్వరః ।
గతిశ్చ నస్త్వం దేవేశ పూర్వజో జగతః ప్రభుః ॥ 5-13-11 (32118)
రక్షార్థం సర్వభూతానాం విష్ణుత్వముపజగ్మివాన్।
త్వద్వీర్యనిహతే వృత్రే వాసవో బ్రహ్మహత్యయా ॥ 5-13-12 (32119)
వృతః సురగణశ్రేష్ఠ మోక్షం తస్య వినిర్దిశ।
తేషాం తద్వచనం శ్రుత్వా దేవానాం విష్ణురబ్రవీత్ ॥ 5-13-13 (32120)
మామేవ యజతాం శక్రః పావయిష్యామి వజ్రిణం।
పుణ్యేన హయమేధేన మామిష్ట్వా పాకశాసనః ॥ 5-13-14 (32121)
పునరేష్యతి దేవానామింద్రత్వమకుతోభయః।
స్వకర్మభిశ్చ నహుషో నాశం యాస్యతి దుర్మతిః ॥ 5-13-15 (32122)
కించిత్కాలమిదం దేవా మర్షయధ్వమతంద్రితాః।
శ్రుత్వా విష్ణోః శుభాం సత్యాం వాణీం తామమృతోపమాం। 5-13-16 (32123)
తతః సర్వే సురగణాః సోపాధ్యాయాః సహర్షిభిః ।
యత్ర శక్రో భయోద్విగ్నస్తం దేశముపచక్రముః ॥ 5-13-17 (32124)
తత్రాశ్వమేధః సుమహాన్మహేంద్రస్య మహాత్మనః ।
వవృతే పావనార్థం వై బ్రహ్మహత్యాపహో నృప ॥ 5-13-18 (32125)
విభజ్య బ్రహ్మహత్యాం తు వృక్షేషు చ నదీషు చ।
పర్వతేషు పృథివ్యాం చ స్త్రీషు చైవ యుధిష్ఠిర ॥ 5-13-19 (32126)
సంవిభజ్య చ భూతేషు విసృజ్య చ సురేశ్వరః।
విజ్వరో ధూతపాప్మా చ వాసవోఽభవదాత్మవాన్ ॥ 5-13-20 (32127)
అకంప్యం నహుషం స్థానాద్దృష్ట్వా బలనిషూదనః।
తేజోఘ్నం సర్వభూతానాం వరదానాచ్చ దుఃసహం॥ 5-13-21 (32128)
తతః శచీపతిర్దేవః పునరేవ వ్యనశ్యత।
అదృశ్యః సర్వభూతానాం కాలాకాంక్షీ చచార హ ॥ 5-13-22 (32129)
ప్రనష్టే తు తతః శక్రే శచీ శోకసమన్వితా ।
హా శక్రేతి తదా దేవీ విలలాప సుదుఃఖితా ॥ 5-13-23 (32130)
యది దత్తం యది హుతం గురవస్తోషితా యది।
ఏకభర్తృత్వమేవాస్తు సత్యం యద్యస్తి వా మయి ॥ 5-13-24 (32131)
పుణ్యాం చేమామహం దివ్యాం ప్రవృత్తాముత్తరాయణే।
దేవీం రాత్రిం నమస్యామి సిధ్యతాం మే మనోరథః ॥ 5-13-25 (32132)
ప్రయతా చ నిశాం దేవీముపాతిష్ఠత తత్ర సా।
పతివ్రతాత్వాత్సత్యేన సోపశ్రుతిమథాకరోత్ ॥ 5-13-26 (32133)
యత్రాస్తే దేవరాజోఽసౌ తం దేశం దర్శయస్వ మే।
ఇత్యాహోపశ్రుతిం దేవీం సత్యం సత్యేన దృశ్యతాం ॥ ॥ 5-13-27 (32134)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి సేనోద్యోగపర్వణి త్రయోదశోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-13-12 విష్ణుత్వం వ్యాపకత్వం ॥ 12 ॥ 5-13-26 ఆకరోత్ ఆకారితవతీ ॥ 26 ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 014
॥ శ్రీః ॥
5.14. అధ్యాయః 014
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
స్తుత్యా ప్రత్యక్షీభూతయా ఉపశ్రుతిదేవ్యాసహ పద్మనాలభేదనేన తద్వివరం గతయా శచ్యా తత్రస్థేంద్రదర్శనం ॥ 1 ॥ తథా ఇంద్రం స్తుత్వా నహుషవృత్తాంతకథనం ॥ 2 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-14-0 (32135)
శల్య ఉవాచ। 5-14-0x (3388)
అథైనాం రూపిణీ సాధ్వీముపాతిష్ఠదుపశ్రుతిః।
తాం వయోరూపసంపన్నాం దృష్ట్వా దేవీముపస్థితాం ॥ 5-14-1 (32136)
ఇంద్రాణీ సంప్రహృష్టాత్మా సంపూజ్యైనామథాబ్రవీత్।
ఇచ్ఛామి త్వామహం జ్ఞాతుం కా త్వం బ్రూహి వరాననే ॥ 5-14-2 (32137)
ఉపశ్రుతిరువాచ। 5-14-3x (3389)
ఉపశ్రుతిరహం దేవి తవాంతికముపాగతా।
దర్శనం చైవ సంప్రాప్తా తవ సత్యేన భామిని ॥ 5-14-3 (32138)
పతివ్రతా చ యుక్తా చ యమేన నియమేన చ।
దర్శయిష్యామి తే శక్రం దేవం వృత్రనిషూదనం ॥ 5-14-4 (32139)
క్షిప్రమన్వేహి భద్రం తే ద్రక్ష్యసే సురసత్తమం।
తతస్తాం ప్రస్థితాం దేవీమింద్రాణీ సా సమన్వగాత్ ॥ 5-14-5 (32140)
దేవారణ్యాన్యతిక్రంయ పర్వతాంశ్చ బహూంస్తతః ।
హిమవంతమతిక్రంయ ఉత్తరం పార్శ్వమాగమత్॥ 5-14-6 (32141)
సముద్రం చ సమాసాద్య బహుయోజనవిస్తృతం।
ఆససాద మహాద్వీపం నానాద్రుమలతావృతం ॥ 5-14-7 (32142)
తత్రాపశ్యత్సరో దివ్యం నానాశకునిభిర్వృతం।
శతయోజనవిస్తీర్ణం తావదేవాయతం శుభం ॥ 5-14-8 (32143)
తత్ర దివ్యాని పద్మాని పంచవర్ణాని భారత ।
షట్పదైరుపగీతాని ప్రఫుల్లాని సహస్రశః॥ 5-14-9 (32144)
సరసస్తస్య మధ్యే తు పద్మినీ మహతీ శుభా ।
గౌరేణోన్నతనాలేన పద్మేన మహతా వృతా ॥ 5-14-10 (32145)
పద్మస్య భిత్త్వా నాలం చ వివేశ సహితా తయా।
బిసతంతుప్రవిష్టం చ తత్రాపశ్యచ్ఛతక్రతుం ॥ 5-14-11 (32146)
తం దృష్ట్వా చ సుసూక్ష్మేణ రూపేణావస్థితం ప్రభుం ।
సూక్ష్మరూపధరా దేవీ బభూవోపశ్రుతిశ్చ సా॥ 5-14-12 (32147)
ఇంద్రం తుష్టావ చేంద్రాణీ విశ్రుతైః పూర్వకర్మభిః।
స్తూయమానస్తతో దేవః శచీమాహ పురందరః ॥ 5-14-13 (32148)
కిమర్థమసి సంప్రాప్తా విజ్ఞాతశ్చ కథం త్వహం।
తతః సా కథయామాస నహుషస్య విచేష్టితం ॥ 5-14-14 (32149)
ఇంద్రత్వం త్రిషు లోకేషు ప్రాప్య వీర్యసమన్వితః ।
దర్పావిష్టశ్చ దుష్టాత్మా మామువాచ శతక్రతో ॥ 5-14-15 (32150)
ఉపతిష్ఠేతి స క్రూరః కాలం చ కృతవాన్మమ ।
యది న త్రాస్యసి విభో కరిష్యతి స మాం వశే ॥ 5-14-16 (32151)
ఏతేన చాహం సంప్రాప్తా ద్రుతం శక్ర తవాంతికం।
జహి రౌద్రం మహాబాహో నహుషం పాపనిశ్చయం ॥ 5-14-17 (32152)
ప్రకాశయస్వ చాత్మానం దైత్యదానవసూదన।
తేజః సమాప్నుహి విభో దేవరాజ్యం ప్రశాధి చ ॥ ॥ 5-14-18 (32153)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి సేనోద్యోగపర్వణి చతుర్దశోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-14-16 త్రాస్యసి పాలయిష్యసి ॥ 16 ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 015
॥ శ్రీః ॥
5.15. అధ్యాయః 015
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
ఇంద్రబోధితశచీవచనాత్ నహుషేణ అగస్త్యాదిసప్తర్షీణాం స్వశిబికాయాం వాహకతయా యోజనం ॥ 1 ॥ శచీప్రార్థనయా బృహస్పతినా హోమేన సంతోష్యాగ్నోరింద్రాన్వేషణాయ ప్రేషణం ॥ 2 ॥ అగ్నినా బృహస్పతింప్రతి జలవర్జం సర్వత్రాన్వేషణేపీంద్రానధిగమకథనం ॥ 3 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-15-0 (32154)
శల్య ఉవాచ। 5-15-0x (3390)
ఏవముక్తః స భగవాఞ్శచ్యా తాం పునరబ్రవీత్।
విక్రమస్య న కాలోఽయం నహుషో బలవత్తరః ॥ 5-15-1 (32155)
వివర్ద్ధితశ్చ ఋషిభిర్హవ్యకవ్యైశ్చ భామిని ।
నీతిమత్ర విధాస్యామి దేవి తాం కర్తుమర్హసి ॥ 5-15-2 (32156)
గుహ్యం చైతత్త్వయా కార్యం నాఖ్యాతవ్యం శుభే క్వచిత్ ।
గత్వా నహుషమేకాంతే బ్రవీహి చ సుమధ్యమే ॥ 5-15-3 (32157)
ఋషియానేన దివ్యేన మాముపైహి జగత్పతే ।
ఏవం తవ వశే ప్రీతా భవిష్యామీతి తం వద ॥ 5-15-4 (32158)
ఇత్యుక్తా దేవరాజేన పత్నీ సా కమలేక్షణా ।
ఏవమస్త్విత్యథోక్త్వా తు జగామ నహుషం ప్రతి ॥ 5-15-5 (32159)
నహుషస్తాం తతో దృష్ట్వా సస్మితో వాక్యమబ్రవీత్ ।
స్వాగతం తే వరారోహే కిం కరోమి శుచిస్మితే ॥ 5-15-6 (32160)
భక్తం మాం భజ కల్యాణి కిమిచ్ఛసి మనస్విని ।
తవ కల్యాణి యత్కార్యం తత్కరిష్యే సుమధ్యమే ॥ 5-15-7 (32161)
న చ వ్రీడా త్వయా కార్యా సుశ్రోణి మయి విశ్వసేః।
సత్యేన వై పశే దేవి కరిష్యే వచనం తవ ॥ 5-15-8 (32162)
ఇంద్రాణ్యువాచ। 5-15-9x (3391)
యో మే కృతస్త్వయా కాలస్తమాకాంక్షే జగత్పతే।
తతస్త్వమేవ భర్తా మే భవిష్యసి సురాధిమ ॥ 5-15-9 (32163)
కార్యం చ హృది మే యత్తద్దేవరాజావధారయ।
వక్ష్యామి యది మే రాజన్ప్రియమేతత్కరిష్యసి ॥ 5-15-10 (32164)
వాక్యం ప్రణయసంయుక్తం తతః స్యాం వశగా తవ।
ఇంద్రస్య వాజినో వాహా హస్తినోఽథ రథాస్తథా ॥ 5-15-11 (32165)
ఇచ్ఛాంయహమథాపూర్వం వాహనం తే సురాధిప ।
యన్న విష్ణోర్న రుద్రస్య న సురాణాం న రక్షసాం ॥ 5-15-12 (32166)
వహంతు త్వాం మహాభాగా ఋషయః సంగతా విభో।
సర్వే శిబికయా రాజన్నేతద్ధి మమ రోచతే ॥ 5-15-13 (32167)
నాసురేషు న దేవేషు తుల్యో భవితుమర్హసి ।
సర్వేషాం తేజ ఆదత్సే స్వేన వీర్యేణ దర్శనాత్ ॥ 5-15-14 (32168)
న తే ప్రముఖతః స్థాతుం కశ్చిచ్ఛక్నోతి వీర్యవాన్ । 5-15-15 (32169)
శల్య ఉవాచ।
ఏవముక్తస్తు నహుషః ప్రాహృష్యత తదా కిల।
ఉవాచ వచనం చాపి సురేంద్రస్తామనిందితాం ॥ 5-15-15x (3392)
నహుష ఉవాచ। 5-15-16x (3393)
అపూర్వం వాహనమిదం త్వయోక్తం వరవర్ణిని।
దృఢం మే రుచిరం దేవి త్వద్వశోఽస్మి వరాననే ॥ 5-15-16 (32170)
న హ్యల్పవీర్యో భవతి యో వాహాన్కురుతే మునీన్ ।
అహం తపస్వీ బలవాన్భూతభవ్యభవత్ప్రభుః ॥ 5-15-17 (32171)
మయి క్రుద్ధే జగన్న స్యాన్మయి సర్వం ప్రతిష్ఠితం।
దేవదానవగంధర్వాః కిన్నరోరగరాక్షసాః ॥ 5-15-18 (32172)
న మే క్రుద్ధస్య పర్యాప్తాః సర్వే లోకాః శుచిస్మితే।
చక్షుషా యం ప్రపశ్యామి తస్య తేజో హరాంయహం ॥ 5-15-19 (32173)
` అహమింద్రోఽస్మి దేవానాం లోకానాం చ మహేశ్వరః।
మయి హవ్యం చ కవ్యం చ లోకాశ్చైవ సనాతనాః ।'
తస్మాత్తే వచనం దేవి కరిష్యామి న సంశయః ॥ 5-15-20 (32174)
సప్తర్షయో మాం వక్ష్యంతి సర్వే బ్రహ్మర్షయస్తథా ।
పశ్య మాహాత్ంయయోగం మే ఋద్ధిం చ వరవర్ణిని ॥ 5-15-21 (32175)
శల్య ఉవాచ। 5-15-22x (3394)
ఏవముక్త్వా తు తాం దేవీం విసృజ్య చ వరాననాం । 5-15-22b` అథ సంచింత్య నహుషో బలవీర్యేణ భారత ॥ 5-15-22 (32176)
విసృజ్య సుప్రతీకం చ నాగమైరావతం తథా।
హంసయుక్తం విమానం చ హరియుక్తం తథా రథం ॥ 5-15-23 (32177)
స తు దర్పేణ మహతా పరిభూయ మహామునీన్।'
విమానే యోజయిత్వా చ ఋషీన్నియమామాస్థితాన్ ॥ 5-15-24 (32178)
అబ్రహ్మణ్యో బలోపేతో మత్తో మదబలేన చ।
కామవృత్తః స దుష్టాత్మా వాహయామాస తానృషీన్ ॥ 5-15-25 (32179)
నహుషేణ విసృష్టా చ బృహస్పతిమథాబ్రవీత్।
సమయోఽల్పావశేషో మే నహుషేణేహ యః కృతః ॥ 5-15-26 (32180)
శక్రం మృగయ శీఘ్రం త్వం భక్తాయాః కురు మే దయాం।
బాఢమిత్యేవ భగవాన్బృహస్పతిరువాచ తాం ॥ 5-15-27 (32181)
న భేతవ్యం త్వయా దేవి నహుషాద్దుష్టచేతసః ।
న హ్యేష స్థాస్యతి చిరం గత ఏష నరాధమః ॥ 5-15-28 (32182)
అధర్మజ్ఞో మహర్షీణాం వాహనాచ్చ హతః శుభే ।
ఇష్టిం చాహం కరిష్యామి వినాశాయాస్య దుర్మతేః ॥ 5-15-29 (32183)
శక్రం చాధిగమిష్యామి మాభైస్త్వం భద్రమస్తు తే।
తతః ప్రజ్వాల్య విధివజ్జుహావ పరమం హవిః ॥ 5-15-30 (32184)
బృహస్పతిర్మహాతేజా దేవరాజోపలబ్ధయే।
హుత్వాఽగ్నిం సోబ్రవీద్రాజంఛక్ర అన్విష్యతామితి ॥ 5-15-31 (32185)
తస్మాచ్చ భగవాందేవః స్వయమేవ హుతాశనః ।
స్త్రీవేషమద్భుతం కృత్వా తత్రైవాంతరధీయత॥ 5-15-32 (32186)
స దిశః ప్రదిశశ్చైవ పర్వతాంశ్చ వనాని చ।
పృథివీం చాంతరిక్షం చ విచిత్యాథ మనోగతిః।
నిమేషాంతరమాత్రేణ బృహస్పతిముపాగమత్ ॥ 5-15-33 (32187)
అగ్నిరువాచ। 5-15-34x (3395)
బృహస్పతే న పశ్యామి దేవరాజమిహ క్వచిత్।
ఆపః శేషాః సదా చాపః ప్రవేష్టుం నోత్సహాంయహం ॥ 5-15-34 (32188)
న మే తత్ర గతిర్బ్రహ్మన్కిమన్యత్కరవాణి తే।
తమబ్రవీద్దేవగురురపో విశ మహాద్యుతే ॥ 5-15-35 (32189)
అగ్నిరువాచ। 5-15-36x (3396)
నాపః ప్రవేష్టుం శక్ష్యామి క్షయో మేఽత్ర భవిష్యతి।
శరణం త్వాం ప్రపన్నోఽస్మి స్వస్తి తేస్తు మహాద్యుతే ॥ 5-15-36 (32190)
అద్య్భోఽగ్నిర్బ్రహ్మతః క్షత్రమశ్మనో లోహముత్థితం ।
తేషాం సర్వత్రగం తేజః స్వాసు యోనిషు శాంయతి ॥ ॥ 5-15-37 (32191)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి సేనోద్యోగపర్వణి పంచదశోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-15-21 మాం వక్ష్యంతి మమ వహనం కరిష్యంతి ॥ 21 ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 016
॥ శ్రీః ॥
5.16. అధ్యాయః 016
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
బృహస్పతినా బ్రాహ్మమంత్రసంవర్ధితేనాగ్నినా పద్మనాలస్యేంద్రం దృష్ట్వా బృహస్పతయే తన్నివేదనం ॥ 1 ॥ బృహస్పతినా తత్ర గత్వా ఇంద్రే స్తూయమానే కుబేరాదీనాం తత్రాగమనం ॥ 2 ॥ ఇంద్రేణ నహుషజయే సాహాయ్యాయాగ్నేర్భాగదానపూర్వకం కుబేరాదీనాం తత్తాద్దిగాధిపత్యేఽభిషేచనం ॥ 3 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-16-0 (32192)
బృహస్పతిరువాచ। 5-16-0x (3397)
త్వమగ్రే సర్వదేవానాం ముఖం త్వమసి హవ్యవాట్।
త్వమంతః సర్వభూతానాం గూఢశ్చరసి సాక్షివత్॥ 5-16-1 (32193)
త్వామాహురేకం కవయస్త్వామాహుస్త్రివిధం పునః।
త్వయా త్యక్తం జగచ్చేదం సద్యో నశ్యేద్ధుతాశన ॥ 5-16-2 (32194)
కృత్వా తుభ్యం నమో విప్రాః స్వకర్మవిజితాం గతిం।
గచ్ఛంతి సహ పత్నీభిః సుతైరపి చ శాశ్వతీం ॥ 5-16-3 (32195)
త్వమేవాగ్నే హవ్యవాహస్త్వమేవ పరమం హవిః।
యజంతి సత్రైస్త్వామేవ యజ్ఞైశ్చ పరమాధ్వరైః ॥ 5-16-4 (32196)
సృష్ట్వా లోకాంస్త్రీమిమాన్హవ్యవాహ
ప్రాప్తే కాలే పచసి పునః సమిద్ధః ।
త్వం సర్వస్య భువనస్య ప్రసూతి-
స్త్వమేవాగ్రే భవసి పునః ప్రతిష్ఠా ॥ 5-16-5 (32197)
త్వామగ్నే జలదానాహుర్విద్యుతశ్చ మనీషిణః।
వహంతి సర్వభూతాని త్వత్తో నిష్క్రంయ హేతయః ॥ 5-16-6 (32198)
త్వయ్యాపో నిహితాః సర్వాస్త్వయి సర్వమిదం జగత్।
న తేఽస్త్యవిదితం కిచిత్రిషు లోకేషు పావక ॥ 5-16-7 (32199)
స్వయోర్ని భజతే సర్వో విశస్వాపోఽవిశంకితః।
అహం త్వాం వర్ధయిష్యామి బ్రాహ్మైర్మంత్రైః సనాతనైః ॥ 5-16-8 (32200)
ఏవం స్తుతో హవ్యవాట్ స భగవాన్కవిరుత్తమః ।
బృహస్పతిమథోవాచ ప్రీతిమాన్వాక్యముత్తమం।
దర్శయిష్యామి తే శక్రం సత్యమేతద్బ్రవీమి తే॥ 5-16-9 (32201)
శల్య ఉవాచ। 5-16-10x (3398)
ప్రవిష్యాపస్తతో వహ్నిః ససముద్రాః సపల్వలాః।
ఆససాద సరస్తచ్చ గూఢో యత్ర శతక్రతుః ॥ 5-16-10 (32202)
అథ తత్రాపి పద్మాని విచిన్వన్భరతర్షభ ।
అపశ్యత్స తు దేవేంద్రం బిసమధ్యగతం తదా ॥ 5-16-11 (32203)
ఆగత్య చ తతస్తూర్ణం తమాచష్ట బృహస్పతేః।
అణుమాత్రేణ వపుషా పద్మతంత్వాశ్రితం ప్రభుం ॥ 5-16-12 (32204)
గత్వా దేవర్షిగంధర్వైః సహితోఽథ బృహస్పతిః ।
పురాణైః కర్మభిర్దేవం తుష్టావ బలసూదనం ॥ 5-16-13 (32205)
మహాఽసురో హతః శక్ర నముచిర్దారుణస్త్వయా ।
శంబరశ్చ బలశ్చైవ తథోభౌ ఘోరవిక్రమౌ ॥ 5-16-14 (32206)
శతక్రతో వివర్ధస్వ సర్వాఞ్శత్రూన్నిషూదయ ।
ఉత్తిష్ఠ శక్ర సంపశ్య దేవర్షీశ్చ సమాగతాన్ ॥ 5-16-15 (32207)
మహేంద్ర దానవాన్హత్వా లోకాస్త్రాతాస్త్వయా విభో।
అపాం ఫేనం సమాసాద్య విష్ణుతేజోతిబృంహితం।
త్వయా వృత్రో హతః పూర్వం దేవరాజ జగత్పతే ॥ 5-16-16 (32208)
త్వం సర్వభూతేషు శరణ్య ఈడ్య-
స్త్వయా సమం విద్యతే నేహ భూతం।
త్వయా ధార్యంతే సర్వభూతాని శక్ర
త్వం దేవానాం మహిమానం చకర్థ ॥ 5-16-17 (32209)
పాహి సర్వాంశ్చ లోకాంశ్చ మహేంద్ర బలమాప్నుహి ।
ఏవం సంస్తూయమానశ్చ సోఽవర్ధత శనైః శనైః ॥ 5-16-18 (32210)
స్వం చైవ వపురాస్థాయ బభూవ స బలాన్వితః।
అబ్రవీచ్చ గురం దేవో బృహస్పతిమవస్థితం ॥ 5-16-19 (32211)
కిం కార్యమవశిష్టం వో హతస్త్వాష్ట్రో మహాసురః ।
వృత్రశ్చ సుమహాకాయో యో వై లోకాననాశయత్ ॥ 5-16-20 (32212)
బృహస్పతిరువాచ। 5-16-21x (3399)
మానుషో నహుషో రాజా దేవర్షిగణతేజసా।
దేవరాజ్యమనుప్రాప్తః సర్వాన్నో బాధతే భృశం ॥ 5-16-21 (32213)
ఇంద్ర ఉవాచ। 5-16-22x (3400)
కథం చ నహుషో రాజ్యం దేవానాం ప్రాప దుర్లభం।
తపసా కేన వా యుక్తః కింవీర్యో వా బృహస్పతే ।
` తత్సర్వం కథయ త్వం మే యథేంద్రత్వముపేయివాన్ ॥ 5-16-22 (32214)
బృహస్పతిరువాచ। 5-16-23x (3401)
త్వయి ప్రనష్టే దేవేశ విశ్వం ప్రవ్యథితం జగత్।
పరస్పరభయోద్విగ్నం బభూవార్తమరాజకం ॥ 5-16-23 (32215)
తతో దేవైః సగంధర్వైః సర్షిసంఘైః సపావకైః ।
మానుషో నహుషో రాజా దేవరాజ్యేఽభిషేచితః ॥ 5-16-24 (32216)
దేవా భీతాః శక్రమకామయంత
త్వయా త్యక్తం మహదైంద్రం పదం తత్।
తదా దేవాః పితరోఽథర్షయశ్చ
గంధర్వముఖ్యాశ్చ సమేత్య సర్వే ॥ 5-16-25 (32217)
గత్వాఽబ్రువన్నహుషం తత్ర శక్ర
త్వం నో రాజా భవ భువనస్య గోప్తా।
తానబ్రవీన్నహుషో నాస్మి శక్త
ఆప్యాయధ్వం తపసా తేజసా మాం ॥ 5-16-26 (32218)
ఏవముక్తైర్వర్ద్ధితశ్చాపి దేవై
రాజాఽభవన్నహుషో ఘోరవీర్యః।
త్రైలోక్యే చ ప్రాప్య రాజ్యం మహర్షీ-
న్కృత్వా వాహాన్యాతి లోకాందురాత్మా ॥ 5-16-27 (32219)
తేజోహరం దృష్టివిషం సుఘోరం
మా త్వం పశ్యేర్నహుషం వై కదాచిత్।
దేవాశ్చ సర్వే నహుషం భృశార్తా
న పశ్యంతే గూఢరూపాశ్చరంతః ॥ 5-16-28 (32220)
శల్య ఉవాచ। 5-16-29x (3402)
ఏవం వదత్యంగిరసాం వరిష్ఠే
బృహస్పతౌ లోకపాలః కుబేరః।
వైవస్వతశ్చైవ యమః పురాణో
దవేశ్చ సోమో వరుణశ్చాజగామ॥ 5-16-29 (32221)
తే వై సమాగంయ మహేంద్రమూచు-
ర్దిష్ట్యా త్వాష్ట్రో నిహతశ్చైవ వృత్రః।
దిష్ట్యా చ త్వాం కుశలినమక్షతం చ
పశ్యామో వై నిహతారిం చ శక్ర ॥ 5-16-30 (32222)
స తాన్యథావచ్చ హి లోకపాలా-
న్సమేత్స వై ప్రీతమనా మహేంద్రః।
ఉవాచ చైనాన్ప్రతిభాష్య శక్రః
సంచోదయిష్యన్నహుషస్యాంతరేణ ॥ 5-16-31 (32223)
రాజా దేవానాం నహుషో ఘోరరూప-
స్తత్ర సాహ్యం దీయతాం మే భవద్భిః ।
తే చాబ్రువన్నహుషో ఘోరరూపో
దృష్టీవిషస్తస్య బిభీమ ఈశ ॥ 5-16-32 (32224)
త్వం చేద్రాజానం నహుషం పరాజయే-
స్తతో వయం భాగమర్హామ శక్ర।
ఇంద్రోఽబ్రవీద్భవతు భవానపాం పతి-
ర్యమః కుబేరశ్చ మయాభిషేకం ॥ 5-16-33 (32225)
సంప్రాప్నువంత్వద్య సహైవ దైవతై
రిపుం జయామ తం నహుషం ఘోరదృష్టిం।
తతః శక్రం జ్వలనోఽప్యాహ భాగ
ప్రయచ్ఛ మహ్యం తవ సాహ్యం కరిష్యే।
తమాహ శక్రో భవితాఽగ్నే తవాపి
చేంద్రాగ్న్యోర్వై భాగ ఏకో మహాక్రతౌ ॥ 5-16-34 (32226)
శల్య ఉవాచ। 5-16-35x (3403)
ఏవం సంచింత్య భగవాన్మహేంద్రః పాకశాసనః।
కుబేరం సర్వయక్షాణాం ధనానాం చ ప్రభుం తథా ॥ 5-16-35 (32227)
వైవస్వతం పితౄణాం చ వరుణం చాప్యపాం తథా।
ఆధిపత్యం దదౌ శక్రః సత్కృత్య వరదస్తథా ॥ ॥ 5-16-36 (32228)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి సేనోద్యోగపర్వణి షోడశోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-16-6 హేతయః జ్వాలాః ॥ 5-16-31 నహుషస్యాంతరేణ అంతరం భేదః। బుద్ధిభేదార్థమిత్యర్థః ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 017
॥ శ్రీః ॥
5.17. అధ్యాయః 017
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
లోకపాలైః సహ నహుషనిషూదనోపాయం మంత్రయంతమింద్రమేత్య భగస్త్యేన నహుషస్య దేవరాజ్యాత్పరిభ్రంశనివేదనం ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-17-0 (32229)
శల్య ఉవాచ। 5-17-0x (3404)
అథ సంచింతయానస్య దేవరాజస్య ధీమతః।
నహుషస్య వధోపాయం లోకపాలైః సదైవతైః ॥ 5-17-1 (32230)
తపస్వీ తత్ర భగవానగస్త్యః ప్రత్యదృశ్యత।
సోఽబ్రవీదర్చ్య దేవేంద్రం దిష్ట్యా వై వర్ధతే భవాన్ ॥ 5-17-2 (32231)
విశ్వరూపవినాశేన వృత్రాసురవధేన చ।
దిష్ట్యాద్య నహుషో భ్రష్టో దేవరాజ్యాత్పురందర ॥ 5-17-3 (32232)
దిష్ట్యా హతారిం పశ్యామి భవంతం వలసూదన। 5-17-4 (32233)
ఇంద్ర ఉవాచ।
స్వాగతం తే మహర్షేఽస్తు ప్రీతోఽహం దర్శనాత్తత।
పాద్యమాచమనీయం చ గామర్ఘ్యం చ ప్రతీచ్ఛ మే ॥ 5-17-4x (3405)
శల్య ఉవాచ। 5-17-5x (3406)
పూజితం చోపవిష్టం తమాసేన మునిసత్తమం।
పర్యపృచ్ఛత దేవేశః ప్రహృష్టో బ్రాహ్మణర్షభం ॥ 5-17-5 (32234)
శ్రోతుమిచ్ఛామి భగవన్కథ్యమానం ద్విజోత్తమ।
పరిభ్రష్టః కథం స్వర్గాన్నహుషః పాపనిశ్చయః ॥ 5-17-6 (32235)
అగస్త్య ఉవాచ। 5-17-7x (3407)
శ్రృణు శక్ర ప్రియం వాక్యం యథా రాజా దురాత్మవాన్ ।
స్వర్గాద్భ్రష్టో దురాచారో నహుషో బలదర్పితః ॥ 5-17-7 (32236)
శ్రమార్తాశ్చ వహంతస్తం నహుషం పాపకారిణం ।
దేవర్షయో మహాభాగాస్తథా బ్రహ్మర్షయోఽమలాః ॥ 5-17-8 (32237)
పప్రచ్ఛుర్నహుషం దేవం సంశయం జయతాం వర।
య ఇమే బ్రహ్మణా ప్రోక్తా మంత్రా వై ప్రోక్షణే గవాం ॥ 5-17-9 (32238)
ఏతే ప్రమాణం భవత ఉతాహో నేతి వాసవ।
నహుషో నేతి తానాహ తమసా మూఢచేతనః ॥ 5-17-10 (32239)
ఋషయ ఊచుః। 5-17-11x (3408)
అధర్మే సంప్రవృత్తస్త్వం ధర్మం న ప్రతిపద్యసే।
ప్రమాణమేతదస్మాకం పూర్వం ప్రోక్తం మహర్షిభిః ॥ 5-17-11 (32240)
అగస్త్య ఉవాచ। 5-17-12x (3409)
తతో వివదమానః స మునిభిః సహ వాసవ ।
అథ మామస్పృశన్మూర్ధ్ని పాదేనాధర్మపీడితః ॥ 5-17-12 (32241)
తేనాభూద్ధతతేజాశ్చ నిఃశ్రీకశ్చ మహీపతిః ।
తతస్తం తమసా విగ్నమవోచం భృశపీడితం ॥ 5-17-13 (32242)
యస్మాత్పూర్వైః కృతం రాజన్బ్రహ్మర్షిభిరనుష్ఠితం ।
అదృష్టం దూషయసి మే యచ్చ మూర్ధ్య్రస్పృశః పదా ॥ 5-17-14 (32243)
యచ్చాపి త్వమృషీన్మూఢ బ్రహ్మకల్పాందురాసదాన్ ॥ 5-17-15 (32244)
వాహాన్కృత్వ్రా వాహయసి తేన స్వర్గాద్ధతప్రభః ।
ధ్వంస పాప పరిభ్రష్టః క్షీణపుణ్యో మహీతలే ॥ 5-17-16 (32245)
దశవర్షసహస్రాణి సర్పరూపధరో మహాన్।
విచరిష్యసి పూర్ణేషు పునః స్వర్గమవాప్స్యసి ॥ 5-17-17 (32246)
` దృష్ట్వా యుధిష్ఠిరం నామ తవ వంశసముద్భవం।
నిహతో బ్రహ్మశాపేన ప్రపద్యస్వ త్రివిష్టపం॥' 5-17-18 (32247)
ఏవం భ్రష్టో దురాత్మా స దేవరాజ్యాదరిందమ।
దిష్ట్యా వర్ధామహే శక్ర హతో బ్రహ్మర్షికంటకః ॥ 5-17-19 (32248)
త్రివిష్టపం ప్రపద్యస్వ పాహి లోకాఞ్శచీపతే।
జితేంద్రియో జితామిత్రః స్తూయమానో మహర్షిభిః ॥ 5-17-20 (32249)
శల్య ఉవాచ। 5-17-21x (3410)
తతో దేవా భృశం తుష్టా మహర్షిగణసంవృతాః।
పితరశ్చైవ యక్షాశ్చ భుజగా రాక్షసాస్తథా ॥ 5-17-21 (32250)
గంధర్వా దేవకన్యాశ్చ సర్వే చాప్సరసాం గణాః।
సరాంసి సరితః శైలాః సాగరాశ్చ విశాంపతే ॥ 5-17-22 (32251)
ఉపాగంయాబ్రువన్సర్వే దిష్ట్యా వర్ధసి శక్రుహన్ ।
హతశ్చ నహుషః పాపో దిష్ట్యాగస్త్యేన ధీమతా।
దిష్ట్యా పాపసమాచారః కృతః సర్పో మహీతలే ॥ ॥ 5-17-23 (32252)
ఇతి శ్రీమన్మహాభాతే ఉద్యోగపర్వణి సేనోద్యోగపర్వణి సప్తదశోఽధ్యాయః ॥
ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 018
॥ శ్రీః ॥
5.18. అధ్యాయః 018
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
ఇంద్రేణ పునర్దేవలోకమేత్య త్రైలోక్యరాజ్యపాలనం ॥ 1 ॥ శల్యేన ఇంద్రవత్తాంతకథనపూర్వకం యుధిష్ఠిరాదీనాశ్వాస్య పునర్దుర్యోధనసమీపగమనం ॥ 2 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-18-0 (32253)
శల్య ఉవాచ। 5-18-0x (3411)
తతః శక్రః స్తూయమానో గంధర్వాప్సరసాం గణైః।
ఐరావతం సమారుహ్య ద్విపేంద్రం లక్షణైర్యుతం ॥ 5-18-1 (32254)
పావకః సుమహాతేజా మహర్షిశ్చ బృహస్పతిః।
యమశ్చ వరుణశ్చైవ కుబేరశ్చ ధనేశ్వరః ॥ 5-18-2 (32255)
సర్వైర్దేవైః పరివృతః శక్రో వృత్రనిషూదనః ।
గంధర్వైరప్సరోభిశ్చ యాతస్త్రిభువనం ప్రభుః ॥ 5-18-3 (32256)
స సమేత్య మహేంద్రాణ్యా దేవరాజః శతక్రతుః।
ముదా పరమయా యుక్తః పాలయామాస దేవరాట్ ॥ 5-18-4 (32257)
తతః స భగవాంస్తత్ర అంగిరాః సమదృశ్యత।
అథర్వవేదమంత్రైశ్చ దేవేంద్రం సమపూజయత్॥ 5-18-5 (32258)
తతస్తు భగవానింద్రః సంహృష్టః సమపద్యత।
వరం చ ప్రదదౌ తస్మై అథర్వాంగిరసే తదా॥ 5-18-6 (32259)
అథర్వాంగిరసం నామ వేదేఽస్మిన్వై భవిష్యతి।
ఉదాహరణమేతద్ధి యజ్ఞభాగం చ లప్స్యసే। 5-18-7 (32260)
ఏవం సంపూజ్య భగవానథర్వాంగిరసం తదా।
వ్యసర్జయన్మహారాజ దేవరాజః శతక్రతుః ॥ 5-18-8 (32261)
సంపూజ్య సర్వాంస్త్రిదశానృషీంశ్చాపి తపోధనాన్।
ఇంద్రః ప్రముదితో రాజంధర్మేణాపాలయత్ప్రజాః ॥ 5-18-9 (32262)
ఏవం దుఃఖమనుప్రాప్తమింద్రేణ సహ భార్యయా।
అజ్ఞాతవాసశ్చ కృతః శత్రూణాం వధకాంక్షయా ॥ 5-18-10 (32263)
నాత్ర మన్యుస్త్వయా కార్యో యత్క్లిష్టోఽసి మహావనే।
ద్రౌపద్యా సహ రాజేంద్ర భ్రాతృభిశ్చ మహాత్మభిః ॥ 5-18-11 (32264)
ఏవం త్వమపి రాజేంద్ర రాజ్యం ప్రాప్స్యసి భారత।
వృత్రం హత్వా యథా ప్రాప్తః శక్రః కౌరవనందన ॥ 5-18-12 (32265)
దురాచారశ్చ నహుషో బ్రహ్వద్విట్ పాపచేతనః।
అగస్త్యశాపాభిహతో వినష్టః శాశ్వతీః సమాః ॥ 5-18-13 (32266)
ఏవం తవ దురాత్మానః శత్రవః శత్రుసూదన ।
క్షిప్రం నాశం గమిష్యంతి కర్ణదుర్యోధనాదయః ॥ 5-18-14 (32267)
తతః సాగరపర్యంతాం భోక్ష్యసే మేదినీమిమాం।
భ్రాతృభిః సహితో వీర ద్రౌపద్యా చ సహానయా ॥ 5-18-15 (32268)
ఉపాఖ్యానమిదం శక్రవిజయం వేదసంమితం ।
రాజ్ఞా వ్యూఢేష్వనీకేషు శ్రోతవ్యం జయమిచ్ఛతా। 5-18-16 (32269)
తస్మాత్సంశ్రావయామి త్వాం విజయం జయతాం వర।
సంస్తూయమానా వర్ధంతే మహాత్మానో యుధిష్ఠిర॥ 5-18-17 (32270)
క్షత్రియాణామభావోయం యుధిష్ఠిర మహాత్మనాం।
దుర్యోధనాపరాధేన భీమార్జునబలేన చ॥
సంగ్రామే సంక్షయో ఘోరో భవిష్యత్యచిరాదివ ॥ 5-18-18 (32271)
ఆఖ్యానమింద్రవిజయం య ఇదం నియతః పఠేత్।
ధూతపాప్మా జితస్వర్గః పరత్రేహ చ మోదతే ॥ 5-18-19 (32272)
న చారిజం భయం తస్య నాపుత్రో వా భవేన్నరః।
నాపదం ప్రాప్నుయాత్కాంచిద్దీర్ఘమాయుశ్చ విందతి।
సర్వత్ర దయమాప్నోతి న కదాచిత్పరాజయం ॥ 5-18-20 (32273)
వైశంపాయన ఉవాచ। 5-18-21x (3412)
ఏవమాశ్వాసితో రాజా శల్యేన భరతర్షభ ।
పూజయామాస విధివచ్ఛల్యం ధర్మభృతాం వరః ॥ 5-18-21 (32274)
శ్రుత్వా తు శల్యవచనం కుంతీపుత్రో యుధిష్ఠిరః।
ప్రత్యువాచ మహాబాహుర్మద్రరాజమిదం వచః ॥ 5-18-22 (32275)
భవాన్కర్ణస్య సారథ్యం కరిష్యతి న సంశయః।
తత్ర తేజోవధః కార్యః కర్ణస్యార్జునసంస్తవైః ॥ 5-18-23 (32276)
శల్య ఉవాచ। 5-18-24x (3413)
ఏవమేతత్కరిష్యామి యథా మాం సంప్రభాషసే।
యచ్చాన్యదపి శక్ష్యామి తత్కరిష్యాంయహం తవ ॥ 5-18-24 (32277)
వైశంపాయన ఉవాచ। 5-18-25x (3414)
తతస్త్వామంత్ర్య కౌంతేయాంఛల్యో మద్రాధిపస్తదా।
జగామ సబలః శ్రీమాందుర్యోధనమరిందమ ॥ ॥ 5-18-25 (32278)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి సేనోద్యోగపర్వణి అష్టాదశోఽధ్యాయః ॥
ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 019
॥ శ్రీః ॥
5.19. అధ్యాయః 019
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
సాత్యకిప్రముఖానాం రాజ్ఞాం స్వస్వసేనాఽఽనయనపూర్వకం యుధిష్ఠిరం ప్రత్యాగమనం ॥ 1 ॥ భగదత్తాదీనాం రాజ్ఞాం దుర్యోధనసాహాయ్యకరణాయ ఆగమనం ॥ 2 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-19-0 (32279)
వైశంపాయన ఉవాచ। 5-19-0x (3415)
యుయుధానస్తతో వీరః సాత్వతానాం మహారథః।
మహతా చతురంగేణ బలేనాగాద్యుధిష్ఠిరం ॥ 5-19-1 (32280)
తస్య యోధా మహావీర్యా నానాదేశసమాగతాః।
నానాప్రహరణా వీరాః శోభయాంచక్రిరే బలం ॥ 5-19-2 (32281)
పరశ్వథైర్భిండిపాలైః శూలతోమరముద్గరైః ।
పరిఘైర్యష్టిభిః పాశైః కరవాలైశ్చ నిర్మలైః ॥ 5-19-3 (32282)
ఖంగకార్ముకనిర్యూహైః శరైశ్చ వివిధైరపి ।
తైలధౌతైః ప్రకాశద్భిస్తదశోభత వై బలం ॥ 5-19-4 (32283)
తస్య మేఘప్రకాశస్య సౌవర్ణౌః శోభితస్య చ।
బభూవ రూపం సైన్యస్య మేఘస్యేవ సవిద్యుతః ॥ 5-19-5 (32284)
అక్షౌహిణీ తు సా సేనా తదా యౌధిష్ఠిరం బలం।
ప్రవిశ్యాంతర్దధే రాజన్సాగరం కునదీ యథా ॥ 5-19-6 (32285)
తథైవాక్షౌహిణీం గృహ్య చేదీనామృషభో బలీ ।
ధృష్టకేతురుపాగచ్చత్పాండవానమితౌజసః ॥ 5-19-7 (32286)
మాగధశ్చ జయత్సేనో జారాసంధిర్మహాబలః ।
అక్షౌహిణ్యైవ సైన్యస్య ధర్మరాజముపాగమత్ ॥ 5-19-8 (32287)
తథైవ పాండ్యో రాజేంద్ర సాగరానూపవాసిభిః।
వృతో బహువిధైర్యోధైర్యుధిష్ఠిరముపాగమత్॥ 5-19-9 (32288)
తస్య సైన్యమతీవాసీత్తస్మిన్బలసమాగమే।
ప్రేక్షణీయతరం రాజన్సువేషం బలవత్తదా ॥ 5-19-10 (32289)
` కేకయాశ్చ నరవ్యాఘ్రాః సోదరాః పంచ పార్థివాః ।
సంహర్షయంతః కౌంతేయోనక్షౌహిణ్యా సమాగతాః ॥' 5-19-11 (32290)
ద్రుపదస్యాప్యభూత్సేనా నానాదేశసమాగతైః।
శోభితా పురుషైః శూరైః పుత్రైశ్చాస్య మహారథైః ॥ 5-19-12 (32291)
తథైవ రాజా మత్స్యానాం విరాటో వాహినీపతిః ।
పార్వతీయైర్మహీపాలైః సహితః పాండవానయాత్ ॥ 5-19-13 (32292)
ఇతశ్చేతశ్చ పాండూనాం సమాజగ్ముర్మహాత్మనాం ।
అక్షౌహిణ్యస్తు సప్తైవ వివిధధ్వజసంకులాః ॥ 5-19-14 (32293)
యుయుత్సమానాః కురుభిః పాండవాన్సమహర్షయన్ ।
తథైవ ధార్తరాష్ట్రస్య హర్షం సమభిర్ధయన్ ॥ 5-19-15 (32294)
భగదత్తో మహీపాలః సేనామక్షౌహిణీం దదౌ।
తస్య చీనైః కిరాతైశ్చ కాంచనైరివ సంవృతం ॥ 5-19-16 (32295)
బభౌ బలమనాధృష్యం కర్ణికారవనం యథా।
తథా భూరిశ్రవాః శూరః శల్యశ్చ కురునందన ॥ 5-19-17 (32296)
దుర్యోధనముపాయాతావక్షౌహిణ్యా పృథక్పృథక్ ।
కృతవర్మా చ హార్దిక్యో భోజాంధకుకురైః సహ ॥ 5-19-18 (32297)
అక్షౌహిణ్యైవ సేనాయా దుర్యోధనముపాగమత్।
తస్య తైః పురుషవ్యాఘ్రైర్వనమాలాధరైర్బలం ॥ 5-19-19 (32298)
అశోభత యథా మత్తైర్వనం ప్రక్రీడితైర్గజైః ।
జయద్రథముఖాశ్చాన్యే సింధుసౌవీరవాసినః ॥ 5-19-20 (32299)
ఆజగ్ముః పృథివీపాలాః కంపయంత ఇవాచలాన్।
తేషామక్షౌహిణీ సేనా బహులా విబభౌ తదా॥ 5-19-21 (32300)
విధూయమానో వాతేన బహురూప ఇవాంబుదః।
సుదక్షిణశ్చ కాంభోజో యవనైశ్చ శకైస్తథా ॥ 5-19-22 (32301)
ఉపాజగామ కౌరవ్యమక్షౌహిణ్యా విశాంపతే ।
తస్య సేనాసమావాయః శలభానామివాబభౌ ॥ 5-19-23 (32302)
స చ సంప్రాప్య కౌరవ్యం తత్రైవాంతర్దధే తదా।
తథా మహిష్మతీవాసీ నీలో నీలాయుధైః సహ ॥ 5-19-24 (32303)
మహీపాలో మహావీర్యైర్దక్షిణాపథవాసిభిః ।
ఆవంత్యౌ చ మహీపాలౌ మహాబలసుసంవృతౌ ॥ 5-19-25 (32304)
పృథగక్షౌహిణీభ్యాం తావభియాతౌ సుయోధనం ।
తతస్తతస్తు సర్వేషాం భూమిపానాం మహాత్మనాం ॥ 5-19-26 (32305)
తిస్రోఽన్యాః సమవర్తంత వాహిన్యో భరతర్షభ ।
ఏవమేకాదశావృత్తాః సేనా దుర్యోధనస్య తాః ॥ 5-19-27 (32306)
యుయుత్సమానాః కౌంతేయాన్నానాధ్వజసమాకులాః ।
న హాస్తినపురే రాజన్నవకాశోఽభవత్తదా ॥ 5-19-28 (32307)
రాజ్ఞాం స్వబలముఖ్యానాం ప్రాధాన్యేనాపి భారత ।
తతః ప·ంచనదం చైవ కృత్స్నం చ కురుజాంగలం ॥ 5-19-29 (32308)
తథా రోహితకారణ్యం మరుభూమిశ్చ కేవలా।
అహిచ్ఛత్రం కాలకూటం గంగాకూలం చ భారత ॥ 5-19-30 (32309)
వారణం వాటధానం చ యామునశ్చైవ పర్వతః।
ఏష దేశః సువిస్తీర్ణః ప్రభూతధనధాన్యవాన్ ॥ 5-19-31 (32310)
బభూవ కౌరవేయాణాం బలేనాతీవ సంవృతః।
తత్ర సైన్యం తథా యుక్తం దదర్శ స పురోహితః ॥ 5-19-32 (32311)
యః స పాంచాలరాజేన ప్రేషితః కౌరవాన్ప్రతి ॥ ॥ 5-19-33 (32312)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి సేనోద్యోగపర్వణి ఏకోనవింశోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-19-1 యుయుధానః సాత్యకిః ॥ 5-19-19 వనమాలా ఆపాదలంబినీ మాలా 5-19-23 సమావాయః సమూహః ॥ 5-19-30 అహిచ్ఛత్రాదయః ప్రదేశవిశేషాః ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 020
॥ శ్రీః ॥
5.20. అధ్యాయః 020
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
హస్తినపురంగతేన ద్రుపదపురోహితేన రాజ్ఞాం సభామధ్యే ద్రుపదవచనకథనం ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-20-0 (32313)
వైశంపాయన ఉవాచ। 5-20-0x (3416)
స చ కౌరవ్యమాసాద్య ద్రుపదస్య పురోహితః।
సత్కృతో ధృతరాష్ట్రేణ భీష్మేణ విదురేణ చ ॥ 5-20-1 (32314)
సర్వకౌశల్యముక్త్వాఽఽదౌ పృష్ట్వా చైవమనామయం।
సర్వసేనాప్రణేతౄణాం మధ్యే వాక్యమువాచ హ ॥ 5-20-2 (32315)
సర్వైర్భవద్భిర్విదితో రాజధర్మః సనాతనః।
వాక్యోపాదానహేతోస్తు వక్ష్యామి విదితే సతి ॥ 5-20-3 (32316)
ధృతరాష్ట్రశ్చ పాండుశ్చ సుతావేకస్య విశ్రుతౌ ।
తయోః సమానం ద్రవిణం పైతృకం నాత్ర సంశయః ॥ 5-20-4 (32317)
ధృతరాష్ట్రస్య యే పుత్రాః ప్రాప్తం తైః పైతృకం వసు।
పాండుపుత్రాః కథం నామ న ప్రాప్తాః పైతృకం వసు ॥ 5-20-5 (32318)
వనం గతైః పాండవేయైర్విదితం వః పురా యథా।
న ప్రాప్తం పైతృకం ద్రవ్యం ధృతరాష్ట్రేణ యద్ధృతం॥ 5-20-6 (32319)
ప్రాణాంతికైరప్యుపాయైః ప్రయతద్భిరనేకశః ।
శేషవంతో న శకితా నేతుం వై యమసాదనం ॥ 5-20-7 (32320)
పునశ్చ వర్ధితం రాజ్యం స్వబలేన మహాత్మభిః ।
ఛద్మనాఽపహృతం క్షుద్రైర్ధార్తరాష్ట్రైః ససౌబలైః ॥ 5-20-8 (32321)
తదప్యనుమతం కర్మ యథా యుక్తమనేన వై।
వాసితాశ్చ మహారణ్యే వర్షాణీహ త్రయోదశ ॥ 5-20-9 (32322)
సభాయాం క్లేశితైర్వీరైః సహభార్యైస్తథా భృశం ।
అరణ్యే వివిధాః క్లేశాః సంప్రాప్తాస్తైః సుదారుణాః ॥ 5-20-10 (32323)
తథా విరాటనగరే యోన్యంతరగతైరివ।
ప్రాప్తః పరమసంక్లేశో యథా పాపైర్మహాత్మభిః ॥ 5-20-11 (32324)
తే సర్వం పృష్ఠతః కృత్వా తత్పూర్వం కర్మ కిల్విషం ।
సాంనైవ కురుభిః సంధిమిచ్ఛంతి కురుపుంగవాః ॥ 5-20-12 (32325)
తేషాం చ వృత్తమాజ్ఞాయ వృత్తం దుర్యోధనస్య చ।
అనునేతుమిహార్హంతి ధార్తరాష్ట్రం సుహృజ్జనాః ॥ 5-20-13 (32326)
న హి తే విగ్రహం వీరాః కుర్వంతి కురుభిః సహ।
అవినాశేన లోకస్య కాంక్షంతే పాండవాః స్వకం ॥ 5-20-14 (32327)
యశ్చాపి ధార్తరాష్ట్రస్య హేతుః స్యాద్విగ్రహం ప్రతి।
స చ హేతుర్న మంతవ్యో బలీయాంసస్తథా హి తే ॥ 5-20-15 (32328)
అక్షౌహిణ్యశ్చ సప్తైవ ధర్మపుత్రస్య సంగతాః।
యుయుత్సమానాః కురుభిః ప్రతీక్షంతేఽస్య శాసనం ॥ 5-20-16 (32329)
అపరే పురుషవ్యాఘ్రాః సహస్రాక్షౌహిణీసమాః ।
సాత్యకిర్భీమసేనశ్చ యమౌ చ సుమహాబలౌ ॥ 5-20-17 (32330)
ఏకాదశైతాః పృతనా ఏకతశ్చ సమాగతాః ।
ఏకతశ్చ మహాబాహుర్బహురూపీ ధనంజయః ॥ 5-20-18 (32331)
యథా కిరీటీ సర్వాభ్యః సేనాభ్యో వ్యతిరిచ్యతే।
ఏవమేవ మహాబాహుర్వాసుదేవో మహాద్యుతిః ॥ 5-20-19 (32332)
బహులత్వం చ సేనానాం విక్రమం చ కిరీటినః।
బుద్ధిమత్త్వం చ కృష్ణస్య బుద్ధ్వా యుధ్యేత కో నరః ॥ 5-20-20 (32333)
తే భవంతో యథాధర్మం యథాసమయమేవ చ।
ప్రయచ్ఛంతు ప్రదాతవ్యం మా వః కాలోఽత్యగాదయం ॥ ॥ 5-20-21 (32334)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి సంజయయానపర్వణి వింశోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-20-3 వాక్యేతి। భవద్భిః కించిద్వక్తవ్యమతో హేతోరిత్యర్థః ॥ 5-20-7 శేషవంతః ఆయుఃశేషయుక్తాః ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 021
॥ శ్రీః ॥
5.21. అధ్యాయః 021
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
భీష్మేణ పురోహితవాక్యేఽనుమోదితే కర్ణేన తదాక్షేపపూర్వకం సంకేతకాలస్య సశేషతయా పునర్వనవాసాదినా తత్సమాపనే రాజ్యదానోక్తిః ॥ 1 ॥ భీష్మేణ కర్ణాధిక్షేపః ॥ 2 ॥ ధృతరాష్ట్రేణ పాండవాన్ప్రతి స్వేన సంజయప్రేషణకథనపూర్వకం పురోహితస్య ప్రతియాపనం ॥ 3 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-21-0 (32335)
వైశంపాయన ఉవాచ। 5-21-0x (3417)
తస్య తద్వచనం శ్రుత్వా ప్రజ్ఞావృద్ధో మహాద్యుతిః।
సంపూజ్యైనం యథాకాలం భీష్మో వచనమబ్రవీత్ ॥ 5-21-1 (32336)
దిష్ట్యా కుశలినః సర్వే సహ దామోదరేణ తే।
దిష్ట్యా సహాయవంతశ్చ దిష్ట్యా ధర్మే చ తే రతాః ॥ 5-21-2 (32337)
దిష్ట్యా చ సంధికామాస్తే భ్రాతరః కురునందనాః ।
దిష్టా న యుద్ధమనసః పాండవాః సహ బాంధవైః ॥ 5-21-3 (32338)
భవతా సత్యముక్తం తు సర్వమేతన్న సంశయః।
అతితీక్ష్ణం తు తే వాక్యం బ్రాహ్మణ్యాదితి మే మతిః ॥ 5-21-4 (32339)
అసంశయం క్సేశితాస్తే వనే చేహ చ పాండవాః।
ప్రాప్తాశ్చ ధర్మతః సర్వం పితుర్ధనమసంశయం ॥ 5-21-5 (32340)
కిరీటి బలవాన్పార్థః కృతాస్త్రశ్చ మహారథః ।
కో హి పాండుసుతం యుద్ధే విషహేత ధనంజయం ॥ 5-21-6 (32341)
అపి వజ్రధరః సాక్షాత్కిముతాన్యే ధనుర్భృతః ।
త్రయాణామపి లోకానాం సమర్థ ఇతి మే మతిః ॥ 5-21-7 (32342)
వైశంపాయన ఉవాచ। 5-21-8x (3418)
భీష్మే బ్రువతి తద్వాక్యం ధృష్టమాక్షిప్య మన్యునా।
దుర్యోధనం సమాలోక్య కర్ణో వచనమబ్రవీత్ ॥ 5-21-8 (32343)
న తత్రావిదితం బ్రహ్మఁల్లోకే భూతేన కేనచిత్ ।
పునరుక్తేన కిం తేన భాషితేన పునః పునః ॥ 5-21-9 (32344)
దుర్యోధనార్థే శకునిర్ద్యూతే నిర్జితవాన్పురా ।
సమయేన గతోఽరణ్యం పాండుపుత్రో యుధిష్ఠిరః ॥ 5-21-10 (32345)
స తం సమయమాశ్రిత్య రాజ్యం నేచ్ఛతి పైతృకం।
బలమాశ్రిత్య మత్స్యానాం పాంచాలానాం చ మూర్ఖవత్ ॥ 5-21-11 (32346)
దుర్యోధనో భయాద్విద్వన్న దద్యాత్పాదమంతతః।
ధర్మతస్తు మహీం కృత్స్నాం ప్రదద్యాచ్ఛత్రవేఽపి చ ॥ 5-21-12 (32347)
యది కాంక్షంతి తే రాజ్యం పితృపైతామహం పునః ।
యథాప్రతిజ్ఞం కాలం తం చరంతు వనమాశ్రితాః ॥ 5-21-13 (32348)
తతో దుర్యోధనస్యాంకే వర్తంతామకుతోభయాః ।
అధార్మికీం తు మా బుద్ధిం మౌర్ఖ్యాత్కుర్వంతు కేవలాత్ ॥ 5-21-14 (32349)
అథ తే ధర్మముత్సృత్య యుద్ధమిచ్ఛంతి పాండవాః।
ఆసాద్యేమాన్కురుశ్రేష్ఠాన్స్మరిష్యంతి వచో మమ ॥ 5-21-15 (32350)
భీష్మ ఉవాచ। 5-21-16x (3419)
కిం ను రాధేయ వాచా తే కర్మ తత్స్మర్తుమర్హసి।
ఏక ఏవ యదా పార్థః షడ్రథాంజితవాన్యుధి ॥ 5-21-17a` విరాటనగరే ధీరః కిం త్వం తత్రైవ నాగతః'।
బహుశో జీయమానస్య కర్మ దృష్టం తదైవ తే ॥ 5-21-16 (32351)
న చేదేవం కరిష్యామో యదయం బ్రాహ్మణోఽబ్రవీత్।
ధ్రువం యుధి హతాస్తేన భక్షయిష్యామ పాంసుకాన్। 5-21-18 (32352)
` దుర్యోధనః సహామాత్యో వినంక్ష్యతి న సంశయః ॥ 5-21-19 (32353)
వైశంపాయన ఉవాచ।
ధృతరాష్ట్రస్తతో భీష్మమనుమాన్య ప్రసాద్య చ।
అవభర్త్స్య చ రాధేయమిదం వచనమబ్రవీత్ ॥ 5-21-19x (3420)
అస్మద్ధితం వాక్యమిదం భీష్మః శాంతనవోఽబ్రవీత్।
పాండవానాం హితం చైవ సర్వస్య జగతస్తథా ॥ 5-21-20 (32354)
చింతయిత్వా తు పార్థేభ్యః ప్రేషయిష్యామి సంజయం ।
స భవాన్ప్రతియాత్వద్య పాండవానేవ మాచిరం ॥ 5-21-21 (32355)
స తం సత్కృత్య కౌరవ్యః ప్రేషయామాస పాండవాన్ ।
సభామధ్యే సమాహూయ సంజయం వాక్యమబ్రవీత్ ॥ ॥ 5-21-22 (32356)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి సంజయయానపర్వణి ఏకవింశోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-21-8 ధృష్టం ధర్షణాయుక్తం యథా స్యాత్తథా ॥ 8 ।ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 022
॥ శ్రీః ॥
5.22. అధ్యాయః 022
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
ధృతరాష్ట్రేణ యథాక్రమం దుర్యోధనపాండవనిందాప్రశంసనపూర్వకం పాండవాన్ప్రతి సంజయప్రేషణం ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-22-0 (32357)
ధృతరాష్ట్ర ఉవాచ। 5-22-0x (3421)
ప్రాప్తానాహుః సంజయ పాండుపుత్రా-
నుపప్లవ్యే తాన్విజానీహి గత్వా।
అజాతశత్రుం చ సభాజయేథా
దిష్ట్యా వనాద్గ్రామముపస్థితస్త్వం ॥ 5-22-1 (32358)
సర్వాన్వదేః సంజయ స్వస్తిమంతః
కృచ్ఛ్రం వాసమతదర్హా నిరుష్య।
తేషాం శాంతిర్విద్యతేఽస్మాసు శీఘ్రం
మిథ్యాపేతానాముపకారిణాం సతాం ॥ 5-22-2 (32359)
నాహం క్వచిత్సంజయ పాండవానాం
మిథ్యావృత్తిం కాంచన జాత్వపశ్యం।
సర్వాం శ్రియం హ్యాత్మవీర్యేణ లబ్ధాం
పర్యాకార్షుః పాండవా మహ్యమేవ ॥ 5-22-3 (32360)
దోషం హ్యేషాం నాధ్యగచ్ఛం పరీచ్ఛ-
న్సూక్ష్మం కంచిద్యేన గర్హేయ పార్థాన్।
ధర్మార్థాభ్యాం కర్మ కుర్వంతి నిత్యం
సుఖప్రియే నానురుధ్యంతి కామాత్ ॥ 5-22-4 (32361)
ధర్మం శీతం క్షుత్పిపాసే తథైవ
నిద్రాం తంద్రీం క్రోధహర్షౌ ప్రమాదం।
ధృత్యా చైవ ప్రజ్ఞయా చాభిభూయ
ధర్మార్థయోగాన్ప్రయతంతి పార్థాః ॥ 5-22-5 (32362)
త్యజంతి మిత్రేషు ధనాని కాలే
న సంవాసాంజీర్యతి తేషు మైత్రీ ।
యథార్హమానార్థకరా హి పార్థా-
స్తేషాం ద్వేష్టా నాస్త్యాజమీఢస్య పక్షే।
అన్యత్ర పాపాద్విపమాన్మందబుద్ధే-
ర్దుర్యోధనాత్క్షుద్రతరాచ్చ కర్ణాత్ ॥ 5-22-6 (32363)
` పుత్రో మహ్యం మృత్యువశం జగామ
దుర్యోధనః సంజయ రాగబుద్ధిః।'
తేషాం హీమౌ హీనసుఖప్రియాణాం
మహాత్మనాం సంజనయతో హి తేజః ॥ 5-22-7 (32364)
ఉత్థానవీర్యః సుఖమేధమానో
దుర్యోధః సుకృతం మన్యతే తత్।
తేషాం భాగం యచ్చ మన్యేత బాలః
శక్యం హర్తుం జీవతాం పాండవానాం ॥ 5-22-8 (32365)
యస్యార్జునః పదవీం కేశవశ్చ
వృకోదరః సాత్యకోఽజాతశత్రోః ।
మాద్రీపుత్రౌ సృంజయాశ్చాపి యాంతి
పురా యుద్ధాత్సాధు తస్య ప్రదానం ॥ 5-22-9 (32366)
సహ్యేవైకః పృథివీం సవ్యసాచీ
గాండీవధన్వా ప్రణుదేద్రథస్థః।
తథా జిష్ణుః కేశవోఽప్యప్రధృష్యో
లోకత్రయస్యాధిపతిర్మహాత్మా ॥ 5-22-10 (32367)
తిష్ఠేత కస్తస్య మర్త్యః పురస్తా-
ద్యః సర్వలోకేషు వరేణ్య ఏకః।
పర్జన్యఘోషాన్ప్రవపఞ్శరౌఘా-
న్పతంగసంఘానివ శీఘ్రవేగాన్ ॥ 5-22-11 (32368)
దిశం హ్యుదీచీమపి చోత్తరాన్కురూన్
గాండీవధన్వైకరథో జిగాయ।
ధనం చైపామాహరత్సవ్యసాచీ
సేనానుగాంద్రవిడాంశ్చైవ చక్రే ॥ 5-22-12 (32369)
యశ్చైవ దేవాన్ఖాండవే సవ్యసాచీ
గాండీవధన్వా ప్రజిగాయ సేంద్రాన్।
ఉపాహరత్పాండవో జాతవేదసే
యశో మానం వర్ధయన్పాండవానాం ॥ 5-22-13 (32370)
గదాభృతాం నాస్తి సమోఽత్ర భీమా-
ద్ధస్త్యారోహో నాస్తి సమశ్చ తస్య।
రథేఽర్జునాదాహురహీనమేనం
బాహ్వోర్వలేనాయుతనాగవీర్యం ॥ 5-22-14 (32371)
సుశిక్షితః కృతవైరస్తరస్వీ
దహేత్క్షుద్రాంస్తరసా ధార్తరాష్ట్రాన్ ।
సదాఽత్యమర్షీ న వలాత్స శక్యో
యుద్ధే జేతుం వాసవేనాపి సాక్షాత్ ॥ 5-22-15 (32372)
సుతేజసౌ వలినౌ శీఘ్రహస్తౌ
సుశిక్షితౌ భ్రాతరౌ ఫాల్గునేన।
శ్యేనౌ యథా పక్షిపూగాన్రుజంతౌ
మాద్రీపుత్రౌ శేపయేతాం న శత్రూన్ ॥ 5-22-16 (32373)
ఏతద్బలం పూర్ణమస్మాకమేవం
యత్సత్యం తాన్ప్రాప్య నాస్తీతి మన్యే।
తేషాం మధ్యే వర్తమానస్తరస్వీ
ధృష్టద్యుంనః పాండవానామిహైకః ॥ 5-22-17 (32374)
సహామాత్యః సోమకానాం ప్రబర్హః
సంత్యక్తాత్మా పాండవార్థే శ్రుతో మే।
అజాతశత్రుం ప్రసహేత కోఽన్యో
యేషాం స స్యాదగ్రణీర్వృష్ణిసింహ ॥ 5-22-18 (32375)
సహోషితశ్చరితార్థో వయస్థో
మాత్స్యేయానామధిపో వై విరాటః।
స వై సపుత్రః పాండవార్థే చ శశ్వ-
ద్యుధిష్ఠిరే భక్త ఇతి శ్రుతం మే ॥ 5-22-19 (32376)
అవరుద్ధా రథినః కేకయేభ్యో
మహేష్వాసా భ్రాతరః పంచ సంతి।
కేకయేభ్యో రాజ్యమాకాంక్షమాణా
యుద్ధార్థినశ్రానువసంతి పార్థాన్ ॥ 5-22-20 (32377)
సర్వాంశ్చ వీరాన్పృథివీపతీనాం
సమాగతాన్పాండవార్థే నివిష్టాన్।
శూరానహం భక్తిమతః శృణోమి
ప్రీత్యా యుక్తాన్సంశ్రితాంధర్మరాజన్ ॥ 5-22-21 (32378)
గిర్యాశ్రయా దుర్గనివాసినశ్చ
యోధాః పృథివ్యాం కులజాతిశుద్ధాః।
ంలేచ్ఛాశ్చ నానాయుధవీర్యవంతః
సమాగతాః పాండవార్థే నివిష్టాః ॥ 5-22-22 (32379)
పాండ్యశ్చ రాజా సమితీంద్రకల్పో
యోధప్రవీరైర్బహుభిః సమేతః।
సమాగతః పాండవార్థే మహాత్మా
లోకప్రవీరోఽప్రతివీర్యతేజాః ॥ 5-22-23 (32380)
అస్త్రం ద్రోణాదర్జునాద్వాసుదేవా-
త్కృపాద్భీష్మాద్యేన కృతం శృణోమి।
యం తం కార్ష్ణిప్రతిమమాహురేకం
స సాత్యకిః పాండవార్థే నివిష్టః ॥ 5-22-24 (32381)
ఉపాశ్రితాశ్చేదికరూశకాశ్చ
సర్వోద్యోగైర్భూమిపాలాః సమేతాః।
తేషాం మధ్యే సూర్యమివాతపంతం
శ్రియా వృతం చేదిపతిం జ్వలంతం ॥ 5-22-25 (32382)
అస్తంభనీయం యుధి మన్యమాన్యో
జ్యాం కర్షతాం శ్రేష్ఠతమం పృథివ్యాం ।
సర్వోత్సాహం క్షత్రియాణాం నిహత్య
ప్రసహ్య కృష్ణస్తరసా సంమమర్ద ॥ 5-22-26 (32383)
యశోమానౌ వర్ధయన్పాండవానాం
పురాఽభినచ్ఛిశుపాలం సమీక్ష్య।
యస్య సర్వే వర్ధయంతి స్మ మానం
కరూశరాజప్రముఖా నరేంద్రాః॥ 5-22-27 (32384)
తమసహ్యం కేశవం తత్ర మత్వా
సుగ్రీవయుక్తేన రథేన కృష్ణం।
సంప్రాద్రవంశ్చేదిపతిం విహాయ
సింహం దృష్ట్వా క్షుద్రమృగా ఇవాన్యే॥ 5-22-28 (32385)
యస్తం ప్రతీపస్తరసా ప్రత్యుదీయా-
దాశంసమానో ద్వైరథే వాసుదేవం ।
సోఽశేత కృష్ణేన హతః పరాసు-
ర్వాతేనేవోన్మథితః కర్ణికారః ॥ 5-22-29 (32386)
పరాక్రమం మే యదవేదయంత
తేషామర్థే సంజయ కేశవస్య।
అనుస్మరంస్తస్య కర్మాణి విష్ణో-
ర్గావల్గణే నాధిగచ్ఛామి శాంతిం ॥ 5-22-30 (32387)
న జాతు తాంఛత్రురన్యః సహేత
యేషాం స స్యాదగ్రణీర్వృష్ణిసింహః ।
ప్రవేపతే మే హృదయం భయేన
శ్రుత్వా కృష్ణావేకరథే సమేతౌ ॥ 5-22-31 (32388)
న చేద్గచ్ఛేత్సంగరం మందబుద్ధి-
స్తాభ్యాం లభేచ్ఛర్మ తదా సుతో మే।
నో చేత్కురూన్సంజయ నిర్దహేతా-
మింద్రావిష్ణూ దైత్యసేనాం యథైవ ॥ 5-22-32 (32389)
మతే హి మే శక్రసమో ధనంజయః
సనాతనో వృష్ణివీరశ్చ విష్ణుః।
ధర్మారామో హ్రీనిషేవస్తరస్వీ
కుంతీపుత్రః పాండవోఽజాతశత్రుః ॥ 5-22-33 (32390)
దుర్యోధనేన నికృతో మనస్వీ
నో చేత్క్రుద్ధః ప్రదహేద్ధార్తరాష్ట్రాన్ ।
నాహం తథా హ్యర్జునాద్వాసుదేవా-
ద్భీమాద్వాఽహం యమయోర్వా బిభేమి ॥ 5-22-34 (32391)
యథా రాజ్ఞః క్రోధదీప్తస్య సూత
మన్యోరహం భీతతరః సదైవ ।
మహాతపా బ్రహ్మచర్యేణ యుక్తః
సంకల్పోఽయం మానసస్తస్య సిద్ధ్యేత్ ॥ 5-22-35 (32392)
తస్య క్రోధం సంజయాహం సమీక్ష్య
స్థానే జానన్భృశమస్ంయద్య భీతః।
స గచ్ఛ శీఘ్రం ప్రహితో రథేన
పాంచాలరాజస్య చమూనివేశనం ॥ 5-22-36 (32393)
అజాతశత్రుం కుశలం స్మ పృచ్ఛేః
పునః పునః ప్రీతియుక్తం వదేస్త్వం।
జనార్దనం చాపి సమేత్య తాత
మహామాత్రం వీర్యవతాముదారం ॥ 5-22-37 (32394)
అనామయం మద్వచనేన పృచ్ఛే-
ర్ధృతరాష్ట్రః పాండవైః శాంతిమీప్సుః ।
న తస్య కించిద్వచనం న కుర్యాత్
కుంతీపుత్రో వాసుదేవస్య సూత ॥ 5-22-38 (32395)
ప్రియశ్చైషామాత్మసమశ్చ కృష్ణో
విద్వాంశ్చైషాం కర్మణి నిత్యయుక్తః ।
సమానీతాన్పాండవాన్సృంజయాంశ్చ
జనార్దనం యుయుధానం విరాటం ॥ 5-22-39 (32396)
అనామయం మద్వచనేన పృచ్ఛేః
సర్వాంస్తథా ద్రౌపదేయాంశ్చ పంచ।
యద్యత్తత్ర ప్రాప్తకలం పరేభ్య-
స్త్వం మన్యేథా భారతానాం హితం చ
తద్భాషేథాః సంజయ రాజమధ్యే 5-22-40 (32397)
5-22-40f"
న మూర్చ్ఛయేద్యన్న చ యుద్ధహేతుః ॥ ॥
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి స·ంజయయానపర్వణి ద్వావింశోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-22-2 స్వస్తిమంతో వయమితి సర్వాన్వదేః । కృచ్ఛ్రం నిరుష్యాపి తేషాం శాంతిరక్రోధోఽస్మాసు విద్యతే। మిథ్యాపేతానాం నిష్కపటానాం ॥ 2 ॥ 5-22-3 మహ్యం పర్యాకార్షుః మదర్థం పరిత ఆనీతవంతః ॥ 5-22-4 ధర్మార్థాభ్యాం ధర్మార్థం అర్థార్థం 5-22-7 తేజః క్రోధం ॥ 5-22-9 తస్య తస్మై। ప్రదానం భాగప్రదానం ॥ 5-22-10 జిష్ణుర్జయశీలః ॥ 5-22-13 జాతవేదసే ఉపాహృరత్ ఖాండవమితి విపరిణామేనానుషంగః ॥ 5-22-20 అవరుద్ధాః బహిర్నిః సారితాః ॥ 5-22-24 కార్ష్ణిః ప్రద్యుంనస్తత్తుల్యం ॥ 5-22-25 చేదిపతిం శిశుపాలం । కృష్ణో మమర్దేత్యుత్తరేణాన్వయః ॥ 5-22-29 ఆశం సమానో జయమితి శేషః ॥ 5-22-30 యత్ యతః । అవేదయంత జ్ఞాపితవంతః । చారా ఇతి శేషః ॥ 5-22-31 కృష్ణౌ వాసుదేవార్జునౌ ॥ 5-22-34 నికృతో వంచితః । మనస్వీ జితమనాః ॥ 5-22-36 స్థానే జానన్ యుక్తం పశ్యన్ ॥ 5-22-37 మహామాత్రం మహాభాగం ॥ 5-22-38 శాంతిమీప్సురస్తీతి వదేత్యధ్యాహారః ॥ 5-22-40 మూర్చ్ఛయేత్ వర్ధయేత్ । క్రోధమితి శేషః ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 023
॥ శ్రీః ॥
5.23. అధ్యాయః 023
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
సంజయేనోపప్లావ్యం గత్వా పాండవాన్ప్రతి ధృతరాష్ట్రకృతకుశలప్రశ్నకథనం ॥ 1 ॥ యుధిష్ఠిరేణ సంజయంప్రతి ధృతరాష్ట్రాదీనాం కుశలాదిప్రశ్నః ॥ 2 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-23-0 (32398)
వైశంపాయన ఉవాచ। 5-23-0x (3422)
రాజ్ఞస్తు వచనం శ్రుత్వా ధృతరాష్ట్రస్య సంజయః।
ఉపప్లావ్యం యయౌ ద్రష్టుం పాండవానమితౌజసః ॥ 5-23-1 (32399)
స తు రాజానమాసాద్య కుంతీపుత్రం యుధిష్ఠిరం ।
అభివాద్య తతః పూర్వం సూతపుత్రోఽభ్యభాషత ॥ 5-23-2 (32400)
గవల్గణిః సంజయః సూతసూను-
రజాతశత్రుమవదత్ప్రతీతః।
దిష్ట్యా రాజంస్త్వామరోగం ప్రపశ్యే
సహాయవంతం చ మహేంద్రకల్పం ॥ 5-23-3 (32401)
అనామయం పృచ్ఛతి త్వాంబికేయో
వృద్ధో రాజా ధృతరాష్ట్రో మనీషీ ।
కచ్చిద్భీమః కుశలీ పాండవాగ్ర్యో
ధనంజయస్తౌ చ మాద్రీతనూజౌ ॥ 5-23-4 (32402)
కచ్చిత్కృష్ణా ద్రౌపదీ రాజపుత్రీ
సత్యవ్రతా వీరపత్నీ సుపుత్రా।
మనస్వినీ యత్ర చ వాంఛసి త్వ-
మిష్టాన్కామాన్భారత స్వస్తికామః ॥ 5-23-5 (32403)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 5-23-6x (3423)
గావల్గణే సంజయ స్వాగతం తే
ప్రీతాత్మాఽహం త్వాఽభినందామి సూత।
అనామయం ప్రతిమానే తవాహం
సహానుజైః కుశలీ చాస్మి విద్వన్ ॥ 5-23-6 (32404)
చిరాదిదం కుశలం భారతస్య
శ్రుత్వా రాజ్ఞః కురువృద్ధస్య సూత।
మన్యే సాక్షాద్దృష్టమహం నరేంద్రం
దృష్ట్వైవ త్వాం సంజయ ప్రీతియోగాత్ ॥ 5-23-7 (32405)
పితామహో నః స్థవిరో మనస్వీ
మహాప్రాజ్ఞః సర్వధర్మోపపన్నః।
సకౌరవ్యః కుశలీ తాత భీష్మో
యథాపూర్వం వృత్తిరస్త్యస్య కచ్చిత్ ॥ 5-23-8 (32406)
కచ్చిద్రాజా ధృతరాష్ట్రః సపుత్రో
వైచిత్రవీర్యః కుశలీ మహాత్మా।
మహారాజో బాహ్లికః ప్రాతిపేయః
కచ్చిద్విద్వాన్కుశలీ సూతపుత్ర ॥ 5-23-9 (32407)
స సోమదత్తః కుశలీ తాత కచ్చి-
ద్భూరిశ్రవాః సత్యసంధః శలశ్చ।
ద్రోణః సపుత్రశ్చ కృపశ్చ విప్రో
మహేష్వాసాః కచ్చిదేతేఽప్యరోగాః ॥ 5-23-10 (32408)
సర్వే కురుభ్యః స్పృహయంతి సంజయ
ధనుర్ధరా యే పృథివ్యాం ప్రధానాః ।
మహాప్రజ్ఞాః సర్వశాస్త్రావదాతా
ధనుర్భృతాం ముఖ్యతమాః పృథివ్యాం ॥ 5-23-11 (32409)
కచ్చిన్మానం తాత లభంత ఏతే
ధనుర్భృతః కచిదేతేఽప్యరోగాః।
యేషాం రాష్ట్రే నివసతి దర్శనీయో
మహేష్వాసః శీలవాంద్రోణపుత్రః ॥ 5-23-12 (32410)
వైశ్యాపుత్రః కుశలీ తాత కచ్చిత్
మహాప్రాజ్ఞో రాజపుత్రో యుయుత్సుః ।
కర్ణో మానీ కుశలీ తాత కచ్చిత్
సుయోధనో యస్య మందో విధేయః ॥ 5-23-13 (32411)
స్త్రియో వృద్ధా భారతానాం జనన్యో
మహాదాస్యో దాసభార్యాశ్చ సూత।
వధ్వః పుత్రా భాగినేయా భగిన్యో
దౌహిత్రా వా కచ్చిదప్యవ్యలీకాః ॥ 5-23-14 (32412)
కచ్చిద్రాజా బ్రాహ్మణానాం యథావత్
ప్రవర్తతే పూర్వవత్తాత వృత్తిం।
కచ్చిద్దాయాన్మామకాంధార్తరాష్ట్రో
ద్విజాతీనాం సంజయ నోపహంతి ॥ 5-23-15 (32413)
కచ్చిద్రాజా ధృతరాష్ట్రః సపుత్ర
ఉపేక్షతే బ్రాహ్మణాతిక్రమాన్వై।
స్వర్గస్య కచ్చిన్న తథా వర్త్మభూతా-
ముపేక్షతే తేషు సదైవ వృత్తిం ॥ 5-23-16 (32414)
ఏతంజ్యోతిశ్చోత్తమం జీవలోకే
శుక్లం ప్రజానాం విహితం విధాత్రా।
తే చేద్దోషం న నియచ్ఛంతి మందాః
కృత్స్నో నాశో భవితా కౌరవాణాం ॥ 5-23-17 (32415)
కచ్చిద్రాజా ధృతరాష్ట్రః సపుత్రో
బుభూషతే వృత్తిమమాత్యవర్గే।
కచ్చిన్న భేదేన జిజీవిషంతి
ముహృద్రూపా దుర్హృదశ్చైకమత్యాత్ ॥ 5-23-18 (32416)
కచ్చిన్న పాపం కథయంతి తాత
తే పాండవానాం కురవః సర్వ ఏవ।
ద్రోణః సపుత్రశ్చ కృపశ్చ వీరో
నాస్మాసు పాపాని వదంతి కచ్చిత్ ॥ 5-23-19 (32417)
కచ్చిద్రాజ్యే ధృతరాష్ట్రం సపుత్రం
సమేత్యాహుః కురవః సర్వ ఏవ।
కచ్చిద్దృష్ట్వా దస్యుసంఘాన్సమేతా-
న్స్మరంతి పార్థస్య యుధాం ప్రణేతుః ॥ 5-23-20 (32418)
మౌర్వీభుజాగ్రప్రహితాన్స్మ తాత
దోధూయమానేన ధనుర్ధరేణ।
గాండీవనున్నాంస్తనయిత్నుఘోషా-
నజిహ్మగాన్కచ్చిదనుస్మరంతి ॥ 5-23-21 (32419)
న చాపశ్యం కంచిదహం పృథివ్యాం
యోధం సమం వాఽధికమర్జునేన।
యస్యైకషష్టిర్నిశితాస్తీక్ష్ణధారాః
సువాససః సమంతో హస్తవాపః ॥ 5-23-22 (32420)
గదాపాణిర్భీమసేనస్తరస్వీ
ప్రవేపయంఛత్రుసంఘాననీకే।
నాగః ప్రభిన్న ఇవ నంఘలేషు
చంక్రంయతే కచ్చిదేనం స్మరంతి ॥ 5-23-23 (32421)
మాద్రీపుత్రః సహదేవః కలింగాన్
సమాగతానజయద్దంతకూరే।
వామేనాస్యందక్షిణేనైవ యో వై
మహాబలం కచ్చిదేనం స్మరంతి ॥ 5-23-24 (32422)
పురా జేతుం నకులః ప్రేషితోఽయం
శిబీంస్త్రిగర్తాన్సంజయ పశ్యతస్తే।
దిశం ప్రతీచీం వశమానయన్మే
మాద్రీసుతం కచ్చిదేనం స్మరంతి ॥ 5-23-25 (32423)
పరాభవో ద్వైతవనే య ఆసీ-
ద్దుర్మన్వితే ఘోపయాత్రాగతానాం ।
యత్ర మందాంఛత్రువశం ప్రయాతా-
నమోచయద్భీమసేనో జయశ్చ ॥ 5-23-26 (32424)
అహం పశ్చాదర్జునమభ్యరక్షం
మాద్రీపుత్రౌ భీమసేనోఽప్యరక్షత్।
గాండీవధన్వా శత్రుసంఘానుదస్య
స్వస్త్యాగమత్కచ్చిదేనం స్మరంతి ॥ 5-23-27 (32425)
న కర్మణా సాధునైకేన నూనం
సుఖం శక్యం వై భవతీహ సంజయ ।
సర్వాత్మనా పరిజేతుం వయం చే-
న్న శక్నుమో ధృతరాష్ట్రస్య పుత్రం ॥ ॥ 5-23-28 (32426)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి సంజయయానపర్వణి త్రయోవింశోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-23-11 కురుభ్యః స్పృహయంతి కచ్చిదిత్యనుషంగః ॥ 5-23-14 అవ్యలీకాః నిష్కపటాః ॥ 5-23-15 వృత్తిం జీవికాం దాతుమితి శేషః । దాయాన్మద్దత్తాన్ గ్రామాదీన్ ॥ 5-23-17 ఏతద్బ్రహ్మణానాం వృత్తః పాలనం జ్యోతిః పరలోకప్రకాశకం జీవలోకే ఇహ శుక్లం యశస్కరం । దోషం లోభం బ్రాహ్మణవృత్త్యుపఘాతేన న నియచ్ఛంతి ॥ 5-23-18 బుభూపతే ప్రాపయితుమిచ్ఛతి ॥ 5-23-21 మౌర్వ్యాః భుజః కౌటిల్యం తస్య అగ్రమివాగ్రం శరసంధానదేశః తతః ప్రహితాన్ ప్రేషితాన్ ॥ 5-23-22 సువాససః సుషుంఘా। హస్తవాపో హస్తక్షేపః । ఏకషష్టిర్వాణా అస్య ఏతేన। ... .... ఇత్యర్థః ॥ 5-23-23 నఙ్వలేషు సతృణేషు స్థలేషు ॥ 23 ॥ 5-23-24 దంతకూరే సంప్రాగే ॥ 24 ॥ 5-23-26 జయః అర్జునః ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 024
॥ శ్రీః ॥
5.24. అధ్యాయః 024
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
సంజయేన యుధిష్ఠిరప్రశ్నానాముత్తరదానపూర్వకం ధృతరాష్ట్రసందేశశ్రవణవిధానం ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-24-0 (32427)
సంజయ ఉవాచ। 5-24-0x (3424)
యథాఽఽత్థ మే పాండవ తత్తథైవ
కురూన్కురుశ్రేష్ఠ జనం చ పృచ్ఛసి।
అనామయాస్తాత మనస్వినస్తే
కురుశ్రేష్ఠాన్పృచ్ఛసి పార్థ యాంస్త్వం ॥ 5-24-1 (32428)
సంత్యేవ వృద్ధాః సాధవో ధార్తరాష్ట్రే
సంత్యేవ పాపాః పాండవ తస్య విద్ధి।
దద్యాద్రిపుభ్యోఽపి హి ధార్తరాష్ట్రః
కుతో దాయాంల్లోపయేద్బ్రాహ్మణానాం ॥ 5-24-2 (32429)
యద్యుష్మాసు వర్తతేఽసావధర్ంయ-
మద్రుగ్ధేషు ద్రుగ్ధవత్తన్న సాధు।
మిత్రధ్రుక్ స్యాద్ధృతరాష్ట్రస్య పుత్రో
యుష్మాంద్విపన్సాధువృత్తానసాధుః ॥ 5-24-3 (32430)
స చాపి జానాతి భృశం చ తప్యతే
శోచత్యంతః స్థవిరోఽజాతశత్రో।
శృణోతి హి బ్రాహ్మణానాం సమేత్య
మిత్రద్రోహః పాతకేభ్యో యరీయాన్ ॥ 5-24-4 (32431)
స్మరంతి తుభ్యం నరదేవ సంగమే
యుద్ధే చ జిష్ణోశ్చ యుధాం ప్రణేతుః।
సముద్ధుష్టే దుందుభిశంఖశబ్దే
గదాపాణిం భీమసేనం స్మరంతి ॥ 5-24-5 (32432)
మాద్రీసుతౌ చాపి తథాఽఽజిమధ్యే
సర్వా దిశః సంపతంతౌ స్మరంతి।
సేనాం వర్షంతౌ శగ్వైపరజమం
మహారథౌ సమరే దుష్ప్రకంపౌ ॥ 5-24-6 (32433)
న త్వేవ మన్యే పురుషస్య రాజ-
న్ననాగతం జ్ఞాయతే యద్భవిష్యం।
త్వం చేత్తథా సర్వధర్మోపపన్నః
ప్రాప్తః క్లేశం పాండవ కృచ్ఛ్రరూపం।
త్వమేవైతత్కృచ్ఛ్రగతశ్చ భూయః
సమీకుర్యాః ప్రజ్ఞయాఽజాతశత్రో ॥ 5-24-7 (32434)
న కామార్థం సంత్యజేయుర్హి ధర్మం
పాండోః సుతాః సర్వ ఏవేంద్రకల్పాః ।
త్వమేవైతత్ప్రజ్ఞయాఽజాతశత్రో
సమీకుర్యా యేన శర్మాప్నుయుస్తే ॥ 5-24-8 (32435)
ధార్తరాష్ట్రాః పాండవాః సృంజయాశ్చ
యే చాప్యంతే సన్నివిష్టా నరేంద్రాః ।
యన్మాం బ్రవీద్ధృతరాష్ట్రో నిశాయా-
మజాతశత్రో వచనం పితా తే ॥ 5-24-9 (32436)
సహామాత్యః సహపుత్రశ్చ రాజన్
సమేత్య తాం వాచమిమాం నిబోధ ॥ ॥ 5-24-10 (32437)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి సంజయయానపర్వణి చతువింశోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-24-4 గరీయానితి ...... 5-24-5 ........ 5-24-7 అనాగతం అజ్ఞాతం అదృష్టమిత్యర్థః ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 025
॥ శ్రీః ॥
5.25. అధ్యాయః 025
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
సంజయేన యుద్ధనిందాపూర్వకం పాండవైః శమస్వీకారస్య భీష్మధృతరాష్ట్రాద్యభిమతత్వకథనం ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-25-0 (32438)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 5-25-0x (3425)
సమాగతాః పాండవాః సృంజయాశ్చ
జనార్దనో యుయుధానో విరాటః।
యత్తే వాక్యం ధృతరాష్ట్రానుశిష్టం
గావల్గణే బ్రూహి తత్సూతపుత్ర ॥ 5-25-1 (32439)
సంజయ ఉవాచ। 5-22-2x (3426)
అజాతశత్రుం చ వృకోదరం చ
ధనంజయం మాద్రవతీసుతౌ చ।
ఆమంత్రయే వాసుదేవం చ శౌరిం
యుయుధానం చేకితానం విరాటం ॥ 5-25-2 (32440)
పంచాలానామధిపం చైవ వృద్ధం
ధృష్టద్యుంనం పార్షతం యాజ్ఞసేనిం ।
సర్వే వాచం శృణుతేమాం మదీయాం
వక్ష్యామి యాం భూతిమిచ్ఛన్కురూణాం ॥ 5-25-3 (32441)
శమం రాజా ధృతరాష్ట్రోఽభినంద-
న్నయోజయత్త్వరమాణో రథం మే।
సభ్రాతృపుత్రస్వజనస్య రాజ్ఞ-
స్తద్రోచతాం పాండవానాం శమోఽస్తు ॥ 5-25-4 (32442)
సర్వైర్ధర్మైః సముపేతాస్తు పార్థాః
సంస్థానేన మార్దనేవార్జవేన।
జాతాః కులే హ్యనృశంసా వదాన్యా
హీనిషేవాః కర్మణాం నిశ్చయజ్ఞాః ॥ 5-25-5 (32443)
న యుజ్యతే కర్మ యుష్మాసు హీనం
సత్వం హి వస్తాదృశం భీమసేనాః ।
ఉద్భాసతే హ్యంజనబిందువత్త-
చ్ఛుభ్రే వస్త్రే యద్భవేత్కిల్బిషం వః ॥ 5-25-6 (32444)
సర్వక్షయో దృశ్యతే యత్ర కృత్స్నః
పాపోదయో భావసంస్థః కురూణాం।
కస్తత్ర కుర్యాంజాతు కర్మ ప్రజానన్
పరాజయో యత్ర సమో జయశ్చ ॥ 5-25-7 (32445)
తే వై ధన్యా యైః కృతం జ్ఞాతికార్యం
తే వై పుత్రాః సుహృదో బాంధవాశ్చ।
ఉపక్రుష్టం జీవితం సంత్యజేయు-
ర్యతః కురూణాం నియతో వై భవః స్యాత్ ॥ 5-25-8 (32446)
తే చేత్కురూననుశిష్యాథ పార్థా
నిర్ణీయ సర్వాంద్విషతో నిగృహ్య।
సమం వస్తజ్జీవితం మృత్యున స్యా-
ద్యజ్జీవధ్వం జ్ఞాతివధేన సాధు ॥ 5-25-9 (32447)
కో హ్యేవ యుష్మాన్సహ కేశవేన
సచేకితానాన్పార్షతబాహుగుప్తాన్।
ససాత్యకీన్విషహేత ప్రజేతుం
లబ్ధ్వాఽపి దేవాన్సచివాన్సహేంద్రాన్ ॥ 5-25-10 (32448)
కో వా కురూంద్రోణభీష్మాభిగుప్తా-
నశ్వత్థాంనా శల్యకృపాదిభిశ్చ।
రణే విజేతుం విషహేత రాజన్
రాధేయగుప్తాన్సహ భూమిపాలైః ॥ 5-25-11 (32449)
మహద్బలం ధార్తరాష్ట్రస్య రాజ్ఞః
కో వై శక్తో హంతుమక్షీయమాణః ।
సోఽహం జయే చైవ పరాజయే చ
నిఃశ్రేయసం నాధిగచ్ఛామి కించిత్ ॥ 5-25-12 (32450)
కథం హి నీచా ఇవ దౌష్కులేయా
నిర్ధర్మార్థం కర్మ కుర్యుశ్చ పార్థాః ।
సోఽహం ప్రసాద్య ప్రణతో వాసుదేవం
పంచాలానామధిపం చైవ వృద్ధం ॥ 5-25-13 (32451)
కృతాంజలిః శరణం వః ప్రపద్యే
కథం స్వస్తి స్యాత్కురుసృంజయానాం।
న హ్యేవమేవం వచనం వాసుదేవో
ధనంజయో వా జాతు కించిన్న కుర్యాత్ ॥ 5-25-14 (32452)
ప్రణాందద్యాద్యాచమానః కుతోఽన్య-
దేతద్విద్వన్సాధనార్థం బ్రవీమి ।
ఏతద్రాజ్ఞో భీష్మపురోగమస్య
మతం యద్వః శాంతిరిహోత్తమా స్యాత్ ॥ ॥ 5-25-15 (32453)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి సంజయయానపర్వణి పంచవింశోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-25-4 రథమయోజయత్। ఇహ ఆగంతుం। రాజ్ఞః తత్ వచనం పాండవానాం రోచతాం తతశ్చ శమోఽస్తు ॥ 4 ॥ 5-25-5 సంస్థానేనాకారేణ। మార్దవేన కృపయా। ఆర్జవేన అకౌటిల్యేన। అనృశంసాః అనుగ్రాః । హ్రీనిషేవాః లజ్జాపరాయణాః ॥ 5 ॥ 5-25-6 హీనం హింస్రం సత్త్వం బుద్ధిసత్వం సాధుత్వం వా। భీమసేనాః భీషణసైన్యాః ॥ 6 ॥ 5-25-7 యత్ర సంగ్రామే భావసంస్థః స ఇతి శేషః ॥ 7 ॥ 5-25-8 జ్ఞాతీనాం దుర్యోధనాదీనాం కార్యం ఘోషయాత్రాయాం గంధర్వేభ్యో మోచనాదికం ఉపక్రుష్టం నిందితం ॥ 8 ॥ 5-25-9 నిర్ణీయ నిశ్చయం కృత్వా। నిగృహ్య హత్వేత్యర్థః ॥ 9 ॥ 5-25-12 నిఃశ్రేయసం నిశ్చయం ॥ 12 ॥ 5-25-13 నిర్ధర్మార్థం ధర్మార్థయోర్విరుద్ధం కమ కథం కుర్యుః । ప్రణతః అస్మీతి శేషః ॥ 13 ॥ 5-25-14 సాధనార్థం సంధికార్యస్య సిద్ధ్యర్థం బ్రవీమి నతు యుష్మాన్ భీషయామీత్యర్థః ॥ 15 ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 026
॥ శ్రీః ॥
5.26. అధ్యాయః 026
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
యుధిష్ఠిరేణ స్వపరయోః శుభాశుభాభిసంధికథనపూర్వకం స్వస్యాజయ్యత్వమభిధాయ ఇంద్రప్రస్థే రాజ్యదానే శాంతికథనం ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-26-0 (32454)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 5-26-0x (3427)
కాం ను వాచం సంజయ మే శృణోషి।
యుద్ధైషిణీం యేన యుద్ధాద్బిభేషి ।
అయుద్ధం వై తాత యుద్ధాద్గరీయః
కస్తల్లబ్ధ్వా జాతు యుద్ధ్యేత సూత ॥ 5-26-1 (32455)
అకుర్వతశ్చేత్పురుషస్య సంజయ
సిద్ధ్యేత్సంకల్పో మనసా యం యమిచ్ఛేత్।
న కర్మ కుర్యాద్విదితం మమైత-
దన్యత్ర యుద్ధాద్బహు యల్లఘీయః ॥ 5-26-2 (32456)
కుతో యుద్ధం జాతు నరోఽవగచ్ఛే-
త్కో దేవశప్తో హి వృణీత యుద్ధం।
సుఖైషిణః కర్మ కుర్వంతి పార్థా
ధర్మాదహీనం యచ్చ లోకస్య పథ్యం ॥ 5-26-3 (32457)
ధర్మోదయం సుఖమాశంసమానాః
కృచ్ఛ్రోపాయం తత్త్వతః కర్మ దుఃఖం।
సుఖం ప్రేప్సుర్విజిఘాంసుశ్చ దుఃఖం
కర్మారభేద్యచ్చ ధర్మానపేతం ॥ 5-26-4 (32458)
క ఇంద్రియాణాం ప్రీతివశానురానాం
కర్మాభిజ్ఞః స్వశరీరం దునోతి।
యయా ప్రముక్తో న కరోతి దుఃఖం
తృష్ణాం త్యజేత్సర్వధర్మాదపేతాం ॥ 5-26-5 (32459)
యథేధ్యమానస్య సమిద్ధతేజసో
భూయో బలం వర్ధతే పావకస్య।
కామార్థలాభేన తథైవ భూయో
న తృప్యతే సర్పిషేవాగ్నిరిద్ధః ।
సంపశ్యేమం భోగచయం మహాంతం
సహాస్మాభిర్ధృతరాష్ట్రస్య రాజ్ఞః ॥ 5-26-6 (32460)
నాశ్రేయానీశ్వరో విగ్రహాణాం
నాశ్రేయాన్వై గీతశబ్దం శ్రృణోతి।
నాశ్రేయాన్వై సేవతే మాల్యగంధా-
న్న చాప్యశ్రేయాననులేపనాని ॥
నాశ్రేయాన్వై ప్రావారాన్సంవివస్తే
కథం త్వస్మాన్సంప్రణుదేత్కురుభ్యః ॥ 5-26-7 (32461)
అత్రైవ స్యాదవుధస్యైవ కామః।
ప్రాయః శరీరే హృదయం దునోతి ॥ 5-26-8 (32462)
స్వయం రాజా విషమస్థః పరేషు
సామర్థ్యమన్విచ్ఛతి తన్న సాధు।
యథాఽఽత్మనః పశ్యతి వృత్తమేవ
తథా పరేతామపి సోఽభ్యుపైతి ॥ 5-26-9 (32463)
ఆసన్నమగ్నిం తు నిదాఘకాలే
గంభీరకక్షే గహనే విసృజ్య।
యథా వివృద్ధం వాయువశేన శోచే-
త్క్షేమం ముముక్షుః శిశిరవ్యపాయే ॥ 5-26-10 (32464)
ప్రాప్తైశ్వర్యో ధృతరాష్ట్రోఽద్య రాజా
లాలప్యతే సంజయ కస్య హేతోః ।
ప్రగృహ్య దుర్బుద్ధిమనార్జవే రతం
పుత్రం మందం మూఢమమంత్రిణం తు ॥ 5-26-11 (32465)
అనాప్తవచ్చాప్తతమస్య వాచః
సుయోధనో విదురస్యావమత్య।
సుతస్య రాజా ధృతరాష్ట్రః ప్రియైషీ
సంబుధ్యమానో విశతేఽధర్మమేవ ॥ 5-26-12 (32466)
మేధావినం హ్యర్థకామం కురూణాం
బహుశ్రుతం వాగ్మినం శీలవంతం ।
స తం రాజా ధృతరాష్ట్రః కురుభ్యో
న సస్మార విదురం పుత్రకాంయాత్ ॥ 5-26-13 (32467)
మానఘ్నస్యాసౌ మానకామస్య చేర్షోః
సంరంభిణశ్చార్థధర్మాతిగస్య।
దుర్భాషిణో మన్యువశానుగస్య
కామాత్మనో దౌర్హృదైర్భావితస్య ॥ 5-26-14 (32468)
అనేయస్యాశ్రేయసో దీర్ఘమన్యో-
ర్మిత్రద్రుహః సంజయ పాపబుద్ధేః।
సుతస్య రాజా ధృతరాష్ట్రః ప్రియైషీ
ప్రపశ్యమానః ప్రాజహాద్ధర్మకామౌ ॥ 5-26-15 (32469)
తదైవ మే సంజయ దీవ్యతోఽభూ-
న్మతిః కురూణామాగతః స్యాదభావః ।
కావ్యాం వాచం విదురో భాషమాణో
న విందతే యద్ధార్తరాష్ట్రాత్ప్రశంసాం ॥ 5-26-16 (32470)
క్షత్తుర్యదా నాన్వవర్తంత బుద్ధిం
కృచ్ఛ్రం కురూన్సూత తదాఽభ్యాజగామ।
యావత్ప్రజ్ఞామన్వవర్తంత తస్య
తావత్తేషాం రాష్ట్రవృద్ధిర్బభూవ ॥ 5-26-17 (32471)
తదర్థలుబ్ధస్య నిబోధ మేఽద్య
యే మంత్రిణో ధార్తరాష్ట్రస్య సూత।
దుఃశాసనః శకునిః సూతపుత్రో
గావల్గణే పశ్య సంమోహమస్య ॥ 5-26-18 (32472)
సోఽహం న పశ్యామి పరీక్షమాణః
కథం స్వస్తి స్యాత్కురుసృంజయానాం ।
ఆత్తైశ్వర్యో ధృతరాష్ట్రః పరేభ్యః
ప్రవ్రాజితే విదురే దీర్ఘదృష్టౌ ॥ 5-26-19 (32473)
ఆశంసతే వై ధృతరాష్ట్రః సపుత్రో
మహారాజ్యమసపత్నం పృథివ్యాం।
తస్మిఞ్శమః కేవలం నోపలభ్యః
సర్వం స్వకం మద్గతే మన్యతేఽర్థం ॥ 5-26-20 (32474)
యత్తత్కర్ణో మన్యతే పారణీయం
యుద్ధే గృహీతాయుధమర్జునం వై ।
ఆసంశ్చ యుద్ధాని పురా మహాంతి
కథం కర్ణో నాభవద్ద్వీప ఏషాం ॥ 5-26-21 (32475)
కర్ణశ్చ జానాతి సుయోధనశ్చ
ద్రోణశ్చ జానాతి పితామహశ్చ।
అన్యే చ యే కుగ్వస్తత్ర సంతి
యథాఽర్జునాన్నాంత్యపరో ధనుర్ధరః ॥ 5-26-22 (32476)
జానంత్యేతన్కురవః సర్వ ఏవ
యే చాప్యన్యే భూమిపాలాః సమేతాః।
దుర్యోధనే రాజ్యమిహాభవద్యథా
అరిందమే ఫాల్గునేఽవిద్యమానే ॥ 5-26-23 (32477)
తేనానుబంధం మన్యతే ధార్తరాష్ట్రః
శక్యం హర్తుం పాండవానాం మమత్వం ।
కిరీటినా తాలమాత్రాయుధేన
తద్వేదినా సంయుగం తత్ర గత్వా ॥ 5-26-24 (32478)
గాండీవవిష్ఫారితశబ్దమాత్రం
శ్రుత్వైవ తే ధార్తరాష్ట్రా ంరియంతే।
క్రుద్ధం న చేదీక్షతే భీమసేనం
సుయోధనో మన్యతే సిద్ధమర్థం ॥ 5-26-25 (32479)
ఇంద్రోఽప్యేతన్నోత్సహేత్తాత హర్తు-
మైశ్వర్యం నో జీవతి భీమసేనే।
ధనంజయే నకులే చైవ సూత
తథా వీరే సహదేవేఽసహిష్ణౌ ॥ 5-26-26 (32480)
సచేదేతాం ప్రతిపద్యేత బుద్ధిం
వృద్ధో రాజా సహ పుత్రేణ సూత।
ఏవం రణే పాండవకోపదగ్ధా
న నశ్యేయుః సంజయ ధార్తరాష్ట్రాః ॥ 5-26-27 (32481)
జానామి త్వం క్లేశమస్మాసు వృత్తం
త్వాం పూజయన్మంజయాహం క్షమేయం।
వచ్చాస్మాకం కౌరవైర్భృతపూర్వం
యా నో వృత్తిధార్తరాష్ట్రే తదాఽఽసీత్ ॥ 5-26-28 (32482)
అద్యాపి సా తత్ర తథైవ వర్తతాం
యాంతి గమిష్యామి యథా న్వమాత్థ ।
ద్వంద్రాప్రవ్యే భవతు మమైవ రాజ్యం
సూయోధనో యచ్ఛతు భాగ్నాగ్ర్యః ॥ ॥ 5-26-29 (32483)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి సంజయయానపర్వణి షడ్వింశోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-26-3 అహీనం అనపగతం ॥ 3 ॥ 5-26-6 ఉక్తమర్థం ప్రకృతే యోజయతి సంపశ్యేతి। అస్మాభిరిత్యత్ర ధార్తరాష్ట్రాన్ అంతర్భావ్యాహ । పంచాధికేన పుత్రశతేన సహ ధృతరాష్ట్రస్య భోగం మహాంతం పశ్య। అథాపి కృత్స్నం స్వస్యైవ భవత్వితి బుద్ధ్యాఽస్మాన్ రాజ్యాద్దూరీకృత్య తతో భోగాత్ తృప్తిం న లభత ఇతి భావః ॥ 6 ॥ 5-26-7 పితృవ్యనిందాదోషాద్భీతః పునరాహ నాశ్రేయానితి। యః పుణ్యవత్తరః స విగ్రహాణామీశ్వరో భవతి పరైః సహ విరోధం కృత్వా స్వోత్కర్షం కరోతి। అన్యస్తు తేనైవ నశ్యతి। అతః స పుణ్యవత్తర ఏవ। అస్మద్దోషాత్తు వయం వనే దుఃఖమనుభవామో నతు పరాపరాధేనేతి భావః । ప్రావారాన్ దివ్యవాసాంసి సంవివస్తే పరిధత్తే। అన్యధా అశ్రేయాంశ్చేద్రాజా తర్హి అస్మాన్ కురుభ్యః కథం సంప్రణుదేత్ దూరీకుర్యాత్। శత్రూణాం రాజ్యాద్భ్రంశనం హి పుణ్యవతామేవ కర్మ నాశ్రేయసామితి భావః ॥ 7 ॥ 5-26-8 అత్రేతి యద్యప్యేవం తథాపి అంతర్దాహకరోఽయం కామః అబుధస్య దుర్యోధనాదేరేవ ఉచితో న బుధస్యాస్మదాదేరిత్యర్థః। శరీరే శరీరమధ్యే స్థితం హృదయం దునోతి ఖేదయతి ॥ 8 ॥ 5-26-9 అబుధత్వమేవాహ స్వయమితి। విషమస్థః సంకటస్థః సన్ పరేషు కర్ణాదిషు ఆత్మనో వృత్తం అశక్తత్వం తథా పరేషాం కర్ణాదీనామపి స దుర్యోధనోఽభ్యుపైతి ॥ 9 ॥ 5-26-10 గంభీరకక్షే బహుతృణే గహనే వనే। క్షేమం శోచేత్ మమ సుఖం నాస్తీతి శోకం కుర్యాత్। ముముక్షుః తస్మాద్దాహాదాత్మానం మోచయితుమిచ్ఛుః । శిశిరవ్యాపాయే వసంతే। తత్రాపి నిదాఘకాలే దాహకాలే మధ్యాహ్నే ॥ 10 ॥ 5-26-11 లాలప్యతే దీనవద్భాషతే। మందం అభాగ్యం ॥ 5-26-12 విదురస్య వాచోఽవమత్య సుతస్య ప్రియైషీ అధర్మమేవ సంవిశతే ఆశ్రయతే ॥ 5-26-13 కురుభ్యః కురూణాం హితార్థం। న సస్మార నాదృతవాన్। పుత్రకాంయాత్ పుత్రలోభాత్ ॥13 ॥ 5-26-14 అసౌ రాజా సుతస్య ప్రియైషీ ధర్మకామౌ ప్రాజహాత్ త్యక్తవానితి ద్వయోః సంబంధః । ఈర్షోః పరోత్కర్షాసహిష్ణోః । సంరంభిణః క్రోధినః మన్యువశానుగస్య దైన్యభాజాం కర్ణాదీనామనుగస్య। దౌర్హృదైః పాపైః భావితస్య పూజితస్య ॥ 14 ॥ 5-26-15 అనేయస్య అశిక్షణీయస్య। అశ్రేయ సః అభాగ్యస్య ప్రపశ్యమానః పశ్యన్నపి ॥ 15 ॥ 5-26-20 తస్మిన్ లుబ్ధే శమః న ఉపలభ్యః యః మద్గతే మమ వనంప్రతి గమనే సతి సర్వం స్వకమేవార్థం మన్యతే ఇతి యోజ్యం ॥ 20 ॥ 5-26-21 పారణీయం జేతుం శక్యం। యుద్ధాని గోగ్రహృదౌ ఆసన్। ద్వీపో ద్వీపవత్ యుద్ధప్రవాహేణ ఉహ్యమానస్యాశ్రయః ॥ 21 ॥ 5-26-24 అనుబంధం బధ్నాతీతి బంధో రాజ్యాదిః తమనుమూల్య వర్తమానం పాండవానాం మమత్వం ధార్తరాష్ట్రో హర్తుం శక్యమన్యతే। కింకృత్వా । తేన కిరీటినా సహ తత్ర రాజ్యే నిమిత్తే సతి సంయుగం సంగ్రామం గత్వా ప్రాప్య । తాలో హస్తచతుష్టయం తద్వేదినా ధనుర్విద్యావేదినా ॥ 24 ॥ 5-26-27 ఏతాం బుద్ధిం రాజ్యస్య అప్రదానే నాశోఽస్తీత్యేవంరూపాం ॥ 27 ॥ 5-26-28 భూతపూర్వం భీమబంధనజతుగృహదాహాది ॥ 28 ॥ 5-26- 5-26- 5-26- 5-26- 5-26-ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 027
॥ శ్రీః ॥
5.27. అధ్యాయః 027
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
సంజయేన యుధిష్ఠిరంప్రతి యుద్ధే దోషోద్భావనపూర్వకం పరైభోగాప్రదానేపి శమాశ్రయగంయైవ .....కథనం ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-27-0 (32484)
సంజయ ఉవాచ। 5-27-0x (3428)
ధర్మనిత్యా పాండవ తే విచేష్టా
లోకే శ్రుతా దృశ్యతే చాపి పార్థ ।
మహాశ్రావం జీవిత చాప్యనిత్యం
సంపశ్య త్వం పాండవ మా వ్యనీనశః ॥ 5-27-1 (32485)
నచేద్భాగం కురవోఽన్యత్ర యుద్ధా-
త్ప్రయచ్ఛేరంస్తుభ్యమజాతశత్రో।
భైక్షచర్యామంధకవృష్ణిరాజ్యే
శ్రేయో మన్యే న తు యుద్ధేన రాజ్యం ॥ 5-27-2 (32486)
అల్పకాలం జీవితం యన్మనుష్యే
మహాస్రావం నిత్యదుఃఖం చలం చ।
భూయశ్చ తద్యశసో నానురూపం
తస్మాత్పాపం పాండవ మా కృథాస్త్వం ॥ 5-27-3 (32487)
కామా మనుష్యం ప్రసజంత ఏతే
ధర్మస్య యే విఘ్నమూలం నరేంద్ర ।
పూర్వం నరస్తాన్మతిమాన్ప్రణిఘ్నన్
లోకే ప్రశంసాం లభతేఽనవద్యాం ॥ 5-27-4 (32488)
నిబంధనీ హ్యర్థతృష్ణేహ పార్థ
తామిచ్ఛతాం బాధ్యతే ధర్మ ఏవ।
ధర్మం తు యః ప్రణృణీతే స బుద్ధః
కామే గృధ్నో హీయతేఽర్థానురోధాత్ ॥ 5-27-5 (32489)
ధర్మం కృత్వా కర్మణాం తాత ముఖ్యం
మహాప్రతాపః సవితేవ భాతి।
హీనో హి ధర్మేణ మహీమపీమాం
లబ్ధ్వా నరః సీదతి పాపబుద్ధిః ॥ 5-27-6 (32490)
వేదోఽధీతశ్చరితం బ్రహ్మచర్యం
యజ్ఞైరిష్టం బ్రాహ్మణేభ్యశ్చ దత్తం ।
పరం స్థానం మన్యమానేన భూయ
ఆత్మా దత్తో వర్షపూగం సుఖేభ్యః ॥ 5-27-7 (32491)
సుఖప్రియే సేవమానోఽతివేలం
యోగాభ్యాసే యో న కరోతి కర్మ।
విత్తక్షయే హీనసుఖోఽతివేలం
దుఃఖం శేతే కామవేగప్రణున్నః ॥ 5-27-8 (32492)
ఏవం పునర్బ్రహ్మచర్యాఽప్రసక్తో
హిత్వా ధర్మం యః ప్రకరోత్యధర్మం।
అశ్రద్దధత్పరలోకాయ మూఢో
హిత్వా దేహం తప్యతే ప్రేత్య మందః ॥ 5-27-9 (32493)
న కర్మణాం విప్రణాశోఽస్త్యముత్ర
పుణ్యానాం వాఽప్యథవా పాపకానాం ।
పూర్వం కర్తుర్గచ్ఛతి పుణ్యపాపం
పశ్చాత్త్వేనమనుయాత్యేవ కర్తా ॥ 5-27-10 (32494)
న్యాయోపేతం బ్రాహ్మణేభ్యోఽథ దత్తం
శ్రద్ధాపూతం గంధరసోపపన్నం ।
అన్వాహార్యేషూత్తమదక్షిణేషు
తథారూపం కర్మ విఖ్యాయతే తే ॥ 5-27-11 (32495)
ఇహ క్షేత్రే క్రియతే పార్థ కార్యం
న వై కించిత్క్రియతే ప్రేత్య కార్యం ।
కృతం త్వయా పారలోక్యం చ కర్మ
పుణ్యం మహత్సద్భిరతిప్రశస్తం ॥ 5-27-12 (32496)
జహాతి మృత్యుం చ జరాం భయం చ
న క్షుత్పిపాసే మనసోఽప్రియాణి।
న కర్తవ్యం విద్యతే తత్ర కించి-
దన్యత్ర వై చేంద్రియప్రీణనాద్ధి ॥ 5-27-13 (32497)
ఏవంరూపం కర్మఫలం నరేంద్ర
మాతాపిత్రోర్హృదయస్యాప్రియేణ।
త్యజ క్రోధం పాండవ హర్షజం చ
లోకావుభౌ మా ప్రహాసీశ్చిరాయా ॥ 5-27-14 (32498)
అంతం గత్వా కర్మణాం యా ప్రశంసా
సత్యం దమం చార్జవమానృశంస్యం ।
అశ్వమేధం రాజసూయం తథేష్ట్వా
పాపస్యాంతం కర్మణో మా పునర్గాః ॥ 5-27-15 (32499)
తచ్చేదేవం ద్వేషరూపేణ పార్థాః
కరిష్యధ్వం కర్మ పాపం చిరాయ।
నివసధ్వం వర్షపూగాన్వనేషు
దుఃఖం వాసం పాండవా ధర్మ ఏవ ॥ 5-27-16 (32500)
ప్రవ్రజ్యయా యాతయిత్వా పురస్తా-
దాత్మాధీనం యద్బలం తే తదాఽసీత్।
నిత్యం చ వశ్యాః సచివాస్తవేమే
జనార్దనో యుయుధాశ్చ వీరః ॥ 5-27-17 (32501)
మత్స్యో రాజా రుక్మరథః సపుత్రః
ప్రహారిభిః సహపుత్రైర్విరాటః।
రాజానస్తే యే విజితాః పురస్తా-
త్త్వామేవ తే సంశ్రయేయుః సమస్తాః ॥ 5-27-18 (32502)
మహాసహాయః ప్రతపన్బలస్థః
పురస్కృతో వాసుదేవార్జునాభ్యాం।
వరాన్హనిష్యంద్విషతో రంగమధ్యే
వ్యనేష్యథా ధార్తరాష్ట్రస్య దర్పం ॥ 5-27-19 (32503)
బలం కస్మాద్వర్ధయిత్వా పరస్య
నిజాన్కస్మాత్కర్శయిత్వా సహాయాన్।
నిరుష్య కస్మాద్వర్షపూగాన్వనేషు
యుయుత్ససే పాండవ హీనకాలే॥ 5-27-20 (32504)
అప్రాజ్ఞో వా పాండవ యుద్ధ్యమానో-
ఽధర్మజ్ఞో వా భూతిమథోఽభ్యుపైతి।
ప్రజ్ఞావాన్వా బుద్ధ్యమానోఽపి ధర్మం
సంస్తంభాద్వా సోఽపి భూతేరపైతి ॥ 5-27-21 (32505)
నాధర్మే తే ధీయతే పార్థ బుద్ధి-
ర్న సంరంభాత్కర్మ చకర్థ పాపం ।
ఆత్థ కిం తత్కారణం యస్య హేతోః
ప్రజ్ఞావిరుద్ధం కర్మ చికీర్షసీదం ॥ 5-27-22 (32506)
అవ్యాధిజం కటుకం శీర్షరోగి
యశోముషం పాపఫలోదయం వా।
సతాం పేయం యన్న పిబంత్యసంతో
మన్యుం మహారాజ పిబ ప్రశాంయ ॥ 5-27-23 (32507)
పాపానుబంధం కో ను తం కామయేత
క్షమైవ తే జ్యాయసీ నోత భోగాః ।
యత్ర భీష్మః శాంతనవో హతః స్యా-
ద్యత్ర ద్రోణః సహపుత్రో హతః స్యాత్ ॥ 5-27-24 (32508)
కృపః శల్యః సౌమదత్తిర్వికర్ణో
వివింశతిః కర్ణదుర్యోధనౌ చ।
ఏతాన్హత్వా కీదృశం తత్సుఖం స్యా-
ద్యద్విందేథాస్తదనుబ్రూహి పార్థ ॥ 5-27-25 (32509)
లబ్ధ్వాఽపీమాం పృథివీం సాగరాంతాం
జరామృత్యూ నైవ హి త్వం ప్రజహ్యాః।
ప్రియాప్రియే సుఖదుఃఖే చ రాజ-
న్నైవం విద్వాన్నైవ యుద్ధం కురు త్వం ॥ 5-27-26 (32510)
అమాత్యానాం యది కామస్య హేతో-
రేవం యుక్తం కర్మ చికీర్షసి త్వం।
అపక్రమేః స్వం ప్రదాయైవ తేషాం
మాగాస్త్వం వై దేవయానాత్పథోఽద్య ॥ ॥ 5-27-27 (32511)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి సంజయయానపర్వణి సప్తవింశోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-27-1 మహాన్ శ్రావః శ్రవణం యణ మహాకీర్తీత్యర్థః। మా వ్యనీనశః క్రోధేన ధార్తరాష్ట్రన్ మా నాశయ ॥ 1 ॥ 5-27-4 ప్రసజంతే స్పృశంతి ॥ 4 ॥ 5-27-5 గృఘ్నః స్పృహావాన్ ॥ 5 ॥ 5-27-6 కర్మణాం అర్థకామాద్యర్థానాం మధ్యే ॥ 6 ॥ 5-27-7 పరం స్థానం పరలోకం మన్యమానేన మానయతా। పర్షపూగం వర్షగణం। తత్రత్యసుఖేభ్యస్తదర్థం త్వయా ఆత్మాపి దత్తః ॥ 7 ॥ 5-27-8 సుఖప్రియే భోగాన్ పుత్రాదీంశ్చ సేవమానః । యోగాభ్యాసే చిత్తవృత్తినిరోధమభ్యసితుం కర్మ ఆసనప్రాణాయామాదికం న కరోతి ॥ 8 ॥ 5-27-9 ధర్మం చ యజ్ఞాదిరూపం హిత్వా యః అధర్మమేవ ప్రకరోతి సంచినోతి ॥ 9 ॥ 5-27-10 కృతం కర్మ భోగం వినా ఆత్మజ్ఞానం వినా వా న నశ్యతీత్యర్థః ॥ 10 ॥ 5-27-11 అన్వాహార్యేష్విత్యనేన శ్రౌతమిష్ట్యాదికం లక్ష్యతే। తత్రహి అన్వాహార్యో దక్షిణాత్వేన దీయతే ॥ 11 ॥ 5-27-12 కార్యం ధర్మః । ప్రేత్య మృత్వా ॥ 12 ॥ 5-27-13 పరలోకే కర్మ నాస్తీత్యాహ జహాతీతి ॥ 13 ॥ 5-27-14 అత్ర కర్మ కుర్వన్ కామవశాదముత్ర ఫలం న ప్రార్థయేతేత్యర్థః । కర్మజం ఫలం త్యక్త్వా పరేణ వైరాగ్యేణ సంపన్నో మోక్షార్థం యోగాభ్యాసమేవ కురుష్వ కిం రాజ్యేన బంధునాశలభ్యేనేత్యర్థః ॥ 14 ॥ 5-27-16 తచ్చేదితి। భో పార్థాః భో పాండవాః తత్పాపం కర్మ గోత్రవధరూపం ద్వేషరూపేణ చిరాయ ప్రాగేవ చేత్కరిష్యధ్వం తర్హి యద్వనే వర్షపూగాన్ దుఃఖం వాసం నివసధ్వం తద్ధర్మ ఏవేతి యత్తత్పదాధ్యాహారేణ యోజ్యం। రాజ్యార్థం సర్వలోకనాశమిచ్ఛతాం భవతాం దుర్యోధనేన యో వనవాసః కారితః స ధర్మ ఏవేత్యర్థః ॥ 16 ॥ 5-27-17 పురస్తాత్ ప్రవ్రజనకాలే ఏవ యత్ యతః పురస్తాదపి ఏతద్బలం ఆత్మాధీనమేవాసీత్। జ్ఞాతివధేనాపి రాజ్యసుఖమావశ్యకం చేత్తర్హి పూర్వమేవ సహాయసత్వాత్కుతో న యుద్ధం కృతమితి ఏతదాదిశ్లోకచతుష్టయర్థః ॥ 17 ॥ 5-27-20 హీనకాలే గతే కాలే ఇత్యర్థః ॥ 20 ॥ 5-27-21 సర్వథాపి యుద్ధం న కర్తవ్యం జయపరాజయయోరవ్యవస్థితత్వాదిత్యాహ అప్రాహ ఇతి। భూతేరపైతి దైవాదితి శేషః ॥ 21 ॥ 5-27-23 అవ్యాధిజం కటుకం పిత్తాదికం వినాప్యరోచకం । యశోముషం యశోహరం। పేయం గిలనీయం। మన్యుం క్రోధం। ప్రశాంయ శాంతో భవ ॥ 23 ॥ 5-27-27 దేవయానాత్పథోఽర్చిరాదిమార్గాదపునరావృత్తిఫలాత్ గోత్రద్రోహేణ మాగా ఇత్యర్థః ॥ 27 ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 028
॥ శ్రీః ॥
5.28. అధ్యాయః 028
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
యుధిష్ఠిరేణ సంజయంప్రతి ధర్మాధర్మనిర్ణయస్య ఇతరాసాధారణతయా స్వస్య ధర్మరహస్యజ్ఞశ్రీకృష్ణవచనానుయయిత్వకథనం ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-28-0 (32512)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 5-28-0x (3429)
అసంశయం సంజయ సత్యమేత-
ద్ధర్మో వరః కర్మణాం యత్త్వమాత్థ ।
జ్ఞాత్వా తు మాం సంజయ గర్హయేస్త్వం
యది ధర్మం యద్యధర్మం చరామి ॥ 5-28-1 (32513)
యత్రాధర్మో ధర్మరూపాణి ధత్తే
ధర్మః కృత్స్నో దృశ్యతోఽధర్మరూపః।
బిభ్రద్ధర్మో ధర్మరూపం తథా చ
విద్వాంసస్తం సంప్రపశ్యంతి బుద్ధ్యా ॥ 5-28-2 (32514)
ఏవం తథైవాపది లింగమేత-
ద్ధర్మాధర్మౌ నిత్యవృత్తీ భజేతాం।
ఆద్యం లింగం యస్య తస్య ప్రమాణ-
మాపద్ధర్మం సంజయ తం నిబోధ ॥ 5-28-3 (32515)
లుప్తాయాం తు ప్రకృతౌ యేన కర్మ
నిష్పాదయేత్తత్పరీప్సేద్విహీనః।
ప్రకృతిస్థశ్చాపది వర్తమాన
ఉభౌ గర్హ్యౌ భవతః సంజయైతౌ ॥ 5-28-4 (32516)
అవినాశమిచ్ఛతాం బ్రాహ్మణానాం
ప్రాయశ్చిత్తం విహితం యద్విధాత్రా।
సంపశ్యేథాః కర్మసు వర్తమానాన్
వికర్మస్థాన్సంజయ గర్హయేస్త్వం ॥ 5-28-5 (32517)
మనీషిణాం సత్త్విచ్ఛేదనాయ
విధియతే సత్సు వృత్తిః సదైవ।
అబ్రాహ్మణాః సంతి తు యే న వైద్యాః
సర్వోత్సంగం సాధు మన్యేత తేభ్యః ॥ 5-28-6 (32518)
తదధ్వానః పితరో యే చ పూర్వే
పితామహా యే చ తేభ్యః పరేఽన్యే।
యజ్ఞైషిణో యే చ హి కర్మ కుర్యు-
ర్నాన్యం తతో నాస్తికోఽస్మీతి మన్యే ॥ 5-28-7 (32519)
యత్కించనేదం విత్తమస్యాం పృథివ్యాం
యద్దేవానాం త్రిదశానాం పరం యత్।
ప్రాజాపత్యం త్రిదివం బ్రహ్మలోకం
నాధర్మతః సంజయ కామయేయం ॥ 5-28-8 (32520)
ధర్మేశ్వరః కుశలో నీతిమాంశ్చా-
ప్యుపాసితా బ్రాహ్మణానాం మనీషీ।
నానావిధాంశ్చైవ మహాబలాంశ్చ
రాజన్యభోజాననుశాస్తి కృష్ణః ॥ 5-28-9 (32521)
యది హ్యహం విసృజత్సామ గర్హ్యో
నియుధ్యమానో యది జహ్యాం స్వధర్మం ।
మహాయశాః కేశవస్తద్బ్రవీతు
వాసుదేవస్తూభయోరర్థకామః ॥ 5-28-10 (32522)
శైనేయోఽయం చేదయశ్చాంధకాశ్చ
వార్ష్ణేయభోజాః కుకురాః సృంజయాశ్చ ।
ఉపాసీనా వాసుదేవస్య బుద్ధిం
నిగృహ్య శత్రూన్సుహృదో నందయంతి॥ 5-28-11 (32523)
వృష్ణ్యంధకా హ్యుగ్రసేనాదయో వై
కృష్ణప్రణీతాః సర్వ ఏవేంద్రకల్పాః ।
మనస్వినః సత్యపరాయణాశ్చ
మహాబలా యాదవా భోగవంతః ॥ 5-28-12 (32524)
కాశ్యో బభ్రుః శ్రియముత్తమాం గతో
లబ్ధ్వా కృష్ణం భ్రాతరమీశితారం ।
యస్మై కామాన్వర్షతి వాసుదేవో
గ్రీష్మాత్యయే మేఘ ఇవ ప్రజాఽభ్యః ॥ 5-28-13 (32525)
ఈదృశోఽయం కేశవస్తాత విద్వాన్
విద్ధి హ్యేనం కర్మణాం నిశ్చయజ్ఞం।
ప్రియశ్చ నః సాధుతమశ్చ కృష్ణో
నాతిక్రామే వచనం కేశవస్య ॥ 5-28-14 (32526)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి సంజయయానపర్వణి అష్టావింశోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-28-2 ధర్మాధర్మపరీక్షాయాం త్రైవిధ్యమాహ యత్రేతి । యత్ర పురుషే దంభాదిమతి అధర్మః అభిచారార్థం మంత్రజపాదిః ధర్మ ఇత్యేవాన్యే జానంతి। తథా ప్రచ్ఛన్నయోగిని దత్తాత్రేయాదౌ ధర్మో రాగద్వేషాదిశూన్యతారూపో యోగధర్మోఽపి ఉన్మత్తవదాచరణాదధర్మరూప ఇవ దృశ్యతే। యత్ర వసిష్ఠాదౌ ధర్మః ధర్మరూప ఏవ। యద్యపి చాండాలాదౌ అధర్మోఽప్యధర్మరూప ఏవాస్తి తథాపి తస్యానుపాదేయత్వాంత్రయమేవ విచార్యం। ఏతచ్చ త్వథాపి విదుషా మయి విచార్యమిత్యాశయః ॥ 2 ॥ 5-28-3 ఆపత్కాలవశాద్ధర్మాధర్మయోర్వ్యత్యాసో జాయత ఇత్యాహ ఏవమితి। ఏతదేవంరూపం లోకప్రత్యక్షం లింగం బ్రాహ్మణస్య స్వాధ్యాయప్రవచనాది। క్షత్రియస్య శౌర్యాది। వైశ్యస్య కృష్యాది । తత్తథైవ యథోక్తమేవ। తథాపి నిత్యవృత్తీ నిత్యం వర్తేతే తౌ నిత్యవృత్తీ ధర్మాధర్మౌ తల్లింగం భజేతాం। అయం భావః। క్షత్రలింగం బ్రాహ్మణవైశ్యయోరాపది ధర్మః అనాపద్యధర్మః । తథా చైకస్యైవ లింగస్య వర్ణాంతరే అవస్థాభేదాద్ధర్మత్వమధర్మత్వం చ నిత్యమితి। తత్రాపి విశేషమాహ ఆద్యమితి। ఆద్యం బ్రాహ్మణలింగం యాజనాది యస్యాస్తి బ్రాహ్మణస్య తస్యైవ తత్ ప్రమాణం అవ్యభిచారి। ఆపద్యపి క్షత్రియేణ యాజనాధ్యాపనాదికం న కర్తవ్యమిత్యర్థః। ఏవం విధం తం ఆపద్ధర్మం శాస్త్రాన్నిబోధ బుధ్యస్వ ॥ 3 ॥ 5-28-4 ప్రకృతిః జీవికాహేతుభూతం ధనం। తచ్చ క్షత్రియస్య భూమిశస్త్రాదికం। వైశ్యస్య ధపశ్వాదికం। తస్మిన్సర్వాత్మనా నష్టే సతి యేన కర్మ సంధ్యోపాసనాదికం నిష్పాదయేత్ తత్ భిక్షాటనాదికమపి పరిప్సేత్కర్తుమిచ్ఛేత్। అన్యథా జీవికాయా అభావాత్కర్మలోపః ప్రాణనాశశ్చ స్యాదతోఽత్యంతాపది తావాన్ విప్రధమాఽపీతరైరనుష్ఠేయ ఏవ। ప్రకృతిస్థశ్చేతి। ఆపది ఆపద్ధర్మే ప్రకృతిస్థోఽపి యద్యాపద్వర్మమనుసరేత్స లోభాద్గర్హ్యాః। ఆపత్స్థోఽపి యది ప్రాకృతం ధరమమనుసరేత్స జీవనలోపాత్ కుటుంబహింసయా చ గర్హ్య ఇత్యర్థః। యో న కర్మేతి కo డo పాఠః ॥ 4 ॥ 5-28-5 యత్ యస్మాద్ధేతోః । విధాత్రా అవినాశం బ్రాహ్మణ్యవినాశాభావమిచ్ఛతాం బ్రాహ్మణానాం ఆపదుత్తీర్ణానాం ప్రాయశ్చిత్తం విహితం। తస్మాద్ధఏతోరాపది అన్యస్యాన్యధర్మాశ్రయణం ప్రసక్తమేవేతి జ్ఞాయతే। అత ఏవ ఏవచక్రాయాగస్మాభిః కృతం భిక్షాటనం నానుమితమిత్యర్థః। ఏవమనాపది కర్మసు వర్తమానాన్ ఆపది చ వికర్మస్థాన్ సంపశ్యేథాః సంయగేవేదమితి పశ్యేథాః। అన్యథా తు ఆపది కర్మస్థాన్ ఆత్మపరహింస్రాన్ అనాపది వికర్మస్థాంశ్చతిలుబ్ధాన్ విహర్గయేస్త్వం। ఆపద్యేతాన్కర్మసు ఇతి కo డo పాఠః ॥ 5 ॥ 5-28-6 కించ మనీషిణాం మనసః నిగ్రహం నాశం కర్తుమిచ్ఛతాం। ఈష గతిహింసాదర్శనేష్విత్యస్య రూపం। సత్త్విచ్ఛేదనాయ సత్త్వస్య బుద్ధిసత్త్వస్య చిదాత్మనా సహ ఏకలోలీభూతస్య విచ్ఛేదనాయ ముంజేషీకాన్యాయేన పృథక్కరణాయ సత్సు సతాం గృహేషు వృత్తిర్జీవికా శాస్త్రే విధీయతే। వేదానిమం లోకమముం చ పరిత్యజ్యాత్మనాత్మానమన్విచ్ఛేదితిశ్రుత్యాత్మాన్వేషణాయ సర్వసంన్యాసపూర్వకం భిక్షాచర్యవిధానాత్। న బ్రాహ్మీ వృత్తిః కస్యాపి నింద్యా। యేతు అబ్రహ్మాణా అపి వైద్యాః విద్యానిష్ఠాః న భవంతి తేషాం భిక్షాచర్యస్యావిధానాత్ తేభ్యః తేషామర్థే సర్వోత్సంగం సర్వేషాముత్సంగం సమీపం స్వధర్మసంయోగం ఆపదనాపదోరుచితం సాధు మన్యేత। సర్వోచ్ఛేదమితి కo డo పాఠే తేభ్యస్తేషామర్థే భిక్షాద్యటనం సర్వధర్మోచ్ఛేదాయ మన్యేతేత్యర్థః ॥ 6 । 5-28-7 తదధాన ఇతి। పిత్రాదయః యజ్ఞైషిణో యే తే సర్వే తదధ్వానః స ఏవ మయోక్తోఽధ్వా మార్గో యేషాం తే తదధ్వానోఽభూవన్। హి ప్రసిద్ధం। యే చ కర్మ న కుర్యుః సంన్యాసిన ఇత్యర్థః। తే సర్వే తదధ్వానః। అహమపి ఆస్తికేఽస్మితి తతోఽన్యం అధ్వానం న మన్యే ॥ 7 ॥ 5-28-9 ధర్మేశ్వరః ధర్మఫలస్య దాతా ॥ 9 ॥ 5-28-12 కృష్ణప్రణీతాః కృష్ణేనైవ నీతిపథం నీతాః ॥ 12 ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 029
॥ శ్రీః ॥
5.29. అధ్యాయః 029
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
శ్రీకృష్ణేన స్వస్య కురుపాండేషు తుల్యవృత్తిత్వకథనపూర్వకం కర్మణామవశ్యానుష్ఠేయత్వసమర్థనం ॥ 1 ॥ తథా సంజయంప్రతి దుర్యోధనాదికృత్యనయస్మారణపూర్వకం స్వస్య సంధ్యర్థం తత్రాగమనకథనం ॥ 2 ॥ తథా పాండవానాం శమాశమాన్యతరపక్షానుసారిత్వకథనపూర్వకం ధృతరాష్ట్రంప్రతి యథాభిలషితకరణకథనచోదనం ॥ 3 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-29-0 (32527)
వాసుదేవ ఉవాచ। 5-29-0x (3430)
అవినాశం సంజయ పాండవానా-
మిచ్ఛాంయహం భూతిమేషాం ప్రియం చ।
తథా రాజ్ఞో ధృతరాష్ట్రస్య సూత
సమాశంసే బహుపుత్రస్య వృద్ధిం ॥ 5-29-1 (32528)
కామో హి మే సంజయ నిత్యమేవ
నాన్యద్బ్రూయాం తాన్ప్రతి శాంయతేతి।
రాజ్ఞశ్చ హి ప్రియమేతచ్ఛృణోమి
మన్యే చైతత్పాండవానాం సమక్షం ॥ 5-29-2 (32529)
సుదుష్కరస్తత్ర శమో హి నూనం
ప్రదర్శితః సంజయ పాండవేన।
యస్మిన్గృద్ధో ధృతరాష్ట్రః సపుత్రః
కస్మాదేషాం కలహో నావమూర్చ్ఛేత్ ॥ 5-29-3 (32530)
న త్వం ధర్మం విచరం సంజయేహ
మత్తశ్చ జానామి యుధిష్ఠిరాచ్చ
అథో కస్మాత్సజ్జయ పాండవస్య
ఉత్సాహినః పూరయతః స్వకర్మ ॥ 5-29-4 (32531)
యథాఖ్యాతమావమతః కుటుంబే
పురా కస్మాన్సాధువిలోపమాత్థ।
అస్మిన్విధౌ వర్తమానే యథావ-
దుచ్చావచా మతయో బ్రాహ్మణానాం ॥ 5-29-5 (32532)
కర్మణాఽఽహుః సిద్ధిమేకే పరత్ర
హిన్వా కర్మ విద్యయా సిద్ధిమేకే।
నాభుంజానో భక్ష్యభోజ్యస్య తృప్యే-
ద్విద్వానపీహ విహితం బ్రాహ్మణానాం ॥ 5-29-6 (32533)
యా వై విద్యాః సాధయంతీహ కర్మ
తాసాం ఫలం విద్యతే నేతరాసాం।
తత్రేహ వై దృష్టఫలం తు కర్మ
పీత్వోదకం శాంయతి తృష్ణయాఽఽర్తః ॥ 5-29-7 (32534)
సోఽయం విధిర్విహితః కర్మణైవ
సంవర్తతే సంజయ తత్ర కర్మ।
తత్ర యోఽన్యత్కర్మణః సాధు మన్యే-
న్మోఘం తస్యాలపితం దుర్బలస్య ॥ 5-29-8 (32535)
కర్మణాఽమీ భాంతి దేవాః పరత్ర
కర్మణైవేహ ప్లవతే మాతరిశ్వా।
అహోరాత్రే విదధత్కర్మణైవ
అతంద్రితో నిత్యముదేతి సూర్యః ॥ 5-29-9 (32536)
మాసార్ధమాసానథ నక్షత్రయోగా-
నతంద్రితశ్చంద్రమాశ్చాభ్యుపైతి।
అతంద్రితో దహతే జాతవేదాః
సమిద్ధ్యమానః కర్మ కుర్వన్ప్రజాభ్యః ॥ 5-29-10 (32537)
అతంద్రితా భారమిమం మహాంతం
బిభర్తి దేవీ పృథివీ వలేన।
అతంద్రితాః శీఘ్రసపో వహంతి
సంతర్పయంత్యః సర్వభూతాని నద్యః ॥ 5-29-11 (32538)
అతంద్రితో వర్షతి భూరితేజాః
సన్నాదయన్నంతరిక్షం దిశశ్చ।
అతంద్రితో బ్రహ్మచర్యం చచార
శ్రేష్ఠత్వమిచ్ఛన్బలభిద్దేవతానాం ॥ 5-29-12 (32539)
హిత్వా సుఖం మనసశ్చ ప్రియాణి
తేన శక్రః కర్మణా శ్రైష్ఠ్యమాప।
సత్యం ధర్మం పాలయన్నప్రమత్తో
దమం తితిక్షాం సమతాం ప్రియం చ ॥ 5-29-13 (32540)
ఏతాని సర్వాణ్యుపసేవమానో
యో దేవరాజ్యం మఘవాన్ప్రాప ముఖ్యం।
బృహస్పతిర్బ్రహ్మచర్యం చచార
సమీహితః సంశిమాత్మా యథావత్ ॥ 5-29-14 (32541)
హిత్వా సుఖ ప్రతిరుధ్యేంద్రియాణి
తేన దేవానామగమద్గౌరవం సః।
తథా నక్షత్రాణి కర్మణాఽముత్ర భాంతి
రుద్రాదిత్యా వసవోఽథాపి విశ్వే ॥ 5-29-15 (32542)
యమో రాజా వైశ్రవణః కుబేరో
గంధర్వయక్షాప్సరసశ్చ సూత।
బ్రహ్మవిద్యాం బ్రహ్మచర్యం క్రియాం చ
నిపేవమాణా ఋషయోఽముత్ర భాంతి ॥ 5-29-16 (32543)
జానన్నిమం సర్వలోకస్య ధర్మం
విప్రేంద్రాణాం క్షత్రియాణాం విశాం చ।
స కస్మాత్త్వం జానతాం జ్ఞానవాన్సన్
వ్యాయచ్ఛసేక సంజయ కౌరవార్థే ॥ 5-29-17 (32544)
ఆంనాయేషు నిత్యసంయోగమస్య
తథాఽశ్వమేధే రాజసూయే చ విద్ధి।
సంయుజ్యతే ధనుపా వర్మణా చ
హస్త్యశ్వాద్యై రథశస్త్రైశ్చ భూయః ॥ 5-29-18 (32545)
తే చేదిమే కౌరవాణాంరుపాయ-
మవగచ్ఛేయువధేనైవ పార్థాః।
ధర్మత్రాణం పుణ్యమేషాం కృతం స్యా-
దార్యే వృత్తే భీమసేనం నిగృహ్య ॥ 5-29-19 (32546)
తే చేత్పిత్ర్యే కర్మణి వర్తమానా
ఆపద్యేరందిష్టవశేన మృత్యుం।
యథాశక్త్యాపూరయంతః స్వకర్మ
తదప్యేషాం నిధనం స్యాత్ప్రశస్తం ॥ 5-29-20 (32547)
ఉతాహో త్వం మన్యసే శాంయమేవ
రాజ్ఞాం యుద్ధే వర్తతే ధర్మతంత్రం।
అయుద్ధే వా వర్తతే ధర్మతంత్రం
తథైవ తే వాచమిమాం శ్రృణోమి ॥ 5-29-21 (32548)
చాతుర్వర్ణ్యస్య ప్రథమం సంవిభాగ-
మవేక్ష్య త్వం సంజయ స్వం చ కర్మ।
నిశంయాథో పాండవానాం చ కర్మ
ప్రశంస వా నింద వా యా మతిస్తే॥ 5-29-22 (32549)
అధీయీత బ్రాహ్మణో వై యజేత
దద్యాదీయాత్తీర్థముఖ్యాని చైవ।
అధ్యాప్రయేద్యాజయేచ్చాపి యాజ్యాన్
ప్రతిగ్రహాన్వా విహితాన్ప్రతీచ్ఛేత్ ॥ 5-29-23 (32550)
` అధీయీత క్షత్రియోఽథో యజేత
దద్యాద్ధనం న తు యాచేత కించిత్।
న యాజయేన్న తు చాధ్యాపయీత
ఏవం స్మృతః క్షత్రధర్మః పురాణః ॥' 5-29-24 (32551)
తథా రాజన్యో రక్షణం వై ప్రజానాం
కృత్వా ధర్మేణాప్రమత్తోఽథ దత్త్వా।
యజ్ఞైదిష్ట్వా సర్వవేదానధీత్య
దారాన్కృవా పుణ్యకృదావసేద్గృహాన్ ॥ 5-29-25 (32552)
స ధర్మాత్మా ధర్మమధీత్య పుణ్యం
యదృచ్ఛయా వ్రజతి బ్రహ్మలోకం।
వైశ్యోఽధీత్య కృషిగోరక్షపణ్యై-
ర్విత్తం చిన్వన్పాలయన్నప్రమత్తః ॥ 5-29-26 (32553)
ప్రియం కుర్వన్బ్రాహ్మణక్షత్రియాణాం
ధర్మశీలః పుణ్యకృదావసేద్గృహాన్।
పరిచర్యా వందనం బ్రాహ్మణానాం
నాధీయీత ప్రతిషిద్ధోఽస్య యజ్ఞః ।
నిత్యోత్థితో భూతయేఽతంద్రితః స్యా-
దేవం స్మృతః శూద్రధర్మః పురాణః ॥ 5-29-27 (32554)
ఏతాన్రాజా పాలయన్నప్రమత్తో
నియోజయన్సర్వవర్ణాన్స్వధర్మే।
అకామాత్మా సమవృత్తిః ప్రజాసు
నాధార్మికాననురుధ్యేత కామాత్ ॥ 5-29-28 (32555)
శ్రేయాంస్తస్మాద్యది విద్యేత కశ్చి-
దభిజ్ఞాతః సర్వధర్మోపపన్నః ।
స తం ద్రష్టుమనుశిష్యన్ప్రజానాం
న చైతద్బుధ్యేదితి తస్మిన్నసాధుః ॥ 5-29-29 (32556)
యదా గృధ్యేత్పరభూతౌ నృశంసో
విధిప్రకోపాద్బలమాదదానః।
తతో రాజ్ఞామభవద్యుద్ధమేత-
త్తత్ర జాతం వర్మ శస్త్రం ధనుశ్చ।
ఇంద్రేణైతద్దస్యువధాయ కర్మ
ఉత్పాదితం వర్మ శస్త్రం ధనుశ్చ ॥ 5-29-30 (32557)
తత్ర పుణ్యం దస్యువధేన లభ్యతే
సోఽయం దోషః కురుభిస్తీవ్రరూపః ।
అధర్మజ్ఞైర్ధర్మమబుధ్యమానైః
ప్రాదుర్భూతః సంజయ సాధు తన్న ॥ 5-29-31 (32558)
తత్ర రాజా ధృతరాష్ట్రః సపుత్రో
ధర్ంయం హరేత్పాండవానామకస్మాత్।
నావేక్షంతే రాజధర్మం పురాణం
తదన్వయాః కురవః సర్వ ఏవ ॥ 5-29-32 (32559)
స్తేనో హరేద్యత్ర ధనం హ్యదృష్టః
ప్రసహ్య వా యత్ర హరేత దృష్టః ।
ఉభౌ గర్హ్యౌ భవతః సంజయైతౌ
కిం వై పృథత్కం ధృతరాష్ట్రస్య పుత్రే ॥ 5-29-33 (32560)
సోఽయం లోభాన్మన్యతే ధర్మమేతం
యమిచ్ఛతి క్రోధవశానుగామీ।
భాగః పునః పాండవానాం నివిష్ట-
స్తం నః కస్మాదాదదీరన్పరే వై ॥ 5-29-34 (32561)
అస్మిన్పదే యుధ్యతాం నో వధోఽపి
శ్లాఘ్యః పిత్ర్యం పపరాజ్యాద్విశిష్టం।
ఏతాంధర్మాన్కౌరవాణాం పురాణా-
నాచక్షీథాః సంజయ రాజమధ్యే ॥ 5-29-35 (32562)
ఏతే మదాన్మృత్యువశాభిపన్నాః
సమానీతా ధార్తరాష్ట్రేణ మూఢాః।
ఇదం పునః కర్మ పాపీయ ఏవ
సభామధ్యే పశ్య వత్తం కురూణాం ॥ 5-29-36 (32563)
ప్రియం భార్యాం ద్రౌపదీం పాండవానాం
యశస్వినీం శీలవృత్తోపపన్నాం।
యదుపైక్షంత కురవో భీష్మముఖ్యాః
కామానిగేనోపరుద్ధాం వ్రజంతీం ॥ 5-29-37 (32564)
తాం చేత్తదా తే సకుమారవృద్ధా
అవారయిష్యన్కురవః సమేతాః ।
మమ ప్రియం ధృతరాష్ట్రోఽకరిష్యత్
పుత్రాణాం చ కృతమస్యాభవిష్యత్ ॥ 5-29-38 (32565)
దుఃశాసనః ప్రతిలోంయాన్నినాయ
సభామధ్యే శ్వశురాణాం చ కృష్ణాం।
సా తత్ర నీతా కరుణం వ్యపేక్ష్య
నాన్యం క్షత్తుర్నాథమవాప కించిత్ ॥ 5-29-39 (32566)
కార్పణ్యాదేవ సహితాస్తత్ర భూపా
నాశక్నువన్ప్రతివక్తుం సభాయాం।
ఏకః క్షత్తా ధర్ంయమర్థం బ్రువాణో
ధర్మబుద్ధ్యా ప్రత్యువాచాల్పబుద్ధిం ॥ 5-29-40 (32567)
అబుద్ధ్వా త్వం ధర్మమేతం సభాయా-
అథేచ్ఛసే పాండవస్యోపదేష్టుం ।
కృష్ణా త్వేతత్కర్మ చకార శుద్ధం
సుదుష్కరం తత్ర సభాం సమేత్య ॥ 5-29-41 (32568)
యేన కృచ్ఛ్రాత్పాండవానుజ్జహార
తథాఽఽత్మానం నౌరివ సాగరౌఘాత్।
యత్రాబ్రవీత్సూతపుత్రః సభాయాం
కృష్ణాం స్థితాం శ్వశురాణాం సమీపే ॥ 5-29-42 (32569)
న తే గతిర్విద్యతే యాజ్ఞసేని
ప్రపద్యేథా ధార్తరాష్ట్రస్య వేశ్మ।
పరాజితాస్తే పతయో న సంతి
పతిం చాన్యం భామిని త్వం వృణీష్వ ॥ 5-29-43 (32570)
యో బీభత్సోర్హృదయే ప్రోత ఆసీ-
దస్థి ఛిందన్మర్మఘాతీ సుఘోరః ।
కర్ణాచ్ఛరో వాఙ్భయస్తిగ్మతేజాః
ప్రతిష్ఠితో హృదయే ఫాల్గునస్య ॥ 5-29-44 (32571)
కృష్ణాజినాని పరిధిత్సమానాన్
దుఃశాసనః కటుకాన్యభ్యభాషత్।
ఏతే సర్వే షండతిలా వినష్టాః
క్షయం గతా నరకం దీర్ఘకాలం ॥ 5-29-45 (32572)
గాంధారరాజః శకునిర్నికృత్యా
యదబ్రవీద్ద్యూతకాలే స పార్థం।
పరాజితో నకులః కిం తవాస్తి
కృష్ణయా త్వం దీవ్య వై యాజ్ఞసేన్యా।
జానాసి త్వం సంజయ సర్వమేతత్
ద్యూతే వాక్యం గర్హ్యమేవం యథోక్తం ॥ 5-29-46 (32573)
స్వయం త్వహం ప్రార్థయే తత్ర గంతుం
సమాధాతుం కార్యమేతద్విపన్నం ।
` జానాసి త్వం ధార్తరాష్ట్రస్య మోహం
దురాత్మనః పాపవశానుగస్య ' ॥ 5-29-47 (32574)
అహాపయిత్వా యది పాండవార్థం
శమం కురూణామపి చేచ్ఛకేయం।
పుణ్యం చ మే స్యాచ్చరితం మహోదయం
ముచ్యేరంశ్చ కురవో మృత్యుపాశాత్ ॥ 5-29-48 (32575)
అపి మే వాచం భాషమాణస్య కావ్యాం
ధర్మారామామర్థవతీమహింస్రాం ।
అవేక్షేరంధార్తరాష్ట్రాః సమక్షం
మాం చ ప్రాప్తం కురవః పూజయేయుః ॥ 5-29-49 (32576)
అతోఽన్యథా రథినా ఫాల్గునేన
భీమేన చైవాహవదంశితేన।
బలోత్సిక్తాంధార్తరాష్ట్రాంశ్చ విద్ధి
ప్రదహ్యమానాన్కర్మణా స్వేన పాపాన్ ॥ 5-29-50 (32577)
పరాజితాన్పాండవేయాంస్తు వాచో
రౌద్రా రూక్షా భాషతే ధార్తరాష్ట్రః ।
గదాహస్తో భీమసేనోఽప్రమత్తో
దుర్యోధనం స్మారయితా హి కాలే ॥ 5-29-51 (32578)
సుయోధనో మన్యుమయో మహాద్రుమః
స్కంధః కర్ణః శకునిస్తస్య శాఖాః ।
దుఃశాసనః పుష్కఫలే సమృద్ధే
మూలం రాజా ధృతరాష్ట్రోఽమనీషీ ॥ 5-29-52 (32579)
యుధిష్ఠిరో ధర్మమయో మహాద్రుమః
స్కంధోఽర్జునో భీమసేనోఽస్య శాఖాః ।
మాద్రీపుత్రౌ పుష్పఫలే సమృద్ధే
మూలం త్వహం బ్రహ్మ చ బ్రాహ్మణాశ్చ ॥ 5-29-53 (32580)
` వనం రాజా ధృతరాష్ట్రః సపుత్రః
సింహా వనే సంజయ పాండవేయాః।
సింహాభిగుప్తం న వనం వినశ్యేత్
సింహో న నశ్యేత వనాభిగుప్తః ॥ 5-29-54 (32581)
నిర్వనో వధ్యతే సింహో నిఃసింహం వధ్యతే వనం।
తస్మాత్సింహో వనం రక్షేద్వనం సింహం చ పాలయేత్ ॥' 5-29-55 (32582)
వనం రాజా ధృతరాష్ట్రః వనే వ్యాఘ్రాశ్చ పాండవాః।
మా వనం ఛింధి సవ్యాఘ్రం వ్యాఘ్రా నేశుర్వనం వినా॥ 5-29-56 (32583)
నిర్వనో వధ్యతే వ్యాఘ్రో నిర్వ్యాఘ్రం ఛిద్యతే వనం।
తస్మాద్వ్యాఘ్రో వనం రక్షేద్వయం వ్యాఘ్రం చ పాలయేత్ ॥ 5-29-57 (32584)
లతాధర్మా ధార్తరాష్ట్రాః సాలాః సంజయ పాండవాః।
న లతా వర్ధతే జాతు మహాద్రుమమనాశ్రితా ॥ 5-29-58 (32585)
స్థితాః శుశ్రూషితుం పార్థాః స్థితా యోద్ధుమరిందమాః।
యత్కృత్యం ధృతరాష్ట్రస్య తత్కరోతు నరాధిపః ॥ 5-29-59 (32586)
స్థితాః శమే మహాత్మానః పాండవా ధర్మచారిణః।
యోధాః సమర్థాస్తద్విద్వన్నాచక్షీథా యథాతథం ॥ ॥ 5-29-60 (32587)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి సంజయయానపర్వణి ఏకోనత్రింశోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-29-2 శాంయతేతి వచనాదన్యత్తాన్ప్రతి న బ్రూయాం । పాండవానాం సమక్షం రాజ్ఞో యుధిష్ఠిరాచ్చ ఏతదేవ శృణోమి। అహం చ ఏతన్మన్యే మానయామి ॥ 2 ॥ 5-29-3 తత్ర రాజ్యే నిమిత్తే। గృద్ధః లిప్సావాన్ । ఏవం సతి ఏషాం కౌరవాణాం కస్మాద్ధేతోః కలహః నావమూర్చ్ఛేత్ ॥ 3 ॥ 5-29-4 విచరం విచలితం। పూరయతః పాలయతః ॥ 4 ॥ 5-29-5 యథాఖ్యాతం ప్రసిద్ధిమనతిక్రంయ ఆవసతః అధితిష్టతః సాధువిలోపం ధర్మలోపం యుధిష్ఠిరే కస్మాద్ధేతోః ఆత్థ ఉక్తవాన్ త్వం। అస్మిన్విధౌ ॥ 5 ॥ 5-29-17 వ్యాయచ్ఛసే నిగ్రహం కరోషి ॥ 17 ॥ 5-29-18 విద్యా ధర్మః శౌర్యం చ యుధిష్ఠిరే పుష్కలమస్తీతి నాయమన్యేన శిక్షణీయో జేతుం వా శక్య ఇత్యర్థః ॥ 18 ॥ 5-29-19 కౌరవాణాం అవధేన ఉపాయం। రాజ్యప్రాప్తావితి శేషః। ఏషాం ఏతైః। భీమసేనం ఆర్యే వృత్తే అహింసాయాం నిగృహ్య పుణ్యమేవ కృతం స్యాత్ ॥ 19 ॥ 5-29-21 శాంయమేవ శమః కార్యఏవేతి మన్యసే తర్హి ధర్మమంత్రం ధర్మానుష్ఠానం యుద్ధపక్షేఽస్తి ఉత అయుద్ధపక్షే । తయోర్మధ్యే యదేవ వక్ష్యసి తథైవ తే వాచం శ్రృణోమి కరిష్యామీత్యర్థః ॥ 21 ॥ 5-29-26 సః క్షత్రియః అధీత్య ప్రాప్య ॥ 26 ॥ 5-29-29 తస్మాత్ రాజ్ఞః శ్రేయాన్ ప్రశస్తతరః అభిజ్ఞాతః జ్ఞానతః ధర్మతశ్చ యది కశ్చిదస్తి స తం యుధిష్ఠిరం ప్రజానాం కర్మణి షష్ఠీ। ప్రజాః ద్రష్టుం రాజ్యం ప్రాప్తుమిత్యర్థః। అనుశిష్యన్ అనుశాసితుమిచ్ఛత్ ఏతన్మదుక్తం ధర్మజాతం యుధిష్ఠిరేఽస్తీతి బుధ్యేత్। నచ తస్మిన్నసాధుః యుధిష్ఠిరేఽసాధురధర్మో న చాస్తీత్యపి బుధ్యేత్ ॥ 29 ॥ 5-29-30 పరభూతౌ పరైశ్వర్యే నూశంసశ్చోరకల్పో రాజా విధిప్రకోషాత్ దైవప్రాతకూల్యాత్ గృద్ధ్యేత్। తతో హేతోః రాజ్ఞాం పరస్పరం యుద్ధం సమభవత్ । కర్మ యుద్ధం। వర్మ కవచం। శస్త్రం ఖంగాది ధనుశ్చేతి॥ 30 ॥ 5-29-31 కురుభిర్నిమిత్తభూతైరయం దోషః వంజనారూపః ప్రాదుర్భూతః ॥ 31 ॥ 5-29-32 ధర్ంయం ధర్మాదాగతం పిత్ర్యం రాజ్యం। తదన్వయాస్తదనుసారిణః ॥ 32 ॥ 5-29-33 పృథత్క్వం స్తేనాదన్యత్వం ॥ 33 ॥ 5-29-34 ఏతం ఛలేన రాజ్యాపహారం। నివిష్టః వనవాసాదూర్ధ్వం రాజ్యం గ్రాహ్యమితి కౌరవేషు న్యాసరూపేణ స్థితః తం భాగం నః అస్మాకం పరే కస్మాత్ ఆదదీరన్ గృహీతవంతః ॥ 34 ॥ 5-29-35 పదే పదనీయే అవశ్యగ్రాహ్యే భాగే నిమిత్తే ॥ 35 ॥ 5-29-37 కామానుగేన రజసా। ఉపరుద్ధాం గృహకర్మతో నిరుద్ధాం ॥ 37 ॥ 5-29-39 ప్రాతిలోంయాత్ అక్రమేణ ॥ 39 ॥ 5-29-40 కార్పణ్యాత్ దైన్యాత్ ॥ 40 ॥ 5-29-41 పాండవస్య ధర్మం ఉపదేష్టుం ఇచ్ఛసే ॥ 41 ॥ 5-29-47 విపన్నం నష్టం సమాధాతం సమీకర్తుం ॥ 47 ॥ 5-29-48 శకేయం శక్తశ్చేత్స్యాం ॥ 48 ॥ 5-29-49 కావ్యాం శోక్రీం ॥ 49 ॥ 5-29-51 రౌద్రాః మర్మచ్ఛిదః। రూక్షాః నిఃస్నేహాః। భాషతే ద్యూతావసానేఽభాషత ॥ 51 ॥ 5-29-53 బ్రహ్మ వేదః ॥ 53 ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 030
॥ శ్రీః ॥
5.30. అధ్యాయః 030
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
సంజయేన గమనాయ యుధిష్ఠిరాద్యామంత్రణం ॥ 1 ॥ యుధిష్ఠిరేణ సంజయంప్రతి ఆభీష్మం ఆఖంజకుబ్జం సర్వేషు యథాయోగ్యం వందనాదిపూర్వకం స్వస్య కుశలనివేదనచోదనం ॥ 2 ॥ తథా దుర్యోధనంప్రతి సంధివిగ్రహాన్యతరపక్షస్వీకరణాభ్యనుజ్ఞానకథనచోదనం ॥ 3 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-30-0 (32588)
సంజయ ఉవాచ। 5-30-0x (3431)
ఆమంత్రయే త్వాం నరదేవదేవ
గచ్ఛాంయహం పాండవ స్వస్తి తేఽస్తు।
కచ్చిన్న వాచా వృజినం హి కించి-
దుచ్చారితం మే మనసోఽభిషంగాత్ ॥ 5-30-1 (32589)
జనార్దనం భీమసేనార్జునౌ చ
మాద్రీసుతౌ సాత్యకిం చేకితానం ।
ఆమంత్ర్య గచ్ఛామి శివం సుఖం వః
సౌంయేన మాం పశ్యత చక్షుషా నృపాః ॥ 5-30-2 (32590)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 5-30-3x (3432)
అనుజ్ఞాతః సంజయ స్వస్తి గచ్ఛ
న నః స్మరస్యప్రియం జాతు విద్వన్।
విద్మశ్చ త్వాం తే చ వయం చ సర్వే
శుద్ధాత్మానం మధ్యగతం సభాస్థం ॥ 5-30-3 (32591)
ఆప్తో దూతః సంజయ సుప్రియోఽసి
కల్యాణవాక్ శీలవాంస్తృప్తిమాంశ్చ।
న ముహ్యేస్త్వం సంజయ జాతు మత్యా
న చ క్రుద్ధ్యేరుచ్యమానోఽపి తత్త్వం ॥ 5-30-4 (32592)
న మర్మగాం జాతు వక్తాఽసి రూక్షాం
నోపశ్రుతిం కటుకాం నోతి శుష్కాం।
ధర్మారామామర్థవతీమహింస్రా-
మేతాం వాచం తవ జానీమ సూత ॥ 5-30-5 (32593)
త్వమేవ నః ప్రియతమోఽసి దూత
ఇహాగచ్ఛేద్విదురో వా ద్వితీయః।
అభీక్ష్ణదృష్టోఽసి పురాతనస్త్వం
ధనంజయస్యాత్మసమః సఖాఽసి ॥ 5-30-6 (32594)
ఇతో గత్వా సంజయ క్షిప్రమేవ
ఉపాతిష్ఠేథా బ్రాహ్మణాన్యే తదర్హాః।
విశుద్ధవీర్యాశ్చరణోపపన్నాః
కులే జాతాః సర్వధర్మాపపన్నాః ॥ 5-30-7 (32595)
స్వాధ్యాయినో బ్రాహ్మణా భిక్షవశ్చ
తపస్వినో యే చ నిత్యా వనేషు ।
అభివాద్య తాన్మద్వచనేన వృద్ధాం-
స్తథైవ తాన్కుశలం తాత పృచ్ఛేః ॥ 5-30-8 (32596)
పురోహితం ధృతరాష్ట్రస్య రాజ్ఞ-
స్తథాచార్యానృత్విజో యే చ తస్య।
తాంశ్చైవత్వం సహితాన్వై యథావత్
సంగచ్ఛేథాః కుశలేనైవ సూత ॥ 5-30-9 (32597)
అశ్రోత్రియా యే చ వసంతి వృద్ధా
మనస్వినః శీలబలోపపన్నాః ।
ఆశంసంతోఽస్మాకమనుస్మరంతో
యథాశక్తి ధర్మమాత్రాం చరంతః ॥ 5-30-10 (32598)
శ్లాఘస్వ మాం కుశలినం స్మ తేభ్యో
హ్యనామయం తాత పృచ్ఛేర్జఘన్యం।
యే జీవ్తి వ్యవహారేణ రాష్ట్రే
పశూంశ్చ యే పాలయంతో వసంతి।
` కృషీవలా బిభ్రతి యే చ లోకం
తేషాం సర్వషాం కుశలం స్మ పృచ్ఛేః ॥' 5-30-11 (32599)
ఆచార్య ఇష్టో నయగో విధేయో
వేదానభీప్సన్బ్రహ్మచర్యం చచార।
యోఽస్త్రం చతుష్పాత్పునరేవ చక్రే
ద్రోణః ప్రసన్నోఽభివాద్యస్త్వయాసౌ ॥ 5-30-12 (32600)
అధీతవిద్యశ్చరణోపపన్నో
యోఽస్త్రం చతుష్పాత్పునరేవ చక్రే।
గంధర్వపుత్రప్రతిమం తరస్వినం
తమశ్వత్థామానం కుశలం స్మ పృచ్ఛేః ॥ 5-30-13 (32601)
శారద్వతస్యావసథం స్మ గత్వా
మహారథస్యాత్మవిదాం వరస్య।
త్వం మామభీక్ష్ణం పరికీర్తయన్వై
కృపస్య పాదౌ సంజయ పాణినా స్పృశేః ॥ 5-30-14 (32602)
యస్మిన్శౌర్యమానృశంస్యం తపశ్చ
ప్రజ్ఞా శీలం శ్రుతరూపే ధృతిశ్చ।
పాదౌ గృహీత్వా కురుసత్తమస్య
భీష్మస్య మాం తత్ర నివేదయేథాః ॥ 5-30-15 (32603)
ప్రజ్ఞాచక్షుర్యః ప్రణేతా కురూణాం
బహుశ్రుతో వృద్ధసేవీ మనీషీ।
తస్మై రాజ్ఞే స్థవిరాయాభివాద్య
ఆచక్షీథాః సంజయ మామరోగం ॥ 5-30-16 (32604)
జ్యేష్ఠః పుత్రో ధృతరాష్ట్రస్య మందో
మూర్ఖః శఠః సంజయ పాపశీలః।
యస్యాపవాదః పృథివీం యాతి సర్వాం
సుయోధనం కుశలం తాత పృచ్ఛేః ॥ 5-30-17 (32605)
భ్రాతా కనీయానపి తస్య మంద-
స్తథాశీలః సంజయ సోపి శశ్వత్।
మహేష్వాసః శూరతమః కురూణాం
దుఃశాసనః కుశలం తాత వాచ్యః ॥ 5-30-18 (32606)
యస్య కామో వర్తతే నిత్యమేవ
నాన్యః శమాద్భారతానామితి స్మ।
స బాహ్లికానామృషభో మనీషీ
పునర్యథా మాఽభివదేత్ప్రసన్నః ॥ 5-30-19 (32607)
` భూరిశ్రవాస్తాత నిపాతయోధీ
మహేష్వాసో రథినాముత్తమోఽగ్ర్యః ।
గత్వా స్మ తం మద్వచనేన బ్రూయాః
శల్యం తథా మద్వచనాత్ప్రతీతః ॥ 5-30-20 (32608)
మహేష్వాసో రథినాముత్తమోఽగ్ర్యః
సమః శలో రక్షితా పృష్ఠమస్య।
హీనిషేవో దేవితా యో మతాక్షః
సత్యవ్రతః పురుమిత్రో జయశ్చ।
యే ప్రస్థానం తత్ర మే నాభ్యనందం-
స్తేషాం సర్వేషాం కుశలం తాత పృచ్ఛేః ॥' 5-30-21 (32609)
గుణైరనేకైః ప్రవరైశ్చ యుక్తో
విజ్ఞానవాన్నైవ చ నిష్ఠురో యః।
స్నేహాదమర్షం సహతే సదైవ
స సోమదత్తః పూజనీయో మతో మే॥ 5-30-22 (32610)
అర్హత్తమః కురుషు సౌమదత్తిః
స నో భ్రాతా సంజయ మత్సఖా చ।
మహేష్వాసో రథినాముత్తమోఽర్హః
సహామాత్యః కుశలం తస్య పృచ్ఛేః ॥ 5-30-23 (32611)
యే చైవాన్యే కురుముఖ్యా యువానః
పుత్రాః పౌత్రా భ్రాతరశ్చైవ యే నః।
యంయమేషాం మన్యసే యేన యోగ్యం
తత్తత్ప్రోచ్యానామయం సూత వాచ్యాః ॥ 5-30-24 (32612)
యే రాజానః పాండవాయోధనాయ
సమానీతా ధార్తరాష్ట్రేణ కేచిత్।
వశాతయః సాల్వకాః కేకయాశ్చ
తథాంబష్ఠా యే త్రిగర్తాశ్చ ముఖ్యాః ॥ 5-30-25 (32613)
ప్రాచ్యోదీచ్యా దాక్షిణ్యాత్యాశ్చ శూరా-
స్తథా ప్రతీచ్యాః పార్వతీయాశ్చ సర్వే।
అనృశంసాః శీలవృత్తోపున్నా-
స్తేషాం సర్వేషాం కుశలం సూత పృచ్ఛేః ॥ 5-30-26 (32614)
హస్త్యారోహా రథినః సాదినశ్చ
పదాతయశ్చార్యసంఘా మహాంతః।
ఆఖ్యాయ మాం కుశలినం స్మ నిత్య-
మనామయం పరిపృచ్ఛేః సమగ్రాన్ ॥ 5-30-27 (32615)
తథా రాజ్ఞో హ్యర్థయుక్తానమాత్యాన్
దౌవారికాన్యే చ సేనాం నయంతి।
ఆయవ్యయం యే గమయంతి నిత్య-
మర్థాంశ్చ యే మహతశ్చింతయంతి ॥ 5-30-28 (32616)
వృందారకం కురుమధ్యేష్వమూఢం
మహాప్రజ్ఞం సర్వధర్మోపపన్నం ।
న తస్య యుద్ధం రోచతే వై కదాచి-
ద్వైశ్యాపుత్రం కుశలం తాత పృచ్ఛేః ॥ 5-30-29 (32617)
నికర్తనే దేవనే యోఽద్వితీయ-
శ్ఛన్నోపధః సాధుదేవీ మతాక్షః।
యో దుర్జయో దేవరథేన సంఖ్యే
స చిత్రసేనః కుశలం తాత వాచ్యః ॥ 5-30-30 (32618)
గాంధారరాజః శకునిః పార్వతీయో
నికర్తనే యోఽద్వితీయోఽక్షదేవీ।
మానం కుర్వంధార్తరాష్ట్రస్య సూత
మిథ్యాబుద్ధేః కుశలం తాత పృచ్ఛేః ॥ 5-30-31 (32619)
యః పాండవానేకరథేన వీరః
సముత్సహత్యప్రధృప్యాన్విజేతుం ।
యో ముహ్యతాం మోహయితాఽద్వితీయో
వైకర్తనః కుశలం తస్య పృచ్ఛేః ॥ 5-30-32 (32620)
స ఏవ భక్తః స గురుః స భర్తా
స వై పితా స చ మాతా సుహృచ్చ।
అగాధబుద్ధిర్విదురో దీర్ఘదర్శీ
స నో మంత్రీ కుశలం తం స్మ పృచ్ఛేః ॥ 5-30-33 (32621)
వృద్ధాః స్త్రియో యాశ్చ గుణోపపన్నా
జ్ఞాయంతే నః సంజయ మాతరస్తాః।
తాభిః సర్వాభిః సహితాభిః సమేత్య
స్త్రీభిః సవృద్ధాభిరభివాదం వదేథాః ॥ 5-30-34 (32622)
కచ్చిత్పుత్రా జీవపుత్రాః సుసంయ-
గ్వర్తంతే వో వృత్తిమనృశంసరూపాః ।
ఇతి స్మోత్కా సంజయ బ్రూహి పశ్చా-
దజాతశత్రుః కుశలీ సపుత్రః ॥ 5-30-35 (32623)
రాజ్ఞో భార్యాః సంజయ వేత్థ తత్ర
తాసాం సర్వాసాం కుశలం తాత పృచ్ఛేః ।
సుసంగుప్తాః సురభయోఽనవద్యాః
కచ్చిద్గృహానావసథాప్రమత్తాః ॥ 5-30-36 (32624)
కచ్చిద్వృత్తిం శ్వశురేషు భద్రాః
కల్యాణీం వర్తధ్వమనృశంసరూపాం।
యథా చ వః స్యుః పతయోఽనుకూలా-
స్తథా వృత్తిమాత్మనః స్థాపయధ్వం ॥ 5-30-37 (32625)
యా నః స్నుషాః సంజయ వేత్థ తత్ర
ప్రాప్తాః కులేభ్యశ్చ గుణోపపన్నాః।
ప్రజావత్యో బ్రూహి సమేత్య తాశ్చ
యుధిష్ఠిరో వోఽభ్యవదత్ప్రసన్నః ॥ 5-30-38 (32626)
కన్యాః స్వజేథాః సదనేషు సంజయ
అనామయం మద్వచనేన పృష్ట్వా।
కల్యాణా వః సంతు పతయోఽనుకూలా
యూయం పతీనాం భవతానుకూలాః ॥ 5-30-39 (32627)
అలంకృతా వస్త్రవత్యః సుగంధా
అబీభత్సాః సుఖితా భోగవత్యః।
లఘు యాసాం దర్శనం వాక్వ లఘ్వీ
వేశస్త్రియః కుశలం తాత పృచ్ఛేః ॥ 5-30-40 (32628)
దాస్యః స్యుర్యా యే చ దాసాః కురూణాం
తదాశ్రయా బహవః కుబ్జఖంజాః।
ఆఖ్యాయ మాం కుశలినం స్మ తేభ్యో-
ఽప్యనామయం పరిపృచ్ఛేర్జఘన్యం । 5-30-41 (32629)
కచ్చిద్వృత్తిం వర్తతే వై పురాణీం
కచ్చిద్భోగాందార్తరాష్ట్రో దదాతి।
అంగహీనాన్కృపణాన్వామనాన్వా
యానానృశంస్యాద్ధార్తరాష్ట్రో బిభర్తి ॥ 5-30-42 (32630)
అంధాశ్చ సర్వే బధిరాస్తథైవ
హస్తాజీవా బహవో యేఽత్ర సంతి।
ఆఖ్యాయ మాం కుశలినం స్మ తేభ్యో-
ఽప్యనామయం పరిపృచ్ఛేర్జఘన్యం ॥ 5-30-43 (32631)
మా భైష్ట దుఃఖేన కుజీవితేన
నూనం కృతం పరలోకేషు పాపం।
నిగృహ్య శత్రూన్సుహృదోఽనుగృహ్య
వాసోభిరన్నేన చ వో భరిష్యే ॥ 5-30-44 (32632)
` న చాప్యేతచ్ఛక్యమేకేన వక్తుం
నానాదేశా బహవో జాతిసంఘాః।
విప్రోషితో బాలవద్ద్రష్టుమిచ్ఛ-
న్నమస్యేఽహం సంజయ భైమసేనాన్।
తే మే యథా వాచమిమాం యథోక్తాం
త్వయోచ్యమానాం శ్రృణుయుక్తథా కురు ॥ 5-30-45 (32633)
సంత్యేవ మే బ్రాహ్మణేభ్యః కృతాని
భావీన్యథో నో బత వర్తయంతి ।
తాన్పశ్యామి యుక్తరూపాంస్తథైవ
తామేవ సిద్ధిం శ్రావయేథా నృపం తం ॥ 5-30-46 (32634)
యే చానాథా దుర్బలాః సర్వకాల-
మాత్మన్యేవ ప్రయతంతేఽథ మూఢాః।
తాంశ్చాపి త్వం కృపణాన్సర్వథైవ
హ్యస్మద్వాక్యాత్కుశలం తాత పృచ్ఛేః ॥ 5-30-47 (32635)
యే చాప్యన్యే సంశ్రితా ధార్తరాష్ట్రా-
న్నానాదిగ్భ్యోఽభ్యాగతాః సూతపుత్ర ।
దృష్ట్వా తాంశ్చైవార్హతశ్చాపి సర్వా-
న్సంపృచ్ఛేథాః కుశలం చావ్యయం చ ॥ 5-30-48 (32636)
ఏవం సర్వానాగతాభ్యాగతాంశ్చ
రాజ్ఞో దూతాన్సర్వదిగ్భ్యోభ్యుపేతాన్ ।
పృష్ట్వా సర్వాన్కుశలం తాంశ్చ సూత
పశ్చాదహం కుశలీ తేషు వాచ్యః ॥ 5-30-49 (32637)
న హీదృశాః సంత్యపరే పృథివ్యాం
యే యోధకా ధార్తరాష్ట్రేణ లబ్ధాః।
ధర్మస్తు నిత్యో మమ ధర్మ ఏవ
మహాబలః శత్రునిబర్హణాయ ॥ 5-30-50 (32638)
ఇదం పునర్వచనం ధార్తరాష్ట్రం
సుయోధనం సంజయ శ్రావయేథాః ।
యస్తే శరీరే హృదయం దునోతి
కామః కురూనసపత్నోఽనుశిష్యాం ॥ 5-30-51 (32639)
న విద్యతే యుక్తిరేతస్య కాచి-
న్నైవం విధాస్యామి యథా ప్రియం తే।
దదస్వ వా శక్రపురీం మమైవ
యుధ్వస్వ వా భారతముఖ్యవీర ॥ ॥ 5-30-52 (32640)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి సంజయానపర్వణి త్రింశోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-30-1 అభిషంగాత్ ఆవేశాత్ ॥ 5-30-5 ఉపశ్రుతిం వార్తాం। రూక్షాం మర్మగాం। కటుకాం నీరసాం ॥ 5 ॥ 5-30-7 చరణం బ్రహ్మచర్యేణాధ్యయనం ॥ 5-30-10 అశ్రోత్రియాః అత్రైవర్ణికాః శూద్రాదయః। ధర్మమాత్రాం ధర్మలేశం జరంతః ॥ 5-30-11 శ్లాఘ్యస్వ స్తుహి। జఘన్యం పశ్చాతేభ్యస్తేషాం అనామయం పృచ్ఛేః। వ్యవహారేణ వాణిజ్యాదినా పాలయంతః స్థానాధికారిణః ॥ 5-30-12 చతుష్పాత్ మంత్ర ఉపచారః ప్రయోగః సంహారశ్చేతి చత్వారః పాదా అస్థేతి అస్త్రం ॥ 5-30-13 గంధర్వేతి సౌందర్యం సంగీతం చ తస్మిన్ ద్యోతితం ॥ 5-30-25 పాండవాయోధనాయ పాండవైః సహ యుద్ధాయ ॥ 5-30-29 వృందారకం శ్రేష్ఠం ॥ 5-30-30 నికర్తనేఽర్థాపహారే । ఛన్నోపధో గుప్తఛలః ॥ 5-30-32 ముహ్యతాం ధార్తరాష్ట్రాణాం ॥ 5-30-40 శీఘ్రహారి। వేశస్త్రియో వేశ్యాః ॥ 5-30-44 శత్రూన్ ధార్తరాష్ట్రాన్ నిగృహ్య వః యుష్మాన్ భరిష్యే పోషయిష్యే ఇతి బ్రూయా ఇతి శేషః ॥ 44 । 5-30-46 మే మయా కృతాని వత్సరదేయాని నో వర్తయంతి న చాలయంతి। త్వదీయా అధికారిణః తాన్యహం యథా యథావత్పశ్యమి తథైవ తాం సిద్ధిం త్వద్దత్తం సంయక్ పరిపాలయామీతి దూతద్వారా మాం శ్రావయేథా ఇతి తం నృపం దుర్యోధనం బ్రృహీతి శేషః ॥ 46 ॥ 5-30-47 ఆత్మన్యేవ ప్రయతంతే న తు కర్తుం శక్నువంతి ॥ 5-30-50 నిత్యః అవినాశిఫలః ॥ 50 ॥ 5-30-52 యుక్తిః సంభావనా ఏతస్యార్థస్య న విద్యతే। శక్రపురీం ఇంద్రప్రస్థం ॥ 52 ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 031
॥ శ్రీః ॥
5.31. అధ్యాయః 031
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
యుధిష్ఠిరేణ సంజయంప్రతి ధృతరాష్ట్రభీష్మయోరభివాదనపూర్వకం సంధికరణవిజ్ఞాపననివేదనచోదనం ॥ 1 ॥ తథా దుర్యోధనంప్రతి తత్కృతానయోపేక్షణకథనపూర్వకం గ్రామపంచకదానేన సంధికరణసందేశః ॥ 2 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-31-0 (32641)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 5-31-0x (3433)
ఉత సంతమసంతం వా బాలం వృద్ధం చ సంజయ।
ఉతాబలం బలీయాంసం ధాతా ప్రకురుతే వశే ॥ 5-31-1 (32642)
ఉత బాలాయ పాండిత్యం పండితాయోత బాలతాం।
దదాతి సర్వమీశానః పురస్తాచ్ఛుక్రముచ్చరన్ ॥ 5-31-2 (32643)
బలం జిజ్ఞాసమానస్య ఆచక్షీథా యథాతథం।
అథ మంత్ర మంత్రయిత్వా యాథాతథ్యేన హృష్టవత్ ॥ 5-31-3 (32644)
గావల్గణే కురూన్గత్వా ధృతరాష్ట్రం మహాబలం ।
అభివాద్యోపసంగృహ్య తతః పృచ్ఛేరనామయం ॥ 5-31-4 (32645)
బ్రూయాశ్చైనం త్వమాసీనం కురుభిః పరివారితం ।
తవైవ రాజన్వీర్యేణ సుఖం జీవంతి పాండవాః ॥ 5-31-5 (32646)
తవ ప్రసాదాద్బాలాస్తే ప్రాప్తా రాజ్యమరిందమ।
రాజ్యే తాన్స్థాపయిత్వాఽగ్రే నోపేక్షస్వ వినశ్యతః ॥ 5-31-6 (32647)
సర్వమప్యేతదేకస్య నాలం సంజయ కస్యచిత్ ।
తాత సంహత్య జీవామో ద్విషతాం మా వశం గమః ॥ 5-31-7 (32648)
తథా భీష్మం శాంతనవం భారతానాం పితామహం।
శిరసాఽభివదేథాస్త్వం మమ నామ ప్రకీర్తయన్ ॥ 5-31-8 (32649)
అభివాద్య చ వక్తవ్యస్తతోఽస్మాకం పితామహః ।
భవతా శంతనోర్వంశో నిమగ్నః పునరుద్ధృతః ॥ 5-31-9 (32650)
స త్వం కురు తథా తాత స్వమతేన పితామహ ।
యథా జీవంతి తే పౌత్రాః ప్రీతిమంతః పరస్పరం ॥ 5-31-10 (32651)
తథైవ విదురం బ్రూయాః కురూణాం మంత్రధారిణం।
అయుద్ధం సౌంయ భాషస్వ హితకామో యుధిష్ఠిరే ॥ 5-31-11 (32652)
అథ దుర్యోధనం బ్రూయా రాజపుత్రమమర్షణం।
మధ్యే కురూణామాసీనమనునీయ పునః పునః ॥ 5-31-12 (32653)
అపాపాం యదుపైక్షస్త్వం కృష్ణామేతాం సభాగతాం ।
తద్దుఃఖమతితిక్షామ మా వధీష్మ కురూనితి ॥ 5-31-13 (32654)
ఏవం పూర్వాపరాన్క్లేశానతితిక్షంత పాండవాః।
బలీయాంసోఽపి సంతో యత్తత్సర్వం కురవో విదుః ॥ 5-31-14 (32655)
యన్నః ప్రవ్రాజయేః సౌంయ అజినైః ప్రతివాసితాన్।
తద్దుఃఖమతితిక్షామ మా వధీషయ కురూనితి ॥ 5-31-15 (32656)
యత్కుంతీం సమతిక్రంయ కృష్ణాం కేశేష్వధర్షయత్।
దుఃశాసనస్తేఽనుమతే తచ్చాస్మాభిరుపేక్షితం ॥ 5-31-16 (32657)
అథోచితం స్వకం భాగం లభేమహి పరంతప।
నివర్తయ పరద్రవ్యాద్బుద్ధిం గృద్ధాం నరర్షభ ॥ 5-31-17 (32658)
శాంతిరేవం భవేద్రాజన్ప్రీతిశ్చైవ పరస్పరం ।
రాజ్యైకదేశమపి నః ప్రయచ్ఛ శమమిచ్ఛతాం ॥ 5-31-18 (32659)
అవిస్థలం వృకస్థలం మాకందీం వారణావతం।
అవసానం భవత్వత్ర కించిదేకం చ పంచమం ॥ 5-31-19 (32660)
భ్రాతౄణాం దేహి పంచానాం పంచ గ్రామాన్సుయోధన।
శాంతిర్నోస్తు మహాప్రాజ్ఞ జ్ఞాతిభిః సహ సంజయ॥ 5-31-20 (32661)
భ్రాతా భ్రాతరమన్వేతు పితా పుత్రేణ యుజ్యతాం।
స్మయమానాః సమాయాంతు పాంచాలాః కురుభిః సహ ॥ 5-31-21 (32662)
అక్షతాన్కురు పాంచాలాన్పశ్యేయమితి కామయే।
సర్వే సుమనసస్తాత శాంయాయ భరతర్షభ ॥ 5-31-22 (32663)
అలమేవ శమాయాస్మి తథా యుద్ధాయ సంజయ।
ధర్మార్థయోరలం చాహం మృదవే దారుణాయ చ ॥ ॥ 5-31-23 (32664)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి సంజయయానపర్వణి ఏకత్రింశోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-31-1 సంతం సాధుం। అసంతం దుష్టం । ధాతా ఈశ్వరః ॥ 1 ॥ 5-31-2 శుక్రం బీజభూతం ప్రాచీనం కర్మ ఉచ్చరన్ ఉద్దీపయన్ ॥ 2 ॥ 5-31-7 సర్వం బ్రహ్మాండం। సంహత్య ఏకీభూయ ॥ 7 ॥ 5-31-13 అతితిక్షామ క్షాంతవంతో వయం తత్ర హేతుః మాం వధీష్మేతి ॥ 13 ॥ 5-31-17 గృద్ధాం లుబ్ధాం ॥ 17 ॥ 5-31-18 అవసానం వసతిస్థానం ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 032
॥ శ్రీః ॥
5.32. అధ్యాయః 032
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
పాండవానుజ్ఞాతేన సంజయేన రాత్రౌ ధృతరాష్ట్రముపగంయ అభివాదనపూర్వకం యుధిష్ఠిరకృతకుశలప్రశ్నాదికథనం ॥ 1 ॥ తథా ధృతరాష్ట్రం విగర్హ్య యుధిష్ఠిరవత్తనస్య శ్వఃకథనకథనపూర్వకం స్వభవనగమనం ॥ 2 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
వైశంపాయన ఉవాచ।
` ధర్మరాజస్య వచనం శ్రుత్వా పార్థో ధనంజయః ।
ఉవాచ సంజయం తత్ర వాసుదేవస్య శృణ్వతః ॥ 5-32-1 (32665)
పితామహం శాంతనవం ధృతరాష్ట్రం చ సంజయ।
ద్రోణం సపుత్రం శల్యం చ మహారాజం చ బాహ్లికం ॥ 5-32-2 (32666)
వికర్ణం సోమదత్తం చ శకునిం చైవ సౌబలం ।
వివింశతిం చిత్రసేనం జయత్సేనం చ సంజయ ।
భగదత్తం తథా చైవ శూరం రణకృతాం వరం ॥ 5-32-3 (32667)
యే చాప్యన్యే కురవస్తత్ర సంతి
రాజానశ్చేద్భూమిపాలాః సమేతాః।
యుయుత్సవః సైంధవాః పార్థివాశ్చ
సమానీతా ధార్తరాష్ట్రేణ సూత ॥ 5-32-4 (32668)
యథాన్యాయం కుశలం వందనం చ
సమాగమే మద్వచనేన వాచ్యాః।
తతో బ్రూయాః సంజయ రాజమధ్యే
దుర్యోధనం పాపకృతాం ప్రధానం ॥ 5-32-5 (32669)
ఏవం ప్రతిష్ఠాప్య ధనంజయస్తం
తతోఽర్థవద్ధర్మవచ్చాపి పార్థః ।
ఉవాచ వాక్యం స్కవజనప్రహర్షం
విత్రాసనం ధృతరాష్ట్రాత్మజానాం ॥ 5-32-6 (32670)
అర్జునేన సమాదిష్టస్తథేత్సుక్త్వా తు సంజయః।
పార్థానామంత్రయామాస కేశవం చ యశస్వినం ॥' 5-32-7 (32671)
అనుజ్ఞాతః పాండవేన ప్రయయౌ సంజయస్తదా।
శాసనం ధృతరాష్ట్రస్యక సర్వం కృత్వా మహాత్మనః ॥ 5-32-8 (32672)
` తదా తు సంజయః క్షిప్రమేకాహేన పరంతపః।
యాతి స్మ హాస్తినపురం నిశాకాలే పరంతప ॥' 5-32-9 (32673)
సంప్రాప్య హాస్తినపురం శీఘ్రమశ్వైర్మహాజవైః।
అంతఃపురం సమాస్థాయ ద్వాఃస్థం వచనమబ్రవీత్ ॥ 5-32-10 (32674)
ఆచక్ష్వ ధృతరాష్ట్రాస్య ద్వాఽస్థ మాం సముపాగతం।
సకాశాత్పాండుపుత్రాణాం సంజయం మాచిరం కృథాః ॥ 5-32-11 (32675)
.....ర్తి చేదభివదేస్త్వం హి ద్వాఃస్థ
.....విశేయం విదితో భూమిపస్య।
.....ద్యమత్రాత్యయికం హి మేఽస్తి
..... స్థోఽథ శ్రుత్వా నృపతిం జగాద ॥ 5-32-12 (32676)
ద్వాఃస్థ ఉవాచ। 5-32-13x (3434)
సంజయోఽయం భూమిపతే నమస్తే
దిదృక్షయా ద్వారముపాగతస్తే।
ప్రాప్తో దూతః పాండవానాం సకాశాత్
ప్రశాధి రాజన్కిమయం కరోతు ॥ 5-32-13 (32677)
ధృతరాష్ట్ర ఉవాచ। 5-23-14x (3435)
ఆచక్ష్వ మాం కుశలినం కల్పమస్మై
ప్రవేశ్యతాం స్వాగతం సంజయాయ
న చాహమేతస్య భవాంయకల్పః
స మే కస్మాద్ద్వారి తేష్ఠేచ్చ సక్తః ॥ 5-32-14 (32678)
వైశంపాయన ఉవాచ। 5-23-15x (3436)
తతః ప్రవిశ్యానుమతే నృపస్య
మహద్వేశ్మ ప్రాజ్ఞశూరార్యగుప్తం।
సింహాసనస్థం పార్థివమాససాద
వైచిత్రవీర్యం ప్రాంజలిః సూతపుత్రః ॥ 5-32-15 (32679)
సంజయ ఉవాచ। 5-32-16x (3437)
సంజయోఽహం భూమిపతే నమస్తే
ప్రాప్తోఽస్మి గత్వా నరదేవ పాండవాన్।
అభివాద్య త్వాం పాండుపుత్రో మనస్వీ
యుధిష్ఠిరః కుశలం చాన్వపృచ్ఛత్ ॥ 5-32-16 (32680)
స తే పుత్రాన్పృచ్ఛతి ప్రీయమాణః
కచ్చిత్పుత్రైః ప్రీయసే నప్తృభిశ్చ।
తథా సుహృద్భిః సచివైశ్చ రాజన్
యే చాపి త్వాముపజీవంతి తైశ్చ ॥ 5-32-17 (32681)
ధృతరాష్ట్ర ఉవాచ। 5-32-18x (3438)
అభినంద్య త్వాం తాత వదామి సంజయ
అజాతశత్రుం చ సుఖేన పార్థం।
కచ్చిత్స రాజా కుశలీ సపుత్రః
సహామాత్యః సానుజః కౌరవాణాం ॥ 5-32-18 (32682)
సంజయ ఉవాచ। 5-32-19x (3439)
సహామాత్య కుశలీ పాండుపుత్రో
బుభూషతే యచ్చ తేఽగ్రే త్మనాఽభూత్
నిర్ణీక్తధర్మార్థకరో మనస్వీ
బహుశ్రుతో దృష్టిమాఞ్శీలవాంశ్చ ॥ 5-32-19 (32683)
పరో ధర్మః పాండవస్యానృశంస్యం
ధర్మః పరో విత్తచయాన్మతోఽస్య।
సుఖప్రియేఽధర్మహీనేఽనపార్థే
ను రుధ్యతే భారత తస్య బుద్ధిః ॥ 5-32-20 (32684)
పరప్రయుక్తః పురషో విచేష్టతే
సూత్రప్రోతా దారుమయీవ యోషా।
ఇమం దృష్ట్వా నియమం పాండవస్య
మన్యే పరం కర్మ దైవం మనుష్యాత్ ॥ 5-32-21 (32685)
ఇమం చ దృష్ట్వా తవ కర్మ దోషం
పాపోదర్కం ఘోరమవర్ణరూపం।
యావత్పరః కామయతేఽతివేలం
తావన్నరోఽయం లభతే ప్రశంసాం ॥ 5-32-22 (32686)
అజాతశత్రుస్తు విహాయ పాపం
జీర్ణాం త్వచం సర్ప ఇవాసమర్థాం।
విరోచతే హ్యార్యవృత్తేన వీరో
యుధిష్ఠిరస్త్వయి పాపం విసృజ్య ॥ 5-32-23 (32687)
హంతాత్మనః కర్మ నిబోధ రాజన్
ధర్మార్థయుక్తాదార్యవృత్తాదపేతం ।
ఉపక్రోశం చేహ గతోఽసి రాజన్
భూయశ్చ పాపం ప్రసజేదముత్ర ॥ 5-32-24 (32688)
స త్వమర్థం సంశయితం వినా తై-
రాశంససే పుత్రవశానుగోఽస్య।
అధర్మశబ్దశ్చ మహాన్పృథివ్యాం
నేదం కర్మ త్వత్సమం భారతాగ్ర్య॥ 5-32-25 (32689)
హీనప్రజ్ఞో దౌష్కులేయో నృశంసో
దీర్ఘం వైరీ క్షత్రవిద్యాస్వధీరః।
ఏవంధర్మానాపదః సంశ్రయేయు-
ర్హీనవీర్యో యశ్చ భవేదశిష్టః ॥ 5-32-26 (32690)
కులే జాతో బలవాన్యో యశస్వీ।
బహుశ్రుతః సుఖజీవీ యతాత్మా।
ధర్మాధర్మౌ గ్రథితౌ యో బిభర్తి
స హ్యస్య దిష్టస్య వశాదుపైతి ॥ 5-32-27 (32691)
కథం హి మంత్రాగ్ర్యధరో మనీషీ
ధర్మార్థయోరాపది సంప్రణేతా।
ఏవముక్తః సర్వమంత్రైరహీనో
నరో నృశంసం కర్మ కుర్యాదమూఢః ॥ 5-32-28 (32692)
తవ హ్యమీ మంత్రవిదః సమేత్య
సమాసతే కర్మసు నిత్యయుక్తాః ।
తేషాంమయం బలవాన్నిశ్చయశ్చ
కురుక్షయే నియమేనోదపాది॥ 5-32-29 (32693)
అకాలికం కురవో నాభవిష్యన్
పాపేన చేత్పాపమజాతశత్రుః
ఇచ్ఛేంజాతు త్వయి పాపం విసృజ్య
నిందా చేయం తవ లోకేఽభవిష్యత్ ॥ 5-32-30 (32694)
కిమన్యత్ర విషయాదీశ్వరాణాం
యత్ర పార్థః పరలోకం స్మ ద్రుష్టుం ।
అత్యక్రామత్స తథా సంమతః స్యా-
న్న సంశయో నాస్తి మనుష్యకారః ॥ 5-32-31 (32695)
ఏతాన్గుణాన్కర్మకృతానవేక్ష్య
భావాభావౌ వర్తమానావనిత్యౌ।
బలిర్హి రాజా పారమవిందమానో
నాన్యత్కాలాత్కారణం తత్ర మేనే ॥ 5-32-32 (32696)
చక్షుఃశ్రోత్రే నాసికా త్వక్ చ జిహ్వా
జ్ఞానస్యైతాన్యాయతనాని జంతోః।
తాని ప్రీతాన్యేవ తృష్ణాక్షయాంతే
తాన్యవ్యథో దుఃఖహీనః ప్రణుద్యాత్ ॥ 5-32-33 (32697)
నత్వేవ మన్యే పురుషస్య కర్మ
సవర్తతే సుప్రయుక్తం యథావత్।
మాతుః పితుః కర్మణాభిప్రసూతః
సంవర్ధతే విధివద్భోజనేన ॥ 5-32-34 (32698)
ప్రియాప్రియే సుఖదుఃఖే చ రాజ-
న్నిందాప్రశంసే చ భజంత ఏవ।
పరస్త్వేనం గర్హయతేఽపరాధే
ప్రశంసతే సాధువృత్తం తమేవ ॥ 5-32-35 (32699)
స త్వాం గర్హే భారతానాం విరోధా-
దంతో నూనం భవితాఽయం ప్రజానాం ।
నోచేదిదం తవ కర్మాపరాధాత్
కురూందహేత్కృష్ణవర్త్సేవ కక్షం ॥ 5-32-36 (32700)
త్వమేవైకో జాతు పుత్రస్య రాజన్
వశం గత్వా సర్వలోకే నేరంద్ర।
కామాత్మనః శ్లాఘనో ద్యూతకాలే
నాగాః శమం పశ్య విపాకమస్య ॥ 5-32-37 (32701)
అనాప్తానాం సంగ్రహాత్త్వం నరేంద్ర
తథాఽఽప్తానాం నిగ్రహాచ్చైవ రాజన్।
భూమిం స్ఫీతాం దుర్బలత్వాదనంతా-
మశక్తస్త్వం రక్షితుం కౌరవేయ ॥ 5-32-38 (32702)
అనుజ్ఞాతో రథవేగావధూతః
శ్రాంతోఽభిపద్యే శయనం నృసింహ ।
ప్రాతః శ్రోతారః కురవః సభాయా-
మజాతశత్రోర్వచనం సమేతాః ॥ 5-32-39 (32703)
ధృతరాష్ట్ర ఉవాచ। 5-32-40x (3440)
అనుజ్ఞాతోఽస్యావసథం పరేహి
ప్రపద్యస్వ శయనం సూతపుత్ర।
ప్రాతః శ్రోతారః కురవః సభాయా-
మజాతశత్రోర్వచనం త్వయోక్తం ॥ ॥ 5-32-40 (32704)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి సంజయయానపర్వణి ద్వాత్రింశోఽధ్యాయః ॥ ॥ సమాప్తం చేదం సంజయయానపర్వ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-32-8 ...... గచ్ఛేత్యుక్తః ॥ 8 ॥ 5-32-12 ఆత్యయికం ఆవశ్యకం ॥ 12 ॥ 5-32-14 కల్పం దృఢం। అకల్పః దర్శనే అసమర్శ్రః । సక్తః నిరుద్ధః ॥ 5-32-15 ప్రాజ్ఞాః శూరాః ఆర్యాః సాధవశ్చ తైర్గుప్తం ॥ 5-32-17 నప్తుభిః పుత్రస్య పుత్రైః ॥ 5-32-18 అజాతశత్రుం సుఖేన అభినంద్య త్వాం ప్రతి వదామి ॥ 5-32-19 తే తవ అగ్రే యత్ త్మనః ఆత్మనః రాజ్యధనాదికం అభూత్ తత్ బుభూషతే ప్రాప్తుమిచ్ఛతి। నిర్ణిక్తౌ దోషమలహీనౌ ధర్మార్థౌ కరోతీతి స తథా। మనస్వీ ఉదారః । దృష్టిమాన్ క్రాంతదర్శీ ॥ 5-32-20 పరో ముఖ్యః। ఆనృశంస్యం దయా తతః రోషఽముఖ్యః విత్తచయాత్ జాత ఇతి శేషః। విత్తసాధ్యః సజ్ఞదానాదిః। కించ తస్య బుద్ధిః అనపార్థే న అపార్థే నిష్ప్రయోజనే సప్రయోజనే సుఖప్రియే। సంధిరార్షః। ను నిశ్చితం । రుధ్యతే అనురుధ్యతే। అన్నాదిజం దేహపుష్టిసుఖం పుత్రాది ప్రియం చ స పరోపకారార్థమేవానురుధ్యతే న కామకారేణేత్యర్థః ॥ 5-32-21 పరేణ ఈశ్వరేణ ప్రయుక్తః। నియమం నిగ్రహం మనుష్యాత్ మనుష్యాకారాత్ దైవం ఐశ్వరం కర్మ పరం శ్రేష్ఠం మన్యే ॥ 5-32-22 అవర్ణరూపం అవర్ణనీయరూపం అవాచ్యమిత్యర్థః। యావత్పరః ఉత్కృష్టః శత్రుః కామయతే తిష్ఠత్వయం కంచిత్కాలమితీచ్ఛతి తావదపరో నరః ప్రశంసా లభతే ॥ 5-32-25 తైర్వినా ఏకాకినా సంశయితం దుర్లభమపి ఆశంససే ప్రాప్తుం। అస్య తవ మహాన్ పృథివ్యాం అధర్మశబ్దోఽకీర్తిర్భవేత్। త్వత్సమం తవ యుక్తం ॥ 5-32-26 ఏవంధర్మాన్ ఈదృశధర్మయుక్తాన్ పురుషాన్ ॥ 5-32-27 సహి స ఏవ దిష్టస్య వశాత్ భాగ్యవశాత్ అస్య కులేజాతత్వాదిగుణజాతస్య । కర్మణి షష్టీ। ఇదం గుణషట్కముపైతి ప్రాప్నోతి । త్వం తు కులే జాతోపి కేవలం అనృతోపజీవిత్వాత్ గుణానత్రహీనోఽసీతి భావః ॥ 5-32-28 మంత్ర ఏవ అగ్ర్యః శ్రేష్ఠో యేషాం తే మంత్రాగ్ర్యః భీష్మాదయః తేషాం ధరో ధర్తా। తైరేవం ఉక్తరీత్యా ద్యూతం మా కుర్విత్యుక్తః కథం నృశంసం కర్మ పాండవప్రవ్రాజనం కుర్యాన్న కథమపీత్యర్థః ॥ 5-32-29 అమీ కర్ణాదయః । తేషాం కురుక్షయే కురుక్షయనిమిత్తం అయం రాజ్యం న దేయమితి నిశ్చయః నియమేన ఉదపాది ఉత్పన్నః ॥ 5-32-30 అకాలికం అకస్మాదేవ కురవో నాభవిష్యన్ నష్టాఃస్యుః। తవ పాపేన కర్మణా ప్రేరితోఽజాతశత్రుః త్వయి పాపం ఇచ్ఛేచ్చేత్। నన్వేవం తర్హి తస్య గోత్రవధదోషః స్యాదిత్యాశంక్యాహ త్వయీతి। స్వనాశహేతుం అధర్మం కుర్వతి త్వయి చోరే ఇవ పాపం విసృజ్య రాదా నిష్పాపోఽనింద్యశ్చ స్యాదిత్యర్థః ॥ 5-32-31 ఈశ్వరాణాం దేవానాం విషయాదన్యత్ర కిం। సర్వం దేవాధీనమిత్యర్థః। యత్ర యతః పార్థోఽర్జునః పరలోకం ద్రష్టుం అత్యక్రామత్। ఇమం లోకం సశరీర ఏవ త్యక్తవాన్। స తాదృశః నారదాదివదుభయలోకసంచారయోగ్యత్వేన సాధూనాం సంమతోఽపి యది తథా వనవసేన క్లేశసహః స్యాత్ తదా మనుష్యకారో నాస్తీత్యస్మిన్నర్థే సంశయో న ॥ 5-32-32 ఏతానితి। ఏతాన్ శౌర్యాందీన్ గుణాన్ కర్మకృతాన్కర్మానుసారేణ వృద్ధిహ్రాయయుక్తాన్ అవేక్ష్య అత ఏవ భావాభావౌ ఐశ్వర్యానైశ్వర్యే అనిత్యౌ ఆగమాపాయినౌ చ అవేక్ష్య బలిరాజా పూర్వపూర్వకర్మకారణపారం అంతం అవిందమానః సన్ కాలాత్ ఈశ్వరాదన్యత్కారణం అభ్యుదయాదిహేతురన్యత్కించిన్నాస్తీతి మేనే ॥ 32 ॥ 5-32-33 అతః సర్వస్య దేవాయత్తత్వాత్ తృష్ణాక్షయేణైవ ఇంద్రియప్రీతిః సంపాదనీయా నతు నానాయత్నసాధ్యతత్తద్వీషయసమర్పణేనేత్యాహ చక్షురితి। నను స్వస్వవిషయాలాభే తేషాం కథం ప్రీతిః స్యాదిత్యాశంక్య తాని నిరోధాన్యేవేత్యాహ తానీతి। అవ్యథః లాభాలాభాదౌ వైషంయహీనః ప్రణుద్యాత్ స్వస్వగోచరేభ్యో నివర్తయేత్ ॥ 5-32-34 ఏతద్దూషయతి నత్వితి। ఏవ ప్రాప్తే సతి అన్యే ఆహుః। తదేవాహ పురుషస్యేతి। సంవర్తతే సంయక్ ఫలవత్ వర్తతే। తదేవాహ మాతురితి। కర్మాభావే జన్మబృద్ధీ న స్యాతామిత్యర్థః 5-32-36 కించ నోచేదితి। ఇయం మయా ఉచ్యమానం కర్మ పాండవేభ్యో రాజ్యాంశప్రదానాత్మకం తవ నోచేత్ సంమతమితి శేషః। తర్హి తవాపరాధాత కృష్ణవర్త్మాగ్నిః కక్షం యథా దహతి ఏవం కృష్ణవర్త్మా కృష్ణ ఏవ మార్గ ఇవ సుఖప్రాపకో యస్య స కృష్ణవర్త్మాఽర్జునః కురూన్ దహేదిత్యావృత్త్యా యోజ్యం ॥ 5-32-37 శ్లాఘనః ఆత్మానం కృతార్థం మన్వానః। నాగాః న గతవానసి ॥ 5-32-38 అనాప్తానాం కర్ణాదీనాం । ఆప్తానాం విదురాదీనాం। నిగ్రహాత్ దూరీకరణాత్॥ 5-32-39 అవధూతస్తిరస్కృతః । అత ఏవ శ్రాంతః। ప్రపద్యే ప్రాప్నుయాం ॥ 5-32-40 ఆవసథం గృహం। పరేహి గచ్ఛ। ప్రపద్యస్వ సేవస్వ ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 033
॥ శ్రీః ॥
5.33. అధ్యాయః 033
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
ధృతరాష్ట్రేణ రాత్రౌ విదురానయనం ॥ 1 ॥ చింతయా ప్రజాగరంగతేన ధృతరాష్ట్రేణ దుర్యోధనాదిసుఖోపాయప్రశ్నే విదురేణ నీతికథన పూర్వకం పాండవేభ్యో రాజ్యదానస్య తదుపాయత్వకథనం ॥ 2 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-33-0 (32705)
వైశంపానయ ఉవాచ। 5-33-0x (3441)
ద్వాఃస్థం ప్రాహ మహాప్రాజ్ఞో ధృతరాష్ట్రో మహీపతిః ।
విదురం ద్రష్టుమిచ్ఛామి తమిహానయ మా చిరం ॥ 5-33-1 (32706)
ప్రహితో ధృతరాష్ట్రేణ దూతః క్షత్తారమబ్రవీత్ ।
ఈశ్వరస్త్వాం మహారాజో మహాప్రాజ్ఞ దిదృక్షతి ॥ 5-33-2 (32707)
ఏవముక్తస్తు విదురః ప్రాప్య రాజనివేశనం ।
అబ్రవీద్ధృతరాష్ట్రాయ ద్వాఃస్థం మాం ప్రతివేదయ ॥ 5-33-3 (32708)
ద్వాఃస్థ ఉవాచ। 5-33-4x (3442)
విదురోఽయమనుప్రాప్తో రాజేంద్ర తవ శాసనాత్।
ద్రుష్టుమిచ్ఛతి తే పాదౌ కిం కరోతు ప్రశాధి మాం ॥ 5-33-4 (32709)
ధృతరాష్ట్ర ఉవాచ। 5-33-5x (3443)
ప్రవేశయ మహాప్రజ్ఞం విదురం దీర్ఘదర్శినం ।
అహం హి విదురస్యాస్య నాకల్పో జాతు దర్శనే ॥ 5-33-5 (32710)
ద్వాఃస్థ ఉవాచ। 5-33-6x (3444)
ప్రవిశాంతఃపురం క్షత్తర్మహారాదజస్య ధీమతః।
న హి తే దర్శనేఽకల్పో జాతు రాజాఽబ్రవీద్ధి మాం ॥ 5-33-6 (32711)
వైశంపాయన ఉవాచ। 5-33-7x (3445)
తతః ప్రవిశ్య విదురో ధృతరాష్ట్రనివేశనం ।
అబ్రవీత్ప్రాంజలిర్వాక్యం చింతయానం నరాధిపం ॥ 5-33-7 (32712)
విదురోఽహం మహాప్రాజ్ఞ సంప్రాప్తస్తవ శాసనాత్।
యది కించన కర్తవ్యమయమస్మి ప్రశాధి మాం ॥ 5-33-8 (32713)
ధృతరాష్ట్ర ఉవాచ। 5-33-9x (3446)
సంజయో విదుర ప్రాప్తో గర్హయిత్వా చ మాం గతః।
అజాతశత్రోః శ్వో వాక్యం సభామధ్యే స వక్ష్యతి ॥ 5-33-9 (32714)
తస్యాద్య కురువీరస్య న విజ్ఞాతం వచో మయా।
తన్మే దహతి గాత్రాణి తదకార్షీత్ప్రజాగరం ॥ 5-33-10 (32715)
ఆగ్రతో దహ్యమానస్య శ్రేయో యదనుపశ్యసి।
తద్బ్రూహి త్వం హి నస్తాత ధర్మార్థకుశలో హ్యసి ॥ 5-33-11 (32716)
యతః ప్రాప్తః సంజయః పాండవేభ్యో
న మే యథావన్మనసః ప్రశాంతిః ।
సర్వేంద్రియాణ్యప్రకృతిం గతాని
కిం వక్ష్యతీత్యేవ మేఽద్య ప్రచింతా ॥ 5-33-12 (32717)
` తన్మే బ్రూహి విదుర త్వం యథావ-
న్మనీషితం సర్వమజాతశత్రోః ।
యథా న నస్తాత హితం భవేచ్చ
ప్రజాశ్చ సర్వాః సుఖితా భవేయుః ॥' 5-33-13 (32718)
విదుర ఉవాచ। 5-33-14x (3447)
అభియుక్తం బలవతా దుర్బలం హీనసాధనం ।
హృతస్వం కామినం చోరమావిశంతి ప్రజాగరాః ॥ 5-33-14 (32719)
కచ్చిదేతైర్మహాదోషైర్న స్పృష్టోఽసి నరాధిప।
కచ్చిచ్చ పరవిత్తేషు గృద్ధ్యన్న పరితప్యసే ॥ 5-33-15 (32720)
ధృతరాష్ట్ర ఉవాచ। 5-33-16x (3448)
శ్రోతుమిచ్ఛామి తే ధర్ంయం పరం నైశ్రేయసం వచః।
అస్మిన్రాదర్షివంశే హి త్వమేకః ప్రాజ్ఞసంమతః ॥ 5-33-16 (32721)
విదుర ఉవాచ। 5-33-17x (3449)
రాజా లక్షణసంపన్నస్త్రైలోక్యస్యాధిపో భవేత్।
ప్రేష్యస్తే ప్రేషితశ్చైవ ధృతరాష్ట్ర యుధిష్ఠిరః॥ 5-33-17 (32722)
విపరీతతరశ్చ త్వం భాగధేయే న సంమతః।
అర్చిషాం ప్రక్షయాచ్చైవ ధర్మాత్మా ధర్మకోవిదః ॥ 5-33-18 (32723)
ఆనృశంస్యాదనుక్రోశాద్ధర్మాత్సత్యాత్పరాక్రమాత్।
గురుత్వాత్త్వయి సంప్రేక్ష్య బహూన్క్లేశాంస్తితిక్షతే ॥ 5-33-19 (32724)
దుర్యోధనే సౌబలే చ కర్ణే దుఃశాసనే తథా।
ఏతేష్వైశ్వర్యమాధాయ కథం త్వం భూతిమిచ్ఛసి ॥ 5-33-20 (32725)
ఆత్మజ్ఞానం సమారంభస్తితిక్షా ధర్మనిత్యతా।
యమర్థాన్నాపకర్షంతి స వై పండిత ఉచ్యతే ॥ 5-33-21 (32726)
` ఏకస్మాద్వృక్షాద్యజ్ఞపాత్రాణి రాజ-
న్స్రుక్వ ద్రోణీ పేఠనీపీడనే చ।
ఏతస్మాద్రాజన్బ్రువతో మే నిబోధ
ఏకస్మాద్వై జాయతేఽసచ్చ సచ్చ ॥ 5-33-22 (32727)
నిషేవతే ప్రశస్తాని నిందితాని న సేవతే।
అనాస్తికః శ్రద్దధాన ఏతత్పండితలక్షణం ॥ 5-33-23 (32728)
క్రోధో హర్షశ్చ దర్పశ్చ హ్రీః స్తంభో మాన్యమానితా।
యమర్థాన్నాపకర్షంతి స వై పండిత ఉచ్యతే ॥ 5-33-24 (32729)
యస్య కృత్యం న జానంతి మంత్రం వా మంత్రితం పరే।
కృతమేవాస్య జానంతి స వై పండిత ఉచ్యతే ॥ 5-33-25 (32730)
యస్య కృత్యం న విఘ్నంతి శీతముష్ణం భయం రతిః।
సమృద్ధిరసమృద్ధిర్వా స వై పండిత ఉచ్యతే॥ 5-33-26 (32731)
యస్య సంసారిణీ ప్రజ్ఞా ధర్మార్థావనువర్తతే।
కామాదర్థం వృణీతే యః స వై పండిత ఉచ్యతే ॥ 5-33-27 (32732)
యథాశక్తి చికీర్షంతి యథాశక్తి చ కుర్వతే।
కించిదవమన్యంతే నరాః పండితబుద్ధయః ॥ 5-33-28 (32733)
క్షిప్రం విజానాతి చిరం శ్రృణోతి
విజ్ఞాయ చార్యం భజతే న కామాత్।
నాసంపృష్టో వ్యుపయుంక్తే పరార్థే
తత్ప్రజ్ఞానం ప్రథమం పండితస్య ॥ 5-33-29 (32734)
నాప్రాప్యమభివాంఛంతి నష్టం నేచ్ఛంతి శోచితుం।
ఆపత్సు చ న ముహ్యంతి నరాః పండితబుద్ధయః ॥ 5-33-30 (32735)
నిశ్చిత్య యః ప్రక్రమతే నాంతర్వసతి కర్మణః।
అవంధ్యకాలో వశ్యాత్మా స వై పండిత ఉచ్యతే 5-33-31 (32736)
ఆర్యకర్మణి రజ్యంతే భూతికర్మాణి కుర్వతే
హితం చ నాభ్యసూయంతి పండితా భరతర్షభ ॥ 5-33-32 (32737)
న హృష్యత్యాత్మసంమానే నావమానేన తప్యతే।
గాంగో హ్రద ఇవాక్షోభ్యో యః స పండిత ఉచ్యతే ॥ 5-33-33 (32738)
తత్త్వజ్ఞః సర్వభూతానాం యోగజ్ఞః సర్వకర్మణాం।
ఉపాయజ్ఞో మనుష్యాణాం నరః పండిత ఉచ్యతే ॥ 5-33-34 (32739)
ప్రవృత్తవాక్ చిత్రకథ ఊహవాన్ప్రతిభానవాన్।
ఆశు గ్రంథస్య వక్తా చ యః స పండిత ఉచ్యతే ॥ 5-33-35 (32740)
శ్రుతం ప్రజ్ఞానుగం యస్య ప్రజ్ఞా చైవ శ్రుతానుగా ।
అసంభిన్నార్యమర్యాదః పండితాఖ్యాం లభేత సః ॥ 5-33-36 (32741)
` అర్థం మహాంతమాసాద్య విద్యామేశ్వర్యమేవ చ।
విచరత్యసమున్నద్ధో యః స పండిత ఉచ్యతే '॥ 5-33-37 (32742)
అశ్రుతశ్చ సమున్నద్ధో దరిద్రశ్చ మహామనాః ।
అర్థాంశ్చాకర్మణా ప్రేప్సుర్మూఢ ఇత్యుచ్యతే బుధైః ॥ 5-33-38 (32743)
స్వమర్థం యః పరిత్యజ్య పరార్థమనుతిష్ఠతి।
మిథ్యా చరతి మిత్రార్థే యశ్చ మూఢః స ఉచ్యతే ॥ 5-33-39 (32744)
అకామాన్కామయతి యః కామయానాన్పరిత్యజేత్।
బలవంతం చ యో ద్వేష్టి తమాహుర్మూఢచేతసం ॥ 5-33-40 (32745)
అమిత్రం కురుతే మిత్రం మిత్రం ద్వేష్టి హినస్తి చ ।
కర్మ చారభతే దుష్టం తమాహుర్మూఢచేతసం ॥ 5-33-41 (32746)
సంసారయతి కృత్యాని సర్వత్ర విచికిత్సతే।
చిరం కరోతి క్షిప్రార్థే స మూఢో భరతర్షభ ॥ 5-33-42 (32747)
శ్రాద్ధం పితృభ్యో న దదాతి దైవతాని న చార్చతి ।
సుహృన్మిత్రం న లభతే తమాహుర్మూఢచేతసం ॥ 5-33-43 (32748)
అనాహూతః ప్రవిశతి అపృష్టో బహు భాషతే।
అవిశ్వస్తే విశ్వసితి మూఢచేతా నరాధమః ॥ 5-33-44 (32749)
పరం క్షిపతి దోషేణ వర్తమానః స్వయం తథా।
యశ్చ క్రుధ్యత్యనీశానః స చ మూఢతమో నరః ॥ 5-33-45 (32750)
ఆత్మనో బలమాజ్ఞాయ ధర్మార్థపరివర్జితం।
అలభ్యమిచ్ఛన్నైష్కర్ంయాన్మూఢబుద్ధిరిహోచ్యతే ॥ 5-33-46 (32751)
అశిష్యం శాస్తి యో రాజన్యశ్చ శిష్యం న శాస్తి చ ।
కదర్యం భజతే యశ్చ తమాహుర్మూఢచేతసం ॥ 5-33-47 (32752)
ఏకః సంపన్నమాశ్నాతి వస్తే వాసశ్చ శోభనం ।
యోఽసంవిభజ్య భృత్యేభ్యః కో నృశంసతరస్తతః ॥ 5-33-48 (32753)
ఏకః పాపాని కురుతే ఫలం భుంక్తే మహాజనః।
భోక్తారో విప్రముచ్యంతే కర్తా దోషేణ లిప్యతే ॥ 5-33-49 (32754)
ఏకం హన్యాన్న వా హన్యాదిషుర్ముక్తో ధనుష్మతా।
బుద్ధిర్బుద్ధిమతోత్సృష్టా హన్యాద్రాష్ట్రం సరాజకం ॥ 5-33-50 (32755)
ఏకయా ద్వే వినిశ్చిత్య త్రీంశ్చతుర్భిర్వశే కురు।
పంచ జిత్వా విదిత్వా షట్ సప్త హిత్వా సుఖీ భవా॥ 5-33-51 (32756)
ఏకం విషరసో హంతి శస్త్రేణైకశ్చ వధ్యతే।
సరాష్ట్రం సప్రజం హంతి రాజానం మంత్రపిప్లవః ॥ 5-33-52 (32757)
ఏకః స్వాదు న భుంజీత ఏకశ్చార్థాన్న చింతయేత్।
ఏకో న గచ్ఛేదధ్వానం నైకః సుప్తేషు జాగృయాత్ ॥ 5-33-53 (32758)
ఏకమేవాద్వితీయం తద్యద్రాజన్నావబుధ్యసే।
సత్యం స్వగస్య సోపానం పారావారస్య నౌరివ ॥ 5-33-54 (32759)
ఏకః క్షమావతాం దోషో ద్వితీయో నోపపద్యతే।
యదేనం క్షమయా యుక్తమశక్తం మన్యతే జనః ॥ 5-33-55 (32760)
సోఽస్య దోషో న మంతవ్యః క్షమా హి పరమం బలం।
క్షమా గుణో హ్యశక్తానాం శక్తానాం భూషణం క్షమా ॥ 5-33-56 (32761)
క్షమా వశీకృతీర్లోకే క్షమయా కిం న సాధ్యతే।
శాంతిఖంగః కరే యస్య కిం కరిష్యతి దుర్జనః ॥ 5-33-57 (32762)
అతృణే పతితో వహ్నిః స్వయమేవోపశాంయతి।
అక్షమావాన్పరం దోషైరాత్మానం చైవ యోజయేత్ ॥ 5-33-58 (32763)
ఏకో ధర్మః పరం శ్రేయః క్షమైకా శాంతిరుత్తమా ।
విద్యైకా పరమా తృప్తిరహింసైకా సుఖావహా ॥ 5-33-59 (32764)
ద్వావిమౌ గ్రసతే భూమిః సర్పో బలిశయానివ।
రాజానం చావిరోద్ధారం బ్రాహ్మణం చాప్రవాసినం ॥ 5-33-60 (32765)
ద్వే కర్మణీ నరః కుర్వన్నస్మిఁల్లోకే విరోచతే ।
అబ్రువన్పరుషం కించిదసతోఽనర్చయంస్తథా ॥ 5-33-61 (32766)
ద్వావిమౌ పురుషవ్యాఘ్ర పరప్రత్యయకారిణౌ ।
స్త్రియః కామితకామిన్యో మూర్ఖాః పూజితపూజకాః ॥ 5-33-62 (32767)
ద్వావిమౌ కంటకౌ తీక్ష్ణౌ శరీరపరిశోషిణౌ।
యశ్చాధనః కామయతే యశ్చ కుప్యత్యనీశ్వరః ॥ 5-33-63 (32768)
ద్వావేవ న విరాజేతే విపరీతేన కర్మణా ।
గృహస్థశ్చ నిరారంభః కార్యవాంశ్చైవ భిక్షుకః ॥ 5-33-64 (32769)
ద్వావిమౌ పురుషౌ రాజన్స్వర్గస్యోపరి తిష్ఠతః।
ప్రభుశ్చ క్షమయా యుక్తో దరిద్రశ్చ ప్రదానవాన్ ॥ 5-33-65 (32770)
న్యాయాగతస్య ద్రవ్యస్య బోద్ధవ్యౌ ద్వావతిక్రమౌ ।
అపాత్రే ప్రతిపత్తిశ్చ పాత్రే చాత్ప్రతిపాదనం ॥ 5-33-66 (32771)
ద్వావభ్యసి నివేష్టవ్యౌ గలే బధ్వా దృఢాం శిలాం ।
ధనవంతమదాతారం దరిద్రం చాతపస్వినం ॥ 5-33-67 (32772)
ద్వావిమౌ పురుషవ్యాఘ్ర సూర్యమండలభేదినౌ।
పరివ్రాడ్యోగయుక్తశ్చ రణే చాభిముఖో హతః ॥ 5-33-68 (32773)
త్రయో న్యాయా మనుష్యాణాం శ్రూయంతే భరతర్షభ ।
కనీయాన్మధ్యమః శ్రేష్ఠ ఇతి వేదవిదో విదుః ॥ 5-33-69 (32774)
త్రివిధాః పురుషా రాజన్నుత్తమాధమమధ్యమాః ।
నియోజయేద్యథావత్తాంస్త్రివిధేష్వేవ కర్మసు ॥ 5-33-70 (32775)
త్రయ ఏవాధనా రాజన్భార్యా దాసస్తథా సుతః।
యత్తే సమధిగచ్ఛంతి యస్యైతే తస్య తద్ధనం ॥ 5-33-71 (32776)
హరణం చ పరస్వానాం పరదారాభిమర్శనం ।
సుహృదశ్చ పరిత్యాగస్త్రయో దోషాః క్షయావహాః ॥ 5-33-72 (32777)
త్రివిధం నరకస్యేదం ద్వారం నాశనమాత్మనః ।
కామః క్రోధస్తథా లోభస్తస్మాదేతత్రయం త్యజేత్ ॥ 5-33-73 (32778)
వరప్రదానం రాజ్యం చ పుత్రజన్మ చ భారత।
శత్రోశ్చ మోక్షణం కృచ్ఛ్రాత్రీణి చైకం చ తత్సమం ॥ 5-33-74 (32779)
భక్తం చ భజమానం చ తవాస్మీతి చ వాదినం ।
త్రీనేతాంఛరణం ప్రాప్తాన్విషమేఽపి కన సంత్యజేత్ ॥ 5-33-75 (32780)
చత్వారి రాజ్ఞా తు మహాబలేన
వర్జ్యాన్యాహుః పండితస్తాని విద్యాత్।
అల్పప్రజ్ఞైః సహ మంత్రం న కుర్యా-
న్న దీర్ఘసూత్రైరలసైశ్చారణైశ్చ ॥ 5-33-76 (32781)
చతవారి తే తాత గృహే వసంతు
శ్రియాఽభిజుష్టస్య గృహస్థధర్మే।
వృద్ధో జ్ఞాతిరవసన్నః కులీనః
సఖా దరిద్రో భగినీ చానపత్యా ॥ 5-33-77 (32782)
చత్వార్యాహ మహారాజ సాద్యస్కాని బృహస్పతిః।
పృచ్ఛతే త్రిదశేంద్రాయ తానీమాని నిబోధ మే ॥ 5-33-78 (32783)
దేవతానాం చ సంకల్పమనుభావం చ ధీమతాం।
వినయం కృతవిద్యానాం వినాశం పాపకర్మణాం ॥ 5-33-79 (32784)
చత్వారి కర్మాణ్యభయంకరాణి
భయం ప్రయచ్ఛంత్యయథాకృతాని ।
మానాగ్నిహోత్రముత మానమౌనం
మానేనాధీతముత మానయజ్ఞః ॥ 5-33-80 (32785)
పంచాగ్నయో మనుష్యేణ పరిచర్యాః ప్రయత్నతః।
పితా మాతాగ్నిరాత్మా చ గురుశ్చ భరతర్షభ ॥ 5-33-81 (32786)
పంచైవ పూజయఁల్లోకే యశః ప్రాప్నోతి కేవలం।
దేవాన్పితౄన్మనుష్యాంశ్చ భిక్షూనతిథిపంచమాన్ ॥ 5-33-82 (32787)
పంచ త్వాఽనుగమిష్యంతి యత్ర యత్ర గమిష్యసి।
మిత్రాణ్యమిత్రా మధ్యస్థా ఉపజీవ్యోపజీవినః । 5-33-83 (32788)
పంచేంద్రియస్య మర్త్యస్య ఛిద్రం చేదేకమింద్రియం।
తతోఽస్య స్రవతి ప్రజ్ఞా దృతేః పాత్రాదివోదకం ॥ 5-33-84 (32789)
షడ్దోషాః పురుషేణేహ హాతవ్యా భూతిమిచ్ఛతా।
నిద్రా తంద్రీ భయం క్రోధ ఆలస్యం దీర్ఘసూత్రతా । 5-33-85 (32790)
షడిమాన్పురుషో జహ్యాద్భిన్నాం నావమివార్ణవే।
అప్రవక్తారమాచార్యమనధీయానమృత్విజం ॥ 5-33-86 (32791)
అరక్షితారం రాజానం భార్యాం చాప్రియవాదినీం ।
గ్రామకామం చ గోపాలం వనకామం చ నాపితం ॥ 5-33-87 (32792)
షడేవ తు గుణాః పుంసా న హాతవ్యాః కదాచన।
సత్యం దానమనాలస్యమనసూయా క్షమా ధృతిః ॥ 5-33-88 (32793)
అర్థాగమో నిత్యమరోగితా చ
ప్రియా చ భార్యా ప్రియవాదినీ చ।
వశ్యశ్చ పుత్రోఽర్థకరీ చ విద్యా
షడ్జీవలోకస్య సుఖాని రాజన్ ॥ 5-33-89 (32794)
షణ్ణామాత్మని నిత్యానామైశ్వర్యం యోఽధిగచ్ఛతి।
