Kumbhaghonam Edition in Telugu Script
9. శల్యపర్వ
శల్యపర్వ - అధ్యాయ 001
॥ శ్రీః ॥
9.1. అధ్యాయః 001
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics
దుర్యోధనేన శల్యస్య సైనాపత్యేఽభిషేచనపూర్వకం పునర్యుద్ధాయ నిర్యాణం॥ 1 ॥ సంజయాచ్ఛల్యదుర్యోధనాదివధశ్రవణేన మూర్చ్ఛితస్య ధృతరాష్ట్రస్య విదురేణ సమాశ్వాసనం॥ 2 ॥Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text
9-1-0 (60111)
శ్రీవేదవ్యాసాయ నమః॥ 9-1-0x (5079)
నారాయణం నమస్కృత్య నరం చైవ నరోత్తమం।
దేవీం సరస్వతీం (వ్యాసం) చైవ తతో జయముదీరయేత్॥ 9-1-1 (60112)
జనమేజయ ఉవాచ। 9-1-2x (5080)
ఏవం నిపాతితే కర్ణే సమరే సవ్యసాచినా।
అల్పావశిష్టాః కురవః కిమకుర్వత వై ద్విజ॥ 9-1-2 (60113)
విదీర్యమాణం చ బలం దృష్ట్వా రాజా సుయోధనః।
పాండవైః ప్రాప్తకాలం చ కిం ప్రాపద్యత కౌరవః॥ 9-1-3 (60114)
ఏతదిచ్ఛాంయహం శ్రోతుం తదాచక్ష్వ ద్విజోత్తమ।
న హి తృప్యామి పూర్వేషాం శృణ్వానశ్చరితం మహత్॥ 9-1-4 (60115)
వైశంపాయన ఉవాచ। 9-1-5x (5081)
తతః కర్ణే హతే రాజంధార్తరాష్ట్రః సుయోధనః।
భృశం శోకార్ణవే మగ్నో నిరాశః సర్వతోఽభవత్॥ 9-1-5 (60116)
హాకర్ణ హాకర్ణ ఇతి శోచమానో ముహుర్ముహుః।
కృచ్ఛ్రాత్స్వశిబిరం ప్రాయాద్వతశిష్టైర్నృపైః సహ॥ 9-1-6 (60117)
స సమాశ్వాస్యమానోఽపి హేతుభిః శాస్త్రనిశ్చితైః।
రాజన్విభూతిమిచ్ఛద్భిః సూతపుత్రమనుస్మరన్॥ 9-1-7 (60118)
స దైవం బలవన్మత్వా ప్రభాతే విమలే సతి।
సంగ్రామే నిశ్చయం కృత్వా పునర్యుద్వాయ నిర్యయౌ॥ 9-1-8 (60119)
శల్యం సేనాపతిం కృత్వా విధివద్రాజసత్తమం।
రణాయ నిర్యయౌ రాజా హతశిష్టైర్నృపైః సహ॥ 9-1-9 (60120)
తతః సుతుములం యుద్ధం కురుపాండవసేనయోః।
బభూవ భరతశ్రేష్ఠ దేవాసురరణోపమం॥ 9-1-10 (60121)
తతః శల్యో మహారాజ కృత్వా కదనమాహవే।
పాండుసైన్యేఽథ మధ్యాహ్నే ధర్మరాజేన పాతితః॥ 9-1-11 (60122)
తతో దుర్యోధనో రాజా హతబంధూ రణాజిరాత్।
అపసృత్య హదం ఘోరం వివేశ రిపుజాద్భుయాత్॥ 9-1-12 (60123)
అథాపరాహ్ణే తస్యాహ్నః పరివార్య మహారథైః।
హదాదాహూయ యుద్వాయ భీమసేనేన పాతితః॥ 9-1-13 (60124)
తస్మింస్తు నిహతే వీరే మహేష్వాసాస్త్రయో రణే।
కృతవర్మా కృపో ద్రౌణిర్జఘ్నుః పాండవసైనికాన్॥ 9-1-14 (60125)
తతః పూర్వాహ్ణసమయే శిబిరాదేత్య సంజయః।
ప్రవివేశ పురీం దీనో దుఃఖశోకసమన్వితః॥ 9-1-15 (60126)
స ప్రవిశ్య పురీం సూతో భూజావుచ్ఛ్రిత్య దుఃఖితః।
వేపమానస్తతో రాజ్ఞః ప్రవిప్రేశ నివేశనం॥ 9-1-16 (60127)
ధావతశ్చాప్యపశ్యxxx తత్రత్యాన్పురుషర్షభాన్।
నష్టచిత్తానివోన్మత్తాఞ్శోకేన భృశదుఃఖితాన్॥ 9-1-17 (60128)
దృష్ట్వైవ చ నరాఞ్శీఘ్రం వ్యాజహారాతిదుఃఖితః।
అహో బత విపన్నోఽస్మి నిధనేన మహాత్మనః॥ 9-1-18 (60129)
అహో సుబలవాన్కాలో గతిశ్చ పరమా తథా।
శుక్రతుల్యబలాః సర్వే యత్రాహన్యంత పార్థివాః॥ 9-1-19 (60130)
తం దృష్ట్వైవ పురే రాజంజనః సర్వః స్మ సంజయం।
ప్రరురోద భయోద్విగ్నో హా రాజన్నితి సుస్వరం॥ 9-1-20 (60131)
ఆకుమారం నరవ్యాఘ్ర తత్పురం వై సమంతతః।
ఆర్తనాదం మహచ్చక్రే శ్రుత్వా వినిహతం నృపం॥ 9-1-21 (60132)
తథా స విహ్వలః సూతః ప్రవిశ్య నృపతిక్షయం।
దదర్శ నృపతిశ్రేష్ఠం ప్రజ్ఞాచక్షుషమీశ్వరం॥ 9-1-22 (60133)
దృష్ట్వా చాసీనమనఘం సమంతాత్పరివారితం।
స్నుషామిర్భరతశ్రేష్ఠ గాంధార్యా విదురేణ చ।
తథాఽన్యైశ్చ సుహృద్భిశ్చ జ్ఞాతిమిశ్చ హితైషిభిః॥ 9-1-23 (60134)
తమేవ చార్థం ధ్యాయంతం కర్ణస్య నిధనం ప్రతి।
రుదన్నేవాబ్రవీద్వాక్యం రాజానం జనమేజయ॥ 9-1-24 (60135)
నాతిహృష్టమనాః సూతో బాష్పసందిగ్ధయా గిరా।
సంజయోఽహం నరవ్యాఘ్ర నమస్తే భరతర్షభ॥ 9-1-25 (60136)
మద్రాధిపో హతః శల్యః శకునిః సౌబలస్తథా।
ఉలూకః పురుషవ్యాఘ్ర కైతవ్యో దృఢవిక్రమః॥ 9-1-26 (60137)
సంశప్తకా హతాః సర్వే కాంభోజాశ్చ శకైః సహ।
ంలేచ్ఛాశ్చ పార్వతీయాశ్చ యవనాశ్చ నిపాతితాః॥ 9-1-27 (60138)
ప్రాచ్యా హతా మహారాజ దాక్షిణాత్యాశ్చ సర్వశః।
ఉదీచ్యాశ్చ హతాః సర్వే ప్రతీచ్యాశ్చ నరోత్తమాః।
రాజానో రాజపుత్రాశ్చ సర్వే వినిహతా నృప॥ 9-1-28 (60139)
కర్ణపుత్రో హతః శూరః సత్యసేనో మహాబలః॥ 9-1-29 (60140)
దుర్యోధనో హతో రాజా యయోక్తం పాండవేన హ।
xxxxxx మహారాజ శేతే పాంసుషు రూషితః॥ 9-1-30 (60141)
xxxxxx హతో xxx జఞ్శిఖండీ చాపరాజితః।
ఉత్తమౌజ యుధామన్యుస్తథా సర్వే ప్రభద్రకాః॥ 9-1-31 (60142)
పాంచాలశ్చ నరవ్యాఘ్ర చేదయశ్చ నిషూదితాః।
తవ పుత్రా హతాః సర్వే ద్రౌపదేయాశ్చ భారత॥ 9-1-32 (60143)
నరా వినిహతాః సర్వే గజాశ్చ వినిపాతితాః।
రథినత్ర నరవ్యాఘ్ర హయాశ్చ నిహతా యుధి॥ 9-1-33 (60144)
నిxxxx శిబిరం రావంజావకానాం కృతం ప్రభో।
పాండవానాం చ శూరాణాం సమాసాద్య పరస్పరం॥ 9-1-34 (60145)
xxxx స్రీశేషమభవజ్జగత్కాలేన మోహితం।
సప్త పాణ్·డవతః శిష్టా ధార్తరాష్ట్రాస్త్రయోరథాః॥ 9-1-35 (60146)
తే చైవ భ్రాతరః పంచ వాసుదేవోఽథ సాత్యకిః।
కృపశ్చ కృతవర్మా చ ద్రౌణిశ్చ జయతాం వరః॥ 9-1-36 (60147)
ఏతే శేషా మహారాజ రథినో నృపసత్తమ।
అక్షౌహిణీనామష్టానాం దశానాం చ న సంశయః॥ 9-1-37 (60148)
ఏతే శేషా మహారాజ సర్వేఽన్యే నిధనం గతాః।
కాలేన నిహతం సర్వం జగద్వై భరతర్షభ।
దుర్యోధనం వై పురతః కృత్వా సర్వే నరా హతాః॥ 9-1-38 (60149)
వైశంపాయన ఉవాచ। 9-1-39x (5082)
ఏతచ్ఛ్రుత్వా వచః క్రూరం ధృతరాష్ట్రో జనేశ్వరః।
నిపపాత స రాజేంద్రో గతసత్వో మహీతలే॥ 9-1-39 (60150)
తస్మిన్నిపతితే వీరే విదురోఽపి మహాయశాః।
నిపపాత మహారాజ శోకవ్యసనకర్శితః॥ 9-1-40 (60151)
గాంధారీ చ మహాభాగా సర్వాశ్చ కురుయోషితః।
పతితాః సహసా భూమౌ శ్రుత్వా ఘోరతరం వచః॥ 9-1-41 (60152)
నిఃసంజ్ఞం పతితం భూమౌ తదాఽఽసీద్రాజమండలం।
విలాపముక్తోపహతం చిత్రం న్యస్తం పటే యథా॥ 9-1-42 (60153)
కృచ్ఛ్రేణ తు తతో రాజా ధృతరాష్ట్రో మహీపతిః।
శనైరలభత ప్రాణాన్పుత్రవ్యసనకర్శితః॥ 9-1-43 (60154)
లబ్ధ్వా తు స నృపః ప్రాణాన్వేపమానః సుదుఃఖితః।
నిరీక్ష్య చ దిశః సర్వాః క్షత్తారం వాక్యమబ్రవీత్॥ 9-1-44 (60155)
విద్ధి క్షత్తర్మహాప్రాజ్ఞ త్వం గతిర్భరతర్షభ।
మమానాథస్య సుభృశం పుత్రైర్హీనస్య సర్వశః।
ఏవముక్త్వా తతో భూయో విసంజ్ఞో నిపపాత హ॥ 9-1-45 (60156)
తం తథా పతితం దృష్ట్వా బాంధవా యేఽస్య కేచన।
శీతైస్తే సిషిచుస్తోయైర్వివ్యజుర్వ్యజనైరపి॥ 9-1-46 (60157)
స తు దీర్ఘేణ కాలేన ప్రత్యాశ్వస్తో నరాధిపః।
తూష్ణీమాసీన్మహీపాలః పుత్రవ్యసనకర్శితః॥ 9-1-47 (60158)
నిఃశ్వసంజిహ్మగ ఇవ కుంభక్షిప్తోఽభవన్నృపః॥ 9-1-48 (60159)
సంజయోఽప్యరుదత్తత్ర దృష్ట్వా రాజానమాతురం।
తథా సర్వాః స్త్రియశ్చైవ గాంధారీ చ యశస్వినీ॥ 9-1-49 (60160)
తతో దీర్ఘేణ కాలేన విదురం వాక్యమబ్రవీత్।
ధృతరాష్ట్రో నరశ్రేష్ఠ ముహ్యమానో ముహుర్ముహుః॥ 9-1-50 (60161)
గచ్ఛంతు యోషితః సర్వా గాంధారీ చ యశస్వినీ।
తథేమే సుహృదః సర్వే ముహ్యతే మే మనో భృశం॥ 9-1-51 (60162)
ఏవముక్తస్తతః క్షత్తా తాః స్త్రియో భరతర్షభ।
విసర్జయామాస శనైర్ముహ్యమానః పునఃపునః॥ 9-1-52 (60163)
నిశ్చక్రముస్తతః సర్వాః స్త్రియో భరతసత్తమ।
సుహృదశ్చ తథా సర్వే దృష్ట్వా రాజానమాతురం॥ 9-1-53 (60164)
తతో నరపతిస్తత్ర లబ్ధ్వా సంజ్ఞాం పరంతపః।
గతిర్మే కో భవేదద్య ఇతి చింతాసమాకులః।
అపృచ్ఛత్సంజయం తత్ర రోదమానం భృశాతురం॥ 9-1-54 (60165)
ప్రాంజలిం సంజయం దృష్ట్వా రోదమానం ముహుర్ముహుః।
జ్ఞాతీన్స్త్రియోఽథ నిర్యాప్య ప్రవిశ్య విదురఃపునః॥ 9-1-55 (60166)
రాజానం శోచమానస్తు తం శోచంతం ముహుర్ముహుః।
సమాశ్వాసయత క్షత్తా వచసా మధురేణ చ॥ ॥ 9-1-56 (60167)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే కర్ణపర్వణి శల్యవధపర్వణి ప్రథమోఽధ్యాయః॥ 1 ॥
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes
9-1-12 అపరాహే అపరార్ధే॥ 9-1-41 విలాపవుక్తోపహతం ఇతి ఙ.పాఠః। విలాపయుక్తం సుమహత్ ఇతి ఘ. పాఠః॥ 9-1-1 ప్రథమోఽధ్యాయః॥శల్యపర్వ - అధ్యాయ 002
॥ శ్రీః ॥
9.2. అధ్యాయః 002
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics
ధృతరాష్ట్రేణ సంజయస్య పురతో దుర్యోధనవచనానుస్మరణేన విలాపః॥ 1 ॥Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text
9-2-0 (60168)
వైశంపాయన ఉవాచ। 9-2-0x (5083)
విసృష్టాస్వథ నారీషు ధృతరాష్ట్రోఽంబికాసుతః।
విలలాప మహారాజ దుఃఖాద్దుఃఖతరం గతః॥ 9-2-1 (60169)
సధూమమివ నిఃశ్వస్య కరౌ ధున్వన్పునఃపునః।
బహు సంచింతయిత్వా తు సంజయం వాక్యమబ్రవీత్॥ 9-2-2 (60170)
ధృతరాష్ట్ర ఉవాచ। 9-2-3x (5084)
అహో బత మహద్దుఃఖం యదహం పాండవాన్రణే।
క్షేమిణశ్చావ్యయాంశ్చైవ త్వత్తః సూత శృణోమి వై॥ 9-2-3 (60171)
వజ్రసారమయం నూనం హృదయం సుదృఢం మమ।
యచ్ఛ్రుత్వా నిహతాన్పుత్రాందీర్యతే న సహస్రధా॥ 9-2-4 (60172)
చింతయిత్వా వచస్తేషాం బాలక్రీడాం చ సంజయ।
అద్య చైవ హతాఞ్శ్రుత్వా దీర్యతే మే భృశం మనః॥ 9-2-5 (60173)
అంధత్వాద్యది పుత్రాణాం న మే రూపినిదర్శనం।
పుత్రస్నేహకృతా ప్రీతిర్నిత్యమేతేషు ధారితా॥ 9-2-6 (60174)
బాలభావమతిక్రంయ యౌవనస్థాంశ్చ తానహం।
శ్రియం ప్రాప్తాంశ్చ తాఞ్శ్రుత్వా హృష్ట ఆసం తదాఽనఘ॥ 9-2-7 (60175)
తానద్య నిహతాఞ్శ్రుత్వా హతైశ్వర్యాన్హతౌజసః।
న లభేయం క్వచిచ్ఛాంతిం పుత్రాధిభిరభిప్లుతః॥ 9-2-8 (60176)
ఏహ్యేహి వత్స రాజేంద్ర మమానాథస్య పుత్రక।
త్వయా హీనో మహాబాహో కాం ను యాస్యాంయహం గతిం॥ 9-2-9 (60177)
కథం త్వం పృథివీపాలాంస్త్యక్త్వా తాత సమాగతాన్।
శేషే వినిహతో భూమౌ ప్రాకృతః కునృపో యథా॥ 9-2-10 (60178)
గతిర్భూత్వా మహారాజ జ్ఞాతీనాం సుహృదాం తథా।
అంధం వృద్వం చ మాం వీర విహాయ క్వ ను యాస్యసి॥ 9-2-11 (60179)
సా కృపా సా చ తే ప్రీతిః సా చ రాజసు మానితా।
కథం త్వం నిహతః పార్థైః సంయుగేష్వపరాజితః॥ 9-2-12 (60180)
కో ను మాముత్థితః కాలే తాతతాతేతి వక్ష్యతి।
మహారాజేతి సతతం లోకనాథేతి చాసకృత్॥ 9-2-13 (60181)
పరిష్వజ్య చ కం కంఠే స్నేహేన క్లిన్నలోచనః।
అనుశాస్తాఽస్మి కౌరవ్య తత్సాధు వదమే వచః॥ 9-2-14 (60182)
నను నామాహమశ్రౌషం వచనం తవ పుత్రక।
భూయసీ మమ పృథ్వీయం తాత పార్థస్య నో తథా॥ 9-2-15 (60183)
భగదత్తః కృపః శల్య ఆవంత్యోఽథ జయద్రథః।
భూరిశ్రవాః సోమదత్తో మహారాజశ్చ బాహ్లికః॥ 9-2-16 (60184)
అశ్వత్థామా చ భోజశ్చ మాగధశ్చ మహాబలః।
బృహద్బలశ్చ క్రాథశ్చ శకునిశ్చాపి సౌబలః॥ 9-2-17 (60185)
ంలేచ్ఛాశ్చ శతసాహస్రాః శకాశ్చ యవనైః సహ।
సుదక్షిణశ్చ కాంభోజస్త్రిగర్తాధిపతిస్తథా॥ 9-2-18 (60186)
భీష్మః పితామహశ్చైవ భారద్వాజోఽథ గౌతమః।
శ్రుతాయుశ్చాశ్రుతాయుశ్చ శతాయుశ్చాపి వీర్యవాన్॥ 9-2-19 (60187)
జలసంధోఽథార్ష్యశృంగీ రాక్షసశ్చాప్యలాయుధః।
అలంబుసో వీరబాహుః సుబాహుశ్చ మహారథః॥ 9-2-20 (60188)
ఏతే చాన్యే చ బహవో రాజానో రాజసత్తమ।
మదర్థం ప్రహరిష్యంతి ప్రాణాంస్త్యక్త్వా ధనాని చ॥ 9-2-21 (60189)
తేషాం మధ్యే స్థితో యుద్ధే భ్రాతృభిః పరివారితః।
యోధయిష్యాంయహం పార్థాన్పాంచాలాంశ్చైవ సర్వశః॥ 9-2-22 (60190)
చేదీంశ్చ నృపశార్దూల ద్రౌపదేయాంశ్చ సంయుగే।
సాత్యకిం కుంతిభోజం చ రాక్షసం చ ఘటోత్కచం॥ 9-2-23 (60191)
ఏకోఽప్యేషాం మహారాజ సమర్థః సన్నివారణే।
సమరే పాండవేయానాం సంక్రుద్ధో హ్యభిధావతాం॥ 9-2-24 (60192)
కిం పునః సహితా వీరాః కృతవైరాశ్చ పాండవైః।
అథవా సర్వ ఏవైతే పాండవస్యానుయాయిభిః॥ 9-2-25 (60193)
యోత్స్యంతే సహ రాజేంద్ర హనిష్యంతి చ తాన్మృధే।
కర్ణ ఏకో మయా సార్ధం నిహనిష్యతి పాండవాన్॥ 9-2-26 (60194)
తే వై నృపతయో వీరాః స్థాస్యంతి మమ శాసనే॥ 9-2-27 (60195)
యశ్చ తేషాం ప్రణేతా వై వాసుదేవో మహాబలః।
న స సన్నహ్యతే రాజన్నితి మామబ్రవీద్వచః॥ 9-2-28 (60196)
ఏవం చ వదతః సూత బహుశో మమ సన్నిధౌ।
యుక్తితో హ్యనుపశ్యామి నిహతాన్పాణ్·డవాన్రణే॥ 9-2-29 (60197)
తేషాం మధ్యే స్థితా యత్ర హన్యంతే మమ పుత్రకాః।
వ్యాయచ్ఛమానాః సమరే కిమన్యద్భాగధేయతః॥ 9-2-30 (60198)
భీష్మశ్చ నిహతో యత్ర లోకనాథః ప్రతాపవాన్।
శిఖణ్·డినం సమాసాద్య మృగేంద్ర ఇవ జంబుకం॥ 9-2-31 (60199)
ద్రోణశ్చ బ్రాహ్మణో యత్ర సర్వశస్త్రాస్త్రపారగః।
నిహతః పాండవైః సంఖ్యే కిమన్యద్భాగధేయతః॥ 9-2-32 (60200)
కర్ణశ్చ నిహతః సంఖ్యే దివ్యాస్త్రజ్ఞో మహాబలః।
భూరిశ్రవా హతో పత్ర సోమదత్తశ్చ సంయుగే।
బాహ్లికశ్చ మహారాజ కిమన్యద్భాగధేయతః॥ 9-2-33 (60201)
భగదత్తో హతో యత్ర గజయుద్ధవిశారదః।
జయద్రథశ్చ నిహతః కిమన్యద్భాగధేయతః॥ 9-2-34 (60202)
సుదక్షిణో హతో యత్ర జలసంధశ్చ పౌరవః।
శ్రుతాయుశ్చాశ్రుతాయుశ్చ కిమన్యద్భాగధేయతః॥ 9-2-35 (60203)
మహాబలస్తథా పాండ్యః సర్వశస్త్రభృతాం వరః।
నిహతః పాండవైః సంఖ్యే కిమన్యద్భాగధేయతః॥ 9-2-36 (60204)
బృహద్బలో హతో యత్ర మాగధశ్చ మహాబలః।
ఉగ్రాయుధశ్చ విక్రాంతః ప్రతిమానం ధనుష్మతాం॥ 9-2-37 (60205)
ఆవంత్యో నిహతో యత్ర త్రైగర్తశ్చ జనాధిపః।
సంశప్తకాశ్చ నిహతాః కిమన్యద్భాగధేయతః॥ 9-2-38 (60206)
అలంబుసస్తథా రాజన్రాక్షసశ్చాప్యలాయుధః।
ఆర్ష్యశృంగిశ్చ నిహతః కిమన్యద్భాగధేయతః॥ 9-2-39 (60207)
నారాయణా హతా యత్ర గోపాలా యుద్ధదుర్మదాః।
ంలేచ్ఛాశ్చ బహుసాహస్రాః కిమన్యద్భాగధేయతః॥ 9-2-40 (60208)
శకునిః సౌబలో యత్ర కైతవ్యశ్చ మహాబలః।
నిహతః సబలో వీరః కిమన్యద్భాగధేయతః॥ 9-2-41 (60209)
ఏతే చాన్యే చ బహవః కృతాస్త్రా యుద్ధదుర్మదాః।
రాజానో రాజపుత్రాశ్చ శూరాః పరిఘబాహవః।
నిహతా బహవో యత్ర కిమన్యద్భాగధేయతః॥ 9-2-42 (60210)
యత్ర శూరా మహేష్వాసాః కృతాస్త్రా యుద్వదుర్మదాః।
బహవో నిహతాః సూత మహేంద్రసమవిక్రమాః॥ 9-2-43 (60211)
నానాదేశసమావృత్తాః క్షత్రియా యత్ర సంజయ।
నిహతాః సమరే సర్వే కిమన్యద్భాగధేయతః॥ 9-2-44 (60212)
పుత్రాశ్చ మే వినిహతాః పౌత్రాశ్చైవ మహాబలాః।
వయస్యా భ్రాతరశ్చైవ కిమన్యద్భాగధేయతః॥ 9-2-45 (60213)
భాగధేయసమాయుక్తో ధ్రువముత్పద్యతే నరః।
యస్తు భాగ్యసమాయుక్తః స శుభం ప్రాప్నుయాన్నరః॥ 9-2-46 (60214)
అహం వియుక్తస్తైర్భాగ్యైః పుత్రైశ్చైవేహ సంజయ।
కథమద్య భవిష్యామి వృద్ధః శత్రువశం గతః॥ 9-2-47 (60215)
నాన్యదత్ర పరం మన్యే వనవాసాదృతే ప్రభో।
సోఽహం వనం గమిష్యామి నిర్బంధుర్జ్ఞాతిసంక్షయే॥ 9-2-48 (60216)
న హి మేఽన్యద్భవేచ్ఛ్రేయో వనాభ్యుపగమాదృతే।
ఇమామవస్థాం ప్రాప్తస్య లూనపక్షస్య సంజయ॥ 9-2-49 (60217)
దుర్యోధనో హతో యత్ర శల్యశ్చ నిహతో యుధి।
దుఃశాసనో వివింశశ్చ వికర్ణశ్చ మహాబలః॥ 9-2-50 (60218)
కథం హి భీమసేనస్య శ్రోష్యేఽహం శబ్దముత్తమం।
ఏకేన సమరే యేన హతం పుత్రశతం మమ॥ 9-2-51 (60219)
అసకృద్వదతస్తస్య దుర్యోధనవధేన చ।
దుఃఖశోకాభిసంతప్తో న శ్రోష్యే పరుషా గిరః॥ 9-2-52 (60220)
వైశంపాయన ఉవాచ। 9-2-53x (5085)
ఏవం స శోకసంతప్తః పార్థివో హతబాంధవః।
ముహుర్ముహుర్ముహ్యమానః పుత్రాధిభిరభిప్లుతః॥ 9-2-53 (60221)
విలప్య సుచిరం కాలం ధృతరాష్ట్రోఽంబికాసుతః।
దీర్ఘముష్ణం స నిఃశ్వస్య చింతయిత్వా పరాభవం॥ 9-2-54 (60222)
దుఃఖేన మహతా రాజన్సంతప్తో భరతర్షభః।
పునర్గావల్గణిం సూతం పర్యపృచ్ఛద్యథాతథం॥ 9-2-55 (60223)
ధృతరాష్ట్ర ఉవాచ। 9-2-56x (5086)
భీష్మద్రోణౌ హతౌ శ్రుత్వా సూతపుత్రం చ పాతితం।
సేనాపతిం ప్రణేతారం కమకుర్వత మామకాః॥ 9-2-56 (60224)
యం యం సేనాప్రణేతారం యుధి కుర్వంతి మామకాః।
అచిరేణైవ కాలేన తం తం నిఘ్నంతి పాండవాః॥ 9-2-57 (60225)
రణమూర్ధ్ని హతో భీష్మః పశ్యతాం వః కిరీటినా।
ఏవమేవ హతో ద్రోణః సర్వేషామేవ పశ్యతాం॥ 9-2-58 (60226)
ఏవమేవ హతః కర్ణః సూతపుత్రః ప్రతాపవాన్।
సరాజకానాం సర్వేషాం పశ్యతాం వః కిరీటినా॥ 9-2-59 (60227)
పూర్వమేవాహముక్తో వై విదురేణ మహాత్మనా।
దుర్యోధనాపరాధేన ప్రజేయం వినశిష్యతి॥ 9-2-60 (60228)
కేచిన్న సంయక్పశ్యంతి మూఢాః సంయగవేక్ష్య చ।
తదిదం మమ మూఢస్య తథాభూతం వచః స్మ తత్॥ 9-2-61 (60229)
యదబ్రవీత్స ధర్మాత్మా విదురో దీర్ఘదర్శివాన్।
తత్తథా సమనుప్రాప్తం వచనం సత్యవాదినాః॥ 9-2-62 (60230)
దైవోపహతచిత్తేన యన్మయాఽనుష్ఠితం పురా।
అనయస్య ఫలం తస్య బ్రూహి గావల్గణే పునః॥ 9-2-63 (60231)
కో వా ముఖమనీకానామాసీత్కర్ణో నిపాతితే।
అర్జునం వాసుదేవం చ కో వా ప్రత్యుద్యయౌ రథీ॥ 9-2-64 (60232)
కేఽరక్షందక్షిణం చక్రం మద్రరాజస్య సంయుగే।
వామం చ యోద్వుకామస్య కే వా వీరస్య పృష్ఠతః॥ 9-2-65 (60233)
కథం చ వః సమేతానాం మద్రరాజో మహారథః।
నిహతః పాండవైః సంఖ్యే పుత్రో వా మమ సంజయ॥ 9-2-66 (60234)
బ్రూహి సర్వం యథాతత్త్వం భరతానాం మహాక్షయం।
యథా చ నిహతః సంఖ్యే పుత్రో దుర్యోధనో మమ॥ 9-2-67 (60235)
పాంచాలాశ్చ యథా సర్వే నిహతాః సపదానుగాః।
ధృష్టద్యుంనః శిఖండీ చ ద్రౌపద్యాః పంచ చాత్మజాః॥ 9-2-68 (60236)
పాండవాశ్చ యథా ముక్తాస్తథోభౌ మాధవౌ యుధి।
కృపశ్చ కృతవర్మా చ భారద్వాజస్య చాత్మజః॥ 9-2-69 (60237)
యద్యథా యాదృశం చైవ యుద్ధం వృత్తం చ సాంప్రతం।
అఖిలం శ్రోతుమిచ్ఛామి కుశలో హ్యసి సంజయ॥ ॥ 9-2-70 (60238)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే కర్ణపర్వణి శల్యవధపర్వణి ద్వితీయోఽధ్యాయః* ॥ 2 ॥* ఏతదనంతరం ఝ.పాఠే ఏకోఽధ్యాయోఽధికో దృశ్యతే।
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics
పార్థేన నిహతే కర్ణే పాండవభయాత్పలాయమానాం సేనాం నివర్త్య దుర్యోధనస్య పునర్యుద్ధోద్యమః॥ 1 ॥Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text
9-2-0 (60239)
[సంజయ ఉవాచ। 9-2-0x (5087)
శృణు రాజన్నవహితో యథావృత్తో మహాన్క్షయః।
కురూణాం పాండవానాం చ సమాసాద్య పరస్పరం॥ 9-2-1 (60240)
నిహతే సూతపుత్రే తు పాండవేన మహాత్మనా।
విద్రుతేషు చ సైన్యేషు సమానీతేషు చాసకృత్॥ 9-2-2 (60241)
ఘోరే మనుష్యదేహానామాజౌ నరవరక్షయే।
యత్తత్కర్ణే హతే పార్థః కసింహనాదమథాకరోత్॥ 9-2-3 (60242)
తదా తవ సుతాన్రాజన్ప్రావిశత్సుమహద్భయం॥ 9-2-4 (60243)
న సంధాతుమనీకాని న చైవాథ పరాక్రమే।
ఆసీద్బుద్ధిర్హతే కర్ణే తవ యోధస్య కస్యచిత్॥ 9-2-5 (60244)
వణిజో నావి భిన్నాయామగాధే విప్లువా ఇవ।
అపారే పారమిచ్ఛంతో హతే ద్వీపే కిరీటినా॥ 9-2-6 (60245)
సూతపుత్రో హతే రాజన్విత్రస్తాః శరవిక్షతాః।
అనాథా నాథమిచ్ఛంతో మృగాః సింహార్దితా ఇవ॥ 9-2-7 (60246)
భగ్నశృంగా ఇవ వృషా శీర్ణదంష్ట్రా ఇవోరగాః।
ప్రత్యుపాయామ సాయాహ్నే నిర్జితాః సవ్యసాచినా॥ 9-2-8 (60247)
హతప్రవీరా విధ్వస్తా నికృత్తా నిశితైః శరైః।
సూతపుత్రే హతే రాజన్పుత్రాస్తే ప్రాద్రవంస్తతః॥ 9-2-9 (60248)
విధ్వస్తకవచనాః సర్వే కాందిశీకా విచేతసః।
అన్యోన్యమభినిఘ్నంతో వీక్షమాణా భయాద్దిశః॥ 9-2-10 (60249)
మామేవ నూనం బీభత్సుర్మామేవ చ వృకోదరః।
అభియాతీతి మన్వానాః పేతుర్మంలుశ్చ భారత॥ 9-2-11 (60250)
అశ్వానన్యే గజానన్యే రథానన్యే మహారథాః।
ఆరుహ్య జవసంపన్నాః పాదాతాన్ప్రజహుర్భయాత్॥ 9-2-12 (60251)
కుంజరైః స్యందనా భగ్నాః సాదినశ్చ మహారథైః।
పదాతిసంఘాశ్చాశ్వౌఘైః పలాయద్భిర్భృశం హతాః॥ 9-2-13 (60252)
వ్యాలతస్కరసంకీర్ణే సార్థహీనా యథా వనే।
తథా త్వదీయా నిహతే సూతపుత్రే పదాఽభవన్॥ 9-2-14 (60253)
హతారోహాస్తథా నాగాశ్ఛిన్నహస్తాస్తథాఽపరే।
సర్వం పార్థమయం లోకమపశ్యన్వై భయార్దితాః॥ 9-2-15 (60254)
తాన్ప్రేక్ష్య ద్రవతః సర్వాన్భీమసేనభయార్దితాన్।
దుర్యోధనోఽథ స్వం సూతం హాహాకృత్వైవమబ్రవీత్॥ 9-2-16 (60255)
నాతిక్రమిష్యతే పార్థో ధనుష్పాణిమవస్థితం।
జఘనే యుధ్యమానం మాం తూర్ణమశ్వాన్ప్రచోదయ॥ 9-2-17 (60256)
సమరే యుధ్యమానం హి కౌంతేయో మాం ధనంజయః।
నోత్సహేతాప్యతిక్రాంతుం వేలామివ మహార్ణవః॥ 9-2-18 (60257)
అద్యార్జునం సగోవిందం మానినం చ వృకోదరం।
నిహత్య శిష్టాఞ్శత్రూంశ్చ కర్ణస్యానృణ్యమాప్నుయాం॥ 9-2-19 (60258)
తచ్ఛ్రుత్వా కురురాజస్య శూరార్యసదృశం వచః।
సూతో హేమపరిచ్ఛన్నాఞ్శనైరశ్వానచోదయత్॥ 9-2-20 (60259)
గజాశ్వరథహీనాస్తు పాదాతాశ్చైవ మారిష।
పంచవింశతిసాహస్రాః ప్రాద్రవఞ్శనకైరివ॥ 9-2-21 (60260)
తాన్భీమసేనః సంక్రుద్ధో ధృష్టద్యుంనశ్చ పార్షతః।
బలేన చతురంగేణ పరిక్షిప్యాహనచ్ఛరైః॥ 9-2-22 (60261)
ప్రత్యయుధ్యంస్తు తే సర్వే భీమసేనం సపార్షతం।
పార్థపార్షతయోశ్చాన్యే జగృహుస్తత్ర నామనీ॥ 9-2-23 (60262)
అక్రుధ్యత రణే భీమస్తైర్మృధే ప్రత్యవస్థితైః।
సోఽవతీర్య రథాత్తూర్ణం గదాపాణిరయుధ్యత॥ 9-2-24 (60263)
న తాన్రథస్థో భూమిష్ఠాంధర్మాపేక్షీ వృకోదరః।
యోధయామాస కౌంతేయో భుజవీర్యముపాశ్రితః॥ 9-2-25 (60264)
జాతరూపపరిచ్ఛన్నాం ప్రగృహ్య మహతీం గదాం।
న్యవధీత్తావకాన్సర్వాందండపాణిరివాంతకః॥ 9-2-26 (60265)
పదాతయో హి సంరబ్ధాస్త్యక్తజీవితబాంధవాః।
భీమమభ్యద్రవన్సంఖ్యే పతంగా ఇవ పావకం॥ 9-2-27 (60266)
ఆసాద్య భీమసేనం తే సంరబ్ధా యుద్ధదుర్మదాః।
వినేదుః సహసా దృష్ట్వా భూతగ్రామా ఇవాంతకం॥ 9-2-28 (60267)
శ్యేనవద్వ్యచరద్భీమః ఖంగేన గదయా తథా।
పంచవింశతిసాహస్రాంస్తావకానాం వ్యపోథయత్॥ 9-2-29 (60268)
హత్వా తత్పురుషానీకం భీమః సత్యపరాక్రమః।
ధృష్టద్యుంనం పురస్కృత్య పునస్తస్థౌ మహాబలః॥ 9-2-30 (60269)
ధనంజయో రథానీకమన్వపద్యత వీర్యవాన్॥ 9-2-31 (60270)
మాద్రీపుత్రౌ చ శకునిం సాత్యకిశ్చ మహాబలః।
జవేనాభ్యపతన్హృష్టా ఘ్నంతో దౌర్యోధనం బలం॥ 9-2-32 (60271)
తస్యాశ్వవాహాన్సుబహూంస్తే నిహత్య శితైః శరైః।
తమన్వధావంస్త్వరితాస్తత్ర యుద్ధమవర్తత॥ 9-2-33 (60272)
తతో ధనంజయో రాజన్రథానీకమగాహత।
విశ్రుతం త్రిషు లోకేషు గాండీవం వ్యాక్షిపంధనుః॥ 9-2-34 (60273)
కృష్ణసారథిమాయాంతం దృష్ట్వా శ్వేతహయం రథం।
అర్జునం చాపి యోద్వారం త్వదీయాః ప్రాద్రావన్భయాత్॥ 9-2-35 (60274)
విప్రహీనరథాశ్వాశ్చ శరైశ్చ పరివారితాః।
పంచవింశతిసాహస్రాః పార్థమార్చ్ఛన్పదాతయః॥ 9-2-36 (60275)
హత్వా తత్పురుషానీకం పాంచాలానాం మహారథః।
భీమసేనం పురస్కృత్య న చిరాత్ప్రత్యదృశ్యత॥ 9-2-37 (60276)
మహాధనుర్ధరః శ్రీమానమిత్రగణమర్దనః।
పుత్రః పాంచాలరాజస్య ధృష్టద్యుంనో మహాయశాః॥ 9-2-38 (60277)
పారావతసవర్ణాశ్వం కోవిదారవరధ్వజం।
ధృష్టద్యుంనం రణే దృష్ట్వా త్వదీయాః ప్రాద్రవన్భయాత్॥ 9-2-39 (60278)
గాంధారరాజం శ్రీఘ్రాస్త్రమనుసృత్య యశస్వినౌ।
అచిరాత్ప్రత్యదృశ్యేతాం మాద్రీపుత్రౌ ససాత్యకీ॥ 9-2-40 (60279)
చేకితానః శిఖండీ చ ద్రౌపదేయాశ్చ మారిష।
హత్వా త్వదీయం సుమహత్సైన్యం శంఖానథాధమన్॥ 9-2-41 (60280)
తే సర్వే తావకాన్ప్రేక్ష్య ద్రవతో వై పరాఙ్ముఖాన్।
అభ్యధావంత నిఘ్నంతో వృషాంచిత్వా వృషా ఇవ॥ 9-2-42 (60281)
సేనావశేషం తం దృష్ట్వా తవ పుత్రస్య పాండవః।
అవస్థితం సవ్యసాచీ చుక్రోధ బలవన్నృప॥ 9-2-43 (60282)
తత ఏనం శరై రాజన్సహసా సమవాకిరత్।
రజసా చోద్గతేనాథ న స్మ కించన దృశ్యతే॥ 9-2-44 (60283)
అంధకారీకృతే లోకే శరీభూతే మహీతలే।
దిశః సర్వా మహారాజ తావకాః ప్రాద్రవన్భయాత్॥ 9-2-45 (60284)
భజ్యమానేషు సర్వేషు కురురాజో విశాంపతే।
పరేషామాత్మనశ్చైవ సైన్యే తే సముపాద్రవత్॥ 9-2-46 (60285)
తతో దుర్యోధనః సర్వానాజుహావాథ పాండవాన్।
యుద్ధాయ భరతశ్రేష్ఠ దేవానివ పురా బలిః॥ 9-2-47 (60286)
త ఏనమభిగర్జంతం సహితాః సముపాద్రవన్।
నానాశస్త్రసృజః క్రుద్ధా భర్త్సయంతో ముహుర్ముహుః॥ 9-2-48 (60287)
దుర్యోధనోఽప్యసంభ్రాంతస్తానరీన్వ్యధమచ్ఛరైః॥ 9-2-49 (60288)
తత్రాద్భుతమపరశ్యామ తవ పుత్రస్య పౌరుషం।
యదేనం పాండవాః సర్వే న శేకురతివర్తితుం॥ 9-2-50 (60289)
నాతిదూరాపయాతం చ కృతబుద్ధి పలాయనే।
దుర్యోధనః స్వకం సైన్యమపశ్యకద్భృశవిక్షతం॥ 9-2-51 (60290)
తతోఽవస్థాప్య రాజేంద్ర కృతబుద్ధిస్తవాత్మజః।
హర్షయన్నివ తాన్యోధాంస్తతో వచనమబ్రవీత్॥ 9-2-52 (60291)
న తం దేశం ప్రపశ్యామి పృథివ్యాం పర్వతేషు చ।
యత్ర యాతాన్న వో హన్యుః పాండవాః కిం సృతేన వః॥ 9-2-53 (60292)
స్వల్పం చైవ బలం తేషాం కృష్ణౌ చ భృశవిక్షతౌ।
యది సర్వేఽపి తిష్ఠామో ధ్రువం నో విజయో భవేత్॥ 9-2-54 (60293)
విప్లయాతాంస్తు వో భిన్నాన్పాండవాః కృతకిల్పిషాన్।
అనుసృత్య హనిష్యంతి శ్రేయోః న సమరే వధః॥ 9-2-55 (60294)
సుఖః సాంగ్రామికో మృత్యుః క్షత్రధర్మేణ యుధ్యతాం।
మృతో దుఃఖం న జానీతే ప్రేత్య చానంత్యమశ్నుతే॥ 9-2-56 (60295)
శృణ్వంతు క్షత్రియాః సర్వే యావంతోఽత్ర సమాగతాః।
ద్విషతో భీమసేనస్య వశమేష్యథ విద్రుతాః॥ 9-2-57 (60296)
పితామహైరాచరితం న ధర్మం హాతుమర్హథ।
నాన్యత్కర్మాస్తి పాపీయః క్షత్రియస్య పలాయనాత్॥ 9-2-58 (60297)
న యుద్వధర్మాచ్ఛ్రేయాన్హి పంథాః స్వర్గస్య కౌరవాః।
సుచిరేణార్జితాఁలోకాన్సద్యో యుద్ధాత్సమశ్నుతే॥ 9-2-59 (60298)
తస్య తద్వచనం రాజ్ఞః పూజయిత్వా మహారథాః।
పునరేవాభ్యవర్తంత క్షత్రియాః పాండవాన్ప్రతి।
పరాజయమమృష్యంత కృతచిత్తాశ్చ విక్రమే॥ 9-2-60 (60299)
తతః ప్రవవృతే యుద్ధం పునరేవ సుదారుణం।
తావకానాం పరేషాం చ దేవాసురరణోపమం॥ 9-2-61 (60300)
యుధిష్ఠిరపురోగాంశ్చ సర్వసైన్యేన పాండవాన్।
అన్వధావన్మహారాజ పుత్రో దుర్యోధనస్తవ॥] ॥ 9-2-62 (60301)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే శల్యపర్వణి శల్యవధపర్వణి అధ్యాయః॥
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes
9-2-2 సధూమమివ అత్యుష్ణిత్యర్థః॥ 9-2-14 పరిష్వజ్య చ మాం కంఠే స్నేహేన క్లిన్నలోచనః। అనుశాధీతి కౌరవ్య తత్సాధు వద మే వచః ఇతి ఝ.పాఠః॥ 9-2-37 ప్రతిమానం కేతుభూతః॥ 9-2-61 కేచిత్సంయక్ప్రపశ్యంతి మూఢాస్తు న తథా పరే ఇతి ఖ.పాఠః। సంయగవేక్ష్య నిపుణం విభావ్యాపి మూఢాస్తథాభూతం తద్వచః కేచిన్న పశ్యంతీతి సంబంధః। తథాభూతం యథార్థం॥ 9-2-2 ద్వితీయోఽధ్యాయః॥శల్యపర్వ - అధ్యాయ 003
॥ శ్రీః ॥
9.3. అధ్యాయః 003
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics
కృపేణ కర్ణవధదుఃఖితం దుర్యోధనం ప్రతి స్వపరక్షయోర్దౌర్బల్యప్రాబల్యాభిధానపూర్వకముపాయం ప్రదర్శ్య సంధివిధానం॥ 1 ॥Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text
9-16-0 (60302)
సంజయ ఉవాచ। 9-16-0x (5088)
శృణు రాజన్నవహితో యథావృత్తో మహాన్క్షయః।
కురూణాం పాండవానాం చ సమాసాద్య పరస్పరం॥ 9-16-1 (60303)
నిహతే సూతపుత్రే చ ఫల్గునేన మహాత్మనా।
విద్రుతేషు చ సైన్యేషు సమానీతేషు చాసకృత్॥ 9-16-2 (60304)
విముఖే తవ పుత్రే చ శోకోపహతచేతసి।
భృశోద్విగ్నేషు సైన్యేషు దృష్ట్వా పార్థస్య విక్రమం॥ 9-16-3 (60305)
ధ్యాయమానేషు యోధేషు దుఋఖం ప్రాప్తేషు భారత।
బలానాం మత్యమానానాం శ్రుత్వా నినదముత్తమం॥ 9-16-4 (60306)
అభిజ్ఞానం నరేంద్రాణాం వికృతం ప్రేక్ష్య సంయుగే।
పతితానవనీపాలాంధవజాంశ్చైవ మహాత్మనాం।
రణే వినిహతాన్నాగాందృష్ట్వా పత్తీంశ్చ భారత॥ 9-16-5 (60307)
ఆయోధనం మహాఘోరం రుద్రస్యాక్రీడసన్నిభం।
అప్రఖ్యాతిం గతానాం తు రాజ్ఞాం శతసహస్రశః॥ 9-16-6 (60308)
కృపావిష్టః కృపో దృష్ట్వా వయః శీలసమన్వితః।
అబ్రవీత్తత్ర తేజస్వీ సోఽభిసృత్య జనాధిపం।
దుర్యోధనమనుక్రోశాద్వాక్యం వాక్యవిశారదః॥ 9-16-7 (60309)
దుర్యోధన నిబోధేయం యత్త్వాం వక్ష్యామి కౌరవ।
శ్రుత్వా కురు మహారాజ యది తే రోచతేఽనఘ॥ 9-16-8 (60310)
న యుద్ధధర్మాచ్ఛ్రేయాన్వై పంథా రాజేంద్ర విద్యతే।
యం సమాశ్రిత్య యుధ్యంతే క్షత్రియాః క్షత్రియర్షభ॥ 9-16-9 (60311)
పుత్రో భ్రాతా పితా చైవ స్వస్రీయో మాతులస్తథా।
సంబంధిబాంధవాశ్చైవ యోద్వవ్యాః క్షత్రజీవిన॥ 9-16-10 (60312)
వధే చైవ పరో ధర్మస్తథాఽధర్మః పలాయనే।
తే స్మ ఘోరాం సమాపన్నా జీవికాం జీవితార్థినః।
తదత్ర ప్రతివక్ష్యామి కించిదేవ హితం వచః॥ 9-16-11 (60313)
హతే భీష్మే చ ద్రోణే చ కర్ణే చైవ మహారథే।
జయద్రథే చ నిహతే తవ భ్రాతృషు చానఘ।
లక్ష్మణే తవ పుత్రే చ కిం శేషం పర్యుపాస్మహే॥ 9-16-12 (60314)
యేషు భారం సమాసజ్య రాజ్యే మతిమకుర్మహి।
తే సంత్యజ్య తనూర్యాతాః శూరా బ్రహ్మవిదాం గతిం॥ 9-16-13 (60315)
వయం త్విహ వినాభూతా గుణవద్భిర్మహారథైః।
కృపణం వర్తయిష్యామః పాతయిత్వా నృపాన్బహూన్॥ 9-16-14 (60316)
సర్వైరథ చ జీవద్భిర్బీభత్సురపరాజితః।
కృష్ణనేత్రో మహాబాహుర్దేవైరపి దురాసదః॥ 9-16-15 (60317)
ఇంద్రకార్ముకవజ్రాభమింద్రకేతుమివోచ్ఛ్రితం।
వానరం కేతుమాసాద్య సంచచాల మహాచమూః॥ 9-16-16 (60318)
సింహనాదేన భీమస్య పాంచజన్యస్వనేన చ।
గాండీవస్య చ నిర్ఘోషాత్సంముహ్యంతే మనాంసి నః॥ 9-16-17 (60319)
స్ఫురంతీవ మహావిద్యున్ముష్ణంతీ నయనప్రభాం।
అలాతమివ చావిద్వం గాండవీం సమదృశ్యత॥ 9-16-18 (60320)
జాంబూనదవిచిత్రం చ ధూయమానం మహద్ధనుః।
దృశ్యతే దిక్షు స్రవాసు విద్యుదభ్రఘనేష్వివ॥ 9-16-19 (60321)
ఉహ్యమానశ్చ కృష్ణేన వాయునేవ బలాహకః।
తావకం తద్బలం రాజన్నర్జునోఽస్త్రవిశారదః।
గహనం శిశిరాపాయే దదాహాగ్నిరివోల్బణః॥ 9-16-20 (60322)
గాహమానమనీకాని మహేంద్రసదృశప్రభం।
విక్షోభయంతం సేనాం వై త్రాసయంతం చ పార్థివాన్।
ధనంజయమపశ్యామ నలినీమివ కుంజరం॥ 9-16-21 (60323)
త్రాసయంతం తథా యోధాంధనుర్ఘోషేణ పాంండవం।
భూయ ఏనమపశ్యామ సింహం మృగగణానివ॥ 9-16-22 (60324)
సర్వలోకమహేష్వాసో వృషభౌ సర్వధన్వినాం।
ఆముక్తకవచౌ కృష్ణౌ లోకమధ్యే విరేజతుః॥ 9-16-23 (60325)
అద్య సప్తదశాహాని వర్తమానస్య భారత।
సంగ్రామస్యాతిఘోరస్య యుధ్యతాం చాభితో యుధి॥ 9-16-24 (60326)
వాయునేవ విధూతాని ఏవ సైన్యాని గచ్ఛతా।
శరదంభోదజాలాని విశీర్యంతే సమంతతః॥ 9-16-25 (60327)
తాం నావమివ పర్యస్తాం మజ్జమానాం మహార్ణవే।
తవ సేనాం మహారాజ సవ్యసాచీ వ్యకంపయత్॥ 9-16-26 (60328)
క్వను తే సూతపుత్రోఽభూత్క్వను ద్రోణః సహాత్మజః।
అహం క్వ చ క్వ చాత్మా తే హార్దిక్యశ్చ తథా క్వను॥ 9-16-27 (60329)
దుఃశాసనశ్చ తే భ్రాతా భ్రాతృభిః సహితః క్వను॥ 9-16-28 (60330)
వాణగోచరసంప్రాప్తం యుధ్యమానం జయద్రథం।
సంబంధినస్తే భ్రాతౄంశ్చ సాహయాన్మాతులాంస్తథా।
సర్వాన్విక్రంయ మిపతో లోకమాక్రంయ మూర్ధని॥ 9-16-29 (60331)
జయద్రథో హతో రాజన్కిన్ను శేషముపాస్మహే।
కో వేహ స పుమానాస్తే యో విజేష్యతి పాండవం॥ 9-16-30 (60332)
తస్య చాస్త్రాణి దివ్యాని విదితాని మహాత్మనః।
గాండీవస్య చ నిర్ఘోషో ధైర్యాణి హరతే హి నః॥ 9-16-31 (60333)
నష్టచంద్రా యథా రాత్రిః సేనేయం హతనాయకా।
నాగభగ్నద్రుమా శుష్కా నదీవ ప్రతిభాతి మే॥ 9-16-32 (60334)
ధ్వజిన్యాం హతనేత్రాయాం యథేష్టం శ్వేతవాహనః।
చరిష్యతి మహారాజః కక్షేష్వగ్నిరివ జ్వలన్॥ 9-16-33 (60335)
సాత్యకేశ్చైవ యో వేగో భీమసేనస్య చోభయోః।
దారయేత గిరీన్సర్వాఞ్శోషయేచ్చైవ సాగరాన్॥ 9-16-34 (60336)
ఉవాచ వాక్యం యద్భీమః సభామధ్యే విశాంపతే।
కృతం తత్సఫలం సర్వం భూయశ్చైవ కరిష్యతి॥ 9-16-35 (60337)
ప్రముఖస్థే తదా కర్ణే బలం పాండవరక్షితం।
దురాసదం తదా గుప్తం వ్యూఢం గాండీవధన్వనా॥ 9-16-36 (60338)
యుష్మాభిస్తాని చీర్ణాని యాన్యసాధూని సాధుషు।
అకారణకృతాన్యేవ తేషాం వః ఫలమాగతం॥ 9-16-37 (60339)
ఆత్మనోఽర్థే త్వయా లోకే యత్నతః సర్వ ఆహృతః।
స తే సంశయితస్తాత ఆత్మా చ భరతర్షభ॥ 9-16-38 (60340)
రక్ష దుర్యోధనాత్మానమాత్మా సర్వస్య భాజనం।
భిన్నే హి భాజనే తాత దిశో గచ్ఛతి తద్గతం॥ 9-16-39 (60341)
హీయమానేన వై సంధిః పర్యేష్టవ్యః సమేన వా।
విగ్రహో వర్ధమానేన నీతిరేషా బృహస్పతేః॥ 9-16-40 (60342)
తే వయం పాండుపుత్రేభ్యో హీనాః స్మ బలశక్తితః।
అత్ర తే పాండవైః సార్ధం సంధిం మన్యే క్షమం ప్రభో॥ 9-16-41 (60343)
న జానీతే హి యః శ్రేయః శ్రేయసశ్చావమన్యతే।
స క్షిప్రం భ్రశ్యతే రాజ్యాన్న చ శ్రేయోఽనువిందతి॥ 9-16-42 (60344)
అణిపత్య హి రాజానం రాజ్యం యది లభేమహి।
శ్రేయః స్యాన్న తు మౌఢ్యేన రాజన్గంతుం పరాభవం॥ 9-16-43 (60345)
వైచిత్రవీర్యవచనాత్కృపాశీలో యుధిష్ఠిరః।
వినియుంజీత రాజ్యే త్వాం గోవిందవచనేన చ॥ 9-16-44 (60346)
`అజాతశత్రుః కౌరవ్యో గురుశుశ్రూషణే రతః।
ధృతరాష్ట్రస్య వచనం నావమంస్యతి ధార్మికః॥ 9-16-45 (60347)
కుర్వంతి భ్రాతరశ్చాస్య వచనం నాత్ర సంశయః॥ 9-16-46 (60348)
యద్బ్రూయాద్ధి హృషీకేశో రాజానమపరాజితం।
అర్జునో భీమసేనశ్చ సర్వే కుర్యురసంశయం॥ 9-16-47 (60349)
నాతిక్రమిష్యతే కృష్ణో వచనం పాండవస్య తు।
ధృతరాష్ట్రస్య మన్యేఽహం నాపి కృష్ణస్య పాండవః॥ 9-16-48 (60350)
ఏతత్క్షమమహం మన్యే తవ పార్థైరవిగ్రహం।
న త్వాం బ్రవీమి కార్పణ్యాన్న ప్రాణపరిరక్షణాత్॥ 9-16-49 (60351)
పథ్యం రాజన్బ్రవీమి త్వాం తత్పరాసుః స్మరిష్యసి॥ 9-16-50 (60352)
ఇతి వృద్ధో విలప్యైతత్కృపః శారద్వతో వచః।
దీర్ఘముష్ణం చ నిఃశ్వస్యశుశోచ చ ముమోహ చ॥ ॥ 9-16-51 (60353)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే శల్యపర్వణి శల్యవధపర్వణి తృతీయోఽధ్యాయః॥ 3 ॥
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes
9-16-12 శేషాస్త్వాం పర్యుపాస్మహే ఇతి ఙ.పాఠః॥ 9-16-15 కృష్ణో నేత్రం నేతా యస్య స తథా॥ 9-16-24 వర్తమానస్య సంగ్రామస్య అభితో వధ్యతాం వధ్యమానానాం చ అద్య సప్తదశాహాని జాతానీత్యన్వయః। జాతానీతి శేషః॥ 9-16-47 అర్జునం భీమసేనం చ ఇతి ఝ. పాఠః। అసంశయం గతవైరమిత్యర్థః॥ 9-16-48 వచనం కౌరవస్య తు ఇతి ఝ. పాఠః॥ 9-16-3 తృతీయోఽధ్యాయః॥శల్యపర్వ - అధ్యాయ 004
॥ శ్రీః ॥
9.4. అధ్యాయః 004
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics
దుర్యోధనేన కృపంప్రతి కారణకథనపూర్వకం సంధ్యనంగీకరణం॥ 1 ॥Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text
9-16-0 (60354)
సంజయ ఉవాచ। 9-16-0x (5089)
ఏవముక్తస్తతో రాజా గౌతమేన తపస్వినా।
నిఃశ్వస్య దీర్ఘముష్ణం చ తూష్ణీమాసీద్విశాంపతే॥ 9-16-1 (60355)
తతో ముహూర్తం స ధ్యాత్వా తవ పుత్రో మహామనాః।
కృపం శారద్వతం వాక్యమిత్యువాచ పరంతపః॥ 9-16-2 (60356)
యత్కించిత్సుహృదా వాచ్యం తత్సర్వం శ్రావితో హ్యహం।
కృతం చ భవతా సర్వం ప్రాణాన్సంత్యజ్య యుధ్యతా॥ 9-16-3 (60357)
గాహమానమనీకాని యుధ్యమానం మహారథైః।
పాండవైరతితేజోభిర్లోకస్త్వామనుదృష్టవాన్॥ 9-16-4 (60358)
సుహృదా యదిదం వాక్యం భవతా శ్రావితో హ్యహం।
న మాం ప్రీణాతి తత్సర్వం ముమూర్షోరివ భేషజం॥ 9-16-5 (60359)
హేతుకారణసంయుక్తం హితం వచనముత్తమం।
ఉచ్యమానం మహాబాహో న మే విప్రాగ్ర్య రోచనే॥ 9-16-6 (60360)
రాజ్యాద్వినికృతోఽస్మాభిఃకథం సోస్మాసు విశ్వసేత్॥ 9-16-7 (60361)
అక్షద్యూతే చ నృపతిర్జితోఽస్మాభిర్మహాధనః।
స కథం మమ వాక్యాని శ్రద్దధ్యాద్భూయ ఏవ తు॥ 9-16-8 (60362)
తథా దూత్యేన సంప్రాప్తః కృష్ణః పార్థహితే రతః।
ప్రలబ్ధశ్చ హృషీకేశస్తచ్చ కర్మావిచారితం।
స చ మే వచనం బ్రహ్మన్కథమేవాభిమన్యతే॥ 9-16-9 (60363)
విలలాప చ యత్కృష్ణా సభామధ్యే సమేయుషీ।
న తన్మర్షయతే కృష్ణో న రాజ్యహరణం తథా॥ 9-16-10 (60364)
ఏకప్రాణావుభౌ కృష్ణావన్యోన్యమభిసంశ్రితౌ।
పురా యచ్ఛ్రుతమేవాసీదద్య పశ్యామి తత్ప్రభో॥ 9-16-11 (60365)
స్వస్రీయం నిహతం దృష్ట్వా దుఃఖం స్వపితి కేశవః।
కృతాగసో వ యం తస్య హితం మే స కథం చరేత్॥ 9-16-12 (60366)
అభిమన్యోర్వినాశేన న శర్మ లభతేఽర్జునః।
స కథం మద్ధితే యత్నం ప్రకరిష్యతి యాచితః॥ 9-16-13 (60367)
మధ్యమః పాండవస్తీక్ష్ణో భీమసేనో మహాబలః।
ప్రతిజ్ఞాతం చ తేనోగ్రం భజ్యేతాపి న సన్నమేత్॥ 9-16-14 (60368)
ఉభౌ తౌ బద్ధనిస్త్రింశావుభౌ చాబద్ధకంకటౌ।
కృతవైరావుభౌ వీరౌ యమావపి యమోపమౌ॥ 9-16-15 (60369)
ధృష్టద్యుంనః శిఖండీ చ కృతవైరౌ మయా సహ।
తౌ కథం మద్వితే యత్నం కుర్యాతాం ద్విజసత్తమ॥ 9-16-16 (60370)
దుఃశాసనేన యత్కృష్ణా ఏకవస్త్రా రజస్వలా।
పరిక్లిష్టా సభామధ్యే సర్వలోకస్య పశ్యతః॥ 9-16-17 (60371)
తథా వివసనాం దీనాం స్మరంత్యద్యాపి పాండవాః।
న నివారయితుం శక్యాః సంగ్రామాత్తే పరంతపాః॥ 9-16-18 (60372)
యదా చ ద్రౌపదీ క్లిష్టా మద్వినాశాయ దుఃఖితా।
ఉగ్రం తేపే తపః కృష్ణా భర్తౄణామర్థసిద్ధయే।
స్థండిలే నిత్యదా శేతే యావద్వైరస్య యాతనం॥ 9-16-19 (60373)
నిక్షిప్య మానం దర్పం చ వాసుదేవసహోదరా।
కృష్ణాయాః ప్రేష్యవద్భూత్వా శుశ్రూషాం కురుతే సదా॥ 9-16-20 (60374)
ఇతి సర్వం సమున్నద్ధం న నిర్వాతి కథంచన।
అభిమన్యోర్వినాశేన స సంధేయః కథం మయా॥ 9-16-21 (60375)
కథం చ రాజా భుక్త్వేమాం పృథివీం సాగరాంబరాం।
పాండవానాం ప్రసాదేన భోక్ష్యే రాజ్యమహం కథం॥ 9-16-22 (60376)
ఉపర్యుపరి రాజ్ఞాం వై జ్వలిత్వా భాస్కరో యథా।
యుధిష్ఠిరం కథం పంచాదనుయాస్యామి దాసవత్॥ 9-16-23 (60377)
కథం భుక్త్వా స్వయం భోగాందత్త్వా దాయాంశ్చ పుష్కలాన్।
కృపణం వర్తయిష్యామి కృపణైః సహ జీవికాం॥ 9-16-24 (60378)
నాభ్యసూయామి తే వాక్యముక్తం స్నిగ్ధం హితం త్వయా॥
న తు సంధిమహం మన్యే ప్రాప్తకాలం కథంచన। 9-16-25 (60379)
సునీతమనుపశ్యామి సుయుద్ధేన పరంతప॥ 9-16-26 (60380)
నాయం క్లీబాయితుం కాలః సంయోద్వుం కాల ఏవ నః॥ 9-16-27 (60381)
ఇష్టం మే బహుభిర్జజ్ఞైర్దత్తా విప్రేషు దక్షిణాః।
ప్రాప్తాః కామాః శ్రుతా వేదాః శత్రూణాం మూర్ధ్ని చ స్థితం॥ 9-16-28 (60382)
భృత్యా మే సుభృతాస్తాత దీనశ్చాభ్యుద్వృతో జనః।
నోత్సాహేఽద్య ద్విజశ్రేష్ఠ పాండవాన్వక్తుమీదృశం॥ 9-16-29 (60383)
జితాని పరరాష్ట్రాణి స్వరాష్ట్రమనుపాలితం।
భుక్తాశ్చ వివిధా భోగాస్త్రివర్గః సేవితో మయా॥ 9-16-30 (60384)
పితౄణాం గతమానృణ్యం క్షత్రధర్మస్య చోభయోః।
న ధ్రువం సుఖమస్తీహ కుతో రాష్ట్రం కుతో యశః।
ఇహ కీర్తిర్విచేతవ్యా సా చ యుద్వేన నాన్యథా॥ 9-16-31 (60385)
వృథా చ యత్క్షత్రియస్య నిధనం తద్విగర్హితం।
అధర్మః సుమహానేష యచ్ఛయ్యామరణం గృహే॥ 9-16-32 (60386)
అరణ్యే యో విముచ్యేత సంగ్రామే వా తనుం నృపః।
క్రతూనాహృత్య మహతో మహిమానం స గచ్ఛతి॥ 9-16-33 (60387)
కృపణం విలపన్నార్తో జరయాఽభిపరిప్లుతః।
ంరియతే రుదతాం మధ్యే జ్ఞాతీనాం న స పూరుషః॥ 9-16-34 (60388)
త్యక్త్వా తు వివిధాన్భోగాన్ప్రాప్తానాం పరమాం గతిం।
అపీదానీం సుయుద్ధేన గచ్ఛేయం యత్సలోకతాం॥ 9-16-35 (60389)
శూరాణామార్యవృత్తానాం సంక్రామేష్వనివర్తినాం।
ధీమతాం సత్యసంధానాం సర్వేషాం క్రతుయాజినాం।
శస్త్రావభృథపూతానాం ధ్రువో వాసస్త్రివిష్టపే॥ 9-16-36 (60390)
ముదా నూనం ప్రపశ్యంతి యుద్వే హ్యప్సరసాం గణాః॥ 9-16-37 (60391)
పశ్యంతి నూనం పితరః పూజితాన్సురసంసది।
అప్సరోభిః పరివృతాన్మోదమానాంస్త్రివిష్టపే॥ 9-16-38 (60392)
పంథానమమరైర్యాంతం శూరైశ్చైవానివర్తిభిః।
అపి తత్సంగతం మార్గం వయమధ్యారుహేమహి॥ 9-16-39 (60393)
పితామహేన వృద్వేన తథాఽచార్యేణ ధీమతా।
జయద్రథేన కర్ణేన తథా దుఃశాసనేన చ॥ 9-16-40 (60394)
ఘటమానా మదర్థేఽస్మిన్హతాః శూరా జనాధిపాః।
శేరతే లోహితాక్తాంగాః పృథివ్యాం శరవిక్షతాః॥ 9-16-41 (60395)
ఉత్తమాస్త్రవిదః శూరా యథోక్తక్రతుయాజినః।
త్యక్త్వా ప్రాణాన్యథాన్యాయమింద్రసద్మసు ధిష్ఠితః॥ 9-16-42 (60396)
తైః స్వయం రచితో మార్గో దుర్గమో హి పునర్భవేత్।
సంపతద్భిర్మహావేగైరితో యాస్యామి సద్గతిం॥ 9-16-43 (60397)
యే మదర్థే హతాః శూరాస్తేషాం కృతమనుస్మరన్।
ఋణం తత్ప్రతియుంజానో న రాజ్యే మన ఆదధే॥ 9-16-44 (60398)
పాతయిత్వా వయస్యాంశ్చ భ్రాతృనథ పితామహాన్।
జీవితం యది రక్షేయం లోకో మాం గర్హయేద్వ్రువం॥ 9-16-45 (60399)
కీదృశం చ భవేద్రాజ్యం మమ హీనస్య బంధుభిః।
సఖిభిశ్చ విశేషేణ ప్రణిపత్య చ పాండవం॥ 9-16-46 (60400)
సోఽహమేతాదృశం కృత్వా జగతోఽస్య పరాభవం।
సుయుద్ధేన హతః స్వర్గం ప్రాప్సామి న తదన్యథా॥ 9-16-47 (60401)
సంజయ ఉవాచ। 9-16-48x (5090)
ఏం దుర్యోధనేనోక్తే సర్వే సంపూజ్య తద్వచః।
సాధుసాధ్వితి రాజానం క్షత్రియాః సంబభాషిరే॥ 9-16-48 (60402)
పరాజయమశోచంతః కృతచిత్తాశ్చ విక్రమే।
సర్వే సునిశ్చితా యోద్ధుముదగ్రమనసోఽభవన్॥ 9-16-49 (60403)
తతో వాహాన్సమాశ్వాస్య సర్వే యుద్ధాభినందినః।
ఊనే ద్వియోజనే గత్వా ప్రత్యతిష్ఠంత కౌరవాః॥ 9-16-50 (60404)
ఆకాశే విద్రుమే పుణ్యే ప్రస్థే హిమవతః శుభే।
అరుణాం సరస్వతీం ప్రాప్య పపుః సస్నుశ్చ తేజలం॥ 9-16-51 (60405)
తవ పుత్రకృతోత్సాహాః పర్యవర్తంత తే తతః।
పర్యవస్థాప్య చాత్మానమన్యోన్యేన పునస్తదా।
సర్వే రాజన్న్యవర్తంత క్షత్రియాః కాలచోదితాః॥ ॥ 9-16-52 (60406)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే శల్యపర్వణి శల్యవధపర్వణి చతుర్థోఽధ్యాయః॥ 4 ॥
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes
9-16-11 పురా యచ్ఛాంతమేవాసీత్ ఇతి క. పాఠః। పురా యః శంతమో నాసీదద్య పశ్యామి తం కథం ఇతి ఙ.పాఠః॥ 9-16-15 ఉరశ్ఛదః కంకటక ఇత్యమరః॥ 9-16-32 విప్రవన్మరణం గృహే ఇతి క.పాఠః। విణ్మూత్రమరణం గృహే ఇతి ఙ. పాఠః॥ 9-16-4 చతుర్థోఽధ్యాయః॥శల్యపర్వ - అధ్యాయ 005
॥ శ్రీః ॥
9.5. అధ్యాయః 005
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics
దుర్యోధనేన కృపంప్రతి కారణకథనపూర్వకం సంధ్యనంగీకరణం॥ 1 ॥Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text
9-16-0 (60407)
సంజయ ఉవాచ। 9-16-0x (5091)
ఏవముక్తస్తతో రాజా గౌతమేన తపస్వినా।
నిఃశ్వస్య దీర్ఘముష్ణం చ తూష్ణీమాసీద్విశాంపతే॥ 9-16-1 (60408)
తతో ముహూర్తం స ధ్యాత్వా తవ పుత్రో మహామనాః।
కృపం శారద్వతం వాక్యమిత్యువాచ పరంతపః॥ 9-16-2 (60409)
యత్కించిత్సుహృదా వాచ్యం తత్సర్వం శ్రావితో హ్యహం।
కృతం చ భవతా సర్వం ప్రాణాన్సంత్యజ్య యుధ్యతా॥ 9-16-3 (60410)
గాహమానమనీకాని యుధ్యమానం మహారథైః।
పాండవైరతితేజోభిర్లోకస్త్వామనుదృష్టవాన్॥ 9-16-4 (60411)
సుహృదా యదిదం వాక్యం భవతా శ్రావితో హ్యహం।
న మాం ప్రీణాతి తత్సర్వం ముమూర్షోరివ భేషజం॥ 9-16-5 (60412)
హేతుకారణసంయుక్తం హితం వచనముత్తమం।
ఉచ్యమానం మహాబాహో న మే విప్రాగ్ర్య రోచనే॥ 9-16-6 (60413)
రాజ్యాద్వినికృతోఽస్మాభిః కథం సోస్మాసు విశ్వసేత్॥ 9-16-7 (60414)
అక్షద్యూతే చ నృపతిర్జితోఽస్మాభిర్మహాధనః।
స కథం మమ వాక్యాని శ్రద్దధ్యాద్భూయ ఏవ తు॥ 9-16-8 (60415)
తథా దూత్యేన సంప్రాప్తః కృష్ణః పార్థహితే రతః।
ప్రలబ్ధశ్చ హృషీకేశస్తచ్చ కర్మావిచారితం।
స చ మే వచనం బ్రహ్మన్కథమేవాభిమన్యతే॥ 9-16-9 (60416)
విలలాప చ యత్కృష్ణా సభామధ్యే సమేయుషీ।
న తన్మర్షయతే కృష్ణో న రాజ్యహరణం తథా॥ 9-16-10 (60417)
ఏకప్రాణావుభౌ కృష్ణావన్యోన్యమభిసంశ్రితౌ।
పురా యచ్ఛ్రుతమేవాసీదద్య పశ్యామి తత్ప్రభో॥ 9-16-11 (60418)
స్వస్రీయం నిహతం దృష్ట్వా దుఃఖం స్వపితి కేశవః।
కృతాగసో వయం తస్య హితం మే స కథం చరేత్॥ 9-16-12 (60419)
అభిమన్యోర్వినాశేన న శర్మ లభతేఽర్జునః।
స కథం మద్ధితే యత్నం ప్రకరిష్యతి యాచితః॥ 9-16-13 (60420)
మధ్యమః పాండవస్తీక్ష్ణో భీమసేనో మహాబలః।
ప్రతిజ్ఞాతం చ తేనోగ్రం భజ్యేతాపి న సన్నమేత్॥ 9-16-14 (60421)
ఉభౌ తౌ బద్ధనిస్త్రింశావుభౌ చాబద్ధకంకటౌ।
కృతవైరావుభౌ వీరౌ యమావపి యమోపమౌ॥ 9-16-15 (60422)
ధృష్టద్యుంనః శిఖండీ చ కృతవైరౌ మయా సహ।
తౌ కథం మద్ధితే యత్నం కుర్యాతాం ద్విజసత్తమ॥ 9-16-16 (60423)
దుఃశాసనేన యత్కృష్ణా ఏకవస్త్రా రజస్వలా।
పరిక్లిష్టా సభామధ్యే సర్వలోకస్య పశ్యతః॥ 9-16-17 (60424)
కథా వివసనాం దీనాం స్మరంత్యద్యాపి పాండవాః।
న నివారయితుం శక్యాః సంగ్రామత్తే పరంతపాః॥ 9-16-18 (60425)
యదా చ ద్రౌపదీ క్లిష్టా మద్వినాశాయ దుఃఖితా।
ఉగ్రం తేపే తపః కృష్ణా భర్తౄణామర్థసిద్ధయే।
స్థండిలే నిత్యదా శేతే యావద్వైరస్య యాతనం॥ 9-16-19 (60426)
నిక్షిప్య మానం దర్పం చ వాసుదేవసహోదరా।
కృష్ణాయాః ప్రేష్యవద్భూత్వా శుశ్రూషాం కురుతే సదా॥ 9-16-20 (60427)
ఇతి సర్వం సమున్నద్ధం న నిర్వాతి కథంచన।
అభిమన్యోర్వినాశేన స సంధేయః కథం మయా॥ 9-16-21 (60428)
కథం చ రాజా భుక్త్వేమాం పృథివీం సాగరాంబరాం।
పాండవానాం ప్రసాదేన భోక్ష్యే రాజ్యమహం కథం॥ 9-16-22 (60429)
ఉపర్యుపరి రాజ్ఞాం వై జ్వలిత్వా భాస్కరో యథా।
యుధిష్ఠిరం కథం పంచాదనుయాస్యామి దాసవత్॥ 9-16-23 (60430)
కథం భుక్త్వా స్వయం భోగాందత్త్వా దాయాంశ్చ పుష్కలాన్।
కృపణం వర్తయిష్యామి కృపణైః సహ జీవికాం॥ 9-16-24 (60431)
నాభ్యసూయామి తే వాక్యముక్తం స్నిగ్ధం హితం త్వయా॥ 9-16-25 (60432)
న తు సంధిమహం మన్యే ప్రాప్తకాలం కథంచన।
సునీతమనుపశ్యామి సుయుద్ధేన పరంతప॥ 9-16-26 (60433)
నాయం క్లీబాయితుం కాలః సంయోద్ధుం కాల ఏవ నః॥ 9-16-27 (60434)
ఇష్టం మే బహుభిర్యజ్ఞైర్దత్తా విప్రేషు దక్షిణాః।
ప్రాప్తాః కామాః శ్రుతా వేదాః శత్రూణాం మూర్ధ్నిం చ స్థితం॥ 9-16-28 (60435)
భృత్యా మే సుభృతాస్తాత దీనశ్చాభ్యృద్భృతో జనః।
నోత్సహేఽద్య ద్విజశ్రేష్ఠ పాండవాన్వక్తుమీదృశం॥ 9-16-29 (60436)
జితాని పరరాష్ట్రాణి స్వరాష్ట్రమనుపాలితం।
భుక్తాశ్చ వివిధా భోగాస్త్రివర్గః సేవితో మయా॥ == ॥ 9-16-30 (60437)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes
9-16-1 9-16- 9-16- 9-16- 9-16- 9-16- 9-16- 9-16- 9-16- 9-16- 9-16-శల్యపర్వ - అధ్యాయ 006
॥ శ్రీః ॥
9.6. అధ్యాయః 006
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics
దుర్యోధనేన శల్యస్య సైనాపత్యేఽమిషేచనం॥ 1 ॥ కృష్ణేన యుధిష్ఠిరంప్రతి శల్యవధవిధానం॥ 2 ॥Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text
9-6-0 (60438)
సంజయ ఉవాచ। 9-6-0x (5092)
ఏతచ్ఛ్రుత్వా వచో రాజ్ఞో మద్రరాజః ప్రతాపవాన్।
దుర్యోధనం తదా రాజన్వాక్యమేతదువాచ హ॥ 9-6-1 (60439)
దుర్యోధన మహాబాహో శృణు వాక్యవిదాం వర।
యావేతౌ మన్యసే కృష్ణౌ రథస్థౌ రథినాంవరౌ।
న మే తుల్యావుభావేతౌ బాహువీర్యే కథంచన॥ 9-6-2 (60440)
ఉద్యతాం పృథివీం సర్వాం ససురాసురమానవాం।
యోధయేయం రణముఖే సంక్రుద్ధః కిము పాండవాన్॥ 9-6-3 (60441)
విజేష్యామి రణే పార్థాన్సోమకాంశ్చ సమాగతాన్।
అహం సేనాప్రమేతా తే భవిష్యామి న సంశయః॥ 9-6-4 (60442)
తం చ వ్యూహం విధాస్యామి న క (త) రిష్యంతి యం పరే।
ఇతి సత్యం బ్రవీంయేష దుర్యోధన న సంశయః॥ 9-6-5 (60443)
`అద్యైవాహం రణే సర్వాన్పాంచాలాన్సహ పాండవైః।
నిహనిష్యామి వా రాజన్స్వర్గం యాస్యామి వా హతః॥ 9-6-6 (60444)
అద్య పశ్యంతు మాం లోకా విచరంతమభీతవత్॥ 9-6-7 (60445)
అద్య పాండుసుతాః సర్వే వాసుదేవః ససాత్యకిః।
పాంచాలాశ్చేదయశ్చైవ ద్రౌపదేయాశ్చ సర్వశః।
ధృష్టద్యుంనః శిఖండీ చ సర్వే చాపి ప్రభద్రకాః॥ 9-6-8 (60446)
విక్రమం మమ పశ్యంతు ధనుషశ్చ మహద్బలం।
లాఘవం చాస్త్రవీర్యం చ భుజయోశ్చ బలం యుధి॥ 9-6-9 (60447)
అద్య పశ్యంతు మే పార్థాః సిద్ధాశ్చ సహ చారణైః।
యాదృశం మే బలం బాహ్వోః సంపదస్త్రేషు యా చ మే॥ 9-6-10 (60448)
అద్య మే విక్రమం దృష్ట్వా పాండవానాం మహారథాః।
ప్రతీకారపరా భూత్వా చేష్టంతే వివిధాః క్రియాః॥ 9-6-11 (60449)
అద్య సైన్యాని పాండూనాం ద్రావయిష్యే సమంతతః॥ 9-6-12 (60450)
ద్రోణభీష్మావతి విమో సూతపుత్రం చ సంయుగే।
విచరిష్యే రణముఖే ప్రియార్థం తవ కౌరవ॥ 9-6-13 (60451)
సంజయ ఉవాచ। 9-6-14x (5093)
ఏవముక్తస్తతో రాజా మద్రాధిపతిమంజసా।
అభ్యషించత సేనాయా మధ్యే భరతసత్తమ।
విధినా శాస్త్రదృష్టేన క్లిష్టరూపో విశాంపతే॥ 9-6-14 (60452)
అభిషిక్తే తతస్తస్మిన్సింహనాదో మహానభూత్।
తవ సైన్యేఽభ్యవాద్యంత వాదిత్రాణి చ భారత॥ 9-6-15 (60453)
హృష్టాశ్చాసంస్తథా యోధా మద్రకాశ్చ మహారథాః।
తుష్టువుశ్చైవ రాజానం శల్యమాహవశోభినం॥ 9-6-16 (60454)
జయ రాజంశ్చిరం జీవ జహి శత్రూన్సమాగతాన్।
తవ బాహుబలం ప్రాప్య ధార్తరాష్ట్రో మహాబలః।
నిఖిలాం పృథివీం సర్వాం ప్రశాస్తు నిహతద్విషం॥ 9-6-17 (60455)
త్వం హి శక్తో రణే జేతుం ససురాసురమానవాన్।
మర్త్యధర్మాణ ఇహ తు కిము సృంజయసోమకాన్॥ 9-6-18 (60456)
ఏవం సంపూజ్యమానస్తు మద్రాణామధిపో బలీ।
హర్షం ప్రాప తదా వీరో దురాపమకృతాత్మభిః॥ 9-6-19 (60457)
సంజయ ఉవాచ। 9-6-20x (5094)
అభిషిక్తే తథా శల్యే తవ సైన్యేషు మానద।
న కర్ణవ్యసనం కించిన్మేనిరే తత్ర భారత॥ 9-6-20 (60458)
హృష్టాః సుమనసశ్చైవ బభూవుస్తత్ర సైనికాః।
మేనిరే నిహతాన్పార్థాన్మద్రరాజవశంగతాన్॥ 9-6-21 (60459)
ప్రహర్షం ప్రాప్య సేనా తు తావకీ భరతర్షభ।
తాం రాత్రిం సుఖితా సుప్తా హర్షచిత్తా చ సాభవత్॥ 9-6-22 (60460)
సైన్యస్య తవ తం శబ్దం శ్రుత్వా రాజా యుధిష్ఠిరః।
వార్ష్ణేయమబ్రవీద్వాక్యం సర్వక్షత్రస్య పశ్యతః॥ 9-6-23 (60461)
మద్రరాజః కృతః శల్యో ధార్తరాష్ట్రేణ మాఘవ।
సేనాపతిర్మహేష్వాసః సర్వసైన్యేషు పూజితః॥ 9-6-24 (60462)
ఏతజ్జ్ఞాత్వా యథాభూతం కురు మాధవ యత్క్షమం।
భవాన్నేతా చ గోప్తా చ విధత్స్వ యదనంతరం॥ 9-6-25 (60463)
తమబ్రవీన్మహారాజ వాసుదేవో జనాధిపం।
ఆర్తాయనిమహం జానే యథాతత్త్వేన భారత॥ 9-6-26 (60464)
వీర్యవాంశ్చ మహాతేజా మహాత్మా చ విశేషతః।
కృతీ చ చిత్రయోధీ చ సంయుక్తో లాఘవేన చ॥ 9-6-27 (60465)
యాదృగ్భీష్మస్తథా ద్రోణో యాదృక్కర్ణశ్చ సంయుగే।
తాదృశృస్తద్విశిష్టో వా మద్రరాజో మతో మమ॥ 9-6-28 (60466)
యుధ్యమానస్య తస్యాహం చింతయానశ్చ భారత।
యోద్ధారం నాధిగచ్ఛామి తుల్యరూపం జనాధిప॥ 9-6-29 (60467)
శిఖణ్·డ్యర్జునభీమానాం సాత్వతస్య చ భారత।
ధృష్టద్యుంనస్య చ తథా బలేనాభ్యధికో రణే॥ 9-6-30 (60468)
మద్రరాజో మహారాజః సింహద్విరదవిక్రమః।
విచరిష్యత్యభీః కాలే కాలః క్రుద్ధః ప్రజాస్వివ॥ 9-6-31 (60469)
తస్యాద్య న ప్రపశ్యామి ప్రతియోద్ధారమాహనే।
త్వామృతే పురుషవ్యాఘ్ర శార్దూలసమవిక్రమం॥ 9-6-32 (60470)
స త్వమేకో హి లోకేఽస్మిన్నాన్యస్త్వత్తః పుమాన్భవేత్।
మద్రరాజం రణే క్రుద్ధం యో హన్యాత్కురునందన॥ 9-6-33 (60471)
అహన్యహని యుధ్యంతం క్షోభయంతం బలం తవ।
తస్మాజ్జహి రణే శల్యం మఘవానివ శంబరం॥ 9-6-34 (60472)
సౌతేః పశ్చాదసౌ వీరో ధార్తరాష్ట్రేణ సత్కృతః।
తవైవ హి జయో నూనం హతే మద్రేశ్వరే యుధి। 9-6-35 (60473)
తస్మిన్హతే హతం సర్వం ధార్తరాష్ట్రబలం మహత్॥
ఏతచ్ఛ్రుత్వా మహారాజ వచనం మమ సాంప్రతం। 9-6-36 (60474)
ప్రత్యుద్యాహి రణే పార్థ మద్రరాజం మహారథం॥
జహి చైనం మహాబాహో వాసవో నముచిం యథా॥ 9-6-37 (60475)
న చైవాత్ర దయా కార్యా మాతులోఽయం మమేతి వై।
క్షత్రవర్మ పురస్కృత్య జహి మద్రజనేశ్వరం॥ 9-6-38 (60476)
ద్రోణభీష్మార్ణవం తీర్త్వా కర్ణపాతాలసంభవం।
మా నిమజ్జస్వ సగణః శల్యమాసాద్య గోష్పదం। 9-6-39 (60477)
యచ్చ తే తపసో వీర్యం యచ్చ క్షాత్రం బలం తవ।
తద్దర్శయ రణే సర్వం జహి చైనం మహారథం॥ 9-6-40 (60478)
సంజయ ఉవాచ। 9-6-41x (5095)
ఏతావదుక్త్వా వచనం కేశవః పరవీరహా।
జగామ శిబిరం సాయం పూజ్యమానోఽథ పాండవైః॥ 9-6-41 (60479)
కేశవే తు తదా యాతే ధర్మపుత్రో యుధిష్ఠిరః।
విసృజ్య సర్వాన్భ్రాతౄంశ్చ పాంచాలానథ సోమకాన్।
సుష్వాప రజనీం తాం తు విశల్య ఇవ కుంజరః॥ 9-6-42 (60480)
తే చ సర్వే మహేష్వాసాః పాంచాలాః పాండవాస్తథా।
కర్ణస్య నిధనే హృష్టాః సుషుపుస్తాం నిశాం తదా॥ 9-6-43 (60481)
గతజ్వరం మహేష్వాసం తీర్ణపారం మహారథం।
బభూవ పాండవేయానాం సైన్యం చ ముదితం నిశి।
సూతపుత్రస్య నిధనాజ్జయం లబ్ధ్వా చ మారిష॥ ॥ 9-6-44 (60482)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే కర్ణపర్వణి శల్యవధపర్వణి షష్ఠోఽధ్యాయః॥ 6 ॥
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes
9-6-14 క్లిష్టరూపః పరాజయనిశ్చయాత్॥ 9-6-18 మర్త్యధర్మాణః మర్త్యధర్మణః॥ 9-6-6 షష్ఠోఽధ్యాయః॥శల్యపర్వ - అధ్యాయ 007
॥ శ్రీః ॥
9.7. అధ్యాయః 007
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics
ఉభయసైన్యానాం వ్యూహరచనాపూర్వకం ద్వంద్వీభూయ యుద్ధాయ నిర్గమనం॥ 1 ॥Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text
9-7-0 (60483)
సంజయ ఉవాచ। 9-7-0x (5096)
వ్యతీతాయాం రజన్యాం తు రాజా దుర్యోధనస్తదా।
అబ్రవీత్తావకాన్సర్వాన్సన్నహ్యంతాం మహారథాః॥ 9-7-1 (60484)
రాజ్ఞశ్చ మతమాజ్ఞాయ సమనహ్యత సా చమూః।
అయోజయన్రథాంస్తూర్ణం పర్యధావంస్తథా పరే॥ 9-7-2 (60485)
అకల్ప్యంత చ మాతంగాః సమనహ్యంత పత్తయః।
హయానాస్తరణోపేతాంశ్చక్రురన్యే సహస్రశః॥ 9-7-3 (60486)
వాదిత్రాణాం చ నినదః ప్రాదురాసీద్విశాంపతే।
యోధానాం సైన్యముఖ్యానామన్యోన్యం ప్రతిగర్జతాం॥ 9-7-4 (60487)
తతో బలాని సర్వాణి హతశిష్టాని భారత।
సన్నద్ధాని వ్యదృశ్యంత మృత్యుం కృత్వా నివర్తనం॥ 9-7-5 (60488)
శల్యం సేనాపతిం కృత్వా మద్రరాజం మహారథాః।
ప్రవిభజ్య బలం సర్వమనీకేషు వ్యవస్థితాః॥ 9-7-6 (60489)
తతః సర్వే సమాగంయ పుత్రేణ తవ సైనికాః।
కృపశ్చ కృతవర్మా చ ద్రౌణిః శల్యోఽథ సౌబలః।
అన్యే చ పార్థివాః శేషాః సమయం చక్రురాదృతాః॥ 9-7-7 (60490)
`అద్యాచార్యసుతో ద్రౌణిర్నైకో యుధ్యేత శత్రుభిః'।
న న ఏకేన యోద్ధవ్యం కథంచిదపి పాండవైః॥ 9-7-8 (60491)
యో హ్యేకః పాండవైర్యుధ్యేద్యో వా యుధ్యంతముత్సృజేత్।
స పంచభిర్భవేద్యుక్తః పాతకైశ్చోపపాతకైః।
అన్యోన్యం పరిరక్షద్భిర్యోద్ధవ్యం సహితైశ్చ నః॥ 9-7-9 (60492)
ఏవం తే సమయం కృత్వా సర్వే తత్ర మహారథాః।
మద్రరాజం పురస్కృత్య తూర్ణమభ్యద్రవన్పరాన్॥ 9-7-10 (60493)
తథైవ పాండవా రాజన్వ్యూహ్య సైన్యం మహారణే।
అభ్యయుః కౌరవాన్యుద్ధే యోత్స్యమానాః సమంతతః॥ 9-7-11 (60494)
తతో బలం సమభవత్క్షుబ్ధార్ణవసమస్వనం।
సముద్భూతార్ణవాకారముదీర్ణరథకుంజరం॥ 9-7-12 (60495)
ధృతరాష్ట్ర ఉవాచ। 9-7-13x (5097)
ద్రోణస్య చైవ భీష్మస్య రాధేయస్య చ మే శ్రుతం।
పాతనం శంస మే భూయః శల్యస్యాథ సుతస్య మే॥ 9-7-13 (60496)
కథం రణే హతః శల్యో ధర్మరాజేన సంజయ।
భీమేన చ మహాబాహుః పుత్రో దుర్యోధనో మమ॥ 9-7-14 (60497)
సంజయ ఉవాచ। 9-7-15x (5098)
క్షయం మనుష్యదేహానాం తథా నాగాశ్వసంక్షయం।
శృణు రాజన్స్థిరో భూత్వా సంగ్రామం శంసతో మమ॥ 9-7-15 (60498)
ఆశా బలవతీ రాజన్పుత్రాణాం తేఽభవత్తదా॥ 9-7-16 (60499)
హతే ద్రోణే చ భీష్మే చ సూతపుత్రే చ పాతితే।
శల్యః పార్థాన్రణే సర్వాన్నిహనిష్యతి మారిష॥ 9-7-17 (60500)
తామాశాం హృదయే కృత్వా సమాశ్వస్య చ భారత।
మద్రరాజం చ సమరే సమాశ్రిత్య మహారథం।
నాథవంతం తదాఽఽత్మానమమన్యత సుతస్తవ॥ 9-7-18 (60501)
యదా కర్ణే హతే పార్థాః సింహనాదం ప్రచక్రిరే।
తదా రాజంధార్తరాష్ట్రాన్ప్రవివేశ మహద్భయం॥ 9-7-19 (60502)
తాన్సమాశ్వాస్య తు తదా మద్రరాజః ప్రతాపవాన్।
వ్యూహ్య వ్యూహం మహారాజ సర్వతోభద్రమృద్ధిమత్॥ 9-7-20 (60503)
ప్రత్యుద్యయౌ రణే పార్థాన్మద్రరాజః ప్రతాపవాన్।
విధూన్వన్కార్ముకం చిత్రం భారఘ్నం వేగవత్తరం।
రథప్రవరమాస్థాయ సైంధవాశ్వం మహారథః॥ 9-7-21 (60504)
తస్య సూతో మహారాజ రథస్థోఽశోభయద్రథం।
స తేన సంవృతో వీరో రథేనామిత్రకర్శనః।
తస్థౌ శూరో మహారాజ పుత్రాణాం తే భయప్రణుత్॥ 9-7-22 (60505)
ప్రయాణే మద్రరాజోఽభూన్ముఖం వ్యూహస్య దంశితః।
మద్రకైః సహితో వీరైః కర్ణపుత్రైశ్చ దుర్జయైః॥ 9-7-23 (60506)
సవ్యేఽభూత్కృతవర్మా చ త్రిగర్తైః పరివారితః।
గౌతమో దక్షిణే పార్శ్వే శకైశ్చ యవనైః సహ॥ 9-7-24 (60507)
అశ్వత్థామా పృష్ఠతోఽభూత్కాంభోజైః పరివారితః।
దుర్యోధనోఽభవన్మధ్యే రక్షితః కురుపుంగవైః॥ 9-7-25 (60508)
హయానీకేన మహతా సౌబలశ్చాపి సంవృతః।
ప్రయయౌ సర్వసైన్యేన కైతవ్యశ్చ మహారథః॥ 9-7-26 (60509)
పాండవాశ్చ మహేష్వాసా వ్యూహ్య సైన్యమరిందమాః।
త్రిధాభూతా మహారాజ తవ సైన్యముపాద్రవన్॥ 9-7-27 (60510)
ధృష్టద్యుంనః శిఖండీ చ సాత్యకిస్చ మహారథః।
శల్యస్య వాహినీం హంతుమభిదుద్రువురాహవే॥ 9-7-28 (60511)
తతో యుధిష్ఠిరో రాజా స్వేనానీకేన సంవృతః।
శల్యమేవాభిదుద్రావ జిఘాంసుర్భరతర్షభః॥ 9-7-29 (60512)
హార్దిక్యం చ మహేష్వాసమర్జునః శత్రుపూగహా।
సంశప్తకగణాంశ్చైవ వేగితోఽభివిదుద్రువే॥ 9-7-30 (60513)
గౌతమం భీమసేనో వై సోమకాశ్చ మహారథాః।
అభ్యద్రవంత రాజేనద్ర జిఘాంసంతః పరాన్యుధి॥ 9-7-31 (60514)
మాద్రీపుత్రౌ తు శకునిములూకం చ మహారథం।
ససైన్యౌ సహసైన్యౌ తావుపతస్థతురాహవే॥ 9-7-32 (60515)
తథైవాయుతశో యోధాస్తావకాః పాండవాన్రణే।
అభ్యవర్తంత సంక్రుద్ధా వివిధాయుధపాణయః॥ 9-7-33 (60516)
ధృతరాష్ట్ర ఉవాచ। 9-7-34x (5099)
హతే భీష్మే హమేష్వాసే ద్రోణే కర్ణే జయద్రథే।
కురుష్వల్పావశిష్టేషు పాండవేషు చ సంయుగే॥ 9-7-34 (60517)
సంరబ్ధేషు చ పార్థేషు పరాక్రాంతేషు సంజయ।
మామకానాం పరేషాం చ కిం శిష్టమభవద్బలం॥ 9-7-35 (60518)
సంజయ ఉవాచ। 9-7-36x (5100)
యథా వయం పరే రాజన్యుద్ధాయ సముపస్థితాః।
యావచ్చాసీద్బలం శిష్టం సంగ్రామే తన్నిబోధ మే॥ 9-7-36 (60519)
ఏకాదశ సహస్రాణి రథానాం భరతర్షభ।
దశ దంతిసహస్రాణి సప్త చైవ శతాని చ॥ 9-7-37 (60520)
పూర్ణే శతసహస్రే ద్వే హయానాం తత్ర భారత।
పత్తికోట్యస్తథా తిస్రో బలమేతత్తవాభవత్॥ 9-7-38 (60521)
రథానాం షట్సహస్రాణి షట్సహస్రాశ్చ కుంజరాః।
దశ చాశ్వసహస్రాణి పత్తికోటీ చ భారత॥ 9-7-39 (60522)
ఏతద్బలం పాండవానామభవచ్ఛేషమాహవే।
ఏత ఏవ సమాజగ్ముర్యుద్వాయ భరతర్షభ॥ 9-7-40 (60523)
ఏవం విభజ్య రాజేంద్ర మద్రరాజమతే స్థితాః।
పాండవాన్ప్రత్యుదీయామ జయగృద్ధాః ప్రమన్యవః॥ 9-7-41 (60524)
తథైవ పాణ్·డవాః శూరాః సమరే జితకాశినః।
ఉపయాతా నరవ్యాఘ్రాః పాంచాలాశ్చ యశస్వినః॥ 9-7-42 (60525)
ఏవమేతే బలౌఘేన పరస్పరవధైషిణః।
ఉపయాతా నరవ్యాఘ్రాః పూర్వాం సంధ్యాం ప్రతి ప్రభో॥ 9-7-43 (60526)
తతః ప్రవవృతే యుద్ధం ఘోరరూపం భయానకం।
తావకానాం పరేషాం చ నిఘ్నతామితరేతరం॥ ॥ 9-7-44 (60527)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే శల్యపర్వణి శల్యవధపర్వణి సప్తమోఽధ్యాయః॥ 7 ॥
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes
9-7-39 పత్తికోటీ ఇతి ద్వివచనం॥ 9-7-7 సప్తమోఽధ్యాయః॥శల్యపర్వ - అధ్యాయ 008
॥ శ్రీః ॥
9.8. అధ్యాయః 008
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics
అష్టాదశదివసయుద్ధారభ్యః॥ 1 ॥ సంకులయుద్ధం॥ 2 ॥Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text
9-8-0 (60528)
సంజయ ఉవాచ। 9-8-0x (5101)
తతః ప్రవవృతే యుద్ధం కురూణాం భయవర్ధనం।
సృంజయైః సహ రాజేంద్ర ఘోరం దేవాసురోపమం॥ 9-8-1 (60529)
నరా రథా గజౌఘాశ్చ వాజినశ్చ సహస్రశః।
వాజినశ్చ పరాక్రాంతాః సమాజగ్ముః పరస్పరం॥ 9-8-2 (60530)
గజానాం భీమరూపాణాం ద్రవతాం నిఃస్వనో మహాన్।
అశ్రూయత యథా కాలే జలదానాం నభస్తలే॥ 9-8-3 (60531)
నాగైరభ్యాహతాః కేచిత్సరథా రథినోఽపతన్।
వ్యద్రవంత రణే భీతా ద్రావ్యమాణా మదోత్కటైః॥ 9-8-4 (60532)
హయౌఘాన్పాదరక్షాంశ్చ రథినస్తత్ర శిక్షితాః।
శరైః సంప్రేషయామాసుః పరలోకాయ భారత॥ 9-8-5 (60533)
సాదినః శిక్షితా రాజన్పరివార్య మహారథాన్।
విచరంతో రణేఽభ్యఘ్నన్ప్రాసశక్త్యృష్టిభిస్తథా॥ 9-8-6 (60534)
ధన్వినః పురుషాః కేచిత్పరివార్య మహారథాన్।
ఏకం బహవ ఆసాద్య ప్రైషయన్యమసాదనం॥ 9-8-7 (60535)
నాగాన్రథవరాంశ్చాన్యే పరివార్య మహారథాః।
సోత్తరా యుధి నిర్జఘ్నుర్ద్రవమాణం మహారథం॥ 9-8-8 (60536)
తథా చ రథినం క్రుద్ధం వికిరంతం శరాన్బహూన్।
నాగా జఘ్నుర్మహారాజ పరివార్య సమంతతః॥ 9-8-9 (60537)
నాగా నాగమభిద్రుత్య రథీ చ రథినం రణే।
శక్తితోమరనారాచైర్నిజఘ్నుస్తత్ర భారత॥ 9-8-10 (60538)
పాదాతానవమృద్గంతో రథవారణవాజినః।
రణమధ్యే వ్యదృశ్యంత కుర్వంతో మహదాకులం॥ 9-8-11 (60539)
హయాశ్చ పర్యధావంత చామరైరుపశోభితాః।
హంసా హిమవతః ప్రస్థే పిబంత ఇవ మేదినీం॥ 9-8-12 (60540)
తేషాం తు వాజినాం భూమిః ఖురైశ్చిత్రా విశాంపతే।
అశోభత యథా నారీ కరజైః క్షతవిక్షతా॥ 9-8-13 (60541)
వాజినాం ఖురశబ్దేన రథనేమిస్వనేన చ।
పత్తీనాం చాపి శబ్దేన నాగానాం బృంహితేన చ॥ 9-8-14 (60542)
వాదిత్రాణాం చ ఘోషేణ శంఖానాం నినదేన చ।
అభవన్నాదితా భూమిర్నిర్ఘాతైరివ భారత॥ 9-8-15 (60543)
ధనుషాం కూజమానానాం శస్త్రౌఘానాం చ పాత్యతాం।
కవచానాం ప్రభాభిశ్చ న ప్రాజ్ఞాయత కించన॥ 9-8-16 (60544)
బహవో బాహవశ్ఛిన్నా నాగరాజకరోపమాః।
ఉద్వేష్టంతే విచేష్టంతే వేగం కుర్వంతి దారుణం॥ 9-8-17 (60545)
శిరసాం చ మహారాజ పతతాం ధరణీతలే।
చ్యుతానామివ తాలేభ్యః ఫలానాం శ్రూయతే స్వనః॥ 9-8-18 (60546)
శిరోభిః పతితైర్భాతి రుధిరార్ద్రైర్వసుంధరా।
తపనీయనిభైః కాలే నలినైరివ భారత॥ 9-8-19 (60547)
ఉద్వృత్తనయనైస్తైస్తు గతసత్వైః సువిక్షతైః।
వ్యభ్రాజత మహీ రాజన్పుండరీకైరివావృతా॥ 9-8-20 (60548)
బాహుభిశ్చందనాదిగ్ధైః సకేయూరైర్మహారధనైః।
పతితైర్భాతి రాజేంద్ర మహాశక్రధ్వజైరివ॥ 9-8-21 (60549)
ఊరుభిశ్చ నరేంద్రాణాం వినికృత్తైర్మహాహవే।
హస్తిహస్తోపమైర్జజ్ఞే సంవృతం తద్రణాంకణం॥ 9-8-22 (60550)
కబంధంశతసంకీర్ణం ఛత్రచామరసంకులం।
సేనావనం తచ్ఛుశుభే వనం పుష్పాచితం యథా॥ 9-8-23 (60551)
తత్ర యోధా మహారాజ విచరంతో హ్యభీతవత్।
దృశ్యంతే రుధిరాక్తాంగాః పుష్పితా ఇవ కింశుకాః॥ 9-8-24 (60552)
మాతంగాశ్చాప్యదృశ్యంత శరతోమరపీడితాః।
పతంతస్తత్ర తవైవ ఛిన్నాభ్రాసదృశా రణే॥ 9-8-25 (60553)
గజానీకం మహారాజ వధ్యమానం మహాత్మభిః।
వ్యదీర్యత దిశః సర్వా వాతనున్నా ధనా ఇవ॥ 9-8-26 (60554)
తే గజా ధనసంకాశాః పేతురుర్వ్యాం సమంతతః।
వజ్రనున్నా ఇవ బభుః పర్వతా యుగసంక్షయే॥ 9-8-27 (60555)
హయానాం సాదిభిః సార్ధం పతితానాం మహీతలే।
రాశయః స్మ ప్రదృశ్యంతే గిరిమాత్రాంస్తతస్తతః॥ 9-8-28 (60556)
సంజజ్ఞే రణభూమౌ తు పరలోకవహా నదీ।
శోణితోదా రథావర్తా ధ్వజవృక్షాస్థిశర్కరా॥ 9-8-29 (60557)
భుజనక్రా ధనుఃస్రోతా హస్తిశైలా హయోపలా।
మేదోమజ్జాకర్దమినీ ఛత్రహంసా గదోడుపా॥ 9-8-30 (60558)
కవచోష్ణీషసంఛన్నా పతాకారుచిరద్రుమా।
చక్రచక్రావలీజుష్టా త్రివేణూరగసంవృతా॥ 9-8-31 (60559)
శూరాణాం హర్షజననీ భీరూణాం భయవర్ధనీ।
ప్రావర్తత నదీ రౌద్రా కురుసృంజయసంగమే॥ 9-8-32 (60560)
తాం నదీం పరలోకాయ వహంతీమతిభైరవాం।
తేరుర్వాహననౌభిస్తే శూరాః పరిఘబాహవః॥ 9-8-33 (60561)
వర్తమానే తదా యుద్ధే నిర్మర్యాదే విశాంపతే।
చతురంగక్షయే ఘోరే యుద్ధే దేవాసురోపమే॥ 9-8-34 (60562)
వ్యాక్రోశన్బాంధవానన్యే తత్ర తత్ర పరంతప।
క్రోశద్భిర్దయితైరన్యే భయార్తా న నివర్తిరే॥ 9-8-35 (60563)
నిర్మర్యాదే తథా యుద్ధే వర్తమానే భయానకే।
అర్జునో భీమసేనశ్చ మోహయాంచక్రతుః పరాన్॥ 9-8-36 (60564)
సా వధ్యమానా మహతీ సేనా తవ నరాధిప।
అముహ్యత్తత్ర తత్రైవ యోషిన్మదవశాదివ॥ 9-8-37 (60565)
మోహయిత్వా చ తాం సేనాం భీమసేనధనంజయౌ।
దధ్మతుర్వారిజౌ తత్ర సింహనాదాంశ్చ చక్రతుః॥ 9-8-38 (60566)
శ్రుత్వైవ తు మహాశబ్దం ధృష్టద్యుంనశిఖండినౌ।
ధర్మరాజం పురస్కృత్య మద్రరాజమభిద్రుతౌ॥ 9-8-39 (60567)
తత్రాశ్చర్యమపశ్యామ ఘోరరూపం మహద్భయం।
శల్యేన సంగతాః శూరా యదయుధ్యంత భాగశః॥ 9-8-40 (60568)
మాద్రీపుత్రౌ తు రభసౌ కృతాస్త్రౌ యుద్ధదుర్మదౌ।
అభ్యయాతాం త్వరాయుక్తౌ జిగీషంతౌ బలం తవ॥ 9-8-41 (60569)
తతోఽభ్యావర్తత బలం తావకం భరతర్షభ।
శరైః ప్రణున్నం బహుధా పాండవైర్జితకాశిభిః॥ 9-8-42 (60570)
వధ్యమానా చమూః సా తు పుత్రాణాం ప్రేక్షతాం తవ।
భేజే దశ దిశో రాజన్ప్రణున్నా శరవృష్టిభిః॥ 9-8-43 (60571)
హాహాకారో మహాంజజ్ఞే యోధానాం తత్ర భారత।
తిష్ఠతిష్ఠేతి చాప్యాసీద్ద్రావితానాం మహాత్మనాం॥ 9-8-44 (60572)
క్షత్రియాణాం తథాఽన్యోన్యం సంయుగే జయమిచ్ఛతాం।
ప్రాద్రవన్నేవ సంభగ్నాః పాండవైస్తవ సైనికాః॥ 9-8-45 (60573)
త్యక్త్వా యుద్ధే ప్రియాన్పుత్రాన్భ్రాతౄనథ పితామహాన్।
మాతులాన్భాగినేయాంశ్చ వయస్యానపి భారత॥ 9-8-46 (60574)
హయాంద్విపాంస్త్వరయంతో యోధా జగ్ముః సమంతతః।
ఆత్మత్రాణకృతోత్సాహాస్తావకా భరతర్షభ॥ ॥ 9-8-47 (60575)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే శల్యపర్వణి శల్యవధపర్వణి అష్టాదశదివసయుద్ధే అష్టమోఽధ్యాయః॥ 8 ॥
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes
9-8-35 న నివర్తిరే న నివర్తితాః॥ 9-8-8 అష్టమోఽధ్యాయః॥శల్యపర్వ - అధ్యాయ 009
॥ శ్రీః ॥
9.9. అధ్యాయః 009
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics
నకుకేన కర్ణపుత్రాణాం త్రయాణాం మారణం॥ 1 ॥Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text
9-9-0 (60576)
సంజయ ఉవాచ। 9-9-0x (5102)
తత్ప్రభగ్నం బలం దృష్ట్వా మద్రరాజః ప్రతాపవాన్।
ఉవాచ సారథిం తూర్ణం చోదయాశ్వాన్మహాజవాన్॥ 9-9-1 (60577)
ఏష తిష్ఠతి వై రాజా పాండుపుత్రో యుధిష్ఠిరః।
ఛత్రేణ ధ్రియమాణేన పాండురేణ విరాజతా॥ 9-9-2 (60578)
అత్ర మాం ప్రాపయ క్షిప్రం పశ్య మే సారథే బలం।
న సమర్థా హి మే పార్థాః స్థాతుమద్య పురో యుధి॥ 9-9-3 (60579)
ఏవముక్తస్తతః ప్రాయాన్మద్రరాజస్య సారథిః।
యత్రా రాజా సత్యసంధో ధర్మపుత్రో యుధిష్ఠిరః॥ 9-9-4 (60580)
ఆపతంతం చ సహసా పాండవానాం మహద్బలం।
దధారైకో రణే శల్యో వేలోద్వృత్తమివార్ణవం॥ 9-9-5 (60581)
పాండవానాం బలౌఘస్తు శల్యమాసాద్య మారిష।
వ్యతిష్ఠత తదా యుద్వే సింధోర్వేగ ఇవాచలం॥ 9-9-6 (60582)
మద్రరాజం తు సమరే దృష్ట్వా యుద్ధాయ ధిష్ఠితం।
కురవః సన్న్యవర్తంత మృత్యుం కృత్వా నివర్తనం॥ 9-9-7 (60583)
తేషు రాజన్నివృత్తేషు వ్యూఢానీకేషు సర్వశః।
ప్రావర్తత మహారౌద్రః సంగ్రామః శోణితోదకః॥ 9-9-8 (60584)
సమార్చ్ఛచ్చిత్రసేనం తు నకులో యుద్ధదుర్మదః।
తౌ పరస్పరమాసాద్య చిత్రకార్ముకధారిణౌ॥ 9-9-9 (60585)
మేఘావివ యథోద్వృత్తౌ దక్షిణోత్తరవర్షిణౌ।
శరతోయైః సిషిచతుస్తౌ పరస్పరమాహవే॥ 9-9-10 (60586)
