Kumbhaghonam Edition in Telugu Script
16. ఆశ్రమవాసికపర్వ
ఆశ్రమవాసికపర్వ - అధ్యాయ 001
॥ శ్రీః ॥
16.1. అధ్యాయః 001
అథాశ్రమవాసపర్వ ॥ 1 ॥
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Topics
యుధిష్ఠిరేణ రాజ్యపరిపాలనం॥ 1 ॥ కుంతీద్రౌపద్యాదిభిర్గాంధార్యాం శ్వశ్రూవద్వర్తనం॥ 2 ॥ భీమవర్జమర్జునాదిభిర్యుధిష్ఠిరశాసనేన విశేషతో ధృతరాష్ట్రానువర్తనం॥ 3 ॥Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Text
శ్రీవేదవ్యాసాయ నమః।
నారాయణం నమస్కృత్య నరం చైవ నరోత్తమం।
దేవీం సరస్వతీం వ్యాసం తతో జయముదీరయేత్॥ 16-1-1 (97215)
జనమేజయ ఉవాచ। 16-1-1x (8029)
ప్రాప్య పైతామహం రాజ్యం మమ పూర్వపితామహాః।
కథమాసన్మహారాజే ధృతరాష్ట్రే మహాత్మని॥ 16-1-1 (97216)
స తు రాజా హతామాత్యో హతపుత్రో నిరాశ్రయః।
కథమాసీద్ధతైశ్వర్యో గాంధారీ చ తపస్వినీ॥ 16-1-2 (97217)
కియంతం చైవ కాలం తే మమ పూర్వపితామహాః।
స్థితా రాజ్యే మహాత్మానస్తన్మే వ్యాఖ్యాతుమర్హసి॥ 16-1-3 (97218)
వైశంపాయన ఉవాచ। 16-1-4x (8030)
ప్రాప్య రాజ్యం మహాత్మానః పాండవా హతశత్రవః।
ధృతరాష్ట్రం పురస్కృత్య పృథివీం పర్యపాలయన్॥ 16-1-4 (97219)
ధృతరాష్ట్రముపాతిష్ఠద్విదురః సంజయస్తథా।
వైశ్యాపుత్రశ్చ మేధావీ యుయుత్సుః కురుసత్తమ॥ 16-1-5 (97220)
పాండవాః సర్వకార్యేషు పర్యపృచ్చంత తం నృపం।
చక్రుస్తేనాభ్యనుజ్ఞాతా వర్షాణి దశ పంచ చ॥ 16-1-6 (97221)
సదాఽభిగంయ తే వీరాః పర్యుపాసంత తం నృపం।
పాదాభివాదనం కృత్వా ధర్మిరాజమతే స్థితాః॥ 16-1-7 (97222)
తే మూర్ధ్ని సముపాఘ్రాతాః సర్వకార్యాణి చక్రిరే।
కుంతిభోజసుతా చైవ గాంధారీమన్వవర్తత॥ 16-1-8 (97223)
ద్రౌపదీ చ సుభద్రా చ యాశ్చాన్యాః పాండవస్త్రియః।
సమాం వృత్తిమవర్తంత తయోః శ్వశ్ర్వోర్యథావిధి॥ 16-1-9 (97224)
శయనాని మహార్హాణి వాసాంస్యాభరణాని చ।
రాజార్హాణి చ సర్వాణి భక్ష్యభోజ్యాన్యనేకశః॥ 16-1-10 (97225)
యుధిష్ఠిరో మహారాజ ధృతరాష్ట్రేఽభ్యుపాహరత్।
తథైవ కుంతీ గాంధార్యాం గురువృత్తిమవర్తత॥ 16-1-11 (97226)
విదురః సంజయశ్చైవ యుయుత్సుశ్చైవ కౌరవ।
ఉపాసతే స్మ తం వృద్ధం హతపుత్రం జనాధిపం॥ 16-1-12 (97227)
శ్యాలో ద్రోణస్య యశ్చాసీద్దయితో బ్రాహ్మమో మహాన్।
స చ తస్మిన్మహేష్వాసః కృపః సమభవత్తదా॥ 16-1-13 (97228)
వ్యాసశ్చ భగవాన్నిత్యమాసాంచక్రే నృపేణ హ।
కథాః కుర్వన్పురాణర్షిర్దేవర్షిపితృరక్షసాం॥ 16-1-14 (97229)
ధర్మయుక్తాని కార్యాణి వ్యవహారాన్వితాని చ।
ధృతరాష్ట్రాభ్యనుజ్ఞాతో విదురస్తాన్యకారయత్॥ 16-1-15 (97230)
సామంతేభ్యః ప్రియాణ్యస్య కార్యాణి సుబహూన్యపి।
ప్రాప్యంతేఽర్థేః సులఘుభిః సునయాద్విదురస్య వై॥ 16-1-16 (97231)
అకరోద్బంధమోక్షం చ వధ్యానాం మోక్షణం తథా।
న చ ధర్మసుతో రాజా కదాచిత్కించిదబ్రవీత్॥ 16-1-17 (97232)
విహారయాత్రాసు పునః కురురాజో యుధిష్ఠిరః।
సర్వాన్కామానుపస్థాప్య ధృతరాష్ట్రే న్యవేదయత్॥ 16-1-18 (97233)
ఆరాలికాః సూపకారా రాగషాడవికాస్తథా।
ఉపాతిష్ఠంత రాజానం ధృతరాష్ట్రం యథాపురం॥ 16-1-19 (97234)
వాసాంసి చ మహార్హాణి మాల్యాని వివిధాని చ।
ఉపాజహ్రుర్యథాకాలం ధృతరాష్ట్రస్య పాండవాః॥ 16-1-20 (97235)
మైరేయమధుమాంసాని పానకాని లఘూని చ।
చిత్రాన్భక్ష్యవికారాంశ్చ చక్రుస్తస్య యథా పురా॥ 16-1-21 (97236)
యే చాపి పృథివీపాలాః సమాజగ్ముస్తతస్తతః।
ఉపాతిష్ఠంత తే సర్వే కౌరవేంద్రం యథాపురా॥ 16-1-22 (97237)
కుంతీ చ ద్రౌపదీ చైవ సాత్వతీ చ యశస్వినీ।
ఉలూపీ నాగకన్యా చ దేవీ చిత్రాంగదా తథా॥ 16-1-23 (97238)
ధృష్టకేతోశ్చ భగినీ జరాసంధసుతా తథా।
ఏతాశ్చాన్యాశ్చ బహ్వ్యో వై యోషితః పురుషర్షభ।
కింకరాః పర్యుపాతిష్ఠన్సర్వాః సుబలజాం తథా॥ 16-1-24 (97239)
యథా పుత్రవియుక్తోఽయం న కించిద్దుఃఖమాప్నుయాత్।
ఇతి తానన్వశాద్భాతౄన్నిత్యమేవ యుధిష్ఠిరః॥ 16-1-25 (97240)
ఏవం తే ధర్మరాజస్య శ్రుత్వా వచనమర్థవత్।
సవిశేషమవర్తంతి భీమమేకం తదా వినా॥ 16-1-26 (97241)
న హి తత్తస్య వీరస్య హృదయాదపసర్పతి।
ధృతరాష్ట్రస్య దుర్బుద్ధ్యా యద్వృత్తం ద్యూతమండలే॥ ॥ 16-1-27 (97242)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్రమవాసికపర్వణి ఆశ్రమవాసపర్వణి ప్రథమోఽధ్యాయః॥ 1 ॥
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Footnotes
7-1-2 గాంధారీ చ యశస్వినీతి ఝ.థ.పాఠః॥ 7-1-5 ఉపాతిష్ఠదారాధితవాన్॥ 7-1-9 సతాం వృత్తిమవర్తంతేతి థ.పాఠః॥ 7-1-13 తస్మింధృతరాష్ట్రే సమభవత్తన్నికటే అభవత్॥ 7-1-14 వాసం చక్రే నృపేణ హేతి క.థ.పాఠః॥ 7-1-16 ప్రభావాద్విదురస్య వై ఇతి క.థ.పాఠః॥ 7-1-19 అరయా శస్త్రవిశేషేణ లూనం ఛిన్నం శాకాది అరాలు తత్సంస్కుర్వంతి తే ఆరాలికాః శాకవిశేషకర్తారః రాగఖాండవికాస్తథేతి ఝ.పాఠః। రాగషాడవం పిప్పలీశుఠీశర్కరోపేతో ముద్గయూషస్తత్కర్తారో రాగషాడవికాః॥ఆశ్రమవాసికపర్వ - అధ్యాయ 002
॥ శ్రీః ॥
16.2. అధ్యాయః 002
అథాశ్రమవాసపర్వ ॥ 1 ॥
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Topics
యుధిష్ఠిరేణ నాగరాణాం ధృతరాష్ట్రానుశాసనపూర్వకం సహభ్రాతృభిరప్రమాదేన తత్పరితోషణం॥ 1 ॥Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Text
వైశంపాయన ఉవాచ।
ఏవం సంపూజితో రాజా పాండవైరంబికాసుతః।
విజహార యథాపూర్వమృషిభిః పర్యుపస్థితః॥ 16-2-1 (97243)
బ్రహ్మదేయాగ్రహారాంశ్చ ప్రదదౌ స కురూద్వహః।
తచ్చ కుంతీసుతో రాజా సర్వమేవాన్వమోదత॥ 16-2-2 (97244)
ఆనృశంస్యపరో రాజా ప్రీయమాణో యుధిష్ఠిరః।
ఉవాచ స తదా భ్రాతౄనమాత్యాంశ్చ మహీపతిః।
మయా చైవ భవద్భిశ్చ మాన్య ఏష నరాధిపః॥ 16-2-3 (97245)
నిదేశే ధృతరాష్ట్రస్య యస్తిష్ఠతి స మే సుహృత్।
విపరీతశ్చ మే శత్రుర్నియంయశ్చ భవేన్నరః॥ 16-2-4 (97246)
పరివృత్తేషు చాహఃసు పుత్రాణాం శ్రాద్ధకర్మణి।
దదౌ చ రాజా విత్తాని యావదస్య చికీర్షితం॥ 16-2-5 (97247)
తతః స రాజా కౌరవ్యో ధృతరాష్ట్రో మహామనాః।
బ్రాహ్మణేభ్యో యథార్హేభ్యో దదౌ విత్తాన్యనేకశః॥ 16-2-6 (97248)
ధర్మిరాజశ్చ భీమశ్చ సవ్యసాచీ యమావపి।
తత్సర్వమన్వవర్తంత ధృతరాష్ట్రవ్యపేక్షయా॥ 16-2-7 (97249)
కథం ను రాజా వృద్ధః స పుత్రపౌత్రవధార్దితః।
శోకమస్మత్కృతం ప్రాప్యి న ంరియేతేతి చింత్య తే॥ 16-2-8 (97250)
యావద్ధి కురువీరస్య జీవత్పుత్రస్య వై సుఖం।
తావత్సుఖమవాప్నోతి భోగాంశ్చైవ వ్యవస్థితాన్॥ 16-2-9 (97251)
తతస్తే సహితాః పంచ భ్రాతరః పాండునందనాః।
తథాశీలాః సమాతస్థుర్ధృతరాష్ట్రస్య శాసనే॥ 16-2-10 (97252)
ధృతరాష్ట్రశ్చ తాన్సర్వాన్వినీతాన్నియమే స్థితాన్।
శిష్యవృత్తిం సమాపన్నాన్గురువత్ప్రత్యపద్యత॥ 16-2-11 (97253)
గాంధారీ చైవ పుత్రాణాం వివిధైః శ్రాద్ధకర్మభిః।
ఆనృణ్యమగమత్కామాన్విప్రేభ్యః ప్రతిపాద్య సా॥ 16-2-12 (97254)
ఏవం ధర్మభృతాంశ్రేష్ఠో ధర్మరాజో యుధిష్ఠిరః।
భ్రాతృభిః సహితో ధీమాన్పూజయామాసం తం నృపం॥ 16-2-13 (97255)
స రాజా సుమహాతేజా వృద్ధః కురుకులోద్వహః।
న దదర్శ తదా కించిదప్రియం పాండునందనే॥ 16-2-14 (97256)
వర్తమానేషు సద్వృత్తిం పాండవేషు మహాత్మసు।
ప్రీతిమానభవద్రాజా ధృతరాష్ట్రోంఽబికాసుతిః॥ 16-2-15 (97257)
సౌబలేయీ చ గాంధారీ పుత్రశోకమపాస్య తం।
సదైవ ప్రీతిమత్యాసీత్తనయేషు నిజేష్వివ॥ 16-2-16 (97258)
ప్రియాణ్యేవ తు కౌరవ్యో నాప్రియాణి కురూద్వహః।
వైచిత్రవీర్య నృపతౌ సమాచరత సర్వదా॥ 16-2-17 (97259)
యద్యద్బ్రూతే చ కించిత్స ధృతరాష్ట్రో జనాధిపః।
గురు వా లఘు వా కార్యం గాంధారీ చ తపస్వినీ॥ 16-2-18 (97260)
తం స రాజా మహారాజ పాండవానాం ధురంధరః।
పూజయిత్వా వచస్తత్తదకార్షీత్పరవీరహా॥ 16-2-19 (97261)
తేన తస్యాభవత్ప్రీతో వృత్తేన స నరాధిపః।
అన్వతప్యత సంస్మృత్య పుత్రం తం మందచేతసం॥ 16-2-20 (97262)
సదా చ ప్రాతరుత్థాయ కృతజప్యః శుచిర్నృపః।
ఆశాస్తే పాండుపుత్రాణాం సమరేష్వపరాజయం॥ 16-2-21 (97263)
బ్రాహ్మణాన్స్వస్తివాచ్యాథ హుత్వా చైవ హుతాశనం।
ఆయూంషి పాండుపుత్రాణామాశంసత నరాధిపః॥ 16-2-22 (97264)
న తాం ప్రీతిం పరామాప పుత్రేభ్యః స తదా పురా।
యాం ప్రీతిం పాండుపుత్రేభ్యః సదాఽవాప నరాధిపః। 16-2-23 (97265)
బ్రాహ్మణానాం యథా వృత్తః క్షత్రియాణాం యథావిధః।
తథా విట్శూద్రసంఘానామభవత్స ప్రియస్తదా॥ 16-2-24 (97266)
యచ్చ కించిత్తదా పాపం ధృతరాష్ట్రసుతైః కృతం।
అకృత్వా హృది తత్పాపం తం నృపం సోన్వవర్తత॥ 16-2-25 (97267)
యః కశ్చిదపి యత్కించిత్ప్రమాదాదంబికాసుతే।
కురుతే ద్వేష్యతామేతి స కౌంతేయస్య ధీమతః॥ 16-2-26 (97268)
న రాజ్ఞో ధృతరాష్ట్రస్య న చ దుర్యోధనస్య వై।
ఉవాచ దుష్కృతం కశ్చిద్యుధిష్ఠిరభయాన్నరః॥ 16-2-27 (97269)
ధృత్యా తుష్టో నరేంద్రః స గాంధారీ విదురస్తథా।
అజాతశత్రోర్వృత్తేన న తు భీమస్య పార్థివః॥ 16-2-28 (97270)
అన్వవర్తత భీమోపి నిశ్చితో ధర్మజం నృపం।
ధృతరాష్ట్రం చ సంప్రేక్ష్య సదా భవతి దుర్మనాః॥ 16-2-29 (97271)
రాజానమనువర్తంత ధర్మపుత్రమమిత్రహా।
అన్వవర్తత సంక్రుద్ధో హృదయేన పరాఙ్ముఖః॥ ॥ 16-2-30 (97272)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్రమవాసికపర్వణి ఆశ్రమవాసపర్వణి ద్వితీయోఽధ్యాయః॥। 2 ॥
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Footnotes
7-2-4 నిరస్యశ్చ భవేన్నర ఇతి క.థ.పాఠః॥ఆశ్రమవాసికపర్వ - అధ్యాయ 003
॥ శ్రీః ॥
16.3. అధ్యాయః 003
అథాశ్రమవాసపర్వ ॥ 1 ॥
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Topics
భీమసేనపరుషభాషణశ్రవణాన్నిర్వేదముపగతవతా ధృతరాష్ట్రేణి సహగాంధార్యా వనగమనాధ్యవసాయః॥ 1 ॥ తథా సకలపౌరానయనేన తేషు స్వాధ్యవసాయనివేదనం॥ 2 ॥Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Text
వైశంపాయన ఉవాచ।
యుధిష్ఠిరస్య నృపతేర్దుర్యోధనపితుస్తదా।
నాంతరం దద్దశూ రాజ్యే పురుషాః ప్రణయం ప్రతి॥ 16-3-1 (97273)
యదా తు కౌరవో రాజా పుత్రం సస్మార బాలిశం।
తదా భీమం హృదా రాజన్నపధ్యాతి స పార్థివః॥ 16-3-2 (97274)
కౌరవశ్చైవ భీమశ్చ హృదాఽన్యోన్యమవర్తతాం।
ధ్యాయంతౌ శ్లక్ష్ణయా వాచా త్వన్యోన్యమభితిష్టితాం 16-3-3 (97275)
అప్రకాశం వ్యలీకాని చకారాస్య వృకోదరః।
ఆజ్ఞాం ప్రత్యహరచ్చాపి కృతకైః పురుషైః సదా॥ 16-3-4 (97276)
స్మరందుర్మంత్రితం తస్య వృత్తాన్యప్యస్య కానిచిత్।
`అసకృచ్చాప్యువాచేదం హతాస్తే మందచేతసః॥' 16-3-5 (97277)
అథ భీమః సుహృన్మధ్యే బాహుశబ్దం తథాఽకరోత్।
సంశ్రవే ధృతరాష్ట్రస్య గాంధార్యాశ్చాప్యమర్షణః॥ 16-3-6 (97278)
స్మృత్వా దుర్యోధనం శత్రుం కర్ణదుఃఖాసనావపి।
ప్రోవాచేదం సుసంరబ్ధో భీమః సపరుషం వచః॥ 16-3-7 (97279)
అంధస్య నృపతేః పుత్రా మయా పరిఘవాహునా।
నీతా లోకమముం సర్వే నానాశస్త్రాస్త్రయోధినః॥ 16-3-8 (97280)
ఇమౌ తౌ పరిఘప్రఖ్యౌ భుజౌ మమ దురాసదౌ।
యయోరంతరమాసాద్య ధార్తరాష్ట్రాః క్షయం గతాః॥ 16-3-9 (97281)
తావిమౌ చందనేనాకౌ వందనీయౌ చ మే భుజౌ।
యాభ్యాం దుర్యోధనో నీతః క్షయం ససుతబాంధవః॥ 16-3-10 (97282)
ఏతాస్చాన్యాశ్చ వివిధాః శల్యభుతా నరాధిపః।
వృకోదరస్య తా వాచః శ్రుత్వా నిర్వేదమాగమత్॥ 16-3-11 (97283)
సా చ బుద్ధిమతీ దేవీ కాలపర్యాయవేదినీ।
గాంధారీ సర్వధర్మజ్ఞా తాన్యలీకాని శుశ్రువే।
`కుంతీం వర్యా తు సంవీక్ష్య శాపే నాస్యాకరోన్మతి' 16-3-12 (97284)
తతః పంచదశే వర్షే సమతీతే నరాధిపః।
రాజా నిర్వేదమాపేదే భీమవాగ్బాణపీడితః॥ 16-3-13 (97285)
`సుఖాసక్తం కృచ్ఛ్రపరం జ్ఞాత్వా చైవ యుధిష్ఠిరం।
తపోయోగాత్తపస్తప్తుం మనశ్చక్రే మహామతిః॥' 16-3-14 (97286)
నాన్వబుధ్యత తద్రాజా కుంతీపుత్రో యుధిష్ఠిరః।
శ్వేతాశ్వోవాఽథకుంతీ వా ద్రౌపదీ వా యశస్వినీ॥ 16-3-15 (97287)
మాద్రీపుత్రౌ చ భీమస్య మతం తావన్వవర్తతాం।
రాజ్ఞస్తు చిత్తం రక్షంతౌ నోచతుః స్వయమప్రియం॥ 16-3-16 (97288)
తతః సమానయామాస ధృతరాష్ట్రః సుహృజ్జనం।
బాష్పసందిగ్ధమత్యర్థమిదమాహ చ తాన్భృశం॥ 16-3-17 (97289)
విదితం భవతామేతద్యథా వృత్తః కురుక్షయః।
మమాపరాధాత్తత్సర్వమితి జ్ఞేయం తు కౌరవాః॥ 16-3-18 (97290)
యోఽహం దుష్టమతిం మందో జ్ఞాతీనాం భయవర్ధనం।
దుర్యోధనం కౌరవాణామాధఇపత్యేఽభ్యషేచయం।
యచ్చాహం వాసుదేవస్య నాశ్రౌషం వాక్యమర్థవత్॥ 16-3-19 (97291)
వధ్యతాం సాధ్వయం పాపః సామాత్య ఇతి దుర్మతిః।
పుత్రస్నేహాభిభూతస్తు హితముక్తో మనీషిభిః॥ 16-3-20 (97292)
విదురేణాథ భీష్మేణ ద్రోణేన చ కృపేణ చ।
పదేపదే భగవతా వ్యాసేన చ మహాత్మనా।
సంజయేనాథ గాంధార్యా తదిదం తప్యతే మయా॥ 16-3-21 (97293)
యచ్చాహం పాండుపుత్రేషు గుణవత్సు మహాత్మసు।
న న్యస్తవాఞ్శ్రియం దీప్తాం పితృపైతామహీమిమాం॥ 16-3-22 (97294)
వినాశం పశ్యమానో హి సర్వరాజ్ఞాం గదాగ్రజః।
ఏతచ్ఛ్రేయస్తు పరమమమన్యత జనార్దనః॥ 16-3-23 (97295)
సోహమేతాన్యలీకాని దుర్వృత్తాన్యాత్మనస్తదా।
హృదయే శల్యభూతాని ధారయామి సహస్రశః॥ 16-3-24 (97296)
విశేషతస్తు దహ్యామి వర్షే పంచదశేఽద్య వై।
అస్య పాపస్య శుద్ధ్యర్థం నియతోస్మి సుదుర్మతిః॥ 16-3-25 (97297)
చతుర్థే నియతే కాలే కదాచిదపి చాష్టమే।
తృష్ణావినయనం భుంజే గాంధారీ వేద తన్మమ॥ 16-3-26 (97298)
కరోత్యాహారమితి మాం సర్వః పరిజనః సదా।
యుధిష్ఠిరభయాదేతి భృశం తప్యతి పాండవః॥ 16-3-27 (97299)
భూమౌ శయే జప్యపరో దర్భష్వజినసంవృతః।
నియమవ్యపదేశేన గాంధారీ చ యశస్వినీ॥ 16-3-28 (97300)
అహం పుత్రశతం వీరం సంగ్రామేష్వపలాయినం।
నానుతప్యే హతం తత్ర క్షత్రధర్మం హి తం విదుః॥ 16-3-29 (97301)
ఇత్యుక్త్వా ధర్మరాజానమభ్యభాషత కౌరవః।
భద్రం తే యాదవీమాతర్వచశ్చేదం నిబోధ మే॥ 16-3-30 (97302)
సుఖమధ్యుషితః పుత్ర త్వయా సుపరిపాలితః।
మయా దానాని దత్తాని శ్రాద్ధాని చ పునఃపునః॥ 16-3-31 (97303)
ప్రకృష్టం చ మయా పుత్ర పుణ్యం చీర్ణం యథాబలం।
గాంధారీ హతపుత్రేయం ధైర్యేణోదీక్షతే చ మాం॥ 16-3-32 (97304)
ద్రౌపద్యా హ్యపకర్తారస్తవ చైశ్వర్యహారిణః।
సమతీతా నృశంసాస్తే స్వధర్మేణ హతా యుధి॥ 16-3-33 (97305)
న తేషు ప్రతికర్తవ్యం పశ్యామి కురునందన।
సర్వే శస్త్రజితాఁల్లోకాన్గతాస్తేఽభిముఖం హతాః॥ 16-3-34 (97306)
ఆత్మనస్తు హితం పుణ్యం ప్రతికర్తవ్యమద్య తే।
గాంధార్యాశ్చైవ రాజేంద్ర తదనుజ్ఞాతుమర్హసి॥ 16-3-35 (97307)
త్వం తు శస్త్రభృతాం శ్రేష్ఠః సతతం ధర్మవత్సలః।
రాజా గురుః ప్రాణభృతాం తస్మాదేతద్బ్రవీంయహం॥ 16-3-36 (97308)
అనుజ్ఞాతస్త్వయా వీర సంశ్రయేయం వనాన్యహం।
చీరవల్కలభృద్రాజన్గాంధార్యా సహితోఽనయా॥ 16-3-37 (97309)
తవాశిషః ప్రయుంజానో భవిష్యామి వనేచరః।
ఉచితం నః కులే తాత సర్వేషాం భరతర్షభ।
పుత్రేష్వైశ్చర్యమాధాయ వయసోంతే వనం నృప॥ 16-3-38 (97310)
తత్రాహం వాయుభక్షో వా నిరాహారోపి వా వసన్।
పత్న్యా సహానయా వీర చరిష్యామి తపః పరం॥ 16-3-39 (97311)
త్వం చాపి ఫలభాక్తాత తపసః పార్థివో హ్యసి।
ఫలభాజో హి రాజానః కల్యాణస్యేతరస్య వా॥ ॥ 16-3-40 (97312)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్రమవాసికపర్వణి ఆశ్రమవాసపర్వణి తృతీయోఽధ్యాయః॥ 3 ॥
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Footnotes
7-3-3 తథైవ భీమసేనోఽపి ధృతరాష్ట్రం జనాధిపం। నామర్షయత రాజేంద్రి సదైవ దుష్టవద్ధృదేతి ఝ.పాఠః॥ 7-3-24 సోహమేతాన్యతీతానీతి క.పాఠః॥ 7-3-26 తృష్ణవినయనం తృషామాత్రాపహం మండది నతు క్షుద్వ్యాధిహరం॥ఆశ్రమవాసికపర్వ - అధ్యాయ 004
॥ శ్రీః ॥
16.4. అధ్యాయః 004
అథాశ్రమవాసపర్వ ॥ 1 ॥
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Topics
ధుతరాష్ట్రేణ యుధిష్ఠిరంప్రతి స్వస్య వనగమనాభ్యనుజ్ఞానప్రార్థనా॥ 1 ॥ యుధిష్ఠిరేణ ధృతరాష్ట్రానుశోచనపూర్వకం తత్ప్రతిషేధనే వ్యాసేన యుధిష్ఠిరచోదనాయ తత్రాగమనం॥ 2 ॥Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Text
యుధిష్ఠిర ఉవాచ।
న మాం ప్రీణయతే రాజ్యం త్వయ్యేవం దుఃఖితే నృప।
దిఙ్మామస్తు సుదుర్బుద్ధిం రాజ్యసక్తం ప్రమాదినం॥ 16-4-1 (97313)
గృహే వసంతం దుఃఖార్తముపవాసకృశం భృశం।
యతాహారం క్షితిశయం నావిదం భ్రాతృభిః సహ॥ 16-4-2 (97314)
అహోస్మి వంచితో మూఢో భవతా గూఢబుద్ధినా।
విస్వాసయిత్వా పూర్వం మాం యదిదం దుఃఖమశ్నుథా॥ 16-4-3 (97315)
కిం మే రాజ్యేన భోగైర్వా కిం యజ్ఞైః కిం సుఖేన వా।
యస్య మే త్వం మహీపాల దుఖాన్యేతాన్యవాప్తవాన్॥ 16-4-4 (97316)
పీడితం చాపి జానామి రాజ్యమాత్మానమేవ చ।
అనేన వచసా తేఽద్య దుఃఖితస్య జనేశ్వరః॥ 16-4-5 (97317)
భవాన్పితా భవాన్మాతా భవాన్నః పరమో గురుః।
భవతా విప్రహీణా వై క్వను తిష్ఠామహే వయం॥ 16-4-6 (97318)
ఔరసో భవతః పుత్రో యుయుత్సుర్నృపసత్తమ।
అస్తు రాజా మహారాజ యమన్యం మన్యతే భవాన్॥ 16-4-7 (97319)
అహం వనం గమిష్యామి భవాన్రాజా ప్రశాస్త్విదం।
నమామయశసా దగ్ధం భూయస్త్వం దగ్ధుమర్హసి॥ 16-4-8 (97320)
నాహం రాజా భవాన్రాజా భవతా పరవానహం।
కథం గురుం త్వాం ధర్మజ్ఞమనుజ్ఞాతుమిహోత్సహే॥ 16-4-9 (97321)
న మన్యుర్హృది నః కశ్చిత్సుయోధనకృతేఽనఘ।
భవితవ్యం తథా తద్ధి వయం చాన్యే చ మోహితాః॥ 16-4-10 (97322)
వయం పుత్రా హి భవోత యథా దుర్యోధనాదయః।
గాంధారీ చైవ కుంతీ చ నిర్విశేషే మతే మమ॥ 16-4-11 (97323)
స మాం త్వం యది రాజేంద్ర పరిత్యజ్య గమిష్యసి।
పృష్ఠతస్త్వనుయాస్యామి సత్యమాత్మానమాలభే॥ 16-4-12 (97324)
ఇయం హి వసుసంపూర్ణా మహీ సాగరమేఖలా।
భవతా విప్రహీణస్య న మే ప్రీతికరీ భవేత్॥ 16-4-13 (97325)
భవదీయమిదం సర్వం శిరసా త్వాం ప్రసాదయే।
త్వదధీనాః స్మ రాజేంద్ర వ్యేతు తే మానసో జ్వరః॥ 16-4-14 (97326)
భవితవ్యమనుప్రాప్తో మన్యే త్వం వసుధాధిప।
దిష్ట్యా శుశ్రూషమాణస్త్వాం మోక్షిష్యే మనసో జ్వరం॥ 16-4-15 (97327)
ధృతరాష్ట్ర ఉవాచ। 16-4-16x (8031)
తాపస్యే మే మనస్తాత వర్తతే కురునందన।
ఉచితం చ కులేఽస్మాకమరణ్యగమనం ప్రభో॥ 16-4-16 (97328)
చిరమధ్యుషితః పుత్ర చిరం శుశ్రూషితస్త్వయా।
వృద్ధం మామప్యనుజ్ఞాతుమర్హసి త్వం నరాధిప॥ 16-4-17 (97329)
వైశంపాయన ఉవాచ। 16-4-18x (8032)
ఇత్యుక్త్వా ధర్మరాజానం వేపమానం కృతాంజలిం।
ఉవాచ విదురం రాజా ధృతరాష్ట్రోంఽబికాసుతః॥ 16-4-18 (97330)
సంజయం చ మహాత్మానం కృపం చాపి మహారథం।
అనునేతుమిహేచ్ఛామి భవద్భిర్వసుధాధిపం॥ 16-4-19 (97331)
ంలాయతే మే మనో హీదం ముఖం చ పరిశుష్యతి।
వయసా చ ప్రకృష్టేన వాగ్వ్యాయామేన చైవ హ॥ 16-4-20 (97332)
ఇత్యుక్త్వా స తు ధర్మాత్మా వృద్ధో రాజా కురూద్వహః।
గాంధారీం శిశ్రియే ధీమాన్సహసైవ గతాసువత్॥ 16-4-21 (97333)
తం తు దృష్ట్వా సమాసీనం విసంజ్ఞమివ కౌరవం।
ఆర్తిం రాజాఽగమత్తీవ్రాం కౌంతేయః పరవీరహా॥ 16-4-22 (97334)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 16-4-23x (8033)
యస్య నాగసహస్రేణ శతసంఖ్యేన వై బలం।
సోయం నారీం వ్యపాశ్రిత్య శేతే రాజా గతాసువత్॥ 16-4-23 (97335)
ఆయసీ ప్రతిమా యేన భీమసేనస్య సా పురా।
చూర్ణీకృతా బలవతా సోబలామాశ్రితః స్త్రియం॥ 16-4-24 (97336)
ధిగస్తు మామధర్మజ్ఞం ధిగ్బుద్ధిం ధిక్చ మే శ్రుతం।
యత్కృతే పృథివీపాలః శేతేఽయమతథోచితః॥ 16-4-25 (97337)
అహమప్యుపవత్స్యామి యథైవాయం గురుర్మమ।
యది రాజా న భుంక్తేఽయం గాంధారీ చ యశస్వినీ॥ 16-4-26 (97338)
వైశంపాయన ఉవాచ। 16-4-27x (8034)
తతోస్య పాణినా రాజంజలశీతేన పాండవః।
ఉరో ముఖం చ శనకైః పర్యమార్జత ధర్మవిత్॥ 16-4-27 (97339)
తేన రత్నౌషధిమతా పుణ్యేన చ సుగంధినా।
పాణిస్పర్శేన రాజ్ఞః స రాజా సంజ్ఞామవాప హ॥ 16-4-28 (97340)
స్పృశంతం పాణినా భూయః పరిష్యజ్య చ పాండవం।
`ఉవాచ రాజా ధర్మజ్ఞో ధృతరాష్ట్రః శుభం వచః॥' 16-4-29 (97341)
జీవామీవాతిసంస్పర్శాత్తవ రాజీవలోచన।
మూర్ధానం చ తవాఘ్రాతుమిచ్ఛామి మనుజాధిప।
పాణిభ్యాం హి పరిస్ప్రష్టుం ప్రాణానాం హితమాత్మని॥ 16-4-30 (97342)
అష్టమో హ్యద్య కాలోఽయమాహారస్య కృతస్య మే।
యేనాహం కురుశార్దూల శక్నోమి న విచేష్టితుం॥ 16-4-31 (97343)
వ్యాయామశ్చాయమత్యర్థం కృతస్త్వామభియాచతా।
తతో గ్లానమనాస్తాన నష్టసంజ్ఞ ఇవాభవం॥ 16-4-32 (97344)
తవామృతసుఖస్పర్శం హస్తస్పర్శమిమం ప్రభో।
లబ్ధ్వా సంజీవితోస్మీతి మన్యే కురుకులోద్వహ॥ 16-4-33 (97345)
వైశంపాయన ఉవాచ। 16-4-34x (8035)
ఏవముక్తస్తు కౌంతేయః పిత్రా జ్యేష్ఠేన భారత।
పస్పర్శ సర్వగాత్రేషు స్నేహార్ద్రస్తం శనైస్తదా॥ 16-4-34 (97346)
ఉపలభ్య తతః ప్రాణాంధృతరాష్ట్రో మహీపతిః।
బాహుభ్యాం సంపరిష్వజ్య మూర్ధ్న్యాజిఘ్రత పాండవం॥ 16-4-35 (97347)
విదురాదయశ్చ తే సర్వే రురుదుర్దుఃఖితా భృశం।
అతిదుఃఖాత్తు రాజానం నోచుః కించన పాండవం॥ 16-4-36 (97348)
గాంధారీ త్వేవ ధర్మజ్ఞా మనసోద్వహతీ భృశం।
దుఃఖాన్యధారయద్రాజన్మైవమిత్యేవ చాబ్రవీత్॥ 16-4-37 (97349)
ఇతరాస్తు స్త్రియః సర్వాః కుంత్యా సహ సుదఃఖితాః।
నేత్రైరాగతవిక్లేదైః పరివార్య స్థితాఽభవన్॥ 16-4-38 (97350)
అథాబ్రవీత్పునర్వాక్యం ధృతరాష్ట్రో యుధిష్ఠిరం।
అనుజానీహి మాం రాజంస్తాపస్యే భరతర్షభ॥ 16-4-39 (97351)
గ్లాయతే మే మనస్తాత భూయోభూయః ప్రజల్పతః।
న మామతః పరం పుత్ర పరిక్లేష్టుమిహార్హసి॥ 16-4-40 (97352)
తస్మింస్తు కౌరవేంద్రే తం తథా బ్రువతి పాండవం।
సర్వేషామవరోధానామార్తనాదో మహానభూత్॥ 16-4-41 (97353)
దృష్ట్వా కృశం వివర్ణం చ రాజానమతథోచితం॥
ఉపవాసపరిశ్రాంతం త్వగస్థిపరివారితం॥ 16-4-42 (97354)
ధర్మపుత్రః స్వపితరం పరిష్వజ్య మహాప్రభుం।
శోకజం బాష్పముత్సృజ్యి పునర్వచనమబ్రవీత్॥ 16-4-43 (97355)
న కామయే నరశ్రేష్ఠ జీవితం పృథివీం తథా।
యథా తవ ప్రియం రాజంశ్చికీర్షామి పరంతప॥ 16-4-44 (97356)
యది చాహమనుగ్రాహ్యో భవతో దయితోఽపి వా।
క్రియతాం తావదాహారస్తతో వేత్స్యాంయహం పరం॥ 16-4-45 (97357)
తతోఽబ్రవీన్మహాతేజా ధృతరాష్ట్రో యుధిష్ఠిరం।
అనుజ్ఞాతస్త్వయా పుత్ర భుంజీయామితి కామయే॥ 16-4-46 (97358)
ఇతి బ్రువతి రాజేంద్రే ధృతరాష్ట్రే యుధిష్ఠిరం।