న స పాపైః కుతోఽనర్థైర్యుజ్యతే విజితేంద్రియః ॥ 5-33-90 (32795)
షడిమే షట్సు జీవంతి సప్తమో నోపలభ్యతే।
చోరాః ప్రమత్తే జీవంతి వ్యాధితేషు చికిత్సకాః ॥ 5-33-91 (32796)
ప్రమదాః కామయానేషు యజమానేషు యాజకాః ।
రాజా వివదమానేషు నిత్యం మూర్ఖేషు పండితాః ॥ 5-33-92 (32797)
షడిమాని వినశ్యంతి ముహూర్తమనవేక్షణాత్।
గావః సేవా కృషిర్భార్యా విద్యా వృషలసంగతిః ॥ 5-33-93 (32798)
షడేతే హ్యవమన్యంతే నిత్యం పూర్వోపకారిణం ।
ఆచార్యం శిక్షితాః శిష్యాః కృతదారాశ్చ మాతరం ॥ 5-33-94 (32799)
నారీం విగతకామాస్తు కృతార్థాశ్చ ప్రయోజకం ।
నావం నిస్తీర్ణకాంతారా నాతురాశ్చ చికిత్సకం ॥ 5-33-95 (32800)
ఆరోగ్యమానృణ్యమవిప్రవాసః
సద్భిర్మనుష్యైః సహ సంప్రయోగః।
స్వప్రత్యయా వృత్తిరభీతవాసః
షట్ జీవలోకస్య సుఖాని రాజన్ ॥ 5-33-96 (32801)
ఈర్షుర్ధృణీ నసంతుష్టః క్రోధనో నిత్యశంకితః।
పరభాగ్యోపజీవీ చ షడేతే నిత్యదుఃఖితాః ॥ 5-33-97 (32802)
సప్త దోషాః సదా రాజ్ఞా హాతవ్యా వ్యసనోదయాః।
ప్రాయశో యైర్వినశ్యంతి కృతమూలా అపీశ్వరాః॥ 5-33-98 (32803)
స్త్రియోఽక్షా మృగయా పానం వాక్పారుష్యం చ పంచమం।
మహచ్చ దండపారుష్యమర్థదూషణమేవ చ॥ 5-33-99 (32804)
అష్టౌ పూర్వనిమిత్తాని నరస్య వినశిష్యతః।
బ్రాహ్మణాన్ప్రథమం ద్వేష్టి బ్రాహ్మణైశ్చ విరుధ్యతే॥ 5-33-100 (32805)
బ్రాహ్మణస్వాని చాదత్తే బ్రాహ్మణాంశ్చ జిఘాంసతి।
రమతే నిందయా చైషాం ప్రశంసాం నాభినందతి ॥ 5-33-101 (32806)
నైనాన్స్మరతి కృత్యేషు యాచితశ్చాభ్యసూయతి।
ఏతాందోషాన్నరః ప్రాజ్ఞో బుద్ధ్యా బుధ్వా విసర్జయేత్ ॥ 5-33-102 (32807)
అష్టావిమాని హర్షస్య నవనీతాని భారత।
వర్తమానాని దృశ్యంతే తాన్యేవ స్వసుఖాన్యపి ॥ 5-33-103 (32808)
సమాగమశ్చ సఖిభిర్మహాంశ్చైవ ధనాగమః ।
పుత్రేణ చ పరిష్వంగః సన్నిపాతశ్చ మైథునే ॥ 5-33-104 (32809)
సమయే చ ప్రియాలాపః స్వయూథ్యేషు సమున్నతిః ।
అభిప్రేతస్య లాభశ్చ పూజా చ జనసంసది ॥ 5-33-105 (32810)
అష్టౌ గుమాః పురుషం దీపయంతి
ప్రజ్ఞా చ కౌల్యం చ దమః శ్రుతం చ।
పరాక్రమశ్చాబహుభాషితా చ
దానం యథాశక్తి కృతజ్ఞతా చ ॥ 5-33-106 (32811)
నవద్వారమిదం వేశ్మ త్రిస్థూణం పంచసాక్షికం।
క్షేత్రజ్ఞాధిష్ఠితం విద్వాన్యో వేద స పరః కవిః ॥ 5-33-107 (32812)
దశ ధర్మం న జానంతి ధృతరాష్ట్ర నిబోధ తాన్।
మత్తః ప్రమత్త ఉన్మత్తః శ్రాంతః క్రుద్ధో బుభుక్షితః॥ 5-33-108 (32813)
త్వరమాణశ్చ లుబ్ధశ్చ భీతః కామీ చ తే దశ।
తస్మాదేతేషు భావేషు న ప్రసంజేత పండితః॥ 5-33-109 (32814)
అత్రైవోదాహరంతీమమితిహాసం పురాతనం।
పుత్రార్థమసురేంద్రేణ గీతం చైవ సుధన్వనా ॥ 5-33-110 (32815)
యః కామమన్యూ ప్రజహాతి రాజా
పాత్రే ప్రతిష్ఠాపయతే ధనం చ।
విశేషవిచ్ఛ్రుతవాన్క్షిప్రకారీ
తం సర్వలోకః కురుతే ప్రమాణం ॥ 5-33-111 (32816)
జానాతి విశ్వాసయితుం మనుష్యాన్
విజ్ఞాతదోషేషు దధాతి దండం।
జానాతి మాత్రాం చ తథా క్షమాం చ
తం తాదృశం శ్రీర్జుషతే సమగ్రా ॥ 5-33-112 (32817)
సుదుర్బలం నావజానాతి కంచి-
ద్యుక్తో రిపుం సేవతే బుద్ధిపూర్వం।
న విగ్రహం రోచయతే బలస్థైః
కాలే చ యో విక్రమతే స ధీరః ॥ 5-33-113 (32818)
ప్రాప్యాప.. న వ్యథతే కదాచి-
దుద్యోగమాన్వచ్ఛతి చాప్రమత్తః ।
దుఃఖం చ కాలే సహతే మహాత్మా
ధురంధరస్తస్య జితాః సపత్నాః ॥ 5-33-114 (32819)
అనర్థకం విప్రవాసం గృహేభ్యః
పాపైః సంధిం పరదారాభిమర్శం।
దంభం స్తైన్యం పైశునం మద్యమానం
న సేవతే యః స సుఖీ సదైవ ॥ 5-33-115 (32820)
న సంరంభేణారభతే త్రివర్గ-
మాకారితః శంసతి తత్త్వమేవ।
న మిత్రార్థే రోచయతే వివాదం
నాపూజితః కుప్యతి చాప్యమూఢః ॥ 5-33-116 (32821)
న యోఽభ్యసూయత్సయనుకంపతే చ
న దుర్బలః ప్రాతిభావ్యం కరోతి।
నాత్యాహ కించిత్క్షమతే వివాదం
సర్వత్ర తాదృగ్లభతే ప్రశంసాం॥ 5-33-117 (32822)
యో నోద్ధతం కురుతే జాతు వేషం
న పౌరుషేణాపి వికత్థతేఽన్యాన్।
న మూర్చ్ఛితః కటుకాన్యాహ కించి-
త్ప్రియం సదా తం కురుతే జనో హి ॥ 5-33-118 (32823)
న వైరముద్దిపయతి ప్రశాంతం
న దర్పమారోహతి శాంతిమేతి।
న దుర్గతోఽస్మీతి కరోత్యకార్యం
తమార్యశీలం పరమాహురార్యాః ॥ 5-33-119 (32824)
న స్వే సుఖే వై కురుతే ప్రహర్షం
నాన్యస్య దుఃఖే భవతి ప్రహృష్టః।
దత్త్వా న పశ్చాత్కురుతేఽనుతాపం
స కథ్యతే సత్పురుషార్యశీలః ॥ 5-33-120 (32825)
దేశాచారాన్సమయాంజాతిధర్మాన్
బుభూషతే యః స పరావరజ్ఞః।
స యత్ర తత్రాభిగతః సదైవ
మహాజనస్యాధిపత్యం కరోతి ॥ 5-33-121 (32826)
దంభం మోహం మత్సరం పాపకృత్యం
రాజద్విష్టం పైశునం పూగవైరం।
మత్తోన్మత్తైర్దుర్జనైశ్చాపి వాదం
యః ప్రజ్ఞావాన్వర్జయేత్స ప్రధానః ॥ 5-33-122 (32827)
దమం శౌచం దైవికం మంగలాని
ప్రాయశ్చిత్తాన్వివిధాఁల్లోకవాదాన్।
ఏతాని యః కురుతే నైత్యకాని
తస్యోత్థానం దేవతా రాధయంతి ॥ 5-33-123 (32828)
సమైర్వివాహం కురుతే న హీనైః
సమైః సఖ్యం వ్యవహారం కథాం చ।
గుణైర్విశిష్టాంశ్చ పురో దధాతి
విపశ్చితస్తస్య నయాః సునీతాః ॥ 5-33-124 (32829)
మితం భుంక్తే సంవిభజ్యాశ్రితేభ్యో
మితం స్వపిత్యమితం కర్మ కృత్వా।
దదాత్యమిత్రేష్వపి యాచితః సం-
స్తమాత్మవంతం ప్రజహత్యనర్థాః ॥ 5-33-125 (32830)
చికీర్షితం విప్రకృతం చ యస్య
నాన్యే జనాః కర్మ జానంతి కించిత్।
మంత్రే గుప్తే సంయగనుష్ఠితే చ
నాల్పోఽప్యస్య చ్యవతే కశ్చిదర్థః ॥ 5-33-126 (32831)
యః సర్వభూతప్రశమే నివిష్టః
సత్యో మృదుర్మానకృచ్ఛుద్ధభావః
అతీవ స జ్ఞాయతే జ్ఞాతిమధ్యే
మహామణిర్జాత్య ఇవ సప్రన్నః ॥ 5-33-127 (32832)
య ఆత్మనాఽపత్రపతే భృశం నరః
స సర్వలోకస్య గురుర్భవత్యుత
అనంతజేజాః సుమనాః సమాహితః
స తేజసా సూర్య ఇవావభాసతే ॥ 5-33-128 (32833)
వనే జాతాః శాపదగ్ధస్య రాజ్ఞః
పాండోః పుత్రాః పంచ పంచేంద్రకల్పాః ।
త్వయైవ బాలా వర్ధితాః శిక్షితాశ్చ
తవాదేశం పాలయంత్యాంబికేయ ॥ 5-33-129 (32834)
ప్రదాయైషాముచితం తాతరాజ్యం
సుఖీ పుత్రైః సహితో మోదమానః ।
న దేవానాం నాపి చ మానుషాణాం
భవిష్యసి త్వం గర్హణీయో నరేంద్ర ॥ ॥ 5-33-130 (32835)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి ప్రజాగరపర్వణి త్రయస్త్రింశోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-33-5 అకల్పో న కింతు కల్పః సమర్థ ఏవ । సర్వదా విదురసందర్శనం మయ అప్రత్యాఖ్యేయమిత్యర్థః ॥ 5-33-10 ప్రజాగరం నిద్రాయా అభావం ॥ 5-33-12 యతః యదా ప్రాప్తః సంజయస్తదారభ్యేత్యర్థః। ప్రచింతా ప్రకృష్టా చింతా ॥ 5-33-14 అభియుక్తమిత్యర్ధోపాత్ ఏకః త్రయోఽన్యే చ ప్రదాగరావేశభాజనాని ॥ 5-33-15 గృద్ధ్యన్ లిప్సావాన్ ॥ 5-33-17 ప్రేష్యః ప్రకర్షేణ ఏషణీయః ప్రార్థ్య ఇతియావత్ । తే త్వయా ప్రేషితో వనమితి శేషః ॥ 5-33-18 విపరీతః రాజలక్షణహీనః సర్వేషాం ద్వేష్యః । భాగధేయే రాజ్యాంశే । అర్చిషాం నేత్రరశ్మీనాం ప్రక్షయాత్। న సంమతస్త్వం ధర్మాత్మాపి సన్నితి ఉపహాసః ॥ 5-33-19 ఆనృశంస్యాత్ క్రూరత్వాభావాత్। అనుక్రోశాత్ దయాలుత్వాత్। తితిక్షతే యుధిష్ఠిర ఇతి శేషః ॥ 5-33-20 ఏతేష్వితి। ఏతేషామధీనో భూత్వేత్యర్థః ॥ 5-33-21 ఏతేషు పాండిత్యం నాస్తీతి వక్తుం పాండితలక్షణాన్యాహ ఆత్మజ్ఞానమిత్యాదినా। ఆత్మజ్ఞానం శాస్త్రీయాపేక్షం। సమారంభః శక్త్యపేక్షః । తితిక్షా వైరాగ్యాపేక్షా। ధర్మనిత్యతా శ్రద్ధాపేక్షా। ఏతాని అయథాభూతాని మూఢాన్ పురుషార్థాత్ భ్రంశయంతి నతు పండితానిత్యర్థః ॥ 5-33-23 అనాస్తికః పరలోకాద్యస్తీతి జానన్। శ్రద్దధానః శ్రద్ధా గురువేదవాక్యాదిషు ఫలావశ్యంభావనిశ్చయస్తద్వాన్ ॥ 5-33-24 దర్పః పరావజ్ఞానం। స్తంభః అసన్నతిః। మాన్యమానితా మాన్యం మానార్హం ఆత్మానం మన్యత ఇతి మాన్యమానీ తస్య భావస్తత్తా ॥ 5-33-27 సంసారిణీ స్వభావతోఽనవస్తితాపి కామాత్ ఐహిక సుఖాత్ ఉభయలోకసుఖావహం ధర్మమర్థం వృణీతే స పండితః। కామో ధర్మార్థాపేక్షయా నికృష్ట ఇత్యర్థః। కామాదితి। యస్తు కామం త్యక్త్వా అర్థం వృణీతే సః అర్థార్థీ మోక్షాదేవ సర్వం అర్థం విందతి జ్ఞానఫలే మోక్షే కృత్స్నస్యార్థస్యాంతర్భావాత్ స జనకాదితుల్యః అతః పండిత ఉచ్యతే ॥ 5-33-29 చిరం శృణోతి జ్ఞానదార్ఢ్యాయ అసంపృష్టః యథావదపృష్టః। వ్యుపయుంక్తే వాగ్వ్యయం కరోతి। పరార్థే విషయే ప్రజ్ఞానం చిహ్నం ॥ 5-33-31 నిశ్చిత్య స్వయత్నమాధ్యత్వం। కర్మణః అంతర్మధ్యే న వసతి నోపరమతే కింతు సమాపయత్యేవ । అవంధ్యకాలః సర్వదా సప్రయోజనమేవ కర్మాచరన్ ॥ 5-33-32 ఆర్యాః శిష్టాఃక తద్యోగ్యకర్మణి । భూరితైశ్వర్యం తత్ప్రాప్త్యర్థం కర్మాణి ॥ 5-33-34 యోగో రచనాప్రకారః। ఉపాయస్తదర్థసాగ్రీ। మనుష్యాణాం మధ్యే స నరః పండితః ॥ 5-33-35 ప్రవృత్తవాక్ అకుంఠితవచనః । చిత్రకథో లోకకథాభిజ్ఞః । ఊహస్తర్కః। ప్రతిభానం తత్కాలస్ఫూర్తిః ॥ 5-33-36 ప్రజ్ఞానుగం బుద్ధివశ్యం। శ్రుతానుగా శాస్త్రానుసారిణీ ॥ 5-33-38 మహామనాః అధికేచ్ఛావాన్। అకర్మణా హీనకర్మణా ద్యూతాదినేత్యర్థః ॥ 5-33-42 సంసారయతి భృత్యాదిద్వారా ప్రవర్తయతి ॥ 5-33-46 నైష్కర్ంయాత్ అయత్నతః॥ 5-33-47 కదర్యం అదాతారం ॥ 5-33-51 ఏకయా బుద్ద్యా। ద్వే కార్యాకార్యే వినిశ్చిత్య సంయగవధార్య। త్రీన్ మిత్రోదాసీనశత్రూన్। చతుర్భిః సామదానభేదదండైః। మిత్రం సాంనైవ దానభేదాభ్యాముదాసీనం సర్వైః శత్రుం వశీకురు । పంచ ఇంద్రియాణి జిత్వా। షడ్విదిత్వా సంధివిగ్రహాదీన్ జ్ఞాత్వా। సప్త హిత్వా-స్త్రియోఽక్షా మృగయా పానం వాక్పారుష్యం చ పంచమం। మహచ్చ దండపారుష్యమర్థదూషణమేవ చేతి సప్త హేయాని త్యక్త్వా సుఖీ భవ ॥ 5-33-54 సత్యం యథార్థభాషణం। పారావారస్య సముద్రస్య ॥ 5-33-69 యద్ధం కనీయాన్। భేదదానే మధ్యమః। సామ ఉత్తమః 5-33-71 త్వయిసతి త్వత్పుత్రోఽధనోఽతస్త్వమేవ పాండవానాం రాజ్యం దాతుం ప్రభురసీత్యర్థః ॥ 5-33-75 శరణం గృహం। విషమేపి సంకటేపి ॥ 5-33-76 దీర్ఘసూత్రైః క్షిప్రసాధ్యే కార్యే చిరం కుర్వద్ధిః । అలసైః కరిష్యామీతి కాలగమకైః। చారణైః స్తావకైః। అరణైరితిచ్ఛేదో కవా। రణవిరోధిభిర్ద్యూతాద్యాసక్తైరిత్యర్థః ॥ 5-33-77 వృద్ధః కులధర్మానుపదిశతి। కులీనః శిశూన్ ఆచారం గ్రాహయతి। సఖా హితం వదతి। భగినీ ధనం రక్షతి ॥ 5-33-78 సాద్యస్కాని సద్యఃఫలాని ॥ 5-33-79 దేవతాః స్వర్గభాజః। స్వర్గపదార్థశ్చ- యన్న దుఃఖేన సంభిన్నం న చ గ్రస్తమనంతరం। అభిలాషోపనీతం చ తత్సుఖం స్వఃపదాస్పదం ఇత్యేవంరూపః। అతస్తే సత్యసంకల్పాః। ధీమతామగస్త్యాదీనామనుభావం సముద్రపానాదిప్రభావం। తేపి దేవతుల్యా ఇత్యర్థః। వినయోపి గురుప్రసాదకరత్వేన సద్యఃఫలః। వినాశహేతుః కర్మాపి చౌర్యాదికం తచ్చ త్వయ్యేవాస్తి। తవ సర్వం కర్మ మానార్థమేవేతి భాః। పాపకర్మణాం వినాశనం వినాశయితుః సద్యఃఫలం ॥ 5-33-82 పితౄన్ అగ్నిష్వాత్తాదీన్ గోత్రప్రవర్తకానృషీంశ్చ । మనుష్యాన్ పిత్రాదీన్ ॥ 5-33-83 త్వా త్వాం। ఉపజీవ్యాః గురవః । ఇహ లోకే సాధితా మిత్రాదయాః। ఇహ పరలోకే జన్మాంతరే వా స్వం స్వం కార్యం కుర్వంతీత్యర్తః ॥ 5-33-84 దృతేశ్చర్మమయాజ్జలపాత్రాత్ 5-33-88 గోపాలస్య గ్రామే వాసే వనవాససాధ్యస్య గోరక్షణస్యాభావః। నాపితస్య వనే వాసే గ్రామే తత్కార్యాభావ ఇతి భావః ॥ 5-33-90 షణ్ణామితి। ఆత్మని చిత్తే నిత్యానాం షణ్ణాం- కామక్రోధౌ శోకమోహౌ మదమానౌ చ షట్పదీత్యుక్తానాం। ఐశ్వర్యం వశిత్వం ॥ 5-33-95 నాతురాః అరోగాః ॥ 5-33-96 స్వప్రత్యయా స్వనిశ్చయపూర్వికా వృత్తివర్తనం నతు గతానుగతికయేత్యర్థః ॥ 5-33-100 ద్వేష్టి మనసానిష్టం చింతయతి। విరుధ్యతే కర్మణా ॥ 5-33-104 సన్నిపాతః సమరతం (న్నగర్భః) ॥ 5-33-107 త్రిస్థూణం వాతపిత్తశ్లేష్మాణః స్థూణాయరూ...। పంచ సాక్షివదుదాసీనాః శబ్దాదయో గ్రాహ్యా యస్మిన్। క్షేత్రజ్ఞాధి ....... వీవాధిష్ఠితం ॥ 107 ॥ 5-33-108 మత్తే మద్యాదినా। ప్రమత్తో విషయాంతరాసక్తయాఽనవహితః। ఉన్మత్తే ధాతుదోషాత్ ॥ 5-33-112 మాత్రా ఉపరాధానుసారేణ దండప్రమాణం । బ్రాహ్మణాదౌ అపరాధస్య క్షగాం చ జ...తి ॥ 5-33-113 యుక్తః ఛి...పేక్షణి హితః ॥ 113 ॥ 5-33-114 సంభ్య...క్రోధ న చ స్త్రియోఽర్థే యతతే వివాదం ఇతి కo పాఠః। 5-33-116 న ........ఇతి । ఖo పాఠః। మాత్రార్థే అల్పార్థే ఇతి ......॥ 5-33-11. ప్రాతిభావ్యం ప్రతికూలో భావః చిత్తాభిప్రాయా ......... ప్రాతిభావ్యం విరోధం। అత్యాహ అతికంయ బ్రవీతి ॥ 5-33-122 దంభం పరవచ్చనేచ్ఛయా ధర్మానుష్ఠానం ॥ 5-33-127 జాత్య అభిజాతః ఉత్తమే ఆకరే జాతః ॥ 5-33-128 ఆత్మనా అపత్రపతే పరైరజ్ఞాతేఽపి స్వవ్యలీకే స్వయమేవ లజ్జతే ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 034
॥ శ్రీః ॥
5.34. అధ్యాయః 034
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
ధృతరాష్ట్రేణ దుర్యోధనాదిశ్రేయస్సాధనప్రశ్నే విదురేణ నీతికథనపూర్వకం యుధిష్ఠిరాయ రాజ్యదానస్య తత్సాధనత్వకథనం ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-34-0 (32836)
ధృతరాష్ట్ర ఉవాచ। 5-34-0x (3450)
జాగ్రతో దహ్యమానస్య యత్కార్యమనుపశ్యసి।
తద్బ్రూహి త్వం హి నస్తాత ధర్మార్థకుశలః శుచిః ॥ 5-34-1 (32837)
తస్మాద్యథావద్విదుర ప్రశాధి
ప్రజ్ఞాపూర్వం సర్వమజాతశత్రోః।
యన్మన్యసే పథ్యమదీనసత్వ
శ్రేయస్కరం బ్రూహి తద్వై కురూణాం ॥ 5-34-2 (32838)
పాపాశంకీ పాపమేవానుపశ్యన్
పృచ్ఛామి త్వాం వ్యాకులేనాత్మనాహం ।
కజే తన్మే బ్రూహి తత్పం యథావ-
న్మనీషితం సర్వమజాతశత్రోః ॥ 5-34-3 (32839)
విదుర ఉవాచ। 5-34-4x (3451)
శుభం వా యది వా పాపం ద్వేష్యం వా యది వా ప్రియం।
నాపృష్టః కస్యచిద్బ్రూయాద్యః స నేచ్ఛేత్పరాభవం ॥ 5-34-4 (32840)
తస్మాద్వక్ష్యామి తే రాజన్హితం యత్స్యాన్కురూన్ప్రతి।
వచః శ్రేయస్కరం ధర్ంయం బ్రువతస్తన్నిబోధ మే ॥ 5-34-5 (32841)
మిథ్యోపేతాని కర్మాణి సిద్ధ్యేతాదీని భారత।
అనుపాయప్రయుక్తాని మా స్మ తే....మనః కృథాః ॥ 5-34-6 (32842)
తథైవ యోగవిహితం యత్తు కర్మ న సిధ్యతి।
ఉపాయయుక్తం మేధావీ న తత్ర గ్లపయేన్మనః ॥ 5-34-7 (32843)
అనుబంధానవేక్షేత సానుబంధేషు కర్మసు।
సంప్రధార్య చ కుర్వీత సహసా న సమాచరేత్ ॥ 5-34-8 (32844)
అనుబంధం చ సంప్రేక్ష్య విపాకం చైవ కర్మణాం।
ఉత్థానమాత్మనశ్చైవ ధీరః కుర్వీత వా న వా ॥ 5-34-9 (32845)
యః ప్రమాణం న జానాతి స్థానే వృద్ధౌ తథా క్షయే।
కోశే జనపదే దండే న స రాజ్యేఽవతిష్ఠతే ॥ 5-34-10 (32846)
యస్త్వేతాని ప్రమాణాని యథోక్తాన్యనుపశ్యతి।
యుక్తో ధర్మార్థయోర్జ్ఞానే స రాజ్యమధిగచ్ఛతి ॥ 5-34-11 (32847)
న రాజ్యం ప్రాప్తమిత్యేవ వర్తితవ్యమసాంప్రతం।
శ్రియం హ్యవినయో హంతి జరా రూపమివోత్తమం ॥ 5-34-12 (32848)
భక్ష్యోత్తమప్రతిచ్ఛన్నం మత్స్యో బడిశమాయసం।
అన్నాభిలాషీ గ్రసతే నానుబంధమవేక్షతే ॥ 5-34-13 (32849)
యచ్ఛక్యం గ్రసితుం గ్రస్యం గ్రస్తం పరిణమేచ్చ యత్।
హితం చ పరిణామే యత్తదాద్యం భూతిమిచ్ఛతా ॥ 5-34-14 (32850)
వనస్పతేరపక్వాని ఫలాని ప్రచినోతి యః।
స నాప్నోతి రసం తేభ్యో బీజం చాస్య వినశ్యతి ॥ 5-34-15 (32851)
యస్తు పక్వముపాదత్తే కాలే పరిణతం ఫలం।
ఫలాద్రసం స లభతే బీజాచ్చైవ ఫలం పునః ॥ 5-34-16 (32852)
యథా మధు సమాదత్తే రక్షన్పుష్పాణి షట్పదః।
తద్వదర్థాన్మనుష్యేభ్య ఆదద్యాదవిహింసయా ॥ 5-34-17 (32853)
పుష్పం పుష్పం విచిన్వీత మూలచ్ఛేదం న కారయేత్ ।
మాలాకార ఇవారామే న యథాంగారకారకః ॥ 5-34-18 (32854)
కిం ను మే స్యాదిదం కృత్వా కిం ను మే స్యాదకుర్వతః।
ఇతి కర్మాణి సంచింత్య కుర్యాద్వా పురుషో న వా ॥ 5-34-19 (32855)
అనారభ్యా భవంత్యర్థాః కేచిన్నిత్యం యథాఽగతాః ।
కృతః పురుషకారోఽహి భవేద్యేషు నిరర్థకః ॥ 5-34-20 (32856)
` అనర్థే చైవ నిరతమర్థే చైవ పరాఙ్భుఖం।
న తం భర్తారమిచ్ఛంతి షంఢం పతిమివ స్త్రియః ॥ 5-34-21 (32857)
ప్రసాదో నిష్ఫలో యస్య క్రోధశ్చాపి నిరర్థకః।
న తం భర్తారమిచ్ఛంతి షంఢం పతిమివ స్త్రియః ॥ 5-34-22 (32858)
కాంశ్చిదర్థాన్నరః ప్రాజ్ఞో లఘుమూలాన్మహాఫలాన్ ।
క్షిప్రమారభతే కర్తుం న దీర్ఘయతి తాదృశాన్ ॥ 5-34-23 (32859)
ఋజు పశ్యతి యః సర్వం చక్షుషా ను పిబన్నివ ।
ఆసీనమపి తూష్ణీకమనురజ్యంతి తం ప్రజాః ॥ 5-34-24 (32860)
సుపుష్పితః స్యాదఫలః ఫలితః స్యాద్దురారుహః ।
అపక్వః పక్వసంకాశో న తు శీర్యేత కర్హిచిత్ ॥ 5-34-25 (32861)
చక్షుషా మనసా వాచా కర్మణా చ చతుర్విధం।
ప్రసాదయతి యో లోకం తం లోకోఽనుప్రసీదతి ॥ 5-34-26 (32862)
యస్మాత్రస్యంతి భూతాని మృగవ్యాధాన్మృగా ఇవ।
సాగరాంతామపి మహీం లబ్ధ్వా స పరిహీయతే ॥ 5-34-27 (32863)
పితృపైతామహం రాజ్యం ప్రాప్యాపి స్వేన కర్మణా।
వాయురభ్రమివాసాద్య భ్రంశయత్యనయే స్థితః ॥ 5-34-28 (32864)
ధర్మమాచరతో రాజ్ఞః సద్భిశ్చరితమాదితః।
వసుధా వసుసంపూర్ణా వర్ధతే భూతివర్ధనీ ॥ 5-34-29 (32865)
అథ సంత్యజతో ధర్మమధర్మం చానుతిష్ఠతః।
ప్రతిసంవేష్టతే భూమిరగ్నౌ చర్మాహితం యథా। 5-34-30 (32866)
య ఏవ యత్నః క్రియతే పరరాష్ట్రవిమర్దనే।
స ఏవ యత్నః కర్తవ్యః స్వరాష్ట్రపరిపాలనే । 5-34-31 (32867)
ధర్మేణ రాజ్యం విందేత ధర్మేణ పరిపాలయేత్।
ధర్మమూలాం శ్రియం ప్రాప్య న జహాతి న హీయతే ॥ 5-34-32 (32868)
అప్యున్మత్తాత్ప్రలపతో బాలాచ్చ పరిజల్పతః।
సర్వతః సారమాదద్యాదశ్మభ్య ఇవ కాంచనం ॥ 5-34-33 (32869)
సువ్యాహృతాని మహతాం సుకృతాని తతస్తతః।
సంచిన్వంధీర ఆసీత శిలాహారీ శిలం యథా ॥ 5-34-34 (32870)
గంధేన గావః పశ్యంతి వేదైః పశ్యంతి బ్రాహ్మణాః ।
చారైః పశ్యంతి రాజానశ్చక్షుర్భ్యామితరే జనాః ॥ 5-34-35 (32871)
భూయాంసం లభతే క్లేశం యా గౌర్భవతి దుర్దుహా ।
అథ యా సుదుఘా రాజన్నైవ తాం వితుదంత్యపి ॥ 5-34-36 (32872)
యదతప్తం ప్రణమతి న తత్సంతాపమర్హతి।
యచ్చ స్వయం నతం దారు న తత్సంనామయేద్బుధః ॥ 5-34-37 (32873)
ఏతయోపమయా ధీరః సన్నమేత బలీయసే।
ఇంద్రాయ స ప్రణమతే నమతే యో బలీయసే ॥ 5-34-38 (32874)
పర్జన్యనాథాః పశవో రాజానో మంత్రిబాంధవాః।
పతయో బాంధవాః స్త్రీణాం బ్రాహ్మణా వేదబాంధవాః ॥ 5-34-39 (32875)
సత్యేన రక్ష్యతే ధర్మో విద్యా యోగేన రక్ష్యతే ।
మృజయా రక్ష్యతే రూపం కులం వృత్తేన రక్ష్యతే ॥ 5-34-40 (32876)
మానేన రక్ష్యతే ధాన్యమశ్వాన్రక్షేదనుక్రమాత్।
అభీక్ష్ణదర్శనాద్గావః స్త్రియో రక్ష్యాః కుచేలతః ॥ 5-34-41 (32877)
న కులం వృత్తహీనస్య ప్రమాణమితి మే మతిః।
అంతేష్వపి హి జాతానాం వృత్తమేవ విశిష్యతే ॥ 5-34-42 (32878)
య ఈర్షుః పరవిత్తేషు రూపే వీర్యే కులాన్వయే ।
సుఖసౌభాగ్యసత్కారే తస్య వ్యాధిరనంతకః ॥ 5-34-43 (32879)
అకార్యకరణాద్భీతః కార్యాణాం చ వివర్జనాత్।
అకాలే మంత్రభేదాచ్చ యేన మాద్యేన్న తత్పిబేత్ ॥ 5-34-44 (32880)
విద్యామదో ధనమదస్తృతీయోఽభిజనో మదః।
మదా ఏతేఽవలిప్తానామేత ఏవ సతాం దమాః ॥ 5-34-45 (32881)
అసంతోఽభ్యర్థితాః సద్భిః క్వచిత్కార్యే కదాచన।
మన్యంతే సంతమాత్మానమసంతమపి విశ్రుతం ॥ 5-34-46 (32882)
గతిరాత్మవతాం సంతః సంత ఏవ సతాం గతిః ।
అసతాం చ గతిః సంతో న త్వసంతః సతాం గతిః ॥ 5-34-47 (32883)
జితా సభా వస్త్రవతా మిష్టాశా గోమతా జితా।
అధ్వా జితో యానవతా సర్వం శీలవతా జితం ॥ 5-34-48 (32884)
శీలం ప్రధానం పురుషే తద్యస్యేహ ప్రణశ్యతి।
న తస్య జీవితేనార్థో న ధనేన న బంధుభిః ॥ 5-34-49 (32885)
ఆఢ్యానాం మాంసపరమం మధ్యానాం గోరసోత్తరం।
తైలోత్తరం దరిద్రాణాం భోజనం భరతర్షభ ॥ 5-34-50 (32886)
సంపన్నతరమేవాన్నం దరిద్రా భుంజతే సదా।
శ్రుత్స్వాదుతాం జనయతి సా చాఢ్యేషు సుదుర్లభా ॥ 5-34-51 (32887)
ప్రాయేణ శ్రీమతాం లోకే భోక్తుం శక్తిర్న విద్యతే।
జీర్యంత్యపి హి కాష్ఠాని దరిద్రాణాం మహీపతే ॥ 5-34-52 (32888)
అవృత్తిర్భయమంత్యానాం మధ్యానాం మరణాద్భయం ।
ఉత్తమానాం తు మర్త్యానామవమానాత్పరం భయం ॥ 5-34-53 (32889)
ఐశ్వర్యమదపాపిష్ఠా మదాః పానమదాదయః ।
ఐశ్వర్యమదమత్తో హి నో పతిత్వాఽవబుధ్యతే ॥ 5-34-54 (32890)
ఇంద్రియౌరింద్రియార్థేషు వర్తమానైరనిగ్రహైః ।
తైరయం తాప్యతే లోకో నక్షత్రాణి గ్రహైరివ ॥ 5-34-55 (32891)
యో జితః పంచవర్గేణ సహజేనాత్మకర్షిణా ।
ఆపదస్తస్య వర్ధంతే శుక్లపక్ష ఇవోడురాట్ ॥ 5-34-56 (32892)
అవిజిత్య య ఆత్మానమమాత్యాన్విజిగీషతే ।
అమిత్రాన్వా జితామాత్యః సోఽవశః పరిహీయతే ॥ 5-34-57 (32893)
ఆత్మానమేవ ప్రథమం ద్వేష్యరూపేణ యోజయేత్ ।
తతోఽమాత్యానమిత్రాంశ్చ న మోఘం విజిగీషతే ॥ 5-34-58 (32894)
వశ్యేంద్రియం జితామాత్యం ధృతదండం వికారిషు ।
పరీక్ష్యకారిణం ధీరమత్యంతం శ్రీర్నిషేవతే ॥ 5-34-59 (32895)
రథః శరీరం పురుషస్య రాజ-
న్నాత్మా నియంతేంద్రియాణ్యస్య చాశ్వాః।
తైరప్రమత్తః కుశలీ సదశ్వై-
ర్దాంతైః సుఖం యాతి రథీవ ధీరః ॥ 5-34-60 (32896)
ఏతాన్యనిగృహీతాని వ్యాపాదయితుమప్యలం।
అవిధేయా ఇవాదాంతాః సరథం సారథిం హయం ॥ 5-34-61 (32897)
అనర్థమర్థతః పశ్యన్నర్థం చైవాప్యనర్థతః।
ఇంద్రియైరజితైర్బాలః సుదుఃఖం మన్యతే సుఖం ॥ 5-34-62 (32898)
ధర్మార్థౌ యః పరిత్యజ్య స్యాదింద్రియవశానుగః ।
శ్రీప్రాణధనదారేభ్యః క్షిప్రం స పరిహీయతే ॥ 5-34-63 (32899)
అర్థానామీశ్వరో యః స్యాదింద్రియాణామనీశ్వరః।
ఇంద్రియాణామనైశ్వర్యాదైశ్వార్యాద్భూశ్యతే హి సః ॥ 5-34-64 (32900)
ఆత్మనాత్మానమన్విచ్ఛేన్మనోబుద్ధీంద్రియైర్యతైః ।
ఆత్మా హ్యేవాత్మనో బంధురాత్మైవ రిపురాత్మనః ॥ 5-34-65 (32901)
బంధురాత్మాత్మనస్తస్య యేనైవాత్మాత్మనా జితః।
స ఏవ నియతో బంధుః స ఏవ నియతో రిపుః ॥ 5-34-66 (32902)
క్షుద్రాక్షేణేవ జాలేన ఝపావపిహితావురూ।
కామశ్చ రాజన్క్రోధశ్చ తౌ ప్రజ్ఞానం విలుంపతః ॥ 5-34-67 (32903)
సమవేక్ష్యేహ ధర్మార్థౌ సంభారాన్యోఽధిగచ్ఛతి।
స వై సంభృతసంభారః సతతం సుఖమేధతే ॥ 5-34-68 (32904)
యః పంచాభ్యంతరాఞ్శత్రూనవిజిత్య మనోమయాన్।
జిగీషతి రిపూనన్యాన్రిపవోఽభిభవంతి తం ॥ 5-34-69 (32905)
దృశ్యంతే హి మహాత్మానో బధ్యమానాః స్వకర్మభిః।
ఇంద్రియాణామనీశత్వాద్రాజానో రాజ్యవిభ్రమైః ॥ 5-34-70 (32906)
అసంత్యాగాత్పాపకృతామపాపాం-
స్తుల్యో దండః స్పృశతే మిశ్రభావాత్।
శుష్కేణార్ద్రం దహ్యతే మిశ్రభావా-
త్తస్మాత్పాపైః సహ సంధిం న కుర్యాత్ ॥ 5-34-71 (32907)
నిజానుత్పతతః శత్రూన్పశ్చ పంచప్రయోజనాన్।
యో మోహాన్న నిగృహ్ణాతి తమాపద్గ్రసతే నరం ॥ 5-34-72 (32908)
అనసూయార్జవం శౌచం సంతోషః ప్రియవాదితా।
దమః సత్యమనాయాసో న భవంతి దురాత్మనాం ॥ 5-34-73 (32909)
ఆత్మజ్ఞానమానాయాసస్తితిక్షా ధర్మనిత్యతా।
వాక్చైవ గుప్తా దానం చ నైతాన్యంత్యేషు భారత ॥ 5-34-74 (32910)
ఆక్రోశపరివాదాభ్యాం విహింసంత్యబుధా బుధాన్।
వక్తా పాపముపాదత్తే క్షమమాణో విముచ్యతే ॥ 5-34-75 (32911)
హింసా బలమసాధూనాం రాజ్ఞాం దండవిధిర్బలం ।
శుశ్రూపా తు వలం స్త్రీణాం క్షమా గుణవతాం బలం ॥ 5-34-76 (32912)
వాక్సంయమో హి నృపతే సుదుష్కరతమో మతః।
అర్థవచ్చ విచిత్రం చ న శక్యం బహు భాషితుం ॥ 5-34-77 (32913)
అభ్యావహతి కల్యాణం వివిధం వాక్ సుభాషితా ।
సైవ దుర్భాషితా రాజన్ననర్థాయోపపద్యతే ॥ 5-34-78 (32914)
రోహతే సాయకైర్విద్ధం వనం పరశునా హతం।
వాచా దురుక్తం బీభత్సం న సంరోహతి వాక్క్షతం॥ 5-34-79 (32915)
కర్ణినాలీకనారాచాన్నిర్హరంతి శరీరతః।
వాక్ఛశల్యస్తు న నిర్హర్తుం శక్యో హృదిశయో హి సః ॥ 5-34-80 (32916)
వాక్సాయకా వదనాన్నిష్పతంతి
యైరాహతః శోచతి రాత్ర్యహాని।
పరస్య నామర్మసు తే పతంతి
తాన్పండితో నావసృజేత్పరేభ్యః ॥ 5-34-81 (32917)
యస్మై దేవాః ప్రయచ్ఛంతి పురుషాయ పరాభవం।
బుద్ధిం తస్యాపకర్షంతి సోఽవాచీనాని పశ్యతి॥ 5-34-82 (32918)
బుద్ధౌ కలుషభూతాయాం వినాశే ప్రత్యుపస్థితే।
అనయో నయసంకాశో హృదయాన్నాపసర్పతి ॥ 5-34-83 (32919)
సేయం బుద్ధిః పరీతా తే పుత్రాణాం భరతర్షభ ।
పాండవానాం విరోధేన న చైనానవబుధ్యసే ॥ 5-34-84 (32920)
రాజా లక్షణసంపన్నస్త్రైలోక్యస్యాపి యో భవేత్।
శిష్యస్తే శాసితా సోఽస్తు ధృతరాష్ట్ర యుధిష్ఠిరః ॥ 5-34-85 (32921)
అతీవ సర్వాన్పుత్రాంస్తే భాగధేయపురస్కృతః।
తేజసా ప్రజ్ఞయా చైవ యుక్తో ధర్మర్థతత్త్వవిత్ ॥ 5-34-86 (32922)
అనుక్రోశాదానృశంస్యాద్యోఽసౌ ధర్మభృతాం వరః।
గౌరవాత్తవ రాజేంద్ర బహూన్క్లేశాంస్తితిక్షతి ॥ ॥ 5-34-87 (32923)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి ప్రజాగరపర్వణి చతుస్త్రింశోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-34-1 దహ్యమానస్య చింతాగ్నినేతి ...... ॥ 5-34-2 అజాతశత్రోః పధ్యే కురూణాం చ శ్రేయస్కరం ॥ 5-34-3 పాపాశంకీ భావిదుఃఖాదుహ్రిజన్। పాపం స్వకృతం పర్వాపరాధం పశ్యన్ ॥ 5-34-6 మిథ్యోపేతాని కపటద్యుతాదీని। అనుపప్యైః అసదపాయైః ప్రయుక్తాని దుఃఖఫలానీత్యర్థః ॥ 5-34-8 అనుబంధాన్ ప్రయోజనాని ॥ 5-34-12 అసాంప్రతం అయుక్తం యథా స్యాత్తథా న వర్తితవ్యం ॥ 5-34-13 ముఖే ముష్టిమంతే మృత్యుదం కర్మ న కర్తవ్యమిత్యర్థః। అనుబంధే పశ్చాద్బంధం ॥ 5-34-14 ఆద్యం భక్షణీయం ॥ 5-34-18 అంగారకారకో హి మూలత ఉత్కృత్య కాష్ఠం దహతి । అంగార ఇంగాలః ॥ 5-34-20 అనారభ్యాః ప్రబలైః సహ వైరాదయః। అగతాః కదాచిదప్యప్రాప్తాః ॥ 5-34- 23 లఘుమూలాన్ అల్పోపాయనాన్ ॥ 5-34- 25 సుపుష్పితః వాచా చక్షుషా చానుగ్రహం దర్శయన్నపి అఫలః స్యాత్। భృత్యే న ధనేన వర్ధయేత్। సఫలోపి సన్ దురారుహః భృత్యవశ్యో న భవేత్। అపక్వ ఇతి। అంతర్బలహీనోఽపి బలవత్తాం బహిః ప్రకాశయేదేవేత్యర్థః ॥ 5-34-26 కర్మణా దానేన। లోకం భృత్యవర్గం ॥ 5-34-29 ఆదితః ఆదికాలాత్ సద్భిరాచరితం ధర్మమాచరత ఇత్యన్వయః ॥ 5-34-30 ప్రతిసంవేష్టతే సంకుచతి । బహుఫలం న ప్రయచ్ఛతీత్యర్థః ॥ 5-34-32 న జహాతి శ్రియం ॥ 5-34-34 సువ్యాహృతాని పాండిత్యవచనాని సుకృతాని తదుపదిష్టకర్మాణి। శిలం కణిశాద్యర్జనం ॥ 5-34-40 యోగేన అభ్యాసేన। మృజయా ఉద్వర్తనేన ॥ 5-34-41 అనుక్రమః వ్యాయామశిక్షాదిః । మానం ద్రోణాది ॥ 5-34-42 ప్రమాణం ధర్మస్య కారణం ॥ 5-34-44 అకాలే ఇష్టసిద్ధఏ ప్రాక్ భీతః స్యాత్। యేన మాద్యేత్ లోభాదినా తన్న పిబేత్ నాశ్రయేత్ ॥ 5-34-45 అభిజనః సహాయః ॥ 5-34-51 సంపన్నం మిష్టం ॥ 5-34-53 శీలాభావే సత్సు అవమానో మహాన్ క్లేశ ఇత్యాహ అవృత్తీతి ॥ 5-34-54 ఐశ్వర్యమదః పాపిష్ఠో నిందితతమో యేభ్యస్తే పానమదాదయో మదాః ॥ 5-34-55 ఇంద్రియార్థేషు శబ్దాదిషు గ్రహైః సూర్యాదిభిః ॥ 5-34-56 పంచవర్గః శ్రోత్రాదిగణః ॥ 5-34-58 ఆత్మానం మనః ॥ 5-34-61 వ్యాపాదయితుం నాశయితుం। అవిధేయాః అవశాః ॥ 5-34-62 అర్థతోఽర్థహేతోః। అనర్థతః అన్యాయతః ॥ 5-34-67 క్షుద్రాక్షేణ సూక్ష్మఛిద్రేణ ప్రజ్ఞానం తౌ నాశయతః। జాలమివ మహామీనావిత్యర్థః ॥ 5-34-68 సమవేక్ష్య అనురుధ్య। సంభారాన్ జయసాధనాని ॥ 5-34-70 రాజానో రావణాదయః। రాజ్యవిభ్రమైః ఐశ్వర్యవిలాసైః । స్వకర్మభిః సీతాహరణాదిభిః ॥ 5-34-72 పంచ ఇంద్రియాణి పంచప్రయోజనాని శబ్దశ్రవణాదీని యేషాం తాన్। ఉత్పతతః ఉత్పథేన గచ్ఛతః ॥ 5-34-73 అనాయాసః అచాంచల్యం ॥ 5-34-74 తితిక్షా ద్వంద్వసహనశీలతా। వాక్గుప్తా అసంబద్ధప్రలాపాద్రక్షితా। అంత్యేషు నీచేషు ॥ 5-34-75 ఆక్రోశో రూక్షభాషణం। పరివాదో నిందా ॥ 5-34-77 వాక్యసంయమో నియతం వచనం। విచిత్రం చమత్కారయుక్తం॥ 5-34-79 బీభత్సం నిందితం యతో న సంరోహతి ॥ 5-34-80 కర్ణీ కర్ణాకృతిఫలకో బాణః। నాలీకః నలికయా ప్రక్షేప్యో బాణః। నిర్హరంతి నిఃసారయంతి ॥ 5-34-81 నామర్మసు కింతు మర్మస్యేవ ॥ 5-34-82 అవాచీనాని నీచకర్మాణి ॥ 5-34-85 శిష్యస్తే త్వదాజ్ఞకారీ। శాసితా పృథివ్యాః ॥ 5-34-86 భాగధేయే రాజ్యాంశే పురస్కృతః 5-34-87 అనుక్రోశాత్ దయాలుత్వాత్। ఆనృశంస్యాత్ అక్రౌర్యాత్ ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 035
॥ శ్రీః ॥
5.35. అధ్యాయః 035
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
విదురేణ ధృతరాష్ట్రంప్రతి సుధన్వవిరోచనసంవాదాదికథనపూర్వకం పాండవేషు పుత్రతౌల్యేన వృత్తివిధానం ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-35-0 (32924)
ధృతరాష్ట్ర ఉవాచ। 5-35-0x (3452)
బ్రూహి భూయో మహాబుద్ధే ధర్మార్థసహితం వచః।
శ్రృణ్వతో నాస్తి మే తృప్తిర్విచిత్రాణీహ భాషసే ॥ 5-35-1 (32925)
విదుర ఉవాచ। 5-35-2x (3453)
సర్వతీర్థేషు వా స్నానం సర్వభూతేషు చార్జవం।
ఉభే త్వేతే సమే స్యాతామార్జవం వా విశిష్యతే। 5-35-2 (32926)
ఆర్జవం ప్రతిపద్యస్వ పుత్రేషు సతతం విభో।
ఇహ కీర్తి పరాం ప్రాప్య ప్రేత్య స్వర్గమవాప్స్యసి ॥ 5-35-3 (32927)
యావత్కీర్తిర్మనుష్యస్య పుణ్యా లోకే ప్రగీయతే।
తావత్స పురుషవ్యాఘ్ర స్వర్గలోకే మహీయతే॥ 5-35-4 (32928)
అత్రాప్యుదాహరంతీమమితిహాసం పురాతనం।
విరోచనస్య సంవాదం కేశిన్యర్థే సుధన్వనా ॥ 5-35-5 (32929)
స్వయంవరే స్థితా కన్యా కేశినీ నామ నామతః।
రూపేణాప్రతిమా రాజన్విశిష్టపతికాంయయా ॥ 5-35-6 (32930)
విరోచనోఽథ దైతేయస్తదా తత్రాజగామ హ।
ప్రాప్తుమిచ్ఛంస్తతస్తత్ర దైత్యేంద్రం ప్రాహ కేశినీ ॥ 5-35-7 (32931)
కేశిన్యువాచ। 5-35-8x (3454)
కిం బ్రాహ్మణాః స్విచ్ఛ్రేయాంసో దితిజాః స్విద్విరోచన
అథ కేన స్మ పర్యంకం సుధన్వా నాధిరోహతి ॥ 5-35-8 (32932)
విరోచన ఉవాచ। 5-35-9x (3455)
ప్రాజాపత్యాస్తు వై శ్రేష్ఠా వయం కేశిని సత్తమాః।
అస్మాకం ఖల్విమే లోకాః కే దేవాః కే ద్విజాతయః 5-35-9 (32933)
కేశిన్యువాచ। 5-35-10x (3456)
ఇహైవావాం ప్రతీక్షావ ఉపస్థానే విరోచన।
సుధన్వా ప్రాతరాగంతా పశ్యేయం వాం సమాగతౌ ॥ 5-35-10 (32934)
విరోచన ఉవాచ। 5-35-11x (3457)
తథా భద్రే కరిష్యామి యథా త్వం భీరు భాషసే।
సుధన్వానం చ మాం చైవ ప్రాతర్ద్రష్టాసి సంగతౌ ॥ 5-35-11 (32935)
విదుర ఉవాచ। 5-35-12x (3458)
అతీతాయాం చ శర్వర్యాముదితే సూర్యమండలే।
అథాజగామ తం దేశం సుధన్వా రాజసత్తమ।
విరోచనో యత్ర విభో కేశిన్యా సహితః స్థితః ॥ 5-35-12 (32936)
సుధన్వా చ సమాగచ్ఛత్ప్రాహ్లాదిం కేశినీం తథా।
సమాగతం ద్విజం దృష్ట్వా కేశినీ భరతర్షభ।
ప్రత్యుత్థాయాసనం తస్మై పాద్యమర్ఘ్యం దదౌ పునః ॥ 5-35-14a` ఇతి హోవాచ వచనం విరోచనమనుత్తమం।
ఆస్స్వ తల్పే హి సౌవర్ణే ప్రాహ్లాదే బ్రాహ్మణస్త్వహం ॥' 5-35-13 (32937)
అన్వాలభే హిరణ్మయం ప్రాహ్లాదే తే వరాసనం।
ఏకత్వముపసంపన్నో నత్వాసోఽహం త్వయా సహ ॥ 5-35-15 (32938)
విరోచన ఉవాచ। 5-35-16x (3459)
తవార్హతే తు ఫలకం కూర్చం వాప్యథవా బృసీ।
సుధన్వన్న త్వమర్హోఽసి మయా సహ సమాసనం ॥ 5-35-16 (32939)
సుధన్వోవాచ। 5-35-17x (3460)
పితాపుత్రౌ సహాసీతాం ద్వౌ విప్రౌ క్షత్రియావపి।
వృద్ధౌ వైశ్యౌ చ శూద్రౌ చ న త్వన్యావితరేతరం ॥ 5-35-17 (32940)
పితా హి తే సమాసీనముపాసీతైవ మామధః।
బాలః సుఖైధితో గేహే న త్వం కించన బుధ్యసే ॥ 5-35-18 (32941)
విరోచన ఉవాచ। 5-35-19x (3461)
హిరణ్యం చ గవాశ్వం చ యద్విత్తమసురేషు నః।
సుధన్వన్విపణే తేన ప్రశ్నం పృచ్ఛావ యే వుదుః ॥ 5-35-19 (32942)
సుధన్వోవాచ। 5-35-20x (3462)
హిరణ్యం చ గవాశ్వం చ తవైవాస్తు విరోచన।
ప్రాణయోస్తు పణం కృత్వా ప్రశ్నం పృచ్ఛావ యే విదుః ॥ 5-35-20 (32943)
విరోచన ఉవాచ। 5-35-21x (3463)
ఆవాం కుత్ర గమిష్యావః ప్రాణయోర్విపణే కృతే।
న తు దేవేష్వహం స్థాతా న మనుష్యేషు కర్హిచిత్ ॥ 5-35-21 (32944)
సుధన్వోవాచ। 5-35-22x (3464)
పితరం తే గమిష్యావః ప్రాణయోర్విపణే కృపే।
పుత్రస్యాపి స హేతోర్హి ప్రహ్లాదో నానృతం వదేత్ ॥ 5-35-22 (32945)
విదుర ఉవాచ। 5-35-23x (3465)
ఏవం కృతపణౌ క్రుద్ధౌ తత్రాభిజగ్మతుస్తదా।
విరోచనసుధన్వానౌ ప్రహ్లాదౌ యత్ర తిష్ఠతి ॥ 5-35-23 (32946)
ప్రహ్లాద ఉవాచ। 5-35-24x (3466)
ఇమౌ తౌ సంప్రదృశ్యేతే యాభ్యాం న చరితం సహ।
ఆశీవిషావివ క్రుద్ధావేకమార్గావిహాగతౌ ॥ 5-35-24 (32947)
కిం వై సహైవం చరథో న పురా చరథః సహ।
విరోచనైతత్పృచ్ఛామి కిం తే సఖ్యం సుధన్వనా ॥ 5-35-25 (32948)
విరోచన ఉవాచ। 5-35-26x (3467)
న మే సుధన్వనా సఖ్యం ప్రాణయోర్విపణావహే।
ప్రహ్లాద తత్త్వం పృచ్ఛామి మా ప్రశ్నమనృతం వదేః ॥ 5-35-26 (32949)
ప్రహ్లాద ఉవాచ। 5-35-27x (3468)
ఉదకం మధుపర్కం చాప్యానయంతు సుధన్వనే।
బ్రహ్మన్నభ్యర్చనీయోఽసి శ్వేతా గౌః పీవరీ కృతా ॥ 5-35-27 (32950)
సుధన్వోవాచ। 5-35-28x (3469)
ఉదకం మధుపర్కం చ ప్రశ్నవాచార్పితం మమ।
ప్రహ్లద త్వం తు మే తథ్యం ప్రశ్నం ప్రబ్రూహి పృచ్ఛతః।
కిం బ్రాహ్మణాః స్విచ్ఛ్రేయాంస ఉతాహో స్విద్విరోచనః 5-35-28 (32951)
ప్రహ్లాద ఉవాచ। 5-35-29x (3470)
` న కల్మాషో న కపిలో న కృష్ణో న చ లోహితః।
అణీయాన్క్షురధారాయాః కో ధర్మం వక్తుమర్హితి ॥ 5-35-29 (32952)
అభివాద్యో భవాన్బ్రహ్మన్సాక్ష్యే చైవ నియోజితః ।'
పుత్ర ఏకో మమ బ్రహ్మంస్త్వం చ సాక్షాదిహాస్థితః ।
తయోర్వివదతోః ప్రశ్నం కథమస్మద్విధో వదేత్ ॥ 5-35-30 (32953)
సుధన్వోవాచ। 5-35-31x (3471)
` యదేతత్త్వం న వక్ష్యసి యది వాపి వివక్ష్యసి।
ప్రహ్లాద ప్రశ్నమతులం మూర్ధా తే విఫలిష్యతి ॥ 5-35-31 (32954)
విదుర ఉవాచ। 5-35-32x (3472)
ఆదిత్యేన సహాయాంతం ప్రహ్లాదో హంసమబ్రవీత్।
ధృతరాష్ట్ర మహాప్రాజ్ఞ సర్వజ్ఞం సర్వదర్శినం ॥ 5-35-32 (32955)
ప్రహ్లాద ఉవాచ। 5-35-33x (3473)
పుత్రో వాఽన్యో భవేద్బ్రహ్మన్సాక్ష్యే చాపి భవేత్స్థితః।
తయోర్వివదతోర్హంస కథం ధర్మః ప్రవర్తతే ॥ 5-35-33 (32956)
హంస ఉవాచ।' 5-35-34x (3474)
గాం ప్రదద్యాదౌరసాయ యద్వాన్యత్స్యాత్ప్రియం ధనం।
ద్వయోర్వివదతో రాజన్ప్రశ్నం సత్యం యథా వదేత్ ॥ 5-35-34 (32957)
ప్రహ్లాద ఉవాచ। 5-35-35x (3475)
అథ యో నైవ ప్రబ్రూయాత్సత్యం వా యది వాఽనృతం।
హంస తత్వం చ పృచ్ఛామి కియదేనః కరోతి సః ॥ 5-35-35 (32958)
`హంస ఉవాచ 5-35-36x (3476)
పృష్టో ధర్మం న విబ్రూయాద్గోకర్ణశిథిలం చరన్।
ధర్మాద్భ్రశ్యతి రాజంస్తు నాస్య లోకోఽస్తి న ప్రజాః । 5-35-36 (32959)
ధర్మ ఏతాన్సంరుజతి యథా నద్యస్తు కూలజాన్।
యే ధర్మమనుపశ్యంతస్తూష్ణీం ధ్యాయంత ఆసతే ॥ 5-35-37 (32960)
శ్రేష్ఠోఽర్ధం తు హరేత్తత్ర భవేత్పాదశ్చ కర్తరి।
పాదస్తేషు సభాసత్సు యత్ర నింద్యో న నింద్యతే ॥ 5-35-38 (32961)
అనేనా భవతి శ్రేష్ఠో ముచ్యంతేఽపి సభాసదః।
కర్తారమేనో గచ్ఛేద్వా నింద్యో యత్ర హి నింద్యతే ॥ 5-35-39 (32962)
ప్రహ్లాద ఉవాచ। 5-35-40x (3477)
మోహాద్వా చైవ కామాద్వా మిథ్యావాదం యది బ్రువన్।
ధృతరాష్ట్ర తత్వం పృచ్ఛామి దుర్వివక్తా తు కిం వసేత్ ॥ 5-35-40 (32963)
హంస ఉవాచ।' 5-35-41x (3478)
యాం రాత్రిమధివిన్నా స్త్రీ యాం చైవాక్షపరాజితః।
యాం చ భారాభితప్తాంగో దుర్వివక్తా తు తాం వసేత్ ॥ 5-35-41 (32964)
నగరే ప్రతిరుద్ధః సన్బహిర్ద్వారే బుభుక్షితః।
అమిత్రాన్భూయసః పశ్యందుర్వివక్తా తు తాం వసేత్ ॥ 5-35-42 (32965)
యాం చ రాత్రిమభిద్రుగ్ధో యాం చ మిత్రే ప్రియేఽనృతే।
సర్వస్వేన చ హీనో యో దుర్వివక్తా తు తాం వసేత్ ॥ 5-35-43 (32966)
పంచ పశ్వనృతే హంతి దశ హంతి గవానృతే।
శతమశ్వానృతే హంతి సహస్రం పురుషానృతే ॥ 5-35-44 (32967)
హంతి జాతానజాతాంశ్చ హిరణ్యార్థేఽనృతం వదన్।
సర్వం భూంయనృతే హంతి మా స్మ భూంయనృతం వదేః ॥ 5-35-45 (32968)
ప్రహ్లాద ఉవాచ। 5-35-46x (3479)
మత్తః శ్రేయానంగిరా వై సుధన్వా త్విద్వరోచన।
మాతాస్య శ్రేయసీ మాతుస్తస్మాత్త్వం తేన వై జితః ॥ 5-35-46 (32969)
విరోచన సుధన్వాఽయం ప్రాణానామీశ్వరస్తవ।
సుధన్వన్పునరిచ్ఛామి త్వయా దత్తం విరోచనం ॥ 5-35-47 (32970)
సుధన్వోవాచ। 5-35-48x (3480)
యద్ధర్మమవృణీథాస్త్వం న కామాదనృతం వదీః।
పునర్దదామి తే పుత్రం తస్మాత్ప్రహ్లాద దుర్లభం ॥ 5-35-48 (32971)
ఏష ప్రహ్లాద పుత్రస్తే మయా దత్తో విరోచనః।
పాదప్రక్షాలనం కుర్యాత్కుమార్యాః సన్నిధౌ మమ ॥ 5-35-49 (32972)
విదుర ఉవాచ। 5-35-50x (3481)
తస్మాద్రాజేంద్ర భూంయర్థే నానృతం వక్తుమర్హసి।
మా గమః ససుతామాత్యో నాశం పుత్రార్థమబ్రువన్ ॥ 5-35-50 (32973)
న దేవా యష్టిమాదాయ రక్షంతి పశుపాలవత్।
యం తు రక్షితుమిచ్ఛంతి బుద్ధ్యా సంయోజయంతి తం ॥ 5-35-51 (32974)
యథాయథా హి పురుషః కల్యాణే కురుతే మనః।
తథాతథాఽస్య సర్వార్థాః సిద్ధ్యంతే నాత్ర సంశయః ॥ 5-35-52 (32975)
నైనం ఛందాంసి వృజినాత్తారయంతి
మాయావినం మాయయా వర్తమానం।
నీడం శకుంతా ఇవ జాతపక్షా-
శ్ఛందాంస్యేనం ప్రజహత్యంతకాలే ॥ 5-35-53 (32976)
మద్యపానం కలహం పూగవైరం
భార్యాపత్యోరంతరం జ్ఞాతిభేదం।
రాజద్విష్టం స్త్రీపుంసయోర్వివాదం
వర్జ్యాన్యాహుర్యశ్చ పంథాః ప్రదుష్టః ॥ 5-35-54 (32977)
సాముద్రికం వణిజం చోరపూర్వం
శలాకధూర్తం చ చికిత్సకం చ।
అరిం చ మిత్రం చ కుశీలవం చ
నైతాన్సాక్ష్యే త్వధికృర్వీత సప్త ॥ 5-35-55 (32978)
మానాగ్నిహోత్రముత మానమౌనం
మానేనాధీతముత మానయజ్ఞః।
ఏతాని చత్వార్యభయంకరాణి
భయం ప్రయచ్ఛంత్యయథాకృతాని ॥ 5-35-56 (32979)
అగారదాహీ గరదః కుండాశీ సోమవిక్రయీ।
పర్వకారశ్చ సూచీ చ మిత్రధ్రుక్పారదారికః ॥ 5-35-57 (32980)
భ్రూణహా గురుతల్పీ చ యశ్చ స్యాత్పానపో ద్విజః।
అతితీక్ష్ణశ్చ కారుశ్చ నాస్తికో వేదనిందకః ॥ 5-35-58 (32981)
స్రువప్రగ్రహణో వ్రాత్యః కీనాశశ్చాత్మవానపి ।
రక్షేత్యుక్తశ్చ యో హింస్యాత్సర్వే బ్రహ్మహభిః సమాః ॥ 5-35-59 (32982)
తృణోల్కయా జ్ఞాయతే జాతరూపం
వృత్తేన భద్రో వ్యవహారేణ సాధుః।
శూరో భయేష్వర్థకృచ్ఛ్రేషు ధీరః
కృచ్ఛ్రేష్వాపత్సు సుహృదశ్చారయశ్చ ॥ 5-35-60 (32983)
జరా రూపం హరతి హి ధైర్యమాశా
మృత్యుః ప్రాణాంధర్మచర్యామసూయా।
క్రోధః శ్రియం శీలమనార్యసేవా
హ్రియం కామః సర్వమేవాభిమానః । 5-35-61 (32984)
న క్రోధినోఽర్థో న నృశంమస్య మిత్రం
క్రృగస్య న స్త్రీ సుఖినో న విద్యా ।
న కామినో హ్రీరలసస్య న శ్రీః
సర్వం తు న స్యాదనవస్థితస్య ॥ 5-35-62 (32985)
శ్రీర్మంగలాన్ప్రభవతి ప్రాగల్భ్యాత్సంప్రవర్ధతే।
దాక్ష్యాత్తు కురుతే మూలం సంయమాన్ప్రతితిష్ఠతి ॥ 5-35-63 (32986)
అష్టౌ గుణాః పురుషం దీపయంతి
ప్రజ్ఞా చ కౌల్యం చ దమః శ్రుతం చ।
పరాక్రమశ్చాబహుభాషితా చ
దానం యథాశక్తి కృతజ్ఞతా చ ॥ 5-35-64 (32987)
ఏతాన్గుణాంస్తత మహానుభావా-
నేకో గుణః సంశ్రయతే ప్రసహ్య
రాజా యదా సత్కురుతే మనుష్యం
సర్వాన్గుణానేప గుణోతిభాతి ॥ 5-35-65 (32988)
అష్టౌ నృపేమాని మనుష్యలోకే
స్వర్గస్య లోకస్య నిదర్శనాని।
చత్వార్యేపామన్వవేతాని సద్భి-
శ్చత్వారి చైపామనుయాంతి సంతః ॥ 5-35-66 (32989)
యజ్ఞో దానమధ్యయనం తపశ్చ
చత్వార్యేతాన్యన్వవేతాని సద్భిః।
దమః సత్యమార్జవమానృశంస్యం
చత్వార్యేతాన్యనుయాంతి సంతః ॥ 5-35-67 (32990)
ఇజ్యాధ్యయనదానాని తపః సత్యం క్షమా ఘృణా।
అలోభ ఇతి మార్గోఽయం ధర్మస్యాష్టవిధః స్మృతః ॥ 5-35-68 (32991)
తత్ర పూర్వచతుర్వర్గో దంభార్థమపి సేవ్యతే।
ఉత్తరశ్చ చతుర్వర్గో నామహాత్మసు తిష్ఠతి ॥ 5-35-69 (32992)
న సా సభా యత్ర న సంతి వృద్ధా
న తే వృద్ధా యే న వదంతి ధర్మం।
నాసౌ ధర్మో యత్ర న సత్యమస్తి
న తత్సత్యం యచ్ఛలేనానువిద్ధం ॥ 5-35-70 (32993)
సత్యం రూపం శ్రుతం విద్యా కౌల్యం శీలం బలం ధనం।
శౌర్యం చ చిత్రభాష్యం చ దశేమే స్వర్గయోనయః ॥ 5-35-71 (32994)
పాపం కుర్వన్పాపకీర్తిః పాపమేవాశ్రుతే ఫలం।
పుణ్యం కుర్వన్పాపకీర్తిః పుణ్యమత్యంతమశ్రుతే ॥ 5-35-72 (32995)
తస్మాత్పాపం న కుర్వీత పురుషః శంసితవ్రతః।
పాపం ప్రజ్ఞాం నాశయతి క్రియమాణం పుఃన పుఃనః ॥ 5-35-73 (32996)
వృద్ధప్రజ్ఞః పాపమేవ నిత్యమారభతే నరః।
పుణ్యం ప్రజ్ఞాం వర్ధయతి క్రియమాణం పునః పునః ॥ 5-35-74 (32997)
వృద్ధప్రజ్ఞః పుణ్యమేవ నిత్యమారభతే నరః।
పుణ్యం కుర్వన్పుణ్యకీర్తిః పుణ్యం స్థానం స్మ గచ్ఛతి।
తస్మాత్పుణ్యం నిషేవేత పురుషః సుసమాహితః ॥ 5-35-75 (32998)
అసూయకో దందశూకో నిష్ఠురో వైరకృచ్ఛఠః।
స కృచ్ఛ్రం మహదాప్నోతి నచిరాత్పాపమాచరన్ ॥ 5-35-76 (32999)
అనసూయుః కృతప్రజ్ఞః శోభనాన్యాచరన్సదా।
నకృచ్ఛ్రం మహదాప్నోతి సర్వత్ర చ విరోచతే ॥ 5-35-77 (33000)
ప్రజ్ఞామేవాగమయతి యః ప్రాజ్ఞేభ్యః స పండితః।
ప్రాజ్ఞో హ్యవాప్య ధర్మార్థౌ శక్నోతి సుఖమేధితుం ॥ 5-35-78 (33001)
దివసేనైవ తత్కుర్యాద్యేన రాత్రౌ సుఖం వసేత్।
అష్టమాసేన తత్కుర్యాద్యేన వర్షాః సుఖం వసేత్॥ 5-35-79 (33002)
పూర్వే వయసి తత్కుర్యాద్యేన వృద్ధః సుఖం వసేత్।
యావజ్జీవం తు తత్కుర్యాద్యేన ప్రేత్య సుఖం వసేత్ ॥ 5-35-80 (33003)
జీర్ణమన్నం ప్రశంసంతి భార్యాం చ గతయౌవనాం।
శూరం విజితసంగ్రామం గతపారం తపస్వినం ॥ 5-35-81 (33004)
ధనేనాధర్మలబ్ధేన యచ్ఛిద్రమపిధీయతే।
అసంవృతం తద్భవతి తతోఽన్యదవదీర్యతే ॥ 5-35-82 (33005)
గురురాత్మవతాం శాస్తా శాస్తా రాజా దురాత్మనాం।
అంతః ప్రచ్ఛన్నపాపానాం శాస్తా వైవస్వతో యమః ॥ 5-35-83 (33006)
ఋషీణాం చ నదీనాం చ కులానాం చ మహాత్మనాం।
ప్రభవో నాధిగంతవ్యః స్త్రీణాం దుశ్చరితస్య చ ॥ 5-35-84 (33007)
ద్విజాతిపూజాభిరతో దాతా జ్ఞాతిషు చార్జవీ ।
క్షత్రియః శీలభాగ్రాజంశ్చిరం పాలయతే మహీం ॥ 5-35-85 (33008)
సువర్ణపుష్పాం పృథివీం చిన్వంతి పురుషాస్త్రయః।
శూరశ్చ కృతవిద్యశ్చ యశ్చ జానాతి సేవితుం ॥ 5-35-86 (33009)
బుద్ధిశ్రేష్ఠాని కర్మాణి బాహుమధ్యాని భారత।
తాని జంఘాజఘన్యాని భారప్రత్యవరాణి చ॥ 5-35-87 (33010)
దుర్యోధనేఽథ శకునౌ మూఢే దుఃశాసనే తథా।
కర్మే చైశ్వర్యమాధాయ కథం త్వం భూతిమిచ్ఛసి ॥ 5-35-88 (33011)
సర్వైర్గుణైరుపేతాస్తు పాండవా భరతర్షభ ।
పితృవత్త్వయి వర్తంతే తేషు వర్తస్వ పుత్రవత్ ॥ ॥ 5-35-89 (33012)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి ప్రజాగరపర్వణి పంచత్రింశోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-35-2 ఆర్జవం అవైషంయం ॥ 5-35-10 ఇహస్థానే ఉపస్థానే మాముపస్థాతుం। వాం దైత్యబ్రాహ్మణౌ అహం పశ్యేయం ॥ 5-35-13 సమాగచ్ఛత్ ఉభయోః సంముఖం అగచ్ఛత్ ॥ 5-35-14 విరోచనేన సౌవర్ణే పీఠే మయా సహ ఉపవేశ్యతామితి ప్రార్థితః సుధన్వా ఉవాచ ॥ 5-35-15 అన్వాలభే స్పృశాంయేవ ॥ 5-35-16 ఫలకం కాష్ఠపీఠం। కూర్చం। బృసీ వర్తితదర్భమయం పీఠం వా। తవ అర్హతే యోగ్యం భవతి ॥ 5-35-18 ఉపాసీత సేవతే। అధః స్థిత్వేతి శేషః ॥ 5-35-19 ప్రశ్నం ఆవయోః కః శ్రేష్ఠ ఇతి ప్రశ్నం। యే విదుస్తాన్ పృచ్ఛావ ॥ 5-35-24 సహ న చరితం వైరాత్ ॥ 5-35-27 పీవరీ పుష్టా। కుతా మధుపర్కార్థం ఉపకల్పితా ॥ 5-35-30 నియోజితః అహమితి శేషః ॥ 5-35-39 పగచ్ఛేదితి ఙo పాఠః ॥ 5-35-40 కిం వసేత్ కథం వసేత్ ॥ 5-35-41 అధివిన్నా కృతసపత్నీకా స్త్రీ తాం రాత్రిం వసేత్తద్వద్దుఃఖం ప్రాప్నుయాత్ 5-35-44 పంచ పూర్వజాన్ పశ్వనృతే అజాదిపశుహింసార్థమనృతే ఉక్తే సతి హంతి నాశయతి పరలోకాత్ చ్యావయతి। ఏవముత్తరత్ర ॥ 5-35-46 అంగిరాః సుధన్వనః పితా। త్వత్ త్వత్తః ॥ 5-35-49 పాదప్రక్షాలనం హరిద్రయా పాదధావనం। కుమార్యాః కేశిన్యాః । వివాహే దంపత్యోః పరస్పరం హరిద్రయా పాదధావనం కుర్వంతీతి ప్రసిద్ధం। అస్యైవ భార్యా కేశినీ భవత్విత్యర్థః ॥ 5-35-50 అబ్రువన్సత్యమితి శేషః ॥ 5-35-53 ఛందాంసి వేదాః 5-35-54 అంతరం వియోగం। వివాదం వైరప్రవర్తనం ॥ 5-35- 55 సాముద్రికం హస్తరేఖాదిపరీక్షకం। వణిజం చోరపూర్వం పూర్వం చోరః పశ్చాద్విణిక్రభూతః తం కూటతులావంతం వా। శలాకధూర్తం శలాకయా పాశాదినా వా శకునాదికముక్త్వా యోఽన్యాన్ వంచయతి తం। అరిం విపరీతసాక్ష్యభయాత్। మిత్రం పరీక్షకాణమవిశ్వాసాత్। కుశీవలం కుత్సితం శీలం వాతి అనుసరతీతి తం। నర్తకీదాసం విటోన్మత్తాదికం వా । 5-35-53 సత్కర్మద్వారాపి తస్య సాధుత్వం న మంతవ్యమిత్యాహ మానేతి। మానః లోకేషు ఉత్కర్షః తదర్థాన్యగ్నిహోత్రాదీని భయదానీత్యర్థః। మౌనం ధ్యానం ॥ 5-35-57 కుండాశీ భగభక్షః । జీవతి భర్తరి జారాజ్జాతః కుండస్తదన్నాశీ। సోమవిక్రయీ ప్రసిద్ధః। పర్వకారః శరకృత్ ఆయుధమాత్రకర్తేత్యర్థః। సూచీ సూచకో నక్షత్రాదీనాం పరదోషాణాం చ। జ్యౌతిషికః పిశునో వా । 5-35-58 కారుః అశుచిః। నాస్తికః పరలోకాదిద్వేషీ ॥ 5-35-59 స్రువప్రగ్రహణో గ్రామపురోహితః। వ్రాత్యః అతీతోపనయనకాలః పతితసావిత్రీకో వా। కీనాశః కర్షకః। ఆత్మవాన్సమర్థోపి యో రక్షేత్యుక్తో హింస్యాత్ ॥ 5-35-60 తృణోల్కయా తృణజ్వాలయా జాతరూపం రూపవద్వస్త జ్ఞాయతేఽంధకారే సతి। భద్రే వృషః ధర్మ ఇతియావత్। వృత్తేన శీలేన సోస్తి నాస్తీతి జ్ఞాయతే। వ్యవహారేణ అహింసాదిప్రధానేన । కృచ్ఛ్రేషు దుర్భిక్షాదిసంకటేషు ॥ 5-35-63 శ్రీరితి। దాక్ష్యం శీఘ్రకారిత్వం ॥ 5-35-65 ఏష గుణో రాజసత్కారః॥ 5-35-66 ఇమాని వక్ష్యమాణాని। అన్వవేతాని నిత్యసంవద్ధాని। అనుయాంతి యత్రేన భజంతి॥ 5-35-71 రూపం వినయముద్రా। ధ్రుతం అధ్యయనం। విద్యా దేవతాద్యుపాసనం। చిత్రభాష్యం యుక్తియుక్తం వచనం ॥ 5-35-76 దందశూకో మర్మచ్ఛేత్తా। నిష్ఠురః అప్రియవాక్। నచిరాత్ శీఘ్రం ॥ 5-35-77 నకృచ్ఛ్రం సుఖం ॥ 5-35-78 ఆగమయతి ఆనయతి ॥ 5-35-79 వర్షా ఇత్యత్యంతసంయోగే ద్వితీయా ॥ 5-35-81 గతపారం ప్రాప్తతత్త్వం ॥ 5-35-82 పరిపాకసుఖం కర్మ త్వత్పుత్రా న కుర్వంతి అన్యాయేన చ సుఖం లిప్సంతి తత్తు విపరీతమేవేత్యాహ ధనేనేతి ॥ 5-35-83 ఆత్మవతాం జితచిత్తానాం। ప్రచ్ఛన్నపాపో దుర్యోధనః ।ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 036
॥ శ్రీః ॥
5.36. అధ్యాయః 036
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
విదురేణ ధృతరాష్ట్రంప్రతి ఆత్రేయేణ సాధ్యాన్ప్రత్యుపదిష్టనీతికథనం ॥ 1 ॥ తథా మహాకులలక్షణాద్యభిధానపూర్వకం పాండవైః సహ సంధికరణవిధానం ॥ 2 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
విదుర ఉవాచ।
అత్రైవోదాహరంతీమమితిహాసం పురాతనం।
ఆత్రేయస్య చ సంవాదం సాధ్యానాం చేతి నః శ్రుతం ॥ 5-36-1 (33013)
చరంతం హంసరూపేణ మహర్షిం సంశితవ్రతం।
సాధ్యా దేవా మహాప్రాజ్ఞం పర్యపృచ్ఛంత వై పురా ॥ 5-36-2 (33014)
సాధ్యా ఊచుః । 5-36-3x (3482)
సాధ్యా దేవా వయమేతే మహర్షే
దృష్ట్వా భవంతం న శక్నుమోఽనుమాతుం।
శ్రుతేన ధీరో బుద్ధిమాంస్త్వం మతో నః
కావ్యాం వాచం వక్తుమర్హస్యుదారాం ॥ 5-36-3 (33015)
హంస ఉవాచ। 5-36-4x (3483)
ఏతత్కార్యమమరాః సంశ్రుతం మే
ధృతిః శమః సత్యధర్మానువృత్తిః।
గ్రంథిం వినీయ హృదయస్య సర్వం
ప్రియాప్రియే చాత్మసమం నయీత ॥ 5-36-4 (33016)
ఆక్రుశ్యమానో నాక్రోశేన్మన్యురేవ తితిక్షతః।
ఆక్రోష్టారం నిర్దహతి సుకృతం చాస్య విందతి ॥ 5-36-5 (33017)
నాక్రోశీ స్యాన్నావమానీ పరస్య
మిత్రద్రోహీ నోత నీచోపసేవీ।
న చాభిమానీ న చ హీనవృత్తో
రూక్షాం వాచం రుశతీం వర్జయీత॥ 5-36-6 (33018)
మర్మాణ్యస్థీని హృదయం తథాసూ-
న్రూక్షా వాచో నిర్దహంతీహ పుంసాం।
తస్మాద్వాచముశతీం రూక్షరూపాం
ధర్మారామో నిత్యశో వర్జయీత ॥ 5-36-7 (33019)
అరుంతుదం పరుషం రూక్షవాచం
వాక్కంటకైర్వితుదంతం మనుష్యాన్।
విద్యాదలక్ష్మీకతమం జననాం
ముఖే నిబద్ధాం నిర్ఋతిం వై వహంతం॥ 5-36-8 (33020)
పరశ్చేదేనమభివిద్ధ్యేత బాణై-
ర్భృశం సుతీక్ష్ణైరనలార్కదీప్తైః ।
విరిచ్యమానోఽప్యతిరిచ్యమానో
విద్యాత్కవిః సుకృతం మే దధాతి ॥ 5-36-9 (33021)
యది సంతం సేవతి యద్యసంతం
తపస్వినం యది వా స్తేనమేవ।
వాసో యథా రంగవశం ప్రయాతి
తథా స తేషాం వశమభ్యుపైతి॥ 5-36-10 (33022)
అతివాదం న ప్రవదేన్న వాదయే-
ద్యో నాహతః ప్రతిహన్యాన్న ఘాతయేత్ ।
హంతుం చ యో నేచ్ఛతి పాపకం వై
తస్మై దేవాః స్పృహయంత్యాగతాయ ॥ 5-36-11 (33023)
అవ్యాహృతం వ్యాహృతాచ్ఛ్రేయ ఆహుః
సత్యం వదేద్వ్యాహృతం తద్ద్వితీయం।
ప్రియం వదేద్వ్యాహృతం తత్తృతీయం
ధర్ంయం వదేద్వ్యాహృతం తచ్చతుర్థం ॥ 5-36-12 (33024)
యాదృశైః సన్నివిశతే యాదృశాంశ్చోపసేవతే।
యాదృగిచ్ఛేచ్చ భవితుం తాదృగ్భవతి పూరుషః ॥ 5-36-13 (33025)
యతో యతో నివర్తతే తతస్తతో విముచ్యతే।
నివర్తనాద్ధి సర్వతో న వేత్తి దుఃఖమణ్వపి ॥
న జీయతే చానుజిగీషతేఽన్యా-
న్న వైరకృచ్చాప్రతిఘాతకశ్చ। 5-36-14 (33026)
నిందాప్రశంసాసు సమస్వభావో
న శోచతే హృష్యతి నైవ చాయం ॥ 5-36-15 (33027)
భావమిచ్ఛతి సర్వస్య నాభావే కురుతే మనః।
సత్యవాదీ మృదుర్దాంతో యః స ఉత్తమపూరుషః ॥ 5-36-16 (33028)
నానర్థకం సాంత్వయతి ప్రతిజ్ఞాయ దదాతి చ।
రంధ్రం పరస్య జానాతి యః స మధ్యమపూరుషః ॥ 5-36-17 (33029)
దుఃశాసనస్తూపహతోఽభిశస్తో
నావర్తతే మన్యువశాత్కృతఘ్నః।
న స్యచిన్మిత్రమథో దురాత్మా
కలాశ్చైతా అధమస్యేహ పుంసః ॥
న శ్రద్దధాతి కల్యాణం పరేభ్యోఽప్యాత్మశంకితః।
నిరాకరోతి మిత్రాణి యో వై సోఽధమపూరుషః ॥ 5-36-18 (33030)
ఉత్తమానేవ సేవేత ప్రాప్తకాలే తు మధ్యమాన్।
అధమాంస్తు న సేవేత య ఇచ్ఛేద్భూతిమాత్మనః ॥ 5-36-20 (33031)
ప్రాగ్నోతి వై విత్తమసద్బలేన
నిత్యోత్థానాత్ప్రజ్ఞయా పౌరుషేణ।
న త్వేవ సంయగ్లభతే ప్రశంసాం
న వృత్తమాప్నోతి మహాకులానాం ॥ 5-36-21 (33032)
ధృతరాష్ట్ర ఉవాచ। 5-36-22x (3484)
మహాకులేభ్యః స్పృహయంతి దేవా
ధర్మార్థనిత్యాశ్చ బహుశ్రుతాశ్చ।
పృచ్ఛామి త్వాం విదురం ప్రశ్నమేతం
భవంతి వై కాని మహాకులాని ॥ 5-36-22 (33033)
విదుర ఉవాచ। 5-36-23x (3485)
తపో దమో బ్రహ్మవిత్త్వం తితిక్షా।
ఇజ్యా వివాహాః సాంత్వనం చాన్నదానం।
అష్టావేతే నిత్యమేవం భవంతి
సతాం గుణాస్తాని మహాకులాని ॥ 5-36-23 (33034)
యేషాం న వృత్తం వ్యథతే న యోని-
శ్చిత్తప్రసాదేన చరంతి ధర్మం।
యే కీర్తిమిచ్ఛంతి కులే విశిష్టాం
త్యక్తానృతాస్తాని మహాకులాని ॥ 5-36-24 (33035)
అనిజ్యయా కువివాహైర్వేదస్యోత్సాదనేన చ।
కులాన్యకులతాం యాంతి బ్రాహ్మణాతిక్రమేణ చ ॥ 5-36-25 (33036)
దేవద్రవ్యనినాశేన బ్రహ్మస్వహరణేన చ।
కులాన్యకులతాం యాంతి బ్రాహ్మణాతిక్రమేణ చ ॥ 5-36-26 (33037)
బ్రాహ్మణానాం పరిభవాత్పరివాదాచ్చ భారత।
కులాన్యకులతాం యాంతి న్యాసాపహరణేన చ॥ 5-36-27 (33038)
కులాని సముపేతానని గోభిః పురుషతోఽర్థతః ।
కులసంఖ్యాం న గచ్ఛంతి యాని హీనాని వృత్తతః ॥ 5-36-28 (33039)
వృత్తతస్త్వవిహీనాని కులాన్యల్పధనాన్యపి ।
కులసంఖ్యాం చ గచ్ఛంతి కర్షంతి చ మహద్యశః ॥ 5-36-29 (33040)
వృత్తం యత్నేన సంరక్షేద్విత్తమేతి చ యాతి చ।
అక్షీణో విత్తతః క్షీణో వృత్తతస్తు హతో హతః ॥ 5-36-30 (33041)
గోభిః పశుభిరశ్వైశ్చ కృష్యా చ సుసమృద్ధయా।
కులాని న ప్రరోహంతి యాని హీనాని వృత్తతః ॥ 5-36-31 (33042)
మా నః కులే వైరకృత్కశ్చిదస్తు
రాజా బద్ధో మా పరస్వాపహారీ ।
మిత్రద్రోహీ నైకృతికోఽనృతీ వా
పూర్వాశీ వా పితృదేవాతిథిభ్యః ॥ 5-36-32 (33043)
యశ్చ నో బ్రాహ్మణాన్హన్యాద్యశ్చ నో బ్రాహ్ణణాన్ ద్విషేత్।
న నః స సమితిం గచ్ఛేద్యశ్చ నో నిర్వపేత్కృషిం ॥ 5-36-33 (33044)
తృణాని భూమిరుదకం వాక్వ్రతుర్థీ చ సూనృతా।
సతామేతాని గేహేషు నోచ్ఛిద్యంతే కదాచన ॥ 5-36-34 (33045)
శ్రద్ధయా పరయా రాజన్నుపనీతాని సత్కృతిం।
ప్రవృత్తాని మహాప్రాజ్ఞ ధర్మిణాం పుణ్యకర్మిణాం ॥ 5-36-35 (33046)
సూక్ష్మోఽపి భారం నృపతే స్యందనో వై
శక్తో వోఢుం న తథాఽన్యే మహీజాః ।
ఏవం యుక్తా భారసహా భవంతి
మహాకులీనా న తథాన్యే మనుష్యాః ॥ 5-36-36 (33047)
న తన్మిత్రం యస్య కోపాద్బిభేతి
యద్వా మిత్రం శంకితేనోపచర్యం।
యస్మిన్మిత్రే పితరీవాశ్వసీత
తద్వై మిత్రం సంగతానీతరాణి ॥ 5-36-37 (33048)
యః కశ్చిదప్యసంబద్ధో మిత్రసావేన వర్తతే।
స ఏవ బంధుస్తన్మిత్రం సా గతిస్తత్పరాయణం ॥ 5-36-38 (33049)
చలచిత్తస్య వై పుంసో వృద్ధాననుపసేవతః।
పారిప్లవమతేర్నిత్యమధ్రువో మిత్రసంగ్రహః ॥ 5-36-39 (33050)
చలచిత్తమనాత్మానమింద్రియాణాం వశానుగం।
అర్థాః సమభివర్తతే హంసాః శుష్కం సరో యథా ॥ 5-36-40 (33051)
అకస్మాదేవ కుప్యంతి ప్రసీదంత్యనిమిత్తతః ।
శీలమేతదసాధూనామభ్రం పారిప్లవం యథా ॥ 5-36-41 (33052)
సత్కృతాశ్చ కృతార్థాశ్చ మిత్రాణాం న భవంతి యే ।
తాన్మృతానపి క్రవ్యాదాః కృతఘ్నాన్నోపభుంజతే॥ 5-36-42 (33053)
అర్థయేదేవ మిత్రాణి సతి వాఽసతి వా ధనే।
నానర్థయన్ప్రజానాతి మిత్రాణాం సారఫల్గుతాం ॥ 5-36-43 (33054)
సంతాపాద్భ్రశ్యతే రూపం సంతాపాద్భ్రశ్యతే బలం।
సంతాపాద్భ్రశ్యతే జ్ఞానం సంతాపాద్వ్యాధిమృచ్ఛతి ॥ 5-36-44 (33055)
అనవాప్యం చ శోకేన శరీరం చోపతప్యతే।
అమిత్రాశ్చ ప్రహృష్యంతి మా స్మ శోకే మనః కృథాః ॥ 5-36-45 (33056)
పునర్నరో ంరియతే జాయతే చ
పునర్నరో హీయతే వర్ధతే చ।
పునర్నరో యాచతి యాచ్యతే చ
పునర్నరః శోచతి శోచ్యతే చ ॥ 5-36-46 (33057)
సుఖం చ దుఃఖం చ భవాభవౌ చ
లాభాలాభౌ మరణం జీవితం చ।
పర్యాయశః సర్వమేతే స్పృశంతి
తస్మాద్ధీరో న చ హృష్యేన్న సోచేత్ ॥ 5-36-47 (33058)
చలాని హీమాని షడింద్రియాణి
తేషాం యద్యద్వర్ధతే యత్రయత్ర।
తతస్తతః స్రవతే బుద్ధిరస్య
చ్ఛిద్రోదకుంభాదివ నిత్యమంభః ॥ 5-36-48 (33059)
ధృతరాష్ట్ర ఉవాచ। 5-36-49x (3486)
తనురుద్ధః శిఖీ రాజా మిథ్యోపచరితో మయా।
మందానాం మమ పుత్రాణాం యుద్ధేనాంతం కరిష్యతి ॥ 5-36-49 (33060)
నిత్యోద్విగ్నమిదం సర్వం నిత్యోద్విగ్రమిదం మనః।
యత్తత్పదమనుద్విగ్నం తన్మే వద మహామతే ॥ 5-36-50 (33061)
విదుర ఉవాచ। 5-36-51x (3487)
నాన్యత్ర విద్యాతపసో నాన్యత్రేంద్రియనిగ్రహాత్।
నాన్యత్ర లోభసంత్యాగాచ్ఛాంతిం పశ్యామి తేఽనఘ ॥ 5-36-51 (33062)
బుద్ధ్యా భయం ప్రణుదతి తపసా విందతే మహత్।
గురుశుశ్రూషయా జ్ఞానం శాంతిం భోగేన విందతి ॥ 5-36-52 (33063)
అనాశ్రితా దానపుణ్యం వేదపుణ్యమనాశ్రితాః।
రాగద్వేషవినిర్ముక్తా విచరంతీహ మోక్షిణః ॥ 5-36-53 (33064)
స్వధీతస్య సుయుద్ధస్య సుకృతస్య చ కర్మణః ।
తపసశ్చ సుతప్తస్య తస్యాంతే సుఖమేధతే ॥ 5-36-54 (33065)
స్వాస్తీర్ణాని శయనాని ప్రపన్నా
న వై భిన్నా జాతు నిద్రాం లభంతే।
న స్త్రీషు రాజన్రతిమాప్నువంతి
న మాగధైః స్తూయమానా న సూతైః ॥ 5-36-55 (33066)
న వై భిన్నా జాతు చరంతి ధర్మం
న వై సుఖం ప్రాప్నువంతీహ భిన్నాః ।
న వై భిన్నా గౌరవం ప్రాప్నువంతి
న వై భిన్నాః ప్రశమం రోచయంతి ॥ 5-36-56 (33067)
న వై తేషాం స్వదతే పథ్యముక్తం
యోగక్షేమం కల్పతే నైవ తేషాం।
భిన్నానాం వై మనుజేంద్ర పరాయణం
న విద్యతే కించిదన్యద్వినాశాత్ ॥ 5-36-57 (33068)
సంపన్నం గోషు సంభావ్యం సంభావ్యం బ్రాహ్మణే తపః।
సంభావ్యం చాపలం స్త్రీషు సంభావ్యం జ్ఞాతితో భయం ॥ 5-36-58 (33069)
తంతవోఽప్యాయతా నిత్యం తనవో బహులాః సమాః।
బహూన్బహుత్వాదాయాసాన్సహంతీత్సుపమా సతాం ॥ 5-36-69 (33070)
ధూమాయంతే వ్యపేతాని జ్వలంతి సహితాని చ।
ధృతరాష్ట్రోల్ముకానీవ జ్ఞాతయో భరతర్షభ ॥ 5-36-60 (33071)
బ్రాహ్మణేషు చ యే శూరాః స్త్రీషు జ్ఞాతిషు గోషు చ।
వృంతాదివ ఫలం పక్వం ధృతరాష్ట్ర పతంతి తే॥ 5-36-61 (33072)
మహానప్యేకజో వృక్షో బలవాన్సుప్రతిష్ఠితః।
ప్రసహ్య ఏవ వాతేన సస్కంధో మర్దితుం క్షణాత్ ॥ 5-36-62 (33073)
అథ యే సహితా వృక్షాః సంఘశః సుప్రతిష్ఠితాః।
తే హి శీఘ్రతమాన్వాతాన్సహంతేన్యోన్యసంశ్రయాత్ ॥ 5-36-63 (33074)
ఏవం మనుష్యమప్యేకం గుణైరపి సమన్వితం।
శక్యం ద్విషంతో మన్యంతే వాయుర్ద్రుమమివైకజం ॥ 5-36-64 (33075)
అన్యోన్యసముపష్టంభాదన్యోన్యాపాశ్రయేణ చ।
జ్ఞాతయః సంప్రవర్ధంతే సరసీవోత్పలాన్యుత ॥ 5-36-65 (33076)
అవధ్యా బ్రాహ్మణా గావో జ్ఞాతయః శిశివః స్త్రియః।
యేషాం చాన్నాని భుంజీత యే చ స్యుఃక శరణాగతాః।
మహత్యప్యపరాధేఽపి తేషాం దండో విసర్జనం ॥ 5-36-66 (33077)
న మనుష్యే గుణః కశ్చిద్రాజన్సధనతామృతే।
అనాతురత్వాద్భద్రం తే మృతకల్పా హి రోగిణః ॥ 5-36-67 (33078)
అవ్యాధిజం కటుకం శీర్షరోగి
పాపానుబంధం పరుషం తీక్ష్ణముష్ణం ।
సతాం పేయం యన్న పిబంత్యసంతో
మన్యుం మహారాజ పిబ ప్రశాంయ ॥ 5-36-68 (33079)
రోగార్దితా న ఫలాన్యాద్రియంతే
న వై లభంతే విషయేషు తత్త్వం।
దుఃఖోపేతా రోగిణో నిత్యమేవ
న బుధ్యంతే ధనభోగాన్నసౌఖ్యం॥ 5-36-69 (33080)
పురా హ్యుక్తం నాకరోస్త్వం వచో మే
ద్యూతే జితాం ద్రౌపదీం ప్రేక్ష్య రాజన్।
దుర్యోధనం వారయేత్యక్షవత్యాం
కితవత్వం పండితా వర్జయంతి॥ 5-36-70 (33081)
న తద్బలం యన్మృదునా విరుధ్యతే
సూక్ష్మో ధర్మస్తరసా సేవితవ్యః।
ప్రధ్వంసినీ క్రూరసమాహితా శ్రీ-
ర్మృదుప్రౌఢా గచ్ఛతి పుత్రపౌత్రాన్ ॥ 5-36-71 (33082)
ధార్తరాష్ట్రాః పాండవాన్పాలయంతు
పాండోః సుతాస్తవ పుత్రాంశ్చ పాంతు।
ఏకారిమిత్రాః కురవో హ్యేకకార్యా
జీవంతు రాజన్సుఖినః సమృద్ధాః ॥ 5-36-72 (33083)
మేఢీభూతః కౌరవాణాం త్వమద్య
త్వయ్యాధీనం కురుకులమాజమీఢ।
పార్థాన్బాలాన్వనవాసప్రతప్తా-
న్గోపాయస్వ స్వం యశస్తాత రక్షన్ ॥ 5-36-73 (33084)
సంధత్స్వ త్వం కౌరవ పాండుపుత్రై-
ర్మా నేఽంతరం రిపవః ప్రార్థయంతు।
సత్యే స్థితాస్తే నరదేవ సర్వే
దుర్యోధనం స్థాపయ త్వం నరేంద్ర ॥ ॥ 5-36-74 (33085)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి ప్రజాగరపర్వణి షట్త్రింశోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-36-2 హంసరూపేణ పరివ్రాజకరూపేణ ॥ 5-36-3 అనుమాతుం లింగేన జ్ఞాతం। కావ్యాం విద్వల్లక్షణాభిధాయినీం ॥ 5-36-4 మే మయా సంశ్రుతం। గురుభ్య ఇతి శేషః। తదేవాహ ధృతిరితి ॥ 5-36-5 నాక్రోశేత్ న శపేత్। యతస్తితిక్షతో మన్యుః క్రోధ ఏవ ఆక్రోష్టారం దహతి ॥ 5-36-8 నిర్ఋతిం అలక్ష్మీం మృత్యుం వా ॥ 5-36-9 బాణైః వాగ్బాణైః విరివ్యమానః తనూక్రియమాణః। దధాతి పుష్ణాతి ॥ 5-36-10 రంగస్య నీలాదేర్వశం నీలతాదికం ॥ 5-36-11 అతిప్రోక్తోపి న వదేత్ వాదయేద్వా। అనాహతో నైవ ప్రతిహన్యాత్। ఆహతోపి పాపకం హంతారం యది హంతుం నేచ్ఛేత్ స దేవానామపి ప్రేష్ఠో భవతీత్యర్థః ॥ 5-36-12 అవ్యాహృతం మౌనం। తతోపి శ్రేయః సత్యవచనం। సత్యమపి ప్రియం చేత్ తతోఽపి శ్రేయః। తదపి ధర్మాదనపేతం చేత్ శ్రేష్ఠతమమిత్యర్థః ॥ 5-36-15 అస్యామవరథాయాం పురుషస్య న కించిద్దుఃఖాదికమస్తీత్యాహ న జీయతే చేతి ॥ 5-36-16 భావం కల్యాణం। అభావే అకల్యాణే ॥ 5-36-17 అనర్థకం మిథ్యా న సాంత్వయతి ॥ 5-36-18 దుఃశాసనః దుష్టం శాసనం యస్య। ఏతాః కలాః చిత్తస్య అధమస్యైవ ॥ 5-36-19 పరేభ్యః గరుభ్యః। ఆత్మన్యేవ శంకితః విశ్వాసహీనః ॥ 5-36-23 తపః కృచ్ఛ్రచాందాయణాది। దమ ఇంద్రియజయః। తాని మహాకులాని విద్ధి ॥ 5-36-24 న వ్యథతే న చలతి। యోనిః పిత్రాదయోపి ॥ 5-36-28 గోభిర్వాగ్భిర్విద్యయేత్యర్థః। పురుషతః సత్పురుషైః అర్థతః ధనైశ్చ కులాని కులసంఖ్యాం కులేషు గణనాం సముపేతాని భవంతి ॥ 5-36-29 వృత్తతః ధర్మేణ । కర్షంతి ఆహరంతి ॥ 5-36-31 గోభిర్విద్యాభిః ॥ 5-36-32 నైకృతికః కపటీ। వైరకృదాదయః కులఘ్నా ఇత్యర్థః ॥ 5-36-33 నిర్వపేత్ కుర్యాత్ ॥ 5-36-35 సత్కృతిం సత్కారం కర్తుం ప్రవృత్తాని తృణాదీని ॥ 5-36-36 స్యాందనః రథయోగ్యో వృక్షః। యుక్తాః స్యందనవదవికలాః ॥ 5-36-37 సంగతాని సంబంధమాత్రాణి ॥ 5-36-38 బంధుః సంబంధీ । మిత్రం ఉపకారకృత్ ॥ 5-36-39 పారిప్లవమతేః భ్రాంతస్య ॥ 5-36-41 అభ్రం మేఘః ॥ 5-36-42 మిత్రాణాం హితాయేతి శేషః ॥ 5-36-43 అనర్థయన్ప్రార్థనాశూన్యః ॥ 5-36-45 అనవాప్యం న ప్రాప్యం। శోకేన శోకమాత్రేణ। ఇష్టమితి శేషః ॥ 5-36-47 సర్వం పురుషం ॥ 5-36-49 తనుః శరీరమభివ్యక్తిస్థానం కాష్ఠం తత్ర రుద్ధోఽనభివ్యక్తః శిఖీ అగ్నిస్తథాయం రాజా ధర్మేణ రుద్ధః। తనునా సూక్ష్మేణ ధర్మేణ వా రుద్ధః ॥ 5-36-52 విందతే మహత్సద్గురుశాస్త్రాదికం లభతే। తతో గురుశుశ్రూషయా జ్ఞానం గ్రంథజం। యోగేన సర్వచిత్తవృత్తినిరోధేన శాంతిం॥ 5-36-53 దానపుణ్యం దానజం పుణ్యం। వేదపుణ్యం వేదోక్తయాగాద్యనుష్ఠానజం పుణ్యం తత్తత్ఫలమిత్యర్థః ॥ 5-36-54 తస్యాంతే స్వధీతాదీనాం కర్మణామంతే ॥ 5-36-57 యోగః అలబ్ధలాభః। క్షేమం లబ్ధపరిపాలనం । తదుభయం ॥ 5-36-58 సంపన్నం క్షీరాదిసంపత్తిః ॥ 5-36-62 ఏకజః ఏకాకీ। ప్రసహ్యః శక్యః ॥ 5-36-67 సధనతాం ఋతే వినా। అనాతురత్వాత్ ఋతే చ॥ 5-36-68 ప్రశాంయ శాంతిం క్షమాం ప్రాప్నుహి ॥ 5-36-69 ఫలాని పుత్రపశ్వాదీని। తత్త్వమిష్టానిష్టవివేకం పిత్తోపహతరసనత్వాత్। ఏవం సర్వత్ర। భోగః స్త్ర్యాదిసంగః। ధనాదిజం సుఖం లబ్ధమపి న బుధ్యంతే। అతః సంతాపం జాగరాదిద్వారా రోగోత్పాదకం త్యజేత్యర్థః ॥ 5-36-70 కితవత్వం ద్యూతప్రియత్వం ॥ 5-36-73 మేఢీభూతః ఖలస్తంభీభూతః స్వయం నిర్వ్యాపారోపి పరితః సంచరమాణానాం బలీవర్దానామివ పుత్రాణాం యథేష్టప్రచారనిరోధకః ॥ 5-36-74 అంతరం భేదం। స్థాపయ యుద్ధాన్నివర్తయస్వ ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 037
॥ శ్రీః ॥
5.37. అధ్యాయః 037
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
ధృతరాష్ట్రేణ అల్పాయుష్ట్వకారణప్రశ్నే విదురేణ తదభిధాయ నీతికథనపూర్వకం కురుపాండవసంధికరణవిధానం ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-37-0 (33086)
విదుర ఉవాచ। 5-37-0x (3488)
సప్తదశేమాన్రాజేంద్ర మనుః స్వాయంభువోఽబ్రవీత్।
వైచిత్రవీర్య పురుషానాకాశం ముష్టిభిర్ఘ్నతః ॥ 5-37-1 (33087)
తానేవేంద్రస్య చ ధనురనాంయం నమతో బ్రవీత్।
అథో మరీచినః పాదానగ్రాహ్యాన్గృహ్ణతస్తథా ॥ 5-37-2 (33088)
యశ్చాశిష్యం శాస్తి వై యశ్చ తుష్యే-
ద్యశ్చాతివేలం భజతే ద్విషంతం ।
స్త్రియశ్చ యో రక్షతి భద్రమశ్రుతే
యశ్చాయాచ్యం యాచతే కత్థతే వా ॥ 5-37-3 (33089)
యశ్చాభిజాతః ప్రకరోత్యకార్యం
యశ్చాబలో బలినా నిత్యవైరీ।
అశ్రద్దధానాయ చ యో బ్రవీతి
యశ్చాకాంయం కామయతే నరేంద్ర । 5-37-4 (33090)
వధ్వాఽవహాసం శ్వశురో మన్యతే యో
వధ్వాఽవసన్నభయో మానకామః ।
పరక్షేత్రే నిర్వపతి యశ్చ బీజం
స్త్రియం చ యః పరివదతేఽతివేలం ॥ 5-37-5 (33091)
యశ్చాపి లబ్ధ్వా న స్మరామీతి వాదీ
దత్త్వా చ యః కత్థతి యాచ్యమానః।
యశ్చాసతః సాంత్వముపానయీత
ఏతాన్నయంతి నిరయం పాశహస్తాః ॥ 5-37-6 (33092)
యస్మిన్యథా వర్తతే యో మనుష్య-
స్తస్మింస్తథా వర్తితవ్యం స ధర్మః।
మాయాచారో మాయయా వర్తితవ్యః
సాధ్వాచారః సాధునా ప్రత్యుపేయః ॥ 5-37-7 (33093)
జరా రూపం హరతి హి ధైర్యమాశా
మృత్యుః ప్రాణాంధర్మచర్యామసూయా
కామో హ్రియం వృత్తమనార్యసేవా
క్రోధః శ్రియం సర్వమేవాభిమానః ॥ 5-37-8 (33094)
ధృతరాష్ట్ర ఉవాచ। 5-37-9x (3489)
శతాయురుక్తః పురుషః సర్వవేదేషు వై యదా।
నాప్నోత్యథ చ తత్సర్వమాయుః కేనేహ హేతునా ॥ 5-37-9 (33095)
విదుర ఉవాచ। 5-37-10x (3490)
అతిమానోఽతివాదశ్చ తథాఽత్యాగో నరాధిప।
క్రోధశ్చాత్మవిధిత్సా చ మిత్రద్రోహశ్చ తాని షట్ ॥ 5-37-10 (33096)
ఏత ఏవాసయస్తీక్ష్ణాః కృంతంత్యాయూంషి దేహినాం।
ఏతాని మానవాంధ్నంతి న మృత్యుర్భద్రమస్తు తే ॥ 5-37-11 (33097)
విశ్వస్తస్యైతి యో దారాన్యశ్చాపి గురుతల్పగః।
వృషలీపతిర్ద్విజో యశ్చ పానపశ్చైవ భారత ॥ 5-37-12 (33098)
ఆదేశకృద్వృత్తిహంతా ద్విజానాం ప్రేషకశ్చ యః।
శరణాగతహా చైవ సర్వే బ్రహ్మహణః సమాః।
ఏతైః సమేత్య కర్తవ్యం ప్రాయశ్చిత్తమితి శ్రుతిః ॥ 5-37-13 (33099)
గృహీతవాక్యో నయవిద్వదాన్యః
శేషాన్నభోక్తా హ్యవిహింసకశ్చ।
నానర్థకృత్యాకులితః కృతజ్ఞః
సత్యో మృదుః స్వర్గముపైతి విద్వాన్ ॥ 5-37-14 (33100)
సులభాః పురుషా రాజన్సతతం ప్రియవాదినః।
అప్రియస్య తు పథ్యస్య వక్తా శ్రోతా చ దుర్లభః ॥ 5-37-15 (33101)
యో హి ధర్మం సమాశ్రిత్య హిత్వా భర్తుః ప్రియాప్రియే।
అప్రియాణ్యాహ పథ్యాని తేన రాజా సహాయవాన్ ॥ 5-37-16 (33102)
త్యజేత్కులార్థే పురుషం గ్రామస్యార్థే కులం త్యజేత్।
గ్రామం జనపదస్యార్థే ఆత్మార్థే పృథివీం త్యజేత్ ॥ 5-37-17 (33103)
ఆపదర్థే ధనం రక్షేద్దారాన్రక్షేద్ధనైరపి ।
ఆత్మానం సతతం రక్షేద్దారైరపి ధనైరపి ॥ 5-37-18 (33104)
ద్యూతమేతత్పురా కల్పే దృష్టం వైరకరం నృణాం।
తస్మాద్ద్యూతం న సేవేత హాస్యార్థమపి బుద్ధిమాన్ ॥ 5-37-19 (33105)
ఉక్తం మయా ద్యూతకాలేఽపి రాజ-
న్నేదం యుక్తం వచనం ప్రాతిపేయ।
తదౌషధం పథ్యమివాతురస్య
న రోచతే తవ వైచిత్రవీర్య ॥ 5-37-20 (33106)
కాకైరిమాంశ్చిత్రబర్హాన్మయూరాన్
పరాజయేథాః పాండవాంధార్తరాష్ట్రైః ।
హిత్వా సింహాన్క్రోష్టుకాన్గూహమానః
ప్రాప్తే కాలే శోచితా త్వం నరేంద్రః ॥ 5-37-21 (33107)
యస్తాత న క్రుధ్యతి సర్వకాలం
భృత్యస్య భక్తస్య హితే రతస్య।
తస్మిన్భృత్యా భర్తరి విశ్వసంతి
న చైనమాపత్సు పరిత్యజంతి ॥ 5-37-22 (33108)
న భృత్యానాం వృత్తిసంరోధనేన
రాజ్యం ధనం సంజిఘృక్షేదపూర్వం।
త్యజంతి హ్యేనం వంచితా వై విరుద్ధాః
స్నిగ్ధా హ్యమాత్యా పరిహీనభోగాః ॥ 5-37-23 (33109)
కృత్యాని పూర్వం పరిసంఖ్యాయ సర్వా-
ణ్యాయవ్యయే చానురూపాం చ వృత్తిం।
సంగృహ్ణీయాదనురూపాన్సహాయాన్
సహాయసాధ్యాని హి దుష్కరాణి ॥ 5-37-24 (33110)
అభిప్రాయం యో విదిత్వా తు భర్తుః
సర్వాణి కార్యాణి కరోత్యతంద్రీ।
వక్తా హితానామనురక్త ఆర్యః
శక్తిజ్ఞ ఆత్మేవ హి సోఽనుకంప్యః ॥ 5-37-25 (33111)
వాక్యం తు యో నాద్రియతేఽనుశిష్టః
ప్రత్యాహ యశ్చాపి నియుజ్యమానః।
ప్రజ్ఞాభిమానీ ప్రతికూలవాదీ
త్యాజ్యః స తాదృక్ త్వరయైవ భృత్యః ॥ 5-37-26 (33112)
అస్తబ్ధమక్లీబమదీర్ఘసూత్రం
సానుక్రోశం శ్లక్ష్ణమహార్యమన్యైః।
అరోగజాతీయముదారవాక్యం
దూతం వదంత్యష్టగుణోపపన్నం ॥ 5-37-27 (33113)
న విశ్వాసాంజాతు పరస్య గేహే
గచ్ఛేన్నరశ్చేతయానో వికాలే।
న చత్వరే నిశి తిష్ఠేన్నిగూఢో
న రాజకాంయాం యోషితం ప్రార్థయీత ॥ 5-37-28 (33114)
న నిహ్నవం మంత్రగతస్య గచ్ఛే-
త్సంసృష్టమంత్రస్య కుసంగతస్య।
న చ బ్రూయాన్నాశ్వసిమి త్వయీతి
సకారణం వ్యపదేశం తు కుర్యాత్ ॥ 5-37-29 (33115)
ఘృణీ రాజా పుంశ్చలీ రాజభృత్యః
పుత్రో భ్రాతా విధవా బాలపుత్రా।
సేనాజీవీ చోద్ధృతభూరిరేవ
వ్యవహారేషు వర్జనీయాః స్యురేతే ॥ 5-37-30 (33116)
అష్టౌ గుణాః పురుషం దీపయంతి
ప్రజ్ఞా చ కౌల్యం చ శ్రుతం దమశ్చ।
పరాక్రమశ్చాబహుభాషితా చ
దానం యథాశక్తి కృతజ్ఞతా చ ॥ 5-37-31 (33117)
ఏతాన్గుణాంస్తాత మహానుభావా-
నేకో గుణః సంశ్రయతే ప్రసహ్య।
రాజా యదా సత్కురుతే మనుష్యం
సర్వాన్గుణనేష గుణో బిభర్తి ॥ 5-37-32 (33118)
గుణా దశ స్నానశీలం భజంతే
బలం రూపం స్వరవర్ణప్రశుద్ధిః।
స్పర్శశ్చ గంధశ్చ విశుద్ధతా చ
శ్రీః సౌకుమార్యం ప్రవరాశ్చ నార్యః ॥ 5-37-33 (33119)
గుణాశ్చ షణ్మితభుక్తం భజంతే
ఆరోగ్యమాయుశ్చ బలం సుఖం చ।
అనావిలం చాస్య భవత్యపత్యం
న చైనమాద్యూన ఇతి క్షిపంతి ॥ 5-37-34 (33120)
అకర్మశీలం చ మహాశనం చ
లోకద్విష్టం బహుమాయం నృశంసం।
అదేశకాలజ్ఞమమిష్టవేష-
మేతాన్గృహే న ప్రతివాసయేత ॥ 5-37-35 (33121)
కదర్యమాక్రోశకమశ్రుతం చ
వనౌకసం ధూర్తమమాన్యమానినం।
నిష్ఠూరిణం కృతవైరం కృతఘ్న-
మేతాన్భృశార్తోపి న జాతు యాచేత్ ॥ 5-37-36 (33122)
సంక్లిష్టకర్మాణమతిప్రమాదం
నిత్యానృతం చాదృఢభక్తికం చ।
విసృష్టరాగం పటుమానినం చా-
ప్యేతాన్న సేవేత నరాధమాన్షట్ ॥ 5-37-37 (33123)
సహాయబంధనా హ్యర్థాః సహాయాశ్చార్థబంధనాః। 5-37-38 అన్యోన్యబంధనావేతౌ వినాన్యోన్యం న సిద్ధ్యతః ॥ 5-37-38 (33124)
ఉత్పాద్య పుత్రాననృణాంశ్చ కృత్వా
వృత్తిం చ తేభ్యోఽనువిధాయ కాంచిత్।
స్థానే కుమారీః ప్రతిపాద్య సర్వా
అరణ్యసంస్థోఽథ మునిర్బుభూషేత్ ॥ 5-37-39 (33125)
హితం యత్సర్వభూతానామాత్మనశ్చ సుఖావహం।
తత్కుర్యాదీశ్వరో హ్యేతన్మూలం సర్వార్థసిద్ధయే ॥ 5-37-40 (33126)
వృద్ధిః ప్రభావస్తేజశ్చ సత్వముత్థానమేవ చ।
వ్యవసాయశ్చ యస్య స్యాత్తస్యావృత్తిభయం కుతః ॥ 5-37-41 (33127)
పశ్య దోషాన్పాండవైర్విగ్రహే త్వం
యత్ర వ్యథేయురపి దేవాః సశక్రా।
పుత్రైర్వైరం నిత్యముద్విగ్నవాసో
యశఃప్రణాశో ద్విషతశ్చ హర్షః॥ 5-37-42 (33128)
భీష్మస్య కోపస్తవ చైవేంద్రకల్ప
ద్రోణస్య రాజ్ఞశ్చ యుధిష్ఠిరస్య।
ఉత్సాదయేల్లోకమిమం ప్రవృద్ధః
శ్వేతో గ్రహస్తిర్యగివాపతన్ఖే ॥ 5-37-43 (33129)
తవ పుత్రశతం చైవ కర్ణః పంచ చ పాండవాః ।
పృథివీమనుశాసేయురఖిలాం సాగరాంబరాం ॥ 5-37-44 (33130)
ధార్తరాష్ట్రా వనం రాజన్వ్యాఘ్రాః పాండుసుతా మతాః।
మా వనం ఛింధి సవ్యాఘ్రం మా వ్యాఘ్రా నీనశన్వనాత్ ॥ 5-37-45 (33131)
న స్యాద్వనమృతే వ్యాఘ్రాన్వ్యాఘ్రా న స్యుర్ఋతే వనం।
వనం హి రక్ష్యతే వ్యాఘ్రైర్వ్యాఘ్రాన్రక్షతి కాననం ॥ 5-37-46 (33132)
న తథేచ్ఛంతి కల్యాణాన్పరేషాం వేదితుం గుణాన్।
యథేషాం జ్ఞాతుమిచ్ఛంతి నైర్గుణ్యం పాపచేతసః ॥ 5-37-47 (33133)
అర్థసిద్ధిం పరామిచ్ఛంధర్మమేవాదితశ్చరేత్।
నహి ధర్మాదపైత్యర్థః స్వర్గలోకాదివామృతం ॥ 5-37-48 (33134)
యస్యాత్మా విరతః పాపాత్కల్యాణే చ నివేశితః।
తేన సర్వమిదం బుద్ధం ప్రకృతిర్వికృతిశ్చ యా ॥ 5-37-49 (33135)
యో ధర్మమర్థం కామం చ యథాకాలం నిషేవతే ।
ధర్మార్థకామసంయోగం సోఽముత్రేహ చ విందతి ॥ 5-37-50 (33136)
సన్నియచ్ఛతి యో వేగముత్థితం క్రోధహర్షయోః।
స శ్రియో భాజనం రాజన్యశ్చాపత్సు న ముహ్యతి ॥ 5-37-51 (33137)
బలం పంచవిధం నిత్యం పురుషాణాం నిబోధ మే।
యత్తు బాహుబలం నామ ప్రథమం వలముచ్యతే ॥ 5-37-52 (33138)
అమాత్యలాభో భద్రం తే ద్వితీయం బలముచ్యతే।
తృతీయం ధనలాభం తు బలమాహుర్మనీషిణః ॥ 5-37-53 (33139)
యత్త్వస్య సహజం రాజన్పితృపైతామహం బలం ।
అభిజాతబలం నామ తచ్చతుర్థం బలం స్మృతం ॥ 5-37-54 (33140)
యేన త్వేతాని సర్వాణి సంగృహీతాని భారత ।
యద్బలానాం బలం శ్రేష్ఠం తత్ప్రజ్ఞాబలముచ్యతే ॥ 5-37-55 (33141)
మహతే యోఽపకారాయ నరస్య ప్రభవేన్నరః ।
తేన వైరం సమాసజ్య దూరస్థోఽస్మీతి నాశ్వసేత్ ॥ 5-37-56 (33142)
స్త్రీషు రాజసు సర్పేషు స్వాధ్యాయప్రభుశత్రుషు ।
భోగేష్వాయుషి విశ్వాసం కః ప్రాజ్ఞః కర్తుమర్హతి ॥ 5-37-57 (33143)
ప్రజ్ఞాశరేణాభిహతస్య జంతో-
శ్చికిత్సకాః సంతి న చౌషధాని ।
న హోమమంత్రా న చ మంగలాని
నాథర్వణా నాప్యగదాః సుసిద్ధాః ॥ 5-37-58 (33144)
సర్పశ్చాగ్నిశ్చ సింహశ్చ కులపుత్రశ్చ భారత।
నావజ్ఞేయా మనుష్యేణ సర్వే హ్యేతేఽతితేజసః ॥ 5-37-59 (33145)
అగ్నిస్తేజో మహల్లోకే గూఢస్తిష్ఠతి దారుషు।
న చోపయుంక్తే తద్దారు యావన్నోద్దీప్యతే పరైః ॥ 5-37-60 (33146)
స ఏవ ఖలు దారుభ్యో యదా నిర్మథ్య దీప్యతే।
తద్దారు చ వనం చాన్యన్నిర్దహత్యాశు తేజసా ॥ 5-37-61 (33147)
ఏవమేవ కులే జాతాః పావకోపమతేజసః।
క్షమావంతో నిరాకారాః కాష్ఠేఽగ్నిరివ శేరతే ॥ 5-37-62 (33148)
లతాధర్మా త్వం సపుత్రః సాలః పాండుసుతా మతాః।
న లతా వర్ధతే జాతు మహాద్రుమమనాశ్రితా ॥ 5-37-63 (33149)
వనం రాజంస్తవ పుత్రోఽంబికేయ
సింహాన్వనే పాండవాంస్తాత విద్ధి।
సింహైర్విహీనం హి వనం వినశ్యేత్
సింహా వినశ్యేయుర్ఋతే వనేన ॥ ॥ 5-37-64 (33150)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి ప్రజాగరపర్వణి సప్తత్రింశోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-37-2 నమతః నామయతః। మరీచినః మరీచిమతః సూర్యచంద్రాదేః। వ్రీహ్యాదిత్వాన్మత్వర్థీయ ఇనిః। పాదాన్ రశ్మీన్ ॥ 5-37-3 అశిష్యం శాసనానర్హం। తుష్యేత్ అల్పలాభేనేతి శేషః। భద్రమశ్నుత ఇతి। శత్రుసేవయా స్త్రీరక్షయా చ యో భద్రమశ్రుతే తౌ ద్వౌ మూర్ఖావిత్యర్థః। నో రక్షతీతి ఙ పాఠః ॥ 3 ॥ 5-37-4 అభిజాతః కులీనః ॥ 5-37-5 శ్వశురః సన్ యో వధ్వా పుత్రభార్యయా సహ అవహాసం పరిహాసం తత్పిత్రాదిభిరివ మన్యతే స ఏకాదశః। వధ్వా స్నుషయా భూతయా అవసన్నభయో నష్టభయః వధూపిత్రాదిభిరాపది త్రాతోపి తత్రైవ మానం కామయతే యః స ద్వాదశో మూర్ఖః। వధ్వావాసమితి ఙo పాఠః ॥ 5-37-10 అత్యాగః అతిశయితమాగోఽపరాధః। ఆత్మవిధిత్సోతి పోషణార్థస్య ధాఞః సని రూపం। ఆత్మపోషణేచ్ఛా శిశ్నోదరపరాయణతేత్యర్థః ॥ 5-37-11 అసయః ఖంగాః। భద్రమస్తు తే ఏతేషాం షణ్ణాంత్యాగేన తవ పుత్రాః శతాయుషో భవంత్విత్యర్థః ॥ 5-37-12 వృషలీ శూద్రా। ద్విజశ్త్రైవర్ణికః। పానపః మద్యపః ॥ 5-37-13 ఆదేశకృత్ గ్రామణీః । ప్రేషకః ద్విజాన్ దాస్యే నియోజయన్। సమేత్య సంసృజ్య 5-37-24 పరిసంఖ్యాయ సాధ్యాసాధ్యనిశ్చయం కృత్వా। తథా వృత్తిం భృత్యజీవికాం ఆయవ్యయానురూపాం కృత్వేత్యర్థః ॥ 5-37-27 అదీర్ఘసూత్రం క్షిప్రకారిణం ॥ 5-37-29 కింతు మమ కించిత్కార్యమస్తీతి। తథా వ్యపదేశం వ్యాజం కృత్వా తాదృశాన్మంత్రాదపసరేదేవేత్యర్థః ॥ 5-37-30 ఏతే వ్యవహరే ధనదానాదౌ వర్జనీయాః ద్రవ్యనాశభయాత। ఏతేభ్యో న గ్రాహ్యం చ। అధమర్ణో ఘృణీ లజ్జావాంశ్చేదతినిర్బంధేన యాచ్యమానః ప్రాణానేవ జహ్యాత్ ॥ 5-37-34 మితభుక్తం మితభోజినం। ఆద్యూనో బహుభోజీ ॥ 5-37-36 కదర్యం అదాతారం ॥ 5-37-37 సంక్లిష్టకర్మాణం ఆతతాయినం॥ 5-37-41 అవృత్తిర్జీవికాయా అభావః ॥ 5-37-43 శ్వేతో గ్రహః ధూమకేతుః ॥ 5-37-54 అభిజాతబలం కులబలం ॥ 5-37-59 కులపుత్రో జ్ఞాతిః ॥ 5-37-62 కులే జాతాః పాండవాః ॥ 5-37-63 సాలాః మహావృక్షః ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 038
॥ శ్రీః ॥
5.38. అధ్యాయః 038
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
విదురేణ ధృతరాష్ట్రంప్రతి నీతికథనపూర్వకం పాండవేభ్యో రాజ్యాప్రదానే దుర్యోధనస్య రాజ్యభ్రంశకథనం ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-38-0 (33151)
విదుర ఉవాచ। 5-38-0x (3491)
ఊర్ధ్వం ప్రాణా హ్యుత్క్రామంతి యూనః స్థవిర ఆయతి।
ప్రత్యుత్థానాభివాదాభ్యాం పునస్తాన్ప్రతిపద్యతే ॥ 5-38-1 (33152)
పీఠం దత్త్వా సాధవేఽభ్యాగతాయ
ఆనీయాపః పరినిర్ణిజ్య పాదౌ।
సుఖం పృష్ట్వా ప్రతివేద్యాత్మసంస్థాం
తతో దద్యాదన్నమవేక్ష్య ధీరః ॥ 5-38-2 (33153)
యస్యోదకం మధుపర్కం చ గాం చ
న మంత్రవిత్ప్రతిగృహ్ణాతి గేహే ।
లోభాద్భయాదథ కార్పణ్యతో వా
తస్యానర్థం జీవితమాహురర్యాః ॥ 5-38-3 (33154)
చికిత్సకః శల్యకర్తావకీర్ణీ
స్తేనః క్రూరో మద్యపో భ్రూణహా చ।
సేనాజీవీ శ్రుతివిక్రాయకశ్చ
భృశం ప్రియోఽప్యతిథిర్నోదకార్హః ॥ 5-38-4 (33155)
అవిక్రేయం లవణం పక్వమన్నం
దధి క్షీరం మధు తైలం ఘృతం చ।
తిలా మాంసం ఫలమూలాని శాకం
రక్తం వాసః సర్వగంధా గుడాశ్చ॥ 5-38-5 (33156)
అరోషణో యః సమలోష్ఠాశ్మకాంచనః
ప్రహీణశోకో గతసంధివిగ్రహః ।
నిందాప్రశంసోపరతః ప్రియాప్రియే
త్యజన్నుదాసీనవదేష భిక్షుకః ॥ 5-38-6 (33157)
నీవారమూలేంగుదశాకవృత్తిః
సుసంయతాత్మాగ్నికార్యేషు చోద్యః।
వనే వసన్నతిథిష్వప్రమత్తో
ధురంధరః పుణ్యకృదేష తాపసః ॥ 5-38-7 (33158)
అపకృత్య బుద్ధిమతో దూరస్థోఽస్మీతి నాశ్వసేత్।
దీర్ఘౌ బుద్ధిమతో బాహూ యాభ్యాం హింసతి హింసితః ॥ 5-38-8 (33159)
న విశ్వసేదవిశ్వస్తే విశ్వస్తే నాతివిశ్వసేత్।
విశ్వాసాద్భయముత్పన్నం మూలాన్యపి నికృంతతి ॥ 5-38-9 (33160)
అనీర్షుర్గుప్తదారశ్చ సంవిభాగీ ప్రియంవదః।
శ్లక్ష్ణో మధురవాక్స్త్రీణాం న చాసాం వశగో భవేత్ ॥ 5-38-10 (33161)
పూజనీయా మహాభాగాః పుణ్యాశ్చ గృహదీప్తయః।
స్త్రియః శ్రియో గృహస్యోక్తాస్తస్మాద్రక్ష్యా విశేషతః ॥ 5-38-11 (33162)
పితురంతఃపురం దద్యాన్మాతుర్దద్యాన్మహానసం।
గోషు చాత్మసమం దద్యాత్స్వయమేవ కృషిం వ్రజేత్।
భృత్యైర్వాణిజ్యచారం చ పుత్రైః సేవేత చ ద్విజాన్ ॥ 5-38-12 (33163)
అద్భ్యోఽగ్నిర్బ్రహ్మతః క్షత్రమశ్మనో లోహముత్థితం।
తేషాం సర్వత్రగం తేజః స్వాసు యోనిషు శాంయతి ॥ 5-38-13 (33164)
నిత్యం సంతం కులే జాతాః పావకోపమతేజసః।
క్షమావంతో నిరాకారాః కాష్ఠేఽగ్నిరివ శేరతే ॥ 5-38-14 (33165)
యస్య మంత్రం న జానంతి బాహ్యాశ్చాభ్యంతరాశ్చ యే।
స రాజా సర్వతశ్చక్షుశ్చిరమైశ్వర్యమశ్నుతే ॥ 5-38-15 (33166)
కరిష్యన్న ప్రభాషేత కృతాన్యేవ తు దర్శయేత్।
ధర్మకామార్థకార్యాణి తథా మంత్రో న భిద్యతే ॥ 5-38-16 (33167)
గిరిపృష్ఠముపారుహ్య ప్రాసాదం వా రహోగతః।
అరణ్యే నిఃశలాకే వా తత్ర మంత్రోఽభిధీయతే ॥ 5-38-17 (33168)
నాసుహృత్పరమం మంత్రం భారతార్హతి వేదితుం।
అపండితో వాపి సుహృత్పండితో వాప్యనాత్మవాన్ ॥ 5-38-18 (33169)
నాపరీక్ష్య మహీపాలః కుర్యాత్సచివమాత్మనః।
అమాత్యే హ్యర్థలిప్సా చ మంత్రరక్షణమేవ చ ॥ 5-38-19 (33170)
కృతాని సర్వకార్యాణి యస్య పారిషదా విదుః।
ధర్మే చార్థే చ కామే చ స రాజా రాజసత్తమః। 5-38-20 (33171)
గూఢమంత్రస్య నృపతేస్తస్య సిద్ధిరసంశయం ॥
అప్రశస్తాని కార్యాణి యో మోహాదనుతిష్ఠతి। 5-38-21 (33172)
స తేషాం విపరిభ్రంశాద్భ్రశ్యతే జీవితాదపి ॥
కర్మణాం తు ప్రశస్తానామనుష్ఠానం సుఖావహం। 5-38-22 (33173)
తేషామేవాననుష్ఠానం పశ్చాత్తాపకరం మతం॥
అనధీత్య యథా వేదాన్న విప్రః శ్రాద్ధమర్హతి । 5-38-23 (33174)
ఏవమశ్రుతషాంగుణ్యో న మంత్రం శ్రోతుమర్హతి ॥
స్థానవృద్ధిక్షయజ్ఞస్య షాంగుణ్యవిదితాత్మనః। 5-38-24 (33175)
అనవజ్ఞాతశీలస్య స్వాధీనా పృథివీ నృప ॥
అమోఘక్రోధహర్షస్య స్వయం కృత్వాన్వవేక్షిణః। 5-38-25 (33176)
ఆత్మప్రత్యయకోశస్య వసుదైవ వసుంధరా ॥
నామమాత్రేణా తుష్యేత ఛత్రేణ చ మహీపతిః। 5-38-26 (33177)
భృత్యేభ్యో విసృజేదర్థాన్నైకః సర్వహరో భవేత్ ॥
బ్రాహ్మణం బ్రాహ్మణో వేద భర్తా వేద స్త్రియం తథా। 5-38-27 (33178)
అమాత్యం నృపతిర్వేద రాజా రాజానమేవ చ ॥
న శత్రుర్వశమాపన్నో మోక్తవ్యో వధ్యతాం గతః। 5-38-28 (33179)
న్యగ్భూత్వా పర్యుపాసీత వధ్వం హన్యాద్బలే సతి ॥
అహతాద్ధి భయం తస్మాజ్జాయతే నచిరాదివ ॥ 5-38-29 (33180)
దైవతేషు ప్రయత్నేన రాజసు బ్రాహ్మణేషు చ।
నియంతవ్యః సదా క్రోధో వృద్ధబాలాతురేషు చ॥ 5-38-30 (33181)
నిరర్థం కలహం ప్రాజ్ఞో వర్జయేన్మూఢసేవితం।
కీర్తి చ లభతే లోకే న చానర్థేన యుజ్యతే ॥ 5-38-31 (33182)
ప్రసాదో నిష్ఫలో యస్య క్రోధశ్చాపి నిరర్థకః।
న తం భర్తారమిచ్ఛంతి షంఢం పతిమివ స్త్రియః ॥ 5-38-32 (33183)
న బుద్ధిర్ధనలాభాయ న జాడ్యమసమృద్ధయే।
లోకపర్యాయవృత్తాంతం ప్రాజ్ఞో జానాతి నేతరః ॥ 5-38-33 (33184)
విద్యాశీలవయోవృద్ధాన్బుద్ధివృద్ధాంశ్చ భారత।
ధనాభిజాతవృద్ధాంశ్చ నిత్యం మూఢోఽవమన్యతే॥ 5-38-34 (33185)
అనార్యవృత్తమప్రాజ్ఞమసూయకమధార్మికం।
అనర్థాః క్షిప్రమాయాంతి వాగ్దుష్టం క్రోధనం తథా ॥ 5-38-35 (33186)
అవిసంవాదనం దానం సమయస్యావ్యతిక్రమః ।
ఆవర్తయంతి భూతాని సంయక్ప్రణిహితా చ వాక్॥ 5-38-36 (33187)
అవిసంవాదకో దక్షః కృతజ్ఞో మతిమానృజుః ।
అపి సంక్షీణకోశోఽపి లభతే పరివారణం ॥ 5-38-37 (33188)
ధృతిః శమో దమః శౌచం కారుణ్యం వాగనిష్ఠురా।
మిత్రాణాం చానభిద్రోహః సప్తైతాః సమిధః శ్రియః ॥ 5-38-38 (33189)
అసంవిభాగీ దుష్టాత్మా కృతఘ్నో నిరపత్రపః ।
తాదృఙ్వరాధిపో లోకే వర్జనీయో నరాధిప ॥ 5-38-39 (33190)
న చ రాత్రౌ సుఖం శేతే ససర్ప ఇవ వేశ్మని।
యః కోపయతి నిర్దోషం సదోషోఽభ్యంతరం జనం ॥ 5-38-40 (33191)
యేషు దుష్టేషు దోషః స్యాద్యోగక్షేమస్య భారత।
సదా ప్రసాదనం తేషాం దేవతానామివాచరేత్ ॥ 5-38-41 (33192)
యేఽర్థాః స్త్రీషు సమాయుక్తాః ప్రమత్తపతితేషు చ।
యే చానార్యే సమాసక్తాః సర్వే తే సంశయం గతాః ॥ 5-38-42 (33193)
యత్ర స్త్రీ యత్ర కితవో బాలో యత్రానుశాసితా।
మంజంతి తేఽవశా రాజన్నద్యామశ్మప్లవా ఇవ ॥ 5-38-43 (33194)
ప్రయోజనేషు యే సక్తా న విశేషేషు భారత।
తానహం పండితాన్మన్యే విశేషా హి ప్రసంగినః ॥ 5-38-44 (33195)
యం ప్రశంసంతి కితవా యం ప్రశంసంతి చారణాః ।
యం ప్రశంసంతి బంధక్యో న స జీవతి మానవః ॥ 5-38-45 (33196)
హిత్వా తాన్పరమేష్వాసాన్పాండవానమితౌజసః।
ఆహితం భారతైశ్వర్యం త్వయా దుర్యోధనే మహత్ ॥ 5-38-46 (33197)
తం ద్రక్ష్యసి పరిభ్రష్టం తస్మాత్త్వమచిరాదివ।
ఐశ్వర్యమదసంమూఢం బలిం లోకత్రయాదివ ॥ ॥ 5-38-47 (33198)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి ప్రజాగరపర్వణి అష్టత్రింశోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-38-1 ఆయతి ఆగచ్ఛతి ॥ 5-38-2 నిర్ణిజ్య ప్రక్షాల్య। ఆత్మసంస్థాం స్వస్థితిం ॥ 5-38-4 అవకీర్ణీ నష్టబ్రహ్మచర్యః। నోదకార్హ ఉదకమాత్రానర్హోఽపి అతిథిః భృశం ప్రియః ॥ 5-38-15 సర్వతశ్చక్షుశ్చారేః పరమంత్రం జానన్ ॥ 5-38-17 నిఃశలాకే రహసి ॥ 5-38-20 పారిషాదః సభాసదః ॥ 5-38-23 షాంగుణ్యం షణ్ణాం సంధివిగ్రహయానాసనద్వైధీభావసమాశ్రయాణాం సమూహః న శ్రుతో యేన సః ॥ 5-38-25 ఆత్మనైవ ప్రత్యయో జ్ఞానం యస్య స్వయమేవ జ్ఞాతకోశస్య ॥ 5-38-26 నామమాత్రేణైవ రాజా భవేత్। భోగాంస్తు భృత్యైః సమానానేవ భుంజీత ॥ 5-38-36 ఆవర్తయంతి శత్రూనపి స్వీయాన్కుర్వంతి । ప్రణిహితా ప్రయుక్తా ॥ 5-38-37 పరివారణం పరివారాన్ భృత్యమిత్రాదీన్ ॥ 5-38-38 సమిధః ఉద్దీపికాః ॥ 5-38-39 అసంవిభాగీ పోష్యేభ్యోఽదత్త్వా స్వయం భుంజానః ॥ 5-38-44 యే భృత్యాః విశేషా ఆధిక్యాని। ప్రసంగినః ప్రసంగః సంఘర్షస్తత్కారిణః ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 039
॥ శ్రీః ॥
5.39. అధ్యాయః 039
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
విదురేణ ధృతరాష్ట్రంప్రతి జ్ఞాతిసంగ్రహే గుణవర్ణనపూర్వకం పునః కురుపాండవేషు సాంయేన వర్తనవిధానం ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-39-0 (33199)
ధృతరాష్ట్ర ఉవాచ। 5-39-0x (3492)
అనీశ్వరోఽయం పురుషో భవాభవే
సూత్రప్రోతా దారుమయీవ యోషా।
ధాత్రా తు దిష్టస్య వశే కృతోఽయం
తస్మాద్వద త్వం శ్రవణే ధృతోఽహం ॥ 5-39-1 (33200)
విదుర ఉవాచ। 5-39-2x (3493)
అప్రాప్తకాలం వచనం బృహస్పతిరపి బ్రువన్।
లభతే బుధ్ద్యవజ్ఞానమవమానం చ భారత ॥ 5-39-2 (33201)
ప్రియో భవతి దానేన ప్రియవాదేన చాపరః ।
మంత్రమూలబలేనాన్యో యః ప్రియః ప్రియ ఏవ సః ॥ 5-39-3 (33202)
ద్వేష్యో న సాధుర్భవతి న మేధావీ న పండితః।
ప్రియే శుభాని కార్యాణి ద్వేష్యే పాపాని చైవ హ ॥ 5-39-4 (33203)
ఉక్తం మయా జాతమాత్రేఽపి రాజన్
దుర్యోధనం త్యజ పుత్రం త్వమేకం।
తస్య త్యాగాత్పుత్రశతస్య వృద్ధి-
రస్యాత్యాగాత్పుత్రశతస్య నాశః ॥ 5-39-5 (33204)
న వృద్ధిర్బహుమంతవ్యా యా వృద్ధిః క్షయమావహేత్।
క్షయోఽపి బహుమంతవ్యో యః క్షయో వృద్ధిమావహేత్ ॥ 5-39-6 (33205)
న స క్షయో మహారాజ యః క్షయో వృద్ధిమావహేత్।
క్షయః స త్విహ మంతవ్యో యం లబ్ధ్వా బహు నాశయేత్ ॥ 5-39-7 (33206)
సమృద్ధా గుణతః కేచిద్భవంతి ధనతోఽపరే।
ధనవృద్ధాన్గుణైర్హీనాంధృతరాష్ట్ర వివర్జయ ॥ 5-39-8 (33207)
ధృతరాష్ట్ర ఉవాచ। 5-39-9x (3494)
సర్వం త్వమాయతీయుక్తం భాషసే ప్రాజ్ఞసంమతం।
న చోత్సహే సుతం త్యక్తుం యతో ధర్మస్తతో జయః ॥ 5-39-9 (33208)
విదుర ఉవాచ। 5-39-10x (3495)
అతీవ గుణసంపన్నో న జాతుః వినయాన్వితః।
సుసూక్ష్మమపి భూతానాముపమర్దముపేక్షతే ॥ 5-39-10 (33209)
పరాపవాదనిరతాః పరదుఃఖోదయేషు చ।
పరస్పరవిరోధే చ యతంతే సతతోత్థితాః ॥ 5-39-11 (33210)
సదోషం దర్శనం యేషాం సంవాసే సుమహద్భయం।
అర్థాదానే మహాందోషః ప్రదానే చ మహద్భయం ॥ 5-39-12 (33211)
యే వై భేదనశీలాస్తు సకామా నిస్త్రపాః శఠాః।
యే పాపా ఇతి విఖ్యాతాః సంవాసే పిరిగర్హితాః ॥ 5-39-13 (33212)
యుక్తాశ్చాన్యైర్మహాదోషైర్యే నరాస్తాన్వివర్జయేత్।
నివర్తమానే సౌహార్దే ప్రీతిర్నీచే ప్రణశ్యతి ॥ 5-39-14 (33213)
యా చైవ ఫలనిర్వృతిః సౌహృదే చైవ యత్సుఖం ।
యతతే చాపవాదాయ యత్నమారభతే క్షయే ॥ 5-39-15 (33214)
అల్పేఽప్యపకృతే మోహాన్న శాంతిమధిగచ్ఛతి।
తాదృశైః సంగతం నీచైర్నృశంసైరకృతాత్మభిః ।
నిశాంయ నిపుణం బుద్ధ్యా విద్వాందూరాద్వివర్జయేత్ ॥ 5-39-16 (33215)
యో జ్ఞాతిమనుగృహ్ణాతి దరిద్రం దీనమాతురం।
స పుత్రపశుభిర్వృద్ధిం శ్రేయశ్చానంత్యమశ్రుతే ॥ 5-39-17 (33216)
జ్ఞాతయో వర్ధనీయాస్తైర్య ఇచ్ఛంత్యాత్మనః శుభం ॥ 5-39-18 (33217)
కులవృద్ధిం చ రాజేంద్ర తస్మాత్సాధు సమాచరం।
శ్రేయసా యోక్ష్యతే రాజన్కుర్వాణో జ్ఞాతిసత్క్రియాం ॥ 5-39-19 (33218)
విగుణా హ్యపి సంరక్ష్యా జ్ఞాతయో భరతర్షభ ।
కింపునర్గుణవంతస్తే త్వత్ప్రసాదాభికాంక్షిణః ॥ 5-39-20 (33219)
ప్రసాదం కురు వీరాణాం పాండవానాం విశాంపతే।
దీయతాం గ్రామకాః కేచిత్తేషాం వృత్త్యర్థమీశ్వర ॥ 5-39-21 (33220)
ఏవం లోకే యశః ప్రాప్తం భవిష్యతి నరాధిప।
వృద్ధేన హి త్వయా కార్యం పుత్రాణాం తాత శాసనం ॥ 5-39-22 (33221)
మయా చాపి హితం వాచ్యం విద్ధి మాం త్వద్ధితైషిణం।
జ్ఞాతిభిర్విగ్రహస్తాత న కర్తవ్యః శుభార్థినా।
సుఖాని సహ భోజ్యాని జ్ఞాతిభిర్భరతర్షభ ॥ 5-39-23 (33222)
సంభోజనం సంకథనం సంప్రీతిశ్చ పరస్పరం ।
జ్ఞాతిభిః సహ కార్యాణి న విరోధః కదాచన ॥ 5-39-24 (33223)
జ్ఞాతయస్తారయంతీహ జ్ఞాతయో మంజయంతి చ।
సువృత్తాస్తారయంతీహ దుర్వృత్తా మంజయంతి చ ॥ 5-39-25 (33224)
సువృత్తో భవ రాజేంద్ర పాణ్జవాన్ప్రతి మానద।
అధర్షణీయః శత్రూణాం తైర్వృతస్త్వం భవిష్యతి ॥ 5-39-26 (33225)
శ్రీమంతం జ్ఞాతిమాసాద్య యో జ్ఞాతిరవసీదతి ।
దిగ్ధహస్తం మృగ ఇవ స ఏనస్తస్య విందతి ॥ 5-39-27 (33226)
పశ్చాదపి నరశ్రేష్ఠ తవ తాపో భవిష్యతి ।
తాన్వా హతాన్సుతాన్వాపి శ్రుత్వా తదనుచింతయ ॥ 5-39-28 (33227)
యేన ఖట్వాం సమారూఢః పరితప్యేత కర్మణా ।
ఆదావేన న తత్కుర్యాదధ్రువే జీవితే సతి ॥ 5-39-29 (33228)
న కశ్చిన్నాపనయతే పుమానన్యత్ర భార్గవాత్ ।
శేషసంప్రతిపత్తిస్తు బుద్ధిమత్స్వేవ తిష్ఠతి ॥ 5-39-30 (33229)
దుర్యోధనేన యద్యేతత్పాపం తేషు పురా కృతం ।
త్వయా తత్కులవృద్ధేన ప్రత్యానేయం నరేశ్వర ॥ 5-39-31 (33230)
తాంస్త్వం పదే ప్రతిష్ఠాప్య లోకే విగతకల్మషః ।
భవిష్యసి నరశ్రేష్ఠ పూజనీయో మనీషిణాం ॥ 5-39-32 (33231)
సువ్యాహృతాని ధీరాణాం ఫలతః పరిచింత్య యః।
అధ్యవస్యతి కార్యేషు చిరం యశసి తిష్ఠతి ॥ 5-39-33 (33232)
అసంయగుపయుక్తం హి జ్ఞానం సుకుశలైరపి ।
ఉపలభ్యం చావిదితం విదితం చాననుష్ఠితం ॥ 5-39-34 (33233)
పాపోదయఫలం విద్వాన్యో నారభతి వర్ధతే ॥ 5-39-35 (33234)
యస్తు పూర్వకృతం పాపమవిమృశ్యానువర్తతే ।
అగాధపంకే దుర్మేధా విషమే వినిపాత్యతే ॥ 5-39-36 (33235)
మంత్రభేదస్య షట్ ప్రాజ్ఞో ద్వారాణీమాని లక్షయేత్।
అర్థసంతతికామశ్చ రక్షేదేతాని నిత్యశః ॥ 5-39-37 (33236)
మదం స్వప్నపవిజ్ఞానమాకారం చాత్మసంభవం ।
దుష్టామాత్యేషు విశ్రంభం దూతాచ్చాకుశలాదపి ॥ 5-39-38 (33237)
ద్వారాణ్యేతాని యో జ్ఞాత్వా సంవృణోతి సదా నృప।
త్రివర్గాచరణే యుక్తః స శత్రూనధితిష్ఠతి ॥ 5-39-39 (33238)
నవై శ్రుతమవిజ్ఞాయ వృద్ధాననుపసేవ్య వా।
ధర్మార్థౌ వేదుతుం శక్యౌ బృహస్పతిసమైరపి ॥ 5-39-40 (33239)
నష్టం సముద్రే పతితం నష్టం వాక్యమశృణ్వతి।
అనాత్మని శ్రుతం నష్టం నష్టం హుతమనగ్నికం ॥ 5-39-41 (33240)
మత్యా పరీక్ష్య మేధావీ బుద్ధ్యా సంపాద్య చాసకృత్।
శ్రుత్వా దృష్ట్వాథ విజ్ఞాయ ప్రాజ్ఞైర్మైత్రీం సమాచరేత్ ॥ 5-39-42 (33241)
అకీర్తి వినయో హంతి హంత్యనర్థం పరాక్రమః ।
హంతి నిత్యం క్షమా క్రోధమాచారో హంత్యలక్షణం ॥ 5-39-43 (33242)
పరిచ్ఛదేన క్షేత్రేణ వేశ్మనా పరిచర్యయా।
పరీక్షేత కులం రాజన్భోజనాచ్ఛాదనేన చ ॥ 5-39-44 (33243)
ఉపస్థితసయ కామస్య ప్రతివాదో న విద్యతే।
అపి నిర్ముక్తదేహస్య కామరక్తస్య కిం పునః ॥ 5-39-45 (33244)
ప్రాజ్ఞోపసేవినం వైద్యం ధార్మికం ప్రియదర్శనం ।
మిత్రవంతం సువాక్యం చ సుహృదం పరిపాలయేత్ ॥ 5-39-46 (33245)
దుష్కులీనః కులీనో వా మర్యాదాం యో న లంఘయేత్।
ధర్మాపేక్షీ మృదుర్హ్రీమాన్స కులీనశతాద్వరః ॥ 5-39-47 (33246)
యయోశ్చిత్తేన వా చిత్తం నిభృతం నిభృతేన వా।
సమేతి ప్రజ్ఞయా ప్రజ్ఞా తయోర్మైత్రీ న జీర్యతి ॥ 5-39-48 (33247)
దుర్బుద్ధిమకృతప్రజ్ఞం ఛన్నం కూపం తృణైరివ।
వివర్జయీత మేధావీ తస్మిన్మైత్రీ ప్రణశ్యతి ॥ 5-39-49 (33248)
అవలిప్తేషు మూర్ఖేషు రౌద్రసాహసికేషు చ।
తథైవాపేతధర్మేషు న మైత్రీమాచరేద్బుధః ॥ 5-39-50 (33249)
కృతజ్ఞం ధార్మికం సత్యమక్షుద్రం దృఢభక్తికం ।
జితేంద్రియం స్థితం స్థిత్యాం మిత్రమిత్యభివాంఛతి ॥ 5-39-51 (33250)
ఇంద్రియాణామనుత్సర్గో మృత్యునాపి విశిష్యతే।
అత్యర్థం పునరుత్సర్గః సాదయేద్దైవతానపి ॥ 5-39-52 (33251)
మార్దవం సర్వభూతానామనసూయా క్షమా ధృతిః।
ఆయుష్యాణి బుధాః ప్రాహుర్మిత్రాణాం చావిమాననా ॥ 5-39-53 (33252)
అపనీతం సునీతేన యోఽర్థం ప్రత్యానినీపతే ।
మతిమాస్థాయ సుదృఢాం తదకాపురుషవ్రతం ॥ 5-39-54 (33253)
ఆయత్యాం ప్రతికారజ్ఞస్తదాత్వే దృఢనిశ్చయః ।
అతీతే కార్యశేషజ్ఞో నరోఽర్థైర్న ప్రహీయతే॥ 5-39-55 (33254)
కర్మణా మనసా వాచా యదభీక్ష్ణం నిషేవతే ।
తదేవాపహరత్యేనం తస్మాత్కల్యాణమాచరేత్ ॥ 5-39-56 (33255)
మంగలాలంభనం యోగః శ్రుతముత్థానమార్జవం।
భూతిమేతాని కుర్వంతి సతాం చాభీక్ష్ణదర్శనం ॥ 5-39-57 (33256)
అనిర్వేదః శ్రియో మూలం లాభస్య చ శుభస్య చ।
మహాన్భవత్యనిర్విష్ణః సుఖం చానంత్యమశ్నుతే ॥ 5-39-58 (33257)
నాతః శ్రీమత్తరం కించిదన్యత్పథ్యతమం మతం।
ప్రభవిష్ణోర్యథా తాత క్షమా సర్వత్ర సర్వదా ॥ 5-39-59 (33258)
క్షమేదశక్తః సర్వస్య శక్తిమాంధర్మకారణాత్।
అర్థానర్థౌ సమౌ యస్య తస్య నిత్యం క్షమా హితా ॥ 5-39-60 (33259)
యత్సుఖం సేవమానోఽపి ధర్మార్థాభ్యాం న హీయతే।
కామం తదుపసేవేత న మూఢవ్రతమాచరేత్ ॥ 5-39-61 (33260)
దుఃఖార్తేషు ప్రమత్తేషు నాస్తికేష్వలసేషు చ।
న శ్రీర్వసత్యదాంతేషు యే చోత్సాహవివర్జితాః ॥ 5-39-62 (33261)
ఆర్జవేన నరం యుక్తమార్జవాత్సవ్యపత్రపం।
అశక్తం మన్యమానాస్తు ధర్షయంతి కుబుద్ధయః ॥ 5-39-63 (33262)
అత్యార్యమతిదాతారమతిశూరమతివ్రతం ।
ప్రజ్ఞాభిమానినం చైవ శ్రీర్భయాన్నోపసర్పతి ॥ 5-39-64 (33263)
న చాతిగుణవత్స్వేషా నాత్యంతం నిర్గుణేషు చ।
నేషా గుణాన్కామయతే నైర్గుణ్యాన్నానురజ్యతే।
ఉన్మత్తా గౌరివాంధా శ్రీః క్వచిదేవావతిష్ఠతే ॥ 5-39-65 (33264)
అగ్నిహోత్రఫలా వేదాః శీలవృత్తఫలం శ్రుతం।
రతిపుత్రఫలా నారీ దత్తభుక్తఫలం ధనం ॥ 5-39-66 (33265)
అధర్మోపార్జితైరర్థైర్యః కరోత్యౌర్ధ్వదేహికం।
న స తస్య ఫలం ప్రేత్య భుంక్తేఽర్థస్య దురాగమాత్ ॥ 5-39-67 (33266)
కాంతారే వనదుర్గేషు కృచ్ఛ్రాస్వాపత్సు సంభ్రమే।
ఉద్యతేషు చ శస్త్రేషు నాస్తి సత్వవతాం భయం ॥ 5-39-68 (33267)
ఉత్థానం సంయమో దాక్ష్యమప్రమాదో ధృతిః స్మృతిః ।
సమీక్ష్య చ సమారంభో విద్ధి మూలం భవస్య తు ॥ 5-39-69 (33268)
తపో బలం తాపమానాం బ్రహ్మ బ్రహ్మవిదాం బలం ।
హింసా బలమసాధూనాం క్షమా గుణవతాం బలం ॥ 5-39-70 (33269)
అష్టౌ తాన్యవ్రతఘ్నాని ఆపో మూలం ఫలం పయః।
హవిర్బ్రాహ్మణకాంయా చ గురోర్వచనమౌషధం ॥ 5-39-71 (33270)
న తత్పరస్య సందధ్యాత్ప్రతికూలం యదాత్మనః।
సంగ్రహేణైవ ధర్మః స్యాత్కామాదన్యః ప్రవర్తతే ॥ 5-39-72 (33271)
అక్రోధేన జయేత్క్రోధమసాధుం నాధునా జయేత్।
జయేత్కదర్యం దానేన జయేన్మత్యేన చానృతం ॥ 5-39-73 (33272)
స్త్రీధూర్తకేఽలసే భీరౌ చండే పురుషమానిని।
చోరే కృతఘ్నే విశ్వాసో న కార్యో న చ నాస్తికే ॥ 5-39-74 (33273)
అభివాదనశీలప్య నిత్యం వృద్ధోపసేవినః ।
చత్వారి సంప్రవర్ధంతే కీర్తిరాపుర్యశో బలం॥ 5-39-75 (33274)
అతిక్లేశేన యేఽథోః స్వధర్మస్యానిక్రమేణ వా।
అరేర్వా ప్రణిపాతేన మా .. తేషు మనః కృథాః ॥ 5-39-76 (33275)
అవిద్యః పురుషః శోచ్యః శోచ్యం మైథునమప్రజం।
నిరాహారాః ప్రజాః శోచ్యాః శోచ్యం రాష్ట్రమరాజకం ॥ 5-39-77 (33276)
అధ్వా జరా దేహవతాం పర్వతానాం జలం జరా।
అసంభోగో జరా స్త్రీణాం వాక్ఛల్యం మనసో జరా॥ 5-39-78 (33277)
అనాంనాయమలా వేదా బ్రాహ్మణస్యావ్రతం మలం।
మలం పృథివ్యా వాహ్లీకాః పురుషస్యానృతం మలం ॥ 5-39-79 (33278)
కౌతూహలమలా సాధ్వీ విప్రవాసమలాః స్త్రియః ॥ 5-39-80 (33279)
సువర్ణస్య మలం రూప్యం రూప్యస్యాపి మలం త్రపు।
జ్ఞేయం త్రపుమలం సీమం సీసస్యాపి మలం మలం ॥ 5-39-81 (33280)
న స్వప్నేన జయేన్నిద్రాం న కామేన జయేత్స్త్రియః।
నేంధనేన జయేదగ్నిం న పానేన సురాం జయేత్ ॥ 5-39-82 (33281)
యస్య దానజితం మిత్రం శత్రవో యుధి నిర్జితాః ।
అన్నపానజితా దారాః సఫలం తస్య జీవితం ॥ 5-39-83 (33282)
సహస్రిణోఽపి జీవంతి జీవంతి శతినస్తథా ।
ధృతరాష్ట్ర విముంచేచ్ఛాం న కథంచిన్న జీవ్యతే ॥ 5-39-84 (33283)
యత్పృథివ్యాం వ్రీహియవం హిరణ్యం పశవః స్త్రియః ।
నాలమేకస్య తత్సర్వమితి పశ్యన్న ముహ్యతి॥ 5-39-85 (33284)
రాజన్భూయో బ్రవీమి త్వాం పుత్రేషు సమమాచర।
సమతా యది తే రాజన్స్వేషు పాండుసుతేషు వా ॥ ॥ 5-39-86 (33285)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి ప్రజాగరపర్వణి ఏకోనచత్వారింశోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-39-1 భవాభవే ఐశ్వర్యానైశ్వర్యే। దిష్టస్య దైవస్య। వదైవ నతు మ దూషయేతి భావః। ధృతః ధృతిమాన్ ॥ 5-39-2 బుద్ధ్యవజ్ఞానం అవజ్ఞాతబుద్ధిత్వం ॥ 5-39-9 ఆయతీయుక్తం ఉదర్కే హితం ॥ 5-39-15 ఫలనిర్వృత్తిః సుఖం చ ప్రణశ్యతి। ఆరభతే నీచ ఇతి శేషః ॥ 5-39-16 సంగతం సంబంధం। నిశాంయ విచార్య ॥ 5-39-27 దిగ్ధహస్తం విషాక్తబాణహస్తం। స శ్రీమాన్ ఏనస్తస్య జ్ఞాతేరవసాదజం పాపం విందతి। మృగవధజం పాపం వ్యాధ ఇవేత్యర్థః ॥ 5-39-29 ఖట్వాం సమారూఢశ్చింతాగారం ప్రవిష్టః ॥ 5-39-30 భార్గవాత్ శుక్రాదన్యత్ర నీతిశాస్త్రకర్తారం శుక్రం విహాయ అన్యః కశ్చిదపి న అపనయతే ఇతి న అపితు సర్వోఽప్యపనయతే అనీతిం కరోతి। అతః యత్ అతీతం తత్ అతీతమేవ। శేషస్య తత్కాలోచితస్య అర్థస్య ప్రతిపత్తిః విచారః కర్తవ్య ఇత్యర్థః ॥ 5-39-31 ప్రత్యానేయం ప్రతికర్తవ్యం॥ 5-39-33 అధ్యవస్యతి నిశ్చయం కరోతి ॥ 5-39-34 సుకుశలైరప్యుపయుక్తం ఉపదిష్టం తత్ జ్ఞానం అసంయగేవ। యతః ఉపలభ్యం జ్ఞేయం తేన అవిదితం న జ్ఞాతం । జ్ఞాతం వా తత్ నానుష్ఠితం। మదుక్తం త్వయి నిష్ఫలమేవేతి భావః ॥ 5-39-35 పాపోదయఫలం పాపహేతుభూతప్రయోజనకం కర్మ యో నారభతే స వర్ధతే ॥ 5-39-36 పాపమేవానువర్తతే సతతం కరోతి। పంకే నారకే ॥ 5-39-38 అవిజ్ఞానం పరకీయగుప్తచారాదేరజ్ఞానం। ఆత్మసంభవం ఆకారం నేత్రవక్రవికారాదికం ॥ 5-39-39 మంత్రభేదస్య ద్వారాణి సంవృణోతి పిదధాతి ॥ 5-39-40 శ్రుతం శాస్త్రం ॥ 5-39-44 పరిచ్ఛదః భోగ్యవస్తుసామగ్రీ । క్షేత్రేణ జన్మస్థానేన। కుగ్రామవాసిషు ప్రాయేణ వివేకాభావాత్। పరిచర్యయా ఆచారేణ ॥ 5-39-46 వైద్యం విద్యావంతం ॥ 5-39-52 ఇంద్రియాణాం ఉత్సర్గో విషయేషు ప్రవృత్తిః। అనుత్సర్గో విషయేభ్యో నివృత్తిః। సా మృత్యుతుల్యా దురనుష్ఠేయేత్యర్థః ॥ 5-39-53 ఆయుష్యాణి ఆయుష్కరాణి ॥ 5-39-54 అపనీతం నాశితం ॥ 5-39-55 ఆయత్యాం ఆగామితి కాలే దుఃఖస్య ప్రతీకారజ్ఞః తదాత్వే వర్తమానే దృఢనిశ్చయః ॥ 5-39-57 మంగలానాం దధిదూర్వాగవాదీనాం ఆలంభనం స్పర్శః। యోగః సహాయసంపత। ఉత్థానం ఉద్యమఃక ॥ 5-39-58 అనిర్వేదః ఉద్యోగాత్ అనుపరమః ॥ 5-39-61 మూఢవ్రతం ఆహారాదౌ అతినిర్బంధం ॥ 5-39-62 అదాంతేషు లిప్సాహీనేషు॥ 5-39-67 ఔర్ధ్వదేహికం పరలోకసాధనం యజ్ఞదానాది ॥ 5-39-69 సంయమః ఇంద్రియాణాం నిగ్రహః। భవస్య ఐశ్వర్యస్య ॥ 5-39-71 బ్రాహ్మణకాంయా బ్రాహ్మణస్య ఇచ్ఛా ఇత్యేత్యర్థః ॥ 5-39-73 సందధ్యాత్ కుర్యాత్ ॥ 5-39-73 సాధునా ... 5-39-78 స్త్రీధూర్తకే స్త్రియాం ధుతే చేత్యేకవద్భావః ॥ 5-39-79 వాహ్లీకాః పంచానాం సింధుషష్టానాం నదీనాం యత్ర సంగమః వాహ్లీకా నామ తే దేశాః ॥ 5-39-80 విప్రవాసః ప్రవాసః ॥ 5-39-82 స్వప్నేన శయనేన ॥ 5-39-86 యది తే స్వేషు పుత్రేషు పాండవేషు చ సమతాస్తి తర్హి సర్వేషు సమమేవాచర ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 040
॥ శ్రీః ॥
5.40. అధ్యాయః 040
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
విదురేణ ధృతరాష్ట్రం ప్రతి తత్తద్వర్ణవర్మణాం తైత్తైశ్వశ్యానుష్ఠేయత్వకథనపూర్వకం యుధిష్ఠిరస్య రాజ్యం ప్రదాయ క్షాత్రధర్మే నియోజనచోదనం ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-40-0 (33286)
విదుర ఉవాచ। 5-40-0x (3496)
యోఽభ్యర్చితః మద్భిరసంజమానః
కరోత్యర్థం శక్తిమహాపయిత్వా।
క్షిప్రం యశస్తం సముపైతి మంత-
మలం ప్రసన్నా హి సుఖాయ సంతః ॥ 5-40-1 (33287)
మహాంతమప్యర్థమధర్మయుక్తం
యః మంత్యజత్యనపాకృష్ట ఏవ।
సుఖం సుదుఃఖాన్యవముచ్య శేతే
జీర్ణాం త్వచం సర్ప ఇవావముచ్య ॥ 5-40-2 (33288)
అనృతే చ సముత్కర్పో రాజగామి చ పైశునం ।
గురోశ్చాలీకనిర్బంధః సమాని బ్రహ్మహత్యయా ॥ 5-40-3 (33289)
అసూయైకపదం మృత్యురతివాదః శ్రియో వధః।
అశుశ్రూషా త్వరా శ్లాఘా విద్యాయాః శత్రవస్త్రః ॥ 5-40-4 (33290)
ఆలస్యం మదమోహౌ చ చాపలం గోష్ఠిరేవ చ।
స్తబ్ధతా చాభిమానిత్వం తథా త్యాగిత్వమేవ చ ॥ 5-40-5 (33291)
ఏతే వై సప్త దోషాః స్యుః సదా విద్యార్థినాం మతాః ।
సుఖార్థినః కుతో విద్యా నాస్తి విద్యార్థినః సుఖం।
సుఖార్థీ వా త్యజేద్విద్యాం విద్యార్థీ వా త్యజేత్సుఖం ॥ 5-40-6 (33292)
నాగ్నిస్తృప్యతి కాష్ఠానాం నాపగానాం మహోదధిః।
నాంతకః సర్వభూతానాం న పుంసాం వామలోచనా ॥ 5-40-7 (33293)
ఆశా ధృతిం హంతి సమృద్ధిమంతకః
క్రోధః శ్రియం హంతి యశః కదర్యతా ।
అపాలనం హంతి పశూంశ్చ రాజ-
న్నేకః క్రుద్ధో బ్రాహ్మణో హంతి రాష్ట్రం ॥ 5-40-8 (33294)
అజాశ్చ కాంస్యం రజతం చ నిత్యం
మధ్వాకర్షః శకునిః శ్రోత్రియశ్చ ।
వృద్ధో జ్ఞాతిరవసన్నః కులీన
ఏతాని తే సంతు గృహే సదైవ ॥ 5-40-9 (33295)
అజోక్షా చందనం వీణా ఆదర్శో మధుసర్పిషీ ।
విషమౌదుంబరం శంఖః స్వర్ణనాభోఽథ రోచనా ॥ 5-40-10 (33296)
గృహే స్థాపయితవ్యాని ధన్యాని మనురబ్రవీత్।
దేవబ్రాహ్మణపూజార్థమతిథీనాం చ భారత ॥ 5-40-11 (33297)
ఇదం చ త్వాం సర్వపరం బ్రవీమి
పుణ్యం పదం తాత మహావిశిష్టం।
న జాతు కామాన్న భయాన్న లోభా-
ద్ధర్మం జహ్యాజ్జీవిస్యాపి హేతోః ॥ 5-40-12 (33298)
నిత్యో ధర్మః సుఖదుఃఖే త్వనిత్యే
జీవో నిత్యో ధాతురస్య త్వనిత్యః।
త్యక్త్వాఽనిత్యం ప్రతితిష్ఠస్వ నిత్యే
సంతుష్య సంతోషపరా హి సంతః ॥ 5-40-13 (33299)
మహాబలాన్పశ్య మహానుభావాన్
ప్రశాస్య భూమిం ధనధాన్యపూర్ణాం।
రాజ్యాని హిత్వా విపులాంశ్చ భోగాన్।
గతాన్నరేంద్రాన్వశమంతకస్య ॥ 5-40-14 (33300)
మృతం పుత్రం దుఃఖపుష్టం మనుష్యా
ఉత్క్షిప్య రాజన్స్వగృహాన్నిర్హరంతి।
తం ముక్తకేశాః కరుణం రుదంతి
చితామధ్యే కాష్ఠమివ క్షిపంతి॥ 5-40-15 (33301)
అన్యో ధనం ప్రేతగతస్య భుంక్తే
వయాంసి చాగ్నిశ్చ శరీరధాతూన్।
ద్వాభ్యామయం సహ గచ్ఛత్యముత్ర
పుణ్యేన పాపేన చ వేష్ట్యమానః ॥ 5-40-16 (33302)
ఉసృజ్య వినివర్తంతే జ్ఞాతయః సుహృదః సుతాః।
అపుష్పానఫలాన్వృక్షాన్యథా తాత పతత్రిణః ॥ 5-40-17 (33303)
అగ్నౌ ప్రాస్తం తు పురుషం కర్మాన్వేతి స్వయం కృతం।
తస్మాత్తు పురుషో యత్నాద్ధర్మం సంచినుయాచ్ఛనైః ॥ 5-40-18 (33304)
అస్మాల్లోకాదూర్ధ్వమముష్య చాధో
మహత్తమస్తిష్ఠతి హ్యంధకారం।
తద్వై మహామోహనమింద్రియాణాం
బుద్ధ్యస్వ మా త్వాం ప్రలభేత రాజన్ ॥ 5-40-19 (33305)
ఇదం వచః శక్ష్యసి చేద్యథావ-
న్నిశంయ సర్వం ప్రతిపత్తుమేవ।
యశః పరం ప్రాప్స్యసి జీవలోకే
భయం నచాముత్ర నచేహ తేఽస్తి ॥ 5-40-20 (33306)
ఆత్మా నదీ భారత పుణ్యతీర్థా
సత్యోదయా ధృతికూలా దయోర్మిః।
తస్యాం స్నాతః పూయతే పుణ్యకర్మా
పుణ్యో హ్యాత్మా నిత్యమలోభ ఏవ ॥ 5-40-21 (33307)
కామక్రోధగ్రాహవతీం పంచేంద్రియజలాం నదీం।
నావం ధృతిమయీం కృత్వా జన్మదుర్గాణి సంతర ॥ 5-40-22 (33308)
ప్రజ్ఞావృద్ధం ధర్మవృద్ధం స్వబంధుం
విద్యావృద్ధం వయసా చాపి వృద్ధం ।
కార్యాకార్యే పూజయిత్వా ప్రసాద్య
యః సంపృచ్ఛేన్న స ముహ్యేత్కదాచిత్ ॥ 5-40-23 (33309)
ధృత్యా శిశ్రోదరం రక్షేత్పాణిపాదం చ చక్షుషా ।
చక్షుఃశ్రోత్రే చ మనసా మనో వాచం చ కర్మణా ॥ 5-40-24 (33310)
నిత్యోదకీ నిత్యయజ్ఞోపవీతీ
నిత్యస్వాధ్యాయీ పతితాన్నవర్జీ ।
సత్యం బ్రువన్గురవే కర్మ కుర్వ-
న్న బ్రాహ్మణశ్ర్యవతే బ్రహ్మలోకాత్ ॥ 5-40-25 (33311)
అధీత్య వేదాన్పరిసంస్తీర్య చాగ్నీ-
నిష్ట్వా యజ్ఞైః పాలయిత్వా ప్రజాశ్చ।
గోబ్రహ్మణార్థం శస్త్రపూతాంతరాత్మా
హతః సంగ్రామే క్షత్రియః స్వర్గమేతి ॥ 5-40-26 (33312)
వైశ్యోఽధీత్య బ్రాహ్మణాన్క్షత్రియాంశ్చ
ధనైః కాలే సంవిభజ్యాశ్రితాంశ్చ।
త్రేతాపూతం ధూమమాఘ్రాయ పుణ్యం
ప్రేత్య స్వర్గే దివ్యసుఖాని భుంక్తే ॥ 5-40-27 (33313)
బ్రహ్మ క్షత్రం వైశ్యవర్ణం చ శూద్రః
క్రమేణైతాన్న్యాయతః పూజయానః।
తుష్టేష్వేతేష్వవ్యథో దగ్ధపాప-
స్త్యక్త్వా దేహం స్వర్గసుఖాని భుంక్తే ॥ 5-40-28 (33314)
చాతుర్వర్ణ్యస్యైష ధర్మస్తవోక్తో
హేతుం చానుబ్రువతో మే నిబోధ।
క్షాత్రాద్ధర్మాద్ధీయతే పాండుపుత్ర-
స్తం త్వం రాజన్రాజధర్మే నియుంక్ష ॥ 5-40-29 (33315)
ధృతరాష్ట్ర ఉవాచ। 5-40-30x (3497)
ఏవమేతద్యథా త్వం మామనుశాసని నిత్యదా।
మమాపి చ మతిః సౌంయ భవత్యేవం యథాత్థ మాం ॥ 5-40-30 (33316)
సా తు బుద్ధిః కృతాప్యేవం పాండవాన్ప్రతి మే సదా।
దుర్యోధనం సమాసాద్య పునర్విపరివర్తతే ॥ 5-40-31 (33317)
న దిష్టమభ్యతిక్రాంతుం శక్యం భూతేన కేనచిత్।
దిష్టమేవ ధ్రువం మన్యే పౌరుషం తు నిరర్థకం ॥ ॥ 5-40-32 (33318)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి ప్రజాగరపర్వణి చత్వారింశోఽధ్యాయః ॥ ॥ సమాప్తమిదం ప్రజాగరపర్వ ॥ -------
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-40-1 ప్రమన్నః సంతః సాధవః సుఖాయ అలం సుఖం దాతుం పర్యాప్తాః ॥ 5-40-4 ఏకపదం సర్వాత్మనా ॥ 5-40-5 మదమోహౌ ఏకీకృత్య సప్త ॥ 5-40-9 ఆకర్షః విషాదీనాం ॥ 5-40-10 అజేన సహితః ఉక్షా అజోక్షా। ఔదుంబరం తాంరమయం పాత్రజాతం। విషం లోహమితి సర్వజ్ఞః। స్వర్ణనాభః శాలగ్రామః । దక్షిణావర్తః శంఖః । 5-40-11 ధన్యాని మంగలావహాని ॥ 5-40-12 మహావిశిష్టం మహేన ఉత్సవేన అవిశిష్టం సమానం మాంగలికమిత్యర్థః ॥ 5-40-19 అస్మాల్లోకాదూర్ధ్వం స్వర్గే। అముష్య అముష్మాత్ స్వర్గాత్। ప్రలభేత స్పృశేత్ ॥ 5-40-20 ప్రతిపత్తుం జ్ఞాతుం శక్ష్యసి చేదితి సంబంధః ॥ 5-40-21 పుణ్యమపి కిం నిత్య మలోభ ఏవ। వైరాగ్యాత్ర పరం పుణ్యమిత్యర్థః ॥ 5-40-24 మనో వాచం చ విద్యయేతి ఙ పాఠః ॥ 5-40-25 నిత్యోదకీ యథాకాలం స్నానాచమనపరః ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 041
॥ శ్రీః ॥
5.41. అధ్యాయః 041
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
ధృతరాష్ట్రేణ పునర్ధర్మరహస్యకథనం చోదితేన విదురేణ స్వస్య శూద్రయోనిజాతత్వేన తత్కథనానౌచిత్యకథనం ॥ 1 ॥ తథా స్మరణ మాత్రసంనిహితం సనత్సుజాతంప్రతి ధృతరాష్ట్రాయ తత్వోపదేశప్రార్థనా ॥ 2 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-41-0 (33319)
ధృతరాష్ట్ర ఉవాచ। 5-41-0x (3498)
అనుక్తం యది తే కించిద్వాచా విదుర విద్యతే।
తన్మే శుశ్రూషతో బ్రూహి విచిత్రాణి హి భాషసే ॥ 5-41-1 (33320)
విదుర ఉవాచ। 5-41-2x (3499)
ధృతరాష్ట్ర కుమారో వై యః పురాణః సనాతనః।
తనత్సుజాతః ప్రోవాచ మృత్యుర్నాస్తీతి భారత ॥ 5-41-2 (33321)
స తే గుహ్యాన్ప్రకాశాంశ్చ సర్వాన్హృదయసంశ్రయాన్।
ప్రవక్ష్యతి మహారాజ సర్వబుద్ధిమతాం వరః ॥ 5-41-3 (33322)
ధృతరాష్ట్ర ఉవాచ। 5-41-4x (3500)
కిం త్వం న వేద తద్భూయో యన్మే బ్రూయాత్సనాతనః।
త్వమేవ విదుర బ్రూహి ప్రజ్ఞాశేషోఽస్తి చేత్తవ ॥ 5-41-4 (33323)
విదుర ఉవాచ। 5-41-5x (3501)
శూద్రయోనావహం జాతో నాతోఽన్యద్వక్తుముత్సహే।
కుమారస్య తు యాబుద్ధిర్వేద తాం శాశ్వతీమహం ॥ 5-41-5 (33324)
బ్రాహ్మీం హి యోనిమాపన్నః సగుహ్యమపి యో వదేత్।
న తేన గర్హ్యో దేవానాం తస్మాదేతద్బ్రవీమి తే ॥ 5-41-6 (33325)
ధృతరాష్ట్ర ఉవాచ। 5-41-7x (3502)
బ్రవీహి విదుర త్వం మే పురాణం తం సనాతనం ।
కథమేతేన దేహేన స్యాదిహైవ సమాగమః ॥ 5-41-7 (33326)
వైశంపాయన ఉవాచ। 5-41-8x (3503)
చింతయామాస విదురస్తభృషిం శంసితవ్రతం।
స చ తచ్చింతితం జ్ఞాత్వా దర్శయామాస భారత ॥ 5-41-8 (33327)
స చైనం ప్రతిజగ్రాహ విధిదృష్టేన కర్మణా ।
సుఖోపవిష్టం విశ్రాంతమథైనం విదురోఽబ్రవీత్॥ 5-41-9 (33328)
భగవన్సంశయః కశ్చిద్ధృతరాష్ట్రస్య మానసః ।
యో న శక్యో మయా వక్తుం త్వమస్మై వక్తుమర్హసి ॥ 5-41-10 (33329)
యం శ్రత్వాఽయం మనుష్యేంద్రః సర్వదుఃఖాతిగో భవేత్॥ 5-41-11 (33330)
లాభాలాభౌ ప్రియద్వేష్యౌ యథైనం న జరాంతకౌ।
విషహేరన్భయామర్షౌ శ్రుత్పిపాసే మదోద్భవౌ ।
అరతిశ్చైవ తంద్రీ చ కామక్రోధౌ క్షయోదయౌ ॥ ॥ 5-41-12 (33331)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి సనత్సుజాతపర్వణి ఏకచత్వారింశోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-41-2 సనుత్కుంమరః ప్రోవాచేతి కo పాఠః ॥ 5-41-4 తమహం నాభిజానామి తత్వతో వై సనాతనమితి కo పాఠo ॥ 5-41-12 విషహేరన్ బాధేరన్। అమర్షః అసహిష్ణుతా । ఉద్భవ ఉత్కృష్టైశ్వర్యం ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 042
॥ శ్రీః ॥
5.42. అధ్యాయః 042
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
సనత్సుజాతేన ధృతరాష్ట్రంప్రతి తత్త్వోపదేశః ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-42-0 (33332)
వైశంపాయన ఉవాచ। 5-42-0x (3504)
తతో రాజా ధృతరాష్ట్రో మనీషీ
సంపూజ్య వాక్యం విదురేరితం తత్।
సనత్సుజాతం రహితే మహాత్మా
పప్రచ్ఛ బుద్ధిం పరమాం బుభూషన్ ॥ 5-42-1 (33333)
ధృతరాష్ట్ర ఉవాచ। 5-42-2x (3505)
సనత్సుజాత యదిమం శృణోమి
న మృత్యురస్తీతి తవోపదేశం।
దేవాసురా హ్యాచరన్బ్రహ్మచర్య-
మమృత్యవే తత్కతరన్ను సత్యం ॥ 5-42-2 (33334)
సనత్సుజాత ఉవాచ। 5-42-3x (3506)
అమృత్యుం కర్మణా కేచిన్మృత్యుర్నాస్తీతి చాపరే।
శృణు మే బ్రువతో రాజన్యథైతన్మా విశంకిథాః ॥ 5-42-3 (33335)
ఉభే సత్యే క్షత్రియాద్య ప్రవృత్తే
మోహో మృత్యుః సంమతోఽయం కవీనాం।
ప్రమాదం వై మృత్యుమహం బ్రవీమి
తథాఽప్రమాదమమృతత్వం బ్రవీమి ॥ 5-42-4 (33336)
ప్రమాదాద్వై అసురాః పరాభవ-
న్నప్రమాదాద్బ్రహ్మభూతాః సురాశ్చ।
నైవ మృత్యుర్వ్యాఘ్ర ఇవాత్తి జంతూ-
న్న హ్యస్య రూపముపలభ్యతే హి ॥ 5-42-5 (33337)
యమం త్వేకే మృత్యుమతోఽన్యమాహు-
రాత్మావాసమమృతం బ్రహ్మచర్యం।
పితృలోకే రాజ్యమనుశాస్తి దేవః
శివః శివానామశివోఽశివానాం ॥ 5-42-6 (33338)
అస్యాదేశాన్నిఃసరతే నరాణాం
క్రోధః ప్రమాదో లోభరూపశ్చ మృత్యుః।
అహం గతేనైవ చరన్విమార్గా-
న్న చాత్మనో యోగముపైతి కశ్చిత్ ॥ 5-42-7 (33339)
తే మోహితాస్తద్వశే వర్తమానా
ఇతః ప్రేతాస్తత్ర పునః పతంతి।
తతస్తాందేవా అనువిప్లవంతే
అతో మృత్యుర్మరణాదభ్యుపైతి ॥ 5-42-8 (33340)
కర్మోదయే కర్మఫలానురాగా-
స్తత్రాను తే యాంతి న తరంతి మృత్యుం ।
సదర్థయోగానవగమాత్సమంతా-
త్ప్రవర్తతే భోగభోగేన దేహీ ॥ 5-42-9 (33341)
తద్వై మహామోహనమింద్రియాణాం
మిథ్యార్థయోగస్య గతిర్హి నిత్యా।
మిథ్యార్థయోగాభిహతాంతరాత్మా
స్మరన్నుపాస్తే విషయాన్సమంతాత్ ॥ 5-42-10 (33342)
అభిధ్యా వై ప్రథమం హంతి లోకాన్
కామక్రోధావనుగృహ్యాశు పశ్చాత్।
ఏతే బాలాన్మృత్యవే ప్రాపయంతి
ధీరాస్తు ధైర్యేణ తరంతి మృత్యుం ॥ 5-42-11 (33343)
సోఽభిధ్యాయన్నుత్పతిష్ణన్నిహన్యా-
దనాదరేణాప్రతిబుధ్యమానః।
నైనం మృత్యుర్మృత్యురివాత్తి భూత్వా
ఏవం విద్వాన్యో వినిహంతి కామాన్ ॥ 5-42-12 (33344)
కామానుసారీ పురుషః కామానను వినశ్యతి।
కామాన్వ్యుదస్య ధునుతే యత్కించిత్పురుషో రజః ॥ 5-42-13 (33345)
తమోప్రకాశో భూతానాం నరకోఽయం ప్రదృశ్యతే।
ముహ్యంత ఇవ ధావంతి గచ్ఛంతః శ్వభ్రమున్ముఖాః ॥ 5-42-14 (33346)
అమూఢవృత్తేః పురుషస్యేహ కుర్యా-
త్కిం వై మృత్యుస్తార్ణ ఇవాస్య వ్యాఘ్రః ।
అమన్యమానః క్షత్రియ కించిదన్య-
న్నాధీయతే తార్ణ ఇవాస్య సర్పః ॥ 5-42-15 (33347)
క్రోధాల్లోభాన్మోహభయాంతరాత్మా
స వై మృత్యుస్త్వచ్ఛరిరే య ఏషః।
ఏవం మృత్యుం జాయమానం విదిత్వా
జ్ఞానే తిష్ఠన్న బిభేతీహ మృత్యోః।
వినశ్యతే విషయే తస్య మృత్యు-
ర్మృత్యోర్యథా విషయం ప్రాప్య మర్త్యః ॥ 5-42-16 (33348)
ధృతరాష్ట్ర ఉవాచ। 5-42-17x (3507)
యానేవాహురిజ్యయా సాధులోకాన్
ద్విజాతీనాం పుణ్యతమాన్సనాతనాత్।
తేషాం పరార్థం కథయంతీహ వేదా
ఏతద్విద్వాన్నైతి కథం ను కర్మ ॥ 5-42-17 (33349)
సనత్సుజాత ఉవాచ। 5-42-18x (3508)
ఏవం హ్యవిద్వానుపయాతి తత్ర
తత్రార్థజాతం చ వదంతి వేదాః।
సవేహ ఆయాతి పరం పరాత్మా
ప్రయాతి మార్గేణ నిహత్య మార్గాన్ ॥ 5-42-18 (33350)
ధృతరాష్ట్ర ఉవాచ। 5-42-19x (3509)
కోఽసౌ నియుంక్తే తమజం పురాణం
స చేదిదం సర్వమనుక్రమేణ।
కిం వాస్య కార్యమథవా సుఖం చ
తన్మే విద్వన్బ్రూహి సర్వం యథావత్ ॥ 5-42-19 (33351)
సనత్సుజాత ఉవాచ। 5-42-20x (3510)
దోషో మహానత్ర విభేదయోగే
హ్యనాదియోగేన భవంతి నిత్యాః।
తథాస్య నాధిక్యమపైతి కించి-
దనాదియోగేన భవంతి పుంసః ॥ 5-42-20 (33352)
య ఏతద్వా భగవాన్స నిత్యో
వికారయోగేన కరోతి విశ్వం।
తథాచ తచ్ఛక్తిరితి స్మ మన్యతే।
తథార్థయోగేన భవంతి వేదాః ॥ 5-42-21 (33353)
ధృతరాష్ట్ర ఉవాచ। 5-42-22x (3511)
యస్మాద్ధర్మాన్నాచరంతీహ కేచి-
త్తథా ధర్మాన్కేచిదిహాచరంతి।
ధర్మః పాపేన ప్రతిహన్యతే స్వి-
దుతాహో ధర్మః ప్రతిహంతి పాపం ॥ 5-42-22 (33354)
సనత్సుజాత ఉవాచ। 5-42-23x (3512)
తస్మిన్స్థితౌ వాప్యుభయం హి నిత్యం
జ్ఞానేన విద్వాన్ప్రతిహంతి సిద్ధం।
తథాన్యథా పుణ్యముపైతి దేహీ
తథాగతం పాపముపైతి సిద్ధం ॥ 5-42-23 (33355)
గత్వోభయం కర్మణా యుజ్యతే స్థిరం
శుభస్య పాపస్య స చాపి కర్మణా।
ధర్మేణ పాపం ప్రణుదతీహ విద్వాన్
ధర్మో బలీయానితి తత్ర విద్ధిః ॥ 5-42-24 (33356)
ధృతరాష్ట్ర ఉవాచ। 5-42-25x (3513)
యానిహాహుః స్వస్య ధర్మస్య లోకా-
ంద్విజాతీనాం పుణ్యకృతాం సనాతనాన్।
తేషాం క్రమాన్కథయ తతోఽపి చాన్యా-
న్నైతద్విద్వన్వేత్తుమిచ్ఛామి కర్మ ॥ 5-42-25 (33357)
సనత్సుజాత ఉవాచ। 5-42-26x (3514)
యేషాం వ్రతేఽథ విస్పర్ధా బలే బలవతామివ।
తే బ్రాహ్మణా ఇతః ప్రేత్య స్వర్గే యాంతి ప్రకాశతాం ॥ 5-42-26 (33358)
యేషాం ధర్మే చ విస్పర్ధా తేషాం జజ్జ్ఞానసాధనం।
తే బ్రాహ్మణా ఇతో ముక్తాః స్వర్గం యాంతి త్రివిష్టపం ॥ 5-42-27 (33359)
తస్య సంయక్సమాచారమాహుర్వేదవిదో జనాః।
నైనం మన్యేత భూయిష్ఠం బాహ్యమాభ్యంతరం జనం ॥ 5-42-28 (33360)
యత్ర మన్యేత భూయిష్ఠం ప్రావృషీవ తృణోదకం।
అన్నం పానం బ్రాహ్మణస్య తంజీవోన్నానుసంజ్వరేత్ ॥ 5-42-29 (33361)
యత్రాకథయమానస్య ప్రయచ్ఛత్యశివం భయం।
అతిరిక్తమివాకుర్వన్స శ్రేయాన్నేతరో జనః ॥ 5-42-30 (33362)
యో వా కథయమానస్య హ్యాత్మానం నానుసంజ్వరేత్।
బ్రహ్మస్వం నోపభుంజీత తదన్నం సంమతం సతాం।
కుశవల్కలచేలాద్యం బ్రహ్మస్వం యోగినో విదుః ॥ 5-42-31 (33363)
యథా ఖం వాంతమశ్నాతి శ్వా వై నిత్యమభూతయే ।
ఏవం తే వాంతమశ్నంతి స్వవీర్యస్యోపసేవనాత్ ॥ 5-42-32 (33364)
నిత్యమజ్ఞాతచర్యా మే ఇతి మన్యేత బ్రాహ్మణః।
జ్ఞాతీనాం తు వసన్మధ్యే నైవం విందేత కించన ॥ 5-42-33 (33365)
కోహ్యేవమంతరాత్మానం బ్రాహ్మణో హంతుమర్హతి।
నిర్లింగమచలం శుద్ధం సర్వద్వంద్వవివర్జితం ॥ 5-42-34 (33366)
యోఽన్యథా సంతమాత్మానమన్యథా ప్రతిపద్యతే।
కిం తేన న కృతం పాపం చోరేణాత్మాపహారిణా ॥ 5-42-35 (33367)
అశ్రాంతః స్యాదనాదాతా సంమతో నిరుపద్రవః।
శిష్టో న శిష్టవత్స స్యాద్బ్రాహ్మణో బ్రహ్మవిత్కవిః ॥ 5-42-36 (33368)
అనాఢ్యా మానుషే విత్తే ఆఢ్యా దైవే తథా క్రతౌ ।
తే దుర్ధర్షా దుష్ప్రకంప్యాస్తాన్విద్యాద్బ్రహ్మణస్తనుం ॥ 5-42-37 (33369)
సర్వాన్ఖిష్టకృతో దేవాన్విద్యాద్య ఇహ కశ్చన।
న స మానో బ్రాహ్మణస్య తస్మిన్ప్రయతతే స్వయం ॥ 5-42-38 (33370)
యమప్రయతమానం తు మానయంతి సమాహితాః ।
న మాన్యమానో మన్యేత నావమానేఽతిసంజ్వరేత్ ॥ 5-42-39 (33371)
లోకః స్వభావవృత్తిర్హి నిమేషోన్మషవత్సదా।
విద్వాంసో మానయంతీహ ఇతి మన్యేత మానితః ॥ 5-42-40 (33372)
అధర్మనిపుణా ముఢా లోకే మాయావిశారదాః ।
న మాన్యం మానయిష్యంతి ఏవం మన్యేత మానితః ॥ 5-42-41 (33373)
న వై మానం చ మౌనం చ సహితౌ వసతః సదా।
అయం హి లోకో మానస్య అసౌ మౌనస్య తద్విదుః ॥ 5-42-42 (33374)
శ్రీర్హి మానార్థసంవాసా సా చాపి పరిపంథినీ ।
బ్రాహ్మీ సుదుర్లభా శ్రీర్హి ప్రజ్ఞాహీనేన క్షత్రియ ॥ 5-42-43 (33375)
ద్వారాణి తస్యేహ వదంతి సంతో
బహుప్రకారాణి దురాధరాణి।
సత్యార్జవే హ్రీర్దమశౌచవిద్యా
షణ్మానమోహప్రతిబంధనాని ॥ ॥ 5-42-44 (33376)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి సనత్సుజాతపర్వణి ద్విచత్వారింశోఽధ్యాయః ॥
ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 043
॥ శ్రీః ॥
5.43. అధ్యాయః 043
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
సనత్సుజాతేన ధృతరాష్ట్రంప్రతి తత్త్వోపదేశః ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-43-0 (33377)
ధృతరాష్ట్ర ఉవాచ। 5-43-0x (3515)
కస్యైష మౌనః కతరన్ను మౌనం
ప్రబ్రూహి విద్వన్నిహ మౌనభావం।
మౌనేన విద్వానుత యాతి మౌనం
కథం మునే మౌనమిహాచరంతి ॥ 5-43-1 (33378)
సనత్సుజాత ఉవాచ। 5-43-2x (3516)
యతో న వేదా మనసా సహైన-
మనుప్రవిశంతి తతోఽథ మౌనం।
యత్రోత్థితో వేదశబ్దస్తథాయం
స తన్మయత్వేన విభాతి రాజన్ ॥ 5-43-2 (33379)
ధృతరాష్ట్ర ఉవాచ। 5-43-3x (3517)
ఋచో యజూంషి యో వేద సామవేదం చ వేద యః।
పాపాని కుర్వన్పాపేన లిప్యతే కిం న లిప్యతే ॥ 5-43-3 (33380)
సనత్సుజాత ఉవాచ। 5-43-4x (3518)
నైనం సామాన్యృచో వాపి న యజూంష్యవిచక్షణం।
త్రాయంతే కర్మణః పాపాన్న తే మిథ్యా బ్రవీంయహం ॥ 5-43-4 (33381)
న చ్ఛందాంసి వృజినాత్తారయంతి
మాయావినం మాయయా సర్వమానం।
నీడం శకుంతా ఇవ జాతపక్షా-
శ్ఛందాంస్యేనం ప్రజహత్యంతకాలే ॥ 5-43-5 (33382)
ధృతరాష్ట్ర ఉవాచ। 5-43-6x (3519)
న చేద్వేదా వేదవిదం త్రాతుం శక్తా విచక్షణ।
అథ కస్మాత్ప్రలాపోఽయం బ్రాహ్మణానాం సనాతనః ॥ 5-43-6 (33383)
సనత్సుజాత ఉవాచ। 5-43-7x (3520)
తస్యైవ నామాదివిశేషరూపై-
రిదం జగద్భాతి మహానుభావ ।
నిర్దిశ్య సంయక్ప్రవదంతి వేదా-
స్తద్విశ్వవైరూప్యముదాహరంతి ॥ 5-43-7 (33384)
తదర్థయుక్తం తప ఏతదిజ్యా
తాభ్యామసౌ పుణ్యముపైతి విద్వాన్।
పుణ్యేన పాపం వినిహత్య పశ్చా-
త్సంజాయతే జ్ఞానవిదీపితాత్మా ॥ 5-43-8 (33385)
జ్ఞానేన చాత్మానముపైతి విద్వా-
నథాన్యథా వర్గఫలానుకాంక్షీ।
అస్మిన్కృతం తత్పరిగృహ్య సర్వ-
మముత్ర భుంక్తే పునరేతి మార్గం ॥ 5-43-9 (33386)
అస్మిఁల్లోకే తపస్తప్తం ఫలమన్యత్ర భుజ్యతే।
బ్రాహ్మణానామిమే లోకా వృద్ధే తపసి సంయతాః ॥ 5-43-10 (33387)
` బ్రాహ్మణానాం తపః స్వృద్ధమన్యేషాం తావదేవ తత్।
ఏతత్సమృద్ధమత్యృద్ధం తపో భవతి కేవలం ॥' 5-43-11 (33388)
ధృతరాష్ట్ర ఉవాచ। 5-43-12x (3521)
కథం సమృద్ధమప్యృద్ధం తపో భవతి కేవలం।
సనత్సుజాత తద్బ్రూహి యథా విద్యామ తద్వయం ॥ 5-43-12 (33389)
సనత్సుజాత ఉవాచ। 5-43-13x (3522)
నిష్కల్మషం తపస్త్వేతత్కేవలం పరిచక్షతే।
ఏతత్సమృద్ధమప్యృద్ధం తపో భవతి కేవలం ॥ 5-43-13 (33390)
తపోమూలమిదం సర్వం యన్మాం పృచ్ఛసి క్షత్రియ।
తపసా వేదవిద్వాంసః పరం త్వమృతమాప్నుయుః ॥ 5-43-14 (33391)
ధృతరాష్ట్ర ఉవాచ। 5-43-15x (3523)
కల్మషం తపసో బ్రూహి శ్రుతం నిష్కల్మషం తపః।
సనత్సుజాత యేనేదం విద్యాం గుహ్యం సనాతనం ॥ 5-43-15 (33392)
సనత్సుజాత ఉవాచ। 5-43-16x (3524)
క్రోధాదయో ద్వాదశ యస్య దోషా-
స్తథా నృశంసాని దశ త్రి రాజన్।
ధర్మాదయో ద్వాదశైతే పితౄణాం
శాస్త్రే గుణా యే విదితా ద్విజానాం ॥ 5-43-16 (33393)
క్రోధః కామో లోభమోహౌ విధిత్సా-
ఽకృపాఽసూయే మానశోకౌ స్పృహా చ।
ఈర్ష్యా జుగుప్సా చ మనుష్యదోషా
వర్జ్యాః సదా ద్వాదశైతే నరాణాం ॥ 5-43-17 (33394)
ఏకైకమేతే రాజేంద్ర మనుష్యాన్పర్యుపాసతే।
లిప్సమానోంతరం తేషాం మృగాణామివ లుబ్ధకః ॥ 5-43-18 (33395)
వికత్థనః స్పృహయాలుర్మనస్వీ
బిభ్రత్కోషం చపలో రోషణశ్చ।
ఏతాన్పాపాః షణ్ణరాః పాపధర్మాన్
ప్రకుర్వతే నో త్రసంతః సుదుర్గే ॥ 5-43-19 (33396)
సంభోగసంవిద్విషమోఽతిమానీ
దత్తానుతాపీ కృపణో బలీయాన్।
వర్గప్రశంసీ వనితాసు ద్వేష్టా
ఏతే పరే సప్త నృశంసవర్గాః ॥ 5-43-20 (33397)
ధర్మశ్చ సత్యం చ దమస్తపశ్చ
ఆమాత్సర్యం హ్రీస్తితిక్షానసూయా।
యజ్ఞశ్చ దానం చ ధృతిః శ్రుతం చ
వ్రతాని వై ద్వాదశ బ్రాహ్మణస్య ॥ 5-43-21 (33398)
యస్త్వేతేభ్యః ప్రభవేద్ద్వాదశభ్యః
సర్వామపీమాం పృథివీం స శిష్యాత్।
త్రిభిర్ద్వాభ్యామేకతో వార్థితో య-
స్తస్య స్వమస్తీతి స వేదితవ్యః ॥ 5-43-22 (33399)
దమస్త్యాగోఽప్రమాదశ్చ ఏతేష్వమృతమాహితం।
తాని సత్యముఖాన్యాహుర్బ్రాహ్మణా యే మనీషిణః ॥ 5-43-23 (33400)
దమోఽష్టాదశదోషః స్యాత్ప్రాతికూల్యం కృతే భవేత్ ।
అనృతం చాభ్యసూయా చ కామార్థౌ చ తథా స్పృహా॥ 5-43-24 (33401)
క్రోధః శోకస్తథా తృష్ణా లోభః పైశూన్యమేవ చ।
మత్సరశ్చ విహింసా చ పరితాపస్తథాఽరతిః ॥ 5-43-25 (33402)
అపస్మారశ్చాతివాదస్తథా సంభావనాత్మని।
ఏతైర్విముక్తో దోషైర్యః స దాంతః సద్భిరుచ్యతే ॥ 5-43-26 (33403)
మదోఽష్టాదశదోషః స్యాత్త్యాగో భవతి షడ్విధః।
విపర్యయాః స్మృతా ఏతే మదదోషా ఉదాహృతాః ।
దోషా దమస్య యే ప్రోక్తాస్తాందోషాన్పరివర్జయేత్ ॥ 5-43-27 (33404)
శ్రేయాంస్తు షడ్విధస్త్యాగస్తృతీయో దుష్కరో భవేత్ ।
తేన దుఃఖం తరత్యేవ భిన్నం తస్మింజితం కృతే ॥ 5-43-28 (33405)
శ్రేయాంస్తు షడ్విధస్త్యాగః శ్రియం ప్రాప్య న హృష్యతి ।
ఇష్టాపూర్తే ద్వితీయం స్యాన్నిత్యవైరాగ్యయోగతః ॥ 5-43-29 (33406)
కామత్యాగశ్చ రాజేంద్ర స తృతీయ ఇతి స్మృతః ॥
అప్యవాచ్యం వదంత్యేతం స తృతీయో గుణః స్మృతః ॥ 5-43-30 (33407)
త్యక్తైర్ద్రవ్యైర్యద్భవతి నోపయుక్తైశ్చ కామతః।
న చ ద్రవ్యైస్తద్భవతి నోపయుక్తైశ్చ కామతః ॥ 5-43-31 (33408)
న చ కర్మస్వసిద్ధేషు దుఃఖం తే న చ న గ్లపేత్।
సర్వైరేవ గుణైర్యుక్తో ద్రవ్యవానపి యో భవేత్ ॥ 5-43-32 (33409)
అప్రియే చ సముత్పన్నే వ్యథాం జాతు న గచ్ఛతి।
ఇష్టాన్పుత్రాంశ్చ దారాంశ్చ న యాచేత కదాచన ॥ 5-43-33 (33410)
అర్హతే యాచమానాయ ప్రదేయం తచ్ఛుభం భవేత్।
అప్రమాదీ భవేదేతైః స చాప్యష్టగుణో భవేత్ ॥ 5-43-34 (33411)
సత్యం ధ్యానం సమాధానం చోద్యం వైరాగ్యమేవ చ।
అస్తేయం బ్రహ్మచర్యం చ తథాఽసంగ్రహమేవ చ॥ 5-43-35 (33412)
ఏవం దోషా మదస్యోక్తాస్తాందోషాన్పరివర్జయేత్।
తథా త్యాగోఽప్రమాదశ్చ స చాప్యష్టగుణో మతః ॥ 5-43-36 (33413)
అష్టౌ దోషాః ప్రమాదస్య తాందోషాన్పరివర్జయేత్।
ఇంద్రియేభ్యశ్చ పంచభ్యో మనసశ్చైవ భారత।
అతీతానాగతేభ్యశ్చ ముక్త్యుపేతః సుఖీ భవేత్ ॥ 5-43-37 (33414)
సత్యాత్మా భవ రాజేంద్ర సత్యే లోకాః ప్రతిష్ఠితాః।
తాంస్తు సత్యముఖానాహుః సత్యే హ్యమృతమాహితం ॥ 5-43-38 (33415)
నివృత్తేనైవ దోషేణ తపో వ్రతమిహాచరేత్।
ఏతద్ధాతృకృతం వృత్తం సత్యమేవ సతాం వ్రతం ॥ 5-43-39 (33416)
దోషైరేతైర్వియుక్తస్తు గుణైరేతైః సమన్వితః ।
ఏతత్సమృద్ధమత్యర్థం తపో భవతి కేవలం ॥ 5-43-40 (33417)
యన్మాం పృచ్ఛసి రాజేంద్ర సంక్షేపాత్ప్రబ్రవీమి తే।
ఏతత్పాపహరం పుణ్యం జన్మమృత్యుజరాపహం ॥ 5-43-41 (33418)
ధృతరాష్ట్ర ఉవాచ। 5-43-42x (3525)
ఆఖ్యానప·ంచమైర్వేదైర్భూయిష్ఠం కథ్యతే జనః।
తథా చాన్యే చతుర్వేదాస్త్రిధేదాశ్చ తథా పరే ॥ 5-43-42 (33419)
ద్వివేదాశ్చైకవేదాశ్చాప్యనృచశ్చ తథా పరే।
తేషాం తు కతరః స స్యాద్యమహం వేద వై ద్విజం ॥ 5-43-43 (33420)
సనత్సుజాత ఉవాచ। 5-43-44x (3526)
ఏకస్య వేస్యాజ్ఞానాద్వేదాస్తే బహవః కృతాః।
సత్యస్యైకస్య రాజేంద్ర సత్యే కశ్చిదవస్థితః ॥ 5-43-44 (33421)
ఏవం వేదమవిజ్ఞాయ ప్రాజ్ఞోఽహమితి మన్యతే।
దానమధ్యయనం యజ్ఞో లోభాదేతత్ప్రవర్తతే॥ 5-43-45 (33422)
సత్యాత్ప్రచ్యవమానానాం సంకల్పో వితథో భవేత్।
తతో యజ్ఞః ప్రతాయేత సత్యస్యానవధారణాత్ ॥ 5-43-46 (33423)
మనసాన్యస్య భవతి వాచాన్యస్యాథ కర్మణా।
సంకల్పసిద్ధః పురుషః సంకల్పానధితిష్ఠతి ॥ 5-43-47 (33424)
అనైభృత్యేన చైతస్య దీక్షితవ్రతమాచరేత్।
నామైతద్ధాతునిర్వృత్తం సత్యమేవ సతాం పరం॥ 5-43-48 (33425)
జ్ఞానం వై నామ ప్రత్యక్షం పరోక్షం జాయతే తపః।
విద్యాద్బహు పఠంతం తు ద్విజం వై బహుపాఠినం ॥ 5-43-49 (33426)
తస్మాత్క్షత్రియ మా మంస్థా జల్పితేనైవ వై ద్విజం।
య ఏవ సత్యాన్నాపైతి స జ్ఞేయో బ్రాహ్మణస్త్వయా ॥ 5-43-50 (33427)
ఛందాంసి నామ క్షత్రియ తాన్యథర్వా
పురా జగౌ మహర్షిసంఘ ఏషః
ఛందోవిదస్తే య ఉత నాధీతవేదా
న వేదవేద్యస్య విదుర్హి తత్త్వం ॥ 5-43-51 (33428)
ఛందాంసి నామ ద్విపదాం వరిష్ఠ
స్వచ్ఛందయోగేన భవంతి తత్ర।
ఛందోవిదస్తే న చ తానధీత్య
గతా న వేదస్య న వేద్యమార్యాః ॥ 5-43-52 (33429)
న వేదానాం వేదితా కశ్చిదస్తి
కశ్చిత్త్వేతాన్బుద్ధ్యతే వాపి రాజన్।
యో వేద వేదాన్న స వేద వేద్యం
సత్యే స్థితో యస్తు స వేద వేద్యం ॥ 5-43-53 (33430)
న వేదానాం వేదితా కశ్చిదస్తి
వేద్యేన వేదం న విదుర్న వేద్యం ।
యో వేద వేదం స చ వేద వేద్యం
యో వేద వేద్యం న స వేద సత్యం ॥ 5-43-54 (33431)
యో వేద వేదాన్స చ వేద వేద్యం
న తం విదుర్వేదవిదో న వేదాః।
తథాపి వేదేన విదంతి వేదం
యే బ్రాహ్మణా వేదవిదో భవంతి॥ 5-43-55 (33432)
ధామాంశభాగస్య తథా హి వేదా
యథా చ శాఖా హి మహీరుహస్య।
సంవేదనే చైవ యథామనంతి
తస్మిన్హి సత్యే పరమాత్మనోఽర్థే ॥ 5-43-56 (33433)
అభిజానామి బ్రాహ్మణం వ్యాఖ్యాతారం విచక్షణం।
యశ్ఛిన్నవిచికిత్సః స వ్యాచష్టే సర్వసంశయాన్॥ 5-43-57 (33434)
నాస్య పర్యేషణం గచ్ఛేత్ప్రచీనం నోత దక్షిణం।
నార్వాచీనం కుతస్తిర్యంగాదిశంతు కథంచన ॥ 5-43-58 (33435)
తస్య పర్యేషణం గచ్ఛేత్ప్రత్యర్థిషు కథంచన।
అవిచిన్వన్నిమం వేదే తపః పశ్యతి తం ప్రభుం ॥ 5-43-59 (33436)
తూష్ణీంభూత ఉపాసీత న చేష్టేన్మనసాపి చ।
ఉపావర్తస్వ తద్బ్రహ్మ అంతరాత్మని విశ్రుతం ॥ 5-43-60 (33437)
మౌనాన్న స మునిర్భవతి నారణ్యవసనాన్మునిః ।
స్వలక్షణం తు యో వేద స మునిః శ్రేష్ఠ ఉచ్యతే ॥ 5-43-61 (33438)
సర్వార్థానాం వ్యాకరణాద్వైయాకరణ ఉచ్యతే।
తన్మూలతో వ్యాకరణం వ్యాకరోతీతి తత్తథా ॥ 5-43-62 (33439)
ప్రత్యక్షదర్శీ లోకానాం సర్వదర్శీ భవేన్నరః ।
సత్యే వై బ్రాహ్మణస్తిష్ఠంస్తద్విద్వాన్సర్వవిద్భవేత్ ॥ 5-43-63 (33440)
ధర్మాదిషు స్థితోఽప్యేవం క్షత్రియ బ్రహ్మ పశ్యతి।
వేదానాం చానుపూర్వ్యేణ ఏతద్బుద్ధ్యా బ్రవీమి తే ॥ 5-43-64 (33441)
॥ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి సనత్సుజాతపర్వణి త్రిచత్వారింశోఽధ్యాయః ॥
ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 044
॥ శ్రీః ॥
5.44. అధ్యాయః 044
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
సనత్సుజాతేన ధృతరాష్ట్రంప్రతి సత్త్వోపదేశః ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-44-0 (33442)
ధృతరాష్ట్ర ఉవాచ। 5-44-0x (3527)
సనత్సుజాత యామిమాం పరాం త్వం
బ్రాహ్మీం వాచం వదసే విశ్వరూపాం।
పరాం హి కామేన సుదుర్లభాం కథాం
ప్రబ్రూహి మే వాక్యమిదం కుమార । 5-44-1 (33443)
సనత్సుజాత ఉవాచ। 5-44-2x (3528)
నైతద్బ్రహ్మ త్వరమాణేన లభ్యం
యన్మాం పృచ్ఛన్నతిహృష్యస్యతీవ।
బుద్ధౌ విలీనే మనసి ప్రచింత్య
విద్యా హి సా బ్రహ్మచర్యేణ లభ్యా ॥ 5-44-2 (33444)
ధృతరాష్ట్ర ఉవాచ। 5-44-3x (3529)
అత్యంతవిద్యామితి యత్సనాతనీం
బ్రవీషి త్వం బ్రహ్మచర్యేణ సిద్ధాం।
అనారభ్యాం వసతీహ కార్యకాలే
కథం బ్రాహ్మణ్యమమృతత్వం లభేత ॥ 5-44-3 (33445)
సనత్సుజాత ఉవాచ। 5-44-4x (3530)
అవ్యక్తవిద్యామభిధాస్యే పరాణీం
బుద్ధ్యా చ తేషాం బ్రహ్మచర్యేణ సిద్ధాం।
యాం ప్రాప్యైనం మర్త్యలోకం త్యజంతి
యా వై విద్యా గురువృద్ధేషు నిత్యా ॥ 5-44-4 (33446)
ధృతరాష్ట్ర ఉవాచ। 5-44-5x (3531)
బ్రహ్మచర్యేణ యా విద్యా శక్యా వేదితుమంచసా।
తత్కథం బ్రహ్మచర్యం స్యాదేతద్బ్రహ్మన్బ్రవీహి మే ॥ 5-44-5 (33447)
సనత్సుజాత ఉవాచ। 5-44-6x (3532)
ఆచార్యయోనిమిహ యే ప్రవిశ్య
భూత్వా గర్భే బ్రహ్మచర్యం చరంతి।
ఇహైవ తే శాస్త్రకారా భవంతి
ప్రహాయ దేహం పరమం యాంతి యోగం ॥ 5-44-6 (33448)
అస్మిఁల్లోకే వై జయంతీహ కామా-
న్బ్రాహ్మీం స్థితిం హ్యనుతితిక్షమాణాః।
త ఆత్మానం నిర్హరంతీహ దేహా-
న్ముంజాదిషీకామివ సత్వసంస్థాః ॥ 5-44-7 (33449)
శరీరమేతౌ కురుతః పితా మాతా చ భారత।
ఆచార్యశాస్తా యా జాతిః సా పుణ్యా సాఽఽజరాఽమమ 5-44-8 (33450)
యః ప్రావృణోత్యవితథేన వర్ణా-
నృతం కుర్వన్నమృతం సంప్రయచ్ఛం।
తం మన్యేత పితరం మాతరం చ
తస్మై న ద్రుహ్యేత్కతమస్య జానన్ ॥ 5-44-9 (33451)
గురుం శిష్యో నిత్యమభివాదయీత
స్వాధ్యాయమిచ్ఛేచ్ఛుచిరప్రమత్తః।
మానం న కుర్యాన్నాదధీత రోప-
మేప ప్రథమో బ్రహ్మచర్యస్య పాదః ॥ 5-44-10 (33452)
శిష్యవృత్తిక్రమేణైవ విద్యామాప్నోతి యః శుచిః ।
బ్రహ్మచర్యవ్రతస్యాస్య ప్రథమః పాద ఉచ్యతే ॥ 5-44-11 (33453)
ఆచార్యస్య ప్రియం కుర్యాత్ప్రాణైరపి ధనైరపి।
కర్మణా మనసా వాచా ద్వితీయః పాద ఉచ్యతే ॥ 5-44-12 (33454)
సమా గురౌ యథా వృత్తిర్గరుపత్న్యాం తథా చరేత్।
తత్పుత్రే చ తథా కుర్వంద్వితీయః పాద ఉచ్యతే ॥ 5-44-13 (33455)
ఆచార్యేణాత్మకృతం విజానన్
జ్ఞాత్వా చార్థం భావితోఽస్మీత్యనేన ।
యన్మన్యతే తం ప్రతి హృష్టబుద్ధిః
స వై తృతీయో బ్రహ్మచర్యస్య పాదః ॥ 5-44-14 (33456)
నాచార్యస్యానపాకృత్య ప్రవాసం
ప్రాజ్ఞః కుర్వీత నైతదహం కరోమి।
ఇతీవ మన్యేత న భాషయేత
స వై చతుర్థో బ్రహ్మచర్యస్య పాదః ॥ 5-44-15 (33457)
కాలేన పాదం లభతే తథార్థం
తతశ్చ పాదం గురుయోగతశ్చ।
ఉత్సాహయోగేన చ పాదమృచ్ఛే-
చ్ఛాస్త్రేణ పాదం చ తతోఽభియాతి ॥ 5-44-16 (33458)
ధర్మాదయో ద్వాదశ యస్య రూప-
మన్యాని చాంగాని తథా బలం చ।
ఆచార్యయోగే ఫలతీతి చాహు-
ర్బ్రహ్మార్థయోగేన చ బ్రహ్మచర్యం ॥ 5-44-17 (33459)
ఏవం ప్రవృత్తో యదుపాలభేత వై
ధనమాచార్యాయ తదనుప్రయచ్ఛేత్।
స తాం వృత్తిం బహుగుణామేవమేతి
గురోః పుత్రే భవతి చ వృత్తిరేషా ॥ 5-44-18 (33460)
ఏవం వసన్సర్వతో వర్ధతీహ
బహూన్పుత్రాంల్లభతే చ ప్రతిష్ఠాం।
వర్షంతి చాస్మై ప్రదిశో దిశశ్చ
వసత్యస్మిన్బ్రహ్మచర్యే జనాశ్చ ॥ 5-44-19 (33461)
ఏతేన బ్రహ్మంచర్యేణ దేవా దేవత్వమాప్నువన్।
ఋషయశ్చ మహాభాగా బ్రహ్మలోకం మనీషిణః ॥ 5-44-20 (33462)
గంధర్వాణామనేనైవ రూపమప్సరసమభూత్ ।
ఏతేన బ్రహ్మచర్యేణ సూర్యోఽప్యహ్నాయ జాయతే ॥ 5-44-21 (33463)
ఆకాంక్ష్యార్థస్య సంయోగాద్రసభేదార్థినామివ ।
ఏవం హ్యేతే సమాజ్ఞాయ తాదృగ్భావం గతా ఇమే ॥ 5-44-22 (33464)
య ఆశ్రయేత్పావయేచ్చాపి రాజ-
న్సర్వం శరీరం తపసా తప్యమానః।
ఏతేన వై బాల్యమభ్యేతి విద్వాన్
మృత్యుం తథా స జయత్యంతకాలే ॥ 5-44-23 (33465)
అంతవతః క్షత్రియ తే జయంతి
లోకాంజనాః కర్మణా నిర్మలేన ।
బ్రహ్మైవ విద్వాంస్తేన చాభ్యేతి సర్వం
నాన్యః పంథా అయనాథ విద్యతే ॥ 5-44-24 (33466)
ధృతరాష్ట్ర ఉవాచ। 5-44-25x (3533)
ఆభాతి శుక్లమివ లోహితమి-
వాథో కృష్ణమథాంజనం కాద్రవం వా।
సద్బ్రహ్మణః పశ్యతి యోఽత్ర విద్వా-
న్కథం రూపం తదమృతమక్షరం పదం ॥ 5-44-25 (33467)
సనత్సుజాత ఉవాచ। 5-44-26x (3534)
ఆభాతి శుక్లమివ లోహితమి-
వాథో కృష్ణమాయసమర్కవర్ణం।
న పృథివ్యాం తిష్ఠతి నాంతరిక్షే
నైతత్సముద్రే సలిలం బిభర్తి ॥ 5-44-26 (33468)
న తారకాసు న చ విద్యుదాశ్రితం
న చాభ్రేషు దృశ్యతే రూపమస్య।
న చాపి వాయౌ న చ దేవతాసు
నైతచ్చంద్రే దృశ్యతే నోత సూర్యే ॥ 5-44-27 (33469)
నైవర్క్షు తన్న యజుష్షు నాప్యథర్వసు
న దృశ్యతే వై విమలేషు సామసు।
రథంతరే బార్హద్రథే వాపి రాజ-
న్మహావ్రతే నైవ దృశ్యేద్భ్రువం తత్ ॥ 5-44-28 (33470)
అపారణీయం తమసః పరస్తా-
త్తదంతకోఽప్యేతి వినాశకాలే।
అణీయో రూపం క్షురధారయా సమం
మహచ్చ రూపం తద్వై పర్వతేభ్యః ॥ 5-44-29 (33471)
సా ప్రతిష్ఠా తదమృతం లోకాస్తద్బ్రహ్మ తద్యశః ।
భూతాని జఝిరే తస్మాత్ప్రలయం యాంతి తత్ర హి ॥ 5-44-30 (33472)
అనామయం తన్మహదుద్యతం యశో
వాచో వికారం కవయో వదంతి।
యస్మింజగత్సర్వమిదం ప్రతిష్ఠితం
యే తద్విదురమృతాస్తే భవంతి ॥ 5-44-31 (33473)
` తదేతదహ్నా సంస్థితం భాతి సర్వం
తదాత్మవిత్పశ్యతి జ్ఞానయోగాత్।
తస్మింజగత్సర్వమిదం ప్రతిష్ఠితం
యే తద్విదురమృతాస్తే భవంతి ॥' ॥ 5-44-32 (33474)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి సనుత్సుజాతపర్వణి చతుశ్చత్వారింశోఽధ్యాయః ॥
ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 045
॥ శ్రీః ॥
5.45. అధ్యాయః 045
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
సనత్సుజాతేన ధృతరాష్ట్రంప్రతి తత్వోపదేశః ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-45-0 (33475)
సనత్సుజాత ఉవాచ। 5-45-0x (3535)
శోకః క్రోధశ్చ లోభశ్చ కామో మానః పరాసుతా।
ఈర్ష్యా మోహో వివిత్సా చ కృపాఽసూయా జుగుప్సుతా ॥ 5-45-1 (33476)
ద్వాదశైతే మహాదోషా మనుష్యప్రాణనాశనాః।
ఏకైకమేతే రాజేంద్ర మనుష్యాన్పర్యుపాసతే।
యౌరావిష్టో నరః పాపం మూఢసంజ్ఞో వ్యవస్యతి ॥ 5-45-2 (33477)
స్పృహయాలురుగ్రః పరుషో వా వదాన్యః
క్రోధం బిభ్రన్మనసా వై వికత్థీ।
నృశంసధర్మాః షడిమే జనా వై
ప్రాప్యాప్యర్థం నోత సభాజయంతే ॥ 5-45-3 (33478)
సంభోగసంవిద్విషమోఽతిమానీ
దత్త్వా వికత్థీ కృపణో దుర్బలశ్చ।
బహుప్రశంకసీ వనితాద్విట్ సదైవ
సప్తైవోక్తాః పాపశీలా నృశంసాః ॥ 5-45-4 (33479)
ధర్మశ్చ సత్యం చ తపో దమశ్చ
అమాత్సర్యం హ్రీస్తితిక్షానసూయా।
దానం శ్రుతం చైవ ధృతిః క్షమా చ
మహావ్రతా ద్వాదశ బ్రాహ్మణస్య ॥ 5-45-5 (33480)
యో నైతేభ్యః ప్రచ్యవేద్ద్వాదశభ్యః
సర్వామపీమాం పృథివీం స శిష్యాత్।
త్రిభిర్ద్వాభ్యామేకతో వార్థితో యో
నాస్య స్వమస్తీతి చ వేదితవ్యం ॥ 5-45-6 (33481)
దమస్త్యాగోఽథాప్రమాద ఇత్యేతేష్వమృతం స్థితం।
ఏతాని బ్రహ్మముఖ్యానాం బ్రాహ్మణానాం మనీషిణాం ॥ 5-45-7 (33482)
సద్వాఽసద్వా పరీవాదే బ్రాహ్మణస్య న శస్యతే।
నరకప్రతిష్ఠాస్తే స్యుర్య ఏవం కురుతే జనాః ॥ 5-45-8 (33483)
మదోఽష్టాదశదోషః స స్యాత్పురా యోఽప్రకీర్తితః ।
లోకద్వేష్యం ప్రతికూల్యమభ్యసూయా మృషావచః ॥ 5-45-9 (33484)
కామక్రోధౌ పారతంత్ర్యం పరివాదోఽథ పైశునం।
అర్థహానిర్వివాదశ్చ మాత్సర్యం ప్రాణిపీడనం ॥ 5-45-10 (33485)
ఈర్ష్యా మోదోఽతివాదశ్చ సంజ్ఞానాశోఽభ్యసూయితా।
తస్మాత్ప్రాజ్ఞో న మాద్యేత సదా హ్యేతద్విగర్హితం ॥ 5-45-11 (33486)
సౌహృదే వై షంగుణా వేదితవ్యః
ప్రియే హృష్యంత్యప్రియే చ వ్యథంతే।
స్యాదాత్మనః సుచిరం యాచతే యో
దదాత్యయాచ్యమపి దేయం ఖలు స్యాత్।
ఇష్టాన్పుత్రాన్విభవాన్స్వాంశ్చ దారా-
నభ్యర్థితశ్చార్హతి శుద్ధభావః ॥ 5-45-12 (33487)
త్యక్తద్రవ్యః సంవసేన్నేహ కామా-
ద్భింక్తే కర్మస్వాశిషం బాధతే చ ॥ 5-45-13 (33488)
ద్రవ్యవాన్గుణవానేవం త్యాగీ భవతి సాత్వికః।
పంచభూతాని పంచభ్యో నివర్తయతి తాదృశః ॥ 5-45-14 (33489)
ఏతత్సమృద్ధమప్యృద్ధం తపో భవతి కేవలం।
సత్వాత్ప్రచ్యవమానానాం సంకల్పేన సమాహితం ॥ 5-45-15 (33490)
యతో యజ్ఞః ప్రవర్ధంతే మత్యస్యైవావరోధనాత్।
మనసాన్యస్య భవతి వాచ్యన్యస్యాథ కర్మణా ॥ 5-45-16 (33491)
సంకల్పసిద్ధం పురుషమసంకల్పోఽధితిష్ఠతి।
బ్రాహ్మణస్య విశేషేణ కించాన్యదపి మే శ్రృణు ॥ 5-45-17 (33492)
అధ్యాపయేన్మహదేతద్యశస్యం
వాచో వికరాః కవయో వదంతి।
అస్మిన్యోగే సర్వమిదం ప్రతిష్ఠితం
యే తద్విదురమృతాస్తే భవంతి॥ 5-45-18 (33493)
న కర్మణా సుకృతేనైవ రాజన్
సత్యం జయేజ్జుహుయాద్వా యజేద్వా।
నైతేన వాలోఽమృత్యుమభ్యేతి రాజన్
రతిం చాసౌ న లభత్యంతకాలే ॥ 5-45-19 (33494)
తృష్ణీమేక ఉపాసీత చేష్టేత మనసాపి న।
తథా సంస్తుతినిందాభ్యాం ప్రీతిరోషౌ వివర్జయేత్ ॥ 5-45-20 (33495)
అత్రైవ తిష్ఠన్క్షత్రియ బ్రహ్మావిశతి పశ్యతి।
వేదేషు చానుపూర్వ్యేణ ఏతద్విద్వన్బ్రవీమి తే ॥ ॥ 5-45-21 (33496)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి సనత్సుజాతపర్వణి పంచచత్వారింశోఽధ్యాయః ॥
ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 046
॥ శ్రీః ॥
5.46. అధ్యాయః 046
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
సనత్సుజాతేన ధృతరాష్ట్రంప్రతి తత్వోపదేశః ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-46-0 (33497)
సనత్సుజాత ఉవాచ। 5-46-0x (3536)
యత్తచ్ఛుక్రం మహంజ్యోతిర్దీప్యమానం మహద్యశః।
తద్వై దేవా ఉపాసతే తస్మాత్సూర్యో విరాజతే।
యోగినస్తం ప్రపశ్యంతి భగవంతం సనాతనం ॥ 5-46-1 (33498)
శుక్రాద్బ్రహ్మ ప్రభవతి బ్రహ్మ శుక్రేణ వర్ధతే।
తచ్ఛుకం జ్యోతిషాం మధ్యేఽతప్తం తపతి తాపనం ।
యోగినస్తం ప్రపశ్యంతి భగవంతం సనాతనం ॥ 5-45-2 (33499)
ఆపోఽథాద్భ్యః సలిలస్య మధ్యే
ఉభౌ దేవౌ శిశ్రియాతేఽంతరిక్షే।
అతంద్రితః సవితుర్వివస్వా-
నుభౌ బిభర్తి పృథివీం దివం చ॥
యోగినస్తం ప్రపశ్యంతి భగవంతం సనాతనం ॥ 5-46-3 (33500)
ఉభౌ చ దేవౌ పృథివీం దివం చ
దిశః శుక్రో భువనం బిభర్తి ।
తస్మాద్దిశః సరితశ్చ స్రవంతి
తస్మాత్సముద్రా విహితా మహాంతాః ॥
యోగినస్తం ప్రపశ్యంతి భగవంతం సనాతనం ॥ 5-46-4 (33501)
చక్రే రథస్య తిష్ఠంతోఽధ్రువస్యావ్యయకర్మణః।
కేతుమంతం వహంత్యశ్వాస్తం దివ్యమజరం దివి।
యోగినస్తం ప్రపశ్యంతి భగవంతం సనాతనం ॥ 5-46-5 (33502)
న సాదృశ్యే తిష్ఠతి రూపమస్య
న చక్షుపా పశ్యతి కశ్చిదేనం।
మనీషయాథో మనసా హృదా చ
య ఏనం విదురమృతాస్తే భవంతి॥
యోగినస్తం ప్రపశ్యంతి భగవంతం సనాతనం ॥ 5-46-6 (33503)
ద్వాదశపూగాం సరితం పిబంతో దేవరక్షితాం।
మధ్వీక్షంతశ్చ తే తస్యాః సంచరంతీహ ఘోరాం ।
యోగినస్తం ప్రపశ్యంతి భగవంతం సనాతనం ॥ 5-46-7 (33504)
తదర్ధమాసం పిబతి సంచితం భ్రమరో మధు।
ఈశానః సర్వభూతేషు హవిర్భూతమకల్పయత్।
యోగినస్తం ప్రపశ్యంతి భగవంతం సనాతనం ॥ 5-46-8 (33505)
హిరణ్యపర్ణమశ్వత్థమభిపద్య హ్యపక్షకాః।
తే తత్ర పక్షిణో భూత్వా ప్రపతంతి యథాదిశం।
యోగినస్తం ప్రపశ్యంతి భగవంతం సనాతనం ॥ 5-46-9 (33506)
పూర్ణాత్పూర్ణాన్యుద్ధరంతి పూర్ణాత్పూర్ణాని చక్రిరే।
హరంతి పూర్ణాత్పూర్ణాని పూర్ణమేవావశిష్యతే।
యోగినస్తం ప్రపశ్యంతి భగవంతం సనాతనం ॥ 5-46-10 (33507)
తస్మాద్వై వాయురాయాతస్తస్మింశ్చ ప్రయతః సదా।
తస్మాదగ్నిశ్చ సోమశ్చ తస్మింశ్చ ప్రాణ ఆతతః ॥ 5-46-11 (33508)
సర్వమేవ తతో విద్యాత్తత్తద్వక్తుం న శక్నుమః।
యోగినస్తం ప్రపశ్యంతి భగవంతం సనాతనం ॥ 5-46-12 (33509)
అపానం గిరపి ప్రాణః ప్రాణం గిరతి చంద్రమాః।
ఆదిత్యో గిరతే చంద్రమాదిత్యం గిరతే పరః ।
యోగినస్తం ప్రపశ్యంతి భగవంతం సనాతనం ॥ 5-46-13 (33510)
ఏకం పాదం నోత్క్షిపతి సలిలాద్ధంస ఉచ్చరన్।
తం చేత్సంతతమూర్ధ్వాయ న మృత్యుర్నామృతం భవేత్।
యోగినస్తం ప్రపశ్యంతి భగవంతం సనాతనం ॥ 5-46-14 (33511)
అంగుష్ఠమాత్రః పురుషోఽంతరాత్మా
లింగస్య యోగేన స యాతి నిత్యం।
తమీశమీడ్యమనుకల్పమాద్యం
పశ్యంతి మూఢా న విరాజమానం॥
యోగినస్తం ప్రపశ్యంతి భగవంతం సనాతనం ॥ 5-46-15 (33512)
అసాధనా వాపి ససాధనా వా
సమానమేతద్దృశ్యతే మానుషేషు।
సమానమేతదమృతస్యేతరస్య
ముక్తాస్తత్ర మధ్వ ఉత్సం సమాపుః ॥
యోగినస్తం ప్రపశ్యంతి భగవంతం సనాతనం ॥ 5-46-16 (33513)
ఉభౌ లోకౌ విద్యయా వ్యాప్య యాతి
తదా హుతం చాహుతమగ్నిహోత్రం।
మా తే బ్రాహ్మీ లఘుతామాదధీత
ప్రజ్ఞానం స్యాన్నామ ధీరా లభంతే ॥
యోగినస్తం ప్రపశ్యంతి భగవంతం సనాతనం ॥ 5-46-17 (33514)
ఏవంరూపో మహాత్మా స పావకం పురుషో గిరన్।
యో వై తం పురుషం వేద తస్యేహార్థో న రిష్యతే।
యోగినస్తం ప్రపశ్యంతి భగవంతం సనాతనం ॥ 5-46-18 (33515)
యః సహస్రం సహస్రాణాం పక్షాన్సంతత్య సంపతేత్।
మధ్యమే మధ్య ఆగచ్ఛేదపిచేత్స్యాన్మనోజవః।
యోగినస్తం ప్రపశ్యంతి భగవంతం సనాతనం ॥ 5-46-19 (33516)
న దర్శనే తిష్ఠతి రూపమస్య
పశ్యంతి చైనం సువిశుద్ధసత్వాః।
హితో మనీషీ మనసా న తప్యతే
యే ప్రవ్రజేయురమృతాస్తే భవంతి॥
యోగినస్తం ప్రపశ్యంతి భగవంతం సనాతనం ॥ 5-46-20 (33517)
గూహంతి సర్పా ఇవ గహ్వరాణి
స్వశిక్షయా స్వేన వృత్తేన మర్త్యాః।
తేషు ప్రముహ్యంతి జనా విమూఢా
యథాధ్వానం మోహయంతే భయాయ ॥
యోగినస్తం ప్రపశ్యంతి భగవంతం సనాతనం ॥ 5-46-21 (33518)
నాహం సదాఽసత్కృతః స్యాం న మృత్యు-
ర్న చామృత్యురమృతం మే కుతః స్యాత్।
సత్యానృతే సత్యసమానబంధే
సతశ్చ యోనిరతసతశ్చైక ఏవ ॥
యోగినస్తం ప్రపశ్యంతి భగవంతం సనాతనం ॥ 5-46-22 (33519)
న సాధునా నోత అసాధునా వా-
ఽసమానమేతద్దృశ్యతే మానుషేషు।
సమానమేతదమృతస్య విద్యా-