నాంతరం తత్ర పశ్యామః పాండవస్యేతరస్య చ।
ఉభౌ కృతాస్త్రౌ బలినౌ రథచర్యావిశారదౌ।
పరస్పరవధే యత్తౌ ఛిద్రాన్వేషణతత్పరౌ॥ 9-9-11 (60587)
చిత్రసేనస్తు భల్లేన పీతేన నిశితేన చ।
నకులస్య మహారాజ ముష్టిదేశేఽచ్ఛినద్ధనుః॥ 9-9-12 (60588)
అథైనం ఛిన్నధన్వానం రుక్మపుంఖైః శిలాశితైః।
త్రిభిః శరైరసంభ్రాంతో లలాటే వై సమార్పయత్॥ 9-9-13 (60589)
హయాంశ్చాస్య శరైస్తీక్ష్ణైః ప్రేషయామాస మృత్యవే।
తథా ధ్వజం సారథిం చ త్రిభిస్త్రిభిరపాతయత్॥ 9-9-14 (60590)
స శత్రుభుజనిర్ముక్తైర్లలాటస్థైస్త్రిభిః శరైః।
నకులః శుశుభే రాజంస్త్రిశృంగ ఇవ పర్వతః॥ 9-9-15 (60591)
స చ్ఛిన్నధన్వా విరథః ఖంగమాదాయ చర్మ చ।
రథాదవాతరద్వీరః శైలాగ్రాదివ కేసరీ॥ 9-9-16 (60592)
పద్మామాపతతస్తస్య శస్వృష్టిం సమాసృజత్।
నకులోఽప్యగ్రసత్తాం వై చర్మణా లఘువిక్రమః॥ 9-9-17 (60593)
చిత్రసేనరథం ప్రాప్య చిత్రయోధీ జితశ్రమః।
ఆరురోహ మహాబాహుః సర్వసైన్యస్య పశ్యతః॥ 9-9-18 (60594)
సకుండలం సముకుటం సునసం స్వాయతేక్షణం।
చిత్రసేనశిరః కాయాదపాహరత పాండవః॥ 9-9-19 (60595)
స పపాత రథాత్తస్మాద్దివాకరసమద్యుతిః॥ 9-9-20 (60596)
చిత్రసేనశిరస్తత్తు దృష్ట్వా తత్ర మహారథాః।
సాధువాదస్వనాంశ్చక్రుః సింహనాదాంశ్చ పుష్కలాన్॥ 9-9-21 (60597)
విశస్తం భ్రాతరం దృష్ట్వా కర్ణపుత్రౌ మహారథౌ।
సుశర్మా సత్యసేనశ్చ ముంచంతౌ వివిధాఞ్శరాన్॥ 9-9-22 (60598)
తతోఽభ్యధావతాం తూర్ణం పాండవం రథినాం వరం।
జిఘాంసంతౌ యథా నాగం వ్యాఘ్రౌ రాజన్మహావనే॥ 9-9-23 (60599)
తావభ్యేత్య మహాబాహూ ద్వావప్యతిమహారథౌ।
శరౌషాన్సంయగస్యంతౌ జీమూతౌ సలిలం యథా॥ 9-9-24 (60600)
స శరైః సర్వతో విద్ధః ప్రహృష్ట ఇవ పాండవః।
అన్యత్కార్ముకమాదాయ రథమారుహ్య వేగవాన్।
అతిష్ఠత రణే వీరః క్రుద్ధరూప ఇవాంతకః॥ 9-9-25 (60601)
తస్య తౌ భ్రాతరౌ రాజఞ్శరైః సన్నతపర్వభిః।
రథం విశకలీకర్తుం సమారబ్ధౌ విశాంపతే॥ 9-9-26 (60602)
తతః ప్రహస్య నకులశ్చతుర్భిశ్చతురో రణే।
జఘాన నిశితైర్బాణైః సత్యసేనస్య వాజినః॥ 9-9-27 (60603)
తతః సంధాయ నారచం రుక్మపుంఖం శిలాశితం।
ధనుశ్చిచ్ఛేద రాజేంద్ర సత్యసేనస్య పాండవః॥ 9-9-28 (60604)
అథాన్యం రథమాస్థాయ ధనురాదాయ చాపరం।
సత్యసేనః సుశర్మా చ పాండవం పర్యధావతాం॥ 9-9-29 (60605)
అవిధ్యత్తావసంభ్రాంతౌ మాద్రీపుత్రః ప్రతాపవాన్।
ద్వాభ్యాం ద్వాభ్యాం మహారాజ శరాభ్యాం రణమూర్ధని॥ 9-9-30 (60606)
సుశర్మా తు తతః క్రుద్ధః పాండవస్య మహద్ధనుః।
చిచ్ఛేద ప్రహసన్యుద్ధే క్షురప్రేణ మహారథః॥ 9-9-31 (60607)
అథాన్యద్ధనురాదాయ నకులః క్రోధమూచ్ఛితః।
సుశర్మాణం పంచభిర్విద్ధ్వా ధ్వజమేకేన చిచ్ఛిదే॥ 9-9-32 (60608)
సత్యసేనస్య స ధనుర్హస్తావపం చ మారిష।
చిచ్ఛేద తరసా యుద్ధే తత ఉచ్చుక్రుశుర్జనాః॥ 9-9-33 (60609)
అథాన్యద్ధనురాదాయ వేగఘ్నం భారసాధనం।
శరైః సంఛాదయామాస సమంతాత్పాండునందనం॥ 9-9-34 (60610)
సన్నివార్య తు తాన్బాణాన్నకులః పరవీరహా।
సత్యసేనసుశర్మాణౌ ద్వాభ్యాం ద్వాభ్యామవిధ్యత॥ 9-9-35 (60611)
తావేనం ప్రత్యవిధ్యేతాం పృథక్పృథగజిహ్మగైః।
సారథిం చాస్య రాజేంద్ర శితైర్వివ్యధతుః శరైః॥ 9-9-36 (60612)
సత్యసేనో రథేషాం తు నకులస్య ధనుస్తథా।
పృథక్ శరాభ్యాం చిచ్ఛేద కృతహస్తః ప్రతాపవాన్॥ 9-9-37 (60613)
స రథేఽతిరథస్తిష్ఠన్రథశక్తిం పరామృశత్॥
స్వర్ణదండామకుంఠాగ్రాం తైలధౌతాం సునిర్మలాం। 9-9-38 (60614)
లేలిహానామివ విమో నాగకన్యాం మహావిషాం॥ 9-9-39 (60615)
సముద్యంయ చ చిక్షేప సత్యసేనస్య సంయుగే॥ 9-9-40 (60616)
సా తస్య హృదయం గత్యా విభేద శతధా నృప।
స పవాత రథాద్భూమిం యతసత్వోఽల్పత్తేతనః॥ 9-9-41 (60617)
భ్రాతరం నిహతం దృష్ట్వా సుశర్మా క్రోధమూర్చ్ఛితః।
అభ్యవర్షచ్ఛరైస్తూర్ణం పాదాతం పాండునందనం॥ 9-9-42 (60618)
చతుర్భిశ్చతురో వాహాంధ్వజం ఛిత్త్వా చ పంచభిః।
త్రిభిర్వై సారథిం హత్వా కర్ణపుత్రో ననాద హ॥ 9-9-43 (60619)
నకులం విరథం దృష్ట్వా ద్రౌపదేయో మహారథం।
సుతసోమోఽభిదుద్రావ పరీప్సన్పితరం రణే॥ 9-9-44 (60620)
తతోఽధిరుహ్య నకులః సుతసోమస్య తం రథం।
శుశుభే భరతశ్రేష్ఠో గిరిస్య ఇవ కేసరీ॥ 9-9-45 (60621)
అన్యత్కార్ముకమాదాయ సుశర్మాణమయోధయత్॥ 9-9-46 (60622)
తత్ర తౌ శరవర్షాభ్యాం సమాసాద్య పరస్పరం।
పరస్పరవధే యత్నం చక్రతుః సుమహారథౌ॥ 9-9-47 (60623)
సుశర్మా తు తః క్రుద్ధః పాండవం విశిఖైస్త్రిభిః।
సుతసోమం తు వింశత్యా వాహ్వోరురసి చార్పయత్॥ 9-9-48 (60624)
తతః క్రుద్ధో మహారాజ నకులః పరవీరహా।
శరైస్తస్య దిశః సర్వాశ్ఛాదయామాస వీర్యవాన్॥ 9-9-49 (60625)
తతో గృహీత్వా తీక్ష్ణాగ్రమర్ధచంద్రం సుతేజనం।
ఆకర్ణపూర్ణం చిక్షేప కర్ణపుత్రాయ సంయుగే॥ 9-9-50 (60626)
తస్య తేన శిరః కాయాజ్జహార నృపసత్తమ।
పశ్యతాం సర్వసైన్యానాం తదద్భుతమివాభవత్॥ 9-9-51 (60627)
స హతః ప్రాపతద్రాజన్నకులేన మహాత్మనా।
నదీపేxxxxxxxణస్తీరజః పాదపో మహాన్॥ 9-9-52 (60628)
కర్ణపుత్రవచం దృష్ట్వా నకులస్య చ విక్రమం।
ప్రదుద్రావ భవాత్సేనా తావకీ భరతర్వభ॥ 9-9-53 (60629)
తాం తు సేనాం మహారాజ్ఞ మద్రరాజః ప్రతాపవాన్।
xxxxxx శూరః సేనాపతిరరిందమః॥ 9-9-54 (60630)
xxxxxx వ్యవస్యాప్య చ వాహినీం।
xxxxxxx భూశం కృత్వా ధనుఃశబ్దం చ దారుణం॥ 9-9-55 (60631)
xxxxxx సగరే రాజన్రాంక్షేతా దృఢధన్వనా।
ప్రత్యుద్యయుశ్చ తాంస్తే తు సమంతాద్విగతవ్యథాః॥ 9-9-56 (60632)
మద్రరాజం మహేష్వాసం పరివార్య సమంతతః।
స్థితా రాజన్మహాసేనా యోద్వుకామా సమంతతః॥ 9-9-57 (60633)
సాత్యకిర్భీమసేనశ్చ మాద్రీపుత్రౌ చ పాండవౌ।
యుధిష్ఠిరం పురస్కృత్య హీనిషేవమరిందమం॥ 9-9-58 (60634)
పరివార్య రణే వీరాః సింహనాదం ప్రచక్రిరే।
బాణశంఖరవాంస్తీవ్రాన్క్ష్వేలాశ్చ వివిధా దధుః॥ 9-9-59 (60635)
తథైవ తావకాః సర్వే మద్రాధిపతిమంజసా।
పరివార్య సుసంరబ్ధాః పునర్యుద్ధమరోచయన్॥ 9-9-60 (60636)
తతః ప్రవవృతే యుద్ధం భీరూణాం భయవర్ధనం।
తావకానాం పరేషాం చ మృత్యుం కృత్వా నిబర్తనం॥ 9-9-61 (60637)
యథా దేవాసురం యుద్ధం పూర్వమాసీద్విశాంపతే।
అభీతానాం తథాఽఽసీత్తద్యమరాష్ట్రవివర్ధనం॥ 9-9-62 (60638)
తతః కపిధ్వజో రాజన్హత్వా సంశప్తకాన్రణే।
అభ్యద్రవత తాం సేనాం కౌరవీం పాండునందనః॥ 9-9-63 (60639)
తథైవ పాండవాః సర్వే ధృష్టద్యుంనపురోగమాః।
అభ్యధావంతతాం సేనాం విసృజంతః శితాఞ్శరాన్॥ 9-9-64 (60640)
పాండవైరవకీర్ణానాం సంమోహః సమజాయత।
న చ జజ్ఞుస్త్వనీకాని దిశో వా విదిశస్తథా॥ 9-9-65 (60641)
ఆపూర్యమాణా నిశితైః శరైః పాండవచోదితైః।
హతప్రవీరా విధ్వస్తా వార్యమాణా సమంతతః।
కౌరవ్యవధ్యత చమూః పాండుపుత్రైర్మహారథైః॥ 9-9-66 (60642)
తథైవ పాండవం సైన్యం శరై రాజన్సమంతతః।
రణేఽహన్యత పుత్రైస్తే శతశోఽథ సహస్రశః॥ 9-9-67 (60643)
తే సేనే భృశసంతప్తే వధ్యమానే పరస్పరం।
వ్యాకులే సమపద్యేతాం వర్షాసు సరితావివ॥ 9-9-68 (60644)
ఆవివేశ తతస్తీవ్రం తావకానాం మహద్భయం।
పాండవానాం చ రాజేంద్ర తథాభూతే మహాహవే॥ ॥ 9-9-69 (60645)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతేయథా శల్యపర్వణి శల్యవధపర్వణి అష్టాదశదివసయుద్ధే నవమోఽధ్యాయః॥ 9 ॥
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes
9-9-9 చిత్రసేనః కర్ణపుత్రః॥ 9-9-9 నవమోఽధ్యాయః॥ 9 ॥శల్యపర్వ - అధ్యాయ 010
॥ శ్రీః ॥
9.10. అధ్యాయః 010
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics
సంకులయుద్ధం॥ 1 ॥Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text
9-10-0 (60646)
సంజయ ఉవాచ। 9-10-0x (5103)
తస్మిన్విలులితే సైన్యే వధ్యమానే పరస్పరం।
ద్రవమాణేషు యోధేషు విద్రవత్సు చ దంతిషు॥ 9-10-1 (60647)
కూజతాం స్తనతాం చైవ పదాతీనాం మహాహవే।
నిహతేషు మహారాజ హయేషు బహుధా తదా॥ 9-10-2 (60648)
ప్రక్షయే దారుణే ఘోరే సంహారే సర్వదేహినాం।
నానాశస్త్రసమావాపే వ్యతిషక్తరథద్విపే॥ 9-10-3 (60649)
హర్షణే యుద్ధశౌండానాం భీరూణాం భయవర్ధనే।
గాహమానేషు యోధేషు పరస్పరవధైషిషు॥ 9-10-4 (60650)
ప్రాణాదానే మహాఘోరే వర్తమానే దురోదరే।
సంగ్రామే ఘోరరూపే తు యమరాష్ట్రవివర్ధనే॥ 9-10-5 (60651)
పాండవాస్తావకం సైన్యం వ్యధమన్నిశితైః శరైః।
తథైవ తావకా యోధా జఘ్నుః పాండవసైనికాన్॥ 9-10-6 (60652)
తస్మింస్తథా వర్తమానే యుద్ధే భీరుభయావహే।
పూర్వాహ్ణే చాపి సంప్రాప్తే భాస్కరోదయనం ప్రతి॥ 9-10-7 (60653)
లబ్ధలక్షాః పరే రాజన్రక్షితాస్తు మహాత్మనా।
అయోధయంస్తవ బలం మృత్యుం కృత్వా నివర్తనం॥ 9-10-8 (60654)
బలిభిః పాండవైర్దృప్తైర్లైబ్ధలక్షైః ప్రహారిభిః।
కౌరవ్యసీదత్పృతనా మృగీవాగ్నిబయాకులా॥ 9-10-9 (60655)
తాం దృష్ట్వా సీదతీం సేనాం పంకే గామివ దుర్బలాం।
ఉజ్జిహీర్షుస్తదా శల్యః ప్రాయాత్పాండుసుతాన్ప్రతి॥ 9-10-10 (60656)
మద్రరాజః సుసంక్రుద్ధో గృహీత్వా ధనురుత్తమం।
అభ్యద్రవత సంగ్రామే పాండవానాతతాయినః॥ 9-10-11 (60657)
పాండవా అపి భూపాల సమరే జితకాశినః।
మద్రరాజం సమాసాద్య బిభిదుర్నిశితైః శరైః॥ 9-10-12 (60658)
తతః శరశతైస్తీక్ష్ణైర్మద్రరాజో మహారథః।
అర్దయామాస తాం సేనాం ధర్మరాజస్య పశ్యతః॥ 9-10-13 (60659)
ప్రాదురాసన్నిమిత్తాని నానారూపాణ్యనేకశః।
చచాల శబ్దం కుర్వాణా మహీ చాపి సపర్వతా॥ 9-10-14 (60660)
[సదండశూలా దీప్తాగ్రా దీర్యమాణాః సమంతతః।]
ఉల్కా భూమిం దివః పేతురాహత్య రవిమండలం॥ 9-10-15 (60661)
మృగాశ్చ మహిషాశ్చాపి పక్షిణశ్చ విశాంపతే।
అపసవ్యం తదా చక్రుః సేనాం తే బహుశో నృప॥ 9-10-16 (60662)
[భృగుసూనుధరాపుత్రౌ శశిజేన సమన్వితౌ।
చరమం పాండుపుత్రాణాం పురస్తాత్సర్వభూభుజాం॥ 9-10-17 (60663)
శస్త్రాగ్రేష్వభవజ్జ్వాలా నేత్రాణ్యాహత్య వర్షతీ।
శిరః స్వలీయంత భృశం కాకోలూకాశ్చ కేతుషు]॥ 9-10-18 (60664)
తతస్తద్యుద్ధమత్యుగ్రమభవత్సహచారిణాం।
తథా సర్వాణ్యనీకాని సన్నిపత్య జనాధిప॥ 9-10-19 (60665)
అభ్యఘ్నత్కౌరవో రాజా పాండవానామనీకినీం।
శల్యస్తు శరవర్షేణ వర్షన్నివ సహస్రదృక్॥ 9-10-20 (60666)
అభ్యవర్షత ధర్మాత్మా కుంతీపుత్రం యుధిష్ఠిరం।
భీమసేనం శరైశ్చాపి రుక్మపుంఖైః శిలాశితైః॥ 9-10-21 (60667)
ద్రౌపదేయాంస్తథా సర్వాన్మాద్రీపుత్రౌ చ పాండవౌ।
ధృష్టద్యుంనం చ శైనేయం శిఖండినమథాపి చ॥ 9-10-22 (60668)
ఏకైకం దశభిర్బాణైర్వివ్యాధ స మహాబలః।
తతోఽసృజద్బాణవర్షం ఘర్మాంతే మఘవానివ॥ 9-10-23 (60669)
తతః ప్రభద్రకా రాజన్సోమకాశ్చ సహస్రశః।
పతితాః పాత్యమానాశ్చ దృశ్యంతే శల్యసాయకైః॥ 9-10-24 (60670)
భ్రమరాణామివ వ్రాతాః శలభానామివ వ్రజాః।
హాదిన్య ఇవ మేఘేభ్యః శల్యస్య న్యపతఞ్శరాః॥ 9-10-25 (60671)
ద్విరదాస్తురగాశ్చార్తాః పత్తయో రథినస్తథా।
శల్యస్య బాణైరపతన్బభ్రముర్వ్యనదంస్తథా॥ 9-10-26 (60672)
ఆవిష్ట ఇవ మద్రేశో మన్యునా పౌరుషేణ చ।
ప్రాచ్ఛాదయదరీన్సంఖ్యే కాలసృష్ట ఇవాంతకః।
వినర్దమానో మద్రేశో మేఘహాదో మహాబలః॥ 9-10-27 (60673)
సా వధ్యమానా శల్యేన పాండవానామనీకినీ।
అజాతశత్రుం కౌంతేయమభ్యధావద్యుధిష్ఠిరం॥ 9-10-28 (60674)
తాం సంమర్ద్య శతైః సంఖ్యే లఘుహస్తః శితైః శరైః।
బాణవర్షేణ మహతా యుధిష్ఠిరమతాడయత్॥ 9-10-29 (60675)
తమాపతంతం జాత్యశ్వైః క్రుద్ధో రాజా యుధిష్ఠిరః।
అవారయచ్ఛరైస్తీక్ష్ణైర్మహాద్విపమివాంకుశైః॥ 9-10-30 (60676)
తస్య శల్యః శరం ఘోరం ముమోచాశీవిషోపమం।
సోఽభ్యవిధ్యన్మహాత్మానం వేగేనాభ్యపతచ్చ గాం॥ 9-10-31 (60677)
తతో వృకోదరః క్రుద్ధః శల్యం వివ్యాధ సప్తభిః।
పంచభిః సహదేవస్తు నకులో దశభిః శరైః॥ 9-10-32 (60678)
ద్రౌపదేయాశ్చ శత్రుఘ్నం శూరమార్తాయనిం శరైః।
అభ్యవర్షన్మహారాజ మేఘా ఇవ మహీధస్ం॥ 9-10-33 (60679)
తతో దృష్ట్వా వార్యమాణం శల్యం పార్థైః సమంతతః।
కృతవర్మా కృపశ్చైవ సంక్రుద్ధావభ్యధావతాం॥ 9-10-34 (60680)
ఉలూకశ్చ మహావీర్యః శకునింశ్చాపి సౌబలః।
సమాగంయాథ శనకైరశ్వత్థామా మహాబలః।
తవ పుత్రాశ్చ కార్త్స్న్యేన జుగుపుః శల్యమాహవే॥ 9-10-35 (60681)
భీమసేనం త్రిభిర్విద్ధా కృతవర్మా శిలీముఖైః।
బాణవర్షేణ మహతా క్రుద్ధరూపమవారయత్।
ధృష్టద్యుంనం తతః క్రుద్ధో బాణవర్షైరపీడయత్॥ 9-10-36 (60682)
ద్రౌపదేయాంశ్చ శకునిర్యమౌ చ ద్రౌణిరభ్యయాత్॥ 9-10-37 (60683)
దుర్యోధనో యుధాంశ్రేష్ఠ ఆహవే కేశవార్జునౌ।
సమభ్యయాదుగ్రతేజాః శరైశ్చాప్యహనద్బలీ॥ 9-10-38 (60684)
ఏవం ద్వంద్వశతాన్యాసంస్త్వదీయానాం పరైః సహ।
ఘోరరూపాణి చిత్రాణి తత్రతత్ర విశాంపతే॥ 9-10-39 (60685)
ఋక్షవర్ణాంజఘానాశ్వాన్భోజో భీమస్య సంయుగే।
సోఽవతీర్య రథోపస్థాద్ధతాశ్వాత్పాండునందనః।
కాలో దండమివోద్యంయ గదాపాణిరయుధ్యత॥ 9-10-40 (60686)
ప్రముఖే సహదేవస్య జఘానాశ్వాన్స మద్రరాట్।
తతః శల్యస్య తనయం సహదేవోఽసినావధీత్॥ 9-10-41 (60687)
గౌతమః పునరాచార్యో ధృష్టద్యుంనమయోధయత్।
అసంభ్రాంతమసంభ్రాంతో యత్నవాన్యత్నవత్తరం॥ 9-10-42 (60688)
ద్రౌపదేయాంస్తథా వీరానేకైకం దశభిః శరైః।
అవిద్ధ్యదాచార్యసుతో నాతిక్రుద్ధో హసన్నివ॥ 9-10-43 (60689)
[పునశ్చ భీమసేనస్య జఘానాశ్వాంస్తథాఽఽహవే।
సోఽవతీర్య రథాత్తూర్ణం హతాశ్వః పాండునందనః॥ 9-10-44 (60690)
కాలో దణ్·డమివోద్యంయ గదాం క్రుద్ధో మహాబలః।
పోథయామాస తురగాన్రథం చ కృతవర్మణః।
కృతవర్మా త్వవప్లుత్య రథాత్తస్మాదపాక్రమత్॥] 9-10-45 (60691)
శల్యోఽపి రాజన్సంక్రుద్ధో నిఘ్నన్సోమకపాండవాన్।
పునరేవ శితైర్బాణైర్యుధిష్ఠిరమపీడయత్॥ 9-10-46 (60692)
తస్య భీమో రణే క్రుద్ధః సందశ్య దశనచ్ఛదం।
వినాశాయాభిసంధాయ గదామాదాయ వీర్యవాన్॥ 9-10-47 (60693)
యమదండప్రతీకాశాం కాలరాత్రిమివోద్యతాం।
గజవాజిమనుష్యాణాం దేహాంతకరణీమతి॥ 9-10-48 (60694)
హేమపట్టపరిక్షిప్తాముల్కాం ప్రజ్వలితామివ।
శైక్యాం వ్యాలీమివాత్యుగ్రాం వజ్రకల్పామయోమయీం॥ 9-10-49 (60695)
చందనాగురుపంకాక్తాం ప్రమదామీప్సితామివ।
వసామేదోపదిగ్ధాంగీం జిహ్వాం వైవస్వతీమివ॥ 9-10-50 (60696)
పటుఘంటాశతరవాం వాసవీమశనీమివ।
నిర్ముక్తాశీవిషాకారాం పృక్తాం గజమదైరపి॥ 9-10-51 (60697)
త్రాసనీం సర్వభూతానాం స్వసైన్యపరిహర్షిణీం।
మనుష్యలోకే విఖ్యాతాం గిరిశృంగవిదారణీం॥ 9-10-52 (60698)
యయా కైలాసభవనే మహేశ్వరసఖం బలీ।
ఆహ్వయామాస కౌంతేయః సంక్రుద్ధమలకాధిపం॥ 9-10-53 (60699)
యయా మాయామయాందృప్తాన్సుబహూంధనదాలయే।
జఘాన గుహ్యకాన్క్రుద్ధో మందారార్థే మహాబలః।
నివార్యమాణో బహుభిర్ద్రౌపద్యాః ప్రియమాస్థితః॥ 9-10-54 (60700)
తాం వజ్రమణిరత్నౌఘకల్మాషాం వజ్రగౌరవాం।
సముద్యంయ మహాబాహుః శల్యమభ్యపతద్రణే॥ 9-10-55 (60701)
గదయా యుద్ధకుశలస్తయా దారుణనాదయా।
పోథయామాస శల్యస్య చతురోఽశ్వాన్మహాజవాన్॥ 9-10-56 (60702)
తతః శల్యో రణే క్రుద్ధః పీనే వక్షసి తోమరం।
నిచఖాన నదన్వీరోవర్మ భిత్త్వా చ సోభ్యయాత్॥ 9-10-57 (60703)
వృకోదరస్త్వసంభ్రాంతస్తమేవోద్ధృత్య తోమరం।
యంతారం మద్రరాజస్య నిర్బిభేద తదా హృది॥ 9-10-58 (60704)
స భిన్నవర్మా రుధిరం వమన్విత్రస్తమానసః।
పపాతాభిముఖో భీమం మద్రరాజస్త్వపాక్రమత్॥ 9-10-59 (60705)
కృతప్రతికృతం దృష్ట్వా శల్యో విస్మితమానసః।
గదామాశ్రిత్య ధర్మాత్మా ప్రత్యమిత్రమవైక్షత॥ 9-10-60 (60706)
తతః సుమనసః పార్థా భీమసేనమపూజయన్।
తే దృష్ట్వా కర్మ సంగ్రామే ఘోరమక్లిష్టకర్మణః॥ ॥ 9-10-61 (60707)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే శల్యపర్వణి శల్యవధపర్వణి అష్టాదశదివసయుద్ధే దశమోఽధ్యాయః॥ 10 ॥
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes
9-10-17 భృగ్వితి। సర్వభూభుజాం కృత్స్నపృథ్వీపతీనాం పాండుపుత్రాణాం పాండవానాం చరమం విలోమగణనయా ప్రథమం యుధిష్ఠిరమభిలక్ష్య శక్రభౌమబుధాః సప్తమస్థానే బలావహాః ఆసన్। ఏతచ్చ సర్వభూభుజామితి ఫలస్య జనకమిత్యర్థః॥ 9-10-18 ఆహత్య స్పృష్ట్వా। వర్షతీ భువి పతంతీ॥ 9-10-49 పరిక్షిప్తాం పరిచ్ఛన్నాం॥ 9-10-51 వాసవీమైంద్రీం। రాసనీమితి పాఠే శబ్దవతీం॥ 9-10-53 మహేశ్వరసఖం కుబేరం॥ 9-10-10 దశమోఽధ్యాయః॥శల్యపర్వ - అధ్యాయ 011
॥ శ్రీః ॥
9.11. అధ్యాయః 011
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics
శల్యభీమయోర్గదాయుద్ధం॥ 1 ॥Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text
9-11-0 (60708)
సంజయ ఉవాచ। 9-11-0x (5104)
పతితం ప్రేక్ష్య యంతారం శల్యః శైక్యాయసీం గదాం।
ఆదాయ తరసా రాజంస్తస్థౌ గిరిరివాచలః॥ 9-11-1 (60709)
తం దీప్తమివ కాలాగ్నిం పాశహస్తమివాంతకం।
సశృంగమివ కైలాసం సవజ్రమివ వాసవం॥ 9-11-2 (60710)
సశూలమివ హర్యక్షం సచక్రమివ చక్రిణం।
సశక్తిమివ సేనాన్యం వనే మత్తమివ ద్విపం।
జవేనాభ్యపతద్భీమః ప్రగృహ్య మహతీం గదాం॥ 9-11-3 (60711)
తతః శంఖప్రణాదశ్చ తూర్యాణాం చ సహస్రశః।
సింహనాదశ్చ సంజజ్ఞే శూరాణాం హర్షవర్ధనః॥ 9-11-4 (60712)
ప్రైక్షంత సర్వతస్తౌ హి యోధా మత్తావివ ద్విపౌ।
తావకాశ్చాపరే చైవ సాధుసాధ్విత్యపూజయన్॥ 9-11-5 (60713)
న హి మద్రాధిపాదన్యో రామాద్వా యదునందనాత్।
సోఢుముత్సహతే వేగం భీమసేనస్య సంయుగే॥ 9-11-6 (60714)
తథా మద్రాధిపస్యాపి గదావేగం మహాత్మనః।
సోఢుముత్సహతే నాన్యః పుమాన్యుధి వృకోదరాత్॥ 9-11-7 (60715)
తౌ వృషావివ నర్దంతౌ మండలాని విచేరతుః।
ఆవర్తితౌ గదాహస్తౌ మద్రరాజవృకోదరౌ॥ 9-11-8 (60716)
మండలావర్తమార్గేషు గదావిహరణేషు చ।
నిర్విశేషమభూద్యుద్ధం తయోః పురుషసింహయోః॥ 9-11-9 (60717)
తప్తహేమమయైః శుభ్రైర్బభూవ భయవర్ధినీ।
అగ్నిజ్వాలైరివాబద్ధా పట్టైః శల్యస్య సా గదా॥ 9-11-10 (60718)
తథైవ చరతో మార్గాన్మండలేషు మహాత్మనః।
విద్యుదభ్రగ్రతీకాశా భీమస్య శుశుభే గదా॥ 9-11-11 (60719)
తాడితా మద్రరాజేన భీమస్య గదయా గదా।
దహ్యమానేవ ఖే రాజన్సాఽసృజత్పావకార్చిషః॥ 9-11-12 (60720)
తథా భీమేన శల్యస్య తాడితా గదయా గదా।
అంగారవర్షం ముముచే తదద్భుతమివాభవత్॥ 9-11-13 (60721)
దంతైరివ మహానాగౌ శృంగైరివ మహర్షభౌ।
తౌ విరేజతురన్యోన్యం గదాగ్రాభ్యాం పరిక్షతౌ॥ 9-11-14 (60722)
తౌ గదాభిహతైర్గాత్రైః క్షణేన రుధిరోక్షితౌ।
ప్రేక్షణీయతరావాస్తాం పుష్పితావివ కింశుకౌ॥ 9-11-15 (60723)
గదయా మద్రరాజస్య సవ్యదక్షిణమాహతః।
భీమసేనో మహాబాహుర్న చచాలాచలో యథా॥ 9-11-16 (60724)
తథా భీమగదావేగైస్తాడ్యమానో ముహుర్ముహుః।
శల్యో న వివ్యథే రాజందంతినేవ మహాగిరిః॥ 9-11-17 (60725)
శుశ్రువే దిక్షు సర్వాసు తయోః పురుషసింహయోః।
గదానిపాతసంహాదో వజ్రయోరివ నిఃస్వనః॥ 9-11-18 (60726)
నివృత్య తు మహావీర్యౌ సముచ్ఛ్రితమహాగదౌ।
పునరంతరమార్గస్థౌ పండలాని విచేరతుః॥ 9-11-19 (60727)
అథాభ్యేత్య పదాన్యష్టౌ సన్నిపాతోఽభవత్తయోః।
ఉద్యంయ లోహదణ్·డాభ్యామతిమానుషకర్మణోః॥ 9-11-20 (60728)
పోథయంతౌ తదాఽన్యోన్యం మండలాని విచేరతుః।
క్రియావిశేషం కృతినౌ దర్శయామాసతుస్తదా॥ 9-11-21 (60729)
అభ్యుద్యతగదౌ వీరౌ సశృంగావివ పర్వతౌ।
తావాజఘ్నతురన్యోన్యం మండలాని విచేరతుః॥ 9-11-22 (60730)
క్రియావిశేషకృతినౌ రణభూమితలేఽచలౌ।
తౌ పరస్పరసంరంభాద్గదాభ్యాం సుభృశాహతౌ॥ 9-11-23 (60731)
యుగపత్పేతతుర్వీరావుభావింద్రబలీ ఇవ।
ఉభయః సేనయోర్యోధాస్తదా హాహాకృతాభవన్॥ 9-11-24 (60732)
భృశం మర్మస్వభిహతావుభావాస్తాం సువిహ్వలౌ॥ 9-11-25 (60733)
తతః స్వరథమారోప్య మద్రాణామృషభం రణే।
అపోవాహ కృపః శల్యం తూర్ణమాయోధనాదథ॥ 9-11-26 (60734)
క్షీబవద్విహ్వలత్వాత్తు నిమేషాత్పునరుత్థితః।
భీమసేనో గదాపాణిః సమాహ్వయత మద్రపం॥ 9-11-27 (60735)
తతస్తు తావకాః శూరా నానాశస్త్రసమాయుతాః।
నానావాదిత్రశబ్దేన పాండుసేనామయోధయన్॥ 9-11-28 (60736)
భుజావుచ్ఛ్రిత్య శస్త్రం చ శబ్దేన మహతా తతః।
అభ్యద్రవన్మహారాజ దుర్యోధనపురోగమాః॥ 9-11-29 (60737)
తదనీకమభిప్రేక్ష్య తతస్తే పాండునందనాః।
ప్రయయుః సింహనాదేన దుర్యోధనవధేప్సయా॥ 9-11-30 (60738)
తేషామాపతతాం తూర్ణం పుత్రస్తే భరతర్షభ।
ప్రాప్తేన చేకితానం వై వివ్యాధ హృదయే భృశం॥ 9-11-31 (60739)
పపాత రథోపస్థే తవ పుత్రేణ పాతితః।
రుధిరౌఘపరిక్లిన్నః ప్రవిశ్య విపులం తమః॥ 9-11-32 (60740)
చేకితానం హతం దృష్ట్వా పాండవేయా మహారథాః।
అసక్తమభ్యవర్షంత శరవర్షాణి భాగశః॥ 9-11-33 (60741)
తావకానామనీకేషు పాండవా జితకాశినః।
వ్యచరంత మహారాజ ప్రేక్షణీయాః సమంతతః॥ 9-11-34 (60742)
కృపశ్చ కృతవర్మా చ సౌబలశ్చ మహారథః।
అయోధయంధర్మరాజం మద్రరాజపురస్కృతాః॥ 9-11-35 (60743)
భారద్వాజస్య హంతారం భూరివీర్యపరాక్రమం।
దుర్యోధనో మహారాజ ధృష్టద్యుంనమయోధయత్॥ 9-11-36 (60744)
త్రిసాహస్రాస్తథా రాజంస్తవ పుత్రేణ చోదితాః।
అయోధయంత విజయం జైగర్తానాం మహారథాః॥ 9-11-37 (60745)
విజయే ధృతసంకల్పాః సమరే త్యక్తజీవితాః।
ప్రావిశంస్తావకా రాజన్హంసా ఇవ మహత్సరః॥ 9-11-38 (60746)
తతో యుద్ధమభూద్ధోరం పరస్పరవధైషిణాం।
అన్యోన్యవధసంయుక్తమన్యోన్యప్రీతివర్ధనం॥ 9-11-39 (60747)
తస్మిన్ప్రవృత్తే సంగ్రామే రాజన్వీరవరక్షయే।
అనిలేనేరితం ఘోరముత్తస్థౌ పార్థివం రజః॥ 9-11-40 (60748)
శ్రవణాన్నామధేయానాం పార్థివానాం చ కీర్తనాత్।
పరస్పరం విజానీమస్తదాయుధ్యన్నభీతవత్॥ 9-11-41 (60749)
తద్రజః పురుషవ్యాఘ్ర శోణితేన ప్రశామితం।
దిశశ్చ విమలా జాతాస్తస్మిన్రజసి నాశితే॥ 9-11-42 (60750)
తథా ప్రవృత్తే సంగ్రామే ఘోరరూపే భయానకే।
తావకానాం పరేషాం చ నాసీత్కశ్చిత్పరాఙ్ముఖః॥ 9-11-43 (60751)
బ్రహ్మలోకపరా భూత్వా ప్రార్థయంతో జయం యుధి।
సుయుద్ధేన పరాక్రాంతా నరాః స్వర్గమభీప్సవః॥ 9-11-44 (60752)
భర్తృపిండవిమోక్షార్థం భర్తృకార్యవినిశ్చితాః।
స్వర్గసంసక్తమనసో యోధా యుయుధిరే తదా॥ 9-11-45 (60753)
నానారూపాణి శస్త్రాణి విసృజంతో మహారథాః।
అన్యోన్యమభిగర్జంతః ప్రహరంతః పరస్పరం॥ 9-11-46 (60754)
హత విధ్యత గృహ్ణీత ప్రహరధ్వం నికృంతత।
ఇతి స్మ వాచః శ్రూయంతే తవతేషాం చ వై బలే॥ 9-11-47 (60755)
తతః శల్యో మహారాజ ధర్మపుత్రం యుధిష్ఠిరం।
వివ్యాధ నిశితైర్బాణైర్హంతుకామో మహారథం॥ 9-11-48 (60756)
తస్య పార్థో మహారాజ నారాచాన్వై చతుర్దశ।
మర్మాణ్యుద్దిశ్య మర్మజ్ఞో నిచఖాన హసన్నివ॥ 9-11-49 (60757)
ఆవార్య పాండవం బాణైర్హంతుకామో మహాబలః।
వివ్యాధ సమరే క్రుద్ధో బహుభిః కంకపత్రిభిః॥ 9-11-50 (60758)
అథ మద్రో మహారాజ శరేణానతపర్వణా।
యుధిష్ఠిరం సమాజఘ్నే సర్వసైన్యస్య పశ్యతః॥ 9-11-51 (60759)
ధర్మరాజోఽపి సంక్రుద్ధో మద్రరాజం మహాబలః।
వివ్యాధ నిశితైర్బాణైః కంకబర్హిణవాజితైః॥ 9-11-52 (60760)
చంద్రసేనం చ సప్తత్యా సూతం చ నవభిః శరైః।
ద్రుమసేనం చతుఃషష్ట్యా నిజఘాన మహారథః॥ 9-11-53 (60761)
చక్రరక్షే హతే శల్యః పాండవేన మహాత్మనా।
నిజఘాన తతో రాజంశ్చేదీన్వై ప·ంచవింశతిం॥ 9-11-54 (60762)
సాత్యకిం పంచవింశత్యా భీమసేనం చ పంచభిః।
మాద్రీపుత్రౌ శతేనాజౌ వివ్యాధ నిశితైః శరైః॥ 9-11-55 (60763)
ఏవం విచరతస్తస్య సంగ్రామే రాజసత్తమ।
సంప్రైషయచ్ఛితాన్పార్థః శరానాశీవిషోపమాన్॥ 9-11-56 (60764)
ధ్వజాఘ్రం చాస్య సమరే కుంతీపుత్రో యుధిష్ఠిరః।
ప్రముఖే వర్తమానస్య భల్లేనాపాహరద్రథాత్॥ 9-11-57 (60765)
పాండుపుత్రేణ వై తస్య కేతుం ఛిన్నం మహాత్మనా।
నిపతంతమపశ్యామ గిరిశృంగమివాహతం॥ 9-11-58 (60766)
ధ్వజం నిపతితం దృష్ట్వా పాణ్·డవం చ వ్యవస్థితం।
సంక్రుద్ధో మద్రరాజోఽభూచ్ఛరవర్షం ముమోచ హ॥ 9-11-59 (60767)
శల్యః సాయకవర్షేణ పర్జన్య ఇవ వృష్టిమాన్।
అభ్యవర్షదమేయాత్మా క్షత్రియాన్క్షత్రియర్షభః॥ 9-11-60 (60768)
సాత్యకిం భీమసేనం చ మాద్రీపుత్రౌ చ పాండవౌ।
ఏకైకం ప·ంచభిర్విద్ధ్వా యుధిష్ఠిరమపీడయత్॥ 9-11-61 (60769)
తతో బాణమయం జాలం వితతం పాండవోరసి।
అపశ్యామ మహారాజ మేఘజాలమివోద్గతం॥ 9-11-62 (60770)
తస్య శల్యో రణే క్రుద్ధః శరైః సన్నతపర్వభిః।
దిశః సంఛాదయామాస ప్రదిశశ్చ మహారథః॥ 9-11-63 (60771)
తతో యుధిష్ఠిరో రాజా బాణజాలేన పీడితః।
బభూవ హృతవిక్రాంతో జంభో వృత్రహణా యథా॥ ॥ 9-11-64 (60772)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే శల్యపర్వణి శల్యవధపర్వణి అష్టాదశదివసయుద్ధే ఏకాదశోఽధ్యాయః॥ 11 ॥
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes
9-11-3 హర్యక్షం రుద్రం॥ 9-11-10 శుభ్రైదీంప్తిమద్ధిః॥ 9-11-11 ఏకాదశోఽధ్యాయః॥శల్యపర్వ - అధ్యాయ 012
॥ శ్రీః ॥
9.12. అధ్యాయః 012
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics
శల్యపరాక్రమవర్ణనం॥ 1 ॥Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text
9-12-0 (60773)
సంజయ ఉవాచ। 9-12-0x (5105)
పీడితే ధర్మరాజే తు మద్రరాజేన మారిష।
సాత్యకిర్భీమసేనశ్చ మాద్రీపుత్రౌ చ పాండవౌ।
పరివార్య రథైః శల్యం పీడయామాసురాహవే॥ 9-12-1 (60774)
తమేకం బహుభిర్దృష్ట్వా పీడ్యమానం మహారథైః।
సాధువాదో మహాంజజ్ఞే సిద్ధాశ్చాసన్ప్రహర్షితాః॥ 9-12-2 (60775)
ఆశ్చర్యమిత్యభాషంత మునయశ్చాపి సంగతాః॥ 9-12-3 (60776)
భీమసేనో రణే శల్యం శల్యభూతం పరాక్రమే।
ఏకేన విద్ధ్వా బాణేన పునర్వివ్యాధ సప్తభిః॥ 9-12-4 (60777)
సాత్యకిశ్చ శతేనైనం ధర్మపుత్రపరీప్సయా।
మద్రేశ్వరమవాకీర్య సింహనాదమథానదత్॥ 9-12-5 (60778)
నకులః పంచభిశ్చైనం సహదేవశ్చ ప·ంచభిః।
విద్ధ్వా తం తు పునస్తూర్ణం తతో వివ్యాధ సప్తభిః॥ 9-12-6 (60779)
స తు శూరో రణే యత్తః పీడితస్తైర్మహారథైః।
వికృష్య కార్ముకం ఘోరం భారఘ్నం వేగవత్తరం॥ 9-12-7 (60780)
సాత్యకిం పంచవింశత్యా శల్యో వివ్యాధ మారిష।
భీమసేనం తు సప్తత్యా నకులం సప్తభిస్తథా॥ 9-12-8 (60781)
తతః స విశిఖం చాపం సహదేవస్య ధన్వినః।
ఛిత్త్వా భల్లేన సమరే వివ్యాధైనం త్రిసప్తభిః॥ 9-12-9 (60782)
సహదేవస్తు సమరే మాతులం భూరివర్చసం।
సజ్యమన్యద్ధనుః కృత్వా పంచభిః సమతాడయత్।
శరైరాశీవిషాకారైర్జ్వలజ్జ్వలనసన్నిభైః॥ 9-12-10 (60783)
సారథిం చాస్య సమరే శరేణానతపర్వణా।
వివ్యాధ భృశసంక్రుద్ధస్తం వై భూయస్త్రిభిః శరైః॥ 9-12-11 (60784)
భీమసేనస్తు సప్తత్యా సాత్యకిర్నవభిః శరైః।
ధర్మరాజస్తథా షష్ట్యా గాత్రే శల్యం సమార్పయత్॥ 9-12-12 (60785)
తతః శల్యో మహారాజ నిర్విద్ధస్తైర్మహారథైః।
సుస్రావ రుధిరం గాత్రైర్గైరికం పర్వతో యథా॥ 9-12-13 (60786)
తాంశ్చ సర్వాన్మహేష్వాసాన్పంచభిః పంచభిః శరైః।
వివ్యాధ తరసా రాజంస్తదద్భుతమివాభవత్॥ 9-12-14 (60787)
తతోఽపరేణ భల్లేన ధర్మపుత్రస్య మారిష।
ధనుశ్చిచ్ఛేద సమరే సజ్జయం స సుమహారథః॥ 9-12-15 (60788)
అథాన్యద్ధనురాదాయ ధర్మపుత్రో యుధిష్ఠిరః।
సాశ్వసూతధ్వజరథం శల్యం ప్రాచ్ఛాదయచ్ఛరైః॥ 9-12-16 (60789)
స చ్ఛాద్యమానః సమరే ధర్మపుత్రస్య సాయకైః।
యుధిష్ఠిరమథావిధ్యద్దశభిర్నిశితైః శరైః॥ 9-12-17 (60790)
సాత్యకిస్తు తతః క్రుద్ధో ధర్మపుత్రే శరార్దితే।
మద్రాణామధిపం శూరం శరైర్వివ్యాధ పంచభిః॥ 9-12-18 (60791)
స సాత్యకేః ప్రచిచ్ఛేద క్షురప్రేణ మహద్ధనుః।
భీమసేనముఖాంస్తాంశ్చ త్రిభిస్త్రిభిరతాడయత్॥ 9-12-19 (60792)
తస్య క్రుద్ధో మహారాజ సాత్యకిః సత్యవిక్రమః।
తోమరం ప్రేషయామాస స్వర్ణదండం మహారణే॥ 9-12-20 (60793)
భీమసేనోఽథ నారాచం జ్వలంతమివ పన్నగం।
నకులః సమరే శక్తిం సహదేవో గదాం శుభాం।
ధర్మరాజః శతఘ్నీం చ జిఘాంసుః శల్యమాహవే॥ 9-12-21 (60794)
తానాపతత ఏవాశు పంచానాం వై భుజచ్యుతాన్।
వారయామాస సమరే శస్త్రసంఘైః స మద్రరాట్॥ 9-12-22 (60795)
సాత్యకిప్రహితం శల్యో భల్లైశ్చిచ్ఛేద తోమరం।
ప్రహితం భీమసేనేన శరం కనకభూషణం॥ 9-12-23 (60796)
ద్విధా చిచ్ఛేద సమరే కృతహస్తః ప్రతాపవాన్।
నకులప్రేషితాం శక్తిం హేమదండాం భయావహాం॥ 9-12-24 (60797)
గదాం చ సహదేవేన శరౌఘైః సమవారయత్।
శరాభ్యాం చ శతఘ్నీం తాం రాజ్ఞశ్చిచ్ఛేద భారత॥ 9-12-25 (60798)
పశ్యతాం పాండుపుత్రాణాం సింహనాదం ననాద చ।
నామృష్యత్తత్ర శైనేయః శత్రోర్విజయమాహవే॥ 9-12-26 (60799)
అథాన్యద్ధనురాదాయ సాత్యకిః క్రోధమూర్చ్ఛితః।
ద్వాభ్యాం మద్రేశ్వరం విద్వా సారథిం చ త్రిభిః శరైః॥ 9-12-27 (60800)
తతః శల్యో రణే రాజన్సర్వాంస్తాందశభిః శరైః।
వివ్యాధ భృశసంక్రుద్ధస్తోత్రైరివ మహాద్విపాన్॥ 9-12-28 (60801)
తే వార్యమాణాః సమరే మద్రరాజ్ఞా మహారథాః।
న శేకుః సంముఖే స్థాతుం తస్య శత్రునిషూదనాః॥ 9-12-29 (60802)
తతో దుర్యోధనో రాజా దృష్ట్వా శల్యస్య విక్రమం।
నిహతాన్పాండవాన్మేనే పాంచాలానథ సృంజయాన్। 9-12-30 (60803)
`తథావిధం మహారాజ మద్రరాజస్య విక్రమం।
అసహ్యం మానవైర్యుద్ధే తద్బభూవ నరర్షభ॥' 9-12-31 (60804)
తతో రాజన్మహాబాహుర్భీమసేనః ప్రతాపవాన్।
సంత్యజ్య మనసా ప్రాణాన్మద్రాధిపమయోధయత్॥ 9-12-32 (60805)
నకులః సహదేవశ్చ సాత్యకిశ్చ మహారథః।
పరివార్య తదా శల్యం సమంతాద్వ్యకిరఞ్శరైః॥ 9-12-33 (60806)
స చతుర్భిర్మహేష్వాసైః పాండవానాం మహారథః।
వృతస్తాన్యోధయామాస మద్రరాజః ప్రతాపవాన్॥ 9-12-34 (60807)
తస్య ధర్మసుతో రాజన్క్షురప్రేణ మహాహవే।
చక్రరక్షం జఘానాశు మద్రరాజస్య పార్థివః॥ 9-12-35 (60808)
తస్మింస్తు నిహతే శూరే చక్రరక్షే మహారథే।
మద్రరాజోఽపి బలవాన్సైనికానావృణోచ్ఛరైః॥ 9-12-36 (60809)
సమావృతాంస్తతస్తాంస్తు రాజన్వీక్ష్య స్వసైనికాన్।
చింతయామాస సమరే ధర్మపుత్రో యుధిష్ఠిరః॥ 9-12-37 (60810)
కథం ను న భవేత్సత్యం తన్మాధవవచో మహత్।
అపి క్రుద్ధో రణే రాజన్క్షపయేత బలం మమ॥ 9-12-38 (60811)
`అహం మద్ధాతరశ్చైవ సాత్యకిశ్చ మహారథః।
పాంచాలాః సృంజయాశ్చైవ న శక్తాస్మ హి మద్రపం॥ 9-12-39 (60812)
నిహనిష్యతి చైవాద్య మాతులోఽస్మాన్మహాబలః।
గోవిందవచనం సత్యం కథం భవతి కింత్విదం॥ 9-12-40 (60813)
తతః సరథనాగాశ్వా పాండవాః పాండుపూర్వజ।
మద్రరాజం సమాసేదుః పీడయంతః సమంతతః॥ 9-12-41 (60814)
నానాశస్త్రౌఘబహులాం శస్త్రవృష్టిం సముద్యతాం।
వ్యధమత్సమరే రాజా మహాభ్రాణీవ మారుతః॥ 9-12-42 (60815)
తతః కనకపుంఖాం తాం శల్యక్షిప్తాం వియద్గతాం।
శరవృష్టిమపశ్యామ శలభానామివాయతిం॥ 9-12-43 (60816)
తే శరా మద్రరాజేన ప్రేషితా రణమూర్ధని।
సంపతంతః స్మ దృశ్యంతే శలభానాం వ్రజా ఇవ॥ 9-12-44 (60817)
మద్రరాజధనుర్ముక్తైః శరైః కనకభూషణైః।
నిరంతరమివాకాశం సంబభూవ జనాధిప॥ 9-12-45 (60818)
న పాండవానాం నాస్మాకం తత్ర కించిద్వ్యదృశ్యత।
బాణాంధకారే మహతి కృతే తత్ర మహాహవే॥ 9-12-46 (60819)
మద్రరాజేన బలినా లాఘవాచ్ఛరవృష్టిభిః।
చాల్యమానం తు తం దృష్ట్వా పాండవానాం బలార్ణవం।
విస్మయం పరమం జగ్ముర్దేవగంధర్వదానవాః॥ 9-12-47 (60820)
స తు తాన్సర్వతో యత్తాఞ్శరైః సంఛాద్య మారిష।
ధర్మరాజమవచ్ఛాద్య సింహవద్వ్యనదన్ముహుః॥ 9-12-48 (60821)
తే చ్ఛన్నాః సమరే తేన పాండవానాం మహారథాః।
నాశక్నువంస్తదా యుద్ధే ప్రత్యుద్యాతుం మహారథం॥ 9-12-49 (60822)
ధర్మరాజపురోగాస్తు భీమసేనముఖా రథాః।
నిజఘ్నుః సమరే శూరంశల్యమాహవశోభినం॥ ॥ 9-12-50 (60823)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే శల్యపర్వణి శల్యవధపర్వణి అష్టాదశదివసయుద్ధే ద్వాదశోఽధ్యాయః॥ 12 ॥
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes
9-12-25 సహదేవేన ప్రేషితామితి పూర్వస్మాత్సంబధ్యతే॥ 9-12-27 సారథిం చ వివ్యాధేత్యుత్తరస్మాదపకృష్యతే॥ 9-12-38 కథన్ను సమరే శక్యం--నహి క్రుద్ధో రణే ఇతి ఝ.పాఠః॥ 9-12-12 ద్వాదశోఽధ్యాయః॥శల్యపర్వ - అధ్యాయ 013
॥ శ్రీః ॥
9.13. అధ్యాయః 013
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics
సంకులయుద్ధం॥ 1 ॥Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text
9-13-0 (60824)
సంజయ ఉవాచ। 9-13-0x (5106)
అర్జునో ద్రౌణినా విద్ధో యుద్ధే బహుభిరాయసైః।
తస్య చానుచరైః శూరైస్త్రిగర్తానాం మహారథైః॥ 9-13-1 (60825)
ద్రౌణిం వివ్యాధ సమరే త్రిభిరేవ శిలీముఖైః।
తథేతరాన్మహేష్వాసాంద్వాభ్యాం ద్వాభ్యాం ధనంజయః।
భూయశ్చైవ మహారాజ శరవర్షైరవాకిరత్॥ 9-13-2 (60826)
శరకంటకితాస్తే తు తావకా భరతర్షభ।
న జహుః పార్థమాసాద్య తాడ్యమానాః శితైః శరైః॥ 9-13-3 (60827)
అర్జునం రథవంశేన ద్రోణపుత్రపురోగమాః।
పరివార్య ముదా యుక్తా యోధయంతశ్చకాశిరే॥ 9-13-4 (60828)
తైస్తు క్షిప్తాః శరా రాజన్కార్తస్వరవిభూషితాః।
అర్జునస్య రథోపస్థం పూరయామాసురంజసా॥ 9-13-5 (60829)
తథా కృష్ణౌ మహేష్వాసౌ వృషభౌ సర్వధన్వినాం।
వివ్యధుశ్చ శరైర్ఘోరైః ప్రహృష్టా యుద్ధదుర్మదాః॥ 9-13-6 (60830)
కూబరం రథచక్రాణి ఈషా యోక్త్రాణి వా విభో।
యుగం చైవానుకర్షం చ శరభూతమభూత్తదా॥ 9-13-7 (60831)
నైతాదృశం దృష్టపూర్వం రాజన్నేవ చ నః శ్రుతం।
యాదృశం తత్ర పార్థస్య తావకాః సంప్రచక్రిరే॥ 9-13-8 (60832)
స రథః సర్వతో భాతి చిత్రపుంఖైః శితైః శరైః।
ఉల్కాశతైః సంప్రదీప్తం విమానమివ భూతలే॥ 9-13-9 (60833)
తతోఽర్జునో మహారాజ శరైః సన్నతపర్వభిః।
అవాకిరత్తాం పృతనాం మేఘో ధృష్ట్యేవ పర్వతం॥ 9-13-10 (60834)
తే వధ్యమానాః సమరే పార్థనామాంకితైః శరైః।
పార్థభూతమమన్యంత ప్రేక్షమాణాస్తథావిధం॥ 9-13-11 (60835)
కోపోద్ధూతశరజ్వాలో ధనుఃశబ్దానిలో మహాన్।
సైన్యేంధనం దదాహాశు తావకం పార్థపావకః॥ 9-13-12 (60836)
చక్రాణాం పతతాం చాపి యుగానాం చ ధరాతలే।
తూణీరాణాం పతాకానాం ధ్వజానాం చ రథైః సహ॥ 9-13-13 (60837)
ఈషాణామనుకర్షాణాం త్రివేణూనాం చ భారత।
అక్షాణామథ యోక్త్రాణాం ప్రతోదానాం చ రాశయః॥ 9-13-14 (60838)
శిరసాం పతతాం చాపి కుండలోష్ణీషధారిణాం।
భుజానాం చ మహాభాగ స్కంధానాం చ సమంతతః॥ 9-13-15 (60839)
ఛత్రాణాం వ్యజనైః సార్ధం మకుటానాం చ రాశయః।
సమదృశ్యంత పార్థస్య రథమార్గేషు భారత॥ 9-13-16 (60840)
అగంయరూపా పృథివీ మాంసశోణితకర్దమా।
భీరూణాం త్రాసజననీ శూరాణాం హర్షవర్ధినీ।
బభూవ భరతశ్రేష్ఠ రుద్రస్యాక్రీడనం యథా॥ 9-13-17 (60841)
హత్వా తు సమరే పార్థః సహస్రే ద్వే పరంతపః।
రథానాం సవరూథానం విధూమోఽగ్నిరివ జ్వలన్॥ 9-13-18 (60842)
యథా హి భగవానగ్నిర్జగద్దగ్ధ్వా చరాచరం।
విధూమో దృశ్యతే రాజంస్తథా పార్థో ధన·ంజయః॥ 9-13-19 (60843)
ద్రౌణిస్తు సమరే దృష్ట్వా పాండవస్య పరాక్రమం।
రథేనాతిపతాకేన పాండవం ప్రత్యవారయత్॥ 9-13-20 (60844)
తావుభౌ పురుషవ్యాఘ్రౌ శ్వేతాశ్వౌ ధన్వినాం వరౌ।
సమీయతుస్తదాఽన్యోన్యం పరస్పరవధైషిణౌ॥ 9-13-21 (60845)
తయోరాసీన్మహారాజ బాణవర్షం సుదారుణం।
జీమూతయోర్యథా వృష్టిస్తపాంతే భరతర్షభ॥ 9-13-22 (60846)
అన్యోన్యస్పర్ధినౌ తౌ తు శరైః సన్నతపర్వభిః।
తతక్షతుస్తదాఽన్యోన్యం శృంగాభ్యాం వృషభావివ॥ 9-13-23 (60847)
తయోర్యుద్ధం మహారాజ చిరం సమమివాభవత్।
శస్త్రాణాం సంగమశ్చైవ ఘోరస్తత్రాభవత్పునః॥ 9-13-24 (60848)
తతోఽర్జునం ద్వాదశభీ రుక్మపుంఖైః సుతేజనైః।
వాసుదేవం చ దశభిర్ద్రౌణిర్వివ్యాధ భారత॥ 9-13-25 (60849)
తతః ప్రహస్య బీభత్సుర్వ్యాక్షిపద్గాండివం ధనుః।
మానయిత్వా ముహూర్తం తు గురుపుత్రం మహాహవే॥ 9-13-26 (60850)
వ్యశ్వసూతరథం చక్రే సవ్యసాచీ పరంతపః।
మృదుపూర్వం తతశ్చైనం పునఃపునరతాడయత్॥ 9-13-27 (60851)
హతాశ్వే తు రథే తిష్ఠంద్రోణపుత్రస్త్వయస్మయం।
ముసలం పాండుపుత్రాయ చిక్షేప పరిఘోపమం॥ 9-13-28 (60852)
తమాపతంతం సహసా హేమపట్టవిభూషితం।
చిచ్ఛేద సప్తధా వీరః పార్థః శత్రునిబర్హణః॥ 9-13-29 (60853)
స చ్ఛిన్నం ముసలం దృష్ట్వా ద్రౌణిః పరమకోపనః।
ఆదదే పరిఘం ఘోరం నగేంద్రశిఖరోపమం।
చిక్షేప చైవ పార్థాయ ద్రౌణిర్యుద్ధవిశారదః॥ 9-13-30 (60854)
తమంతకమివ క్రుద్దం పరిఘం ప్రేక్ష్య పాండవః।
అర్జునస్త్వరితో జఘ్నే పంచభిః సాయకోత్తమైః॥ 9-13-31 (60855)
స చ్ఛిన్నః పతితో భూమౌ పార్థబాణైర్మహాహవే।
దారయన్పృథివీంద్రాణాం మనః సబ్దేన భారత॥ 9-13-32 (60856)
తతోఽపరైస్త్రిభిర్భల్లైర్ద్రౌణిం వివ్యాధ పాణ్·డవః॥ 9-13-33 (60857)
సోఽతివిద్ధో బలవతా పార్థేన సుమహాత్మనా।
నాకంపత తదా ద్రౌణిః పౌరుషేషు వ్యవస్థితః॥ 9-13-34 (60858)
సురథం చ తతో రాజన్భారద్వాజో మహారథం।
అవాకిరచ్ఛరవ్రాతైః సర్వక్షత్రస్య పశ్యతః॥ 9-13-35 (60859)
తతస్తు సురథోఽప్యాజౌ పాంచాలానాం మహారథః।
రథేన మేఘఘోషేణ ద్రౌణిమేవాభ్యధావత॥ 9-13-36 (60860)
వికర్షన్వై ధనుఃశ్రేష్ఠం సర్వభారసహం దృఢం।
జ్వలనాశీవిషనిభైః శరైశ్చైనమవాకిరత్॥ 9-13-37 (60861)
సురథం తం తతః క్రుద్ధమాపతంతం మహారథం।
చుకోప సమరే ద్రౌణిర్దండాహత ఇవోరగః॥ 9-13-38 (60862)
త్రిశిఖాం భ్రుకుటీం కృత్వా సృక్విణీ పరిసంలిహన్।
ఉద్వీక్ష్య సురథం రోషాద్ధనుర్జ్యామవమృజ్య చ।
ముమోచ తీక్ష్ణం నారాచం యమదండోపమద్యుతిం॥ 9-13-39 (60863)
స తస్య హృదయం భిత్త్వా ప్రవివేశాతివేగితః।
శక్తాశనిరివోత్సృష్టో విదార్య ధరణీతలం॥ 9-13-40 (60864)
తతః స పతితో భూమౌ నారాచేన సమాహతః।
వజ్రేణ చ యథా శృంగం పర్వతస్యేవ దీర్యతః॥ 9-13-41 (60865)
తస్మిన్వినిహతే వీరే ద్రోణపుత్రః ప్రతాపవాన్।
ఆరురోహ రథం తూర్ణం తమేవ రథినాం వరః॥ 9-13-42 (60866)
తతః సజ్జో మహారాజ ద్రౌణిరాహవదుర్మదః।
అర్జునం యోధయామాస సంశప్తకవృతో రణే॥ 9-13-43 (60867)
తత్ర యుద్ధం మహచ్చాసీదర్జునస్య పరైః సహ।
మధ్యందినగతే సూర్యే యమరాష్ట్రవివర్ధనం॥ 9-13-44 (60868)
తత్రాశ్చర్యమపశ్యామ దృష్ట్వా తేషాం పరాక్రమం।
యదేకో యుగపద్వీరాన్సమయోధయదర్జునః॥ 9-13-45 (60869)
విమర్దః సుమహానాసీదర్జునస్య పరైః సహ।
శతక్రతోర్యథాపూర్వం మహత్యా దైత్యసేనయా॥ ॥ 9-13-46 (60870)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే శల్యపర్వణి శల్యవధపర్వణి అష్టాదశదివసయుద్ధే త్రయోదశోఽధ్యాయః॥ 13 ॥
శల్యపర్వ - అధ్యాయ 014
॥ శ్రీః ॥
9.14. అధ్యాయః 014
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics
సంకులయుద్ధం॥ 1 ॥Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text
9-14-0 (60871)
సంజయ ఉవాచ। 9-14-0x (5107)
దుర్యోధనో మహారాజ ధృష్టద్యుంనశ్చ పార్షతః।
చక్రతుః సుమహద్యుద్ధం శరశక్తిసమాకులం॥ 9-14-1 (60872)
తతో రాజన్సమాపేతుః శరధారాః సహస్రశః।
అంబుదానాం యథా కాలే జలధారాః సమంతతః॥ 9-14-2 (60873)
రాజా చ పార్షతం విద్ధ్వా శరైః పంచభిరాశుగైః।
ద్రోణహంతారముగ్రేషుం పునర్వివ్యాధ సప్తభిః॥ 9-14-3 (60874)
ధృష్టద్యుంనస్తు సమరే బలవాందృఢవిక్రమః।
సప్తత్యా విశిఖానాం వై దుర్యోధనమపీడయత్॥ 9-14-4 (60875)
పీడితం వీక్ష్య రాజానం సోదర్యా భరతర్షభ।
మహత్యా సేనయా సార్ధం పరివవ్రుః స్మ పార్షతం॥ 9-14-5 (60876)
స తైః పరివృతః శూరః సర్వతోఽతిరథై ర్భృశం।
వ్యచరత్సమరే రాజందర్శయన్నస్త్రలాఘవం॥ 9-14-6 (60877)
శిఖండీ కృతవర్మాణం గౌతమం చ మహారథం॥
ప్రభద్రకైః సమాయుక్తో యోధయామాస ధన్వినౌ॥ 9-14-7 (60878)
తత్రాపి సుమహద్యుద్ధం ఘోరరూపం విశాంపతే।
ప్రాణాన్సంతజతాం యుద్ధే ప్రాణద్యూతాభిదేవనే॥ 9-14-8 (60879)
శల్యః సాయకవర్షాణి విముంజన్సర్వతోదిశం।
పాండవాన్పీడయామాస ససాత్యకివృకోదరాన్॥ 9-14-9 (60880)
తథా తౌ తు యమౌ యమతుల్యపరాక్రమౌ।
యోధయామాస రాజేంద్ర వీర్యేణాస్త్రబలేన చ॥ 9-14-10 (60881)
శల్యసాయకనున్నానాం పాండవానాం మహామృధే।
త్రాతారం నాధ్యగచ్ఛంత కేచిత్తత్ర మహారథాః॥ 9-14-11 (60882)
తతస్తు నకులః శూరో ధర్మరాజే ప్రపీడితే।
అభిదుద్రావ వేగేన మాతులం మాద్రినందనః॥ 9-14-12 (60883)
సంఛాద్య సమరే వీరం నకులః పరవీరహా।
వివ్యాధ చైనం దశభిః స్మయమానః స్తనాంతరే॥ 9-14-13 (60884)
సర్వపారసవైర్బాణైః కర్మారపరిమార్జితైః।
స్వర్ణపుంఖైః శిలాధౌతైర్ధనుర్యంత్రప్రచోదితైః॥ 9-14-14 (60885)
శల్యస్తు పీడితస్తేన స్వస్రీయేణ హి మాతులః।
నకులం పీడయామాస పత్రిభిర్నతపర్వభిః॥ 9-14-15 (60886)
తతో యుధిష్ఠిరో రాజా భీమసేనోఽథ సాత్యకిః।
సహదేవశ్చ మాద్రేణో మద్రరాజముపాద్రవన్॥ 9-14-16 (60887)
తానాపతత ఏవాశు పూరయాణాన్రథస్వనైః।
దిశశ్చ విదిశశ్చైవ కంపయానాంశ్చ మేదినీం।
ప్రతిజగ్రాహ సమరే సేనాపతిరమిత్రజిత్॥ 9-14-17 (60888)
యుధిష్ఠిరం త్రిభిర్విద్ధ్వా భీమసేనం చ పంచభిః।
సాత్యకిం చ శతేనాజౌ సహదేవం త్రిభిః శరైః॥ 9-14-18 (60889)
తతస్తు సశరం చాపం నకులస్య మహాత్మనః।
మద్రేశ్వరః క్షురప్రేణ మధ్యే చిచ్ఛేద మారిష॥ 9-14-19 (60890)
తదపాస్య ధనుశ్ఛిన్నం తతః శల్యస్య సాయకైః।
అథాన్యద్ధనురాదాయ మాద్రీపుత్రో మహారథః।
మద్రరాజరథం తూర్ణం పూరయామాస పత్రిభిః॥ 9-14-20 (60891)
యుధిష్ఠిరస్తు మద్రేశం సహదేవశ్చ మారిష।
దశభిర్దశభిర్బాణైరురస్యేనమవిధ్యతాం॥ 9-14-21 (60892)
భీమసేనస్తు తం షష్ట్యా సాత్యకిర్దశభిః శరైః।
మద్రరాజమభిద్రుత్య జఘ్నతుః xxంకపత్రిభిః॥ 9-14-22 (60893)
మద్రరాజస్తతః క్రుద్ధః సాత్యకిం నవభిః శరైః।
వివ్యాధ భూయః సప్తత్యా శరాణాం నతపర్వణాం॥ 9-14-23 (60894)
అథాస్య సశరం చాపం ముష్టౌ చిచ్ఛేద మారిష।
హయాంశ్చ చతురః సంఖ్యే ప్రేషయామాస మృత్యవే॥ 9-14-24 (60895)
విరథం సాత్యకిం కృత్వా మద్రరాజో మహారథః।
విశిఖానాం శతేనైనమాజఘాన సమంతతః॥ 9-14-25 (60896)
మాద్రీపుత్రం చ సంరబ్ధో భీమసేనం చ పాండవం।
యుధిష్ఠిరం చ కౌరవ్య వివ్యాధ దశభిః శరైః॥ 9-14-26 (60897)
తత్రాద్భుతమపశ్యామ మద్రరాజస్య పౌరుషం।
యదేనం సహితాః పార్థా నాభ్యవర్తంత సంయుగే॥ 9-14-27 (60898)
అథాన్యం రథమాస్థాయ సాత్యకిః సత్యవిక్రమః।
పీడితాన్పాండవాందృష్ట్వా మద్రరాజవశం గతాన్।
అభిదుద్రావ వేగేన మద్రాణామధిపం బలాత్॥ 9-14-28 (60899)
ఆపతంతం రథం తస్య శల్యః సమితిశోభనః।
ప్రత్యుద్యయౌ రథేనైవ మత్తో మత్తమివ ద్విపం॥ 9-14-29 (60900)
స సన్నిపాతస్తుములో బభూవాద్భుతదర్శనః।
సాత్యకేశ్చైవ శూరస్య మద్రాణామధిపస్య చ।
యాదృశో వై పురా వృత్తః శంబరామరరాజయోః॥ 9-14-30 (60901)
సాత్యకిః ప్రేక్ష్య సమరే మద్రరాజమవస్థితం।
వివ్యాధ దశభిర్బాణైస్తిష్ఠతిష్ఠేతి చాబ్రవీత్॥ 9-14-31 (60902)
మద్రరాజస్తు సుభృశం విద్ధస్తేన మహాత్మనా।
సాత్యకిం ప్రతివివ్యాధ చిత్రపుంఖైః శితైః శరైః॥ 9-14-32 (60903)
తతః పార్థా మహేష్వాసాః సాత్వతాఽభిసృతం నృపం।
అభ్యవర్తన్రథైస్తూర్ణం మాతులం వధకాంక్షయా॥ 9-14-33 (60904)
తత ఆసీత్పరామర్దస్తుములః శోణితోదకః।
శూరాణాం యుధ్యమానానాం సింహానామివ నర్దతాం॥ 9-14-34 (60905)
తేషామాసీన్మహారాజ వ్యధిక్షేపః పరస్పరం।
సింహానామామిషేప్సూనాం కూజతామివ సంయుగే॥ 9-14-35 (60906)
తేషాం బాణసహస్రౌఘైరాకీర్ణా వసుధాఽభవత్।
అంతరిక్షం చ సహసా బాణభూతమభూత్తదా॥ 9-14-36 (60907)
శరాంధకారం సహసా కృతం తేన సమంతతః।
అభ్రచ్ఛాయేవ సంజజ్ఞే శరైర్ముక్తైర్మహాత్మభిః॥ 9-14-37 (60908)
తత్ర రాజఞ్శరైర్ముక్తైర్నిర్ముక్తైరివ పన్నైగః।
స్వర్ణపుంఖైః ప్రకాశద్భిర్వ్యరోచంత దిశస్తదా॥ 9-14-38 (60909)
తత్రాద్భుతం పరం చక్రే శల్యః శత్రునిబర్హణః।
యదేకః సమరే శూరో యోధయామాస వై బహూన్॥ 9-14-39 (60910)
మద్రరాజభుజోత్సృష్టైః కంకబర్హిణవాజితైః।
సంపతద్భిః శరైర్ఘోరైరవాకీర్యత మేదినీ॥ 9-14-40 (60911)
తత్ర శల్యరథం రాజన్విచరంతం మహాహవే।
అపశ్యామ యథాపూర్వం శక్రస్యాసురసంక్షయే॥ ॥ 9-14-41 (60912)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే శల్యపర్వణి శల్యవధపర్వణి అష్టాదశదివసయుద్ధే చతుర్దశోఽధ్యాయః॥ 14 ॥
శల్యపర్వ - అధ్యాయ 015
॥ శ్రీః ॥
9.15. అధ్యాయః 015
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics
శల్యయుధిష్ఠిరయోర్యుద్ధం॥ 1 ॥Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text
9-15-0 (60913)
సంజయ ఉవాచ। 9-15-0x (5108)
తతః సేనా తవ విభో మద్రరాజపురస్కృతా।
పునరభ్యద్రవత్పార్థాన్వేగేన మహతా రణే॥ 9-15-1 (60914)
పీడితాస్తావకాః సర్వే ప్రధావంతో రణోత్కటాః।
క్షణేన చైవ పార్థాంస్తే బహుత్వాత్సమలోడయన్॥ 9-15-2 (60915)
తే వధ్యమానాః సమరే పాండవా నావతస్థిరే।
క్షణేనైవ మహారాజ పశ్యతోః కృష్ణపార్థయోః॥ 9-15-3 (60916)
తతో ధనంజయః క్రుద్ధః కృపం సహ పదానుగైః।
అవాకిరచ్ఛరౌఘేణ కృతవర్మాణమేవ చ॥ 9-15-4 (60917)
శకునిం సహదేవస్తు సహసైన్యమవాకిరత్।
నకులః పార్శ్వతః స్థిత్వా మద్రరాజమయోధయత్॥ 9-15-5 (60918)
ద్రౌపదేయా నరేంద్రాశ్చ భూయిష్ఠాన్సమవారయన్।
ద్రోణపుత్రం చ పాంచాల్యః శిఖండీ సమవారయత్॥ 9-15-6 (60919)
భీమసేనస్తు రాజానం గదాపాణిరవారయత్।
శల్యం తు సహ సైన్యేన కుంతీపుత్రో యుధిష్ఠిరః॥ 9-15-7 (60920)
తతః సమభవద్యుద్ధం సంసక్తం తత్రతత్ర హ।
తావకానాం పరేషాం చ సంగ్రామేష్వనివర్తినాం॥ 9-15-8 (60921)
తత్ర పశ్యామహే కర్మ శల్యస్యాతిమహద్రణే।
యదేకః సర్వసైన్యాని పాండవానామయోధయత్॥ 9-15-9 (60922)
వ్యదృశ్యత తదా శల్యో యుధిష్ఠిరసమీపతః।
క్రూరశ్చంద్రమసోఽభ్యాశే శనైశ్చర ఇవ గ్రహః॥ 9-15-10 (60923)
పీడయిత్వా తు రాజానం శరైరాశీవిషోపమైః।
అభ్యధావత్పునర్భీమం శరవర్షైరవాకిరత్॥ 9-15-11 (60924)
తస్య తల్లాఘవం దృష్ట్వా తథైవ చ కృతాస్త్రతాం।
అపూజయన్ననీకాని పరేషాం తావకాని చ॥ 9-15-12 (60925)
పీడ్యమానాస్తు శల్యేన పాండవా భృశావిక్షతాః।
ప్రాద్రవంత రణం హిత్వా క్రోశమానే యుధిష్ఠిరే॥ 9-15-13 (60926)
వధ్యమానేష్వనీకేషు మద్రరాజేన పాండవః।
అమర్షవశమాపన్నో ధర్మరాజో యుధిష్ఠిరః॥ 9-15-14 (60927)
తతః పౌరుషమాస్థాయ మద్రరాజమతాడయత్।
జయో వాఽస్తు వధో వేతి కృతబుద్ధిర్మహారథః॥ 9-15-15 (60928)
సమాహూయాబ్రవీత్సర్వాన్భ్రాతౄన్కృష్ణం చ పాండవః॥ 9-15-16 (60929)
భీష్మో ద్రోణశ్చ కర్ణశ్చ యే చాన్యే పృథివీక్షితః।
కౌరవార్థే పరాక్రాంతాః సంగ్రామే నిధనం గతాః।
యథాభాగం యథోత్సాహం భవంతః కృతపౌరుషాః॥ 9-15-17 (60930)
భాగోఽవశిష్ట ఏకోఽయం మమ శల్యో మహారథః।
సోఽహమద్య యుధా జేతుమాశంసే మద్రకాధిపం॥ 9-15-18 (60931)
తత్ర యన్మానసం మహ్యం తత్సర్వం నిగదామి వః।
చక్రరక్షావిమౌ వీరౌ మమ మాద్రవతీసుతౌ॥ 9-15-19 (60932)
అజేయౌ వాసవేనాపి సమరే శూరసంమతౌ।
సాధ్విమౌ మాతులం యుద్ధే క్షత్రధర్మపురస్కృతౌ॥ 9-15-20 (60933)
మదర్థే ప్రతియుధ్యేతాం మానార్హౌ సత్యసంగరౌ।
మాం వా శల్యో రణే హంతా తం వాఽహం భద్రమస్తు వః।
ఇతి సత్యామిమాం వాణీం లోకవీరా నిబోధత॥ 9-15-21 (60934)
యోత్స్యేఽహం మాతులేనాద్య క్షాత్రధర్మేణ పార్థివాః।
స్వమంశమభిసంధాయ విజయాయేతరాయ వా॥ 9-15-22 (60935)
తస్య మేఽప్యధికం శస్త్రం సర్వోపకరణాని చ।
సంయుజ్యంతాం రథే క్షిప్రం శాస్త్రవద్రథయోజకైః॥ 9-15-23 (60936)
శైనేయో దక్షిణం చక్రం ధృష్టద్యుంనస్తథోత్తరం।
పృష్ఠగోపో భవత్వద్య మమ పార్థో ధనంజయః॥ 9-15-24 (60937)
పురఃసరో మమాద్యాస్తు భీమః శస్త్రభృతాం వరః।
ఏవమభ్యధికః శల్యాద్భవిష్యామి మహామృధే॥ 9-15-25 (60938)
ఏవముక్తాస్తథా చక్రుస్తదా రాజ్ఞః ప్రియైషిణః॥ 9-15-26 (60939)
తతః ప్రహర్షః సైవ్యానాం పునరాసీత్తదాః మృధే।
పాంచాలానాం సోమకానాం మాత్స్యానాం చ విశేషతః॥ 9-15-27 (60940)
ప్రతిజ్ఞాతం చ సంగ్రామే ధర్మరాజస్య పూజయన్।
తతః శంఖాంశ్చ భేరీశ్చ శతశశ్చైవ పుష్కరాన్।
అవాదయంత పాంచాలాః సింహనాదాంశ్చ నేదిరే॥ 9-15-28 (60941)
తేఽభ్యధావంత సంరబ్ధా మద్రరాజం తరస్వినం।
మహతా హర్షజేనాథ నాదేన కురుపుంగవాః॥ 9-15-29 (60942)
హాదేన గజఘంటానాం శంఖానాం నినదేన చ।
తూర్యశబ్దేన మహతా నాదయంతశ్చ మేదినీం॥ 9-15-30 (60943)
తాన్ప్రత్యగృహ్ణాత్పుత్రస్తే మద్రరాజశ్చ వీర్యవాన్।
మహామేఘానివ బహూఞ్శైలావస్తోదయావుభౌ॥ 9-15-31 (60944)
శల్యస్తు సమరశ్లాఘీ ధర్మరాజమరిందమం।
వవర్ష శరవర్షేణ శంబరం మఘవా ఇవ॥ 9-15-32 (60945)
తథైవ కురురాజోఽపి ప్రగృహ్య రుచిరం ధనుః।
ద్రోణోపదేశాన్వివిధాందర్శయానో మహామనాః।
వవర్ష శరవర్షాణి చిత్రం లఘు చ సుష్ఠు చ॥ 9-15-33 (60946)
న చాస్య వివరం కశ్చిద్దదర్శ చరతో రణే॥ 9-15-34 (60947)
తావుభౌ వివిధైర్బాణైస్తతక్షాతే పరస్పరం।
శార్దూలావామిషప్రేప్సూ పరాక్రాంతావివాహవే॥ 9-15-35 (60948)
భీమస్తు తవ పుత్రేణ యుద్ధశౌండేన సంగతః॥ 9-15-36 (60949)
పాంచాల్యః సాత్యకిశ్చైవ మాద్రీపుత్రౌ చ పాండవౌ।
శకునిప్రముఖాన్వీరాన్ప్రత్యగృహ్ణన్సమంతతః॥ 9-15-37 (60950)
తదాసీత్తుములం యుద్ధం పునరేవ జయైషిణాం।
తావకానాం పరేషాం చ రాజందుర్మంత్రితే తవ॥ 9-15-38 (60951)
దుర్యోధనస్తు భీమస్య శరేణానతపర్వణా।
చిచ్ఛేదాదిశ్య సంగ్రామే ధ్వజం హేమపరిష్కృతం॥ 9-15-39 (60952)
స కింకిణీకజాలేన మహతా చారుదర్శనః।
పపాత రుచిరః సింహో భీమసేనస్య పశ్యతః॥ 9-15-40 (60953)
పునశ్చాస్య ధనుశ్చిత్రం గజరాజకరోపమం।
క్షురేణ శితధారేణ ప్రచకర్త నరాధిపః॥ 9-15-41 (60954)
స చ్ఛిన్నధన్వా తేజస్వీ రథశక్త్యా సుతం తవ।
బిభేదోరసి విక్రంయ స రథోపస్థ ఆవిశత్॥ 9-15-42 (60955)
తస్మిన్మోహమనుప్రాప్తే పునరేవ వృకోదరః।
యంతురేవ శిరః కాయాత్క్షురప్రేణాహరత్తదా॥ 9-15-43 (60956)
హతసూతా హయాస్తస్య రథమాదాయ భారత।
వ్యద్రవంత దిశో రాజన్హాహాకారస్తదాఽభవత్॥ 9-15-44 (60957)
తమభ్యధావంస్త్రాణార్థం ద్రోణపుత్రో మహారథః।
కృపశ్చ కృతవర్మాం చ పుత్రం తే హి పరీప్సవః॥ 9-15-45 (60958)
తస్మిన్విలులితే సైన్యే త్రస్తాంస్తస్య పదానుగాన్।
గాండీవధన్వా విస్ఫార్య ధనుస్తానహనచ్ఛరైః॥ 9-15-46 (60959)
యుధిష్ఠిరస్తు మద్రేశమభ్యధావదమర్షితః।
స్వయం సన్నోదయన్నశ్వాందంతవర్ణాన్మనోజవాన్॥ 9-15-47 (60960)
తత్రాశ్చర్యపమశ్యామ కుంతీపుత్రే యుధిష్ఠిరే।
పురా భూత్వా మృదుర్దాంతో యత్తదా దారుణోఽభవత్॥ 9-15-48 (60961)
వివృతాక్షశ్చ కౌంతేయో వేపమానశ్చ మన్యునా।
చిచ్ఛేద యోధాన్నిశితైః శరైః శతసహస్రశః॥ 9-15-49 (60962)
యాంయాం ప్రత్యుద్యయౌ సేనాం తాంతాం జ్యేష్ఠః స పాండవః।
శరైరపాతయద్రాజన్గిరీన్వజ్రైరివోత్తమైః॥ 9-15-50 (60963)
సాశ్వసూతధ్వజరథాన్రథినః పాతయన్బహూన్।
అక్రీడదేకో బలవాన్పవనస్తోయదానివ॥ 9-15-51 (60964)
సాశ్వారోహాంశ్చ తురగాన్పత్తీంశ్చైవ సహస్రధా।
వ్యపోథయత సంగ్రామే క్రుద్ధో రుద్రః పశూనివ॥ 9-15-52 (60965)
శూన్యమాయోధనం కృత్వా శరవర్షైః సమంతతః।
అభ్యద్రవత మద్రేశం తిష్ఠతిష్ఠేతి చాబ్రవీత్॥ 9-15-53 (60966)
తస్య తచ్చరితం దృష్ట్వా సంగ్రామే భీమకర్మణః।
విత్రేసుస్తావకాః సర్వే శల్యస్త్వేనం సమభ్యయాత్॥ 9-15-54 (60967)
తతస్తౌ భృశసంక్రుద్ధౌ ప్రధ్మాయ సలిలోద్భవౌ।
సమాహూయ తదాఽన్యోన్యం భర్త్సయంతౌ సమీయతుః॥ 9-15-55 (60968)
శల్యస్తు శరవర్షేణ పీడయామాస పాండవం।
మద్రరాజం తు కౌంతేయః శరవర్షైరవాకిరత్॥ 9-15-56 (60969)
అదృశ్యేతాం తదా రాజన్కంకపత్రిభిరాచితౌ।
ఉద్భిన్నరుధిరౌ శూరౌ మద్రరాజయుధిష్ఠిరౌ।
పుష్పితావివ రేజాతే వనే శాల్మలికింశుకౌ॥ 9-15-57 (60970)
దీవ్యమానౌ మహాత్మానౌ ప్రాణద్యూతేన దుర్మదౌ।
దృష్ట్వా సర్వాణి సైన్యాని నాధ్యవస్యంస్తయోర్జయం॥ 9-15-58 (60971)
హత్వా మద్రాధిపం పార్థో భోక్ష్యతేఽద్య వసుంధరాం।
శల్యో వా పాండవం హత్వా దద్యాద్దుర్యోధనాయ గాం॥ 9-15-59 (60972)
ఇతీవ నిశ్చయో నాభూద్యోధానాం తత్ర భారత।
ప్రదక్షిణమభూత్సర్వం ధర్మరాజస్య యుధ్యతః॥ 9-15-60 (60973)
తతః శరశతం శల్యో ముమోచాశు యుధిష్ఠిరే।
ధనుశ్చాస్య శితాగ్రేణ బాణేన నిరుకృంతత॥ 9-15-61 (60974)
సోఽన్యత్కార్ముకమాదాయ శల్యం శరశతైస్త్రిభిః।
అవిధ్యత్కార్ముకం చాస్య క్షురేణ నిరకృంతత॥ 9-15-62 (60975)
అథాస్య నిజఘానాశ్వాంశ్చతురో నతపర్వభిః।
ద్వాభ్యామతిశితాగ్రాభ్యాముభౌ తత్పార్ష్ణిసారథీ॥ 9-15-63 (60976)
తతోఽస్య దీప్యమానేన పీతేన నిశితేన చ।
ప్రముఖే వర్తమానస్య భల్లేనాపాహరద్వృజం॥ 9-15-64 (60977)
తతః ప్రభగ్నం తత్సైన్యం దౌర్యోధనమరిందమ॥ 9-15-65 (60978)
తతో మద్రాధిపం ద్రౌణిరభ్యధావత్తథా కృతం।
ఆరోప్య చైనం స్వరథం త్వరమాణః ప్రదుద్రువే॥ 9-15-66 (60979)
ముహూర్తమివ తౌ గత్వా నర్దమానే యుధిష్ఠిరే।
గత్వా తతో మద్రపతిరన్యం స్యందనమాస్థితః॥ 9-15-67 (60980)
విధివత్కల్పితం శుభ్రం మహాంబుదనినాదినం।
సజ్జయంత్రోపకరణం ద్విషతాం రోమహర్షణం॥ 9-15-68 (60981)
తథాన్యద్ధనురాదాయ బలవాన్వేగవత్తరం॥
యుధిష్ఠిరం మద్రపతిర్భిత్త్వా సింహ ఇవానదత్॥ 9-15-69 (60982)
తతః స శరవర్షేణ పర్జన్య ఇవ వృష్టిమాన్।
అభ్యవర్షదమేయాత్మా క్షత్రియాన్క్షత్రియర్షభః॥ 9-15-70 (60983)
సాత్యకిం దశభిర్విద్ధ్వా భీమసేనం త్రిభిః శరైః।
సహదేవం త్రిభిర్విద్ధా యుధిష్ఠిరమపీడయత్॥ 9-15-71 (60984)
తాంస్తానన్యాన్మహేష్వాసాన్సాశ్వాన్సరథకూబరాన్।
అర్దయామాస విశిఖైరుల్కాభిరివ కుంజరాన్॥ 9-15-72 (60985)
కుంజరాన్కుంజరారోహానశ్వప్రయాయినః।
రథాంశ్చ రథిభిః సార్ధం జఘాన రథినాం వరః॥ 9-15-73 (60986)
బాహూంశ్చిచ్ఛేద తరసా సాయుధాన్కేతనాని చ।
చకార చ మహీం యోధైః స్తీర్ణాం వేదీం కుశైరివ॥ 9-15-74 (60987)
తథా తమరిసైన్యాని ఘ్నంతం మృత్యుమివాంతకం।
పరివవ్రుర్భృశం క్రుద్ధాః పాండుపాంచాలసోమకాః॥ ॥ 9-15-75 (60988)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే శల్యపర్వణి శల్యవధపర్వణి అష్టాదశదివసయుద్ధే పంచదశోఽధ్యాయః॥ 15 ॥
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes
9-15-42 రథశక్త్యా రథస్థయా శక్త్యా॥ 9-15-50 యాం యామభ్యగమత్సేనాం తాం తాం వ్యనీనశత్। న్యపాతయత కౌంతేయో గిరీన్వజ్ర ఇవోత్తమాన్। ఇతి క.ఖ.పాఠః॥ 9-15-67 ముహూర్తమివ తాన్హత్వా నర్దమీనే యుధిష్ఠిరే ఇతి క.ఖ.పాఠః॥ 9-15-15 పంచదశోఽధ్యాయః॥శల్యపర్వ - అధ్యాయ 016
॥ శ్రీః ॥
9.16. అధ్యాయః 016
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics
యుధిష్ఠిరేణ శల్యశల్యానుజయోర్వధః॥ 1 ॥Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text
9-16-0 (60989)
సంజయ ఉవాచ। 9-16-0x (5109)
తం భీమసేనశ్చ శినేశ్చ నప్తా
మాద్యాశ్చ పుత్రౌ పురుషప్రవీరౌ।
సమాగతం భీమబలేన రాజ్ఞా
పర్యాపురన్యోన్యమథాహ్వయంత॥ 9-16-1 (60990)
తతస్తు శూరాః సమరే నరేంద్ర
నరేశ్వరం ప్రాప్య యుధాం వరిష్ఠం।
ఆవార్య చైనం సమరే నృవీరా
జఘ్నుః శితైః పత్రిభిరుగ్రవేగైః॥ 9-16-2 (60991)
సంరక్షితో భీమసేనేన రాజా
మాద్రీసుతాభ్యామథ మాధవేన।
మద్రాధిపం పత్రిభిరుగ్రవేగైః
స్తనాంతరే ధర్మసుతో నిజఘ్నే॥ 9-16-3 (60992)
తతో రణే తావకానాం రథౌఘాః
సమీక్ష్య మద్రాధిపతిం శరార్తం।
పర్యావవ్రుః ప్రవరాః సర్వయోధా
దుర్యోధనస్యానుమతే పురస్తాత్॥ 9-16-4 (60993)
తతో ద్రుతం మద్రజనాధిపో రణే
యుధిష్ఠిరం సప్తభిరభ్యవిద్వ్యత్।
తం చాపి పార్థౌ నవభిః పృషత్కై--
ర్వివ్యాధ రాజంస్తుములే మహాత్మా॥ 9-16-5 (60994)
ఆకర్ణపూర్ణాయతసంప్రయుక్తైః
శరైస్తదా సంయతి తైలధౌతైః।
అన్యోన్యమాచ్ఛాదయతాం మహారథౌ
మద్రాధిపశ్చాపి యుధిష్ఠిరశ్చ॥ 9-16-6 (60995)
తతస్తు తూర్ణం సమరే మహారథౌ
పరస్పరస్యాంతరమీక్షమాణౌ।
శరైర్భృశం వివ్యధతుర్నృపోత్తమౌ
మహబలౌ శత్రుభిరప్రధృష్యౌ॥ 9-16-7 (60996)
తయోర్ధనుర్జ్యాతలనిఃస్వనో మహా--
న్మహేంద్రవజ్రాశనితుల్యనిః స్వనః।
పరస్పరం బాణగణైర్మహాత్మనోః
ప్రవర్షతోర్మద్రపపాండువీరయోః॥ 9-16-8 (60997)
తౌ చేరతుర్వ్యాఘ్రశిశుప్రకాశౌ
మహావనేష్వామిషగృద్వినావివ।
విషాణినౌ నాగవరావివోభౌ
తతక్షతుః సంయతి జాతదర్పౌ॥ 9-16-9 (60998)
తతస్తు మద్రాధిపతిర్మహాత్మా
యుధిష్ఠిరం భీమబలం ప్రసహ్య।
వివ్యాధ వీరం హృదయేఽతివేగం
శరేణ సూర్యాగ్నిసమప్రభేణ॥ 9-16-10 (60999)
తతోఽతివిద్ధోఽథ యుధిష్ఠిరోఽపి
సుసంప్రయుక్తేన శరేణ రాజన్।
జఘాన మద్రాధిపతిం మహాత్మా
ముదం చ లేభే వృషభః కురూణాం॥ 9-16-11 (61000)
తతో ముహూర్తాదివ పార్థివేంద్రో
లబ్ధ్వా సంజ్ఞాం క్రోధసంరక్తనేత్రః।
శరేణ పార్థం త్వరితో జఘాన
సహస్రనేత్రప్రతిమప్రభావః॥ 9-16-12 (61001)
త్వరంస్తతో ధర్మసుతో మహాత్మా
శల్యస్య కోపాన్నవభిః పృషత్కైః।
భిత్త్వా హ్యురస్తపనీయం చ వర్మ
జఘాన షడ్భిస్త్వపరైః పృషత్కైః॥ 9-16-13 (61002)
తతస్తు మద్రాధిపతిః ప్రకృష్టం
ధనుర్వికృష్య వ్యసృజత్పృషత్కాన్।
ద్వాభ్యాం శరాభ్యాం చ తథైవ రాజ్ఞ--
శ్చిచ్ఛేద చాపం కురుపుంగవస్య॥ 9-16-14 (61003)
నవం తతోఽన్యత్సమరే ప్రగృహ్య
రాజా ధనుర్ధోరతరం మహాత్మా।
శల్యం తు వివ్యాధ శరైః సమంతా--
ద్యథా మహేంద్రో నముచిం శితాగ్రైః॥ 9-16-15 (61004)
తతస్తు శల్యో నవభిః పృషత్కై--
ర్భీమస్య రాజ్ఞశ్చ యుధిష్ఠిరస్య।
నికృత్య రౌక్మే పటువర్మణీ తయో--
ర్విదాస్యామాస భుజౌ మహాత్మా॥ 9-16-16 (61005)
తతోఽపరేణ జ్వలనార్కతేజసా
క్షురేణ రాజ్ఞో ధనురున్మమాథ।
కృపశ్చ తస్యైవ జఘాన సూతం
షడ్భిః శరైః సోఽభిముఖః పపాత॥ 9-16-17 (61006)
మద్రాధిపశ్చాపి యుధిష్ఠిరస్య
శరైశ్చతుర్భిర్నిజఘాన వాహాన్।
వాహాంశ్చ హత్వా వ్యకరోన్మహాత్మా
యోధక్షయం ధర్మసుతస్య రాజ్ఞః॥ 9-16-18 (61007)
`యదద్భుతం కర్మ న శక్యమన్యైః
సుదుఃసహం తత్కృతవంతమేకం।
శల్యో నరేంద్రః సవిషణ్ణభావా--
ద్విచింతయామాస మృదంగకేతుః॥ 9-16-19 (61008)
కిమేతదింద్రావరజస్య వాక్యం
మోఘం భవత్యద్య విధేర్బలేన।
జహీతి శల్యం హ్యవదత్తదాఽఽజౌ
న లోకనాథస్య వచోఽన్యథా స్యాత్॥' 9-16-20 (61009)
తథా కృతే రాజని భీమసేనో
మద్రాధిపస్యాథ తతో మహాత్మా।
ఛిత్త్వా ధనుర్వేగవతా శరేణ
ద్వాభ్యామవిధ్యత్సుభృశం నరేంద్రం॥ 9-16-21 (61010)
తథాపరేణాస్య జహార యంతుః
కాయాచ్ఛిరః సంహననీయమధ్యాత్।
జఘాన చాశ్వాంశ్చతురః సుశీఘ్రం
తథా భృశం కుపితో భీమసేనః॥ 9-16-22 (61011)
తమగ్రణీః సర్వధనుర్ధరాణా--
మేకం చరంతం సమరేఽతివేగం।
భీమః శతేన వ్యకిరచ్ఛరాణాం
మాద్రీపుత్రః సహదేవస్తథైవ॥ 9-16-23 (61012)
తైః సాయకైర్మోహితం వీక్ష్య శల్యం
భీమః శరైరస్య చకర్త వర్మ।
స భీమసేనేన నికృత్తవర్మా
మద్రాధిపశ్చర్మ సహస్రతారం॥ 9-16-24 (61013)
ప్రగృహ్య ఖంగం చ రథాన్మహాత్మా
ప్రస్కంద్య కుంతీసుతమభ్యధావత్।
ఛిత్త్వా రథేషాం నకులస్య సోఽథ
యుధిష్ఠిరం భీమబలోఽభ్యధావత్॥ 9-16-25 (61014)
తం చాపి రాజానమథోత్పతంతం
క్రుద్ధం యథైవాంతకమాపతంతం।
ధృష్టద్యుంనో ద్రౌపదేయాః శిఖండీ
శినేశ్చ నప్తా సహసా పరీయుః॥ 9-16-26 (61015)
అథాస్య చర్మాప్రతిమం న్యకృంత--
ద్భీమో మహాత్మా నవభిః పృషత్కైః।
ఖంగం చ భల్లైర్నిచకర్త ముష్టౌ
నదన్ప్రహృష్టస్తవ సైన్యమధ్యే॥ 9-16-27 (61016)
తత్కర్మ భీమస్య సమీక్ష్య హృష్టా--
స్తే పాండవానాం ప్రవరా రథౌఘాః।
నాదం చ చక్రుర్భృశముత్స్మయంతః
శంఖాంశ్చ దధ్ముః శశిసన్నికాశాన్॥ 9-16-28 (61017)
తేనాథ శబ్దేన విభీషణేన
తథాఽభితప్తం బలమప్రధృష్యం।
స్వేదాభిభూతం రుధిరోక్షితాంగం
విసంజ్ఞకల్పం చ తదా విషణ్ణం॥ 9-16-29 (61018)
స మద్రరాజః సహసా వికీర్ణో
భీమాగ్రగైః పాండవయోధముఖ్యైః।
యుధిష్ఠిరస్యాభిముఖం జవేన
సింహో యథా మృగహేతోః ప్రయాతః॥ 9-16-30 (61019)
స ధర్మరాజో నిహతాశ్వసూతః
క్రోధేన దీప్తో జ్వలనప్రకాశః।
దృష్ట్వా చ మద్రాధిపతిం స్మ తూర్ణం
సమభ్యధావత్తమరిం బలేన॥ 9-16-31 (61020)
గోవిందవాక్యం త్వరితం విచింత్య
దధ్రే మతిం శల్యవినాశనాయ।
స ధర్మరాజో నిహతాశ్వసూతో
రథే తిష్ఠఞ్శక్తిమథాన్వకర్షత్॥ 9-16-32 (61021)
తచ్చxx శల్యస్య నిశాంయ కర్మ
తమాత్మనో భాగమథావశిష్టం।
కృత్వా మనః శల్యవధే మహాత్మా
యథోక్తమింద్రావరజస్య చక్రే॥ 9-16-33 (61022)
స ధర్మరాజో మణిహేమదండాం
జగ్రాహ శక్తిం కనకప్రకాశాం।
నేత్రే చ దీప్తే సహసా వివృత్య
మద్రాధిపం క్రుద్ధమనా నిరైక్షత్॥ 9-16-34 (61023)
నిరీక్షితో ధర్మసుతేన రాజ్ఞా
షూతాత్మనా నిర్హృతకల్మషేణ।
ఆసీన్న యద్భస్మసాన్మద్రరాజ--
స్తదద్భుతం మే ప్రతిభాతి రాజన్॥ 9-16-35 (61024)
తతస్తు శక్తిం రచిరోగ్రదండాం
మణిప్రవేకోజ్జ్వలితాం ప్రదీప్తాం।
చిక్షేప వేగాత్సుభృశం మహాత్మా
మద్రాధిపాయ ప్రవరః కురూణాం॥ 9-16-36 (61025)
దీప్తామథైనాం ప్రహితాం బలేన
సవిస్ఫులింగాం సహసాపతంతీం।
ప్రైక్షంత సర్వే కురవః సమేతా
దివో యుగాంతే మహతీమివోల్కాం॥ 9-16-37 (61026)
తాం కాలరాత్రీమివ పాశహస్తాం
యమస్య ధాత్రీమివ చోగ్రరూపాం।
స బ్రహ్మదండప్రతిమామమోధాం
ససర్జ యత్తో యుధి ధర్మరాజః॥ 9-16-38 (61027)
గంధస్రగగ్ర్యాసనపానభోజనై--
రభ్యర్చితాం పాండుసుతైః ప్రయత్నాత్।
సాంవర్తకాగ్నిప్రతిమాం జ్వలంతీం
కృత్యామథర్వాంగిరసీమివోగ్రాం॥ 9-16-39 (61028)
ఈశానహేతోః ప్రతినిర్మితాం తాం
త్వష్ట్రా రిపూణామసుదేహభక్ష్యాం।
భూంయంతరిక్షద్యుజలాశ్రయాణి
ప్రసహ్య భూతాని నిహంతుమీశాం॥ 9-16-40 (61029)
ఘణ్·టాపతాకాం మణివజ్రభూషాం
వైదూర్యచిత్రాం తపనీయదండాం।
త్వష్ట్రా ప్రయత్నాన్నియమేన క్లృప్తాం
బ్రహ్మద్విషామంతకరీమమాఘాం॥ 9-16-41 (61030)
బలప్రయత్నాదనిరోధవేగాం
మంత్రైశ్చ ఘోరైరపి పూరయిత్వా।
ససర్జ మార్గేణ చ తాం ఖగానాం
వధాయ మద్రాధిపతేస్తదానీం॥ 9-16-42 (61031)
హతో హ్యసావిత్యభిగర్జమానో
రుద్రోఽంధకాయాంతకరం యథేషుం।
ప్రసార్య బాహుం సుదృఢం సుపాణిం
క్రోధేన నృత్యన్నివ ధర్మరాజః॥ 9-16-43 (61032)
`స్ఫురత్ప్రభామండలినోంశుజాలై--
ర్ధర్మాత్మనో మద్రవినాశకాలే।
పురత్రయప్రోత్సరణే పురస్తా--
న్మాహేశ్వరం రూపమభూత్తదానీం॥ 9-16-44 (61033)
ఆవర్తనాకుంచితబాహుదండః
సంధ్యావిహారీ తనువృత్తమధ్యః।
విశాలవక్షా భగవాన్హరో యథా
సుదుర్నిరీక్ష్యోఽభవదర్జునాగ్రజః'॥ 9-16-45 (61034)
తాం సర్వశక్త్యా ప్రహితాం సుశక్తిం
యుధిష్ఠిరేణాప్రతివార్యవీర్యాం।
ప్రతిగ్రహాయాభిననంద శల్యః
సంయగ్ఘుతామగ్నిరివాజ్యధారాం॥ 9-16-46 (61035)
సా తస్య వర్మాభివిదార్య శుభ్ర--
మురో విశాలం చ తథైవ భిత్త్వా।
వివేశ గాం తోయమివాప్రసక్తా
యశో విశాలం నృపతేర్హరంతీ॥ 9-16-47 (61036)
నాసాక్షికర్ణాస్యవినిః సృతేన
ప్రస్యందతా చ వ్రణసంభవేన।
సంసిక్తగాత్రో రుధిరేణ సోఽభూ--
త్క్రౌంచో యథా స్కందహతో మహాద్రిః॥ 9-16-48 (61037)
ప్రసార్య బాహూ చ రథాద్గతో గాం
సంఛిన్నవర్మా కురునందనేన।
మహేంద్రవాహప్రతిమో మహాత్మా
వజ్రాహతం శృంగమివాచలస్య॥ 9-16-49 (61038)
తతో నిపతితః సోఽభూదింద్రధ్వజ ఇవోచ్ఛ్రితః।
బాహూ ప్రసార్యాభిముఖో ధర్మరాజస్య మద్రరాట్।
స తథా భిన్నసర్వాంగో రుధిరేణ సముక్షితః॥ 9-16-50 (61039)
ప్రత్యుద్గత ఇవ ప్రేంణా భూంయా స నరపుంగవః।
ప్రియయా కాంతయా కాంతః పతమాన ఇవోరసి॥ 9-16-51 (61040)
చిరం భుక్త్వా వసుమతీం ప్రియాం కాంతామివ ప్రభుః।
సర్వైరంగైః సమాశ్లిష్య ప్రసుప్త ఇవ చాభవత్॥ 9-16-52 (61041)
ధర్ంయే ధర్మాత్మనా యుద్వే నిహతో ధర్మసూనునా।
సంయక్స్ఫీత ఇవోత్సృష్టః ప్రశాంతోఽగ్నిరివాధ్వరే॥ 9-16-53 (61042)
శక్త్యా విభిన్నహృదయం విప్రవిద్ధాయుధధ్వజం।
సంశాంతమపి మద్రేశం లక్ష్మీర్నైవ విముంచతి॥ 9-16-54 (61043)
తతో యుధిష్ఠిరశ్చాపమాదాయేంద్రధనుష్ప్రభం।
వ్యధమద్ద్విషతః సంఖ్యే ఖగరాడివ పన్నగాన్।
దేహాన్సునిశితైర్భల్లై రిపూణాం నాశయన్క్షణాత్॥ 9-16-55 (61044)
తతః పార్థస్య బాణౌఘైరావృతాః సైనికాస్తవ।
నిమీలితాక్షాః క్షిణ్వంతి భృశమన్యోన్యకర్శితాః।
క్షరంతో రుధిరం దేహైర్విశస్త్రాయుధజీవితాః॥ 9-16-56 (61045)
తతః శల్యే నిపతితే మద్రరాజానుజో యువా।
భ్రాతుస్తుల్యో గుణైః సర్వై రథీ పాండవమభ్యయాత్॥ 9-16-57 (61046)
వివ్యాధ చ నరశ్రేష్ఠో నారాచైర్బహుభిస్త్వరన్।
హతస్యాపచితిం భ్రాతుశ్చికీషుర్యుద్ధదుర్మదః॥ 9-16-58 (61047)
తం వివ్యాధాశుగైః ష·డ్భిర్ధర్మరాజస్త్వరన్నివ।
కార్ముకం చాస్య చిచ్ఛేద క్షురాభ్యాం ధ్వజమేవ చ॥ 9-16-59 (61048)
తతోఽస్య దీప్యమానేన సుదృఢేన శితేన చ।
ప్రముఖే వర్తమానస్య భల్లేనాపాహరచ్ఛిరః॥ 9-16-60 (61049)
సకుండలం తద్దదృశే పతమానం శిరో రథాత్।
పుణ్యక్షయమనుప్రాప్య పతన్స్వర్గాదివ చ్యుతః॥ 9-16-61 (61050)
తస్యాపకృత్తశీర్షం తు శరీరం పతితం రథాత్।
రుధిరేణావసిక్తాంగం దృష్ట్వా సైన్యమభజ్యత॥ 9-16-62 (61051)
విచిత్రకవచే తస్మిన్హతే మద్రనృపానుజే।
హాహాకారం ప్రకుర్వాణాః కురవోఽభిప్రదుద్రువుః॥ 9-16-63 (61052)
శల్యానుజం హతం దృష్ట్వా తావకాస్త్యక్తజీవితాః।
విత్రేసుః పాండవభయాత్ప్రవిధ్వస్తాస్తదా భృశం॥ 9-16-64 (61053)
తాంస్తథా భజ్యమానాంస్తు కౌరవాన్భరతర్షభ।
శినేర్నప్తాఽకిరన్బాణైరభ్యవర్తత సాత్యకిః॥ 9-16-65 (61054)
తమాయాంతం మహేష్వాసం దుష్ప్రసహ్యం దురాసదం।
హార్దిక్యస్త్వరితో రాజన్ప్రత్యగృహ్ణాదభీతవత్॥ 9-16-66 (61055)
తౌ సమేతౌ మహాత్మానౌ వార్ష్ణేయౌ వరవాజినౌ।
హార్దిక్యః సాత్యకిశ్చైవ సింహావివ బలోత్కటౌ॥ 9-16-67 (61056)
ఇషుభిర్విమలాభాసైశ్ఛాదయంతౌ పరస్పరం।
అర్చిర్భిరివ సూర్యస్య దివాకరసమప్రభౌ॥ 9-16-68 (61057)
చాపమార్గబలోద్వూతాన్మార్గణాన్వృష్ణిసింహయోః।
ఆకాశగానపశ్యామ పతంగానివ శీఘ్రగాన్॥ 9-16-69 (61058)
సాత్యకిం దశభిర్విద్ధ్వా హయాంశ్చాస్య త్రిభిః శరైః।
చాపమేకేన చిచ్ఛేద హార్దిక్యో నతపర్వణా॥ 9-16-70 (61059)
తన్నికృత్తం ధనుఃశ్రేష్ఠమపాస్య శినిపుంగవః।
అన్యదాదత్త వేగేన ధనుర్జలదనిఃస్వనం॥ 9-16-71 (61060)
తదాదాయ ధనుఃశ్రేష్ఠం వరిష్ఠః సర్వధన్వినాం।
హార్దిక్యం దశభిర్బాణైః ప్రత్యవిధ్యత్స్తనాంతరే॥ 9-16-72 (61061)
తతో యుగం రథేషాం చ చ్ఛిత్త్వా భల్లైః సుసంయతైః।
అశ్వాంస్తస్యావధీత్తూర్ణముభౌ చ పార్ష్ణిసారథీ॥ 9-16-73 (61062)
హార్దిక్యం విరథం దృష్ట్వా కృపః శారద్వతః ప్రభో।
అపోవాహ తతః క్షిప్రం రథమారోప్య వీర్యవాన్॥ 9-16-74 (61063)
మద్రరాజే హతే రాజన్విరథే కృతవర్మణి।
దుర్యోధనబలం సర్వం పునరాసీత్పరాఙ్ముఖం॥ 9-16-75 (61064)
స్వ పరే నాన్వబుధ్యంత సైన్యేన రజసా వృతే।
బలం తు హతభూయిష్ఠం త్రస్తమాసీత్పరాఙ్ముఖం॥ 9-16-76 (61065)
తతో ముహూర్తాత్తేఽపశ్యన్రజో భౌమం సముత్థితం।
వివిధైః శోణితస్రావైః ప్రశాంతం పురుషర్షభ॥ 9-16-77 (61066)
తతో దుర్యోధనో దృష్ట్వా భగ్నం స్వబలమంతికాత్।
జవేనాపతతః పార్థానేకః సర్వానవారయత్॥ 9-16-78 (61067)
పాండవాన్సరథాందృష్ట్వా ధృష్టద్యుంనం చ పార్షతం।
ఆనర్త్తం చ దురాధర్షం శితైర్బాణైరవారయత్॥ 9-16-79 (61068)
తం పరే నాభ్యవర్తంత మర్త్యా మృత్యుమివాగతం।
అథాన్యం రథమాస్థాయ హార్దిక్యోఽపి న్యవర్తత॥ 9-16-80 (61069)