ఋషిః సత్యవతీపుత్రో వ్యాసోఽభ్యోత్య వచోఽబ్రవీత్॥ ॥ 16-4-47 (97359)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్రమవాసికపర్వణి ఆశ్రమివాసపర్వణి చతుర్థోఽధ్యాయః॥ 4 ॥
ఆశ్రమవాసికపర్వ - అధ్యాయ 005
॥ శ్రీః ॥
16.5. అధ్యాయః 005
అథాశ్రమవాసపర్వ ॥ 1 ॥
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Topics
వ్యాసేన యుధిష్ఠిరంప్రతి సహేతూపన్యాసం ధృతరాష్ట్రస్య ధృతరాష్ట్రస్య వనగమనాభ్యనుజ్ఞానచోదనాపూర్వకం స్వాశ్రమగమనం॥ 1 ॥ యుధిష్ఠిరేణి ధృతరాష్ట్రంప్రతి కృచ్ఛ్రేణ తదభ్యనుజ్ఞానాంగీకరణం॥ 2 ॥Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Text
వ్యాస ఉవాచ।
యుధిష్ఠిర మహాబాహో ********** కురునందనః।
ధృతరాష్ట్రో మహాతేజాస్తత్కురుష్వావిచారయన్॥ 16-5-1 (97360)
అయం హి వృద్ధో నృపతిర్హతపుత్రో విశేషతః।
నేదం కృచ్ఛ్రం చిరతరం సహేదితి మతిర్మమ॥ 16-5-2 (97361)
గాంధారీ చ మహాభాగా ప్రాజ్ఞా కరుణవేదినీ।
పుత్రశోకం మహారాజ ధైర్యేణోద్వహతే భృశం॥ 16-5-3 (97362)
అహమప్యేతదేవ త్వాం బ్రవీమి కురు మే వచః।
అనుజ్ఞాం లభతాం రాజా మాం వృథేహ మరిష్యతి॥ 16-5-4 (97363)
`స్వస్థో భవత్వయం ధీమాన్వనేషు మధుగంధిషు।'
రాజర్షీణాం పురాణానామనుయాతు గతిం నృపః। రాజర్షీణాం హి సర్వేషామంతే వనముపాశ్రయః॥ 16-5-5 (97364)
వైశంపాయన ఉవాచ। 16-5-6x (8036)
ఇత్యుక్తః స తదా రాజా వ్యాసేనాద్భుతకర్మణా।
ప్రత్యువాచ మహాతేజా ధర్మరాజో మహామునిం॥ 16-5-6 (97365)
భగవానేవ నో మాన్యో భగవానేవ నో గురుః।
భగవానస్య రాజ్యస్య కులస్య చ పరాయణం॥ 16-5-7 (97366)
అహం తు పుత్రో భగవన్పితా రాజా గురుశ్చ మే।
నిదేశవతీ చ పితుః పుత్రో భవతి ధర్మతః॥ 16-5-8 (97367)
వైశంపాయన ఉవాచ। 16-5-9x (8037)
ఇత్యుక్తః స తు తం ప్రాహ వ్యాసో వేదవిదాంవరః।
యుధిష్ఠిరం మహాతేజాః పునరేవ మహాకవిః॥ 16-5-9 (97368)
ఏవమేతన్మహాభాగ యథా వదసిం భారత।
రాజాఽయం వృద్ధతాం ప్రాప్తః ప్రమాణే పరమే స్థితః॥ 16-5-10 (97369)
సోయం మయాఽభ్యనుజ్ఞాతస్త్వథా చ పృథివీపతిః।
కరోతు స్వమభిప్రాయం మా స్మ విఘ్నకరో భవ॥ 16-5-11 (97370)
ఏష ఏవ పరో ధర్మో రాజర్షీణాం యుధిష్ఠిర।
సమరే వా భవేన్మృత్యుర్వనే వా విధిపూర్వకం॥ 16-5-12 (97371)
పిత్రా తు తవ రాజేంద్ర పాండునా పృథివీక్షితా।
శిష్యభూతేన రాజాఽయం గురువత్పర్యుపాసితః॥ 16-5-13 (97372)
క్రతుభిర్దక్షిణావద్భీ రత్నపర్వతశోభితైః।
మహద్భిరిష్టం గౌర్భుక్తా ప్రజాశ్చ పరిపాలితాః॥ 16-5-14 (97373)
పుత్రసంస్యం చ విపులం రాజ్యం విప్రోషితే త్వయి।
త్రయోదశసమా భుక్తం దత్తం చ వివిధం వసు॥ 16-5-15 (97374)
త్వయా చాయం నరవ్యాఘ్ర గురుశుశ్రూషయాఽనఘ।
ఆరాధితః స భృత్యేన గాంధారీ చ యశస్వినీ॥ 16-5-16 (97375)
అనుజానీహి పితరం సమయోఽస్మ తపోవిధౌ।
న మన్యుర్విద్యతే చాస్య సుసూక్ష్మోఽపి యుధిష్ఠిర॥ 16-5-17 (97376)
వైశంపాయన ఉవాచ। 16-5-18x (8038)
ఏతావదుక్త్వా వచనమనుమాన్య చ పార్థివం।
తథాఽస్త్వితి చ తేనోక్తః కౌతేయేన యయౌ వనం॥ 16-5-18 (97377)
గతే భగవతి వ్యాసే రాజా పాండుసుతస్తదా।
ప్రోవాచ పితరం వృద్ధం మందంమందమివానతః॥ 16-5-19 (97378)
యదాహ భగవాన్వ్యాసో యచ్చాపి భవతో మతం।
యథాఽఽహ చ మహేష్వాసః కృపో విదుర ఏవ చ॥ 16-5-20 (97379)
యుయుత్సుః సంజయశ్చైవ తత్కర్తాస్ంయహమంజసా।
సర్వ ఏవ హి మాన్యా మే కులస్య హి హితైషిణః॥ 16-5-21 (97380)
ఇదం తు యాచే నృపతే త్వామహం శిరసా నతః।
క్రియతాం తావదాహారస్తతో గచ్ఛాశ్రమం ప్రతి॥ ॥ 16-5-22 (97381)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్రమవాసికపర్వణి ఆశ్రమవాసపర్వణి పంచమోఽధ్యాయః॥ 5 ॥
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Footnotes
7-5-17 తపోవిధౌ తపఃకరణే॥ 18 ॥ఆశ్రమవాసికపర్వ - అధ్యాయ 006
॥ శ్రీః ॥
16.6. అధ్యాయః 006
అథాశ్రమవాసపర్వ ॥ 1 ॥
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Topics
వనం యియాసునా ధృతరాష్ట్రేణ యుధిష్ఠిరాయ రాజనీత్యుపదేశః॥ 1 ॥Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Text
వైశంపాయన ఉవాచ।
తతో రాజ్ఞాఽభ్యనుజ్ఞాతో ధృతరాష్ట్రో మహామనాః।
యయౌ స్వభవనం రాజా గాంధార్యాఽనుగతస్తదా॥ 16-6-1 (97382)
మందప్రాణగతిర్ధామాన్కృచ్ఛ్రాదివ సముద్వహన్।
పదాని స మహీపాలో జీర్ణో గజపతిర్యథా॥ 16-6-2 (97383)
తమన్వగచ్ఛద్విదురో విద్వాన్సూతశ్చ సంజయః।
స చాపి పరమేష్వాసః కృపః సారద్వతస్తథా॥ 16-6-3 (97384)
స ప్రవిశ్య గృహం రాజా కృతపూర్వాహ్ణికక్రియః।
తర్పయిత్వా ద్విజశ్రేష్ఠానాహారమకరోత్తదా॥ 16-6-4 (97385)
గాంధారీ చైవ ధర్మజ్ఞా కుంత్యా సహ మనస్వినీ।
వధూభిరుపచారేణి పూజితాఽభుంక్త భారత॥ 16-6-5 (97386)
కృతాహారం కృతాహారాః సర్వే తే విదురాదయః।
పాండవాశ్చ కురుశ్రేష్ఠముపాతిష్ఠంత తం నృపం॥ 16-6-6 (97387)
తతోఽబ్రవీన్మహారాజః కుంతీపుత్రముపహ్వరే।
నిషణ్ణం పాణినా పృష్ఠే సంస్పృశన్నంబికాసుతః॥ 16-6-7 (97388)
అప్రమాదస్త్వయా కార్యః సర్వథా కురునందన।
అష్టాంగే రాజశార్దూల రాజ్యే ధర్మపురస్కృతే॥ 16-6-8 (97389)
తత్తు శక్యం మహారాజ రక్షితుం పాండునందన।
రాజ్యం ధర్మేణ కౌంతేయ విద్వానసి నిబోధ తత్॥ 16-6-9 (97390)
విద్యావృద్ధాన్సదైవ త్వముపాసీథా యుధిష్ఠిర।
శృణుయాస్తే చ యద్బ్రూయుః కుర్యాశ్చైవావిచారయన్॥ 16-6-10 (97391)
ప్రాతరుస్థాయ తాన్రాజన్పూజయిత్వా యథావిధి।
కృత్యకాలే సముత్పన్నే పృచ్ఛేథాః కార్యమాత్మనః॥ 16-6-11 (97392)
తే తు సంమానితా రాజంస్త్వయా లోకహితార్థినా।
ప్రవక్ష్యంతి హితం తాత సర్వథా తవ భారత॥ 16-6-12 (97393)
ఇంద్రియాణి చ సర్వాణి వాజివత్పరిపాలయ।
హితాయైవ భవిష్యంతి రక్షితం ద్రవిణం యథా॥ 16-6-13 (97394)
అమాత్యానుపధాతీతాన్పితృపైతామహాఞ్శుచీన్।
దాంతాన్కర్మసు సర్వేషు ముఖ్యాన్ముఖ్యేషు యోజయేః॥ 16-6-14 (97395)
చారయేథాశ్చ సతతం చారైరవిదితః పరైః।
పరీక్షితైర్బహువిధైః స్వరాష్ట్రేషు పరేషు చ॥ 16-6-15 (97396)
పురం చ తే సుగుప్తం స్యాద్దృఢప్రాకారతోరణం।
అట్టాట్టాలకసంబాధం షట్పదం సర్వతో దిశం॥ 16-6-16 (97397)
తస్య ద్వారాణి సర్వాణి పర్యాప్తాని బృహంతి చ।
సర్వతః సువిభక్తాని యంత్రైరారక్షితాని చ॥ 16-6-17 (97398)
పురుషైరలమర్థస్తే విదితైః కులశీలతః।
ఆత్మా చ రక్ష్యః సతతం భోజనాదిషు భారత।
విహారాహారకాలేషు మాల్యశయ్యాసనేషు చ॥ 16-6-18 (97399)
స్త్రియశ్చ తే సుగుప్తాః స్యుర్వృద్ధైరాప్తైరధిష్ఠితాః।
శీలవద్భిః కులీనైశ్చ విద్వద్భిశ్చ యుధిష్ఠిర॥ 16-6-19 (97400)
మంత్రిణిశ్చైవ కుర్వీథా ద్విజాన్విద్యావిశారదాన్।
వినీతాంశ్చ కులీనాంశ్చ ధర్మార్థకుశలానృజూన్॥ 16-6-20 (97401)
తైః సార్ధం మంత్రయేథాస్త్వం నాత్యర్థం బహుభిఃక సహ।
సమస్తైరపి చ వ్యస్తైర్వ్యపదేశేన కేనచిత్॥ 16-6-21 (97402)
సుసంవృతం మంత్రగృహం స్థలం చారుహ్య మంత్రయేః।
అరణ్యే నిఃశలాకే వా న చ రాత్రౌ కథంచన॥ 16-6-22 (97403)
వానరాః పక్షిణశ్చైవ యే మనుష్యానుకారిణః।
సర్వే మంత్రగృహే వర్జ్యా యే చాపి జడపంగవః॥ 16-6-23 (97404)
మంత్రభేదే హి యే దోషా భంతి పృథివీక్షితాం।
న తే శక్యాః సమాధాతుం కథంచిదితి మే మతిః॥ 16-6-24 (97405)
దోషాంశ్చ మంత్రభేదస్య బ్రూయాస్త్వం మంత్రిమండలే।
అభేదే చ గుణా రాజన్పునఃపునరరిందమ॥ 16-6-25 (97406)
పౌరజానపదానాం చ శౌచశౌచే యుధిష్ఠిర।
యథా స్యాద్విదితం రాజంస్తథా కార్యం కురూద్వహ॥ 16-6-26 (97407)
వ్యవహారశ్చ తే రాజన్నిత్యమాప్తైరధిష్ఠితః।
యోజ్యస్తుష్టైర్హితై రాజన్నిత్యం చారైరనుష్ఠితః॥ 16-6-27 (97408)
పరిమాణం విదిత్వా చ దండం దండ్యేషు భారత।
ప్రణయేయుర్యథాన్యాయం పురుషాస్తే యుధిష్ఠిర॥ 16-6-28 (97409)
ఆదానరుచయశ్చైవ పరదారాభిమర్శినః।
ఉగ్రదండిప్రధానాశ్చ మిథ్యావ్యాహారిణస్తథా॥ 16-6-29 (97410)
ఆక్రోష్టారశ్చ లుబ్ధాశ్చ హర్తారః సాహసప్రియాః।
సభావిహారభేత్తారో వర్ణానాం చ ప్రదూషకాః।
హిరణ్యదండ్యా వధ్యాశ్చ కర్తవ్యా దేశకాలతః॥ 16-6-30 (97411)
`అవరోధభూమౌ భృత్యైశ్చ పానం సహ వివర్జయేత్।
ఆక్రోశంత్యనుమత్తాస్తే కలత్రం వాఽపి గృహ్ణతే॥ 16-6-31 (97412)
జిఘాంసంత్యపి శస్త్రేణ నష్టాః క్రీడంతి చోత్కటాః।
నానాక్షేపా వ్యాహరంతి గంయాగంయం న జానతే॥ 16-6-32 (97413)
అతిపానేని రాజాఽపి సర్వం కోశం వినాశయేత్।
వితరేద్గాయకేభ్యశ్చ వృథా చ ద్రవ్యసంచయం॥ 16-6-33 (97414)
శబ్దమాత్మని దోషాంశ్చ పిబేదేకశ్చ జాయయా।
యుక్త్యా ప్రకాశమయతి సువీర్యస్యి వివృద్ధయే॥' 16-6-34 (97415)
ప్రాతరేవ హి పశ్యథా యే కుర్యుః ప్రియకర్మ తే।
అలంకారమథో భోజ్యమత ఊర్ధ్వం సమాచరేః॥ 16-6-35 (97416)
పశ్యేథాశ్చి తతో యోధాన్సదా త్వం ప్రతిహర్షయన్।
దూతానాం చ చరాణాం చ ప్రదోషస్తే సదా భవేత్॥ 16-6-36 (97417)
సదా చాపరరాత్రాంతే భవేత్కార్యార్థనిర్ణయః।
మధ్యరాత్రే విహారస్తే మధ్యాహ్నే చ సదా భవేత్॥ 16-6-37 (97418)
సర్వే త్వౌపయికాః కాలాః కార్యాణాం భరతర్షభ।
తథైవాలంకృతః కాలే తిష్ఠిథా భూరిదక్షిణః॥ 16-6-38 (97419)
`న విద్రావ్య చ తిష్ఠేత పరిహార్య విభూషణం।
ప్రయోజ్యం సర్వదైవేహ మంగల్యం పాపనాశనం॥' 16-6-39 (97420)
చక్రవత్తాత కార్యాణాం పర్యాయో దృశ్యతే సదా।
కోశస్య నిచయే యత్నం కుర్వీథా న్యాయతః సదా।
వివిధస్య మహారాజ విపరీతం వివర్జయేః॥ 16-6-40 (97421)
చారైర్విదిత్వా శత్రూంశ్చ యే రాజ్ఞామంతరైషిణః।
తానాప్తైః పురుషైర్దూరాద్ధాతయేథా నరాధిప॥ 16-6-41 (97422)
కర్మ దృష్ట్వాఽథ భృత్యాంస్త్వం వరయేథాః కురూద్వహ।
కారయేథాశ్చ కర్మాణి యుక్తాయుక్తైరధిష్ఠితైః॥ 16-6-42 (97423)
సేనాప్రాణేతా చ భవేత్తవ తాత దృఢవ్రతః।
శూరః క్లేశసహశ్చైవ హితో భక్తశ్చ పూరుషః॥ 16-6-43 (97424)
సర్వే జనపదాశ్చైవ తవ కర్మాణి పాండవ।
గోవద్రాసభవచ్చైవ కుర్యుర్యే వ్యవహారిణః॥ 16-6-44 (97425)
స్వరంధ్రం పరరంధ్రం చ స్వేషు చైవ పరేషు చ।
ఉపలక్షయితవ్యం తే నిత్యమేవ యుధిష్ఠిర॥ 16-6-45 (97426)
దేశజాశ్చైవ పురుషా విక్రాంతాః స్వేషు కర్మసు।
యాత్రాభిరనురూపాభిరనుగ్రాహ్యా హితాస్త్వయా॥ 16-6-46 (97427)
గుణార్థినాం గుణః కార్యో విదుషా వై జనాధిప।
అవిచార్యాశ్చ తే తే స్యురచలా ఇవ నిత్యశః॥ ॥ 16-6-47 (97428)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్రమవాసికపర్వణి ఆశ్రమవాసపర్వణి షష్ఠోఽధ్యాయః॥ 6 ॥
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Footnotes
7-6-5 అభుంక్త భుక్తవతీ॥ 7-6-8 అష్టాంగే స్వాంయమాత్యాదియుతే॥ 7-6-13 రాజ్యవత్పరిపాలయేతి క.థ.పాఠః॥ 7-6-16 అష్టా దుర్గోపరిభాగే సంచారస్థానాని। షట్పదం షడ్భిః పదైః పదనీయైః స్థానైర్యుక్తం। తేన సప్తప్రాకారమితి గంయతే। తత్ర సప్తమస్యాంతఃపురత్వాత్ షడేవాన్యేషాం పదనీయాని స్థానాని॥ 7-6-22 నిఃశలాకే అతృణే। సతృణే హ్యాసన్నః పరచారో జ్ఞాతుమశక్య ఇతి॥ 7-6-29 ఆదానరుచయః ఉత్కోచోపజీవినః॥ 7-6-36 ప్రదోషో రజనీముఖం దూతాదీనాం దర్శనకాలః। ప్రదేయస్తే సదా భవేదితి క.థ.పాఠః॥ 7-6-44 గవాదివత్ ఆహారమాత్రవేతనాః। వ్యవహారిణః కారుశిల్పిప్రభృతయః॥ఆశ్రమవాసికపర్వ - అధ్యాయ 007
॥ శ్రీః ॥
16.7. అధ్యాయః 007
అథాశ్రమవాసపర్వ ॥ 1 ॥
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Topics
ధృతరాష్ట్రేణ యుధిష్ఠిరంప్రతి రాజనీతికథనం॥ 1 ॥Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Text
ధృతరాష్ట్ర ఉవాచ।
మండలాని చ బుధ్యేథాః పరేషామాత్మనస్తథా।
ఉదాసీనగుణానాం చ మధ్యస్థానాం చ భారత॥ 16-7-1 (97429)
చతుర్ణాం శత్రుజాతానాం సర్వేషామాతతాయినాం।
మిత్రం చామిత్రమిత్రం చ బోద్ధవ్యం తేఽరికర్శన॥ 16-7-2 (97430)
అథ నానాజనపదా దుర్గాణి వివిధాని చ।
బలాని చ కురుశ్రేష్ఠ భవత్యేషాం యథేచ్ఛకం॥ 16-7-3 (97431)
తే చ ద్వాదశ కౌంతేయ రాజానో వివిధాత్మకాః।
మంత్రిప్రధానాశ్చ గుణాః షష్టిర్ద్వాదశ చ ప్రభో॥ 16-7-4 (97432)
ఏతన్మండలమిత్యాహురాచార్యా నీతికోవిదాః।
అత్ర షాడ్గుణ్యమాచత్తం యుధిష్ఠిర నిబోధ తత్॥ 16-7-5 (97433)
వృద్ధిక్షయౌ చ విజ్ఞేయౌ స్థానం చ కురుసత్తమ।
ద్విసప్తత్యాం మహాబాహో తతః షాడ్గుణ్యజా గుణాః॥ 16-7-6 (97434)
యథా స్వపక్షో బలవాన్పరపక్షస్తథా బలః।
విగృహ్య శత్రూన్కౌంతేయ యాయాత్క్షితిపతిస్తదా॥ 16-7-7 (97435)
యదా పరే చ బలినః స్వపక్షశ్చైవ దుర్బలః।
సార్ధం విద్వాంస్తదా క్షీణః పరైః సంధిం మసాశ్రయేత్॥ 16-7-8 (97436)
ద్రవ్యాణాం సంచయశ్చైవ కర్తవ్యః సుమహాంస్తథా।
యదా సమర్థా యానాయ నచిరేణైవ భారత॥ 16-7-9 (97437)
తదా సర్వం విధేయం స్యాత్స్థానేన చ విచారయేత్।
భూమిరల్పఫలా దేయా విపరీతస్య భారత॥ 16-7-10 (97438)
హిరణ్యరూప్యభూయిష్ఠం మిత్రం క్షీణమకోశభృత్।
విపరీతం నిగృహ్ణీయాత్స్వయం సంధివిశారదః॥ 16-7-11 (97439)
సంధ్యర్థం రాజపుత్రం వా లిప్సేథా భరతర్షభ।
విపరీతం న తచ్ఛ్రేయః పుత్ర కస్యాంచిదాపది॥ 16-7-12 (97440)
తస్యాః ప్రమోక్షే యత్నం చ కుర్యాః సోపాయమంత్రవిత్।
ప్రకృతీనాం చ రాజేంద్ర రాజా దీనాన్విభావయేత్॥ 16-7-13 (97441)
క్రమేణి యుగపద్బుధ్వా వ్యసనానాం బలాబలం।
పీడనం స్తంభనం చైవ కోశభంగస్తథైవ చ॥ 16-7-14 (97442)
కార్యం యత్నేన శత్రూణాం స్వరాజ్యం రక్షతా స్వయం।
న చ హింస్యోఽభ్యుపగతః సామంతో వృద్ధిమిచ్ఛతా॥ 16-7-15 (97443)
కౌంతేయ తద్ధితం తే స్యాత్పృథివీం విజిగీషతః।
గుణానాం భేదనే యోగమీప్సేథాః సహ మంత్రిభిః॥ 16-7-16 (97444)
సాధుసంగ్రహణాచ్చైవ పాపనిగ్రహణాత్తథా।
ఆత్మసాత్కరణే నిత్యం పాలనాని గృహే తథా।
దుర్బలాశ్చైవ సతతం నాన్వేష్టవ్యా బలీయసా॥ 16-7-17 (97445)
తిష్ఠేథా రాజశార్దూల వైతసీం వృత్తిమాస్థితః।
యద్యేనమభియాయాచ్చ బలవాందుర్బల నృపః। 16-7-18 (97446)
సామాదిభిరుపాయైస్తం క్రమేణి వినివర్తయేః।
అశక్నువంశ్చ యుద్ధాయ నిష్పతేత్సహ మంత్రిభిః॥ 16-7-19 (97447)
కోశేన పౌరైర్దండేన యే చాస్య ప్రియకారిణః।
అసంభవే తు సర్వస్య యథా ముఖ్యేన నిష్పతేత్।
క్రమేణానేన మోక్షః స్యాచ్ఛరీరం ప్రతి కేవలం॥ ॥ 16-7-20 (97448)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్రమవాసికపర్వణి ఆశ్రమవాసపర్వణి సప్తమోఽధ్యాయః॥ 7 ॥
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Footnotes
7-7-1 మండలాని అరిర్మిత్రమిత్యాదీని॥ 7-7-3 యథేచ్ఛకం పరైర్భేద్యత్వమభేద్యత్వం చ భవతి తస్మాదవహితస్తిష్ఠేత్। తథామాత్యా జనపదా ఇతి ఝ.పాఠః। భవత్యేషాం స్వకం పరమితి థ.పాఠః॥ 7-7-4 ద్వాదశ చత్వారః శత్రుజాతాః। షట్ ఆతతాయినః। మిత్రం అమిత్రమిత్రం చేతి షష్టిర్గుణాః। కృష్యాదీన్యష్టౌ సంధానకర్మాణి। బాలాదయో వింశతిరసంధేయా। నాస్తిక్యాదయశ్చతుర్దశ దోషాః। మంత్రాదీన్యష్టాదశ తీర్థానీతి। ఏతేషు కేచిత్ హానార్థం జ్ఞాతవ్యాః కేచిదుపాదానార్థం॥ 7-7-5 తతః షాంగుణ్యచారిణ ఇతి క.థ.పాఠః॥ 7-7-6 ద్రవ్యాణాం సంచయే చైవ యత్నః కార్యః సదా భవేత్ ఇతి క.పాఠః॥ 7-7-9 దీనాన్ అంధవధిరాదీన్ విభావయేత్పూజయేత్॥ 7-7-13 ఏనం త్వాంఆశ్రమవాసికపర్వ - అధ్యాయ 008
॥ శ్రీః ॥
16.8. అధ్యాయః 008
అథాశ్రమవాసపర్వ ॥ 1 ॥
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Topics
ధృతరాష్ట్రేణ యుధిష్ఠరంప్రతి రాజనీతికథనం॥ 1 ॥Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Text
ధృతరాష్ట్ర ఉవాచ।
సంధివిగ్రహమప్యత్ర పశ్యేథా రాజసత్తమ।
ద్వియోనిం వివిధోపాయం బహుకల్పం యుధిష్ఠిర॥ 16-8-1 (97449)
కౌరవ్య పర్యుపాసీథాః స్థిత్వా ద్వైవిధ్యమాత్మనః।
తుష్టపుష్టజనః శత్రురర్థవానితి చ స్మరేత్॥ 16-8-2 (97450)
పర్యుపాసనకాలే తు విపరీతం విధీయతే।
ఆమర్దకాలే రాజేంద్ర వ్యవసాయస్తతోఽపరః॥ 16-8-3 (97451)
వ్యసనం భేదనం చైవ శత్రూణాం కారయేత్తతః।
కర్షణం భీషణం చైవ యుద్ధే చైవ బహుక్షయం॥ 16-8-4 (97452)
ప్రయాస్యమానో నృపతిస్త్రివిధం పరిచింతయేత్।
ఆత్మనశ్చైవ శత్రోశ్చ శక్తిం శాస్త్రవిశారదః॥ 16-8-5 (97453)
ఉత్సాహప్రభుశక్తిభ్యాం మంత్రశక్త్యా చ భారత।
ఉపపన్నో నృపో యాయాద్విపరీతం చ వర్జయేత్॥ 16-8-6 (97454)
ఆదదీత బలం రాజా మౌలం మిత్రబలం తథా।
అటవీబలం భృతం చైవ తతా శ్రేణీబలం ప్రభో॥ 16-8-7 (97455)
`మిత్రామిత్రబలం రాజన్న్యాయాద్వృద్ధ్యుదయే ధృతః।'
తత్ర మిత్రబలం రాజన్మౌలం చైవ విశిష్యతే।
శ్రేణీబలం భృతం చైవ తుల్యే ఏవేతి మే మతిః॥ 16-8-8 (97456)
తథాఽఽచారబలం చైవ పరస్పరసమం నృప।
విజ్ఞేయం బలకాలేషు రాజ్ఞా కాల ఉపస్థితే॥ 16-8-9 (97457)
ఆపదశ్చాపి బోద్ధవ్యా బహురూపా నరాధిప।
భవంతి రాజ్ఞా కౌరవ్య యాస్తాః పృథగతః శృణు॥ 16-8-10 (97458)
వికల్పా బహుధా రాజన్నాపదాం పాండునందన।
సామాదిభిరుపన్యస్య గమయేత్తాన్నృపః సదా॥ 16-8-11 (97459)
యాత్రాం గచ్ఛేద్బలైర్యుక్తో రాజా షడ్భిః పరంతప।
యుక్తశ్చ దేశకాలాభ్యాం బలైరాత్మగుణైస్తథా॥ 16-8-12 (97460)
హృష్టపుష్టబలో గచ్ఛేద్రాజా వృద్ధ్యుదయే రతః।
అకృశశ్చాప్యథో యాయాదనృతావపి పాండవ॥ 16-8-13 (97461)
తూణాశ్మానం వాజిరథప్రవాహాం
ధ్వజద్రుమైః సంవృతకూలరోధసం।
పదాతినాగైర్బహుకర్దమాం నదీం
సపత్నానాశే నృపతిః ప్రయోజయేత్॥ 16-8-14 (97462)
అథోపపత్త్యా శకటం పద్మవజ్రం చ భారత।
ఉశనా వేద యచ్ఛాస్త్రం తత్రైతద్విహితం విభో॥ 16-8-15 (97463)
చారయిత్వా పరబలం కృత్వా స్వబలదర్శనం।
స్వభూమౌ యోజయేద్యుద్ధం పరభూమౌ తథైవ చ॥ 16-8-16 (97464)
బలం ప్రసాదయేద్రాజా నిక్షిపేద్బలనో నరాన్।
జ్ఞాత్వా స్వవిషయం తత్ర సామాదిభిరుపక్రమేత్॥ 16-8-17 (97465)
సర్వథైవ మహారాజ శరీరం ధారయేదిహ।
ప్రేత్య చేహ చ కర్తవ్యమాత్మనిఃశ్రేయసం పరం॥ 16-8-18 (97466)
ఏవం కుర్వఞ్శుభా వాచో లోకేఽస్మిఞ్శృణు తే నృప।
ప్రేత్య స్వర్గమవాప్నోతి ప్రజా ధర్మేణి పాలయన్॥ 16-8-19 (97467)
ఏవం త్వయా కురుశ్రేష్ఠ వర్తితవ్యం ప్రజాసు వై।
ఉభయోర్లోకయోస్తాత ప్రాప్తయే నిత్యమేవ హి॥ 16-8-20 (97468)
భీష్మేణ సర్వముక్తోసి కృష్ణేన విదురేణ చ।
మయాఽప్యవశ్యం వక్తవ్యం ప్రీత్యా తే నృపసత్తమ॥ 16-8-21 (97469)
ఏతత్సర్వం యథాన్యాయం కుర్వీథా భూరిదక్షిణ।
ప్రియస్తథా ప్రజానాం త్వం స్వర్గే సుఖమవాప్స్యసి॥ 16-8-22 (97470)
అశ్వమేధసహస్రేణ యో యజేత్పృథివీపతిః।
పాలయేద్వాఽపి ధర్మేణి ప్రజాస్తుల్యం ఫలం లభేత్॥ ॥ 16-8-23 (97471)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్రమవాసికపర్వణి ఆశ్రమవాసపర్వణి అష్టమోఽధ్యాయః॥ 8 ॥
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Footnotes
7-8-1 ప్రబలప్రతియోగికౌ దుర్బలప్రతియోగికౌ చేతి ద్వియోనీ సంధివిగ్రహౌ॥ 7-8-2 స్థిత్వా స్థిరో భూత్వా। ద్వైవిధ్యం బలాబలం జ్ఞాత్వా శత్రుం పర్యుపాస్స్వేతి భావః। స్మరేజ్జయోపాయం విచారయేన్న త్వకస్మాత్ప్రయాయాత్। జిత్వా ద్వివిధమాత్మనేతి క.పాఠః॥ 7-8-3 విపరీతమతుష్టపుష్టబలం ప్రయాయాదిత్యర్థః॥ 7-8-4 గమనం వేదనం చైవేతి థ.పాఠః॥ 7-8-7 మౌలం ధనబలం॥ 7-8-13 అనృతౌ అకాలేఽపి శిశిరాదౌ॥ 7-8-15 శకటాదయో వ్యూహవిశేషాః॥ 7-8-16 సాధయిత్వా పరబలం కృత్వా చ బలమర్షణం ఇతి క.థ.పాఠః॥ఆశ్రమవాసికపర్వ - అధ్యాయ 009
॥ శ్రీః ॥
16.9. అధ్యాయః 009
అథాశ్రమవాసపర్వ ॥ 1 ॥
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Topics
ధృతరాష్టేణ యుధిష్ఠిరాత్సకలపౌరజనానయనేన స్వస్య వనజిగమిషానివేదనపూర్వకం తాన్ప్రాత తదభ్యనుజ్ఞానప్రార్థనా॥ 1 ॥Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Text
యుధిష్ఠిర ఉవాచ।
ఏవమేతత్కరిష్యామి యథాఽఽత్థ పృథివీపతే।
భూయశ్చైవానుశాస్యోఽహం భవతా పార్థివర్షభ॥ 16-9-1 (97472)
భీష్మే స్వర్గమనుప్రాప్తో గతే చ మధుసూదనే।
విదురే సంజయే చైవ కోఽన్యో మాం వక్తుమర్హతి॥ 16-9-2 (97473)
యత్తు మామనుశాస్తీహ భవానద్య హితే స్థితః।
కర్తాస్మి తన్మహీపాల నిర్వృతో భవ పార్థివ॥ 16-9-3 (97474)
వైశంపాయన ఉవాచ। 16-9-4x (8039)
ఏవముక్తః స రాజర్షిర్ధర్మరాజేన ధీమతా।
కౌంతేయం సమనుజ్ఞాతుమియేష భరతర్షభ॥ 16-9-4 (97475)
పుత్ర విశ్రాంయతాం తావన్మమాపి బలవాఞ్శ్రమః।
ఇత్యుక్త్వా ప్రావిశద్రాజా గాంధార్యా భవనం తదా॥ 16-9-5 (97476)
తమాసనగతం దేవీ గాంధారీ ధర్మచారిణీ।
ఉవాచ కాలే కాలజ్ఞా ప్రజాపతిసమం పతిం॥ 16-9-6 (97477)
అనుజ్ఞాతః స్వయం తేన వ్యాసేని త్వం మహర్షిణా।
యుధిష్ఠిరస్యానుమతే కదాఽరణ్యం గమిష్యసి॥ 16-9-7 (97478)
ధృతరాష్ట్ర ఉవాచ। 16-9-8x (8040)
గాంధార్యహమనుజ్ఞాతః స్వయం పిత్రా మహాత్మనా।
యుధిష్ఠిరస్యానుమతే గంతాస్మి నచిరాద్వనం॥ 16-9-8 (97479)
అహం హి తావత్సర్వేషాం తేషాం దుర్ద్యూతదేవినాం।
పుత్రాణాం దాతుమిచ్ఛామి ప్రేత్యభావానుగం వసు।
సర్వప్రకృతితిసాన్నిధ్యం కారయిత్వా స్వవేశ్మని॥ 16-9-9 (97480)
వైశంపాయన ఉవాచ। 16-9-10x (8041)
ఇత్యుక్త్వా ధర్మరాజాయ ప్రేషయామాస వై తదా।
స చ తద్వచనాత్సర్వం సమానిన్యే మహీపతిః॥ 16-9-10 (97481)
తతః ప్రతీతమనసో బ్రాహ్మణాః కురుజాంగలాః।
క్షత్రియాశ్చైవ వైశ్యాశ్చ శూద్రాశ్చైవ సమాయయుః॥ 16-9-11 (97482)
తతో నిష్క్రంయ నృపతిస్తస్మాదంతఃకపురాత్తదా।
దద్దశే తం జనం సర్వం సర్వాశ్చ ప్రకృతీస్తథా॥ 16-9-12 (97483)
సమవేతాంశ్చ తాన్సర్వాన్పౌరాంజానపదాంస్తథా।
తానాగతానభిప్రేక్ష్య సమస్తం చ సుహృంజనం॥ 16-9-13 (97484)
బ్రాహ్మణాంశ్చ మహీపాల నానాదేశసమాగతాన్।
ఉవాచ మతిమాన్రాజా ధృతరాష్ట్రోఽంబికాసుతః॥ 16-9-14 (97485)
భవంతః కురువశ్చైవ చిరకాలం సహోషితాః।
పరస్పరస్య సుహృదః పరస్పరహితే రతాః॥ 16-9-15 (97486)
యదిదానీమహం బ్రూయామస్మిన్కాల ఉపస్థితే।
తథా భవద్భిః కర్తవ్యమవిచార్య వచో మమ॥ 16-9-16 (97487)
అరణ్యగమనే బుద్ధిర్గాంధారీసహితస్య మే।
వ్యాసస్యానుమతే రాజ్ఞస్తథా కుంతీసుతస్య మే॥ 16-9-17 (97488)
భవంతోప్యనుజానంతు మాన్యా వోఽభూద్విచారణా॥ 16-9-18 (97489)
అస్మాకం భవతాం చైవ యేయం ప్రీతిర్హి శాశ్వతీ।
న చ సాఽన్యేషు దేశేషు రాజ్ఞామితి మతిర్మమ॥ 16-9-19 (97490)
శాంతోస్మి వయసాఽనేన తథా పుత్రవినాకృతః।
ఉపవాసకృశశ్చాస్మి గాంధారీసహితోఽనఘాః॥ 16-9-20 (97491)