దేవం యుక్తో మధు తద్వై పరీప్సేత్ ॥
యోగినస్తం ప్రపశ్యంతి భగవంతం సనాతనం ॥ 5-46-23 (33520)
నాస్యాతివాదా హృదయం తాపయంతి
నానధీతం నాహుతమగ్నిహోత్రం।
మనో బ్రాహ్మీ లఘుతామాదధీత
ప్రజ్ఞాం చాస్మై నామ ధీరా లభంతే ॥
యోగినస్తం ప్రపశ్యంతి భగవంతం సనాతనం ॥ 5-46-24 (33521)
ఏవం యః సర్వభూతేషు ఆత్మానమనుపశ్యతి।
అన్యత్రాన్యత్ర యుక్తేషు కిం స శోచేత్తతః పరం । 5-46-25 (33522)
యథోదపానే మహతి సర్వతః సంప్లుతోదకే।
ఏవం సర్వేషు వేదేషు ఆత్మానమనుజానతః ॥ 5-46-26 (33523)
అంగుష్ఠమాత్రః పురుషో మహాత్మా
న దృశ్యతేఽసౌ హృది సంనివిష్టః ।
అజశ్చరో దివారాత్రమతంద్రితశ్చ
స తం మత్వా కవిరాస్తే ప్రసన్నః ॥ 5-46-27 (33524)
అహమేవ స్మృతో మాతా పితా పుత్రోఽస్ంయహం పునః।
ఆత్మాహమపి సర్వస్య యచ్చ నాస్తి యదస్తి చ ॥ 5-46-28 (33525)
పితామహోఽస్మి స్థవిరః పితా పుత్రశ్చ భారత।
మమైవ యూయమాత్మస్థా న మే యూయం న వో హ్యహం ॥ 5-46-29 (33526)
ఆత్మైవ స్థానం మమ జన్మ చాత్మా
ఓతప్రోతోఽహమజరప్రతిష్ఠః।
అజశ్చరో దివారాత్రమతంద్రితోఽహం
మాం విజ్ఞాయ కవిరాస్తే ప్రసన్నః ॥ 5-46-30 (33527)
అణోరణీయాన్సుమనాః సర్వభూతేషు జాగ్రతి।
పితరం సర్వభూతేషు పుష్కరే నిహితం విదుః ॥ ॥ 5-46-31 (33528)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యగపర్వణి సనత్సుదజాతపర్వణి షట్చత్వారింశోఽధ్యాయః ॥ ॥ సమాప్తమిదం సనత్సుజాతపర్వ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 047
॥ శ్రీః ॥
5.47. అధ్యాయః 047
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
పాండవవచనశుశ్రూషయా ధృతరాష్ట్రాదీనాం సభాప్రవేశః ॥ 1 ॥ సంజయేన ధృతరాష్ట్రాయ పాండవాన్ప్రతి తత్సందేశకథనం ॥ 2 ॥ శ్రీకృష్ణవాక్యకథనం చోదితేన సంజయేన స్వస్య కృష్ణార్జునాంతఃపురప్రవేశకథనపూర్వకం తత్కథనం ॥ 3 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-47-0 (33529)
వైశంపాయన ఉవాచ। 5-47-0x (3537)
ఏవం సనత్సుజాతేన విదురేణ చ ధీమతా।
సార్ధం కథయతో రాజ్ఞః సా వ్యతీయయ సర్వరీ ॥ 5-47-1 (33530)
తస్యాం రజన్యాం వ్యుష్టాయాం రాజానః సర్వ ఏవ తే।
సభామావివిశుర్హృష్టాఃక సూతస్యోపదిదృక్షయా ॥ 5-47-2 (33531)
శుశ్రూషమాణాః పార్థానాం వాచో ధర్మార్థసంహితాః ।
ధృతరాష్ట్రముఖాః సర్వే యయూ రాజన్సభాం శుభాం ॥ 5-47-3 (33532)
సుధావదాతాం విస్తీర్ణాం కనకాజిరభూషితాం ।
చంద్రప్రభాం సురుచిరాం సిక్తాం చిందనవారిణా ॥ 5-47-4 (33533)
రుచిరైరాసనైః స్తీర్ణాం కాంచనైర్దారవైరపి।
అశ్మసారమయైర్దాంతైఃక స్వాస్తీర్ణైః సోత్తరచ్ఛదైః ॥ 5-47-5 (33534)
భీష్మో ద్రోణః కృపః శల్యః కృతవర్మా జయద్రథః ।
అశ్వత్థామా వికర్ణశ్చ సోమదత్తశ్చ బాహ్లికః । 5-47-6 (33535)
విదురశ్చ మహాప్రాజ్ఞో యుయుత్సుశ్చ మహారథః।
సర్వే చ సహితాః శూరాః పార్థివా భరతర్షభ ।
ధృతరాష్ట్రం పురస్కృత్య వివిశుస్తాం సభాం శుభాం ॥ 5-47-7 (33536)
దుఃశాసనశ్చిత్రసేనః శకునిశ్చాపి సౌబలః।
దుర్ముఖో దుఃసహః కర్ణ ఉలూకోఽథ వివింశతిః ॥ 5-47-8 (33537)
కురురాజం పురస్కృత్య దుర్యోధనమమర్షణం।
వివిశుస్తాం సభాం రాజన్సురాః శక్రసదో యథా ॥ 5-47-9 (33538)
ఆవిశద్భిస్తదా రాజఞ్శూరైః పరిఘబాహుభిః ।
శుశుభే సా సభా రజన్సింహైరివ గిరేర్గుహా ॥ 5-47-10 (33539)
తే ప్రవిశ్య మహేష్వాసాః సభాం సర్వే మహౌజసః ।
ఆసనాని విచిత్రాణి భేజిరే సూర్యవర్చసః ॥ 5-47-11 (33540)
ఆసనస్థేషు సర్వేషు తేషు రాజసు భారత।
ద్వాఃస్థో నివేదయామాస సూతపుత్రముపస్థితం ॥ 5-47-12 (33541)
అయం సరథ ఆయాతి యోఽయాసీత్పాండవాన్ప్రతి।
దూతో నస్తూర్ణమాయాతి సైంధవైః సాధువాహిభిః ॥ 5-47-13 (33542)
..పేయాయ స తు క్షిప్రం రథాత్ప్రస్కంద్య కుండలీ।
ప్రవివేశ సభాం పూర్ణాం మహీపాలైర్మహాత్మభిః ॥ 5-47-14 (33543)
సంజయ ఉవాచ। 5-47-15x (3538)
ప్రాప్తోఽస్మి పాండవాన్గత్వా తం విజానీత కౌరవాః।
యథావయః కురూన్సర్వాన్ప్రతినందంతి పాండవాః ॥ 5-47-15 (33544)
అభివాదయంతి వృద్ధాంశ్చ వయస్యాంశ్చ వయస్యవత్।
పునశ్చాభ్యవదన్పార్థాః ప్రతిపూజ్య యథావయః ॥ 5-47-16 (33545)
యథాహం ధృతరాష్ట్రేణ శిష్టః పూర్వమితో గతః।
అబ్రవం పాండవాన్గత్వా నాత్ర కించన హాపితం ॥ 5-47-17 (33546)
` ధృతరాష్ట్ర ఉవాచ। 5-47-18x (3539)
పృచ్ఛామి త్వాం సంజయ రాజమధ్యే
యదబ్రవీద్వాక్యమదీనసత్వః।
జనార్దనస్తాత యుధాం ప్రణేతా
దురాత్మనాం జీవితచ్ఛిన్మహాత్మా ॥ 5-47-18 (33547)
సంజయ ఉవాచ। 5-47-19x (3540)
ఆగుల్ఫేభ్యోఽభిసంవీతః ప్రయతోఽహం కృతాంజలిః।
శుద్ధాంతం ప్రావిశం రాజన్నాఖ్యాతో నరసింహయోః ॥ 5-47-19 (33548)
న చాభిమన్యుర్న యమౌ తం దేశమభిజగ్మతుః ।
యత్ర కృష్ణౌ చ కృష్ణా చ సత్యభామా చ భామినీ ॥ 5-47-20 (33549)
ఉభౌ మధ్వాసవక్షీబౌ వరచందనరూషితౌ ।
స్త్రగ్విణౌ వరవస్త్రాంగౌ వరాభరణభూషితౌ ॥ 5-47-21 (33550)
నైకరత్నవిచిత్రం చ కాంచనం చ వరాసనం।
నానాస్తరణసంస్తీర్ణం యత్రాసాతే నరర్షభౌ ॥ 5-47-22 (33551)
సత్యాంకముపధానం తు కృత్వా శేతే జనార్దనః।
అర్జునాంకగతౌ పాదౌ కేశవస్యోపలక్షయే।
అర్జునస్య చ కృష్ణాయాః శుభాయాశ్చాంకగావుభౌ ॥ 5-47-23 (33552)
కాంచనం పాదపీఠం తు పార్థో వై ప్రాదిశన్ముదా।
దాసీభ్యామాహృతం మహ్యం స్పృష్ట్వా భూమావుపావిశం ॥ 5-47-24 (33553)
ఊర్ధ్వరేఖాంకితౌ పాదౌ పార్థస్య శుభలక్షణౌ।
పాదపీఠాదపహృతౌ ధారయేతాం వరస్త్రియౌ ॥ 5-47-25 (33554)
న నూనం కల్మషం కించిన్మమ కర్మసు విద్యతే।
స్త్రీరత్నాభ్యాం సమేతౌ యన్మిథో మామభ్యభాషతాం ॥ 5-47-26 (33555)
విస్మయో మే మహానాసీదాస్త్రం మే బహుసంగతం।
హృష్టాని చైవ రోమాణి దృష్ట్వా తౌ సహితావుభౌ ॥ 5-47-27 (33556)
శ్యామౌ బృహంతౌ తరుణౌ నాగావివ సముచ్ఛ్రితౌ ।
ఏకశయ్యాగతౌ దృష్ట్వా భయం మే మహదావిశత్ ॥ 5-47-28 (33557)
తతోఽభ్యచింతయం తత్ర దృష్ట్వా తౌ పురుషర్షభౌ ।
సంకల్పో ధర్మరాజస్య నానవాప్యోఽస్తి కశ్చన।
నిదేశగావిమౌ యస్య నరనారాయణావుభౌ ॥ 5-47-29 (33558)
సత్కృతశ్చాన్నపానాభ్యామాచ్ఛన్నో లబ్ధసత్క్రియః ।
అంజలిం మూర్ధ్ని సంధాయ సందేశం చాభ్యచోదయం ॥ 5-47-30 (33559)
ధనుర్ధరోచితేనాథ పాణినైకం సలక్షణం।
పాదమానాయయత్పార్థః కేశవస్య యశస్వినః ॥ 5-47-31 (33560)
ఇంద్రకేతురివోత్థాయ దివ్యాభరణభూషితః।
ఇంద్రవీర్యోపమః కృష్ణః సంవిష్టో మాఽభ్యభాషత ॥ 5-47-32 (33561)
స వాచం వదతాం శ్రేష్ఠ ఆదదే వచనక్షమాం।
దీపనీం ధార్తరాష్ట్రాణాం మృదుపూర్వాం సుదారుణాం ॥ 5-47-33 (33562)
బహిశ్చరస్య ప్రాణస్య ప్రియస్య ప్రియకారిణః।
మతిమాన్మతిమాస్థాయ కేశవః సందధే వచః ॥ 5-47-34 (33563)
వచనం వచనజ్ఞస్య శిక్షాక్షరసమన్వితం।
మనఃప్రహ్లాదనం శ్రేష్ఠం పశ్చాద్ధృదయతాపనం ॥ 5-47-35 (33564)
శ్రీభగవానువాచ। 5-47-36x (3541)
సంజయైతద్వచో బ్రూయాః ప్రాప్య క్షత్రియసంసదం।
శ్రృణ్వతః కురువృద్ధస్య ఆచార్యస్య చ ధీమతః ॥ 5-47-36 (33565)
అర్థాంస్త్యజత పార్థేషు సుఖమాప్నుత కామజం।
ప్రియం ప్రియేభ్యశ్చరత రాజా హి త్వరతే జయే॥ 5-47-37 (33566)
యజధ్వం వివిధైర్యజ్ఞైర్దక్షిణాశ్చ ప్రయచ్ఛత।
పుత్రేర్దారైశ్చ మోదధ్వమాగతం వో మహద్భయం ॥ 5-47-38 (33567)
ఋణం ప్రవృద్ధమివ మే హృదయాన్నాపసర్పతి।
గోవిందేతి యదాక్రందత్కృష్ణా మాం దూరవాసినం ॥ 5-47-39 (33568)
తేజోమయం దురాధర్పం బిభ్రతా గాండివం ధనుః।
మద్ద్వితీయేన పార్థేన వైరం వః ప్రత్యుపస్థితం ॥ 5-47-40 (33569)
కృష్ణస్యైతద్వచః శ్రుత్వా మహన్మే భయమావిశత్।
తవ పుత్రస్య లోభం చ వర్ధమానం ప్రపశ్యతః ॥ 5-47-41 (33570)
సోమేంద్రసదృశౌ వీరౌ తౌ మందో నావబుధ్యతే।
భీష్మద్రోణాశ్రయాచ్చైవ కర్ణస్య చ వికత్థనాత్ '॥ ॥ 5-47-42 (33571)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి యానసంధిపర్వణి సప్తచత్వారింశోఽధ్యాయః ॥
ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 048
॥ శ్రీః ॥
5.48. అధ్యాయః 048
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
సంజయేన ధృతరాష్ట్రంప్రతి శ్రీకృష్ణమహిమాదిప్రతిపాదకానామర్జునవచసాం విస్తరేణ కథనం ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-48-0 (33572)
ధృతరాష్ట్ర ఉవాచ। 5-48-0x (3542)
పృచ్ఛామి త్వాం సంజయ రాజమధ్యే
కిమబ్రవీద్వాక్యమదీనసత్వః।
ధనంజయస్తాత యుధాం ప్రేణతా
దురాత్మనాం జీవితచ్ఛిన్మహాత్మా ॥ 5-48-1 (33573)
సంజయ ఉవాచ। 5-48-2x (3543)
దుర్యోధనో వాచమిమాం శ్రృణోతు
యదబ్రవీదర్జునో యోత్స్యమానః।
యుధిష్ఠిరస్యానుమతే మహాత్మా
ధనంజయః శ్రృణ్వతః కేశవస్య ॥ 5-48-2 (33574)
అవిత్రస్తో బాహువీర్యం విజాన-
న్నుపహ్వరే వాసుదేవస్య ధీరః।
అవోచన్మాం యోత్స్యమానః కిరీటీ
మధ్యే బ్రూయా ధార్తరాష్ట్రం కురూణాం ॥ 5-48-3 (33575)
సంశ్రృణ్వతస్తస్య దుర్భాషిణో వై
దురాత్మనః సూతపుత్రస్య సూత।
యో యోద్ధుమాశంసతి మాం సదైవ
మందప్రజ్ఞః కాలపక్వోఽతిమూఢః ॥ 5-48-4 (33576)
యే వై రాజానః పాండవాయోధనాయ
సమానీతాః శ్రృణ్వతాం చాపి తేషాం ।
యథా సమగ్రం వచనం మయోక్తం
సహామాత్యం శ్రావయేథా నృపం తత ॥ 5-48-5 (33577)
యథా నూనం దేవరాజస్య దేవాః
శుశ్రూషంతే వజ్రహస్తస్య సర్వే।
తథాఽశ్రృణ్వన్పాండవాః సృంజయాశ్చ
కిరీటినా వాచముక్తాం సమర్థాం ॥ 5-48-6 (33578)
ఇత్యబ్రవీదర్జునో యోత్స్యమానో
గాండీవధన్వా లోహితపద్మనేత్రః।
న చేద్రాజ్యం ముంచతి ధార్తరాష్ట్రో
యధిష్ఠిరస్యాజమీఢస్య రాజ్ఞః ॥ 5-48-7 (33579)
అస్తి నూనం కర్మ కృతం పురస్తా-
దనిర్విష్టం పాపకం ధార్తరాష్ట్రైః।
యేషాం యుద్ధం భీమసేనార్జునాభ్యాం
తథాశ్విభ్యాం వాసుదేవేన చైవ ॥ 5-48-8 (33580)
శైనయేన ధ్రువమాత్తాయుధేన
ధృష్టద్యుంనేనాథ శిఖండినా చ।
యుధిష్ఠిరేణేంద్రకల్పేన చైవ
యోఽపధ్యానాన్నిర్దహేద్గాం దివం చ ॥ 5-48-9 (33581)
తైశ్చేద్యోద్ధుం మన్యతే ధార్తరాష్ట్రో
నిర్వృత్తోఽర్థః సకలః పాండవానాం।
మా తత్కార్షీః పాండవస్యార్థహేతో-
రుపైహి యుద్ధం యది మన్యసే త్వం ॥ 5-48-10 (33582)
యాం తాం వనే దుఃఖశయ్యామవాత్సీ-
త్ప్రవ్రాజితః పాండవో ధర్మచారీ।
ఆప్నోతు తాం దుఃఖతరామనర్థా-
మంత్యాం శయ్యాం ధార్తరాష్ట్రః పరాశుః ॥ 5-48-11 (33583)
హ్రియా జ్ఞానేన తపసా దమేన
శౌర్యేణాథో ధర్మగుప్త్యా ధనేన।
అన్యాయవృత్తిః కురు పాండవే యా-
నధ్యాతిష్ఠద్ధార్తరాష్ట్రో దురాత్మా ॥ 5-48-12 (33584)
మాయోపధం ప్రతిధానార్జవాభ్యాం
తపోదమాభ్యాం ధర్మగుప్త్యా బలేన।
సత్యం బ్రువన్ప్రతిపన్నో నృపో న-
స్తితిక్షమాణః క్లిశ్యమానోఽతివేలం ॥ 5-48-13 (33585)
యదా జ్యేష్ఠః పాండవః సంశితాత్మా
క్రోధం యత్తం వర్షపూగాన్సుఘోరం।
అవస్త్రష్టా కురుపూద్వృత్తచేతా-
స్తదా యుద్ధం ధార్తరాష్ట్రోఽన్వతప్స్యత్ ॥ 5-48-14 (33586)
కృష్ణవర్త్మేవ జ్వలితః సమిద్ధో
యథా దహేత్కక్షమగ్నిర్నిదాఘే।
ఏవం దగ్ధా ధార్తరాష్ట్రస్య సేనాం
యుధిష్ఠిరః క్రోధదీప్తోన్వవేక్ష్య ॥ 5-48-15 (33587)
యదా ద్రష్టా భీమసేనం రథస్యం
గదాహస్తం క్రోధవిషం వమంతం।
అమర్షణం పాండవం భీమవేగం
తదా యుద్ధం ధార్తరాష్ట్రోఽన్వతప్స్యత్ ॥ 5-48-16 (33588)
సేనాగగం దంశితం భీమసేనం
సులక్షణం వీరహణం పరేషాం।
ఘ్నంతం చమూమంతకసన్నికాశం
తదా స్మర్తా వచనస్యాతిమానీ ॥ 5-48-17 (33589)
యదా ద్రష్టా భీమసేనేన నాగా-
న్నిపాతితాన్గిరికూటప్రకాశాన్।
కింభైరివాసృగ్వమతో భిన్నకుంభాం-
స్తదా యుద్ధం ధార్తరాష్ట్రోఽన్వతప్స్యత్ ॥ 5-48-18 (33590)
మహాసింహో గా ఇవ సంప్రవిశ్య
గదాపాణిర్ధార్తరాష్ట్రానుపేత్య।
యదా భీమో భీమరూపో నిహంతా
తదా యుద్ధం ధార్తరాష్ట్రోఽన్వతప్స్యత్ ॥ 5-48-19 (33591)
మహాభయే వీతభయః కృతాస్త్రః
సమాగమే శత్రుబలావమర్దీ।
సకృద్రథేనాప్రతిమాన్రథౌఘా-
న్పదాతిసంఘాన్గదయాభినిఘ్నన్ ॥ 5-48-20 (33592)
సైన్యాననేకాంస్తరసా విగృహ్ణ-
న్యదా ఛేత్తా ధార్తరాష్ట్రస్య సైన్యం।
ఛిందన్వనం పరశునేవ శూర-
స్తదా యుద్ధం ధార్తరాష్ట్రోఽన్వతప్స్యత్ ॥ 5-48-21 (33593)
తృణప్రాయం జ్వలనేనేవ దగ్ధం
గ్రామం యథా ధార్తరాష్ట్రాన్సమీక్ష్య।
పక్వం సస్యం వైద్యుతేనేవ దగ్ధం
పరాసిక్తం విపులం స్వం బలౌఘం ॥ 5-48-22 (33594)
హతప్రవీరం విముఖం భయార్తం
పరాఙ్ముఖం ప్రాయశోఽనష్టయోధం।
శస్త్రార్చిషా భిమసేనేన దగ్ధం
తదా యుద్ధం ధార్తరాష్ట్రోఽన్వతప్త్సత్ ॥ 5-48-23 (33595)
ఉపాసంగానాచరేద్దక్షిణేన
వరాంగానాం నకులశ్చిత్రయోధీ।
యదా రథాగ్ర్యో రథినః ప్రచేతా
తదా యుద్ధం ధార్తరాష్ట్రోఽన్వతప్స్యత్ ॥ 5-48-24 (33596)
సుఖోచితో దుఃఖశయ్యాం వనేషు
దీర్ఘం కాలం నకులో యామశేత।
ఆశీవిషః క్రుద్ధ ఇవోద్వమన్విషం
తదా యుద్ధం ధార్తరాష్ట్రోఽన్వతప్స్యత్ ॥ 5-48-25 (33597)
త్యక్తాత్మానః పార్థివాయోధనాయ
సమాదిష్టా ధర్మరాజేన సూత।
రథైః శుభ్రైః సైన్యమభిద్రవంతో
దృష్ట్వా పశ్చాత్తప్స్యతే ధార్తరాష్ట్రః ॥ 5-48-26 (33598)
శిశూన్కృతాస్త్రానశిశుప్రకాశాన్
యదా ద్రష్టా కౌరవః పంచ శూరాన్।
త్యక్త్వా ప్రాణాన్కౌరవానాద్రవంత-
స్తదా యుద్ధం ధార్తరాష్ట్రోఽన్వతప్స్యత్॥ 5-48-27 (33599)
యథా శక్రో దానవనాశనార్థం
సువర్ణతారం రథముత్తమాశ్వైః।
దాంతైర్యుక్తం సహదేవోఽధిరూఢః
శిరాంసి రాజ్ఞాం క్షేప్స్యతే మార్గణౌఘైః ॥ 5-48-28 (33600)
మహాభయే సంప్రవృత్తే రథస్థం
వివర్తమానం సమరే కృతాస్త్రం।
సర్వా దిశః సపతంతం సమీక్ష్య
తదా యుద్ధం ధార్తరాష్ట్రోఽన్వతప్స్యత్ ॥ 5-48-29 (33601)
హ్రీనిషేవో నిపుణః సత్యవాదీ
మహాబలః సర్వధర్మోపపన్నః।
గాంధారిమార్ఛంస్తుములే క్షిప్రకారీ
క్షేప్తా జనాన్సహదేవస్తరస్వీ ॥ 5-48-30 (33602)
యదా ద్రష్టా ద్రౌపదేయాన్మహేషూన్
శూరాన్కృతాస్త్రాన్రథయుద్ధకోవిదాన్।
ఆశీవిషాన్ఘోరవిషానివాయత-
స్తదా యుద్ధం ధార్తరాష్ట్రోఽన్వతప్స్యత్ ॥ 5-48-31 (33603)
యదాభిమన్యుః పరవీరఘాతీ
శరైః పరాన్మేఘ ఇవాభివర్షన్।
విగాహితా కృష్ణసమః కృతాస్త్ర-
స్తదా యుద్ధం ధార్తరాష్ట్రోఽన్వతప్స్యత్ ॥ 5-48-32 (33604)
యదా ద్రష్టా బాలమబాలవీర్యం
ద్విషచ్చమూం మృత్యుమివోత్పతంతం।
సౌభద్రమింద్రప్రతిమం కృతాస్త్రం
తదా యుద్ధం ధార్తరాష్ట్రోఽన్వతప్స్యత్ ॥ 5-48-33 (33605)
ప్రభద్రకాః శీఘ్రతరా యువానో
విశారదాః సింహసమానవీర్యాః।
యదా క్షేప్తారో ధార్తరాష్ట్రాన్ససైన్యాం-
స్తదా యుద్ధం ధార్తరాష్ట్రోఽన్వతప్స్యత్ ॥ 5-48-34 (33606)
వృద్ధౌ విరాటద్రుపదౌ మహారథౌ
పథక్కమూభ్యామభివర్తమానౌ।
యదా ద్రష్టారౌ ధార్తరాష్ట్రాన్ససైన్యాం-
స్తదా యుద్ధం ధార్తరాష్ట్రోఽన్వతప్స్యత్ ॥ 5-48-35 (33607)
యదా కృతాస్త్రో ద్రుపదః ప్రచిన్వన్
శిరాంసి యూనాం సమరే రథస్థః।
క్రూద్ధః శరైశ్ఛేత్స్యతి చాపముక్తై-
స్తదా యుద్ధం ధార్తరాష్ట్రోఽన్వతప్స్యత్ ॥ 5-48-36 (33608)
యదా విరాటః పరవీరఘాతీ
రథాంతరే శత్రుచమూం ప్రవేష్టా।
మాత్స్యైః సార్ధమనృశంసరూపై-
స్తదా యుద్ధం ధార్తరాష్ట్రోఽన్వతప్స్యత్ ॥ 5-48-37 (33609)
జ్యేష్ఠం మాత్స్యమనృసంసార్యరూపం
విరాటపుత్రం రథినం పురస్తాత్।
యదా ద్రష్టా దంశతిం పాండవార్థే
తదా యుద్ధం ధార్తరాష్ట్రోఽన్వతప్స్యత్ ॥ 5-48-38 (33610)
రణే హతే కౌరవాణాం ప్రవీరే
శిఖండినా శంతనోర్వై తనూజే।
న జాతు నః శత్రవో ధారయేయు-
రశంశయం సత్యమేతద్బ్రవీతి ॥ 5-48-39 (33611)
యదా శిఖండీ రథినః ప్రచిన్వన్
భీష్మం రథేనాభియాతా వరూథీ।
దివ్యైర్హయైరవమృద్గన్ రథౌఘాం-
స్తదా యుద్ధం ధార్తరాష్ట్రోఽన్వతప్స్యత్ ॥ 5-48-40 (33612)
యదా ద్రష్టా సృంజయానామనీకే
ధృష్టద్నుంనం ప్రముఖే రోచమానం।
అస్త్రం యస్మై గుహ్యమువాచ ధీమా-
ంద్రోణస్తదా తప్స్యతి ధార్తరాష్ట్రః ॥ 5-48-41 (33613)
యదా స సేనాపతిరప్రమేయః
పరామృద్గన్నిషుభిర్ధార్తరాష్ట్రాన్।
ద్రోణం రణే శత్రుసహోభియాతా
తదా యుద్ధం ధార్తారాష్ట్రోఽన్వతప్స్యత్ ॥ 5-48-42 (33614)
హ్రీమాన్మనీపీ బలవాన్మనస్వీ
స లక్ష్మీవాన్సోమకానాం ప్రబర్హః ।
న జాతు తం శత్రవోఽన్యే సహేర-
న్యోపాం స స్యాదగ్రణీర్వృష్ణిసింహః ॥ 5-48-43 (33615)
ఇదం చ బ్రూయా మా వృణీష్వేతి లోకే
యుద్ధేఽద్వితీయం సచివం రథస్థం।
శినేర్నప్తారం ప్రవృణీమ సాత్యకిం
మహాబలం వీతభయం కృతాస్త్రం ॥ 5-48-44 (33616)
మహోరస్కో దీర్ఘబాహుః ప్రమాథీ
యుద్ధేఽద్వితీయః పరమాస్త్రవేదీ।
శినేర్నప్తా తాలమాత్రాయధోఽయం
మహారథో వీతభయః కృతాస్త్రః ॥ 5-48-45 (33617)
యదా శినీనామధిపో మయోక్తః
శరైః పరాన్మేఘ ఇవ ప్రవర్షన్।
ప్రచ్ఛాదయిష్యత్యరిహా యోధముఖ్యాం-
స్తదా యుద్ధం ధార్తరాష్ట్రోఽన్వతప్స్యత్ ॥ 5-48-46 (33618)
యదా ధృతిం కురుతే యోత్స్యమానః
స దీర్ఘబాహుర్దృఢధన్వా మహాత్మా ।
సింహస్యేవ గంధమాఘ్రాయ గావః
సంచేష్టంతే శత్రవోఽస్మాద్రణాగ్రే ॥ 5-48-47 (33619)
స దీర్ఘబాహుర్దృఢధన్వా మహాత్మా
భింద్యాద్గిరీన్సంహరేత్సర్వలోకాన్।
అస్త్రే కృతీ నిపుణః క్షిప్రహస్తో
దివి స్థితః సూర్య ఇవాభిభాతి ॥ 5-48-48 (33620)
చిత్రః సూక్ష్మః సుకృతో యాదవస్య
అస్త్రే యోగో వృష్ణిసింహస్య భూయాన్।
యథావిధం యోగమాహుః ప్రశస్తం
సర్వైర్గుణైః సాత్యకిస్తైరుపేతః ॥ 5-48-49 (33621)
హిరణ్మయం శ్వేతహయైశ్చతుర్భి-
ర్యదా యుక్తం స్యందనం మాధవస్య।
ద్రష్టా యుద్ధే సాత్యకేర్ధార్తరాష్ట్ర-
స్తదా తప్స్యత్యకృతాత్మా స మందః ॥ 5-48-50 (33622)
యదా రథం హేమమణిప్రకాశం
శ్వేతాశ్వయుక్తం వానరకేతుముగ్రం।
దృష్ట్వా మమాప్యాస్థితం కేశవేన
తదా తప్స్యత్యకృతాత్మా స మందః ॥ 5-48-51 (33623)
యదా మౌర్వ్యాస్తలనిష్పేపముగ్రం
మహాశబ్దం వజ్రనిష్పేపతుల్యం।
విద్యూయమానస్య మహారణే మయా
స గాండివస్య శ్రోష్యతి మందబుద్ధిః ॥ 5-48-52 (33624)
తదా మూఢో ధృతరాష్ట్రస్య పుత్ర-
స్తప్తా యుద్ధే దుర్మతిర్దుఃసహాయః।
దృష్ట్వా సైన్యం బాణవర్షాంధకారే
ప్రభజ్యంతం గోకులవద్రణాగ్రే ॥ 5-48-53 (33625)
బలాహకాదుచ్చరతః సుభీమా-
న్విద్యుత్స్ఫులింగానివ ఘోరరూపాన్।
సహస్రఘ్నాంద్విషతాం సంగరేషు
అస్థిచ్ఛిదో మర్మభిదః సుపుంఖాన్॥ 5-48-54 (33626)
యదా ద్రష్టా జ్యాముఖాద్బాణసంఘాన్
గాండీవముక్తానాపతతః శితాగ్రాన్।
హయాన్గజాన్వర్మిణశ్చాదదానాం-
స్తదా యుద్ధం ధార్తరాష్ట్రోఽన్వతప్స్యత్ ॥ 5-48-55 (33627)
యదా మందః పరబాణాన్విముక్తా-
న్మమేషుభిర్హియమాణాన్ప్రతీపం।
తిర్యగ్విధ్య చ్ఛిద్యమానాన్పృషత్కై-
స్తదా యుద్ధం ధార్తరాష్ట్రోఽన్వతప్స్యత్ ॥ 5-48-56 (33628)
యదా విపాఠా మద్భుజవిప్రముక్తా
ద్విజాః ఫలానీవ మహీరుహాగ్రాత్।
ప్రచేతార ఉత్తమాంగాని యూనాం
తదా యుద్ధం ధార్తరాష్ట్రోఽన్వతప్స్యత్ ॥ 5-48-57 (33629)
యదా ద్రష్టా పతతః స్యందనేభ్యో
మహాగజేభ్యోఽశ్వగతాన్సుయోధనాన్।
శరైర్హతాన్పాతితాంశ్చైవ రంగే
తదా యుద్ధం ధార్తరాష్ట్రోఽన్వతప్స్యత్॥ 5-48-58 (33630)
అసంప్రాప్తానస్త్రపథం పరస్య
యదా ద్రష్టా నశ్యతో ధార్తరాష్ట్రాన్।
అకుర్వతః కర్మ యుద్ధే సమంతా-
త్తదా యుద్ధం ధార్తరాష్ట్రోఽన్వతప్స్యత్ ॥ 5-48-59 (33631)
పదాతిసంఘాన్రథసంఘాన్సమంతా-
ద్వ్యాత్తాననః కాల ఇవాతతేషుః।
ప్రణోత్స్యామి జ్వలితైర్బాణవర్షైః
శత్రూంస్తదా తప్స్యతి మందబుద్ధిః ॥ 5-48-60 (33632)
సర్వా దిశః సంపతతా రథేన
రజోధ్వస్తం గాండివేన ప్రకృత్తం।
యదా ద్రష్టా స్వబలం సంప్రమూఢం
తదా పశ్చాత్తప్స్యతి మందబుద్ధిః ॥ 5-48-61 (33633)
కాందిగ్భూతం ఛిన్నగాత్రం విసంజ్ఞం
దుర్యోధనో ద్రక్ష్యతి సర్వసైన్యం।
హతాశ్వవీరాగ్ర్యనరేంద్రనాగం
పిపాసితం శ్రాంతపత్రం భయార్తం ॥ 5-48-62 (33634)
ఆర్తస్వరం హన్యమానం హతం చ
వికీర్ణకేశాస్థికపాలసంఘం।
ప్రజాపతేః కర్మ యథార్థనిష్ఠితం
తదా దృష్ట్వా తప్స్యతి మందబుద్ధిః ॥ 5-48-63 (33635)
యదా రథే గాండివం వాసుదేవం
దివ్యం శంఖం పాంచజన్యం హయాంశ్చ।
తూణావక్షయ్యౌ దేవదత్తం చ మాం చ
దృష్ట్వా యుద్ధే ధార్తరాష్ట్రోఽన్వతప్స్యత్ ॥ 5-48-64 (33636)
ఉద్వర్తయందస్యుసంఘాన్సమేతాన్
ప్రవర్తయన్యుగమన్యద్యుగాంతే।
యదా ధక్ష్యాంయగ్నివత్కౌరవేయాం-
స్తదా తప్తా ధృతరాష్ట్రః సపుత్రః॥ 5-48-65 (33637)
సభ్రాతా వై సహసైన్యః సభృత్యో
భ్రష్టైశ్వర్యః క్రోధవశోఽల్పచేతాః।
దర్పస్యాంతే నిహతో వేపమానః
పశ్చాన్మందస్తప్స్యతి ధార్తరాష్ట్రః ॥ 5-48-66 (33638)
పూర్వాహ్ణే మాం కృతజప్యం కదాచి-
ద్విప్రః ప్రోవాచోదకాంతే మనోజ్ఞం।
కర్తవ్యం తే దుష్కరం కర్మ పార్థ
యోద్ధవ్యం కతే శత్రుభిః సవ్యసాచిన్ ॥ 5-48-67 (33639)
ఇంద్రో వా తే హరివాన్వజ్రహస్తః
పురస్తాద్యాతు సమరేఽరీన్వినిఘ్నన్।
సుగ్రీవయుక్తేన రథేన వా తే
పశ్చాత్కృష్ణో రక్షతు వాసుదేవః ॥ 5-48-68 (33640)
వజ్రే చాహం వజ్రహస్తాన్మహేంద్రా-
దస్మిన్యుద్ధే వాసుదేవం సహాయం।
స మే లబ్ధో దస్యువధాయ కృష్ణో
మన్యే చేతద్విహితం దైవతేర్మే ॥ 5-48-69 (33641)
అయుద్ధ్యమానో మనసాపి యస్య
జయం కృష్ణః పురుషస్యాభినందేత్।
ఏవం సర్వాన్స వ్యతీయాదమిత్రాన్
సేంద్రాందేవాన్మానుషే నాస్తి చింతా ॥ 5-48-70 (33642)
స బాహుభ్యాం సాగరముత్తితీర్షే-
న్మహోదధిం సలిలస్యాప్రమేయం।
తేజస్వినం కృష్ణమత్యంతశూరం
యుద్ధేన యో వాసుదేవం జిగీషేత్ ॥ 5-48-71 (33643)
గిరిం య ఇచ్ఛేత్తు తలేన భేత్తుం
శిలోచ్చయం శ్వేతమతిప్రమాణం।
తస్యైవ పాణిః సనఖో విశీర్యే-
న్న చాపి కించిత్స గిరేస్తు కుర్యాత్ ॥ 5-48-72 (33644)
అగ్నిం సమిద్ధం శమయేద్భుజాభ్యాం
చంద్రం చ సూర్యం చ నివారయేత।
హరేద్దేవానామమృతం ప్రసహ్య
యుద్ధేన యో వాసుదేవం జిగీషేత్॥ 5-48-73 (33645)
యో రుక్మిణీమేకరథేన భోజ-
నుత్సాద్య రాజ్ఞః సమరే ప్రసహ్య।
ఉవాహ భార్యాం యశసా జ్వలంతీం
యస్యాం జజ్ఞే రౌక్మిణేయో మహాత్మా ॥ 5-48-74 (33646)
అయం గాంధారాంస్తరసా సంప్రమథ్య
జిత్వా పుత్రాన్నగ్నజితః సమగ్రాన్
బద్ధం ముమోచ వినదంతం ప్రసహ్య
సుదర్శనం వై దేవతానాం లలామం ॥ 5-48-75 (33647)
అయం కవాటే నిజఘాన పాండ్యం
తథా కలింగాందంతవక్రం మమర్ద।
అనేన దగ్ధా వర్షపూగాన్వినాథా
వారాణసీ నగరీ సంబభూవ ॥ 5-48-76 (33648)
అయం స్మ యుద్ధే మన్యతేఽన్యైరజేయం
తమేకలవ్యం నామ నిషాదరాజం।
వేగేనైవ శైలమభిహత్య జంభః
శేతే స కృష్ణేన హతః పరాసుః ॥ 5-48-77 (33649)
తథోగ్రసేనస్య సుతం సుదుష్టం
వృష్ణ్యంధకానాం మధ్యగతం సభాస్థం।
అపాతయద్బలదేవద్వితీయో
హత్వా దదౌ చోగ్రసేనాయ రాజ్యం॥ 5-48-78 (33650)
అయం సౌభం యోధయామాస స్వస్థం
విభీషణం మాయయా సాల్వరాజం।
సౌభద్వారి ప్రత్యగృహ్ణాచ్ఛతఘ్నీం
దోర్భ్యాం క ఏనం విషహేత మర్త్యః ॥ 5-48-79 (33651)
ప్రాగ్జ్యోతిషం నామ బభూవ దుర్గం
పురం ఘోరమసురాణామసహ్యం।
మహాబలో నరకస్తత్ర భౌమో
జహారాదిత్యా మణికుండలే శుభే ॥ 5-48-80 (33652)
న తం దేవాః సహ శక్రేణ శేకుః
సమాగతా యుధి మృత్యోరభీతాః ।
దృష్ట్వా చ తం విక్రమం కేశవస్య
బలం తథైవాస్త్రమవారణీయం ॥ 5-48-81 (33653)
జానంతోఽస్య ప్రకృతిం కేశవస్య
న్యయోజయందస్యువధాయ కృష్ణం।
స తత్కర్మ ప్రతిశుశ్రావ దుష్కర-
మైశ్వర్యవాన్సిద్ధిషు వాసుదేవః ॥ 5-48-82 (33654)
నిర్మోచనే షట్సహస్రాణి హత్వా
సంచ్ఛిద్య పాశాన్సహసా క్షురాంతాన్।
మురం హత్వా వినిహత్యౌఘరక్షో
నిర్మోచనం చాపి జగామ వీరః ॥ 5-48-83 (33655)
తత్రైవ తేనాస్య బభూవ యుద్ధం
మహాబలేనాతిబలస్య విష్ణోః ।
శేతే స కృష్ణేన హతః పరాసు-
ర్వాతేనేవ మథితః కర్ణికారః ॥ 5-48-84 (33656)
ఆహృత్య కృష్ణో మణికుండలే తే
హత్వా చ భౌమం నరకం ముర చ।
శ్రియా వృతో యశసా చైవ విద్వా-
న్ప్రత్యాజగామాప్రతిమప్రభావః ॥ 5-48-85 (33657)
అస్మై వరాణ్యదదంస్తత్ర దేవా
దృష్ట్వా భీమం కర్మ కృతం రణే తత్।
శ్రమశ్చ తే యుధ్యమానస్య న స్యా-
దాకాశే చాప్సు చ తే క్రమః స్యాత్ ॥ 5-48-86 (33658)
శస్త్రాణి గాత్రే న చ తే క్రమేర-
న్నిత్యేవ కృష్ణశ్చ తతః కృతార్థః ।
ఏవం రూపే వాసుదేవేఽప్రమేయే
మహాబలే గుణసంపత్సదైవ ॥ 5-48-87 (33659)
తమసహ్యం విష్ణుమనంతవీర్య-
మాశంసతే ధార్తరాష్ట్రో విజేతుం ।
సదా హ్యేనం తర్కయతే దురాత్మా
తచ్చాప్యయం సహతేఽస్మాన్సమీక్ష్య ॥ 5-48-88 (33660)
పర్యాగతం మమ కృష్ణస్య చైవ
యో మన్యతే కలహం సంప్రసహ్య।
శక్యం హర్తుం పాండవానాం మమత్వం
తద్వేదితా సంయుగం తత్ర గత్వా ॥ 5-48-89 (33661)
నమస్కృత్వా శాంతనవాయ రాజ్ఞే
ద్రోణాయాథో సహపుత్రాయ చైవ।
శారద్వతాయాప్రతిద్వంద్వినే చ
యోత్స్యాంయహం రాజ్యమభీప్సమానః ॥ 5-48-90 (33662)
ధర్మేణాప్తం నిధనం తస్య మన్యే
యో యోత్స్యతే పాండవైర్ధర్మచారీ ।
మిథ్యా గ్లహే నిర్జితా వై నృశంసైః
సంవత్సరాన్వై ద్వాదశ రాజపుత్రాః ॥ 5-48-91 (33663)
వాసః కృచ్ఛ్రో విహితశ్చాప్యరణ్యే
దీర్ఘం కాలం చైకమజ్ఞాతవర్షం।
తే హి కస్మాజ్జీవతాం పాండవానాం
నందిష్యంతే ధార్తరాష్ట్రాః పదస్థాః ॥ 5-48-92 (33664)
తే చేదస్మాన్యుధ్యమానాంజయేయు-
ర్దేవైర్మహేంద్రప్రముఖైః సహాయైః।
ధర్మాదధర్మశ్చరితో గరీయాం-
స్తతో ధ్రువం నాస్తి కృతం చ సాధు ॥ 5-48-93 (33665)
న చేదిదం పౌరుషం కర్మబద్ధం
న చేదస్మాన్మన్యతేఽసౌ విశిష్టాన్।
ఆశంసేఽహం వాసుదేవద్వితీయో
దుర్యోధనం సానుబంధం నిహంతుం॥ 5-48-94 (33666)
న చేదిదం కర్మ నరేంద్ర వంధ్యం
న చేద్భవేత్సుకృతం నిష్ఫలం వా।
ఇదం చ తచ్చాభిసమీక్ష్య నూనం
పరాజయో ధార్తరాష్ట్రస్య సాధుః ॥ 5-48-95 (33667)
ప్రత్యక్షం వః కురవో యద్బ్రవీమి
యుద్ధ్యమానా ధార్తరాష్ట్రా న సంతి।
అన్యత్ర యుద్ధాత్కురవో యది స్యు-
ర్న యుద్ధే వై శేష ఇహాస్తి కశ్చిత్॥ 5-48-96 (33668)
హత్వా త్వహం ధార్తరాష్ట్రాన్సకర్ణా-
న్రాజ్యం కురూణామవజేతా సమగ్రం।
యద్వః కార్యం తత్కురుధ్వం యథాస్వ-
మిష్టాందరానాత్మభోగాన్భజధ్వం ॥ 5-48-97 (33669)
అప్యేవం నో బ్రాహ్మణాః సంతి వృద్ధా
బహుశ్రుతాః శీలవంతః కులీనాః।
సాంవత్సరా జ్యోతిషి చాభియుక్తా
నక్షత్రయోగేషు చ నిశ్చయజ్ఞాః ॥ 5-48-98 (33670)
ఉచ్చావచం దైవయుక్తం రహస్యం
దివ్యాః ప్రశ్నా మృగచక్రా ముహూర్తాః ।
క్షయం మహాంతం కురుసృఞ్·జయానాం
నివేదయంతే పాండవానాం జయం చ ॥ 5-48-99 (33671)
యథా హి నో మన్యతేఽజాతశత్రుః
సంసిద్ధార్థో ద్విపతాం నిగ్రహాయ।
జనార్దనశ్చాప్యపరోక్షవిద్యో
న సంశయం పశ్యతి వృష్ణిసింహః ॥ 5-48-100 (33672)
అహం తథైనం ఖలు భావిరూపం
పశ్యామి బుద్ధయా స్వయమప్రమత్తః।
దృష్టిశ్చ మే న వ్యథతే పురాణీ
సంయుధ్యమానా ధార్తరాష్ట్రా న సంతి ॥ 5-48-101 (33673)
అనాలబ్ధం జృంభతి గాండివం ధను-
రనాహతా కంపతి మే ధనుర్జ్యా।
బాణాశ్చ మే తూణముఖాద్విసృత్య
ముహుర్ముహుర్గంతుముశంతి చైవ ॥ 5-48-102 (33674)
ఖంగః కోశాన్నిఃసరతి ప్రసన్నో
హిత్వేవ జీర్ణాసురగస్త్వచం స్వాం।
ధ్వజే వాచో రౌద్రరూపా భవంతి
కదా రథో యోక్ష్యతే తే కిరీటిన్ ॥ 5-48-103 (33675)
గోమాయుసంఘాశ్చ నదంతి రాత్రౌ
రక్షాంస్యథో నిష్పతంత్యంతరిక్షాత్।
మృగాః శ్రృగాలాః శితికంఠాశ్చ కాకా
గృధ్రా బకాశ్చైవ తరక్షవశ్చ॥ 5-48-104 (33676)
సువర్ణపత్రాశ్చ పతంతి పంచా-
దృష్ట్వా రథం శ్వేతహయప్రయుక్తం ।
అహం హ్యేకః పార్థివాన్సర్వయోధాన్
శరాన్వర్పన్మృత్యులోకం నయేయం ॥ 5-48-105 (33677)
సమాదేదానః పృథగస్త్రమార్గా-
న్యథాప్రిరిద్ధో గహనం నిదాఘే।
స్థూణాకర్ణం పాశుపతం మహాస్త్రం
బ్రాహ్మం చాస్త్రం యచ్చ శక్రోఽప్యదాన్మే ॥ 5-48-106 (33678)
వధే ధృతో వేగవతః ప్రముంచ-
న్నాహం ప్రజాః కించిదిహావశిష్యే ।
శాంతిం లప్స్యే పరమో హ్యేప భావః
స్థిరో మమ బ్రూహి గావల్గణే తాన్ ॥ 5-48-107 (33679)
యే వైజయ్యాః సమరే సూత లబ్ధ్వా
దేవానపీంద్రగ్రముఖాన్సమేతాత్।
తైర్మన్మతే కలహం సంప్రసహ్య
స ధార్తరాష్ట్రః పశ్యత మోహమస్య ॥ 5-48-108 (33680)
వృద్ధో భీష్మః శాంతనవః కృపశ్చ
ద్రోణః సపుత్రో విదురశ్చ ధీమాన్।
ఏతే సర్వే యద్వదంతే తదస్తు
ఆయుష్మంతః కురవః సంతు సర్వే ॥ ॥ 5-48-109 (33681)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి యానసంధిపర్వణి అష్టచత్వారింశోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-48-8 కర్మ పాపం। అనిర్విష్టం అనుపభుక్తం। అశ్విభ్యాం అశ్విపుత్రాభ్యాం ॥ 5-48-9 అపధ్యానాత అపకారచింతనమాత్రాత్ । గాం పృథ్వీం ॥ 5-48-12 త్వం ఏతావత్కుర్విత్యాహ హ్రియేతి। యాన్ లోకాన్ అన్యాయవృత్తిర్ధార్తరాష్ట్రోఽధ్యతిష్ఠత్ తాన్ హ్రీప్రభృతినిర్గుణైరుపలక్షితే పాండవే అనురక్తాన్ కురు ॥ 5-48-13 మాయయా కపటేన ఉపధీయంతే ఉపస్థాప్యంతే ఇతి మాయోపధశ్చలవాదః తం। ప్రతిపన్నః ప్రాప్తః ప్రణిధానాదిభిరుపేతః సత్యం బ్రువంశ్చ నః నృపః అతివేలం క్లిశ్యమానోపి తితిక్షమాణ ఏవాస్తే ఇతి శేషః ॥ 5-48-14 క్రోధ అవస్త్రష్టా ఉత్స్రక్ష్యతి। అన్వతప్త్యత్ శోచిష్యతి। ఆర్షోలకారవ్యత్యయః ॥ 5-48-15 కృష్ణవర్త్మా దాహేన కృష్ణీకృతభూభాగ ఇతి ప్రాంచః। దగ్ధా ధక్ష్యతి ॥ 5-48-22 తృణప్రాయం తృణగృహమయం గ్రామం। పరాసిక్తం దూరే నిరస్తం ॥ 5-48-24 వరాంగానాం శిరసాం। ఉపాసంగాన్ ఉచ్చయాన్ । దక్షిణేన కుశలేన అనాయాసేనేతి యావత్। ఆచరేత్ కుర్యాత్। రథినః యోధాన్। ప్రచేతా కూటీకరిష్యతి ॥ 5-48-25 దుఃఖశయ్యాం అశేతేత్యుత్తరం తాం యదా స్మరిష్యతీతి శేషః ॥ 5-48-28 సువర్ణస్య తారో దీర్ఘతంతుః తం। అతివేగాదలాతచక్రవత్సువర్ణరేఖాతుల్యమిత్యర్థ- ॥ 5-48-31 ఆయతః ఆగచ్ఛతః ॥ 5-48-34 క్షేప్తారః క్షేప్స్యంతి ॥ 5-48-39 ధారయేయుః జీవేయుః ॥ 5-48-40 వరూథీ రథగుప్తిమాన్ ॥ 5-48-43 స వృష్ణిసింహః కృష్ణాః యేషామగ్రణీః స్యాత్ తేభ్యోఽన్యే తం న సహేరన్ ॥ 5-48-44 రాజ్యం చ మా వృణీష్వ మా ప్రార్థయస్వ ఇతి బ్రూయాః । దుర్యోధనం ప్రతీత్యర్థాత్। యతః వయం యుద్ధేఽద్వితయం సహాయం సత్యకిం ప్రవృణీమ వృతవంత- ॥ 5-48-49 వృష్ణిసింహస్య కృష్ణస్య యథావిధం యాదృక్ప్రకారం యోగమాహుః తైః సర్వైర్గుణైః సాత్యకిరుపేతః ॥ 5-48-55 ఆదదానాన్ గ్రసమానాన్ ॥ 5-48-57 ప్రచేతారః రాశీకరిష్యంతి ॥ 5-48-59 అస్త్రపథం అసంప్రాప్తాన్ । అస్త్రం దృష్ట్వైవ నశ్యత ఇత్యర్థః 5-48-60 ప్రణోత్స్యామి దూరీకరిష్యామి ॥ 5-48-62 కాందిగ్భూతం భయేన పలాయితం। శ్రాంతపత్రం శ్రాంతవాహనం ॥ 5-48-63 యథా వాజపేయే ప్రజాపతిదైవత్యాః సప్తదశ పశవో విశస్యంతే తద్వద్బహూనామిహాపి విశసనం కృతం ॥ 5-48-64 దేవదత్తం అర్జునస్య శంఖం ॥ 5-48-67 ఉదూకాంతే సంధ్యావందనాచమనాంతే ॥ 5-48-71 సాగరం సగరైర్వర్ధితం। సలిలస్య మహోదధిం జలసముద్రం ॥ 5-48-75 సుదర్శనం నామ రాజానం। లలామం లలామభూతః కృష్ణః ॥ 5-48-76 కవాటే నగరభేదే ॥ 5-48-77 అయం సుయోధనః। యథా జంభో దైత్యః శైలం వేగేన అభిహత్య హతః శేతే తద్వత్ ॥ 5-48-80 భౌమో భూమిపుత్రః ॥ 5-48-83 నిర్మిచనే నగరే। క్షురాంతాన్ తీక్ష్ణధారాన్ లోహమయానిత్యర్థః ॥ 5-48-93 సాధు కృతం సత్కర్మ నాస్తి। నిష్పలత్వాత్ వృథైవ ధర్మ ఇత్యర్థః ॥ 5-48-94 కర్మబద్ధం న మన్యతే చేదిత్యోకృష్య యోజ్యం ॥ 5-48-95 ఇదం రాజ్యస్యాప్రదానం ఇదానీంతనం। తచ్చ రాజ్యాత్ నిఃసారణం తదార్నీతనం అభిసమీక్ష్య ఆలోచ్య। పాపవశాత్పరాజయ ఏవ తస్యేత్యర్థః ॥ 5-48-99 మృగచక్రా మృగసమూహాః ॥ 5-48-108 విజయః కర్మ యేషాం తే వైజయ్యాః। దేవానపి లబ్ధ్వా విజయవంత ఏవేత్యర్థః ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 049
॥ శ్రీః ॥
5.49. అధ్యాయః 049
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
భీష్మేణ దుర్యోధనంప్రతి కృష్ణార్జునయోః నరనారాయణతాదాత్ంయకథనపూర్వకం తద్విరోధే కురూణాం వినాశకథనం ॥ 1 ॥ తథా మర్మోద్ధాటనపూర్వకం కర్ణగర్హణం ॥ 2 ॥ ధృతరాష్ట్రేణ భీష్మద్రోణవచనానాదరణే సర్వకురూణాం స్వజీవితనైరాశ్యాధిగమః ॥ 3 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-49-0 (33682)
వైశంపాయన ఉవాచ। 5-49-0x (3544)
సమవేతేషు సర్వేషు తేషు రాజసు భారత।
దుర్యోధనమిదం వాక్యం భీష్మః శాంతనవోఽబ్రవీత్ ॥ 5-49-1 (33683)
బృహస్పతిశ్చోశనా చ బ్రహ్మాణం పర్యుపస్థితౌ।
మరుతశ్చ సహేంద్రేణ వసవశ్చాగ్రినా సహ ॥ 5-49-2 (33684)
ఆదిత్యాశ్చైవ సాధ్యాశ్చ యే చ సప్తర్పయో దివి।
విశ్వావసుశ్చ గంధర్వః శుభాశ్చాప్సరసాం గణాః ॥ 5-49-3 (33685)
నమస్కృత్యోపజగ్ముస్తే లోకవృద్ధం పితామహం ।
పరివార్య చ విశ్వేశం పర్యాసత దివౌకసః ॥ 5-49-4 (33686)
తేషాం మనశ్చ తేజశ్చాప్యాదదానావివౌజసా ।
పూర్వదేవౌ వ్యతిక్రాంతౌ నరనారాయణావృషీ ॥ 5-49-5 (33687)
బృహస్పతిస్తు పప్రచ్ఛ బ్రహ్మాణం కావిమావితి।
భవంతం నోపతిష్ఠేతే తౌ నః శంస పితామహ ॥ 5-49-6 (33688)
బ్రహ్మోవాచ। 5-49-7x (3545)
యావేతౌ పృథివీం ద్యాం చ భాసయంతౌ తపస్వినౌ।
జ్వలంతౌ రోచమానౌ చ వ్యాప్యాతీతౌ మహాబలౌ ॥ 5-49-7 (33689)
నరనారాయణావేతౌ లోకాల్లోకం సమాస్థితౌ ।
ఊర్జితౌ స్వేన తపసా మహాసత్వపరాక్రమౌ ॥ 5-49-8 (33690)
ఏతౌ హి కర్మణా లోకం నందయామాసతుర్ధ్రువం ।
ద్విధాభూతౌ మహాప్రాజ్ఞౌ విద్ధి బ్రహ్మన్పరంతపౌ ।
అసురాణాం వినాశాయ దేవగంధర్వపూజితౌ ॥ 5-49-9 (33691)
వైశంపాయన ఉవాచ। 5-49-10x (3546)
జగామ శక్రస్తచ్ఛ్రత్వా యత్ర తౌ తేపతుస్తపః ।
సార్ధం దేవగణైః సర్వైర్బృహస్పతిపురోగమైః ॥ 5-49-10 (33692)
తదా దేవాసురే యుద్ధే భయే జాతే దివౌకసాం।
అయాచత మహాత్మానౌ నరనారాయణౌ వరం ॥ 5-49-11 (33693)
తావబ్రూతాం వృణీష్వేతి తదా భరతసత్తమ।
అథైతావబ్రవీచ్ఛకః సాహ్యం నః క్రియతామితి ॥ 5-49-12 (33694)
తతస్తౌ శక్రమబ్రూతాం కరిష్యావో యదిచ్ఛసి।
తాభ్యాం చ సహితః శక్రో విజిగ్యే దైత్యదానవాన్ ॥ 5-49-13 (33695)
నర ఇంద్రస్య సంగ్రామే హత్వా శత్రూన్పరంతపః ।
పౌలోమాన్కాలఖంజాంశ్చ సహస్రాణి శతాని చ ॥ 5-49-14 (33696)
ఏష భ్రాంతే రథే తిష్ఠన్భల్లేనాపాహరచ్ఛిరః।
జంభస్య గ్రసమానస్య తదా హ్యర్జున ఆహవే ॥ 5-49-15 (33697)
ఏష పారే సముద్రస్య హిరణ్యపురమారుజత్।
హత్వా షష్టిం సహస్రాణి నివాతకవచాన్రణే ॥ 5-49-16 (33698)
ఏష దేవాన్సహేంద్రేణ జిత్వా పరపురంజయః।
అతర్పయన్మహాబాహురర్జునో జాతవేదసం ॥ 5-49-17 (33699)
నారాయణస్తథైవాత్ర భూయసోఽన్యాంజఘాన హ।
ఏవమేతౌ మహావీర్యౌ తౌ పశ్యత సమాగతౌ ॥ 5-49-18 (33700)
వాసుదేవార్జునౌ వీరౌ సమవేతౌ మహారథౌ ।
నరనారాయణౌ దేవౌ పూర్వదేవావితి శ్రుతిః ॥ 5-49-19 (33701)
అజేయౌ మానుషే లోకే సేంద్రైరపి సురాసురైః ।
ఏష నారాయణః కృష్ణః ఫాల్గునశ్చ నరః స్మృతః।
నారాయణో నరశ్చైవ సత్త్వమేకం ద్విధా కృతం ॥ 5-49-20 (33702)
ఏతౌ హి కర్మణా లోకానశ్రువాతేఽక్షయాంధ్రువాన్।
తత్రతత్రైవ జాయేతే యుద్ధకాలే పునఃపునః॥ 5-49-21 (33703)
తస్మాత్కర్మైవ కర్తవ్యమితి హోవాచ నారదః ।
ఏతద్ధి సర్వమాచష్ట వృష్ణిచక్రస్య వేదవిత్ ॥ 5-49-22 (33704)
శంఖచక్రగదాహస్తం యదా ద్రక్ష్యసి కేశవం।
పర్యాదదానం చాస్త్రాణి భీమధన్వానమర్జునం ॥ 5-49-23 (33705)
సనాతనౌ మహాత్మానౌ కృష్ణావేకరథే స్థితౌ।
దుర్యోధన తదా తాత స్మర్తాసి వచనం మమ ॥ 5-49-24 (33706)
నోచేదయమభావః స్యాత్కురూణాం ప్రత్యుపస్థితః।
అర్థాచ్చ తాత ధర్మాచ్చ తవ బుద్ధిరుపప్లుతా ॥ 5-49-25 (33707)
న చేద్గ్రహీష్యసే వాక్యం శ్రోతామి సుబహూన్హతాన్।
తవైవ హి మతం సర్వే కురవః పర్యుపాసతే ॥ 5-49-26 (33708)
త్రయాణామేవ చ మతం తత్త్వమేకోఽనుమన్యసే।
రామేణ చైవ శప్తస్య కర్ణస్య భరతర్షభ ॥ 5-49-27 (33709)
దుర్జాతేః సుతపుత్రస్య శకునేః సౌబలస్య చ।
తథా క్షుద్రస్య పాపస్య భ్రాతుర్దుఃశాసనస్య చ ॥ 5-49-28 (33710)
కర్ణ ఉవాచ। 5-49-29x (3547)
నైవమాయుష్మతా వాచ్యం యన్మామాత్థ పితామహ ।
క్షత్రధర్మే స్థితో హ్యస్మి స్వధర్మాదనపేయివాన్ ॥ 5-49-29 (33711)
కించాన్యన్మయి దుర్వృత్తం యేన మాం పరిగర్హసే।
న హి మే వృజినం కించిద్ధార్తరాష్ట్రా విదుః క్వచిత్ ॥ 5-49-30 (33712)
నాచరం వృజినం కించిద్ధార్తరాష్ట్రస్య నిత్యశః ।
అహం హి పాండవాన్సర్వాన్హనిష్యామి రణే స్థితాన్ ॥ 5-49-31 (33713)
ప్రాగ్విరుద్ధైః శమం సద్భిః కథం వా క్రియతే పునః।
రాజ్ఞో హి ధృతరాష్ట్రస్య సర్వం కార్యం ప్రియం మయా।
తథా దుర్యోధనస్యాపి స హి రాజ్యే సమాహితః ॥ 5-49-32 (33714)
వైశంపాయన ఉవాచ। 5-49-33x (3548)
కర్ణస్య తు వచః శ్రుత్వా భీష్మః శాంతనవః పునః।
ధృతరాష్ట్రం మహారాజమాభాష్యేదం వచోఽబ్రవీత్ ॥ 5-49-33 (33715)
యదయం కత్థతే నిత్యం హంతాహం పాండవానితి।
నాయం కలాపి సంపూర్ణా పాండవానాం మహాత్మనాం ॥ 5-49-34 (33716)
అనయో యోయమాగంతా పుత్రాణాం తే దురాత్మనాం ।
తదస్య కర్మ జానీహి సూతపుత్రస్య దుర్మతేః ॥ 5-49-35 (33717)
ఏతమాశ్రిత్య పుత్రస్తే మందబుద్ధిః సుయోధనః ।
అవామన్యత తాన్వీరాందేవపుత్రానరిందమాన్ ॥ 5-49-36 (33718)
కించాప్యేతేన తత్కర్మ కృతపూర్వం సుదుష్కరం।
తైర్యథా పాండవైః సర్వైరేకైకేన కృతం పురా॥ 5-49-37 (33719)
దృష్ట్వా విరాటనగరే భ్రాతరం నిహతం ప్రియం।
ధనంజయేన విక్రంయ కిమనేన తదా కృతం ॥ 5-49-38 (33720)
` సర్వే హ్యస్త్రివిదః శూరాః సర్వే ప్రాప్తా మహద్యశః।
అపి సర్వామరైశ్వర్యం త్యజేయుర్న పునర్జయం ॥' 5-49-39 (33721)
సహితాన్హి కురూన్సర్వానభియాతో ధనంజయః।
ప్రమథ్య చాచ్ఛినద్వాసః కిమయం ప్రోషితస్తదా ॥ 5-49-40 (33722)
గంధర్వైర్ఘోషయాత్రాయాం హ్రియతే యత్సుతస్తవ।
క్వ తదా సూతపుత్రోఽభూద్య ఇదానీం వృషాయతే ॥ 5-49-41 (33723)
నను తత్రాపి భీమేన పార్థేన చ మహాత్మనా।
యమాభ్యామేవ సంగంయ గంధర్వాస్తే పరాజితాః ॥ 5-49-42 (33724)
ఏతాన్యస్య మృషోక్తాని బహూని భరతర్షభ ।
వికత్థనస్య భద్రం తే సదా ధర్మార్థలోపినః ॥ 5-49-43 (33725)
వైశంపాయన ఉవాచ। 5-49-44x (3549)
భీష్మస్య తు వచః శ్రుత్వా భారద్వాజో మహామతాః।
ధృతరాష్ట్రమువాచేదం రాజమధ్యేఽభిపూజయన్॥ 5-49-44 (33726)
యదాహ భరతశ్రేష్ఠో భీష్మస్తత్క్రియతాం నృప ।
న కామమవలిప్తానాం వచనం కర్తుమర్హసి ॥ 5-49-45 (33727)
పురా యుద్ధాత్సాధు మన్యే పాండవైః సహ సంగతం।
యద్వాక్యమర్జునేనోక్తం సంజయేన నివేదితం ॥ 5-49-46 (33728)
సర్వం తదభిజానామి కరిష్యతి చ పాండవః।
న హ్యస్య త్రిషు లోకేషు సదృశోఽస్తి ధనుర్ధరః ॥ 5-49-47 (33729)
వైశంపాయన ఉవాచ। 5-49-48x (3550)
అనాదృత్య తు తద్వాక్యమర్థవద్ద్రోణభీష్మయోః।
తతః స సంజయం రాజా పర్యపృచ్ఛత పాండవాన్॥ 5-49-48 (33730)
తదైవ కురవః సర్వే నిరాశా జీవితేఽభవన్ ।
భీష్మద్రోణౌ యదా రాజా న సంయగనుభాషతే ॥ ॥ 5-49-49 (33731)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి యానసంధిపర్వణి ఏకోనపంచాశోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-49-16 ఆరుజత్ పీడితవాన్ ॥ 5-49-41 వృషాయతే కర్ణో భవతి ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 050
॥ శ్రీః ॥
5.50. అధ్యాయః 050
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
ధృతరాష్ట్రేణ పాండవానాం కిముపజీవనేన రణోద్యోగ ఇతి పృష్టస్య సంజయస్య పాండవప్రభావానుస్మరణేన మూర్ఛా ॥ 1 ॥ లబ్ధసంజ్ఞేన సంజయేన పాండవానాం కృష్ణానుగృహీతస్వసామర్థ్యేన రాజ్ఞాం సాహాయ్యేన చ సమరోద్యమ ఇతి కథనం ॥ 2 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-50-0 (33732)
ధృతరాష్ట్ర ఉవాచ। 5-50-0x (3551)
కిమసౌ పాండవో రాజా ధర్మపుత్రోఽభ్యభాషత।
శ్రుత్వేహ బహులాః సేనాః ప్రీత్యర్థం నః సమాగతాః ॥ 5-50-1 (33733)
కిమసౌ చేష్టతే సూత యోత్స్యమానో యుధిష్ఠిరః।
కే వాస్య భ్రాతృపుత్రాణాం పశ్యంత్యాజ్ఞేప్సవో సుఖం ॥ 5-50-2 (33734)
కే స్విదేనం వారయంతి యుద్ధాచ్ఛాంయేతి వా పునః।
నికృత్యా కోపితం మందైర్ధర్మజ్ఞం ధర్మచారిణం ॥ 5-50-3 (33735)
సంజయ ఉవాచ। 5-50-4x (3552)
రాజ్ఞో ముఖముదీక్షంతే పాంచాలాః పాండవైః సహ।
యుధిష్ఠిరస్య భద్రం తే స సర్వాననుశాస్తి చ ॥ 5-50-4 (33736)
పృథగ్భూతాః పాండవానాం పాంచాలానాం రథవ్రజాః ।
ఆయాంతమభినందంతి కుంతీపుత్రం యుధిష్ఠిరం ॥ 5-50-5 (33737)
నభః సూర్యమివోద్యంతం కౌంతేయం దీప్తతేజసం।
పాంచాలాః ప్రతినందంతి తేజోరాశిమివోదితం ॥ 5-50-6 (33738)
ఆగోపాలావిపాలాశ్చ నందమానా యుధిష్ఠిరం ।
పాంచాలాః కేకయా మత్స్యాః ప్రతినందతి పాండవం ॥ 5-50-7 (33739)
బ్రాహ్మణ్యో రాజపుత్ర్యశ్చ విశాం దుహితరశ్చ యాః।
క్రీడంత్యోభిసమాయాంతి పార్థం సన్నద్ధమీక్షితుం ॥ 5-50-8 (33740)
ధృతరాష్ట్ర ఉవాచ। 5-50-9x (3553)
సంజయాచక్ష్వ యేనాస్మాన్పాడవా అభ్యయుంజత।
ధృష్టద్యుంనస్య సైన్యేన సోమకానాం బలేన చ ॥ 5-50-9 (33741)
వైశంపాయన ఉవాచ। 5-50-10x (3554)
గవల్గణిస్తు తత్పుష్టః సభాయాం కురుసంసది।
నిఃశ్వస్య సుభృశం దీర్ఘం ముహుః సంచింతయన్నివ ॥ 5-50-10 (33742)
తత్రానిమిత్తతో వైవాత్సుతం కశ్మలమావిశత్।
తదాచచక్షే విదురః సభాయాం రాజసంసది ॥ 5-50-11 (33743)
సంజయోఽయం మహారాజ మూర్ఛితః పతితో భువి।
వాచం న సృజతే కాంచిద్ధీనప్రజ్ఞోఽల్పచేతనః ॥ 5-50-12 (33744)
ధృతరాష్ట్ర ఉవాచ। 5-50-13x (3555)
అపశ్యత్సంజయో నూనం కుంతీపుత్రాన్మహారథాన్।
తైరస్య పురుషవ్యాఘ్రైర్భృశముద్వేజితం మనః ॥ 5-50-13 (33745)
వైశంపాయన ఉవాచ। 5-50-14x (3556)
సంజయశ్చేతనాం లబ్ధ్వా ప్రత్యాశ్వస్యేదభబ్రవీత్।
ధృతరాష్ట్రం మహారాజ సభాయాం కురుసంసది ॥ 5-50-14 (33746)
సంజయ ఉవాచ। 5-50-15x (3557)
దృష్టవానస్మి రాజేంద్ర కుంతీపుత్రాన్మహారథాన్।
మత్స్యరాజగృహావాసనిరోధేనావకర్శితాన్ ॥ 5-50-15 (33747)
శ్రృణు ర్యైర్హి మహారాజ పాండవా అభ్యయుంజత।
ధృష్టద్యుంనేన వీరేణ యుద్ధే వస్తేఽభ్యయుంజత ॥ 5-50-16 (33748)
యో నైవ రోపాన్న భయాన్న లోభాన్నార్థకారణాత్।
న హేతువాదాద్ధర్మాత్మా సత్యం జాహ్యాత్కదాచన ॥ 5-50-17 (33749)
యః ప్రమాణం మహారాజ ధర్మే ధర్మభృతాం వరః।
అజాతశత్రుణా తేన పాండవా అభ్యయుంజత ॥ 5-50-18 (33750)
యస్య బాహుబలే తుల్యః పృథివ్యాం నాస్తి కశ్చన।
యో వై సర్వాన్మహీపాలాన్వశే చక్రే ధనుర్ధరః ।
యః కాశీనంగమగధాన్కలింగాంశ్చ యుధాజయత్ ॥ 5-50-19 (33751)
తేన వో భీమసేనేన పాండవా అభ్యయుంజత।
యస్య వీర్యేణ సహసా చత్వారో భువి పాండవాః ॥ 5-50-20 (33752)
నిఃసృత్య జతుగేహాద్వై హిడింబాత్పురుషాదకాత్।
యశ్చైపామభవద్ద్వీపః కుంతీపుత్రో వృకోదరః ॥ 5-50-21 (33753)
యాజ్ఞసేనీమథో యత్ర సింధురాజోపకృష్టవాన్।
తత్రైషామభవద్ద్వీపః కుంతీపుత్రో వృకోదరః ॥ 5-50-22 (33754)
యశ్చ తాన్సంగతాన్సర్వాన్పాండవాన్వారణావతే।
దహ్యతో మోచయామాస తేన వస్తేఽభ్యయుంజత ॥ 5-50-23 (33755)
కృష్ణాయాం చరతా ప్రీతిం యేన క్రోధవశా హతాః ।
ప్రవిశ్య విషయం ఘోరం పర్వతం గంధమాదనం ॥ 5-50-24 (33756)
యస్య నాగాయుతైర్వీర్యం భుజయోః సారమర్పితం ।
తేన వో భీమసేనేన పాండవా అభ్యయుంజత ॥ 5-50-25 (33757)
కృష్ణద్వితీయో విక్రంయ తుష్ట్యర్థం జాతవేదసః।
అజయద్యః పురా వీరో యుధ్యమానం పురందరం ॥ 5-50-26 (33758)
యః స సాక్షాన్మహాదేవం గిరిశం శృలపాణినం ।
తోపయామాస యుద్ధేన దేవదేవముపామపిం ॥ 5-50-27 (33759)
యశ్చ సర్వాన్వశే చక్రే లోకపాలాంధనుర్ధరః।
తేన వో విజయేనాజౌ పాండవా అభ్యయుంజత ॥ 5-50-28 (33760)
యః ప్రతీచీం దిశం చక్రే వశే ంలేచ్ఛగణాయుతాం।
స తత్ర నకులో యోద్ధా చిత్రయోధీ వ్యవస్థితః ॥ 5-50-29 (33761)
తేన వో దర్శనీయేన వీరేణాతిధనుర్భృతా ।
మాద్రీపుత్రేణ కౌరవ్య పాండవా అభ్యయుంజత ॥ 5-50-30 (33762)
యః కాశీనంగమగధాన్కలింగాంశ్చ యుధాజయత్।
తేన వః సహదేవేన పాండవా అభ్యయుంజత ॥ 5-50-31 (33763)
యస్య వీర్యేణ సదృశాశ్చత్వారో భువి మానవాః ।
అశ్వత్థామా ధృష్టకేతూ రుక్మీ ప్రద్యుంన ఏవ చ ॥ 5-50-32 (33764)
తేన వః సహదేవేన యుద్ధం రాజన్మహాత్యయమఅ।
యవీయసా నృవీరేణ మాద్రీనందికరేణ చ ॥ 5-50-33 (33765)
తపశ్చచార యా ఘోరం కాశికన్యా పురా సతీ।
భీష్మస్య వధమిచ్ఛంతీ ప్రేత్యాపి భరతర్షభ ॥ 5-50-34 (33766)
పాంచాలస్య సుతా జజ్ఞే దైవాచ్చ స పునః పుమాన్ ।
స్త్రీపుంసీః పురుషవ్యాఘ్ర యః స వేద గుణాగుణాన్ ॥ 5-50-35 (33767)
.. కలింగాన్సమాపేదే పాంచాల్యో యుద్ధదుర్మదః ।
శిఖండినా వః కురవః కృతాస్త్రేణాభ్యయుంజత ॥ 5-50-36 (33768)
యం యక్షః పురుషం చక్రే భీష్మస్య నిధనేచ్ఛయా।
మహేష్వాసేన రౌద్రేణ పాండవా అభ్యయుంజత ॥ 5-50-37 (33769)
మహేష్వాసా రాజపుత్రా భ్రాతరః పంచ కేకయాః।
ఆముక్తవచాః శూరాస్తైశ్చ వస్తేఽభ్యయుంజత ॥ 5-50-38 (33770)
యో దీర్ఘబాహుః క్షిప్రాస్త్రో ధృతిమాన్సత్యవిక్రమః ।
తేన వో వృష్ణివీరేణ యుయుధానేన సంగరః ॥ 5-50-39 (33771)
య ఆసీచ్ఛరణం కాలే పాండవానాం మహాత్మనాం ।
రణే తేన విరాటేన భవితా వః సమాగమః ॥ 5-50-40 (33772)
యః స కాశిపతీ రాజా వారాణస్యాం మహారథః ।
స తేషామభవద్యోద్ధా తేన వస్తేఽభ్యయుంజత ॥ 5-50-41 (33773)
శిశుభిర్దుర్జయైః సంఖ్యే ద్రౌపదేయైర్మహాత్మభిః ।
ఆశీవిషసమస్పర్శైః పాండవా అభ్యయంజత ॥ 5-50-42 (33774)
యః కృష్ణాసదృశో వీర్యే యుధిష్ఠిరసమో దమే।
తేనాభిమన్యునా సంఖ్యే పాండవా అభ్యయుంజత ॥ 5-50-43 (33775)
యశ్చైవాప్రతిమో వీర్యే ధృష్టకేతుర్మహాయశాః ।
దుఃసహః సమరే క్రుద్ధః శైశుపాలిర్మహారథః ॥ 5-50-44 (33776)
తేన వశ్చేదిరాజేన పాండవా అభ్యయుంజత ।
అక్షౌహిణ్యా పరివృతః పాండవాన్యోభిసంశ్రితః ॥ 5-50-45 (33777)
యః సంశ్రయః పాండవానాం దేవానామివ వాసవః।
తేన వో వాసుదేవేన పాండవా అభ్యయుంజత ॥ 5-50-46 (33778)
యథా చేదిపతేర్భ్రాతా శరభో భరతర్షభ।
కరకర్షేణ సహితస్తాభ్యాం వస్తేఽభ్యయుంజత ॥ 5-50-47 (33779)
తారాసంధిః సహదేవో జయత్సేనశ్చ తావుభౌ ।
యుద్ధే ప్రతిరథే వీరౌ పాండవార్థే వ్యవస్థితౌ ॥ 5-50-48 (33780)
ద్రుపదశ్చ మహాతేజా బలేన మహతా వృతః।
త్యక్తాత్మా పాండవార్థాయ సోత్స్యమానో వ్యవస్థితః॥ 5-50-49 (33781)
ఏతే చాన్యే చ బహవః ప్రాచ్యోదీచ్యా మహీక్షితః।
శతశో యానుపాశ్రితా ధర్మరాజో వ్యవస్థితః ॥ ॥ 5-50-50 (33782)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి యానసంధిపర్వణి పంచశోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-50-47 కరకర్షేణ కరకర్షసంజ్ఞేన భ్రాత్రా ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 051
॥ శ్రీః ॥
5.51. అధ్యాయః 051
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
ధృతరాష్ట్రస్య సంజయాగ్రే భీమసేనప్రతాపానుస్మరణేన పరిశోచనం ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-51-0 (33783)
ధృతరాష్ట్ర ఉవాచ। 5-51-0x (3558)
సర్వ ఏతే మహోత్సాహా యే త్వయా పరికీర్తితాః।
ఏకతస్త్వేవ తే సర్వే సమేతా భీమ ఏకతః ॥ 5-51-1 (33784)
భీమసేనాద్ధి మే భూయో భయం సంజాయతే మహత్।
క్రుద్ధాదమర్షణాత్తాత వ్యాఘ్రాదివ మహారురోః ॥ 5-51-2 (33785)
జాగర్మి రాత్రయః సర్వా దీర్ఘముష్ణం చ నిఃశ్వసన్।
భీతో వృకోదరాత్తాత సింహాత్పశురివాపరః ॥ 5-51-3 (33786)
న హి తస్య మహాబాహోః శక్రప్రతిమతేజసః।
సైన్యేఽస్మిన్ప్రతిపశ్యామి య ఏనం విషహేద్యుధి ॥ 5-51-4 (33787)
అమర్షణశ్చ కౌంతేయో దృఢవైరశ్చ పాండవః ।
అనర్మహాసీ సోన్మాదస్తిర్యక్ప్రేక్షీ మహాస్వనః ॥ 5-51-5 (33788)
మహావేగో మహోత్సాహో మహాబాహుర్మహాబలః।
మందానాం మమ పుత్రాణాం యుద్ధేనాంతం కరిష్యతి ॥ 5-51-6 (33789)
ఉరుగ్రాహగృహీతానాం గదాం బిభ్రద్వృకోదరః।
కురూణామృషభో యుద్ధే దండపాణిరివాంతకః॥ 5-51-7 (33790)
అష్టాశ్రిమాయసీం ఘోరాం గదాం కాంచనభూషణాం ।
మనసాహం ప్రపశ్యామి బ్రహ్మదండమివోద్యతం ॥ 5-51-8 (33791)
యథా మృగాణాం యూథేషు సింహో జాతబలశ్చరేత్।
మామకేషు తథా భీమో బలేషు విచరిష్యతి ॥ 5-51-9 (33792)
సర్వేషాం మమ పుత్రాణాం స ఏకః క్రూరవిక్రమః ।
బహ్వాశీ విప్రతీపశ్చ బాల్యేపి రభసః సదా ॥ 5-51-10 (33793)
ఉద్వేపతే మే హృదయం యే మే దుర్యోధనాదయః।
బాల్యేఽపి తేన యుద్ధ్యంతో వారణేనేవ మర్దితాః ॥ 5-51-11 (33794)
తస్య వీర్యేణ సంక్లిష్టా నిత్యమేవ సుతా మమ।
స ఏవ హేతుర్భేదస్య భీమో భీమపరాక్రమః ॥ 5-51-12 (33795)
గ్రసమానమనీకాని నరవారణవాజినాం।
పశ్యామీవాగ్రతో భీమం క్రోధమూర్ఛితమాహవే ॥ 5-51-13 (33796)
అస్త్రే ద్రోణార్జునసమం వాయువేగసమం జవే।
మహేశ్వరసమం క్రోధే కో హన్యాద్భీమమాహవే ॥ 5-51-14 (33797)
సంజయాచక్ష్వ మే శూరం భీమసేనమమర్షణం । 5-51-15b.......... యేఽహం యత్తేన రిపుఘాతినా ।
..... సర్వే పుత్రాః మమ మనస్వినా ॥ 5-51-15 (33798)
యేన భీమబలా యక్షా రాక్షసాశ్చ పురా హతాః।
కథం తస్య రణే వేగం మానుషః ప్రసహిష్యతి ॥ 5-51-16 (33799)
న స జాతు వశే తస్థౌ మమ బాల్యేఽపి సంజయ ।
కిం పునర్మమ దుష్పుత్రైః క్లిష్టః సంప్రతి పాండవః ॥ 5-51-17 (33800)
నిష్ఠురో రోషణోఽత్యర్థం భజ్యేతాపి న సంనమేత్।
తిర్యక్ప్రేక్షీం సంహతభ్రూః కథం శాంయేద్వృకోదరః ॥ 5-51-18 (33801)
శూరస్తథాఽప్రతిబలో గౌరస్తాల ఇవోన్నతః।
ప్రమాణతో భీమసేనః ప్రాదేశేనాధికోఽర్జునాత్ ॥ 5-51-19 (33802)
జవేన వాజినోఽత్యేతి బలేనాంత్యేతి కుంజరాన్ ।
అవ్యక్తజల్పీ మధ్వక్షో మధ్యమః పాండవో బలీ ॥ 5-51-20 (33803)
ఇతి బాల్యే శ్రుతః పూర్వం మయా వ్యాసముఖాత్పురా।
రూపతో వీర్యతశ్చైవ యాథాతథ్యేన పాండవః ॥ 5-51-21 (33804)
ఆయసేన స దండేన రథన్నాగాన్నరాన్హయాన్।
హనిష్యతి రణే క్రుద్ధో రౌద్రః క్రూరపరాక్రమః ॥ 5-51-22 (33805)
అమర్షీ నిత్యసంరబ్ధో భీమః ప్రహరతాం వరః।
మయా తాత ప్రతీపాని కుర్వన్పూర్వం విమానితః ॥ 5-51-23 (33806)
నిష్కర్ణామాయసీం స్థూలాం సుపార్శ్వాం కాంచనీం గదాం ।
శతఘ్నీం శతనిర్హాదాం కథం శక్ష్యంతి మే సుతాః ॥ 5-51-24 (33807)
అపారమప్లవాగాధం సముద్రం శరవేధనం ।
భీమసేనమయం దుర్గం తాత మందాస్తితీర్షవః॥ 5-51-25 (33808)
క్రోశతో మే న శ్రృణ్వంతి బాలాః పండితమానినః ।
విషమం న హి మన్యంతే ప్రాపతం మధుదర్శినః ॥ 5-51-26 (33809)
సంయుగే యే గమిష్యంతి నరరూపేణ మృత్యునా।
నియతం చోదితా ధాత్రా సింహేనేవ మహామృగాః ॥ 5-51-27 (33810)
శైక్యాం తాత చతుష్కిష్కుం షడశ్రిమమితౌజసం।
ప్రహితాం దుఃఖసంస్పర్శాం కథం శక్ష్యంతి మే సుతాః ॥ 5-51-28 (33811)
గదాం భ్రామయతస్తస్య భిందతో హస్తిమస్తకాన్।
సృక్కిణీ లేలిహానస్య బాష్పముత్సృజతో ముహుః ॥ 5-51-29 (33812)
ఉద్దిశ్య నాగాన్పతతః కుర్వతో భైరవాన్రవాన్।
ప్రతీపం పతతో మత్తాన్కుంజరాన్ప్రతి గర్జతః ॥ 5-51-30 (33813)
విగాహ్య రథమార్గేషు వరానుద్దిశ్య నిఘ్నతః ।
అగ్నేః ప్రజ్వలితస్యేవ అపి ముచ్యేత మే ప్రజా ॥ 5-51-31 (33814)
వీథీం కుర్వన్మహాబాహుర్ద్రావయన్మమ వాహినీం ।
నృత్యన్నివ గదాపాణిర్యుగాంతం దర్శయిష్యతి ॥ 5-51-32 (33815)
ప్రభిన్న ఇవ మాతంగః ప్రభంజన్పుష్పితాంద్రుమాన్।
ప్రవేక్ష్యతి రణే సేనాం పుత్రాణాం మే వృకోదరః ॥ 5-51-33 (33816)
కుర్వన్రథాన్విపురుషాన్విసారథిహయధ్వజాన్ ।
ఆరుజన్పురుషవ్యాఘ్రో రథినః సాదినస్తథా ॥ 5-51-34 (33817)
గంగావేగ ఇవానూపాంస్తీరజాన్వివిధాంద్రుమాన్।
ప్రభంక్ష్యతి రణే సేనాం పుత్రాణాం మమ సంజయ ॥ 5-51-35 (33818)
వధం నూనం గమిష్యంతి భీమసేనభయార్దితాః ।
మమ పుత్రాశ్చ భృత్యాశ్చ రాజానశ్చైవ సంజయ ॥ 5-51-36 (33819)
యేన రాజా మహావీర్యః ప్రవిశ్యాంతఃపురం పురా।
వాసుదేవసహాయేన జరాసంధో నిపాతితః ॥ 5-51-37 (33820)
కృత్స్నేయం పృథివీ దేవీ జరాసంధేన ధీమతా।
మాగధేంద్రేణ బలినా వశే కృత్వా ప్రతాపితా ॥ 5-51-38 (33821)
భీష్మప్రతాపాత్కురవో నయేనాంధకవృష్ణయః ।
యన్న తస్య వశే జగ్ముః కేవలం దైవమేవ తత్ ॥ 5-51-39 (33822)
స గత్వా పాండుపుత్రేణ తరసా బాహుశాలినా।
అనాయుధేన వీరేణ నిహతః కిం తతోఽధికం ॥ 5-51-40 (33823)
దీర్ఘకాలసమాసక్తం విశమాశీవిషో యథా।
స మోక్ష్యతి రణే తేజః పుత్రేషు మమ సంజయ ॥ 5-51-41 (33824)
మహేంద్ర ఇవ వజ్రేణ దానవాందేవసత్తమః ।
భీమసేనో గదాపాణిః సూదయిష్యతి మే సుతాన్ ॥ 5-51-42 (33825)
అవిషహ్యమనావార్యం తీవ్రవేగపరాక్రమం ।
పశ్యామీవాతితాంరాక్షమాపతంతం వృకోదరం ॥ 5-51-43 (33826)
అగదస్యాప్యధనుషో విరథస్య వివర్మణః ।
బాహుభ్యాం యుధ్యమానస్య కస్తిష్ఠేదగ్రతః పుమాన్ ॥ 5-51-44 (33827)
భీష్మో ద్రోణశ్చ విప్రోఽయం కృపః శారద్వతస్తథా।
జాంత్యేతే యథైవహం వీర్యజ్ఞస్తస్య ధీమతః ॥ 5-51-45 (33828)
ఆర్యవ్రతం తు జానంతః సంగరాంతం విధిత్సవః ।
సేనాముఖేషు స్థాస్యంతి మామకానాం నరర్షభాః ॥ 5-51-46 (33829)
బలీయః సర్వతో దిష్టం పురుషస్య విశేషతః।
పశ్యన్నపి జయం తేషాం న నియచ్ఛామి యత్సుతాన్ ॥ 5-51-47 (33830)
తే పురాణం మహేష్వాసా మార్గమైంద్రం సమాస్థితాః।
త్యక్ష్యంతి తుములే ప్రాణాన్రక్షంతః పార్థివం యశః ॥ 5-51-48 (33831)
యథైషాం మామకాస్తాత తథైషాం పాండవా అపి।
పౌత్రా భీష్మస్య శిష్యాశ్చ ద్రోణస్య చ కృపస్య చ ॥ 5-51-49 (33832)
యే త్వస్మదాశ్రయం కించిద్దత్తమిష్టం చ సంజయ।
తస్యాపచితిమార్యత్వాత్కర్తారః స్థవిరాస్త్రయః ॥ 5-51-50 (33833)
ఆదదానస్య శస్త్రం హి క్షత్రధర్మం పరీప్సతః।
నిధనం క్షత్రియస్యాజౌ వరమేవాద్దురుత్తమం ॥ 5-51-51 (33834)
స వై శోచామి సర్వాన్వై యే యుయుత్సంతి పాండవైః ।
విక్రుష్టం విదురోణాదౌ తదేతద్భయమాగతం ॥ 5-51-52 (33835)
న తు మన్యే విఘాతాయ జ్ఞానం దుఃఖస్య సంజయ ।
భవత్యతిబలం హ్యేతజ్జ్ఞానస్యాప్యుపఘాతకం ॥ 5-51-53 (33836)
ఋషయో హ్యపి నిర్ముక్తాః పశ్యంతో లోకసంగ్రహాన్।
సుఖైర్భవంతి సుఖినస్తథా దుఃఖేన దుఃఖితాః ॥ 5-51-54 (33837)
కిం పునర్మోహమాసక్తస్తత్ర తత్ర సహస్రధా।
పుత్రేషు రాజ్యదారేషు పౌత్రేష్వపి చ బంధుషు ॥ 5-51-55 (33838)
సంశయే తు మహత్యస్మిన్కిం ను మే క్షమముత్తరం।
వినాశం హ్యేవ పశ్యామి కురూణామనుచింతతయన్ ॥ 5-51-56 (33839)
ద్యూతప్రముఖమాభాతి కురూణాం వ్యసనం మహత్।
మందేనైశ్వర్యకామేన లోభాత్పాపమిదం కృతం ॥ 5-51-57 (33840)
మన్యే పర్యాయధర్మోఽయం కాలస్యాత్యంతగామినః।
చక్రే ప్రధిరివాసక్తో నాస్య శక్యం పలాయితుం ॥ 5-51-58 (33841)
కిం ను కుర్యాం కథం కుర్యాం క్వ ను గచ్ఛామి సంజయ ।
ఏతే నశ్యంతి కురవో మందాః కాలవశం గతాః ॥ 5-51-59 (33842)
అవశోఽహం తదా తాత పుత్రాణాం నిహతే శతే।
శ్రోష్యామి నినదం స్త్రీణాం కథం మాం మరణం స్పృశేత్ ॥ 5-51-60 (33843)
యథా నిదాఘే జ్వలనః సమద్ధో
దహేత్కక్షం వాయునా చోద్యమానః ।
గదాహస్తః పాండవో వై తథైవ
హంతా మదీయాన్సహితోఽర్జునేన ॥ ॥ 5-51-61 (33844)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి యానసంధిపర్వణి ఏకపంచాశోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-51-7 ఉరుగ్రాహః మహానిర్బంధస్తేన గృహీతానాం వశీకృతానాం ॥ 5-51-10 రభసః వేగవాన్ ॥ 5-51-21 పురా పురాణం ॥ 5-51-24 నిష్కర్ణాం అవక్రాం। శతనిర్హ్రాదాం మహాశబ్దవతీం ॥ 5-51-28 శైక్యాం శిక్యస్థాం ॥ 5-51-35 అనూపాన్ సజలదేశే స్థితాన్ ॥ 5-51-44 అగదస్య గదాహీనస్య ॥ 5-51-58 పర్యాయధర్మః విపరీతధర్మః। ప్రధిర్నేమిః। అస్య కాలవశస్య । తృతీయార్థే షష్ఠీ ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 052
॥ శ్రీః ॥
5.52. అధ్యాయః 052
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
ధృతరాష్ట్రేణ అర్జునప్రతాపానువర్ణనపూర్వకం పరిశోచనం ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-52-0 (33845)
ధృతరాష్ట్ర ఉవాచ। 5-52-0x (3559)
యస్య వై నానృతా వాచః కదాచిదనుశుశ్రుమ ।
త్రైలోక్యమపి తస్య స్యాద్యోద్ధా యస్య ధనంజయః ॥ 5-52-1 (33846)
తస్యైవ చ న పశ్యామి యుధి గాండీవధన్వనః।
అనిశం చింతయానోఽపి యః ప్రతీయాద్రథేన తం ॥ 5-52-2 (33847)
అస్యతః కర్ణినాలీకాన్మార్గణాన్హృదయచ్ఛిదః।
ప్రత్యేతా న సమః కశ్చిద్యుధి గాండీవధన్వనః ॥ 5-52-3 (33848)
ద్రోణాకర్ణౌ ప్రతీయాతాం యది వీరౌ నరర్షభౌ ।
కృతాస్త్రౌ బలినాం శ్రేష్ఠౌ సమరేష్వపరాజితౌ ॥ 5-52-4 (33849)
మహాన్స్యాత్సంశయో లోకే న త్వస్తి విజయో మమ।
ఘృణీ కర్ణః ప్రమాదీ చ ఆచార్యః స్థవిరో గురుః ॥ 5-52-5 (33850)
సమర్థో బలవాన్పార్థో దృఢధన్వా జితక్లమః ।
భవేత్సుతుములం యుద్ధం సర్వశోఽప్యపరాజయః ॥ 5-52-6 (33851)
సర్వే హ్యస్త్రవిదః శూరాః సర్వే ప్రాప్తా మహద్యశః ।
అపి సర్వామరైశ్వర్యం త్యజేయుర్న పునర్జయం ॥ 5-52-7 (33852)
వధే నూనం భవేచ్ఛాంతిస్తయోర్వా ఫాల్గునస్య చ।
న తు హంతార్జునస్యాస్తి జేతా చాస్య న విద్యతే ॥ 5-52-8 (33853)
మన్యుస్తస్య కథం శాంయేన్మందాన్ప్రతి య ఉత్థితః ।
అన్యేఽప్యస్త్రాణి జానంతి జీయంతే చ జయంతి చ।
ఏకాంతవిజయస్త్వేవ శ్రూయతే ఫాల్గునస్య హ ॥ 5-52-9 (33854)
త్రయస్త్రింశత్సమాహూయ ఖాండవేఽగ్నిమతర్పయత్।
జిగాయ చ సురాన్సర్వాన్నాస్య విద్మః పరాజయం ॥ 5-52-10 (33855)
యస్య యంతా హృషీకేశః శీలవృత్తసమో యుధి।
ధ్రువస్తస్య జయస్తాత యథేంద్రస్య జయస్తథా ॥ 5-52-11 (33856)
కృష్ణావేకరథే యత్తావధిజ్యం గాండివం ధనుః।
యుగపత్రీణి తేజాంసి సమేతాన్యనుశుశ్రుమ ॥ 5-52-12 (33857)
నైవాస్తి నో ధనుస్తదృఙ్వ యోద్ధా న చ సారథిః ।
తచ్చ మందా న జానంతి దుర్యోధనవశానుగాః । 5-52-13 (33858)
శేషయేదశనిర్దీప్తో విపతన్మూర్ధ్ని సంజయ।
న తు శేషం శరాస్తాత కుర్యురస్తాః కిరీటినా ॥ 5-52-14 (33859)
అపి చాస్యన్నివాభాతి నిఘ్నన్నివ ధనంజయః ।
ఉద్ధరన్నివ కాయేభ్యః శిరాంసి శరవృష్టిభిః ॥ 5-52-15 (33860)
అపి బాణమయం తేజః ప్రదీప్తమివ సర్వతః ।
గాండీవోత్థం దహేతాజౌ పుత్రాణాం మమ వాహినీ ॥ 5-52-16 (33861)
అపి సా రథఘోషేణ భయార్తా సవ్యసాచినః ।
విత్రస్తా బహుధా సేనా భారతీ ప్రతిభాతి మే ॥ 5-52-17 (33862)
యథా కక్షం మహానగ్నిః ప్రదహేత్సర్వతశ్చరన్।
మహార్చిరనిలోద్ధూతస్తద్వద్ధక్ష్యతి మామకాన్ ॥ 5-52-18 (33863)
యదోద్వమన్నిశితాన్బాణసంఘాం-
స్తానాతతాయీ సమరే కిరీటీ।
సృష్టోఽంతకః సర్వహరో విధాత్రా
యథా భవేత్తద్వదపారణీయః ॥ 5-52-19 (33864)
యదా హయభీక్ష్ణం సుబుహూన్ప్రకారాన్
శ్రోతాస్మి తానావసథే కురూణాం।
తేషాం సమంతాచ్చ తథా రణాగ్రే
క్షయః కిలాయం భరతానుపైతి ॥ ॥ 5-52-20 (33865)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి యానసంధిపర్వణి ద్విపంచాశోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-52-5 ప్రమాదీ అంతే విద్యాం న స్మరిష్యతీతి భావః ॥ 5-52-14 అస్తాః క్షిప్తాః ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 053
॥ శ్రీః ॥
5.53. అధ్యాయః 053
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
ధృతరాష్ట్రేణ కురూన్ప్రతి పాండవానాం బలవత్సహాయసంపన్నత్వాదిగుణసమృద్ధికథనపూర్వకం శాంత్యర్థం స్వేన ప్రయతనాభిధానం ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-53-0 (33866)
ధృతరాష్ట్ర ఉవాచ। 5-53-0x (3560)
యథైవ పాండవాః సర్వే పరాక్రాంతా జిగీషవః।
తథౌభిసరాస్తేషాం త్యక్తాత్మానో జయే ధృతాః ॥ 5-53-1 (33867)
......హి పరాక్రాంతానాచక్షీథాః పరాన్మమ।
పాంచాలాన్కేకయాన్మత్స్యాన్మాగధాన్వత్సభూమిపాన్॥ 5-53-2 (33868)
యశ్చ సేంద్రానిమాఁల్లోకానిచ్ఛన్కుర్యాద్వశే బలీ।
స స్రష్టా జగతః కృష్ణః పాండవానాం జయే ధృతః ॥ 5-53-3 (33869)
సమస్తామర్జునాద్విద్యాం సాత్యకిః క్షిప్రమాప్తవాన్।
శైనేయః సమరే స్థాతా బీజవత్ప్రవపఞ్శరాన్ ॥ 5-53-4 (33870)
ధృష్టద్యుంనశ్చ పాంచాల్యః క్రూరకర్మా మహారథః ।
మామకేషు రణం కర్తా బలేషు పరమాస్త్రవిత్ ॥ 5-53-5 (33871)
యుధిష్ఠిరస్య చ క్రోధాదర్జునస్య చ విక్రమాత్।
మయాభ్యాం భీమసేనాచ్చ భయం మే తాత జాయతే ॥ 5-53-6 (33872)
అమానుషం మనుష్యేంద్రైర్జాలం వితతమంతరా ।
న మే సైన్యాస్తరిష్యంతి తతః క్రోశామి సంజయ ॥ 5-53-7 (33873)
దర్శనీయో మనస్వీ చ లక్ష్మీవాన్బ్రహ్మవర్చసీ।
మేధావీ సుకృతప్రజ్ఞో ధర్మాత్మా పాండునందనః ॥ 5-53-8 (33874)
మిత్రామాత్యైః సుసంపన్నః సంపన్నో యుద్ధయోజకైః ।
భ్రాతృభిః శ్వశురైర్వీరైరుపపన్నో మహారథైః ॥ 5-53-9 (33875)
ధృత్యా చ పురుషవ్యాఘ్రో నైభృత్యేన చ పాండవః।
అనుశంసో వదాన్యశ్చ హీమాన్సత్యపరాక్రమః ॥ 5-53-10 (33876)
బహుశ్రుతః కృతాత్మా చ వృద్ధసేవీ జితేంద్రియః ।
తం సర్వగుణసంపన్నం సమిద్ధమివ పావకం ॥ 5-53-11 (33877)
తపంతమభి కో మందః పతిష్యతి పతంగవత్।
పాండవాగ్నిమనావార్యం ముమూర్షుర్నష్టచేతనః ॥ 5-53-12 (33878)
తనురుచ్చః శిఖీ రాజా మిథ్యోపచరితో మయా।
మందానాం మమ పుత్రాణాం యుద్ధేనాంతం కరిష్యతి ॥ 5-53-13 (33879)
తైరయుద్ధం సాధు మన్యే కురవస్తన్నిబోధత।
యుద్ధే వినాశః కృత్స్నస్య కులస్య భవితా ధ్రువం ॥ 5-53-14 (33880)
ఏషా మే పరమా బుద్ధిర్యయా శాంయతి మే మనః ।
యది త్వయుద్ధమిష్టం వో వయం శాంత్యై యతామహే ॥ 5-53-15 (33881)
న తు నః క్లిశ్యమానానాముపేక్షేత యుధిష్ఠిరః।
జుగుప్సతి హ్యధర్మేణ మామేవోద్దిశ్య కారణం ॥ ॥ 5-53-16 (33882)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి యానసంధిపర్వణి త్రిపంచాశోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-53-1 అభిసరాః పురోగాః ॥ 5-53-10 నైభృత్యేన మంత్రగుప్త్యా ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 054
॥ శ్రీః ॥
5.54. అధ్యాయః 054
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
సంజయేన పాండవేషు జయసాధనసామగ్రీమభిధాయ తేషు ధార్తరాష్ట్రకృతాపకారనుస్మారణపూర్వకం ధృతరాష్ట్రగర్హణం ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-54-0 (33883)
సంజయ ఉవాచ। 5-54-0x (3561)
ఏవమేతన్మహారాజ యథావదసి భారత।
యుద్ధే వినాశః క్షత్రస్య గాండీవేన ప్రదృశ్యతే॥ 5-54-1 (33884)
ఇదం తు నాభిజానామి తవ ధీరస్య నిత్యశః।
యత్పుత్రవశమాగచ్ఛేస్తత్త్వజ్ఞః సవ్యసాచినః ॥ 5-54-2 (33885)
నైష కాలో మహారాజ తవ శశ్వత్కృతాగసః।
త్వయా హ్యేవాదితః పార్థా నికృతా భరతర్షభ ॥ 5-54-3 (33886)
పితా శ్రేష్ఠః సుహృద్యశ్చ సంయక్ప్రణిహితాత్మవాన్।
ఆస్థేయం హి హితం తేన న ద్రోగ్ధా గురురుచ్యతే ॥ 5-54-4 (33887)
ఇదం జితమిదం లబ్ధమితి శ్రుత్వా పరాజితాన్।
ద్యూతకాలే మహారాజ స్మరసే స్మ కుమారవత్ ॥ 5-54-5 (33888)
పరుషాణ్యుచ్యమానాంశ్చ పురా పార్థానుపేక్షసే।
కృత్స్నం రాజ్యం జయంతీతి ప్రపాతం నానుపశ్యసి ॥ 5-54-6 (33889)
పిత్ర్యం రాజ్యం మహారాజ కురవస్తే సజాంగలాః।
అథ వీరైర్జితాముర్వీమఖిలాం ప్రత్యపద్యథాః॥ 5-54-7 (33890)
బాహువీర్యార్జితా భూమిస్తవ పార్థైర్నివేదితా।
మయేదం కృతమిత్యేవ మన్యసే రాజసత్తమ॥ 5-54-8 (33891)
గ్రస్తాన్గంధర్వరాజేన మజ్జతో హ్యప్లవేఽంభసి।
ఆనినాయ పునః పార్థః పుత్రాంస్తే రాజసత్తమ ॥ 5-54-9 (33892)
కుమారవచ్చ స్మయసే ద్యూతే వినికృతేషు యత్।
పాండవేషు వనే రాజన్ప్రవ్రజత్సు పునఃపునః ॥ 5-54-10 (33893)
ప్రవర్షతః శరవ్రాతానర్జునస్య శితాన్బహూన్।
అప్యర్ణవా విశుష్యేయుః కిం పునర్మాసయోనయః ॥ 5-54-11 (33894)
అస్యతాం ఫాల్గునః శ్రేష్ఠో గాండీవం ధనుషాం వరం।
కేశవః సర్వభూతానామాయుధానాం సుదర్శనం ।
వానరో రోచమానశ్చ కేతుః కేతుమతాం వరః ॥ 5-54-12 (33895)
ఏవమేతాని స రథో వహతే సహ యో రణే।
క్షపయిష్యతి నో రాజన్కాలచక్రమివోద్యతం ॥ 5-54-13 (33896)
తస్యాద్య వసుధా రాజన్నిఖిలా భరతర్షభ।
యస్య భీమార్జినౌ యోధౌ స రాజా రాజసత్తమ ॥ 5-54-14 (33897)
తథా భీమహతప్రాయాం మంజంతీం తవ వాహినీం ।
దుర్యోధనముఖా దృష్ట్వా క్షయం యాస్యంతి కౌరవాః ॥ 5-54-15 (33898)
న భీమార్జునయోర్భీతా లప్స్యంతే విజయం విభో।
తవ పుత్రా మహారాజ రాజానశ్చానుసారిణః ॥ 5-54-16 (33899)
మత్స్యాస్త్వామద్య నార్చంతి పంచాలాశ్చ సకేకయాః।
సాల్వేయాః శూరసేనాశ్చ సర్వే త్వామవజానతే ॥ 5-54-17 (33900)
పార్థం హ్యేతే గతాః సర్వే వీర్యజ్ఞాస్తస్య ధీమతః।
భక్త్యా హ్యస్య విరుధ్యంతే తవ పుత్రైః సదైవ తే ॥ 5-54-18 (33901)
అనర్హానేవ తు వధే ధర్మయుక్తాన్వికర్మణా।
యోఽక్లేశయత్పాండుపుత్రాన్యో విద్వేష్ట్యధునాపి వై ॥ 5-54-19 (33902)
సర్వోపాయైర్నియంతవ్యః సానుగః పాపపురుషః।
తవ పుత్రో మహారాజ నానుశోచితుమర్హసి ॥ 5-54-20 (33903)
అపరోహం మహారాజ సాక్షాచ్చైనం బ్రవీంయహం।
ద్యూతకాలే మయా చోక్తం విదురేణ చ ధీమతా ॥ 5-54-21 (33904)
యదిదం తే విలపితం పాండవాన్ప్రతి భారత।
అనీశేనైవ రాజేంద్ర సర్వమేతన్నిరర్థకం ॥ ॥ 5-54-22 (33905)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి యానసంధిపర్వణి చతుఃపంచాశోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-54-3 ఏష కాలః కలనావుద్ధిస్తవ నైవ స్థాస్యతి ॥ 3 ।ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 055
॥ శ్రీః ॥
5.55. అధ్యాయః 055
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
దుర్యోధనేన ధృతరాష్ట్రంప్రతి కృష్ణాదిభిః కురుసముచ్ఛేదప్రతిజ్ఞాపూర్వకపాండవసమాశ్వాసనశ్రవణచకితాయ స్వస్మై భీష్మాదిభిరభయప్రదానకథనం ॥ 1 ॥ తథా స్వపరపక్షయోః బలాబలనిరూపణపూర్వకం ధృతరాష్ట్రంప్రతి సమాశ్వాసనం ॥ 2 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-55-0 (33906)
దుర్యోధన ఉవాచ। 5-55-0x (3562)
న భేతవ్యం మహారాజ న శోచ్యా భవతాం వయం।
సమర్థాః స్మ పరాంజేతుం బలినః సమరే విభో ॥ 5-55-1 (33907)
వనే ప్రవ్రాజితాన్పార్థాన్యదాయాన్మధుసూదనః ।
మహతా బలచక్రేణ పరరాష్ట్రావమర్దినా ॥ 5-55-2 (33908)
కేకయా ధృష్టకేతుశ్చ ధృష్టద్యుంనశ్చ పార్షత।
రాజానశ్చాన్వయుః పార్థాన్బహవోఽన్యేఽనుయాయినః ॥ 5-55-3 (33909)
ఇంద్రప్రస్థస్య చాదూరాత్సమాజగ్ముర్మహారథాః ।
వ్యగర్హయంశ్చ సంగంయ భవంతం కురుభిః సహ ॥ 5-55-4 (33910)
తే యుధిష్ఠిరమాసీనమజినైః ప్రతివాసితం।
కృష్ణప్రధానాః సంహత్య పర్యుపాసంత భారత ॥ 5-55-5 (33911)
ప్రత్యాదనం చ రాజ్యస్య కార్యమూచుర్నరాధిపాః ।
భవతః సానుబంధస్య సముచ్ఛేదం చికీర్షవః॥ 5-55-6 (33912)
శ్రుత్వా చైవం మయోస్తాస్తు భీష్మద్రోణకృపాస్తదా।
జ్ఞాతిక్షయభయాద్రాజన్భీతేన భరతర్షభ ॥ 5-55-7 (33913)
తతః స్థాస్యంతి సమయే పాండవా ఇతి మే మతిః।
సముచ్ఛేదం హి నః కృత్స్నం వాసుదేవశ్చికీర్షతి ॥ 5-55-8 (33914)
ఋతే చ విదురాత్సర్వే యూయం వధ్యా మతా మమ।
ధృతరాష్ట్రస్తు ధర్మజ్ఞో న వధ్యః కురుసత్తమః॥ 5-55-9 (33915)
సముచ్ఛేదం చ కృత్స్నం నః కృత్వా తాత జనార్దనః।
ఏకరాజ్యం కురూణాం స్మ చికీర్షతి యుధిష్ఠిరే ॥ 5-55-10 (33916)
తత్ర కిం ప్రాప్తకాలం నః ప్రణిపాతః పలాయనం।
ప్రాణాన్వా సంపరిత్యజ్య ప్రతియుధ్యామాహే పరాన్ ॥ 5-55-11 (33917)
ప్రతియుద్ధే తు నియతః స్యాదస్మాకం పరాజయః।
యుధిష్ఠిరస్య సర్వే హి పార్థివా వశవర్తినః ॥ 5-55-12 (33918)
విరక్తరాష్ట్రాశ్చ వయం మిత్రాణి కుపితాని నః।
ధిక్కృతాః పార్థివైః సర్వైః స్వజనేన చ సర్వశః ॥ 5-55-13 (33919)
ప్రణిపాతే న దోషోస్తి సంధిర్నః శాశ్వతీః సమాః।
పితరం త్వేవ శోచామి ప్రజ్ఞానేత్రం జనాధిపం ॥ 5-55-14 (33920)
మత్కృతే దుఃఖమాపన్నం క్లేశం ప్రాప్తమనంతకం।
కృతం హి తవ పుత్రైశ్చ పరేషామవరోధనం ।
మత్ప్రయార్థం పురైవైతద్విదితం తే నరోత్తమ ॥ 5-55-15 (33921)
తే రాజ్ఞో ధృతరాష్ట్రస్య సామాత్యస్య మహారథాః ।
వైరం ప్రతికరిష్యంతి కులోచ్ఛేదేన పాండవాః ॥ 5-55-16 (33922)
తతో ద్రోణోఽబ్రవీద్భీష్మః కృపో ద్రౌణిశ్చ భారత।
మత్వా మాం మహతీం చింతామాస్థితంవ్యథితేంద్రియం ॥ 5-55-17 (33923)
అభిద్రుగ్ధాః పరే చేన్నో న భేతవ్యం పరంతప।
అసమర్థాః పరే జేతుమస్మాన్యుధి సమాస్థితాన్ ॥ 5-55-18 (33924)
ఏకైకశః సమర్థాః స్మో విజేతుం సర్వపార్థివాన్।
ఆగచ్ఛంతు వినేష్యామో దర్పమేషాం శితైః శరైః ॥ 5-55-19 (33925)
పురైకేన హి భీష్మేణ విజితాః సర్వపార్థివాః।
మృతే పితర్యతిక్రుద్ధో రథేనైకేన భారత॥ 5-55-20 (33926)
జఘాన సుబహూంస్తేషాం సంరబ్ధః కురుసత్తమః।
తతస్తే శరణం జగ్ముర్దేవవ్రతమిమం భయాత్॥ 5-55-21 (33927)
స భీష్మః సుసమర్థోఽయమస్మాభిః సహితో రణే।
పరాన్విజేతుం తస్మాత్తే వ్యేతు భీర్భరతర్షభ ॥ 5-55-22 (33928)
ఇత్యేషాం నిశ్చయో హ్యాసీత్తత్కాలేఽమితతేజసాం।
పురా తేషాం పృథివీ కృత్స్నాసీద్వశవర్తినీ ॥ 5-55-23 (33929)
అస్మాన్పునరమీ నాద్య సమర్థా జేతుమాహవే।
ఛిన్నపక్షాః పరే హ్యద్య వీర్యహీనాశ్చ పాండవాః ॥ 5-55-24 (33930)
అస్మత్సంస్థా చ పృథివీ వర్తతే భరతర్షభ।
ఏకార్థాః సుఖదుఃఖేషు సమానీతాశ్చ పార్థివాః ॥ 5-55-25 (33931)
అప్యగ్నిం ప్రవిశేయుస్తే సముద్రం వా పరంతప।
మదర్థం పార్థివాః సర్వే తద్విద్ధి కురుసత్తమ॥ 5-55-26 (33932)
ఉన్మత్తమివ చాపి త్వాం ప్రహసంతీహ దుఃఖితం।
విలపంతం బహువిధం భీతం పరవికత్థనే॥ 5-55-27 (33933)
ఏషాం హ్యేకైకశో రాజ్ఞాం సమర్థం పాండవాన్ప్రతి ।
ఆత్మానం మన్యతే సర్వో వ్యేతు తే భయమాగతం ॥ 5-55-28 (33934)
జేతుం సమగ్రాం సేనాం మే వాసవోఽపి న శక్నుయాత్।
హంతుమక్షయ్యరూపేయం బ్రహ్మణోఽపి స్వయంభువః ॥ 5-55-29 (33935)
యుధిష్ఠిరః పురం హిత్వా పంచగ్రామాన్స యాచతే।
భీతో హి మామకాత్సైన్యాత్ప్రభావాచ్చైవ మే విభో ॥ 5-55-30 (33936)
సమర్థం మన్యసే యచ్చ కుంతీపుత్రం వృకోదరం।
తన్మిథ్యా న హి మే కృత్స్నం ప్రభావం వేత్సి భారత ॥ 5-55-31 (33937)
మత్సమో హి గదాయుద్ధే పృథివ్యాం నాస్తి కశ్చన।
నాసీత్కశ్చిదతిక్రాంతో భవితా న చ కశ్చన ॥ 5-55-32 (33938)
యుక్తో దుఃఖోషితశ్చాహం విద్యాపారగతస్తథా।
తస్మాన్న భీమాన్నాన్యేభ్యో భయం మే విద్యతే క్వచిత్ ॥ 5-55-33 (33939)
దుర్యోధనసమో నాస్తి గదాయామితి నిశ్చయః।
సంకర్షణస్య భవనే యత్తదైనముపావసం। 5-55-34 (33940)
యుద్ధే సంకర్షణసమో బలేనాభ్యధికో భువి।
గదాప్రహారం భీమో మే న జాతు విషహేద్యుధి ॥ 5-55-35 (33941)
ఏకం ప్రహారం యం దద్యాం భీమాయ రుషితో నృప।
స ఏవైనం నయోద్ధోరః క్షిప్రం వైవస్వతక్షయం ॥ 5-55-36 (33942)
ఇచ్ఛేయం చ గదాహస్తం రాజంద్రష్టుం వృకోదరం।
సుచిరం ప్రార్థితో హ్యేష మమ నిత్యం మనోరథః ॥ 5-55-37 (33943)
గదయా నిహతో హ్యాజౌ మయా పార్థో వృకోదరః ।
విశీర్ణగావః పృథివీం పరాసుః ప్రపతిష్యతి ॥ 5-55-38 (33944)
గదాప్రహారాభిహతో హిమవానపి పర్వతః।
సకృన్మయా విదీర్యేత గిరిః శతసహస్రధా ॥ 5-55-39 (33945)
స చాప్యేతద్విజానాతి వాసుదేవార్జునౌ తథా।
దుర్యోధనసమో నాస్తి గదాయామితి నిశ్చయః ॥ 5-55-40 (33946)
తత్తే వృకోదరమయం భయం వ్యేతు మహాహవే।
వ్యపనేష్యాంయహం హ్యేనం మా రాజన్విమనా భవ ॥ 5-55-41 (33947)
తస్మిన్మయా హతే క్షిప్రమర్జునం బహవో రథాః ।
తుల్యరూపా విశిష్టాశ్చ క్షేప్స్యంతి భరతర్షభ ॥ 5-55-42 (33948)
భీష్మో ద్రోణః కృపో ద్రౌణిః కర్ణో భూరిశ్రవాస్తథా ।
ప్రాగ్జ్యోతిషాధిపః శల్యః సింధురాజో జయద్రథః॥ 5-55-43 (33949)
ఏకైక ఏషాం శక్తస్తు హంతుం భారత పాండవాన్।
సమేతాస్తు క్షణేనైతాన్నేష్యంతి యమసాదనం ॥ 5-55-44 (33950)
సమగ్రా పార్థివీ సేనా పార్థమేకం ధనంజయం।
కస్మాదశక్తా నిర్జేతుమితి హేతుర్న విద్యతే ॥ 5-55-45 (33951)
శరవ్రాతైస్తు భీష్మేణ శతశో నిచితోఽవశః।
ద్రోణద్రౌణికృపైశ్చైవ గంతా పార్థో యమక్షయం॥ 5-55-46 (33952)
పితామహోఽపి గాంగేయః శాంతనోరధి భారత।
బ్రహ్మర్పిసదృశో జజ్ఞే దేవైరపి సుదుఃసహః ॥ 5-55-47 (33953)
న హంతా విద్యతే చాపి రాజన్భీష్మస్య కశ్చన।
పిత్రా హ్యుక్తః ప్రసన్నేన నాకామస్త్వం మరిష్యసి ॥ 5-55-48 (33954)
బ్రహ్మర్షేశ్చ భరద్వాజాద్ద్రోణో ద్రోణ్యామజాయత।
ద్రోణాజ్జజ్ఞే మహారాజ ద్రౌణిశ్చ పరమాశ్త్రవిత్ ॥ 5-55-49 (33955)
కృపశ్చాచార్యముఖ్యోయం మహర్షేర్గౌతమాదపి ।
శరస్తంబోద్భవః శ్రీమానవధ్య ఇతి మే మతిః ॥ 5-55-50 (33956)
అయోనిజాస్త్రయో హ్యేతే పితా మాతా చ మాతులః ।
అశ్వత్థాంనో మహారాత స చ శూరః స్థితో మమ ॥ 5-55-51 (33957)
సర్వ ఏతే మహారాజ దేవకల్పా మహారథాః।
శక్రస్యాపి వ్యథాం కుర్యుః సంయుగే భరతర్షభ ॥ 5-55-52 (33958)
నైతేషామర్జునః శక్త ఏకైకం ప్రతివీక్షితుం।
సహితాస్తు నరవ్యాఘ్రా హనిష్యంతి ధనంజయం ॥ 5-55-53 (33959)
భీష్మాద్రోణకృపాణాం చ తుల్యః కర్ణో మతో మమ।
అనుజ్ఞాతశ్చ రామేణ మత్సమోఽసీతి భారత ॥ 5-55-54 (33960)
కుండలే రుచిరే చాస్తాం కర్ణస్య సహజే శుభే ।
తే శచ్యర్థం మహేంద్రేణ యాచితః స పరంతపః ॥ 5-55-55 (33961)
అమోఘయా మహారాజ శక్త్యా పరమభీమయా।
తస్య శక్త్యోపగూఢస్య కస్మాజ్జీవేద్ధనంజయః॥ 5-55-56 (33962)
విజయో మే ధ్రువం రాజన్ఫలం పాణావివాహితం।
అభివ్యక్తః పరేషాం చ కృత్స్నో భువి పరాజయః । 5-55-57 (33963)
అహ్నా హ్యేకేన భీష్మోయం ప్రయుతం హంతి భారత।
తత్సమాశ్చ మహేష్వాసా ద్రోణద్రౌణికృపా అపి ॥ 5-55-58 (33964)
సంశప్తకానాం వృందాని క్షత్రియాణాం పరంతప।
అర్జునం వయమస్మాన్వా నిహన్యాత్కపికేతనః ॥ 5-55-59 (33965)
తాంశ్చాలమితి మన్యంతే సవ్యసాచివధే ధృతాః।
పార్థివాః స భవాంస్తేభ్యో హ్యకస్మాద్వ్యథతే కథం॥ 5-55-60 (33966)
భీమసేనే చ నిహతే కోఽన్యో యుధ్యేత భారత।
పరేషాం తన్మమాచక్ష్వ యది వేత్థ పరంతప ॥ 5-55-61 (33967)
పంచ తే భ్రాతరః సర్వే ధృష్టద్యుంనోఽథ సాత్యకిః ।
పరేషాం సప్త యే రాజన్యోధాః సారం బలం మతం ॥ 5-55-62 (33968)
అస్మాకం తు విశిష్టా యే భీష్మద్రోణకృపాదయః ।
ద్రౌణిర్వికర్తనః కర్ణః సోమదత్తోథ బాహ్లికః ॥ 5-55-63 (33969)
ప్రాగ్జ్యోతిషాధిపః శల్య ఆవంత్యౌ చ జయద్రథః।
దుఃశాసనో దుర్మఖశ్చ దుఃసహశ్చ విశాంపతే॥ 5-55-64 (33970)
శ్రుతాయుశ్చిత్రసేనశ్చ పురుమిత్రో వివింశతిః।
శలో భూరిశ్రవాశ్చైవ వికర్ణశ్చ తవాత్మజః ॥ 5-55-65 (33971)
అక్షౌహిణ్యో హి మే రాజందశైకా చ సమాహృతాః।
న్యూనా పరేషాం సప్తైవ కస్మాన్మే స్యాత్పరాజయః ॥ 5-55-66 (33972)
బలం త్రిగుణతో హీనం యోధ్యం ప్రాహ బృహస్పతిః।
పరేభ్యస్త్రిగుణా చేయం మమ రాజన్ననీకినీ ॥ 5-55-67 (33973)
గుణహీనం పరేషాం చ బహు పశ్యామి భారత।
గుణోదయం బహుగుణమాత్మనశ్చ విశాంపతే॥ 5-55-68 (33974)
ఏతత్సర్వం సమాజ్ఞాయ బలాగ్ర్యం మమ భారత ।
న్యూనతాం పాండవానాం చ న మోహం గంతుమర్హసి ॥ 5-55-69 (33975)
ఇత్యుక్త్వా సంజయం భూయః పర్యపృచ్ఛత భారత।
వివిత్సుః ప్రాప్తకాలాని జ్ఞాత్వా పరపురంజయః ॥ ॥ 5-55-70 (33976)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి యానసంధిపర్వణి పంచపంచాశత్తశోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-55-18 నః అస్మాభిః పరేచేత్ యద్యపి అభిద్రుగ్ధాః ద్రోహవిషయం నీతాః తథాపి న భేతవ్యం ॥ 5-55-33 యుక్తోఽభియోగవాన్। దుఃఖోషిత గురుకులే ॥ 5-55-34 ఉపావసం శిధ్యత్వేన పర్యచరం । 5-55-59 హన్యామేతి వదంతీతి శేషః ॥ 5-55-60 తాన్ సంశప్తకాన్ అలం అర్జునవధే పర్యాప్తా ఇతి మన్యంతే ॥ 5-55-67 త్రిగుణతస్త్ర్యంశేన హీనం । త్రిగుణా త్ర్యంశేనాధికా ॥ 5-55-70 వివిత్సుః విజ్ఞాతుమిచ్ఛుః । ప్రాప్తకాలాని కర్మాణి ॥ 5-55- 5-55- 5-55- 5-55-ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 056
॥ శ్రీః ॥
5.56. అధ్యాయః 056
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
సంజయేన పాండవభావం బుభుత్సుం దుర్యోధనంప్రతి తేషాం యుద్ధోత్కంఠాకథనపూర్వకం తద్రథాశ్వవర్ణనం ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-56-0 (33977)
దుర్యోధన ఉవాచ। 5-56-0x (3563)
అక్షౌహిణీః సప్త లబ్ధ్వా రాజభిః సహ సంజయ।
కింస్విదిచ్ఛతి కౌంతేయో యుద్ధప్రేప్సుర్యుధిష్ఠిరః ॥ 5-56-1 (33978)
సంజయ ఉవాచ। 5-56-2x (3564)
అతీవ ముదితో రాజన్యుద్ధప్రేప్యుర్యుధిష్ఠిరః।
భీమసేనార్జునౌ చోభౌ యమావపి న బిభ్యతః ॥ 5-56-2 (33979)
రథం తు దివ్యం కౌంతేయః సర్వా విభ్రాజయందిశః।
మంత్రం జిజ్ఞాసమానః సన్బీభత్సుః సమయోజయత్ ॥ 5-56-3 (33980)
తమపశ్యామ సన్నద్ధం మేఘం విద్యుద్యుతం యథా।
సమంతాత్సమభిధ్యా హృష్యమాణోఽభ్యభాషత।
పూర్వరూపమిదం పశ్య వయం జేష్యామ సంజయ ॥ 5-56-4 (33981)
బీభత్సుర్మాం యథోవాచ తథాఽవైంయహమప్యుత ॥ 5-56-5 (33982)
దుర్యోధన ఉవాచ। 5-56-6x (3565)
ప్రశంసస్యభినందంస్తాన్పార్థానక్షపరాజితాన్।
అర్జునస్య రథే బ్రూహి కథమశ్వాః కథం ధ్వజాః ॥ 5-56-6 (33983)
సంజయ ఉవాచ। 5-56-7x (3566)
భౌమనః సహ శక్రేణ బహుచిత్రం విశాంపతే।
రూపాణి కల్పయామాస త్వష్టా ధాతా సదా విభో॥ 5-56-7 (33984)
ధ్వజే హి తస్మిన్రూపాణి చక్రుస్తే దేవమాయయా।
మహాధనాని దివ్యాని మహాంతి చ లఘూని చ ॥ 5-56-8 (33985)
భీమసేనానురోధాయక హనూమాన్మారుతాత్మజః।
ఆత్మప్రతికృతిం తస్మింధ్వజ ఆరోపయిష్యతి ॥ 5-56-9 (33986)
సర్వా దిశో యోజనమాత్రమంతరం
సతిర్యగూర్ధ్వం చ రురోధ వై ధ్వజః।
న సంసంజేత్తరుభిః సంవృతోఽపి
తథా హి మాయా విహితా భౌమనేన ॥ 5-56-10 (33987)
యథాఽఽకాశే శక్రధనుః ప్రకాశతే
న చైకవర్ణం న చ వేద్మి కిం ను తత్।
తథా ధ్వజో విహితో భౌమనేన
బహ్వాకారం దృశ్యతే రూపమస్య ॥ 5-56-11 (33988)
యథాఽగ్నిధూమో దివమేతి రుద్ధ్వా।
వర్ణాన్బిభ్రత్తైజసాంశ్చిత్రరూపాన్।
తథా ధ్వజో విహితో భౌమనేన
న చేద్భారో భవితా నోత రోధః ॥ 5-56-12 (33989)
శ్వేతాస్తస్మిన్వాతవేగాః సదశ్వా
దివ్యా యుక్తాశ్చిత్రరథేన దత్తాః।
భువ్యంతరిక్షే దివి వా నరేంద్ర
యేషాం గతిర్హీయతే నాత్ర సర్వా ।
శతం యత్తత్పూర్యతే నిత్యకాలం
హతంహతం దత్తవరం పురస్తాత్ 5-56-13 (33990)
తథా రాజ్ఞో దంతవర్ణా బృహంతో
రథే యుక్తా భాంతి తద్వీర్యతుల్యాః।
ఋక్షప్రఖ్యా భీమసేనస్య వాహా
రథే వాయోస్తుల్యవేగ బభూవుః ॥ 5-56-14 (33991)
కల్మాషాంగాస్తిత్తిరిచిత్రపృష్ఠా
భ్రాత్రా దత్తాః ప్రీయతా ఫాల్గునేన।
భ్రాతుర్బీరస్య స్వైస్తురంగైర్విశిష్టా
ముదా యుక్తాః సహదేవం వహంతి ॥ 5-56-15 (33992)
మాద్రీపుత్రం నకులం త్వాజమీఢం
మహేంద్రదత్తా హరయో వాజిముఖ్యాః ।
సమా వాయోర్బలవంతస్తరస్వినో
వహంతి వీరం వృత్రశత్రుం యథేంద్రం । 5-56-16 (33993)
తుల్యాశ్చైభిర్వయసా విక్రమేణ
మహాజవాశ్రిత్రరూపాః సదశ్వాః ।
సౌభద్రాదీంద్రౌపదేయాన్కుమారాన్
వహంత్యశ్వా దేవదత్తా బృహంతః ॥ ॥ 5-56-17 (33994)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి యానసంధిపర్వణి షట్పంచాశోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-56-3 మంత్రం అస్త్రప్రయోజకం జిజ్ఞాసమానః పరీక్షితుమిచ్ఛన్ ॥ 5-56-7 భౌమనో విశ్వకర్మా। ధాతా ప్రజాపతిః ॥ 5-56-8 తే త్వష్టృశక్రధాతారః రూపాణి చక్రుః ॥ 5-56-10 రురోధ స్వతేజసేతి శేషః ॥ 5-56-12 భారో రథే రోధుః ద్వారాదౌ ద్వయమపి న భవేత్ ॥ 5-56-13 యత్తత్ అశ్వానాం శతం హతంహతం పునఃపునః కతిపయాశ్వహననేపి భావాత్ శతం పూర్యతే। యతః పురస్తాద్దత్తవరం ॥ 5-56-17 దేవదత్తాః చిత్రరథేన దత్తాః ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 057
॥ శ్రీః ॥
5.57. అధ్యాయః 057
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
పృష్టేన సంజయేన ధృతరాష్ట్రం ప్రతి పాండవసహాయానాం రాజ్ఞాం నామనిర్దేశపూర్వకం తైః కురుసేనాగతానాం స్వస్వదధ్యతయా విభజనకథనం ॥ 1 ॥ దుర్యోధనేన సంజయవచనశ్రవణేన క్రోశంతం ధృతరాష్ట్రమాక్షిప్య స్వపక్షీయాణాం ప్రతాపప్రశంసనం ॥ 2 ॥ పునస్సంజయేన ధృష్టద్యుంనదంత్రోవచనపూర్వకం యుద్ధనిషేధనం ॥ 3 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-57-0 (33995)
ధృతరాష్ట్ర ఉవాచ। 5-57-0x (3567)
కాంస్తత్ర సంజయాపశ్యః ప్రీత్యర్థేన సమాగతాన్।
యే యోత్స్యంతే పాండవార్థే పుత్రస్య మమ వాహినీం ॥ 5-57-1 (33996)
సంజయ ఉవాచ। 5-57-2x (3568)
ముఖ్యమంధకవృష్ణీనామపశ్యం కృష్ణమాగతం।
చేకితానం చ తత్రైవ యుయుధానం చ సాత్యకిం ॥ 5-57-2 (33997)
పృథగక్షౌహిణీభ్యాం తు పాండవానభిసంశ్రితౌ ।
మహారథౌ సమాఖ్యాతావుభౌ పురుషమానినౌ ॥ 5-57-3 (33998)
అక్షౌహిణ్యాఽథ పాంచాల్యో దశభిస్తనయైర్వృతః।
సత్యజిత్ప్రముఖైర్వీరైర్ధృష్టద్యుంనపురోగమైః । 5-57-4 (33999)
ద్రుపదో వర్ధయన్మానం శిఖండిపరిపాలితః।
ఉపాయాత్సర్వసైన్యానాం ప్రతిచ్ఛాద్య తదా వపుః ॥ 5-57-5 (34000)
విరాటః సహ పుత్రాభ్యాం శంఖేనైవోత్తరేణ చ।
సూర్యదత్తాదిభిర్వీరైర్మదిరాక్షపురోగమైః ॥ 5-57-6 (34001)
సహితః పృథివీపాలో భ్రాతృభిస్తనయైస్తథా ।
అక్షౌహిణ్యైవ సైన్యానాం వృతః పార్థం సమాశ్రితః ॥ 5-57-7 (34002)
జారాసంధిర్మాగధశ్చ ధృష్టకేతుశ్చ చేదిరాట్।
పృథక్పృథగనుప్రాప్తౌ పృథగక్షౌహిణీవృతౌ ॥ 5-57-8 (34003)
కేకయా భ్రాతరః పంచ సర్వే లోహితకధ్వజాః ।
అక్షౌహిణీపరివృతాః పాండవానభిసంశ్రితాః ॥ 5-57-9 (34004)
ఏతానేతావతస్తత్ర తానపశ్యం సమాగతాన్।
యే పాండవార్థే యోత్స్యంతి ధార్తరాష్ట్రస్య వాహినీం ॥ 5-57-10 (34005)
యో వేద `మానుషం వ్యూహం దైవం గాంధర్వమాసురం।
స తత్ర సేనాప్రముఖే ధృషటద్యుంనో మహారథః ॥ 5-57-11 (34006)
భీష్మః శాంతనవో రాజన్భాగః క్లృప్తః శిఖండినః
తం విరాటోఽనుసంయాతా సార్ధం మత్స్యైః ప్రహారిభిః ॥ 5-57-12 (34007)
జ్యేష్ఠస్య పాండుపుత్రస్య భాగో మద్రాధిపో బలీ।
తౌ తు తత్రాబ్రువన్కేచిద్విషమౌ నో మతావితి ॥ 5-57-13 (34008)
దుర్యోధనః సహసుతః సార్ధం భ్రాతృశతేన చ।
ప్రాచ్యాశ్చ దాక్షిణాత్యాశ్చ భీమసేనస్య భాగతః ॥ 5-57-14 (34009)
అర్జునస్య తు భాగేన కర్ణే వైకర్తనో మతః।
అశ్వత్థామా వికర్ణశ్చ సైంధవశ్చ జయద్రథః ॥ 5-57-15 (34010)
అశక్యాశ్చైవ యే కేచిత్పృథివ్యాం శూరమానినః ।
సర్వాంస్తానర్జునః పార్థః కల్పయామాస భాగతః ॥ 5-57-16 (34011)
మహేష్వాంసా రాజపుత్రా భ్రాతరః పంచ కేకయాః ।
కేకయానేవ భాగేన కృత్వా యోత్స్యంతి సంయుగే ॥ 5-57-17 (34012)
తేషామేవ కృతో భాగో మాలవాః సాల్వకాస్తథా।
త్రిగర్తానాం చ వై ముఖ్యౌ యౌ తౌ సంశప్తకావితి ॥ 5-57-18 (34013)
దుర్యోధనసుతాః సర్వే తథా దుఃశాసనస్య చ।
సౌభద్రేణ కృతో భాగో రాజా చైవ బృహద్బలః ॥ 5-57-19 (34014)
ద్రౌపదేయా మహేష్వాసాః సువర్ణవికృతధ్వజాః ।
ధృష్టద్యుంనముఖా ద్రోణమభియాస్యంతి భారత ॥ 5-57-20 (34015)
చేకితానః సోమదత్తం ద్వైరథే యోద్ధుమిచ్ఛతి।
భోజం తు కృతవర్మాణం యుయుధానో యుయుత్సతి ॥ 5-57-21 (34016)
సహదేవస్తు మాద్రేయః శూరః సంక్రందనో యుధి।
స్వమంశం కల్పయామాస శ్యాలం తే సుబలాత్మజం ॥ 5-57-22 (34017)
ఉలూకం చైవ కైతవ్యం యే చ సారస్వతా గణాః।
నకులః కల్పయామాస భాగం మాద్రవతీసుతః ॥ 5-57-23 (34018)
యే చాన్యే పార్థివా రాజన్ప్రత్యుద్యాస్యంతి సంగరే।
సమాహ్వానేన తాంశ్చాపి పాండుపుత్రా అకల్పయన్ ॥ 5-57-24 (34019)
ఏవమేషామనీకాని ప్రవిభక్తాని భాగశః।
యత్తే కార్యం సపుత్రస్య క్రియతాం తదకాలికం ॥ 5-57-25 (34020)
ధృతరాష్ట్ర ఉవాచ। 5-57-26x (3569)
న సంతి సర్వే పుత్రా మే మూఢా దుర్ద్యూతదేవినః।
యేషాం యుద్ధం బలవతా భీమేన రణమూర్ధని ॥ 5-57-26 (34021)
రాజానః పార్థివాః సర్వే ప్రోక్షితాః కాలధర్మణా ।
గాండీవాగ్నిం ప్రవేక్ష్యంతి పతంగా ఇవ పావకం ॥ 5-57-27 (34022)
విద్రుతాం వాహినీం మన్యే కృతవైరైర్మహాత్మభిః ।
తాం రణే కేఽనుయాస్యంతి ప్రభగ్నాం పాండవైర్యుధి ॥ 5-57-28 (34023)
సర్వే హ్యతిరథాః శూరాః కీర్తిమంతః ప్రతాపినః ।
సూర్యపావకయోస్తుల్యాస్తేజసా సమితింజయాః ॥ 5-57-29 (34024)
యేషాం యుధిష్ఠిరో నేతా గోప్తా చ మధుసూదనః ।
యోధౌ చ పాండవౌ వీరౌ సవ్యసాచివృకోదరౌ ॥ 5-57-30 (34025)
నకులః సహదేవశ్చ ధృష్టద్యుంనశ్చ పార్షతః।
సాత్యకిర్ద్రుపదశ్చైవ ధృష్టకేతుశ్చ సానుజః ॥ 5-57-31 (34026)
ఉత్తమౌజాశ్చ పాంచాల్యో యుధామన్యుశ్చ దుర్జయః।
శిఖండీ క్షత్రదేవశ్చ తథా వైరాటిరుత్తరః ॥ 5-57-32 (34027)
కాశయశ్చేదయశ్చైవ మత్స్యాః సర్వే చ సృంజయాః ।
విరాటపుత్రో బభ్రుశ్చ పాంచాలాశ్చ ప్రభద్రకాః ॥ 5-57-33 (34028)
యేషాంమింద్రోఽప్యకామానాం న హరేత్పృథివీమిమాం।
వీరాణాం రణధీరాణాం యే భింద్యుః పర్వతానపి ॥ 5-57-34 (34029)
తాన్సర్వగుణసంపన్నానమనుష్యప్రతాపినః ।
క్రోశతో మమ దుష్పుత్రో యోద్ధుమిచ్ఛతి సంజయ ॥ 5-57-35 (34030)
దుర్యోధన ఉవాచ। 5-57-36x (3570)
ఉభౌ స్వ ఏకజాతీయౌ తథోభౌ భూమిగోచరౌ ।
అథ కస్మాత్పాండవానామేకతో మన్యసే జయం ॥ 5-57-36 (34031)
పితామహం చ ద్రోణం చ కృపం కర్ణం చ దుర్జయం।
జయద్రథం సోమదత్తమశ్వత్థామానమేవ చ ॥ 5-57-37 (34032)
సుతేజసో మహేష్వాసానింద్రోఽపి సహితోఽమరైః ।
అశక్తః సమరే జేతుం కిం పునస్తాత పాండవాః ॥ 5-57-38 (34033)
సర్వే చ పృథివీపాలా మదర్థే తాత పాండవాన్।
ఆర్యాః శస్త్రభృతః శూరాః సమర్థాః ప్రతిబాధితుం ॥ 5-57-39 (34034)
న మామకాన్పాండవాస్తే సమర్థాః ప్రతివీక్షితుం ।
పరాక్రాంతో హ్యహం పాండూన్సపుత్రాన్యోద్ధుమాహవే ॥ 5-57-40 (34035)
మత్ప్రియం పార్థివాః సర్వే యే చికీర్షంతి భారత ।
తే తానావారయిష్యంతి ఐణేయానివ తంతునా ॥ 5-57-41 (34036)
మహతా రథవంశేన శరజాలైశ్చ మామకైః ।
అభిద్రుతా భవిష్యంతి పాంచాలాః పాండవైః సహ ॥ 5-57-42 (34037)
ధృతరాష్ట్ర ఉవాచ। 5-57-43x (3571)
ఉన్మత్త ఇవ మే పుత్రో విలపత్యేష సంజయ।
న హి శక్తో రమే జేతుం ధర్మరాజం యుధిష్ఠిరం ॥ 5-57-43 (34038)
జానాతి హి యథా భీష్మః పాండవానాం యశస్వినాం।
బలవత్తాం సపుత్రాణాం ధర్మజ్ఞానాం మహాత్మనాం ॥ 5-57-44 (34039)
యతో నారోచయదయం విగ్రహం తైర్మహాత్మభిః।
కిం తు సంజయ మే బ్రూహి పునస్తేషాం విచేష్టితం ॥ 5-57-45 (34040)
కస్తాంస్తరస్వినో భూయః సందీపయతి పాండవాన్।
అర్చిష్మతో మహేష్వాసాన్హవిషా పావకానివ ॥ 5-57-46 (34041)
సంజయ ఉవాచ। 5-57-47x (3572)
ధృష్టద్యుంనః సదైవైతాన్సందీపయతి భారత।
యుద్ధ్యధ్వమితి మాభైష్ట యుద్ధాద్భరతసత్తమాః ॥ 5-57-47 (34042)
యే కేచిత్పార్థివాస్తత్ర ధార్తరాష్ట్రేణ సంవృతాః।
యుద్ధే సమాగమిష్యంతి తుములే శస్త్రసంకులే ॥ 5-57-48 (34043)
తాన్సర్వానాహవే క్రుద్ధాన్సానుబంధాన్సమాగతాన్।
అహమేకః సమాదాస్యే తిమిర్యత్స్యానివోదకాత్ ॥ 5-57-49 (34044)
భీష్మం ద్రోణం కృపం కర్ణం ద్రౌణిం శల్యం సుయోధనం ।
ఏతాంశ్చాపి నిరోత్స్యామి వేలేవ మకరాలయం ॥ 5-57-50 (34045)
తథా బ్రువంతం ధర్మాత్మా ప్రాహ రాజా యుధిష్ఠిరః।
తవ ధైర్యం చ వీర్యం చ పాంచాలః పాండవైః సహ ॥ 5-57-51 (34046)
సర్వే సమధిరూఢాః స్మ సంగ్రామాన్నః సముద్ధర ।
జానామి త్వాం మహాబాహో క్షత్రధర్మే వ్యవస్థితం ॥ 5-57-52 (34047)
సమర్థమేకం పర్యాప్తం కౌరవాణాం వినిగ్రహే ।
పురస్తాదుపయాతానాం కౌరవాణాం యుయుత్సతాం ॥ 5-57-53 (34048)
భవత్తా యద్విధాతవ్యం తన్నః శ్రేయః పరంతప।
సంగ్రామాదపయాతానాం భగ్నానాం శరణైషిణాం ॥ 5-57-54 (34049)
పౌరుషం దర్శయఞ్శూరో యస్తిష్ఠేదగ్రతః పుమాన్।
క్రీణీయాత్తం సహస్రేణ ఇతి నీతిమతాం మతం ॥ 5-57-55 (34050)
స త్వం శూరశ్చ వీరశ్చ విక్రాంతశ్చ నరర్షభ ।
భయార్తానాం పరిత్రాతా సంయుగేషు న సంశయః ॥ 5-57-56 (34051)
ఏవం బ్రువతి కౌంతేయే ధర్మాత్మని యుధిష్ఠిరే।
ధృష్టద్యుంన ఉవాచేదం మాం వచో గతసాధ్వసం ।
సర్వాంజనపదాన్సూత యోధా దుర్యోధనస్య యే ॥ 5-57-57 (34052)
సబాహ్లికాన్కురూన్బ్రూయాః ప్రాతిపేయాఞ్శరద్వతః ।
సూతపుత్రం తథా ద్రోణం సహపుత్రం జయద్రథం ॥ 5-57-58 (34053)
దుఃశాసనం వికర్ణం చ తథా దుర్యోధనం నృపం
భీష్మం చ బ్రూహి గత్వా త్వమాశు గచ్ఛ చ మాచిరం ॥ 5-57-59 (34054)
యుధిష్ఠిరః సాధునైవాభ్యుపేయో
మా వోఽవధీదర్జునో దేవగుప్తః।
రాజ్యం దద్ధ్వం ధర్మరాజస్య తూర్ణం
యాచధ్వం వై పాండవం లోకవీరం ॥ 5-57-60 (34055)
నైతాదృశో హి యోధోఽస్తి పృథివ్యామిహ కశ్చన।
యథావిధః సవ్యసాచీ పాండవః సత్యవిక్రమః ॥ 5-57-61 (34056)
దేవైర్హి సంభృతో దివ్యో రథో గాండీవధన్వనః ।
న సజేయోమనుష్యేణ మా స్మ కృద్ధ్వం మనో యుధి ॥ ॥ 5-57-62 (34057)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి యానసంధిపర్వణి సప్తపంచాశత్తమోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-57-25 అకాలికం కాలబిలంబం వినా ॥ 5-57-27 ప్రోక్షితాః పశువద్వధార్థం సంస్కృతాః ॥ 5-57-41 ఐణేయాన్ హరిణశావాన్। తంతునాపాశేన ॥ 5-57-58 శరద్వతః ఆయుష్మతః విరుద్వలక్షణయా గతాయుష ఇత్యర్థః ॥ 5-57-60 దద్ధం దదత ॥ 5-57-62 కృద్ధ్వం కురుధ్వం ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 058
॥ శ్రీః ॥
5.58. అధ్యాయః 058
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
ధృతరాష్ట్రేణ యుద్ధస్య భీష్మాద్యనభిమతత్వాభిధానే దుర్యోధనేన భీష్మాద్యనపేక్షణేన కర్ణదుశ్శాసనసహాయేన స్వేనైవ పాండవహననప్రతిజ్ఞా ॥ 1 ॥ పునర్ధృతరాష్ట్రేణ దుర్యోధనగర్హణం ॥ 2 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-58-0 (34058)
ధృతరాష్ట్ర ఉవాచ। 5-58-0x (3573)
క్షత్రతేజా బ్రహ్మచారీ కౌమారాదపి పాండవః।
తేన సంయుగమేష్యంతి మందా విలపతో మమ ॥ 5-58-1 (34059)
దుర్యోధన నివర్తస్వ యుద్ధాద్భరతసత్తమ ।
న హి యుద్ధం ప్రశంసంతి సర్వావస్థమరిందమ ॥ 5-58-2 (34060)
అలమర్ధం పృథివ్యాస్తే సహామాత్యస్య జీవితుం ।
ప్రయచ్ఛ పాండుపుత్రాణాం యథోచితమరిందమ ॥ 5-58-3 (34061)
ఏతద్ధి కురవః సర్వే మన్యంతే ధర్మసంహితం ।
యత్త్వం ప్రశాంతిం మన్యేథాః పాండుపుత్రైర్మహాత్మభిః ॥ 5-58-4 (34062)
అంగేమాం సమవేక్షస్వ పుత్ర స్వామేవ వాహినీం ।
జాత ఏష తవాభావస్త్వం తు మోహాన్న బుద్ధ్యసే ॥ 5-58-5 (34063)
న త్వహం యుద్ధమిచ్ఛామి నైతదిచ్ఛతి బాహ్లికః।
న చ భీష్మో న చ ద్రోణో నాశ్వత్థామా న సంజయః ॥ 5-58-6 (34064)
న సోమదత్తో న శలో న కృపో యుద్ధమిచ్ఛతి ।
సత్యవ్రతః పురుమిత్రో జయో భూరిశ్రవాస్తథా ॥ 5-58-7 (34065)
యేషు సంప్రతితిష్ఠేయుః కురవః పీడితాః పరైః ।
తే యుద్ధం నాభినందంతి తత్తుభ్యం తాత రోచతాం ॥ 5-58-8 (34066)
న త్వం కరోషి కామేన కర్ణః కారయితా తవ।
దుఃశాసనశ్చ పాపాత్మా శకునిశ్చాపి సౌబలః ॥ 5-58-9 (34067)
దుర్యోధన ఉవాచ। 5-58-10x (3574)
నాహం భవతి న ద్రోణే నాశ్వత్థాంని న సంజయే।
న భీష్మే న కాంభోజే న కృపే న చ బాహ్లికే ॥ 5-58-10 (34068)
సత్యవ్రతే పురుమిత్రే భూరిశ్రవసి వా పునః ।
అన్యేషు వా తావకేషు భారం కుత్వా సమాహ్వయం ॥ 5-58-11 (34069)
అహం చ తాత కర్ణశ్చ రణయజ్ఞం వితత్య వై।
యుధిష్ఠిరం పశుం కృత్వా దీక్షితౌ భరతర్షభ ॥ 5-58-12 (34070)
రథో వేదీ స్రువః ఖంగో గదా స్రుక్ కవచోఽజినం ।
చాతుర్హోత్రం చ ధుర్యా మే శరా దర్భా హవిర్యశః ॥ 5-58-13 (34071)
ఆత్మయజ్ఞేన నృపతే ఇష్ట్వా వైవస్వతం రణే।
విజిత్య చ సమేష్యావో హతామిత్రౌ శ్రియా వృతౌ ॥ 5-58-14 (34072)
అహం చ తాత కర్ణశ్చ భ్రాతా దుఃశాసనశ్చ మే।
ఏతే వయం హనిష్యామః పాండవాన్సమరే త్రయః ॥ 5-58-15 (34073)
అహం హి పాండవాన్హత్వా ప్రశాస్తా పృథివీమిమాం ।
మాం వా హత్వా పాండుపుత్రా భోక్తారః పృథివీమిమాం ॥ 5-58-16 (34074)
త్యక్తం మే జీవితం రాజ్యం ధనం సర్వం చ పార్థివ ।
న జాతు పాండవైః సార్ధం వసేయమహమచ్యుత ॥ 5-58-17 (34075)
యావద్ధి సూచ్యాస్తీక్ష్ణాయా విధ్యేదగ్రేణ మారిష ।
తావదప్యపరిత్యాజ్యం భూమేర్నః పాండవాన్ప్రతి ॥ 5-58-18 (34076)
ధృతరాష్ట్ర ఉవాచ। 5-58-19x (3575)
సర్వాన్వస్తాత శోచామి త్యక్తో దుర్యోధనో మయా।
యే మందమనుయాస్యధ్వం యాంతం వైవస్వతక్షయం ॥ 5-58-19 (34077)
రురూణామివ యూథేషు వ్యాఘ్రాః ప్రహరతాం వరాః।
వరాన్వరాన్హనిష్యంతి సమేతా యుధి పాండవాః ॥ 5-58-20 (34078)
ప్రతీపమివ మే భాతి యుయుధానేన భారతీ।
వ్యస్తా సీమంతినీ గ్రస్తా ప్రమృష్టా దీర్ఘబాహునా ॥ 5-58-21 (34079)
సంపూర్మం పూరయన్భూయో ధనం పార్థస్య మాధవః।
శైనేయః సమరే స్థాతా బీజవత్ప్రవపఞ్శరాన్ ॥ 5-58-22 (34080)
సేనాముఖే ప్రయుద్ధానాం భీమసేనో భవిష్యతి।
తం సర్వే సంశ్రయిష్యంతి ప్రాకారమకుతోభయం ॥ 5-58-23 (34081)
యదా ద్రక్ష్యసి భీమేన కుంజరాన్వినిపాతితాన్।
విశీర్ణదంతాన్గిర్యాభాన్భిన్నకుంభాన్సశోణితాన్॥ 5-58-24 (34082)
తానభిప్రేక్ష్య సంగ్రామే విశీర్ణానివ పర్వతాన్।
భీతో భీమస్య సంస్పర్శాత్స్మర్తాసి వచనస్య మే ॥ 5-58-25 (34083)
నిర్దగ్ధం భీమసేనేన సైన్యం రథహయద్విపం ।
గతిమగ్నేరివ ప్రేక్ష్య స్మర్తాసి వచనస్య మే ॥ 5-58-26 (34084)
మహద్వో భయమాగామి న చేచ్ఛాంయథ పాండవైః।
గదయా భీమసేనేన హతాః శమముపైష్యథ ॥ 5-58-27 (34085)
మహావనమివ చ్ఛిన్నం యదా ద్రక్ష్యసి పాతితం ।
బలం కురూణాం భీమేన తదా స్మర్తాసి మే వచః ॥ 5-58-28 (34086)
వైశంపాయన ఉవాచ। 5-58-29x (3576)
ఏతావదుక్త్వా రాజా తు సర్వాంస్తాన్పృథివీపతీన్।
అనుభాష్య మహారాజ పునః పప్రచ్ఛ సంజయం ॥ ॥ 5-58-29 (34087)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి యానసంధిపర్వణి అష్టపంచాశత్తమోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-58-13 చాచుర్హోత్రం చతుర్ణాం హోతౄణాం ఋత్విజాం సమాహారః ॥ 5-58-21 భారతీ సేనా ప్రతీపం వ్యస్తా సీమంతినీవ భాతి ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 059
॥ శ్రీః ॥
5.59. అధ్యాయః 059
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
పునః పృష్టేన సంజయేన ధృతరాష్ట్రంప్రతి అర్జునవాక్యకథనం ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-59-0 (34088)
ధృతరాష్ట్ర ఉవాచ। 5-59-0x (3577)
బ్రూహి సంజయ యచ్ఛేషం వాసుదేవాదనంతరం।
యజర్జున ఉవాచ త్వాం పరం కౌతూహలం హి మే ॥ 5-59-1 (34089)
సంజయ ఉవాచ। 5-59-2x (3578)
వాసుదేవవచః శ్రుత్వా కుంతీపుత్రో ధనంజయః।
ఉవాచ కాలే దుర్ధర్షో వాసుదేవస్య శృణ్వతః ॥ 5-59-2 (34090)
పితామహం శాంతనవం ధృతరాష్ట్రం చ సంజయ ।
ద్రోణం కృపం చ శల్యం చ మహారాజం చ బాహ్లికం ॥ 5-59-3 (34091)
ద్రౌణిం చ సౌమదత్తిం చ శకునిం చాపి సౌబలం ।
దుశ్శాసనం శలం చైవ పురుమిత్రం వివింశతిం ॥ 5-59-4 (34092)
వికర్ణం చిత్రసేనం చ జయత్సేనం చ పార్థివం।
విందానువిందావావంత్యౌ దుర్ముఖం చాపి పౌరవం ॥ 5-59-5 (34093)
సైంధవం దుస్సహం చైవ భూరిశ్రవసమేవ చ।
భగదత్తం చ రాజానం జలసంధం చ పౌరవం ॥ 5-59-6 (34094)
యే చాప్యన్యే పార్థివాస్తత్ర యోద్ధుం
సమాగతాః కౌరవాణాం ప్రియార్థం।
ముమూర్షవః పాండవాగ్నౌ ప్రదీప్తే
సమానీతా ధార్తరాష్ట్రోణ సూత॥ 5-59-7 (34095)
యథాన్యాయం కుశలం వందనం చ
సమాగతా మద్వచనేన వాచ్యాః ॥ 5-59-8 (34096)
ఇదం బ్రూవాః సంజయ రాజమధ్యే
దుర్యోధనం పాపకృతాం ప్రధానం।
అమర్షణం దుర్మతిం రాజపుత్రం
పాపాత్మానం ధార్తరాష్ట్రం సులుబ్ధం।
సర్వం మమైతద్వచనం సమగ్రం
సహామాత్యం సంజయ శ్రావయేథాః ॥ 5-59-9 (34097)
ఏవం పరిష్వజ్య ధనంజయో మాం
తతోఽర్థవద్ధర్మవచ్చాపి వాక్యం।
ప్రోవాచేదం వాసుదేవం సమీక్ష్య
పార్థో ధీమాఁల్లోహితాంతాయతాక్షః ॥ 5-59-10 (34098)
యథాశ్రుతం తే వదతో మహాత్మనో
యదుప్రవీరస్య వచః సమాహితం।
తథైవ వాచ్యం భవతాపి మద్వచః
సమాగతేషు క్షితిపేషు సర్వశః ॥ 5-59-11 (34099)
శరాగ్నిధూమే రథనేమినాదితే
ధనుస్స్త్రువేణాస్త్రబలాపహారిణా ।
యథా న హోమః క్రియతే మహామృధే
తథా సమేత్య ప్రయతధ్వమాదృతాః ॥ 5-59-12 (34100)
న చేత్ప్రయచ్ఛధ్వమమిత్రఘాతినో
యుధిష్ఠిరస్యార్ధమభీప్సితం స్వకం।
నయామి వః సాశ్వపదాతికుంజరా-
ందిశం పితౄణామశివాం శితైః శరైః ॥ 5-59-13 (34101)
తతోఽహమామంత్ర్య చతుర్భుజం హరిం
ధనంజయం చైవ నమస్య సత్వరం।
జవేన సంప్రాప్త ఇహామరద్యుతే
తవాంతికం ప్రాపయితుం వచో మహత్ ॥ ॥ 5-59-14 (34102)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి యానసంధిపర్వణి ఏకోనషష్టితమోఽధ్యాయః ॥
ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 060
॥ శ్రీః ॥
5.60. అధ్యాయః 060
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
ధృతరాష్ట్రేణ దుర్యోధనం ప్రతి స్వపరపక్షయోః బలాబలవిమర్శనేన పాండవేషు పుత్రప్రేంణా ధర్మాదిదేవానాం సాహాయ్యకరమాభిధానపూర్వకం స్వస్య శమాభిరోచనవచనం ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-60-0 (34103)
వైశంపాయన ఉవాచ। 5-60-0x (3579)
సంజయస్య వచః శ్రుత్వా ప్రజ్ఞాచక్షుర్జనేశ్వరః।
తతః సంఖ్యాతుమారేభే తద్వచో గుణదోషతః ॥ 5-60-1 (34104)
ప్రసంఖ్యాయ చ సౌక్ష్ంయేణ గుణదోషాన్విచక్షణః।
యథావన్మతితత్త్వేన జయకామః సుతాన్ప్రతి ॥ 5-60-2 (34105)
బలాబలం వినిశ్చిత్య యాథాతథ్యేన బుద్ధిమాన్।
`యదా తు మేనే భూయిష్ఠం తద్వచో గుణదోషతః ॥ 5-60-3 (34106)
పునరేవ కురూణాం చ పాండవానాం చ బుద్ధిమాన్ ।'
శక్తిం శంఖ్యాతుమారేభే తదా వై మనుజాధిపః ॥ 5-60-4 (34107)
దేవమానుషయోః శక్త్యా తేజసా చైవ పాండవాన్।
కురూఞ్శక్త్యాఽల్పతరయా దుర్యోధనమథాబ్రవీత్ ॥ 5-60-5 (34108)
దుర్యోధనేయం చింతా మే శశ్వన్న వ్యుపశాంయతి।
సత్యం హ్యేతదహం మన్యే ప్రత్యక్షం నానుమానతః ॥ 5-60-6 (34109)
ఆత్మజేషు పరం స్నేహం సర్వభాతిని కుర్వతే।
ప్రియామి చైషాం కుర్వంతి యథాశక్తి హితాని చ ॥ 5-60-7 (34110)
ఏవమేవోపకర్తౄణాం ప్రాయశో లక్షయామహే।
ఇచ్ఛంతి బహులం సంతః ప్రతికర్తుం మహత్ప్రియం ॥ 5-60-8 (34111)
అగ్నిః సాచివ్యర్తా స్యాత్ఖాండవే తత్కృతం స్మరన్ ।
అర్జునస్యాపి భీమేఽస్మిన్కురుపాండుసమాగమే ॥ 5-60-9 (34112)
జాతిగృద్ధ్యాఽభిపన్నాశ్చ పాణ్·డవానామనేకశః।
ధర్మాదయః సమేష్యంతి సమాహూతా దివౌకసః ॥ 5-60-10 (34113)
భీష్మద్రోణకృపాదీనాం భయాదశనిసన్నిభం ।
రిరక్షిషంతః సంరభ్యం గమిష్యంతీతి మే మతిః ॥ 5-60-11 (34114)
తే దేవైః సహితాః పార్థా న శక్యాః ప్రతివీక్షితుం ।
మానుషేణ నరవ్యాఘ్రా వీర్యవంతోఽస్త్రపారగాః ॥ 5-60-12 (34115)
దురాసదం యస్య దివ్యం గాండీవం ధనురుత్తమం ।
వారుణౌ చాక్షయౌ దివ్యౌ శరపూర్ణౌ మహేషుధీ ॥ 5-60-13 (34116)
వానరశ్చ ధ్వజే దివ్యో నిఃసంగే ధూమవద్గతిః ।
రథశ్చ చతురంతాయాం యస్య నాస్తి సమః క్షితౌ ॥ 5-60-14 (34117)
మహామేఘనిభశ్చాపి నిర్ఘోషః శ్రూయతే జనైః ।
మహాశనిసమః శబ్దఃత శాత్రవాణాం భయంకరః ॥ 5-60-15 (34118)
యం చాతిమానుషం వీర్యే కృత్స్నో లోకో వ్యవస్యతి।
దేవానామపి జేతారం యం విదుః పార్థివా రణే ॥ 5-60-16 (34119)
శతాని పంచ చైవేషూన్యో గృహ్ణన్నైవ దృశ్యతే।
నిమేషాంతరమాత్రేణ ముంచందూరం చ పాతయన్ ॥ 5-60-17 (34120)
యమాహ భీష్మో ద్రోణశ్చ కృపో ద్రౌణిస్తథైవ చ ।
మద్రరాజస్తథా శల్యో మధ్యస్థా యే చ మానవాః ॥ 5-60-18 (34121)
యుద్ధాయావస్థితం పార్థం పార్థివైరతిమానుషైః ।
అశక్యం రథశార్దూలం పరాజేతుమరిందమం ॥ 5-60-19 (34122)
క్షిపత్యేకేన వేగేన పంచబాణశతాని యః।
సదృశం బాహువీర్యేణ కార్తవీర్యస్య పాండవం ॥ 5-60-20 (34123)
తమర్జునం మహేష్వాసం మహేంద్రోపేంద్రవిక్రమం।
నిఘ్నంతమివ పశ్యాభి విమర్దేఽస్మిన్మహాహవే ॥ 5-60-21 (34124)
ఇత్యేవం చింతయన్కృత్స్నమహోరాత్రాణి భారత ।
అనిద్రో నిఃసుఖశ్చాస్మి కురూణాం శమచింతయా ॥ 5-60-22 (34125)
క్షయోదయోఽయం సుమహాన్కురూణాం ప్రత్యుపస్థితః।
అస్య చేత్కలహన్యాంతః శమాదన్యో న విద్యతే ॥ 5-60-23 (34126)
శమో మే రోచతే నిత్యం పార్థైస్తాత న విగ్రహః ।
కురుభ్యో హి సదా మన్యే పాండవాఞ్శక్తిమత్తరాన్ ॥ ॥ 5-60-24 (34127)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి యానసంధిపర్వణి షష్టితమోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-60-5 శక్త్యా పరిచ్ఛిద్యేతి శేష్ఠః ॥ 5-60-9 భీమే భయంకరే ॥ 5-60-10 జాతిగృద్ధ్యా జన్మగ్రహణాద్ధేతోః యుధిష్ఠిరాదీనాం పితరో ధర్మాదయోపి తేషాం సహాయాః సంతి ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 061
॥ శ్రీః ॥
5.61. అధ్యాయః 061
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
దుర్యోధనేన సహేతుకం పాండవానాం దేవైః సాహాయ్యకరణపక్షప్రతిక్షేపః ॥ 1 ॥ తథా జలస్తంభనాదిస్వసామర్థ్యభిధానపూర్వకం స్వేన పాండవపరాజయకరణాభిధానం ॥ 2 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-61-0 (34128)
వైశంపాయన ఉవాచ। 5-61-0x (3580)
పితురేతద్వచః శ్రుత్వా ధార్తరాష్ట్రోఽత్యమర్షణః।
ఆధాయ విపులం క్రోధం పునరేవేదమబ్రవీత్ ॥ 5-61-1 (34129)
అశక్యా దేవసచివాః పార్థాః స్యురితి యద్భవాన్।
మన్యతే తద్భయం వ్యేతు భవతో రాజసత్తమ ॥ 5-61-2 (34130)
అకామద్వేషసంయోగాల్లోభద్రోహాచ్చ భారత ।
ఉపేక్షయా చ భావానాం దేవా దేవత్వమాప్నువన్ ॥ 5-61-3 (34131)
ఇతి ద్వైపాయేనో వ్యాసో నారదశ్చ మహాతపాః ।
జామదగ్న్యశ్చ రామో నః కథామకథయత్పురా ॥ 5-61-4 (34132)
నైవ మానుషవద్దేవాః ప్రవర్తంతే కదాచన ।
కామాత్క్రోధాత్తథా లోభాద్ద్వేషాచ్చ భరతర్షభ ॥ 5-61-5 (34133)
యదా హ్యగ్నిశ్చ వాయుశ్చ ధర్మ ఇంద్రోఽశ్వినావపి।
కామయోగాత్ప్రవర్తేరన్న పార్థా దుఃఖమాప్నుయుః ॥ 5-61-6 (34134)
తస్మాన్న భవతా చింతా కార్యైషా స్యాత్కథంచన ।
దైవేష్వపేక్షకా హ్యేతే శశ్వద్భావేషు భారత ॥ 5-61-7 (34135)
అథ చేత్కామసంయోగాద్ద్వేషో లోభశ్చ లక్ష్యతే।
దేవేషు దైవప్రామాణ్యాన్నైషాం తద్విక్రమిష్యతి ॥ 5-61-8 (34136)
మయాఽభిమంత్రతః శశ్వంజాతవేదాః ప్రశాంయతి।
దిధక్షుః సకలాఁల్లోకాన్పరిక్షిప్య సమంతతః ॥ 5-61-9 (34137)
యద్వా పరమకం తేజో యేన యుక్తా దివౌకసః।
మమాప్యనుపమం భూయో దేవేభ్యో విద్ధి భారత ॥ 5-61-10 (34138)
విదీర్యమాణాం వసుధాం గిరీణాం శిఖరాణి చ।
లోకస్య పశ్యతో రాజన్స్థాపయాంయభిమంత్రణాత్ ॥ 5-61-11 (34139)
చేతనాచేతనస్యాస్య జంగమస్థావరస్య చ।
వినాశాయ సముత్పన్నమహం ఘోరం మహాస్వనం ॥ 5-61-12 (34140)
అశ్మవర్షం చ వాయుం చ శమయామీహ నిత్యశః ।
జగతః పశ్యతోఽభీక్ష్ణం భూతానామనుకంపయా ॥ 5-61-13 (34141)
స్తంభితాస్వప్సు గచ్ఛంతి మయా రథపదాతయః।
దేవాసురాణాం భావానామహమేకః ప్రవర్తితా ॥ 5-61-14 (34142)
అక్షౌహిణీభిర్యాందేశాన్యామి కార్యేణ కేనచిత్ ।
తత్రాపో మే ప్రవర్తంతే యత్ర యత్రాభికామయే ॥ 5-61-15 (34143)
భయానకాని విషయే వ్యాలాదీని న సంతి మే ।
మంత్రగుప్తాని భూతాని న హింసంతి యంకరాః ॥ 5-61-16 (34144)
నికామవర్షీ పర్జన్యో రాజన్విషయవాసినాం।
ధర్మిష్ఠాశ్చ ప్రజాః సర్వా ఈతయశ్చ న సంతి మే ॥ 5-61-17 (34145)
అశ్వినావథ వాయ్వగ్నీ మరుద్భిః సహ వృత్రహా।
ధర్మశ్చైవ మయా ద్విష్టాన్నోత్సహంతేఽభిరక్షితుం ॥ 5-61-18 (34146)
యది హ్యేతే సమర్థాః స్యుర్మద్ద్విషస్త్రాతుమంజసా।
న స్మ త్రయోదశ సమాః పార్థా దుఃఖభవాప్నుయుః ॥ 5-61-19 (34147)
నైవ దేవా న గంధర్వా నాసురా న చ రాక్షసాః।
శక్తాస్త్రాతుం మయా ద్విష్టం సత్యమేతద్బ్రవీమి తే ॥ 5-61-20 (34148)
దయభిధ్యాంయహం శశ్వచ్ఛుభం వా యది వాఽశుభం ।
నైతద్విపన్నపూర్వం మే మిత్రేష్వరిషు చోభయోః ॥ 5-61-21 (34149)
భవిష్యతీదమితి వా యద్బ్రవీమి పరంతప ।
నాన్యథా భూతపూర్వం చ సత్యవాగితి మాం విదుః ॥ 5-61-22 (34150)
లోకసాక్షికమేతన్మే మాహాత్ంయం దిక్షు విశ్రుతం ।
ఆశ్వాసనార్థం భవతః ప్రోక్తం న శ్లాఘయా నృప ॥ 5-61-23 (34151)
న హ్యహం శ్లాఘనో రాజన్భూతపూర్వః కదాచన ।
అసదాచరితం హ్యేతద్యదాత్మానం ప్రశంసతి ॥ 5-61-24 (34152)
పాండవాంశ్చైవ మత్స్యాంశ్చ పాంచాలాన్కేకయైః సహ ।
సాత్యకిం వాసుదేవం చ శ్రోతాసి విజితాన్మయా ॥ 5-61-25 (34153)
సరితః సాగరం ప్రాప్య యథా నశ్యంతి సర్వశః ।
తథైవ తే వినంక్ష్యంతి మామాసాద్య సహాన్వయాః ॥ 5-61-26 (34154)
పరా బుద్ధిః పరం తేజో వీర్యం చ పరమం మమ।
పరా విద్యా పరో యోగో మమ తేభ్యో విశిష్యతే॥ 5-61-27 (34155)
పితామహశ్చ ద్రోణశ్చ కృపః శల్యః శలస్తథా।
అస్త్రేషు యత్ప్రజానంతి సర్వం తన్మయి విద్యతే ॥ 5-61-28 (34156)
ఇత్యుక్తే సంజయం భూయః పర్యపృచ్ఛత భారత ।
జ్ఞాత్వా యుయుత్సోః కార్యాణి ప్రాప్తకాలమరిందమః ॥ ॥ 5-61-29 (34157)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి యానసంధిపర్వణి ఏకషష్టితమోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-61-3 అకామేతి కామద్వేషయోరసంయోగాత్। లోభద్రోహాత్ లోభే ద్రోహకరణాత్, లోభత్యాగాదిత్యర్థః ॥ 5-61-7 ఏతే దేవాః దైవేషు భావేషు శమదమాదిషు శశ్వదపేక్షకా ఉపక్షేమాణః నత్వాసురేషు కామక్రోధాదిషు ॥ 5-61-8 కామాదిమతా కృతమపి నిష్ఫలం భవిష్యతీత్యర్థః ॥ 5-61-29 అభిధ్యామి చింతయామి ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 062
॥ శ్రీః ॥
5.62. అధ్యాయః 062
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
కర్ణేన ధృతరాష్ట్రమనాదృత్య పాండవహననప్రతిజ్ఞానం ॥ 1 ॥ తథా భీష్మాధిక్షిప్తేన తేన యుద్ధే భీష్మశమనావధి శస్త్రన్యాసం ప్రతిజ్ఞాయ స్వభవనగమనం ॥ 2 ॥ భీష్మేణ ప్రత్యహం అయుతయోధవధప్రతిజ్ఞా ॥ 3 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-62-0 (34158)
వైశంపాయన ఉవాచ। 5-62-0x (3581)
తథా తు పృచ్ఛంతమతీవ పార్థం
వైచిత్రవీర్యం తమచింతయిత్వా।
ఉవాచ కర్ణో ధృతరాష్ట్రపుత్రం
ప్రహర్షయన్సంసది కౌరవాణాం ॥ 5-62-1 (34159)
మిథ్యా ప్రతిజ్ఞాయ మయా యదస్త్రం
రామాత్కృతం బ్రహ్మమయం పురస్తాత్।
విజ్ఞాయ తేనాస్మి తదైవముక్త-
స్తే నాంతకాలే ప్రతిభాస్యతీతి ॥ 5-62-2 (34160)
మహాపరాధే హ్యపి యన్న తేన
మహర్షిణాఽహం గురుణా చ శప్తః ।
శక్తః ప్రదగ్ధుం హ్యపి తిగ్మతేజాః
ససాగరామప్యవనిం మహర్షిః ॥ 5-62-3 (34161)
ప్రసాదితం హ్యస్య మయా మనోఽభూ-
చ్ఛుశ్రూషయా స్వేన చ పౌరుషేణ
తదస్తి చాస్త్రం మమ సావశేషం
తస్మాత్సమర్థోఽస్మి మమైష భారః॥ 5-62-4 (34162)
నిమేషమాత్రాత్తమృషేః ప్రసాద-
మవాప్య పాంచాలకరూశమత్స్యాన్।
నిహత్య పార్థాన్సహ పుత్రపౌత్రై-
ర్లోకానహం శస్త్రజితాన్ప్రపత్స్యే॥ 5-62-5 (34163)
పితామహస్తిష్ఠతు తే సమీపే
ద్రోణశ్చ సర్వే చ నరేంద్రముఖ్యాః ।
ఋషిప్రసాదేన బలేన గత్వా
పార్థాన్హనిష్యామి మమైష భారః ॥ 5-62-6 (34164)
ఏవం బ్రువంతం తమువాచ భీష్మః
కిం కత్థసే కాలపరీతబుద్ధే।
న కర్ణ జానాసి యథా ప్రధానే
హతే హతాః స్యుర్ధృతరాష్ట్రపుత్రాః ॥ 5-62-7 (34165)
యత్ఖాండవం దాహయతా కృతం హి
కృష్ణద్వితీయేన ధనంజయేన।
శ్రుత్వైవ తత్కర్మ నియంతుమాత్మా
యుక్తస్త్వయా వై సహబాంధవేన ॥ 5-62-8 (34166)
యాం చాపి శక్తిం త్రిదశాధిపస్తే
దదౌ మహాత్మా భగవాన్మహేంద్రః।
భస్మీకృతాం తాం సమరే విశీర్ణాం
చక్రాహతాం ద్రక్ష్యసి కేశవేన ॥ 5-62-9 (34167)
యస్తే శరః సర్పముఖో విభాతి
సదాఽగ్ర్యమాల్యైర్మహితః ప్రయత్నాత్।
స పాండుపుత్రాభిహతః శరౌఘైః
సహ త్వయా యాస్యతి కర్ణ నాశం ॥ 5-62-10 (34168)
బాణస్య భౌమస్య చ కర్ణ హంతా
కిరీటినం రక్షతి వాసుదేవః ।
యస్త్వాదృశానాం చ వరీయసాం చ
హంతా రిపూణాం తుములే ప్రగాఢే ॥ 5-62-11 (34169)
కర్ణ ఉవాచ। 5-62-12x (3582)
అసంశయం వృష్ణిపతిర్యథోక్త-
స్తథా చ భూయాంశ్చ తతో మహాత్మా।
అహం యదుక్తః పరుషం తు కించి-
త్పితామహస్తస్య ఫలం శృణోతు ॥ 5-62-12 (34170)
న్యస్యామి శస్త్రాణి న జాతు సంఖ్యే
పితామహో ద్రక్ష్యతి మాం సభాయాం।
త్వయి ప్రశాంతే తు మమ ప్రభావం
ద్రక్ష్యంతి సర్వే భువి భూమిపాలాః ॥ 5-62-13 (34171)
వైశంపాయన ఉవాచ। 5-62-14x (3583)
ఇత్యేవముక్త్వా స మహాధనుష్మాన్
హిత్వా సభాం స్వం భవనం జగామ ।
భీష్మస్తు దుర్యోధనమేవ రాజన్
మధ్యే కురూణాం ప్రహసన్నువాచ ॥ 5-62-14 (34172)
సత్యప్రతిజ్ఞః కిల సూతపుత్ర-
స్తథా కస భారం విషహేత కస్మాత్।
వ్యూహం ప్రతివ్యూహ్య శిరాంసి భిత్త్వా
లోకక్షయం పశ్యత భీమసేనాత్ ॥ 5-62-15 (34173)
ఆవంత్యకాలింగజయద్రథేషు
చేదిధ్వజే తిష్ఠతి బాహ్లికే చ।
అహం హనిష్యామి సదా పరేషాం
సహస్రశశ్చాయుతశశ్చ యోధాన్ ॥ 5-62-16 (34174)
యదైవ రామే భగవత్యనింద్యే
బ్రహ్మబ్రువాణః కృతవాంస్తదస్త్రం।
తదైవ ధర్మశ్చ తషశ్చ నష్టం
వైకర్తనస్యాధమపూరుషస్య ॥ 5-62-17 (34175)
వైశంపాయన ఉవాచ। 5-62-18x (3584)
తథోక్తవాక్యే నృపతీంద్ర భీష్మే
నిక్షిప్య శస్త్రాణి గతే చ కర్ణే।
వైచిత్రవీర్యస్య సుతోఽల్పబుద్ధి-
ర్దుర్యోధనః శాంతనవం బభాషే ॥ ॥ 5-62-18 (34176)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి యానసంధిపర్వణి ద్విషష్టితమోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-62-1 తథేతి పార్థం పృచ్ఛంతం వైచిత్రవీర్యం అచింతయిత్వేతి సంబంధః ॥ 5-62-4 సావశేషం మమ ఆయురస్తి। అతోఽంతకాలస్యానుపస్థితత్వాత్తదస్త్రం మమాస్తీతి అహం సమర్థోఽస్మి అర్జునం జేతుమిత్యర్థః ॥ 5-62-5 ప్రపత్స్యే ప్రాపయిష్యే ॥ 5-62-7 ప్రధానే త్వయి హతే సతి సర్వే హతాః స్యురత ఆత్మానం గోపాయేత్యుపహాసః ॥ 5-62-17 బ్రహ్మబ్రువాణః బ్రాహ్మణోఽహమితి వదన్ ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 063
॥ శ్రీః ॥
5.63. అధ్యాయః 063
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
దుర్యోధనేన భీష్మాభిమతపాండవజయపక్షప్రతిక్షేపః ॥ 1 ॥ తథా భీష్మాదినైరపేక్ష్యేణ కర్ణాదుశ్శాసనసంగతేన ఆత్మనైవ పాణ్·డవనిధనప్రతిజ్ఞా ॥ 2 ॥ విదురేణ దమప్రశంసనం ॥ 3 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-63-0 (34177)
దుర్యోధన ఉవాచ। 5-63-0x (3585)
సదృశానాం మనుష్యేషు సర్వేషాం తుల్యజన్మనాం।
కథమేకాంతతస్తేషాం పార్థానాం మన్యసే జయం ॥ 5-63-1 (34178)
వయం చ తేఽపి తుల్యా వై వీర్యేణ చ పరాక్రమైః ।
సమేన వయసా చైవ ప్రాతిభేన శ్రుతేన చ ॥ 5-63-2 (34179)
అస్త్రేణ యోధయుగ్యా చ శీఘ్రత్వే కౌశలే తథా।
సర్వే స్మ సమజాతీయాః సర్వే మానుషయోనయః ॥ 5-63-3 (34180)
పితామహ విజానీషే పార్థేషు విజయం కథం।
నాహం భవతి న ద్రోణే న కృపే న చ బాహ్లికే ॥ 5-63-4 (34181)
అన్యేషు చ నరేంద్రేషు పరాక్రంయ సమారభే।
అహం వైకర్తనః కర్ణో భ్రాతా దుఃశాసనశ్చ మే ॥ 5-63-5 (34182)
పాండవాన్సమరే పంచ హనిష్యామః శితైః శరైః ।
తతో రాజన్మహాయజ్ఞైర్వివిధైర్భూరిదక్షిణైః ॥ 5-63-6 (34183)
బ్రాహ్మణాంస్తర్పయిష్యామి గోభిరశ్వైర్ధనేన చ ।
యదా పరికరిష్యంతి ఐణేయానివ తంతునా ।
అతరిత్రానివ జలే బాహుభిర్మామకా రణే ॥ 5-63-7 (34184)
పశ్యంతస్తే పరాంస్తత్ర రథనాగసమాకులాన్।
తదా దర్పం విమోక్ష్యంతి పాండవాః స చ కేశవః ॥ 5-63-8 (34185)
`సుఖాన్యవాప్య సహితాః కృత్వా కర్మ సుదుస్తరం।
విస్రబ్ధాస్తు భవిష్యామః ప్రాప్తే కాలే గతజ్వరాః ॥ 5-63-9 (34186)
వైశంపాయన ఉవాచ। 5-63-10x (3586)
అథాబ్రవీన్మహారాజో ధృతరాష్ట్రః సుదుర్మనాః ।
విదురం విదుషాం శ్రేష్ఠం సర్వపార్థివసంనిధౌ ॥ 5-63-10 (34187)
ధృతరాష్ట్ర ఉవాచ। 5-63-11x (3587)
మోహితో మృత్యుపాశేన కాలస్య వశమాగతః।
తాత కర్ణేన సహితః పుత్రో దుర్యోధనో మమ ॥' 5-63-11 (34188)
విదుర ఉవాచ। 5-63-12x (3588)
ఇహ నిఃశ్రేయసం ప్రాహుర్వృద్ధా నిశ్చితదర్శినః ।
బ్రాహ్మణస్య విశేషేణ దమో ధర్మః సనాతనః ॥ 5-63-12 (34189)
తస్య దానం క్షమా సిద్ధిర్యథావదుపపద్యతే ।
దమో దానం తపో జ్ఞానమధీతం చానువర్తతే ॥ 5-63-13 (34190)
దమస్తేజో వర్ధయతి పవిత్రం దమ ఉత్తమం ।
విపాప్మా వృద్ధతేజాస్తు పురుషో విందతే మహత్ ॥ 5-63-14 (34191)
క్రవ్యాద్భ్య ఇవ భూతానామదాంతేభ్యః సదా భయం ।
యేషాం చ ప్రతిషేధార్థం క్షత్రం సృష్టం స్వయంభువా ॥ 5-63-15 (34192)
ఆశ్రమేషు చతుర్ష్వాహుర్దమమేవోత్తమం వ్రతం।
తస్య లింగం ప్రవక్ష్యామి యేషాం సముదయో దమః ॥ 5-63-16 (34193)
క్షమా ధృతిరహింసా చ సమతా సత్యమార్జవం ।
ఇంద్రియాభిజయో ధైర్యం మార్దవం హ్రీరచాపలం ॥ 5-63-17 (34194)
అకార్పణ్యమసంరంభః సంతోషం శ్రద్దధానతా ।
ఏతాని యస్య రాజేంద్ర స దాంతః పురుషః స్మృతః ॥ 5-63-18 (34195)
కామో లోభశ్చ దర్పశ్చ మన్యుర్నిద్రా వికత్థనం।
మాన ఈర్ష్యాం చ శోకశ్చ నైతద్దాంతో నిషేవతే।
అజిహ్మమశఠం శుద్ధమేతద్దాంతస్య లక్షణం ॥ 5-63-19 (34196)
అలోలుపస్తథాఽల్పేప్సుః కామానామవిచింతితా ।
సముద్రకల్పః పరుషః స దాంతః పరికీర్తితః ॥ 5-63-20 (34197)
సువృత్తః శీలసంపన్నః ప్రసన్నాత్మాఽత్మవిద్బుధః ।
ప్రాప్యేహ లోకే సంమానం సుగతిం ప్రేత్య గచ్ఛతి ॥ 5-63-21 (34198)
అభయం యస్య భూతేభ్యః సర్వేషామభయం యతః।
స వై పరిణతప్రజ్ఞః ప్రఖ్యాతో మనుజోత్తమః ॥ 5-63-22 (34199)
సర్వభూతహితో మైత్రస్తస్మాన్నోద్విజతే జనః।
సముద్ర ఇవ గంభీరః ప్రజ్ఞాతృప్తః ప్రశాంయతి ॥ 5-63-23 (34200)
కర్మణాఽచరితం పూర్వం సద్భిరాచరితం చ యత్।
తదేవాస్థాయ మోదంతే దాంతాః శమపరాయణాః ॥ 5-63-24 (34201)
నైష్కర్ంయం వా సమాస్థాయ జ్ఞానతృప్తో జితేంద్రియః।
కాలాకాంక్షీ చరఁల్లోకే బ్రహ్మభూయాయ కల్పతే ॥ 5-63-25 (34202)
శకునీనామివాకాశే పదం నైవోపలభ్యతే।
ఏవం ప్రజ్ఞానతృప్తస్య మునేర్వర్త్మ న దృశ్యతే ॥ 5-63-26 (34203)
ఉత్సృజ్యైవ గృహాన్యస్తు మోక్షమేవాభిమన్యతే ।
లోకాస్తేజోమయాస్తస్య కల్పంతే శాశ్వతా దివి ॥ ॥ 5-63-27 (34204)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి యానసంధిపర్వణి త్రిషష్టితమోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-63-2 ప్రాతిభేన సమయస్ఫూర్త్యా ॥ 5-63-3 యోధయుగ్యా శూరసమృద్ధ్యా ॥ 5-63-7 తరిత్రా నౌరక్షకాః కర్ణధారాదయః తద్రహితాన్ తద్వత్ మామకాస్తాన్ రణే బాహుభ్యాం పరిహరిష్యంతి ॥ 5-63-16 సముదయః ఉదయహేతు ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 064
॥ శ్రీః ॥
5.64. అధ్యాయః 064
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
విదురేణ శకునిదృష్టాంతేన జ్ఞాతిభిర్విరోధస్యానర్థహేతుత్వకథనం ॥ 1 ॥ తథా కిరాతదృష్టాంతప్రదర్శనేన అత్యాశాయా అనర్థహేతుతాకథనం ॥ 2 ॥ తథా యుద్ధే జయపరాజయయోరవ్యవస్థితత్వాభిధానం ॥ 3 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-64-0 (34205)
విదుర ఉవాచ। 5-64-0x (3589)
శకునీనామిహార్థాయ పాశం భూమావయోజయత్।
కశ్చిచ్ఛాకునికస్తాత పూర్వేషామితి శుశ్రుం ॥ 5-64-1 (34206)
తస్మింస్తౌ శకునౌ బద్ధౌ యుగపత్సహచారిణౌ।
తావుపాదాయ తం పాశం జగ్మతుః ఖచరావుభౌ ॥ 5-64-2 (34207)
తౌ విహాయసమాక్రాంతౌ దృష్ట్వా శాకునికస్తదా ।
అన్వధావదనిర్విణ్ణో యేన యేన స్మ గచ్ఛతః ॥ 5-64-3 (34208)
తథా తమనుధావంతమృగయుం శకునార్థినం ।
ఆశ్రమస్థో మునిః కశ్చిద్దదర్శాథ కృతాహ్నికః ॥ 5-64-4 (34209)
తావంతరిక్షగౌ శీఘ్రమనుయాంతం మహీచరం।
శ్లోకేనానేన కౌరవ్య పప్చ్ఛ స మునిస్తదా ॥ 5-64-5 (34210)
విచిత్రమిదమాశ్చర్యం మృగహన్ప్రతిభాతి మే।
ప్లవమానౌ హి ఖచరౌ పదాతిరనుధావసి ॥ 5-64-6 (34211)
శాకునిక ఉవాచ। 5-64-7x (3590)
పాశమేకముభావేతౌ సహితౌ హరతో మమ।
యత్ర వై వివదిష్యేతే తత్ర మే వశమేష్యతః ॥ 5-64-7 (34212)
విదుర ఉవాచ। 5-64-8x (3591)
తౌ వివాదమనుప్రాప్తౌ శకునౌ మృత్యుసంధితౌ।
విగృహ్య చ స్రుదుర్బుద్ధీ పృథివ్యాం సంనిపేతతుః ॥ 5-64-8 (34213)
తౌ యుధ్యమానౌ సంరబ్ధౌ మృత్యుపాశవశానుగౌ ।
ఉపసృత్య ప్రమత్తౌ తౌ జగ్రాహ మృగహా తదా ॥ 5-64-9 (34214)
ఏవం యే జ్ఞాతయోఽర్థేషు మిథో గచ్ఛంతి విగ్రహం।
తే మృత్యువశమాయాంతి శకునావివ విగ్రహాత్ ॥ 5-64-10 (34215)
సంభోజనం సంకథనం సంప్రశ్నోఽథ సమాగమః ।
ఏతాని జ్ఞాతికార్యాణి న విరోధః కదాచన ॥ 5-64-11 (34216)
యే స్మ కాలే సుమనసః సర్వే వృద్ధానుపాసతే।
సింహగుప్తమివారణ్యమప్రధృష్యా భవంతి తే॥ 5-64-12 (34217)
యేఽర్థం సంతతమాసాద్య దీనా ఇవ సమాసతే।
శ్రియం తే సంప్రయచ్ఛంతి ద్విషద్భ్యో భరతర్షభ ॥ 5-64-13 (34218)
ధూమాయంతే వ్యపేతాని జ్వలంతి సహితాని చ।
ధృతరాష్ట్రోల్ముకానీవ జ్ఞాతయో భరతర్షభ ॥ 5-64-14 (34219)
ఇదమన్యత్ప్రవక్ష్యామి యథా దృష్టం గిరౌ మయా।
శ్రుత్వా తదపి కౌరవ్య యథా శ్రేయస్తథా కురు ॥ 5-64-15 (34220)
వయం కిరాతైః సహితా గచ్ఛామో గిరిముత్తరం ।
బ్రాహ్మణైర్దేవకల్పైశ్చ విద్యాజంభకవార్తికైః ॥ 5-64-16 (34221)
కుంచభూతం గిరిం సర్వమభితో గంధమాదనం।
దీప్యమానౌషధిగణం సిద్ధగంధర్వసేవితం ॥ 5-64-17 (34222)
తత్రాపశ్యామ వై సర్వే మధు పీతకమాక్షికం।
మరుప్రపాతే విషమే నివిష్టం కుంభసంమితం ॥ 5-64-18 (34223)
ఆశీవిషై రక్ష్యమాణం కుబేరదయితం భృశం।
యత్ప్రాప్య పురుషో మర్త్యోఽప్యమరత్వం నియచ్ఛతి ॥ 5-64-19 (34224)
అచక్షుర్లభతే చక్షుర్వృద్ధో భవతి వై యువా।
ఇతి తే కథయంతిస్మ బ్రాహ్మణా జంభసాధకాః ॥ 5-64-20 (34225)
తతః కిరాతాస్తద్దృష్ట్వా ప్రార్థయంతో మహీపతే।
వినేశుర్విషమే తస్మిన్ససర్పే గిరిగహ్వరే ॥ 5-64-21 (34226)
తథైవ తవ పుత్రోఽయం పృథివీమేక ఇచ్ఛతి।
మధు పశ్యతి సంమోహాత్ప్రపాతం నానుపశ్యతి ॥ 5-64-22 (34227)
దుర్యోధనో యోద్ధుమనాః సమరే సవ్యసాచినా।
న చ పశ్యామి తేజోస్య విక్రమం వా తథావిధం ॥ 5-64-23 (34228)
ఏకేన రథమాస్థాయ పృథివీ యేన నిర్జితా ।
భీష్మద్రోణప్రభృతయః సంత్రస్తాః సాధుయాయినః ॥ 5-64-24 (34229)
విరాటనగరే భగ్నాః కిం తత్ర తవ దృశ్యతాం ।
ప్రతీక్షమాణో యో వీరః క్షమతే వీక్షితం తవ ॥ 5-64-25 (34230)
ద్రుపదో మత్స్యరాజశ్చ సంకుద్ధశ్చ ధనంజయః ।
న శేషయేయుః సమరే వాయుయుక్తా ఇవాగ్నయః ॥ 5-64-26 (34231)
అంకే కురుష్వ రాజానం ధృతరాష్ట్ర యుధిష్ఠిరం।
యుధ్యతోర్హి ద్వయోర్యుద్ధే నైకాంతేన భవేంజయః ॥ ॥ 5-64-27 (34232)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి యానసంధిపర్వణి చతుఃషష్టితమోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-64-16 విద్యాజంభకవార్తికాః । విద్యా మంత్రయంత్రాదిరూపా। జంభక ఔషధసాధనాని తద్వార్తాప్రియాః ॥ 5-64-17 కుంజభూతం సర్వతో లతాభిః పరివృతం ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 065
॥ శ్రీః ॥
5.65. అధ్యాయః 065
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
ధృతరాష్ట్రేణ దుర్యోధనంప్రతి అర్జునస్య శ్రీకృష్ణపరమప్రేమాస్పదతయా దుర్జయత్వభిధానపూర్వకం పాండవైః సహ సంధివిధానం ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-65-0 (34233)
ధృతరాష్ట్ర ఉవాచ। 5-65-0x (3592)
దుర్యోధన విజానీహి యత్త్వాం వక్ష్యామి పుత్రక।
ఉత్పథం మన్యసే మార్గమనభిజ్ఞ ఇవాధ్వగః ॥ 5-65-1 (34234)
పంచానాం పాండుపుత్రాణాం యత్తేజః ప్రజిహీర్షసి।
పంచానామివ భూతానాం మహతాం లోకధారిణాం ॥ 5-65-2 (34235)
యుధిష్ఠిరం హి కౌంతేయం పరం ధర్మమిహాస్థితం।
పరాం గతిమసంప్రేత్య న త్వం జేతుమిహార్హసి ॥ 5-65-3 (34236)
భీమసేనం చ కౌంతేయం యస్య నాస్తి సమో బలే।
రణాంతకం తర్జయసే మహావాతమివ ద్రుమః ॥ 5-65-4 (34237)
సర్వశస్త్రభృతాం శ్రేష్ఠం మేరుం సిఖరిణామివ।
యుధి గాండివధన్వానం కో ను యుధ్యేత బుద్ధిమాన్ ॥ 5-65-5 (34238)
ధృష్టద్యుంనశ్చ పాంచాల్యః కమివాద్య న శాతయేత్।
శత్రుమధ్యే శరాన్ముంచందేవరాడశనీమివ ॥ 5-65-6 (34239)
సాత్యకిశ్చాపి దుర్ధర్షః సంమతోఽంధకవృష్ణిషు।
ధ్వంసయిష్యతి తే సేనాం పాండవేయహితే రతః ॥ 5-65-7 (34240)
యః పునః ప్రతిమానేన త్రీల్లోకానతిరిచ్యతే ।
తం కృష్ణం పుండరీకాక్షం కో ను యుద్ధ్యేత బుద్ధిమాన్ ॥ 5-65-8 (34241)
ఏకతో హ్యస్య దారాశ్చ జ్ఞాతయశ్చ సబాంధవాః।
ఆత్మా చ పృథివీ చేయమేకతశ్చ ధనంజయః ॥ 5-65-9 (34242)
వాసుదేవోఽపి దుర్ధర్షో యతాత్మా యత్ర పాండవః ।
అవిషహ్యం పృథివ్యాపి తద్బలం యత్ర కేశవః ॥ 5-65-10 (34243)
తిష్ఠ తాత సతాం వాక్యే సుహృదామర్థవాదినాం।
వృద్ధం శాంతనవం భీష్మం తితిక్షస్వ పితామహం ॥ 5-65-11 (34244)
మాం చ బ్రువాణం శుశ్రూష కురూణామర్థదర్శినం ।
ద్రోణం కృపం వికర్ణం చ మహారాజం చ బాహ్లికం ॥ 5-65-12 (34245)
ఏతే హ్యపి యతైవాహం మంతుమర్హసి తాంస్తథా।
సర్వే ధర్మవిదో హ్యేతే తుల్యస్నేహాశ్చ భారత ॥ 5-65-13 (34246)
యత్తద్విరాటనగరే సహ భ్రాతృభిరగ్రతః।
ఉత్సృజ్య గాః సుసంత్రస్తం బలం తే సమశీర్యత ॥ 5-65-14 (34247)
యచ్చైవ నగరే తస్మిఞ్శ్రూయతే మహదద్భుతం।
ఏకస్య చ బహూనాం చ పర్యాప్తం తన్నిదర్శనం ॥ 5-65-15 (34248)
అర్జునస్తత్తథాకార్షీత్కిం పునః సర్వ ఏవ తే।
స భ్రాతౄనభిజానీహి వృత్త్యా తం ప్రతిపాదయ ॥ ॥ 5-65-16 (34249)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి యానసంధిపర్వణి పంచషష్టితమోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-65-1 ఉత్పథం అమార్గమేవ మార్గం త్వన్యసే ॥ 5-65-6 న శాతయేత్ న ఛింద్యాత్ ॥ 5-65-8 ప్రతిమానేన తుల్యత్వేన ॥ 5-65-11 భీష్మం తితిక్షస్య తద్వాక్యం గృహాణేత్యర్థః ॥ 5-65-16 వృత్త్యా రాజ్యార్ధదానేన ప్రతిపాదయ సంభావయ ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 066
॥ శ్రీః ॥
5.66. అధ్యాయః 066
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
దుర్యోధనేన ధృతరాష్ట్రవత్తనానభినందనే రాజ్ఞాం నిర్గమనం ॥ 1 ॥ ధృతరాష్ట్రేణ స్వపరసేనయోః సారాసారకథనచోదితేన సంజయేన వ్యాసగాంధారీసన్నిధౌ కథనకథనం ॥ 2 । శ్రీవ్యాసేన సంజయంప్రతి ధృతరాష్ట్రప్రశ్నస్యోత్తరదానాభ్యనుజ్ఞానం ॥ 3 ।Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-66-0 (34250)
వైశంపాయాన ఉవాచ। 5-66-0x (3593)
దుర్యోధనే ధార్తరాష్ట్రే తద్వచో నాభినందతి।
తూష్ణీంభూతేషు సర్వేషు సముత్తస్థుర్నరర్షభాః ॥ 5-66-1 (34251)
ఉత్థితేషు మహారాజ పృథివ్యాం సర్వరాజసు।
రహితే సంజయం రాజా పరిప్రష్టుం ప్రచక్రమే ॥ 5-66-2 (34252)
ఆశంసమానో విజయం తేషాం పుత్రవశానుగః ।
ఆత్మనశ్చ పరేషాం చ పాండవానాం చ నిశ్చయం ॥ 5-66-3 (34253)
ధృతరాష్ట్ర ఉవాచ। 5-66-4x (3594)
గావల్గణే బ్రూహి నః సారఫల్గు
స్వేసనాయం యావదిహాస్తి కించిత్।
త్వం పాండవానాం నిపుణం వేత్థ సర్వం
కిమేషాం జ్యాయః కిము తేషాం కనీయః ॥ 5-66-4 (34254)
త్వమేతయోః సారవిత్సర్వదర్శీ
ధర్మార్థయోర్నిపుణో నిశ్చయజ్ఞః।
స మే పృష్టః సంజయ బ్రూహి సర్వం
యుధ్యమానాః కతరేఽస్మిన్న సంతి ॥ 5-66-5 (34255)
సంజయ ఉవాచ। 5-66-6x (3595)
న త్వాం బ్రూయాం రహితే జాతు కించి-
దసూయా హి త్వాం ప్రవిశేత రాజన్।
ఆనయస్వ పితరం మహావ్రతం
గాంధారీం చ మహిషీమాజమీఢ ॥ 5-66-6 (34256)
తో తేఽసూయాం వినయేతాం నరేంద్ర
ధర్మజ్ఞౌ తౌ నిపుణౌ నిశ్చయజ్ఞౌ ।
తయోస్తు త్వాం సన్నిధౌ తద్వదేయం
కృత్స్నం మతం కేశవపార్థయోర్యత్ ॥ 5-66-7 (34257)
వైశంపాయన ఉవాచ। 5-66-8x (3596)
ఇత్యుక్తేన చ గాంధారీ వ్యాసశ్చాత్రాజగామహ।
ఆనీతౌ విదురేణేహ సభాం శీఘ్రం ప్రవేశితౌ ॥ 5-66-8 (34258)
తతస్తన్మతమాజ్ఞాయ సంజయస్యాత్మజస్య చ।
అభ్యుపేత్య మహాప్రాజ్ఞః కృష్ణద్వైపాయనోఽబ్రవీత్ ॥ 5-66-9 (34259)
వ్యాస ఉవాచ। 5-66-10x (3597)
సంపృచ్ఛతే ధృతరాష్ట్రయ సంజయ
ఆచక్ష్వ సర్వం యావదేషోఽనుయుంక్తే।
సర్వం యావద్వేత్థ తస్మిన్యథావ-
ద్యాథాతథ్యం వాసుదేవేఽర్జునే చ ॥ ॥ 5-66-10 (34260)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతో ఉద్యోగపర్వణి యానసంధిపర్వణి షట్షష్టితమోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-66-3 పరేషాం తటస్థానాం ॥ 5-66-5 యుధ్యమానా న సంతి ఉదాసీనా ఇత్యర్థః ॥ 5-66-6 పితరం వ్యాసం ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 067
॥ శ్రీః ॥
5.67. అధ్యాయః 067
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
సంజయేన ధృతరాష్ట్రంప్రతి సారభూతాత్సర్వస్మాదపి శ్రీకృష్ణస్య సారతరత్వకథనం ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-67-0 (34261)
సంజయ ఉవాచ। 5-67-0x (3598)
అర్జునో వాసుదేవశ్చ ధన్వినౌ పరమార్థితౌ।
కామాదన్యత్ర సంభూతౌ సర్వభావాయ సంమితౌ॥ 5-67-1 (34262)
వ్యామాంతరం సమాస్థయ యథాముక్తం మనస్వినః ।
చక్రం తద్వాసుదేవస్య మాయయా వర్తతే విభో॥ 5-67-2 (34263)
సాపహ్నవం కౌరవేషు పాండవానాం సుసంమతం।
సారాసారబలం జ్ఞాతుం తేజఃపుంజావభాసితం ॥ 5-67-3 (34264)
నరకం శంబరం చైవ కంసం చైద్యం చ మాధవః।
జితవాన్ఘోరసంకాశాన్క్రీడన్నివ మహాబలః ॥ 5-67-4 (34265)
పృథివీం చాంతరిక్షం చ ద్యాం చైవ పురుషోత్తమః ।
మనసైవ విశిష్టాత్మా నయత్యాత్మవశం వశీ ॥ 5-67-5 (34266)
భూయో భూయో హి యద్రాజన్పృచ్ఛసే పాండవాన్ప్రతి ।
సారాసారబలం జ్ఞాతుం తత్సమాసేన మే శృణు ॥ 5-67-6 (34267)
ఏకతో వా జగత్కృత్స్నమేకతో వా జనార్దనః।
సారతో జగతః కృత్స్నాదతిరిక్తో జనార్దనః ॥ 5-67-7 (34268)
భస్మ కుర్యాంజగదిదం మనసైవ జనార్దనః ।
న తు కృత్స్నం జగచ్ఛక్తం కించిత్కర్తుం జనార్దనే ॥ 5-67-8 (34269)
యతః సత్యం యతో ధర్మో యతో హ్రీరార్జవం యతః।
తతో భవతి గోవిందో యతః కృష్ణస్తతో జయః ॥ 5-67-9 (34270)
పృథివీం చాంతరిక్షం చ దివం చ పురుషోత్తమః।
విచేష్టయతి భూతాత్మా క్రీడన్నివ జనార్దనః ॥ 5-67-10 (34271)
స కృత్వా పాండవాన్సత్రం లోకం సంమోహయన్నివ ।
అధర్మనిరతాన్మూఢాందగ్ధుమిచ్ఛతి తే సుతాన్ ॥ 5-67-11 (34272)
కాలచక్రం జగచ్చక్రం యుగచక్రం చ కేశవః।
ఆత్మయోగేన భగవాన్పరివర్తయతేఽనిశం ॥ 5-67-12 (34273)
కాలస్య చ హి మృత్యోశ్చ జంగమస్థావరస్య చ ।
ఈష్టే హి భగవానేకః సత్యమేతద్బ్రవీమి తే ॥ 5-67-13 (34274)
ఈశన్నపి మహాయోగీ సర్వస్య జగతో హరిః।
కర్మాణ్యారభతే కర్తుం కీనాశ ఇవ దుర్బలః ॥ 5-67-14 (34275)
తేన వంచయతే లోకాన్మాయాయోగేన కేశవః ।
యే తమేవ ప్రపద్యంతే న తే ముహ్యంతి మానవాః ॥ ॥ 5-67-15 (34276)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి యానసంధిపర్వణి సప్తషష్టితమోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-67-2 వ్యామాంతరం ప్రసారితయోర్హస్తయోర్యావాన్విస్తారః పంచహస్తమితః తావత్ అంతరం మధ్యప్రమాణం యస్య తద్వ్యామాంతరం। యథాముక్తం యథా యథారూపం యావత్ప్రమాణం చింతితం తావత్ప్రమాణం భూత్వా యత్ ముక్తం భవతి। మాయయా దుర్లక్ష్యరూపేణేత్యర్థః ॥ 5-67-3 సాపహ్నవం ససంహారం। అత ఏవ పాండవానాం సుసంమతం ॥ 5-67-11 సత్రం వ్యాజం। సత్రమాచ్ఛాదనే యజ్ఞే సదాదానే చ కైతవే ఇతి విశ్వః ॥ 5-67-14 ఈసన్నపి ఈశానోపి। కీనాశ కర్షకః ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 068
॥ శ్రీః ॥
5.68. అధ్యాయః 068
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
భగవద్వేదనసాధనం పృష్టేన సంజయేన ధృతరాష్ట్రంప్రతి తత్కథనం ॥ 1 ॥ శ్రీవ్యాసేన ధృతరాష్ట్రంప్రతి సంజయాద్భగద్వేదనాభ్యనుజ్ఞా ॥ 2 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-68-0 (34277)
ధృతరాష్ట్ర ఉవాచ। 5-68-0x (3599)
కథం త్వం మాధవం వేత్థ సర్వలోకమహేశ్వరం।
కథమేనం న వేదాహం తన్మమాచక్ష్వ సంజయ ॥ 5-68-1 (34278)
సంజయ ఉవాచ। 5-68-2x (3600)
శ్రృణు రాజన్న తే విద్యా మమ విద్యా న హీయతే।
విద్యాహీనస్తమోధ్వస్తో నాభిజానాతి కేశవం ॥ 5-68-2 (34279)
విద్యయా తాత జానామి త్రియుగం మధుసూదనం ।
కర్తారమకృతం దేవం భూతానాం ప్రభవాప్యయం ॥ 5-68-3 (34280)
ధృతరాష్ట్ర ఉవాచ। 5-68-4x (3601)
గావల్గణేఽత్ర కా భక్తిర్యా తే నిత్యా జనార్దనే।
యయా త్వమభిజానాసి త్రియుగం మధుసూదనం ॥ 5-68-4 (34281)
సంజయ ఉవాచ। 5-68-5x (3602)
మాయాం న సేవే భద్రం తే న వృథాధర్మమాచరే।
శుద్ధభావం గతో భక్త్యా శాస్త్రద్వేద్మి జనార్దనం ॥ 5-68-5 (34282)
ధృతరాష్ట్ర ఉవాచ। 5-68-6x (3603)
దుర్యోధన హృషీకేశం ప్రపద్యస్వ జనార్దనం।
ఆప్తో నః సంజయస్తాత శరణం గచ్ఛ కేశవం ॥ 5-68-6 (34283)
దుర్యోధన ఉవాచ। 5-68-7x (3604)
భగవాందేవకీపుత్రో లోకాంశ్చేన్నిహనిష్యతి।
ప్రవదన్నర్జునే సఖ్యం నాహం గచ్ఛేఽద్య కేశవం ॥ 5-68-7 (34284)
ధృతరాష్ట్ర ఉవాచ। 5-68-8x (3605)
అవాగ్గాంధారి పుత్రస్తే గచ్ఛత్యేష సుదుర్మతిః ।
ఈర్షుర్దురాత్మా మానీ చ శ్రేయసాం వచనాతిగః ॥ 5-68-8 (34285)
గాంధార్యువాచ। 5-68-9x (3606)
ఐశ్వర్యకామ దుష్టాత్మన్వృద్ధానాం శాసనాతిగ।
ఐశ్వర్యజీతితే హిత్వా పితరం మాం చ బాలిశ ॥ 5-68-9 (34286)
వర్ధయందుర్హృదాం ప్రీతిం మాం చ శోకేన వర్ధయన్ ।
నిహతో భీమసేనేన స్మర్తాతి వచనం పితుః ॥ 5-68-10 (34287)
వ్యాస ఉవాచ। 5-68-11x (3607)
ప్రియోఽసి రాజన్కృష్ణస్య ధృతరాష్ట్ర నిబోధ మే।
యస్య తే సంజయో దూతో యస్త్వాం శ్రేయసి యోక్ష్యతే ॥ 5-68-11 (34288)
జానాత్యేష హృషీకేశం పురాణం యచ్చ వై పరం।
శుశ్రూషమాణమైకాగ్ర్యం మోక్ష్యతే మహతో భయాత్ ॥ 5-68-12 (34289)
వైచిత్రవీర్య పురుషాః క్రోధహర్షసమావృతాః ।
సితా బహువిధైః పాశైర్యే న తుష్టాః స్వకైర్ధనైః ॥ 5-68-13 (34290)
యమస్య వశమాయాంతి కామమూఢాః పునః పునః ।
అంధనేత్రా యథైవాంధా నీయమానాః స్వకర్మభిః ॥ 5-68-14 (34291)
ఏష ఏకాయనః పంథా యేన యాంతి మనీషిణః ।
తం దృష్ట్వా మృత్యుమత్యేతి మహాంస్తత్ర న సంజతి ॥ 5-68-15 (34292)
ధృతరాష్ట్ర ఉవాచ। 5-68-16x (3608)
అంగ సంజయ మే శంస పంథానమకుతోభయం।
యేన గత్వా హృషీకేశం ప్రాప్నుయాం సిద్ధిముత్తమాం ॥ 5-68-16 (34293)
సంజయ ఉవాచ। 5-68-17x (3609)
నాకృతాత్మా కృతాత్మానం జాతు విద్యాంజనార్దనం ।
ఆత్మనస్తు క్రియోపాయో నాన్యత్రేంద్రియనిగ్రహాత్ ॥ 5-68-17 (34294)
ఇంద్రియాణాముదీర్ణానాం కామత్యాగోఽప్రమాదతః।
అప్రమాదోఽవిహింసా చ జ్ఞానయోనిరసంశయం ॥ 5-68-18 (34295)
ఇంద్రియాణాం యమే యత్తో భవ రాజన్నతంద్రితః ।
బుద్ధిశ్చ తే మా చ్యువతు నియచ్ఛైనాం యతస్తతః ॥ 5-68-19 (34296)
ఏతజ్జ్ఞానం విదుర్విప్రా ధ్రువమింద్రియధారణం।
ఏతజ్జ్ఞానం చ పంథాశ్చ యేన యాంతి మనీషిణః ॥ 5-68-20 (34297)
అప్రాప్యః కేశవో రాజన్నింద్రియైరజితైర్నృభిః।
ఆగమాధిగమాద్యోగాద్వశీ తత్త్వే ప్రసీదతి ॥ ॥ 5-68-21 (34298)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి యానసంధిపర్వణి అష్టషష్టితమోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-68-4 భక్తిః ఆరాధ్యత్వేన జ్ఞానం ఏచ్చ కీదృశం ॥ 5-68-5 వృథాధర్మం భగవదర్పణం వినా న చరామి। శుద్ధభావం మనసః కామక్రోధాదిరాహిత్యేన నైర్మల్యం ॥ 5-68-12 ఐకాగ్ర్యం శుశ్రూషమాణం సేవమానం త్వాం మోక్ష్యతే మోచయిష్యతి ॥ 5-68-13 సితాః బద్ధాః । పాశైః కామాదిభిః ॥ 5-68-14 అంధనేత్రా అంధశ్చాసౌ నేతా చ తేన ॥ 5-68-17 ఆత్మనః స్వస్య ఇంద్రియనిగ్రహాదన్యత్ర ఇంద్రియనిగ్రహంవినా క్రియాయాగాదిరూపా ఉపాయః ప్రాప్త్యుపాయో నాస్తి ॥ 5-68-21 యోగాత్ చిత్తవృత్తినిరోధాత్। వశీ ఈశ్వరః। తత్త్వే స్వయాథాత్ంయే విషయే। ప్రసీదతి జ్ఞానదానేన అనుగృహ్ణాతి ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 069
॥ శ్రీః ॥
5.69. అధ్యాయః 069
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
సంజయేన ధృతరాష్ట్రంప్రతి వాసుదేవాదిభగవన్నామనిర్వచనం ॥ 1 ॥ తథా సంధ్యర్థం శ్రీకృష్ణాగమనకథనం ॥ 2 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-69-0 (34299)
ధృతరాష్ట్ర ఉవాచ। 5-69-0x (3610)
భూయో మే పుండరీకాక్షం సంజయాచక్ష్వ పృచ్ఛతః।
నామకర్మార్థవిత్తాత ప్రాప్నుయాం పురుషోత్తమం ॥ 5-69-1 (34300)
సంజయ ఉవాచ। 5-69-2x (3611)
శ్రుతం మే వాసుదేవస్య నామనిర్వచనం శుభం।
యావత్తత్రాభిజానేఽహమప్రమేయో హి కేశవః ॥ 5-69-2 (34301)
వసనాత్సర్వభూతానాం వసుత్వాద్దేవయోనితః।
వాసుదేవస్తతో వేద్యో బృహత్త్వాద్విష్ణురుచ్యతే ॥ 5-69-3 (34302)
మౌనాద్ధ్యానాచ్చ యోగాచ్చ విద్ది భారత మాధవం।
సర్వతత్త్వలయాచ్చైవ మధుహా మధుసూదనః ॥ 5-69-4 (34303)
కృషిర్భూవాచకః శబ్దో గశ్చ నిర్వృతివాచకః।
విష్ణుస్తద్భావయోగాచ్చ కృష్ణో భవతి సాత్వతః ॥ 5-69-5 (34304)
పుండరీకం పరం ధామ నిత్యమక్షయమవ్యయం ।
తద్భావాత్పుండరీకాక్షో దస్యుత్రాసాజ్జానార్దనః ॥ 5-69-6 (34305)
యతః సత్వం న చ్యవతే యచ్చ యత్వాన్న హీయతే।
సాత్వతః సాత్వతస్తస్మాదార్షభాద్వృషభేక్షణః ॥ 5-69-7 (34306)
న జాయతే జనిత్రాఽయమజస్తస్మాదనీకజిత్ ।
దేవానాం స్వప్రకాశత్వాద్దమాద్దామోదరో విభుః ॥ 5-69-8 (34307)
హర్షాత్సుఖాత్సుఖైశ్వర్యాద్ధృషీకేశత్వమశ్రుతే ।
బాహుభ్యాం రోదసీ బిభ్రన్మహాబాహురితి స్మృతః ॥ 5-69-9 (34308)
అఘో న క్షీయతే జాతు యస్మాత్తస్మాదధోక్షజః।
నరాణామయనాచ్చాపి తతో నారాయణః స్మృతః ॥ 5-69-10 (34309)
పూరణాత్సదనాచ్చాపి తతోఽసౌపురుషోత్తమః।
అసతశ్చ సతశ్చైవ సర్వస్య ప్రభవాప్యయాత్।
సర్వస్య చ సదా జ్ఞానాత్సర్వమేతం ప్రచక్షతే ॥ 5-69-11 (34310)
సత్యే ప్రతిష్ఠితః కృష్ణః సత్యమత్ర ప్రతిష్ఠితం।
సత్యాత్సత్యం తు గోవిందస్తస్మాత్సత్యోపి నామతః ॥ 5-69-12 (34311)
విష్ణుర్విక్రమణాద్దేవో జయనాంజిష్ణురుచ్యతే।
శాశ్వతత్వాదనంతశ్చ గోవిందో వేదనాద్భవాం ॥ 5-69-13 (34312)
అతత్త్వం కురుతే తత్త్వం తేన మోహయతే ప్రజాః ॥ 5-69-14 (34313)
ఏవంవిధో ధర్మనిత్యో భగవాన్మధుసూదనః ।
ఆగంతా హి మహాబాహురానృశంస్యార్థమచ్యుతః ॥ ॥ 5-69-15 (34314)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి తయానసంధిపర్వణి ఊనసస్తతితమోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-69-2 యావదభిజానే తావత్। వదామీతి శేషః। వస్తుతస్తు సః అప్రమేయః ॥ 5-69-3 వసత్యస్మిన్ భువనమితి వాసుః దీర్ఘశ్ఛాందసః । స చాసౌ దేవశ్చ వాసుదేవః । బృహత్త్వాద్వ్యాపకత్వాత్ వేవేష్టి వ్యాప్నోతి సర్వమితి విష్ణుః। వృషత్వాదిష్ణురపచ్యతే ఇతి ఖo పాఠః। వృషత్వాత్ అభీష్టసేన్నకత్వాత్ ఇతి రత్నగర్భః ॥ 5-69-4 మౌనం మునేః కర్మ మననం। మౌనం చ ధ్యానం చ తాభ్యాం విషయతయా యుక్తో మాధవః। సర్వతత్తవాని పృథివ్యాదయో విషయాః। తేచ సుఖసాధనతయా మధుశబ్దేనోక్తాః। తేషాం లయాత్ సంహర్తృత్వాత్ మధుహా మధుసూదనశ్చేతి నామద్వయం ॥ 5-69-5 కృషిరితిశబ్దో భూవాచకః కృష్యతే సస్యార్థమితి వ్యుత్పత్త్యా। భూమిలోకస్థాప్రాణిసుఖస్య యో భావ ఉత్పాదనం తత్కర్తృత్వాత్కృష్ణో భవతి ॥ 5-69-6 పుండరీకం హృదయకమలం ధామ వాసస్థానం తత్ర సన్నపి అక్షో న క్షీయతే హన్యతే వేతి పుండరీకాక్షః। తథాచ శ్రుతిర్నాచ జరయైతజ్జీర్యంతి న వధేనాస్య హన్యత ఇతి హృత్పద్మ। దోషైర్జరానాశాదిభిః పరమాత్మనోఽస్పృష్టత్వమాహ। దస్యుత్రాసాత్ జనం దస్యుజనం అర్దయతి పీడయతీతి జనార్దన ఇత్యర్థః ॥ 5-69-7 సత్త్వం బలం। ఆర్షం వేదస్తేన భాతీత్యార్షభ ఔపనిషదః పురుషః। ఉపనిషద్వేద్యత్వాద్యోగాత్ వృషభేక్షణః। తథాచాయం యోగః వృషం ధర్మం భాసయతీతి వృషభో వేదస్తదేవ ఈక్షణం చక్షురివ జ్ఞాపకం యస్య సః వృషభేక్షణ ఇతి ॥ 5-69-8 జనిత్రా పిత్రా న జాయత ఇత్యజః। అనీకజిత్సేనాజిత్ కృష్ణః। దేవానాం స్వప్రకాశత్వాత్। ఋగతావిత్యస్మాదుత్పూర్వాత్ అప్। ఉత్ ఉత్కర్షేణ ఋచ్ఛతి ప్రకాశత ఇతి ఉదరః। దమోస్యాస్తీతి దామః దామశ్చాసావుదరశ్చేతి దామోదరః ॥ 5-69-9 హర్షాత్ హృషిః సుఖాత్కం సుఖైర్శ్వర్యాదీశః। మహీతి చ్ఛాందసం రోదస్యోర్నామ। మహ్యౌ బాహ్యోర్యస్య స తథా। ఈకారాకారశ్ఛాందసః ॥ 5-69-10 జాతుశబ్దార్థే జకారః ॥ 5-69-11 పురయతీతి పురుః । సీదంత్యస్మిన్నితి సః తస్మాత్పురుషః స చాసావుత్తమశ్చ పురుషోత్తమః । అసతఃక కారణస్మ సతః కార్యస్య ప్రభవాప్యయాత్ ఉత్పత్తిప్రలయస్థానచాత్ సర్వశబ్దస్తత్ప్రభవాప్యయహేతావుపచారాత్ప్రవర్తతే ॥ 5-69-12 సత్యే ధర్మే ॥ 5-69-13 విశేషేణ క్రమణాత్ వ్యాపనాన్। ఏవం జయతీతి జిష్ణుః శాశ్వతత్వాత్ శశ్వద్భవత్వాత్। గవామింద్రియాణాం వేదనాత్ ప్రకాశాత్ గోవిందః ॥ 5-69-15 ధర్మే నిత్యం సన్నిధానాత్ ధర్మనిత్యః ఆగంతా ఆగమిష్యతి। ఆనృశంస్యమహింసా కురుపాండవయోః తదర్థం ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 070
॥ శ్రీః ॥
5.70. అధ్యాయః 070
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
శ్రీకృష్ణాగమనశ్రవణహృష్టేన ధృతరాష్ట్రేణ చక్షుష్మత్ప్రశంసనపూర్వకం శ్రీకృష్ణనుణానువర్ణనం ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-70-0 (34315)
ధృతరాష్ట్ర ఉవాచ। 5-70-0x (3612)
చక్షుష్మతాం వై స్పృహయామి సంజయ
ద్రక్ష్యంతి యే వాసుదేవం సమీపే।
విభ్రాజమానం వపుషా పరేణ
ప్రకాశయంతం ప్రదిశో దిశశ్చ ॥ 5-70-1 (34316)
ఈరయంతం భారతీం భారతానా-
మభ్యర్చనీయాం శంకరీం సృంజయానాం।
బుభూషద్భిర్గర్హణీయామనింద్యాం
పరాసూనామగ్రహణీయరూపాం ॥ 5-70-2 (34317)
సముద్యంతం సాత్వతమేకవీరం
ప్రణేతారమృషభం యాదవానాం।
నిహంతారం క్షోభణం శాత్రవాణాం
ముంచంతం చ ద్విషతాం వై యశాంసి ॥ 5-70-3 (34318)
ద్రష్టారో హి కురవస్తం సమేతా
మహాత్మానం శబ్రుహణం వరేణ్యం ।
బ్రువంతం వాచమనృశంసరూపాం
వృష్ణిశ్రేష్ఠం మోహయంతం మదీయాన్ ॥ 5-70-4 (34319)
ఋషిం సనాతనతభం విపశ్చితం
వాచఃసముద్రం కలశం యతీనాం।
అరిష్టనేమిం గరుడం సుపర్ణం
హరిం ప్రజానాం భువనస్య ధామ ॥ 5-70-5 (34320)
సహస్రశీర్షం పురుషం పురాణ-
మనాదిమధ్యాంతమనంతకీర్తిం।
శుక్రస్య ధాతారమజం చ నిత్యం
పరం పరేషాం శరణం ప్రపద్యే ॥ 5-70-6 (34321)
త్రైలోక్యనిర్మాణకరం జనిత్రం
దేవాసురాణామథ నాగరక్షసాం।
నరాధిపానాం విదుషాం ప్రధాన-
మింద్రానుజం తం శరణం ప్రపద్యే ॥ ॥ 5-70-7 (34322)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి యానసంధిపర్వణి సప్తతితమోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-70-1 చక్షుష్మతాం భాగ్యాయ స్పృహయామి ॥ 5-70-5 అరిష్టః అహింసితః నేమిః పాదో యస్య సః అరిష్టనేమిః ॥ 5-70-7 నిర్మాణం రచనా। జనిత్రం జనయితారం ॥ 5-70-ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 071
॥ శ్రీః ॥
5.71. అధ్యాయః 071
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
యుధిష్ఠిరేణ శ్రీకృష్ణంప్రతి సంధ్యర్థం హాస్తినపురగామనప్రార్థనాసూచకవచనోపన్యాసః ॥ 1 ॥ శ్రీకృష్ణేన తత్ర స్వస్య గమనకథనం ॥ 2 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-71-0 (34323)
` జనమేజయ ఉవచ। 5-71-0x (3613)
ప్రయాతే సంజయే సాధౌ కౌరవాన్ప్రతి వై తదా।
కిం చక్రుః పాండవాస్తత్ర మమ పూర్వపితామహాః ॥ 5-71-1 (34324)