తతో యుధిష్ఠిరో రాజా త్వరమాణో మహారథః।
చతుర్భిర్నిజఘానాశ్వాన్పత్రిభిః కృతవర్మణః।
వివ్యాధ గౌతమం చాపి ష·డ్భిర్భల్లైః సుతేజనైః॥ 9-16-81 (61070)
అశ్వత్థామాః తతో రాజ్ఞా హతాశ్వం విరథీకృతం।
తమపోవాహ హార్దిక్యం స్వరథేన యుధిష్ఠిరాత్॥ 9-16-82 (61071)
తతః శారద్వతః షడ్భిః ప్రత్యవిధ్యద్యుధిష్ఠిరం।
వివ్యాధ చాశ్వాన్నిశితైస్తస్యాష్టాభిః శిలీముఖైః॥ 9-16-83 (61072)
ఏవమేతన్మహారాజ యుద్ధశేషమవర్తత।
తవ దుర్మంత్రితే రాజన్సహపుత్రస్య భారత॥ 9-16-84 (61073)
తస్మిన్మహేష్వాసధరే విశస్తే
సంగ్రామమధ్యే కురుపుంగవేన।
పార్థాః సమేతాః పరమప్రహృష్టాః
శంఖాన్ప్రదధ్ముర్హతమీక్ష్య శల్యం॥ 9-16-85 (61074)
యుధిష్ఠిరం చ ప్రశశంసురాజౌ
పురా సురా వృత్రవధే యథేంద్రం।
చక్రుశ్చ నానావిధవాద్యశబ్దా--
న్నినాదయంతో వసుధాం సమంతాత్॥ ॥ 9-16-86 (61075)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే శల్యపర్వణి శల్యవధపర్వణి అష్టాదశదివసయుద్ధే షోడశోఽధ్యాయః॥ 16 ॥
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes
9-16-22 సంహననీయో దృఢసంధికో మధ్యో యస్య తస్మాత్కాయాత్॥ 9-16-47 తోయమివ సుప్రవేశాంగాం। అప్రసక్తః అప్రతిహతా। నృపతేః శల్యస్య॥ 9-16-16 షోడశోఽధ్యాయః॥శల్యపర్వ - అధ్యాయ 017
॥ శ్రీః ॥
9.17. అధ్యాయః 017
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics
సంకులయుద్ధం॥ 1 ॥Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text
9-17-0 (61076)
సంజయ ఉవాచ। 9-17-0x (5110)
శల్యేఽథ నిహతే రాజన్మద్రరాజపదానుగాః।
రథాః సప్తశతా వీరా దుద్రువుర్మహతో బలాత్॥ 9-17-1 (61077)
దుర్యోధనస్తు ద్విరదమారుహ్యాచలసన్నిభం।
ఛత్రేణ ధ్రియమాణేన వీజ్యమానశ్చ చామరైః।
న గంతవ్యం న గంతవ్యమితి మద్రానవారయత్॥ 9-17-2 (61078)
దుర్యోధనేన తే వీరా వార్యమాణాః పునః పునః।
యుధిష్ఠిరం జిఘాంసంతః పాండూనాం ప్రావిశన్బలం॥ 9-17-3 (61079)
తే తు శూరా మహారాజ కృతచిత్తాశ్చ యోధనే।
ధనుఃశబ్దం మహత్కృత్వా సహాయుధ్యంత పాండవైః॥ 9-17-4 (61080)
శ్రుత్వా చ నిహతం శల్యం ధర్మపుత్రం చ పీడితం।
మద్రరాజప్రియే యుక్తైర్మద్రకాణాం మహారథైః॥ 9-17-5 (61081)
ఆజగామ తతః పార్థో గాండీవం విక్షిపంధనుః।
పూరయన్రథఘోషేణ దిశః సర్వా మహారథః॥ 9-17-6 (61082)
తతోఽర్జునశ్చ భీమశ్చ మాద్రీపుత్రౌ చ పాండవౌ।
సాత్యకిశ్చ నరవ్యాఘ్రో ద్రౌపదేయాశ్చ సర్వశః॥ 9-17-7 (61083)
ధృష్టద్యుంనః శిఖండీ చ పాంచాలాః సహ సోమకైః।
యుధిష్ఠిరం పరీప్సంతః సమంతాత్పర్యవారయన్॥ 9-17-8 (61084)
తే సమంతాత్పరివృతాః పాండవైః పురుషర్షభైః।
క్షోభయంతి స్మ తాం సేనాం మకరాః సాగరం యథా।
వృక్షానివ మహావాతాః కంపయంతి స్మ తావకాః॥ 9-17-9 (61085)
పురోవాతేన గంగేవ--క్షోభ్యమాణా మహానదీ।
అక్షోభ్యత తదా రాజన్పాండూనాం ధ్వజినీ తతః॥ 9-17-10 (61086)
ప్రస్కంద్య సేనాం మహతీం మహాత్మానో మహారథాః।
బహవశ్చుక్రుశుస్తత్ర క్వ స రాజా యుధిష్ఠిరః।
భ్రాతరో వాఽస్య తే శూరా దృశ్యంతే నేహ కేచన॥ 9-17-11 (61087)
ధృష్టద్యుంనోఽథ శైనేయో ద్రౌపదేయాశ్చ సర్వశః।
పాంచాలాశ్చ మహావీర్యాః శిఖండీ చ మహారథః॥ 9-17-12 (61088)
ఏవం తాన్వాదినః శూరాంద్రౌపదేయా మహారథాః।
అభ్యఘ్నన్యుయుధానశ్చ మద్రరాజపదానుగాన్॥ 9-17-13 (61089)
చక్రైర్విమథితైః కేచిత్కేచిచ్ఛిన్నైర్మహాధ్వజైః।
సంప్రదృశ్యంత సమరే తావకా నిహతాః పరైః॥ 9-17-14 (61090)
ఆలోక్య పాండవాన్యుద్ధే యోధా రాజన్సమంతతః।
వార్యమాణా యయుర్వేగాత్పుత్రేణ తవ భారత॥ 9-17-15 (61091)
దుర్యోధనశ్చ తాన్వీరాన్వారయామాస సాంత్వయన్।
న చాస్య శాసనం కేచిత్తత్ర చక్రుర్మహారథాః॥ 9-17-16 (61092)
తతో గాంధారరాజస్య పుత్రః శకునిరబ్రవీత్।
దుర్యోధనం మహారాజ వచనం వచనక్షమం॥ 9-17-17 (61093)
కిం నః సంప్రేక్షమాణానాం మద్రాణాం హన్యతే బలం।
న యుక్తమేతత్సమరే త్వయి తిష్ఠతి భారత॥ 9-17-18 (61094)
సహితైర్నామ యోద్ధవ్యమిత్యేష సమయః కృతః।
అథ కస్మాత్స్మరన్నేవ ఘ్నతో మర్షయసే నృప॥ 9-17-19 (61095)
దుర్యోధన ఉవాచ। 9-17-20x (5111)
వార్యమాణా మయా పూర్వం నైతే చక్రుర్వచో మమ।
ఏతే వినిహతాః సర్వే ప్రస్కన్నాః పాండువాహినీం॥ 9-17-20 (61096)
శకునిరువాచ। 9-17-21x (5112)
న భర్తుః శాసనం వీరా రణే కుర్వంత్యమర్షితాః।
అలం క్రోద్వుమథైతేషాం నాయం కాల ఉపేక్షితుం॥ 9-17-21 (61097)
యామః సర్వేఽత్ర సంభూయ సవాజిరథకుంజరాః।
పరిత్రాతుం మహేష్వాసాన్మద్రరాజపదానుగాన్॥ 9-17-22 (61098)
అన్యోన్యం పరిరక్షామో యత్నేన మహతా నృప।
ఏవం సర్వేఽనుసంచింత్య ప్రయయుర్యత్ర సైనికాః॥ 9-17-23 (61099)
సంజయ ఉవాచ। 9-17-24x (5113)
ఏవముక్తస్తదా రాజా బలేన మహతా వృతః।
ప్రయయౌ సింహనాదేన కంపయన్నివ మేదినీం॥ 9-17-24 (61100)
హత విధ్యత గృహ్ణీత ప్రహరధ్వం నికృంతత।
ఇత్యాసీత్తుములః శబ్దస్తవ సైన్యస్య భారత॥ 9-17-25 (61101)
పాండవాస్తు రణే దృష్ట్వా మద్రరాజపదానుగాన్।
సహితానభ్యవర్తంతం గుల్మమాస్థాయ మధ్యమం॥ 9-17-26 (61102)
తే ముహూర్తాద్రణే వీరా హస్తాహస్తి విశాంపతే।
నిహతాః ప్రత్యదృశ్యంత మద్రరాజపదానుగాః॥ 9-17-27 (61103)
తతో నః సంప్రయాతానాం హతా మద్రాస్తరస్వినః।
హృష్టాః కిలకిలాశబ్దమకుర్వన్సహితాః పరే॥ 9-17-28 (61104)
అథోత్థితాని రుండాని సమదృశ్యంత సర్వశః।
పపాత మహతీ చోల్కా మధ్యేనాదిత్యమండలం॥ 9-17-29 (61105)
రథైర్భగ్నయుగాక్షైశ్చ నిహతైశ్చ మహారథైః।
అశ్వైర్నిపాతితైశ్చైవ సంఛన్నాఽభూద్వసుంధరా॥ 9-17-30 (61106)
వాతాయమానైస్తురగైర్యుగాసక్తైస్తతస్తతః।
అకృష్యంత మహారాజ యోధాస్తత్ర రణాజిరే॥ 9-17-31 (61107)
భగ్నచక్రాన్రథాన్కేచిదహరంస్తురగా రణే।
రథార్ధం కేచిదాదాయ దిశో దశ విబభ్రముః।
తత్రతత్ర వ్యదృశ్యంత యోక్త్రైః శ్లిష్టాః స్మ వాజినః॥ 9-17-32 (61108)
రథినః పతమానాశ్చ దృశ్యంతే స్మ నరోత్తమాః।
గగనాత్ప్రచ్యుతాః సిద్ధాః పుణ్యానామివ సంక్షయే॥ 9-17-33 (61109)
నిహతేషు చ శూరేషు మద్రరాజానుగేషు వై।
అస్మానాపతతశ్చాపి దృష్ట్వా పార్థా మహారథాః॥ 9-17-34 (61110)
అభ్యవర్తంత వేగేన జయగృద్ధాః ప్రహారిణః।
బాణశబ్దరవాన్కృత్వా విమిశ్రాఞ్శంఖనిఃస్వనైః॥ 9-17-35 (61111)
అస్మాంస్తు పునరాసాద్య లబ్ధలక్షాః ప్రహారిణః।
శరాసనాని ధున్వానాః సింహనాదాన్ప్రచుక్రుశుః॥ 9-17-36 (61112)
తతో హతమభిప్రేక్ష్య మద్రరాజబలం మహత్।
మద్రరాజం చ సమరే దృష్ట్వా శూరం నిపాతితం।
దుర్యోధనబలం సర్వం పునరాసీత్పరాఙ్ముఖం॥ 9-17-37 (61113)
వధ్యమానం మహారాజ పాండవైర్జితకాశిభిః।
దిశో భేజేఽథ సంభ్రాంతం త్రాసితం దృఢధన్విభిః॥ ॥ 9-17-38 (61114)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే శల్యవపర్వణి శల్యవధపర్వణి అష్టాదశదివసయుద్ధే సప్తదశోఽధ్యాయః॥ 17 ॥
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes
9-17-20 ప్రస్కన్నాః ప్రపన్నాః॥ 9-17-17 సప్తదశోఽధ్యాయః॥శల్యపర్వ - అధ్యాయ 018
॥ శ్రీః ॥
9.18. అధ్యాయః 018
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics
సంకులయుద్ధం॥ 1 ॥Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text
9-18-0 (61115)
సంజయ ఉవాచ। 9-18-0x (5114)
పాతితే యుధి దుర్ధర్షే మద్రరాజే మహారథే।
తావకాస్తవ పుత్రాశ్చ ప్రాయశో విముఖాఽభవన్॥ 9-18-1 (61116)
వణిజో నావి భిన్నాయాం యథాగాధే మహార్ణవే।
అపారే పారమిచ్ఛంతో హతే శూరే మహాత్మని॥ 9-18-2 (61117)
మద్రరాజే మహారాజ విత్రస్తాః శరవిక్షతాః।
అనాథా నాథమిచ్ఛంతో మృగాః సింహార్దితా ఇవ॥ 9-18-3 (61118)
వృషా యథా భగ్నశృంగాః శీర్ణదంతా యథా గజాః।
మధ్యాహ్నే ప్రత్యపాయామ నిర్జితాఽజాతశత్రుణా॥ 9-18-4 (61119)
న సంస్థాతుమనీకాని న చ రాజన్పరాక్రమే।
ఆసీద్బుద్ధిర్హతే శల్యే తవ యోధస్య కస్యచిత్॥ 9-18-5 (61120)
భీష్మే ద్రోణే చ నిహతే సూతపుత్రే చ పాతితే।
యద్దుఃఖం తవ యోధానాం భయం చాసీద్విశాంపతే॥ 9-18-6 (61121)
తద్భయం స చ నః శోకో భూయ ఏవాభ్యవర్తత।
నిరాశాశ్చ జయే రాజన్హతే శల్యే మహారథే॥ 9-18-7 (61122)
హతప్రవీరా విధ్వస్తా నికృత్తాశ్చ శితైః శరైః।
మద్రరాజే హతే రాజన్యోధాస్తే ప్రాద్రవన్భయాత్॥ 9-18-8 (61123)
అశ్వానన్యే గజానన్యే రథానన్యే మహారథాః।
ఆరుహ్య జవసంపన్నా పాదాతాః ప్రాద్రవంస్తథా॥ 9-18-9 (61124)
ద్విసాహస్రాశ్చ మహాతంగా గిరిరూపాః ప్రహారిణః।
xxప్రాద్రవన్హతే శల్యే అంకుశాంగుష్ఠనోదితాః॥ 9-18-10 (61125)
తే రణాద్భరతశ్రేష్ఠ తావకాః ప్రాద్రవందిశః।
ధావతశ్చాప్యపశ్యామ శ్వసమానాఞ్శరాహతాన్॥ 9-18-11 (61126)
తాన్ప్రభగ్నాన్హతాందృష్ట్వా హతోత్సాహాన్పరాజితాన్।
అభ్యవర్తంత పాంచాలాః పాండవాశ్చ జయైషిణః॥ 9-18-12 (61127)
బాణశబ్దరవాశ్చాపి సింహనాదాశ్చ పుష్కలాః।
శంఖశబ్దశ్చ శూరాణాం దారుణః సమపద్యత॥ 9-18-13 (61128)
దృష్ట్వా తు కౌరవం సైన్యం భయత్రస్తం ప్రవిద్రుతం।
అన్యోన్యం సమభాషంత పాంచాలాః పాండవైః సహ॥ 9-18-14 (61129)
అద్య రాజా సత్యధృతిర్హతామిత్రో యుధిష్ఠిరః।
అద్య దుర్యోధనో హీనో దీప్తయా నృపతిశ్రియా॥ 9-18-15 (61130)
అద్య శ్రుత్వా హతం పుత్రం ధృతరాష్ట్రో జనేశ్వరః।
నిఃసంజ్ఞః పతితో భూమౌ కిల్బిషం ప్రతిపత్స్యతే॥ 9-18-16 (61131)
అద్య జానాతి బీభత్సుం సమర్థం స్వధన్వినాం।
అద్యాత్మానం చ దుర్మేధా గర్హయిష్యతి పాపకృత్॥ 9-18-17 (61132)
అద్య క్షత్తుర్వచః సత్యం స్మరతాం బ్రువతో హితం।
అద్యప్రభృతి పార్థం చ ప్రేష్యభూత ఇవాచరన్।
విజానాతు నృపో దుఃఖం యత్ప్రాప్తం పాండునందనైః॥ 9-18-18 (61133)
అద్య కృష్ణస్య మాహాత్ంయం విజానాతు మహీపతిః।
అద్యార్జునధనుర్ఘోషం ఘోరం జానాతు సంయుగే॥ 9-18-19 (61134)
అత్త్రాణాం చ బలం సర్వం బాహ్వోశ్చ బలమాహవే।
`పుత్రాణాం చ వధం ఘోరం భీమేన శ్రోష్యతే నృపః'॥ 9-18-20 (61135)
అద్య జ్ఞాస్యతి భీమస్య బలం ఘోరం మహాత్మనః।
హతే దుర్యోధనే యుద్ధే శక్రేణేవ తు శంబరే॥ 9-18-21 (61136)
యత్కృతం భీమసేనేన దుఃశాసనవధే తదా।
కోఽన్యః కర్తాఽస్తి తల్లోకే ఋతే భీమాన్మహాబలాత్। 9-18-22 (61137)
అద్య జ్యేష్ఠస్య జానీతాం పాండవస్య పరాక్రమం।
మద్రరాజం హతం శ్రుత్వా దేవైరపి సుదుఃసహం॥ 9-18-23 (61138)
అద్య జ్ఞాస్యతి సంగ్రామే మాద్రీపుత్రౌ సుదుఃసహౌ।
నిహతే సౌబలే వీరే గాంధారేషు చ సర్వశః॥ 9-18-24 (61139)
xxxx న తేషాం స్యాద్యేషాం యోద్ధా ధనంజయః।
xxxxx ధృష్టద్యుంనశ్చ పార్షతః॥ 9-18-25 (61140)
xxxx పంచ మాద్రీపుత్రౌ చ పాండవౌ।
శిఖండీ చ మహేష్వాసో రాజా చైవ యుధిష్ఠిరః॥ 9-18-26 (61141)
యేషాం చ జగతో నాథో నాథః కృష్ణో జనార్దనః।
కథం తేషాం జయో న స్యాద్యేషాం ధర్మో వ్యపాశ్రయః॥ 9-18-27 (61142)
`లాభస్తేషాం జయస్తేషాం కుతస్తేషాం పరాభవః।
యేషాం నాథో హృషీకేశః సర్వలోకవిభుర్హరిః'॥ 9-18-28 (61143)
భీష్మం ద్రోణం చ కర్ణం చ మద్రరాజానమేవ చ।
తథాఽన్యాన్నృపతీన్వీరాఞ్శతశోఽథ సహస్రశః॥ 9-18-29 (61144)
కోఽన్యః శక్తో రణే జేతుమృతే పార్థాద్యుధిష్ఠిరాత్।
యస్య నాథో హృషీకేశః సదా సత్యయశోనిధిః॥ 9-18-30 (61145)
ఇత్యేవం వదమానాస్తే హర్షేణ మహతా యుతాః।
ప్రభగ్నాంస్తావకాన్యోధాన్సంహృష్టాః పృష్ఠతోఽన్వయుః॥ 9-18-31 (61146)
ధనంజయో రథానీకమభ్యవర్తత వీర్యవాన్।
మాద్రీపుత్రౌ చ శకునిం సాత్యకిశ్చ మహారథః॥ 9-18-32 (61147)
తాన్ప్రేక్ష్య ద్రవతః సర్వాన్భీమసేనభయార్దితాన్।
దుర్యోధనస్తదా సూతమబ్రవీద్విస్మయన్నివ॥ 9-18-33 (61148)
మామతిక్రమతే పార్థో ధనుష్పాణిమవస్థితం।
జఘనే సర్వసైన్యానాం శనైరశ్వాన్ప్రచోదయ॥ 9-18-34 (61149)
జఘనే యుధ్యమానం హి కౌంతేయో మాం న సంశయః।
నోత్సహేదభ్యతిక్రాంతుం వేలామివ మహోదధిః॥ 9-18-35 (61150)
పశ్య సైన్యం మహత్సూత పాండవైః సమభిద్రుతం।
సైన్యరేణుం సముద్భూతం పశ్య చైనం సమంతతః॥ 9-18-36 (61151)
సింహనాదాంశ్చ సముద్భూతం పశ్య చైనం సమంతతః॥
తస్మాద్యాహి శనైః సూత జఘనం పరిపాలయ॥ 9-18-37 (61152)
మయి స్థితే చ సమరే నిరుద్ధేషు చ పాండుషు।
పునరావర్తతే తూర్ణం మామకం బలమోజసా॥ 9-18-38 (61153)
తచ్ఛ్రుత్వా తవ పుత్రస్య శూరస్య సదృశం వచః।
సారథిర్హేమసంఛన్నాఞ్శరైరశ్వానచోదయత్॥ 9-18-39 (61154)
గజాశ్వరథిభిర్హీనాస్త్యక్తాత్మానః పదాతయః।
ఏకవింశతిసాహస్రాః సంయుగాయావతస్థిరే॥ 9-18-40 (61155)
నానాదేశసముద్భూతా నానారంజితవాససః।
అవస్థితాస్తదా యోధాః ప్రార్థయంతో మహద్యశః॥ 9-18-41 (61156)
తేషామాపతతాం తత్ర సంహృష్టానాం పరస్పరం।
సంమర్దః సుమహాంచజ్ఞే ఘోరరూపో భయానకః॥ 9-18-42 (61157)
భీమసేనం తదా రాజంధృష్టద్యుంనం చ పార్షతం।
బలేన చతురంగేణ నానాదేశ్యానవారయత్॥ 9-18-43 (61158)
భీమమేవాభ్యవర్తంత రణేఽన్యే తు పదాతయః।
ప్రక్ష్వేడ్యాస్ఫోట్య సంహృష్టా వీరలోకం యియాసవః॥ 9-18-44 (61159)
ఆసాద్య భీమసేనం తు సంరబ్ధా యుద్ధదుర్మదాః।
ధార్తరాష్ట్రా వినేదుర్హి నాన్యామకథనయన్కథాం।
పరివార్య రణే భీమం నిజఘ్నుస్తే సమంతతః॥ 9-18-45 (61160)
స వధ్యమానః సమరే పదాతిగణసంవృతః।
న చచాల తతః స్థానాన్మైనాక ఇవ పర్వతః॥ 9-18-46 (61161)
తే తు క్రుద్ధా మహారాజ పాండవస్య మహారథం।
నిగ్రహీతుం ప్రవృత్తా హి యోధాంశ్చాన్యానవారయన్॥ 9-18-47 (61162)
అక్రుధ్యత రణే భీమస్తైస్తదా పర్యవస్థితైః।
సోఽవతీర్య రథాత్తూర్ణం పదాతిః సమవస్థితః॥ 9-18-48 (61163)
జాతరూపప్రతిచ్ఛన్నాం ప్రగృహ్య మహతీం గదాం।
అవధీత్తావకాన్యోధాందండపాణిరివాంతకః॥ 9-18-49 (61164)
రథాశ్వవిప్రహీణాంస్తు తాన్భీమో గదయా బలీ।
ఏకవింశతిసాహస్రాన్పదాతీన్సమపోథయత్॥ 9-18-50 (61165)
హత్వా తత్పురుషానీకం భీమః సత్యపరాక్రమః।
ధృష్టద్యుంనం పురస్కృత్య న చిరాత్ప్రత్యదృశ్యత॥ 9-18-51 (61166)
పాదాతా నిహతా భూమౌ శిశ్యిరే రుధిరోక్షితః।
సంభగ్నా ఇవ వాతేన కర్ణికారాః సుపుష్పితాః॥ 9-18-52 (61167)
నానాశస్త్రసమాయుక్తా నానాకుండలధారిణః।
నానాజాత్యా హతాస్తత్ర నాదేశసమాగతాః॥ 9-18-53 (61168)
పతాకాధ్వజసంఛన్నం పదాతీనాం మహద్బలం।
నికృత్తం విబభౌ రౌద్రం ఘోరరూపం భయావహం॥ 9-18-54 (61169)
యుధిష్ఠిరపురోగాశ్చ సహసైన్యా మహారథాః।
అభ్యధావన్మహాత్మానం పుత్రం దుర్యోధనం తవ॥ 9-18-55 (61170)
తే సర్వే తావకాందృష్ట్వా మహేష్వాసాన్పరాఙ్ముఖాన్।
నాభ్యవర్తంత తే పుత్రం వేలామివ మహోర్మయః॥ 9-18-56 (61171)
తదద్భుతమపశ్యామ తవ పుత్రస్య పౌరుషం।
యదేకం సహితాః పార్థా న శేకురతివర్తితుం॥ 9-18-57 (61172)
నాతిదూరాపయాతం తు కృతబుద్వి పలాయనే।
దుర్యోధనః స్వకం సైన్యమబ్రవీద్భృశవిక్షతం॥ 9-18-58 (61173)
న తం దేశం ప్రపశ్యామి పృథివ్యాం పర్వతేషు చ।
యత్ర యాతాన్న వా హన్యుః పాండవాః కిం సృతేన వః॥ 9-18-59 (61174)
అల్పం చ బలమేతేషాం కృష్ణౌ చ భృశవిక్షతౌ।
యది సర్వేఽత్ర తిష్ఠామో ధ్రువం నో విజయో భవేత్॥ 9-18-60 (61175)
విప్రయాతాంస్తు వో భిన్నాన్పాండవాః కృతవిప్రియాః।
అనుయాయ హనిష్యంతి శ్రేయాన్నః సమరే వధః॥ 9-18-61 (61176)
శృణ్వంతు క్షత్రియాః సర్వే యావంతోఽత్ర సమాగతాః।
యదా శూరం చ భీరుం చ మారయత్యంతకః సదా॥ 9-18-62 (61177)
కో ను మూఢో న యుధ్యేత పురుషః క్షత్రియో ధ్రువం।
శ్రేయాన్నో భీమసేనస్య క్రుద్ధస్యాభిముఖే స్థితః॥ 9-18-63 (61178)
సుఖః సాంగ్రామికో మృత్యుర్దుఃఖో వ్యాధిజరాదిభిః।
మర్త్యేనావశ్యమర్తవ్యం గృహేష్వపి కదాచన॥ 9-18-64 (61179)
యుధ్యతః క్షత్రధర్మేణ మృత్యురేష సనాతనః।
హత్వేహ సుఖమాప్నోతి హతః ప్రేత్య మహత్ఫలం॥ 9-18-65 (61180)
న యుద్ధధర్మాచ్ఛ్రేయాన్వై పంథాః స్వర్గస్య కౌరవాః।
అచిరేణైవ తాఁల్లోకాన్హతో యుద్ధే సమశ్నుతే॥ 9-18-66 (61181)
శ్రుత్వా తద్వచనం తస్య పూజయిత్వా చ పార్థివాః।
పునరేవాభ్యవర్తంత పాండవానాతతాయినః॥ 9-18-67 (61182)
తానాపతత ఏవాశు వ్యూఢానీకాః ప్రహారిణః।
ప్రత్యుద్యయుస్తదా పార్థా జయగృద్ధాః ప్రమన్యవః॥ 9-18-68 (61183)
ధనంజయో రథేనాజావభ్యవర్తత వీర్యవాన్।
విశ్రుతం త్రిషు లోకేషు వ్యాక్షిపన్గాండివం ధనుః॥ 9-18-69 (61184)
మాద్రీపుత్రౌ చ శకునిం సాత్యకిశ్చ మహాబలః।
జవేనాభ్యపతన్హృష్టా యత్తా వై తావకం బలం॥ ॥ 9-18-70 (61185)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే శల్యపర్వణి శల్యవధపర్వణి అష్టాదశదివసయుద్ధే అష్టాదశోఽధ్యాయః॥ 18 ॥
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes
9-18-34 న మాతేక్రమతే పాథః ఇతి ఙ. పాఠః। న మానసస్యతే ఇతి క.పాఠః॥ 9-18-18 అష్టాదశోఽధ్యాయః॥శల్యపర్వ - అధ్యాయ 019
॥ శ్రీః ॥
9.19. అధ్యాయః 019
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics
సాత్యకినా సాల్వవధః॥ 1 ॥Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text
9-19-0 (61186)
సంజరా ఉవాచ। 9-19-0x (5115)
సన్నివృత్తేషు సైన్యేషు సాల్వో ంలేచ్ఛగణాధిపః।
అభ్యద్రవత్సుసంక్రుద్ధః పాండవానాం మహద్బలం॥ 9-19-1 (61187)
ఆస్థాయ సుమహానాగం ప్రభిన్నం పర్వతోపమం।
సప్తమైరావతప్రఖ్యమమిత్రగణమర్దనం॥ 9-19-2 (61188)
యోఽసౌ మహాన్భద్రకులప్రసూతః
సుపూజితో ధార్తరాష్ట్రేణ నిత్యం।
సుకల్పితః శాస్త్రవినిశ్చయజ్ఞైః
సదౌపవాహ్యః సమరేషు రాజన్॥ 9-19-3 (61189)
ఐరావతం దైత్యగణాన్విమృద్ర--
ఞ్శక్రో యథా సంజనయన్భయాని।
తమాస్థితో రాజవరో బభూవ
యథోదయస్థః సవితా క్షపాంతే॥ 9-19-4 (61190)
స తేన నాగప్రవరేణ రాజ--
న్నభ్యుద్యయౌ పాండుసుతాన్సమేతాన్।
శితైః పృషత్కైర్విదదార వేగై--
ర్మహేంద్రవజ్రప్రతిమైః సుఘోరైః॥ 9-19-5 (61191)
తతః శరాన్వై సృజతో మహారణే
యోధాంశ్చ రాజన్నయతో యమాలయం।
నాస్యానత్రం దదృశుః స్వే పరే వా
యథా పురా వజ్రధరస్య దైత్యాః॥ 9-19-6 (61192)
తే పాండవాః సోమకాః సృంజయాశ్చ
తమేకనాగం దదృశుః సమంతాత్।
సహస్రశో వై విచరంతమేకం
యథా మహేంద్రస్య గజం సమీపే॥ 9-19-7 (61193)
సంద్రావ్యమాణం తు బలం పరేషాం
పరేతకల్పం విబభౌ సమంతతః।
నైవావతస్థే సమరే భృశం భయా--
ద్విమృద్యమానం తు పరస్పరం తదా॥ 9-19-8 (61194)
తతః ప్రభగ్నా సహసా మహాచమూః
సా పాండవీ తేన నరాధిపేన।
దిశశ్చతస్రః సహసా విధావితా
గజేంద్రవేగం తమపారయంతీ॥ 9-19-9 (61195)
దృష్ట్వా చ తాం వేగవతా ప్రభగ్నాం
సర్వే త్వదీయా యుధి యోధముఖ్యాః।
అపూజయంస్తే తు నరాధిపం తం
దధ్ముశ్చ శంఖాఞ్శశిసన్నికాశాన్॥ 9-19-10 (61196)
శ్రుత్వా నినాదం త్వథ కౌరవాణాం
హర్షాద్విముక్తం సహ శంఖశబ్దైః।
సేనాపతిః పాండవసృంజయానాం
పాంచాలపుత్రో మమృషే న కోపాత్॥ 9-19-11 (61197)
తతస్తు తం వై ద్విరదం మహాత్మా
ప్రత్యుద్యయౌ త్వరమాణో జయాయ।
జంభో యథా శక్రసమాగమే వై
నాగేంద్రమైరావణమింద్రవాహ్యం॥ 9-19-12 (61198)
తమాపతంతం సహసా తు దృష్ట్వా
పాంచాలపుత్రం యుధి రాజసింహః।
తం వై ద్విపం ప్రేషయామాస తూర్ణం
వధాయ రాజంద్రుపదాత్మజస్య॥ 9-19-13 (61199)
స తం ద్విపేంద్రం సహసాపతంత--
మవిధ్యదగ్నిప్రతిమైః పృషత్కైః।
కర్మారధౌతైర్నిశితైర్జ్వలద్భి--
ర్నారాచముఖ్యైస్త్రిభిరుగ్రవేగైః॥ 9-19-14 (61200)
తతోఽపరాన్పంచశతాన్మహాత్మా
నారాచముఖ్యాన్విససర్జ కుంభే।
స తైస్తు విద్ధః పరమద్విపో రణే
తదా పరావృత్య భృశం ప్రదుద్రువే॥ 9-19-15 (61201)
తం నాగరాజం సహసా ప్రణున్నం
విద్రావ్యమాణం వినివర్త్య సాల్వః।
తోత్రాంకుశైః ప్రేషయామాస తూర్ణం
పాంచాలరాజస్య సుతం ప్రదిశ్య॥ 9-19-16 (61202)
దృష్ట్వా పతంతం సహసా తు నాగం
ధృష్టద్యుంనః స్వరథాచ్ఛీఘ్రమేవ।
గదాం ప్రగృహ్యోగ్రజవేన వీరో
భూమిం ప్రపన్నో భయవిహ్వలాంగః॥ 9-19-17 (61203)
స తం రథం హేమవిభూషితాంగం
సాశ్వం ససూతం సహసా విమృద్య।
ఉత్క్షిప్య హస్తేన నదన్మహాద్విపో
విపోథయామాస వసుంధరాతలే॥ 9-19-18 (61204)
పాంచాలరాజస్య సుతం చ దృష్ట్వా
తదార్దితం నాగవరేణ తేన।
తమభ్యధావత్సహసా జవేన
భీమః శిఖండీ చ శినేశ్చ నప్తా॥ 9-19-19 (61205)
శరైశ్చ వేగం సహసా నిగృహ్య
తస్యాభితో వ్యాపతతో గజస్య।
స సంగృహీతో రథిభిర్గజో వై
చచాల తైర్వార్యమాణశ్చ సంఖ్యే॥ 9-19-20 (61206)
తతః పృషత్కాన్ప్రవవర్ష రాజా
సూర్యో యథా రశ్మిజాలం సమంతాత్।
తైరాశుగైర్వధ్యమానా రథౌఘాః
ప్రదుద్రువుః సహితాస్తత్రతత్ర॥ 9-19-21 (61207)
తత్కర్మ సాల్వస్య సమీక్ష్య సర్వే
పాంచాలపుత్రా నృప సృంజయాశ్చ।
హాహాకారైర్నాదయంతి స్మ యుద్ధే
ద్విపం సమంతాద్రురుధుర్నరాగ్ర్యాః॥ 9-19-22 (61208)
పాంచాలపుత్రస్త్వరితస్తు శూరో
గదాం ప్రగృహ్యాచలశృంగకల్పాం।
ససంభ్రమం భారత శత్రుఘాతీ
జవేన వీరోఽనుససార నాగం॥ 9-19-23 (61209)
తతస్తు నాగం ధరణీధరాభం
మదం స్రవంతం జలదప్రకాశం।
గదాం సమాతిధ్య భృశం జఘాన
పాంచాలరాజస్య సుతస్తరస్వీ॥ 9-19-24 (61210)
స భిన్నకుంభః సహసా వినద్య
ముఖాత్ప్రభూతం క్షతజం విముంచన్।
పపాత నాగో ధరమీధరాభః
క్షితిప్రకంపాచ్చలితో యథాఽద్రిః॥ 9-19-25 (61211)
నిపాత్యమానే తు తదా గజేంద్రే
హాహాకృతే తవ పుత్రస్య సైన్యే।
స సాల్వరాజస్య శినిప్రవీరో
జహార భల్లేన శిరః శితేన॥ 9-19-26 (61212)
హృతోత్తమాంగో యుధి సాత్వతేన
పపాత భూమౌ సహ నాగరాజ్ఞా।
యథాఽద్రిశృంగం సుమహత్ప్రణున్నం
వజ్రేణ దేవాధిపచోదితేన॥ ॥ 9-19-27 (61213)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే శల్యవధపర్వణి శల్యవధపర్వణి అష్టాదశదివసయుద్ధే ఏకోనవింశోఽధ్యాయః॥ 19 ॥
శల్యపర్వ - అధ్యాయ 020
॥ శ్రీః ॥
9.20. అధ్యాయః 020
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics
సాత్యకినా కృతవర్మపరాజయః॥ 1 ॥Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text
9-20-0 (61214)
సంజయ ఉవాచ। 9-20-0x (5116)
తస్మింస్తు నిహతే శూరే సాల్వే సమితిశోభనే।
తవాభజ్యద్బలం వేగాద్వాతేనేవ మహాద్రుమః॥ 9-20-1 (61215)
తత్ప్రభగ్నం బలం దృష్ట్వా కృతవర్మా మహారథః।
దధార సమరే శూరః శత్రుసైన్యం మహాబలః॥ 9-20-2 (61216)
సన్నివృత్తాస్తు తే శూరా దృష్ట్వా సాత్వతమాహవే।
శైలోపమం స్థిరం రాజన్కీర్యమాణం శరైర్యుధి॥ 9-20-3 (61217)
తతః ప్రవవృతే యుద్ధం కురూణాం పాండవైః సహ।
నివృత్తానాం మహారాజ మృత్యుం కృత్వా నివర్తనం॥ 9-20-4 (61218)
తత్రాశ్చర్యమభూద్యుద్వం సాత్వతస్య పరైః సహ।
యదేకో వారయామాస పాండుసేనాం దురాసదాం॥ 9-20-5 (61219)
తేషామన్యోన్యసుహృదాం కృతే కర్మణి దుష్కరే।
సింహనాదః ప్రహృష్టానాం దివిస్పృక్సుమహానభూత్॥ 9-20-6 (61220)
తేన శబ్దేన విత్రస్తాన్పాంచాలాన్భరతర్షభ।
శినేర్నప్తా మహాబాహురన్వపద్యత సాత్యకిః॥ 9-20-7 (61221)
స సమాసాద్య రాజానం క్షేమధూర్తిం మహాబలం।
సప్తభిర్నిశితైర్బాణైరనయద్యమసాదనం॥ 9-20-8 (61222)
తమాయాంతం మహాబాహుం ప్రవపంతం శితాఞ్శరాన్।
జవేనాభ్యపతద్వీమాన్హార్దిక్యః శినిపుంగవం॥ 9-20-9 (61223)
తౌ సింహావివ నర్దంతౌ ధన్వినౌ రథినాం వరౌ।
అన్యోన్యమభిధావంతౌ శస్త్రప్రవరధారిణౌ॥ 9-20-10 (61224)
పాండవాః సహపాంచాలా యోధాశ్చాన్యే నృపోత్తమాః।
ప్రేక్షకాః సమపద్యంత తయోః పురుషసింహయోః॥ 9-20-11 (61225)
నారాచైర్వత్సదంతైశ్చ వృష్ణ్యంధకమహారథౌ।
అభిజఘ్నతురన్యోన్యం ప్రహృష్టావివ కుంచరౌ॥ 9-20-12 (61226)
చరంతౌ వివిధాన్మార్గాన్హార్దిక్యశినిపుంగవౌ।
ముహురంతర్దధాతే తౌ బాణవృష్ట్యా పరస్పరం॥ 9-20-13 (61227)
చాపవేగబలోద్వూతాన్మార్గణాన్వృష్ణిసింహయోః।
ఆకాశే సమపశ్యామ పతంగానివ శీఘ్రగాన్॥ 9-20-14 (61228)
తమేకం సత్యకర్మాణమాసాద్య హృదికాత్మజః।
అవిధ్యన్నిశితైర్బాణైశ్చతుర్భిశ్చతురో హయాన్॥ 9-20-15 (61229)
స దీర్ఘబాహుః సంక్రుద్ధస్తోత్రార్దిత ఇవ ద్విపః।
అష్టభిః కృతవర్మాణమవిధ్యత్పరమేషుభిః॥ 9-20-16 (61230)
తతః పూర్ణాయతోత్సృష్టైః కృతవర్మా శిలాశితైః।
సాత్యకిం త్రిభిరాహత్య ధనురేకేన చిచ్ఛిదే॥ 9-20-17 (61231)
నికృత్తం తద్ధనుఃశ్రేష్ఠమపాస్య శినిపుంగవః।
అన్యదాదత్త వేగేన శైనేయః సశరం ధనుః॥ 9-20-18 (61232)
తదాదాయ ధనుఃశ్రేష్ఠం వరిష్ఠః సర్వధన్వినాం।
ఆరోప్య చ ధనుః శీఘ్రం మహావీర్యో మహాబలః॥ 9-20-19 (61233)
అమృష్యమాణో ధనుషశ్ఛేదనం కృతవర్మణా।
కుపితోఽతిరథః శీఘ్రం కృతవర్మాణమభ్యయాత్॥ 9-20-20 (61234)
తతః సునిశితైర్బాణైర్దశభిః శినిపుంగవః।
జఘాన సూతం చాశ్వాంశ్చ ధ్వజం చ కృతవర్మణః॥ 9-20-21 (61235)
తతో రాజన్మహేష్వాసః కృతవర్మా మహారథః।
హతాశ్వసూతం సంప్రేక్ష్య రథం హేమపరిష్కృతం॥ 9-20-22 (61236)
రోషేణ మహతాఽఽవిష్టః శూలముద్యంయ మారిష।
చిక్షేప భుజవేగేన జిఘాంసుః శిని పుంగవం॥ 9-20-23 (61237)
తచ్ఛూలం సాత్వతో హ్యాజౌ నిర్భిద్య నిశితైః శరైః।
చూర్ణితం పాతయామాస మోహయన్నివ మాధవం।
తతోఽపరేణ భల్లేన హృద్యేనం సమతాడయత్॥ 9-20-24 (61238)
సుయుద్వే యుయుధానేన హతాశ్వో హతసారథిః।
కృతవర్మా కృతాస్త్రేణ ధరమీమన్వపద్యత॥ 9-20-25 (61239)
తస్మిన్సాత్యకినా వీరే ద్వైరథే విరథీకృతే।
సమపద్యత సర్వేషాం సైన్యానాం సుమహద్భయం॥ 9-20-26 (61240)
పుత్రాణాం తవ చాత్యర్థం విషాదః సమజాయత।
హతసూతే హతాశ్వే తు విరథే కృతవర్మణి॥ 9-20-27 (61241)
హతాశ్వం చ సమాలక్ష్య హతసూతమరిందమ।
అభ్యధావత్కృపో రాజంజిఘాంసుః శినిపుంగవం॥ 9-20-28 (61242)
తమారోప్య రథోపస్థే మిషతాం సర్వధన్వినాం।
అపోవాహ మహాబాహుం తూర్ణమాయోధనాదపి॥ 9-20-29 (61243)
శైనేయేఽధిష్ఠితే రాజన్విరథే కృతవర్మణి।
దుర్యోధనబలం సర్వం పునరాసీత్పరాఙ్ముఖం॥ 9-20-30 (61244)
తత్పరే నాన్వబుధ్యంత సైన్యేన రజసా వృతాః।
తావకాః ప్రద్రుతా రాజందుర్యోధనమృతే నృపం॥ 9-20-31 (61245)
దుర్యోధనస్తు సంప్రేక్ష్య భగ్నం స్వబలమంతికాత్।
జవేనాభ్యపతత్తూర్ణం సర్వాంశ్చైకో న్యవారయత్॥ 9-20-32 (61246)
పాండూంశ్చ సర్వాన్సంక్రుద్ధో ధృష్టద్యుంనం చ పార్షతం।
శిఖండినం ద్రౌపదేయాన్పాంచాలానాం చ యే గణాః॥ 9-20-33 (61247)
కేకయాన్సోమకాంశ్చైవ సృంజయాంశ్చైవ మారిష।
అసంభ్రమం దురాధర్షః శితైర్బాణైరవాకిరత్॥ 9-20-34 (61248)
అతిష్ఠదాహవే యత్తః పుత్రస్తవ మహాబలః।
యథా యజ్ఞే మహానగ్నిర్మంత్రపూతః ప్రకాశతే।
తథా దుర్యోధనో రాజా సంగ్రామే సర్వతోఽభవత్॥ 9-20-35 (61249)
తం పరే నాభ్యవర్తంత మర్త్యా మృత్యుమివాహవే।
అథాన్యం రథమాస్థాయ హార్దిక్యః సమపద్యత॥ ॥ 9-20-36 (61250)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే శల్యపర్వమి శల్యవధపర్వణి అష్టాదశదివసయుద్ధే వింశోఽధ్యాయః॥ 20 ॥
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes
9-20-3 సాత్వతం కృతవర్మాణం॥ 9-20-20 వింశోఽధ్యాయః॥శల్యపర్వ - అధ్యాయ 021
॥ శ్రీః ॥
9.21. అధ్యాయః 021
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics
సంకులయుద్ధం॥ 1 ॥Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text
9-21-0 (61251)
సంజయ ఉవాచ। 9-21-0x (5117)
పుత్రస్తు తే మహారాజ రథస్థో రథినాం వరః।
దురుత్సహో బభౌ యుద్ధే యథా రుద్రః ప్రతాపవాన్॥ 9-21-1 (61252)
తస్య బాణసహస్రైస్తు ప్రచ్ఛన్నా హ్యభవన్మహీ।
పరాంశ్చ సిషిచే బాణైర్ధారాభిరివ పర్వతాన్॥ 9-21-2 (61253)
న చ సోఽస్తి పుమాన్కశ్చిత్పాండవానాం బలార్ణవే।
హయో గజో రథో వాఽపి యః స్యాద్బాణైరవిక్షతః॥ 9-21-3 (61254)
యం యం హి సమరే యోధం ప్రపశ్యామి విశాంపతే।
స స బాణైశ్చితోఽభూద్వై పుత్రేణ తవ భారత॥ 9-21-4 (61255)
యథా సైన్యేన రజసా సముద్భూతేన వాహినీ।
ప్రత్యదృశ్యత సంఛన్నా తథా బాణైర్మహాత్మనః॥ 9-21-5 (61256)
బాణభూతామపశ్యామ పృథివీం పృథివీపతే।
దుర్యోధనేన ప్రకృతాం క్షిప్రహస్తేన ధన్వినా॥ 9-21-6 (61257)
తేషు యోధసహస్రేషు తావకేషు పరేషు చ।
నాస్తి దుర్యోధనసమః పుమానితి మతిర్మమ॥ 9-21-7 (61258)
తత్రాద్భుతమపశ్యామ తవ పుత్రస్య విక్రమం।
యదేకం సహితాః పార్థా నాభ్యవర్తంత భారత॥ 9-21-8 (61259)
యుధిష్ఠిరం శతేనాజౌ వివ్యాధ భరతర్షభ।
భీమసేనం చ సప్తత్యా సహదేవం చ పంచభిః॥ 9-21-9 (61260)
నకులం చ చతుఃషష్ట్యా ధృష్టద్యుంనం చ పంచభిః।
పంచభిర్ద్రౌపదేయాంశ్చ త్రిభిర్వివ్యాధ సాత్యకిం॥ 9-21-10 (61261)
ధనుశ్చిచ్ఛేద భల్లేన సహదేవస్య మారిష।
తదపాస్య ధనుశ్ఛిన్నం మాద్రీపుత్రః ప్రతాపవాన్॥ 9-21-11 (61262)
అభ్యద్రవత రాజానం ప్రగృహ్యాన్యన్మహద్ధనుః।
తతో దుర్యోధనం సంఖ్యే వివ్యాధ దశభిః శరైః॥ 9-21-12 (61263)
నకులస్తు తతో వీరో రాజానం నవభిః శరైః।
ఘోరరూపైర్మహేష్వాసో వివ్యాధ చ ననాద చ॥ 9-21-13 (61264)
సాత్యకిశ్చైవ రాజానం శరేణానతపర్వణా।
ద్రౌపదేయాస్త్రిసప్తత్యా ధర్మరాజశ్చ పంచభిః।
అశీత్యా భీమసేనశ్చ శరై రాజానమార్పయన్॥ 9-21-14 (61265)
సమంతాత్కీర్యమాణస్తు బాణసంఘైర్మహాత్మభిః।
న చచాల మహారాజ సర్వసైన్యస్య పశ్యతః॥ 9-21-15 (61266)
లాఘవాత్సౌష్ఠవాచ్చాపి వీర్యాచ్చాపి మహాత్మనః।
అతి సర్వాణి భూతాని దదృశుః సర్వపార్థివాః॥ 9-21-16 (61267)
ధార్తరాష్ట్రా హి రాజేంద్ర యోధాస్తు స్వల్పమంతరం।
అపశ్యమానా రాజానం పర్యవర్తంత దంశితాః॥ 9-21-17 (61268)
తేషామాపతతాం ఘోరస్తుములః సమపద్యత।
క్షుబ్ధస్య హి సముద్రస్య ప్రావృట్కాలే యథా స్వనః॥ 9-21-18 (61269)
సమాసాద్య రణే తే తు రాజానమపరాజితం।
ప్రత్యుద్యయుర్మహేష్వాసాః పాండవానాతతాయినః॥ 9-21-19 (61270)
భీమసేనం రణే క్రుద్ధో ద్రోణపుత్రో న్యవారయత్।
తయోర్బాణైర్మహారాజ ప్రముక్తైః సర్వతోదిశం।
నాజ్ఞాయంత రణే వీరా న దిశః ప్రదిశస్తథా॥ 9-21-20 (61271)
తావుభౌ క్రూరకర్మాణావుభౌ భారతదుఃసహౌ।
ఘోరరూపమయుధ్యేతాం కృతప్రతికృతైషిణౌ॥ 9-21-21 (61272)
త్రాసయంతౌ దిశః సర్వా జ్యాక్షేపకఠినత్వచౌ।
శకునిస్తు రణే వీరో యుధిష్ఠిరమపీడయత్॥ 9-21-22 (61273)
తస్యాశ్వాంశ్చతురో హత్వా సుబలస్య సుతో విభో।
నాదం చకార బలవత్సర్వసైన్యాని కంపయన్॥ 9-21-23 (61274)
ఏతస్మిన్నంతరే వీరం రాజానమపరాజితం।
అపోవాహ రథేనాజౌ సహదేవః ప్రతాపవాన్॥ 9-21-24 (61275)
అథాన్యం రథమాస్థాయ ధర్మపుత్రో యుధిష్ఠిరః।
శకునిం నవభిర్విద్ధ్వా పునర్వివ్యాధ పంచభిః।
ననాద చ మహానాదం ప్రవరః సర్వధన్వినాం॥ 9-21-25 (61276)
తద్యుద్ధమభవచ్చిత్రం ఘోరరూపం చ మారిష।
ప్రేక్షతాం ప్రీతిజననం సిద్ధచారణసేవితం॥ 9-21-26 (61277)
ఉలూకస్తు మహేష్వాసం నకులం యుద్ధదుర్మదం।
అభ్యవర్షదమేయాత్మా శరవర్షైః సమంతతః॥ 9-21-27 (61278)
తథైవ నకులః శూరః సౌబలస్య సుతం రణే।
శరవర్షేణ మహతా సమంతాత్పర్యవారయత్॥ 9-21-28 (61279)
తౌ తత్ర సమరే వీరౌ కులపుత్రౌ మహారథౌ।
యోధయంతావపశ్యేతాం కృతప్రతికృతైషిణౌ॥ 9-21-29 (61280)
తథైవ కృతవర్మాణం శైనేయః శత్రుతాపనః।
యోధయఞ్శుశుభే రాజన్బలిం శక్ర ఇవాహవే॥ 9-21-30 (61281)
దుర్యోధనో ధనుశ్ఛిత్త్వా ధృష్టద్యుంనస్య సంయుగే।
అథైనం ఛిన్నధన్వానం వివ్యాధ నిశితైః శరైః॥ 9-21-31 (61282)
ధృష్టద్యుంనోఽపి సమరే ప్రగృహ్య పరమాయుధం।
రాజానం యోధయామాస పశ్యతాం సర్వధన్వినాం॥ 9-21-32 (61283)
తయోర్యుద్ధం మహచ్చాసీత్సంగ్రామే భరతర్షభ।
ప్రభిన్నయోర్యథా సక్తం మత్తయోర్వనహస్తినోః॥ 9-21-33 (61284)
గౌతమస్తు రణే క్రుద్ధో ద్రౌపదేయాన్మహాబాలాన్।
వివ్యాధ బహుభిః శూరః శరైః సన్నతపర్వభిః॥ 9-21-34 (61285)
తస్య తైరభవద్యుద్ధమింద్రియైరివ దేహినః।
ఘోరరూపమసంవార్యం నిర్మర్యాదమవర్తత॥ 9-21-35 (61286)
తే చ సంపీడయామాసురింద్రియాణీవ బాలిశం।
స చ తాన్ప్రతిసంరబ్ధః ప్రత్యయోధయదాహవే॥ 9-21-36 (61287)
ఏవం చిత్రమభూద్యుద్ధం తస్య తైః సహ భారత।
ఉత్థాయోత్థాయ హి యథా దేహినామింద్రియైర్విభో॥ 9-21-37 (61288)
నరాశ్చైవ నరైః సార్ధం దంతినో దంతిభిస్తథా।
హయా హయైః సమాసక్తా రథినో రథిభిః సహ॥ 9-21-38 (61289)
సంకులం చాభవద్భూయో ఘోరరూపం విశాంపతే॥ 9-21-39 (61290)
ఇదం చిత్రమిదం ఘోరమిదం రౌద్రమితి ప్రభో।
యుద్ధాన్యాసన్మహారాజ ఘోరాంణి చ బహూని చ॥ 9-21-40 (61291)
తే సమాసాద్య సమరే పరస్పరమరిందమాః।
వ్యనదంశ్చైవ జఘ్నుశ్చ సమాతాద్య మహాహవే॥ 9-21-41 (61292)
తేషాం పత్రసముద్భూతం రజస్తీవ్రమదృశ్యత।
వాతేన చోద్ధతం రాజంధావద్భిశ్చాశ్వసాదిభిః॥ 9-21-42 (61293)
రథనేమిసముద్భూతం నిఃశ్వాసైశ్చాపి దంతినాం।
రజః సంధ్యాభ్రకలిలం దివాకరపథం యయౌ॥ 9-21-43 (61294)
రజసా తేన సంపృక్తో భాస్కరో నిష్ప్రభః కృతః।
సంఛాదితాఽభవద్భూమిస్తే చ శూరా మహారథాః॥ 9-21-44 (61295)
ముహూర్తాదివ సంవృత్తం నీరజస్కం సమంతతః।
వీరశోణితసిక్తాయాం భూమౌ భరతసత్తమ॥ 9-21-45 (61296)
ఉపాశాంయత్తతస్తీవ్రం తద్రజో ఘోరదర్శనం॥ 9-21-46 (61297)
తతోఽపశ్యమహం భూయో ద్వంద్వయుద్ధాని భారత।
యథాప్రాణం యథాశ్రేష్ఠం మధ్యాహ్నే వై సుదారుణం॥ 9-21-47 (61298)
వర్మణాం తత్ర రాజేంద్ర వ్యదృశ్యంతోజ్జ్వలాః ప్రభాః।
శబ్దశ్చ తుములః సంఖ్యే శరాణాం పతతామభూత్
మహావేణువనస్యేవ దహ్యమానస్య పర్వతే॥ ॥ 9-21-48 (61299)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే శల్యపర్వణి శల్యవధపర్వణి అష్టాదశదివసయుద్ధే ఏకవింశోఽధ్యాయః॥ 21 ॥
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes
9-21-42 పత్రం వాహనం॥ 9-21-21 ఏకవింశోఽధ్యాయః॥శల్యపర్వ - అధ్యాయ 022
॥ శ్రీః ॥
9.22. అధ్యాయః 022
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics
సంకులయుద్ధం॥ 1 ॥Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text
9-22-0 (61300)
సంజయ ఉవాచ। 9-22-0x (5118)
వర్తమానే తదా యుద్ధే ఘోరరూపే భయానకే।
అభజ్యత బలం తత్ర తవ పుత్రస్య పాండవైః॥ 9-22-1 (61301)
తాంస్తు సర్వానయంతేన సన్నివార్య మహారథాః।
పుత్రాస్తే యోధయామాసుః పాండవానామనీకినీం॥ 9-22-2 (61302)
నివృత్తాః సహసా యోధాస్తవ పుత్రజయైపిణః।
సన్నివృత్తేషు తేష్వేవం యుద్ధమాసీత్సుదారుణం।
తావకానాం పరేషాం చ దేవాసురరణోపభం॥ 9-22-3 (61303)
పరేషాం తావకానాం చ నాసీత్కశ్చిత్పరాఙ్ముఖః॥ 9-22-4 (61304)
అనుమానేన యుధ్యంతే సంజ్ఞాభిశ్చ పరస్పరం।
తేషాం క్షయో మహానాసీద్యుధ్యతామితరేతరం॥ 9-22-5 (61305)
తతో యుధిష్ఠిరో రాజా క్రోధేన మహతా యుతః।
జిగీషమాణః సంగ్రామే ధార్తరాష్ట్రాన్సరాజకాన్॥ 9-22-6 (61306)
త్రిభిః శారద్వతం విద్వ్వా రుక్మపుంఖైః శిలాశితైః।
చతుర్భిర్నిజఘానాశ్వాన్కల్యాణాన్కృతవర్మణః॥ 9-22-7 (61307)
అశ్వత్థామా తు హార్దిక్యమపోవాహ యశస్వినం।
అథ శారద్వతోఽష్టాభిః ప్రత్యవిధ్యద్యుధిష్ఠిరం॥ 9-22-8 (61308)
తతో దుర్యోధనో రాజా రథాన్సప్తశతాన్రణే।
ప్రైషయద్యత్ర రాజాఽసౌ ధర్మపుత్రో యుధిష్ఠిరః॥ 9-22-9 (61309)
తే రథా రథిభిర్యుక్తా మనోమారుతరంహసః।
అభ్యద్రవంత సంగ్రామే కౌంతేయస్య రథం ప్రతి॥ 9-22-10 (61310)
తే సమంతాన్మహారాజ పరివార్య యుధిష్ఠిరం।
అదృశ్యం సాయకైశ్చక్రుర్మేఘా ఇవ దివాకరం॥ 9-22-11 (61311)
తం దృష్ట్వా ధర్మరాజానం కౌరవేయైస్తథావృతం।
నామృష్యంత సుసంరబ్ధాః శిఖండిప్రముఖా రథాః॥ 9-22-12 (61312)
రథైరశ్వవరైర్యుక్తైః కింకిణీజాలసంవృతైః।
ఆజగ్మురథ రక్షంతః కుంతీపుత్రం యుధిష్ఠిరం॥ 9-22-13 (61313)
తతః ప్రవవృతే రౌద్రః సంగ్రామః శోణితోదకః।
పాండవానాం కురూణాం చ యమరాష్ట్రవివర్ధనః॥ 9-22-14 (61314)
రథాన్సప్తశతాన్హత్వా కురూణామాతతాయినాం।
పాండవాః సహ పాంచాలైః పునరేవాభ్యవారయన్॥ 9-22-15 (61315)
తత్ర యుద్ధం మహచ్చాసీత్తవ పుత్రస్య పాండవైః।
న చ తత్తాదృశం దృష్టం నైవ చాపి పరిశ్రుతం॥ 9-22-16 (61316)
వర్తమానే తదా యుద్ధే నిర్మర్యాదే సమంతతః।
వధ్యమానేషు యోధేషు తావకేష్వితరేషు చ॥ 9-22-17 (61317)
వినదత్సు చ యోధేషు శంఖవర్యైశ్చ పూరితైః।
ఉత్క్రుష్టైః సింహనాదైశ్చ గర్జితైశ్చైవ ధన్వినాం॥ 9-22-18 (61318)
అతిప్రవృత్తే యుద్ధే చ ఛిద్యమానేషు మర్మసు।
ధావమానేషు యోధేషు జయగృద్ధిషు మారిష॥ 9-22-19 (61319)
సంహారే సర్వతో జాతే పృథివ్యాం శోకసంభవే।
వహ్నీనాముత్తమస్త్రీణాం సీమంతోద్ధరణే కృతే॥ 9-22-20 (61320)
నిర్మర్యాదే మహాయుద్ధే వర్తమానే సుదారుణే।
ప్రాదురాసన్వినాశాయ తదోత్పాతాః సుదారుణాః॥ 9-22-21 (61321)
చచాల శబ్దం కుర్వాణా సపర్వతవనా మహీ।
సదండాః సోల్ముకా రాజన్కీర్యమాణాః సమంతతః॥ 9-22-22 (61322)
ఉల్కాః పేతుర్దివో భూమావాహత్య రవిమండలం।
విష్వగ్వాతాః ప్రాదురాసన్నీచైః శర్కరవర్షిణః॥ 9-22-23 (61323)
అశ్రూణి ముముచుర్నాగా వేపథుం చాస్పృశన్భృశం।
ఏతాంధోరాననాదృత్య సముత్పాతాన్సుదారుణాన్॥ 9-22-24 (61324)
పునర్యుద్ధాయ సంయత్తాః క్షత్రియాస్తస్థురవ్యథాః।
రమణీయే కురుక్షేత్రే పుణ్యే స్వర్గం యియాసవః॥ 9-22-25 (61325)
తతో గాంధారరాజస్య పుత్రః శకునిరబ్రవీత్।
యుధ్యధ్వమగ్రతో యావత్పృష్ఠతో హన్మి పాండవాన్॥ 9-22-26 (61326)
తతో నః సంప్రాయాతానాం మద్రయోధాస్తరస్వినః।
హృష్టాః కిలాకిలాశబ్దమకుర్వత పరే తథా॥ 9-22-27 (61327)
అస్మాంస్తు పునరాసాద్య లబ్ధలక్షా దురాసదాః।
శరాసనాని ధున్వంతః శరవర్షైరవాకిరన్॥ 9-22-28 (61328)
తతో హతం పరైస్తత్ర మద్రరాజబలం తదా।
దుర్యోధనబలం దృష్ట్వా పునరాసీత్పరాఙ్ముఖం॥ 9-22-29 (61329)
గాంధారరాజస్తు పునర్వాక్యమాహ తతో బలీ।
నివర్తధ్వమధర్మజ్ఞా యుధ్యధ్వం కిం సృతేన వః॥ 9-22-30 (61330)
అనీకం దశసాహస్రమశ్వానాం భరతర్షభ।
ఆసీద్గాంధారరాజస్య విశాలప్రాసయోధినాం॥ 9-22-31 (61331)
బలేన తేన విక్రంయ వర్తమానే జనక్షయే।
పృష్ఠతః పాండవానీకమభ్యఘ్నన్నిశితైః శరైః॥ 9-22-32 (61332)
తదభ్రమివ వాతేన క్షిప్యమాణం సమంతతః।
అభజ్యత మహారాజ పాండూనాం సుమహద్బలం॥ 9-22-33 (61333)
తతో యుధిష్ఠిరః ప్రేక్ష్య భగ్నం స్వబలమంతికాత్।
అభ్యనోదయదవ్యగ్రః సహదేవం మహాబలం॥ 9-22-34 (61334)
అసౌ సుబలపుత్రో నో జఘనం పీడ్య దంశితః।
సైన్యాని సూదయత్యేష పశ్య పాండవ దుర్మతిః॥ 9-22-35 (61335)
గచ్ఛ త్వం ద్రౌపదేయైశ్చ శకునిం సౌబలం జహి।
రథానీకమహం ధక్ష్యే పాంచాలసహితోఽనఘ॥ 9-22-36 (61336)
గచ్ఛంతు కుంజరాః సర్వే వాజినశ్చ సహ త్వయా।
పాదాతాశ్చ త్రిసాహస్రాః శకునిం తైర్వృతో జహి॥ 9-22-37 (61337)
తతో గజాః సప్తశతాశ్చాపపాణిభిరాస్థితాః।
పంచ చాశ్వసహస్రాణి సహదేవశ్చ వీర్యవాన్॥ 9-22-38 (61338)
పాదాతాశ్చ త్రిసాహస్రా ద్రౌపదేయాశ్చ సర్వశః।
రణే హ్యభ్యద్రవంస్తే తు శకునిం యుద్ధదుర్మదం॥ 9-22-39 (61339)
తతస్తు సౌబలో రాజన్నభ్యతిక్రంయ పాండవాన్।
జఘాన పృష్ఠతః సేనాం జయగృద్వః ప్రతాపవాన్॥ 9-22-40 (61340)
అశ్వారోహాస్తు సంరబ్ధాః పాండవానాం తరస్వినాం।
ప్రావిశన్సౌబలానీకమభ్యతిక్రంయ తాన్రథాన్॥ 9-22-41 (61341)
తే తత్ర సాదినః శూరాః సౌబలస్య మహద్బలం।
రణమధ్యే వ్యతిష్ఠంత శరవర్షైరవాకిరన్॥ 9-22-42 (61342)
తదుద్యతగదాప్రాసమకాపురుషసేవితం।
ప్రావర్తత మహద్యుద్ధం రాజందుర్మంత్రితే తవ॥ 9-22-43 (61343)
ఉపారమంత జ్యాశబ్దాః ప్రేక్షకా రథినోఽభవన్।
న హి స్వేషాం పరేషాం వా విశేషః ప్రత్యదృశ్యత॥ 9-22-44 (61344)
శూరబాహువిసృష్టానాం శక్తీనాం భరతర్షభ।
జ్యోతిషామివ సంపాతమపశ్యన్కురుపాండవాః॥ 9-22-45 (61345)
ఋష్టిభిర్విమలాభిశ్చ తత్రతత్ర విశాంపతే।
సంపతంతీభిరాకాశమావృతం బహ్వశోభత॥ 9-22-46 (61346)
ప్రాసానాం పతతాం రాజన్రూపమాసీత్సమంతతః।
శలభానామివాకాశే తదా భరతసత్తమ॥ 9-22-47 (61347)
రుధిరోక్షితసర్వాంగా విప్రవిద్ధైర్నియంతృభిః।
హయాః పరిపతంతిస్మ శతశోఽథ సహస్రశః॥ 9-22-48 (61348)
అన్యోన్యం పరిపిష్టాశ్చ సమాసాద్య పరస్పరం।
సువిక్షతాః స్మ దృశ్యంతే వమంతో రుధిరం ముఖైః॥ 9-22-49 (61349)
తతోఽభవత్తమో ఘోరం సైన్యేన రజసా వృతం।
తానపాక్రమతోఽద్రాక్షం తస్మాద్దేశాదరిందమ॥ 9-22-50 (61350)
అశ్వాన్రాజన్మనుష్యాంశ్చ రజసా సంవృతే సతి।
భూమౌ నిపతితాశ్చాన్యే వమంతో రుధిరం బహు॥ 9-22-51 (61351)
కేశాకేశి సమాలగ్నా న శేకుశ్చేష్టితుం నరాః।
అన్యోన్యమశ్వపృష్ఠేభ్యో వికర్షంతో మహాబలాః॥ 9-22-52 (61352)
మల్లా ఇవ సమాసాద్య నిజఘ్నురితరేతరం।
అశ్వైశ్చ వ్యపకృష్యంత బహవోఽత్ర గతాసవః॥ 9-22-53 (61353)
భూమౌ నిపతితాశ్చాన్యే బహవో విజయైషిణః।
తత్రతత్ర వ్యదృశ్యంత పురుషాః శూరమానినః॥ 9-22-54 (61354)
రక్తోక్షితైశ్ఛిన్నభుజైరవకృష్టశిరోరుహైః।
వ్యదృశ్యత మహీ కీర్ణా శతశోఽథ సహస్రశః॥ 9-22-55 (61355)
దూరం న శక్యం తత్రాసీద్గంతుమశ్వేన కేనచిత్।
సాశ్వారోహైర్హతైరశ్వైరావృతే వసుధాతలే॥ 9-22-56 (61356)
రుధిరోక్షితసన్నాహైరాత్తశస్త్రైరుదాయుధైః।
నానాప్రహరణైర్ఘోరైః పరస్పరవధైషిభిః।
సుసన్నికృష్టే సంగ్రామే హతభూయిష్ఠసైనికే॥ 9-22-57 (61357)
స ముహూర్తం తతో యుద్ధ్వా సౌబలోఽథ విశాంపతే।
షట్సాహస్రైర్హయైః శిష్టేరపాయాచ్ఛకునిస్తతః॥ 9-22-58 (61358)
తథైవ పాండవానీకం రుధిరేణ సముక్షితం।
షట్సాహస్రైర్హయైః శిష్టేరపాయాచ్ఛ్రాంతవాహనం॥ 9-22-59 (61359)
అశ్వారోహాశ్చ పాండూనామబ్రువన్రుధిరోక్షితాః।
సుసన్నికృష్టే సంగ్రామే భూయిష్ఠే త్యక్తజీవితాః॥ 9-22-60 (61360)
న హి శక్యం రథైర్యోద్ధుం కుత ఏవ మహాగజైః।
రథానేవ రథా యాంతు కుంజరాః కుంజరానపి॥ 9-22-61 (61361)
ప్రతియాతో హి శకునిః స్వమనీకమవస్థితః।
న పునః సౌబలో రాజా యోద్ధుమభ్యాగమిష్యతి॥ 9-22-62 (61362)
తతస్తు ద్రౌపదేయాశ్చ తే చ మత్తా మహాద్విపాః।
ప్రయయుర్యత్ర పాంచాల్యో ధృష్టద్యుంనో మహారథః॥ 9-22-63 (61363)
సహదేవోఽపి కౌరవ్య రజోమేఘే సముత్థితే।
ఏకాకీ ప్రయయౌ తత్ర యత్ర రాజా యుధిష్ఠిరః॥ 9-22-64 (61364)
తతస్తేషు ప్రయాతేషు శకునిః సౌబలః పునః।
పార్శ్వతోఽభ్యహనత్క్రుద్ధో ధృష్టద్యుంనస్య వాహినీం॥ 9-22-65 (61365)
తత్పునస్తుములం యుద్ధం ప్రాణాంస్త్యక్త్వాఽభ్యవర్తత।
తావకానాం పరేషాం చ పరస్పరవధైషిణాం॥ 9-22-66 (61366)
తే చాన్యోన్యమవైక్షంత తస్మిన్వీరసమాగమే।
యోధాః పర్యపతన్రాజఞ్శతశోఽథ సహస్రశః॥ 9-22-67 (61367)
అసిభిశ్ఛిద్యమానానాం శిరసాం లోకసంక్షయే।
ప్రాదురాసీన్మహాఞ్శబ్దస్తాలానాం పతతామివ॥ 9-22-68 (61368)
విముక్తానాం శరీరాణాం ఛిన్నానాం పతతాం భువి।
సాయుధానాం చ బాహూనామూరూణాం చ విశాంపతే।
ఆసీత్కటకటాశబ్దః సుమహాన్రోమహర్షణః॥ 9-22-69 (61369)
నిఘ్నంతో నిశితైః శస్త్రైర్భ్రాతౄన్పుత్రాన్సఖీనపి।
యోధాః పరిపతంతి స్మ యథాఽఽమిషకృతే ఖగాః॥ 9-22-70 (61370)
అన్యోన్యం ప్రతిసంరబ్ధాః సమాసాద్య పరస్పరం।
అహంపూర్వమహంపూర్వమితి నిఘ్నన్సహస్రశః॥ 9-22-71 (61371)
సంయాతేనాసనభ్రష్టైరశ్వారోహైర్గతాసుభిః।
హయాః పరిపతంతి స్మ శతశోఽథ సహస్రశః॥ 9-22-72 (61372)
స్ఫురతాం ప్రతిపిష్టానామశ్వానాం శీఘ్రగామినాం।
స్తనతాం చ మనుష్యాణాం సన్నద్ధానాం విశాంపతే॥ 9-22-73 (61373)
శక్త్యృష్టిప్రాసశబ్దశ్చ తుములః సమపద్యత।
భిందతాం పరమర్మాణి రాజందుర్మంత్రితే తవ॥ 9-22-74 (61374)
శ్రమాభిభూతాః సంరబ్ధా శ్రాంతవాహాః పిపాసవః।
విక్షతాశ్చ శితైః శస్త్రైరభ్యవర్ంతత తావకాః॥ 9-22-75 (61375)
మత్తా రుధిరగంధేన బహవోఽత్ర విచేతసః।
జఘ్నుః పరాన్స్వకాంశ్చైవ ప్రాప్తాన్ప్రాప్తాననంతరాన్॥ 9-22-76 (61376)
బహవశ్చ గతప్రాణాః క్షత్రియా జయగృద్వినః।
భూమావభ్యపతన్రాజఞ్శరవృష్టిభిరావృతాః॥ 9-22-77 (61377)
వృకగృధ్రశృగాలానాం తుములే మోదనేఽహని।
ఆసీద్బలక్షయో ఘోరస్తవ పుత్రస్య పశ్యతః॥ 9-22-78 (61378)
నరాశ్వకాయైః సంఛన్నా భూమిరాసీద్విశాంపతే।
రుధిరోదకచిత్రా చ భీరూణాం భయవర్ధినీ॥ 9-22-79 (61379)
అసిభిః పట్టసైః శూలైస్తక్షమాణాః పునఃపునః।
తావకాః పాణ్·వేయాశ్చ న న్యవర్తంత భారత॥ 9-22-80 (61380)
ప్రహరంతో యథాశక్తి యావత్ప్రాణస్య ధారణం।
యోధాః పరిపతంతి స్మ వమంతో రుధిరం ముఖైః॥ 9-22-81 (61381)
శిరో గృహీత్వా కేశేషు కబంధః స ప్రదృశ్యతే।
ఉద్యంయ చ శితం ఖంగం రుధిరేణ పరిప్లుతం॥ 9-22-82 (61382)
తథోత్థితేషు బహుషు కబంధేషు నరాధిప।
తథా రుధిరగంధేన యోధాః కశ్మలమావిశన్॥ 9-22-83 (61383)
మందీభూతే తతః శబ్దే పాండవానాం మహద్బలం।
అల్పావశిష్టైస్తురగైరభ్యవర్తత సౌబలః॥ 9-22-84 (61384)
తతోఽభ్యధావంస్త్వరితాః పాండవా జయగృద్వినః।
పదాతయశ్చ నాగాశ్చ సాదినశ్చోద్యతాయుధాః॥ 9-22-85 (61385)
కోష్ఠకీకృత్య చాప్యేనం పరిక్షిప్య చ సర్వశః।
శస్త్రైర్నానావిధైర్జఘ్నుర్యుద్వపారం తితీర్షవః॥ 9-22-86 (61386)
త్వదీయాస్తాంస్తు సంప్రేక్ష్య సర్వతః సమభిద్రుతాన్।
రథాశ్వపత్తిద్విరదాః పాండవానభిదుద్రువుః॥ 9-22-87 (61387)
కేచిత్పదాతయః పద్భిర్ముష్టిభిశ్చ పరస్పరం।
నిజఘ్నుః సమరే శూరాః క్షీణశస్త్రాస్తతోఽపతన్॥ 9-22-88 (61388)
రథేభ్యో రథినః పేతుర్ద్విపేభ్యో హస్తిసాదినః।
విమానేభ్యో దివో భ్రష్టాః సిద్వాః పుణ్యక్షయాదివ॥ 9-22-89 (61389)
ఏవమన్యోన్యమాయత్తా యోధా జఘ్నుర్మహాహవే।
పితౄన్భ్రాతౄన్వయస్యాంశ్చ పుత్రానపి తథా పరే॥ 9-22-90 (61390)
ఏవమాసీదమర్యాదం యుద్వం భరతసత్తమ।
ప్రాసాసిబాణకలిలం వర్తమానే సుదారుణే॥ ॥ 9-22-91 (61391)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే శల్యపర్వణి శల్యవధపర్వణి అష్టాదశదివసయుద్ధే ద్వావింశోఽధ్యాయః॥ 22 ॥
శల్యపర్వ - అధ్యాయ 023
॥ శ్రీః ॥
9.23. అధ్యాయః 023
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics
అర్జునేన దుర్యోధనాగర్హణపూర్వకం తత్సేనానిబర్హణం॥ 1 ॥Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text
9-23-0 (61392)
సంజయ ఉవాచ। 9-23-0x (5119)
అల్పావశిష్టే సైన్యే తు పాండవైర్నిహతే బలే।
అశ్వైః సప్తసహస్రైస్తు ఉపావర్తత సౌబలః॥ 9-23-1 (61393)
స యాత్వా వాహినీం తూర్ణం చోదయానః స్వకాన్యుధి।
యుధ్యధ్వమితి సంహృష్టాః పునఃపునరరిందమాః॥ 9-23-2 (61394)
అపృచ్ఛత్క్షత్రియాంస్తత్ర క్వ ను రాజా మహాబలః।
శకునేస్తద్వచః శ్రుత్వా తమూచుర్భరతర్షభ॥ 9-23-3 (61395)
అసౌ తిష్ఠతి కౌరవ్యో రణమధ్యే మహాబలః।
యత్రైతత్సుమహచ్ఛత్రం పూర్ణచంద్రసమప్రభం॥ 9-23-4 (61396)
యత్ర తే సతనుత్రాణా రథాస్తిష్ఠంతి దంశితాః।
యత్రైష తుములః శబ్దః పర్జన్యనినదోపమః॥ 9-23-5 (61397)
తత్ర గచ్ఛ ద్రుతం రాజంస్తతో ద్రక్ష్యసి కౌరవం।
ఏవముక్తస్తు తైర్యోధైః శకునిః సౌబలస్తదా॥ 9-23-6 (61398)
ప్రయయౌ తత్ర యత్రాస్తే పుత్రస్తవ నరాధిప।
సర్వతః సంవృతో వీరైః సమరే చిత్రయోధిభిః॥ 9-23-7 (61399)
తతో దుర్యోధనం దృష్ట్వా రథానీకే వ్యవస్థితం।
స రథాంస్తావకాన్సర్వాన్హర్షయఞ్శకునిస్తతః॥ 9-23-8 (61400)
దుర్యోధనమిదం వాక్యం హృష్టరూపో విశాంపతే।
కృతకార్యమివాత్మానం మన్యమానోఽబ్రవీన్నృపం॥ 9-23-9 (61401)
జహి రాజన్రథానీకమశ్వాః సర్వే జితా మయా।
నాత్యక్త్వా జీవితం సంఖ్యే శక్యో జేతుం యుధిష్ఠిరః॥ 9-23-10 (61402)
హతే తస్మిన్రథానీకే పాండవేనాభిపాలితే।
గజానేతాన్హనిష్యామః పదాతీంశ్చేతరాంస్తథా॥ 9-23-11 (61403)
శ్రుత్వా తు వచనం తస్య తావకా జయగృద్వినః।
జవేనాభ్యపతన్హృష్టాః పాండవానామనీకినీం॥ 9-23-12 (61404)
బద్వనిస్త్రింశహస్తాశ్చ ప్రగృహీతశరాసనాః।
శరాసనాని ధూన్వానాః సింహనాదాన్ప్రచక్రిరే॥ 9-23-13 (61405)
తతో జ్యాతలనిర్ధోషః పునరాసీద్విశాంపతే।
ప్రాదురాసీచ్ఛరాణాం చ సుముక్తానాం సుదారుణః॥ 9-23-14 (61406)
తాన్సమీపగతాందృష్ట్వా జనానుద్యతకార్ముకాన్।
ఉవాచ దేవకీపుత్రం కుంతీపుత్రో ధనంజయః॥ 9-23-15 (61407)
చోదయాశ్వానసంభ్రాంతః ప్రవిశైతద్బలార్ణవం।
అంతమద్య గమిష్యామి శత్రూణాం నిశితైః శరైః॥ 9-23-16 (61408)
అష్టాదశ దినాన్యద్య యుద్ధస్యాస్య జనార్దన।
వర్తమానస్య మహతః సమాసాద్య పరస్పరం॥ 9-23-17 (61409)
అనంతకల్పా ధ్వజినీ భూత్వా హ్యేషాం మహాత్మనాం।
క్షయమద్య గతా యుద్ధే పశ్య దైవం యథావిధం॥ 9-23-18 (61410)
సముద్రకల్పం చ బలం ధార్తరాష్ట్రస్య మాధవ।
అస్మనాసాద్య సంజాతం గోష్పదోపమమచ్యుత॥ 9-23-19 (61411)
హతే భీష్మే ధీర్మమాసీచ్ఛమః స్యాదితి మాధవ।
న చ తత్కృతవాన్మూఢో ధార్తరాష్ట్రః సుబాలిశః॥ 9-23-20 (61412)
ఉక్తం భీష్మేణ యద్వాక్యం హితం తథ్యం చ మాధవ।
తచ్చాపి నాసౌ కృతవాన్వీతబుద్ధిః సుయోధనః॥ 9-23-21 (61413)
తస్మింస్తు నిహతే భీష్మే ప్రచ్యుతే పృథివీపతౌ।
న జానే కారణం కింతు యేన యుద్ధమవర్తత॥ 9-23-22 (61414)
మూఢాంస్తు సర్వథా మన్యే ధార్తరాష్ట్రాన్సుబాలిశాన్।
పతితే శంతనోః పుత్రే యేఽకార్యుః సంయుగం పునః॥ 9-23-23 (61415)
అనంతరం చ నిహతే ద్రోణే బ్రహ్మవిదాం వరే।
రాధేయే చ వికర్ణే చ నైవ శాంయతి వైశసం॥ 9-23-24 (61416)
అల్పావశిష్టే సైన్యేఽస్మిన్సూతపుత్రే చ పాతితే।
సపుత్రే వై నరవ్యాఘ్రే నైవ శాంయతి వైశసం॥ 9-23-25 (61417)
శ్రుతాయుషి హతే వీరే జలసంధే చ మాగధే।
శ్రుతాయుధే చ నృపతౌ నైవ శాంయతి వైశసం॥ 9-23-26 (61418)
భూరిశ్రవసి శల్యే చ సాల్యే చైవ జనార్దన।
ఆవంత్యేషు చ వీరేషు నైవ శాంయతి వైశసం॥ 9-23-27 (61419)
జయద్రథే చ నిహతే రాక్షసే చాప్యలాయుధే।
బాహ్లికే సోమదత్తే చ నైవ శాంయతి వైశసం॥ 9-23-28 (61420)
భగదత్తే హతే శూరే కాంభోజే చ సుదారుణే।
దుఃశాసనే చ నిహతే నైవ శాంయతి వైశసం॥ 9-23-29 (61421)
దృష్ట్వా వినిహతాఞ్శూరాన్పృథఙ్మాణ్·డలికాన్నృపాన్।
బలినశ్చ రణే కృష్ణ నైవ శాంయతి వైశసం॥ 9-23-30 (61422)
అక్షౌహిణీపతీందృష్ట్వా భీమసేననిపాతితాన్।
మోహాద్వా యది వా లోభాన్నైవ శాంయతి వైశసం॥ 9-23-31 (61423)
`హతప్రవీరాం విధ్వస్తాం దృష్ట్వా చేమాం చమూం రణే।
అలంబలే చ నిహతే నైవ శాంయతి వైశసం॥ 9-23-32 (61424)
భ్రాతౄన్వినిహతాందృష్ట్వా వయస్యాన్మాతులానపి।
పుత్రాన్వినిహతాందృష్ట్వా నైవ శాంయతి వైశసం'॥ 9-23-33 (61425)
కో ను రాజకులే జాతః కౌరవేషు విశేషతః।
నిరర్థకం మహద్వైరం కుర్యాదన్యః సుయోధనాత్॥ 9-23-34 (61426)
గుణతోఽభ్యధికాంజ్ఞాత్వా బలతః శౌర్యతోపి వా।
అమూఢః కో ను యుధ్యేత జానన్ప్రాజ్ఞో హితాహితం॥ 9-23-35 (61427)
కిన్ను తస్య మనో హ్యాసీత్త్వయోక్తస్య హితం వచః।
ప్రశమే పాండవైః సార్ధం సోన్యస్య శృణుయాత్కథం॥ 9-23-36 (61428)
యేన శాంతనవో భీష్మో ద్రోణో విదుర ఏవ చ।
ప్రత్యాఖ్యాతాః శంమస్యార్థే కిన్ను తస్యాద్య భేషజం॥ 9-23-37 (61429)
మౌర్ఖ్యాద్యేన పితా వృద్వః ప్రత్యాఖ్యాతో జనార్దన।
తథా మాతా హితం వాక్యం భాషమాణా హితైషిణీ॥ 9-23-38 (61430)
ప్రత్యాఖ్యాతా హ్యసత్కృత్య స కస్మై రోచయేద్వచః।
కులాంతకరణో వ్యక్తం జాత ఏష జనార్దన॥ 9-23-39 (61431)
తథాస్య దృశ్యతే చేష్టా నీతిశ్చైవ విశాంపతే।
నైష దాస్యతి నో రాజ్యమితి మే మతిరచ్యుత॥ 9-23-40 (61432)
ఉక్తోఽహం బహుశస్తాత విదురేణ మహాత్మనా।
న జీవందాస్యతే భాగం ధార్తరాష్ట్రః సుయోధనః॥ 9-23-41 (61433)
యావత్ప్రాణా ధరిష్యంతి ధార్తరాష్ట్రస్య దుర్మతేః।
తావద్యుష్మాస్వపాపేషు ప్రచరిష్యతి పాపకం॥ 9-23-42 (61434)
న చ యుక్తోఽన్యథా జేతుమృతే యుద్ధేన మాధవ।
ఇత్యబ్రవీత్సదా మాం హి విదురః సత్యదర్శనః॥ 9-23-43 (61435)
తత్సర్వమద్య జానామి వ్యవసాయం దురాత్మనః।
యదుక్తం వచనం తేన విదురేణ మహాత్మనా॥ 9-23-44 (61436)
యో హి శ్రుత్వా వచః పథ్యం జామదగ్న్యాద్యథాతథం।
అవామన్యత దుర్బుద్ధిర్ధ్రువం నాశముఖే స్థితః॥ 9-23-45 (61437)
ఉక్తం హి బహుభిః సిద్ధైర్జాతమాత్రే సుయోధనే।
ఏనం ప్రాప్య దురాత్మానం క్షయం క్షత్రం గమిష్యతి॥ 9-23-46 (61438)
తదిదం వచనం తేషాం నిరుక్తం వై జనార్దన।
క్షయం యాతా హి రాజానో దుర్యోధనకృతే భృశం॥ 9-23-47 (61439)
సోఽద్య సర్వాన్రణే యోధాన్నిహనిష్యామి మాధవ॥ 9-23-48 (61440)
క్షత్రియేషు హతేష్వాశు శూన్యే చ శిబిరే కృతే।
వధాయ చాత్మనోఽస్మాభిః సంయుగం రోచయిష్యతి॥ 9-23-49 (61441)
తదంతం హి భవేద్వైరమనుమానేన మాధవ।
ఏవం పశ్యామి వార్ష్ణేయ చింతయన్ప్రజ్ఞయా స్వయా।
విదురస్య చ వాక్యేన చేష్టయా చ దురాత్మనః॥ 9-23-50 (61442)
తస్మాద్యాహి చమూం వీర యావద్వన్మి శితైః శరైః।
దుర్యోధనం మహాబాహో వాహినీం చాస్య సంయుగే॥ 9-23-51 (61443)
క్షేమమద్య కరిష్యామి ధర్మరాజస్య మాధవ।
హత్వైతద్దుర్బలం సైన్యం ధార్తరాష్ట్రస్య పశ్యతః॥ 9-23-52 (61444)
సంజయ ఉవాచ। 9-23-53x (5120)
అభీశుహస్తో దాశార్హస్తథోక్తః సవ్యసాచినా।
తద్బలౌఘమమిత్రాణామభీతః ప్రావిశద్బలాత్॥ 9-23-53 (61445)
శరాసనవనం ఘోరం శక్తికంటకసంకులం।
గదాపరిఘపాషాణం రథనాగమహాద్రుమం॥ 9-23-54 (61446)
హయపత్తిలతాకీర్ణం గాహమానో మహాయశాః।
వ్యచరత్తత్ర గోవిందో రథేనాతిపతాకినా॥ 9-23-55 (61447)
తే హయాః పాండురా రాజన్వహంతోఽర్జునమాహవే।
దిక్షు సర్వాస్వదృశ్యంత దాశార్హేణ ప్రచోదితాః॥ 9-23-56 (61448)
తతః ప్రాయాద్రథేనాజౌ సవ్యసాచీ పరంతపః।
కిరఞ్శరశతాంస్తీక్ష్ణాన్వారిధారా ఘనో యథా॥ 9-23-57 (61449)
ప్రాదురాసీన్మహాఞ్శబ్దః శరాణాం నతపర్వణాం।
ఇషుభిశ్ఛాద్యమానానాం సమరే సవ్యసాచినా॥ 9-23-58 (61450)
అసజ్జంతస్తనుత్రేషు శరౌఘాః ప్రాపతన్భువి।
ఇంద్రాశనిసమస్పర్శా గాండీవప్రేషితాః శరాః॥ 9-23-59 (61451)
నరాన్నాగాన్సమాహత్య హయాంశ్చాపి విశాంపతే।
అపతంత రణే బాణాః పతంగా ఇవ ఘోషిణః॥ 9-23-60 (61452)
ఆసీత్సర్వమవచ్ఛన్నం గాండీవప్రేషితైః శరైః।
న ప్రాజ్ఞాయంత సమరే దిశో వా ప్రదిశోపి వా॥ 9-23-61 (61453)
సర్వమాసీజ్జగత్పూర్ణం పార్థనామాంకితైః శరైః।
రుక్మపుంఖైస్తైలధౌతైః కర్మారపరిమార్జితైః॥ 9-23-62 (61454)
తే దహ్యమానాః పార్థేన పావకేనేవ కుంజరాః।
పార్థం న ప్రాజహుర్ఘారా వధ్యమానాః శితైః శరైః॥ 9-23-63 (61455)
శరచాపధరః పార్థః ప్రజ్వలన్నివ భాస్కరః।
దదాహ సమరే యోధాన్కక్షమగ్నిరివ జ్వలన్॥ 9-23-64 (61456)
యథా వనాంతే వనపైర్విసృష్టః
కక్షం దహేత్కృష్ణగతిః సుఘోషః।
భూరిద్రుమం శుష్కలతావితానం
భృశం సమృద్ధో జ్వలనః ప్రతాపీ॥ 9-23-65 (61457)
ఏవం స నారాచగణంప్రతాపీ
శరార్చిరుచ్చావచతిగ్మతేజాః।
దదాహ సర్వాం తవ పుత్రసేనా--
మమృష్యమాణస్తరసా తరస్వీ॥ 9-23-66 (61458)
తస్యేషవః ప్రాణహరాః సుముక్తా
నాసజ్జన్వై వర్మసు రుక్మపుంఖాః।
న చ ద్వితీయం ప్రముమోచ బాణం
నరే హయే వా పరమద్విపే వా॥ 9-23-67 (61459)
అనేకరూపాకృతిభిర్హి బాణై--
ర్మహారథానీకమనుప్రవిశ్య।
స ఏవ ఏకస్తవ పుత్రస్య సేనాం
జఘాన దైత్యానివ వజ్రపాణిః॥ ॥ 9-23-68 (61460)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే శల్యపర్వణి శల్యవధపర్వణి అష్టాదశదివసయుద్ధే త్రయోవింశోఽధ్యాయః॥ 23 ॥
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes
9-23-42 పాపకం ప్రచరిష్యతి ఆచరిష్యతి ధార్తరాష్ట్ర ఇతి శేషః॥ 9-23-23 త్రయోవింశోఽధ్యాయః॥శల్యపర్వ - అధ్యాయ 024
॥ శ్రీః ॥
9.24. అధ్యాయః 024
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics
ధృష్టద్యుంనపరాజితేన దుర్యోధనేనాశ్వారోహణేన పలాయనం॥ 1 ॥ అశ్వత్థామాదిభిస్తదన్వేషణం॥ 2 ॥Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text
9-24-0 (61461)
సంజయ ఉవాచ। 9-24-0x (5121)
యుధ్యతాం యతమానానాం శూరాణామనివర్తనాం।
సంకల్పమకరోన్మోఘం గాండీవేన ధనంజయః॥ 9-24-1 (61462)
ఇంద్రాశనిసమస్పర్శానవిషహ్యాన్మహౌజసః।
విసృజందృశ్యతే బాణాంధారా ముంచన్నివాంబుదః॥ 9-24-2 (61463)
తత్సైన్యం భరతశ్రేష్ఠ వధ్యమానం కిరీటినా।
సంప్రదుద్రావ సంగ్రామాత్తవ పుత్రస్య పశ్యతః॥ 9-24-3 (61464)
పితౄన్భ్రాతౄన్పరిత్యజ్య వయస్యానపి చాపరే॥ 9-24-4 (61465)
హతధుర్యా రథాః కేచిద్ధతసూతాస్తథా పరే।
భగ్నాక్షయుగచక్రేషాః కేచిదాసన్విశాంపతే॥ 9-24-5 (61466)
అన్యేషాం సాయకాః క్షీణాస్తథాఽన్యే బాణపీడితాః।
అక్షతా యుగపత్కేచిత్ప్రాద్రవన్భయపీడితాః॥ 9-24-6 (61467)
కేచిత్పుత్రానుపాదాయ హతభూయిష్ఠబాంధవాః।
విచుక్రుశుః పితౄంస్త్వన్యే సహాయానపరే పునః॥ 9-24-7 (61468)
బాంధవాంశ్చ నరవ్యాఘ్ర భ్రాతౄన్సంబంధినస్తథా।
దుద్రువుః కేచిదుత్సృజ్య తత్రతత్ర విశాంపతే॥ 9-24-8 (61469)
బహవోఽత్ర భృశం విద్ధా ముహ్యమానా మహారథాః।
నిఃశ్వసంతి స్మ దృశ్యంతే పార్థబాణహతా నరాః॥ 9-24-9 (61470)
తానన్యే రథమారోప్య హ్యాశ్వాస్య చ ముహూర్తకం।
విశ్రాంతాశ్చ వితృష్ణాశ్చ పునర్యుద్ధాయ జగ్మిరే॥ 9-24-10 (61471)
తానపాస్య గతాః కేచిత్పునరేవ యుయుత్సవః।
కుర్వంతస్తవ పుత్రస్య శాసనం యుద్ధదుర్మదాః॥ 9-24-11 (61472)
పానీయమపరే పీత్వా పర్యాశ్వాస్య చ వాహనం।
వర్మాణి చ సమారోప్య కేచిద్భరతసత్తమ॥ 9-24-12 (61473)
సమాశ్వాస్యాపరే భ్రాతౄన్నిక్షిప్య శిబిరేఽపి చ।
పుత్రానన్యే పితౄనన్యే పునర్యుద్ధమరోచయన్॥ 9-24-13 (61474)
సజ్జయిత్వా రథాన్కేచిద్యథాముఖ్యం విశాంపతే।
ఆవృత్య పాండవానీకం పునర్యుద్ధమరోచయన్॥ 9-24-14 (61475)
తే శూరాః కింకిణీజాలైః సమాచ్ఛన్నా బభాసిరే।
త్రైలోక్యవిజయే యుక్తా యథా దైతేయదానవాః॥ 9-24-15 (61476)
ఆగంయ సహసా కేచిద్రథైః స్వర్ణవిభూషితైః।
పాండవానామనీకేషు ధృష్టద్యుంనమయోధయన్॥ 9-24-16 (61477)
ధృష్టద్యుంనోఽపి పాంచాల్యః శిఖండీ చ మహారథః।
నాకులిస్తు శతానీకో రథానీకమయోధయన్॥ 9-24-17 (61478)
పాంచాల్యస్తు తతః క్రుద్ధః సైన్యేన మహతా వృతః।
అభ్యద్రవత్సుసంక్రుద్ధస్తావకాన్హంతుముద్యతః॥ 9-24-18 (61479)
తతస్త్వాపతతస్తస్య తవ పుత్రో జనాధిప।
బాణసంఘాననేకాన్వై ప్రేషయామాస భారత॥ 9-24-19 (61480)
ధృష్టద్యుంనస్తతో రాజంస్తవ పుత్రేణ ధన్వినా।
నారాచైరర్ధనారాచైర్బహుభిః క్షిప్రకారిభిః॥ 9-24-20 (61481)
వత్సదంతైశ్చ బాణైశ్చ కర్మారపరిమార్జితైః।
అశ్వాంశ్చ చతురో హత్వా బాహ్వోరురసి చార్పితః॥ 9-24-21 (61482)
సోఽతివిద్ధో మహేష్వాసస్తోత్రార్దిత ఇవ ద్విపః।
తస్యాశ్వాంశ్చతురో బాణైః ప్రేషయామాస మృత్యవే।
సారథేశ్చాస్య భల్లేన శిరః కాయాదపాహరత్॥ 9-24-22 (61483)
తతో దుర్యోధనో రాజా పృష్ఠమారుహ్య వాజినః।
అపాక్రామద్వతరథో నాతిదూరమరిందమః॥ 9-24-23 (61484)
దృష్టా తు హతవిక్రాంతం స్వమనీకం మహాబలః।
తవ పుత్రో మహారాజ ప్రయయౌ యత్ర సౌబలః॥ 9-24-24 (61485)
తతో రథేషు భగ్నేషు త్రిసాహస్రా మహాద్విపాః।
పాండవాన్రథినః సర్వాన్సమంతాత్పర్యవారయన్॥ 9-24-25 (61486)
తే వృతాః సమరే పంచ గజానీకేన భారత।
అశోభంత మహారాజ గ్రహాస్తారాగణైరివ॥ 9-24-26 (61487)
తతోఽర్జునో మహారాజ లబ్ధలక్షౌ మహాభుజః।
వినిర్యయౌ రథేనైవ శ్వేతాశ్వః కృష్ణసారథిః॥ 9-24-27 (61488)
తైః సమంతాత్పరివృతః కుంజరైః పర్వతోపమైః।
నారాచైర్విమలైస్తీక్ష్ణైర్గజానీకమయోధయత్॥ 9-24-28 (61489)
తత్రైకబాణనిహతానపశ్యామ మహాగజాన్।
పతితాన్పాత్యమానాంశ్చ నిర్భిన్నాన్సవ్యసాచినా॥ 9-24-29 (61490)
భీమసేనస్తు తాందృష్ట్వా నాగాన్మత్తగజోపమః।
కరేణాదాయ మహతీం గదామభ్యపతద్బలీ।
అథాప్లుత్య రథాత్తూర్ణం దండపాణిరివాంతకః॥ 9-24-30 (61491)
తముద్యతగదం దృష్ట్వా పాండవానాం మహారథం।
విత్రేసుస్తావకాః సైన్యాః శకృన్మూత్రం చ సుస్రువుః॥ 9-24-31 (61492)
ఆవిగ్నం చ బలం సర్వం గదాహస్తే వృకోదరే॥ 9-24-32 (61493)
గదయా భీమసేనేన భిన్నకుంభాన్నిపాతితాన్।
ధావమానానపశ్యామ కుంజరాన్పర్వతోపమాన్॥ 9-24-33 (61494)
ప్రాద్రవన్కుంజరాస్తే తు భీమసేనగదాహతాః।
పేతురార్తస్వరం కృత్వా ఛిన్నపక్షా ఇవాద్రయః॥ 9-24-34 (61495)
ప్రభిన్నకుంభాంస్తు బహూంద్రవమాణానితస్తతః।
పతమానాంశ్చ సంప్రేక్ష్య విత్రేసుస్తవ సైనికాః॥ 9-24-35 (61496)
యుధిష్ఠిరోఽపి సంక్రుద్ధో మాద్రీపుత్రౌ చ పాండవౌ।
గార్ధ్రపత్రైః శితైర్బాణైర్జఘ్నుర్వై గజయోధినః॥ 9-24-36 (61497)
ధృష్టద్యుంనస్తు సమరే పారజిత్య నరాధిపం।
అపక్రాంతే తవ సుతే హయపృష్ఠే సమాశ్రితే॥ 9-24-37 (61498)
దృష్ట్వా చ పాండవాన్సర్వాన్కుంచరైః పరివారితాన్।
ధృష్టద్యుంనో మహారాజ సహసా సముపాద్రవత్॥ 9-24-38 (61499)
పుత్రః పాంచాలరాజస్య జిఘాంసుః కుంజరాన్యయౌ।
అదృష్ట్వా తు రథానీకే దుర్యోధనమరిందమం॥ 9-24-39 (61500)
అశ్వత్థామా కృపశ్చైవ కృతవర్మా చ సాత్వతః।
అపృచ్ఛన్క్షత్రియాంస్తత్ర క్వ ను దుర్యోధనో గతః॥ 9-24-40 (61501)
తేఽపశ్యమానా రాజానం వర్తమానే జనక్షయే।
మన్వానా నిహతం తత్ర తవ పుత్రం మహారథాః।
వివర్ణవదనా భూత్వా పర్యపృచ్ఛంత తే సుతం॥ 9-24-41 (61502)
ఆహుః కేచిద్వతే సూతే ప్రయాతో యత్ర సౌబలః।
హిత్వా పాంచాలరాజస్య తదనీకం దురుత్సహం॥ 9-24-42 (61503)
అపరే త్వబ్రువంస్తత్ర క్షత్రియా భృశవిక్షతాః।
దుర్యోధనేన కిం కార్యం ద్రక్ష్యధ్వం యది జీవతి।
యుధ్యధ్వం సహితాః సర్వే కిం వో రాజా కరిష్యతి॥ 9-24-43 (61504)
తే క్షత్రియాః క్షతైర్గాత్రైర్హతభూయిష్ఠవాహనాః।
శరైః సంపీడ్యమానాస్తు నాతివ్యక్తమథాబ్రువన్॥ 9-24-44 (61505)
ఇదం సర్వం బలం హన్మో యేన స్మ పరివారితాః।
ఏతే సర్వే గజాన్హత్వా ఉపయాంతి స్మ పాండవాః॥ 9-24-45 (61506)
శ్రుత్వా తు వచనం తేషామశ్వత్థామా మహాబలః।
భిత్త్వా పాంచాలరాజస్య తదనీకం దురుత్సహం॥ 9-24-46 (61507)
కృపశ్చ కృతవర్మా చ ప్రయయౌ యత్ర సౌబలః।
రథానీకం పరిత్యజ్య శూరాః సుదృఢధన్వినః॥ 9-24-47 (61508)
తతస్తేషు ప్రయాతేషు ధృష్టద్యుంనపురస్కృతాః।
ఆయయుః పాండవా రాజన్వినిఘ్నంతః స్మ తావకాన్॥ 9-24-48 (61509)
దృష్ట్వా తు తానాపతతః సంప్రహృష్టాన్మహారథాన్।
పరాక్రాంతాస్తతో వీరా నిరాశా జీవితే తదా॥ 9-24-49 (61510)
వివర్ణముఖభూయిష్ఠమభవత్తావకం బలం।
పరిక్షీణాయుధాందృష్ట్వా తానహం పరివారితాన్॥ 9-24-50 (61511)
రాజన్బలేన త్ర్యంగేన త్యక్త్వా జీవితమాత్మనః।
ఆత్మనా పంచమోఽయుధ్యం పాంచాలస్య బలేన హ॥ 9-24-51 (61512)
తస్మిందేశే వ్యవస్థాయ యత్ర శారద్వతః స్థితః।
సంప్రద్రుతా వయం పంచ కిరీటిశరపీడితాః॥ 9-24-52 (61513)
ధృష్టద్యుంనం మహారౌద్రం తత్ర నాభూద్రణో మహాన్।
జితాస్తేన వయం సర్వే వ్యపయామ రణాత్తతః॥ 9-24-53 (61514)
అథాపశ్యం సాత్యకిం తముపాయాతం మహారథం।
రథైశ్చతుః శతైర్వీరో మామభ్యద్రవదాహవే॥ 9-24-54 (61515)
ధృష్టద్యుంనాదహం ముక్తః కంఛిఛ్రాంతవాహనాత్।
పతితో మాధవానీకం దుష్కృతీ నరకం యథా॥ 9-24-55 (61516)
తత్ర యుద్ధమభూద్ధోరం ముహూర్తమతిదారుణం॥ 9-24-56 (61517)
సాత్యకిస్తు మహాబాహుర్మమ హత్వా పరిచ్ఛదం।
జీవగ్రాహమగృహ్ణాన్మాం మూర్చ్ఛితం పతితం భువి॥ 9-24-57 (61518)
తతో ముహూర్తాదివ తద్గజానీకమవిధ్యత।
గదయా భీమసేనేన నారాచైరర్జునేన చ॥ 9-24-58 (61519)
అభిపిష్టైర్మహానాగైః సమంతాత్పర్వతోపమైః।
నాతిప్రసిద్ధైవ గతిః పాండవానామజాయత॥ 9-24-59 (61520)
రథమార్గం తతశ్చక్రే భీమసేనో మహాబలః।
పాండవానాం మహారాజ వ్యపాకర్షన్మహాగజాన్॥ 9-24-60 (61521)
అశ్వత్థామా కృపశ్చైవ కృతవర్మా చ సాత్వతః।
అపశ్యంతో రథానీకే దుర్యోధనసమరిందమం।
రాజానం మృగయామాసుస్తవ పుత్రం మహారథం॥ 9-24-61 (61522)
పరిత్యజ్య చ పాంచాల్యం ప్రయాతా యత్ర సౌబలః।
రాజ్ఞోఽదర్శనసంవిగ్నా వర్తమానో జనక్షయే॥ ॥ 9-24-62 (61523)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే శల్యపర్వణి శల్యవధపర్వణి అష్టాదశదివసయుద్ధే చతుర్వింశోఽధ్యాయః॥ 24 ॥
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes
9-24-4 సంప్రదుద్రావేతి పూర్వస్థం సంప్రదుద్రువురితి విపరిణామేన సంబధ్యతే॥ 9-24-24 చతుర్వింశోఽధ్యాయః॥శల్యపర్వ - అధ్యాయ 025
॥ శ్రీః ॥
9.25. అధ్యాయః 025
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics
భీమేనావశిష్టానాం దుర్యోధనానుజానాం వధః॥ 1 ॥Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text
9-25-0 (61524)
సంజయ ఉవాచ। 9-25-0x (5122)
గజానీకే హతే తస్మిన్పాండుపుత్రేణ భారత।
వధ్యమానే బలే చైవ భీమసేనేన సంయుగే॥ 9-25-1 (61525)
చరంతం చ ప్రపశ్యామో భీమసేనమరిందమం।
దండహస్తం యథా క్రుద్వమంతకం ప్రాణహారిణం॥ 9-25-2 (61526)
సమేత్య సమరే రాజన్హతశేషాః సుతాస్తవ।
అదృశ్యమానే కౌరవ్యే పుత్రే దుర్యోధనే తవ।
సోదర్యాః సహితా భూత్వా భీమసేనముపాద్రవన్॥ 9-25-3 (61527)
శ్రుతర్వా సంజయశ్చైవ జయత్సేనః శ్రుతాంతకః।
దుర్విమోచనకశ్చైవ తథా దుర్విషహో బలీ॥ 9-25-4 (61528)
దుర్మర్షణః సుజాతశ్చ జైత్రో భూరిబలో రవిః।
ఇత్యేతే సహితా భూత్వా తవ పుత్రాః సమంతతః।
భీమసేనమభిద్రుత్య రురుధుః సర్వతో దిశం॥ 9-25-5 (61529)
తతో భీమో మహారాజ స్వరథం పునరాస్థితః।
ముమోచ నిశితాన్బాణాన్పుత్రాణాం తవ మర్మసు॥ 9-25-6 (61530)
తే కీర్యమాణా భీమేన పుత్రాస్తవ మహారణే।
భీమసేనముపాసేదుః ప్రవాతా ఇవ కుంజరం॥ 9-25-7 (61531)
తతః క్రుద్ధో రణే భీమః శిరో దుర్మర్షణస్య హ।
క్షురప్రేణ ప్రమథ్యాశు పాతయామాస భూతలే॥ 9-25-8 (61532)
తతోఽపరేణ భల్లేన సర్వావరణభేదినా।
శ్రుతాంతమవధీద్బీమస్తవ పుత్రం మహారథః॥ 9-25-9 (61533)
జయత్సేనం తతో విద్వా నారాచేన హసన్నివ।
పాతయామాస కౌరవ్యం రథోపస్థాదరిందమః।
స పపాత రథాద్రాజన్భూమౌ తూర్ణం మమార చ॥ 9-25-10 (61534)
శ్రుతర్వా తు తతో భీమం క్రుద్ధో వివ్యాధ మారిష।
శతేన గృఘ్రవాజానాం శరాణాం నతపర్వణాం॥ 9-25-11 (61535)
తతః క్రుద్ధో రణే భీమో జైత్రం భూరిబలం రవిం।
త్రీనేతాంస్త్రిభిరానర్చ్ఛద్విషాగ్నిప్రతిమైః శరైః॥ 9-25-12 (61536)
తే హతా న్యపతన్భూమౌ స్యందనేభ్యో మహారథాః।
వసంతే పుష్పశబలా నికృత్తా ఇవ కింశుకాః॥ 9-25-13 (61537)
తతోఽపరేణ భల్లేన తీక్ష్ణేన చ పరంతపః।
దుర్విమోచనమాహత్య ప్రేషయామాస మృత్యవే॥ 9-25-14 (61538)
స హతః ప్రాపతద్భూమౌ స్వరథాద్రథినాం వరః।
గిరేస్తు కూటజో భగ్నో మారుతేనేవ పాదపః॥ 9-25-15 (61539)
దుష్ప్రధర్షం తతశ్చైవ సుజాతం చ సుతం తవ।
ఏకైకం న్యహనత్సంఖ్యే ద్వాభ్యాంద్వాభ్యాం చమూముఖే।
తౌ శిలీముఖవిద్ధాంగౌ పేతతూ రథసత్తమౌ॥ 9-25-16 (61540)
తతః పతంతం సమరే అభివీక్ష్య సుతం తవ।
భల్లేన పాతయామాస భీమో దుర్విపహం రణే॥ 9-25-17 (61541)
స పపాత హతో బాహాత్పశ్యతాం సర్వధన్వినాం॥ 9-25-18 (61542)
దృష్ట్వా తు నిహతాన్భ్రాతౄన్వహూనేకేన సంయుగే।
అమర్షధశమాపసః శ్రుతర్వా భీమమభ్యయాత్॥ 9-25-19 (61543)
విక్షిపన్సుమహచ్చాపం కార్తఖరవిభూషితం।
విమృజన్సాయకాంశ్చైవ విషాగ్నిప్రతిమాన్వహూన్॥ 9-25-20 (61544)
స తు రాజంధనుశ్ఛిత్త్వా పాండవస్య మహామృధే।
అథైనం ఛిన్నధన్వానం వింశత్యా సమవాకిరత్॥ 9-25-21 (61545)
తతోఽన్యద్ధనురాదాయ భీమసేనో మహాబలః।
అవాకిరత్తవ సుతం తిష్ఠతిష్ఠేతి చాబ్రవీత్॥ 9-25-22 (61546)
మహదాసీత్తయోర్యుద్ధం చిత్రరూపం భయానకం।
బాదృశం సమరే పూర్వం తంభవాసవయోర్యుధి॥ 9-25-23 (61547)