యుధిష్ఠిరగతే రాజ్యే ప్రాప్తశ్చాస్మి సుఖం మహత్।
మన్యే దుర్యోధనైశ్వర్యాద్విశిష్టం బహుభిర్గుణైః॥ 16-9-21 (97492)
మమ చాంధస్య వృద్ధస్య హతపుత్రస్య కా గతిః।
ఋతే వనం మహాభాగాస్తన్మాఽనుజ్ఞాతుమర్హథ॥ 16-9-22 (97493)
తస్య తద్వచనం శ్రుత్వా సర్వే తే కురుజాంగలాః।
బాప్పసందిగ్ధయా వాచా రురుదుర్భరతర్షభ॥ 16-9-23 (97494)
తానవిబ్రువతః కించిత్సర్వాఞ్శోకపరాయణాన్।
పునరేవ మహాతేజా ధృతరాష్ట్రోఽబ్రవీదిదం॥ ॥ 16-9-24 (97495)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్రమవాసికపర్వణి ఆశ్రమవాసపర్వణి నవమోఽధ్యాయః॥ 9 ॥
ఆశ్రమవాసికపర్వ - అధ్యాయ 010
॥ శ్రీః ॥
16.10. అధ్యాయః 010
అథాశ్రమవాసపర్వ ॥ 1 ॥
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Topics
ధృతరాష్ట్రేణ పౌరాన్ప్రతి దుర్యోధనపక్షపాతేన స్వకృతాపనయక్షమాపనం॥ 1 ॥Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Text
ధృతరాష్ట్ర ఉవాచ।
శాంతనుః పాలయామాస యథావద్వసుధామిమాం।
తథా విచిత్రవీర్యశ్చ భీష్మేణ పరిపాలితః।
పాలయామాస నస్తాతో విదితం వో న సంశయః॥ 16-10-1 (97496)
యథా చ పాండుర్భాతా మే దయితో భవతామభూత్।
స చాపి పాలయామాస యథావత్తచ్చ వేత్థ హ॥ 16-10-2 (97497)
`అనంతరం హి పితరమనుజ్ఞాతో యుధిష్ఠిరః।
నాత్ర కించిన్మృషా జాతు భాషతేతి మతిర్మమ॥' 16-10-3 (97498)
మయా చ భవతాం సంయక్ శుశ్రూషా యా కృతాఽనఘాః।
అసంయగ్వా మహాభాగాస్తత్క్షంతవ్యమతంద్రితైః॥ 16-10-4 (97499)
యదా దుర్యోధనేనేదం భుక్తం రాజ్యమకంటకం।
అపి తత్ర న వో మందో దుర్బుద్ధిరపరాద్ధవాన్॥ 16-10-5 (97500)
తస్యాపరాధాద్దుర్బుద్ధేరభిమానాన్మహీక్షితాం।
విమర్దః సుమహానాసీదనయాత్స్వకృతాదథ।
`ఘాతితాః కౌరవేయాశ్చ పృథివీ చ వినాశితా॥' 16-10-6 (97501)
తన్మయా సాధు వాఽపీదం యది వాఽసాధు వై కృతం।
తద్వో హృది న కర్తవ్యం మయా బద్ధోఽయమంజలిః॥ 16-10-7 (97502)
వృద్ధోఽయం హతపుత్రోఽయం దుఃఖితోఽయం నరాధిపః।
పూర్వరాజ్ఞాం చ పుత్రోఽయమితి కృత్వాఽనుజానథ॥ 16-10-8 (97503)
ఇయం చ కృపణా వృద్ధా హతపుత్రా తపస్వినీ।
గాంధారీ పుత్రశోకార్తా తుల్యం యాచతి వో మయా॥ 16-10-9 (97504)
హతపుత్రావిమౌ వృద్ధౌ విదిత్వా దుఃఖితౌ తథా।
అనుజానీత భద్రం వో వ్రజావ శరణం చ వః॥ 16-10-10 (97505)
అయం చ కౌరవో రాజా కుంతీపుత్రో యుధిష్ఠిరః।
సర్వైర్భవద్భిర్ద్రవ్యః సమేషు విషమేషు చ।
న జాతు విషమం చైవ గమిష్యతి కదాచన॥ 16-10-11 (97506)
చత్వారః సచివా యస్య భ్రాతరో విపులౌజసః।
లోకకపాలసమా హ్యేతే సర్వధర్మార్థదర్శినః॥ 16-10-12 (97507)
`చతుర్ణాం లోకపాలానాం మధ్యే విపరివర్తతే।'
బ్రహ్మేవ భగవానేష సర్వభూతజగత్పతిః॥ 16-10-13 (97508)
`ఏవమేవ మహాబాహుర్భీమార్జునయమైర్వృతః।'
యుధిష్ఠిరో మహాతేజా భవతః పాలయిష్యతి॥ 16-10-14 (97509)
అవశ్యమేవ వక్తవ్యమితి కృత్వా బ్రవీమి వః।
ఏష న్యాసో మయా దత్తః సర్వేషాం వో యుధిష్ఠిరః।
భవంతోఽస్య చ వీరస్య న్యాసభూతాః కృతా మయా॥ 16-10-15 (97510)
యదేవ తైః కృతం కించిద్వ్యలీకం వః సుతైర్మమ।
యదన్యేని మదీయేన తదనుజ్ఞాతుమర్హథ॥ 16-10-16 (97511)
భవద్భిర్న హి మే మన్యుః కృతపూర్వః కథంచన।
అత్యంతగురుభక్తానామేషోఽంజలిరిదం నమః॥ 16-10-17 (97512)
తేషామస్థిరబుద్ధీనాం లుబ్ధానాం కామచారిణాం।
కృతే యాచేఽద్య వః సర్వాన్గాంధారీసహితోఽనఘాః॥ 16-10-18 (97513)
ఇత్యుక్తాంస్తేన తే సర్వే పౌరజానపదా జనాః।
నోచుర్బాష్పకలాః కించిద్వీక్షాంచక్రుః పరస్పరం॥ ॥ 16-10-19 (97514)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్రమవాసికపర్వణి ఆశ్రమవాసపర్వణి దశమోఽధ్యాయః॥ 10 ॥
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Footnotes
7-10-7 న కర్తవ్యమనుజ్ఞాతుమిహార్హథేతి క.ట.థ.పాఠః॥ 7-10-16 అన్యేన భృత్యేన। అనుజ్ఞాతుం క్షంతుం॥ఆశ్రమవాసికపర్వ - అధ్యాయ 011
॥ శ్రీః ॥
16.11. అధ్యాయః 011
అథాశ్రమవాసపర్వ ॥ 1 ॥
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Topics
పౌరజనైర్బ్రాహ్మణముఖేన ధృతరాష్ట్రంప్రతి సమాశ్వాసనపూర్వకం కృచ్ఛ్రేణి వనగమనాభ్యనుజ్ఞానం॥ 1 ॥Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Text
వైశంపాయన ఉవాచ।
ఏవముక్తాస్తు తే తేన పౌరజానపదా జనాః।
వృద్ధేన రాజ్ఞా కౌరవ్య నష్టసంజ్ఞా ఇవాభవన్॥ 16-11-1 (97515)
తూష్ణీంభూతాంస్తతస్తాంస్తు వాష్పకంఠాన్మహీపతిః।
ధృతరాష్ట్రో మహీపాలః పునరేవాభ్యభాషత॥ 16-11-2 (97516)
వృద్ధం చ హతపుత్రం చ ధర్మపత్న్యా సహానయా।
విలపంతం బహువిధం కృపణం చైవ సత్తమాః॥ 16-11-3 (97517)
పిత్రా స్వయమనుజ్ఞాతం కృష్ణద్వైపాయనేన వై।
వనవాసాయ ధర్మజ్ఞా ధర్మజేన నృపేణ హ॥ 16-11-4 (97518)
సోహం పునఃపునర్యాచే శిరసాఽవనతోఽనఘాః।
గాంధార్యా సహితం తన్మాం సమనుజ్ఞాతుమర్హథ॥ 16-11-5 (97519)
వైశంపాయన ఉవాచ। 16-11-6x (8042)
తచ్ఛ్రుత్వా కురురాజస్య వాక్యాని కరుణాని తే।
రురుదుః సర్వశో రాజన్సమేతాః కురుజాంగలాః॥ 16-11-6 (97520)
ఉత్తరీయైః కరైశ్చాపి సంఛాద్య వదనాని తే।
రురుదుః శోకసంతప్తా ముహూర్తం పితృమాతృవత్॥ 16-11-7 (97521)
హృదయైః శూన్యభూతైస్తే ధృతరాష్ట్రప్రవాసజం।
దుఃఖం సంధారయంతో హి నష్టసంజ్ఞా హవాభవన్॥ 16-11-8 (97522)
తే వినీయ తమాయాసం ధృతరాష్ట్రవియోగజం।
శనైః శనైస్తదాఽన్యోన్యమబ్రువన్స్వమతాన్యుత॥ 16-11-9 (97523)
తతః సంచింత్య తే సర్వే వాక్యాన్యథ సమాసతః।
ఏకస్మిన్బ్రాహ్మణే కార్యమావేస్యోచుర్నరాధిపం॥ 16-11-10 (97524)
తతః స్వాచరణో విప్రః సంమతోఽర్థవిశారదః।
సంభావ్యో బహ్వృచో రాజన్వక్తుం సముపచక్రమే॥ 16-11-11 (97525)
అనుమాన్య మహారాజం సదః సమనుభాష్య చ।
విప్రః ప్రగల్భో మేధావీ స రాజానమువాచ హ॥ 16-11-12 (97526)
రాజన్వాక్యం జనస్యాస్య మయి సర్వం సమర్పితం।
వక్ష్యామి తదహం వీర తజ్జుషస్వ నపాధిప॥ 16-11-13 (97527)
యథా వదసి రాజేంద్ర సర్వమేతత్తథా విభో।
నాత్ర మిథ్యా వచః కించిత్సుహృత్త్వం నః పరస్పరం॥ 16-11-14 (97528)
న జాత్వస్య చ వంశస్య రాజ్ఞాం కశ్చిత్కదాచన।
రాజాఽఽసీద్యః ప్రజాపాలః ప్రజానామప్రియోఽభవత్॥ 16-11-15 (97529)
పితృవన్మాతృవచ్చైవ భవంతః పాలయంతి నః।
న చ దుర్యోధనః కించిదయుక్తం కృతవాన్నృపః॥ 16-11-16 (97530)
`ప్రియాణి కుర్వన్సర్వేషామనువృత్త్యర్థముద్యతః।'
యథా బ్రవీతి ధర్మాత్మా మునిః సత్యవతీసుతః।
తథా కురు మహారాజ స హి నః పరమో గురుః॥ 16-11-17 (97531)
త్యక్తా వయం తు భవతా దుఃఖశోకపరాయణాః।
భవిష్యామశ్చిరం రాజన్భవద్గుణశతైర్హృతాః॥ 16-11-18 (97532)
యథా శంతనునా గుప్తా రాజ్ఞా చిత్రాంగదేన చ।
భీష్మవీర్యోపగూఢేన పిత్రా తవ చ పార్థివ।
భవద్బుద్ధియుజా చైవి పాండునా పృథివీక్షితా॥ 16-11-19 (97533)
తథా దుర్యోధనేనాపి రాజ్ఞా సుపరిపాలితాః।
న స్వల్పమపి పుత్రస్తే వ్యలీకం కృతవాన్నృప। 16-11-20 (97534)
పితరీవ సువిశ్వస్తాస్తస్మిన్నపి నరాధిపే।
వయసా స్మ యథా సంయగ్భవతో విదితం తథా॥ 16-11-21 (97535)
తథా వర్షసహస్రాణి కుంతీపుత్రేణ ధీమతా।
పాల్యమానా ధృతిమతా సుఖం విందామహే నృప॥ 16-11-22 (97536)
రాజర్షీణాం పురాణానాం భవతాం పుణ్యకర్మణాం।
కురుసంవరణాదీనాం భరతస్య చ ధీమతః॥ 16-11-23 (97537)
వృత్తం సమనుయాత్యేష ధర్మాత్మా భూరిదక్షిణః।
నాత్ర వాచ్యం మహారాజ సుసూక్ష్మమపి విద్యతే॥ 16-11-24 (97538)
ఉషితాః స్మ సుఖం నిత్యం భవతా పరిపాలితాః।
సుసూక్ష్మం చ వ్యలీకం తే సపుత్రస్య న విద్యతే॥ 16-11-25 (97539)
యత్తు జ్ఞాతివిమర్దేఽస్మిన్నాత్థ దుర్యోధనం ప్రతి।
భంతమనునేష్యామి తత్రాపి కురునందన॥ 16-11-26 (97540)
న తద్దుర్యోధనకృతం న చ తద్భవతా కృతం।
న కర్ణసౌబలాభ్యాం చ కురవో యత్క్షయం గతాః॥ 16-11-27 (97541)
దైవం తత్తు విజానీమో యన్న శక్యం ప్రబాధితుం।
దైవం పురుషకారేణి న శక్యమపి బాధితుం॥ 16-11-28 (97542)
అక్షౌహిణ్యో మహారాజ దశాష్టౌ చ సమాగతాః।
అష్టాదశాహేన హతాః కురుభిర్యోధపుంగవైః॥ 16-11-29 (97543)
భీష్మద్రోణకృపాద్యైశ్చ కర్ణేన చ మహాత్మనా।
యుయుధానేన వీరేణ ధృష్టద్యుంనేన చాహవే॥ 16-11-30 (97544)
చతుర్భిః పాండుపుత్రైశ్చ భీమార్జునయమైస్తథా।
న చ క్షయోఽయం నృపతే క్రతే దైవబలాదభూత్॥ 16-11-31 (97545)
అవశ్యమేవ సంగ్రామే క్షత్రియేణ విశేషతః।
కర్తవ్యం నిధనం కాలే మర్తవ్యం క్షత్రబంధునా॥ 16-11-32 (97546)
తైరియం పురుషవ్యాఘ్రైర్విద్యాబాహుబలాన్వితైః।
పృథివీ నిహతా సర్వా సహయా సరథద్విపా॥ 16-11-33 (97547)
న స రాజ్ఞాం వధే సూనుః కారణం తే మహాత్మనాం।
న భవాన్న చ తే భృత్యా న కర్ణో న చ సౌబలః॥ 16-11-34 (97548)
యద్విశస్తాః కురుశ్రేష్ఠ రాజానశ్చ సహస్రశః।
సర్వం దైవకృతం విద్ధి కోత్ర కిం వక్తుమర్హతి॥ 16-11-35 (97549)
గురుర్మతో భవానస్య కృత్స్నస్య జగతః ప్రభుః।
ధర్మాత్మానమతస్తుభ్యమనుజానీమహే సుతం॥ 16-11-36 (97550)
లభతాం వీరలోకం స ససహాయో నరాధిపః।
ద్విజాగ్ర్యైః సమనుజ్ఞాతస్త్రిదివే మోదతాం సుఖం। 16-11-37 (97551)
ప్రాప్స్యతే చ భవాన్పుణ్యం ధర్మే చ సతతం స్థితః।
వేద ధర్మం మహాబాహో లౌక్యం వైదికమేవ చ॥ 16-11-38 (97552)
దృష్టాపదానాశ్చాస్మాభిః పాండవాః పురుషర్షభాః।
సమర్థాస్త్రిదివస్యాపి పాలనే కిం పునః క్షితేః॥ 16-11-39 (97553)
అనువర్త్స్యంతి వా ధీమన్సమేషు విషమేషు చ।
ప్రజాః కురుకులశ్రేష్ఠ పాండవాఞ్శీలభూషణాన్॥ 16-11-40 (97554)
బ్రహ్మదేయాగ్రహారాంశ్చ పారిబర్హాంశ్చ పార్థివః।
పూర్వరాజాతిసర్గాంశ్చ పాలయత్యేవ పాండవః॥ 16-11-41 (97555)
దీర్ఘదర్శీం మృదుర్దాంతః సదా వైశ్రవణో యథా।
అక్షుద్రసచివశ్చాయం కుంతీపుత్రో మహామనాః॥ 16-11-42 (97556)
అప్యమిత్రే దయావాంశ్చ శుచిశ్చ భరతర్షభః।
ఋజు పశ్యతి మేధావీ పుత్రవత్పాతి నః సదా॥ 16-11-43 (97557)
విప్రియం చ జనస్యాస్య సంసర్గాద్ధర్మజస్య వై।
న కరిష్యంతి రాజర్షే తథా భీమార్జునాదయః॥ 16-11-44 (97558)
మందా మృదుషు కౌరవ్య తీక్ష్ణేష్వాశీవిషోపమాః।
వీర్యవంతో మహాత్మానః పౌరాణాం చ హితే రతాః॥ 16-11-45 (97559)
న కుంతీ న చ పాంచాలీ న చోలూపీ న సాత్వతీ।
అస్మింజనే కరిష్యంతి ప్రతికూలాని కర్హిచిత్॥ 16-11-46 (97560)
భవత్కృతమిమం స్నేహం యుధిష్ఠిరవివర్ధితం।
న పృష్ఠతః కరిష్యంతి పౌరా జానపదా జనాః॥ 16-11-47 (97561)
అధర్మిష్ఠానపి సతః కుంతీపుత్రా మహారథాః।
మానవాన్పాలయిష్యంతి భూత్వా ధర్మపరాయణాః॥ 16-11-48 (97562)
స రాజన్మానసం దుఃఖమపనీయ యుధిష్ఠిరాత్।
కురు కార్యాణి ధర్ంయాణి నమస్తే పురుషర్షభ॥ 16-11-49 (97563)
వైశంపాయన ఉవాచ। 16-11-50x (8043)
తస్య తద్వచనం ధర్ంయమనుమాన్య గుణోత్తరం।
సాధుసాధ్వితి సర్వః స జనః ప్రతిగృహీతవాన్॥ 16-11-50 (97564)
ధృతరాష్ట్రాశ్చ తద్వాక్యమభిపూజ్య పునఃపునః।
విసర్జయామాస తదా ప్రకృతీస్తు శనైఃశనైః॥ 16-11-51 (97565)
స తైః సంపూజితో రాజా శివేనావేక్షితస్తథా।
ప్రాంజలిః పూజయామాస తం జనం భరతర్షభ॥ 16-11-52 (97566)
తతో వివేశ భవనం గాంధార్యా సహితో నిజం।
ఆగతాయాం చ శర్వర్యాం సుఖం శేతే నరాధిపః॥ ॥ 16-11-53 (97567)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆమశ్రవాసికపర్వణి ఆశ్రమవాసపర్వణి ఏకాదశోఽధ్యాయః॥ 11 ॥
ఆశ్రమవాసికపర్వ - అధ్యాయ 012
॥ శ్రీః ॥
16.12. అధ్యాయః 012
అథాశ్రమవాసపర్వ ॥ 1 ॥
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Topics
ధృతరాష్ట్రేణ భీష్మదుర్యోధనాదీనాం శ్రాద్ధదానాయ విదురముఖాద్యుధిష్ఠిరంప్రతి ద్రవ్యయాచనం॥ 1 ॥ తచ్ఛ్రవణేన విమనాయమాభీమే తద్భాదజ్ఞేనార్జునేన తంప్రతి ద్రవ్యయాచనే భీమేన ధృతరాష్ట్రాపనయానుస్మారణపూర్వకం తదనంగీకరణం॥ 2 ॥Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Text
వైశంపాయన ఉవాచ।
తతో రజన్యాం వ్యుష్టాయాం ధృతరాష్ట్రోంఽబికాసుతః।
విదురం ప్రేషయామాస యుధిష్ఠిరనివేశనం॥ 16-12-1 (97568)
స గత్వా రాజవచనాదువాచాచ్యుతమీశ్వరం।
యుధిష్ఠి మహాతేజాః సర్వబుద్ధిమతాంవరః॥ 16-12-2 (97569)
ధృతరాష్ట్రో మహారాజో వనవాసాయ దీక్షితః।
గమిష్యతి వనం రాజన్నాగతాం కార్తికీమిమాం॥ 16-12-3 (97570)
స త్వాం కురుకులశ్రేష్ఠ కించిర్థమభీప్సతి।
శ్రాద్ధమిచ్ఛతి దాతుం స గాంగేయస్య మహాత్మనః॥ 16-12-4 (97571)
ద్రోణస్య సోమదత్తస్య బాహ్లీకస్య చ ధీమతః।
పుత్రాణాం చైవ సర్వేషాం యే చాన్యే సుహృదో హతాః।
యది చాప్యనుజానీషే సైంధవాపశదస్య చ॥ 16-12-5 (97572)
ఏతచ్ఛ్రుత్వా తు వచనం విదురస్య యుధిష్ఠిరః।
హృష్టఃక సంపూజయామాస గుడోకేశశ్చ పాండవః॥ 16-12-6 (97573)
న చ భీమో ద్దఢక్రోధస్తద్వచో జగృహే తదా।
విదురస్య మహాతేజా దుర్యోధనకృతం స్మరన్॥ 16-12-7 (97574)
అభిప్రాయం విదిత్వా తు భీమతసేనస్య ఫల్గునః।
కిరీటీ కించిదానంయ తమువాచ నరర్షభం॥ 16-12-8 (97575)
భీమ రాజా పితా వృద్ధో వనవాసాయ దీక్షితః।
దాతుమిచ్ఛతి సర్వేషాం సుహృదామౌర్ధ్వదేహికం॥ 16-12-9 (97576)
భవతా నిర్జితం విత్తం దాతుమిచ్ఛతి కౌరవః।
భీష్మాదీనాం మహాబాహో తదనుజ్ఞాతుమర్హసి॥ 16-12-10 (97577)
దిష్ట్యా త్వద్య మహాబాహో ధృతరాష్ట్రః ప్రయాచతే।
యాచితో యః పురాఽస్మాభిః పశ్య కాలస్య పర్యయం॥ 16-12-11 (97578)
యోసౌ పృథివ్యాః కృత్స్నాయా భర్తా భూత్వా నరాధిపః।
పరైర్వినిహతామాత్యో వనం గంతుమభీప్సతి॥ 16-12-12 (97579)
మా తేఽన్యత్పురుషవ్యాఘ్ర దానాద్భవతు దర్శనం।
అయశస్యమతోఽన్యత్స్యాదధర్మశ్చ మహాభుజః॥ 16-12-13 (97580)
రాజానముపతిష్ఠస్వ జ్యేష్ఠం భ్రాతరమీశ్వరం।
అర్హస్త్వమసి దాతుం వై నాదాతుం భరతర్షభ॥ 16-12-14 (97581)
ఏవం బ్రువాణం బీభత్సుం ధర్మరాజోఽప్యపూజయత్।
భీమసేనస్తు సక్రోధమువాచ విజయం తదా॥ 16-12-15 (97582)
వయం భీష్మస్య దాస్యామః ప్రేతకార్యం తు ఫల్గున।
సోమదత్తస్య నృపతేర్భూరిశ్రవస ఏవ చ॥ 16-12-16 (97583)
బాహ్లీకస్య చ రాజర్షేర్ద్రోణస్య చ మహాత్మనః।
అన్యేషాం చైవ సుహృదాం కుంతీ కర్ణాయ దాస్యతి॥ 16-12-17 (97584)
శ్రాద్ధాని పురుషవ్యాఘ్ర మా ప్రదాత్కౌరవో నృపః।
ఇతి మే వర్తతే బుద్ధిర్మా వో నందంతు శత్రవః॥ 16-12-18 (97585)
కష్టాత్కష్టతరం యాంతు సర్వే దుర్యోధనాదయః।
యైరియం పృథివీ కృత్స్నా ఘాతితా కులపాంసనైః॥ 16-12-19 (97586)
కుతస్త్వమద్య విస్మృత్య వైరం ద్వాదశవార్షికం।
అజ్ఞాతవాసగమనం ద్రౌపదీశోకవర్ధనం॥ 16-12-20 (97587)
క్వ తదా ధృతరాష్ట్రస్య స్నేహోఽస్మద్గోచరో గతః।
కృష్ణాజినోపసంవీతో హృతాభరణభూషణః।
సార్ధం పాంచాలపుత్ర్యా త్వం రాజానముపజగ్మివాన్॥ 16-12-21 (97588)
క్వ తదా ద్రోణభిష్మౌ తౌ సోమదత్తోపి వాఽభవత్।
యత్ర ద్వాదశ వర్షాణి వనే వన్యేన జీవథ।
న తదా త్వాం పితా జ్యేష్ఠః పితృత్వేనాభివీక్షతే॥ 16-12-22 (97589)
కిం తే తద్విస్మృతం పార్థక యదేష కులపాంసనః।
దుర్బుద్ధిర్విదురం ప్రాహ ద్యూతే కిం జితమిత్యుత॥ 16-12-23 (97590)
తమేవంవాదినం రాజా కుంతీపుత్రో యుధిష్ఠిరః।
ఉవాచ వచనం ధీమాంజోషమాస్స్వేతి భర్త్సయన్॥ ॥ 16-12-24 (97591)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్రమవాసికపర్వణి ఆశ్రమవాసపర్వణి ద్వాదశోఽధ్యాయః॥ 12 ॥
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Footnotes
7-12-4 కించిదర్థం కించిత్కార్యం కర్తుం త్వామభీప్సతి ద్రష్టుమితి శేషః॥ 7-12-8 కించిదాగంయ భీమం వచనమబ్రవీదితి క.థ.పాఠః॥ఆశ్రమవాసికపర్వ - అధ్యాయ 013
॥ శ్రీః ॥
16.13. అధ్యాయః 013
అథాశ్రమవాసపర్వ ॥ 1 ॥
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Topics
భీమే దుర్యోధనాదిభ్యః శ్రాద్ధదానాయ ధనదానమరోచయతి సతి యుధిష్ఠిరేణ విదురంప్రతి ధృతరాష్ట్రే నిజగృహకోశాద్ధనదాననివేదనకథనం॥ 1 ॥Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Text
అర్జున ఉవాచ।
భీమ జ్యేష్ఠో గురుర్మే త్వం నాతోఽన్యద్వముక్తుముత్సహే।
ధృతారాష్ట్రస్తు రాజర్షిః సర్వథా మానమర్హతి॥ 16-13-1 (97592)
న స్మరంత్యపరాద్ధాని స్మరంతి సుకృతాన్యపి।
అసంభిన్నార్థమర్యాదాః సాధవః పురుషోత్తమాః॥ 16-13-2 (97593)
ఇతి తస్య వచః శ్రుత్వా ఫల్గునస్య మహాత్మనః।
విదురం ప్రాహ ధర్మాత్మా కుంతీపుత్రో యుధిష్ఠిరః॥ 16-13-3 (97594)
ఇదం మద్వచనాత్క్షత్తః కౌరవం బ్రూహి పార్థివం।
యావదిచ్ఛతి పుత్రాణాం దాతుం తావద్దదాంయహం॥ 16-13-4 (97595)
భీష్మాదీనాం చ సర్వేషాం సుహృదాముపకారిణాం।
మమ కోశాదితి విభో మా భూద్భీమః సుదుర్మనాః॥ 16-13-5 (97596)
వైశంపాయన ఉవాచ। 16-13-6x (8044)
ఇత్యుక్త్వా ధర్మరాజస్తమర్జునం ప్రత్యపూజయత్।
భీమసేనః కటాక్షేణ వీక్షాంచక్రే ధనంజయం॥ 16-13-6 (97597)
తతః స విదురం ధీమాన్వాక్యమాహ యుధిష్ఠిరః।
న భీమసేన కోపం స నృపతిః కర్తుమర్హతి॥ 16-13-7 (97598)
పరిక్లిష్టో హి భీమస్తు హిమవృష్ట్యాతపాదిభిః।
దుఃఖైర్బహువిధైర్ధీమానరణ్యే విదితం తవ॥ 16-13-8 (97599)
కింతు మద్వచనాద్బ్రూహి రాజానం భరతర్షభం॥
యద్యదిచ్ఛసి యావచ్చ గృహ్యతాం మద్గృహాదితి॥ 16-13-9 (97600)
యన్మాత్సర్యమయం భీమః కరోతి భృశదుఃఖితః।
న తన్మనసి కర్తవ్యమితి వాచ్యః స పార్థివః॥ 16-13-10 (97601)
యన్మమాస్తి ధనం కించిదర్జునస్య చ వేశ్మని।
తస్య స్వామీ మహారాజ ఇతి వాచ్యః స పార్థివః॥ 16-13-11 (97602)
దదాతు రాజా విప్రేభ్యో యథేష్టం క్రియతాం వ్యయః।
పుత్రాణాం సుహృదాం చైవ గచ్ఛత్వానృణ్యమద్య సః॥ 16-13-12 (97603)
ఇదం చాపి శరీరం మే తవాయత్తం జనాధిప।
ధనాని చేతి విద్ధి త్వం క్షత్తర్నాస్త్యత్ర సంశయః॥ ॥ 16-13-13 (97604)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్రమవాసికపర్వణి ఆశ్రమవాసపర్వణి త్రయోదశోఽధ్యాయః॥। 13 ॥
ఆశ్రమవాసికపర్వ - అధ్యాయ 014
॥ శ్రీః ॥
16.14. అధ్యాయః 014
అథాశ్రమవాసపర్వ ॥ 1 ॥
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Topics
విదురేణ ధృతరాష్ట్రంప్రతి యుధిష్ఠిరేణ భీష్మాదీనాం శ్రాద్ధదానాయ ధనదానాంగీకరణనివేదనం॥ 1 ॥Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Text
వైశంపాయన ఉవాచ।
ఏవముక్తస్తు రాజ్ఞా స విదురో బుద్ధిసత్తమః।
ధృతరాష్ట్రముపేత్యైవ వాక్యమాహ మహార్థవత్॥ 16-14-1 (97605)
ఉక్తో యుధిష్ఠిరో రాజా భవద్వచనమాదితః।
స చ సంశ్రుత్య వాక్యం తే ప్రశశంస మహాద్యుతిః॥ 16-14-2 (97606)
బీభత్సుశ్చ మహాతేజా నివేదయతి తే గృహాన్।
వసు తస్య గృహే యచ్చ ప్రాణానపి చ కేవలాన్॥ 16-14-3 (97607)
ధర్మరాజశ్చ పుత్రస్తే రాజ్యం ప్రాణాంధనాని చ।
అనుజానాతి రాజర్షే యచ్చాన్యదపి కించన॥ 16-14-4 (97608)
భీమస్తు సర్వదుఃఖాని సంస్మృత్య బహులాన్యుత।
కృచ్ఛ్రాదివ మహాబాహురనుజజ్ఞే వినిఃశ్వసన్॥ 16-14-5 (97609)
ర రాజంధర్మశీలేన రాజ్ఞా బీభత్సునా తథా।
అనునీతో మహాబాహుః సౌహృదే స్థాపితోపి చ॥ 16-14-6 (97610)
న చ మన్యుస్త్వయా కార్య ఇతి త్వాం ప్రాహ ధర్మరాట్।
సంస్మృత్య భీమస్తద్వైరం యదన్యాయవదాచరత్॥ 16-14-7 (97611)
ఏవంప్రాయో హి ధర్మోఽయం క్షత్రియాణాం నరాధిప।
శుద్ధే క్షత్రియధర్మే న నిరతోఽయం వృకోదరః॥ 16-14-8 (97612)
వృకోదరకృతే చాహమర్జునశ్చ పునః పునః।
ప్రసీద యాచే నృపతే భవాన్ప్రభురిహాస్తి యత్॥ 16-14-9 (97613)
తద్దదాతు భవాన్విత్తం యావదిచ్ఛసి పార్థివః।
త్వమీశ్వరో నో రాజ్యస్య ప్రాణానామపి భారత॥ 16-14-10 (97614)
బ్రహ్మదేయాగ్రహారాంశ్చ పుత్రాణామౌర్ధ్వదేహికం।
ఇతో రత్నాని గాశ్చైవ దాసీదాసమజావికం॥ 16-14-11 (97615)
అర్చయిత్వా కురుశ్రేష్ఠో బ్రాహ్మణేభ్యః ప్రయచ్ఛతు।
దీనాంధకృపణేభ్యశ్చ తత్రతత్ర నృపాజ్ఞయా॥ 16-14-12 (97616)
బహ్వన్నరసపానాఢ్యాః సభా విదుర కారయ।
గవాం నిపానాన్యన్యచ్చ వివిధం పుణ్యకం కురు॥ 16-14-13 (97617)
ఇతి మామబ్రవీద్రాజా పార్థశ్చైవ ధనంజయః।
యదత్రానంతరం కార్యం తద్భవంవవక్తుమర్హతి॥ 16-14-14 (97618)
ఇత్యుక్తే విదురేణాథ ధృతరాష్ట్రోఽభినంద్య తాన్।
మనశ్చక్రే మహాదానే కార్తిక్యాం జనమేజయ॥ 16-14-15 (97619)
॥ ఇతీ శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్రమవాసికపర్వణి ఆశ్రమవాసపర్వణి చతుర్దశోఽధ్యాయః॥ 14 ॥
ఆశ్రమవాసికపర్వ - అధ్యాయ 015
॥ శ్రీః ॥
16.15. అధ్యాయః 015
అథాశ్రమవాసపర్వ ॥ 1 ॥
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Topics
ధృతరాష్ట్రేణ భీష్మదుర్యోధనాద్యుద్దేశ్యకశ్రాద్ధే ధనవస్రాన్నాదినా బ్రాహ్మణాదిసంతర్పణం॥ 1 ॥Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Text
వైశంపాయన ఉవాచ।
విదురేణైవముక్తస్తు ధృతరాష్ట్రో జనాధిపః।
ప్రీతిమానభవద్రాజన్రాజ్ఞో జిష్ణోశ్చ కర్మణా॥ 16-15-1 (97620)
తతోఽభిరూపాన్భీష్మాయ బ్రాహ్మణానృషిసత్తమాన్।
పుత్రార్థే సుహృదాం చైవ స సమీక్ష్య సహస్రశః॥ 16-15-2 (97621)
కారయిత్వాఽన్నపానాని యానాన్యాచ్ఛాదనాని చ।
సువర్ణమణిరత్నాని దాసీదాసపరిచ్ఛదాన్॥ 16-15-3 (97622)
కంబలాని చ రత్నాని గ్రామాన్క్షేత్రం తథా ధనం।
సాలంకారాన్గజానశ్వాన్కన్యాశ్చైవ వరస్త్రియః॥ 16-15-4 (97623)
ఆదిశ్యాదిశ్య సర్వేభ్యో దదౌ స నృపసత్తమః।
ద్రోణం సంకీర్త్య భీష్మం చ సోమదత్తం చ బాహ్లికం॥ 16-15-5 (97624)
దుర్యోధనం చ రాజానం పుత్రాంశ్చైవ పృథక్పృథక్।
జయద్రథపురోగాంశ్చ సుహృదశ్చాపి సర్వశః॥ 16-15-6 (97625)
స శ్రాద్ధయజ్ఞో వవృతే బహుగోధనదక్షిణః।
అనేకధనరత్నౌఘో యుధిష్ఠిరమతే తదా॥ 16-15-7 (97626)
అనిశం యత్ర పురుషా గణకా లేఖకాస్తదా।
యుధిష్ఠిరస్య వచనాదపృచ్ఛంత స్మ తం నృపం॥ 16-15-8 (97627)
ఆజ్ఞాపయ కిమేతేభ్యః ప్రదేయం దీయతామితి।
తదుపస్థితమేవాత్ర వచనాంతే దదుస్తదా॥ 16-15-9 (97628)
శతే దేయే దశశతం సహస్రం చాయుతం తథా।
దీయతే వచనాద్రాజ్ఞః కుంతీపుత్రస్య ధీమతః॥ 16-15-10 (97629)
ఏవం స వసుధారాభిర్వర్షమాణో నృపాంబుదః।
తప్రయామాస విప్రాంస్తాన్వర్షన్భూమిమివాంబుదః॥ 16-15-11 (97630)
తతోఽంతంతరమేవాత్ర సర్వవర్ణాన్మహామతే।
అన్నపానరసౌఘేణ ప్లావయామాస పార్థివః॥ 16-15-12 (97631)
సవస్త్రధనరత్నౌఘో మృదంగనినదస్వనః।
గవాశ్వమకరావర్తో నానారత్నమహాకరః॥ 16-15-13 (97632)
గ్రామాగ్రహారద్వీపాఢ్యో మణిహేమజలార్ణవః।
జగత్సంప్లావయామాస ధృతరాష్ట్రోడుపోద్ధతః॥ 16-15-14 (97633)