ఏతత్సర్వం ద్విజశ్రేష్ఠ విస్తరం మమ సత్తమ।
కథయస్వ ప్రయత్నేన శ్రోతుమిచ్ఛామి పండిత ॥ 5-71-2 (34325)
వైశంపాయన ఉవాచ। 5-71-3x (3614)
సంజయే ప్రతియాతే తు ధర్మరాజో యుధిష్ఠిరః।
అర్జునం భీమసేనం చ మాద్రీపుత్రౌ చ భారత ॥ 5-71-3 (34326)
విరాటం ద్రుపదం చైవ కేకయానాం మహారథాన్।
అబ్రువీదుపసంగంయ శంఖచక్రగదాధరం ।
అభియాచామహే గత్వా ప్రయాతుం కురుసంసదం ॥ 5-71-4 (34327)
యథా భీష్మేణ ద్రోణేన బాహ్లీకేన చ ధీమతా।
అన్యైశ్చ కురుభిః సార్ధం న యుధ్యేమహి సంయుగే ॥ 5-71-5 (34328)
ఏష నః ప్రథమః కల్ప ఏతన్నిశ్రేయ ఉత్తమం ।
ఏవముక్తాః సుమనసస్తేఽభిజగ్ముర్జనార్దనం ॥ 5-71-6 (34329)
పాండవైః సహ రాజానో మరుత్వంత ఇవామరాః।
తదా చ దుఃసహాః సర్వే సదస్యాస్తే నరర్షభాః ॥ 5-71-7 (34330)
జనార్దనం సమాసాద్య కుంతీపుత్రో యుధిష్ఠిరః ।
అబ్రవీత్పరవీరధ్నం దాశార్హం పాండునందనః ॥' 5-71-8 (34331)
అయం స కాలః సంప్రాప్తో మిత్రాణాం మిత్రవత్సల ।
న చ త్వదన్యం పశ్యామి యో న ఆపత్సు తారయేత్ ॥ 5-71-9 (34332)
త్వాం హి మాధవమాశ్రిత్య నిర్భయా మోఘదర్పితం ।
ధార్తరాష్ట్రం సహామాత్యం స్వయం సమనుయుంక్ష్మహే ॥ 5-71-10 (34333)
యథా హి సర్వాస్వాపత్సు పాసి వృష్ణీనరిందం।
తథా తే పాండవా రక్ష్యాః పాహ్యస్మాన్మహతో భయాత్ ॥ 5-71-11 (34334)
శ్రీభగవానువాచ। 5-71-12x (3615)
అయమస్మి మహాబాహో బ్రూహి యత్తే వివక్షితం ।
కరిష్యామి హి తత్సర్వం యత్త్వం వక్ష్యసి భారత ॥ 5-71-12 (34335)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 5-71-13x (3616)
శ్రుతం తే ధృతరాష్ట్రస్య సపుత్రస్య చికీర్షితం।
ఏతద్ధి సకలం కృష్ణ సంజయో మాం యదబ్రవీత్ ॥ 5-71-14a` మృదుపూర్వం సామమిశ్రం సమముగ్రం చ మాధవ ।
న కతృం న్యాయమాస్థాయ గర్హితాశ్చ తతో వయం ॥' 5-71-13 (34336)
తన్మతం ధృతరాష్ట్రస్య సోఽస్యాత్మా వివృతాంతరః।
యథోక్తం దూత ఆచష్టే వధ్యః స్యాదన్యథా బ్రువన్ ॥ 5-71-15 (34337)
అప్రదానేన రాజ్యస్య శాంతిమస్మాసు మార్గతి।
లుబ్ధః పాపేన మనసా చరన్నసమమాత్మనః ॥ 5-71-16 (34338)
యత్తద్ద్వాదశవర్షాణి వనేషు హ్యుషితా వయం।
ఛద్మనా శరదం చైకాం ధృతరాష్ట్రస్య శాసనాత్ ॥ 5-71-17 (34339)
స్థాతా నః సమయే తస్మింధృతరాష్ట్ర ఇతి ప్రభో।
నాహాస్మ సమయం కృష్ణ తద్ధి నో బ్రాహ్మణా విదుః ॥ 5-71-18 (34340)
గృద్ధో రాజా ధృతరాష్ట్రః స్వధర్మం నానుపశ్యతి ।
వశ్యత్వాత్పుత్రగృద్ధిత్వాన్మందస్యాన్వేతి శాసనం ॥ 5-71-19 (34341)
సుయోధనమతే తిష్ఠన్రాజాఽస్మాసు జనార్దన।
మిథ్యాచరతి లుబ్ధః సంశ్చరన్హి ప్రియమాత్మనః ॥ 5-71-20 (34342)
ఇతో దుఃఖతరం కిం ను యదహం మాతరం తతః।
సంవిధాతుం న శక్నోమి మిత్రాణాం వా జనార్దన ॥ 5-71-21 (34343)
కాశిభిశ్చేదిపాంచాలైర్మత్స్యైశ్చ మధుసూదన।
భవతా చైవ నాథేన పంచ గ్రామా వృతా మయా ॥ 5-71-22 (34344)
అవిస్థలం వృకస్థలం మాకందీ వారణావతం।
అవసానం చ గోవింద కంచిదేవాత్ర పంచం ॥ 5-71-23 (34345)
పంచ నస్తాత దీయంతాం గ్రామా వా నగరాణి వా।
వసేమ సహితా యేషు మా చ నో భరతా నశన్ ॥ 5-71-24 (34346)
న చ తానపి దుష్టాత్మా ధార్తరాష్ట్రోఽనుమన్యతే।
స్వాంయమాత్మని మత్వాఽసావతో దుఃఖతరం ను కిం ॥ 5-71-25 (34347)
కులే జాతస్య వృద్ధస్య పరవిత్తేషు గృద్ధ్యతః।
లోభః ప్రజ్ఞానమాహంతి ప్రజ్ఞా హంతి హతా హ్రియం ॥ 5-71-26 (34348)
హ్రీర్హతా బాధతే ధర్మం ధర్మో హంతి హతః శ్రియం ।
శ్రీర్హతా పురుషం హంతి పురుషస్యాధం వధః ॥ 5-71-27 (34349)
అధనాద్ధి నివర్తంతే జ్ఞాతయః సుహృదో ద్విజాః।
అపుష్పాదఫలాద్వృక్షాద్యథా కృష్ణ పతత్రిణః ॥ 5-71-28 (34350)
ఏతచ్చ మరణం తాత ఉన్మత్తపతితాదివ।
జ్ఞాతయో వినివర్తంతే ప్రేతసత్వాదివాసవః ॥ 5-71-29 (34351)
నాతః పాపీయసీం కాంచిదవస్థాం శంబరోఽబ్రవీత్ ।
యత్ర నైవాఽద్య న ప్రాతర్భోజనం ప్రతిదృశ్యతే ॥ 5-71-30 (34352)
ధనమాహుః పరం ధర్మం ధనే సర్వం ప్రతిష్ఠితం।
జీవంతి ధనినో లోకే మృతా యే త్వధనా నరాః ॥ 5-71-31 (34353)
యే ధనాదపకర్షంతి నరం స్వబలమాస్థితాః।
తే ధర్మమర్థం కామం చ ప్రమథ్నంతి నరం చ తం ॥ 5-71-32 (34354)
ఏతామవస్థాం ప్రాప్యైకే మరణం వవ్రిరే జనాః।
గ్రామాయైకే వనాయైకే నాశాయైకే ప్రవవ్రజుః ॥ 5-71-33 (34355)
ఉన్మాదమేకే పుష్యంతి యాంత్యన్యే ద్విషతాం వశం।
దాస్యమేకే చ గచ్ఛంతి పరేషామర్థహేతునా ॥ 5-71-34 (34356)
ఆపదేవాస్య మరణాత్పురుషస్య గరీయసీ।
శ్రియో వినాశస్తద్ధ్యస్య నిమిత్తం ధర్మకామయోః ॥ 5-71-35 (34357)
యదస్య ధర్ంయం మరణం శాశ్వతం లోకవర్త్మవత్।
సమంతాత్సర్వభూతానాం న తదత్యేతి కశ్చన ॥ 5-71-36 (34358)
న తథా బాధ్యతే కృష్ణ ప్రకృత్యా నిర్ధనో జనః।
యథా భద్రాం శ్రియం ప్రాప్య తయా హీనః సుఖైధితః ॥ 5-71-37 (34359)
స తదాఽఽత్మాపరాధేన సంప్రాప్తో వ్యసనం మహత్।
సేంద్రాన్గర్హయతే దేవాన్నాత్మానం చ కథంచన ॥ 5-71-38 (34360)
న చాస్య సర్వశాస్రాణి ప్రభవంతి నిబర్హణే ।
సోఽభిక్రుధ్యాతి భృత్యానాం సుహృదశ్చాభ్యసూయతి ॥ 5-71-39 (34361)
తత్తదా మన్యురేవైతి స భూయః సంప్రముహ్యతి।
స మోహవశమాపన్నః క్రూరం కర్మ నిషేవతే ॥ 5-71-40 (34362)
పాపకర్మతయా చైవ సంకరం తేన పుష్యతి।
సంకరో నరకాయైవ సా కాష్ఠా పాపకర్మణాం ॥ 5-71-41 (34363)
న చేత్ప్రబుధ్యతే కృష్ణ నరకాయైవ గచ్ఛతి।
తస్య ప్రబోధః ప్రజ్ఞైవ ప్రజ్ఞాచక్షుస్తరిష్యతి ॥ 5-71-42 (34364)
ప్రజ్ఞాలాభే హి పురుషః శాస్త్రాణ్యేవాన్వవేక్షతే ।
శాస్త్రనిష్ఠః పునర్ధర్మం తస్య హ్రీరంగముత్తమం ॥ 5-71-43 (34365)
హ్రీమాన్హి పాపం ప్రద్వేష్టి తస్య శ్రీరభివర్ధతే।
శ్రీమాన్స యావద్భవతి తావద్భవతి పూరుషః ॥ 5-71-44 (34366)
ధర్మనిత్యః ప్రశాంతాత్మా కార్యయోగవహః సదా।
నాధర్మే కురుతే బుద్ధిం న చ పాపే ప్రవర్తతే ॥ 5-71-45 (34367)
అహ్రీకో వా విమూఢో వా నైవ స్త్రీ న పునః పుమాన్।
నాస్యాధికారో ధర్మేఽస్తి యథా శూద్రస్తథైవ సః ॥ 5-71-46 (34368)
హ్రీమానవతి దేవాంశ్చ పితౄనాత్మానమేవ చ।
తేనామృతత్వం వ్రజతి సా కాష్ఠా పుణ్యకర్మణాం ॥ 5-71-47 (34369)
తదిదం మయి తే దృష్టం ప్రత్యక్షం మధుసూదన।
యథా రాజ్యాత్పరిభ్రష్టో వసామి వసతీరిమాః ॥ 5-71-48 (34370)
తే వయం న శ్రియం హాతుమలం న్యాయేన కేనచిత్।
అత్ర నో యతమానానాం వధశ్చేదపి సాధు తత్ ॥ 5-71-49 (34371)
తత్ర నః ప్రథమః కల్పో యద్వయం తే చ మాధవ।
ప్రశాంతాః సమభూతాశ్చ శ్రియం తామశ్రువీమహి ॥ 5-71-50 (34372)
తత్రైషా పరమా కాష్ఠా రౌద్రకర్మక్షయోదయా।
యద్వయం కౌరవాన్హత్వా తాని రాష్ట్రాణ్యవాప్నుమః ॥ 5-71-51 (34373)
యే పునః స్యురసంబద్ధా అనార్యాః కృష్ణ శత్రవః।
తేషామప్యవధః కార్యః కింపునర్యే స్యురీదృశాః ॥ 5-71-52 (34374)
జ్ఞాతయశ్చైవ భూయిష్ఠాః సహాయా గురవశ్చ నః।
తేషాం వధోఽతిపాపీయాన్కిం ను యుద్ధేఽస్తి శోభనం ॥ 5-71-53 (34375)
పాపః క్షత్రియధర్మోఽయం వయం చ క్షత్రబంధవః।
స నః స్వధర్మోఽధర్మో వా వృత్తిరన్యా విగర్హితా ॥ 5-71-54 (34376)
శూద్రః కరోతి శుశ్రూషాం వైశ్మా వై పణ్యజీవికాః ।
వయం వధేన జీవామః కపాలం బ్రాహ్మణైర్వృతం ॥ 5-71-55 (34377)
క్షత్రియః క్షత్రియం హంతి మత్స్యో మత్స్యేన జీవతి।
శ్వా శ్వానం హంతి దాశార్హ పశ్య ధర్మో యథాగతః ॥ 5-71-56 (34378)
యుద్ధే కృష్ణ కలిర్నిత్యం ప్రాణాః సీదంతి సంయుగే।
బలం తు నీతిమాధాయ యుధ్యే జయపరాజయౌ ॥ 5-71-57 (34379)
నాత్మచ్ఛందేన భూతానాం జీవితం మరణం తథా।
నాప్యకాలే సుఖం ప్రాప్యం దుఃఖం వాఽపి యదూత్తమ ॥ 5-71-58 (34380)
ఏకో హ్యపి బహూన్హంతి ఘ్నంత్యేకం బహవోఽప్యుత।
శూరం కాపురుషో హంతి అయశస్వీ యశస్వినం ॥ 5-71-59 (34381)
జయో నైవోభయోర్దృష్టో నోభయోశ్చ పరాజయః।
తథైవాపచయో దృష్టో వ్యపయానే క్షయవ్యయౌ ॥ 5-71-60 (34382)
సర్వథా వృజినం యుద్ధం కో ధ్నన్న ప్రతిహన్యతే।
హతస్య చ హృషీకేశ సమౌ జయపరాజయౌ ॥ 5-71-61 (34383)
పరాజయశ్చ మరణాన్మన్యే నైవ విశిష్యతే।
యస్య స్యాద్విజయః కృష్ణ తస్యప్యపచయో ధ్రువం ॥ 5-71-62 (34384)
అంతతో దయితం ధ్నంతి కేచిదప్యపరే జనాః ।
తస్యాంగబలహీనస్య పుత్రాన్భ్రాతౄనపశ్యతః ॥ 5-71-63 (34385)
నిర్వేదో జీవితే కృష్ణ సర్వతశ్చోపజాయతే।
యే హ్యేవ ధీరా హ్రీమంత ఆర్యాః కరుణవేదినః ॥ 5-71-64 (34386)
త ఏవ యుద్ధే హన్యంతే యవీయాన్ముచ్యతే జనః।
హత్వాఽప్యనుశయో నిత్యం పరానపి జనార్దన ॥ 5-71-65 (34387)
అనుబద్ధశ్చ పాపోఽత్ర శేషశ్చాప్యవశిష్యతే।
శేషో హి బలమాసాద్య న శేషమనుశేషయేత్ ॥ 5-71-66 (34388)
సర్వోచ్ఛేదే చ యతతే వైరస్యాంతవిధిత్సయా।
జయో వైరం ప్రసృజతి దుఃఖమాస్తే పరాజితః ॥ 5-71-67 (34389)
సుఖం ప్రశాంతః స్వపితి హిత్వా జయపరాజయౌ ।
జాతవైరశ్చ పురుషో దుఃఖం స్వపితి నిత్యదా ॥ 5-71-68 (34390)
అనిర్వృత్తేన మనసా ససర్ప ఇవ వేశ్మని।
ఉత్సాదయతి యః సర్వం యశసా స విముచ్యతే ॥ 5-71-69 (34391)
అకీర్తిం సర్వభూతేషు శాశ్వతీం స నియచ్ఛతి।
న హి వైరాణి శాంయంతి దీర్ఘకాలధృతాన్యపి ॥ 5-71-70 (34392)
ఆఖ్యాతారశ్చ విద్యంతే పుమాంశ్చేద్విద్యతే కులే।
న చాపి వైరం వైరేణ కేశవ వ్యుపశాంయతి ॥ 5-71-71 (34393)
హవిషాఽగ్నిర్యథా కృష్ణ భూయ ఏవాభివర్ధతే।
అతోఽన్యథా నాస్తి శాంతిర్నిత్యమంతరమంతతః ॥ 5-71-72 (34394)
అంతరం లిప్సమానానామయం దోషో నిరంతరః ।
పౌరుషే యో హి బలవానాధిర్హృదయబాధనః।
తస్య త్యాగేన వా శాంతిర్మరణేనాపి వా భవేత్ ॥ 5-71-73 (34395)
అథవా మూలఘాతేన ద్విషతాం మధుసూదన ।
ఫలనిర్వృత్తిరిద్ధా స్యాత్తన్నృశంసతరం భవేత్ ॥ 5-71-74 (34396)
యా తు త్యాగేన శాంతిః స్యాత్తదృతే వధ ఏవ సః।
సంశయాచ్చ సముచ్ఛేదాద్ద్విషతామాత్మనస్తథా ॥ 5-71-75 (34397)
న చ త్యక్తుం తదిచ్ఛామో న చేచ్ఛామః కులక్షయం।
అత్ర యా ప్రణిపాతేన శాంతిః సైవ గరీయసీ ॥ 5-71-76 (34398)
సర్వథా యతమానానామయుద్ధమభికాంక్షతాం।
సాంత్వే ప్రతిహతే యుద్ధం ప్రసిద్ధం నాపరాక్రమః ॥ 5-71-77 (34399)
ప్రతిఘాతేన సాంత్వస్య దారుణం సంప్రవర్తతే।
తచ్ఛునామివ సంపాతే పండితైరుపలక్షితం॥ 5-71-78 (34400)
లాంగూలచాలనం క్ష్వేడా ప్రతివాచో వివర్తనం ।
దంతదర్శనమారావస్తతో యుద్ధం ప్రవర్తతే ॥ 5-71-79 (34401)
తత్ర యో బలవాన్కృష్ణ జిత్వా సోత్తి తదామిషం।
ఏవమేవ మనుష్యేషు విశేషో నాస్తి కశ్చన ॥ 5-71-80 (34402)
సర్వథా త్వేతదుచితం దుర్బలేషు బలీయసాం।
అనాదరో విరోధశ్చ ప్రణిపాతీ హి దుర్బలః ॥ 5-71-81 (34403)
పితా రాజా చ వృద్ధశ్చ సర్వథా మానమర్హతి।
తస్మాన్మాన్యశ్చ పూజ్యశ్చ ధృతరాష్ట్రో జనార్దన ॥ 5-71-82 (34404)
పుత్రస్నేహశ్చ బలవాంధృతరాష్ట్రస్య మాధవ ।
స పుత్రవశమాపన్నః ప్రణిపాతం ప్రహాస్యతి ॥ 5-71-83 (34405)
తత్ర కిం మన్యసే కృష్ణ ప్రాప్తకాలమనంతరం ।
కథమర్థాచ్చ ధర్మాచ్చ న హీయేమహి మాధవ ॥ 5-71-84 (34406)
ఈదృశేఽత్యర్థకృచ్ఛ్రేఽస్మిన్కమన్యం మధుసూదన।
ఉపసంప్రష్టుమర్హామి త్వామృతే పురుషోత్తమ ॥ 5-71-85 (34407)
ప్రియశ్చ ప్రియకామశ్చ గతిజ్ఞః సర్వకర్మణాం।
కో హి కృష్ణాస్తి నస్త్వాదృక్సర్వనిశ్చయవిత్సుహృత్ ॥ 5-71-86 (34408)
వైశంపాయన ఉవాచ। 5-71-87x (3617)
ఏవముక్తః ప్రత్యువాచ ధర్మరాజం జనార్దనః ।
ఉభయోరేవ వామర్థే యాస్యామి కురుసంసదం॥ 5-71-87 (34409)
శమం తత్ర లభేయం చేద్యుష్మదర్థమహాపయన్ ।
పుణ్యం మే సుమహద్రాజంశ్చరితం స్యాన్మహాఫలం ॥ 5-71-88 (34410)
మోచయేయం మృత్యుపాశాత్సంరబ్ధాన్కురుసృంజయాన్।
పాండవాంధార్తరాష్ట్రాంశ్చ సర్వాం చ పృథివీమిమాం ॥ 5-71-89 (34411)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 5-71-90x (3618)
న మమైతన్మతం కృష్ణ యత్త్వం యాయాః కురూన్ప్రతి ।
సుయోధనః సూక్తమపి న కరిష్యతి తే వచః ॥ 5-71-90 (34412)
సమేతం పార్థివం క్షత్రం దుర్యోధనవశానుగం।
తేషాం మధ్యావతరణం తవ కృష్ణ న రోచయే ॥ 5-71-91 (34413)
న హి నః ప్రీణయేద్ద్రవ్యం న దేవత్వం కుతః సుఖం।
న చ సర్వామరైశ్వర్యం తవ ద్రోహేణ మాధవ ॥ 5-71-92 (34414)
శ్రీభగవానువాచ। 5-71-93x (3619)
జానాంయేతాం మహారాజ ధార్తరాష్ట్రస్య పాపతాం।
అవాచ్యాస్తు భవిష్యామః సర్వలోకే మహీక్షితాం ॥ 5-71-93 (34415)
న చాపి మమ పర్యాప్తాః సహితాః సర్వపార్థివాః ।
క్రుద్ధస్య సంయుగే స్థాతుం సింహస్యేవేతరే మృగాః । 5-71-94 (34416)
అథ చేత్తే ప్రవర్తేరన్మయి కించిదసాంప్రతం।
నిర్దహేయం కురూన్సర్వానితి మే ధీయతే మతిః ॥ 5-71-95 (34417)
న జాతు గమనం పార్థ భవేత్తత్ర నిరర్థకం ।
అర్థప్రాప్తిః కదాచిత్స్యాదంతతో వాప్యవాచ్యతా 5-71-96 (34418)
` ఏవముక్తః ప్రత్యువాచ ధర్మరాజో జనార్దనం ।
భాతౄణాం సమవేతానాం సకాశే పురుషోత్తమం ' ॥ 5-71-97 (34419)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 5-71-98x (3620)
యత్తుభ్యం రోచతే కృష్ణ స్వస్తి ప్రాప్నుహి కౌరవాన్।
కృతార్థం స్వస్తిమంతం త్వాం ద్రక్ష్యామి పునరాగతం ॥ 5-71-98 (34420)
విష్వక్సేన కురూన్గత్వా భరతాఞ్శమయన్ప్రభో।
యథా సర్వే సుమనసః సహ స్యామ సుచేతసః ॥ 5-71-99 (34421)
భ్రాతా చాసి సఖా చాసి బీభత్సోర్మమ చ ప్రియః।
సౌహృదేనావిశంఖ్యోఽసి స్వస్తి ప్రాప్నుహి భూతయే ॥ 5-71-100 (34422)
అస్మాన్వేత్థ పరాన్వేత్థ వేత్థార్థాన్వేత్థ భాషితుం।
యద్యదస్మద్ధితం కృష్ణ తత్తద్వాచ్యః సుయోధనః ॥ 5-71-101 (34423)
యద్యద్ధర్మేణ సంయుక్తముపపద్యేద్ధితం వచః।
తత్తత్కేశవ భాషేథాః సాంత్వం వా యది వేతరత్ ॥ ॥ 5-71-102 (34424)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి భగవద్యానపర్వణి ఏకసప్తతితమోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-71-10 అనుయుహ్క్ష్మహే ప్రార్థయామహే ॥ 5-71-15 వివృతాంతరః ప్రకాశిత్తభావః ॥ 5-71-17 ఛద్మనః అజ్ఞాతచర్యయా ॥ 5-71-18 స్థాతాస్థాస్యతి । నః అస్మాకం। తస్మిన్ చతుర్దశే దర్షే స్వం రాజ్యం గృహ్ణీతేత్యస్మిన్। న అహాస్మ న త్యక్తవంతో వయం॥ 5-71-21 మాతరం సంవిధాతుం సంయక్ పోషయితుం। మిత్రాణాం కర్మణిషష్ఠీ ॥ 5-71-23 అవసీయతే సంస్థీయతేఽస్మిన్నిత్యవసానం యావజ్జీవకం వాసస్థానం ॥ 5-71-24 నః అస్మాకం కృతే భరతాః భరతవంశ్యా భీష్మాదయః మానశన్ మానశ్యంతు ॥ 5-71-28 ద్విజాః అర్థినః ॥ 5-71-29 ప్రేతసత్వాత్ ప్రగతబుద్ధేర్మృతాదిత్యర్థః ॥ 5-71-31 ధర్మం ధర్మకారణం। సర్వం యజ్ఞదానాది ॥ 5-71-35 ఆపత్పదార్థమాహ శ్రియో వినాశ ఇతి। తద్ధి శ్రీర్హి ॥ 5-71-40 తత్తదా సర్వదేత్యర్థః ॥ 5-71-48 ఇదం హ్రీమంతం । తే త్వయా ॥ 5-71-55 కపాలం భిక్షాపాత్రం ॥ 5-71-57 నీతిమేవ బలం కృత్వా యుధ్యే యోత్స్యే। జయపరాజయౌ తు ఆత్మచ్ఛందేన స్వేచ్ఛయా న భవతః। తథా తద్వత్ భూతానాం జీవితం మరణం చ స్వేచ్ఛయా న స్తః ॥ 5-71-58 నీతిమేవ బలం కృత్వా యుధ్యే యోత్స్యే। జయపరాజయౌ తు ఆత్మచ్ఛందేన స్వేచ్ఛయా న భవతః। తథా తద్వత్ భూతానాం జీవితం మరణం చ స్వేచ్ఛయా న స్తః ॥ 5-71-65 అనుశయః పశ్చాత్తాపః ॥ 5-71-66 శేషః శత్రోః । శేషం స్వస్య ॥ 5-71-69 అనిర్వృత్తేన అస్వస్థేన ॥ 5-71-72 అత ఇతి। యతః అంతరం ఛిద్రం నిత్యం అపరిహార్థం అతో హేతోః అంతతోఽన్యథా స్వస్య శత్రోర్వా నాశం వినా శాంతిర్నాస్తి ॥ 5-71-73 అయం దోషః నాశాఖ్యః ॥ 5-71-74 ఇద్ధా ప్రదీప్తా ॥ 5-71-75 త్యాగేన రాజ్యస్యేతిః శేషః। తదృతే రాజ్యం వినా। ద్విషతాం సంశయాత్ కిం శత్రవశ్ఛిద్రే భ్రష్టశ్ఛిద్రే ప్రహరిష్యంతి ఉత ఉపేక్షాం కరిష్యంతీత్యేవంరూపాత్ । ఆత్మనః భ్రష్టశ్రీకస్య సద్యః సముచ్ఛేదాత్ నాశసంభవాత్। అతో రాజ్యత్యాగో న యుక్త ఇతి భావః ॥ 5-71-78 దారుణం యుద్ధం తచ్ఛునామివ నింద్యమిత్యర్థః ॥ 5-71-79 క్ష్వేడా ధ్వికౌటిల్యం। వివర్తనం భూమౌ లుష్ఠనం। దంతదర్శనం ముఖస్య వ్యాదానేన ॥ 5-71-83 ప్రహాస్యతి న స్వీకరిష్యతి ॥ 5-71-99 తథా వదేతి శేషః ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 072
॥ శ్రీః ॥
5.72. అధ్యాయః 072
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
శ్రీకృష్ణేన యుధిష్ఠిరంప్రతి యుద్ధపక్షస్థిరీకరణపూర్వకం లోకసంశయనిరాసాయ శమార్థం ప్రయతనకథనం ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-72-0 (34425)
శ్రీభగవానువాచ। 5-72-0x (3621)
సంజయస్య శ్రుతం వాక్యం భవతశ్చ శ్రుతం మయా।
సర్వం జానాంయభిప్రాయం తేషాం చ భవతశ్చ యః ॥ 5-72-1 (34426)
తవ ధర్మాశ్రితా బుద్ధిస్తేషాం వైరాశ్రయా మతిః।
యదయుద్ధేన లభ్యేత తత్తే బహుమతం భవేత్ ॥ 5-72-2 (34427)
న చైవం నైష్ఠికం కర్మ క్షత్రియస్య విశాంపతే।
ఆహురాశ్రమిణః సర్వే న భైక్షం క్షత్రియశ్చరేత్ ॥ 5-72-3 (34428)
జయో వధో వా సంగ్రామే ధాత్రాఽఽదిష్టః సనాతనః।
స్వధర్మః క్షత్రియస్యైష కార్పణ్యం న ప్రశత్యతే ॥ 5-72-4 (34429)
న హి కార్పణ్యమాస్థాయ శక్యా వృత్తిర్యుధిష్ఠిర ।
విక్రమస్వ మహాబాహో జహి శత్రూన్పరంతప ॥ 5-72-5 (34430)
అతిగృద్ధాః కృతస్నేహా దీర్ఘకాలం సహోషితాః ।
కృతమిత్రాః కృతబలా ధార్తరాష్ట్రాః పరంతప ॥ 5-72-6 (34431)
న పర్యాయోఽస్తి యత్సాంయం త్వయి కుర్యుర్విశాంపతే ।
బలవత్తాం హి మన్యంతే భీష్మద్రోణకృపాదిభిః ॥ 5-72-7 (34432)
యావచ్చ మార్దవేనైతాన్రాజన్నుపచరిష్యసి।
తావదేతే హరిష్యంతి తవ రాజ్యమరిందమ ॥ 5-72-8 (34433)
నానుక్రోశాన్న కార్పణ్యాన్న చ ధర్మార్థకారణాత్।
అలం కర్తుం ధార్తరాష్ట్రస్తవ కామమరిందమ ॥ 5-72-9 (34434)
ఏతదేవ నిమిత్తం తే ధార్తరాష్ట్రో యథా త్వయి ।
నాన్వతప్యత కోపేన తవ కృత్వాఽపి దుష్కరం ॥ 5-72-10 (34435)
పితామహస్య ద్రోణస్య విదురస్య చ ధీమతః ।
బ్రాహ్మణానాం చ సాధూనాం రాజ్ఞశ్చ నగరస్య చ ॥ 5-72-11 (34436)
పశ్యతాం కురుముఖ్యానాం సర్వేషామేవ తత్త్వతః।
దానశీలం మృదుం దాంతం ధర్మశీలమనువ్రతం ॥ 5-72-12 (34437)
యత్త్వాముపధినా రాజంద్యూతే వంచితవాంస్తదా ।
న చాపత్రపతే తేన నృశంసః స్వేన కర్మణా ॥ 5-72-13 (34438)
తథాశీలసమాచరే రాజన్మా ప్రణయం కృథాః ।
వధ్యాస్తే సర్వలోకస్య కిం పునస్తవ భారత ॥ 5-72-14 (34439)
వాగ్భిస్త్వప్రతిరూపాభిరతుదత్త్వాం సహానుజం ।
శ్లాఘమానః ప్రహృష్టః సన్భ్రాతృభిః సహ భాషతే ॥ 5-72-15 (34440)
ఏతావత్పాండవానాం హి నాస్తి కించిదిహ స్వకం ।
నామధేయం చ గోత్రం చ తదప్యేషాం న శిష్యతే ॥ 5-72-16 (34441)
కాలేన మహతా చైషాం భవిష్యతి పరాభవః ।
ప్రకృతిం తే భజిష్యంతి నష్టప్రకృతయో మయి ॥ 5-72-17 (34442)
దుఃశాసనేన పాపేన తదా ద్యూతే ప్రవర్తితే ।
అనాథవత్తదా దేవీ ద్రౌపదీ సుదురాత్మనా ॥ 5-72-18 (34443)
ఆకృష్య కేశే రుదతీ సభాయాం రాజసంసది ।
భీష్మద్రోణప్రముఖతో గౌరితి వ్యాహృతా ముహుః ॥ 5-72-19 (34444)
భవతా వారితాః సర్వే భ్రాతరో భీమవిక్రమాః ।
ధర్మపాశనిబద్ధాశ్చ న కించిత్ప్రతిపేదిరే ॥ 5-72-20 (34445)
ఏతాశ్చాన్యాశ్చ పరుషా వాచః స సముదీరయన్ ।
శ్లాఘతే జ్ఞాతిమధ్యే స్మ త్వయి ప్రవ్రజితే వనం ॥ 5-72-21 (34446)
యే తత్రాసన్సమానీతాస్తే దృష్ట్వా త్వామనాగసం।
అశ్రుకంఠా రుదంతశ్చ సభాయామాసతే సదా ॥ 5-72-22 (34447)
న చైనమభ్యనందంస్తే రాజానో బ్రాహ్మణైః సహ।
సర్వే దుర్యోధనం తత్ర నిందంతి స్మ సభాసదః ॥ 5-72-23 (34448)
కులీనస్య చ యా నిందా వధో వాఽమిత్రకర్శన ।
మహాగుణో వధో రాజన్ను తు నిందా కుజీవికా ॥ 5-72-24 (34449)
తదైవ నిహతో రాజన్యదైవ నిరపత్రపః।
నిందితశ్చ మహారాజ పృథివ్యాం సర్వరాజభిః ॥ 5-72-25 (34450)
ఈషత్కరో వధస్తస్య యస్య చారిత్రమీదృశం ।
ప్రస్కుందేన ప్రతిస్తబ్ధశ్ఛిన్నమూల ఇవ ద్రుమః ॥ 5-72-26 (34451)
వధ్యః సర్ప ఇవానార్యః సర్వలోకస్య దుర్మతిః ।
జహ్యేన త్వమమిత్రఘ్న మా రాజన్విచికిత్సిథాః ॥ 5-72-27 (34452)
సర్వథా త్వత్క్షమం చైతద్రోచతే చ మమానఘ।
యత్త్వం పితరి భీష్మే చ ప్రణిపాతం సమాచరేః ॥ 5-72-28 (34453)
అహం తు సర్వలోకస్య గత్వా ఛేత్స్యామి సంశయం।
యేషామస్తి ద్విధాభావో రాజందుర్యోధనం ప్రతి ॥ 5-72-29 (34454)
మధ్యే రాజ్ఞామహం తత్ర ప్రాతిపౌరుషికాన్గుణాన్ ।
తవ సంకీర్తయిష్యామి యే చ తస్య వ్యతిక్రమాః ॥ 5-72-30 (34455)
బ్రువతస్తత్ర మే వాక్యం ధర్మార్థసహితం హితం।
నిశంయ పార్థివాః సర్వే నానాజనపదేశ్వరాః ॥ 5-72-31 (34456)
త్వయి సంప్రతిపత్స్యంతే ధర్మాత్మా సత్యవాగితి ।
తస్మింశ్చాధిగమిష్యంతి యథా లోభాదవర్తత ॥ 5-72-32 (34457)
గర్హయిష్యామి చైవైనం పౌరజానపదేష్వపి ।
వృద్ధబాలానుపాదాయ చాతుర్వర్ణ్యే సమాగతే ॥ 5-72-33 (34458)
శమం వై యాచమానస్త్వం నాధర్మం తత్ర లప్స్యసే ।
కురూన్విగర్హయిష్యంతి ధృతరాష్ట్రం చ పార్థివాః ॥ 5-72-34 (34459)
తస్మింల్లోకపరిత్యక్తే కిం కార్యమవశిష్యతే।
హతే దుర్యోధనే రాజన్యదన్యత్క్రియతామితి ॥ 5-72-35 (34460)
యాత్వా చాహం కురూన్సర్వాన్యుష్మదర్థమహాపయన్ ।
యతిష్యే ప్రశమం కర్తుం లక్షయిష్యే చ చేష్టితం ॥ 5-72-36 (34461)
కౌరవాణాం ప్రవృత్తిం చ గత్వా యుద్ధాధికారికాం ।
నిశంయ వినివర్తిష్యే జయాయ తవ భారత ॥ 5-72-37 (34462)
సర్వథా యుద్ధమేవాహమాశంసాపి పరైః సహ ।
నిమిత్తాని హి సర్వాణి తథా ప్రాదుర్భవంతి మే ॥ 5-72-38 (34463)
మృగాః శకుంతాశ్చ వదంతి ఘోరం
హస్త్యశ్వముఖ్యేషు నిశాముఖేషు ।
ఘోరాణి రూపాణి తథైవ చాగ్ని-
ర్వర్ణాన్బహూన్పుష్యతి ఘోరరూపాన్ ॥ 5-72-39 (34464)
మనుష్యలోకక్షయకృత్సుఘోరో
నో చేదనుప్రాప్త ఇహాంతకః స్యాత్।
శస్త్రాణి యంత్రం కవచాన్రథాంశ్చ
నాగాన్హయాంశ్చ ప్రతిపాదయిత్వా ॥ 5-72-40 (34465)
యోధాశ్చ సర్వే కృతనిశ్చయాస్తే
భవంతు హస్త్యశ్వరథేషు యత్తాః।
సాంగ్రామికం తే యదుపార్జనీయం
సర్వం సమగ్రం కురు తన్నరేంద్ర ॥ 5-72-41 (34466)
దుర్యోధనో న హ్యలమద్య దాతుం
జీవంస్తవైతన్నృపతే కథంచిత్।
యత్తే పురస్తాదభవత్సమృద్ధం
ద్యూతే హృతం పాండవముఖ్య రాజ్యం ॥ ॥ 5-72-42 (34467)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి భగవద్యానపర్వణి ద్విసప్తతితమోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-72-3 నైష్ఠికం కర్మ యావజ్జీవం బ్రహ్మచర్యం పారివ్రాజ్యం చ। విహితమితి శేషః ॥ 5-72-4 కార్పణ్యం గ్రామపంచకం దేహీతి దీనవచనం ॥ 5-72-5 వృత్తిః జీవికా కర్తుమితి శేషః ॥ 5-72-6 అతిగృద్ధాః అత్యంతలుబ్ధాః ॥ 5-72-7 పర్యాయ ఉపాయః। యద్యేన బలవత్తాం స్వస్యేతి శేషః ॥ 5-72-9 అనుక్రోశాత్ భవత్సు కృపాతః । కార్పణ్యాత్ స్వస్య దైన్యాత్। అలం కర్తుం పూర్ణం కర్తుం న సమర్థాః ॥ 5-72-10 నిమిత్తం అశమే కారణం ॥ 5-72-17 ప్రకృతిం పంచతాం । మయి మత్సమీపే నష్టా ప్రకృతిః శౌర్యాదిరూపః స్వభావో యేషాం ॥ 5-72-19 గౌరివ సర్వభోజ్యేత్యుపహాసో గౌర్గౌరితి ॥ 5-72-26 ప్రస్కృందేన చక్రాకారయా వేదికయా ॥ 5-72-29 ద్విధాభావః అయం సాధురసాధుర్వేతి సంశయః ॥ 5-72-30 ప్రాతిపౌరుషికాన్ సర్వపురుషసాధారణాన్ ॥ 5-72-35 హతే నింద్యతయా నష్టప్రాయే ॥ 5-72-36 యాత్వా గత్వా ॥ 5-72-37 నిశంయ ఆలోచ్య ॥ 5-72-40 తర్హి ఏతన్న స్యాదితి శేషః। ప్రతిపాదయిత్వా సంజీకృత్య ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 073
॥ శ్రీః ॥
5.73. అధ్యాయః 073
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
భీమసేనేన శ్రీకృష్ణంప్రతి దుర్యోధనస్య దురారాధ్యత్వకథనపూర్వకం యథాకథంచిత్ శమస్వావశ్యకర్తవ్యత్కకథనం ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-73-0 (34468)
భీమ ఉవాచ। 5-73-0x (3622)
యథాయథైవ శాంతిః స్యాత్కురూణాం మధుసూదన।
తథాతథైవ భాషేథా మా స్మ యుద్ధేన భీషయేః ॥ 5-73-1 (34469)
అమర్షీ జాతసంరంభః శ్రేయోద్వేషీ మహామనాః।
నోగ్రం దుర్యోధనో వాచ్యః సాంనైవేనం సమాచరేః ॥ 5-73-2 (34470)
ప్రకృత్యా పాపసత్వశ్చ తుల్యచేతాస్తు దస్యుభిః ।
ఐశ్వర్యమదమత్తశ్చ కృతవైరశ్చ పాండవైః ॥ 5-73-3 (34471)
అదీర్ఘదర్శీ నిష్ఠూరీ క్షేప్తా క్రూరపరాక్రమః ।
దీర్ఘమన్యురనేయశ్చ పాపాత్మా నికృతిప్రియః ॥ 5-73-4 (34472)
ంరియేతాపి న భజ్యేత నైవ జహ్యాత్స్వకం మతం।
తాదృశేన శమః కృష్ణ మన్యే పరమదుష్కరః ॥ 5-73-5 (34473)
సుహృదామప్యవాచీనస్త్యక్తధర్మా ప్రియానృతః ।
ప్రతిహంత్యే సుహృదాం వాచశ్చైవ మనాంసి చ॥ 5-73-6 (34474)
స మన్యువశమాపన్నః స్వభావం దుష్టమాస్థితః ।
స్వభావాత్పాపమభ్యేతి తృణైశ్ఛన్న ఇవోరగః ॥ 5-73-7 (34475)
దుర్యోధనో హి యత్సేనః సర్వథా విదితస్తవ ।
యచ్ఛీలో యత్స్వభావశ్చ యద్బలో యత్పరాక్రమః ॥ 5-73-8 (34476)
పురా ప్రసన్నాః కురవః సహపుత్రాస్తథా వయం।
ఇంద్రజ్యేష్ఠా ఇవాభూమ మోదమానాః సబాంధవాః ॥ 5-73-9 (34477)
దుర్యోధనస్య క్రోధేన భరతా మధుసూదన।
ధక్ష్యంతే శిశిరాపాయే వనానీవ హుతాశనైః ॥ 5-73-10 (34478)
అష్టాదశేమే రాజానః ప్రఖ్యాత మధుసూదన ।
యే సముచ్చిచ్ఛిదుర్జ్ఞాతీన్సుహృదశ్చ సబాంధవాన్ ॥ 5-73-11 (34479)
అసురాణాం సమృద్ధానాం జ్వలతామివ తేజసా।
పర్యాయకాలే ధర్మస్య ప్రాప్తే కలిరజాయత ॥ 5-73-12 (34480)
హైహయానాముదావర్తో నీపానాం జనమేజయః ।
బహులస్తాలజంఘానాం కృమీణాముద్ధతో వసుః ॥ 5-73-13 (34481)
అజబిందుః సువీరాణాం సురాష్ట్రాణాం రుషర్ద్ధికః।
అర్కజశ్చ బలీహానాం చీనానాం ధౌతమూలకః ॥ 5-73-14 (34482)
హయగ్రీవో విదేహానాం వరయుశ్చ మహౌజసాం ।
బాహుః సుందరవంశానాం దీప్తాక్షాణాం పురూరవాః ॥ 5-73-15 (34483)
సహజశ్చేదిమత్స్యానాం ప్రవీరాణాం వృషధ్వజః ।
ధారణశ్చంద్రవత్సానాం ముకుటానాం విగాహనః ॥ 5-73-16 (34484)
శమశ్చ నందివేగానామిత్యేతే కులపాంసనాః ।
యుగాంతే కృష్ణ సంభూతాః కులేషు పురుషాధమాః ॥ 5-73-17 (34485)
అప్యయం నః కురూణాం స్యాద్యుగాంతే కాలసంభృతః ।
దుర్యోధనః కులాంగారో జఘన్యః పాపపూరుషః ॥ 5-73-18 (34486)
తస్మాన్మృదు శనైర్బ్రూయా ధర్మార్థసహితం హితం ।
కామానుబద్ధం బహులం నోగ్రముగ్రపరాక్రమం ॥ 5-73-19 (34487)
అపి దుర్యోధనం కృష్ణ సర్వే వయమధశ్చరాః।
నీచైర్భూత్వాఽనుయాస్యామో మా స్మ నో భరతా నశన్ ॥ 5-73-20 (34488)
అప్యుదాసీనవృత్తిః స్యాద్యథా నః కురుభిః సహ।
వాసుదేవ తథా కార్యం న కురూననయః స్పృశేత్ ॥ 5-73-21 (34489)
వాచ్యః పితామహో వృద్ధో యే చ కృష్ణ సమాసదః ।
భ్రాతౄణామస్తు సౌభ్రాత్రం ధార్తరాష్ట్రః ప్రశాంయతాం ॥ 5-73-22 (34490)
అహమేతద్బ్రవీంయేవం రాజా చైవ ప్రశంసతి ।
అర్జునో నైవ యుద్ధార్థీ భూయసీ హి దయాఽర్జునే ॥ ॥ 5-73-23 (34491)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉగ్యోగపర్వణి భగవద్యానపర్వణి త్రిసప్తతితమోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-73-4 నిష్ఠూరీ నిష్ఠురవాక్ । క్షేప్తా నిందకః । అనేయః శిక్షయితుమయోగ్యః ॥ 5-73-6 అవాచీనో విపరీతః ॥ 5-73-12 పర్యాయకాలే ధర్మాంతకాలే ॥ 5-73-19 కామానుబద్ధం బహులం బాహుల్యేన తస్య చిత్తానుసారీ ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 074
॥ శ్రీః ॥
5.74. అధ్యాయః 074
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
శ్రీకృష్ణేన భీమంప్రతి తత్ప్రతిజ్ఞానుస్మారణపూర్వకం యుద్ధప్రోత్సాహనం ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-74-0 (34492)
వైశంపాయన ఉవాచ। 5-74-0x (3623)
ఏతఛ్రుత్వా మహాబాహుః కేశవః ప్రహసన్నివ।
అభూతపూర్వం భీమస్య మార్దవోపహితం వచః ॥ 5-74-1 (34493)
గిరేరివ లఘుత్వం తచ్ఛీతత్వమివ పావకే।
మత్వా రామానుజః శౌరిః శార్ంగధన్వా వృకోదరం ॥ 5-74-2 (34494)
సంతేజసంస్తదా వాగ్భిర్భాతరిశ్వేవ పావకం।
ఉవాచ భీమమాసీనం కృపయాఽభిపరిప్లుతం ॥ 5-74-3 (34495)
శ్రీభగవానువాచ। 5-74-4x (3624)
త్వమన్యదా భీమసేన యుద్ధమేవ ప్రశంససి।
వధామినందినః క్రూరాంధార్తరాష్ట్రన్మిమర్దిషుః ॥ 5-74-4 (34496)
న చ స్వపిషి జాగర్షి న్యుబ్జః శేషే పరంతప ।
ఘోరామశాంతాం రుశతీం సదా వాచం ప్రభాషసే ॥ 5-74-5 (34497)
నిఃశ్వసన్నగ్నివత్తేన సంతప్తః స్వేన మన్యునా ।
అప్రశాంతమనా భీమ సధూమ ఇవ పావకః ॥ 5-74-6 (34498)
ఏకాంతే నిఃశ్వసఞ్శేపే భారార్త ఇవ దుర్బలః ।
అపి త్వాం కేచిదున్మత్తం మన్యంతేఽతద్విదో జనాః ॥ 5-74-7 (34499)
ఆరుజ్య వృక్షాన్నిర్మూలాన్గజః పరిరుజన్నివ ।
నిఘ్నన్పద్భిః క్షితిం భీమ నిష్టనన్పరిధావసి ॥ 5-74-8 (34500)
నాస్మింజనే న రమసే రహః క్షిపసి పాండవ ।
నాన్యం నిశి దివా చాపి కదాచిదభినందసి ॥ 5-74-9 (34501)
అకస్మాత్స్మయమానశ్చ రహస్యాస్సే రుదన్నివ।
జాన్వోర్మూర్ధానమాధాయ చిరమాస్తే ప్రమీలితః ॥ 5-74-10 (34502)
భ్రుకిటిం చ పునః కుర్వన్నోష్ఠౌ చ విదశన్నివ ।
అభీక్ష్ణం దృశ్యసే భీమ సర్వం తన్మన్యుకారితం ॥ 5-74-11 (34503)
యథా తపురస్తాత్సవితా దృశ్యతే శుక్రముచ్చరన్ ।
యథా చ పశ్చాన్నిర్ముక్తో ధ్రువం పర్యేతి రశ్మివాన్ ॥ 5-74-12 (34504)
తథా సత్యం బ్రవీంయేతన్నాస్తి తస్య వ్యతిక్రమః ।
హంతాహం గదయాభ్యేత్య దుర్యోధనమమర్పణం ॥ 5-74-13 (34505)
ఇతి స్మ మధ్యే భ్రాతృణాం సత్యేనాలభసే వదాం।
తస్య తే ప్రశమే బుద్ధిర్ధ్రియతేఽద్య పరంతప ॥ 5-74-14 (34506)
అహో యుద్ధాభికాంక్షాణాం యుద్ధకాల ఉపస్థితే ।
చేతాంసి విప్రతీపాని యత్త్వాం భీభీమ విందతి ॥ 5-74-15 (34507)
అహో పార్థ నిమిత్తాని విపరీతాని పశ్యసి।
స్వప్నాంతే జాగరాంతే చ తస్మాత్ప్రశమమిచ్ఛసి ॥ 5-74-16 (34508)
అహో నాశంససే కించిత్పుంస్త్వం క్లీబ ఇవాత్మని ।
కశ్మలేనాభిపన్నోఽసి తేన తే వికృతం మనః ॥ 5-74-17 (34509)
ఉద్వేపతే తే హృదయం మనస్తే ప్రతిసీదతి ।
ఊరుస్తంభగృహీతోఽసి తస్మాత్ప్రశమమిచ్ఛసి ॥ 5-74-18 (34510)
అనిత్యం కిల మర్త్యస్య పార్థ చిత్తం చలాచలం ।
వాతవేగప్రచలితా అష్ఠీలా శాల్మలేరివ ॥ 5-74-19 (34511)
తవైషా వికృతా బుద్ధిర్గవాం వాగివ మానుషీ ।
మనాంసి పాండుపుత్రాణాం మంజయత్యప్లవానివ ॥ 5-74-20 (34512)
ఇదం మే మహాదాశ్చర్యం పర్వతస్యేవ సర్పణం।
యదీదృశం ప్రభాషేథా భీమసేనాసమం వచః ॥ 5-74-21 (34513)
స దృష్ట్వా స్వాని కర్మాణి కులే జన్మ చ భారత ।
ఉత్తిష్ఠస్వ విషాదం మా కృథా వీర స్థిరో భవ ॥ 5-74-22 (34514)
న చైతదనురూపం తే యత్తే గ్లానిరరిందమ।
యదోజసా న లభతే క్షత్రియో న తదశ్రుతే ॥ ॥ 5-74-23 (34515)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి భగవద్యానపర్వణి చతుఃసప్తతితమోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-74-6 అగ్నివత్ అగ్నినేవ ॥ 5-74-8 ఆరుజ్య భంక్త్వా ॥ 5-74-9 అస్మిన్వనే। జనేన బ్రాహ్మణరామూహేన। క్షిపసి నపసి కాలమితి శేషః ॥ 5-74-12 శుక్రం తేజః। నిర్ముక్తోఽస్తం గతః। ధ్రువం నిశ్చయం పునః పర్యేతి మేరుం పునఃపునః ప్రదక్షిణీకరోతి ॥ 5-74-19 అష్ఠీలా ఫలాంతర్గ్రంథిః । సా చ శాల్మలేః కేవలం తూలమయీ భవతి ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 075
॥ శ్రీః ॥
5.75. అధ్యాయః 075
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
భీమేన కృష్ణంప్రతి స్వసామర్థ్యకథనపూర్వకం స్వస్య శమకామనాయాః కృపామూలకత్వకథనం ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-75-0 (34516)
వైశంపాయన ఉవాచ। 5-75-0x (3625)
తథోక్తో వాసుదేవేన నిత్యమన్యురమర్షణః।
సదశ్వవత్సమాధావద్బభాషే తదనంతరం ॥ 5-75-1 (34517)
భీమసేన ఉవాచ। 5-75-2x (3626)
అన్యథా మాం చికీర్షంతమన్యథా మన్యసేఽచ్యుత।
ప్రణీతభావమత్యర్థం యుధి సత్యపరాక్రమం ॥ 5-75-2 (34518)
వేత్సి దాశార్హ సత్యం మే దీర్ఘకాలం సహోషితః।
ఉత వా మాం న జానాసి ప్లవన్హృద ఇవాప్లవే ॥ 5-75-3 (34519)
తస్మాదనభిరుపాభిర్వాగ్భిర్మాం త్వం సమర్చ్ఛసి ।
కథం హి భీమసేనం మాం జానన్కశ్చన మాధవ ॥ 5-75-4 (34520)
బ్రూయాదప్రతిరూపాణి యథా మాం వక్తమర్హసి ।
తస్మాదిదం ప్రవక్ష్యామి వచనం వృష్ణినందన ॥ 5-75-5 (34521)
ఆత్మనః పౌరుషం చైవ బలం చ న సమం పరైః ।
సర్వథాఽనార్యకర్మైతత్ప్రశంసా స్వయమాత్మనః ॥ 5-75-6 (34522)
అతివాదాపవిద్ధస్తు వక్ష్యామి బలమాత్మనః ।
పశ్యేమే రోదసీ కృష్ణ యయోరాసన్నిమాః ప్రజాః ॥ 5-75-7 (34523)
అచలే చాప్రతిష్ఠే చాప్యనంతే సర్వమాతరౌ ।
యదీమే సహసా క్రుద్ధే సమేయాతాం శిలే ఇవ ॥ 5-75-8 (34524)
అహమేతే నిగృహ్ణీయాం బాహుభ్యాం సచసాచరే ।
పశ్యైతదంతరం బాహ్వోర్మహాపరిఘయోరివ ॥ 5-75-9 (34525)
య ఏతత్ప్రాయ ముచ్యేత న తం పశ్యామి పురూషం।
హిమవాంశ్చ సముద్రశ్చ వజ్రీ వా బలమిత్స్వయం ॥ 5-75-10 (34526)
మయాభిపన్నం త్రాయేరన్బలమాస్థాయ న త్రయః ।
యుద్ధార్హాన్క్షత్రియాన్సర్వాన్పాండవేష్వాతతాయినః ॥ 5-75-11 (34527)
అధః పాదతలేనైతానధిష్ఠాస్యామి భూతలే ।
న హి త్వం నాభిజానాసి మమ విక్రమమచ్యుత ॥ 5-75-12 (34528)
యథా మయా వినిర్జిత్య రాజానో వశగాః కృతాః ।
అథ చేన్మాం న జానాసి సూర్యస్యేవోద్యతః ప్రభాం ॥ 5-75-13 (34529)
విగాఢే యుధి సంబాధే వేత్స్యసే మాం జనార్దన ।
పరుషైరాక్షిపసి కిం వ్రణం సూచ్యేవ చానఘ ॥ 5-75-14 (34530)
యథామతి బ్రవీంయేతద్విద్ధి మామధికం తతః ।
ద్రష్టాసి యుధి సంబాధే ప్రవృత్తే వైశసేఽహని ॥ 5-75-15 (34531)
మయా ప్రణున్నాన్మాతంగాత్నథినః సాదనస్తథా ।
తథా నరానభిక్రుద్ధం నిఘ్నంతం క్షత్రియర్షభాన్ ॥ 5-75-16 (34532)
ద్రష్టా మాం త్వం చ లోకశ్చ వికర్షంతం వరాన్వరాన్ ।
న మే సీదంతి గాత్రాణి న మమోద్వేపతే మనః ॥ 5-75-17 (34533)
సర్వలోకాదభిక్రుద్ధాన్న భయం విద్యతే మమ।
కిం తు సౌహృదమేవైతత్కృపయా మధుసూదన ।
సర్వాంస్తితిక్షే సంక్లేశాన్మా స్మ నో భరతా నశన్ ॥ ॥ 5-75-18 (34534)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి భగవద్యానపర్వణి పంచసప్తతితమోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-75-1 సమాధావత్ తీవ్రవేగం యథా స్యాత్తథా ॥ 5-75-3 హ్రదే ప్లవన్ పారమివేతి శేషః ॥ 5-75-14 సంబాధే సంకీర్ణే ॥ 5-75-15 వైశసే విశసనవతి ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 076
॥ శ్రీః ॥
5.76. అధ్యాయః 076
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
శ్రీకృష్ణేన భీమంప్రతి స్వస్య తన్మహిమాభిజ్ఞత్వమభిధాయ తత్ప్రశంసనపూర్వకం స్వోక్తేః తేజస్సందీపనార్థత్వకథనం ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-76-0 (34535)
శ్రీభగవానువాచ। 5-76-0x (3627)
భావం జిజ్ఞాసమానోఽహం ప్రణయాదిదమబ్రవం ।
న చాక్షేపాన్న పాండిత్యాన్న క్రోధాన్న వివక్షయా ॥ 5-76-1 (34536)
వేదాహం తవ మాహాత్ంయసుత తే వేద యద్బలం।
ఉత తే వేద కర్మాణి న త్వాం పరిభవాంయహం ॥ 5-76-2 (34537)
యథా చాత్మని కల్యాణం సంభావయసి పాండవ ।
సహస్రగుణమప్యేతత్త్వయి సంభావయాంయహం ॥ 5-76-3 (34538)
యాదృశే చ కులే జన్మ సర్వరాజాభిపూజితే ।
బంధుభిశ్చ సుహృద్భిశ్చ భీమ త్వమసి తాదృశః ॥ 5-76-4 (34539)
జిజ్ఞాసంతో హి ధర్మస్య సందిగ్ధస్య వృకోదర ।
పర్యాయం నాధ్యవస్యంతి దేవమానుషయోర్జనాః ॥ 5-76-5 (34540)
స ఏవ హేతుర్భూత్వా హి పురుషస్యార్థసిద్ధిషు।
వినాశేఽపి స ఏవాస్య సందిగ్ధం కర్మ పౌరుషం ॥ 5-76-6 (34541)
అన్యథా పరిదృష్టాని కవిభిర్దోవదర్శిభిః ।
అన్యథా పరివర్తంతే వేగా ఇవ నభస్వతః ॥ 5-76-7 (34542)
సుమంత్రితం సునీతం చ న్యాయతశ్చోపపాదితం ।
కృతం మానుష్యకం కర్మ దైనేనాపి విరుద్ధ్యతే ॥ 5-76-8 (34543)
దైవమప్యకృతం కర్మ పౌరుషేణ విహన్యతే ।
శీతముష్ణం తథా వర్షం క్షుత్పిపాసే చ భారత ॥ 5-76-9 (34544)
యదన్యద్దిష్టభావస్య పురుషస్య స్వయం కృతం ।
తస్మాదనుపరోధశ్చ విద్యతే తత్ర లక్షణం ॥ 5-76-10 (34545)
లోకస్య నాన్యతో వృత్తిః పాండవాన్యత్ర కర్మణః।
ఏవంబుద్ధిః ప్రవర్తేత ఫలం స్యాదుభయాన్వయే ॥ 5-76-11 (34546)
య ఏవం కృతబుద్ధిః స కర్మస్వేవ ప్రవర్తతే ।
నాసిద్ధో వ్యథతే తస్య న సిద్ధౌ హర్షమశ్రుతే ॥ 5-76-12 (34547)
తత్రేయమనుమాత్రా మే భీమసేన వివక్షితా।
నైకాంతసిద్ధిర్వక్తవ్యా శత్రుభిః సహ సంయుగే ॥ 5-76-13 (34548)
నాతిప్రహీణరశ్మిః స్యాత్తథా భావవిపర్యయే ।
విషాదమర్చ్ఛేద్ గ్లానిం వాప్యేతమర్థం బ్రవీమితే ॥ 5-76-14 (34549)
శ్వోభూతే ధృతరాష్ట్రస్య సమీపం ప్రాప్య పాండవ।
యతిష్యే ప్రశమం కర్తుం యుష్మదర్థమహాపయన్ ॥ 5-76-15 (34550)
శమం చేత్తే కరిష్యంతి తతోఽనంతం యశో మమ।
భవతాం కచ కృతః కామస్తేషాం చ శ్రేయ ఉత్తమం ॥ 5-76-16 (34551)
తే చేదభినివేక్ష్యంతే నాభ్యుపైష్యంతి మే వచః ।
కురవో యుద్ధమేవాత్ర ఘోరం కర్మ భవిష్యతి ॥ 5-76-17 (34552)
అస్మిన్యుద్ధే భీమసేన త్వయి భారః సమాహితః।
ధూరర్జునేన ధార్యా స్యాద్వేఢవ్య ఇతరో జనః ॥ 5-76-18 (34553)
అహం హి యంతా బీభత్సోర్భవితా సంయుగే సతి।
ధనంజయస్యైష కామో న హి యుద్ధం న కామయే ॥ 5-76-19 (34554)
తస్మాదాశంకమానోఽహం వృకోదర మతిం తవ।
గదతః క్లీబయా వాచా తేజస్తే సమదీదిపం ॥ ॥ 5-76-20 (34555)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి భగవద్యానపర్వణి షట్సప్తతితమోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-76-1 భావమితి । వివక్షయా త్వయా స్వరూపం వక్తవ్యమితీచ్ఛయా। ప్రాగేవ తస్య జ్ఞాతత్వాత్ ॥ 1 ॥ 5-76-5 దేవమానుషయోర్ధర్మస్య పర్యాయమితి సంబంధః ॥ 5-76-7 పరిదృష్టాని కర్తవ్యత్వేన నిశ్చితాని కార్యాణి ॥ 5-76-10 దిష్టః ఫలభోగాయ ఆజ్ఞప్తః భావః సత్తా యస్య తత్ దిష్టభావం ప్రారబ్ధకర్మ। పంచంయర్థే షష్ఠీ । ప్రారబ్ధాదన్యదిత్యర్థః । పురుషస్య పురుషేణ సంచితం యత్స్వయంకృతం కర్మ తస్మాదనుపరోధో జన్మాంతరే నిరోధో నాస్తి। తత్ర జ్ఞానేన ప్రాయశ్చిత్తేన వా సంచితపాపానాం నాశే లక్షణం జ్ఞాపకం శ్రుతిస్మృతిజాతం విద్యతే ॥ 5-76-11 కర్మణోఽన్యత్ర పౌరుషంవినా అన్యత ఏకస్మాద్దైవాదేవ వృత్తిర్జీవికా నాస్తి । ఏవం బుద్ధిః ఈదృక్జ్ఞానవాన్సన్ ప్రవర్తేత పురుషకారం కుర్యాత్। తథా సతి ఉభయాన్వయే దైవపౌరుషయోః సంబంధే ఫలం భవతి నాన్యతరత ఇత్యర్థః ॥ 5-76-13 అనుమాత్రాఽవధారణం నిశ్చయ ఇత్యర్థః ॥ 5-76-14 ప్రహీణరశ్మిః నిష్ప్రభః। భావః ప్రారబ్ధం కర్మ। అర్చ్ఛేత్ ప్రాప్నుయాత్ ॥ 5-76-17 తే కురవ ఇతి సంబంధః ॥ 5-76- 5-76- 5-76-ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 077
॥ శ్రీః ॥
5.77. అధ్యాయః 077
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
అర్జునేన సంధివిగ్రహపక్షౌ ప్రస్తుత్య శ్రీకృష్ణంప్రతి యథారుచి అన్యతరపక్షనిర్ధారణకరణప్రార్థనా ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-77-0 (34556)
అర్జున ఉవాచ। 5-77-0x (3628)
ఉక్తం యుధిష్ఠిరేణైవ యావద్వాచ్యం జనార్దన ।
తవ వాక్యం తు మే శ్రుత్వా ప్రతిభాతి పరంతప ॥ 5-77-1 (34557)
నైవ ప్రశమమత్ర త్వం మన్యసే సుకరం ప్రభో ।
లోభాద్వా ధృతరాష్ట్రస్య దైన్యాద్వా సముపస్థితాత్ ॥ 5-77-2 (34558)
అఫలం మన్యసే వాఽపి పురుషస్య పరాక్రమం ।
న చాంతరేణ కర్మాణి పౌరుషేణ బలోదయః ॥ 5-77-3 (34559)
తదిదం భాషితం వాక్యం తథాచన తథైవ తత్।
న చైతదేవం ద్రష్టవ్యమసాధ్యమపి కించన ॥ 5-77-4 (34560)
కిం చైతన్మన్యసే కృచ్ఛ్రమస్మాకమవసాదకం।
కుర్వంతి తేషాం కర్మాణి యేషాం నాస్తి ఫలోదయః ॥ 5-77-5 (34561)
సంపాద్యమానం సంయక్వ స్యాత్కర్మ సఫలం ప్రభో।
స తథా కృష్ణ వర్తస్వ యథా శర్మ భవేత్పరైః ॥ 5-77-6 (34562)
పాండవానాం కురూణాం చ భవాన్నః ప్రథమః సుహృత్।
సురాణామసురాణాం చ యథా వీర ప్రజాపతిః ॥ 5-77-7 (34563)
కురూణాం పాండవానాం చ ప్రతిపత్స్వ నిరామయం ।
అస్మద్ధితమనుష్ఠానం మన్యే తవ న దుష్కరం ॥ 5-77-8 (34564)
ఏవం చ కార్యతామేతి కార్యం తవ జనార్దన ।
గమనాదేవమేవ త్వం కరిష్యసి జనార్దన ॥ 5-77-9 (34565)
చికీర్షితమథాన్యత్తే తస్మిన్వీర దురాత్మాని ।
భవిష్యతి చ తత్సర్వం యథా తవ చికీర్షితం ॥ 5-77-10 (34566)
శర్మ తైః సహ వా నోఽస్తు తవ వా యచ్చికీర్షితం ।
విచార్యమాణో యః కామస్తవ కృష్ణ స నో గురుః ॥ 5-77-11 (34567)
న స నార్హతి దుష్టాత్మా వధం ససుతబాంధవః।
యేన ధర్మసుతే దృష్టా న సా శ్రీరుపమర్షితా ॥ 5-77-12 (34568)
యచ్చాప్యపశ్యతోపాయం ధర్మిష్ఠం మధుసూదన।
ఉపాయేన నృశంసేన హృతా దుర్ద్యూతదేవినా ॥ 5-77-13 (34569)
కథం హి పురుషో జాతః క్షత్రియేషు ధనుర్ధరః ।
సమాహూతో నివర్తేత ప్రాణత్యాగేఽప్యుపస్థితే ॥ 5-77-14 (34570)
అధర్మేణ జితాందృష్ట్వా వనే ప్రవృజితాంస్తథా।
వధ్యతాం మమ వార్ష్ణేయ నిర్గతోఽసౌ సుయోధనః ॥ 5-77-15 (34571)
న చైతదద్భుతం కృష్ణ మిత్రార్థే యచ్చికీర్షసి।
క్రియా కథంచ ముఖ్యా స్యాన్మృదునా చేతరేణ వా ॥ 5-77-16 (34572)
అథవా మన్యసే జ్యాయాన్వధస్తేషామనంతరం ।
తదేవ క్రియతామాశు న విచార్యమతస్త్వయా ॥ 5-77-17 (34573)
జానాసి హి యథైతేన ద్రౌపదీ పాపబుద్ధినా ।
పరిక్లిష్టా సభామధ్యే తచ్చ తస్యోపమర్షితం ॥ 5-77-18 (34574)
స నామ సంయగ్వర్తేత పాండవేష్వితి మాధవ।
న మే సంజాయతే బుద్ధిర్బీజముప్తమివోషరే ॥ 5-77-19 (34575)
తస్మాద్యన్మన్యసే యుక్తం పాండవానాం హితం చ యత్।
తథాఽఽశు కురు వార్ష్ణేయ యన్నః కార్యమనంతరం ॥ ॥ 5-77-20 (34576)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి భగవద్యానపర్వణి సప్తసప్తతితమోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-77-2 దైన్యాద్వా అస్మదీయాత్ ॥ 5-77-4 నహి యుద్ధం న కామయే ఇతి యత్త్వయా భాషిత తథాచన తథాపిచ చనశబ్దోఽప్యర్థే । యద్యపి మమైతదనిష్టం తథాపి త్వయా యద్భాషితం తత్తథైవ భవిధ్యతీత్యర్థః । పరంతు శమోపి తవ నాసాధ్యోఽస్తీత్యాహ నచేతి ॥ 5-77-8 నిరామయం కుశలం ॥ 5-77-9 కార్యతాం ఔచిత్యం। కార్యం కర్మ ॥ 5-77-14 సమాహూతో ద్యూతార్థం ॥ 5-77-15 నిర్గతః నిశ్చయేన ప్రాప్తః ॥ 5-77-16 కథంచ కథమపి। ముఖ్యా ఫలవతీ। మృదునా సాంనా। ఇతరేణ యుద్ధేన ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 078
॥ శ్రీః ॥
5.78. అధ్యాయః 078
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
శ్రీకృష్ణేన అర్జునంప్రతి దండార్హే సుయోధనే శమకరణస్య దుశ్శకత్వాభిధానపూర్వకం యుధిష్ఠిరగౌరవేణ స్వస్య తదర్థం ప్రయతనకథనం ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-78-0 (34577)
శ్రీభగవానువాచ। 5-78-0x (3629)
ఏవమేతన్మహాబాహో యథా వదసి పాండవ।
పాండవానాం కురూణాం చ ప్రతిపత్స్యే నిరామయం।
సర్వం త్విదం మమాయత్తం బీభత్సో కర్మణోర్ద్వయోః ॥ 5-78-1 (34578)
క్షేత్రం హి రసవచ్ఛుద్ధం కర్మణైవోపపాదితం।
ఋతే వర్షాన్న కౌంతేయ జాతు నిర్వర్తయేత్ఫలం ॥ 5-78-2 (34579)
తత్ర వై పౌరుషం బ్రూయురాసేకం యత్ర కారితం।
తత్ర చాపి ధ్రువం పశ్యేచ్ఛోషణం దైవకారితం॥ 5-78-3 (34580)
తదిదం నిశ్చిత్తం బుద్ధ్యా పూర్వైరపి మహాత్మభిః ।
దైవే చ మానుషే చైవ సంయుక్తం లోకకారణం ॥ 5-78-4 (34581)
అహం హి తత్కరిష్యామి పరం పురుషకారతః ।
దేవం తు న మయా శక్యం కర్మ కర్తుం కథంచన ॥ 5-78-5 (34582)
స హి ధర్మం చ లోకం చ త్యక్త్వా చరతి దుర్మతిః।
న హి సంతప్యతే తేన తథారూపేణ కర్మణా ॥ 5-78-6 (34583)
తథాపి బుద్ధిం పాపిష్ఠాం వర్ధయంత్యస్య మంత్రిణః ।
శకునిః సూతపుత్రశ్చ భ్రాతా దుఃశాసనస్తథా ॥ 5-78-7 (34584)
స హి త్యాగేన రాజ్యస్య న శమం సముపైష్యతి।
అంతరేణ వధం పార్థ సానుబంధః సుయోధనః ॥ 5-78-8 (34585)
న చాపి ప్రణిపాతేన త్యక్తుమిచ్ఛతి ధర్మరాట్ ।
యాచ్యమానశ్చ రాజ్యం స న ప్రజాస్యతి దుర్మతిః ॥ 5-78-9 (34586)
న తు మన్యే స తద్వాచ్యో యద్యుధిష్ఠిరశాతనం ।
ఉక్తం ప్రయోజనం యత్తు ధర్మరాజేన భారత ॥ 5-78-10 (34587)
తథా పాపస్తు తత్సర్వం న కరిష్యతి కౌరవః ।
తస్మింశ్చాక్రియమాణేఽసౌ లోకే వధ్యో భవిష్యతి ॥ 5-78-11 (34588)
మమ చాపి స వధ్యో హి జగతశ్చాపి భారత ।
తేన కౌమారకే యూయం సర్వే విప్రకృతాః సదా ॥ 5-78-12 (34589)
విప్రలుప్తం చ వో రాజ్యం నృశంసేన దురాత్మనా।
న చోపశాంయతే పాపః శ్రియం దృష్ట్వా యుధిష్ఠిరే ॥ 5-78-13 (34590)
అసకృచ్చాప్యహం తేన త్వత్కృతే పార్థ భేదితః ।
న మయా తద్గృహీతం చ పాపం తస్య చికీర్షేతం ॥ 5-78-14 (34591)
జానాసి హి మహాబాహో త్వమప్యస్య పరం మతం।
ప్రియం చికీర్షమాణం చ ధర్మరాజస్య మామపి ॥ 5-78-15 (34592)
సంజానంస్తస్య చాత్మానం మమ చైవ పరం మతం।
అజానన్నివ మాం కస్మాదర్జునాద్యాభిశంకసే ॥ 5-78-16 (34593)
యచ్చాపి పరమం దివ్యం తచ్చాప్యనుగతం త్వయా।
విధానం విహితం పార్థ కథం శర్మ భవేత్పరైః ॥ 5-78-17 (34594)
యత్తు వాచా మయా శక్యం కర్మణా వాఽపి పాండవ ।
కరిష్యే తదహం పార్థ న త్వాశంసే శమం పరైః ॥ 5-78-18 (34595)
కథం గోహరణే హ్యుక్తో నైతచ్ఛర్మ తథా హితం ।
యాచ్యమానో హి భీష్మేణ సంవత్సరగతేఽధ్వని ॥ 5-78-19 (34596)
తదైవ తే పరాభూతా యదా సంకల్పితాస్త్వయా।
లవశః క్షణశశ్చాపి న చ తుష్టః సుయోధనః ॥ 5-78-20 (34597)
సర్వథా తు మయా కార్యం ధర్మరాజస్య శాసనం ।
విభావ్యం తస్య భూయశ్చ కర్మ పాపం దురాత్మనః ॥ ॥ 5-78-21 (34598)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి భగవద్యానపర్వణి అష్టసప్తతితమోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-78-1 ద్వయోః కర్మణోః శమయుద్ధయోర్మధ్యే ఇదం అనామయం ॥ 5-78-4 సంయుక్తం ఆహితం। లోకకారణం లోకహితసాధనం ॥ 5-78-17 దివ్యం విధానం భూభారాపహారార్థం స్వర్గాద్దేవానామవతరణం ॥ 5-78-18 ఆశంసే సంభావయామి ॥ 5-78-19 భీష్మేణ ఏతచ్ఛర్మ యాచ్యమానోపి సః హితం కథం నోక్తః అపితు ఉక్తః। సంవత్సరగతే గతసంవత్సరే ॥ 5-78-20 సంకల్పితాః వధ్యత్వేన నిశ్చితాః ॥ 5-78-21 విభావ్యం విచారణీయం ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 079
॥ శ్రీః ॥
5.79. అధ్యాయః 079
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
నకులేన శ్రీకృష్ణంప్రతి స్వస్య శమే అభిసంధిప్రదర్శనపూర్వకం సంధికరణస్య తేన సుశకత్వాభిధానం ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-79-0 (34599)
నకుల ఉవాచ। 5-79-0x (3630)
ఉక్తం బహువిధం వాక్యం ధర్మరాజేన మాధవ।
ధర్మజ్ఞేన వదాన్యేన శ్రుతం చైవ హి తత్త్వయా ॥ 5-79-1 (34600)
మతమాజ్ఞాయ రాజ్ఞశ్చ భీమసేనేన మాధవ ।
సంశమో బాహువీర్య చ ఖ్యాపితం మాధవాత్మనః ॥ 5-79-2 (34601)
తథైవ ఫాల్గునేనాపి యదుక్తం తత్త్వయా శ్రుతం ।
ఆత్మనశ్చ మతం వీర కథితం భవతాఽసకృత్ ॥ 5-79-3 (34602)
సర్వమేతదతిక్రంయ శ్రుత్వా పరమతం భవాన్।
యత్ప్రాప్తకాలం మన్యేథాస్తత్కుర్యాః పురుషోత్తమ ॥ 5-79-4 (34603)
తస్మింరతస్మిన్నిమిత్తే హి మతం భవతి కేశవ ।
ప్రాప్తకాలం మనుష్యేణ క్షమం కార్యమరిందమ ॥ 5-79-5 (34604)
అన్యథా చింతితో హ్యర్థః పునర్భవతి సోఽన్యథా ।
అనిత్యమతయో లోకే నరాః పురుషసత్తమ ॥ 5-79-6 (34605)
అన్యథాబుద్ధయో హ్యాసన్నస్మాసు వనవాసిషు।
అదృశ్యేష్వన్యథా కృష్ణ దృశ్యేషు పునరన్యథా ॥ 5-79-7 (34606)
అస్మాకమపి వార్ష్ణేయ వనే విచరతాం తదా।
న తథా ప్రణయో రాజ్యే యథా సంప్రతి వర్తతే ॥ 5-79-8 (34607)
నివృత్తవనవాసాన్నః శ్రుత్వా వీర సమాగతాః ।
అక్షౌహిణ్యో హి సప్తే మాస్త్వత్ప్రసాదాజ్జనార్దన ॥ 5-79-9 (34608)
ఇమాన్హి పురుషవ్యాఘ్రానచింత్యబలపౌరుషాత్।
ఆత్తశస్త్రాన్రణే దృష్ట్వా న వ్యథేదిహ కః పుమాన్ ॥ 5-79-10 (34609)
స భవాన్కురుమధ్యే తం సాంత్వపూర్వం భయోత్తరం।
బ్రూయాద్వాక్యం యథా మందో న వ్యథేత సుయోధనః ॥ 5-79-11 (34610)
యుధిష్ఠిరం భీమసేనం బీభత్సుం చాపరాచితం ।
సహదేవం చ మాం చైవ త్వాం చ రామం చ కేశవ॥ 5-79-12 (34611)
సాత్యకిం చ మహావీర్యం విరాటం చ మహాత్మజం।
ద్రుపదం చ మహామాత్యం ధృష్టద్యుంనం చ మాధవ॥ 5-79-13 (34612)
కాశిరాజం చ విక్రాంతం ధృష్టకేతుం చ చేదిపం ।
మాంసశోణితభృన్మర్త్యః ప్రతియుధ్యేత కో యుధి ॥ 5-79-14 (34613)
స భవాన్గమనాదేవ సాధయిష్యత్యసంశయం।
ఇష్టమర్థం మహాబాహో ధర్మరాజస్య కేవలం॥ 5-79-15 (34614)
విదురశ్చైవ భీష్మశ్చ ద్రోణశ్చ సహబాహ్లికః ।
శ్రేయః సమర్థా విజ్ఞాతుముచ్యమానాస్త్వయాఽనఘ ॥ 5-79-16 (34615)
తే చైనమనునేష్యంతి ధృతరాష్ట్రం జనాధిపం ।
తం చ పాపసమాచారం సహామాత్యం సుయోధనం ॥ 5-79-17 (34616)
శ్రోతా చార్థస్య విదురస్త్వం చ వక్తా జనార్దన ।
కమివార్థం నివర్తంతం స్థాపయేతాం న వర్త్మని ॥ ॥ 5-79-18 (34617)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి భగవద్యానపర్వణి ఏకోనాశీతితమోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-79-18 అర్థం ప్రయోజనం । నివర్తంతం భ్రశ్యంతం ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 080
॥ శ్రీః ॥
5.80. అధ్యాయః 080
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
సహదేవేన శ్రీకృష్ణంప్రతి కురూణాం శమాభిసంధావపి యుద్ధపక్షస్యైవ స్థాపనకథనం ॥ 1 ॥ సాత్యకినా సహదేవపక్షానుమోదనే యోధానాం సర్షాత్సింహనాదః ॥ 2 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-80-0 (34618)
సహదేవ ఉవాచ। 5-80-0x (3631)
యదేతత్కథితం రాజ్ఞా ధర్మ ఏష సనాతనః।
యథా చ యుద్ధమేవ స్యాత్తథా కార్యమరిందమ ॥ 5-80-1 (34619)
యది ప్రసమమిచ్ఛేయుః కురవః పాండవైః సహ।
తథాపి యుద్ధం దాశార్హ యోజయేథాః సహైవ తైః ॥ 5-80-2 (34620)
కథం ను దృష్ట్వా పాంచాలీం తథా కృష్ణ సభాగతాం।
అవధేన ప్రశాంయేత మమ మన్యుః సుయోధనే ॥ 5-80-3 (34621)
యది భీమార్జునౌ కృష్ణ ధర్మరాజశ్చ ధార్మికః ।
ధర్మముత్సృజ్య తేనాహం యోద్ధుమిచ్ఛామి సంయుగే ॥ 5-80-4 (34622)
బ్రూహి మద్వచనం కృష్ణ సుయోధనమపండితం।
కృచ్ఛ్రే వనే వా వస్తవ్యం పురే వా నాగసాహ్వయే ॥ 5-80-5 (34623)
సాత్యకిరువాచ। 5-80-6x (3632)
సత్యమాహ మహాబాహో సహదేవో మహామతిః।
దుర్యోధనవధే శాంతిస్తస్య కోపస్య మే భవేత్ ॥ 5-80-6 (34624)
న జానాసి యథా దృష్ట్వా చీరాజినధరాన్వనే।
తవాపి మన్యురుద్ధూతో దుఃఖితాన్ప్రేక్ష్య పాండవాన్ ॥ 5-80-7 (34625)
తస్మాన్మాద్రీసుతః శూరో యదాహ రణకర్కశః।
వచనం సర్వయోధానాం తన్మతం పురుషోత్తమ ॥ 5-80-8 (34626)
వైశంపాయన ఉవాచ। 5-80-9x (3633)
ఏవం వది వాక్యం తు యుయుధానే మహామతౌ।
సుభీమః సింహనాదోఽభూద్యోధానాం తత్ర సర్వశః ॥ 5-80-9 (34627)
సర్వే హి సర్వశో వీరాస్తద్వచః ప్రత్యపూజయన్।
సాధుసాధ్వితి శైనేయం హర్షయంతో యుయుత్సవః ॥ ॥ 5-80-10 (34628)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి భగవద్యానపర్వణి అశీతితమోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-80-4 యది యద్యపి భీమాదయో ధార్మికాః స్యుః తథాపి అహం ధర్మముత్సృజ్య తేన సహ యోద్ధృమిచ్ఛామి ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 081
॥ శ్రీః ॥
5.81. అధ్యాయః 081
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
శ్రీకృష్ణేన ద్యూతసభాయాం స్వానుభూతదుఃసహదుఃఖమభినివేద్య రుదంతీం ద్రౌపదీంప్రతి సుయోధనాదినిధనప్రతిజ్ఞానపూర్వకం సమాశ్వాసనం ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-81-0 (34629)
వైశంపాయన ఉవాచ। 5-81-0x (3634)
రాజ్ఞస్తు వచనం శ్రుత్వా ధర్మార్థసహితం హితం।
కృష్ణా దాశార్హమాసీనమబ్రవీచ్ఛోకకర్శితా ॥ 5-81-1 (34630)
సుతా ద్రుపదరాజస్య స్వసితాయతమూర్ధజా ।
సంపూజ్య సహదేవం చ సాత్యకిం చ మహారథం ॥ 5-81-2 (34631)
భీమసేనం చ సంశాంతం దృష్ట్వా పరమదుర్మనాః ।
అశ్రుపూర్ణేక్షణా వాక్యమువాచేదం మనస్వినీ ॥ 5-81-3 (34632)
విదితం తే మహాబాహో ధర్మజ్ఞ మధుసూదన ।
యథా నికృతిమాస్థాయ భ్రంశితాః పాండవాః సుఖాత్॥ 5-81-4 (34633)
ధృతరాష్ట్రస్య పుత్రేణ సామాత్యేన జనార్దన।
యథా చ సంజయో రాజ్ఞా మంత్రం రహసి శ్రావితః ॥ 5-81-5 (34634)
యుధిష్ఠిరస్య దాశార్హ తచ్చాపి విదితం తవ।
యథోక్తః సంజయశ్చైవ తచ్చ సర్వం శ్రుతం త్వయా ॥ 5-81-6 (34635)
పంచ నస్తాత దీయంతాం గ్రామా ఇతి మహాద్యుతే।
అవిస్థలం వృకస్థలం మాకందీం వారణావతం ॥ 5-81-7 (34636)
అవసానం మహాబాహో కంచిదేకం చ పంచమం।
ఇతి దుర్యోధనో వాచ్యః సుహృదశ్చాస్య కేశవ ॥ 5-81-8 (34637)
న చాపి హ్యకరోద్వాక్యం శ్రుత్వా కృష్ణ సుయోధనః ।
యుధిష్ఠిరస్య దాశార్హ శ్రీమతః సంధిమిచ్ఛతః ॥ 5-81-9 (34638)
అప్రదానేన రాజ్యస్య యది కృష్ణ సుయోధనః।
సంధిమిచ్ఛేన్న కర్తవ్యం తత్ర గత్వా కథంచన ॥ 5-81-10 (34639)
శక్ష్యంతి హి మహాబాహో పాండవాః సృంజయైః సహ।
ధార్తరాష్ట్రబలం ఘోరం క్రుద్ధం ప్రతిసమాసితుం ॥ 5-81-11 (34640)
న హి సాంనా న దానేన శక్యోఽర్థస్తేషు కశ్చన ।
తస్మాత్తేషు న కర్తవ్యా కృపా తే మధుసూదన ॥ 5-81-12 (34641)
సాంనా దానేన వా కృష్ణ యే న శాంయంతి శత్రవః।
యోక్తవ్యస్తేషు దండః స్యాజ్జీవితం పరిరక్షతా ॥ 5-81-13 (34642)
తస్మాత్తేషు మహాదండః క్షేప్తవ్యః క్షిప్రమచ్యుత।
త్వయా చైవ మహాబాహో పాండవైః సహ సృంజయైః ॥ 5-81-14 (34643)
ఏతత్సమర్థం పార్థానాం తవ చైవ యశస్కరం।
క్రియమాణం భవేత్కృష్ణ క్షత్రస్య చ సుఖావహం ॥ 5-81-15 (34644)
క్షత్రియేణ హి హంతవ్యః క్షత్రియో లోభమాస్థితః।
అక్షత్రియో వా దాశార్హ స్వధర్మమనుతిష్ఠతా ॥ 5-81-16 (34645)
అన్యత్ర బ్రాహ్మణాత్తాత సర్వపాపేష్వవస్థితాత్।
గురుర్హి సర్వవర్ణానాం బ్రాహ్మణః ప్రసృతాగ్రభుక్ ॥ 5-81-17 (34646)
యథాఽవధ్యే వధ్యమానే భవేద్దోషో జనార్దన ।
స వధ్యస్యావధే దృష్ట ఇతి ధర్మవిదో విదుః ॥ 5-81-18 (34647)
యథా త్వాం న స్పృశేదేష దోషః కృష్ణ తథా కురు।
పాండవైః సహ దాశర్హైః సృంజయైశ్చ ససైనికైః ॥ 5-81-19 (34648)
పునరుక్తం చ వక్ష్యామి విశ్రంభేణ జనార్దన।
కా తు సీమంతినీ మాదృకం పృథివ్యామస్తి కేశవ ॥ 5-81-20 (34649)
సుతా ద్రుపదరాజస్య వేదిమధ్యాత్సముత్థితా।
ధృష్టద్యుంనస్య భగినీ తవ కృష్ణ ప్రియా సఖీ ॥ 5-81-21 (34650)
ఆజమూఢకులం ప్రాప్త స్నుషా పాండోర్మహాత్మనః ।
మహిషీ పాండుపుత్రాణాం పంచేంద్రసమవర్చసాం ॥ 5-81-22 (34651)
సుతా మే పంచభిర్వీరైః పంచ జాతా మహారథాః ।
అభిమన్యుర్యథా కృష్ణ తథా తే తవ ధర్మతః ॥ 5-81-23 (34652)
సాఽహం కేశగ్రహం ప్రాప్తా పరిక్లిష్టా సభాం గతా।
పశ్యతాం పాండుపుత్రాణాం త్వయి జీవతి కేశవ ॥ 5-81-24 (34653)
జీవస్తు పాండుపుత్రేషు పంచాలేష్వథ వృష్ణిషు।
దాసీభాతాఽస్మి పాపానాం సభామధ్యే వ్యవస్థితా ॥ 5-81-25 (34654)
నిరమర్షేష్వచేష్టేషు ప్రేక్ష్యమాణేషు పాండుషు ।
పాహి మామితి గోవింద మనసా చింతితోసి మే ॥ 5-81-26 (34655)
యత్ర మాం భగవాన్రాజా శ్వశురో వాక్యమబ్రవీత్।
వరం వృణీష్వ పాంచాలి వరార్హాఽసి మతా మమ ॥ 5-81-27 (34656)
అదాసాః పాండవాః సంతు సరథాః సాయుధా ఇతి।
మయోక్తే యత్ర నిర్ముక్తా వనవాసాయ కేశవ ॥ 5-81-28 (34657)
ఏవంవిధానాం దుఃఖానామభిజ్ఞోఽసి జనార్దన ।
త్రాయస్వ పుండరీకాక్ష సభర్తృజ్ఞాతిబాంధవాన్ ॥ 5-81-29 (34658)
నన్వహం కృష్ణ భీష్మస్య ధృతరాష్ట్రస్య చోభయోః ।
శ్నుషా భవామి ధర్మేణ సాఽహం దాసీకృతా బలాత్ ॥ 5-81-30 (34659)
ధిక్పార్థస్య ధనుష్మత్తాం భీమసేనస్య ధిగ్బలం।
యత్ర దుర్యోధనః కృష్ణ ముహూర్తమపి జీవతి ॥ 5-81-31 (34660)
యది తేఽహమనుగ్రాహ్యా యది తేఽస్తి కృపా మయి।
ధార్తరాష్ట్రేషు వై కోపః సర్వః కృష్ణ విధీయతాం ॥ 5-81-32 (34661)
వైశంపాయన ఉవాచ। 5-81-33x (3635)
ఇత్యుక్త్వా మృదుసంహారం వృజినాగ్రం సుదర్శనం।
సునీలమసితాపాంగీ సర్వగంధాదివాసితం ॥ 5-81-33 (34662)
సర్వలక్షణసంపన్నం మహాభుజగవర్చసం ।
కేశపక్షం వరారోహా గృహ్వ వామేన పాణినా ॥ 5-81-34 (34663)
పద్మాక్షీ పుండరీకాక్షముపేత్య గజగామినీ ।
అశ్రుపూర్ణేక్షణా కృష్ణా కృష్ణం వచనమబ్రవీత్ ॥ 5-81-35 (34664)
అయం తే పుండరీకాక్ష దుఃశాసనకరోద్ధృతః।
స్మర్తవ్యః సర్వకార్యేషు పరేషాం సంధిమిచ్ఛతాం ॥ 5-81-36 (34665)
యది భీమార్జునౌ కృష్ణ కృపణౌ సంధికాముకౌ ।
పితా మే యోత్స్యతే వృద్ధః సహ పుత్రైర్మహారథైః ॥ 5-81-37 (34666)
పంచ చైవ మహావీర్యాః పుత్రా మే మధుసూదన ।
అభిమన్యుం పురస్కృత్య యోత్స్యంతే కురుభిః సహ ॥ 5-81-38 (34667)
దుఃశాసనభుజం శ్యామం సంఛిన్నం పాంసుకుంఠితం।
యద్యహం తు న పశ్యామి కా శాంతిర్హృదయస్య మే ॥ 5-81-39 (34668)
త్రయోదశ హి వర్షాణి ప్రతీక్షంత్యా గతాని మే।
విధాయ హృదయే మన్యుం ప్రదీప్తమివ పావకం ॥ 5-81-40 (34669)
విదీర్యతే మే హృదయం భీమవాక్శల్యపీడితం ।
యోఽయమద్య మహాబాహుర్ధర్మమేవానుపశ్యతి ॥ 5-81-41 (34670)
ఇత్యుక్త్వా బాష్పరుద్ధేన కంఠేనాయతలోచనా ।
రురోద కృష్ణా సోత్కంపం సస్వరం బాష్పగద్గదం ॥ 5-81-42 (34671)
స్తనౌ పీనాయతశ్రోణీ సహితావభివర్షతీ।
ద్రవీభూతమివాత్యుష్ణం ముంచంతీ వారి నేత్రజం ॥ 5-81-43 (34672)
తామువాచ మహాబాహుః కేశవః పరిసాంత్వయన్।
అచిరాద్ద్రక్ష్యసే కృష్ణే రుదతీర్భరతస్త్రియః ॥ 5-81-44 (34673)
ఏవం తా భీరు రోస్త్యంతి నిహతజ్ఞాతిబాంధవాః।
హతమిత్రా హతబలా యేషాం క్రుద్ధాఽసి భామినీ ॥ 5-81-45 (34674)
అహం చ తత్కరిష్యామి భీమార్జునయమైః సహ ।
యుధిష్ఠిరనియోగేన దైవాచ్చ విధినిర్మితాత్ ॥ 5-81-46 (34675)
ధార్తరాష్ట్రాః కాలపక్వా న చేచ్ఛృణ్వంతి మే వచః।
శేష్యంతే నిహతా భూమౌ శ్వసృగాలాదనీకృతాః ॥ 5-81-47 (34676)
చలేద్ధి హిమవాఞ్శైలో మేదినీ శతధా భవేత్।
ద్యౌః పతేచ్చ సనక్షత్రా న మే మోఘం వచో భవేత్ ॥ 5-81-49a` శుష్యేత్తోయనిధిః కృష్ణే న మే మోఘం వచో భవేత్।'
సత్యం తే ప్రతిజానామి కృష్ణే బాష్పో నిగృహ్యతాం ।
హతామిత్రాఞ్శ్రియా యుక్తానచిదాద్ద్రక్ష్యసే పతీన్ ॥ ॥ 5-81-48 (34677)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి భగవద్యానపర్వణి ఏకాశీతితమోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-81-11 ప్రతిసమాసితుం ప్రతిపక్షతయా స్థాతుం ॥ 5-81-15 సమర్థం యుక్తం ॥ 5-81-17 ప్రమృతం ప్రదత్తం చ తదగ్రం చ తస్య భోక్తా ప్రసృతాగ్రభుక్ ॥ 5-81-33 మృదుసంహారం వేణీరూపేణ సమాహృతమపి మృదుం। వృజినాగ్రం కుటిలాగ్రం కేశవత్సూక్ష్మాగ్రం వా। వృజినః కుటిలేఽన్యవదితి విశ్వః। సుదర్శనం రమణీయం ॥ 5-81-45 రోత్స్యంతి రోదిష్యంతి ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 082
॥ శ్రీః ॥
5.82. అధ్యాయః 082
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
యుధిష్ఠిరాదిభిరనుగంయమానేన శ్రీకృష్ణేన రథమధిరుహ్య సాత్యకినా సహ హాస్తినపురంప్రతి ప్రస్థానం ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-82-0 (34678)
అర్జున ఉవాచ। 5-82-0x (3636)
కురూణామద్య సర్వేషాం భవాన్సుహృదనుత్తమః।
సంబంధీ దయితో నిత్యముభయోః పక్షయోరపి ॥ 5-82-1 (34679)
పాండవైర్ధార్తరాష్ట్రాణాం ప్రతిపాద్యమనామయం।
సమర్థః ప్రశమం చైవ కర్తుమర్హసి కేశవ ॥ 5-82-2 (34680)
త్వమిత్తః పుండరీకాక్ష సుయోధనమమర్షణం ।
శాంత్యర్థం భ్రాతరం బ్రూయా యత్తద్వాచ్యమమిత్రహన్ ॥ 5-82-3 (34681)
త్వయా ధర్మార్థయుక్తం చేదుక్తం శివమనామయం।
హితం నాదాస్యతే బాలో దిష్టస్య వశమేష్యతి ॥ 5-82-4 (34682)
శ్రీభగవానువాచ। 5-82-5x (3637)
ధర్ంయమస్మద్ధితం చైవ కురూణాం యదనామయం।
ఏష యాస్యామి రాజానం ధృతరాష్ట్రమభీప్సయా ॥ 5-82-5 (34683)
వైశంపాయన ఉవాచ। 5-82-6x (3638)
తతో వ్యపేతే తమసి సూర్యే విమల ఉద్గతే ।
మైత్రే ముహూర్తే సంప్రాప్తే మద్వర్చిషి దివాకరే ॥ 5-82-6 (34684)
కౌముదే మాసి రేవత్యాం శరదంతే హిమాగమే ।
స్ఫీతసస్యసుఖే కాలే కల్యః సత్వవతాం వరః ॥ 5-82-7 (34685)
మంగల్యాః పుణ్యనిర్ఘోషా వాచః శ్రృణ్వంశ్చ సూనృతాః ।
బ్రాహ్మణానాం ప్రతీతానామృషీణామివ వాసవః ॥ 5-82-8 (34686)
కృత్వా పౌర్వాహ్ణికం కృత్యం స్నాతః శుచిరలంకృతః ।
ఉపతస్థే వివస్వంతం పావకం చ జనార్దనః ॥ 5-82-9 (34687)
ఋషభం పృష్ఠ ఆలభ్య బ్రాహ్మణానభివాద్య చ।
అగ్నిం ప్రదక్షిణం కృత్వా పశ్యన్కల్యాణమగ్రతః ॥ 5-82-10 (34688)
తత్ప్రతిజ్ఞాయ వచనం పాండవస్య జనార్దనః।
శినేర్నప్తారమాసీనమభ్యభాషత సాత్యకిం ॥ 5-82-11 (34689)
రథ ఆరోప్యతాం శంఖశ్చక్రం చ గదయా సహ।
ఉపాసంగాశ్చ శక్త్యశ్చ సర్వప్రహరణాని చ ॥ 5-82-12 (34690)
దుర్యోధనశ్చ దుష్టాత్మా కర్ణశ్చ సహసౌబలః ।
న చ శత్రురవజ్ఞేయో దుర్బలోఽపి బలీయసా ॥ 5-82-13 (34691)
తతస్తన్మతమాజ్ఞాయ కేశవస్య పునఃసరాః ।
ప్రసస్త్నుర్యోజయిష్యంతో రథం చక్రగదాభృతః ॥ 5-82-14 (34692)
తం దీప్తమివ కాలాగ్నిమాకాశగమివాశుగం ।
సూర్యచంద్రప్రకాశాభ్యాం చక్రాభ్యాం సమలంకృతం॥ 5-82-15 (34693)
అర్ధచంద్రైశ్చ చంద్రైశ్చ మత్స్యైః సమృగపక్షిభిః ।
పుష్పైశ్చ వివిధైశ్చిత్రం మణిరత్నైశ్చ సర్వశః ॥ 5-82-16 (34694)
తరుణాదిత్యసంకాశం బృహంతం చారుదర్శనం ।
మణిహేమవిచిత్రాంగం సుధ్వజం సుపతాకినం ॥ 5-82-17 (34695)
సూపస్కరమనాధృష్యం వైయాఘ్రపరివారణం।
యశోఘ్నం ప్రత్యమిత్రాణాం యదూనాం నందివర్ధనం ॥ 5-82-18 (34696)
వాజిభిః శైబ్యసుగ్రీవమేధపుష్పబలాహకైః ।
స్నాతైః సంపాదయామాసుః సంపన్నైః సర్వసంపదా ॥ 5-82-19 (34697)
మహిమానం తు కృష్ణస్య భూయ ఏవాభివర్ధయన్।
సుఘోషః పతగేంద్రేణ ధ్వజేన యుయుజే రథః ॥ 5-82-20 (34698)
తం మేరుశిఖరప్రఖ్యం మేఘదుందుభినిస్వనం ।
ఆరురోహ రథం సౌరిర్విమానమివ కామగం ॥ 5-82-21 (34699)
తతః సాత్యకిమారోప్య ప్రయయౌ పురుషోత్తమః।
పృథివీం చాంతరిక్షం చ రథఘోషేణ నాదయన్ ॥ 5-82-22 (34700)
వ్యపోఢాభ్రస్తతః కాలః క్షణేన సమపద్యత।
శివశ్చానువవౌ వాయుః ప్రశాంతమభవద్రజః ॥ 5-82-23 (34701)
ప్రదక్షిణానులోమాశ్చ మంగల్యా మృగపక్షిణః।
ప్రయాణే వాసుదేవస్య బభూవురనుయాయినః ॥ 5-82-24 (34702)
మంగల్యార్థప్రదైః శబ్దైరన్వవర్తంత సర్వశః।
సారసాః శతపత్రాశ్చ హంసాశ్చ మధుసూదనం ॥ 5-82-25 (34703)
మంత్రాహుతిమహాహోమైర్హూయమానశ్చ పావకః ।
ప్రదక్షిణశిఖో భూత్వా విధూమః సమపద్యత ॥ 5-82-26 (34704)
వసిష్ఠో వామదేవశ్చ భూరిద్యుంనో గయః క్రథః।
శుకనారదవాల్మీకా మరుత్తః కుశికో భృగుః ॥ 5-82-27 (34705)
దేవబ్రహ్మర్షయశ్చైవ కృష్ణం యదుసుఖావహం।
ప్రదక్షిణమవర్తంత సహితా వాసవానుజం ॥ 5-82-28 (34706)
ఏవమేతైర్మహాభాగైర్మహర్షిగణసాధుభిః ।
పూజితః ప్రయయౌ కృష్ణః కురూణాం సదనం ప్రతి ॥ 5-82-29 (34707)
` దేవతాభ్యో నమస్కృత్య బ్రాహ్మణాన్స్వస్తి వాచ్య చ।
ప్రయయౌ పుండరీకాక్షః సాత్యకేన సహాచ్యుతః ॥ 5-82-30 (34708)
తం ప్రయాంతమనుప్రాయాత్కుంతీపుత్రో యుధిష్ఠిరః ।
భీమసేనార్జునౌ చోభౌ మాద్రీపుత్రౌ చ పాండవౌ ॥ 5-82-31 (34709)
చేకితానశ్చ విక్రాంతో ధృష్టకేతుశ్చ చేదిపః ।
ద్రుపదః కాశిరాజశ్చ శిఖండీ చ మహారథః ॥ 5-82-32 (34710)
ధృష్టద్యుంనః సపుత్రశ్చ విరాటః కేకయైః సహ।
సంసాధనార్థం ప్రయయుః క్షత్రియాః క్షత్రియర్షభం ॥ 5-82-33 (34711)
తతోఽనువ్రజ్య గోవిందం ధర్మరాజో యుధిష్ఠిరః।
రాజ్ఞాం సకాశే ద్యుతిమానువాచేదం వచస్తదా ॥ 5-82-34 (34712)
యో వై న కామాన్న భయాన్న లోభాన్నార్థకారణాత్।
అన్యాయమనువర్తేత స్థిరబుద్ధిరలోలుపః ॥ 5-82-35 (34713)
ధర్మజ్ఞో ధృతిమాన్ప్రాజ్ఞః సర్వభూతేషు కేశవః ।
ఈశ్వరః సర్వభూతానాం దేవదేవః సనాతనః ॥ 5-82-36 (34714)
తం సర్వగుణసంపన్నం శ్రీవత్సకృతలక్షణం।
సంరిష్వజ్య కౌంతేయః సందేష్టుముపచక్రమే ॥ ॥ 5-82-37 (34715)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి భగవద్యానపర్వణి ద్వ్యశీతితమోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-82-2 ప్రతిపాద్యం సంపాద్యాత్। అనామయం కుశలం ॥ 5-82-5 అభీప్సయా ప్రాప్తుమిచ్ఛయా ॥ 5-82-7 కౌముదే కర్తికే ॥ 5-82-11 ప్రతిజ్ఞాయ అనుస్మృత్య ॥ 5-82-15 ఆకాశగః సూర్యః ॥ 5-82-18 సూపస్కరం శోభనైరుపకరణైరుపేతాం। నందివర్ధనం ఆనందవర్ధనం ॥ 5-82-19 సంపాదయామాసుః సజ్జీకృతవంతః ॥ 5-82-33 సంసాధనార్థం కార్యనిష్పత్త్యర్థం ॥ 5-82- 5-82- 5-82-ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 083
॥ శ్రీః ॥
5.83. అధ్యాయః 083
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
యుధిష్ఠిరేణ శ్రీకృష్ణే పృథాంప్రతి కుశలప్రశ్నపూర్వకస్వభిద్ధాదననివేదనసమాశ్వాసనప్రార్థనా ॥ 1 ॥ శ్రీకృష్ణస్య మధ్యేమార్గం తామదగ్న్యాదిమహర్షిసమాగమః ॥ 2 ॥ మహర్షిభిః శ్రీకృష్ణే ధృతరాష్ట్రాదిభిః సహ తత్సంవాదశుశ్రూషయా తత్ర స్వాగమననివేదనం ॥ 3 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-83-0 (34716)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 5-83-0x (3639)
యా సా బాల్యాత్ప్రభృత్యస్మాన్పర్యవర్ధయతాబలా।
ఉపవాసతపఃశీలా సదా స్వస్త్యయనే రతా ॥ 5-83-1 (34717)
దేవతాతిథిపూజాసు గురుశుశ్రూషణే రతా।
వత్సలా ప్రియపుత్రా చ మాతాఽస్మాకం జనార్దన ॥ 5-83-2 (34718)
సుయోధనభయాద్యా నో త్రాయతామిత్రకర్శన ।
మహతో మృత్యుసంబాధుద్దుస్తరాన్నౌరివార్ణవాత్ ॥ 5-83-3 (34719)
అస్మత్కృతే చ సతతం యయా దుఃఖాని మాధవ ।
అనుభూతాన్యదుఃఖార్హాం తాం స్మ పృచ్ఛేరనామయం ॥ 5-83-4 (34720)
భృశమాశ్వాసయేశ్చైనాం పుత్రశోకపరిప్లుతాం ।
అభివాద్య స్వజేథాస్త్వం పాండవాన్పరికీర్తయన్ ॥ 5-83-5 (34721)
ఊఢాత్ప్రభృతి దుఃఖాని శ్వశురాణామరిందమ।
నిరాకారాఽతదర్హా చ పశ్యంతీ దుఃఖమశ్రుతే ॥ 5-83-6 (34722)
అపి జాతు స కాలః స్యాత్కృష్ణ దుఃఖవిపర్యయః ।
యదహం మాతరం క్లిష్టాం సుఖం దద్యామరిందమ ॥ 5-83-7 (34723)
ప్రవ్రజంతోఽనుధావంతీం కృపణాం పుత్రగృద్ధినీం ।
రుదతీమపహాయైనామగచ్ఛామ వయం వనం ॥ 5-83-8 (34724)
సా నూనం ంరియతే దుఃఖైః సా చేజ్జీవతి కేశవ।
తథా పుత్రాధిభిర్గాఢమార్తామర్చయ సత్కృత ॥ 5-83-9 (34725)
అభివాద్యాఽథ సా కృష్ణ త్వయా మద్వచవాద్విభో ।
ధృతరాష్ట్రశ్చ కౌరవ్యో రాజానశ్చ వయోధికాః ॥ 5-83-10 (34726)
భీష్మం ద్రోణం కృపం చైవ మహారాజం చ వాహ్లికం।
ద్రౌణిం చ సోమదత్తం చ సర్వాంశ్చ భరతాన్పృథక్ ॥ 5-83-11 (34727)
` యథావయో యథాస్థానం ప్రపద్యస్వ జనార్దన।'
విదురం చ మహాప్రాజ్ఞం కురూణాం మంత్రధారిణం।
అగాధబుద్ధిం మర్మజ్ఞం స్వజేథా మధుసూదన ॥ 5-83-12 (34728)
వైశంపాయన ఉవాచ। 5-83-13x (3640)
ఇత్యుక్త్వా కేశవం తత్ర రాజమధ్యే యుధిష్ఠిరః।
అనుజ్ఞాతో నివవృతే కృష్ణం కృత్వా ప్రదక్షిణం ॥ 5-83-13 (34729)
వ్రజన్నేవ తు బీభత్సుః సఖాయం పురుషర్షభం ।
అబ్రవీత్పరవీరఘ్రం దాశార్హమపరాజితం ॥ 5-83-14 (34730)
యదస్మాకం విభో వృత్తం పురా వై మంత్రనిశ్చయే ।
అర్ధరాజ్యస్య గోవిద విదితం సర్వరాజసు ॥ 5-83-15 (34731)
తచ్చేద్దద్యాదఖంగేన సత్కృత్యానవమత్య చ।
ప్రియం మే స్యాన్మహాబాహో ముచ్యేరన్మహతో భయాత్ ॥ 5-83-16 (34732)
అతశ్చేదన్యథాకర్తా ధార్తరాష్ట్రోఽనుపాయవిత్।
అంతం నూనం కరిష్యామి క్షత్రియాణాం జనార్దన ॥ 5-83-17 (34733)
వైశంపాయన ఉవాచ। 5-83-18x (3641)
ఏవముక్తే పాండవేన సమహృష్యద్వృకోదరః।
ముహుర్ముహుః క్రోధవశాత్ప్రావేపత చ పాండవః ॥ 5-83-18 (34734)
వేపమానశ్చ కౌంతేయః ప్రాక్రోశన్మహతో రజన్।
ధనంజయవచః శ్రుత్వా హర్షోత్సిక్తమనా భృశం ॥ 5-83-19 (34735)
తస్య తం నినదం శ్రుత్వా సంప్రావేపంత ధన్వినః ।
వాహనాని చ సర్వామి శకృన్మూత్రే ప్రముస్రువుః ॥ 5-83-20 (34736)
ఇత్యుక్త్వా కేశవం తత్ర తథా చోహ్వా వినిశ్చయం।
అనుజ్ఞాతో నివవృతే పరిష్వజ్య జనార్దనం ॥ 5-83-21 (34737)
తేషు రాజసు సర్వేషు నివృత్తేషు జనార్దనః।
తూర్ణమభ్యగమద్ధృష్టః శైబ్యసుగ్రీవవాహనః ॥ 5-83-22 (34738)
తే హయా వాసుదేవస్య దారుకేణ ప్రచోదితాః ।
పంథానమాచేమురివ గ్రసమానా ఇవాంబరం ॥ 5-83-23 (34739)
అథాపశ్యన్మహాబాహుర్ఋషీనధ్వని కేశవః ।
బ్రాహ్యా శ్రియా దీప్యమానాన్స్థితానుభయతః పథి ॥ 5-83-24 (34740)
సోఽవతీర్య రథాత్తూర్ణమభివాద్య జనార్దనః।
యథావృత్తానృషీన్సర్వానభ్యభాషత పూజయన్॥ 5-83-25 (34741)
కచ్చిల్లోకేషు కుశలం కచ్చిద్ధర్మః స్వనుష్ఠితః ।
బ్రాహ్మణానాం త్రయో వర్ణాః కచ్చిత్తిష్ఠంతి శాసనే ।
` పితృదేవాతిథిభ్యశ్చ కచ్చిత్పూతా స్వనుష్ఠితాః ॥' 5-83-26 (34742)
తేభ్యః ప్రయుజ్య తాం పూజాం ప్రోవాచ మధుసూదనః।
భగవంతః క్వ సంసిద్ధాః కోఽవధిర్భవతామిహ ॥ 5-83-27 (34743)
కిం వా కార్యం భగవతామహం కిం కరవాణి యః ।
కేనార్థేనోపప్తంప్రాప్తా భగవంతో మహీతలం ॥ 5-83-28 (34744)
` ఏవముక్తాః కేశవేన మునయః శంసితవ్రతాః ।
నారదప్రముఖాః సర్వే ప్రత్యనందంత కేశవం ॥ 5-83-29 (34745)
అధశ్శిరాః సర్పమాలీ మహర్షిః స హి దేవలః ।
అర్వావసుః సుజానుశ్చ మైత్రేయః శునకో బలీ 5-83-30 (34746)
బకో దాల్భ్యః స్థూలశిరాః కృష్ణద్వైపాయనస్తథా।
ఆపోదధౌంయో ధౌంయశ్చ ఆణిమాండవ్యకౌశికౌ ॥ 5-83-31 (34747)
దామోష్ణీషస్త్రిషవణః పర్ణాదో ఘటజానుకః।
మౌంజాయనో వాయుభక్షః పారాశర్యోఽథ శాలికః ॥ 5-83-32 (34748)
శీలవానశనిర్ధాతా శూన్యపాలోఽకృతవ్రణః।
శ్వేతకేతుః కహోలశ్చ రామశ్చైవ మహాతపాః ॥' 5-83-33 (34749)
తమబ్రవీజ్జామదగ్న్య ఉపేత్య మధుసూదనం।
పరిష్వజ్య చ గోవిందం సురాసురపతేః సఖా ॥ 5-83-34 (34750)
దేవర్షయః పుణ్యకృతో బ్రాహ్మణాశ్చ బహుశ్రుతాః ।
రాజర్షయశ్చ దాశార్హ మానయంతి తపస్వినః ॥ 5-83-35 (34751)
దైవాసురస్య ద్రుష్టారః పురాణస్య మహామతే।
సమేత పార్థివం క్షత్రం దిదృక్షంతశ్చ సర్వతః।
సభాసదశ్చ రాజానస్త్వాం చ సత్యం జనార్దనం ॥ 5-83-36 (34752)
ఏతన్మహత్ప్రేక్షణీయం ద్రుష్టుమిచ్ఛామ కేశవ ॥ 5-83-37 (34753)
ధర్మార్థసహితా వాచః శ్రోతుమిచ్ఛామ మాధవ।
త్వయోచ్యమానాః కురుషు రాజమధ్యే పరంతప ॥ 5-83-38 (34754)
` సభాయాం మధురా వాచః శుశ్రూషంతస్త్వయేరితాః ।
కురూణాం ప్రతివాచశ్చ శ్రోతుమిచ్ఛామ మాధవ ॥' 5-83-39 (34755)
భీష్మద్రోణాదయశ్చైవ విదురశ్చ మహామతిః ।
త్వం చ యాదవశార్దూల సభాయాం వై సమేష్యథ ॥ 5-83-40 (34756)
తవ వాక్యాని దివ్యాని తథా తేషాం చ మాధవ।
శ్రోతుమిచ్ఛామ గోవింద సత్యాని చ హితాని చ।
ఆపృష్టోఽసి మహాబాహో పునర్ద్రక్ష్యామహే వయం ॥ 5-83-41 (34757)
యాహ్యవిఘ్నేన వై వీర ద్రక్ష్యామస్త్వాం సభాగతం।
ఆసీనమాసనే దివ్యే బలతేజఃసమాహితం ॥ 5-83-42 (34758)
వైశంపాయన ఉవాచ। 5-83-43x (3642)
ప్రయాంతం దేవకీపుత్రం పరవీరరుజో దశ।
మహారథా మహాబాహుమన్వయుః శస్త్రపాణయః ॥ 5-83-43 (34759)
పదాతీనాం సహస్రం చ సాదినాం చ పరంతప।
భోజ్యం చ విపులం రాజన్ప్రేష్యాశ్చ శతశోపరే ॥ ॥ 5-83-44 (34760)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి భగవద్యానపర్వణి త్ర్యశీతితమోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-83-6 ఊఢాత్ వివాహాత్। శ్వశురాణాం గృహే ఇతి శేషః ॥ 5-83-36 పురాణస్య దైవాసురస్య దేవాసురసముదాయస్య ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 084
॥ శ్రీః ॥
5.84. అధ్యాయః 084
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
శ్రీకృష్ణప్రయాణే కురుపరాజయసూచకదుర్నిమిత్తసముత్పత్తిః ॥ 1 ॥ శ్రీకృష్ణస్య శుభశకునసముదయః ॥ 2 ॥ మార్గే తత్రతత్ర విపరగణాద్యశ్వర్చితస్య కృష్ణస్య సాయాహ్నే వృకస్థలాభిగమనం ॥ 3 ॥ తత్రత్యద్విజవ్రజపూజితస్య కృష్ణస్య తద్గృహగమనాగమనపూర్వకం తాన్భోజయిత్వా తద్రజన్యాం వృకస్థలే సుఖసంవాసః ॥ 4 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-84-0 (34761)
జనమేజయ ఉవాచ। 5-84-0x (3643)
కథం ప్రయాతో దాశార్హో మహాత్మా మధుసూదనః।
కాని వా వ్రజతస్తస్య నిమిత్తాని మహౌజసః ॥ 5-84-1 (34762)
వైశంపాయన ఉవాచ। 5-84-2x (3644)
తస్య ప్రయాణే యాన్యసన్నిమిత్తాని మహాత్మనః।
తాని మే శ్రృణు సర్వాణి దైవాన్యౌత్పాతికాని చ ॥ 5-84-2 (34763)
అనభ్రేఽశనినిర్ఘోషః సవిద్యుత్సమజాయత ।
అన్వగేవ చ పర్జన్యః ప్రావర్షద్విఘనే భృశం ॥ 5-84-3 (34764)
ప్రత్యగూహుర్మహానద్యః ప్రాఙ్ముఖాః సింధుసప్తమాః ।
విపరితా దిశః సర్వా న ప్రాజ్ఞాయత కించన ॥ 5-84-4 (34765)
ప్రాజ్వలన్నగ్నయో రాజన్పృథివీ సమకంపత ।
ఉదపానాశ్చ కుంభాశ్చ ప్రాసించఞ్శతశో జలం ॥ 5-84-5 (34766)
తమఃసంవృతమప్యాసీత్సర్వం జగదిదం తథా।
న దిశో నాదిశో రాజన్ప్రజ్ఞాయంతేస్మ రేణునా ॥ 5-84-6 (34767)
ప్రాదురాసీన్మహాంఛబ్దః ఖేశరీరమదృశ్యత ।
సర్వేషు రాజందేశేషు తదద్భుతమివాభవత్ ॥ 5-84-7 (34768)
ప్రామథ్నాద్ధాస్తినపురం వాతో దక్షిణపశ్చిమః ।
ఆరుజన్గణశో వృక్షాన్పరుషోఽశనినిఃస్వనః ॥ 5-84-8 (34769)
యత్రయత్ర చ వార్ష్ణేయో వర్తతే పథి భారత ।
తత్రతత్ర సుఖో వాయుః సర్వం చాసీత్ప్రదక్షిణం ॥ 5-84-9 (34770)
వవర్ష పుష్పవర్షం చ కమలాని చ భూరిశః ।
సమశ్చ పంథా నిర్దుఃఖో వ్యపేతకుశకంటకః ॥ 5-84-10 (34771)
సంస్తుతో బ్రాహ్మణైర్గీర్భిస్తత్రతత్ర సహస్రశః ।
అర్చ్యతే మధుపర్కైశ్చ వసుభిశ్చ వసుప్రదః ॥ 5-84-11 (34772)
తం కిరంతి మహాత్మానం వన్యైః పుష్పైః సుగంధిభిః ।
స్త్రియః పథి సమాగంయ సర్వభూతహితే రతం ॥ 5-84-12 (34773)
స శాలిభవనం రంయం సర్వసస్యసమాచితం।
సుఖ పరమధర్మిష్ఠమభ్యగాద్భరతర్షభ ॥ 5-84-13 (34774)
పశ్యన్బహుపశూన్గ్రామాన్రంయాన్హృదయతోపణాన్।
పురాణి చ వ్యతికామన్రాష్ట్రాణి వివిధాని చ ॥ 5-84-14 (34775)
నిత్యం హృష్టాః సుమనసో భారతైరభిరక్షితాః।
నోద్విగ్నాః పరచక్రాణాం వ్యసనానామకోవిదాః ॥ 5-84-15 (34776)
ఉపప్లావ్యాదథాగంయ జనాః పురనివాసినః।
యథ్యతిష్ఠంత సహితా విష్వక్సేనదిదృక్షయా ॥ 5-84-16 (34777)
తే తు సర్వే సమాయాంతమగ్నిమిద్ధమివ ప్రభుం ।
అర్చయామాసురర్చార్హం దేశాతిథిముపస్థితం ॥ 5-84-17 (34778)
వృకస్థలం సమాసాద్య కేశవః పరవీరహా ।
ప్రకీర్ణరశ్మావాదిత్యే వ్యోంని వై లోహితాయతి ॥ 5-84-18 (34779)
` తతో హ్యనుచరాన్సర్వానువాచ మధుసూదనః।
యుధిష్ఠిరస్య కార్యార్థమిహ వత్స్యామహే వయం ॥ 5-84-19 (34780)
తస్య తన్మతమాజ్ఞాయ చక్రురావసథం నరాః ।
క్షణేన చాన్నపానాని రరావంతి సమార్జయన్ ॥' 5-84-20 (34781)
అవతీర్య రథాత్తూర్ణం కృత్వా శౌచం యథావిధి ।
రథమోచనమాదిశ్య సంధ్యాముపవివేశ హ ॥ 5-84-21 (34782)
దారుకోఽపి హయాన్ముక్త్వా పరిచర్య చ శాస్త్రతః।
ముమోచ సర్వం యోక్తాది ముక్త్వా చైతానవాసృజత్ ॥ 5-84-22 (34783)
తస్మిన్గ్రామే ప్రధానాస్తు య ఆసన్బ్రాహ్మణా నృప ।
ఆర్యాః కులీనా హ్రీమంతో బ్రాహ్మీం వృత్తిమనుష్ఠితాః ॥ 5-84-23 (34784)
తేఽభిగంయ మహాత్మానం హృషీకేశమరిందమం।
పూజాం చక్రుర్యథాన్యాయమాశీర్మంగలసంయుతాం ॥ 5-84-24 (34785)
తే పూజయిత్వా దాశార్హం సర్వలోకేషు పూజితం।
న్యవేదయంత వేశ్మాని గుణవంతి మహాత్మనే ॥ 5-84-25 (34786)
తాన్ప్రభుః కృతమిత్యుక్తా సత్కృత్య చ యథార్హతః ।
అభ్యేత్య చైషాం వేశ్మాని పునరాయాత్సహైవ తైః ॥ 5-84-26 (34787)
సుమృష్టం భోజయిత్వా చ బ్రాహ్మణాంస్తత్ర కేశవః ।
భుక్తా చ సహ తైః సర్వైరవసత్తాం క్షపాం సుఖం ॥ ॥ 5-84-27 (34788)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వమి భగవద్యానపర్వణి చతురశీతితమోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-84-2 దైవాని కశునాని। ఔత్పాతికాని అశకునాని ॥ 5-84-7 ఖేశరీరం ఛాయాపురుషశరీరం ॥ 5-84-13 భవంతి అస్మిన్నితి భవనే క్షేత్రం ॥ 5-84-16 ఉపప్లావ్యాత్ గ్రామాత్ ॥ 5-84-ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 085
॥ శ్రీః ॥
5.85. అధ్యాయః 085
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
దూతైః శ్రీకృష్ణాగమనం జ్ఞాతవతో ధృతరాష్ట్రస్యాజ్ఞయా దుర్యోధనేన పథి తదారాధనాయ తత్రతత్ర సభానిర్మాపణం ॥ 1 ॥ శ్రీకృష్ణేన తదనవలోకనేనైవ గమనం ॥ 2 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-85-0 (34789)
వైశంపాయన ఉవాచ। 5-85-0x (3645)
తదా దూతైః సమాజ్ఞాయ ఆయాంతం మధుసూదనం।
ధృతరాష్ట్రోఽబ్రవీద్భీష్మమర్చయిత్వా మహాభుజం ॥ 5-85-1 (34790)
ద్రోణం చ సంజయం చైవ విదురం చ మహామతిం ।
దుర్యోదనం సహామాత్యం హృష్టరోమాఽబ్రవీదిదం ॥ 5-85-2 (34791)
అద్భుతం మహాదాశ్చర్యం శ్రూయతే కురునందన ।
స్త్రియో బాలాశ్చ వృద్ధాశ్చ కథయంతి గృహేగృహే ॥ 5-85-3 (34792)
సత్కృత్యాచక్షతే చాన్యే తథైవాన్యే సమాగతాః ।
పృథగ్వాదాశ్చ వర్తంతే చత్వరేషు సభాసు చ ॥ 5-85-4 (34793)
ఉపాయాస్యతి దాశార్హః పాండవార్థే పరాక్రమీ ।
స నో మాన్యశ్చ పూజ్యశ్చ సర్వథా మధుసూదనః ॥ 5-85-5 (34794)
తస్మిన్హి యాత్రా లోకస్య భూతానామీశ్వరోఽహి సః।
తస్మింధృతిశ్చ వీర్యం చ ప్రజ్ఞా చౌజశ్చ మాధవే ॥ 5-85-6 (34795)
స మాన్యతాం నరశ్రేష్ఠః స హి ధర్మః సనాతనః ।
పూజితో హి సుఖాయ స్యాదసుఖః స్యాదపూజితః ॥ 5-85-7 (34796)
స చేత్తుప్యతి దాశార్హ ఉపచరైరరిందమః ।
కృష్ణాత్సర్వానభిప్రాయాన్ప్రాప్స్యామః సర్వరాజసు ॥ 5-85-8 (34797)
తస్య పూజార్థమద్యైవ సంవిధస్త్వ పరంతప ।
సభాః పథి విధీయంతాం సర్వకామసమన్వితాః ॥ 5-85-9 (34798)
యథా ప్రీతిర్మహాబాహో త్వయి జాయేత తస్య వై ।
తథా కురుష్వ గాంధారే కథం వా భీష్మ మన్యసే ॥ 5-85-10 (34799)
వైశంపాయన ఉవాచ। 5-85-11x (3646)
తతో భీష్మాదయః సర్వే ధృతరాష్ట్రం జనాధిపం।
ఊచుఃక పరమమిత్యేవం పూజయంతోఽస్య తద్వచః ॥ 5-85-11 (34800)
తేషామనుమతం జ్ఞాత్వా రాజా దుర్యోధనస్తదా।
సభావాస్తూని రంయాణి ప్రదేష్టుముపచక్రమే ॥ 5-85-12 (34801)
తతో దేశేషు దేశేషు రమణీయేషు భాగశః ।
సర్వరత్నసమాకీర్ణాః సభాశ్చక్రురనేకశః ॥ 5-85-13 (34802)
ఆసనాని విచిత్రాణి యుతాని వివిధైర్గుణైః ।
స్త్రియో గంధానలంకానారాన్సూక్ష్మాణి వసనాని చ ॥ 5-85-14 (34803)
గుణవంత్యన్నపానాని భోజ్యాని వివిధాని చ।
మాల్యాని చ సుగంధీని తాని రాజా దదౌ తతః ॥ 5-85-15 (34804)
విశేవతశ్చ వాసార్థం సభాం గ్రామే వృకస్థలే।
విదధే కౌరవో రాజా బహురత్నాం మనోరమాం ॥ 5-85-16 (34805)
ఏతద్విధాయ వై సర్వం దేవార్హమతిమానుషం ।
ఆచఖ్యౌ ధృతరాష్ట్రాయ రాజా దుర్యోధనస్తదా ॥ 5-85-17 (34806)
తాః సభాః కేశవః సర్వా రత్నాని వివిధాని చ।
అసమీక్ష్యైవ దాశార్హ ఉపాయాత్కురుసద్మ తత్ ॥ ॥ 5-85-18 (34807)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి భగవద్యానపర్వణి పంచశీతితమోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-85-8 అభిప్రాయాన్ మనోరథాన్ ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 086
॥ శ్రీః ॥
5.86. అధ్యాయః 086
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
శ్రీకృష్ణాగమనశ్రవణహృష్టేన ధృతరాష్ట్రేణ విదురపురతః సమేష్యతే తస్మై రథగజాదివితరణప్రతిజ్ఞా ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-86-0 (34808)
ధృతరాష్ట్ర ఉవాచ। 5-86-0x (3647)
ఉపప్లావ్యాదిహ క్షత్తరుపాయాతో జనార్దనః।
వృకస్థలే నివసతి స చ ప్రాతరిహైష్యతి ॥ 5-86-1 (34809)
ఆహుకానామధిపతిః పురోగః సర్వసాత్వతాం।
మహామనా మహావీర్యో మహాసత్వో జనార్దనః ॥ 5-86-2 (34810)
స్ఫీతస్య వృష్ణిరాష్ట్రస్య భర్తా గోప్తా చ మాధవః ।
త్రయాణామపి లోకానాం భగవాన్ప్రపితామహః ॥ 5-86-3 (34811)
వృష్ణ్యంధకాః సుమనసో యస్య ప్రజ్ఞాముపాసతే।
ఆదిత్యా వసవో రుద్రా యథా బుద్ధిం బృహస్పతేః ॥ 5-86-4 (34812)
తస్మై పూజాం ప్రయోక్ష్యామి దాశార్హాయ మహాత్మనే ।
ప్రత్యక్షం తవ ధర్మజ్ఞ తాం మే కథయతః శ్రుణు ॥ 5-86-5 (34813)
ఏకవర్ణైః సుక్లృప్తాంగైర్బాహ్లిజాతైర్హయోత్తమైః।
చతుర్యక్తాన్రథాంస్తస్మై రౌక్మాందాస్యామి షోడశ ॥ 5-86-6 (34814)
నిత్యప్రభిన్నాన్మాతంగానీషాదంతాన్ప్రహారిణః।
అష్టానుచరమేకైకమష్టౌ దాస్యామి కౌరవ ॥ 5-86-7 (34815)
దాసీనామప్రజాతానాం శుభానాం రుక్మవర్చసాం ।
శతమస్మై ప్రదాస్యామి దాసానామపి తావతాం ॥ 5-86-8 (34816)
ఆవికం చ సుఖస్పర్శం పార్వతీయైరుపాహృతం ।
తదప్యస్మై ప్రదాస్యామి సహస్త్రాణి దాశాష్ట చ ॥ 5-86-9 (34817)
అజినానాం సహస్రాణి చీనదేశోద్భవాని చ।
తాన్యప్యస్మై ప్రదాస్యామి యావదర్హతి కేశవః ॥ 5-86-10 (34818)
దివా రాత్రౌ చ భాత్యేష సుతేజా విమలో మణిః ।
తమప్యస్మై ప్రదాస్యామి తమర్హతి హి కేశవః ॥ 5-86-11 (34819)
ఏకేనాభిపతత్యహ్నా యోజనాని చతుర్దశ ।
యానమశ్వతరీయుక్తం దాస్యే తస్మై తదప్యహం ॥ 5-86-12 (34820)
యావంతి వాహనాన్యస్య యావంతః పురుషాశ్చ తే ।
తతోష్టగుణమప్యస్మై భోజ్యం దాస్యాంయహం సదా ॥ 5-86-13 (34821)
మమ పుత్రాశ్చ పౌత్రశ్చ సర్వే దుర్యోధనాదృతే।
ప్రత్యుద్యాస్యంతి దాశార్హం రథైర్మృష్టైః స్వలంకృతాః ॥ 5-86-14 (34822)
స్వలంకృతాశ్చ కల్యాణ్యః పాదైరేవ సహస్రశః।
వారముఖ్యా మహాభాగం ప్రత్యుద్యాస్యంతి కేశవం ॥ 5-86-15 (34823)
నగరాదపి యాః కాశ్చిద్గమిష్యంతి జనార్దనం ।
ద్రష్టుం కన్యాశ్చ కల్యాణ్యస్తాశ్చ యాస్యంత్యనావృతాః ॥ 5-86-16 (34824)
సస్త్రీపురుషబాలం చ నగరం మధుసూదనం ।
ఉదీక్షతాం మహాత్మానం భానుమంతమివ ప్రజాః ॥ 5-86-17 (34825)
మహాధ్వజపతాకాశ్చ క్రియంతాం సర్వతో దిశః।
జలావసిక్తో విరజాః పంథాస్తస్యేతి చాన్వశాత్ ॥ 5-86-18 (34826)
దుఃశాసనస్య చ గృహం దుర్యోధనగృహాద్వరం ।
తదద్య క్రియతాం క్షిప్రం సుసంమృష్టమలంకృతం ॥ 5-86-19 (34827)
ఏతద్ధి రుచిరాకారైః ప్రాసాదైరుపశోభితం ।
శివం చ రమణీయం చ సర్వర్తు సుమహాధనం ॥ 5-86-20 (34828)
సర్వమస్మిన్గృహే రత్నం మమ దుర్యోధనస్య చ।
యద్యదర్హతి వార్ష్ణేయస్తత్తద్దేయమసంశయం ॥ ॥ 5-86-21 (34829)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి భగవద్యానపర్వమి షడశీతితమోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-86-3 ప్రపితామహః పితామహస్య బ్రహ్మణోపి పితా ॥ 5-86-7 ఈషా లాంగలదండస్తత్సదృశదంతాన్। అష్టౌ అనుచరాః యస్య గజస్య ॥ 5-86-20 సర్వర్తు సర్వే ఋతవో యుగపదస్మిన్సంతీతి తథా ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 087
॥ శ్రీః ॥
5.87. అధ్యాయః 087
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
విదురేణ ధృతరాష్ట్రంప్రతి కృష్ణాయ దానప్రతిజ్ఞాయాః మృషాత్వకథనం ॥ 1 ॥ తథా సామాద్యుపాయైః కృష్ణస్య దుర్వశత్వకథనపూర్వకం తదుక్తిసత్కారవిధానం ॥ 2 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-87-0 (34830)
విదుర ఉవాచ। 5-87-0x (3648)
రాజన్బహుమతశ్చాసి త్రైలోక్యస్యాపి సత్తమః।
సంభావితశ్చ లోకస్య సంమతశ్చాసి భారత ॥ 5-87-1 (34831)
యత్త్వమేవంగతే బ్రూయాః పశ్చిమే వయసి స్థితః।
శాస్త్రాద్వా సుప్రతర్కాద్వా సుస్థిరః స్థవిరో హ్యసి ॥ 5-87-2 (34832)
లేఖా శశినిభాః సూర్యే మహోర్మిరివ సాగరే।
ధర్మస్త్వయి తథా రాజన్నితి వ్యవసితాః ప్రజాః ॥ 5-87-3 (34833)
సదైవ భావితో లోకో గుణౌఘైస్తవ పార్థివ ।
గుణానాం రక్షణే నిత్యం ప్రయతస్వ సబాంధవః ॥ 5-87-4 (34834)
ఆర్జవం ప్రతిపద్యస్వ మా బాల్యాద్బ్రహు నీనశః।
రాజన్పుత్రాంశ్చ పౌత్రాంశ్చ సుహృదశ్చైవ సుప్రియాన్ ॥ 5-87-5 (34835)
యత్త్వం దిత్ససి కృష్ణాయ రాజన్నతిథయే బహు ।
ఏతదన్యచ్చ దాశార్హః పృథివీమపి చార్హతి ॥ 5-87-6 (34836)
న తు త్వం ధర్మముద్దిశ్య తస్య వా ప్రియకారణాత్।
ఏతద్దిత్ససి కృష్ణాయ సత్యేనాత్మానమాలభే ॥ 5-87-7 (34837)
మాయైషా సత్యమేవైతచ్ఛద్మైతద్భూరిదక్షిణా ।
జానామి త్వన్మతం రాజన్గూఢం బాహ్యేన కర్మణా ॥ 5-87-8 (34838)
పంచ పంచైవ లిప్స్యంతి గ్రామకాన్పాండవా నృప ।
న చ దిత్ససి తేభ్యస్తాంస్తచ్ఛమం న కరిష్యసి ॥ 5-87-9 (34839)
అర్థేన తు మహాబాహుం వార్ష్ణేయం త్వం జిహీర్షసి ।
అనేన చాప్యుపాయేన పాండవేభ్యో విభేత్స్యసి ॥ 5-87-10 (34840)
న చ విత్తేన శక్యోఽసౌ నోద్యమేన న గర్హయా।
అన్యో ధనంజయాత్కర్తుమేతత్తత్త్వం బ్రవీమి తే ॥ 5-87-11 (34841)
వేద కృష్ణస్య మాహాత్ంయం వేదాస్య దృఢభక్తితాం।
అత్యాజ్యమస్య జానామి ప్రాణైస్తుల్యం ధనంజయం ॥ 5-87-12 (34842)
అన్యత్కుంభాదపాంపూర్ణాదన్యత్పాదావసేచనాత్।
అన్యత్కుశలసంప్రశ్నాన్నైవేక్ష్యతి జనార్దనః ॥ 5-87-13 (34843)
యత్త్వస్య ప్రియమాతిథ్యం మానార్హస్య మహాత్మనః ।
తదస్మై క్రియతాం రాజన్మానార్హోఽసౌ జనార్దనః ॥ 5-87-14 (34844)
ఆశంసమానః కల్యాణం కురూనభ్యేతి కేశవః ।
యేనైవ రాజన్నర్థేన తదేవాస్మా ఉపాకురు ॥ 5-87-15 (34845)
శమమిచ్ఛతి దాశార్హస్తవ దుర్యోధనస్య చ।
పాండవానాం చ రాజేంద్ర తదస్య వచనం కురు ॥ 5-87-16 (34846)
పితాఽసి రాజన్పుత్రాస్తే వృద్ధస్త్వం శిశవః పరే।
వర్తస్వ పితృవత్తేషు వర్తంతే తే హి పుత్రవత్ ॥ ॥ 5-87-17 (34847)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి భగవద్యానపర్వణి సప్తాశీతితమోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-87-4 భావితః హృష్టః ॥ 5-87-5 మా నీనశః మా నాశం ప్రాప్నుహి ॥ 5-87-8 మాయా ఇంద్రజాలం। ఛద్మ వంచనం ॥ 5-87-10 విభేత్స్యసి శల్యవత్పృథక్కరిష్యసి ॥ 5-87-12 వేద విద్మి ॥ 5-87-13 నైవేక్ష్యతి నైవాంగీకరిష్యతి ॥ 5-87-15 ఉపాకురు అర్పయ ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 088
॥ శ్రీః ॥
5.88. అధ్యాయః 088
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
దుర్యోధనేన శ్రీకృష్ణస్య విదురోదీరితభేదాగోచరతాంగీకరణం ॥ 1 ॥ తథా హేతూపన్యాసపూర్వకం కృష్ణస్యోపాయనదాననిషేధనం ॥ 2 ॥ భీష్మేణ కృష్ణస్య దురవజ్ఞేయత్వకథనపూర్వకం తదుక్తస్య కర్తవ్యత్వకథనం ॥ 3 ॥ దుర్యోధనేన స్వస్య కృష్ణబంధనాధ్యవసాయకథనే ధృతరాష్ట్రేణ తద్గర్హణం ॥ 4 ॥ భీష్మేణ దుర్యోధనోపాలంభపూర్వకం సభాతో నిర్గమనం ॥ 5 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-88-0 (34848)
దుర్యోధన ఉవాచ। 5-88-0x (3649)
యదాహ విదురః కృష్ణే సర్వం తత్సత్యమచ్యుతే।
అనురక్తో హ్యసంహార్యః పార్థాన్ప్రతి జనార్దనః ॥ 5-88-1 (34849)
యత్తత్సత్కారసంయుక్తం దేయం వసు జనార్దనే ।
అనేకరూపం రాజేంద్ర న తద్దేయం కదాచన ॥ 5-88-2 (34850)
దేశః కాలస్తథాఽయుక్తో న హి నార్హతి కేశవః ।
మంస్యత్యధోక్షజో రాజన్భయాదర్చతి మామితి ॥ 5-88-3 (34851)
అవమానశ్చ యత్ర స్యాత్క్షత్రియస్య విశాంపతే।
న తత్కుర్యాద్బుధః కార్యమితి మే నిశ్చితా మతిః ॥ 5-88-4 (34852)
స హి పూజ్యతమో లోకే కృష్ణః పృథులలోచనః ।
త్రయాణామపి లోకానాం విదితం మమ సర్వథా ॥ 5-88-5 (34853)
న తు తస్మై ప్రదేయం స్యాత్తథా కార్యగతిః ప్రభో ।
విగ్రహః సముపారబ్ధో న హి శాంయత్యవిగ్రహాత్ ॥ 5-88-6 (34854)
వైశంపాయన ఉవాచ। 5-88-7x (3650)
తస్య తద్వచనం శ్రుత్వా భీష్మః కురుపితామహః।
వైచిత్రవీర్యం రాజానమిదం వచనమబ్రవీత్ ॥ 5-88-7 (34855)
సత్కృతోఽసత్కృతో వాఽపి న క్రుధ్యేత జనార్దనః ।
`నావమంస్యత్యవజ్ఞాతౄనవజ్ఞాతోఽపి కేశవః।'
నాలమేనమవజ్ఞాతుం నావజ్ఞేయో హి కేశవః ॥ 5-88-8 (34856)
యత్తు కార్యం మహాబాహో మనసా కార్యతాం గతం ।
సర్వోపాయైర్న తచ్ఛక్యం కేనచిత్కర్తుమన్యథా ॥ 5-88-9 (34857)
స యద్బ్రూయాన్మహాబాహుస్తత్కార్యమవిశంకయా ।
వాసుదేవేన తీర్థేన క్షిప్రం సంశాభ్య పాండవైః ॥ 5-88-10 (34858)
ధర్ంయమర్థ్యం చ ధర్మాత్మా ధ్రువం వక్తా జనార్దనః।
తస్మిన్వాచ్యాః ప్రియా వాచో భవతా బాంధవైః సహ ॥ 5-88-11 (34859)
దుర్యోధన ఉవాచ। 5-88-12x (3651)
న పర్యాప్తోస్మి యద్రాజఞ్శ్రియం నిష్కేవలామహం ।
తైః సహేమాముపాశ్రీయాం యావజ్జీవం పితామహ ॥ 5-88-12 (34860)
ఇదం తు సుమహత్కార్యం శ్రుణు మే యత్సమర్థితం ।
పరాయణం పాండవానాం నియచ్ఛామి జనార్దనం ॥ 5-88-13 (34861)
తస్మిన్బద్ధే భవిష్యంతి వృష్ణయః పృథివీ తథా।
పాండవాశ్చ విధేయా మే స చ ప్రాతరిహైప్యతి ॥ 5-88-14 (34862)
అత్రోపాయాన్యథా సంయఙ్న బుద్ధ్యేత జనార్దనః ।
న చాపాయో భవేత్కశ్చిత్తద్భవాన్ప్రబ్రవీతు మే ॥ 5-88-15 (34863)
వైశంపాయన ఉవాచ। 5-88-16x (3652)
తస్య తద్వచనం శ్రుత్వా ఘోరం కృష్ణేఽభిసంహితం।
ధృతరాష్ట్రః సహామాత్యో వ్యథితో విమనాభవత్ ॥ 5-88-16 (34864)
తతో దుర్యోధనమిదం ధృతరాష్ట్రోఽబ్రవీద్వచః ।
మైవం వోచః ప్రజాపాల నైష ధర్మః సనాతనః ॥ 5-88-17 (34865)
దూతశ్చ హి హృషీకేశః సంబంధీ చ ప్రియశ్చ నః।
అపాపః కౌరవేయేషు స కథం బంధమర్హతి ॥ 5-88-18 (34866)
భీష్మ ఉవాచ। 5-88-19x (3653)
పరీతస్తవ పుత్రోఽయం ధృతరాష్ట్ర సుమందధీః ।
వృణోత్యనర్థం నైవార్థం యాచ్యమానః సుహృజ్జనైః ॥ 5-88-19 (34867)
ఇమముత్పథి వర్తంతం పాపం పాపానుబంధినం।
వాక్యాని సుహృదాం హిత్వా త్వమప్యస్యానువర్తసే ॥ 5-88-20 (34868)
కృష్ణమక్లిష్టకర్మాణమాసాద్యాయం సుదుర్మతిః ।
తవ పుత్రః సహామాత్యః క్షణేన న భవిష్యతి ॥ 5-88-21 (34869)
పాపస్యాస్య నృశంసస్య త్యక్తధర్మస్య దుర్మతేః ।
నోత్సహేఽనర్థసంయుక్తాః శ్రోతుం వాచః కథంచన ॥ 5-88-22 (34870)
ఇత్యుక్త్వా భరతశ్రేష్ఠో వృద్ధః పరమమన్యుమాన్ ।
ఉత్థాయ తస్మాత్ప్రాతిష్ఠద్భీష్మః సత్యపరాక్రమః ॥ ॥ 5-88-23 (34871)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి భగవద్యానపర్వణి అష్టాశీతితమోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-88-1 అసంహార్యః హర్తుమశక్యః ॥ 5-88-3 దేశ ఇతి। యద్యపి కేశవోఽర్చామర్హత్యేవ తథాపి అర్చాయాం దేశః కాలశ్చాయుక్త ఇత్యర్థః । తదేబాహ మంస్యతీతి ॥ 5-88-6 కార్యగతిః కర్తవ్యరీతిః । అవిగ్రహాత్ ఆతిథ్యమాత్రేణ ॥ 5-88-8 నాలం న పర్యాప్తోఽసి ॥ 5-88-10 తీర్థేన అవతరణవర్త్మనా । సంశాంయ శాంతో భవః ॥ 5-88-12 నోపాశ్రీయమిత్యన్వయః। నిష్కేవలాం కృత్స్నాం ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 089
॥ శ్రీః ॥
5.89. అధ్యాయః 089
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
ప్రాతః కృతాహ్నికస్య శ్రీకృష్ణస్య వృకస్థలాత్కురుపురముపేత్య ధృతరాష్ట్రభవనపరవేశః ॥ 1 ॥ తథా ధృతరాష్ట్రపూజాం స్వీకృత్య విదురసదనగమనం ॥ 2 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-89-0 (34872)
వైశంపాయన ఉవాచ। 5-89-0x (3654)
ప్రాతరుత్థాయ కృష్ణస్తు కృతవాన్సర్వమాహ్నికం।
బ్రాహ్మణైరభ్యనుజ్ఞాతః ప్రయయౌ నగరం ప్రతి ॥ 5-89-1 (34873)
తం ప్రయాంతం మహాబాహుమనుజ్ఞాప్య మహాబలం ।
పర్యవర్తంత తే సర్వే వృకస్థలనివాసినః ॥ 5-89-2 (34874)
` ప్రదదౌ పుండరీకాక్షో రత్నాని చ ధనాని చ।
తాన్ప్రస్థాప్య మహాబాహురుపాయాత్కురుసంసదం ॥' 5-89-3 (34875)
ధార్తరాష్ట్రాస్తమాయాంతం ప్రత్యుంజగ్ముః స్వలంకృతాః ।
దుర్యోధనాదృతే సర్వే భీష్మద్రోణకృపాదయః ॥ 5-89-4 (34876)
పౌరాశ్చ బహులా రాజన్హృషీకేశం దిదృక్షవః ।
యానైర్బహువిధైరన్యే పద్భిరేవ తథాఽపరే ॥ 5-89-5 (34877)
స వై పథి సమాగంయ భీష్మేణాక్లిష్టకర్మణా ।
ద్రోణేన ధార్తరాష్ట్రైశ్చ తైర్వృతో నగరం యయౌ ॥ 5-89-6 (34878)
కృష్ణసంమాననార్థం చ నగరం సమలంకృతం।
బభూవ రాజమార్గశ్చ బహురత్నసమాచితః ॥ 5-89-7 (34879)
న చ కశ్చిద్గృహే రాజంస్తదాఽఽసీద్భరతర్షభ।
న స్త్రీ న వృద్ధో న శిశుర్వాసుదేవదిదృక్షయా ॥ 5-89-8 (34880)
రాజమార్గే నరాస్తస్మిన్సంస్తువంత్యవనిం గతాః ।
తస్మిన్కాలే మహారాజ హృషీకేశప్రవేశనే ॥ 5-89-9 (34881)
ఆవృతాని వరస్త్రీభిర్గృహాణి సుమహాంత్యపి ।
ప్రచలంతీవ భారేణ దృశ్యంతేస్మ మహీతలే ॥ 5-89-10 (34882)
తథా చ గతిమంతస్తే వాసుదేవస్య వాజినః ।
ప్రనష్టగతయోఽభూవన్రాజమార్గే నరైర్వృతే ॥ 5-89-11 (34883)
స గృహం ధృతరాష్ట్రస్య ప్రావిశచ్ఛత్రుకర్శనః।
పాండురైః పుండరీకాక్షః ప్రాసాదైరుపశోభితం ॥ 5-89-12 (34884)
తిస్రః కక్ష్యా వ్యతిక్రంయ కేశవో రాజవేశ్మనః ।
వైచిత్రవీర్యం రాజానమభ్యగచ్ఛదరిందమః ॥ 5-89-13 (34885)
అభ్యాగచ్ఛతి దాశార్హే ప్రజ్ఞాచక్షుర్నరాధిపః ।
తహైవ ద్రోణభీష్మాభ్యాముదతిష్ఠన్మహాయశాః ॥ 5-89-14 (34886)
కృపశ్చ సోమదత్తశ్చ మహారాజశ్చ బాహ్లికః।
ఆసనేభ్యోఽచలన్సర్వే పూజయంతో జనార్దనం ॥ 5-89-15 (34887)
తతో రాజానమాసాద్య ధృతరాష్ట్రం యశస్వినం।
సభీష్మం పూజయామాస వార్ష్ణేయో వాగ్భిరంజసా ॥ 5-89-16 (34888)
తేషు ధర్మానుపూర్వీ తాం ప్రయుజ్య మధుసూదనః ।
యథావయః సమీయాయ రాజభిః సహ మాధవః ॥ 5-89-17 (34889)
అథ ద్రోణం సబాహ్లీకం సపుత్రం చ యశస్వినం।
కృపం చ సోమదత్తం చ సమీయాయ జనార్దనః ॥ 5-89-18 (34890)
తత్రాసీదూర్జితం మృష్టం కాంచనం మహదాసనం ।
శాసనాద్ధృతరాష్ట్రస్య తత్రోపావిశదచ్యుతః ॥ 5-89-19 (34891)
అథ గాం మధుపర్కం చాప్యుదకం చ జనార్దనే ।
ఉపజహ్నుర్యథాన్యాయం ధృతరాష్ట్రపురోహితాః ॥ 5-89-20 (34892)
కృతాతిథ్యస్తు గోవిందః సర్వాన్పరిహసన్కురూన్ ।
ఆస్తే సాంబంధికం కుర్వన్కురుభిః పరివారితః ॥ 5-89-21 (34893)
సోఽర్చితో ధృతరాష్ట్రేణ పూజితశ్చ మహాయశాః ।
రాజానం సమనుజ్ఞాప్య నిరక్రామదరిందమః॥ 5-89-22 (34894)
తైః సమేత్య యథాన్యాయం కురుభిః కురుసంసది ।
విదురావసథం రంయముపాతిష్ఠత మాధవః ॥ 5-89-23 (34895)
విదురః సర్వకల్యాణైరభిగంయ జనార్దనం ।
అర్చయామాస దాశార్హం సర్వకామైరుపస్థితం ॥ 5-89-24 (34896)
కృతాతిథ్యం తు గోవిందం విదురః సర్వధర్మవిత్।
కుశలం పాండుపుత్రాణామపృచ్ఛన్మధుసూదనం ॥ 5-89-25 (34897)
ప్రీయమాణస్య సుహృదో విదురో బుద్ధిసత్తమః ।
ధర్మార్థనిత్యస్య సతో గతరోవస్య ధీమతః ॥ 5-89-26 (34898)
తస్య సర్వం సవిస్తారం పాండవానాం విచేష్టితం ।
క్షత్తురాచష్ట దాశార్హః సర్వం ప్రత్యక్షదర్శివాన్ ॥ ॥ 5-89-27 (34899)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి భగవద్యానపర్వణి ఏకోననవతితమోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-89-22 పూజితః స్తుతః ॥ 5-89-26 విదురః పాండవానాం విచేష్టితం తస్య తం కృష్ణం ప్రతి అపృచ్ఛదిత్యనుకృష్యాన్వయః। షష్ఠ్యో ద్వితీయార్థే ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 090
॥ శ్రీః ॥
5.90. అధ్యాయః 090
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
శ్రీకృష్ణస్య కుంతీసమీపగమనం ॥ 1 ॥ కృష్ణేన ప్రత్యేకం నామనిర్దేశపూర్వకం యుధిష్ఠిరాదికుశలమాపృచ్ఛ్య స్వానుభూతదుఃఖానుస్మరేన శోచంత్యాః కుంత్యాః సమాశ్వాసనం ॥ 2 ॥ తథా కుంతీసామంత్ర్య దుర్యోధనగృహగమనం ॥ 3 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-90-0 (34900)
వైశంపాయన ఉవాచ। 5-90-0x (3655)
అథోపగంయ విదురమపరాహ్ణే జనార్దనః।
పితృష్వసారం స పృథామభ్యగచ్ఛదరిందమః ॥ 5-90-1 (34901)
సా దృష్ట్వా కృష్ణమాయాంతం ప్రసన్నాదిత్యవర్చసం।
కంఠే గృహీత్వా ప్రాక్రోశత్స్మరంతీ తనయాన్పృథా ॥ 5-90-2 (34902)
తేషాం సత్వవతాం మధ్యే గోవిందం సహచారిణం ।
చిరస్య దృష్ట్వా వార్ష్ణేయం బాష్పమాహారయత్మృథా ॥ 5-90-3 (34903)
సాఽబ్రవీత్కృష్ణమాసీనం కృతాతిథ్యం యుధాం పతిం ।
బాష్పగద్గదపూర్ణేన ముఖేన పరిశుష్యతా ॥ 5-90-4 (34904)
ఏతే బాల్యాన్ప్రభృత్యేవ గురుశుశ్రూషణే రతాః ।
పరస్పరస్య సుహృదః సంమతాః సమచేతసః।
నికృత్యా భ్రంశితా రాజ్యాంజనార్హా నిర్జనం గతాః ॥ 5-90-5 (34905)
వినీతక్రోధహర్షాశ్చ బ్రహ్మణ్యాః సత్యవాదినః ।
త్యక్త్వా ప్రియముఖే పార్థా రుదతీమపహాయ మాం ॥ 5-90-6 (34906)
అహార్షుశ్చ వనం యాంతః సమూలం హృదయం మమ।
అతదర్హా మహాత్మానః కథం కేశవ పాండవాః ॥ 5-90-7 (34907)
ఊషుర్మహావనే తాత సింహవ్యాఘ్రగజాకులే ।
బాలా విహీనాః పిత్రా తే మయా సతతలాలితాః ॥ 5-90-8 (34908)
అపశ్యంతశ్చ పితరౌ కథముషూర్మహావనే।
శంఖదుందుభినిర్ఘోషైర్భృదంగైర్వేణునిస్వనైః ॥ 5-90-9 (34909)
పాండవాః సమబోధ్యంత బాల్యాత్ప్రభృతి కేశవ ।
యే స్మ వారణశబ్దేన హయానాం హేషితేన చ ॥ 5-90-10 (34910)
రథేనేమినినాదైశ్చ వ్యబోధ్యంత తదా గృహే ।
శంఖభేరీనినాదేన వేణువీణానునాదినా ॥ 5-90-11 (34911)
పుణ్యాహఘోషమిశ్రేణ పూజ్యమానా ద్విజాతిభిః ।
వస్త్రై రత్నైరలంకారైః పూజయంతో ద్విజన్మనః ॥ 5-90-12 (34912)
గీర్భిర్మంగలయుక్తాభిర్బ్రాహ్మణానాం మహాత్మనాం ।
అర్చితైరర్చనార్హైశ్చ స్తువద్భిరభినందితాః ॥ 5-90-13 (34913)
ప్రాసాదాగ్నేష్వబోధ్యంత రాంఖవాజినశాయినః ।
క్రూరం చ నినదం శ్రుత్వా శ్వాపదానాం మహావనే ॥ 5-90-14 (34914)
న స్మోపయాంతి నిద్రాం తే నతదర్హా జనార్దన ।
భేరీమృదంగనినదైః శంఖవైణవనిస్వనైః ॥ 5-90-15 (34915)
స్త్రీణాం గీతనినాదైశ్చ మధురైర్మధుసూదన ॥
వందిమాగధసూతైశ్చ స్తువద్భిర్బోధితాః కథం ॥ 5-90-16 (34916)
మహావనేష్వబోధ్యంత శ్వాపదానాం రుతేన చ ।
హ్రీమాత్సత్యధృతిర్దాంతో భూతానామనుకంపితా ॥ 5-90-17 (34917)
కామద్వేషౌ వశే కృత్వా సతాం వర్త్మానువర్తతే ।
అంబరీషస్య మాంధాతుర్యయాతేర్నహుషస్య చ ॥ 5-90-18 (34918)
భరతస్య దిలీపస్య శిబేరౌశీనరస్య చ।
రాజర్షీణాం పురాణానాం ధురం ధత్తే దురుద్వహాం ॥ 5-90-19 (34919)
శీలవృత్తోపసంపన్నోః ధర్మజ్ఞః సత్యసంగరః ।
రాజా సర్వగుణోపేతస్త్రౌలోక్యస్యాపి యో భవేత్ ॥ 5-90-20 (34920)
అజాతశత్రుర్ధర్మాత్మా శుద్ధజాంబూనదప్రభః ।
శ్రేష్ఠః కురుషు సర్వేషు ధర్మతః శ్రుతవృత్తతః ।
ప్రియదర్శో దీర్ఘభుజః కథం కృష్ణ యుధిష్ఠిరః ॥ 5-90-21 (34921)
యః స నాగాయుతప్రాణో వాతరంహా మహాబలః ।
సామర్షః పాండవో నిత్యం ప్రియో భ్రాతుః ప్రియంకరః ॥ 5-90-22 (34922)
కీచకస్య తు సజ్ఞాతేర్యో హంతా మధుసూదన ।
శూరః క్రోధవశానాం చ హిడింబస్య బకస్య చ ॥ 5-90-23 (34923)
పరాక్రమే శక్రసమో మాతరిశ్వసమో బలే।
మహేశ్వరసమః క్రోధే భీమః ప్రహరతాం వరః ॥ 5-90-24 (34924)
క్రోధం బలమమర్షం చ యో నిధాయ పరంతపః ।
జితాత్మా పాండవోఽమర్షీ భ్రాతుస్తిష్ఠతి శాసనే ॥ 5-90-25 (34925)
తేజోరాశిం మహాత్మానం వరిష్ఠమభితౌజసం ।
భీమం ప్రదర్శనేనాపి భీమసేనం జనార్దన ॥ 5-90-26 (34926)
తం మమాచక్ష్వ వార్ష్ణేయ కథమద్య వృకోదరః ।
ఆస్తే పరిఘబాహుః స మధ్యమః పాండవో బలీ ॥ 5-90-27 (34927)
అర్జునేనార్జునో యః స కృష్ణ బాహుసహస్రిణా ।
ద్విబాహుః స్పర్ధతే నిత్యమతీతేనాపి కేశవ ॥ 5-90-28 (34928)
క్షిపత్యేకేన వేగేన పంచబాణశతాని యః ।
ఇష్వస్త్రే సదృశో రాజ్ఞః కార్తవీర్యస్య పాండవః ॥ 5-90-29 (34929)
తేజసాఽఽదిత్యసదృశో మహర్షిసదృశో దమే।
క్షమయా పృథివీతుల్యో మహేంద్రసమవిక్రమః ॥ 5-90-30 (34930)
ఆధిరాజ్యం మహద్దీప్తం ప్రథితం మధుసూదన ।
ఆహృతం యేన వీర్యేణ కురూణాం సర్వరాజసు ॥ 5-90-31 (34931)
యస్య బాహుబలం సర్వే పాండవాః పర్యుపాసతే।
స సర్వరథినాం శ్రేష్ఠః పాండవః సత్యవిక్రమః ॥ 5-90-32 (34932)
యం గత్వాఽభిముఖః సంఖ్యే న జీవంతశ్చిదావ్రజేత్ ।
యో జేతా సర్వభూతానామజేయో జిష్ణురచ్యుత ॥ 5-90-33 (34933)
యోఽపాశ్రయః పాండవానాం దేవానామివ వాసవః ।
స తే భ్రాతా సఖా చైవ కథమద్య ధనంజయః ॥ 5-90-34 (34934)
దయావాన్సర్వభూతేషు హ్రీనిషేవో మహాస్రవిత్ ।
మృదుశ్చ సుకుమారశ్చ ధార్మికశ్చ ప్రియశ్చ మే॥ 5-90-35 (34935)
సహదేవో మహేష్వాసః శూరః సమితిశోభనః ।
భ్రాతృణాం కృష్ణ శుశ్రూషుర్ధర్మార్థకుశలో యువా ॥ 5-90-36 (34936)
సదైవ సహదేవస్య భ్రాతరో మధుసూదన ।
వృత్తం కల్యాణవృత్తస్య పూజయంతి మహాత్మనః ॥ 5-90-37 (34937)
జ్యేష్ఠోపచాయినం వీరం సహదేవం యుధాం పతిం।
శుశ్రూషుం మమ వార్ష్ణేయ మాద్రీపుత్రం ప్రచక్ష్వ మే ॥ 5-90-38 (34938)
సుకుమారో యువా శూరో దర్శనీయశ్చ పాండవః।
భ్రాతౄణాం చైవ సర్వేషాం ప్రియః ప్రాణో బహిశ్చరః ॥ 5-90-39 (34939)
చిత్రయోధీ చ నకులో మహేష్వాసో మహాబలః ।
కచ్చిత్స కుశలీ కృష్ణ వత్సో మమ సుఖైధితః ॥ 5-90-40 (34940)
సుఖోచితమదుఃఖార్హం సుకుమారం మహారథం ।
అపి జాతు మహాబాహో పశ్యేయం నకులం పునః ॥ 5-90-41 (34941)
పక్ష్మసంపాతజే కాలే నకులేన వినాకృతా ।
న లభామి ధృతిం వీర సాఽద్య జీవామి పశ్య మాం॥ 5-90-42 (34942)
సర్వైః పుత్రైః ప్రియతరా ద్రౌపదీ మే జనార్దన ।
కులీనా రూపసంపన్నా సర్వైః సముదితా గుణైః ॥ 5-90-43 (34943)
పుత్రలోకాత్పతిలోకం వృణ్వానా సత్యవాదినీ।
ప్రియాన్పుత్రాన్పరిత్యజ్య పాండవాననురుధ్యతే ॥ 5-90-44 (34944)
మహాభిజనసంపన్నా సర్వకామైః సుపూజితా।
ఈశ్వరీ సర్వకల్యాణీ ద్రౌపదీ కథమచ్యుత ॥ 5-90-45 (34945)
పతిభిః పంచభిః శూరైరగ్నికల్పైః ప్రహారిభిః ।
ఉపపన్నా మహేష్వాసైర్ద్రౌపదీ దుఃఖభాగినీ ॥ 5-90-46 (34946)
చతుర్దశమిదం వర్షం యన్నాపశ్యమరిందమ ।
పుత్రాదిభిః పరిద్యూనాం ద్రౌపదీం సత్యవాదినీం ॥ 5-90-47 (34947)
న నూనం కర్మభిః పుణ్యైరశ్రుతే పురుషః సుఖం ।
ద్రౌపదీ చేత్తథావృత్తా నాశ్రుతే సుఖమవ్యయం ॥ 5-90-48 (34948)
న ప్రియో మమ కృష్ణాయా బీభత్సుర్న యుధిష్ఠిరః ।
భీమసేనో యమౌ వాపి యదపశ్యం సభాగతాం ॥ 5-90-49 (34949)
న మే దుఃఖతరం కించిద్భూతపూర్వం తతోఽధికం ।
స్త్రీధర్మిణీం ద్రౌపదీం యచ్ఛ్వశురాణాం సమీపగాం ॥ 5-90-50 (34950)
ఆనాయితామనార్యేణ క్రోధలోభానువర్తినా ।
సర్వే ప్రైక్షంత కురవ ఏకవస్త్రాం సభాగతాం ॥ 5-90-51 (34951)
తత్రైవ ధృతరాష్ట్రశ్చ మహారాజశ్చ బాహ్లికః ।
కృపశ్చ కసోమదత్తశ్చ నిర్విష్ణాః కురవస్తథా ॥ 5-90-52 (34952)
తస్యాం సంసది సర్వేషాం క్షత్తారం పూజయాంయహం ।
వృత్తేన హి భవత్యార్యో న ధనేన న విద్యయా ॥ 5-90-53 (34953)
తస్య కృష్ణ మహాబుద్ధేర్గంభీరస్య మహాత్మనః।
క్షత్తుఃక శీలమలంకారో లోకాన్విష్టభ్య తిష్ఠతి ॥ 5-90-54 (34954)
వైశంపాయన ఉవాచ। 5-90-55x (3656)
సా శోకార్తా చ హృష్టా చ దృష్ట్వా గోవిందమాగతం।
నానావిధాని దుఃఖాని సర్వాణ్యేవాన్వకీర్తయం ॥ 5-90-55 (34955)
పూర్వైరాచరితం యత్తత్కురాజభిరరిందమ ।
అక్షద్యూతం మృగవధః కచ్చిదేషాం సుఖావహం ॥ 5-90-56 (34956)
తన్మాం దహతి యత్కృష్ణా సభాయాం కురుసన్నిధౌ ।
ధార్తరాష్ట్రైః పరిక్లిష్టా యథా న కుశలం తథా ॥ 5-90-57 (34957)
నిర్వాసనం చ నగరాత్ప్రవ్రజ్యా చ పరంతప ।
నానావిధానాం దుఃఖానామావాసోఽస్మి జనార్దన ॥ 5-90-58 (34958)
అజ్ఞాతచర్యా బాలానామవరోధశ్చ మాధవ ।
న మే క్లేశతమం తత్స్యాత్పుత్రైః సహ పరంతప ॥ 5-90-59 (34959)
దుర్యోధనేన నికృతా వర్షమద్య చతుర్దశం।
దుఃఖాదపి సుఖం నః స్యాద్యది పుణ్యఫలక్షయః ॥ 5-90-60 (34960)
న మే విశేపో జాత్వాసీద్ధార్తరాష్ట్రేషు పాండవైః ।
తేన సత్యేన కృష్ణ త్వాం హతామిత్రం శ్రియా వృతం ।
అస్మాద్విముక్తం సంగ్రామాత్పశ్యేయం పాండవైః సహ ॥ 5-90-61 (34961)
నైవ శక్యాః పరాజేతుం సర్వం హ్యేషాం తథావిధం ।
పితరం త్వేవ గర్హేయం నాత్మానం న సుయోధనం ॥ 5-90-62 (34962)
యేనాహం కుంతిభోజాయ ధనం వృత్తైరివార్పితా ।
బాలాం మామార్యకస్తుభ్యం క్రీడంతీం కందుహస్తికాం ॥ 5-90-63 (34963)
అదాత్తు కుంతిభోజాయ సఖా సఖ్యే మహాత్మనే ।
సాఽహం పిత్రా చ నికృతా శ్వశురైశ్చ పరంతప।
అత్యంతదుఃఖితా కృష్ణ కిం జీవితఫలం మమ ॥ 5-90-64 (34964)
యన్మాం వాగబ్రవీన్నక్తం సూతకే సవ్యసాచినః ।
పుత్రస్తే పృథివీం జేతా యశశ్చాస్య దివం స్పృశేత్ । 5-90-65 (34965)
హత్వా కురూన్మహాజన్యే రాజ్యం ప్రాప్య ధనంజయః ।
భ్రాతృభిః సహ కౌంతేయస్త్రీన్మేధానాహరిష్యతి ॥ 5-90-66 (34966)
నాహం తామభ్యసూయామి నమో ధర్మాయ వేధసే ।
కృష్ణాయ మహతే నిత్యం ధర్మో ధారయతి ప్రజాః ॥ 5-90-67 (34967)
ధర్మశ్చేదస్తి వార్ష్ణేయ యథా వాగభ్యభాషత।
త్వం చాపి తత్తథా కృష్ణ సర్వం సంపాదయిష్యసి ॥ 5-90-68 (34968)
న మాం మాధవ వైధవ్యం నార్థనాశో న వైరితా ।
తథా శోకాయ దహతి యథా పుత్రైర్వినా భవః ॥ 5-90-69 (34969)
యాఽహం గాండీవధన్వానం సర్వశస్త్రభృతాం వరం।
ధనంజయం న పశ్యామి కా శాంతిర్హృదయస్య మే।
ఇతశ్చతుర్దశం వర్షం యన్నాపశ్యం యుధిష్ఠిరం ॥ 5-90-70 (34970)
ధనంజయం చ గోవింద యమౌ తం చ వృకోదరం।
జీవనాశం ప్రనష్టానాం శ్రాద్ధం కుర్వంతి మానవాః ॥ 5-90-71 (34971)
అర్థతస్తే మమ మృతాస్తేషాం చాహం జనార్దనా ।
బ్రూయా మాధవ రాజానం ధర్మాత్మానం యుధిష్ఠిరం ॥ 5-90-72 (34972)
భూయాంస్తే హీయతే ధర్మో మా పుత్రక వృథా కృథాః ।
పరాశ్రయా వాసుదేవ యా జీవతి ఘిగస్తు తాం ॥ 5-90-73 (34973)
వృత్తేః కార్పణ్యలబ్ధాయా అప్రతిష్ఠైవ జ్యాయసీ।
అథో ధనంజయం బ్రూయా నిత్యోద్యుక్తం వృకోదరం ॥ 5-90-74 (34974)
యదర్థం క్షత్రియా సూతే తస్య కాలోఽయమాగతః।
అస్మింశ్చేదాగతే కాలే మిథ్యా చాతిక్రమిష్యతి ॥ 5-90-75 (34975)
లోకసంభావితాః సంతః సునృశంసం కరిష్యథ ।
నృశంసేన చ వో యుక్తాంస్త్యజేయం శాశ్వతీః సమాః ॥ 5-90-76 (34976)
కాలే హి సమనుప్రాప్తే త్యక్తవ్యమపి జీవనం ।
మాద్రీపుత్రౌ చ వ్యక్తవ్యౌ క్షత్రధర్మరతౌ సదా ॥ 5-90-77 (34977)
విక్రమేణార్జితాన్భోగాన్వృణీతం జీవితాదపి ।
విక్రమాధిగతా హ్యర్థాః క్షత్రధర్మేణ జీవతః ॥ 5-90-78 (34978)
మనో మనుష్యస్య సదా ప్రీణంతి పురుషోత్తమ।
గత్వా బ్రూహి మహాబాహో సర్వశస్త్రభృతాం వరం ॥ 5-90-79 (34979)
అర్జునం పాండవం వీరం ద్రౌపద్యాః పదవీం చర ।
విదితౌ హి తవాత్యంతం క్రుద్ధౌ తౌ తు యథాంతకౌ ॥ 5-90-80 (34980)
భీమార్జునౌ నయేతాం హి దేవానపి పరాం గతిం।
తయోశ్చైతదవజ్ఞానం యత్సా కృష్ణా సభాం గతా ॥ 5-90-81 (34981)
దుఃశాసతశ్చ కర్ణశ్చ పరుషాణ్యభ్యభాషతాం।
దుర్యోధనో భీమసేనమభ్యగచ్ఛన్మనస్వినం ॥ 5-90-82 (34982)
పశ్యతాం కురుముఖ్యానాం తస్య ద్రక్ష్యతి యత్ఫలం ।
న హి వైరం సమాసాద్య ప్రశాంయతి వృకోదరః ॥ 5-90-83 (34983)
సుచిరాదపి భీమస్య న హి వైరం ప్రశాంయతి।
యావదంతం న నయతి శాత్రవాంచత్రుకర్శనః ॥ 5-90-84 (34984)
న దుఃఖం రాజ్యహరణం న చ ద్యూతే పరాజయః ।
ప్రవ్రాజనం తు పుత్రాణాం న మే తద్దుఃఖకారణం ॥ 5-90-85 (34985)
యత్తు సా బృహతీ శ్యామా ఏకవస్త్రా సభాం గతా।
అశృణోత్పరుషా వాచః కిం ను దుఃఖతరం తతః ॥ 5-90-86 (34986)
స్త్రీధర్మిణీ వరారోహా క్షత్రధర్మరతా సదా।
నాభ్యగచ్ఛత్తదా నాథం కృష్ణా నాథవతీ సతీ ॥ 5-90-87 (34987)
యస్యా మమ సపుత్రాయాస్త్వం నాథో మధుసూదన ।
రామశ్చ బలినాం శ్రేష్ఠః ప్రద్యుంనశ్చ మహారథః ॥ 5-90-88 (34988)
సాఽహమేవంవిధం దుఃఖం సహేయం పురుషోత్తమ ।
భీమే జీవతి దుర్ధర్షే విజయే చాపలాయిని ॥ 5-90-89 (34989)
వైశంపాయన ఉవాచ। 5-90-90x (3657)
తత ఆశ్వాసయామాస పుత్రాధిభిరభిప్లుతాం।
పితృష్వసారం శోచంతీం శౌరిః పార్థసఖః పృథాం ॥ 5-90-90 (34990)
వాసుదేవ ఉవాచ। 5-90-91x (3658)
కా ను సీమంతినీ త్వాదృగ్లోకేష్వస్తి పితృష్వసః ।
శూరస్య రాజ్ఞో దుహితా ఆజమీఢకులం గతా ॥ 5-90-91 (34991)
మహాకులీనా భవతీ హ్రదాద్ధ్రదమివాగతా।
ఈశ్వరీ సర్వకల్యాణీ భర్త్రా పరమపూజితా॥ 5-90-92 (34992)
వీరసూర్వీరపత్నీ త్వం సర్వైః సముదితా గుణైః ।
ముఖదుఃఖే మహాప్రాజ్ఞే త్వాదృశీ సోఢుమర్హతి ॥ 5-90-93 (34993)
నిద్రాతంద్రే క్రోధహర్షౌ క్షుత్పిపాసే హిమాతపౌ।
ఏతాని పార్థా నిర్జిత్య నిత్యం వీరసుఖే రతాః ॥ 5-90-94 (34994)
త్యక్తగ్రాంయసుఖాః పార్థా నిత్యం వీరసుఖప్రియాః ।
న తు స్వల్పేన తుష్యేయుర్మహోత్సాహా మహాబలాః ॥ 5-90-95 (34995)
అంతం ధీరా నిషేవంతే మధ్యం గ్రాంయసుఖప్రియాః ।
ఉత్తమాంశ్చ పరిక్లేశాన్భోగాంశ్చాతీవ మానుషాన్ ॥ 5-90-96 (34996)
అంతేషు రేమిరే ధీరా న తే మధ్యేషు రేమిరే ।
అంతప్రాప్తిం సుఖం ప్రాహుర్దుఃఖమంతరమంతయోః ॥ 5-90-97 (34997)
అభివాదయంతి భవతీం పాండవాః సహ కృష్ణయా ।
ఆత్మానం తే కుశలినం నివేద్యాహురనామయం ॥ 5-90-98 (34998)
అరోగాన్సర్వసిద్ధార్థాన్క్షిప్రం ద్రక్ష్యసి పాండవాన్ ।
ఈశ్వరాన్సర్వలోకస్య హతామిత్రాఞ్శ్రియా వృతాన్ ॥ 5-90-99 (34999)
ఏవమాశ్వాసితా కుంతీ ప్రత్యువాచ జనార్దనం ।
పుత్రాధిభిరభిధ్వస్తా నిగృహ్యాబుద్ధిజం తమః ॥ 5-90-100 (35000)
కుంత్యువాచ। 5-90-101x (3659)
యద్యత్తేషాం మహాబాహో పథ్యం స్యాన్మధుసూదన।
యథాయథా త్వం మన్యేథాః కుర్యాః కృష్ణ తథాతథా ॥ 5-90-101 (35001)
అవిలోపేన ధర్మస్య అనికృత్యా పరంతప।
ప్రభావజ్ఞాఽస్మి తే కృష్ణ సత్యస్యాభిజనస్య చ ॥ 5-90-102 (35002)
వ్యవస్థాయాం చ మిత్రేషు బుద్ధివిక్రమయోస్తథా।
త్వమేవ నః కులే ధర్మస్త్వం సత్యం త్వం తపో మహత్ ॥ 5-90-103 (35003)
త్వం త్రాతా త్వం మహద్బ్రహ్మ త్వయి సర్వం ప్రతిష్ఠితం।
యథైవాత్థ తథైవైతత్త్వయి సత్యం భవిష్యతి ॥ 5-90-104 (35004)
` కురూణాం పాండవానాం చ లోకానాం చాపరాజిత ।
సర్వస్యైతస్య వార్ష్ణేయ గతిస్త్వమసి మాధవ।
ప్రభావో బుద్ధివీర్యం చ తాదృశం తవ కేశవ ॥' 5-90-105 (35005)
వైశంపాయన ఉవాచ। 5-90-106x (3660)
తామామంత్ర్య చ గోవిందః కృత్వా చాభిప్రదక్షిణం।
ప్రాతిష్ఠత మహాబాహుర్దుర్యోధనగృహాన్ప్రతి ॥ ॥ 5-90-106 (35006)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి భగవద్యానపర్వణి నవతితమోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-90-6 ప్రియం రాజ్యాది। సుఖం భోగోత్థ ఆహ్లాదః ॥ 5-90-21 ప్రియో దర్శో దర్శనం యస్య ॥ 5-90-48 తథావృత్తా పుణ్యశీలా ॥ 5-90-59 అవరోధః రాజ్యప్రదానరూపో వృత్తినిరోధః ॥ 5-90-60 యది సుఖం పుణ్యక్షయరూపం అర్థాద్దుఃఖం పాపక్షయరూపం తర్హి దుఃఖాత్పాపక్షయహేతోస్తత్సుఖం నః అస్మాకం స్యాత్। తథా చ న వయం దుఃఖాద్భయం ప్రాప్నుమ ఇత్యర్థః ॥ 5-90-61 అస్మాత్ భావినః కురుపాండవసంగ్రామాత్ ॥ 5-90-62 సర్వం వృత్తం। ఏషాం పాండవానాం తథావిధం అవిషమం ॥ 5-90-63 వృత్తైర్వదాన్యత్వేన ఖ్యాతైర్ధనం యథా అక్లేశేనార్ప్యతే తద్వత్ యేనాహమర్పితా । వృత్తోఽతీతే దృఢే ఖ్యాతే ఇతి విశ్వః। ఆర్యకః పితామహః । తుభ్యం తవ ॥ 5-90-66 మహాజన్యే మహాయుద్ధే । మేధాన్ అశ్వమేధాన్ ॥ 5-90-75 అతిక్రమిష్యతి అయుద్ధేనేత్యర్థః ॥ 5-90-102 అనికృత్యా అచ్ఛలేన ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 091
॥ శ్రీః ॥
5.91. అధ్యాయః 091
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
దుర్యోధనేన స్వగృహమాగతస్య శ్రీకృష్ణస్య పూజాపూర్వకం భోజనాయామంత్రణం ॥ 1 ॥ దుర్యోధనేన శ్రీకృష్ణంప్రతి స్వీయాన్నపానాద్య నాదరణకారణప్రశ్నే కృష్ణేన తత్కథనపూర్వకం విదురగృహగమనం ॥ 2 ॥ విదురేణ సాదరమన్నపానాదినా శ్రీకృష్ణారాధనం ॥ 3 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-91-0 (35007)
వైశంపాయన ఉవాచ। 5-91-0x (3661)
పృథామామంత్ర్య గోవిందః కృత్వా చాభిప్రదక్షిణం ।
దుర్యోధనగృహం శౌరిరభ్యగచ్ఛదరిందమః ॥ 5-91-1 (35008)
లక్ష్ంయా పరమయా యుక్తం పురందరగృహోపమం ।
విచిత్రైరాసనైర్యుక్తం ప్రవివేశ జనార్దనః ॥ 5-91-2 (35009)
తస్య కక్ష్యా వ్యతిక్రంయ తిస్రో ద్వాఃస్థైరవారితః ।
తతోఽభ్రఘనసంకాశం గిరికూటమివోచ్ఛ్రితం ॥ 5-91-3 (35010)
శ్రియా జ్వలంతం ప్రాసాదమారురోహ మహాయశాః ।
తత్ర రాజసహస్రైశ్చ కురుభిశ్చాభిసంవృతం ॥ 5-91-4 (35011)
ధార్తరాష్ట్రం మహాబాహుం దదర్శాసీనమాసనే ।
దుఃశాసనం చ కర్ణం చ శకునిం చాపి సౌబలం ॥ 5-91-5 (35012)
దుర్యోధనసమీపే తానాసనస్థాందదర్శ సః।
అభ్యాగచ్ఛతి దాశార్హే ధార్తరాష్ట్రో మహాయశాః ॥ 5-91-6 (35013)
ఉదతిష్ఠత్సహామాత్యః పూజయన్మధుసూదనం ।
సమేత్య ధార్తరాష్ట్రేణ మహామాత్యేన కేశవః ॥ 5-91-7 (35014)
రాజభిస్తత్ర వార్ష్ణేయః సమాగచ్ఛద్యథావయః ।
తత్ర జాంబూనదమయం పర్యంకం సుపరిష్కృతం ॥ 5-91-8 (35015)
వివిధాస్తరణాస్తీర్ణమభ్యుపావిశదచ్యుతః ।
తస్మిన్గాం మధుపర్కం చాప్యుదకం చ జనార్దనే ॥ 5-91-9 (35016)
నివేదయామాస తదా గృహాన్రాజ్యం చ కౌరవః । 5-91-10b` ఆసనం సర్వతోభద్రం సర్వరత్నవిభూషితం ॥ 5-91-10 (35017)
కృష్ణార్థమేవం సంసిద్ధం ధార్తరాష్ట్రస్య శాసనాత్।'
తత్ర గోవిందమాసీనం ప్రసన్నాదిత్యవర్చసం ॥ 5-91-11 (35018)
ఉపాసాంచక్రిరే సర్వే కురవో రాజభిః సహ।
తతో దుర్యోధనో రాజా వార్ష్ణేయం జయతాం వరం ॥ 5-91-12 (35019)
న్యమంత్రయద్భోజనేన నాభ్యనందచ్చ కేశవః ।
తతో దుర్యోధనః కృష్ణమబ్రవీత్కురుసంసది ॥ 5-91-13 (35020)
మృదుపూర్వం శఠోదర్కం కర్ణమాభాష్య కౌరవః ।
కస్మాదన్నాని పాపాని వాసాంసి శయనాని చ ॥ 5-91-14 (35021)
త్వదర్థముపనీతాని నాగ్రహీస్త్వం జనార్దన ।
ఉభయోశ్చ దదత్సాహ్యముభయోశ్చ హితే రతః ॥ 5-91-15 (35022)
సంబంధీ దయితశ్చాసి ధృతరాష్ట్రస్య మాధవ ।
త్వం హి గోవింద ధర్మార్థౌ వేత్థ తత్త్వేన సర్వశః ।
తత్ర కారణమిచ్ఛామి శ్రోతుం చక్రగదాధర ॥ 5-91-16 (35023)
వైశంపాయన ఉవాచ। 5-91-17x (3662)
స ఏవముక్తో గోవిందః ప్రత్యువాచ మహామనాః ।
ఉద్యన్మేఘస్వనఃక కాలే ప్రగృహ్య విపులం భుజం ॥ 5-91-17 (35024)
అలఘూకృతమగ్రస్తమనిరస్తమసంకులం ।
రాజీవనేత్రో రాజానం హేతుమద్వాక్యముత్తమం ॥ 5-91-18 (35025)
కృతార్థా భుంజతే దూతాః పూజాం గృహ్ణంతి చైవ హ।
కృతర్థం మాం సహామాత్యం సమర్చిష్యసి భారత ॥ 5-91-19 (35026)
ఏవముక్తః ప్రత్యువాచ ధార్తరాష్ట్రో జనార్దనం ।
న యుక్తం భవతాఽస్మాసు ప్రతిపత్తుమసాంప్తం ॥ 5-91-20 (35027)
కృతార్థం వాఽకృతార్థం వా త్వాం వయం మధుసూదన।
యతామహే పూజయితుం దాశార్హ న చ శక్నుమః ॥ 5-91-21 (35028)
న చ తత్కారణం విద్మో యస్మాన్నో మధుసూదన ।
పూజాం కృతాం ప్రీయమాణో నామంస్థాః పురుషోత్తమ ॥ 5-91-22 (35029)
వైరం నో నాస్తి భవతా గోవింద న చ విగ్రహః ।
స భవాన్ప్రసమీక్ష్యైతన్నేదృశం వక్తుమర్హతి ॥ 5-91-23 (35030)
వైశంపాయన ఉవాచ। 5-91-24x (3663)
ఏవముక్తః ప్రత్యువాచ ధార్తరాష్ట్రం జనార్దనః।
అభివీక్ష్య సహామాత్యం దాశార్హః ప్రహసన్నివ ॥ 5-91-24 (35031)
నాహం కామాన్న సంరంభాన్న ద్వేషాన్నార్థకారణాత్ ।
న హేతువాదాల్లోభాద్వా ధర్మం జహ్యాం కథంచన ॥ 5-91-25 (35032)
సంప్రీతిభోజ్యాన్యన్నాని ఆపద్భోజ్యాని వా పునః ।
న చ సంప్రీయతే రాజన్న చైవాపద్గతా వయం ॥ 5-91-26 (35033)
`ద్విషదన్నం న భోక్తవ్యం ద్విషంతం నైవ భోజయేత్ ।
పాండవాంద్విషసే రాజన్మమ ప్రాణా హి పాండవాః ॥' 5-91-27 (35034)
అకస్మాద్ద్విషసే రాజంజన్మప్రభృతి పాండవాన్ ।
ప్రియానువర్తినో భ్రాతౄన్సర్వైః సముదితాన్గుణైః ॥ 5-91-28 (35035)
అకస్మాచ్చైవ పార్థానాం ద్వేషణం నోపపద్యతే।
ధర్మే స్థితాః పాండవేయాః కస్తాన్కిం వక్తుమర్హతి ॥ 5-91-29 (35036)
యస్తాంద్వేష్టి స మాం ద్వేష్టి యస్తానను సమామను ।
ఐకాత్ంయం మాం గతం విద్ధి పాండవైర్ధర్మచారిభిః ॥ 5-91-30 (35037)
కామక్రోధానువర్తీ హి యో మోహాద్విరురుత్సతి।
గుణవంతం చ యో ద్వేష్టి తమాహుః పురుషాధమం ॥ 5-91-31 (35038)
యః కల్యాణగుణాంజ్ఞాతీన్మోహాల్లోభాద్దిదృక్షతే ।
సోజితాత్మాఽజితక్రోధో న చిరం తిష్ఠతి శ్రియా ॥ 5-91-32 (35039)
అథ యో గుణసంపన్నాన్హృదయస్యాప్రియానపి।
ప్రియేణ కురుతే వశ్యాంశ్చిరం యశసి తిష్ఠతి ॥ 5-91-33 (35040)
సర్వమేతన్న భోక్తవ్యమన్నం దుష్టాభిసంహితం।
క్షుత్తురేకస్య భోక్తవ్యమితి మే ధీయతే మతిః ॥ 5-91-34 (35041)
ఏవముక్త్వా మహాబాహుర్దుర్యోధనమమర్షణం ।
నిశ్చక్రామ తతః శుభ్రాద్ధార్తరాష్ట్రనివేశనాత్ ॥ 5-91-35 (35042)
నిర్యాయ చ మహాబాహుర్వాసుదేవో మహామనాః ।
నివేశాయ యయౌ వేశ్య విదురస్య మహాత్మనః ॥ 5-91-36 (35043)
తమభ్యగచ్ఛద్ద్రోణశ్చ కృపో భీష్మోఽథ బాహ్లికః ।
కురవశ్చ మహాబాహుం విదురస్య గృహే స్థితం ॥ 5-91-37 (35044)
త ఊచుర్మాధవం వీరం కురవో మధుసూదనం ।
నివేదయామో వార్ష్ణేయ సరత్నాంస్తే గృహాన్వయం ॥ 5-91-38 (35045)
తానువాచ మహాతేజాః కౌరవాన్మధుసూదనః ।
సర్వే భవంతే గచ్ఛంతు సర్వా మేఽపచితిః కృతా ॥ 5-91-39 (35046)
వైశంపాయన ఉవాచ। 5-91-40x (3664)
యాతేషు కురుషు క్షత్తా దాశార్హమపరాజితం।
అభ్యర్చయామాస తదా సర్వకామైః ప్రయత్నవాన్ ॥ 5-91-40 (35047)
తతః క్షత్రాఽన్నపానాని శుచీని గుణవంతి చ।
ఉపాహరదనేకాని కేశవాయ మహాత్మనే ॥ 5-91-41 (35048)
తైతర్పయిత్వా ప్రథమం బ్రాహ్మణాన్మధుసూదనః ।
వేదవిద్భ్యో దదౌ కృష్ణః పరమద్రవిణాన్యపి ॥ 5-91-42 (35049)
`భుక్తవత్సు ద్విజాగ్ర్యేషు నిషణ్ణేషు వరాసనే ।
శుచిః సుప్రయతో భూన్వా విదురోఽన్నముపారత్ ॥ 5-91-43 (35050)
శ్రద్ధయా పరయా యుక్త ఇదం వచనమబ్రవీత్।
సంవృతైస్తుష్య గోవింద ఏతన్నః ధనం।
అన్యథా హి విశేషేణ కస్త్వామర్చితుమర్హతి ॥ 5-91-44 (35051)
వైశంపాయన ఉవాచ। 5-91-45x (3665)
తతోఽనుయాయిభిః సార్ధం మరుద్భిరివ వాసవః।
విదురాన్నాని బుభుజే శుచీని గుణవంతి చ ॥ 5-91-45 (35052)
తం భుక్తవంతం వివిధాః సుశబ్దాః సూతమాగధాః ।
అభితుష్టువురాసీనం దాశార్హమపరాజితం ॥ ॥ 5-91-46 (35053)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి భగవద్యానపర్వణి ఏకనవతితమోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-91-14 శఠోదర్కం శాఠ్యపర్యవసానం। ఆభాష్య సంబోధనోనోన్ముఖీకృత్య । 5-91-17 ప్రగృహ్య ఉద్యంయ ॥ 5-91-25 సంరంభాత్ క్రోధాత్। హేతువాదాత్ కపటాత్ ॥ 5-91-31 విరురుత్సతి విరోధం కర్తుమిచ్ఛతి ॥ 5-91-44 సంవృతైః రాజానర్హతయా గోపితైః ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 092
॥ శ్రీః ॥
5.92. అధ్యాయః 092
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
రాత్రౌ విదురేణ శ్రీకృష్ణంప్రతి భీష్మాదిసమాశ్రయణేన గర్వితస్య దుర్యోధనస్య దౌశ్శీల్యాభిలపనపూర్వకం తస్మిన్ సామవచనస్య నైష్ఫల్యకథనం ॥ 1 ॥ తథా దుష్టభూయిష్ఠసభాప్రవేశస్య స్వానభిమతత్వకథనం ॥ 2 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-92-0 (35054)
వైశంపాయన ఉవాచ। 5-92-0x (3666)
తం భుక్తవంతమాశ్వస్తం నిశాయాం విదురోఽబ్రవీత్।
నేదం సంయగ్వ్యవసితం కేశవాగమనం తవ ॥ 5-92-1 (35055)
అర్థధర్మాతిగో మందః సంరంభీ చ జనార్దన ।
మానఘ్నో మానకామశ్చ వృద్ధానాం శాసనాతిగః ॥ 5-92-2 (35056)
ధర్మశాస్త్రాతిగో మూఢో దురాత్మా ప్రగ్రహం గతః ।
అనేయః శ్రేయసాం మందో ధార్తరాష్ట్రో జనార్దన ॥ 5-92-3 (35057)
కామాత్మా ప్రాజ్ఞమానీ చ మిత్రధ్రుక్సర్వశంకితా ।
అకర్తా చాకృతజ్ఞశ్చ త్యక్తధర్మా ప్రియానృతః ॥ 5-92-4 (35058)
మూఢశ్వాకృతబుద్ధిశ్చ ఇంద్రియాణామనీశ్వరః।
కామానుసారీ కృత్యేషు సర్వేష్వకృతనిశ్చయః ॥ 5-92-5 (35059)
ఏతైశ్చాన్యైశ్చ బహుభిర్దోషైరేవ సమన్వితః ।
త్వయోచ్యమానః శ్రేయోఽపి సంరంభాన్న గ్రహీష్యతి ॥ 5-92-6 (35060)
భీష్మే ద్రోణే కృపే కర్ణే ద్రోణపుత్రే జయద్రథే।
భూయసీం వర్తతే వృత్తిం న శమే కురుతే మనః ॥ 5-92-7 (35061)
నిశ్చితం ధార్తరాష్ట్రాణాం సకర్ణానాం జనార్దన ।
భీష్మద్రోణముఖాన్పార్థా న శక్తాః ప్రతివీక్షితుం ॥ 5-92-8 (35062)
సేనాసముదయం కృత్వా పార్థివం మధుసూదన।
కృతార్థం మన్యతే బాల ఆత్మానమవిచక్షణాః ॥ 5-92-9 (35063)
ఏకః కర్ణః పరాంజేతుం సమర్థ ఇతి నిశ్చితం ।
ధార్తరాష్ట్రస్య దుర్బుద్ధేః స శమం నోపయాస్యతి ॥ 5-92-10 (35064)
సంవిచ్చ ధార్తరాష్ట్రాణాం సర్వేషామేవ కేశవ ।
శమే ప్రయతమానస్య తవ సౌభ్రాత్రకాంక్షిణః ॥ 5-92-11 (35065)
న పాండవానామస్మాభిః ప్రతిదేయం యథోచితం ।
ఇతి వ్యవసితాస్తేషు వచనం స్యాన్నిరర్థకం ॥ 5-92-12 (35066)
యత్ర సూక్తం దురుక్తం చ సమం స్యాన్మధుసూదన ।
న తత్ర ప్రలపేత్ప్రాజ్ఞో బధిరేష్వివ గాయనః ॥ 5-92-13 (35067)
అవిజానత్సు మూఢేషు నిర్మర్యాదేషు మాధవ ।
తత్త్వం వాక్యం బ్రువన్నింద్యశ్చండాలేషు ద్విజో యథా ॥ 5-92-14 (35068)
సోఽయం బలస్థో మూఢశ్చన కరిష్యతి తే వచః ।
తస్మిన్నిరర్థకం వాక్యముక్తం సంపత్స్యతే తవ ॥ 5-92-15 (35069)
తేషాం సముపవిష్టానాం సర్వేషాం పాపచేతసాం ।
తవ మధ్యావతరణం మమ కృష్ణ న రోచతే ॥ 5-92-16 (35070)
దుర్బుద్ధీనామశిష్టానాం బహూనాం దుష్టచేతసాం ।
ప్రతీపం వచనం మధ్యే తవ కృష్ణ న రోచతే ॥ 5-92-17 (35071)
అనుపాసితవృద్ధత్వాచ్ఛ్రియో దర్పాచ్చ మోహితః ।
వయోదర్పాదమర్షాచ్చ న తే శ్రేయో గ్రహీష్యతి ॥ 5-92-18 (35072)
బలం బలవదప్యస్య యది వక్ష్యసి మాధవ ।
త్వయ్యస్య మహతీ శంకా న కరిష్యతి తే వచః ॥ 5-92-19 (35073)
నేదమద్య యుధా శక్యమింద్రేణాపి సహామరైః ।
ఇతి వ్యవసితాః సర్వే ధార్తరాష్ట్రా జనార్దన ॥ 5-92-20 (35074)
తేష్వేవముపపన్నేషు కామక్రోధానువర్తిషు ।
సమర్థమపి తే వాక్యమసమర్థం భవిష్యతి ॥ 5-92-21 (35075)
మధ్యే తిష్ఠన్హస్త్యనీకస్య మందో
రథాశ్వయుక్తస్య బలస్య మూఢః।
దుర్యోధనో మన్యతే బీతభీతిః
కృత్స్నా మయేయం పృథివీ జితేతి ॥ 5-92-22 (35076)
ఆశంసతే వై ధృతరాష్ట్రస్య పుత్రో
మహారాజ్యమసపత్నం పృథివ్యాం।
తస్మిఞ్శమః కేవలో నోపలభ్యో
బద్ధం సంతం మన్యతే లబ్ధమర్థం ॥ 5-92-23 (35077)
పర్యస్తేయం పృథివీ కాలపక్వా
దుర్యోధనార్థే పాండవాన్యోద్ధుకామాః ।
సమాగతాః సర్వయోధాః పృథివ్యాం
రాజానశ్చ క్షితిపాలైః సమేతాః ॥ 5-92-24 (35078)
సర్వే చైతే కృతవైరాః పురస్తా-
త్త్వయా రాజానో హృతసారాశ్చ కృష్ణ ।
తవోద్వేగాత్సంశ్రితా ధార్తరాష్ట్రా-
న్సుసంహతాః సహ కర్ణేన వీరాః ॥ 5-92-25 (35079)
త్యక్తాత్మానః సహ దుర్యోధనేన
హృష్టా యోద్ధుం పాండవాన్సర్వయోధాః ।
` మృత్యుర్జయో వేతి కృతైకభావాః
కామాత్మానో మన్యువశావినీతాః ॥'
తేషాం మధ్యే ప్రవిశేథా యది త్వం
న తన్మతం మమ దాశార్హవీర ॥ 5-92-26 (35080)
తేషాం సముపవిష్టానాం బహూనాం దుష్టచేతసాం।
కథం మధ్యం ప్రపద్యేథాః శత్రూణాం శత్రుకర్శన ॥ 5-92-27 (35081)
సర్వథా త్వం మహాబాహో దేవైరపి దురుత్సహః ।
ప్రభావం పౌరుషం బుద్ధిం జానామి తవ శత్రుహన్ ॥ 5-92-28 (35082)
యా మే ప్రీతిః పాండవేషు భూయఃక సా త్వయి మాధవ ।
ప్రేంణా చ బహుమానాచ్చ సౌహృదాచ్చ బ్రవీంయహం ॥ 5-92-29 (35083)
యా మే ప్రీతిః పుష్కరాక్ష త్వద్దర్శనసముద్భవా।
సా కిమాఖ్యాయతే తుభ్యమంతరాత్మాఽసి దేహినాం ॥ ॥ 5-92-30 (35084)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి భగవద్యానపర్వణి ద్వినవతితమోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-92-3 ప్రగ్రహం నిర్బంధం అత్యంతాభినివేశమిత్యర్థః । అనేయః అప్రాపణీయః। శ్రేయసాం శ్రేయాంసి ॥ 5-92-4 సర్వశంకితా సర్వత్ర విశ్వాసహీనః ॥ 5-92-7 వృత్తిం జీవికాం। ఏతే యుద్ధేన మహ్యం రాజ్యం దాస్యంతీత్యాశయేత్యర్థః ॥ 5-92-9 పార్థివం పృథ్వీసంబంధినం ॥ 5-92-12 ప్రతిదేయం పరావృత్యదేయం। వ్యవసితాః నిశ్చితాః ॥ 5-92-18 తే త్వత్తః ॥ 5-92-23 వద్ధం స్థిరాం ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 093
॥ శ్రీః ॥
5.93. అధ్యాయః 093
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
శ్రీకృష్ణేన విదురవచనానుమోదనపూర్వకం స్వాగమనస్య లోకపరివాదపరిహారార్థత్వకథనం ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-93-0 (35085)
` వైశంపాయన ఉవాచ। 5-93-0x (3667)
విదురస్య వచః శ్రుత్వా ప్రశ్రితం పురుషోత్తమః ।
ఇదం హోవాచ వచనం మధురం మధుసూదనః ॥' 5-93-1 (35086)
శ్రీభగవానువాచ। 5-93-2x (3668)
యథా వ్రూయాన్మహాప్రాజ్ఞో యథా బ్రూయాద్విచక్షణః।
సథా వాచ్యస్త్వద్విధేన భవతా మద్విధః సుహృత్ ॥ 5-93-2 (35087)
ధర్మార్థయుక్తం తథ్యం చ యథా త్వయ్యుపపద్యతే।
తథా వచనముక్తోఽస్తి త్వయైతత్పితృమాతృవత్ ॥ 5-93-3 (35088)
సత్యం ప్రాప్తం చ యుక్తం వాఽప్యేవమేవ యథాఽఽత్థ మాం।
శ్రృణుష్వాగమనే హేతుం విదురావహితో మమ ॥ 5-93-4 (35089)
దౌరాత్ంయం ధార్తరాష్ట్రస్య క్షత్రియాణాం చ వైరితాం।
సర్వమేతదహం జానన్క్షత్తః ప్రాప్తోఽద్య కౌరవాన్॥ 5-93-5 (35090)
పర్యస్తాం పృథివీం సర్వాం సాశ్వాం సరథకుంజరాం ।
యో మోచయేన్మృత్యుపాశాత్ప్రాప్నుయాద్ధర్మముత్తమం ॥ 5-93-6 (35091)
ధర్మకార్యం యతఞ్శక్త్యా నో చేత్ప్రాప్నోతి మానవః ।
ప్రాప్తో భవతి తత్పుణ్యమత్ర మే నాస్తి సంశయః ॥ 5-93-7 (35092)
మనసా చింతయన్పాపం కర్మణా నాతిరోచయన్।
న ప్రాప్నోతి ఫలం తస్యేత్యేవం ధర్మవిదో విదుః ॥ 5-93-8 (35093)
సోఽహం యతిష్యే ప్రశమం క్షత్తః కర్తుమమాయయా।
కురూణాం సృంజయానాం చ సంగ్రానే వినశిష్యతాం ॥ 5-93-9 (35094)
సేయమాపన్మహాఘోరా కురుష్వేవ సముత్థితా ।
కర్ణదుర్యోధనకృతా సర్వే హ్యేతే తదన్వయాః ॥ 5-93-10 (35095)
వ్యసనే క్లిశ్యమానం హి యో మిత్రం నాభిపద్యతే ।
అనునీయ యథాశక్తి తం నృశంసం విదుర్బుధాః ॥ 5-93-11 (35096)
ఆకేశగ్రహణాన్మిత్రమకార్యాత్సంనివర్తయన్।
అవాచ్యః కస్యచిద్భవతి కృతయత్నో యథాబలం ॥ 5-93-12 (35097)
తత్సమర్థం శుభం వాక్యం ధర్మార్థసహితం హితం।
ధార్తరాష్ట్రః సహామాత్యో గ్రహీతుం విదురార్హతి ॥ 5-93-13 (35098)
హితం హి ధార్తరాష్ట్రాణాం పాండవానాం తథైవ చ ।
పృథివ్యాం క్షత్రియాణాం చ యతిష్యేఽహమమాయయా ॥ 5-93-14 (35099)
హితే ప్రయతమానం మాం శంకేద్దుర్యోధనో యది।
హృదయస్య చ మే ప్రీతిరానృణ్యం చ భవిష్యతి ॥ 5-93-15 (35100)
జ్ఞాతీనాం హి మిథో భేదే యన్మిత్రం నాభిపద్యతే ।
సర్వయత్నేన మాధ్యస్థ్యం న తన్మిత్రం విదుర్బుధాః ॥ 5-93-16 (35101)
న మాం బ్రూయురధర్మిష్ఠా మూఢా హ్యసుహృదస్తథా ।
శక్తో నావారయత్కృష్ణః సంరబ్ధాన్కురుపాండవాన్ ॥ 5-93-17 (35102)
ఉభయోః సాధయన్నర్థమహామాగత ఇత్యుత ।
తత్ర యత్నమహం కృత్వా గచ్ఛేయం నృష్వవాచ్యతాం ॥ 5-93-18 (35103)
మమ ధర్మార్థయుక్తం హి శ్రుత్వా వాక్యమనామయం।
న చేదాదాస్యతే బాలో దిష్టస్య వశమేష్యతి ॥ 5-93-19 (35104)
అహాపయన్పాండవార్థం యథావ-
చ్ఛమం కురూణాం యది చాచరేయం।
పుణ్యం చ మే స్యాచ్చరితం మహాత్మ-
న్ముచ్యేరంశ్చ కురవో మృత్యుపాశాత్ ॥ 5-93-20 (35105)
అపి వాచం భాషమాణస్య కావ్యాం
ధర్మరామామర్థవతీమహింస్రాం।
అవేక్షేరంధార్తరాష్ట్రాః శమార్థం
మాం చ ప్రాప్తం కురవః పూజయేయుః ॥ 5-93-21 (35106)
న చాపి మమ పర్యాప్తాః సహితాః సర్వపార్థివాః।
క్రుద్ధస్య ప్రముఖే స్థాతుం సింహస్యేవేతరే మృగాః ॥ 5-93-22 (35107)
వైశంపాయన ఉవాచ। 5-93-23x (3669)
ఇత్యేవముక్త్వా వచనం వృష్ణీనామృషభస్తదా।
శయనే సుఖసంస్పర్శే శిశ్యే యదుసుఖావహః ॥ ॥ 5-93-23 (35108)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి భగవద్యానపర్వణి త్రినవతితమోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-93-6 పర్యస్తాం అన్యథాభూతాం ॥ 5-93-7 యతన్ యతమానః ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 094
॥ శ్రీః ॥
5.94. అధ్యాయః 094
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
ప్రభాతే సంధ్యాముపతిష్ఠమానం శ్రీకృష్ణమభ్యేత్య శకునిదుర్యోధనాభ్యాం సభాగమనాయ ప్రార్థనం ॥ 1 ॥ శ్రీకృష్ణస్య విదురేణ సహ సభాప్రవేశః ॥ 2 ॥ అంతరిక్షగతేషు నారదాదిషు శ్రీకృష్ణాజ్ఞయా భీష్మేణ ఆసనాదినా సత్కృతేషు కృష్ణాదీనాం యథోచితమాసనేషూపవేశనం ॥ 3 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-94-0 (35109)
వైశంపాయన ఉవాచ। 5-94-0x (3670)
తథా కథయతోరేవ తయోర్బుద్ధిమతోస్తదా।
శివా నక్షత్రసంపన్నా సా వ్యతీయాయ శర్వరీ ॥ 5-94-1 (35110)
ధర్మార్థకామయుక్తాశ్చ విచిత్రార్థపదాక్షరాః।
శృణ్వతో వివిధా వాచో విదురస్య మహాత్మనః ॥ 5-94-2 (35111)
కథాభిరనురూపాభీ రక్తస్యామితతేజసః ।
అకామస్యైవ కృష్ణస్య సా వ్యతీయాయ శర్వరీ ॥ 5-94-3 (35112)
తతస్తు స్వరసంపన్నా బహవః సూతమాగధాః ॥
శంఖదుందుమినిర్ఘోషైః కేశవం ప్రత్యబోధయన్ ॥ 5-94-4 (35113)
తత ఉత్థాయ దాశార్హఋషభః సర్వసాత్వతాం ।
సర్వమావశ్యకం చక్రే ప్రాతః కార్యం జనార్దనః ॥ 5-94-5 (35114)
కృతోదకానుజప్యః స హుతాగ్నిః సమలంకృతః।
తతశ్చాదిత్యముద్యంతముపాతిష్ఠత మాధవః ॥ 5-94-6 (35115)
అథ దుర్యోధనః కృష్మం శకునిశ్చాపి సౌబలః।
సంధ్యాం తిష్ఠంతమభ్యేత్య దాశార్హమపరాజితం ॥ 5-94-7 (35116)
ఆచక్షేతాం తు కృష్ణస్య ధృతరాష్ట్రం సభాగతం।
కురూశ్చ భీష్మప్రముఖాన్రాజ్ఞః సర్వాంశ్చ పార్థివాన్ ॥ 5-94-8 (35117)
త్వామర్థయంతే గోవింద దివి శక్రమివామరాః ।
తావభ్యనందద్గోవిందః సాంనా పరమవల్గునా ॥ 5-94-9 (35118)
తతో విమల ఆదిత్యే బ్రాహ్మణేభ్యో జనార్దనః।
దదౌ హిరణ్యం వాసాంసి గాశ్చాశ్చాంశ్చ పరంతపః ॥ 5-94-10 (35119)
విసృష్టవంతం రత్నాని దాశార్హమపరాజితం।
తిష్ఠంతముపసంగంయ వవందే సారథిస్తదా ॥ 5-94-11 (35120)
` తస్మై రథవరో యుక్తః శుశుభే లోకవిశ్రుతః ।
వాజిభిః శైబ్యసుగ్రీవమేఘపుష్పబలాహకైః ॥ 5-94-12 (35121)
శైబ్యస్తు శుకపత్రాభః సుగ్రీవః కింశుకప్రభః ।
మేఘపుష్పో మేఘవర్ణః పాండరస్తు బలాహకః ॥ 5-94-13 (35122)
దక్షిణం చావహచ్ఛైబ్యః సుగ్రీవః సవ్యతోఽవహత్।
పృష్ఠవాహౌ రథస్యాస్తాం మేఘపుష్పబలాహకౌ ॥ 5-94-14 (35123)
విశ్వకర్మకృతాఽఽపీడా రత్నజాలవిభూషితా ।
ఆశ్రితా వై రథే తస్మింధ్వజయష్టిరశోభత ॥ 5-94-15 (35124)
వైనతేయః స్థితస్తస్యాం ప్రభాకరమివ స్పృశన్।
తస్య సత్వవతః కేతౌ భుజగారిరశోభత ॥ 5-94-16 (35125)
తస్య కీర్తిమతస్తేన భాస్వరేణ విరాజతా ।
శుశుభే స్యందనశ్రేష్ఠః పతగేంద్రేణ కేతునా ॥ 5-94-17 (35126)
రశ్మిజాలైః పతాకాభిః సౌవర్ణేన చ కేతునా ।
బభూవ స రథశ్రేష్ఠః కాలసూర్య ఇవోదితః ॥ 5-94-18 (35127)
పక్షిధ్వజవితానైశ్చ రుక్మజాలకృతాంగణైః ।
దండమార్గవిభాగైశ్చ సుకృతైర్విశ్వకర్మణా ॥ 5-94-19 (35128)
ప్రవాలమణిశోభైశ్చ ముక్తావైడూర్యశోభనైః ।
కింకిణీశతసంఘైశ్చ వాలజాలకృతాంతరైః ॥ 5-94-20 (35129)
కార్తస్వరమయీభిశ్చ పద్మినీభిరలంకృతః।
శుశుభే స్యందనశ్రేష్ఠస్తాపనీయైశ్చ పాదపైః ॥ 5-94-21 (35130)
వ్యాఘ్రసింహవరాహైశ్చ గోభిశ్చ మృగపక్షిభిః ।
తారాభిర్భాస్కరైశ్చాపి వారణైశ్చ హిరణ్మయైః ॥ 5-94-22 (35131)
వజ్రాంకుశవిమానైశ్చ కూబరావృత్తసంధిషు ।
సముచ్ఛ్రితమహానాభిః స్తనయిత్నుమహాస్వనః ॥' 5-94-23 (35132)
తతో రథేన శుభ్రేణ మహతా కింకిణీకినా ।
హయోత్తమయుజా శీఘ్రముపాతిష్ఠత దారుకః ॥ 5-94-24 (35133)
తముపస్థితమాజ్ఞాయ రథం దివ్యం మహామనాః ।
మహాభ్రఘననిర్ఘోషం సర్వరత్నవిభూషితం ॥ 5-94-25 (35134)
అగ్నిం ప్రదక్షిణం కృత్వా బ్రాహ్మణాంశ్చ జనార్దనః।
కౌస్తుభం మణిమాబధ్య శ్రియా పరమయా జ్వలన్ ॥ 5-94-26 (35135)
కురుభిః సంవృతః కృష్ణో వృష్ణిభిశ్చాభిరక్షితః ।
ఆతిష్ఠత రథం శౌరిః సర్వయాదవనందనః ॥ 5-94-27 (35136)
అన్వారురోహ దాశార్హం విదురః సర్వధర్మవిత్।
సర్వప్రాణభృతాం శ్రేష్ఠం సర్వబుద్ధిమతాం వరం ॥ 5-94-28 (35137)
తతో దుర్యోధనః కృష్ణం శకునిశ్చాపి సౌబలః ।
ద్వితీయేన రథేనైనమన్వయాతాం పరంతపం ॥ 5-94-29 (35138)
సాత్యకిః కృతవర్మా చ వృష్ణీనాం చాపరే రథాః ।
పృష్ఠతోఽనుయయుః కృష్ణం గజైరశ్వై రథైరపి ॥ 5-94-30 (35139)
తేషాం హేమపరిష్కారైర్యుక్తాః పరమవాజిభిః ।
గచ్ఛతాం ఘోషిణశ్చిత్రరథా రాజన్విరేజిరే ॥ 5-94-31 (35140)
సంమృష్టసంసిక్తరజః ప్రతిపేదే మహాపథం ।
రాజర్షిచరితం కాలే కృష్ణో ధీమాఞ్శ్రియా జ్వలన్ ॥ 5-94-32 (35141)
తతః ప్రయాతే దాశార్హే ప్రావాద్యంతైకపుష్కరాః।
శంఖాశ్చ దధ్మిరే తత్ర వాద్యాన్యన్యాని యాని చ ॥ 5-94-33 (35142)
ప్రవీరాః సర్వలోకస్య యువానః సింహవిక్రమాః।
పరివార్య రథం శౌరేరగచ్ఛంత పరంతపాః ॥ 5-94-34 (35143)
తతోఽన్యే బహుసాహస్రా విచిత్రాద్భుతవాససః ।
అసిప్రాసాయుధధరాః కృష్ణస్యాసన్పురఃసరాః ॥ 5-94-35 (35144)
గజాః పంచశతాస్తత్ర రథాశ్చాసన్సహస్రశః।
ప్రయాంతమన్వయుర్వీరం దాశార్హమపరాజితం ॥ 5-94-36 (35145)
పురం కురూణాం సంవృత్తం ద్రష్టుకామం జనార్దనం ।
సబాలవృద్ధం సస్త్రీకం రథ్యాగతమరిందమ ॥ 5-94-37 (35146)
వేదికామాశ్రితాభిశ్చ సమాక్రాంతాన్యనేకశః ।
ప్రచలంతీవ భారేణ యోషిద్భిర్భవనాన్యుత ॥ 5-94-38 (35147)
స పూజ్యమానః కురుభిః సంశ్రృణ్వన్మధురాః కథాః ।
యథార్హం ప్రతిసత్కుర్వన్ప్రేక్షమాణః శనైర్యయౌ ॥ 5-94-39 (35148)
తతః సభాం సమాసాద్య కేశవస్యానుయాయినః।
సశంఖైర్వేణునిర్ఘోషైర్దిశః సర్వా వ్యనాదయన్ ॥ 5-94-40 (35149)
తతః సా సమితిః సర్వా రాజ్ఞామమితతేజసాం।
సంప్రాకంపత హర్షేణ కృష్ణాగమనకాంక్షయా ॥ 5-94-41 (35150)
తతోఽభ్యాశంగతే కృష్ణే సమహృష్యన్నరాధిపాః।
శ్రుత్వాం తం రథనిర్ఘోషం పర్జన్యనినదోపమం ॥ 5-94-42 (35151)
ఆసాద్య తు సభాద్వారమృషభః సర్వసాత్వతాం ।
అవతీర్య రథాచ్ఛౌరిః కైలాసశిఖరోపమాత్ ॥ 5-94-43 (35152)
నవమేఘప్రతీకాశాం జ్వలంతీమివ తేజసా ।
మహేంద్రసదనప్రఖ్యాం ప్రవివేశ సభాం తతః ॥ 5-94-44 (35153)
పాణౌ గృహీత్వా విదురం సాత్యకిం చ మహాయశాః।
జ్యేతీంష్యాదిత్యవద్రాజన్కురూన్ప్రాచ్ఛాదయచ్ఛ్రియా ॥ 5-94-45 (35154)
అగ్రతో వాసుదేవస్య కర్ణదుర్యోధనావుభౌ ।
కృష్ణయః కృతవర్మా చాప్యాసన్కృష్ణస్య పృష్ఠతః ॥ 5-94-46 (35155)
ధృతరాష్ట్రం పురస్కృత్య భీష్మద్రోణాదయస్తతః ।
ఆసనేభ్యోఽచలన్సర్వే పూజయంతో జనార్దనం ॥ 5-94-47 (35156)
అభ్యాగచ్ఛతి దాశార్హే ప్రజ్ఞాచక్షుర్నరేశ్వర।
సహైవ ద్రోణభీష్మాభ్యాముదతిష్ఠన్మహాయశాః ॥ 5-94-48 (35157)
ఉత్తిష్ఠతి మహారాజే ధృతరాష్ట్రే జనేశ్వరే ।
తాని రాజసహస్రాణి సముత్తస్థుః సమంతతః ॥ 5-94-49 (35158)
ఆసనం సర్వతోభద్రం జాంబూనదపరిష్కృతం ।
కృష్ణార్థే కల్పితం తత్ర ధృతరాష్ట్రస్య శాసనాత్ ॥ 5-94-50 (35159)
స్మయమానస్తు రాజానం భీష్మద్రోణౌ చ మాధవః ।
అభ్యభాషత ధర్మాత్మా రాజ్ఞశ్చాన్యాన్యథావయః ॥ 5-94-51 (35160)
తత్ర కేశవమానర్చుః సంయగభ్యాగతం సభాం।
రాజానః పార్థివాః సర్వే కురవశ్చ జనార్దనం ॥ 5-94-52 (35161)
తత్ర తిష్ఠన్స దాశార్హో రాజమధ్యే పరంతపః।
అపశ్యదంతరిక్షస్థానృషీన్పరపురంజయః। 5-94-53 (35162)
తతస్తానభిసంప్రేక్ష్య నారదప్రముఖానృషీన్ ॥
అభ్యభాషత దాశార్హో భీష్మం శాంతనవం శనైః । 5-94-54 (35163)
పార్థివీం సమితిం ద్రష్టుమృషయోఽభ్యాగతా నృప ॥
నిమంత్ర్యంతామాసనైశ్చ సత్కారేణ చ భూయసా । 5-94-55 (35164)
నైతేష్వనుపవిష్టేషు శక్యం కేనచిదాసితుం ॥
పూజా ప్రయుజ్యతామాశు మునీనాం భావితాత్మనాం । 5-94-56 (35165)
వైశంపాయన ఉవాచ। 5-94-57x (3671)
ఋషీఞ్శాంతనవో దృష్ట్వా సభాద్వారముపస్థితాన్ ।
త్వరమాణస్తతో భృత్యానాసనానీత్యచోదయత్ । 5-94-57 (35166)
ఆసనాన్యథ మృష్టాని మహాంతి విపులాని చ ॥
మణికాంచనచిత్రాణి సమాజహ్రుస్తతస్తతః । 5-94-58 (35167)
తేషు తత్రోపవిష్టేషు గృహీతార్ఘ్యేషు భారత ॥
నిషసాదాసనే కృష్ణో రాజానశ్చ యథాసనం । 5-94-59 (35168)
దుఃశాసనః సాత్యకయే దదావాసనముత్తమం ॥
వివింశతిర్దదౌ పీఠం కాంచనం కృతవర్మణే । 5-94-60 (35169)
అవిదూరే తు కృష్ణస్య కర్ణదుర్యోధనావుభౌ ॥
ఏకాసనే మహాత్మానౌ నిషీదతురమర్షణౌ । 5-94-61 (35170)
గాంధారరాజః శకునిర్గాంధారైరభిరక్షితః ॥
నిషసాదాసనే రాజా సహపుత్రో విశాంపతే । 5-94-62 (35171)
విదురో మణిపీఠే తు శుక్లస్పర్ధ్యాజినోత్తరే ॥
సంస్పృశన్నాసనం శౌరేర్మహామతిరుపావిశత్। 5-94-63 (35172)
చిరస్య దృష్ట్వా దాశార్హం రాజానః సర్వ ఏవ తే ॥
అమృతస్యేవ నాతృప్యన్ప్రేక్షమాణా జనార్దనం। 5-94-64 (35173)
అతసీపుష్పసంకాశః పీతవాసా జనార్దనః ॥
వ్యభ్రాజత సభామధ్యే హేంనీవోపహితో మణిః ॥ 5-94-65 (35174)
తతస్తూష్ణీం సర్వమాసీద్గోవిందగతమానసం ।
న తత్ర కశ్చిత్కించిద్వా వ్యాజహార పుమాన్క్వచిత్ ॥ ॥ 5-94-66 (35175)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి భగవద్యానపర్వణి చతుర్నవతితమోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-94-31 చిత్రాశ్చ తే రథాశ్చ ॥ 5-94-33 ఏకపుష్కరాః కాహలాః ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 095
॥ శ్రీః ॥
5.95. అధ్యాయః 095
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
శ్రీకృష్ణేన ధృతరాష్ట్రంప్రతి సంధ్యర్థం స్వస్యాగమనకథనం ॥ 1 ॥ సంధివిగ్రహపక్షయోః గుణదోషపర్వనపూర్వకం పాండవవిజ్ఞాపననివేదనం ॥ 2 ॥ తథా హితముపదిశ్య అంతే యథారుచి కరణాభిధానం ॥ 3 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-95-0 (35176)
వైశంపాయన ఉవాచ। 5-95-0x (3672)
తేష్వాసీనేషు సర్వేషు తూష్ణీంభూతేషు రాజసు।
వాక్యమభ్యాదదే కృష్ణః సుదంష్ట్రో దుందుభిస్వనః ॥ 5-95-1 (35177)
జీమూత ఇవ ధర్మాంతే సర్వాం సంశ్రావయన్సభాం ।
ధృతరాష్ట్రమభిప్రేక్ష్య సమభాషత మాధవః ॥ 5-95-2 (35178)
శ్రీభగవానువాచ। 5-95-3x (3673)
కురూణాం పాండవానాం చ శమః స్యాదితి భారత ।
అప్రణశేన వీరాణామేతద్యాచితుమాగతః ॥ 5-95-3 (35179)
రాజన్నాన్యత్ప్రవక్తవ్యం తవ నైఃశ్రేయసం వచః ।
విదితం హ్యేవ తే సర్వం వేదితవ్యమరిందమ॥ 5-95-4 (35180)
ఇదం హ్యద్య కులం శ్రేష్ఠం సర్వరాజసు పార్థివ ।
శ్రుతవృత్తోపసంపన్నం సర్వైః సముదితం గుణైః ॥ 5-95-5 (35181)
కృపానుకంపా కారుణ్యమానృశంస్యం చ భారత ।
తథార్జవం క్షమా సత్యం కురుష్వేతద్విశిష్యతే ॥ 5-95-6 (35182)
తస్మిన్నేవంవిధే రాజన్కులే మహతి తిష్ఠతి।
త్వన్నిమిత్తం విశేషేణ నేహ యుక్తమసాంప్రతం ॥ 5-95-7 (35183)
త్వం హి ధారయితా శ్రేష్ఠః కురూణాం కురుసత్తమ।
మిథ్యాప్రచరతాం తాత బాహ్యేష్వాభ్యంతరేషు చ ॥ 5-95-8 (35184)
తే పుత్రాస్తవ కౌరవ్య దుర్యోధనపురోగమాః।
ధర్మార్థౌ పృష్ఠతః కృత్వా ప్రచరంతి నృశంసవత్ ॥ 5-95-9 (35185)
అశిష్టా గతమర్యాదా లోభేన హృతచేతసః।
స్వేషు బంధుషు ముఖ్యేషు తద్వేత్థ పురుషర్షభ ॥ 5-95-10 (35186)
సేయమాపన్మహాఘోరా కురుష్వేవ సముత్థితా ।
ఉపేక్ష్యమాణా కౌరవ్య పృథివీం ఘాతయిష్యతి ॥ 5-95-11 (35187)
శక్యా చేయం శమయితుం త్వం చేదిచ్ఛసి భారత ।
న దుష్కరో హ్యత్ర శమో మతో మే భరతర్షభ ॥ 5-95-12 (35188)
త్వయ్యధీనః శమో రాజన్మయి చైవ విశాంపతే ।
పుత్రాన్స్థాపయ కౌరవ్య స్థాపయిష్యాంయహం పరాన్ ॥ 5-95-13 (35189)
ఆజ్ఞా తవ హి రాజేంద్ర కార్యా పుత్రైః సహాన్వయైః ।
హితం బలవదప్యేషాం తిష్ఠతాం తవ శాసనే ॥ 5-95-14 (35190)
తవ చైవ హితం రాజన్పాండవానామథో హితం ।
శమే ప్రయతమానస్య తవ శాసనకాంక్షిణః ॥ 5-95-15 (35191)