తయోస్తత్ర శితైర్గుక్తైర్యమదండనిభైః శరైః।
సమాచ్ఛకాధారా సర్వా త్వం దిశో విదిశస్తథా॥ 9-25-24 (61548)
అతః శ్రుతర్వా సంక్రుద్ధో ధనురాదాయ సాయకైః।
భీమసేనం రణే రాజన్బాహ్వోరురసి చార్పయత్॥ 9-25-25 (61549)
సోఽతివిద్ధో మహారాజ తవ పుత్రేణ ధన్వినా।
భీమః సంచుక్షుభే క్రుద్ధః పర్వణీవ మహోదధిః॥ 9-25-26 (61550)
తతో భీమో రుషావిష్టః పుత్రస్య తవ మారిష।
సారథిం చతురశ్చాశ్వాఞ్శరైర్నిన్యే యమక్షయం॥ 9-25-27 (61551)
విరథం తం సమాలక్ష్య విశిఖైర్లోమవాహిభిః।
అవాకిరదమేయాత్మా దర్శయన్పాణిలాఘవం॥ 9-25-28 (61552)
శ్రుతర్వా విరథో రాజన్నాదదే ఖంగచర్మణీ।
అథాస్యాదదతః ఖహ్గం శతచంద్రం చ భానుమత్।
క్షురప్రేణం శిరః కాయాత్పాతయామాస పాండవః॥ 9-25-29 (61553)
ఛిన్నోత్తమాంగస్య తతః క్షురప్రేణ మహాత్మనా।
పపాత కాయః స్వరథాద్వసుధామనునాదయన్॥ 9-25-30 (61554)
తస్మిన్నిపతితే వీరే తావకా భయమోహితాః।
అభ్యద్రవంత సంగ్రామే భీమసేనం యుయుత్సవః॥ 9-25-31 (61555)
తానాపతత ఏవాశు హతశేషాద్బలార్ణవాత్।
దంశితాన్ప్రతిజగ్రాహ భీమసేనః ప్రతాపవాన్॥ 9-25-32 (61556)
తే తు తం వై సమాసాద్య పరివవ్రుః సమంతతః॥ 9-25-33 (61557)
తతస్తు సంవృతో భీమస్తావకాన్నిశితైః శరైః।
పీడయామాస తాన్సర్వాన్సహస్రాక్ష ఇవాసురాన్॥ 9-25-34 (61558)
తతః పంచశతాన్హత్వా సవరూథాన్మహారథాన్।
జఘాన కుంజరానీకం పునః సప్తశతం యుధి॥ 9-25-35 (61559)
హత్వా శతసహస్రాణి పత్తీనాం పరమేషుభిః।
వాజినాం చ శతాన్యష్టౌ పాండవః స్మ విరాజతే॥ 9-25-36 (61560)
భీమసేనస్తు కౌంతేయో హత్వా యుద్ధే సుతాంస్తవ।
మేనే కృతార్థమాత్మానం సఫలం జన్మ చ ప్రభో॥ 9-25-37 (61561)
తం తథా యుధ్యమానం చ వినిఘ్నంతం చ తావకాన్।
ఈక్షితుం నోత్సహంతే స్మ తవ సైన్యా నరాధిప॥ 9-25-38 (61562)
విద్రావ్య చ కురూన్సర్వాంస్తాంశ్చ హత్వా పదానుగాన్।
దోర్భ్యాం శబ్దం తతశ్చక్రే త్రాసయానో మహాద్విపాన్॥ 9-25-39 (61563)
హతభూయిష్ఠయోధా తు తవ సేనా విశామంపతే।
కించిచ్ఛేషా మహారాజ కృపణం సమపద్యత॥ ॥ 9-25-40 (61564)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే శల్యపర్వణి శల్యవధపర్వణి అష్టాదశదివసయుద్ధే పంచవింశోఽధ్యాయః॥ 25 ॥
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes
9-25-7 ప్రవణాదివ కుంజరమితి ఝ.పాఠః॥ 9-25-25 పంచవింశోఽధ్యాయః॥శల్యపర్వ - అధ్యాయ 026
॥ శ్రీః ॥
9.26. అధ్యాయః 026
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics
కృష్ణార్జునయోః సంవాదః॥ 1 ॥ సంకులయుద్ధం॥ 2 ॥ భీమేన సుదర్శననాంనో దుర్యోధనానుజస్య వధః॥ 3 ॥Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text
9-26-0 (61565)
సంజయ ఉవాచ। 9-26-0x (5123)
దుర్యోధనో మహారాజ సుదర్శశ్చాపి తే సుతః।
హతశేషౌ తదా సంఖ్యే వాజిమధ్యే వ్యవస్థితౌ॥ 9-26-1 (61566)
తతో దుర్యోధనం దృష్ట్వా వాజిమధ్యే వ్యవస్థితం।
ఉవాచ దేవకీపుత్రః కుంతీపుత్రం ధనంజయం॥ 9-26-2 (61567)
శత్రవో హతభూయిష్ఠా జ్ఞాతయః పరిపాలితాః।
గృహీత్వా సంజయం చాసౌ నివృత్తః శినిపుంగవః॥ 9-26-3 (61568)
పరిశ్రాంతశ్చ నకులః సహదేవశ్చ భారత।
యోధయిత్వా రణే పాపాంధార్తరాష్ట్రాన్సహానుగాన్॥ 9-26-4 (61569)
దుర్యోధనమతిక్రంయ త్రయ ఏతే వ్యవస్థింతాః।
కృపశ్చ కృతవర్మా చ ద్రౌణిశ్చైవ మహారథః॥ 9-26-5 (61570)
అసౌ తిష్ఠతి పాంచాల్యః శ్రియా పరమయా యుతః।
దుర్యోధనబలం హత్వా సహ సర్వైః ప్రభద్రకైః॥ 9-26-6 (61571)
అసౌ దుర్యోధనః పార్థ వాజిమధ్యే వ్యవస్థితః।
ఛత్రేణ ధ్రియామణేన ప్రేక్షమాణో ముహుర్ముహుః॥ 9-26-7 (61572)
ప్రతివ్యూహ్య బలం సర్వం రణమధ్యే వ్యవస్థితః।
ఏనం హత్వా శితైర్బాణైః కృతకృత్యో భవిష్యసి॥ 9-26-8 (61573)
గజానీకం హతం దృష్ట్వా త్వాం చ ప్రాప్తమరిందమ।
యావన్న విద్రవంత్యేతే తావజ్జహి సుయోధన్సం॥ 9-26-9 (61574)
యాతు కశ్చిత్తుం పాంచాల్యం క్షిప్రమాగంయతామితి।
పరిశ్రాంతబలస్తాత నైష ముచ్యేత కిల్బిషీ॥ 9-26-10 (61575)
హత్వా తవ బలం సర్వం సంగ్రమే ధృతరాష్ట్రజః।
జితాన్పాండుసుతాన్ప్రత్వా రూపం ధారయతే మహత్॥ 9-26-11 (61576)
నిహతం స్వబలం దృష్ట్వా పీడితం చాపి పాండవైః।
ధ్రువమేష్యతి సంగ్రమే వధాయైవాత్మనో నృపః॥ 9-26-12 (61577)
ఏవముక్తః ఫల్గునస్తు కృష్ణం వచనమబ్రవీత్।
ధృతరాష్ట్రసుతాః సర్వే హతా భీమేన మాధవ।
యావేతావాస్థితౌ కృష్ణ తావద్య నభవిష్యతః॥ 9-26-13 (61578)
హతో భీష్మో హతో ద్రోణః కర్ణో వైకర్తనో హతః।
మద్రరాజో హతః శల్యో హతః కృష్ణ జయద్రథః॥ 9-26-14 (61579)
హయాః పంచశతాః శిష్టాః శకునేః సౌబలస్య చ।
రథానాం తు శతే శిష్టే ద్వే ఏవ తు జనార్దన।
దంతినాం చ శతం సాగ్రం త్రిసాహస్రాః పదాతయః॥ 9-26-15 (61580)
అశ్వత్థామా కృపశ్చైవ త్రిగర్తాధిపతిస్తథా।
ఉలూకః శకునిశ్చైవ కృతవర్మా చ సాత్వతః॥ 9-26-16 (61581)
ఏతద్బలమభూచ్ఛేషం ధార్తరాష్ట్రస్య మాధవ।
మోక్షో న నూనం కాలాత్తు విద్యతే భువి కస్యచిత్॥ 9-26-17 (61582)
తథా వినిహతే సైన్యే పశ్య దుర్యోధనం స్థితం।
అద్యాహ్నా హి మహారాజో హతామిత్రో భవిష్యతి।
న హి మే మోక్ష్యతే కశ్చిత్పరేషామిహ చింతయే॥ 9-26-18 (61583)
యే త్వద్య సమరం కృష్ణ న హాస్యంతి మదోత్కటాః।
తాన్వై సర్వాన్హనిష్యామి యద్యపి స్యురమానుషాః॥ 9-26-19 (61584)
అద్య యుద్ధే సముత్పన్నం దీర్ఘం రాజ్ఞః ప్రజాగరం।
అపనేష్యామి గాంధారిం ఘాతయిత్వా శితైః శరైః॥ 9-26-20 (61585)
నికృత్యా వై దురాచారో యాని రత్నాని సౌబలః।
సభాయామహరద్ద్యూతే పునస్తాన్యాహరాంయహం॥ 9-26-21 (61586)
అద్య వేత్స్యంతి మచ్ఛక్తిం సర్వా నాగపురే స్త్రియః।
శ్రుత్వా పతీంశ్చ పుత్రాంశ్చ పాండవైర్నిహతాన్యుధి॥ 9-26-22 (61587)
సమాప్తమద్య వై కర్మ సర్వం కృష్ణ భవిష్యతి।
అద్య దుర్యోధనో దీప్తాం శ్రియం ప్రాణాంశ్చ మోక్ష్యతి॥ 9-26-23 (61588)
నాపయాతి భయాత్కృష్ణ సంగ్రామాద్యది చేన్మమ।
నిహతం విద్ధి వార్ష్ణేయ ధార్తరాష్ట్రం సుబాలిశం॥ 9-26-24 (61589)
మమ హ్యేతదపర్యాప్తం వాజిబృందమరిందమ।
సోఢుం జ్యాతలనిర్ఘోషం యాహి యావన్నిహన్ంయహం॥ 9-26-25 (61590)
సంజయ ఉవాచ। 9-26-26x (5124)
ఏవముక్తస్తు దాశార్హః పాండవేన యశస్వినా।
అచోదయద్ధాయన్రాజందుర్యోధనబలం ప్రతి॥ 9-26-26 (61591)
తదనీకమభిప్రేక్ష్య త్రయః సజ్జా మహారథాః।
భీమసేనోఽకర్జునశ్చైవ సహదేవశ్చ మారిష।
ప్రయయుః సింహనాదేన దుర్యోధనజిఘాంసయా॥ 9-26-27 (61592)
తాన్ప్రేక్ష్య సహితాన్సర్వాంజవేనోద్యతకార్ముకాన్।
సౌబలోఽభ్యద్రవద్యుద్ధే పాండవానాతతాయినః॥ 9-26-28 (61593)
సుదర్శనస్త్వ మతో భీమసేనం సమభ్యయాత్।
సుశర్మా శకునిశ్చైవ యుయుధాతే కిరీటినా॥ 9-26-29 (61594)
సహదేవం తవ సుతో హయపృష్ఠగతోఽభ్యయాత్॥ 9-26-30 (61595)
తతో హి యత్నతః క్షిప్రం తవం పుత్రో జనాధిప।
ప్రాసేన సహదేవస్య శిరసి ప్రాహరద్భృశం॥ 9-26-31 (61596)
సోపావిశద్రథోపస్థే తవ సుత్రేణ తాడితః।
రుధిరాప్లుతసర్వాంగ ఆశీవిష ఇవ శ్వసన్॥ 9-26-32 (61597)
ప్రతిలభ్య తతః సంజ్ఞాం సహదేవో విశాంపతే।
దుర్యోధనం శరైస్తీక్ష్ణైః సంక్రుద్ధః సమవాకిరత్॥ 9-26-33 (61598)
పార్థోఽపి యుధి విక్రంయ కుంతీపుత్రో ధనంజయః।
శూరాణామశ్వపృష్ఠేభ్యః శిరాంసి నిచకర్త హ॥ 9-26-34 (61599)
తదనీకం తదా పార్థో వ్యధమద్బహుభిః శరైః।
పాతయిత్వా హయాన్సర్వాంస్త్రిగర్తానాం రథాన్యయౌ॥ 9-26-35 (61600)
తతస్తే సహితా భూత్వా త్రిగర్తానాం మహారథాః।
అర్జునం వాసుదేవం చ శరవర్షైరవాకిరన్॥ 9-26-36 (61601)
సత్యకర్మాణమాక్షిప్య క్షురప్రేణ మహాయశాః।
తతోఽస్య స్యందనస్యేషాం చిచ్ఛిదే పాండునందనః॥ 9-26-37 (61602)
శిలాశితేన చ విభో క్షురప్రేణ మహాయశాః।
శిరశ్చిచ్ఛేద సహసా తప్తకుండలభూషణం॥ 9-26-38 (61603)
సత్యేషుమథ చాదత్త యోధానాం మిషతాం తతః।
యథా సింహో వనే రాజన్మృగం పరి బుభుక్షితః॥ 9-26-39 (61604)
తం నిహత్య తతః పార్థః సుశర్మాణం త్రిభిః శరైః।
విద్ధ్వా తానహనత్సర్వాన్రథాన్రుక్మవిభూఓషితాన్॥ 9-26-40 (61605)
తతః ప్రాయాత్త్వరన్పార్థో దీర్ఘకాలం సుసంవృతం।
ముంజన్క్రోధవిషం తీక్ష్ణం ప్రస్థలాధిపతిం ప్రతి॥ 9-26-41 (61606)
తమర్జునః పృషత్కానాం శతేన భరతర్షభ।
పూరయిత్వా తతో వాహాన్ప్రాహరత్తస్య ధన్వినః॥ 9-26-42 (61607)
తతః శరం సమాదాయ యమదండోపమం తదా।
సుశర్మాణం సముద్దిశ్య చిక్షేపాశు హసన్నివ॥ 9-26-43 (61608)
స శరః ప్రేషితస్తేన క్రోధదీప్తేన ధన్వినా।
సుశర్మాణం సమాసాద్య బిభేద హృదయం రణే॥ 9-26-44 (61609)
స గతాసుర్మహారాజ పపాత ధరణీతలే।
నందయన్పాండవాన్సర్వాన్వ్యథయంశ్చాపి తావకాన్॥ 9-26-45 (61610)
సుశర్మాణం రణే హత్వా పుత్రానస్య మహారథాన్।
సప్త చాష్టౌ చ త్రింశచ్చ సాయకైరనయత్క్షయం॥ 9-26-46 (61611)
తతోఽస్య నిశితైర్బాణైః సర్వాన్హత్వా పదానుగాన్।
అభ్యగాద్భారతీం సేనాం హతశేషాం మహారథః॥ 9-26-47 (61612)
భీమస్తు సమరే క్రుద్ధః పుత్రం తవ జనాధిప।
సుదర్శనమదృశ్యంతం శరైశ్చక్రే హసన్నివ॥ 9-26-48 (61613)
తతోఽస్య ప్రహసన్క్రుద్ధః శిరః కాయాదపాహరత్।
క్షురప్రేణ సుతీక్ష్ణేన స హతః ప్రాపతద్భువి॥ 9-26-49 (61614)
తస్మింస్తు నిహతే వీరే తతస్తస్య పదానుగాః।
పరివవ్రూ రమే భీమం కిరంతో వివిధాఞ్శరాన్॥ 9-26-50 (61615)
తతస్తు నిశితైర్బాణైస్తవానీకం వృకోదరః।
ఇంద్రాశనిసమస్పర్శైః సమంతాత్పర్యవాకిరత్॥ 9-26-51 (61616)
తతః క్షణేన తద్భీమో న్యహనద్భరతర్షభ॥ 9-26-52 (61617)
తేషు తూత్సాద్యమానేషు సేనాధ్యక్షా మహారథాః।
భీమసేనం సమాసాద్య తతోఽయుధ్యంత భారత॥ 9-26-53 (61618)
స తాన్సర్వాఞ్శరైర్ఘోరైరవాకిరత పాండవః।
తథైవ తావకా రాజన్పాండవేయాన్మహారథాన్।
శరవర్షేణ మహతా సమంతాత్పర్యవారయన్॥ 9-26-54 (61619)
వ్యాకులం తదభూత్సర్వం పాండవానాం పరైః సహ।
తావకానాం చ సమరే పాండవేంయైర్యుయుత్సతాం॥ 9-26-55 (61620)
తత్ర యోధాస్తదా పేతుః పరస్పరసమాహతాః।
ఉభయోః సేనయో రాజన్సంశోచంతః స్మ బాంధవాన్॥ ॥ 9-26-56 (61621)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే శల్యపర్వణి శల్యవధపర్వణి అష్టాదశదివసయుద్ధే షడ్వింశోఽధ్యాయః॥ 26 ॥
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes
9-26-17 మోక్షో నూనం కాలసృష్టః ఇతి క.పాఠః॥ 9-26-26 షడ్వింశోఽధ్యాయః॥శల్యపర్వ - అధ్యాయ 027
॥ శ్రీః ॥
9.27. అధ్యాయః 027
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics
సహదేవేన శకున్యులూకయోర్వధః॥ 1 ॥Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text
9-27-0 (61622)
సంజయ ఉవాచ। 9-27-0x (5125)
తస్మిన్ప్రవృత్తే సంగ్రామే గజవాజినరశ్రో
శకునిః సౌబలో రాజన్సహదేవం xxxxxxయాత్॥ 9-27-1 (61623)
తతోఽస్యాపతతస్తూర్ణం సహదేవః పతాపవాన్।
శరౌఘాన్ప్రేషయామాస పతంగానివ శీఘ్రగాన్।
ఉలూకం చ రణే రాజన్వివ్యాధ దశభిః శరైః॥ 9-27-2 (61624)
శకృనిశ్చ మహారాజ భీమం విద్ధ్వా త్రిభిః శరైః।
నవత్యా నిశితైర్బాణైః సహదేవమవాకిరత్॥ 9-27-3 (61625)
తే శూరాః సమరే రాజన్సమాసాద్య పరస్పరం।
వివ్యధుర్నిశితైర్బాణైః కంకబర్హిణవాజితైః।
స్వర్ణపుంఖైః శిలధౌతైరాకర్ణప్రహితైః శరైః॥ 9-27-4 (61626)
తేషాం చాపగుణోత్సృష్టా శరవృష్టిర్విశాంపతే।
ఆచ్ఛాదయద్దిశః సర్వా ధారాభిరివ తోయదః॥ 9-27-5 (61627)
తతః క్రుద్ధో రణే భీమః సహదేవశ్చ భారత।
చేరతుః కదనం సంఖ్యే కుర్వంతౌ సుమహాబలౌ॥ 9-27-6 (61628)
తాభ్యాం శరశతైశ్ఛనం తద్బలం తవ భారత।
సాంధకారమివాకాశమభవత్తత్రతత్ర హ॥ 9-27-7 (61629)
అశ్వైర్విపరిధావద్భిః శరచ్ఛన్నైర్విశాంపతే।
తత్రతత్ర కృతో మార్గో వికర్షద్భిర్హతాన్బహూన్॥ 9-27-8 (61630)
నిహతానాం హయానాం చ సహైవ హయసాదిభిః।
వర్మభిర్వినికృత్తైశ్చ ప్రాసైశ్ఛిన్నైశ్చ మారిష॥ 9-27-9 (61631)
ఋష్టిభిః శక్తిభిశ్చైవ సాసిప్రాసపరశ్వథైః।
సంఛన్నా పృథివీ జజ్ఞే కుసుమైః శబలా ఇవ॥ 9-27-10 (61632)
యోధాస్తత్ర మహారాజ సమాసాద్య పరస్పరం।
వ్యచరంత రణే క్రుద్ధా వినిఘ్నంతః పరస్పరం॥ 9-27-11 (61633)
ఉద్వృత్తనయనై రోషాత్సందష్టౌష్ఠపుటైర్ముఖైః।
సకుండలైర్మహీ చ్ఛన్నా పద్మకించల్కసన్నిభైః॥ 9-27-12 (61634)
భుజైశ్ఛిన్నైర్మహారాజ నాగరాజకరోపమైః।
సాంగదైః సతనుత్రైశ్చ సాసిప్రాసపరశ్వథైః॥ 9-27-13 (61635)
కబంధైరుత్థితైశ్ఛిన్నైర్నృత్యద్భిశ్చాపరైర్యుధి।
క్రవ్యాదగణసంఛన్నా ఘోరాఽభూత్పృథివీ విభో॥ 9-27-14 (61636)
అల్పావశిష్టే సైన్యే తు కౌరవేయాన్మహాహవే।
ప్రహృష్టాః పాండవా భూత్వా నిన్యిరే యమసాదనం॥ 9-27-15 (61637)
ఏతస్మిన్నంతరే శూరః సౌబలేయః ప్రతాపవాన్।
ప్రాసేన సహదేవస్య శిరసి ప్రాహరద్భృశం॥ 9-27-16 (61638)
స విహ్వలో మహారాజ రథోపస్థ ఉపావిశత్॥ 9-27-17 (61639)
సహదేవం తథా దృష్ట్వా భీమసేనః ప్రతాపవాన్।
సర్వసైన్యాని సంక్రుద్ధో వారయామాస భారత॥ 9-27-18 (61640)
నిర్బిభేద చ నారాచైః శతశోఽథ సహస్రశః।
స నిర్భిద్యాకరోచ్చైవ సింహనాదమరిందమః॥ 9-27-19 (61641)
తేన శభ్దేన విత్రస్తాః సర్వే సహయవారణాః।
ప్రాద్రవన్సహసా భీతాః శకునేశ్చ పదానుగాః॥ 9-27-20 (61642)
ప్రభగ్నానథ తాందృష్ట్వా రాజా దుర్యోధనోఽబ్రవీత్।
నివర్తధ్వమధర్మజ్ఞా యుధ్యధ్వం కిం సృతేన వః॥ 9-27-21 (61643)
ఇహ కీర్తి సమాధాయ ప్రేత్య లోకాన్సమశ్నుతే।
ప్రాణాంజహాతి యో ధీరో యుద్ధే పృష్ఠమదర్శయన్॥ 9-27-22 (61644)
ఏవముక్తాస్తు తే రాజ్ఞా సౌబలస్య పదానుగాః।
పాండవానభ్యవర్తంత మృత్యుం కృత్వా నివర్తనం॥ 9-27-23 (61645)
ద్రవద్భిస్తత్ర రాజేంద్ర కృతః శబ్దోఽతిదారుణః।
క్షుబ్ధసాగరసంకాశః క్షుభితైః సర్వతో దిశం॥ 9-27-24 (61646)
తాంస్తతః పురతో దృష్ట్వా సౌబలస్య పదానుగాన్।
ప్రత్యుద్యయుర్మహారాజ పాండవా విజయోద్యతాః॥ 9-27-25 (61647)
ప్రత్యాశ్వస్య చ దుర్ధర్షః సహదేవో విశాంపతే।
శకునిం దశభిర్విద్ధ్వా హయాంశ్చాస్య త్రిభిః శరైః।
ధనుశ్చిచ్ఛేద చ శరైః సౌబలస్య హసన్నివ॥ 9-27-26 (61648)
అథాన్యద్ధనురాదాయ శకునిర్యుద్ధదుర్మదః।
వివ్యాధ నకులం షష్ట్యా భీమసేనం చ సప్తాభిః॥ 9-27-27 (61649)
ఉలూకోఽపి మహారాజ భీమం వివ్యాధ సప్తభిః।
సహదేవం చ సప్తత్యా పరీప్సన్పితరం రణే॥ 9-27-28 (61650)
తం భీమసేనః సమరే వివ్యాధ నవభిః శరైః।
శకునిం చ చతుఃషష్ట్యా పార్శ్వస్థాంశ్చ త్రిభిస్త్రిభిః॥ 9-27-29 (61651)
తే హన్యమానా భీమేన నారాచైస్తైలపాయితైః।
సహదేవం రణే క్రుద్ధాశ్ఛాదయఞ్శరవృష్టిభిః।
పర్వతం వారిధారాభిః సవిద్యుత ఇవాంబుదాః॥ 9-27-30 (61652)
తతోఽస్యాపతతః శూరః సహదేవః ప్రతాపవాన్।
ఉలూకస్య మహారాజ భల్లేనాపాహరచ్ఛిరః॥ 9-27-31 (61653)
స జగామ రథాద్భూమిం సహదేవేన పాతితః।
రుధిరాప్లుతసర్వాంగో నందయన్పాండవాన్యుధి॥ 9-27-32 (61654)
పుత్రం తు నిహతం దృష్ట్వా శకునిస్తత్ర భారత।
సాశ్రుకంఠో వినిఃశ్వస్య క్షత్తుర్వాక్యమనుస్మరన్॥ 9-27-33 (61655)
చింతయిత్వా ముహూర్తం స బాష్పపూర్ణేక్షణః శ్వసన్।
సహదేవం సమాసాద్య త్రిభిర్వివ్యాధ సాయకైః॥ 9-27-34 (61656)
తానపాస్య శరాన్ముక్తాఞ్శరసంఘైః ప్రతాంపవాన్।
సహదేవో మహారాజ ధనుశ్చిచ్ఛేద సంయుగే॥ 9-27-35 (61657)
ఛిన్నే ధనుషి రాజేంద్ర శకునిః సౌబలస్తదా।
ప్రగృహ్య విపులం ఖంగం సహదేవాయ ప్రాహిణోత్॥ 9-27-36 (61658)
తమాపతంతం సహసా ఘోరరూపం విశాంపతే।
ద్విధా చిచ్ఛేద సమరే సౌబలస్య హసన్నివ॥ 9-27-37 (61659)
అసిం దృష్ట్వా ద్విధా చ్ఛిన్నం ప్రగృహ్య మహతీం గదాం।
ప్రాహిణోత్సహదేవాయ సా మోఘా న్యపతద్భువి॥ 9-27-38 (61660)
తతః శక్తిం మహాఘోరాం కాలరాత్రీమివోద్యతాం।
ప్రేషయామాస సక్రుద్ధః పాండవం ప్రతి సౌబలః॥ 9-27-39 (61661)
తామాపతంతీం సహసా శరైః కనకభూషణైః।
త్రిధా చిచ్ఛేద సమరే సహదేవో హసన్నివ॥ 9-27-40 (61662)
సా పపాత త్రిధా చ్ఛిన్నా భూమౌ కనకభూషణా।
శీర్యమాణా యథా దీప్తా గగనాద్వై శతహదా॥ 9-27-41 (61663)
శక్తిం వినిహతాం దృష్ట్వా సౌబలం చ భయార్దితం।
దుద్రువుస్తావకాః సర్వే భయే జాతే ససౌబలాః॥ 9-27-42 (61664)
అథోత్క్రుష్టం మహచ్చాసీత్పాండవైర్జితకాశిభిః।
ధార్తరాష్ట్రాస్తతః సర్వే ప్రాయశో విముఖాఽభవన్॥ 9-27-43 (61665)
తాన్వై విమనసో దృష్ట్వా మాద్రీపుత్రః ప్రతాపవాన్।
శరైరనేకసాహస్రైర్వారయామాస సంయుగే॥ 9-27-44 (61666)
తతో గాంధారకైర్గుప్తం పుష్టైరశ్వైర్జయే ధృతం।
ఆససాద రమే యాంతం సహదేవోఽథ సౌబలం॥ 9-27-45 (61667)
స్వమంశమవశిష్టం తం సంస్మృత్య శకునిం నృప।
రథేన కాంచనాంగేన సహదేవః సమభ్యయాత్॥ 9-27-46 (61668)
అధిజ్యం బలవత్కృత్వా వ్యాక్షిపన్సుమహద్ధనుః।
స సౌబలమభిద్రుత్య గార్ధ్రపత్రైః శిలాశితైః॥ 9-27-47 (61669)
భృశమభ్యహంత్కుద్ధస్తోత్రైరివ మహాద్విపం।
ఉవాచ చైనం మేధావీ విగృహ్య స్మారయన్నివ॥ 9-27-48 (61670)
క్షత్రధర్మే స్థిరో భూత్వా యుధ్యస్వ పురుషో భవ।
యత్తదా భాషసే మూఢ గృహ్ణన్నక్షాన్సభాతలే।
ఫలమద్య ప్రపద్యస్వ కర్మణస్తస్య దుర్మతే॥ 9-27-49 (61671)
నిహతాస్తే దురాత్మానో యేఽస్మానవహసన్పురా।
దుర్యోధనః కులాంగారః శిష్టస్త్వం చాస్య మాతులః॥ 9-27-50 (61672)
అద్య తే నిహనిష్యామి క్షురేణోన్మథితం శిరః।
వృక్షాత్ఫలమివావిద్వం లగుడేన ప్రమాథినా॥ 9-27-51 (61673)
ఏవముక్త్వా మహారాజ సహదేవో మహాబలః।
సంక్రుద్ధో రణశార్దూలో వేగేనాభిజగామ తం॥ 9-27-52 (61674)
అభిగంయ సుదుర్ధర్షః సహదేవో యుధాం పతిః।
వికృష్య బలవచ్చాపం క్రోధేన ప్రజ్వలన్నివ॥ 9-27-53 (61675)
శకునిం దశభిర్విద్ధ్వా చతుర్భిశ్చాస్య వాజినః।
ఛత్రం ధ్వజం ధనుశ్చాస్య చ్ఛిత్త్వా సింహ ఇవానదత్॥ 9-27-54 (61676)
ఛిన్నధ్వజధనుశ్ఛత్రః సహదేవేన సౌబలః।
కృతో విద్ధశ్చ బహుభిః సర్వమర్మసు సాయకైః॥ 9-27-55 (61677)
తతో భూయో మహారాజ సహదేవః ప్రతాపవాన్।
శకునేః ప్రేషయాన్మాస శరవృష్టిం దురాసదాం॥ 9-27-56 (61678)
తతస్తు క్రుద్ధః సుబలస్య పుత్రో
మాద్రీసుతం సహదేవం విమర్దే।
ప్రాసేన జాంబూనదభూషణేన
జిఘాంసురేకోఽభిపపాత శీఘ్రం॥ 9-27-57 (61679)
మాద్రీసుతస్తస్య సముద్యతం తం
ప్రాసం సువృత్తౌ చ భుజౌ రణాగ్రే।
భల్లైస్త్రిభిర్యుగపత్సంచకర్త
ననాద చోచ్చైస్తరసాఽఽజిమధ్యే॥ 9-27-58 (61680)
తస్యాశుకారీ సుసమాహితేన
సువర్ణపుంఖేన దృఢాయసేన।
భల్లేన సర్వావరణాతిగేన
శిరః శరీరాత్ప్రమమాథ భూయః॥ 9-27-59 (61681)
శరేణ కార్తస్వరభూషితేన
దివాకరాభేణ సుసంహితేన।
హృతోత్తమాంగో యుధి పాండవేన
పపాత భూమౌ సుబలస్య పుత్రః॥ 9-27-60 (61682)
స తచ్ఛిరో వేగవతా శరేణ
సువర్ణపుంఖేన శిలాశితేన।
ప్రావేరయత్కుపితః పాండుపుత్రో
యత్తత్కురూణామనయస్య మూలం॥ 9-27-61 (61683)
భుజౌ సువృత్తౌ ప్రచకర్త వీరః
పశ్చాత్కబంధం రుధిరావసిక్తం।
విస్పందమానం నిపపాత ఘోరం
రథోత్తమాత్పార్థివ పార్థివస్య॥ 9-27-62 (61684)
హృతోత్తమాంగం శకునిం సమీక్ష్య
భూమౌ శయానం రుధిరార్ద్రగాత్రం।
యోధాస్త్వదీయా భయనష్టసత్వా
దిశః ప్రజగ్ముః ప్రగృహీతశస్త్రాః॥ 9-27-63 (61685)
ప్రవిద్రుతాః శుష్కముఖా విసంజ్ఞా
గాండీవఘోషేణ సమాహతాశ్చ।
భయార్దితా భగ్నరథాశ్వనాగాః
పదాతయశ్చైవ సధార్తరాష్ట్రాః॥ 9-27-64 (61686)
తతో రథాచ్ఛకునిం పాతయిత్వా
ముదాన్వితా భారత పాండవేయాః
శంకాన్ప్రదధ్యుః సమరేఽతిహృష్టాః
సకేశవాః సైనికాన్హర్షయంతః॥ 9-27-65 (61687)
తం చాపి సర్వే ప్రతిపూజయంతో
దృష్ట్వా బ్రువాణాః సహదేవమాజౌ।
దిష్ట్యా హతో నైకృతికో మహాత్మా
సహాత్మజో వీర రణే త్వయేతి॥ ॥ 9-27-66 (61688)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే శల్యపర్వణి శల్యవధపర్వణి అష్టాదశదివసయుద్ధే సప్తవింశోఽధ్యాయః॥ 27 ॥
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes
9-27-7 అలంకృతమివాకాశం ఇతి క.పాఠః॥ 9-27-49 యత్తదా హృష్యసే మృఢ గ్లహన్నక్షైః ఇతి ఝ.పాఠః॥ 9-27-27 సప్తవింశోఽధ్యాయః॥శల్యపర్వ - అధ్యాయ 028
॥ శ్రీః ॥
9.28. అధ్యాయః 028
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics
హతావశిష్టే బలే పాండవైర్నిహతే దుర్యోధనేన పలాయనే నిర్ధారణం॥ 1 ॥Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text
9-28-0 (61689)
స·ంజయ ఉవాచ। 9-28-0x (5126)
తతః క్రుద్ధా మహారాజ సౌబలస్య పదానుగాః।
త్యక్త్వా జీవితమాక్రందే పాండవాన్పర్యవారయన్॥ 9-28-1 (61690)
తానర్జునః ప్రత్యగృహ్ణాత్సహదేవజయే ధృతః।
భీమసేనశ్చ తేజస్వీ క్రుద్ధాశీవిషదర్శనః॥ 9-28-2 (61691)
శక్త్యృ-ష్టిప్రాసహస్తానాం సహదేవం జిఘాంసతాం।
సంకల్పమకరోన్మోఘం గాండీవేన ధనంజయః॥ 9-28-3 (61692)
సంగృహీతాయుధాన్బాహూన్యోధానామభిధావతాం।
భల్లైశ్చిచ్ఛేద బీభత్సుః శిరాంస్యపి హయానపి॥ 9-28-4 (61693)
తే హయాః ప్రత్యపద్యంత వసుధాం విగతాసవః।
చరతా లోకవీరేణ ప్రహతాః సవ్యసాచినా॥ 9-28-5 (61694)
తతో దుర్యోధనో రాజా దృష్ట్వా స్వబలసంక్షయం।
హతశేషాన్సమానీయ క్రుద్ధో రథగణాన్బహూన్॥ 9-28-6 (61695)
కుంజరాంశ్చ హయాంశ్చైవ పాదాతాంశ్చ సమంతతః।
ఉవాచ దుఃఖితాన్సర్వాంధార్తరాష్ట్ర ఇదం వచః॥ 9-28-7 (61696)
సమాసాద్య రణే సర్వాన్పాండవాన్ససుహృద్గణాన్।
పాంచాల్యం చాపి సబలం హత్వా శీఘ్రం న్యవర్తత॥ 9-28-8 (61697)
తస్య తే శిరసా గృహ్య వచనం యుద్ధదుర్మదాః।
అభ్యుద్యయూ రణే పార్థాంస్తవ పుత్రస్య శాసనాత్॥ 9-28-9 (61698)
తానభ్యాపతతః శీఘ్రం హతశేషాన్మహారణే।
శరైరాశీవిషాకారైః పాండవాః సమవాకిరన్॥ 9-28-10 (61699)
తత్సైన్యం భరతశ్రేష్ఠ ముహూర్తేన మహాత్మభిః।
అవధ్యత రణం ప్రాప్య త్రాతారం నాభ్యవిందత॥ 9-28-11 (61700)
పలాయమానం తు భయాన్నావతిష్ఠతి దంశితం।
అశ్వైర్విపరిధావద్భిః సైన్యేన రజసా వృతే॥ 9-28-12 (61701)
న ప్రాజ్ఞాయంత సమరే దిశః సప్రదిశస్తథా।
తతస్తు పాండవానీకాన్నిఃసృత్య బహవో జనాః॥ 9-28-13 (61702)
అభ్యఘ్నంస్తావకాన్యుద్ధే ముహూర్తాదివ భారత।
తతో నిఃశేషమభవత్తత్సన్యం తవ భారత॥ 9-28-14 (61703)
అక్షౌహిణ్యః సమేతాస్తు తవ పుత్రస్య భారత।
ఏకాదశ హతా యుద్ధే తాః ప్రభో పాండుసృంజయైః॥ 9-28-15 (61704)
తేషు రాజసహస్రేషు తావకేషు మహాత్మసు।
ఏకో దుర్యోధనో రాజన్నదృశ్యత భృశం క్షతః॥ 9-28-16 (61705)
తతో వీక్ష్య దిశః సర్వా దృష్ట్వా శూన్యాం చ మేదినీం।
విహీనః సర్వయోధైశ్చ పాండవాన్వీక్ష్యం సంయుగే॥ 9-28-17 (61706)
ముదితాన్సర్వతః సిద్ధాన్నర్దమానాన్సమంతతః।
బాణశబ్దరవాంశ్చైవ శ్రుత్వా తేషాం మహాత్మనాం॥ 9-28-18 (61707)
దుర్యోధనో మహారాజ కశ్మలేనాభిసంవృతః।
అపయో మనశ్చక్రే విహీనబలవాహనః॥ ॥ 9-28-19 (61708)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే శల్యపర్వణి హ్రదప్రవేశపర్వణి అష్టాదశదివసయుద్ధే అష్టావింశోఽధ్యాయః॥ 28 ॥
శల్యపర్వ - అధ్యాయ 029
॥ శ్రీః ॥
9.29. అధ్యాయః 029
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics
పాండవైర్నిహతసహాయస్య దుర్యోధనస్య గదామాదాయ హదం ప్రతి ప్రస్థానం॥ 1 ॥ సంజయసంహారాయాసిముద్యచ్ఛతా సాత్యకినా వ్యాసవచనాత్తద్విమోచనం॥ 2 ॥ హాస్తినపురం గచ్ఛతః సంజయస్య మధ్యేమార్గం దుర్యోధనదర్శనం॥ 3 ॥ తేన తస్మింధృతరాష్ట్రాయ స్వవృత్తాంతనివేదనచోదనపూర్వకం హదం ప్రవిశ్య మాయయా జలస్తంభనం॥ 4 ॥ తత్రాగతైర్ద్రౌణికృపకృతవర్మభిః సంజయాద్దుర్యోధనస్య హదప్రవేశం విజ్ఞాయ విలప్య పునః శిబిరగమనం॥ 5 ॥ తతో వృద్ధపరిజనైర్యుయుత్సునా చ రాజదారాణాం నగరప్రాపణం॥ 6 ॥Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text
9-29-0 (61709)
ధృతరాష్ట్ర ఉవాచ। 9-29-0x (5127)
నిహతే మామకే సైన్యే నిఃశేషే శిబిరే కృతే।
పాండవానాం బలే సూత కిన్ను శేషమభూత్తదా॥ 9-29-1 (61710)
ఏతన్మే పృచ్ఛతో బ్రూహి కుశలో హ్యసి సంజయ।
యచ్చ దుర్యోధనో మానీ కృతవాంస్తనయో మమ।
వలక్షయం తథా దృష్ట్వా స ఏకః పృథివీపతిః॥ 9-29-2 (61711)
సంజయ ఉవాచ। 9-29-3x (5128)
రథానాం ద్వే సహస్రే తు సప్త నాగశతాని చ।
పంచ చాశ్వసహస్రాణి పత్తీనామయుతాని చ॥ 9-29-3 (61712)
ఏతచ్ఛేషమభూద్రాజన్పాండవానాం మహద్బలం।
పరిగృహ్య హి యద్యుద్ధే ధృష్టద్యుంనో వ్యవస్థితః॥ 9-29-4 (61713)
ఏకాకీ భరతశ్రేష్ఠ తతో దుర్యోధనో నృపః।
నాపశ్యత్సమరే కంచిత్సహాయం రథినాం వరః॥ 9-29-5 (61714)
నర్దమానాన్పరాందృష్ట్వా స్వబలస్య చ సంక్షయం।
దృష్ట్వా భరతశార్దూలః కశ్మలేనాభిసంవృతః।
హతం స్వహయముత్సృజ్య ప్రాఙ్ముఖః ప్రాద్రావద్భయాత్॥ 9-29-6 (61715)
ఏకాదశచమూభర్తా పుత్రో దుర్యోధనస్తవ।
గదామాదాయ తేజస్వీ పదాతిః ప్రస్థితో హదం॥ 9-29-7 (61716)
నాతిదూరం తతో గత్వా పద్భ్యామేవ నరాధిపః।
సస్మార వచనం క్షత్రుర్ధర్మశీలస్య ధీమతః॥ 9-29-8 (61717)
ఇదం నూనం మహాప్రాజ్ఞో విదురో దృష్ట్వాన్పురా।
మహద్వ్సనమస్మాకం క్షత్రియాణాం చ సర్వశః॥ 9-29-9 (61718)
ఏవం విచింతయానస్తు ప్రవివిక్షుర్హదం నృపః।
దుఃఖసంతప్తహృదయో దృష్ట్వా రాజన్బలక్షయం॥ 9-29-10 (61719)
`దశైకాక్షౌహిణీభర్తా తదా దుర్యోధనోఽపి సన్।
ప్రాప్తవాన్వ్యసనం తీవ్రం దైవం హి బలవత్తరం'॥ 9-29-11 (61720)
పాండవాస్తు మహారాజ ధృష్టద్యుంనపురోగమాః।
అభ్యద్రవంత సంక్రుద్ధాస్తవ రాజన్బలం ప్రతి॥ 9-29-12 (61721)
శక్త్యృష్టిప్రాసహస్తానాం బలానామభిగర్జతాం।
సంకల్పమకరోన్మోఘం గాండీవేన ధనంజయః॥ 9-29-13 (61722)
తాన్హత్వా నిశితైర్వాణైః సామాత్యాన్సహ బంధుభిః।
రథే శ్వేతహయే తిష్ఠన్నర్జునో బహ్వశోభత॥ 9-29-14 (61723)
సుబలస్య హతే పుత్రే సవాజిరథకుంజరే।
మహావనమివ చ్ఛిన్నమభవత్తావకం బలం॥ 9-29-15 (61724)
అనేకశతసాహస్రే బలే దుర్యోధనస్య హ।
నాన్యో మహారథో రాజంజీవమానో వ్యదృశ్యత॥ 9-29-16 (61725)
ద్రోణపుత్రాదృతే వీరాత్తథైవ కృతవర్మణః।
కృపాచ్చ గౌతమాద్రాజన్పార్థివాచ్చ తవాత్మజాత్॥ 9-29-17 (61726)
ధృష్టద్యుంనస్తు మాం దృష్ట్వా హసన్సాత్యకిమబ్రవీత్।
కిమనేన గృహీతేన నానేనార్థోఽస్తి జీవతా॥ 9-29-18 (61727)
ధృష్టద్యుంనవచః శ్రుత్వా శినేర్నప్తా మహారథః।
ఉద్యంయ నిశితం ఖంగం హంతుం మాముద్యతస్తదా॥ 9-29-19 (61728)
తమాగంయ మహాప్రాజ్ఞః కృష్ణద్వైపాయనోఽబ్రవీత్।
ముచ్యతాం సంజయో జీవన్న హంతవ్యః కథంచన॥ 9-29-20 (61729)
ద్వైపాయనవచః శ్రుత్వా శినేర్నప్తా కృతాంజలిః।
తతో మామబ్రవీన్ముక్త్వా స్వస్తి సంజయ సాధయ॥ 9-29-21 (61730)
అనుజ్ఞాతస్త్వహం తేన న్యస్తవర్మా నిరాయుధః।
ప్రాతిష్ఠం యేన నగరం సాయాహ్నే రుధిరోక్షితః॥ 9-29-22 (61731)
క్రోశమాత్రమపక్రాంతం గదాపాణిమవస్థితం।
ఏకం దుర్యోధనం రాజన్నపశ్యం భృశవిక్షతం॥ 9-29-23 (61732)
స తు మామశ్రుపూర్ణాక్షో నాశక్నోదభివీక్షితుం।
ఉపప్రైక్షత మాం దృష్ట్వా తథా దీనమవస్థితం॥ 9-29-24 (61733)
తం చాహమపి శోచంతం దృష్ట్వైకాకినమాహవే।
ముహూర్తం నాశకం వక్తుమతిదుఃఖపరిప్లుతః॥ 9-29-25 (61734)
`యస్య మూర్ధాభిషిక్తానాం సహస్రమణిమౌలినాం।
ఆహృత్య చ కరం సర్వం స్వస్య వేశ్మ సమాగతం॥ 9-29-26 (61735)
చతుఃసాగరపర్యంతా పృథివీ రత్నభూషితా।
కర్ణేనైకేన యస్యార్థే కరమాహారితా పురా॥ 9-29-27 (61736)
యస్యాజ్ఞా పరరాష్ట్రేషు కర్ణేనైవ ప్రసారితా।
నాభవద్యస్య శస్త్రేషు ఖేదో రాజ్ఞః ప్రశాసతః॥ 9-29-28 (61737)
ఆసీనో హాస్తినపురే క్షేమం రాజ్యమకంటకం।
అన్వపాలయదైశ్వర్యాత్కుబేరమపి నాస్మరత్॥ 9-29-29 (61738)
భవనాద్భవనం రాజన్ప్రయాతుం పృథివీపతే।
దేవాలయప్రదేశే చ పంథా యస్య హిరణ్మయః॥ 9-29-30 (61739)
పతాకావృతసూర్యాంశుతోరణోచ్ఛ్రితశోభితాః।
ప్రయాణే పృథివీభర్తుర్ధన్యానామభవన్గృహాః॥ 9-29-31 (61740)
ఆరుహ్యైరావతప్రఖ్యం నాగమింద్రసమో బలీ।
విభూత్యా సుమహత్యా యః ప్రయాతి పృథివీపతే॥ 9-29-32 (61741)
తం భృశక్షతసర్వాంగం పద్ధ్యామేవ ధరాతలే।
తిష్ఠంతమేకం దృష్ట్వా తు మమాభూత్క్లేశ ఉత్తమః॥ 9-29-33 (61742)
తస్య చైవంవిధస్యాద్య జగన్నాథస్య భూపతే।
ఆపదప్రతిమైవాభూద్బలీయాన్విధిరేవ హి'॥ 9-29-34 (61743)
తతోఽస్మై తదహం సర్వముక్తవాన్గ్రహణం తదా।
ద్వైపాయనప్రసాదాచ్చ జీవతో మోక్షమాహవే॥ 9-29-35 (61744)
స ముహూర్తమివ ధ్యాత్వా ప్రతిలభ్య చ చేతనాం।
భ్రాతౄంశ్చ సర్వసైన్యాని పర్యపృచ్ఛత మాం తతః॥ 9-29-36 (61745)
తస్మై తదహమాచక్షే సర్వం ప్రత్యక్షదర్శివాన్।
భ్రాతౄశ్చ నిహతాన్సర్వాన్సైన్యం చ వినిపాతితం॥ 9-29-37 (61746)
త్రయః కిల రథాః శిష్టాస్తావకానాం నరాధిప।
ఇతి ప్రస్థానకాలే మాం కృష్ణద్వైపాయనోఽబ్రవీత్॥ 9-29-38 (61747)
స దీర్ఘమివ నిఃశ్వస్య ప్రత్యవేక్ష్య పునః పునః।
అసౌ మాం పాణినా స్పృష్ట్వా పుత్రస్తే పర్యభాషత॥ 9-29-39 (61748)
త్వదన్యో నేహ సంగ్రామే కశ్చిజ్జీవతి సంజయ।
ద్వితీయం నేహ పశ్యామి ససహాయాశ్చ పాణ్·డవాః॥ 9-29-40 (61749)
బ్రూయాః సంజయ రాజానం పజ్ఞాచక్షుషమీశ్వరం।
దుర్యోధనస్తవ సుతః ప్రవిష్టో హదమిత్యుత॥ 9-29-41 (61750)
సుహృద్భిస్తాదృశైర్హీనః పుత్రైర్భ్రాతృభిరేవ చ।
పాండవైశ్చ హృతే రాజ్యే కో ను జీవేత మాదృశః॥ 9-29-42 (61751)
ఆచక్షీథాః సర్వమిదం మాం చ ముక్తం మహాహవాత్।
ఆస్మింస్తోయహదే గుప్తం జీవంతం భృశవిక్షతం॥ 9-29-43 (61752)
ఏవముక్త్వా మహారాజ ప్రావిశత్తం మహాహదం।
అస్తంభయత తోయం చ మాయయా మనుజాధిపః॥ 9-29-44 (61753)
తస్మిన్హదం ప్రవిష్టే తు త్రీన్రథాఞ్శ్రాంతవాహనాన్।
అపశ్యం సహితానేకస్తం దేశం సముపేయుషః॥ 9-29-45 (61754)
కృపం శారద్వతం వీరం ద్రౌణిం చ రథినాం వరం।
భోజం చ కృతవర్మాణం సహితాఞ్శరవిక్షతాన్॥ 9-29-46 (61755)
తే సర్వం మామభిప్రేక్ష్య తూర్ణమశ్వాననోదయన్।
ఉపయాయ తు మామూచుర్దిష్ట్యా జీవసి సంజయ॥ 9-29-47 (61756)
అపృచ్ఛంశ్చైవ మాం సర్వే పుత్రం తవ జనాధిపం।
కచ్చిద్దుర్యోధనో రాజా స నో జీవతి సంజయ॥ 9-29-48 (61757)
ఆఖ్యాతవానహం తేభ్యస్తదా కుశలినం నృపం।
తచ్చైవ సర్వమాచక్షం యన్మాం దుర్యోధనోఽబ్రవీత్॥ 9-29-49 (61758)
హదం చైవాహమాచక్షం యం ప్రవిష్టో నరాధిపః।
అశ్వత్థామా తు తద్రాజన్నిశంయ వచనం మమ॥ 9-29-50 (61759)
తం హదం విపులం ప్రేక్ష్య కరుణం పర్యదేవయత్।
అహో ధిక్స న జానాతి జీవతోఽస్మాన్నరాధిప।
పర్యాప్తా హి వయం తేన సహ యోధయితుం పరాన్॥ 9-29-51 (61760)
తే తు తత్ర చిరం కాలం విలప్య చ మహారథాః।
ప్రాద్రవన్రథినాం శ్రేష్ఠా దృష్ట్వా పాండుసుతాన్రణే॥ 9-29-52 (61761)
తే తు మాం రథమారోప్య కృపస్య సుపరిష్కృతం।
సేనానివేశమాజగ్ముర్హతశేషాస్త్రయో రథాః॥ 9-29-53 (61762)
తత్ర గుల్మాః పరిక్షిప్తాః సూర్యే చాస్తమితే సతి।
సర్వే విచుక్రుశుః శ్రుత్వా పుత్రాణాం తవ సంక్షయం॥ 9-29-54 (61763)
తతో వృద్ధా మహారాజ యోషితాం రక్షిణో నరాః।
రాజదారానుపాదాయ పయయుర్నగరం ప్రతి॥ 9-29-55 (61764)
తత్ర విక్రోశమానానాం రుదతీనాం చ సర్వశః।
ప్రాదురాసీన్మహాఞ్శబ్దః శ్రుత్వా తద్బలసంక్షయం॥ 9-29-56 (61765)
తతస్తా యోషితో రాజన్రుదంత్యో వై ముహుర్ముహుః।
కురర్య ఇవ శబ్దేన నాదయంత్యో మహీతలం॥ 9-29-57 (61766)
ఆజఘ్నుః కరజైశ్చాపి పాణిభిశ్చ శిరాంస్యుత।
లులుచుశ్చ తదా కేశాన్క్రోశంత్యస్తత్రతత్ర హ॥ 9-29-58 (61767)
హాహాకారవినాదిన్యో వినిఘ్నంత్య ఉరాంసి చ।
శోచంత్యస్తత్ర రురుదుః క్రందమానా విశాంపతే॥ 9-29-59 (61768)
తతో దుర్యోధనామాత్యాః సాశ్రుకంఠా భృశాతురాః।
రాజదారానుపామంత్ర్య ప్రయయుర్నగరం ప్రతి॥ 9-29-60 (61769)
వేత్రవ్యాసక్తహస్తాశ్చ ద్వారాధ్యక్షా విశాంపతే।
శయనీయాని శుభ్రాణి స్పర్ధ్యాస్తరణవంతి చ।
సమాదాయ యయుస్తూర్ణం నగరం దారరక్షిణః॥ 9-29-61 (61770)
ఆస్థాయాశ్వతరీయుక్తాన్స్యందనానపరే పునః।
స్వాన్స్వాందారానుపాదాయ ప్రయయుర్నగరం ప్రతి॥ 9-29-62 (61771)
అదృష్టపూర్వా యా నార్యో భాస్కరేణాపి వేశ్మసు।
దదృశుస్తా మహారాజ జనా యాతాః పురం ప్రతి॥ 9-29-63 (61772)
తాః స్త్రియో భరతశ్రేష్ఠ సౌకుమార్యసమన్వితాః।
ప్రయయుర్నగరం తూర్ణం హతస్వపతిబాంధవాః॥ 9-29-64 (61773)
ఆగోపాలావిపాలేభ్యో ద్రవంతో నగరం ప్రతి।
యయుర్మనుష్యాః సంభ్రాంతా భీమసేనభయార్దితాః॥ 9-29-65 (61774)
అపిచైషాం భయం తీవ్రం పార్థేభ్యోఽభూత్సుదారుణం।
ప్రేక్షమాణాస్తదాఽన్యోన్యమాధావన్నగరం ప్రతి॥ 9-29-66 (61775)
తస్మింస్తథా వర్తమానే విద్రవే భృశదారుణే।
యుయుత్సుః శోకసంమూఢః ప్రాప్తకాలమచింతయత్॥ 9-29-67 (61776)
జితో దుర్యోధనః సంఖ్యే పాండవైర్భీమవిక్రమైః।
ఏకాదశచమూభర్తా భ్రాతరశ్చాస్య సూదితాః॥ 9-29-68 (61777)
హతాశ్చ కురవః సర్వే భీష్మద్రోణపురః సరాః।
అహమేకో విముక్తస్తు భాగ్యయోగాద్యదృచ్ఛయా॥ 9-29-69 (61778)
విద్రుతాని చ సర్వాణి శిబిరాద్వై సమంతతః।
[ఇతస్తతః పలాయంతే హతనాథా హతౌజసః॥ 9-29-70 (61779)
అదృష్టపూర్వా దుఃఖార్తా భయవ్యాకులలోచనాః।
హరిణా ఇవ విత్రస్తా వీక్షమాణా దిశో దశ]॥ 9-29-71 (61780)
దుర్యోధనస్య సచివా యే కేచిదవశేషితాః।
రాజదారానుపాదాయ ప్రయయుర్నగరం ప్రతి।
ప్రాప్తకాలమహం మన్యే ప్రవేశం తైః సహ ప్రభో॥ 9-29-72 (61781)
యుధిష్ఠిరమనుజ్ఞాయ వాసూదేవం తథైవ చ।
ఏతమర్థం మహాబాహురుభయోః సన్న్యవేదయత్॥ 9-29-73 (61782)
తస్య ప్రీతోఽభవద్రాజా నిత్యం కరుణవేదితా।
పరిష్వజ్య మహాబాహుర్వైశ్యాపుత్రం వ్యసర్జయత్॥ 9-29-74 (61783)
తతః స రథమాస్థాయ ద్రుతమశ్వానచోదయత్।
సంవాహయితవాంశ్చాపి రాజదారాన్పురం ప్రతి॥ 9-29-75 (61784)
తైశ్చైవ సహితః క్షిప్రమస్తం గచ్ఛతి భాస్కరే।
ప్రవిష్టో హాస్తినపురం బాష్పకంఠోఽశ్రులోచనః॥ 9-29-76 (61785)
అపశ్యత మహాప్రాజ్ఞం విదురం సాశ్రులోచనం।
రాజ్ఞః సమీపాన్నిష్క్రాంతం శోకోపహతచేతసం॥ 9-29-77 (61786)
తమబ్రవీత్సత్యధృతిః ప్రణతం త్వగ్రతః స్థితం॥ 9-29-78 (61787)
విదుర ఉవాచ। 9-29-79x (5129)
దిష్ట్యా కురుక్షయే వృత్తే అస్మింస్త్వం పుత్ర జీవసి।
వినా రాజ్ఞః పర్వేశార్ద్వై కిమసి త్వమిహాగతః।
ఏతద్వై కారణం సర్వం విస్తరేణ నివేదయ॥ 9-29-79 (61788)
యుయుత్సురువాచ। 9-29-80x (5130)
నిహతే శకునౌ తత్ర సజ్ఞాతిసుతబాంధవే।
హతశేషపరీవారో రాజా దుర్యోధనస్తతః।
స్వకం స హయముత్సృజ్య ప్రాఙ్ముఖః ప్రాద్రవద్భయాత్॥ 9-29-80 (61789)
అపక్రాంతే తు నృపతౌ స్కంధావారనివేశనాత్।
భయవ్యాకులితం సర్వం ప్రాద్రావన్నగరం ప్రతి॥ 9-29-81 (61790)
తతో రాజ్ఞః కలత్రాణి భ్రాతౄణాం చాస్య సర్వతః।
వాహనేషు సమారోప్య అధ్యక్షాః ప్రాద్రావన్భయాత్॥ 9-29-82 (61791)
తతోఽహం సమనుజ్ఞాప్య రాజానం సహకేశవం।
ప్రవిష్టో హాస్తినపురం రక్షన్లోకస్య వాచ్యతాం॥ 9-29-83 (61792)
సంజయ ఉవాచ। 9-29-84x (5131)
ఏతచ్ఛ్రుత్వా తు వచనం వైశ్యాపుత్రేణ భాషితం।
ప్రాప్తకాలమితి జ్ఞాత్వా విదురః సర్వధర్మవిత్।
అపూజయదమేయాత్మా యుయుత్సుం వాక్యమబ్రవీత్॥ 9-29-84 (61793)
ప్రాప్తకాలమిదం సర్వం బ్రువతా భరతక్షయే।
[రక్షితః కులధర్మశ్చ సానుక్రోశతయా త్వయా॥ 9-29-85 (61794)
దిష్ఠ్యా త్వామిహ సంగ్రామ దస్మాద్వీరక్షయాత్పురం।
సమాగతమపశ్యామ హ్యంశుమంతమివ ప్రజాః॥ 9-29-86 (61795)
అంధస్యం నృపతేర్యష్టిర్లుబ్ధస్యాదీర్ఘదర్శినః।
బహుశో యాచ్యమానస్య దైవోపహతచేతసః।
త్వమేకో వ్యసనార్తస్య ధ్రియసే పుత్ర సర్వథా]॥ 9-29-87 (61796)
అద్య త్వమిహ విశ్రాంతః శ్వోఽభిగంతా యుధిష్ఠిరం।
ఏతావదుక్త్వా వచనం విదురః సాశ్రులోచనః।
యుయుత్సుం సమనుజ్ఞాప్య ప్రవివేశ నృపక్షయం॥ 9-29-88 (61797)
[పౌరజానపదైర్దుఃఖాద్ధాహేతి భృశనాదితం।
నిరానందం గతశ్రీకం హృతారామమివాశయం।
శూన్యరూపమపధ్వస్తం దుఃఖాద్దుఃఖతరోఽభవత్॥ 9-29-89 (61798)
విదురః సర్వధర్మజ్ఞో విక్లవేనాంతరాత్మనా।
వివేశ నగరే రాజన్నిశశ్వాస శనైః శనైః॥ 9-29-90 (61799)
యుయుత్సురపి తాం రాత్రిం స్వగృహే న్యవసత్తదా।
వంద్యమానః స్వకైశ్చాపి నాభ్యనందత్సుదుఃఖితః।
చింతయానః క్షయం తీవ్రం భరతానాం పరస్పరం॥ ॥ 9-29-91 (61800)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే శల్యపర్వణి హ్రదప్రవేశపర్వణి అష్టాదశదివసయుద్ధే ఏకోనత్రింశోఽధ్యాయః॥ 29 ॥
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes
9-29-38 హతో దుర్యోధన ఇతి క.పాఠః॥ 9-29-39 అహమేకోఽవశిష్టస్తు ఇతి క.పాఠః॥ 9-29-29 ఏకోనత్రింశోఽధ్యాయః॥శల్యపర్వ - అధ్యాయ 030
॥ శ్రీః ॥
9.30. అధ్యాయః 030
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics
కృపద్గౌణికృతవర్మసు హృదమేత్య దుర్యోధనేన భాపమాణేషు తత్ర యదృచ్ఛోపాగతైర్వ్యాధైస్తద్దర్శనం॥ 1 ॥ వ్యాధనివేదనేన సపరివారైః పాణ్·డవైర్హ్రదం ప్రత్యాగమనం॥ 2 ॥ తద్దర్శనేన కృపాదిభిర్దుర్యోధనాభ్యనుజ్ఞానేన దూరస్థన్యగ్నోధతరుమేత్య తన్మూలే ఉపవేశనం॥ 3 ॥ దుర్యోధనేన పునర్జలస్తంభనేన హ్రదప్రవేశనం॥ 4 ॥Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text
9-30-0 (61902)
`సంజయ ఉవాచ। 9-30-0x (5133)
ముహూర్తాదివ రాజేంద్ర సర్వం శూన్యమదృశ్యత।
మత్తవారణసంఘుష్టం శిబిరం విద్రుతే బలే॥ 9-30-1 (61903)
యత్ర శబ్దేన మహతా నాన్వబుధ్యన్మహారథాః।
తత్ర శబ్దం న శృణుమో మనుష్యస్యాపి కస్యచిత్'॥ 9-30-2 (61904)
ధృతరాష్ట్ర ఉవాచ। 9-30-3x (5134)
హతేషు సర్వసైన్యేషు పాండుపుత్రై రణాజిరే।
మామకాశ్చావశిష్టాస్తే కిమకుర్వత సంజయ॥ 9-30-3 (61905)
కృతవర్మా కృపశ్చైవ ద్రోణపుత్రశ్చ వీర్యవాన్।
దుర్యోధనశ్చ మందాత్మా రాజా కిమకరోత్తదా॥ 9-30-4 (61906)
సంజయ ఉవాచ। 9-30-5x (5135)
సంప్రాద్రువత్సు దారేషు క్షత్రియాణాం మహాత్మనాం।
విద్రుతే శిబిరే శూన్యే భృశోద్విగ్నాస్త్రయో రథాః॥ 9-30-5 (61907)
నిశంయ పాండుపుత్రాణాం తదా వైజయినాం స్వనం।
విద్రుతం శిబిరం దృష్ట్వా సాయాహ్నే రాజగృద్వినః।
స్థానం నారోచయంస్తత్ర తతస్తే హదమభ్యయుః॥ 9-30-6 (61908)
యుధిష్ఠిరోఽపి ధర్మాత్మా భ్రాతృభిః సహితో రణే।
హృష్టః పర్యపతద్రాజందుర్యోధనవధేప్సయా॥ 9-30-7 (61909)
మార్గమాణాస్తు సంక్రుద్ధాస్తవ పుత్రం జయైషిణః।
యత్నతోఽన్వేషమాణాస్తే నైవాపశ్యంజనాధిపం॥ 9-30-8 (61910)
యదా దుర్యోధనో యుద్ధం త్యక్త్వా పద్భ్యాం పరాక్రమమత్।
తం హదం ప్రావిశచ్చాపి విష్టభ్యాపః స్వమాయయా॥ 9-30-9 (61911)
యదా తు పాండవాః సర్వే సుపరిశ్రాంతవాహనాః।
తతః స్వశిబిరం ప్రాప్య వ్యతిష్ఠంత ససైనికాః॥ 9-30-10 (61912)
తతః కృపశ్చ ద్రౌణిశ్చ కృతవర్మా చ సాత్వతః।
సన్నివిష్టేషు పార్థేషు ప్రయయుస్తం హదం శనైః॥ 9-30-11 (61913)
తే తం హదం సమాసాద్య యత్ర శేతే జనాధిపః।
అభ్యభాషంత దుర్ధర్షం రాజానం సుప్తమంభసి॥ 9-30-12 (61914)
రాజన్నుత్తిష్ఠ యుధ్యస్వ సహాస్మాభిర్యుధిష్ఠిరం।
జిత్వా వా పృథివీం భుంక్ష్వ హతో వా స్వర్గమాప్నుహి॥ 9-30-13 (61915)
తేషామపి బలం సర్వం హతం దుర్యోధన త్వయా।
ప్రతివిద్ధాశ్చ భూయిష్ఠం యే శిష్టాస్తత్ర సైనికాః॥ 9-30-14 (61916)
న తే వేగం విషహితుం శక్తాస్తవ విశాంపతే।
అస్మాభిరపి గుప్తస్య తస్మాదుత్తిష్ఠ భారత॥ 9-30-15 (61917)
దుర్యోధన ఉవాచ। 9-30-16x (5136)
దిష్ట్యా పశ్యామి వో ముక్తానీదృశాత్పురుషక్షయాత్।
పాండుకౌరవసంమర్దాజ్జీవమానాన్నరర్షభాన్॥ 9-30-16 (61918)
విజేష్యామో వయం సర్వే విశ్రాంతా విగతక్లమాః।
భవంతశ్చ పరిశ్రాంతా వయం చ భృశవిక్షతాః।
ఉదీర్ణం చ బలం తేషాం తేన యుద్ధం న రోచయే॥ 9-30-17 (61919)
న త్వేతదద్భుతం వీరా యద్వో మహదిదం మనః।
అస్మాసు చ పరా శక్తిర్న తు కాలః పరాక్రమే॥ 9-30-18 (61920)
విశ్రంయైకాం నిశామద్య భవద్భిః సహితో రణే।
ప్రతియోత్స్యాంయహం శత్రూఞ్శ్వో న స్యాచ్చ శ్రమో మమ॥ 9-28-19 (61921)
సంజయ ఉవాచ। 9-28-20x (5137)
ఏవముక్తోఽబ్రవీద్ద్రౌణీ రాజానం యుద్ధదుర్మదం।
ఉత్తిష్ఠ రాజన్భద్రం తే విజేష్యామో వయం పరాన్॥ 9-28-20 (61922)
ఇష్టాపూర్తేన దానేన సత్యేన చ జపేన చ।
శపే రాజన్యథా హ్యద్య నిహనిష్యామి సోమకాన్॥ 9-28-21 (61923)
మా స్మ యజ్ఞకృతాం ప్రీతిమాప్నుయాం సజ్జనోచితాం।
యదీమాం రజనీం వ్యుష్టాం న హి హన్మి పరాన్రణే॥ 9-30-22 (61924)
నాహత్వా సర్వపాంచాలాన్విమోక్ష్యే కవచం విభో।
ఉత్తిష్ఠ త్వం బ్రవీంయేతత్తన్మే శృణు జనాధిప॥ 9-30-23 (61925)
తేషు సంబాషమాణేషు వ్యాధాస్తం దేశమాయయుః।
మాంసభారపరిశ్రాంతాః పానీయార్థం యదృచ్ఛయా॥ 9-30-24 (61926)
తే హి నిత్యం మహారాజ భీమసేనస్య లుబ్ధకాః।
మాంసభారానుపాజహ్నుర్భక్త్యా పరమయా విభో॥ 9-30-25 (61927)
తే తత్ర ధిష్ఠితాస్తేషాం సర్వం తద్వచనం రహః।
దుర్యోధనవచశ్చైవ శుశ్రువుః సంగతా మిథః॥ 9-30-26 (61928)
తేఽపి సర్వే మహేష్వాసా అయుద్ధార్థిని కౌరవే।
నిర్బంధం పరమం చక్రుస్తదా వై యుద్ధకాంక్షిణః॥ 9-30-27 (61929)
తాంస్తథా సముదీక్ష్యాథ కౌరవాణాం మహారథాన్।
అయుద్ధమనసం చైవ రాజానం స్థితమంభసి॥ 9-30-28 (61930)
తేషాం శ్రుత్వా చ సంవాదం రాజ్ఞశ్చ సలిలే సతః।
వ్యాధా హ్యజానన్రాజేంద్ర సలిలస్థం సుయోధనం॥ 9-30-29 (61931)
తే పూర్వం పాండుపుత్రేణ పృష్టా హ్యాసన్సుతం తవ।
యదృచ్ఛోపగతాస్తత్ర రాజానం పరిమార్గతా॥ 9-30-30 (61932)
తతస్తే పాండుపుత్రస్య స్మృత్వా తద్భాషితం తదా।
అన్యోన్యమబ్రువన్రాజన్మృగవ్యాధాః శనైరివ॥ 9-30-31 (61933)
దుర్యోధనం ఖ్యాపయామో ధనం దాస్యతి పాండవః।
సువ్యక్తమిహ నః ఖ్యాతో హదే దుర్యోధనోనృపః॥ 9-30-32 (61934)
తస్మాద్గచ్ఛామహే సర్వే యత్ర రాజా యుధిష్ఠిరః।
ఆఖ్యాతుం సలిలే సుప్తం దుర్యోధనమమర్షణం॥ 9-30-33 (61935)
ధృతరాష్ట్రాత్మజం తస్మై భీమసేనాయ ధీమతే।
శయానం సలిలే సర్వే కథయామో ధనుర్భృతే॥ 9-30-34 (61936)
స నో దాస్యతి సుప్రీతో ధనాని బహులాన్యుత।
కిం నో మాంసేన శుష్కేణ పరిక్లిష్టేన శోషిణా॥ 9-30-35 (61937)
ఏవముక్త్వా తు తే వ్యాధాః సంప్రహృష్టా ధనార్థినః।
మాంసభారానుపాదాయ ప్రయయుః శిబిరం ప్రతి॥ 9-30-36 (61938)
పాణ్·డవాశ్చ మహారాజ లబ్ధలక్షాః ప్రహారిణః।
అపశ్యమానాః సమరే దుర్యోధనమవస్థితం॥ 9-30-37 (61939)
నికృతిజ్ఞస్య పాపస్య తస్యాభిగమనేప్సయా।
చారాన్సంప్రేషయామాసుః సమంతాత్తద్రణాజిరే॥ 9-30-38 (61940)
ఆగంయ తు తతః సర్వే నష్టం దుర్యోధనం నృపం।
న్యవేదయంత సహితా ధర్మరాజస్య సైనికాః॥ 9-30-39 (61941)
తేషాం తద్వచనం శ్రుత్వా చారాణాం భరతర్షభ।
చింతామభ్యగమత్తీవ్రాం నిశశ్వాస చ పార్థివః॥ 9-30-40 (61942)
`అరిశేషే జీవతి తు సందిగ్ధో విజయో భవేత్।
రాజ్యం లభే కథం తద్వి పూజితం విజయాదిభిః'॥ 9-30-41 (61943)
అథ స్థితానాం పాండూనాం దీనానాం భరతర్షభ।
తస్మాద్దేశాదపక్రంయ త్వరితా లుబ్ధకా విభో॥ 9-30-42 (61944)
ఆజగ్ముః శిబిరం హృష్టా దృష్ట్వా దుర్యోధనం నృపం।
వార్యమాణాః ప్రవిష్టాశ్చ భీమసేనస్య పశ్యతః॥ 9-30-43 (61945)
తే తు పాండవమాసాద్య భీమసేనం మహాబలం।
తస్మై తత్సర్వమాచఖ్యుర్యద్వృత్తం యచ్చ వై శ్రుతం॥ 9-30-44 (61946)
తతో వృకోదరో రాజందత్త్వా తేషాం ధనం బహు।
ధర్మరాజాయ తత్సర్వమాచచక్షే పరంతపః॥ 9-30-45 (61947)
అసౌ దుర్యోధనో రాజన్విజ్ఞాతో మమ లుబ్ధకైః।
సంస్తభ్య సలిలం శేతే యస్యార్థే పరితప్యసే॥ 9-30-46 (61948)
తద్వచో భీమసేనస్య ప్రియం శ్రుత్వా విశాంపతే।
అజాతశత్రుః కౌంతేయో హృష్టోఽభూత్సహ సోదరైః॥ 9-30-47 (61949)
తం చ శ్రుత్వా మహేష్వాసం ప్రవిష్టం సలిలహదే।
క్షిప్రమేవ తతోఽగచ్ఛన్పురస్కృత్య జనార్దనం॥ 9-30-48 (61950)
తతః కిలకిలాశబ్దః ప్రాదురాసీద్విశాంపతే।
పాండవానాం ప్రహృష్టానాం పాంచాలానాం చ సర్వశః॥ 9-30-49 (61951)
సింహనాదాంస్తతశ్చక్రుః క్ష్వేడాశ్చ భరతర్షభ।
త్వరితాః క్షత్రియా రాజన్నుదక్రోశన్పరస్పరం॥ 9-30-50 (61952)
జ్ఞాతః పాపో ధార్తరాష్ట్రో దృష్టశ్చేత్యసకృద్రణే।
ప్రాక్రోశన్సోమకాస్తత్ర హృష్టరూపాః సమంతతః॥ 9-30-51 (61953)
తేషామాశు ప్రయాతానాం రథానాం తత్ర వేగినాం।
వభూవ తుములః శబ్దో దివస్పృక్ పృథివీపతే॥ 9-30-52 (61954)
దుర్యోధనం పరీప్సంతస్తత్రతత్ర యుధిష్ఠిరం।
అన్వయుస్త్వరితాస్తే వై రాజానం శ్రాంతవాహనాః॥ 9-30-53 (61955)
అర్జునో భీమసేనశ్చ మాద్రీపుత్రౌ చ పాండవౌ।
ధృష్టద్యుంనశ్చ పాంచాల్యః శిఖండీ చాపరాజితః॥ 9-30-54 (61956)
ఉత్తమౌజా యుధామన్యుః సాత్యకిశ్చ మహారథః।
పాంచాలానాం చ యే శిష్టా ద్రౌపదేయాశ్చ భారత।
హయాశ్చ సర్వే నాగాశ్చ శతశశ్చ పదాతయః॥ 9-30-55 (61957)
తతః ప్రాప్తో మహారాజ ధర్మరాజః ప్రతాపవాన్।
ద్వైపాయనహదం ఘోరం యత్ర దుర్యోధనోఽభవత్॥ 9-30-56 (61958)
శీతామలజలం హృద్యం ద్వితీయమివ సాగరం।
మాయయా సలిలం స్తభ్య యత్రాభూత్తే స్థితః సుతః॥ 9-30-57 (61959)
అత్యద్భుతేన విధినా దైవయోగేన భారత।
సలిలాంతర్గతః శేతే దుర్దర్శః కస్యచిత్ప్రభో। 9-30-58 (61960)
మానుషస్య మనుష్యేంద్ర గదాహస్తో జనాధిపః॥ 9-30-59 (61961)
తతో దుర్యోధనో రాజా సలిలాంతర్గతో వసన్।
శుశ్రువే తుములం శబ్దం జలదోపమనిఃస్వనం॥ 9-30-59 (61962)
యుధిష్ఠిరశ్చ రాజేంద్ర తం హదం సహ సోదరైః।
ఆజగామ మహారాజ తవ పుత్రవధాయ వై॥ 9-30-60 (61963)
మహతా శంఖనాదేన రథనేమిస్వనేన చ।
ఊర్ధ్వం ధున్వన్మహారేణుం కంపయంశ్చాపి మేదినీం॥ 9-30-61 (61964)
యౌధిష్ఠిరస్య సైన్యస్య శ్రుత్వా శబ్దం మహారథాః।
కృతవర్మా కృపో ద్రౌణీ రాజానమిదమబ్రువన్॥ 9-30-62 (61965)
ఇమే హ్యాయాంతి సంహృష్టాః పాండవా జితకాశినః।
అపయాస్యామహే తావదనుజానాతు నో భవాన్॥ 9-30-63 (61966)
దుర్యోధనస్తు తచ్ఛ్రుత్వా తేషాం తత్ర తరస్వినాం।
తథేత్యుక్త్వా హదం తం వై మాయయాఽస్తంభయత్ప్రభో॥ 9-30-64 (61967)
తే త్వనుజ్ఞాప్య రాజానం భృశం శోకపరాయణాః।
జగ్ముర్దూరే మహారాజ కృపప్రభృతయో రథాః॥ 9-30-65 (61968)
తే గత్వా దూరమధ్వానం న్యగ్రోధం ప్రేక్ష్య మారిష।
న్యవిశంత భృశం శ్రాంతాశ్చింతయంతో నృపం ప్రతి॥ 9-30-66 (61969)
విష్టభ్య సలిలం సుప్తో ధార్తరాష్ట్రో మహాబలః।
పాండవాశ్చాపి సంప్రాప్తాస్తం దేశం యుద్ధమీప్సవః॥ 9-30-67 (61970)
కథం ను యుద్ధం భవితా కథం రాజా భవిష్యతి।
కథం ను పాండవా రాజన్ప్రతిపత్స్యంతి కౌరవం॥ 9-30-68 (61971)
ఇత్యేవం చింతయానాస్తు రథేభ్యోఽశ్వాన్విముచ్య తే।
తత్రాసాంచక్రిరే రాజన్కృపప్రభృతయో రథాః॥ ॥ 9-30-69 (61972)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే శల్యపర్వణి హ్రదప్రవేశపర్వణి అష్టాదశదివసయుద్ధే త్రింశోఽధ్యాయః॥ 30 ॥
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes
9-30-18 అస్మాసు చ పరా భక్తిర్దర్శితా కార్యగౌరవాత్। ఇతి ఙ. పాఠః॥ 9-30-22 యజ్ఞకృతాం ప్రీతి యజ్ఞాదిజస్య పుణ్యస్య ఫలం॥ 9-30-39 నష్టం అదృశ్యత్వం గతం లీనమిత్యర్థః॥ 9-30-30 త్రింశోఽధ్యాయః॥శల్యపర్వ - అధ్యాయ 031
॥ శ్రీః ॥
9.31. అధ్యాయః 031
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics
యుధిష్ఠిరేణ హదస్థం దుర్యోధనం ప్రతి నిష్ఠురోక్తిభిః సంతర్జనం॥ 1 ॥ యుధిష్ఠిరదుర్యోధనయోః సంవాదః॥ 2 ॥Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text
9-31-0 (61973)
సంజయ ఉవాచ। 9-31-0x (5138)
తతస్తేష్వపయాతేషు రథేషు త్రిషు పాండవాః।
తం హదం ప్రత్యపద్యంత యత్ర దుర్యోధనోఽభవత్॥ 9-31-1 (61974)
ఆసాద్య చ కురుశ్రేష్ఠ తదా ద్వైపాయనం హదం।
స్తంభితం ధార్తరాష్ట్రేణ దృష్ట్వా తం సలిలాశయం॥ 9-31-2 (61975)
వాసుదేవమిదం వాక్యమబ్రవీత్కురునందనః।
పశ్యేమాం ధార్తరాష్ట్రేణ మాయామప్సు ప్రయోజితాం॥ 9-31-3 (61976)
విష్టభ్య సలిలం శేతే నాస్య మానుషతో భయం।
దైవీం మాయామిమాం కృత్వా సలిలాంతర్గతో హ్యయం॥ 9-31-4 (61977)
నికృత్యా నికృతిప్రజ్ఞో న మే జీవన్విమోక్ష్యతే।
యద్యస్య సమరే సాహ్యం కురుతే వజ్రభృత్స్వయం।
తథాప్యేనం హతం యుద్ధే లోకా ద్రక్ష్యంతి మాధవ॥ 9-31-5 (61978)
వాసుదేవ ఉవాచ। 9-31-6x (5139)
మాయావిన ఇమాం మాయాం మాయయా జహి భారత।
మాయావీ మాయయా వధ్యః సత్యమేతద్యుధిష్ఠిర॥ 9-31-6 (61979)
క్రియాభ్యుపాయైర్బహుభిర్భాయామప్సు ప్రయోజ్య చ।
జహి త్వం భరతశ్రేష్ఠ మాయాత్మానం సుయోధనం॥ 9-31-7 (61980)
క్రియాభ్యుపాయైరింద్రేణ నిహతా దైత్యదానవాః।
క్రియాభ్యుపాయైర్బలిభిర్బలిర్బద్ధో మహాత్మనా॥ 9-31-8 (61981)
క్రియాభ్యుపాయపూర్వం వై హిరణ్యాక్షో మహాసురః।
హిరణ్యకశిపుశ్చైవ క్రియయైవ నిషూదితౌ॥ 9-31-9 (61982)
వృత్రశ్చ నిహతో రాజన్క్రియయైవ మహాబలః।
తథా పౌలస్త్యతనయో రావణో నామ రాక్షసః।
రామేణ నిహతో రాజన్సానుబంధః సహానుగః॥ 9-31-10 (61983)
క్రియయా యోగమాస్థాయ తథా త్వమపి విక్రమ॥ 9-31-11 (61984)
క్రియాభ్యుపాయైర్నిహతౌ మయా రాజన్పురాతనౌ।
తారకశ్చ మహాదైత్యో విప్రచిత్తిశ్చ వీర్యవాన్॥ 9-31-12 (61985)
వాతాపిరిల్వలశ్చైవ త్రిశిరాశ్చ తథా విభో।
సుందోపసుందావసురౌ క్రియయైవ నిషూదితౌ॥ 9-31-13 (61986)
క్రియాభ్యుపాయైరింద్రేణ త్రిదివం భుజ్యతే విభో।
క్రియా బలవతీ రాజన్నాన్యత్కించిద్యుధిష్ఠిర॥ 9-31-14 (61987)
దైత్యాశ్చ దానవాశ్చైవ రాక్షసాః పార్థివాస్తథా।
క్రియాభ్యుపాయైర్నిహతాః క్రియాం తస్మాత్సమాచర॥ 9-31-15 (61988)
సంజయ ఉవాచ। 9-31-16x (5140)
ఇత్యుక్తో వాసుదేవేన పాండవః సంశితవ్రతః।
జలస్థం తం మహారాజ తవ పుత్రం మహాబలం।
అభ్యభాషత కౌంతేయః ప్రహసన్నివ భారత॥ 9-31-16 (61989)
సుయోధన కిమర్థోఽయమారంభోఽప్సు కృతస్త్వయా।
సర్వం క్షత్రం ఘాతయిత్వా స్వకులం చ విశాంపతే॥ 9-31-17 (61990)
జలాశయం ప్రవిష్టోఽద్య వాంఛంజీవితమాత్మనః।
ఉత్తిష్ఠ రాజన్యుధ్యస్వ సహాస్మాభిః సుయోధన॥ 9-31-18 (61991)
స తే దర్పో నరశ్రేష్ఠ స చ మానః క్వ తే గతః।
యస్త్వం సంస్తభ్య సలిలం భీతో రాజన్వ్యవస్థితః॥ 9-31-19 (61992)
సర్వే త్వాం శూర ఇత్యేవం జనా జల్పంతి సంసది।
వ్యర్థం తద్భవతో మన్యే శౌర్యం సలిలశాయినః॥ 9-31-20 (61993)
ఉత్తిష్ఠ రాజన్యుధ్యస్వ క్షత్రియోఽసి కులోద్భవః।
కౌరవేయో విశేషేణ కులం జన్మ చ సంస్మర॥ 9-31-21 (61994)
స కథం కౌరవే వంశే ప్రశంసంజన్మ చాత్మనః।
యుద్వాత్త్రస్తతరస్తోయం ప్రవిశ్య ప్రతితిష్ఠసి॥ 9-31-22 (61995)
అయుద్ధేన వ్యవస్థానం నైష ధర్మః సనాతనః॥ 9-31-23 (61996)
అనార్యజుష్టమస్వర్గ్యం రణే రాజన్పలాయనం।
కథం పారమగత్వా హి యుద్ధే త్వం వై జిజీవిషుః॥ 9-31-24 (61997)
ఇమాన్నిపతితాందృష్ట్వా పుత్రాన్భ్రాతౄన్పితౄంస్తథా।
సంబంధినో వయస్యాంశ్చ మాతులాన్బాంధవాంస్తథా।
ఘాతయిత్వా కథం తాత హదే తిష్ఠతి సాంప్రతం॥ 9-31-25 (61998)
శూరమానీ న శూరస్త్వం మృషా వదసి భారత।
శూరోఽహమితి దుర్బుద్ధే సర్వలోకస్య శృణ్వతః॥ 9-31-26 (61999)
న హి శూరాః పలాయంతే శత్రూందృష్ట్వా కథంచన।
బ్రూహి వా త్వం యయా వృత్త్యా శూర త్యజసి సంగరం॥ 9-31-27 (62000)
స త్వముత్తిష్ఠ యుధ్యస్వ విహాయ భయమాత్మనః।
ఘాతయిత్వా సర్వసైన్యం భ్రాతౄంశ్చైవ సుయోధన॥ 9-31-28 (62001)
నేదానీం జీవితే బుద్ధిః కార్యా ధర్మచికీర్షయా।
క్షత్రధర్మముపాశ్రిత్య త్వద్విధేన సుయోధన॥ 9-31-29 (62002)
యత్తు కర్ణముపాశ్రిత్య శకునిం చాపి సౌబలం।
దుఃశాసనం చ మోహాత్త్వమాత్మానం నావబుద్ధవాన్॥ 9-31-30 (62003)
తత్పాపం సుమహత్కృత్వా ప్రతియుధ్యస్వ భారత।
కథం హి త్వద్విధో మోహాద్రోచయేత పలాయనం॥ 9-31-31 (62004)
క్వ తే తత్పౌరుషం యాతం క్వ చ మానః సుయోధన।
క్వ చ విక్రాంతతా యాతా క్వ చ విస్ఫూర్జితం మహత్॥ 9-31-32 (62005)
క్వ తే కృతాస్త్రతా యాతా కిం ను శేషే జలాశయే।
స త్వముత్తిష్ఠ యుధ్యస్వ క్షత్రధర్మేణ భారత॥ 9-31-33 (62006)
అస్మాంస్తు వా పరాజిత్య ప్రశాధి పృథివీమిమాం।
అథవా నిహతోస్మాభిర్భూమౌ స్వప్స్యసి భారత॥ 9-31-34 (62007)
ఏష తే పరమో ధర్మః సృష్టో ధాత్రా మహాత్మనా।
తం కురుష్వ యథాతథ్యం పౌరుషే స్వ వ్యవస్థితః॥ 9-31-35 (62008)
సంజయ ఉవాచ। 9-31-36x (5141)
ఏవముక్తో మహారాజ ధర్మపుత్రేణ ధీమతా।
సలిలస్థస్తవ సుత ఇదం వచనమబ్రవీత్॥ 9-31-36 (62009)
నైతచ్చిత్రం మహారాజ యద్భీః ప్రాణినమావిశేత్।
న చ ప్రాణభయాద్భీతో వ్యపయాతోఽస్మి భారత॥ 9-31-37 (62010)
అరథశ్చానిషంగీ చ నిహతః పార్ష్ణిసారథిః।
ఏకశ్చాప్యగణః సంఖ్యే ప్రత్యాశ్వాసమరోచయం॥ 9-31-38 (62011)
న ప్రాణహేతోర్న భయాశ్చ విషాదాద్విశాంపతే।
ఇదమంభః ప్రవిష్టోఽస్మి శ్రమాత్త్విదమనుష్ఠితం॥ 9-31-39 (62012)
త్వం చాశ్వసిహి కౌంతేయ యే చాప్యనుగతాస్తవ।
అహముత్థాయ వః సర్వాన్ప్రతియోత్స్యామి సంయుగే॥ 9-31-40 (62013)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 9-31-41x (5142)
ఆశ్వస్తా ఏవ సర్వే స్మ చిరం త్వాం మృగయామహే।
తదిదానీం సముత్తిష్ఠ యుధ్యస్వేహ సుయోధన॥ 9-31-41 (62014)
హత్వా వా సమరే పార్థాన్స్ఫీతం రాజ్యమవాప్నుహి।
నిహతో వా రణేఽస్మాభిర్వీరలోకమవాప్స్యసి॥ 9-31-42 (62015)
దుర్యోధన ఉవాచ। 9-31-43x (5143)
యదర్థం రాజ్యమిచ్ఛామి కురూణాం కురునందన।
త ఇమే నిహతాః సర్వే భ్రాతరో మే జనేశ్వర॥ 9-31-43 (62016)
క్షీణరత్నాం చ పృథివీం హతక్షత్రియపుంగవాం।
న హ్యుత్సహాంయహం భోక్తుం విధవామివ యోషితం॥ 9-31-44 (62017)
అద్యాపి త్వహమాశంసే త్వాం విజేతుం యుధిష్ఠిర।
భంక్త్వా పాంచాలపాండూనాముత్సాహం భరతర్షభ॥ 9-31-45 (62018)
న త్విదానీమహం మన్యే కార్యం యుద్ధేన కర్హిచిత్।
ద్రోణే కర్ణే చ సంశాంతే నిహతే చ పితామహే॥ 9-31-46 (62019)
అస్త్విదానీమియం రాజన్కేవలా పృథివీ తవ।
అసహాయో హి కో రాజా రాజ్యమిచ్ఛేత్ప్రశాసితుం॥ 9-31-47 (62020)
సుహృదస్తాదృశాన్హత్వా పుత్రాన్భ్రాతౄన్పితౄనపి।
భవద్భిశ్చ హృతే రాజ్యే కో ను జీవేత మాదృశః॥ 9-31-48 (62021)
అహం వనం గమిష్యామి హ్యజినైః ప్రతివాసితః।
రతిర్హి నాస్తి మే రాజ్యే హతపక్షస్య భారత॥ 9-31-49 (62022)
హతబాంధవభూయిష్ఠా హతాశ్వా హతకుంజరా।
ఏషా తే పృథివీ రాజన్భుంక్షైనాం విగతజ్వరః॥ 9-31-50 (62023)
వనమేవ గమిష్యామి వసానో మృగచర్మణీ।
న హి మే నిర్జనస్యాస్తి జీవితేఽద్య స్పృహా విభో॥ 9-31-51 (62024)
గచ్ఛ త్వం భుంక్ష రాజేంద్ర పృథివీం నిహతేశ్వరాం।
హతయోధాం నష్టరత్నాం శీర్ణక్షత్రాం యథాసుఖం॥ 9-31-52 (62025)
[సంజయ ఉవాచ। 9-31-53x (5144)
దుర్యోధనం తవ సుతం సలిలస్థం మహాయశాః।
శ్రుత్వా తు కరుణం వాక్యమభాషత యుధిష్ఠిరః॥] 9-31-53 (62026)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 9-31-54x (5145)
ఆర్తప్రలాపాన్మా తాత సలిలస్థః ప్రభాషథాః।
నైతన్మనసి మే రాజన్వాశితం శకునేరివ॥ 9-31-54 (62027)
యది వాపి సమర్థః స్యాస్త్వం దానాయ సుయోధన।
నాహమిచ్ఛేయమవనిం త్వయా దత్తాం ప్రశాసితుం॥ 9-31-55 (62028)
అధర్మేణ న గృహ్ణీయాం త్వయా దత్తాం మహీమిమాం।
న హి ధర్మః స్మృతో రాజన్క్షత్రియస్య ప్రతిగ్రహః॥ 9-31-56 (62029)
త్వయా దత్తాం న చేచ్ఛేయం పృథివీమఖిలామహం।
త్వాం తు యుద్ధే వినిర్జిత్య భోక్తాఽస్మి వసుధామిమాం॥ 9-31-57 (62030)
అనీశ్వరశ్చ పృథివీం కథం త్వం దాతుమిచ్ఛసి।
త్వయేయం పృథివీ రాజన్కిం న దత్తా తదైవ హి॥ 9-31-58 (62031)
ధర్మతో యాచమానానాం ప్రశమార్థం కులస్య నః।
వార్ష్ణేయం ప్రథమం రాజన్ప్రత్యాఖ్యాయ మహాబాలం॥ 9-31-59 (62032)
కిమిదానీం దదాసి త్వం కో హి తే జిత్తవిభ్రమః।
అభియుక్తస్తు కో రాజా దాతుమిచ్ఛేద్ధి మేదినీం॥ 9-31-60 (62033)
న త్వమద్య మహీం దాతుమీశః కౌరవనందన।
ఆచ్ఛేత్తుం వా బలాద్రాజన్స కథం దాతుమిచ్ఛసి॥ 9-31-61 (62034)
మాం తు నిర్జిత్య సంగ్రామే పాలయేమాం వసుంధరాం।
సూచ్యగ్రేణాపి యద్భూమేరపి భిద్యేత భారత॥ 9-31-62 (62035)
తన్మాత్రమపి తన్మహ్యం న దదాతి పురా భవాన్।
స కథం పృథివీమేతాం ప్రదదాసి విశాంపతే॥ 9-31-63 (62036)
సూచ్యగ్రం నాత్యజః పూర్వం స కథం త్యజసి క్షితిం॥ 9-31-64 (62037)
ఏవమైశ్వర్యమాసాద్య ప్రశాస్య పృథివీమిమాం।
కో హి మూఢో వ్యవస్యేత శత్రోర్దాతుం వసుంధరాం॥ 9-31-65 (62038)
త్వం తు కేవలమౌర్ఖ్యేణ విమూఢో నావబుధ్యసే।
పృథివీం దాతుకామోఽపి జీవంస్త్వం నైవ మోక్ష్యసే॥ 9-31-66 (62039)
అస్మాన్వా త్వం పరాజిత్య ప్రశాధి పృథివీమిమాం।
అథవా నిహతోఽస్మాభిర్వ్రజ లోకాననుత్తమాన్॥ 9-31-67 (62040)
ఆవయోర్జీవతో రాజన్మయి చ త్వయి చ ధ్రువం।
సంశయః సర్వభూతానాం విజయే నౌ భవిష్యతి॥ 9-31-68 (62041)
జీవితం త్వయి దుష్ప్రాపం మయి యత్పరివర్తతే।
జీవయేయమహం కామం న తు త్వం జీవితుం క్షమః॥ 9-31-69 (62042)
దహనే హి కృతో యత్నస్త్వయాఽస్మాసు విశేషతః।
ఆశీవిషైర్విషైశ్చాపి జలే జాపి ప్రవేశనైః।
త్వయా వినికృతా రాజన్రాజ్యస్య హరణేన చ॥ 9-31-70 (62043)
అప్రియాణాం చ వచనైర్ద్రౌపద్యాః కర్షణేన చ।
ఏతస్మాత్కారణాత్పాప జీవితం న విద్యతే॥ 9-31-71 (62044)
ఉత్తిష్ఠోత్తిష్ఠ యుధ్యస్వ యుద్ధే శ్రేయో భవిష్యతి॥ 9-31-72 (62045)
ఏవం తు వివిధా వాచో జయయుక్తాః పునఃపునః।
కీర్తయంతి స్మ తే వీరాస్తత్రతత్ర జనాధిప॥ ॥ 9-31-73 (62046)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే శల్యపర్వణి హ్రదప్రవేశపర్వణి అష్టాదశదివసయుద్ధే ఏకత్రింశోఽధ్యాయః॥ 31 ॥
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes
9-31-7 కియాభ్యుపాయైః శత్రుకియానురూపైః ప్రతీకారైర్ఘర్ంయైరధర్ంయైర్వేత్యర్థః। ఏతేతు చ్ఛలకారిణశ్ఛలైరేవ హంతవ్యా ఇతి భావః। మాయయైవ సుయోధనం ఇతి క.పాఠః॥ 9-31-11 విక్రమ విక్రమం కురుష్వ క్రియయా యోగమాస్థాయ హతస్త్వాష్ట్రోఽపి విక్రమాత్ ఇతి క.పాఠః॥ 9-31-12 క్రియాభ్యుపాయైర్నిహతో మయో నామ మహాసరః। ఇతి క.పాఠః॥ 9-31-27 హే శూరేతి సాధిక్షేపసంబోధనం। యయా వృత్త్యా నిమిత్తభూతయా। వానప్రస్థత్వేన వా న్యస్తశస్త్రత్వేన వా క్లీబత్వేన వా త్వం సంగరం త్యజసి తాం వృత్తిం బ్రూహి। న త్వం వానప్రస్థోఽసి రాజ్యార్థివాత్। నాపి న్యస్తశస్త్రో గదాధారిత్వాత్। పరిశేషాత క్లీబోఽస్మీతి మా భాషస్వ। యుద్ధం కుర్వితి భావః॥ 9-31-32 పౌరుషం యత్నః। విక్రాంతతా శౌర్యం। విస్ఫూర్జితం గర్జనం॥ 9-31-49 హతాపత్యస్య భారత ఇతి క.పాఠః॥ 9-31-52 నిహతత్విషమితి క.ఙ.పాఠః॥ 9-31-31 ఏకత్రింశోఽధ్యాయః॥శల్యపర్వ - అధ్యాయ 032
॥ శ్రీః ॥
9.32. అధ్యాయః 032
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics
యుధిష్ఠిరకటుభాషణరుష్టేన సుయోధనేన గదయాసహ హదాదుత్థానం॥ 1 ॥ యుధిష్ఠిరదుర్యోధనయోః సంవాదః॥ 2 ॥Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text
9-32-0 (62047)
ధృతరాష్ట్ర ఉవాచ। 9-32-0x (5146)
ఏవం సంతర్జ్యమానస్తు మమ పుత్రో మహీపతిః।
ప్రకృత్యా మన్యుమాన్వీరః కథమాసీత్పరంతపః॥ 9-32-1 (62048)
న హి సంతర్జనా తేన శ్రుతపూర్వా కథంచన।
రాజభావేన మాన్యశ్చ సర్వలోకస్య సోఽభవత్॥ 9-32-2 (62049)
[యస్యాతపత్రచ్ఛాయాపి స్వకా భానోస్తథా ప్రభా।
ఖేదాయైవాభిమానిత్వాత్సహేత్సైవం కథం గరిః॥] 9-32-3 (62050)
ఇయం చ పృథివీ సర్వా సంలేచ్ఛాటవికా భృశం।
ప్రసాదాద్భ్రియతే యస్య ప్రత్యక్షం తవ సంజయ॥ 9-32-4 (62051)
స తథా తర్జ్యమానస్తు పాండుపుత్రైర్విశేషతః।
విహీనశ్చ స్వకైర్భృత్యైర్నిర్జితే చావృతో భృశం॥ 9-32-5 (62052)
స శ్రుత్వా కటుకా వాచో జయయుక్తాః పునఃపునః।
కిమబ్రవీత్పాండవేయాంస్తన్మమాచక్ష్వ సంజయ॥ 9-32-6 (62053)
సంజయ ఉవాచ। 9-32-7x (5147)
తర్జ్యమానస్తదా రాజన్నుదకస్థస్తవాత్మజః।
యుధిష్ఠిరేణ రాజేంద్ర భ్రాతృభిః సహితేన హ॥ 9-32-7 (62054)
శ్రుత్వా స కటుకా వాచో విషమస్థో నరాధిపః।
దీర్ఘముష్ణం చ నిఃశ్వస్య సలిలస్థః పునఃపునః॥ 9-32-8 (62055)
సలిలాంతర్గతో రాజా ధున్వన్హస్తౌ పునఃపునః।
మనశ్చకార యుద్ధాయ రాజానం చాభ్యభాషత॥ 9-32-9 (62056)
యూయం ససుహృదః పార్థాః సర్వే సరథవాహనాః।
అహమేకః పరిద్యూనో విరథో హతవాహనః॥ 9-32-10 (62057)
ఆత్తశస్త్రై రథోపేతైర్బహుభిః పరివాస్తిః।
కథమేకః పదాతిః సన్నశస్త్రో యోద్ధుముత్సహ॥ 9-32-11 (62058)
ఏకైకశశ్చ మాం యూయం యోధయధ్వం యుధిష్ఠిర।
న హ్యేకో బహుభిర్వీరైర్న్యాయ్యో యోధయితుం యుధి॥ 9-32-12 (62059)
విశేషతో వికవచః శ్రాంతశ్చాపత్సమాశ్రితః।
భృశం విక్షతగాత్రశ్చ శ్రాంతవాహనసైనికః॥ 9-32-13 (62060)
న మే త్వత్తో భయం రాజన్న చ పార్థాద్వృకోదరాత్।
ఫల్గునాద్వాసుదేవాద్వా పాంచాలేభ్యోఽథవా పునః॥ 9-32-14 (62061)
యమాభ్యాం యుయుధానాద్వా యే చాన్యే తవ సైనికాః।
ఏకః సర్వానహం క్రుద్ధో వారయిష్యే యుధి స్థితః॥ 9-32-15 (62062)
ధర్మమూలా సతాం కీర్తిర్మనుష్యాణాం జనాధిప।
ధర్మం చైవేహ కీర్తిం చ పాలయన్ప్రబ్రవీంయహం॥ 9-32-16 (62063)
అహముత్థాయ సర్వాన్వై ప్రతియోత్స్యామి సంయుగే।
అన్వభ్యాశం గతాన్సర్వాన్నిహనిష్యామి భారత॥ 9-32-17 (62064)
అద్య వః సరథాన్సాశ్వానశస్త్రో విరథోఽపి సన్।
నక్షత్రాణీవ సర్వాణి సవితా రాత్రిసంక్షయే॥ 9-32-18 (62065)
తేజసా నాశయిష్యామి స్థిరీభవత పాణ్·డవాః।
అద్యానృణ్యం గమిష్యామి క్షత్రియాణాం యశస్వినాం॥ 9-32-19 (62066)
బాహ్లీకద్రోణభీష్మాణాం కర్ణస్య చ మహాత్మనః।
జయద్రథస్య శూరస్య భగదత్తస్య చోభయోః॥ 9-32-20 (62067)
మద్రరాజస్య శల్యస్య భూరిశ్రవస ఏవ చ।
పుత్రాణాం భరతశ్రేష్ఠ శకునేః సౌబలస్య చ॥ 9-32-21 (62068)
మేత్రాణాం సుహృదాం చైవ బాంధవానాం తథైవ చ।
ప్రానృణ్యమద్య గచ్ఛామి హత్వా త్వాం భ్రాతృభిః సహ॥ 9-32-22 (62069)
సంజయ ఉవాచ। 9-32-23x (5148)
ఏతావదుక్త్వా వచనం విరరామ జనాధిపః।
`సలిలాంతర్గతః శ్రీమాన్పుత్రో దుర్యోధనస్తవ॥' 9-32-23 (62070)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 9-32-24x (5149)
దిష్ట్యా త్వమపి జానీషే క్షత్రధర్మం సుయోధన।
దిష్ట్యా తే వర్తతే బుద్ధిర్యుద్ధాయైవ మహాభుజ॥ 9-32-24 (62071)
దిష్ట్యా శూరోఽసి గాంధారే దిష్ట్యా జానాసి సంగరం।
యస్త్వమేకో హి నః సర్వాన్సంగరే యోద్భుమిచ్ఛసి॥ 9-32-25 (62072)
ఏక ఏకేన సంగంయ యత్తే సంమతమాయుధం।
తత్త్వమాదాయ యుధ్యస్వ ప్రేక్షకాస్తే వయం స్థితాః॥ 9-32-26 (62073)
అయమిష్టం చ తే కామం వీర భూయో దదాంయహం।
హత్వైకం భవ నో రాజా హతో వా స్వర్గమాప్నుహి॥ 9-32-27 (62074)
దుర్యోధన ఉవాచ। 9-32-28x (5150)
ఏకశ్చేద్యోద్భుమాక్రందే వరోఽద్య మమ దీయతాం।
ఆయుధానామియం చాపి మతా మే సతం గదా॥ 9-32-28 (62075)
భ్రాతణాం భవతామేకః శక్యం మాం యోఽభిమన్యతే।
పదాతిర్గదయా సంఖ్యే స యుధ్యతు మయా సహ॥ 9-32-29 (62076)
వృత్తాని రథయుద్ధాని విచిత్రామి పదేపదే।
ఇదమేకం గదాయుద్ధం భవత్వద్యాద్భుతం మహత్॥ 9-32-30 (62077)
అన్నానామపి పర్యాయం కర్తుమిచ్ఛంతి మానవాః।
యుద్ధానామపి పర్యాయో భవత్వనుమతే తవ॥ 9-32-31 (62078)
గదయా త్వాం మహాబాహో విజేష్యామి సహానుజం।
పాంచాలాన్సృంజయాంశ్చైవ యే చాన్యే తవ సైనికాః।
న హి మే సంభ్రామో జాతు శక్రాదపి యుధిష్ఠిర॥ 9-32-32 (62079)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 9-32-33x (5151)
ఉత్తిష్ఠోత్తిష్ఠ గాంధారే మాం యోధయ సుయోధన।
ఏక ఏకేన సంగంయ సంయుగే గదయా బలీ॥ 9-32-33 (62080)
పురుషో భవ గాంధారే యుధ్యస్వ సుసమాహితః।
అద్య తే జీవితం నాస్తి యదీంద్రోపి తవాశ్రయః॥ 9-32-34 (62081)
సంజయ ఉవాచ। 9-32-35x (5152)
ఏతత్స నరశార్దూలో నామృష్యత తవాత్మజః।
సలిలాంతర్గతః శ్వభ్రే మహానాగ ఇవ శ్వసన్॥ 9-32-35 (62082)
తథాఽసౌ వాక్ప్రతోదేన తుద్యమానః పునఃపునః।
వచో న మమృషే రాజన్నుత్తమాశ్వః కశామివ॥ 9-32-36 (62083)
సంక్షోభ్య సలిలం వేగాద్గదామాదాయ వీర్యవాన్।
అద్రిసారమయీం గుర్వీం కాంచనాంగదభూషణాం।
అంతర్జలాత్సముత్తస్థౌ నాగేంద్ర ఇవ నిఃశ్వసన్॥ 9-32-37 (62084)
స భిత్త్వా స్తంభితం తోయం స్కంధే కృత్వాయసీం గదాం।
ఉదతిష్ఠత పుత్రస్తే ప్రతపన్రశ్మివానివ॥ 9-32-38 (62085)
తతః శైక్యాయసీం గుర్వీ జాతరూపపరిష్కృతాం।
గదాం పరామృశద్ధీమాంధార్తరాష్ట్రో మహాబలః॥ 9-32-39 (62086)
గదాహస్తం తు తం దృష్ట్వా సశృంగమివ పర్వతం।
ప్రజానామివ సంక్రుద్ధం శూలపాణిమివ స్థితం॥ 9-32-40 (62087)
*సగదో భారతో భాతి ప్రతపన్భాస్కరో యథా*॥ 9-32-41 (62088)
తముత్తీర్ణం మహాబాహుం గదాహస్తమరిందమం।
మేనిరే సర్వభూతాని దండపాణిమివాంతకం॥ 9-32-42 (62089)
వజ్రహస్తం యథా శక్రం శూలహస్తం యథా హరం।
దదృశుః శర్వపాంచాలాః పుత్రం తవ జనాధిప॥ 9-32-43 (62090)
తముత్తీర్ణం తు సంప్రేక్ష్య సమహృష్యంత సర్వశః।
పాంచాలాః పాండవేయాశ్చ తేఽన్యోన్యస్య తలాందదుః॥ 9-32-44 (62091)
అవహాసం తు తం మత్వా పుత్రో దుర్యోధనస్తవ।
ఉద్వృత్య నయనే క్రుద్ధో దిధక్షురివ పాండవాన్॥ 9-32-45 (62092)
త్రిశిఖాం భ్రుకుటీం కృత్వా సందష్టదశనచ్ఛదః।
ప్రత్యువాచ తతస్తాన్వై పాండవాన్సహ కేశవాన్॥ 9-32-46 (62093)
దుర్యోధన ఉవాచ। 9-32-47x (5153)
అస్యావహాసస్య ఫలం ప్రతిమోక్ష్యథ పాండవాః।
గమిష్యథ హతాః సద్యః సపాంచాలా యమక్షయం॥ 9-32-47 (62094)
ఉత్థింతశ్చ జలాత్తస్మాత్పుత్రో దుర్యోధనస్తవ।
అతిష్ఠత గదాపాణీ రుధిరేణ సముక్షితః॥ 9-32-48 (62095)
తస్య శోణితదిగ్ధస్య సలిలేన సముక్షితం।
శరీరం స్మ తదా భాతి స్రవన్నివ మహీధారః॥ 9-32-49 (62096)
తముద్యతగదం వీరం మేనిరే తత్ర పాండవాః।
వైవస్వతమివ క్రుద్ధం శూలపాణిమివ స్థితం॥ 9-32-50 (62097)
స మేఘనినదో హర్షాన్నర్దన్నివ చ గోవృషః।
ఆజుహావ తతః పార్థాన్గదయా యుధి వీర్యవాన్॥ 9-32-51 (62098)
దుర్యోధన ఉవాచ। 9-32-52x (5154)
ఏకైకేన చ మాం యూయమాసీదత యుధిష్ఠిర।
న హ్యేకో బహుభిర్న్యాయ్యో వీరో యోధయితుం యుధి॥ 9-32-52 (62099)
న్యస్తవర్మా విశేషేణ శ్రాంతశ్చాప్సు పరిప్లుతః।
భృశం విక్షతగాత్రశ్చ హతవాహనసైనికః॥ 9-32-53 (62100)
[అవశ్యమేవ యోద్వవ్యం సర్వైరేవ మయా సహ।
యుక్తం త్వయుక్తమిత్యేతద్వేత్సి త్వం చైవ సర్వదా]॥ 9-32-54 (62101)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 9-32-55x (5155)
మా భూదియం తవ ప్రజ్ఞా కథమేకం సుయోధన।
యదాఽభిమన్యుం బహవో జఘ్నుర్యుధి మహారథాః॥ 9-32-55 (62102)
[క్షత్రధర్మం భృశం క్రూరం నిరపేక్షం సునిర్ఘృణం।
అన్యథా తు కథం హన్యురభిమన్యుం తథాగతం॥ 9-32-56 (62103)
సర్వే భవంతో ధర్మజ్ఞాః సర్వే శూరాస్తనుత్యజః।
న్యాయేన యుధ్యతాం ప్రోక్తా శక్రలోకగతిః పరా॥ 9-32-57 (62104)
యద్యేకస్తు న హంతవ్యో బహుభిర్ధర్మ ఏవ తు।
తదాఽభిమన్యుం బహవో నిజఘ్నుస్త్వన్మతే కథం॥ 9-32-58 (62105)
సర్వో విమృశతే జంతుః కృచ్ఛ్రస్థో ధర్మదర్శనం।
పదస్థః పిహితం ద్వారం పరలోకస్య పశ్యతి॥] 9-32-59 (62106)