ఏవం స పుత్రపౌత్రాణాం పితౄణామాత్మనస్తథా।
గాంధార్యాశ్చ మహారాజ ప్రదదావౌర్ద్వదేహికం॥ 16-15-15 (97634)
పరిశ్రాంతో యదాసీత్స దదద్దానాన్యనేకశః।
నివర్తయామాస తదా దానయజ్ఞం నరాధిపః॥ 16-15-16 (97635)
ఏవం స రాజా కౌరవ్యశ్చక్రే దానమహాక్రతుం।
నటనర్తకలాస్యాఢ్యం బహ్వన్నరసదక్షిణం॥ 16-15-17 (97636)
దశాహమేవం దానాని దత్త్వా రాజాంఽబికాసుతః।
బభూవ పుత్రపౌత్రాణామనృణో భరతర్షభ॥ ॥ 16-15-18 (97637)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్రమవాసికపర్వణి ఆశ్రమవాసపర్వణి పంచదశోఽధ్యాయః॥ 15 ॥
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Footnotes
7-15-13 సవస్త్రఫేనరతౌఘ ఇతి క.థ.పాఠః॥ఆశ్రమవాసికపర్వ - అధ్యాయ 016
॥ శ్రీః ॥
16.16. అధ్యాయః 016
అథాశ్రమవాసపర్వ ॥ 1 ॥
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Topics
ధృతరాష్ట్రేణ కుంతీస్కంధావసక్తహస్తాయా గాంధార్యా అంసావలంబనేన సశోకైః పౌరైర్యుధిష్ఠిరాదిభిశ్చానుగంయమానేన సతా వనం ప్రతి ప్రస్థానం॥ 1 ॥Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Text
వైశంపాయన ఉవాచ।
తతః ప్రభాతే రాజా స ధృతరాష్ట్రోంఽబికాసుతః।
ఆనాయ్య పాండవాన్వీరాన్వనషాసే కృతక్షణః॥ 16-16-1 (97638)
గాంధారీసహితో ధీమానభ్యనందద్యథావిధి।
కార్తిక్యాం కారయిత్వేష్టిం బ్రాహ్మణైర్వేదపారగైః॥ 16-16-2 (97639)
అగ్నిహోత్రం పురస్కృత్య వల్కలాజినసంవృతః।
వధూజనవృతో రాజా నిర్యయౌ భవనాత్తతః॥ 16-16-3 (97640)
తతః స్త్రియః కౌరవపాండవానాం
యాంచాపరాః కౌరవరాజవంశ్యాః।
తాసాం నాదః ప్రాదురాసీత్తదానీం
వైచిత్రివీర్యే నృపతౌ ప్రయాతే॥ 16-16-4 (97641)
తతో లాజైః సుమనోభిశ్చ రాజా
విచిత్రాభిస్తద్గృహం పూజయిత్వా।
సంయోజ్యాశ్వైర్భృత్యవర్గం చ సర్వం
తతః సముత్సృజ్య యయౌ నరేంద్రః॥ 16-16-5 (97642)
తతో రాజా ప్రాంజలిర్వేపమానో
యుధిష్ఠిరః సస్వరం బాష్పకంఠః।
వినద్యోచ్చైర్గాం మహారాజ సాధో
క్వ యాస్యసీత్యపతత్తాతి భూమౌ॥ 16-16-6 (97643)
తథాఽర్జునస్తీవ్రదుఃఖాభితప్తో
ముహుర్ముహుర్నిః శ్వసన్భారతాగ్ర్యః।
యుధిష్ఠిరం మైవమిత్యేవముక్త్వా
నిగృహ్యాథో దీనతరో బభూవ॥ 16-16-7 (97644)
వృకోదరః ఫల్గునశ్చైవ వీరౌ
మాద్రీపుత్రౌ విదురః సంజయశ్చ।
వైశ్యాపుత్రః సహితో గౌతమేన
ధౌంయో విప్రాశ్చాన్వయుర్బాష్పకంఠాః॥ 16-16-8 (97645)
కుంతీ గాంధారీం బద్ధనేత్రాం వ్రజంతీం
స్కంధాసక్తం హస్తమథోద్వహంతీ।
రాజా గాంధార్యాః స్కంధదేశేఽవసజ్య
పాణిం యయౌ ధృతరాష్ట్రః ప్రతీతః॥ 16-16-9 (97646)
తథా కృష్ణా ద్రౌపదీ యాదవీ చ
బాలాపత్యా చోత్తరా కౌరవీ చ।
చిత్రాంగదా యాశ్చ కాశ్చిత్స్త్రియోఽన్యాః
సార్ధం రాజ్ఞా ప్రస్థితాస్తా వధూభిః॥ 16-16-10 (97647)
తాసాం నాదో రుదతీనాం తదాఽఽసీ-
ద్రాజందుఃఖాత్కురరీణామివోచ్చైః।
తతో నిష్పేతుర్బ్రాహ్మణక్షత్రియాణాం
విట్శూద్రాణాం చైవ భార్యాః సమంతాత్॥ 16-16-11 (97648)
తన్నిర్యాణే దుఃఖితః పౌరవర్గో
గజాహ్వయే చైవ బభూవ రాజన్।
యథాపూర్వం గచ్ఛతాం పాండవానాం
ద్యూతే రాజన్కౌరవాణాం సభాయాం॥ 16-16-12 (97649)
యా నాపశ్యచ్చంద్రమా నైవ సూర్యో
రామాః కాశ్చిత్తాః స్మ తస్మిన్నరేంద్రే।
మహావనం గచ్ఛతి కౌరవేంద్రే
శోకేనార్తా రాజమార్గం ప్రపేదుః॥ ॥ 16-16-13 (97650)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్రమవాసికపర్వణి ఆశ్రమవాసపర్వణి షోడశోఽధ్యాయః॥ 16 ॥
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Footnotes
7-16-9 కుంతీ గాంధారీం అనయదితి శేషః। కింభూతా। అర్థాద్గాంధార్యా హస్తం స్కంధాసక్తం ఉద్వహంతీ। కుంతీ గాంధారీమనుభర్తృ వ్రజంతీమితి క.థ.పాఠః॥ఆశ్రమవాసికపర్వ - అధ్యాయ 017
॥ శ్రీః ॥
16.17. అధ్యాయః 017
అథాశ్రమవాసపర్వ ॥ 1 ॥
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Topics
ధృతరాష్ట్రస్య వనప్రస్థానసమయే విదురసంజయాభ్యామపి వనవాసాయ తేన సహ ప్రస్థానం॥ 1 ॥ తథా కుంత్యాపి యుధిష్ఠిరాదిభిర్బహుధా ప్రార్థనాభిః ప్రతిషేధనేపి తత్సమాశ్వాసనపూర్వకం గాంధార్యా సహ వనంప్రతి ప్రస్థానం॥ 2 ॥Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Text
ధృతరాష్ట్రస్య వనప్రస్థానసమయే విదురసంజయాభ్యామపి వనవాసాయ తేన సహ ప్రస్థానం ॥ 1 ॥ తథా కుంత్యాపి యుధిష్ఠిరాదిభిర్బహుధా ప్రార్థనాభిః ప్రతిషేధనేపి తత్సమాశ్వాసనపూర్వకం గాంధార్యా సహ వనంప్రతి ప్రస్థానం॥ 2 ॥
16-17-0 (97651)
వైశంపాయన ఉవాచ। 16-17-0x (8045)
తతః ప్రాసాదహర్ంయేషు వసుధాయాం చ పార్థివ।
నారీణాం చ నరాణాం చ నిఃస్వనః సుమహానభూత్॥ 16-17-1 (97652)
స రాజా రాజమార్గేణ నృనారీసంకులేన చ।
కథంచిన్నిర్యయౌ ధీమాన్వేపమానః కృతాంజలిః॥ 16-17-2 (97653)
స వర్ధమానద్వారేణి నిర్యయౌ గజసాహ్వయాత్।
విసర్జయామాస చ తం జనౌఘం స ముహుర్ముహుః॥ 16-17-3 (97654)
వనం గంతుం చ విదురో రాజ్ఞా సహ కృతక్షణః।
సంజయశ్చ మహామాత్రః సూతో గావల్గణిస్తథా॥ 16-17-4 (97655)
కకృపం నివర్తయామాస యుయుత్సుం చ మహారథం।
ధృతారాష్ట్రో మహీపాలః పరిదాప్య యుధిష్ఠిరే॥ 16-17-5 (97656)
నివృత్తే పౌరవర్గే చ రాజా సాంతఃపురస్తదా।
ధృతరాష్ట్రాభ్యనుజ్ఞాతో నివర్తితుమియేష హ॥ 16-17-6 (97657)
సోబ్రవీన్మాతరం కుంతీముపేత్య భరతర్షభ॥
అహం రాజానమన్విష్యే భవతీ వినివర్తతాం॥ 16-17-7 (97658)
వధూపరివృతా రాజ్ఞి నగరం గంతుమర్హసి।
రాజా యాత్వేష ధర్మాత్మా తపసే కృతనిశ్చయః॥ 16-17-8 (97659)
ఇత్యుక్తా ధర్మరాజేని బాష్పవ్యాకులలోచనా।
జగామైవ తదా కుంతీ గాంధారీం పరిగృహ్య హ॥ 16-17-9 (97660)
కుంత్యువాచ। 16-17-10x (8046)
సహదేవే మహారాజ మాఽప్రసాదం కృథాః క్వచిత్।
ఏష మామనురక్తో హి రాజంస్త్వాం చైవ సర్వదా॥ 16-17-10 (97661)
కర్ణం స్మరేథాః సతతం సంగ్రామేష్వపలాయినం।
అవకీర్ణో హి స మయా వీరో దుష్ప్రజ్ఞయా తదా॥ 16-17-11 (97662)
ఆయసం హృదయం నూనం మందాయా మమ పుత్రక।
యత్సూర్యజమపశ్యంత్యాః శతధా న విదీర్యతే॥ 16-17-12 (97663)
ఏవం గతే తు కిం శక్యం మయా కర్తుమరిందమ।
మమ దోషోఽయమత్యర్థం ఖ్యాపితో యన్న సూర్యజః॥ 16-17-13 (97664)
తన్నిమిత్తం మహాబాహో దానం దద్యాస్త్వముత్తమం।
సదైవ భ్రాతృభిః సార్ధం సూర్యజస్యారిమర్దన॥ 16-17-14 (97665)
ద్రౌపద్యాశ్చ ప్రియే నిత్యం స్థాతవ్యమరికర్శన।
భీమసేనోఽర్జునశ్చైవ నకులశ్చ కురూద్వహ॥ 16-17-15 (97666)
సమాధేయాస్త్వయా రాజంస్త్వయ్యద్య కులధూర్గతా।
శ్వశ్రూశ్వశురయోః పాదాఞ్శుశ్రూషంతీ వనే త్వహం।
గాంధారీసహితా వత్స్యే తాపసీ మలపంకినీ॥ 16-17-16 (97667)
వైశంపాయన ఉవాచ। 16-17-17x (8047)
ఏవముక్తః స ధర్మాత్మా భ్రాతృభిః సహితో వశీ।
విషాదమగమద్ధీమాన్న చ కించిదువాచ హ॥ 16-17-17 (97668)
ముహూర్తమివ తు ధ్యాత్వా ధర్మరాజో యుధిష్ఠిరః।
ఉవాచ మతారం దీనశ్చింతాశోకపరాయణః॥ 16-17-18 (97669)
కిమిదం తే వ్యవసితం నైవం త్వం వక్తుమర్హసి।
న త్వామభ్యనుజానామి ప్రసాదం కర్తుమర్హసి॥ 16-17-19 (97670)
వ్యచోదయః పురాఽస్మాకముత్సాహం శుభదర్శనే।
విదులాయా వచోభిస్త్వం నాస్మాన్సంత్యక్తుమర్హసి॥ 16-17-20 (97671)
నిహత్య పృథివీపాలాన్రాజ్యం ప్రాప్తమిదం మయా।
తవ ప్రజ్ఞాముపశ్రుత్య వాసుదేవాన్నరర్షభాత్॥ 16-17-21 (97672)
క్వ సా బుద్ధిరియం చాద్య భవత్యా యా శ్రుతా మయా।
క్షత్రధర్మే స్థితం త్యక్త్వా న ప్రయాతుమిహార్హసి॥ 16-17-22 (97673)
అస్మానుత్సృజ్య రాజ్యం చ స్నుషాహీనా యశస్విని।
కథం వత్స్యసి దుర్గేషు వనేష్వద్య ప్రసీద మే॥ 16-17-23 (97674)
ఇతి బాష్పకలా వాచః కుంతీ పుత్రస్య శృణ్వతీ।
జగామైవాశ్రుపూర్ణాక్షీ భీమస్తామిదమబ్రవీత్॥ 16-17-24 (97675)
యదా రాజ్యమిదం కుంతి భోక్తవ్యం పుత్రనిర్జితం।
ప్రాప్తవ్యా రాజధర్మాశ్చ తదేయం తే కుతో మతిః॥ 16-17-25 (97676)
కిం వయం కారితాః పూర్వం భవత్యా పృథివీక్షయం।
కస్య హేతోః పరిత్యజ్య వనం గంతుమభీప్ససి॥ 16-17-26 (97677)
వనాచ్చాపి కిమానీతా భవత్యా బాలకా వయం।
దుఃఖశోకసమావిష్టౌ మాద్రీపుత్రావిమౌ తథా॥ 16-17-27 (97678)
ప్రసీద మాతర్మా గాస్త్వం వనమద్య యశస్విని।
శ్రియం యౌధిష్ఠిరీం మాతర్భుంక్ష్వ పార్థబలార్జితాం॥ 16-17-28 (97679)
ఇతి సా నిశ్చితైవాశు వనవాసకృతతక్షణా।
లాలప్యతాం బహువిధం పుత్రాణాం నాకరోద్వచః॥ 16-17-29 (97680)
ద్రౌపదీ చాన్వయాచ్ఛ్వశ్రూం విషష్ణవదనా తదా।
వనవాసాయ గచ్ఛంతీం రుదతీ భద్రయా సహ॥ 16-17-30 (97681)
సా పుత్రాన్రుదతః సర్వాన్ముహుర్ముహురవేక్షతీ।
జగామైవ మహాప్రాజ్ఞా వనాయ కృతనిశ్చయా॥ 16-17-31 (97682)
అన్వయుః పాండవాస్తాం తు సభృత్యాంతఃపురాస్తథా।
తతః ప్రమృజ్య సాఽశ్రూణి పుత్రాన్వచనమబ్రవీత్॥ ॥ 16-17-32 (97683)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్రమవాసికపర్వణి ఆశ్రమవాసపర్వణి సప్తదశోఽధ్యాయః॥ 17 ॥
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Footnotes
7-17-10 మా ప్రమాదం కృథా ఇతి క.థ.పాఠః॥ 7-17-16 శ్వశ్రూశ్వశురయోః। జ్యేష్ఠత్వాద్ధృతరాష్ట్రః పాండోః పితృసమస్తేన కుంత్యాః స శ్వశుర ఇతి॥ 7-17-22 క్షత్రధర్మే స్థితిం హ్యుక్త్వా న ప్రత్యాఖ్యాతుమర్హసి ఇతి థ.పాఠః। స్థితిం చోక్త్వా తస్యాశ్చ్యవితుమిచ్ఛసి ఇతి ఝ.పాఠః॥ 7-17-30 భద్రయా సుభద్రయా॥ఆశ్రమవాసికపర్వ - అధ్యాయ 018
॥ శ్రీః ॥
16.18. అధ్యాయః 018
అథాశ్రమవాసపర్వ ॥ 1 ॥
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Topics
కుంత్యా స్వస్య వనగమనాధ్యవసాయేన విషీదతో యుధిష్ఠిరాదీన్ప్రతి సహేతూపన్యాసం సమాశ్వాసనం॥ 1 ॥Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Text
కుంత్యువాచ।
ఏవమేతన్మహాబాహో యథా వదసి పాండవః।
కృతముద్ధరణం పూర్వం మయా వః సీదతాం నృపాః॥ 16-18-1 (97684)
ద్యూతాపహృతరాజ్యానాం పతితానాం సుఖాదపి।
జ్ఞాతిభిః పరిభూతానాం కృతముద్ధరణం మయా॥ 16-18-2 (97685)
కథం పాండోర్న నశ్యేత సంతతిః పురుషర్షభాః।
యశశ్చ వో న నశ్యేత ఇతి చోద్ధరణం కృతం॥ 16-18-3 (97686)
యూయమింద్రసమాః సర్వే దేవతుల్యపరాక్రమాః।
మా పరేషాం ముఖప్రేక్షాః స్థేత్యేవం తత్కృతం మయా॥ 16-18-4 (97687)
కథం ధర్మభృతాం శ్రేష్ఠో రాజా త్వం వాసవోపమః।
పునర్వనే న దుఃఖీ స్యా ఇతి చోద్ధరణం కృతం॥ 16-18-5 (97688)
నాగాయుతసమప్రాణః ఖ్యాతవిక్రమపౌరుషః।
నాయం భీమోత్యయం గచ్ఛేదితి చోద్ధరణం కృతం॥ 16-18-6 (97689)
భీమసేనాదవరజస్తథాఽయం వాసవోపమః।
విజయో నావసీదేత ఇతి చోద్ధరణం కృతం॥ 16-18-7 (97690)
నకులః సహదేవశ్చ తథేమౌ గురువర్తినౌ।
క్షుధా కథం న సీదేతామితి చోద్ధరణం కృతం॥ 16-18-8 (97691)
ఇయం చ బృహతీ శ్యామా తథాఽత్యాయతలోచనా।
వృథా సభాతలే క్లిష్టా మా భూదితి చ తత్కృతం॥ 16-18-9 (97692)
అపేక్షతామేవ వో భీమ వేపంతీం కదలీమివ।
స్త్రీధర్మిణీమరిష్టాంగీం తథా ద్యూతపరాజితాం॥ 16-18-10 (97693)
దుఃశాసనో యదా మౌర్ఖ్యాద్దాసీవత్పర్యకర్షత।
తదైవ విదితం మహ్యం పరాభూతమిదం కులం॥ 16-18-11 (97694)
నిషణ్ణాః కురవశ్చైవ తదా మే శ్వశురాదయః।
సా దైవం నాథమిచ్ఛంతీ వ్యలపత్కురరీ యథా॥ 16-18-12 (97695)
కేశపక్షే పరామృష్టా పాపేన్ హతబుద్ధినా।
యదా దుఃశాసనేనైషా తదా ముహ్యాంయహం నృపాః॥ 16-18-13 (97696)
యుష్మత్తేజోవివృద్ధ్యర్తం మయా హ్యుద్ధరణం కృతం।
తదానీం విదులావాక్యైరితి తద్విత్త పుత్రకాః॥ 16-18-14 (97697)
కథం న రాజవంశోఽయం నశ్యేత్ప్రాప్య సుతాన్మమ।
పాండోరితి మయా పుత్రస్తస్మాదుద్ధరణం కృతం॥ 16-18-15 (97698)
న తస్య పుత్రాః పౌత్రా వా క్షతవంశస్య పార్థివ।
లభ్తే సుకృతాఁల్లోకాన్యస్మాద్వంశః ప్రణశ్యతి॥ 16-18-16 (97699)
భుక్తం రాజ్యఫలం పుత్రా భర్తుర్మే విపులం పురా।
మహాదానాని దత్తాని పీతః సోమో యథావిధి॥ 16-18-17 (97700)
నాహమాత్మఫలార్థం వై వాసుదేవమచూచుదం।
విదులాయాః ప్రలాపైస్తైః పాలనార్థం చ తత్కృతం॥ 16-18-18 (97701)
నాహం రాజ్యఫలం పుత్రాః కామయే పుత్రనిర్జితం।
పతిలోకానహం పుణ్యాన్కామయే తపసా పిభో॥ 16-18-19 (97702)
శ్వశ్రూశ్వశురయోః కృత్వా శుశ్రూషాం వనవాసినోః।
తపసా శోషయిష్యామి యుధిష్ఠిర కలేవరం॥ 16-18-20 (97703)
నివర్తస్వ కురుశ్రేష్ఠ భీమసేనాదిభిః సహ।
ధర్మే తే ధీయతాం బుద్ధిర్మనస్తు మహదస్తు చ॥ ॥ 16-18-21 (97704)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్రమవాసికపర్వణి ఆశ్రమవాసపర్వణి అష్టాదశోఽధ్యాయః॥ 18 ॥
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Footnotes
7-18-10 పశ్యంత్యా మే తథా భీతాం వేపంతీమితి క.థ.పాఠః॥ఆశ్రమవాసికపర్వ - అధ్యాయ 019
॥ శ్రీః ॥
16.19. అధ్యాయః 019
అథాశ్రమవాసపర్వ ॥ 1 ॥
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Topics
కుంత్యా కృచ్ఛ్రేణ ప్రతినివర్తితైర్యుధిష్ఠిరాదిభిః కృచ్ఛ్రాత్పునర్నగరం ప్రత్యాగమనం॥ 1 ॥ ధృతాష్ట్రేణ విదురాదిభిః సహ వనమేత్య గంగాతీరే సంధ్యోపాస్త్యాదినా రాత్రియాపనం॥ 2 ॥Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Text
వైశంపాయన ఉవాచ।
కుంత్యాస్తు వచనం శ్రుత్వా పాండవా రాజసత్తమ।
వ్రీడితాః సంన్యవర్తంత పాంచాల్యా సహ భారత॥ 16-19-1 (97705)
తతః శబ్దో మహానేవ సర్వేషామభవత్తదా।
అంతఃపురాణాం రుదతాం దృష్ట్వా కుంతీం తథా గతాం॥ 16-19-2 (97706)
ప్రదక్షిణమథావృత్త్య రాజానం పాండవాస్తదా।
అభివాద్య న్యవర్తంత పృథాం తామనివర్త్య వై॥ 16-19-3 (97707)
తతోఽబ్రవీన్మహాతేజా ధృతరాష్ట్రోంఽబికాసుతః।
గాంధారీం విదురం చైవ సమాభాష్యావగృహ్య చ॥ 16-19-4 (97708)
యుధిష్ఠిరస్య జననీ దేవీ సాధు నివర్త్యతాం।
యథా యుధిష్ఠిరః ప్రాహ తత్సర్వం సత్యమేవ హి॥ 16-19-5 (97709)
పుత్రైశ్వర్యం మహదిదమపాస్య చ మహాఫలం।
కాఽనుగచ్ఛేద్వనం దుర్గం పుత్రానుత్సృజ్య మూఢవత్॥ 16-19-6 (97710)
రాజ్యస్థయా తపస్తప్తుం కర్తుం దానవ్రతం మహత్।
అనయా శక్యమేవాద్య శ్రూయతాం చ వచో మమ॥ 16-19-7 (97711)
గాంధారి పరితుష్టోస్మి వధ్వాః శుశ్రూషణేన వై।
తస్మాత్త్వమేనాం ధర్మజ్ఞే సమనుజ్ఞాతుమర్హసి॥ 16-19-8 (97712)
ఇత్యుక్తా సౌబలేయీ తు రాజ్ఞా కుంతీమువాచ హ।
తత్సర్వం రాజవచనం స్వం చ వాక్యం విశేషవత్॥ 16-19-9 (97713)
న చ సా వనవాసాయ దేవీ కృతమతిం తదా।
శక్నోత్యుపావర్తయితుం కుంతీం ధర్మపరాం సతీం॥ 16-19-10 (97714)
తస్యాస్తాం తు స్థితిం జ్ఞాత్వా వ్యవసాయం కురుస్త్రియః।
నివృత్తాంశ్చ కురుశ్రేష్ఠాందృష్ట్వా ప్రరురుదుస్తదా॥ 16-19-11 (97715)
ఉపావృత్తేషు పార్థేషు సర్వాస్వేవ వధూషు చ।
యయౌ రాజా మహాప్రాజ్ఞో ధృతరాష్ట్రో వనం తదా॥ 16-19-12 (97716)
పాండవాశ్చాతిదీనాస్తే దుఃఖశోకపరాయణాః।
యానైః స్త్రీసహితాః సర్వే పురం ప్రవివిశుస్తదా॥ 16-19-13 (97717)
తదహృష్టమనానందం గతోత్సవమివాభవత్।
నగరం హాస్తినపురం సస్త్రీవృద్ధకుమారకం॥ 16-19-14 (97718)
సర్వే చాసన్నిరుత్సాహాః పాండవా జాతమన్యవః।
కుంత్యా హీనాః సుదుఃఖార్తా వత్సా ఇవ వినాకృతాః॥ 16-19-15 (97719)
ధృతరాష్ట్రస్తు తేనాహ్నా గత్వా సుమహదంతరం।
తతో భాగీరథీతీరే నివాసమకరోత్ప్రభుః॥ 16-19-16 (97720)
ప్రాదుష్కృతా యథాన్యాయమగ్నయో వేదపారగైః।
వ్యరాజంత ద్విజశ్రేష్ఠైస్తత్రతత్ర తపోవనే।
ప్రాదుష్కృతాగ్నిరభవత్స చ వృద్ధో నరాధిపః॥ 16-19-17 (97721)
స రాజాఽగ్నీన్పర్యుపాస్య హుత్వా చ విధివత్తదా।
సంధ్యాగతం సహస్రాంశుముపాతిష్ఠత భారత॥ 16-19-18 (97722)
విదురః సంజయశ్చైవ రాజ్ఞః శయ్యాం కుశైస్తతః।
చక్రతుః కురువీరస్య గాంధార్యాశ్చావిదూరతః॥ 16-19-19 (97723)
గాంధార్యాః సన్నికర్షే తు నిషసాద కుశే సుఖం।
యుధిష్ఠిరస్య జననీ కుంతీ సాధువ్రతే స్థితా॥ 16-19-20 (97724)
తేషాం సంశ్రవణే చాపి నిషేదుర్విదురాదయః।
యాజకాశ్చ యథోద్దేశం ద్విజా యే చానుయాయినః॥ 16-19-21 (97725)
ప్రాధీతద్విజముఖ్యా సా సంప్రజ్వలితపావకా।
బభూవ తేషాం రజనీ బ్రాహ్మీవ ప్రీతివర్ధినీ॥ 16-19-22 (97726)
తతో రాత్ర్యాం వ్యతీతాయాం కృతపూర్వాహ్ణికక్రియాః।
హుత్వాఽగ్నిం విధివత్సర్వే ప్రయయుస్తే యథాక్రమం।
ఉదఙ్ముఖా నిరీక్షంత ఉపవాసపరాయణాః॥ 16-19-23 (97727)
స తేషామతిదుఃఖోఽభూన్నివాసః ప్రథమేఽహని।
శోచతాం వదతాం చాపి పౌరజానపదైర్జనైః॥ ॥ 16-19-24 (97728)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్రమవాసికర్వణి ఆశ్రమవాసపర్వణి ఏకోనవింశోఽధ్యాయః॥ 19 ॥
ఆశ్రమవాసికపర్వ - అధ్యాయ 020
॥ శ్రీః ॥
16.20. అధ్యాయః 020
అథాశ్రమవాసపర్వ ॥ 1 ॥
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Topics
ధృతరాష్ట్రేణ విదురాదిభిః సహ గంగాతీరాత్కురుక్షేత్రమేత్య తత్ర శతయూపాశ్రమే వ్యాసాజ్ఞయా తదుపదిష్టవిధినా తీవ్రతపశ్చరణం॥ 1 ॥Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Text
వైశంపాయన ఉవాచ।
తతో భాగీరథీతీరే మేధ్యే పుణ్యజనోచితే।
నివాసమకరోద్రాజా విదురస్య మతే స్థితః॥ 16-20-1 (97729)
తత్రైనం పర్యుపాతిష్ఠన్బ్రాహ్మణా వనవాసినః।
క్షత్రవిట్శూద్రసంఖాశ్చ బహవో భరతర్షభ॥ 16-20-2 (97730)
స తైః పరివృతో రాజా కథాభిః పరినంద్య తాన్।
అనుజజ్ఞే స శిష్యాన్వై విధివత్ప్రతిపూజ్య చ॥ 16-20-3 (97731)
సాయాహ్నే స మహీపాలస్తతో గంగాముపేత్య చ।
చకార విధివచ్ఛౌచం గాంధారీ చ యశస్వినీ॥ 16-20-4 (97732)
తే చైవాన్యే పృథక్ సర్వే తీర్థేష్వాప్లుత్య భారత।
చక్రుః సర్వాః క్రియాస్తత్ర పురుషా విదురాదయః॥ 16-20-5 (97733)
కృతశౌచం తతో వృద్ధం శ్వశురం కుంతిభోజజా।
గాంధారీం చ పృథా రాజన్గంగాతీర్థముపానయత్॥ 16-20-6 (97734)
రాజ్ఞస్తు యాజకైస్తత్ర కృతో వేదీపరిస్తరః।
జుహావ తత్ర వహ్నిం స నృపతిః సత్యసంగరః॥ 16-20-7 (97735)
తతో భాగీరథీతీరాత్కురుక్షేత్రం జగామ సః।
సానుగో నృపతిర్వృద్ధో నియతః సంయతేంద్రియః॥ 16-20-8 (97736)
తత్రాశ్రమపదం ధీమానభిగంయ స పార్థివః।
ఆససాదాథ రాజర్షిం శతయూపం మనీషిణం॥ 16-20-9 (97737)
స హి రాజా మహానాసీత్కేకయేషు పరంపతః।
స్వపుత్రం మనుజైశ్వర్యే నివేశ్య వనమావిశత్॥ 16-20-10 (97738)
తేనాసౌ సహితో రాజా యయౌ వ్యాసాశ్రమం ప్రతి।
తత్రైనం విధివద్రాజన్ప్రత్యగృహ్ణాత్కురూద్వహం॥ 16-20-11 (97739)
స దీక్షాం తత్ర సంప్రాప్య రాజా కౌరవనందనః।
శతయూపాశ్రమే తస్మిన్నివాసమకరోత్తదా॥ 16-20-12 (97740)
తస్మై సర్వం విధిం రాజ్ఞే రాజాఽఽచఖ్యౌ మహామతిః।
ఆరణ్యకం మహారాజ వ్యాసస్యానుమతే తదా॥ 16-20-13 (97741)
ఏవం చ తపసా రాజంధృతరాష్ట్రో మహామనాః।
యోజయామాస చాత్మానం తాంశ్చాప్యనుచరాంస్తదా॥ 16-20-14 (97742)
తథైవ దేవీ గాంధారీ వల్కలాజినధారిణీ।
కుంత్యా సహ మహారాజి సమానవ్రతచారిణీ॥ 16-20-15 (97743)
కర్మణా మనసా వాచా చక్షుషా చైవ తే నృప।
సన్నియంయేంద్రియగ్రామమాస్థితాః పరమం తపః॥ 16-20-16 (97744)
త్వగస్థిభూతః పరిశుష్కమాంసో
జటాజినీ వల్కలసంవృతాంగః।
స పార్తివస్తత్ర తపశ్చచార
మహర్షివత్తీవ్రమపేతమోహః॥ 16-20-17 (97745)
క్షత్తా చ ధర్మార్థవిదగ్ర్యబుద్ధిః
ససంజయస్తం నృపతిం సదారం।
ఉపాచరద్ధోరతపోర్జితాత్మా
తదా కృశో వల్కలచీరవాసాః॥ ॥ 16-20-18 (97746)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్రమవాసికపర్వణి ఆశ్రమవాసపర్వణి వింశోఽధ్యాయః॥ 20 ॥
ఆశ్రమవాసికపర్వ - అధ్యాయ 021
॥ శ్రీః ॥
16.21. అధ్యాయః 021
అథాశ్రమవాసపర్వ ॥ 1 ॥
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Topics
నారపర్వతాదిభిర్ధృతరాష్ట్రాదిదిదృక్ష్యా శతయూపాశ్రమం ప్రత్యాగమనం॥ 1 ॥ నారదేన ధృతారాష్ట్రంప్రతి తత్తపోవనస్యి సహస్రచి త్యాదిరాజర్షీణాం స్వర్గప్రాపకత్వమహిమోక్తిపూర్వకం విదురాదిభిః సహ తస్యాపి భవిష్యత్సిద్ధిప్రదత్వకథనం॥ 2 ॥Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Text
వైశంపాయన ఉవాచ।
తతస్తత్ర మునిశ్రేష్ఠా రాజానం ద్రష్టుమభ్యయుః।
నారదః పర్వతశ్చైవ దేవలశ్చ మహాతపాః॥ 16-21-1 (97747)
ద్వైపాయనః సశిష్యశ్చ సిద్ధాశ్చాన్యే మనీషిణః।
శతయూపశ్చ రాజర్షిర్వృద్ధః పరమధార్మికః॥ 16-21-2 (97748)
తేషాం కుంతీ మహారాజ పూజాం చక్రే యథావిధి।
తే చాపి తుతుషుస్తస్యాస్తాపసాః పరిచర్యయా॥ 16-21-3 (97749)
తత్ర ధర్ంయాః కథాస్తాత చక్రుస్తే పరమర్షయః।
రమయంతో మహాత్మానం ధృతరాష్ట్రం జనాధిపం॥ 16-21-4 (97750)
కథాంతరే తు కస్మింశ్చిద్దేవర్షిర్నారదస్తతః।
కథామిమామకథయత్సర్వప్రత్యక్షదర్శివాన్॥ 16-21-5 (97751)
నారద ఉవాచ। 16-21-6x (8048)
పురా ప్రజాపతిసమో రాజాఽఽసీదకుతోభయః।
సహస్రచిత్యి ఇత్యుక్తః శతయూపపితామహః॥ 16-21-6 (97752)
స పుత్రే రాజ్యమాసజ్జ్యి జ్యేష్ఠే పరమధార్మికే।
సహస్రచిత్యో ధర్మాత్మా ప్రవివేశ వనం నృపః॥ 16-21-7 (97753)
స గత్వా తపసః పారం దీప్తస్య వసుధాధిపః।
పురందరస్య సంస్థానం ప్రతిపేదే మహాద్యుతిః॥ 16-21-8 (97754)
దృష్టపూర్వః స బహుశో రాజన్సంపతతా మయా।
మహేంద్రసదనే రాజా తపసా దగ్ధకిల్బిషః॥ 16-21-9 (97755)
తథా శైలాలయో రాజా భగత్తపితామహః।
తపోబలేనైవ నృపో మహేంద్రసదనం గతః॥ 16-21-10 (97756)
తథా పృషధ్రో రాజాఽఽసీద్రాజన్వజ్రధరోపమః।
స చాపి తపసా లేభే నాకపృష్ఠమితో గతః॥ 16-21-11 (97757)
అస్మిన్నరణ్యే నృపతే మాంధాతురపి చాత్మజః।
పురుకుత్సో నృపః సిద్ధిం మహతీం సమవాప్తవాన్॥ 16-21-12 (97758)
భార్యా సమభవద్యస్య నర్మదా సరితాం వరా।
సోస్మిన్నరణ్యే నృపతిస్తపస్తప్త్వా దివం గతః॥ 16-21-13 (97759)
శశలోమా చ రాజాఽఽసీద్రాజన్పరమధార్మికః।
సంయగస్మిన్వనే తప్త్వా తతో దివమవాప్తవాన్॥ 16-21-14 (97760)
ద్వైపాయనప్రసాదాచ్చ త్వమపీదం తపోవనం।
రాజన్నవాప్య దుష్ప్రాపాం సిద్ధిమగ్ర్యాం గమిష్యసి॥ 16-21-15 (97761)
త్వం చాపి రాజశార్దూల తపసోంతే శ్రియా వృతః।
గాంధారీసహితో గంతా గతిం తేషాం మహాత్మనాం 16-21-16 (97762)
పాండుః స్మరతి తే నిత్యం బలహంతుః సమీపగః।
త్వాం సదైవ మహారాజ శ్రేయసా స చ యోక్ష్యతి॥ 16-21-17 (97763)
తవ శుశ్రూషయా చైవ గాంధార్యాశ్చ యశస్వినీ।
భర్తుః సలోకతాం కుంతీ గమిష్యతి వధూస్తవ॥ 16-21-18 (97764)
యుధిష్ఠిరస్య జననీ స హి ధర్మః సనాతనః।