స్వయం నిష్ఫలమాలక్ష్య సంవిధత్స్వ విశాంపతే ।
సహాయభూతా భరతాస్తవైవ స్యుర్జనేశ్వర ॥ 5-95-16 (35192)
ధర్మార్థయోస్తిష్ఠ రాజన్పాండవైరభిరక్షితః ।
న హి శక్యాస్తథాభూతా యత్నాదపి నరాధిప ॥ 5-95-17 (35193)
న హి త్వాం పాండవైర్జేతుం రక్ష్యమాణం మహాత్మభిః ।
ఇంద్రోపి దేవైః సహితః ప్రసహేత కుతో నృపాః ॥ 5-95-18 (35194)
యత్ర భీష్మశ్చ ద్రోణశ్చ కృపః కర్ణో వివింశతిః ।
అశ్వత్థామా వికర్ణశ్చ సోమదత్తోఽథ బాహ్లికః ॥ 5-95-19 (35195)
సైంధవశ్చ కలింగశ్చ కాంభోజశ్చ సుదక్షిణః ।
యుధిష్ఠిరో భీమసేనః సవ్యసాచీ యమౌ తథా ॥ 5-95-20 (35196)
సాత్యకిశ్చ మహాతేజా యుయుత్సుశ్చ మహారథః ।
కో ను తాన్విపరీతాత్మా యుద్ధ్యేత భరతర్షభ ॥ 5-95-21 (35197)
లోకస్యేశ్వరతాం భూయః శత్రుభిశ్చాప్యధృష్యతాం।
ప్రాప్స్యసి త్వమమిత్రఘ్న సహితః కురుపాండవైః ॥ 5-95-22 (35198)
తస్య తే పృథివీపాలాస్త్వత్సమాః పృథివీపతే ।
శ్రేయాంసశ్చైవ రాజానః సంధాస్యంతే పరంతప ॥ 5-95-23 (35199)
స త్వం పుత్రైశ్చ పౌత్రైశ్చ పితృభిర్భ్రాతృభిస్తథా ।
సుహృద్భిః సర్వతో గుప్తః సుఖం శక్ష్యసి జీవితుం ॥ 5-95-24 (35200)
ఏతానేవ పురోధాయ యత్కృత్య చ యథా పురా।
అఖిలాం భోక్ష్యసే సర్వాం పృథివీం పృథివీపతే ॥ 5-95-25 (35201)
ఏతైర్హి సహితః సర్వైః పాండవైః స్వైశ్చ భారత ।
అన్యాన్విజేష్యసే శత్రూనేష స్వార్థస్తవాఖిలః ॥ 5-95-26 (35202)
తైరేవోపార్జితాం భూమిం భోక్ష్యసే చ పరంతప ।
యది సంపత్స్యసే పుత్రైః సహామాత్యైర్నరాధిప ॥ 5-95-27 (35203)
సంయుగే వై మహారాజ దృశ్యతే సుమహాన్క్షయః।
క్షయే చోభయతో రాజన్కం ధర్మమనుపశ్యసి ॥ 5-95-28 (35204)
పాండవైర్నిహతైః సంఖ్యే పుత్రైర్వాపి మహాబలైః ।
యద్విందేథాః సుఖం రాజంస్తద్బ్రూహి భరతర్షభ ॥ 5-95-29 (35205)
శూరాశ్చ హి కృతాస్త్రాశ్చ సర్వే యుద్ధాభికాంక్షిణః।
పాండవాస్తావకాశ్చైవ తాన్రక్ష మహతో భయాత్ ॥ 5-95-30 (35206)
న పశ్యేమ కురూన్సర్వాన్పాండవాంశ్చైవ సంయుగే।
క్షీణానుభయతః శూరాన్రాథినో రథిభిర్హతాన్ ॥ 5-95-31 (35207)
సమవేతాః పృథివ్యాం హి రాజానో రాజసత్తమ ।
అమర్షవశమాపన్నా నాశయేయురిమాః ప్రజాః ॥ 5-95-32 (35208)
త్రాహి రాజన్నిమం లోకం న నశ్యేయురిమాః ప్రజాః।
త్వయి ప్రకృతిమాపన్నే శేషః స్యాత్కురునందన ॥ 5-95-33 (35209)
శుక్లా వాదన్యా హ్రీమంత ఆర్యాః పుణ్యాభిజాతయః ॥
అన్యోన్యసచివా రాజంస్తాన్పాహి మహతో భయాత్ ॥ 5-95-34 (35210)
శివేనేమే భూమిపాలాః సమాగంయ పరస్పరం।
సహ భుక్త్వా చ పీత్వా చ ప్రతియాంతు యథాగృహం ॥ 5-95-35 (35211)
సువాససః స్రగ్విణశ్చ సత్కృతా భరతర్షభ ।
అమర్షం చ నిరాకృత్య వైరాణి చ పరంతప ॥ 5-95-36 (35212)
హార్దం యత్పాండవేష్వాసీత్ప్రాప్తోఽస్మిన్నాయుషః క్షయే ।
తదేవ తే భవత్వద్య సంధత్స్వ భరతర్షభ ॥ 5-95-37 (35213)
బాలా విహీనాః పిత్రా తే త్వయైవ పరివర్ధితాః ।
తాన్పాలయ యథాన్యాయం పుత్రాంశ్చ భరతర్షభ ॥ 5-95-38 (35214)
భవతైవ హి రక్ష్యాస్తే వ్యసనేషు విశేషతః।
మా తే ధర్మస్తథైవార్థో నశ్యేత భరతర్షభ ॥ 5-95-39 (35215)
ఆహుస్త్వాం పాండవా రాజన్నభివాద్య ప్రసాద్య చ।
భవతః శాసనాద్దుఃఖసముభూతం సహానుగైః ॥ 5-95-40 (35216)
ద్వాదశేమాని వర్షాణి వనే నిర్వ్యుషితాని నః।
త్రయోదశం తథాఽజ్ఞాతైః సజనే పరివత్సరం ॥ 5-95-41 (35217)
స్థాతా నః సమయే తస్మిన్పితేతి కృతనిశ్చయాః ।
నాహాస్మ సమయం తాత తచ్చ నో బ్రాహ్మణా విదుః ॥ 5-95-42 (35218)
తస్మిన్నః సమయే తిష్ఠ స్థితానాం భరతర్షభ ।
నిత్యం సంక్లేశితా రాజన్స్వరాజ్యాంశం లభేమహి । 5-95-43 (35219)
త్వం ధర్మమర్థం సంజానన్సంయఙ్వస్త్రాతుమర్హసి ॥
గురుత్వం భవతి ప్రేక్ష్య బహూన్క్లేశాంస్తితిక్ష్మహే । 5-95-44 (35220)
స భవాన్మాతృపితృవ్రదస్మాసు ప్రతిపద్యతాం ॥
గురోర్గరీయసీ వృత్తిర్యా చ శిష్యస్య భారత । 5-95-45 (35221)
వర్తామహే త్వయి చ తాం త్వం చ వర్తస్వ నస్తథా ॥
పిత్రా స్థాపయితవ్యా హి వయముత్పథమాస్థితాః । 5-95-46 (35222)
సంస్థాపయ పథిప్వస్మాంస్తిష్ఠ ధర్మే సువర్త్మని ॥
ఆహుశ్చేమాం పరిషదం పుత్రాస్తే భరతర్షభ । 5-95-47 (35223)
ధర్మజ్ఞేషు సభాసత్సు నేహ యుక్తమసాంప్రతం ॥
యత్ర ధర్మో హ్యధర్మేణ సత్యం యత్రానృతేన చ। 5-95-48 (35224)
హన్యతే ప్రేక్షమాణానాం హతాస్తత్ర సభాసదః ॥
విద్ధో ధర్మో హ్యధర్మేణ సభాం యత్ర ప్రపద్యతే। 5-95-49 (35225)
నచాస్య శల్యం కృంతంతి విద్ధాస్తత్ర సభాసదః ॥
ధర్మ ఏతానారుజతి యథా నద్యనుకూలజాన్ ॥ 5-95-50 (35226)
యే ధర్మమనుపశ్యంతస్తూష్ణీం ధ్యాయంత ఆసతే ।
తే సత్యమాహుర్ధర్ంయం చ న్యాయ్యం చ భరతర్షభ ॥ 5-95-51 (35227)
శక్యం కిమన్యద్వక్తుం తే దానాదన్యంజనేశ్వర ।
బ్రువంతు తే మహీపాలాః సభాయాం యే సమాసతే ॥ 5-95-52 (35228)
ధర్మార్థౌ సంప్రధార్యైవ యది సత్యం బ్రవీంయహం ।
ప్రముంచోమాన్మృత్యుపాశాత్క్షత్రియాన్పురుషర్షభ ॥ 5-95-53 (35229)
ప్రశాంయ భరతశ్రేష్ఠ మా మన్యువశమన్వగాః ।
పిత్ర్యం తేభ్యః ప్రదాయాంశం పాండవేభ్యో యథోచితం ।
తతః సపుత్రః సిద్ధార్థో భుంక్ష భోగాన్పరంతప ॥ 5-95-54 (35230)
అజాతశత్రుం జానీషే స్థితం ధర్మే సతాం సదా।
సపుత్రే త్వయి వృత్తిం చ వర్తతే యాం నరాధిప ॥ 5-95-55 (35231)
దాహితశ్చ నిరస్తశ్చ త్వామేవోపాశ్రితః పునః ।
ఇంద్రప్రస్థం త్వయైవాసౌ సపుత్రేణ వివాసితః ॥ 5-95-56 (35232)
స తత్ర వివసన్సర్వాన్వశమానీయ పార్థివాన్।
త్వన్ముఖానకరోద్రాజన్న చ త్వామత్యవర్తత ॥ 5-95-57 (35233)
తస్యైవం వర్తమానస్య సౌబలేన జిహీర్షతా।
రాష్ట్రాణి ధనధాన్యం చ ప్రయుక్తః పరమోపధిః ॥ 5-95-58 (35234)
స తామవస్థాం సంప్రాప్య కృష్ణాం ప్రేక్ష్య సభాం గతాం।
క్షత్రధర్మాదమేయాత్మా నాకంపత యుధిష్ఠిరః॥ 5-95-59 (35235)
అహం తు తవ తేషాం చ శ్రేయ ఇచ్ఛామి భారత ।
ధర్మాదర్థాత్సుఖాచ్చైవ మా రాజన్నీనశః ప్రజాః ॥ 5-95-60 (35236)
అనర్థమర్థం మన్వానోఽప్యర్థం చానర్థమాత్మనః ।
లోభేఽతిప్రసృతాన్పుత్రాన్నిగృహ్ణీష్వ విశాంపతే ॥ 5-95-61 (35237)
స్థితాః శుశ్రూషితుం పార్థాః స్థితా యోద్ధుమరిందమాః ।
యత్తే పథ్యతమం రాజంస్తస్మింతిష్ఠ పరంతప ॥ 5-95-62 (35238)
వైశంపాయన ఉవాచ। 5-95-63x (3674)
తద్వాక్యం పార్థివాః సర్వే హృదయైః సమపూజయన్।
న తత్ర కశ్చిద్వక్తుం హి వాచం ప్రాక్రామదగ్రతః ॥ ॥ 5-95-63 (35239)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి భగవద్యానపర్వణి పంచనవతితమోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-95-3 ఆగతః అహమితి శేషః ॥ 5-95-6 కృపా పరస్య సుఖార్థే యత్నః। అనుకంపా పరదుఃఖదర్శనే త్రాసః। కారుణ్యం పరదుఃఖప్రహాణార్థో యత్నః। ఆనృశంస్యం పరదుఃఖాప్రదానం ॥ 5-95-8 బాహ్యేషు ద్యూతాదిషు । ఆభ్యంతరేషు జతుగృహాదిషు ॥ 5-95-11 కురుష్వేవ భవత్స్వేవ నతు పాండవేషు ॥ 5-95-14 ఏషామపి ఏషామేవ ॥ 5-95-15 శాసనకాంక్షిణః పుత్రాన్ శాసితుమిచ్ఛతస్తవ ॥ 5-95-16 నిష్ఫలం వైరం। సంవిధత్స్వ శమం కురు ॥ 5-95-23 పాండవైః సహ సంధాస్యంతే సంధి కరిష్యంతి ॥ 5-95-25 అఖిలాం నిష్కంటకాం ॥ 5-95-33 ప్రకృతిం సత్త్వగుణం ॥ 5-95-42 స్థాతా స్థాస్యతి ॥ 5-95-50 ఆరుజతి హినస్తి। అనుకూలజాన్ కూలం కూలమనుమృత్య జాతాన్ వృక్షాదీన్ ॥ 5-95-58 పరమోపధిః మహచ్ఛద్మ ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 096
॥ శ్రీః ॥
5.96. అధ్యాయః 096
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
జామదగ్న్యేన దంభోద్భవోపాఖ్యానమాఖ్యాయ కృష్ణార్జునయోః నరనారాయణస్వరూపతాభిధానం ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-96-0 (35240)
వైశంపాయన ఉవాచ। 5-96-0x (3675)
తస్మిన్నభిహితే వాక్యే కేశవేన మహాత్మనా।
స్తిమితా హృష్టరోమాణ ఆసన్సర్వే సభాసదః ॥ 5-96-1 (35241)
కస్స్విదుత్తరమేతేషాం వక్తుముత్సహతే పుమాన్।
ఇతి సర్వే మనోభిస్తే చింతయంతి స్మ పార్థివాః॥ 5-96-2 (35242)
తథా తేషు చ సర్వేషు తూష్ణీంభూతేషు రాజసు ।
జామదగ్న్య ఇదం వాక్యమబ్రవీత్కురుసంసది ॥ 5-96-3 (35243)
ఇమాం మే సోపమాం వాచం శ్రృణు సత్యామశంకితః ।
తాం శ్రుత్వా శ్రేయ ఆదత్స్వ యది సాధ్వితి మన్యసే ॥ 5-96-4 (35244)
రాజా దంభోద్భవో నామ సార్వభౌమః పురాఽభవత్।
అఖిలాం బుభుజే సర్వాం పృథివీమితి నః శ్రుతం ॥ 5-96-5 (35245)
స స్మ నిత్యం నిశాపాయే ప్రాతరుత్థాయ వీర్యవాన్ ।
బ్రాహ్మణాన్క్షత్రియాన్వైశ్యాన్పృచ్ఛన్నాస్తే మహారథః ॥ 5-96-6 (35246)
అస్తి కశ్చిద్విశిష్టో వా మద్విధో వా భవేద్యుధి ।
శూద్రో వైశ్యః క్షత్రియో వా బ్రాహ్మణో వాఽపి శస్త్రభృత్॥ 5-96-7 (35247)
ఇతి బ్రువన్నన్వచరత్స రాజా పృథివీమిమాం।
దర్పేణ మహతా మత్తః కంచిదన్యమచింతయన్ ॥ 5-96-8 (35248)
తం చ వైద్యా అకృపణా బ్రాహ్మణాః సర్వతోఽభయాః।
ప్రత్యషేధంత రాజానం శ్లాఘమానం పునః పునః ॥ 5-96-9 (35249)
నిషిధ్యమానోఽప్యసకృత్పృచ్ఛత్యేవ స వై ద్విజాన్ ।
అతిమానం శ్రియా మత్తం తమూచుర్బ్రాహ్మణాస్తదా ॥ 5-96-10 (35250)
తపస్వినో మహాత్మానో వేదప్రత్యయదర్శినః ।
ఉదీర్యమాణం రాజానం క్రోధదీప్తా ద్విజాతయః ॥ 5-96-11 (35251)
అనేకజయినౌ శంఖ్యే యౌ వై పురుషసత్తమౌ ।
తయోస్త్వం న సమో రాజన్భవితాసి కదాచన ॥ 5-96-12 (35252)
ఏవముక్తః స రాజా తు పునః పప్రచ్ఛ తాంద్విజాన్।
క్వ తౌ వీరౌ క్వజన్మానౌ కింకర్మాణౌ చ కౌ చ తౌ ॥ 5-96-13 (35253)
బ్రాహ్మణా ఊచుః। 5-96-14x (3676)
నరో నారాయణశ్చైవ తాపసావితి నః శ్రుతం।
ఆయాతౌ మానుషే లోకే తాభ్యాం యుద్ధ్యస్వ పార్థివ ॥ 5-96-14 (35254)
శ్రూయేతే తౌ మహాత్మానౌ నరనారాయణావుభౌ ।
తపో ఘోరమనిర్దేశ్యం తప్యేతే గంధమాదనే ॥ 5-96-15 (35255)
స రాజా మహతీం సేనాం యోజయిత్వా షడంగినీం ।
అమృష్యమాణః సంప్రాయాద్యత్ర తావపరాజితౌ ॥ 5-96-16 (35256)
స గత్వా విషమం ఘోరం పర్వతం గంధమాదనం।
మార్గమాణోఽన్వగచ్ఛత్తౌ తాపసౌ వనమాశ్రితౌ ॥ 5-96-17 (35257)
తౌ దృష్ట్వా క్షుత్పిపాసాభ్యాం కృశౌ ధమనిసంతతౌ ।
శీతవాతాతపైశ్చైవ కర్శితౌ పురుషోత్తమౌ ॥ 5-96-18 (35258)
అభిగంయోపసంగృహ్య పర్యపృచ్ఛదనామయం।
తమర్చిత్వా మూలఫలైరాసనేనోదకేన చ ॥ 5-96-19 (35259)
న్యమంత్రయేతాం రాజానం కిం కార్యం క్రియతామితి।
తతస్తామానుపూర్వీ స పునరేవాన్వకీర్తయత్ ॥ 5-96-20 (35260)
బాహుభ్యాం మే జితా భూమిర్నిహతాః సర్వశత్రవః।
భవద్భ్యాం యుద్ధమాకాంక్షన్నుపయాతోఽస్మి పర్వతం ॥ 5-96-21 (35261)
ఆతిథ్యం దీయతామేతత్కాంక్షితం మే చిరం ప్రతి। 5-96-22 (35262)
నరనారాయణావూచతుః।
అపేతక్రోధలోభోఽయమాశ్రమో రాజసత్తమ ॥ 5-96-22x (3677)
న హ్యస్మిన్నాశ్రమే యుద్ధం కుతః శస్త్రం కుతోఽనృజుః ।
అన్యత్ర యుద్ధమాకాంక్ష బహవః క్షత్రియాః క్షితౌ ॥ 5-96-23 (35263)
రామ ఉవాచ। 5-96-24x (3678)
ఉచ్యమానస్తథాఽపి స్మ భూయ ఏవాభ్యభాషత।
పునః పునః క్షాంయమాణః సాంత్వ్యమానశ్చ భారత ॥ 5-96-24 (35264)
దంభోద్భవో యుద్ధమిచ్ఛన్నాహ్వయత్యేవ తాపసౌ ।
తతో నరస్త్విషీకాణాం ముష్టిమాదాయ భారత ॥ 5-96-25 (35265)
అబ్రవీదేహి యుద్ధ్యస్వ యుద్ధకాముక క్షత్రియ।
సర్వశస్త్రాణి చాదత్స్వ యోజయస్వ చ వాహినీం ॥ 5-96-26 (35266)
అహం హి తే వినేష్యామి యుద్ధశ్రద్ధామితః పరం ।
`యదాహ్వయసి దర్పేణ బ్రాహ్మణప్రముఖాంజనాన్ ॥' 5-96-27 (35267)
దంభోద్భవ ఉవాచ। 5-29-18x (3679)
యద్యేతదస్త్రమస్మాసు యుక్తం తాపస మన్యసే।
ఏతేనాపి త్వయా యోత్స్యే యుద్ధార్థీ హ్యహమాగతః ॥ 5-96-28 (35268)
రామ ఉవాచ। 5-96-29x (3680)
ఇత్యుక్త్వా శరవర్షేణ సర్వతః సమవాకిరత్ ।
దంభోద్భవస్తాపసం తం జివాంసుః సహసైనికః ॥ 5-96-29 (35269)
తస్య తానస్యతో ఘోరానిషూన్పరతనుచ్ఛిదః।
కదర్థీకృత్య స మునిరిషీకాభిః సమార్పయత్ ॥ 5-96-30 (35270)
తతోఽస్మౌ ప్రాసృజద్ధోరమైషీకమపరాజితః।
అస్త్రమప్రతిసంధేయం తదుద్భుతమివాభవత్ ॥ 5-96-31 (35271)
తేషామక్షీణి కర్ణాంశ్చ నాసికాశ్చైవ మాయయా ।
నిమిత్తవేధీ స మునిరీషీకాభిః సమార్పయత్ ॥ 5-96-32 (35272)
స దృష్ట్వా శ్వేతమాకాశమిషీకాభిః సమాచితం ।
పాదయోర్న్యపతద్రాజా స్వస్తి మేస్త్వితి చాబ్రవీత్ ॥ 5-96-33 (35273)
తమబ్రవీన్నరో రాజఞ్శరణ్యః శరణైషిణాం ।
బ్రహ్మణ్యో భవ ధర్మాత్మా మా చ స్మైవం పునః కృథాః ॥ 5-96-34 (35274)
నైతాదృక్పురుషో రాజన్క్షత్రధర్మమనుస్మరన్।
మనసా నృపశార్దూల భవేత్పరపురంజయః॥ 5-96-35 (35275)
మా చ దర్పసమావిష్టః వా తత్తే రాజన్సమాహితం ॥
కృతప్రజ్ఞో వీతలోభో నిరహంకార ఆత్మవాన్ । 5-96-36 (35276)
దాంతః క్షాంతో మృదుః సౌంయ ప్రజాః పాలయ పార్థివ ॥
మాస్మ భూయః క్షిపేః కంచిదవిదిత్వా బలాబలం। 5-96-37 (35277)
అనుజ్ఞాతః స్వస్తి గచ్చ మైవం భూయః సమాచరేః ।
కుశలం బ్రాహ్మణాన్పృచ్ఛేరావయోర్వచనాద్భృశం ॥ 5-96-38 (35278)
తతో రాజా తయోః పాదావభివాద్య మహాత్మనోః ।
ప్రత్యాజగామ స్వపురం ధర్మం చైవాచరద్భృశం ॥ 5-96-39 (35279)
సుమహచ్చాపి తత్కర్మ యన్నరేణ కృతం పురా ।
తతో గుణైః సుబహుభిః శ్రేష్ఠో నారాయణోఽభవత్ ॥ 5-96-40 (35280)
తస్మాద్యావద్ధనుఃశ్రేష్ఠే గాండీవేఽస్త్రం న యుజ్యతే।
తావత్త్వం మానముత్సృజ్య గచ్ఛ రాజంధనంజయం ॥ 5-96-41 (35281)
కాకుదీకం శుకం నాకమక్షిసంతర్జనం తథా।
సంతానం నర్తకం ఘోరమాస్యమోదకమష్టమం ॥ 5-96-42 (35282)
ఏతైర్విద్ధాః సర్వ ఏవ మరణం యాంతి మానవాః ।
ఉన్మత్తాశ్చ విచేష్టంతే నష్టసంజ్ఞా విచేతసః ॥ 5-96-43 (35283)
` స్వపంతి చ ప్లవంతే చ చ్ఛర్దయంతి చ మానవాః ।
మూత్రయంతే చ సతతం రుదంతి చ హసంతి చ॥' 5-96-44 (35284)
కామక్రోధౌ లోభమోహౌ మదమానౌ తథైవ చ।
మాత్సర్యాహంకుతీ చైవ క్రమాదేత ఉదాహృతాః॥ 5-96-45 (35285)
నిర్మాతా సర్వలోకానామీశ్వరః సర్వకర్మవిత్।
యస్య నారాయణో బంధురర్జునో దుఃసహో యుధి ॥ 5-96-46 (35286)
కస్తముత్సహతే జేతుం త్రిషు లోకేషు భారత।
వీరం కపిధ్వజం జిష్ణుం యస్య నాస్తి సమో యుధి ॥ 5-96-47 (35287)
అసంఖ్యేయా గుణాః పార్థే తద్విశిష్టో జనార్దనః।
త్వమేవ భూయో జానాసి కుంతీపుత్రం ధనంజయం ॥ 5-96-48 (35288)
నరనారాయణౌ యౌ తౌ తావేవార్జునకేశవౌ ।
విజానీహి మహారాజ ప్రవీరౌ పురుషోత్తమౌ ॥ 5-96-49 (35289)
యద్యేతదేవం జానాసి న చ మామభిశంకసే ।
ఆర్యాం మతిం సమాస్థాయ శాంయ భారత పాండవైః ॥ 5-96-50 (35290)
అథ చేన్మన్యసే శ్రేయో న మే భేదో భవేదితి ।
ప్రశాంయ భరతశ్రేష్ఠ మా చ యుద్ధే మనః కృథాః ॥ 5-96-51 (35291)
భవతాం చ కురుశ్రేష్ఠ కులం బహుమతం భువి ।
తత్తథైవాస్తు భద్రం తే స్వార్థమేవోపచింతయ ॥ ॥ 5-96-52 (35292)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి భగవద్యానపర్వణి షణ్ణవతితమోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-96-42 కాకుదీకమిత్యాదయోఽష్టావస్త్రజాతయః ॥ 5-96-45 అయం శ్లోకో బహుషు కోశేషు న దృశ్యతే ఝo పుస్తకే ఏవ దృశ్యతే ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 097
॥ శ్రీః ॥
5.97. అధ్యాయః 097
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
కణ్వేన సుయోధనస్య బలావలేపవిలోపనాయ మాతలివరాన్వేషణకథాకథనారంభః ॥ 1 ॥ మాతలినా గుణకేశీనామకస్వకన్యాయా అనుగుణవరాన్వేషణాయ నాగలోకంప్రతి ప్రస్థానం ॥ 2 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-97-0 (35293)
వైశంపాయన ఉవాచ। 5-97-0x (3681)
జామదగ్న్యవచః శ్రుత్వా కణ్వేఽపి భగవానృషిః ।
దుర్యోధనమిదం వాక్యమబ్రవీత్కురుసంసది ॥ 5-97-1 (35294)
కణ్వ ఉవాచ। 5-97-2x (3682)
అక్షయశ్చావ్యయశ్చైవ బ్రహ్మా లోకపితామహః।
తథైవ భగవంతౌ తౌ నరనారాయణావృషీ ॥ 5-97-2 (35295)
ఆదిత్యానాం హి సర్వేషాం విష్ణురేకః సనాతనః।
అజథ్యశ్చావ్యయశ్చైవ శాశ్వతః ప్రభురీశ్వరః ॥ 5-97-3 (35296)
నిమిత్తమరణాశ్చాన్యే చంద్రసూర్యౌ మహీ జలం ।
వాయురగ్నిస్తథాఽఽకాశం గ్రహాస్తారాగణాస్తథా ॥ 5-97-4 (35297)
తే చ క్షయాంతే జగతో హిత్వా లోకత్రయం సదా।
క్షయం గచ్ఛంతి వై సర్వే సృజ్యంతే చ పునః పునః ॥ 5-97-5 (35298)
ముహూర్తమరణాస్త్వన్యే మానుషా మూగపక్షిణః।
తైర్యగ్యోన్యాశ్చ యే చాన్యే జీవలోకచరాస్తథా ॥ 5-97-6 (35299)
భూయిష్ఠేన తు రాజానః శ్రియం భుక్త్వాఽఽయుషః క్షయే।
తరుణాః ప్రతిపద్యంతే భోక్తుం సుకృతదుష్కృతే ॥ 5-97-7 (35300)
స భవాంధర్మపుత్రేణ శమం కర్తుమిహార్హసి ।
పాండవాః కురవశ్చైవ పాలయంతు వసుంధరాన్ ॥ 5-97-8 (35301)
బలవానహమిత్యేవ న మంతవ్యం సుయోధన ।
బలవంతో బలిభ్యో హి దృశ్యంతే పూరుషర్షభ ॥ 5-97-9 (35302)
న బలం బలినాం మధ్యే బలం భవతి కౌరవ ।
బలవంతో హి తే సర్వే పాండవా దేవవిక్రమాః । 5-97-10 (35303)
అత్రాప్యుదాహరంతీమమితిహాసం పురాతనం ।
మాతలేర్దాతుకామస్య కన్యాం మృగయతో వరం ॥ 5-97-11 (35304)
మతస్త్రిలోకరాజస్య మాతలిర్నామ సారథిః।
తస్యైకైవ కులే మన్యా రూపతో లోకవిశ్రుతా ॥ 5-97-12 (35305)
గుణకేశీతి విఖ్యాతా నాంనా సా దేవరూపిణీ ।
శ్రియా చ వపుషా చైవ స్త్రియోఽన్యాఃసాఽతిరిచ్యతే ॥ 5-97-13 (35306)
తస్యాః ప్రదానసమయం మాతలిః సహ భార్యయా ।
జ్ఞాత్వా విమమృశే రాజంస్తత్పరః పరిచింతయన్ ॥ 5-97-14 (35307)
ధిక్ఖల్వలఘుశీలానాముచ్ఛ్రితానాం యశస్వినాం।
నరాణాం మృదుసత్వానాం కులే కన్యాప్రరోహణం ॥ 5-97-15 (35308)
మాతుః కులం పితృకులం యత్ర చైవ ప్రదీయతే।
కులత్రయం సంశయితం కురుతే కన్యకా సతాం ॥ 5-97-16 (35309)
దేవమానుషలోకౌ ద్వౌ మానుషేణైవ చక్షుషా।
అపగాహ్యైవ విచితౌ న చ మే రోచతే వరః ॥ 5-97-17 (35310)
కణ్వ ఉవాచ। 5-97-18x (3683)
న దేవాన్నైవ దితిజాన్న గంధర్వాన్న మానుషాన్।
అరోచయద్వరకృతే తథైవ బహులానృషీన్ ॥ 5-97-18 (35311)
భార్యయా తు స సంమంత్ర్య సహ రాత్రౌ సుధర్మయా ।
మాతలిర్నాగలోకాయ చకార గమనే మతిం ॥ 5-97-19 (35312)
న మే దేవమనుష్యేషు గుణకేశ్యాః సమో వరః।
రూపతో దృశ్యతే కశ్చిన్నాగేషు భవితా ధ్రువం ॥ 5-97-20 (35313)
ఇత్యామంత్ర్య సుధర్మాం స కృత్వా చాభిప్రదక్షిణం।
కన్యాం శిరస్యుపాఘ్రాయ ప్రవివేశ మహీతలం ॥ ॥ 5-97-21 (35314)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి భగవద్యానపర్వణి సప్తనవతితమోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-97-7 తరుణాః అపీతి శేషః। యుద్ధేన మరణం ప్రాప్నువంతీత్యర్థః ॥ 5-97-10 బలం సైన్యం। బలినాం స్వాభావికబలవతాం బలం సామర్థ్యం న భవతి॥ 5-97-11 మాతలేరితిహాసమితి సంబంధః ॥ 5-97-15 ఉచ్ఛ్రితానాం మహత్తయా ఖ్యాతానాం ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 098
॥ శ్రీః ॥
5.98. అధ్యాయః 098
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
పాతాలం గచ్ఛతో మాతలేః వరుణం గచ్ఛతా నారదేన యదృచ్ఛయా పథి సమాగమః ॥ 1 ॥ వరుణేన సత్కృతయోస్తయోస్తమాపృచ్ఛ్య పాతాలం ప్రతి నివర్తనం ॥ 2 ॥ నారదేన మాతలింప్రతి వరుణలోకే తత్తద్వస్తువిశేషాన్ప్రదర్శ్య తద్గుణవర్ణనం ॥ 3 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-98-0 (35315)
కణ్వ ఉవాచ। 5-98-0x (3684)
మాతలిస్తు వ్రజన్మార్గే నారదేన మహర్షిణా।
వరుణం గచ్ఛతా ద్రష్టుం సమాగచ్ఛద్యదృచ్ఛయా ॥ 5-98-1 (35316)
నారదోఽథాబ్రవీదేనం క్వ భవాన్గంతుముద్యతః ।
స్యేన వా సూత కార్యేణ శాసనాద్వా శతక్రతోః ॥ 5-98-2 (35317)
మాతలిర్నారదేనైవం సంపృష్టః పథి గచ్ఛతా।
యథావత్సర్వమాచష్ట స్వకార్యం నారదం ప్రతి ॥ 5-98-3 (35318)
తమువాచాథ స మునిర్గచ్ఛావః సహితావితి।
సలిలేశదిదృక్షార్థమహమప్యుద్యతో దివః ॥ 5-98-4 (35319)
అహం తే సర్వమాఖ్యాస్యే దర్శయన్వసుధాతలం।
దృష్ట్వా తత్ర వరం కంచిద్రోచయిష్యావ మాతలే ॥ 5-98-5 (35320)
అవగాహ్య తు తౌ భూమిముభౌ మాతలినారదౌ ।
దదృశాతే మహాత్మానౌ లోకపాలమపాం పతిం ॥ 5-98-6 (35321)
తత్ర దేవర్షిసదృశీం పూజాం స ప్రాప నారదః ।
మహేంద్రసదృశీం చైవ మాతలిః ప్రత్యపద్యత ॥ 5-98-7 (35322)
తావుభౌ గ్రీతమనసౌ కార్యవంతౌ నివేద్య హ।
వరుణేనాభ్యనుజ్ఞాతౌ నాగలోకం విచేరతుః ॥ 5-98-8 (35323)
నారదః సర్వభూతానామంతర్భూమినివాసినాం ।
జానంశ్చకార వ్యాఖ్యానం యంతుః సర్వమశేషతః ॥ 5-98-9 (35324)
నారద ఉవాచ। 5-98-10x (3685)
దృష్టస్తే వరుణః సూత పుత్రపౌత్రసమావృతః ।
పశ్యోదకపతేః స్థానం సర్వతోభద్రమృద్ధిమత్ ॥ 5-98-10 (35325)
ఏష పుత్రో మహాప్రజ్ఞో వరుణస్యేహ గోపతేః।
ఏష వై శీలవృత్తేన శౌచేన చ విశిష్యతే ॥ 5-98-11 (35326)
ఏషోఽస్య పుత్రోఽభిమతః పుష్కరః పుష్కరేక్షణః ।
రూపవాందర్శనీయశ్చ సోమపుత్ర్యా వృతః పతిః ॥ 5-98-12 (35327)
జ్యోత్స్నాకాలీతి యామాహుర్ద్వితీయాం రూపతః శ్రియం ।
అదిత్యాశ్చైవ యః పుత్రో జ్యేష్ఠః శ్రేష్ఠః కృతః స్మృతః ॥ 5-98-13 (35328)
భవనం పశ్య వారుణ్యం యదేతత్సర్వకాంచనం।
యత్ప్రాప్య సురతాం ప్రాప్తాః సురాః సురపతేః సఖే ॥ 5-98-14 (35329)
ఏతాని హృతరాజ్యానాం దైతేయానాం స్మ మాతలే ।
దీప్యమానాని దృశ్యంతే సర్వప్రహరణాన్యుత ॥ 5-98-15 (35330)
అక్షయాణి కిలైతాని వివర్తంతే స్మ మాతలే ।
అనుభావప్రయుక్తాని సురైరవజితాని హ ॥ 5-98-16 (35331)
అత్ర రాక్షసజాత్యశ్చ దైత్యజాత్యశ్చ మాతలే ।
దివ్యప్రహరణాశ్చాసన్పూర్వదైవతనిర్మితాః ॥ 5-98-17 (35332)
అగ్నిరేష మహార్చిష్మాంజాగర్తి వారుణే హ్రదే ।
వైష్ణవం చక్రమావిద్ధం విధూమేన హవిష్మతా ॥ 5-98-18 (35333)
ఏష గాండీమయశ్చాపో లోకసంహారసంభృతః।
రక్ష్యతే దైవతైర్నిత్యం యతస్తద్గాండివం ధనుః ॥ 5-98-19 (35334)
ఏష కృత్యే సముత్పన్నే తత్తద్ధారయతే బలం।
సహస్రశతసంఖ్యేన ప్రాణేన సతతం ధ్రువః॥ 5-98-20 (35335)
అశాస్యానపి శాస్త్యేష రక్షోబంధుషు రాజసు ।
సృష్టః ప్రథమతశ్చండో బ్రహ్మణా బ్రహ్మవాదినా ॥ 5-98-21 (35336)
ఏతచ్ఛస్త్రం నరేంద్రాణాం మహచ్చక్రే భాసితం ।
పుత్రాః సలిలరాజస్య ధారయంతి మహోదయం ॥ 5-98-22 (35337)
ఏతత్సలిలరాజస్య ఛత్రం ఛత్రగృహే స్థితం ।
సర్వతః సలిలం శీతం జీమూత ఇవ వర్షతి ॥ 5-98-23 (35338)
ఏతచ్ఛత్రాత్పరిభ్రష్టం సలిలం సోమనిర్మలం ।
తమసా మూర్ఛితం భాతి యేన నార్ఛతి దర్శనం ॥ 5-98-24 (35339)
బహూన్యద్భుతరూపాణి ద్రష్టవ్యానీహ మాతలే।
తవ కార్యోపరోధస్తు తస్మాద్గచ్ఛావ మా చిరం ॥ ॥ 5-98-25 (35340)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి భగవద్యానపర్వమి అష్టనవతితమోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-98-9 యంతుః యంతారం మాతలింప్రతి ॥ 5-98-11 గోపతేః వారిపతేః ॥ 5-98-13 కృతః తన్నామకః ॥ 5-98-14 వారుణ్యం వారుణ్యాః సురాయాః ఇదం వారుణ్యం సురా విద్యతే యేషాం తే సురాః ॥ 5-98-16 వివర్తతే ప్రక్షిప్తాన్యపి పునఃపునః ప్రహర్తుర్హస్తమాయాంతి ॥ 5-98-17 జాత్యః జాతీయాః ॥ 5-98-18 హవిష్మతాఽగ్నినా ఆవిద్ధం రుద్ధం విష్ణుచక్రజమప్యత్ర భయం నాస్తీత్యర్థః ॥ 5-98-19 గాండీ ఖంగాఖ్యః పశువిశేషః తస్య వికారో గాండీమయః గాండీమయత్వాదేవ తత్ గాణఅడీవం నామ ధనురభూత్। గాండీ వజ్రగ్రంథిస్తన్మయ ఇత్యన్యే ॥ 5-98-21 రక్షోబంధుషు రక్షస్తుల్యేషు ॥ 5-98-22 ఏతచ్ఛస్త్రం ధనుః। చక్రేణ చక్రాదపి ॥ 5-98-24 యేన యస్మాత్కరణాత్ మూర్చ్ఛితం అభిభూతం ఆవృతమితియావత్। నార్ఛతి న ప్రాప్నోతి జన ఇతి శేషః ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 099
॥ శ్రీః ॥
5.99. అధ్యాయః 099
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
నారదేన మాతలిం పాతాలం నీత్వా తత్రత్యవస్తువిశేషాన్ప్రదర్శ్య తద్గుణనిరూపణం ॥ 1 ॥ మాతలినా తత్ర వరానభిరోచనవచనపూర్వకమన్యత్ర యాత్రాకీర్తనం ॥ 2 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-99-0 (35341)
నారద ఉవాచ। 5-99-0x (3686)
ఏతత్తు నాగలోకస్య నాభిస్థానే స్థితం పురం।
పాతాలమితి విఖ్యాతం దైత్యదానవసేవితం ॥ 5-99-1 (35342)
ఇదమద్భిః సమం ప్రాప్తా యే కేచిద్భువి జంగమాః।
ప్రవిశంతో మహానాదం నదంతి భయపీడితాః ॥ 5-99-2 (35343)
అత్రాసురోఽగ్నిః సతతం దీప్యతే వారిభోజనః।
వ్యాపారేణ ధృతాత్మానం నిబద్ధం సమబుధ్యత ॥ 5-99-3 (35344)
అత్రామృతం సురైః పీత్వా నిహితం నిహతారిభిః ॥
అతః సోమస్య హానిశ్చ వృద్ధిశ్చైవ ప్రదృశ్యతే ॥ 5-99-4 (35345)
అత్రాదిత్యో హయశిరాః కాలే పర్వణి పర్వణి ।
ఉత్తిష్ఠతి సువర్ణాఖ్యో వాగ్భిరాపూరయంజగత్ ॥ 5-99-5 (35346)
యస్మాదలం సమస్తాస్తాః పతంతి జలమూర్తయః ।
తస్మాత్పాతాలమిత్యేవ ఖ్యాయతే పురముత్తమం ॥ 5-99-6 (35347)
ఐరావణోఽస్మాత్సలిలం గృహీత్వా జగతో హితః ।
మేఘేష్వాముంచతే శీతం యన్మహేంద్రః ప్రవర్షతి ॥ 5-99-7 (35348)
ఐరావతో నాగరాజో వామనః కుముదోఽంజనః ।
ప్రసూతాః సుప్రతీకస్య వంశే వారణసత్తమాః ॥ 5-99-8 (35349)
అత్ర నానావిధాకారాస్తిమయో నైకరూపిణః ।
అప్సు సోమప్రభాం పీత్వా వసంతి జలచారిణః ॥ 5-99-9 (35350)
అత్ర సూర్యాంశుభిర్భిన్నాః పాతాలతలమాశ్రితాః ।
మృతా హి దివసే సూత పునర్జీవంతి వై నిశి ॥ 5-99-10 (35351)
ఉదయన్నిత్యశశ్చాత్ర చంద్రమా రశ్మిబాహుభిః ।
అమృతం స్పృశ్య సంస్పర్శాత్సంజీవయతిదేహినః ॥ 5-99-11 (35352)
అత్ర తేఽధర్మనిరతా బద్ధాః కాలేన పీడితాః ।
దైతేయా నివసంతి స్మ వాసవేన హృతశ్రియః ॥ 5-99-12 (35353)
అత్ర భూతపతిర్నామ సర్వభూతమహేశ్వరః ।
భూతయే సర్వభూతానామచరత్తప ఉత్తమం ॥ 5-99-13 (35354)
అత్ర గోవ్రతినో విప్రాః స్వాధ్యాయాంనాయకర్శితాః ।
త్యక్తప్రాణా జితస్వర్గా నివసంతి మహర్షయః ॥ 5-99-14 (35355)
యత్రతత్రశయో నిత్యం యేనకేనచిదాశితః।
యేనకేనచిదాచ్ఛన్నః స గోవ్రత ఇహోచ్యతే ॥ 5-99-15 (35356)
పశ్య యద్యత్ర తే కశ్చిద్రోచతే గుణతో వరః ।
వరయిష్యామి తం గత్వా యత్నమాస్థాయ మాతలే ॥ 5-99-16 (35357)
అండమేతంజలే న్యస్తం దీప్యమానమివ శ్రియా ।
ఆప్రజానాం నిసర్గాద్వై నోద్భిద్యతి న సర్పతి ॥ 5-99-17 (35358)
నాస్య జాతిం నిసర్గం వా కథ్యమానం శ్రృణోమి వై।
పితరం మాతరం చాపి నాస్య జానాతి కశ్చన ॥ 5-99-18 (35359)
అతః కిల మహానగ్నిరంతకాలే సముత్థితః।
ధక్ష్యతే మాతలే సర్వం త్రైలోక్యం సచరాచరం ॥ 5-99-19 (35360)
మాతలిస్త్వబ్రవీచ్ఛ్రుత్వా నారదస్యాథ భాషితం ।
న మేఽత్ర రోచతే కశ్చిదన్యతో వ్రజ మాచిరం ॥ ॥ 5-99-20 (35361)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి భగవద్యానపర్వణి ఊనశతతమోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-99-2 అద్భిః సమం ప్రాప్తాః జలవేగేనానీతాః ॥ 5-99-3 వ్యాపారేణ జగదనుగ్రహరూపేణ తదర్థమితియావత్। నిబద్ధం మర్యాదాయాం స్థాపితం ॥ 5-99-5 ఆదిత్యోఽదితేః పుత్రో విష్ణుర్హయగ్రీవరూపీ ॥ 5-99-14 స్వాధ్యాయాంరాయో వేదపాఠః ॥ 5-99-17 ఆప్రజానాం నిసర్గాత్ ప్రయోత్పత్తిమారభ్య ॥ 5-99-18 జాతిం జన్మ। నిసర్గం స్వభావం ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 100
॥ శ్రీః ॥
5.100. అధ్యాయః 100
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
నారదేన దైత్యదానవాయతనం హిరణ్యపురముపేత్య మాతలింప్రతి తత్ర వరాన్వేషణచోదనం ॥ 1 ॥ మాతలినా దైత్యదానవానాం దేవకులనిత్యవిరోధితయా పరపక్షానుబంధానభిరుచివచనం ॥ 2 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-100-0 (35362)
నారద ఉవాచ। 5-100-0x (3687)
హిరణ్యపురమిత్యేతత్ఖ్యాతం పురవరం మహత్।
దైత్యానాం దానవానాం చ మాయాశతవిచారిణాం ॥ 5-100-1 (35363)
అనల్పేన ప్రయత్నేన నిర్మితం విశ్వకర్మణా ।
మయేన మనసా సృష్టం పాతాలతలమాశ్రితం ॥ 5-100-2 (35364)
అత్ర మాయాసహస్రాణి వవికుర్వాణా మహౌజసః ।
దానవా నివసంతి స్మ శూరా దత్తవరాః పురా ॥ 5-100-3 (35365)
నైతే శక్రేణ నాన్యేన యమేన వరుణేన వా।
శక్యంతే వశమానేతుం తథైవ ధనదేన చ ॥ 5-100-4 (35366)
అసురాః కాలఖంజాశ్చ తథా వుష్ణుపదోద్భవాః ।
నైర్ఋతా యాతుధానాశ్చ బ్రహ్మపాదోద్భవాశ్చ యే ॥ 5-100-5 (35367)
దంష్ట్రిణో భీమవేగాశ్చ వాతవేగపరాక్రమాః ।
మాయావీర్యోపసంపన్నా నివసంత్యత్ర మాతలే ॥ 5-100-6 (35368)
నివాతకవచా నామ దానవా యుద్ధదుర్మదాః ।
జానాసి చ యథా శక్రో నైతాఞ్శక్రోతి బాధితుం ॥ 5-100-7 (35369)
బహుశో మాతలే త్వం చ తవ పుత్రశ్చ గోముఖః ।
నిర్భగ్నో దేవరాజశ్చ సహపుత్రః శచీపతిః ॥ 5-100-8 (35370)
పశ్య వేశ్మాని రౌక్మాణి మాతలే రాజతాని చ ।
కర్మణా విధియుక్తేన యుక్తాన్యుపగతాని చ ॥ 5-100-9 (35371)
వైదూర్యమణిచిత్రాణి ప్రవాలరుచిరాణి చ ।
అర్కస్ఫటికశుభ్రాణి వజ్రసారోంజ్వలాని చ ॥ 5-100-10 (35372)
పార్థివానీవ చాభాస్తి పద్మరాగమయాని చ।
శైలానీవ చ దృశ్యంతే దారవాణీవ చాప్యుత ॥ 5-100-11 (35373)
సూర్యరూపాణి చాభాంతి దీప్తాగ్నిసదృశాని చ ।
మణిజాలవిచిత్రాణి ప్రాంశూని నిబిడాని చ ॥ 5-100-12 (35374)
నైతాని శక్యం నిర్దేష్టు రూపతో ద్రవ్యతస్తథా ।
గుణతశ్చైవ సిద్ధాని ప్రమాణగుణవంతి చ ॥ 5-100-13 (35375)
ఆక్రీడాన్పశ్య దైత్యానాం తథైవ శయనాన్యుత ।
రత్నవంతి మహార్హాణి భాజనాన్యాసనాని చ ॥ 5-100-14 (35376)
జలదాభాంస్తథా శైలాంస్తోయప్రస్రవణాని చ ।
కామపుష్పఫలాంశ్చాపి పాదపాన్కాపచారిణః ॥ 5-100-15 (35377)
మాతలే కశ్చిదత్రాపి రుచిరస్తే వరో భవేత్ ।
అథవాఽన్యాం దిశం భూమేర్గచ్ఛావ యది మన్యసే ॥ 5-100-16 (35378)
మాతలిస్త్వబ్రవీదేనం భాషమాణం తథావిధం ।
దేవర్షే నైవ మే కార్యం విప్రియం త్రిదివౌకసాం ॥ 5-100-17 (35379)
నిత్యానుషక్తవైరా హి భ్రాతరో దేవదానవాః ।
పరపక్షేణ సంబంధం రోచయిష్యాంయహం కథం ॥ 5-100-18 (35380)
అన్యత్ర సాధు గచ్ఛావ ద్రష్టుం నార్హామి దానవాన్ ।
జానామి తవ చాత్మానం హింసాత్మకమనం తథా ॥ ॥ 5-100-19 (35381)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి భగవద్యానపర్వణి శతతమోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-100-11 శైలాని శిలామయాని ॥ 5-100-14 ఆక్రీడాన్ క్రీడాస్థానాని ॥ 5-100-19 హింసాత్మకమనం హింసాప్రధానానాం దైత్యానాం కమనం అపేక్షణీయం। జానామి తు తవాత్మానమిచ్ఛసే కలహానితి ఇతి కo పాఠః ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 101
॥ శ్రీః ॥
5.101. అధ్యాయః 101
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
నారదేన మాతలిం సుపర్ణలోకముపనీయ సుపర్ణవంశ్యానాం పక్షిణాం నామనిర్దేశపూర్వకం గుణానుకీర్తనం ॥ 1 ॥ తత్ర వరానభిరోచనే దేశాంతరనయనవచనం ॥ 2 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-101-0 (35382)
నారద ఉవాచ। 5-101-0x (3688)
అయం లోకః సుపర్ణానాం పక్షిణాం పన్నగాశినాం ।
విక్రమే గమనే భారే నైషామస్తి పరిశ్రమః ॥ 5-101-1 (35383)
వైనతేయసుతైః సూత పఙ్భిస్తతమిదం కులం ।
సుముఖేన సునాంనా చ సునేత్రేణ సువర్చసా ॥ 5-101-2 (35384)
సురుచా పక్షిరాజేన సుబలేన చ మాతలే।
వర్ధితాని ప్రసృత్యా వై వినాతాకులకర్తృభిః ॥ 5-101-3 (35385)
పక్షిరాజాభిజాత్యానాం సహస్రాణి శతాని చ।
కశ్యపస్య తతో వంశే జాతైర్భూతివివర్ధనైః ॥ 5-101-4 (35386)
సర్వే హ్యేతే శ్రియా యుక్తాః సర్వే శ్రీవత్సలక్షణాః ।
సర్వే శ్రియమభీప్సంతో ధారయంతి బలాన్యుత ॥ 5-101-5 (35387)
కర్మణా క్షత్రియాశ్చైతే నిర్ఘృణా భోగిభోజినః ।
జ్ఞాతిసంక్షయకర్తృత్వాద్బ్రాహ్మణ్యం న లభంతి వైః ॥ 5-101-6 (35388)
నామాని చైషాం వక్ష్యామి యథాప్రాధాన్యతః శ్రృణు ।
మాతలే శ్లాఘ్యమేతద్ధి కులం విష్ణుపరిగ్రహం ॥ 5-101-7 (35389)
దైవతం విష్ణురేతేషాం విష్ణురేవ పరాయణం ।
హృది చైషాం సదా విష్ణుర్విష్ణురేవ సదా గతిః ॥ 5-101-8 (35390)
సువర్ణచూడో నాగాశీ దారుణశ్చండతుండకః ।
అనిలశ్చానలశ్చైవ విశాలాక్షోఽథ కుండలీ ॥ 5-101-9 (35391)
పంకజిద్వజ్రవిష్కంభో వైనతేయోఽథ వామనః ।
వాతవేగో దిశాచక్షుర్నిమేషోఽనిమిషస్తథా ॥ 5-101-10 (35392)
త్రిరావః సప్తరావశ్చ వాల్మీకిర్దీపకస్తథా ।
దైత్యద్వీపః సరిద్ద్వీపః సారసః పద్మకేతనః ॥ 5-101-11 (35393)
సుముఖశ్చిత్రకేతుశ్చ చిత్రబర్హస్తథాఽనఘః।
మేషహృత్కుముదో దక్షః సర్పాంతః సోమభోజనః ॥ 5-101-12 (35394)
గురుభారః కపోతశ్చ సూర్యనేత్రశ్చిరాంతకః ।
విష్ణుధర్మా కుమారశ్చ పరిబర్హో హరిస్తథా ॥ 5-101-13 (35395)
సుస్వరో మధుపర్కశ్చ హేమవర్ణస్తథైవ చ।
మాలయో మాతరిశ్వా చ నిశాకరదివాకరౌ ॥ 5-101-14 (35396)
ఏతే ప్రదేశమాత్రేణ మయోక్తా గరుడాత్మజాః ।
ప్రాధాన్యతస్తే యశసా కీర్తితాః ప్రాణినశ్చయే ॥ 5-101-15 (35397)
యద్యత్ర న రుచిః కాచిదేహి గచ్ఛావ మాతలే ।
తం నయిష్యామి దేశం త్వాం వరం యత్రోపలప్స్యసే ॥ ॥ 5-101-16 (35398)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి భగవద్యానపర్వణి ఏకాధికశతతమోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-101-3 ప్రసృత్యా ప్రకృష్టగత్యా జవేన వృద్ధిమంతీత్యర్థః ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 102
॥ శ్రీః ॥
5.102. అధ్యాయః 102
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
నారదేన మాతలిం రసాతలముపనీయ తత్ర వాస్తవ్యసురభిసంతతిగుణస్తవనం ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-102-0 (35399)
నారద ఉవాచ। 5-102-0x (3689)
ఇదం రసాతలం నామ సప్తమం పృథివీతలం।
యత్రాస్తే సురభిర్మాతా గవామమృతసంభవా ॥ 5-102-1 (35400)
క్షరంతీ సతతం క్షీరం పృథివీసారసంభవం ।
షణ్ణం రసానాం సారేణ రసమేకమనుత్తమం ॥ 5-102-2 (35401)
అమృతేనాభితృప్తస్య సారముద్గిరతః పురా।
పితామహస్య వదనాదుదతిష్ఠదనిందితా ॥ 5-102-3 (35402)
యస్యాః క్షీరస్య ధారాయా నిపతంత్యా మహీతలే।
హ్రదః కృతః క్షీరనిధిః పవిత్రం పరముచ్యతే ॥ 5-102-4 (35403)
పుష్పితస్యేవ ఫేనేన పర్యంతమనువేష్టితం।
పిబంతో నివసంత్యత్ర ఫేనపా మునిసత్తమాః ॥ 5-102-5 (35404)
ఫేనపా నామ తే ఖ్యాతాః ఫేనాహారాశ్చ మాతలే।
ఉగ్రే తపసి వర్తంతే యేషాం బిభ్యతి దేవతాః ॥ 5-102-6 (35405)
అస్యాశ్చతస్రో ధేన్వోఽన్యా దిక్షు సర్వాసు మాతలే।
నివసంతి దిశాం పాల్యో ధారయంత్యోదిశఃస్మ తాః ॥ 5-102-7 (35406)
పూర్వాం దిశం ధారయతే సురూపా నామ సౌరభీ ।
దక్షిణాం హంసికా కనామ ధారయత్యపరాం దిశం॥ 5-102-8 (35407)
పశ్చిమా వారుణీ దిక్చ ధార్యతే వై సుభద్రయా।
మహానుభావయా నిత్యం మాతలే విశ్వరూపయా ॥ 5-102-9 (35408)
సర్వకామదుఘా నామ ధేనుర్ధారయతే దిశం।
ఉత్తరాం మాతలే ధర్ంయాం తథైలవిలసంశ్రితాం ॥ 5-102-10 (35409)
ఆసాం త పయసా మిశ్రం పయో నిర్మథ్య సాగరే ।
మంథానం మందరం కృత్వా దేవైరసురసంహితైః ॥ 5-102-11 (35410)
అద్ధృతా వారుణీ లక్ష్మీరమృతం చాపి మాతలే।
ఉచ్చైఃశ్రవాశ్చాశ్వరాజో మణిరత్నం చ కౌస్తుభం ॥ 5-102-12 (35411)
సుధాహారేషు చ సుధాం స్వధాభోజిషు చ స్వధాం।
అమృతం చామృతాశేషు సురభీ క్షరతే పయః ॥ 5-102-13 (35412)
అత్ర గాథా పురా గీతా రసాతలనివాసిభిః ।
పౌరాణీ శ్రూయతే లోకే గీయతే యా మనీషిభిః ॥ 5-102-14 (35413)
న నాగలోకే న స్వర్గే న విమానే త్రివిష్టపే।
పరివాసః సుఖస్తాదృక్ రసాతలతలే యథా ॥ ॥ 5-102-15 (35414)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి భగవాద్యానపర్వణి ద్వ్యధికశతతమోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-102-11 అసురసంహితైః అసురసహితైః ॥ 5-102-15 పరివాసః నివాసః । సుఖః సుఖకరః ॥ 15 ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 103
॥ శ్రీః ॥
5.103. అధ్యాయః 103
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
నారదేన మాతలిం భోగవతీం నీత్వా వరాన్వేషణచోదనం ॥ 1 ॥ తత్ర సుముఖం నామ కంచన భుజగరాజమభిరోచమానేన మాతలినా నారదంప్రతి తస్య జన్మకర్మాదిప్రశ్నః ॥ 2 ॥ నారదేన తస్య ఆర్యకనాంనో భోగినః పౌత్రత్వే కీర్తితే మాతలినా నారదంప్రతి తద్ధటనాభ్యర్థనా ॥ 3 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-103-0 (35415)
నారద ఉవాచ। 5-103-0x (3690)
ఇయం భోగవతీ నామ పురీ వాసుకిపాలితా।
యాదృశీ దేవరాజస్య పురీ వర్యాఽమరావతీ ॥ 5-103-1 (35416)
ఏష శేషః స్థితో నాగో యేనేయం ధార్యతే సదా।
తపసా లోకముఖ్యేన ప్రభావసహితా మహీ ॥ 5-103-2 (35417)
శ్వేతాచలనిభాకారో దివ్యాభరణభూషితః ।
సహస్రం ధారయన్మూర్ధ్నాం జ్వాలాజిహ్వో మహాబలః ॥ 5-103-3 (35418)
ఇహ నానావిధాకారా నానావిధవిభూషణాః।
సురసాయాః సుతా నాగా నివసంతి గతవ్యథాః ॥ 5-103-4 (35419)
మణిస్వస్తికచక్రాంకాః కమండలుకలక్షణాః।
సహస్రసంఖ్యా బలిన సర్వే రౌద్రాః స్వభావతః ॥ 5-103-5 (35420)
సహస్రశిరసః కేచిత్కేచిత్పంచశతాననాః ।
శతశీర్షాస్తథా కేచిత్కేచిత్రిశిరసోఽపి చ ॥ 5-103-6 (35421)
ద్విపంచశిరసః కేచిత్కేచిత్సప్తసుఖాస్తథా।
మహాభోగా మహాకాయాః పర్వతాభోగభోగినః ॥ 5-103-7 (35422)
బహూనీహ సహస్రాణి ప్రయుతాన్యర్బుదాని చ।
నాగానామేకవంశానాం యథాశ్రేష్ఠం తు మే శ్రుణు ॥ 5-103-8 (35423)
వాసుకిస్తక్షకశ్చైవ కర్కోటకధనంజయౌ।
కాలీయో నహుషశ్చైవ కంబలాశ్వతరావుభౌ ॥ 5-103-9 (35424)
బాహ్యకుండో మణిర్నాగస్తథైవాపూరణః ఖగః।
వామనశ్చైలపత్రశ్చ కుకురః కుకుణస్తథా ॥ 5-103-10 (35425)
ఆర్యకో నందకశ్చైవ తథా కలశపోతకౌ ।
కైలాసకః పింజరకో నాగశ్చైరావతస్తథా ॥ 5-103-11 (35426)
సుమనోముఖో దధిముఖః శంఖో నందోపనందకౌ ।
ఆప్తః కోటరకశ్చైవ శిఖీ నిష్ఠూరికస్తథా ॥ 5-103-12 (35427)
తిత్తిరిర్హస్తిభద్రశ్చ కుముదో మాల్యపిండకః।
ద్వౌ పద్మౌ పుండరీకశ్చ పుష్పో ముద్గరపర్ణకః॥ 5-103-13 (35428)
కరవీరః పీఠరకః సంవృత్తో వృత్త ఏవ చ।
పిండారో బిల్వపత్రశ్చ మూషికాదః శిరీషకః ॥ 5-103-14 (35429)
దిలీపః శంఖశీర్షశ్చ జ్యోతిష్కోఽథాపరాజితః ।
కౌరవ్యో ధృతరాష్ట్రశ్చ కుహురః కృశకస్తథా ॥ 5-103-15 (35430)
విరజా ధారణశ్చైవ సుబాహుర్ముఖరో జయః ।
బధిరాంధౌ విశుండిశ్చ విరసః సురసస్తథా ॥ 5-103-16 (35431)
ఏతే చాన్యే చ బహవః కశ్యపస్యాత్మజాః స్మృతాః ।
మాతలే పశ్య యద్యత్ర కశ్చిత్తే రోచతే వరః ॥ 5-103-17 (35432)
కణ్వ ఉవాచ। 5-103-18x (3691)
మాతలిస్త్వేకమవ్యగ్రః సతతం సంనిరీక్ష్య వై।
పప్రచ్ఛ నారదం తత్ర ప్రీతిమానివ చాభవత్ ॥ 5-103-18 (35433)
మాతలిరువాచ। 5-103-19x (3692)
స్థితో య ఏష పురతః కౌరవ్యస్యార్యకస్య తు।
ద్యుతిమాందర్శనీయశ్చ కస్యైష కులనందనః ॥ 5-103-19 (35434)
కః పితా జననీ చాస్య కతమస్యైష భోగినః।
వంశస్య కస్యైష మహాన్కేతుభూత ఇవ స్థితః ॥ 5-103-20 (35435)
ప్రణిధానేన ధైర్యేణ రూపేణ వయసా చ మే।
మనః ప్రవిష్టో దేవర్షే గుణకేశ్యాః పతిర్వరః ॥ 5-103-21 (35436)
కణ్వ ఉవాచ। 5-103-22x (3693)
మాతలిం ప్రీతమనసం దృష్ట్వా సుముఖదర్శనాత్।
నివేదయామాస తదా మాహాత్ంయం జన్మ కర్మ చ ॥ 5-103-22 (35437)
నారద ఉవాచ। 5-103-23x (3694)
ఐరావతకులే జాతః సుముఖో నామ నాగరాట్।
ఆర్యకస్య మతః పౌత్రో దౌహిత్రో వామనస్య చ ॥ 5-103-23 (35438)
ఏతస్య హి పితా నాగశ్చికురో నామ మాతలే।
నచిరాద్వైతనేయేన పంచత్వముపపాదితః ॥ 5-103-24 (35439)
తతోఽబ్రవీత్ప్రీతమనా మాతలిర్నారదం వచః ।
ఏష మే రుచితస్తాత జామాతా భుజగోత్తమః ॥ 5-103-25 (35440)
క్రియతామత్ర యత్నో వై ప్రీతిమానస్ంయనేన వై।
అస్మై నాగాయ వై దాతుం ప్రియాం దుహితరం మునే ॥ ॥ 5-103-26 (35441)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి భగవద్యానపర్వణి త్ర్యధికశతతమోఽధ్యాయః ॥
ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 104
॥ శ్రీః ॥
5.104. అధ్యాయః 104
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
నారదేన ఆర్యకంప్రతి పౌత్రార్థం మాతలికన్యాపరిగ్రహచోదనం ॥ 1 ॥ ఆర్యకేణ నారదంప్రతి సుముఖజనకం భక్షితవతా వైనతేయేన మాసాంతరే సుముఖభక్షణప్రతిజ్ఞానివేదనం ॥ 2 ॥ మాతలినా తార్క్ష్యాత్సుముఖరిరక్షయా సుముఖనారదాభ్యాం సహ శక్రసమీపగమనం ॥ 3 ॥ నారదేన మాతాలేకార్యం విజ్ఞాపితేన విష్ణునా సుముఖాయ అమృతవితరణాజ్ఞాపనేపి ఇంద్రేణ అమృతాప్రదానేనైవ దీర్ఘాయుర్దానం ॥ 4 ॥ మాతలినా సుముఖాయ స్వకన్యాం ప్రదాయ వివాహనిర్వర్తనం ॥ 5 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-104-0 (35442)
కణ్వ ఉవాచ। 5-104-0x (3695)
మాతలేర్వచనం శ్రుత్వా నారదో మునిసత్తమః।
అబ్రవీద్దేవరాజం తమార్యకం కురునందన॥ 5-104-1 (35443)
సూతోఽయం మాతలిర్నామ శక్రస్య దయితః సుహృత్।
శుచిః శీలగుణోపేతస్తేజస్వీ వీర్యవాన్బలీ ॥ 5-104-2 (35444)
శక్రస్యాయం సఖా చైవ మంత్రీ సారథిరేవ చ ।
అల్పాంతరప్రభావశ్చ వాసవేన రణే రణే ॥ 5-104-3 (35445)
అయం హరిసహస్రేణ యుక్తం జైత్రం రథోత్తమం ।
దేవాసురేషు యుద్ధేషు మనసైవ నియచ్ఛతి ॥ 5-104-4 (35446)
అనేన విజితానశ్వైర్దోర్భ్యాం జయతి వాసవః ।
అనేన బలభిత్పూర్వం ప్రహృతే ప్రహరత్యుత ॥ 5-104-5 (35447)
అస్య కన్యా వరారోహా రూపేణాసదృశీ భువి ।
సత్యశీలగుణోపేతా గుణకేశీతి విశ్రుతా ॥ 5-104-6 (35448)
తస్యాస్య యత్నాచ్చరతస్త్రైలోక్యమమరద్యుతే।
సుముఖో భవతః పౌత్రో రోచతే దుహితుః పతిః ॥ 5-104-7 (35449)
యది తే రోచతే సంయగ్భుజగోత్తమ మా చిరం ।
క్రియతామార్యక క్షిప్రం బుద్ధిః కన్యాపరిగ్రహే ॥ 5-104-8 (35450)
యథా విష్ణుకులే లక్ష్మీర్యథా స్వాహా విభావసోః ।
కులే తవ తథైవాస్తు గుణకేశీ సుమధ్యమా ॥ 5-104-9 (35451)
పౌత్రస్యార్థే భవాంస్తస్మాద్గుణకేశీం ప్రతీచ్ఛతు ।
సదృశీం ప్రతిరూపస్య వాసవస్య శచీమివ ॥ 5-104-10 (35452)
పితృహీనమపి హ్యేనం గుణతో వరయామహే।
బహుమానాచ్చ భవతస్తథైవైరావతస్య చ ॥ 5-104-11 (35453)
సుముఖస్య గుణైశ్చైవ శీలశౌచదమాదిభిః ।
అభిగంయ స్వయం కన్యామయం దాతుం సముద్యతః ।
మాతలిస్తస్య సంమానం కర్తుమర్హో భవానపి ॥ 5-104-12 (35454)
కణ్వ ఉవాచ। 5-104-13x (3696)
స తు దీనః ప్రహృష్టశ్చ ప్రాహ నారదమార్యకః ।
వ్రియమాణే తథా పౌత్రే పుత్రే చ నిధనం గతే ॥ 5-104-13 (35455)
ఆర్యక ఉవాచ। 5-104-14x (3697)
మన్యే నైతద్బహుమతం మహర్షే వచనం తవ।
సఖా శక్రస్య సంయుక్తః కస్యాయం నేప్సితో భవేత్।
కారణస్య తు దౌర్బల్యాచ్చింతయామి మహామునే ॥ 5-104-14 (35456)
అస్య దేహకరస్తాత మమ పుత్రో మహాద్యుతే।
భక్షితో వైనతేయేన దుఃఖార్తాస్తేన వై వయం ॥ 5-104-15 (35457)
పునరేవ చ తేనోక్తం వైనతేయేన గచ్ఛతా ।
మాసేనాన్యేన సుముఖం భక్షయిష్య ఇతి ప్రభో ॥ 5-104-16 (35458)
ధ్రువం తథా తద్భవితా జానీమస్తస్య నిశ్చయం।
తేన హర్షః ప్రనష్టో మే సుపర్ణవచనేన వై ॥ 5-104-17 (35459)
కణ్వ ఉవాచ। 5-104-18x (3698)
మాతలిస్త్వబ్రవీదేనం బుద్ధిరత్ర కృతా మయా।
జామాతృభావేన వృతః సుముఖస్తవ పుత్రజః ॥ 5-104-18 (35460)
సోఽయం మయా చ సహితో నారదేన చ పన్నగః।
త్రిలోకేశం సురపతిం గత్వా పశ్యతు వాసవం ॥ 5-104-19 (35461)
శేషేణైవాస్య కార్యేణ ప్రజ్ఞాస్వాంయహమాయుషః ।
సుపర్ణస్య విఘాతే చ ప్రయతిష్యామి సత్తమ ॥ 5-104-20 (35462)
సుముఖశ్చ మయా సార్ధం దేవేశమిగచ్ఛతు।
కార్యసంసాధనార్థాయ స్వస్తి తేఽస్తు భుజంగమ ॥ 5-104-21 (35463)
`కణ్వ ఉవాచ। 5-104-22x (3699)
ఆర్యకేణాభ్యనుజ్ఞాతా గంయతామితి భారత।'
తతస్తే సుముఖం గృహ్య సర్వ ఏవ మహౌజసః।
దదృశుః శక్రమాసీనం దేవరాజం మహాద్యుతిం ॥ 5-104-22 (35464)
సంగత్యా తత్ర భగవాన్విష్ణురాసీచ్చతుర్భుజః ।
తతస్తత్సర్వమాచఖ్యౌ నారదో మాతలిం ప్రతి ॥ 5-104-23 (35465)
వైశంపాయన ఉవాచ। 5-104-24x (3700)
తతః పురందరం విష్ణురువాచ భువనేశ్వరం।
అమృతం దీయతామస్మై క్రియతామమరైః సమః ॥ 5-104-24 (35466)
మాతలిర్నారదశ్చైవ సుముఖశ్చైవ వాసవ।
లభంతాం భవతః కామాత్కామమేతం యథేప్సితం ॥ 5-104-25 (35467)
పురందరోఽథ సంచింత్య వైనతేయపరాక్రమం ।
విష్ణుమేవాబ్రవీదేనం భవానేవ దదాత్వితి ॥ 5-104-26 (35468)
విష్ణురువాచ। 5-104-27x (3701)
ఈశస్త్వం సర్వలోకానాం చరాణామచరాశ్చ యే।
త్వయా దత్తమదత్తం కః కర్తుముత్సహతే విభో ॥ 5-104-27 (35469)
ప్రాదాచ్ఛక్రస్తతస్తస్మై పన్నగాయాయురుత్తమం।
న త్వేనమమృతప్రాశం చకార బలవృత్రహా ॥ 5-104-28 (35470)
లబ్ధ్వా వరం తు సుముఖః సుముఖః సంబభూవ హ।
కృతదారో యథాకామం జగామ చ గృహాన్ప్రతి ॥ 5-104-29 (35471)
నారదస్త్వార్యకశ్చైవ కృతకార్యౌ ముదా యుతౌ ।
అభిజగ్మతురభ్యర్చ్య దేవరాజం మహాద్యుతిం ॥ ॥ 5-104-30 (35472)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి భగవద్యానపర్వణి చతురధికశతతమోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-104-20 అస్యాయుషః శేషేణ కార్యేణ ప్రజ్ఞాస్యామి విజ్ఞాపయిష్యామి ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 105
॥ శ్రీః ॥
5.105. అధ్యాయః 105
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
సుముఖాయ ఆయుర్దానశ్రవణకుపితేన గరుడేన ఇంద్రోపేంద్రావభ్యేత్య దర్పేక్తిః ॥ 1 ॥ ఉపేంద్రేణ తార్క్ష్యదర్పవిమోక్షణాయ తదంసే స్వదక్షబాహువిక్షేపే తద్వహనాక్షమేణ తేన తత్క్షమాపనం ॥ 2 ॥ కణ్వేన సుయోధనంప్రతి గరుడనిదర్శనప్రదర్శనపూర్వకం గర్వపరిహారేణ పాండవైః సహ శమవిధానం ॥ 3 ॥ దుర్యోధనేన ఊరుతాజనపూర్వకం కణ్వోపహాసే తేన తం ప్రతి తవ ఊరావేవ మృత్యుర్భవిష్యతీతి శాపదానం ॥ 4 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-105-0 (35473)
కణ్వ ఉవాచ। 5-105-0x (3702)
గరుడస్తత్ర శుశ్రావ యథావృత్తం మహాబలః ।
ఆయుఃప్రదానం శక్రేణ కృతం నాగస్య భారత ॥ 5-105-1 (35474)
పక్షవాతేన మహతా రుద్ధ్వా త్రిభువనం ఖగః।
సుపర్ణః పరమక్రుద్ధో వాసవం సముపాద్రవత్ ॥ 5-105-2 (35475)
గరుడ ఉవాచ। 5-105-3x (3703)
భగవన్కిమవజ్ఞానాద్వృత్తిః ప్రతిహతా మమ।
కామకారవరం దత్త్వా పునశ్చలితవానసి ॥ 5-105-3 (35476)
నిసర్గాత్సర్వభూతానాం సర్వభూతేశ్వరేణ మే।
ఆహారో విహితో ధాత్రా కిమర్థం వార్యతే త్వయా ॥ 5-105-4 (35477)
వృతశ్చైష మహానాగః స్థాపితః సమయశ్చ మే।
అనేన చ మయా దేవ భర్తవ్యః ప్రసవో మహాన్ ॥ 5-105-5 (35478)
ఏతస్మింస్తు తథాభూతే నాన్యం హింసితుముత్సహే ।
క్రీడసే కామకారేణ దేవరాజ యథేచ్ఛకం ॥ 5-105-6 (35479)
సోఽహం ప్రాణాన్విమోక్ష్యామి తథా పరిజనో మమ।
యే చ భృత్యా మమ గృహే ప్రీతిమాన్భవ వాసవ ॥ 5-105-7 (35480)
`కణ్వ ఉవాచ। 5-105-8x (3704)
శ్రుత్వా సుపర్ణవచనం సుముఖో దుర్ముఖస్తదా।
త్యక్త్వా రూపం వివర్ణస్తు సర్పరూపధరోఽభవత్ ।
గత్వా విష్ణుసమీపం తు పాదపీఠం సమాశ్లిషత్ ॥ 5-105-8 (35481)
ఇంద్ర ఉవాచ। 5-105-9x (3705)
న మత్కృతం వైనతేయ న మాం క్రోద్ధుం త్వమర్హసి।
దత్తాభయః స సుముఖో విష్ణునా ప్రభవిష్ణునా ।
శ్రత్వా పురందరేణోక్తమువాచ వినతాసుతః ॥' 5-105-9 (35482)
ఏతచ్చైవాహమర్హామి భూయశ్చ బలవృత్రహన్।
త్రైలోక్యస్యేశ్వరో యోఽహం పరభృత్యత్వమాగతః ॥ 5-105-10 (35483)
త్వయి తిష్ఠతి దేవేశ న విష్ణుః కారణం మమ।
త్రైలోక్యరాజరాజ్యం హి త్వయి వాసవ శాశ్వతం ॥ 5-105-11 (35484)
మమాపి దక్షస్య సుతా జననీ కశ్యపః పితా।
అహమత్యుత్సహే లోకాన్సమంతాద్వోఢుమోజసా ॥ 5-105-12 (35485)
అసహ్యం సర్వభూతానాం మమాపి విపులం బలం।
మయాఽపి సుమహత్కర్మ కృతం దైతేయవిగ్రహే ॥ 5-105-13 (35486)
శ్రుతశ్రీః శ్రుతసేనశ్చ వివస్వాన్రోచనాముఖః ।
ప్రస్రుతః కాలకాక్షశ్చ మయాఽపి దితిజా హతాః ॥ 5-105-14 (35487)
యత్తు ధ్వజస్థానగతో యత్నాత్పరిచరాంయహం।
వహామి చైవానుజం తే తేన మామవమన్యసే ॥ 5-105-15 (35488)
కోఽన్యో భారసహో హ్యస్తి కోఽన్యోస్తి బలవత్తరః ।
మయా యోఽహం విశిష్టః సన్వహామీమం సబాంధవం ॥ 5-105-16 (35489)
అవజ్ఞాయ తు యత్తేఽహం భోజనాద్వ్యపరోపితః ।
తేన మే గౌరవం నష్టం త్వత్తశ్చాస్మాచ్చ వాసవ ॥ 5-105-17 (35490)
అదిత్యాం య ఇమే జాతా బలవిక్రమశాలినః ।
త్వమేషాం కిల సర్వేషాం బలేన బలవత్తరః ॥ 5-105-18 (35491)
సోఽహం పక్షైకదేశేన వహామి త్వాం గతక్లమః ।
విమృశ త్వం శనైస్తాత కోఽన్వత్ర బలవానితి ॥ 5-105-19 (35492)
కణ్వ ఉవాచ। 5-105-20x (3706)
స తస్య వచనం శ్రుత్వా ఖగస్యోదర్కదారుణం।
అక్షోభ్యం క్షోభయంస్తార్క్ష్యమువాచ రథచక్రభృత్ ॥ 5-105-20 (35493)
గరుత్మన్మన్యసేత్మానం బలవంతం సుదుర్బలం ।
అలమస్మత్సమక్షం తే స్తోతుమాత్మానమండజ ॥ 5-105-21 (35494)
త్రైలోక్యమపి మే కృత్స్నమశక్తం దేహధారణే।
అహమేవాత్మనాత్మానం వహామి త్వాం చ ధారయే ॥ 5-105-22 (35495)
`న త్వం వహసి మాం దోర్భ్యాం మోఘం తవ వికత్థనం ।'
ఇమం తావన్మమైకం త్వం బాహుం సవ్యేతరం వహ।
యద్యేనం ధారయస్యేకం సఫలం తే వికత్థితం ॥ 5-105-23 (35496)
ఇత్యుక్త్వా భగవాంస్తస్య స్కంధే బాహుం సమాసజత్ ।
`ఆరోపితం సముద్వోఢుం భారం తం నాశకద్బలాత్ ।'
నిపపాత స భారార్తో విహలో నష్టచేతనః ॥ 5-105-24 (35497)
యావాన్హి భారః కృత్స్నాయాః పృథివ్యాః పర్వతైః సహ ।
ఏకస్యా దేహశాఖాయాస్తావద్భారమమన్యత ॥ 5-105-25 (35498)
న త్వేనం పీడయామాస బలేన బలవత్తరః।
తతో హి జీవితం తస్య న వ్యనీనశదచ్యుతః ॥ 5-105-26 (35499)
వ్యాత్తాస్యః స్రస్తకాయశ్చ విచేతా విహ్వలః ఖగః ।
ముమోచ పత్రాణి తదా గురుభారప్రపీడితః॥ 5-105-27 (35500)
స విష్ణుం శిరసా పక్షీ ప్రణంయ వినతాసుతః।
విచేతా విహ్వలో దీనః కించిద్వచనమబ్రవీత్ ॥ 5-105-28 (35501)
భగవఁల్లోకసారస్య సదృశేన వపుష్మతా।
భుజేన స్వైరముక్తేన నిష్పిష్టోఽస్మి మహీతలే ॥ 5-105-29 (35502)
క్షంతుమర్హసి మే దేవ విహ్వలస్యాల్పచేతసః।
బలదాహవిదగ్ధస్య పక్షిణో ధ్వజవాసినః ॥ 5-105-30 (35503)
న హి జ్ఞాతం బలం దేవ మయా తే పరమ విభో।
తేన మన్యాంయహం వీర్యమాత్మనో న సమం పరైః ॥ 5-105-31 (35504)
కణ్వ ఉవాచ। 5-105-32x (3707)
తతశ్చక్రే స భగవాన్ప్రసాదం వై గరుత్మతః।
మైవం భూయ ఇతి స్నేహాత్తదా చైనమువాచ హ ॥ 5-105-32 (35505)
పాదాంగుష్ఠేన చిక్షేప సుముఖం గరుడోరసి।
తతః ప్రభృతి రాజేంద్ర సహసర్పేణ వర్తతే ॥ 5-105-33 (35506)
ఏవం విష్ణుబలాక్రాంతో గర్వనాశముపాగతః।
గరుడో బలవాన్రాజన్వైనతేయో మహాయశాః ॥ 5-105-34 (35507)
కణ్వ ఉవాచ। 5-105-35x (3708)
తథా త్వమపి గాంధారే యావత్పాండుసుతాన్రణే।
నాసాదయసి తాన్వీరాంస్తావజ్జీవసి పుత్రక ॥ 5-105-35 (35508)
భీమః ప్రహరతాం శ్రేష్ఠో వాయుపుత్రో మహాబలః ।
ధనంజయశ్చేంద్రసుతో న హన్యాతాం తు కం రణే ॥ 5-105-36 (35509)
విష్ణుర్వాయుశ్చ శక్రశ్చ ధర్మస్తౌ చాశ్వినావుభౌ ।
ఏతే దేవాస్త్వయా కేన హేతునా వీక్షితుం క్షమాః ॥ 5-105-37 (35510)
తదలం తే విరోధేన శమం గచ్ఛ నృపాత్మజ ।
వాసుదేవేన తీర్థేన కులం రక్షితుమర్హసి ॥ 5-105-38 (35511)
ప్రత్యక్షదర్శీ సర్వస్య నారదోఽయం మహాతపాః ।
మాహాత్ంయస్య తదా విష్ణోః సోఽయం చక్రగదాధరః ॥ 5-105-39 (35512)
వైశంపాయన ఉవాచ। 5-105-40x (3709)
దుర్యోధనస్తు తచ్ఛ్రుత్వా నిశ్వసన్భృకుటీముఖః।
రాధేయమభిసంప్రేక్ష్య జహాస స్వనవత్తదా ॥ 5-105-40 (35513)
కదర్థీకృత్య తద్వాక్యమృషేః కణ్వస్య దుర్మతిః ।
ఊరుం గజకరాకారం తాడయన్నిదమబ్రవీత్ ॥ 5-105-41 (35514)
యథైవేశ్వరసృష్టోఽస్మి యద్భావి యా చ మే గతిః।
తథా మహర్షే వర్తామి కిం ప్రలాపః కరిష్యతి ॥ 5-105-42 (35515)
` తతః కణ్వోఽబ్రవీత్క్రుద్ధో దుర్యోధనమపండితం ।
యస్మాదూకం తాడయసి ఊరౌ మృత్యుర్భవిష్యతి ॥' ॥ 5-105-43 (35516)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి భగవద్యానపర్వణి పంచాధికశతతమోఽధ్యాయః ॥
ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 106
॥ శ్రీః ॥
5.106. అధ్యాయః 106
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
నిర్బంధస్యానర్థహేతుతాయాం నిదర్శనప్రదర్శనాయ దుర్యోధనంప్రతి నారదేన గాలవోపాఖ్యానకథనారంభః ॥ 1 ॥ విశ్వామిత్రేణ గురుదక్షిణానిషేధనేఽపి నిర్బంధకారిణం గాలవంప్రతి ఏకతశ్శ్యామకర్ణశ్వేతాశ్వశతాష్టకానయననియోగః ॥ 2 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-106-0 (35517)
జనమేజయ ఉవాచ। 5-106-0x (3710)
అనర్థే జాతినిర్బంధం పరార్థే లోభమోహితం।
అనార్యకేష్వభిరతం మరణే కృతనిశ్చయం ॥ 5-106-1 (35518)
జ్ఞాతీనాం దుఃఖకర్తారం బంధూనాం శోకవర్ధనం ।
సుహృదాం క్లేశదాతారం ద్విషతాం హర్షవర్ధనం ॥ 5-106-2 (35519)
కథం నైనం విమార్గస్థం వారయంతీహ బాంధవాః।
సౌహృదాద్వా సుహృత్స్నిగ్ధో భగవాన్వా పితామహః ॥ 5-106-3 (35520)
వైశంపాయన ఉవాచ। 5-106-4x (3711)
ఉక్తం భగవతా వాక్యముక్తం భీష్మేణ యత్క్షమం।
ఉక్తం బహువిధం చైవ నారదేనాపి తచ్ఛృణు ॥ 5-106-4 (35521)
నారద ఉవాచ। 5-106-5x (3712)
దుర్లభో వై సుహృచ్ఛ్రోతా దుర్లభశ్చ హితః సుహృత్।
తిష్ఠతే హి సుహ్యద్యత్ర న బంధుస్తత్ర తిష్ఠతే ॥ 5-106-5 (35522)
శ్రోతవ్యమపి పశ్యాపి సుహృదాం కురునందన।
న కర్తవ్యశ్చ నిర్బంధో నిర్బంధో హి సుదారుణః ॥ 5-106-6 (35523)
అత్రాప్యుదాహరంతీమమితిహాసం పురాతనం ।
యథా నిర్బంధతః ప్రాప్తో గాలవేన పరాజయః ॥ 5-106-7 (35524)
విశ్వామిత్రం తపస్యంతం ధర్మో జిజ్ఞాసయా పురా ।
అభ్యగచ్ఛత్స్వయం భూత్వా వసిష్ఠో భగవానృషిః ॥ 5-106-8 (35525)
సప్తర్షీణామన్యతమం వేషమాస్థాయ భారత।
బభుక్షుః క్షుధితో రాజన్నాశ్రమం కౌశికస్య తు ॥ 5-106-9 (35526)
విశ్వామిత్రోఽథ సంభ్రాంతః శ్రపయామాస వై చరుం ।
పరమాన్నస్య యత్నేన న చ తం ప్రత్యపాలయత్ ॥ 5-106-10 (35527)
అన్నం తేన యదా భుక్తమన్యైర్దత్తం తపస్విభిః ।
అథ గృహ్ణాన్నమత్యుష్ణం విశ్వామిత్రోఽప్యుపాగమత్ ॥ 5-106-11 (35528)
భుక్తం మే తిష్ఠ తావత్త్వమిత్యుక్త్వా భగవాన్యయౌ ।
విశ్వామిత్రస్తతో రాజన్స్థిత ఏవ మహాద్యుతిః ॥ 5-106-12 (35529)
భక్తం ప్రగృహ్య మూర్ధ్నా వై బాహుభ్యాం సంశితవ్రతః ।
స్థితః స్థాణురివాభ్యాశే నిశ్చేష్టో మారుతాశనః ॥ 5-106-13 (35530)
తస్య శుశ్రూషణే యత్నమకరోద్గాలవో మునిః ।
గౌరవాద్బహుమానాచ్చ హార్దేన ప్రియకాంయయా ॥ 5-106-14 (35531)
అథ వర్షశతే పూర్ణే ధర్మః పునరుపాగమత్।
వాసిష్ఠం వేషమాస్థాయ కౌశికం భోజనేప్సయా ॥ 5-106-15 (35532)
స దృష్ట్వా శిరసా భక్తం ధ్రియమాణం మహర్షిణా ।
తిష్ఠతా వాయుభక్షేణ విశ్వామిత్రేణ ధీమతా ॥ 5-106-16 (35533)
ప్రతిగృహ్య తతో ధర్మస్తథైవోష్ణం తథా నవం ।
భుక్త్వా ప్రీతోస్మి విప్రర్షే తముక్త్వా స మునిర్గతః ॥ 5-106-17 (35534)
క్షత్రభావాదపగతో బ్రాహ్మణత్వముపాగతః।
ధర్మస్య వచనాత్ప్రీతో విశ్వామిత్రస్తథాఽభవత్॥ 5-106-18 (35535)
విశ్వామిత్రస్తు శిష్యస్య గాలవస్య తపస్వినః ।
శుశ్రూషయా చ భక్త్యా చ ప్రీతిమానిత్యువాచ హ ॥ 5-106-19 (35536)
అనుజ్ఞాతో మయా వత్స యథేష్టం గచ్ఛ గవాలవ।
ఇత్యుక్తః ప్రత్యువాచేదం గాలవో మునిసత్తమం ॥ 5-106-20 (35537)
ప్రీతో మధురయా వాచా విశ్వామిత్రం మహాద్యుతిం ।
దక్షిణాః కాః ప్రయచ్ఛామి భవతే గురుకర్మణి ॥ 5-106-21 (35538)
దక్షిణాభిరుపేతం హి కర్మ సిద్ధ్యతి మానద।
దక్షిణానాం హి దాతా వై అపవర్గేణ యుజ్యతే ॥ 5-106-22 (35539)
స్వర్గే క్రతుఫలం తద్ధి దక్షిణా శాంతిరుచ్యతే।
కిమాహరామి గుర్వర్థం బ్రవీతు భగవానితి ॥ 5-106-23 (35540)
స జానానస్తు భగవాన్ఖిన్నం శుశ్రూషణేన వై।
విశ్వామిత్రస్తమసకృద్గచ్ఛ గచ్ఛేత్యచోదయత్ ॥ 5-106-24 (35541)
అసకృద్గచ్ఛగచ్ఛేతి విశ్వామిత్రేణ భాషితః ।
కిం దదానీతి బహుశో గాలవః ప్రత్యభాషత ॥ 5-106-25 (35542)
నిర్బంధతస్తు బహుశో గాలవస్య తపస్వినః।
కించిదాగతసంరంభో విశ్వామిత్రోఽబ్రవీదిదం ॥ 5-106-26 (35543)
ఏకతఃశ్యామకర్ణానాం హయానాం చంద్రవర్చసాం।
అష్టౌ శతాని మే దేహి గచ్ఛ గాలవ మా చిరం ॥ ॥ 5-106-27 (35544)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి భగవద్యానపర్వణి షడధికశతతమోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-106-1 పరార్థే పరస్వనిమిత్తం ॥ 5-106-5 సుహృత్ ప్రత్యుపకారమనపేక్ష్య ఉపకర్తా ॥ 5-106-6 శ్రోతవ్యం శ్రోతుం యుక్తం। నిర్బంధః సత్యపి బలవద్బాధకే తత్రైవాగ్రహః ॥ 5-106-10 న ప్రత్యపాలయత్ అన్నసిద్ధిపర్యంతం న ప్రతీక్షితవాన్ ॥ 5-106-11 తేన వసిష్ఠేన । ఉపాగమత్ వసిష్ఠసమీపం ॥ 5-106-13 మూధ్నీ బాహుభ్యాం చ పరిగృహ్య। అభ్యాశే సమీపే ఆశ్రమస్య ॥ 5-106-14 గౌరవాత్ గురుత్వాత్। బహుమానాత్ లోకపూజ్యత్వాత్। హార్దేన ప్రీత్యా ॥ 5-106-19 శుశ్రూషయా సేవయా। భక్త్యా ఆరాధ్యత్వజ్ఞానేన ॥ 5-106-21 గురుకర్మణి బ్రహ్మచర్యవ్రతసమాప్తౌ సత్యాం ॥ 5-106-22 అపవర్గేణ ఫలప్రాప్త్యా ॥ 5-106-23 క్రతుఫలం దక్షిణాప్రద ఏవ ప్రాప్నోతి । శాంతిః సర్వోపద్రవహారిణీ ॥ 5-106-27 శ్యామో హరితః । ఏకతః బహిఃప్రదేశే ఏవ శ్యామాః కర్ణా యేషాం ఏకతఃశ్యామకర్ణానాం ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 107
॥ శ్రీః ॥
5.107. అధ్యాయః 107
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
విశ్వామిత్రోక్తలక్షణాశ్వాధిగమోపాయాపరిజ్ఞానేన శోచతా గాలవేన స్వార్థలాభాయ శ్రీవిష్ణూపాసనం ॥ 1 ॥ సుహృదా గరుడేన గాలవముపగంయ స్వేన తస్యాభిమతదేశప్రాణకథనం ॥ 2 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-107-0 (35545)
నారద ఉవచ। 5-107-0x (3713)
ఏవముక్తస్తదా తేన విశ్వామిత్రేణ ధీమతా।
నాస్తే న శేతే నాహారం కురుతే గాలవస్తదా ॥ 5-107-1 (35546)
త్వగస్థిభూతో హరిణాశ్చింతాశోకపరాయణః।
శోచమానోఽతిమాత్రం స దహ్యమానశ్చ మన్యునా ।
గాలవో దుఃఖితో దుఃఖాద్విలలాప సుయోధన ॥ 5-107-2 (35547)
కుతః పుష్టాని మిత్రాణి కుతోఽర్థాః సంచయః కృతః ।
హయానాం చంద్రశుభ్రాణాం శతాన్యష్టౌ కుతో మమ ॥ 5-107-3 (35548)
కుతో మే భోజనే శ్రద్ధా సుఖశ్రద్ధా కుతశ్చ మే।
శ్రద్ధా మే జీవితస్యాపి ఛిన్నా కిం జీవితేన మే ॥ 5-107-4 (35549)
అహం పారే సముద్రస్య పృథివ్యా వా పరం పరాత్।
గత్వాఽఽత్మానం విముంచామి కిం ఫలం జీవితేన మే ॥ 5-107-5 (35550)
అదనస్యాకృతార్థస్య త్యక్తస్య వివిధైః ఫలైః ।
ఋణం ధారయమాణస్య కుతః సుఖమనీహయా ॥ 5-107-6 (35551)
సుహృదాం హి ధనం భుక్త్వా కృత్వా ప్రణయమీప్సితం ।
ప్రతికర్తుమశక్తస్య జీవితాన్మరణం వరం ॥ 5-107-7 (35552)
ప్రతిశ్రుత్య కరిష్యేతి కర్తవ్యం తదకుర్వతః ।
మిథ్యావచనదగ్ధస్య ఇష్టాపూర్తం ప్రణశ్యతి ॥ 5-107-8 (35553)
న రూపమనృతస్యాస్తి నానృతస్యాస్తి సంతతిః ।
నానృతస్యాధిపత్యం చ కుత ఏవ గతిః శుభా ॥ 5-107-9 (35554)
కుతః కృతఘ్నస్య యశః కుతః స్థానం కుతః సుఖం।
అశ్రద్ధేయః కృతఘ్నో హి కృతఘ్నే నాస్తి నిష్కృతిః ॥ 5-107-10 (35555)
న జీవత్యధనః పాపః కుతః పాపస్య తంత్రణం।
పాపో ధ్రువమవాప్నోతి వినాశం నాశయన్కృతం ॥ 5-107-11 (35556)
సోఽహం పాపః కృతఘ్నస్య కృపణశ్చానృతోఽపి చ ।
గురోర్యః కృతకార్యః సంస్తత్కరోమి న భాషితం ॥ 5-107-12 (35557)
సోఽహం ప్రాణాన్విమోక్ష్యామి కృత్వా యత్నమనుత్తమం ।
అర్థితా న మయా కాచిత్కృతపూర్వా దివౌకసాం ॥ 5-107-13 (35558)
మానయంతి చ మాం సర్వే త్రిదశా యజ్ఞసంస్తరే।
అహం తు విబుధశ్రేష్ఠం దేవం త్రిభువనేశ్వరం ।
విష్ణుం గచ్ఛాంయహం కృష్ణం గతిం గతిమతాం వరం ॥ 5-107-14 (35559)
భోగా యస్మాత్ప్రతిష్ఠంతే వ్యాప్య సర్వాన్సురాసురాన్।
ప్రణతో ద్రష్టుమిచ్ఛామి కృష్ణం యోగినమవ్యయం ॥ 5-107-15 (35560)
ఏవముక్తే సఖా తస్య గరుడో వినతాత్మజః ।
దర్శయామాస తం ప్రాహ సంహృష్టః ప్రియకాంయయా ॥ 5-107-16 (35561)
సహృద్భవాన్మమ మతః సుహృదాం చ మతః సుహృత్।
ఈప్సితేనాభిలాషేణ యోక్తవ్యో విభవే సతి ॥ 5-107-17 (35562)
విభవశ్చాస్తి మే విప్ర వాసవావరజో ద్విజ ।
పూర్వముక్తస్త్వదర్థం చ కృతః కామశ్చ తేన మే ॥ 5-107-18 (35563)
5-107-19 (35564)
స భవానేతు గచ్ఛావ నయిష్యే త్వాం యథాసుఖం ।
దేశం పారం పృథివ్యా వా గచ్ఛ గాలవ మా చిరం ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-107-5 పరం పరాత్ దూరాదపి దూరం। ఆత్మానం దేహం । 5-107-6 అనీహయా అనుద్యమేన ॥ 5-107-7 ఈప్సితం దాస్యామీతి విశ్వాసముత్పాద్య ॥ 5-107-8 కరిష్యేతీతి సంధిరార్షః ॥ 5-107-9 అనృతస్య సత్యహీనస్య ॥ 5-107-11 తంత్రణం కుటుంబధారణం ॥ 5-107-14 అత్రాహమితిపదస్య ద్విరావృత్తిర్వక్తుర్వైక్లవ్యాదదోషః ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 108
॥ శ్రీః ॥
5.108. అధ్యాయః 108
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
గాలవంప్రతి గరుడేన స్వేన తస్య పూర్వాదిదిక్ప్రాపణకథనపూర్వకం పూర్వదిగ్గుణవర్ణనం ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-108-0 (35565)
సుపర్ణ ఉవాచ। 5-108-0x (3714)
అనుశిష్టోఽస్మి దేవేన గాలవ జ్ఞానయోనినా।
బ్రూహి కామం తు కాం యామి ద్రష్టుం ప్రథమమో దిశం ॥ 5-108-1 (35566)
పూర్వాం వా దక్షిణాం వాహమథవా పశ్చిమాం దిశం।
ఉత్తరాం వా ద్విజశ్రేష్ఠ కుతో గచ్ఛామి గాలవ ॥ 5-108-2 (35567)
యస్యాముదయతే పూర్వం సర్వలోకప్రభావనః ।
సవితా యత్ర సంధ్యాయాం సాధ్యానాం వర్తతే తపః ॥ 5-108-3 (35568)
యస్యాం పూర్వం మతిర్జాతా యయా వ్యాప్తమిదం జగత్।
చక్షుషీ యత్ర ధర్మస్య యత్ర చైష ప్రతిష్ఠితః ॥ 5-108-4 (35569)
కృతం యతో హుతం హవ్యం సర్పతే సర్వతోదిశం ॥
ఏతద్ద్వారం ద్విజశ్రేష్ఠ దివసస్య తథాఽధ్వనః ॥ 5-108-5 (35570)
అత్ర పూర్వం ప్రసూతా వై దాక్షాయణ్యః ప్రజాః స్త్రియః ।
యస్యాం దిశి ప్రవృద్ధాశ్చ కశ్యపస్యాత్మసంభవాః ॥ 5-108-6 (35571)
అదోమూలా సురాణాం శ్రీర్యత్ర శక్రోఽభ్యషిచ్యత।
సురరాజ్యేన విప్రర్షే దేవైశ్చాత్ర తపశ్చితం ॥ 5-108-7 (35572)
ఏతస్మాత్కారణాద్బ్రహ్మన్పూర్వేత్యేషా దిగుచ్యతే।
యస్మాత్పూర్వతరే కాలే పూర్వమేవావృతాసురైః ॥ 5-108-8 (35573)
అత ఏవ చ సర్వేషాం పూర్వామాశాం ప్రచక్షతే ।
పూర్వం సర్వాణి కార్యాణి దైవాని సుఖమీప్సతా ॥ 5-108-9 (35574)
అత్ర వేదాంజగౌ పూర్వం భగవాఁల్లోకభావనః ।
అత్రైవోక్తా సవిత్రాసీత్సావిత్రీ బ్రహ్మవాదిషు ॥ 5-108-10 (35575)
అత్ర దత్తాని సూర్యేణ యజూంషి ద్విజసత్తమ ।
అత్ర లబ్ధవరః సోమః సురైః క్రతుషు పీయతే ॥ 5-108-11 (35576)
అత్ర తృప్తా హుతవహాః స్వాం యోనిముపభుంజతే ।
అత్ర పాతాలమాశ్రిత్య వరుణః శ్రియమాప చ ॥ 5-108-12 (35577)
అత్ర పూర్వం వసిష్ఠస్య పౌరాణస్య ద్విజర్షభ ।
సూతిశ్చైవ ప్రతిష్ఠా చ నిధనం చ ప్రకాశతే ॥ 5-108-13 (35578)
ఓంకారస్యాత్ర జాయంతే సృతయో దశతీర్దశ ।
పిబంతి మునయో యత్ర హవిర్ధూమం స్మ ధూమపాః ॥ 5-108-14 (35579)
ప్రోక్షితా యత్ర బహవో వరాహాద్యా మృగా వనే।
శక్రేణ యజ్ఞభాగార్థే దైవతేషు ప్రకల్పితాః ॥ 5-108-15 (35580)
అత్రాహితాః కృతఘ్నాశ్చ మానుషాశ్చాసురాశ్చ యే।
ఉదయంస్తాన్హి సర్వాన్వై క్రోధాద్ధంతి విభావసుః ॥ 5-108-16 (35581)
ఏతద్ద్వారం త్రిలోకస్య స్వర్గస్య చ సుఖస్య చ।
ఏష పూర్వో దిశాం భాగో విశావోఽత్ర యదీచ్ఛసి ॥ 5-108-17 (35582)
ప్రియం కార్యం హి మే తస్య యస్యాస్మి వచనే స్థితః।
బ్రూహి గాలవ యాస్యామి శృణు చాప్యపరాం దిశం ॥ ॥ 5-108-18 (35583)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి భగవద్యానపర్వణి అష్టాధికశతతమోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-108-4 గతిర్బుద్ధిః జాతా ప్రాప్తా। చక్షుషీ ఆజ్యభాగాఖ్యే అగ్నీషోమదైవత్యే। ధర్మస్య యజ్ఞస్య ॥ 5-108-6 దాక్షాయణ్యః అదిత్యాదయః। ప్రజాః లోకాన్ ॥ 5-108-9 పూర్వం పూర్వసంస్థాని । సుఖమీప్సతా సుఖాద్యర్థినా ॥ 5-108-11 యజూంషి దత్తాని యాజ్ఞవల్క్యాయేతి శేషః ॥ 5-108-12 స్వాం యోనిం సోమాజ్యపయఆదిరూపం జలం ॥ 5-108-13 పూర్వం మిత్రావరుణయోర్యజ్ఞకాలే। పౌరాణస్య పురాణస్య స్వార్థే తద్ధితః । నిధనం నిమిశాపాత్ ॥ 5-108-14 దశశతీశబ్దస్య పృషోదరాదిశకారలోపేన దశతీశబ్దః సహస్రవాచీ। దశతీరిత్యత్ర వాఛందసీతి పూర్వసవర్ణః। సృతయో మార్గాః ॥ 5-108-16 తాన్ హంతి తేషామాయురల్పీకరోతీత్యర్థః ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 109
॥ శ్రీః ॥
5.109. అధ్యాయః 109
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
గరుడేన గాలవంప్రతి దక్షిణదిగ్గుణవర్ణనం ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-109-0 (35584)
సుపర్ణ ఉవాచ। 5-109-0x (3715)
ఇయం వివస్వదా పూర్వం శ్రౌతేన విధినా కిల।
గురవే దక్షిణా దత్తా దక్షిణేత్యుచ్యతే చ దిక్ ॥ 5-109-1 (35585)
అత్ర లోకత్రయస్యాస్య పితృపక్షః ప్రతిష్ఠితః।
అత్రోష్మపాణాం దేవానాం నివాసః శ్రూయతే ద్విజ ॥ 5-109-2 (35586)
అత్ర విశ్వే సదా దేవాః పితృభిః సార్ధమాసతే।
ఇజ్యమానాః స్మ లోకేషు సంప్రాప్తాస్తుల్యభాగతాం ॥ 5-109-3 (35587)
ఏతద్ద్వితీయం దేవస్య ద్వారమాచక్షతే ద్విజ।
త్రుటిశో లవశశ్చాపి గణ్యతే కాలనిశ్చయః ॥ 5-109-4 (35588)
అత్ర దేవర్షయో నిత్యం పితృలోకర్షయస్తథా।
తథా రాజర్షయః సర్వే నివసంతి గతవ్యథాః ॥ 5-109-5 (35589)
అత్ర ధర్మశ్చ సత్యం చ కర్మ చాత్ర నిగద్యతే।
గతిరేషా ద్విజశ్రేష్ఠ కర్మణామవసాయినాం ॥ 5-109-6 (35590)
ఏషా దిక్సా ద్విజశ్రేష్ఠ యాం సర్వః ప్రతిపద్యతే।
వృతా త్వనవబోధేన సుఖం తేన న గంయతే ॥ 5-109-7 (35591)
నైర్ఋతానాం సహస్రామి బహూన్యత్ర ద్విజర్షభ ।
సృష్టాని ప్రతికూలాని ద్రష్టవ్యాన్యకృతాత్మభిః ॥ 5-109-8 (35592)
అత్ర మందరకుంజేషు విప్రర్షిసదనేషు చ।
గాయంతి గాథా గంధర్వాశ్చిత్తబుద్ధిహరా ద్విజ ॥ 5-109-9 (35593)
అత్ర సామాని గాథాభిః శ్రుత్వా గీతాని రైవతః ।
గతదారో గతామాత్యో గతరాజ్యో వనం గతః ॥ 5-109-10 (35594)
అత్ర సావర్మినా చైవ యవక్రీతాత్మజేన చ।
మర్యాదా స్థాపితా బ్రహ్మన్యాం సూర్యో నాతివర్తతే ॥ 5-109-11 (35595)
అత్ర రాక్షసరాజేన పౌలస్త్యేన మహాత్మనా ।
రావణేన తపః కృత్వా సురేభ్యోఽమరతా వృతా ॥ 5-109-12 (35596)
అత్ర వృత్తేన వృత్రోఽపి శక్రశత్రుత్వమేయివాన్ ।
అత్ర సర్వాసవః ప్రాప్తాః పునర్గచ్ఛంతి పంచధా ॥ 5-109-13 (35597)
అత్ర దుష్కృతకర్మాణో నరాః పచ్యంతి గాలవ ।
అత్ర వైతరణీ నామ నదీ వైతరణైర్వృతా ॥ 5-109-14 (35598)
అత్ర గత్వా సుఖస్యాంతం దుఃఖస్యాంతం ప్రపద్యతే।
అత్రావృత్తో దినకరః సురసం క్షరతే పయః ॥ 5-109-15 (35599)
కాష్ఠాం చాసాద్య వాసిష్ఠీం హిమముత్సృజతే పునః।
అత్రాహం గాలవ పురా క్షుధాఽఽర్తః పరిచింతయన్ ॥ 5-109-16 (35600)
లబ్ధవాన్యుధ్యమానౌ ద్వౌ బృహంతౌ గజకచ్ఛపౌ ।
అత్ర చక్రధనుర్నామ సూర్యాంజాతో మహానృషిః ॥ 5-109-17 (35601)
విదుర్యం కపిలం దేవం యేనార్తాః సగరాత్మజాః ।
అత్ర సిద్ధాః శివా నామ బ్రాహ్మణా వేదపారగాః ॥ 5-109-18 (35602)
అధీత్య సకలాన్వేదాఁల్లేభిరే మోక్షమక్షయం।
అత్ర భోగవతీ నామ పురీ వాసుకిపాలితా ॥ 5-109-19 (35603)
తక్షకేణ చ నాగేన తథైవైరావతేన చ।
అత్ర నిర్యాణకాలేఽపి తమః సంప్రాప్యతే మహత్ ॥ 5-109-20 (35604)
అభేద్యం భాస్కరేణాపి స్వయం వా కృష్ణవర్త్మనా ।
ఏష తస్యాపి తే మార్గః పరిచారస్య గాలవ ।
బ్రూహి మే యది గంతవ్యం ప్రతీచీం శృణు చాపరాం ॥ ॥ 5-109-21 (35605)
ఇతి శ్రీమన్మహాభరతే ఉద్యోగపర్వణి భగవద్యానపర్వణి నవాధికశతతమోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-109-2 ఊష్మపాణాం ఉష్ణాన్నభోజినాం ॥ 5-109-3 విశ్వే త్రయోదశమితో గణః ॥ 5-109-4 ద్వితీయం దేవస్య ధర్మస్య ద్వారం ॥ 5-109-11 సావర్ణినా అనునా । మర్యాదా సూర్యరథస్య ॥ 5-109-13 సర్వాసవః సర్వేషాం ప్రాణా అత్ర ప్రాప్తాః సంతః పునః పంచధా గచ్ఛంతి దేహం ప్రాప్నువంతి। ప్రాణాపానాదిభేదేనేత్యర్థః ॥ 5-109-14 వైతరణైః వైతరణీనదీసంజ్ఞకనరకాహైః ॥ 5-109-15 సుఖస్యాంతం నరకం। దుఃఖస్యాంతం స్వర్గసుఖం। ఆవృత్తః కర్కాయనగతః। తదాహి వృష్టిర్భవతి ॥ 5-109-16 వాసిష్ఠీం కాష్ఠాం ఉదీచీం వసిష్ఠోపలక్షితసప్తర్షిభిరధిష్ఠితాం ॥ 5-109-20 నిర్యాణకాలే మరణకాలే । తమః ఆంధ్యం ॥ 5-109-21 తస్య తే తవ పరిచారస్య అన్వేషణస్య ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 110
॥ శ్రీః ॥
5.110. అధ్యాయః 110
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
గరుడేన గాలవంప్రతి పశ్చిమదిగ్గుణవర్ణనం ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-110-0 (35606)
సుపర్ణ ఉవాచ। 5-110-0x (3716)
ఇయం దిగ్దియితా రాజ్ఞో వరుణస్య తు గోపతేః ।
సదా సలిలరాజస్య ప్రతిష్ఠా చాదిరేవ చ ॥ 5-110-1 (35607)
అత్ర పశ్చాదహః సూర్యో విసర్జయతి గాః స్వయం ।
పశ్చిమేత్యభివిఖ్యాతా దిగియం ద్విజసత్తమ ॥ 5-110-2 (35608)
యాదసామత్ర రాజ్యేన సలిలస్య చ గుప్తయే ।
కశ్యపో భగవాందేవో వరుణం స్మాభ్యషేచయత్ ॥ 5-110-3 (35609)
అత్ర పీత్వా సమస్తాన్వై వరుణస్య రసాంస్తు షట్ ।
జాయతే తరుణః సోమః శుక్లస్యాదౌ తమిస్రహా ॥ 5-110-4 (35610)
అత్ర పంచాత్కృతా దైత్యా వాయునా సంయతాస్తదా ।
నిశ్చసంతో మహావాతైరర్దితాః సుషుపుర్ద్విజ ॥ 5-110-5 (35611)
అత్ర సూర్యం ప్రణయినం ప్రతిగృహ్ణాతి పర్వతః ।
అస్తో నామ యతః సంధ్యా పశ్చిమా ప్రతిసర్యతి ॥ 5-110-6 (35612)
అతో రాత్రిశ్చ నిద్రా చ నిర్గతా దివసక్షయే।
జాయతే జీవలోకస్య హర్తుమర్ధమివాయుషః ॥ 5-110-7 (35613)
అత్ర దేవీం దితిం సుప్తామాత్మప్రసవధారిణీం ।
విగర్భామకరోచ్ఛక్రో యత్ర జాతో మరుద్గణః ॥ 5-110-8 (35614)
అత్ర మూలం హిమవతో మందరం యాతి శాశ్వతం ।
అపి వర్షసహస్రేణ న చాస్యాంతోఽధిగంయతే ॥ 5-110-9 (35615)
అత్ర కాంచనశైలస్య కాంచనాంబురుహస్య చ।
ఉదధేస్తీరమాసాద్య సురభిః క్షరతే పయః ॥ 5-110-10 (35616)
అత్ర మధ్యే సముద్రస్య కబంధః ప్రతిదృశ్యతే।
స్వర్భానోః సూర్యకల్పస్య సోమసూర్యౌ జిఘాంసతః ॥ 5-110-11 (35617)
సువర్ణశిరసోఽప్యత్ర హరిరోంణః ప్రగాయతః ।
అదృశ్యస్యాప్రమేయస్య శ్రూయతే విపులో ధ్వనిః ॥ 5-110-12 (35618)
అత్ర ధ్వజవతీ నామ కుమారీ హరిమేధసః।
ఆకాశే తిష్ఠతిష్ఠేతి తస్థౌ సూర్యస్య శాసనాత్ ॥ 5-110-13 (35619)
అత్ర వాయుస్తథా వహ్నిరాపః ఖం చాపి గాలవ ।
ఆహ్నికం చైవ నైశం చ దుఃఖం స్పర్శం విముంచతి ॥ 5-110-14 (35620)
అతఃప్రభృతి సూర్యస్య తిర్యగావర్తతే గతిః।
అత్ర జ్యోతీంషి సర్వాణి విశంత్యాదిత్యమండలం ॥ 5-110-15 (35621)
అష్టావింశతిరాత్రం చ క్రంయ సహ భానునా।
నిష్పతంతి పునః సూర్యాత్సోమసంయోగయోగతః ॥ 5-110-16 (35622)
అత్ర నిత్యం స్రవంతీనాం ప్రభవః సాగరోదయః ।
అత్ర లోకత్రయస్యాపస్తిష్ఠంతి వరుణాలయే ॥ 5-110-17 (35623)
అత్ర పన్నగరాజస్యాప్యనంతస్య నివేశనం ।
అనాదినిధనస్యాత్ర విష్ణోః స్థానమనుత్తమం ॥ 5-110-18 (35624)
అత్రానలసఖస్యాపి పవనస్య నివేశనం।
మహర్షేః కశ్యపస్యాత్ర మారీచస్య నివేశనం ॥ 5-110-19 (35625)
ఏష తే పశ్చిమో మార్గో దిగ్ద్వారేణ ప్రకీర్తితః।
బ్రూహి గాలవ గచ్ఛావో బుద్ధిః కా ద్విజసత్తమ ॥ ॥ 5-110-20 (35626)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి భగవద్యానపర్వణి దశాధికశతతమోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-110-1 గోపతేః దిక్పాలస్య ॥ 5-110-2 అహ్రః పశ్చాద్భాగే గాః రశ్మీన్ విసర్జయతి। అతఏవ పశ్చిమా । 5-110-5 పశ్చాత్కృతాః వేగేన పృష్ఠతః కృతాః ॥ 5-110-9 మందరం సముద్రే మగ్నం। ఏతేన హిమవన్మూలస్య సముద్రజలస్య చాప్రమేయత్వముక్తం ॥ 5-110-10 కాంచనమయాని అంబురుహాణి యత్ర తస్య ఉదధేః సముద్రతుల్యస్య సరసః ॥ 5-110-12 సువర్ణశిరసో మునేః। హరిరోంణః అపలితస్య నిత్యతరుణస్యేత్యర్థః ॥ 5-110-13 హరిమేధసో మునేః కుమరీ। తిష్ఠతిష్ఠతి సూర్యస్య శాసనాత్ ॥ 5-110-14 వాయ్వాదయోఽత్ర దుఃఖదం శీతోష్ణస్పర్శం విముంచంతి। సదా సుఖసంస్పర్శా ఏవేత్యర్థః ॥ 5-110-16 సోమసంయోగయోగతః సోమసంయోగసదృశాద్యోగాత్ ॥ 5-110-17 స్రవంతీనాం నదీనాం। సాగరస్య ఉదయః పూర్తిర్యేన తాదృశః ప్రభవః ॥ 5-110-20 దిగద్వారేణ సంక్షేపప్రకారేణ ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 111
॥ శ్రీః ॥
5.111. అధ్యాయః 111
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
గరుడేన గాలవంప్రతి ఉత్తరదిగనువర్ణనపూర్వకం అభిమతదిగభిగమనాయ స్వపృష్ఠాధిరోహణవిధానం ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-111-0 (35627)
సపర్ణ ఉవాచ। 5-111-0x (3717)
యస్మాదుత్తార్యతే పాపాద్యస్మాన్నిశ్రేయసోఽశ్రుతే ।
అస్మాదుత్తారణబలాదుత్తరేత్యుచ్యతే ద్విజ ॥ 1 ॥ 5-111-1 (35628)
ఉత్తరస్య హిరణ్యస్య పరివాపస్య గాలవ ।
మార్గః పశ్చిమపూర్వాభ్యాం దిగ్భ్యాం వై మధ్యమః స్మృతః ॥ 5-111-2 (35629)
అస్యాం దిశి వరిష్ఠాయాముత్తరాయాం ద్విజర్షభ ।
నాసౌంయో నావిధేయాత్మా నాధర్మో వసతే జనః ॥ 5-111-3 (35630)
అత్ర నారాయణః కృష్ణో జిష్ణుశ్చైవ నరోత్తమః ।
బదర్యామాశ్రమపదే తథా బ్రహ్మా చ శాశ్వతః ॥ 5-111-4 (35631)
అత్ర వై హిమవత్పృష్ఠే నిత్యమాస్తే మహేశ్వరః।
`ప్రకృత్యా పురుషః సార్ధం యుగాంతాగ్నిసమప్రభః ॥ 5-111-5 (35632)
న స దృశ్యో మునిగణైస్తథా దేవైః సవాసవైః ।
గంధర్వయక్షసిద్ధైర్వా నరనారాయణాదృతే ॥ 5-111-6 (35633)
అత్ర విష్ణుః సహస్రాక్షః సహస్రచరణోఽవ్యయః ।
సహస్రశిరసః శ్రీమానేకః పశ్యతి మాయయా॥' 5-111-7 (35634)
అత్ర రాజ్యేన విప్రాణాం చంద్రమాశ్చాభ్యషిచ్యత ।
అత్ర గంగాం మహాదేవః పతంతీం గగనాచ్చ్యుతాం ॥ 5-111-8 (35635)
ప్రతిగృహ్య దదౌ లోకే మానుషే బ్రహ్మవిత్తమ ।
అత్ర దేవ్యా తపస్తప్తం మహేశ్వరపరీప్సయా ॥ 5-111-9 (35636)
అత్ర కామశ్చ రోషశ్చ శైలశ్చోమా చ సంబభుః ।
అత్ర రాక్షసయక్షాణాం గంధర్వాణాం చ గాలవ ॥ 5-111-10 (35637)
ఆధిపత్యేన కైలాసే ధనదోఽప్యభిషేచితః।
అత్ర చైత్రరథం రంయమత్ర వైఖానసాశ్రమః ॥ 5-111-11 (35638)
అత్ర మందాకినీ చైవ మందరశ్చ ద్విజర్షభ ।
అత్ర సౌగంధికవనం నైర్ఋతైరభిరక్ష్యతే॥ 5-111-12 (35639)
శాద్వలం కదలీస్కంధమత్ర సంతానకా నగాః।
అత్ర సంయమనిత్యానాం సిద్ధానాం స్వైరచారిణాం ॥ 5-111-13 (35640)
విమానాన్యునురూపాణి కామభోగ్యాని గాలవ ।
అత్ర తే ఋషయః సప్త దేవీ చారుంధతీ తథా ॥ 5-111-14 (35641)
అత్ర తిష్ఠతి వై రాత్రిందివాప్యత్రావతిష్ఠతే।
అత్ర యజ్ఞం సమాసాద్య ధ్రువం స్థాతా పితామహః ॥ 5-111-15 (35642)
జ్యోతీంషి చంద్రసూర్యౌ చ పరివర్తంతి నిత్యశః ।
అత్ర గంగామహాద్వారం రక్షంతి ద్విజసత్తమ ॥ 5-111-16 (35643)
ధామా నామ మహాత్మానో మునయః సత్యవాదినః ।
న తేషాం జ్ఞాయతే మూర్తిర్నాకృతిర్న తపశ్చితం ॥ 5-111-17 (35644)
పరివర్తసహస్రామి కామభోజ్యానని గాలవ ।
యథాయథా ప్రవిశతి తస్మాత్పరతరం నరః । 5-111-18 (35645)
తథాతథా ద్విజశ్రేష్ఠ ప్రవిలీయతి గాలవ ।
నైతత్కేనచిదన్యేన గతపూర్వం ద్విజర్షభ ॥ 5-111-19 (35646)
ఋతే నారాయణం దేవం నరం వా జిష్ణుమవ్యయం ।
అత్ర కైలాసమిత్యుక్తం స్థానమైలవిలస్య తత్ ॥ 5-111-20 (35647)
అత్ర విద్యుత్ప్రభా నామ జఝిరేఽప్సరసో దశ।
అత్ర విష్ణుపదం నామ క్రమతా విష్ణునా కృతం ॥ 5-111-21 (35648)
త్రిలోకవిక్రమే బ్రహ్మన్నుత్తరాం దిశమాశ్రితం ।
అత్ర రాజ్ఞా మరుతేన యజ్ఞేనేష్టం ద్విజోత్తమ॥ 5-111-22 (35649)
ఉశీరబీజే విప్రర్షే యత్ర జాంబూనదం సరః।
జీమూతస్యాత్ర విప్రర్షేరుపతస్థే మహాత్మనః ॥ 5-111-23 (35650)
సాక్షాద్ధైమవతః పుణ్యో విమలః కనకాకరః ।
బ్రాహ్మణేషు చ యత్కృత్స్నం స్వంతం కృత్వా ధనం మహత్ ॥ 5-111-24 (35651)
వవ్రే ధనం మహర్షిః స జైమూతం తద్ధనం తతః।
అత్ర నిత్యం దిశాంపాలాః సాయంప్రాతర్ద్విజర్షభ ॥ 5-111-25 (35652)
కస్య కార్యం కిమితి వై పరిక్రోశాంతి గాలవ ।
ఏవమేషా ద్విజశ్రేష్ఠ గుణైరన్యైర్దిగుత్తరా ॥ 5-111-26 (35653)
ఉత్తరేతి పరిఖ్యాతా సర్వకర్మస్తు చోత్తరా ।
ఏతా విస్తరశస్తాత తవ శంగీర్తితా దిశః ॥ 5-111-27 (35654)
చతస్రః క్రమయోగేన కామాశాం గంతుమిచ్ఛసి।
ఉద్యతోఽహం ద్విజశ్రేష్ఠ తవ దర్శయితుం దిశః।
పృథివీం చాఖిలాం బ్రహ్మంస్తస్మాదారోహ మాం ద్విజ ॥ ॥ 5-111-28 (35655)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి భగవద్యానపర్వణి ఏకాదశాధికశతతమోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-111-1 యస్మాదితి। ఉత్తరేణ పథా గతానాం హి పాపనాశః స్వర్గప్రాప్తేశ్చ భవతీతి యోగాద్దుత్తరా ఉత్కృష్టతరా ఇయం దిగిత్యర్థః ॥ 5-111-2 పరివాపస్య స్థానస్య। దిగ్న్భ్యాముపలక్షితః ॥ 5-111-3 అవిధేయాత్మా అజితచిత్తః ॥ 5-111-5 ప్రకృత్యా పురుషస్సార్ధం ఇత్యారభ్య ఏకః పశ్యతి మాయయా ఇతి పర్యంతిం సార్ధశ్లోకద్వయం దాక్షిణాత్యేషు బహుషు కోశేషు న దృశ్యతే । ఝo పుస్తక ఏవ వర్తతే । ప్రకృత్యా ఉభయా ॥ 5-111-7 సహస్రశిరస ఇత్యకారంతః శబ్దః ॥ 5-111-17 మూర్తిః పిండః । ఆకృతిః సంస్థానవిశేషః ॥ 5-111-18 పరివర్తస్రహస్రాణి చతుర్యుగసహస్రాణి । తస్మాత్ హిమస్థానాత్ ॥ 5-111-19 ప్రవిలీయతి హిమేన నశ్యతి ॥ 5-111-20 ఐలవిలస్య కుబేరస్య ॥ 5-111-23 ఉశీరబీజే స్థానే ॥ 5-111-24 కనకాకరః జీమూతస్య ఉప సమీపే తస్థే ప్రకాశం గతః। ప్రకాశనస్థేయాఖ్యయోశ్చేతి తఙ్ ॥ 5-111-25 వవ్రే బ్రాహ్మణేభ్యః । మన్నామకమేతదస్త్వితి ॥ 5-111-26 ఉత్తరా ఉత్కృష్టతరా ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 112
॥ శ్రీః ॥
5.112. అధ్యాయః 112
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
గరుడవేగమసహమానేన గాలవేన గురుదక్షిణానర్పణేనైవ స్వప్రాణవిమోక్షణశంకయా పరిశోచనం ॥ 1 ॥ గరుడేన గాలవంప్రతి ప్రాగేవాభిమతానివేదనేన అకౌశలాభిలపనపూర్వకం ఋషభాచలే విశ్రంయ పునర్నివర్తనకీర్తనం ॥ 2 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-112-0 (35656)
గాలవ ఉవాచ। 5-112-0x (3718)
గరుత్మన్భుజగేంద్రారే సుపర్ణ వినతాత్మజ ।
నయ మాం తార్క్ష్య పూర్వేణ యత్ర ధర్మస్య చక్షుషీ ॥ 5-112-1 (35657)
పూర్వమేతాం దిశం గచ్ఛ యా పూర్వం పరికీర్తితా ।
దేవతానాం హి సాన్నిధ్యమత్ర కీర్తితవానసి ॥ 5-112-2 (35658)
అత్ర సత్యం చ ధర్మశ్చ త్వయా సంయక్ప్రకీర్తితః।
ఇచ్ఛేయం తు సమాగంతుం సమస్తైర్దైవతైరహం।
భూయశ్చ తాన్సురాంద్రష్టుమిచ్ఛేయమరుణానుజ॥ 5-112-3 (35659)
నారద ఉవాచ। 5-112-4x (3719)
తమాహ వినతాసూనురారోహస్వేతి వై ద్విజం।
ఆరురోహాథ స మునిర్గరుడం గాలవస్తదా ॥ 5-112-4 (35660)
గాలవ ఉవాచ। 5-112-5x (3720)
క్రమమాణస్య తే రూపం దృశ్యతే పన్నగాశన।
భాస్కరస్యేవ పూర్వాహ్ణే సహస్రాంశోర్వివస్వతః ॥ 5-112-5 (35661)
పక్షవాతప్రణున్నానాం వృక్షాణామనుగామినాం ।
ప్రస్థితానామివ సమం పశ్యామీహ గతిం ఖగ ॥ 5-112-6 (35662)
ససాగరవనాముర్వీ సశైలవనకాననాం ।
ఆకర్షన్నివ చాభాసి పక్షవాతేన ఖేచర ॥ 5-112-7 (35663)
సమీననాగనక్రం చ ఖమివారోప్యతే జలం।
వాయునా చైవ మహతా పక్షవాతేన చానిశం ॥ 5-112-8 (35664)
తుల్యరూపాననాన్మత్స్యాంస్తథా తిమితిమింగిలాన్ ।
నాగాశ్వనరవక్రాంశ్చ పశ్యాంయున్మథితానివ ॥ 5-112-9 (35665)
మహార్ణవస్య చ రవైః శ్రోత్రే మే బధిరే కృతే।
న శ్రృణోమి న పశ్యామి నాత్మనో వేద్మి కారణం ॥ 5-112-10 (35666)
శనైః స తు భవాత్యాతు బ్రహ్మవధ్యామనుస్మరన్ ।
న దృశ్యతే రవిస్తాత న దిశో న చ ఖం ఖగ ॥ 5-112-11 (35667)
తమ ఏవ తు పశ్యామి శరీరం తే న లక్షయే ।
మణీ వ జాత్యౌ పశ్యామి చక్షుషీ తేఽహమండజ ॥ 5-112-12 (35668)
శరీరం తు న పశ్యామి తవ చైవాత్మనశ్చ హ।
పదేపదే తు పశ్యామి శరీరాదగ్నిముత్థితం ॥ 5-112-13 (35669)
స మే నిర్వాప్య సహసా చక్షుషీ శాంయతే పునః।
తన్నియచ్ఛ మహావేగం గమనే వినతాత్మజ ॥ 5-112-14 (35670)
న మే ప్రయోజనం కించిద్గమనే పన్నగాశన ।
సంనివర్త మహాభాగ న వేగం విషహామి తే ॥ 5-112-15 (35671)
గురవే సంశ్రుతానీహ శతాన్యష్టౌ హి వాజినాం ।
ఏకతఃశ్యామకర్ణానాం శుభ్రాణాం చంద్రవర్చసాం ॥ 5-112-16 (35672)
తేషాం చైవాపవర్గాయ మార్గం పశ్యామి నాండజ।
తతోఽయం జీవితత్యాగే దృష్టో మార్గోమయాఽఽత్మనః ॥ 5-112-17 (35673)
నైవ మేఽస్తి ధనం కించిన్న ధనేనాన్వితః సుహృత్ ।
న చార్థేనాపి మహతా శక్యమేతద్వ్యపోహితుం ॥ 5-112-18 (35674)
నారద ఉవాచ। 5-112-19x (3721)
ఏవం బహు చ దీనం చ బ్రువాణం గాలవం తదా।
ప్రత్యువాచ వ్రజన్నేవ ప్రహసన్వినతాత్మజః ॥ 5-112-19 (35675)
నాతిప్రజ్ఞోఽసి విప్రర్షే యోత్మానం త్యుక్తుమిచ్ఛసి ।
న చాపి కృత్రిమః కాలః కాలో హి పరమేశ్వరః ॥ 5-112-20 (35676)
కిమహం పూర్వమేవేహ భవతా నాభిచోదితః।
ఉపాయోఽత్ర మహానస్తి యేనైతదుపపద్యతే ॥ 5-112-21 (35677)
తదేష ఋషభో నామ పర్వతః సాగరాంతికే।
అత్ర విశ్రంయ భుక్త్వా చ నివర్తిష్యావ గాలవ ॥ ॥ 5-112-22 (35678)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి భగవద్యానపర్వణి ద్వాదశాధికశతతమోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-112-12 మణీ వేతి ఇవార్థే వశబ్దః ॥ 5-112-14 నిర్వాప్య మందీకృత్య ॥ 5-112-15 సంనివర్త నివర్తస్వ ॥ 5-112-20 యోత్మానం సంధిరార్షః। కృత్రిమః స్వేచ్ఛాసంపాద్యః । కాలో మృత్యుః ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 113
॥ శ్రీః ॥
5.113. అధ్యాయః 113
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
ఋషభగిరిశ్రృంగముపగతయోః గరుడగాలవయోః తత్ర శాండిలీనామకబ్రాహ్మణీదర్శనం ॥ 1 ॥ తద్దత్తాన్నముపభుజ్య విశ్రమాయ తత్ర శయనం ॥ 2 ॥ సుప్తోత్థితం శిథిలపక్షబంధం తార్క్ష్యమభివీక్ష్య గాలవేన తంప్రతి తత్కారణప్రశ్నః ॥ 3 ॥ సుపర్ణేన బ్రాహ్మణ్యాః విష్ణావాద్యన్యతమసమీపప్రాపణానుచింతనస్య స్వానర్థప్రాప్తికారణత్వకథనపూర్వకం తాంప్రతి క్షమాపనం ॥ 4 ॥ తత్ప్రసాదాధిగతపక్షబలేన సుపర్ణేన సహ గచ్ఛతో గాలవస్య మధ్యేమార్గం యదృచ్ఛోపాగతేన విశ్వామిత్రేణ పునరశ్వానయనచోదనం ॥ 5 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-113-0 (35679)
నారద ఉవాచ। 5-113-0x (3722)
ఋషభస్య తతః శృంగం నిపత్య ద్విజపక్షిణౌ।
శాండిలీం బ్రాహ్మణీం తత్ర దదృశో తపోన్వితాం ॥ 5-113-1 (35680)
అభివాద్య సుపర్ణస్తు గాలవశ్చాభిపూజ్య తాం।
తయా చ స్వాగతేనోక్తౌ విష్టరే సన్నిషీదతుః ॥ 5-113-2 (35681)
సిద్ధమన్నం తయా దత్తం బలిమంత్రోపబృంహితం ।
భుక్త్వా తృప్తావుభౌ భూమౌ సుప్తౌ తావనుమోహితౌ ॥ 5-113-3 (35682)
ముహూర్తాత్ప్రతిబుద్ధస్తు సుపర్ణో గమనేప్సయా ।
` తాం దృష్ట్వా చారుసర్వాంగీ తాపసీం బ్రహ్మచారిణీం ॥ 5-113-4 (35683)
గ్రహీతుం హి మనశ్చక్రే రూపాత్సాక్షాదివ శ్రియం ।'
అథ భ్రష్టతనూజాంగమాత్మానం దదృశే ఖగః ॥ 5-113-5 (35684)
మాంసపిండోపమోఽభూత్స ముఖపాదాన్వితః ఖగః।
గాలవస్తం తథా దృష్ట్వా విమనాః పర్యపృచ్ఛత ॥ 5-113-6 (35685)
కిమిదం భవతా ప్రాప్తమిహాగమనజం ఫలం।
వాసోఽయమిహ కాలం తు కియంతం నౌ భవిష్యతి ॥ 5-113-7 (35686)
కిం ను తే మనసా ధ్యాతమశుభం ధర్మదూషణం ।
న హ్యయం భవతః స్వల్పో వ్యభిచారో భవిష్యతి ॥ 5-113-8 (35687)
సుపర్ణోఽథాబ్రవీద్విప్రం ప్రధ్యాతం వై మయా ద్విజ ।
ఇమాం సిద్ధామితో నేతుం తత్ర యత్ర ప్రజాపతిః ॥ 5-113-9 (35688)
యత్ర దేవో మహాదేవో యత్ర విష్ణుః సనాతనః ।
యత్ర ధర్మశ్చ యజ్ఞశ్చ తత్రేయం నివసేదితి ॥ 5-113-10 (35689)
సోఽహం భగవతీం యాచే ప్రణతః ప్రియకాంయయా।
మయైతన్నామ ప్రధ్యాతం మనసా శోచసా కిల ॥ 5-113-11 (35690)
తదేవం బహుమానాత్తే మయేహానీప్సితం కృతం ।
సుకృతం దుష్కృతం వా త్వం మాహాత్ంయాత్క్షంతుమర్హసి ॥ 5-113-12 (35691)
సా తౌ తదాఽబ్రవీత్తుష్టా పతగేంద్రద్విజర్షభౌ।
న భేతవ్యం సుపర్ణోఽసి సుపర్ణ త్యజ సంభ్రమం ॥ 5-113-13 (35692)
నిందితాస్మి త్వయా వత్స న చ నిందాం క్షమాంయహం ।
లోకేభ్యః సపది భ్రశ్యేద్యో మాం నిందేత పాపకృత్ ॥ 5-113-14 (35693)
హీనయాఽలక్షణైః సర్వైస్తథాఽనిందితయా మయా।
ఆచారం ప్రతిగృహ్ణంత్యా సిద్ధిః ప్రాప్తేయముత్తమా ॥ 5-113-15 (35694)
ఆచారః ఫలతే ధర్మమాచారః ఫలతే ధనం ।
ఆచారాచ్ఛ్రియమాప్నోతి ఆచారో హంత్యలక్షణం ॥ 5-113-16 (35695)
తదాయుష్మన్ఖగపతే యథేష్టం గంయతామితః ।
న చ తే గర్హణీయాఽహం గర్హితవ్యాః స్త్రియః క్వచిత్ ॥ 5-113-17 (35696)
` యది త్వమాత్మనో హ్యర్థే మాం చైవాదాతుమిచ్ఛసి।
తదేవ నష్టదేహస్తు స్యా వై త్వం పన్నగాశన ॥ 5-113-18 (35697)
తస్యైవ హి ప్రసాదేన దేవదేవస్య చింతనాత్ ।
త్వం తు సాంగస్తు సంజాతః పునరేవ భవిష్యసి ॥' 5-113-19 (35698)
భవితాసి యథాపూర్వం బలవీర్యసమన్వితః । 5-113-20 (35699)
నారద ఉవాచ।
బభూవతుస్తతస్తస్య పక్షౌ ద్రవిణవత్తరౌ ॥ 5-113-20x (3723)
అనుజ్ఞాతస్తు శాండిల్యా యథాగతముపాగమత్ ।
నైవ చాసాదయామాస తథారూపాంస్తురంగమాన్ ॥ 5-113-21 (35700)
విశ్వామిత్రోఽథ తం దృష్ట్వా గాలవం చాధ్వని స్థితః ।
ఉవాచ వదతాం శ్రేష్ఠో వైనతేయస్య సన్నిధౌ ॥ 5-113-22 (35701)
యస్త్వయా స్వయమేవార్థః ప్రతిజ్ఞాతో మమ ద్విజ।
తస్య కాలోఽపవర్గస్య యథా వా మన్యతే భవాన్ ॥ 5-113-23 (35702)
ప్రతీక్షిష్యాంయహం కాలమేతావంతం తథా పరం ।
యథాసంసిధ్యతే విప్ర స మార్గస్తు నిశాంయతాం ॥ 5-113-24 (35703)
సుపర్ణోఽథాబ్రవీద్దీనం గాలవం భృశదుఃఖితం ।
ప్రత్యక్షం ఖల్విదానీం మే విశ్వామిత్రో యదుక్తవాన్ ॥ 5-113-25 (35704)
తదాగచ్ఛ ద్విజశ్రేష్ఠ మంత్రయిష్యావ గాలవ ।
నాదత్త్వా గురవే శక్యం కృత్స్నమర్థం త్వయాఽఽసితుం ॥ ॥ 5-113-26 (35705)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి భగవద్యానపర్వణి త్రయోదశాధికశతతమోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-113-5 భ్రష్టతనూజం ఛిన్నపక్షమంగం యస్య తం భ్రష్టతనూజాంగం ॥ 5-113-8 వ్యభిచారో ధర్మాతిక్రమః ॥ 5-113-11 శోచతా కథమియమత్ర వసతీతి ॥ 5-113-20 ద్రవిణవత్తరౌ బలవత్తరౌ ॥ 5-113-23 అపవర్గస్య ఫలప్రాప్తేః ॥ 5-113-24 నిశాంయతాం విచార్యతాం ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 114
॥ శ్రీః ॥
5.114. అధ్యాయః 114
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
గాలవానుగతేన గరుడేన యయాతింగత్వా గాలవవృత్తాంతకథనపూర్వకం ధనయాచనం ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-114-0 (35706)
నారద ఉవాచ। 5-114-0x (3724)
అథాహ గాలవం దీనం సుపర్ణః పతతాం వరః।
నిర్మితం వహ్నినా భూమౌ వాయునా శోధితం తథా।
యస్మాద్ధిరణ్మయం సర్వం హిరణ్యం తేన చోచ్యతే ॥ 5-114-1 (35707)
ధత్తే ధారయతే చేదమతస్మాత్కారణాద్ధనం ।
తదేతత్రిషు లోకేషు ధనం తిష్ఠతి శాశ్వతం ॥ 5-114-2 (35708)
నిత్యం ప్రోష్ఠపదాభ్యాం చ శుక్రే ధనపతౌ తథా।
మనుష్యేభ్యః సమాదత్తే శుక్రశ్చిత్తార్జితం ధనం ॥ 5-114-3 (35709)
అజైకపాదహిర్బుధ్న్యౌ రక్ష్యేతే ధనదేన చ।
ఏవం న శక్యతే లబ్ధుమలబ్ధవ్యం ద్విజర్షభ ।
ఋతే చ ధనమశ్వానాం నావాప్తిర్విద్యతే తవ ॥ 5-114-4 (35710)
స త్వం యాచాత్ర రాజానం కంచిద్రాజర్షివంశజం ।
అపీడ్య రాజా పౌరాన్హి యో నౌ కుర్యాత్కృతార్థినౌ ॥ 5-114-5 (35711)
అస్తి సోమాన్వవాయే మే జాతః కశ్చిన్నృపః సఖా ।
అభిగచ్ఛావహే తం వై తస్యాస్తి విభవో భువి ॥ 5-114-6 (35712)
యయాతిర్నామ రాజర్షిర్నోహుషః సత్యవిక్రమః ।
స దాస్యతి మయా చోక్తో భవతా చార్థితః స్వయం ॥ 5-114-7 (35713)
విభవశ్చాస్య సుమహానాసీద్ధనపతేరివ ।
ఏవం గురుధనం విద్వందానేనైవ విశోధయ ॥ 5-114-8 (35714)
తథా తౌ కథయంతౌ చ చింతయంతౌ చ యత్క్షమం।
ప్రతిష్ఠానే నరపతిం యయాతిం ప్రత్యుపస్థితౌ ॥ 5-114-9 (35715)
ప్రతిగృహ్య చ సత్కారైరర్ఘ్యపాద్యాదికం వరం ।
పృష్టశ్చాగమనే హేతుమువాచ వినతాసుతః ॥ 5-114-10 (35716)
అయం మే నాహుష సఖా గాలవస్తపసో నిధిః ।
విశ్వామిత్రస్య శిష్యోఽభూద్వర్షాణ్యయుతశో నృప ॥ 5-114-11 (35717)
సోఽయం తేనాభ్యనుజ్ఞాత ఉపకారేప్సయా ద్విజః।
తమాహ భగవాన్కిం తే దదాని గురుదక్షిణాం ॥ 5-114-12 (35718)
అసకృత్తేన చోక్తేన కించిదాగతమన్యునా ।
అయముక్తః ప్రయచ్ఛేతి జానతా విభవం లఘు ॥ 5-114-13 (35719)
ఏకతఃశ్యామకర్ణానాం శుభ్రాణాం శుద్ధజన్మనాం ।
అష్టౌ శతాని మే దేహి హయానాం చంద్రవర్చసాం ॥ 5-114-14 (35720)
గుర్వర్థో దీయతామేవ యది గాలవ మన్యసే ।
ఇత్యేవమాహ సక్రోధో విశ్వామిత్రస్తపోధనః ॥ 5-114-15 (35721)
సోఽయం శోకేన మహతా తప్యమానో ద్విజర్షభః ।
అశక్తః ప్రతికర్తుం తద్భవంతం శరణం గతః ॥ 5-114-16 (35722)
ప్రతిగృహ్య నరవ్యాఘ్ర త్వత్తో భిక్షాం గతవ్యథః ।
కృత్వాఽఽపవర్గం గురవే చరిష్యతి మహత్తపః ॥ 5-114-17 (35723)
తపసః సంవిభాగేన భవంతమపి యోక్ష్యతే।
స్వేన రాజర్షితపసా పూర్ణం త్వాం పూరయిష్యతి ॥ 5-114-18 (35724)
యావంతి రోమాణి హయే భవంతీహ నరేశ్వర ।
తావంతో వాజినో లోకాన్ప్రాప్నువంతి మహీపతే ॥ 5-114-19 (35725)
పాత్రం ప్రతిగ్రహస్యాయం దాతుం పాత్రం తథా భవాన్ ।
శంఖే క్షీరమివాసక్తం భవత్వేతత్తథోపమం ॥ ॥ 5-114-20 (35726)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి భగవద్యానపర్వణి చతుర్దశాధికశతతమోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-114-1 హిర్వహ్నిః వహ్నిశబ్దఘటకవర్ణలోపాదినా హిశబ్దస్య నిష్పన్నత్వాత్। ఏవం రమణీయశబ్దనిష్పన్నరణశబ్దవాచ్యో వాయుః క్రమేణ తాభ్యాం జాతత్వాచ్ఛోధితత్వాచ్చ హిరణ్యమిత్యుచ్యతే। యస్మాచ్చ సర్వం జగత్ హిరణ్మయం హిరణ్యప్రధానకం తేన చ హిరణ్యమిత్యుచ్యత ఇత్యర్థః । హిరణ్యస్య హితత్వాద్రమణీయత్వాచ్చ జగత్పతిప్రాధాన్యం ॥ 5-114-2 ధత్తే పుష్ణాతి। ధారయతే జీవయతి ॥ 5-114-3 ప్రోష్టపదాభ్యాం। తస్మిన్నక్షత్రద్వయే శుక్రే శుక్రవాసరే తద్యోగే సతి ధనపతౌ కుబేరస్య వృద్ధ్యర్థం ॥ 5-114-5 యాచ యాచస్వ ॥ 5-114-8 విశోధయ పరిహర ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 115
॥ శ్రీః ॥
5.115. అధ్యాయః 115
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
వ్యయితవిత్తేన యయాతినా ధనప్రతినిధితయా మాధవీనామకస్వకన్యకాసమర్పణం ॥ 1 ॥ గరుడేన సమధిగతతురగాధిగమోపాయం గాలవమాపృచ్ఛ్య స్వగృహగమనం ॥ 2 ॥ గాలవేన సహ కన్యయా హృర్యశ్వనామకనృపసమీపముపేత్య శుల్కార్పణేన కన్యా కలత్రీకరణకథనం ॥ 3 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-115-0 (35727)
నారద ఉవాచ। 5-115-0x (3725)
ఏవముక్తః సుపర్ణేన తథ్యం వచనముత్తమం ।
విమృశ్యావహితో రాజా నిశ్చిత్య చ పునః పునః ॥ 5-115-1 (35728)
యష్టా క్రతుసహస్రాణాం దాతా దానపతిః ప్రభుః ।
యయాతిః సర్వకాశీశ ఇదం వచనమబ్రవీత్ ॥ 5-115-2 (35729)
దృష్ట్వా ప్రియసఖం తార్క్ష్యం గాలవం చ ద్విజర్షభం ।
నిదర్శనం చ తపసో భిక్షాం శ్లాఘ్యాం చ కీర్తితాం ॥ 5-115-3 (35730)
అతీత్య చ నృపానన్యానాదిత్యకులసంభవాన్ ।
మత్సకాశమనుప్రాప్తావేతాం బుద్ధిమవేక్ష్య చ ॥ 5-115-4 (35731)
అద్య మే సఫలం జన్మ తారితం చాద్య మే కలం ।
అద్యాయం తారితో దేశో మమ తార్క్ష్య త్వయాఽనఘ ॥ 5-115-5 (35732)
వక్తుమిచ్ఛామి తు సఖే యథా జానాసి మాం పురా ।
న తథా విత్తవానస్మి క్షీణం విత్తం చ మే సఖే ॥ 5-115-6 (35733)
న చ శక్తోఽస్మి తే కర్తుం మోఘమాగమనం ఖగ।
న చాశామస్య విపర్షేర్వితథీకర్తుముత్సహే ॥ 5-115-7 (35734)
పుత్రీం దాస్యామి యత్కార్యమియం సంపాదయిష్యతి।
అభిగంయ హతాశో హి నివృత్తో దహతే కులం ॥ 5-115-8 (35735)
నాతః పరం వైనతేయ కించిత్పాపిష్ఠముచ్యతే ।
ప్రథాశానాశనం లోకే దేహి నాస్తీతి వా వచః ॥ 5-115-9 (35736)
హతాశో హ్యకృతార్థః సన్హతః సంభావితో నరః ।
హినస్తి తస్య పుత్రాంశ్చ పౌత్రాంశ్చాకుర్వతో హితం ॥ 5-115-10 (35737)
తస్మాచ్చతుర్ణాం వంశానాం స్థాపయిత్రీ సుతా మమ।
`మాధవీ నామ తార్క్ష్యేయం సర్వధర్మప్రదాయినీ ॥' 5-115-11 (35738)
ఇయం సురసుతప్రఖ్యా సర్వధర్మోపచాయినీ।
సదా దేవమనుష్యణామసురాణాం చ గాలవ ।
కాంక్షితా రూపతో బాలా సుతా మే ప్రతిగృహ్యతాం ॥ 5-115-12 (35739)
అస్యాః శుల్కం ప్రదాస్యంతి నృపా రాజ్యమపి ధ్రవం।
కిం పునః శ్యామకర్ణానాం హయానాం ద్వే చతుఃశతే ॥ 5-115-13 (35740)
స భవాప్రతిగృహ్ణాతు మమైతాం మాధవీం సుతాం।
అహం దౌహిత్రవాంత్స్యాం వై వర ఏష మమ ప్రభో ॥ 5-115-15a` స తస్య వచనం శ్రుత్వా బ్రాహ్మణః శంసితవ్రతః ।'
ప్రతిగృహ్య చ తాం కన్యాం గాలవః సహ పక్షిణా।
పునర్ద్రక్ష్యావ ఇత్యుక్త్వా ప్రతస్థే సహ కన్యయా ॥ 5-115-14 (35741)
ఉపలబ్ధమిదం ద్వారమశ్వానామితి చాండజః।
ఉక్త్వా గాలవమాపృచ్ఛ్య జగామ భవనం స్వకం ॥ 5-115-16 (35742)
గతే పతగరాజే తు గాలవః సహ కన్యయా।
చింతయానః క్షమందానే రాజానం శుల్కతోఽగమత్ ॥ 5-115-17 (35743)
సోఽగచ్ఛన్మనసేక్ష్వాకుం హర్యశ్వం రాజసత్తమం।
అయోధ్యాయాం మహావీర్యం చతురంగబలాన్వితం ॥ 5-115-18 (35744)
కోశధాన్యబలోపేతం ప్రియపౌరం ద్విజప్రియం ।
ప్రజాభికామం శాంయంతం కుర్వాణం తప ఉత్తమం ॥ 5-115-19 (35745)
తముపాగంయ విప్రః స హర్యశ్వం గాలవోఽబ్రవీత్ ।
కన్యేయం మమ రాజేంద్ర ప్రసవైః కులవర్ధినీ ॥ 5-115-20 (35746)
ఇయం శుల్కేన భార్యార్థం హర్యశ్వ ప్రతిగృహ్యతాం ।
శుల్కం తే కీర్తియిష్యామి తచ్ఛ్రుత్వా సంప్రధార్యతాం ॥ ॥ 5-115-21 (35747)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి భగవాద్యనపర్వణి పంచదశాధికశతతమోఽధ్యాయః ॥
ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 116
॥ శ్రీః ॥
5.116. అధ్యాయః 116
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
హర్యశ్వపృష్టేన గాలవేన తం ప్రతి శుల్కనివేదనం ॥ 1 ॥ హర్యశ్వేన గాలవంప్రతి స్వస్యాశ్వశతద్వయవత్తయా వరదానే సతి ఏకాపత్యోత్పాదనేన పునః కన్యావిసర్జనోక్తిః ॥ 2 ॥ మాధవ్యా గాలవంప్రతి స్వస్య ప్రసూత్యంతే ప్రసూత్యంతే పునః పునః కన్యాత్వసంపాదకవిప్రవరప్రాప్తికథనం ॥ 3 ॥ హర్యశ్వేన శుక్లదానేన తస్యాం వసుమనోనామకపుత్రోత్పాదనం ॥ 4 ॥ హర్యశ్వేన కాలాంతరే సమాగతాయ గాలవాయ పునర్మాధవీప్రత్యర్పణం ॥ 5 ॥ గాలవేన కామతః పునః కన్యాత్వముపగతయా తయా సహ దివోదాససమీపగమనం ॥ 6 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-116-0 (35748)
నారద ఉవాచ। 5-116-0x (3726)
హర్యశ్వస్త్వబ్రవీద్రాజా విచింత్య బహుధా తతః।
దీర్ఘముష్ణం చ నిశ్వస్య ప్రజాహేతోర్నృపోత్తమః ॥ 5-116-1 (35749)
ఉన్నతేషూన్నతా షట్సు సూక్ష్మా సూక్ష్మేషు పంచసు।
గంభీరా త్రిషు చాంగేషు ఇయం రక్తా చ పంచసు ॥ 5-116-2 (35750)
`శ్రోణ్యౌ లలాటమూరూ చ ఘ్రాణం చేతి షడున్నతం।
సూక్ష్మాణ్యంగులిపర్వాణి కేశరోమనస్వత్వచః । 5-116-3 (35751)
స్వరః సత్వం చ నాభిశ్చ త్రిగంభీరం ప్రచక్షతే ।
పాణిపాదతలే రక్తే నేత్రాంతౌ చ నఖాని చ॥ 5-116-4 (35752)
పంచదీర్ఘం చతుర్హ్రస్వం పంచసూక్ష్మం షడున్నతం।
సప్తరక్తం త్రివిస్తీర్ణం త్రిగంభీరం ప్రశకస్యతే ॥ 5-116-5 (35753)
పంచైవ దీర్ఘా హనులోచనాని
బాహూరునాసాశ్చ సుఖప్రదాని ।
హ్రస్వాని చత్వారి చ లింగపృష్ఠే
గ్రీవా చ జంఘే చ హితప్రదాని ॥ 5-116-6 (35754)
సూక్ష్మాణి చత్వారి చ లింగపృష్ఠే
గ్రీవా చ జంఘే చ హితప్రదాని ॥
సూక్ష్మాణి పంచ దశనాంగులిపర్వకేశా
స్త్వక్వైవ వై కరరుహాశ్చ న దుఃఖితానాం।
వక్షోఽథ కక్షో నఖనాసికాస్యు-
రంసత్రికం చేతి షడున్నతాని ॥ 5-116-7 (35755)
నేత్రాంతపాదకరతాల్వధరోష్ఠజిహ్వా
రక్తా నఖాశ్చ ఖలు సర్వసుఖావహాని ॥' 5-116-8 (35756)
బహుదేవాసురాలోకా బహుగంధర్వదర్శనా।
బహులక్షణసంపన్నా బహుకల్యాణధారిణీ ॥ 5-116-9 (35757)
సమర్థేయం జనయితుం చక్రవర్తినమాత్మజం ।
బ్రూహి శుల్కం ద్విజశ్రేష్ఠ సమీక్ష్య విభవం మమ ॥ 5-116-10 (35758)
గాలవ ఉవాచ। 5-116-11x (3727)
ఏకతఃశ్యామకర్ణానాం శతాన్యష్టౌ ప్రయచ్ఛ మే।
హయానాం చంద్రశుభ్రాణాం దేశజానాం వపుష్మతాం ॥ 5-116-11 (35759)
తతస్తవ భవిత్రీయం పుత్రాణాం జననీ శుభా ।
అరణీవ హుతాశానాం యోనిరాయతలోచనా ॥ 5-116-12 (35760)
నారద ఉవాచ। 5-116-13x (3728)
ఏతచ్ఛ్రుత్వా వచో రాజా హర్యశ్వః కామమోహితః ।
ఉవాచ గాలవం దీనో రాజర్షిర్ఋషిసత్తమం ॥ 5-116-13 (35761)
ద్వే మే శతే సంనిహితే హయానాం యద్విధాస్తవ।
ఏష్టవ్యాః శతశస్త్వన్యే చరంతి మమ వాజినః ॥ 5-116-14 (35762)
సోఽహమేకమపత్యం వై జనయిష్యామి గాలవ।
అస్యామేతం భవాన్కామం సంపాదయతు మే వరం॥ 5-116-15 (35763)
ఏతచ్ఛ్రుత్వా తు సా కన్యా గాలవం వాక్యమబ్రవీత్ ।
మమ దత్తో వరః కశ్చిత్కేనచిద్బ్రహ్మవాదినా ॥ 5-116-16 (35764)
ప్రసూత్యంతే ప్రసూత్యంతే కన్యైవ త్వం భవిష్యసి।
స త్వం దదస్వ మాం రాజ్ఞే ప్రతిగృహ్య హయోత్తమాన్ ॥ 5-116-17 (35765)
నృపేభ్యో హి చతుర్భ్యస్తే పూర్ణాన్యష్టౌ శతాని వై ।
భవిష్యంతి తథా పుత్రా మమ చత్వార ఏవ చ ॥ 5-116-18 (35766)
క్రియతాముపసంహారో గుర్వర్థం ద్విజసత్తమ।
ఏషా తావన్మమ ప్రజ్ఞా యథా వా మన్యసే ద్విజ ॥ 5-116-19 (35767)
ఏవముక్తస్తు స మునిః కన్యయా గాలవస్తదా ।
హర్యశ్వం పృథివీపాలమిదం వచనమబ్రవీత్ ॥ 5-116-20 (35768)
ఇయం కన్యా నరశ్రేష్ఠ హర్యశ్వ ప్రతిగృహ్యతాం ।
చతుర్భాగేన శుల్కస్య జనయస్వైకమాత్మజం ॥ 5-116-21 (35769)
నారద ఉవాచ। 5-116-22x (3729)
ప్రతిగృహ్య స తాం కన్యాం గాలవం ప్రతినంద్య చ।
సమయే దేశకాలే చ లబ్ధవాన్సుతమీప్సితం ॥ 5-116-22 (35770)
తతో వసుమనా నామ వసుభ్యో వసుమత్తరః ।
వసుప్రఖ్యో నరపతిః స బభూవ వసుప్రదః ॥ 5-116-23 (35771)
అథ కాలే పునర్ధీమాన్గాలవః ప్రత్యుపస్థితః ।
ఉపసంగంయ చోవాచ హర్యశ్వం ప్రీతమానసం ॥ 5-116-24 (35772)
జాతో నృప సుతస్తేఽయం బాలో భాస్కరసంనిభః ।
కాలో గంతుం నరశ్రేష్ఠ శుల్కార్థమపరం నృపం ॥ 5-116-25 (35773)
నారద ఉవాచ। 5-116-26x (3730)
హర్యశ్వః సత్యవచనే స్థితః స్థిత్వా చ పౌరుషే।
దుర్లభత్వాద్ధయానాం చ ప్రదదౌ మాధవీం పునః ॥ 5-116-26 (35774)
మాధవీ చ పునర్దీప్తాం పరిత్యజ్యనృపశ్రియం।
కుమారీ కామతో భూత్వా గాలవం పృష్ఠతోఽన్వగాత్ ॥ 5-116-27 (35775)
త్వయ్యేవ తావత్తిష్ఠంతు హయా ఇత్యుక్తవాంద్విజః ।
ప్రయయౌ కన్యయా సార్ధం దివోదాసం ప్రజేశ్వరం ॥ ॥ 5-116-28 (35776)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి భగవద్యానపర్వణి షోడశాధికశతతమోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-116-9 బహుభిర్దేవైరసురైశ్చ ఆలోకయితుం యోగ్యా బహుదేవాసురాలోకా। గంధర్వాణాం దర్శనం శాస్త్రం గీతాదివిద్యా యస్యాం సా తథా ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 117
॥ శ్రీః ॥
5.117. అధ్యాయః 117
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
గాలవేన దివోదాసంప్రతి స్వాగమనకారణకథనం ॥ 1 ॥ తేన స్వస్యాప్యశ్వశతద్వయవత్త్వేన ఏకపుత్రోత్పాదనకథనం ॥ 2 ॥ తథా శుల్కదానేన తస్యాం ప్రతర్దనాఖ్యసుతముత్పాద్య కాలాంతరాగతాయ గాలవాయ మాధవీప్రత్యర్పణం ॥ 3 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-117-0 (35777)
గాలవ ఉవాచ। 5-117-0x (3731)
మహావీర్యో మహీపాలః కాశీనామీశ్వరః ప్రభుః।
దివోదాస ఇతి ఖ్యాతో భైమసేనిర్నరాధిపః ॥ 5-117-1 (35778)
తత్ర గచ్ఛావహే భద్రే శనైరాగచ్ఛ మా శుచః ।
ధార్మికః సంయమే యుక్తః సత్యే చైవ జనేశ్వరః ॥ 5-117-2 (35779)
నారద ఉవాచ। 5-117-3x (3732)
తముపాగంయ స మునిర్న్యాయతస్తేన సత్కృతః।
గాలవః ప్రసవస్యార్థే తం నృపం ప్రత్యచోదయత్ ॥ 5-117-3 (35780)
దివోదామ ఉవాచ। 5-117-4x (3733)
శ్రుతమేతన్మయా పూర్వం కిముక్త్వా విస్తరం ద్విజ।
కాంక్షితో హి మయైషోఽర్థః శ్రుత్వైవ ద్విజసత్తమ ॥ 5-117-4 (35781)
ఏతచ్చ మే బహుమతం యదుత్సృజ్య నరాధిపాన్।
మామేవముపయాతోఽసి భావి చైతదసంశయం ॥ 5-117-5 (35782)
స ఏవ విభవోఽసమాకమశ్వానామపి గాలవ।
అహమప్యేకమేవాస్యాం జనయిష్యామి పార్థివం ॥ 5-117-6 (35783)
నారద ఉవాచ। 5-117-7x (3734)
తథేత్యుక్త్వా ద్విజశ్రేష్ఠః ప్రాదాత్కన్యాం మహీపతేః।
విధిపూర్వాం చ తాం రాజా కన్యాం ప్రతిగృహీతవాన్ ॥ 5-117-7 (35784)
రేమే స తస్యాం రాజర్షిః ప్రభావత్యాం యథా రవిః।
స్వాహాయాం చ యథా వహ్నిర్యథా శాచ్యాం చ వాసవః ॥ 5-117-8 (35785)
యథా చంద్రశ్చ రోహిణ్యాం యథా ధూమోర్ణయా యమః।
వరుణశ్చ యథా గౌర్యాం యథా చర్ధ్యాం ధనేశ్వరః ॥ 5-117-9 (35786)
యథా నారాయణో లక్ష్ంయాం జాహ్నవ్యాం చ యథోదధిః ।
యథా రుద్రశ్చ రుద్రాణ్యాం యథా వేద్యాం పితామహః ॥ 5-117-10 (35787)
అదృశ్యంత్యాం చ వాసిష్ఠో వసిష్ఠశ్చాక్షమాలయా।
చ్యవనశ్చ సుకన్యాయాం పులస్త్యః సంధ్యయా యథా ॥ 5-117-11 (35788)
అగస్త్యశ్చాపి వైదర్భ్యాం సావిత్ర్యాం సత్యవాన్యథా।
యథా భృగుః పులోమాయామదిత్యాం కశ్యపో యథా ॥ 5-117-12 (35789)
రేణుకాయాం యథార్చీకో హైమవత్యాం చ కౌశికః।
బృహస్పతిశ్చ తారాయాం శుక్రశ్చ శతపర్వణా ॥ 5-117-13 (35790)
యథా భూంయాం భూమిపతిరుర్వశ్యాం చ పురూరవాః।
ఋచీకః సత్యవత్యాం చ సరస్వస్యాం యథా మనుః ॥ 5-117-14 (35791)
శకుంతలాయాం దుష్యంతో ధృత్యాం ధర్మశ్చ శాశ్వతః।
దమయంత్యాం నలశ్చైవ సత్యవత్యాం చ నారదః ॥ 5-117-15 (35792)
జరత్కారుర్జరత్కార్వాం పులస్త్యశ్చ ప్రతీచ్యయా।
మేనకాయాం యథోర్ణాయుస్తుంబురుశ్చైవ రంభయా ॥ 5-117-16 (35793)
వాసుకిః శతశీర్షాయాం కుమార్యాం చ ధనంజయః।
వైదేహ్యాం చ యథా రామో రుక్మిణ్యాం చ జనార్దనః ॥ 5-117-17 (35794)
తథా తు రమమాణస్య దివోదాసస్య భూపతేః ।
మాధవీ జనయామాస పుత్రమేకం ప్రతర్దనం ॥ 5-117-18 (35795)
అథాజగామ భగవాందివోదాసం స గాలవః ।
సమయే సమనుప్రాప్తే వచనం చేదమబ్రవీత్ ॥ 5-117-19 (35796)
నిర్యాతయతు మే కన్యాం భవాంస్తిష్ఠంతు వాజినః ।
యావదన్యత్ర గచ్ఛామి శుల్కార్థం పృథివీపతే ॥ 5-117-20 (35797)
నారద ఉవాచ। 5-117-21x (3735)
దివోదాసోఽథ ధర్మాత్మా సమయే గాలవస్య తాం।
కాన్యాం నిర్యాతయామాస స్థితః సత్యే మహీపతిః ॥ ॥ 5-117-21 (35798)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి భగవద్యానపర్వణి సప్తదశాధికశతతమోఽధ్యాయః ॥
ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 118
॥ శ్రీః ॥
5.118. అధ్యాయః 118
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
గాలవేన పునః కన్యాత్వముపగతయా మాధవ్యా సహ ఉశీనరనృపం గత్వా స్వాగమనకారణకథనం ॥ 1 ॥ తేనాప్యశ్వశతద్వయదానేన మాధవ్యాం శిబినామకతనయోత్పాదనం ॥ 2 ॥ కాలాంతరే ఉశీనరాన్మాధవీమాదాయ గచ్ఛతో గాలవస్య మధ్యేమార్గం గరుడేన సమాగమః ॥ 3 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-118-0 (35799)
నారద ఉవాచ। 5-118-0x (3736)
తథైవ తాం శ్రియం త్యక్త్వా కన్యా భూత్వా యశస్వినీ ।
మాధవీ గాలవం విప్రమభ్యయాత్సత్యసంగరా ॥ 5-118-1 (35800)
గాలవో విమృశన్నేవ స్వకార్యగతమానసః ।
జగామ భోజనగరం ద్రష్టుమౌశీనరం నృపం ॥ 5-118-2 (35801)
తమువాచాథ గత్వా స నృపతిం సత్యవిక్రమం।
ఇయ కన్యా సుతౌ ద్వౌ తే జనయిష్యతి పార్థివౌ ॥ 5-118-3 (35802)
అస్యాం భవానవాప్తార్థో భవితా ప్రేత్య చేహ చ।
సోమార్కప్రతిసంకాశౌ జనయిత్వా సుతౌ నృప ॥ 5-118-4 (35803)
శుల్కం తు సర్వధర్మజ్ఞ హయానాం చంద్రవర్చసాం।
ఏకతఃశ్యామకర్ణానాం దేయం మహ్యం చతుఃశతం ॥ 5-118-5 (35804)
గుర్వర్థోఽయం సమారంభో న హయైః కృత్యమస్తి మే।
యది శక్యం మహారాజ క్రియతామవిచారితం ॥ 5-118-6 (35805)
అనపత్యోఽసి రాజర్షే పుత్రౌ జనయ పార్థివ ।
పితౄన్పుత్రప్లవేన త్వమాత్మానం చైవ తారయ ॥ 5-118-7 (35806)
న పుత్రఫలభోక్తా హి రాజర్షే పాత్యతే దివః।
న యాతి నరకం ఘోరం యత్ర గచ్ఛంత్యనాత్మజాః ॥ 5-118-8 (35807)
ఏతచ్చాన్యచ్చ వివిధం శ్రుత్వా గాలవభాషితం ।
ఉశీనరః ప్రతివచో దదౌ తస్య నరాధిపః ॥ 5-118-9 (35808)
శ్రుతవానస్మి తే వాక్యం యథా వదసి గాలవ ।
విధిస్తు బలవాన్బ్రహ్మన్ప్రవణం హి మనో మమ ॥ 5-118-10 (35809)
శతే ద్వే తు మమాశ్వానామీదృశానాం ద్విజోత్తమ।
ఇతరేషాం సహస్రాణి సుబహూని చరంతి మే ॥ 5-118-11 (35810)
అహమప్యేకమేవాస్యాం జనయిష్యామి గాలవ ।
పుత్రవద్భిర్గతం మార్గం గమిష్యామి పరైరహం ॥ 5-118-12 (35811)
మూల్యేనాపి సమం కుర్యాం తవాహం ద్విజసత్తమ।
పౌరజానపదార్థం తు మమార్థో నాత్మభోగతః ॥ 5-118-13 (35812)
కామతో హి ధనం రాజా పారక్యం యః ప్రయచ్ఛతి।
న స ధర్మేణ ధర్మాత్మన్యుజ్యతే యశసా న చ ॥ 5-118-14 (35813)
సోఽహం ప్రతిగ్రహీష్యామి దదాత్వేతాం భవాన్మమ ।
కుమారీం దేవగర్భాభామేకపుత్రభవాయ మే॥ 5-118-15 (35814)
తథా తు బహుధా కన్యాముక్తవంతం నరాధిపం ।
ఉశీనరం ద్విజశ్రేష్ఠో గాలవః ప్రత్యపూజయత్ ॥ 5-118-16 (35815)
ఉశీనరం ప్రతిగ్రాహ్య గాలవః ప్రయయౌ వనం ।
రేమే స తాం సమాసాద్య కృతపుణ్య ఇవ శ్రియం ॥ 5-118-17 (35816)
కందరేషు చ శైలానాం నదీనాం నిర్ఝరేషు చ।
ఉద్యానేషు విచిత్రేషు వనేషూపవనేషు చ ॥ 5-118-18 (35817)
హర్ంయేషు రమణీయేషు ప్రాసాదశిఖరేషు చ।
వాతాయనవిమానేషు తథా గర్భగృహేషు చ॥ 5-118-19 (35818)
తతోఽస్య సమయే యజ్ఞే పుత్రో బాలరవిప్రభః ।
శిబిర్నాంనాభివిఖ్యాతో యః స పార్థివసత్తమః ॥ 5-118-20 (35819)
ఉపస్థాయ స తం విప్రో గాలవః ప్రతిగృహ్య చ।
కన్యాం ప్రయాతస్తాం రాజందృష్టవాన్వినతాత్మజం ॥ ॥ 5-118-21 (35820)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి భగవద్యానపర్వణి అష్టాదశాధికశతతమోఽధ్యాయాః ॥
ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 119
॥ శ్రీః ॥
5.119. అధ్యాయః 119
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
గాలవేన గరుడంప్రత్యశ్వానాం శతద్వయన్యూనతాకథనం ॥ 1 ॥ గరుడేన తస్య దుర్లభత్వకథనపూర్వకం తత్ప్రతినిధితయా మాధవ్యా ఏవ దానకథనం ॥ 2 ॥ విశ్వామిత్రేణ గాలవదత్తాయాం మాధవ్యాం అష్టకాఖ్యపుత్రముత్పాద్య తస్యాః పునర్గాలవే పునర్గాలవే ప్రత్యర్పణం ॥ 3 ॥ గాలవేన పునర్యయాతయే మాధవీప్రత్యర్పణం ॥ 4 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-119-0 (35821)
నారద ఉవాచ। 5-119-0x (3737)
గాలవం వైనతేయోఽథ ప్రహసన్నిదమబ్రవీత్।
దిష్ట్యా కృతార్థం పశ్యామి భవంతమిహ వై ద్విజ ॥ 5-119-1 (35822)
గాలవస్తు వచః శ్రుత్వా వైనతేయేన భాషితం ।
చతుర్భాగావశిష్టం తదాచఖ్యౌ కార్యమస్య హి ॥ 5-119-2 (35823)
సుపర్ణస్త్వబ్రవీదేనం గాలవం వదతాం వరః।
ప్రయత్నస్తే న కర్తవ్యో నైష సంపత్స్యతే తవ ॥ 5-119-3 (35824)
పురా హి కాన్యకుబ్జే వై గాధేః సత్యవతీం సుతాం।
భార్యార్థే వరయత్కన్యామృచీకస్తేన భాషితః॥ 5-119-4 (35825)
ఏకతఃశ్యామకర్ణానాం హయానాం చంద్రవర్చసాం ।
భగవందీయతాకం మహ్యం మహస్రమితి గాలవ ॥ 5-119-5 (35826)
ఋచీకస్తు తథేత్యుక్త్వా వరుణస్యాలయం గతః।
అశ్వతీర్థే హయాఁల్లబ్ధ్వా దత్తవాన్పార్థివాయ వై ॥ 5-119-6 (35827)
ఇష్ట్వా తే పుండరీకేణ దత్తా రాజ్ఞా ద్విజాతిషు।
తేభ్యో ద్వే ద్వే శతే క్రీత్వా ప్రాప్తే తైః పార్థివైస్తదా ॥ 5-119-7 (35828)
అపరాణ్యపి చత్వారి శతాని ద్విజసత్తమ ।
నీయమానాని సంతారే హృతాన్యాసన్నితస్తతః॥ 5-119-8 (35829)
ఏవం న శక్యమప్రాప్యం ప్రాప్తుం గాలవ కర్హిచిత్ ।
ఇమామశ్వశతాభ్యాం వై ద్వాభ్యాం తస్మై నివేదయ ॥ 5-119-9 (35830)
విశ్వామిత్రాయ ధర్మాత్మన్షఙ్భిరశ్వశతైః సహ।
తతోఽసి గతసంమోహః కృతకృత్యో ద్విజోత్తమ ॥ 5-119-10 (35831)
గాలవస్తం తథేత్యుక్త్వా సుపర్ణసహితస్తతః ।
ఆదాయాశ్వాంశ్చ కన్యాం చ విశ్వామిత్రపుపాగమత్ ॥ 5-119-11 (35832)
అశ్వానాం కాంక్షితార్థానాం షడిమాని శతాని వై ।
శతద్వయేన కన్యేయం భవతా ప్రతిగృహ్యతాం ॥ 5-119-12 (35833)
అస్యాం రాజర్షిభిః పుత్రా జాతా వై ధార్మికాస్త్రయః ।
చతుర్థం జనయత్వేకం భవానపి నరోత్తమం ॥ 5-119-13 (35834)
పూర్ణాన్యేవం శతాన్యష్టౌ తురగాణాం భవంతు తే।
భవతో హ్యనృణో భూత్వా తపః కుర్యాం యథాసుఖం ॥ 5-119-14 (35835)
విశ్వామిత్రస్తు తం దృష్ట్వా గాలవం సహ పక్షిణా।
కన్యాం చ తాం వరారోహామిదమిత్యబ్రవీద్వచః ॥ 5-119-15 (35836)
కిమియం పూర్వమేవేహ న దత్తా మమ గాలవ।
పుత్రా మమైవ చత్వారో భవేయుః కులభావనాః ॥ 5-119-16 (35837)
ప్రతిగృహ్ణామి తే కన్యామేకపుత్రఫలాయ వై ।
అశ్వాశ్చాశ్రమమాసాద్య చరంతు మమ సర్వశః ॥ 5-119-17 (35838)
నారద ఉవాచ। 5-119-18x (3738)
స తయా రమమాణోఽథ విశ్వామిత్రో మహాద్యుతిః ।
ఆత్మజం జనయామాస మాధవీపుత్రమష్టకం ॥ 5-119-18 (35839)
జాతమాత్రం సుతం తం చ విశ్వామిత్రో మహామునిః ।
సంయోజ్యార్థైస్తథా ధర్మైరశ్వైస్తైః సమయోజయత్ ॥ 5-119-19 (35840)
అథాష్టకః పురం ప్రాయాత్తదా సోమపురప్రభం ।
నిర్యాత్య కన్యాం శిష్యాయ కౌశికోపి వనం యయౌ ॥ 5-119-20 (35841)
గాలవోపి సుపర్ణేన సహ నిర్యాత్య దక్షిణాం।
మనసాఽతిప్రతీతేన కన్యామిదమువాచ హ ॥ 5-119-21 (35842)
జాతో దానపతిః పుత్రస్త్వయా శూరస్తథాఽపరః।
సత్యధర్మరతశ్చాన్యో యజ్వా చాపి తథాఽపరః ॥ 5-119-22 (35843)
తదాగచ్ఛ వరారోహే తారితస్తే పితా సుతైః ।
చత్వారశ్చైవ రాజానస్తథా చాహం సుమధ్యమే ॥ 5-119-23 (35844)
నారద ఉవాచ। 5-119-24x (3739)
గాలవస్త్వభ్యనుజ్ఞాయ సుపర్ణం పన్నగాశనం ।
పితుర్నిర్యాత్య తాం కన్యాం ప్రయయౌ వనమేవ హ ॥ ॥ 5-119-24 (35845)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి భగవాద్యనపర్వణి ఏకోనవింశత్యధికశతతమోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-119-8 సంతారే మార్గే ॥ 5-119-18 అష్టకం తన్నామకం ॥ 5-119-20 నిర్యాత్య ప్రత్యర్ప్య । శిష్యాయ గాలవాయ ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 120
॥ శ్రీః ॥
5.120. అధ్యాయః 120
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
యయాతినా మాధవ్యాః గంగాయమునాసంగమదేశే స్వయంవరోద్ధోషణేన యక్షగంధర్వాదీనాం తత్రాగమనం ॥ 1 ॥ మాధవ్యా తు సర్వవరానతిక్రంయ వనమధ్యే తపశ్చరణం ॥ 2 ॥ కాలాంతరే స్వర్గం యయాతేః బహువర్షసహస్రావసానే సదసి దేవర్ష్యాద్యవమాననేన సద్యస్తేజోహానిః ॥ 3 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-120-0 (35846)
నారద ఉవాచ। 5-120-0x (3740)
స తు రాజా పునస్తస్యాః కర్తుకామః స్వయంవరం।
ఉపగంయాశ్రమపదం గంగాయామునసంగమే ॥ 5-120-1 (35847)
గృహీతమాల్యదామాం తాం రథమారోప్య మాధవీం ।
పూరుర్యదుశ్చ భగినీమాశ్రమే పర్యధావతాం ॥ 5-120-2 (35848)
నాగయక్షమనుష్యాణాం గంధర్వమృగపక్షిణాం ।
శైలద్రుమవనౌకానామాసీత్తత్ర సమాగమః ॥ 5-120-3 (35849)
నానాపురుషదేశ్యానామీశ్వరైశ్చ సమాకులం ।
ఋషిభిర్బ్రహ్మకల్పైశ్చ సమంతాదావృతం వనం ॥ 5-120-4 (35850)
నిర్దిశ్యమానేషు తు సా వరేషు వరవర్ణినీ ।
వరానుత్క్రంయ సర్వాస్తాన్వరం వృతవతీ వనం ॥ 5-120-5 (35851)
అవతీర్య రథాత్కన్యా నమస్కృత్య చ బంధుషు।
ఉపగంయ వనం పుణ్యం తపస్తేపే యయాతిజా ॥ 5-120-6 (35852)
ఉపవసైశ్చ వివిధైర్దీక్షాభిర్నియమైస్తథా ।
ఆత్మనో లఘుతాం కృత్వా బభూవ మృగచారిణీ ॥ 5-120-7 (35853)
వైదూర్యాంకురకల్పాని మృదూని హరితాని చ।
చరంతీ శ్లక్ష్ణశష్పాణి తిక్తాని మధురాణి చ ॥ 5-120-8 (35854)
స్రవంతీనాం చ పుణ్యానాం సురసాని సుచీని చ।
పిబంతీ వారిముఖ్యాని శీతాని విమలాని చ॥ 5-120-9 (35855)
వనేషు మృగరాజేషు వ్యాఘ్రవిప్రోషితేషు చ ।
దావాగ్నివిప్రయుక్తేషు శూన్యేషు గహనేషు చ ॥ 5-120-10 (35856)
చరంతీ హరిణైః సార్ధం మృగీవ వనచారిణీ ।
చచార విపులం ధర్మం బ్రహ్మచర్యేణ సంవృతం ॥ 5-120-11 (35857)
యయాతిరపి పూర్వేషాం రాజ్ఞాం వృత్తమనుష్ఠితః।
బహువర్షసహస్రాయుర్యుయుజే కాలధర్మణా ॥ 5-120-12 (35858)
పురుర్యదుశ్చ ద్వౌ వంశే వర్ధమానౌ నరోత్తమౌ ।
తాభ్భాం ప్రతిష్ఠితో లోకే పరలోకే చ నాహుషః ॥ 5-120-13 (35859)
మహీపతే నరపతిర్యయాతిః స్వర్గమాస్థితః।
మహర్షికల్పో నృపతిః స్వర్గాగ్ర్యఫలభుగ్విభుః ॥ 5-120-14 (35860)
బహువర్షసహస్రాఖ్యే కాలే బహుగుణే గతే।
రాజర్షిషు నిషణ్ణేషు మహీయఃసు మహర్ధిషు ॥ 5-120-15 (35861)
అవమేనే నరాన్సర్వాందేవానృషిగణాంస్తథా।
యయాతిర్మూఢవిజ్ఞానో విస్మయావిష్టచేతనః ॥ 5-120-16 (35862)
తతస్తం బుబుధే దేవః శక్రో బలనిషూదనః ।
తే చ రాజర్షయః సర్వే ధిగ్ధిగిత్యేవమబ్రువన్ ॥ 5-120-17 (35863)
విచారశ్చ సముత్పన్నో నిరీక్ష్య నహుషాత్మజం ।
కోఽన్వయం కస్య వా రాజ్ఞః కథం వా స్వర్గమాగతః ॥ 5-120-18 (35864)
కర్మణా కేనసిద్ధోఽయం క్వ వాఽనేన తపశ్చితం।
కథం వా జ్ఞాయతే స్వర్గే కేన వా జ్ఞాయతేఽప్యుత ॥ 5-120-19 (35865)
ఏవం విచాస్యంతస్తే రాజానం స్వర్గవాసినః ।
దృష్ట్వా పప్రచ్ఛురన్యోన్యం యయాతిం నృపతిం ప్రతి ॥ 5-120-20 (35866)
విమానపాలాః శతశః స్వర్గద్వారాభిరక్షిణః ।
పృష్టా ఆసనపాలాశ్చ న జానీమేత్యథాఽబ్రువన్ ॥ 5-120-21 (35867)
సర్వే తే హ్యావృతజ్ఞానా నాభ్యజానంత తం నృపం ।
స ముహూర్తాదథ నృపో హతౌజాశ్చాభవత్తదా ॥ ॥ 5-120-22 (35868)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి భగవద్యానపర్వణి వింశత్యధికశతతమోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-120-1 సతు రాజా ఆశ్రమపదముపగంయ కర్తుకాభః అభూదితి శేషః ॥ 5-120-2 పర్యధావతాం వరాన్వేషణాయేత్యర్థః ॥ 5-120-5 వనం వనవాసం ॥ 5-120-10 వ్యాఘ్రాణాం విప్రోషితం పర్యటనం యేషు ॥ 5-120-12 కాలధర్మణా మృత్యునా ॥ 5-120-13 నాహుషః యయాతిః ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 121
॥ శ్రీః ॥
5.121. అధ్యాయః 121
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
యయాతింప్రతి ఇంద్రదూతేన పతేత్యుక్తిః ॥ 1 ॥ యయాతేః సత్సు పతేయమితి స్వప్రార్థితేంద్రవరేణ నైమిషే యజతాం స్వదౌహిత్రాణాం మధ్యే భువంప్రతి పతనం ॥ 2 ॥ యయాతినా తైః ప్రదిత్సితసుకృతఫలప్రతిగ్రహానభిరోచనం ॥ 3 ॥ తత్రాగతయా మాధవ్యా తేషాం తద్దౌహిత్రమామభిధాయ యయాతయే తేభ్యః సుకృతఫలప్రదాపనపూర్వకం స్వసుకృతఫలార్ధదానం ॥ 4 ॥ గాలవేన స్వతపోష్టమాంశఫలదానం ॥ 5 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-121-0 (35869)
నారద ఉవాచ। 5-121-0x (3741)
అథ ప్రచలితః స్థానాదాసనాచ్చ పరిచ్యుతః।
కంపితేనేవ మనసా ధర్షితః శేకవాహ్నినా ॥ 5-121-1 (35870)
ంలానస్రగ్భ్రష్టవిజ్ఞానః ప్రభ్రష్టముకుటాంగదః ।
విఘూర్ణన్స్రస్తసర్వాంగః ప్రభ్రష్టాభరణాంబరః ॥ 5-121-2 (35871)
అదృశ్యమానస్తాన్పశ్యన్నపశ్యంశ్చ పునః పునః ।
శూన్యః శూన్యేన మనసా ప్రపతిష్యన్మహీతలం ॥ 5-121-3 (35872)
కిం మయా మనసా ధ్యాతమశుభం ధర్మదూషణం ।
యేనాహం చలితః స్థానాదితి రాజా వ్యచింతయత్ ॥ 5-121-4 (35873)
తే తు తత్రైవ రాజానః సిద్ధాశ్చాప్సరసస్తథా ।
అపశ్యంత నిరాలంబం తం యయాతిం పరిచ్యుతం ॥ 5-121-5 (35874)
అథైత్య పురుషః కశ్చిత్క్షీణపుణ్యనిపాతకః ।
యయాతిమబ్రవీద్రాజంద్రేవరాజస్య శాసనాత్ ॥ 5-121-6 (35875)
అతీవ మదమత్తస్త్వం న కంచిన్నావమన్యసే ।
మానేన భ్రష్టః స్వర్గస్తే నార్హస్త్వం పార్థివాత్మజ ॥ 5-121-7 (35876)
న చ ప్రజ్ఞాయసే గచ్ఛ పతస్వేతి తమబ్రవీత్ ।
పతేయం సత్స్వితి వచస్త్రిరుత్త్కా నహుషాత్మజః ॥ 5-121-8 (35877)
పతిష్యంంతయామాస గతిం గతిమతాం వరః।
ఏతస్మిన్నేవ కాలే తు నైమిషే పార్థివర్షభాన్ ॥ 5-121-9 (35878)
చతురోఽపశ్యత నృపస్తేషాం మధ్యే పపాత హ ।
ప్రతర్దనో వసుమనాః శిబిరౌశీనరోఽష్టకః ॥ 5-121-10 (35879)
వాజపేయేన యజ్ఞేన తర్పయంతి సురేశ్వరం ।
తేషామధ్వరజం ధూమం స్వర్గద్వారముపస్థితం ॥ 5-121-11 (35880)
యయాతిరుపజిఘ్రన్వై నిపపాత మహీం ప్రతి ।
భూమౌ స్వర్గే చ సంబద్ధాం నదీం ధూమమయీమివ ।
గంగాం గామివ గచ్ఛంతీమాలంబ్య జగతీపతిః ॥ 5-121-12 (35881)
శ్రీమత్స్వవభృథాగ్ర్యేషు చతుర్షు ప్రతిబంధుషు ।
మధ్యే నిపతితో రాజా లోకపాలోపమేషు సః ॥ 5-121-13 (35882)
చతుర్షు హుతకల్పేషు రాజసింహమహాగ్నిషు ।
పపాత మధ్యే రాజర్షిర్యయాతిః పుణ్యసంక్షయే ॥ 5-121-14 (35883)
తమాహుః పార్థివాః సర్వే దీప్యమానమివ శ్రియా ।
కో భవాన్కస్య వా బంధుర్దేశస్య నగరస్య వా ॥ 5-121-15 (35884)
యక్షో వాఽప్యథవా దేవో గంధర్వో రాక్షసోఽపి వా ।
న హి మానుషరూపోసి కోవార్థః కాంక్ష్యతే త్వయా ॥ 5-121-16 (35885)
యయాతిరువాచ। 5-121-17x (3742)
యయాతిరస్మి రాజర్షిః క్షీణపుణ్యశ్చ్యుతో దివః।
పతేయం సత్స్వితి ధ్యాయన్భవత్సు పతితస్తతః ॥ 5-121-17 (35886)
రాజాన ఊచుః । 5-121-18x (3743)
సత్యమేతద్భవతు తే కాంక్షితం పురుషర్షభ ।
సర్వేషాం నః క్రతుఫలం ధర్మశ్చ ప్రతిగృహ్యతాం ॥ 5-121-18 (35887)
యయాతిరువాచ। 5-121-19x (3744)
నాహం ప్రతిగ్రహధనో బ్రాహ్మణః క్షత్రియోఽహ్యహం।
న చ మే ప్రవణా బుద్ధిః పరపుణ్యవినాశనే ॥ 5-121-19 (35888)
నారద ఉవాచ। 5-121-20x (3745)
ఏతస్మిన్నేవ కాలే తు మృగచర్యాక్రమాగతాం।
మాధవీం ప్రేక్ష్య రాజానస్తేఽభివాద్యేదమబ్రువన్ ॥ 5-121-20 (35889)
కిమాగమనకృత్యం తే కిం కుర్మః శాసనం తవ।
ఆజ్ఞాప్యా హి వయం సర్వే తవ పుత్రాస్తపోధనే ॥ 5-121-21 (35890)
నారద ఉవాచ। 5-121-22x (3746)
తేషాం తద్భాషితం శ్రుత్వా మాధవీ పరయా ముదా।
పితరం సముపాగచ్ఛద్యయాతిం సా వవంద చ ॥ 5-121-22 (35891)
స్పృష్ట్వా మూర్ధని తాన్పుత్రాంస్తాపసీ వాక్యమబ్రవీత్ ।
దౌహిత్రాస్తవ రాజేంద్ర మమ పుత్రా న తే పరాః ॥ 5-121-23 (35892)
ఇమే త్వాం తారయిష్యంతి దిష్టమేతత్పురాతనం ।
అహం తే దుహితా రాజన్మాధవీ మృగచారిణీ ॥ 5-121-24 (35893)
మయాఽప్యుపచితో ధర్మస్తతోఽర్ధం ప్రతిగృహ్యతాం ।
యస్మాద్రాజన్నరాః సర్వే అపత్యఫలభాగినః ॥ 5-121-25 (35894)
తస్మాదిచ్ఛంతి దౌహిత్రాన్యథా త్వం వసుధాధిప । 5-121-26 (35895)
నారద ఉవాచ।
తతస్తే పార్థివాః సర్వే శిరసా జననీం తదా ॥ 5-121-26x (3747)
అభివాద్య నమస్కృత్య మాతామహమథాబ్రువన్ ।
ఉచ్చైరనుపమైః స్నిగ్ధైః స్వరైరాపూర్య మేదినీం ।
మాతామహం నృపతయస్తారయంతో దివశ్చ్యుతం । 5-121-27 (35896)
` రాజాన ఊచుః । 5-121-28x (3748)
రాజధర్మగుణోపేతాః సత్యధర్మగుణాన్వితాః।
దౌహిత్రాస్తే వయం రాజందివమారోహ పార్థివ ॥ 5-121-28 (35897)
నారద ఉవాచ।' 5-121-29x (3749)
అథాకస్మాదుపగతో గాలవోఽప్యాహ పార్థివం ।
తపసో మేఽష్టభాగేన స్వర్గమారోహతాం భవాన్ ॥ ॥ 5-121-29 (35898)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి భగవద్యానపర్వణి ఏకవింశత్యధికశతతమోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-121-10 శిబిరౌశీనర ఇత్యేకః ॥ 5-121-13 ప్రతిబంధుషు దౌహిత్రరూపేషు ॥ 5-121-15 బంధుః పాలయితా ॥ 5-121-29 అష్టభాగేన అష్టమాంశేన ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 122
॥ శ్రీః ॥
5.122. అధ్యాయః 122
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
స్వదౌహిత్రాదిదత్తపుణ్యఫలప్రభావేణ పునర్యయాతేః స్వర్గగమనం ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-122-0 (35899)
నారద ఉవాచ। 5-122-0x (3750)
ప్రత్యభిజ్ఞాతమాత్రోఽథ సద్భిస్తైర్నరపుంగవః।
సమారురోహ నృపతిరస్పృశన్వసుధాతలం ।
యయాతిర్దివ్యసంస్థానో బభూవ విగతజ్వరః ॥ 5-122-1 (35900)
దివ్యమాల్యాంబరధరో దివ్యాభరణభూషితః।
దివ్యగంధగుణోపేతో న పృథ్వీమస్పృశత్పదా ॥ 5-122-2 (35901)
తతో వసుమనాః పూర్వముచ్చైరుచ్చారయన్వచః ॥
ఖ్యాతో దానపతిర్లోకే వ్యాజహార నృపం తదా ॥ 5-122-3 (35902)
ప్రాప్తవానస్మి యల్లోకే సర్వవర్ణేష్వగర్హయా ।
తదప్యథ చ దాస్యామి తేన సంయుజ్యతాం భవాన్ ॥ 5-122-4 (35903)
యత్ఫలం దానశీలస్య క్షమాశీలస్య యత్ఫలం ।
యచ్చ మే ఫలమాధానే తేన సంయుజ్యతాం భవాన్ ॥ 5-122-5 (35904)
తతః ప్రతర్దనోఽప్యాహ వాక్యం క్షత్రియపుంగవః ।
యథా ధర్మరతిర్నిత్యం నిత్యం యుద్ధపరాయణః ॥ 5-122-6 (35905)
ప్రాప్తవానస్మి యల్లోకే క్షత్రవంశోద్భవం యశః ।
వీరశబ్దఫలం చైవ తేన సంయుజ్యతాం భవాన్ ।
యథా ధర్మే రతిర్నిత్యం తేన సత్యేన ఖం వ్రజ ॥ 5-122-7 (35906)
శిబిరౌశీనరో ధీమానువాచ మధురాం గిరం।
యథా బాలేషు నారీషు వైవాహ్యేషు తథైవ చ ॥ 5-122-8 (35907)
సంగరేషు నిపాతేషు తథా తద్వ్యసనేషు చ ।
అనృతం నోక్తపూర్వం మే తేన సత్యేన ఖం వ్రజ ॥ 5-122-9 (35908)
యథా ప్రాణాంశ్చ రాజ్యం చ రాజన్కామసుఖాని చ।
త్యజేయం న పునః సత్యం తేన సత్యేన ఖం వ్రజ ॥ 5-122-10 (35909)
యథా సత్యేన మే ధర్మో యథా సత్యేన పావకః ।
ప్రీతః శతక్రతుశ్చైవ తేన సత్యేన ఖం వ్రజ ॥ 5-122-11 (35910)
అష్టకస్త్వథ రాజర్షిః కౌశికో మాధవీసుతః।
అనేకశతయజ్వానం నాహుషం ప్రాహ ధర్మవిత్ ॥ 5-122-12 (35911)
శతశః పుండరీకా మే గోసవాశ్చరితాః ప్రభో ।
క్రతవో వాజపేయాశ్చ తేషాం ఫలమవాప్నుహి ॥ 5-122-13 (35912)
న మే రత్నాని న ధనం న తథాఽన్యే పరిచ్ఛదా ।
క్రతుష్వనుపయుక్తాని తేన సత్యేన ఖం వ్రజ ॥ 5-122-14 (35913)
నారద ఉవాచ। 5-122-15x (3751)
యథాయథా హి జల్పంతి దౌహిత్రాస్తం నరాధిపం ।
తథతథా వసుమతీం త్యక్త్వా రాజా దివం యయౌ ॥ 5-122-15 (35914)
ఏవం సర్వే సమస్తైస్తే రాజానః సుకృతైస్తదా ।
యయాతిం స్వర్గతో భ్రష్టం తారయామాసురంజసా ॥ 5-122-16 (35915)
దౌహిత్రాః స్వేన ధర్మేణ యజ్ఞదానకృతేన వై ।
చతుర్షు రాజవంశేషు సంభూతాః కులవర్ధనాః।
మాతామహం మహాప్రాజ్ఞం దివమారోపయంత తే ॥ 5-122-17 (35916)
రాజాన ఊచుః । 5-122-18x (3752)
రాజధర్మగుణోపేతాః సర్వధర్మగుణాన్వితాః ।
దౌహిత్రాస్తే వయం రాజందివమారోహ పార్థివ ॥ ॥ 5-122-18 (35917)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి భగవద్యానపర్వణి ద్వావింశత్యధికశతతమోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-122-1 ప్రత్యభిజ్ఞాతేతి ॥ 5-122-5 ఆధానే అగ్ర్యాధానోపలక్షితే శ్రౌతధర్మే ॥ 5-122-9 ఆపత్సు సంకటేషు । వ్యసనేషు ద్యూతాదిషు । ఖం స్వర్గం ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 123
॥ శ్రీః ॥
5.123. అధ్యాయః 123
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
స్వర్గే యయాతిప్రశ్నానురోధేన పితామహేన తత్పతనకారణకథనం ॥ 1 ॥ నారదేన యయాత్యుపాఖ్యానోపసంహారపూర్వకం దుర్యోధనంప్రతి గాలవయయాతిదృష్టాంతప్రదర్శనేన నిర్బంధాభిమానత్యాగపూర్వకం పాండవైః సంధికరణవిధానం ॥ 2 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-123-0 (35918)
నారద ఉవాచ। 5-123-0x (3753)
సద్భిరారోపితః స్వర్గం పార్థివైర్భూరిదక్షిణైః ।
అభ్యనుజ్ఞాయ దౌహిత్రాన్యయాతిర్దివమాస్థితః ॥ 5-123-1 (35919)
అభివృష్టశ్చ వర్షేణ నానాపుష్పసుగంధినా।
పరిష్వక్తశ్చ పుణ్యేన వాయునా పుణ్యగంధినా ॥ 5-123-2 (35920)
అచలం స్థానమాసాద్య దౌహిత్రఫలనిర్జితం ।
కర్మభిః స్వైరుపచితో జజ్వాల పరయా శ్రియా ॥ 5-123-3 (35921)
ఉపగీతోపనృత్తశ్చ గంధర్వాప్సరసాం గణైః ।
ప్రీత్యా ప్రతిగృహీతశ్చ స్వర్గే దుందుభినిఃస్వనైః ॥ 5-123-4 (35922)
అభిష్టుతశ్చ వివిధైర్దేవరాజర్షిచారణైః ।
అర్చితశ్చోత్తమార్ఘేణ దైవతైరభినందితః ॥ 5-123-5 (35923)
ప్రాప్తః స్వర్గఫలం చైవ తమువాచ పితామహః ।
నిర్వృతం శాంతమనసం వచోభిస్తర్పయన్నివ ॥ 5-123-6 (35924)
చతుష్పాదస్త్వయా ధర్మశ్రితో లోక్యేన కర్మణా ।
అక్షయస్తవ లోకోఽయం కీర్తిశ్చైవాక్షయా దివి ॥ 5-123-7 (35925)
పునస్త్వయైవ రాజర్షే స్వకృతేన విఘాతితం।
ఆవృతం తమసా చేతః సర్వేషాం స్వర్గవాసినాం ॥ 5-123-8 (35926)
యేన త్వాం నాభిజానంతి తతోఽజ్ఞాతోసి పాతితః ।
ప్రీత్యైవ చాసి దౌహిత్రైస్తారితస్త్వమిహాగతః ॥ 5-123-9 (35927)
స్థానం చ ప్రతిపన్నోఽసి కర్మణా స్వేన నిర్జితం ।
అచలం శాశ్వతం పుణ్యముత్తమం ధ్రువమవ్యయం ॥ 5-123-10 (35928)
యయాతిరువాచ। 5-123-11x (3754)
భగవన్సంశయో మేఽస్తి కశ్చితం ఛేత్తుమర్హసి ।
న హ్యన్యమహమర్హామి ప్రష్టుం లోకపితామహ ॥ 5-123-11 (35929)
బహువర్షసహస్రాంతం ప్రజాపాలనవర్ధితం।
అనేకక్రతుదానౌఘైరార్జితం మే మహత్ఫలం ॥ 5-123-12 (35930)
కథం తదల్పకాలేన క్షీణం యేనాస్మి పాతితః ।
భగవన్వేత్థ లోకాంశ్చ శాశ్వతాన్మమ నిర్మితాన్ ।
కథం ను మమ తత్సర్వం విప్రనష్టం మహాద్యుతే ॥ 5-123-13 (35931)
పితామహ ఉవాచ। 5-123-14x (3755)
బహువర్షసహస్రాంతం ప్రజాపాలనవర్ధితం।
అనేకక్రతుదానౌఘైర్యత్త్వయోపార్జితం ఫలం ॥ 5-123-14 (35932)
తదనేనైవ దోషేణ క్షీణం యేనాసి పాతితః।
అభిమానేన రాజేంద్ర ధిక్కృతః స్వర్గవాసిభిః ॥ 5-123-15 (35933)
నాయం మానేన రాజర్షే న బలేన న హింసయా।
న శాఠ్యేన న మాయాభిర్లోకో భవతి శాశ్వతః ॥ 5-123-16 (35934)
నావమాన్యాస్త్వయా రాజన్నధమోత్కృష్టమధ్యమాః।
న హి మానప్రదగ్ధానాం కశ్చిదస్తి శమః క్వచిత్ ॥ 5-123-17 (35935)
పతనారోహణమిదం కథయిష్యంతి యే నరాః ।
విషమాణ్యపి తే ప్రాప్తాస్తరిష్యంతి న సంశయః ॥ 5-123-18 (35936)
నారద ఉవాచ। 5-123-19x (3756)
ఏష దోషోఽభిమానేన పురా ప్రాప్తో యయాతినా ।
నిర్బధ్నతాఽతిమాత్రం చ గాలవేన మహీపతే ॥ 5-123-19 (35937)
శ్రోతవ్యం హితకామానాం సుహృదాం హితమిచ్ఛతాం।
న కర్తవ్యో హి నిర్బంధో నిర్బంధో హి క్షయోదయః ॥ 5-123-20 (35938)
తస్మాత్త్వమపి గాంధారే మానం క్రోధం చ వర్జయ ।
సంధత్స్వ పాండవైర్వీర సంరంభం త్యజ పార్థివ ॥ 5-123-21 (35939)
స భవాన్సుహృదాం పథ్యం వచో గృహ్ణాతు మాఽనృతం ।
సమర్థైర్విగ్రహం కృత్వా విషమస్థో భవిష్యసి ॥ 5-123-22 (35940)
దదాతి యత్పార్థివ యత్కరతి
యద్వా తపస్తప్యతి యంజుహోతి।
న తస్య నాశోఽస్తి న చాపకర్షో
నాన్యస్తదశ్నాతి స ఏవ కర్తా ॥ 5-123-23 (35941)
ఇదం మహాఖ్యానమనుత్తమం హితం
బహుశ్రుతానాం గతరోషరాగిణాం।
సమీక్ష్య లోకే బహుధా ప్రధారితం
త్రివర్గదృష్టిః పృథివీముపాశ్నుతే ॥ 5-123-24 (35942)
` ఏతత్పుణ్యతమం రాజన్యయాతేశ్చరితం మహత్।
యచ్ఛ్రుత్వా శ్రావయిత్వా చ స్వర్గం యాంతీహ మానవాః ॥' ॥ 5-123-25 (35943)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి భగవద్యానపర్వణి త్రయోవింశత్యధికశతతమోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-123-8 స్వకృతేన సంయక్సంపాదితేన కర్మణా। మయా సమోఽన్యో నాస్తీతి వాక్ప్రయోగేణ। తమసా క్రోధేన ॥ 5-123-24 ప్రధారితం నిశ్చితం ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 124
॥ శ్రీః ॥
5.124. అధ్యాయః 124
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
ధృతరాష్ట్రేణ శ్రీకృష్ణంప్రతి దుర్యోధనానునయప్రార్థన ॥ 1 ॥ శ్రీకృష్ణేన దుర్యోధనానునయః ॥ 2 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-124-0 (35944)
ధృతరాష్ట్ర ఉవాచ। 5-124-0x (3757)
భగవన్నేవమేవైతద్యథా వదసి నారద।
ఇచ్ఛామి చాహమప్యేవం న త్వీశో భగవన్నహం ॥ 5-124-1 (35945)
వైశంపాయన ఉవాచ। 5-124-2x (3758)
ఏవముక్త్వా తతః కృష్ణమభ్యభాషత కౌరవః ।
స్వర్గ్యం లోక్యం చ మామాత్థ ధర్ంయం న్యాయ్యం చ కేశవ ॥ 5-124-2 (35946)
న త్వహం స్వవశస్తాత క్రియమాణం న మే ప్రియం ।
`న మంస్యంతే దురాత్మానః పుత్రా మమ జనార్దన ॥' 5-124-3 (35947)
అంగ దుర్యోధనం కృష్ణ మందం శాస్త్రాతిగం మమ।
అనునేతుం మహాబాహో యతస్వ పురుషోత్తమ ॥ 5-124-4 (35948)
న శ్రృణోతి మహాబాహో వచనం సాధు భాషితం ।
గాంధార్యాశ్చ హృషీకేశ విదురస్య చ ధీమతః ।
అన్యేషాం చైవ సుహృదాం భీష్మాదీనాం హితైషిణాం ॥ 5-124-5 (35949)
స త్వం పాపమతిం క్రూరం పాపచిత్తమచేతనం ।
అనుశాధి దురాత్మానం స్వయం దుర్యోధనం నృపం ॥ 5-124-6 (35950)
సుహృత్కార్యం తు సుమహత్కృతం తే స్యాంజనార్దన ॥ 5-124-7 (35951)
వైశంపాయన ఉవాచ। 5-124-8x (3759)
తతోఽభ్యావృత్య వార్ష్ణేయో దుర్యోధనమమర్షణం ।
అబ్రవీన్మధురాం వాచం సర్వధర్మార్థతత్త్వవిత్ ॥ 5-124-8 (35952)
దుర్యోధన నిబోధేదం మద్వాక్యం కురుసత్తమ।
శర్మార్థం తే విశేషేణ సానుబంధస్య భారత ॥ 5-124-9 (35953)
మహాప్రజ్ఞకులే జాతః సాధ్వేతత్కర్తుమర్హసి ।
శ్రుతవృత్తోపసంపన్నః సర్వైః సముదితో గుణైః ॥ 5-124-10 (35954)
దౌష్కులేయా దురాత్మానో నృశంసా నిరపత్రపాః ।
త ఏతదీదృశం కుర్యుర్యథా త్వం తాత మన్యసే ॥ 5-124-11 (35955)
ధర్మార్థయుక్తా లోకేఽస్మిన్ప్రవృత్తిర్లక్ష్యతే సతాం।
అసతాం విపరీతా తు లక్ష్యతే భరతర్షభ ।
విపరీతా త్వియం వృత్తిరసకృల్లక్ష్యతే త్వయి ॥ 5-124-12 (35956)
అధర్మశ్చానుబంధోఽత్ర ఘోరః ప్రాణహరో మహాన్ ।
అనిష్టశ్చానిమిత్తశ్చ న చ శక్యశ్చ భారత ॥ 5-124-13 (35957)
తమనర్థం పరిహరన్నాత్మశ్రేయః కరిష్యసి।
భ్రాతౄణామథ భృత్యానాం మిత్రాణాం చ పరంతప ॥ 5-124-14 (35958)
అధర్ంయాదయశస్యాచ్చ కర్మణస్త్వం ప్రమోక్ష్యసే ॥ 5-124-15 (35959)
ప్రాజ్ఞైః శూరైర్మహోత్సాహైరాత్మవద్భిర్బహుశ్రుతైః।
సంధత్స్వ పురుషవ్యాఘ్ర పాండవైర్భరతర్షభ।
తద్ధితం చ ప్రియం చైవ ధృతరాష్ట్రస్య ధీమతః ॥ 5-124-16 (35960)
పితామహస్య ద్రోణస్య విదురస్య మహామతేః ।
కృపస్య సోమదత్తస్య బాహ్లీకస్య చ ధీమతః ॥ 5-124-17 (35961)
అశ్వత్థాంనో వికర్ణస్య సంజయస్య వివింశతేః।
జ్ఞాతీనాం చైవ భూయిష్ఠం మిత్రాణాం చ పరంతప ॥ 5-124-18 (35962)
శమే శర్మ భవేత్తాత సర్వస్య జగతస్తథా।
హ్రీమానసి కులే జాతః శ్రుతవానానృశంస్యవాన్ ।
తిష్ఠ తాత పితుః శాస్త్రే మాతుశ్చ భరతర్షభ ॥ 5-124-19 (35963)
ఏతచ్ఛ్రేయో హి మన్యంతే పితా యచ్ఛాస్తి భారత ।
ఉక్తమాపద్గతః పూర్వం పితుః స్మరసి శాసనం ॥ 5-124-20 (35964)
రోచతే తే పితుస్తాత పాండవైః సహ సంగమః।
సామాత్యస్య కురుశ్రేష్ఠ తత్తుభ్యాం తాత రోచతాం ॥ 5-124-21 (35965)
శ్రుత్వా యః సుహృదాం శాస్త్రం మర్త్యో న ప్రతిపద్యతే ।
విపాకాంతే దహత్యేనం కింపాకమివ భక్షితం ॥ 5-124-22 (35966)
యస్తు నిఃశ్రేయసం వాక్యం మోహాన్న ప్రతిపద్యతే।
స దీర్ఘసూత్రో హీనార్థః పశ్చాత్తాపేన యుజ్యతే ॥ 5-124-23 (35967)
యస్తు న్నిఃశ్రేయసం శ్రుత్వా ప్రాక్తదేవాభిపద్యతే।
ఆత్మనో మతముత్సృజ్య స లోకే సుఖమేధతే ॥ 5-124-24 (35968)
యోఽర్థకామస్య వచనం ప్రాతికూల్యాన్న మృష్యతే।
శృణోతి ప్రతికూలాని ద్విషతాం వశమేతి సః ॥ 5-124-25 (35969)
సతాం మతమతిక్రంయ యోఽసతాం వర్తతే మతే।
శోచంతే వ్యసనే తస్య సుహృదో నచిరాదివ ॥ 5-124-26 (35970)
ముఖ్యానమాత్యానుత్సృజ్య యో నిహీనాన్నిషేవతే ।
స ఘోరామాపదం ప్రాప్య నోత్తారమధిగచ్ఛతి ॥ 5-124-27 (35971)
యోఽసత్సేవీ వృథాచారో న శ్రోతా సుహృదాం సతాం।
పరాన్వృణీతి స్వాంద్వేష్టి తం గౌస్త్యజతి భారత ॥ 5-124-28 (35972)
తత్వం విరుద్ధా తైర్వీరైస్యేతత్రాణమిచ్ఛసి ।
అశిష్టేభ్యోఽసమర్థేభ్యో మూఢేభ్యో భరతర్షభ ॥ 5-124-29 (35973)
కో హి శక్రసమాంజ్ఞాతీనతిక్రంయ మహారథాన్ ।
అన్యేభ్యస్త్రాణమాశంసేత్త్వదన్యో భువి మానవః ॥ 5-124-30 (35974)
జన్మప్రభృతి కౌంతేయా నిత్యం వినికృతాస్త్వయా ।
న చ తే జాతు కుప్యంతి ధర్మాత్మానో హి పాండవాః ॥ 5-124-31 (35975)
మిథ్యోపచరితాస్తాత జన్మప్రభృతి బాంధవాః ।
త్వయి సంయఙ్భహాబాహో ప్రతిపన్నా యశస్వినః ॥ 5-124-32 (35976)
త్వయాఽపి ప్రతిపత్తవ్యం తథైవ భరతర్షభ ।
స్వేషు బంధుషు ముఖ్యేషు మా మన్యువశమన్వగాః ॥ 5-124-33 (35977)
త్రివర్గయుక్తః ప్రాజ్ఞానామారంభో భరతర్షభ ।
ధర్మార్థావనురుద్ధ్యంతే త్రివర్గాసంభవే నరాః ॥ 5-124-34 (35978)
పృథక్వ వినివిష్టానాం ధర్మం ధీరోఽనురుధ్యతే।
మధ్యమోఽర్థం కలిం బాలః కామమేవానురుద్ధ్యతే ॥ 5-124-35 (35979)
ఇంద్రియైః ప్రాకృతో లోభాద్ధర్మం విప్రజహాతి యః ।
కామార్థావనుపాయేన లిప్సమానో వినశ్యతి ॥ 5-124-36 (35980)
కామార్థౌ లిప్సమానస్తు ధర్మమేవాదితశ్చరేత్।
న హి ధర్మాదపైత్యర్థః కామో వాఽపి కదాచన ॥ 5-124-37 (35981)
ఉపాయం ధర్మమేవాహుస్త్రివర్గస్య విశాంపతే ।
లిప్సమానో హి తేనాశు కక్షేఽగ్నిరివ వర్ధతే ॥ 5-124-38 (35982)
స త్వం తాతానుపాయేన లిప్ససే భరతర్షభ ।
ఆధిరాజ్యం మహద్దీప్తం ప్రథితం సర్వరాజసు ॥ 5-124-39 (35983)
ఆత్మానం తక్షతి హ్యేష వనం పరశునా యథా।
యః సంయగ్వర్తమానేషు మిథ్యా రాజన్ప్రవర్తతే ।
న తస్య హి మతిం ఛింద్యాద్యస్య నేచ్ఛేత్పరాభవం ॥ 5-124-40 (35984)
అవిచ్ఛిన్నమతేరస్య కల్యాణే ధీయతే మతిః।
ఆత్మవాన్నావమన్యేత త్రిషు లోకేషు భారత ॥ 5-124-41 (35985)
అప్యన్యం ప్రాకృతం కంచిత్కిము తాన్పాండవర్షభాన్।
అమర్షవశమాపన్నో న కించిద్బుద్వ్యతే జనః ॥ 5-124-42 (35986)
ఛిద్యతే హ్యాతతం సర్వం ప్రమాణం పశ్య భారత ।
శ్రేయస్తే దుర్జనాత్తాత పాండవైః సహ సంగతం ॥ 5-124-43 (35987)
తైర్హి సంప్రీపమాణస్త్వం సర్వాన్కామానవాప్స్యసి।
పాండవైర్నిర్మితాం భూమిం భుంజానో రాజసత్తమ ॥ 5-124-44 (35988)
పాండవాన్పృష్ఠతః కృత్వా త్రాణమాశససఽన్వతః ।
దుఃశాసనే దుర్విషహే కర్ణే చాపి ససౌబలే ॥ 5-124-45 (35989)
ఏతేష్వైశ్వర్యమాధాయ భూతిమిచ్ఛసి భారత ।
న చైతే తవ పర్యాప్తా జ్ఞానే ధర్మార్థయోస్తథా ॥ 5-124-46 (35990)
విక్రమే చాప్యపర్యాప్తః పాండవాన్ప్రతి భారత।
న హీమే సర్వరాజానః పర్యాప్తాః సహితాస్త్వయా ॥ 5-124-47 (35991)
క్రుద్ధస్య భీమసేనస్య ప్రేక్షితుం ముఖమాహవే।
ఇదం సనిహితం తాత సమగ్రం పార్థివం బలం ॥ 5-124-48 (35992)
అయం భీష్మస్తథా ద్రోణః కర్ణశ్చాయం తథా కృపః ।
భూరిశ్రవాః సౌమదత్తిరశ్వత్థామా జయద్రథః ॥ 5-124-49 (35993)
అశక్తాః సర్వ ఏవైతే ప్రతియోద్ధుం ధనంజయం ।
అజేయో హ్యర్జునః సంఖ్యే సర్వైరపి సురాసురైః ।
మానుషైరపి గంధర్వైర్మా యుద్ధే చేత ఆధిథాః ॥ 5-124-50 (35994)
దృశ్యతాం వా పుమాన్కశ్చిత్సమగ్రే పార్థివే బలే।
యోఽర్జునం సమరే ప్రాప్య స్వస్తిమానావ్రజేద్గృహాన్ ॥ 5-124-51 (35995)
కిం తే జనక్షయేణేహ కృతేన భరతర్షభ ।
యస్మించితే జితం తే స్యాత్పుమానేకః స దృశ్యతాం ॥ 5-124-52 (35996)
యః సదేవాన్సగంధర్వాన్సయక్షాసురపన్నగాన్ ।
అజయత్ఖాండవప్రస్థే కస్తం యుద్ధేయ మానవః ॥ 5-124-53 (35997)
తథా విరాటనగరే శ్రూయతే మహదద్భుతం।
ఏకస్య చ బహూనాం చ పర్యాప్తం తన్నిదర్శనం ॥ 5-124-54 (35998)
యుద్ధే యేన మహాదేవః సాక్షాత్సంతోషితః శివః ।
తమజేయమనాధృష్యం విజేతుం జిష్ణుమచ్యుతం ।
ఆశంససీహ సమరే వీరమర్జునమూర్జితం ॥ 5-124-55 (35999)
మద్ద్వితీయం పునః పార్థం కః ప్రార్థయితుమర్హతి ।
యుద్ధే ప్రతీపమాయాంతమపి సాక్షాత్పురందరః ॥ 5-124-56 (36000)
బాహుభ్యాముద్వహేద్భూమిం దహేత్క్రుద్ధ ఇమాః ప్రజాః ।
పాతయేత్రిదివాద్దేవాన్యోఽర్జునం సమరే జయేత్ ॥ 5-124-57 (36001)
పశ్య పుత్రాంస్తథా భ్రాతౄంజ్ఞాతీన్సంబంధినస్తథా।
త్వత్కృతే న వినశ్యేయురిమే భరతసత్తమాః ॥ 5-124-58 (36002)
అస్తు శేషం కౌరవాణాం మా పరాభూదిదం కులం ।
కులఘ్న ఇతి నోచ్యేథా నష్టకీర్తిర్నరాధిప ॥ 5-124-59 (36003)
త్వామేవ స్థాపయిష్యంతి యౌవరాజ్యే మహారథాః ।
మహారాజ్యేఽపి పితరం ధృతరాష్ట్రం జనేశ్వరం ॥ 5-124-60 (36004)
మా తాత శ్రియమాయాంతీమవమంస్థాః సముద్యతాం ।
అర్ధం ప్రదాయ పార్థేభ్యో మహతీం శ్రియమాప్నుహి ॥ 5-124-61 (36005)
పాండవైః సంశమం కృత్వా కృత్వా చ సుహృదాం వచః ।
సంప్రీయమాణో మిత్రైశ్చ చిరం భద్రాణ్యవాప్స్యసి ॥ ॥ 5-124-62 (36006)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి భగవద్యానపర్వణి చతుర్వింశత్యధికశతతమోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-124-19 శాస్త్రే శాసనే ॥ 5-124-22 కింపాకం మహాకాలఫలం ॥ 5-124-24 నిఃశ్రేయసం కల్యాణం ॥ 5-124-28 గౌః భూమిః ॥ 5-124-32 ఉపచరితాః ప్రచారితాః ॥ 5-124-35 అర్థం కలి కలహహేతమ ॥ 5-124-36 అనుపాయన హీనోపాయేన ॥ 5-124-44 నిర్మితాం వశీకరణేనోత్పాదితాం ॥ 5-124-52 యస్మిన్నర్జునే జితే సతి తే తవ జితం జయః స్యాత్ ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 125
॥ శ్రీః ॥
5.125. అధ్యాయః 125
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
భీష్మద్రోణాభ్యాం దుర్యోధనంప్రతి శ్రీకృష్ణవచనాదరణవిధానం ॥ 1 ॥ తథా ధృతరాష్ట్రేణాపి దుర్యోధనంప్రతి శ్రీకృష్ణవాక్యప్రత్యాఖ్యానే అనర్థప్రాప్తికథనం ॥ 2 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-125-0 (36007)
వైశంపాయన ఉవాచ। 5-125-0x (3760)
తతః శాంతనవో భీష్మో దుర్యోధనమమర్షణం ।
కేశవస్య వచః శ్రుత్వా ప్రోవాచ భరతర్షభ ॥ 5-125-1 (36008)
కృష్ణేన వాక్యముక్తోఽసి సృహృదాం శమమిచ్ఛతా ।
అన్వపద్యస్వ తత్తాత మా మన్యువశమన్వగాః । 5-125-2 (36009)
అకృత్వా వచనం తాత కేశవస్య మహాత్మనః ।
శ్రేయో న జాతు న సుఖం న కల్యాణమవాప్స్యసి ॥ 5-125-3 (36010)
ధర్ంయమర్థ్యం మహాబాహురాహ త్వాం తాత కేశవః ।
తదర్థమభిపద్యస్వ మా రాజన్నీనశః ప్రజాః ॥ 5-125-4 (36011)
జ్వలితాం త్వమిమాం లక్ష్మీం భారతీం సర్వరాజసు ।
జీవతో ధృతరాష్ట్రస్య దౌరాత్ంయాద్భంశయిష్యసి ॥ 5-125-5 (36012)
ఆత్మానం చ సహామాత్యం సపుత్రభ్రాతృబాంధవం ।
అహమిత్యనయా బుద్ధ్యా జీవితాద్ధంశయిష్యతసి ॥ 5-125-6 (36013)
అతిక్రామన్కేశవస్య తథ్యం వచనమర్థవత్।
పితుశ్చ భారతశ్రేష్ఠ విదురస్య చ ధీమతః ॥ 5-125-7 (36014)
మా కులఘ్నః కుపురుషో దుర్మతిః కాపథం గమః।
మాతరం పితరం చైవ మా మంజీః శోకసాగరే ॥ 5-125-8 (36015)
అథ ద్రోణోఽబ్రవీత్తత్ర దుర్యోధనమిదం వచః।
అమర్షవశమాపన్నం నిఃశ్వసంతం పునఃపునః ॥ 5-125-9 (36016)
ధర్మార్థయుక్తం వచనమాహ త్వాం తాత కేశవః ।
తథా భీష్మః శాంతనవస్తంజుషస్వ నరాధిప ॥ 5-125-10 (36017)
ప్రాజ్ఞౌ మేధావినౌ దాంతావర్థకామౌ బహుశ్రుతౌ ।