ఆముంచ కవచం వీర మూర్ధజాన్యమయస్వ చ।
యచ్చాన్యదపి తే నాస్తి తదప్యాదత్స్వ భారత॥ 9-32-60 (62107)
ఇమమేకం చ తే కామం వీర భూయో దదాంయహం।
పంచానాం పాణ్·డవేయానాం యేన త్వం యోద్ధుమిచ్ఛసి॥ 9-32-61 (62108)
తం హత్వా వై భవారాజా హతో వా స్వర్గమాప్నుహి।
ఋతే చ జీవితాద్వీర యుద్ధే కిం కుర్మ తే ప్రియం॥ 9-32-62 (62109)
సంజయ ఉవాచ। 9-32-63x (5156)
తతస్తవ సుతో రాజన్వర్మ జగ్రాహ కాంచనం।
విచిత్రం చ శిరస్త్రాణం జాంబూనదపరిష్కృతం॥ 9-32-63 (62110)
సోఽవబద్వశిరస్త్రాణః శుభకాంచనవర్మభృత్।
రరాజ రాజన్పుత్రస్తే కాంచనః శైలరాడివ॥ 9-32-64 (62111)
సన్నద్ధః సగతో రాజన్సజ్జః సంగ్రామమూర్ధని।
అబ్రవీత్పాణ్·డవాన్సర్వాన్పుత్రో దుర్యోధనస్తవ॥ 9-32-65 (62112)
భ్రాతౄణాం భవతామేకో యుధ్యతాం గదయా మయా।
సహదేవేన వా యోత్స్యే భీమేన నకులేన వా॥ 9-32-66 (62113)
అథవా ఫల్గునేనాద్య త్వయా వా భరతర్షభ।
యోత్స్యేఽహం సంగరం ప్రాప్య విజేష్యే చ రణాజిరే॥ 9-32-67 (62114)
అహమద్య గమిష్యామి వైరస్యాంతం సుదుర్గమం।
గదయా పురుషవ్యాఘ్ర హేమపట్టనిబద్ధయా॥ 9-32-68 (62115)
గదాయుద్ధే న మే కశ్చిత్సదృశోఽస్తీతి చింతయే।
గదయా వో హనిష్యామి సర్వానేవ సమాగతాన్॥ 9-32-69 (62116)
న మే సమర్థాః సర్వే వై యోద్ధుం న్యాయేన కేచన।
న యుక్తమాత్మనా వక్తుమేవం గర్వోద్ధతం వచః।
అథవా సఫలం హ్యేతత్కరిష్యే భవతాం పురః॥ 9-32-70 (62117)
అస్మిన్మహూర్తే సత్యం వా మిథ్యా వై తద్భవిష్యతి।]
గృహ్ణాతు చ గదాం యో వై యోత్స్యతేఽద్య మయా సహ॥ ॥ 9-32-71 (62118)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే శల్యపర్వణి ద్వాత్రింశోఽధ్యాయః॥ 32 ॥
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes
9-32-3 ఆతపత్రేణ దుర్యోధనః సూర్యాద్రక్షిత ఇత్యేష ప్రవాదోఽపి యస్య న స ఇతి భావః॥ 9-32-10 పరిద్యూనః పరిశ్రాంతః॥ 9-32-27 నః అస్మాకం పంచానాం మధ్యే ఏకమపి హత్వా త్వం రాజా భవేత్యన్వయః॥ 9-32-34 అద్య తే జీవితం నాస్తి యద్యపి త్వం మనోజవః ఇతి క.ఙ.పాఠః॥ 9-32-56 క్షత్రధర్మం అస్తీతి శేషః। ధర్మోఽస్త్రీ పుణ్యఆచారే ఇతి మేదినీ॥ 9-32-32 ద్వాత్రింశోఽధ్యాయః॥శల్యపర్వ - అధ్యాయ 033
॥ శ్రీః ॥
9.33. అధ్యాయః 033
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics
యుధిష్ఠిరేణ దుర్యోధనంప్రతి స్వేష్వన్యతమపరాజయేనాపి తస్య రాజ్యప్రాప్తివచనే కృష్ణేన తంప్రతి సకోపం భీమేనాపి దుర్యోధనప రాజయే స్వస్య సంశయోక్తిః॥ 1 ॥ భీమేన కృష్ణంప్రతి స్వసామర్థ్యప్రకథనపూర్వకం స్వేన దుర్యోధనవధస్య సుకరత్వే కథితే కృష్ణాదిభిస్తత్ప్రశంసనం॥ 2 ॥ భీమదుర్యోధనయోర్వీరవాదపుర్వకం యుద్ధోద్యమః॥ 3 ॥Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text
9-33-0 (62119)
సంజయ ఉవాచ। 9-33-0x (5157)
ఏవం దుర్యోధనే రాజన్గర్జమానే ముహుర్ముహుః।
యుధిష్ఠిరస్య సంక్రుద్ధో వాసుదేవోఽబ్రవీదిదం॥ 9-33-1 (62120)
యదీ నామ హ్యయం యూద్ధే వరయేత్త్వాం యుధిష్ఠిర।
అర్జునం నకులం చైవ సహదేవమథాపి వా॥ 9-33-2 (62121)
కిమిదం సాహసం రాజంస్త్వయా వ్యాహృతమీదృశం।
ఏకమేవ నిహత్యాజౌ భవ రాజా కురుష్వితి॥ 9-33-3 (62122)
ఏతేన హి కృతా యోగ్యా వర్షాణీహ త్రయోదశ।
ఆయసే పురుషే రాజన్భీమసేనజిఘాంసయా॥ 9-33-4 (62123)
కథం నామ భవేత్కార్యమస్మాద్వి భరతర్షభ।
సాహసం కృతవాంస్త్వం తు హ్యనుక్రోశాన్నృపోత్తమ॥ 9-33-5 (62124)
నాన్యమస్యానుపశ్యామి ప్రతియోద్ధారమాహవే।
ఋతే వృకోదరాత్పార్థాత్స చ నాతికృతశ్రమః॥ 9-33-6 (62125)
తదిదం ద్యూతమారబ్ధం పునరేవ యథా పురా।
విషమం శకునేశ్చైవ తవ చైవ విశేషతః॥ 9-33-7 (62126)
బలీ భీమః సమర్థశ్చ కృతీ రాజా సుయోధనః।
బలవాన్వా కృతీ వేతి కృతీ రాజన్విశిష్యతే॥ 9-33-8 (62127)
సోఽయం రాజంస్త్వయా శత్రుః సమే పథి నివేశితః।
న్యస్తశ్చాత్మా సువిషమే కృచ్ఛ్రమాపాదితా వయం॥ 9-33-9 (62128)
కోఽను సర్వాన్వినిర్జిత్య శత్రూనేకేన వైరిణా।
[కృచ్ఛ్రప్రాప్తేన చ తథా హారయేద్రాజ్యమాగతం।]
పాతితశ్చైకబాణేన శోచయేదేవమాహవే॥ 9-33-10 (62129)
న హి పశ్యామి తం లోకే యోఽద్య దుర్యోధనం రణే।
గదాహస్తం విజేతుం వై శక్తః స్యాదమరోపి హి॥ 9-33-11 (62130)
ఫల్గునో వా భవాన్వాథ మాద్రీపుత్రావథాపి వా।
న సమర్థానహం మన్యే గదాహస్తస్య సంయుగే॥ 9-33-12 (62131)
న త్వం భీమో న నకులః సహదేవోఽథ ఫల్గునః।
జేతుం న్యాయేన శక్తో వై కృతీ రాజా సుయోధనః॥ 9-33-13 (62132)
స కథం వదసే శత్రుం యుధ్యస్వ గదయేతి హి।
ఏకం చ నో నిహత్యాజౌ భవ రాజేతి భారత॥ 9-33-14 (62133)
వృకోదరం సమాసాద్య సంశయో వై జయే హి నః।
న్యాయతో యుధ్యమానానాం కృతీ హ్యేష మహాబలః॥ 9-33-15 (62134)
[నూనం న రాజ్యభాగేషా పాండోః కుంత్యాశ్చ సంతతిః।
అత్యంతవనవాసాయ సృష్టా భైక్ష్యాయ వా పునః॥] 9-33-16 (62135)
భీమసేన ఉవాచ। 9-33-17x (5158)
మధుసూదన మాకార్షీవిషాదం యదునందన।
అద్య పారం గమిష్యామి వైరస్య భృశదుర్గమం॥ 9-33-17 (62136)
అహం సుయోధనం సంఖ్యే హనిష్యామి న సంశయః।
విజయో వై ధ్రువః కృష్ణ ధర్మరాజస్య దృశ్యతే॥ 9-33-18 (62137)
అధ్యర్ధేన గుణేనేయం గదా గురుతరీ మమ।
న తథా ధార్తరాష్ట్రస్య మాకార్షీర్మాధవ వ్యథాం॥ 9-33-19 (62138)
అనయా గదయానాహం సంయుగే యోద్ధుముత్సహే।
భవంతః ప్రేక్షకాః సర్వే మమ సంతు జనార్దన॥ 9-33-20 (62139)
సామరానపి లోకాంస్త్రీన్నానాశస్త్రధరాన్యుధి।
యోధయేయం రణే కృష్ణ కిముతాద్య సుయోధనం॥ 9-33-21 (62140)
సంజయ ఉవాచ। 9-33-22x (5159)
తథా సంభాషమాణం తు వాసుదేవో వృకోదరం।
హృష్టః సంపూజయామాస వచనం చేదమబ్రవీత్॥ 9-33-22 (62141)
త్వామాశ్రిత్య మహాబాహో ధర్మరాజో యుధిష్ఠిరః।
నిహతారిః స్వకాం దీప్తాం శ్రియం ప్రాప్నోత్యసంశయం॥ 9-33-23 (62142)
త్వయా వినిహతాః సర్వే ధృతరాష్ట్రసుతా రణే।
రాజానో రాజపుత్రాశ్చ నాగాశ్చ వినిపాతితాః॥ 9-33-24 (62143)
కలింగా మాగధాః ప్రాచ్యా గాంధారాః కురవస్తథా।
త్వామాసాద్య మహాయుద్ధే నిహతాః పాండునందన॥ 9-33-25 (62144)
హత్వా దుర్యోధనం చాపి ప్రయచ్ఛోర్వీం ససాగరాం।
ధర్మరాజాయ కౌంతేయ యథా విష్ణుః శచీపతేః॥ 9-33-26 (62145)
త్వాం చ ప్రాప్య రణే పాపో ధార్తరాష్ట్రో వినంక్ష్యతి।
త్వమస్య సక్థినీ భంక్త్వా ప్రతిజ్ఞాం పాలయిష్యసి॥ 9-33-27 (62146)
యత్నేన హ త్వయా పాపో యోద్ధవ్యో ధృతరాష్ట్రజః।
కృతీ చ బలవాంశ్చైవ యుద్ధశౌండశ్చ నిత్యదా॥ 9-33-28 (62147)
తతస్తు సాత్యకీ రాజన్పూజయామాస పాండవం।
వివిధాభిశ్చ తం వాగ్భిర్భిమసేనం జనేశ్వర॥ 9-33-29 (62148)
పాంచాలాః పాండవేయాశ్చ ధర్మరాజపురోగమాః।
తద్వచో భీమసేనస్య సర్వ ఏవాభ్యపూజయన్॥ 9-33-30 (62149)
తతో భీమబలో భీమో యుధిష్ఠిరమథాబ్రవీత్।
సృంజయైః సహ తిష్ఠంతం తపంతమివ భాస్కరం॥ 9-33-31 (62150)
అహమేతేన సంగంయ సంయుగే యోద్ధుముత్సహే।
న హి శక్తో రణే జేతుం మామేష పురుషాధమః॥ 9-33-32 (62151)
అద్య క్రోధం విమోక్ష్యామి నిహితం హృదయే భృశం।
సుయోధనే ధార్తరాష్ట్రే ఖాండవేఽగ్నిమివార్జునః॥ 9-33-33 (62152)
శల్యమద్యోద్ధరిష్యామి తవ పాండవ హృచ్ఛయం।
నిహతే గదయా పాపే అద్య రాజన్సుఖీ భవ॥ 9-33-34 (62153)
అద్య కీర్తిమయీం మాలాం ప్రితమోక్ష్యే తవానఘ।
ప్రాణాఞ్శ్రియం చ రాజ్యం చ మోక్ష్యతేఽద్య సుయోధనః॥ 9-33-35 (62154)
రాజా చ ధృతరాష్ట్రోఽద్య శ్రుత్వా పుత్రం మయా హతం।
స్మరిష్యత్యశుభం కర్మ యత్తచ్ఛకునిబుద్ధిజం॥ 9-33-36 (62155)
ఇత్యుక్త్వా భరతశ్రేష్ఠో గదాముద్యంయ వీర్యవాన్।
ఉదతిష్ఠత యుద్ధాయ శక్రో వృత్రమివాహ్వయన్॥ 9-33-37 (62156)
[తదాహ్వానమమృష్యన్వై తవ పుత్రోఽతివీర్యవాన్।
ప్రత్యుపస్థిత ఏవాశు మత్తో మత్తమివ ద్విపం॥ 9-33-38 (62157)
గదాహస్తం తవ సుతం యుద్ధాయ సముపస్థితం।
దదృశుః పాండవాః సర్వే కైలాసమివ శృంగిణం]॥ 9-33-39 (62158)
తమేకాకినమాసాద్య ధార్తరాష్ట్రం మహాబలం।
వియూథమివ మాతంగం సమహృష్యంత పాండవాః॥ 9-33-40 (62159)
[న సంభ్రమో న చ భయం న చ గ్లానిర్న చ వ్యథా।
ఆసీద్దుర్యోధనస్యాపి స్థితః సింహ ఇవాహవే]॥ 9-33-41 (62160)
సముద్యతగదం దృష్ట్వా కైలాసమివ శృంగియాం।
భీమసేనస్తదా రాజందుర్యోధనమథాబ్రవీత్॥ 9-33-42 (62161)
రాజ్ఞాపి ధృతరాష్ట్రేణ త్వయా చాస్మాసు యత్కృతం।
స్మర తద్దుష్కృతం కర్మం యద్భూతం వారణావతే। 9-33-43 (62162)
ద్రౌపదీ చ పరామృష్టా సమామధ్యే రజస్వలా।
ద్యూతే చ వంచితో రాజా శకూనేర్బుద్ధిలాఘవాత్॥ 9-33-44 (62163)
యాని చాన్యాని దుష్టాత్మన్పాపాని కృతవానసి।
అనాగాసు చ పార్థేషు తస్య పశ్య మహత్ఫలం॥ 9-33-45 (62164)
త్వత్కృతే నిహతః శేతే శరతల్పే మహాయశాః।
యాంగేయో భరతశ్రేష్ఠః సర్వేషాం నః పితామహః॥ 9-33-46 (62165)
హతో ద్రోణశ్చ కర్ణశ్చ ఇతః శల్యః ప్రతాపవాన్।
వైరాగ్నేరాదికర్తా చ శకునిర్నిహతో రణే॥ 9-33-47 (62166)
భ్రాతరస్తే హతాః శూరాః పుత్రాశ్చ సహసైనికాః।
రాజానశ్చ హతాః శూరాః సమరేష్వనివర్తినః॥ 9-33-48 (62167)
ఏతే చాన్యే చ నిహతా బహవః క్షత్రియర్షభాః।
ప్రాతికామీ తథా పాపో ద్రౌపద్యాః క్లేశకృద్ధతః॥ 9-33-49 (62168)
అవశిష్టస్త్వమేవైకః కులఘ్నోఽధమపూరుషః।
త్వామప్యద్య హనిష్యామి గదయా నాత్ర సంశయః॥ 9-33-50 (62169)
అద్య తేఽహం రణే దర్పం సర్వం నాశయితా నృప।
రాజ్యాశాం విపులాం చాపి పాండవేషు చ దుష్కృతం॥ 9-33-51 (62170)
దుర్యోధన ఉవాచ। 9-33-52x (5160)
కిం కత్థితేన బహునా యుధ్యస్వాద్య మయా సహ।
అద్య తేఽహం వినేష్యామి యుద్ధశ్రద్ధాం వృకోదర॥ 9-33-52 (62171)
కిం న పశ్యసి మాం పాప గదాయుద్ధే వ్యవస్థితం।
హిమవచ్ఛిఖరాకారాం ప్రగృహ్య మహతీం గదాం॥ 9-33-53 (62172)
గదినం కోఽద్య మాం పాప హంతుముత్సహతే రిపుః।
న్యాయతో యుధ్యమానశ్చ దేవేష్వపి పురందరః॥ 9-33-54 (62173)
మా వృథా గర్జ కౌంతేయ శారదాభ్రమివాజలం।
దర్శయస్వ బలం యుద్ధే యావన్నాసూన్నిహన్మి తే॥ 9-33-55 (62174)
తస్య తద్వచనం శ్రుత్వా పాండవాః సహసృంజయాః।
సర్వే సంపూజయామాసుస్తద్వచో విజిగీషవః॥ 9-33-56 (62175)
ఉన్మత్తమివ మాతంగం తలశబ్దేన మానవాః।
భూయః సంహర్షయామాసూ రాజందుర్యోధనం ద్విషః॥ 9-33-57 (62176)
బృంహంతి కుంజరాస్తత్ర హయా హేషంతి చాసకృత్।
శస్త్రాణి సంప్రదీప్యంతే పాండవానాం జయైషిణాం॥ ॥ 9-33-58 (62177)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే శల్యపర్వణి హ్రదప్రవేశపర్వణి త్రయస్త్రింశోఽధ్యాయః॥ 33 ॥
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes
9-33-4 యోగ్యా అభ్యాసః। యోగ్యః ప్రవీణేత్యాద్యుపక్రంయ స్త్ర్యభ్యాసార్కయోషితోరితి మేదినీ॥ 9-33-7 శకునేశ్చ తవ చ యథాపురా తథైవేదమితి సంబంధః॥ 9-33-10 పణిత్వా చైకపాణేన రోచయేదేవ మాహవం ఇతి ఝ.పాఠః॥ 9-33-33 త్రయస్త్రింశోఽధ్యాయః॥శల్యపర్వ - అధ్యాయ 034
॥ శ్రీః ॥
9.34. అధ్యాయః 034
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics
xxxxxxxxxx॥ 1 ॥ తస్మిన్పాంఢవాదిభిరర్చితోపవిష్టే పునర్గదాయుద్ధారంభః॥ 2 ॥Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text
9-16-0 (62178)
సంజయ ఉవాచ। 9-16-0x (5161)
xxxxxxxxxxxసుసంవృత్తే సుదారుణే।
xxxxxxxxxxx పాండవేషు మహాత్మసు॥ 9-16-1 (62179)
తతస్తాలధ్వజకే రామస్తయోర్యుద్ధ ఉపస్థితే।
శ్రుత్వా తచ్ఛిష్యయో రాజన్నాజగామ హలాయుధః॥ 9-16-2 (62180)
తం దృష్ట్వా పరమప్రీతాః పాండవాః సహకేశవాః।
ఉపగంయోపసంగృహ్య విధివత్ప్రత్యపూజయన్॥ 9-16-3 (62181)
పూజయిత్వా తతః పశ్చాదిదం వచనమబ్రువన్।
శిష్యయోః కౌశలం యుద్ధే పశ్య రామేతి పార్థివ॥ 9-16-4 (62182)
అబ్రవీచ్చ తదా రామో దృష్ట్వా కృష్ణం సపాండవం।
దుర్యోధనం చ కౌరవ్యం గదాపాణిమవస్థితం॥ 9-16-5 (62183)
రామ ఉవాచ। 9-16-6x (5162)
చత్వారింశదహాన్యద్య ద్వే చ మే నిఃసృతస్య వై।
పుష్యేణ సంప్రయాతోఽస్మి శ్రవణే పునరాగతః।
శిష్యయోర్వై గదాయుద్ధం ద్రుష్టుకామోఽస్మి మాధవ॥ 9-16-6 (62184)
తతో యుధిష్ఠిరో రాజా పరిష్వజ్య హలాయుధం।
స్వాగతం కుశలం చాస్మై పర్యపృచ్ఛద్యథాతథం॥ 9-16-7 (62185)
కృష్ణౌ చాపి మహేష్వాసావభివాద్య హలాయుధం।
సస్వజాతే పరిప్రీతౌ ప్రీయమాణౌ యశస్వినౌ॥ 9-16-8 (62186)
మాద్రీపుత్రౌ తథా శూరౌ ద్రౌపద్యాః పంచ చాత్మజాః।
అభివాద్య స్థితా రాజన్రౌహిణేయం మహాబలం॥ 9-16-9 (62187)
భీమసేనోఽథ బలవాన్పుత్రస్తవ జనాధిప।
తథైవ చోద్యతగదౌ పూజయామాసతుర్బలం॥ 9-16-10 (62188)
స్వాగతేన చ తే తత్ర ప్రతిపూజ్య పునఃపునః।
పశ్య యుద్ధం మహాబాహో ఇతి తే రామమబ్రువన్॥ 9-16-11 (62189)
ఏవముచుర్మహాత్మానం రౌహిణేయం నరాధిపాః॥ 9-16-12 (62190)
పరిష్వజ్య తదా రామః పాండవాన్సహ సృంజయాన్।
అపృచ్ఛత్కుశలం సర్వాన్పార్థివాంశ్చామితౌజసః।
తథైవ తే సమాసాద్య పప్రచ్ఛుస్తమనామయం॥ 9-16-13 (62191)
ప్రత్యభ్యర్చ్య హలీ సర్వాన్క్షత్రియాంశ్చ మహాత్మనః।
కృత్వా కుశలసంప్రశ్నం సంవిదం చ యథావయః॥ 9-16-14 (62192)
జనార్దనం సాత్యకిం చ ప్రేంణా సంపరిషస్వజే।
మూర్ధ్ని చైతావుపాఘ్రాయ కుశలం పర్యపృచ్ఛత॥ 9-16-15 (62193)
తౌ చ తం విధివద్రాజన్పూజయామాసతుర్గురుం।
బ్రహ్మాణామివ దేవేశమింద్రోపేంద్రౌ ముదాన్వితౌ॥ 9-16-16 (62194)
తతోఽబ్రవీద్ధర్మసుతో రౌహిణేయమరిందమం।
ఇదం భ్రాత్రోర్మహాయుద్ధం పశ్య రామేతి భారత॥ 9-16-17 (62195)
తేషాం మధ్యే మహాబాహుః శ్రీమాన్కేశవపూర్వజః।
న్యవిశత్పరమప్రీతః పూజ్యమానో మహారథైః॥ 9-16-18 (62196)
స బభౌ రాజమధ్యస్థో నీలవాసాః సితప్రభః।
దివీవ నక్షత్రగణైః పరివీతో నిశాకరః॥ 9-16-19 (62197)
తతస్తయోః సన్నిపాతస్తుములో రోమహర్షణః।
ఆసీదంతకరో రాజన్వైరస్యాంతం విధిత్సతోః॥ ॥ 9-16-20 (62198)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే శల్యపర్వణి హ్రదప్రవశపర్వణి అష్టాదశదివసయుద్ధే చతుస్త్రింశోఽధ్యాయః॥ 34 ॥
శల్యపర్వ - అధ్యాయ 035
॥ శ్రీః ॥
9.35. అధ్యాయః 035
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics
జనమేజయేన వైశంపాయనంప్రతి బలరామస్య తీర్థయాత్రాప్రకారప్రశ్నః॥ 1 ॥ తేన తంప్రతి తత్కథనముపక్రంయ ప్రభాసతీర్థస్య తత్పదవాచ్యత్వే హేతుకథనం॥ 2 ॥Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text
9-35-0 (62199)
జనమేజయ ఉవాచ। 9-35-0x (5163)
పూర్వమేవ యదా రామస్తస్మిన్యుద్ధ ఉపస్థితే।
ఆమంత్ర్య కేశవం యాతో వృష్ణిభిః సహితః ప్రభుః॥ 9-35-1 (62200)
సాహాయ్యం ధార్తరాష్ట్రస్య న చ కర్తాఽస్మి కేశవ।
న చైవ పాండుపుత్రాణాం గమిష్యామి యథాగతం॥ 9-35-2 (62201)
ఏవముక్త్వా తదా రామో యాతః శత్రునిబర్హణః।
తస్య చాగమనం భూయో బ్రహ్మఞ్శం సితుమర్హసి॥ 9-35-3 (62202)
ఆఖ్యాహి మే విస్తరశః కథం రామ ఉపస్థితః।
కథం చ దృష్టవాన్యుద్ధం కుశలో హ్యసి సత్తమ॥ 9-35-4 (62203)
వైశంపాయన ఉవాచ। 9-35-5x (5164)
ఉపప్లావ్యే నివిష్టేషు పాండవేషు మహాత్మసు।
ప్రేషితో ధృతరాష్ట్రస్య సమీపం మధుసూదనః॥ 9-35-5 (62204)
శమం ప్రతి మహాబాహో హితార్థం సర్వదేహినాం॥
స గత్వా హాస్తినపురం ధృతరాష్ట్రం సమేత్య చ। 9-35-6 (62205)
ఉక్తవాన్వచనం పథ్యం హితం చైవ విశేషతః॥ 9-35-7 (62206)
న చ తత్కృతవాన్రాజా యథాఽఖ్యాతం హి తత్పురా॥ 9-35-8 (62207)
అనవాప్య శమం తత్ర కృష్ణః పురుషసత్తమః।
ఆగచ్ఛత మహాబాహురుపప్లావ్యం జనాధిప॥ 9-35-9 (62208)
తతః ప్రత్యాగతః కృష్ణో ధార్తరాష్ట్రవిసర్జితః।
ఆజగామ నరవ్యాఘ్రః పాండవానామనీకినీం।
యథోక్తం చ యథావృత్తం గత్వా పాండవమబ్రవీత్॥ 9-35-10 (62209)
న కుర్వంతి వచో మహ్యం కురవః కాలనోదితాః।
నిర్గచ్ఛధ్వ పాండవేయాః పుష్యేణ సహితా మయా॥ 9-35-11 (62210)
తతో విభజ్యమానేషు బలేషు బలినాం వరః।
ప్రోవాచ భ్రాతరం కృష్ణం రౌహిణేయో మహామనాః॥ 9-35-12 (62211)
తేషామపి మహాబాహో సాహాయ్యం మధుసూదన।
క్రియతామితి తత్కృష్ణో నాస్య చక్రే వచస్తదా॥ 9-35-13 (62212)
తతో మన్యుపరీతాత్మా జగామ యదునందనః।
తీర్థయాత్రాం హలధరః సరస్వత్యాం మహాయశాః।
మైత్రనక్షత్రయోగే స్మ సహితః సర్వయాదవైః॥ 9-35-14 (62213)
ఆశ్రయామాస భోజస్తు దుర్యోధనమరిందమః।
యుయుధానేన సహితో వాసుదేవస్తు పాండవాన్॥ 9-35-15 (62214)
రౌహిణేయే గతే శూరే పుష్యేణ మధుసూదనః।
పాండవేయాన్పురస్కృత్య యయావభిముఖః కూరూన్॥ 9-35-16 (62215)
గచ్ఛన్నేవ పథిస్థస్తు రామః ప్రేష్యానువాచ హ।
సంభారాంస్తీర్థయాత్రాయాం సర్వోపకరణాని చ॥ 9-35-17 (62216)
ఆనయధ్వం ద్వారకాయా అగ్నీన్వై యాజకాంస్తథా।
సువర్ణరజనం చైవ ధైనూర్వాసాంసి వాజినః॥ 9-35-18 (62217)
కుంజరాంశ్చ రథాంశ్చైవ ఖరోష్ట్రం వాహనాని చ।
క్షిప్రమానీయతాం సర్వం తీర్థహేతోః పరిచ్ఛదం॥ 9-35-19 (62218)
ప్రతిస్రోతః సరస్వత్యా గచ్ఛధ్వం శీఘ్రగామినః।
ఋత్విజశ్చానయధ్వం వై శతశశ్చ ద్విజర్షభాన్॥ 9-35-20 (62219)
ఏవం సందిశ్య తు ప్రేష్యాన్బలదేవో మహాబలః।
తీర్థయాత్రాం యయౌ రాజన్కురూణాం వైశసే తదా॥ 9-35-21 (62220)
సరస్వత్యాః ప్రతిస్రోతః సముద్రాదభిజగ్మివాన।
రామో యదూత్తమః శ్రీమాంస్తీర్థయాత్రామనుస్మరన్॥ 9-35-22 (62221)
ఋత్విగ్భిశ్చ సుహృద్భిశ్చ యథాఽన్యైర్ద్విజసత్తమైః।
రథైర్గజైస్తథాఽశ్వైశ్చ ప్రేష్యైశ్చ భరతర్షభ।
గోఖరోష్ట్రప్రయుక్తైశ్చ యానైశ్చ బహుభిర్వృతః॥ 9-35-23 (62222)
శ్రాంతానాం క్లాంతబపుషాం శిశూనాం విపులాయుషాం।
దేశేదేశే తు దేయాని దానాని వివిధాని చ॥ 9-35-24 (62223)
అర్చాయై చార్థినాం రాజన్క్లృప్తాని బహుశస్తథా।
తాని యానీహ దేశేషు ప్రతీక్షంతి స్మ భారత॥ 9-35-25 (62224)
బుభుక్షితానామర్థాయ క్లృప్తమన్నం సమంతతః॥ 9-35-26 (62225)
యోయో యత్ర ద్విజో భోజ్యం భోక్తుం కామయతే తదా।
తస్యతస్య తు తత్రైవముపజహ్రుస్తదా నృష॥ 9-35-27 (62226)
తత్రతత్ర స్థితా రాజన్రౌహిణేయస్య శాసనాత్।
భక్ష్యపేయస్య కుర్వంతి రాశీంస్తత్ర సమంతతః॥ 9-35-28 (62227)
వాసాంసి చ మహార్హాణి పర్యంకాస్తరణాని చ।
పూజార్థం తత్ర క్లృప్తాని విప్రాణాం సుఖమిచ్ఛతాం॥ 9-35-29 (62228)
యత్ర యః స్వపతే విప్రో యో వా జాగర్తి భారత।
తత్రతత్రైవ సర్వస్య క్లృప్తం సర్వమపశ్యత॥ 9-35-30 (62229)
యథాసుఖం జనః సర్వో యాతి తిష్ఠతి వై తదా।
యాతుకామస్య యానాని పానాని తృషితస్య చ॥ 9-35-31 (62230)
బుభుక్షితస్య చాన్నాని స్వాదూని భరతర్షభ।
ఉపజహ్రుర్నరాస్తత్ర వస్త్రాణ్యాభరణాని చ॥ 9-35-32 (62231)
స పంథాః ప్రబభౌ రాజన్సర్వస్యైవ సుఖావహః।
స్వర్గోపమస్తదా వీర నరాణాం తత్ర గచ్ఛతాం॥ 9-35-33 (62232)
నిత్యప్రముదితోపేతః స్వాదుభక్ష్యో జలాన్వితః।
విపణ్యాపణపణ్యానం నానాజనశతైర్వృతః।
నానాద్రుమలతోపేతో నానారత్నవిభూషితః॥ 9-35-34 (62233)
తతో మహాత్మా నియతో మనస్వినాం
పుణ్యేషు తీర్థేషు వసూని రాజన్।
దదౌ ద్విజేభ్యః క్రతుదక్షిణాశ్చ
యదుప్రవీరో హలభృత్ప్రతీతః॥ 9-35-35 (62234)
దోగ్ధ్రీశ్చ ధేనూశ్చ సహస్రశో వై
సువాససః కాంచనబద్ధశృంగీః।
హయాంశ్చ నానావిధదేశజాతాన్
యానాని దాసాంశ్చ శుభాంద్విజేభ్యః॥ 9-35-36 (62235)
రత్నాని ముక్తామణివిద్రుమం చా--
ప్యగ్ర్యం సువర్ణం రజతం సుశుంద్వం।
అయస్మయం తాంరమయం చ భాండం
దదౌ ద్విజాతిప్రవరేషు రామః॥ 9-35-37 (62236)
ఏవం స విత్తం ప్రదదౌ మహాత్మా
సరస్వతీతీర్థగతేషు భూరి।
యయౌ క్రమేణాప్రతిమప్రభావ--
స్తతః కురుక్షేత్రముదారవృత్తః॥ 9-35-38 (62237)
జనమేజయ ఉవాచ। 9-35-39x (5165)
సారస్వతానాం తీర్థానాం గుణోత్పత్తిం వదస్వ మే।
ఫలం చ ద్విపదాం శ్రేష్ఠ కర్మ నిర్వృత్తిమేవ చ॥ 9-35-39 (62238)
యథాక్రమేణ భగవంస్తీర్థానామనుపూర్వశః।
బ్రూహి బ్రహ్మవిదాం శ్రేష్ఠ పరం కౌతూహలం హి మే॥ 9-35-40 (62239)
వైశంపాయన ఉవాచ। 9-35-41x (5166)
తీర్థానాం చ ఫలం రాజన్గుణోత్పత్తిం చం సర్వశః।
మయోచ్యమానం వై పుణ్యం శృణు రాజేంద్ర కృత్స్నశః॥ 9-35-41 (62240)
పూర్వం మహారాజ యదుప్రవీర
ఋత్విక్సుహృద్విప్రగణైశ్చ సార్ధం।
పుణ్యం ప్రభాసం సముపాజగామ
యత్రోడురాఢ్యక్ష్మణా క్షీయమాణః॥ 9-35-42 (62241)
విముక్తశాపః పునరాప్య తేజః
సర్వం జగద్భాసయతే నరేంద్ర।
ఏతత్తు తీర్థప్రవరం పృథివ్యాం
ప్రభాసనాత్తస్య తతః ప్రభాసః॥ ॥ 9-35-43 (62242)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే శల్యపర్వణి హ్రదప్రవేశపర్వణి అష్టదశదివసయుద్ధే పంచత్రింశోఽధ్యాయః॥ 35 ॥
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes
9-35-14 మైత్రనక్షత్రయోగే అనురాధాయాం॥ 9-35-15 భోజః కృతవర్మా॥ 9-35-16 పుష్యేణ హి పాండవేభ్యః ప్రయాణం అనురాధాతస్తీర్థయాత్రార్థమితి వివేకః॥ 9-35-34 విపణిః పాణ్యవీథికా। ఆపణా హట్టాః। పణ్యాని విక్రేయద్రవ్యాణి॥ 9-35-35 కృతదక్షిణాశ్చేతి క.ఙ.పాఠః॥ 9-35-39 గుణాన్ రమణీయత్వాదీన్। ఉత్పత్తిం సంభవం। కర్మనిర్వృత్తిం తీర్థయాత్రావిదిసిద్ధం। నివృత్తిమపి కర్మణాం ఇతి క.ఙ.పాఠః॥ 9-35-40 యథాకమేణ తీర్థకమాపేక్షయా అనుపూర్వశః గుణోత్పత్త్యాదిక్రమాపేక్షయా॥ 9-35-43 ప్రభాసః ప్రభాసత్వం॥ 9-35-35 పంచత్రింశోఽధ్యాయః॥శల్యపర్వ - అధ్యాయ 036
॥ శ్రీః ॥
9.36. అధ్యాయః 036
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics
చంద్రే స్వభార్యాస్వశ్విన్యాదిదంక్షపుత్రీషు ఇతరోపేక్షణేన రోహిణ్యామేవాసక్తే దక్షేణ రోషాచ్చంద్రే యక్ష్మప్రక్షేపః॥ 1 ॥ దేవై ప్రసాదితదక్షవచనాచ్చంద్రేణ ప్రభాసతీర్థనిమజ్జనేన క్షయరోగపరిహరణం॥ 2 ॥ బలభద్రేణ తత్తీర్థే మజ్జనాది॥ 3 ॥Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text
9-36-0 (62243)
జనమేజయ ఉవాచ। 9-36-0x (5167)
కిమర్థం భగవాన్సోమో యక్ష్మణా సమగృహ్యత।
కథం చ తీర్థప్రవరే తస్మింశ్చంద్రో న్యమజ్జత॥ 9-36-1 (62244)
కథమాప్లుత్య తస్మింస్తు పునరాప్యాయితః శశీ।
ఏతన్మే సర్వమాచక్ష్వ విస్తరేణ మహామునే॥ 9-36-2 (62245)
వైశంపాయన ఉవాచ। 9-36-3x (5168)
దక్షస్య తనయాస్తాత ప్రాదురాసన్విశాంపతే।
స సప్తవింశతిం కన్యా దక్ష సోమాయ వై దదౌ॥ 9-36-3 (62246)
నక్షత్రయోగనిరతాః సంఖ్యానార్థం చ తాభవన్।
పత్న్యో వై తస్య రాజేంద్ర సోమస్య శుభకర్మణః॥ 9-36-4 (62247)
తాస్తు సర్వా విశాలాక్ష్యో రూపేణాప్రతిమాఽభవన్।
అత్యరిచ్యత తాసాం తు రోహిణీ రుపసంపదా॥ 9-36-5 (62248)
తతస్తస్యాం స భగవాన్ప్రీతిం చక్రే నిశాకరః।
సాఽస్య హృద్యా బభూవాథ తస్మాత్తాం బుభుజే సదా॥ 9-36-6 (62249)
తతస్తాః కుపితాః సర్వా నక్షత్రాఖ్యా మహాత్మనః।
తా గత్వా పితరం ప్రాహుః ప్రజాపతిమతంద్రితాః॥ 9-36-7 (62250)
సోమో వసతి నాస్మాసు రోహిణీం భజతే సదా।
తా వయం సహితాః సర్వాస్త్వత్సకాశే ప్రజేశ్వర।
వత్స్యామో నియతాహారాస్తపశ్చరణతత్పరాః॥ 9-36-8 (62251)
శ్రుత్వా తాసాం తు వచనం దక్షః సోమమథాబ్రవీత్।
సమం వర్తస్వ సర్వాసు మా త్వాఽధర్మో మహాన్స్పృశేత్॥ 9-36-9 (62252)
తాస్తు సర్వాఽబ్రవీద్దక్షో గచ్ఛధ్వం శశినోంతికం।
సమం వత్స్యతి సర్వాసు చంద్రమా మమ శాసనాత్॥ 9-36-10 (62253)
విసృష్టాస్తాస్తథా జగ్ముః శీతాశోర్భవనం శుభాః।
తథాఽపి సోమో భగవాన్పునరేవ మహీపతే।
రోహిణ్యా సార్ధమవసత్ప్రీయమాణో ముహుర్ముహుః॥ 9-36-11 (62254)
తతస్తాః సహితాః సర్వా భూయః పితరమబ్రువన్॥ 9-36-12 (62255)
సోమో వసతి నాస్మాసు నాకరోద్వచనం తవ।
తవ శుశ్రూషణే యుక్తా వత్స్యామో హి తవాంతికే॥ 9-36-13 (62256)
తాసాం తద్వచనం శ్రుత్వా దక్షః సోమమథాబ్రవీత్।
సమం వర్తస్వ సర్వాసు మా త్వాం శప్స్యే విరోచన॥ 9-36-14 (62257)
అనాదృత్య తు తద్వాక్యం దక్షస్య భగవాఞ్శశీ।
రోహిణ్యా సార్ధమవసత్తతస్తాః కుపితాః పునః॥ 9-36-15 (62258)
గత్వా చ పితరం ప్రాహుః ప్రణంయ శిరసా తదా।
సోమో వసతి నాస్మాసు తస్మాన్నః శరణం భవ॥ 9-36-16 (62259)
రోహిణ్యామేవ భగవాన్సదా వసతి చంద్రమాః।
న త్వద్వచో గణయతి నాస్మాసు స్నేహమిచ్ఛతి॥ 9-36-17 (62260)
తస్మాన్నస్త్రాహి సర్వా వై యథా నః సోమ ఆవిశేత్।
తచ్ఛ్రుత్వా భగవాన్క్రుద్ధో యక్ష్మాణం పృథివీపతే॥ 9-36-18 (62261)
ససర్జ రోషాత్సోమాయ స చోడుపతిమావిశత్।
స యక్ష్మణాఽభిభూతాత్మాక్షీయతాహరహః శశీ॥ 9-36-19 (62262)
యత్నం చాప్యకరోద్రాజన్మోక్షార్థం తస్య యక్ష్మణః।
ఇష్ట్వేష్టిభిర్మహారాజ వివిధాభిర్నిశాకరః॥ 9-36-20 (62263)
న చాముచ్యత శాపాద్వై క్షయం చైవాధిగచ్ఛతి।
క్షీయమాణే తతః సోమే ఓషధ్యో న ప్రజజ్ఞిరే॥ 9-36-21 (62264)
నిరాస్వాదరసాః సర్వా హతవీర్యాశ్చ సర్వశః।
ఓషధీనాం క్షయే జాతే ప్రాణినామపి సంక్షయః॥ 9-36-22 (62265)
కృశాశ్చాసన్ప్రజాః సర్వాః క్షీయమాణే నిశాకరే।
తతో దేవాః సమాగంయ సోమమూచుర్మహీపతే॥ 9-36-23 (62266)
కిమిదం భవతో రూపమీదృశం సంప్రకాశతే।
కారణం బ్రూహి నః సర్వం యేనేదం తే మహద్భయం॥ 9-36-24 (62267)
శ్రుత్వా తు కారణం త్వత్తో విధాస్యామస్తతో వయం।
ఏవముక్తః ప్రత్యువాచ సర్వాంస్తాఞ్శశలక్షణః॥ 9-36-25 (62268)
శాపస్య కారమం చైవ యక్ష్మాణం చ తథాఽఽత్మనః।
దేవాస్తస్య వచః శ్రుత్వా గత్వా దక్షమథాఽబ్రువన్॥ 9-36-26 (62269)
ప్రసీద భగవన్సోమే శాపోఽయం వినివర్త్యతాం।
అసౌ హి చంద్రమాః క్షీణః కించిచ్ఛేషో హి లక్ష్యతే॥ 9-36-27 (62270)
క్షయాచ్చైవాస్య దేవేశ ప్రజాశ్చైవ గతాః క్షయం।
వీరుదోషధయశ్చైవ బీజాని వివిధాని చ।
తథా నరా లోకగురో ప్రసాదం కర్తుమర్హసి॥ 9-36-28 (62271)
ఏవముక్తస్తతో దేవాన్ప్రాహ వాక్యం ప్రజాపతిః।
నైతచ్ఛక్యం మమ వచో వ్యావర్తయితుమంజసా॥ 9-36-29 (62272)
హేతునా తు మహాభాగా నివర్తిష్యతి కేనచిత్।
సమం వర్తతు సర్వాసు శశీ భార్యాసు నిత్యశః॥ 9-36-30 (62273)
సరస్వత్యా వరే తీర్థే నిమజ్జఞ్శశలక్షణః।
పునర్వర్ధిష్యతే దేవాస్తద్వై సత్యం వచో మమ॥ 9-36-31 (62274)
మాసార్ధం చ క్షయం సోమో నిత్యమేవ గమిష్యతి।
మాసార్ధం తు పునర్వృద్విం సత్యమేతద్వచో మమ॥ 9-36-32 (62275)
సముద్రం పశ్చిమం గత్వా సరస్వత్యబ్ధిసంగమం।
ఆరాధయతు దేవేశం తతః కాంతిమవాప్స్యతి॥ 9-36-33 (62276)
సరస్వతీం తతః సోమః స జగామర్షిశాసనాత్।
ప్రభాసం ప్రథమం తీర్థం సరస్వత్యా జగామ హ॥ 9-36-34 (62277)
అమావాస్యాం మహాతేజాస్తత్రామజ్జన్మహాద్యుతిః।
లోకాన్ప్రభాసయామాస శీతాంశుత్వమవాప చ॥ 9-36-35 (62278)
దేవాస్తు సర్వే రాజేంద్ర ప్రసాదం ప్రాప్య పుష్కలం।
సోమేన సహితా భూత్వా దక్షస్య ప్రముఖేఽభవన్॥ 9-36-36 (62279)
తతః ప్రజాపతిః సర్వా విససర్జాథ దేవతాః।
సోమం చ భగవాన్ప్రీతో భూయో వచనమబ్రవీత్॥ 9-36-37 (62280)
మావమంస్థాః స్త్రియః పుత్ర మా చ విప్రాన్కదాచన।
గచ్ఛ యుక్తః సదా భూత్వా కురు వై శాసనం మమ॥ 9-36-38 (62281)
స విసృష్టో మహారాజ జగామాథ స్వమాలయం।
ప్రజాశ్చ ముదితా భూత్వా ఈజిరే చ యథా పురా॥ 9-36-39 (62282)
ఏవం తే సర్వమాఖ్యాతం యథా శప్తో నిశాకరః।
ప్రభాసం చ యథా తీర్థం తీర్థానాం ప్రవరం మహత్॥ 9-36-40 (62283)
అమావాస్యాం మహారాజ నిత్యశః శశలక్షణః।
స్నాత్వాహ్యాప్యాయతే శ్రీమాన్ప్రభాసే తీర్థఉత్తమే॥ 9-36-41 (62284)
అతశ్చైతత్ప్రజానంతి ప్రభాసమితి భూమిప।
ప్రభాం హి పరమాం లేభే తస్మింశ్చామజ్జ్య చంద్రమాః॥ 9-36-42 (62285)
`లోకాన్ప్రభాసయామాస పుపోష చ వపుస్తథా।
తత్ర స్నాత్వా హలీరామో దత్వా ప్రీతోఽథ దక్షిణాః'॥ 9-36-43 (62286)
తతస్తు చమసోద్భేదమభీతస్త్వగమద్బలీ।
చమసోద్భేద ఇత్యేవం యం జనాః కథయంత్యుత॥ 9-36-44 (62287)
తత్ర దత్త్వా చ దానాని విశిష్టాని హలాయుధః।
ఉషిత్వా రజనీమేకాం స్నాత్వా చ విధివత్తదా॥ 9-36-45 (62288)
ఉదపానమథాగచ్ఛత్త్వరావాన్కేశవాగ్రజః।
ఆద్యం స్వస్త్యయనం చైవ తత్రావాప్య మహాబలః॥ 9-36-46 (62289)
స్నిగ్ధత్వాదోషధీనాం చ భూమేశ్చ జనమేజయ।
జానంతి సిద్ధా రాజేంద్ర నిగూఢాం తాం సరస్వతీం॥ ॥ 9-36-47 (62290)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే శల్యపర్వణి హ్రదప్రవేశపర్వణి అష్టాదశదివసయుద్ధే షట్త్రింశోఽధ్యాయః॥ 36 ॥
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes
9-36-9 త్వా త్వాం అధర్మః మా స్మృశేత్॥ 9-36-14 విరోచన హే విశేషేణ రోచమాన। త్వాం మాశప్స్యే। తవ రోచనాం శాపేన న హరామి తథా యతస్వేత్యర్థః॥ 9-36-38 గచ్ఛయతః ఇతి క.పాఠః॥ 9-36-36 షటత్రింశోఽధ్యాయః॥శల్యపర్వ - అధ్యాయ 037
॥ శ్రీః ॥
9.37. అధ్యాయః 037
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics
ఏకతద్వితత్రితనామకానాం విప్రాణాం కథా॥ 1 ॥Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text
9-37-0 (62291)
వైశంపాయన ఉవాచ। 9-37-0x (5169)
తస్మాన్నదీగతం చాపి హ్యుదపానం యశస్వినః।
త్రితస్య చ మహారాజ జగామాథ హలాయుధః॥ 9-37-1 (62292)
తత్ర దత్త్వా బహుద్రవ్యం పూజయిత్వా తథా ద్విజాన్।
ఉపస్పృశ్య చ తత్రైవ ప్రహృష్టో ముసలాయుధః॥ 9-37-2 (62293)
తత్ర ధర్మపరో హ్యాసీత్త్రితః స సుమహాతపాః।
కూపే చ వసతా తేన సోమః పీతో మహాత్మనా॥ 9-37-3 (62294)
తత్ర చైనం సముత్సృజ్య భ్రాతరౌ జగ్మతుర్గృహాన్।
తతస్తౌ వై శశాపాథ త్రితో బ్రాహ్మణసత్తమః॥ 9-37-4 (62295)
జనమేజయ ఉవాచ। 9-37-5x (5170)
ఉదపానం కథం బ్రహ్మన్కథం చ సుమహాతపాః।
పతితః కిం చ సంత్యక్తో భ్రాతృభ్యాం ద్విజసత్తమ॥ 9-37-5 (62296)
కూపే కథం చ హిత్వైనం భ్రాతరౌ జగ్మతుర్గృహాన్।
కథం చ యాజయామాస పపౌ సోమం చ వై కథం।
ఏతదాచక్ష్వ మే బ్రహ్మన్శ్రోతవ్యం యది మన్యసే॥ 9-37-6 (62297)
వైశంపాయన ఉవాచ। 9-37-7x (5171)
ఆసన్పూర్వయుగే రాజన్మునయో భ్రాతరస్త్రయః।
ఏకతశ్చ ద్వితశ్చైవ త్రితశ్చాదిత్యసన్నిభాః॥ 9-37-7 (62298)
సర్వే ప్రజాపతిసమాః ప్రజావంతస్తథైవ చ।
బ్రహ్మలోకజితాః సర్వే తపసా బ్రహ్మవాదినః॥ 9-37-8 (62299)
తేషాం తు తపసా ప్రీతో నియమేన దమేన చ।
అభవద్గౌతమో నిత్యం పితా ధర్మరతః సదా॥ 9-37-9 (62300)
స తు దీర్ఘేణ కాలేన తేషాం ప్రీతిమవాప్య చ।
జగామ భగవాన్స్థానమనురూపమివాత్మనః॥ 9-37-10 (62301)
రాజానస్తస్య యే హ్యాసన్యాజ్యా రాజన్మహాత్మనః।
తే సర్వే స్వర్గతే తస్మింస్తస్య పుత్రానపూజయన్॥ 9-37-11 (62302)
తేషాం తు కర్మణా రాజంస్తథా చాధ్యయనేన చ।
త్రితః స శ్రేష్ఠతాం ప్రాప యథైవాస్య పితా తథా॥ 9-37-12 (62303)
తథా సర్వే మహాభాగా మునయః పుణ్యలక్షణాః।
అపూజయన్మహాభాగం యథాస్య పితరం తథా॥ 9-37-13 (62304)
కదాచిద్వి తతో రాజన్భ్రాతరావేకతద్వితౌ।
యజ్ఞార్థం చక్రతుశ్చింతాం తథా విత్తార్థమేవ చ॥ 9-37-14 (62305)
తయోర్బుద్ధిః సమభవత్త్రితం గృహ్య పరంతప।
యాజ్యాన్సర్వానుపాదాయ ప్రతిగృహ్య పశూంస్తతః।
సోమం పాస్యామహే హృష్టాః ప్రాప్య యజ్ఞం మహాఫలం॥ 9-37-15 (62306)
చక్రుశ్చైవం తథా రాజన్భ్రాతరస్త్రయ ఏవ చ।
యథా తే తు పరిక్రంయ యాజ్యాన్సర్వాన్పశూన్ప్రతి।
యాజయిత్వా తతో యాజ్యాఁల్లబ్ధ్వా తు సుబహూన్పశూన్॥ 9-37-16 (62307)
యాజ్యేన కర్మణా తేన ప్రతిగృహ్య విధానతః।
ప్రాచీం దిశం మహాత్మాన ఆజగ్ముస్తే మహర్షయః॥ 9-37-17 (62308)
త్రితస్తేషాం మహారాజ పురస్తాద్యాతి హృష్టవత్।
ఏకతశ్చ ద్వితశ్చైవ పృష్ఠతః కాలయన్పశూన్॥ 9-37-18 (62309)
తయోశ్చింతా సమభవదేకతస్య ద్వితస్య చ।
కథం చ స్యురిమా గావ ఆవాభ్యాం హి వినా త్రితం॥ 9-37-19 (62310)
తావన్యోన్యం సమాభాష్య ఏకతశ్చ ద్వితశ్చ హ।
యదూచతుర్మిథః పాపౌ తన్నిబోధ జనేశ్వర॥ 9-37-20 (62311)
త్రితో యజ్ఞేషు కుశలస్తథా వేదేషు నిష్ఠితః।
తతస్త్రితో బహుతరం గావః సముపలప్స్యతే॥ 9-37-21 (62312)
తదావాం సహితౌ భూత్వా గాః ప్రకాల్య వ్రజావహే।
త్రితోఽపి గచ్ఛతాం కామమావాభ్యాం వై వినాకృతాః॥ 9-37-22 (62313)
వైశంపాయన ఉవాచ। 9-37-23x (5172)
తేషామాగచ్ఛతాం రాత్రౌ పథిస్థానాం వృకోఽభవత్।
తత్ర కూపో విదూరేఽభూత్సరస్వత్యాస్తటే మహాన్॥ 9-37-23 (62314)
అథం త్రితో వృకం దృష్ట్వా పథి తిష్ఠంతమగ్రతః।
తద్భ్యాదపసర్పన్వై తస్మిన్కూపే పపాత హ।
అగాధే సుమహాఘోరే సర్వభూతభయంకరే॥ 9-37-24 (62315)
త్రితస్తతో మహారాజ కూపస్థో మునిసత్తమః।
ఆర్తనాదం తతశ్చక్రే తౌ తు శుశ్రువతుర్మునీ॥ 9-37-25 (62316)
త జ్ఞాత్వా పతితం కూపే భ్రాతరావేకతద్వితౌ।
వృకత్రాసాచ్చ లోభాచ్చ సముత్సృజ్య ప్రజగ్మతుః॥ 9-37-26 (62317)
భ్రాతృభ్యాం పశులుబ్ధాభ్యాముత్సృష్టః స మహాతపాః।
ఉదపానే తదా రాజన్నిర్జలే పాంసుపంవృతే॥ 9-37-27 (62318)
త్రిత ఆత్మానమాలక్ష్య కూపే వీరుత్తృణావృతే।
నిమగ్నం భరతశ్రేష్ఠ నరకే దుష్కృతీ యథా॥ 9-37-28 (62319)
తతో హ్యచింతయత్ప్రాజ్ఞో మృతభూతో హ్యసోమపః।
సోమః కథం తు పాతవ్య ఇహస్థేన మయా భవేత్॥ 9-37-29 (62320)
స ఏవమభిసంచింత్య తస్మిన్కూపే మహాతపాః।
దదర్శ వీరుధం తత్ర లంబమానాం యదృచ్ఛయా॥ 9-37-30 (62321)
పాంసుగ్రస్తే తతః కూపే న్యఖనత్సలిలం మునిః।
అగ్నీన్సంకల్పయామాస హోతౄనాత్మానమేవ చ॥ 9-37-31 (62322)
తతస్తాం వీరుధం సోమం సంకల్ప సుమహాతపాః।
ఋచో జయూంషి సామాని మనసా చింతయన్మునిః॥ 9-37-32 (62323)
గ్రావాణః శర్కరాః కృత్వా ప్రచక్రేఽభిషవం నృప।
ఆజ్యం చ సలిలం చక్రే భాగాంశ్చ త్రిదివౌకసాం॥ 9-37-33 (62324)
సోమస్యాభిషవస్యాగ్రే ప్రవృత్తస్తుములో ధ్వనిః।
స చావిశద్దివం రాజన్స్వరశ్చైవ త్రితస్త వై॥ 9-37-34 (62325)
సమవాప చ తం యజ్ఞాం యథోక్తం బ్రహ్మవాదిభిః॥ 9-37-35 (62326)
వర్తమానే మహాయజ్ఞే త్రితస్య సుమహాత్మనః।
ఆవిగ్నం త్రిదివం సర్వం కారమం చ న బుధ్యతే॥ 9-37-36 (62327)
తతః సుతుములం శబ్దం శుశ్రావాథ బృహస్పతిః।
శ్రుత్వా చైవాబ్రవీత్సర్వాందేవాందేవపురోహితః॥ 9-37-37 (62328)
త్రితస్య వర్తతే యజ్ఞస్తత్ర గచ్ఛామహే సురాః।
స హి క్రుద్ధః సృజేదన్యాందేవానపి మహాతపాః॥ 9-37-38 (62329)
తచ్ఛ్రుత్వా వచనం తస్య సహితాః సర్వదేవతాః।
ప్రయయుస్తత్ర యత్రాస్తే త్రితయజ్ఞశ్చ వర్తతే॥ 9-37-39 (62330)
తే తత్ర గత్వా విబుధాస్తం కూపం యత్ర స త్రితః।
దదృశుస్తం మహాత్మానం దీక్షితం యజ్ఞకర్మసు॥ 9-37-40 (62331)
దృష్ట్వా చైనం మహాత్మానం శ్రియా పరమయా యుతం।
ఊచుశ్చైనం మహాభాగం ప్రాప్తా భాగార్థినో వయం॥ 9-37-41 (62332)
అథాబ్రవీదృషిర్దేవాన్పశ్యధ్వం మాం దివౌకసః।
అస్మిన్ప్రతిభయే కూపే నిమగ్నం నష్టచేతసం॥ 9-37-42 (62333)
తతస్త్రితో మహారాజ భాగాంస్తేషాం యథావిధి।
మంత్రయుక్తాన్సమదదాత్తేన ప్రీతాస్తదాఽభవన్॥ 9-37-43 (62334)
తతో యథావిధి ప్రాప్తాన్భాగాన్ప్రాప్య దివౌకసః।
ప్రీతాత్మానో దదుస్తస్మై వరాన్యాన్మనసేచ్ఛతి॥ 9-37-44 (62335)
స తు వవ్రే లవరం దేవాంస్త్రాతుమర్హథ మామితః।
యశ్చాంభోపస్పృశేత్కూపే స సోమపగతిం లభేత్॥ 9-37-45 (62336)
తత్ర చోర్మిమతీ రాజన్నుత్పపాత సరస్వతీ।
తయోత్క్షిప్తస్త్రితస్తస్థౌ పూజయంస్త్రిదివౌకసః॥ 9-37-46 (62337)
తథేతి చోక్త్వా విబుధా జగ్మూ రాజన్యథాఽఽగతాః।
త్రితశ్చాభ్యాగమత్ప్రీతః స్వమేవ నిలయం తదా॥ 9-37-47 (62338)
క్రుద్ధస్తు స సమాసాద్య తావృషీ భ్రాతరౌ తదా।
ఉవాచ పరుషం వాక్యం శశాప చ మహాతపాః॥ 9-37-48 (62339)
పశులుబ్ధౌ యువాం యస్మాన్మాముత్సృజ్య ప్రధావితౌ।
తస్మాద్వృకాకృతీ రౌద్రౌ దంష్ట్రిణావభితశ్చరౌ॥ 9-37-49 (62340)
భవితారౌ మయా శప్తౌ పాపేనానేన కర్మణా।
ప్రసవశ్చైవ యువయోర్గోలాంగూలర్క్షవానరాః॥ 9-37-50 (62341)
ఇత్యుక్తేన తదా తేన క్షణాదేవ విశాంపతే।
తథాభూతావదృశ్యేతాం వచనాత్సత్యవాదినః॥ 9-37-51 (62342)
తత్రాప్యమితవిక్రాంతః స్పృష్ట్వా తోయం హలాయుధః।
దత్త్వాచ వివిధాందేయాన్పూజయిత్వా చ వై ద్విజాన్॥ 9-37-52 (62343)
ఉదపానం చ తం వీక్ష్య ప్రశస్య చ పునఃపునః।
నదీగతమదీనాత్మా ప్రాప్తో వినశనం తదా॥ ॥ 9-37-53 (62344)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే శల్యపర్వణి హ్రదప్రవేశపర్వణి సప్తత్రింశోఽధ్యాయః॥ 37 ॥
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes
9-37-6 యాజయామాస స్వార్థే ణిచ్ యాగం కృతవాన్॥ 9-37-8 సర్వే ప్రజాపతిసుతాః ప్రజాపతయ ఏవ చ ఇతి క.పాఠః॥ 9-37-16 పశూన్ప్రతిపశ్వర్థం। దక్షిణార్థా గాః ప్రాప్తుమిత్యర్థః॥ 9-37-18 త్రితశ్చాకాలయన్పశూన్ ఇతి క.పాఠః॥ 9-37-23 పథిస్థానే వృకోఽభవదితి క.ఙ.పాఠః॥ 9-37-45 యశ్చేహోపస్పృశేదితి ఝ.పాఠః॥ 9-37-37 సప్తత్రింశోఽధ్యాయః॥శల్యపర్వ - అధ్యాయ 038
॥ శ్రీః ॥
9.38. అధ్యాయః 038
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics
బలభద్రస్య సరస్వతీతీరస్థానానాతీర్థయాత్రాప్రకారవర్ణనం॥ 1 ॥ తత్తత్తీర్థమహిమానువర్ణనం చ॥ 2 ॥Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text
9-38-0 (62345)
వైశంపాయన ఉవాచ। 9-38-0x (5173)
తతో వినశనం రాజన్నాజగామ హలాయుధః।
శూద్రాభీరాన్ప్రతి ద్వేషాద్యత్ర నష్టా సరస్వతీ।
తస్మాత్తామృషయో నిత్యం ప్రాహుర్వినశనేతి చ॥ 9-38-1 (62346)
తత్రాప్యుపస్పృశ్య బలః సరస్వత్యాం మహాబలః।
సుభూమికం తతోఽగచ్ఛత్సరస్వత్యాస్తటే వరే॥ 9-38-2 (62347)
తత్ర చాప్సరసః శుభ్రా నిత్యకాలమతంద్రితాః।
క్రీడాభిర్విమలాభిశ్చ క్రీడంతి విమలాననాః॥ 9-38-3 (62348)
తత్ర దేవాః సగంధర్వా మాసిమాసి జనేశ్వర।
అభిగచ్ఛంతి తత్తీర్థం పుణ్యం బ్రాహ్మణసేవితం॥ 9-38-4 (62349)
తత్ర నృత్యంతి గంధర్వాస్తథైవాప్సరసాం గణాః।
సమేత్య సహితా రాజన్యథాప్రాప్తం యథాసుఖం॥ 9-38-5 (62350)
తత్ర మోదంతి దేవాశ్చ పితరశ్చ సవీరుధః।
పుణ్యైః పుష్పైః సదా దివ్యైః కీర్యమాణాః పునః పునః॥ 9-38-6 (62351)
ఆక్రీడభూమిః సా రాజంస్తాసామప్సరసాం శుభా।
సుభూమికేతి విఖ్యాతా సరస్వత్యాస్తటే వరే॥ 9-38-7 (62352)
తత్ర స్నాత్వా చ దత్త్వా చ వసు విప్రేషు మాధవః।
శ్రుత్వా గీతం చ తద్దివ్యం వాదిత్రాణాం చ నిఃస్వనం॥ 9-38-8 (62353)
శయ్యాశ్చ విపులా దృష్ట్వా దేవగంధర్వరక్షసాం।
గంధర్వాణాం తతస్తీర్థమాగచ్ఛద్రోహిణీసుతః॥ 9-38-9 (62354)
విశ్వావసుముఖాస్తత్ర గంధర్వాప్సరసాం గణాః।
నృత్తవాదిత్రగీతం చ కుర్న్వతి సుమనోరమం॥ 9-38-10 (62355)
తత్ర దత్త్వా హలధరో విప్రేభ్యో వివిధం వసు।
అజావికం గోఖరోష్ట్రం సువర్ణం రజతం తథా॥ 9-38-11 (62356)
భోజయిత్వా ద్విజాన్కామైః సంతర్ప్య చ మహాధనైః।
ప్రయయౌ సహితో విప్రైః స్తూయమానశ్చ మాధవః॥ 9-38-12 (62357)
తస్మాద్గంధర్వతీర్థాచ్చ మహాబాహురరిందమః।
గర్గస్రోతో మహాతీర్థమాజగామైకకుండలీ॥ 9-38-13 (62358)
తత్ర గర్గేణ వృద్ధేన తపసా భావితాత్మనా।
కాలజ్ఞానగతిశ్చైవ జ్యోతిషాం చ వ్యతిక్రమః॥ 9-38-14 (62359)
ఉత్పాతా దారుణాశ్చైక శుభాశ్చ జనమేజయ।
సరస్వత్యాః శుభే తీర్థే విదితా వై మహాత్మనా॥ 9-38-15 (62360)
తస్య నాంనా చ తత్తీర్థం గర్గస్రోత ఇతి స్మృతం॥ 9-38-16 (62361)
తత్ర గర్గం మహాభాగమృషయః సువ్రతా నృప।
ఉపాసాంచక్రిరే నిత్యం కాలజ్ఞానం ప్రతి ప్రభో॥ 9-38-17 (62362)
తత్ర గత్వా మహారాజ బలః శ్వేతానులేపనః।
విధివద్వి ధనం దత్త్వా మునీనాం భావితాత్మనాం॥ 9-38-18 (62363)
ఉచ్చావచాంస్తథా భక్ష్యాన్విప్రేభ్యో విప్రదాయ సః।
నీలవాసాస్తదాఽగచ్ఛచ్ఛంఘతీర్థం మహాయశాః॥ 9-38-19 (62364)
తత్రాపశ్యన్మహాశంఖం మహామేరుమివోచ్ఛ్రితం।
శ్వేతపర్వతసంకాశమృషిసంఘైర్నిషేవితం।
సరస్వత్యాస్తటే జాతం నగం తాలధ్వజో బలీ॥ 9-38-20 (62365)
యక్షా విద్యాధరాశ్చైవ రాక్షసాశ్చామితౌజసః।
పిశాచాశ్చామితబలా యత్ర సిద్ధాః సహస్రశః॥ 9-38-21 (62366)
తే సర్వే హ్యశనం త్యక్త్వా ఫలం తస్య వనస్పతేః।
వ్రతైశ్చ నియమైశ్చైవ కాలేకాలే స్మ భుంజతే॥ 9-38-22 (62367)
ప్రాప్తైశ్చ నియమైస్తైస్తైర్విచరంతః పృథక్పృథక్।
అదృశ్యమానా మనుజైర్వ్యచరన్పురుషర్షభ॥ 9-38-23 (62368)
ఏవం ఖ్యాతో నరవ్యాఘ్ర లోకేఽస్మిన్స వనస్పతిః।
తత్ర తీర్థం సరస్వత్యాః పావనం లోకవిశ్రుతం॥ 9-38-24 (62369)
తస్మింశ్చ యదుశార్దూలో దత్త్వా తీర్థే పయస్వినీః।
తాంరాయసాని భాండాని వస్త్రాణి వివిధాని చ॥ 9-38-25 (62370)
పూజయిత్వా ద్విజాంశ్చైవ పూజితశ్చ తపోధనైః।
పుణ్యం నైసర్గికం రాజన్నాజగామ హలాయుధః॥ 9-38-26 (62371)
తత్ర గత్వా మునీందృష్ట్వా నానావేషధరాన్బలః।
ఆప్లుత్య సలిలే చాపి పూజయామాస వై ద్విజాన్॥ 9-38-27 (62372)
తథైవ దత్త్వా విప్రేభ్యః పరిభోగాన్సుపుష్కలాన్।
తతః ప్రాయాద్బలో రాజందక్షిణేన సరస్వతీం॥ 9-38-28 (62373)
గత్వా చైవం మహాబాహుర్నాతిదూరే మహాయశాః।
ధర్మాత్మా నాగధన్వానం తీర్థమాగమదచ్యుతః॥ 9-38-29 (62374)
యత్ర పన్నగరాజస్య వాసుకేః సన్నివేశనం।
మహాద్యుతేర్మహారాజ బహుభిః పన్నగైర్వృతం॥ 9-38-30 (62375)
ఋషిణాం హి సహస్రాణి తత్ర నిత్యం చతుర్దశ।
యత్ర దేవాః సమాగంయ వాసుకిం పన్నగోత్తమం।
సర్వపన్నగరాజానమభ్యషించన్యథావిధి॥ 9-38-31 (62376)
పన్నగేభ్యో భయం తత్ర విద్యతే న స్మ పౌరవ॥ 9-38-32 (62377)
తత్రాపి విధివద్దత్వా విప్రేభ్యో రత్నసంచయాన్।
ప్రాయాత్ప్రాచీం దిశం రాజంస్తత్ర తీర్థాన్యనేకశః॥ 9-38-33 (62378)
సహస్రశతసంఖ్యాని ప్రథితాని పదేపదే।
ఆప్లుత్య తత్ర తీర్థేషు యథోక్తం తత్ర చర్షిభిః॥ 9-38-34 (62379)
దత్త్వా వసు ద్విజాగ్ర్యేభ్యో నిర్జగామ మహాబలః।
తత్రస్థానృషిసంఘాంస్తానభివాద్య హలాయుధః॥ 9-38-35 (62380)
తతో రామోఽగమత్తీర్థమృషిభిః సేక్తిం మహత్।
యత్ర భూయో నివవృతే ప్రాఙ్ముఖా వై సరస్వతీ॥ 9-38-36 (62381)
ఋషీణాం నైమిషేయాణావమేక్షార్థం మహాత్మనాం।
నివృత్తాం తాం సరిచ్ఛ్రేష్ఠాం తత్ర దృష్ట్వా తు లాంగలీ।
వభూవ విస్మితో రాజన్బలః శ్వేతానులేపనః॥ 9-38-37 (62382)
జనమేజయ ఉవాచ। 9-38-38x (5174)
కస్మాత్సరస్వతీ బ్రహ్మన్నివృత్తా కప్రాఙ్ముఖీ భవత్।
వ్యాఖ్యాతమేతదిచ్ఛామి సర్వమధ్వర్యుసత్తమ॥ 9-38-38 (62383)
కస్మింశ్చిత్కారణే తత్ర విస్మితో యదునందనః।
నివృత్తా హేతునా కేన కథమేవ సరిద్వరా॥ 9-38-39 (62384)
వైశంపాయన ఉవాచ। 9-38-40x (5175)
పూర్వం కృతయుగే రాజన్నైమిషేయాస్తపస్వినః।
వర్తమానే సువిపులే సత్రే ద్వాదశవార్షికే॥ 9-38-40 (62385)
ఋషయో బహవో రాజంస్తత్సత్రమభిపేదిరే।
ఉషిత్వా చ మహాభాగాస్తస్మిన్సత్రే యథావిధి॥ 9-38-41 (62386)
నివృత్తే నైమిషే యే వై సత్రే ద్వాదశవార్షికే।
ఆజగ్ముర్ఋషయస్తత్ర బహవస్తీర్థకారణాత్॥ 9-38-42 (62387)
ఋషీణాం బహులత్వాత్తు సరస్వత్యా విశాంపతే।
తీర్థాని నగరాయంతే కూలే వై దక్షిణోత్తరే॥ 9-38-43 (62388)
సమంతపంచకం యావత్తావత్తే ద్విజసత్తమాః।
తీర్థలోభాన్నరవ్యాఘ్ర నద్యాస్తీరం సమాశ్రితాః॥ 9-38-44 (62389)
జుహ్వతాం తత్ర తేషాం తు మునీనాం భావితాత్మనాం।
స్వాధ్యాయేనాతిమహతా బభూవుః పూరితా దిశః॥ 9-38-45 (62390)
అగ్నిహోత్రైస్తతస్తేషాం హూయమానైర్మహాత్మనాం।
అశోభత సరిచ్ఛ్రేష్ఠా దీప్యమానైః సమంతతః॥ 9-38-46 (62391)
వాలఖిల్యా మహారాజ అశ్మకుట్టాశ్చ తాపసాః।
దంతోలూఖలినశ్చాన్యే సంప్రక్షాలాస్తథా పరే॥ 9-38-47 (62392)
వాయుభక్షా జలాహారాః పర్ణభక్షాశ్చ తాపసాః।
నానానియమయుక్తాశ్చ తథా స్థండిలశాయినః॥ 9-38-48 (62393)
ఆసన్వై మునయస్తవత్ర సరస్వత్యాః సమీపతః।
శోభయంతః సరిచ్ఛ్రేష్ఠాం గంగామివ దివౌకసః॥ 9-38-49 (62394)
శతశశ్చ సమాపేతుర్ఋషయః సత్రయాజినః।
తేఽవకాశం న దదృశుః సరస్వత్యా మహావ్రతాః।
తేఽవకాశం చ దదృశుః కురుక్షేత్రం (త్రే) మహావ్రతాః॥ 9-38-50 (62395)
తతో యజ్ఞోపవీతైః స్వైస్తత్ర కృత్వా సరస్వతీం।
జుహువుశ్చాగ్నిహోత్రాంశ్చ చక్రుశ్చ వివిధాః క్రియాః॥ 9-38-51 (62396)
తతస్తమృపిసంఘాతం నిరాశం చింతయాన్వితం।
దర్శయామాస రాజేంద్ర తేషామర్థే సరస్వతీ॥ 9-38-52 (62397)
తతః కుంజాన్బహూన్కృత్వా సన్నివృత్తా సరస్వతీ।
ఋషీణాం పుణ్యతపసాం కారుణ్యాజ్జనమేజయ॥ 9-38-53 (62398)
తతో నివృత్త్య రాజేంద్ర తేషామర్థే సరస్వతీ।
భూయః ప్రతీచ్యభిముఖీ ప్రసుస్రావ సరిద్వరా॥ 9-38-54 (62399)
అమోఘా గమనం కృత్వా తేషాం భూయో జగామ హ।
అత్యద్భుతం మహచ్చక్రే తదా రాజన్మహానదీ॥ 9-38-55 (62400)
ఏవం స కుంజో రాజన్వై నైమిషీయ ఇతి స్మృతః।
కురుశ్రేష్ఠ కురుక్షేత్రే కురుష్వ మహతీం క్రియాం॥ 9-38-56 (62401)
తత్ర కుంజాన్బహూందృష్ట్వా నివృత్తాం చ సరస్వతీం।
బభూవ విస్మయస్తత్ర రామస్యాథ మహాత్మనః॥ 9-38-57 (62402)
ఉపస్పృశ్య తు తత్రాపి విధివద్యదునందనః।
దత్త్వా దేయాంద్విజాతిభ్యో భాండాని వివిధాని చ॥ 9-38-58 (62403)
భక్ష్యం భోజ్యం కచ వివిధం బ్రాహ్మణేభ్యః ప్రదాయ చ।
తతః ప్రాయాద్బలో రాజన్పూజ్యమానో ద్విజాతిభిః॥ 9-38-59 (62404)
సరస్వతీతీర్థవరం నానాద్విజగణాయుతం।
బదరేంగుదశ్యామాకాప్లుక్షాశ్వత్థబిభీతకైః॥ 9-38-60 (62405)
కంకోలైశ్చ పలాశ్చైశ్చ కరీరైః పీలుభిస్తథా।
సరస్వతీతీర్థరుహైస్తరుభిర్వివిధైస్తథా॥ 9-38-61 (62406)
కరుషకవరైశ్చైవ బిల్వైరాంరాతకైస్తథా।
అతిముక్తకషండైశ్చ పారిజాతైశ్చ శోభితం॥ 9-38-62 (62407)
కదలీవనభూయిష్ఠం దృష్టికాంతం మనోహరం।
వాయ్వంబుఫలపర్ణాదైర్దంతోలూఖలికైరపి॥ 9-38-63 (62408)
తథాఽశ్మకుట్టైర్వాతేయైర్మునిభిర్బహుభిర్వృతం।
స్వాధ్యాయఘోషసంఘుష్టం మృగయూథశతాకులం॥ 9-38-64 (62409)
అహింస్రైర్ధర్మపరమైర్నృభిరత్యర్థరోవితం।
సప్తసారస్వతం తీర్థమాజగామ హలాయుధః।
యత్ర మంకణకః సిద్ధస్తపస్తేపే మహామునిః॥ ॥ 9-38-65 (62410)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే శల్యపర్వణి హ్రదప్రవేశపర్వణి అష్టవింశోఽధ్యాయః॥ 38 ॥
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes
9-38-1 శూద్రాభీరాంద్విష్టమానా---ఇతి క.పాఠః॥ 9-38-3 శుభ్రాః శుచయః॥ 9-38-9 ఛాయాశ్చ విపులా ఇతి ఙ.పాఠః॥ 9-38-10 గంధర్వాప్సరసాన్వింతాః ఇతి ఙ.పాఠః॥ 9-38-17 కాలజ్ఞానార్థం॥ 9-38-20 శంఖం శంఖనామానం। నగం వృక్షం॥ 9-38-26 పుణ్యం ద్రైతవనం ఇతి ఝ.పాఠః॥ 9-38-37 అవేక్షార్యమిష్టసిద్ధ్యర్థం॥ 9-38-38 ఇచ్ఛామి శ్రోతుమితి శేషః॥ 9-38-51 యజ్ఞోపవీతైః యజ్ఞసూత్రైః నిరాశం సరస్వతీజలలాభే ఇత్యర్థః॥ 9-38-53 కుజ్జాన్ ఆత్మనో వాసస్థానాని తిర్థవిశేషానిత్యర్థః॥ 9-38-38 అష్టత్రింశోఽధ్యాయః॥శల్యపర్వ - అధ్యాయ 039
॥ శ్రీః ॥
9.39. అధ్యాయః 039
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics
సరస్వత్యాః సప్తధావిభాగే కారణాభిధానం॥ 1 ॥ సప్తభాగానాం కస్మింశ్చిత్తీర్థే ఏకీభవనాత్తత్తీర్థస్య సప్తసారస్వతనామప్రాప్తిః॥ 2 ॥ మంకణమునిచరితప్రతిపాదనం॥ 3 ॥Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text
9-39-0 (62411)
జనమేజయ ఉవాచ। 9-39-0x (5176)
సప్తసారస్వతం కస్మాత్కశ్చ మంకణకో మునిః।
కథం సిద్ధః స భగవాన్కశ్చాస్య నియమోఽభవత్॥ 9-39-1 (62412)
కస్య వంశే సముత్పన్నః కిం చాధీతం ద్విజోత్తమ।
ఏతన్మే సర్వమాచక్ష్వ యథాతత్త్వం మహామునే॥ 9-39-2 (62413)
వైశంపాయన ఉవాచ। 9-39-3x (5177)
సప్తనద్యః సరస్వత్యా యాభిర్వ్యాప్తమిదం జగత్।
ఆహూతా బలవద్భిర్హి తత్రతత్ర సరస్వతీ॥ 9-39-3 (62414)
సుప్రభా కాంచనాక్షీ చ విశాలా చ మనోరమా।
సరస్వతీ చౌఘవతీ సురేణుర్విమలోదకా॥ 9-39-4 (62415)
పితామహస్య మహతో వర్తమానే మహామఖే।
వితతే యజ్ఞవాటే చ సంసిద్ధేషు ద్విజాతిషు॥ 9-39-5 (62416)
పుణ్యాహఘోషైర్విమలైర్వేదానాం నినదైస్తథా।
దేవేషు చైవ వ్యగ్రేషు తస్మిన్యజ్ఞవిధౌ తదా॥ 9-39-6 (62417)
తత్ర చైవ మహారాజ దీక్షితే ప్రపితామహే।
యజతస్తస్య సత్రేణ సర్వకామసమృద్వినా॥ 9-39-7 (62418)
మనసా చింతితా హ్యర్థా ధర్మార్థకుశలైస్తదా।
ఉపతిష్ఠంతి రాజేంద్ర ద్విజాతీంస్తత్రతత్ర హ॥ 9-39-8 (62419)
జగుశ్చ తత్ర గంధర్వా ననృతుశ్చాప్సరోగణాః।
వాదిత్రాణి చ దివ్యాని వాదయామాసురంజసా॥ 9-39-9 (62420)
తస్య యజ్ఞస్య సంపత్త్యా తుతుషుర్దేవతాగణాః।
విస్మయం పరమం జగ్ముః కిము మానుషయోనయః॥ 9-39-10 (62421)
వర్తమానే యథా యజ్ఞే పుష్కరస్థే పితామహే।
అబ్రువన్నృషయో రాజన్నాయం యజ్ఞో మహాగుణః॥ 9-39-11 (62422)
న దృశ్యతే సరిచ్ఛ్రేష్ఠా యస్మాదిహ సరస్వతీ।
తచ్ఛ్రుత్వా భగవాన్ప్రీతః సస్మారాథ సరస్వతీం॥ 9-39-12 (62423)
పితామహేన యజతా ఆహూతా పుష్కరేషు వై।
సుప్రభా నామ రాజేంద్ర నాంనా తత్ర సరస్వతీ॥ 9-39-13 (62424)
తాం దృష్ట్వా మునయస్తుష్టాస్త్వరాయుక్తాం సరస్వతీం।
పితామహం మానయంతీం క్రతుం తే బహుమేనిరే॥ 9-39-14 (62425)
ఏవమేషా సరిచ్ఛ్రేష్ఠా పుష్కరేషు సరస్వతీ।
పితామహార్థం సంభూతా తుష్ట్యర్థం చ మనీషిణాం॥ 9-39-15 (62426)
నైమిషే మునయో రాజన్సమాగంయ సమాసతే।
తత్ర చిత్రాః కథా హ్యాసన్వేదం ప్రతి జనేశ్వర॥ 9-39-16 (62427)
యత్ర తే మునయో హ్యాసన్నానాస్వాధ్యాయవేదినః।
తే సమాగంయ మునయః సస్మారుర్వై సరస్వతీం॥ 9-39-17 (62428)
సా తు ధ్యాతా మహారాజ మునిభిః సత్రయాజిభిః।
సమాగతానాం రాజేంద్ర సాహాయ్యార్థం మహాత్మనాం।
ఆజగామ మహాభాగా తత్ర పుణ్యా సరస్వతీ॥ 9-39-18 (62429)
నైమిషే కాంచనాక్షీ తు మునీనాం సత్రాయాజిxxxం।
ఆగతా సరితాం శ్రేష్ఠా తత్ర భారత పూజిత॥ 9-39-19 (62430)
గయస్య యజమానస్య గయేష్వేవ మహాక్రతుం।
ఆహూతా సరితాం శ్రేష్ఠా గయయజ్ఞే సరస్వతీ॥ 9-39-20 (62431)
గయస్య యజమానస్య గయేష్వేవ మహాక్రతుం।
విశాలాం తు గయస్యాహుర్ఋషయః సంశితవ్రతా॥ 9-39-21 (62432)
సరిత్సా హిమవత్పార్శ్వాత్ప్రస్రుతా శీఘ్రగామినీ।
ఔద్దాలకేస్తథా యజ్ఞే యజతస్తస్య భారత॥ 9-39-22 (62433)
సమేతే సర్వతః స్ఫీతే మునీనాం మండలే తదా।
ఉత్తరే కోసలాభాగే పుణ్యే రాజన్మహాత్మనః॥ 9-39-23 (62434)
ఔద్దాలకేన యజతా పూర్వం ధ్యాతా సరస్వతీ।
ఆజగామ సరిచ్ఛేష్ఠా తం దేశం మునికారణాత్॥ 9-39-24 (62435)
పూజ్యమానా మునిగణైర్వల్కలాజినసంవృతైః।
మనోహరేతి విఖ్యాతా సా హి తైర్మనసా వృతా॥ 9-39-25 (62436)
[సురణుఋషభే ద్వీపే పుణ్యే రాజర్షిసేవితే।]
కురోశ్చ యజమానస్య కురుక్షేత్రే మహాత్మనః।
ఆజగామ మహాభాగా సరిచ్ఛ్రేష్ఠా సరస్వతీ॥ 9-39-26 (62437)
ఓఘవత్యపి రాజేంద్ర వసిష్ఠేన మహాత్మనా।
సమాహూతా కురుక్షేత్రే దివ్యతోయా సరస్వతీ॥ 9-39-27 (62438)
దక్షేణ యజతా చాపి గంగాద్వారే సరస్వతీ।
సువేణిరితి విఖ్యాతా ప్రస్రుతా శీఘ్రగామినీ॥ 9-39-28 (62439)
విమలోదా భగవతీ బ్రహ్మణా యజతా పునః।
సమాహూతా యయౌ తత్ర పుణ్యే హైమవతే గిరౌ॥ 9-39-29 (62440)
ఏకీభూతాస్తతస్తాస్తు తస్మింస్తీర్థే సమాగతాః।
సప్తసారస్వతం తీర్థం తతస్తు ప్రథితం భువి॥ 9-39-30 (62441)
ఇతి సప్తసరస్వత్యో నామతః పరికీర్తితాః।
సప్తసారస్వతం చైవ తీర్థం పుణ్యం తథా స్మృతం॥ 9-39-31 (62442)
శృణు మంకణకస్యాపి కౌమారబ్రహ్మచారిణః।
ఆపగామవగాఢస్య రాజన్ప్రక్రీడితం మహత్॥ 9-39-32 (62443)
దృష్ట్వా యదృచ్ఛయా తత్ర స్త్రియమంభసి భారత।
స్నాయంతీం రుచిరాపాంగీం దిగ్వాససమనిందితాం। 9-39-33 (62444)
సరస్వత్యాం మహారాజ చస్కందే వీర్యమంభసి॥
తద్రేతః స తు జగ్రాహ కలశే వై మహాతపాః। 9-39-34 (62445)
`ఋషిః పరమధర్మాత్మా తదా పురుషసత్తమ'॥
సప్తధా ప్రవిభాగం తు కలశస్థం జగామ హ। 9-39-35 (62446)
తత్రర్షయః సప్త జాతా జజ్ఞిరే మరుతాం గణాః॥
వాయువేగో వాయుబలో వాయుహా వాయుమండలః। 9-39-36 (62447)
వాయుజ్వాలో వాయురేతా వాయుచక్రశ్చ వీర్యవాన్।
మహర్షేశ్చరితం యాదృక్ త్రిషు లోకేషు విశ్రుతం॥ 9-39-37 (62448)
పురా మంకణకః సిద్భః కుశాగ్రేణేతి నః శ్రుతం।
క్షతః కిల కరే రాజంస్తస్య శాకరసోఽస్రవత్॥ 9-39-38 (62449)
స వై శాకరసం దృష్ట్వా హర్షావిష్టః ప్రనృత్తవాన్॥ 9-39-39 (62450)
తతస్తస్మిన్ప్రనృత్తే వై స్థావరం జంగమం చ యత్।
ప్రనృత్తముభయం వీర సేజసా తస్య మోహితం॥ 9-39-40 (62451)
బ్రహ్మాదిభిః సురై రాజన్నృషిభిశ్చ తపోధనైః।
విజ్ఞప్తో వై మహాదేవ ఋషేరర్థే నరాధిప।
నాయం నృత్యేద్యథా దేవ తథా త్వం కర్తుమర్హసి॥ 9-39-41 (62452)
తతో దేవో మునిం దృష్ట్వా హర్షావిష్టమతీవ హ।
సుగణాం హితకామార్థం మహాదేవోఽభ్యభాషత॥ 9-39-42 (62453)
భోభో బ్రాహ్మణ ధర్మజ్ఞ కిమర్థం నృత్యతే భవాన్।
హర్షస్థానం కిమర్థం చ తవేదమధికం మునే।
తపస్వినో ధర్మపథే స్థితస్య ద్విజసత్తమ॥ 9-39-43 (62454)
ఋషిరువాచ। 9-39-44x (5178)
కిం న పశ్యసి మే బ్రహ్మన్కరాచ్ఛాకరసం స్రుతం।
యం దృష్ట్వా సంప్రనృత్తో వై హర్షేణ మహతా విభో॥ 9-39-44 (62455)
తం ప్రహస్యాబ్రవీద్దేవో మునిం రాగేణ మోహితం।
అహం న విస్మయం విప్ర గచ్ఛామీతి ప్రపశ్య మాం॥ 9-39-45 (62456)
ఏవముక్త్వా మునిశ్రేష్ఠం మహాదేవేన ధీమతా।
అంగుల్యగ్రేణ రాజేంద్రస్వాంగుష్ఠస్తాడితోఽభవత్॥ 9-39-46 (62457)
తతో భస్మ క్షతాద్రాజన్నిర్గతం హిమసన్నిభం॥ 9-39-47 (62458)
తద్దృష్ట్వా వ్రీడితో రాజన్స మునిః పాదయోర్గతః।
మేనే దేవం మహాదేవమిదం చోవాచ విస్మితః॥ 9-39-48 (62459)
నాన్యం దేవాదహం మన్యే రుద్రాత్పరతరం మహత్।
సురాసురస్య జగతో గతిస్త్వమసి శూలధృక్॥ 9-39-49 (62460)
త్వయా సృష్టమిదం విశ్వం వదంతీహ మనీషిణః।
త్వామేవ సర్వం విశతి పునరేవ యుగక్షయే॥ 9-39-50 (62461)
దేవైరపి న శక్యస్త్వం పరిజ్ఞాతుం కుతో మయా।
త్వయి సర్వే స్మ దృశ్యంతే భావా యే జగతి స్థితాః॥ 9-39-51 (62462)
త్వాముపాసంత వరదం దేవా బ్రహ్మాదయోఽనఘ।
సర్వస్త్వమసి దేవానాం కర్తా కారయితా చ హ॥ 9-39-52 (62463)
త్వత్ప్రసాదాత్సురాః సర్వే మోదంతీహాకుతోభయాః।
`త్వం ప్రభుః పరమైశ్వర్యాదధికం భాసి శంకరః॥ 9-39-53 (62464)
త్వయి బ్రహ్మా చ విష్ణుశ్చ లోకాన్సంధాయ తిష్ఠతః।
త్వన్మూలం చ జగత్సర్వం భూతస్థావరజంగమం॥ 9-39-54 (62465)
స్వర్గం చ పరమం స్థానం నృణామభ్యుదయార్థినాం।
దదాసి చ ప్రసన్నస్త్వం భక్తానాం పరమేశ్వర॥ 9-39-55 (62466)
అనావృత్తిపదం నౄణాం నిత్యం నిశ్రేయసార్థినాం।
దదాసి కర్మిణాం కర్మ భావయంధ్యానయోగతః॥ 9-39-56 (62467)
న వృథాఽస్తి మహాదేవ ప్రసాదస్తే మహేశ్వర।
యస్మాత్త్వయోపకరణాత్కరోమి కమలేక్షణ॥ 9-39-57 (62468)
ప్రపద్యే శరణం శంభుం సర్వదా సర్వతః స్థితం।
కర్మణా మనసా వాచా తమేవాభిభజాంయహం॥ 9-39-58 (62469)
జనమేజయ ఉవాచ।' 9-39-59x (5179)
ఏవం స్తుత్వా మహాదేవం స ఋషిః ప్రణతోఽభవత్॥ 9-39-59 (62470)
యదిదం చాపలం దేవ కృతమేతత్స్మయాదికం।
తతః ప్రసాదయమి త్వాం తపో మే న క్షరేదితి॥ 9-39-60 (62471)
తతో దేవః ప్రీతమనాస్తమృషిం పునరబ్రవీత్।
తపస్తే వర్ధతాం విప్ర మత్ప్రసాదాత్సహస్రధా॥ 9-39-61 (62472)
ఆశ్రమే చేహ వత్స్యామి త్వయా సార్ధమహం సదా।
సప్తసారస్వతే చాస్మిన్యో మామర్చిష్యతే నరః॥ 9-39-62 (62473)
న తస్య దుర్లభం కించిద్ధవితేహ పరత్ర వా।
సారస్వతం చ తే లోకం గమిష్యంతి న సంశయః॥ 9-39-63 (62474)
ఏతన్మంకణకస్యాపి చరితం భూరితేజసః।
స హి పుత్రః సుకన్యాయాముత్పన్నో మాతరిశ్వనా॥ ॥ 9-39-64 (62475)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే శల్యపర్వణి హ్రదప్రవేశపర్వణి ఏకోనచత్వారింశోఽధ్యాయః॥ 39 ॥
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes
9-39-4 విశాలా సుతనుస్తథా। సరస్వత్యోఘమాలా చ సువేణీ నిర్మలోదకా ఇతి ఙ.పాఠః। సరస్వత్యూర్మిమాలా చ సువేణీ విమలోదకా ఇతి క.పాఠః॥ 9-39-17 సస్మరుః స్మృతవంతః॥ 9-39-20 గయేషు గయదేశేషు॥ 9-39-25 మనోరమేతి విఖ్యాతా సా హి తైర్మనసా కృతా ఇతి ఝ.పాఠః॥ 9-39-28 సురేణురితి ఝ.పాఠః॥ 9-39-32 రాజన్ప్రజపితం మహత్ ఇతి క.పాఠః॥ 9-39-33 స్నాయంతీం స్నాంతీం॥ 9-39-36 మరుతాం ప్రాణవాయూనాం ఏకోనపంచాశతాం। ఏతేషాం తపసా మరుతో దిత్యాముత్పన్నా ఇతి కల్పాంతరవిషయోఽయమర్థః॥ 9-39-60 స్మయాదికం గర్దాదికం॥ 9-39-39 ఏకోనచత్వారింశోఽధ్యాయః॥శల్యపర్వ - అధ్యాయ 040
॥ శ్రీః ॥
9.40. అధ్యాయః 040
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics
బలరామస్యౌశనసతీర్థగమనం॥ 1 ॥ తత్తీర్థస్య కపాలమోచననామప్రాప్తిహేతూక్తిః॥ 2 ॥ బలస్య ఉశంగ్వాశ్రమగమనం॥ 3 ॥ ఉశంగుచరిత్రకథనం బలస్య పృథూదకతీర్థే స్నానదానాది॥ 4 ॥Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text
9-40-0 (62476)
వైశంపాయన ఉవాచ। 9-40-0x (5180)
ఉషిత్వా తత్ర రామస్తు సంపూజ్యాశ్రమవాసినః।
తథా మంకణకే ప్రీతిం శుభాం చక్రే హలాయుధః॥ 9-40-1 (62477)
దత్త్వా దానం ద్విజాతిభ్యో రజనీం తాముపోష్య చ।
పూజితో మునిసంఖైశ్చ ప్రాతరుత్థాయ లాంగలీ॥ 9-40-2 (62478)
అనుజ్ఞాప్య మునీన్సర్వాన్స్పృష్ట్వా తోయం చ భారత।
ప్రయయౌ త్వరితో రామస్తీర్థహేతోర్మహాబలః॥ 9-40-3 (62479)
తతస్త్వౌశనసం తీర్థమాజగామ హలాయుధః।
కపాలమోచనం నామ యత్ర ముక్తో మహామునిః॥ 9-40-4 (62480)
మహతా శిరసా రాజన్గ్రస్తజంఘో మహోదరః।
రాక్షసస్య మహారాజ రామక్షిప్తస్య వై పురా॥ 9-40-5 (62481)
తత్ర పూర్వం తపస్తప్తం కావ్యేన సుమహాత్మనా।
యత్రాస్య నీతిరఖిలా ప్రాదుర్భూతా మహాత్మనః।
యత్రస్థశ్చింతయామాస దైత్యదానవవిగ్రహం॥ 9-40-6 (62482)
తత్ప్రాప్య చ బలో రాజంస్తీర్థప్రవరముత్తమం।
విధివద్వై దదౌ విత్తం బ్రాహ్మణానాం మహాత్మనాం॥ 9-40-7 (62483)
జనమేజయ ఉవాచ। 9-40-8x (5181)
కపాలమోచనం బ్రహ్మన్కథం యత్ర మహామునిః।
ముక్తః కథం చాస్య శిరో లగ్నం కేన చ హేతునా॥ 9-40-8 (62484)
వైశంపాయన ఉవాచ। 9-40-9x (5182)
పురా వై దండకారణ్యే రాఘవేణ మహాత్మనా।
వసతా రాజశార్దూల రాక్షసాఞ్శమయిష్యతా॥ 9-40-9 (62485)
జనస్థానే శిరశ్ఛిన్నం రాక్షసస్య దురాత్మనః।
క్షురేణ శితధారేణ తత్పణాత మహావనే॥ 9-40-10 (62486)
మహోదరస్య తల్లగ్నం జంఘాయాం వై యదృచ్ఛయా।
వనే విచరతో రాజన్నస్థి భిత్త్వాఽస్ఫురత్తదా॥ 9-40-11 (62487)
స తేన లగ్నేన తదా ద్విజాతిర్న శశాక హ।
అభిగంతుం మహాప్రాజ్ఞస్తీర్థాన్యాయతనాని చ॥ 9-40-12 (62488)
స పూతినా విస్రవతా వేదనార్తో మహామునిః।
జగాం సర్వతీర్థాని పృథివ్యాం చేతి నః శ్రుతం॥ 9-40-13 (62489)
స గత్వా సరితః సర్వాః సముద్రాంశ్చ మహాతపాః।
కథయామాస తత్సర్వమృషీణాం భావితాత్మనాం॥ 9-40-14 (62490)
ఆప్లుత్య సర్వతీర్థేషు న చ మోక్షమవాప్తవాన్।
స తు శుశ్రావ విప్రేంద్రో మునీనాం వచనం మహత్॥ 9-40-15 (62491)
సరస్వత్యాస్తీర్థవరం ఖ్యాతమౌశనసం తదా।
సర్వపాపప్రశమనం సిద్ధిక్షేత్రమనుత్తమం॥ 9-40-16 (62492)
స తు గత్వా తతస్తత్ర తీర్థమౌశనసం ద్విజః॥ 9-40-17 (62493)
తత ఔశనసే తీర్థే తస్యోపస్పృశతస్తదా।
xxx చ్ఛరశ్చరణం ముక్త్వా పపాతాంతర్జలే తదా॥ 9-40-18 (62494)
విముక్తస్తేన శిరసా పరం సుఖమవాప హ।
స చాప్యంతర్జలే మూర్ధా జగామాదర్శనం విభో॥ 9-40-19 (62495)
తతః స విరుజో రాజన్పూతాత్మా వీతకల్మషః।
ఆజగామాశ్రమం ప్రీతః కృతకృత్యో మహోదరః॥ 9-40-20 (62496)
సోఽథ గత్వాఽఽశ్రమం పుణ్యం విప్రముక్తో మహాతపాః।
కథయామాస తత్సర్వమృషీణాం భావితాత్మనాం॥ 9-40-21 (62497)
తే శ్రుత్వా వచనం తస్య తతస్తీర్థస్య మానద।
కపాలమోచనమితి నామ చక్రుః సమాగతాః॥ 9-40-22 (62498)
స చాపి తీర్థప్రవరం పునర్గత్వా మహానృషిః।
పీత్వా పయఃసువిపులం సిద్ధిమాయాత్తదా మునిః॥ 9-40-23 (62499)
తత్ర దత్త్వా బహూందేయాన్విప్రాన్సంపూజ్య మాధవః।
జగామ తత్ర రాజేంద్ర ఉశంగోరాశ్రమం తదా॥ 9-40-24 (62500)
యత్ర తప్తం తపో ఘోరమార్ష్టిషేణేన భారత।
బ్రాహ్మణ్యం లబ్ధవాన్యత్ర విశ్వామిత్రో మహామునిః॥ 9-40-25 (62501)
సర్వకామసమృద్ధం చ తదాశ్రమపదం మహత్।
మునిభిర్బ్రాహ్మణైశ్చైవ సేవితం సర్వదా విభో॥ 9-40-26 (62502)
తతో హలధరః శ్రీమాన్బ్రాహ్మణైః పరివారితః।
జగామ తత్ర రాజేంద్ర ఉశంగుస్తనుమత్యజత్॥ 9-40-27 (62503)
ఉశంగుర్బ్రాహ్మణో వృద్ధస్తపోనిత్యశ్చ భారత।
దేహన్యాసే కృతమనా విచింత్య బహుధా తదా॥ 9-40-28 (62504)
తతః సర్వానుపాదాయ తనయాన్వై మహాతపాః।
ఉశంగురబ్రవీత్తత్ర నయధ్వం మాం పృథూదకం॥ 9-40-29 (62505)
విజ్ఞాయాతీతవయసముశంగుం తే తపోధనాః।
తం చ తీర్థమపానిన్యుః సరస్వత్యాస్తపోధనం॥ 9-40-30 (62506)
స తైః పుత్రైస్తదా ధీమానానీతో వై సరస్వతీం।
పుణ్యాం తీర్థశతోపేతాం విప్రసంఘైర్నిషేవితాం॥ 9-40-31 (62507)
స తత్ర విధినా రాజన్నాప్లుత్య సుమహాతపాః।
జ్ఞాత్వా తీర్థగుణాంశ్చైవ ప్రాహేదమృషిసత్తమః।
సుప్రీతః పురుషవ్యాఘ్ర సర్వాన్పుత్రానుపాసతః॥ 9-40-32 (62508)
సరస్వత్యుత్తరే తీరే యస్త్యజేదాత్మనస్తనుం।
పృథూదకే జప్యపరో నైనం శ్వో మరణం తపేత్॥ 9-40-33 (62509)
`ఇత్యుక్త్వా స్వాం తనుం త్యక్త్వా ప్రపేదే వైష్ణవం పదం'।
తత్రాప్లుత్య స ధర్మాత్మా ఉపస్పృశ్య హలాయుధః।
దత్త్వా చైవ బూహూందేయాన్విప్రాణాం విప్రవత్సలః॥ 9-40-34 (62510)
ససర్జ యత్ర భగవాఁల్లోకాఁల్లోకపితామహః॥ 9-40-35 (62511)
యత్రార్ష్టిషేణః కౌరవ్య బ్రాహ్మణ్యం సంశితవ్రతః।
తపసా మహతా రాజన్ప్రాప్తవానృషిసత్తమః॥ 9-40-36 (62512)
సింధుద్వీపశ్చ రాజర్షిర్దేవాపిశ్చ మహాతపాః।
బ్రాహ్మణ్యం లబ్ధవాన్యత్ర విశ్వామిత్రస్తథా మునిః॥ 9-40-37 (62513)
మహాతపస్వీం భగవానుగ్రతేజా మహాతపాః।
తత్రాజగామ బలవాన్బలభద్రః ప్రతాపవాన్॥ ॥ 9-40-38 (62514)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే శల్యపర్వణి హ్రదప్రవేశపర్వణి చత్వారింశోఽధ్యాయః॥ 40 ॥
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes
9-40-17 తీర్థముపాస్పృశదితి శేషః॥ 9-40-24 త్రిశంఖోరాశ్రమం తదా ఇతి క.పాఠః। రుశంగోరాశ్రమం తదా ఇతి ఝం. పాఠః॥ 9-40-33 అక్షయం స్వర్గమాప్నోతీత్యర్థః॥ 9-40-36 బ్రాహ్మణం బ్రహ్మసన్ఘాతో వేదసమూహ ఇతి యావత్। తతః స్వార్థే ష్యఞ్। బ్రాహ్మణం బ్రహ్మసంఘాతే ఇతి మేదినీ॥ 9-40-40 చత్వారింశోఽధ్యాయః॥శల్యపర్వ - అధ్యాయ 041
॥ శ్రీః ॥
9.41. అధ్యాయః 041
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics
ఆర్ష్టిషేణేన పృథూదకతీర్థే తపశ్చర్యవా కృత్స్నవేదాధిగమః॥ 1 ॥ విశ్వామిత్రాదీనాం తత్తత్తీర్థే తపశ్చర్యయా బ్రాహ్మణ్యాధిగమ॥ బలభద్రస్య తత్ర స్నానాదిపూర్వకం బకాశ్రమంప్రతి గమనం॥ 3 ॥Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text
9-41-0 (62515)
జనమేజయ ఉవాచ। 9-41-0x (5183)
ఆర్ష్టిషేణస్తథా బ్రహ్మన్విపులం తప్తవాంస్తపః।
సింధుద్వీపః కథం చాపి బ్రాహ్మణ్యం లబ్ధవాంస్తదా॥ 9-41-1 (62516)
దేవాపిశ్చ కథం బ్రహ్మన్విశ్వామిత్రశ్చ సత్తమ।
తన్మమాచక్ష్వ భగవన్పరం కౌతూహలం హి మే॥ 9-41-2 (62517)
వైశంపాయన ఉవాచ। 9-41-3x (5184)
పురా కృతయుగే రాజన్నార్ష్టిషేణో ద్విజోత్తమః।
వసన్గురుకులే నిత్యం నిత్యమధ్యయనే రతః॥ 9-41-3 (62518)
తస్య రాజన్గురుకులే వసతో నిత్యమేవ చ।
సమాప్తిం నాగమద్విద్యా నాపి వేదా విశాంపతే॥ 9-41-4 (62519)
స నిర్విణ్ణస్తతో రాజంస్తపస్తేపే మహాతపాః।
తతో వై తపసా తేన ప్రాప్య వేదాననుత్తమాన్॥ 9-41-5 (62520)
స విద్వాన్వేదయుక్తశ్చ సిద్ధశ్చాప్యృషిసత్తమః।
తత్ర తీర్థే వరాన్ప్రాదాత్త్రీనేవ సుమహాతపాః॥ 9-41-6 (62521)
అస్మింస్తీర్థే మహానద్యా అద్యప్రభృతి మానవః।
ఆప్లుతో వాజిమేధస్య ఫలం ప్రాప్స్యతి పుష్కలం॥ 9-41-7 (62522)
అద్యప్రభృతి నైవాత్ర భయం వ్యాలాద్భవిష్యతి।
అపి చాల్పేన కాలేన ఫలం ప్రాప్స్యతి పుష్కలం॥ 9-41-8 (62523)
ఏవముక్త్వా మహాతేజా జగామ త్రిదివం మునిః।
ఏవం సిద్వః స భగవానార్ష్టిషేణః ప్రతాపవాన్॥ 9-41-9 (62524)
తస్మిన్నేవ తదా తీర్థే సింధుద్వీపః ప్రతాపవాన్।
దేవాపిశ్చ మహారాజ బ్రాహ్మణ్యం ప్రాపతుర్మహత్॥ 9-41-10 (62525)
తథాచ కౌశికస్తాత తపోనిత్యో జితేంద్రియః।
తపసా వై సుతప్తేన బ్రాహ్మణత్వమవాప్తవాన్॥ 9-41-11 (62526)
గాధిర్నామ మహానాసీత్క్షత్రియః ప్రథితో భువి।
తస్య పుత్రోఽభవద్రాజన్విశ్వామిత్రః ప్రతాపవాన్॥ 9-41-12 (62527)
స రాజా కౌశికస్తాత మహాయోగ్యభవత్కిల।
స పుత్రమభిషిచ్యాథ విశ్వామిత్రం మహాతపాః॥ 9-41-13 (62528)
దేహన్యాసే మనశ్చక్రే తమూచుః ప్రణతాః ప్రజాః।
న గంతవ్యం మహాప్రాజ్ఞ త్రాహి చాస్మాన్మహాభయాత్॥ 9-41-14 (62529)
ఏవముక్తః ప్రత్యువాచ తతో గాధిః ప్రజాస్తతః।
విశ్వస్య జగతో గోప్తా భవిష్యతి సుతో మమ॥ 9-41-15 (62530)
ఇత్యుక్త్వా తు తతో గాధిర్విశ్వామిత్రం నివేశ్య చ।
జగామ త్రిదివం రాజన్విశ్వామిత్రోఽభవన్నృపః॥ 9-41-16 (62531)
న స శక్నోతి పృథివీం యత్నవానపి రక్షితుం।
తతః శుశ్రావ రాజా స రాక్షసేభ్యో మహాభయం॥ 9-41-17 (62532)
నిర్యయౌ నగరాచ్చాపి చతురంగబలాన్వితః।
స గత్వా దూరమధ్వానం వసిష్ఠాశ్రమమభ్యయాత్॥ 9-41-18 (62533)
తస్య తే సైనికా రాజంశ్చక్రుస్తత్రానయాన్బహూన్।
తతస్తు భగవాన్విప్రో వసిష్ఠో శ్రమమభ్యయాత్।
దదృశేఽథ తతః సర్వం భజ్యమానం మహావ్రనం॥ 9-41-19 (62534)
తస్య క్రుద్ధో మహారాజ వసిష్ఠో మునిసత్తమః।
సృజస్వ శబరాన్ఘోరానితి స్వాం గామువాచ హ॥ 9-41-20 (62535)
తథోక్తా సాఽసృజద్ధేనుః పురుషాన్ఘోరదర్శనాన్।
తే తు తద్బలమాసాద్య బభంజుః సర్వతోదిశం॥ 9-41-21 (62536)
తచ్ఛ్రుత్వా విద్రుతం సైన్యం విశ్వామిత్రస్తు గాధిజః।
తపః పరం మన్యమానస్తపస్యేవ మనో దధే॥ 9-41-22 (62537)
సోఽస్మింస్తీర్థవరే రాజన్సరస్వత్యాః సమాహితః।
నియమైశ్చోపవాసైశ్చ కర్శయందేహమాత్మనః॥ 9-41-23 (62538)
జలాహారో వాయుభక్షః పర్ణాహారశ్చ సోఽభవత్।
తథా స్థండిలశాయీ చ యే చాన్యే నియమాఃపృథక్॥ 9-41-24 (62539)
అసకృత్తస్య దేవాస్తు వ్రతవిఘ్నం ప్రచక్రిరే।
న చాస్య నియమాద్బుద్ధిరపయాతి మహాత్మనః॥ 9-41-25 (62540)
తతః పరేణ యత్నేన తప్త్వా బహువిధం తపః।
తేజసా భాస్కరాకారో గాధిజః సమపద్యత॥ 9-41-26 (62541)
తపసా తు తథాయుక్తం విశ్వామిత్రం పితామహః।
అమన్యత మహాతేజా వరదోఽదర్శయత్తదా॥ 9-41-27 (62542)
స తు వవ్రే వరం రాజన్స్యామహం బ్రాహ్మణస్త్వితి।
తథేతి చాబ్రవీద్బ్రహ్మా సర్వలోకపితామహః॥ 9-41-28 (62543)
స లబ్ధ్వా తపసోగ్రేణ బ్రాహ్మణత్వం మహాయశాః।
విచచార మహీం కృత్స్నాం కృతకామః సురోపమః॥ 9-41-29 (62544)
తస్మింస్తీర్థవరే రామః ప్రదాయ వివిధం వసు।
పయస్వినీస్తథా ధేనూర్యానాని శయనాని చ॥ 9-41-30 (62545)
అథ వస్త్రాణ్యలంకారం భక్ష్యం పేయం చ శోభనం।
అదదన్ముదితో రాజన్పూజయిత్వా ద్విజోత్తమాన్॥ 9-41-31 (62546)
యయౌ రాజంస్తతో రామో బకస్యాశ్రమమంతికాత్।
యత్ర తేపే తపస్తీవ్రం దాల్భ్యో బక ఇతి శ్రుతిః॥ ॥ 9-41-32 (62547)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే శల్యపర్వణి హ్రదప్రవేశపర్వణి ఏకచత్వారింశోఽధ్యాయః॥ 41 ॥
శల్యపర్వ - అధ్యాయ 042
॥ శ్రీః ॥
9.42. అధ్యాయః 042