వయమేతత్ప్రపశ్యామో నృపతే దివ్యవక్షుషాః॥ 16-21-19 (97765)
ప్రవేక్ష్యతి మహాత్మానం విదురశ్చ యుధిష్ఠిరం।
సంజయస్తదనుధ్యానాదితః స్వర్గమవాప్స్యతి॥ 16-21-20 (97766)
వైశంపాయన ఉవాచ। 16-21-21x (8049)
ఏతచ్ఛ్రుత్వా కౌరవేంద్రో మహాత్మా
సార్ధం పత్న్యా ప్రీతిమాన్సంబభూవ।
విద్వాన్వాక్యం నారదస్య ప్రశస్య
చక్రే పూజాం చాతులాం నారదాయ॥ 16-21-21 (97767)
తతః సర్వే నారదం విప్రసంఘాః
సంపూజయామాసురతీవ రాజన్।
రాజ్ఞః ప్రీత్యా ధృతరాష్ట్రస్య తే వై
పునఃపునః సంప్రహృష్టాస్తదానీం॥ ॥ 16-21-22 (97768)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్రమవాసికపర్వణి ఆశ్రమవాసపర్వణి ఏకవింశోఽధ్యాయః॥ 21 ॥
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Footnotes
7-21-11 తదా ప్రవృద్ధో రాజసీదితి క.థ.పాఠః॥ఆశ్రమవాసికపర్వ - అధ్యాయ 022
॥ శ్రీః ॥
16.22. అధ్యాయః 022
అథాశ్రమవాసపర్వ ॥ 1 ॥
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Topics
శతయూపపృష్టేన నారదేన తంప్రతి ధృతరాష్ట్రస్య వర్షత్రయాదూర్ధ్వం గాంధార్యా సహ కుబేరలోకప్రాప్తికథనం॥ 1 ॥Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Text
వైశంపాయన ఉవాచ।
నారదస్య తు తద్వాక్యం శశంసుర్ద్విజసత్తమాః।
శతయూపస్తు రాజర్షిర్నారదం వాక్యమబ్రవీత్॥ 16-22-1 (97769)
అహో భగవతా శ్రద్ధా కురురాజస్య వర్ధితా।
సర్వస్య చ జనస్యాస్య మమ చైవ మహాద్యుతే॥ 16-22-2 (97770)
అస్తి కాచిద్వివక్షా తు తాం మే నిగదతః శృణు।
ధృతరాష్ట్రం ప్రతి నృపం దేవర్షే లోకపూజిత॥ 16-22-3 (97771)
సర్వవృత్తాంతతత్త్వజ్ఞో భవాందివ్యేన చక్షుషా।
యుక్తః పశ్యసి విప్రర్షే గతయో వివిధా నృణాం॥ 16-22-4 (97772)
ఉక్తవాన్నృపతీనాం త్వం మహేంద్రస్య సలోకతాం।
న త్వస్య నృపతేర్లోకాః కథితాస్తే మహామునే॥ 16-22-5 (97773)
స్థానమప్యస్య నృపతేః శ్రోతుమిచ్ఛాంయహం విభో।
త్వత్తః కీదృక్కదా చేతి తన్మమాఖ్యాహి తత్త్వతః॥ 16-22-6 (97774)
ఇత్యుక్తో నారదస్తేన వాక్యం సర్వమనోనుగం।
వ్యాజహార సభామధ్యే దివ్యదర్శీ మహాతపాః॥ 16-22-7 (97775)
నారద ఉవాచ। 16-22-8x (8050)
యదృచ్ఛయా శక్రసదో గత్వా శక్రం శచీపతిం।
దృష్టవానస్మి రాజర్షే తత్ర పాండుం నరాధిపం॥ 16-22-8 (97776)
తత్రేయం ధృతరాష్ట్రస్య కథా సమభవన్నప।
తపసో దుష్కరస్యాస్య యదయం తపతే నృపః॥ 16-22-9 (97777)
తత్రాహమిదమశ్రౌషం శక్రస్య వదతః స్వయం।
వర్షాణి త్రీణి శిష్టాని రాజ్ఞోస్య పరమాయుషః॥ 16-22-10 (97778)
తతః కుబేరభవనం గాంధారీసహితో నృపః।
ప్రయాతా ధృతరాష్ట్రోఽయం రాజరాజాభిసత్కృతః॥ 16-22-11 (97779)
కామగేన విమానేన దివ్యాభరణభూషితః।
ఋషిపుత్రో మహాభాగస్తపసా దగ్ధకిల్బిషః॥ 16-22-12 (97780)
సంచరిష్యతి లోకాంశ్చ దేవగంధర్వరక్షసాం।
స్వచ్ఛందేనేతి ధర్మాత్మా వ్యాసస్య తు తపోబలాత్॥ 16-22-13 (97781)
దేవగుహ్యమిదం ప్రీత్యా మయా వః కథితం మహత్।
భవంతో హి శ్రుతధనాస్తపసా దగ్ధకిల్బిషాః॥ 16-22-14 (97782)
వైశంపాయన ఉవాచ। 16-22-15x (8051)
ఇతి తే తస్య తచ్ఛ్రుత్వా దేవర్షేర్మధురం వచః।
సర్వే సుమనసః ప్రీతా బభూవుః స చ పార్థివః॥ 16-22-15 (97783)
ఏవం కథాభిరన్వాస్య ధృతరాష్ట్రం మనీషిణః।
విప్రజగ్ముర్యథాకామం తే సిద్ధగతిమాస్థితాః॥ ॥ 16-22-16 (97784)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్రమవాసికపర్వణి ఆశ్రమవాసపర్వణి ద్వావింశోఽధ్యాయః॥ 22 ॥
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Footnotes
7-22-12 ఋషిపుత్రో వ్యాసపుత్రః॥ఆశ్రమవాసికపర్వ - అధ్యాయ 023
॥ శ్రీః ॥
16.23. అధ్యాయః 023
అథాశ్రమవాసపర్వ ॥ 1 ॥
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Topics
యుధిష్ఠిరాదిభిః కుంతీధృతరాష్ట్రాదీనాం ప్రవ్రజనశోకేనాభిమన్యుప్రభృతిబంధుజనానుస్మరణజశోకేన స్వస్వవ్యాపారేష్వప్యనాదరణం॥ 1 ॥Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Text
వైశంపాయన ఉవాచ।
వనం గతే కౌరవేంద్రే దుఃఖశోకసమన్వితాః।
బభూవుః పాండవా రాజన్మాతృశోకేని చాన్వితాః॥ 16-23-1 (97785)
తథా పౌరజనః సర్వః శోచన్నాస్తే జనాధిపం।
కుర్వాణాశ్చ కథాస్తత్ర బ్రాహ్మణా నృపతిం ప్రతి॥ 16-23-2 (97786)
కథం న రాజా వృద్ధః స వనే వసతి నిర్జనే।
గాంధారీ చ మహాభాగా సా చ కుంతీ పృథా కథం॥ 16-23-3 (97787)
సుఖార్హః స హి రాజర్షిరసుఖీ తద్వనం మహత్।
కిమవస్థః సమాసాద్య ప్రజ్ఞాచక్షుర్మహామనాః॥ 16-23-4 (97788)
సుదుష్కరం కృతవతీ కుంతీ పుత్రానపాస్య సా।
రాజ్యశ్రియం పరిత్యజ్య వనం సా సమరోచయత్॥ 16-23-5 (97789)
విదురః కిమవస్థశ్చ భ్రాతృశుశ్రూషురాత్మవాన్।
స చ గావల్గణిర్ధీమాన్భర్తృపిండానుపాలకః॥ 16-23-6 (97790)
ఆకుమారం చ పౌరాస్తే చింతాశోకసమాహతాః।
తత్రతత్ర కథాశ్చక్రుః సమాసాద్య పరస్పరం॥ 16-23-7 (97791)
పాండవాశ్చైవ తే సర్వే భృశం శోకపరాయణాః।
శోచంతో మాతరం వృద్ధామూషుర్నాతిచిరం పురే॥ 16-23-8 (97792)
తథైవ వృద్ధం పితరం హతపుత్రం జనేశ్వరం।
గాంధారీం చ మహాభాగాం విదురం చ మహామతిం॥ 16-23-9 (97793)
నైషాం బభూవ సంప్రీతిస్తాన్విచింతయతాం తదా।
న రాజ్యే న చ నారీషు న వేదాధ్యయనేషు చ॥ 16-23-10 (97794)
పరం నిర్వేదమగమంశ్చింతయంతా నరాధిపం।
తం చ జ్ఞాతివధం ఘోరం సంస్మరంతః పునఃపునః॥ 16-23-11 (97795)
అభిమన్యోశ్చ బాలస్య వినాశం రణమూర్ధని।
కర్ణస్య చ మహాబాహోః సంగ్రామేష్వపలాయినః॥ 16-23-12 (97796)
తథైవ ద్రౌపదేయానామన్యేషాం సుహృదామపి।
వధం సంస్మృత్య తే వీరా నాతిప్రమనసోఽభవన్॥ 16-23-13 (97797)
హతప్రవీరాం పృథివీం హృతరత్నాం చ భారత।
సదైవ చింతయంతస్తే న శమం చోపలేభిరే॥ 16-23-14 (97798)
ద్రౌపదీ హతపుత్రా చ సుభద్రా చైవ భామినీ।
నాతిప్రీతియుతే దేవ్యౌ తదాస్తామప్రహృష్టవత్॥ 16-23-15 (97799)
వైరాట్యాస్తనయం దృష్ట్వా పితరం తే పరిక్షితం।
ధారయంతి స్మ తే ప్రాణాంస్తవ పూర్వపితామహాః॥ ॥ 16-23-16 (97800)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్రమవాసికపర్వణి ఆశ్రమవాసపర్వణి త్రయోవింశోఽధ్యాయః॥ 23 ॥
ఆశ్రమవాసికపర్వ - అధ్యాయ 024
॥ శ్రీః ॥
16.24. అధ్యాయః 024
అథాశ్రమవాసపర్వ ॥ 1 ॥
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Topics
యుధిష్ఠిరేణ వనస్థకుంతీధృతరాష్ట్రాదిదిదృక్షయా ద్రౌపద్యాదిభిః పౌరైర్భ్రాతృభిశ్చ సహ వనంప్రతి ప్రస్థానం॥ 1 ॥Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Text
యుధిష్ఠిరేణ వనస్థకుంతీధృతరాష్ట్రాదిదిదృక్ష్యా ద్రౌపద్యాదిభిః పౌరైర్భ్రాతృభిశ్చ సహ వనంప్రతి ప్రస్థానం॥ 1 ॥
16-24-0 (97801)
వైశంపాయన ఉవాచ। 16-24-0x (8052)
ఏవం తే పురుషవ్యాఘ్రాః పాండవా మాతృనందనాః।
స్మరంతో మాతరం వీరా బభూవుర్భశదుఃఖితాః॥ 16-24-1 (97802)
యే రాజకార్యేషు పురా వ్యాసక్తా నిత్యశోఽభవన్।
తే రాజకార్యాణి తదా నాకార్షుః సర్వతః పురే॥ 16-24-2 (97803)
ప్రవిష్టా ఇవ శోకేన నాభ్యనందంత కించన।
సంభాష్యమాణా అపి తే న కించిత్ప్రత్యపూజయన్॥ 16-24-3 (97804)
తే స్మ వీరా దురాధర్షా గాంభీర్యే సాగరోపమాః।
శోకోపహతవిజ్ఞానా నష్టసంజ్ఞా ఇవాభవన్॥ 16-24-4 (97805)
అచింతయంశ్చ జననీం తతస్తే పాండునందనాః।
కథం ను వృద్ధమిథునం వహత్యతికృశా పృథా॥ 16-24-5 (97806)
కథం చ స మహీపాలో హతపుత్రో నిరాశ్రయః।
పత్న్యా సహ వసత్యేకో వనే శ్వాపదసేవితే॥ 16-24-6 (97807)
సా చ దేవీ మహాభాగా గాంధారీ హతబాంధవా।
పతిమంధం కథం వృద్ధమన్వేతి విజనే వనే॥ 16-24-7 (97808)
ఏవం తేషాం కథయతామౌత్సుక్యమభవత్తదా।
గమనే చాభవద్బుద్ధిర్ధృతరాష్ట్రదిదృక్షయా॥ 16-24-8 (97809)
సహదేవస్తు రాజానం ప్రణిపత్యేదమబ్రవీత్।
అహో మే భవతో దృష్టం హృదయం గమనం ప్రతి। 16-24-9 (97810)
న హి త్వాం గౌరవేణాహమశకం వక్తుమంజసా।
గమనం ప్రతి రాజేంద్ర తదిదం సముపస్థితం॥ 16-24-10 (97811)
దిష్ట్యా ద్రక్ష్యామి తాం కుంతీం వర్తయంతీం తపస్వినీం।
జటిలాం తాపసీం వృద్ధాం కుశకాశపరిక్షతాం॥ 16-24-11 (97812)
ప్రాసాదహర్ంయసంవృద్ధామత్యంతసుఖభాగినీం।
కదానుజననీం శ్రాంతాం ద్రక్ష్యామి భృశదుఃఖితాం॥ 16-24-12 (97813)
అనిత్యాః ఖలు మర్త్యానాం గతయో భరతర్షభ।
కుంతీ రాజసుతా యత్ర వసత్యసుఖితా వనే॥ 16-24-13 (97814)
సహదేవవచః శ్రుత్వా ద్రౌపదీ యోషితాం వరా।
ఉవాచ దేవీ రాజానమభిపూజ్యాభినంద్య చ। 16-24-14 (97815)
కదా ద్రక్ష్యామి తాం దేవీం యది జీవతి సా పృథా।
జీవంత్యా హ్యద్య మే ప్రీతిర్భవిష్యతి జనాధిప॥ 16-24-15 (97816)
ఏషా తేఽస్తు మతిర్నిత్యం ధర్మే తే రమతాం మనః।
యోఽద్య త్వమస్మాన్రాజేంద్ర శ్రేయసా యోజయిష్యసి॥ 16-24-16 (97817)
అగ్రపాదస్థితం చేమం విద్ధి రాజన్వధూజనం।
కాంక్షంతం దర్శనం కుంత్యా గాంధార్యాః శ్వసురస్చ చ॥ 16-24-17 (97818)
ఇత్యుక్తః స నృపో దేవ్యా ద్రౌపద్యా భరతర్షభ।
సేనాధ్యక్షాన్సమానాయ్య సర్వానిదమువాచ హ॥ 16-24-18 (97819)
నిర్యాతయత మే సేనాం ప్రభూతరథకుంజరాం।
ద్రక్ష్యామి వనసంస్థం చ ధృతాష్ట్రం మహీపతిం॥ 16-24-19 (97820)
స్త్ర్యధ్యక్షాంశ్చాబ్రవీద్రాజా యానాని వివిధాని మే।
సజ్జీక్రియంతాం సర్వాణి శిబికాశ్చ సహస్రశః॥ 16-24-20 (97821)
శకటాపణవేశాశ్చ కోశః శిల్పిన ఏవ చ।
నిర్యాంతు కోశపాలాశ్చ కురుక్షేత్రాశ్రమం ప్రతి॥ 16-24-21 (97822)
యశ్చ పౌరజనః కశ్చిద్ద్రష్టుమిచ్ఛతి పార్థివం।
అనావృతః సువిహితః స చ యాతు సురక్షితః॥ 16-24-22 (97823)
సూదాః పౌరోగవాశ్చైవ సర్వం చైవ మహానసం।
వివిధం భక్ష్యభోజ్యం చ శకటైరుహ్యతాం మమ॥ 16-24-23 (97824)
ప్రయాణం ఘుష్యతాం చైవ శ్వోభూత ఇతి మాచిరం।
క్రియతాం పథి చాప్యద్య వేశ్మాని వివిధాని చ। 16-24-24 (97825)
ఏవమాజ్ఞాప్య రాజా స భ్రాతృభిః సహ పాండవః।
శ్వోభూతే నిర్యయౌ రాజన్సస్త్రీవృద్ధపురఃసరః॥ 16-24-25 (97826)
స బహిర్దివసానేవ జనౌఘం పరిపాలయన్।
న్యవసన్నృపతిః పంచ తతోఽగచ్ఛద్వనం ప్రతి॥ ॥ 16-24-26 (97827)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్రమవాసికపర్వణి ఆశ్రమవాసపర్వణి చతుర్వింశోఽధ్యాయః॥ 24 ॥
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Footnotes
7-24-17 అప్రపాదస్థితం ప్రయాణార్థం పురస్కృతేనైవ పాదేన స్థితం। అత్యంతముత్సుకమిత్యర్థః॥ఆశ్రమవాసికపర్వ - అధ్యాయ 025
॥ శ్రీః ॥
16.25. అధ్యాయః 025
అథాశ్రమవాసపర్వ ॥ 1 ॥
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Topics
యుధిష్ఠిరేణ నానాయానారూఢైః పౌరైర్భ్రాతృభిశ్చ సహ ధృతరాష్ట్రాదిదిదృక్షయా శతయూపాశ్రమవనప్రవేశః॥ 1 ॥Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Text
వైశంపాయన ఉవాచ।
ఆజ్ఞాపయామాస తతః సేనాం భరతసత్తమః।
అర్జునప్రముఖైర్గుప్తాం లోకపాలోపమైర్నరైః॥ 16-25-1 (97828)
యోగోయోగ ఇతి ప్రీత్యా తతః శబ్దో మహానభూత్।
క్రోశతాం సాదినాం తత్ర యుజ్యతాం యుజ్యతామితి॥ 16-25-2 (97829)
కేచిద్యానైర్నరా జగ్ముః కేచిదశ్వైర్మహాజవైః।
కాంచనైశ్చ రథైః కేచిజ్జ్వలితజ్వలనోపమైః॥ 16-25-3 (97830)
గజేంద్రైశ్చ తథైవాన్యే కేచిదుష్ట్రైర్నరాధిప।
పదాతయస్తథైవాన్యే నఖరప్రాసయోధినః॥ 16-25-4 (97831)
పౌరజానపదాశ్చైవ యానైర్బహువిధైస్తథా।
అన్వయుః కురురాజానం ధృతరాష్ట్రం దిదక్షవః॥ 16-25-5 (97832)
స చాపి రాజవచనాదాచార్యో గౌతమః కృపః।
సేనామాదాయ సేనానీః ప్రయయావాశ్రమం ప్రతి॥ 16-25-6 (97833)
తతో ద్విజైః పరివృతః కురురాజో యుధిష్ఠిరః।
సంస్తూయమానో బహుభిః సూతమాగధబందిభిః॥ 16-25-7 (97834)
పాండురేణాతపత్రేణ ధ్రియమాణేన మూర్ధని।
రతానీకేన మహతా నిర్జగామ కురూద్వహః॥ 16-25-8 (97835)
గజైశ్చాచలసంకాశైర్భీమకర్మా వృకోదరః।
సజ్జయంత్రాయుధోపేతైః ప్రయయౌ పవనాత్మజః॥ 16-25-9 (97836)
మాద్రీపుత్రావపి తథా హయారోహౌ సుసంవృతౌ।
జగ్మతుః శీఘ్రగమనౌ సన్నద్ధకవచధ్వజౌ॥ 16-25-10 (97837)
అర్జునశ్చ మహాతేజా రథేనాదిత్యవర్చసా।
వశీ శ్వేతైర్హయైర్యుక్తైర్దివ్యేనాన్వగమన్నృపం॥ 16-25-11 (97838)
ద్రౌపదీప్రముఖాశ్చాపి స్త్రీసంఘాః శిబికాగతాః।
స్త్ర్యధ్యక్షగుప్తాః ప్రయయుర్విసృజంతోఽమితం వసు॥ 16-25-12 (97839)
సమృద్ధరథహస్త్యశ్వం వేణువీణానునాదితం।
శుశుభే పాండవం సైన్యం తత్తదా భరతర్షభ॥ 16-25-13 (97840)
నదీతీరేషు రంయేషు సరఃసు చ విశాంపతే।
వాసాన్కృత్వా క్రమేణాథ జగ్ముస్తే కురుపుంగవాః॥ 16-25-14 (97841)
యుయుత్సుశ్చ మహాతేజా ధౌంయశ్చైవి పురోహితః।
యుధిష్ఠిరస్య వచనాత్పురగుప్తిం ప్రచక్రతుః॥ 16-25-15 (97842)
తతో యుధిష్ఠిరో రాజా కురుక్షేత్రమవాతరత్।
క్రమోణోత్తీర్య యమునాం నదీం పరమపావినీం॥ 16-25-16 (97843)
స దదర్శాశ్రమం దూరాద్రాజర్షేస్తస్య ధీమతః।
శతయూపస్య కౌరవ్య ధృతరాష్ట్రస్య చైవ హ॥ 16-25-17 (97844)
తతః ప్రముదితః సర్వో జనస్తద్వనమంజసా।
వివేశ సుమహానాదైరాపూర్య భరతర్షభ॥ ॥ 16-25-18 (97845)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్రమివాసికపర్వణి ఆశ్రమివాసపర్వణి పంచవింశోఽధ్యాయః॥ 25 ॥
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Footnotes
7-25-3 యానైమనుష్యవాహ్యః॥ 7-25-4 నఖరప్రాసః వ్యాఘ్రనఖవత్పరాచీనఫలకకుక్షిర్యః॥ఆశ్రమవాసికపర్వ - అధ్యాయ 026
॥ శ్రీః ॥
16.26. అధ్యాయః 026
అథాశ్రమవాసపర్వ ॥ 1 ॥
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Topics
యుధిష్ఠిరాదిభిః శతయూపాశ్రమే ధృతరాష్ట్రాదీనుపేత్య స్వస్వనామకీర్తనపూర్వకం తత్పాదాభివాదనం॥ 1 ॥ ధృతరాష్ట్రేణ స్వావా స్యాదర్శనేన శోచతాం తేషాం సమాశ్వాసనం॥ 2 ॥Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Text
వైశంపాయన ఉవాచ।
తతస్తే పాండవా దూరాదవతీర్య పదాతయః।
అభిజగ్ముర్నరపతేరాశ్రమం వినయానతాః॥ 16-26-1 (97846)
స చ యోధజనః సర్వో యే చ రాష్ట్రనివాసినః।
స్త్రియశ్చ కురుముఖ్యానాం పద్భిరేవాన్వయుస్తదా॥ 16-26-2 (97847)
ఆశ్రమం తే తతో జగ్ముర్ధృతరాష్ట్రస్య పాండవాః।
శూన్యం మృగగణాకీర్ణం కదలీవనశోభితం॥ 16-26-3 (97848)
తతస్తత్ర సమాజగ్ముస్తాపసా నియతవ్రతాః।
పాండవానాగతాంద్రష్టుం కౌతూహలసమన్వితాః॥ 16-26-4 (97849)
తానపృచ్ఛత్తతో రాజా క్వాసౌ కౌరవవంశభృత్।
పితా జ్యేష్ఠో గతోఽస్మాకమితి బాష్పపరిప్లుతః॥ 16-26-5 (97850)
తే తమూచుస్తతో వాక్యం యమునామవగాహితుం।
పుష్పాణాముదకుంభస్య చార్థే గత ఇతి ప్రభో॥ 16-26-6 (97851)
తైరాఖ్యాతేన మార్గేణ తతస్తే జగ్మురంజసా।
దదృశుశ్చావిదూరే తాన్సర్వానథ పదాతయః॥ 16-26-7 (97852)
తతస్తే సత్వరా జగ్ముః వితుర్దర్శనకాంక్షిణః।
సహదేవస్తు వేగేన ప్రాధావద్యత్ర సా పృథా॥ 16-26-8 (97853)
సుస్వరం రురుదే ధీమాన్మాతుః పాదావుపస్పృశన్।
సా చ బాష్పాకులముఖీ దదర్శక దయితం సుతం॥ 16-26-9 (97854)
బాహుభ్యాం సంపరిష్వజ్య సమున్నాంయ చ పుత్రకం।
గాంధార్యాః కథయామాస సహద్రేవముపస్థితం॥ 16-26-10 (97855)
అనంతరం చ రాజానం భీమసేనమథార్జునం।
నకులం చ పృథా దృష్ట్వా త్వరమాణోపచక్రమే॥ 16-26-11 (97856)
సా హ్యగ్రే గచ్ఛతి తయోర్దపత్యోర్హతపుత్రయోః।
కర్షంతీ తౌ తతస్తే తాం దృష్ట్వా సంన్యపతన్భువి।
`తయోస్తు పాదయో రాజన్న్యపతన్హతపుత్రయోః॥' 16-26-12 (97857)
రాజా తాన్స్వరయోగేన స్పర్శేన చ మహామనాః।
ప్రత్యభిజ్ఞాయ మేధావీ సమాశ్వాసయత ప్రభుః॥ 16-26-13 (97858)
తతస్తే బాష్పముత్సృజ్య గాంధారీసహితం నృపం।
ఉపతస్థుర్మహాత్మానో మాతరం చ యథావిధి॥ 16-26-14 (97859)
సర్వేషాం తోయకలశాంజగృహుస్తే స్వయం తదా।
పాండవా లబ్ధసంజ్ఞాస్తే మాత్రా చాశ్వాసితాః పునః॥ 16-26-15 (97860)
తథా నార్యో నృసింహానాం సోఽవరోధజనస్తదా।
పౌరజానపదాశ్చైవ దదృశుస్తం జనాధిపం॥ 16-26-16 (97861)
నివేదయామాస తదా జనం తన్నామగోత్రతః।
యుధిష్ఠిరో నరపతిః స చైనం ప్రత్యపూజయత్॥ 16-26-17 (97862)
స తైః పరివృతో మేనే హర్షబాష్పావిలేక్షణః।
రాజాఽఽత్మానం గృహగతం పురేవి గజసాహ్వయే॥ 16-26-18 (97863)
అభివాదితో వధూభిశ్చ కృష్ణాద్యాభిః స పార్థివః।
గాంధార్యా సహితో ధీమాన్కుంత్యా చ ప్రత్యనందత॥ 16-26-19 (97864)
తతశ్చాశ్రమమాగచ్ఛత్సిద్ధచారణసేవితం।
దిదృక్షుభిః సమాకీర్ణం నభస్తారాగణైరివ॥ ॥ 16-26-20 (97865)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్రమవాసికపర్వణి ఆశ్రమవాసపర్వణి షడ్వింశోఽధ్యాయః॥ 26 ॥
ఆశ్రమవాసికపర్వ - అధ్యాయ 027
॥ శ్రీః ॥
16.27. అధ్యాయః 027
అథాశ్రమవాసపర్వ ॥ 1 ॥
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Topics
సంజయేన తాపసాన్ప్రతి యుధిష్ఠిరాదీనాం ద్రౌపద్యాదిస్త్రీణాం చాంగులినిర్దేశేన నామనిర్దేశః॥ 1 ॥Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Text
వైశంపాయన ఉవాచ।
స తైః సహ నరవ్యాధ్రైర్భ్రాతృభిర్భరతర్షభ।
రాజా రుచిరపద్మాక్షైరాసాంచక్రే తదాశ్రమే॥ 16-27-1 (97866)
తాపసైశ్చ మహాభాగైర్నానాదేశసమాగతైః।
ద్రష్టుం కురుపతేః పుత్రాన్పాండవాన్పృథువక్షసః॥ 16-27-2 (97867)
తే బ్రువంజ్ఞాతుమిచ్ఛామః కతమోఽత్ర యుధిష్ఠిరః।
భీమార్జునౌ యమౌ చైవ ద్రౌపదీ చ యశస్వినీ॥ 16-27-3 (97868)
తానాచఖ్యౌ తదా సూతస్తేషాం నామ ప్రధానతః।
సంజయో ద్రౌపదీం చైవ సర్వాశ్చాన్యా కురుస్త్రియః॥ 16-27-4 (97869)
సంజయ ఉవాచ। 16-27-5x (8053)
య ఏష జాంబూనదశుద్ధగౌర-
స్తనుర్మహాసింహ ఇవ ప్రవృద్ధః।
ప్రచండఘోణః పృథుదీర్ఘనేత్ర-
స్తాంరాయతాక్షః కురురాజ ఏషః॥ 16-27-5 (97870)
అయం పునర్మత్తగజేంద్రగామీ
ప్రతప్తచామీకరశుద్ధగౌరః।
పృథ్వాయతాంసః పృథుదీర్ఘబాహు-
ర్వృకోదరః పశ్యత పశ్యతేమం॥ 16-27-6 (97871)
యస్త్వేష పార్శ్వేఽస్య మహాధనుష్మా-
ఞ్శ్యామో యువా వారణయూథపాభః।
సింహోన్నతాంసో గజఖేలగామీ
పద్మాయతాక్షోఽర్జున ఏష వీరః॥ 16-27-7 (97872)
కుంతీసమీపే పురుషోత్తమౌ తు
యమావిమౌ విష్ణుమహేంద్రకల్పౌ।
మనుష్యలోకే సకలే సమోస్తి
యయోర్న రూపే న బలే న శీలే॥ 16-27-8 (97873)
ఇయం పునః పద్మదలాయతాక్షీ
మధ్యం వయః కించిదివ స్పశంతీ।
నీలోత్పలాభా పురదేవతేవ
కృష్ణా స్థితా మూర్తిమతీవ లక్ష్మీః॥ 16-27-9 (97874)
అస్యాస్తు పార్శ్వే కనకోపమత్వ-
గేషా స్థితా మూర్తిమతీవ గౌరీ।
సత్యే స్థితా సా భగినీ ద్విజాగ్ర్యా-
శ్చక్రాయుధస్యాప్రతిమస్య తస్య॥ 16-27-10 (97875)
ఇయం చ జాంబూనదశుద్ధగౌరీ
పార్థస్య భార్యా భుజగేంద్రకన్యా।
చిత్రాంగదా చైవ నరేంద్రకన్యా
యైషా సవర్ణార్ద్రమధూకపుష్పైః॥ 16-27-11 (97876)
ఇయం స్వసా రాజచమూపతేశ్చ
ప్రవృద్ధనీలోత్పలదామవర్ణా।
పస్పర్ధ కృష్ణేన సదా నృపో యో
వృకోదరస్యైష పరిగ్రహోఽగ్ర్యః॥ 16-27-12 (97877)
ఇయం చ రాజ్ఞో మగధాధిపస్య
సుతా జరాసంధ ఇతి శ్రుతస్య।
యవీయసో మాద్రవతీసుతస్య
భార్యా మతా చంపకదామగౌరీ॥ 16-27-13 (97878)
ఇందీవరశ్యామతనుః స్థితా తు
యైషా పరాఽఽసన్నతరోర్లతేవ।
భార్యా మతా మాద్రవతీసుతస్య
జ్యేష్ఠస్య సేయం కమలాయతాక్షీ॥ 16-27-14 (97879)
ఇయం తు నిష్టప్తసువర్ణగౌరీ
రాజ్ఞో విరాటస్య సుతా సపుత్రా।
భార్యాఽభిమన్యోర్నిహతో రణే యో
ద్రోణాదిభిస్తైర్విరథో రథస్థైః॥ 16-27-15 (97880)
ఏతాస్తు సీమంతశిరోరుహా యాః
శుక్లోత్తరీయా నరరాజపత్న్యః।
రాజ్ఞోస్య వృద్ధస్య పరంశతాఖ్యాః
స్నుషా నృవీరాహతపుత్రనాథాః॥ 16-27-16 (97881)
ఏకతా యథాముఖ్యముదాహృతా వో
బ్రాహ్మణ్యభావాదృజుబుద్ధిసత్వాత్।
సర్వా భవద్భిః పరిపృచ్ఛ్యమానా
నరేంద్రపత్న్యః సువిశుద్ధసత్వాః।
`సర్వే భవంతోపి తపోబలాగ్ర్యాః
క్షాంతాశ్చ దాంతాశ్చ కులోద్భవాశ్చ॥' 16-27-17 (97882)
వైశంపాయన ఉవాచ। 16-27-18x (8054)
ఏవం స రాజా కురువృద్ధవర్యః
సమాగతస్తైర్నరదేవపుత్రైః।
పప్రచ్ఛ సర్వం కుశలం తదానీం
గతేషు సర్వేష్వథ తాపసేషు॥ 16-27-18 (97883)
యోధేషు చాప్యాశ్రమమండలం త-
న్మత్వా నివిష్టేషు విముచ్య పత్రం।
స్త్రీవృద్ధబాలే చ సుసంనివిష్టే
యథార్హతస్తాన్కుశలాన్యపృచ్ఛత్॥ ॥ 16-27-19 (97884)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్రమవాసికపర్వణి ఆశ్రమవాసపర్వణి సప్తవింశోఽధ్యాయః॥ 27 ॥
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Footnotes
7-27-12 పరిగ్రహో భార్యా॥ 7-27-14 యాసౌ విశుద్ధాంబుజపద్మనేత్రా ఇతి క.థ.పాఠః॥ 7-27-16 భీమంతమాత్రేణ ఉపలక్షితా। నత్వలంకారాదినా తాదృశాః శిరోరుహాః కేశా యాసాం తాః సీమంతశిరోరుహాః। అసీమంతేతి పాఠో యుక్తః। శుక్లోత్తరీయా నరరాజకన్యా ఇతి క.థ.పాఠః॥ 7-27-19 పత్రం వాహనం॥ఆశ్రమవాసికపర్వ - అధ్యాయ 028
॥ శ్రీః ॥
16.28. అధ్యాయః 028
అథాశ్రమవాసపర్వ ॥ 1 ॥
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Topics
ధృతరాష్ట్రయుధిష్ఠిరాభ్యాం పరస్పరకుశలప్రశ్నాదిపూర్వకం సఁల్లాపః॥ 1 ॥ యుధిష్ఠిరేణ ధృతరాష్ట్రంప్రతి విదురః క్వేతి ప్రశ్నే తత్రత్యేన కేనచిద్యదృచ్ఛయా ధృతరాష్ట్రముపసర్పతో జనావలోకనేన ప్రతినివర్తమానస్య చ తస్య ప్రదర్శనం॥ 2 ॥ తతో యుధిష్ఠిరేణానుధావనేన తత్సమీపగమనం॥ 3 ॥ తతో విదురే యోగాత్స్వశరీరత్యాగేన తచ్ఛరీరప్రవేశః॥ 4 ॥ యుధిష్ఠిరేణ ధృతరాష్ట్రాదిషు తదద్భుతనివేదనం॥ 5 ॥Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Text
ధృతరాష్ట్ర ఉవాచ।
యుధిష్ఠిర మహాబాహో కచ్చిత్వం కుశలీ హ్యసి।
సహితో భ్రాతృభిః సర్వైః పౌరజానపదైస్తథా॥ 16-28-1 (97885)
యే చ త్వామనుజీవంతి కచ్చిత్తేఽపి నిరామయాః।
సచివా భృత్యవర్గాశ్చ గురవశ్చైవ తే నృప॥ 16-28-2 (97886)
కచ్చిత్తేఽపి నిరాతంకా వసంతి విషయే తవ।
కచ్చిద్వర్తసి పౌరాణీం వృత్తిం రాజర్షిసేవితాం॥ 16-28-3 (97887)
కచ్చిన్న్యాయాననుచ్ఛిద్య కోశస్తేఽభిప్రపూర్యతే।
అరిమధ్యస్థమిత్రేషు వర్తసే చానురూపతః।
బ్రాహ్మణానగ్రహారైర్వా యథావదనుపశ్యసి॥ 16-28-4 (97888)
కచ్చిత్తే పరితుష్యంతి శీలేని భరతర్షభ।
శత్రవోపి కుతః పౌరా భృత్యా వా స్వజనోపి వా॥ 16-28-5 (97889)
కచ్చిద్యజసకి రాజేంద్ర శ్రద్ధావాన్పితృదేవతాః।
అతిథీనన్నపానేని కచ్చిదర్చసి భారత॥ 16-28-6 (97890)
కచ్చిన్నయపథే విప్రాః స్వకర్మనిరతాస్తవ।
క్షత్రియా వైశ్యవర్ణా వా శూద్రా వాఽపి కుటుంబినః॥ 16-28-7 (97891)
కచ్చిత్స్త్రీబాలవృద్ధం తే న శోచతి న యాచతే।