ఆహతుస్త్వాం హితం వాక్యం తంజుషస్వ నరాధిప ॥ 5-125-11 (36018)
అనుతిష్ఠ మహాప్రాజ్ఞ కృష్ణభీష్మౌ యదూచతుః ।
మాధవం బుద్ధిమోహేన మాఽవమంస్థాః పరంతప ॥ 5-125-12 (36019)
యే త్వాం ప్రోత్సాహయంత్యేతే నైతే కృత్యాయ కర్హిచిత్ ।
వైరం పరేషాం గ్రీవాయాం ప్రతిమోక్ష్యంతి సంయుగే ॥ 5-125-13 (36020)
మా జీఘనః ప్రజాః సర్వాః పుత్రాన్భ్రాతౄంస్తథైవ చ ।
వాసుదేవార్జునౌ యత్ర విద్ధ్యజేయానలం హి తాన్ ॥ 5-125-14 (36021)
ఏతచ్చైవ మతం సత్యం సుహృదోః కృష్ణభీష్మయోః।
యది నాదాస్యసే తాత పశ్చాత్తప్స్యసి భారత ॥ 5-125-15 (36022)
యథోక్తం జామదగ్న్యేన భూయానేష తతోఽర్జునః।
కృష్ణో హి దేవకీపుత్రో దేవైరపి సుదుఃసహః ।
కిం తే సుఖప్రియేణేహ ప్రోక్తేన భరతర్షభ ॥ 5-125-16 (36023)
ఏతత్తే సర్వమాఖ్యాతం యథేచ్ఛసి తథా కురు।
న హి త్వాముత్సహే వక్తుం భూయో భరతసత్తమ ॥ 5-125-17 (36024)
వైశంపాయన ఉవాచ। 5-125-18x (3761)
తస్మిన్వాక్యాంతరే వాక్యం క్షత్తాఽపి విదురోఽబ్రవీత్।
దుర్యోధనమభిప్రేక్ష్య ధార్తరాష్ట్రమమర్షణం ॥ 5-125-18 (36025)
దుర్యోధన న శోచామి త్వామహం భరతర్షభ ।
ఇమో తు వృద్ధౌ శోచామి గాంధారీం పితరం చ తే ॥ 5-125-19 (36026)
యావనాథౌ చరిష్యేతే త్వయా నాథేన దుర్హృదా।
హతమిత్రౌ హతామాత్యౌ లూనపక్షావివాండజౌ ॥ 5-125-20 (36027)
భిక్షుకౌ విచరిష్యేతే శోచంతౌ పృథివీమిమాం।
కులఘ్నమీదృశం పాపం జనయిత్వా కుపూరుషం ॥ 5-125-21 (36028)
అథ దుర్యోధం రాజా ధృతరాష్ట్రోఽభ్యభాషత।
ఆసీనం భ్రాతృభిః సార్ధం రాజభిః పరివారితం ॥ 5-125-22 (36029)
దుర్యోధన నిబోధేదం శౌరిణోక్తం మహాత్మనా ।
ఆదత్స్వ శివమత్యంతం యోగక్షేమవదవ్యయం ॥ 5-125-23 (36030)
అనేన హి సహాయేన కృష్ణేనాక్లిష్టకర్మణా ।
ఇష్టాన్సర్వానభిప్రాయాన్ప్రాప్స్యామః సర్వరాజసు ॥ 5-125-24 (36031)
సుసంహతః కేశవేన తాత గచ్ఛ యుధిష్ఠిరం ।
చర స్వస్త్యయనం కృత్స్నం భరతానామనామయం ॥ 5-125-25 (36032)
వాసుదేవేన తీర్థేన తాత గచ్ఛస్వ సంశమం ।
కాలప్రాప్తమిదం మన్యే మా త్వం దుర్యోధనాతిగాః ॥ 5-125-26 (36033)
శమం చేద్యాచమానం త్వం ప్రత్యాఖ్యాస్యసి కేశవం ।
త్వదర్థమభిజల్పంతం న తవాస్త్యపరాభవః ॥ ॥ 5-125-27 (36034)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి భగవాద్యనపర్వణి పంచవింశత్యధికశతతమోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-125-25 సుసంహతః సుష్ఠ్రు ఏకీభూతః ॥ 5-125-26 తీర్థేన ఉపాయేన ॥ 5-125-27 అపరాభవో జయః ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 126
॥ శ్రీః ॥
5.126. అధ్యాయః 126
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
పునర్భీష్మద్రోణాభ్యాం దుర్యోధనంప్రతి పరేషాం యుద్ధసంనాహాత్పూర్వమేవ తైఃసహ శమవిధానం ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-126-0 (36035)
వైశంపాయన ఉవాచ। 5-126-0x (3762)
ధృతరాష్ట్రవచః శ్రుత్వా భీష్మద్రోణౌ సమవ్యథౌ।
దుర్యోధనమిదం వాక్యమూచతుః శాసనాతిగం ॥ 5-126-1 (36036)
యావత్కృష్ణావసన్నద్ధౌ యావత్తిష్ఠతి గాండివం ।
యావద్ధౌంయో న మేధాగ్నౌ జుహోతీహ ద్విషద్బలం ॥ 5-126-2 (36037)
యావన్న ప్రేక్షతే క్రూద్ధః సేనాం తవ యుధిష్ఠిరః।
హ్రీనిషేవో మహేష్వాసస్తావచ్ఛాంయతు వైశసం ॥ 5-126-3 (36038)
యావన్న దృశ్యతే పార్థః స్వేఽప్యనీకే వ్యవస్థితః।
భీమసేనో మహేష్వాసస్తావచ్ఛాంయతు వైశసం ॥ 5-126-4 (36039)
యావన్న చరతే మార్గాన్పృతనామభిధర్షయన్ ।
భీమసేనో గదాపాణిస్తావత్సంశాంయ పాండవైః ॥ 5-126-5 (36040)
యావన్న శాతయత్యాజౌ శిరాంసి గజయోధినాం ।
గదయా వీరఘాతిన్యా ఫలానీవ వనస్పతేః ।
కాలేన పరిపక్వాని తావచ్ఛాంయతు వైశసం ॥ 5-126-6 (36041)
నకులః సహదేవశ్చ ధృష్టద్యుంనశ్చ పార్షతః ॥
విరాటశ్చ శిఖండీ చ శైశుపాలిశ్చ దంశితాః ॥ 5-126-7 (36042)
యావన్న ప్రవిశంత్యేతే నక్రా ఇవ మహార్ణవం ।
కృతాస్త్రాః క్షిప్రమస్యంతస్తావచ్ఛాంయతు వైశసం ॥ 5-126-8 (36043)
యావన్న సుకుమారేషు శరీరేషు మహీక్షితాం।
గార్ధ్రపత్రాః పతంత్యుగ్రాస్తావచ్ఛాంయతు వైశసం ॥ 5-126-9 (36044)
చందనాగురుదిగ్ధేషు హారనిష్కధరేషు చ ।
నోరస్సు యావద్యోధానాం మహేష్వాసైర్మహేషవః ॥ 5-126-10 (36045)
కృతస్త్రైః క్షిప్రమస్యద్భిర్దూరపాతిభిరాయసాః ।
అభిలక్ష్యైర్నిపాత్యంతే తావచ్ఛాంయతు వైశసం ॥ 5-126-11 (36046)
అభివాదయమానం త్వాం శిరసా రాజకుంజరః ।
పాణిభ్యాం ప్రతిగృహ్ణాతు ధర్మరాజో యుధిష్ఠిరః ॥ 5-126-12 (36047)
ధ్వజాంకుశపతాకాంకం దక్షిణం తే సుదక్షిణః ।
స్కంధే నిక్షిపతాం బహుం శాంతయే భరతర్షభ ॥ 5-126-13 (36048)
రత్నౌషధిసమేతేన రత్నాంగులితలేన చ।
ఉపవిష్టస్య పృష్ఠం తే పాణినా పరిమార్జతు ॥ 5-126-14 (36049)
శాలస్కంధో మహాబహుస్త్వాం స్వజానో వృకోదరః । 5-126-15bసాంనాఽభివదతాం చాపి శాంతయే భరతర్షభ ॥ 5-126-15 (36050)
అర్జునేన యమాభ్యాం చ త్రిభిస్తైరభివాదితః।
మూర్ధ్ని తాన్సముపాఘ్రాయ ప్రేంణాఽభివద పార్థివ ॥ 5-126-16 (36051)
దృష్ట్వా త్వాం పాండవైర్వీరైర్భ్రాతృభిః సహ సంగతం ।
యావదానందజాశ్రూణి ప్రన్ముంచంతు నరాధిపాః ॥ 5-126-17 (36052)
ఘుష్యతాం రాజధానీషు సర్వసంపన్మహీక్షితాం ।
పృథివీ భ్రాతృభావేన భుజ్యతాం విజ్వరో భవ ॥ ॥ 5-126-18 (36053)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి భగవద్యానపర్వణి షడ్వింశత్యధికశతతమోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-126-2 మేధాగ్నౌ సంగ్రామాగ్నౌ । మేఘో యజ్ఞః ॥ 5-126-3 వైశసం వైరం ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 127
॥ శ్రీః ॥
5.127. అధ్యాయః 127
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
దుర్యోధనేన శ్రీకృష్ణంప్రతి స్వస్మిన్నపరాధలేశోఽపి నాస్తీతి కథనం ॥ 1 ॥ భీష్మాదిరక్షితస్య స్వస్యాజయ్యత్వకథనపూర్వకం యుద్ధే నిధనసంభవేఽపి పాండవేభ్యః సూచ్యగ్రపరిమితభూమేరప్యప్రదానవచనం ॥ 2 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-127-0 (36054)
వైశంపాయన ఉవాచ। 5-127-0x (3763)
శ్రుత్వా దుర్యోధనో వాక్యమప్రియం కురుసంసది।
ప్రత్యువాచ మహాబాహుం వాసుదేవం యశస్వినం ॥ 5-127-1 (36055)
ప్రసమీక్ష్య భవానేతద్వక్తుమర్హతి కేశవ।
మామేవ హి విశేషేణ విభాష్య పరిగర్హసే ॥ 5-127-2 (36056)
భక్తివాదేన పార్థానామకస్మాన్మధుసూదన।
భవాన్గర్హయతి నిత్యం కిం సమీక్ష్య బలాబలం ॥ 5-127-3 (36057)
భవాన్క్షత్తా చ రాజా వాఽప్యాచార్యో వా పితామహః ।
మామేవ పరిగర్హంతే నాన్యం కంచన పాండవం ॥ 5-127-4 (36058)
న చాహం లక్షయే కంచిద్వ్యభిచారమిహాత్మనః ।
అథ సర్వే భవంతో మాం విద్విషంతి సరాజకాః ॥ 5-127-5 (36059)
న చాహం కంచిదత్యర్థమపరాధమరిందమ ।
విచింతయన్ప్రపశ్యామి సుసూక్ష్మమపి కేశవ ॥ 5-127-6 (36060)
ప్రియాభ్యుపగతే ద్యూతే పాండవా మధూసూదన।
జితాః శకునినా రాజ్యం తత్ర కిం మమ దుష్కృతం ॥ 5-127-7 (36061)
యత్పునర్ద్రవిణం కించిత్తత్రాజీయంత పాండవాః ।
తేభ్య ఏవాభ్యనుజ్ఞాతం తత్తద మధుసూదన ॥ 5-127-8 (36062)
అపరాధో న చాస్మాకం యత్తే హ్యక్షైః పరాజితాః।
అజేయా జయతాం శ్రేష్ఠ పార్థాః ప్రవ్రాజితా వనం ॥ 5-127-9 (36063)
కేన వాఽప్యపవాదేన విరుద్ధ్యంత్యరిభిః సహ।
అశక్తాః పాండవాః కృష్ణ ప్రహృష్టాః ప్రత్యమిత్రవత్ ॥ 5-127-10 (36064)
కిమస్మాభిః కృతం తేషాం కస్మిన్వా పునరాగసి।
ధార్తరాష్ట్రాంజిఘాంసంతి పాండవాః సృంజయైః సహ ॥ 5-127-11 (36065)
న చాపి వయముగ్రేణ కర్మణా వచనేన వా।
ప్రభ్రష్టాః ప్రణమామేహ భయాదపి శతక్రతుం ॥ 5-127-12 (36066)
న చ తం కృష్ణ పశ్యామి క్షత్రధర్మమనుష్ఠితం ।
ఉత్సహేత యుధా జేతుం యో నః శత్రునిబర్హణ ॥ 5-127-13 (36067)
న హి భీష్మకృపద్రోణాః సకర్ణా మధుసూదన।
దేవైరపి యుధా జేతుం శక్యాః కిముత పాండవైః ॥ 5-127-14 (36068)
స్వధర్మమనుపశ్యంతో యది మాధవ సంయుగే।
అస్త్రేణ నిధనం కాలే ప్రాప్స్యామః స్వర్గ్యమేవ తత్ ॥ 5-127-15 (36069)
ముఖ్యశ్చైవైష నో ధర్మః క్షత్రియాణాం జనార్దన ।
యచ్ఛయీమహి సంగ్రామే శరతల్పగతా వయం ॥ 5-127-16 (36070)
తే వయం వీరశయనం ప్రాప్స్యామో యది సంయుగే।
అప్రణంయైవ శత్రూణాం న నస్తప్స్యంతి మాధవ ॥ 5-127-17 (36071)
కశ్చ జాతు కులే జాతః క్షత్రధర్మేణ వర్తయన్ ।
భయాద్వృత్తిం సమీక్ష్యైవం ప్రణమేదిహ కర్హిచిత్ ॥ 5-127-18 (36072)
ఉద్యచ్ఛేదేవ న నమేదుద్యమో హ్యేవ పౌరుషం ।
అప్యపర్వణి భజ్యేత న నమేదిహ కర్హిచిత్ ॥ 5-127-19 (36073)
ఇతి మాతంగవచనం పరిప్సంతి హితేప్సవః ।
ధర్మాయ చైవ ప్రణమేద్బ్రాహ్మణేభ్యశ్చ మద్విధః॥ 5-127-20 (36074)
అచింతయన్కంచిదన్యం యావజ్జీవం తథా చరేత్।
ఏష ధర్మః క్షత్రియాణాం మతమేతచ్చ మే సదా ॥ 5-127-21 (36075)
రాజ్యాంశశ్చాభ్యనుజ్ఞాతో యో మే పిత్రా పురాఽభవత్।
న స లభ్యః పునర్జాతు మయి జీవతి కేశవ ॥ 5-127-22 (36076)
యావచ్చ రాజా ధ్రియతే ధృతరాష్ట్రో జనార్దన ।
న్యస్తశస్త్రా వయం తే వాఽప్యుపజీవామ మాధవ ।
అప్రదేయం పురా దత్తం రాజ్యం పరవతో మమ ॥ 5-127-23 (36077)
అజ్ఞానాద్వా భయాద్వాఽపి మయి బాలే జనార్దన ।
న తదద్య పునర్లభ్యం పాండవైర్వృష్ణినందన ॥ 5-127-24 (36078)
ధ్రియమాణే మహాబాహౌ మయి సంప్రతి కేశవ ।
యావద్ధి తీక్ష్ణయా సూచ్యా విద్ధ్యేదగ్రేణ కేశవ ।
తావదప్యపరిత్యాజ్యం భూమేర్నః పాండవాన్ప్రతి ॥ ॥ 5-127-25 (36079)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి భగవద్యానపర్వణి సప్తవింశత్యధికశతతమోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-127-19 అపర్వణి అప్రస్తావే ॥ 5-127-20 మాతంగః మునిః ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 128
॥ శ్రీః ॥
5.128. అధ్యాయః 128
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
శ్రీకృష్ణేన దుర్యోధనంప్రతి సగర్హణం పాండవేషు తత్కృతాపనయానుస్మారణం ॥ 1 ॥ దుర్యోధనస్య పాండవైరసంధానే కౌరవైర్వంధనపూర్వకం పాండవేభ్యః స్వసమర్పణప్రతిపాదకదుశ్శాసనవచనశ్రవణజకోపాత్ సభాతో నిర్గమనం ॥ 2 ॥ కృష్ణేన ధృతరాష్ట్రంప్రతి కులస్యార్ధే దుర్యోధనపరిత్యాగావిధానం ॥ 3 ॥ తథా సదృష్టాంతప్రదర్శనం దుర్యోధనస్య బంధనపూర్వకం పాండవేభ్యః సమర్పణవిధానం ॥ 4 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-128-0 (36080)
వైశంపాయన ఉవాచ ॥ 5-128-0x (3764)
తతః ప్రహస్య దాశార్హః క్రోధపర్యాకులేక్షణః ।
దుర్యోధనమిదం వాక్యమబ్రవీత్కురుసంసది ॥ 5-128-1 (36081)
లప్స్యసే వీరశయనం కామమేతదవాప్స్యసి।
స్థిరో భవ సహామాత్యో విమర్దో భవితా మహాన్ ॥ 5-128-2 (36082)
యచ్చైతన్మన్యసే మూఢ న మే కశ్చిద్వ్యతిక్రమః।
పాండవేష్వితి తత్సర్వం నిబోధ త్వం నరాధిప ॥ 5-128-3 (36083)
శ్రియాం సంతప్యమానేన పాండవానాం మహాత్మనాం ।
త్వయా దుర్మంత్రితం ద్యూతం సౌబలేన చ భారత ॥ 5-128-4 (36084)
కథం చ జ్ఞాతయస్తాత శ్రేయాంసః సాధుసంమతాః ।
తథాఽన్యాయ్యముపస్థాతుం జిహ్మేనాజిహ్మచారిణః ॥ 5-128-5 (36085)
అక్షద్యూతం మహాప్రజ్ఞ సతాం మతివినాశనం ।
అసతాం తత్ర జాయంతే భేదాశ్చ వ్యసనాని చ ॥ 5-128-6 (36086)
తదిదం వ్యసనం ఘోరం త్వయా ద్యూతముఖం కృతం ।
అసమీక్ష్య సదాచారాన్సార్ధం పాపానుబంధనైః ॥ 5-128-7 (36087)
కశ్చాన్యో భ్రాతృభార్యాం వై విప్రకర్తృం తథార్హతి।
ఆనీయ చ సభాం వ్యక్తం యథోక్తా ద్రౌపదీ త్వయా ॥ 5-128-8 (36088)
కులీనా శీలసంపన్నా ప్రాణేభ్యోఽపి గరీయసీ ।
మహిషీ పాండుపుత్రాణాం తథా వినికృతా త్వయా ॥ 5-128-9 (36089)
జానంతి కురవః సర్వే యథోక్తాః కురుసంసది ।
దుఃశాసనేన కౌంతేయాః ప్రవ్రజంతః పరంతపాః ॥ 5-128-10 (36090)
సంయగ్వృత్తేష్వలుబ్ధేషు సతతం ధర్మచారిషు ।
స్వేషు బంధుషు కః సాధుశ్చరేదేవమసాంప్రతం ॥ 5-128-11 (36091)
నృశంసానామనార్యాణాం తథా పరుషభాషణం ।
కర్ణదుఃశాసనాభ్యాం చ త్వయా చ బహుశః కృతం ॥ 5-128-12 (36092)
సహ మాత్రా ప్రదగ్ధుం తాన్బాలకాన్వారణావతే ।
ఆస్థితః పరమో యత్నో న సమృద్ధశ్చ తత్తవ ॥ 5-128-13 (36093)
ఊషుశ్చ సుచిరం కాలం ప్రచ్ఛన్నాః పాండవాస్తదా।
మాత్రా సహైకచక్రాయాం బ్రాహ్మణస్య నివేశనే ॥ 5-128-14 (36094)
విషేణ సర్పబంధైశ్చ యతితాః పాండవాస్త్వయా ।
సర్వోపాయైర్వినాశాయ న సమృద్ధం చ తత్తవ ॥ 5-128-15 (36095)
ఏవంబుద్ధిః పాండవేషు మిథ్యావృత్తిః సదా భవాన్ ।
కథం తే నాపరాధోఽస్తి పాండవేషు మహాత్మసు ॥ 5-128-16 (36096)
`ఏవంవృత్తః కథం రాజ్యే స్థాతుమర్హసి పాపకృత్।
స రాజ్యాచ్చ సుఖాచ్చైవ హాస్యసే కులపాంసన ॥ 5-128-17 (36097)
యచ్చైభ్యో యాచమానేభ్యః పిత్ర్యమంశం న దిత్సతి ।
తచ్చ పాప ప్రదాతాఽసి భ్రష్టైశ్వర్యో నిపాతితః ॥ 5-128-18 (36098)
కృత్వా బహూన్యకార్యాణి పాండవేషు నృశంసవత్।
మిథ్యావృత్తిరనార్యః సన్నద్య విప్రతిపద్యసే ॥ 5-128-19 (36099)
మాతాపితృభ్యాం భీష్మేణ ద్రోణేన విదురేణ చ।
శాంయేతి ముహురుక్తోసి న చ శాంయసి పార్థివ ॥ 5-128-20 (36100)
శమే హి సుమహాఁల్లాభస్తవ పార్థస్య చోభయోః ।
న చ రోచయసే రాజన్కిమన్యద్బుద్ధిలాఘవాత్ ॥ 5-128-21 (36101)
న శర్మ ప్రాప్స్యసే రాజన్నుత్క్రంయ సుహృదాం వచః।
అధర్ంయమయశస్యం చ క్రియతే పార్థివ త్వయా ॥ 5-128-22 (36102)
వైశంపాయన ఉవాచ। 5-128-23x (3765)
ఏవం బ్రువతి దాశార్హే దుర్యోధనమమర్షణం ।
దుఃశాసన ఇదం వాక్యమబ్రవీత్కరుసంసది ॥ 5-128-23 (36103)
న చేత్సంధాస్యసే రాజన్స్వేన కామేన పాండవైః।
బద్ధ్వా కిల త్వాం దాస్యంతి కుంతీపుత్రాయ కౌరవాః ॥ 5-128-24 (36104)
వైకర్తనం త్వాం చ మాం చ త్రీనేతాన్మనుజర్షభ ।
పాండవేభ్యః ప్రదాస్యంతి భీష్మో ద్రోణః పితా చ తే ॥ 5-128-25 (36105)
భ్రాతురేతద్వచః శ్రుత్వా ధార్తరాష్ట్రః సుయోధనః ।
క్రుద్ధః ప్రాతిష్ఠతోత్థాయ మహానాగ ఇవ శ్వసన్ ॥ 5-128-26 (36106)
విదురం చ సోమదత్తం చ మహారాజం చ బాహ్లికం।
కృపం చ సోమదత్తం చ భీష్మం ద్రోణం జనార్దనం ॥ 5-128-27 (36107)
సర్వానేతాననాదృత్య దుర్మతిర్నిరపత్రపః।
అశిష్టవదమర్యాదో మానీ మాన్యావమానితా ॥ 5-128-28 (36108)
తం ప్రస్థితమభిప్రేక్ష్య భ్రాతరో మనుజర్షభం।
అనుజగ్ముః సహామాత్యా రాజానశ్చాపి సర్వశః ॥ 5-128-29 (36109)
సభాయాముత్థితం క్రుద్ధం ప్రస్థితం భ్రాతృభిః సహ।
దుర్యోధనమభిప్రేక్ష్య భీష్మః శాంతనవోఽబ్రవీత్ ॥ 5-128-30 (36110)
ధర్మార్థావభిసంత్యజ్య సంరంభం యోఽనుమన్యతే ।
హసంతి వ్యసనే తస్య దుర్హృదో నచిరాదివ ॥ 5-128-31 (36111)
దురాత్మా రాజపుత్రోఽయం ధార్తరాష్ట్రోఽనుపాయవిత్।
మిథ్యాభిమానీ రాజ్యస్య క్రోధలోభవశానుగః ॥ 5-128-32 (36112)
కాలపక్వమిదం మన్యే సర్వం క్షత్రం జనార్దన ।
సర్వే హ్యనుసృతా మోహాత్పార్థివాః సహ మంత్రిభిః ॥ 5-128-33 (36113)
భీష్మస్యాథ వచః శ్రుత్వా దాశార్హః పుష్కరేక్షణః ।
భీష్మద్రోణముఖాన్సర్వానభ్యభాషత వీర్యవాన్ ॥ 5-128-34 (36114)
సర్వేషాం కురువృద్ధానాం మహానయమతిక్రమః ।
ప్రసహ్య మందమైశ్వర్యే న నియచ్ఛంతి యన్నృపం ॥ 5-128-35 (36115)
తత్ర కార్యమహం మన్యే కాలప్రాప్తమరిందమాః ।
క్రియమాణే భవేచ్ఛ్రేయస్తత్సర్వం శ్రృణుతానఘాః ॥ 5-128-36 (36116)
ప్రత్యక్షమేతద్భవతాం యద్వక్ష్యామి హితం వచః ।
భవతామానుకూల్యేన యది రోచేత భారతాః ॥ 5-128-37 (36117)
పుత్రో వై భోజరాజస్య దురాచారో హ్యనాత్మవాన్ ।
జీవతః పితురైశ్వర్యం హృత్వా మృత్యువశం గతః ॥ 5-128-38 (36118)
ఉగ్రసేనసుతః కంసః పరిత్యక్తః స బాంధవైః।
జ్ఞాతీనాం హితకామేన మయా శస్తో మహామృధే ॥ 5-128-39 (36119)
ఆహుకః పునరస్మాభిర్జ్ఞాతిభిశ్చాపి సత్కృతః ।
ఉగ్రసేనః కృతో రాజా భోజరాజన్యవర్ధనః ॥ 5-128-40 (36120)
సంసమేకం పరిత్యజ్య కులార్థే సర్వయాదవాః।
సంభూయ సుఖమేధంతే భారతాంధకవృష్ణయః ॥ 5-128-41 (36121)
అపి చాప్యవదద్రాజన్పరమేష్ఠీ ప్రజాపతిః ।
వ్యూఢే దేవాసురే యుద్ధేఽభ్యుద్యతేష్వాయుధేషు చ ॥ 5-128-42 (36122)
ద్వైధీభూతేషు లోకేషు వినశ్యత్సు చ భారత ।
అబ్రవీత్తు తదా దేవో భగవాఁల్లోకభావనః ॥ 5-128-43 (36123)
పరాభవిష్యంత్యసురా దైతేయా దానవైః సహ ।
ఆదిత్యా వసవో రుద్రా భవిష్యంతి దివౌసకః ॥ 5-128-44 (36124)
దేవాసురమనుష్యాశ్చ గంధర్వోరగరాక్షసాః ।
అస్మిన్యుద్ధే సుసంక్రుద్ధా హనిష్యంతి పరస్పరం ॥ 5-128-45 (36125)
` వర్తమానం జగత్సర్వం ముహూర్తాన్న భవిష్యతి।'
ఇతి మత్వాఽబ్రవీద్ధర్మం పరమేష్ఠీ ప్రజాపతిః ।
వరుణాయ ప్రయచ్ఛైతాన్బద్ధ్వా దైతేయదానవాన్ ॥ 5-128-46 (36126)
ఏవముక్తస్తతో ధర్మో నియోగాత్పరమేష్ఠినః।
వరుణాయ దదౌ సర్వాన్బద్ధ్వా దైతేయదానవాన్ ॥ 5-128-47 (36127)
తాన్బద్ధ్వా ధర్మపాశైశ్చ స్వైశ్చ పాశైర్జలేశ్వరః ।
వరుణః సాగరే యత్తో నిత్యం రక్షతి దానవాన్ ॥ 5-128-48 (36128)
తథా దుర్యోధనం కర్ణం శకునిం చాపి సౌబలం ।
బద్ధ్వా దుఃశాసనం చాపి పాండవేభ్యః ప్రయచ్ఛత ॥ 5-128-49 (36129)
త్యజేత్కులార్థే పురుషం గ్రామస్యార్థే కులం త్యజేత్।
గ్రామం జనపదస్యార్థే ఆత్మార్థే పృథివీం త్యజేత్ ॥ 5-128-50 (36130)
రాజందుర్యోధనం బద్ధ్వా తతః సంశాంయ పాండవైః ।
త్వత్కృతే న వినశ్యేయుః క్షత్రియాః క్షత్రియర్షభ ॥ ॥ 5-128-51 (36131)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి భగవద్యానపర్వణి అష్టావింశత్యధికశతతమోఽధ్యాయః ॥
ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 129
॥ శ్రీః ॥
5.129. అధ్యాయః 129
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
విదురేణ ధృతరాష్ట్రాజ్ఞయా గాంధార్యాః సభాం ప్రత్యానయనం ॥ 1 ॥ గాంధార్యా దుర్యోధనం పునః సభామానాయ్య తంప్రతి నీతికథ నపూర్వకం పాండవైః సహ శమవిధానం ॥ 2 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-129-0 (36132)
వైశంపాయన ఉవాచ। 5-129-0x (3766)
కృష్ణస్య తు వచః శ్రుత్వా ధృతరాష్ట్రో జనేశ్వరః।
విదురం సర్వధర్మజ్ఞం త్వరమాణోఽభ్యభాషత ॥ 5-129-1 (36133)
గచ్ఛ తాత మహాప్రాజ్ఞ గాంధారీం దీర్ఘదర్శినీం ।
ఆనయేహ తయా సార్ధమనునేష్యామి దుర్మతిం ॥ 5-129-2 (36134)
యది సా న దురాత్మానం శమయేద్దుష్టచేతసం।
అపి కృష్ణస్య సుహృదస్తిష్ఠేమ వచనే వయం ॥ 5-129-3 (36135)
దుర్బుద్ధేర్దుఃసహాయస్య శమార్థం బ్రువతీ వచః ॥
అపి నో వ్యసనం ఘోరం దుర్యోధనకృతం మహత్ । 5-129-4 (36136)
శమయేచ్చిరరాత్రాయ యోగక్షేమవదవ్యయం ।
రాజ్ఞస్తు వచనం శ్రుత్వా విదురో దీర్ఘదర్శినీం । 5-129-5 (36137)
ఆనయామాస గాంధారీం ధృతరాష్ట్రస్య శాసనాత్ ॥ 5-129-6 (36138)
ధృతరాష్ట్ర ఉవాచ। 5-129-7x (3767)
ఏష గాంధారి పుత్రస్తే దురాత్మా శాసనాతిగః ।
ఐశ్వర్యలోభాదైశ్వర్యం జీవితం చ ప్రహాస్యతి ॥ 5-129-7 (36139)
అశిష్టవదమర్యాదః పాపైః సహ దురాత్మవాన్।
సభాయా నిర్గతో మూఢో వ్యతిక్రంయ సుహృద్వచః ॥ 5-129-8 (36140)
వైశంపాయన ఉవాచ। 5-129-9x (3768)
సా భర్తృవచనం శ్రుత్వా రాజపుత్రీ యశస్వినీ ।
అన్విచ్ఛంతీ మహచ్ఛ్రేయో గాంధారీ వాక్యమబ్రవీత్ ॥ 5-129-9 (36141)
ఆనాయయ సుతం క్షిప్రం రాజ్యకాముకమాతురం ।
నహి రాజ్యమశిష్టేన శక్యం ధర్మార్థలోపినా ।
ఆప్తుమాప్తం తథాఽపీదమవినీతేన సర్వథా ॥ 5-129-10 (36142)
త్వం హ్యేవాత్ర భృశం గర్హ్యో ధృతరాష్ట్ర సుతప్రియః ।
యో జానన్పాపతామస్య తత్ప్రజ్ఞామనువర్తసే ॥ 5-129-11 (36143)
స ఏష కామమన్యుభ్యాం ప్రలబ్ధో లోభమాస్థితః ।
అశక్యోఽద్య త్వయా రాజన్వినివర్తయితుం బలాత్ ॥ 5-129-12 (36144)
రాష్ట్రప్రదానే మూఢస్య బాలిశస్య దురాత్మనః ।
దుఃసహాయస్య లుబ్ధస్య ధృతరాష్ట్రోఽశ్రుతే ఫలం ॥ 5-129-13 (36145)
కథం హి స్వజనే భేదముపేక్షేత మహీపతిః।
భిన్నం హి స్వజనేన త్వాం ప్రహరిష్యంతి శత్రవః ॥ 5-129-14 (36146)
యా హి శక్యా మహారాజ సాంనా భేదేన వా పునః ।
నిస్తర్తుమాపదః స్వేషు దండం కస్తత్ర పాతయేత్ ॥ 5-129-15 (36147)
వైశంపాయన ఉవాచ। 5-129-16x (3769)
శాసనాద్ధృతరాష్ట్రస్య దుర్యోధనమమర్షణం।
మాతుశ్చ వచనాత్క్షత్తా సభాం ప్రావేశయత్పునః ॥ 5-129-16 (36148)
స మాతుర్వచనాకాంక్షీ ప్రవివేశ పునః సభాం ।
అభితాంరేక్షణః క్రోధాన్నిశ్వసన్నివ పన్నగః ॥ 5-129-17 (36149)
తం ప్రవిష్టమభిప్రేక్ష్య పుత్రముత్పథమాస్థితం ।
విగర్హమాణా గాంధారీ శమార్థం వాక్యమబ్రవీత్ ॥ 5-129-18 (36150)
దుర్యోధన నిబోధేదం వచనం మమ పుత్రక ।
హితం తే సానుబంధస్య తథాఽఽయత్యాంసుఖోదయం ॥ 5-129-19 (36151)
దుర్యోధన యదాహ త్వాం పితా భరతసత్తమ ।
భీష్మో ద్రోణః కృపః క్షత్తా సుహృదాం కురు తద్వచః ॥ 5-129-20 (36152)
భీష్మస్య తు పితుశ్చైవ మమ చాపచితిః కృతా ।
భవేద్ద్రోణముఖానాం చ సుహృదాం శాంయతా త్వయా ॥ 5-129-21 (36153)
న హి రాజ్యం మహాప్రాజ్ఞ స్వేన కామేన శక్యతే ।
అవాప్తుం రక్షితుం వాఽపి భోక్తుం భరతసత్తమ ॥ 5-129-22 (36154)
న హ్యవశ్యేంద్రియో రాజ్యమశ్రీయాద్దీర్ఘమంతరం।
విజితాత్మా తు మేధావీ స రాజ్యమభిపాలయేత్ ॥ 5-129-23 (36155)
కామక్రోధౌ హి పురుషమర్థేభ్యో వ్యపకర్షతః ।
తౌ తు శత్రూ వినిర్జిత్య రాజా విజయతే మహీం ॥ 5-129-24 (36156)
లోకేశ్వర ప్రభుత్వంహి మహదేతద్దురాత్మభిః ।
రాజ్యం నామేప్సితం స్థానం న శక్యమభిరక్షితుం ॥ 5-129-25 (36157)
ఇంద్రియాణి మహత్ప్రేప్సుర్నియచ్ఛేదర్థధర్మయోః ।
ఇంద్రియైర్నియతైర్బుద్ధిర్వర్ధతేఽగ్నిరివేంధనైః ॥ 5-129-26 (36158)
అవిధేయాని హీమాని వ్యాపాదయితుమప్యలం ।
అవిధేయా ఇవాదాంతా హయాః పథి కుసారథిం ॥ 5-129-27 (36159)
అవిజిత్య య ఆత్మానమమాత్యాన్విజిగీషతే।
అమిత్రాన్వాఽజితామాత్యః సోఽవశః పరిహీయతే ॥ 5-129-28 (36160)
ఆత్మానమేవ ప్రథమం ద్వేష్యరూపేణ యోజయేత్ ।
తతోఽమాత్యానమిత్రాంశ్చ న మోఘం విజిగీషతే ॥ 5-129-29 (36161)
వశ్యేంద్రియం జితామాత్యం ధృతదండం వికారిషు ।
పరీక్ష్యకారిణం ధీరమత్యర్థం శ్రీర్నిషేవతే ॥ 5-129-30 (36162)
క్షుద్రాక్షేణేవ జాలేన ఝషావపిహితావుభౌ ।
కామక్రోధౌ శరీరస్థౌ ప్రజ్ఞానం తౌ విలుంపతః ॥ 5-129-31 (36163)
యాభ్యాం హి దేవాః స్వర్యాతుః స్వర్గస్య పిదధుర్ముఖం ।
బిభ్యతోఽనుపరాగస్య కామక్రోధౌ స్మ వర్ధితౌ ॥ 5-129-32 (36164)
కామం క్రోధం చ లోభం చ దంభం దర్పం చ భూమిపః ।
సంయగ్విజేతుం యో వేద స మహీమభిజాయతే ॥ 5-129-33 (36165)
సతతం నిగ్రహే యుక్త ఇంద్రియాణాం భవేన్నృపః ।
ఈప్సన్నర్థం చ ధర్మం చ ద్విషతాం చ పరాభవం ॥ 5-129-34 (36166)
కామాభిభూతః క్రోధాద్వా యో మిథ్యా ప్రతిపద్యతే।
స్వేషు చాన్యేషు వా తస్య న సహాయా భవంత్యుత ॥ 5-129-35 (36167)
ఏకీభూతైర్మహాప్రాజ్ఞైః శూరైరరినిబర్హణైః ।
పాండవైః పృథివీం తాత భోక్ష్యసే సహితః సుఖీ ॥ 5-129-36 (36168)
యథా భీష్మః శాంతనవో ద్రోణశ్చాపి మహారథః।
ఆహతుస్తాత తత్సత్యమజేయౌ కృష్ణపాండవౌ ॥ 5-129-37 (36169)
ప్రపద్యష్వ మహాబాహుం కృష్ణమక్లిష్టకారిణం।
ప్రసన్నో హి సుఖాయ స్యాదుభయోరేవ కేశవః ॥ 5-129-38 (36170)
సుహృదామర్థకామానాం యో న తిష్ఠతి శాసనే।
ప్రాజ్ఞానాం కృతవిద్యానాం స నరః శత్రునందనః ॥ 5-129-39 (36171)
న యుద్ధే తాత కల్యాణం న ధర్మార్థౌ కుతః సుఖం।
న చాపి విజయో నిత్యం మా యుద్ధే చేత ఆధిథాః ॥ 5-129-40 (36172)
భీష్మేణ హి మహాప్రాజ్ఞ పిత్ర తే బాహ్లికేన చ।
దత్తోంఽశః పాండుపుత్రాణాం భేదాద్భతైరరిందమ ॥ 5-129-41 (36173)
తస్థ చైతత్ప్రదానస్య ఫలమద్యానుపశ్యసి ।
యద్భుంక్షే పృథివీం కృత్స్నాం శూరైర్నిహతకంటకాం ॥ 5-129-42 (36174)
ప్రయచ్ఛ పాండుపుత్రాణాం యథోచితమరిందమ ।
యదీచ్ఛసి సహామాత్యో భోక్తుమర్ధం ప్రదీయతాం ॥ 5-129-43 (36175)
అలమర్ధం పృథివ్యాస్తే మహామాత్యస్య జీవితుం ।
సుహృదాం వచనే తిష్ఠన్యశః ప్రాప్స్యతి భారత ॥ 5-129-44 (36176)
శ్రీమద్భిరాత్మవద్భిస్తైర్బుద్ధిమద్భిర్జితేంద్రియైః ।
పాండవైర్విగ్రహస్తాత భ్రంశయేన్మహతః సుఖాత్ ॥ 5-129-45 (36177)
నిగృహ్య సుహృదాం మన్యుం శాధి రాజ్యం యథోచితం।
స్వమంశం పాండుపుత్రేభ్యః ప్రదాయ భరతర్షభ ॥ 5-129-46 (36178)
అలమంగ నికారోఽయం త్రయోదశసమాః కృతః ।
శమయైనం మహాప్రాజ్ఞ కామక్రోధసమేధితం ॥ 5-129-47 (36179)
న చైష శక్తః పార్థానాం యస్త్వదర్థమభీప్సతి ।
సూతపుత్రో దృఢక్రోధో భ్రాతా దుఃశాసనశ్చ తే ॥ 5-129-48 (36180)
భీష్మే ద్రోణే కృపే కర్ణే భీమసేనే ధనంజయే।
ధృష్టద్యుంనే చ సంక్రుద్ధే న స్యుః సర్వాః ప్రజా ధ్రువం ॥ 5-129-49 (36181)
అమర్షవశమాపన్నో మా కురూంస్తాత జీఘనః ।
ఏషా హి పృథివీ కృత్స్నా మా గమత్త్వత్కృతే వధం ॥ 5-129-50 (36182)
యచ్చ త్వం మన్యసే మూఢ భీష్మద్రోణకృపాదయః।
యోత్స్యంతే సర్వశక్త్యేతి నైతదద్యోపపద్యతే ॥ 5-129-51 (36183)
సమం హి రాజ్యం ప్రీతిశ్చ స్థానం హి విదితాత్మనాం ।
పాండవేష్వథ యుష్మాసు ధర్మస్త్వభ్యధికస్తతః ॥ 5-129-52 (36184)
రాజపిండభయాదేతే యది హాస్యంతి జీవితం ।
న హి శక్ష్యంతి రాజానం యుధిష్ఠిరముదీక్షితుం ॥ 5-129-53 (36185)
న లోభాదర్థసంపత్తిర్నరాణామిహ దృశ్యతే ।
తదలం తాత లోభేన ప్రశాంయ భరతర్షభ ॥ ॥ 5-129-54 (36186)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి భగవద్యానపర్వణి ఏకోనత్రింశదధికశతతమోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-129-19 ఆయత్యాం పరిణామే ॥ 5-129-21 అపచితిః పూజా ॥ 5-129-23 దీర్ఘమంతరం చేరకాలం ॥ 5-129-29 మహద్రాజ్యం । మహద్రాజ్యవిశాలయోరితి విశ్వః ॥ 5-129-31 క్షుద్రాక్షేణ సూక్ష్మచ్ఛిద్రేణ ॥ 5-129-32 యాభ్యాం పిదధుః తౌ కామక్రోధావిత్యధ్యాహారేణ యోజనా ॥ 5-129-33 అభిజాయతే శాస్తి ॥ 5-129-47 నికారః అపకారః ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 130
॥ శ్రీః ॥
5.130. అధ్యాయః 130
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
మాతృవాక్యమనాదృత్య నిర్గతేన దుర్యోధనేన కర్ణాదిభిః సహాలోచ్య కృష్ణబంధననిర్ధారణం ॥ 1 ॥ ఇంగితజ్ఞేన సాత్యకినా కృష్ణాదిషు తన్నవేదనం ॥ 2 ॥ ధృతరాష్ట్రేణ పునర్దుర్యోధనమానాయ్య కృష్ణస్య దుర్గ్రహత్వనిరూపణం ॥ 3 ॥ విదురేణ సంగృహ్య కృష్ణ చరిత్రనిరూపణపూర్వకం దుర్యోధనగర్హణం ॥ 4 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-130-0 (36187)
వైశంపాయన ఉవాచ। 5-130-0x (3770)
తత్తు వాక్యమనాదృత్య సోఽర్థవన్మాతృభాషితం ।
పునః ప్రతస్థే సంరంభాత్సకాశమకృతాత్మనాం ॥ 5-130-1 (36188)
తతః సభాయా నిర్గంయ మంత్రయామాస కౌరవః।
సౌబలేన మతాక్షేణ రాజ్ఞా శకునినా సహ ॥ 5-130-2 (36189)
` దుర్యోధనం ధార్తరాష్ట్రం కర్ణం దుఃశాసనోఽబ్రవీతి ।
నోచేత్సంధాస్యసే రాజన్స్వేన కామేన పాండవైః ।
బద్ధ్వైవ త్వాం ప్రదాస్యంతి పాండుపుత్రాయ భారత ॥ 5-130-3 (36190)
వైకర్తనం త్వాం చ మాం చ త్రీనేతాన్భరతర్షభ ।
పాండవేభ్యః ప్రదాస్యంతి భీష్మద్రోణౌ పితా చ తే ॥ 5-130-4 (36191)
దుఃశాసనస్య తద్వాక్యం నిశంయ భరతర్షభ ।
దుర్యోధనో ధార్తరాష్ట్రో నిశ్వస్య ప్రహసన్నివ ॥ 5-130-5 (36192)
ఏకాంతముపసృత్యేహ మంత్రం పునరమంత్రయత్ ।
సౌబలేన మతాక్షేణ రాజ్ఞా శకునినా సహ ॥' 5-130-6 (36193)
దుర్యోధనస్య కర్ణస్య శకునేః సౌబలస్య చ।
దుఃశాసనచతుర్థానామిదమాసీద్విచేష్టితం ॥ 5-130-7 (36194)
పురాఽయమస్మాన్గృహ్ణాతి క్షిప్రకారీ జనార్దనః ।
సహితో ధృతరాష్ట్రేణ రాజ్ఞా శాంతనవేన చ ॥ 5-130-8 (36195)
వయమేవ హృషీకేశం నిగృహ్ణీమ బలాదివ।
ప్రసహ్య పురుషవ్యాఘ్రమింద్రో వైరోచనిం యథా ॥ 5-130-9 (36196)
శ్రుత్వా గృహీతం వార్ష్ణేయం పాండవా హతచేతసః ।
నిరుత్సాహా భవిష్యంతి భగ్నదంష్ట్రా ఇవోరగాః ॥ 5-130-10 (36197)
అయం హ్యేషాం మహాబాహుః సర్వేషాం శర్మ వర్మ చ ।
అస్మిన్గృహీతే వరదే ఋషభే సర్వసాత్వతాం।
నిరుద్యమా భవిష్యంతి పాండవాః సోమకైః సహ ॥ 5-130-11 (36198)
తస్మాద్వయమిహైవైకం కేశవం క్షిప్రకారిణం ।
క్రోశతో ధృతరాష్ట్రస్య బద్ధ్వా యోత్స్యామహే రిపూన్ ॥ 5-130-12 (36199)
వైశంపాయన ఉవాచ। 5-130-13x (3771)
తేషాం పాపమభిప్రాయం పాపానాం దుష్టచేతసాం।
ఇంగితజ్ఞః కవిః క్షిప్రమన్వబుద్ధ్యత సాత్యకిః ॥ 5-130-13 (36200)
తదర్థమభినిష్క్రంయ హార్దిక్యేన సహాస్థితః ।
అబ్రవీత్కృతవర్మాణం క్షిప్రం యోజయ వాహినీం ॥ 5-130-14 (36201)
వ్యూఢానీకః సభాద్వారముపతిష్ఠస్వ దంశితః ।
యావదాఖ్యాంయహం చైతత్కృష్ణాయాక్లిష్టకారిణే ॥ 5-130-15 (36202)
స ప్రవిశ్య సభాం వీరః సింహో గిరిగుహామివ ।
ఆచష్ట తమభిప్రాయం కేశవాయ మహాత్మనే ॥ 5-130-16 (36203)
ధృతరాష్ట్రం తతశ్చైవ విదురం చాన్వభాషత ।
తేషామేతమభిప్రాయమాచచక్షే స్మయన్నివ ॥ 5-130-17 (36204)
ధర్మాదర్థాచ్చ కామాచ్చ కర్మ సాధువిగర్హితం ।
మందాః కర్తుమిహేచ్ఛంతి న చావాప్యం కథంచన ॥ 5-130-18 (36205)
పురా వికుర్వతే మూఢాః పాపాత్మానః సమాగతాః ।
ధర్షితాః కామమన్యుభ్యాం క్రోధలోభవశానుగాః ॥ 5-130-19 (36206)
ఇమం హి పుండరీకాక్షం జిఘృక్షంత్యల్పచేతసః।
పటేనాగ్నిం ప్రజ్వలితం యథా బాలా యథా జడాః ॥ 5-130-20 (36207)
సాత్యకేస్తద్వచః శ్రుత్వా విదురో దీర్ఘదర్శివాన్ ।
ధృతరాష్ట్రం మహాబాహుమబ్రవీత్కురుసంసది ॥ 5-130-21 (36208)
రాజన్పరీతకాలాస్తే పుత్రాః సర్వే పరంతప ।
అసక్యమయశస్యం చ కర్తుం కర్మ సముద్యతాః ॥ 5-130-22 (36209)
ఇమం హి పుండరీకాక్షమభిభూయ ప్రసహ్య చ ।
నిగ్రహీతుం కిలేచ్ఛంతి సహితా వాసవానుజం ॥ 5-130-23 (36210)
ఇమం పురుషశార్దూలమప్రధృష్యం దురసదం ।
ఆసాద్య నభవిష్యంతి పతంగా ఇవ పావకం ॥ 5-130-24 (36211)
అయమిచ్ఛన్హి తాన్సర్వాన్యుధ్యమానాంజనార్దనః ।
సింహో నాగానివ క్రుద్ధో గమయేద్యమసాదనం ॥ 5-130-25 (36212)
న త్వయం నిందితం కర్మ కుర్యాత్పాపం కథంచన ।
న చ ధర్మాదపక్రామదేచ్యుతః పురుషోత్తమః ॥ 5-130-26 (36213)
` యథా వారాణసీ దగ్ధా సాశ్వా సరథకుంజరా ।
సానుబంధస్తు కృష్ణేన కాశీనామృషభో హతః ॥ 5-130-27 (36214)
తథా నాగపురం దగ్ధ్వా శంఖచక్రగదాధరః ।
స్వయం కాలేశ్వరో భూత్వా నాశయిష్యతి కౌరవాన్ ॥ 5-130-28 (36215)
పారిజాతహరం హ్యేనమేకం యదుసుఖావహం।
నాభ్యవర్తత సంరబ్ధో వృత్రహా వసుభిః సహ ॥ 5-130-29 (36216)
ప్రాప్య నిర్మోచనే పాశాన్షట్సహస్రాంస్తరస్వినః ।
హృతాస్తే వాసుదేవేన హ్యుపసంక్రంయ కౌరవాన్ ॥ 5-130-30 (36217)
ద్వారమాసాద్య సౌభస్య విధూయ గదయా గిరిం।
ద్యుమత్సేనః సహామాత్యః కృష్ణేన వినిపాతితః ॥ 5-130-31 (36218)
శేషవత్త్వాత్కురూణాం తు ధర్మాపేక్షీ తథాఽచ్యుతః ।
క్షమతే పుండరీకాక్షః శక్తః సన్పాపకర్మణాం ॥ 5-130-32 (36219)
ఏతే హి యది గోవిందమిచ్ఛంతి సహ రాజభిః ।
అద్యైవాతిథయః సర్వే భవిష్యంతి యమస్య తే ॥ 5-130-33 (36220)
యథా వాయోస్తృణాగ్రణి వశం యాంతి బలీయసః।
తథా చక్రభృతః సర్వే వశమేష్యంతి కౌరవాః ॥ 5-130-34 (36221)
వైశంపాయన ఉవాచ।' 5-130-35x (3772)
విదురేణైవముక్తే తు కేశవో వాక్యమబ్రవీత్ ।
ధృతరాష్ట్రమభిప్రేక్ష్య సుహృదాం శ్రృణ్వతాం మిథః ॥ 5-130-35 (36222)
రాజన్నేతే యది క్రుద్ధా మాం నిగృహ్ణీయురోజసా ।
ఏతే వా మామహం వైనాననుజానీహి పార్థివ ॥ 5-130-36 (36223)
ఏతాన్హి సర్వాన్సంరబ్ధాన్నియంతుమహముత్సహే ।
న త్వహం నిందితం కర్మ కుర్యాం పాపం కథంచన ॥ 5-130-37 (36224)
పాండవార్థే హి లుభ్యంతః స్వార్థాన్హాస్యంతి తే సుతాః ।
ఏతే చేదేవమిచ్ఛంతి కృతకార్యో యుధిష్ఠిరః ॥ 5-130-38 (36225)
అద్యైవ హ్యహమేనాంశ్చ యే చైనానను భారత ।
నిగృహ్య రాజన్పార్థేభ్యో దద్యాం కిం దుష్కృతం భవేత్ ॥ 5-130-39 (36226)
` ఏష మే నిశ్చయో రాజన్యద్యేషోఽస్య వినిశ్చయః ।
నర్దంతు సహితాః శంఖాః పణవానకనిస్వనైః ॥ 5-130-40 (36227)
అనాయాసేన పార్థానాం పర్వతాం చ శివం మహత్।
నిగృహ్య రాజన్పార్థేభ్యో దద్యాం చేత్సుకృతం భవేత్ ॥' 5-130-41 (36228)
ఇదం తు న ప్రవర్తేయం నిందితం కర్మ భారత ।
సన్నిధౌ తే మహారాజ క్రోధజం పాపబుద్ధిజం ॥ 5-130-42 (36229)
ఏష దుర్యోధనో రాజన్యథేచ్ఛతి తథాఽస్తు తత్।
అహం తు సర్వాంస్తనయాననుజానామి తే నృప ॥ 5-130-43 (36230)
ఏతచ్ఛ్రుత్వా తు విదురం ధృతరాష్ట్రోఽభ్యభాషత ।
క్షిప్రమానయ తం పాపం రాజ్యలుబ్ధం సుయోధనం ॥ 5-130-44 (36231)
సహమిత్రం సహామాత్యం ససోదర్యం సహానుగం।
శక్నుయాం యది పంథానమవతారయితుం పునః ॥ 5-130-45 (36232)
తతో దుర్యోధనం క్షత్తా పునః ప్రావేశయత్మభాం ।
అకామం భ్రాతృభిః సార్ధం రాజభిః పరివారితం ॥ 5-130-46 (36233)
అథ దురోయధనం రాజా ధృతరాష్ట్రోఽభ్యభాషత ।
కర్ణదుఃశాసనాభ్యాం చ రాజభిశ్చాపి సంవృతం ॥ 5-130-47 (36234)
నృశంస పాపభూయిష్ఠ క్షుద్రకర్మసహాయవాన్।
పాపైః సహాయైః సంహత్య పాపం కర్మ చికీర్షసి ॥ 5-130-48 (36235)
అశక్యమయశస్యం చ సద్భిశ్చాపి విగర్హితం ।
యథా త్వాదృశకో మూఢో వ్యవస్యేత్కులపాంసనః ॥ 5-130-49 (36236)
త్వమిమం పుండరీకాక్షమప్రధృష్యం దురాసదం ।
పాపైః సహాయైః సంహత్య నిగ్రహీతుం కిలేచ్ఛసి ॥ 5-130-50 (36237)
యో న శక్యో బలాత్కర్తుం దేవైరపి సవాసవైః ।
తం త్వం ప్రార్థయసే మంద బాలశ్చంద్రమసం యథా ॥ 5-130-51 (36238)
దేవైర్మనుష్యైర్గంధర్వైరసురైరురగైశ్చ యః।
న సోఢుం సమరే శక్యస్తం న బుధ్యసి కేశవం ॥ 5-130-52 (36239)
దుర్గ్రాహ్యః పాణినా వాయుర్దుస్పర్శః పాణినా శశీ ।
దుర్ధరా పృథివీ మూర్ధ్నా దుర్గ్రాహ్యః కేశవో బలాత్ ॥ 5-130-53 (36240)
ఇత్యుక్తే ధృతరాష్ట్రేణ క్షత్తాఽపి విదురోఽబ్రవీత్।
దుర్యోధనమభిప్రేక్ష్య ధార్తరాష్ట్రమమర్షణం ॥ 5-130-54 (36241)
దుర్యోధన నిబోధేదం వచనం మమ సాంప్రతం।
సౌభద్వారే వానరేంద్రో ద్వివిదో నామ నామతః।
శిలావర్షేణ మహతా ఛాదయామాస కేశవం ॥ 5-130-55 (36242)
గ్రహీతుకామో విక్రంయ సర్వయత్నేన మాధవం ।
గ్రహీతుం నాశకచ్చైనం తం త్వం ప్రార్థయసే బలాత్ ॥ 5-130-56 (36243)
ప్రాగ్జ్యోతిషగతం శౌరిం నరకః సహ దానవైః ।
గ్రహీతుం నాశకత్తత్ర తం త్వం ప్రార్థయసే బలాత్ ॥ 5-130-57 (36244)
అనేకయుగవర్షాయుర్నిహత్య నరకం మృధే ।
నీత్వా కన్యాసహస్రాణి ఉపయేమే యథావిధి ॥ 5-130-58 (36245)
నిర్మోచనే షట్సహస్రాః పాశైర్బద్ధ్వా మహాసురాః ।
గ్రహీతుం నాశకంశ్చైనం తం త్వం ప్రార్థయసే బలాత్ ॥ 5-130-59 (36246)
అనేన హి హతా బాల్యే పూతనా శిశునా తదా।
గోవర్ధనో ధారితశ్చ గవార్థే భరతర్షభ ॥ 5-130-60 (36247)
అరిష్టో ధేనుకశ్చైవ చాణూరశ్చ మహాబలః।
అశ్వరాజశ్చ నిహతః కంసశ్చారిష్టమాచరన్ ॥ 5-130-61 (36248)
జరాసంధశ్చ వక్రశ్చ శిశుపాలశ్చ వీర్యవాన్ ।
బాణాశ్చ నిహతః సంఖ్యే రాజానశ్చ నిషూదితాః ॥ 5-130-62 (36249)
వరుణో నిర్జితో రాజా పావకశ్చామితౌజసా ।
పారిజాతం చ హరతా జితః సాక్షాచ్ఛచీపతిః ॥ 5-130-63 (36250)
ఏకార్ణవే చ స్వపతా నిహతౌ మధుకైటభౌ ।
జన్మాంతరముపాగంయ హయగ్రీవస్తథా హతః॥ 5-130-64 (36251)
అయం కర్తా న క్రియతే కారణం చాపి పౌరుషే ।
యద్యదిచ్ఛేదయం శౌరిస్తత్తత్కుర్యాదయత్నతః ॥ 5-130-65 (36252)
తం న బుధ్యసి గోవింద ఘోరవిక్రమమచ్యుతం।
ఆశీవిషమివ క్రూద్ధం తేజోరాశిమనిందితం ॥ 5-130-66 (36253)
ప్రధర్షయన్మహాబాహుం కృష్ణమక్లిష్టకారిణం।
పతంగోఽగ్నిమివాసాద్య సామాత్యో నభవిష్యసి ॥ ॥ 5-130-67 (36254)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి భగవద్యానపర్వణి త్రింశదధికశతతమోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-130-9 వైరోచనిం బలిం ॥ 5-130-18 కర్మ దూతనిగ్రహాఖ్యం ॥ 5-130-38 పాండవార్థే పాండవధనే ॥ 5-130-42 ఇదం తు కర్మ కర్తుమితి శేషః ॥ 5-130-49 నిర్మోచనే నగరవిశేషే ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 131
॥ శ్రీః ॥
5.131. అధ్యాయః 131
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
శ్రీకృష్ణేన సభాయాం విశ్వరూపప్రదర్శనం ॥ 1 ॥ కృష్ణప్రసాదాల్లబ్ధచక్షుషా ధృతరాష్ట్రేణ కృష్ణం దృష్టవతా వక్షుషా ఇతరేషామది దృక్షయా కృష్ణవరాత్పునః స్వచక్షుషోరంతర్ధానాధిగమః ॥ 2 ॥ కృష్ణేన తద్రూపోపసంహారపూర్వకం పూర్వరూపం స్వీకృత్య రథాధిరోహణేన కుంతీసమీపగమనం ॥ 3 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-131-0 (36255)
వైశంపాయన ఉవాచ । 5-131-0x (3773)
విదురేణైవముక్తస్తు కేశవః శత్రుపూగహా ।
దుర్యోధనం ధార్తరాష్ట్రమభ్యభాషత వీర్యవాన్ ॥ 5-131-1 (36256)
ఏకోఽహమితి యన్మోహాన్మన్యసే మాం సుయోధన।
పరిభూయ సుదుర్బుద్ధే గ్రహీతుం మాం చికీర్షసి ॥ 5-131-2 (36257)
ఇహైవ పాండవాః సర్వే తథైవాంధకవృష్ణయః ।
ఇహాదిత్యాశ్చ రుద్రాశ్చ వసవశ్చ మహర్షిభిః ॥ 5-131-3 (36258)
ఏవముక్త్వా జాహాసోచ్చైః కేశవః పరవీరహా ।
తస్య సంస్మయతః శౌరేర్విద్యుద్రూపా మహాత్మనః ।
`యుగపచ్చ వినిష్పేతుః సాక్షాత్సర్వాస్తు దేవతాః॥' 5-131-4 (36259)
అంగుష్ఠమాత్రాస్త్రిదశా బభూవుః పావకార్చిషః ।
తస్య బ్రహ్మా లలాటస్థో రుద్రో వక్షసి చాభవత్ ॥ 5-131-5 (36260)
లోకపాలా భుజేష్వాసన్నగ్నిరాస్యాదజాయత।
ఆదిత్యాశ్చైవ సాధ్యాశ్చ వసవోఽథాశ్వినావపి ॥ 5-131-6 (36261)
మరుతశ్చ సహేంద్రేణ విశ్వేదేవాస్తథైవ చ।
బభూవుశ్చైవ యక్షాశ్చ గంధర్వోరగరాక్షసాః ॥ 5-131-7 (36262)
ప్రాదురాస్తాం తథా దోర్భ్యాం సంకర్షణధనంజయౌ।
దక్షిణేఽథార్జునో ధన్వీ హలీ రామశ్చ సవ్యతః ॥ 5-131-8 (36263)
భీమో యుధిష్ఠిరశ్చైవ మాద్రీపుత్రౌ చ పృష్ఠతః।
అంధకా వృష్ణయశ్చైవ ప్రద్యుంనపరముఖాస్తతః ॥ 5-131-9 (36264)
అగ్రే బభూవుః కృష్ణస్య సముద్యతమహాయుధాః ।
శంఖచక్రగదాశక్తిశార్ంగలాంగలనందకాః ॥ 5-131-10 (36265)
అదృశ్యంతోద్యతాన్యేవ సర్వప్రహరణాని చ।
నానాబాహుషు కృష్ణస్య దీప్యమానాని సర్వశః ॥ 5-131-11 (36266)
నేత్రాభ్యాం నాసికాభ్యాం చ శ్రోత్రాభ్యాం చ సమంతతః ।
ప్రాదురాసన్మహారౌద్రాః సధూమాః పావకార్చిషః ॥ 5-131-12 (36267)
రోమకూపేషు చ తథా సూర్యస్యేవ మరీచయః ।
`సహస్రచరణః శ్రీమాఞ్శతబాహుః సహస్రదృక్ ॥' 5-131-13 (36268)
తస్య వై నాగలోకశ్చ గుల్ఫాధో దదృశే తదా।
చంద్రసూర్యౌ తథా నేత్రే గ్రహః వై సర్వతః స్థితాః ॥ 5-131-14 (36269)
ఊర్ధ్వలోకాశ్చ సర్వేఽపి కుక్షౌ తస్య వ్యవస్థితాః ।
సరితః సాగరాశ్చైవ స్వేదస్తస్య మహాత్మనః ॥ 5-131-15 (36270)
అస్థీని పర్వతాః సర్వే వృక్షా రోమాణి తస్య హి।
నిమేషణం రాత్ర్యహనీ జిహ్వాయాం శారదా తథా ॥ ' 5-131-16 (36271)
తం దృష్ట్వా ఘోరమాత్మానం కేశవస్య మహాత్మనః ।
న్యమీలయంత నేత్రాణి రాజానస్త్రస్తచేతసః ॥ 5-131-17 (36272)
ఋత ద్రోణం చ భీష్మం చ విదురం చ మహామతిం ।
సంజయం ధృతరాష్ట్రం చ ఋషీంశ్చైవ తపోధనాన్ ॥ 5-131-18 (36273)
ప్రాదాత్తేషాం స భగవాందివ్యం చక్షుర్జనార్దనః ॥ 5-131-19 (36274)
`ధృతరాష్ట్రాయ ప్రదదౌ భగవాందివ్యచక్షుషీ ।
దదర్శ పరమం రూపం ధృతరాష్ట్రోఽంబికాసుతః ॥ 5-131-20 (36275)
తతో దేవాః సగంధర్వాః కిన్నరాశ్చ మహోరగాః ।
ఋషయశ్చ మహాభాగా లోకపాలైః సమన్వితాః ।
ప్రణంయ శిరసా దేవం తుష్టువుః ప్రాంజలిస్థితాః ॥ 5-131-21 (36276)
క్రోధం ప్రభో సంహర సంహర స్వం
రూపం చ యద్దర్శితమాత్మసంస్థం ।
యావత్త్విమే దేవగణైః సమేతా
లోకాః సమస్తా భువి నాశమీయుః ॥ 5-131-22 (36277)
త్వం చ కర్తా వికర్తా చ త్వమేవ పరిరక్షసే।
త్వయా వ్యాప్తమిదం సర్వం జగత్స్థావరజంగమం ॥ 5-131-23 (36278)
కియన్మాత్రా మహీపాలాః కింవీర్యాః కింపరాక్రమాః ।
తేషామర్థే మహాబాహో దివ్యం రూపం ప్రదర్శివాన్।
ఏవముచ్చారితా వాచః సహ దేవార్విభుం తదా ॥' 5-131-24 (36279)
తద్దృష్ట్వా మహదాశ్చర్యం మాధవస్య సభాతలే।
దేవదుందుభయో నేదుః పుష్పవర్షం పపాత చ ॥ 5-131-25 (36280)
ధృతరాష్ట్ర ఉవాచ। 5-131-26x (3774)
త్వమేవ పుండరీకాక్ష సర్వస్య జగతో హితః।
తస్మాన్మే యాదవశ్రేష్ఠ ప్రసాదం కర్తుమర్హసి ॥ 5-131-26 (36281)
భగవన్మమ నేత్రాభ్యామంతర్ధానం వృణే పునః ।
భవంతం దృష్టవానస్మి నాన్యం ద్రష్టుమిహోత్సహే ॥ 5-131-27 (36282)
తతోఽబ్రవీన్మహాబాహుర్ధృతరాష్ట్రం జనార్దనః ।
అదృశ్యమానే నేత్రే ద్వే భవేతాం కురునందన ॥ 5-131-28 (36283)
తత్రాద్భుతం మహారాజ ధృతరాష్ట్రశ్చ చక్షుషీ ।
లబ్ధవాన్వాసుదేవాచ్చ విశ్వరూపదిదృక్షయా ॥ 5-131-29 (36284)
లబ్ధచక్షుషమాసీనం ధృతరాష్ట్రం నరాధిపాః ।
విస్మితా ఋషిభిః సార్ధం తుష్టువుర్మధుసూదనం ॥ 5-131-30 (36285)
చచాల చ మహీ కృత్స్నా సాగరశ్చాపి చుక్షుభే ।
విస్మయం పరమం జగ్ముః పార్థివా భరతర్షభ ॥ 5-131-31 (36286)
తతః స పురుషవ్యాఘ్రః సంజహార వపుః స్వకం ।
తాం దివ్యామద్భుతాం చిత్రామృద్ధిమత్తామరిందమః ॥ 5-131-32 (36287)
తతః సాత్యకిమాదాయ పాణౌ విదురమేవ చ ।
ఋషిభిస్తైరనుజ్ఞాతో నిర్యయౌ మధుసూదనః ॥ 5-131-33 (36288)
ఋషయోఽంతర్హితా జగ్ముస్తతస్తే నారదాదయః ।
తస్మిన్కోలాహలే వృత్తే తదద్భుతమివాభవత్ ॥ 5-131-34 (36289)
తం ప్రస్థితమభిప్రేక్ష్య కౌరవాః సహ రాజభిః ।
అనుజగ్ముర్నరవ్యాఘ్రం దేవా ఇవ శతక్రతం ॥ 5-131-35 (36290)
అచింతయన్నమేయాత్మా సర్వం తద్రాజమండలం ।
నిశ్చక్రామ తతః శౌరిః సధూమ ఇవ పావకః ॥ 5-131-36 (36291)
తతో రథేన శుభ్రేణ మహతా కింకిణీకినా ।
హేమజాలవిచిత్రేణ లఘునా మేఘనాదినా ॥ 5-131-37 (36292)
సూపస్కరేణ శుభ్రేణ వైయాఘ్రేణ వరూథినా ।
శైబ్యసుగ్రీవయుక్తేన ప్రత్యదృశ్యత దారుకః ॥ 5-131-39aతథైవ రథమాస్థాయ కృతవర్మా మహారథః ।
వృష్ణీనాం సంమతో వీరో హార్దిక్యః సమదృశ్యత ॥ 5-131-38 (36293)
ఉపస్థితరథం శౌరిం ప్రయాస్యంతమరిందమం ।
ధృతరాష్ట్రో మహారాజః పునరేవాభ్యభాషత ॥ 5-131-40 (36294)
యావద్బలం మే పుత్రేషు పశ్యతస్తే జనార్దన ।
ప్రత్యక్షం తే న తే కించిత్పరోక్షం శత్రుకర్శన ॥ 5-131-41 (36295)
కురూణాం శమమిచ్ఛంతం యతమానం చ కేశవ ।
విదిత్వైతామవస్థాం మే నాతిశంకితుమర్హసి ॥ 5-131-42 (36296)
న మే పాపోఽస్త్యభిప్రాయః పాండవాన్ప్రతి కేశవ ।
జ్ఞాతమేవ హితం వాక్యం యన్మయోక్తః సుయోధనః ॥ 5-131-43 (36297)
జానంతి కురవః సర్వే రాజానశ్చైవ పార్థివాః ।
శమే ప్రయతమానం మాం సర్వయత్నేన మాధవ ॥ 5-131-44 (36298)
వైశంపాయన ఉవాచ। 5-131-45x (3775)
తతోఽబ్రవీన్మహాబాహుర్ధృతరాష్ట్రం జనార్దనః।
ద్రోణం పితామహం భీష్మం క్షత్తారం బాహ్లికం కృపం ॥ 5-131-45 (36299)
ప్రత్యక్షమేతద్భవతాం యద్వృత్తం కురుసంసది।
యథా చాశిష్టవన్మందో రోషాదద్య సముత్థితః ॥ 5-131-46 (36300)
వదత్యనీశమాత్మానం ధృతరాష్ట్రో మహీపతిః ।
ఆపృచ్ఛే భవతః సర్వాన్గమిష్యామి యుధిష్ఠిరం ॥ 5-131-47 (36301)
ఆమంత్ర్య ప్రస్థితం శౌరిం రథస్థం పురుషర్షభ ।
అనుజగ్ముర్మహేష్వాసాః ప్రవీరా భరతర్షభాః ॥ 5-131-48 (36302)
భీష్మో ద్రోణః కృపః క్షత్తా ధృతరాష్ట్రోఽథ బాహ్లికః।
అశ్వత్థామా వికర్ణశ్చ యుయుత్సుశ్చ మహారథః ॥ 5-131-49 (36303)
తతో రథేన శుభ్రేణ మహతా కింకిణీకినా ।
కురూణాం పశ్యతాం ద్రష్టుం స్వసారం స పితుర్యయౌ ॥ ॥ 5-131-50 (36304)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి భగవద్యానర్వణి ఏకత్రింశదధికశతతమోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-131-28 అదృశ్యమానే దర్శనశక్తిరహితే ॥ 5-131-38 వరూథినా రథగుప్తిమతా ॥ 5-131-46 మందో దుర్యోధనః ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 132
॥ శ్రీః ॥
5.132. అధ్యాయః 132
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
కృష్ణేన కుంతీంప్రతి సప్రణామం సభావృత్తంతకథనం ॥ 1 ॥ కుంత్యా కృష్ణచోదనయా తస్మిన్ యుధిష్ఠిరాయ సందేశప్రేషణం ॥ 2 ।Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-132-0 (36305)
వైశంపాయన ఉవాచ। 5-132-0x (3776)
ప్రవిశ్యాథ గృహం తస్యాశ్చరణావభివాద్య చ।
ఆచఖ్యౌ తత్సమాసేన యద్వృత్తం కురుసంసది ॥ 5-132-1 (36306)
వాసుదేవ ఉవాచ। 5-132-2x (3777)
ఉక్తం బహువిధం వాక్యం గ్రహణీయం సహేతుకం।
ఋషిభిశ్చైవ చ మయా న చాసౌ తద్గృహీతవాన్ ॥ 5-132-2 (36307)
కాలపక్వమిదం సర్వం సుయోధనవశానుగం।
` సర్వక్షత్రం క్షణేనైవ దహ్యతే పార్థవహ్నినా ।'
ఆపృచ్ఛే భవతీం శీఘ్రం ప్రయాస్యే పాండవాన్ప్రతి ॥ 5-132-3 (36308)
కిం వాచ్యాః పాండవేయాస్తే భవత్యా వచనాన్మయా ।
తద్బ్రూహి త్వం మహాప్రజ్ఞే శుశ్రూషే వచనం తవ ॥ 5-132-4 (36309)
కుంత్యువాచ। 5-132-5x (3778)
బ్రూయాః కేశవ రాజానం ధర్మాత్మానం యుధిష్ఠిరం ।
భూయాంస్తే హీయతే ధర్మో మా పుత్రక వృథా కృథాః ॥ 5-132-5 (36310)
శ్రోత్రియస్యేవ తే రాజన్మందకస్యావిపశ్చితః ।
అనువాకహతా బుద్ధిర్ధర్మమేవైకమీక్షతే ॥ 5-132-6 (36311)
అంగావేక్షస్వ ధర్మం త్వం యథా సృష్టః స్వయంభువా ।
బాహుభ్యాం క్షత్రియాః సృష్టా బాహువీర్యోపజీవినః ॥ 5-132-7 (36312)
క్రూరాయ కర్మణే నిత్యం ప్రజానాం పరిపాలనే।
శ్రృణు చాత్రోపమామేకాం యా వృద్ధేభ్యః శ్రుతా మయా ॥ 5-132-8 (36313)
ముచుకుందస్య రాజర్షేరదదత్పృథివీమిమాం।
పురా వైశ్రవణః ప్రీతో న చాసౌ తద్గృహీతవాన్ ॥ 5-132-9 (36314)
బాహువీర్యార్జితం రాజ్యమశ్రీయామితి కామయే।
తతో వైశ్రవణః ప్రీతో విస్మితః సమపద్యత ॥ 5-132-10 (36315)
ముచుకుందస్తతో రాజా సోఽన్వశాసద్వసుంధరాం ।
బాహువీర్యార్జితాం సంయక్ క్షత్రధర్మమనువ్రతః॥ 5-132-11 (36316)
యం హి ధర్మం చరంతీహ ప్రజా రాజ్ఞా సురక్షితాః ।
చతుర్థం తస్య ధర్మస్య రాజా విందేన భారత ॥ 5-132-12 (36317)
రాజా చరతి చేద్ధర్మం దేవత్వాయైవ కల్పతే।
స చేదధర్మం చరతి నరకాయైవ గచ్ఛతి ॥ 5-132-13 (36318)
దండనీతిః స్వధర్మేణ చాతుర్వర్ణ్యం నియచ్ఛతి।
ప్రయుక్తాస్వామినా సంయగధర్మేభ్యో నియచ్ఛతి ॥ 5-132-14 (36319)
దండనీత్యాం యదా రాజా సంయక్కార్త్స్న్యేన వర్తతే।
తదా కృతయుం నామ కాలః శ్రేష్ఠః ప్రవర్తతే ॥ 5-132-15 (36320)
కాలో వా కారణం రాజ్ఞో రాజా వా కాలకారణం ।
ఇతి తే సంశయో మా భూద్రాజా కాలస్య కారణం ॥ 5-132-16 (36321)
రాజా కృతయుగస్రష్టా త్రేతాయా ద్వాపరస్య చ।
యుగస్య చ చతుర్థస్య రాజా భవతి కారణం ॥ 5-132-17 (36322)
కృతస్య కరణాద్రాజా స్వర్గమత్యంతమశ్రుతే ।
త్రేతాయాః కరణాద్రాజా స్వర్గం నాత్యంతమశ్రుతే ॥ 5-132-18 (36323)
ప్రవర్తనాద్ద్వాపరస్య యథాభాగముపాశ్రుతే ।
కలేః ప్రవర్తనాద్రాజా పాపమత్యంతమశ్రుతే ॥ 5-132-19 (36324)
తతో వసతి దుష్కర్మా నరకే శాశ్వతీః సమాః ।
రాజదోషేణ హి జగత్స్పృశ్యతే జగతః స చ ॥ 5-132-20 (36325)
రాజధర్మానవేక్షస్వ పితృపైతామహోచితాన్।
నైతద్రాజర్షివృత్తం హి యత్ర త్వం స్థాతుమిచ్ఛసి ॥ 5-132-21 (36326)
న హి వైక్లబ్యసంసృష్ట ఆనృశంస్యే వ్యవస్థితః ।
ప్రజాపాలనసంభూతం ఫలం కించన లబ్ధవాన్ ॥ 5-132-22 (36327)
న హ్యేతామాశిషం పాండుర్న చాహం న పితామహః ।
ప్రయుక్తవంతః పూర్వం తే యయా చరసి మేధయా ॥ 5-132-23 (36328)
యజ్ఞో దానం తపః శౌర్యం ప్రజ్ఞా సంతానమేవ చ ।
మాహాత్ంయం బలమోజశ్చ నిత్యమాశంసితం మయా ॥ 5-132-24 (36329)
నిత్యం స్వాహా స్వధా నిత్యం దద్యుర్మానుషదేవతాః ।
దీర్ఘమాయుర్ధనం పుత్రాన్సంయగారాధితాః శుభాః ॥ 5-132-25 (36330)
పుత్రేష్వాశాసతే నిత్యం పితరో దైవతాని చ।
దానమధ్యయనం యజ్ఞః ప్రజానాం పరిపాలనం ॥ 5-132-26 (36331)
ఏతద్ధర్మమధర్మం వా జన్మనైవాభ్యజాయథాః ।
తే తు వైద్యాః కులే జాతా అవృత్త్యా తాత పీడితాః ॥ 5-132-27 (36332)
యత్ర దానపతిం శూరం క్షుధితాః పృథివీచరాః ।
ప్రాప్య తుష్టాః ప్రతిష్ఠంతే ధర్మః కోఽభ్యధికస్తతః ॥ 5-132-28 (36333)
దానేనాన్యం బలేనాన్యం తథా సూనృతయాఽపరం।
సర్వతః ప్రతిగృహ్ణీయాద్రాజ్యం ప్రాప్యేహ ధార్మికః॥ 5-132-29 (36334)
బ్రాహ్మణః ప్రచరేద్భైక్షం క్షత్రియః పరిపాలయేత్।
వైశ్యో ధనార్జనం కుర్యాచ్ఛూద్రః పరిచరేచ్చ తాన్ ॥ 5-132-30 (36335)
భైక్షం విప్రతిషిద్ధం తే కృషిర్నైవోపపద్యతే ।
క్షత్రియోఽసి క్షతాత్రాతా బాహువీర్యోపజీవితా ॥ 5-132-31 (36336)
పిత్ర్యమంశం మహాబాహో నిమగ్నం పునరుద్ధర ।
సాంనా భేదేన దానేన దండేనాథ నయేన వా ॥ 5-132-32 (36337)
ఇతో దుఃఖతరం కిం ను యదహం దీనబాంధవా।
పరపిండముదీక్షే వై త్వాం సూత్వా మిత్రనందన ॥ 5-132-33 (36338)
యుధ్యస్వ రాజధర్మేణ మా నిమంజీః పితామహాన్ ।
మా గమః క్షీణపుణ్యస్త్వం సానుజః పాపికాం గతిం ॥ ॥ 5-132-34 (36339)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి భగవద్యానపర్వణి ద్వాత్రింశదధికశతతమోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-132-5 భూయాన్ పృథ్వీపాలనజో ధర్మః ॥ 5-132-6 శ్రోత్రియస్య వేదాధ్యాయినః । మందకస్య అర్థజ్ఞానశూన్యస్య । అనువాకేన అత్యంతం వేదాక్షసంవృత్త్యా హతా నష్టాః ॥ 5-132-20 జగతః దోషేణ సచ రాజా స్పృశ్యతే ॥ 5-132-22 ఫలం న లబ్ధవాన్ అసీతి శేషః ॥ 5-132-25 నిత్యమితి । మానుషాశ్చ దేవతాశ్చ సంయగారాధితాః సత్యః ఇహ లోకే ఆయురాదీని పరలోకసాధనాని స్వధాదీని సత్కర్మాణి చ దద్యుః ॥ 5-132-27 ఏతత్ మద్వాక్యం ధర్మం ధర్మయుక్తం అధర్మం చ జన్మనైవ స్వభావత ఏవ అభ్యజాయథాః అభిజానీషే। హే కృష్ణ తే తు పాండవాస్తు వైద్యాః విద్యావంతః ॥ 5-132-29 రాజ్య రాజత్వం క్షత్రియత్వమిత్యర్థః ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 133
॥ శ్రీః ॥
5.133. అధ్యాయః 133
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
కుంత్యా యుధిష్ఠిరబోధనాయ కృష్ణంప్రతి విదులోపాఖ్యానకథనం ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-133-0 (36340)
కుంత్యువాచ। 5-133-0x (3779)
అత్రాప్యుదాహరంతీమమితిహాసం పురాతనం ।
విదులాయాశ్చ సంవాదం పుత్రస్య చ పరంతప ॥ 5-133-1 (36341)
తతః శ్రేయశ్చ భూయశ్చ యథావద్వక్తుమర్హసి ।
యశస్వినీ మన్యుమతీ కులే జాతా విభావరీ ॥ 5-133-2 (36342)
క్షత్రధర్మరతా దాంతా విదులా దీర్ఘదర్శినీ ।
విశ్రుతా రాజసంసత్సు శ్రుతవాక్యా బహుశ్రుతా ॥ 5-133-3 (36343)
విదులా నామ రాజన్యా జగర్హే పుత్రమౌరసం ।
నిర్జితం సింధురాజేన శయానం దీనచేతసం ॥ 5-133-4 (36344)
విదులోవాచ। 5-133-5x (3780)
అనందన మయా జాత ద్విషతాం హర్షవర్ధన ।
న మయా త్వం న పిత్రా చ జాతః క్వాభ్యాగతోహ్యసి ॥ 5-133-5 (36345)
నిర్మన్యుశ్చాప్యసంఖ్యేయః పురుషః క్లీబసాధనః ।
యావజ్జీవం నిరాశోఽసి కల్యాణాయ ధురం వహ ॥ 5-133-6 (36346)
మాఽఽత్మానమవమన్యస్వ మైనమల్పేన బీభరః ।
మనః కృత్వా సుకల్యాణం మా భైస్త్వం ప్రతిసంహర ॥ 5-133-7 (36347)
ఉత్తిష్ఠ హే కాపురుష మా శేష్వైవం పరాజితః।
అమిత్రాన్నందయన్సర్వాన్నిర్మానో బంధుశోకదః ॥ 5-133-8 (36348)
సుపూరా వై కునదికా సుపూరో ముషికాంజలిః ।
సుసంతోషః కాపురుషః స్వల్పకేనైవ తుష్యతి ॥ 5-133-9 (36349)
అప్యహేరారుజందంష్ట్రామాశ్వేవ నిధనం వ్రజ ।
అపి వా సంశయం ప్రాప్య జీవితేఽపి పరాక్రమేః ॥ 5-133-10 (36350)
అప్యరేః శ్యేనవచ్ఛిద్రం పశ్యేస్త్వం విపరిక్రమన్ ।
వివదన్వాఽథవా తూష్ణీం వ్యోంనీవాపరిశంకితః ॥ 5-133-11 (36351)
త్వమేవం ప్రేతవచ్ఛేషే కస్మాద్వజ్రహతో యథా।
ఉత్తిష్ఠ హే కాపురుష మా స్వాప్సీః శత్రునిర్జితః ॥ 5-133-12 (36352)
మాఽస్తం గమస్త్వం కృపణో వి శ్రూయస్వ స్వకర్మణా ।
మా మధ్యే మా జఘన్యే త్వం మాఽధో భూస్తిష్ఠ గర్జితః ॥ 5-133-13 (36353)
అలాతం తిందుకస్యేవ ముహూర్తమపి హి జ్వల ।
మా తుషాగ్నిరివానర్చిర్ధూమాయస్వ జిజీవిషుః ॥ 5-133-14 (36354)
ముహూర్తం జ్వలితం శ్రేయో న చ ధూమాయితం చిరం ।
మా హ స్మ కస్యచిద్గేహే జనీ రాజ్ఞః స్వరీమృదుః ॥ 5-133-15 (36355)
కృత్వా మానుష్యకం కర్మ సృత్వాఽఽజిం యావదుత్తమం ।
ధర్మస్యానృణ్యమాప్నోతి న చాత్మానం విగర్హతే ॥ 5-133-16 (36356)
అలబ్ధ్వా యది వా లబ్ధ్వా నానుశోచతి పండితః ।
ఆనంతర్యం చారభతే న ప్రాణానాం ధనాయతే ॥ 5-133-17 (36357)
ఉద్భావయస్వం వీర్యం వా తాం వా గచ్ఛ ధ్రువాం గతిం ।
ధర్మం పుత్రాగ్రతః కృత్వా కింనిమిత్తం హి జీవసి ॥ 5-133-18 (36358)
ఇష్టాపూర్తం హి తే క్లీబ కీర్తిశ్చ సకలా హతా ।
విచ్ఛిన్నం భోగమూలం తే కింనిమిత్తం హి జీవసి ॥ 5-133-19 (36359)
శత్రుర్నిమంజతా గ్రాహ్యో జంఘాయాం ప్రపతిష్యతా।
విపరిచ్ఛిన్నమూలోఽపి న విషీదేత్కథంచన ॥ 5-133-20 (36360)
ఉద్యంయ ధురముత్కర్షేదాజానేయకతం స్మరన్।
కురు సత్వం చ మానం చ విద్ధి పౌరుషమాత్మనః । 5-133-21 (36361)
ఉద్భావయ కులం మగ్నం త్వత్కృతే స్వయమేవ హి।
యస్య వృత్తం న జల్పంతి మానవా మహదద్భుతం ॥ 5-133-22 (36362)
రాశివర్ధనమాత్రం స నైవ స్త్రీ న పునః పుమాన్ ।
దానే తపసి సత్యే చ యస్య నోచ్చరితం యశః ॥ 5-133-23 (36363)
విద్యాయామర్థలాభే వా మాతురుచ్చార ఏవ సః।
శ్రుతేన తపసా వాఽపి శ్రియా వా విక్రమేణ వా ॥ 5-133-24 (36364)
జనాన్యోఽభిభవత్యన్యాన్కర్మణా హి స వై పుమాన్ ।
న త్వేవ జాల్మీం కాపాలీం వృత్తిమేషితుమర్హసి ॥ 5-133-25 (36365)
నృశంస్యామయశస్యాం చ దుఃఖాం కాపురుషోచితాం।
యమేనమభినందేయురమిత్రాః పురుషం కృశం ॥ 5-133-26 (36366)
లోకస్య సమవజ్ఞాతం నిహీనాసనవాససం ।
అహోలాభకరం హీనమల్పజీవనమల్పకం ॥ 5-133-27 (36367)
నేదృశం బంధుమాసాద్య బాంధవః సుఖమేధతే।
అవృత్త్యైవ విపత్స్యామో వయం రాష్ట్రాత్ప్రవాసితాః ॥ 5-133-28 (36368)
సర్వకామరసైర్హీనాః స్థానభ్రష్టా అకించనాః ।
అవల్గుకారిణ సత్సు కులవంశస్య నాశనం ॥ 5-133-29 (36369)
కలిం పుత్రప్రవాదేన సంజయ త్వామజీజనం ।
నిరమర్షం నిరుత్సాహం నిర్వీర్యమరినందనం ॥ 5-133-30 (36370)
మా స్మ సీమంతినీ కాచింజనయేత్పుత్రమీదృశం।
మా ధూమాయ జ్వలాత్యంతమాక్రంయ జహి శాత్రవాన్ ॥ 5-133-31 (36371)
జ్వల మూర్ధన్యమిత్రాణాం ముహూర్తమపి వా క్షణం।
ఏతావానేవ పురుషో యదమర్షీ యదక్షమీ ॥ 5-133-32 (36372)
క్షమావాన్నిరమర్షశ్చ నైవ స్త్రీ న పునః పుమాన్ ।
సంతోషో వై శ్రియం హంతి తథాఽనుక్రోశ ఏవ చ ॥ 5-133-33 (36373)
అనుత్థానభయే చోభే నిరీహో నాశ్రుతే మహత్।
ఏభ్యో నికృతిపాపేభ్యః ప్రముంచాత్మానమాత్మనా ॥ 5-133-34 (36374)
ఆయసం హృదయం కృత్వా మృగయస్వ పునః స్వకం ।
పరం విషహతే యస్మాత్తస్మాత్పురుష ఉచ్యతే ॥ 5-133-35 (36375)
తమాహుర్వ్యర్థనామానం స్త్రీవద్య ఇహ జీవతి।
శూరస్యోర్జితసత్వస్య సింహవిక్రాంతచారిణః ॥ 5-133-36 (36376)
దిష్టభావం గతస్యాపి విషయే మోదతే ప్రజా ।
య ఆత్మనః ప్రియముఖే హిత్వా మృగయతే శ్రియం ॥ 5-133-37 (36377)
అమాత్యానామథో హర్షమాదధాత్యచిరేణ సః ॥ 5-133-38 (36378)
పుత్ర ఉవాచ। 5-133-39x (3781)
కిం ను మే మామపశ్యంత్యాః పృథివ్యా అపి సర్వయా।
కిమాభరణకృత్యం తే కిం భోగైర్జీవితేన వా । 5-133-39 (36379)
మాతోవాచ। 5-133-40x (3782)
`పైరర్విహన్యమానస్య జీవితేనాపి కిం ఫలం।'
నిర్మన్యుకానాం యే లోకా ద్విషంతస్తానవాప్నుయుః ।
యే త్వాదృతాత్మనాం లోకాః సుహృదస్తాన్వ్రజంతు నః ॥ 5-133-40 (36380)
భృత్యైర్విహీయమానానాం పరపిండోపజీవినాం।
కృపణానామసత్వానాం మా వృత్తిమనువర్తిథాః ॥ 5-133-41 (36381)
అను త్వాం తాత జీవంతు బ్రాహ్మణాః సుహృదస్తథా ।
పర్యన్యమివ భూతాని దేవా ఇవ శతక్రతుం ॥ 5-133-42 (36382)
యమాజీవంతి పురుషం సర్వభూతాని సంజయ।
పక్వం ద్రుమమివాసాద్య తస్య జీవితమర్థవత్॥ 5-133-43 (36383)
యస్య శూరస్య విక్రాంతైరేధంతే బాంధవాః సుఖం।
త్రిదశా ఇవ శక్రస్య సాధు తస్యేహ జీవితం ॥ 5-133-44 (36384)
స్వబాహుబలమాశ్రిత్య యోహి జీవతి మానవః ।
స లోకే లభతే కీర్తిం పరత్ర చ శుభాం గతిం ॥ ॥ 5-133-45 (36385)
ఇతి శ్రీమన్మాభారతే ఉద్యోగపర్వణి భగవద్యానపర్వణి త్రయస్త్రింశదధికశతతమోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-133-2 మన్యుమతీ దైన్యవతీ। విభావరీ కుపితా। విభావరీ రజన్యాం చ వక్రయోషితీతి విశ్వః ॥ 5-133-5 అనందన కుపుత్ర । కుత్సార్థేఽత్ర నఞ్ । 5-133-6 క్లీబే నిర్వీర్యై సాధనం బాహ్వాదికం యస్య స తథా ॥ 5-133-7 మా వీభరః మా పాలయ । ప్రతిసంహర భయమితి శేషః ॥ 5-133-10 పరాక్రమేః పరాక్రమం కురు ॥ 5-133-11 వివదన్ శత్రుజయార్థం అనేకాన్ పక్షానుద్భావయన్వా తూష్ణీంభూతోఽరేశ్ఛిద్రం పశ్యేః। యథా వ్యోంని అపరిశంకితః శత్రోరాధిక్యాద్భయమపశ్యన్ శ్యేనస్తద్వత్ ॥ 5-133-13 విశ్రూయస్వ ఖ్యాతో భవ। సామభేదౌ జఘన్యమధ్యమౌ । దానమధమో నీచ ఉపాయః। దండస్తూతమః। తత్రాద్యత్రయకర్తా మాభూః కింతు గర్జితో దండయితైవ భవేత్యర్థః । ఊర్జిత ఇతి వా పాఠః ॥ 5-133-15 కస్యచిద్రాజ్ఞో గేహే స్వరీ గర్దభీవ మృదుః అకించిన్కరః జాయత ఇతి జనిః పుత్రో మాభూత్ ॥ 5-133-16 ఆజిం సంగ్రామం ॥ 5-133-17 ప్రాణానాం ప్రాణాః బలం తత్సాధ్యానాం కార్యాణాం। ఆనంతర్యం అవిచ్ఛేదేన కార్యధారామారభతే । న ధనాయతే ధనం ఆత్మనో నేచ్ఛతి। తృష్ణం త్యజతీత్యర్థః ॥ 5-133-18 ధ్రువాం గతిం మరణం, అగ్రత ఇత్యుపహాసః। పృష్ఠతః కృత్వేత్యర్థః ॥ 5-133-20 నిమజ్జతా ప్రపతిష్యతా చ శత్రుర్జంఘాయాం గ్రాహ్యః । తేనైవ సహ నిమజ్జేత్పతేద్వేత్యర్థః । న విషీదేత్ నిరుద్యమో న భవేత్ ॥ 5-133-21 ఆజానేయాః జాత్యశ్వాః తేషాం కృతం కర్మ యుద్ధేఽనవసాదరూపం ॥ 5-133-22 త్వత్కృతే మగ్నమితి సంబంధః । 5-133-23 రాశివర్ధనః సంఖ్యాపూరకో నతు ప్రయోజనాంతరార్హః ॥ 5-133-24 మాతుః ఉచ్చారో విష్ఠా ॥ 5-133-26 యం ఏన అమిత్రా అభినందేషు తం బంధుం బాంధవః ఆసాద్య న సుఖమేధత ఇతి తృతీయశ్లోకేన సంబంధః ॥ 5-133-27 అహోలాభకరం అల్పేఽపి లాభే అహో లాభో జాత ఇతి విస్మయం కుర్వాణం ॥ 5-133-37 దిష్టభావం మరణం ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 134
॥ శ్రీః ॥
5.134. అధ్యాయః 134
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
కుంత్యా విదులోపాఖ్యానకథనం ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-134-0 (36386)
విదులోవాచ। 5-134-0x (3783)
అథైతస్యామవస్థాయాం పౌరుషం హాతుమిచ్ఛసి।
నిహీనసేవితం మార్గం గమిష్యస్యచిరాదివ ॥ 5-134-1 (36387)
యో హి తేజో యథాశక్తి న కర్శయతి విక్రమాత్।
క్షత్రియో జీవితాకాంక్షీ స్తేన ఇత్యేవ తం విదుః ॥ 5-134-2 (36388)
అర్థవంత్యుపపన్నాని వాక్యాని గుణవంతి చ।
నైవ సంప్రాప్నువంతి త్వాం ముమూర్షుమివ భేషజం ॥ 5-134-3 (36389)
సంతి వై సింధురాజస్య సంతుష్టా న తథా జనాః।
దౌర్బల్యాదాసతే మూఢా వ్యసతౌఘపతీక్షిణః ॥ 5-134-4 (36390)
సహాయోపచితిం కృత్వా వ్యవసాయ్య తతస్తతః ।
అనుదుష్యేయురపరే పశ్యంతస్తవ పౌరుషం ॥ 5-134-5 (36391)
తైః కృత్వా సహ సంఘాతం గిరిదుర్గాలయం చర ।
కాలే వ్యసనమాకాంక్షన్నైవాయమజరామరః ॥ 5-134-6 (36392)
సంజయో నామతశ్చ త్వం న చ పశ్యామి తత్త్వయి ।
అన్వర్థనామా భవ మే పుత్ర మా వ్యర్థనామకః ॥ 5-134-7 (36393)
సంయగ్దృష్టిర్మహాప్రాజ్ఞో బాలం త్వాం బ్రాహ్మణోఽబ్రవీత్।
అయం ప్రాప్య మహత్కృచ్ఛ్రం పునర్వృద్ధిం గమిష్యతి॥ 5-134-8 (36394)
తస్య స్మరంతీ వచనమాశంసే విజయం తవ।
తస్మాత్తాత బ్రవీమి త్వాం వక్ష్యామి చ పునఃపునః ॥ 5-134-9 (36395)
యస్య హ్యర్థాభినిర్వృత్తౌ భవంత్యాప్యాయితాః పరే ।
తస్యార్థసిద్ధిర్నియతా నయేష్వర్థానుసారిణః ॥ 5-134-10 (36396)
సమృద్ధిరసమృద్ధిర్వా పూర్వేషాం మమ సంజయ ।
ఏవం విద్వాన్యుద్ధమనా భవ మా ప్రత్యుపాహరః ॥ 5-134-11 (36397)
నాతః పాపీయసీం కాంచిదవస్థాం శంబరోఽబ్రవీత్।
యత్ర నైవాద్య న ప్రాతర్భోజనం ప్రతిదృశ్యతే॥ 5-134-12 (36398)
పతిపుత్రవధాదేతత్పరమం దుఃఖమబ్రవీత్ ।
దారిద్ర్యమితి యత్ప్రోక్తం పర్యాయమరణం హి తత్ ॥ 5-134-13 (36399)
అహం మహాకులే జాతా హ్రదాద్ధ్రదమివాగతా।
ఈశ్వరీ సర్వకల్యాణీ భర్త్రా పరమపూజితా ॥ 5-134-14 (36400)
మహార్హమాల్యాభరణాం సుమృష్టాంబరవాససం ।
పురా హృష్టః సుహృద్వర్గో మామపశ్యత్సుహృద్గతాం ॥ 5-134-15 (36401)
యదా మాం చైవ భార్యాం చ ద్రష్టాసి భృశదుర్బలాం ।
న తదా జీవితేనార్థో భవితా తవ సంజయ ॥ 5-134-16 (36402)
దాసకర్మకరాన్భృత్యానాచార్యర్త్విక్పురోహితాన్।
అవృత్త్యాఽస్మాన్ప్రజహతో దృష్ట్వా కిం జీవితేన తే ॥ 5-134-17 (36403)
యది కృత్యం న పశ్యామి తవాద్యాహం యథా పురా ।
శ్లాఘనీయం యశస్యం చ కా శాంతిర్హృదయస్య మే ॥ 5-134-18 (36404)
నేతి చేద్బ్రాహ్మణం బ్రూయాం దీర్యేత హృదయం మమ।
న హ్యద న చ మే భర్తా నేతి బ్రాహ్మణముక్తవాన్ ॥ 5-134-19 (36405)
వయమాశ్రయణీయాః స్మ న శ్రోతారః పరస్య చ।
అన్యమాసాద్య జీవంతీ పరిత్యక్ష్యామి జీవితం ॥ 5-134-20 (36406)
అపారే భవ నః పారమప్లవే భవ నః ప్లవః ।
కురుష్వ స్థానమస్థానే మృతాన్సంజీవయస్వ నః॥ 5-134-21 (36407)
సర్వే తే శత్రవః శక్యా న చేంజీవితుమర్హసి ।
అథ చేదీదృశీం వృత్తిం క్లీబామభ్యుపపద్యసే ॥ 5-134-22 (36408)
నిర్విణ్ణాత్మా హతమనా ముంచైతాం పాపజీవికాం।
ఏకశత్రువధేనైవ శూరో గచ్ఛతి విశ్రుతిం ॥ 5-134-23 (36409)
ఇంద్రో వృత్రవధేనైవ మహేంద్రః సమపద్యత।
మాహేంద్రం చ గ్రహం లేభే లోకానాం చేశ్వరోఽభవత్ ॥ 5-134-24 (36410)
నామ విశ్రావ్య వై శంఖ్యే శత్రూనాహూయ దంశితాన్।
సేనాగ్రం చాపి విద్రావ్య హత్వా వా పురుషం వరం ॥ 5-134-25 (36411)
యదైవ లభతే వీరః సుయుద్ధేన మహద్యశః ।
తదైవ ప్రవ్యథంతేఽస్య శత్రవో వినమంతి చ ॥ 5-134-26 (36412)
త్యక్త్వాత్మానం రణే దక్షం శూరం కాపురుషా జనాః ।
అవశాస్తర్పయంతి స్మ సర్వకామసమృద్ధిభిః ॥ 5-134-27 (36413)
రాజ్యం చాప్యుగ్రవి భ్రంశం సంశయో జీవితస్య వా।
న లబ్ధస్య హి శత్రోర్వై శేషం కుర్వంతి సాధవః ॥ 5-134-28 (36414)
స్వర్గద్వారోపమం రాజ్యమథవాప్యమృతోపమం ।
రుద్ధమేకాయనం మత్వా పతోల్ముక ఇవారిషు ॥ 5-134-29 (36415)
జహి శత్రూన్రణే రాజన్స్వధర్మనుపాలయ ।
మా త్వా దృశం సుకృపణం శత్రూణాం భయవర్ధనం ॥ 5-134-30 (36416)
అస్మదీయైశ్చ శోచిద్భిర్నదద్భిశ్చ పరైర్వృతం ।
అపి త్వాం నానుపశ్యేయం దీనాద్దీనమివాస్థితం ॥ 5-134-31 (36417)
హృప్య సౌవీరకన్యాభిః శ్లాఘస్వార్థైర్యథా పురా।
మా చ సైంధవకన్యానామవసన్నో వశం గమః ॥ 5-134-32 (36418)
యువా రూపేణ సంపన్నో విద్యయాభిజనేన చ ।
యత్త్వాదృశో వికుర్వీత యశస్వీ లోకవిశ్రుతః ॥ 5-134-33 (36419)
అధుర్యవచ్చ వోఢవ్యే మన్యే మరణమేవ తత్।
యది త్వామనుపశ్యామి పరస్య ప్రియవాదినం ॥ 5-134-34 (36420)
పృష్ఠతోఽనువ్రజంతం వా కా శాంతిర్హృదయస్య మే।
నాస్మింజాతు కులే జాతో గచ్ఛేద్యోన్యస్య పృష్ఠతః । 5-134-35 (36421)
న త్వం పరస్యానుచరస్తాత జీవితుమర్హసి ।
అహం హి క్షత్రహృదయం వేద యత్పరిశాశ్వతం ॥ 5-134-36 (36422)
పూర్వైః పూర్వతరైః ప్రోక్తం పరైః పరతరైరపి।
శాశ్వతం చావ్యయం చైవ ప్రజాపతివినిర్మితం ॥ 5-134-37 (36423)
యో వై కశ్చిదిహాజాతః క్షత్రియః క్షత్రధర్మవిత్ ।
భయాద్వృత్తిసమీక్షో వా న నమేదిహ కస్యచిత్ ॥ 5-134-38 (36424)
ఉద్యచ్ఛేదేవ న నమేదుద్యమో హ్యేవ పౌరుషం ।
అప్యపర్వణి భజ్యేత న నమేతేహ కస్యచిత్ ॥ 5-134-39 (36425)
మాతంగో మత్త ఇవ చ పరీయాత్స మహామనాః ।
బ్రాహ్మణేభ్యో నమేన్నిత్యం ధర్మాయైవ చ సంజయ ॥ 5-134-40 (36426)
నియచ్ఛన్నితరాన్వర్ణాన్వినిఘ్నన్సర్వదుష్కృతః।
ససహాయోఽసహాయో వా యావజ్జీవం తథా భవేత్ ॥ ॥ 5-134-41 (36427)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి భగవద్యానపర్వణి చతుస్త్రింశదధికశతతమోఽధ్యాయః ।
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-134-11 పూర్వేషాం మమ చ యుద్ధే సమృద్ధిరసమృద్ధిర్వాఽవశ్యంభావినీత్యేవ విద్వాన్ యుద్ధమనా భవ లాభాలాభౌ సమౌ కృత్వా యుధ్యస్త్వేతి భావః । మాప్రత్యుపాహరః ప్రత్యుపహారం యుద్ధోపసంహారం మాకార్షీరిత్యర్థః ॥ 5-134-18 కృత్యం కర్తవ్యం పరాక్రమం ॥ 5-134-20 శ్రోతారః పరాజ్ఞాయాః ॥ 5-134-22 శక్యాః జేతుమితి శేషః ॥ 5-134-23 నిర్విణ్ణాత్మా విరక్తచిత్తః । యతో హతమనా నష్టసంకల్పః । విశ్రుతిం ఖ్యాతిం ॥ 5-134-24 గ్రహం సోమపాత్రం। ప్రగ్రహమితి పాఠే నియమనం నియంతృత్వమిత్యర్థః ॥ 5-134-27 కాపురుషాః జనాః రణే ఆత్మానం దేహం త్యక్త్వా రణే రక్షం శూరం సమృద్ధిభిస్తర్పయంతిస్మేతి సంబంధః ॥ 5-134-28 ఉగ్రవిభ్రంశం మహాప్రపాతం। జీవితస్య సంశయో మరణం। లబ్ధస్య జితస్య। శేషం పునః స్వల్పేన విభవేనావస్థాపనం ॥ 5-134-29 రుద్ధం గ్రస్తం మత్వా ఏకాయనం స్వర్గరాజ్యయోర్మధ్యే ఏకం మార్గం పత గచ్ఛ ॥ 5-134-30 శత్రూణాం భయవర్ధనం భయచ్ఛేదనం। అనుగ్రత్వాత్ సుకృషణం దీనం త్వా త్వాం మా దృశం మాద్రాక్షం ॥ 5-134-32 హృష్య హర్షం ప్రాప్నుహి । సౌవీరకన్యాభిః స్వదారైః । మాచేతి । సైంధవకన్యానాం శత్రుదేశజకన్యానాం ॥ 5-134-33 వికుర్వీత అపసరణం కుర్వీత ॥ 5-134-34 అధుర్యవత్ అదాంతవృషభవత్। తత్ వికారకరణం ॥ 5-134-36 వేద వేద్మి । పరిశాశ్వతం సర్వథైవైకరూపం। అక్షీణమిత్యర్థః ॥ 5-134-37 అవ్యయం అపక్షయహీనం క్షత్రహృదయం ప్రోక్తమితి పూర్వేణ సంబంధః ॥ 5-134-38 ఆజాతః సంయగ్జాతః కులే జాత ఇత్యర్థః । య ఆజాతః స భయాత్కస్యచిన్న నమేత్। వృత్తిసమీక్షో వృత్తిం సమీక్షమాణో వా న నమేత్ ॥ 5-134-40 పరీయాత్ పర్యటనం కుర్యాత్ ॥ 5-134-41 దుష్కృతః పాపిష్టాన్ ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 135
॥ శ్రీః ॥
5.135. అధ్యాయః 135
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
కుంత్యా విదులోపాఖ్యానకథనం ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-135-0 (36428)
పుత్ర ఉవాచ। 5-135-0x (3784)
కృష్ణాయసస్యేవ చ తే సంహత్య హృదయం కృతం।
మమ మాతస్త్వకరుణే వీరప్రజ్ఞే హ్యమర్షణే ॥ 5-135-1 (36429)
అహో క్షత్రసమాచారో యత్ర మామితరం యథా।
నియోజయసి యుద్ధాయ పరమాతేవ మాం తథా ॥ 5-135-2 (36430)
ఈదృశం వచనం బ్రూయాద్భవతీ పుత్రమేకజం ।
కిం ను తే మామపశ్యంత్యాః పృథివ్యా అపి సర్వయా ॥ 5-135-3 (36431)
కిమాభరణకృత్యేన కిం భోగైర్జీవితేన వా।
మయి వా సంగరహతే ప్రియపుత్రే విశేషతః ॥ 5-135-4 (36432)
మాతోవాచ। 5-135-5x (3785)
సర్వావస్థా హి విదుషాం తాత ధర్మార్థకారణాత్ ।
తావేవాభిసమీక్ష్యాహం సంజయ త్వామచూజుదం ॥ 5-135-5 (36433)
స సమీక్ష్య క్రమోపేతో ముఖ్యః కాలోఽయమాగతః।
అస్మింశ్చేదాగతే కాలే కార్యం న ప్రతిపద్యసే ॥ 5-135-6 (36434)
అసంభావితరూపస్త్వమానృశంస్యం కరిష్యసి ।
తం త్వామయశసా స్పృష్టం న బ్రూయాం యది సంజయ ॥ 5-135-7 (36435)
ఖరీవాత్సల్యమాహుస్తన్నిఃసామర్థ్యమహేతుకం ।
సద్భిర్విగర్హితం మార్గం త్యజ మూర్ఖనిషేవితం ॥ 5-135-8 (36436)
అవిద్యా వై మహత్యస్తి యామిమాం సంశ్రితాః ప్రజాః ।
తవ స్యాద్యది సద్వృత్తం తేన మే త్వం ప్రియో భవేః ॥ 5-135-9 (36437)
ధర్మార్థగుణయుక్తేన నేతరేణ కథంచన।
దైవమానుషయుక్తేన సద్భిరాచరితేన చ॥ 5-135-10 (36438)
యో హ్యేవమవినీతేన రమతే పుత్రనప్తృణా।
అనుత్థానవతా చాపి దుర్వినీతేన దుర్ధియా ॥ 5-135-11 (36439)
రమతే యస్తు పుత్రేణ మోఘం తస్య ప్రజాఫలం।
అకుర్వంతో హి కర్మాణి కుర్వంతో నిందితాని చ ॥ 5-135-12 (36440)
సుఖం నైవేహ నాముత్ర లభంతే పురుషాధమాః ।
యుద్ధాయ క్షత్రియః సృష్టః సంజయేహ జయాయ చ ।
`క్రూరాయ కర్మణే నిత్యం ప్రజానాం పరిపాలనే ॥' 5-135-13 (36441)
జయన్వా వధ్యమానో వా ప్రాప్నోతీంద్రసలోకతాం ।
న శక్రభవనే పుణ్యే దివి తద్విద్యతే సుఖం।
యదమిత్రాన్వశే కృత్వా క్షత్రియః సుఖమేధతే ॥ 5-135-14 (36442)
మన్యునా దహ్యమానేహ పురుషేణ మనస్వినా ।
నికృతేనేహ బహుశః శత్రూన్ప్రతి జిగీషయా ॥ 5-135-15 (36443)
ఆత్మానం వా పరిత్యజ్య శత్రుం వా వినిపాత్య చ।
ప్రాప్యతే నేహ శాంతిర్హి నిత్యమేవ తు సంజయ ।
అతోన్యేన ప్రకారేణ శాంతిరస్య కుతో భవేత్ ॥ 5-135-16 (36444)
ఇహ ప్రాజ్ఞో హి పురుషః స్వల్పమప్రియమిచ్ఛతి।
యస్య స్వల్పం ప్రియం లోకే ధ్రువం తస్యాల్పమప్రియం ॥ 5-135-17 (36445)
ప్రియాభావాచ్చ పురుషో నైవ ప్రాప్నోతి శోభనం ।
ధ్రువం చాభావమభ్యేతి గత్వా గంగేవ సాగరం ॥ 5-135-18 (36446)
పుత్ర ఉవాచ। 5-135-19x (3786)
నేయం మతిస్త్వయా వాచ్యా మాతః పుత్రే విశేషతః ।
కారుణ్యమేవ పశ్య త్వం భూత్వేహ జడమూకవత్ ॥ 5-135-19 (36447)
మాతోవాచ। 5-135-20x (3787)
అతో మే భూయసీ నందిర్యదేవమనుపశ్యసి।
చోద్యం మాం చోదయస్యేతద్భృశం వై చోదయామి తే ॥ 5-135-20 (36448)
అథ త్వాం పూజయిష్యామి హత్వా వై సర్వసైంధవాన్।
అహం పశ్యామి విజయం కృచ్ఛ్రభావినమేవ తే ॥ 5-135-21 (36449)
పుత్ర ఉవాచ। 5-135-22x (3788)
అకోశస్యాసహాయస్య కుతః సిద్ధిర్జయో మమ।
ఇత్యవస్థాం విదిత్వైతామాత్మనాత్మని దారుణాం ॥ 5-135-22 (36450)
రాజ్యాద్భావో నివృత్తో మే త్రిదివాదివ దృష్కృతః ।
ఈదృశం భవతీ కంచిదుపాయమనుపశ్యతి॥ 5-135-23 (36451)
తన్మే పరిణతప్రజ్ఞే సంయక్ప్రబ్రూహి పృచ్ఛతే।
కరిష్యామి హి తత్సర్వం యథావదనుశాసనం ॥ 5-135-24 (36452)
మాతోవాచ। 5-135-25x (3789)
పుత్ర నాత్మావమంతవ్యః పూర్వాభిరసమృద్ధిభిః ।
అభూత్వా హి భవంత్యర్థా భూత్వా నశ్యంతి చాపరే।
అమర్షేణైవ చాప్యర్థా నారబ్ధవ్యాః సుబాలిశైః ॥ 5-135-25 (36453)
సర్వేషాం కర్మణాం తాత ఫలే నిత్యమనిత్యతా।
అనిత్యమితి జానంతో న భవంతి భవంతి చ ॥ 5-135-26 (36454)
అథ యే నైవ కుర్వంతి నైవ జాతు భవంతి తే।
ఐకగుణ్యమనీహాయామభావః కర్మణాం ఫలం ॥ 5-135-27 (36455)
అథ ద్వైగుణ్యమీహాయాం ఫలం భవతి వా నవా ।
యస్య ప్రాగేవ విదితా సర్వార్థానామనిత్యతా ॥ 5-135-28 (36456)
నుదేద్వృద్ధిసమృద్ధీ స ప్రతికూలే నృపాత్మజ ।
ఉత్థాతవ్యం జాగృతవ్యం యోక్తవ్యం భూతికర్మసు ॥ 5-135-29 (36457)
భవిష్యతీత్యేవ మనః కృత్వా సతతమవ్యథైః ।
మంగలాని పురస్కృత్య బ్రాహ్మణాంశ్చేశ్వరైః సహ ॥ 5-135-30 (36458)
ప్రాజ్ఞస్య నృపతేరాశు వృద్ధిర్భవతి పుత్రక ।
అభివర్తతి లక్ష్మీస్తం ప్రాచీమివ దివాకరః ॥ 5-135-31 (36459)
నిదర్శనాన్యుపాయాంశ్చ బహూన్యుద్ధర్షణాని చ।
అనుదర్శితరూపోఽసి పశ్యామి కురు పౌరుషం ॥ 5-135-32 (36460)
పురుషార్థమభిప్రేతం సమాహర్తుమిహార్హసి।
క్రుద్ధాన్లుబ్ధాన్పరిక్షీణానవలిప్తాన్విమానితాన్ ॥ 5-135-33 (36461)
స్పర్ధినశ్చైవ యే కేచిత్తాన్యుక్త ఉపధారయ।
ఏతేన త్వం ప్రకారేణ మహతో భేత్స్యసే గణాన్।
మహావేగ ఇవోద్ధూతో మాతరిశ్వా బలాహకాన్ ॥ 5-135-34 (36462)
తేషామగ్రప్రదాయీ స్యాః కల్పోత్థాయీ ప్రియంవదః ।
తే త్వాం ప్రియం కరిష్యంతి పురోధాస్యంతి చ ధ్రువం ॥ 5-135-35 (36463)
యదైవ శత్రుర్జానీయాత్సపత్నం త్యక్తజీవితం।
తదైవాస్మాదుద్విజేత సర్పాద్వేశ్మగతాదివ ॥ 5-135-36 (36464)
తం విదిత్వా పరాక్రాంతం వశే న కురుతే యది।
నిర్వాదైర్నిర్వదేదేనమంతతస్తద్భవిష్యతి ॥ 5-135-37 (36465)
నిర్వాదాదాస్పదం లబ్ధా ధనవృద్ధిర్భవిష్యతి।
ధనవంతం హి మిత్రాణి భజంతే చాశ్రయంతి చ ॥ 5-135-38 (36466)
స్ఖలితార్థం పునస్తాని సంత్యజంతి చ బాంధవాః ।
నహ్యస్మిన్నాశ్రయంతే చ జుగుప్సంతే చ తాదృశం ॥ 5-135-39 (36467)
శత్రుం కృత్వా యః సహాయం విశ్వాసముపగచ్ఛతి।
స న సంభావ్యమేవైతద్యద్రాజ్యం ప్రాప్నుయాదితి ॥ ॥ 5-135-40 (36468)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి భగవద్యానపర్వణి పంచత్రింశదధికశతతమోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-135-1 కృష్ణాయసస్య లోహస్య । సంహత్య ణిండీకృత్య ॥ 5-135-3 ఏకజం అభ్రాతృకం ॥ 5-135-5 సర్వావస్థా గార్హస్థ్యాదిరూపా। తావేవ ధర్మార్థావేవ। అచూచుదం ప్రేరితవత్యస్మి ॥ 5-135-6 సమీక్ష్య క్రమోపేతః ద్రష్టుం యోగ్యేన పరాక్రమేణ యుక్తః । అస్మిన్కాలే చేత్ కార్యం కర్తవ్యం యుద్ధం న ప్రతిపద్యసే ॥ 5-135-7 ఆనృశంస్యం శత్రుషు స్వదేహే వా దయాంకరిష్యసి తర్హి త్వం అసంభావితరూపస్తిరస్కృతరూపో భవిష్యసీతి సంబంధః ॥ 5-135-8 స్వరీతి। ఉభయలోకానుపయుక్తేపి పుత్రే వృథా వాత్సల్యం ఖరీ కరోతి తద్వదహమపి స్యామిత్యర్థః ॥ 5-135-10 ధర్మార్థేతి। త్వయా భావ్యమితి శేషః ॥ 5-135-15 ప్రస్థాతవ్యమేవేతి శేషః ॥ 5-135-17 స్వల్పమైశ్వర్యం అప్రియమనిష్టం ఇచ్ఛతి మన్యతే ప్రాజ్ఞః। యస్య తు అల్పమేవైశ్వర్యం ప్రియం తస్య ధ్రువం నిశ్చితం తదేవాల్పం ప్రియత్వేన గృహీతం అప్రియమనర్థకరం స్యాత్। తేన రాజ్ఞాఽల్పసంతుష్టేన న భవితవ్యమిత్యర్థః ॥ 5-135-18 అభావం నాశం ॥ 5-135-19 పశ్య హితత్వేనేతి శేషఃక ॥ 5-135-20 అతో వచనాత్ మే మమ భూయసీ నందిః సమృద్ధిః భవితేతి శేషః। యత్ ఏవం కారుణ్యం దేహే కృపాం అనుపశ్యసి హితత్వేన । ఏవంసత్యపి త్వమేవ చోద్యం పూర్వపక్షం చోదయసి ప్రేరయసి కారుణ్యం కుర్వితి। అథాపి వజ్రహృదయాహం తే తుభ్యం చోదయామి ॥ 5-135-21 సైంధవాన్ హత్వా కృచ్ఛ్రేణ భావినం తే తవ విజయం యదా పశ్యామి ద్రక్ష్యామి అథ త్వాం పూజయిష్యామీతి యోజనా ॥ 5-135-22 ఏతాం అవస్థాం దారుణామాత్మని ఆత్మనా స్వయం విదిత్వా । మే మమ భావశ్చిత్తం రాజ్యాన్నివృత్త ఇత్యుత్తరేణ సంబంధః ॥ 5-135-29 వృద్ధిః పీడా। వృధు హింసాయామిత్యస్య రూపం। సమృద్ధిరైశ్వర్యం। ఆత్మనః పీడాం పరస్యైర్శ్వం చ నుదేదిత్యర్థః ॥ 5-135-35 తేషాం క్రుద్ధాదీనాం అగ్రప్రదాయీ। భక్తం వేతనం చ సర్వేభ్యః ప్రథమం దేయం। న చేత్సద్యః కుపితాస్తే త్యజేయురిత్యర్థః ॥ 5-135-36 ఏనం నిర్వాదైః పరినిష్ఠితైర్దూతైర్నిర్వదేత్ పరినిష్ఠాం ప్రాపయేత్। సాంనా దానేన వా తం పర్యవస్థాపయేదిత్యర్థః । అంతతః ఫలతః తత్ శర్త్రార్వశీకరణం భవిష్యతి ॥ 5-135-37 తత్రోపాయమాహ నిర్వాదాదితి। ఏవం పరినిష్ఠితతయా ఆస్పదం స్థానం ప్రాప్తం చేత్ శత్రుణాఽనుపద్రుతస్య ధనవృద్ధ్యాదికం సర్వం సేత్స్యతీత్యర్థః ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 136
॥ శ్రీః ॥
5.136. అధ్యాయః 136
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
విదులోపాఖ్యానోపసంహారః ॥ 1 ॥ విదులోపాఖ్యానశ్రవణఫలకథనం ॥ 2 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-136-0 (36469)
మాతోవాచ। 5-136-0x (3790)
నైవ రాజ్ఞా దరః కార్యో జాతు కస్యాంచిదాపది।
అథ చేదపి దీర్ణః స్యాన్నైవ వర్తేత దీర్ణవత్ ॥ 5-136-1 (36470)
దీర్ణం హి దృష్ట్వా రాజానం సర్వమేవానుదీర్యతే।
రాష్ట్రం బలమమాత్యాశ్చ పృథక్కుర్వంతి తే మతీః ॥ 5-136-2 (36471)
శత్రునేకే ప్రపద్యంతే ప్రజహత్యపరే పునః ।
అన్యే తు ప్రజిహీర్షంతి యే పురస్తాద్విమానితాః ॥ 5-136-3 (36472)
య ఏవాత్యంతసుహృదస్త ఏనం పర్యుపాసతే।
అశక్తయః స్వస్తికామా బద్ధవత్సా ఇలా ఇవ ॥ 5-136-4 (36473)
శోచంతమనుశోచంతి పతితానివ బాంధవాన్ ।
అపి తే పూజితాః పూర్వమపి తే సుహృదో మతాః ॥ 5-136-5 (36474)
యే రాష్ట్రమభిమన్యంతే రాజ్ఞో వ్యసనమీయుషః ।
మా దీదరస్త్వం సుహృదో మా త్వాం దీర్ణం ప్రహాసిషుః ॥ 5-136-6 (36475)
ప్రభావం పౌరుషం బుద్ధిం జిజ్ఞాసంత్యా మయా తవ।
విదధత్యా సమాశ్వాసముక్తం తేజోవివృద్ధయే ॥ 5-136-7 (36476)
యదేతత్సంవిజానాసి యది సంయగ్బ్రవీంయహం।
కృత్వా సౌంయమివాత్మానం జాయాయోత్తిష్ఠ సంజయ ॥ 5-136-8 (36477)
అస్తి నః కోశనిచయో మహానవిదితస్తవ।
తమహం వేద నాన్యస్తముపసంపాదయామి తే ॥ 5-136-9 (36478)
సంతి నైకశతా భూయః సుహృదస్తవ సంజయ ।
సుఖదుఃఖసహా వీర సంగ్రామాదనివర్తినః ॥ 5-136-10 (36479)
తాదృశా హి సహాయా వై పురుషస్య బుభూషతః।
ఇష్టం జిహీర్షతః కించిత్సచివాః శత్రుకర్శన ॥ 5-136-11 (36480)
తస్యాస్త్వీదృశకం వాక్యం శ్రుత్వాపి స్వల్పచేతసః ।
తమస్త్వపాగమత్తస్య సుచిత్రార్థపదాక్షరం ॥ 5-136-12 (36481)
పుత్ర ఉవాచ। 5-136-13x (3791)
ఉదకే నౌరియం ధార్యా వక్తవ్యం ప్రవణే మయా।
యస్య మే భవతీ నేత్రీ భవిష్యద్భూతిదర్శినీ ॥ 5-136-13 (36482)
అహం హి వచనం త్వత్తః శుశ్రూషురపరాపరం ।
కించిత్కించిత్ప్రతివదంస్తూష్ణీమాసం ముహుర్ముహుః ॥ 5-136-14 (36483)
అతృప్యన్నమృతస్యేవ కృచ్ఛ్రాల్లబ్ధస్య బాంధవాత్।
ఉద్యచ్ఛాంయేష శత్రూణాం నియమార్థం జాయయ చ ॥ 5-136-15 (36484)
కుంత్యువాచ। 5-136-16x (3792)
సదశ్చ ఇవ స క్షిప్తః ప్రణున్నో వాక్యసాయకైః।
తచ్చకార తథా సర్వం యథావదనుశాసనం ॥ 5-136-16 (36485)
ఇదముద్ధర్షణం భీమం తేజోవర్ధనముత్తమం ।
రాజానం శ్రావయేన్మంత్రీ సీదంతం శత్రుపీడితం ॥ 5-136-17 (36486)
జయో నామేతిహాసోఽయం శ్రోతవ్యో విజిగీషుణా।
మహీం విజయతే క్షిప్రం శ్రుత్వా శత్రూంశ్చ మర్దతి ॥ 5-136-18 (36487)
ఇదం పుంసవనం చైవ వీరాజననమేవ చ।
అభీక్ష్ణం గర్భిణీ శ్రుత్వా ధ్రువం వీరం ప్రజాయతే ॥ 5-136-19 (36488)
విద్యాశూరం తపఃశూరం దానశూరం తపస్వినం ।
బ్రాహ్మయా శ్రియా దీప్యమానం సాధువాదే చ సంమతం ॥ 5-136-20 (36489)
అర్చిష్మంతం బలోపేతం మహాభాగం మహారథం ।
ధృతిమంతమనాధృష్యం జేతారమపరాజితం ॥ 5-136-21 (36490)
నియంతారమసాధూనాం గోప్తారం ధర్మచారిణాం ।
ఈదృశం క్షత్రియా సూతే వీరం సత్యపరాక్రమం ॥ ॥ 5-136-22 (36491)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి భగవద్యానపర్వణి షట్త్రింశదధికశతతమోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-136-1 దరో భయం ॥ 5-136-4 ఇలా ధేనవః ॥ 5-136-10 శతార్హా అనివర్తిన ఇతి కo ఖo పాఠః। శతార్హాః శతవేతనయోగ్యా ఇతి రత్నగర్భః ॥ 5-136-12 స్వల్పచేతసోపి తస్య తమోపాగమదితి సంబంధః ॥ 5-136-13 ఉదకే భూరియం ధార్యా మర్తవ్యం ప్రవణే మయా ఇతి ఝo పాఠః । తత్రాయమర్థః। ఉదకే మజ్జంతీవ భూః పిత్ర్యం రాజ్యం ।(ధూరితి పాఠేపి స ఏవార్థః) ఇయం మయా ధార్యా మగ్నం రాజ్యం వా ఉద్ధర్తవ్యం। ప్రవణే ప్రపాతే వా యుద్ధాఖ్యే వా మర్తవ్యం నతు ఏవమేవ నిర్వ్యాపారేణ స్థేయం। నేత్రీ శిక్షయిత్రీ। ఉదకే సూర్యవద్యస్మిన్సక్తవ్యం ప్రవణే మయా ఇతి డo పాఠః ॥ 5-136-14 అపరాపరం ఉత్తరోత్తరం। ప్రతివదన్ ప్రతికూలం వదన్ ॥ 5-136-15 బాంధవాత్ బంధుతః । ఉద్యచ్ఛామి ఉద్యమం కరోమి। నియమార్థం నిగ్రహార్థం ॥ 5-136-19 పుంసవనం పుత్రప్రసవకరం ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 137
॥ శ్రీః ॥
5.137. అధ్యాయః 137
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
కుంత్యా శ్రీకృష్ణే అర్జునాదీన్ప్రతి వక్తవ్యసందేశకథనం ॥ 1 ॥ శ్రీకృష్ణస్య స్వరథమారోపితేన కర్ణేన సహ సంభాషణపూర్వకముపప్లావ్యం ప్రత్యాగమనం ॥ 2 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-137-0 (36492)
కుంత్యువాచ। 5-137-0x (3793)
అర్జునం కేశవ బ్రూయాస్త్వయి జాతే స్మ సూతకే।
ఉపోపవిష్టా నారీభిరాశ్రమే పరివారితా ॥ 5-137-1 (36493)
అథాంతరిక్షే వాగాసీద్దివ్యరూపా మనోరమా ।
సహస్రాక్షసమః కుంతి భవిష్యత్యేష తే సుతః । 5-137-2 (36494)
ఏష జేష్యతి సంగ్రామే కురూన్సర్వాన్సమాగతాన్।
భీమసేనద్వితీయశ్చ లోకముద్వర్తయిష్యతి ॥ 5-137-3 (36495)
పుత్రస్తే పృథివీం జేతా యశశ్చాస్య దివం స్పృశేత్।
హత్వా కురూంశ్చ సంగ్రామే వాసుదేవసహాయవాన్ ॥ 5-137-4 (36496)
పిత్ర్యమంశం ప్రనష్టం చ పునరప్యుద్ధరిష్యతి ।
భ్రాతృభిః సహితః శ్రీమాంస్త్రీన్మేధానాహరిష్యతి ॥ 5-137-5 (36497)
స సత్యసంధో బీభత్సుః సవ్యసాచీ యథాచ్యుత ।
తథా త్వమేవ జానాసి బలవంతం దురాసదం ॥ 5-137-6 (36498)
తథా తదస్తు దాశార్హ యథా వాగభ్యభాషత ।
ధర్మశ్చేదస్తి వార్ష్ణేయ తథా సత్యం భవిష్యతి ॥ 5-137-7 (36499)
త్వం చాపి తత్తథా కృష్ణ సర్వం సంపాదయిష్యసి ।
నాహం తదభ్యసూయామి యథా వాగభ్యభాషత ॥ 5-137-8 (36500)
నమో ధర్మాయ మహతే ధర్మో ధారయతి ప్రజాః ।
ఏతద్ధనంజయో వాచ్యో నిత్యోద్యుక్తో వృకోదరః ॥ 5-137-9 (36501)
యదర్థం క్షత్రియా సూతే తస్య కాలోఽయమాగతః।
న హి వైరం సమాసాద్య సీదంతి పురుషర్షభాః ॥ 5-137-10 (36502)
విదితా తే సదా బుద్ధిర్భీమస్య న స శాంయతి।
యావదంతం న కురుతే శత్రూణాం శత్రుకర్శనః ॥ 5-137-11 (36503)
తావదేవ మహాపబాహుర్నిశాసు న సుఖం లభేత్।
సర్వధఱ్మవిశేషజ్ఞాం స్నుషాం పాండోర్మహాత్మనః ।
వ్రూయా మాధవ కల్యాణీం కృష్ణ కృష్ణాం యశస్వినీం ॥ 5-137-12 (36504)
యుక్తమేతన్మహాభాగే కులే జాతే యశస్విని ।
యన్మే పుత్రేషు సర్వేషు యథావత్త్వమవర్తిథాః ॥ 5-137-13 (36505)
మాద్రీపుత్రౌ చ వక్తవ్యౌ క్షత్రధర్మరతావుభౌ ।
విక్రమేణార్జితాన్భోగాన్వృణీతం జీవితాదపి ॥ 5-137-14 (36506)
విక్రమాధిగతా హ్యర్థాః క్షత్రధర్మేణ జీవతః ।
మనో మనుష్యస్య సదా ప్రీణంతి పురుషోత్తమ ॥ 5-137-15 (36507)
యచ్చ వః ప్రేక్షమాణానాం సర్వధర్మోపచాయినాం।
పాంచాలీ పరుషాణ్యుక్తకా కో ను తత్క్షంతుమర్హతి ॥ 5-137-16 (36508)
న రాజ్యహరణం దుఃఖం ద్యూతే చాపి పరాజయః।
ప్రవ్రాజనం సుతానాం వా న మే తద్దుఃఖకారణం ॥ 5-137-17 (36509)
యత్ర సా బృహతీ శ్యామా సభాయాం రుదతీ తదా।
అశ్రౌషీత్పరుషా వాచస్తన్మే దుఃఖతరం మహత్ ॥ 5-137-18 (36510)
స్త్రీధర్మిణీ వరారోహా క్షత్రధర్మరతా సదా।
నాధ్యగచ్ఛత్తదా నాథం కృష్ణా నాథవతీ సతీ ॥ 5-137-19 (36511)
తం వై బ్రూహి మహాబాహో సర్వశస్త్రభృతాం వరం ।
అర్జునం పురుషవ్యాఘ్రం ద్రౌపద్యాః పదవీం చర ॥ 5-137-20 (36512)
విదితం హి తవాత్యంతం క్రూద్ధావివ యమాంతకౌ ।
భీమార్జునౌ నయేతాం హి దేవానపి పరాం గతిం ॥ 5-137-21 (36513)
తయోశ్చైతదవజ్ఞానం యత్సా కృష్ణా సభాగతా।
దుఃశాసనశ్చ యద్భీమం కటుకాన్యభ్యభాషత॥ 5-137-22 (36514)
పశ్యతాం కురువీరాణాం తచ్చ సంస్మారయేః పునః ।
పాండవాన్కుశలం పృచ్ఛేః సపుత్రాన్కృష్ణయా సహ ॥ 5-137-23 (36515)
మాం వై కుశలినీం బ్రూయాస్తేషు భూయో జనార్దన ।
అరిష్టం గచ్ఛ పంథానం పుత్రాన్మే ప్రతిపాలయ ॥ 5-137-24 (36516)
వైశంపాయన ఉవాచ। 5-137-25x (3794)
అభివాద్యాథ తాం కృష్ణః కృత్వా చాపి ప్రదక్షిణం।
నిశ్చక్రామ మహాబాహుః సింహఖేలగతిస్తతః ॥ 5-137-25 (36517)
తతో విసర్జయామాస భీష్మాదీన్కురుపుంగవాన్।
ఆరోప్యాథ రథే కర్ణం ప్రాయాత్సాత్యకినా సహ ॥ 5-137-26 (36518)
తతః ప్రయాతే దాశార్హే కురవః సంగతా మిథః ।
జజల్పుర్మహదాశ్చర్యం కేశవే పరమాద్భుతం ॥ 5-137-27 (36519)
ప్రమూఢా పృథివీ సర్వా మృత్యుపాశవశీకృతా ।
దుర్యోధనస్య బాలిశ్యాన్నైతదస్తీతి చాబ్రువన్ ॥ 5-137-28 (36520)
తతో నిర్యాయ నగరాత్ప్రయయౌ పురుషోత్తమః ।
మంత్రయామాస చ తదా కర్ణేన సుచిరం సహ ॥ 5-137-29 (36521)
విసర్జయిత్వా రాధేయం సర్వయాదవనందనః।
తతో జవేన మహతా తూర్ణమశ్వానచోదయత్ ॥ 5-137-30 (36522)
తే పిబంత ఇవాకాశం దారుకేణ ప్రచోదితాః ।
హయా జగ్ముర్మహావేగా మనోమారుతరంహసః ॥ 5-137-31 (36523)
తే వ్యతీత్య మహాధ్వానం క్షిప్రం శ్యేనా ఇవాశుగాః ।
ఉచ్చైర్జగ్మురుపప్లావ్యం శార్ంగధన్వానమావహన్ ॥ ॥ 5-137-32 (36524)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి భగవద్యానపర్వణి సప్తత్రింశదధికశతతమోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-137-3 ఉద్వర్తయిష్యతి ఆకులీకరిష్యతి। లోకం శత్రుజనం ॥ 5-137-5 మేధాన్ అశ్వమేధాన్ ॥ 5-137-16 ధర్మోపచాయినాం ధర్మవర్ధనశీలానాం ॥ 5-137-20 పదవీం చర మార్గమనుసర ॥ 5-137-28 నైతదస్తి। రాష్ట్రమితి శేషః ॥ 5-137-29 నిర్యాయ నిర్గత్య ॥ 5-137-32 ఉపప్లావ్యం విరాటనగరం ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 138
॥ శ్రీః ॥
5.138. అధ్యాయః 138
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
భీష్మద్రోణాభ్యాం కుంతీవాక్యం శ్రుత్వా సమీపస్థం దుర్యోధనం ప్రతి పాండవానాం కుంతీనిదేశానతిలంఘిత్వకథనపూర్వకం పాండవైః సహ సంధివిధానం ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-138-0 (36525)
వైశంపాయన ఉవాచ। 5-138-0x (3795)
కుంత్యాస్తు వచనం శ్రుత్వా భీష్మద్రోణౌ మహారథౌ।
దుర్యోధనమిదం వాక్యమూచతుః శాసనాతిగం ॥ 5-138-1 (36526)
శ్రుతం తే పురుషవ్యాఘ్ర కుంత్యాః కృష్ణస్య సంనిధౌ ।
వాక్యమర్థవదత్యుగ్రముక్తం ధర్ంయమనుత్తమం ॥ 5-138-2 (36527)
తత్కరిష్యంతి కౌంతేయా వాసుదేవస్య సంమతం ।
న హి తే జాతు శాంయేరన్నృతే రాజ్యేన కౌరవ ॥ 5-138-3 (36528)
క్లేశితా హి త్వయా పార్థా ధర్మపాశసితాస్తదా।
సభాయాం ద్రౌపదీ చైవ తైశ్చ తన్మర్షితం తవ ॥ 5-138-4 (36529)
కృతాస్త్రం హ్యర్జునం ప్రాప్య భీమం చ కృతనిశ్చయం ।
గాండీవం చేషుధీ చైవ రథం చ ధ్వజమేవ చ ॥ 5-138-5 (36530)
నకులం సహదేవం చ బలవీర్యసమన్వితౌ ।
సహాయం వాసుదేవం చ న క్షంస్యతి యుధిష్ఠిరః ॥ 5-138-6 (36531)
ప్రత్యక్షం తే మహాబాహో యథా పార్థేన ధీమతా ।
విరాటనగరే పూర్వం సర్వే స్మ యుధి నిర్జితాః ॥ 5-138-7 (36532)
దానవా ఘోరకర్మాణో నివాతకవచా యుధి।
రౌద్రమస్త్రం సమాదాయ దగ్ధా వానరకేతునా ॥ 5-138-8 (36533)
కర్ణప్రభృతయశ్చేమే త్వం చాపి కవచీ రథీ।
మోక్షితో ఘోషయాత్రాయాం పర్యాప్తం తన్నిదర్శనం ॥ 5-138-9 (36534)
ప్రశాంయ భరతశ్రేష్ఠ భ్రాతృభిః సహ పాండవైః ।
రక్షేమాం పృథివీం సర్వాం మృత్యోర్దంష్ట్రాంతరం గతాం ॥ 5-138-10 (36535)
జ్యేష్ఠో భ్రాతా ధర్మశీలో వత్సలః శ్లక్ష్ణవాక్కవిః ।
తం గచ్ఛ పురుషవ్యాఘ్రం వ్యపనీయేహ కిల్బిషం ॥ 5-138-11 (36536)
దృష్టశ్చేత్త్వం పాండవేన వ్యపనీతశరాసనః ।
ప్రశాంతభ్రుకుటిః శ్రీమాన్కృతా శాంతిఃకులస్య నః॥ 5-138-12 (36537)
తమభ్యేత్య సహామాత్యః పరిష్వజ్య నృపాత్మజం ।
అభివాదయ రాజానం యథాపూర్వమరిందమ ॥ 5-138-13 (36538)
అభివాదయమానం త్వాం పాణిభ్యాం భీమపూర్వజః ।
ప్రతిగృహ్ణాతు సౌహార్దాత్కుంతీపుత్రో యుధిష్ఠిరః ॥ 5-138-14 (36539)
సింహస్కంధోరుబాహుస్త్వాం వృత్తాయతమహాభుజః ।
పరిష్వజతు బాహుభ్యాం భీమః ప్రహరతాం వరః ॥ 5-138-15 (36540)
కంబుగ్రీవో గుడాకేశస్తతస్త్వాం పుష్కరేక్షణః ।
అభివాదయతాం పార్థః కుంతీపుత్రో ధనంజయః ॥ 5-138-16 (36541)
ఆశ్వినేయౌ నరవ్యాఘ్రౌ రూపేణాప్రతిమౌ భువి ।
తౌ చ త్వాం గురువత్ప్రోంణా పూజయా ప్రత్యుదీయతాం ॥ 5-138-17 (36542)
ముంచంత్వానందజాశ్రూణి దాశార్హప్రముఖా నృపాః ।
సంగచ్ఛ భ్రాతృభిః సార్ధం మానం సంత్యజ్య పార్థివ ॥ 5-138-18 (36543)
ప్రశాధి పృథివీం కృత్స్నాం తతస్త్వం భ్రాతృభిః సహ ।
సమాలింగ్య చ హర్షేణ నృపా యాంతు పరస్పరం ॥ 5-138-19 (36544)
అలం యుద్ధేన రాజేంద్ర సుహృదాం శృణు వారణం ।
ధ్రువం వినాశో యుద్ధే హి క్షత్రియాణాం ప్రదృశ్యతే ॥ 5-138-20 (36545)
జ్యోతీంషి ప్రతికూలాని దారుణా మృగపక్షిణః।
ఉత్పాతా వివిధా వీర దృశ్యంతే క్షత్రనాశనాః ॥ 5-138-21 (36546)
విశేషత ఇహాస్మాకం నిమిత్తాని వినాశనే।
ఉల్కాభిర్హి ప్రదీప్తాభిర్బాధ్యతే పృతనా తవ ॥ 5-138-22 (36547)
వాహనాన్యప్రహృష్టాని రుదంతీవ విశాంపతే।
గృధ్రాస్తే పర్యుపాసంతే సైన్యాని చ సమంతతః ॥ 5-138-23 (36548)
నగరం న యథాపూర్వం తథా రాజనివేశనం ।
శివాశ్చాశివనిర్ఘోషా దీప్తాం సేవంతి వై దిశం ॥ 5-138-24 (36549)
కురు వాక్యం పితుర్మాతురస్మాకం చ హితైషిణాం ।
త్వయ్యాయత్తో మహాబాహో శమో వ్యాయామ ఏవ చ ॥ 5-138-25 (36550)
న చేత్కరిష్యసి వచః సుహృదామరికర్శన ।
తప్స్యసే వాహినీం దృష్ట్వా పార్థబాణప్రపీడితాం ॥ 5-138-26 (36551)
భీమస్య చ మహానాదం నదతః శుష్మిణో రణే।
శ్రుత్వా స్మర్తాసి మే వాక్యం గాండీవస్య చ నిఃశ్వనం ।
యద్యేతదపసవ్యం తే వచో మమ భవిష్యతి ॥ ॥ 5-138-27 (36552)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి భగవద్యానపర్వణి అష్టత్రింశదధికశతతమోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-138-10 ప్రశాంయ ప్రశమం కురు ॥ 5-138-20 వారణం ప్రతిషేధం ॥ 5-138-24 దీప్తాం దిశమితి దిగ్దాహాఖ్య ఉత్పాత ఉక్తః ॥ 5-138-27 శుష్మిణః బలినః । అపసవ్యం విపరీతం ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 139
॥ శ్రీః ॥
5.139. అధ్యాయః 139
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-139-0 (36553)
వైశంపాయన ఉవాచ। 5-139-0x (3796)
ఏవముక్తస్తు విమనాస్తిర్యగ్దృష్టిరధోముఖః।
సంహత్య చ భ్రువోర్మధ్యం న కించిద్వ్యాజహార హ ॥ 5-139-1 (36554)
తం వై విమనసం దృష్ట్వా సంప్రేక్ష్యాన్యోన్యమంతికాత్ ।
పునరేవోత్తరం వాక్యముక్తవంతౌ నరర్షభౌ ॥ 5-139-2 (36555)
భీష్మ ఉవాచ। 5-139-3x (3797)
శుశ్రూషమనసూయం చ బ్రహ్మణ్యం సత్యవాదినం ।
ప్రతియోత్స్యామహే పార్థమతో దుఃఖతరం ను కిం ॥ 5-139-3 (36556)
ద్రోణ ఉవాచ। 5-139-4x (3798)
అశ్వత్థాంని యథా పుత్రే భూయో మమ ధనంజయే।
బహుమానః పరో రాజన్సన్నతిశ్చ కపిధ్వజే ॥ 5-139-4 (36557)
తం చేత్పుత్రాత్ప్రియతమం ప్రతియోత్స్యే ధనంజయం ।
క్షాత్రం ధర్మమనుష్ఠాయ ధిగస్తు క్షత్రిజీవికాం ॥ 5-139-5 (36558)
యస్య లోకే సమో నాస్తి కశ్చిదన్యో ధనుర్ధరః ।
మత్ప్రసాదాత్స బీభత్సుః శ్రేయానన్యైర్ధనుర్ధరైః ॥ 5-139-6 (36559)
మిత్రధ్రుగ్దుష్టభావశ్చ నాస్తికోఽథానృజుః శఠః।
న సత్సు లభతే పూజాం యజ్ఞే మూర్ఖ ఇవాగతః ॥ 5-139-7 (36560)
వార్యమాణోఽపి పాపేభ్యః పాపాత్మా పాపమిచ్ఛతి।
చోద్యమానోఽపి పాపేన శుభాత్మా శుభమిచ్ఛతి ॥ 5-139-8 (36561)
మిథ్యోపచరితా హ్యేతే వర్తమాన హ్యనుప్రియే ।
అహితత్వాయ కల్పంతే దోషా భరతసత్తమ ॥ 5-139-9 (36562)
త్వముక్తః కురువృద్ధేన మయా చ విదురేణ చ ।
వాసుదేవేన చ తథా శ్రేయో నైవాభిమన్యసే ॥ 5-139-10 (36563)
అస్తి మే బలమిత్యేవ సహసా త్వం తితీర్షసి।
సగ్రాహనక్రమకరం గంగావేగమివోష్ణగే ॥ 5-139-11 (36564)
వాససైవ యథా హి త్వం ప్రావృణ్వానోఽభిమన్యసే।
స్రజం త్యక్తామివ ప్రాప్య లోభాద్యౌధిష్ఠిరీం శ్రియం ॥ 5-139-12 (36565)
ద్రౌపదీసహితం పార్థం సాయుధైర్భ్రాతృభిర్వృతం।
వనస్థమపి రాజ్యస్థః పాండవం కో విజేష్యతి ॥ 5-139-13 (36566)
నిదేశే యస్య రాజానః సర్వే తిష్ఠంతి కింకరాః ।
తమైలవిలమాసాద్య ధర్మరాజో వ్యరాజత ॥ 5-139-14 (36567)
కుబేరసదనం ప్రాప్య తతో రత్నాన్యవాప్య చ ।
స్ఫీతమాక్రంయ తే రాష్ట్రం రాజ్యమిచ్ఛంతి పాండవాః ॥ 5-139-15 (36568)
దత్తం హుతమధీతం చ బ్రాహ్మణాస్తర్పితా ధనైః ।
ఆవయోర్గతమాయుశ్చ కృతకృత్యౌ చ విద్ధి నౌ ॥ 5-139-16 (36569)
త్వం తు హిత్వా సుఖం రాజ్యం మిత్రాణి చ ధనాని చ ।
విగ్రహం పాండవైః కృత్వా మహద్వ్యసనమాప్స్యసి ॥ 5-139-17 (36570)
ద్రౌపదీ యస్య చాశాస్తే విజయం సత్యవాదినీ ।
తపోఘోరవ్రతా దేవీ కథం జేష్యసి పాండవం ॥ 5-139-18 (36571)
మంత్రీ జనార్దనో యస్య భ్రాతా యస్య ధనంజయః।
సర్వశస్త్రభృతాం శ్రేష్ఠః కథం జేష్యసి పాండవం ॥ 5-139-19 (36572)
సహాయా బ్రాహ్మణా యస్య ధృతిమంతో జితేంద్రియాః।
తముగ్రతపసం వీరం కథం జేష్యసి పాండవం ॥ 5-139-20 (36573)
పునరుక్తం చ వక్ష్యామి యత్కార్యం భూతిమిచ్ఛతా।
సుహృదా మంజమానేషు సుహృత్సు వ్యసనార్ణవే ॥ 5-139-21 (36574)
అలం యుద్ధేన తైర్వీరైః శాంయ త్వం కురువృద్ధయే ।
మా గమః సతుతామాత్యఃసమిత్రశ్చ యమక్షయం ॥ ॥ 5-139-22 (36575)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి భగవద్యానపర్వణి ఏకోనచత్వారింశదధికశతతమోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-139-9 ఏతే పాండవాస్త్వయా మిథ్యోపచారితా అపి అను పశ్చాత్ప్రియే వర్తమానా హి ప్రసిద్ధం । తవ తు దోషాః ద్వేషాదయః। అహితత్వాయ వైరభావాయ కల్పంతే ॥ 5-139-11 ఉష్ణగే ఉష్ణాతిగమే వర్షకాలే ॥ 5-139-12 వాసుదేవో యథా హి త్వాం ప్రవృణ్వానో న మన్యతే ఇతి ఖo డo పాఠః। వాసమేవ యథాహి త్వం ఇతి ఘoటo పాఠః । వాసవేయ యథా ఇతి కo పాఠః ॥ 5-139-14 ఐలవిలం కుబేరం। ఆసాద్య రణే ప్రాప్య ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 140
॥ శ్రీః ॥
5.140. అధ్యాయః 140
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
కృష్ణేన కర్ణః కిముక్త ఇతి జనమేజయప్రశ్నః ॥ 1 ॥ కృష్ణేన కర్ణంప్రతి తస్య కుంతీసుతత్వరూపరహస్యకథనపూర్వకం పాండవపక్షప్రవేశచోదనా ॥ 2 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-140-0 (36576)
జనమేజయ ఉవాచ। 5-140-0x (3799)
రాజపుత్రైః పరివృతస్తథా భృత్యైశ్చ సత్తమ।
ఉపారోప్య రథే కర్ణం నిర్యాతో మధుసూదనః॥ 5-140-1 (36577)
కిమబ్రవీద్రథోపస్థే రాధేయం పరవీరహా ।
కాని సాంత్వాని గోవిందః సూతపుత్రే ప్రయుక్తవాన్ ॥ 5-140-2 (36578)
ఉద్యన్మేఘస్వనః కాలే యత్కృష్ణః కర్ణమబ్రవీత్।
మృదు వా యది వా తీక్ష్ణం తన్మమాచక్ష్వ సర్వశః ॥ 5-140-3 (36579)
వైశంపాయన ఉవాచ। 5-140-4x (3800)
ఆనుపూర్వ్యేణ వాక్యాని తీక్ష్ణాని చ మృదూని చ।
ప్రియాణి ధర్మయుక్తాని సత్యాని చ హితాని చ ॥ 5-140-4 (36580)
హృదయగ్రహణీయాని రాధేయం మధుసూదనః ।
యాన్యబ్రవీదమేయాత్మా తాని మే శ్రృణు భారత ॥ 5-140-5 (36581)
వాసుదేవ ఉవాచ। 5-140-6x (3801)
ఉపాసితాస్తే రాధేయ బ్రాహ్మణా వేదపారగాః।
తత్త్వార్థం పరిపృష్టాశ్చ నియతేనానసూయయా ॥ 5-140-6 (36582)
త్వమేవ కర్ణ జానాసి వేదవాదాన్సనాతనాన్ ।
త్వమేవ ధర్మశాస్త్రేషు సూక్ష్మేషు పరినిష్ఠితః ॥ 5-140-7 (36583)
కానీనశ్చ సహోఢశ్చ కన్యాయాం యశ్చ జాయతే ।
వోఢారం పితరం తస్య ప్రాహుః శాస్త్రవిదో జనాః ॥ 5-140-8 (36584)
సోఽసి కర్ణ తథాజాతః పాండోః పుత్రోసి ధర్మతః ।
నిశ్చయాద్ధర్మశాస్త్రాణామేహి రాజా భవిష్యసి ॥ 5-140-9 (36585)
పితృపక్షే చ తే పార్థా మాతృపక్షే చ వృష్ణయః ।
ద్వౌ పక్షావభిజానీహి త్వమేతౌ పురుషర్షభ ॥ 5-140-10 (36586)
మయా సార్ధమితో యాతమద్య త్వాం తాత పాండవాః ।
అభిజానంతు కౌంతేయం పూర్వజాతం యుధిష్ఠిరాత్ ॥ 5-140-11 (36587)
పాదౌ తవ గ్రహీష్యంతి భ్రాతరః పంచ పాండవాః।
ద్రౌపదేయాస్తథా పంచ సౌభద్రశ్చాపరాజితః ॥ 5-140-12 (36588)
రాజానో రాజపుత్రాశ్చ పాండవార్థే సమాగతాః।
పాదౌ తవ గ్రహీష్యంతి సర్వే చాంధకవృష్ణయః ॥ 5-140-13 (36589)
హిరణ్మయాంశ్చ తే కుంభాన్రాజతాన్పార్థివాంస్తథా ।
ఓషధ్యః సర్వబీజాని సర్వరత్నాని వీరుధః ॥ 5-140-14 (36590)
రాజన్యా రాజకన్యాశ్చాప్యానయంత్వాభిషేచనం ।
షష్ఠే త్వాం చ తథా కాలే ద్రౌపద్యుపగమిష్యతి ॥ 5-140-15 (36591)
అగ్నిం జుహోతు వై ధౌంయః సంశితాత్మా ద్విజోత్తమః ।
అద్య త్వామభిషించంతు చాతుర్వైద్యా ద్విజాతయః ॥ 5-140-16 (36592)
పురోహితః పాండవానాం బ్రహ్మకర్మణ్యవస్థితః।
తథైవ భ్రాతరః పంచ పాండవాః పురుషర్షభాః ॥ 5-140-17 (36593)
ద్రౌపదేయాస్తథా పంచ పాంచాలాశ్చేదయస్తథా ।
అహం చ త్వాఽభిషేక్ష్యామి రాజానం పృథివీపతిం ॥ 5-140-18 (36594)
యువరాజోఽస్తు తే రాజా ధర్మపుత్రో యుధిష్ఠిరః।
గృహీత్వా వ్యజనం శ్వేతం ధర్మాత్మా సంశితవ్రతః । 5-140-19 (36595)
ఉపాన్వారోహతు రథం కుంతీపుత్రో యుధిష్ఠిరః ।
ఛత్రం చ తే మహాశ్వేతం భీమసేనో మహాబలః ॥ 5-140-20 (36596)
అభిషిక్తస్య కౌంతేయో ధారయిష్యతి మూర్ధని ।
కింకిణీశతనిర్ఘోషం వైయాఘ్రపరివారణం ॥ 5-140-21 (36597)
రథం శ్వేతహయైర్యుక్తమర్జునో వాహయిష్యతి।
అభిమన్యుశ్చ తే నిత్యం ప్రత్యాసన్నో భవిష్యతి ॥ 5-140-22 (36598)
నకులః సహదేవశ్చ ద్రౌపదేయాశ్చ పంచ యే।
పంచాలాశ్చానుయాస్యంతి శిఖండీ చ మహారథః । 5-140-23 (36599)
అహం చ త్వాఽనుయాస్యామి సర్వే చాంధకవృష్ణయః।
దాశార్హాః పరివారాస్తే దాశార్ణాశ్చ విశాంపతే ॥ 5-140-24 (36600)
భుంక్ష్వ రాజ్యం మహాబాహో భ్రాతృభిః సహ పాండవైః ।
జపైర్హోమైశ్చ సంయుక్తో మంగలైశ్చ పృథగ్విధైః ॥ 5-140-25 (36601)
పురోగమాశ్చ తే సంతు ద్రవిడాః సహకుంతలైః।
ఆంధ్రాస్తాలచరాశ్చైవ చూచుపా వేణుపాస్తథా ॥ 5-140-26 (36602)
స్తువంతు త్వాం చ బహుభిః స్తుతిభిః సూతమాగధాః ।
విజయం వసుషేణస్య ఘోషయంతు చ పాండవాః ॥ 5-140-27 (36603)
స త్వం పరివృతః పార్థైర్నక్షత్రైరివ చంద్రమాః।
ప్రశాధి రాజ్యం కౌంతేయ కుంతీం చ ప్రతినందయ ॥ 5-140-28 (36604)
మిత్రాణి తే ప్రహృష్యంతు వ్యథంతు రిపవస్తథా।
సౌభ్రాత్రం చైవ తేఽద్యాస్తు భ్రాతృభిః సహ పాండవైః ॥ ॥ 5-140-29 (36605)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి భగవద్యానపర్వణి చత్వారింశదధికశతతమోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-140-8 యశ్చ యస్తు కన్యాయాం జాయతే స ద్వివిధః కానీనః సహోఢశ్చ । సహోఢః వివాహాదూర్ధ్వం జాతః। అన్యో వివాహాత్ప్రాగ్జాతః । తన్మాతుర్వోఢారం తస్య పితరం ప్రాహుః ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 141
॥ శ్రీః ॥
5.141. అధ్యాయః 141
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
కర్ణేన కృష్ణంప్రతి స్వస్య పాండవపక్షప్రవేశే సయుక్తికం ప్రతిబంధకనిరూపణపూర్వకం స్వరహస్యగోపనప్రార్థనాది ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-141-0 (36606)
కర్ణ ఉవాచ। 5-141-0x (3802)
అసంశయం సౌహృదాన్మే ప్రణయాచ్చాథ కేశవ।
సఖ్యేన చైవ వార్ష్ణేయ శ్రేయస్కామతయైవ చ ॥ 5-141-1 (36607)
సర్వం చైవాభిజానామి పాండోః పుత్రోఽస్మి ధర్మతః ।
నిశ్చయాద్ధర్మశాస్త్రాణాం యథా త్వం కృష్ణ మన్యసే ॥ 5-141-2 (36608)
కన్యా గర్భం సమాధత్త భాస్కరాన్మాం జనార్దన ।
ఆదిత్యవచనాచ్చైవ జాతం మాం సా వ్యసర్జయత్ ॥ 5-141-3 (36609)
సోస్మి కృష్ణ తథాజాతః పాండోః పుత్రోస్మి ధర్మతః ।
కుంత్యా త్వహమపాకీర్ణో యథా న కుశలం తథా ॥ 5-141-4 (36610)
సూతో హి మామధిరథో దృష్ట్వైవాభ్యానయద్గృహాన్।
రాధాయాశ్చైవ మాం ప్రాదాత్సౌహార్దాన్మధుసూదన ॥ 5-141-5 (36611)
మత్స్నేహాచ్చైవ రాధాయాం సద్యః క్షీరమవాతరత్ ।
సా మే మూత్రం పురీషం చ ప్రతిజగ్రాహ మాధవ ॥ 5-141-6 (36612)
తస్యాః పిండవ్యపనయం కుర్యాదస్మద్విధః కథం ।
ధర్మవిద్ధర్మశాస్త్రాణాం శ్రవణే సతతం రతః ॥ 5-141-7 (36613)
తథా మామభిజానాతి సూతశ్చాధిరథః సుతం ।
పితరం చాభిజానామి తమహం సౌహృదాత్సదా ॥ 5-141-8 (36614)
స హి మే జాతకర్మాది కారయామాస మాధవ ।
శాస్త్రదృష్టేన విధినా పుత్రప్రీత్యా జనార్దన ॥ 5-141-9 (36615)
నామ వై వసుషేణేతి కారయామాస వై ద్విజైః ।
భార్యాశ్చోఢా మమ ప్రాప్తే యౌవనే తత్పరిగ్రహాత్ ॥ 5-141-10 (36616)
తాసు పుత్రాశ్చ పౌత్రాశ్చ మమ జాతా జనార్దన ।
తాసు మే హృదయం కృష్ణ సంజాతం కామబంధనం ॥ 5-141-11 (36617)
న పృథివ్యా సకలయా న సువర్ణస్య రాశిభిః।
హర్షాద్భయాద్వా గోవింద మిథ్యా కర్తుం తదుత్సహే ॥ 5-141-12 (36618)
ధృతరాష్ట్రకులే కృష్ణ దుర్యోధనసమాశ్రయాత్ ।
మయా త్రయోదశసమా భుక్తం రాజ్యమకంటకం ॥ 5-141-13 (36619)
ఇష్టం చ బహుభిర్యజ్ఞైః సహసూతైర్మయాఽసకృత్।
ఆవాహాశ్చ వివాహాశ్చ సహసూతైర్మయా కృతాః ॥ 5-141-14 (36620)
మాం చ కృష్ణ సమాసాద్య కృతః శస్త్రసముద్యమః ।
దుర్యోధనేన వార్ష్ణేయ విగ్రహశ్చాపి పాండవైః ॥ 5-141-15 (36621)
తస్మాద్రణే ద్వైరథే మాం ప్రత్యుద్యాతారమచ్యుత ।
వృతవాన్పరమం కృష్ణ ప్రతీపం సవ్యసాచినః ॥ 5-141-16 (36622)
వధాద్బంధాద్భయాద్వాపి లోభాద్వాపి జనార్దన ।
అనృతం నోత్సహే కర్తుం ధార్తరాష్ట్రస్య ధీమతః ॥ 5-141-17 (36623)
యది హ్యద్య న గచ్ఛేయం ద్వైరథం సవ్యసాచినా ।
అకీర్తిః స్యాద్ధృపీకేశ మమ పార్థస్య చోభయోః ॥ 5-141-18 (36624)
అసంశయం హితార్థాయ బ్రూయాస్త్వం మధుసూదన ।
సర్వం చ పాండవాః కుర్యుస్త్వద్వశిత్వాన్న సంశయః ॥ 5-141-19 (36625)
మంత్రస్య నియమం కుర్యాస్త్వమత్ర మధుసూదన ।
ఏతదత్ర హితం మన్యే సర్వం యాదవనందన ॥ 5-141-20 (36626)
యది జానాతి మాం రాజా ధర్మాత్మా సంయతేంద్రియః ।
కుంత్యాః ప్రథమజం పుత్రం న స రాజ్యం గ్రహీష్యతి ॥ 5-141-21 (36627)
ప్రాప్య చాపి మహద్రాజ్యం తదహం మధుసూదన ।
స్ఫీతం దుర్యోధనాయైవ సంప్రదద్యామరిందమ ॥ 5-141-22 (36628)
స ఏవ రాజా ధర్మాత్మా శాశ్వతోఽస్తు యుధిష్ఠిరః ।
నేతా యస్య హృషీకేసో యోద్ధా యస్య ధనంజయః ॥ 5-141-23 (36629)
పృథివీ తస్య రాష్ట్రం చ యస్య భీమో మహారథః ।
నకులః సహదేవశ్చ ద్రౌపదేయాశ్చ మాధవ ॥ 5-141-24 (36630)
ధృష్టద్యున్మశ్చ పాంచల్యః సాత్యకిశ్చ మహారథః ।
ఉత్తమౌజా యుధామన్యుః సత్యధర్మా చ సౌమకిః ॥ 5-141-25 (36631)
చైద్యశ్చ చేకితానశ్చ శిఖండీ చాపరాజితః ।
ఇంద్రగోపకవర్ణాశ్చ కేకయా భ్రాతరస్తథా।
ఇంద్రాయుధసవర్ణశ్చ కుంతిభోజో మహామనాః ॥ 5-141-26 (36632)
మాతులో భీమసేనస్య శ్యేనజిచ్చ మహారథః ।
శంఖః పుత్రో విరాటస్య నిధిస్త్వం చ జనార్దన ॥ 5-141-27 (36633)
మహానయం కృష్ణ కృతః క్షత్రస్య సముదానయః ।
రాజ్యం ప్రాప్తమిదం దీప్తం ప్రథితం సర్వరాజసు ॥ 5-141-28 (36634)
ధార్తరాష్ట్రస్య వార్ష్ణేయ శస్త్రయజ్ఞో భవిష్యతి।
అస్య యజ్ఞస్య వేత్తా త్వం భవిష్యసి జనార్దన ॥ 5-141-29 (36635)
ఆధ్వర్యవం చ తే కృష్ణ ఋతావస్మిన్భవిష్యతి।
హోతా చైవాత్ర బీభత్సుః సన్నద్ధః స కపిధ్వజః ॥ 5-141-30 (36636)
గాండీవం స్రుక్ తథా చాజ్యం వీర్యం పుంసాం భవిష్యతి।
ఐంద్రం పాశుపతం బ్రాహ్మం స్థూణాకర్ణం చ మాధవ ।
మంత్రాస్తత్ర భవిష్యంతి ప్రయుక్తాః సవ్యసాచినా ॥ 5-141-31 (36637)
అనుయాతశ్చ పితరమధికో వా పరాక్రమే ।
గీతం స్తోత్రం స సౌభద్రః సంయక్ తత్ర భవిష్యతి ॥ 5-141-32 (36638)
ఉద్గాతాత్ర పునర్భీమః ప్రస్తోతా సుమహాబలః ।
వినదన్స నరవ్యాఘ్రో నాగానీకాంతకృద్రణే ॥ 5-141-33 (36639)
స చైవ తత్ర ధర్మాత్మా శశ్వద్రాజా యుధిష్ఠిరః ।
జపైర్హోమైశ్చ సంయుక్తో బ్రహ్మత్వం కారయిష్యతి ॥ 5-141-34 (36640)
శంఖశబ్దాః సమురజా భేర్యశ్చ మధుసూదన।
ఉత్కృష్టః సింహనాదశ్చ సుబ్రహ్మణ్యో భవిష్యతి ॥ 5-141-35 (36641)
నకులః సహదేవశ్చ మాద్రీపుత్రౌ యశస్వినౌ ।
శామిత్రం తౌ మహావీర్యౌ సంయక్ తత్ర భవిష్యతః।
`తౌ మైత్రావరుణాగ్నీధ్రౌ మహావీర్యౌ భవిష్యతః॥' 5-141-36 (36642)
కల్మాషదండా గోవింద విమలా రథపంక్తయః।
యూపాః సముపకల్పంతామస్మిన్యజ్ఞే జనార్దన ॥ 5-141-37 (36643)
కర్ణినాలీకనారాచా వత్సదంతోపబృంహణాః ।
తోమరాః సోమకలశాః పవిత్రాణి ధనూంషి చ ॥ 5-141-38 (36644)
అసయోఽత్ర కపాలాని పురోడాశాః శిరాంసి చ।
హవిస్తు రుధిరం కృష్ణ తస్మిన్యజ్ఞే భవిష్యతి ॥ 5-141-39 (36645)
ఇధ్మాః పరిధయశ్చైవ శక్తయో విమలా గదాః।
సదస్యా ద్రోణశిష్యాశ్చ కృపస్య చ శరద్వతః ॥ 5-141-40 (36646)
ఇషవోఽత్ర పరిస్తోమా ముక్తా గాండీవధన్వనా ।
మహారథప్రయుక్తాశ్చ ద్రోణద్రౌణిప్రచోదితాః ॥ 5-141-41 (36647)
ప్రతిప్రాస్థానికం కర్మ సాత్యకిస్తు కరిష్యతి।
దీక్షితో ధార్తరాష్ట్రోఽత్ర పత్నీ చాస్య మహాచమూః ॥ 5-141-42 (36648)
ఘటోత్కచోఽత్ర శామిత్రం కరిష్యతి మహాబలః ।
అతిరాత్రే మహాబాహో వితతే యజ్ఞకర్మణి ॥ 5-141-43 (36649)
దక్షిణా త్వస్య యజ్ఞస్య ధృష్టద్యుంనః ప్రతాపవాన్ ।
వైతానికే కర్మముఖే జాతో యత్కృష్ణ పావకాత్ ॥ 5-141-44 (36650)
యదబ్రువమహం కృష్ణ కటుకాని స్మ పాండవాన్।
ప్రియార్థం ధార్తరాష్ట్రస్య తేన తప్యే హ్యకర్మణా ॥ 5-141-45 (36651)
యదా ద్రక్ష్యసి మాం కృష్ణ నిహతం సవ్యసాచినా ।
పునశ్చితిస్తదా చాస్య యజ్ఞస్యాథ భవిష్యతి ॥ 5-141-46 (36652)
దుఃశాసనస్య రుధిరం యదా పాస్యతి పాండవః ।
ఆనర్దం నర్దతః సంయక్ తదా సూయం భవిష్యతి ॥ 5-141-47 (36653)
యదా ద్రోణం చ భీష్మం చ పాంచాల్యౌ పాతయిష్యతః ।
తదా యజ్ఞావసానం తద్భవిష్యతి జనార్దన ॥ 5-141-48 (36654)
దుర్యోధనం యదా హంతా భీమసేనో మహాబలః ।
తదా సమాప్స్యతే యజ్ఞో ధార్తరాష్ట్రస్య మాధవ ॥ 5-141-49 (36655)
స్నుషాశ్చ ప్రస్నుషాశ్చైవ ధృతరాష్ట్రస్య సంగతాః ।
హతేశ్వరా నష్టపుత్రా హతనాథాశ్చ కేశవ ॥ 5-141-50 (36656)
రుదంత్యః సహగాంధార్యా శ్వగృధ్రకురరాకులే ।
స యజ్ఞేఽస్మిన్నవభృథో భవిష్యతి జనార్దన ॥ 5-141-51 (36657)
విద్యావృద్ధా వయోవృద్ధాః క్షత్రియాః క్షత్రియర్షభ ।
వృథా మృత్యుం న కుర్వీరంస్త్వత్కృతే మధుసూదన ॥ 5-141-52 (36658)
శస్త్రేణ నిధనం గచ్ఛేత్సమృద్ధం క్షత్రమండలం ।
కరుక్షేత్రే పుణ్యతమే త్రైలోక్యస్యాపి కేశవ ॥ 5-141-53 (36659)
తదత్ర పుండరీకాక్ష విధత్స్వ యదభీప్సితం ।
యథా కార్త్స్న్యేన వార్ష్ణేయ క్షత్రం స్వర్గమవాప్నుయాత్ ॥ 5-141-54 (36660)
యావత్స్థాస్యంతి గిరయః సరితశ్చ జనార్దన ।
తావత్కీర్తిభవః శబ్దః శాశ్వతోయం భవిష్యతి ॥ 5-141-55 (36661)
బ్రాహ్మణాః కథయిష్యంతి మహాభారతమాహవం ।
సమాగమేషు వార్ష్ణేయ క్షత్రియాణాం యశోధనం ॥ 5-141-56 (36662)
సముపానయ కౌంతేయం యుద్ధాయ మమ కేశవ ।
మంత్రసంవరణం కుర్వన్నిత్యమేవ పరంతప ॥ ॥ 5-141-57 (36663)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి భగవద్యానర్వణి ఏకచత్వారింశదధికశతతమోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-141-4 యథా న కులజస్తథేతి కo పాఠః ॥ 5-141-14 ఆవాహాః కులధర్మాః ॥ 5-141-15 మాం చ । మిత్రమితి శేషః ॥ 5-141-19 బ్రయాస్త్వం పాండవాన్ప్రతీతి శేషః ॥ 5-141-20 నియమం గోపనం ॥ 5-141-28 సముదానయః సముదాయీకరణం ॥ 5-141-41 పరిస్తోమాః సోమచమసాదయః ॥ 5-141-42 ప్రతిప్రస్థాతాఽధ్వర్యోస్తవ ద్వితీయః తస్య కర్మ ప్రతిప్రాస్థానికం ॥ 5-141-43 అతిరాత్రే ఋతౌ। శ్లేషేణ నిశీథేచ। ఘటోత్కచః రాత్రిచరత్వాత్ శామిత్రం కరిష్యతి ॥ 5-141-46 పునశ్చితిర్యజ్ఞానంతరం చయనారంభో యజ్ఞవిశేషేషూక్తః ॥ 5-141-47 ఆనర్దం మహానాదం నర్దతః। ణములంతం పూర్వపదం। సూయం సోమాభిషవః। సుత్యా భవిష్యతీతి కo పాఠః ॥ 5-141-48 యజ్ఞావసానం యజ్ఞస్య మధ్యేమధ్యే విరంయావస్థానం ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 142
॥ శ్రీః ॥
5.142. అధ్యాయః 142
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
కృష్ణేన కర్ణంప్రతి పాండవజయనిర్ధారణకథనపూర్వకం భీష్ణాదిషు యుద్ధసన్నాహసందేశకథనచోదనా ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-142-0 (36664)
వైశంపాయన ఉవాచ। 5-142-0x (3803)
కర్ణస్య వచనం శ్రుత్వా కేశవః పరవీరహా।
ఉవాచ ప్రహసన్వాక్యం స్మితపూర్వమిదం యథా ॥ 5-142-1 (36665)
శ్రీభగవానువాచ। 5-142-2x (3804)
అపి త్వాం న లభేత్కర్ణ రాజ్యలంభోపపాదనం ।
మయా దత్తాం హి పృథివీం న ప్రశాసితుమిచ్ఛసి ॥ 5-142-2 (36666)
ధ్రువో జయః పాండవానామితీదం
న సంశయః కశ్చన విద్యతేఽత్ర।
జయధ్వజో దృశ్యతే పాండవస్య
సముచ్ఛ్రితో వానరరాజ ఉగ్రః । 5-142-3 (36667)
దివ్యా మాయా విహితా భౌమనేన
సముచ్ఛ్రితా ఇంద్రకేతుప్రకాశాః ।
దివ్యాని భూతాని జయావహాని
దృశ్యంతి చైవాత్ర భయానకాని ॥ 5-142-4 (36668)
న సంజతే శైలవనస్పతిభ్య
ఊర్ధ్వం తిర్యగ్యోజనమాత్రరూపః ।
శ్రీమాంధ్వజః కర్ణ ధనంజయస్య
సముచ్ఛ్రితః పావకతుల్యరూపః ॥ 5-142-5 (36669)
యదా ద్రక్ష్యసి సంగ్రామే శ్వేతాశ్వం కృష్ణసారథిం ।
ఐంద్రమస్త్రం వికుర్వాణముభే చాప్యగ్నిమారుతే ॥ 5-142-6 (36670)
గాండీవస్య చ నిర్ఘోషం విస్ఫూర్జితమివాశనేః।
న తదా భవితా త్రేతా న కృతం ద్వాపరం న చ ॥ 5-142-7 (36671)
యదా ద్రక్ష్యసి సంగ్రామే కుంతీపుత్రం యుధిష్ఠిరం ।
జపహోమసమాయుక్తం స్వాం రక్షంతం మహాచమూం ॥ 5-142-8 (36672)
ఆదిత్యమివ దుర్ధర్షం తపంతం శత్రువాహినీం ।
న తదా భవితా త్రేతా న కృతం ద్వాపరం న చ ॥ 5-142-9 (36673)
యదా ద్రక్ష్యసి సంగ్రామే భీమసేనం మహాబలం ।
దుఃశాసనస్య రుధిరం పీత్వా నృత్యంతమాహవే ॥ 5-142-10 (36674)
ప్రభిన్నమివ మాతంగం ప్రతిద్విరదఘాతినం ।
న తదా భవితా త్రేతా న కృతం ద్వాపరం న చ ॥ 5-142-11 (36675)
యదా ద్రక్ష్యసి సంగ్రామే ద్రోణం శాంతనవం కృపం ।
సుయోధనంచ రాజానం సైంధవం చ జయద్రథం ॥ 5-142-12 (36676)
యుద్ధాయాపతతస్తూర్ణం వారితాన్సవ్యసాచినా।
న తదా భవితా త్రేతా న కృతం ద్వాపరం న చ ॥ 5-142-13 (36677)
యదా ద్రక్ష్యసి సంగ్రామే మాద్రీపుత్రౌ మహాబలౌ ।
వాహినీం ధార్తరాష్ట్రాణాం క్షోభయంతౌ గజావివ ॥ 5-142-14 (36678)
విగాఢే శస్త్రసంపాతే పరవీరరథారుజౌ ।
న తదా భవితా త్రేతా న కృతం ద్వాపరం న చ ॥ 5-142-15 (36679)
బ్రూయాః కర్ణ ఇతో గత్వా ద్రోణం శాంతనవం కృపం ।
సౌంయోఽయం వర్తతే మాసః సుప్రాపయవసేంధనః ॥ 5-142-16 (36680)
సర్వౌషధివనస్ఫీతః ఫలవానల్పమక్షికః ।
నిష్పంకో రసవత్తోయో నాత్యుష్ణశిశిరః సుఖః ॥ 5-142-17 (36681)
సప్తమాచ్చాపి దివసాదమావాస్యా భవిష్యతి।
సంగ్రామో యుజ్యతాం తస్యాం తామాహుః శక్రదేవతాం ॥ 5-142-18 (36682)
తథా రాజ్ఞో వదేః సర్వాన్యే యుద్ధాయాభ్యుపాగతాః।
యద్వో మనీషితం తద్వై సర్వం సంపాదయాంయహం ॥ 5-142-19 (36683)
5-142-20 (36684)
రాజానో రాజపుత్రాశ్చ దుర్యోధనవశానుగాః ।
ప్రాప్య శస్త్రేణ నిధనం ప్రాప్స్యంతి గతిముత్తమాం ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-142-4 భౌమనేన విశ్వకర్మణా ॥ 5-142-18 సంగ్రామః సంగ్రామసాధనకలాపః । బుజ్యతాం ఏకీభూయావతిష్ఠతాం ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 143
॥ శ్రీః ॥
5.143. అధ్యాయః 143
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
కర్ణేన కృష్ణంప్రతి పృథివీవీనాశే కశునిదుశ్శాసనయోః స్వస్యచ మూలత్వకథనం । 1 ॥ తథా పార్థధార్తరాష్ట్రాణాం జయపరాజయసూచకనిమిత్తోపవర్ణనపూర్వకం కృష్ణమాలింగ్య ప్రతినివర్తనం ॥ 2 ॥ సాత్యకినాసహ కృష్ణస్య ఉపప్లావ్యాగమనం ॥ 3 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-143-0 (36685)
వైశంపాయన ఉవాచ। 5-143-0x (3805)
కేశవస్య తు తద్వాక్యం కర్ణః శ్రుత్వా హితం శుభం।
అబ్రవీదభిసంపూజ్య కృష్ణం తం మధుసూదనం ॥ 5-143-1 (36686)
జానన్మాం కిం మహాబాహో సంమోహయితుమిచ్ఛసి।
యోయం పృథివ్యాః కార్త్స్న్యేన వినాశః సముపస్థితః ॥ 5-143-2 (36687)
నిమిత్తం తత్ర శకునిరహం దుఃశాసనస్తథా।
దుర్యోధనశ్చ నృపతిర్ధృతరాష్ట్రసుతోఽభవత్ ॥ 5-143-3 (36688)
అసంశయమిదం కృష్ణ మహద్యుద్ధముపస్థితం।
పాండవానాం కురూణాం చ ఘోరం రుధిరకర్దమం ॥ 5-143-4 (36689)
రాజానో రాజపుత్రాశ్చ దుర్యోధనవశానుగాః ।
రణే శస్త్రాగ్నినా దగ్ధాః ప్రాప్స్యంతి యమసాదనం ॥ 5-143-5 (36690)
స్వప్నా హి బహవో ఘోరా దృశ్యంతే మధుసూదన।
నిమిత్తాని చ ఘోరాణి తథోత్పాతాః సుదారుణాః ॥ 5-143-6 (36691)
పరాజయం ధార్తరాష్ట్రే విజయం చ యుధిష్ఠిరే ।
సంసంత ఇవ వార్ష్ణేయ వివిధా రోమహర్షణాః ॥ 5-143-7 (36692)
ప్రాజాపత్యం హి నక్షత్రం గ్రహస్తీక్ష్ణో మహాద్యుతిః ।
శనైశ్చరః పీడయతి పీడయన్ప్రాణినోఽధికం ॥ 5-143-8 (36693)
కృత్వా చాంగారకో వక్రం జ్యోష్ఠాయాం మధుసూదన।
అనురాధాం ప్రార్థయతే మైత్రం సంగమయన్నివ । 5-143-9 (36694)
నూనం మహద్భయం కృష్ణ కురూణాం సముపస్థితం ।
విశేషేణ హి వార్ష్ణేయ చిత్రాం పీడయతే గ్రహః ॥ 5-143-10 (36695)
సోమస్య లక్ష్మ వ్యావృత్తం రాహురర్కముపైతి చ।
దివశ్చోల్కాః పతంత్యేతాః సనిర్ఘాతాః సకంపనాః ॥ 5-143-11 (36696)
నిష్టనంతి చ మాతంగా ముంచంత్యశ్రూణి వాజినః ।
పానీయం యవసం చాపి నాభినందంతి మాధవ ॥ 5-143-12 (36697)
ప్రాదుర్భూతేషు చైతేషు భయమాహురుపాస్థితం।
నిమిత్తేషు మహాబాహో దారుణం ప్రాణినాశనం ॥ 5-143-13 (36698)
అల్పే భుక్తే పురీషం చ ప్రభూతమిహ దృశ్యతే।
వాజినాం వారణానాం చ మనుష్యాణాం చ కేశవ ॥ 5-143-14 (36699)
ధార్తరాష్ట్రస్య సైన్యేషు సర్వేషు మధుసూదన।
పరాభవస్య తల్లింగమితి ప్రాహుర్మనీషిణః ॥ 5-143-15 (36700)
ప్రహృష్టం వాహనం కృష్ణ పాండవానాం ప్రచక్షతే।
ప్రదక్షిణా మృగాశ్చైవ తత్తేషాం జయలక్షణం ॥ 5-143-16 (36701)
అపసవ్యా మృగాః సర్వే ధార్తరాష్ట్రస్య కేశవ ।
వాచశ్చాప్యశరీరిణ్యస్తకత్పరాభవలక్షణం ॥ 5-143-17 (36702)
మయూరాః పుణ్యశకునా హంససారసచాతకాః ।
జీవంజీవకసంఘాశ్చాప్యనుగచ్ఛంతి పాండవాన్ ॥ 5-143-18 (36703)
గృధ్రాః కంకా బకాః శ్యేనా యాతుధానాస్తథా వృకాః ।
మక్షికాణాం చ సంఘాతా అనుధావంతి కౌరవాన్ ॥ 5-143-19 (36704)
ధార్తరాష్ట్రస్య సైన్యేషు భేరీణాం నాస్తి నిఃస్వనః ।
అనాహతాః పాండవానాం నదంతి పటహాః కిల ॥ 5-143-20 (36705)
ఉదపానాశ్చ నర్దంతి యథా గోవృషభాస్తథా ।
ధార్తరాష్ట్రస్య సైన్యేషు తత్పరాభవలక్షణం ॥ 5-143-21 (36706)
మాంసశోణితవర్షం చ వృష్టం దేవేన మాధవ ।
తథా గంధర్వనగరం భానుమత్సముపస్థితం ॥ 5-143-22 (36707)
సప్రాకారం సపరిఖం సవప్రం చారుతోరణం ।
కృష్ణశ్చ పరిఘస్తత్ర భానుమావృత్య తిష్ఠతి ॥ 5-143-23 (36708)
ఉదయాస్తమనే సంధ్యే వేదయంతీ మహద్భయం ।
శివా చ వాశతే ఘోరం తత్పరాభవలక్షణం ॥ 5-143-24 (36709)
ఏకపక్షాక్షిచరణాః పక్షిణో మధుసూదన ।
ఉత్సృజంతి మహద్ధోరం తత్పరాభవలక్షణం॥ 5-143-25 (36710)
కృష్ణగ్రీవాశ్చ శకునా రక్తపాదా భయానకాః ।
సంధ్యామిముఖా యాంతి తత్పరాభవలక్షణం ॥ 5-143-26 (36711)
బ్రాహ్మణాన్ప్రథమం ద్వేష్టి గురూంశ్చ మధుసూదన ।
భృత్యాన్భక్తిమతశ్చాపి తత్పరాభవలక్షణం ॥ 5-143-27 (36712)
పూర్వా దిగ్లోహితాకారా శస్త్రవర్ణా చ దక్షిణా ।
ఆమపాత్రప్రతీకాశా పశ్చిమా మధుసూదన। 5-143-28 (36713)
ఉత్తరా శంఖవర్ణాభా దిశాం వర్ణా ఉదాహృతాః ॥
ప్రదీప్తాశ్చ దిశః సర్వా ధార్తరాష్ట్రస్య మాధవ। 5-143-29 (36714)
మహద్భయం వేదయంతి తస్మిన్నుత్పాతదర్శనే ॥
సహస్రపాదం ప్రాసాదం స్వప్నాంతే స్మ యుధిష్ఠిరః। 5-143-30 (36715)
అధిరోహన్మయా దృష్టః సహ భ్రాతృభిరచ్యుత ॥
శ్వేతోష్ణీషాశ్చ దృశ్యంతే సర్వే వై శుక్లవాససః । 5-143-31 (36716)
ఆసనాని చ శుభ్రాణి సర్వేషాముపలక్షయే ॥
తవ చాపి మయా కృష్ణ స్వప్నాంతే రుధిరావిలా । 5-143-32 (36717)
ఆంత్రేణ పృథివీ దృష్టా పరిక్షిప్తా జనార్దన ॥
అస్థిసంచయమారూఢశ్చామితౌజా యధిష్ఠిరః । 5-143-33 (36718)
సువర్ణపాత్ర్యాం సంహృష్టో భుక్తవాన్ఘృతపాయసం ॥
యుధిష్ఠిరో మయా దృష్టో గ్రసమానో వసుంధరాం। 5-143-34 (36719)
ఉచ్చం పర్వతమారూఢో భీమకర్మా వృకోదరః।
గదాపాణిర్నరవ్యాఘ్రో గ్రసన్నివ మహీమిమాం ॥ 5-143-35 (36720)
క్షపయిష్యతి నః సర్వాన్స సువ్యక్తం మహారణే।
విదితం మే హృషీకేశ శ్రియా పరమయా జ్వలన్ ॥ 5-143-36 (36721)
పాండురం గజమారూఢో గాండీవీ స ధనంజయః।
త్వయా సార్ధం హృషీకేశ శ్రియా పరమయా జ్వలన్ ॥ 5-143-37 (36722)
యూయం సర్వే వధిష్యధ్వం తత్ర మే నాస్తి సంశయః।
పార్థివాన్సమరే కృష్ణ దుర్యోధనపురోగమాన్ ॥ 5-143-38 (36723)
నకులః సహదేవశ్చ సాత్యకిశ్చ మహారథః ।
శుక్లకేయూరకంఠత్రాః శుక్లమాల్యాంబరావృతాః ॥ 5-143-39 (36724)
అధిరూఢా నరవ్యాఘ్రా నరవాహనముత్తమం ।
త్రయ ఏతే మయా దృష్టాః పాండురచ్ఛత్రవాససః ॥ 5-143-40 (36725)
శ్వేతోష్ణీషాశ్చ దృశ్యంతే త్రయ ఏతే జనార్దన ।
ధార్తరాష్ట్రేషు సైన్యేషు తాన్విజానీహి కేశవ ॥ 5-143-41 (36726)
అశ్వత్థామా కృపశ్చైవ కృతవర్మా చ సాత్వతః ।
రక్తోష్ణీషాశ్చ దృశ్యంతే సర్వే మాధవ పార్థివాః ॥ 5-143-42 (36727)
ఉష్ట్రప్రయుక్తమారూఢౌ భీష్మద్రోణౌ మహారథౌ ।
మయా సార్ధం మహాబాహో ధార్తరాష్ట్రేణ వా విభో ॥ 5-143-43 (36728)
అగస్త్యశాస్తాం చ దిశం ప్రయాతాః స్మ జనార్దన ।
అచిరేణైవ కాలేన ప్రాప్స్యామో యమసాదనం ॥ 5-143-44 (36729)
అహం చాన్యే చ రాజానో యచ్చ తత్క్షత్రమండలం ।
గాండివాగ్నిం ప్రవేక్ష్యామ ఇతి మే నాస్తి సంశయః ॥ 5-143-45 (36730)
కృష్ణ ఉవాచ। 5-143-46x (3806)
అపస్థితవినాశేయం నూనమద్య వసుంధరా।
యథా హి మే వచః కర్ణ నోపైతి హృదయం తవ ॥ 5-143-46 (36731)
సర్వేషాం తాత భూతానాం వినాశే ప్రత్యుపస్థితే।
అనయో నయసంకాశో హృదయాన్నాపసర్పతి ॥ 5-143-47 (36732)
కర్ణ ఉవాచ। 5-143-48x (3807)
అపి త్వాం కృష్ణ పశ్యామో జీవంతోఽస్మాన్మహారణాత్।
సముత్తీర్ణా మహాబాహో వీరక్షత్రవినాశనాత్ ॥ 5-143-48 (36733)
అథవా సంగమః కృష్ణ స్వర్గే నో భవితా ధ్రువం।
తత్రేదానీం సమేష్యామః పునః సార్ధం త్వయానఘ ॥ 5-143-49 (36734)
వైశంపాయన ఉవాచ। 5-143-50x (3808)
ఇత్యుక్త్వా మాధవం కర్ణః పరిష్వజ్య చ పీడితం।
విసర్జితః కేశవేన రథోపస్థాదవాతరత్ ॥ 5-143-50 (36735)
తతః స్వరథామస్థాయ జాంబూనదవిభూషితం।
మహాత్మా వై నివవృతే రాధేయో దీనమానసః ॥ 5-143-51 (36736)
తతః శీఘ్రతరం ప్రాయాత్కేశవః సహసాత్యకిః।
పునరుచ్చారయన్వాణీం యాహి యాహీతి సారథిం ॥ ॥ 5-143-52 (36737)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి భగవద్యానపర్వణి త్రిచత్వారింశదధికశతతమోధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-143-21 ఉదపానాః కూపాదయో జలాశయాః ॥ 5-143-23 గంధర్వనగరం సప్రాకారం। పరిఘః పరివేషః । తత్రాకాశే గంధర్వనగరోపర్యేవ ॥ 5-143-24 శివా శ్రృగాలః వాశతే శబ్దం కరోతి ॥ 5-143-30 సహస్రపాదం సహస్రస్తంభం ॥ 5-143-32 తవ పృథివీతి సంబంధః। త్వచ్ఛరీరమిత్యర్థః । పరిక్షిప్తా పరివేష్టితా ॥ 5-143-46 తవ హృదయం కర్తృ మమ వచో నోపైతి నాంగీకరోతి ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 144
॥ శ్రీః ॥
5.144. అధ్యాయః 144
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
విదురేణ కుంతీసమీపే యుద్ధే బహువీరవినాశానుచింతనేన శోచనం ॥ 1 ॥ కర్ణపరాక్రమభీతయా కుంత్యా పాండవాన్ప్రతి తన్మనఃప్రసాదనేచ్ఛయా గంగాతీరే కర్ణసమీపగమనం ॥ 2 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-144-0 (36738)
వైశంపాయన ఉవాచ। 5-144-0x (3809)
అసిద్ధానునయే కృష్ణే కురుభ్యః పాండవాన్గతే।
అభిగంయ పృథాం క్షత్తా శనైః శోచన్నివాబ్రవీత్ ॥ 5-144-1 (36739)
జానాసి మే జీవపుత్రీ భావం నిత్యమవిగ్రహే ।
క్రోశతో నచ గృహ్ణీతే వచనం మే సుయోధనః ॥ 5-144-2 (36740)
ఉపపన్నో హ్యసౌ రాజా చేదిపాంచాలకేకయైః ।
భీమార్జునాభ్యాం కృష్ణేన యుయుధానయమైరపి ॥ 5-144-3 (36741)
ఉపప్లావ్యే నివిష్టోఽపి ధర్మమేవ యుధిష్ఠిరః।
కాంక్షతే జ్ఞాతిసౌహార్దాద్బలవాందుర్బలో యథా॥ 5-144-4 (36742)
రాజా తు ధృతరాష్ట్రోఽయం వయోవృద్ధో న శాంయతి।
మత్తః పుత్రమదేనైవ విధర్మే పథి వర్తతే ॥ 5-144-5 (36743)
జయద్రథస్య కర్ణస్య తథా దుఃశాసనస్య చ।
సౌబలస్య చ దుర్బుద్ధ్యా మిథో భేదః ప్రపత్స్యతే । 5-144-6 (36744)
అధర్మేమ హి ధర్మిష్ఠం హ్రియతే రాజ్యమీదృశం।
యేషాం తేషామయం ధర్మః సానుబంధో భవిష్యతి ॥ 5-144-7 (36745)
క్రియమాణే బలాద్ధర్మే కురుభిః కో న సంజ్వరేత్।
అసాంనా కేశవే యాతే సముద్యోక్ష్యంతి పాండవాః ॥ 5-144-8 (36746)
తతః కురూణామనయో భవితా వీరనాశనః।
చింతయన్న లభే నిద్రామహఃసు చ నిశాసు చ॥ 5-144-9 (36747)
శ్రుత్వా తు కుంతీ తద్వాక్యమర్థకామేన భాషితం।
సా నిఃశ్వసంతీ దుఃఖార్తా మనసా విమమర్శ హ ॥ 5-144-10 (36748)
ధిగస్త్వర్థం యత్కృతేయం సుమహాంజ్ఞాతిసంక్షయః।
వర్త్స్యతే సుహృదాం చైవ యుద్ధేఽస్మిన్వై పరాభవః ॥ 5-144-11 (36749)
పాండవాశ్చేదిపంచాలా యాదవాశ్చ సమాగతాః।
భారతైః సహ యోత్స్యంతి కిం ను దుఃఖమతఃపరం॥ 5-144-12 (36750)
పశ్యే దోషం ధ్రువం యుద్ధే తథాఽయుద్ధే పరాభవం ।
అధనస్య మృతం శ్రేయో న హి జ్ఞాతిక్షయో జయః।
ఇతి మే చింతయంత్యా వై హృది దుఃఖం ప్రవర్తతే ॥ 5-144-13 (36751)
పితామహః శాంతనవ ఆచార్యశ్చ యుధాం పతిః।
కర్ణశ్చ ధార్తరాష్ట్రార్థం వర్ధయంతి భయం మమ ॥ 5-144-14 (36752)
నాచార్యః కామవాఞ్శిష్యైద్రౌణోయుద్ధ్యేత జాతుచిత్।
పాండవేషు కథం హార్దం కుర్యాన్న చ పితామహః । 5-144-15 (36753)
అయం త్వేకో వృథాదృష్టిర్ధార్తరాష్ట్రస్య దుర్మతేః।
మోహానువర్తీ సతతం పాపో ద్వేష్టి చ పాండవాన్ ॥ 5-144-16 (36754)
మహత్యనర్థే నిర్బంధీ బలవాంశ్చ విశేషతః।
కర్ణః సదా పాండవానాం తన్మే దహతి సంప్రతి ॥ 5-144-17 (36755)
ఆశంసే త్వద్య కర్ణస్య మనోఽహం పాండవాన్ప్రతి ।
గ్రసాదయితుమాసాద్య దర్శయంతీ యథాతథం ॥ 5-144-18 (36756)
తోషితో భగవాన్యత్ర దుర్వాసా మే వరం దదౌ ।
ఆహ్వానం మంత్రసంయుక్తం వసంత్యాః పితృవేశ్మని ॥ 5-144-19 (36757)
సాహమంతఃపురే రాజ్ఞః కుంతిభోజపురస్కృతా ।
చింతయంతీ బహువిధం హృదయేన విదూయతా ॥ 5-144-20 (36758)
బలాబలం చ మంత్రాణాం బ్రాహ్మణస్య చ వాగ్బలం ।
స్త్రీభావాద్బాలభావాచ్చ చింతయంతీ పునః పునః ॥ 5-144-21 (36759)
ధాత్ర్యా విస్రబ్ధయా గుప్తా సఖీజనవృతా తదా।
దోషం పరిహరంతీ చ పితుశ్చారిత్ర్యరక్షిణీ ॥ 5-144-22 (36760)
కథం ను సుకృతం మే స్యాన్నాపరాధవతీ కథం।
భవేయమితి సంచింత్య బ్రాహ్మణం తం నమస్య చ ॥ 5-144-23 (36761)
కౌతూహలాత్తు తం లబ్ధా బాలిశ్యాదాచరం తదా।
కన్యా సతీ దేవమర్కమాసాదయమహం తతః ॥ 5-144-24 (36762)
యోఽసౌ కానీనగర్భో మే పుత్రవత్పరిరక్షితః ।
కస్మాన్న కుర్యాద్వచనం పథ్యం భ్రాతృహితం తథా ॥ 5-144-25 (36763)
ఇతి కుంతీ వినిశ్చిత్య కార్యనిశ్చయముత్తమం ।
కార్యార్థమభినిశ్చిత్య యయౌ భాగీరథీం ప్రతి॥ 5-144-26 (36764)
ఆత్మజస్య తతస్తస్య ఘృణినః సత్యసంగినః ।
గంగాతీరే పృథాపశ్యంజపస్థానమనుత్తమం ॥ 5-144-27 (36765)
ప్రాఙ్ముఖస్యోర్ధ్వబాహోః సా పర్యతిష్ఠత పృష్ఠతః।
జప్యావసానం కార్యార్థం ప్రతీక్షంతీ తపస్వినీ ॥ 5-144-28 (36766)
అతిష్ఠత్సూర్యతాపార్తా కర్ణస్యోత్తరవాససి।
కౌరవ్యపత్నీ వార్ష్ణేయీ మద్మమాలేవ శుష్యతీ ॥ 5-144-29 (36767)
ఆపృష్ఠతాపాంజప్త్వా స పరివృత్త్య యతవ్రతః ।
దృష్ట్వా కుంతీముపాతిష్ఠదభివాద్య కృతాంజలిః ॥ 5-144-30 (36768)
యథాన్యాయం మహాతేజా మానీ ధర్మభృతాం వరః ।
ఉత్స్మయన్ప్రణతః ప్రాహ కుంతీం వైకర్తనో వృషః ॥ ॥ 5-144-31 (36769)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి భగవద్యానపర్వణి చతుశ్చత్వారింశదధికశతతమోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-144-8 బలాద్ధర్మే పాస్వండినాం పారదార్యం ఉభయసంతోషకరమితి ద్వయోరపి ధర్మహేతురితి బలాత్కల్పనా శాస్త్రబహిర్భూతా తద్వదయమపీత్యర్థః ॥ 5-144-10 అర్థకామేన హితకామేన ॥ 5-144-13 పశ్యే పశ్యామి। ఆర్షమాత్మనేపదం ॥ 5-144-24 ఆచరం తేన మంత్రేణ దేవతావాహనాఖ్యం కార్యం కృతవతీ ॥ 5-144-29 ఉత్తరవాససి ఉత్తరీయవస్త్రచ్ఛాయాయాం ॥ 5-144-30 ఆపృష్ఠతాపాదపరాహ్ణపర్యంతమిత్యర్థః ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 145
॥ శ్రీః ॥
5.145. అధ్యాయః 145
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
కుంత్యా కర్ణంప్రతి తస్య సూర్యాత్స్వస్మిన్ జననకథనపూర్వకం పాండవైః సహ సంగమచోదనా ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-145-0 (36770)
కర్ణ ఉవాచ। 5-145-0x (3810)
రాధేయోఽహమాధిరథిః కర్ణస్త్వామభివాదయే ।
ప్రాప్తా కిమర్థం భవతీ బ్రూహి కిం కరవామి తే ॥ 5-145-1 (36771)
కుంత్యువాచ। 5-145-2x (3811)
కౌంతేయస్త్వం న రాధేయో న తవాధిరథః పితా।
నాసి సూతకులే జాతః కర్ణ తద్విద్ధి మే వచః ॥ 5-145-2 (36772)
కానీనస్త్వం మయా జాతః పూర్వజః కుక్షిణా ధృతః ।
కుంతిరాజస్య భవనే పార్థస్త్వమసి పుత్రక ॥ 5-145-3 (36773)
ప్రకాశకర్మా తపనో యోఽయం దేవో విరోచనః ।
అజీజనత్త్వాం మయ్యేష కర్ణ శస్త్రభృతాం వరం ॥ 5-145-4 (36774)
కుండలీ బద్ధకవచో దేవగర్భః శ్రియా వృతః ।
జాతస్త్వమసి దుర్ధర్ష మయా పుత్ర పితుర్గృహే ॥ 5-145-5 (36775)
స త్వం భ్రాతౄనసంబుద్ధ్య మోహద్యదుపసేవసే ।
ధార్తరాష్ట్రాన్న తద్యుక్తం త్వయి పుత్ర విశేషతః ॥ 5-145-6 (36776)
ఏతద్ధర్మఫలం పుత్ర నరాణాం ధర్మనిశ్చయే ।
యత్తుష్యంత్యస్య పితరో మాతా చాప్యేకదర్శినీ ॥ 5-145-7 (36777)
అర్జునేనార్జితాం పూర్వం హృతాం లోభాదసాధుభిః ।
ఆచ్ఛిద్య ధార్తరాష్ట్రేభ్యో భుంక్ష యౌధిష్ఠిరీం శ్రియం ॥ 5-145-8 (36778)
అద్య పశ్యంతు కురవః కర్ణార్జునసమాగమం ।
సౌభ్రాత్రేణ సమాలక్ష్య సంనమంతామసాధవః । 5-145-9 (36779)
కర్ణార్జునౌ వై భవతాం యథా రామజనార్దనౌ ।
అసాధ్యం కిం ను లోకే స్యాద్యువయోః సంహితాత్మనోః ॥ 5-145-10 (36780)
కర్ణ శోభిష్యసే నూనం పంచమిర్భ్రాతృభిర్వృతః।
దేవైః పరివృతో బ్రహ్మా వేద్యామివ మహాధ్వరే ॥ 5-145-11 (36781)
ఉపపద్యో గుణైః సర్వైర్జ్యేష్ఠః శ్రేష్ఠేషు బంధుషు ।
సూతపుత్రేతి మా శబ్దః పార్థస్త్వమసి వీర్యవాన్ ॥ ॥ 5-145-12 (36782)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి భగవద్యానపర్వణి పంచచత్వారింశదధికశతతమోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-145-7 ఏకం పుత్రమేవ స్నేహేన పశ్యంతీ ఏకదర్శినీ ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 146
॥ శ్రీః ॥
5.146. అధ్యాయః 146
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
సూర్యేణ కర్ణంప్రతి కుంతీవచనస్వీకరణవిధానం ॥ 1 ॥ కర్ణేన కుంతీంప్రతి సోపాలంభం దుర్యోధనపరిత్యాగస్య సయుక్తికమనౌచేత్యకథనపూర్వకం అర్జునవర్జం పాండవాసంహరణప్రతిజ్ఞానం ॥ 2 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-146-0 (36783)
వైశంపాయన ఉవాచ। 5-146-0x (3812)
తతః సూర్యాన్నిశ్చరితాం కర్ణః శుశ్రావ భారతీం।
దురత్యయాం ప్రణయినీం పితృవద్భాస్కరేరితాం ॥ 5-146-1 (36784)
సూర్య ఉవాచ। 5-146-2x (3813)
సత్యమాహ పృథా వాక్యం కర్ణ మాతృవచః కురు।
శ్రేయస్తే స్యాన్నరవ్యాఘ్ర సర్వమాచరతస్తథా ॥ 5-146-2 (36785)
వైశంపాయన ఉవాచ। 5-146-3x (3814)
ఏవముక్తస్య మాత్రా చ స్వయం పిత్రా చ భానునా ।
చచాల నైవ కర్ణస్య మతిః సత్యధృతేస్తదా ॥ 5-146-3 (36786)
కర్ణ ఉవాచ। 5-146-4x (3815)
న చైతచ్ఛ్రద్దధే వాక్యం క్షత్రియే భాషితం త్వయా।
ధర్మద్వారం మమైతత్స్యాన్నియోగకరణం తవ ॥ 5-146-4 (36787)
అకరోన్మయి యత్పాపం భవతీ సుమహాత్యయం ।
అపాకీర్ణోఽస్మి యన్మాతస్తద్యశఃకీర్తినాశనం ॥ 5-146-5 (36788)
అహం చేత్క్షత్రియో జాతో న ప్రాప్తః క్షత్రసత్క్రియాం ।
త్వత్కృతే కిం ను పాపీయః శత్రుః కుర్యాన్మమాహితం ॥ 5-146-6 (36789)
క్రియాకాలే త్వనుక్రోశమకృత్వా త్వమిమం మమ।
హీనసంస్క్రాసమయమద్య మాం సమచూచుదః ॥ 5-146-7 (36790)
న వై మమ హితం పూర్వం మాతృవచ్చేష్టితం త్వయా।
సా మాం సంబోధయస్యద్య కేవలాత్మహితైషిణీ ॥ 5-146-8 (36791)
కృష్ణేన సహితాత్కో వై న వ్యథేత ధనంజయాత్।
కోద్య భీతం న మాం విద్యాత్పర్థానాం సమితిం గతం ॥ 5-146-9 (36792)
అభ్రాతా విదితః పూర్వం యుద్ధకాలే ప్రకాశితః ।
పాండవాన్యది గచ్ఛామి కిం మాం క్షత్రం వదిష్యతి ॥ 5-146-10 (36793)
సర్వకామైః సంవిభక్తః పూజితశ్చ యథాసుఖం ।
అహం వై ధార్తరాష్ట్రాణాం కుర్యాం తదఫలం కథం ॥ 5-146-11 (36794)
ఉపనహ్య పరైర్వైరం యే మాం నిత్యముపాసతే ।
నమస్కుర్వంతి చ సదా వసవో వాసవం యథా ॥ 5-146-12 (36795)
మమ ప్రాణేన యే శత్రూఞ్శక్తాః ప్రతిసమాసితుం।
మన్యంతే తే కథం తేషామహం ఛింద్యాం మనోరథం ॥ 5-146-13 (36796)
మయా ప్లవేన సంగ్రామం తితీర్షంతి దురత్యయం।
అపారే పారకామా యే త్యజేయం తానహం కథం ॥ 5-146-14 (36797)
అయం హి కాలః సంప్రాప్తో ధార్తరాష్ట్రోపజీవినాం ।
నిర్వేష్టవ్యం మయా తత్ర ప్రాణానపరిరక్షతా ॥ 5-146-15 (36798)
కృతార్థాః సుభృతా యే హి కృత్యకాలే హ్యుపస్థితే।
అనవేక్ష్య కృతం పాపా వికుర్వంత్యనవస్థితాః ॥ 5-146-16 (36799)
రాజకిల్బిషిణాం తేషాం భర్తృపిండాపహారిణాం।
నైవాయం న పరో లోకో విద్యతే పాపకర్మణాం। 5-146-17 (36800)
ధృతరాష్ట్రస్య పుత్రాణామర్థే యోత్స్యామి తే సుతైః ।
బలం చ శక్తిం చాస్థాయ న వై త్వయ్యనృతం వదే॥ 5-146-18 (36801)
ఆనృశంస్యమథో వృత్తం రక్షన్సత్పురుషోచితం।
అతోఽర్థకరమప్యేతన్న కరోంయద్య తే వచః ॥ 5-146-19 (36802)
న చ తేఽయం సమారంభో మయి మోఘో భవిష్యతి।
వధ్యాన్విషహ్యాన్సంగ్రామే న హనిష్యామి తే సుతాన్ ॥ 5-146-20 (36803)
యుధిష్ఠిరం చ భీమం చ యమౌ చైవార్జునాదృతే ।
అర్జునేన సమం యుద్ధమపి యౌధిష్ఠిరే బలే ॥ 5-146-21 (36804)
అర్జునం హి నిహత్యాజౌ సంప్రాప్తం స్యాత్ఫలం మయా।
యశసా చాపి యుజ్యేయం నిహతః సవ్యసాచినా ॥ 5-146-22 (36805)
న తే జాతు నశిష్యంతి పుత్రాః పంచ యశస్విని ।
నిరర్జునాః సకర్ణా వా సార్జునా వా హతే మయి ॥ 5-146-23 (36806)
ఇతి కర్ణవచః శ్రుత్వా కుంతీ దుఃఖాత్ప్రవేషతీ ।
ఉవాచ పుత్రమాశ్లిష్య కర్ణం ధైర్యాదకంపనం ॥ 5-146-24 (36807)
ఏవం వై భావ్యమేతేన క్షయం యాస్యంతి కౌరవాః ।
యథా త్వం భాషసే కర్ణ దైవం తు బలవత్తరం ॥ 5-146-25 (36808)
త్వయా చతుర్ణాం భ్రాతౄణామభయం శత్రుకర్శన ।
దత్తం తత్ప్రతిజానీహి సంగరప్రతిమోచనం ॥ 5-146-26 (36809)
అనామయం స్వస్తి చేతి పృథాథో కర్ణమబ్రవీత్ ।
తాం కర్ణోఽభ్యవదత్ప్రీతస్తతస్తౌ జగ్మతుః పృథక్ ॥ ॥ 5-146-27 (36810)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి భగవద్యానపర్వణి షట్చత్వారింశదధికశతతమోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-146-4 న శ్రద్దధే కర్తవ్యత్వేన న మన్యే। ధర్మద్వారం విపరీతలక్షణయా ధర్మాపగమద్వారం। తవ నియోగకరణం త్వదాజ్ఞప్తార్థానుష్ఠానం ॥ 5-146-5 సుమహాత్యయం సుమహాన్ అత్యయో జాతిభ్రంశాఖ్యో వినాశో యస్మాత్। అపాకీర్ణస్త్యక్తః ॥ 5-146-6 త్వత్కృతే త్వత్సుఖార్థం కానీనో గర్భః ప్రకటో మాభూదితి హేతోరహం క్షత్రసత్క్రియాం చేన్న ప్రాప్తస్తర్హి త్వదన్యః కః శత్రుః కిం మమాహితం పాపీయ ఇతి ఇతోపి పాపతరం కుర్యాన్న కోఽపీత్యర్థః ॥ 5-146-7 క్రియాకాలే క్షత్రియోచితసంస్కారకాలే। అనుక్రోశం దయాం। సమచూచుదః స్వకార్యార్థం ప్రేరితవత్యని ॥ 5-146-12 ఉపనహ్య బధ్వా ॥ 5-146-13 ప్రతిసమాసితుం జేతుం ॥ 5-146-15 నిర్వేష్టవ్యం ఆనృణ్యం కర్తవ్యం ॥ 5-146-20 విషహ్యాన్ హంతుం శక్యానపీత్యర్థః ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 147
॥ శ్రీః ॥
5.147. అధ్యాయః 147
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
కృష్ణేన పాండవాన్ప్రతి సంక్షేపేణ హాస్తిననగరవృత్తాంతకథనం ॥ 1 ॥ పాండవైః కృష్ణంప్రతి విస్తరేణ భీష్మాదివచనకథనప్రార్థనా ॥ 2 ॥ కృష్ణేన శమవిధాయకభీష్మవచనానువాదః ॥ 3 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-147-0 (36811)
వైశంపాయన ఉవాచ। 5-147-0x (3816)
ఆగంయ హాస్తినపురాదుపప్లావ్యమరిందమః ।
పాండవానాం యథావృత్తం కేశవః సర్వముక్తవాన్ ॥ 5-147-1 (36812)
సంభాష్య సుచిరం కాలం మంత్రయిత్వా పునః పునః ।
స్వమేవ భవనం శౌరిర్విశ్రమార్థం జగామ హ ॥ 5-147-2 (36813)
విసృజ్య సర్వాన్నృపతీన్విరాటప్రముఖాంస్తదా।
పాండవా భ్రాతరః పంచ భానావస్తంగతే సతి ॥ 5-147-3 (36814)
సంధ్యాముపాస్య ధ్యాయంతస్తమేవ గతమానసాః।
ఆనాయ్య కృష్ణం దాశార్హం పునర్మంత్రమమంత్రయన్ ॥ 5-147-4 (36815)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 5-147-5x (3817)
త్వయా నాగపురం గత్వా సభాయాం ధృతరాష్ట్రజః।
కిముక్తః పుండరీకాక్ష తన్నః శంసితుమర్హసి ॥ 5-147-5 (36816)
వాసుదేవ ఉవాచ। 5-147-6x (3818)
మయా నాగపురం గత్వా సభాయాం ధృతరాష్ట్రజః।
తథ్యం పథ్యం హితం చోక్తో న చ గృహ్ణాతి దుర్మతిః । 5-147-6 (36817)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 5-147-7aతస్మిన్నుత్పథమాపన్నే కురువృద్ధః పితామహః।
కిముక్తవాన్హృషీకేశ దుర్యోధనమమర్షణం ॥ 5-147-7x (3819)
ఆచార్యో వా మహాభాగ భారద్వాజః కిమబ్రవీత్।
పితరౌ ధృతరాష్ట్రస్తం గాంధారీ వా కిమబ్రవీత్ ॥ 5-147-8 (36818)
పితా యవీయానస్మాకం క్షత్తా ధర్మవిదాం వరః।
పుత్రశోకాభిసంతప్తః కిమాహ ధృతరాష్ట్రజం ॥ 5-147-9 (36819)
కించ సర్వే నృపతయః సభాయాం యే సమాసతే।
ఉక్తవంతో యథాతత్త్వం తద్బ్రూహి త్వం జనార్దన ॥ 5-147-10 (36820)
ఉక్తవాన్హి భవాన్సర్వం వచనం కురుముఖ్యయోః।
ధార్తరాష్ట్రస్య తేషాం హి వచనం కురుసంసది ॥ 5-147-11 (36821)
కామలోభాభిభూతస్య మందస్య ప్రాజ్ఞమానినః ।
అప్రియం హృదయే మహ్యం తన్న తిష్ఠతి కేశవ ॥ 5-147-12 (36822)
తేషాం వాక్యాని గోవింద శ్రోతుమిచ్ఛాంయహం విభో।
యథా చ నాభిపద్యేత కాలస్తాత తథా కురు।
భవాన్హి నో గతిః కృష్ణ భవాన్నాథో భవాన్గురుః ॥ 5-147-13 (36823)
వాసుదేవ ఉవాచ। 5-147-14x (3820)
శ్రృణు రాజన్యథా వాక్యముక్తో రాజా సుయోధనః।
మధ్యే కురూణాం రాజేంద్ర సభాయాం తన్నిబోధ మే ॥ 5-147-14 (36824)
మయా విశ్రావితే వాక్యే జహాస ధృతరాష్ట్రజః ।
అథ భీష్మః సుసంక్రుద్ధ ఇదం వచనమబ్రవీత్ ॥ 5-147-15 (36825)
దుర్యోధన నిబోధేదం కులార్థే యద్బ్రవీమి తే।
తచ్ఛ్రుత్వా రాజశార్దూల స్వకులస్య హితం కురు ॥ 5-147-16 (36826)
మమ తాత పితా రాజఞ్శంతనుర్లోకవిశ్రుతః।
తస్యాహమేక ఏవాసం పుత్రః పుత్రవతాం వరః ॥ 5-147-17 (36827)
తస్య బుద్ధిః సముత్పన్నా ద్వితీయః స్యాత్కథం సుతః।
ఏకపుత్రమపుత్రం వై ప్రవదంతి మనీషిణః ॥ 5-147-18 (36828)
న చోచ్ఛేదం కులం యాయాద్విస్తీర్యేచ్చ కథం యశః।
తస్యాహమీప్సితం బుద్ధ్వా కాలీం మాతరమావహం ॥ 5-147-19 (36829)
ప్రతిజ్ఞాం దుష్కరాం కృత్వా పితురర్థే కులస్య చ।
అరాజా చోర్ధ్వరేతాశ్చ యథా సువిదితం తవ।
ప్రతీతో నివసాంయేష ప్రతిజ్ఞామనుపాలయన్ ॥ 5-147-20 (36830)
తస్యాం జజ్ఞే మహాబాహుః శ్రీమాన్కురుకులోద్వహః ।
విచిత్రవీర్యో ధర్మాత్మా కనీయాన్మమ పార్థివ ॥ 5-147-21 (36831)
స్వర్యాతేఽహం పితరి తం స్వరాజ్యే సన్న్యవేశయం।
విచిత్రవీర్యం రాజానం భృత్యో భూత్వా హ్యధశ్చరః ॥ 5-147-22 (36832)
తస్యాహం సదృశాందారాన్రాజేంద్ర సముపాహరం।
జిత్వా పార్థివసంఘాతమపి తే బహుశః శ్రుతం ॥ 5-147-23 (36833)
తతో రామేణ సమరే ద్వంద్వయుద్ధముపాగమం।
స హి రామభయాదేభిర్నాగరైర్విప్రవాసితః ॥ 5-147-24 (36834)
దారేష్వప్యతిసక్తశ్చ యక్ష్మాణం సమపద్యత।
యదా త్వరాజకే రాష్ట్రే న వవర్ష సురేశ్వరః ।
తదాభ్యధావన్మామేవ ప్రజాః క్షుద్భయపీడితాః ॥ 5-147-25 (36835)
ప్రజా ఊచుః । 5-147-26x (3821)
ఉపక్షీణాః ప్రజాః సర్వా రాజా భవ భవాయ నః।
ఈతీః ప్రణుద భద్రం శంతనోః కులవర్ధన ॥ 5-147-26 (36836)
పీడ్యంతే తే ప్రజాః సర్వా వ్యాధిభిర్భృశదారుణైః ।
అల్పావశిష్టా గాంగేయ తాః పరిత్రాతుమర్హసి ॥ 5-147-27 (36837)
వ్యాధీన్ప్రణుద్య వీర త్వం ప్రజా ధర్మేణ పాలయ।
త్వయి జివతీ మా రాష్ట్రం వినాశముపగచ్ఛతు ॥ 5-147-28 (36838)
భీష్మ ఉవాచ। 5-147-29x (3822)
ప్రజానాం క్రోశతీనాం వై నైవాక్షుభ్యత మే మనః ।
ప్రతిజ్ఞాం రక్షమాణస్య తద్వృత్తం స్మరతస్తథా ।
తతః పౌరా మహారాజ మాతా కాలీ చ మే శుభా ॥ 5-147-29 (36839)
భృత్యాః పురోహితాచార్యా బ్రాహ్మణాశ్చ బహుశ్రుతాః।
మామూచుర్భృశసంతప్తా భవ రాజేతి సంతతం ॥ 5-147-30 (36840)
ప్రతీపరక్షితం రాష్ట్రం త్వాం ప్రాప్య వినశిష్యతి।
స త్వమస్మద్ధితార్థం వై రాజా భవ మహామతే ॥ 5-147-31 (36841)
ఇత్యుక్తః ప్రాంజలిర్భూత్వా దుఃఖితో భృశమాతురః ।
తేభ్యో న్యవేదయం తత్ర ప్రతిజ్ఞాం పితృగోరవాత్ ॥ 5-147-32 (36842)
ఊర్ధ్వరేతా హ్యరాజా చ కులస్యార్థే పునః పునః ।
విశేషతస్త్వదర్థం చ ధురి మా మాం నియోజయ ॥ 5-147-33 (36843)
తతోఽహం ప్రాంజలిర్భూత్వా మాతరం సంప్రసాదయం।
నాంబ శంతనునా జాతః కౌరవం వంశముద్వహన్ ॥ 5-147-34 (36844)
ప్రతిజ్ఞాం వితథాం కుర్యామితి రాజన్పునః పునః ।
విశేషతస్త్వదర్థం చ ప్రతిజ్ఞాం కృతవానహం ॥ 5-147-35 (36845)
అహం ప్రేష్యశ్చ దాసశ్చ తవాద్య సుతవత్సలే ।
ఏవం తామనునీయాహం మాతరం జనసన్నిధౌ ॥ 5-147-36 (36846)
అయాచం భ్రతృదారేషు తదా వ్యాసం మహామునిం ।
సహ మాత్రా మహారాజ ప్రసాద్య తమృషిం మహామునిం । 5-147-37 (36847)
అపత్యార్థం మహారాజ ప్రసాదం కృతవాంశ్చ సః ।
త్రీన్స పుత్రానజనయత్తదా భరతసత్తమ ॥ 5-147-38 (36848)
అంధః కరణహీనత్వాన్న వై రాజా పితా తవ।
రాజా తు పాండురభవన్మహాత్మా లోకవిశ్రుతః ॥ 5-147-39 (36849)
స రాజా తస్య తే పుత్రాః పితుర్దాయాద్యహారిణః ।
మా తాత కలహం కార్షీ రాజ్యస్యార్ధం ప్రదీయతాం ॥ 5-147-40 (36850)
మయి జీవతి రాజ్యం కః సంప్రశాసేత్పుమానిహ।
మావమంస్యా వచో మహ్యం శమమిచ్ఛామి వః సదా ॥ 5-147-41 (36851)
న విశేషోఽస్తి మే పుత్ర త్వయి తేషు చ షార్థివ।
మతమేతత్పితుస్తుభ్యం గాంధార్యా విదురస్య చ ॥ 5-147-42 (36852)
శ్రోతవ్యం ఖలు వృద్ధానాం నాభిశంకీర్వచో మమ।
నాశయిష్యసి మా సర్వమాత్మానం పృథివీం తథా ॥ ॥ 5-147-43 (36853)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి భగవద్యానపర్వణి సప్తచత్వారింశదధికశతతమోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-147-13 నాభిపద్యేత నాతిక్రామేత ॥ 5-147-19 కాలీం సత్యవతీం ॥ 5-147-20 ప్రతీతః తుష్టః ॥ 5-147-24 విప్రవాసితః దూరేస్థాపితః ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 148
॥ శ్రీః ॥
5.148. అధ్యాయః 148
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
కృష్ణేన పాండవాన్ప్రతి ద్రోణవాక్యానువాదః ॥ 1 ॥ తథా భీష్మంప్రత్యుక్తవిదురవచనానువాదః ॥ 2 ॥ తథా గాంధారీవచనానువాదః ॥ 3 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-148-0 (36854)
వాసుదేవ ఉవాచ। 5-148-0x (3823)
భీష్మేణోక్తే తతో ద్రోణో దుర్యోధనమభాషత ।
మధ్యే నృపాణాం భద్రం తే వచనం వచనక్షమః ॥ 5-148-1 (36855)
ప్రాతీపః శంతనుస్తాత కులస్యార్థే యథా స్థితః ।
యథా దేవవ్రతో భీష్మః కులస్యార్థే స్థితోఽభవత్ ॥ 5-148-2 (36856)
తథా పాండుర్నరపతిః సత్యసంధో జితేంద్రియః।
రాజా కురూణాం ధర్మాత్మా సువ్రతః సుసమాహితాః ॥ 5-148-3 (36857)
జ్యేష్ఠాయ రాజ్యమదదద్ధృతరాష్ట్రాయ ధీమతే।
యవీయసే తథా క్షత్రే కురూణాం వంశవర్ధనః । 5-148-4 (36858)
తతః సింహాసనే రాజన్స్థాపయిత్వైనమచ్యుతం ॥
వనం జగామ కౌరవ్యో భార్యాభ్యాం సహితో నృపః ॥ 5-148-5 (36859)