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics
బలదేవస్యావాకీర్ణతీర్థగమనం॥ 1 ॥ బకమునిచరిత్రకథనం॥ 2 ॥ బలదేవస్య తతో వసిష్ఠాపవాహతీర్థగమనం॥ 3 ॥Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text
9-42-0 (62548)
వైశంపాయన ఉవాచ। 9-42-0x (5185)
బ్రహ్మయోనిభిరాకీర్ణం జగామ యద్వునందనః।
యత్ర దాల్భ్యో బకో రాజన్పశ్వర్థ సుమహాతపాః।
జుహావ ధృతరాష్ట్రస్య రాష్ట్రం కోపసమన్వితః॥ 9-42-1 (62549)
తపసా ఘోరరూపేణ కర్శయందేహమాత్మనః।
క్రోధేన మహతాఽఽవిష్టో ధర్మాత్మా వై ప్రతాపవాన్॥ 9-42-2 (62550)
పురా హి నైమిశీయానాం సత్రే ద్వాదశవార్షికే।
వృత్తే విశ్వజితోఽంతే వై పాంచాలానృషయోఽగమన్॥ 9-42-3 (62551)
తత్రేశ్వరమయాచంత దక్షిణార్థం మనస్వినః।
`తత్ర తే లేభిరే రాజన్పాంచాలేభ్యో మహర్షయః।'
బలాన్వితాన్వత్సతరాన్నిర్వ్యాధీన్సప్తవింశతిం॥ 9-42-4 (62552)
తానబ్రవీద్బలో దాల్భ్యో విభజధ్వం పశూనితి।
పశూనేతానహం త్యక్త్వా భిక్షిష్యే రాజసత్తమం॥ 9-42-5 (62553)
ఏవముక్త్వా వకో రాజన్నృషీన్సర్వాంన్ప్రతాపవాన్।
జగామ ధృతరాష్ట్రస్య భవనం బ్రాహ్మణోత్తమః॥ 9-42-6 (62554)
స సమీపగతో భూత్వా ధృతరాష్ట్రం జనేశ్వరం।
అయాచత పశూందాల్భ్యః స చైనం రుషితోఽబ్రవీత్॥ 9-42-7 (62555)
యదృచ్ఛయా మృతా దృష్ట్వా గాస్తదా నృపసత్తమః।
ఏతాన్పశూన్నయ క్షిప్రం బ్రహ్మబంధో యదీచ్ఛసి॥ 9-42-8 (62556)
ఋషిస్త్వథ బకః క్రుద్ధశ్చింతయామాస ధర్మవిత్।
అహో వత నృశంసం వై వాక్యముక్తోఽస్మి సంసది॥ 9-42-9 (62557)
చింతయిత్వా ముహూర్తేన రోషావిష్టో ద్విజోత్తమః।
మతిం చక్రే వినాశాయ ధృతరాష్ట్రస్య భూపతేః॥ 9-42-10 (62558)
స తూత్కృత్య మృతానాం వై మాంసాని మునిసత్తమః।
జుహావ ధృతరాష్ట్రస్య రాష్ట్రం నరపతేః పురా॥ 9-42-11 (62559)
అవాకర్ణే సరస్వత్యాస్తీర్థే ప్రజ్వాల్య పావకం।
xxxx దాల్భ్యో మహారాజ నియమం పరమం స్థితః॥ 9-42-12 (62560)
స తైరేవ జుహావాగ్నౌ రాష్ట్రం మాంసైర్మహాతపః॥ 9-42-13 (62561)
తస్మింస్తు విధివత్సత్రే సంప్రవృత్తే సుదారుణే।
అక్షీయత తతో రాష్ట్రం ధృతరాష్ట్రస్య పార్థివ॥ 9-42-14 (62562)
ఛిxxxమానం xxxxxx పరశునా విభో
xxxxxxxxxxxx వ్యవకీర్థమచేతనం॥ 9-42-15 (62563)
దృష్ట్వా తథాఽవకీర్ణం తు రాష్ట్రం చ మనుజాధిపః।
బభూవ దుర్మనా రాజా చింతయామాస చ ప్రభుః॥ 9-42-16 (62564)
xxxxxxxxxరద్యత్రం బ్రాహ్మణైః సహితః పురా।
xxxxxగచ్ఛత్తు క్షీయతే రాష్ట్రమేవ చ॥ 9-42-17 (62565)
యదా స పార్థివః ఖిన్నస్తే చ విప్రాస్తదాఽనఘ॥ 9-42-18 (62566)
యదా చాపి న శక్నోతి రాష్ట్రం మోక్షయితుం నృపః।
అథ విప్రాదికాంస్తత్ర పప్రచ్ఛ జనమేజయ॥ 9-42-19 (62567)
తతో విప్రాదికాః ప్రాహుః పశువిప్రకృతస్త్వయా।
మాంసైరభిజుహోతీదం తవ రాష్ట్రం మునిర్బకః॥ 9-42-20 (62568)
తేన తే హూయమానస్య రాష్ట్రస్యాస్య క్షయో మహాన్।
తస్యైతత్తపసః కర్మ యేన తేఽద్య లయో మహాన్॥ 9-42-21 (62569)
`యదీచ్ఛసి మహాబాహో శాంతిం రాష్ట్రస్య భూమిప।'
అపాం కుంజే సరస్వత్యాస్తం ప్రసాదయ పార్థివ॥ 9-42-22 (62570)
వైశంపాయన ఉవాచ। 9-42-23x (5186)
సరస్వతీం తతో గత్వా స రాజా బకమబ్రవీత్।
నిపత్య శిరసా భూమౌ ప్రాంజలిర్భరతర్షభ॥ 9-42-23 (62571)
ప్రసాదయే త్వాం భగవన్నపరాధం క్షమస్వ మే।
మమ దీనస్య లుబ్ధస్య మౌర్ఖ్యేణ హతచేతసః।
త్వం గతిస్త్వం చ మే నాథః ప్రసాదం కర్తుమర్హసి॥ 9-42-24 (62572)
తం తథా విలపంతం తు శోకోపహతచేతసం।
దృష్ట్వా తస్య కృపా జజ్ఞే రాష్ట్రం తస్య వ్యమోచయత్॥ 9-42-25 (62573)
ఋషిః ప్రసన్నస్తస్యాభూత్సంరంభం చ విహాయ సః।
మోక్షార్థం తస్య రాజ్యస్య జుహావ పునరాహుతిం॥ 9-42-26 (62574)
మోక్షయిత్వా తతో ర్ష్ట్రం ప్రతిగృహ్య పశూన్బహూన్।
హృష్టాత్మా నైమిశారణ్యం జగామ పునరేవ సః॥ 9-42-27 (62575)
ధృతరాష్ట్రోఽపి ధర్మాత్మా స్వస్థచేతా మహామనాః।
స్వమేవ నగరం రాజన్ప్రతిపేదే మహర్ద్ధిమత్॥ 9-42-28 (62576)
తత్ర తీర్థే మహారాజ బృహస్పతిరుదారధీః।
అసురాణామభావాయ భవాయ చ దివౌకసాం॥ 9-42-29 (62577)
మాంసైరభిజుహావేష్టిమక్షీయంత తతోఽసురాః।
దైవతైరపి సంభగ్నా జితకాశిభిరాహవే॥ 9-42-30 (62578)
తత్రాపి విధివద్దత్త్వా బ్రాహ్మణేభ్యో మహాయశాః।
వాజినః కుంజరాంశ్చైవ రథాంశ్చశ్వతరీయుతాన్॥ 9-42-31 (62579)
రత్నాని చ మహార్హాణి ధనం ధాన్యం చ పుష్కలం।
యయౌ తీర్థం మహాబాహుర్యాయాతం పృథివీపతే॥ 9-42-32 (62580)
తత్ర యజ్ఞే యయాతేశ్చ మహారాజ సరస్వతీ।
సర్పిః పయశ్చ సుస్రావ నాహుషస్య మహాత్మనః॥ 9-42-33 (62581)
తత్రేష్ట్వా పురుషవ్యాఘ్రో యయాతిః పృథివీపతిః।
ఆక్రామదూర్ధ్వం పుదితో లేభే లోకాంశ్చ పుష్కలాన్॥ 9-42-34 (62582)
పునస్తత్ర చ రాజ్ఞస్తు యయాతేర్యజతః ప్రభోః।
ఔదార్యం పరమం కృత్వా భక్తిం చాత్మని శాశ్వతీం।
దదౌ కామాన్బ్రాహ్మణేభ్యో వాన్యాన్యో మనసేచ్ఛతి॥ 9-42-35 (62583)
యో యత్ర స్థిత ఏవేహ ఆహూతో యజ్ఞసంస్తరే।
తస్యతస్య సరిచ్ఛ్రేష్ఠా గృహాది శయనాదికం।
షడ్రసం భోజనం చైవ దానం నానావిధం తథా॥ 9-42-36 (62584)
తే మన్యమానా రాజ్ఞస్తు సంప్రదానమనుత్తమం।
రాజానం తుష్టువుః ప్రీతా దత్త్వా చైవాశిషః శుభాః॥ 9-42-37 (62585)
తత్ర దేవాః సగంధర్వాః ప్రీతా యజ్ఞస్య సంపదా।
విస్మితా మానుషాశ్చాసందృష్ట్వా తాం యజ్ఞసంపదం॥ 9-42-38 (62586)
తతస్తాలకేతుర్మహాధర్మకేతు--
ర్మహాత్మా కృతాత్మా మహాదాననిత్యః।
వసిష్ఠాపవాహం మహాభీమవేగం
ధృతాత్మా జితాత్మా సమభ్యాజగామ॥ ॥ 9-42-39 (62587)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే శల్యపర్వణి హ్రదప్రవేశపర్వణి ద్విచత్వారింశోఽధ్యాయః॥ 42 ॥
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes
9-42-1 బ్రహ్మయోనేరవాకీర్ణమితి ఝ.పాఠః। తత్ర బ్రహ్మయోనేః బ్రాహ్మణ్యోత్పాదకాత్తీర్థాదవాకీర్ణం నామ ద్వాల్భ్యసేవితం తీర్థం జగామేత్యర్థః ॥ 9-42-3 పాంచలాన్విశ్వజితో మహత్మాంతే అగమన్॥ 9-42-4 ఈశ్వరం పాశ్చాలసజం॥ 9-42-5 xxxxxxxxxxx ఖయం తత్ర భాగం న గృహీతవానిత్యర్థః॥ 9-42-19 అథ వై ప్రాశ్నికాంస్తత్రేతి ఝ పాఠః॥ 9-42-42 ద్విచత్వారింశోఽధ్యాయః॥శల్యపర్వ - అధ్యాయ 043
॥ శ్రీః ॥
9.43. అధ్యాయః 043
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics
వసిష్ఠాపవాహతీర్థస్య తన్నామప్రాప్తిప్రకారకథనం॥ 1 ॥Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text
9-43-0 (62588)
జనమేజయ ఉవాచ। 9-43-0x (5187)
వసిష్ఠాపవాహో బ్రహ్మన్వై భీమవేగః కథం ను సః।
కిమర్థం చ సరిచ్ఛ్రేష్ఠా తమృషిం ప్రత్యవాహయత్॥ 9-43-1 (62589)
కథమస్యాభవద్వైరం కారణం కిం చ తత్ప్రభో।
శంస పృష్టో మహాప్రాజ్ఞ న హి తృప్యామి కథ్యతి॥ 9-43-2 (62590)
వైశంపాయన ఉవాచ। 9-43-3x (5188)
విశ్వామిత్రస్య విప్రర్షేర్వసిష్ఠస్య చ భారత।
భృశం వైరమభూద్రాజంస్తపఃస్పర్ధాకృతం మహత్॥ 9-43-3 (62591)
ఆశ్రమో వై వసిష్ఠస్య స్థాణుతీర్థేఽభవన్మహాన్।
పూర్వతః పార్శ్వతశ్చాసీద్విశ్వామిత్రస్య ధీమతః॥ 9-43-4 (62592)
యత్ర స్థాణుర్మహారాజ తప్తవాన్పరమం తపః।
తత్రాస్య కర్మ తద్ధోరం ప్రవదంతి మనీషిణః॥ 9-43-5 (62593)
యత్రేష్ట్వా భగవాన్స్థాణుః పూజయిత్వా సరస్వతీం।
స్థాపయామాస తత్తీర్థం స్థాణుతీర్థమితి ప్రభో॥ 9-43-6 (62594)
తత్ర తీర్థే సురాః స్కందమభ్యషించన్నరాధిప।
సైనాపత్యేన మహతా సురారివినిబర్హణం॥ 9-43-7 (62595)
తస్మిన్సారస్వతే తీర్థే విశ్వామిత్రో మహామునిః।
వసిష్ఠం చాలయామాస తపసోగ్రేణ తచ్ఛృణు॥ 9-43-8 (62596)
విశ్వామిత్రవసిష్ఠౌ తావహన్యహని భారత।
స్పర్ధాం తపః కృతాం తీవ్రాం చక్రతుస్తౌ వతపోధనౌ॥ 9-43-9 (62597)
తత్రాప్యధికసంతప్తో విశ్వామిత్రో మహామునిః।
దృష్ట్వా తేజో వసిష్ఠస్య చింతామభిజగామ హ॥ 9-43-10 (62598)
తస్య బుద్ధిరియం హ్యాసీద్ధర్మనిత్యస్య భారత।
ఇదం సరస్వతీ తూర్ణం మత్సమీపం తపోధనం॥ 9-43-11 (62599)
ఆనయిష్యతి వేగేన వసిష్ఠం జపతాం వరం।
ఇహాగతం ద్విజశ్రేష్ఠం హనిష్యామి న సంశయః॥ 9-43-12 (62600)
ఏవం నిశ్చిత్య భగవాన్విశ్వామిత్రో మహామునిః।
సస్మార సరితాం శ్రేష్ఠాం క్రోధసంరక్తలోచనః॥ 9-43-13 (62601)
సా ధ్యాతా మునినా తేన వ్యాకులత్వం జగామ హ।
గత్వా చైనం మహావీర్యం మహాకోపం చ భామినీ॥ 9-43-14 (62602)
తదా తం వేపమానాంగీ వివర్ణా ప్రాంజలిర్భృశం।
ఉపతస్థే మునివరం విశ్వామిత్రం సరస్వతీ॥ 9-43-15 (62603)
హతవీరా యథా నారీ సాఽభవద్దుఃఖితా భృశం।
బ్రూహి కిం కరవాణీతి ప్రోవాచ మునిసత్తమం॥ 9-43-16 (62604)
తామువాచ మునిః క్రుద్ధో వసిష్ఠం శీఘ్రమానయ।
యావదేనం నిహన్ంయద్య తచ్ఛ్రుత్వా వ్యథితా నదీ॥ 9-43-17 (62605)
సాంజలిం తు తతః కృత్వా పుండరీకనిభేక్షణా।
ప్రాకంపత భృశం భీతా వాయునేవాహతా లతా॥ 9-43-18 (62606)
తథారూపాం తు తాం దృష్ట్వా మునిరాహ మహానదీం।
అవిచారం వసిష్ఠం త్వమానయస్త్వాంతికం మమ॥ 9-43-19 (62607)
సా తస్య వచనం శ్రుత్వా జ్ఞాత్వా పాపం చికీర్షితం।
వసిష్ఠస్య ప్రభావం చ జానంత్యప్రతిమం భువి॥ 9-43-20 (62608)
సాఽభిగంయ వసిష్ఠం చ ఇదమర్థమచోదయత్।
యదుక్తా సరితాంశ్రేష్ఠా విశ్వామిత్రేణ ధీమతా॥ 9-43-21 (62609)
ఉభయోః శాపయోర్భీతా వేపమానా పునఃపునః।
చింతయిత్వా మహాశాపమృషివిప్రాసితా భృశం॥ 9-43-22 (62610)
తాం కృశాం చ వివర్ణాం చ దృష్ట్వా చింతాసమన్వితాం।
ఉవాచ రాజంధర్మాత్మా వసిష్ఠో ద్విపదాం వరః॥ 9-43-23 (62611)
పాహ్యాత్మానం సరిచ్ఛేష్ఠే వహ మాం శీఘ్రగామినీ।
విశ్వామిత్రః శపేద్వి త్వాం మా కృథాస్త్వం విచారణాం॥ 9-43-24 (62612)
తస్య తద్వచనం శ్రుత్వా కృపాశీలస్య సా సరిత్।
చింతయామాస కౌరవ్య కిం కృత్వా సుకృతం భవేత్॥ 9-43-25 (62613)
తస్యాశ్చింతా సముత్పన్నా వసిష్ఠో మయ్యతీవ హి।
కృతవాన్హి దయాం నిత్యం తస్యా కార్యం హితం మయా॥ 9-43-26 (62614)
అథ కూలే స్వకే రాజంజపంతమృషిసత్తమం।
జుహ్వానం కౌశికం ప్రేక్ష్య సరస్వత్యభ్యచింతయత్॥ 9-43-27 (62615)
ఇదమంతరమిత్యేవం తతః సా సరితాం వరా।
కూలాపహారమకరోత్స్వేన వేగేన సా సరిత్॥ 9-43-28 (62616)
తేన కూలాపహారేణ మైత్రావరుణిరౌహ్యత।
ఉహ్యమానః స తుష్టావ తదా రాజన్సరస్వతీం॥ 9-43-29 (62617)
పితామహస్య సరసః ప్రవృత్తాఽసి సరస్వతి।
వ్యాప్తం చేదం జగత్సర్వం తవైవాంభోభిరుత్తమైః॥ 9-43-30 (62618)
త్వమేవాకాశగా దేవి మేఘేషు సృజసే పయః।
సర్వాశ్చాపస్త్వమేవేతి యథా వయమధీమహి॥ 9-43-31 (62619)
పుష్టిర్ద్యుతిస్తథా కీర్తిః సిద్ధిర్బుద్ధిరమా తథా।
త్వమేవ వాణీ స్వాహా త్వం తవాయత్తమిదం జగత్।
త్వమేవ సర్వభూతేషు వససీహ చతుర్విధా॥ 9-43-32 (62620)
వైశంపాయన ఉవాచ। 9-43-33x (5189)
ఏవం సరస్వతీ రాజన్స్తూయమానా మహర్షిణా।
వేగేనోవాహ తం విప్రం విశ్వామిత్రాశ్రమం ప్రతి॥ 9-43-33 (62621)
న్యవేదయత చాక్షీక్ష్ణం విశ్వామిత్రాయ తం మునిం॥ 9-43-34 (62622)
తమానీతం సరస్వత్యా దృష్ట్వా కోపసమన్వితః।
అథాన్వేషత్ప్రహరణం వసిష్ఠాంతకరం తదా॥ 9-43-35 (62623)
తం తు క్రుద్ధమభిప్రేక్ష్య బ్రహ్మవధ్యాభయాన్నదీ।
అపోవాహ వసిష్ఠం తు ప్రాచీం దిశమతంద్రితా।
ఉభయోః కుర్వతీ వాక్యం వంచయిత్వా చ గాధిజం॥ 9-43-36 (62624)
తతోపవాహితం దృష్ట్వా వసిష్ఠమృషిసత్తమం।
అబ్రవీత్త్వథ సంక్రుద్ధో విశ్వామిత్రః సరస్వతీం॥ 9-43-37 (62625)
యస్మాన్మాం త్వం సరిచ్ఛ్రేష్ఠే వంచయిత్వా పునర్గతా।
శోణితం వహ కల్యాణి రాక్షసానాం చ సంమతం॥ 9-43-38 (62626)
తతః సరస్వతీ శప్తా విశ్వామిత్రేణ ధీమతా।
అవహచ్ఛోణితోన్మిశ్రం తోయం సంవత్సరం తదా॥ 9-43-39 (62627)
అథర్షయశ్చ దేవాశ్చ గంధర్వాప్సరసస్తదా।
సరస్వతీం తథా దృష్ట్వా బభూవుర్భృశదుఃఖితాః॥ 9-43-40 (62628)
ఏవం వసిష్ఠాపవాహో లోకే ఖ్యాతో జనాధిప।
ఆగచ్ఛచ్చ పునర్మార్గం స్వమేవ సరితాం వరా॥ ॥ 9-43-41 (62629)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే శల్యపర్వణి హ్రదప్రవేశపర్వణి త్రిచత్వారింశోఽధ్యాయః॥ 43 ॥
శల్యపర్వ - అధ్యాయ 044
॥ శ్రీః ॥
9.44. అధ్యాయః 044
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics
విశ్వామిత్రశాపాద్రుధిరజలాయాః సరస్వత్యా ఋషిభిస్వపసా శోధనం॥ 1 ॥ ఇంద్రేణ సరస్వత్యరుణాసంగమే యజనాదినా బ్రహ్మహత్యాపరిహరణం॥ 2 ॥ బలరామస్య తత్ర స్నానాదిపూర్వకం తస్మాత్సోమతీర్థగమనం॥ 3 ॥Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text
9-44-0 (62630)
వైశంపాయన ఉవాచ। 9-44-0x (5190)
స శప్తా తేన క్రుద్ధేన విశ్వామిత్రేణ ధీమతా।
తస్మింస్తీర్థవరే శుభ్రం శోణితం సముపావహత్॥ 9-44-1 (62631)
అథాజగ్ముస్తతో రాజన్రాక్షసాస్తత్ర భారత।
తత్ర తే శోణితం సర్వే పిబంతః సుఖమాసతే॥ 9-44-2 (62632)
తృప్తాశ్చ సుభృశం తేన సుఖితా విగతజ్వరాః।
నృత్యంతశ్చ హసంతశ్చ యథా స్వర్గజితస్తథా॥ 9-44-3 (62633)
కస్యచిత్త్వథ కాలస్య ఋషయః సుతపోధనాః।
తీర్థయాత్రాం సమాజగ్ముః సరస్వత్యాం మహీపతే॥ 9-44-4 (62634)
తేషు సర్వేషు తీర్థేషు స్వాప్లుత్య మునిపుంగవాః।
ప్రాప్య ప్రీతిం పరాం చాపి తపోలుప్ధా విశారదాః॥ 9-44-5 (62635)
ప్రయయుర్హి తతో రాజన్యేన తీర్థమసృగ్వహం।
అథాగంయ మహాభాగాస్తత్తీర్థం దారుణం తదా॥ 9-44-6 (62636)
దృష్ట్వా తోయం సరస్వత్యాః శోణితేన పరిప్లుతం।
పీయమానం చ రక్షోభిర్బహుభిర్నృపసత్తమ॥ 9-44-7 (62637)
తాందృష్ట్వా రాక్షసాన్రాజన్మునయః సంశితవ్రతాః।
పరిత్రాణే సరస్వత్యాః పరం యత్నం ప్రచక్రిరే॥ 9-44-8 (62638)
తే తు సర్వే మహాభాగాః సమాగంయ మహావ్రతాః।
ఆహూయ సరితాం శ్రేష్ఠామిదం వచనమబ్రువన్॥ 9-44-9 (62639)
కారణం బ్రూహి కల్యాణి కిమర్థం తే హృదో హ్యయం।
ఏవమగ్రాహ్యతాం యాతః శ్రుత్వాఽధ్యాస్యామహే వయం॥ 9-44-10 (62640)
తతః సా సర్వమాచష్ట యథావృత్తం ప్రవేపతీ।
దుఃఖితామథ తాం దృష్ట్వా ఊచుస్తే వై తపోధనాః॥ 9-44-11 (62641)
కారణం శ్రుతమస్మాభిః శాపశ్చైవ శ్రుతోఽనఘే।
కరిష్యంతి తు యత్ప్రాప్తం సర్వ ఏవ తపోధనాః॥ 9-44-12 (62642)
ఏవముక్త్వా సరిచ్ఛ్రేష్ఠామూచుస్తేఽథ పరస్పరం।
విమోచయామహే సర్వే శాపాదేతాం సరస్వతీం॥ 9-44-13 (62643)
తే సర్వే బ్రాహ్మణా రాజంస్తపోభిర్నియమైస్తథా।
ఉపవాసైశ్చ వివిధైర్యమైః కష్టవ్రతైస్తథా॥ 9-44-14 (62644)
ఆరాధ్య పశుభర్తారం మహాదేవం జగత్పతిం।
మోక్షయామాసుస్తాం దేవీం సరిచ్ఛ్రేష్ఠాం సరస్వతీం॥ 9-44-15 (62645)
తేషాం తు సా ప్రభావేణ ప్రకృతిస్థా సరస్వతీ।
ప్రసన్నసలిలా జజ్ఞే యథా పూర్వం తథైవ హి।
నిర్ముక్తా చ సరిచ్ఛ్రేష్ఠా విబభౌ సా యథా పురా॥ 9-44-16 (62646)
దృష్ట్వా తోయం సరస్వత్యా మునిభిస్తైస్తథా కృతం।
తానేవ శరణం జగ్మూ రాక్షసాః క్షుధితాస్తథా॥ 9-44-17 (62647)
కృత్వాంజలిం తతో రాజన్రాక్షసాః క్షుధయాఽర్దితాః।
ఊచుస్తాన్వై మునీన్సర్వాన్కృపాయుక్తాన్పునఃపునః॥ 9-44-18 (62648)
వయం చ క్షుధితాశ్చైవ ధర్మాద్ధీనాశ్చ శాశ్వతాత్।
న చ నః కామకారోఽయం యద్వయం పాపకారిణా॥ 9-44-19 (62649)
యుష్మాకం చాప్రసాదేన దుష్కృతేన చ కర్మణా।
పక్షోఽయం వర్ధతేఽస్మాకం యతః స్మో బ్రహ్మరాక్షసాః।
యోషితాం చైవ పాపేన యోనిదోషకృతేన చ॥ 9-44-20 (62650)
ఏవం హి వైశ్యశూద్రాణాం క్షత్రియాణాం తథైవ చ।
యే బ్రాహ్మణాన్ప్రద్విషంతి తే భవంతీహ రాక్షసాః॥ 9-44-21 (62651)
`శక్తిమంతోఽపి యే కేచిదాశ్రితానాం చ రక్షణం।
న కుర్వంతి మనుష్యాస్తే సంభవంతీహ రాక్షసాః'॥ 9-44-22 (62652)
ఆచార్యమృత్విజం చైవ గురుం వృద్వజనం తథా।
ప్రణినో యేఽవమన్యంతే తే భవంతీహ రాక్షసాః॥ 9-44-23 (62653)
తత్కురుధ్వమిహాస్మాకం తారణం ద్విజసత్తమాః।
శక్తా భవంతః సర్వేషాం లోకానామపి తారణే॥ 9-44-24 (62654)
తేషాం తు వచనం శ్రుత్వా తుష్టువుస్తాం మహానదీం।
మోక్షార్థం రక్షసాం తేషామూచుః ప్రయతమానసాః॥ 9-44-25 (62655)
ఋషయ ఊచుః। 9-44-26x (5191)
క్షుతం కీటావపన్నం చ యచ్చోచ్ఛిష్టాచితం భవేత్।
సకేశమవధూతం చ రుదితోపహతం చ యత్॥ 9-44-26 (62656)
శ్వభిః సంసృష్టమన్నం చ భాగోఽసౌ రక్షసామిహ।
తస్మాజ్జ్ఞాత్వా సదా విద్వానేతాన్యత్నాద్వివర్జయేత్।
రాక్షసాన్నమసౌ భుంక్తే యో భుంక్తే హ్యన్నమీదృశం॥ 9-44-27 (62657)
శోధయిత్వా తతస్తీర్థమృషయస్తే తపోధనాః।
మోక్షార్థం రాక్షసానాం చ నదీం తాం ప్రత్యచోదయన్॥ 9-44-28 (62658)
మహర్షీణాం మతం జ్ఞాత్వా తతః సా సరితాం వరా।
అరుణామానయామాస స్వాం తనుం పురుషర్షభ॥ 9-44-29 (62659)
తస్యాంతేరాక్షసాః స్నాత్వా తనూస్త్యక్త్వా దివం గతాః।
అరుణాయాం మహారాజ బ్రహ్మవధ్యాపహా హి సా॥ 9-44-30 (62660)
ఏతమర్థమభిజ్ఞాయ దేవరాజః శతక్రతుః।
తస్మింస్తీర్థే వరే స్నాత్వా విముక్తః పాప్మనా కిల॥ 9-44-31 (62661)
జనమేజయ ఉవాచ। 9-44-32x (5192)
కిమర్థం భగవాఞ్శక్రో బ్రహ్మవధ్యామవాప్తవాన్।
కథమస్మింశ్చ తీర్థే వై ఆప్లుత్యాకల్మషోఽభవత్॥ 9-44-32 (62662)
వైశంపాయన ఉవాచ। 9-44-33x (5193)
శృణుష్వైతదుపాఖ్యానం యథావృత్తం జనేశ్వర।
యథా బిభేద సమయం నముచేర్వాసవః పురా॥ 9-44-33 (62663)
జముచిర్వాసవాద్భీతః సూర్యరశ్మిం సమావిశత్।
తేనేంద్రః సఖ్యమకరోత్సమయం చేదమబ్రవీత్॥ 9-44-34 (62664)
న చార్ద్రేణ న శుష్కేణ న రాత్రౌ నాపి చాహని।
వధిష్యాంయసురశ్రేష్ఠ సఖే సత్యేన తే శపే॥ 9-44-35 (62665)
ఏవం స కృత్వా సమయం దృష్ట్వా నీహాస్మీశ్వరః।
చిచ్ఛేదాస్య శిరో రాజన్నపాం ఫేనేన వాసవః॥ 9-44-36 (62666)
తచ్ఛిరో నముచేశ్ఛిన్నం పృష్ఠతః శక్రమన్వియాత్।
భోభో మిత్రహ పాపేతి బ్రువాణం శక్రమంతికాత్॥ 9-44-37 (62667)
ఏవం స శిరసా తేన చోద్యమానః పునః పునః।
పితామహాయ సంతప్త ఏతమర్థం న్యవేదయత్॥ 9-44-38 (62668)
తమబ్రవీల్లోకగురురరుణాయాం యథావిధి।
ఇష్ట్వోపస్పృశ దేవేంద్ర తీర్థే పాపభయాపహే॥ 9-44-39 (62669)
[ఏషా పుణ్యజలా శక్ర కృతా మునిభిరేవ తు।
నిగూఢమస్యాగమనమిహాసీత్పూర్వమేవ తు॥ 9-44-40 (62670)
తతోఽభ్యేత్యారుణాం దేవీం ప్లావయామాస వారిణా।
సరస్వత్యారుణాయాశ్చ పుణ్యోఽయం సంగమో మహాన్॥ 9-44-41 (62671)
ఇహ త్వం యజ దేవేంద్ర దద దానాన్యనేకశః।
అత్రాప్లుత్య సుఘోరాత్త్వం పాతకాద్విప్రమోక్ష్యసే॥] 9-44-42 (62672)
ఇత్యుక్తః స సరస్వత్యాః కుంజే వై జనమేజయ।
ఇష్ట్వా యథావద్బలభిదరుణాయాముపాస్పృశత్॥ 9-44-43 (62673)
స ముక్తః పాప్మనా తేన బ్రహ్మవధ్యాకృతేన చ।
జగామ సంహృష్టమనాస్త్రిదివం త్రిదశేశ్వరః॥ 9-44-44 (62674)
శిరస్తచ్చాపి నముచేస్తత్రైవాప్లుత్య భారత।
లోకాన్కామదుధాత్ప్రాప్తమక్షయాన్రాజసత్తమ॥ 9-44-45 (62675)
వైశపాయన ఉవాచ। 9-44-46x (5194)
తత్రాప్యుపస్పృశ్య బలో మహాత్మా
దత్త్వా చ దానాని పృథగ్విధాని।
అవాప్య ధర్మం పరమార్యకర్మా
జగామ సోమస్య మహత్సుతీర్థం॥ 9-44-46 (62676)
యత్రాయజద్రాజసూయేన సోమః
సాక్షాత్పురా విధివత్పార్థివేంద్ర।
అత్రిర్ధీమాన్బ్రహ్మపుత్రో బభూవ
హోతా యస్మిన్క్రతుముఖ్యే మహాత్మా॥ 9-44-47 (62677)
యస్యాంతేఽభూత్సుమహద్దానవానాం
దైతేయానాం రాక్షసానాం చ దేవైః।
సంగ్రామో వై తారకాఖ్యః సుతీవ్రో
యత్ర స్కందస్తారకాఖ్యం జఘాన॥ 9-44-48 (62678)
సైనాపత్యం లబ్ధవాందైవతానాం
మహాసేనో యత్ర దైత్యాంతకర్తా।
సాక్షాచ్చైవం న్యవసత్కార్తికేయః
సదా కుమారో యత్ర స ప్లుక్షరాజః॥ ॥ 9-44-49 (62679)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే శల్యపర్వణి హ్రదప్రవేశపర్వణి చతుశ్చత్వారింశోఽధ్యాయః॥ 44 ॥
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes
9-44-10 అధ్యాస్యామహే అధ్యవసాయం కరిష్యామహే॥ 9-44-49 సదా కుమారో యత్ర నక్షత్రధర్మా ఇతి క.పాఠః। యత్ర నక్షత్రకామః ఇతి ఙ.పాఠః॥ 9-44-44 చతుశ్చత్వారింశోఽధ్యాయః॥శల్యపర్వ - అధ్యాయ 045
॥ శ్రీః ॥
9.45. అధ్యాయః 045
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics
కుమారోత్పత్తివర్ణనం॥ 1 ॥Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text
9-45-0 (62680)
జనమేజయ ఉవాచ। 9-45-0x (5195)
సరస్వత్యాః ప్రభావోఽయముక్తస్తే ద్విజసత్తమ।
కుమారస్యాభిషేకం తు బ్రహ్మన్నాఖ్యాతుమర్హసి॥ 9-45-1 (62681)
యస్మిందేశే చ కాలే చ యథా చ వదతాం వర।
యైశ్చాభిషిక్తో భగవాన్విధినా యేన చ ప్రభుః॥ 9-45-2 (62682)
స్కందో యథా చ దైత్యానామకరోత్కదనం మహత్।
తథా మే సర్వమాచక్ష్వ పరం కౌతూహలం హి మే॥ 9-45-3 (62683)
వైశంపాయన ఉవాచ। 9-45-4x (5196)
కురువంశస్య సదృశం కౌతూహలమిదం తవ।
హర్షముత్పాదయత్వేవ వచో మే జనమేజయ॥ 9-45-4 (62684)
హంత తే కథయిష్యామి శృణ్వానస్య నరాధిప।
అభిషేకం కుమారస్య ప్రభావం చ మహాత్మనః॥ 9-45-5 (62685)
తేజో మాహేశ్వరం స్కన్నమగ్నౌ ప్రపతితం పురా।
తత్సర్వం భగవానగ్నిర్నాశకద్ధర్తుమక్షయం॥ 9-45-6 (62686)
తేన సీదతి తేజస్వీ దీప్తిమాన్హవ్యవాహనః।
న చైవం ధారయామాస బ్రహ్మణే ఉక్తవాన్ప్రభుః॥ 9-45-7 (62687)
స గంగాముపసగంయ నియోగాద్బ్రహ్మణః ప్రభుః।
గర్భమాహితవాందివ్యం భాస్కరోపమతేజసం॥ 9-45-8 (62688)
అథ గంగాపి తం గర్భమసహంతీ విధారణే
ఉత్ససర్జ గిరౌ రంయే హిమవత్యమరార్చితే॥ 9-45-9 (62689)
స తత్ర వవృధే లోకానావృత్య జ్వలనాత్మజః।
దదృశుర్జ్వలనాకారం తం గర్భమథ కృత్తికాః॥ 9-45-10 (62690)
శరస్తంబే మహాత్మానమనలాత్మజమీశ్వరం।
మమాయమితి తాః సర్వాః పుత్రార్థిన్యోఽభిచుక్రుశుః॥ 9-45-11 (62691)
తాసాం విదిత్వా భావం తం మాతౄణాం భగవాన్ప్రభుః।
ప్రస్నుతానాం పయః షడ్భిర్వదనైరపిబత్తదా॥ 9-45-12 (62692)
తం ప్రభావం సమాలక్ష్య తస్య బాలస్య కృత్తికాః।
పరం విస్మయమాపన్నా దేవ్యో దివ్యవపుర్ధరాః॥ 9-45-13 (62693)
యత్రోత్సృష్టశ్చ గర్భః స గంగయా నిరిమూర్ధని।
స శైలః కాంచనః సర్వః సంబభౌ మేరువత్తదా॥ 9-45-14 (62694)
వర్ధతా చైవ గర్భేణ పృథివీ తేన రంజితా।
అతశ్చ సర్వే సంవృత్తా గిరయః కాంచనాత్మకాః॥ 9-45-15 (62695)
కుమారః సుమహావీర్యః కార్తికేయ ఇతి స్మృతః।
గాంగేయః పూర్వమభవన్మహాకాయో బలాన్వితః॥ 9-45-16 (62696)
శమేన తపసా చైవ వీర్యేణ చ సమన్వితః।
వవృధేఽతీవ రాజేంద్ర చంద్రవత్ప్రియదర్శనః। 9-45-17 (62697)
స తస్మిన్కాంచనే దివ్యే శరస్తంబే శ్రియా వృతః।
స్తయమానః సదా శేతే గంధర్వైర్మునిభిస్తథా॥ 9-45-18 (62698)
తథైనమన్వనృత్యంత దేవకన్యాః సహస్రశః।
దివ్యవాదిత్రనృత్యజ్ఞాః స్తువంత్యశ్చారుదర్శనాః॥ 9-45-19 (62699)
అన్వయుశ్చాగ్నయః సర్వే గంగా చ సరితాం వరా।
దధార పృథివీ చైనం బిభ్రతీ రూపముత్తమం। 9-45-20 (62700)
జాతకర్మాదికాస్తస్య క్రియాశ్చక్రే బృహస్పతిః।
వేదశ్చైనం చతుర్మూర్తిరపతస్థే కృతాంజలిః॥ 9-45-21 (62701)
ధనుర్వేదశ్చతుష్పాదః సాస్త్రగ్రామః ససంగ్రహః।
తత్రైనం సముపాతిష్ఠత్సాక్షాద్వాణీ చ కేవలా॥ 9-45-22 (62702)
స దదర్శ మహాత్మానం దేవదేవముమాపతిః।
శైలపుత్ర్యా సమాగంయభూతసంఘశతైర్వృతః॥ 9-45-23 (62703)
నికాయా భూతసంఘానాం పరమాద్భుతదర్శనాః।
వికృతా వికృతాకారా వికృతాభరణధ్వజాః॥ 9-45-24 (62704)
వ్యాఘ్రసింహర్క్షవదనా బిడాలమకరాననాః।
వృషదంశముఖాశ్చాన్యే గజోష్ట్రవదనాస్తథా॥ 9-45-25 (62705)
ఉలూకవదనాః కేచిద్గృధ్రగోమాయుదర్శనాః।
క్రౌంచపారావతనిభైర్వదనై రాంకవైరపి॥ 9-45-26 (62706)
శ్వావిచ్ఛల్యకగోధానామజైడకగవాం తథా।
సదృశాని వపూంష్యన్యే తత్రతత్ర వ్యధారయన్॥ 9-45-27 (62707)
కేచిచ్ఛేలాంబుదప్రఖ్యాశ్చక్రాలాతగదాయుధాః।
కేచిదంజనపుంజాభాః కేచిచ్ఛ్వేతాచలప్రభాః॥ 9-45-28 (62708)
సప్తమాతృగణాశ్చైవ సమాజగ్ముర్విశాంపతే।
సాధ్యా విశ్వేఽథ మరుతో వసవః పితరస్తథా॥ 9-45-29 (62709)
రుద్రాదిత్యాస్తథా సిద్ధా భుజగా దానవాః ఖగాః।
బ్రహ్మా స్వయంభూర్భగవాన్సపుత్రః సహవిష్ణునా॥ 9-45-30 (62710)
శక్రస్తథాఽభ్యయాద్ద్రష్టుం కుమారమమితప్రభం।
నారదప్రముఖాశ్చాపి దేవగంధర్వసత్తమాః॥ 9-45-31 (62711)
దేవర్షయశ్చ సిద్ధాశ్చ బృహస్పతిపురోగమాః।
పితరో జగతః శ్రేష్ఠా దేవానామపి దేవతాః।
తేఽపి తత్ర సమాజగ్ముర్యామా ధామాశ్చ సర్వశః॥ 9-45-32 (62712)
స తు బాలోఽపి బలవాన్మహాయోగబలాన్వితః।
అభ్యాజగామ దేవేశం శూలహస్తం పినాకినం॥ 9-45-33 (62713)
తమావ్రజంతమాలక్ష్య శివస్యాసీన్మనోగతం।
యుగపచ్ఛైలపుత్ర్యాశ్చ గంగాయాః పావకస్య చ॥ 9-45-34 (62714)
కం ను పూర్వమయం బాలో గౌరవాదభ్యుపైష్యతి।
అపి మామితి సర్వేషాం తేషామాసీన్మనోగతం॥ 9-45-35 (62715)
తేషామేతమభిప్రాయం చతుర్ణాముపలక్ష్య సః।
యుగపద్యోగమాస్థాయ ససర్జ వివిధాస్తనూః॥ 9-45-36 (62716)
తతోఽభవచ్చతుర్మూర్తిః క్షణేన భగవాన్ప్రభుః।
తస్య శాఖో విశాఖశ్చ నైగమేయశ్చ పృష్ఠతః॥ 9-45-37 (62717)
ఏవం స కృత్వా హ్యాత్మానం చతుర్ధా భగవాన్ప్రభుః।
యతో రుద్రస్తతః స్కందో జగామాద్భుతదర్శనః॥ 9-45-38 (62718)
విశాఖస్తు యయౌ దేవీం తతో గిరివరాత్మజాం।
శాఖో యయౌ స భగవాందివ్యమూర్తిర్విభావసుం॥ 9-45-39 (62719)
నైగమేయోఽగమద్గంగాం కుమారః పావకప్రభః॥ 9-45-40 (62720)
సర్వే భాసురదేహాస్తే చత్వారః సమరూపిణః।
తాన్సమభ్యయురవ్యగ్రాస్తదద్భుతమివాభవత్॥ 9-45-41 (62721)
హాహాకారో మహానాసీద్దేవదానవరక్షసాం।
తద్దృష్ట్వా మహదాశ్చర్యమద్భుతం రోమహర్షణం॥ 9-45-42 (62722)
తతో రుద్రశ్చ దేవీ చ పావకశ్చ పితామహం।
గంగయా సహితాః సర్వే ప్రణిపేతుర్జగత్పతిం॥ 9-45-43 (62723)
ప్రణిపత్య తతస్తే తు విధివద్రాజపుంగవ।
ఇదమూచుర్వచో రాజన్కార్తికేయప్రియేప్సయా॥ 9-45-44 (62724)
అస్య బాలస్య భగవన్నాధిపత్య యథేప్సితం।
అస్మత్ప్రియార్థం దేవేశ సదృశం దాతుమర్హసి॥ 9-45-45 (62725)
తతః స భగవాంధీమాన్సర్వలోకపితామహః।
మనసా చింతయామాస కిమయం లభతామితి॥ 9-45-46 (62726)
ఐశ్వర్యాణి చ సర్వాణి దేవగంధర్వరక్షసాం।
భూతయక్షవిహంగానాం పన్నగానాం చ సర్వశః॥ 9-45-47 (62727)
సర్వమేవాదిదేశాసౌ కౌరవేయ మహాత్మనః।
సమర్థం చ తమైశ్వర్యే మహామతిరమన్యత॥ 9-45-48 (62728)
తతో ముహూర్తం స ధ్యాత్వా దేవానాం స్రేయసి స్థితః।
సైనాపత్యం దదౌ తస్మై సర్వ భూతేషు భారత॥ 9-45-49 (62729)
సర్వదేవనికాయానాం యే రాజానః పరిశ్రుతాః।
తాన్సర్వాన్వ్యాదిదేశాస్మై సర్వభూతపితామహః॥ 9-45-50 (62730)
తతః కుమారమాదాయ దేవా బ్రహ్మపురోగమాః।
అభిషేకార్థమాజగ్ముః శైలేంద్రం సహితాస్తతః॥ 9-45-51 (62731)
పుణ్యాం హైమవతీం దేవీం సరిచ్ఛ్రేష్ఠాం సరస్వతీం।
సమంతపంచకే యా వై త్రిషు లోకేషు విశ్రుతా॥ 9-45-52 (62732)
తత్ర తీరే సరస్వత్యాః పుణ్యే సర్వగుణాన్వితే।
నిషేదుర్దేవగంధర్వాః సర్వే సంపూర్ణమానసాః॥ ॥ 9-45-53 (62733)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే శల్యపర్వణి హ్రదప్రవేశపర్వణి పంచచత్వారింశోఽధ్యాయః॥ 45 ॥
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes
9-45-6 తత్సర్వభక్షో భగవాన్నాశకద్దగ్ధుమక్షయమితి ఝ.పాఠః॥ 9-45-7 తేనాసీదతి తేజస్వీ ఇతి ఝ.ఙ.పాఠః॥ 9-45-25 బిడాలవృషదంశౌ మార్జారజాతిభేదౌ తత్సదృశాననౌ॥ 9-45-27 శ్వానశల్యకగోధానామితి క.పాఠః॥ 9-45-37 తస్య స్కందస్య పృష్ఠతః పశ్చాత్ శాఖవిశాఖనైగమేయాః ఆసన్। తే స్కందేన సహ చత్వారః॥ 9-45-39 వాయుమూర్తిర్విభావసుమితి ఝ.పాఠః॥ 9-45-42 అద్భుతమదృష్టపూవం॥ 9-45-45 పంచచత్వారింశోఽధ్యాయః॥శల్యపర్వ - అధ్యాయ 046
॥ శ్రీః ॥
9.46. అధ్యాయః 046
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics
బృహస్పత్యాదిభిః స్కందస్య సైనాపత్యేఽభిషేచనం॥ 1 ॥ బ్రహ్మాదిభిః స్కందాయ స్వస్వపారిషదానాం దానం॥ 2 ॥Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text
9-46-0 (62734)
వైశంపాయన ఉవాచ। 9-46-0x (5197)
తతోఽభిషేకసంభారాన్సర్వాన్సంభృత్య శాస్త్రతః।
బృహస్పతిః సమిద్ధేఽగ్నౌ జుహావాగ్నిం యథావిధి॥ 9-46-1 (62735)
తతో హిమవతా దత్తే మణిప్రవరశోభితే।
దివ్యరత్నాచితే పుణ్యే నిషణ్ణం పరమాసనే॥ 9-46-2 (62736)
సర్వమంగలసంభారైర్విధిమంత్రపురస్కృతం।
ఆభిషేచనికం ద్రవ్యం గృహీత్వా దేవతాగణాః॥ 9-46-3 (62737)
ఇంద్రావిష్ణూ మహావీర్యౌ సూర్యోచంద్రమసౌ తథా।
ధాతా చైవ విధాతా చ తథా చైవానిలానలౌ॥ 9-46-4 (62738)
పూష్ణా భగేనార్యంణా చ అంశేన చ వివస్వతాం।
రుద్రశ్చ సహితో ధీమాన్మిత్రేణ వరుణేన చ॥ 9-46-5 (62739)
రుద్రైర్వసుభిరాదిత్యైరశ్విభ్యాం చ వృతః ప్రభుః।
విశ్వైర్దేవైర్మరుద్భిశ్చ సాధ్యైశ్చ పితృభిః సహ॥ 9-46-6 (62740)
గంధర్వైరప్సరోభిశ్చ యక్షరాక్షసపన్నగైః।
దేవర్షిభిరసంఖ్యాతైస్తథా బ్రహ్మర్షిభిస్తథా॥ 9-46-7 (62741)
వైఖానసైర్వాలఖిల్యైర్వాయ్వాహారైర్మరీచిపైః।
భృగుభిశ్చాంగిరోభిశ్చ యతిభిశ్చ మహాత్మభిః॥ 9-46-8 (62742)
సర్వైర్విద్యాధరైః పుణ్యైర్యోగసిద్ధైస్తథా వృతః।
పితామహః పులస్త్యశ్చ పులహశ్చ మహాతపాః॥ 9-46-9 (62743)
అంగిరాః కశ్యపోఽత్రిశ్చ మరీచిర్భృగురేవ చ।
క్రతుర్హరిః ప్రచేతాశ్చ మనుర్దక్షస్తథైవ చ॥ 9-46-10 (62744)
ఋతవశ్చ గ్రహాశ్చైవ జ్యోతీంషి చ విశాంపతే।
మూర్తిమత్యశ్చ సరితో వేదాశ్చైవ సనాతనాః॥ 9-46-11 (62745)
సముద్రాశ్చ హదాశ్చైవ తీర్థాని వివిధాని చ।
పృథివీ ద్యౌర్దిశశ్చైవ పాదపాశ్చ జనాధిప॥ 9-46-12 (62746)
అదితిర్దేవమాతా చ హీః శ్రీః స్వాహా సరస్వతీ।
ఉమా శచీ సినీవాలీ తథైవానుమతిః కుహూః॥ 9-46-13 (62747)
రాకా చ ధిషణా చైవ పత్న్యశ్చాన్యా దివౌకసాం।
హిమవాంశ్చైవ వింధ్యశ్చ మేరుశ్చానేకశృంగవాన్॥ 9-46-14 (62748)
ఐరావతః సానుచరః కలాః కాష్ఠాస్తథైవ చ।
మాసార్ధమాసా ఋతవస్తథా రాత్ర్యహనీ నృప॥ 9-46-15 (62749)
ఉచ్చైః శ్రవా హయశ్రేష్ఠో నాగరాజశ్చ వాసుకిః।
అరుణో గరుడశ్చైవ వృక్షాశ్చౌషధిభిః సహ॥ 9-46-16 (62750)
ధర్మశ్చ భగవాందేవః సమాజగ్ముర్హి సంగతాః।
కాలో యమశ్చ మృత్యుశ్చ యమస్యానుచరాశ్చ యే॥ 9-46-17 (62751)
బహులత్వాచ్చ నోక్తా యే వివిధా దేవతాగణాః।
తే కుమారాభిషేకార్షం సమాజగ్ముస్తతస్తతః॥ 9-46-18 (62752)
జగృహుస్తే తదా రాజన్సర్వం ఏవ దివౌకసః।
ఆభిషేచనికం భాండం మంగలాని చ సర్వశః॥ 9-46-19 (62753)
దివ్యసంభారసంయుక్తైః కలశైః కాంచనైర్నృప।
సారస్వతాభిః పుణ్యాభిరద్భిస్తాభిరలంకృతం॥ 9-46-20 (62754)
అభ్యషించన్కుమారం వై సంప్రహృష్టా దివౌకసః।
సైనాపత్యే మహాత్మానమసురాణాం భయంకరం॥ 9-46-21 (62755)
పురా యథా మహారాజ వరుణం వై జలేశ్వరం।
తథాఽభ్యషించద్భగవాన్సర్వలోకపితామహః॥ 9-46-22 (62756)
కశ్యపశ్చ మహాతేజా యే చాన్యే సోకకీర్తితాః।
తస్మై బ్రహ్మా దదౌ ప్రీతో బలినో వాతరంహసః॥ 9-46-23 (62757)
కామవీర్యధరాన్సిద్ధాన్మహాపారిషదాన్ప్రభుః।
నందిసేనం లోహితాక్షం ఘంటాకార్ణం చ సంమతం॥ 9-46-24 (62758)
చతుర్థమస్యానుచరం ఖ్యాతం కుముదమాలినం।
తత్ర స్థాణుర్మహాతేజా మహాపారిషదం ప్రభుః॥ 9-46-25 (62759)
మాయాశతధరం కామం కామవీర్యబలాన్వితం।
దదౌ స్కందాయ రాజేంద్ర సురారివినిబర్హణం॥ 9-46-26 (62760)
సహి దేవాసురే యుద్ధే దైత్యానాం భీమకర్మణాం।
జఘాన దోర్భ్యాం సంక్రుద్ధః ప్రయుతాని చతుర్దశ॥ 9-46-27 (62761)
తథా దేవా దదుస్తస్మై సేనాం నైర్ఋతసంకులాం।
దేవశత్రుక్షయకరీమజయ్యాం విశ్వరూపిణీం॥ 9-46-28 (62762)
జయశబ్దం తథా చక్రుర్దేవాః సర్వే సవాసవాః।
గంధర్వా యక్షరక్షాంసి మునయః పితరస్తథా॥ 9-46-29 (62763)
తతః ప్రాదాదనుచరౌ యమః కాలోపమావుభౌ।
ఉన్మాథం చ ప్రమాథం చ మహావీర్యౌ మహాద్యుతీ॥ 9-46-30 (62764)
సుభ్రాజో భాస్వరశ్చైవ యౌ తౌ సూర్యానుయాయినౌ।
తౌ సూర్యః కార్తికేయాయ దదౌ ప్రీతః ప్రతాపవాన్॥ 9-46-31 (62765)
కైలాసశృంగసంకాశౌ శ్వేతమాల్యానులేపనౌ।
సోమోఽప్యనుచరౌ ప్రాదాన్మణిం సుమణిమేవ చ॥ 9-46-32 (62766)
జ్వాలాజిహ్వం తథా జ్యోతిరాత్మజాయ హుతాశనః।
దదావనుచరౌ శూరౌ పరసైన్యప్రమాథినౌ॥ 9-46-33 (62767)
పరిధం చ వటం చైవ భీమం చ సుమహాబలం।
దహతిం దహనం చైవ ప్రచండౌ వీర్యసంమతౌ॥ 9-46-34 (62768)
అంశోఽప్యనుచరాన్పంచ దదౌ స్కందాయ ధీమతే।
ఉత్క్రోశం సత్కరం చైవ వజ్రదండధరావుభౌ॥ 9-46-35 (62769)
దదావనలపుత్రాయ వాసవః పరవీరహా।
తౌ హి శత్రూన్మహేంద్రాస్య జఘ్నతుః సమరే బహూన్॥ 9-46-36 (62770)
చక్రం విక్రమకం చైవ సంక్రమం చ మహాబలం।
స్కందాయ త్రీననుచరాందదౌ విష్ణుర్మహాయశాః॥ 9-46-37 (62771)
వర్ధనం నందనం చైవ సర్వవిద్యావిశారదౌ।
స్కందాయ దదతుః ప్రీతావశ్వినౌ భిషజాం వరౌ॥ 9-46-38 (62772)
కిందుం చ కుసుమం చైవ కుముదం చ మహాయశాః।
డంబరాడంబరౌ చైవ దదౌ ధాతా మహాత్మనే॥ 9-46-39 (62773)
వక్రానువక్రౌ బలినౌ మేషవక్త్రౌ బలోత్కటౌ।
దదౌ త్వష్టా మహామాయౌ స్కందాయానుచరావుభౌ॥ 9-46-40 (62774)
సువ్రతం సత్యసంధం చ దదౌ మిత్రో మహాత్మనే।
కుమారాయ మహాత్మానౌ తపోవిద్యాధరౌ ప్రభుః॥ 9-46-41 (62775)
సుదర్శనీయౌ వరదౌ త్రిషు లోకేషు విశ్రుతౌ।
సువ్రతం చ మహాత్మానం శుభకర్మాణమేవ చ॥ 9-46-42 (62776)
కార్తికేయాయ సంప్రాదాద్విధాతా లోకవిశ్రుతౌ।
పాణీతకం కాలికం చ మహామాయావినావుభౌ॥ 9-46-43 (62777)
పూషా చ పార్షదౌ ప్రాదాత్కార్తికేయాయ భారత।
బలం చాతిబలం చైవ మహావక్త్రౌ మహాబలౌ॥ 9-46-44 (62778)
ప్రదదౌ కార్తికేయాయ వాయుర్భరతసత్తమ।
యమం చాతియమం చైవ తిమివక్త్రౌ మహాబలౌ॥ 9-46-45 (62779)
ప్రదదౌ కార్తికేయాయ వరుణః సత్యసంగరః।
సువర్చసం మహాత్మానం తథైవాప్యతివర్చసం॥ 9-46-46 (62780)
హిమవాన్ప్రదదౌ రాజన్హుతాశనసుతాయ వై।
కాంచనం చ మహాత్మానం మేఘమాలినమేవ చ॥ 9-46-47 (62781)
దదావనుచరౌ మేరురగ్నిపుత్రాయ భారత।
స్థిరం చాతిస్థిరం చైవ మేరురేవాపరౌ దదౌ॥ 9-46-48 (62782)
మహాత్మా త్వగ్నిపుత్రాయ మహాబలపరాక్రమౌ।
ఉచ్ఛృంగం చాతిశృంగం చ మహాపాషాణయోధినౌ॥ 9-46-49 (62783)
ప్రదదావగ్నిపుత్రాయ వింధ్యః పారిషదావుభౌ।
సంగ్రహం విగ్రహం చైవ సముద్రోఽమి గదాధరౌ॥ 9-46-50 (62784)
ప్రదదావగ్నిపుత్రాయ మహాపారిషదావుభౌ।
ఉన్మాదం శంకుకర్ణం చ పుష్పదంతం తథైవ చ॥ 9-46-51 (62785)
ప్రదదావగ్నిపుత్రాయ పార్వతీ శుభదర్శనా।
జయం మహాజయం చైవ గంగా జ్వలనసూనవే॥ 9-46-52 (62786)
ప్రదదౌ పురుషవ్యాఘ్ర వాసుకిః పన్నగేశ్వరః।
ఏవం సాధ్యాశ్చ రుద్రాశ్చ వసవః పితరస్తథా॥ 9-46-53 (62787)
సాగరాః సరితశ్చైవ గిరయశ్చ మహాబలాః।
దదుః సేనాగణాధ్యక్షాఞ్శూలపట్టసధారిణః॥ 9-46-54 (62788)
దివ్యప్రహరణోపేతాన్నానావేషవిభూషితాన్।
శృణు నామాని చాప్యేషాం యేఽన్యే స్కందస్య సైనికాః॥ 9-46-55 (62789)
వివిధాయుధసంపన్నాశ్చిత్రాభరణభూషితాః।
శంకుకర్ణో నికుంభశ్చ పద్మః కుముద ఏవ చ॥ 9-46-56 (62790)
అనంతో ద్వాదశభుజస్తథా కృష్ణోపకృష్ణకౌ।
ఘ్రాణశ్రవాః కపిస్కంధః కాంచనాక్షో జలంధమః॥ 9-46-57 (62791)
అక్షః సంతర్జనో రాజన్కునదీకస్తమోంతకృత్।
ఏకాక్షో ద్వాశాక్షశ్చ తథైవైకజటః ప్రభుః॥ 9-46-58 (62792)
సహస్రబాహుర్వికటో వ్యాఘ్రాక్షః క్షితికంపనః।
పుణ్యనామా సునామా చ సుచక్రః ప్రియదర్శనః॥ 9-46-59 (62793)
పరిశ్రుతః కోకనదః ప్రియమాల్యానులేపనః।
అజోదరో గజశిరాః స్కంధాక్షః శతలోచనః॥ 9-46-60 (62794)
జ్వాలాజిహ్వః కరాలాక్షః శితికేశో జటీ హరిః।
పరిశ్రుతః కోకనదః కృష్ణకేశో జటాధరః॥ 9-46-61 (62795)
చతుర్దంష్ట్రోఽష్టజిహ్వశ్చ మేఘనాదః పృథుశ్రవాః।
విద్యుతాక్షో ధనుర్వక్త్రో జాఠరో మారుతాశనః॥ 9-46-62 (62796)
ఉదారాక్షో రథాక్షశ్చ వజ్రనాభో వసుప్రభః।
సముద్రవేగో రాజేంద్ర శైలకంపీ తథైవ చ॥ 9-46-63 (62797)
వృషో మేషః ప్రవాహశ్చ తథా నందోపనందకౌ।
ధూంరః శ్వేతః కలింగశ్చ సిద్ధార్థో వరదస్తథా॥ 9-46-64 (62798)
ప్రియకశ్చైవ నందశ్చ గోనందశ్చ ప్రతపవాన్।
ఆనందశ్చ ప్రమోదశ్చ స్వస్తికో ధ్రువకస్తథా॥ 9-46-65 (62799)
క్షేమవాహః సువాహశ్చ సిద్ధపాత్రశ్చ భారత।
గోవ్రజః కనకాపీడో మహాపారిషదేశ్వరః॥ 9-46-66 (62800)
గాయనో హసనశ్చైవ బాణః ఖంగశ్చ వీర్యవాన్।
వైతాలీ గతితాలీ చ తథా కథకవాతికౌ॥ 9-46-67 (62801)
హంసజః పంకదిగ్ధాంగః సముద్రోన్మాదనశ్చ హ।
రణోత్కటః ప్రహాసశ్చ శ్వేతసిద్ధశ్చ నందనః॥ 9-46-68 (62802)
కాలకంఠః ప్రభాసశ్చ తథా కుంభాండకోదరః।
కాలకక్షః సితశ్చైవ భూతానాం మథనస్తథా॥ 9-46-69 (62803)
యజ్ఞవాహః సువాహశ్చ దేవయాజీ చ సోమపః।
మజ్జానశ్చ మహాతేజాః క్రథక్రాథౌ చ భారత॥ 9-46-70 (62804)
తుహరశ్చ తుహారశ్చ చిత్రదేవశ్చ వీర్యవాన్।
మధురః సుప్రసాదశ్చ కిరీటీ చ మహాబలః॥ 9-46-71 (62805)
వత్సలో మధువర్ణశ్చ కలశోదర ఏవ చ।
ధర్మదో మన్మథకరః సూచీవక్త్రశ్చ వీర్యవాన్॥ 9-46-72 (62806)
శ్వేతవక్త్రః సువక్త్రశ్చ చారువక్త్రశ్చ పాండురః।
దండబాహుః సుబాహుశ్చ రజః కోకిలకస్తథా॥ 9-46-73 (62807)
అచలః కనకాక్షశ్చ బాలానామపి యః ప్రభుః।
సంచారకః కోకనదో గృధ్రపత్రశ్చ జంబుకః॥ 9-46-74 (62808)
లోహాజవక్త్రో జవనః కుంభవక్త్రశ్చ కుంభకః।
స్వర్ణగ్రీవశ్చ కృష్ణౌజా హంసవక్త్రశ్చ చంద్రభః॥ 9-46-75 (62809)
పాణికూర్చాశ్చ శంబూకః పంచవక్త్రశ్చ శిక్షకః।
చాషవక్త్రక్ష జంబూకః శాకవక్త్రశ్చ కుంజలః॥ 9-46-76 (62810)
యోగయోక్తా మహాత్మానః సతతం బ్రాహ్మణప్రియాః।
పైతామహా మహాత్మానో మహాపారిషదాశ్చ యే॥ 9-46-77 (62811)
యౌవనస్థాశ్చ బాలాశ్చ వృద్ధాశ్చ జనమేజయ।
సహస్రశః పారిషదాః కుమారముపతస్థిరే॥ 9-46-78 (62812)
వక్త్రైర్నానావిధైర్యే తు శృణు తాంచనమేజయ।
కూర్మకుక్కుటవక్త్రాశ్చ శశోలూకముఖాస్తథా॥ 9-46-79 (62813)
ఖరోష్ట్రవదనాశ్చాన్యే వరాహవదనాస్తథా।
మార్జారశశవక్తాశ్చ దీర్ఘవక్త్రాశ్చ భారత॥ 9-46-80 (62814)
నకులోలూకవక్త్రాశ్చ కాకవక్త్రాస్తథా పరే।
ఆఖుబభ్రుకవక్త్రాశ్చ మయూరవదనాస్తథా॥ 9-46-81 (62815)
మత్స్యమేషాననాశ్చాన్యే అజావిమహిషాననాః।
ఋక్షశార్దూలవక్త్రాశ్చ ద్వీతిసింహాననాస్తథా॥ 9-46-82 (62816)
భీమా గజాననాశ్చైవ తథా నక్రముఖాశ్చ యే।
గరుడాననాః కంకుముఖా వృకకాకముఖాస్తథా॥ 9-46-83 (62817)
గోఖరోష్ట్రముఖాశ్చాన్యే వృషదంశముఖాస్తథా।
మహాజఠరపాదాంగాస్తారకాక్షాశ్చ భారత॥ 9-46-84 (62818)
పారావతముఖాశ్చాన్యే తథా వృషముఖాః పరే।
కోకిలాభాననాశ్చాన్యే శ్యేనతిత్తిరికాననాః॥ 9-46-85 (62819)
కృకలాసముఖాశ్చైవ విరజోంబరధారిణః।
వ్యాలవక్త్రాః శూలముఖాశ్చండవక్త్రాః శుభాననాః॥ 9-46-86 (62820)
ఆశీవిషాశ్చీరధరా గోనాసావదనాస్తథా।
స్థూలోదరాః కృశాంగాశ్చ స్థూలాంగాశ్చ కృశోదరాః॥ 9-46-87 (62821)
హస్వగ్రీవా మహాకర్ణా నానావ్యాలవిభూషణాః।
గజేంద్రచర్మవసనాస్తథా కృష్ణాజినాంబరాః॥ 9-46-88 (62822)
స్కంధేముఖా మహారాజ తథాప్యుదరతోముఖాః।
పృష్ఠేముఖా హనుముఖాస్తథా జంఘాముఖా అపి॥ 9-46-89 (62823)
పార్శ్వాననాశ్చ బహవో నానాదేశముఖాస్తథా।
తథా కీటపతంగానాం సదృశాస్యా గణేశ్వరాః॥ 9-46-90 (62824)
నానావ్యాలముఖాశ్చాన్యే బహుబాహుశిరోధరాః।
నానావృక్షభుజాః కేచిత్కటిశీర్షాస్తథా పరే॥ 9-46-91 (62825)
భుజంగభోగవదనా నానాగుల్మనివాసినః।
చీరసంవృతగాత్రాశ్చ నానాకనకవాససః॥ 9-46-92 (62826)
నానావేషధరాశ్చైవ నానామాల్యానులేపనాః।
నానావస్త్రధరాశ్చైవ చర్మవాసస ఏవ చ॥ 9-46-93 (62827)
ఉష్ణీషిణో ముకుటినః సుగ్రీవాశ్చ సువర్చసః।
కిరీటినః పంచశిఖాస్తథా కాంచనమూర్ధజాః॥ 9-46-94 (62828)
త్రిశిఖా ద్విశిఖాశ్చైవ తథా సప్తశిఖాః పరే।
శిఖండినో ముకుటినో ముండాశ్చ జటిలాస్తథా॥ 9-46-95 (62829)
చిత్రమాలాధరాః కేచిత్కేచిద్రోమాననాస్తథా।
విగ్రహైకరసా నిత్యమజేతాః సురసత్తమైః॥ 9-46-96 (62830)
కృష్ణా నిర్మాంసవక్త్రాశ్చ దీర్ఘపృష్ఠాస్తనూదరాః।
స్థూలపృష్ఠా హస్వపృష్ఠాః ప్రలంబోదరమేహనాః॥ 9-46-97 (62831)
మహాభుజా హస్వభుజా హస్వగాత్రాశ్చ వామనాః।
కుబ్జాశ్చ హస్వజంఘాశ్చ హస్తికర్ణశిరోధరాః॥ 9-46-98 (62832)
హస్తినాసాః కూర్మనాసా వృకనాసాస్తథా పరే।
దీర్ఘోచ్ఛ్వాసా దీర్ఘజంఘా వికరాలా హ్యధోముఖాః॥ 9-46-99 (62833)
మహాదంష్ట్రా హస్వదంష్ట్రాశ్చతుర్దంష్ట్రాస్తథా పరే।
వారమేంద్రనిభాశ్చాన్యే భీమా రాజన్సహస్రశః॥ 9-46-100 (62834)
సువిభక్తశరీరాశ్చ దీప్తిమంతః స్వలంకృతాః।
పింగాక్షాః శంకుకర్ణాశ్చ రక్తనాసాశ్చ భారత॥ 9-46-101 (62835)
పృథుదంష్ట్రా మహాదంష్ట్రాః స్థూలౌష్ఠా హరిమూర్ధజాః।
నానాపాదౌష్ఠదంష్ట్రాశ్చ నానాహస్తశిరోధరాః॥ 9-46-102 (62836)
నానాచర్మభిరాచ్ఛన్నా నానాభాషాశ్చ భారత।
కుశలా దేశభాషాసు జల్పంతోఽన్యోన్యమీశ్వరాః॥ 9-46-103 (62837)
హృష్టాః పరిపతంతి స్మ మహాపారిషదాస్తథా।
దీర్ఘగ్రీవా దీర్ఘనఖా దీర్ఘపాదశిరోభుజాః॥ 9-46-104 (62838)
పింగాక్షా నీలకంఠాశ్చ లంబకర్ణాశ్చ భారత।
వృకోదరనిభాశ్చైవ కేచిదంజనసన్నిభాః॥ 9-46-105 (62839)
శ్వేతాక్షా లోహితగ్రీవాః పింగాక్షాశ్చ తథా పరే।
కల్మాషా బహవో రాజంశ్చిత్రవర్ణాశ్చ భారత॥ 9-46-106 (62840)
చామరాపీడకనిభాః శ్వేతలోహితరాజయః।
నానావర్ణాః సవర్ణాశ్చ మయూరసదృశప్రభాః॥ 9-46-107 (62841)
పునః ప్రహరణాన్యేషాం కీర్త్యమానాని మే శృణు।
శేషైః కృతః పారిషదైరాయుధానాం పరిగ్రహః॥ 9-46-108 (62842)
పాశోద్యతకరాః కేచిద్వ్యాదితాస్యాః ఖరాననాః।
పృష్ఠాక్షా నీలకంఠాశ్చ తథా పరిఘబాహవః॥ 9-46-109 (62843)
శతఘ్నీచక్రహస్తాశ్చ తథా ముసలపాణయః।
అసిముద్గ్రరహస్తాశ్చ దండహస్తాశ్చ భారత॥ 9-46-110 (62844)
గదాభుశుండిహస్తాశ్చ తథా తోమరపాణయః।
ఆయుధైర్వివిధైర్ఘోరైర్మహాత్మానో మహాజవాః॥ 9-46-111 (62845)
మహాబలా మహావేగా మహాపారిషదాస్తథా।
అభిషేకం కుమారస్య దృష్ట్వా హృష్టా రణప్రియాః॥ 9-46-112 (62846)
ఘంటాజాలపినద్ధాంగా ననృతుస్తే మహౌజసః।
ఏతే చాన్యే చ బహవో మహాపారిషదా నృప॥ 9-46-113 (62847)
ఉపతస్థుర్మహాత్మానం కార్తికేయం యశస్వినం।
దివ్యాశ్చాప్యాంతరిక్షాశ్చ పార్థివాశ్చానిలోపమాః॥ 9-46-114 (62848)
వ్యాదిష్టా దైవతైః శూరాః స్కందస్యానుచరాఽభవన్।
తాదృశానాం సహస్రాణి ప్రయుతాన్యర్బుదాని చ।
అభిషిక్తం మహాత్మానం పరివార్యోపతస్థిరే॥ ॥ 9-46-115 (62849)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే శల్యపర్వణి హ్రదప్రవేశపర్వణి షట్చత్వారింశోఽధ్యాయః॥ 46 ॥
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes
9-46-13 నాగరాజశ్చ వామన ఇతి ఖ.పాఠః॥ 9-46-45 ఘసం త్వాతిఘసం చైవేతి ఖ.పాఠః॥ 9-46-46 షట్చత్వారింశోఽధ్యాయః॥శల్యపర్వ - అధ్యాయ 047
॥ శ్రీః ॥
9.47. అధ్యాయః 047
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics
కుమారమాతృగణస్య నామకీర్తనం॥ 1 ॥ కుమారేణ తారకాసురవధః క్రౌంచపర్వతభేదనం చ॥ 2 ॥Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text
9-47-0 (62850)
వైశంపాయన ఉవాచ। 9-47-0x (5198)
శృణు మాతృగణాన్రాజన్కుమారానుచరానిమాన్।
కీర్త్యమానాన్మయా వీర సపత్నగణసూదనాన్॥ 9-47-1 (62851)
యశస్వినీనాం మాతౄణాం శృణు నామాని భారత
యాభిర్వాయప్తాస్త్రయోలోకాః కల్యాణీభిశ్చ భాగశః॥ 9-47-2 (62852)
ప్రభావతీ విశాలాక్షీ పాలితా గోస్తానీ తథా।
శ్రీమతీ బహులా చైవ తథైవ బహుపుత్రికా॥ 9-47-3 (62853)
అప్సుజాతా చ గోపాలీ బృహదంబాలికా తథా।
జయావతీ మాలతికా ధ్రువరత్నా భయంకరీ॥ 9-47-4 (62854)
వసుదామా చ దామా చ విశోకా నందినీ తథా।
ఏకచూడా మహాచూడా చక్రనేమిశ్చ భారత॥ 9-47-5 (62855)
ఉత్తేజనీ జయత్సేనా కమలాక్ష్యథ శోభనా।
శత్రుంజయా తథా చైవ క్రోధనా శలభీ ఖరీ॥ 9-47-6 (62856)
మాధవీ శుభవక్త్రా చ తీర్థసేనిశ్చ భారత।
గీతప్రియా చ కల్యాణీ రుద్రరోమాఽమితాశనా॥ 9-47-7 (62857)
మేఘస్వనా భోగవతీ సుభ్రూశ్చ కనకావతీ।
అలాతాక్షీ వీర్యవతీ విద్యుజ్జిహ్వా చ భారత॥ 9-47-8 (62858)
పున్నావతీ సునక్షత్రా కందరా బహుయోజనా।
సంతానికా చ కౌరవ్య కమలా చ మహాబలా॥ 9-47-9 (62859)
సుదామా బహుదామా చ సుప్రభా చ యశస్వినీ।
నృత్యప్రియా చ రాజేంద్ర శతోలూఖలమేఖలా॥ 9-47-10 (62860)
శతఘంటా శతానందా భగనందా చ భావినీ।
వపుష్మతీ చంద్రశీతా భద్రకాలీ చ భారత॥ 9-47-11 (62861)
ఋక్షాంబికా నిష్కుటికా వామా చత్వరవాసినీ।
సుమంగలా స్వస్తిమతీ బుద్ధికామా జయప్రియా॥ 9-47-12 (62862)
ధనదా సుప్రసాదా చ భవదా చ జలేశ్వరీ।
ఏడీ భేడీ సమేడీ చ వేతాలజననీ తథా॥ 9-47-13 (62863)
కండూతిః కాలికా చైవ దేవమిత్రా చ భారత।
వసుశ్రీః కోటరా చైవ చిత్రసేనా తథాఽచలా॥ 9-47-14 (62864)
కుక్కుటికా శంఖలికా తథా శకునికా నృప।
కుండారికా కౌకులికా కుంభికాఽథ శతోదరీ॥ 9-47-15 (62865)
ఉత్క్రాథినీ జలేలా చ మహావేగా చ కంకణా।
మనోజవా కంటకినీ ప్రఘసా పూతనా తథా॥ 9-47-16 (62866)
కేశయంత్రీ త్రుటిర్వామా క్రోశనాఽథ తడిత్ప్రభా।
మందోదరీ చ ముండీ చ కోటరా మేఘవాహినీ॥ 9-47-17 (62867)
సుభగా లంబినీ లంబా తాంరచూడా వికాశినీ।
ఊర్ధ్వవేణీధరా చైవ పింగాక్షీ లోహమేఖలా॥ 9-47-18 (62868)
పృథువస్త్రా మధులికా మధుకుంభా తథైవ చ।
పక్షాలికా మత్కులికా జరాయుర్జర్జరాననా॥ 9-47-19 (62869)
ఖ్యాతా దహదహా చైవ తథా ధమధమా నృప।
ఖండఖండా చ రాజేంద్ర పూషణా మణికుట్టికా॥ 9-47-20 (62870)
అమోఘా చైవ కౌరవ్య తథా లంబపయోధరా।
వేణువీణాధరా చైవ పింగాక్షీ లోహమేఖలా॥ 9-47-21 (62871)
శశోకూలముఖీ కృష్ణా ఖరజంఘా మహాజవా।
శిశుమారముఖీ శ్వేతా లోహితాక్షీ విభీషణా॥ 9-47-22 (62872)
జటాలికా కామచరీ దీర్ఘజిహ్వా బలోత్కటా।
కాలేహికా వామనికా ముకుటా చైవ భారత॥ 9-47-23 (62873)
లోహితాక్షీ మహాకాయా హరిపిండా చ భూమిప।
ఏకత్వచా సుకుసుమా కృష్ణకర్ణీ చ భారత॥ 9-47-24 (62874)
క్షురకర్ణీ చతుష్కర్ణీ కర్ణప్రావరణా తథా।
చతుష్పథనికేతా చ గోకర్ణీ మహిషాననా॥ 9-47-25 (62875)
ఖరకర్ణీ మహాకర్ణీ భేరీస్వనమహాస్వనా।
శంఖకుంభశ్రవాశ్చైవ భగదా చ మహాబలా॥ 9-47-26 (62876)
గణా చ సుగణా చైవ తథా భీత్యథ కామదా।
చతుష్పథరతా చైవ భూతితీర్థాన్యగోచరీ॥ 9-47-27 (62877)
పశుదా విత్తదా చైవ సుఖదా చ మహాయశాః।
పయోదా గోమహిషదా సవిశాలా చ భారత॥ 9-47-28 (62878)
ప్రతిష్ఠా సుప్రతిష్ఠా చ రోచమానా సురోచనా।
నౌకర్ణీ ముఖకర్ణీ చ విశిరా మంథినీ తథా॥ 9-47-29 (62879)
ఏకచంద్రా మేఘకర్ణా మేఘమాలా విరోచనా।
ఏతాశ్చాన్యాశ్చ బహవో మాతరో భరతర్షభ॥ 9-47-30 (62880)
కార్తికేయానుయాయిన్యో నానారూపాః సహస్రశః।
దీర్ఘనఖ్యో దీర్ఘదంత్యో దీర్ఘతుండ్శ్చ భారత॥ 9-47-31 (62881)
సబలా మధురాశ్చైవ యౌవనస్థాః స్వలంకృతాః।
మాహాత్ంయేన చ సంయుక్తాః కామరూపధరాస్తథా॥ 9-47-32 (62882)
నిర్మాసగాత్ర్యః శ్వేతాశ్చ తథా కాంచనసన్నిభాః।
కృష్ణమేఘనిభాశ్చాన్యా ధూంనాశ్చ భరతర్షభ॥ 9-47-33 (62883)
అరుణాభా మహాభోగా దీర్ఘకేశ్యః సితాంబరాః।
ఊర్ధ్వవేణీధరాశ్చైవ పింగాక్ష్యో లంబమేఖలాః॥ 9-47-34 (62884)
లంబోదర్యో లంబకర్ణాస్తథా లంబపయోధరాః।
తాంరాక్ష్యస్తాంరవర్ణాశ్చ హర్యక్ష్యశ్చ తథాఽపరాః॥ 9-47-35 (62885)
వరదాః కామచారిణ్యో నిత్యం ప్రముదితాస్తథా।
యాంయా రౌద్రాస్తథా సౌంయాః కౌబేర్యోఽథ మహాబలాః॥ 9-47-36 (62886)
వారుణ్యోఽథ చ మాహేంద్యస్తథాఽఽగ్నేయ్యః పరంతప।
వాయవ్యశ్చాథ కౌమార్యో బ్రాహ్మశ్చ భరతర్షభ॥ 9-47-37 (62887)
వైష్ణవ్యశ్చ తథా సౌర్యో వారాహ్యశ్చ మహాబలాః।
రూపేణాప్సరసాం తుల్యా మనోహార్యో మనోరమాః॥ 9-47-38 (62888)
పరపుష్టోపమా వాక్యే తథర్ద్ధ్యా ధనదోపమాః।
శక్రవీర్యోపమా యుద్ధే దీప్తా వహ్నిసమాస్తథా॥ 9-47-39 (62889)
శత్రుణాం విగ్రహే నిత్యం భయదాస్తా భవంత్యుత।
కామరూపధరాశ్చైవ జవే వాయుసమాస్తథా॥ 9-47-40 (62890)
అచింత్యబలవీర్యాశ్చ తథాఽచింత్యపరాక్రమాః।
వృక్షచత్వరవాసిన్యశ్చతుష్పథనికేతనాః॥ 9-47-41 (62891)
గుహాశ్మశానవాసిన్యః శైలప్రస్రవణాలయాః।
నానాభరణధారిణ్యో నానామాల్యాంబరాస్తథా॥ 9-47-42 (62892)
నానావిచిత్రవేషాశ్చ నానాభాషాస్తథైవ చ।
ఏతే చాన్యే చ మాతౄణాం గణాః శత్రుభయంకరాః॥ 9-47-43 (62893)
అనుజగ్ముర్మహాత్మానం త్రిదశేంద్రస్య సంమతే।
తతః శక్త్యస్త్రమదదద్భగవాన్పాకశాసనః॥ 9-47-44 (62894)
గుహాయ రాజశార్దూల వినాశాయ సురద్విషాం।
మహాస్వనాం మహాఘంటాం ద్యోతమానాం సితప్రభాం॥ 9-47-45 (62895)
అరుణాదిత్యవర్ణాం చ పతాకాం భరతర్షభ।
దదౌ పశుపతిస్తస్మై సర్వభూతమహాచమూం॥ 9-47-46 (62896)
ఉగ్రాం నానాప్రహరణాం తపోవీర్యబలాన్వితాం।
అజేయాం స్వగణైర్యుక్తాం నాంనా సేనాం ధనంజయాం॥ 9-47-47 (62897)
రుద్రతుల్యబలైర్యుక్తాం యోధానామయుతైస్త్రిభిః।
న సా విజానాతి రణాత్కదాచిద్వినివర్తితుం॥ 9-47-48 (62898)
విష్ణుర్దదౌ వైజయంతీం మాలాం బలవివర్ధినీం।
ఉమా దదౌ విరజసీ వాససీ రవిసప్రభే॥ 9-47-49 (62899)
గంగా కమండలుం దివ్యమమృతోద్భవముత్తమం।
దదౌ ప్రీత్యా కుమారాయ దండం చైవ బృహస్పతిః॥ 9-47-50 (62900)
గరుడో దయితం పుత్రం మయరం చిత్రబర్హిణం।
అరుణస్తాంరచూడం చ ప్రదదౌ చరణాయుధం॥ 9-47-51 (62901)
ఛాగం తు వరుణో రాజా బలవీర్యసమన్వితం।
కృష్ణాజినం తతో బ్రహ్మా బ్రహ్మణ్యాయ దదౌ ప్రభుః।
సమరేషు జయం చైవ ప్రదదౌ లోకభావనః॥ 9-47-52 (62902)
సైనాపత్యమనుప్రాప్య స్కందో దేవగణస్య హ।
శుశుభే జ్వలితోర్చిష్మాంద్వితీయ ఇవ పావకః॥ 9-47-53 (62903)
తతః పారిషదైశ్చైవ మాతృభిశ్చ సమన్వితః।
యయౌ దేత్యవినాశాయ హ్లాదయన్సురపుంగవాన్॥ 9-47-54 (62904)
సా సేనా నైర్ఋతీ భీమా సఘంటోచ్ఛ్రితకేతనా।
సభేరీశంఖమురజా సాయుధా సపతాకినీ॥ 9-47-55 (62905)
శారదీ ద్యౌరివాభాతి జ్యోతిర్భిరివ శోభితా॥ 9-47-56 (62906)
తతో దేవనికాయాస్తే నానాభూతగణాస్తథా।
వాదయామాసురవ్యాగ్రా భేరీః శంఖాంశ్చ పుష్కలాన్॥ 9-47-57 (62907)
పటహాన్ఝర్ఝరాంశ్చైవ క్రకచాన్గోవిషాణికాన్।
ఆడంబరాన్గోముఖాంశ్చ డిండిమాంశ్చ మహాస్వనాన్॥ 9-47-58 (62908)
తుష్టువుస్తే కుమారం తు సర్వే దేవాః సవాసవాః।
జగుశ్చ దేవగంధర్వా ననృతుశ్చాప్సరోగణాః॥ 9-47-59 (62909)
తతః ప్రీతో మహాసేనస్త్రిదశేభ్యో వరం దదౌ।
రిపూందంతాఽస్మి సమరే యే వో వధచికీర్షవః॥ 9-47-60 (62910)
ప్రతిగృహ్య వరం దేవాస్తస్మాద్విబుధసత్తమాత్।
ప్రీతాత్మానో మహాత్మానో మేనిరే నిహతాన్రిపూన్॥ 9-47-61 (62911)
సర్వేషాం భూతసంఘానాం హర్షాన్నాదః సముత్థితః।
అపూరయత లోకాంస్త్రీన్వరే దత్తే మహాత్మనా॥ 9-47-62 (62912)
స నిర్యయౌ మహాసేనో మహత్యా సేనయా వృతః।
వధాయ యుధి దైత్యానాం రక్షార్థం చ దివోకసాం॥ 9-47-63 (62913)
వ్యవసాయో జయో ధర్మః సిద్ధిర్లక్ష్మీర్ధృతిః స్మృతిః।
మహాసేనస్య సైన్యానామగ్రే జగ్ముర్నరాధిప॥ 9-47-64 (62914)
స తయా భీమయా దేవః శులముద్గరహస్తయా।
జ్వలితాలాతధారిణ్యా చిత్రాభరణవర్మయా॥ 9-47-65 (62915)
గదాముసలనారాచశక్తితోమరహరతయా।
దృప్తసింహనినాదిన్యా వినద్య ప్రయయౌ గుహః॥ 9-47-66 (62916)
`తం దష్ట్వా సర్వదైతేయా రాక్షసా దానవాస్తథా।
వ్యద్రవంత దిశః సర్వా భయోద్విగ్నాః సమంతతః॥ 9-47-67 (62917)
అభ్యద్రవంత దేవాస్తాన్వివిధాయుధపాణయః।
దృష్ట్వా చ స తతః క్రుద్ధః స్కందస్తేజోబలాన్వితః॥ 9-47-68 (62918)
శక్త్యస్త్రం భగవాన్భీమం పునఃపునరవాకిరత్।
ఆదధచ్చాత్మనస్తేజో హవిషేద్ధ ఇవానలః॥ 9-47-69 (62919)
అభ్యస్యమానే శక్త్యస్త్రే స్కందేనామితతేజసా।
ఉల్కాజ్వాలా మహారాజ పపాత వసుధాతలే॥ 9-47-70 (62920)
సంహాదయంతశ్చ తథా నిర్ఘాతాశ్చాపతన్క్షిపౌ।
యథాంతకాలసమయే సుఘోరాః స్యుస్తథా నృప॥ 9-47-71 (62921)
క్షిప్తా హ్యేకా యదా శక్తిః సుఘోరాఽనలసూనునా।
తతః కోట్యో వినిష్పేతుః శక్తీనాం భరతర్షభ॥ 9-47-72 (62922)
తతః ప్రీతో మహాసేనో జఘాన భగవాన్ప్రభుః।
దైత్యేంద్రం తారకం నామ మహాబలపరాక్రమం॥ 9-47-73 (62923)
వృతం దైత్యాయుతైర్వీరైర్బలిభిర్దశభిర్నృప।
మహిషం చాష్టభిః పద్మైర్వృతం సంఖ్యే నిజఘ్నివాన్॥ 9-47-74 (62924)
త్రిపాదం చాయుతశతైర్జఘాన దశభిర్వృతం।
హదోదరం నిఖర్వైశ్చ వృతం దశభిరీశ్వరః॥ 9-47-75 (62925)
జఘానానుచరైః సార్ధం వివిధాయుధపాణిభిః।
తథాఽకుర్వంత విపులం నాదం వధ్యత్సు శత్రుషు॥ 9-47-76 (62926)
కుమారానుచరా రాజన్పూరయంతో దిశో దశ।
ననృతుశ్చ వవల్గుశ్చ జహసుశ్చ ముదాన్వితాః॥ 9-47-77 (62927)
శక్త్యస్త్రస్య తు రాజేంద్ర తతోఽర్చిర్భిః సమంతతః।
త్రైలోక్యం త్రాసితం సర్వం జృంభమాణాభిరేవ చ॥ 9-47-78 (62928)
దగ్ధాః సహస్రశో దైత్యా నాదైః స్కందస్య చాపరే।
పతాకయావధూతాశ్చ హతాః కేచిత్సురద్విషః॥ 9-47-79 (62929)
కేచిద్ధంటారవత్రస్తా నిషేదుర్వసుధాతలే।
కేచిత్ప్రహరణైశ్ఛిన్నా వినిష్పేతుర్గతాయుషః॥ 9-47-80 (62930)
ఏవం సురద్విషోఽనేకాన్బలవానాతతాయినః।
జఘాన సమరే వీరః కార్తికేయో మహాబలః॥ 9-47-81 (62931)
బాణో నామాథ దైతేయో బలేః పుత్రో మహాబలః।
క్రౌంచం పర్వతమాశ్రిత్య దేవసంఘానబాధత॥ 9-47-82 (62932)
తమభ్యయాన్మహాసేనః సురశత్రుముదారధీః।
స కార్తికేయస్య భయాత్క్రౌంచం శరణమీయివాన్॥ 9-47-83 (62933)
తతః క్రౌంచం మహామన్యుః క్రౌంచనాదనినాదితం।
శక్త్యా బిభేద భగవాన్కార్తికేయోఽగ్నిదత్తయా॥ 9-47-84 (62934)
ససాలస్కంధశబలం త్రస్తవానరవారణం।
ప్రోంకీనోద్ధాంతవిహగం వినిష్పతితపన్నగం॥ 9-47-85 (62935)
గోలాంగూలర్క్షసంఘైశ్చ ద్రవద్భిరనునాదితం।
కురంగమవినిర్ఘోషనినాదితవనాంతరం॥ 9-47-86 (62936)
వినిష్పతద్భిః శరభైః సింహైశ్చ సహసా ద్రుతైః।
శోచ్యామపి దశాం ప్రాప్తో రరాజేవ సపర్వతః॥ 9-47-87 (62937)
విద్యాధరాః సముత్పేతుస్తస్య శృంగనివాసినః।
కిన్నరాశ్చ సముద్విగ్నాః శక్తిపాతరవోద్ధతాః॥ 9-47-88 (62938)
తతో దైత్యా వినిష్పేతుః శతశోఽథ సహస్రశః।
ప్రదీప్తాత్పర్వతశ్రేష్ఠాద్విచిత్రాభరణస్రజః॥ 9-47-89 (62939)
తాన్నిజఘ్నురతిక్రంయ కుమారాజుచరా మృధే।
స చైవ భగవాన్క్రుద్ధో దైత్యేంద్రస్య సుతం తదా॥ 9-47-90 (62940)
సహానుజం జఘానాశు వృత్రం దేవపతిర్యథా।
బిభేద క్రౌంచం శక్త్యా చ పావకిః పరవీరహా॥ 9-47-91 (62941)
బహుధా చైకధా చైవ కృత్వాఽఽత్మానం మహాబలః।
శక్తిః క్షిప్తా రణే తస్య పాణిమేతి పునః పునః॥ 9-47-92 (62942)
ఏవంప్రభావో భగవాంస్తే భూయశ్చ పావకిః।
శౌర్యాద్ద్విగుణయోగేన తేజసా యశసా శ్రియా॥ 9-47-93 (62943)
క్రౌంచస్తే వినిర్భిన్నో దైత్యాశ్చ శతశో హతాః॥ 9-47-94 (62944)
తతః స భగవాందేవో నిహత్య విబుధద్విషః।
సభాజ్యమానో విబుధైః పరం హర్షమవాప హ॥ 9-47-95 (62945)
తతో దుందుభయో రాజన్నేదుః శంఖాశ్చ భారత।
ముముచుర్దేవయోషాశ్చ పుష్పవర్షమనుత్తమం।
యోగినామీశ్వరం దేవం శతశోఽథ సహస్రశః॥ 9-47-96 (62946)
దివ్యగంధముపాదాయ వవౌ పుణ్యశ్చ మారుతః।
గంధర్వాస్తుష్టువుశ్చైనం యజ్వానశ్చ మహర్షయః॥ 9-47-97 (62947)
కేచిదనం వ్యవస్యాంతి పితామహసుతం ప్రభుం।
సనత్కుమారం సర్వేషాం బ్రహ్మయోనిం తమగ్రజం॥ 9-47-98 (62948)
కేచిన్మహేశ్వరసుతం కేచిత్పుత్రం విభావసోః।
ఉమాయాః కృత్తికానాం చ గంగాయాశ్చ వదంత్యుత॥ 9-47-99 (62949)
ఏకధా చ ద్విధా చైవ చతుర్ధా చ మహాబలం।
యోగినామీశ్వరం దేవం శతశోఽథ సహస్రశః॥ 9-47-100 (62950)
ఏతత్తే కథితం రాజన్కార్తికేయాభిషేచనం।
శృణు చైవ సరస్వత్యాస్తీర్థవంశస్య పుణ్యతాం॥ 9-47-1 (62951)
బభూవ తీర్థప్రవరం హతేషు సురశత్రుషు।
కుమారేణ మహారాజ త్రివిష్టపమివాపరం॥ 9-47-2 (62952)
ఐశ్వర్యాణి చ తత్రస్థో దదావీశః పృథక్పృథక్।
దదౌ నైర్ఋతముఖ్యేభ్యస్త్రైలోక్యం పావకాత్మజః॥ 9-47-3 (62953)
ఏవం స భగవాంస్తస్మింస్తీర్థే దైత్యకులాంతకః।
అభిషిక్తో మహారాజ దేవసేనాపతిః సురైః॥ 9-47-4 (62954)
ఔశనం నామ తత్తీర్థం యత్ర పూర్వమపాంపతిః।
అభిషిక్తః సురగణైర్వరుణో భరతర్షభ॥ 9-47-5 (62955)
అస్మింస్తీర్థవరే స్నాత్వా స్కందం చాభ్యర్చ్య లాంగలీ।
బ్రాహ్మణేభ్యోదదౌ రుక్మం వాసాంస్యాభరణాని చ॥ 9-47-6 (62956)
ఉషిత్వా రజనీం తత్ర మాధవః పరవీరహా।
పూజ్యతీర్థవరం తచ్చ స్పృష్ట్వా తోయం చ లాంగలీ॥ 9-47-7 (62957)
హృష్టః ప్రీతమనాశ్చైవ హ్యభవన్మాధవోత్తమః।
ఏతత్తే సర్వమాఖ్యాతం యన్మాం త్వం పరిపృచ్ఛసి॥ 9-47-8 (62958)
యథాఽభిషిక్తో భగవాన్స్కందో దేవైః సమాగతైః।
`సేనానీశ్చ కృతో రాజన్బాల ఏవ మహాబలః'॥ ॥ 9-47-9 (62959)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే శల్యపర్వణి హ్రదప్రవేశపర్వణి సప్తచత్వారింశోఽధ్యాయః॥ 47 ॥
శల్యపర్వ - అధ్యాయ 048
॥ శ్రీః ॥
9.48. అధ్యాయః 048
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics
దేవైర్వరుణస్య జలాధిపత్యేఽభిషేచనం॥ 1 ॥ బలభద్రస్యాగ్నితీర్థకౌబేరతీర్థగమనం తన్మహిమానువర్ణనం చ॥ 2 ॥Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text
9-16-0 (62960)
జనమేజయ ఉవాచ। 9-16-0x (5199)
అత్యద్భుతమిదం బ్రహ్మఞ్శ్రుతవానస్మి తత్త్వతః।
అభిషేకం కుమారస్య విస్తరేణ యథావిధి॥ 9-16-1 (62961)
యచ్ఛ్రుత్వా పూతమాత్మానం విజానామి తపోధన।
ప్రహృష్టాని చ రోమాణి ప్రసన్నం చ మనో మమ॥ 9-16-2 (62962)
అభిషేకం కుమారస్య దైత్యానాం చ వధం తథా।
శ్రుత్వా మే పరమా ప్రీతిర్భూయః కౌతూహలం హి మే॥ 9-16-3 (62963)
అపాంపతిః కథం హ్యస్మిన్నభిషిక్తః పురా సురైః।
తన్మే బ్రూహి మహాప్రజ్ఞ కుశలో హ్యసి సత్తమ॥ 9-16-4 (62964)
వైశంపాయన ఉవాచ। 9-16-5x (5200)
శృణు రాజన్నిదం చిత్రం పూర్వకాలే యథాఽభవత్॥ 9-16-5 (62965)
ఆదౌ కృతయుగే రాజన్వర్తమానే యథావిధి।
వరుణం దేవతాః సర్వాః సమేత్యేదమథాబ్రువన్॥ 9-16-6 (62966)
యథాఽస్మాన్సురరాట్ శక్రో భయేభ్యః పాతి సర్వదా।
తథా త్వమపి సర్వాసాం సరితాం వై పతిర్భవ॥ 9-16-7 (62967)
వాసశ్చ తే సదా దేవ సాగరే మకరాలయే।
సముద్రోఽయం తవ వశే భవిష్యతి నదీపతిః॥ 9-16-8 (62968)
సోమేన సార్ధం చ తవ హానివృద్వీ భవిష్యతః।
ఏవమస్త్వితి తాందేవాన్వరుణో వాక్యమబ్రవీత్॥ 9-16-9 (62969)
సమాగంయ తతః సర్వే వరుణం సాగరాలయం।
అపాంపతిం ప్రచక్రుర్హి విధిదృష్టేన కర్మణా॥ 9-16-10 (62970)
అభిషిచ్య తతో దేవా వరుణం యాదసాంపతిం।
జగ్ముః స్వాన్యేవ స్థానాని పూజయిత్వా జలేశ్వరం॥ 9-16-11 (62971)
అభిషిక్తస్తతో దేవైర్వరుణోఽపి మహాయశాః।
సరితః సాగరాంశ్చైవ నదాంశ్చాపి సరాంసి చ।
పాలయామాస విధినా యథా దేవాఞ్శతక్రతుః॥ 9-16-12 (62972)
తతస్త్రత్రాప్యుపస్పృశ్య దత్త్వా చ వివిధం వసు।
అగ్నితీర్థం మహాప్రాజ్ఞో జగామాథ ప్రలంబహా।
నష్టో న దృశ్యతే యత్ర శమీగర్భే దుతాశనః॥ 9-16-13 (62973)
లోకాలోకవినాశే చ ప్రాదుర్భూతే తదాఽనఘ।
ఉపతస్థుః సురా యత్ర సర్వలోకపితామహం॥ 9-16-14 (62974)
అగ్నిః ప్రనష్టో భగవాన్కారణం చ న విద్మహే।
సర్వభూతక్షయో రాజన్సంపాదయ విభోఽనలం॥ 9-16-15 (62975)
జనమేజయ ఉవాచ। 9-16-16x (5201)
కిమర్థం భగవానగ్నిః ప్రనష్టో లోకభావనాః।
విజ్ఞాతశ్చ కథం దేవైస్తన్మమాచక్ష్వ తత్త్వతః॥ 9-16-16 (62976)
వైశంపాయన ఉవాచ। 9-16-17x (5202)
భృగోః శాపాద్భృశం భీతో జాతవేదాః ప్రతాపవాన్।
శమీగర్భమథాసాద్య ననాశ భగవాంస్తతః॥ 9-16-17 (62977)
ప్రనష్టే తు తదా వహ్నౌ దేవాః సర్వే సవాసవాః।
అన్వైషంత తదా నష్టం జ్వలనం భృశదుఃఖితాః॥ 9-16-18 (62978)
తతోఽగ్నితీర్థమాసాద్య శమీగర్భస్థమేవ హి।
దదృశుర్జ్వలనం తత్ర వసమానం యథావిధి॥ 9-16-19 (62979)
దేవాః సర్వే నరవ్యాఘ్ర బృహస్పతిపురోగమాః।
జ్వలనం తం సమాసాద్య ప్రీతాఽభూవన్సవాసవాః॥ 9-16-20 (62980)
పునర్యథాగతం జగ్ముః సర్వభక్షశ్చ సోఽభవత్।
భృగోః శాపాన్మహాభాగ యదుక్తం బ్రహ్మవాదినా॥ 9-16-21 (62981)
తత్రాప్యాప్లుత్య మతిమాన్బ్రహ్మశాపాన్ముమోచ హ॥ 9-16-22 (62982)
తత్రాప్లుత్య తతో బ్రహ్మా సహ దేవైః ప్రభుః పురా।
ససర్జ చాన్నాని తథా దేవతానాం యథావిధి॥ 9-16-23 (62983)
తత్ర స్నాత్వా చ దత్త్వా చ వసూని వివిధాని చ।
కౌబేరం ప్రయయౌ తీర్థం యత్ర తప్త్వా మహత్తపః॥ 9-16-24 (62984)
ధనాధిపత్యం సంప్రాప్తో రాజన్నైలబిలః ప్రభుః॥ 9-16-25 (62985)
తత్రస్థమేవ తం రాజంధనాని నిధయస్తథా।
ఉపతద్ధతుర్నరశ్రేష్ఠ తత్తీర్థం లాంగలీ బలః॥ 9-16-26 (62986)
గత్వా స్నాత్వా చ విధివద్బ్రాహ్మణేభ్యో ధనం దదౌ।
దదృశే తత్ర తత్స్థానం కౌబేరే కాననోత్తమే॥ 9-16-27 (62987)
పురా యత్ర తపస్తప్తం విపులం సుమహాత్మనా।
యక్షరాజ్ఞా కుబేరేణ వరా లబ్ధాశ్చ పుష్కలాః॥ 9-16-28 (62988)
ధనాధిపత్యం సఖ్యం చ రుద్రేణామితతేజసా।
సురత్వం లోకపాలత్వం పుత్రం చ నలకూబరం॥ 9-16-29 (62989)
యత్ర లేభే మహాబాహో ధనాధిపతిరంజసా।
అభిషిక్తశ్చ తత్రైవ సమాగంయ మరుద్గణైః॥ 9-16-30 (62990)
వాహనం చాస్య తద్దత్తం హంసయుక్తం మనోజవం।
విమానం పుష్పకం దివ్యం నైర్ఋతైశ్వర్యమేవ చ॥ 9-16-31 (62991)
తత్రాప్లుత్య బలో రాజందత్త్వా దాయాంశ్చ పుష్కలాన్।
జగామ త్వరితో రామస్తీర్థం స్వేతానులేపనః॥ 9-16-32 (62992)
నిషేవితం సర్వసత్వైర్నాంనా బదరపాచనం।
నానర్తుకవనోపేతం సదా పుష్పఫలం శుభం॥ ॥ 9-16-33 (62993)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే శల్యపర్వణి హ్రదప్రవేశపర్వణి అష్టచత్వారింశోఽధ్యాయః॥ 48 ॥
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes
9-16-25 ఐలబిలః కుబేరః॥ 9-16-48 అష్టచత్వారింశోఽధ్యాయః॥శల్యపర్వ - అధ్యాయ 049
॥ శ్రీః ॥
9.49. అధ్యాయః 049
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics
బలరామస్య బదరపాచనతీర్థగమనం॥ 1 ॥ శ్రుతావత్యరుంధత్యోర్మహిమానువర్ణనం॥ 2 ॥Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text
9-49-0 (62994)
వైశంపాయన ఉవాచ। 9-49-0x (5203)
తతస్తీర్థవరం రామో యయౌ బదరపాచనాం।
తపస్విసిద్ధచరితం యత్ర కన్యా ధృతవ్రతా॥ 9-49-1 (62995)
భరద్వాజస్య దుహితా రుపేణాప్రతిమా భువి।
శ్రుతావతీ నామ విభో కుమారీ బ్రహ్మచారిణీ॥ 9-49-2 (62996)
తపశ్చచార సాత్యుగ్రం నియమైర్బహుభిర్వృతా।
భర్తా మే దేవరాజః స్యాదితి నిశ్చిత్య భామినీ॥ 9-49-3 (62997)
సమాస్తస్యా వ్యతిక్రాంతా బహ్వ్యః కురుకులోద్వహ।
చరంత్యా నియమాంస్తాంస్తాంస్త్రీభిస్తీవ్రాన్సుదుశ్చరాన్॥ 9-49-4 (62998)
తస్యాస్తు తేన వృత్తేన తపసా చ విశాంపతే।
భక్త్యా చ భగవాన్ప్రీతః పరయా పాకశాసనః॥ 9-49-5 (62999)
ఆజగామాశ్రమం తస్యాస్త్రిదశాధిపతిః ప్రభుః।
ఆస్థాయ రూపం విప్రర్షేర్వసిష్ఠస్య మహాత్మనః॥ 9-49-6 (63000)
సా తం దృష్ట్వోగ్రతపసం వసిష్ఠం తపతాం వరం।
ఆచారైర్మునిభిర్దృష్టైః పూజయామాస భారత॥ 9-49-7 (63001)
ఉవాచ నియమజ్ఞా చ కల్యాణీ సా ప్రియంవదా।
భగవన్మునిశార్దూల కిమాజ్ఞాపయసి ప్రభో॥ 9-49-8 (63002)
సర్వమద్య యథాశక్తి తవ దాస్యామి సువ్రత।
శక్త్రభక్త్యా చ తే పాణిం న దాస్యామి కథంచన॥ 9-49-9 (63003)
వ్రతైశ్చ నియమైశ్చైవ తపసా చ తపోధన।
శక్రస్తోషయితవ్యో వై మయా త్రిభువనేశ్వరః॥ 9-49-10 (63004)
ఇత్యుక్తో భగవాందేవః స్మయన్నివ నిరీక్ష్య తాం।
ఉవాచ నియమం జ్ఞాత్వా సాంత్వయన్నివ భారత॥ 9-49-11 (63005)
ఉగ్రం తపశ్చరసి వై విదితా మేఽసి సువ్రతే।
యదర్థమయమారంభస్తవ కల్యాణి హృద్గతః॥ 9-49-12 (63006)
తచ్చ సర్వం యథాభూతం భవిష్యతి వరాననే।
తపసా లభ్యతే సర్వం యథాభూతం భవిష్యతి॥ 9-49-13 (63007)
యథా స్థానాని దివ్యాని విబుధానాం శుభాననే।
తపసా తాని ప్రాప్యాణి తపోమూలం మహాత్సుఖం॥ 9-49-14 (63008)
ఇతి కృత్వా తపో ఘోరం దేహం సన్న్యస్య మానవాః।
దేవత్వం యాంతి కల్యాణి శృణుష్వైకం వచో మమ॥ 9-49-15 (63009)
ప·ంచ చైతాని సుభగే బదరాణి శుభవ్రతే।
పచేత్యుక్త్వా తు భగవాంజగామ బలసూదనః॥ 9-49-16 (63010)
ఆమంత్ర్య తాం తు కల్యాణీం తతో జప్యం జజాప సః।
అవిదూరే తతస్తస్మాదాశ్రమాత్తీర్థముత్తమం॥ 9-49-17 (63011)
తచ్చ తీర్థం మహారాజ యత్ర జప్యం జజాప సః।
ఇంద్రతీర్థేతివిఖ్యాతం త్రిషు లోకేషు మానద॥ 9-49-18 (63012)
తస్య జిజ్ఞాసనార్థం స భగవాన్పాకశాసనః।
బదరాణామపచనం చకార విబుధాధిపః॥ 9-49-19 (63013)
తతః ప్రతప్తా సా రాజన్వాగ్యతా విగతక్లమా।
తత్పరా శుచిసంవీతా పావకే సమధిశ్రయత్।
అపచద్రాజశార్దూల బదరాణి మహావ్రతా॥ 9-49-20 (63014)
తస్యాః పచంత్యాః సుమహాన్కాలోఽగాత్పురుషర్షభ।
న చ స్మ తాన్యపచ్యంత దినం చ క్షయమభ్యగాత్॥ 9-49-21 (63015)
హుతాశనేన దగ్ధశ్చ యస్తస్యాః కాష్ఠసంచయః।
అకాష్ఠమగ్నిం సా దృష్ట్వా స్వశరీరమథాదహత్॥ 9-49-22 (63016)
పాదౌ ప్రక్షిప్య సా పూర్వం పావకే చారుదర్శనా।
దగ్ధౌ దగ్ధౌ పునః పాదావుపావర్తయతానఘ॥ 9-49-23 (63017)
చరణే దహ్యమానే చ నాచింతయదనిందితా।
దుఃఖం కమలపత్రాక్షీ మహర్షిప్రియకాంయయా॥ 9-49-24 (63018)
న వైమనస్యం తస్యాస్తు ముఖభేదోఽథవాఽభవత్।
శరీరమగ్నినా దీప్య జలమధ్యే యథా స్థితా॥ 9-49-25 (63019)
తచ్చాస్యాః పచనే యత్నం న న్యవర్తత భారత।
సర్వథా బదరాణ్యేవ పక్తవ్యానీతి కన్యకా॥ 9-49-26 (63020)
సా తన్మనసి కృత్వైవ మహర్షేర్వచనం శుభా।
అపచద్బదరాణ్యేవ న చాపచ్యంత భారత॥ 9-49-27 (63021)
తస్యాస్తు చరణౌ వహ్నిర్దదాహ భగవాన్స్వయం।
న చ తస్యా మనోదుఃఖం స్వల్పమప్యభవత్తదా॥ 9-49-28 (63022)
అథ తత్కర్మ దృష్ట్వాఽస్యాః ప్రీతస్త్రిభువనేశ్వరః।
తతః సందర్శయామాస కన్యాయై రూపమాత్మనః॥ 9-49-29 (63023)
ఉవాచ చ సురశ్రేష్ఠస్తాం కన్యాం సుదృఢవ్రతాం।
ప్రీతోఽస్మి తే శుభే భక్త్యా తపసా నియమేన చ॥ 9-49-30 (63024)
తస్మాద్యోఽభిమతః కామః స తే సంపత్స్యతే శుభే।
దేహం త్యక్త్వా మహాభాగే త్రిదివే మయి వత్స్యసి॥ 9-49-31 (63025)
ఇదం చ తే తీర్థవరం స్థిరం లోకే భవిష్యతి।
సర్వపాపాపహం సుభ్రు నాంనా బదరపాచనం।
విఖ్యాతం త్రిషు లోకేషు బ్రహ్మర్షిభిరభిప్లుతం॥ 9-49-32 (63026)
అస్మిన్ఖలు మహాభాగే శుభే తీర్థవరేఽనఘే।
త్యక్త్వా సప్తర్షయో జగ్ముర్హిమవంతమరుంధతీం॥ 9-49-33 (63027)
తతస్తే వై మహాభాగా గత్వా తత్ర సుసంశితాః।
వృత్త్యర్థం ఫలమూలాని సమాహర్తుం యయుః కిల॥ 9-49-34 (63028)
తేషాం వృత్త్యర్థినాం తత్ర వసతాం హిమవద్వనే।
అనావృష్టిరనుప్రాప్తా తదా ద్వాదశవార్షికీ॥ 9-49-35 (63029)
తే కృత్వా చాశ్రమం తత్ర న్యవసంత తపస్వినః।
అరుంధత్యపి కల్యాణీ తపోనిత్యాఽభవత్తదా॥ 9-49-36 (63030)
అరుంధతీం తతో దృష్ట్వా తీవ్రం నియమమాస్థితాం।
అథాగమత్త్రినయనః సుప్రీతో వరదస్తదా॥ 9-49-37 (63031)
బ్రాహ్మం రూపం తతః కృత్వా మహాదేవో మహాయశాః।
తామభ్యేత్యాబ్రవీద్దేవో భిక్షామిచ్ఛాంయహం శుభే॥ 9-49-38 (63032)
ప్రత్యువాచ తతః సా తం బ్రాహ్మణం చారుదర్శనా।
క్షీణోఽన్నసంచయో విప్ర బదరాణీహ భక్షయ॥ 9-49-39 (63033)
తతోఽబ్రవీన్మహాదేవః పచస్వైతాని సువ్రతే।
ఇత్యుక్తా సాఽపచత్తాని బ్రాహ్మణప్రియకాంయయా।
అధిశ్రిత్య సమిద్ధేఽగ్నౌ బదరాణి యశస్వినీ॥ 9-49-40 (63034)