జామయః పూజితాః కచ్చిత్తవ గేహే నరర్షభ॥ 16-28-8 (97892)
కచ్చిద్రాజర్షివంశోఽయం త్వామాసాద్య మహీపతిం।
యథోచితం మహారాజ యశసా నావసీదతి॥ 16-28-9 (97893)
వైశణ్పాయన ఉవాచ। 16-28-10x (8055)
ఇత్యేవాదినం తం స న్యాయవిత్ప్రత్యభాషత।
కుశలప్రశ్నసంయుక్తం కుశలో వాక్యమబ్రవీత్॥ 16-28-10 (97894)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 16-28-11x (8056)
అపి తే వర్ధతే రాజంస్పపో మందః శ్రమశ్చ తే ॥ 16-28-11 (97895)
అపి మే జననీ చేయం శుశ్రూషుర్విగతక్లమా।
అథాస్యాః సఫలో రాజన్వనవాసో భవిష్యతి॥ 16-28-12 (97896)
ఇయం చ మాతా జ్యేష్ఠా మే శీతవాతాధ్వకర్శితా।
ఘోరేణ తపసా యుక్తా దేవీ కచ్చిన్న శోచతి॥ 16-28-13 (97897)
హతాన్పుత్రాన్మహావీర్యాన్క్షత్రధర్మపరాయణాన్।
నాపధ్యాయతి వా కచ్చిదస్మాన్పాపకృతః సదా॥ 16-28-14 (97898)
క్వ చాసౌ విదురో రాజన్నేమం పశ్యామహే వయం।
సంజయః కుశలీ చాయం కచ్చిన్ను తపసి స్థిరః॥ 16-28-15 (97899)
వైశంపాయన ఉవాచ। 16-28-16x (8057)
ఇత్యుక్తః ప్రత్యువాచైనం ధృతరాష్ట్రో జనాధిపం।
కుశలీ విదురః పుత్ర తపో ఘోరం సమాశ్రితః॥ 16-28-16 (97900)
వాయుభక్షో నిరాహారః కృశో ధమనిసంతతః।
కజాచిద్దృశ్యతే విప్రైః శూన్యేఽస్మిన్కాననే క్వచిత్॥ 16-28-17 (97901)
ఇత్యేవం బ్రువతస్తస్య జటీ వీటాముఖః కృశః।
దిగ్వాసా మలదిగ్ధాంగో వనరేణుసముక్షితః॥ 16-28-18 (97902)
దూరాదాలక్షితః క్షత్తా తత్రాఖ్యాతో మహీపతేః।
`కవిదురస్త్వేష ధర్మాత్మా జనం దృష్ట్వా నివర్తతే॥' 16-28-19 (97903)
నివర్తమానం సహసా జనం దృష్ట్వాఽఽశ్రమం ప్రతి।
తమన్వధావన్నృపతిరేక ఏవ యుధిష్ఠిరః।
ప్రవిశంతం వనం ఘోరం లక్ష్యాలక్ష్యం క్వచిత్క్వచిత్॥ 16-28-20 (97904)
భోభో విదుర రాజాఽహం దయితస్తే యుధిష్ఠిరః।
ఇతి బ్రువన్నరపతిస్తం యత్నాదభ్యధావత॥ 16-28-21 (97905)
తతో వివిక్త ఏకాంతే తస్థౌ బుద్ధిమతాం వరః।
విదురో వృక్షమాశ్రిత్య కంచిత్తత్ర వనాంతరే॥ 16-28-22 (97906)
తం రాజా క్షీణభూయిష్ఠమాకృతీమాత్రసూచితం।
అభిజజ్ఞే మహాబుద్ధిం మహాబుద్ధిర్యుధిష్ఠిరః॥ 16-28-23 (97907)
యుధిష్ఠిరోఽహమస్మీతి వాక్యముక్త్వాఽగ్రతః స్థితః।
విదురస్యాశ్రమే రాజా స చ ప్రత్యాహ సంజ్ఞయా॥ 16-28-24 (97908)
తతః సోఽనిమిషో భూత్వా రాజానం తముదైక్షత।
సంయోజ్య విదురస్తస్మిందృష్టిం దృష్ట్యా సమాహితః॥ 16-28-25 (97909)
వివేశ విదురో ధీమాన్గాత్రైర్గాత్రాణి చైవ హ।
ప్రాణాన్ప్రాణేషు చ దధదింద్రియాణీంద్రియేషు చ॥ 16-28-26 (97910)
స యోగబలమాస్థాయ వివేశ నృపతేస్తనుం।
విదురో ధర్మరాజస్య తేజసా ప్రజ్వలన్నివ॥ 16-28-27 (97911)
విదురస్య శరీరం తు తథైవ స్తబ్ధలోచనం।
వృక్షాశ్రితం తదా రాజా దదర్శ గతచేతనం॥ 16-28-28 (97912)
బలవంతం తథాఽఽత్మానం మేనే బహుగుణం తదా।
ధర్మరాజో మహాతేజాస్తచ్చ సస్మార పాండవః॥ 16-28-29 (97913)
పౌరాణమాత్మనః సర్వం భవిష్యం చ విశాంపతే।
యోగధర్మం మహాతేజా వ్యాసేన కథినం యథా॥ 16-28-30 (97914)
ధర్మరాజశ్చ తత్రైనం సంచస్కారయిషుస్తదా।
దగ్ధుకామోఽభవద్విద్వానథ వాగభ్యభాషత॥ 16-28-31 (97915)
భోభో రాజన్న దగ్ధవ్యమేతద్విదురసంజ్ఞకం।
కలేబరమిహైవం తే ధర్మ ఏష సనాతనః॥ 16-28-32 (97916)
లోకో వైకర్తనో నామ భవిష్యత్యస్య భారత।
యతిధర్మమవాప్తోసౌ నైష శోచ్యః పరంతప॥ 16-28-33 (97917)
ఇత్యుక్తో ధర్మరాజః స వినివృత్య తతః పునః।
రాజ్ఞో వైచిత్రవీర్యస్య తత్సర్వం ప్రత్యవేదయత్॥ 16-28-34 (97918)
తతః స రాజా ధృతిమాన్స చ సర్వో జనస్తదా।
భీమసేనాదయశ్చైవ పరం విస్మియమాగతాః॥ 16-28-35 (97919)
తచ్ఛ్రుత్వా ప్రీతిమాన్రాజా భూత్వా ధర్మజమబ్రవీత్।
ఆపో మూలం ఫలం చైవ మమేదం ప్రతిగృహ్యతాం॥ 16-28-36 (97920)
యదన్నో హి నరో రాజంస్తదన్నోఽస్యాతిథిః స్మృతః।
ఇత్యుక్తః స తథేత్యేవం ప్రాహ ధర్మాత్మజో నృపం॥ 16-28-37 (97921)
ఫలం మూలం చ బుభుజే రాజ్ఞా దత్తం సహానుజః।
తతస్తే వృక్షమూలేషు కృతవాసపరిగ్రహాః।
తాం రాత్రిమవసన్సర్వే ఫలమూలజలాశనాః॥ ॥ 16-28-38 (97922)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్రమవాసికపర్వణి ఆశ్రమవాసపర్వణి అష్టావింశోఽధ్యాయః॥ 28 ॥
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Footnotes
7-28-4 కచ్చిదాయాననుచ్ఛిద్యేతి క.పాఠః॥ 7-28-8 జామయః సౌభాగ్యవత్యః॥ 7-28-18 వీటా పాషాణకవలః। వనదిగ్ధాంగో వానరైరుపలక్షిత ఇతి థ.పాఠః॥ 7-28-29 తచ్చ స్వస్య విదురస్య చ ఏకస్యైవ ధర్మస్యాంశాజ్జాతత్వం సస్మార॥ 7-28-30 యోగధర్మం సస్మారేత్యనుషజ్యతే॥ 7-28-31 సంచస్కారయిషుః సంస్కారం లంభయితుమిచ్ఛుః॥ 7-28-33 లోకాస్సాంతానికానామ భవిష్యంత్యస్యేతి ఝ.పాఠః। యతిధర్మో దాహాద్యయోగ్యత్వం॥ఆశ్రమవాసికపర్వ - అధ్యాయ 029
॥ శ్రీః ॥
16.29. అధ్యాయః 029
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Topics
యుధిష్ఠిరేణ ధృరాష్ట్రాభ్యనుజ్ఞయా భ్రాత్రాదిభిః సహ మహర్షిణామాశ్రమదర్శనం॥ 1 ॥ శతయూపాదిభిః సశిష్యేణ వ్యాసేన చ యుధిష్ఠిరాదిభిః పరివృతస్య ధృతరాష్ట్రస్యాశ్రమంప్రత్యాగమనం॥ 2 ॥Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Text
వైశంపాయన ఉవాచ।
తతస్తు రాజన్నేతేషామాశ్రమే పుణ్యకర్మణాం।
శివా నక్షత్రసంపన్నా సా వ్యతీయాయ శర్వరీ॥ 16-29-1 (97923)
తతస్తత్ర కథాశ్చాసంస్తేషాం ధర్మార్థలక్షణాః।
విచిత్రపదసంచారా నానాశ్రుతిభిరన్వితాః॥ 16-29-2 (97924)
పాండవాస్త్వభితో మాతుర్ధరణ్యాం సుషుపుస్తదా।
ఉత్సృజ్య తు మహార్హాణి శయనాని నరాధిప॥ 16-29-3 (97925)
యదాహారోఽభకవద్రాజా ధృతరాష్ట్రో మహామనాః।
తదాహారా నృవీంరాస్తే న్యవసంస్తాం నిశాం తదా॥ 16-29-4 (97926)
వ్యతీతాయాం తు శర్వర్యాం కృతపౌర్వాహ్ణికక్రియః।
భ్రాతృభిః సహితో రాజా దదర్శాశ్రమమండలం॥ 16-29-5 (97927)
సాంతః పురపరీవారః సభృత్యః సపురోహితః।
యథాసుఖం యథోద్దేశం ధృతరాష్ట్రాభ్యనుజ్ఞయా॥ 16-29-6 (97928)
దదర్శ తత్ర వేదీశ్చ సంప్రజ్వలితపావకాః।
కృతాభిషేకైర్మునిభిర్హుతాగ్నిభిరుపస్థితాః॥ 16-29-7 (97929)
వానేయపుష్పనికరైరాజ్యధూమోద్గమైరపి।
బ్రాహ్మేణ వపుషా యుక్తా యుక్తా మునిగణస్య తాః॥ 16-29-8 (97930)
మృగయూథైరనుద్విగ్నైస్తత్రతత్ర సమాశ్రితైః।
అశంకితైః పక్షిగణైః ప్రగీతైరివ చ ప్రభో॥ 16-29-9 (97931)
కేకాభిర్నీలకంఠానాం దాత్యూహానాం చ కూజితైః।
కోకిలానాం కుహురవైః సుఖైః శ్రుతిమనోహరైః॥ 16-29-10 (97932)
ప్రాధీతద్విజఘోషైశ్చ క్వచిత్క్వచిదలంకృతం।
ఫలమూలసమాహారైర్మహద్భిశ్చోపశోభితం॥ 16-29-11 (97933)
తతః స రాజా ప్రదదౌ తాపసార్థముపాహృతాన్।
కలశాన్కాంచనాన్రాజంస్తథైవౌదుంబరానపి॥ 16-29-12 (97934)
అజినాని ప్రవేణీశ్చ స్రుక్స్రువం చ మహీపతిః।
కమండలూంశ్చి స్థాలీశ్చ పిఠరాణి చ భారత॥ 16-29-13 (97935)
భాజనాని చ లౌహాని పాత్రీశ్చ వివిధా నృప।
యద్యదిచ్ఛతి యావచ్చ యదన్యదపి కాంక్షితం॥ 16-29-14 (97936)
ఏవం స రాజా ధర్మాత్మా పరీత్యాశ్రమమండలం।
వసు విశ్రాణ్య తత్సర్వం పునరాయాన్మహీపతిః॥ 16-29-15 (97937)
కృతాహ్నికం చ రాజానం ధృతరాష్ట్రం మహీపతిం।
దదర్శాసీనమవ్యగ్రం గాంధారీసహితం తదా॥ 16-29-16 (97938)
మాతరం చావిదూరస్థాం శిష్యవత్ప్రణతాం స్థితాం।
కుంతీం దదర్శ ధర్మాత్మా శిష్టాచారసమన్వితాం॥ 16-29-17 (97939)
స తమభ్యర్చ్య రాజానం నామ సంశ్రావ్య చాత్మనః।
నిషీదేత్యభ్యనుజ్ఞాతో వృస్యాముపవివేశ హ॥ 16-29-18 (97940)
భీమసేనాదయశ్చైవ పాండవ భరతర్షభ।
అభివాద్యోపసంగృహ్య నిషేదుః పార్థివాజ్ఞయా॥ 16-29-19 (97941)
స తైః పరివృతో రాజా శుశుభేఽతీవ కౌరవః।
బిభ్రద్బ్రాహ్మీం శ్రియం దీప్తాం దేవైరివ బృహస్పతిః॥ 16-29-20 (97942)
తథా తేషూపవిష్టేషు సమాజగ్ముర్మహర్షయః।
శతయూపప్రభృతయః కురుక్షేత్రనివాసినః॥ 16-29-21 (97943)
వ్యాసశ్చ భగవాన్విప్రో దేవర్షిగణసేవితః।
వృతః శిష్యైర్మహాతేజా దర్శయామాస పార్థివం॥ 16-29-22 (97944)
తతః స రాజా కౌరవ్యః కుంతీపుత్రశ్చ ధర్మరాట్।
భీమసేనాదయశ్చైవ ప్రత్యుత్థాయాభ్యవాదయన్॥ 16-29-23 (97945)
సమాగతస్తతో వ్యాసః శతయూపాదిభిర్వృతః।
ధృతరాష్ట్రం మహీపాలమాస్యతామిత్యభాషత॥ 16-29-24 (97946)
వరం తు విష్టరం కౌశ్యం కృష్ణాజినకుశోత్తరం।
ప్రతిపేదే తదా వ్యాసస్తదర్థముపకల్పితం॥ 16-29-25 (97947)
తే చ సర్వే ద్విజశ్రేష్ఠా విష్టరేషు సమంతతః।
ద్వైపాయనాభ్యనుజ్ఞాతా నిషేదుర్విపులౌజసః॥ ॥ 16-29-26 (97948)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్రమవాసికపర్వణి ఆశ్రమవాసపర్వణి ఏకోనత్రింశోఽధ్యాయః॥ 29 ॥
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Footnotes
7-29-8 మునిగణస్య మునిగణేన। తా వైదిక్యో లౌకిక్యశ్చ॥ 7-29-9 మృగయూథాదిభిరలంకృతమాశ్రమం॥ 7-29-12 ఔదుంబరాన్ కలశాన్॥ 7-29-13 ప్రవేణీః కుథాః॥ఆశ్రమవాసికపర్వ - అధ్యాయ 030
॥ శ్రీః ॥
16.30. అధ్యాయః 030
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Topics
వ్యాసన ధృతరాష్ట్రంప్రతి కుశలాదిప్రశ్నపూర్వకం విదురస్య నిజస్వరూపాదిప్రతిపాదనం॥ 1 ॥ తథా ఇతరమహర్షిదుష్కరతదభీష్టాశ్చర్యకర్మకరణప్రతిజ్ఞానం॥ 2 ॥Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Text
వైశంపాయన ఉవాచ।
తతః సముపవిష్టేషు పాండవేషు మహాత్మసు।
వ్యాసః సత్యవతీపుత్రః ప్రోవాచామంత్ర్య పార్థివం॥ 16-30-1 (97949)
ధృతరాష్ట్ర మహాబాహో కచ్చిత్తే వర్తతే తపః।
కచ్చిన్మనస్తే ప్రీణాతి వనవాసే నరాధిప॥ 16-30-2 (97950)
కచ్చిద్ధృది న తే శోకో రాజన్పుత్రవినాశజః।
కచ్చిజ్జ్ఞానాని సర్వాణి సుప్రసన్నాని తేఽనఘ॥ 16-30-3 (97951)
కచ్చిద్బుద్ధిం దృఢాం కృత్వా చరస్యారణ్యకం విధిం।
కచ్చిద్వధూశ్చ గాంధారీ న శోకేనాభిభూయతే॥ 16-30-4 (97952)
మహాప్రజ్ఞా బుద్ధిమతీ దేవీ ధర్మార్థదర్శినీ।
ఆగమాపాయతత్త్వజ్ఞా కచ్చిదేషా న శోచతి॥ 16-30-5 (97953)
కచ్చిత్కుంతీ చ రాజంస్త్వాం శుశ్రూషత్యనహంకృతా।
యా పరిత్యజ్య స్వం పుత్రం గురుశుశ్రూషణే రతా॥ 16-30-6 (97954)
కచ్చిద్ధర్మసుతో రాజా త్వయా ప్రత్యభినందితః।
భీమార్జునయమాశ్చైవ కచ్చిదేతేఽపి సాంతితాః॥ 16-30-7 (97955)
కచ్చిన్నందసి దృష్ట్రైతాన్కచ్చితే నిర్మలం మనః।
కచ్చిచ్చ శుద్ధభావోసి జాతజ్ఞానో నరాధిప॥ 16-30-8 (97956)
ఏతద్ధి త్రితయం శ్రేష్ఠం సర్వభూతేషు భారత।
నిర్వైరతా మహారాజ సత్యమక్రోధ ఏవ చ॥ 16-30-9 (97957)
కచ్చిత్తే న చ మోహోస్తి వనవాసేన భారత।
స్వదత్తే వన్యమన్నం వా ఉపవాసోపి వా భవేత్॥ 16-30-10 (97958)
విదితం చాపి రాజేంద్ర విదురస్య మహాత్మనః।
గమనం విధినాఽనేన ధర్మస్య సుమహాత్మనః॥ 16-30-11 (97959)
మాండవ్యశాపాద్ధి స వై ధర్మో విదురతాం గతః।
మహాబుద్ధిర్మహాయోగీ మహాత్మా సుమహామనాః॥ 16-30-12 (97960)
బృహస్పతిర్వా దేవేషు శుక్రో వాఽప్యసురేషు చ।
న తథా బుద్ధిసంపన్నో యథా స పురుషర్షభః॥ 16-30-13 (97961)
తపోబలవ్యయం కృత్వా సుచిరాత్సంభృతం తదా।
మాండవ్యేనర్షిణా ధర్మో హ్యభిభూతః సనాతనః॥ 16-30-14 (97962)
నియోగాద్బ్రహ్మణః పూర్వం మయా స్వేన బలేన చ।
వైచిత్రవీర్యకే క్షేత్రే జాతః స సుమహామతిః॥ 16-30-15 (97963)
భ్రాతా తవ మహారాజ దేవదేవః సనాతనః।
ధారణాన్మనసా ధ్యానాద్య ధర్మ కవయో విదుః॥ 16-30-16 (97964)
సత్యేన సంవర్ధయతి యో దమేన శమేన చ।
అహింసయా చ దానేన తపసా చ సనాతనః॥ 16-30-17 (97965)
యేన యోగబలాజ్జాతః కురురాజో యుధిష్ఠిరః।
ధర్మ ఇత్యేష నృపతే ప్రాజ్ఞేనామితబుద్ధినా॥ 16-30-18 (97966)
యథా వహ్నిర్యథా వాయుర్యథాఽఽపః పృథివీ యథా।
యథాఽఽకాశం తథా ధర్మ ఇహ చాముత్ర చ స్థితః॥ 16-30-19 (97967)
సర్వగశ్చైవ రాజేంద్ర సర్వం వ్యాప్య చరాచరం।
దృశ్యతే దేవదేవైః స సిద్ధైర్నిర్ముక్తకల్మషైః॥ 16-30-20 (97968)
యో హి ధర్మః స విదురో విదురో యః స పాండవః।
స ఏష రాజందృశ్యస్తే మాండవః ప్రేష్యవత్స్థితః॥ 16-30-21 (97969)
ప్రవిష్టః స మహాత్మానం భ్రాతా తే బుద్ధిసంమతః।
దృష్ట్వా మహాత్మా కౌంతేయం మహాయోగబలాన్వితః॥ 16-30-22 (97970)
త్వాం చాపి శ్రేయసా యోక్ష్యే నచిరాద్భరతర్షభ।
సంశయచ్ఛేదనార్థాయ ప్రాప్తం మాం విద్ధి పుత్రక॥ 16-30-23 (97971)
న కృతం యైః పురా కైశ్చిత్కర్మ లోకే మహర్షిభిః।
ఆశ్చర్యభూతం తపసః ఫలం తద్దర్శయామి వః॥ 16-30-24 (97972)
కిమిచ్ఛసి మహీపాల మత్తః ప్రాప్తుమభీప్సితం।
ద్రష్ట్రుం స్ప్రష్టుమథ శ్రోతుం తత్కర్తాస్మి తవానఘ॥ ॥ 16-30-25 (97973)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్రమవాసికపర్వణి ఆశ్రమవాసపర్వణి త్రింశోఽధ్యాయః॥ 30 ॥
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Footnotes
7-30-6 యా పరిత్యవ్య రాజ్యం స్వమితి క.థ.పాఠః॥ఆశ్రమవాసికపర్వ - అధ్యాయ 031
॥ శ్రీః ॥
16.31. అధ్యాయః 031
అథ పుత్రదర్శనపర్వ ॥ 2 ॥Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Topics
ధృతరాష్ట్రాశ్రమే భ్రాత్రాదిభిః సైన్యేన చ సహ మాసమేకం నివసతి యుధిష్ఠిరే కదాచన వ్యాసధృతరాష్ట్రౌ పరివార్య నారాదాదిభిర్గాంధార్యాదిభిః పాండవైశ్చ సముపవేశనం॥ 1 ॥ తత్ర గాంధార్యా వ్యాసంప్రతి ధృతరాష్ట్రస్య పుత్రదిదృక్షానివేదనే వ్యాసేన కుంతీంప్రతి తదభీష్టనివేదనచోదనా॥ 2 ॥Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Text
జనమేజయ ఉవాచ।
వనవాసం గతే విప్ర ధృతరాష్ట్రే మహీపతౌ।
సభార్యే నృపశార్దూలే వధ్వా కుంత్యా సమన్వితే॥ 16-31-1 (97974)
విదురే చాపి ధర్మజ్ఞే ధర్మరాజం వ్యపశ్రితే।
వసత్సు పాండుపుత్రేషు సర్వేష్వాశ్రమమండలే॥ 16-31-2 (97975)
యత్తదాశ్చర్యమితి వై కరిష్యామీత్యువాచ హ।
వ్యాసః పరమతేజస్వీ మహర్షిస్తద్వదస్వ మే॥ 16-31-3 (97976)
వనవాసే చ కౌరవ్యాః కియంతం కాలమచ్యుతః।
యుధిష్ఠిరో నరపతిర్న్యవసత్సజనస్తదా॥ 16-31-4 (97977)
కిమాహారాశ్చ తే తత్ర ససైన్యా న్యవసన్ప్రభో।
సాంతఃపురా మహాత్మాన ఏతదిచ్ఛామి వేదితుం॥ 16-31-5 (97978)
వైశంపాయన ఉవాచ। 16-31-6x (8058)
`వనవాసగతం రాజంధృతరాష్ట్రం మహీపతిం।
యుధిష్ఠిరోఽభ్యయాద్ద్రష్టుం ససైన్యో భ్రాతృభిః సహ॥ 16-31-6 (97979)
ప్రథమే దివసే చైషామాపో మూలం ఫలం తథా।
భోజనం భూమిశయ్యా చ తత్రాసీద్భరతర్షభ॥ 16-31-7 (97980)
తేఽనుజ్ఞాతాస్తదా రాజన్కురురాజేన పాండవాః।
వివిధాన్యన్నపానాని శయ్యాశ్చైవాభజన్వనే॥ 16-31-8 (97981)
మాసమేకం విజహ్రుస్తే ససైన్యాంతఃపురో వనే।
అథ తత్రాగమద్వ్యాసో యథోక్తం తే మయాఽనఘ॥ 16-31-9 (97982)
తథా చ తేషాం సర్వేషాం కథాభిర్నృపసన్నిధౌ।
వ్యాసన్వాస్య తం రాజన్నాజగ్ముర్మునయోఽపరే॥ 16-31-10 (97983)
నారదః పర్వతశ్చైవ దేవలశ్చ మహాతపాః।
విశ్వావసుస్తుంబురుశ్చ చిత్రసేనశ్చ భారత॥ 16-31-11 (97984)
తేషామపి యథాన్యాయం పూజాం చక్రే మహాతపాః।
ధృతరాష్ట్రాభ్యనుజ్ఞాతః కురరాజో యుధిష్ఠిరః॥ 16-31-12 (97985)
నిషేదుస్తే తతః సర్వే పూజాం ప్రాప్య యుధిష్ఠిరాత్।
ఆసనేషు చ పుణ్యేషు బర్హిణేషు వరేషఉ చ॥ 16-31-13 (97986)
తేషు తత్రోపవిష్టేషు స తు రాజా మహామతిః।
పాండుపుత్రైః పరివృతో నిషసాద కురూద్వహ॥ 16-31-14 (97987)
గాంధారీ చైవ కుంతీ చ ద్రౌపదీ సాత్వతీ తథా।
స్త్రియశ్చాన్యాస్తథాఽన్యాభిః సహోపవివిశుస్తతః॥ 16-31-15 (97988)
తేషాం తత్ర కథా దివ్యా ధర్మిష్ఠాశ్చాభవన్నృప।
రాజర్షీణాం పురాణానాం దేవాసురవిభిశ్రితాః॥ 16-31-16 (97989)
తతః కథాంతే వ్యాసస్తం ప్రజ్ఞాచక్షుషమీశ్వరం।
ప్రోవాచ వదతాంశ్రేష్ఠః పునరేవ స తద్వచః॥ 16-31-17 (97990)
ప్రీయమాణో మహాతేజాః సర్వవేదవిదాంవరః।
విదితం మమ రాజేంద్ర యత్తే హృది వివక్షితం॥ 16-31-18 (97991)
దహ్యమానస్య శోకేన తవ పుత్రకృతేన వై।
గాంధార్యాశ్చైవ యద్దుఃఖం హృది తిష్టతి నిత్యదా॥ 16-31-19 (97992)
కుంత్యాశ్చ యన్మహారాజ ద్రౌపద్యాశ్చ హృది స్థితం।
యచ్చ ధారయతే తీవ్రం దుఃఖం పుత్రవినాశజం।
సుభద్రా కృష్ణభగినీ తచ్చాపి విదితం మమ॥ 16-31-20 (97993)
శ్రుత్వా సమాగమమిమం సర్వేషాం వస్తతో నృప।
సంశయచ్ఛేదనార్థాయ ప్రాప్తః కౌరవనందన॥ 16-31-21 (97994)
ఇమే చ దేవగంధర్వాః సర్వే చేమే మహర్షయః।
పశ్యంతు తపసో వీర్యమద్య మే చిరసంభృతం॥ 16-31-22 (97995)
తదుచ్యతాం మహాప్రాజ్ఞ కం కామం ప్రదదామి తే।
ప్రవణోస్మి వరం దాతుం పశ్య మే తపసో బలం॥ 16-31-23 (97996)
ఏవముక్తః స రాజేంద్రో వ్యాసేనామితబుద్ధినా।
ముహూర్తమివ సంచింత్య వచనాయోపచక్రమే॥ 16-31-24 (97997)
ధన్యోస్ంయనుగృహీతశ్చ సఫలం జీవితం చ మే।
యన్మే సమాగమోఽద్యేహ భవద్భిః సహ సాధుభిః॥ 16-31-25 (97998)
అద్య చాప్యవగచ్ఛామి గతిమిష్టామిహాత్మనః।
బ్రహ్మకల్పైర్భవద్భిర్యత్సమేతోఽహం తపోధనాః॥ 16-31-26 (97999)
దర్శనాదేవ భవతాం పూతోఽహం నాత్ర సంశయః।
విద్యతే న భయం చాపి పరలోకే మమానఘాః॥ 16-31-27 (98000)
కింతు తస్య సుదుర్బుద్ధేర్మందస్యాపనయైర్భృశం।
దూయతే మే మనో నిత్యం స్మరతః పుత్రగృద్ధినః॥ 16-31-28 (98001)
అపాపాః పాండవా యేన నికృతాః పాపబుద్ధినా।
ఘాతితా పృథివీ యేన సహయా సనరద్విపా॥ 16-31-29 (98002)
రాజానశ్చ మహాత్మానో నానాజనపదేశ్వరాః।
ఆగంయ మమ పుత్రార్థే సర్వే మృత్యువశం గతాః॥ 16-31-30 (98003)
యే తే పితౄశ్చం దారాంశ్చ ప్రాణాంశ్చ మనసః ప్రియాన్।
పరిత్యజ్య గతాః శూరాః ప్రేతరాజనివేశనం॥ 16-31-31 (98004)
కా ను తేషాం గతిర్బ్రహ్మన్మిత్రార్థే యే హతా మృధే।
తథైవ పుత్రపౌత్రాణాం మమ యే నిహతా యుధి॥ 16-31-32 (98005)
దూయతే మే మనోఽభీక్ష్ణం ఘాతయిత్వా మహాబలం।
భీష్మం శాంతనవం వృద్ధం ద్రోణం చ ద్విజసత్తమం॥ 16-31-33 (98006)
మమ పుత్రేణ మూఢేన పాపేనాకృతబుద్ధినా।
క్షయం నీతం కులం దీప్తం పృథివీరాజ్యమిచ్ఛతా॥ 16-31-34 (98007)
`ఏతే మదర్థే పుత్రాంశ్చ దారాంశ్చ మనసః ప్రియాన్।
భోగాంశ్చ వివిధాంస్తాత ఇష్టాపుర్తాంస్తథైవ చ।
పరిత్యజ్య గతాః శూరాః ప్రేతరాజనివేశనం॥' 16-31-35 (98008)
ఏతత్సర్వమనుస్మృత్య దహ్యమానో దివానిశం।
న శాంతిమధిగచ్ఛామి దుఃఖశోకసమాహతః॥ 16-31-36 (98009)
ఇతి మే చింతయానస్య పితః శాంతిర్న విద్యతే॥ 16-31-37 (98010)
వైశంపాయన ఉవాచ। 16-31-38x (8059)
తచ్ఛ్రుత్వా వివిధం తస్య రాజర్షేః పరిదేవితం।
పునర్నవీకృతః శోకో గాంధార్యా జనమేజయ॥ 16-31-38 (98011)
కుంత్యా ద్రుపదపుత్ర్యాశ్చ సుభద్రాయాస్తథైవ చ।
తాసాం చ వరనారీణాం వధూనాం కౌరవస్య హ॥ 16-31-39 (98012)
పుత్రశోకసమావిష్టా గాంధారీ త్విదమబ్రవీత్।
శ్వశురం బద్ధనయనా దేవీ ప్రాంజలిరుత్థితా॥ 16-31-40 (98013)
`లోకాంతరగతాన్పుత్రానయం కాంక్షతి మానద।
తచ్చాస్య మాసం జ్ఞాతం భగవంస్తపసా త్వయా॥' 16-31-41 (98014)
షోడశేమాని వర్షాణి గతాని మునిపుంగవ।
అస్య రాజ్ఞోహతాన్పుత్రాఞ్శోచతో న శమో విభో॥ 16-31-42 (98015)
పుత్రశోకసమావిష్టో నిఃశ్వసన్హ్యేష భూమిపః।
న శేతే వసతీః సర్వా ధృతరాష్ట్రో మహామునే॥ 16-31-43 (98016)
లోకానన్యాన్సమర్థోసి స్రష్టుం సర్వాంస్తపోబలాత్।
కిము లోకాంతరగతాన్రాజ్ఞో దర్శయితుం సుతాన్॥ 16-31-44 (98017)
ఇయం చ ద్రౌపదీ కృష్ణా హతజ్ఞాతిసుతా భృశం।
శోచత్యతీవ సర్వాసాం స్నుషాణాం దయితా స్నుషా॥ 16-31-45 (98018)
తథా కృష్ణస్య భగినీ సుభద్రా భద్రభాషిణీ।
సౌభద్రకవధసంతప్తా భృశం శోచతి భామినీ॥ 16-31-46 (98019)
ఇయం చ భూరిశ్రవసో భార్యా పరమసంమతా।
భర్తృవ్యసనశోకార్తా భృశం శోచతి భామినీ॥ 16-31-47 (98020)
యస్యాస్తు శ్వశురో ధీమాన్బాహ్లికః స కురూద్వహః।
నిహతః సోమదత్తశ్చ పిత్రా సహ మహారణే॥ 16-31-48 (98021)
శ్రీమతోస్య మహాబుద్ధేః సంగ్రామేష్వపలాయినః।
పుత్రస్య తే పుత్రశతం నిహతం యద్రణాజిరే॥ 16-31-49 (98022)
తస్య భార్యాశతమిదం దుఃఖశోకసమాహతం।
పునఃపునర్వర్ధయానం శోకం రోజ్ఞో మమైవ చ।
హతాహారేణ మహతా మాముపాస్తే మహామునే॥ 16-31-50 (98023)
యే చ శూరా మహాత్మానః శ్వశురా మే మహారథాః।
సోమదత్తప్రభృతయః కా ను తేషాం గతిః ప్రభో॥ 16-31-51 (98024)
తవ ప్రసాదాద్భగవన్విశోకోఽయం మహీపతిః।
కుర్యాత్కాలమహం చేయం వధూస్తవ మహామునే॥ 16-31-52 (98025)
ఇత్యుక్తవత్యాం గాంధార్యాం కుంతీ వ్రతకృశాననా।
ప్రచ్చన్నజాతం పుత్రం తు సస్మారాదిత్యసన్నిభం॥ 16-31-53 (98026)
తామృషిర్వరదో వ్యాసో దూరశ్రవణదర్శనః।
అపశ్యద్దుఃఖితాం దేవీం మాతరం సవ్యసాచినః॥ 16-31-54 (98027)
తామువాచ తతో వ్యాసో యత్తే కార్యం వివక్షితం।
తద్బూహి త్వం మహాభాగే యత్తే మనసి వర్తతే॥ 16-31-55 (98028)
శ్వశురాయ తత కుంతీ ప్రణంయ శిరసా తదా।
ఉవాచ వాక్యం సవ్రీడా వివృణ్వానా పురాతనం॥ ॥ 16-31-56 (98029)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్రమవాసికపర్వణి పుత్రదర్శనపర్వణి ఏకత్రింశోఽధ్యాయః॥ 31 ॥
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Footnotes
7-31-13 బర్హిణేషు పక్షిబర్హజతూలికామయేషు॥ 7-31-50 మాముపాస్తే భార్యాశతం రోదనం కుర్వత్ మామేవ పరివార్య తిష్ఠతీత్యర్థఃఆశ్రమవాసికపర్వ - అధ్యాయ 032
॥ శ్రీః ॥
16.32. అధ్యాయః 032
అథ పుత్రదర్శనపర్వ ॥ 2 ॥Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Topics
కుంత్యా వ్యాసంప్రతి స్వస్మిందుర్వాసఃప్రసాదేన సూర్యాత్కర్ణస్యోత్పత్తికథనపూర్వకం స్వస్య తద్దిదృక్షానివేదనం॥ 1 ॥ వ్యాసేన కుంతీంప్రతి హేతూపన్యాసేన తత్ప్రయుక్తదోషశంకానిరసనం॥ 2 ॥Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Text
కుంత్యువాచ।
భగవఞ్శ్వశురో మేఽసి దైవతస్యాపి దైవతం।
స మే దేవాతిదేవస్త్వం శృణు సత్యాం గిరం మమ॥ 16-32-1 (98030)
తపస్వీ కోపనో విప్రో దుర్వాసా నామ మే పితుః।
భిక్షాముపాగతో భోక్తుం తమహం పర్యతోషయం॥ 16-32-2 (98031)
శౌచనే త్వాగసస్త్యాగైః శుద్ధేన మనసా తథా।
కోపస్థానేష్వపి మహత్స్వకుప్యన్న కదాచన॥ 16-32-3 (98032)
స ప్రీతో వరదో మేఽభూత్కృతకృత్యో మహామునిః।
అవశ్యం తే గ్రహీతవ్యమితి మాం సోబ్రవీద్వచః॥ 16-32-4 (98033)
తతః శాపభయాద్విప్రమవోచం పునరేవ తం।
ఏవమస్త్వితి చ ప్రాహ పునరేవ స మే ద్విజః॥ 16-32-5 (98034)
ధర్మస్య జననీ భద్రే భవిత్రీ త్వం శుభాననే।