నీచైః స్థిత్వా తు విదుర ఉపాస్తే స్మ వినీతవత్।
ప్రేష్యవత్పురుషవ్యాఘ్రో వాలవ్యజనముత్క్షిపన్ ॥ 5-148-6 (36860)
తతః సర్వాః ప్రజాస్తాత ధృతరాష్ట్రం జనేశ్వరం ।
అన్వపద్యంత విధివద్యథా పాండుం జనాధిపం ॥ 5-148-7 (36861)
విసృజ్య ధృతరాష్ట్రాయ రాజ్యం స విదురాయ చ।
చచార పృథివీం పాండుః సర్వాం పరపురంజయః ॥ 5-148-8 (36862)
కోశసంవననే దానే భృత్యానాం చాన్వవేక్షణే ।
భరణే చైవ సర్వస్య విదురః సత్యసంగరః ॥ 5-148-9 (36863)
సంధివిగ్రహసంయుక్తో రాజ్ఞాం సంవాహనక్రియాః ।
అవైక్షత మహాతేజా భీష్మః పరపురంజయః ॥ 5-148-10 (36864)
సింహాసనస్థో నృపతిర్ధృతరాష్ట్రో మహాబలః ।
అన్వాస్యమానః సతతం విదురేణ మహాత్మనా ॥ 5-148-11 (36865)
కథం తస్య కులే జాతః కులభేదం వ్యవస్యసి।
సంభూయ భ్రాతృభిః సార్ధం భుంక్ష భోగాంజనాధిప ॥ 5-148-12 (36866)
బ్రవీంయహం న కార్పణ్యాన్నార్థహేతోః కథంచన ।
భీష్మేణ దత్తమిచ్ఛామి న త్వయా రాజసత్తమ ॥ 5-148-13 (36867)
నాహం త్వత్తోఽభికాంక్షిష్యే వృత్త్యుపాయం జనాధిప ।
యతో భీష్మస్తతో ద్రోణో యద్భీష్మస్త్వాహ తత్కురు ॥ 5-148-14 (36868)
దీయతాం పాండుపుత్రేభ్యో రాజ్యార్ధమరికర్శన ।
సమమాచార్యకం తాత తవ తేషాం చ మే సదా ॥ 5-148-15 (36869)
అశ్వత్థామా యథా మహ్యం తథా శ్వేతహయో మమ ।
బహునా కిం ప్రలాపేన యతో ధర్మస్తతో జయః ॥ 5-148-16 (36870)
వాసుదేవ ఉవాచ। 5-148-17x (3824)
ఏవముక్తే మహారాజ ద్రోణేనామితతేజసా।
వ్యాజహార తతో వాక్యం విదురః సత్యసంగరః ।
పితుర్వదనమన్వీక్ష్య పరివృత్త్య చ ధర్మవిత్ ॥ 5-148-17 (36871)
విదుర ఉవాచ। 5-148-18x (3825)
దేవవ్రత నిబోధేదం వచనం మమ భాషతః।
ప్రనష్టః కౌరవో వంశస్త్వయాయం పునరుద్ధృతః ॥ 5-148-18 (36872)
తన్మే విలపమానస్య వచనం సముపేక్షసే।
కోయం దుర్యోధనో నామ కులేఽస్మిన్కులపాంసనః ॥ 5-148-19 (36873)
యస్య లోభాభిభూతస్య మతిం సమనువర్తసే ।
అనార్యస్యాకృతజ్ఞస్య లోభేన హృతచేతసః ।
అతిక్రామతి యః శాస్త్రం పితుర్ధర్మార్థదర్శినః ॥ 5-148-20 (36874)
ఏతే నశ్యంతి కురవో దుర్యోధనకృతేన వై।
యథా తే న ప్రణశ్యేయుర్మహారాజ తథా కురు ॥ 5-148-21 (36875)
మాం చైవ ధృతరాష్ట్రం చ పూర్వమేవ మహామతే।
చిత్రకార ఇవాలేఖ్యం కృత్వా స్థాపితవానసి ॥ 5-148-22 (36876)
ప్రజాపతిః ప్రజాః సృష్ట్వా యథా సంహరతే తథా।
నోపేక్షశ్వ మహాబాహో పశ్యమానః కులక్షయం ॥ 5-148-23 (36877)
అథ తేఽద్య మతిర్నష్టా వినాశే ప్రత్యుపస్థితే ।
వనం గచ్ఛ మయా సార్ధం ధృతరాష్ట్రేణ చైవ హ ॥ 5-148-24 (36878)
బద్ధ్వా వా నికృతిప్రజ్ఞం ధార్తరాష్ట్రం సుదుర్మతిం ।
శాధీదం రాజ్యమద్యాశు పాండవైరభిరక్షితం ॥ 5-148-25 (36879)
ప్రసీద రాజశార్దూల వినాశో దృశ్యతే మహాన్ ।
పాండవానాం కురూణాం చ రాజ్ఞామమితతేజసాం ॥ 5-148-26 (36880)
వాసుదేవ ఉవాచ। 5-148-27x (3826)
విరరామైవముక్త్వా తు విదురో దీనమానసః ।
ప్రధ్యాయమానః స తదా నిఃశ్వసంశ్చ పునః పునః ॥ 5-148-27 (36881)
తతోఽస్య రాజ్ఞః సుబలస్య పుత్రీ
ధర్మార్థయుక్తం కులనాశమీతా।
దుర్యోధనం పాపమతిం నృశంసం
రాజ్ఞాం సమక్షం సుతమాహ కోపాత్ ॥ 5-148-28 (36882)
యే పార్థివా రాజసభాం ప్రవిష్టా
బ్రహ్మర్షయో యే చ సభాసదోఽన్యే।
శ్రృణ్వంతు వక్ష్యామి తవాపరాధం
పాపస్య సామాత్యపరిచ్ఛదస్య ॥ 5-148-29 (36883)
రాజ్యం కురూణామనురూపభోజ్యం
క్రమాగతో నః కులధర్మ ఏషః।
త్వం పాపబుద్ధేఽతినృశంసకర్మన్
రాజ్యం కురూణామనయాద్విహంసి ॥ 5-148-30 (36884)
రాజ్యే స్థితో ధృతరాష్ట్రో మనీషీ
తస్యానుజో విదురో దీర్ఘదర్శీ ।
ఏతావతిక్రంయ కథం నృపత్వం
దుర్యోధన ప్రార్థయసేఽద్య మోహాత్ ॥ 5-148-31 (36885)
రాజా చ క్షత్తా చ మహానుభావౌ
భీష్మే స్థితే పరవంతౌ భవేతాం ।
అయం తు ధర్మజ్ఞతయా మహాత్మా
న రాజ్యకామో నృవరో నదీజః ॥ 5-148-32 (36886)
రాజ్య తు పాండోరిదమప్రధృష్యం
తస్యాద్య పుత్రాః ప్రభవంతి నాన్యే।
రాజ్యం తదేతన్నిఖిలం పాండవానాం
పైతామహం పుత్రపౌత్రానుగామి ॥ 5-148-33 (36887)
యద్వై బ్రూతే కురుముఖ్యో మహాత్మా
దేవవ్రతః సత్యసంధో మనీషీ ।
సర్వం తదస్మాభిరహత్య కార్యం
రాజ్యం స్వధర్మాన్పరిపాలయద్భిః ॥ 5-148-34 (36888)
అనుజ్ఞయా చాథ మహావ్రతస్య
బ్రూయాన్నృపోఽయం విదురస్తథైవ।
కార్యం భవేత్తత్సుహృద్భిర్నియోజ్యం
ధర్మం పురస్కృత్య సుదీర్ఘకాలం ॥ 5-148-35 (36889)
న్యాయాగతం రాజ్యమిదం కురూణాం
యుధిష్ఠిరః శాస్తు వై ధర్మపుత్రః ।
ప్రచోదితో ధృతరాష్ట్రేణ రాజ్ఞా
పురస్కృతః శాంతనవేన చైవ ॥ ॥ 5-148-36 (36890)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి భగవద్యానపర్వణి అష్టచత్వారింశదధికశతతమోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-148-4 యథా జ్యేష్ఠాయాదదత్ తథా క్షత్రే విదురాయాపి న్యాసభూతమదదాదితి భావః ॥ 5-148-9 సంవననమాత్మీయతాకరణం ॥ 5-148-17 పితుర్భీష్మస్య ॥ 5-148-20 శాస్త్రం ఆజ్ఞాం ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 149
॥ శ్రీః ॥
5.149. అధ్యాయః 149
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
కృష్ణేన పాండవాన్ప్రతి ధృతరాష్ట్రేణ దుర్యోధనంప్రత్యుక్తవచనానువాదః ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-149-0 (36891)
వాసుదేవ ఉవాచ। 5-149-0x (3827)
ఏవముక్తే తు గాంధార్యా ధృతరాష్ట్రో జనేశ్వరః।
దుర్యోధనమువాచేదం రాజమధ్యే జనాధిప ॥ 5-149-1 (36892)
దుర్యోధన నిబోధేదం యత్త్వాం వక్ష్యామి పుత్రక ।
తథా తత్కురు భద్రం తే యద్యస్తి పితృగౌరవం ॥ 5-149-2 (36893)
సోమః ప్రజాపతిః పూర్వం కురూణాం వంశవర్ధనః ।
సోమాద్బభూవ షష్ఠోఽయం యయాతిర్నహుషాత్మజః ॥ 5-149-3 (36894)
తస్య పుత్రా బభూవుర్హి పంచ రాజర్షిసత్తమాః ।
తేషాం యదుర్మహాతేజా జ్యేష్ఠః సమభవత్ప్రభుః ॥ 5-149-4 (36895)
పూరుర్యవీయాంశ్చ తతో యోఽస్మాకం వంశవర్ధనః।
శర్మిష్ఠయా సంప్రసూతో దుహిత్రా వృషపర్వణః ॥ 5-149-5 (36896)
యదుశ్చ భరతశ్రేష్ఠ దేవయాన్యాః సుతోఽభవత్।
దౌహిత్రస్తాత శుక్రస్య కావ్యస్యామితతేజసః ॥ 5-149-6 (36897)
యాదవానాం కులకరో బలవాన్వీర్యసంమతః ।
అవమేనే స తు క్షత్రం దర్పపూర్ణః సుమందధీః ॥ 5-149-7 (36898)
న చాతిష్ఠత్పితుః శస్త్రి బలదర్పవిమోహితః ।
అవమేనే చ పితరం భ్రాతౄంశ్చాప్యపరాజితః ॥ 5-149-8 (36899)
పృథివ్యాం చతురంతాయాం యదుదేవాభవద్బలీ ।
వశే కృత్వా స నృపతీన్న్యవసన్నాగసాహ్వయే ॥ 5-149-9 (36900)
తం పితా పరమక్రుద్ధో యయాతిర్నహుషాత్మజః ।
శశాప పుత్రం గాంధారే రాజ్యాచ్చాపి వ్యరోపయత్ ॥ 5-149-10 (36901)
యే చైనమన్వవర్తంత భ్రాతరో బలదర్పితాః ।
శశాప తానపి క్రుద్ధో యయాతిస్తనయానథ ॥ 5-149-11 (36902)
యవీయాంసం తతః పురుం పుత్రం స్వవశవర్తినం ।
రాజ్యే నివేశయామాస విధేయం నృపసత్తమః ॥ 5-149-12 (36903)
ఏవం జ్యేష్ఠోఽప్యథోత్సిక్తో న రాజ్యమభిజాయతే ।
యవీయాంసోపి జాయంతే రాజ్యం వృద్ధోపసేవయా ॥ 5-149-13 (36904)
తథైవ సర్వధర్మజ్ఞః పితుర్మమ పితామహః ।
ప్రతీపః పృథివీపాలస్త్రిషు లోకేషు విశ్రుతః ॥ 5-149-14 (36905)
తస్య పార్థివసింహస్య రాజ్యం ధర్మేణ శాసతః ।
త్రయః ప్రజజ్ఞిరే పుత్రా దేవకల్పా యశస్వినః ॥ 5-149-15 (36906)
దేవాపిరభవచ్ఛ్రేష్ఠో బాహ్లీకస్తదనంతరం ।
తృతీయః శంతనుస్తాత ధృతిమాన్మే పితామహః ॥ 5-149-16 (36907)
దేవాపిస్తు మహాతేజాస్త్వగ్దోషీ రాజసత్తమః ।
ధార్మికః సత్యవాదీ చ పితుః శుశ్రూషణే రతః ॥ 5-149-17 (36908)
పౌరజానపదానాం చ సంమతః సాధుసత్కృతః ।
సర్వేషాం బాలవృద్ధానాం దేవాపిర్హృదయంగమః ॥ 5-149-18 (36909)
వదాన్యః సత్యసంధశ్చ సర్వభూతహితే రతః ।
వర్తమానః పితుః శాస్త్రే బ్రాహ్మణానాం తథైవ చ ॥ 5-149-19 (36910)
బాహ్లీకస్య ప్రియో భ్రాతా శంతనోశ్చ మహాత్మనః ।
సౌభ్రాత్రం చ పరం తేషాం సహితానాం మహాత్మనాం ॥ 5-149-20 (36911)
అథ కాలస్య పర్యాయే వృద్ధో నృపతిసత్తమః ।
సంభారానభిషేకార్థం కారయామాస శాస్త్రతః ॥ 5-149-21 (36912)
కారయామాస సర్వాణి మంగలార్థాని వై విభుః ।
తం బ్రాహ్మణాశ్చ వృద్ధాశ్చ పౌరజానపదైః సహ ॥ 5-149-22 (36913)
సర్వే నివారయామాసుర్దేవాపేరభిషేచనం ।
స తచ్ఛ్రుత్వా తు నృపతిరభిషేకనివారణం।
అశ్రుకంఠోఽభవద్రాజా పర్యశోచత చాత్మజం ॥ 5-149-23 (36914)
ఏవం వదాన్యో ధర్మజ్ఞః సత్యసంధశ్చ సోఽభవత్।
ప్రియః ప్రజానామపి సంస్త్వగ్దోషేణ ప్రదూషితః ॥ 5-149-24 (36915)
హీనాంగం పృథివీపాలం నాభినందంతి దేవతాః।
ఇతి కృత్వా నృపశ్రేష్ఠం ప్రత్యషేధంద్విజర్షభాః ॥ 5-149-25 (36916)
తతః ప్రవ్యథితాంగోఽసౌ పుత్రశోకసమన్వితః ।
మమార తం మృతం దృష్ట్వా దేవాపిః సంశ్రితో వనం ॥ 5-149-26 (36917)
బాహ్లీకో మాతులకులం త్యక్త్వా రాజ్యం సమాశ్రితః ।
పితృభ్రాతౄన్పరిత్యజ్య ప్రాప్తవాన్పరమర్ధిమత్ ॥ 5-149-27 (36918)
బాహ్లీకేన త్వనుజ్ఞాతః శంతనుర్లోకవిశ్రుతః ।
పితర్యుపరతే రాజన్రాజా రాజ్యమకారయత్ ॥ 5-149-28 (36919)
తథైవాహం మతిమతా పరిచింత్యేహ పాండునా।
జ్యేష్ఠః ప్రభ్రంశితో రాజ్యాద్ధీనాంగ ఇతి భారత ॥ 5-149-29 (36920)
పాండుస్తు రాజ్యం సంప్రాప్తః కనీయానపి సన్నృపః ।
వినాశే తస్య పుత్రాణామిదం రాజ్యమరిందమ ॥ 5-149-30 (36921)
మయ్యభాగిని రాజ్యాయ కథం త్వం రాజ్యమిచ్ఛసి।
అరాజపుత్రో హ్యస్వామీ పరస్వం హర్తుమిచ్ఛసి ॥ 5-149-31 (36922)
యుధిష్ఠిరో రాజపుత్రో మహాత్మా
న్యాయాగతం రాజ్యమిదం చ తస్య।
స కౌరవస్యాస్య కులస్య భర్తా
ప్రశాసితా చైవ మహానుభావః ॥ 5-149-32 (36923)
స సత్యసంధః స తథాఽప్రమత్తః
శాస్త్రే స్థితో బంధుజనస్య సాధుః।
ప్రియః ప్రజానాం సుహృదానుకంపీ
జితేంద్రియః సాధుజనస్య భర్తా ॥ 5-149-33 (36924)
క్షమా తితిక్షా దమ ఆర్జవం చ
సత్యవ్రతత్వం శ్రుతమప్రమాదః ।
భూతానుకంపా హ్యనుశాసనం చ
యుధిష్ఠిరే రాజగుణాః సమస్తాః ॥ 5-149-34 (36925)
అరాజపుత్రస్త్వమనార్యవృత్తో
లుబ్ధః సదా బంధుషు పాపబుద్ధిః ।
క్రమాగతం రాజ్యమిదం పరేషాం
హర్తుం కథం శక్ష్యసి దుర్వినీత ॥ 5-149-35 (36926)
ప్రయచ్ఛ రాజ్యార్ధమపేతమోహః
సవాహనం త్వ సపరిచ్ఛదం చ ।
తతోఽవశేషం తవ జీవితస్య
సహానుజస్యైవ భవేన్నరేంద్ర ॥ ॥ 5-149-36 (36927)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి భగవద్యానపర్వణి ఏకోనపంచాశదధికశతతమోఽధ్యాయః ॥
ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 150
॥ శ్రీః ॥
5.150. అధ్యాయః 150
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
కృష్ణేన పాండవాన్ప్రతి భీష్మాదివచనమవధూయ సముత్థితేన దుర్యోధనేన చోదితానాం రాజ్ఞీం భీష్మం పురస్కృత్య సేనాభిః సహ కురుక్షత్రేప్రస్థానకథనం ॥ 1 ॥ తథా స్వేన సామాదిత్రయప్రయోగేఽప్యవశీభూతే దుర్యోధనే దండస్యైవ ప్రయోక్తవ్యత్వకథనం ॥ 2 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-150-0 (36928)
భగవానువాచ। 5-150-0x (3828)
ఏవముక్తే తు భీష్మేణ ద్రోణేన విదురేణ చ।
గాంధార్యా ధృతరాష్ట్రేణ న వై మందోఽన్వబుద్ధ్యత ॥ 5-150-1 (36929)
అవధూయోత్థితో మందః క్రోధసంరక్తలోచనః।
అన్వద్రవంత తం పశ్చాద్రాజానస్త్యక్తజీవితాః ॥ 5-150-2 (36930)
ఆజ్ఞాపయచ్చ రాజ్ఞస్తాన్పార్థివాన్నష్టచేతసః ।
ప్రయాత వై కురుక్షేత్రం పుష్యోఽద్యేతి పునః పునః ॥ 5-150-3 (36931)
తతస్తే పృథివీపాలాః ప్రయయుః సహసైనికాః ।
భీష్మం సేనాపతిం కృత్వా సంహృష్టాః కాలచోదితాః ॥ 5-150-4 (36932)
అక్షౌహిణ్యో దశైకా చ కౌరవాణాం సమాగతాః ।
తాసాం ప్రముఖతో భీష్మస్తాలకేతుర్వ్యరోచత ॥ 5-150-5 (36933)
యదత్ర యుక్తం ప్రాప్తం చ తద్విధత్స్వ విశాంపతే ।
ఉక్తం భీష్మేణ యద్వాక్యం ద్రోణేన విదురేణ చ ॥ 5-150-6 (36934)
గాంధార్యా ధృతరాష్ట్రేణ సమక్షం మమ భారత ।
ఏతత్తే కథితం రాజన్యద్వృత్తం కురుసంసది ॥ 5-150-7 (36935)
సామ చాదౌ ప్రయుక్తం మే రాజన్సౌభ్రాత్రమిచ్ఛతా ।
అభేదాయాస్య వంశస్య ప్రజానాం చ వివృద్ధయే ॥ 5-150-8 (36936)
పునర్భేదశ్చ మే యుక్తో యదా సామ న గృహ్యతే।
కర్మానుకీర్తనం చైవ దేవమానుపసంహితం ॥ 5-150-9 (36937)
యదా నాద్రియతే వాక్యం సామపూర్వం సుయోధనః ।
తదా మయా సమానీయ భేదితాః సర్వపార్థివాః ॥ 5-150-10 (36938)
అద్భుతాని చ ఘోరాణి దారుణాని చ భారత।
అమానుషాణి కర్మాణి దర్శితాని మయా విభో ॥ 5-150-11 (36939)
నిర్భర్త్సయిత్వా రాజ్ఞస్తాంస్తృణీకృత్య సుయోధనం ।
రాధేయం భీషయిత్వా చ సౌబలం చ పునః పునః ॥ 5-150-12 (36940)
ద్యూతతో ధార్తరాష్ట్రాణాం నిందాం కృత్వా తథా పునః।
భేదయిత్వా నృపాస్నర్వాన్వాగ్భిర్మంత్రేమ చాసకృత్ ॥ 5-150-13 (36941)
పునః సామాభిసంయుక్తం సంప్రదానమథాబ్రువం।
అభేదాత్కురువంశస్య కార్యయోగాత్తథైవ చ॥ 5-150-14 (36942)
తే శూరా ధృతరాష్ట్రస్య భీష్మస్య విదురస్య చ ।
తిష్ఠేయుః పాండవాః సర్వే హిత్వా మానమధశ్చరాః ॥ 5-150-15 (36943)
ప్రయచ్ఛంతు చ తే రాజ్యమనీశాస్తే భవంతు చ।
యథాహ రాజా గాంగేయో విదురశ్చ హితం తవ ॥ 5-150-16 (36944)
సర్వం భవతు తే రాజ్యం పంచ గ్రామాన్విసర్జయ।
అవశ్యం భరణీయా హి పితుస్తే రాజసత్తమ ॥ 5-150-17 (36945)
ఏవముక్తోఽపి దుష్టాత్మా నైవ భాగం వ్యముంచత।
దండం చతుర్థం పశ్యామి తేషు పాపేషు నాన్యథా ॥ 5-150-18 (36946)
నిర్యాతాశ్చ వినాశాయ కురుక్షేత్రం నరాధిపాః ।
ఏతత్తే కథితం రాజన్యద్వృత్తం కురుసంసది ॥ 5-150-19 (36947)
న తే రాజ్యం ప్రయచ్ఛంతి వినా యుద్ధేన పాండవ ।
వినాశహేతవః సర్వే ప్రత్యుపస్థితమృత్యవః ॥ ॥ 5-150-20 (36948)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి భగవద్యానపర్వణి పంచాశదధికశతతమోఽధ్యాయః ॥
ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 151
॥ శ్రీః ॥
5.151. అధ్యాయః 151
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
యుధిష్ఠిరేణ భ్రాతౄన్ప్రతి కస్యచిత్సేనాపతిత్వకల్పనే స్వస్వాభిప్రాయనివేదనచోదనా ॥ 1 ॥ తైః స్వస్వాభిప్రాయనివేదనానంతరం యుధిష్ఠిరేణ శ్రీకృష్ణంప్రతి తదభిప్రాయనివేదనప్రార్థనా ॥ 2 ॥ శ్రీకృష్ణేన ధృష్టద్యుంనస్య సేనాపతిత్వేన వరణస్య స్వాభిమతత్వకథనే రాజ్ఞాం హర్షాత్సముద్ధోపః ॥ 3 ॥ యుధిష్ఠిరాదీనాం సర్వేషాం కురుక్షేత్రప్రవేశః ॥ 4 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-151-0 (36949)
వైశంపాయన ఉవాచ। 5-151-0x (3829)
జనార్దనవచః శ్రుత్వా ధర్మరాజో యుధిష్ఠిరః।
భ్రాతౄనువాచ ధర్మాత్మా సమక్షం కేశవస్య హ॥ 5-151-1 (36950)
శ్రుతం భవద్భిర్యద్వృత్తం సభాయాం కురుసంసది ।
కేశవస్యాపి యద్వాక్యం తత్సర్వమవధారితం ॥ 5-151-2 (36951)
తస్మాత్సేనావిభాగం మే కురుధ్వం నరసత్తమాః ।
అక్షౌహిణ్యశ్చ సప్తైతాః సమేతా విజయాయ వై ॥ 5-151-3 (36952)
తాసాం యే పతయః సప్త విఖ్యాతాస్తాన్నిబోధత।
ద్రుపదశ్చ విరాటశ్చ ధృష్టద్యుంనశిఖండినౌ ॥ 5-151-4 (36953)
సాత్యకిశ్చేకితానశ్చ భీమసేనశ్చ వీర్యవాన్ ।
ఏతే సేనాప్రణేతారో వీరాః సర్వే తనుత్యజః ॥ 5-151-5 (36954)
సర్వే వేదవిదః శూరాః సర్వే సుచిరితవ్రతాః ।
హ్రీమంతో నీతిమంతశ్చ సర్వే యుద్ధవిశారదాః ॥ 5-151-6 (36955)
ఇష్వస్త్రకుశలాః సర్వే తథా సర్వాస్త్రయోధినః ।
సప్తానామపి యో నేతా సేనానాం ప్రవిభాగవిత్ ॥ 5-151-7 (36956)
యః సహేత రణే భీష్ణం శరార్చిఃపావకోపమం ।
తం తావత్సహదేవాత్ర ప్రబ్రూహి కురునందన।
స్వగతం పురుషవ్యాఘ్ర కో నః సేనాపతిః క్షమః ॥ 5-151-8 (36957)
సహదేవ ఉవాచ। 5-151-9x (3830)
సంయుక్త ఏకదుఃఖశ్చ వీర్యవాంశ్చ మహీపతిః।
యం సమాశ్రిత్య ధర్మజ్ఞం స్వమంశమనుయుంజ్మహే ॥ 5-151-9 (36958)
మత్స్యో విరాటో బలవాన్కృతాస్త్రో యుద్ధదుర్మదః ।
ప్రసహిష్యతి సంగ్రామే భీష్మం తాంశ్చ మహారథాన్ ॥ 5-151-10 (36959)
వైశంపాయన ఉవాచ। 5-151-11x (3831)
తథోక్తే సహదేవేన వాక్యే వాక్యవిశారదః ।
నకులోఽనంతరం తస్మాదిదం వచనమాదదే ॥ 5-151-11 (36960)
వయసా శాస్త్రతో ధైర్యాత్కులేనాభిజనేన చ ।
హ్రీమాన్బలాన్వితః శ్రీమాన్సర్వశాస్త్రవిశారదః ॥ 5-151-12 (36961)
వేద చాస్త్రం భారద్వాజాహుర్ధర్షః సత్యసంగరః ।
యో నిత్యం స్పర్ధతే ద్రోణం భీష్మం చైవ మహాబలం ॥ 5-151-13 (36962)
శ్లాఘ్యః పార్థివవంశస్య ప్రముఖే వాహినీపతిః।
పుత్రపౌత్రేః పరివృతః శతశాఖ ఇవ ద్రుమః॥ 5-151-14 (36963)
యస్తతాప తపో ఘోరం సదారః పృథివీపతిః ।
రోషాద్ద్రోణవినాశాయ వీరః సమితిశోభనః ॥ 5-151-15 (36964)
పితేవాస్మాన్సమాధత్తే యః సదా పార్థివర్షభః ।
శ్వశురో ద్రుపదోఽస్మాకం సేనాగ్రం స ప్రకర్షతు ॥ 5-151-16 (36965)
స ద్రోణభీష్మావాయాతౌ సహేదితి మతిర్మమ ।
స హి దివ్యాస్త్రవిద్రాజా సఖా చాంగిరసో నృపః ॥ 5-151-17 (36966)
మాద్రీసుతాభ్యాముక్తే తు స్వమతే కురునందనః।
వాసవిర్వాసవసమః సవ్యసాచ్యబ్రవీద్వచః ॥ 5-151-18 (36967)
యోయం తపఃప్రభావేన ఋషిసంతోషణేన చ ।
దివ్యః పురుష ఉత్పన్నో జ్వాలావర్ణో మహాభుజః ॥ 5-151-19 (36968)
ధనుష్మాన్కవచీ ఖంగీ రథమారుహ్య దంశితః ।
దివ్యైర్హయవరైర్యుక్తమగ్నికుండాత్సముత్థితః ॥ 5-151-20 (36969)
గర్జన్నివ మహామేఘో రథఘోషేణ వీర్యవాన్ ।
సింహసంహననో వీరః సింహతుల్యపరాక్రమః ॥ 5-151-21 (36970)
సింహోరస్కః సింహభుజః సింహవక్షా మహాబలః ।
సింహప్రగర్జనో వీరః సంహస్కంధో మహాద్యుతిః ॥ 5-151-22 (36971)
శుభ్రూః సుదంష్ట్రః సుహనుః సుబాహుః సుముఖోఽకృశః ।
సుజత్రుః సువిశాలాక్షః సుపాదః సుప్రతిష్ఠితః ॥ 5-151-23 (36972)
అభేద్యః సర్వశస్త్రాణాం ప్రభిన్న ఇవ వారణః ।
జజ్ఞే ద్రోణవినాశాయ సత్యవాదీ జితేంద్రియః ॥ 5-151-24 (36973)
ధృష్టద్యుంనమహం మన్యే సహేద్భీష్మస్య సాయకాన్।
వజ్రాశనిసమస్పర్శాందీప్తాస్యానురగానివ ॥ 5-151-25 (36974)
యమదూతసమాన్వేగే నిపాతే పావకోపమాన్ ।
రామేణాజౌ విషిహితాన్వజ్రనిష్పేషదారుణాన్ ॥ 5-151-26 (36975)
పురుష తం న పశ్యామి యః సహేత మహావ్రతం।
ధృష్టద్యుంనమృతే రాజన్నితి మే ధీయతే మతిః ॥ 5-151-27 (36976)
క్షిప్రహస్తశ్చిత్రయోధీ మతః సేనాపతిర్మమ ।
అభేద్యకవచః శ్రీమాన్మాతంగ ఇవ యూథపః ॥ 5-151-29a`అర్జునేనైవముక్తే తు భీమో వాక్యం సమాదదే।'
వధార్థం యః సముత్పన్నః శిఖండీ ద్రుపదాత్మజః ।
వదంతి సిద్ధా రాజేంద్ర ఋషయశ్చ సమాగతాః ॥ 5-151-28 (36977)
యస్య సంగ్రామమధ్యే తు దివ్యమస్త్రం ప్రకుర్వతః ।
రూపం ద్రక్ష్యంతి పురుషా రామస్యేవ మహాత్మనః ॥ 5-151-30 (36978)
న తం యుద్ధే ప్రపశ్యామి యో భింద్యాత్తు శిఖండినాం ।
శస్త్రేణ సమరే రాజన్సన్నద్వం స్యందనే స్థితం ॥ 5-151-31 (36979)
ద్వైరథే సమరే నాన్యో భీష్మం హన్యాన్మహావ్రతం ।
శిఖండినమృతే వీరం స మే సేనాపతిర్మతః ॥ 5-151-32 (36980)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 5-151-33x (3832)
సర్వస్య జగతస్తాత సారాసారం బాలాబలం ।
సర్వం జానాతి ధర్మాత్మా మతమేషాం చ కేశవః ॥ 5-151-33 (36981)
యమాహ కృష్ణో దాశార్హః సోఽస్తు సేనాపతిర్మమ ।
కృతాస్త్రోప్యకృతాస్త్రో వా వృద్ధో వా యది వా యువా ॥ 5-151-34 (36982)
ఏష నో విజయే మూలమేష తాత విపర్యయే।
అత్ర ప్రాణాశ్చ రాజ్యం చ భావాభావౌ సుఖాసుఖే ॥ 5-151-35 (36983)
ఏష ధాతా విధాతా చ సిద్ధిరత్ర ప్రతిష్ఠితా।
యమాహ కృష్ణో దాశార్హః సోస్తు నో వాహినీపతిః ॥ 5-151-36 (36984)
బ్రవీతు వదతాం శ్రేష్ఠో నిశా సమభివర్తతే।
తతః సేనాపతిం కృత్వా కృష్ణస్య వశవర్తినః ॥ 5-151-37 (36985)
రాత్రేః శేషే వ్యతిక్రాంతే ప్రయాస్యామో రణాజిరం ।
అధివాసితశస్త్రాశ్చ కృతకౌతుకమంగలాః ॥ 5-151-38 (36986)
వైశంపాయన ఉవాచ। 5-151-39x (3833)
తస్య తద్వచనం శ్రుత్వా ధర్మరాజస్య ధీమతః।
అబ్రవీత్పుండరీకాక్షో ధనంజయమవేక్ష్య హ ॥ 5-151-39 (36987)
మమాప్యేతే మహారాజ భవద్భిర్య ఉదాహృతాః।
నేతారస్తవ సేనాయా మతా విక్రాంతయోధినః ॥ 5-151-40 (36988)
సర్వ ఏవ సమర్థా హి తవ శత్రుం ప్రబాధితుం।
ఇంద్రస్యాపి భయం హ్యేతే జనయేయుర్మహాహవే ॥ 5-151-41 (36989)
కిం పునర్ధార్తరాష్ట్రాణాం లుబ్ధానాం పాపచేతసాం।
మయాపి హి మహాబాహో త్వత్ప్రియార్థం మహాహవే ॥ 5-151-42 (36990)
కృతో యత్నో మహాంస్తత్ర శమః స్యాదితి భారత ।
ధర్మస్య గతమానృణ్యం న స్మ వాచ్యా వివక్షతాం ॥ 5-151-43 (36991)
కృతార్థం మన్యతే బాల ఆత్మనమవిచక్షణః ।
ధార్తరాష్ట్రో బలస్థం చ పశ్యత్యాత్మానమాతురః ॥ 5-151-44 (36992)
యుజ్యతాం వాహినీ సాధు వధసాధ్యా హి మే మతాః ।
న ధార్తరాష్ట్రాః శక్ష్యంతి స్థాతుం దృష్ట్వా ధనంజయం ॥ 5-151-45 (36993)
భీమసేనం చ సంక్రుద్ధం యమౌ చాపి యమోపమౌ ।
యుయుధానం ద్వితీయం చ ధృష్టద్యుంనమమర్షణం ॥ 5-151-46 (36994)
అభిమన్యుం ద్రౌపదేయాన్విరాటద్రుపదావపి।
అక్షౌహిణీపతీంశ్చాన్యాన్నరేంద్రాన్భీమవిక్రమాన్ ॥ 5-151-47 (36995)
సారవద్బలమస్మాకం దుష్ప్రధర్షం దురాసదం।
ధార్తరాష్ట్రబలం సంఖ్యే హనిష్యతి న సంశయః ॥ 5-151-48 (36996)
ధృష్టద్యుంనమహం మన్యే సేనాపతిమరిందమ। 5-151-49 (36997)
వైశంపాయన ఉవాచ।
ఏవముక్తే తు కృష్ణేన సంప్రాహృష్యన్నరోత్తమాః ॥ 5-151-49x (3834)
తేషాం ప్రహృష్టమనసాం నాదః సమభవన్మహాన్।
యోగ ఇత్యథ సైన్యానాం త్వరతాం సంప్రధావతాం ॥ 5-151-50 (36998)
హయవారణశబ్దాశ్చ నేమిఘోషాశ్చ సర్వతః।
శంఖదుందుభిఘోషాశ్చ తుములాః సర్వతోఽభవన్ ॥ 5-151-51 (36999)
తద్రుగ్రం సాగరనిభం క్షుబ్ధం బలసమాగమం।
రథపత్తిగజోదయం మహోర్మిభిరివాకులం ॥ 5-151-52 (37000)
ధావతామాహుయానానాం తనుత్రాణి చ బధ్నతాం ।
ప్రయాస్యతాం పాండవానాం ససైన్యానాం సమంతతః ॥ 5-151-53 (37001)
గంగేవ పూర్ణా దుర్ధర్షా సమదృశ్యత వాహినీ ।
అగ్రానీకే భీమసేనో మాద్రీపుత్రౌ చ దంశితౌ ॥ 5-151-54 (37002)
సౌభద్రో ద్రౌపదేయాశ్చ ధృష్టద్యుంనస్య పార్షతః ।
ప్రభద్రకాశ్చ పంచాలా భీమసేనముఖా యయుః ॥ 5-151-55 (37003)
తతః శబ్దః సమభవత్సుముద్రస్యేవ పర్వణి ।
హృష్టానాం సంప్రయాతానాం ఘోషో దివమివాస్పృశం ॥ 5-151-56 (37004)
ప్రహృష్టా దంశితా యోధాః పరానీకవిదారణాః।
తేషాం మధ్యే యయౌ రాజా కుంతీపుత్రో యుధిష్ఠిరః ॥ 5-151-57 (37005)
శకటాపణవేశాశ్చ యానయుగ్యం చ సర్వశః ।
కోశం యంత్రాయుధం చైవ యే చ వైద్యాశ్చికిత్సకాః ॥ 5-151-58 (37006)
ఫల్గు యచ్చం బలం కించిద్యచ్చాపి కృశదుర్బలం।
తత్సంగృహ్య యయౌ రాజా యే చాపి పరిచారకాః ॥ 5-151-59 (37007)
ఉపప్లావ్యే తు పాంచాలీ ద్రౌపదీ సత్యవాదినీ ।
సహ స్త్రీభిర్నినవృతే దాసీదాససమావృతా ॥ 5-151-60 (37008)
కృత్వా మూలప్రతీకారం గుల్మైః స్థావరజంగమైః ।
స్కంధావారేణ మహతా ప్రయయుః పాండునందనాః ॥ 5-151-61 (37009)
దదతో గాం హిరణ్యం చ బ్రాహ్మణైరభిసంవృతాః।
స్తూయమానా యయూ రాజన్రథైర్మణివిభూషితైః॥ 5-151-62 (37010)
కేకయా ధృష్టకేతుశ్చ పుత్రః కాశ్యస్య చాభిభూః ।
శ్రేణిమాన్వసుదానశ్చ శిఖండీ చాపరాజితః ॥ 5-151-63 (37011)
హృష్టాస్తుష్టాః కవచినః సశస్త్రాః సమలంకృతాః।
రాజానమన్వయుః సర్వే పరివార్య యుధిష్ఠిరం ॥ 5-151-64 (37012)
జఘనార్ధే విరాటశ్చ యాజ్ఞసేనిశ్చ సౌమకిః ।
సుధర్మా కుంతిభోజశ్చ ధృష్టద్యుంనస్య చాత్మజాః ॥ 5-151-65 (37013)
రథాయుతాని చత్వారి హయాః పంచగుణాస్తథా ।
పత్తిసైన్యం దశగుణం గజానామయుతాని షట్ ॥ 5-151-66 (37014)
అనాధృష్టిశ్చేకితానో ధృష్టకేతుశ్చ సాత్యకిః ।
పరివార్య యయుః సర్వే వాసుదేవధనంజయౌ ॥ 5-151-67 (37015)
ఆసాద్య తు కురుక్షేత్రం వ్యూఢానీకాః ప్రహారిణః ।
పాండవాః సమదృశ్యంత నర్దంతో వృషభా ఇవ ॥ 5-151-68 (37016)
తేఽవగాహ్య కురుక్షేత్రం శంఖాందధ్మురరిందమాః।
తథైవ దధ్మతుః శంఖం వాసుదేవధనంజయౌ ॥ 5-151-69 (37017)
పాంచజన్యస్య నిర్ఘోషం విస్ఫూర్జితమివాశనేః ।
నిశంయ సర్వసైన్యాని సమహష్యంత సర్వశః ॥ 5-151-70 (37018)
శంఖదుందుభిసంహృష్టః సింహనాదస్తరస్వినాం ।
పృథివీం చాంతరిక్షం చ సాగరాంశ్చాన్వనాదయత్ ॥ ॥ 5-151-71 (37019)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి సైన్యనిర్యాణపర్వణి ఏకపంచాశదధికశతతమోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-151-9 సంయుక్తః సంబంధీ॥ 5-151-12 కులేన వంశేన । అభిజనేన స్వజనసమూహేన ॥ 5-151-17 అంగిరసో ద్రోణస్య ॥ 5-151-38 శస్త్రాణామధివాసనం గంధాద్యైః పూజనం ॥ 5-151-48 అస్మాకం బలం కర్తృ ॥ 5-151-50 యోగో యుద్ధాయ సజ్జీభవనం ॥ 5-151-58 శకటా అనాంసి। ఆపణో వణిగ్వీథ్యుపలక్షితం విక్రేయద్రవ్యం ॥ 5-151-61 మూలప్రతీకారం ధనదారరక్షాం । గుల్మైః స్థావరైః ప్రకారరూపైః। జంగమైః పరితః స్థానేస్థానే శూరసంఘైః। స్కంధావారేణ సైన్యేన ॥ 5-151-65 జఘనార్ధే పశ్చిమార్ధే ॥ 5-151-70 సమహృష్యంత రోమాంచితాని ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 152
॥ శ్రీః ॥
5.152. అధ్యాయః 152
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
యుధిష్ఠిరేణ కురుక్షేత్రే సముచితదేశే సేనానాం నివేశనం ॥ 1 ॥ ధృష్టద్యుంనాదిభిః సర్వేషాం పృథక్పృథక్శిబిరనిర్మాపణం ॥ 2 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-152-0 (37020)
వైశంపాయన ఉవాచ। 5-152-0x (3835)
తతో దేశే సమే స్నిగ్ధే ప్రభూతయవసేంధనే।
నివేశయామాస తదా సేనాం రాజా యుధిష్ఠిరః ॥ 5-152-1 (37021)
పరిహృత్య శ్మశానాని దేవతాయతనాని చ।
ఆశ్రమాంశ్చ మహర్షీణాం తీర్థాన్యాయతనాని చ ॥ 5-152-2 (37022)
మధురానూషరే దేశే శుచౌ పుణ్యే మహామతిః ।
నివేశం కారయామాస కుంతీపుత్రో యుధిష్ఠిరః ॥ 5-152-3 (37023)
తతశ్చ పునరుత్థాయ సుఖీ విశ్రాంతవాహనః ।
ప్రయయౌ పృథివీపాలైర్వృతః శతసహస్రశః ॥ 5-152-4 (37024)
విద్రావ్య శతశో గుల్మాంధార్తరాష్ట్రస్య సైనికాన్ ।
పర్యక్రామత్సమంతాచ్చ పార్థేన సహ కేశవః ॥ 5-152-5 (37025)
శిబిరం మాపయామాస ధృష్టద్యుంనశ్చ పార్షతః।
సాత్యకిశ్చ రథోదారో యుయుధానశ్చ వీర్యవాన్ ॥ 5-152-6 (37026)
ఆసాద్య సరితం పుణ్యాం కురుక్షేత్రే హిరణ్వతీం ।
సూపతీర్థాం శుచిజలాం శర్కరాపంకవర్జితాం ॥ 5-152-7 (37027)
ఖానయామాస పరిఖాం కేశవస్త్రత్ర భారత ।
గుప్త్యర్థమపి చాదిశ్య బలం తత్ర న్యవేశయత్ ॥ 5-152-8 (37028)
విధిర్యః శిబిరస్యాసీత్పాండవానాం మహాత్మనాం ।
తద్విధాని నరేంద్రాణాం కారయామాస కేశవః ॥ 5-152-9 (37029)
ప్రభూతతరకాష్ఠాని దురాధర్షతరాణి చ।
భక్ష్యభోజ్యాన్నపానాని శతశోఽథ సహస్రశః ॥ 5-152-10 (37030)
శిబిరాణి మహార్హాణి రాజ్ఞాం తత్ర పృథక్పృథక్ ।
విమానానీవ రాజేంద్ర నివిష్టాని మహీతలే ॥ 5-152-11 (37031)
తత్రాసఞ్శిల్పినః ప్రాజ్ఞాః శతశో దత్తవేతనాః।
సర్వాపకరణైర్యుక్తా వైద్యాః శాస్త్రవిశారదాః ॥ 5-152-12 (37032)
జ్యాధనుర్వర్మశస్త్రాణాం తథైవ మధుసర్పిషోః ।
ససర్జరకసపాంసూనాం రాశయః పర్వతోపమాః ॥ 5-152-13 (37033)
బహూదకం సుయవసం తుషాంగారసమన్వితం ।
శిబిరే శిబిరే రాజా సంచకార యుధిష్ఠిరః ॥ 5-152-14 (37034)
మహాయంత్రాణి నారాచాస్తోమరాణి పరశ్వధాః।
ధనూంషి కవచాదీని ఋష్టయస్తూణసంయుతాః ॥ 5-152-15 (37035)
గజాః కంటకసన్నాహా లోహవర్మోత్తరచ్ఛదాః।
దృశ్యంతే తత్ర గిర్యాభాః సహస్రశతయోధినః ॥ 5-152-16 (37036)
నివిష్టాన్పాండవాంస్తత్ర జ్ఞాత్వా మిత్రాణి భారత ।
అభిసస్రుర్యథాదేశం సబలాః సహవాహనాః ॥ 5-152-17 (37037)
చరితబ్రహ్మచర్యాస్తే సోమపా భూరిదక్షిణాః।
జయాయ పాండుపుత్రాణాం సమాజగ్ముర్మహీక్షితః ॥ ॥ 5-152-18 (37038)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి సైన్యనిర్యాణపర్వణి ద్విపంచశదధికశతతమోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-152-5 గుల్మాన్ సైనికసంఘాన్ ॥ 5-152-7 సూపతీర్థాం శోభనోపకంఠాం ॥ 5-152-9 తద్విధాని శిబిరాణి ॥ 5-152-16 కంటకసన్నాహాః యేషాం స్పర్శమాత్రాదపి గజాంతరాణాం కంటకవేధో భవతి తాదృశాః సన్నాహాః కవచాని। కంటకైః కవచైః సన్నహనం యేషామితి ప్రాంచః ॥ 5-152-19 అభిసస్రురభ్యాజగ్ముః ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 153
॥ శ్రీః ॥
5.153. అధ్యాయః 153
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
కర్ణాదీన్ప్రతి దుర్యోధనేన సాంగ్రామికసామగ్రీసంపాదనచోదనం ॥ 1 ॥ తచ్చోదనయా రాజ్ఞాం సేనాభిః సహ కురుక్షేత్రప్రస్థానం ॥ 2 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
జనమేజయ ఉవాచ।
యుధిష్ఠిరం సహానీకముపాయాంతం యుయుత్సయా।
సన్నివిష్టం కురుక్షేత్రే వాసుదేవేన పాలితం ॥ 5-153-1 (37039)
విరాటద్రుపదాభ్యాం చ సపుత్రాభ్యాం సమన్వితం ।
కేకయైర్వృష్ణిభిశ్చైవ పార్థివైః శతశో వృతం ॥ 5-153-2 (37040)
మహేంద్రమివ చాదిత్యైరభిగుప్తం మహారథైః।
శ్రుత్వా దుర్యోధనో రాజా కిం కార్యం ప్రత్యపద్యత ॥ 5-153-3 (37041)
ఏతదిచ్ఛాంయహం శ్రోతుం విస్తరేణ మహామతే।
సంభ్రమే తుములే తస్మిన్యదాసీత్కురుజాంగలే ॥ 5-153-4 (37042)
వ్యథయేయురిమే దేవాన్సేంద్రానపి సమాగమే ।
పాండవా వాసుదేవశ్చ విరాటద్రుపదౌ తథా ॥ 5-153-5 (37043)
ధృష్టద్యుంనశ్చ పాంచాల్యః శిఖండీ చ మహారథః ।
యుధామన్యుశ్చ విక్రాంతో దేవైరపి దురాసదః ॥ 5-153-6 (37044)
ఏతదిచ్ఛాంయహం శ్రోతుం విస్తరేణ తపోధన ।
కురూణాం పాండవానాం చ యద్యదాసీద్విచేష్టితం ॥ 5-153-7 (37045)
వైశంపాయన ఉవాచ। 5-153-8x (3836)
ప్రతియాతే తు దాశార్హే రాజా దుర్యోధనస్తదా।
కర్ణం దుఃశాసనం చైవ శకునిం చాబ్రవీదిదం ॥ 5-153-8 (37046)
అకృతేనైవ కార్యేణ గతః పార్థానధోక్షజః ।
స ఏనాన్మన్యునావిష్టో ధ్రువం ధక్ష్యత్యసంశయం ॥ 5-153-9 (37047)
ఇష్టో హి వాసుదేవస్య పాండవైర్మమ విగ్రహః ।
భీమసేనార్జునౌ చైవ దాశార్హస్య మతే స్థితౌ ॥ 5-153-10 (37048)
అజాతశత్రురత్యర్థం భీమసేనవశానుగః।
నికృతశ్చ మయా పూర్వం సహ సర్వైః సహోదరైః ॥ 5-153-11 (37049)
విరాటద్రుపదౌ చైవ కృతవైరౌ మయా సహ ।
తౌ చ సేనాప్రణేతారౌ వాసుదేవవశానుగౌ ॥ 5-153-12 (37050)
భవితా విగ్రహః సోయం తుములో లోమహర్షణః ।
తస్మాత్సాంగ్రామికం సర్వం కారయధ్వమతంద్రితాః ॥ 5-153-13 (37051)
శిబిరాణి కురుక్షేత్రే క్రియంతాం వసుధాధిపాః ।
స్వపర్యాప్తావకాశాని దురాదేయాని శత్రుభిః ॥ 5-153-14 (37052)
ఆసన్నజలకోష్ఠాని శతశోథ సహస్రశః ।
అచ్ఛేద్యాహారమార్గాణి బంధోచ్ఛ్రయచితాని చ । 5-153-15 (37053)
వివిధాయుధపూర్ణాని పతాకాధ్వజవంతి చ।
సమాశ్చ తేషాం పంథానః క్రియంతాం నగరాద్బహిః ॥ 5-153-16 (37054)
ప్రయాణం ఘుష్యతామద్య శ్వోభూత ఇతి మాచిరం । 5-153-17 (37055)
వైశంపాయన ఉవాచ।
తే తథేతి ప్రతిజ్ఞాయ శ్వోభూతే చక్రిరే తథా ॥ 5-153-17x (3837)
హృష్టరూపా మహాత్మానో నివాసాయ మహీక్షితాం ।
తతస్తే పార్థివాః సర్వే తచ్ఛ్రుత్వా రాజశాసనం ॥ 5-153-18 (37056)
ఆసనేభ్యో మహార్హేభ్య ఉదతిష్ఠన్నమర్షితాః ।
బాహూన్పరిఘసంకాశాన్సంస్పృశంతః శనైః శనైః ॥ 5-153-19 (37057)
కాంచనాంగదదీప్తాంశ్చ చందనాగరుభూషితాన్।
ఉష్ణీషాణి నియచ్ఛంతః పుండరీకనిభై కరైః।
అంతరీయోత్తరీయాణి భూషణాని చ సర్వశః ॥ 5-153-20 (37058)
తే రథాన్రథినః శ్రేష్ఠా హయాంశ్చ హయకోవిదాః।
సజ్జయంతి స్మ నాగాంశ్చ నాగశిక్షాస్వనుష్ఠితాః ॥ 5-153-21 (37059)
అథ వర్మాణి చిత్రాణి కాంచనాని బహూని చ ।
వివిధాని చ శస్త్రాణి చక్రుః సర్వాణి సర్వశః ॥ 5-153-22 (37060)
పదాతయశ్చ పురుషాః శస్త్రాణి వివిధాని చ।
ఉపాజహ్రుః శరీరేషు హేమచిత్రాణ్యనేకశః ॥ 5-153-23 (37061)
తదుత్సవ ఇవోదగ్రం సంప్రహృష్టనరావృతం ।
నగరం ధార్తరాష్ట్రస్య భారతాసీత్సమాకులం ॥ 5-153-24 (37062)
జనౌఘసలిలావర్తో రథనాగాశ్వమీనవాన్ ।
శంఖదుందుభినిర్ఘోషః కోశసంచయరత్నవాన్ ॥ 5-153-25 (37063)
చిత్రాభరణవర్మోర్మిః శస్త్రనిర్మలఫేనవాన్ ।
ప్రాసాదమాలాద్రివృతో రథ్యాపణమహాహ్రదః ॥ 5-153-26 (37064)
యోధచంద్రోదయోద్భూతః కురురాజమహార్ణవః ।
వ్యదృశ్యత తదా రాజంశ్చంద్రోదయ ఇవోదధిః ॥ ॥ 5-153-27 (37065)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి సైన్యనిర్యాణపర్వణి త్రిపంచాశదధికశతతమోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-153-15 ఆసన్నజలా కోష్ఠాః కక్ష్యా యేషు తాని తథా। అచ్ఛేద్యః శత్రుభిరనిర్వార్య ఆహార ఆహరణం వస్తూనాం మార్గాశ్చ యేషు తాని అచ్ఛేద్యాహారమార్గాణి ॥ 5-153-20 అంతరీయం పరిధానీయం । ఉత్తరీయం ప్రావరణవస్త్రం ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 154
॥ శ్రీః ॥
5.154. అధ్యాయః 154
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
గురువధభయాత్ కర్తవ్యమౌఢ్యముపగతేన యుధిష్ఠిరేణ కర్తవ్యనిర్ధారణప్రార్థనా ॥ 1 ॥ కృష్ణేన యుద్ధకరణనిర్ధారణం ॥ 2 ॥ పునర్యుధిష్ఠిరస్య శంకాయాం అర్జునేన కుంతీవిదురవచనానుస్మారణేన తత్పరిహరణం ॥ 3 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-154-0 (37066)
వైశంపాయన ఉవాచ। 5-154-0x (3838)
వాసుదేవస్య తద్వాక్యమనుస్మృత్య యుధిష్ఠిరః।
పునః పప్రచ్ఛ వార్ష్ణేయం కథం మందోఽఽబ్రవీదిదం ॥ 5-154-1 (37067)
అస్మిన్నభ్యాగతే కాలే కించ నః క్షమమచ్యుత ।
కథం చ వర్తమానా వై స్వధర్మాన్న చ్యవేమహి ॥ 5-154-2 (37068)
దుర్యోధనస్య కర్ణస్య శకునేః సౌబలస్య చ ।
వాసుదేవ మతజ్ఞోఽసి మమ సభ్రాతృకస్య చ ॥ 5-154-3 (37069)
విదురస్యాపి తద్వాక్యం శ్రుతం భీష్మస్య చోభయోః ।
కుంత్యాశ్చ విపులప్రజ్ఞ ప్రజ్ఞా కార్త్స్న్యేన తే శ్రుతా ॥ 5-154-4 (37070)
సర్వమేతదతిక్రంయ విచార్య చ పునః పునః ।
క్షమం యన్నో మహాబాహో తద్బ్రవీహ్యవిచారయన్ ॥ 5-154-5 (37071)
శ్రుత్వైతద్ధర్మరాజస్య ధర్మార్థసహితం వచః।
మేఘదుందుభినిర్ఘోషః కృష్ణో వాక్యమథాబ్రవీత్ ॥ 5-154-6 (37072)
ఉక్తవానస్మి యద్వాక్యం ధర్మార్థసహితం హితం।
న తు తన్నికృతిప్రజ్ఞే కౌరవ్యే ప్రతితిష్ఠతి ॥ 5-154-7 (37073)
న చ భీష్మస్య దుర్మేధాః శృణోతి విదురస్య వా।
మమ వా భాషితం కించిత్సర్వమేవాతివర్తతే ॥ 5-154-8 (37074)
నైష కామయతే ధర్మం నైష కామయతే యశః ।
జితం స మన్యతే సర్వం దురాత్మా కర్ణమాశ్రితః ॥ 5-154-9 (37075)
బంధమాజ్ఞాపయామాస మమ చాపి సుయోధనః ।
న చ తం లబ్ధవాన్కామం దురాత్మా పాపనిశ్చయః ॥ 5-154-10 (37076)
న చ భీష్మో న చ ద్రోణో యుక్తం తత్రాహతుర్వచః।
సర్వే తమనువర్తంతే ఋతే విదురముచ్యుత ॥ 5-154-11 (37077)
శకునిః సౌబలశ్చైవ కర్ణదుఃశాసనావపి ।
త్వయ్యయుక్తాన్యభాషంత మూఢా మూఢమమర్షణం ॥ 5-154-12 (37078)
కించ తేన మయోక్తేన యాన్యభాషత కౌరవః ।
సంక్షేపేణ దురాత్మాసౌ న యుక్తం త్వయి వర్తతే ॥ 5-154-13 (37079)
పార్థివేషు న సర్వేషు య ఇమే తవ సైనికాః।
యత్పాపం యన్న కల్యాణం సర్వం తస్మిన్ప్రతిష్ఠితం ॥ 5-154-14 (37080)
న చాపి వయమత్యర్థం పరిత్యాగేన కర్హిచిత్।
కౌరవైః శమమిచ్ఛామస్తత్ర యుద్ధమనంతరం ॥ 5-154-15 (37081)
వైశంపాయన ఉవాచ। 5-154-16x (3839)
తచ్ఛ్రుత్వా పార్థివాః సర్వే వాసుదేవస్య భాషితం।
అబ్రువంతో ముఖం రాజ్ఞః సముదైక్షంత భారత ॥ 5-154-16 (37082)
యుధిష్ఠిరస్త్వభిప్రాయమభిలక్ష్య మహీక్షితాం ।
యోగమాజ్ఞాపయామాస భీమార్జునయమైః సహ ॥ 5-154-17 (37083)
తతః కిలకిలాభూతమనీకం పాండవస్య హ।
ఆజ్ఞాపితే తదా యోగే సమహృష్యంత సైనికాః ॥ 5-154-18 (37084)
అవధ్యానాం వధం పశ్యంధర్మరాజో యుధిష్ఠిరః।
నిశ్వసన్భీమసేనం చ విజయం చేదమబ్రవీత్ ॥ 5-154-19 (37085)
యదర్థం వనవాసశ్చ ప్రాప్తం దుఃఖం చ యన్మయా।
సోయమస్మానుపైత్యేవ పరోఽనర్థః ప్రయత్నతః ॥ 5-154-20 (37086)
యస్మిన్యత్నః కృతోఽస్మాభిః స నో హీనః ప్రయత్నతః।
అకృతే తు ప్రయత్నేఽస్మానుపావృత్తః కలిర్మహాన్ ॥ 5-154-21 (37087)
కథం హ్యవధ్యైః సంగ్రామః కార్యః సహ భవిష్యతి।
కథం హత్వా గురూన్వృద్ధాన్విజయో నో భవిష్యతి ॥ 5-154-22 (37088)
వైశంపాయన ఉవాచ। 5-154-23x (3840)
తచ్ఛ్రుత్వా ధర్మరాజస్య సవ్యసాచీ పరంతపః।
యదుక్తం వాసుదేవేన శ్రావయామాస తద్వచః ॥ 5-154-23 (37089)
ఉక్తవాందేవకీపుత్రః కుంత్యాశ్చ విదురస్య చ ।
వచనం తత్త్వయా రాజన్నిఖిలేనావధారితం ॥ 5-154-24 (37090)
న చ తౌ వక్ష్యతోఽధర్మమితి మే నైష్ఠికీ మతిః।
నాపి యుక్తం చ కౌంతేయ నివర్తితుమయుధ్యతః ॥ 5-154-25 (37091)
తచ్ఛ్రుత్వా వాసుదేవోఽపి సవ్యసాచివచస్తదా ।
స్మయమానోఽబ్రవీద్వాక్యం పార్థమేవమితి బ్రువన్ ॥ 5-154-26 (37092)
తతస్తే ధృతసంకల్పా యుద్ధాయ సహ సైనికాః।
పాండవేయా మహారాజ తాం రాత్రిం సుఖమావసన్ ॥ ॥ 5-154-27 (37093)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి సైన్యనిర్యాణపర్వణి చతుఃపంచశదధికశతతమోఽధ్యాయాః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-154-13 యుక్తం సంయక్ ॥ 5-154-14 న కల్యాణం అకల్యాణం పాపం అకల్యాణం చ త్వదీయేష్వవిద్యమానం సర్వం తస్మిన్ దుర్యోధనే ప్రతిష్ఠితం ॥ 5-154-15 పరిత్యాగేన రాజ్యస్యోపేక్షయా శమం నేచ్ఛామః ॥ 5-154-17 యోగం యుద్ధోద్యోగం ॥ 5-154-20 యదర్థం యన్నివృత్త్యర్థం । అనర్థః కులక్షయః। ప్రయత్నతో బలాత్ ॥ 5-154-25 అయుధ్యతస్తవ నివర్తితుమపి న యుక్తం ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 155
॥ శ్రీః ॥
5.155. అధ్యాయః 155
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
దుర్యోధనేన స్వసేనానాం అగ్ర్యమధ్యమపాశ్చాత్యభేదేన త్రేధా విభజనం ॥ 1 ॥ తాసాం సాంగ్రామికోపకరణసమృద్ధివర్ణనం ॥ 2 ॥ దుర్యోధనేన కృపాదీనామేకాదశానాం పృథక్పృథగక్షౌహిణ్యధిపతిత్వేఽభిషేచనం ॥ 3 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-155-0 (37094)
వైశంపాయన ఉవాచ। 5-155-0x (3841)
వ్యుష్టాయాం వై రజన్యాం హి రాజా దుర్యోధనస్తతః।
వ్యభజత్తాన్యనికాని దశ చైకం చ భారత ॥ 5-155-1 (37095)
నరహస్తిరథాశ్వానాం సారం మధ్యం చ ఫల్గు చ।
సర్వేష్వేతేష్వనీకేషు సందిదేశ నరాధిపః ॥ 5-155-2 (37096)
సానుకర్షాః సతూణీరాః సవరూథాః సతోమరాః।
సోపాసంగాః సశక్తీకాః సనిషంగాః సహర్ష్టయః । 5-155-3 (37097)
సధ్వజాః సపతాకాశ్చ సశరాసనతోమరాః ।
రజ్జుభిశ్చ విచిత్రాభిః సపాశాః సపరిచ్ఛదాః ॥ 5-155-4 (37098)
సకచగ్రహవిక్షేపాః సతైలగుడవాలుకాః ।
సాశీవిషఘటాః సర్వే ససర్జరసపాంసవః ॥ 5-155-5 (37099)
సఘంటఫలకాః సర్వే సాయోగుడజలోపలాః ॥
సశాలభిందిపాలాశ్చ సమధూచ్ఛిష్టముద్గరాః ॥ 5-155-6 (37100)
సకాండదండకాః సర్వే ససీరవిషతోమరాః ।
సశూర్పపిటకాః సర్వే సదాత్రాంకుశతోమరాః ॥ 5-155-7 (37101)
సకీలకవచాః సర్వే వాశీవృక్షాదనాన్వితాః।
వ్యాఘ్రచర్మపరీవారా ద్వీపిచర్మావృతాశ్చ తే ॥ 5-155-8 (37102)
సహర్ష్టయః సశ్రృంగాశ్చ సప్రాసవివిధాయుధాః ।
సకుఠారాః సకుద్దాలాః సతైలక్షౌమసర్పిషః ॥ 5-155-9 (37103)
రుక్మజాలప్రతిచ్ఛన్నా నానామణివిభూషితాః ।
చిత్రానీకాః సువపుషో జ్వలితా ఇవ పావకాః ॥ 5-155-10 (37104)
తథా కవచినః శూరాః శస్త్రేషు కృతనిశ్చయాః ।
కులీనా హయయోనిజ్ఞాః సారథ్యే వినివేశితాః ॥ 5-155-11 (37105)
బద్ధారిష్టా బద్ధకక్షా బద్ధధ్వజపతాకినః।
బద్ధాభరణనిర్యూహా బద్ధచర్మాసిపట్టిశాః ॥ 5-155-12 (37106)
చతుర్యుజో రథాః సర్వే సర్వే చోత్తమవాజినః ।
సప్రాసఋష్టికాః సర్వే సర్వే శతశరాసనాః ॥ 5-155-13 (37107)
ధుర్యయోర్హకయయోరేకస్తథాన్యౌ పర్ష్ణిసారథీ ।
తౌ చాపి రథినాం శ్రేష్ఠౌ రథీ చ హయవిత్తథా ॥ 5-155-14 (37108)
నగరాణీవ గుప్తాని దురాధర్షాణి శత్రుభిః ।
ఆసన్రథసహస్రాణి హేమమాలీని సర్వశః ॥ 5-155-15 (37109)
యథా రథాస్తథా నాగా బద్ధకక్షాః స్వలంకృతాః ।
బభూవుః సప్తపురుషా రత్నవంత ఇవాద్రయః ॥ 5-155-16 (37110)
ద్వావంకుశధరౌ తత్ర ద్వావుత్తమధనుర్ధరౌ ।
ద్వౌ వరాసిధరౌ రాజన్నేకః శక్తిపినాకధృత్ ॥ 5-155-17 (37111)
గజైర్మత్తైః సమాకీర్ణం సర్వమాయుధకోశకైః।
తద్బభూవ బలం రాజన్కౌరవ్యస్య మహాత్మనః ॥ 5-155-18 (37112)
ఆముక్తకవచైర్యుక్తైః సపతాకైః స్వలంకృతైః ।
సాదిభిశ్చోపపన్నాస్తు తథా చాయుతశో హయాః ॥ 5-155-19 (37113)
అసంగ్రాహాః సుసంపన్నా హేమభాండపరిచ్ఛదాః।
అనేకశతసాహస్రాః సర్వే సాదివశే స్థితాః ॥ 5-155-20 (37114)
నానారూపవికారాశ్చ నానాకవచశస్త్రిణః ।
పదాతినో నరాస్తత్ర బభూవుర్హేమమాలినః ॥ 5-155-21 (37115)
రథస్యాసందశ గజా గజస్య దశ వాజినః ।
నరా దశ హయస్యాసన్పాదరక్షాః సమంతతః ॥ 5-155-22 (37116)
రథస్య నాగాః పంచాశన్నాగస్యాసఞ్శతం హయాః।
హయస్య పురుషాః సప్త భిన్నసంధానకారిణః ॥ 5-155-23 (37117)
సేనా పంచశతం నాగా రథాస్తావంత ఏవ చ।
దశసేనా చ పృతనా పృతనా దశ వాహినీ ॥ 5-155-24 (37118)
సేనా చ వాహినీ చైవ పృతనా ధ్వజినీ చమూః ।
అక్షౌహిణీతి పర్యాయైర్నిరుక్తా చ వరూథినీ ॥ 5-155-25 (37119)
ఏవం వ్యూఢాన్యనీకాని కౌరవేయేణ ధీమతా।
అక్షౌహిణ్యో దశైకా చ సంఖ్యాతాః సప్త చైవ హ ॥ 5-155-26 (37120)
అక్షౌహిణ్యస్తు సప్తైవ పాండవానామభూద్బలం ।
అక్షౌహిణ్యో దశైకా చ కౌరవాణామభూద్బలం ॥ 5-155-27 (37121)
నరాణాం పంచపంచాశదేషా పత్తిర్విధీయతే।
సేనాముఖం చ తిస్రస్తా గుల్మ ఇత్యభిశబ్దితం ॥ 5-155-28 (37122)
త్రయో గుల్మా గణస్త్వాసీద్గణాస్త్వయుతశోఽభవన్ ।
దుర్యోధనస్య సేనాసు యోత్స్యమానాః ప్రహారిణః ॥ 5-155-29 (37123)
తత్ర దుర్యోధనో రాజా శూరాన్బుద్ధిమతో నరాన్।
ప్రసమీక్ష్య మహాబాహుశ్చక్రే సేనాపతీంస్తదా । 5-155-30 (37124)
పృథగక్షౌహిణీనాం చ ప్రణేతౄన్నరసత్తమాన్ ।
విధివత్పూర్వమానీయ పార్థివానభ్యషేచయత్ ॥ 5-155-31 (37125)
కృపం ద్రోణం చ శల్యం చ సైంధవం చ జయద్రథం ।
సుదక్షిణం చ కాంభోజం కృతవర్మాణమేవ చ ॥ 5-155-32 (37126)
ద్రోణపుత్రం చ కర్ణం చ భూరిశ్రవసమేవ చ।
శకునిం సౌబలం చైవ బాహ్లీకం చ మహాబలం ॥ 5-155-33 (37127)
దివసే దివసే తేషాం ప్రతివేలం చ భారత।
చక్రే స వివిధాః పూజాః ప్రత్యక్షం చ పునః పునః ॥ 5-155-34 (37128)
తథా వినియతాః సర్వే యే చ తేషాం పదానుగాః।
బభూవుః సైనికా రాజ్ఞాం ప్రియం రాజ్ఞశ్చికీర్షవః ॥ ॥ 5-155-35 (37129)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి సైన్యనిర్యాణపర్వణి పంచపంచాశదధికశతతమోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-155-1 వ్యుష్టాయాం వ్యతీతాయాం ॥ 5-155-2 సారం పురోగామి । మధ్యం మధ్యమం। ఫల్గు పాశ్చాత్త్యం ॥ 5-155-3 అనుకర్షః యుద్ధవిమర్దేయస్యకస్యచిద్రథావయవస్య నష్టస్య ప్రతిసమాధానార్థం యద్రథస్యాధోదారుబధ్యతే తత్। అనుకర్షో రథాధఃస్థదారుణీతి భేదినీ । తూణీరో రథవాహ్యో బాణకోశః । మహాన్ నిషంగ ఇతి యావత్। ఉపాసంగాః హయగజవాహ్యాస్తూణాః । నిషంగః పత్తివాహ్యః స ేవ ॥ 5-155-5 కచగ్రహవిక్షేపః కచేషు గృహీత్వా యేన శత్రుర్విక్షిప్యతే తాదృశః। తైలాదయః ప్రపప్తాః శత్రూణాముపరి క్షిప్యంతే । సాశీవిషఘటాః ససర్పాః కుంభాః । సర్జరసో రాలద్రవ్యమగ్ర్న్యుద్దీపకం ॥ 5-155-6 సఘంటాని ఫలకాని శస్త్రాగ్రాణి యేషాం తే సఘంటఫలకాః । అయంసి ఖంగపట్టిశచ్చురికాదీని। గుడజలం తప్తం। ఉపలా యంత్రక్షేప్యా గోలాః। శాలతే కత్థతే శబ్దం కరోతీతి శాలః స చాసౌ భిందిపాలో గోఫలకః। మధూచ్ఛిష్టం మయనం తదపి ద్రవీకృత్య గుడజలవత్ప్రక్షేప్యం। ముద్గరః ముశలతుత్యో దండః ॥ 5-155-7 కాండం బాణఫలకం తద్యుక్తో దండః కాండదండః ఇతియావత్। సీరం లాంగలం । విషం ప్రసిద్ధం తేన యుక్తాస్తోమరా విషతోమరాః। శూర్పాణి తప్తగుడాదిప్రక్షేపార్థాని। పిటకాస్తదాశ్రయా మంజూషాః అస్త్రరోధనార్థా వా। దాత్రాం పరశుప్రభృతి । అంకుశతోమరాః బదరీకంటకతుల్యలోహకంటకోపేతాస్తోమరాః ॥ 5-155-8 కీలకవచవాన్ హి పరేణ ముష్టియుద్ధే జేతుమశక్యః। వాశీ కాష్ఠప్రచ్ఛన్నం శస్త్రం। వృక్షాదనాః లోహకంటకకీలాదీన్యుపకరణాని। వ్యాఘ్రచర్మణా ద్వీపీ చిత్రవ్యాఘ్రస్తచ్చర్మణా చ పరివృతా రథా ఏవ ॥ 5-155-9 తైలక్షౌమాని తైలాక్తవస్త్రవిశేషా యేషాం భస్మ ప్రహారస్థలే దీయతే । సర్పిశ్చ పురాతనం తదర్థమేవ ॥ 5-155-10 చిత్రానీకాః చిత్రాణి సైన్యాని ॥ 5-155-11 వినివేశేతా యేషు రథేష్వితి శేషః ॥ 5-155-12 బద్ధాని అరిష్టాని అశుభహరాణి యంత్రౌషధాదీని యేషు తే బద్ధారిష్టాః। బద్ధకక్షాః బద్ధాః కక్షాః స్పర్ధాపదాని తురగాదిశిరసి ఘంటామాలామౌక్తికగుచ్ఛాదీని। బద్ధాని బిరుదాని యేషు। బద్ధాని ఆభరణాని క్షుద్రఘంటికాదీని నిర్యూహాః శిఖరాణి చ యేషు ॥ 5-155-14 చతుర్యుజ ఇత్యేతద్వ్యాచష్టే ధుర్యయోరితి। ధుర్యయోః ధూఃసన్నిహితయోః। పార్ష్ణిస్పారథీ చక్రరక్షౌ ॥ 5-155-17 పినాకః త్రిశూలం ॥ 5-155-20 సంగ్రాహః హేషణపూర్వకమగ్రాదాభ్యాముత్ప్లవనం తద్రహితాః । యతః సుసంపన్నాః సంయకశిక్షితాః ॥ 5-155-22 ఏకస్య రథస్య యథోక్తవిభాగేన దశ గజాః శతం అశ్వాః సహస్రం పదాతయశ్చ పరివార ఇత్యర్థః ॥ 5-155-23 పక్షాంతరమాహ రథస్యేతి। ఏకస్య రథస్య పంచాశద్రదా పంచసహస్రం అశ్వాః పంచత్రింశత్సహస్రం పదాతయః పరివార ఇత్యర్థః ॥ 5-155-24 పృతనాయాం తు పంచసహస్రం నాగాస్తావంతో రథాః పంచవింశతిసహస్రం నరాః పంచదశసహస్రం అశ్వాః । వాహిన్యాం పంచాశత్సహస్రం నాగాస్తావంతో రథాః సార్ధలక్షద్వయం నరాః। సార్ధలక్షం అశ్వా ఇతి జ్ఞేయం ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 156
॥ శ్రీః ॥
5.156. అధ్యాయః 156
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
దుర్యోధనేన భీష్మంప్రతి సైనాపత్యస్వీకారప్రార్థనా ॥ 1 ॥ భీష్మేణ సమయప్రతిజ్ఞాకరణపూర్వకం సైనాపత్యాంగీకారః ॥ 2 ॥ దుర్యోధనేన భీష్మస్య సైనాపత్యేఽభిషేచనపూర్వకం సేనాభిః సహ కురుక్షేత్రగమనం ॥ 3 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-156-0 (37130)
వైశంపాయన ఉవాచ। 5-156-0x (3842)
తతః శాంతనవం భీష్మం ప్రాంజలిర్ధృతరాష్ట్రజః।
సహ సర్వైర్మహీపాలైరిదం వచనమబ్రవీత్॥ 5-156-1 (37131)
ఋతే సేనాప్రణేతారం పృతనా సుమహత్యపి ।
దీర్యతే యుద్ధమాసాద్య పిపీలికపుటం యథా ॥ 5-156-2 (37132)
నహి జాతు ద్వయోర్బుద్ధిః సమా భవతి కర్హిచిత్ ।
శౌర్యం చ వలనేతౄణాం స్పర్ధతే చ పరస్పరం ॥ 5-156-3 (37133)
శ్రూయతే చ మహాప్రాజ్ఞ హైహయానమితౌజసః ।
అభ్యయుర్బ్రాహ్మణాః సర్వే సముచ్ఛ్రితకుశధ్వజాః ॥ 5-156-4 (37134)
తానభ్యయుస్తదా వైశ్యాః శూద్రాశ్చైవ పితామహ ।
ఏకతస్తు త్రయో వర్ణా ఏకతః క్షత్రియర్షభాః ॥ 5-156-5 (37135)
తే స్మ యుద్ధే ప్రభజ్యంతే త్రయో వర్ణాః పునః పునః ।
క్షత్రియాశ్చ జయంత్యేవ బహులం చైకతో బలం ॥ 5-156-6 (37136)
తతస్తే క్షత్రియానేవ పప్రచ్ఛుర్ద్విచసత్తమాః ।
తేభ్యః శశంసుర్ధర్మజ్ఞా యాథాతథ్యం పితామహ ॥ 5-156-7 (37137)
వయమేకస్య శ్రృణుమో మహాబుద్ధిమతో రణే ।
భవంతస్తు పృథక్సర్వే స్వబుద్ధివశవర్తినః ॥ 5-156-8 (37138)
తతస్తే బ్రాహ్మణాశ్చక్రురేకం సేనాపతిం ద్విజం।
నయే సుకుశలం శూరమజయన్క్షత్రియాంస్తతః ॥ 5-156-9 (37139)
ఏవం యే కుశలం శూరం హితేప్సితమకల్పషం।
సేనాపతిం ప్రకుర్వంతి తే జయంతి రణే రిపూన్ ॥ 5-156-10 (37140)
భవానుశనసా తుల్యో హితైషీ చ సదా మమ।
అసంహార్థః స్థితో ధర్మే స నః సేనాపతిర్భవ ॥ 5-156-11 (37141)
రశ్మీవతామివాదిత్యో వీరుధామివ చంద్రమాః ।
కుబేర ఇవ యక్షాణాం దేవానామివ వాసవః ॥ 5-156-12 (37142)
పర్వతానాం యథా మేరుః సుపర్ణః పక్షిణాం యథా।
కుమార ఇవ దేవానాం వసూనామివ హవ్యవాట్ ॥ 5-156-13 (37143)
భవతా హి వయం గుప్తాః శత్రేణేవ దివౌకసః ।
అనాధృష్యా భవిష్యామస్త్రిదశానామపి ధ్రువం ॥ 5-156-14 (37144)
ప్రయాతు నో భవానగ్రే దేవానామివ పావకిః ।
వయం త్వామనుయాస్యామః సౌరభేయా ఇవర్షభం ॥ 5-156-15 (37145)
భీష్మ ఉవాచ। a6-156-16x (3843)
ఏవమేతన్మహాబాహో యథా వదసి భారత।
యథైవ హి భవంతో మే తథైవ మమ పాండవాః ॥ 5-156-16 (37146)
అపి చైవ మయా శ్రోయో వాచ్యం తేషాం నరాధిప ।
సంయోద్ధవ్యం తవార్థాయ యథా మే సమయః కృతః ॥ 5-156-17 (37147)
న తు పశ్యామి యోద్ధారమాత్మనః సదృశం భువి ।
ఋతే తస్మాన్నరవ్యాఘ్రాత్కుంతీపుత్రాద్ధనంజయాత్ ॥ 5-156-18 (37148)
స హి వేద మహాబుద్ధిర్దివ్యాన్యస్త్రాణ్యనేకశః ।
న తు మాం వివృతో యుద్ధే జాతు యుధ్యేత పాండవః ॥ 5-156-19 (37149)
అహం స చ క్షణేనైవ నిర్మనుష్యమిదం జగత్।
కుర్యావాస్త్రబలేనైవ ససురాసురరాక్షసం ॥ 5-156-20 (37150)
న త్వేవోత్సాదనీయా మే పాండోః పుత్రా జనాధిప ।
తస్మాద్యోధాన్హనిష్యామి ప్రయోగేణాయుతం సదా ॥ 5-156-21 (37151)
ఏవమేషాం ఫరిష్యామి నిధనం కురునందన ।
న చేత్తే మాం హనిష్యంతి పూర్వమేవ సమాగమే ॥ 5-156-22 (37152)
సేనాపతిస్త్వహం రాజన్సమయేనాపరేణ తే।
భవిష్యామి యథాకామం తన్మే శ్రోతుమిహార్హసి ॥ 5-156-23 (37153)
కర్ణో వా యుధ్యతాం పూర్వమహం వా పృథివీపతే ।
స్పర్ధతే హి సదాత్యర్థం సూతపుత్రో మయా రణే ॥ 5-156-24 (37154)
కర్ణ ఉవాచ। 5-156-25x (3844)
నాహం జీవతి గాంగేయే రాజన్యోత్స్యే కథంచన।
హతే భీష్మే తు యోత్స్యామి సహ గాండీవధన్వనా ॥ 5-156-25 (37155)
వైశంపాయన ఉవాచ। 5-156-26x (3845)
తతః సేనాపతిం చక్రే విధివద్భూరిదక్షిణం।
ధృతరాష్ట్రాత్మజో భీష్మం సోఽభిషిక్తో వ్యరోచత ॥ 5-156-26 (37156)
తతో భేరీశ్చ శంఖాంశ్చ శతశోఽథ సహస్రశః।
వాదయామాసువ్యగ్రా వాదకా రాజశాసనాత్ ॥ 5-156-27 (37157)
సింహనాదాశ్చ వివిధా వాహనానాం చ నిఃస్వనాః ॥ 5-156-28 (37158)
నిర్ఘార్తాః పృథివీకంపా గజబృంహితనిఃస్వనాః।
ఆసంశ్చ సర్వయోధానాం పాతయంతో మనాంస్యుత ॥ 5-156-29 (37159)
వాచశ్చాప్యశరీరిణ్యో దివశ్చోల్కాః ప్రపేదిరే।
శివాశ్చ భయవేదిన్యో నేదుర్దీప్తతరా భృశం ॥ 5-156-30 (37160)
సైనాపత్యే యదా రాజా గాంగేయమభిషిక్తవాన్ ।
తదైతాన్యుగ్రరూపాణి బభూవుః శతశో నృప ॥ 5-156-31 (37161)
తతః సేనాపతిం కృత్వా భీష్మం పరబలార్దనం ।
వాచయిత్వా ద్విజశ్రేష్ఠాన్గోభిర్నిష్కైశ్చ భూరిశః ॥ 5-156-32 (37162)
వర్ధమానో జయాశీర్భిర్నిర్యయౌ సైనికైర్వృతః।
ఆపగేయం పురస్కృత్య భ్రాతృభిః సహితస్తదా ॥ 5-156-33 (37163)
స్కంధావారేణ మహతా కురుక్షేత్రం జగామ హ ॥ 5-156-34 (37164)
పరిక్రంయ కురుక్షేత్రం కర్ణేన సహ కౌరవః ।
శిబిరం మాపయామాస సమే దేశే జనాధిప ॥ 5-156-35 (37165)
మధురానూషరే దేశే ప్రభూతయవసేంధనే।
యథైవ హాస్తినపురం తద్వచ్ఛిబిరమాబభౌ ॥ ॥ 5-156-36 (37166)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి సైన్యనిర్యాణపర్వణి షట్పంచాశదధికశతతమోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-156-15 పావకిః కార్తికేయః ॥ 5-156-19 వివృతో విస్పష్టో భూత్వేత్యర్థః ॥ 5-156-20 నిర్మనుష్యం నిర్జనం ॥ 5-156-21 సదా ప్రత్యహం ॥ 5-156-29 పాతయంతః మూర్చ్ఛితాని కుర్వంతః ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 157
॥ శ్రీః ॥
5.157. అధ్యాయః 157
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
యుధిష్ఠిరేణ శ్రీకృష్ణానుమత్యా ద్రుపదాదీనాం సప్తానాం పృతగక్షౌహిణ్యాధిపత్యేఽభిషేచనపూర్వకం ధృష్టద్యుంనస్య సర్వసైన్యాధిపత్యేఽభిషేచనం ॥ 1 ॥ బలరామస్య అక్రూరాదిభిః సహ పాండవదిదృక్షయా కురుక్షేత్రాగమనం ॥ 2 ॥ యుధిష్ఠిరాదిపూజితస్య తస్య బంధునిధనావలోకనాసహిష్ణుతయా తీర్థనిషేవణార్థం గమనం ॥ 3 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-157-0 (37167)
జనమేజయ ఉవాచ। 5-157-0x (3846)
ఆపగేయం మహాత్మానం భీష్మం శస్త్రభృతాం వరం।
పితామహం భారతానాం ధ్వజం సర్వమహీక్షితాం ॥ 5-157-1 (37168)
బృహస్పతిసం బుద్ధ్యా క్షమయా పృథివీసమం ।
సముద్రమివ గాంభీర్యే హిమవంతమివ స్థిరం ॥ 5-157-2 (37169)
ప్రజాపతిమివౌదార్యే తేజసా భాస్కరోపమం ।
మహేంద్రమివ శత్రూణాం ధ్వంసనం శరవృష్టిభిః ॥ 5-157-3 (37170)
రణయజ్ఞే ప్రవితతే సుభీమే లోమహర్షణే।
దీక్షితం చిరరాత్రాయ శ్రుత్వా తత్ర యుధిష్ఠిరః ॥ 5-157-4 (37171)
కిమబ్రవీన్మహాబాహుః సర్వశస్త్రభృతాం వరః ।
భీమసేనార్జునౌ వాపి కృష్ణో వా ప్రత్యభాషత ॥ 5-157-5 (37172)
వైశంపాయన ఉవాచ। 5-157-6x (3847)
ఆపద్ధర్మార్థకుశలో మహాబుద్ధిర్యుధిష్ఠిరః।
సర్వాన్భ్రాతౄన్సమానీయ వాసుదేవం చ శాశ్వతం ॥ 5-157-6 (37173)
ఉవాచ వదతాం శ్రేష్ఠః సాంత్వపూర్వమిదం వచః।
పర్యాక్రామత సైన్యాని యత్తాస్తిష్ఠత దంశితాః ॥ 5-157-7 (37174)
పితామహేన వో యుద్ధం పూర్వమేవ భవిష్యతి।
తస్మాత్సప్తసు సేనాసు ప్రణేతౄన్మమ పశ్యత ॥ 5-157-8 (37175)
కృష్ణ ఉవాచ। 5-157-9x (3848)
యథార్హతి భవాన్వక్తుమస్మిన్కాలే హ్యుపస్థితే।
తథేదమర్థవద్వాక్యముక్తం తే భరతర్షభ ॥ 5-157-9 (37176)
రోచతే మే మహాబాహో క్రియతాం యదనంతరం।
నాయకాస్తవ సేనాయాం క్రియంతామిహ సప్త వై ॥ 5-157-10 (37177)
వైశంపాయన ఉవాచ। 5-157-11x (3849)
తతో ద్రుపదమానాయ్య విరాటం శినిపుంగవం ।
ధృష్టద్యుంనం చ పాంచాల్యం ధృష్టకేతుం చ పార్థివ।
శిఖండినం చ పాంచాల్యం సహదేవం చ మాగధం ॥ 5-157-11 (37178)
ఏతాన్సప్త మహాభాగాన్వీరాన్యుద్ధాభికాంక్షిణః ।
సేనాప్రణేతౄన్విధివదభ్యషించద్యుధిష్ఠిరః ॥ 5-157-12 (37179)
సర్వసేనాపతిం చాత్ర ధృష్టద్యుంనం చకార హ ।
ద్రోణాంతహేతోరుత్పన్నో య ఇద్ధాంజాతవేదసః ॥ 5-157-13 (37180)
సర్వేషామేవ తేషాం తు సమస్తానాం మహాత్మనాం ।
సేనాపతిపతిం చక్రే గడాకేశం ధనంజయం ॥ 5-157-14 (37181)
అర్జునస్యాపి నేతా చ సంయంతా చైవ వాజినాం।
సంకర్ణణానుజః శ్రీమాన్మహాబుద్ధిర్జనార్దనః ॥ 5-157-15 (37182)
తద్దృష్ట్వోపస్థితం యుద్ధం సమాసన్నం మహాత్యయం ।
ప్రావిశద్భవనం రాజ్ఞః పాండవానాం హలాయుధః ॥ 5-157-16 (37183)
సహాక్రూరప్రభృతిభిర్దదసాంబోద్ధవాదిభిః ।
రౌక్మిణేయాహుకసుతైశ్చారుదేష్ణపురోగమైః ॥ 5-157-17 (37184)
వృష్ణిముఖ్యైరధిగతైర్వ్యాఘ్రైరివ బలోత్కటైః ।
అభిగుప్తో మహాబాహుర్మరుద్భిరివ వాసవః ॥ 5-157-18 (37185)
నీలకౌశేయవసనః కైలాసశిఖరోపమః ।
సింహఖేలగతిః శ్రీమాన్మదరక్తాంతలోచనః ॥ 5-157-19 (37186)
తం దృష్ట్వా ధర్మరాజశ్చ కేశవశ్చ మహాద్యుతిః ।
ఉదతిష్ఠత్తతః పార్థో భీమకర్మా వృకోదరః ॥ 5-157-20 (37187)
గాండీవధన్వా యే చాన్యే రాజానస్తత్ర కేచన।
పూజయాంచక్రిరే తే వై సమాయాంతం హలాయుధం ॥ 5-157-21 (37188)
తతస్తం పాండవో రాజా కరే పస్పర్శ పాణినా ।
వాసుదేవపురోగాస్తం సర్వ ఏవాభ్యవాదయన్ ॥ 5-157-22 (37189)
విరాటద్రుపదౌ వృద్ధావభివాద్య హలాయుధః ।
యుధిష్ఠిరేణ సహిత ఉపావిశదరిందమః ॥ 5-157-23 (37190)
తతస్తేషూపవిష్టేషు పార్థివేషు సమంతతః ।
వాసుదేవమభిప్రేక్ష్య రౌహిణేయోఽభ్యభాషత ॥ 5-157-24 (37191)
భవితాయం మహారౌద్రో దారుణః పురుషక్షయః ।
దిష్టమేతద్ధ్రువం మన్యే న శక్యమతివర్తితుం ॥ 5-157-25 (37192)
తస్మాద్యుద్ధాత్సముత్తీర్ణానపి వః సముహృంజానాన్।
అరోగానక్షతైర్దేహైర్ద్రష్టాస్మీతి మతిర్మమ ॥ 5-157-26 (37193)
సమేతం పార్థివం క్షత్రం కాలపక్వమసంశయం ।
విమర్దశ్చ మహాన్భావీ మాంసశోణితకదర్దమః ॥ 5-157-27 (37194)
ఉక్తో మయా వాసుదేవః పునః పునరుపహ్వరే।
సంబంధిషు సమాం వృత్తిం వర్తస్వ మధుసూదన ॥ 5-157-28 (37195)
పాండవా హి యథాస్మాకం తథా దుర్యోధనో నృపః।
తస్యాపి క్రియతాం సాహ్యం స పర్యేతి పునఃపునః ॥ 5-157-29 (37196)
తచ్చ మే నాకరోద్వాక్యం త్వదర్థే మధుసూదనః।
నిర్విష్టః సర్వభావేన ధనంజయమవేక్ష్య హ ॥ 5-157-30 (37197)
ధ్రువో జయః పాండవానామితి మే నిశ్చితా మతిః।
తథా హ్యభినివేశోఽయం వాసుదేవస్య భారత ॥ 5-157-31 (37198)
న చాహమృత్సహే కృష్ణమృతే లోకముదీక్షితుం ।
తతోఽహమనువర్తామి కేశవస్య చికీర్షితం ॥ 5-157-32 (37199)
ఉభౌ శిష్యౌ హి మే వీరౌ గదాయద్ధవిశారదౌ ।
తుల్యస్నేహోఽస్ంయతో భీతే తథా దుర్యోధనే నృపే ॥ 5-157-33 (37200)
తస్మాద్యాస్యామి తీర్థాని సరస్వత్యా నిషేవితుం ।
న హి శక్ష్యామి కౌరవ్యాన్నశ్యమానానవేక్షితుం ॥ 5-157-34 (37201)
వైశంపాయన ఉవాచ। 5-157-35x (3850)
ఏవముక్త్వా మహాబాహురనుజ్ఞాతశ్చ పాండవైః।
తీర్థయాత్రాం యయౌ రామో నివర్త్య మధుసూదనం ॥ ॥ 5-157-35 (37202)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వమి సైన్యనిర్యాణపర్వణి సప్తపంచాశదధికశతతమోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-157-13 ఇద్ధాత్ప్రదీప్తాత్ ॥ 5-157-16 మహాత్యయం అత్యంతం క్షయకరం ॥ 5-157-24 రౌహిణేయో బలరామః ॥ 5-157-28 ఉపహ్వరే ఏకాంతే ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 158
॥ శ్రీః ॥
5.158. అధ్యాయః 158
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
శ్రీకృషఅణశ్యాలస్య రుక్మిణః పాండవానుపేత్య అర్జునంప్రతి తస్య భయవికల్పపూర్వకం దర్పాస్త్వేన సాహాయ్యకరణోక్తిః ॥ 1 ॥ అర్జునేన తస్య ప్రత్యాఖ్యానం ॥ 2 ॥ దుర్యోధనమేత్య తథాభాషిణస్తస్య తేనాపి ప్రత్యాఖ్యానం ॥ 3 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-158-0 (37203)
వైశంపాయన ఉవాచ। 5-158-0x (3851)
ఏతస్మిన్నైవ కాలే తు భీష్మకస్య మహాత్మనః ।
హిరణ్యరోంణో నృపతేః సాక్షాదింద్రసఖస్య వై ॥ 5-158-1 (37204)
ఆకూతీనామధిపతిర్భోజస్యాతియశస్వినః ।
దాక్షిణాత్యపతేః పుత్రో దిక్షు రుక్మీతి విశ్రుతః ॥ 5-158-2 (37205)
యః కింపురుషసింహస్య గంధమాదనవాసినః ।
కృత్స్నం శిష్యో ధనుర్వేదం చతుష్పాదమవాప్తవాన్ ॥ 5-158-3 (37206)
యో మాహేంద్రం ధనుర్లేభే తుల్యం గాండీవతేజసా।
శార్ంగేణ చ మహాబాహుః సంమితం దివ్యలక్షణం ॥ 5-158-4 (37207)
త్రీణ్యేవైతాని దివ్యాని ధనూంషి దివిచారిణాం ।
వారుణం గాండివం తత్ర మాహేంద్రం విజయం ధనుః ।
శార్ంగ తు వైష్ణవం ప్రాహుర్దివ్యం తేజోమయం ధనుః ॥ 5-158-5 (37208)
ధారయామాస తత్కృష్ణః పరసేనాభయావహం।
గాండీవం పావకాల్లేభే ఖాండవే పాకశాసనిః ॥ 5-158-6 (37209)
ద్రుమాద్రుక్మీ మహాతేజా విజయం ప్రత్యపద్యత।
సంఛిద్య మౌరవాన్పాశాన్నిహత్య మురమోజసా ॥ 5-158-7 (37210)
నిర్జిత్య నరకం భౌమమాహృత్య మణికుండలే ।
షోడశ స్త్రీసహస్రాణి రత్నాని వివిధాని చ ॥ 5-158-8 (37211)
ప్రతిపేదే హృషీకేశః శార్ంగం చ ధనురుత్తమం।
రుక్మీ తు విజయం లబ్ధ్వా ధనుర్మేఘనిభస్వనం ॥ 5-158-9 (37212)
విభీషయన్నివ జగత్పాండవానభ్యవర్తత।
నామృష్యత పురా యోఽసౌ స్వబాహులగర్వితః ॥ 5-158-10 (37213)
రుక్మిణ్యా హరణం వీరో వాసుదేవేన ధీమతా।
కృత్వా ప్రతిజ్ఞాం నాహత్వా నివర్తిష్యే జనార్దనం ॥ 5-158-11 (37214)
తతోఽన్వధావద్వార్ష్ణేయం సర్వశస్త్రభృతాం వరః।
సేనయా చతురంగిణ్యా మహత్యా దూరపాతయా ॥ 5-158-12 (37215)
విచిత్రాయుధవర్మిణ్యా గంగ్యేవ ప్రవృద్ధయా।
స సమాసాద్య వార్ష్ణేయం యోగానామీశ్వరం ప్రభుం ॥ 5-158-13 (37216)
వ్యంసితో వ్రీడితో రాజన్నాజగామ స కుండినం।
యత్రైవ కృష్ణేన రణే నిర్జితః పరవీరహా ॥ 5-158-14 (37217)
తత్ర భోజకటం నామ కృతం నగరముత్తమం ।
సైన్యేన మహతా తేన ప్రభూతగజవాజినా ॥ 5-158-15 (37218)
పురం తద్భువి విఖ్యాతం నాంనా భోజకటం నృప ।
స భోజరాజః సైన్యేన మహతా పరివారితః ॥ 5-158-16 (37219)
అక్షౌహిణ్యా మహావీర్యః పాండవాన్క్షిప్రమాగమత్।
తతః స కవచీ ధన్వీ తలీ ఖంగీ శరాసనీ ॥ 5-158-17 (37220)
రథేనాదిత్యవర్ణేన ప్రవివేశ మహాచమూం ।
విదితః పాండవేయానాం వాసుదేవప్రియేప్సయా ॥ 5-158-18 (37221)
యుధిష్ఠిరస్తు తం రాజా ప్రత్యుద్గంయాభ్యపూజయత్।
స పూజితః పాండుపుత్రైర్యథాన్యాయం సుసంస్తుతః ॥ 5-158-19 (37222)
ప్రతిగృహ్య తు తాన్సర్వాన్విశ్రాంతః సహసైనికః ।
ఉవాచ మధ్యే వీరాణాం కుంతీపుత్రం ధనంజయం ॥ 5-158-20 (37223)
సహాయోస్మి స్థితో యుద్ధే యది భీతోసి పాండవ ।
కరిష్యామి రణే సాహ్యమసహ్యం తవ శత్రుభిః ॥ 5-158-21 (37224)
న హి మే విక్రమే తుల్యః పుమానస్తీహ కశ్చన।
హనిష్యామిరణే భాగం యన్మే దాస్యసి పాండవ ॥ 5-158-22 (37225)
అపి ద్రోణకృపౌ వీరౌ భీష్మకర్ణావథో పునః ।
అథవా సర్వ ఏవైతే తిష్ఠంతు వసుధాధిపాః ॥ 5-158-23 (37226)
నిహత్య సమరే శత్రూంస్తవ దాస్యామి మేదినీం ।
ఇత్యుక్తో ధర్మరాజస్య కేశవస్య చ సంనిధౌ ॥ 5-158-24 (37227)
శ్రృణ్వతాం పార్థివేంద్రాణామన్యేషాం చైవ సర్వశః ।
వాసుదేవమభిప్రేక్ష్య ధర్మరాజం చ పాండవం।
ఉవాచ ధీమాన్కౌంతేయః ప్రహస్య సఖిపూర్వకం ॥ 5-158-25 (37228)
యుధ్యమానస్య మే వీర గంధర్వైః సుమహాబలైః ।
సహాయో ఘోషయాత్రాయాం కస్తదాసీత్సఖా మమ ॥ 5-158-26 (37229)
తథా ప్రతిభయే తస్మిందేవదానవసంకులే।
ఖాండవే యుధ్యమానస్య కః సహాయస్తదావభవత్ ॥ 5-158-27 (37230)
నివాతకవచైర్యుద్ధే కాలకేయైశ్చ దానవైః ।
తత్ర మే యుధ్యమానస్య కః సహాయస్తదాభవత్ ॥ 5-158-28 (37231)
తథా విరాటనగరే కురుభిః సహ సంగరే।
యుధ్యతో బహుభిస్తత్ర కః సహాయోఽభవన్మమ ॥ 5-158-29 (37232)
ఉపజీవ్య రణే రుద్రం శక్రం వైశ్రవణం యమం।
వరుణం పావకం చైవ కృపం ద్రోణం చ మాధవం ॥ 5-158-30 (37233)
ధారయన్గాండివం దివ్యం ధనుస్తేజోమయం దృఢం ।
అక్షయ్యశరసంయుక్తో దివ్యాస్త్రపరిబృంహితః ॥ 5-158-31 (37234)
కౌరవామాం కులే జాతః పాండోః పుత్రో విశేషతః ।
ద్రోణం వ్యపదిశంఛిష్యో వాసుదేవసహాయవాన్ ॥ 5-158-32 (37235)
కథమస్మద్విధో బ్రూయాద్భీతోఽస్మీతి యశోహరం ।
వచనం నరశార్దూల వజ్రాయుధసమస్వనం ॥ 5-158-33 (37236)
నాస్మి భీతో మహాబాహో సహాయార్థశ్చ నాస్తి మే ।
యథాకామం యథాయోగం గచ్ఛ వాత్రైవ తిష్ఠ వా ॥ 5-158-34 (37237)
`వైశంపాయన ఉవాచ 5-158-35x (3852)
తచ్ఛ్రుత్వా వచనం తస్య విజయస్య చ ధీమతః ।'
వినివర్త్య తతో రుక్మీ సేనాం సాగరసంనిభాం ।
దుర్యోధనముపాగచ్ఛత్తథైవ భరతర్షభ ॥ 5-158-35 (37238)
తథైవ చాభిగంయైనమువాచ వసుధాధిపః।
ప్రత్యాఖ్యాతశ్చ తేనాపి స తదా శూరమానినా ॥ 5-158-36 (37239)
ద్వావేవ తు మహారాజ తస్మాద్యుద్ధాదపేయతుః।
రౌహిణేయశ్చ వార్ష్ణేయో రుక్మీ చ వసుధాధిప ॥ 5-158-37 (37240)
గతే రామే తీర్థయాత్రాం భీష్మకస్య సుతే తథా।
ఉపావిశన్పాండవేయా మంత్రాయ పునరేవ చ ॥ 5-158-38 (37241)
సమితిర్ధర్మరాజస్య సా పార్థివసమాకులా ।
శుశుభే తారకైశ్చిత్రా ద్యౌశ్చంద్రేణేవ భారత ॥ ॥ 5-158-39 (37242)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వమి సైన్యనిర్యాణపర్వణి అష్టప·ంచాశదధికశతతమోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-158-1 సాక్షాత్పుత్ర ఇతి సంబంధః ॥ 5-158-2 ఆకూతీనాం సంకల్పానాం । సత్యసంకల్ప ఇత్యర్థః ॥ 5-158-7 మౌరవాన్ ఆంత్రతంతిమయాన్ । యైరిదానీ శార్ంగే ధనుషి జ్యా క్రియతే॥ 5-158-30 ఉపజీవ్య ఆరాధ్య। రణే యుద్ధనిమిత్తం ॥ 5-158-32 ద్రోణం అయం మమ గురురితి వ్యపదిశన్ కథయన్ ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 159
॥ శ్రీః ॥
5.159. అధ్యాయః 159
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
ధృతరాష్ట్రేణ సంజయంప్రతి కురుపాండవసేనయోర్వృత్తవృత్తాంతకథనచోదనా ॥ 1 ॥ సంజయేన ధృతరాష్ట్రంప్రతి పురుషస్యాకర్తృత్వకథనపూర్వకం స్వేన వక్ష్యమాణబంధునిధనశ్రవణేన శోకానధిగమోపదేశః ॥ 2 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-159-0 (37243)
జనమేజయ ఉవాచ। 5-159-0x (3853)
తథా వ్యూఢేష్వనీకేషు కురుక్షేత్రే ద్విజర్షభ ।
కిమర్కుర్వంశ్చ కురవః కాలేనాభిప్రచోదితాః ॥ 5-159-1 (37244)
వైశంపాయన ఉవాచ। 5-159-2x (3854)
తథా వ్యూఢేష్వనీకేషు యత్తేషు భరతర్షభ।
ధృతరాష్ట్రో మహారాజ సంజయం వాక్యమబ్రవీత్ ॥ 5-159-2 (37245)
ఏహి సంజయ సర్వ మే ఆచక్ష్వానవశేషతః ।
సేనానివేశే యద్వృత్తం కురుపాండవసేనయోః ॥ 5-159-3 (37246)
దిష్టమేవ పరం మన్యే పౌరుషం చాప్యనర్థకం ।
యదహం బుద్ధ్యమానోఽపి యుద్ధదోషాన్క్షయోదయాన్ ॥ 5-159-4 (37247)
తథాపి నికృతిప్రజ్ఞం పుత్రం దుర్ద్యూతదేవినం ।
న శక్నోమి నియంతుం వా కర్తుం వా హితమాత్మనః ॥ 5-159-5 (37248)
భవత్యేవ హి మే సూత బుద్ధిర్దోషానుదర్శినీ ।
దుర్యోధనం సమాసాద్య పునః సా పరివర్తతే ॥ 5-159-6 (37249)
ఏవం గతే వై యద్భావి తద్భవిష్యతి సంజయ ।
క్షత్రధర్మః కిల రణే తనుత్యాగే హి పూజితః ॥ 5-159-7 (37250)
సంజయ ఉవాచ। 5-159-8x (3855)
త్వద్యుక్తోఽయమనుప్రశ్నో మహారాజ యథేచ్ఛసి।
న తు దుర్యోధనే దోషమిమమాధాతుమర్హసి ॥ 5-159-8 (37251)
శృణుష్వానవశేషేణ వదతో మమ పార్థివ ।
య ఆత్మనో దుశ్చరితాదశుభం ప్రాప్నుయాన్నరః ।
న స కాలం న వా దేవానేనసా గంతుమర్హతి ॥ 5-159-9 (37252)
మహారాజ మనుష్యేషు నింద్యం యః సర్వమాచరేత్।
స వధ్యః సర్వలోకస్య నిందితాని సమాచరన్ ॥ 5-159-10 (37253)
నికారా మనుజశ్రేష్ఠ పాండవైస్త్వత్ప్రతీక్షయా ।
అనుభూతాః సహామాత్యైర్నికృతైరధిదేవనే ॥ 5-159-11 (37254)
హయానాం చ గజానాం చ రాజ్ఞాం చామితతేజసాం ।
వైశసం సమరే వృత్తం యత్తన్మే శృణు సర్వశః ॥ 5-159-12 (37255)
స్థిరో భూత్వా మహాప్రాజ్ఞ సర్వలోకక్షయోదయం।
యథాభూతం మహాయుద్ధే శ్రుత్వా మా విమనా భవ ॥ 5-159-13 (37256)
న హ్యేవ కర్తా పురుషః కర్మణోః శుభపాపయోః ।
అస్వతంత్రో హి పురుషః కార్యతే దారుయంత్రవత్ ॥ 5-159-14 (37257)
కేచిదీశ్వరనిర్దిష్టాః కేచిదేవ యదృచ్ఛయా।
పూర్వకర్మభిరప్యన్యే త్రైధమేతత్ప్రదృశ్యతే।
తస్మాదనర్థమాపన్నః స్థిరో భూత్వా నిశామయ ॥ ॥ 5-159-15 (37258)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి సైన్యనిర్యాణపర్వణి ఏకోనషష్ట్యధికశతతమోఽధ్యాయః ॥ ॥ సమాప్తం చ సైన్యనిర్యాణపర్వ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-159-4 క్షయస్యైవ ఉదయో యేభ్యస్తాన్ క్షయోదయాన్ ॥ 5-159-5 నికృతిప్రజ్ఞం కపటవిషయైవ ప్రజ్ఞా న ధర్మవిషయా యస్య తం ॥ 5-159-9 ఏనసా దోషేణ దేవాన్కాలం వా గుంతుం ఉపలబ్ధుం నార్హతి। న స కాలం న వా దేవం వక్తుమేతదిహార్హతీతి పాఠేప్యయమేవార్థః ॥ 5-159-11 నికారాః తిరస్కారాః ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 160
॥ శ్రీః ॥
5.160. అధ్యాయః 160
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
దుర్యోధనేన పృథక్పృథగ్యుధిష్ఠిరాదీన్ప్రతి వక్తవ్యసందేశకథనపూర్వకములూకస్య పాండవాన్ప్రతి దూత్యేన ప్రేషణం ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-160-0 (37259)
సంజయ ఉవాచ। 5-160-0x (3856)
హిరణ్వత్యాం నివిష్టేషు పాండవేషు మహాత్మసు।
న్యవిశంత మహారాజ కౌరవేయా యథావిధి ॥ 5-160-1 (37260)
తత్ర దుర్యోధనో రాజా నివేస్య బలమోజసా ।
సంమానయిత్వా నృపతీన్న్యస్య గుల్మాంస్తథైవ చ ॥ 5-160-2 (37261)
ఆరక్షస్య విధిం కృత్వా యోధానాం తత్ర భారత ।
కర్ణం దుఃశాసనం చైవ శకునిం చాపి సౌబలం ॥ 5-160-3 (37262)
ఆనాయ్య నృపతిస్తత్ర మంత్రయామాస భారత।
తత్ర దుర్యోధనో రాజా కర్ణేన సహ భారత ॥ 5-160-4 (37263)
సౌబలేన చ రాజేంద్ర మంత్రయిత్వా నరర్షభ ।
ఆహూయోపహ్వరే రాజన్నులూకమిదమబ్రవీత్ ॥ 5-160-5 (37264)
ఉలూక గచ్ఛ కైతవ్య పాండవాన్సహసోమకాన్।
గత్వా మమ వచో బ్రూహి వాసుదేవస్య శ్రృణ్వతః॥ 5-160-6 (37265)
ఇదం తత్సమనుప్రాప్తం వర్షపూగాభిచింతితం ।
పాండవానాం కురూణాం చ యుద్ధం లోకభయంకరం ॥ 5-160-7 (37266)
యదేతత్కత్థనావాక్యం సంజయో మహదబ్రవీత్।
వాసుదేవసహాయస్య గర్జతః సానుజస్య తే ॥ 5-160-8 (37267)
మధ్యే కరూణాం కౌంతేయ తస్య కాలోయమాగతః ।
యథావత్సంప్రతిజ్ఞాతం తత్సర్వం క్రియతామితి ॥ 5-160-9 (37268)
జ్యేష్ఠం తథైవ కౌంతేయం బ్రూయాస్త్యం వచనాన్మమ ॥ 5-160-10 (37269)
భ్రాతృభిః సహితః సర్వైః సోమకైశ్చ సకేకయైః।
కథం వా ధార్మికో భూత్వా త్వమధర్మే మనః కృథాః।
య ఇచ్ఛసి జగత్సర్వం నశ్యమానం నృశంసవత్ ॥ 5-160-11 (37270)
అభయం సర్వభూతేభ్యో పాతా త్వమితి మే మతిః ॥ 5-160-12 (37271)
శ్రూయతే హి పురా గీతః శ్లోకోఽయం భరతర్షభ ।
ప్రహ్లాదేనాథ భద్రం తే హృతే రాజ్యే తు దైవతైః ॥ 5-160-13 (37272)
యస్య ధర్మధ్వజో నిత్యం సురా ధ్వజ ఇవోచ్ఛ్రితః।
ప్రచ్ఛన్నాని చ పాపాని బైడాలం నామ తద్బ్రతం ॥ 5-160-14 (37273)
అత్ర తే వర్తయిష్యామి ఆఖ్యానమిదముత్తమం ।
కథితం నారదేనేహ పితుర్మమ నరాధిప ॥ 5-160-15 (37274)
మార్జారః కిల దుష్టాత్మా నిశ్చేష్టః సర్వకర్మసు।
ఊర్ధ్వబాహుః స్థితో రాజన్ గంగాతీర కదాచన ॥ 5-160-16 (37275)
స వై కృత్వా మనఃశుద్ధిం ప్రత్యయార్థం శరీరిణాం ।
కరోమి ధర్మమిత్యాహ సర్వానేవ శరీరిణః ॥ 5-160-17 (37276)
తస్య కాలేన మహతా విస్త్రంయం జగ్మురండజాః।
సమేత్య చ ప్రశంసంతి మార్జారం తం విశాంపతే ॥ 5-160-18 (37277)
పూజ్యమానస్తు తైః సర్వైః పక్షిభిః పక్షిభోజనః।
ఆత్మకార్యం కృతం మేనే చార్యాయాశ్చ కృతం ఫలం ॥ 5-160-19 (37278)
అథ దీర్ఘస్య కాలస్య తం దేశం మూషికా యయుః।
దదృశుస్తం చ తే తత్ర ధార్మికం వ్రతచారిణం ॥ 5-160-20 (37279)
కార్యేణ మహతా యుక్తం దంభయుక్తేన భారత ।
తేషాం మతిరియం రాజన్నాసీత్తత్ర వినిశ్చయే ॥ 5-160-21 (37280)
బహుమిత్రా వయం సర్వే తేషాం నో మాతులో హ్యయం ।
రక్షాం కరోతు సతతం వృద్ధబాలస్య సర్వశః ॥ 5-160-22 (37281)
ఉపగంయ తు తే సర్వే బిడాలమిదమబ్రువన్ ।
భవత్ప్రసాదాదిచ్ఛామశ్చర్తుం చైవ యథాసుఖం ॥ 5-160-23 (37282)
భవాన్నో గతిరవ్యగ్రా భవాన్నః పరమః సుహృత్।
తే వయం సహితాః సర్వే భవంతం శరణం గతాః ॥ 5-160-24 (37283)
భవాంధర్మపరో నిత్యం భవాంధర్మే వ్యవస్థితః।
స నో రక్ష మహాప్రజ్ఞ త్రిదశానివ వజ్రభృత్ ॥ 5-160-25 (37284)
ఏవముక్తస్తు తైః సర్వైర్మూషికైః స విశాంపతే।
ప్రత్యువాచ తతః సర్వాన్మూషికాన్మూషికాంతకృత్ ॥ 5-160-26 (37285)
ద్వయోర్యోగం న పశ్యామి తపసో రక్షణస్య చ।
అవశ్యం తు మయా కార్యం వచనం భవతాం హితం ॥ 5-160-27 (37286)
యుష్మాభిరపి కర్తవ్యం వచనం మమ నిత్యశః।
తపసాస్మి పరిశ్రాంతో దృఢం నియమామాస్థితః ॥ 5-160-28 (37287)
న చాపి గమనే శక్తిం కాంచిత్పశ్యామి చింతయన్।
సోస్మి నేయః సదా తాతా నదీకూలమితఃపరం ॥ 5-160-29 (37288)
తథేతి తం ప్రతిజ్ఞాయ మూషికా భరతర్షభ ।
వృద్ధబాలమథో సర్వం మార్జారాయ న్యవేదయన్ ॥ 5-160-30 (37289)
తతః స పాపో దుష్టాత్మా మూషికానథ భక్షయన్।
పీవరశ్చ సువర్ణశ్చ దృఢబంధశ్చ జాయతే॥ 5-160-31 (37290)
మూషికాణాం గణశ్చాత్ర భృశం సంక్షీయతేఽథ సః।
మార్జారో వర్ధతే చాపి తేజోబలసమన్వితః ॥ 5-160-32 (37291)
తతస్తే మూషికాః సర్వే సమేత్యాన్యోన్యమబ్రువన్ ।
మాతులో వర్ధతే నిత్యం వయం క్షీయామహే భృశం ॥ 5-160-33 (37292)
తతః ప్రాజ్ఞతమః కశ్చిడ్డిండికో నామ మూషికః।
అబ్రవీద్వచనం రాజన్మూషికాణాం మహాగణం ॥ 5-160-34 (37293)
గచ్ఛతాం వో నదీతీరం సహితానాం విశేషతః।
పృష్ఠతోఽహం గమిష్యామి సహైవ మాతులేన తు ॥ 5-160-35 (37294)
సాధు సాధ్వితి తే సర్వే పూజయాంచక్రిరే తదా।
చక్రుశ్చైవ యథాన్యాయం డిండికస్య వచోఽర్థవత్ ॥ 5-160-36 (37295)
అవిజ్ఞానాత్తతః సోఽథ డిండికం హ్యుపభుక్తవాన్।
తతస్తే సహితాః సర్వే మంత్రయామాసురంజసా ॥ 5-160-37 (37296)
తత్ర వృద్ధతమః కశ్చిత్కోలికో నామ మూషికః ।
అబ్రవీద్వచనం రాజంజ్ఞాతిమధ్యే యథాతథం ॥ 5-160-38 (37297)
న మాతులో ధర్మకామశ్ఛద్మమాత్రం కృతా శిఖా।
న మూలఫలభక్షస్య విష్ఠా భవతి లోమశా ॥ 5-160-39 (37298)
అస్య గాత్రాణి వర్ధంతే గణశ్చ పరిహీయతే ।
అద్య సప్తాష్టదివసాన్డిండికోపి న దృశ్యతే ॥ 5-160-40 (37299)
ఏతచ్ఛ్రుత్వా వచః సర్వే మూషికా విప్రదుద్రువుః।
బిడాలోపి స దుష్టాత్మా జగామైవ యథాగతం ॥ 5-160-41 (37300)
తథా త్వమపి దుష్టాత్మన్బైడాలం వ్రతమాస్థితః।
చరసి జ్ఞాతిషు సదా బిడాలోమూషికేష్వివ ॥ 5-160-42 (37301)
అన్యథా కిల తే వాక్యమన్యథా కర్మ దృశ్యతే।
దంభనార్థాయ లోకస్య వేదాశ్చోపశమశ్చ తే ॥ 5-160-43 (37302)
త్యక్త్వా ఛద్మ త్విదం రాజన్క్షత్రధర్మం సమాశ్రితః ।
కురు కార్యాణి సర్వాణి ధర్మిష్ఠోఽసి నరర్షభ ॥ 5-160-44 (37303)
బాహువీర్యేణ పృథివీం లబ్ధ్వా భరతసత్తమ।
దేహి దానం ద్విజాతిభ్యః పితృభ్యశ్చయథోచితం ॥ 5-160-45 (37304)
క్లిష్టాయా వర్షపూగాంశ్చ మాతుర్మాతృహితే స్థితః।
ప్రమార్జాశ్రు రణే జిత్వా సంమానం పరమావహ ॥ 5-160-46 (37305)
పంచగ్రామా వృతా యత్నాత్రాస్మాభిరపవర్జితాః।
యుధ్యామహే కథం సంఖ్యే కోపయేమ చ పాండవాన్ ॥ 5-160-47 (37306)
త్వత్కృతే దుష్టభావస్య సంత్యాగో విదురస్య చ।
జాతుషే చ గృహే దాహం స్మర తం పురుషో భవ ॥ 5-160-48 (37307)
యచ్చ కృష్ణమవోచస్త్వమాయాంతం కురుసంసది।
అయమస్మి స్థితో రాజఞ్శమాయసమరాయ చ ॥ 5-160-49 (37308)
తస్యాయమాగతః కాలః సమరస్య నరాధిప।
ఏతదర్థం మయా సర్వం కృతమేతద్యుధిష్ఠిర ॥ 5-160-50 (37309)
కిం ను యుద్ధాత్పరం లాభం క్షత్రియో బహు మన్యతే।
కించ త్వం క్షత్రియకులే జాతః సంప్రథితో భువి ॥ 5-160-51 (37310)
ద్రోణాదస్త్రాణి సంప్రాప్య కృపాచ్చ భరతర్షభ ।
తుల్యయోనౌ సమబలే వాసుదేవం సమాశ్రితః ॥ 5-160-52 (37311)
బ్రూయాస్త్వం వాసుదేవం చ పాండవానాం సమీపతః।
ఆత్మార్థం పాండవార్థం చ యత్తో మాం ప్రతియోధయ ॥ 5-160-53 (37312)
సభామధ్యే చ యద్రూపం మాయయా కృతవానసి।
తత్తథైవ పునః కృత్వా సార్జునో మామభిద్రవ ॥ 5-160-54 (37313)
ఇంద్రజాలం చ మాయాం వై కుహకా వాపి భీషణా ।
ఆత్తశస్త్రస్య సంగ్రమే వహంతి ప్రతిగర్జనాః ॥ 5-160-55 (37314)
వయమప్యుత్సహేమ ద్యాం ఖం చ గచ్ఛేమ మాయయా ।
రసాతలం విశామోపి ఐంద్రం వా పురమేవ తు ॥ 5-160-56 (37315)
దర్శయేమ చ రూపాణి స్వశరీరే బహూన్యపి।
న తు పర్యాయతః సిద్ధిర్బుద్ధిమాప్నోతి మానుషీం ॥ 5-160-57 (37316)
మనసైవ హి భూతాని ధాతైవ కురుతే వశే।
యద్బ్రవీషి చ వార్ష్ణేయ ధార్తరాష్ట్రానహం రణే ॥ 5-160-58 (37317)
ఘాతయిత్వా ప్రదాస్యామి పార్థేభ్యో రాజ్యముత్తమం ।
ఆచచక్షే చ మే సర్వం సంజయస్తవ భాషితం।
మద్ద్వితీయేన పార్థేన వైరం వః సవ్యసాచినా ॥ 5-160-59 (37318)
స సత్యసంగరో భూత్వా పాండవార్థే పరాక్రమీ ।
యుద్ధ్యస్వాద్య రణే యత్తః పశ్యామః పురుషో భవ ॥ 5-160-60 (37319)
యస్తు శత్రుమభిజ్ఞాయ శుద్ధం పౌరుషమాస్థితః।
కరోతి ద్విషతాం శోకం స జీవతి సుజీవితం ॥ 5-160-61 (37320)
అకస్మాచ్చైవ తే కృష్ణ ఖ్యాతం లోకే మహద్యశః।
అద్యేదానీం విజానీమః సంతి షండాః శశ్రృంగకాః ॥ 5-160-62 (37321)
మద్విధో నాపి నృపతిస్త్వయి యుక్తః కథంచన ।
సన్నాహం సంయుగే కర్తుం కంసభృత్యే విశేషతః॥ 5-160-63 (37322)
తం చ తూబరకం బాలం బహ్వాశినమవిద్యకం ।
ఉలూక మద్వచో బ్రూహి అసకృద్భీమసేనకం ॥ 5-160-64 (37323)
విరాటనగరే పార్థ యస్త్వం సూదో హ్యభూః పురా।
బల్లవో నామ విఖ్యాతస్తన్మమైవ హి పౌరుషం ॥ 5-160-65 (37324)
ప్రతిజ్ఞాతం సభామధ్యే న తన్మిథ్యా త్వయా పురా।
దుఃశాసనస్య రుధిరం పీయతాం యది శక్యతే ॥ 5-160-66 (37325)
యద్బ్రవీషి చ కౌంతేయ ధార్తరాష్ట్రానహం రణే।
నిహనిష్యామి తరసా తస్య కాలోఽయమాగతః ॥ 5-160-67 (37326)
త్వం హి భోజ్యే పురస్కార్యో భక్ష్యే పేయే చ భారత ।
క్వ యుద్ధం క్వ చ భోక్తవ్యం యుధ్యస్వ పురుషో భవ ॥ 5-160-68 (37327)
శయిష్యసే హతో భూమౌ గదామాలింగ్య భారత।
తద్వృథా చ సభామధ్యే వల్గితం తే వృకోదర ॥ 5-160-69 (37328)
ఉలూక నకులం బ్రూహి వచనాన్మమ భారత।
యుధ్ద్యస్వాద్య స్థిరో భూత్వా పశ్యామస్తవ పౌరుషం ॥ 5-160-70 (37329)
యుధిష్ఠిరానురాగం చ ద్వేషం చ మయి భారత।
కృష్ణాయాశ్చ పరిక్లేశం స్మరేదానీం యథాతథం ॥ 5-160-71 (37330)
బ్రూయాస్త్వం సహదేవం చ రాజమధ్యే వచో మమ।
యుద్ధ్యేదానీం రణే యత్తః క్లేశాన్స్మర చ పాండవ ॥ 5-160-72 (37331)
విరాటద్రుపదౌ చోభౌ బ్రూయాస్త్వం వచనాన్మమ ।
న దృష్టపూర్వా భర్తారో భృత్యైరపి మహాగుణైః ।
తథార్థపతిభిర్భృత్యా యతః సృష్టాః ప్రజాస్తతః ॥ 5-160-73 (37332)
అశ్లాఘ్యోఽయం నరపతిర్యువయోరితి చాగతం ॥ 5-160-74 (37333)
తే యూయం సంహతా భూత్వా తద్వధార్థం మమాపి చ।
ఆత్మార్థం పాండవార్థం చ ప్రయుద్ధ్యధ్వం మయా సహ ॥ 5-160-75 (37334)
ధృష్టద్యుంనం చ పాంచాల్యం బ్రూయాస్త్వం వచనాన్మమ।
ఏష తే సమయః ప్రాప్తో లబ్ధవ్యశ్చ త్వయాపి సః ॥ 5-160-76 (37335)
ద్రోణమాసాద్య సమరే జ్ఞాస్యసే హితముత్తమం ।
యుద్ధ్యస్వ సముహృత్పాపం కురు కర్మ సుదుష్కరం ॥ 5-160-77 (37336)
శిఖండినమథో బ్రూహి ఉలూక వచనాన్మమ ।
స్త్రీతి మత్వా మహాబాహుర్న హనిష్యతి కౌరవః ॥ 5-160-78 (37337)
గాంగేయో ధన్వినాం శ్రేష్ఠో యుద్ధ్యేదానీం సునిర్భయః ।
కురు కర్మ రణే యత్తః పశ్యామః పౌరుషం తవ ॥ 5-160-79 (37338)
ఏవముక్త్వా తతో రాజా ప్రహస్యోలూకమబ్రవీత్।
ధనంజయం పునర్బ్రూహి వాసుదేవస్య శ్రృణ్వతః ॥ 5-160-80 (37339)
అస్మాన్వా త్వం పరాజిత్య ప్రసాధి పృతివీమిమాం ।
అథవా నిర్జితోస్మాభీ రణే వీర శయిష్యసి ॥ 5-160-81 (37340)
రాష్ట్రాన్నిర్వాసనక్లేశం వనవాసం చ పాండవ ।
కృష్ణాయాశ్చ పరిక్లేశం సంస్మరన్పురుషో భవ ॥ 5-160-82 (37341)
యదర్థం క్షత్రియా సూతే సర్వం తదిదమాగతం ।
బలం వీర్యం చ శౌర్యం చ పరం చాప్యస్త్రలాఘవం ॥ 5-160-83 (37342)
పౌరుషం దర్శయన్యుద్ధే కోపస్య కురు నిష్కృతిం।
పరిక్లిష్టస్య దీనస్య దీర్ఘకాలోషితస్య చ।
హృదయం కస్య న స్ఫోటేదైశ్వర్యాద్ధంశితస్య చ ॥ 5-160-84 (37343)
కులే జాతస్య శూరస్య పరివిత్తేష్వగృధ్యతః।
ఆస్థితం రాజ్యమాక్రంయ కోపం కస్య న దీపయేత్ ॥ 5-160-85 (37344)
యత్తదుక్తం మహద్వాక్యం కర్మణా తద్విభావ్యతాం।
అకర్మణా కత్థితేన సంతః కుపురుషం విదుః ॥ 5-160-86 (37345)
అమిత్రాణాం వశే స్థానం రాజ్యం చ పునరుద్ధర।
ద్వావర్థౌ యుద్ధకామస్య తస్మాత్తత్కురు పౌరుషం ॥ 5-160-87 (37346)
పరాజితోఽసి ద్యూతేన కృష్ణా చానాయితా సభాం ।
శక్యోఽమర్షో మనుష్యేణ కర్తు పురుషమానినా ॥ 5-160-88 (37347)
ద్వాదశైవ తు వర్షాణి వనే ధిష్ణ్యాద్వివాసితః।
సంవత్సరం విరాటస్య దాస్యమాస్థాయ చోషితః ॥ 5-160-89 (37348)
రాష్ట్రాన్నిర్వాసనక్లేశం వనవాసం చ పాండవ ।
కృష్ణాయాశ్చ పరిక్లేశం సంస్మరన్పురుషో భవ ॥ 5-160-90 (37349)
అప్రియాణాం చ వచనం ప్రబ్రువత్సు పునః పునః ।
అమర్షం దర్శయస్వ త్వమమర్షో హ్యేవ పౌరుషం ॥ 5-160-91 (37350)
క్రోధో బలం తథా వీర్యం జ్ఞానయోగోఽస్త్రలాఘవం।
ఇహ తే దృశ్యతాం పార్థ యుద్ధ్యస్వ పురుషో భవ ॥ 5-160-92 (37351)
లోహాభిసారో నిర్వృత్తః కురుక్షేత్రమకర్దమం।
పుష్టాస్తేఽశ్వా భృతా యోధాః శ్వో యుద్ధ్యస్వ సకేశవః ॥ 5-160-93 (37352)
అసమాగంయ భీష్మేణ సంయుగే కిం వికత్థసే।
ఆరురుక్షుర్యథా మందః పర్వతం గంధమాదనం ॥ 5-160-94 (37353)
ఏవం కత్థసి కౌంతేయ అకత్థన్పురుషో భవ।
సూతపుత్రం సుదుర్ధర్షం శల్యం చ బలినాం వరం ॥ 5-160-95 (37354)
ద్రోణం చ బలినాం శ్రేష్ఠం శచీపతిసమం యుధి ।
అజిత్వా సంయుగే పార్థ రాజ్యం కథమిహేచ్ఛసి ॥ 5-160-96 (37355)
బ్రాహ్మే ధనుషి చాచార్యం వేదయోరంతగం ద్వయోః।
యుధి ధుర్యమవిక్షోభ్యమనీకచరమచ్యుతం ॥ 5-160-97 (37356)
ద్రోణం మహాద్యుతిం పార్థ జేతుమిచ్ఛసి తన్మృషా ।
న హి శుశ్రుమ వాతేన మేరుమున్మథితం గిరిం ॥ 5-160-98 (37357)
అనిలో వా వహేన్మేరుం ద్యౌర్వాపి నిపతేన్మహీం।
యుగం వా రివర్తేత యద్యేవం స్యాద్యథాత్థ మాం ॥ 5-160-99 (37358)
కో హ్యస్తి జీవితాకాంక్షీ పరాప్యేమమరిమర్దనం ।
పార్థో వా ఇతరో వాపి కోన్యః స్వస్తి గృహాన్వ్రజేత్ ॥ 5-160-100 (37359)
కథమాభ్యామభిధ్యాతః సంస్పృష్టో దారుణేన వా।
రణే జీవన్ప్రముచ్యేత పదా భూమిపుమస్పృశన్ ॥ 5-160-101 (37360)
కిం దర్దురః కూపశయో యథేమాం
న బుధ్యసే రాజచమూం సమేతాం।
దురాధర్షాం దేవచమూప్రకాశాం
గుప్తాం నరేంద్రైస్త్రిదశైరివ ద్యాం॥ 5-160-102 (37361)
ప్రాచ్యైః ప్రతీచ్యైరథ దాక్షిణాత్యై-
రుదీచ్యకాంభోజశకైః ఖశైశ్చ ।
సాల్వైః సమత్స్యైః కురుమధ్యదేశ్యై-
ర్ంలేచ్ఛైః పులిందైర్ద్రవిడాంధ్రకాంచ్యైః ॥ 5-160-103 (37362)
నానాజనౌఘం యుధి సంప్రవృద్ధం
గాంగం యథా వేగమపారణీయం।
మాం చ స్థితం నానాబలస్య మధ్యే
యుయుత్ససే మంద కిమల్పబుద్ధే ॥ 5-160-104 (37363)
అక్షయ్యావిషుధీ చైవ అగ్నిదత్తం చ తే రథం।
జానీమో హి రణే పార్థ కేతుం దివ్యం చ భారత ॥ 5-160-105 (37364)
అకత్థమానో యుద్ధ్యస్వ కత్థసేఽర్జున కిం బహు ।
పర్యాయాత్సిద్ధిరేతస్య నైతత్సిధ్యాతి కత్థనాత్ ॥ 5-160-106 (37365)
యదీదం కత్థనాల్లోకే సిధ్యేత్కర్మ ధనంజయ।
సర్వే భవేయుః సిద్ధార్థాః కత్థనే కో హి దుర్గతః ॥ 5-160-107 (37366)
జనామి తే వాసుదేవం సహాయం
జానామి తే గాండివం తాలమాత్రం ।
జానాంయహం త్వాదృశో నాస్తి యోద్ధా
జానానస్తే రాజ్యమేతద్ధరామి ॥ 5-160-108 (37367)
న తు పర్యాయధర్మేమ సిద్ధిం ప్రాప్నోతి మానవః।
మనసైవానుకూలాని ధాతైవ కురుతే వశే ॥ 5-160-109 (37368)
త్రయోదశసమా భుక్తం రాజ్యం విలపతస్తవ।
భూయశ్చైవ ప్రశాసిష్యే త్వాం నిహత్య సబాంధవం ॥ 5-160-110 (37369)
క్వ తదా గాండివం తేఽభూద్యత్త్వం దాసపణైర్జితః।
క్వ తదా భీమసేనస్య బలమాసీచ్చ ఫాల్గున ॥ 5-160-111 (37370)
సగదాద్భీమసేనాద్వా ఫాల్గునాద్వా సగాండివాత్।
న వై మోక్షస్తదా యో భూద్వినా కృష్ణమనిందితాం ॥ 5-160-112 (37371)
సా వో దాస్యే సమాపన్నాన్మోచయామాస పార్షతీ।
అమానుష్యం సమాపన్నాందాసకర్మణ్యవస్థితాన్ ॥ 5-160-113 (37372)
అవోచం యత్షండతిలానహం వస్తథయమేవ తత్।
ధృతా హి వేమీ పార్థేన విరాటనగరే తదా ॥ 5-160-114 (37373)
సూదకర్మణి చ శ్రాంతం విరాటస్య మహానసే ।
భీమసేనేన కౌంతేయ యత్తు తన్మమ పౌరుషం ॥ 5-160-115 (37374)
ఏవమేవ సదా దండం క్షత్రియాః క్షత్రియే దధుః।
వేణీం కృత్వా షండవేషః కన్యాం నర్తితవానసి ॥ 5-160-116 (37375)
న భయాద్వాసుదేవస్య న చాపి తవ ఫల్గున ।
రాజ్యం ప్రతిప్రదాస్యామి యుధ్యస్వ సహకేశవః ॥ 5-160-117 (37376)
న మాయా హీంద్రజాలం వా కుహకా వాపి భీషణా ।
ఆత్తశస్త్రస్య సంగ్రామే వహంతి ప్రతిగర్జనాః ॥ 5-160-118 (37377)
వాసుదేవసహస్రం వా ఫాల్గునానాం శతాని వా।
ఆసాద్య మామమోఘేషుం ద్రవిష్యంతి దిశో దశ ॥ 5-160-119 (37378)
సంయుగం గచ్ఛ భీష్మేణ భింధి వా శిరసా గిరిం ।
తరస్వ వా మహాగాధం బాహుభ్యాం పురుషోదధిం ॥ 5-160-120 (37379)
శారద్వతమహామీనం వివింశతిమహోరగం ।
బృహద్బలమహోద్వేలం సౌమదత్తితిమింగిలం ॥ 5-160-121 (37380)
భీష్మవేగమపర్యంతం ద్రోణగ్రాహదురసదం ।
కర్ణశల్యఝషావర్తం కాంభోజబడబాముఖం ॥ 5-160-122 (37381)
దుఃశాసనౌఘం శలశల్యమత్స్యం
సుషేణచిత్రాయుధనాగనక్రం।
జయద్రథాద్రిం పురుమిత్రగాధం
దుర్మర్షణోదం శకునిప్రపాతం ॥ 5-160-123 (37382)
శశ్త్రౌఘమక్షయ్యమభిప్రవృద్ధం
యదావగాహ్య శ్రమనష్టచేతాః।
భవిష్యసి త్వం హతసర్వబాంధవ-
స్తదా మనస్తే పరితాపమేష్యతి ॥ 5-160-124 (37383)
తదా మనస్తే త్రిదివాదివాశుచే-
ర్నివర్తితా పార్థ మహీప్రశాసనాత్।
ప్రశాంయ రాజ్యం హి సుదుర్లభం త్వయా
బుభూషితః స్వర్గ ఇవాతపస్వినా ॥ ॥ 5-160-125 (37384)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి ఉలూకదూతాగమనపర్వణి షష్ట్యధికశతతమోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-160-3 ఆరక్షస్య రక్షణీయస్య ద్రవ్యాదేః విధిం రక్షావిధానం ॥ 5-160-11 భ్రాతృభిః సహితః కథమధర్మే మనః కృథా ఇతి సంబంధః ॥ 5-160-14 భో సురా ఇతి దేవాన్ ప్రహ్లాదః సబోధయతి। యస్య వ్రతస్య ధర్మధ్వజో ధర్మచిహ్నం దర్భపవిత్రపాణిత్వాది। ఉచ్ఛ్రితః సర్వలోకవిదితః ॥ 5-160-17 మనఃశుద్ధిం హింసాతో నివృత్తిం ॥ 5-160-18 విస్రంభం విశ్వాసం ॥ 5-160-39 శిఖా జటాధారణమితియత్ తచ్ఛద్మమాత్రం ॥ 5-160-44 ధర్మిష్ఠోఽసీత్యుపాహసః ॥ 5-160-55 కుహకా కృత్యా ప్రతిగర్జనాః విపరీతాన్కోపాన్ వహంతి ప్రాపయంతి నతు భయం జనయంతీత్యర్థ గర్జనం నినదే కోపే ఇతి మేదినీ ॥ 5-160-57 పర్యాయతః పర్యాయో భయప్రదర్శనాదిరూపః ప్రకారస్తేన సిద్ధిః స్వస్య నతు భవతి। తథా పరోపి తేన బుద్ధిం మానుషీ భయాత్మికాం న ప్రాప్నోతి ॥ 5-160-62 సశ్రృంగకా శృంగం పుంస్త్వచిహ్నం శ్మశ్రులత్వలింగవత్త్వాదికం తత్సహితాః షండాః నిర్వీర్యాః సంతి। యేషు తవ శౌర్యం ప్రఖ్యాతమితి భావః ॥ 5-160-64 తూబరకం అశ్మశ్రుపురుషం। అవిద్యకం మూఢం ॥ 5-160-73 అర్థపతిభీ రాజభిః యతః కాలాత్ తత ఆరంభేత్యర్థః ॥ 5-160-74 మూఢాం యూయం మయి గుణవతి స్వామిని న సంతుష్టాః స్థేతి భావః ॥ 5-160-75 తత్తస్మాద్ధేతోర్మమ వధార్థం చ ప్రయుధ్ద్యధ్వమితి సంబంధః ॥ 5-160-77 పాపం కర్మ కురుగురువాధాఖ్యాం । 5-160-85 రాజ్యమాక్రంయ మాదృశ ఇతి శేషః । 5-160-87 స్థానం స్థితిం । తత్ స్థానరాజ్యయోరుద్ధరణం। పౌరుషం పురుషకర్మ కురు ॥ 5-160-89 ధిష్ణ్యాత్ గృహాత్ ॥ 5-160-93 లోహాభిసారః శస్త్రాణాం నీరాజనాదికం తేషు మంత్రేణ దేవతావాహనాదికం చ ॥ 5-160-97 వేదయోః శ్రుతిధనుర్వేదయోః। అంతగం పారగం ॥ 5-160-99 యుగం కాలచక్రం ॥ 5-160-101 ఆభ్యాం ద్రోణభీష్మాభ్యాం అభిధ్యాతో హంతవ్యత్వేన నిశ్చితః ॥ 5-160-102 దుర్దురో మండూకః ॥ 5-160-106 పర్యాయాత్ యుద్ధప్రకారాత్ ॥ 5-160-109 పర్యాయధర్మేమ ఉపధర్మేణ మాయాదినా । అథవా రాజపుత్రోఽయం రాజ్యార్హ ఇతి క్రమధర్మస్తేన న కింతు శౌర్యేణైవ సిద్ధిమాప్నోతీత్యర్థః । మనసా సంకల్పేన ధాతైవ కురుతే నతు మనుష్యః ॥ 5-160-113 అమానుష్యం నీచమనుష్యత్వం। అల్పార్థోఽత్ర నఞ్ ॥ 5-160-121 ఉద్వేలో వృద్ధిః ॥ 5-160-125 నివర్తితా నివర్తిష్యతి। బుభూషితః ప్రాప్తుమిష్టః ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 161
॥ శ్రీః ॥
5.161. అధ్యాయః 161
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
ఉలూకేన పాండవానుపేత్య యుధిష్ఠిరార్జునౌప్రతి దుర్యోధనసందేశకథనం ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-161-0 (37385)
సంజయ ఉవాచ। 5-161-0x (3857)
సేనానివేశం సంప్రాప్తః కైతవ్యః పాండవస్య హ ।
సమాగతః పాండవేయైర్యుధిష్ఠిరమభాషత ॥ 5-161-1 (37386)
అభిజ్ఞో దూతవాక్యానాం యథోక్తం బ్రువతో మమ।
దుర్యోధనసమాదేశం శ్రుత్వా న క్రోద్ధుమర్హసి ॥ 5-161-2 (37387)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 5-161-3x (3858)
ఉలూక న భయం తేఽస్తి బ్రూహి త్వం విగతజ్వరః ।
యన్మత్తం ధార్తరాష్ట్రస్య లుబ్ధస్యాదీర్ఘదర్శినః ॥ 5-161-3 (37388)
సంజయ ఉవాచ। 5-161-4x (3859)
తతో ద్యుతిమతాం మధ్యే పాండవానాం మహాత్మనాం।
సృంజయానాం చ మత్స్యానాం కృష్ణస్య చ యశస్వినః ॥ 5-161-4 (37389)
ద్రుపదస్య సపుత్రస్య విరాటస్య చ సంనిధౌ ।
భూమిపానాం చ సర్వేషాం మధ్యే వాక్యం జగాద హ ॥ 5-161-5 (37390)
ఉలూక ఉవాచ। 5-161-6x (3860)
ఇదం త్వామబ్రవీద్రాజా ధార్తరాష్ట్రో మహామనాః ।
శ్రృణ్వతాం కురువీరాణాం తన్నిబోధ యుధిష్ఠిర ॥ 5-161-6 (37391)
పరాజితోఽసి ద్యూతేన కృష్ణా చానాయితా సభాం ।
శక్యోఽమర్షో మనుష్యేణ కర్తుం పురుషమానినా ॥ 5-161-7 (37392)
ద్వాదశైవ తు వర్షాణి వనే ధిష్ణ్యాద్వివాసితః ।
సంవత్సరం విరాటస్య దాస్యమాస్థాయ చోషితః ॥ 5-161-8 (37393)
అమర్షం రాజ్యహరణం వనవాసం చ పాండవ।
ద్రౌపద్యాశ్చ పరిక్లేశం సంస్మరన్పురుషో భవ ॥ 5-161-9 (37394)
అశక్తేన చ యచ్ఛప్తం భీమసేనేన పాండవ ।
దుఃశాసనస్య రుధిరం పీయతాం యది శక్యతే ॥ 5-161-10 (37395)
లోహాభిసారో నిర్వృత్తః కురుక్షేత్రమకర్దమం।
సమః పంథా భృతాస్తేశ్వాః శ్వో యుధ్యస్వ సకేశవః ॥ 5-161-11 (37396)
అసమాగంయ భీష్మేణ సంయుగే కిం వికత్థసే ।
ఆరురుక్షుర్యథా పంగుః పర్వతం గంధమాదనం ॥ 5-161-12 (37397)
ఏవం కత్థసి కౌంతేయ అకత్థన్పురుషో భవ।
సూతపుత్రం సుదుర్ఘర్షం శల్యం చ బలినాం వరం ॥ 5-161-13 (37398)
ద్రోణం చ బలినాం శ్రేష్ఠం శచీపతిసమం యుధి।
అజిత్వా సంయుగే పార్థ రాజ్యం కథమిహేచ్ఛసి ॥ 5-161-14 (37399)
బ్రాహ్మే ధనుషి చాచార్యం వేదయోరంతగం ద్వయోః।
యుధి ధుర్యమవిక్షోభ్యమనీకచరమచ్యుతం ॥ 5-161-15 (37400)
ద్రోణం మహాద్యుతిం పార్థ జేతుమిచ్ఛసి తన్మృషా ।
న హి శుశ్రుమ వాతేన మేరుమున్మథితం గిరిం ॥ 5-161-16 (37401)
అనిలో వా వహేన్మేరుం ద్యౌర్వాపి నిపతేన్మహీం ।
యుగం వా పరివర్తేత యద్యేవం స్యాద్యథాత్థ మాం ॥ 5-161-17 (37402)
కో హ్యస్తి జీవితాకాంక్షీ ప్రాప్యేమమరిమర్దనం ।
గజో వాజీ రథో వాపి పునః స్వస్తి గృహాన్వ్రజేత్ ॥ 5-161-18 (37403)
కథమాభ్యామభిధ్యాతః సంసృష్టో దారుణేన వా ।
రణే జీవన్విముచ్యేత పదా భూమిముపస్పృశన్ ॥ 5-161-19 (37404)
కిం దుర్దురః కూపశయో యథేమాం
న బుధ్యమే రాజచమూం సమేతాం।
దురాధరషాం దేవచమూప్రకాశాం
గుప్తాం నరేంద్రైస్త్రిదశైరివ ద్యాం ॥ 5-161-20 (37405)
ప్రాచ్యైః ప్రతీచ్యైరథ దాక్షిణాత్యై-
రుదీచ్యకాంభోజశకైః ఖశైశ్చ।
సాల్వైః సమత్స్యైః కురుముఖ్యదేశ్యై-
ర్ంలేచ్ఛైః పులిందైర్ద్రవిడాంధ్రకాంచ్యైః ॥ 5-161-21 (37406)
నానాజనౌఘం యుధి సంప్రవృద్ధం
నాంగం యథా వేగమపారకణీయం।
మాం చ స్థితం నాగబలస్య మధ్యే
యుయుత్సమే మంద కిమల్పబుద్ధే ॥ 5-161-22 (37407)
ఇత్యేవముక్త్వా రాజానం ధర్మపుత్రం యుధిష్ఠిరం।
అభ్యవృత్య పునర్జిష్ణుములూకః ప్రత్యభాషత ॥ 5-161-23 (37408)
అకత్థమానో యుధ్యస్వ కత్థేసేఽర్జున కిం బహు।
పర్యాయాత్సిద్ధిరేస్య నైతత్సిధ్యతి కత్థనాత్ ॥ 5-161-24 (37409)
యదీదం కత్థనాల్లోకే సిధ్యేత్కర్మ ధనంజయ ।
సర్వే భవేయుః సిద్ధార్థాః కత్థనే కో హి దుర్గతః ॥ 5-161-25 (37410)
జానామి తే వాసుదేవం సహాయం
జానామి తే గాండివం తాలమాత్రం।
జానాంయేతత్త్వాదృశో నాస్తి యోద్ధా
జానానస్తే రాజ్యమేతద్ధరామి ॥ 5-161-26 (37411)
న తు పర్యాయధర్మేణ రాజ్యం ప్రాప్నోతి మానుషః ।
మనసైవానుకూలాని విధాతా కురుతే వశే ॥ 5-161-27 (37412)
త్రయోదశ సమా భుక్తం రాజ్యం విలపతస్తవ ।
భూయశ్చైవ ప్రశాసిష్యే నిహత్య త్వాం సబాంధవం ॥ 5-161-28 (37413)
క్వ తదా గాండివం తేఽభూద్యత్త్వం దాసపణైర్జితః।
క్వ తదా భీమసేనస్య బలమాసీచ్చ ఫాల్గునా ॥ 5-161-29 (37414)
సగదాద్భీమసేనాద్వా పార్థాద్వాపి సగాండివాత్ ।
న వై మోక్షస్తదా వోభూద్వినా కృష్ణామనిందితాం ॥ 5-161-30 (37415)
సా వో దాస్యే సమాపన్నాన్మోచయామాస పార్షతీ ।
అమానుష్యం సమాపన్నాందాసకర్మణ్యవస్థితాన్ ॥ 5-161-31 (37416)
అవోచం యత్షండతిలానహం వస్తథ్యమేవ తత్ ।
ధృతా హి వేణీ పార్థేన విరాటనగరే తదా ॥ 5-161-32 (37417)
సూదకర్మణి చ శ్రాంతం విరాటస్య మహానసే ।
భీమసేనేన కౌంతేయ యచ్చ తన్మమ పౌరుషం ॥ 5-161-33 (37418)
ఏవమేతత్సదాం దండం క్షత్రియాః క్షత్రియే దధుః ।
వేణీం కృత్వా షండవేషః కన్యాం నర్తితవానసి ॥ 5-161-34 (37419)
న భయాద్వాసుదేవస్య న చాపి తవ ఫాల్గున ।
రాజ్యం ప్రతిప్రదాకస్యామి యుద్ధ్యస్వ సహకేశవః ॥ 5-161-35 (37420)
న మాయా హీంద్రజాలం వా కుహకా వాపి భీషణా ।
ఆత్తశస్త్రస్య మే యుద్ధే వహంతి ప్రతిగర్జనాః ॥ 5-161-36 (37421)
వాసుదేవసహస్రం వా ఫాల్గునానాం శతాని వా।
ఆసాద్య మామమోఘేషుం ద్రవిష్యంతి దిశో దశః ॥ 5-161-37 (37422)
సంయుగం గచ్ఛ భూష్మేణ భింధి వా శిరసా గిరిం।
తరేమం వా మహాగాధం సౌమదత్తితిమింగిలం ॥ 5-161-38 (37423)
శారద్వతమహామీనం వివింశతిమహోరగం ।
బృహద్బలమహోద్వేలం సౌమదత్తికతిమింగితం ॥ 5-161-39 (37424)
భీష్మవేగమపర్యంతం ద్రోణగ్రాహదురాసదం।
కర్ణశల్యఝషావర్తం కాంభోజబడబాసుఖం ॥ 5-161-40 (37425)
దుఃశాసనౌఘం శలశల్యమత్స్యం
సుషేణచిత్రాయుధనాగనక్రం।
జయద్రథాద్రిం పురుమిత్రగాధం
దుర్మర్షణోదం శకునిప్రపాతం ॥ 5-161-41 (37426)
శస్త్రౌఘమక్షయ్యమతిప్రవృద్ధం
యదావగాహ్య శ్రమనష్టచేతాః।
భవిష్యసి త్వం హతసర్వబాంధవ-
స్తదా మనస్తే పరితాపమేష్యతి ॥ 5-161-42 (37427)
తదా మనస్తే త్రిదివాదివాశుచే-
ర్నివర్తితా పార్థ మహీప్రశాసనాత్।
ప్రశాంయ రాజ్యం హి సుదుర్లభం త్వయా
బుభూషితః స్వర్గ ఇవాతపస్వినా ॥ ॥ 5-161-43 (37428)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి ఉలూకదూతాగమనపర్వణి ఏకషష్ట్యధికశతతమోఽధ్యాయః ॥
ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 162
॥ శ్రీః ॥
5.162. అధ్యాయః 162
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
భీమాదిభిర్దుర్యోధనంప్రతి ఉలూకద్వారా ప్రతిసందేశప్రేషణం ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-162-0 (37429)
సంజయ ఉవాచ। 5-162-0x (3861)
ఉలూకస్త్వర్జునం భూయో యథోక్తం వాక్యమబ్రవీత్।
ఆశీవిషమివ క్రుద్ధం తుదన్వాక్యశలాకయా ॥ 5-162-1 (37430)
తస్య తద్వచనం శ్రుత్వా రుషితాః పాండవా భృశం ।
ప్రాగేవ భృశసంక్రుద్ధాః కైతవ్యేనాపి ధర్షితాః ॥ 5-162-2 (37431)
ఆసనేషూదతిష్ఠంత బాహూంశ్చైవ ప్రచిక్షిపుః।
ఆశీవిషా ఇవ క్రుద్ధా వీక్షాంచక్రుః పరస్పరం ॥ 5-162-3 (37432)
అవాక్ఛిరా భీమసేనః సముదైక్షత కైతవం।
నేత్రాభ్యాం లోహితాంతాభ్యామాశీవిష ఇవ శ్వసన్ ॥ 5-162-4 (37433)
ఆర్తం వాతాత్మజం దృష్ట్వా క్రోధేనాభిహతం భృశం ।
ఉత్స్మయన్నివ దాశార్హః కైతవ్యం ప్రత్యభాషత ॥ 5-162-5 (37434)
ప్రయాహి శీఘ్రం కైతవ్య బ్రూయాశ్చైవ సుయోధనం ।
శ్రుతం వాక్యం గృహీతోర్థో మతం యత్తే తథాస్తు తత్ ॥ 5-162-6 (37435)
ఏవముక్త్వా మహాబాహుః కేశవో రాజసత్తమ।
పునరేవ మహాప్రాజ్ఞం యుధిష్ఠిరముదైక్షత॥ 5-162-7 (37436)
సృంజయానాం చ సర్వేషాం కృష్ణస్య చ యశస్వినః।
ద్రుపదస్య సపుత్రస్య విరాటస్య చ సంనిధౌ ॥ 5-162-8 (37437)
భూమిపానాం చ సర్వేషాం మధ్యే వాక్యం జగాద హ।
ఉలూకోఽప్యర్జునం భూయో యథోక్తం వాక్యమబ్రవీత్ ॥ 5-162-9 (37438)
ఆశీవిషమివ క్రుద్ధం తుదన్వాక్యశలాకయా।
కృష్ణాదీంశ్చైవ తాన్సర్వాన్యథోక్తం వాక్యమబ్రవీత్ ॥ 5-162-10 (37439)
ఉలూకస్య తు తద్వాక్యం పాపం దారుణమీరితం ।
శ్రుత్వా విచుక్షుభే పార్థో లలాటం చాప్యమార్జయత్ ॥ 5-162-11 (37440)
తదవస్థం తదా దృష్ట్వా పార్థం సా సమితిర్నృప ।
నామృష్యత మహారాజ పాండవానాం మహారథాః ॥ 5-162-12 (37441)
అధిక్షేపేణ కృష్ణస్య పార్థస్య చ మహాత్మనః।
శ్రుత్వా తే పురుషవ్యాఘ్రాః క్రోధాంజజ్వలురచ్యుత ॥ 5-162-13 (37442)
ధృష్టద్యుంనః శిఖండీ చ సాత్యకిశ్చ మహారథః।
కేకయా భ్రాతరః పంచ రాక్షసశ్చ ఘటోత్కచః ॥ 5-162-14 (37443)
ద్రౌపదేయాభిమన్యుశ్చ ధృష్టకేతుశ్చ పార్థివః ।
భీమసేనశ్చ విక్రాంతో యమజౌ చ మహారథౌ ॥ 5-162-15 (37444)
ఉత్పేతురాసనాత్సర్వే క్రోధసంరక్తలోచనాః।
బాహున్ప్రగృహ్య రుచిరాన్రక్తచందనరూషితాన్।
అంగదైః పారిహార్యైశ్చ కేయూరైశ్చ విభూషితాన్ ॥ 5-162-16 (37445)
దంతాందంతేషు నిష్పిష్య సృక్కిణీ పరిలేలిహన్ ।
తేషామాకారభావజ్ఞః కుంతీపుత్రో వృకోదరః ॥ 5-162-17 (37446)
ఉదతిష్ఠత్స వేగేన క్రోధేన ప్రజ్వలన్నివ।
ఉద్వృత్య సహసా నేత్రే దంతాన్కటకటాయ్య చ ॥ 5-162-18 (37447)
హస్తం హస్తేన నిష్పిష్య ఉలూకం వాక్యమబ్రవీత్।
అశక్తానామివాస్మాకం ప్రోత్సాహననిమిత్తకం ॥ 5-162-19 (37448)
శ్రుతం తే చవనం మూర్ఖ యత్త్వాం దుర్యోధనోఽబ్రవీత్।
తన్మే కథయతో మంద శ్రృణు వాక్యం దురాసదం ॥ 5-162-20 (37449)
సర్వక్షత్రస్య మధ్యే తం యద్వక్ష్యసి సుయోధనం ।
శ్రృణ్వతః సూతపుత్రస్య పితుశ్చ త్వం దురాత్మనః ॥ 5-162-21 (37450)
అస్మాభిః ప్రీతికామైస్తు భ్రాతుర్జ్యేష్ఠస్య నిత్యశః।
మర్షితం తే దురాచార తత్త్వం న బహు మన్యసే ॥ 5-162-22 (37451)
ప్రేషితశ్చ హృషీకేశః శమాకాంక్షీ కురూన్ప్రతి ।
కులస్య హితకామేన ధర్మరాజేన ధీమతా ॥ 5-162-23 (37452)
త్వం కాలచోదితో నూనం గంతుకామో యమక్షయం ।
గచ్ఛస్వాహవమస్మాభిస్తచ్చ శ్వో భవితా ధ్రువం ॥ 5-162-24 (37453)
మయాపి చ ప్రతిజ్ఞాతో వధః సభ్రాతృకస్య తే।
స తథా భవితా పాప నాత్ర కార్యా విచారణా ॥ 5-162-25 (37454)
వేలామతిక్రమేత్సద్యః సాగరో వరుణాలయః ।
పర్వతాశ్చ విశీర్యేయుర్మయోక్తం న మృషా భవేత్ ॥ 5-162-26 (37455)
సహాయస్తే యది యమః కుబేరో రుద్ర ఏవ వా।
యథాప్రతిజ్ఞం దుర్బుద్ధే ప్రకరిష్యంతి పాండవాః ।
దుఃశాసనస్య రుధిరం పాతా చాస్మి యథేప్సితం ॥ 5-162-27 (37456)
యశ్చేహ ప్రతిసంరబ్ధః క్షత్రియో మాభియాస్యతి।
అపి భీష్మం పురుస్కృత్య తం నేష్యామి యమక్షయం ॥ 5-162-28 (37457)
యచ్చైతదుక్తం వచనం మయా క్షత్రస్య సంసది।
యథైతద్భవితా సత్యం తథైవాత్మానమాలభే ॥ 5-162-29 (37458)
భీమసేనవచః శ్రుత్వా సహదేవోఽప్యమర్షణః ।
క్రోధసంరక్తనయనస్తతో వాక్యమువాచ హ ॥ 5-162-30 (37459)
శౌటీరశూరసదృశమనీకజనసంసది।
శ్రృణు పాప వచో మహ్యం యద్వాచ్యో హి పితాత్వయా ॥ 5-162-31 (37460)
నాస్మాకం భవితా భేదః కదాచిత్కురుభిః సహ ।
ధృతరాష్ట్రస్య సంబంధో యది న స్యాత్త్వయా సహ ॥ 5-162-32 (37461)
త్వం తు లోకవినాశాయ ధృతరాష్ట్రకులస్య చ।
ఉత్పన్నో వైరపురుషః స్వకులఘ్నశ్చ పాపకృత్ ॥ 5-162-33 (37462)
జన్మప్రభృతి చాస్మాకం పితా తే పాపపూరుషః ।
అహితాని నృశంసాని నిత్యశః కర్తుమిచ్ఛతి ॥ 5-162-34 (37463)
తస్య వైరానుషంగస్య గంతాస్ంయంతం సుదుర్గమం।
అహమాదౌ నిహత్య త్వాం శకునేః సంప్రపశ్యతః ॥ 5-162-35 (37464)
తతోఽస్మి శకునిం హంతా మిషతాం సర్వధన్వినాం।
భీమస్య వచనం శ్రుత్వా సహదేవస్య చోభయోః ॥ 5-162-36 (37465)
ఉవాచ ఫాల్గునో వాక్యం భీమసేనం స్మయన్నివ।
భీమసేన న తే సంతి యేషాం వైరం త్వయా సహ ॥ 5-162-37 (37466)
మందా గృహేషు సుఖినో మృత్యుపాశవశం గతాః।
ఉలూకశ్చ న తే వాచ్యః పరుషం పురుషోత్తమ ॥ 5-162-38 (37467)
దూతాః కిమపరాధ్యంతే యథోక్తస్యానుభాషిణః ।
ఏవముక్త్వా మహాబాహుర్భీమం భీమపరాక్రమం ॥ 5-162-39 (37468)
ధృష్టద్యుంనసుఖాన్వీరాన్సుహృదః సమభాషత।
శ్రుతం వస్తస్య పాపస్య ధార్తరాష్ట్రస్య భాషితం ॥ 5-162-40 (37469)
కుత్సనం వాసుదేవస్య మమ చైవ విశేషతః।
శ్రుత్వా భవంతః సంరబ్ధా అస్మాకం హితకాంయయా ॥ 5-162-41 (37470)
ప్రభావాద్వాసుదేవస్య భవతాం చ ప్రయత్నతః।
సమగ్రం పార్థివం క్షత్రం సర్వం న గణయాంయహం ॥ 5-162-42 (37471)
భవద్భిః సమనుజ్ఞాతో వాక్యమస్య యదుత్తరం ।
ఉలూకే ప్రాపయిష్యామి యద్వక్ష్యతి సుయోధనం ॥ 5-162-43 (37472)
శ్వో భూతే కత్థితస్యాస్య ప్రతివాక్యం చమూముఖే।
గాండీవేనాభిధాస్యాకమి క్లీబా హి వచనోత్తరాః । 5-162-44 (37473)
తతస్తే పార్థివాః సర్వే ప్రశశంసుర్ధనంజయం ।
తేన వాక్యోపచారేణ విస్మితా రాజసత్తమాః ॥ 5-162-45 (37474)
అనునీయ చ తాన్సర్వాన్యథామాన్యం యథావయః।
ధర్మరాజం తదా వాక్యం తత్ప్రాప్యం ప్రత్యభాషత ॥ 5-162-46 (37475)
ఆత్మానమవమన్వానో న హి స్యాత్పార్థివోత్తమః ।
తత్రోత్తరం ప్రవక్ష్యామి తవ శుశ్రూషణే రతః ॥ 5-162-47 (37476)
ఉలూకం భరతశ్రేష్ఠ సామపూర్వమథోర్జితం ।
దుర్యోధనస్య తద్వాక్యం నిశంయ భరతర్షభః ॥ 5-162-48 (37477)
అతిలోహితనేత్రాభ్యామాశీవిష ఇవ శ్వసన్ ।
స్మయమాన ఇవ క్రోధాత్సృక్కిణీ పరిసంలిహన్ ॥ 5-162-49 (37478)
జనార్దనమభిప్రేక్ష్య భ్రాతౄంశ్చైవేదమబ్రవీత్ ।
అభ్యభాషత కైతవ్యం ప్రగృహ్య విపులం భుజం ॥ 5-162-50 (37479)
ఉలూక గచ్ఛ కైతవ్య బ్రూహి తాత సుయోధనం ।
కృతఘ్నం వైరపురుషం దుర్మతిం కులపాంసనం ॥ 5-162-51 (37480)
పాండవేషు సదా పాప నిత్యం జిహ్మం ప్రవర్తతే।
స్వవీర్యాద్యః పరాక్రంయ పాప ఆహ్వయతే పరాన్।
అభీతః పూరయన్వాక్యమేష వైః క్షత్రియః పుమాన్ ॥ 5-162-52 (37481)
స పాపః క్షత్రియో భూత్వా అస్మానాహూయ సంయుగే।
మాన్యామాన్యాన్పురస్కృత్య యుద్ధం మా గాః కులాధమ ॥ 5-162-53 (37482)
ఆత్మవీర్యం సమాశ్రికత్య భృత్యవీర్యం చ కౌరవ ।
ఆహ్వయస్వ రణే పార్థాన్సర్వథా క్షత్రియో భవ ॥ 5-162-54 (37483)
పరవీర్యం సమాశ్రిత్య యః సమాహ్వయతే పరాన్।
అశక్తః స్వయమాదాతుమేతదేవ నపుంసకం ॥ 5-162-55 (37484)
స త్వం పరేషాం వీర్యేణ ఆత్మానం బహుమన్యసే ।
కథమేవమశక్తస్త్వమస్మాన్సమభిగర్జసి ॥ 5-162-56 (37485)
కృష్ణ ఉవాచ। 5-162-57x (3862)
మద్వచశ్చాపి భూయస్తే వక్తవ్యః స సుయోధనః।
శ్వ ఇదానీం ప్రపద్యేథాః పురుషో భవ దుర్మతే ॥ 5-162-57 (37486)
మన్యసే యచ్చ మూఢ త్వం న యోత్స్యతి జనార్దనః।
సారథ్యేన వృతః పార్థైరితి త్వం న బిభేషి చ ॥ 5-162-58 (37487)
జఘన్యకాలమప్యేతన్న భవేత్సర్వపార్థివాన్।
నిర్దహేయమహం క్రోధాత్తృణానీవ హుతాశనః ॥ 5-162-59 (37488)
యుధిష్ఠిరనియోగాత్తు ఫాల్గునస్య మహాత్మనః ।
కరిష్యే యుధ్యమానస్య సారథ్యం విజితాత్మనః ॥ 5-162-60 (37489)
యద్యుత్పతసి లోకాంస్త్రీన్యద్యావిశసి భూతలం ।
తత్రతత్రార్జునరథం ప్రభాతే ద్రక్ష్యసే పునః ॥ 5-162-61 (37490)
యచ్చాపి భీమసేనస్య మన్యసే మోఘభాషితం ।
దుఃశాసనస్య రుధిరం పీతమద్యావధారయ ॥ 5-162-62 (37491)
న త్వాం సమీక్షతే పార్థో నాపి రాజా యుధిష్ఠిరః।
న భీమసేనో న యమౌ ప్రతికూలప్రభాషిణం ॥ ॥ 5-162-63 (37492)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి ఉలూకదూతాగమనపర్వణి ద్విషష్ట్యధికశతతమోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-162-12 సమితిః సభా ॥ 5-162-31 శౌటీరః సగర్వః। శూరో విక్రాంతః। మహ్యం మమ ॥ 5-162-55 నపుంసకం నపుంసకత్వం తవ ॥ 5-162-63 సమీక్షతే గణయతి ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 163
॥ శ్రీః ॥
5.163. అధ్యాయః 163
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
అర్జునాదిభిః సర్వైరులూకద్వారా పృథక్పృథగ్దుర్యోధనంప్రతి ప్రతిసందేశప్రేషణం ॥ 1 ॥ ఉలూకేన దుర్యోధనంప్రతి యుధిష్ఠిరాదిప్రతిసందేశకథనం ॥ 2 ॥ దుర్యోధనాజ్ఞయా కర్ణేన సేనాసు యుద్ధసన్నాహోద్ధోషణం ॥ 3 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-163-0 (37493)
సంజయ ఉవాచ। 5-163-0x (3863)
దుర్యోధనస్య తద్వాక్యం నిశంయ భరతర్షభ ।
నేత్రాభ్యామతితాంరాభ్యాం కైతవ్యం సముదైక్షత ॥ 5-163-1 (37494)
స కేశవమభిప్రేక్ష్య గుడాకేశో మహాయశాః ।
అభ్యభాషత కైతవ్యం ప్రగృహ్య విపులం భుజం ॥ 5-163-2 (37495)
స్వవీర్యం యః సమాశ్రిత్య సమాహ్వయతి వై పరాన్ ।
అభీతో యుధ్యతే శత్రూన్స వై పురుష ఉచ్యతే ॥ 5-163-3 (37496)
పరవీర్యం సమాశ్రిత్య యః సమాహ్వయతే పరాన్ ।
క్షత్రబంధురశక్తత్వాల్లోకే స పురుషాధమః ॥ 5-163-4 (37497)
స త్వం పరేషాం వీర్యేణ మన్యసే వీర్యమాత్మనః ।
స్వయం కాపురుషో మూఢ పరాంశ్చ క్షేప్తుమిచ్ఛసి ॥ 5-163-5 (37498)
యస్త్వం వృద్ధం సర్వరాజ్ఞాం హితబుద్ధిం జితేంద్రియం ।
మరణాయ మహాప్రజ్ఞం దీక్షయిత్వా వికత్థసే ॥ 5-163-6 (37499)
భావస్తే విదితోఽస్మాభిర్దుర్బుద్ధే కులపాంసన ।
న హనిష్యంతి గాంగేయం పాండవా ఘృణయేతి హి ॥ 5-163-7 (37500)
యస్య వీర్యం సమాశ్రిత్య ధార్తరాష్ట్ర వికత్థసే।
హంతాస్మి ప్రథమం భీష్మం మిషతాం సర్వధన్వినాం । 5-163-8 (37501)
కైతవ్య గత్వా భరతాన్సమేత్య
సుయోధనం ధార్తరాష్ట్రం వదస్వ।
తథేత్యువాచార్జునః సవ్యసాచీ
నిశావ్యపాయే భవితా విమర్దః ॥ 5-163-9 (37502)
యద్వా బ్రవీద్వాక్యమదీనసత్వో
మధ్యే కురూన్హర్షయన్సత్యసంధః।
అహం హంతా సృంజయానామనీకం
సాల్వేయకాంశ్చేతి మమైష భారః।
కైతవ్య గత్వా భరతాన్సమేత్య
సుయోధనం ధార్తరాష్ట్రం వదస్వ ॥ 5-163-10 (37503)
హన్యామహం ద్రోణమృతేఽపి లోకం
న తే భయం విద్యతే పాండవేభ్యః ।
తతో హి తే లబ్ధమతం చ రాజ్య-
మాపద్గతాః పాండవాశ్చేతి భావః ॥ 5-163-11 (37504)
స దర్పపూర్ణో న సమీక్షసే త్వ-
మనర్థమాత్మన్యపి వర్తమానం।
తస్మాదహం తే ప్రథమం సమూహే
హంతా సమక్ష కురువృద్ధమేవ ॥ 5-163-12 (37505)
సూర్యోదయే యుక్తసేనః ప్రతీక్ష్య
ధ్వజీ రథీ రక్షత సత్యసంధం।
అహం హి వః పశ్యతాం ద్విపమేనం
భీష్మం రథాత్పాతయిష్యామి బాణైః ॥ 5-163-13 (37506)
శ్వోభూతే కత్థనావాక్యం విజ్ఞాస్యతి సుయోధనః।
ఆచితం శరజాలేన మయా దృష్ట్వా పితామహం ॥ 5-163-14 (37507)
యదుక్తశ్చ సభామధ్యే పురుషో హ్రస్వదర్శనః।
క్రుద్ధేన భీమసేనేన భ్రాతా దుఃశాసనస్తవ ॥ 5-163-15 (37508)
అధర్మజ్ఞో నిత్యవైరీ పాపబుద్ధిర్నృశంసకృత్।
సత్యాం ప్రతిజ్ఞామచిరాద్ద్రక్ష్యసే తాం సుయోధన ॥ 5-163-16 (37509)
అభిమానస్య దర్పస్య క్రోధపారుష్యయోస్తథా।
నైష్ఠుర్యస్యావలేపస్య ఆత్మసంభావనస్య చ॥ 5-163-17 (37510)
నృశంసతాయాస్తైక్ష్ణ్యస్య ధర్మవిద్వేషణస్య చ।
అధర్మస్యాతివాదస్య వృద్ధాతిక్రమణస్య చ ॥ 5-163-18 (37511)
దర్శనస్య చ చక్రస్య కృత్స్నస్యాపనయస్య చ।
ద్రక్ష్యసి త్వం ఫలం తీవ్రమచిరేణ సుయోధన ॥ 5-163-19 (37512)
వాసుదేవద్వితీయే హి మయి క్రుద్ధే నరాధమ।
ఆశా తే జీవితే మూఢ రాజ్యే వా కేన హేతునా ॥ 5-163-20 (37513)
శాంతే భీష్మే తథా ద్రోణే సూతపుత్రే చ పాతితే।
నిరాశో జీవితే రాజ్యే పుత్రేషు చ భవిష్యసి ॥ 5-163-21 (37514)
భ్రాతౄణాం నిధనం శ్రుత్వా పుత్రాణాం చ సుయోధన ।
భీమసేనేన నిహతో దుష్కృతాని స్మరిష్యసి ॥ 5-163-22 (37515)
న ద్వితీయాం ప్రతిజ్ఞాం హి ప్రతిజానామి కైతవ ।
సత్యం బ్రవీంయహం హ్యేతత్సర్వం సత్యం భవిష్యతి ॥ 5-163-23 (37516)
యుధిష్ఠిరోఽపి కైతవ్యములూకమిదమబ్రవీత్।
ఉలూక మద్వచో బ్రూహి గత్వా తాత సుయోధనం ॥ 5-163-24 (37517)
స్వేన వృత్తేన మే వృత్తం నాధిగంతుం త్వమర్హసి ।
ఉభయోరంతరం వేద సూనృతానృతయోరపి ॥ 5-163-25 (37518)
న చాహం కామయే పాపమపి కీటపిపీలకయోః।
కిం పునర్జ్ఞాతిషు వధం కామయేయం కథం చ న ॥ 5-163-26 (37519)
ఏతదర్థం మయా తాత పంచ గ్రామా వృతాః పురా।
కథం తవ సుదుర్బుద్ధే న ప్రేక్ష్యే వ్యసనం మహత్ ॥ 5-163-27 (37520)
స త్వం కామపరీతాత్మా మూఢభావాచ్చ కత్థసే।
తథైవ వాసుదేవస్య న గృహ్ణాసి హితం వచః । 5-163-28 (37521)
కించేదానీం బహూక్తేన యుధ్యస్వ సహ బాంధవైః।
మమ విప్రియకర్తారం కైతవ్య సహ బాంధవైః । 5-163-29 (37522)
మమ విప్రియకర్తారం కైతవ్య బ్రూహి కౌరవం ॥
శ్రుతం వాక్యం గృహీతోఽర్థో మతం యత్తే తథాస్తు తత్। 5-163-30 (37523)
భీమసేనస్తతో వాక్యం భూయ ఆహ నృపాత్మజం ॥
ఉలూక మద్వచో బ్రూహి దుర్మతిం పాపపూరుషం। 5-163-31 (37524)
శఠం నైకృతికం పాపం దురాచారం సుయోధనం ॥
గృధ్రోదరే వా వస్తవ్యం పురే వా నాగసాహ్వయే । 5-163-32 (37525)
ప్రతిజ్ఞాతం మయా యచ్చ సభామధ్యే నరాధమ ॥
కర్తాహం తద్వచః సత్యం సత్యేనైవ శపామి తే। 5-163-33 (37526)
దుఃశాసనస్య రుధిరం హత్వా పాస్యాంయహం మృధే ॥
సక్థినీ తవ భంక్త్వైవ హత్వా హి తవ సోదనాన్। 5-163-34 (37527)
సర్వేషాం రాజపుత్రాణామభిమన్యురసంశయం ।
కర్మణా తోషయిష్యామి భూయశ్చైవ వచః శ్రృణు ॥ 5-163-35 (37528)
హత్వా సుయోధన త్వాం వై సహితం సర్వసోదరైః ।
ఆక్రమిష్యే పదా మూర్ధ్ని ధర్మరాజస్య పశ్యతః ॥ 5-163-36 (37529)
నకులస్తు తతో వాక్యమిదమాహ మహీపతే।
ఉలూక బ్రూహి కౌరవ్యం ధార్తరాష్ట్రం సుయోధనం ॥ 5-163-37 (37530)
శ్రుతం తే గదతో వాక్యం సర్వమేవ యథాతథం।
తథా కర్తాస్మి కౌరవ్య యథా త్వమనుశాసి మాం ॥ 5-163-39aసహదేవోఽపి నృపతే ఇదమాహ వచోఽర్థవత్ ।
సుయోధన మతిర్యా తే వృథైషా తే భవిష్యతి ॥ 5-163-38 (37531)
శోచిష్యసే మహారాజ సపుత్రజ్ఞాతిబాంధవః ।
ఇమం చ క్లేశమస్మాకం హృష్టో యత్త్వం వికత్థసే ॥ 5-163-40 (37532)
విరాటద్రుపదౌ వృద్ధావులూకమిదమూచతుః ।
దాసభావం నియచ్ఛేవ సాధోరితి మతిః సదా।
తౌ చ దాసావదాసౌ వా పౌరుషం యస్య యాదృశం ॥ 5-163-41 (37533)
శిఖండీ తు తతో వాక్యములూకమిదమబ్రవీత్ ।
వక్తవ్యో భవతా రాజా పాపేష్వభిరతః సదా ॥ 5-163-42 (37534)
పశ్య త్వం మాం రణే రాజన్కుర్వాణం కర్మ దారుణం ।
యస్య వీర్యం సమాసాద్య మన్యసే విజయం యుధి ॥ 5-163-43 (37535)
తమహం పాతయిష్యామి రథాత్తవ పితామహం।
అహం భీష్మవధాత్సృష్టో నూనం ధాత్రా మహాత్మనా ॥ 5-163-44 (37536)
సోఽహం భీష్మం హనిష్యామి మిషతాం సర్వధన్వినాం ।
ధృష్టద్యుంనోఽపి కైతవ్యములూకమిదమబ్రవీత్ ॥ 5-163-45 (37537)
సుయోధనో మమ వచో వక్తవ్యో నృపతేః సుతః।
అహం ద్రోణం హనిష్యామి సగణం సహబాంధవం ॥ 5-163-46 (37538)
అవశ్యం చ మయా కార్యం పూర్వేషాం చరితం మహత్ ।
కర్తా చాహం తథా కర్మ యథా నాన్యః కరిష్యతి 5-163-47 (37539)
తమబ్రవీద్ధర్మరాజః కారుణ్యార్థం వచో మహత్।
నాహం జ్ఞాతివధం రాజన్కామయేయం కథంచన ॥ 5-163-48 (37540)
తవైవ దోషాద్దుర్బుద్ధే సర్వమేతత్త్వనావృతం ।
స గచ్ఛ మాచిరం తాత ఉలూక యది మన్యసే ॥ 5-163-49 (37541)
ఇహ వా తిష్ఠ భద్రం తే వయం హి తవ బాంధవాః ।
ఉలూకస్తు తతో రాజంధర్మపుత్రం యుధిష్ఠిరం ॥ 5-163-50 (37542)
ఆమంత్ర్య ప్రయయౌ తత్ర యత్ర రాజా సుయోధనః ।
ఉలూకస్తత ఆగమక్య దుర్యోధనమమర్షణం ॥ 5-163-51 (37543)
అర్జునస్య సమాదేశం యథోక్తం సర్వమబ్రవీత్ ।
వాసుదేవస్య భీమస్య ధర్మరాజస్య పౌరుషం ॥ 5-163-52 (37544)
నకులస్య విరాటస్య ద్రుపదస్య చ భారత ।
సహదేవస్య చ వచో ధృష్టద్యుంనశిఖండినోః।
కేశవార్జునయోర్వాక్యం యథోక్తం సర్వమబ్రవీత్ ॥ 5-163-53 (37545)
కైతవ్యస్య తు తద్వాక్యం నిశంయ భరతర్షభః ।
దుఃశాసనం చ కర్ణం చ శకునిం చాపి భారత ॥ 5-163-54 (37546)
ఆజ్ఞపయత రాజ్ఞశ్చ బలం మిత్రబలం తథా।
యథా ప్రాగుదయాత్సర్వే యుక్తాస్తిష్ఠంత్యనీకినః ॥ 5-163-55 (37547)
తతః కర్ణసమాదిష్టా దూతాః సంత్వరితా రథైః ।
ఉష్ట్రవామీభిరప్యన్యే సదశ్వైశ్చ మహాజవైః ॥ 5-163-56 (37548)
తూర్ణం పరియయుః సేనాం కృత్స్నాం కర్ణస్య శాసనాత్।
ఆజ్ఞాపయంతో రాజ్ఞశ్చ యోగః ప్రాగుదయాదితి ॥ ॥ 5-163-57 (37549)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి ఉలూకదూతాగమనపర్వణి త్రిష్టష్ట్యధికశతతమోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-163-6 వృద్ధం బాహ్లికం భీష్మం చ ॥ 5-163-10 సత్యసంధో భీష్మః । భీష్మవాక్యమేవాహ అహం హంతేతి। హే కైతవ్య అహం హంతేత్యాది మదీయం వాక్యం భరతాన్ పాండవాన్ప్రతి గత్వా వదస్వ । కిం కృత్వా సుయోధనం సమేత్య మదీయం సందేశం దుర్యోధనాయ శ్రావయిత్వా పాండవాన్ప్రతి కథయేత్యర్థః। తేన దుర్యోధనసుఖం పాండవానాం భయం చోదేష్యతీతి భావః ॥ 5-163-11 ద్రోణమృతేపి ద్రోణంవినాప్యసహాయ ఏవాహం లోకం హన్యాం। తతో భీష్మవాక్యాత్। తే తవ భావ ఏవంభూతో జాత ఇత్యర్థః ॥ 5-163-12 హంతా హనిష్యామి। కురువృద్ధం భీష్మం ॥ 5-163-13 యో యుక్తసేనో ధ్వజీ రథీ తం రక్షతేతి యోజనా ॥ 5-163-19 దర్శనం కర్ణాదిషు జయనిశ్చయః । చక్రం సేనాయా ఆధిక్యం । అపనయః అస్మాకం దూరీకరణం । ఏతేషాం ఫలం ద్రక్ష్యసి॥ 5-163-25 వేద విద్మి ॥ 5-163-27 హే సుదుర్బుద్ధే తవ వ్యసనం మరణాగమం కథమపి న ప్రేక్ష్యే ఇతి హేతోః పంచగ్రామా వృతా ఇతి సంబంధః ॥ 5-163-41 సాధోః దాసభావం నియచ్ఛేవ నితరాం యచ్ఛేవ ప్రార్థయావహే । తౌ చ ఆవాం దాసావదాసౌవేతి యస్య తవ యాదృశం పౌరుషం తత్తథైవ శ్వో ద్రక్ష్యావ ఇతి శేషః ॥ 5-163-44 వధాత్ వధహేతోః ॥ 5-163-47 పూర్వేషాం చరితం ద్రోణవధేన పితృవైరప్రతియాతనం ॥ 5-163-49 అనావృతం విస్పష్టం ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 164
॥ శ్రీః ॥
5.164. అధ్యాయః 164
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
యుధిష్ఠిరేణ యుద్ధాయ సేనానిర్యాతనం ॥ 1 ॥ ధృష్టద్యుంనేన భీమాదీనాం దుర్యోధనాదిభిః సహ ద్వంద్వయుద్ధాయ సమాదేశః ॥ 2 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-164-0 (37550)
సంజయ ఉవాచ। 5-164-0x (3864)
ఉలూకస్య వృత్తః శ్రుత్వా కుంతీపుత్రో యుధిష్ఠిరః।
సేనాం నియాపయామాస ధృష్టద్యుంనపురోగమాం ॥ 5-164-1 (37551)
పదాతినీం నాగవతీం రథినీమశ్వబృందినీం ।
చతుర్విధబలాం భీమామకంపాం పృథివీమివ ॥ 5-164-2 (37552)
భీమసేనాదిభిర్గుప్తాం సార్జునైశ్చ మహారథైః ।
ధృష్టద్యుంనవశాం దుర్గాం సాగరస్తిమితోపమాం ॥ 5-164-3 (37553)
తస్యాస్త్వగ్రే మహేష్వాసః పాంచాల్యో యుద్ధదుర్మదః।
ద్రోణప్రేప్సురనీకాని ధృష్టద్యుంనో వ్యకర్షత ॥ 5-164-4 (37554)
యథాబలం యథోత్సాహం రథినః సముపాదిశత్ ।
అర్జునం సూతపుత్రాయ భీమం దుర్యోధనాయ చ ॥ 5-164-5 (37555)
ధృష్టకేతుం చ శల్యాయ గౌతమాయోత్తమౌజసం ।
అశ్వాత్థాంనే చ నకులం శైబ్యం చ కృతవర్మణే ॥ 5-164-6 (37556)
సైంధవాయ చ వార్ష్ణేయం యుయుధానం సమాదిశత్।
శిఖండినం చ భీష్మాయ ప్రముఖే సమకల్పయత్ ॥ 5-164-7 (37557)
సహదేవం శకునయే చేకితానం శలాయ వై।
ద్రౌపదేయాంస్తథా పంచ త్రిగర్తేభ్యః సమాదిశత్ ॥ 5-164-8 (37558)
వృషసేనాయ సౌభద్రం శేషాణాం చ మహీక్షితాం ।
స సమర్థం హి తం మేనే పార్థాదభ్యధికం రణే ॥ 5-164-9 (37559)
ఏవం విభజ్య యోధాంస్తాన్పృథక్వ సహ చైవ హ ।
జ్వాలావర్ణో మహేష్వాసో ద్రోణమంశమకల్పయత్ ॥ 5-164-10 (37560)
ధృష్టద్యుంనో మహేష్వాసః సేనాపతిపతిస్తతః ।
విధివద్వ్యూహ్య మేధావీ యుద్ధాయ ధృతమానసః ॥ 5-164-11 (37561)
యథోద్దిష్టాని సైన్యాని పాండవానామయోజయత్।
జయాయ పాండుపుత్రాణాం యత్తస్తస్థౌ రణాజిరే ॥ ॥ 5-164-12 (37562)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి ఉలూకదూతాగమనపర్వణి చతుఃషష్ట్యధికశతతమోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-164-10 అంశం స్వకీయమితి శేషః ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 165
॥ శ్రీః ॥
5.165. అధ్యాయః 165
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
భీష్మేణ దుర్యోధనాయ స్వసామర్థ్యకథనపూర్వకమభయప్రదానం ॥ 1 ॥ తథా దుర్యోధనప్రశ్నేన స్వసేనాయాం రథాతిరథసంఖ్యానం ॥ 2 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-165-0 (37563)
ధృతరాష్ట్ర ఉవాచ। 5-165-0x (3865)
ప్రతిజ్ఞాతే ఫాల్గునేన వధే భీష్మస్య సంయుగే।
కిమకుర్వత మే మందాః పుత్రా దుర్యోధనాదయః ॥ 5-165-1 (37564)
హతమేవ హి పశ్యామి గాంగేయం పితరం రణే।
వాసుదేవసహాయేన పార్థేన దృఢధన్వనా ॥ 5-165-2 (37565)
స చాపరిమితప్రజ్ఞస్తచ్ఛ్రుత్వా పార్థభాషితం ।
కిముక్తవాన్మహేష్వాసో భీష్మః ప్రహరతాం వరః ॥ 5-165-3 (37566)
సైనాపత్యం చ సంప్రాప్య కౌరవాణాం ధురంధరః ।
కిమచేష్టత గాంగేయో మహాబుద్ధిపరాక్రమః ॥ 5-165-4 (37567)
వైశంపాయన ఉవాచ। 5-165-5x (3866)
తతస్తత్సంజయస్తస్మై సర్వమేవ న్యవేదయత్।
యథోక్తం కురువృద్ధేన భీష్మేణామితతేజసా ॥ 5-165-5 (37568)
సంజయ ఉవాచ। 5-165-6x (3867)
సైనాపత్యమనుప్రాప్య భీష్మః శాంతనవో నృప।
దుర్యోధనమువాచేదం వచనం హర్షయన్నివ ॥ 5-165-6 (37569)
నమస్కృత్య కుమారాయ సేనాన్యే శక్తిపాణయే ।
అహం సేనాపతిస్తేఽద్య భవిష్యామి న సంశయః । 5-165-7 (37570)
సేనాకర్మణ్యిజ్ఞోఽస్మి వ్యూహేషు వివిధేషు చ।
కర్మ కారయితుం చైవ భృతానప్యభృతాంస్తథా ॥ 5-165-8 (37571)
యాత్రాయానే చ యుద్ధే చ తథా ప్రశమనేషు చ ।
భృశం వేద మహారాజ యథా వేద బృహస్పతిః ॥ 5-165-9 (37572)
వ్యూహానాం చ సమారంభాందైవగాంధర్వమానుషాన్।
తైరహం మోహయిష్యామి పాండవాన్వ్యేతు తే జ్వరః ॥ 5-165-10 (37573)
సోఽహం యోత్స్యామి తత్త్వేన పాలయంస్తవ వాహినీం ।
యథావచ్ఛాస్త్రతో రాజన్వ్యేతు తే మానసో జ్వరః ॥ 5-165-11 (37574)
దుర్యోధన ఉవాచ। 5-165-12x (3868)
విద్యతే మే న గాంగేయ భయం దేవాసురేష్వపి ।
సమస్తేషు మహాబాహో సత్యమేతద్బ్రవీమి తే ॥ 5-165-12 (37575)
కిం పునస్త్వయి దుర్ధర్పే సైనాపత్యే వ్యవస్థితే।
ద్రోణే చ పురుషవ్యాఘ్రే స్థితే యుద్ధాభినందిని ॥ 5-165-13 (37576)
భవద్ర్యాం పురుషాగ్ర్యాభ్యాం స్థితాభ్యాం విజయో మమ।
న దుర్లభం కురుశ్రేష్ఠ దేవరాజ్యమపి ధ్రువం ॥ 5-165-14 (37577)
రథసంఖ్యాం తు కార్త్స్న్యేన పరేషామాత్మనస్తథా ।
తథైవాతిరథానాం చ వేత్తుమిచ్ఛామి కౌరవ ॥ 5-165-15 (37578)
పితామహో హి కుశలః పరేషామాత్మనస్తథా ।
శ్రోతుమిచ్ఛాంయహం సర్వైః సహైభిర్వసుధాధిపైః ॥ 5-165-16 (37579)
భీష్మ ఉవాచ। 5-165-17x (3869)
గాంధారే శ్రృణు రాజేంద్ర రథసంఖ్యాం స్వకే బలే।
యే రథాః పృథివీపాల తథైవాతిరథాశ్చ యే ॥ 5-165-17 (37580)
బహూనీహ సహస్రాణి ప్రయుతాన్యర్బుదాని చ।
రథానాం తవ సేనాయాం యథాముఖ్యం తు మే శ్రుణు ॥ 5-165-18 (37581)
భవానగ్రే రథోదారః సహ సర్వైః సహోదరైః ।
దుఃశాసనప్రభృతిభిర్భ్రాతృభిః శతసంమితైః ॥ 5-165-19 (37582)
సర్వే కృతప్రహరణాశ్ఛేదభేదవిశారదాః ।
రథోపస్థే గజస్కంధే గదాప్రాసాసిచర్మణి ॥ 5-165-20 (37583)
సంయంతారః ప్రహర్తారః కృతాస్త్రా భారసాధనాః ।
ఇష్వస్త్రే ద్రోణశిష్యాశ్చ కృపస్య చ శరద్వతః ॥ 5-165-21 (37584)
ఏతే హనిష్యంతి రణే పాంచాలాన్యుద్ధదుర్మదాన్ ।
కృతకిల్బిషాః పాండవేయైర్ధార్తరాష్ట్రా మనస్వినః ॥ 5-165-22 (37585)
తథాఽహం భరతశ్రేష్ఠ సర్వసేనాపతిస్తవ।
శత్రూన్విధ్వంసయిష్యామి కదర్థీకృత్య పాండవాన్ ॥ 5-165-23 (37586)
న త్వాత్మనో గుణాన్వక్తుమర్హామి విదితోఽస్మి తే।
కృతవర్మా త్వయిరథో భోజః శస్త్రభృతాం వరః ॥ 5-165-24 (37587)
అర్థసిద్ధిం తవ రణే కరిష్యతి న సంశయః।
శస్త్రవిద్భిరనాధృష్యో దూరపాతీ దృఢాయుధః ॥ 5-165-25 (37588)
హనిష్యతి చమూం తేషాం మహేంద్రో దానవానివ ।
మద్రరాజో మహేష్వాసః శల్యో మేఽతిరథో మతః ॥ 5-165-26 (37589)
స్పర్ధతే వాసుదేవేన నిత్యం యో వై రణేరణే।
భాగినేయాన్నిజాంస్త్యక్త్వా శల్యస్తేఽతిరథో మతః।
ఏష యోత్స్యతి సంగ్రామే పాండవాంశ్చ మహారథాన్ ॥ 5-165-27 (37590)
సాగరోర్మిసమైర్బాణైః ప్లావయన్నివ శాతవాన్ ।
భూరిశ్రవాః కృతాస్రశ్చ తవ చాపి హితః సుహృత్ ॥ 5-165-28 (37591)
సౌమదత్తిర్మహేష్వాసో రథయూథపయూథపః।
వలక్షయమమిత్రాణాం సుమహాంతం కరిష్యతి ॥ 5-165-29 (37592)
సింధురాజో మహారాజ మతో మే ద్విగుణో రథాః।
యోత్స్యతే సమరే రాజన్విక్రాంతో రథసత్తమః ॥ 5-165-30 (37593)
ద్రౌపదీహరణే రాజన్పరిక్లిష్టశ్చ పాండవైః ।
సంస్మరంస్తం పరిక్లేశం యోత్స్యతే పరవీరహా ॥ 5-165-31 (37594)
ఏతేన హి తదా రాజంస్తప ఆస్థాయ దారుణం ।
సుదుర్లభో వరో లబ్ధః పాండవాన్యోద్ధ్రుమాహవే ॥ 5-165-32 (37595)
స ఏష రథశార్దూలస్తద్వైరం సంస్మరన్రణే।
యోత్స్యతే పాండవైస్తాత ప్రాణాంస్త్యక్త్వా సుదుస్త్యజాన్ ॥ ॥ 5-165-33 (37596)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి రథాతిరథసంఖ్యానపర్వణి పంచషష్ట్యధికశతతమోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-165-8 భృతాన్ వేతనభక్షకాన్। అభృతాన్మైత్ర్యా సమాగతాన్ ॥ 5-165-9 యాత్రార్థం యానే ప్రయాణే ప్రశమనేష్ఠ పరాస్త్రాష్ణం ప్రతీకారేషు విషయేషు వేద వేంచి ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 166
॥ శ్రీః ॥
5.166. అధ్యాయః 166
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
భీష్మేణ దుర్యోధనసేనాయాం రథాతిరథసంఖ్యానం ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-166-0 (37597)
భీష్మ ఉవాచ। 5-166-0x (3870)
సుదక్షిణస్తు కాంభోజో రథ ఏకగుణో మతః।
తవార్థసిద్ధిమాకాంక్షన్యోత్స్యతే సమరే పరైః ॥ 5-166-1 (37598)
ఏతస్య రథసింహస్య తవార్థే రాజసత్తమ।
పరాక్రమం యథేంద్రస్య ద్రక్ష్యంతి కురవో యుధి ॥ 5-166-2 (37599)
ఏతస్య రథవంశే హి తిగ్మవేగప్రహారిణః ।
కాంభోజానాం మహారాజ శలభానామివాయతిః ॥ 5-166-3 (37600)
నీలో మాహిష్యతీవాసీ నీలవర్మా రథస్తవ।
రథవంశేన కదనం శత్రూణాం వై కరిష్యతి॥ 5-166-4 (37601)
కృతవైరః పురా చైవ సహదేవేన మారిష।
యోత్స్యతే సతతం రాజంస్తవార్థే కురునందన ॥ 5-166-5 (37602)
విందానువిందావావంత్యౌ సంమతౌ రథసత్తమౌ ।
కృతినౌ సమరే తాత దృఢవీర్యపరాక్రమౌ ॥ 5-166-6 (37603)
ఏతౌ తౌ పురుషవ్యాఘ్రౌ రిపుసైన్యం ప్రధక్ష్యతః।
గదాప్రాసాసినారాచైస్తోమరైశ్చ కరచ్యతైః ॥ 5-166-7 (37604)
యుద్ధాభికామౌ సమరే క్రీడంతావివ యూథపౌ ।
యూథమధ్యే మహారాజ విచరంతౌ కృతాంతవత్ ॥ 5-166-8 (37605)
త్రిగర్తా భ్రాతరః పంచ రథోదారా మతా మమ।
కృతవైరాశ్చ పార్థైస్తే విరాటనగరే తదా ॥ 5-166-9 (37606)
మకరా ఇవ రాజేంద్ర సముద్ధతతరంగిణీం ।
గంగాం విక్షోభయిష్యంతి పార్థానాం యుధి వాహినీ ॥ 5-166-10 (37607)
తే రథాః పంచ రాజేంద్ర యేషాం సత్యరథో ముఖం।
ఏతే యోత్స్యంతి సంగ్రామే సంస్మరంతః పురాకృతమక్ ॥ 5-166-11 (37608)
వ్యలీకం పాండవేయేన భీమసేనానుజేన హ।
దిశో విజయతా రాజఞ్శ్వేతవాహేన భారత ॥ 5-166-12 (37609)
తే హనిష్యంతి పార్థానాం తానాసాద్య మహారథాన్।
వరాన్వరాన్మహేష్వాసాన్క్షత్రియాణాం ధురంధరాన్ ॥ 5-166-13 (37610)
లక్ష్ణణస్తవ పుత్రశ్చ తథా దుఃశాసనస్య చ।
ఉభౌ తౌ పురుషవ్యాఘ్రౌ సంగ్రామేష్వపలాయినౌ ॥ 5-166-14 (37611)
తరుణౌ సుకుమారౌ చ రాజపుత్రౌ రతస్వినౌ ।
యుద్ధానాం చ విశేషజ్ఞౌ ప్రణేతారౌ చ సర్వశః ॥ 5-166-15 (37612)
రథౌ తౌ కురుశార్దూల మతౌ మే రథసత్తమౌ ।
క్షత్రధర్మరతౌ వీరౌ మహత్కర్మ కరిష్యతః ॥ 5-166-16 (37613)
దండధారో మహారాజ రథ ఏకో నరర్షభ ।
యోత్స్యతే తవ సంగ్రామే స్వేన సైన్యేన పాలితః ॥ 5-166-17 (37614)
బృహద్బలస్తథా రాజా కౌసల్యో రథసత్తమః ।
రథో మమ మతస్తాత మహావేగపరాక్రమః ॥ 5-166-18 (37615)
ఏష యోత్స్యతి సంగ్రామే స్వాన్బంధూన్సంప్రహర్షయన్ ।
ఉగ్రాయుధో మహేష్వాసో ధార్తరాష్ట్రహితే రతః ॥ 5-166-19 (37616)
కృపః శారద్వతో రజన్రథయూథపయూథపః।
ప్రియాన్ప్రాణాన్పరిత్యజ్య ప్రధక్ష్యతి రిపూంస్తవ ॥ 5-166-20 (37617)
గౌతమస్య మహర్షేర్య ఆచార్యస్య శరద్వతః।
కార్తికేయ ఇవాజయః శరస్తంబాత్సుతోఽభవత్ ॥ 5-166-21 (37618)
ఏష సేనాః సుబహులా వివిధాయుధకార్ముకాః ।
అగ్నివత్సమరే తాత చరిష్యతి వినిర్దహన్ ॥ ॥ 5-166-22 (37619)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి రథాతిరథసంఖ్యానపర్వణి షట్షట్యధికశతతమోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-166-10 సముద్ధతతరంగిణీం ఉచ్ఛ్రితపతాకాం సేనాం ఉచ్ఛ్రితతరంగవతీం గంగాం ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 167
॥ శ్రీః ॥
5.167. అధ్యాయః 167
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
భీష్మేణ దుర్యోధనసైన్యస్య రథాతిరథసంఖ్యానం ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-167-0 (37620)
భీష్మ ఉవాచ। 5-167-0x (3871)
శకునిర్మాతులస్తేఽసౌ రథ ఏకో నరాధిప।
ప్రయుజ్య పాండవైర్వైరం యోత్స్యతే నాత్ర సంశయః ॥ 5-167-1 (37621)
ఏతస్య సేనా దుర్ధర్షా సమరే ప్రతియాయినః।
వికృతాయుధభూయిష్ఠా వాయువేగసమా జవే ॥ 5-167-2 (37622)
ద్రోణపుత్రో మహేష్వాసః సర్వానేవాతిధన్వినః ।
సమరే చిత్రయోధీ చ దృఢాస్త్రశ్చ మహారథః ॥ 5-167-3 (37623)
ఏతస్య హి మహారాజ యథా గాండీవధన్వనః।
శరాసనవినిర్ముక్తాః సంసక్తా యాంతి సాయకాః ॥ 5-167-4 (37624)
నైష శక్యో మయా వీరః సంఖ్యాతుం రథసత్తమః ।
నిర్దహేదపి లోకాంస్త్రీనిచ్ఛన్నేష మహారథః ॥ 5-167-5 (37625)
క్రోధస్తేజశ్చ తపసా సంభృతోశ్రమవాసినాం ।
ద్రోణేనానుగృహీతశ్చ దివ్యైరస్త్రైరుదారధీః ॥ 5-167-6 (37626)
దోషస్త్వస్య మహానేకో యేనైవ భరతర్షభ ।
న మే రథో నాతిరథో మతః పార్థివసత్తమ ॥ 5-167-7 (37627)
జీవితం ప్రియమత్యర్థమాయుష్కామః సదా ద్విజః ।
న హ్యస్య సదృశః కశ్చిదుభయోః సేనయోరపి ॥ 5-167-8 (37628)
హన్యాదేకరథేనైవ దేవానామపి వాహినీం ।
వపుష్మాంస్తలఘోషేణ స్ఫోటయేదపి పర్వతాన్ ॥ 5-167-9 (37629)
అసంఖ్యేయగుణో వీరః ప్రహంతా దారుణద్యుతిః।
దండపాణిరివాసహ్యః కాలవత్ప్రచరిష్యతి ॥ 5-167-10 (37630)
యుగాంతాగ్నిసమః క్రోధాత్సింహగ్రీవో మహాద్యుతిః ।
ఏష భారత యుద్ధస్య పృష్ఠం సంశయమిష్యతి ॥ 5-167-11 (37631)
పితా త్వస్య మహాతేజా వృద్ధోఽపి యువభిర్వరః ।
రణే కర్మ మహత్కర్తా అత్ర మే నాస్తి సంశయః ॥ 5-167-12 (37632)
అస్త్రవేగానిలోద్భూతః సేనాకక్షేంధనోత్థితః ।
పాండుపుత్రస్య సైన్యాని ప్రధక్ష్యతి రణే ధృతః ॥ 5-167-13 (37633)
రథయూథపయూథానాం యూథపోఽయ నరర్షభః ।
భరద్వాజాత్మజః కర్తా కర్మ తీవ్రం హితం తవ ॥ 5-167-14 (37634)
సర్వమూర్ధాభిషిక్తానామాచార్యః స్థవిరో గురుః ।
గచ్ఛేదంతం సృంజయానాం ప్రియస్త్వస్య ధనంజయః ॥ 5-167-15 (37635)
నైష జాతు మహేష్వాసః పార్థమక్లిష్టకారిణం ।
హన్యాదాచార్యకం దీప్తం సంస్మృత్య గుణనిర్జితం ॥ 5-167-16 (37636)
శ్లాఘతే యం సదా వీర పార్థస్య గుణవిస్తరైః ।
పుత్రాదభ్యధికం చైనం భారద్వాజోఽనుపశ్యతి ॥ 5-167-17 (37637)
హన్యాదేకరథేనైవ దేవగంధర్వమానుషాన్ ।
ఏకీభూతానపి రణే దివ్యైరస్త్రైః ప్రతాపవాన్ ॥ 5-167-18 (37638)
పౌరవో రాజశార్దూలస్తవ రాజన్మహారథః ।
మతో మమ రథోదారః పరవీరరథారుజః ॥ 5-167-19 (37639)
స్వేన సైన్యేన మహతా ప్రతపఞ్శత్రువాహినీం।
ప్రధక్ష్యతి స పాంచాలాన్కక్షమగ్నిగతిర్యథా ॥ 5-167-20 (37640)
సత్యశ్రవా రథస్త్వేకో రాజపుత్రో బృహద్బలః।
తవ రాజన్రిపుబలే కాలవత్ప్రచరిష్యతి॥ 5-167-21 (37641)
ఏతస్య యోధా రాజేంద్ర విచిత్రకవచాయుధాః ।
విచరిష్యంతి సంగ్రామే నిన్ఘంతః శాస్త్రవాంస్తవ ॥ 5-167-22 (37642)
వృషసేనో రథస్తేఽగ్ర్యః కర్ణపుత్రో మహారథః ।
ప్రధక్ష్యతి రిపూణాం తే బలం తు బలినాం వరః ॥ 5-167-23 (37643)
జఘసంధో మహాతేజా రాజన్రథవరస్తవ ।
త్యక్ష్యతే సమరే ప్రాణాన్మాధవః పరవీరహా ॥ 5-167-24 (37644)
ఏష యోత్స్యతి సంగ్రామే గజస్కంధవిశారదః ।
రథేన వా మాహబాహుః క్షపయఞ్శత్రువాహినీం ॥ 5-167-25 (37645)
రథ ఏష మహారాజ మతో మే రాజసత్తమ।
త్వదర్థే త్యక్ష్యతే ప్రాణాన్సహసైన్యో మహారణే ॥ 5-167-26 (37646)
ఏష విక్రాంతయోధీ చ చిత్రయోధీ చ సంగరే ।
వీతభీశ్చాపి తే రాజఞ్శత్రుభిః సహ యోత్స్యతే ॥ 5-167-27 (37647)
బాహ్లీకోఽతిరథశ్చైవ సమరే చానివర్తనః ।
మమ రాజన్మతో యుద్ధే శూరో వైవస్వతోపమః ॥ 5-167-28 (37648)
న హ్యేష సమరం ప్రాప్య నివర్తేత కథంచన।
యథా సతతగో రాజన్స హి హన్యాత్పరాన్రణే ॥ 5-167-29 (37649)
సేనాపతిర్మహారాజ సత్యవాంస్తే మహారథః ।
రణేష్వద్భుతకర్మా చ రథీ పరరథారుజః ॥ 5-167-30 (37650)
ఏతస్య సమరం దృష్ట్వా న వ్యథాస్తి కథంచన ।
ఉత్స్మయన్నుత్పతత్యేష పరాన్రథపథే స్థితాన్ ॥ 5-167-31 (37651)
ఏష చారిషు విక్రాంతః కర్మ సత్పురుషోచితం ।
కర్తా విమర్దే సుమహత్త్వదర్థే పురుషోత్తమః ॥ 5-167-32 (37652)
అలంబుసో రాక్షసేంద్రః క్రూరకర్మా మహారథః ।
హనిష్యతి పరాన్రాజన్పూర్వవైరమనుస్మరన్ ॥ 5-167-33 (37653)
ఏష రాక్షససైన్యానం సర్వేషాం రథసత్తమః ।
మాయావీ దృఢవైరశ్చ సమరే విచరిష్యతి ॥ 5-167-34 (37654)
ప్రాగ్జ్యోతిషాధిపో వీరో భగదత్తః ప్రతాపవాన్ ।
గజాంకుశధరశ్రేష్ఠో రథే చైవ విశారదః ॥ 5-167-35 (37655)
ఏతేన యుద్ధమభవత్పురా గాండీవధన్వనః ।
దివసాన్సుబహూన్రాజన్నుభయోర్జయగృద్ధినోః ॥ 5-167-36 (37656)
తతః సఖాయం గాంధారే మానయన్పాకశాసనం ।
అకరోత్సంవిదం తేన పాండవేన మహాత్మనా ॥ 5-167-37 (37657)
ఏష యోత్స్యతి సంగ్రామే గజస్కంధవిశారదః ।
ఐరావతగతో రాజా దేవానామివ వాసవః ॥ ॥ 5-167-38 (37658)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి రథాతిరథసంఖ్యానపర్వణి సప్తషష్ట్యధికశతతమోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-167-6 ఆశ్రమవాసినామృషీణాం క్రోధస్తేజశ్వ తయోః సముదాయరూప ఇత్యర్థః ॥ 5-167-11 పృష్ఠం శేషం ॥ 5-167-31 ఉత్స్మయన్ హృష్యన్ ॥ 5-167-37 సంవిదం మైత్రీం ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 168
॥ శ్రీః ॥
5.168. అధ్యాయః 168
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
భీష్మేణ కర్ణస్యార్ధరథత్వే కథితే తేన భూష్మోపాలంభనపూర్వకం తజ్జీవితావధి స్వేన యుద్ధాకరణప్రతిజ్ఞా ॥ 1 ॥ భీష్మేణ కర్ణగర్హణే దుర్యోధనేన భీష్మంప్రతి సాంత్వనపూర్వకం పరసేనాయాం రథాతిరథసంఖ్యానప్రార్థనా ॥ 2 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-168-0 (37659)
భీష్మ ఉవాచ। 5-168-0x (3872)
అచలో వృషకశ్చైవ సహితౌ భ్రాతరావుభౌ ।
రథౌ తవ దురాధర్షౌ శత్రూన్విధ్వంసయిష్యతః ॥ 5-168-1 (37660)
బలవంతౌ నరవ్యాఘ్రౌ దృఢక్రోధౌ ప్రహారిణౌ।
గాంధారముఖ్యౌ తరుణౌ దర్శనీయౌ మహాబలౌ ॥ 5-168-2 (37661)
సఖా తే దయితో నిత్యం య ఏష రణకర్కశః ।
ఉత్సాహయతి రాజంస్త్వాం విగ్రహే పాండవైః సహ ॥ 5-168-3 (37662)
పరుషః కత్థనో నీచః కర్ణో వైకర్తనస్త్రవ ।
మంత్రీ నేతా చ బంధుశ్చ మానీ చాత్యంతముచ్ఛ్రితః ॥ 5-168-4 (37663)
ఏష నైవ రథః పూర్ణో న చాప్యతిరథో రణే ।
వియుక్తః కవచేనైష సహజేన విచేతనః ॥ 5-168-5 (37664)
కుండలాభ్యాం చ దివ్యాభ్యాం వియుక్తః సతతం ఘృణీ ।
అభిశాపాచ్చ రామస్య బ్రాహ్మణస్య చ భాషణాత్ ॥ 5-168-6 (37665)
కరణానాం వియోగాచ్చ తేన మేఽర్థరథో మతః।
నైష ఫాల్గునమాసాద్య పునర్జీవన్విమోక్ష్యతే॥ 5-168-7 (37666)
తతోఽబ్రవీత్పునర్ద్రోణః సర్వశస్త్రభృతాం వరః।
ఏవమేతద్యథాఽఽత్థ త్వం న మిథ్యాస్తి కదాచన ॥ 5-168-8 (37667)
రణేరణేఽభిమానీ చ విముఖశ్చాపి దృశ్యతే।
ఘృణీ కర్ణః ప్రమాదీ చ తేన మేఽర్ధరథో మతః ॥ 5-168-9 (37668)
సంజయ ఉవాచ। 5-168-10x (3873)
ఏతచ్ఛ్రుత్వా తు రాధేయః క్రోధాదుల్ఫాల్య లోచనే ।
ఉవాచ భీష్మం రాధేయస్తుదన్వాగ్భిః ప్రతోదవత్ ॥ 5-168-10 (37669)
పితామహ యథేష్టం మాం వాక్శరైరుపకృంతసి ।
అనాగసం సదా ద్వేషాదేవమేవ పదేపదే ॥ 5-168-11 (37670)
మర్షయామి చ తత్సర్వం దుర్యోధనకృతేన వై ।
త్వం తుం మాం మాన్యసే మందం యథా కాపురుషం తథా ॥ 5-168-12 (37671)
భవానర్ధరథో మహ్యం మతో వై నాత్ర సంశయః ।
సర్వస్య జగతశ్చైవ గాంగేయో న మృషా వదేత్ ॥ 5-168-13 (37672)
కురూణామహితో నిత్యం న చ రాజాఽవబుధ్యతే ।
కో హి నామ సమానేషు రాజసూదారకర్మసు ॥ 5-168-14 (37673)
తేజోవధమిమం కుర్యాద్విభేదయిషురాహవే ।
యథా త్వం గుణవిద్వేషాదపరాగం చికీర్షసి ॥ 5-168-15 (37674)
న హాయనైర్న పలితైర్న విత్తైర్న చ బంధుభిః ।
మహారయత్వం సంఖ్యాతుం శక్యం క్షత్రస్య కౌరవ ॥ 5-168-16 (37675)
బలజ్యేష్ఠం స్మృతం క్షత్రం మంత్రజ్యేష్ఠా ద్విజాతయః ।
ధనజ్యేష్ఠాః స్మృతా వైశ్యాః శూద్రాస్తు వయసాఽధికాః ॥ 5-168-17 (37676)
యథేచ్ఛకం స్వయం బ్రూయా రథానతిరథాంస్తథా।
కామద్వేషసమాయుక్తో మోహాత్ప్రకురుతే భవాన్ ॥ 5-168-18 (37677)
దుర్యోధన మహాబాహో సాధు సంయగవేక్ష్యతాం।
త్యజ్యతాం దుష్టభావోఽయం భీష్మః కిల్బిషకృత్తవ ॥ 5-168-19 (37678)
భిన్నా హి సేనా నృపతే దుఃసంధేయా భవత్యుత।
మౌలా హి పురుషవ్యాఘ్ర కిము నానాసముత్థితాః ॥ 5-168-20 (37679)
ఏషాం ద్వైధం సముత్పన్నం యోధానాం యుధి భారత।
తేజోవధో నః క్రియతే ప్రత్యక్షేణ విశేషతః ॥ 5-168-21 (37680)
రథానాం క్వచ విజ్ఞానం క్వచ భీష్మోఽల్పచేతనః ।
అహమావారయిష్యామి పాండవానామనీకినీం ॥ 5-168-22 (37681)
ఆసాద్య మామమోఘేషుం గమిష్యంతి దిశో దశ।
పాండవాః సహపంచాలాః శార్దూలం వృషభా ఇవ ॥ 5-168-23 (37682)
క్వచ యుద్ధం విమర్దో వా మంత్రే సువ్యాహృతాని చ।
క్వచభీష్మో గతవయామందాత్మా కాలచోదితః ॥ 5-168-24 (37683)
ఏకాకీ స్పర్ధతి నిత్యం సర్వేణ రమతా సహ ।
న చాన్యం పురుషం కంచిన్మన్యతే మోఘదర్శనః ॥ 5-168-25 (37684)
శ్రోతవ్యం ఖలు వృద్ధానమితి శాస్త్రనిదర్శనం ।
న త్వేవ హ్యతివృద్ధానాం పునర్బాలాహి తే మతాః ॥ 5-168-26 (37685)
అహమేకో హనిష్యామి పాండవానానీకినీం ।
సుయుద్ధే రాజ్యశార్దూల యశో భీష్మం గమిష్యతి ॥ 5-168-27 (37686)
కృతః సేనాపతిస్త్వేష త్వయా భీష్మో నరాధిప।
సేనాపతౌ యశో గంతా న తు యోధాన్కథంచన ॥ 5-168-28 (37687)
నాహం జీవతి గాంగేయే యోత్స్యే రాజన్కథంచన।
హతే భీష్మే తు యోద్ధాఽస్మి సర్వైరేవ మహారథైః ॥ 5-168-29 (37688)
భీష్మ ఉవాచ। 5-168-30x (3874)
సముద్యతోయం భారో మే సుమహాన్సాగరోపమః।
ధార్తరాష్ట్రస్య సంగ్రామే వర్షపూగాభిచింతితః ॥ 5-168-30 (37689)
తస్మిన్నభ్యాగతే కాలే ప్రతప్తే రోమహర్షణే ।
మిథో భేదో న మే కార్యస్తేన జీవసి సూతజ ॥ 5-168-31 (37690)
న హ్యహం త్వద్య విక్రంయ స్థవిరోఽపి శిశోస్తవ।
యుద్ధశ్రద్ధామహం ఛింద్యాం జీవితస్య చ సూతజ ॥ 5-168-32 (37691)
జామదగ్ర్యేన రామేణ మహాస్త్రాణి విముంచతా।
న మే వ్యథా కృతా కాచిత్త్వం తు మే కి కరిష్యసి ॥ 5-168-33 (37692)
కామం నైతత్ప్రశంసంతి సంతః స్వబలసంస్తవం।
వక్ష్యామి తు త్వాం సంతప్తో నిహీన కులపాంసన ॥ 5-168-34 (37693)
సమేతం పార్థివం క్షత్రం కాశిరాజస్వయంవరే ।
నిర్జిత్యైకరథేనైవ యాః కన్యాస్తరసాహృతాః ॥ 5-168-35 (37694)
ఈదృశానాం సహస్రాణి విశిష్టానామథో పునః ।
మయైకేన నిరస్తాని ససైన్యాని రణాజిరే ॥ 5-168-36 (37695)
త్వాం ప్రాప్య వైరపురుషం కురూణామనయో మహాన్।
ఉపస్థితో వినాశాయ యతస్వ పురుషో భవ ॥ 5-168-37 (37696)
యుధ్యస్వ సమరే పార్థం యేన విస్పర్ధసే సహ ।
ద్రక్ష్యామి త్వాం వినిర్ముక్తమస్మాద్యుద్ధాత్సుదుర్మతే ॥ 5-168-38 (37697)
తమువాచ తతో రాజా ధార్తరాష్ట్రః ప్రతాపవాన్ ।
మాం సమీక్షస్వ గాంగేయ కార్యం హి మహదుద్యతం ॥ 5-168-39 (37698)
చింత్యతామిదమేకాగ్రం మమ నిఃశ్రేయసం పరం।
ఉభావపి భవంతౌ మే మహత్కర్మ కరిష్యతః ॥ 5-168-40 (37699)
భూయశ్చ శ్రోతుమిచ్ఛామి పరేషాం రథసత్తమాన్ ।
యే చైవాతిథాస్తత్ర యే చైవ రథయూథపాః ॥ 5-168-41 (37700)
బలాబలమమిత్రాణాం శ్రోతుమిచ్ఛామి కౌరవ ।
ప్రభాతాయాం రజన్యాం వై ఇదం యుద్ధం భవిష్యతి ॥ ॥ 5-168-42 (37701)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి రథాతిరథసంఖ్యానపర్వణి అష్టషష్ట్యధికశతతమోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-168-5 విచేతనః మూర్ఖః ॥ 5-168-6 ఘృణీ నిందకః ॥ 5-168-7 కరణానా సహజకవచాదీనాం ॥ 5-168-13 భవాన్ కర్ణోఽధరథో మహ్యం మమ మత ఇతి గాంగేయో వదేత్తన్న మృషేతి సర్వస్య జగతో మత ఇతి సంబంధః । త్వద్వాక్యాత్సర్వేపి మామవమంస్యంత ఇతి భావః । గాంగేయ న మృషావదే ఇతి ఖo ఘo పాఠః ॥ 5-168-15 అపరాయాం ద్వేషం ॥ 5-168-18 ప్రకురుతే ప్రకారం భేదం కురుతే। ప్రకారస్తుల్యభేదయోరితి విశ్వః ॥ 5-168- పారంపర్యాగతాః తేపి భిన్నాః సంతో దుఃసధేయా భవంతి నానా పృథక్భూతాః ఏకకకార్యార్థం ...........ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 169
॥ శ్రీః ॥
5.169. అధ్యాయః 169
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
భీష్మేణ పాండవసేనాయాం రథాతిరథసంఖ్యానం ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-169-0 (37702)
భీష్మ ఉవాచ। 5-169-0x (3875)
ఏతే రథాస్తవాఖ్యాతాస్తథైవాతిరథా నృప।
యే చాప్యర్ధరథా రాజన్పాండవానామతః శ్రృణు ॥ 5-169-1 (37703)
యది కౌతూహలం తేఽద్య పాండవానాం బలే నృప ।
రథసంఖ్యాం శృణుష్వ త్వం సహైభిర్వసుధాధిపైః ॥ 5-169-2 (37704)
స్వయం రాజా రథోదారః పాండవః కుంతనందనః ।
అగ్నివత్సమరే తాత చరిష్యతి న సంశయః ॥ 5-169-3 (37705)
భీమసేనస్తు రాజేంద్ర రథోఽష్టగుణసంమితః ।
న తస్యాస్తి సమో యుద్ధే గదయా సాయకైరపి ॥ 5-169-4 (37706)
నాగాయుతబలో మానీ తేజసా న స మానుషః ।
మాద్రీపుత్రో చ రథినౌ ద్వావేవ పురుషర్షభౌ ॥ 5-169-5 (37707)
అశ్వినావివ రూపేణ తేజసా చ సమన్వితౌ।
ఏతే చమూముఖగతాః స్మరంతః క్లేశముత్తమం ॥ 5-169-6 (37708)
రుద్రవత్ప్రచరిష్యంతి తత్ర మే నాస్తి సంశయః ।
సర్వ ఏవ మహాత్మానః సాలస్తంభా ఇవోద్గతాః ॥ 5-169-7 (37709)
ప్రాదేశేనాధికాః పుంభిరన్యైస్తే చ ప్రమాణతః।
సింహసంహననాః సర్వే పాండుపుత్రా మహాబలాః ॥ 5-169-8 (37710)
చరితబ్రహ్మచర్యాశ్చ సర్వే తాత తపస్వినః।
హ్రీమంతః పురుషవ్యాఘ్రా వ్యాఘ్రా ఇవ బలోత్కటాః ॥ 5-169-9 (37711)
జవే ప్రహారే సంమర్దే సర్వ ఏవాతిమానుషాః ।
సర్వైర్జితా మహీపాలా దిగ్జయే భరతర్షభ ॥ 5-169-10 (37712)
న చైషాం పురుషాః కేచిదాయుధాని గదాః శరాన్।
విషహంతి సదా కర్తుమధిజ్యాన్యపి కౌరవ ॥ 5-169-11 (37713)
ఉద్యంతుం వా గదా గుర్వీః శరాన్వా క్షేప్తుమాహవే ।
జవే లక్ష్యస్య హరణే భోజ్యే పాంసువికర్షణే ॥ 5-169-12 (37714)
బాలైరపి భవంతస్తైః సర్వ ఏవ విశేషితాః।
ఏతత్సైన్యం సమాసాద్య సర్వ ఏవ బలోత్కటాః ॥ 5-169-13 (37715)
విధ్వంసయిష్యంతి రణే మా స్మ తైః సహ సంగమః ।
ఏకైకశస్త సంమర్దే హన్యుః సర్వాన్మహీక్షితః ॥ 5-169-14 (37716)
ప్రత్యక్షం తవ రాజేంద్ర రాజసూయే యథాభవత్ ।
ద్రౌపద్యాశ్చ పరిక్లేశం ద్యూతే చ పరుషా గిరః ॥ 5-169-15 (37717)
తే స్మరంతశ్చ సంగ్రామే చరిష్యంతి చ రుద్రవత్ ।
లోహితాక్షో గుడాకేశో నారాయణసహాయవాన్ ॥ 5-169-16 (37718)
ఉభోయోః సేనయోర్వీరో రథో నాస్తీతి తాదృశః ।
న హి దేవేషు వా పూర్వం మనుష్యేషూరగేషు చ ॥ 5-169-17 (37719)
రాక్షసేష్వథ యక్షేషు నరేషు కుత ఏవ తు ।
భూతోథ వా భవిష్యో వా రథః కశ్చిన్మయా శ్రుతః ॥ 5-169-18 (37720)
సమాయుక్తో మహారాజ రథః పార్థస్య ధీమతః।
వాసుదేవశ్చ సంయంతా యోద్ధా చైవ ధనంజయః ॥ 5-169-19 (37721)
గాండీవం చ ధనుర్దివ్యం తే చాశ్వా వాతరంహసః ।
అభేద్యం కవచం దివ్యమక్షయ్యౌ చ మహేషుధీ ॥ 5-169-20 (37722)
అస్త్రగ్రామశ్చ మాహేంద్రో రౌద్రః కౌబేర ఏవచ ।
యాంయశ్చ వారుణశ్చైవ గదాశ్చోగ్రప్రదర్శనాః ॥ 5-169-21 (37723)
వజ్రాదీని చ ముఖ్యాని నానాప్రహరణాని చ ।
దానవానాం సహస్రాణి హిరణ్యపురవాసినాం ॥ 5-169-22 (37724)
హతాన్యేకరథేనాజౌ కస్తస్య సదృశో రథః।
ఏష హన్యాద్ధి సంరంభీ బలవాన్సత్యవిక్రమః ॥ 5-169-23 (37725)
తవ సేనాం మహాబాహుః స్వాం చైవ పరిపాలయన్।
అహం చైనం ప్రత్యుదియామాచార్యో వా ధనంజయం ॥ 5-169-24 (37726)
న తృతీయోఽస్తి రాజేంద్ర సేనయోరుభయోరపి ।
య ఏనం శరవర్షాణి వర్షంతముదియాద్రథీ ॥ 5-169-25 (37727)
జీమూత ఇవ ఘర్మాంతే మహావాతసమీరితః ।
సమాయుక్తస్తు కౌంతేయో వాసుదేవసహాయవాన్ ।