దివ్యా మనోరమాః పుణ్యాః కథాః శుశ్రావ సా తదా।
అతీతా సా త్వనావృష్టిర్ఘోరా ద్వాదశవార్షికీ॥ 9-49-41 (63035)
అనశ్నంత్యాః పచంత్యాశ్చ శృణ్వంత్యాశ్చ కథాః శుభాః।
దినోపమః స తస్యాథ కాలోఽతీతః సుదారుణః॥ 9-49-42 (63036)
తతస్తు మునయః ప్రాప్తాః ఫలాన్యాదాయ పర్వతాత్।
తతః స భగవాన్ప్రీతః ప్రోవాచారుంధతీం తతః॥ 9-49-43 (63037)
ఉపసర్పస్వ ధర్మజ్ఞే యథాపూర్వమిమానృషీన్।
ప్రీతోఽస్మి తవ ధర్మజ్ఞే తపసా నియమేన చ॥ 9-49-44 (63038)
తతః సందర్శయామాస స్వరూపం భగవాన్హరః।
తతోఽబ్రవీత్తదా తేభ్యస్తస్యాశ్చ చరితం మహత్॥ 9-49-45 (63039)
భవద్భిర్హిమవత్పృష్ఠే యత్తపః సముపార్జితం।
అస్యాస్చ యత్తపో విప్రా న సమం తన్మతం మమ॥ 9-49-46 (63040)
అనయా హి తపస్విన్యా తపస్తప్తం సుదుశ్చరం।
అనశ్నంత్యా పచంత్యా చ సమా ద్వాదశ పారితాః॥ 9-49-47 (63041)
తతః ప్రోవాచ భగవాంస్తామేవారుంధతీం పునః।
వరం వృణీష్వ కల్యాణి యత్తేఽభిలషితం హృది॥ 9-49-48 (63042)
సాఽబ్రవీత్పృథుతాంరాక్షీ దేవం సప్తర్షిసంసది।
భగవాన్యది మే ప్రీతస్తీర్థం స్యాదిదమద్భుతం॥ 9-49-49 (63043)
సిద్ధదేవర్షిదయితం నాంనా బదరపాచనం।
తథాఽస్మిందేవదేవేశ త్రిరాత్రముషితః శుచిః॥ 9-49-50 (63044)
ప్రాప్నుయాదుపవాసేన ఫలం ద్వాదశవార్షికం।
ఏవమస్త్వితి తాం దేవః ప్రత్యువాచ తపస్వినీం॥ 9-49-51 (63045)
సప్తర్షిభిః స్తుతో దేవస్తతో లోకం యయౌ తదా।
ఋషయో విస్మయం జగ్ముస్తాం దృష్ట్వా చాప్యరుంధతీం।
అశ్రాంతాం చావివర్ణాం చ క్షుత్పిపాసాఽసమాయుతాం॥ 9-49-52 (63046)
ఏవం సిద్ధిః పరా ప్రాప్తా అరుంధత్యా విశుద్ధయా।
యథా త్వయా మహాభాగే మదర్థే సంశితవ్రతే॥ 9-49-53 (63047)
విశేషో హి త్వయా భద్రే వ్రతే హ్యస్మిన్సమర్పితః।
తథా చేదం దదాంయద్య నియమేన సుతోషితః।
విశేషం తవ కల్యాణి ప్రయచ్ఛామి వరం వరే॥ 9-49-54 (63048)
అరుంధత్యా వరస్తస్యా యో దత్తో వై మహాత్మనా।
తస్య చాహం ప్రభావేన తవ కల్యాణి తేజసా।
ప్రవక్ష్యామి పరం భూయో వరమత్ర యథావిధి॥ 9-49-55 (63049)
యస్త్వేకాం రజనీం తీర్థే వత్స్యతే సుసమాహితః।
సస్నాత్వా ప్రాప్స్యతే లోకాందేహన్యాసాత్సుదుర్లభాన్॥ 9-49-56 (63050)
ఇత్యుక్త్వా భగవాందేవః సహస్రాక్షః ప్రతాపవాన్।
శ్రుతావతీం తతః పుణ్యాం జగామ త్రిదివం పునః॥ 9-49-57 (63051)
గతే వజ్రధరే రాజంస్తత్ర వర్షం పపాత హ।
పుష్పాణాం భరతశ్రేష్ఠ దివ్యానాం పుణ్యగంధినాం॥ 9-49-58 (63052)
దవదుందుభయశ్చాపి నేదుస్తత్ర మహాస్వనాః।
మారుతశ్చ వవౌ పుణ్యః పుణ్యగంధో విశాంపతే॥ 9-49-59 (63053)
ఉత్సృజ్య తు శుభా దేహం జగామాస్య చ భార్యతాం।
తపసోగ్రేణ తం లబ్ధ్వా తేన రేమే సహాచ్యుత॥ 9-49-60 (63054)
జనమేజయ ఉవాచ। 9-49-61x (5204)
కా తస్యా భగవన్మాతా క్వ సంవృద్ధా చ శోభనా।
శ్రోతుమిచ్ఛాంయహం విప్ర పరం కౌతూహలం హి మే॥ 9-49-61 (63055)
వైశంపాయన ఉవాచ। 9-49-62x (5205)
భరద్వాజస్య విప్రర్షేః స్కన్నం రేతో మహాత్మనః।
దృష్ట్వాఽప్సరసమాయాంతీ ఘృతాచీం పృథలోచనాం॥ 9-49-62 (63056)
స తు జగ్రాహ తద్రేతః కరేణ జపతాం వరః।
తదాఽపతత్పర్ణపుటే తత్ర సా సంభవత్సుతా॥ 9-49-63 (63057)
తస్యాస్తు జాతకర్మాది కృత్వా సర్వం తపోధనః।
నామ చాస్యాః స కృతవాన్భరద్వాజో మహామునిః॥ 9-49-64 (63058)
శ్రుతావతీతి ధర్మాత్మా దేవర్షిగణసంసది।
స్వే చ తామాశ్రమే న్యస్య జగామ హిమవద్వనం॥ 9-49-65 (63059)
తత్రాప్యుపస్పృశ్య మహానుభావో
వసూని దత్త్వా చ మహాద్విజేభ్యః।
జగామ తీర్థం సుసమాహితాత్మా
శక్రస్య వృష్ణిప్రవరస్తదానీం॥ ॥ 9-49-66 (63060)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే శల్యపర్వణి హ్రదప్రవేశపర్వణి ఏకోనపంచాశోఽధ్యాయః॥ 49 ॥
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes
9-49-23 ఉపావర్తయత అగ్రేఽగ్రే ప్రసారితవతీ॥ 9-49-26 తచ్చాస్యా వచనం నిత్యమవర్తద్వృది భారత ఇతి ఝ.పాఠః॥ 9-49-49 ఏకోనపంచాశోఽధ్యాయః॥శల్యపర్వ - అధ్యాయ 050
॥ శ్రీః ॥
9.50. అధ్యాయః 050
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics
బలభద్రస్యేరద్రతీర్థాదిగమనం॥ 1 ॥ తత్తత్తీర్థమాహాత్ంయకథనం॥ 2 ॥Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text
9-50-0 (63061)
వైశంపాయన ఉవాచ। 9-50-0x (5206)
ఇంద్రతీర్థం తతో గత్వా యదూనాం ప్రవరో బలీ।
విప్రేభ్యో ధనరత్నాని దదౌ స్నాత్వా యథావిధి॥ 9-50-1 (63062)
తత్ర హ్యమరరాజో వై ఈజే క్రతుశతేన హ।
బృహస్పతేశ్చ దేవేశః ప్రదదౌ విపులం ధనం॥ 9-50-2 (63063)
అనర్గలాన్సజారూథ్యాన్సర్వాన్వివిధదక్షిణాన్।
ఆజహర క్రతూంస్తత్ర యథోక్తం వేదపారగైః॥ 9-50-3 (63064)
తాన్క్రతూన్భరతశ్రేష్ఠ శతకృత్వో మహాద్యుతిః।
పూరయామాస విధివత్తతః ఖ్యాతః శతక్రతుః॥ 9-50-4 (63065)
తస్య నాంనా తు తత్తీర్థం శివం పుణ్యం సనాతనం।
ఇంద్రతీర్థమితి ఖ్యాతం సర్వపాపప్రమోచనం॥ 9-50-5 (63066)
ఉపస్పృశ్య చ తత్రాపి విధివన్ముసలాయుధః।
బ్రాహ్మణాన్పూజయిత్వా చ పానాచ్ఛాదునభోజనైః॥ 9-50-6 (63067)
శుభం తీర్థవరం తస్మాద్రామతీర్థం జగామ హ।
యత్ర రామో మహాభాగో భార్గవః సుమహాతపాః॥ 9-50-7 (63068)
అసకృత్పృథివీం కృత్వా హతక్షత్రియపుంగవాం।
ఉపాధ్యాయం పురస్కృత్య కాశ్యపం మునిసత్తమం॥ 9-50-8 (63069)
అయజద్వాజపేయేన సోఽశ్వమేధశతేన చ।
ప్రదదౌ దక్షిణార్థం చ పృథివీం సాగరాంబరాం॥ 9-50-9 (63070)
రామో దత్త్వా ధనం తత్ర ద్విజేభ్యో జనమేజయ।
ఉపస్పృశ్య యథాన్యాయం పూజయిత్వా తథా ద్విజాన్॥ 9-50-10 (63071)
పుణ్యతీర్థే శుభే దేశే వసు దత్త్వా హలాయుధః।
మునీంశ్చైవాభివాద్యాథ యమునాతీర్థమాగమత్।
యత్రానయామాస తదా రాజసూయమపాంపతిః॥ 9-50-11 (63072)
దితేః సుతాన్మహాభాగో వరుణో వై సితప్రభః।
యత్ర నిర్జిత్య సంగ్రామే మానుషాందానవాంస్తథా।
గంధర్వాన్రాక్షసాంశ్చైవ వరుణః పరవీరహా॥ 9-50-12 (63073)
తస్మిన్క్రతువరే వృత్తే సంగ్రామః సమజాయత।
దేవానాం దానవానాం చ త్రైలోక్యస్య భయావహః॥ 9-50-13 (63074)
రాజసూయే క్రతుశ్రేష్ఠే నివృత్తే జనమేజయ।
జాయతే సుమహాఘోరః సంక్షయః క్షత్రియాన్ప్రతి॥ 9-50-14 (63075)
హలాయుధస్తదా రామస్తస్మింస్తీర్థవరే శుభే।
తత్రస్నాత్వా చ దత్త్వా చ ద్విజేభ్యో వసు మాధవః॥ 9-50-15 (63076)
వనమాలీ తతో హృష్టః స్తూయమానో ద్విజాతిభిః।
తస్మాదాదిత్యతీర్థం చ జగామ కమలేక్షణః॥ 9-50-16 (63077)
యత్రేష్ట్వా భగవాంజ్యోతిర్భాస్కరో రాజసత్తమ।
జ్యోతిషామాధిపత్యం చ ప్రభావం చాభ్యపద్యత॥ 9-50-17 (63078)
తస్యా నద్యాస్తు తీరే వై సర్వే దేవాః సవాసవాః।
విశ్వేదేవాః సమరుతో గంధర్వాప్సరసశ్చ హ॥ 9-50-18 (63079)
ద్వైపాయనః శుకశ్చైవ కృష్ణశ్చ మధుసూదనః।
యక్షాశ్చ రాక్షసాశ్చైవ పిశాచాశ్చ విశాంపతే॥ 9-50-19 (63080)
ఏతే చాన్యే చ బహవో యోగసిద్ధాః సహస్రశః।
తస్మింస్తీర్థే సరస్వత్యాః శివే పుణ్యే పరంతప॥ 9-50-20 (63081)
తత్ర హత్వా పురా విష్ణురసురౌ మధుకైటభౌ।
ఆప్లుత్య భరతశ్రేష్ఠ తీర్థప్రవర ఉత్తమే॥ 9-50-21 (63082)
ద్వైపాయనశ్చ ధర్మాత్మా తత్రైవాప్లుత్య భారత।
సంప్రాప్తః పరమం యోగం సిద్ధిం చ పరమాం గతః॥ 9-50-22 (63083)
అసితో దేవలశ్చైవ తస్మిన్నేవ మహాతపాః।
పరమం యోగమాస్థాయ ఋషిర్యోగమవాప్తవాన్॥ ॥ 9-50-23 (63084)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే శల్యపర్వణి హ్రదప్రవేశపర్వణి పంచాశోఽధ్యాయః॥ 50 ॥
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes
9-50-1 ఆనయామాస మునీనిత్యనుషజ్జ్యతే। రాజసూయం కర్తుమితి శేషః॥ 9-50-50 పంచాశత్తమోఽధ్యాయః॥శల్యపర్వ - అధ్యాయ 051
॥ శ్రీః ॥
9.51. అధ్యాయః 051
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics
దేవలజైగీషవ్యయోశ్చరిత్రకీర్తనం॥ 1 ॥ బలభద్రస్యాదిత్యతీర్థాత్సోమతీర్థగమనం॥ 2 ॥Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text
9-51-0 (63085)
వైశంపాయన ఉవాచ। 9-51-0x (5207)
తస్మిన్నేవ తు ధర్మాత్మా వసతి స్మ తపోధనః।
గార్హిస్థ్యం ధర్మమాస్థాయ హ్యసితో దేవలః పురా॥ 9-51-1 (63086)
ధర్మనిత్యః శుచిర్దాంతో యజ్ఞశీలో మహాతపాః।
కర్మణా మనసా వాచా సమః సర్వేషు జంతుషు॥ 9-51-2 (63087)
అక్రోధనో మహారాజ తుల్యనిందాత్మసంస్తుతిః।
ప్రియాప్రియే తుల్యవృత్తిర్యమవత్సమదర్శనః॥ 9-51-3 (63088)
కాంచనే లోష్ఠకే చైవ సమదర్శీ మహాతపాః।
దేవానపూజయన్నిత్యమతిథీంశ్చ ద్విజైః సహ।
బ్రహ్మచర్యరతో నిత్యం సదా ధర్మపరాయణః॥ 9-51-4 (63089)
తతోఽభ్యేత్య మహాభాగ యోగమాస్థాయ భిక్షుకః।
జైగీషవ్యో మునిర్ధీమాంస్తస్మింస్తీర్థే సమాహితః॥ 9-51-5 (63090)
దేవలస్యాశ్రమే రాజన్న్యవసత్స మహాద్యుతిః।
యోగనిత్యో మహారాజ సిద్ధిం ప్రాప్తో మహాతపాః॥ 9-51-6 (63091)
తం తత్ర వసమానం తు జైగీషవ్యం మహామునిం।
దేవలో దర్శయన్నేవ నైవాయుంజత ధర్మతః॥ 9-51-7 (63092)
ఏవం తయోర్మహారాజ దీర్ఘకాలో వ్యతిక్రమత్॥ 9-51-8 (63093)
జైగీషవ్యో మునిస్తం తు దదర్శాథ స కేవలం।
ఆహారకాలే మతిమాన్పరివ్రాడ్ జమేజయ॥ 9-51-9 (63094)
ఉపాతిష్ఠత ధర్మజ్ఞో భైక్షకాలే స దేవలం।
గౌరవం పరమం చక్రే ప్రీతిం చ విపులాం తథా॥ 9-51-10 (63095)
దేవలస్తు యథాశక్తి పూజయామాస భారత।
ఋషిదృష్టేన విధినా సమా బహీః సమాహితః॥ 9-51-11 (63096)
కదాచిత్తస్య నృయతే దేవలస్య మహాత్మనః।
చింతా సుమహతీ జాతా మునిం దృష్ట్వా మహాద్యుతిం॥ 9-51-12 (63097)
సమాస్తు సమతిక్రాంతా బహ్వ్యః పూజయతో మమ।
న చాయమలసో భిక్షురభ్యభాషత కించన॥ 9-51-13 (63098)
ఏవం విగణయన్నేవ స జగామ మహోదధిం।
అంతరిక్షచరః శ్రీమాన్కలశం గృహ్య దేవలం॥ 9-51-14 (63099)
గచ్ఛన్నేవ స ధర్మాత్మా సముద్రం సరితాం పరిం।
జైగీషవ్యం తతోఽపశ్యద్రతం ప్రాగేవ భారత॥ 9-51-15 (63100)
తతః సవిస్మయశ్చింతాం జగామాథామితప్రభః।
కథం సిక్షురచం ప్రాప్తః సముద్రే స్నాత ఏవ చ॥ 9-51-16 (63101)
ఇత్యేవం చింతయామాస మహర్షిరసితస్తదా।
స్నాత్వా సఖుద్రే విధివచ్ఛుచిర్జప్యం జజాప సః॥ 9-51-17 (63102)
కృతజxxxxx శ్రీమానాశ్రయం చ జగామ హ।
xxxxxxxxxx గృహీత్వా జనమేజయ॥ 9-51-18 (63103)
తతః స ప్రవిశన్నేవ స్వమాశ్రమపదం మునిః।
xxxxxxxxx తత్ర జైగీషవ్యమపశ్యత॥ 9-51-19 (63104)
న వ్యాహరతి చైవేనం జైగీషవ్యః కథంచన।
xxxxxxxx వసతి స్మ మహాతపాః॥ 9-51-20 (63105)
తం దృష్ట్వా చాప్లుతం తోయే సామరే సాగరోపమం।
ప్రవిష్టxxxxx చాపి పూర్వమేవ దదర్శ సః॥ 9-51-21 (63106)
xxxxx దేవలో రాజంశ్చింతయామాస బుద్ధిమాన్।
xxxxxxx తపసో జైగీషవ్యాస్వ యోగజం॥ 9-51-22 (63107)
చింతయామాస రాజేంద్ర తదా స మునిసత్తమః।
మయా దృష్టః సముద్రే చ ఆశ్రమే చ కథంన్వయం॥ 9-51-23 (63108)
ఏవం విగణయన్నేవ స మునిర్మంత్రపారగః।
ఉత్పపాతాశ్రమాత్తస్మాదంతరిక్షం విశాంపతే।
జిజ్ఞాసార్థం తదా భిక్షోర్జైగీషవ్యస్య దేవలః॥ 9-51-24 (63109)
సోఽంతరిక్షచరాన్సిద్ధాన్సమపశ్యత్సమాహితాన్।
జైగీషవ్యం చ తైః సిద్ధైః పూజ్యమానమపశ్యత॥ 9-51-25 (63110)
తతోఽసితః సుసంరబ్ధో వ్యవసాయీ దృఢవ్రతః।
అపశ్యద్వై దివం యాతం జైగీషవ్యం స దేవలః॥ 9-51-26 (63111)
తస్మాచ్చ పితృలోకం తం వ్రజంతం సోఽన్వపశ్యత।
పితృలోకాచ్చ తం యాతం యాంయం లోకమపశ్యత॥ 9-51-27 (63112)
`తస్మాదాదిత్యలోకం చ వ్రజంతం సోఽన్వపశ్యత।'
తస్మాదపి సముత్పత్య సోమలోకమభిష్టుతం।
వ్రజంతమన్వపశ్యత్స జైగీషవ్యం స దేవలః॥ 9-51-28 (63113)
లోకాన్సముత్పతంతం తు శుభానేకాంతయాజినాం।
తతోఽగ్నిహోత్రిణాం లోకాంస్తతశ్చాప్యుత్పపాత హ॥ 9-51-29 (63114)
దర్శం చ పౌర్ణమాసం చ యే యజంతి తపోధనాః।
తేభ్యః స దదృశే ధీమాఁల్లోకేభ్యః పశుయాజినాం।
వ్రజంతం లోకమమలమపశ్యద్దేవపూజితం॥ 9-51-30 (63115)
చాతుర్మాస్యైర్బహువిధైర్యజంతే యే తపోధనాః।
తేషాం స్థానం తతో యతాం తథాఽగ్నిష్టోమయాజినాం॥ 9-51-31 (63116)
అగ్నిష్టుతేన చ తథా యే యజంతి తపోధనః।
తత్స్థానమనుసంప్రాప్తమన్వపశ్యత దేవలః॥ 9-51-32 (63117)
వాజపేయం క్రతువరం తథా బహుసువర్ణకం।
ఆహరంతి మహాప్రాజ్ఞాస్తేషాం లోకేష్వపశ్యత॥ 9-51-33 (63118)
యజంతే రాజసూయేన పుండరీకేణ చైవ యే।
తేషాం లోకేష్వపశ్యచ్చ జైగీషవ్యం స దేవలః॥ 9-51-34 (63119)
అశ్వమేధం క్రతువరం నరమేధం తథైవ చ।
ఆహరంతి నరశ్రేష్ఠాస్తేషాం లోకేష్వపశ్యత॥ 9-51-35 (63120)
సర్వమేధం చ దుష్ప్రాపం తథా సౌత్రామణిం చ యే।
తేషాం లోకేష్వపశ్యచ్చ జైగీషవ్యం స దేవలః॥ 9-51-36 (63121)
ద్వాదశాహైశ్చ సత్రైశ్చ యజంతే వివిధైర్నృప।
తేషాం లోకేష్వపశ్యచ్చ జైగీషవ్యం స దేవలః॥ 9-51-37 (63122)
మైత్రావరుణయోర్లోకానాదిత్యానాం తథైవ చ।
సలోకతామనుప్రాప్తమపశ్యత తతోఽసితః॥ 9-51-38 (63123)
రుద్రాణాం చ వసూనాం చ స్థానం యచ్చ బృహస్పతేః।
తానిం సర్వాణ్యతీతం చ సమపశ్యత్తతోఽసితః॥ 9-51-39 (63124)
ఆరుహ్య చ గవాం లోకం ప్రయాంతం బ్రహ్మసత్రిణాం।
లోకానపశ్యద్గచ్ఛంతం జైగీషవ్యం తతోఽసితః॥ 9-51-40 (63125)
త్రీల్లోఁకాన్ప్రవరాన్విప్రముత్పతంతం స్వతేజసా।
పతివ్రతానాం లోకాంశ్చ వ్రజంతం సోఽన్వపశ్యత॥ 9-51-41 (63126)
తతో మునివరం భూయో జైగీషవ్యమథాసితః।
నాన్వపశ్యత లోకస్థమంతర్హితమరిందమ॥ 9-51-42 (63127)
సోఽచింతయన్మహాభాగో జైగీషవ్యస్య దేవలః।
ప్రభావం సువ్రతత్వం చ సిద్ధిం యోగస్య చాతులాం॥ 9-51-43 (63128)
అసితోఽపృచ్ఛత తదా సిద్ధాఁల్లోకేషు సత్తమాన్।
ప్రయతః ప్రాంజలిర్భూత్వా ధీరస్తాన్బ్రహ్మచారిణః॥ 9-51-44 (63129)
జైగీషవ్యం న పశ్యామి తం శంసంతు తపోధనాః।
ఏతదిచ్ఛాంయహం శ్రోతుం పరం కౌతూహలం హి మే॥ 9-51-45 (63130)
సిద్ధా ఊచుః। 9-51-46x (5208)
శృణు దేవల భూతార్థం శంసతాం నో దృఢవ్రత।
జైగీషవ్యో గతో లోకం శాశ్వతం బ్రహ్మణోక్షయం॥ 9-51-46 (63131)
వైశంపాయన ఉవాచ। 9-51-47x (5209)
స శ్రుత్వా వచనం తేషాం సిద్ధానాం బ్రహ్మచారిణాం।
అసితా దేవలస్తూర్ణముత్పపాత పపాత చ॥ 9-51-47 (63132)
తతః సిద్ధాస్త ఊచుర్హి దేవలం పునరేవ హ।
న దేవలగతిస్తత్ర తవ గంతుం తపోధన।
బ్రహ్మణః సదనే విప్ర జైగీషవ్యో యదాప్తవాన్॥ 9-51-48 (63133)
వైశంపాయన ఉవాచ। 9-51-49x (5210)
తేషాం తద్వచనం శ్రుత్వా సిద్ధానాం దేవలః పునః।
ఆనుపూర్వ్యేణ లోకాంస్తాన్సర్వానవతతార హ॥ 9-51-49 (63134)
స్వమాశ్రమపదం పుణ్యమాజగామ పతంగవత్।
ప్రవిశన్నేవ చాపశ్యజ్జైగీషవ్యం స దేవలః॥ 9-51-50 (63135)
తతో బుద్ధ్యా వ్యగణయద్దేవలో ధర్మయుక్తయా।
దృష్ట్వా ప్రభావం తపసో జైగీషవ్యస్య యోగజం॥ 9-51-51 (63136)
తతోఽబ్రవిన్మహాత్మానం జైగీషవ్యం స దేవలః।
వినయావనతో రాజన్నుపసర్ప్య మహామునిం।
మోక్షధర్మం సమాస్థాతుమిచ్ఛేయం భగవన్నహం॥ 9-51-52 (63137)
తస్య తద్వచనం శ్రుత్వా ఉపదేశం చకార సః।
విధిం యోగస్య పరమం కార్యాకార్యస్య శాస్త్రతః॥ 9-51-53 (63138)
సన్నాయే కృతబుద్ధిం తం తతో దృష్ట్వా మహాతపాః।
సర్వాశ్చాస్య క్రియాశ్చక్రే విధిదృష్టేన కర్మణా॥ 9-51-54 (63139)
సన్న్యాసే కృతబుద్ధిం తం భూతాని పితృభిః సహ।
తతో దృష్ట్వా ప్రరురుదుః కోఽస్మాన్సంవిభజిష్యతి॥ 9-51-55 (63140)
దేవలస్తు వచః శ్రుత్వా భూతానాం కరుణం తథా।
దిశో దశ వ్యాహరతాం మోక్షం త్యక్తుం మనో దధే॥ 9-51-56 (63141)
తతస్తు ఫలమూలాని పవిత్రాణి చ భారత।
పుష్పాణ్యోషధయశ్చైవ రోరూయంతే సహస్రశః॥ 9-51-57 (63142)
పునర్నో దేవలః క్షుద్రో నూనం ఛేత్స్యతి దుర్మతిః।
అభయం సర్వభూతేభ్యో యో దత్త్వా నావబుధ్యతే॥ 9-51-58 (63143)
తతో భూయో వ్యగణయత్స్వబుద్ధ్యా మునిసత్తమః।
మోక్షే గార్హస్థ్యధర్మే వా కిన్ను శ్రేయస్కరం భవేత్॥ 9-51-59 (63144)
ఇతి నిశ్చిత్య మనసా దేవలో రాజసత్తమ।
త్యక్త్వా గార్హస్థ్యధర్మం స మోక్షధర్మమరోచయత్॥ 9-51-60 (63145)
ఏవమాదీని సంచింత్య దేవలో నిశ్చయాన్వితః।
ప్రాప్తవాన్పరమాం సిద్ధిం పరం యోగం చ భారత॥ 9-51-61 (63146)
తతో దేవాః సమాగంయ బృహస్పతిపురోగమాః।
జైగీషవ్యం తపశ్చాస్య ప్రశంసంతి తపస్వినః॥ 9-51-62 (63147)
అథాబ్రవీదృషివరో దేవాన్వై నారదస్తథా।
జైగీషవ్యే తపో నాస్తి విస్మాపయతి యోఽసితం॥ 9-51-63 (63148)
తమేవంవాదినం ధీరం ప్రత్యూచుస్తే దివౌకసః।
నైవమిత్యేవ శంసంతో జైగీషవ్యం మహామునిం॥ 9-51-64 (63149)
నాతః పరతరం కించిత్తుల్యమస్తి ప్రభావతః।
తేజసస్తపసశ్చాస్య యోగస్య చ మహాత్మనః॥ 9-51-65 (63150)
ఏవం ప్రభావో ధర్మాత్మా జైగీషవ్యస్తథాఽసితః।
తయోరిదం స్థానవరం తీర్థం చైవ మహాత్మనోః॥ 9-51-66 (63151)
తత్రాప్యుపస్పృశ్య తతో మహాత్మా
దత్త్వా చ విత్తం హలభృద్ద్విజేభ్యః।
అవాప్య ధర్మం పరమార్థకర్మా
జగామ సోమస్య మహాxxxxxxర్థం। ॥ 9-51-67 (63152)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే శల్యపర్వణి హ్రదప్రవేశపర్వణి ఏకపంచాశత్తమోఽధ్యాయః॥ 51 ॥
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes
9-51-7 నైవాపుంచత ధర్మతః ఇతి ఛ.పాఠః॥ 9-51-8 న్యతిక్రమత్ వ్యత్యక్రామత్॥ 9-51-16 అసితప్రభ ఇతి ఛ.పాఠః॥ 9-51-46 భూతార్థం యథాభూతార్థం॥ 9-51-47 ఉత్పపాత బ్రహ్మలోకం గంతుమితి శేషః। పపాత చ గగనాత్॥ 9-51-54 సర్వాః క్రియా ఉత్సర్గేష్ఠ్యాదయః॥ 9-51-56 మోక్షం సన్న్యాసం త్యక్తుం మనో దధే। ఉత్సృష్టా నామగ్నీనాం పునరాధానం కర్తుమైచ్ఛత్॥ 9-51-66 అసితో దేవల॥ 9-51-51 ఏకపంచాశత్తతోఽధ్యాయః॥శల్యపర్వ - అధ్యాయ 052
॥ శ్రీః ॥
9.52. అధ్యాయః 052
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics
దధీచిసారస్వతయోశ్చరితవర్ణనం॥ 1 ॥Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text
9-52-0 (63153)
వైశంపాయన ఉవాచ। 9-52-0x (5211)
యత్రేజివానుడుపతీ రాజసూయేన భారత।
యస్మిన్వృత్తే మహానాసీత్సంగ్రామస్తారకామయః॥ 9-52-1 (63154)
తత్రాప్యుపస్పృశ్య బలో దత్త్వా దానాని చాత్మవాన్।
సారస్వతస్య ధర్మాత్మా మునేస్తీర్థం జగామ హ॥ 9-52-2 (63155)
యత్ర ద్వాదశవార్షిక్యామనావృష్ట్యాం ద్విజోత్తమాన్।
వేదానధ్యాపయామాస పురా సారస్వతో మునిః॥ 9-52-3 (63156)
జనమేజయ ఉవాచ। 9-52-4x (5212)
కథం ద్వాదశవార్షిక్యామనావృష్ట్యాం ద్విజోత్తమాన్।
వేదానధ్యాపయామాస పురా సారస్వతో మునిః॥ 9-52-4 (63157)
వైశంపాయన ఉవాచ। 9-52-5x (5213)
ఆసీత్పూర్వం మహారాజ మునిర్ధీమాన్మహాతపాః।
దధీచిరితి విఖ్యాతో బ్రహ్మచారీ జితేంద్రియః॥ 9-52-5 (63158)
తస్యాతితపసః శక్రో బిభేతి సతతం విభో।
న స లోభయితుం శక్యః ఫలైర్బహువిధైరపి॥ 9-52-6 (63159)
ప్రలోభనార్థం తస్యాథ ప్రాహిణోత్పాకశాసనః।
దివ్యామప్సరసం పుణ్యాం దర్శనీయామలంబుసాం॥ 9-52-7 (63160)
తస్య తర్పయతో దేవాన్సరస్వత్యాం మహాత్మనః।
సమీపతో మహారాజ సోపాతిష్ఠత భామినీ॥ 9-52-8 (63161)
తాం దివ్యవపుషం దృష్ట్వా తస్యర్షేర్భావితాత్మనః।
రేతః స్కన్నం సరస్వత్యాం తస్మా జగ్రాహ నింనగా॥ 9-52-9 (63162)
కుక్షౌ చాప్యదధద్వృష్టా తద్రేతః పురుషర్షభ।
సా దధార చ తం గర్భం పుత్రహేతోర్మహాత్మనః॥థ 9-52-10 (63163)
సుషువే చాపి సమయే పుత్రం సారస్వతం వరం।
జగామ పుత్రమాదాయ తమృషిం ప్రతి చ ప్రభో॥ 9-52-11 (63164)
ఋషిసంసది తం దృష్ట్వా సా నదీ మునిసత్తమం।
తతః ప్రోవాచ రాజేంద్ర దదతీ పుత్రమస్య తం।
బ్రహ్మర్షే తవ పుత్రోఽయం త్వద్భక్త్యా ధారితో మయా॥ 9-52-12 (63165)
దృష్ట్వా తేఽప్సరసం రేతో యత్స్కన్నం ప్రాగలంబుసాం।
తత్కుక్షిణాఽహం బ్రహ్మర్షే త్వద్భక్త్యా ధృతవత్యహం॥ 9-52-13 (63166)
న వినాశమిదం గచ్ఛేత్త్వత్తేజ ఇతి నిశ్చయాత్।
ప్రతిగృహ్ణీష్వ పుత్రం స్వం మయా దత్తమనిందితం॥ 9-52-14 (63167)
ఇత్యుక్తః ప్రతిజగ్రాహ ప్రీతిం చావాప పుష్కలాం।
పితృవచ్చోపజిఘ్రత్తం మూర్ధ్ని ప్రేంణా ద్విజోత్తమః॥ 9-52-15 (63168)
పరిష్వజ్య చిరం కాలం తదా భరతసత్తమ।
సరస్వత్యై వరం ప్రాదాత్ప్రీయమాణో మహామునిః॥ 9-52-16 (63169)
విశ్వేదేవాః సపితరో గంధర్వాప్సరసాం గణాః।
తృప్తిం యాస్యంతి సుభగే తర్ప్యమాణాస్తవాంభసా॥ 9-52-17 (63170)
ఇత్యుక్త్వా స తు తుష్టావ వచోభిర్వై మహానదీం।
ప్రీతః పరమహృష్టాత్మా యథావచ్ఛృణు పార్థివ॥ 9-52-18 (63171)
దధీచిరువాచ। 9-52-19x (5214)
ప్రస్రుతాఽసి మహాభాగే సరసో బ్రహ్మణః పురా।
జానంతి త్వాం సరిచ్ఛ్రేష్ఠే మునయః సంశితవ్రతాః॥ 9-52-19 (63172)
మమ ప్రియకరీ చాపి సతతం ప్రియదర్శనే।
తస్మాత్సారస్వతం పుత్రమదధా వరవర్ణిని॥ 9-52-20 (63173)
తవైవ నాంనా ప్రథితః పుత్రస్తే లోకభావనః।
సారస్వత ఇతి ఖ్యాతో భవిష్యతి మహాతపాః॥ 9-52-21 (63174)
ఏష ద్వాదశవార్షిక్యామనావృష్ట్యాం ద్విజర్షభాన్।
సారస్వతో మహాభాగే వేదానధ్యాపయిష్యతి॥ 9-52-22 (63175)
పుణ్యాభ్యశ్చ సరిద్భ్యస్త్వం సదా పుణ్యతమా శుభే।
భవిష్యసి మహాభాగే మత్ప్రసాదాత్సరస్వతి॥ 9-52-23 (63176)
ఏవం స్త సంస్తుతా తేన వరం లబ్ధ్వా మహానదీ।
పుత్రమాదాయ ముదితా జగామ భరతర్షభ॥ 9-52-24 (63177)
ఏతస్మిన్నేవ కాలే తు విరోధే దేవదానవైః।
శక్రః ప్రహరణాన్విషీ లోకాంస్త్రీన్విచచార హ॥ 9-52-25 (63178)
న చోపలేభే భగవాఞ్శక్రః ప్రహరణం తదా।
యద్వై తేషాం భవేద్యోగ్యం వధాయ విబుధద్విషాం॥ 9-52-26 (63179)
తతోఽబ్రవీత్సురాఞ్శక్రో న మే శక్యాః సురారయః।
ఋతేఽస్థిభిర్దధీచస్య నిహంతుం త్రిదశద్విషః॥ 9-52-27 (63180)
తస్మాద్యత్నాదృషిశ్రేష్ఠో యాచ్యతాం కార్యసిద్ధయే।
దధీచాస్థీని దేహీతి తైర్వధిష్యామహే రిపూన్॥ 9-52-28 (63181)
స చ తైర్యాచితోఽస్థీని యత్నాదృషివరస్తదా।
సాహాయ్యం నః కురుష్వేతి చకారైవావిచారయన్॥ 9-52-29 (63182)
స లోకానక్షయాన్ప్రాప్తో దేవప్రియకరస్తదా।
తస్యాస్థిభిరథో శక్రః సంప్రహృష్టమనాస్తదా॥ 9-52-30 (63183)
కారయామాస దివ్యాని నానాప్రహరణాన్యుత।
గదా వజ్రాణి చక్రాణి గురూందండాంశ్చ పుష్కలాన్॥ 9-52-31 (63184)
స హి తీవ్రేణ తపసా సంభృతః పరమర్షిణా।
ప్రజాపతిసుతేనాథ భృగుణా లోకభావనః॥ 9-52-32 (63185)
అతికాయః స తేజస్వీ లోకసారో వినిర్మితః।
జజ్ఞే శైలగురుః ప్రాంశుర్మహింనా ప్రథితః ప్రభుః॥ 9-52-33 (63186)
నిత్యముద్విజతే చాస్య తేజసః పాకశాసనః॥ 9-52-34 (63187)
తేన వజ్రేణ భగవాన్మంత్రయుక్తేన భారత।
భృశం క్రోధవిసృష్టేన బ్రహ్మతేజోద్భవేన చ।
దైత్యదానవవీరాణాం జఘాన నవతీర్నవ॥ 9-52-35 (63188)
అథ కాలే వ్యతిక్రాంతే మహత్యతిభయంకరీ।
అనావృష్టిరనుప్రాప్తా రాజంద్వాదశవార్షికీ॥ 9-52-36 (63189)
తస్యాం ద్వాదశవార్షిక్యామనావృష్ట్యాం మహర్షయః।
వృత్త్యర్థం ప్రాద్రవన్రాజన్క్షుధార్తాః సర్వతోదిశం॥ 9-52-37 (63190)
దిగ్భ్యస్తాన్ప్రద్రుతాందృష్ట్వా మునిః సారస్వతస్తదా।
గమనాయ మతిం చక్రే తం ప్రోవాచ సరస్వతీ॥ 9-52-38 (63191)
న గంతవ్యమితః పుత్ర తవాహారమహం సదా।
దాస్యామి మత్స్యప్రవరానుష్యతామిహ భారత॥ 9-52-39 (63192)
ఇత్యుక్తస్తర్పయామాస స పితౄందేవతాస్తథా।
ఆహారమకరోన్నిత్యం ప్రాణాన్వేదాంశ్చ ధారయన్॥ 9-52-40 (63193)
అథ తస్యామనావృష్ట్యామతీతాయాం మహర్షయః।
అన్యోన్యం పరిపప్రచ్ఛుః పునః స్వాధ్యాయకారణాత్॥ 9-52-41 (63194)
తేషాం క్షుధాపరీతానాం నష్టా దేవా విధావతాం।
సర్వేషామేవ రాజేంద్ర న కిచిత్ప్రతిభాతి హ॥ 9-52-42 (63195)
అథ కశ్చిదృషిస్తేషాం సారస్వతముపేయివాన్।
కుర్వాణం సంశితాత్మానం స్వాధ్యాయమృషిసత్తమం॥ 9-52-43 (63196)
స గత్వాఽచష్ట తేభ్యశ్చ సారస్వతమృషిం ప్రభుం।
స్వాధ్యాయమమరప్రఖ్యం కుర్వాణం విజనే వనే॥ 9-52-44 (63197)
తతః సర్వే సమాజగ్ముస్తత్ర రాజన్మహర్షయః।
సారస్వతం మునిశ్రేష్ఠమిదమూచుః సమాగతాః॥ 9-52-45 (63198)
అస్మానధ్యాపయస్వేతి తానువాచ తతో మునిః।
శిష్యత్వముపాగచ్ఛధ్వం విధినా చ మమేత్యుత॥ 9-52-46 (63199)
తత్రాబ్రువన్మునిగణా బాలస్త్వమసి పుత్రక।
స తానాహ న మే ధర్మో నశ్యేదితి పునర్మునీన్॥ 9-52-47 (63200)
యో హ్యధర్మేణ వై బ్రూయాద్గృహ్ణీయాద్యోఽప్యధర్మతః।
ంరియేతాం తావుభౌ క్షిప్రం స్యాతాం వా వైరిణావుభౌ॥ 9-52-48 (63201)
న హాయనైర్న పలితైర్న విత్తేన న బంధుభిః।
ఋషయశ్చక్రిరే ధర్మం యోఽనూచానః స నో మహాన్॥ 9-52-49 (63202)
ఏతచ్ఛ్రుత్వా వచస్తస్య మనుయస్తే విధానతః।
తస్మాద్వేదాననుప్రాప్య పునర్ధర్మం ప్రచక్రిరే॥ 9-52-50 (63203)
షష్టిర్మునిసహస్రాణి శిష్యత్వం ప్రతిపేదిరే।
సారస్వతస్య విప్రర్షేర్వేదస్వాధ్యాయకారణాత్॥ 9-52-51 (63204)
ముష్టిం ముష్టిం తతః సర్వే దర్భాణాం తే హ్యుపాహరన్।
తస్యాసనార్థం విప్రర్షేర్బాలస్యాపి వశే స్థితాః॥ 9-52-52 (63205)
తత్రాపి దత్త్వా వసు రౌహిణేయో
మహాబలః కేశవపూర్వజోఽథ
జగామ తీర్థం ముదితః క్రమేణ
తం వృద్ధకన్యాశ్రమమే వ వీరః॥ ॥ 9-52-53 (63206)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే శల్యపర్వణి హ్రదప్రవేశపర్వణి ద్విపంచాశత్తమోఽధ్యాయః॥ 52 ॥
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes
9-52-5 దధీచ ఇతి ఇతి ఛ.ఝ.పాఠః॥ 9-52-12 ఋషిసంసాదితం దృష్ట్వేతి క.ఛ.పాఠః। తత్ర సంసాదితం పరివారితమిత్యర్థః॥ 9-52-28 దధీచోఽస్థీనీతి ఛ.పాఠః॥ 9-52-29 ప్రాణత్యాగం కురుశ్రేష్ఠ చకారైవావిచారయషితి ఝ.పాఠః॥ 9-52-34 అస్య మునేః॥ 9-52-35 తేన తదస్థిజేన వజ్రేణ నవతీర్నవ దశాధికాం అష్టశతీమ॥ 9-52-52 ద్విపంచాశత్తమోఽధ్యాయః॥శల్యపర్వ - అధ్యాయ 053
॥ శ్రీః ॥
9.53. అధ్యాయః 053
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics
వృద్ధకన్యాచరిత్రకథనం॥ 1 ॥Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text
9-53-0 (63207)
జనమేజయ ఉవాచ। 9-53-0x (5215)
కథం కుమారీ భగవంస్తపోయుక్తా హ్యభూత్పురా।
కిమర్థం చ తపస్తేపే కో వాఽస్యా నియమోఽభవత్॥ 9-53-1 (63208)
సుదుష్కరమిదం బ్రహ్మంస్త్వత్తః శ్రుతమనుత్తమం।
ఆఖ్యాహి తత్త్వమఖిలం యథా తపసి సా స్థితా॥ 9-53-2 (63209)
వైశంపాయన ఉవాచ। 9-53-3x (5216)
ఋషిరాసీన్మహావీర్యః కుణిర్గార్గ్యో మహాయశాః।
స తప్త్వా విపులం రాజంస్తపో వై తపతాం వరః।
తపసాఽథ సుతాం సుభ్రూం సముత్పాదితవాన్విభుః॥ 9-53-3 (63210)
తాం చ దృష్ట్వా మునిః ప్రీతః కుణిర్గార్గ్యో మహాయశాః।
జగామ త్రిదివం రాజన్సంత్యజ్యేహ కలేవరం॥ 9-53-4 (63211)
సుభ్రూః సా హ్యథ కల్యాణీ పుండరీకనిభేక్షణా।
మహతా తపసోగ్రేణ కృత్వాశ్రమమనిందితా॥ 9-53-5 (63212)
ఉపవాసైః పూజయంతీ పితౄందేవాంశ్చ సా పురా।
తస్యాస్తు తపసోగ్రేణ మహాన్కాలోఽత్యగాన్నృప॥ 9-53-6 (63213)
సా పిత్రా దీయమానాపి పతిం నైచ్ఛదనిందితా।
ఆత్మనః సదృశం సా తు భర్తారం నాన్వపశ్యత॥ 9-53-7 (63214)
తతః సా తపసోగ్రేణ పీడయిత్వాఽఽత్మనస్తనుం।
పితృదేవార్చనరతా బభూవ విజనే వనే॥ 9-53-8 (63215)
సాఽఽత్మానం మన్యమానా తు కృతకృత్యం శ్రమాన్వితా।
`జగామ వృద్ధభావం తు కౌమారబ్రహ్మచారిణీ'॥ 9-53-9 (63216)
వార్ధకేన చ రాజేంద్ర తపసా చైవ కర్శితా।
సా నాశకద్యదా గంతుం పదాత్పదమపి స్వయం॥ 9-53-10 (63217)
చకార గమనే బుద్ధిం పరలోకాయ వై తదా।
మోక్తుకామాం తు తాం దృష్ట్వా శరీరం నారదోఽబ్రవీత్॥ 9-53-11 (63218)
అసంస్కృతాయాః కన్యాయాః కుతో లోకాస్తవానఘే।
ఏవం తు శ్రుతమస్మాభిర్దేవలోకే మహావ్రతే॥ 9-53-12 (63219)
తపః పరమకం ప్రాప్తం న తు లోకాస్త్వయా జితాః।
తన్నారదవచః శ్రుత్వా సాఽబ్రవీదృషిసంసది॥ 9-53-13 (63220)
తపసోఽర్ధం ప్రయచ్ఛామి పాణిగ్రాహస్య సత్తమాః।
ఇత్యుక్తేఽస్యాస్తు జగ్రాహ పాణిం గాలవసంభవః॥ 9-53-14 (63221)
ఋషిః ప్రాక్ శృంగవాన్నామ సమయం చేమమబ్రవీత్।
సమయేన తవాద్యాహం పాణిం స్ప్రక్ష్యామి శోభనే॥ 9-53-15 (63222)
యద్యేకరాత్రం వస్తవ్యం త్వయా సహ మయేతి హ।
తథేతి సా ప్రతిశ్రుత్య తస్మై పాణిం దదౌ తదా॥ 9-53-16 (63223)
యథాదృష్టేన విధినా హుత్వా చాగ్నిం విధానతః।
చక్రే చ పాణిగ్రహణం తస్యోద్వాహం చ గాలవిః॥ 9-53-17 (63224)
సా రాత్రావభవద్రాజంస్తరుణీ వరవర్ణినీ।
దివ్యాభరణవస్త్రా చ దివ్యగంధానులేపనా॥ 9-53-18 (63225)
తాం దృష్ట్వా గాలవిః ప్రీతో దీపయంతీమివ శ్రియా।
ఉవాస చ క్షపామేకాం ప్రభాతే సాఽబ్రవీచ్చ తం॥ 9-53-19 (63226)
యస్త్వయా సమయో విప్ర కృతో మే తపతాం వర।
తేనోషితాఽస్మి భద్రం తే స్వస్తి తేఽస్తు వ్రజాంయహం॥ 9-53-20 (63227)
సా తు ధ్యాత్వాఽబ్రవీద్భూయో యోఽస్మింస్తీర్థే సమాహితః।
వసతే రజనీమేకాం తర్పయిత్వా దివౌకసః॥ 9-53-21 (63228)
చత్వారింశతమష్టౌ చ ద్వౌ చాష్టౌ సంయగాచరేత్।
యో బ్రహ్మచర్యం వర్షాణి ఫలం తస్య లభేత సః॥ 9-53-22 (63229)
ఏవముక్త్వా తతః సాధ్వీ దేహం త్యక్త్వా దివం గతా।
ఋషిరప్యభవద్దీనస్తస్యా రూపం విచింతయన్॥ 9-53-23 (63230)
సమయేన తపోఽర్ధం చ కృచ్ఛ్రాత్ప్రతిగృహీతవాన్।
సాధయిత్వా తదాఽఽత్మానం తస్యాః స గతిమాప్తవాన్।
దుఃఖితో భరతశ్రేష్ఠ తస్యా రూపబలాత్కృతః॥ 9-53-24 (63231)
ఏతత్తే వృద్వకన్యాయా వ్యాఖ్యాతం చరితం మహత్।
తథైవ బ్రహ్మచర్యం చ స్వర్గస్య చ గతిః శుభా॥ 9-53-25 (63232)
తత్రస్థశ్చాపి శుశ్రావ హతం శల్యం హలాయుధః॥ 9-53-26 (63233)
తత్రాపి దత్త్వా దానాని ద్విజాతిభ్యః పరంతపః।
శుశోచ శల్యం సంగ్రామే నిహతం పాండవైస్తదా॥ 9-53-27 (63234)
సమంతపంచకద్వారాత్తతో నిష్క్రంయ మాధవః।
పప్రచ్ఛర్షిగణారామః కురుక్షేత్రస్య యత్ఫలం॥ 9-53-28 (63235)
తే పృష్టా యదుసింహేన కురుక్షేత్రఫలం విభో
సమాచఖ్యుర్మహాత్మానస్తస్మై సర్వం యథాతథం॥ ॥ 9-53-29 (63236)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే శల్యపర్వణి హ్రదప్రవేశపర్వణి త్రిపంచాశతమోఽధ్యాయః॥ 53 ॥
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes
9-53-3 తపసా సంయుతా సుభ్రూః సముత్పనః ఇతి ఛ. పాఠః॥ 9-53-22 చత్వారింశతమష్టౌ చేతి। ప్రతివేదం ద్వాదశవర్షాణీతి వేదచతుష్టయాధ్యయనాయాష్టాచత్వారింశద్వర్షాణి। తతో ద్వై వత్సరౌ స్నాతకేన గురోరానృణ్యార్థం సేవా కార్యా। తతోఽష్టవార్షికీం కన్యాం పరిణీయ తస్యా యౌవనావధ్యష్టవర్షాణీత్యష్టపంచాశద్వర్షాణి బ్రహ్మచర్యం సర్వస్యేష్టం॥ 9-53-24 సంగతిమన్వియాత్ ఇతి ఛ. పాఠః॥ 9-53-53 త్రిపంచాశోఽధ్యాయః॥శల్యపర్వ - అధ్యాయ 054
॥ శ్రీః ॥
9.54. అధ్యాయః 054
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics
దలభద్రాయ మహర్షిభిః కురుక్షేత్రమహిమానువర్ణనం॥ 1 ॥Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text
9-54-0 (63237)
ఋషయ ఊచుః। 9-54-0x (5217)
ప్రజాపతేరుత్తరవేదిరుచ్యతే
సనాతనం రామ సమంతపంచకం।
సమీజిరే యత్ర పురా దివౌకసో
వరేణ సత్రేణ మహావరప్రదాః॥ 9-54-1 (63238)
పురా చ రాజర్షివరేణ ధీమతా
బహూని వర్షాణ్యమితేన తేజసా।
ప్రకృష్టమేతత్కురుణా మహాత్మనా
తతః కురుక్షేత్రమితీహ పప్రథే॥ 9-54-2 (63239)
రామ ఉవాచ। 9-54-3x (5218)
కిమర్థం కురుణా కృష్టం క్షేత్రమేతన్మహాత్మనా।
ఏతదిచ్ఛాంయహం శ్రోతుం కథ్యమానం తపోధనాః॥ 9-54-3 (63240)
ఋషయ ఊచుః। 9-54-4x (5219)
పురా కిల కురుం రామ కర్షంతం సతతోత్థితం।
అభ్యేత్య శక్రస్త్రిదివాత్పర్యపృచ్ఛత కారణం॥ 9-54-4 (63241)
ఇంద్ర ఉవాచ। 9-54-5x (5220)
కిమిదం వర్తతే కర్మ ప్రయత్నేన పరేణ చ।
రాజర్షే కిమభిప్రేత్య యేనేయం కృష్యతే క్షితిః॥ 9-54-5 (63242)
కురురువాచ। 9-54-6x (5221)
ఇహ యే పురుషాః క్షేత్రే జనిష్యంతి శతక్రతో।
తే గమిష్యంతి సుకృతాం లోకాన్పాపవివర్జితాన్॥ 9-54-6 (63243)
అపహాస్య తు తం శక్రో జగామ త్రిదివం పునః।
రాజర్షిరప్యనిర్విణ్ణః కర్షత్యేవ వసుంధరాం॥ 9-54-7 (63244)
ఆగంయాగంయ చైవైనం భూయోభూయోఽపహాస్య చ।
శత్రక్రతురనిర్విణ్ణం పృష్ట్వాపృష్ట్వా జగామ హ॥ 9-54-8 (63245)
యదా తు తపసోగ్రేణ చకర్ష వసుధాం నృపః।
తతః శక్రోఽబ్రవీద్దేవాన్రాజర్షేర్యచ్చికీర్షితం॥ 9-54-9 (63246)
ఏతచ్ఛ్రుత్వాఽబ్రువందేవాః సహస్రాక్షమిదం వచః।
వరేణ చ్ఛంద్యతాం శక్ర రాజర్షిర్యది శక్యతే॥ 9-54-10 (63247)
యది హ్యత్ర ప్రసూతా వై స్వర్గం గచ్ఛంతి మానవాః।
అస్మాననిష్ట్వా క్రతుభిర్భాగో నో న భవిష్యతి॥ 9-54-11 (63248)
ఆగంయ చ తతః శక్రస్తదా రాజర్షిమబ్రవీత్।
అలం ఖేదేన భవతః క్రియతాం వచనం మమ॥ 9-54-12 (63249)
మానవా యే నిరాహారా దేహం త్యక్ష్యంత్యతంద్రితాః।
యుధి వా నిహతాః సంయగపి తిర్యగ్గతా నృప॥ 9-54-13 (63250)
తే స్వర్గభాజో రాజేంద్ర భవంత్విహ హతాస్తు యే।
తథాస్త్వితి తతో రాజా కురుః శక్రమువాచ హ॥ 9-54-14 (63251)
తతస్తమభ్యనుజ్ఞాప్య ప్రహృష్టేనాంతరాత్మనా।
జగామ త్రిదివం భూయః క్షిప్రం బలనిషూదనః॥ 9-54-15 (63252)
ఏవమేతద్యదుశ్రేష్ఠ కృష్టం రాజర్షిణా పురా।
శక్రేణ చాభ్యనుజ్ఞాతః పుణ్యే ప్రాణాన్ముమోచ హ॥ 9-54-16 (63253)
[శక్రేణ చాభ్యనుజ్ఞాతం బ్రాహ్మద్యైశ్చ సురైస్తథా।
నాతః పరతరం పుణ్యం భూమేః స్థానం భవిష్యతి॥ 9-54-17 (63254)
ఇహ తప్స్యంతి యే కేచిత్తపః పరమకం నరాః।
దేహత్యాగేన తే సర్వే యాస్యంతి బ్రహ్మణః క్షయం॥ 9-54-18 (63255)
యే పునః పుణ్యభాజో వై దానం దాస్యంతి మానవాః।
తేషాం సహస్రగుణితం భవిష్యత్యచిరేణ వై॥ 9-54-19 (63256)
యే చేహ నిత్యం మనుజా నివత్స్యంతి శుభైషిణః।
యమస్య విషయం తే తు న ద్రక్ష్యంతి కదాచన॥ 9-54-20 (63257)
యక్ష్యంతి యే చ క్రతుభిర్మహద్భిర్మనుజేశ్వరాః।
తేషాం త్రివిష్టపే వాసో యావద్భూమిర్ధరిష్యతి॥] 9-54-21 (63258)
అపి చాత్ర స్వయం శక్రో జగౌ గాథాం సురాధిపః।
కురుక్షేత్రనిబద్ధాం వై తాం శృణుష్వ హలాయుధ॥ 9-54-22 (63259)
పాంసవోఽపి కురుక్షేత్రాద్వాయునా సముదీరితాః।
అపి దుష్కృతకర్మాణం నయంతి పరమాం గతిం॥ 9-54-23 (63260)
`కురుక్షేత్రం గమిష్యామి కురుక్షేత్రే వసాంయహం।
ఇత్యేవం నిశ్చితో భూత్వా తేన స్వర్గం గమిష్యతి॥ 9-54-24 (63261)
కురుక్షేత్రం గమిష్యామి కురుక్షేత్రే వసాంయహం।
తథా స్థానం చ మౌనం చ వీరాసనముపాస్మహే॥ 9-54-25 (63262)
ఏవం ప్రలపమానోఽపి చింతయంశ్చ ముహుర్ముహుః।
దూరస్థో యది వా తిష్ఠఁల్లభేత్స్వర్గం సునిశ్చితం'॥ 9-54-26 (63263)
సురర్షభా బ్రాహ్మణసత్తమాశ్చ
తథా నృగాద్యా నరదేవముఖ్యాః।
ఇష్ట్వా మహార్హైః క్రతుభిర్నృసింహ
సంత్యజ్య దేహాన్సుగతిం ప్రపన్నాః॥ 9-54-27 (63264)
తంరంతుకారంతుకయోర్యదంతరం
రామహదానాం చ మచక్రుకస్య చ।
ఏతత్కురుక్షేత్రసమంతపంచకం
ప్రజాపతేరుత్తరవేదిరుచ్యతే॥ 9-54-28 (63265)
శివం మహాపుణ్యమిదం దివౌకసాం
సుసంమతం స్వర్గగుణైః సమన్వితం।
అతశ్చ సర్వే నిహతా నృపా రణే
యాస్యంతి పుణ్యాం గతిమక్షయాం సదా॥ 9-54-29 (63266)
[ఇత్యువాచ స్వయం శక్రః సహ బ్రహ్మాదిభిస్తదా।
తచ్చానుమోదితం సర్వం బ్రహ్మవిష్ణుమహేష్వరైః]॥ ॥ 9-54-30 (63267)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే శల్యపర్వణి హ్రదప్రవేశపర్వణి చతుఃపంచాశత్తమోఽధ్యాయః॥ 54 ॥
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes
9-54-2 పప్రథే ప్రసిద్ధం బభూవ॥ 9-54-3 పరిష్యంతి శతక్రతో ఇతి ఝ. పాఠః॥ 9-54-11 ప్రమీతా వై ఇతి ఝ.పాఠః॥ 9-54-18 బ్రహ్మణః క్షయం నివాసం॥ 9-54-28 ఆరుందుకారుందకయోర్యదంతరం రామహ్రదానా చ సమందుకస్య ఇతి క.పాఠః। పరమందుకస్యేతి ఙ.ఛ.పాఠః॥ 9-54-54 చతుఃపంచాశత్తమోఽధ్యాయః॥శల్యపర్వ - అధ్యాయ 055
॥ శ్రీః ॥
9.55. అధ్యాయః 055
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics
మిత్రావరుణాశ్రమే నారదాద్భీమదుర్యోధనయోర్గదాయుద్ధోపక్రమశ్రావిణా బలరామేణ తద్దిదృక్షయా కురుక్షేత్రం ప్రత్యాగమనం॥ 1 ॥Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text
9-55-0 (63268)
వైశంపాయన ఉవాచ। 9-55-0x (5222)
కురుక్షేత్రం తతో దృష్ట్వా దత్త్వా దేయాంశ్చ సాత్వతః।
ఆశ్రమం సుమహత్పుణ్యమగమజ్జనమేజయ॥ 9-55-1 (63269)
మధూకాంరవణోపేతం ప్లుక్షన్యగ్రోధసంకులం।
చిరబిల్వయుతం పుణ్యం పనసార్జునసంకులం॥ 9-55-2 (63270)
తం దృష్ట్వా యాదవశ్రేష్ఠః ప్రవరం పుణ్యలక్షణం।
పప్రచ్ఛ తానృషీన్సర్వాన్కస్యాశ్రమవరస్త్వయం॥ 9-55-3 (63271)
తే తు సర్వే మహాత్మానమూచూ రాజన్హలాయుధం।
శృణు విస్తరశో రామ యస్యాయం పూర్వమాశ్రమః॥ 9-55-4 (63272)
అత్ర విష్ణుః పురా దేవస్తప్తవాంస్తప ఉత్తమం।
అత్రాస్య విధివద్యజ్ఞాః సర్వే వృత్తాః సనాతనాః॥ 9-55-5 (63273)
అత్రైవ బ్రాహ్మణీ వృద్వా కౌమారబ్రహ్మచారిణీ।
యోగయుక్తా దివం యాతా తపోయుక్తా విశాంపతే॥ 9-55-6 (63274)
బభూవ శ్రీమతీ రాజఞ్శాండిల్యస్య మహాత్మనః।
సుతా ధృతవ్రతా సాధ్వీ నియతా బ్రహ్మచారిణీ॥ 9-55-7 (63275)
సాఽపి ప్రాప్య పరం యోగం గతా స్వర్గమనుత్తమం।
భుక్త్వాఽశ్రమేఽశ్వమేధస్య ఫలం ఫలవతః శుభం॥ 9-55-8 (63276)
గతా స్వర్గం మహారాజ పూజితా చ మహాత్మభిః।
అభిగంయాశ్రమం పుణ్యం స దృష్ట్వా యదునందనః॥ 9-55-9 (63277)
ఋషీంస్తానభివాద్యాథ పార్శ్వే హిమవతోఽచ్యుతః।
సంధ్యాకార్యాణి సర్వాణి నిర్వర్త్యారురుహేఽచలం॥ 9-55-10 (63278)
నాతిదూరం తతో గత్వా నగం తాలధ్వజో బలీ।
పుణ్యే తీర్థవరే స్నాత్వా విస్మయం పరమం గతః॥ 9-55-11 (63279)
ప్రభవం చ సరస్వత్యాః ప్లక్షప్రస్రవణం బలః।
సంప్రాప్తః కారపచనం తీర్థప్రవరముత్తమం॥ 9-55-12 (63280)
హలాయుధస్తు తత్రాపి దత్త్వా దానం మహాబలః।
ఆప్లుతః సలిలే పుణ్యే సుశీతే విమలే శుచౌ।
సంతర్పయామాస పితౄందేవాంశ్చ రణదుర్మదః॥ 9-55-13 (63281)
తత్రోష్యైకాం తు రజనీం యతిభిర్బ్రాహ్మణైః సహ।
మిత్రావరుణయోః పుణ్యం జగామాశ్రమమచ్యుతః॥ 9-55-14 (63282)
ఇంద్రోఽగ్నిరర్యమా చైవ యత్ర ప్రాక్ ప్రీతిమాప్నువం।
తం దేశం కారపచనాత్స తస్మాదాజగామహ॥ 9-55-15 (63283)
స్నాత్వా తత్ర చ ధర్మాత్మా పరాం ప్రీతిమవాప్య చ।
ఋషిభిశ్చైవ సిద్ధైశ్చ సహితో వై మహాబలః।
ఉపవిష్టః కథాః శుభ్రాః శుశ్రావ యదుపుంగవః॥ 9-55-16 (63284)
తథా తు తిష్ఠతాం తేషాం నారదో భగవానృషిః।
ఆజగామాథ తం దేశం యత్ర రామో వ్యవస్థితః॥ 9-55-17 (63285)
జటామండలసంవీతః కుశచీరీ మహాతపాః।
హేమదండధరో రాజన్కమండలుధరస్తథా॥ 9-55-18 (63286)
మహతీం సుఖశబ్దాం తాం గృహ్య వీణాం మనోరమాం।
నృత్యే గీతే చ కుశలో దేవబ్రాహ్మణపూజితః॥ 9-55-19 (63287)
ప్రభవః కలహానం చ నిత్యం చ కలహప్రియః।
తం దేశమగమద్యత్ర శ్రీమాన్రామో వ్యవస్థితః॥ 9-55-20 (63288)
ప్రత్యుత్థాయ చ తం రామః పూజయిత్వా యతవ్రతం।
దేవర్షిం పర్యపృచ్ఛత్స యథావృత్తం కురూన్ప్రతి॥ 9-55-21 (63289)
తదాఽస్యాకథయద్రాజన్నారదః సర్వవేదవిత్।
సర్వమేతద్యథావృత్తమతీతం కురుసంక్షయం॥ 9-55-22 (63290)
తతోఽబ్రవీద్రౌహిణేయో నారదం దీనయా గిరా।
కిమవస్థం తు తత్క్షత్రం యే తు తత్రాభవన్నృపాః॥ 9-55-23 (63291)
శ్రుతమేతన్మయా పూర్వం సర్వమేవ తపోధన।
విస్తరశ్రవణే జాతం కౌతూహలమతీవ మే॥ 9-55-24 (63292)
నారద ఉవాచ। 9-55-25x (5223)
పూర్వమేవ హతో భీష్మో ద్రోణః సింధుపతిస్తథా।
హతో వైకర్తనః కర్ణః పుత్రాశ్చాస్య మహారథాః॥ 9-55-25 (63293)
భూరిశ్రవా రౌహిణేయ మద్రరాజశ్చ వీర్యవాన్।
ఏతే చాన్యే చ బహవో హతాస్తత్ర మహాబలాః॥ 9-55-26 (63294)
ప్రియాన్ప్రాణాన్పరిత్యజ్య ప్రియార్థం కౌరవస్య వై।
రాజానో రాజపుత్రాశ్చ సమరేష్వనివర్తినః॥ 9-55-27 (63295)
అహతాంస్తు మహాబాహో శృణు మే తత్ర మాధవ॥ 9-55-28 (63296)
ధార్తరాష్ట్రబలే శేషాస్త్రయః సమితిమర్దనాః।
కృపశ్చ కృతవర్మా చ ద్రోణపుత్రశ్చ వీర్యవాన్।
తేఽపి వై విద్రుతా రామ దిశో దశ భయాత్తదా॥ 9-55-29 (63297)
దుర్యోధనో హతే సైన్యే విద్రుతేషు పదాతిషు।
హదం ద్వైపాయనం నామ వివేశ భృశదుఃఖితః॥ 9-55-30 (63298)
శయానం ధార్తరాష్ట్రం తు సలిలే స్తంభితే తదా।
పాండవాః సహ కృష్ణేన వాగ్భిరుగ్రాభిరార్దయన్॥ 9-55-31 (63299)
స తుద్యమానో బలవాన్వాగ్భీ రామ సమంతతః।
ఉత్థితః స హదాద్వీరః ప్రగృహ్య మహతీం గదాం॥ 9-55-32 (63300)
స చాప్యుపాగతో యోద్ధుం భీమేన సహ సాంప్రతం।
భవిష్యతి తయోరద్య యుద్ధం రామ సుదారుణం॥ 9-55-33 (63301)
యది కౌతూహలం తేఽస్తి వ్రజ మాధవ మా చిరం।
పశ్య యుద్ధం మహాఘోరం శిష్యయోర్యది మన్యసే॥ 9-55-34 (63302)
వైశంపాయన ఉవాచ। 9-55-35x (5224)
నారదస్య వచః శ్రుత్వా తానభ్యర్చ్య ద్విజర్షభాన్।
సర్వాన్విసర్జయామాస యే తేనాభ్యాగతాః సహ।
గంయతాం ద్వారకాం చేతి సోఽన్వశాదనుయాయినః॥ 9-55-35 (63303)
సోఽవతీర్యాచలశ్రేష్ఠాత్ప్లక్షప్రస్రవణాచ్ఛుభాత్।
తతః ప్రీతమనాః రామః శ్రుతా తీర్థఫలం మహత్।
విప్రాణాం సన్నిధౌ శ్లోకమగాయదిమమచ్యుతః॥ 9-55-36 (63304)
సరస్వతీవాససమా కుతో రతిః
సరస్వతీవాససమాః కుతో గుణాః।
సరస్వతీం ప్రాప్య దివం గతా జనాః
సదా స్మరిష్యంతి నదీం సరస్వతీం॥ 9-55-37 (63305)
సరస్వతీ సర్వనదీషు పుణ్యా
సరస్వతీ లోకశుభావహా సదా।
సరస్వతీం ప్రాప్య జనాః సుదుష్కృతం
సదా న శోచంతి పరత్ర చేహ చ॥ 9-55-38 (63306)
తతో ముహుర్ముహుః ప్రీత్యా ప్రేక్షమాణః సరస్వతీం।
హయైర్యుక్తం రథం శుభ్రమారురోహ పరంతపః॥ 9-55-39 (63307)
స శీఘ్రగామినా తేన రథేన యదుపుంగవః।
దిదృక్షురభిసంప్రాప్తః శిష్యయుద్వముపస్థితం॥ 9-55-40 (63308)
ఏవం తదభవద్యుద్వం తుములం జనమేజయం।
యత్ర దుఃఖాన్వితో రాజా ధృతరాష్ట్రోఽబ్రవీదిదం॥ 9-55-41 (63309)
ధృతరాష్ట్ర ఉవాచ। 9-55-42x (5225)
రామ సన్నిహితం శ్రుత్వా గదాయుద్ధ ఉపస్థితే।
మమ పుత్రః కథం భీమం ప్రత్యయుధ్యత సంజయ॥ ॥ 9-55-42 (63310)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే శల్యపర్వణి హ్రదప్రవేశపర్వణి పంచపంచాశత్తమోఽధ్యాయః॥ 55 ॥ సమాప్తం హదప్రవేశపర్వ ॥ 2 ॥
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes
9-55-10 స్కంధావారాణి సర్వాణీతి క.ఙ.ఛ.పాఠః॥ 9-55-12 ప్లక్షప్రస్రవణం విలమితి క.పాఠః॥ 9-55-19 కచ్ఛపీం సుఖశబ్దాం తామితి క.ఛ.ఝ.పాఠః॥ 9-55-30 దుర్యోధనో హతే శల్యే విద్రుతేషు కృపాదిషు ఇతి ఝ.పాఠః॥ 9-55-38 సరస్వతీం హీనవిదేశవాసినః సదా రమరిష్యంతి ఇతి ఙ.పాఠః। సరస్వతీహీనవిదేశవాసినః ఇతి క.పాఠః॥ 9-55-55 పంచపంచాశత్తమోఽధ్యాయః॥శల్యపర్వ - అధ్యాయ 056
॥ శ్రీః ॥
9.56. అధ్యాయః 056
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics
(అథ గదాయుద్ధపర్వ ॥ 3 ॥) గదాయుద్ధాయ సన్నద్ధయోర్భీమదుర్యోధనయోర్వర్ణనం॥ 1 ॥
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text
9-56-0 (63311)
సంజయ ఉవాచ। 9-56-0x (5226)
రామసాన్నిధ్యమాగంయ పుత్రో దుర్యోధనస్తవ।
యోద్ధుకామో మహాబాహుః సమహృష్యత వీర్యవాన్॥ 9-56-1 (63312)
దృష్ట్వా లాంగలినం రాజా ప్రత్యుత్థాయ చ భారత।
ప్రీత్యా* పరమయా యుక్తో యుధిష్ఠిరమథాబ్రవీత్॥ 9-56-2 (63313)
దుర్యోధన ఉవాచ। 9-56-3x (5227)
సమంతపంచకం పుణ్యమితో యామ విశాంపతే।
ప్రథితోత్తరవేదీ సా దేవలోకే ప్రజాపతేః॥ 9-56-3 (63314)
తస్మిన్మహాపుణ్యతమే త్రైలోక్యస్య సనాతనే।
సంగ్రామే నిధనం ప్రాప్య ధ్రువం స్వర్గం గమిష్యసి॥ 9-56-4 (63315)
తథేత్యుక్త్వా మహారాజ కుంతీపుత్రో యుధిష్ఠిరః।
సమంతపంచకం వీరః ప్రాయాదభిముఖః ప్రభుః॥ 9-56-5 (63316)
తతో దుర్యోధనో రాజా ప్రగృహ్య మహతీం గదాం।
పద్ధ్యామమర్షీ ద్యుతిమానగచ్ఛత్పాండవైః సహ॥ 9-56-6 (63317)
తథా యాంతం గదాహస్తం వర్మణా చాపి దంశితం।
అంతరిక్షచరా దేవాః సాధుసాధ్విత్యపూజయన్॥ 9-56-7 (63318)
వాదకాశ్చ నరాస్తత్ర దృష్ట్వా తే హర్షమాగతాః॥ 9-56-8 (63319)
స పాండవైః పరివృతః కురురాజస్తవాత్మజః।
మత్తస్యేవ గజేంద్రస్య గతిమాస్థాయ సోఽవ్రజత్॥ 9-56-9 (63320)
తతః శంఖనినాదైశ్చ భేరీణాం చ మహాస్వనైః।
సింహనాదైశ్చ శూరాణాం దిశః సర్వాః ప్రపూరితాః॥ 9-56-10 (63321)
తతస్తే తు కురుక్షేత్రం ప్రాప్తా నరవరోత్తమాః।
ప్రతీచ్యభిముఖం దేశం యథోద్దిష్టం సుతేన తే।
దక్షిణేన సరస్వత్యాః స్వయనం తీర్థముత్తమం॥ 9-56-11 (63322)
తస్మిందేశే త్వనిరిణే తే తు యుద్ధమరోచయన్॥ 9-56-12 (63323)
తతో భీమో మహాకోటిం గదాం గృహ్యాథ వర్మభృత్।
బిభ్రద్రూపం మహారాజ సదృశం హి గరుత్మతః॥ 9-56-13 (63324)
అవబద్ధశిరస్త్రాణః శుద్ధకాంచనవర్మభృత్।
రరాజ రాజన్పుత్రస్తే కాంచనః శైలరాడివ॥ 9-56-14 (63325)
తౌ తథా సంగతౌ వీరౌ భీమదుర్యోధనావుభౌ।
సంయుగే సంప్రకాశేతే సంరబ్ధావివ కుంజరౌ॥ 9-56-15 (63326)
రథమండలమధ్యస్థౌ భ్రాతరౌ తౌ నరర్షభౌ।
అశోభేతాం మహారాజ చంద్రసూర్యావివోదితౌ॥ 9-56-16 (63327)
తావన్యోన్యం నిరీక్షేతాం క్రుద్ధావివ మహోరగౌ।
దహంతౌ లోచనై రాజన్పరస్పరవధైషిణౌ॥ 9-56-17 (63328)
సంప్రహృష్టమనా రాజన్గదామాదాయ కౌరవః।
సృక్విణీ సంలిహన్రాజన్క్రోధరక్తేక్షణః శ్వసన్॥ 9-56-18 (63329)
తతో దుర్యోధనో రాజన్గదామాదాయ వీర్యవాన్।
భీమసేనమభిప్రేక్ష్య గజో గజమివాహ్వయత్॥ 9-56-19 (63330)
అద్రిసారమయీం భీమస్తథైవాదాయ వీర్యవాన్।
ఆహ్వయామాస నృపతిం సింహః సింహం యథా వనే॥ 9-56-20 (63331)
తావుద్యతగదాపాణీ దుర్యోధనవృకోదరౌ।
సంయుగే సంప్రకాశేతాం గిరీ సశిఖరావివ॥ 9-56-21 (63332)
తావుభౌ సమతిక్రుద్ధావుభౌ భీమపరాక్రమౌ।
ఉభౌ శిష్యౌ గదాయుద్ధే రౌహిణేయస్య ధీమతః॥ 9-56-22 (63333)
ఉభౌ సదృశకర్మాణౌ వరుణస్య మహాబలౌ।
వాసుదేవస్య రామస్య తథా వైశ్రవణస్య చ॥ 9-56-23 (63334)
సదృశౌ తౌ మహారాజ మధుకైటభయోరపి।
ఉభౌ సదృశకర్మాణౌ తథా సుందోపసుందయోః॥ 9-56-24 (63335)
[రామరావణయోశ్చైవ వాలిసుగ్రీవయోస్తథా]।
తథైవ కాలస్య సమౌ మృత్యోశ్చైవ పరంతపౌ॥ 9-56-25 (63336)
అన్యోన్యమభిధావంతౌ మత్తావివ మహాద్విపౌ।
వాసితాసంగమే దృప్తౌ శరదీవ మదోత్కటౌ॥ 9-56-26 (63337)
ఉభౌ క్రోధవిషం దీప్తం వమంతావురగావివ।
అన్యోన్యమభిసంరబ్ధౌ ప్రేక్షమాణావరిందమౌ॥ 9-56-27 (63338)
ఉభౌ భరతశార్దూలౌ విక్రమేణ సమన్వితౌ।
సింహావివ దురాధర్షౌ గదాయుద్ధవిశారదౌ॥ 9-56-28 (63339)
నఖదంష్ట్రాయుధౌ వీరౌ వ్యాఘ్రావివ దురుత్సహౌ।
ప్రజాసంహరణే క్షుబ్ధౌ సముద్రావివ దుస్తరౌ॥ 9-56-29 (63340)
లోహితాంగావివ క్రుద్ధౌ ప్రతపంతౌ మహారథౌ।
[పూర్వపశ్చిమజౌ మేఘౌ ప్రేక్షమాణావరిందమౌ॥ 9-56-30 (63341)
గర్జమానౌ సువిషమం క్షరంతౌ ప్రావృషీవ హి।
రశ్మియుక్తౌ మహాత్మానౌ దీప్తిమంతౌ మహాబలౌ॥ 9-56-31 (63342)
దదృశాతే కురుశ్రేష్ఠౌ కాలసూర్యావివోదితౌ।
వ్యాఘ్రావివ సుసంరబ్ధౌ గర్జంతావివతోయదౌ॥ 9-56-32 (63343)
జహృషాతే మహాబాహు సింహకేసరిణావివ।
గజావివ సుసంరబ్ధౌ జ్వలితావివ పావకౌ॥ 9-56-33 (63344)
దదృశాతే మహాత్మానౌ సశృంగావివ పర్వతౌ।
రోషాత్ప్రస్ఫురమాణోష్ఠౌ నిరీక్షంతౌ పరస్పరం॥ 9-56-34 (63345)
తౌ సమేతౌ మహాత్మానౌ గదాహస్తౌ నరోత్తమౌ।]
ఉభౌ పరమసంహృష్టావుభౌ పరమసంమతౌ॥ 9-56-35 (63346)
సదశ్వావివ హేషంతౌ బృంహంతావివ కుంజరౌ।
వృషభావివ గర్జంతౌ దుర్యోధనవృకోదరౌ।
దైత్యావివ బలోన్మత్తౌ రేజతుస్తౌ నరోత్తమౌ॥ 9-56-36 (63347)
తతో దుర్యోధనో రాజన్నిదమాహ యుధిష్ఠిరం।
సృంజయైః సహ తిష్ఠంతం తపంతమివ భాస్కరం॥ 9-56-37 (63348)
ఇదం వ్యవసితం యుద్ధం మమ భీమస్య చోభయోః।
ఉపోపవిష్టాః పశ్యధ్వం విమర్దం నృపసత్తమాః॥ 9-56-38 (63349)
తతః సముపవిష్టం తత్సుమహద్రాజమండలం।
విరాజమానం దదృశే దివీవాదిత్యమండలం॥ 9-56-39 (63350)
తేషాం మధ్యే మహాబాహుః శ్రీమాన్కేశవపూర్వజః।
ఉపవిష్టో మహారాజ పూజ్యమానః సమంతతః॥ 9-56-40 (63351)
శుశుభే రాజమధ్యస్థో నీలవాసాః సితప్రభః।
నక్షత్రైరివ సంపూర్ణో వృతో నిశి నిశాకరః॥ 9-56-41 (63352)
తౌ తథా తు మహారాజ గదాహస్తౌ సుదుఃసహౌ।
అన్యోన్యం వాగ్భిరుగ్రాభిస్తక్షమాణౌ వ్యవస్థితౌ॥ 9-56-42 (63353)
అప్రియాణి తతోఽన్యోన్యముక్త్వా తౌ కురుసత్తమౌ।
ఉదీక్షంతౌ స్థితౌ తత్ర వృత్రశక్రౌ యథాఽఽహవే॥ ॥ 9-56-43 (63354)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే శల్యపర్వణి గయాదుద్ధపర్వణి షట్పంచాశత్తమోఽధ్యాయః॥ 56 ॥ *ఏతచ్ఛ్లోకస్య స్థానే ఝ.పుస్తకే అధోలిఖితాః పంచ శ్లోకా వర్తంతే। తే చ।
ప్రీత్యా పరమయా యుక్తాః సమభ్యర్చ్య యథావిధి।
ఆసనం చ దదౌ తస్మై పర్యపృచ్ఛదనామయం॥ 9-56-1 (63355)
తతో యుధిష్ఠిరం రామో వాక్యమేతదువాచ హ।
మధురం ధర్మసంయుక్తం శూరాణాం హితమేవ చ॥ 9-56-2 (63356)
మయా శ్రుతం కథయతామృషీణాం రాజసత్తమ।
కురుక్షేత్రం పరం పుణ్యం పావనం స్వర్గ్యమేవ చ॥ 9-56-3 (63357)
దేవతైర్ఋషిభిర్జుష్టం బ్రాహ్మణైశ్చ మహాత్మభిః।
తత్ర వై యోత్స్యమానా యే దేహం త్యక్ష్యంతి మానవాః॥ 9-56-4 (63358)
9-56-5 (63359)
తేషాం స్వర్గే ధ్రువో వాసః శక్రేణ సహ మారిష।
తస్మాత్సమంతపంచకమితో యామ ద్రుతం నృప॥
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes
9-56-8 వాతికాశ్చారణా యే తు ఇతి ఝ.పాఠః। తత్ర వాతికాః వాతేన సహ గచ్ఛంతి తే ఆకాశచారిణః। చారణాః సిద్ధవిశేషా ఇత్యర్థః॥। 9-56-11 స్వయనం సుగతిదం॥ 9-56-12 అనిరిణే అనూషరే॥ 9-56-26 వాసితాసంగమే ఏకకరిణీసంగమార్థే దృప్తౌ మోహితౌ॥ 9-56-30 లోహితాంగౌ ద్వౌ కుజావివేత్యభూతోపమా॥ 9-56-33 జహషాతే హర్షం ప్రాపతుః॥ 9-56-56 షట్పంచాశత్తమోఽధ్యాయః॥శల్యపర్వ - అధ్యాయ 057
॥ శ్రీః ॥
9.57. అధ్యాయః 057
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics
భీమదుర్యోధనయోర్వీరవాదః॥ 1 ॥Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text
9-57-0 (63360)
వైశంపాయన ఉవాచ। 9-57-0x (5228)
తతో వాగ్యుద్ధమభవత్తుములం జనమేజయ।
యత్ర దుఃఖాన్వితో రాజా ధృతరాష్ట్రోఽబ్రవీదిదం॥ 9-57-1 (63361)
ధిగస్తు ఖలు మానుష్యం యస్య నిష్ఠేయమీదృశీ।
ఏకాదశచమూభర్తా యత్ర పుత్రో మమానఘ॥ 9-57-2 (63362)
ఆజ్ఞాప్య సర్వాన్నృపతీన్భుక్త్వా చేమాం వసుంధరాం।
గదామాదాయ చైకాకీ పదాతిః ప్రస్థితో రణం॥ 9-57-3 (63363)
భూత్వా హి జగతో నాథో హ్యనాథ ఇవ మే సుతః।
గదాముద్యంయ యో యాతి కిమన్యద్భాగధేయతః॥ 9-57-4 (63364)
అహో దుఃఖం మహత్ప్రాప్తం పుత్రేణ మమ స·ంజయ।
ఏవముక్త్వా స దుఃఖార్తో విరరామ జనాధిపః॥ 9-57-5 (63365)
సంజయ ఉవాచ। 9-57-6x (5229)
స మేఘనినదో హర్షాన్నినదన్నివ గోవృషః।
ఆజుహావ తదా పార్థం యుద్ధాయ యుధి వీర్యవాన్॥ 9-57-6 (63366)
భీమమాహ్వయమానే తు కురురాజే మహాత్మని।
ప్రాదురాసన్సుఘోరాణి రూపాణి వివిధాన్యుత॥ 9-57-7 (63367)
వవుర్వాతాః సనిర్ఘాతాః పాంసువర్షం పపాత చ।
బభూవుశ్చ దిశః సర్వాస్తిమిరేణ సమావృతాః॥ 9-57-8 (63368)
మహాస్వనాః సునిర్వాతాస్తుములా రోమహర్షణాః।
పేతుస్తథోల్కాః శతశః స్ఫోటయంత్యో నభస్తలాత్॥ 9-57-9 (63369)
రాహుశ్చాగ్రసదాదిత్యమపర్వణి విశాంపతే।
చకంపే చ మహాకంపం పృథివీ సవనద్రుమా॥ 9-57-10 (63370)
రూక్షాశ్చ వాతాః ప్రవవుర్నీచైః శర్కరకర్షిణః।
గిరీణాం శిఖరాణ్యేవ న్యపతంత మహీతలే॥ 9-57-11 (63371)
మృగా బహువిధాకారాః సంపతంతి దీశో దశ।
దీప్తాః శివాశ్చాప్యనదన్ఘోరరూపాః సుదారుణాః॥ 9-57-12 (63372)
నిర్ఘాతాశ్చ మహాఘోరా బభూవూ రోమహర్షణాః।
దీప్తాయాం దిశి రాజేంద్ర మృగాశ్చాశుభవాదినః॥ 9-57-13 (63373)
ఉదపానగతాశ్చాపో వ్యవర్ధంత సమంతతః।
అశరీరా మహానాదాః శ్రూయంతే స్మ భయానకాః॥ 9-57-14 (63374)
ఏవమాదీని దృష్ట్వా స నిమిత్తాని వృకోదరః।
ఉవాచ భ్రాతరం జ్యేష్ఠం ధర్మరాజం యుధిష్ఠిరం॥ 9-57-15 (63375)
ఏష శక్యో మయా జేతుం మందాత్మా చ సుయోధనః॥ 9-57-16 (63376)
అద్య క్రోధం విమోక్ష్యామి నిగూఢం హృదయేశయం।
సుయోధనే కౌరవేంద్రే ఖాండవేఽగ్నిమివార్జునః॥ 9-57-17 (63377)
శల్యమద్యోద్ధరిష్యామి తవ పాండవ హృచ్ఛయం।
నిహత్య గదయా పాపమిమం కురుకులాంతకం॥ 9-57-18 (63378)
అద్య కీర్తిమయీం మాలాం ప్రతిమోక్ష్యాంయహం త్వయి।
హత్వేమం పాపకర్మాణం గదయా రణమూర్ధని॥ 9-57-19 (63379)
అద్యోరుగదయా రాజన్భేత్తాఽస్మి సమరేఽనయా।
నాయం ప్రవేష్టా నగరం పునర్వారణసాహ్వయం॥ 9-57-20 (63380)
సర్పోత్సర్గస్య శయనే విషదానస్య భోజనే।
ప్రమాణకోట్యాం పాతస్య దాహస్య జతువేశ్మని॥ 9-57-21 (63381)
సభాయామవహాసస్య సర్వస్వహరణస్య చ।
వర్షమజ్ఞాతవాసస్య వనవాసస్య చానఘ॥ 9-57-22 (63382)
అద్యాంతమేషాం దుఃఖానాం గంతాఽహం భరతర్షభ।
ఏకాహ్నా వినిహత్యేమం భవిష్యాంయాత్మనోఽనృణః॥ 9-57-23 (63383)
అద్యాయుర్ధార్తరాష్ట్రస్య దుర్మతేరకృతాత్మనః।
సమాప్తం భరతశ్రేష్ఠ మాతాపిత్రోశ్చ దర్శనం॥ 9-57-24 (63384)
అద్య సౌఖ్యం తు రాజేంద్ర కురురాజస్య దుర్మతేః।
సమాప్తం చ మహారాజ నారీణాం దర్శనం పునః॥ 9-57-25 (63385)
అద్యాయం కురురాజస్య శంతనోః కులపాంసనః।
ప్రాణాఞ్శ్రియం చ రాజ్యం చ త్యక్త్వా శేష్యతి భూతలే॥ 9-57-26 (63386)
రాజా చ ధృతరాష్ట్రోఽద్య శ్రుత్వా పుత్రం నిపాతితం।
స్మరిష్యత్యశుభం కర్మ యత్తచ్ఛకునిబుద్ధిజం॥ 9-57-27 (63387)
ఇత్యుక్త్వా రాజశార్దూల గదామాదాయ వీర్యవాన్।
అభ్యతిష్ఠత యుద్ధాయ శక్రో వృత్రమివాహ్వయన్॥ 9-57-28 (63388)
తముద్యతగదం దృష్ట్వా కైలాసమివ శృంగిణం।
భీమసేనః పునః క్రుద్ధో దుర్యోధనమువాచ హ॥ 9-57-29 (63389)
రాజ్ఞశ్చ ధృతరాష్ట్రస్య తథా త్వమపి చాత్మనః।
స్మర తద్దుష్కృతం కర్మ యద్వృత్తం వారణావతే॥ 9-57-30 (63390)
ద్రౌపదీ చ పరిక్లిష్టా సభామధ్యే రజస్వలా।
ద్యూతే చ వంచితో రాజా యత్త్వయా సౌబలేన చ॥ 9-57-31 (63391)
వనే దుఃఖం చ యత్ప్రాప్తమస్మాభిస్త్వత్కృతం మహత్।
విరాటనగరే చైవ యోన్యంతరగతైరివ।
తత్సర్వం పాతయాంయద్య దిష్ట్యా దృష్టోఽసి దుర్మతే॥ 9-57-32 (63392)
త్వత్కృతేఽసౌ హతః శేతే శరతల్పే పితామహః।
గాంగేయో రథినాం శ్రేష్ఠో రథినా యాజ్ఞసేనినా॥ 9-57-33 (63393)
హతో ద్రోణశ్చ కర్ణశ్చ తథా శల్యః ప్రతాపవాన్।
వైరాగ్నేరాదికర్తాసౌ శకునిః సౌబలో హతః॥ 9-57-34 (63394)
ప్రాతికామీ తథా పాపో ద్రౌపద్యాః క్లేశకృద్ధతః।
భ్రాతరస్తే హతాః సర్వే శూరా విక్రాంతయోధినః॥ 9-57-35 (63395)
ఏతే చాన్యే చ బహవో నిహతాస్త్వత్కృతే నృపాః।
త్వామద్య నిహనిష్యామి గదయా నాత్ర సంశయః॥ 9-57-36 (63396)
ఇత్యేవముచ్చై రాజానం భాషమాణం వృకోదరం।
ఉవాచ గతభీ రాజన్పుత్రస్తే సత్యవిక్రమః॥ 9-57-37 (63397)
కిం కత్థనేన బహునా యుధ్యస్వేహ వృకోదర।
అద్య తేఽహం వినేష్యామి యుద్ధశ్రద్ధాం కులాధమ॥ 9-57-38 (63398)
ఇతి దుర్యార్ధేనోఽక్షుద్రస్త్వయా క్షుద్రబలేన వై।
శక్యస్రాసయితుం వాచా న చాన్యః ప్రాకృతో యథా॥ 9-57-39 (63399)
చిరకాలేప్సితం దిష్ట్యా హృదయస్థమిదం మమ।
త్వయా సహ గదాయుద్ధం త్రిదశైరుపపాదితం॥ 9-57-40 (63400)
కిం వాచా బహునోక్తేన కత్థితేన చ దుర్మతే।
వాణీ సంకోచ్యతామేషా కర్మణా మా చిరం కృథాః॥ 9-57-41 (63401)
తస్య తద్వచనం శ్రుత్వా సర్వ ఏవాభ్యపూజయన్।
రాజానః సోమకాశ్చైవ యే తత్రాసన్సమాగతాః॥ 9-57-42 (63402)
తతః సంపూజితః సర్వైః సంప్రహృష్టతనూరుహః।
భూయో ధీరాం మతిం చక్రే యుద్ధాయ కురునందనః॥ 9-57-43 (63403)
తం మత్తమివ మాతంగం తలశబ్దైర్నరాధిపాః।
భూయః సంహర్షయాంచక్రుర్దుర్యోధనమమర్షణం॥ 9-57-44 (63404)
తం మహాత్మా మహాత్మానం గదాముద్యంయ పాండవః।
అభిదుద్రావ వేగేన ధార్తరాష్ట్రం వృకోదరః॥ 9-57-45 (63405)
బృంహంతి కుంచరాస్తత్ర హయా హేషంతి చాసకృత్।
శస్త్రాణి చాప్యదీప్యంత పాండవానాం జయైషిణాం ॥ 9-57-46 (63406)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే శల్యపర్వణి కదాయుద్ధపర్వణి సప్తపంచాశత్తమోఽధ్యాయః॥ 57 ॥
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes
9-57-16 నైష శక్తో రణే జేతుం మందాత్మా మాం సుయోధన ఇతి ఝ.పాఠః॥ 9-57-41 వాణీ సంపద్యతామితి ఝ.పాఠః॥ 9-57-57 సప్తపంచాశత్తమోఽధ్యాయః॥శల్యపర్వ - అధ్యాయ 058
॥ శ్రీః ॥
9.58. అధ్యాయః 058
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics
సంజయ ఉవాచ।Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text
9-58-0 (63407)
సంజయ ఉవాచ। 9-58-0x (5230)
తతో దుర్యోధనో దృష్ట్వా భీమసేనం తథాఽఽగతం।
ప్రత్యుద్యయావదీనాత్మా వేగేన మహతా నదన్॥ 9-58-1 (63408)
సమాపేతతురన్యోన్యం శృంగిణౌ వృషభావివ।
మహానిర్ఘాతఘోషశ్చ ప్రహారాణామజాయత॥ 9-58-2 (63409)
అభవచ్చ తయోర్యుద్వం తుములం రోమహర్షణం।
జిఘృక్షతోర్యథాఽన్యోన్యమింద్రప్రహ్లాదయోరివ॥ 9-58-3 (63410)
రుధిరోక్షితసర్వాంగౌ గదాహస్తౌ మనస్వినౌ।
దదృశాతే మహాత్మానౌ పుష్పితావివ కింశుకౌ॥ 9-58-4 (63411)
తథా తస్మిన్మహాయుద్ధే వర్తమానే సుదారుణే।
ఖద్యోతసంఖైరివ ఖం దర్శనీయం వ్యరోచత॥ 9-58-5 (63412)
తథా తస్మిన్వర్తమానే సంకులే తుములే భృశం।
ఉభావపి పరిశ్రాంతౌ యుధ్యమానావరిందమౌ॥ 9-58-6 (63413)
తౌ ముహూర్తం సమాశ్వస్య పునరేవ పరంతపౌ।
సంప్రహారయతాం చిత్రే సంప్రగృహ్య గదే శుభే॥ 9-58-7 (63414)
తౌ తు దృష్ట్వా మహావీర్యౌ సమాశ్వస్తౌ నరర్షభౌ।
బలినౌ వారణౌ యద్వద్వాసితార్థే మదోత్కటౌ॥ 9-58-8 (63415)
సమానవీర్యౌ సంప్రేక్ష్య ప్రగృహీతగదావుభౌ।
ప్రహర్షం పరమం జగ్ముర్దేవగంధర్వదానవాః॥ 9-58-9 (63416)
ప్రగృహీతగదౌ దృష్ట్వా దుర్యోధనవృకోదరౌ।
సంశయః సర్వభూతానాం విజయే సమపద్యత॥ 9-58-10 (63417)
సమాగంయ తతో భూయో భ్రాతరౌ బలినాం వరౌ।
అన్యోన్యస్యాంతరప్రేప్సూ ప్రచక్రాతేఽంతరం ప్రతి॥ 9-58-11 (63418)
యమదండోపమాం గుర్వీమింద్రాశనిమివోద్యతాం।
దదృశుః ప్రేక్షకా రాజన్రౌద్రీం విశసనీం గదాం॥ 9-58-12 (63419)
ఆవిద్ధ్యతో గతాం తస్య భీమసేనస్య సంయుగే।
శబ్దః సుతుములో ఘోరో ముహూర్తం సమపద్యత॥ 9-58-13 (63420)
ఆవిద్ధ్యంతమరిం ప్రేక్ష్య ధార్తరాష్ట్రోఽథ పాండవం।
గదామతులవేగాం తాం విస్మితః సంబభూవ హ॥ 9-58-14 (63421)
చరంశ్చ వివిధాన్మార్గాన్మండలాని చ భారత।
అశోభత తదా వీరో భూయ ఏవ వృకోదరః॥ 9-58-15 (63422)
తౌ పరస్పరమాసాద్య యత్తావన్యోన్యసూదనే।
మార్జారావివ భక్షార్థే తతక్షాతే ముహుర్ముహుః॥ 9-58-16 (63423)
అచరద్భీమసేనస్తు మార్గాన్బహువిధాంస్తథా।
మండలాని విచిత్రాణి గతప్రత్యాగతాని చ॥ 9-58-17 (63424)
గోమూత్రికాణి చిత్రాణి స్థానాని వివిధాని చ।
పరిమోక్షం ప్రహారాణాం వర్జనం పరిధావనం॥ 9-58-18 (63425)
అభిద్రవణమాక్షేపమవస్థానం సవిగ్రహం।
మత్స్యోద్వృత్తం సోరువృత్తమవప్లుతముపప్లుతం॥ 9-58-19 (63426)
ఉపన్యస్తమపన్యస్తం గదాయుద్ధవిశారదౌ।
ఏవం తౌ విచరంతౌ తు న్యఘ్నతాం వై పరస్పరం॥ 9-58-20 (63427)
వంచయానౌ పునశ్చైవ చేరతుః కురుసత్తమౌ।
విక్రీడంతౌ సుబలినౌ మండలాని విచేరతుః॥ 9-58-21 (63428)
[తౌ దర్శయంతౌ సమరే యుద్ధక్రీడాం సమంతతః।
గదాభ్యాం సహసాఽన్యోన్యమాజఘ్నతురరిందమౌ॥ 9-58-22 (63429)
పరస్పరం సమాసాద్య దంష్ట్రాభ్యాం ద్విరదౌ యథా।
అశోభేతాం మహారాజ శోణితేన పరిప్లుతౌ॥ 9-58-23 (63430)
ఏవం తదభవద్యుద్ధం ఘోరరూపం పరంతప।
పరివృత్తేఽహని క్రూరం వృత్రవాసవయోరివ॥] 9-58-24 (63431)
గదాహస్తౌ తతస్తౌ తు మండలావస్థితౌ బలీ।
దక్షిణం మండలం రాజంధార్తరాష్ట్రోఽభ్యవర్తత।
సవ్యం తు మండలం తత్ర భీమసేనోఽభ్యవర్తత॥ 9-58-25 (63432)
తథా తు చరతస్తస్య భీమస్య రణమూర్ధని।
దుర్యోధనో మహారాజ పార్శ్వదేశేఽభ్యతాడయత్॥ 9-58-26 (63433)
ఆహతస్తు తతో భీమః పుత్రేణ తవ భారత।
ఆవిధ్యత గదాం గువీం ప్రహారం తమచింతయన్॥ 9-58-27 (63434)
ఇంద్రాశనిసమాం ఘోరాం యమదండమివోద్యతాం।
దదృశుస్తే మహారాజ భీమసేనస్య తాం గదాం॥ 9-58-28 (63435)
ఆవిధ్యంతం గదాం దృష్ట్వా భీమసేనం తవాత్మజః।
సముద్యంయ గదాం ఘోరాం ప్రత్యవిధ్యత్పరంతపః॥ 9-58-29 (63436)
గదామారుతవేగేన తవ పుత్రస్య భారత।
శబ్ద ఆసీత్సుతుములస్తేజశ్చ సమజాయత॥ 9-58-30 (63437)
స చరన్వివిధాన్మార్గాన్మండలాని చ భాగశః।
సమశోభత తేజస్వీ భూయో భీమాత్సుయోధనః॥ 9-58-31 (63438)
ఆవిద్ధా సర్వవేగేన భీమేన మహతీ గదా।
సధూమం సార్చిషం చాగ్నిం ముమోచోగ్రమహాస్వనా॥ 9-58-32 (63439)
ఆధూతాం భీమసేనేన గదాం దృష్ట్వా సుయోధనః।
అద్రిసారమయీం గుర్వీమావిధ్యన్బహ్వశోభత॥ 9-58-33 (63440)
గదామారుతవేగం హి దృష్ట్వా తస్య మహాత్మనః।
భయం వివేశ పాండూంస్తు సర్వానేవ ససాత్యకీన్॥ 9-58-34 (63441)
తౌ దర్శయంతౌ సమరే యుద్ధక్రీడాం సమంతతః।
గదాభ్యాం సహసాఽన్యోన్యమాజఘ్నతురరిందమౌ॥ 9-58-35 (63442)
తౌ పరస్పరమాసాద్య దంష్ట్రాభ్యాం ద్విరదౌ యథా।
అశోభేతాం మహారాజ శోణితేన పరిప్లుతౌ॥ 9-58-36 (63443)
ఏవం తదభవద్యుద్ధం ఘోరరూపమసంవృతం।
పరివృత్తేఽహని క్రూరం వృత్రవాసవయోరివ॥ 9-58-37 (63444)
దృష్ట్వా వ్యవస్థితం భీమం తవ పుత్రో మహాబలః।
చరంశ్చిత్రతరాన్మా ర్గాన్కౌంతేయమభిదుద్రువే॥ 9-58-38 (63445)
తస్య భీమో మహావేగాం జాంబూనదపరిష్కృతాం।
అతిక్రుద్ధస్య క్రుద్ధస్తు తాడయామాస తాం గదాం॥ 9-58-39 (63446)
సవిస్ఫులింగో నిర్హాదస్తయోస్తత్రాభిఘాతజః।
ప్రాదురాసీన్మహారాజ ఘృష్టయోర్వజ్రయోరివ॥ 9-58-40 (63447)
వేగవత్యా తయా తత్ర భీమసేనప్రముక్తయా।
నిపతంత్యా మహారాజ పృథివీ సమకంపత॥ 9-58-41 (63448)
తాం నామృష్యత కౌరవ్యో గదాం ప్రతిహతాం రణే।
మత్తో ద్విప ఇవ క్రుద్ధః ప్రతికుంజరదర్శనాత్॥ 9-58-42 (63449)
స సవ్యం మండలం రాజా ఉద్ధాంయ కృతనిశ్చయః।
ఆజఘ్నే మూర్ధ్ని కౌంతేయం గదయా భీమవేగయా॥ 9-58-43 (63450)
తయా త్వభిహతో భీమః పుత్రేణ తవ పాండవః।
నాకంపత మహారాజ తదద్భుతమివాభవత్॥ 9-58-44 (63451)
ఆశ్చర్యం చాపి తద్రాజన్సర్వసైన్యాన్యపూజయన్।
యద్గదాభిహతో భీమో నాకంపత పదాత్పదం॥ 9-58-45 (63452)
తతో గురుతరాం దీప్తాం గదాం హేమపరిష్కృతాం।
దుర్యోధనాయ వ్యసృజద్భీమో భీమపరాక్రమః॥ 9-58-46 (63453)
తం ప్రహారమసంభ్రాంతో లాఘవేన మహాబలః।
మోఘం దుర్యోధనశ్చక్రే తత్రాభూద్విస్మయో మహాన్॥ 9-58-47 (63454)
సా తు మోఘా గదా రాజన్పతంతీ భీమచోదితా।
చాలయామాస పృథివీం మహానిర్ఘాతనిఃస్వనాః॥ 9-58-48 (63455)
ఆస్థాయ కౌశికాన్మార్గానుత్పతన్స పునః పునః।
గదానిపాతం ప్రజ్ఞాయ భీమసేనం చ వంచితం॥ 9-58-49 (63456)
వంచయిత్వా తదా భీమం గదయా కురుసత్తమః।
తాడయామాస సంక్రుద్ధో వక్షోదేశే మహాబలః॥ 9-58-50 (63457)
గదయా నిహతో భీమో ముహ్యమానో మహారణే।
నాభ్యమన్యత కర్తవ్యం పుత్రేణాభ్యాహతస్తవ॥ 9-58-51 (63458)
తస్మింస్తథా వర్తమానే రాజన్సోమకపాణ్·డవాః।
భృశోపహతసంకల్పా నహృష్టమనసోఽభవన్॥ 9-58-52 (63459)
స తు తేన ప్రహారేణ మాతంగ ఇవ రోషితః।
హస్తివద్వస్తిసంకాశమభిదుద్రావ తే సుతం॥ 9-58-53 (63460)
తతస్తు తరసా భీమో గదయా తనయం తవ।
అభిదుద్రావ వేగేన సింహో వనగజం యథా॥ 9-58-54 (63461)
ఉపసృత్య తు రాజానం గదామోక్షవిశారదః।
ఆవిధ్యత గదాం రాజన్సముద్దిశ్య సుతం తవ॥ 9-58-55 (63462)
అతాడయద్భీమసేనః పార్శ్వే దుర్యోధనం తదా।
స విహ్వలః ప్రహారేణ జానుభ్యామగమన్మహీం॥ 9-58-56 (63463)
తస్మిన్కురుకులశ్రేష్ఠే జానుభ్యామవనీం గతే।
ఉదతిష్ఠత్తతో నాదః సృంజయానాం జగత్పతే॥ 9-58-57 (63464)
తేషాం తు నినదం శ్రుత్వా శృంజయానాం నరర్షభః।
అమర్షాద్భరతశ్రేష్ఠ పుత్రస్తే సమకుప్యత॥ 9-58-58 (63465)
ఉత్థాయ తు మహాబాహుర్మహానాగ ఇవ శ్వసన్।
దిధక్షన్నివ నేత్రాభ్యాం భీమసేనమవైక్షత॥ 9-58-59 (63466)
తతః స భరతశ్రేష్ఠో గదాపాణిరభిద్రవన్।
ప్రమథిష్యన్నివ శిరో భీమసేనస్య సంయుగే॥ 9-58-60 (63467)
స మహాత్మా మహాత్మానం భీమం భీమపరాక్రమః।
అతాడయచ్ఛంఖదేశే న చచాలాచలోపమః॥ 9-58-61 (63468)
స భూయః శుశుభే పార్థస్తాడితో గదయా రణే।
ఉద్భిన్నరుధిరో రాజన్ప్రభిన్న ఇవ కుంచరః॥ 9-58-62 (63469)
తతో గదాం వీరహణీమయోమయీం
ప్రగృహ్య వజ్రాశనితుల్యనిఃస్వనాం।
అతాడయచ్ఛత్రుమమిత్రకర్శనో
బలేన విక్రంయ ధనంజయాగ్రజః॥ 9-58-63 (63470)
స భీమసేనాభిహతస్తవాత్మజః
పపాత సంకంపితదేహబంధనః।
సుపుష్పితో మారుతవేగతాడితో
వనే మహాసాల ఇవావఘూర్ణితః॥ 9-58-64 (63471)
తతః ప్రణేదుర్జహృషుశ్చ పాండవాః
సమీక్ష్య పుత్రం పతితం క్షితౌ తవ।
తతః సుతస్తే ప్రతిలభ్య చేతనాం
సముత్పపాత ద్విరదో యథా హదాత్॥ 9-58-65 (63472)
స పార్థివో నిత్యమమర్షితస్తదా
మహారథః శిక్షితవత్పరిభ్రమన్।
అతాడయత్పాండవమగ్రతః స్థితం
స విహ్వలాంగో జగతీముపాస్పృశత్॥ 9-58-66 (63473)
స సింహనాదం విననాద కౌరవో
నిపాత్య భూమౌ యుధి భీమమోజసా।
బిభేద చైవాశనితుల్యమోజసా
గదానిపాతేన శరీరరక్షణం॥ 9-58-67 (63474)
తతోఽంతరిక్షే నినదో మహానభూ--
ద్దివౌకసామప్సరసాం చ నేదుషాం।
పపాత చోచ్చైరమరప్రవేరితం
విచిత్రపుష్పోత్కరవర్షముత్తమం॥ 9-58-68 (63475)
తతః పరానావిశదుత్తమం భయం
సమీక్ష్య భూమౌ పతితం నరోత్తమం।
అహీయమానం చ బలేన కౌరవం
నిశాంయ భేదం సుదృఢస్య వర్మణః॥ 9-58-69 (63476)
తతో ముహూర్తాదుపలభ్య చేతనాం
ప్రమృజ్య వక్త్రం రుధిరాక్తమాత్మనః।
ధృతిం సమాలంబ్య వివృత్య లోచనే
బలేన సంస్తభ్య వృకోదరః స్థితః॥ 9-58-70 (63477)
`తతో యమౌ యమసదృశౌ పరాక్రమే
సపార్షతః శినితనయశ్చ వీర్యవాన్।
సమాహ్వయన్నహమహమిత్యభిత్వరం--
స్తవాత్మజం సమభియయుర్వధైషిణః॥ 9-58-71 (63478)
నివర్త్య తాన్పునరపి పాండవో బలీ
తవాత్మజం స్వయమభిగంయ కాలవత్।
చచార చాప్యపగతఖేదవేపథుః
సురేశ్వరో నముచిమివోత్తమం రణే'॥ ॥ 9-58-72 (63479)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే శల్యపర్వణి గదాయుద్ధపర్వణి అష్టపంచాశత్తమోఽధ్యాయః॥ 58 ॥
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes
9-58-3 జిగీషతోర్యథేతి ఝ.పాఠః॥ 9-58-49 ఆస్థాయేతి। కౌశికాన్ కుశ ఉన్మత్తస్తదాచరితాన్మార్గానాస్థాయ పునః పునరుత్పతనేన వంచనేన చ భీమమున్మత్తీకృత్య గదయా తాడయామాసేతి ద్వయోః సంబంధః॥ 9-58-52 నహృష్టమనసః ఖిన్నచేతసః॥ 9-58-61 శంఖదేశే లలాటప్రాంత॥ 9-58-69 నేదుషాం నాద కృతవతీనాం॥ 9-58-58 అష్టపంచాశత్తమోఽధ్యాయః॥శల్యపర్వ - అధ్యాయ 059
॥ శ్రీః ॥
9.59. అధ్యాయః 059
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics
భీమసేనేన దుర్యోధనస్యోరుభేదనం॥ 1 ॥Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text
9-59-0 (63480)
సంచయ ఉవాచ। 9-59-0x (5231)
సముదీర్ణం తతో దృష్ట్వా సంగ్రామం కురుముఖ్యయోః।
అబ్రవీదర్జునస్తత్ర వాసుదేవం యశస్వినం॥ 9-59-1 (63481)
అనయోర్వీరయోర్యుద్ధే కో జ్యాయాన్భవతో మతః।
కస్య వా కో గుణో జ్యాయానేతద్వద జనార్దన॥ 9-59-2 (63482)
వాసుదేవ ఉవాచ। 9-59-3x (5232)
ఉపదేశోఽనయోస్తుల్యో భీమస్తు బలవత్తరః।
కృతీ యత్నపరస్త్వేష ధార్తరాష్ట్రో వృకోదరాత్॥ 9-59-3 (63483)
భీమసేనస్తు ధర్మేణ యుధ్యమానో న జేష్యతి।