వశే స్థాస్యంతి తే దేవా యాంస్త్వమావాహయిష్యసి॥ 16-32-6 (98035)
ఇత్యుక్త్వాఽంతర్హితో విప్రస్తతోఽహం విస్మితాఽభవం।
న చ సర్వాస్వవస్థాసు స్మృతిర్మే విప్రణశ్యతి॥ 16-32-7 (98036)
అథ హర్ంయతలస్థాఽహం రవిముద్యంతమీక్షతీ।
సంస్మృత్య తదృషేర్వాక్యం స్పృహయంతీ దివాకరం॥ 16-32-8 (98037)
స్థితాఽహం బాలభావేన తత్ర దోషమబుద్ధ్యతీ।
అథ దేవః సహస్రాంశుర్మత్సమీపగతోఽభవత్॥ 16-32-9 (98038)
ద్విధా కృత్వాఽఽత్మనో దేహం భూమౌ చ గగనేఽపి చ।
తతాప లోకానేకేన ద్వితీయేనాగమత్స మాం॥ 16-32-10 (98039)
స మామువాచ వేపంతీం వరం మత్తో వృణీష్వ హ।
గంయతామితి తం చాహం ప్రణంయ సిరసాఽవదం॥ 16-32-11 (98040)
స మామువాచ తిగ్మాంశుర్వృథాఽఽహ్వానం న మే క్షమం।
ధక్ష్యామి త్వాం చ విప్రం చ యేన దత్తో వరస్తవ॥ 16-32-12 (98041)
తమహం రక్షతీ విప్రం శాపాదనపకారిణం।
పుత్రో మే త్వత్సమో దేవ భవేదితి తతోఽబ్రవం॥ 16-32-13 (98042)
తతో మాం తేజసాఽఽవిశ్య మోహయిత్వా చ భానుమాన్।
ఉవాచ భవితా పుత్రస్తవేత్యభ్యగమద్దివం॥ 16-32-14 (98043)
తతోఽహమంతర్భవనే పితుశ్చిత్తానురక్షిణీ।
గూఢోత్పన్నం సుతం బాలం జలే కర్ణమవాసృజం॥ 16-32-15 (98044)
నూనం తస్యైవ దేవస్య ప్రసాదాత్పునరేవ తు।
కన్యాఽహమభవం విప్ర యథా ప్రాహ స మామృషిః॥ 16-32-16 (98045)
స మయా సూఢయా పుత్రో జ్ఞాయమానోఽప్యుపేక్షితః।
తన్మాం దహతి విప్రర్షే యథా సువిదితం తవ॥ 16-32-17 (98046)
యది పాపమపాపం వా యదేతద్వివృతం మయా।
తం ద్రష్టుమిచ్ఛామి భగవన్వ్యపనేతుం త్వమర్హసి॥ 16-32-18 (98047)
యచ్చాస్య రాజ్ఞో విదితం హృదిస్థం భవతోఽనఘ।
తం చాయం లభతాం కామమద్యైవ మునిసత్తమ॥ 16-32-19 (98048)
ఇత్యుక్తః ప్రత్యువాచేదం వ్యాసో వేదవిదాంవరః।
సాధు సర్వమిదం భావ్యమేవమేతద్యథాఽఽత్థ మాం॥ 16-32-20 (98049)
అపరాధశ్చ తే నాస్తి కన్యాభావం గతా హ్యసి।
దేవాశ్చైశ్వర్యవంతో వై శరీరాణ్యావిశంతి వై॥ 16-32-21 (98050)
సంతి దేవనికాయాశ్చ సంకల్పాజ్జనయంతి యే।
వాచా దృష్ట్యా తథా స్పర్శాత్సంఘర్షేణేతి పంచధా॥ 16-32-22 (98051)
మనుష్యధర్మో దైవేన ధర్మేణ హి న దుష్యతి।
ఇతి కుంతి విజానీహి వ్యేతు తే మానసో జ్వరః॥ 16-32-23 (98052)
సర్వం బలవతాం పథ్యం సర్వం బలవతాం శుచి।
సర్వం బలవతాం ధర్మః సర్వం బలవతాం స్వకం॥ ॥ 16-32-24 (98053)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్రమవాసికపర్వణి పుత్రదర్శనపర్వణి ద్వాత్రింశోఽధ్యాయః॥ 32 ॥
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Footnotes
7-32-3 ఆగసస్త్యాగైరపరాధత్యాగైః॥ 7-32-22 సఘర్షేణ రత్యా॥ఆశ్రమవాసికపర్వ - అధ్యాయ 033
॥ శ్రీః ॥
16.33. అధ్యాయః 033
అథ పుత్రదర్శనపర్వ ॥ 2 ॥Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Topics
వ్యాసేన గాంధారీంప్రతి సమరహతానాం దుర్యోధనాదీనాం సర్వేషాం రాత్రౌ ప్రదర్శనప్రతిజ్ఞానపూర్వకం ధృతరాష్ట్రాదీనాం విశిష్య గంధర్వాద్యంశత్వకథనం॥ 1 ॥ ధృతరాష్ట్రాదిభిర్వ్యాసవచనాద్గంగాతీరమేత్య బంధుదర్శనౌత్కంఠ్యేన కృచ్ఛ్రాదహర్యాపనం। 2 ॥Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Text
వ్యాస ఉవాచ।
భద్రే ద్రక్ష్యసి గాంధారి పుత్రాన్భ్రాతౄన్స్వకాన్గణాన్।
వధూశ్చ పతిభిః సార్ధం నిశి సుప్తోస్థితా ఇవ॥ 16-33-1 (98054)
కర్ణం ద్రక్ష్యతి కుంతీ చ సౌభద్రం చాపి యాదవీ।
ద్రౌపదీ పంచపుత్రాంశ్చ పితౄన్భ్రాతౄంస్తథైవ చ॥ 16-33-2 (98055)
పూర్వమేవైష హృదయే వ్యవసాయోఽభకవన్మమ।
యదాఽస్మి చోదితో రాజ్ఞా భవత్యా పృథయైవ చ॥ 16-33-3 (98056)
న తే శోచ్యా మహాత్మానః సర్వ ఏవ నరర్షభాః।
క్షత్రధర్మపరాః సంతస్తథా హి నిధనం గతాః॥ 16-33-4 (98057)
భవితవ్యమవశ్యం తత్సురకార్యమనిందితే।
అవతేరుస్తతః సర్వే దేవా భాగైర్మహీతలం॥ 16-33-5 (98058)
గంధర్వాప్సరసశ్చైవ పిశాచా గుహ్యరాక్షసాః।
తథా పుణ్యజనాశ్చైవ సిద్ధా దేవర్షయోపి చ॥ 16-33-6 (98059)
దేవాశ్చ దానవాశ్చైవ తథా దేవర్షయోఽమలాః।
తే ఏతే నిధనం ప్రాప్తాః కురుక్షేత్రే రణాజిరే॥ 16-33-7 (98060)
గంధర్వరాజో యో ధీమాంధృతరాష్ట్ర ఇతి శ్రుతః।
స ఏవ మానుషే లోకే ధృతరాష్ట్రః పతిస్తవ॥ 16-33-8 (98061)
పాండుం మరుద్గణాద్విద్ధి విశిష్టతమమచ్యుతం।
ధర్మస్యాంశోఽభవత్క్షత్తా రాజా చైవ యుధిష్ఠిరః॥ 16-33-9 (98062)
కలిం దుర్యోధనం విద్ధి శకునిం ద్వాపరం నృపం।
దుఃశాసనాదీన్విద్ధి త్వం రాక్షసాన్శుభదర్శనే॥ 16-33-10 (98063)
మరుద్గణాద్భీమసేనం బలవంతమరిందమం।
విద్ధిం త్వం తు నరమృషిమిమం పార్థం ధనంజయం।
నారాయణం హృషీకేశమశ్వినౌ యమజౌ తథా॥ 16-33-11 (98064)
ద్విధా కృత్వాఽఽత్మనో దేహమాదిత్యం తపతాం వరం।
లోకాంశ్చ తాపయానం వై కర్ణం విద్ధి పృథాసుతం॥ 16-33-12 (98065)
యః స వైరార్థముద్భూతః సంఘర్షజననస్కతథా।
తం కర్ణం విద్ధి కల్యాణి భాస్కరం శుభదర్శనే॥ 16-33-13 (98066)
యశ్చ పాండవదాయాదో హతః షఙ్మిర్మహారథైః।
స సోమ ఇహ సౌభద్రో యోగాదేవాభవద్ద్విధా॥ 16-33-14 (98067)
ద్రౌపద్యా సహ సంభూతం ధృష్టద్యుంనం చ పావకాత్।
అగ్రేర్భాగం శుభం విద్ధి రాక్షసం తు శిఖండినం॥ 16-33-15 (98068)
ద్రోణం బృహస్పతేర్భాగం విద్ధి ద్రౌణిం చ రుద్రజం।
గాంగేయో వసువీర్యేణ దేవో మానుషతాం గతః॥ 16-33-16 (98069)
ఏవమేతే మహాప్రజ్ఞే దేవా మానుష్యమేత్య హి।
తతః పునర్గతాః స్వర్గం కృతే కర్మణి శోభనే॥ 16-33-17 (98070)
యచ్చ వై హృది సర్వేషాం దుఃఖమేతచ్చిరం స్థితం।
తదద్య వ్యపనేష్యామి పరలోకకృతాద్భయాత్॥ 16-33-18 (98071)
సర్వే భవంతో గచ్ఛంతు నదీం భాగీరథీం ప్రతి।
తత్ర ద్రక్ష్యథ తాన్సర్వాన్యే హతాస్తత్ర సంయుగే॥ 16-33-19 (98072)
వైశంపాయన ఉవాచ। 16-33-20x (8060)
ఇతి వ్యాసస్య వచనం శ్రుత్వా సర్వా జనస్తదా।
మహతా సింహనాదేన గంగామభిముఖో యయౌ॥ 16-33-20 (98073)
ధృతరాష్ట్రశ్చ సామాత్యః ప్రయయౌ సహ పాండవైః।
సహితో మునిశార్దూలైర్గంధర్వైశ్చ సమాగతైః॥ 16-33-21 (98074)
తతో గంగాం సమాసాద్య క్రమేణ స జనార్ణవః।
నివాసమకరోత్సర్వో యథాప్రీతి యథాసుఖం॥ 16-33-22 (98075)
రాజా చ పాండవైః సార్ధమిష్టే దేశే సహానుగః।
నివాసమకరోద్ధీమాన్సస్త్రీవృద్ధపురఃసరః॥ 16-33-23 (98076)
జగామ తదహస్చాపి తేషాం వర్షశతం యథా।
నిశాం ప్రతీక్షమాణానాం దిదృక్షూణాం మృతాన్నృపాన్॥ 16-33-24 (98077)
అథ పుణ్యం గిరివరమస్తమభ్యగమద్రవిః।
తతః కృతాభిషేకాస్తే నైశం కర్మ సమాచరన్॥ ॥ 16-33-25 (98078)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్రమవాసికపర్వణి పుత్రదర్శనపర్వణి త్రయస్త్రింశోఽధ్యాయః॥ 33 ॥
ఆశ్రమవాసికపర్వ - అధ్యాయ 034
॥ శ్రీః ॥
16.34. అధ్యాయః 034
అథ పుత్రదర్శనపర్వ ॥ 2 ॥Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Topics
వ్యాసేన నిశాయాం గంగాజలావగాహనేన సమాహ్నానే పురా సమరనిహతైః కురుపాండవోభయపక్షీయైః సర్వైః స్వస్వాభరణాయుధవాహనాదిభిః సహ సలిలాదుద్గంయ తీరోత్తరణం॥ 1 ॥ ధృతరాష్ట్రేణ వ్యాసప్రసాదలబ్ధదివ్యచక్షుషా దుర్యోధనాదీనాం సర్వేషామవలోకనం॥ 2 ॥Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Text
వైశంపాయన ఉవాచ।
తతో నిశాయాం ప్రాప్తాయాం కృతసాయాహ్నికక్రియాః।
వ్యాసమభ్యగమన్సర్వే యే తత్రాసన్సమాగతాః॥ 16-34-1 (98079)
ధృతరాష్ట్రస్తు ధర్మాత్మా పాండవైః సహితస్తదా।
శుచిరేకమనాః సార్ధమృషిభిస్తైరుపావిశత్॥ 16-34-2 (98080)
గాంధార్యా సహ నార్యస్తు సహితాః సముపావిశన్।
పౌరజానపదశ్చాపి జనః సర్వో యథా వయః॥ 16-34-3 (98081)
తతో వ్యాసో మహాతేజాః పుణ్యం భాగీరథీజలం।
అవతీర్యాజుహావాథ సఁర్వాల్లోకాన్మహామునిః॥ 16-34-4 (98082)
పాండవానాం చ యే యోధాః కౌరవాణాం చ సర్వశః।
రాజానశ్చ మహాభాగా నానాదేశనివాసినః।
`ప్రతీక్ష్య తస్థుస్తే సర్వే తేషామాగమనం ప్రతి॥' 16-34-5 (98083)
తతః సుతుములః శబ్దో జలాంతే జనమేజయ।
ప్రాదురాసీద్యథాయోగం కురుపాండవసేనయోః॥ 16-34-6 (98084)
తతస్తే పార్థివాః సర్వే భీష్మద్రోణపురోగమాః।
ససైన్యాః సలిలాత్తస్మాత్సముత్తస్థుః సహస్రశః॥ 16-34-7 (98085)
విరాటద్రుపదౌ చైవ సహపుత్రౌ ససైనికౌ।
ద్రౌపదేయాశ్చ సౌభద్రో రాక్షసశ్చ ఘటోత్కచః॥ 16-34-8 (98086)
కర్ణదుర్యోధనౌ చైవ శకునిశ్చ మహారథః।
దుఃశాసనాదయశ్చైవ ధార్తరాష్ట్రా మహాబలాః॥ 16-34-9 (98087)
జారాసంధిర్భగదత్తో జలసంధశ్చ వీర్యవాన్।
భూరిశ్రవాః శలః శల్యో వృషసేనశ్చ సానుజః॥ 16-34-10 (98088)
లక్ష్మణో రాజపుత్రశ్చ ధృష్టద్యుంనస్సహాత్మజః।
శిఖండిపుత్రాః సర్వే చ ధృష్టకేతుశ్చ సానుజ॥ 16-34-11 (98089)
అచలో వృషకశ్చైవ రాక్షసశ్చాప్యలాయుధః।
బాహ్లికః సోమదత్తశ్చ చేకితానశ్చ పార్థివః॥ 16-34-12 (98090)
ఏతే చాన్యే చ బహవో బహుత్వాద్యే న కీర్తితాః।
సర్వే భాసురదేహాస్తే సముత్తస్థుర్జలాత్తతః॥ 16-34-13 (98091)
యస్య్ వీరస్య యో వేషో యో ధ్వజో యచ్చ వాహనం।
యద్వర్మ యత్ప్రహరణం తేన తేన స దృశ్యతే॥ 16-34-14 (98092)
దివ్యాంబరధరాః సర్వే సర్వే భ్రాజిష్ణుకుండలాః।
నిర్వైరా నిరహంకారా విగతక్రోధమత్సరాః॥ 16-34-15 (98093)
గంధర్వైరుపగీయంతః స్తూయమానాశ్చ బందిభిః।
దివ్యమాల్యస్రజోపేతాస్తథా దివ్యాప్సరోవృతాః॥ 16-34-16 (98094)
ధృతరాష్ట్రస్య చ తదా దివ్యం చక్షుర్నరాధిప।
మునిః సత్యవతీపుత్రః ప్రీతః ప్రాదాత్తపోబలాత్॥ 16-34-17 (98095)
దివ్యజ్ఞానబలోపేతా గాంధారీ చ యశస్వినీ।
దదర్శ పుత్రాంస్తాన్సర్వాన్యే చాన్యేఽపి మృఘే హతాః॥ 16-34-18 (98096)
తదద్భుతమచింత్యం చ సుమహద్రోమహర్షమం।
విస్మితః స జనః సర్వో దదర్శానిమిషేక్షణః॥ 16-34-19 (98097)
తదుత్సవమహోదగ్రం హృష్టనారీనరాకులం।
ఆశ్చర్యభూతం దదృశే చిత్రం పటగతం యథా॥ 16-34-20 (98098)
ధృతరాష్ట్రస్తు తాన్సర్వాన్పశ్యందివ్యేన చక్షుషా।
ముముదే భరతశ్రేష్ఠ ప్రసాదాత్తస్య వై మునేః॥ ॥ 16-34-21 (98099)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్రమవాసికపర్వణి పుత్రదర్శనపర్వణి చతుస్త్రింశోఽధ్యాయః॥ 34 ॥
ఆశ్రమవాసికపర్వ - అధ్యాయ 035
॥ శ్రీః ॥
16.35. అధ్యాయః 035
అథ పుత్రదర్శనపర్వ ॥ 2 ॥Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Topics
ధృతరాష్ట్రధిష్ఠిరాదిభిర్ష్యాసప్రసాదోజ్జీవితైర్హతపూర్వబంధుభిః సహ సఁల్లాపాదినా యావద్రాత్రిసుఖవిహరణం॥ 1 ॥Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Text
వైశంపాయన ఉవాచ।
తతస్తే పురషశ్రేష్ఠాః సమాజగ్ముః పరస్పరం।
విగతక్రోధమాత్సర్యాః సర్వే విగతకల్మషాః॥ 16-35-1 (98100)
విధిం పరమమాస్థాయ బ్రహ్మర్షివిహితం శుభం।
సంహృష్టమనసః సర్వే దేవలోక ఇవామరాః॥ 16-35-2 (98101)
పుత్రః పిత్రా చ మాత్రా చ భార్యాశ్చ పతిభిః సహ।
భ్రాత్రా భ్రాతా సఖా చైవ సఖ్యా రాజన్సమాగతాః॥ 16-35-3 (98102)
పాండవాస్తు మహేష్వాసం కర్ణం సౌభద్రమేవ చ।
సంప్రహర్షాత్సమాజగ్ముర్ద్రౌపదేయాంశ్చక సర్వశః॥ 16-35-4 (98103)
తతస్తే ప్రీయమాణా వై కర్ణేన సహ పాండవాః।
సమేత్య పృథివీపాల సౌహృదే చ స్థితాఽభవన్॥ 16-35-5 (98104)
పరస్పరం సమాగంయ యోధాస్తే భరతర్షభ।
మునేః ప్రసాదాత్తే హ్యేవం క్షత్రియా నష్టమన్యవః॥ 16-35-6 (98105)
అసౌహృదం పరిత్యజ్య సౌహృదే పర్యవస్థితాః।
ఏవం సమాగతాః సర్వే గురుభిర్బాంధవైః సహ॥ 16-35-7 (98106)
పుత్రైశ్చ పురుషవ్యాఘ్రాః కురవోఽన్యే చ పార్థివాః।
తాం రాత్రిమకిలామేవం విహృత్య ప్రీతమానసాః॥ 16-35-8 (98107)
మేనిరే పరితోషేణ నృపాః స్వర్గసదో యథా।
నాత్ర శోకో భయం త్రాసో నారతిర్నాయశోఽభవత్॥ 16-35-9 (98108)
పరస్పరం సమాగంయ యోధానాం భరతర్షభ।
సమాగతాస్తాః పితృభిర్భ్రాతృభిః పతిభిః సుతైః।
ముదం పరమికాం ప్రాప్య నార్యో దుఃఖమథాత్యజన్॥ 16-35-10 (98109)
`దేవలోకం గతా యే చ యే చ బ్రహ్మసదో గతాః।
యే చాపి వారుణం లోకం యే చ గోలోకమాశ్రితాః॥ 16-35-11 (98110)
తథా వైవస్వతం లోకం యే చ యక్షానుపాగతాః।
రాక్షసాంశ్చ పిశాచాంశ్చ కురూంశ్చాపి తథోత్తరాన్॥ 16-35-12 (98111)
విచిత్రాశ్చ గతీరన్యే యే ప్రాప్తాః కర్మభిర్నరాః।
సర్వే తే తద్వయోరూపవేషాస్తత్ర సమభ్యయుః॥' 16-35-13 (98112)
ఏకాం రాత్రిం విహృత్యైవం తే వీరాస్తాశ్చ యోషితః।
ఆమంత్ర్యాన్యోన్యమాశ్లిష్య తతో జగ్ముర్యథాగతం॥ 16-35-14 (98113)
తతో విసర్జయామాస లోకాంస్తాన్మునిపుంగవః।
క్షణేనాంతర్హితాశ్చైవ ప్రేక్షతామేవ తేఽభవన్॥ 16-35-15 (98114)
అవగాహ్య మహాత్మానః పుణ్యాం భాగీరథీం నదీం।
సరథాః సధ్వజాశ్చైవ స్వాని వేశ్మాని భేజిరే॥ 16-35-16 (98115)
దేవలోకం యయుః కేచిత్కేచిద్బ్రహ్మసదస్తథా।
కేచిచ్చ వారుణం లోకం కేచిత్కౌబేరమాప్నువన్॥ 16-35-17 (98116)
తతో వైవస్వతం లోకం కేచిచ్చైవాప్నువన్నృపాః।
రాక్షసానాం పిశాచానాం కేచిచ్చాప్యుత్తరాన్కురూన్॥ 16-35-18 (98117)
విచిత్రగతయః సర్వే యానవాప్యామరైః సహ।
ఆజగ్ముస్తే మహాత్మానః సవాహాః సపదానుగాః॥ 16-35-19 (98118)
గతేషు తేషు సర్వేషు సలిలస్థో మహామునిః।
ధర్మసీలో మహాతేజాః కురూణాం హితకృతదా।
తతః ప్రోవాచ తాః సర్వాః క్షత్రియా నిహతేశ్వరాః। 16-35-20 (98119)
యాయాః పతికృతాఁల్లోకానిచ్ఛనతి పరమస్త్రియః।
తా జాహ్నవీజలం క్షిప్రమవగాహంత్వతంద్రితాః॥ 16-35-21 (98120)
తతస్తస్య వచః శ్రుత్వా శ్రద్దధానా వరాంగనాః।
శ్వశురం సమనుజ్ఞాప్య వివిశుర్జాహ్నవీజలం॥ 16-35-22 (98121)
విముక్తా మానుషైర్దేహైస్తతస్తా భర్తృభిః సహ।
సమాజగ్ముస్తదా సాధ్వ్యః సర్వా ఏవం విశాంపతే॥ 16-35-23 (98122)
ఏవం క్రమేణి సర్వాస్తాః శీలవత్యః పతివ్రతాః।
ప్రవిశ్య తోయం నిర్ముక్తా జగ్ముర్భర్తృసలోకతాం॥ 16-35-24 (98123)
దివ్యరూపసమాయుక్తా దివ్యాభరణభూషితాః।
దివ్యమాల్యాంబరధరా యథాఽఽసాం పతయస్తథా॥ 16-35-25 (98124)
తాః శీలగుణసంపన్నా విమానస్థా గతక్లుమాః।
సర్వాః సర్వగుణోపేతాః స్వస్థానం ప్రతిపేదిరే॥ 16-35-26 (98125)
యస్య యస్య తు యః కామస్తస్మిన్కాలే బభూవ హ।
తంతం విసృష్టవాన్వ్యాసో వరదో ధర్మవత్సలః॥ 16-35-27 (98126)
తచ్ఛ్రుత్వా నరదేవానాం పునరాగమనం నరాః।
జహృషుర్ముదితాశ్చాసన్నానాదేశగతా అపి॥ 16-35-28 (98127)
`తే నష్టభయసంకల్పా నరా విగతకల్మషాః।
బభూవుః పౌరవాఃసర్వే తద్దృష్ట్వాఽఽశ్చర్యముత్తమం॥' 16-35-29 (98128)
ప్రియైః సమాగమం తేషాం యః సంయక్ శృణుయాన్నరః।
ప్రియాణి లభతే నిత్యమిహ చ ప్రేత్య చైవ సః।
ఇష్టబాంధవసంయోగమనాయాసమనామయం॥ 16-35-30 (98129)
యశ్చైతచ్ఛ్రావయేద్విద్వాన్విదుషో ధర్మవిత్తమః।
స యశః ప్రాప్నుయాల్లోకే పరత్ర చ శుభాం గతిం॥ 16-35-31 (98130)
స్వాధ్యాయయుక్తా మనుజాస్తపోయుక్తాశ్చ భారత।
సాధ్వాచారా దమోపేతా దాననిర్ధూతకల్మషాః॥ 16-35-32 (98131)
ఋజవః శుచయః శాంతా హింసానృతవివర్జితాః।
ఆస్తికాః శ్రద్దధానాశ్చ ధృతిమంతశ్చ మానవాః।
శ్రుత్వాఽఽశ్చర్యమిదం పర్వ హ్యవాప్స్యంతి పరాం గతిం॥ 16-35-33 (98132)
`పునస్తే దర్శనం ప్రాప్తాః పునశ్చ పరికీర్తితాః।
పునఃపునః ప్రయచ్ఛంతి శృణ్వతామభయం సదా॥' ॥ 16-35-34 (98133)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్రమవాసికపర్వణి పుత్రదర్శనపర్వణి పంచత్రింశోఽధ్యాయః॥ 35 ॥
ఆశ్రమవాసికపర్వ - అధ్యాయ 036
॥ శ్రీః ॥
16.36. అధ్యాయః 036
అథ పుత్రదర్శనపర్వ ॥ 2 ॥Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Topics
త్యక్తదేహానామపి కురుపాండవపక్షీయాణాం కథం పునరాగమనమితి జనమేజయప్రశ్నస్య సోపపత్తికముత్తరదానం॥ 1 ॥Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Text
సౌతిరువాచ।
ఏతచ్ఛ్రుత్వా నృపో విద్వాన్హృష్టోఽభూజ్జనమేజయః।
పితామహానాం సర్వేషాం గమనాగమనం తదా॥ 16-36-1 (98134)
అబ్రవీచ్చ ముదా యుక్తః పునరాగమనం ప్రతి।
కథం న త్యక్తదేహానాం పునస్తద్రూపదర్శనం॥ 16-36-2 (98135)
ఇత్యుక్తః స ద్విజశ్రేష్ఠో వ్యాసశిష్యః ప్రతాపవాన్।
ప్రోవాచ వదతాంశ్రేష్ఠస్తం నృపం జనమేజయం॥ 16-36-3 (98136)
వైశంపాయన ఉవాచ। 16-36-4x (8061)
అవిప్రణాశః సర్వేషాం కర్మణామితి నిశ్చయః।
కర్మజాని శరీరాణి శరీరాకృతయస్తథా॥ 16-36-4 (98137)
మహాభూతాని నిత్యాని భూతాధిపతిసంశ్రయాత్।
తేషాం చ నిత్యసంవాసో న వినాశో వియుజ్యతాం॥ 16-36-5 (98138)
అనాశయా కృతం కర్మ తస్య చేష్టః ఫలాగమః।
ఆత్మా చైభిః సమాయుక్తః సుఖదుఃఖముపాశ్నుతే॥ 16-36-6 (98139)
అవినాశ్యస్తథా నిత్యం క్షేత్రజ్ఞ ఇతి నిశ్చయః।
భూతానామాత్మభావో యో ధ్రువోసౌ సంవిజానతాం॥ 16-36-7 (98140)
యావన్న క్షీయతే కర్మ తావత్తస్య స్వరూపతా।
క్షీణకర్మా నరో లోకే రూపాన్యత్వముపాశ్నుతే॥ 16-36-8 (98141)
నానాభూతాస్తథైకత్వం శరీరం ప్రాప్య సంహతాః।
భవంతి తే తథా నిత్యాః పృథగ్భావం విజానతాం॥ 16-36-9 (98142)
అశ్వమేధశ్రుతిశ్చేయమశ్వసంజ్ఞపనం ప్రతి।
లోకాంతరగతా నిత్యం ప్రాణా నిత్యా హి వాజినః॥ 16-36-10 (98143)
అహం హితం వదాంయేతత్ప్రియం చేత్తవ పార్థివ।
దేవయానా హి పంథానః శ్రుతాస్తే యజ్ఞసంస్తరే॥ 16-36-11 (98144)
సుకృతో యత్ర యజ్ఞస్తే తత్ర దేవా హితాస్తవ।
యదా సమన్వితా దేవాః పశూనాం గమనేశ్వరాః॥ 16-36-12 (98145)
గమిమంతశ్చ తేనేష్ట్వా నాన్యే నిత్యా భవంత్యుత।
నిత్యేఽస్మిన్పంచకే వర్గే నిత్యే చాత్మని పూరుషః॥ 16-36-13 (98146)
అస్య నాశం సమాయోగం యః పశ్యతి వృథామతిః।
వియోగే శోచతేఽత్యర్థం స బాల ఇతి మే మతిః॥ 16-36-14 (98147)
వియోగే దోషదర్శీ యః సంయోగం స విసర్జయేత్।
అసంగే సంగమో నాస్తి దుఃఖం భావి వియోగజమ॥ 16-36-15 (98148)
పరాపరజ్ఞస్త్వపరో నాభిమానాదుదీక్షితః।
అపరజ్ఞః పరాం బుద్ధిం స్పృష్ట్వా మోహాద్విముచ్యతే॥ 16-36-16 (98149)
అదర్శనాదాపతితః పునశ్చాదర్శనం గతః।
నాహం తం వేద్మి నాసౌ మాం న చ మేఽస్తి విరాగతా॥ 16-36-17 (98150)
యేనయేన శరీరేణి కరోత్యయమనీశ్వరః।
తేనతేన శరీరేణ తదవశ్యముపాశ్నుతే।
మానసం మనసాఽఽప్నోతి శరీరం చ శరీరవాన్॥ ॥ 16-36-18 (98151)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్రమవాసికపర్వణి పుత్రదర్శనపర్వణి షట్త్రింశోఽధ్యాయః॥ 36 ॥
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Footnotes
7-36-10 సంజ్ఞపనం మారణం॥ 7-36-11 నాసౌ మానాదహంకారాన్న చ వేతి విరాగతామితి క.పాఠః॥ఆశ్రమవాసికపర్వ - అధ్యాయ 037
॥ శ్రీః ॥
16.37. అధ్యాయః 037
అథ పుత్రదర్శనపర్వ ॥ 2 ॥Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Topics
జనమేజయేన పరిక్షిత్ప్రదర్శనే ప్రార్థితే వ్యాసేన పరిక్షితః శమీకమహర్షః శృంగీణశ్చ ప్రదర్శనం॥ 1 ॥ జనమేజయేనావభృథస్నానానంతరమాస్తికపూజనపూర్వకం వైశంపాయనంప్రతి కథావశేషకథనప్రార్థనా॥ 2 ॥Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Text
వైశంపాయన ఉవాచ।
అదృష్ట్వా తు నృపః పుత్రాందర్శనం ప్రతిలబ్ధవాన్।
ఋషేః ప్రసాదాత్పుత్రాణాం స్వరూపాణాం కురూద్వహ॥ 16-37-1 (98152)
స రాజా రాజధర్మాంశ్చ బ్రహ్మోపనిషదం తథా।
అవాప్తవాన్నరశ్రేష్ఠో బుద్ధినిశ్చయమేవ చ। 16-37-2 (98153)
విదురశ్చ మహాప్రాజ్ఞో యయౌ సిద్ధిం తపోబలాత్।
ధృతరాష్ట్రః సమాసాద్య వ్యాసం చైవ తపస్వినం॥ 16-37-3 (98154)
జనమేజయ ఉవాచ। 16-37-4x (8062)
మమాపి వరదో వ్యాసో దర్శయేత్పితరం యది।
తద్రూపవేషవయసం శ్రద్దధ్యాం సర్వమేవ తత్॥ 16-37-4 (98155)
ప్రియం మే స్యాత్కృతార్థశ్చ స్యామహం కృతనిశ్చయః।
ప్రసాదాదృషిముఖ్యస్య మమ కామః సమృద్ధ్యతాం॥ 16-37-5 (98156)
సౌతిరువాచ। 16-37-6x (8063)
ఇత్యుక్తవచనే తస్మిన్నృపే వ్యాసః ప్రతాపవాన్।
ప్రసాదమకరోద్ధీమానానయచ్చ పరిక్షితం॥ 16-37-6 (98157)
తతస్తద్రూపవయసమాగతం నృపతిం దివః।
శ్రీమంతం పితరం రాజా దదర్శ స పరీక్షితం॥ 16-37-7 (98158)
శమీకం చ మహాత్మానం పుత్రం తం చాస్య శృంగిణం।
అమాత్యా యే చ నిహతా రాజ్ఞస్తాంశ్చ దదర్శ హ॥ 16-37-8 (98159)
తతః సోవభృథే రాజా ముదితో జనమేజయః।
పితరం స్నాపయామాస స్వయం సస్నౌ చ పార్థివః॥ 16-37-9 (98160)
`పరీక్షిదపి తత్రైవ బభూవ స తిరోహితః।'
స్నాత్వా స నృపతిర్విప్రమాస్తీకమిదమబ్రవీత్।
యాయావరకులోత్పన్నం జరత్కారుసుతం తదా॥ 16-37-10 (98161)
ఆస్తీక వివిధాశ్చర్యో యజ్ఞేఽయమితి మే మతిః।
యదద్యాయం పితా ప్రాప్తో మమ శోకప్రణాశనః॥ 16-37-11 (98162)
ఆస్తీక ఉవాచ। 16-37-12x (8064)
ఋషిర్ద్వైపాయనో యత్ర పురాణస్తపసో నిధిః।
యజ్ఞే కురుకులశ్రేష్ఠ తస్య లోకావుభౌ జితౌ॥ 16-37-12 (98163)
శ్రుతం విచిత్రమాఖ్యానం త్వయా పాండవనందన।
సర్పాశ్చ భస్మసాన్నీతా గతాశ్చ పదవీం పితుః॥ 16-37-13 (98164)
కథంచిత్తక్షకో ముక్తః సత్యత్వాత్తవ పార్థివ।
ఋషయః పూజితాః సర్వే గతిర్దృష్టా మహాత్మనః॥ 16-37-14 (98165)
ప్రాప్తః సువిపులో ధర్మః శ్రుత్వా పాపవినాశనం।
విముక్తో హృదయగ్రంథిరుదారజనదర్శనాత్॥ 16-37-15 (98166)
యే చ పక్షధరా ధర్మే సద్వృత్తరుచయశ్చ యే।
యాందృష్ట్వా హీయతే పాపం తేభ్యః కార్యా నమస్క్రియా॥ 16-37-16 (98167)
సౌతిరువాచ। 16-37-17x (8065)
ఏతచ్ఛ్రుత్వా ద్విజశ్రేష్ఠాత్స రాజా జనమేజయః।
పూజయామాస తమృషిమనుమాన్య పునఃపునః॥ 16-37-17 (98168)
పప్రచ్ఛ తమృషి చాపి వైశంపాయనమచ్యుతం।
కథావశేషం ధర్మజ్ఞో వనవాసస్య సత్తమ॥ ॥ 16-37-18 (98169)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్రమవాసికపర్వణి పుత్రదర్శనపర్వణి సప్తత్రింశోఽధ్యాయః॥ 37 ॥
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Footnotes
7-37-2 స ధృతరాష్ట్రో రాజా విదురశ్చ సిద్ధిం యయౌ ఇతి ద్వయోః సంబంధః। తత్రాపి విదురస్తపోబలాత్। ధృతరాష్ట్రో వ్యాసం సమాసాద్యేతి సంబంధః॥ 7-37-15 పాపవినాశం ఇతిహాసమితి శేషః॥ 7-37-16 పక్షధరాః పక్షస్థాపకాః॥ఆశ్రమవాసికపర్వ - అధ్యాయ 038
॥ శ్రీః ॥
16.38. అధ్యాయః 038
అథ పుత్రదర్శనపర్వ ॥ 2 ॥Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Topics
ధృతరాష్ట్రేణ పుత్రదర్శనానంతరం యుధిష్ఠిరాదిభిః సహ పునః స్వాశ్రమంప్రత్యాగమనం॥ 1 ॥ వ్యాసేన ధృతాష్ట్రంప్రతి యుధిష్ఠిరాదీనాం నగరప్రస్థాపనచోదనా॥ 2 ॥ నగరంప్రతి పునరాగమనమనిచ్ఛతాపి యుధిష్ఠిరేణ ధృతరాష్ట్రస్య కుంతీగాంధార్యోశ్చ నిదేశనిర్బంధేన పునః సర్వైఃసహ హాస్తినపురం ప్రత్యాగమనం॥ 3 ॥Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Text