తరుణశ్చ కృతీ చైవ జీర్ణావావాముభావపి ॥ 5-169-26 (37728)
వైశంపాయన ఉవాచ। 5-169-27x (3876)
ఏతచ్ఛ్రుత్వా తు భీష్మస్య రాజ్ఞాం దధ్వంసిరే తదా।
కాంచనాంగదినః పీనా భుజాశ్చందనరూషితాః ॥ 5-169-27 (37729)
మనోభిః సహ సంవేగైః సంస్మృత్య చ పురాతనం ।
సామర్థ్యం పాండవేయానాం యథా ప్రత్యక్షదర్శనాత్ ॥ ॥ 5-169-28 (37730)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి రథాతిరథసంఖ్యానపర్వణి ఏకోనసప్తత్యధికశతతమోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-169-12 భోజ్యే కౌటిల్యే మర్మపీడనే ఇతియావత్। భుజ కౌటిల్యేఽస్య రూపం। పాంసువికర్షణే పాంసుషు వికర్షణే భూమౌ ముష్టియుద్ధే ఇత్యర్థః ॥ 5-169-24 ప్రత్యుదియాం యుద్ధే సంముఖః స్యాం ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 170
॥ శ్రీః ॥
5.170. అధ్యాయః 170
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
భీష్మేణ పాండవసేనాయాం రథాతిరథసంఖ్యానం ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-170-0 (37731)
భీష్ణ ఉవాచ। 5-170-0x (3877)
ద్రౌపదేయా మహారాజ సర్వే పంచ మహారథాః ।
వైరాటిరుత్తరశ్చైవ రథోదారో మతో మమ ॥ 5-170-1 (37732)
అభిమన్యుర్మహాబాహూ రథయూథమయూథపః ।
సమః పార్థేన సమరే వాసుదేవేన చారిహా ॥ 5-170-2 (37733)
లఘ్వస్త్రశ్చిత్రయోధీ చ మనస్వీ చ దృఢవ్రతః ।
సంస్మరన్వై పరిక్లేశం స్వపితుర్విక్రమిష్యతి ॥ 5-170-3 (37734)
సాత్యకిర్మాధవః శూరో రథయూథపయూథపః।
ఏష వృష్ణిప్రవీరాణామమర్షీ జితసాధ్వసః ॥ 5-170-4 (37735)
ఉత్తమౌజాస్తథా రాజన్రథోదారో మతో మమ ।
యుధామన్యుశ్చ విక్రాంతో రథోదారో మతో మమ ॥ 5-170-5 (37736)
ఏతేషాం బహుసాహస్రా రథా నాగా హయాస్తథా ।
యోత్స్యంతే తే తనూస్త్యక్త్వా కుంతీపుత్రప్రియేప్సయా ॥ 5-170-6 (37737)
పాండవైః సహ రాజేంద్ర తవ సేనాసు భారత।
అగ్నిమారుతవద్రాజన్నాహ్వయంతః పరస్పరం ॥ 5-170-7 (37738)
అజేయౌ సమరే వృద్ధౌ విరాటద్రుపదౌ తథా।
మహారథౌ మహావీర్యౌ మతౌ మే పురుషర్షభౌ ॥ 5-170-8 (37739)
వయోవృద్ధావపి హి తౌ క్షత్రధర్మపరాయణౌ ।
యతిష్యేతే పరం శక్త్యా స్థితౌ వీరగతే పథి ॥ 5-170-9 (37740)
సంబంధికేన రాజేంద్ర తౌ తు వీర్యబలాన్వయాత్ ।
ఆర్యవృత్తౌ మహేష్వాసౌ స్నేహవీర్యసితావుభౌ ॥ 5-170-10 (37741)
కారణం ప్రాప్య తు నరాః సర్వ ఏవ మహాభుజాః ।
శూరా వా కాతరా వాపి భవంతి కురుపుంగవ ॥ 5-170-11 (37742)
ఏకాయనగతావేతౌ పార్థివౌ దృఢధన్వినౌ ।
ప్రాణాంస్త్యక్త్వా పరం శక్త్యా ఘట్టితారౌ పరంతప ॥ 5-170-12 (37743)
పృథగక్షౌహిణీభ్యాం తావుభౌ సంయతి దారుణౌ ।
సంబంధిభావం రక్షంతౌ మహత్కర్మ కరిష్యతః ॥ 5-170-13 (37744)
లోకవీరౌ మహేష్వాసౌ త్యక్తాత్మానౌ చ భారత।
ప్రత్యయం పరిరక్షంతౌ మహత్కర్మ కరిష్యతః ॥ ॥ 5-170-14 (37745)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి రథాతిరథసంఖ్యానపర్వణి సప్తత్యధికశతతమోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-170-9 వీరగతే వీరైరనుసృతే ॥ 5-170-10 సితౌ బద్ధౌ ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 171
॥ శ్రీః ॥
5.171. అధ్యాయః 171
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
భీష్మేణ పాండవసేనాయాం రథాతిరథసంఖ్యానం ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-171-0 (37746)
భీష్మ ఉవాచ। 5-171-0x (3878)
పాంచాలరాజస్య సుతో రాజన్పరపురంజయః ।
శిఖండీ రథముఖ్యో మే మతః పార్థస్య భారత ॥ 5-171-1 (37747)
ఏష యోత్స్యతి సంగ్రామే నాశయన్పూర్వసంస్థితం ।
పరం యశో విప్రథయంస్తవ సేనాసు భారత ॥ 5-171-2 (37748)
ఏతస్య బహులాః సేనాః పాంచాలాశ్చ ప్రభద్రకాః ।
తేనాసౌ రథవంశేన మహత్కర్మ కరిష్యతి ॥ 5-171-3 (37749)
ధృష్టద్యుంనశ్చ సేనానీః సర్వసేనాసు భారత ।
మతో మేఽతిరథో రాజంద్రోణశిష్యో మహారథః ॥ 5-171-4 (37750)
ఏష యోత్స్యతి సంగ్రామే సూదయన్వై పరాన్రణే।
భగవానివ సంక్రుద్ధః పినాకీ యుగసంక్షయే ॥ 5-171-5 (37751)
ఏతస్య తద్రథానీకం కథయంతి రణప్రియాః ।
బహుత్వాత్సాగరప్రఖ్యం దేవానామివ సంయుగే ॥ 5-171-6 (37752)
క్షత్రధర్మా తు రాజేంద్ర మతో మేఽర్ధరథో నృప।
ధృష్టద్యుంనస్య తనయో బాల్యాన్నాతికృతశ్రమః ॥ 5-171-7 (37753)
శిశుపాలసుతో వీరశ్చేదిరాజో మహారథః।
ధృష్టకేతుర్మహేష్వాసః సంబంధీ పాండవస్య హ ॥ 5-171-8 (37754)
ఏష చేదిపతిః శూరః సహ పుత్రేణ భారత ।
మహారథానాం సుకరం మహత్కర్మ కరిష్యతి ॥ 5-171-9 (37755)
క్షత్రధర్మరతో మహ్యం మతః పరపురంజయః ।
క్షత్రదేవస్తు రాజేంద్ర పాండవేషు రథోత్తమః ॥ 5-171-10 (37756)
జయంతశ్చామితౌజాశ్చ సత్యజిచ్చ మహారథః ।
మహారథా మహాత్మానః సర్వే పాంచాలసత్తమాః ॥ 5-171-11 (37757)
యోత్స్యంతే సమరే తాత సంరబ్ధా ఇవ కుంజరాః ।
అజో భోజశ్చ విక్రాంతౌ పాండవార్థే మహారథౌ ॥ 5-171-12 (37758)
యోత్స్యేతే బలినౌ శూరౌ పరం శక్త్యా యతిష్యతః।
శీఘ్రాస్త్రాశ్చిత్రయోద్ధారః కృతినో దృఢవిక్రమాః ॥ 5-171-13 (37759)
కేకయాః పంచ రాజేంద్ర భ్రాతరో దృఢవిక్రమాః ।
సర్వే చైవ రథోదారాః సర్వే లోహితకధ్వజాః ॥ 5-171-14 (37760)
కాశికః సుకుమారశ్చ నీలో యశ్చాపరో నృప ।
సూర్యదత్తశ్చ శంఖశ్చ మదిరాశ్వశ్చ నామతః ॥ 5-171-15 (37761)
సర్వ ఏవ రథోదారాః సర్వే చాహవలక్షణాః ।
సర్వాస్త్రవిదుషః సర్వే మహాత్మానో మతా మమ ॥ 5-171-16 (37762)
వార్ధక్షేమిర్మహారాజ మతో మమ మహారథః ।
చిత్రాయుఘశ్చ నృపతిర్మతో మే రథసత్తమః ॥ 5-171-17 (37763)
స హి సంగ్రామశోభీ చ భక్తశ్చాపి కిరీటినః ।
చేకితానః సత్యధృతిః పాండవానాం మహారథౌ ।
ద్వావిమౌ పురుషవ్యాఘ్రౌ రథోదారౌ మతౌ మమ ॥ 5-171-18 (37764)
వ్యాఘ్రదత్తశ్చ రాజేంద్ర చంద్రసేనశ్చ భారత।
మతౌ మమ రథోదారౌ పాండవానాం న సంశయః ॥ 5-171-19 (37765)
సేనాబిందుశ్చ రాజేంద్ర క్రోధహంతా చ నామతః ।
యః సమో వాసుదేవేన భీమసేనేన వా విభో ॥ 5-171-20 (37766)
స యోత్స్యతి హి విక్రంయ సమరే తవ సైనికైః ।
మాం చ ద్రోణం కృపం చైవ యథా సంమన్యతే భవాన్ ॥ 5-171-21 (37767)
తథా స సమరశ్లాఘీ మంతవ్యో రథసత్తమః ।
కాశ్యః పరమశీఘ్రాస్త్రః శ్లాఘనీయో నరోత్తమః ॥ 5-171-22 (37768)
రథ ఏకగుణో మహ్యం జ్ఞేయః పరపురంజయః ।
అయం చ యుధి విక్రాంతో మంతవ్యోష్టగుణో రథః ॥ 5-171-23 (37769)
సత్యజిత్సమరశ్లాఘీ ద్రుపదస్యాత్మజో యువా ।
గతః సోఽతిరథత్వం హి ధృష్టద్యుంనేన సంమితః ॥ 5-171-24 (37770)
పాండవానాం యశస్కామః పరం కర్మ కరిష్యతి ।
అనురక్తాశ్చ శూరశ్చ రథోఽయమపరో మహాన్ ॥ 5-171-25 (37771)
పాండ్యరాజో మహావీర్యః పాండవానాం ధురంధరః ।
దృఢధన్వా మహేష్వాసః పాండవానాం మహారథః ॥ 5-171-26 (37772)
శ్రేణిమాన్కౌరవశ్రేష్ఠ వసుదానశ్చ పార్థివః ।
ఉభావేతావతిరథౌ మతౌ పరపురంజయౌ ॥ ॥ 5-171-27 (37773)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి రథాతిరథసంఖ్యానపర్వణి ఏకసప్తత్యధికశతతమోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-171-2 నాశయన్ పూర్వసంస్థితం ప్రాచీనం స్త్రీత్వేనావస్థానం అదర్శయన్। పౌరుషం దర్శయన్నిత్యర్థః ॥ 5-171-13 శక్త్యా క్షయిష్యత ఇతి డo ఝo పాఠః। క్షయిష్యతః సామర్థ్య దర్శయిష్యతః। ఐశ్వర్యార్థోయం క్షయతిః ॥ 5-171-16 విదుషః విద్వాంసః ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 172
॥ శ్రీః ॥
5.172. అధ్యాయః 172
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
భీష్మేణ దుర్యోధనంప్రతి శిఖండినః స్త్రీపూర్వత్వమభిధాయ తేన సహ యుద్ధాకరణప్రతిజ్ఞా ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-172-0 (37774)
భీష్మ ఉవాచ। 5-172-0x (3879)
రోచమానో మహారాజ పాండవానాం మహారథః।
యోత్స్యతేఽమరవత్సంఖ్యే పరసైన్యేషు భారత ॥ 5-172-1 (37775)
పురుజిత్కృంతిభోజశ్చ మహేష్వాసో మహాబలః ।
మాతులో భీమసేనస్య స చ మేఽతిరథో మతః ॥ 5-172-2 (37776)
ఏష వీరో మహేష్వాసః కృతీ చ నిపుణశ్చ హ ।
చిత్రయోధీ చ శక్తశ్చ మతో మే రథపుంగవః ॥ 5-172-3 (37777)
స యోత్స్యతి హి విక్రంయ మఘవానివ దానవైః ।
యోధా యే చాస్య విఖ్యాతాః సర్వే యుద్ధవిశారదాః ॥ 5-172-4 (37778)
భాగినేయకృతే వీరః స కరిష్యతి సంగరే ।
సుమహత్కర్మ పాండూనాం స్థితః ప్రియహితే రతః ॥ 5-172-5 (37779)
భైమసేనిర్మహారాజ హైడింబో రాక్షసేశ్వరః ।
మతో మే బహుమాయావీ రథయూథపయూథపః ॥ 5-172-6 (37780)
యోత్స్యతే సమరే తాత మాయావీ సమరప్రియః ।
యే చాస్య రాక్షసా వీరాః సచివా వశవర్తినః ॥ 5-172-7 (37781)
ఏతే చాన్యే చ బహవో నానాజనపదేశ్వరాః ।
సమేతాః పాండవస్యార్థే వాసుదేవపురోగమాః ॥ 5-172-8 (37782)
ఏతే ప్రాధాన్యతో రాజన్పాండవస్య మహాత్మనః ।
రథాశ్చాతిరథాశ్చైవ యే చాన్యేఽర్ధంరథా నృప ॥ 5-172-9 (37783)
నేష్యంతి సమరే సేనాం భీమాం యౌధిష్ఠిరీం నృప ।
మహేంద్రేణేవ వీరేణ పాల్యమానాం కిరీటినా ॥ 5-172-10 (37784)
తైరహం సమరే వీర మాయావిద్భిర్జయైషిభిః ।
యోత్స్యామి జయమాకాంక్షన్నథ వా నిధనం రణే ॥ 5-172-11 (37785)
వాసుదేవం చ పార్థం చ చక్రగాండీవధారిణౌ ।
సంధ్యాగతావివార్కేందూ సభేష్యేతే రథోత్తమౌ ॥ 5-172-12 (37786)
యం చైవ తే రథోదారాః పాండుపుత్రస్య సైనికాః ।
సహ సైన్యానహం తాంశ్చ ప్రతీయాం రణమూర్ధని ॥ 5-172-13 (37787)
ఏతే రథాశ్చాతిరథాశ్చ తుభ్యం
యథాప్రధానం నృప కీర్తితా మయా।
తథా పరే యేఽర్ధరథాశ్చ కేచి-
త్తథైంవ తేషామపి కౌరవేంద్ర ॥ 5-172-14 (37788)
అర్జునం వాసుదేవం చ యే చాన్యే తత్ర పార్థివాః।
సర్వాంస్తాన్వారయిష్యామి యావద్ద్రక్ష్యామి భారత ॥ 5-172-15 (37789)
పాంచాల్యం తు మహాబాహో నాహం హన్యాం శిఖండినం ।
ఉద్యతేషమథో దృష్ట్వా ప్రతియుధ్యంతమాహవే ॥ 5-172-16 (37790)
లోకస్తం వేద యదహం పితుః ప్రియచికీర్షయా ।
ప్రాప్తం రాజ్యం పరిత్యజ్య బ్రహ్మచర్యవ్రతే స్థితః ॥ 5-172-17 (37791)
చిత్రాంగదం కౌరవాణామాధిపత్యేఽభ్యషేచయం।
విచిత్రవీర్యం చ శిశుం యౌవరాజ్యేఽభ్యషేచయం ॥ 5-172-18 (37792)
దేవవ్రతత్వం విజ్ఞాప్య పృథివీం సర్వరాజసు ।
నైవ హన్యాం స్త్రియం జాతు న స్త్రీపూర్వం కదాచన ॥ 5-172-19 (37793)
స హి స్త్రీపూర్వకో రాజఞ్శిఖండీ యది తే శ్రుతః ।
కన్యా భూత్వా పుమాంచాతో న యోత్స్యే తేన భారత ॥ 5-172-20 (37794)
సర్వాంస్త్వన్యాన్హనిష్యామి పార్థివాన్భరతర్షభ ।
యాన్సమేష్యామి సమరే న తు కుంతీసుతాన్నృప ॥ ॥ 5-172-21 (37795)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి రథాతిరథసంఖ్యానపర్వణి ద్విసప్తత్యధికశతతమోఽధ్యాయః ॥ ॥ సమాప్తం చ రథాతిరథసంఖ్యానపర్వ ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-172-19 దేవవ్రతత్వం బ్రహ్మచారివ్రతవత్త్వం ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 173
॥ శ్రీః ॥
5.173. అధ్యాయః 173
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
శిఖండినోఽసంహరణకారణప్రశ్నే తత్కథనాయ భీష్మేణ దుర్యోధనంప్రతి అంబోపాఖ్యానకథనారంభః ॥ 1 ॥ తథా స్వయంవరే స్వేన అంబాదికన్యాత్రయహరణకథనం ॥ 2 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-173-0 (37796)
దుర్యోధనం ఉవాచ। 5-173-0x (3880)
కిమర్థం భరతశ్రేష్ఠ నైవ హన్యాః శిఖండినం ।
ఉద్యతేషుమథో దృష్ట్వా సమరేష్వాతతాయినం ॥ 5-173-1 (37797)
పూర్వముక్త్వా మహాబాహో పాంచాలాన్సహ సోమకైః ।
హనిష్యామీతి గాంగేయ తన్మే బ్రూహి పితామహ ॥ 5-173-2 (37798)
భీష్మ ఉవాచ। 5-173-3x (3881)
శ్రృణు దుర్యోధన కథాం సహైభిర్వసుధాధిపైః ।
యదర్థం యుధి సంప్రేక్ష్య నాహం హన్యాం శిఖండినం ॥ 5-173-3 (37799)
మహారాజో మమ పితా శాంతనుర్లోకవిశ్రుతః ।
దిష్టాంతమాప ధర్మాత్మా సమయే భరతర్షభ ॥ 5-173-4 (37800)
తతోఽహం భరతశ్రేష్ఠ ప్రతిజ్ఞాం పరిపాలయన్ ।
చిత్రాంగదం భ్రాతరం వై మహారాజ్యేఽభ్యపేచయం ॥ 5-173-5 (37801)
తస్మింశ్చ నిధనం ప్రాప్తే సత్యవత్యా మతే స్థితః ।
విచిత్రవీర్యం రాజానమభ్యషించం యథావిధి ॥ 5-173-6 (37802)
మయాఽభిషిక్తో రాజేంద్ర యవీయానపి ధర్మతః ।
విచిత్రవీర్యో ధర్మాత్మా మామేవ సముదైక్షత ॥ 5-173-7 (37803)
తస్య దారక్రియాం తాత చికీర్షురహమప్యుత ।
అనురూపాదివ కులాదిత్యేవ చ మనో దధే ॥ 5-173-8 (37804)
తథాఽశ్రౌషం మహాబాహో తిస్రః కన్యాః స్వయంవరే ।
రూపేణాప్రతిమాః సర్వాః కాశిరాజసుతాస్తదా ।
అంబాం చైవాంబికాం చైవ తథైవాంబాలికామపి ॥ 5-173-9 (37805)
రాజానశ్చ సమాహూతాః పృథివ్యాం భరతర్షభ।
అంబా జ్యేష్ఠాభవత్తాసామంబికా త్వథ మధ్యమా ॥ 5-173-10 (37806)
అంబాలికా చ రాజేంద్ర రాజకన్యా యవీయసీ ।
సోఽహమేకరథేనైవ గతః కాశిపతేః పురీం ॥ 5-173-11 (37807)
అపశ్యం తా మహాబాహో తిస్రః కన్యాః స్వలంకృతాః।
రాజ్ఞశ్చైవ సమాహూతాన్పార్థివాన్పృథివీపతే ॥ 5-173-12 (37808)
తతోఽహం తాన్నృపాన్సర్వానాహూయ సమరే స్థితాన్।
రథమారోపయాంచక్రే కన్యాస్తా భరతర్షభ ॥ 5-173-13 (37809)
వీర్యశుల్కాశ్చ తా జ్ఞాత్వా సమారోప్య రథం తదా।
అవోచం పార్థివాన్సర్వానహం తత్ర సమాగతాన్।
భీష్మః శాంతనవః కన్యా హరతీతి పునఃపునః ॥ 5-173-14 (37810)
తే యతధ్వం పరం శక్త్యా సర్వే మోక్షాయ పార్థివాః ।
ప్రసహ్య హి హరాంయేష మిషతాం వో నరర్షభాః ॥ 5-173-15 (37811)
తతస్తే పృథివీపాలాః సముత్పతురుదాయుధాః ।
యోగో యోగ ఇతి క్రుద్ధాః సారథీనభ్యచోదయన్ ॥ 5-173-16 (37812)
తే రథైర్గసంకాశైర్గజైశ్చ గజయోధినః।
పుష్టైశ్వాశ్వైర్మహీపాలాః సముత్పేతురుదాయుధాః ॥ 5-173-17 (37813)
తతస్తే మాం మహీపాలాః సర్వ ఏవ విశాం పతే।
రథవ్రాతేన మహతా సర్వతః పర్యవారయన్ ॥ 5-173-18 (37814)
తానహం శరవర్షేణ సమంతాత్పర్యవారయం ।
సర్వాన్నృపాంశ్చాప్యజయం దేవరాడివ దానవాన్ ॥ 5-173-19 (37815)
అపాతయం శరైర్దీప్తైః ప్రహసన్భరతర్షభ ।
తేషామాపతతాం చిత్రాంధ్వజాన్హేమపరిష్కృతాన్ ॥ 5-173-20 (37816)
ఏకైకేన హి బాణేన భూమౌ పాతితవానహం ।
హయాంస్తేషాం గజాంశ్చైవ సారథీంశ్చాప్యహం రణే ॥ 5-173-21 (37817)
తే నివృత్తాశ్చ భగ్నాశ్చ దృష్ట్వా తల్లాఘవం మమ। 5-173-22b`ప్రణిపేతుశ్చ సర్వే వై ప్రశశంసుశ్చ పార్థివాః॥ 5-173-22 (37818)
తత ఆదాయ తాః కన్యా నృపతీంశ్చ విసృజ్య తాన్।'
అథాఽహం హాస్తినపురమాయాం జిత్వా మహీక్షితః ॥ 5-173-23 (37819)
తతోఽహం తాశ్చ కన్యా వై భ్రాతురర్థాయ భారత।
తచ్చ కర్మ మహాబాహో సత్యవత్యై న్యవేదయం ॥ ॥ 5-173-24 (37820)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి అంబోపాఖ్యానపర్వణి త్రిసప్తత్యధికశతతమోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-173-4 దిష్టాంతం మరణం ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 174
॥ శ్రీః ॥
5.174. అధ్యాయః 174
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
భీష్మేణ విచిత్రవీర్యస్య కన్యాత్రయేణ వివాహప్రయతనే అంబయా స్వస్య సాల్వకామత్వకథనపూర్వకం తత్సమీపగమనే భీష్మంప్రత్యనుజ్ఞాయాచనం ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-174-0 (37821)
భీష్మ ఉవాచ। 5-174-0x (3882)
తతోఽహం భరతశ్రేష్ఠ మాతరం వీరమాతరం ।
అభిగంయోపసంగృహ్య దాశేయీమిదమబ్రువం ॥ 5-174-1 (37822)
ఇమాః కాశిపతేః కన్యా మయా నిర్జిత్య పార్థివాన్ ।
విచిత్రవీర్యస్య కృతే వీర్యశుల్కా హృతా ఇతి ॥ 5-174-2 (37823)
తతో మూర్ధన్యుపాఘ్రాయ పర్యశ్రునయనా నృప।
ఆహ సత్యవతీ హృష్టా దిష్ట్యా పుత్ర జితం త్వయా ॥ 5-174-3 (37824)
సత్యవత్యాస్త్వనుమతే వివాహే సముపస్థితే।
ఉవాచ వాక్యం సవ్రీడా జ్యేష్ఠా కాశిపతేః సుతా ॥ 5-174-4 (37825)
భీష్మ త్వమసి ధర్మజ్ఞః సర్వశాస్త్రవిశారదః ।
శ్రుత్వా చ వచనం ధర్ంయం మహ్యం కర్తుమిహార్హసి ॥ 5-174-5 (37826)
మయా సాల్వపత్తిః పూర్వం మనసాఽభివృతో వరః।
తేన చాస్మి వృతా పూర్వం రహస్యవిదితే పితుః ॥ 5-174-6 (37827)
కథం మామన్యకామాం త్వం రాజధర్మమతీత్య వై ।
వాసయేథా గృహే భీష్మ కౌరవః సన్విశేషతః ॥ 5-174-7 (37828)
ఏతద్బుద్ధ్యా వినిశ్చిత్య మనసా భరతర్షభ ।
యత్క్షమం తే మహాబాహో తదిహారబ్ధుమర్హసి ॥ 5-174-8 (37829)
స మాం ప్రతీక్షతే వ్యక్తం సాల్వరాజో విశాంపతే ।
తస్మాన్మాం త్వం కురుశ్రేష్ఠ సమనుజ్ఞాతుమర్హసి ॥ 5-174-9 (37830)
కృపాం కురు మహాబాహో మయి ధర్మభృతాం వర।
త్వం హి సత్యవ్రతో వీర పృథివ్యామితి నః శ్రుతం ॥ ॥ 5-174-10 (37831)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి అంబోపాఖ్యనపర్వణి చతుఃసప్తత్యధికశతతమోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-174-1 ఉపసంగృహ్య పాదయోః పతిత్వా॥ 5-175-5 మహ్యం మమ ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 175
॥ శ్రీః ॥
5.175. అధ్యాయః 175
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
భీష్మానుజ్ఞయా సాల్వం గతాయా అంబాయాస్తేన పరిత్యాగః ॥ 1 ॥ అంబయా భీష్మస్య ప్రతిచికీర్షయా తాపసాశ్రమమేత్య తేషు స్వవృత్తాంతనివేదనం ॥ 2 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-175-0 (37832)
భీష్మ ఉవాచ। 5-175-0x (3883)
తతోఽహం సమనుజ్ఞాప్య కాలీం గంధవతీం తదా।
మంత్రిణశ్చర్త్విజశ్చైవ తథైవ చ పురోహితాన్।
సమనుజ్ఞామిషం కన్యామంబాం జ్యేష్ఠాం నరాధిప ॥ 5-175-1 (37833)
అనుజ్ఞాతా యయౌ సా తు కన్యా సాల్వపతేః పురం।
వృద్ధైర్ద్విజాతిభిర్గుప్తా ధాత్ర్యా చానుగతా తదా ॥ 5-175-2 (37834)
అతీత్య చ తమధ్వానమాసమాద నరాధిపమ ।
సా తమాసాద్య రాజానం సాల్వం వచనమబ్రవీత్ ॥ 5-175-3 (37835)
ఆగతాహం మహాబాహో త్వాముద్దిశ్య మహామతే।
`అభినందస్వ మాం రాజన్సదా ప్రియహితే రతాం॥ 5-175-4 (37836)
ప్రతిపాదయ మాం రాజంధర్మాదీంశ్చర ధర్మతః ।
త్వం హి మే మనసా ధ్యాతస్త్వయా చాప్యుపమంత్రితా ॥ 5-175-5 (37837)
భీష్మ ఉవాచ।' 5-175-6x (3884)
తామబ్రవీత్సాల్వపతిః స్మయన్నివ విశాంపతే।
త్వయాఽన్యపూర్వయా నాహం భార్యార్థీ వరవర్ణిని ॥ 5-175-6 (37838)
గచ్ఛ భద్రే పునస్తత్ర సకాశం భీష్మకస్య వై।
నాహమిచ్ఛామి భీష్మేణ గృహీతాం త్వాం ప్రసహ్య వై ॥ 5-175-7 (37839)
త్వం హి భీష్మేణ నిర్జిత్య నీతా ప్రీతిమతీ తదా।
పరామృశ్య మహాయుద్ధే నిర్జిత్య పృథివీపతీన్ ॥ 5-175-8 (37840)
నాహం త్వయ్యన్యపూర్వాయాం భార్యార్థీ వరవర్ణిని ।
కథమస్మద్విధో రాజా పరపూర్వాం ప్రవేశయేత్ ॥ 5-175-9 (37841)
నారీం విదితవిజ్ఞానః పరేషాం ధర్మమాదిశన్।
యథేష్టం గంయతాం భద్రే మా త్వాం కాలోఽత్యగాదయం ॥ 5-175-10 (37842)
అంబా తమబ్రవీద్రాజన్ననంగశరపీడితా।
నైవం వద మహీపాల నైతదేవం కథంచన ॥ 5-175-11 (37843)
నాస్మి ప్రీతిమతీ నీతా భీష్మేణామిత్రకర్శన ।
బలాన్నీతాస్మి రుదతీ విద్రావ్య పృథివీపతీన్ ॥ 5-175-12 (37844)
భజస్వ మాం సాల్వపతే భక్తాం బాలామనాగసం ।
భక్తానాం హి పరిత్యాగో న ధర్మేషు ప్రశస్యతే ॥ 5-175-13 (37845)
సాహమామంత్ర్య గాంగేయం సమరేష్వనివర్తినం ।
అనుజ్ఞాతా చ తేనైవ తతోఽహం భృశమాగతా ॥ 5-175-14 (37846)
న స భీష్మో మహాబాహుర్మామిచ్ఛతి విశాంపతే ।
భ్రాతృహేతోః సమారంభో భీష్మస్యేతి శ్రుతం మయా ॥ 5-175-15 (37847)
భగిన్యౌ మమ యే నీతే అంబికాంబాలికే నృప।
ప్రాదాద్విచిత్రవీర్యాయ గాంగేయో హి యవీయసే ॥ 5-175-16 (37848)
యథా సాల్వపతే నాన్యం వరం యామి కథంచన।
త్వామృతే పురుషవ్యాఘ్ర తథా మూర్ధానమాలభే ॥ 5-175-17 (37849)
న చాన్యపూర్వా రాజేంద్ర త్వామహం సముపస్థితా।
సత్యం బ్రవీమి సాల్వైతత్సత్యేనాత్మానమాలభే ॥ 5-175-18 (37850)
భజస్వ మాం విశాలాక్ష స్వయం కన్యాముపస్థితాం।
అనన్యపూర్వాం రాజేంద్ర త్వత్ప్రసాదాభికాంక్షిణీం ॥ 5-175-19 (37851)
తామేవం భాషమాణాం తు సాల్వః కాశిపతేః సుతాం।
అత్యజద్భరతశ్రేష్ఠ జీర్ణాం త్వచమివోరగః ॥ 5-175-20 (37852)
ఏవం బహువిధైర్వాక్యైర్యాచ్యమానస్తయా నృపః ।
నాశ్రద్దధత్సాల్వపతిః కన్యాయాం భరతర్షభ ॥ 5-175-21 (37853)
తతః సా మన్యునాఽఽవిష్టా జ్యేష్ఠా కాశిపతేః సుతా।
అబ్రవీత్సాశ్రునయనా బాష్పవిప్లుతయా గిరా ॥ 5-175-22 (37854)
త్వయా త్యక్తా గమిష్యామి యత్ర తత్ర విశాంపతే।
తత్ర మే గతయః సంతు సంతః సత్యం యథా ధ్రువం ॥ 5-175-23 (37855)
ఏవం తాం భాషమాణాం తు కన్యాం సాల్వపతిస్తదా।
పరితత్యాజ కౌరవ్య కరుణం పరిదేవతీం ॥ 5-175-24 (37856)
గచ్ఛ గచ్ఛేతి తాం సాల్వః పునః పునరభాషత।
బిభేమి భీష్మాత్సుశ్రోణి త్వం చ భీష్మపరిగ్రహః ॥ 5-175-25 (37857)
ఏవముక్తా తు సా తేన సాల్వేనాదీర్ఘదర్శినా ।
నిశ్చక్రామ పురాద్దీనా రుదతీ కురరీ యథా ॥ 5-175-26 (37858)
భీష్మ ఉవాచ। 5-175-27x (3885)
నిష్క్రామంతీ తు నగరాచ్చింతయామాస దుఃఖితా ।
పృథివ్యాం నాస్తి యువతిర్విషమస్థతరా మయా ॥ 5-175-27 (37859)
బంధుర్భిర్విప్రహీణాస్మి సాల్వేన చ నిరాకృతా ।
న చ శక్యం పునర్గంతుం మయా వారణసాహ్వయం ॥ 5-175-28 (37860)
అనుజ్ఞాతా తు భీష్మేణ సాల్వముద్దిశ్య కారణం।
కిం ను గర్హాంయథాత్మానమథ భీష్మం దురాసదం ॥ 5-175-29 (37861)
అథవా పితరం మూఢం యో మేఽకార్షీత్స్వయంవరం ।
మయాఽయం స్వకృతో దోషో యాఽహం భీష్మరథాత్తదా ॥ 5-175-30 (37862)
ప్రవృత్తే దారుణే యుద్ధే సాల్వార్థం నాపతం పురా।
తస్యేయం ఫలనిర్వృత్తిర్యదాపన్నాఽస్మి మూఢవత్ ॥ 5-175-31 (37863)
ధిగ్భీష్మం ధిక్క మే మందం పితరం మూఢచేతసం ।
యేనాహం వీర్యశుల్కేన పణ్యస్త్రీవ ప్రచోదితా ॥ 5-175-32 (37864)
ధిఙ్మాం ధిక్సాల్వరాజానం ధిగ్ధాతారమథాపి వా ।
యేషాం దుర్నీతభావేన ప్రాప్తాస్ంయాపదముత్తమాం ॥ 5-175-33 (37865)
సర్వథా భాగధేయాని స్వాని ప్రాప్నోతి మానవః ।
అనయస్యాస్య తు ముఖం భీష్మః శాంతనవో మమ ॥ 5-175-34 (37866)
సా భీష్మే ప్రతికర్తవ్యమహం పశ్యామి సాంప్రతం ।
తపసా వా యుధా వాపి దుఃఖహేతుః స మే మతః ॥ 5-175-35 (37867)
కో ను భీష్మం యుధా జేతుముత్సహేత మహీపతిః ।
ఏవం సా పరినిశ్చిత్య జగామ నగరాద్బహిః ॥ 5-175-36 (37868)
ఆశ్రమం పుణ్యశీలానాం తాపసానాం మహాత్మనాం ।
తతస్తామవసద్రాత్రిం తాపసైః పరివారితా ॥ 5-175-37 (37869)
ఆచఖ్యౌ చ యథావృత్తం సర్వమాత్మని భారత ।
విస్తరేణ మహాబాహో నిఖిలేన శుచిస్మితా ।
హరణం చ విసర్గం చ సాల్వేన చ విసర్జనం ॥ 5-175-38 (37870)
తతస్తత్ర మహానాసీద్బ్రాహ్మణః సంశితవ్రతః ।
శైఖావత్యస్తపోబృద్ధః శాస్త్రే చారణ్యకే గురుః ॥ 5-175-39 (37871)
ఆర్తా తామాహ స మునిః శైఖావత్యో మహాతపాః ।
నిఃశ్వసంతీం సతీం బాలాం దుఃఖశోకపరాయణాం ॥ 5-175-40 (37872)
ఏవం గతే తు కిం భద్రే శక్యం కర్తుం తపస్విభిః ।
ఆశ్రమస్థైర్మహాభాగే తపోయుక్తైర్మహాత్మభిః ॥ 5-175-41 (37873)
సా త్వేనమబ్రవీద్రాజన్క్రియతాం మదనుగ్రహః ।
ప్రావ్రాజ్యమహమిచ్ఛామి తపస్తప్స్యామి దుశ్చరం ॥ 5-175-42 (37874)
మయైవ యాని కర్మాణి పూర్వదేహే తు మూఢయా।
కృతాని నూనం పాపాని తేషామేతత్ఫలం ధ్రువం ॥ 5-175-43 (37875)
నోత్సహే తు పునర్గంతుం స్వజనం ప్రతి తాపసాః ।
ప్రత్యాఖ్యాతా నిరానందా సాల్వేన చ నిరాకృతా ॥ 5-175-44 (37876)
ఉపదిష్టమిహేచ్ఛామి తాపస్యం వీతకల్మషాః ।
యుష్మాభిర్దేవసంకాశైః కృపా భవతు వో మయి ॥ 5-175-45 (37877)
స తామాశ్వాసయత్కన్యాం దృష్టాంతాగమహేతుభిః ।
సాంత్వయామాస కార్యం చ ప్రతిజజ్ఞే ద్విజైః సహ ॥ ॥ 5-175-46 (37878)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి అంబోపాఖ్యానపర్వణి పంచసప్తత్యధికశత్తమోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-175-39 శైఖావత్యః శిఖావాన్ వహ్నిస్తత్సాధ్యాని శ్రౌతస్మార్తకర్మాణి శైఖావతాని తేషు సాధుః శైఖావత్యః। ఆరణ్యకే ఉపనిషది గురుబ్రహ్మవిదిత్యర్థః ॥ 5-175-46 దృష్టాంతో లౌకికోదాహరణం । ఆగమో వేదః। హేతుర్యుక్తిః ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 176
॥ శ్రీః ॥
5.176. అధ్యాయః 176
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
అంబాంప్రతి తాపసేషు చింతయత్సు హోత్రవాహనాంనోఽంబామాతామహస్య తత్రాగమనం ॥ 1 ॥ తేనాంబాయాః పరశురామంప్రతి శరణాగతిచోదనా ॥ 2 ॥ తత్ర యదృచ్ఛాసమాగతే అకృతవ్రణనాంని మహర్షౌ అంబయా స్వవృత్తంతనివేదనం ॥ 3 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-176-0 (37879)
భీష్మ ఉవాచ। 5-176-0x (3886)
తతస్తే తాపసాః సర్వే కార్యవంతోఽభవంస్తదా।
తాం కన్యాం చింతయంతస్తే కింకార్యమితి ధర్మిణః ॥ 5-176-1 (37880)
కేచిదాహుః పితుర్వేశ్మ నీయతామితి తాపసాః ।
కేచిదస్యదుమాలంభే మతిం చక్రుర్హి తాపసాః ॥ 5-176-2 (37881)
కేచిత్సాల్వపతిం గత్వా నియోజ్యమితి మేనిరే।
నేతి కేచిద్వ్యవస్యంతి ప్రత్యాఖ్యాతా హి తేన సా ॥ 5-176-3 (37882)
ఏవం గతే తు కిం శక్యం భద్రే కర్తుం మనీషిభిః ।
పునరూచుశ్చ తాం సర్వే తాపసాః సంశితవ్రతాః ॥ 5-176-4 (37883)
అలం ప్రవ్రజితేనేహ భద్రే శ్రృణు హితం వచః।
ఇతో గచ్ఛస్వ భద్రం తే పితురేవ నివేశనం ॥ 5-176-5 (37884)
ప్రతిపస్త్యతి రాజా స పితా తే యదనంతరం ।
తత్ర వత్స్యసి కల్యాణి సుఖం సర్వగుణాన్వితా ॥ 5-176-6 (37885)
న చ తేఽన్యా గతిర్న్యాయ్యా భవేద్భద్రే యథా పితా ।
పతిర్వాపి గతిర్నార్యాః పితా వా వరవర్ణిని ।
గతిః పతిః సమస్థాయా విషమే చ పితా గతిః ॥ 5-176-7 (37886)
ప్రవ్రజ్యా హి సుదుఃఖేయం సుకుమార్యా విశేషతః ।
రాజపుత్ర్యాః ప్రకృత్యా చక కుమార్యాస్తవ భామిని ॥ 5-176-8 (37887)
భద్రే దోషా హి విద్యంతే బహవో వరవర్ణిని ।
ఆశ్రమే వై వసంత్యాస్తే న భవేయుః పితుర్గృహే ॥ 5-176-9 (37888)
తతస్త్వన్యేఽబ్రువన్వాక్యం తాపసాస్తాం తపస్వినీం ॥ 5-176-10 (37889)
త్వామిహైకాకినీం దృష్ట్వా నిర్జనే గహనే వనే।
ప్రార్థయిష్యంతిరాజానస్తస్మాన్మైవం మనః కృథాః ॥ 5-176-11 (37890)
అంబోవాచ। 5-176-12x (3887)
న శక్యం కాశినగరం పునర్గంతుం పితుర్గృహాన్।
అవజ్ఞాతా భవిష్యామి బాంధవానాం న సంశయః ॥ 5-176-12 (37891)
ఉషితాస్మి తథా బాల్యే పితుర్వేశ్మని తాపసాః ।
నాహం గమిష్యే భద్రం వస్తత్ర యత్ర పితా మమ।
తపస్తప్తుమభీప్సామి తాపసైః పరిరక్షితా ॥ 5-176-13 (37892)
యథా పరేఽపి మే లోకే న స్యాదేవం మహాత్యయః ।
దౌర్భాగ్యం తాపసశ్రేష్ఠాస్తస్మాత్తప్స్యాంయహం తపః ॥ 5-176-14 (37893)
భీష్మ ఉవాచ। 5-176-15x (3888)
ఇత్యేవం తేషు విప్రేషు చింతయన్సు యథాతథం।
రాజర్షిస్తద్వనం ప్రాప్తస్తపస్వీ హోత్రవాహనః ।
`తాం తథా భావినీం దృష్ట్వా శ్రుత్వా చోద్విగ్రమానసః' 5-176-15 (37894)
తతస్తే తాపసాః సర్వే పూజయంతి స్మ తం నృపం ।
పూజాభిః స్వాగతాద్యాభిరాసనేనోదకేన చ ॥ 5-176-16 (37895)
తస్యోపవిష్టస్య సతో విశ్రాంతస్యోపశ్రృణ్వతః।
పునరేవ కథాం చక్రుః కన్యాం ప్రతి వనౌకసః ॥ 5-176-17 (37896)
అంబాయాస్తాం కథాం శ్రుత్వా కాశిరాజ్ఞశ్చ భారత।
రాజర్షిః స మహాతేజా బభూవోద్విగ్రమానసః ॥ 5-176-18 (37897)
తాం తథావాదినీం శ్రుత్వా దృష్ట్వా చ స మహాతపాః ।
రాజర్షిః కృపయావిష్టో మహాత్మా హోత్రవాహనః ॥ 5-176-19 (37898)
స వేపమాన ఉత్థాయ మాతుస్తస్యాః పితా తదా।
తాం కన్యామంకమారోప్య పర్యశ్వాసయత ప్రభో ॥ 5-176-20 (37899)
స తామపృచ్ఛత్కార్త్స్న్యేన వ్యసనోత్పత్తిమాదితః ।
సా చ తస్మై యథావృత్తం విస్తరేణ న్యవేదయత్ ॥ 5-176-21 (37900)
తతః స రాజర్షిరభూద్దుఃఖశోకసమన్వితః।
కార్యం చ ప్రతిపేదే తన్మనసాం సుమహాతపాః ॥ 5-176-22 (37901)
అబ్రవీద్వేపమానశ్చ కన్యామార్తాం సుదుఃఖితః ।
మా గాః పితుర్గృహం భద్రే మాతుస్తే జనకో హ్యహం ॥ 5-176-23 (37902)
దుఃఖం ఛింద్యామహం తే వై మయి వర్తస్వ పుత్రికే।
పర్యాప్తం తే మనో వత్సే యదేవం పరిశుష్యసి ॥ 5-176-24 (37903)
గచ్ఛ మద్వచనాద్రామం జామదగ్న్యం తపస్వినం ।
రామస్తే సుమహద్దుఃఖం శోకం చైవాపనేష్యతి ॥ 5-176-25 (37904)
హనిష్యతి రణే భీష్మం న కరిష్యతి చేద్వచః ।
తం గచ్ఛ భార్గవశ్రేష్ఠం కాలాగ్నిసమతేజసం ॥ 5-176-26 (37905)
ప్రతిష్ఠాపయితా స త్వాం సమే పథి మహాతపాః ।
తతస్తు సుస్వరం బాష్పసుత్సృజంతీ పునః పునః ॥ 5-176-27 (37906)
అబ్రవీత్పితరం మాతుః మా తదా హోత్రవాహనం ।
అభివాదయిత్వా శిరసా గమిష్యే తవ శాసనాత్ ॥ 5-176-28 (37907)
అపి నామాద్య పశ్యేయమార్యం తం లోకవిశ్రుతం ।
కథం చ తీవ్రం దుఃకం మే నాశకయిష్యతి భార్గవః।
ఏతదిచ్ఛాంయహం జ్ఞాతుం యథా యాస్యమి తత్ర వైః ॥ 5-176-29 (37908)
హోత్రవాహన ఉవాచ। 5-176-30x (3889)
రామం ద్రక్ష్యసి భద్రే త్వం జామదగ్న్యం మహావనే।
ఉగ్రే తపసి వర్తంతం సత్యసంధం మహాబలం ॥ 5-176-30 (37909)
మహేంద్రం వై గిరిశ్రేష్ఠం రామో నిత్యముపాస్తి హ।
ఋషయో వేదవిద్వాంసో గంధర్వాప్సరసస్తథా ॥ 5-176-31 (37910)
తత్ర గచ్ఛస్వ భద్రం తే బ్రూయాశ్చైనం వచో మమ।
అభివాద్య చ తం మూంర్ధ్నా తపోవృద్ధం దృఢవ్రతం ॥ 5-176-32 (37911)
బ్రూయాశ్చైనం పునర్భద్రే యత్తే కార్యం మనీషితం ।
మయి సంకీర్తితే రామః సర్వం తత్తే కరిష్యతి ॥ 5-176-33 (37912)
మమ రామః సఖా వత్సే ప్రీతియుక్తః సుహృచ్చ మే।
జమదగ్నిసుతో వీరః సర్వశస్త్రభృతాం వరః ॥ 5-176-34 (37913)
ఏవం బ్రువతి కన్యాం తు పార్థివే హోత్రవాహనే ।
అకృతవ్రణః ప్రాదురాసీద్రామస్యానుచరః ప్రియః ॥ 5-176-35 (37914)
తతస్తే మనుయః సర్వే సముత్తస్థుః మహస్రశః ।
స చ రాజా వయోవృద్ధః సృఞ్యయో హోత్రవాహనః ॥ 5-176-36 (37915)
తతో దృష్ట్వా కృతాతిథ్యమన్యోన్యం తే వనౌకసః ।
సహితా భరతశ్రేష్ఠ నిషేదుః పరివార్య తం ॥ 5-176-37 (37916)
తతస్తే కథయామాసుః కథాస్తాస్తా మనోరమాః ।
ధన్యా దివ్యాశ్చ రాజేంద్ర ప్రీతిహర్షముదా యుతాః ॥ 5-176-38 (37917)
తతః కథాంతే రాజర్షిర్మహాత్మా హోత్రవాహనః ।
రామం శ్రేష్ఠం మహర్షీణామపృచ్ఛదకృతవ్రణం ॥ 5-176-39 (37918)
క్వ సంప్రతి మహాబాహో జామదగ్న్యః ప్రతాపవాన్ ।
అకృతవ్రణ శక్యో వై ద్రుష్టుం వేదవిదాం వర ॥ 5-176-40 (37919)
అకృతవ్రణ ఉవాచ। 5-176-41x (3890)
భవంతమేవ సతతం రామః కీర్తయతి ప్రభో।
సృంజయో మే ప్రియసఖో రాజర్షిరితి పార్థివ ॥ 5-176-41 (37920)
ఇహ రామః ప్రభాతే శ్వో భవితేతి మతిర్మమ।
ద్రష్టస్యేనమిహాయాంతం తవ దర్శనకాంక్షయా॥ 5-176-42 (37921)
ఇయం చ కన్యా రాజర్షే కిమర్థం వనమాగతా।
కస్య చేయం తవ చ కా భవతీచ్ఛామి వేదితుం ॥ 5-176-43 (37922)
హోత్రవాహన ఉవాచ। 5-176-44x (3891)
దౌహిత్రీయం మమ విభో కాశిరాజసుతా ప్రియా।
జ్యేష్ఠా స్వయంవరే తస్థౌ భగినీభ్యాం సహానధ ॥ 5-176-44 (37923)
ఇయమంబేతి విఖ్యాతా జ్యేష్ఠా కాశిపతేః సుతా।
అంబికాంబాలికే కన్యే కనీయస్యౌ తపోధన ॥ 5-176-45 (37924)
సమేతం పార్థివం క్షత్రం కాశిపుర్యాం తతోఽభవత్।
కన్యానిమిత్తం విప్రర్షే తత్రాసీదుత్సవో మహాన్ ॥ 5-176-46 (37925)
తతా కిల మహావీర్యో భీష్మః శాంతనవో నృపాన్ ।
అధిక్షిప్య మహాతేజాస్తిస్త్రః కన్యా జహార తాః ॥ 5-176-47 (37926)
నిర్జిత్య పృథివీపాలానథ భీష్మో జగాహ్వయం ।
ఆజగామ విశుద్ధాత్మా కన్యాభిః సహ భారతః ॥ 5-176-48 (37927)
సత్యవత్యై నివేద్యాథ వివాహం సమనంతరం ।
భ్రాతుర్విచిత్రవీర్యస్య సమాజ్ఞాపయత ప్రభుః ॥ 5-176-49 (37928)
తం తు వైవాహికం దృష్ట్వా కన్యేయం సముపార్జితం ।
అబ్రవీత్తత్ర గాంగేయం మంత్రిమధ్యే ద్విజర్షభ ॥ 5-176-50 (37929)
మయా సాల్వపతిర్వీరో మనసాఽభివృతః పతిః ।
న మమార్హసి ధర్మజ్ఞ దాతుం భ్రాత్రేఽన్యమానసాం ॥ 5-176-51 (37930)
తచ్ఛ్రుత్వా వచనం భీష్మః సంమంత్ర్య సహ మంత్రిభిః ।
నిశ్చిత్య విససర్జేమాం సత్యవత్యా మతే స్థితః ॥ 5-176-52 (37931)
అనుజ్ఞాతా తు భీష్మేణ సాల్వం సౌభపతిం తతః।
కన్యేయం ముదితా తత్ర కాలే వాచనమబ్రవీత్ ॥ 5-176-53 (37932)
విసర్జితాస్మి భీష్మేణ ధర్మం మాం ప్రతిపాదయ।
మనసాభివృత్తః పూర్వం మయా త్వం పార్థివర్షమ ॥ 5-176-54 (37933)
ప్రత్యాచఖ్యౌ చ సాల్వోఽస్యాశ్చారిత్రస్యాభిశంకితః ।
సేయం తపోవనం ప్రాప్తా తాపస్యేఽభిరతా భృశం ॥ 5-176-55 (37934)
మయా చ ప్రత్యభిజ్ఞాతా వంశస్య పరికీర్తనాత్।
అస్య దుఃఖస్య చోత్పత్తిం భీష్మమేవేహ మన్యతే । 5-176-56 (37935)
అంబోవాచ। 5-176-57x (3892)
భగవన్నేవమేవేహ యథాహ పృథివీపతిః।
శరీరకర్తా మాతుర్మే సృంజయో హోత్రవాహనః ॥ 5-176-57 (37936)
న హ్యుత్సహే స్వనగరం ప్రతియాతుం తపోధన ।
అపమానభయాచ్చైవ వ్రీడయా చ మహామునే ॥ 5-176-58 (37937)
యత్తు మాం భగవాన్రామో వక్ష్యతి ద్విజసత్తమ ।
తన్మే కార్యతమం కార్యమితి మే భగవన్మతిః ॥ ॥ 5-176-59 (37938)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి అంబోపాఖ్యానపర్వణి షట్సప్తత్యధికశతతమోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-176-14 మహాత్యయః సుఖనాశః। మమ ఉద్ధవ ఉత్సవ ఇతి కోశః ॥ 5-176-56 ఉత్పత్తిం కారణం ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 177
॥ శ్రీః ॥
5.177. అధ్యాయః 177
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
అకృతవ్రణేన సవిమర్శం భీష్మస్య ప్రతీకారనిర్ధారణం ॥ 1 ॥ అంబయా పరేద్యురాగతం జామదగ్న్యంప్రతి భీష్మవధప్రార్థనా ॥ 2 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-177-0 (37939)
అకృతవ్రణ ఉవాచ। 5-177-0x (3893)
దుఃఖ ద్వయోరిదం భద్రే కతరస్య చికీర్షసి।
ప్రతికర్తవ్యమబలే తత్త్వం వత్సే వదస్వ మే ॥ 5-177-1 (37940)
యది సౌభపతిర్భద్రే నియోక్తవ్యో మతస్తవ ।
నియోక్ష్యతి మహాత్మా స రామస్త్వద్ధితకాంయయా ॥ 5-177-2 (37941)
అథాపగేయం భీష్మం త్వం రామేణేచ్ఛసి ధీమతా ।
రణే వినిర్జితం ద్రష్టుం కుర్యాత్తదపి భార్గవః॥ 5-177-3 (37942)
సృంజయస్య వచః శ్రుత్వా తవ చైవ శుచిస్మితే।
యదత్ర తే భృశం కార్యం తదద్యైవ విచింత్యతాం ॥ 5-177-4 (37943)
అంబోవాచ। 5-177-5x (3894)
అపనీతాస్మి భీష్మేణ భగవన్నవిజానతా।
నాభిజానాతి మే భీష్మో బ్రహ్మన్సాల్వగతం మనః ॥ 5-177-5 (37944)
ఏతద్విచార్య మనసా భవానేతద్వినిశ్చయం।
విచినోతు యథాన్యాయం విధానం క్రియతాం తథా ॥ 5-177-6 (37945)
భీష్మే వా కురుశార్దూలే శాల్వరాజేఽథవా పునః।
ఉభయోరేవ వా బ్రహ్మన్యుక్తం యత్తత్సమాచర ॥ 5-177-7 (37946)
నివేదితం మయా హ్యేతద్దుఃఖమూలం యథాతథం ।
విధానం తత్ర భగవన్కర్తుమర్హసి యుక్తితః ॥ 5-177-8 (37947)
అకృతవ్రణ ఉవాచ। 5-177-9x (3895)
ఉపపదమిదం భద్రే యదేవం వరవర్ణిని ।
ధర్మం ప్రతివచో బ్రూయాః శ్రృణు చదం వచో మమ ॥ 5-177-9 (37948)
యది త్వామాపగేయో వై న నయేద్గజసాహ్వయం ।
సాల్వస్త్వా శిరసా భీరు గృహ్ణీయాద్రామచోదితః ॥ 5-177-10 (37949)
తేన త్వం నిర్జితా భద్రే యస్మాన్నీతాసి భామిని ।
సంశయః సాల్వరాజస్య తేన త్వయి సుమధ్యమే ॥ 5-177-11 (37950)
భీష్మః పురుషమానీ చ జితకాశీ తథైవ చ।
తస్మాత్ప్రతిక్రియా యుక్తా భీష్మే కారయితుం తవ ॥ 5-177-12 (37951)
అంబోవాచ। 5-177-13x (3896)
మమాప్యేష సదా బ్రహ్మన్హృది కామోఽభివర్తతే।
ఘాతయేయం యది రణే భీష్మమిత్యేవ నిత్యదా ॥ 5-177-13 (37952)
భీష్మం వా సాల్వరాజం వా యం వా దోషేణ గచ్ఛసి ।
ప్రశాధి తం మహాబాహోయత్కృతేఽహం సుదుఃఖితా ॥ 5-177-14 (37953)
భీష్మ ఉవాచ। 5-177-15x (3897)
ఏవం కథయతామేవ తేషాం స దివసో గతః ।
రాత్రిశ్చ భరతశ్రేష్ఠ సుఖశీతోష్ణమారుతా ॥ 5-177-15 (37954)
తతో రామః ప్రాదురాసీత్ప్రజ్వలన్నివ తేజసా ।
శిష్యైః పరివృతో రాజంజటాచీరధరో మునిః ॥ 5-177-16 (37955)
ధనుష్పాణిరదీనాత్మా ఖంగం బిభ్రత్పరశ్వధీ ।
విరజా రాజశార్దూల సృంజయం సోఽభ్యయాన్నృపం ॥ 5-177-17 (37956)
తతస్తం తాపసా దృష్ట్వా స చ రాజా మహాతపాః ।
తస్థుః ప్రాంజలయో రాజన్సా చ కన్యా తపస్వినీ ॥ 5-177-18 (37957)
పూజయామాసురవ్యగ్రా మధుపర్కేణ భార్గవం।
అర్చితశ్చ యథాన్యాయం నిషసాద సహైవ తైః ॥ 5-177-19 (37958)
తతః పూర్వవ్యతీతాని కథయంతౌ స్మ తావుభౌ ।
ఆసాతాం జామదగ్న్యశ్చ సృంజయశ్చైవ భారత ॥ 5-177-20 (37959)
తథా కథాంతే రాజర్షిర్భృగుశ్రేష్ఠం మహాబలం ।
ఉవాచ మధురం కాలే రామం వచనమర్థవత్ ॥ 5-177-21 (37960)
రామేయం మమ దౌహిత్రీ కాశిరాజసుతా ప్రభో ।
అస్యాః శ్రృణు యథాతత్త్వం కార్యం కార్యవిశారద ॥ 5-177-22 (37961)
పరమం కథ్యతాం చేతి తాం రామః ప్రత్యభాషత ।
తతః సాభ్యవదద్రామం జ్వలంతమివ పావకం ॥ 5-177-23 (37962)
తతోఽభివాద్య చరణౌ రామస్య శిరసా శుభౌ ।
స్పృష్ట్వా పద్మదలాభాభ్యాం పాణిభ్యామగ్రతః స్థితా ॥ 5-177-24 (37963)
రురోద సా శోకవతీ బాష్పవ్యాకులలోచనా।
ప్రపేదే శరణం చైవ శరణ్యం భృగునందనం ॥ 5-177-25 (37964)
రామ ఉవాచ। 5-177-26x (3898)
యథా త్వం సృంజయస్యాస్య తథా మే త్వం నృపాత్మజే ।
బ్రూహి యత్తే మనోదుఃఖం కరిష్యే వచనం తవ ॥ 5-177-26 (37965)
అంబోవాచ। 5-177-27x (3899)
భగవఞ్శరణం త్వాద్య ప్రపన్నాఽస్మి మహావ్రతం ।
శోకపంకార్ణవాన్మగ్నం ఘోరాదుద్ధర మాం విభో ॥ 5-177-27 (37966)
భీష్మ ఉవాచ। 5-177-28x (3900)
తస్యాశ్చ దృష్ట్వా రూపం చ వపుశ్చాభినవం పునః।
సౌకుమార్యం పరం చైవ రామశ్చింతాపరోఽభవత్ ॥ 5-177-28 (37967)
కిమియం వక్ష్యతీత్యేవం విమమర్శ భృగూద్వహః।
ఇతి దధ్యౌ చిరం రామః కృపయాభిపరిప్లుతః ॥ 5-177-29 (37968)
కథ్యతామితి సా భూయో రామేణోక్తా శుచిస్మితా।
సర్వమేవ యథాతత్త్వం కథయామాస భార్గవే ॥ 5-177-30 (37969)
తచ్ఛుత్వా జామదగ్ర్యస్తు రాజపుత్ర్యా వచస్తదా ।
ఉవాచ తాం వరారోహాం నిశ్చిత్యార్థవినిశ్చయం ॥ 5-177-31 (37970)
రామ ఉవాచ। 5-177-32x (3901)
ప్రేషయిష్యామి భీష్మాయ కురుశ్రేష్ఠాయ భామిని ।
కరిష్యతి వచో మహ్యం శ్రుత్వా చ స నరాధిపః ॥ 5-177-32 (37971)
న చేత్కరిష్యతి వచో మయోక్తం జాహ్నవీసుతః।
ధక్ష్యాంయహం రణే భద్రే సామాత్యం శస్త్రతేజసా ॥ 5-177-33 (37972)
అథవా తే మతిస్తత్ర రాజపుత్రి న వర్తతే।
యావత్సాల్వపతిం వీరం యోజయాంయత్ర కర్మణి ॥ 5-177-34 (37973)
అంబోవాచ। 5-177-35x (3902)
విసర్జితాఽహం భీష్మేణ శ్రుత్వైవ భృగునందన।
సాల్వరాజగతం భావం మమ పూర్వం మనీషితం ॥ 5-177-35 (37974)
సౌభరాజముపేత్యాహమవోచం దుర్వచం వచః।
న చ మాం ప్రత్యగృహ్ణాత్స చారిత్ర్యపరిశంకితః ॥ 5-177-36 (37975)
ఏతత్సర్వం వినిశ్చిత్య స్వబుద్ధ్యా భృగునందన ।
యదత్రౌపయికం కార్యం తచ్చింతయితుమర్హసి ॥ 5-177-37 (37976)
మమ తు వ్యసనస్యాస్య భీష్మో మూలం మహావ్రతః।
యేనాహం వశమానీతా సమత్క్షిప్య బలాత్తదా ॥ 5-177-38 (37977)
భీష్మం జహి మహాబాహో యత్కృతే దుఃఖమీదృశం ।
ప్రాప్తాహం భృగుశార్దూల చరాంయప్రియముత్తమం ॥ 5-177-39 (37978)
స హి లుబ్ధశ్చ నీచశ్చ జితకాశీ చ భార్గవ ।
తస్మాత్ప్రతిక్రియా కర్తుం యుక్తా తస్మై త్వయాఽనఘ ॥ 5-177-40 (37979)
ఏష మే హ్రియమాణాయా భారతేన తదా విభో।
అభవద్ధృది సంకల్పో ఘాతయేదం మహావ్రతం ॥ 5-177-41 (37980)
తస్మాత్కామం మమాద్యేమం రామ సంపాదయానఘ।
జహి భీష్మం మహాబాహో యథా వృత్రం పురందరః ॥ ॥ 5-177-42 (37981)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి అంబోపాఖ్యానపర్వణి సప్తసప్తత్యధికశతతమోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-177-1 ద్వయోః సకాశాదితి శేషః ॥ 5-177-2 నియోక్తవ్యస్తవ పాణిణార్థమితి శేషః 5-177-6 విధానం ప్రతీకారం ॥ 5-177-23 పరమం తవ వివక్షితం యత్తన్మేఽవశ్యం వక్తవ్యమిత్యర్థః ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 178
॥ శ్రీః ॥
5.178. అధ్యాయః 178
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
శ్రీపరశురామేణ అంబాదిభిః సహ కురుక్షేత్రం గత్వా భీష్మానయనం ॥ 1 ॥ రామేణ స్వేన చోదనేపి భీష్మేణ అంబాపరిగ్రహానంగీకారే యుద్ధాయ తస్యాహ్వానం ॥ 2 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-178-0 (37982)
భీష్మ ఉవాచ। 5-178-0x (3903)
ఏవముక్తస్తదా రామో జహి భీష్మమితి ప్రభో।
ఉవాచ రుదతీం కన్యాం చోదయంతీం పునః పునః ॥ 5-178-1 (37983)
కాశ్యే న కామం గృహ్ణామి శస్త్రం వై వరవర్ణిని।
ఋతే బ్రహ్మవిదాం హేతోః కిమన్యత్కరవాణి తే॥ 5-178-2 (37984)
వాచా భీష్మశ్చ సాల్వశ్చ మమ రాజ్ఞి వశానుగౌ।
భవిష్యతోఽనవద్యాంగి తత్కరిష్యామి మా శుచః ॥ 5-178-3 (37985)
న తు శస్త్రం గ్రహీష్యామి కథంచిదపి భామిని ।
ఋతే నియోగాద్విప్రాణామేష మే సమయః కృతః ॥ 5-178-4 (37986)
అంబోవాచ। 5-178-5x (3904)
మమ దుఃఖం భగవతా వ్యపనేయం యతస్తతః।
తచ్చ భీష్మప్రసూతం మే తం జహీశ్వర మా చిరం ॥ 5-178-5 (37987)
రామ ఉవాచ। 5-178-6x (3905)
కాశికన్యే పునర్బ్రూహి భీష్మస్తే చరణావుభౌ।
శిరసా వందనార్హోఽపి గ్రహీష్యతి గిరా మమ ॥ 5-178-6 (37988)
అంబోవాచ। 5-178-7x (3906)
జహి భీష్మం రణే రామ మమ చేదిచ్ఛసి ప్రియం।
ప్రతిశ్రుతం చ యదపి తత్సత్యం కర్తుమర్హసి ॥ 5-178-7 (37989)
భీష్మ ఉవాచ। 5-178-8x (3907)
తయోః సంవదతోరేవం రాజన్రామాంబయోస్తదా ।
అకృతవ్రణో జామదగ్న్యమిదం వచనమబ్రవీత్ ॥ 5-178-8 (37990)
శరణాగతాం మహాబాహో కన్యాం న త్యక్తుమర్హసి ।
యది భీష్మో రణే రామ సమాహూతస్త్వయా మృధే ॥ 5-178-9 (37991)
నిర్జితోఽస్మీతి వా బ్రూయాత్కుర్యాద్వా వచనం తవ ।
కృతమస్యా భవేత్కార్యం కన్యాయా భృగునందన ॥
వాక్యం సత్యం చ తే వీర భవిష్యతి కృతం విభో ।
ఇయం చాపి ప్రతిజ్ఞా తే తదా రామ మహామునే ॥ 5-178-10 (37992)
జిత్వా వై క్షత్రియాన్సర్వాన్బ్రహ్మణేషు ప్రతిశ్రుతా ।
బ్రాహ్మణః క్షత్రియో వైశ్యః శూద్రశ్చైవ రణే యది ॥ 5-178-12 (37993)
బ్రహ్మద్విఙ్భవితా తం వై హనిష్యామీతి భార్గవ ।
శరణార్థే ప్రపన్నానాం భీతానాం శరణార్థినాం ॥ 5-178-13 (37994)
న శక్ష్యామి పరిత్యాగం కర్తుం జీవన్కథంచన ।
యశ్చ కృత్స్నం రణే క్షత్రం విజేష్యతి సమాగతం ॥ 5-178-14 (37995)
దీప్తాత్మానమహం తం చ హనిష్యామీతి భార్గవ ।
స ఏవం విజయీ రామ భీష్మః కురుకులోద్వహః ।
తేన యుధ్యస్వ సంగ్రమే సమేత్య భృగునందన ॥ 5-178-15 (37996)
రామ ఉవాచ। 5-178-16x (3908)
స్మరాంయహం పూర్వకృతాం ప్రతిజ్ఞామృషిసత్తమ।
తథైవ త్త కరిష్యామి యథా సాంనైవ లప్స్యతే ॥ 5-178-16 (37997)
కార్యమేతన్మహద్బ్రహ్మన్కాశికాన్యామనోగతం।
గమిష్యామి స్వయం కన్యామాదాయ యత్ర సః ॥ 5-178-17 (37998)
యది భీష్మో రణశ్లాఘీ న కరిష్యతి మే వచః।
హనిష్యాంయేనముద్రిక్తమితి మే నిశ్చితా మతిః ॥ 5-178-18 (37999)
న హి బాణా మయోత్సృష్టాః సజ్జంతీహ శరీరిణాం।
కాయేషు విదితం తుభ్యం పురా క్షత్రియసంగరే ॥ 5-178-19 (38000)
భీష్మ ఉవాచ। 5-178-20x (3909)
ఏవముక్త్వా తతో రామః సహ తైర్బ్రహ్మవాదిభిః।
ప్రయాణాయ మతిం కృత్వా సముత్తస్థౌ మహాతపాః ॥ 5-178-20 (38001)
తతస్తే తాముషిత్వా తు రజనీం తత్ర తాపసాః ।
హుతాగ్నయో జప్తజప్యాః ప్రతస్థుర్మంజిఘాంసయా ॥ 5-178-21 (38002)
అభ్యగచ్ఛత్తతో రామః సహ తైర్బ్రహ్మవాదిభిః ।
కురుక్షేత్రం మహారాజ కన్యయా సహ భారత ॥ 5-178-22 (38003)
న్యవిశంత తతః సర్వే పరిగృహ్య సరస్వతీం ।
తాపసాస్తే మహాత్మానో భృగుశ్రేష్ఠపురస్కృతాః ॥ 5-178-23 (38004)
తతస్తృతీయే దివసే సమే దేశే వ్యవస్థితః ।
ప్రేషయామాస మే రాజన్ప్రాప్తోఽస్మీతి మహావ్రతః ॥ 5-178-24 (38005)
తమాగతమహం శ్రుత్వా విషయాంతం మహాబలం ।
అభ్యగచ్ఛం జవేనాశు ప్రీత్యా తేజోనిధిం ప్రభుం ॥ 5-178-25 (38006)
గాం పురస్కృత్య రాజేంద్ర బ్రాహ్మణైః పరివారితః।
ఋత్విగ్భిర్దేవకల్పైశ్చ తథైవ చ పురోహితైః ॥ 5-178-26 (38007)
స మామభిగతం దృష్ట్వా జామదగ్న్యః ప్రతాపవాన్ ।
ప్రతిజగ్రాహ తాం పూజాం వచనం చేదమబ్రవీత్ ॥ 5-178-27 (38008)
రామ ఉవాచ। 5-178-28x (3910)
భీష్మ కాం బుద్ధిమాస్థాయ కాశిరాజసుతా తదా।
అకామేన త్వయా నీతా పునశ్చైవ విసర్జితా ॥ 5-178-28 (38009)
విభ్రంశితా త్వయా హీయం ధర్మాదాస్తే యశస్వినీ ।
పరామృష్టాం త్వయా హీమాం కో హి గంతుమిహార్హతి ॥ 5-178-29 (38010)
ప్రత్యాఖ్యాతా హి సాల్వేన త్వయా నీతేతి భారత।
తస్మాదిమాం మన్నియోగాత్ప్రతిగృహ్ణీష్వ భారత ॥ 5-178-30 (38011)
స్వధర్మం పురుషవ్యాఘ్ర రాజపుత్రీ లభత్వియం।
న యుక్తస్త్వవమానోఽయం రాజ్ఞాం కర్తుం త్వయాఽనఘ ॥ 5-178-31 (38012)
భీష్మ ఉవాచ। 5-178-32x (3911)
తతస్తం వై విమనసముదీక్ష్యాహమథాబ్రువం।
నాహమేనాం పునర్దద్యాం బ్రహ్మన్భ్రాత్రే కథంచన ॥ 5-178-32 (38013)
సాల్వస్యాహమితి ప్రాహ పురా మామేవ భార్గవ।
మయా చైవాభ్యనుజ్ఞాతా గతేయం నగరం ప్రతి ॥ 5-178-33 (38014)
న భయాన్నాప్యనుక్రోశాన్నార్థలోభాన్న కాంయయా।
క్షాత్రం ధర్మమహం జహ్యమితి మే వ్రతమాహితం ॥ 5-178-34 (38015)
అథ మామబ్రవీద్రామః క్రోధపర్యాకులేక్షణః।
న కరిష్యసి చేదేతద్వాక్యం మే నరపుంగవ ॥ 5-178-35 (38016)
హనిష్యామి సహామాత్యం త్వామద్యేతి పునః పునః ।
సంరంభాదబ్రవీద్రామః క్రోధపర్యాకులేక్షణః॥ 5-178-36 (38017)
తమహం గీర్భిరిష్టాభి పునః పునరరిందమ।
అయాచం భృగుశార్దూలం న చైవ ప్రశశామ సః ॥ 5-178-37 (38018)
ప్రణంయ తమహం మూర్ధ్నా భూయో బ్రాహ్మణసత్తమం ।
అబ్రువం కారణం కిం తద్యత్త్వం యుద్ధం మయేచ్ఛసి ॥ 5-178-38 (38019)
ఇష్వస్త్రం మమ బాలస్య భవతైవ చతుర్విధం।
ఉపదిష్టం మహాబాహో శిష్యోఽస్మి తవ భార్గవ ॥ 5-178-39 (38020)
తతో మామబ్రవీద్రామః క్రోధసంరక్తలోచనః ।
జానీషే మాం గురుం భీష్మ గృహ్ణాసీమాం న చైవ హ ॥ 5-178-40 (38021)
సుతాం కాశ్యస్య కౌరవ్య మత్ప్రియార్థం మహామతే।
న హి మే విద్యతే శాంతిరన్యథా కురునందన ॥ 5-178-41 (38022)
గృహాణేమాం మహాబాహో రక్షస్వ కులమాత్మనః।
త్వయా విభ్రంశితా హీయం భర్తారం నాధిగచ్ఛతి ॥ 5-178-42 (38023)
తథా బ్రువంతం తమహం రామం పరపురంయం।
నైతదేవం పునర్భావి బ్రహ్మర్షే కిం శ్రమేణ తే ॥ 5-178-43 (38024)
గురుత్వం త్వయి సంప్రేక్ష్య జామదగ్న్య పురాతనం ।
ప్రసాదయే త్వాం భగవంస్త్యక్తైషా తు పురా మయా ॥ 5-178-44 (38025)
కో జాతు పరభావాం హి నారీం వ్యాలీమివ స్థితాం ।
వాసయేత గృహే జానన్స్త్రీణాం దోషో మహాత్యయః ॥ 5-178-45 (38026)
న భయాద్వాసవస్యాపి ధర్మం జహ్యాం మహావ్రత ।
ప్రసీద మా వా యద్వా తే కార్యం తత్కురు మా చిరం ॥ 5-178-46 (38027)
అయం చాపి విశుద్ధాత్మన్పురాణే శ్రూయతే విభో।
మరుత్తేన మహాబుద్ధే గీతః శ్లోకో మహాత్మనా ॥ 5-178-47 (38028)
గురోరప్యవలిప్తస్య కార్యాకార్యమజానతః।
ఉత్పథం ప్రతిపన్నస్య పరిత్యాగో విధీయతే ॥ 5-178-48 (38029)
స త్వం గురురితి ప్రేంణా మయా సంమానితో భృశం ।
గురువృత్తిం న జానీషే తస్మాద్యోత్స్యామి వై త్వయా ॥ 5-178-49 (38030)
గురుం న హన్యాం సమరే బ్రాహ్మణం చ విశేషతః ।
విశేషతస్తపోవృద్ధమేవం క్షాంతం మయా తవ ॥ 5-178-50 (38031)
ఉద్యతేషుమథో దృష్ట్వా బ్రాహ్మణం క్షత్రబంధువత్।
యో హన్యాత్సమరే క్రుద్ధం యుధ్యంతమపలాయినం ॥ 5-178-51 (38032)
బ్రహ్మహత్యా న తస్య స్యాదితి ధర్మేషు నిశ్చయః ।
క్షత్రియాణాం స్థితో ధర్మ క్షత్రియోఽస్మి తపోధన ॥ 5-178-52 (38033)
యో యథా వర్తతే యస్మింస్తస్మిన్నేవ ప్రవర్తయన్ ।
నాధర్మం సమవాప్నోతి న చాశ్రేయశ్చ విందతి ॥ 5-178-53 (38034)
అర్థే వా యది వా ధర్మే సమర్థో దేశకాలవిత్ ।
అర్థసంశయమాపన్నః శ్రోయాన్నిఃసంశయో నరః ॥ 5-178-54 (38035)
యస్మాత్సంశయితేఽప్యర్థేఽయథాన్యాయం ప్రవర్తసే ।
తస్మాద్యోత్స్యామి సహితస్త్వయా రామ మహాహవే ॥ 5-178-55 (38036)
పశ్య మే బాహువీర్యం చ విక్రమం చాతిమానుషం ।
ఏవం గతేఽపి తు మయా యచ్ఛక్యం భృగునందన ॥ 5-178-56 (38037)
తత్కరిష్యే కురుక్షేత్రే యోత్స్యే విప్ర త్వయా సహ ।
ద్వంద్వే రామ యథేష్టం మే సంజీభవ మహాద్యుతే ॥ 5-178-57 (38038)
తత్ర త్వం నిహతో రామ మయా శరశతార్దితః ।
ప్రాప్స్యసే నిర్జితాఁల్లోకాఞ్శస్త్రపూతో మహారణే ॥ 5-178-58 (38039)
స గచ్ఛ వినివర్తస్వ కురుక్షోత్రం రణప్రియ ।
తత్రైష్యామి మహాబాహో యుద్ధాయ త్వాంతపోధన ॥ 5-178-59 (38040)
అపి యత్ర త్వయా రామ కృతం శౌచం పురా పితుః ।
తత్రాహమపి హత్వా త్వాం శౌచం కర్తాస్మి భార్గవ ॥ 5-178-60 (38041)
తత్ర రామ సమాగచ్ఛ త్వరితం యుద్ధదుర్మద ।
వ్యపనేష్యామి తే దర్పం పౌరాణం బ్రాహ్మణబ్రువ ॥ 5-178-61 (38042)
యచ్చాపి కత్థసే రామ బహుశః పరివత్సరే ।
నిర్జితాః క్షత్రియా లోకే మయైకేనేతి తచ్ఛ్రుణు ॥ 5-178-62 (38043)
న తదా జాతవాన్భీష్మః క్షత్రియో వాపి మద్విధః ।
పంచాంచాతాని తేజాంసి తృణేషు జ్వలితం త్వయా ॥ 5-178-63 (38044)
యస్తే యుద్ధమయం దర్పం కామం చ వ్యపనాశయేత్।
సోఽహం జాతో మహాబాహో భీష్మః పరపురంజయః।
వ్యపనేష్యామి తే దర్పం యుద్ధే రామ న సంశయః ॥ 5-178-64 (38045)
తతో మామబ్రవీద్రామః ప్రహసన్నివ భారత।
దిష్ట్యా భీష్మ మయా సార్ధం యోద్ధుమిచ్ఛసి సంగరే ॥ 5-178-65 (38046)
అయం గచ్ఛామి కౌరవ్య కురుక్షేత్రం త్వయా సహ।
భాషితం తే కరిష్యామి తత్రాగచ్ఛ పరంతప ॥ 5-178-66 (38047)
తత్ర త్వాం నిహతం మాతా మయా శరశతాచితం ।
జాహ్నవీ పశ్యతాం భీష్మ గృధ్రకంకబలాశనం ॥ 5-178-67 (38048)
కృపణం త్వామభిప్రేక్ష్య సిద్ధచారణసేవితా ।
మయా వినిహతం దేవీ రోదతామద్య పార్థివ ॥ 5-178-68 (38049)
అతదర్హా మహాభాగా భగీరథసుతాఽనఘా ।
యా త్వామజీజనన్మందం యుద్ధకాముకమాతురం ॥ 5-178-69 (38050)
ఏహి గచ్ఛ మయా భీష్మ యుద్ధకాముక దుర్మద ।
గృహాణ సర్వం కౌరవ్య రథాది భరతర్షభ ॥ 5-178-70 (38051)
ఇతి బ్రువాణం తమహం రామం పరపురంజయమక్ ।
ప్రణంయక శిరసా రామమేవమస్త్విత్యథాబ్రవం ॥ 5-178-71 (38052)
ఏవముక్త్వా యయౌ రామః కురుక్షేత్రం యుయుత్సయా ।
ప్రవిశ్య నగరం చాహం సత్యవత్యై న్యవేదయం ॥ 5-178-72 (38053)
తతః కృతస్వస్త్యయనో మాత్రా చ ప్రతినందితః।
ద్విజాతీన్వాచ్య పుణ్యాహం స్వస్తి చైవ మహాద్యుతే ॥ 5-178-73 (38054)
రథమాస్థాయ రుచిరం రాజతం పాండురైర్హయైః।
సూపస్కరం స్వధిష్ఠానం వైయాఘ్రపరివారణం ॥ 5-178-74 (38055)
ఉపపన్నం మహాశస్త్రైః సర్వోపకరణాన్వితం ।
తత్కులీనేన వీరేణ హయశాస్త్రవిదా రణే ॥ 5-178-75 (38056)
యత్తం సూతేన శిష్టేన బహుశో దృష్టకర్మణా ।
దంశితః పాండురేణాహం కవచేన వపుష్మతా ॥ 5-178-76 (38057)
పాండురం కార్ముకం గృహ్య ప్రాయాం భరతసత్తమ ।
పాండురేణాతపత్రేణ ధ్రియమాణేన మూర్ధని ॥ 5-178-77 (38058)
పాండురైశ్చాపి వ్యజనైర్వీజ్యమానో నరాధిప ।
శుక్లవాసాః సితోష్ణీషః సర్వశుక్లవిభూషణః ॥ 5-178-78 (38059)
స్తూయమానో జయాశీర్భిర్నిష్క్రంయ గజసాహ్వయాత్।
కురుక్షేత్రం రణక్షేత్రముపాయాం భరతర్షభ ॥ 5-178-79 (38060)
తే హయాశ్చోదితాస్తేన సూతేన పరమాహవే ।
అవహన్మాం భృశం రాజన్మనోమారుతరంహసః ॥ 5-178-80 (38061)
గత్వాఽహం తత్కురుక్షేత్రం స చ రామః ప్రతాపవాన్ ।
యుద్ధాయ సహసా రాజన్పరాక్రాంతౌ పరస్పరం ॥ 5-178-81 (38062)
తతః సదర్శనేఽతిష్ఠం రామస్యాతితపస్వినః ।
ప్రగృహ్య శంఖప్రవరంక తతః ప్రాధమముత్తమం ॥ 5-178-82 (38063)
తతస్తత్ర ద్విజా రాజంస్తాపసాశ్చ వనౌకసః।
అపశ్యంత రణం దివ్యం దేవాః సేంద్రగణాస్తదా ॥ 5-178-83 (38064)
తతో దివ్యాని మాల్యాని ప్రాదురాసంస్తతస్తతః।
వాదిత్రాణి చ దివ్యాని మేఘవృందాని చైవ హ ॥ 5-178-84 (38065)
తతస్తే తాపసాః సర్వే భార్గవస్యానుయాయినః ।
ప్రేక్షకాః సమపద్యంత పరివార్య రణాజిరం ॥ 5-178-85 (38066)
తతో మామబ్రవీద్దేవీ సర్వభూతహితైషిణీ ।
మాతా స్వరూపిణీ రాజన్కిమిదం తే చికీర్షితం ॥ 5-178-86 (38067)
గత్వాఽహం జామదగ్న్యం తు ప్రయాచిష్యే కురూద్వహ ।
భూష్మేణ సహ మా యోత్సీః శిష్యేణేతి పునః పునః ॥ 5-178-87 (38068)
మా మైవం పుత్ర నిర్బంధం కురు విప్రేణ పార్థివ ।
జామదగ్న్యేన సమరే యోద్ధుమిత్యేవ భర్త్సయత్ ॥ 5-178-88 (38069)
కిం న వై క్షత్రియహణో హరతుల్యపరాక్రమః ।
విదితః పుత్ర రామస్తే యతస్తం యోద్ధుమిచ్ఛసి ॥ 5-178-89 (38070)
తతోఽహమబ్రవం దేవీమభివాద్య కృతాంజలిః।
సర్వం తద్భరతశ్రేష్ఠ యథావృత్తం స్వయంవరే ॥ 5-178-90 (38071)
యథా చ రామో రాజేంద్ర మయా పూర్వం ప్రచోదితః ।
కాశిరాజసుతాయాశ్చ యథా కర్మ పురాతనం ॥ 5-178-91 (38072)
తతః సా రామమభ్యేత్య జననీ మే మహానదీ।
మదర్థం తమృషిం వీక్ష్య క్షమయామాస భార్గవం ॥ 5-178-92 (38073)
భీష్మేణ సహ మా యోత్సీః శిష్యేణేతి వచోఽబ్రవీత్ ।
స చ తామాహ యాచంతీం భీష్మమేవ నివర్తయ।
న చ మే కురుతే కామమిత్యహం తముపాగమం ॥ 5-178-93 (38074)
తతో గంగా సుతస్నోహాన్మాం సా పునరుపాగమత్।
నాస్యా అకరవం వాక్యం క్రోధపర్యాకులేక్షణః ॥ 5-178-94 (38075)
అథాదృశ్యత ధర్మాత్మా భృగుశ్రేష్ఠో మహాతపాః।
ఆహ్వయామాస చ తదా యుద్ధాయ ద్విజసత్తమః ॥ ॥ 5-178-95 (38076)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వమి అంబోపాఖ్యానపర్వణి అష్టసప్తత్యధికశతతమోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-178-2 కాశ్యే కాశిరాజకన్యే ॥ 5-178-48 అవలిప్తస్య దృప్తస్య। ప్రతిపన్నస్య కార్యం భవతి శాసనమితి కo ధo పాఠః ॥ 5-178-53 యః పుమాన్ యస్మిన్నరే యథా ప్రీత్యా ద్వేషేణ వా వర్తతే స నరస్తస్మిన్ తథైవ ప్రీతి ద్వేషం వా ప్రవర్తయన్ ॥ 5-178-54 నను త్వామర్థే ప్రవర్తయన్నహం త్వయి ప్రీతిమేవ కరోమీత్యాశంక్యాహ అర్థేవేతి। అర్థే ద్యుస్వాక్యాద్దారకరణే ధర్మే పితృప్రీత్యర్థం స్వీకృతే బ్రహ్మచర్యే విషయే దేశకాలానుసారేణ సమర్థో వివేకకుశలః। తత్ర ధర్మలోపేన గురువాక్యాత్ ప్రాప్యమాణోఽర్థః శ్రేయానుత నేత్యర్థే సంశయవానుత గురువాక్యవిరోధేనాపి పాల్యమానో ధర్మః శ్రేయానుత నేతి ధర్మే సంశయవాన్। ఏతయోర్మధ్యే అర్థే సంశయమాపన్నోఽర్థమననుతిష్ఠన్ శ్రేయాన్। పరిశేషాత్ ధర్మే తు నిఃశంసయో ధర్మమేవానుతిష్ఠన్ శ్రోయానిత్యర్థ ॥ 5-178-61 పౌరాణం పురాకృతం ॥ 5-178-67 బలాః కాకాః తేషామశనం అన్నభూతం ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 179
॥ శ్రీః ॥
5.179. అధ్యాయః 179
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
భీష్మజామదగ్న్యయుద్ధవర్ణనం ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-179-0 (38077)
భీష్మ ఉవాచ। 5-179-0x (3912)
తమహం స్మయన్నివ రణే ప్రత్యభాషం వ్యవస్థితం।
భూమిష్ఠం నోత్సహే యోద్ధుం భవంతం రథమాస్థితః ॥ 5-179-1 (38078)
ఆరోహ స్యందనం వీర కవచం చ మహాభుజ ।
బధాన సమరే రామ యది యోద్ధుం మయేచ్ఛసి ॥ 5-179-2 (38079)
తతో మామబ్రవీద్రామః స్మయమానో రణాజిరే ।
రథో మే మేదినీ భీష్మ వాహా వేదాః సదశ్వవత్ ॥ 5-179-3 (38080)
సూతశ్చ మాతరిశ్వా వై కవచం వేదమాతరః ।
సుసంవీతో రణే తాభిర్యోత్స్యేఽహం కురునందన ॥ 5-179-4 (38081)
ఏవం బ్రువాణో గాంధారే రామో మాం సత్యవిక్రమః।
శరవ్రాతేన మహతా సర్వతః ప్రత్యవారయత్ ॥ 5-179-5 (38082)
తతోఽపశ్యం జామదగ్న్యం రథమధ్యే వ్యవస్థితం ।
సర్వాయుధవరే శ్రీమత్యద్భుతోపమదర్శనే ॥ 5-179-6 (38083)
మనసా విహితే పుణ్యే విస్తీర్ణే నగరోపభే ।
దివ్యాశ్వయుజి సన్నద్వే కాంచనేన విభూషితే ॥ 5-179-7 (38084)
కవచేన మహాబాహో సోమార్కకృతలక్ష్మణా।
ధనుర్ధరో బద్ధతూణో బద్ధగోధాంగులిత్రవాన్ ॥ 5-179-8 (38085)
సారథ్యం కృతవాంస్తత్ర యుయుత్సోరకుతవ్రణః ।
సఖా వేదవిదత్యంతం దయితో భార్గవస్య హ ॥ 5-179-9 (38086)
ఆహ్వయానః స మాం యుద్ధే మనో హర్షయతీవ మే ।
పునః పునరభిక్రోశన్నభియాహీతి భార్గవః ॥ 5-179-10 (38087)
తమాదిత్యమివోద్యంతమనాధృష్యం మహాబలం ।
క్షత్రియాంతకరం రామమేకమేకః సమాసదూం ॥ 5-179-11 (38088)
తతోఽహం బాణపాతేషు త్రిషు వాహాన్నిగృహ్య వై ।
అవతీర్య ధనుర్న్యస్య పదాతిర్ఋషిసత్తమం ॥ 5-179-12 (38089)
అభ్యాగచ్ఛం తదా రామమర్చిష్యంద్విజసత్తమం ।
అభివాద్య చైనం విధివదబ్రువం వాక్యముత్తమం ॥ 5-179-13 (38090)
యోత్స్యే త్వయా రణే రామ సదృశేనాధికేన వా ।
గురుణా ధర్మశీలేన జయమాశాస్వ మే విభో ॥ 5-179-14 (38091)
రామ ఉవాచ। 5-179-15x (3913)
ఏవమేతత్కురుశ్రేష్ఠ కర్తవ్యం భూతిమిచ్ఛతా।
ధర్మో హ్యేష మహాబాహో విశిష్టైః సహ యుధ్యతాం ॥ 5-179-15 (38092)
శపేయం త్వాం నచేదేవమాగచ్ఛేథా విశాంపతే ।
యుధ్యస్వ త్వం రణే యత్తో ధైర్యమాలంబ్య కౌరవ ॥ 5-179-16 (38093)
న తు తే జయమాశాసే త్వాం విజేతుమహం స్థితః ।
గచ్ఛ యుధ్యస్వ ధర్మేణ ప్రీతోఽస్మి చరితేన తే ॥ 5-179-17 (38094)
తతోఽహం తం నమస్కృత్య రథమారుహ్య సత్వరః ।
ప్రాధ్మాపయం రణే శంఖం పునర్హేమపరిష్కృతం ॥ 5-179-18 (38095)
తతో యుద్ధం సమభవన్మమ తస్య చ భారత ।
దివసాన్సుబహూన్రాజన్పరస్పరజిగీషయా ॥ 5-179-19 (38096)
స మే తస్మిన్రణే పూర్వం ప్రాహరత్కంఖపత్రిభిః ।
వష్ట్యా శతైశ్చ నవభిః శరాణాం నతషర్వణాం ॥ 5-179-20 (38097)
చత్వారస్తేన మే వాహాః సూతశ్చైవ విశాంపతే ।
ప్రతిరుద్ధాస్తథైవాహం సమరే దంశితః స్థితః ॥ 5-179-21 (38098)
నమస్కృత్య చ దేవేభ్యో బ్రాహ్మణేభ్యో విశేషతః ।
తమహం స్మయన్నివ రణే ప్రత్యభాషం వ్యవస్థితం ॥ 5-179-22 (38099)
ఆచార్యతా మానితా మే నిర్మర్యాదే హ్యపి త్వయి ।
భూయశ్చ శృణు మే బ్రహ్మన్సంపదం ధర్మసంగ్రహే ॥ 5-179-23 (38100)
యే తే వేదాః శరీరస్థా .... యచ్చ తే మహత్ ।
తపశ్చ తే మహత్తప్తం న తేభ్యః ప్రహరాంయహం ॥ 5-179-24 (38101)
ప్రహరే క్షత్రధర్మస్య యం త్వం రామ సమాశ్రితః ।
బ్రాహ్మణః క్షత్రియత్వం హి యాతి శస్త్రసముద్యమాత్ ॥ 5-179-25 (38102)
పశ్య మే ధనుషో వీర్యం పశ్య బాహ్వోర్బలం మమ।
ఏష తే కార్ముక వీర ఛినద్మి నిశితేషుణా ॥ 5-179-26 (38103)
తస్యాహం నిశితం భల్లం చిక్షేప భరతర్షభ ।
తేనాస్య ధనుషః కోటిం ఛిత్వా భూమావపాతయం ॥ 5-179-27 (38104)
తథైవ చ పృషత్కానాం శతాని నతపర్వణాం ।
చిక్షేప కంకపత్రాణాం జామదగ్న్యరథం ప్రతి । 5-179-28 (38105)
కాయే విషక్తాస్తు తదా వాయునా సముదీరితాః।
చేలుః క్షరంతో రుధిరం నాగా ఇవ చ తే శరాః ॥ 5-179-29 (38106)
క్షతజోక్షితసర్వాంగః క్షరన్స రుధిరం రణే।
బభౌ రామస్తథా రాజన్ప్రఫుల్ల ఇవ కింశుకః ॥ 5-179-30 (38107)
హేమంతాంతేఽశోక ఇవ రక్తస్తబకమండితః।
బభౌ రామస్తథా రాజన్ప్రఫుల్ల ఇవ కింశుకః ॥ 5-179-31 (38108)
తతోఽన్యద్ధనురాదాయ రామః క్రోధసమన్వితః ।
హేమపుంఖాన్సునిశితాఞ్శరాంస్తాన్హి వవర్ష సః ॥ 5-179-32 (38109)
తే సమాసాద్య మాం రౌద్రా బహుధా మర్మభేదినః ।
అకంపయన్మహావేగాః సర్పానలవిషోపమాః ॥ 5-179-33 (38110)
తమహం సమవష్టభ్య పునరాత్మానమాహవే ।
శతసంఖ్యైః శరైః క్రుద్ధస్తదా రామమవాకిరం ॥ 5-179-34 (38111)
స తైరగ్న్యర్కసంకాశైః శరైరాశీవిషోపమైః ।
శితైరభ్యర్దితో రామో మందచేతా ఇవాభవత్ ॥ 5-179-35 (38112)
తతోఽహం కృపయాఽఽవిష్టో వినింద్యాత్మానమాత్మనా ।
ధిగ్ధిగిత్యబ్రువం యుద్ధం క్షత్రధర్మం చ భారత ॥ 5-179-36 (38113)
అసకృచ్చాబ్రువం రాజఞ్శోకవేగపరిప్లుతః ।
అహో బత కృతం పాపం మయేదం క్షత్రధర్మం చ భారత ॥ 5-179-37 (38114)
గురుర్ద్విజాతిర్ధర్మాత్మా యదేవం పీడితః శరైః।
తతో న ప్రాహరం భూయో జామదగ్న్యాయ భారత ॥ 5-179-38 (38115)
అథావతాప్య పృథివీం పూషా దివసమంక్షయే।
జగామాస్తం సహస్రాంశుస్తతో యుద్ధముపారమత్ ॥ ॥ 5-179-39 (38116)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి అంబోపాఖ్యానపర్వణి ఏకోనాశీత్యధికశతతమోఽధ్యాయః ॥
ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 180
॥ శ్రీః ॥
5.180. అధ్యాయః 180
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
రామభీష్మసమరవర్ణనం ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-180-0 (38117)
భీష్మ ఉవాచ। 5-180-0x (3914)
ఆత్మనస్తు తతః సూతో హయానాం చ విశాంపతే।
మమ చాపనయామాస శల్యాన్కుశలసంమతః ॥ 5-180-1 (38118)
స్నాతాపవృత్తైస్తురగైర్లబ్ధతోయైరవిహ్వలైః।
ప్రభాతే చోదితే సూర్యే తతో యుద్ధమవర్తత ॥ 5-180-2 (38119)
దృష్ట్వా భాం తూర్ణమాయాంతం దంశితం స్యందనే స్థితం।
అకరోద్రథమత్యర్థం రామః సజ్జం ప్రతాపవాన్ ॥ 5-180-3 (38120)
తతోఽహం రామమాయాంతం దృష్ట్వా సమరకాంక్షిణం ।
ధనుఃశ్రేష్ఠం సమిత్సృజ్య సహసావతరం రథాత్ ॥ 5-180-4 (38121)
అభివాద్య తథైవాహం రథమారుహ్య భారత ।
యుయుత్సుర్జామదగ్న్యస్య ప్రముఖే వీతభీః స్థితః ॥ 5-180-5 (38122)
తతోఽహం శరవర్షేణ మహతా సమవాకిరం ।
స చ మాం శరవర్షేణ వర్షంతం సమవాకిరం॥ 5-180-6 (38123)
సంక్రుద్ధో జామదగ్న్యస్తు పునరేవ సుతేజితాన్ ।
సంప్రైషీన్మే శరాన్ఘోరాందీప్తాస్యానురగానివ ॥ 5-180-7 (38124)
తతోఽహం నిశితైర్భల్లైః శతశోఽథ సహస్రశః ।
అచ్ఛిదం సహసా రాజన్నంతరిక్షే పునః పునః ॥ 5-180-8 (38125)
తతస్త్వస్త్రాణి దివ్యాని జామదగ్న్యః ప్రతాపవాన్ ।
మయి ప్రయోజయామాస తాన్యహం ప్రత్యషేధయం । 5-180-9 (38126)
అస్త్రైరేవ మహాబాహో చికీర్షన్నధికాం క్రియాం।
తతో విది మహాన్నాదః ప్రాదురాసీత్సమంతతః ॥ 5-180-10 (38127)
తతోఽహమస్త్రం వాయవ్యం జామదగ్న్యే ప్రయుక్తవాన్।
ప్రత్యాజఘ్నే చ తద్రామో గుహ్యకాస్త్రేణ భారత ॥ 5-180-11 (38128)
తతోఽహమస్త్రమాగ్నేయమనుమంత్ర్య ప్రయుక్తవాన్ ।
వారుణేనైవ తద్రామో వారయామాస మే విభుః ॥ 5-180-12 (38129)
ఏవమస్త్రాణి దివ్యాని రామస్యాహమవారయం ।
రామశ్చ మమ తేజస్వీ దివ్యాస్త్రవిదరిందమః ॥ 5-180-13 (38130)
తతో మాం సవ్యతో రాజన్రామః కుర్వంద్విజోత్తమః।
ఉరస్యవిధ్యత్సంక్రుద్ధో జామదగ్న్యః ప్రతాపవాన్ ॥ 5-180-14 (38131)
తతోఽహం భారతశ్రేష్ఠ సంన్యషీదం రథోత్తమే।
తతో మాం కశ్మలావిష్టం సూతస్తూర్ణముదావహత్ ॥ 5-180-15 (38132)
గ్లాయంతం భరశ్రేష్ఠ రామబాణప్రపీడితం ।
తతో మామపయాతం వై భృశం విద్ధమచేతసం ॥ 5-180-16 (38133)
రామస్యానుచరా హృష్టాః సర్వే దృష్ట్వా విచుక్రుశుః ।
అకృతవ్రణప్రభృతయః కాశికన్యా చ భారత ॥ 5-180-17 (38134)
తతస్తు లబ్ధసంజ్ఞోఽహం జ్ఞాత్వా సూతమథాబ్రువం ।
యాహి సూత యతో రామః సజ్జోఽహం గతవేదనః ॥ 5-180-18 (38135)
తతో మామవహత్సూతో హయైః పరమశోభితైః ।
నృత్యద్భిరివ కౌరవ్య మారుతప్రతిమైర్గతౌ ॥ 5-180-19 (38136)
తతోఽహం రామమాసాద్య బాణవర్షైశ్చ కౌరవ ।
అవాకిరం సుసంరబ్ధః సంరబ్ధం చ జిగీషయా ॥ 5-180-20 (38137)
తానాపతత ఏవాసౌ రామో బాణానజిహ్మగాన్।
బాణైరేవాచ్ఛినత్తూర్ణమేకైకం త్రిభిరాహవే ॥ 5-180-21 (38138)
తతస్తే సూదితాః సర్వే మమ బాణాః సుసంశితాః ।
రామబాణైర్ద్విధా చ్ఛిన్నాః శతశోఽథ సహస్రశః ॥ 5-180-22 (38139)
తతః పునః శరం దీప్తం సుప్రభం కాలసంమితం ।
అసృజం జామదగ్న్యాయ రామాయాహం జిఘాంసయా ॥ 5-180-23 (38140)
తేన త్వభిహతో గాఢం బాణవేగవశం గతః।
ముమోహ సమరే రామో భూమౌ చ నిపపాత హ ॥ 5-180-24 (38141)
తతో హాహాకృతం కసర్వం రామే భూతలమాశ్రితే ।
జగద్భారత సంవిగ్నం యథార్కపతనే భవేత్ ॥ 5-180-25 (38142)
తత ఏనం సముద్విగ్నాః సర్వ ఏవాభిదుద్రువుః ।
తపోధనాస్తే సహసా కాశ్యా చ కురునందన ॥ 5-180-26 (38143)
తత ఏనం పరిష్వజ్య శనైరాశ్వాసయంస్తదా ।
పాణిభిర్జలశీతైశ్చ జయాశీర్భిశ్చ కౌరవ ॥ 5-180-27 (38144)
తతః స విహ్వలం వాక్యం రామ ఉత్థాయ చాబ్రవీత్।
తిష్ఠ భీష్మ హతోఽసీతి బాణం సంధాయ కార్ముకే ॥ 5-180-28 (38145)
స ముక్తో న్యపతత్తూర్ణం సవ్యే పార్శ్వే మహాహవే ।
యేనాహం భృశముద్విగ్రో వ్యాఘూర్ణిత ఇవ ద్రుమః ॥ 5-180-29 (38146)
హత్వా హయాంస్తతో రామః శీఘ్రాస్త్రేణ మహాహవే ।
అవాకిరన్మాం విస్రబ్ధో బాణైస్తైర్లోమవాహిభిః ॥ 5-180-30 (38147)
తతోఽహమపి శీఘ్రాస్త్రం సమరప్రతివారణం ।
అవాసృజం మహాబాహో తేంతరాధిష్ఠితాః శరాః ॥ 5-180-31 (38148)
రామస్య మమ చైవాశు వ్యోమావృత్య సమంతతః।
న స్మ సూర్యః ప్రతపతి శరజాలసమావృతః ॥ 5-180-32 (38149)
మాతరిశ్వా తతస్తస్మిన్మేఘరుద్ధ ఇవాభవత్ ।
తతో వాయోః ప్రకంపాచ్చ సూర్యస్య చ గభస్తిభిః ॥ 5-180-33 (38150)
అభిఘాతప్రభావాచ్చ పావకః సమజాయత ।
తే శరాః స్వసముత్థేన ప్రదీప్తాశ్చిత్రభానునా ॥ 5-180-34 (38151)
భూమౌ సర్వే తదా రాజన్భస్మభూతాః ప్రపేదిరే ।
తదా శతసహస్రాణి ప్రయుతాన్యర్బుదాని చ ॥ 5-180-35 (38152)
అయుతాన్యథ ఖర్వాణి నిఖర్వాణి చ కౌరవ ।
రామః శరాణాం సంక్రుద్ధో మయి తూర్ణం న్యపాతయత్ ॥ 5-180-36 (38153)
తతోఽహం తానపి రణే శరైరాశీవిషోపమైః ।
సంఛిద్య భూమౌ నృపతే పాతయేయం నగానివ ॥ 5-180-37 (38154)
ఏవం తదభవద్యుద్వం తదా భరతసత్తమ ।
సంధ్యాకాలే వ్యతీతే తు వ్యపాయాత్స చ మే గురుః ॥ ॥ 5-180-38 (38155)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి అంబోపాఖ్యానపర్వణి అశీత్యధికశతతమోఽధ్యాయః ॥
ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 181
॥ శ్రీః ॥
5.181. అధ్యాయః 181
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
రమభీష్మసమరవర్ణనం ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-181-0 (38156)
భీష్మ ఉవాచ। 5-181-0x (3915)
సమాగతస్య రామేణ పునరేవాతిదారుణం।
అన్యేద్యుస్తుములం యుద్ధం తదా భరతసత్తమ ॥ 5-181-1 (38157)
తతో దివ్యాస్త్రవిచ్ఛూరో దివ్యాన్యస్త్రాణ్యనేకశఃక ।
అయోజయత్స ధర్మాత్మా దివసే దివసే విభుః ॥ 5-181-2 (38158)
తాన్యహం తత్ప్రతీఘాతైరస్త్రైరస్త్రాణి భారత।
వ్యధమం తుములేయుద్ధేప్రాణాంస్త్యక్త్వాసుదుస్త్యజాన్ ॥ 5-181-3 (38159)
అస్త్రైరస్త్రేషు బహుధా హతేష్వేవ చ భారత ।
అక్రుధ్యత మహాతేజాస్త్యక్తప్రాణః స సంయుగే ॥ 5-181-4 (38160)
తతః శక్తిం ప్రాహిణోద్ధోరరూపా-
మస్త్రే రుద్ధే జామదగ్న్యో మహాత్మా।
కాలోత్సృష్టాం ప్రజ్వలితామివోల్కాం
సందీప్తాగ్రాం తేజసా వ్యాప్య లోకం ॥ 5-181-5 (38161)
తతోఽహం తామిషుభిర్దీప్యమానాం
సమాయాంతీమంతకాలార్కదీప్తాం ।
ఛిత్త్వా త్రిధా పాతయామాస భూమౌ
తతో వవౌ పవనః పుణ్యగంధిః ॥ 5-181-6 (38162)
తస్యాం ఛిన్నాయాం క్రోధదీప్తోఽథ రామః
శక్తీర్ఘోరాః ప్రాహిణోద్ద్వాదశాన్యాః ।
తాసాం రూపం భారత నోత శక్యం
తేజస్విత్వాల్లాఘవాచ్చైవ వక్తుం ॥ 5-181-7 (38163)
కింత్వేవాహం విహ్వలః సంప్రదృశ్య
దిగ్భ్యః సర్వాస్తా మహోత్కా ఇవాగ్నేః ।
నానారూపాస్తేజసోగ్రేణ దీప్తా
యథాఽఽదిత్యా ద్వాదశ లోకసంక్షయే ॥ 5-181-8 (38164)
తతో జాలం బాణమయం వివృత్తం
సందృశ్య భిత్త్వా శరజాలేన రాజన్।
ద్వాదశేషూన్ప్రాహిణవం రణేఽహం
తతః శక్తీరప్యధమం ఘోరరూపాః ॥ 5-181-9 (38165)
తతో రాజంజామదగ్న్యో మహాత్మా
శక్తీర్ఘోరా వ్యాక్షిపద్ధేమదండాః।
విచిత్రితాః కాంచనపట్టనంద్ధా
యథా మహోల్కా జ్వలితాస్తథా తాః ॥ 5-181-10 (38166)
తాశ్చాప్యుగ్రాశ్చర్మణా వారయిత్వా
ఖంగేనాజౌ పాతయిత్వా నరేంద్ర।
బాణైర్దివ్యైర్జామదగ్న్యస్య సంఖ్యే
దివ్యానశ్వానభ్యవర్షం ససూతాన్ ॥ 5-181-11 (38167)
నిర్మిక్తానాం పన్నగానాం సరూపా
దృష్ట్వా శక్తీర్హేమచిత్రా నికృత్తాః ।
ప్రాదుశ్చక్రే దివ్యమస్త్రం మహాత్మా
క్రోధావిష్టో హైహయేశమమాథీ ॥ 5-181-12 (38168)
తతః శ్రేణ్యః శలభానామివోగ్రాః
సమాపేతుర్విశిఖానాం ప్రదీప్తాః ।
సమాచినోచ్చాపి భృశం శరీరం
హయాన్సూతం సరథం చైవ మహ్యం ॥ 5-181-13 (38169)
రథః శరైర్మే నిచితః సర్వతోఽభూ-
త్తథా వాహాః సారథిశ్చైవ రాజన్।
యుగం రథేషాం చ తథైవ చక్రే
తథైవాక్షః శరకృత్తోఽథ భగ్నః ॥ 5-181-14 (38170)
తతస్తస్మిన్బాణవర్షే వ్యతీతే
శరౌఘేణ ప్రత్యవర్షం గురుం తం।
స విక్షతో మార్గణైర్బ్రహ్మరాశి-
ర్దేహాదసక్తం ముముచే భూరి రక్తం ॥ 5-181-15 (38171)
యథా రామో బాణజాలాభితప్త-
స్తథైవాహం సుభృశం గాఢవిద్ధః ।
తతో యుద్ధం వ్యరమచ్చాపరాహ్ణే
భానావస్తం ప్రతియాతే మహీధ్రం ॥ ॥ 5-181-16 (38172)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి అంబోపాఖ్యానపర్వణి ఏకాశీత్యధికశతతమోఽధ్యాయః ॥
ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 182
॥ శ్రీః ॥
5.182. అధ్యాయః 182
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
రామేణ రథాదధః పాతితస్య భీష్మస్య దివ్యపురుషైః సమాశ్వాసనం ॥ 1 ॥ భీష్మేణ రామస్య రథాదధః పాతనం ॥ 2 ॥ సముద్బుధ్య పునర్యుయుత్సో రామస్య మహర్షిభిర్యుద్ధాత్ప్రతినివర్తనం ॥ 3 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-182-0 (38173)
భీష్మ ఉవాచ। 5-182-0x (3916)
తతః ప్రభాతే రాజేంద్ర సూర్యే విమలతాం గతే।
భార్గవస్య మయా సార్ధం పునర్యుద్ధమవర్తత ॥ 5-182-1 (38174)
తతోఽభ్రాంతే రథే తిష్ఠన్రామః ప్రహరతాం వరః।
వవర్ష శరజాలాని మయి మేధ ఇవాచలే ॥ 5-182-2 (38175)
తతః సూతో మమ సుహృచ్ఛరవర్షేణ తాడితః।
అపయాతో రథోపస్థాన్మనో మమ విషాదయన్ ॥ 5-182-3 (38176)
తతః సూతో మమాత్యర్థం కశ్మలం ప్రావిశన్మహత్ ।
పృథివ్యాం చ శరాఘాతాన్నిపపాత ముమోహ చ ॥ 5-182-4 (38177)
తతః సూతో జహాత్ప్రాణాన్రామబాణప్రపీడితః।
ముహూర్తాదివ రాజేంద్ర మాం చ భీరావిశత్తదా ॥ 5-182-5 (38178)
తతః సూతే హతే తస్మిన్క్షిపతస్తస్య మే శరాన్ ।
ప్రమత్తమనసో రామః ప్రాహిణోన్మృత్యుసంమితం ॥ 5-182-6 (38179)
తతః సూతవ్యసనినం విప్లుతం మాం స భార్గవః ।
శరేణాభ్యహనద్గాఢం వికృష్య బలవద్ధనుః ॥ 5-182-7 (38180)
స మే భుజాంతరే రాజన్నిపత్య రుధిరాశనః।
మయైవ సహ రాజేంద్ర జగామ వసుధాతలం ॥ 5-182-8 (38181)
మత్వా తు నిహతం రామస్తతో మాం భరతర్షభ ।
మేఘవద్విననాదోచ్చైర్జహృషే చ పునః పునః ॥ 5-182-9 (38182)
తథా తు పతితే రాజన్మయి రామో ముదా యుతః।
ఉదక్రోశన్మహానాదం సహ తైరనుయాయిభిః ॥ 5-182-10 (38183)
మమ తత్రాభవన్యే తు కురవః పార్శ్వతః స్థితాః ।
ఆగతా అపి యుద్ధం తంజనాస్తత్ర దిదృక్షవః ।
ఆర్తిం పరమికాం జగ్ముస్తే తదా పతితే మయి ॥ 5-182-11 (38184)
తతోఽపశ్యం పతితో రాజసింహ
ద్విజానష్టౌ సూర్యహుతాశనాభాన్ ।
తే మాం సమంతాత్పరిర్వాయ తస్థుః
స్వబాహుభిః పరిధార్యాజిమధ్యే ॥ 5-182-12 (38185)
రక్ష్యమాణశ్చ తైర్విప్రైర్నాహం భూమిముపాస్పృశం ।
అంతరిక్షే ధృతో హ్యస్మి తైర్విప్రైర్బాంధవైరివ ॥ 5-182-13 (38186)
శ్వసన్నివాంతరిక్షే చ జలబిందుభిరుక్షితః ।
తతస్తే బ్రాహ్మణా రాజన్నబ్రువన్పరిగృహ్య మాం ॥ 5-182-14 (38187)
మా భైరితి సమం సర్వే స్వస్తి తేఽస్త్వితి చాసకృత్।
తతస్తేషామహం వాగ్భిస్తర్పితః సహసోత్థితః ।
మాతరం సరితాం శ్రేష్ఠామపశ్యం రథమాస్థితాం ॥ 5-182-15 (38188)
హయాశ్చ మే సంగృహీతాస్తయాఽఽస-
న్మహానద్యా సంయతి కౌరవేంద్ర।
పాదౌ జనన్యాః ప్రతిగృహ్య చాహం
తథా పితౄణాం రథమభ్యరోహం ॥ 5-182-16 (38189)
రరక్ష సా మాం సరథం హయాంశ్చోపస్కారాణి చ।
తామహం ప్రాంజలిర్భూత్వా పునరేవ వ్యసర్జయం ॥ 5-182-17 (38190)
తతోఽహం స్వయముద్యంయ హయాంస్తాన్వాతరంహసః।
అయుధ్యం జామదగ్న్యేన నివృత్తేఽహని భారత ॥ 5-182-18 (38191)
తతోఽహం భరతశ్రేష్ఠ వేగవంతం మహాబలం ।
అముంచం సమరే బాణం రామాయ హృదయచ్ఛిదం ॥ 5-182-19 (38192)
తతో జగామ వసుధాం మమ బాణప్రపీడితః ।
జానుభ్యాం ధనురుత్సృజ్య రామో మోహవశం గతః ॥ 5-182-20 (38193)
తతస్తస్మిన్నిపతితే రామే భూరిసహస్రదే ।
ఆవవ్రుర్జలదా వ్యోమ క్షరంతో రుధిరం బహు ॥ 5-182-21 (38194)
ఉల్కాశ్చ శతశః పేతుః సనిర్ఘాతాః సకంపనాః। 5-182-22bఅర్కం చ సహసా దీప్తం స్వర్భానురభిసంవృణోత్ ॥ 5-182-22 (38195)
వవుశ్చ వాతాః పరుషాశ్చలితా చ వసుంధరా ।
గృధ్రా బలాశ్చ కంకాశ్చ పరిపేతుర్గుదా యుతాః ॥ 5-182-23 (38196)
దీప్తాయాం దిశి గోమాయుర్దారుణం ముహురున్నదత్ ।
అనాహతా దుందుభయో వినేదుర్భృశనిఃస్వనాః ॥ 5-182-24 (38197)
ఏతదౌత్పాతికం సర్వం ఘోరమాసీద్భయంకరం ।
విసంజ్ఞకల్పే ధరణీం గతే రామే మహాత్మని ॥ 5-182-25 (38198)
తతో వై సహసోత్థాయ రామో మామభ్యవర్తత ।
పునర్యుద్ధాయ కౌరవ్య విహ్వలః క్రోధమూర్ఛితః ॥ 5-182-26 (38199)
ఆదదానో మహాబాహుః కార్ముకం తాలసన్నిభం ।
తతో మయ్యాదదానం తం రామమేవ న్యవారయన్ ॥ 5-182-27 (38200)
మహర్షయః కృపాయుక్తాః క్రోధావిష్టోఽపి భార్గవః ।
సమాహరదమేయాత్మా శరం కాలానలోపమం ॥ 5-182-28 (38201)
సతో రవిర్మందమరీచిమండలో
జగామాస్తం పాంసుపుంజావగూఢః
నిశా వ్యగాహత్సుఖశీతమారుతా
తతో యుద్ధం ప్రత్యవహారయావ- ॥ 5-182-29 (38202)
ఏవం రాజన్నవహారో బభూవ
తతః పునర్విమలేఽభూత్సుఘోరం।
కల్యంకల్యం వింశతిం వై దినాని
తథైవ చాన్యాని దినాని త్రీణి ॥ ॥ 5-182-30 (38203)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి అంబోపాఖ్యానపర్వణి ద్వ్యశీత్యధికశతతమోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-182-2 అభ్రాంతే మేఘమండలసమీపే ॥ 5-182-12 ద్విజాన్ బ్రాహ్మణరూపధరాన్ వసూన్ ॥ 5-182-21 భూయిప్తహస్నదే స్వర్ణసహస్రాణాం దాతరి ॥ 5-182-22 సకంపనాః సవిద్యుతః ॥ 5-182-23 బలాః బలాకాః ॥ 5-182-30 కల్యంకల్యం ప్రాతఃప్రాతః ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 183
॥ శ్రీః ॥
5.183. అధ్యాయః 183
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
సప్రమాణం దేవతాదిప్రార్థనాపూర్వకం శాయితస్య భీష్మస్య దివ్యపురుషైః స్వప్నే సమాశ్వాసనపూర్వకం జ్ఞాతపూర్వప్రస్వాపనాస్త్రానుస్మారణం ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-183-0 (38204)
భీష్మ ఉవాచ। 5-183-0x (3917)
తతోఽహం నిశి రాజేంద్ర ప్రణంయ శిరసా తదా।
బ్రాహ్మణానాం పితౄణాం చ దేవతానాం చ సర్వశః ॥ 5-183-1 (38205)
నక్తంచరాణాం భూతానాం రాజన్యానాం విశాంపతే।
శయనం ప్రాప్య రహితే మనసా సమచింతయం ॥ 5-183-2 (38206)
జామదగ్న్యేన మే యుద్ధమిదం పరమదారుణం ।
అహాని చ బహూన్యద్య వర్తతే సుమహాత్యయం ॥ 5-183-3 (38207)
న చ రామం మహావీర్యం శక్నోమి రణమూర్ధని ।
విజేతుం సమరే విప్రం జామదగ్న్యం మహాబలం ॥ 5-183-4 (38208)
యది శక్యో మయా జేతుం జామదగ్న్యః ప్రతాపవాన్ ।
దైవతాని ప్రసన్నాని దర్శయంతు నిశాం మమ ॥ 5-183-5 (38209)
తతో నిశి చ రాజేంద్ర ప్రసుప్తః శరవిక్షతః ।
దక్షిణేనేహ పార్శ్వేన ప్రభాతసమయే తదా ॥ 5-183-6 (38210)
తతోఽహం విప్రముఖ్యైస్తైర్యైరస్మి పతితో రథాత్।
ఉత్థాపితో ధృతశ్చైవ మా భైరితి చ సాంత్వితః ॥ 5-183-7 (38211)
త ఏవ మాం మహారాజ స్వప్నే దర్శనమేత్య వై ।
పరివార్యాబ్రువన్వాక్యం తన్నిబోధ కురూద్వహ ॥ 5-183-8 (38212)
ఉత్తిష్ఠ మా భైర్గాంగేయ న భయం తేఽస్తి కించన।
రక్షామహే త్వాం కౌరవ్య స్వశరీరం హి నో భవాన్ ॥ 5-183-9 (38213)
న త్వాం రామో రణే జేతా జామదగ్న్యః కథంచన ।
త్వమేవ సమరే రామం విజేతా భరతర్షభ ॥ 5-183-10 (38214)
ఇదమస్త్రం సుదయితం ప్రత్యభిజ్ఞాస్యతే భవాన్ ।
విదితం హి తవాప్యేతత్పూర్వస్మిందేహధారణే ॥ 5-183-11 (38215)
ప్రాజాపత్యం విశ్వకృతం ప్రస్వాపం నామ భారత ।
న హీదం వేద రామోఽపి పృథివ్యాం వా పుమాన్క్వచిత్ ॥ 5-183-12 (38216)
తత్స్మరస్వ మహాబాహో భృశం సంయోజయస్వ చ।
ఉపస్థాస్యతి రాజేంద్ర స్వయమేవ తవానఘ ॥ 5-183-13 (38217)
యేన సర్వాన్మహావీర్యాన్ప్రశాసిష్యసి కౌరవ ।
న చ రామః క్షయం గంతా తేనాస్త్రేణ నరాధిప ॥ 5-183-14 (38218)
ఏనసా న తు సంయోగం ప్రాప్స్యసే జాతు మానద ।
స్వప్స్యతే జామదగ్న్యోఽసౌ త్వద్బాణబలపీడితః ॥ 5-183-15 (38219)
తతో జిత్వా త్వమేవైనం పునరుత్థాపయిష్యసి।
అస్త్రేణ దయితేనాజౌ భీష్మ సంబోధనేన వై ॥ 5-183-16 (38220)
ఏవం కురుష్వ కౌరవ్య ప్రభాతే రథమాస్థితః।
ప్రసుప్తం వా మృతం వేతి తుల్యం మన్యామహే వయం ॥ 5-183-17 (38221)
న చ రామేణ మర్తవ్యం కదాచిదపి పార్థివ।
తతః సముత్పన్నమిదం ప్రస్వాపం యుజ్యతామితి ॥ 5-183-18 (38222)
ఇత్యుక్త్వాంతర్హితా రాజన్సర్వ ఏవ ద్విజోత్తమాః ।
అష్టౌ సదృశరూపాస్తే సర్వే భాసురమూర్తయః ॥ ॥ 5-183-19 (38223)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి అంబోపాఖ్యానపర్వణి త్ర్యశీత్యధికశతతమోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-183-5 నిశాం నిశి। దర్శయంతు ఆత్మానం ప్రకాశయంతు ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 184
॥ శ్రీః ॥
5.184. అధ్యాయః 184
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
రామభీష్మయోరాయోధనం ॥ 1 ॥ భీష్మస్య ప్రస్వాపనాస్త్రప్రతిభానం ॥ 2 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-184-0 (38224)
భీష్మ ఉవాచ। 5-184-0x (3918)
తతో రాత్రౌ వ్యతీతాయాం ప్రతిబుద్ధోఽస్మి భారత ।
తతః సంచింత్య వై స్వప్నమవాపం హర్షముత్తమం ॥ 5-184-1 (38225)
తతః సమభవద్యుద్ధం మమ తస్య చ భారత ।
తుములం సర్వభూతానాం రోమహర్షణమద్భుతం ॥ 5-184-2 (38226)
తతో బాణమయం వర్షం వవర్ష మయి భార్గవః।
న్యవారయమహం తచ్చ శరజాలేన భారత ॥ 5-184-3 (38227)
తతః పరమసంక్రుద్ధః పునరేవ మహాతపాః ।
హ్యస్తనేన చ కోపేన శక్తిం వై ప్రాహిణోన్మయి ॥ 5-184-4 (38228)
ఇంద్రాశనిసమస్పర్శాం యమదండసమప్రభాం ।
జ్వలంతీమగ్నివత్సంఖ్యే లేలిహానాం సమంతతః ॥ 5-184-5 (38229)
తతో భరతశార్దూల ధిష్ణ్యమాకాశగం యథా।
సా మమాభ్యవధీత్తూర్ణం జత్రుదేశే కురూద్వహ ॥ 5-184-6 (38230)
అథాస్రమస్రవద్ధోరం గిరేర్గైరికధాతువాత్ ।
రామేణ సుమహాబాహో క్షతస్య క్షతజేక్షణ ॥ 5-184-7 (38231)
తతోఽహం జామదగ్న్యాయ భృశం క్రోధసమన్వితః ।
చిక్షేప మృత్యుసంకాశం బాణం సర్పవిషోపమం ॥ 5-184-8 (38232)
స తేనాభిహతో వీరో లలాటే ద్విజసత్తమః ।
అశోభత మహారాజ శశ్రృంగ ఇవ పర్వతః ॥ 5-184-9 (38233)
స సంరబ్ధః సమావృత్య శరం కాలాంతకోపమం ।
సందధే బలవత్కృష్య ఘోరం శత్రనిబర్హణం ॥ 5-184-10 (38234)
స వక్షసి పాపతోగ్రః శరో వ్యాల ఇవ శ్వసన్ ।
మహీం రాజంస్తతశ్చాహమగమం రుధిరావిలః ॥ 5-184-11 (38235)
సంప్రాప్య తు పునః సంజ్ఞాం జామదఘ్న్యాయ ధీమతే ।
ప్రాహిణ్వం విమలాం శక్తిం జ్వలంతీమశనీమివ ॥ 5-184-12 (38236)
సా తస్య ద్విజముఖ్యస్య నిపపాత భుజాంతరే ।
విహ్వలశ్చాభవద్రాజన్వేపథుశ్చైనమావిశత్ ॥ 5-184-13 (38237)
తత ఏనం పరిష్వజ్య సఖా విప్రో మహాతపాః ।
అకృతవ్రణః శుభైర్వాక్యైరాశ్వాసయదనేకధా ॥ 5-184-14 (38238)
సమాశ్వస్తస్తతో రామః క్రోధామర్షసమన్వితః ।
ప్రాదుశ్చక్రే తదా బ్రాహ్మం పరమాస్త్రం మహావ్రతః ॥ 5-184-15 (38239)
తతస్తత్ప్రతిఘాతార్థం బ్రాహ్మమేవాస్త్రముత్తమం ।
మయా ప్రయుక్తం జజ్వాల యుగాంతమివ దర్శయత్ ॥ 5-184-16 (38240)
తయోర్బ్రహ్మాస్త్రయోరాసీదంతరా వై సమాగమః ।
అసంప్రాప్యైవ రామం చ మాం చ భారతసత్తమ ॥ 5-184-17 (38241)
తతో వ్యోంని ప్రాదురభూత్తేజ ఏవ హి కేవలం ।
భూతాని చైవ సర్వాణి జగ్మురార్తిం విశాంపతే ॥ 5-184-18 (38242)
ఋషయశ్చ సగంధర్వా దేవతాశ్చైవ భారత।
సంతాపం పరమం జగ్మురస్త్రతేజోభిపీడితాః॥ 5-184-19 (38243)
తతశ్చచాల పృథివీ సపర్వతవనద్రుమా।
సంతప్తాని చ భూతాని విషాదంక జగ్మురుత్తమం ॥ 5-184-20 (38244)
ప్రజజ్వాల నభో రాజంధూమాయంతే దిశో దశ।
న స్థాతుమంతరిక్షే చ శేకురాకాశగాస్తదా ॥ 5-184-21 (38245)
తతో హాహాకృతే లోకే సదేవాసురరాక్షసే ।
ఇదమంతరమిత్యేవం మోక్తుకామోఽస్మి భారత ॥ 5-184-22 (38246)
ప్రస్వాపమస్త్రం త్వరితో వచనాద్బ్రహ్మవాదినాం ।
చింతితం చ తదస్త్రం మే మనసి ప్రత్యభాత్తదా ॥ ॥ 5-184-23 (38247)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి అంబోపాఖ్యానపర్వణి చతురశీత్యధికశతతమోఽధ్యాయః ॥
ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 185
॥ శ్రీః ॥
5.185. అధ్యాయః 185
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
భీష్మే రామంప్రతి ప్రస్వాపనాస్త్రం ప్రయోక్తుకామే నారదేన తన్నిషేధనం ॥ 1 ॥ భీష్మేణ దివ్యపురుషవచనాచ్చ ప్రస్వాపనాస్త్రప్రతిసంసంహారే రామేణ స్వస్య పరాజితత్వోక్తిః ॥ 2 ॥ నారదాదివచనాద్యుద్ధోపరమః ॥ 3 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-185-0 (38248)
భీష్మ ఉవాచ। 5-185-0x (3919)
తతో హలహలాశబ్దో దివి రాజన్మహానభూత్।
ప్రస్వాపం భీష్మ మా స్రాక్షీరితి కౌరవనందన ॥ 5-185-1 (38249)
అయుంజమేవ చైవాహం తదస్త్రం భృగునందనే ।
ప్రస్వాపం మాం ప్రయుజ్జానం నారదో వాకయమబ్రవీత్ ॥ 5-185-2 (38250)
ఏతే వియతి కరవ్య దివి దేవగణాః స్థితాః।
తే త్వాం నివారయంత్యద్య ప్రస్వాపం మా ప్రయోజయ ॥ 5-185-3 (38251)
రామస్తపస్వీ బ్రహ్మణ్యో బ్రాహ్మణశ్చ గురుశ్చ తే।
తస్యవమానం కౌరవ్య మాస్మ కార్షీః కథంచన ॥ 5-185-4 (38252)
తతోఽపశ్యం దివిష్ఠాన్వై తానష్టౌ బ్రహ్మవాదినః ।
తే మాం స్మయంతో రాజేంద్ర శనకైరిదమబ్రువన్ ॥ 5-185-5 (38253)
యథాఽఽహ భరతశ్రేష్ఠ నారదస్తత్తథా కురు ।
ఏతద్ధి పరమం శ్రేయో లోకానాం భరతర్షభ ॥ 5-185-6 (38254)
తతశ్చ ప్రతిసంహృత్య తదస్త్రం స్వాపనం మహత్।
బ్రహ్మాస్త్రం దీపయాంచక్రే తస్మిన్యుధి యథావిధి ॥ 5-185-7 (38255)
తతో రామో హృషితో రాజసింహ
దృష్ట్వా తదస్త్రం వినివర్తితం వై।
జితోఽస్మి భీష్మేణ సుమందబుద్ధి-
రిత్యేవ వాక్యం సహసా వ్యముంచత్ ॥ 5-185-8 (38256)
తతోఽపశ్యత్పితరం జామదగ్న్యః
పితుస్తథా పితరం చాస్య మాన్యం।
తే తత్ర చైనం పరివార్య తస్థు-
రూచుశ్చైనం సాంత్వపూర్వం తదనీం ॥ 5-185-9 (38257)
పితర ఊచుః। 5-185-10x (3920)
మా స్మైవం సాహసం తాత పునః కార్షీః కథంచన ।
భీష్మేణ సంయుగం గంతుం క్షత్రియేణ విశేషతః ॥ 5-185-10 (38258)
క్షత్రియస్య తు ధర్మోఽయం యద్యుద్ధం భృగునందన ।
స్వాధ్యాయో వ్రతచర్యాఽథ బ్రాహ్మణానాం పరం ధనం ॥ 5-185-11 (38259)
ఇదం నిమిత్తే కస్మింశ్చిదస్మాభిః ప్రాగుదాహృతం ।
శస్త్రధారణమత్యుగ్రం తచ్చాకార్యం కృతం త్వయా ॥ 5-185-12 (38260)
వత్స పర్యాప్తమేతావద్భీష్మేణ సహ సంయుగే ।
విమర్దస్తే మహాబాహో వ్యపయాహి రణాదితః ॥ 5-185-13 (38261)
పర్యాప్తమేతద్భద్రం తే తవ కార్ముకధారణం ।
విసర్జయైతద్దుర్ధర్ష తపస్తప్యస్వ భార్గవ ॥ 5-185-14 (38262)
ఏష భీష్మః శాంతనవో దేవైః సర్వైర్నివారితః।
నివర్తస్వ రణాదస్మాదితి చైవ ప్రసాదితః ॥ 5-185-15 (38263)
రామేణ సహ మాయోత్సీర్గురుణేతి పునః పునః ।
న హి రామో రణే జేతుం త్వయా న్యాయ్యః కురూద్వహ ॥ 5-185-16 (38264)
మానం కురుష్వ గాంగేయ బ్రాహ్మణస్య రణాజిరే।
వయం తు గురవస్తుభ్యం తస్మాత్త్వాం వారయామహే ॥ 5-185-17 (38265)
భీష్మో వసూనామన్యతమో దిష్ట్యా జీవసి పుత్రక ।
గాంగేయః శంతనోః పుత్రో వసురేష మహాయశాః ॥ 5-185-18 (38266)
కథం శక్యస్త్వయా జేతుం నివర్తస్వేహ భార్గవ ।
అర్జునః పాండవశ్రేష్ఠః పురందరసుతో బలీ ॥ 5-185-19 (38267)
నరః ప్రజాపతిర్వీరః పూర్వదేవః సనాతనః।
సవ్యసాచీతి విఖ్యాతస్త్రిషు లోకేషు వీర్యవాన్।
భీష్మమృత్యుర్యథాకాలం విహితో వై స్వయంభువా ॥ 5-185-20 (38268)
భీష్మ ఉవాచ। 5-185-21x (3921)
ఏవముక్తః స పితృభిః పితౄన్రామోఽబ్రవీదిదం।
నాహం యుధి నివర్తేయమితి మే వ్రతమాహితం।
న నివర్తితపూర్వశ్చ కదాచిద్రణమూర్ధని ॥ 5-185-21 (38269)
నివర్త్యతామాపగేయః కామం యుద్ధాత్పితామహాః।
న త్వహం వినివర్తిష్యే యుద్ధాదస్మాత్కథంచన ॥ 5-185-22 (38270)
తతస్తే మునయో రాజన్నృచీకప్రముఖాస్తదా ।
నారదేనైవ సహితాః సమాగంయేదమబ్రువన్ ॥ 5-185-23 (38271)
నివర్తస్వ రణాత్తాత మానయస్వ ద్విజోత్తమం ।
ఇత్యవోచమహం తాంశ్చ క్షత్రధర్మవ్యపేక్షయా॥ 5-185-24 (38272)
మమ వ్రతమిదం లోకే నాహం యుద్ధాత్కదాచన।
విముఖో వినివర్తేయం పృష్ఠతోఽభ్యాహతః శరైః ॥ 5-185-25 (38273)
నాహం లోభాన్న కార్పణ్యాన్న భయాన్నార్థకారణాత్।
త్యజేయం శాశ్వతం ధర్మమితి మే నిశ్చితా మతిః ॥ 5-185-26 (38274)
తతస్తే మునయః సర్వే నారదప్రముఖా నృప।
భాగీరథీ చ మే మాతా రణమధ్యం ప్రపేదిరే ॥ 5-185-27 (38275)
తథైవాత్తశరో ధన్వీ తథైవ దృఢనిశ్చయః ।
స్థితోఽహమాహవే యోద్ధుం తతస్తే రామమబ్రువన్ ॥ 5-185-28 (38276)
సమేత్య సహితా భూయః సమరే భృగునందనం ।
నావనీతం హి హృదయం విప్రాణాం శాంయ భార్గవ ॥ 5-185-29 (38277)
రామ రామ నివర్తస్వ యుద్ధాదస్మాద్ద్విజోత్తమ ।
అవధ్యో వై త్వయా భీష్మస్త్వం చ భీష్మస్య భార్గవ ॥ 5-185-30 (38278)
ఏవం బ్రువంతస్తే సర్వే ప్రతిరుద్ధ్య రణాజిరం ।
న్యాసయాంచక్రిరే శస్త్రం పితరో భృగునందనం ॥ 5-185-31 (38279)
తతోఽహం పునరేవాథ తానష్టౌ బ్రహ్మవాదినః ।
అద్రాక్షం దీప్యమానాన్వై గ్రహానష్టావివోదితాన్ ॥ 5-185-32 (38280)
తే మాం సప్రణయం వాక్యమబ్రువన్సమరే స్థితం ।
ప్రైహి రామం మహాబాహో గురుం లోకహితం కురు ॥ 5-185-33 (38281)
దృష్ట్వా నివర్తితం రామం సుహృద్వాక్యేన తేన వై।
లోకానాం చ హితం కుర్వన్నహమప్యాదదే వచః ॥ 5-185-34 (38282)
తతోఽహం రామమాసాద్య వవందే భృశవిక్షతః।
రామశ్చాభ్యుత్స్మయన్ప్రేంణా మామువాచ మహాతపాః ॥ 5-185-35 (38283)
త్వత్సమో నాస్తి లోకేఽస్మిన్క్షత్రియః పృథివీచరః ।
గంయతాం భీష్మ యుద్ధేఽస్మింస్తోషితోఽహం భృశం త్వయా ॥ 5-185-36 (38284)
మమ చైవ సమక్షం తాం కన్యామాహూయ భార్గవః।
ఉక్తవాందీనయా వాచా మధ్యే తేషాం మహాత్మనాం ॥ ॥ 5-185-37 (38285)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి అంబోపాఖ్యానపర్వణి పంచాశీత్యధికశతతమోఽధ్యాయః ॥
ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 186
॥ శ్రీః ॥
5.186. అధ్యాయః 186
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
రామమామంత్ర్య గతయా అంబయా పుణ్యాశ్రమాదిషు దుష్కరతపశ్చరణం ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-186-0 (38286)
రామ ఉవాచ। 5-186-0x (3922)
ప్రత్యక్షమేతల్లోకానాం సర్వేషామేవ భామిని ।
యథాశక్త్యా మయా యుద్ధం కృతం వై పౌరుషం పరం ॥ 5-186-1 (38287)
న చైవమపి శక్నోమి భీష్మం శస్త్రభృతాం వరం ।
విశేషయితుమత్యర్థముత్తమాస్త్రాణి దర్శయన్ ॥ 5-186-2 (38288)
ఏషా మే పరమా శక్తిరేతన్మే పరమం బలం ।
యథేష్టం గంయతాం భద్రే కిమన్యద్వా కరోమి తే ॥ 5-186-3 (38289)
భీష్మమేవ ప్రపద్యస్వ న తేఽన్యా విద్యతే గతిః ।
నిర్జితో హ్యస్మి భీష్మేణ మహాస్త్రాణి ప్రముంచతా ॥ 5-186-4 (38290)
ఏవముక్త్వా తతో రామో వినిఃశ్వస్య మహామనాః ।
తూష్మీమాసీత్తతః కనక్యా ప్రోవాచ భృగునందనం ॥ 5-186-5 (38291)
భగవన్నేవమేవైతద్యథాఽఽహ భగవాంస్తథా ।
అజేయో యుధి భీష్మోఽయమపి దేవైరుదారధీః ॥ 5-186-6 (38292)
యథాశక్తి యథోత్సాహం మమ కార్యం కృతం త్వయా ।
అనివార్యం రణే వీర్యమస్త్రాణి వివిధాని చ ॥ 5-186-7 (38293)
నే చైవ శక్యతే యుద్ధే విశేషయితుమంతతః ।
న చాహమేనం యాస్యామి పునర్భీష్మం కథంచన ॥ 5-186-8 (38294)
గమిష్యామి తు తత్రాహం యత్ర భీష్మం తపోధన ।
సమరే పాతయిష్యామి స్వయమేవ భృగూద్వహ ॥ 5-186-9 (38295)
ఏవముక్త్వా యయౌ కన్యా రోషవ్యాకులలోచనా ।
తాపస్యే ధృతసంకల్పా సా మే చింతయతీ వధం ॥ 5-186-10 (38296)
తతో మహేంద్రం సహితైరమునిభిర్భృగుసత్తమః ।
యథాఽఽగతం తథా సోఽగన్మాముపామంత్ర్య భారత ॥ 5-186-11 (38297)
తతో రథం సమారుహ్య స్తూయమానో ద్విజాతిభిః ।
ప్రవిశ్య నగరం మాత్రే సత్యవత్యై న్యవేదయం ॥ 5-186-12 (38298)
యథావృత్తం మహారాజ సా చ మాం ప్రత్యనందత।
పురుషాంశ్చాదిశం ప్రాజ్ఞాన్కన్యావృత్తాంతకర్మణి ॥ 5-186-13 (38299)
దివసే దివసే హ్యస్యా గతిజల్పితచేష్టితం ।
ప్రత్యాహరంశ్చ మే యుక్తాః స్థితాః ప్రియహితే సదా ॥ 5-186-14 (38300)
యదైవ హి వనం ప్రాయాత్సా కన్యా తపసే ధృతా।
తదైవ వ్యథితో దీనో గతచేతా ఇవాభవం ॥ 5-186-15 (38301)
న హి మాం క్షత్రియః కశ్చిద్వీర్యేణ వ్యజయద్యుధి ।
ఋతే బ్రహ్మవిదస్తాత తపసా సంశితవ్రతాత్ ॥ 5-186-16 (38302)
అపి చైతన్మయా రాజన్నారదేఽపి నివేదితం ।
వ్యాసే చైవ తథా కార్యం తౌ చోభౌ మామవోచతాం ॥ 5-186-17 (38303)
న విషాదస్త్వయా కార్యో భీష్మ కాశిసుతాం ప్రతి।
దైవం పురుషకారేణ కో నివర్తితుముత్సహేత్ ॥ 5-186-18 (38304)
సా కన్యా తు మహారాజ ప్రవిశ్యాశ్రమమండలం ।
యమునాతీరమాశ్రిత్య తపస్తేపేఽతిమానుషం ॥ 5-186-19 (38305)
నిరాహారా కృశా రూక్షా జటిలా మలపంకినీ ।
షణ్మాసాన్వాయుభక్షా చ స్థాణుభూతా తపోధనా ॥ 5-186-20 (38306)
యమునాజలమాశ్రిత్య సంవత్సరమథాఽపరం ।
ఉదవాసం నిరాహారా పారయామాస భామినీ ॥ 5-186-21 (38307)
శీర్ణపర్ణేన చైకేన పారయామాస సా పరం ।
సంవత్సరం తీవ్రకోపా పాదాంగుష్ఠాగ్రధిష్ఠితా ॥ 5-186-22 (38308)
ఏవం ద్వాదశ వర్షాణి తాపయామాస రోదసీ ।
నివర్త్యమానాపి చ సా జ్ఞాతిభిర్నైవ శక్యతే ॥ 5-186-23 (38309)
తతోఽగమద్వత్సభూమిం సిద్ధచారణసేవితాం ।
ఆశ్రమం పుణ్యశీలానాం తాపసానాం మహాత్మనాం ॥ 5-186-24 (38310)
తత్ర పుణ్యేషు తీర్థేషు సాఽఽప్లుతాంగీ దివానిశం ।
వ్యచరత్కాశికన్యా సా యథాకామవిచారిణీ ॥ 5-186-25 (38311)
నందాశ్రమే మహారాజ తథోలూకాశ్రమే శుభే ।
చ్యవనస్యాశ్రమే చైవ బ్రహ్మణః స్థాన ఏవ చ ॥ 5-186-26 (38312)
త్రయాగే దేవయజనే దేవారణ్యేషు చైవ హ ।
భోగవత్యాం మహారాజ కౌశికస్యాశ్రమే తథా ॥ 5-186-27 (38313)
మాండవ్యస్యాశ్రమే రాజందిలీపస్యాశ్రమే తథా ।
రామహ్రదే చ కౌరవ్య పైలగర్గస్య చాశ్రమే ॥ 5-186-28 (38314)
ఏతేషు తీర్థేషు తదా కాశికన్యా విశాంపతే ।
ఆప్లావయత గాత్రాణి వ్రతమాస్థాయ దుష్కరం ॥ 5-186-29 (38315)
తామబ్రవీచ్చ కౌరవ్య మమ మాతా జలే స్థితా ।
కిమర్థం క్లిశ్యసే భద్రే తథ్యమేవ వదస్వ మే ॥ 5-186-30 (38316)
సైనామథాబ్రవీద్రాజన్కృతాంజలిరనిందితా
భీష్మేణ సమరే రామో నిర్జితశ్చారులోచని ॥ 5-186-31 (38317)
కోఽన్యస్తముత్సహేంజేతుముద్యతేషుం మహీపతిః ।
సాహం భీష్మవినాశాయ తపస్తప్స్యే సుదారుణం ॥ 5-186-32 (38318)
విచరామి మహీం దేవి యథా హన్యామహం నృపం ।
ఏతద్వ్రతఫలం దేవి పరమస్మిన్యథా హి మే ॥ 5-186-33 (38319)
తతోఽబ్రవీత్సాగరగా జిహ్మం చరసి భామిని।
నైష కామోఽనవద్యాంగి శక్యః ప్రాప్తుం త్వయాఽబలే ॥ 5-186-34 (38320)
యది భీష్మవినాశాయ కాశ్యే చరసి వై వ్రతం।
వ్రతస్థా చ శరీరం త్వం యది నామ విమోక్ష్యసి ॥ 5-186-35 (38321)
నదీ భవిష్యసి శుభే కుటిలా వార్షికోదకా।
దుస్తీర్థా న తు విజ్ఞేయా వార్షికీ నాష్టమాసికీ ॥ 5-186-36 (38322)
భీమగ్రాహవతీ ఘోరా సర్వభూతభయంకరీ ।
ఏవముక్త్వా తతో రాజన్కాశికన్యాం న్యవర్తత ॥ 5-186-37 (38323)
మాతా మమ మహాభాగా స్మయమానేవ భామినీ ।
కదాచిదష్టమే మాసి కదాచిద్దశమే తథా।
న ప్రాశ్నీతోదకమపి పునః సా వరవర్ణినీ ॥ 5-186-38 (38324)
సా వత్సభూమిం కౌరవ్య తీర్థలోభాత్తతస్తతః ।
పతితా పరిధావంతీ పునః కాశిపతేః సుతా ॥ 5-186-39 (38325)
సా నదీ వత్సభూంయాం తు ప్రథితాంబేతి భారత ।
వార్షికీ గ్రాహబహులా దుస్తీర్థా కుటిలా తథా ॥ 5-186-40 (38326)
సా కన్యా తపసా తేన దేహార్ధేన వ్యజాయత ।
నదీ చ రాజన్వత్సేషు కన్యా చైవాభవత్తదా ॥ ॥ 5-186-41 (38327)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి అంబోపాఖ్యానపర్వణి షడశీత్యధికశతతమోఽధ్యాయ- ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-186-36 వార్షికీ వర్షాస్వేవ వహతీతి వార్షికీ ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 187
॥ శ్రీః ॥
5.187. అధ్యాయః 187
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
అంబయా తపస్తోషితాన్మహాదేవాత్ జన్మాంతరే పుంస్త్వప్రాప్త్యా భీష్మహననరూపవముపలభ్యాగ్నౌ ప్రవేశః ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-187-0 (38328)
భీష్మ ఉవాచ। 5-187-0x (3923)
తతస్తే తాపసాః సర్వే తపసే ధృతనిశ్చయాం।
దృష్ట్వా న్యవర్తయంస్తాత కిం కార్యమితి చాబ్రువన్ ॥ 5-187-1 (38329)
తానువాచ తతః కన్యా తపోవృద్ధానృషీంస్తదా ।
నిరాకృతాస్మి భీష్మేణ భ్రంశితా పతిధర్మతః ॥ 5-187-2 (38330)
వధార్థం తస్య దీక్షా మే న లోకార్థం తపోధనాః ।
నిహత్య భీష్మం గచ్ఛేయం శాంతిమిత్యేవ నిశ్చయః ॥ 5-187-3 (38331)
యత్కృతే దుఃఖవసతిమిమాం ప్రాప్తఽస్మి శాశ్వతీం ।
పతిలోకాద్విహీనా చ నైవ స్త్రీ న పుమానిహ ॥ 5-187-4 (38332)
నాహత్వా యుధి గాంగేయం నివర్తిష్యే తపోధనాః ।
ఏష మే హృది సంకల్పో యదిదం కథితం మయా ॥ 5-187-5 (38333)
స్త్రీభావే పరినిర్విణ్ణా పుంస్త్వార్థే కృతనిశ్చయా ।
భీష్మే ప్రతిచికీర్షామి నాస్మి వార్యేతి వై పునః ॥ 5-187-6 (38334)
తాం దేవో దర్శయామాస శూలపాణిరుమాపతిః ।
మధ్యే తేషాం మహార్షీణాం స్వేన రూపేణ తాపసీం ॥ 5-187-7 (38335)
ఛంద్యమానా వరేణాథ సా వవ్రే మత్పరాజయం ।
హనిష్యసీతి తాం దేవః ప్రత్యువాచ మనస్వినీం ॥ 5-187-8 (38336)
తతః సా పునరేవాథ కన్యా రుద్రమువాచ హ।
ఉపపద్యేత్కథం దేవ స్త్రియా యుధి జయో మమ ॥ 5-187-9 (38337)
స్త్రీభావేన చ మే గాఢం మనః శాంతముమాపతే ।
ప్రతిశ్రుతశ్చ భూతేశ త్వయా భీష్మపరాజయః ॥ 5-187-10 (38338)
యథా స సత్యో భవతి తథా కురు వృషధ్వజ ।
యథా హన్యాం సమాగంయ భీష్మం శాంతనవం యుధి ॥ 5-187-11 (38339)
తామువాచ మహాదేవః కన్యాం కిల వృషధ్వజః ।
న మే వాగమృతం ప్రాహ సత్యం భద్రే భవిష్యసి ॥ 5-187-12 (38340)
హనిష్యసి రణే భీష్మం పురుషత్వం చ లప్స్యతి ॥
స్మరిష్యసి చ తత్సర్వం దేహమన్యం గతా సతీ ॥ 5-187-13 (38341)
ద్రుపదస్య కులే జాతా భవిష్యసి మహారథః।
శీఘ్రాస్త్రశ్చిత్రయోధీ చ భవిష్యసి సుసంమతః ॥ 5-187-14 (38342)
యథోక్తమేవ కల్యాణి సర్వమేతద్భవిష్యతి।
భవిష్యసి పుమాన్పశ్చాత్కస్మాచ్చిత్కాలపర్యయాత్ ॥ 5-187-15 (38343)
ఏవముక్త్వా మహాదేవః కపర్దీ వృషభధ్వజః।
పశ్యతామేవ విప్రాణాం తత్రైవాంతరధీయత ॥ 5-187-16 (38344)
తతః సా పశ్యతాం తేషాం మహర్షీణామనిందితా ।
సమాహృత్య వనాత్తస్మాత్కాష్ఠాని వరవర్ణినీ ॥ 5-187-17 (38345)
చితాం కృత్వా సుమహతీం ప్రదాయ చ హుతాశనం ।
ప్రదీప్తేఽగ్నౌ మహారాజ రోషదీప్తేన చేతసా ॥ 5-187-18 (38346)
ఉక్త్వా భీష్మవధాయేతి ప్రవివేశ హుతాశనం ।
జ్యేష్ఠా కాశిసుతా రాజన్యమునామభితో నదీం ॥ ॥ 5-187-19 (38347)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి అంబోపాఖ్యానపర్వణి సప్తాశీత్యధికశతతమోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-187-10 శాంతం శౌర్యధర్మరహితం ॥ 5-187-19 యమునామభితః యమునాద్వీపే ఇత్యర్థః ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 188
॥ శ్రీః ॥
5.188. అధ్యాయః 188
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
పుత్రార్థం తపస్యతే ద్రుపదాయ మహాదేవేన స్త్రీ భూత్వా పుమాన్భవిష్యతీతి వరదానం ॥ 1 ॥ ద్రుపదభార్యయా స్త్ర్యపత్యజననేఽపి తస్య పుంస్త్వఖ్యాపనం ॥ 2 ॥ ద్రుపదేన తస్య స్త్రీత్వం ప్రచ్ఛాద్య పుంవజ్జాతకర్మాదికరణపూర్వకం శిఖండీతి నామకరణం ॥ 3 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-188-0 (38348)
దుర్యోధన ఉవాచ। 5-188-0x (3924)
కథం శిఖండీ గాంగేయ కన్యాం భూత్వా పురా తదా।
పురుషోఽభూద్యుధిశ్రేష్ఠ తన్మే బ్రూహి పితామహ ॥ 5-188-1 (38349)
భీష్మ ఉవాచ। 5-188-2x (3925)
భార్యా తు తస్య రాజేంద్ర ద్రుపదస్య మహీపతేః।
మహిషీ దయితా హ్యాసీదపుత్రా చ విశాంపతే ॥ 5-188-2 (38350)
ఏతస్మిన్నేవ కాలే తు ద్రుపదో వై మహీపతిః।
అపత్యార్థే మహారాజ తోషయామాస శంకరం ॥ 5-188-3 (38351)
అస్మాద్వధార్థం నిశ్చిత్య తపో ఘోరం సమాస్థితః।
ఋతే కన్యాం మహాదేవ పుత్రో మేస్యాదితి బ్రువన్ ॥ 5-188-4 (38352)
భగవన్పుత్రమిచ్ఛామి భీష్మం ప్రతిచికీర్షయా ।
ఇత్యుక్తో దేవదేవేన స్త్రీపుమాంస్తే భవిష్యతి ॥ 5-188-5 (38353)
నివర్తస్వ మహీపాల నైతంజాత్వన్యథా భవేత్ ।
స తు గత్వా చ నగరం భార్యామిదమువాచ హ ॥ 5-188-6 (38354)
కృతో యత్నో మహాదేవస్తపసాఽఽరాధితో మయా ।
కన్యా భూత్వా పుమాన్భావీ ఇతి చోక్తోస్మి శంభునా ॥ 5-188-7 (38355)
పునః పునర్యాచ్యమానో దిష్టమిత్యబ్రవీచ్ఛివః ।
నతదన్యచ్చ భవితా భవితవ్యం హి తత్తథా ॥ 5-188-8 (38356)
తతః సా నియతా భూత్వా ఋతుకాలే మనస్వినీ ।
పత్నీ ద్రుపదరాజస్య ద్రుపదం ప్రవివేశ హ ॥ 5-188-9 (38357)
లేభే గర్భం యథాకాలం విధిదృష్టేన కర్మణా ।
పార్షతస్య మహీపాల యథా మాం నారదోఽబ్రవీత్ ॥ 5-188-10 (38358)
తతో దధార సా దేవీ గర్భం రాజీవలోచనా ।
తాం స రాజా ప్రియాం భార్యాం ద్రుపదః కురునందన ॥ 5-188-11 (38359)
పుత్రస్నేహాన్మహాబాహుః ముఖం పర్యచరత్తదా ।
సర్వానభిప్రాయకృతాన్భార్యాఽలభత కౌరవ ॥ 5-188-12 (38360)
అపుత్రస్య సతో రాజ్ఞో ద్రుపదస్య మహీపతేః ।
యథాకాలం తు సా దేవీ మహిషీ ద్రుపదస్య హ ॥ 5-188-13 (38361)
కన్యాం ప్రవరరూపాం తు ప్రాజాయత నరాధిప ।
అపుత్రస్య తు రాజ్ఞః సా ద్రుపదస్య మనస్వినీ ॥ 5-188-14 (38362)
ఖ్యాపయామాస రాజేంద్ర పుత్రో హ్యేష మమేతి వై।
తతః స రాజా ద్రుపద ప్రచ్ఛన్నాయా నరాధిప ॥ 5-188-15 (38363)
పుత్రవత్పుత్రకార్యాణి సర్వాణి సమకారయత్ ।
రక్షణం చైవ మంత్రస్య మహిషీ ద్రుపదస్య సా॥ 5-188-16 (38364)
చకార సర్వయత్నేన బ్రువణా పుత్ర ఇత్యుత ।
న చ తాం వేదక నగరే కశ్చిదన్యత్ర పార్షతాత్ ॥ 5-188-17 (38365)
శ్రద్దధానో హి తద్వాక్యం దేవస్యాచ్యుతతేజసః।
ఛాదయామాస తాం కన్యాం పుమానితి చ సోబ్రవీత్ ॥ 5-188-18 (38366)
జాతకర్మాణి సర్వాణి కారయామాస పార్థివః।
పుంవద్విధానయుక్తాని శిఖండీతి చ తాం విదుః ॥ 5-188-19 (38367)
అహమేకస్తు చారేణ వచనాన్నారదస్య చ।
జ్ఞాతవాందేవవాక్యేన అంబాయాస్తపసా తథా ॥ ॥ 5-188-20 (38368)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి అంబోపాఖ్యానపర్వణి అష్టాశీత్యధికశతతమోఽధ్యాయః ॥
ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 189
॥ శ్రీః ॥
5.189. అధ్యాయః 189
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
పుంవేషగూహితయా శిఖండిన్యా ద్రోణాద్ధనుర్విద్యాభ్యసనం ॥ 1 ॥ ద్రుపదేన శిఖండిన్యాః దశార్ణాధిపతికన్యయా వివాహకరణం ॥ 2 ॥ దాశార్ణకసుతయా ధాత్రీద్వారా స్వపిత్రే శిఖండిన్యాః స్త్రీత్వజ్ఞాపనం ॥ 3 ॥ దాశార్ణకేన దూతముఖేన ద్రుపదంప్రతి స్వవిప్రలంభఫలతయా సబంధోస్తస్య సముచ్ఛేదనివేదనం ॥ 4 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-189-0 (38369)
భీష్మ ఉవాచ। 5-189-0x (3926)
చకార యత్నం ద్రుపదః సుతాయాః సర్వకర్మసు।
తతో లేఖ్యాదిషు తథా శిల్పేషు చ పరంతప ॥ 5-189-1 (38370)
ఇష్వస్త్రే చైవ రాజేంద్ర ద్రోణశిష్యో బభూవ హ।
తస్య మాతా మహారాజ రాజానం వరవర్ణినీ ॥ 5-189-2 (38371)
చోదయామాస భార్యార్థం కన్యాయాః పుత్రవత్తదా ।
తతస్తాం పార్షతో దృష్ట్వా కన్యాం సంప్రాప్తయౌవనాం ।
స్త్రియం మత్వా తతశ్చింతాం ప్రపేదే సహ భార్యయా ॥ 5-189-3 (38372)
ద్రుపద ఉవాచ। 5-189-4x (3927)
కన్యా మమేయం సంప్రాప్తా యౌవనం శోకవర్ధినీ ।
మయా ప్రచ్ఛాదితా చేయం వచనాచ్ఛూలపాణినః ॥ 5-189-4 (38373)
భార్యోవాచ। 5-189-5x (3928)
న తన్మిథ్యా మహారాజ భవిష్యతి కథంచన ।
త్రైలోక్యకర్తా కస్మాద్ధి వృథా వక్తుమిహార్హతి ॥ 5-189-5 (38374)
యది తే రోచతే రాజన్వక్ష్యామి శ్రృణు మే వచః।
శ్రుత్వేదానీం ప్రపద్యేథాః స్వాం మతిం పృషతాత్మజ ॥ 5-189-6 (38375)
క్రియతామస్య యత్నేన విధివద్దారసంగ్రహః ।
భవితా తద్వచః సత్యమితి మే నిశ్చితా మతిః ॥ 5-189-7 (38376)
తతస్తౌ నిశ్చయం కృత్వా తస్మిన్కార్యేఽథ దంపతీ ।
వరయాంచక్రతుః కన్యాం దశార్ణాధిపతేః సుతాం ॥ 5-189-8 (38377)
తతో రాజా ద్రుపదో రాజసింహః
సర్వాన్రాజ్ఞః కులతః సన్నిశాంయ।
దాశార్ణకస్య నృపతేస్తనూజాం
శిఖండినే వరయామాస దారాన్ ॥ 5-189-9 (38378)
హిరణ్యవర్మేతి నృపో యోఽసౌ దాశార్ణకః స్మృతః।
స చ ప్రాదాన్మహీపాలః కన్యాం తస్మై శిఖండినే ॥ 5-189-10 (38379)
స చ రాజా దశార్ణేషు మహానాసీత్సుదుర్జయః।
హిరణ్యవర్మా దుర్ధర్షో మహాసేనో మహామనాః ॥ 5-189-11 (38380)
కృతే వివాహే తు తదా సా కన్యా రాజసత్తమ।
యౌవనం సమనుప్రాప్తా సా చ కన్యా శిఖండినీ ॥ 5-189-12 (38381)
కృతదారః శిఖండీ చ కాంపిల్యం పునరాగమత్।
న చ సా వేద తాం కన్యాం కంచిత్కాలం స్త్రియం కిల।
యదా త్వేనామజానాత్సా స్త్రియమేవ నృపాత్మజా ॥ 5-189-13 (38382)
ధాత్రీణాం చ సఖీనాం చ వ్రీడయానా న్యవేదయత్ ।
కన్యాం పాంచాలరాజస్య సుతాం తాం వై శిఖండినీం ॥ 5-189-14 (38383)
తతస్తా రాజశార్దూల ధాత్ర్యో దాశార్ణికాస్తదా।
జగ్మురార్తి పరాం ప్రేష్యాః ప్రేషయామాసురేవ చ ॥ 5-189-15 (38384)
తతో దశార్ణాధిపతేః ప్రేష్యాః సర్వా న్యవేదయన్ ।
విప్రలంభం యథావృత్తం స చ చుక్రోధ పార్థివః ॥ 5-189-16 (38385)
శిఖండ్యపి మహారాజ పుంవద్రాజకులే తదా।
విజహార ంరుదా యుక్తః స్త్రీత్వం నైవాతిరోచయన్ ॥ 5-189-17 (38386)
తతః కతిపయాహస్య తచ్ఛ్రుత్వా భరతర్షభ ।
హిరణ్యవర్మా రాజేంద్ర రోషాదర్తిం జగామ హ ॥ 5-189-18 (38387)
తతో దాశార్ణకో రాజా తీవ్రకోపసమన్వితః ।
దూతం ప్రస్థాపయామాస ద్రుపదస్య నివేశనం ॥ 5-189-19 (38388)
తతో ద్రుపదమాసాద్య దూతః కాంచనవర్మణః।
ఏక ఏకాంతసుత్సార్య రహో వచనమబ్రవీత్ ॥ 5-189-20 (38389)
దాశార్ణరాజో రాజంస్త్వామిదం వచనమబ్రవీత్ ।
అభిష్గాత్ప్రకుపితో విప్రలబ్ధస్త్వయాఽనఘ ॥ 5-189-21 (38390)
అవమన్యసే మాం నృపతే నూనం దుర్మంత్రితం తవ।
యన్మే కన్యాం స్వకన్యార్థే మోహాద్యాచితవానసి ॥ 5-189-22 (38391)
తస్యాద్య విప్రలంభస్య ఫలం ప్రాప్నుహి దుర్మతే ।
ఏష త్వం సజనామాత్యముద్ధరామి స్థిరో భవ ॥ 5-189-23 (38392)
అవమత్య చ వీర్యం మే కులం చారిత్రమేవ చ ।
విప్రలంభస్త్వయాపూర్వో మనుష్యేషు ప్రవర్తితః ॥ 5-189-24 (38393)
కురు సర్వాణి కార్యాణి భుంక్ష్వ కభోగాననుత్తమాన్।
అభియాస్యామి శీఘ్రం త్వాం సముద్ధర్తుం సబాంధవం ॥ ॥ 5-189-25 (38394)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి అంబోపాఖ్యానపర్వణి ఏకోననవత్యధికశతతమోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-189-4 శూలయుక్తః పాణిః శూలపాణిః సోఽస్యాస్తీతి శూలపాణీ తస్య ॥ 5-189-20 ఉత్సార్య నీత్వా ॥ 5-189-21 అభిషంగాత్పరాభవాత్ ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 190
॥ శ్రీః ॥
5.190. అధ్యాయః 190
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
దాశార్ణకేన పునర్దూతప్రేషణే ద్రుపదేన పత్న్యాసహ కర్తవ్యాలోచనం ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-190-0 (38395)
భీష్మ ఉవాచ। 5-190-0x (3929)
ఏవముక్తస్య దూతేన ద్రుపదస్య తదా నృప।
చోరస్యేవ గృహీతస్య న ప్రావర్తత భారతీ ॥ 5-190-1 (38396)
స యత్నమకరోత్తీవ్రం సంబంధిన్యునుమాననే ।
దూతైర్మధురసంభాషైర్న తదస్తీతి సందిశన్ ॥ 5-190-2 (38397)
స రాజా భూయ ఏవాథ జ్ఞాత్వా తత్త్వమథాగమత్ ।
కన్యేతి పాంచాలసుతాం త్వరమాణో వినిర్యయౌ ॥ 5-190-3 (38398)
తతః సంప్రేషకయామాస మిత్రాంణామమితౌజసాం ।
దుహితుర్విప్రలంభం తం ధాత్రీణాం వచనాత్తదా ॥ 5-190-4 (38399)
తతః సముదయం కృత్వా బలానాం రాజసత్తమః ।
అభియానే మతిం చక్రే ద్రుపదం ప్రతి భారత ॥ 5-190-5 (38400)
తతః సంమంత్రయామాస మంత్రిభిః స మహీపతిః ।
హిరణ్యవర్మా రాజేంద్ర పాంచాల్యం పార్థివం ప్రతి ॥ 5-190-6 (38401)
తత్ర వై నిశ్చితం తేషామభూద్రాజ్ఞాం మహాత్మనాం ।
తథ్యం భవతి చేదేతత్కన్యా రాజఞ్శిఖండినీ ॥ 5-190-7 (38402)
బద్ధ్వా పాంచాలరాజానమానయిష్యామహే గృహం ।
అన్యం రాజానమాధాయ పాంచాలేషు నరేశ్వరం ॥ 5-190-8 (38403)
ఘాతయిష్యామ నృపతిం పాంచాలం సశిఖండినం ॥ 5-190-9 (38404)
స తదా ద్రుతమాజ్ఞాయ పునర్దూతాన్నరాధిపః।
ప్రాస్థాపయత్పార్షతయా నిహన్మీతి స్థిరో భవ ॥ 5-190-10 (38405)
భీష్మ ఉవాచ। 5-190-11x (3930)
స హి ప్రకృత్యా వై భీతః కిల్బిషీ చ నరాధిపః ।
భయం తీవ్రమనుప్రాప్తో ద్రుపదః పృథివీపతిః ॥ 5-190-11 (38406)
విసృజ్య దూతాందాశార్ణే ద్రుపదః శోకమూర్చ్ఛితః ।
సమేత్య భార్యాం రహితే వాక్యమాహ నరాధిపః ॥ 5-190-12 (38407)
భయేన మహతాఽఽవిష్టో హృది శోకేన చాహతః ।
పాంచాలరాజో దయితాం మాతరం వై శిఖండినః ॥ 5-190-13 (38408)
అభియాస్యతి మాం కోపాత్సంబంధీ సుమహాబలః ।
హిరణ్యవర్మా నృపతిః కర్షమాణో వరూథినీం ॥ 5-190-14 (38409)
కిమిదానీం కరిష్యావో మూఢౌ కన్యామిమాం ప్రతి।
శిఖండీ కిల పుత్రస్తే కన్యేతి పరిశంకితః ॥ 5-190-15 (38410)
ఇతి సంచింత్య యత్నేన సమిత్రః సబలానుగః ।
వంచితోఽస్మీతి మన్వానో మాం కిలోద్ధర్తుమిచ్ఛతి॥ 5-190-16 (38411)
కిమత్ర తథ్యం సుశ్రోణి మిథ్యా కిం బ్రూహి శోభనే ।
శ్రుత్వా త్వత్తః శుభం వాక్యం సంవిధాస్యాంయహం తథా ॥ 5-190-17 (38412)
అహం హి సంశయప్రాప్తో బాలా చేయం శిఖండినీ ।
త్వం చ రాజ్ఞి మహత్కృచ్ఛ్రం సంప్రాప్తా వరవర్ణిని ॥ 5-190-18 (38413)
సా త్వం సర్వవిమోక్షాయ తత్త్వమాఖ్యాహి పృచ్ఛతః।
తథా విదధ్యాం సుశ్రోణి కృత్యమాశు శుచిస్మితే ॥ 5-190-19 (38414)
శిఖండిని చ మా భైస్త్వం విధాస్యే తత్ర తత్త్వతః ।
కృపయాహం వరారోహే వంచితః పుత్రధర్మతః ॥ 5-190-20 (38415)
మయా దాశార్ణకో రాజా వంచితః స మహీపతిః ।
తదాచక్ష్వ మహాభాగే విధాస్యే తత్ర యద్ధితం ॥ 5-190-21 (38416)
జనాతా హ నరేంద్రేణ ఖ్యాపనార్థం పరస్య వై ।
ప్రకాశం చోదితా దేవీ ప్రత్యువాచ మహీపతిం ॥ ॥ 5-190-22 (38417)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి అంబోపాఖ్యానపర్వణి నవత్యధికశతతమోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-190-3 అగమత్ జ్ఞాతవాన్ ॥ 5-190-5 సముదయం సముదాయం ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 191
॥ శ్రీః ॥
5.191. అధ్యాయః 191
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
శిఖండిన్యా పిత్రోః శోకస్య స్వమూలకత్వచింతనేన దుర్గమారణ్యమేత్య స్థూణనాంనః కుబేరానుచరస్య గృహసమీపే ప్రాయోపవేశః ॥ 1 ॥ స్థూణచోదితయా శిఖండిన్యా తంప్రతి పుంస్త్వవరణం ॥ 2 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-191-0 (38418)
భీష్మ ఉవాచ। 5-191-0x (3931)
తతః శిఖండినో మాతా యథాతత్త్వం నరాధిప।
ఆచచక్షే మహాబాహో భర్త్ర కన్యాం శిఖండినీం ॥ 5-191-1 (38419)
అపుత్రయా మయా రాజన్సపత్నీనాం భయాదిదం ।
కన్యా శిఖండినీ జాతా పురుషో వై నివేదితా ॥ 5-191-2 (38420)
త్వయా చైవ నరశ్రేష్ఠ తన్మే ప్రీత్యాఽనుమోదితం ।
పుత్రకర్మ కృతం చైవ కన్యాయాః పార్థివర్షభ ॥ 5-191-3 (38421)
భార్యా చోఢా త్వయా రాజందశార్ణాధిపతేః సుతా।
మయా చ ప్రత్యభిహితం దేవవాక్యార్థదర్శనాత్।
కన్యా భూత్వా పుమాన్భావీత్యేవం చైతదుపేక్షితం ॥ 5-191-4 (38422)
ఏతచ్ఛ్రుత్వా ద్రుపదో యజ్ఞసేనః
సర్వం తత్త్వం మంత్రవిద్భ్యో నివేద్య।
మంత్రం రాజా మంత్రయామాస రాజన్
యథాయుక్తం రక్షణే వై ప్రజానాం ॥ 5-191-5 (38423)
సంబంధకం చైవ సమర్థ్య తస్మిన్
దాశార్ణకే వై నృపతౌ నరేంద్ర।
స్వయం కృత్వా విప్రలంభం యథావ-
న్మంత్ర్యైకాగ్రో నిశ్చయం వై జగామ ॥ 5-191-6 (38424)
స్వభావగుప్తం నగరమాపత్కాలే తు భారత।
గోపయామాస రాజేంద్ర సర్వతః సమలంకృతం ॥ 5-191-7 (38425)
ఆర్తిం చ పరమాం రాజా జగామ సహ భార్యయా।
దశార్ణపతినా సార్ధం విరోధే భరతర్షభ ॥ 5-191-8 (38426)
కథం సంబంధినా సార్ధం న మే స్యాద్విగ్రహో మహాన్।
ఇతి సంచింత్య మనసా దేవతామర్చయత్తదా ॥ 5-191-9 (38427)
తం తు దృష్ట్వా తదా రాజందేవీ దేవపరం తదా।
అర్చాం ప్రయుంజానమథో భార్యా వచనమబ్రవీత్ ॥ 5-191-10 (38428)
దేవానాం ప్రతిపత్తిశ్చ సత్యం సాధుమతా సతాం ।
కిము దుఃస్వార్ణవం ప్రాప్య తస్మాదర్చయతాం గురూన్ ॥ 5-191-11 (38429)
దైవతాని చ సర్వాణి పూజ్యనాం భూరిదక్షిణం ।
అగ్నయశ్చాపి హృయంతాం దాశార్ణప్రతిషేధనే ॥ 5-191-12 (38430)
అయుద్ధేన నివృత్తిం చ మనసా చింతయ ప్రభో।
దేవతానాం ప్రసాదేన సర్వమేతద్భవిష్యతి ॥ 5-191-13 (38431)
మంత్రిభిర్మంత్రితం సార్ధం త్వయా పృథులలోచన।
పురస్యాస్యావినాశాయ యచ్చ రాజంస్తథా కురు॥ 5-191-14 (38432)
దైవం హి మానుషోపేతం భృశం సిద్ధ్యతి పార్థివ ।
పరంపరవిరోధాద్ధి సిద్ధిరస్తి న చైతయోః ॥ 5-191-15 (38433)
తస్మాద్విధాయ నగరే విధానం సచివైః సహ।
అర్చయస్వ యథాకామం దైవతాని విశాంపతే ॥ 5-191-16 (38434)
ఏవం సంభాషమాణౌ తు దృష్ట్వా శోకపరాయణౌ।
శిఖండినీ తదా కన్యా వ్రీడితేవ తపస్వినీ ॥ 5-191-17 (38435)
తతః సా చింతయామాస మన్కృతే దుఃఖితావుభౌ ।
ఇమావితి తతశ్చక్రే మతిం ప్రాణవినాశనే ॥ 5-191-18 (38436)
ఏవం సా నిశ్చయం కృత్వా భృశం శోకపరాయణా।
నిర్జగామ గృహం త్యక్త్వా గహనం నిర్జనం వనం ॥ 5-191-19 (38437)
యక్షేణర్ద్ధిమతా రాజన్స్థూణాకర్ణేన పాలితం ।
తద్భయాదేవ చ జనో విసర్జయతి తద్వనం ॥ 5-191-20 (38438)
తత్ర చ స్థూణభవనం సుధామృత్తికలేపనం ।
లాజోల్లాపికధూమాఢ్యముచ్చప్రాకారతోరణం ॥ 5-191-21 (38439)
తన్ప్రవిశ్య శిఖండీ సా ద్రుపదస్యాత్మజా నృప ।
అనశ్నానా బహుతిథం శరీరముదశోపయత్ ॥ 5-191-22 (38440)
దర్శయామాస తాం యక్షః స్థూణో మార్దవసంయుతః ।
కిమర్థోఽయం తవారంభః కరిష్యే బ్రూహి మాచిరం ॥ 5-191-23 (38441)
అశక్యయితి సా యక్షం పునః పునరువాచ హ।
కరిష్యామీతి వై క్షిప్రం ప్రత్యువాచాథ గుహ్యకః ॥ 5-191-24 (38442)
ధనేశ్వరస్యానుచరో వరదోఽస్మి నృపాత్మజే।
అదేయమపి దాస్యాది బ్రూహి యత్తే వివక్షితం ॥ 5-191-25 (38443)
తతః శిఖండీ తత్సర్వమఖిలేన న్యవేదయత్।
తస్మై యక్షప్రధానాయ స్థూణాకర్ణాయ భారత ॥ 5-191-26 (38444)
శిఖండ్యువాచ। 5-191-27x (3932)
ఆపన్నో మే పితా యక్ష న చిరాన్నాశమేష్యతి।
అభియాస్యతి సక్రోధో దశార్ణాధిపతిర్హి తం ॥ 5-191-27 (38445)
మన్నిమిత్తం మహోత్సాహః సహేమకవచో నృపః ।
తస్మాద్రక్షస్వ మాం యక్ష మాతరం పితరం చ మే ॥ 5-191-28 (38446)
ప్రతిజ్ఞాతో హి భవతా దుఃఖప్రతిశమో మమ ।
భవేయం పురుషో యక్ష త్వత్ప్రసాదాదనిందితః ॥ 5-191-29 (38447)
యావదేవ స రాజా వై నోపయాతి పురం మమ ।
తావదేవ మహాయక్ష ప్రసాదం కురు గుహ్యక ॥ ॥ 5-191-30 (38448)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి అంబోపాఖ్యనపర్వణి ఏకనవత్యధికశతతమోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-191-11 సాధుమతా కల్యాణవతాపి దేవానాం సతాం సాధూనాం చ ప్రతిపత్తిః పూజా నిత్యం కర్తవ్యేతి శేషః । కిము దుఃఖార్ణవం ప్రాప్య కర్తవ్యేతి । తస్మాత్ భవాన్ గురూన్ దేవారాధనార్థం బ్రాహ్మణాన్ అర్చయతాం పూజయతు ॥ 5-191-21 లాజోల్లాపికః లాజాని ఉశీరాణి ఉల్లాపయతి సూచయతీతి లాజోల్లాపికః। ఉశీరపరిమలయుక్తధూమాఢ్యమిత్యర్థః । ఉశీరే లాజముద్దిష్టమితి విశ్వః। రాజోపలేపధూమాఢ్యం ఇతిo కoడ పాఠః ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 192
॥ శ్రీః ॥
5.192. అధ్యాయః 192
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
స్థూణేన శిఖండిన్యై పునఃపుంస్త్వప్రత్యర్పణప్రతిజ్ఞాపనపూర్వకం తదీయస్త్రీత్వస్వీకారేణ స్వీయపుంస్త్వసమర్పణం ॥ 1 ॥ దాశార్ణకేన ఉపాయాత్ శిఖండినః పుంస్త్వం నిర్ధార్య స్వపురగమనం ॥ 2 ॥ అత్రాంతరే స్థూణగృహమాగతేన కుబేరేణ తంప్రతి స్త్రీత్వధారణస్య శిఖండిమరణావధికత్వరూపశాపదానం ॥ 3 ॥ పుంస్త్వప్రత్యర్పణాయ గతేన శిఖండినా స్థూణాత్తద్వృత్తాంతముపలభ్య హర్షాత్స్వగృహాగమనం ॥ 4 ॥ ఇతి భీష్మేణ దుర్యోధనంప్రతి శిఖండినా సహ స్వేన యుద్ధాకరణే కారణాభిధానం ॥ 5 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-193-0 (38449)
భీష్మ ఉవాచ। 5-193-0x (3933)
శిఖండివాక్యం శ్రుత్వాఽథ స యక్షో భరతర్షభ ।
ప్రోవాచ మనసా చింత్య దైవేనోపనిపీడితః ॥ 5-192-1 (38450)
భవితవ్యం తథా తద్ధి మమ దుఃఖాయ కౌరవ।
భద్రే కామం కరిష్యామి సమయం తు నిబోధ మే ॥ 5-192-2 (38451)
`స్వం తే పుంస్త్వం ప్రదాస్యామి స్త్రీత్వం ధారయితాఽస్మి తే'
కించిత్కాలం తు తే దాస్యే పుల్లింగం స్వమిదం తవ।
ఆగంతవ్యం త్వయా కాలే సత్యం చైవ వదస్వ మే ॥ 5-192-3 (38452)
ప్రభుః సంకల్పసిద్ధోఽస్మి కామచారీ విహంగమః ।
మత్ప్రసాదాత్పురం చైవ త్రాహి బంధూంశ్చ కేవలం ॥ 5-192-4 (38453)
స్త్రీలింగం ధారయిష్యామి తవేదం పార్థివాత్మజే।
సత్యం మే ప్రతిజానీహి కరిష్యామి ప్రియం తవ ॥ 5-192-5 (38454)
శిఖండ్యువాచ। 5-192-6x (3934)
ప్రతిదాస్యామి భగవన్పులింగం తవ సువ్రత।
కించిత్కాలాంతరం స్త్రీత్వం ధారయస్వ నిశాచర ॥ 5-192-6 (38455)
ప్రతియాతే దశార్ణే తు పార్థివే హేమవర్మణి ।
కన్యైవ హి భవిష్యామి పురుషస్త్వం భవిష్యసి ॥ 5-192-7 (38456)
భీష్మ ఉవాచ। 5-192-8x (3935)
ఇత్యుక్త్వా సమయం తత్ర చక్రాతే తావుభౌ నృప ।
అన్యోన్యస్యానభిద్రోహే తౌ సంక్రామయతాం తతః ॥ 5-192-8 (38457)
స్త్రీలింగం ధారయామాస స్థూణో యక్షోఽథ భారత ।
యక్షరూపం చ తద్దీప్తం శిఖండీ ప్రత్యపద్యత ॥ 5-192-9 (38458)
తతః శిఖండీ పాంచాల్యః పుంస్త్వమాసాద్య పార్థివ ।
వివేశ నగరం హృష్టః పితరం చ సమాసదత్ ॥ 5-192-10 (38459)
యథావృత్తం తు తత్సర్వమాచఖ్యౌ ద్రుపదస్య తత్।
`మాతుశ్చ రహితే రాజన్ప్రసాదం యక్షజం తదా।'
ద్రుపదస్తస్య తచ్ఛ్రుత్వా హర్షమాహారయత్పరం ॥ 5-192-11 (38460)
సభార్యస్తచ్చ సస్మార మహేశ్వరవచస్తదా ।
తతః సంప్రేషయామాస దశార్ణాధిపతేర్నృపః ॥ 5-192-12 (38461)
పురుషోఽయం మమ సుతః శ్రద్ధత్తాం మే భవానితి ।
అథ దాశార్ణకో రాజా సహసాభ్యాగమత్తదా ॥ 5-192-13 (38462)
పాంచాలరాజం ద్రుపదం దుఃఖశోకసమన్వితః।
తతః కాంపిల్యమాసాద్య దశార్ణాధిపతిస్తతః ॥ 5-192-14 (38463)
ప్రేషయామాస సత్కృత్య దూతం బ్రహ్మవిదాం వరం।
బ్రూహి మద్వచనాద్దూత పాంచాల్యం తం నృపాధమం ॥ 5-192-15 (38464)
యన్మే కన్యాం స్వకన్యార్థే వృతవానసి దుర్మతే।
ఫలం తస్యావలేపస్య ద్రక్ష్యస్యద్య న సంశయః ॥ 5-192-16 (38465)
ఏవముక్తశ్చ తేనాసౌ బ్రాహ్మణో రాజసత్తమ।
దూతః ప్రయాతో నగరం దాశార్ణనృపచోదితః ॥ 5-192-17 (38466)
తతః ఆసాదయామాస పురోధా ద్రుపదం పురే।
తస్మై పాంచాలకో రాజా గామర్ఘ్యం చ సుసత్కృతం ॥ 5-192-18 (38467)
ప్రాపయామాస రాజేంద్ర సహ తేన శిఖండినా ।
తాం పూజాం నాభ్యనందత్స వాక్యం చేదమువాచ హ ॥ 5-192-19 (38468)
యదుక్తం తేన వీరేణ రాజ్ఞా కాంచనవర్మణా ।
యత్తేఽహమధమాచార దుహిత్రాఽస్ంయభివంచితః ॥ 5-192-20 (38469)
తస్య పాపస్య కరణాత్ఫలం ప్రాప్నుహి దుర్మతే ।
దేహి యుద్ధం నరపతే మమాద్య రణమూర్ధని ॥ 5-192-21 (38470)
ఉద్ధరిష్యామి తే సద్యః సామాత్యసుతబాంధవం ।
తదుపాలంభసంయుక్తం శ్రావితః కిల పార్థివః ॥ 5-192-22 (38471)
దశార్ణపతినా చోక్తో మంత్రిమధ్యే పురోధసా।
అభవద్భరతశ్రేష్ఠ ద్రుపదః ప్రణయానతః ॥ 5-192-23 (38472)
యదాహ మాం భవాన్బ్రహ్మన్సంబంధివచనాద్వచః ।
అస్యోత్తరం ప్రతివచో దూతో రాజ్ఞే వదిష్యతి ॥ 5-192-24 (38473)
తతః సంప్రేషయామాస ద్రుపదోఽపి మహాత్మనే ।
హిరణ్యవర్మణే దూతం బ్రాహ్మణం వేదపారగం ॥ 5-192-25 (38474)
తమాగంయ తు రాజానం దశార్ణాధిపతిం తదా।
తద్వాక్యమాదదే రాజన్యదుక్తం ద్రుపదేన హ ॥ 5-192-26 (38475)
ఆగమః క్రియతాం వ్యక్తః కుమారోఽయం సుతో మమ ।
మిథ్యైతదుక్తం కేనాపి తదశ్రద్ధేయమిత్యుత ॥ 5-192-27 (38476)
తతః స రాజా ద్రుపదస్య శ్రుత్వా।
విమర్శయుక్తో యువతీర్వరిష్ఠాః।
సంప్రేషయామాస సుచారురూపాః
శిఖండినం స్త్రీపుమాన్వేతి వేత్తుం ॥ 5-192-28 (38477)
తాః ప్రేషితాస్తత్త్వభావం విదిత్వా
ప్రీత్యా రాజ్ఞే తచ్ఛశంసుర్హి సర్వం ।
శిఖండినం పురుషం కౌరవేంద్ర
దాశార్ణరాజాయ మహానుభావం ॥ 5-192-29 (38478)
తతః కృత్వా తు రాజా స ఆగమం ప్రీతిమానథ।
సంబంధినా సమాగంయ హృష్టో వాసమువాస హ ॥ 5-192-30 (38479)
శిఖండినే చ ముదితః ప్రాదాద్విత్తం జనేశ్వరః ।
హస్తినోఽశ్వాంశ్చ గాశ్చైవ దాసీర్బహుశతాస్తథా । 5-192031c పూజితశ్చ ప్రతియయౌ నిర్భర్త్స్య తనయాం కిల ॥ 5-192-31 (38480)
వినీతకిల్విషే ప్రీతే హేమవర్మణి పార్థివే ।
ప్రతియాతే దశార్ణే తు హృష్టరూపా శిఖండినీ ॥ 5-192-32 (38481)
కస్యచిత్త్వథ కాలస్య కుబేరో నరవాహనః ।
లోకయాత్రాం ప్రకుర్వాణః స్థూణస్యాగాన్నివేశనం ॥ 5-192-33 (38482)
స నద్గృహస్యోపరి వతమాన
ఆలోకయామాస ధనాధిగోప్తా।
స్థూణస్య యక్షస్య వివేశ వేశ్మ
స్వలంకృతం మాల్యగుణైర్విచిత్రైః ॥ 5-192-34 (38483)
లాచైశ్చ గంధైశ్చ తథా వితానై-
రభ్యర్చితం ధృనధృపితం చ।
ధ్వజైః పతాకాభిరలంకృతం చ
భక్ష్యాన్నపేయామిపదత్తమోదం ॥ 5-192-35 (38484)
తత్స్థానం తస్య దృష్ట్వా తు సర్వతః సమలంకృతం।
మణిరత్నసువర్ణానాం మాలాభిః పరిపూరితం ॥ 5-192-36 (38485)
నానాకుసూమగంధాఢ్యం సిక్తసంమృష్టశోభితం ।
అథాబ్రవీద్యక్షపతిస్తాన్యక్షాననుగాంస్తదా ॥ 5-192-37 (38486)
స్వలంకృతమిదం వేశ్మ స్థూణస్యామితవిక్రమాః ।
నోపసర్పతి మాం చైవ కస్మాదద్య స మందధీః ॥ 5-192-38 (38487)
యస్మాజ్జానన్స మందాత్మా మామసౌ నోపసర్పతి ।
తస్మాత్తస్మై మహాదండో ధార్యః స్యాదితి మే మతిః ॥ 5-192-39 (38488)
యక్షా ఊచుః । 5-192-40x (3936)
ద్రుపదస్య సుతా రాజన్రాజ్ఞో జాతా శిఖండినీ।
తస్యా నిమిత్తే కస్మింశ్చిత్ప్రాదాత్పురుషలక్షణం ॥ 5-192-40 (38489)
అగ్రహీల్లక్షణం స్త్రీణాం స్త్రీభూతా తిష్ఠతే గృహే।
నోపసర్పతి తేనాసౌ సవ్రీడః స్త్రీసరూపవాన్ ॥ 5-192-41 (38490)
ఏతస్మాత్కారణాద్రాజన్స్థూణో న త్వాఽద్య సర్పతి।
శ్రుత్వా కురు యథాన్యాయం విమానమిహ తిష్ఠతాం ॥ 5-192-42 (38491)
ఆనీయతాం స్థూణ ఇతి తతో యక్షాధిపోఽబ్రవీత్ ।
కర్తాస్మి నిగ్రహం తస్య ప్రత్యువాచ పునః పునః ॥ 5-192-43 (38492)
సోఽభ్యగచ్ఛత యక్షేంద్రమాహూతః పృథివీపతే।
స్త్రీమరూపో మహారాజ తస్థౌ వ్రీడాసమన్వితః ॥ 5-192-44 (38493)
తం శశాపాథ సంక్రుద్ధో ధనదః కురూనందన ।
ఏవమేవ భవత్వద్య స్త్రీత్వం పాపస్య గుహ్యకాః ॥ 5-192-45 (38494)
తతోఽబ్రవీద్యక్షపతిర్మహాత్మా
యస్మాదదాస్త్వవమన్యేహ యక్షాన్।
శిఖండినో లక్షణం పాపబుద్ధే
స్త్రీలక్షణం చాగ్రహీః పాపకర్మన్ ॥ 5-192-46 (38495)
అప్రవృత్తం సుదుర్బుద్ధే యస్మాదేతత్త్వయా కృతం।
తస్మాదద్య ప్రభృత్యేవ స్త్రీ త్వం సా పురుషస్తథా ॥ 5-192-47 (38496)
తతః ప్రసాదయామాసుర్యక్షా వైశ్రవణం కిల।
స్థూణస్యార్థే కురుష్వాంతం శాపస్యేతి పునః పునః ॥ 5-192-48 (38497)
తతో మహాత్మా యక్షేంద్రః ప్రత్యువాచానుగామినః ।
సర్వాన్యక్షగణాంస్తాత శాపస్యాంతచికీర్షయా ॥ 5-192-49 (38498)
శిఖండిని హతే యక్షాః స్వం రూపం ప్రతిపత్స్యతే ।
స్థూణో యక్షో నిరుద్వేగో భవత్వితి మహామనాః ॥ 5-192-50 (38499)
ఇత్యుక్త్వా భగవాందేవో యక్షరాజః సుపూజితః ।
ప్రయయౌ సహితః సర్వైర్నిమేషాంతరచారిభిః ॥ 5-192-51 (38500)
స్థూణస్తు శాపం సంప్రాప్య తత్రైవ న్యవసత్తదా।
సమయే చాగమూత్తూర్ణం శిఖండీ తం క్షపాచరం ॥ 5-192-52 (38501)
సోఽభిగంయాబ్రవీద్వాక్యం ప్రాప్తోఽస్మి భగవన్నితి।
తమబ్రవీత్తతః స్థూణః ప్రీతోఽస్మీతి పునః పునః ॥ 5-192-53 (38502)
ఆర్జవేనాగతం దృష్ట్వా రాజపుత్రం శిఖండినం ।
సర్వమేవ యథావృత్తమాచచక్షే శిఖండినే ॥ 5-192-54 (38503)
భీష్మ ఉవాచ। 5-192-55x (3937)
శప్తో వైశ్రవణేనాహం త్వత్కృతే పార్థివాత్మజ ।
గచ్ఛేదానీం యథాకామం చర లోకాన్యథాసుఖం ॥ 5-192-55 (38504)
దిష్టమేతత్పురా మన్యే న శక్యమతివర్తితుం ।
గమనం తవ చేతో హి పౌలస్త్యస్య చ దర్శనం ॥ 5-192-56 (38505)
భీష్మ ఉవాచ। 5-192-57x (3938)
ఏవముక్తః శిఖండీ తు స్థూణయక్షేణ భారత ।
ప్రత్యాజగామ నగరం హర్వేణ మహతావృతః ॥ 5-192-57 (38506)
పూజయామాస వివిధైర్గంధమాల్యైర్మహాధనైః ।
ద్విజాతీందేవతాశ్చైవ చైత్యానథ చతుష్పథాన్ ॥ 5-192-58 (38507)
ద్రుపదః సహ పుత్రేణ సిద్ధార్థేన శిఖండినా ।
ముదం చ పరమాం లేభే పాంచాల్యః సహ బాంధవైః ॥ 5-192-59 (38508)
శిష్యార్థం ప్రదదౌ చాథ ద్రోణాయ కురుపుంగవ ।
శిఖండినం మహారాజ పుత్రం స్త్రీపూర్విణం తథా ॥ 5-192-60 (38509)
ప్రతిపేదే చతుష్పాదం ధనుర్వేదం నృపాత్మజః।
శిఖండీ సహ యుష్మాభిర్ధృష్టద్యుంనశ్చ పార్షతః ॥ 5-192-61 (38510)
మమ త్వేతచ్చరాస్తాత యథావత్ప్రత్యవేదయన్ ।
జడాంధబధిరాకారా యే ముక్తా ద్రపదే మయా ॥ 5-192-62 (38511)
ఏవమేష మహారాజ స్త్రీ పుమాంద్రుపదాత్మజః ।
స సంభూతః కురుశ్రేష్ఠ శిఖండీ రథసత్తమః ॥ 5-192-63 (38512)
జ్యేష్ఠా కాశిపతేః కన్యా అంబా నామేతి విశ్రుతా ।
ద్రుపదస్య కులే జాతా శిఖండీ భరతర్షభ ॥ 5-192-64 (38513)
నాహమేనం ధనుష్పాణిం యుయుత్సుం సముపస్థితం ।
ముహూర్తమపి పశ్యేయం ప్రహరేయం న చాప్యుత ॥ 5-192-65 (38514)
వ్రతమేతన్మమ సదా పృథివ్యామపి విశ్రుతం ।
స్త్రియాం స్త్రీపూర్వకే చైవ స్త్రీనాంని స్త్రీసరూపిణి ॥ 5-192-66 (38515)
న ముంచేయమహం బాణమితి కౌరవనందన ।
న హన్యామహమేతేన కారణేన శిఖండినం ॥ 5-192-67 (38516)
ఏతత్తత్త్వమహం వేద జన్మ తాత శిఖండినః ।
తతో నైనం హనిష్యామి సమరేష్వాతతాయినం ॥ 5-192-68 (38517)
యది భీష్మః స్త్రియం హన్యాత్సంతః కుర్యుర్విగర్హణం ।
నైనం తస్మాద్ధనిష్యామి దృష్ట్వాపి సమరే స్థితం ॥ 5-192-69 (38518)
వైశంపాయన ఉవాచ। 5-192-70x (3939)
ఏతచ్ఛ్రుత్వా తు కరవ్యో రాజా దుర్యోధనస్తదా।
ముహూర్తమివ స ధ్యాత్వా భీష్మే యుక్తమమన్యత ॥ ॥ 5-192-70 (38519)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి అంబోపాఖ్యానపర్వణి ద్వినవత్యధికశతతమోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-192-4 విహంగమః ఆకాశగామీ ॥ 5-192-8 అభిసందేహే ఇతి ఝo పాఠః। సందేహే లింగే సంయగ్ దిహ్యతే ఉపచీయేతే రతికాలే ప్రథేతే ఇతి వ్యుత్పత్తేరితి తత్రార్ధః ॥ 5-192-24 ఉత్తరం ఉత్కృష్టతరం ॥ 5-192-27 ఆగమః పరీక్షా ॥ 5-192-61 చతుష్పాదం గ్రహణధరణప్రయోగప్రాతీకారైశ్చతుర్భిః పాదైర్యుక్తం ॥ 5-192-ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 193
॥ శ్రీః ॥
5.193. అధ్యాయః 193
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
దుర్యోధనేన భీష్మాదీన్ప్రతి యుష్మాభిః కియతా కాలేన సమగ్రపరసేనాక్షపణం కర్తుం శక్యమితి ప్రశ్నే తైః పృథక్పృథక్తదుత్తరదానం ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-193-0 (38520)
సంజయ ఉవాచ। 5-193-0x (3940)
ప్రభాతాయాం తు శర్వర్యాం పునరేవ సుతస్తవ।
మధ్యే సర్వస్య సైన్యస్య పితామహమపృచ్ఛత ॥ 5-193-1 (38521)
దుర్యోధన ఉవాచ। 5-193-2x (3941)
పాండవేయస్య గాంగేయ యదేతత్సైన్యముద్యతం।
ప్రభూతనరనాగాశ్వం మహారథసమాకులం ॥ 5-193-2 (38522)
భీమార్జునప్రభృతిభిర్మహేష్వాసైర్మహాబలైః ।
లోకపాలసమైర్గుప్తం ధృష్టద్యుంనపురోగమైః ॥ 5-193-3 (38523)
అప్రధృష్యమనావార్యముద్ధూతమివ సాగరం ।
సేనాసాగరమక్షోభ్యమపి దేవార్మహాహవే ॥ 5-193-4 (38524)
కేన కాలేన గాంగేయ క్షపయేథా మహాద్యుతే ।
ఆచార్యో వా మహేష్వాసః కృపో వాఽఽశు మహాబలః ॥ 5-193-5 (38525)
కర్ణో వా సమరశ్లాఘీ ద్రౌణిర్వా ద్విజసత్తమః ।
దివ్యాస్త్రవిదుషః సర్వే భవంతో హి బలే మమ ॥ 5-193-6 (38526)
ఏతదిచ్ఛాంయహం జ్ఞాతుం పరం కౌతూహలం హి మే।
హృది నిత్యం మహాబాహో వక్తుమర్హసి తన్మమ ॥ 5-193-7 (38527)
భీష్మ ఉవాచ। 5-193-8x (3942)
అనురూపం కురుశ్రేష్ఠ త్వయ్యేతత్పృథివీపతే।
బలాబలమమిత్రాణాం తేషాం యదిహ పృచ్ఛసి ॥ 5-193-8 (38528)
శ్రృణు రాజన్మమ రణే యా శక్తిః పరమా భవేత్ ।
శస్త్రవీర్యే రణే యచ్చ భుజయోశ్చ మహాభుజ ॥ 5-193-9 (38529)
ఆర్జవేనైవ యుద్ధేన యోద్ధవ్య ఇతరో జనః।
మాయాయుద్ధేన మాయావీ ఇత్యేతద్ధర్మనిశ్చయః ॥ 5-193-10 (38530)
హన్యామహం మహాభాగ పాండవానామనీకినీం ।
దివసే దివసే కృత్వా భాగాన్భాగాన్నిజాన్మమ ॥ 5-193-11 (38531)
యోధానాం దశసాహస్రం కృత్వా భాగం మహాద్యుతే ।
సహస్రం రథినామేకమేష భాగో మతో మమ ॥ 5-193-12 (38532)
అనేనాహం విధానేన సన్నద్ధః సతతోత్థితః ।
క్షపయేయం మహత్సైన్యం కాలేనానేన భారత ॥ 5-193-13 (38533)
ముంచేయం యది వాస్త్రాణి మహాంతి సమరే స్థితః ।
శతసాహస్రఘాతీని హన్యాం మాసేన భారత ॥ 5-193-14 (38534)
సంజయ ఉవాచ। 5-193-15x (3943)
శ్రుత్వా భీష్మస్య తద్వాక్యం రాజా దుర్యోధనస్తతః ।
పర్యపృచ్ఛత రాజేంద్ర ద్రోణమంగిరసాం వరం ॥ 5-193-15 (38535)
ఆచార్య కేన కాలేన పాండుపుత్రస్య సైనికాన్ ।
నిహన్యా ఇతి తం ద్రోణః ప్రత్యువాచ హసన్నివ ॥ 5-193-16 (38536)
స్థవిరోఽస్మి మహాబాహో మందప్రాణవిచేష్టితః ।
శస్త్రాగ్నినా నిర్దహేయం పాండవానామనీకినీం ॥ 5-193-17 (38537)
యథా భీష్మః శాంతనవో మాసేనేతి మతిర్మమ ।
ఏషా మే పరమా శక్తిరేతన్మే పరమం బలం ॥ 5-193-18 (38538)
ద్వాభ్యామేవ తు మాసాభ్యాం కృపః శారద్వతోఽబ్రవీత్।
ద్రౌణిస్తు దశరాత్రేణ ప్రతిజజ్ఞే బలక్షయం।
కర్ణస్తు పంచరాత్రేణ ప్రతిజజ్ఞే మహాస్త్రవిత్॥ 5-193-19 (38539)
తచ్ఛ్రుత్వా సూతపుత్రస్య వాక్యం సాగరగాసుతః।
జహాస సస్వనం హాసం వాక్యం చేదమువాచ హ ॥ 5-193-20 (38540)
న హి యావద్రణే పార్థం బాణశంఖధనుర్ధరం।
వాసుదేవసమాయుక్తం రథేనాయాంతమాహవే ॥ 5-193-21 (38541)
సమాగచ్ఛసి రాధేయ తేనైవమభిమన్యసే ।
శక్యమేవం చ భూయశ్చ త్వయా వక్తుం యథేష్టతః ॥ ॥ 5-193-22 (38542)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి అంబోపాఖ్యానపర్వణి వినవత్యధికశతతమోఽధ్యాయః ॥
ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 194
॥ శ్రీః ॥
5.194. అధ్యాయః 194
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
యుధిష్ఠిరేణ చారముఖాత్ భీష్మాదిభిః స్వస్వశక్తిప్రకాశనం నిశంయ అర్జునంప్రతి తచ్ఛక్తినివేదనచోదనే తత్కథనం ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-194-0 (38543)
వైశంపాయన ఉవాచ। 5-194-0x (3944)
ఏతచ్ఛ్రుత్వా తు కౌంతేయః సర్వాన్భ్రాతౄనుపహ్వరే।
ఆహూయ భరతశ్రేష్ఠ ఇదం వచనమబ్రవీత్ ॥ 5-194-1 (38544)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 5-194-2x (3945)
ధార్తరాష్ట్రస్య సైన్యేషు యే చారపురుషా మమ।
తే ప్రవృత్తిం ప్రయచ్ఛంతి మమేమాం వ్యుషితాం నిశాం ॥ 5-194-2 (38545)
దుర్యోధనః కిలాపృచ్ఛదాపగేయం మహావ్రతం ।
కేన కాలేన పాండూనాం హన్యాః సైన్యమితి ప్రభో ॥ 5-194-3 (38546)
మాసేనేతి చ తేనోక్తో ధార్తరాష్ట్రః సుదుర్మతిః।
తావతా చాపి కాలేన ద్రోణోపి ప్రతిజజ్ఞివాన్ ॥ 5-194-4 (38547)
గౌతమో ద్విగుణం కాలముక్తవానితి నః శ్రుతం ।
ద్రౌణిస్తు దశరాత్రేణ ప్రతిజజ్ఞే మహాస్త్రవిత్ ॥ 5-194-5 (38548)
తథా దివ్యాస్త్రవిత్కర్ణః సంపృష్టః కురుసంసది ।
పంచభిర్దివసైర్హంతుం ససైన్యం ప్రతిజజ్ఞివాన్ ॥ 5-194-6 (38549)
తస్మాదహమపీచ్ఛామి శ్రోతుమర్జున తే వచః।
కాలేన కియతా శత్రూన్క్షపయేరితి ఫాల్గున ॥ 5-194-7 (38550)
ఏవముక్తో గుడాకేశః పార్థివేన ధనంజయః ।
వాసుదేవం సమీక్ష్యేదం వచనం ప్రత్యభాషత ॥ 5-194-8 (38551)
సర్వ ఏతే మహాత్మానః కృతాస్త్రాశ్చిత్రయోధినః ।
అసంశయం మహారాజ హన్యురేవ న సంశయః ॥ 5-194-9 (38552)
అపైతు తే మనస్తాపో యథా సత్యం బ్రవీంయహం ।
హన్యామేకరథేనైవ వాసుదేవసహాయవాన్ ॥ 5-194-10 (38553)
సామరానపి లోకాంస్త్రీన్సర్వాన్స్థావరజంగమాన్ ।
భూతం భవ్యం భవిష్యం చ నిమేషాదితి మే మతిః ॥ 5-194-11 (38554)
`యావదిచ్ఛేద్ధరిరయం తావదస్తి న చాన్యథా।'
యత్తద్ధోరం పశుపతిః ప్రాదాదస్త్రం మహన్మమ।
కైరాతే ద్వంద్వయుద్ధే తు తదిదం మయి వర్తతే ॥ 5-194-12 (38555)
యద్యుగాంతే పశుపతిః సర్వభూతాని సంహరన్ ।
ప్రయుంక్తే పురుషవ్యాఘ్ర తదిదం మయి వర్తతే ॥ 5-194-13 (38556)
తన్న జానాతి గాంగేయో న ద్రోణో న చ గౌతమః ।
న చ ద్రోణసుతో రాజన్కుత ఏవ తు సూతజః॥ 5-194-14 (38557)
న తు యుక్తం రణే హంతుం దివ్యైరస్త్రైః పృథగ్జనం ।
ఆర్జవేనైవ యుద్ధేన విజేష్యామో వయం పరాన్ ॥ 5-194-15 (38558)
తథేమే పురుషవ్యాఘ్రాః సహాయాస్తవ పార్థివ ।
సర్వే దివ్యాస్త్రవిద్వాంసః సర్వే యుద్ధాభికాంక్షిణః ॥ 5-194-16 (38559)
వేదాంతావభృథస్నాతాః సర్వ ఏతేఽపరాజితాః ।
నిహన్యుః సమరే సేనాం దేవానామపి పాండవ ॥ 5-194-17 (38560)
శిఖండీ యుయుధానశ్చ ధృష్టద్యుంనశ్చ పార్షతః ।
భీమసేనో యమౌ చోభౌ యుధామన్యూత్తమౌజసౌ ॥ 5-194-18 (38561)
విరాటద్రుపదౌ చోభౌ భీష్మద్రోణసమౌ యుధి।
శంఖశ్చైవ మహాబాహుర్హైడింబశ్చ మహాబలః ॥ 5-194-19 (38562)
పుత్రోఽస్యాంజనపర్వా తు మహాబలపరాక్రమః ।
శైనేయశ్చ మహాబాహుః సహాయో రణకేవిదః ॥ 5-194-20 (38563)
అభిమన్యుశ్చ బలవాంద్రౌపద్యాః పంచ చాత్మజాః ।
స్వయం చాపి సమర్థోసి త్రేలోక్యోత్సాదనేపి చ ॥ 5-194-21 (38564)
క్రోధాద్యం పురుషం పశ్యేస్తథా శక్రసమద్యుతే।
స క్షిప్రం నభవేద్వ్యక్తమితి త్వాం వేద్మి కౌరవ ॥ ॥ 5-194-22 (38565)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి అంబోపాఖ్యనపర్వణి చతుర్నవత్యధికశతతమోఽధ్యాయః ॥
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Footnotes
5-194-2 వ్యుషితాం నిశాం ప్రభాతకాలే ॥ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 195
॥ శ్రీః ॥
5.195. అధ్యాయః 195
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
దుర్యోధనేన త్రేధావిభజ్య సేనానాం యాపనం ॥ 1 ॥ సర్వేషాం శిబిరప్రవేశః ॥ 2 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-195-0 (38566)
వైశంపాయన ఉవాచ। 5-195-0x (3946)
తతః ప్రభాతే విమలే ధార్తరాష్ట్రేణ చోదితాః।
దుర్యోధనేన రాజానః ప్రయయుః పాండవాన్ప్రతి ॥ 5-195-1 (38567)
ఆప్లావ్య శుచయః సర్వే స్రగ్విణః శుక్లవాససః।
గృహీతశస్త్రా ధ్వజినః స్వస్తి వాచ్య హుతాగ్నయః । 5-195-2 (38568)
సర్వే బ్రహ్మవిదః శూరాః సర్వే సుచరితవ్రతాః ।
సర్వే కామకృతశ్చైవ సర్వే చాహవలక్షణాః ॥ 5-195-3 (38569)
ఆహవేషు పరాఁల్లోకాంజిగీషంతో మహాబలాః ।
ఏకాగ్రమనసః సర్వే శ్రద్దధానాః పరస్పరం ॥ 5-195-4 (38570)
విందానువిందావావంత్యౌ కేకయా బాహ్లికైః సహ ।
ప్రయయుః సర్వ ఏవైతే భారద్వాజపురోగమాః ॥ 5-195-5 (38571)
అశ్వత్థామా శాంతనవః సైంధవోఽథ జయద్రథః।
దాక్షిణాత్యాః ప్రతీచ్యాశ్చ పార్వతీయాశ్చ నే నృపాః ॥ 5-195-6 (38572)
గాంధారరాజః శకునిః ప్రాచ్యోదీచ్యాశ్చ సర్వశః ।
శకాః కిరాతా యవనాః శిబయోఽథ వసాతయః ॥ 5-195-7 (38573)
స్వైః స్వైరనీకైః సహితాః పరివార్య మహారథం ।
ఏతే మహారథాః సర్వే ద్వితీయే నిర్యయుర్బలే ॥ 5-195-8 (38574)
కృతవార్మా సహానీకస్త్రిగర్తశ్చ మహారథః ।
దుర్యోధనశ్చ నృపతిర్భ్రాతృభిః పరివారితః ॥ 5-195-9 (38575)
శలో భూరిశ్రవాః శల్యః కౌసల్యోఽథ బృహద్రథః ।
ఏతే పశ్చాదనుగతా ధార్తరాష్ట్రపురోగమాః ॥ 5-195-10 (38576)
తే సమేత్య యథాన్యాయం ధార్తరాష్ట్రా మహాబలాః।
కురుక్షేత్రస్య పశ్చార్ధే వ్యవాతిష్ఠంత దంశితాః॥ 5-195-11 (38577)
దుర్యోధనస్తు శిబిరం కారయామాస భారత ।
యథైవ హాస్తినపురం ద్వితీయం సమలంకృతం ॥ 5-195-12 (38578)
న విశేషం విజానంతి పురస్య శిబిరస్య వా ।
కుశలా అపి రాజేంద్ర నరా నగరవాసినః ॥ 5-195-13 (38579)
తాదృశాన్యేవ దుర్గాణి రాజ్ఞామపి మహీపతిః ।
కారయామాస కౌరవ్యః శతశోఽథ సహస్రశః ॥ 5-195-14 (38580)
పంచయోజనముత్సృజ్య మాండలం తద్రణాజిరం ।
సేనానివేశాస్తే రాజన్నావిశంఛతసంఘశః ॥ 5-195-15 (38581)
తత్ర తే పృథివీపాలా యథోత్సాహం యథాబలం ।
వివిశుః శిబిరాణ్యత్ర ద్రవ్యవంతి సహస్రశః ॥ 5-195-16 (38582)
తేషాం దుర్యోధనో రాజా ససైన్యానాం మహాత్మనాం ।
వ్యాదిదేశ స బాహ్యానాం భక్ష్యభోజ్యమనుత్తమం ॥ 5-195-17 (38583)
సనాగాశ్వమనుణ్యాణాం యే చ శిల్పోపజీవినః ।
యే చాన్యేఽనుగతాస్తత్ర సూతమాగధబందినః ॥ 5-195-18 (38584)
వణిజో గణికాశ్చారా యే చైవ ప్రేక్షకా జనాః ।
సర్వాంస్తన్కౌరవో రాజా విధివత్ప్రత్యవైక్షత ॥ ॥ 5-195-19 (38585)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఉద్యోగపర్వణి అంబోపాఖ్యానపర్వమి పంచనవత్యధికశతతమోఽధ్యాయః ॥
ఉద్యోగపర్వ - అధ్యాయ 196
॥ శ్రీః ॥
5.196. అధ్యాయః 196
Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Topics
యుధిష్ఠిరేణాపి త్రేధావిభజ్య స్వసేనానాం ప్రేషణం ॥ 1 ॥Mahabharata - Udyoga Parva - Chapter Text
5-196-0 (38586)
వైశంపాయన ఉవాచ। 5-196-0x (3947)
తథైవ రాజా కౌంతేయో ధర్మపుత్రో యుధిష్ఠిరః।
ధృష్టద్యుంనముఖాన్వీరాంశ్చోదయామాస భారత ॥ 5-196-1 (38587)
చేదికాశికరూశానాం నేతారం దృఢవిక్రమం ।
సేనాపతిమమిత్రఘ్నం ధృష్టకేతుమథాదిశత్ ॥ 5-196-2 (38588)
విరాటం ద్రుపదం చైవ యుయుధానం శిఖండినం ।
పాంచాల్యౌ చ మహేష్వాసౌ యుధామన్యూత్తమౌజసౌ ॥ 5-196-3 (38589)
తే శూరాశ్చిత్రవర్మాణస్తప్తకుండలధారిణః।
ఆజ్యావసిక్తా జ్వలితా ధిష్ణ్యేష్వివ హుతాశనాః ॥ 5-196-4 (38590)
అశోభంత మహేష్వాసా గ్రహాః ప్రజ్వలితా ఇవ ।
అథ సైన్యం యథాయోగం పూజయిత్వా నరర్షభః ॥ 5-196-5 (38591)
దిదేశ తాన్యనీకాని ప్రయాణాయ మహీపతిః।
తేషాం యుధిష్ఠిరో రాజా ససైన్యానాం మహాత్మనాం ॥ 5-196-6 (38592)
వ్యాదిదేశ సబాహ్యానాం భక్ష్యభోజ్యమనుత్తమం ।
స గజాశ్వమనుష్యాణాం యే చ శిల్పోపజీవినః ॥ 5-196-7 (38593)
అభిమన్యుం బృహంతం చ ద్రౌపదేయాంశ్చ సర్వశః ।
ధృష్టద్యుంనముఖానేతాన్ప్రాహిణోత్పాండునందనః ॥ 5-196-8 (38594)
భీమం చ యుయుధానం చ పాండవం చ ధనంజయం।
ద్వితీయం ప్రేషయామాస బలస్కంధం యుధిష్ఠిరః ॥ 5-196-9 (38595)
భాండం సమారోపయతాం చరతాం సంప్రధావతాం ।
హృష్టానాం తత్ర యోధానాం శబ్దో దివమివాస్పశత్ ॥ 5-196-10 (38596)
స్వయమేవ తతః పశ్చాద్విరాటద్రపదాన్వితః।
అథాపరైర్మహీపాలైః సహ ప్రాయాన్మహీపతిః ॥ 5-196-11 (38597)
భీమధన్వాయతీ సేనా ధృష్టద్యుంనేన పాలితా।
గంగేవ పూర్ణా స్తిమితా స్యందమానా వ్యదృశ్యత ॥ 5-196-12 (38598)
తతః పునరనీకాని న్యయోజయత బుద్ధిమాన్।
మోహయంధృతరాష్ట్రస్య పుత్రాణాం బుద్ధినిశ్చయం ॥ 5-196-13 (38599)
ద్రౌపదేయాన్మహేష్వాసానభిమన్యుం చ పాండవః ।
నకులం సహదేవం చ సర్వాంశ్చైవ ప్రభద్రకాన్ ॥ 5-196-14 (38600)
దశ చాశ్వసహస్రాణి ద్విసహస్త్రాణి దంతినాం ।
అయుతం చ పదాతీనాం రథాః పంచశతం తథా ॥ 5-196-15 (38601)
భీమసేనస్య దుర్ధర్షం ప్రథమం ప్రాదిశద్బలం ।
మధ్యమే చ విరాటం చ జయత్సేనం చ పాండవః ॥ 5-196-16 (38602)
మహారథౌ చ పాంచాల్యౌ యుధామన్యూత్తమౌజసౌ ।
వీర్యవంతౌ మహాత్మానౌ యుధామన్యూత్తమౌజసౌ ॥ 5-196-17 (38603)
అన్వయాతాం తదా మధ్యే వాసుదేవధనంజయౌ ।
`తౌ దృష్ట్వా పృథివీపాలా నష్టమిత్యేవ మేనిరే।
అంతరిక్షగతాః సర్వే దేవాః సేంద్రపురోగమాః '॥ 5-196-18 (38604)
బభూవురతిసంరబ్ధాః కృతప్రహరణా నరాః।
తేషాం వింశతిసాహస్రా హయాః శూరైరధిష్ఠితాః ।
పంచ నాగసహస్రాణి రథవంశాశ్చ సర్వశః ॥ 5-196-19 (38605)
పదాతయశ్చ యే శూరాః కార్ముకాసిగదాధరాః ।
సహస్రశోఽన్వయుః పశ్చాదగ్రతశ్చ సహస్రశః ॥ 5-196-20 (38606)
యుధిష్ఠిరో యత్ర సైన్యే స్వయమేవ బలార్ణవే ।
తత్ర తే పృథివీపాలా భూయిష్ఠం పర్యవస్థితాః ॥ 5-196-21 (38607)
తత్ర నాగసహస్రాణి హయానామయుతాని చ ।
తథా రథసహస్రాణి పదాతీనాం చ భారత ॥ 5-196-22 (38608)
చేకితానః స్వసైన్యేన మహతా పార్థివర్షభ ।
ధృష్టకేతుశ్చ చేదీనాం ప్రణేతా పార్థివో యయౌ ॥ 5-196-23 (38609)
సాత్యకిశ్చ మహేష్వాసో వృష్ణీనాం ప్రవరో రథః ।
వృతః శతసహస్రేణ రథానాం ప్రముదన్బలీ ॥ 5-196-24 (38610)
క్షత్రదేవబ్రహ్మదేవౌ రథస్థౌ పురుషర్షభౌ ।
జఘనం పాలయంతౌ చ పృష్ఠతోఽనుప్రజగ్మతుః ॥ 5-196-25 (38611)
శకటాపణవేశాశ్చ యానం యుగ్యం చ సర్వశః ।
తత్ర నాగసహస్రాణి హయానామయుతాని చ ।
ఫల్గు సర్వం కలత్రం చ యత్కించిత్కృశదుర్బలం ॥ 5-196-26 (38612)
కోశసంచయవాహాంశ్చ కోష్ఠాగారం తథైవ చ।
గజానీకేన సంగృహ్య శనైః ప్రాయాద్యుధిష్ఠిరః ॥ 5-196-27 (38613)
తమన్వయాత్సత్యధృతిః సౌచిత్తిర్యుద్ధదుర్మదః।
శ్రేణిమాన్వసుదానశ్చ పుత్రః కాశ్యస్య వా విభుః ॥ 5-196-28 (38614)
రథా వింశతిసాహస్రా యే తేషామనుయాయినః ।
హయానాం దశ కోట్యశ్చ మహతాం కింకిణీకినాం ॥ 5-196-29 (38615)
గజా వింశతిసాహస్రా ఈషాదంతాః ప్రహారిణః।
కులీనా భిన్నకరటా మేఘా ఇవ విసర్పిణః ॥ 5-196-30 (38616)
షష్టిర్నాగసహస్రాణి దశాన్యాని చ భారత ।
యుధిష్ఠిరస్య యాన్యాసన్యుధి సేనా మహాత్మనః ॥ 5-196-31 (38617)
క్షరంత ఇవ జీమూతాః ప్రభిన్నకరటాముఖాః ।
రాజానమన్వయుః పశ్చాచ్చలంత ఇవ పర్వతాః ॥ 5-196-32 (38618)
ఏవం తస్య బలం భీమం కుంతీపుత్రస్య ధీమతః ।
యదాశ్రిత్యాథ యుయుధే ధార్తరాష్ట్రం సుయోధనం ॥ 5-196-33 (38619)
తతోఽన్యే శతశః పశ్చాత్సహస్రాయుతశో నరాః।
నర్దంతః ప్రయయుస్తేషాణనీకాని సహస్రశః ॥ 5-196-34 (38620)
తత్ర భేరీసహస్రాణి శంఖానామయుతాని చ ।
న్యవాదయంత సంహృష్టాః సహస్రాయుతశో నరాః ॥ ॥ 5-196-35 (38621)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే శతసాహస్ర్యాం సంహితాయాం వైయాసిక్యాం ఉద్యోగపర్వణి అంబోపాఖ్యానపర్వణి షణ్ణవత్యధికశతతమోఽధ్యాయః ॥ ॥ సమాప్తమంబోపాఖ్యానపర్వ ॥ ఉద్యోగపర్వ చ ॥ అస్యానంతరం భీష్మపర్వ భవిష్యతి తస్యయమాద్య శ్లోకః । జనమేజయ ఉవాచ। కథం యుయుధిరే వీరాః కురుపాండవసోమకాః। పార్థివాః సుమహాత్మానో నానాదేశసమాగతాః ॥ ఇదం ఉద్యోగపర్వ కుంభఘోణస్థేన టీo ఆర్o కృష్ణాచార్యేణ టీo ఆర్o వ్యాసాచార్యేణ చ ముంబయ్యాం నిర్ణయసాగరముద్రాయంత్రే ముద్రాపితం । శకాబ్దాః 1828 సన 1907