అన్యాయేన తు యుధ్యన్వై హన్యాదేవ సుయోధనం॥ 9-59-4 (63484)
మాయయా నిర్జితా దేవైరసురా ఇతి నః శ్రుతం।
విరోచనస్తు శక్రేణ మాయయా నిర్జితః స వై॥ 9-59-5 (63485)
మాయయా చాక్షిపత్తేజో వృత్రస్య బలసూదనః।
తస్మాన్మాయామయం వీర ఆతిష్ఠతు వృకోదరః॥ 9-59-6 (63486)
ప్రతిజ్ఞాతం చ భీమేన ద్యూతకాలే ధనంజయ।
ఊరూ భేత్స్యామి తే సంఖ్యే గదయేతి సుయోధనం॥ 9-59-7 (63487)
సోఽయం ప్రతిజ్ఞాం తాం చాపి పారయత్వరికర్శనః।
మాయావినం తు రాజానం మాయయైవ నికృంతతు॥ 9-59-8 (63488)
యద్యేష బలమాస్థాయ న్యాయేన ప్రహరిష్యతి।
విషమస్థస్తతో రాజా భవిష్యతి యుధిష్ఠిరః॥ 9-59-9 (63489)
పునరేవ తు వక్ష్యామి పాండవేయ నిబోధ మే।
ధర్మరాజాపరాధేన భయం నః పునరాగతం॥ 9-59-10 (63490)
కృత్వా హి సుమహత్కర్మ హత్వా భీష్మముఖాన్కురూన్।
జయః ప్రాప్తో యశః ప్రాగ్ర్యం వైరం చ ప్రతియాతితం।
తదేవం విజయః ప్రాప్తః పునః సంశయితః కృతః॥ 9-59-11 (63491)
అబుద్ధిరేషాం మహతీ ధర్మరాజస్య పాండవ।
యదేకవిజయే వీర పణితం కృతమీదృశం॥ 9-59-12 (63492)
సుయోధనః కృతీ వీర ఏకాయనగతస్తథా॥ 9-59-13 (63493)
అపి చోశనసా గీతః శ్రూయతేఽయం పురాతనః।
శ్లోకస్తత్త్వార్థసహితస్తన్మే నిగదతః శృణు॥ 9-59-14 (63494)
పునరావర్తమానానాం భగ్నానాం జీవితైషిణాం।
భేతవ్యమరిశేషాణామేకాయనగతా హి తే॥ 9-59-15 (63495)
[సాహసోత్పతితానాం చ నిరాశానాం చ జీవితే।
న శక్యమగ్రతః స్థాతుం శక్రేణాపి ధనంజయ]॥ 9-59-16 (63496)
సుయోధనమిమం భగ్నం హతసైన్యం హదం గతం।
పరాజితం వనప్రేప్సుం నిరాశం రాజ్యలంభనే।
కోఽన్విష్య సంయుగే ప్రాజ్ఞః పునర్ద్వంద్వే సమాహ్వయేత్॥ 9-59-17 (63497)
అపి నో నిర్జితం రాజ్యం న హరేత సుయోధనః।
యస్త్రయోదశవర్షాణి గదయా కృతనిశ్రమః।
చరత్యూర్ధ్వం చ తిర్యక్వ భీమసేనిఘాంసయా॥ 9-59-18 (63498)
ఏనం చేన్న మహాబాహురన్యాయేన హనిష్యతి।
ఏష వః కౌరవో రాజా ధార్తరాష్ట్రో భవిష్యతి॥ 9-59-19 (63499)
సంజయ ఉవాచ। 9-59-20x (5233)
ధనంజయస్తు శ్రుత్వైతత్కేశవస్య మహాత్మనః।
ప్రేక్షతో భీమసేనస్య సవ్యమూరుమతాడయత్॥ 9-59-20 (63500)
గృహ్య సంజ్ఞాం తతో భీమో గదయా వ్యచరద్రణే।
మండలాని విచిత్రాణి యమకానీతరాణి చ॥ 9-59-21 (63501)
దక్షిణం మండలం సవ్యం గోమూత్రికమథాపి చ।
వ్యచరత్పాండవో రాజన్నరిం సంమోహయన్నివ॥ 9-59-22 (63502)
తథైవ తవ పుత్రోఽపి గదామార్గవిశారదః।
వ్యచరల్లఘు చిత్రం చ భీమసేనజిఘాంసయా॥ 9-59-23 (63503)
ఆధున్వంతౌ గదే ఘోరే చందనాగరురూషితే।
వైరస్యాంతం పరీప్సంతౌ రణే క్రుద్ధావివాంతకౌ॥ 9-59-24 (63504)
అన్యోన్యం తౌ జిఘాంసంతౌ ప్రవీరౌ పురుషర్షభౌ।
యుయుధాతే గరుత్మంతౌ యథా నాగామిషైషిణౌ॥ 9-59-25 (63505)
మండలాని బిచిత్రాణి చరతోర్నృపభీమయోః।
గదాసంపాతజాస్తత్ర ప్రజజ్ఞుః పావకార్చిషః॥ 9-59-26 (63506)
సమం ప్రహరతోస్తత్ర శూరయోర్బలినోర్మృధే।
క్షుబ్ధయోర్వాయునా రాజంద్వయోరివ సముద్రయోః॥ 9-59-27 (63507)
తయోః ప్రహరతోస్తుల్యం మత్తకుంజరయోరివ।
గదానిర్ఘాతసం హాదః ప్రహారాణామజాయత॥ 9-59-28 (63508)
తస్మింస్తదా సంప్రహారే దారుణే సంకులే భృశం।
ఉభావపి పరిశ్రాంతౌ యుధ్యమానావరిందమౌ॥ 9-59-29 (63509)
తౌ ముహూర్తే సమాశ్వస్య పునరేవ పరంతప।
అభ్యహారయతాం క్రుద్ధౌ ప్రగృహ్య మహతీ గదే॥ 9-59-30 (63510)
తయోః సమభవద్యుద్ధం ఘోరరూపమసంవృతం।
గదానిపాతై రాజేంద్ర తక్షతోర్వై పరస్పరం॥ 9-59-31 (63511)
సమరే ప్రద్రుతౌ తౌ తు వృషభాక్షౌ తరస్వినౌ।
అన్యోన్యం జఘ్నతుర్వీరౌ పంకస్థౌ మహిషావివ॥ 9-59-32 (63512)
జర్ఝరీకృతసర్వాంగౌ రుధిరేణాభిసంప్లుతౌ।
దదృశాతే హిమవతి పుష్పితావివ కింశుకౌ॥ 9-59-33 (63513)
దుర్యోధనస్తు పార్థేన వివరే సంప్రదర్శితే।
ఈషదుత్స్మయమానస్తు సహసా ప్రససార హ॥ 9-59-34 (63514)
తమభ్యాశగతం ప్రాజ్ఞః క్షణే ప్రేక్ష్య వృకోదరః।
అవాక్షిపద్గదాం తస్మిన్వేగేన మహతా బతీ॥ 9-59-35 (63515)
అవక్షేపం తు తం దృష్ట్వా పుత్రస్తవ విశాంపతే।
అపాసర్పత్తతః స్థానాత్సా మోఘా న్యపతద్భువి॥ 9-59-36 (63516)
మోక్షయిత్వా ప్రహారం తం సుతస్తవ సుసంభ్రమాత్।
భీమసేనం చ గదయా ప్రాహరత్కురుసత్తమ॥ 9-59-37 (63517)
తస్య విస్యందమానేన రుధిరేణామితౌజసః।
ప్రహారగురుపాతాచ మూర్ఛేవ సమజాయత॥ 9-59-38 (63518)
తన్నావుధ్యత పుత్రస్తే పీడితం పాండవం రణే।
ధారయామాస భీమోఽపి శరీరమతిపీడితం॥ 9-59-39 (63519)
అమన్యత స్థితం హ్యేనం ప్రహరిష్యంతమాహవే।
అతో న ప్రాహరత్తస్మై పునరేవ తవాత్మజః॥ 9-59-40 (63520)
తతో ముహూర్తనాశ్వస్య దుర్యోధనముపస్థితం।
దేగేనాభ్యయతద్రాజన్గదామాదాయ పాండవః॥ 9-59-41 (63521)
తమాపతంతం సంప్రేక్ష్య సంరబ్ధగమితౌజసం।
మోధమస్య ప్రహారం తం చికీర్షుర్భరతర్షభ॥ 9-59-42 (63522)
అవస్యానే మతిం కృత్వా పుత్రంతవ మహామనాః।
ఇయేషోత్పతితుం రాజంఛలయిష్యన్వృకోదరం॥ 9-59-43 (63523)
అబుధ్యద్భీమసేనస్తు రాజ్ఞస్తస్య చికీర్షితం।
అచాస్య సమమిద్రుత్య సముత్పత్య చ సింహవత్॥ 9-59-44 (63524)
సత్యా వంచవతో రాజన్పునరేవోత్పతిష్యతః।
ఊరుభ్యాం ప్రాహిణోద్రాజన్గదాం వేగేన పాండవః॥ 9-59-45 (63525)
సా వజ్రనిష్పేషసమా ప్రహితా భీమకర్మణా।
ఊరూ దుర్యోధనస్యాథ బభంజ ప్రియదర్శనౌ॥ 9-59-46 (63526)
స పపాత నరవ్యాఘ్రో వసుధామనునాదయన్।
భగ్నోరుర్భీమసేనేన పుత్రస్తవ మహీపతే॥ 9-59-47 (63527)
వవుర్వాతాః సనిర్ఘాతాః పాంసువర్షం పపాత చ।
చచాల పృథివీ చాపి సవృక్షక్షుపపర్వతా॥ 9-59-48 (63528)
తస్మిన్నిపతితే వీరే పత్యౌ సర్వమహీక్షితాం।
మహాస్వనా పునర్దీప్తా సనిర్ఘాతా భయంకరీ।
పపాత చోల్కా మహతీ పతితే పృథివీపతౌ॥ 9-59-49 (63529)
తథా శోణితవర్షం చ పాంసువర్షం చ భారత।
వవర్ష మఘవాంస్తత్ర తవ పుత్రే నిపాతితే॥ 9-59-50 (63530)
యక్షాణాం రాక్షసానాం చ పిశాచానాం తథైవ చ।
అంతరిక్షే మహాన్నాదస్తత్ర భారత శుశ్రువే॥ 9-59-51 (63531)
తేన శబ్దేన ఘోరేణ మృగాణామథ పక్షిణాం।
జజ్ఞే ఘోరతరః శబ్దో బహూనాం సర్వతోదిశం॥ 9-59-52 (63532)
యే తత్ర వాజినః శేషా గజాశ్చ మనుజైః సహ।
ముముచుస్తే మహానాదం తవ పుత్రే నిపాతితే॥ 9-59-53 (63533)
బేరీశంఖమృదంగానామభవచ్చ స్వనో మహాన్।
అంతర్భూమిగతశ్చైవ తవ పుత్రే నిపాతితే॥ 9-59-54 (63534)
[బహుపాదైర్బహుభుజైః కబంధైర్ఘోరదర్శనైః।
నృత్యద్భిర్భయదైర్వ్యాప్తా దిశస్తత్రాభవన్నృప॥ 9-59-55 (63535)
ధ్వజవంతోఽస్త్రవంతశ్చ శస్త్రవంతస్తథైవ చ।
ప్రాకంపంత తతో రాజంస్తవ పుత్రే నిపాతితే]॥ 9-59-56 (63536)
హదాః కూపాశ్చ రుధిరముద్వేముర్నృపసత్తమ।
నద్యశ్చ సుమహావేగాః ప్రతిస్రోతోవహాఽభవన్॥ 9-59-57 (63537)
పుల్లింగా ఇవ నార్యస్తు స్త్రీలింగాః పురుషాఽభవన్।
దుర్యోధనే తదా రాజన్పతితే తనయే తవ॥ 9-59-58 (63538)
దృష్ట్వా తానద్భుతోత్పాతాన్పాంచాలాః పాండవైః సహ।
ఆవిగ్నమనసః సర్వే బభూవుర్భరతర్షభ॥ 9-59-59 (63539)
యయుర్దేవా యథాకామం గంధర్వాప్సరసస్తథా।
కథయంతోఽద్భుతం యుద్ధం సుతయోస్తవ భారత॥ 9-59-60 (63540)
తథైవ సిద్ధా రాజేంద్ర తథా వాతికచారణాః।
నరసింహౌ ప్రశంసంతౌ విప్రజగ్ముర్యథాగతం॥ ॥ 9-59-61 (63541)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే శల్యపర్వణి గదాయుద్ధపర్వణి ఏకోనషష్టితమోఽధ్యాయః॥ 59 ॥
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes
9-59-15 అరిశేషాణో పంచంయర్థే షష్ఠీ॥ 9-59-34 సహసైవాభిసారిత ఇతి క.ఛ.పాఠః॥ 9-59-45 ధృత్యా వంచయత ఇతి క.ఛ.పాఠః॥ 9-59-48 క్షుపః క్షుద్రవృక్షః॥ 9-59-59 ఏకోనషష్టితమోఽధ్యాయః॥శల్యపర్వ - అధ్యాయ 060
॥ శ్రీః ॥
9.60. అధ్యాయః 060
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics
భీమసేనేన దుర్యోధనాపనయానుస్మారణపూర్వకం వామపాదేన తచ్ఛిరస్తాడనం॥ 1 ॥ యుధిష్ఠిరేణ దుర్యోధనసమాశ్వాసనం॥ 2 ॥Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text
9-60-0 (63542)
సంజయ ఉవాచ। 9-60-0x (5234)
తం పాతితం తతో దృష్ట్వా మహాసాలమివోద్గతం।
ప్రహృష్టమనసః సర్వే బభూవుస్తత్ర పాండవాః॥ 9-60-1 (63543)
ఉన్మత్తమివ మాతంగం సింహేన వినిపాతితం।
దదృశుర్హృష్టరోమాణః సర్వే తే చాపి సోమకాః॥ 9-60-2 (63544)
తతో దుర్యోధనం హత్వా భీమసేనః ప్రతాపవాన్।
పాతితం కౌరవేంద్రం తముపగంయేదమబ్రవీత్॥ 9-60-3 (63545)
గౌర్గౌరితి పురా మంద ద్రౌపదీమేకవాససం।
యత్సభాయాం హసన్నస్మాంస్తదా వదసి దుర్మతే।
తస్యావహాసస్య ఫలమద్య త్వం సమవాప్నుహి॥ 9-60-4 (63546)
ఏవముక్త్వా స వామేన పదా మౌలిముపాస్పృశత్।
శిరశ్చ రాజసింహస్య పాదేన సమలోడయత్॥ 9-60-5 (63547)
తథైవ క్రోధసంరక్తో భీమః పరబలార్దనః।
పునరేవాబ్రవీద్వాక్యం యత్తచ్ఛృణు నరాధిప॥ 9-60-6 (63548)
యేఽస్మాన్పురా ప్రనృత్యంతి మూఢా గౌరితి గౌరితి।
తాన్వయం ప్రతినృత్యామః పునర్గౌరితి గౌరితి॥ 9-60-7 (63549)
నాస్మాకం నికృతిర్వహ్నిర్నాక్షద్యూతం న వంచనా।
స్వబాహుబలమాశ్రిత్య ప్రబాధామో వయం రిపూన్॥ 9-60-8 (63550)
సోఽవాప్య వైరస్య చిరస్య పారం
వృకోదరః ప్రాహ శనైః ప్రహస్య।
యుధిష్ఠిరం కేశవసృంజయాంశ్చ
ధనంజయం మాద్రవతీసుతౌ చ॥ 9-60-9 (63551)
రజస్వలా ద్రౌపదీమానయంతే
యే చాప్యకుర్వంత సదస్యవస్త్రాం। 9-60-10cతాన్పశ్యధ్వం పాండవైర్ధార్తరాష్ట్రాన్
రణే హతాంస్తపసా యాజ్ఞసేన్యాః॥ 9-60-10 (63552)
యే నః పురా షంఢతిలానవోచన్
క్రూరా రాజ్ఞో ధృతరాష్ట్రస్య పుత్రాః।
తే నో హతాః సగణాః సానుబంధాః
కామం స్వర్గం నరకం వా వ్రజామః॥ 9-60-11 (63553)
పునశ్చ రాజ్ఞః పతితస్య భూమౌ
స తాం గదాం స్కంధగతాం ప్రగృహ్య।
వామేన పాదేన శిరః ప్రమృద్య
దుర్యోధనం నైకృతికేత్యవోచత్॥ 9-60-12 (63554)
హృష్టేన రాజన్కురుపార్థివస్య
క్షుద్రాత్మనా భీమసేనేన పాదం।
దృష్ట్వా కృతం మూర్ధని నాభ్యనందన్
ధర్మాత్మానః సోమకానాం ప్రబర్హాః॥ 9-60-13 (63555)
తవ పుత్రం తథా హత్వా కత్థమానం వృకోదరం।
నృత్యమానం చ బహుశో ధర్మరాజోఽబ్రవీదిదం॥ 9-60-14 (63556)
గతోఽసి వైరస్యానృణ్యం ప్రతిజ్ఞా పూరితా త్వయా।
శుభేనాథాశుభేనైవ కర్మణా విరమాధునా॥ 9-60-15 (63557)
మా శిరోఽస్య పదాఽమర్దీర్మా ధర్మస్తేఽతిగో భవేత్।
రాజా జ్ఞాతిర్హతశ్చాయం నైతన్న్యాయ్యం తవానఘ॥ 9-60-16 (63558)
ఏకాదశచమూనాథం కురూణామధిపం తథా।
మాస్ప్రాక్షీర్భీమ పాదేన రాజానం జ్ఞాతిమేవ చ॥ 9-60-17 (63559)
హతబంధుర్హతామాత్యో భ్రష్టసైన్యో హతో మృధే।
సర్వాకారేణ శోచ్యోఽయం నావహాస్యోఽయమీశ్వరః॥ 9-60-18 (63560)
విధ్వస్తోఽయం హతామాత్యో హతబంధుర్హతాత్మజః।
ఉత్సన్నపిండో భ్రాతా చ నైతన్న్యాయ్యం కృతం త్వయా॥ 9-60-19 (63561)
ధార్మికో భీమసేనోఽసావిత్యాహుస్త్వాం పురా జనాః।
స కస్మాద్భీమసేన త్వం రాజానమధితిష్ఠసి॥ 9-60-20 (63562)
ఇత్యుక్త్వా భీమసేనం తు సాశ్రుకంఠో యుధిష్ఠిరః।
ఉపసృత్యాబ్రవీద్దీనో దుర్యోధనమరిందమం॥ 9-60-21 (63563)
తాత మన్యుర్న తే కార్యో నాత్మా శోచ్యస్త్వయా తథా।
నూనం పూర్వకృతం కర్మ సుఘోరమనుభూయతే॥ 9-60-22 (63564)
ధాత్రోపదిష్టం విషమం నూనం ఫలమసంస్కృతం।
యద్వయం త్వాం జిఘాంసామస్త్వం చాస్మాన్కురుసత్తమ॥ 9-60-23 (63565)
ఆత్మనో హ్యపరాధేన మహద్వ్యసనమీహశం।
ప్రాప్తవానసి యల్లోభాన్మదాద్బాల్యాచ్చ భారత॥ 9-60-24 (63566)
ఘాతయిత్వా వయస్యాంశ్చ భ్రాతౄనథ పితౄంస్తథా।
పుత్రాన్పౌత్రాంస్తథా చాన్యాంస్తతోసి నిధనం గతః॥ 9-60-25 (63567)
తవాపరాధాదస్మాభిర్భ్రాతరస్తే నిపాతితాః।
నిహతా జ్ఞాతయశ్చాపి దిష్టం మన్యే దురత్యయం॥ 9-60-26 (63568)
[ఆత్మా న శోచనీయస్తే శ్లాఘ్యో మృత్యుస్తవానఘ।
వయమేవాధునా శోచ్యాః సర్వావస్థాసు కౌరవ॥ 9-60-27 (63569)
కృపణం వర్తయిష్యామస్తైర్హీనా బంధుభిః ప్రియైః।
భ్రాతౄణాం చైవ పుత్రాణాం తథా వై శోకవిహ్వలాః॥ 9-60-28 (63570)
కథం ద్రక్ష్యామి విధవా వధూః శోకపరిప్లుతాః।
త్వమేకః సుస్థితో రాజన్స్వర్గే తే నిలయో ధ్రువః।
వయం నరకసంజ్ఞం వై దుఃఖం ప్రాప్స్యామ దారుణం॥] 9-60-29 (63571)
స్నుషాశ్చ ప్రస్నుషాశ్చైవ ధృతరాష్ట్రస్య విహ్వలాః।
గర్హయిష్యంతి నో నూనం విధవాః శోకకర్శితాః॥ 9-60-30 (63572)
సంజయ ఉవాచ। 9-60-31x (5235)
ఏవముక్త్వా సుదుఃఖార్తో నిశశ్వాస స పార్థివః।
విలలాప చిరం చాపి ధర్మపుత్రో యుధిష్ఠిరః॥ ॥ 9-60-31 (63573)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే శల్యపర్వణి గదాయుద్ధపర్వణి షష్టితమోఽధ్యాయః॥ 60 ॥
శల్యపర్వ - అధ్యాయ 061
॥ శ్రీః ॥
9.61. అధ్యాయః 061
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics
భీమే అపనయబుద్ధ్యా క్రుద్ధేన బలరామేణ లాంగలముద్యంయ తంప్రత్యభిగమనం॥ 1 ॥ కృష్ణేన తత్సాంత్వనం తతో బలస్య ద్వారకాగమనం॥ 2 ॥ యుధిష్ఠిరస్య కృష్ణేన భీమేన చ సంలాపః॥ 3 ॥Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text
9-61-0 (63574)
ధృతరాష్ట్రా ఉవాచ। 9-61-0x (5236)
అధర్మేణ హతం దృష్ట్వా రాజానం మాధవోత్తమః।
కిమబ్రవీత్తదా సూత బలదేవో మహాబలః॥ 9-61-1 (63575)
గదాయుద్ధవిశేషజ్ఞో గదాయుద్ధవిశారదః।
కృతవాన్రౌహిణేయో యత్తన్మమాచక్ష్వ సంజయ॥ 9-61-2 (63576)
సంజయ ఉవాచ। 9-61-3x (5237)
శిరస్యభిహతం దృష్ట్వా భీమసేనేన తే సుతం।
రామః ప్రహరతాం శ్రేష్ఠశ్చుక్రోధ బలవద్బలీ॥ 9-61-3 (63577)
తతో మధ్యే నరేంద్రాణామూర్ధ్వబాహుర్హలాయుధః।
కుర్వన్నార్తస్వరం ఘోరం ధిగ్ధిగ్భీమేత్యువాచ హ॥ 9-61-4 (63578)
అహో ధిగ్యదధో నాభేః ప్రహృతం ధర్మవిగ్రహే।
నైతద్దృష్టం గదాయుద్ధే కృతవాన్యద్వృకోదరః॥ 9-61-5 (63579)
అధో నాభ్యా న హంతవ్యమితి శాస్త్రస్య నిశ్చయః।
అయం తు శాస్త్రముత్సృజ్య స్వచ్ఛందాత్సంప్రవర్తతే॥ 9-61-6 (63580)
తస్య తత్తద్బ్రువాణస్య రోషః సమభవన్మహాన్।
[తతో రాజానమాలోక్య రోషసంరక్తలోచనః।
బలదేవో మహారాజ తతో వచనమబ్రవీత్॥ 9-61-7 (63581)
న చైష పతితః కృష్ణ కేవలం మత్సమోఽసమః।
ఆశ్రితస్య తు దౌర్బల్యాదాశ్రయః పరిభర్త్స్యతే॥] 9-61-8 (63582)
తతో లాంగలముద్యంయ భీమమభ్యద్రవద్బలీ॥ 9-61-9 (63583)
తస్యోర్ధ్వబాహోః సదృశం రూపమాసీన్మహాత్మనః।
బహుధాతువిచిత్రస్య శ్వేతస్యేవ మహాగిరేః॥ 9-61-10 (63584)
`భ్రాతృభిః సహితో వీరైః సార్జునైరస్త్రకోవిదైః।
న వివ్యథే మహారాజ దృష్ట్వా హలధరం బలీ'॥ 9-61-11 (63585)
అథ రామం నిజగ్రాహ కేశవో వినయాన్వితః।
బాహుభ్యాం పీనవృత్తాభ్యాం ప్రయత్నాద్బలవద్బలీ॥ 9-61-12 (63586)
సితాసితౌ యదువరౌ శుశుభాతేఽధికం తదా।
`సంగతావివ రాజేంద్ర కైలాసాంజనపర్వతౌ।
నభోగతౌ యథా రాజంశ్చంద్రసూర్యౌ దినక్షయే॥ 9-61-13 (63587)
ఉవాచ చైనం సంరబ్ధం శమయన్నివ కేశవః॥ 9-61-14 (63588)
ఆత్మవృద్ధిర్మిత్రవృద్ధిర్మిత్రమిత్రోదయస్తథా।
విపరీతం ద్విషత్స్వేతత్షడ్విధా వృద్ధిరాత్మనః॥ 9-61-15 (63589)
ఆత్మన్యపి చ మిత్రే చ విపరీతం యదా భవేత్।
తదా విద్యాన్మనోగ్లానిమాశు శాంతికరో భవేత్॥ 9-61-16 (63590)
అస్మాకం సహజం మిత్రం పాండవాః శుద్ధపౌరుషాః।
స్వకాః పితృష్వసుః పుత్రాస్తే పరైర్నికృతా భృశం॥ 9-61-17 (63591)
ప్రతిజ్ఞాపాలనం ధర్మః క్షత్రియస్యేతి వేత్థ తత్॥ 9-61-18 (63592)
సుయోధనస్య గదయా భక్తాఽస్ంయూరూ మహాహవే।
ఇతి పూర్వం ప్రతిజ్ఞాతం భీమేన హి సభాతలే॥ 9-61-19 (63593)
మైత్రేయేణాభిశప్తశ్చ పూర్వమేవ మహార్షిణా।
ఊరూ తే భేత్స్యతే భీమో గదయేతి పరంతప।
అతో దోషం న పశ్యామి మా క్రుధ్యస్వ ప్రలంబహన్॥ 9-61-20 (63594)
యౌనః స్వైః సుఖహార్దైశ్చ సంబంధః సహ పాండవైః।
తేషాం వృద్ధ్యా హి వృద్ధిర్నో మా క్రుధః పురుషర్షభ॥ 9-61-21 (63595)
వాసుదేవవచః శ్రుత్వా సీరభృత్ప్రాహ ధర్మవిత్॥ 9-61-22 (63596)
ధర్మశ్చ ధారితః సద్భిః స చ ద్వాభ్యాం నియచ్ఛతి।
అర్థశ్చాప్యతిలుబ్ధస్య కామశ్చాతిప్రసంగిణః॥ 9-61-23 (63597)
ధర్మార్థౌ ధర్మకామౌ చ కామార్థౌ చాప్యపీడయన్।
ధర్మార్థకామాన్యోఽభ్యేతి సోత్యంతం సుఖమశ్నుతే॥ 9-61-24 (63598)
తదిదం వ్యాకులం సర్వం కృతం ధర్మస్య పీడనాత్।
భీమసేనేన గోవింద కామం త్వం తు యథాఽఽత్థ మాం॥ 9-61-25 (63599)
కృష్ణ ఉవాచ। 9-61-26x (5238)
అరోషణో హి ధర్మాత్మా సతతం ధర్మవత్సలః।
భవాన్ప్రఖ్యాయతే లోకే తస్మాత్సంశాంయ మా క్రుధః॥ 9-61-26 (63600)
ప్రాప్తం కలియుగం విద్వి ప్రతిజ్ఞాం పాండవస్య చ।
ఆనృణ్యం యాతు వైరస్య ప్రతిజ్ఞాయాశ్చ పాండవః।
`తతః పురుషశార్దూలో హత్వా నైకృతికం రణే॥ 9-61-27 (63601)
నికృత్యా నికృతిప్రజ్ఞం యో హన్యాద్వైరిణం రణే।
అధర్మో విద్యతే నాత్ర యద్భీమో హతవాన్రిపుం॥ 9-61-28 (63602)
యుధ్యమానం రణే వీరం కురువృష్ణియశస్కరం।
అనేన కర్ణః సందిష్టః పృష్ఠతో ధనురచ్ఛినత్॥ 9-61-29 (63603)
తతః సంఛిన్నధన్వానం విరథం పౌరుషే స్థితం।
వ్యాయుధీకృత్య బహవః సౌభద్రమపలాయినం॥ 9-61-30 (63604)
జన్మప్రభృతి లుబ్ధశ్చ పాపాత్మా చైష దుర్మతిః।
నిహతో భీమసేనేన దుర్బుద్ధిః కులపాంసనః॥ 9-61-31 (63605)
ప్రతిజ్ఞాం భీమసేనేన త్రయోదశసమార్జితాం।
కిమర్థం నాభిజానాతి యుధ్యమానో హి శత్రుభిః॥ 9-61-32 (63606)
ఊర్ధ్వమాక్రంయ వేగేన జిఘాంసంతం వృకోదరః।
బిభేద గదయా చోరూ న స్థానే న చ మండలే'॥ 9-61-33 (63607)
సంజయ ఉవాచ। 9-61-34x (5239)
ధర్మచ్ఛలమిమం శ్రుత్వా కేశవాత్స విశాంపతే।
నైవ ప్రీతమానా రామో వచనం ప్రాహ సంసది॥ 9-61-34 (63608)
హత్వాఽధర్మేణ రాజానం ధర్మాత్మానం సుయోధనం।
జిహ్మయోధీతి లోకేఽస్మిన్ఖ్యాతిం యాస్యతి పాండవః॥ 9-61-35 (63609)
దుర్యోధనోఽపి ధర్మాత్మా గతిం యాస్యతి శాశ్వతీం।
ఋజుయోధీ హతో రాజా ధర్మరాష్ట్రో నరాధిపః॥ 9-61-36 (63610)
యుద్ధదీక్షాం ప్రవిశ్యాజౌ రణయజ్ఞం వితత్య చ।
హుత్వాఽఽత్మానమమిత్రాగ్నౌ ప్రాప చావభృథం యశః।
`స్వర్గం గంతా మహారాజః ససుహృజ్జ్ఞాతిబాంధవః'॥ 9-61-37 (63611)
ఇత్యుక్త్వా రథమాస్థాయ రౌహిణేయః ప్రతాపవాన్।
శ్వేతాభ్రశిఖరాకారః ప్రయయౌ ద్వారకాం ప్రతి॥ 9-61-38 (63612)
పాంచాలాశ్చ సవార్ష్ణేయాః పాండవాశ్చ విశాంపతే।
రామే ద్వారవతీం యాతే నాతిప్రమనసోఽభవన్॥ 9-61-39 (63613)
తతో యుధిష్ఠిరం దీనం చింతాపరమధోముఖం।
శోకోపహతసంకల్పం వాసుదేవోఽబ్రవీదిదం॥ 9-61-40 (63614)
వాసుదేవ ఉవాచ। 9-61-41x (5240)
ధర్మరాజ కిమర్థం త్వమధర్మమనుమన్యసే।
హతబంధోర్యదేతస్య పతితస్య విచేతసః॥ 9-61-41 (63615)
దుర్యోధనస్య భీమేన మృద్యమానం శిరః పదా।
ఉపప్రేక్షసి కస్మాత్త్వం ధర్మజ్ఞః సన్నరాధిప॥ 9-61-42 (63616)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 9-61-43x (5241)
న మమైతత్ప్రియం కృష్ణ యద్రాజానం వృకోదరః।
పదా మూర్ధ్న్యస్పృశత్క్రోధాన్న చ హృష్యే కులక్షయే॥ 9-61-43 (63617)
నికృత్యా నికృతా నిత్యం ధృతరాష్ట్రసుతైర్వయం।
బహూని పరుషాణ్యుక్త్వా వనం ప్రస్థాపితా వయం॥ 9-61-44 (63618)
భీమసేనస్య తద్దుఃఖమతీవ హృది వర్తతే।
ఇతి సంచింత్య వార్ష్ణేయ మయైతత్సముపేక్షితం॥ 9-61-45 (63619)
తస్మాద్ధత్వాఽకృతప్రజ్ఞం లుబ్ధం కామవశానుగం।
లభతాం పాణ్·డవః కామం ధర్మోఽధర్మోఽథవా కృతః॥ 9-61-46 (63620)
సంజయ ఉవాచ। 9-61-47x (5242)
ఇత్యుక్తవతి కౌంతేయే ధర్మరాజే యుధిష్ఠిరే।
వాసుదేవో మహాబాహుర్యుధిష్ఠిరమభాషత।
కామమస్త్వేతదితి వై కృచ్ఛ్రాద్యదుకులోద్వహః॥ 9-61-47 (63621)
ఇత్యుక్త్వా వాసుదేవోఽపి వాయుపుత్రప్రియేప్సయా।
అన్వమోదత తత్సర్వం యద్భీమేన కృతం యుధి॥ 9-61-48 (63622)
`అర్జునోఽపి మహాబాహురప్రీతేనాంతరాత్మనా।
నోవాచ కించిద్వచనం భ్రాతరం సాధ్వసాధు వా'॥ 9-61-49 (63623)
భీమసేనోఽపి హత్వాఽఽజౌ తవ పుత్రమమర్షణః।
అభివాద్యాగ్రతః స్థిత్వా సంప్రహృష్టః కృతాంజలిః॥ 9-61-50 (63624)
ప్రోవాచ సుమహాతేజా ధర్మరాజం యుధిష్ఠిరం।
హర్షాదుత్ఫుల్లనయనో జితకాశీ విశాంపతే॥ 9-61-51 (63625)
తవాద్య పృథివీ సర్వా క్షేమా నిహతకంటకా।
తాం ప్రశాధి మహారాజ స్వధర్మమనుపాలయ॥ 9-61-52 (63626)
యస్తు కర్తాఽస్య వైరస్య నికృత్యా నికృతిప్రియః।
సోఽయం వినిహతః శేతే పృథివ్యం పృథివీపతే॥ 9-61-53 (63627)
దుఃశాసనప్రభృతయః సర్వే తే చోగ్రవాదినః।
రాధేయః శకునిశ్చైవ హతాశ్చ తవ శత్రవః॥ 9-61-54 (63628)
సేయం రత్నసమాకీర్ణా మహీ సవనపర్వతా।
ఉపావృత్తా మహారాజ త్వామద్య నిహతద్విషం॥ 9-61-55 (63629)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 9-61-56x (5243)
గతో వైరస్య నిధనం హతో రాజా సుయోధనః।
కృష్ణస్య మతమాస్థాయ విజితేయం వసుంధరా॥ 9-61-56 (63630)
దిష్ట్యా గతస్త్వమానృణ్యం మాతుః కోపస్య చోభయోః।
దిష్ట్యా జయసి దుర్ధర్ష దిష్ట్యా శత్రుర్నిపాతితః॥ ॥ 9-61-57 (63631)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే శల్యపర్వణి గదాయుద్ధపర్వణి ఏకషష్టితమోఽధ్యాయః॥ 61 ॥
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes
9-61-15 ఆత్మవృద్ధిః శత్రుక్షయః స్వమిత్రస్య వృద్ధిః శత్రుమిత్రస్య క్షయః స్వమిత్రమిత్రస్య వృద్ధిః శత్రుమిత్రమిత్రస్య క్షయః ఏవం షడ్విధా ఆత్మనో వృద్ధిః॥ 9-61-16 యది చోదాత్మనో గ్లానిస్తదా శాంతికర ఇతి క.పాఠః॥ 9-61-19 భక్తా భంక్ష్యే॥ 9-61-21 యౌనః యోనినిమిత్తః సంబంధః। అస్మాకం పితామహః పాండవానాం మాతామహశ్చైక ఇతి యౌనసంబంధః॥ 9-61-22 సీరభృత్ రామః॥ 9-61-23 ధర్మఇతి। నియచ్ఛతి నియమమేతి అర్థకామాభ్యాం ధర్మః సంకోచమేతీత్సర్థః॥ 9-61-24 ధర్మార్థౌ కామే నాపీడయన్ ధర్మకావర్థేనాపీడయన్ కామార్థౌ ధర్మేణ చాపీడయన్నిత్యర్థః॥ 9-61-25 కామం యథేష్టం త్వం మాం ప్రతి ఉక్తవానసి నతు ధర్ంయే॥ 9-61-27 కలియుగారంభే ఏతావత్పాపం నాతీవ ఖేదావహమితి భావః॥ 9-61-41 అధర్మమనుపశ్యసీతి క.ఛ.పాఠః॥ 9-61-46 ధర్మోఽధర్మే చ వా కృతే ఇతి ఝ.పాఠః॥ 9-61-62 ఏకషష్టితమోఽధ్యాయః॥శల్యపర్వ - అధ్యాయ 062
॥ శ్రీః ॥
9.62. అధ్యాయః 062
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics
పాంచాలాదిభిర్భీమస్తుతిః॥ 1 ॥ కృష్ణాదుర్యోధనయోః పరస్పరగర్హణం॥ 2 ॥ దుర్యోధనేనాత్మస్తుతౌ తన్మూర్ధి గంధర్వైః పుష్పవర్షణం॥ 3 ॥ భీష్మాదిమరణేన దుఃఖితానాం పాండవానాం కృష్ణేన సమాశ్వాసనం॥ 4 ॥Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text
9-62-0 (63632)
ధృతరాష్ట్ర ఉవాచ। 9-62-0x (5244)
హతం దుర్యోధనం దృష్ట్వా భీమసేనేన సంయుగే।
పాండవాః సృంజయాశ్చైవ కిమకుర్వత సంజయ॥ 9-62-1 (63633)
స·ంజయ ఉవాచ। 9-62-2x (5245)
హతం దుర్యోధనం దృష్ట్వా భీమసేనేన సంయుగే।
సింహేనేవ మహారాజ మత్తం వనగజం యథా॥ 9-62-2 (63634)
ప్రహృష్టమనసస్తత్ర కృష్ణేన సహ పాండవాః।
పాంచాలాః సృంజయాశ్చైవ నిహతే కురునందనే।
ఆవిధ్యన్నుత్తరీయాణి సింహనాదాంశ్చ నేదిరే॥ 9-62-3 (63635)
నైతాన్హర్షసమావిష్టానియం సేహే వసుంధరా॥ 9-62-4 (63636)
ధనూంష్యేకే వ్యాక్షిపంత జ్యాశ్చాప్యన్యే తథాఽక్షిపన్।
దధ్మురన్యే మహాశంఖానన్యే జఘ్నుశ్చ దుందుభీన్॥ 9-62-5 (63637)
చికీడుశ్చ తథైవాన్యే జహసుశ్చ తవాహితాః।
అబ్రువంశ్చాసకృద్వీరా భీమసేనమిదం వచః॥ 9-62-6 (63638)
దుష్కరం భవతా కర్మ రణేఽద్య సుమహత్కృతం।
కౌరవేయం రణే హత్వా గదయాఽతికృతశ్రమం॥ 9-62-7 (63639)
ఇంద్రేణేవ హి వృత్రస్య వధం పరమసంయుగే।
త్వయా కృతమమన్యంత శత్రోర్వధమిమం జనాః॥ 9-62-8 (63640)
చరంతం వివిధాన్మార్గాన్మండలాని చ సర్వశః।
దుర్యోధనమిమం శూరం కోఽన్యో హన్యాద్వృకోదరాత్॥ 9-62-9 (63641)
వైరస్య చ గతః పారం త్వమిహాన్యైః సుదుర్గమం।
అశక్యమేతదన్యేన సంపాదయితుమీదృశం॥ 9-62-10 (63642)
కుంజరేణేవ మత్తేన వీరసంగ్రామమూర్ధని।
దుర్యోధపశిరో దిష్ట్యా పాదేన మృదితం త్వయా॥ 9-62-11 (63643)
సింహేన మహిషస్యేవ కృత్వా సంగరముత్తమం।
దుఃశాసనస్య రుధిరం దిష్ట్యా పీతం త్వయాఽనఘ॥ 9-62-12 (63644)
యే విప్రకుర్వన్రాజానం ధర్మాత్మానం యుధిష్ఠిరం।
మూర్ధ్ని తేషాం కృతః పాదో దిష్ట్యా తే స్వేన కర్మణా॥ 9-62-13 (63645)
అమిత్రాణామధిష్ఠానాద్వధాద్దుర్యోధనస్య చ।
భీమ దిష్ట్యా పృథివ్యాం తే ప్రథితం సుమహద్యశః॥ 9-62-14 (63646)
ఏవం నూనం హతే వృత్రే శక్రం నందంతి బందినః।
తథా త్వాం నిహతామిత్రం వయం నందామ భారత॥ 9-62-15 (63647)
దుర్యోధనవధే యాని రోమాణి హృషితాని నః।
అద్యాపి న వికృష్యంతే తాని తద్విద్ధి భారత।
ఇత్యబ్రున్భీమసేనం వాతికాస్తత్ర సంగతాః॥ 9-62-16 (63648)
తాన్హృష్టాన్పురుషవ్యాఘ్రాన్పాంచాలాన్పాండవైః సహ।
బ్రువతోఽసదృశం తత్ర ప్రోవాచ మధుసూదనః॥ 9-62-17 (63649)
న న్యాయ్యం నిహతం శత్రుం భూయో హంతుం నరాధిపాః।
అసకృద్వాగ్భిరుగ్రాభిర్నిహతో హ్యేష మందధీః॥ 9-62-18 (63650)
తదైవైష హతః పాపో యదైవ నిరపత్రపః।
లుబ్ధః పాపసహాయశ్చ సుహృదాం శాసనాతిగః॥ 9-62-19 (63651)
బహుశో విదురద్రోణకృపగాంగేయసృంజయైః।
పాండుభ్యః ప్రార్థ్యమానోఽపి పిత్ర్యమంశం న దత్తవాన్॥ 9-62-20 (63652)
నైవ తేభ్యోఽద్య మిత్రం వా శత్రుర్వా పురుషాధమః।
కిమనేన వితున్నేన వాగ్భిః కాష్ఠసధర్మణా॥ 9-62-21 (63653)
రథేష్వారోహత క్షిప్రం గచ్ఛామో వసుధాధిపాః।
దిష్ట్యా హతోఽయం పాపాత్మా సామాత్యజ్ఞాతిబాంధవః॥ 9-62-22 (63654)
ఇతి శ్రుత్వా త్వధిక్షేపం కృష్ణాద్దుర్యోధనో నృపః।
అమర్షవశమాపన్న ఉదతిష్ఠద్విశాంపతే॥ 9-62-23 (63655)
స్ఫిగ్దేశేనోపవిష్టః స దోర్భ్యాం విష్టభ్య మేదినీం।
దృష్టిం భ్రూసంకటాం కృత్వా వాసుదేవే న్యపాతయత్॥ 9-62-24 (63656)
అర్ధోన్నతశరీరస్య రూపమాసీన్నృపస్య తు।
క్రుద్ధస్యాశీవిషస్యేవ చ్ఛిన్నపుచ్ఛస్య భోగినః॥ 9-62-25 (63657)
ప్రాణాంతకరిణీం ఘోరాం వేదనామప్యచింతయన్।
దుర్యోధనో వాసుదేవం వాగ్భిరుగ్రాభిరార్దయత్॥ 9-62-26 (63658)
కంసదాసస్య దాయాద న తే లజ్జాఽస్త్యనేన వై।
అధర్మేణ గదాయుద్ధే యదర్హం వినిపాతితః।
ఊరూభింధీతి భీమస్య స్మృతిం మిథ్యాప్రయచ్ఛతా॥ 9-62-27 (63659)
కిం న విజ్ఞాతమేతన్మే యదర్జునమవోచథాః।
ఘాతయిత్వా మహీపాలానృజుయుద్ధాన్సహస్రశః।
జిహ్మైరుపాయైర్బహుభిర్న తే లజ్జా న తే ఘృణా॥ 9-62-28 (63660)
అహన్యహని శూరాణాం కుర్వాణః కదనం మహత్।
శిఖండినం పురస్కృత్య ఘాతితస్తే పితామహః॥ 9-62-29 (63661)
అశ్వత్థాంనః సనామానం హత్వా నాగం సుదుర్మతే।
ఆచార్యో న్యాసితః శస్త్రం కిం తన్న విదితం మయా॥ 9-62-30 (63662)
స చానేన నృశంసేన ధృష్టద్యుంనేన వీర్యవాన్।
పాత్యమానస్త్వయా దృష్టో న చైనం త్వమవారయః॥ 9-62-31 (63663)
వధార్థం పాండుపుత్రస్య యాచితాం శక్తిమేవ చ।
ఘటోత్కచే వ్యంసయతః కస్త్వత్తః పాపకృత్తమః॥ 9-62-32 (63664)
ఛిన్నహస్తః ప్రాయగతస్తథా భూరిశ్రవా బలీ।
త్వయాఽభిసృష్టేన హతః శైనేయేన దురాత్మనా॥ 9-62-33 (63665)
కుర్వాణశ్చోత్తమం కర్మ కర్ణః పార్థజిగీషయా।
వ్యంసనేనాశ్వసేనస్య పన్నగేంద్రస్య వై పునః॥ 9-62-34 (63666)
పునశ్చ పతితే చక్రే వ్యసనార్తః పరాజితః।
పాపితః సమరే కర్ణశ్చక్రవ్యాగ్రోఽగ్రణీర్నృణాం॥ 9-62-35 (63667)
యది మాం చాపి కర్ణం చ భీష్మద్రోణౌ చ సంయుగే।
ఋజునా ప్రతియుధ్యేథా న తే స్యాద్విజయో ధ్రువం॥ 9-62-36 (63668)
త్వయా పునరనార్యేణ జిహ్మమార్గేణ పార్థివాః।
స్వధర్మమనుతిష్ఠంతో వయం చాన్యే చ ఘాతితాః॥ 9-62-37 (63669)
`త్వయా మాయావినా కృష్ణ మాయాం కర్మప్రమోషిణీం।
కృత్వా హతః సింధుపతిః కిం తన్న విదితం మమ'॥ 9-62-38 (63670)
వాసుదేవ ఉవాచ। 9-62-39x (5246)
హతస్త్వమసి గాంధారే సభ్రాతృసుతబాంధవః।
సగణః ససుహృచ్చైవ పాపం మార్గమనుష్ఠితః॥ 9-62-39 (63671)
తవైవ దుష్కృతైర్వీరౌ భీష్మద్రోణౌ నిపాతితౌ।
కర్ణశ్చ నిహతః సంఖ్యే తవ శీలానువర్తకః॥ 9-62-40 (63672)
యాచ్యమానం మయా మూఢ పిత్ర్యమంశం న దిత్ససి।
పాండవేభ్యః స్వరాజ్యం చ లోభాచ్ఛకునినిశ్చయాత్॥ 9-62-41 (63673)
విషం తే భీమసేనాయ దత్తం సర్వే చ పాండవాః।
ప్రదీపితా జతుగృహే మాత్రా సహ సుదుర్మతే॥ 9-62-42 (63674)
సభాయాం యాజ్ఞసేనీ చ కృష్టా ద్యూతే రజస్వలా।
తదైవ తావద్దుష్టాత్మన్వధ్యస్త్వం నిరపత్రప॥ 9-62-43 (63675)
అనక్షజ్ఞం చ ధర్మజ్ఞం సౌబలేనాక్షవేదినా।
నికృత్యా యత్పరాజైషీస్తస్మాదసి హతో రణే॥ 9-62-44 (63676)
జయద్రథేన పాపేన యత్కృష్ణా క్లేశితా వనే।
యాతేషు మృగయాం చైవ తృణబిందోరథాశ్రమం॥ 9-62-45 (63677)
అభిమన్యుశ్చ యద్బాల ఏకో బహుభిరాహవే।
త్వద్దోషైర్నిహతః పాప తస్మాదసి హతో రణే॥ 9-62-46 (63678)
`కుర్వాణం కర్మ సమరే పాండవానర్థకాంక్షిణం।
యచ్ఛిఖండ్యవధీద్భీష్మం మిత్రార్థే న వ్యతిక్రమః॥ 9-62-47 (63679)
స్వధర్మం పృష్ఠతః కృత్వా ఆచార్యస్త్వత్ప్రియేప్సయా।
పార్షతేన హతః సంఖ్యే వర్తమానోఽసతాం పథి॥ 9-62-48 (63680)
ప్రతిజ్ఞామాత్మనః సత్యాం చికీర్షన్సమరే నిపుం।
హతవాన్సాత్వతో విద్వాన్సౌమదత్తిం మహారథం॥ 9-62-49 (63681)
అర్జునః సమరే రాజన్యుధ్యమానః కదాచన।
నిందితం పురుషవ్యాఘ్రః కరోతి న కథంచన॥ 9-62-50 (63682)
లబ్ధ్వాఽపి బహుధా ఛిద్రం వీరవృత్తమనుస్మరన్।
నిజఘాన రణే కర్ణం మైవం వోచః సుదుర్మతే॥ 9-62-51 (63683)
దేవానాం మతమాజ్ఞాయ తేషాం ప్రియహితేప్సయా।
అర్జునస్య మహానాగం మయా వ్యంసితమస్త్రజం॥ 9-62-52 (63684)
త్వం చ భీష్మశ్చ కర్ణశ్చ ద్రోణో ద్రౌణాయనిస్తథా।
విరాటనగరే తస్య హ్యానృశంస్యేన జీవితాః॥ 9-62-53 (63685)
స్మర పార్థస్య విక్రాంతం గంధర్వేషు కృతం తథా।
అధర్మం నాత్ర గాంధారే పాండవైర్యత్కృతం త్వయి॥ 9-62-54 (63686)
స్వబాహుబలమాస్థాయ స్వధర్మేణ పరంతపాః।
జితవంతో రణే వీరాః పాపోసి నిధనం గతః'॥ 9-62-55 (63687)
[యాన్యకార్యాణి చాస్మాకం కృతానితి ప్రభాషసే।
వైగుణ్యేన తవాత్యర్థం సర్వం హి తదనుష్ఠితం॥ 9-62-56 (63688)
బృహస్పతేరుశనసో నోపదేశః శ్రుతస్త్వయా।
వృద్ధా నోపాసితాశ్చైవ హితం వాక్యం న తే శ్రుతభ్॥ 9-62-57 (63689)
లోభేనాతిబలేన త్వం తృష్ణయా చ వశీకృతః।
కృతవానస్యకార్యాణి విపాకస్తస్య భుజ్యతాం॥] 9-62-58 (63690)
దుర్యోధన ఉవాచ। 9-62-59x (5247)
అధీతం విధివద్దత్తం భూః ప్రభుక్తా ససాగరా।
మూర్ధ్ని స్థిమమిత్రాణాం కో ను స్వంతతరో మయా॥ 9-62-59 (63691)
యదిష్టం క్షత్రబంధూనాం స్వధర్మమనుపశ్యతాం।
తదిదం నిధనం ప్రాప్తం కో ను స్వంతతరో మయా॥ 9-62-60 (63692)
దేవార్హా మానుషా భోగాః ప్రాప్తా అసులభా నృపైః।
ఐశ్వర్యం చోత్తమం ప్రాప్తం కో ను స్వంతతరో మయా॥ 9-62-61 (63693)
ససుహృత్సానుబంధస్చ స్వర్గం గంతాఽహమచ్యుత।
యూయం గర్హితసంకల్పాః శోచంతో వర్తయిష్యథ॥ 9-62-62 (63694)
`న మే విషాదో భీమేన పాదేన శిర ఆహతం।
కాకా వా కంకగృధ్రా వా నిధాస్యంతి పదం క్షణాత్'॥ 9-62-63 (63695)
సంజయ ఉవాచ। 9-62-64x (5248)
అస్య వాక్యస్య నిధనే కురురాజస్య ధీమతః।
అపతత్సుమహద్వర్షం పుష్పాణాం పుణ్యగంధినాం॥ 9-62-64 (63696)
అవాదయంత గంధర్వా వాదిత్రం సుమనోహరం॥ 9-62-65 (63697)
జగుశ్చాప్సరసో రాజ్ఞో యశః సంబద్ధమేవ చ।
సిద్ధాశ్చ ముముచుర్వాచః సాధుసాధ్వితి పార్థివ॥ 9-62-66 (63698)
వవౌ చ సురభిర్వాయుః పుణ్యగంధో మృదుఃసుఖః।
వ్యరాజంశ్చ దిశః సర్వా నభో వైదూర్యసన్నిభం॥ 9-62-67 (63699)
అత్యద్భుతాని తే దృష్ట్వా వాసుదేవపురోగమాః।
దుర్యోధనస్య పూజాం తు దృష్ట్వా వ్రీడాముపాగమన్॥ 9-62-68 (63700)
హతాంశ్చాధర్మతః శ్రుత్వా శోకార్తాః శుశుచుర్హి తే।
భీష్మం ద్రోణం తథా కర్ణం భూరిశ్రవసమేవ చ॥ 9-62-69 (63701)
తాంస్తు చింతాపరాందృష్ట్వా పాండవాందీనచేతసః।
ప్రోవాచేదం వచః కృష్ణో మేఘదుందుభినిస్వనః॥ 9-62-70 (63702)
నైష శక్యోఽతిశీఘ్రాస్త్రస్తే చ సర్వే మహారథాః।
ఋజుయుద్ధేన విక్రాంతా హంతుం యుష్మాభిరాహవే॥ 9-62-71 (63703)
ఉపాయాన్నిహతా హ్యేతే మయా తస్మాన్నరాధిపాః।
అన్యథా పాండవేయానాం నాభవిష్యజ్జయః క్వచిత్॥ 9-62-72 (63704)
తే హి సర్వే మహేష్వాసాశ్చత్వారోఽతిరథా మువి।
అశక్యా ధర్మతో హంతుం లోకపాలైరపి స్వయం॥ 9-62-73 (63705)
తథైవాయం గదాపాణిర్ధార్తరాష్ట్రో గతశ్రమః।
అశక్యో ధర్మతో హంతుం కాలేనాపి ది దండినా॥ 9-62-74 (63706)
నైతన్మనసి కర్తవ్యం యదయం నిహతో నృపః।
మిథ్యాచర్యాచ్ఛలోపాయైర్బహవః శత్రవో హతాః॥ 9-62-75 (63707)
పూర్వైరనుగతో మార్గో దేవైరసురఘాతిభిః।
సద్భిశ్చానుగతః పంథాః సర్వైరనుగమిష్యతే॥ 9-62-76 (63708)
`ఏవం విధాత్రా విహితం స్వయమేషాం మహాత్మనాం।
దైవం పురుషకారేణ న శక్యమతివర్తితుం॥ 9-62-77 (63709)
భూతం భవ్యం భవిష్యచ్చ నిమేషాద్యో హనిష్యతి।
కృతాంతమన్యథా కర్తుం నేచ్ఛేత్సోఽయం ధనంజయ॥' 9-62-78 (63710)
కృతకృత్యాః స్మ సాయాహ్నే నివాసం రోచయామహే।
సాశ్వనాగరథాః సర్వే విశ్రాంయంతు నరాధిపాః॥ 9-62-79 (63711)
వాసుదేవవచః శ్రుత్వా తదానీం పాండవైః సహ।
పాంచాలా భృశసంహృష్టా వినేదుః సింహసంఘవత్॥ 9-62-80 (63712)
తతః ప్రాధ్మాపయచ్ఛంఖం పాంచజన్యం జనార్దనః।
`దేవదత్తం ప్రహృష్టాత్మా శంఖప్రవరమర్జునః॥ 9-62-81 (63713)
అనంతవిజయం రాజా కుంతీపుత్రో యుధిష్ఠిరః।
పోండ్రం దధ్మౌ మహాశంఖం భీమకర్మా వృకోదరః॥ 9-62-82 (63714)
నకులః సహదేవశ్చ సుఘోషమణిపుష్పకౌ।
ధృష్టద్యుంనస్తథా జైత్రం సాత్యకిర్నందివర్ధనం॥ 9-62-83 (63715)
తేషాం నాదేన మహతా శంఖానాం భరతర్షభ।
ఆపుపూరే నభః సర్వం పృథివీ చ చచాల హ॥ 9-62-84 (63716)
తతః శంఖాశ్చ భేర్యశ్చ పణవానకగోముఖాః।
పాండుసైన్యేష్వవాద్యంత స శబ్దస్తుములోఽభవత్॥ 9-62-85 (63717)
అస్తువన్పాండవానన్యే నిర్భీశ్చ స్తుతిమంగలైః'।
హృష్టా దుర్యోధనం దృష్ట్వా నిహతం పురుషర్షభాః॥ ॥ 9-62-86 (63718)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే శల్యపర్వణి గదాయుద్ధపర్వణి ద్విషష్టితమోఽధ్యాయః॥ 62 ॥
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes
9-62-21 నైష యోగ్యోఽద్య మిత్రం వేతి ఝ.పాఠః॥ 9-62-62 ద్విషష్టితమోఽధ్యాయః॥శల్యపర్వ - అధ్యాయ 063
॥ శ్రీః ॥
9.63. అధ్యాయః 063
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics
పాంచాలాదిషు స్వస్వశిబిరాణ్యుపగతేషు పాండవైర్దుర్యోధనశిబిరమేత్య స్వస్వరథేభ్యోఽవతరణం॥ 1 ॥ కృష్ణే రథాత్ప్రథమం పార్థమవతార్థ పశ్చాత్స్వయమప్యవతీర్ణే అగ్నినా తద్గ్రథస్య భస్మీకరణం॥ 2 ॥ కృష్ణేనార్జునంప్రతి రథదాహస్య కారణకథనం॥ 3 ॥ కృష్ణచోదనయా పాండవైరోఘవతీతీరే రాత్రౌ నివసనం॥ 4 ॥ కృష్ణేన యుధిష్ఠిరచోదనయా గాంధార్యాశ్వాసనాయ హాస్తినపురాగమనం॥ 5 ॥Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text
9-63-0 (63719)
సంజయ ఉవాచ। 9-63-0x (5249)
తతస్తే ప్రయయుః సర్వే నివాసాయ మహీక్షితః।
శంఖాన్ప్రధ్మాపయంతో వై హృష్టాః పరిఘబాహవః॥ 9-63-1 (63720)
పాండవాన్గచ్ఛతశ్చాపి శిబిరం నో విశాంపతే।
మహేష్వాసోఽన్వగాత్పశ్చాద్యుయుత్సుః సాత్యకిస్తథా॥ 9-63-2 (63721)
ధృష్టద్యుంనః శిఖండీ చ ద్రౌపదేయాశ్చ సర్వశః।
సర్వే చాన్యే మహేష్వాసా యయుః స్వశిబిరాణ్యుత॥ 9-63-3 (63722)
తతస్తే ప్రావిశన్పార్థా హతత్విట్కం హతేశ్వరం।
దుర్యోధనస్య శిబిరం రంగవన్నిఃసృతే జనే॥ 9-63-4 (63723)
గతోత్సవం పురమివ హృతనాగమివ హదం।
స్త్రీవర్షవరభూయిష్ఠం వృద్ధామాత్యైరధిష్ఠితం॥ 9-63-5 (63724)
తత్రైతాన్పర్యుపాతిష్ఠందుర్యోధన పురఃసరాః।
కృతాంజలిపుటా రాజన్కాషాయమలినాంబరాః॥ 9-63-6 (63725)
శిబిరం సమనుప్రాప్య కురురాజస్య పాండవాః।
అవతేరుర్మహారాజ రథేభ్యో రథసత్తమాః॥ 9-63-7 (63726)
తతో గాండీవధన్వానమభ్యభాషత కేశవః।
స్థితః ప్రియహితే నిత్యమతీవ భరతర్షభ॥ 9-63-8 (63727)
అవరోపయ గాండీవమక్షయౌ చ మహేషుధీ।
అథాహమవరోక్ష్యామి పశ్చాద్భరతసత్తమ।
స్వయం చైవావరోహ త్వమేతచ్ఛ్రేయస్తవానఘ॥ 9-63-9 (63728)
తచ్చాకరోత్తథా వీరః పాండుపుత్రో ధనంజయః॥ 9-63-10 (63729)
అథ పశ్చాత్తతః కృష్ణో రశ్మీనుత్సృజ్య వాజినాం।
అవారోహత మేధావీ రథాద్గాండీవధన్వనః॥ 9-63-11 (63730)
అథావతీర్ణే భూతానామీశ్వరే సుమహాత్మని।
కపిరప్యాశ్వపాక్రామత్సహదేవైర్ధ్వజాలయైః॥ 9-63-12 (63731)
స దగ్ధో ద్రోణకర్ణాభ్యాం దివ్యైరస్త్రైర్మహారథః।
అథ దీప్తోఽగ్నినా హ్యాశు ప్రజజ్వాల మహీపతే॥ 9-63-13 (63732)
సోపాసంగః సరశ్మిశ్చ సాశ్వః సయుగబంధనః।
భస్మీభూతోఽపతద్భూమౌ రథో గాండీవధన్వనః॥ 9-63-14 (63733)
తం తథా భస్మభూతం తు దృష్ట్వా పాండుసుతాః ప్రభో।
అభవన్విస్మితా రాజన్నర్జునశ్చేదమబ్రవీత్॥ 9-63-15 (63734)
కృతాంజలిః సప్రణయం ప్రణిపత్యాభివాద్య హ।
గోవంద కస్మాద్భగవన్రథో దగ్ధోఽయమగ్నినా॥ 9-63-16 (63735)
కిమేతన్మహదాశ్చర్యమభవద్యదునందన।
తన్మే బ్రూహి మహాబాహో శ్రోతవ్యం యది మన్యసే॥ 9-63-17 (63736)
వాసుదేవ ఉవాచ। 9-63-18x (5250)
ద్రోణకర్ణాస్త్రనిర్దగ్ధః పూర్వమేవాయమర్జున।
మదాస్థితత్వాత్సమరే న విశీర్ణః పరంతప॥ 9-63-18 (63737)
ఇదానీం తు విశీర్ణోఽయం దగ్ధో బ్రహ్మాస్త్రతేజసా।
మయా విముక్తః కౌంతేయ త్వయ్యద్య కృతకర్మణి॥ 9-63-19 (63738)
సంజయ ఉవాచ। 9-63-20x (5251)
ఈషదుత్స్మయమానస్తు భగవాన్కేశవోఽరిహా।
పరిష్వజ్య చ రాజానం యుధిష్ఠిరమభాషత॥ 9-63-20 (63739)
దిష్ట్యా జయసి కౌంతేయ దిష్ట్యా తే శత్రవో జితాః।
దిష్ట్యా గాండీవధన్వా చ భీమసేనశ్చ పాండవః॥ 9-63-21 (63740)
త్వం చాపి కుశలీ రాజన్మాద్రీపుత్రౌ చ పాండవౌ।
ముక్తా వీరక్షయాదిస్మాత్సంగ్రామాన్నిహతద్విషః।
క్షిప్రముత్తరకాలాని కురు కార్యాణి భారత॥ 9-63-22 (63741)
ఉపయాతముపప్లావ్యం సహ గాండీవధన్వనా।
ఆనీయ మధుపర్కం మాం యత్పురా త్వమవోచథాః॥ 9-63-23 (63742)
ఏష భ్రాతా సఖా చైవ తవ కృష్ణ ధనంజయః।
రక్షితవ్యో మహాబాహో సర్వాస్వాపత్స్వితి ప్రభో॥ 9-63-24 (63743)
తవ చైవ బ్రువాణస్య తథేత్యేవాహమబ్రువం॥ 9-63-25 (63744)
స సవ్యసాచీ గుప్తస్తే విజయీ చ జనేశ్వర। 9-63-26 (63745)
భ్రాతృభిః సహ రాజేంద్ర శూరః సత్యపరాక్రమః।
ముక్తో వీరక్షయాదస్మాత్సంగ్రామాద్రోమహర్షణాత్॥ 9-63-26 (63746)
ఏవముక్తస్తు కృష్ణేన ధర్మరాజో యుధిష్ఠిరః।
హృష్టరోమా మహారాజ ప్రత్యువాచ జనార్దనం॥ 9-63-27 (63747)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 9-63-28x (5252)
ప్రముక్తం ద్రోణకర్ణాభ్యాం బ్రహ్మాస్త్రమరిమర్దన।
కస్త్వదన్యః సహేత్సాక్షాదపి వజ్రీ పురందరః॥ 9-63-28 (63748)
భవతస్తు ప్రసాదేన సంగ్రామే బహవో హతాః।
మహారణగతః పార్థో యచ్చ నాసీత్పరాఙ్ముఖః॥ 9-63-29 (63749)
తథా తవ మహాబాహో పర్యాయైర్బహుభిర్మయా।
కర్మణఆమనుసంధానాత్తేజస్వీ జగతి శ్రుతా॥ 9-63-30 (63750)
ఉపప్లావ్యే మహర్షిర్మే కృష్ణద్వైపాయనోఽబ్రవీత్।
యతో ధర్మస్తతః కృష్ణో యతః కృష్ణస్తతో జయః॥ 9-63-31 (63751)
`ఏవముక్తస్తతః కృష్ణః ప్రత్యువాచ యుధిష్ఠిరం।
న తుల్యాశ్చార్జునస్యేహ బలేన కురునందన॥ 9-63-32 (63752)
స ఏష సర్వాణ్యస్త్రాణి దివ్యాని ప్రాప్య శంకరాత్।
సత్సమో వా విశిష్టో వా రణే త్వమితి పాండవః।
అనుజ్ఞాతః పాండుసుతః పునః ప్రత్యాగమన్మహీం॥ 9-63-33 (63753)
భూతం భవ్యం భవిష్యచ్చ అనుజ్ఞాతస్త్వయా విభో।
నిమేషార్ధాన్నరవ్యాఘ్రో నయేదితి మతిర్మమ॥ 9-63-34 (63754)
ద్రోణం భీష్మం కృపం కర్ణం ద్రోణపుత్రం జయద్రథం।
నిహంతుం శక్నుయాత్క్రుద్ధో నిమేషార్ధాద్ధనంజయః॥ 9-63-35 (63755)
సదేవాసురగంధర్వాన్సయక్షోరగరాక్షసాన్।
త్రీన్వా లోకాన్విజేతుం స శక్తః కిమిహ మానుషాన్॥ 9-63-36 (63756)
విధినా విహితం చాసౌ మయా సంచోదితోఽపి సన్।
న చకార మతిం హంతుం తతస్తే బలవత్తరాః॥ 9-63-37 (63757)
అత్ర గీతా మయా సుష్ఠు గిరః సత్యా మహీపతే।
దర్సితం మయి సర్వం చ తేనాసౌ జితవాన్రిపూన్॥ 9-63-38 (63758)
అర్జునోఽపి మహాబాహుర్మయా తుల్యో మహీపతే।
స మహేశ్వరలబ్ధాస్త్రః కిం న కుర్యాద్విభుః ప్రభో॥' 9-63-39 (63759)
ఇత్యేవముక్తే తే వీరాః శిబిరం తవ భారత।
ప్రవిశ్య ప్రత్యపద్యంత కోశరత్నర్ధిసంచయాన్॥ 9-63-40 (63760)
రజతం జాతరూపం చ మణీనథ చ మౌక్తికాన్।
భూషణాన్యథ ముఖ్యాని కంబలాన్యజినాని చ॥ 9-63-41 (63761)
`గజానశ్వాన్రథాంశ్చైవ మహాంతి శయనాని చ'।
దాసీదాసమసంఖ్యేయం రాజ్యోపకరణాని చ॥ 9-63-42 (63762)
తే ప్రాప్య ధనమక్షయ్యం త్వదీయం భరతర్షభ।
ఉదక్రోశన్మహాభాగా నరేంద్ర విజితారయః॥ 9-63-43 (63763)
తే తు వీరాః సమాశ్వస్య వాహనాన్యవముచ్య చ।
అతిష్ఠంత ముహుః సర్వే పాండవా విగతజ్వరాః॥ 9-63-44 (63764)
అథాబ్రవీన్మహారాజ వాసుదేవో మహాయశాః।
అస్మాభిర్మంగలార్థాయ వస్తవ్యం శిబిరాద్బహిః॥ 9-63-45 (63765)
తథేత్యుక్త్వా హి తే సర్వే పాండవాః సాత్యకిస్తథా।
వాసుదేవేన సహితా మంగలార్థం బహిర్యయుః॥ 9-63-46 (63766)
తే సమాసాద్య సరితం పుణ్యామోఘవతీం నృప।
న్యవసన్నథ తాం రాత్రిం పాండవా హతశత్రవః॥ 9-63-47 (63767)
యుధిష్ఠిరస్తతో రాజా ప్రాప్తకాలమచింతయన్॥ 9-63-48 (63768)
తత్ర తే గమనం మాప్తం రోచతే తవ మాధవ।
గాంధార్యాః క్రోధదీప్తాయాః ప్రశమార్థమరిందమ॥ 9-63-49 (63769)
హేతుకారణయుక్తైశ్చ వాక్యైః కాలసమీరితైః।
క్షిప్రమేవ మహాభాగ గాంధారీం ప్రశమిష్యసి।
పితామహశ్చ భగవాన్వ్యాసస్తత్ర భవిష్యతి॥ 9-63-50 (63770)
తతః సంప్రేషయామాసుర్యాదవం నాగసాహ్వయం॥ 9-63-51 (63771)
స చ ప్రాయాజ్జవేనాశు వాసుదేవః ప్రతాపవాన్।
దారుకం రథమారోప్య యేన రాజాఽంబికాసుతః॥ 9-63-52 (63772)
తమూచుః సంప్రయాస్యంతం శైబ్యసుగ్రీవవాహనం।
ప్రత్యాశ్వాసయ గాంధారీం హతపుత్రాం యశస్వినీం॥ 9-63-53 (63773)
స ప్రాయాత్పాండవైరుక్తస్తత్పురం సాత్వతాం వరః।
ఆససాద తతః క్షిప్రం గాంధారీం నిహతాత్మజాం॥ ॥ 9-63-54 (63774)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే శల్యపర్వణి గదాయుద్ధపర్వణి త్రిషష్టితమోఽధ్యాయః॥ 63 ॥
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes
9-63-5 వర్షవరః షంఢః॥ 9-63-6 దుర్యోధనస్య పురసరాః దుర్యోధనపురః సరాః॥ 9-63-30 తేజస్వీతి గతిః శ్రుతా ఇతి ఛ.పాఠః। తథైవ చ మహాబాహో మనుసంతానం తేజసశ్చ గతీః శుభాః ఇతి ఝ.పాఠః॥ 9-63-63 త్రిషష్టితమోఽధ్యాయః॥శల్యపర్వ - అధ్యాయ 064
॥ శ్రీః ॥
9.64. అధ్యాయః 064
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics
జనమేజయేన గాంధార్యాశ్వాసనకారణప్రశ్నే వైశంపాయనేన తత్కథనం॥ 1 ॥ కృష్ణేన గాంధారీధృతరాష్ట్రో సమాశ్వాస్య పునః పాండవసమీపాగమనం॥ 2 ॥Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text
9-64-0 (63775)
జనమేజయ ఉవాచ। 9-64-0x (5253)
కిమర్థం ద్విజశార్దూల ధర్మరాజో యుధిష్ఠిరః।
గాంధార్యాః ప్రేషయామాస వాసుదేవం పరంతపం॥ 9-64-1 (63776)
యదా పూర్వం గతః కృష్ణః శమార్థం కౌరవాన్ప్రతి।
న చ తం లబ్ధవాన్కామం తతో యుద్ధమభూదిదం॥ 9-64-2 (63777)
నిహతేషు తు యోధేషు హతే దుర్యోధనే తదా।
పృథివ్యాం పాండవేయస్య నిఃసపత్నే కృతే యుధి॥ 9-64-3 (63778)
విద్రుతే శిబిరే శూన్యే ప్రాప్తే యశసి చోత్తమే।
కిం తు తత్కారణం బ్రహ్మన్యేన కృష్ణో గతః పునః॥ 9-64-4 (63779)
న చైతత్కారణం బ్రహ్మన్నల్పం విప్రతిభాతి మే।
యత్రాగమదమేయాత్మా స్వయమేవ జనార్దనః॥ 9-64-5 (63780)
తత్త్వతో వై సమాచక్ష్వ సర్వమధ్వర్యుసత్తమ।
యచ్చాత్ర కారణం బ్రహ్మన్కార్యస్యాస్య వినిశ్చయే॥ 9-64-6 (63781)
వైశంపాయన ఉవాచ। 9-64-7x (5254)
త్వద్యుక్తోఽయమనుప్రశ్నో యన్మాం పృచ్ఛసి పార్థివ।
తత్తేఽహం సంప్రవక్ష్యామి యథావద్భరతర్షభ॥ 9-64-7 (63782)
హతం దుర్యోధనం దృష్ట్వా భీమసేనేన సంయుగే।
వ్యుత్క్రంయ సమయం రాజంధార్తరాష్ట్రం మహాబలం॥ 9-64-8 (63783)
అన్యాయేన హతం దృష్ట్వా గదాయుద్ధేన భారత।
యుధిష్ఠిరం మహారాజ మహద్భయమథావిశత్॥ 9-64-9 (63784)
సోఽచింతయన్మహాభాగాం గాంధారీం తపసాన్వితాం।
ఘోరేణ తపసా యుక్తాం త్రైలోక్యమపి సా దహేత్॥ 9-64-10 (63785)
తస్య చింతయమానస్య బుద్ధిః సమభవత్తదా।
గాంధార్యాః క్రోధదీప్తాయాః పూర్వం ప్రశమనం భవేత్॥ 9-64-11 (63786)
సా హి పుత్రవధం శ్రుత్వా కృతమస్మాభిరీదృశం।
మానసేనాగ్నినా క్రుద్ధా భస్మసాన్నః కరిష్యతి॥ 9-64-12 (63787)
కథం దుఃఖమిదం తీవ్రం గాంధారీ సంప్రశక్ష్యతి।
శ్రుత్వా వినిహతం పుత్రం ఛలేనాజిహ్మయోధినం॥ 9-64-13 (63788)
ఏవం విచింత్య బహుధా భయశోకసమన్వితః।
వాసుదేవమిదం వాక్యం ధర్మరాజోఽభ్యభాషత॥ 9-64-14 (63789)
తవ ప్రసాదాద్గోవింద రాజ్యం నిహతకంటకం।
అప్రాప్యం మనసాఽపీదం ప్రాప్తమస్మాభిరచ్యుత॥ 9-64-15 (63790)
ప్రత్యక్షం మే మహాబాహో సంగ్రామే రోమహర్షణే।
విమర్దః సుమహాన్ప్రాప్తస్త్వయా యాదవనందన॥ 9-64-16 (63791)
త్వయా దేవాసురే యుద్ధే వధార్థమమరద్విషాం।
యథా సాహ్యం పురా దత్తం హతాశ్చ విబుధద్విషః॥ 9-64-17 (63792)
సాహ్యం తథా మహాబాహో దత్తమస్మాకమచ్యుత।
సారథ్యేన చ వార్ష్ణేయ భవతా హి ధృతా వయం॥ 9-64-18 (63793)
యది న త్వం భవేన్నాథః ఫల్గునస్య మహారణే।
కథం శక్యో రణే జేతుం భవేదేష బలార్ణవః॥ 9-64-19 (63794)
గదాప్రహారా విపులాః పరిఘైశ్చాపి తాడనం।
శక్తిభిర్భిండిపాలైశ్చ తోమరైః సపరశ్వథైః॥ 9-64-20 (63795)
అస్మత్కృతే త్వయా కృష్ణ వాచః సుపరుషాః శ్రుతాః।
శస్త్రాణాం చ నిపాతా వై వజ్రస్పర్శోపమా రణే॥ 9-64-21 (63796)
తే చ తే సఫలా జాతా హతే దుర్యోధనేఽచ్యుత।
తత్సర్వం న యథా నశ్యేత్పునః కృష్ణ తథా కురు॥ 9-64-22 (63797)
సందేహడోలాం ప్రాప్తం నశ్చేతః కృష్ణ జయే సతి।
గాంధార్యా హి మహాబాహో క్రోధం శమయ మాధవ॥ 9-64-23 (63798)
సా హి నిత్యం మహాభాగా తపసోగ్రేణ కర్శితా।
పుత్రపౌత్రవధం శ్రుత్వా ధ్రువం నః సంప్రధక్ష్యతి।
తస్యా ప్రసాదనం వీర ప్రాప్తకాలం మతం మమ॥ 9-64-24 (63799)
కశ్చ తాం క్రోధసందీప్తాం పుత్రవ్యసనకర్శితాం।
వీక్షితుం పురుషః శక్తస్త్వామృతే పురుషోత్తమ॥ 9-64-25 (63800)
తత్ర మే గమనం ప్రాప్తం రోచతే తవ మాధవ।
గాంధార్యాః క్రోధదీప్తాయాః ప్రశమార్థమరిందమ॥ 9-64-26 (63801)
త్వం హి కర్తా వికర్తా చ లోకానాం ప్రభవావ్యయః।
హేతుకారణసంయుక్తైర్వాక్యైః కాలసమీరితైః॥ 9-64-27 (63802)
క్షిప్రమేవ మహాబాహో గాంధారీం శమయిష్యసి।
పితామహశ్చ భగవాన్కృష్ణస్తత్ర భవిష్యతి॥ 9-64-28 (63803)
సర్వథా తే మహాబాహో గాంధార్యాః క్రోధనాశనం।
కర్తవ్యం సాత్వతాం శ్రేష్ఠ పాండవానాం హితార్థినా॥ 9-64-29 (63804)
ధర్మరాజస్య వచనం శ్రుత్వా యదుకులోద్వహః।
ఆమంత్ర్య దారుకం ప్రాహ రథః సంజో విధీయతాం॥ 9-64-30 (63805)
కేశవస్య వచః శ్రుత్వా త్వరమాణోఽథ దారుకః।
న్యవేదయద్రథం సజ్జం కేశవాయ మహాత్మనే॥ 9-64-31 (63806)
తం రథం యాదవశ్రేష్ఠః సమారుహ్య పరంతపః।
జగామ హాస్తినపురం త్వరితః కేశవో విభుః॥ 9-64-32 (63807)
తతః ప్రాయాన్మహారాజ మాధవో భగవాన్రథీ।
నాగసాహ్వయమాసాద్య ప్రవివేశ చ వీర్యవాన్॥ 9-64-33 (63808)
ప్రవిశ్య నగరం వీరో రథఘోషేణ నాదయన్।
విదితో ధృతరాష్ట్రస్య సోఽవతీర్య రథోత్తమాత్।
అభ్యగచ్ఛదదీనాత్మా ధృతరాష్ట్రనివేశనం॥ 9-64-34 (63809)
పూర్వం చాభిగతం తత్ర సోఽపశ్యదృషిసత్తమం॥ 9-64-35 (63810)
పాదౌ ప్రపీడ్య కృష్ణస్య రాజ్ఞశ్చాపి జనార్దనః।
అభ్యవాదయదవ్యగ్రో గాంధారీం చాపి కేశవః॥ 9-64-36 (63811)
తతస్తు యాదవశ్రేష్ఠో ధృతరాష్ట్రమధోక్షజః।
పాణిమాలంబ్య రాజేంద్ర సుస్వరం ప్రరురోద హ॥ 9-64-37 (63812)
స ముహూర్తాదివోత్సృజ్య బాష్పం శోకసముద్భవం।
ప్రక్షాల్య వారిణా నేత్రే హ్యాచంయ చ యథావిధి।
ఉవాచ ప్రశ్రితం వాక్యం ధృతరాష్ట్రమరిందమః॥ 9-64-38 (63813)
న తేఽస్త్యవిదితం కించిద్భూతం భవ్యం చ భారత।
కాలస్య చ యథావృత్తం తత్తే సువిదితం ప్రభో॥ 9-64-39 (63814)
యదిదం పాండవైః సర్వైస్తవ చిత్తానురోధిభిః।
కథం కులక్షయో న స్యాత్తథా క్షత్రస్య భారత॥ 9-64-40 (63815)
భ్రాతృభిః సమయం కృత్వా క్షాంతవాంధర్మవత్సలః।
ద్యూతచ్ఛలజితైః శుద్వైర్వనవాసో హ్యుపాగతః॥ 9-64-41 (63816)
అజ్ఞాతవాసచర్యా చ నానావేషసమావృతైః।
అన్యే చ బహవః క్లేశాస్త్వశక్తైరివ సర్వదా॥ 9-64-42 (63817)
మయా చ స్వయమాగంయ యుద్ధకాల ఉపస్థితే।
సర్వలోకస్య సాన్నిధ్యేగ్రామాంస్త్వం పంచయాచితః॥ 9-64-43 (63818)
త్వయా కాలోపసృష్టేన లోభతో నాపవర్జితాః।
తవాపరాధాన్నృపతే సర్వం క్షత్రం క్షయం గతం॥ 9-64-44 (63819)
భీష్మేణ సోమదత్తేన బాహ్లీకేన కృపేణ చ।
ద్రోణేన చ సపుత్రేణ విదురేణ చ ధీమతా।
యాచితస్త్వం శమం నిత్యం న చ తత్కృతవానసి॥ 9-64-45 (63820)
కాలోపహతచిత్తా హి సర్వే ముహ్యంతి భారత।
యథా మూఢో భవాన్పూర్వమస్మిన్నర్థే సముద్యతే॥ 9-64-46 (63821)
కిమన్యత్కాలయోగాద్ధి ద్విష్టమేవ పరాయణం।
మా చ దోషాన్మహాప్రాజ్ఞ పాండవేషు నివేశయ॥ 9-64-47 (63822)
అల్పోప్యతిక్రమో నాస్తి పాండవానాం మహాత్మనాం।
ధర్మతో న్యాయతశ్చైవ స్నేహతశ్చ పరంతప॥ 9-64-48 (63823)
ఏతత్సర్వం తు విజ్ఞాయ హ్యాత్మదోషకృతం ఫలం।
తన్మన్యుం పాండుపుత్రేషు న భవాన్కర్తుమర్హతి॥ 9-64-49 (63824)
కులం వంశశ్చ పిండాశ్చ యచ్చ పుత్రకృత ఫలం।
గాంధార్యాస్తవ వై నాథ పాండవేషు ప్రతిష్ఠితం॥ 9-64-50 (63825)
త్వం చైవ కురుశార్దూల గాంధారీ చ యశస్వినీ।
మా శుచో నరశార్దూల పాండవాన్ప్రతికిల్బిం॥ 9-64-51 (63826)
ఏతత్సర్వమనుధ్యాయ ఆత్మనశ్చ వ్యతిక్రమం।
శివేన పాండవాంధ్యాహి నమస్తే భరతర్షభ॥ 9-64-52 (63827)
జానాసి చ మహాబాహో ధర్మరాజస్య యా త్వయి।
భక్తిర్భరతశార్దూల స్నేహశ్చాపి స్వభావతః॥ 9-64-53 (63828)
ఏతచ్చ కదనం కృత్వా శత్రూణామపకారిణాం।
దహ్యతే స దివారాత్రౌ న చ శర్మాధిగచ్ఛతి॥ 9-64-54 (63829)
త్వాం చైవ నరశార్దూల గాంధారీం చ యశస్వినీం।
స శోచన్నరశార్దూలః శాంతిం నైవాధిగచ్ఛతి॥ 9-64-55 (63830)
హియా చ పరయాఽవిష్టో భవంతం నాధిగచ్ఛతి।
పుత్రశోకాభిసంతప్తం బుద్ధివ్యాకులితేంద్రియం॥ 9-64-56 (63831)
ఏవముక్త్వా మహారాజ ధృతరాష్ట్రం యదూత్తమః।
ఉవాచ పరమం వాక్యం గాంధారీం శోకకర్శితాం॥ 9-64-57 (63832)
సౌబలేయి నిబోధ త్వం యత్త్వాం వక్ష్యామి సువ్రతే।
త్వత్సమా నాస్తి లోకేఽస్మిన్నద్య సీమంతినీ శుభే॥ 9-64-58 (63833)
జానాసి చ యథా రాజ్ఞి సభాయాం మమ సన్నిధౌ।
ధర్మార్థసహితం వాక్యముభయోః పక్షయోర్హితం॥ 9-64-59 (63834)
ఉక్తవత్యసి కల్యాణి న చ తే తనయైః కృతం।
దుర్యోధనస్త్వయా చోక్తో జయార్థీ పరుషం వచః॥ 9-64-60 (63835)
శృణు మూఢ వచో మహ్యం యతో ధర్మస్తతో జయః।
తదిదం సమనుప్రాప్తం తవ వాక్యం నృపాత్మజే॥ a6-64-61 (63836)
ఏవం విదిత్వా కల్యాణి మా స్మ శోకే మనః కృథాః।
పాండవానాం వినాశాయ మా తే బుద్ధిః కదాచన॥ 9-64-62 (63837)
శక్తా చాసి మహాభాగే పృథివీం సచరాచరాం।
చక్షుషా క్రోధదీప్తేన నిర్దగ్ధుం తపసో బలాత్॥ 9-64-63 (63838)
వాసుదేవవచః శ్రుత్వా గాంధారీ వాక్యమబ్రవీత్।
ఏవమేతన్మహాబాహో యథా వదసి కేశవ॥ 9-64-64 (63839)
ఆధిభిర్దహ్యమానాయా మతిః సంచలితా మమ।
సా మే వ్యవస్థితా శ్రుత్వా తవ వాక్యం జనార్దన॥ 9-64-65 (63840)
రాజ్ఞస్త్వంధస్య వృద్ధస్య హతపుత్రస్య కేశవ।
త్వం గతిః సహితైర్వీరైః పాండవైర్దిపదా వర॥ 9-64-66 (63841)
ఏతావదుక్త్వా వచనం ముఖం ప్రచ్ఛాద్య వాససా।
పుత్రశోకాభిసంతప్తా గాంధారీ ప్రరురోద హ॥ 9-64-67 (63842)
తత ఏనాం మహాబాహుః కేశ్వః శోకకర్శితాం।
హేతుకారణసంయుక్తైర్వాక్యైరాశ్వాసయత్ప్రభుః॥ 9-64-68 (63843)
సమాశ్వాస్య చ గాంధారీం ధృతరాష్ట్రం చ మాధవః।
ద్రౌణిసంకల్పితం భావమన్వబుధ్యత కేశవః॥ 9-64-69 (63844)
తతస్త్వరిత ఉత్థాయ పాదౌ మూర్ధ్నా ప్రణంయ చ।
ద్వైపాయనస్య రాజేంద్ర తతః కౌరవమబ్రవీత్॥ 9-64-70 (63845)
ఆపృచ్ఛే త్వాం కురుశ్రేష్ఠ మా చ శోకే మనః కృథాః।
ద్రౌణేః పాపోస్త్యభిప్రాయస్తేనాస్మి సహసోత్థితః॥ 9-64-71 (63846)
పాండవానాం వధే రాత్రౌ బుద్ధిస్తేన ప్రదర్శితా॥ 9-64-72 (63847)
ఏతచ్ఛ్రుత్వా తు వచనం గాంధార్యా సహితోఽబ్రవీత్।
ధృతరాష్ట్రో మహాబాహుః కేశవం కేశిసూదనం॥ 9-64-73 (63848)
శీఘ్రం గచ్ఛ మహాబాహో పాండవాన్పరిపాలయ।
భూయస్త్వయా సమేష్యామి క్షిప్రమేవ జనార్దన॥ 9-64-74 (63849)
ప్రాయాత్తతస్తు త్వరితో దారుకేణ సహాచ్యుతః॥ 9-64-75 (63850)
వాసుదేవే గతే రాజంధృతరాష్ట్రం జనేశ్వరం।
ఆశ్వాసయదమేయాత్మా వ్యాసో లోకనమస్కృతః॥ 9-64-76 (63851)
వాసుదేవోఽపి ధర్మాత్మా కృతకృత్యో జగామ హ।
శిబిరం హాస్తినపురాద్దిదృక్షుః పాండవాన్నృప॥ 9-64-77 (63852)
ఆగంయ శిబిరం రాత్రౌ సోఽభ్యగచ్ఛత పాండవాన్।
తచ్చ తేభ్యః సమాఖ్యాయ సహితస్తైః సమాహితః॥ ॥ 9-64-78 (63853)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే శల్యపర్వణి గదాయుద్ధపర్వణి చతుఃషష్టితమోఽధ్యాయః॥ 64 ॥
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes
9-64-27 హేతుకారణసంయుక్తైః హేతవో దృష్టా అపరాధాః। కారణాని అదృష్టాన్యవశ్యంభావీని తైర్యుక్తాని తైర్యుక్తాని తైః॥ 9-64-33 ప్రాయాదగచ్ఛత్॥ 9-64-34 విదితం ధృతారాష్ట్రస్యేతి ఝ.పాఠః॥ 9-64-36 కృష్ణస్య వ్యాసస్య॥ 9-64-49 అసూయాం పాండుపుత్రోష్వితి ఝ.పాఠః॥ 9-64-64 చతుఃషష్టితమోఽధ్యాయః॥శల్యపర్వ - అధ్యాయ 065
॥ శ్రీః ॥
9.65. అధ్యాయః 065
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics
సంజయేన ధృతరాష్ట్రంప్రతి దుర్యోధనవిలాపప్రకారకథనం॥ 1 ॥ వాదికైరశ్వత్థాంని దుర్యోధనపాతననివేదనం॥ 2 ॥Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text
9-65-0 (63854)
ధృతరాష్ట్ర ఉవాచ। 9-65-0x (5255)
అధిష్ఠితః పదా మూర్ధ్ని భగ్నసక్థో మహీం గతః।
శౌటీర్యమానీ పుత్రో మే కిమభాషత సంజయ॥ 9-65-1 (63855)
అత్యర్థం కోపనో రాజా జావైరశ్చ పాండుషు।
వ్యసనం పరమం ప్రాప్తః కిమాహ పరమాహవే॥ 9-65-2 (63856)
సంజయ ఉవాచ। 9-65-3x (5256)
శృణు రాజన్ప్రవక్ష్యామి యథావృత్తం నరాధిప।
రాజ్ఞా యదుక్తం మగ్నేన తస్మిన్వ్యసనసాగరే॥ 9-65-3 (63857)
భగ్నసక్థో నృపో రాజన్పాంసునా సోఽవకుంఠితః।
యమయన్మూర్ధజాంస్తత్ర వీక్ష్య చైవ దిశో దశ॥ 9-65-4 (63858)
కేశాన్నియస్య యత్నేన నిఃశ్వసన్నురగో యథా।
సంరంభాశ్రుపరీతాబ్యాం నేత్రాభ్యామభివీక్ష్య మాం॥ 9-65-5 (63859)
బాహూ ధరణ్యాం నిష్పిష్య సుదుర్మత్త ఇవ ద్విపః।
ప్రకీర్ణాన్మూర్ధజాంధున్వందంతైర్దంతానుపస్పృశన్।
గర్హయన్పాండవం జ్యేష్ఠం నిఃశ్వస్యేదమథాబ్రవీత్॥ 9-65-6 (63860)
భీష్మే శాంతనవే నాథే కర్ణే శస్త్రభృతాం వరే।
గౌతమే శకునౌ చాపి ద్రోణే చాస్త్రభృతాం వరే॥ 9-65-7 (63861)
అశ్వత్థాంని యథా శల్యే శూరే చ కృతవర్మణి।
అన్యేష్వపి చ శూరేషు న్యస్తభారో మహాత్మసు।
ఇమామవస్థాం ప్రాప్తోఽస్మి కాలో హి దురతిక్రమః॥ 9-65-8 (63862)
ఏకాదశచమూభర్తా సోఽహమేతాం దశాం గతః।
కాలం ప్రాప్య మహాబాహో న కశ్చిదతివర్తతే॥ 9-65-9 (63863)
ఆఖ్యాతవ్యం మదీయానాం యేఽస్మింజీవంతి సంయుగే।
యథాఽహం భీమసేనేన వ్యుత్క్రంయ సమయం హతః॥ 9-65-10 (63864)
బహూని సునృశంసాని కృతాని ఖలు పాండవైః।
భూరిశ్రవసి కర్ణే చ భీష్మే ద్రోణే చ ధీమతి॥ 9-65-11 (63865)
ఇదం చ గర్హితం కర్మ నృశంసైః పాండవైః కృతం।
యేన తే వాచ్యతాం సత్సు గమిష్యంతీతి మే మతిః॥ 9-65-12 (63866)
కా ప్రీతిః సత్వయుక్తస్య కృత్వోపాధికృతం జయం।
కో వా సమయభేత్తారం బుధః సంమంతుమర్హతి॥ 9-65-13 (63867)
అధర్మేణ జయం లబ్ధ్వా కో ను హృష్యేత పండితః।
యథా సంహృష్యతే పాపః పాండుపుత్రో వృకోదరః॥ 9-65-14 (63868)
కిన్ను చిత్రమితస్త్వద్య భగ్నసక్థస్య యన్మమ।
క్రుద్ధేన భీమసేనేన పాదేన మృదితం శిరః॥ 9-65-15 (63869)
ప్రతపంతం శ్రియా జుష్టం వర్తమానం చ బంధుషు।
ఏవం కుర్యాన్నరో యో హి స వై స·ంజయ పూరుషః॥ 9-65-16 (63870)
అభిజ్ఞౌ యుద్ధధర్మస్య మమ మాతా పితా చ యౌ।
తౌ హి సంజయ దుఃఖార్తౌ విజ్ఞాప్యౌ వచనాద్వి మే॥ 9-65-17 (63871)
ఇష్టం భృత్యా భృతాః సంయగ్భూః ప్రశాస్తా ససాగరా।
మూర్ధ్ని స్థితమమిత్రాణాం జీవతామేవ స·ంజయ॥ 9-65-18 (63872)
దత్తా దాయా యథాశక్తి మిత్రాణాం చ ప్రియం కృతం।
అమిత్రా బాధితాః సర్వే కో ను స్వంతతరో మయా॥ 9-65-19 (63873)
మానితా బాంధవాః సర్వే మాన్యః సంపూజితో జనః।
త్రితయం సేవితం సర్వం కో ను స్వంతతరో మయా॥ 9-65-20 (63874)
ఆజ్ఞప్తం నృపముఖ్యేషు మానః ప్రాప్తః సుదుర్లభః।
ఆజానేయైస్తథా యాతం కో ను స్వంతతరో మయా॥ 9-65-21 (63875)
యాతాని పరరాష్ట్రాణి నృపా భుక్తాశ్చ దాసవత్।
ప్రియేభ్యః ప్రకృతం సాధు కో ను స్వంతతరో మయా॥ 9-65-22 (63876)
అధీతం విధివద్దత్తం ప్రాప్తమాయుర్నిరామయం।
స్వధర్మేణ జితా లోకాః కో ను స్వంతతరో మయా॥ 9-65-23 (63877)
దిష్ట్యా నాహం జితః సంఖ్యే పరాన్ప్రేష్యవదాశ్రితః।
దిష్ట్యా మే విపులా లక్ష్మీర్మృతే త్వన్యగతా విభో॥ 9-65-24 (63878)
యదిష్టం క్షత్రబంధూనాం స్వధర్మమనుతిష్ఠతాం।
నిధనం తన్మయా ప్రాప్తం కో ను స్వంతతరో మయా॥ 9-65-25 (63879)
దిష్ట్యా నాహం పరావృత్తో వైరాత్ప్రాకృతవంజితః।
దిష్ట్యా న విమతిం కాంచిద్భజిత్వా తు పరాజితః॥ 9-65-26 (63880)
సుప్తం వాఽథ ప్రమత్తం వా యథా హన్యాద్విషేణ వా।
ఏవం వ్యుత్క్రాంతధర్మేణ వ్యుత్క్రంయ సమయం హతః॥ 9-65-27 (63881)
అశ్చత్థామా మహాభాగః కృతవర్మా చ సాత్వతః।
కృపః శారద్వతశ్చైవ వక్తవ్యా వచనాన్మమ॥ 9-65-28 (63882)
అధర్మేణ ప్రవృత్తానాం పాండవానామనేకశః।
విశ్వాసం సమయఘ్నానాం న యూయం గంతుమర్హథ॥ 9-65-29 (63883)
వార్తికాంశ్చాబ్రవీద్రాజా పుత్రస్తే సత్యవిక్రమః।
అధర్మాద్భీమసేనేన నిహతోఽహం యథా రణే॥ 9-65-30 (63884)
సోఽహం ద్రోణం స్వర్గగతం కర్ణశల్యావుభౌ తథా।
వృషసేనం మహావీర్యం శకునిం చాపి సౌబలం॥ 9-65-31 (63885)
జలసంధం మహావీర్యం భగదత్తం చ పార్థివం।
సోమదత్తం మహేష్వాసం సైంధవం చ జయద్రథం॥ 9-65-32 (63886)
దుఋశాసనపురోగాంశ్చ భ్రాతౄనాత్మసమాంస్తథా।
దౌఃశాసనిం చ విక్రాంతం లక్ష్మణం చాత్మజావుభౌ॥ 9-65-33 (63887)
ఏతాంశ్చాన్యాంశ్చ సుబహూన్మదీయాంశ్చ సహస్రశః।
పృష్ఠతోఽనుగమిష్యామి సార్థహీనో యథాఽధ్వగః॥ 9-65-34 (63888)
కథం భ్రాతౄన్హతాఞ్శ్రుత్వా భర్తారం చ స్వసా మమ।
రోరూయామాణా దుఃఖార్తా దుఃశలా సా భవిష్యతి॥ 9-65-35 (63889)
స్నుషాభిః ప్రస్నుషాభిశ్చ వృద్ధో రాజా పితా మమ।
గాంధారీసహితశ్చైవ కా గతిం ప్రతిపత్స్యతి॥ 9-65-36 (63890)
నూనం లక్ష్మణమాతాఽపి హతపుత్రా హతేశ్వరా।
వినాశం యాస్యతి క్షిప్రం కల్యాణీ పృథులోచనా॥ 9-65-37 (63891)
యది జానాతి చార్వాకః పరివ్రాద్వాగ్విశారదః।
కరిష్యతి మహాభాగో ధ్రువం చాపచితిం మమ॥ 9-65-38 (63892)
సమంతప·ంచకే పుణ్యే త్రిషు లోకేషు విశ్రుతే।
అహం నిధనమాసాద్య లోకాన్ప్రాప్స్యామి శాశ్వతాన్॥ 9-65-39 (63893)
తతో జనసహస్రాణి బాష్పపూర్ణాని దిశో దశ॥
ససాగరవనా ఘోరా పృథివీ సచరాచరా। 9-65-40 (63894)
చచాలాథ సనిర్హాదా దిశశ్చైవావిలాఽభవన్॥
తే ద్రోణపుత్రమాసాద్య యథావృత్తం న్యవేదయన్। 9-65-41 (63895)
వ్యవహారం గదాయుద్ధే పార్థివస్య చ పాతనం॥
తదాఖ్యాయ తతః సర్వే ద్రోణపుత్రస్య భారత। 9-65-42 (63896)
`వాదికా దుఃఖసంతప్తాః శోకోపహతచేతసః'।
ధ్యాత్వా చ సుచిరం కాలం జగ్మురార్తా యథాగతం॥ ॥ 9-65-43 (63897)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే శల్యపర్వణి గదాయుద్ధపర్వణి పంచషష్టితమోఽధ్యాయః॥ 65 ॥
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Footnotes
9-65-1 శౌటీరః శూరః స ఏవ శౌటీర్యమాత్మానం మన్యతే శౌటీర్యమానీ॥ 9-65-16 స వై సంజయపూజిత ఇతి ఝ.పాఠః॥ 9-65-20 మయా మత్తః॥ 9-65-30 వార్తికాన్వార్తాహారిణః॥ 9-65-38 చార్వాకో బ్రాహ్మణవేషధారీ రాక్షసః। అపచితిం ప్రతీకారం॥ 9-65-65 పంచషష్టితమోఽధ్యాయః॥శల్యపర్వ - అధ్యాయ 066
॥ శ్రీః ॥
9.66. అధ్యాయః 066
Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Topics
ద్రౌణికృతకృతవర్మభిర్దుర్యోధనస్య భూపతనదర్శనేన శోచనం॥ 1 ॥ ద్రౌణిదుర్యోధనయోః సంలాపః॥ 2 ॥ ద్రౌణినా రాత్రౌ పాండవవధప్రతిజ్ఞానం॥ 3 ॥ దుర్యోధనవచనాత్ కృపేణ ద్రౌణేః సైనాపత్యేఽఫిషేచనం॥ 4 ॥Mahabharata - Shalya Parva - Chapter Text
9-66-0 (63898)
సంజయ ఉవాచ। 9-66-0x (5257)
వాదికానాం సకాశాత్తు శ్రుత్వా దుర్యోధనం హతం।
హతశిష్టాస్తదా రాజన్కౌరవాణాం మహారథాః॥ 9-66-1 (63899)
వినిర్భిన్నాః శితైర్బాణైర్ణదాతోమరశక్తిభిః।
అశ్వత్థామా కృపశ్చైవ కృతవర్మా చ సాత్వతః।
త్వరితా జవనైరశ్వైరాయోధనముపాగమన్॥ 9-66-2 (63900)
తత్రాపశ్యన్మహాత్మానం ధార్తరాష్ట్రం నిపాతితం।
ప్రభగ్నం వాయువేగేన మహాసాలం యథా వనే॥ 9-66-3 (63901)
భూమౌ వివేష్టమానం తం రుధిరేణ సముక్షితం।
మహాగర్జామేవారణ్యే వ్యాధేన వినిపాతితం॥ 9-66-4 (63902)
వివర్తమానం బహుశో రుధిరౌఘపరిప్లుతం।
యదృచ్ఛయా నిపతితం చంద్రమాదిత్యగోచరాత్॥ 9-66-5 (63903)
యుగాంతమారుతేనేవ శోషితం మకరాలయం।
పూర్ణచంద్రమివ వ్యోంని తుషారావృతమండలం॥ 9-66-6 (63904)
రేణుధ్వస్తం దీర్ఘభుజం మాతంగమివ విక్రమే।
వృతం భూతగణైర్ఘోరైః క్రవ్యాదైశ్చ సమంతతః॥ 9-66-7 (63905)
యథా ధనం లిప్సమానైర్భృత్యైర్నృపతిసత్తమం।
భ్రుకుటీకృతవక్త్రాంతం క్రోధాదుద్వృత్తచక్షుషం।
సామర్షం తం నరవ్యాఘ్రం భౌమం నిపతితం తథా॥ 9-66-8 (63906)
తే తం దృష్ట్వా మహేష్వాసం భూతలే పతితం నృపం।
మోహమభ్యాగమన్సర్వే కృపప్రభృతయో రథాః॥ 9-66-9 (63907)
అవతీర్య రథేభ్యశ్చ ప్రాద్రవన్రాజసన్నిధౌ।
దుర్యోధనం చ సంప్రాప్య సర్వే భూమావుపావిశన్॥ 9-66-10 (63908)
తతో ద్రౌణిర్మహారాజ బాష్పపూర్ణేక్షణః శ్వసన్।
ఉవాచ భరతశ్రేష్ఠం సర్వలోకేశ్వరేశ్వరం॥ 9-66-11 (63909)
న నూనం విద్యతే పుణ్యం మానుషే కించిదేవ హి।
యత్ర త్వం పురుషవ్యాఘ్ర శేషే పాంసుషు రూషితః॥ 9-66-12 (63910)
భూత్వా హి నృపతిః పూర్వం సమాజ్ఞాప్య చ మేదినీం।
కథమేకోఽద్య రాజేంద్ర తిష్ఠసే నిర్జనే వనే॥ 9-66-13 (63911)
దుఃశాసనం న పశ్యామి నాపి కర్ణం మహారథం।
నాపి తాన్సుహృదః సర్వాన్కిమిదం భరతర్షభ॥ 9-66-14 (63912)
దుఃఖం నూనం కృతాంతస్య గతిం జ్ఞాతుం కథంచన।
లోకనాథో భవాన్యత్ర శేషే పాంసుషు రూషితః॥ 9-66-15 (63913)
ఏష మూర్ధాభిషిక్తానామగ్రే గత్వా పరంతపః।
సతృణం గ్రసతే పాంసుం పశ్య కాలస్య పర్యయం॥ 9-66-16 (63914)
క్వ తే తదమలం ఛత్రం వ్యజనం క్వ చ పార్థివ।
సా చ తే మహతీ సేనా క్వ గతా పార్థివోత్తమ॥ 9-66-17 (63915)
దుర్విజ్ఞేయా గతిర్నూనం కార్యాణాం కారణాంతరే।
యో వై లోకగురుర్నాథో భవానేతాం దశాం గతాః॥ 9-66-18 (63916)
అధ్రువా సర్వమర్త్యేషు ధ్రువైవ శ్రీర్విచింత్యతే।
భవతో వ్యసనం దృష్ట్వా శక్రవిస్పర్ధినో భృశం॥ 9-66-19 (63917)
తస్య తద్వచనం శ్రుత్వా దుఃఖితస్య విశేషతః।
ఉవాచ రాజన్పుత్రస్తే ప్రాప్తకాలమిదం వచః॥ 9-66-20 (63918)
విమృజ్య నేత్రే పాణిభ్యాం శోకజం బాష్పముత్సృజన్।
కృపాదీన్స తదా వీరాన్సర్వానేవ నరాధిపః॥ 9-66-21 (63919)
ఈదృశో లోకధర్మోఽయం ధాత్రా నిర్దిష్ట ఉచ్యతే।
వినాశః సర్వభూతానాం కాలపర్యాయకారితః॥ 9-66-22 (63920)
సోఽయం మాం సమనుప్రాప్తః ప్రత్యక్షో భవతాం హి యః।
పృథివీం పాలయిత్వాఽహమేతాం నిష్ఠాముపాగతః॥ 9-66-23 (63921)
దిష్ట్యా నాహం పరావృత్తో యుద్ధే కస్యాంచిదాపది।
దిష్ట్యాఽహం నిహతః పాపైశ్చలేనైవ విశేషతః॥ 9-66-24 (63922)
ఉత్సాహశ్చ కృతో నిత్యం మయా దిష్ట్యా యుయుత్సతా।
దిష్ట్యా చాస్మిన్హతో యుద్ధే నిహతజ్ఞాతిబాంధవః॥ 9-66-25 (63923)
దిష్ట్యా చ వోఽహం పశ్యామి ముక్తానస్మాజ్జనక్షయాత్।
స్వస్తియుక్తాంశ్చ కల్యాణాంస్తన్మే ప్రియమనుత్తమం॥ 9-66-26 (63924)
మా భవంతోఽత్ర తప్యంతాం సౌహృదాన్నిధనేన మే।
యది వేదాః ప్రమాణం వో జితా లోకా మయాఽక్షయాః॥ 9-66-27 (63925)
జానమానః ప్రభావం చ కృష్ణస్యామితతేజసః।
తేన న చ్యావితశ్చాహం క్షత్రధర్మాత్స్వనుష్ఠితాత్॥ 9-66-28 (63926)
స మయా సమనుప్రాప్తో నాస్మి శోచ్యః కథంచన।
కృతం భవద్భిః సదృశమనురూపమివాత్మనః।
యతితం విజయే శక్త్యా దైవం తు దురతిక్రమం॥ 9-66-29 (63927)
ఏతావదుక్త్వా వచనం బాష్పవ్యాకులలోచనః।
తూష్ణీబభూవ రాజేంద్ర రుజాఽసౌ విహ్వలో భృశం॥ 9-66-30 (63928)
తథా దృష్ట్వా తు రాజానం బాష్పశోకసమన్వితం।
ద్రౌణిః క్రోధేన జజ్వాల యథా వహ్నిర్జగత్క్షయే॥ 9-66-31 (63929)
స చ క్రోధసమావిష్టః పాణౌ పాణిం నిపీడ్య చ।
బాష్పవిహ్వలయా వాచా రాజానమిదమబ్రవీత్॥ 9-66-32 (63930)
పితా మే నిహతః క్షుద్రైః సునృశంసేన కర్మణా।
న తథా తేన తప్యామి తథా రాజంస్త్వయాఽద్య వై॥ 9-66-33 (63931)
శృణు చేదం వచో మహ్యం సత్యేన వదతః ప్రభో।
ఇష్టాపూర్తేన దానేన ధర్మేణ సుకృతేన చ॥ 9-66-34 (63932)
అద్యాహం సర్వపాంచాలాన్వాసుదేవస్య పశ్యతః।
అద్య రాత్రౌ మహారాజ నిహనిష్యామి పాండవాన్॥ 9-66-35 (63933)
అనుజ్ఞాం తు మహారాజ భవాన్మే దాతుమర్హతి॥ 9-66-36 (63934)
తచ్ఛ్రుత్వా వచనం ద్రౌణేర్ధృతరాష్ట్ర తవాత్మజః।
మనసః ప్రీతిజననం కృపం వచనమబ్రవీత్। 9-66-37 (63935)
దుర్యోధన ఉవాచ।
ఆచార్య శీఘ్రం కలశం జలపూర్ణం సమానయ॥ 9-66-37x (5258)
స తద్వచనమాజ్ఞాయ రాజ్ఞో బ్రాహ్మణసత్తమః।
కలశం పూర్ణమాదాయ రాజ్ఞోఽంతికముపాగమత్॥ 9-66-38 (63936)
తమబ్రవీన్మహారాజ పుత్రస్తవ విశాంపతే।
మమాజ్ఞయా ద్విజశ్రేష్ఠ ద్రోణపుత్రోఽభిషిచ్యతాం।
సైనాపత్యేన భద్రం తే మమ చేదిచ్ఛసి ప్రియం॥ 9-66-39 (63937)
రాజ్ఞో నియోగాద్యోద్వవ్యం బ్రాహ్మణేన విశేషతః।
వర్తతా క్షత్రధర్మేణ హ్యేవం ధర్మవిదో విదుః॥ 9-66-40 (63938)
రాజ్ఞస్తు వచనం శ్రుత్వా కృపః శారద్వతస్తతః।
ద్రౌణిం రాజ్ఞో నియోగేన సైనాపత్యేఽభ్యషేచయత్॥ 9-66-41 (63939)
సోఽభిషిక్తో మహారాజ పరిష్వజ్య నృపోత్తమం।
ప్రయయౌ సింహనాదేన దిశః సర్వా వినాదయన్॥ 9-66-42 (63940)
దుర్యోధనోఽపి రాజేంద్ర శోణితేన పరిప్లుతః।
తాం నిశాం ప్రతిపేదేఽథ సర్వభూతభయావహాం॥ 9-66-43 (63941)
అపక్రంయ తు తే తూర్ణం తస్మాదాయోధనాన్నృప।
శోకసంవిగ్నమనసశ్చింతామాపేదిరే భృశం॥ ॥ 9-66-44 (63942)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే శతసాహస్త్రికాయాం సంహితాయాం వైయాసిక్యాం శల్యపర్వణి గదాయుద్ధపర్వణి షట్షష్టితమోఽధ్యాయః॥ 66 ॥ ॥ సమాప్తం గదాయుద్ధపర్వ శల్యపర్వ చ॥ 9 ॥
అతః పరం సౌప్తికం పర్వ భవిష్యతి। తస్యాయమాద్యః శ్లోకః। 9-66-1 (63943) 9-66-1x (5259) సంజయ ఉవాచ। తతస్తే సహితాః సర్వే ప్రయాతా దక్షిణాముఖాః। ఉపాస్తమయవేలాయాం శిబిరాభ్యాశమాగతాః॥