జనమేజయ ఉవాచ।
దృష్ట్వా పుత్రాంస్తథా పౌత్రాన్సానుబంధాంజనాధిపః।
ధృతరాష్ట్రః కిమకరోద్రాజా చైవ యుధిష్ఠిరః॥ 16-38-1 (98170)
వైశంపాయన ఉవాచ। 16-38-2x (8066)
తద్దృష్ట్వా మహదాశ్చర్యం పుత్రాణాం దర్శనం పునః।
వీతశోకః స రాజర్షిః పునరాశ్రమమాగమత్॥ 16-38-2 (98171)
ఇతరస్తు జనః సర్వస్తే చైవ పరమర్షయః।
ప్రతిజగ్ముర్యథాకామం ధృతారాష్ట్రాభ్యనుజ్ఞయా॥ 16-38-3 (98172)
పాండవాస్తు మహాత్మానో లఘుభూయిష్ఠసైనికాః।
అనుజగ్ముర్మహాత్మానం సదారాస్తం మహీపతిం॥ 16-38-4 (98173)
తమాశ్రమగతం ధీమాన్బ్రహ్మర్షిర్లోకపూజితః।
ద్వైపాయనోఽభ్యుపాగంయ రాజానమిదంనబ్రవీత్॥ 16-38-5 (98174)
ధృతాష్ట్ర మహాబాహో శృణు కౌరవనందన।
శ్రుతాస్తే జ్ఞానవృద్ధానామృషీణాం పుణ్యకర్మణాం॥ 16-38-6 (98175)
అద్ధాభిజనవృద్ధానాం వేదవేదాంగవేదినాం।
ధర్మజ్ఞానాం పురాణానాం వదతాం వివిధాః కథాః॥ 16-38-7 (98176)
మా స్మ శోకే మనః కార్షీర్దిష్టే న వ్యథతే బుధః।
శ్రుతం దేవరహస్యం తే నారదాద్దేవదర్శనాత్॥ 16-38-8 (98177)
గతాస్తే క్షత్రధర్మేణ శస్త్రపూతాం గతిం శుభాం।
యథా దృష్టాస్త్వయా పుత్రాస్తథా కామవిహారిణః॥ 16-38-9 (98178)
యుధిష్ఠిరః స్వయం ధీమాన్భవంతమనురుధ్యతే।
సహితో భ్రాతృభిః సర్వైఃఇ సదారః ససుహృజ్జనః॥ 16-38-10 (98179)
విసర్జయైనం యాత్వేష స్వరాజ్యమనుశాసతాం।
మాసః సమధికస్తేషామతీతో వసతాం వనే॥ 16-38-11 (98180)
ఏతద్ధి నిత్యం యత్నేన పదం రక్ష్యం నరాధిప।
బహుప్రత్యర్థికం హ్యేతద్రాజ్యం నామ కురూద్వహ॥ 16-38-12 (98181)
ఇత్యుక్తః కౌరవో రాజా వ్యాసేనామితబుద్ధినా।
యుధిష్ఠిరమథాహూయ వాగ్మీ వచనమబ్రవీత్॥ 16-38-13 (98182)
అజాతశత్రో భద్రం తే శృణు మే భ్రాతృభిః సహ।
త్వత్ప్రసాదాన్మహీపాల శోకో నాస్మాన్ప్రబాధతే॥ 16-38-14 (98183)
రమే చాహం త్వయా పుత్ర పురేవ గజసాహయే।
నాథేనానుగతో విద్వన్ప్రియేషు పరివర్తినా॥ 16-38-15 (98184)
ప్రాప్తం పుత్రఫలం త్వత్తః ప్రీతిర్మే పరమా త్వయి।
న మే మన్యుర్మహాబాహో గంయతాం మా చిరం కృథాః॥ 16-38-16 (98185)
భవంతం చేహ సంప్రేక్ష్య తపో మే పరిహీయతే।
ఉపయుక్తం శరీరం చ త్వాం దృష్ట్వా ధారితం పునః॥ 16-38-17 (98186)
మాతరౌ తే తథైవేమే శీర్ణపర్ణకృతాశనే।
మమ తుల్యవ్రతే పుత్ర న చిరం వర్తయిష్యతః॥ 16-38-18 (98187)
దుర్యోధనప్రభృతయో దృష్టా లోకాంతరం గతాః।
వ్యాసస్య తపసో వీర్యాద్భవతశ్చ సమాగమాత్॥ 16-38-19 (98188)
ప్రయోజనం చిరం వృత్తం జీవితస్య మమానఘ।
ఉగ్రం తపః సమాస్థాస్యేత్వమనుజ్ఞాతుమర్హసి॥ 16-38-20 (98189)
త్వయ్యద్య పిండః కీర్తిశ్చ కులం చేదం ప్రతిష్ఠితం।
శ్వోవాఽద్య వా మహాబాహో గంయతాం మాచిరం కృథాః॥ 16-38-21 (98190)
రాజనీతిః సుబహుశః శ్రుతా తే భరతర్షభ।
సందేష్టవ్యం న పశ్యామి కృతమేతావతా విభో॥ 16-38-22 (98191)
వైశంపాయన ఉవాచ। 16-38-23x (8067)
ఇత్యుక్తవచనం తం తు నృపో రాజానమబ్రవీత్।
న మామర్హసి ధర్మజ్ఞ పరిత్యక్తుమనాగసం॥ 16-38-23 (98192)
కామం గచ్ఛంతు మే సర్వే భ్రాతరోఽనుచరాస్తథా।
భవంతమహమన్విష్యే మాతరౌ చ యతవ్రతః॥ 16-38-24 (98193)
తమువాచాథ గాంధారీ మైవం పుత్ర శృణుష్వ చ।
త్వయ్యధీనం కురుకులం పిండశ్చ శ్వశురస్య మే॥ 16-38-25 (98194)
గంయతాం పుత్ర పర్యాప్తమేతావత్పూజితా వయం।
రాజా యదాహ తత్కార్యం త్వయా పుత్ర పితుర్వచః॥ 16-38-26 (98195)
వైశంపాయన ఉవాచ। 16-38-27x (8068)
ఇత్యుక్తః స తు గాంధార్యా కుంతీమిదమభాషత।
స్నేహబాష్పాకులే నేత్రే పరిమృజ్య వినీతవత్॥ 16-38-27 (98196)
విసర్జయతి మాం రాజా గాంధారీ చ యశస్వినీ।
భవత్యాం బద్ధచిత్తస్తు కథం యాస్యామి దుఃఖితః॥ 16-38-28 (98197)
న చోత్సహే తపోవిఘ్నం కర్తుం తే ధర్మచారిణి।
తపసో హి పరం నాస్తి తపసా విందతే మహత్॥ 16-38-29 (98198)
మమాపి న తథా రాజ్ఞి రాజ్యే బుద్ధిర్యథా పురా।
తపస్యేవానురక్తం మే మనః సర్వాత్మనా తథా॥ 16-38-30 (98199)
శూన్యేయం చ మహీ కృత్స్నా న మే ప్రీతికరీ శుభే।
బాంధవా నః పరిక్షీణా బలం నో న యథా పురా॥ 16-38-31 (98200)
పాంచాలాః సుభృశం క్షీణాః కన్యామాత్రావశేషితాః।
న తేషాం కులకర్తారం కంచిత్పశ్యాంయహం శుభే॥ 16-38-32 (98201)
సర్వే హి భస్మాసాన్నీతాస్తే ద్రోణేన రణాజిరే।
అవశిష్టాశ్చ నిహతా ద్రోణపుత్రేణ వై నిశి।
చేదయశ్చైవ మత్స్యాశ్చ దృష్టపూర్వాస్తథైవ నః॥ 16-38-33 (98202)
కేవలం వృష్ణిచక్రం చ వాసుదేవపరిగ్రహాత్।
యద్దృష్ట్వా స్థాతుమిచ్ఛామి ధర్మార్థం నార్థహేతుతః॥ 16-38-34 (98203)
శివేన పశ్య నః సర్వాందుర్లభం తవ దర్శనం।
భవిష్యత్యంబ రాజా హి తీవ్రం చారప్స్యతే తపః॥ 16-38-35 (98204)
ఏతచ్ఛ్రుత్వా మహాబాహుః సహదేవో యుధాంపతిః।
యుధిష్ఠిరమువాచేదం బాష్పవ్యాకులలోచనః॥ 16-38-36 (98205)
నోత్సహేఽహం పరిత్యక్తుం మాతరం భరతర్షభ।
ప్రతియాతు భవాన్క్షిప్రం తపస్తప్స్యాంయహం వనే॥ 16-38-37 (98206)
ఇహైవ శోషయిష్యామి తపసేదం కలేవరం।
పాదశుశ్రూషణేరక్తో రాజ్ఞో మాత్రోస్తథాఽనయోః॥ 16-38-38 (98207)
తమువాచ తతః కుంతీ పరిష్వజ్య మహాభుజం।
గంయతాం పుత్ర మైవం త్వం వోచః కురు వచో మమ॥ 16-38-39 (98208)
ఆగమా వః శివాః సంతు స్వస్థా భవత పుత్రకాః।
ఉపరోధో భవేదేవమస్మాకం తపసః కృతే॥ 16-38-40 (98209)
త్వత్స్నేహపాశబద్ధా చ హీయేయం తపసః పరాత్।
తస్మాత్పుత్రక గచ్ఛ త్వం శిష్టమల్పం చ నః ప్రభో॥ 16-38-41 (98210)
ఏవం సంస్తంభితం వాక్యైః కుంత్యా బహువిధైర్మనః।
సహదేవస్య రాజేంద్ర రాజ్ఞశ్చైవ విశేషతః॥ 16-38-42 (98211)
తే మాత్రా సమనుజ్ఞాతా రాజ్ఞా చ కురుపుంగవాః।
అభివాద్య కురుశ్రేష్ఠమామంత్రయితుమారభన్॥ 16-38-43 (98212)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 16-38-44x (8069)
రాజ్యం ప్రతి గమిష్యామః శివేన ప్రతినందితః।
అనుజ్ఞాతాస్త్వయా రాజన్గమిష్యామో వికల్మషాః॥ 16-38-44 (98213)
ఏవముక్తః స రాజర్షిర్ధర్మరాజ్ఞా మహాత్మనా।
అనుయజ్ఞే జయాశీర్భిః పూజయిత్వా యుధిష్ఠిరం॥ 16-38-45 (98214)
భీమం చ బలినాం శ్రేష్ఠం సాంత్వయామాస పార్థివః।
స చాస్య సంయఙ్మేధావీ ప్రత్యపద్యత వీర్యవాన్॥ 16-38-46 (98215)
అర్జునం చ సమాశ్లిష్య యంమౌ చ భరతర్షభౌ।
అనుయజ్ఞే స కౌరవ్యః పరిష్వజ్యాభినంద్య చ॥ 16-38-47 (98216)
గాంధార్యా చాభ్యనుజ్ఞాతాః కృతపాదాభివాదనాః।
జనన్యా సముపాఘ్రాతాః పరిష్వక్తాశ్చ తే నృపం॥ 16-38-48 (98217)
చక్రుః ప్రదక్షిణం సర్వే వత్సా ఇవ నివారణే।
పునః పునర్నిరీక్షంతః ప్రచక్రుస్తే ప్రదక్షిణం॥ 16-38-49 (98218)
ద్రౌపదీప్రముఖాశ్చైవ సర్వాః కౌరవయోషితః।
న్యాయతః శ్వశురే వృత్తిం ప్రయుజ్య ప్రయయుస్తతః॥ 16-38-50 (98219)
శ్వశ్రూభ్యాం సమనుజ్ఞాతాః పరిష్వజ్యాభినందితాః॥
సందిష్టాశ్చేతికర్తవ్యం ప్రయయుర్భర్తృభిః సహ॥ 16-38-51 (98220)
తతః ప్రజజ్ఞే నినదః సూతానాం యుజ్యతామితి।
ఉష్ట్రాణాం క్రోశతాం చాపి హయానాం హేషతామపి॥ 16-38-52 (98221)
తతో యుధిష్ఠిరో రాజా సదారః సహసైనికః।
నగరం హాస్తినపురం పునరాయాత్సబాంధవః॥ ॥ 16-38-53 (98222)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్రమవాసికపర్వణి పుత్రదర్శనపర్వణి అష్టత్రింశోఽధ్యాయః॥ 38 ॥ ॥ సమాప్తం చేదం పుత్రదర్శనపర్వ ॥ 2 ॥
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Footnotes
7-38-12 బహవః ప్రత్యర్థినః ప్రార్థయానాః శత్రవో యత్ర తత్॥ 7-38-15 నాథేన త్వయా॥ 7-38-24 అన్విష్యే సేవిష్యే॥ 7-38-32 కథామాత్రావశేషితా ఇతి ఝ.పాఠః॥ 7-38-35 అవిషహ్యం చ రాజా హీతి ఝ.పాఠః॥ 7-38-41 శ్రేయసః పరాదీతి క.ట.పాఠః। శిష్ఠమాయురితి శేషః॥ 7-38-49 నివారణే స్తనపానాదితి శేషః॥ 7-38-50 తథైవ ద్రౌపదీ భద్రా పాండ్యజా భుజగేంద్రజేతి క.ఠ.థ.పాఠః॥ఆశ్రమవాసికపర్వ - అధ్యాయ 039
॥ శ్రీః ॥
16.39. అధ్యాయః 039
అథ నారదాగమనపర్వ ॥ 3 ॥Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Topics
కదాచన హాస్తినపురముపాగతేన నారదేన పాండవాన్ప్రతి ధృతరాష్ట్రాదీనాం స్వర్గప్రాప్తినివేదనం॥ ధృతరాష్ట్రే గాంధారీకుంతీసంజయైః సహ గంగాయామాప్లుత్య స్వాశ్రమమాగచ్ఛతి సతి మధ్యేమార్గం దావాగ్నినా తత్పరీవేష్టనం॥ ధృరరాష్ట్రేణ సంజయ ప్రత్యప్నితో దూరాపసరణప్రేరణాపూర్వకం కుంతీగాంధారీభ్యాం సహ వన్హౌ ప్రవేశనం॥ 3 ॥ తతః సంజయేన హిమవత్పర్వతంప్రతి గమనం॥ 4 ॥Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Text
వైశంపాయన ఉవాచ।
తేషు చోపనివృత్తేషు పాండవేషు యదృచ్ఛయా।
దేవర్షిర్నారదో రాజన్నాజగామ యుధిష్ఠిరం॥ 16-39-1 (98223)
తమభ్యర్చ్య మహాబాహుః కురురాజో యుధిష్ఠిరః।
ఆసీనం పరివిశ్వస్తం ప్రోవాచ వదతాంవరః॥ 16-39-2 (98224)
చిరాత్తు నానుపశ్యామి భగవంతముపస్థితం।
కచ్చిత్తే కుశలం విప్ర శుభం వా ప్రత్యుపస్థితం॥ 16-39-3 (98225)
కే దేశాః పరిదృష్టాస్తే కిం చ కార్యం కరోమి తే।
తద్బ్రూహి ద్విజముఖ్యస్త్వం హ్యస్మాకం చ ప్రియోఽతిథిః। 16-39-4 (98226)
నారద ఉవాచ। 16-39-5x (8070)
చిరదృష్టోసి మేఽత్యేవమాగతోఽహం తపోవనాత్।
పరిదృష్టాని తీర్థాని గంగా చైవ మయా నృప॥ 16-39-5 (98227)
యుధిష్ఠిర ఉవాచ। 16-39-6x (8071)
వదంతి పురుషా మేఽద్య గంగాతీరనివాసినః।
ధృతరాష్ట్రం మహాత్మానమాస్థితం పరమం తపః॥ 16-39-6 (98228)
అపి దృష్టస్త్వయా తత్ర కుశలీ స కురూద్వహః।
గాంధారీ చ పృథా చైవ సూతపుత్రశ్చ సంజయః॥ 16-39-7 (98229)
కథం చ వర్తతే చాద్య పితా మమ స పార్థివః।
శ్రోతుమిచ్ఛామి భగవన్యది దృష్టస్త్వయా నృపః॥ 16-39-8 (98230)
నారద ఉవాచ। 16-39-9x (8072)
స్థిరీభూయ మహారాజ శృణు వృత్తం యథాతథం।
యథాశ్రుతం చ దృష్టం చ మయా తస్మింస్తపోవనే॥ 16-39-9 (98231)
వనవాసనివృత్తేషు భవత్సు కురునందన।
కురుక్షేత్రాత్పితా తుభ్య గంగాద్వారం యయౌ నృప॥ 16-39-10 (98232)
గాంధార్యా సహితో ధీమాన్వధ్వా కుంత్యా సమన్వితః।
సంజయేన చ సూతేన సాగ్నిహోత్రః సయాజకః॥ 16-39-11 (98233)
ఆతస్థే స తపస్తీవ్రం పితా తవ తపోధనః।
అగ్నిం ముఖే సమాధాయ వాయుభక్షోఽభవన్మునిః॥ 16-39-12 (98234)
వనే స మునిభిః సర్వైః పూజ్యమానో మహాతపాః।
త్వగస్థిమాత్రశేషః స షణ్మాసానభవన్నృపః॥ 16-39-13 (98235)
గాంధారీ తు జలాహారీ కుంతీ మాసోపవాసినీ।
సంజయః షష్ఠభుక్తేన వర్తయామాస భారత॥ 16-39-14 (98236)
అగ్నీంస్తు యాజకాస్తత్ర జుహువుర్విధివత్ప్రభో।
దృశ్యతోఽదృశ్యతశ్చైవ వనే తస్మిన్నృపస్య వై॥ 16-39-15 (98237)
అనికేతోథ రాజా స బభూవ వనగోచరః।
తే చాపి సహితే దేవ్యౌ సంజయశ్చ తమన్వయుః॥ 16-39-16 (98238)
సంజయో నృపతేర్నేతా సమేషు విషమేషు చ।
గాంధార్యాశ్చ పృథా చైవ చక్షురాసీదనిందితా॥ 16-39-17 (98239)
తతః కదాచిద్గంగాయాః కచ్ఛే స నృపసత్తమః।
గంగాయామాప్లుతో ధీమానాశ్రమాభిముఖో యయౌ॥ 16-39-18 (98240)
అథ వాయుః సముద్భుతో దావాగ్నిరభవన్మహాన్।
దదాహ తద్వనం సర్వం పరిగృహ్య సమంతతః॥ 16-39-19 (98241)
దహ్యత్సు మృగయూథేషు ద్విజిహ్వేషు సమంతతః।
వరాహాణాం చ యూథేషు సంశ్రయత్సు జలాశయాన్॥ 16-39-20 (98242)
సంప్రదీప్తే వనే తస్మిన్ప్రాప్తే వ్యసన ఉత్తమే।
నిరాహారతయా రాజా మందప్రాణవిచేష్టితః।
అసమర్థోఽపసరణే సుకృశే మాతరౌ చ తే॥ 16-39-21 (98243)
తతః స నృపతిర్దృష్ట్వా వహ్నిమాయాంతమంతికాత్।
ఇదమాహ తతః సూతం సంజయం జయతాంవరః॥ 16-39-22 (98244)
గచ్ఛ సంజయ యత్రాగ్నిర్న త్వాం దహతి కర్హిచిత్।
వయమత్రాగ్నినా యుక్తా గమిష్యామః పరాం గతిం॥ 16-39-23 (98245)
తమువాచ కిలోద్విగ్నః సంజయో వదతాంవరః।
రాజన్మృత్యురనిష్టోఽయం భవితా తే వృథాఽగ్నినా॥ 16-39-24 (98246)
న చోపాయం ప్రపశ్యామి మోక్షణే జాతవేదసః।
యదత్రానంతరం కార్యం తద్భవాన్వక్తుమర్హతి॥ 16-39-25 (98247)
ఇత్యుక్తః సంజయేనేదం పునరాహ స పార్థివః।
నైష మృత్యురనిష్టో నో నిఃసృతానాం గృహాత్స్వయం॥ 16-39-26 (98248)
జలమగ్నిస్తథా వాయురథవాఽపి వికర్షణం।
తాపసానాం ప్రశస్యం తే గచ్చ సంజయ మాచిరం॥ 16-39-27 (98249)
ఇత్యుక్త్వా సంజయం రాజా సమాధాయ మనస్తథా।
ప్రాఙ్ముఖః సహ గాంధార్యా కుంత్యా చోపావిశత్తదా॥ 16-39-28 (98250)
సంజయస్తం తథా దృష్ట్వా ప్రదక్షిణమథాకరోత్।
ఉవాచ చైనం మేధావీ యుంక్ష్వాత్మానమితి ప్రభో॥ 16-39-29 (98251)
ఋషిపుత్రో మనీషీ స రాజ చక్రేఽస్య తద్వచః।
సన్నిరుధ్యేంద్రియగ్రామమాసీత్కాష్ఠోపమస్తదా॥ 16-39-30 (98252)
గాంధారీ చ మహాభాగా జననీ చ పృథా తవ।
దావాగ్నినా సమాయుక్తే స చ రాజా పితా తవ॥ 16-39-31 (98253)
సంజయస్తు మహాప్రాజ్ఞస్తస్మాద్దావాదముచ్యత।
గంగాకూలే మయా దృష్టస్తాపసైః పరివారితః॥ 16-39-32 (98254)
స తానామంత్ర్య తేజస్వీ నివేద్యైతచ్చ సర్వశః।
ప్రయయౌ సంజయో ధీమాన్హిమవంతం మహీధరం॥ 16-39-33 (98255)
ఏవం స నిధనం ప్రాప్తః కురురాజో మహామనాః।
గాంధారీ చ పృథా చైవ జనన్యౌ తే విశాంపతే॥ 16-39-34 (98256)
యదృచ్ఛయాఽనువ్రజతా మయా రాజ్ఞః కలేవరం।
తయోశ్చ దేవ్యోరుభయోర్మయా దృష్టాని భారత॥ 16-39-35 (98257)
తతస్తపోవనే తస్మిన్సమాజగ్ముస్తపోధనాః।
శ్రుత్వా రాజ్ఞస్తదా నిష్ఠాం న త్వశోచన్గతీశ్చ తే॥ 16-39-36 (98258)
తత్రాశ్రౌషమహం సర్వమేతత్పురుషసత్తమ।
యథా చ నృపతిర్దగ్ధో దేవ్యౌ తే చేతి పాండవ॥ 16-39-37 (98259)
న శోచితవ్యం రాజేంద్ర స్వర్గస్థః పృథివీపతిః।
ప్రాప్తవానగ్నిసంయోగం గాంధారీ జననీ చ తే॥ 16-39-38 (98260)
వైశంపాయన ఉవాచ। 16-39-39x (8073)
ఏతచ్ఛ్రుత్వా చ సర్వేషాం పాండవానాం మహాత్మనాం।
నిర్యాణం ధృతరాష్ట్రస్య శోకః సమభవన్మహాన్॥ 16-39-39 (98261)
అంతఃపురాణాం చ తదా మహానార్తస్వరోఽభవత్।
పౌరాణాం చ మహారాజ శ్రుత్వా రాజ్ఞస్తదా గతిం॥ 16-39-40 (98262)
అహో ధిగితి రాజా తు విక్రుశ్య భృశదుఃఖితః।
ఊర్ధ్వబాహుః స్మరన్మాతుః ప్రరురోద యుధిష్ఠిరః॥ 16-39-41 (98263)
భీమసేనపురోగాశ్చ భ్రాతరః సర్వ ఏవ తే।
`రురుదుర్దుఃఖసంతప్తా వర్ణయంతః పృథాం తదా॥ 16-39-42 (98264)
అంతఃపురేషు చ తదా సుమహాన్రుదితస్వనః।
ప్రాదురాసీన్మహారాజ పృథాం శ్రుత్వా తథాగతాం॥ 16-39-43 (98265)
తం చ వృద్ధం తథా దగ్ధం హతపుత్రం నరాధిపం।
అన్వశోచంత తే సర్వే గాంధారీం చ తపస్వినీం॥ 16-39-44 (98266)
తస్మిన్నుపరతే శబ్దే ముహూర్తాదివ భారత।
నిగృహ్య బాష్పం ధైర్యేణ ధర్మరాజోఽబ్రవీదిదం॥ ॥ 16-39-45 (98267)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్రమవాసికపర్వణి నారదాగమనపర్వణి ఏకోనచత్వారింశోఽధ్యాయః॥ 39 ॥
Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Footnotes
7-39-1 ద్వివర్షోపనివృత్తేష్వితి ఝ.పాఠః॥ 7-39-5 మే మయాఽతిచిరం దృష్టోఽసీత్యర్థః॥ 7-39-12 ముఖే పిండాన్సమాధాయేతి క.ట.పాఠః। వీటాం ముఖే సమాధాయేతి ఝ.పాఠః॥ 7-39-15 దృశ్యతోఽదృశ్యత ఇతి। పశ్యంతమపశ్యంతం చానాదృత్యేత్యర్థః। నియమేన సాన్నిధ్యా భావాత్॥ 7-39-27 వికర్షణం అనశనం॥ 7-39-30 ఋషిపుత్రో వ్యాసపుత్ర ఇతి యోగసమార్థ్యం సూచితం॥ఆశ్రమవాసికపర్వ - అధ్యాయ 040
॥ శ్రీః ॥
16.40. అధ్యాయః 040
అథ నారదాగమనపర్వ ॥ 3 ॥Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Topics
యుధిష్ఠిరేణ ధృతరాష్ట్రాదినిధనశ్రవణేన భ్రాతృభిః సహ సకరుణం పరిదేవనపూర్వకం సతిసంస్కృతాగ్నౌ తేషాం వృథాగ్నినా దాహం ప్రత్యనుశోచనం॥ 1 ॥Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Text
యుధిష్ఠిర ఉవాచ।
తథా మహాత్మనస్తస్య తపస్యుగ్రే చ తస్థుషః।
అనాథస్యేవ నిధనం తిష్ఠత్స్వస్మాసు బంధుషు॥ 16-40-1 (98268)
దుర్విజ్ఞేయా గతిర్బ్రహ్మన్పురుషాణాం మతిర్మమ।
యత్ర వైచిత్రవీర్యోసౌ దగ్ధ ఏవం వనాగ్నినా॥ 16-40-2 (98269)
యస్య పుత్రశతం శ్రీమదభవద్బాహుశాలినః।
నాగాయుతబలో రాజా స దగ్ధో హి దవాగ్నినా॥ 16-40-3 (98270)
యం పురా పర్యవీజంత తాలవృంతైర్వరస్త్రియః।
తం గృధ్రాః పర్యవీజంత దావాగ్నిపరికాలితం॥ 16-40-4 (98271)
సూతమాగధసంఘైశ్చ శయానో యః ప్రబోధ్యతే।
ధరణ్యాం స నృపః శేతే వికృష్టో గృధ్రవాయసైః॥ 16-40-5 (98272)
న చ శోచామి గాంధారీం హతపుత్రాం యశస్వినీం।
పతిలోకమనుప్రాప్తాం తథా భర్తృవ్రతే స్థితాం॥ 16-40-6 (98273)
పృథామేవ చ శోచామి యా పుత్రైశ్వర్యమృద్ధిమత్।
ఉత్సృజ్య్ సుమహద్దీప్తం వనవాసమరోచయత్॥ 16-40-7 (98274)
ధిగ్రాజ్యమిదమస్మాకం ధిగ్బలం ధిక్పరాక్రమం।
క్షత్రధర్మం చ ధిగ్యస్మాన్మృతా జీవామహే వయం॥ 16-40-8 (98275)
సుసూక్ష్మా కిల లోకస్య గతిర్ద్విజవరోత్తమ।
యత్సముత్సృజ్య రాజ్యం సా వనవాసమరోచయత్॥ 16-40-9 (98276)
యుధిష్ఠిరస్య జననీ భీమస్య విజయస్య చ।
అనాథవత్కథం దగ్ధా ఇతి ముహ్యామి చింతయన్॥ 16-40-10 (98277)
వృథా సంతర్పితో వహ్నిః ఖాండవే సవ్యసాచినా।
ఉపకారమజానన్స కృతఘ్న ఇతి మే మతిః॥ 16-40-11 (98278)
యత్రాదహత్స భగవాన్మాతరం సవ్యసాచినః।
కృత్వా యో బ్రాహ్మణచ్ఛద్మ భిక్షార్థీ సముపాగతః॥ 16-40-12 (98279)
ధిగగ్నిం ధిక్ చ పార్థస్య విశ్రుతాం సత్యసంధతాం।
ఇదం కష్టతరం చాన్యద్భగవన్ప్రతిభాతి మే॥ 16-40-13 (98280)
వృథాఽగ్నినా సమాయోగో యదభూత్పృథివీపతేః।
తథా తపస్వినస్తస్య రాజర్షేః కౌరవస్య హ॥ 16-40-14 (98281)
కథమేవంవిధో మృత్యుః ప్రశాస్య పృథివీమిమాం॥ 16-40-15 (98282)
తిష్ఠత్సు మంత్రపూతేషు తస్యాగ్నిషు మహావనే।
వృథాఽగ్నినా సమాయుక్తో నిష్ఠాం ప్రాప్తః పితా మమ॥ 16-40-16 (98283)
మన్యే పృథా వేపమానా కృశా ధమనిసంతతా।
హా తాత ధర్మరాజేతి మామాక్రందన్మహాభయే॥ 16-40-17 (98284)
భీమ పర్యాప్నుహి భయాదితి చైవాభివాశతీ।
సమంతతః పరిక్షిప్తా మాతాఽభూన్మే దవాగ్నినా॥ 16-40-18 (98285)
సహదేవః ప్రియస్తస్యాః పుత్రేభ్యోధిక ఏవ తు।
న చైనాం మోక్షయామాస వీరో మాద్రవతీసుతః॥ 16-40-19 (98286)
తచ్ఛ్రుత్వా రురుదుః సర్వే సమాలింగ్య పరస్పరం।
పాండవాఃక పంచ దుఃఖార్తా భూతానీవ యుగక్షయే॥ 16-40-20 (98287)
తేషాం తు పురుషేంద్రాణాం రుదతాం రుదితస్వనః।
ప్రాసాదాభోగసంరుద్ధే అన్వరౌత్సీత్స రోదసీ॥ ॥ 16-40-21 (98288)
ఇతి శ్రీమన్మహాభారతే ఆశ్రమవాసికపర్వణి నారదాగమనపర్వణి చత్వారింశోఽధ్యాయః॥ 40 ॥
ఆశ్రమవాసికపర్వ - అధ్యాయ 041
॥ శ్రీః ॥
16.41. అధ్యాయః 041
అథ నారదాగమనపర్వ ॥ 3 ॥Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Topics
నారదేన యుధిష్ఠిరంప్రతి దృథరాష్ట్రాదిదాహకాగ్నేర్మంత్రపూతత్వకథనం॥ 1 ॥ యుధిష్ఠిరేణ యుయుత్సుపురస్కారేణ గాంధారీధృతరాష్ట్రయో రుదకదానపూర్వకం కుంత్యాశ్చ విధివచ్ఛ్రాద్ధదానం॥ 2 ॥ తతో నారదగమనానంతరం ప్రజాపాలనేన నిజనగరే భ్రాత్రాదిభిః సహ సుఖవిహారః॥ 3 ॥Mahabharata - AshramaVasika Parva - Chapter Text
నారద ఉవాచ।
నాసౌ వృథాఽగ్నినా దగ్ధో యథా తత్ర శ్రుతం మయా।
వైచిత్రవీర్యో నృపతిర్న తే శోచ్యో నరాధిప॥ 16-41-1 (98289)
వనం ప్రవిశతానేన వాయుభక్షేణ ధీమతా।
అగ్నయః కారయిత్వేష్టిముత్సృష్టా ఇతి నః శ్రుతం॥ 16-41-2 (98290)
యాజకాస్తు తతస్తస్య తానగ్నీన్నిర్జనే వనే।
సముత్సృజ్య యథాకామం జగ్ముర్భరతసత్తమ॥ 16-41-3 (98291)
స వివృద్ధస్తదా వహ్నిర్వనే తస్మిన్నభూత్కిల।
తేన తద్వనమాదీప్తమితి తే తాపసాఽబ్రువన్॥ 16-41-4 (98292)
స రాజా జాహ్నవీతీరే యథా తే కథితం మయా।
తేనాగ్నినా సమాయుక్తః స్వేనైవ భరతర్షభ॥ 16-41-5 (98293)
ఏవమావేదయామాసుర్మునయస్తే మమానఘ।
యే తే భాగీరథీతీరే మయా దృష్టా యుధిష్ఠిర॥ 16-41-6 (98294)
ఏవం స్వేనాగ్నినా రాజా సమాయుక్తో మహీపతే।
మా శోచిథాస్త్వం నృపతిం గతః స పరమాం గతిం॥ 16-41-7 (98295)
గురుశుశ్రూషయా చైవ జననీ తే జనాధిప।
ప్రాప్తా సుమహతీం సిద్ధిమితి మే నాత్ర సంశయః॥ 16-41-8 (98296)
కర్తుమర్హసి రాజేంద్ర తేషాం త్వముదకక్రియాం।
భ్రాతృభిః సహితః సర్వైరేతదత్ర విధీయతాం॥ 16-41-9 (98297)
వైశంపాయన ఉవాచ। 16-41-10x (8074)
తతః స పృథివీపాలః పాండవానాం ధురంధరః।
నిర్యయౌ సహసోదర్యః సదారశ్చ నరర్షభః॥ 16-41-10 (98298)
పౌరజానపదాశ్చైవ రాజభక్తిపురస్కృతాః।
గంగాం ప్రజగ్మురభితో వాససైకేన సంవృతాః॥ 16-41-11 (98299)
తతోఽవగాహ్య సలిలే సర్వే తు కురుపుంగవాః।
యుయుత్సుమగ్రతః కృత్వా దదుస్తోయం మహాత్మనే॥ 16-41-12 (98300)
గాంధార్యాశ్చ పృథాయాశ్చ విధివన్నామగోత్రతః।
శాచం నివర్తయంతస్తే తత్రోషుర్నగరాద్బహిః॥ 16-41-13 (98301)
ప్రేషయామాస స నరాన్విధిజ్ఞానాప్తకారిణః।
గంగాద్వారం కురుశ్రేష్ఠో యత్ర దగ్ధోఽభవన్నృపః। 16-41-14 (98302)
తత్రైవ తేషాం తుల్యాని గంగాద్వారేఽన్వశాత్తదా।
కర్తవ్యానీతి పురుషాందత్తదేయాన్మహీపతిః॥ 16-41-15 (98303)
ద్వాదశేఽహని తేభ్యః స కృతశౌచో నరాధిపః।
దదౌ శ్రాద్ధాని విధివద్దక్షఇణావంతి పాండవః॥ 16-41-16 (98304)
ధృతరాష్ట్రం సముద్దిశ్య దదౌ స పృథివీపతిః।
సువర్ణం రజతం గాశ్చ శయ్యాశ్చ సుమహాధనాః॥ 16-41-17 (98305)
గాంధార్యాశ్చైవ తేజస్వీ పృథాయాశ్చ పృథక్పృథక్।
సంకీర్త్య నామనీ రాజా దదౌ దానమనుత్తమం॥ 16-41-18 (98306)
యో యదిచ్ఛతి యావచ్చ తావత్స లభతే ద్విజః।
శయనం భోజనం యానం మణిరత్నమథో ధనం॥ 16-41-19 (98307)
యానమాచ్ఛాదనం భోగాందాసీశ్చ సమలంకృతాః।
దదౌ రాజా సముద్దిశ్య తయోర్మాత్రోర్మహీపతిః॥ 16-41-20 (98308)
తతః స పృథివీపాలో దత్త్వా శ్రాద్ధాన్యనేకశః।
ప్రవివేశ పునర్ధీమాన్నగరం వారణాహ్వయం॥ 16-41-21 (98309)
తే చాపి రాజవచనాత్పురుషా యే గతాఽభవన్।
సంకల్ప్య తేషాం కుల్యాని పునః ప్రత్యాగమంస్తతః॥ 16-41-22 (98310)
మాల్యైర్గంధైశ్చ వివిధైరర్చయిత్వా యథావిధి।
కుల్యాని తేషాం సంయోజ్య తదాచఖ్యుర్మహీపతేః॥ 16-41-23 (98311)
సమాశ్వాస్య తు రాజానం ధర్మాత్మానం యుధిష్ఠిరం।
నారదోప్యగమత్ప్రీతః పరమర్షిర్యథోప్సితం॥ 16-41-24 (98312)
ఏవం వర్షాణ్యతీతాని ధృతరాష్ట్రస్య ధీమతః।
వనవాసే తథా త్రీణి నగరే దశపంచ చ॥ 16-41-25 (98313)
హతపుత్రస్య సంగ్రామే దానాని దదతః సదా।
జ్ఞాతిసంబంధిమిత్రాణాం భ్రాతౄణాం స్వజనస్య చ॥ 16-41-26 (98314)
యుధిష్ఠిరస్తు నృపతిర్నాతిప్రీతమనాస్తదా।
ధారయామాస తద్రాజ్యం నిహతజ్ఞాతిబాంధవః॥ ॥ 16-41-27 (98315)