%@@1 % File name : mbhK11.itx %-------------------------------------------- % Text title : 11 strIparva % Author : Veda Vyasa % Language : sanskrit % Subject : /hindu/philosohphy/religion % Description/comments : Mahabharata - Southern Recension - Kumbhaghonam Edition % Based on the `Southern Recension' of the MahAbhArata, edited by Krishnacharya % 1906-1914 % Transliterated by : Prof. Shrinivasa Varakhedi >worked on this with the % support of his research team members, Prof. K. V. Ramakrishnamacharyulu, Prof. % Amba Kulakarni, Prof. Prahladachar, members of MSP Bangalore and many others % Proofread by : % Latest update : October 13, 2013 % Send corrections to : sanskrit at cheerful dot c om % % Special Instructions : i1h.hdr,ijag.inc,itrans.sty,multicol.sty,iarticle.sty % Transliteration scheme: ITRANS 5.3 % Site access : http://sanskritdocuments.org/ %----------------------------------------------------- % The text is prepared by volunteers and is to be used for personal study % and research. The file is not to be copied or reposted for promotion of % any website or individuals or for commercial purpose without permission. % Please help to maintain respect for volunteer spirit. %@@1 %-------------------------------------------------------- \documentstyle[11pt,multicol,itrans]{article} #include=ijag.inc #endwordvowel=.h \portraitwide \parindent=50pt \let\usedvng=\Largedvng % for 1 column \pagenumbering{itrans} \def\engtitle#1{\hrule\medskip\centerline{\LARGE #1}} \def\itxtitle#1{\medskip\centerline{\LARGEdvng #1}\medskip\hrule} \def\endtitles{\medskip\obeyspaceslines} %% \begin{document} \engtitle{.. 11. strIparva Kumbhaghonam Edition ..}## \itxtitle{.. 11\. strIparva ..}##\endtitles ## \medskip\hrule\medskip strIparva \- adhyAya 001 .. shrIH .. 11\.1\. adhyAyaH 1 ##Mahabharata - Strii Parva - Chapter Topics## sa~njayena putrAdInprati shochato dhR^itarAShTrasya samAshvAsanam .. 1 .. ##Mahabharata - Strii Parva - Chapter Text## 11\-1\-0 (64780) shrIvedavyAsAya namaH. 11\-1\-0x (5307) nArAyaNaM namaskR^itya naraM chaiva narottamam . devIM sarasvatIM vyAsaM tato jayamudIrayet .. 11\-1\-1 (64781) janamejaya uvAcha. 11\-1\-1x (5308) hate duryodhane chaiva hate sainye cha sarvashaH . dhR^itarAShTro mahArAja shrutvA kimakaronmune .. 11\-1\-1 (64782) tathaiva kauravo rAjA dharmaputro mahAmanAH . kR^ipaprabhR^itayashchaiva kimakurvata te trayaH .. 11\-1\-2 (64783) ashvatthAmnaH kR^itaM karma shApashchAnyonyakAritaH . vR^ittAnmutraM brUhi yadabhAShata sa~njayaH .. 11\-1\-3 (64784) vaishampAyana uvAcha. 11\-1\-4x (5309) hate putrashate dInaM ChinnashAkhamiva drumam . putrashokAbhisanptaM dhR^itarAShTraM mahIpatim .. 11\-1\-4 (64785) dhyAnamUkatvamApannaM chintayA samabhiplutam . sa~njayo jayatAM shreShTha rAjAnaM vAkyamabravIt .. 11\-1\-5 (64786) kiM shochasi mahArAja nAsti shoke sahAyatA . akShauhiNyo hatAshchAShTau dasha chaiva vishAmpate . nirjiteyaM vasumatI shUnyA sthAsyati kevalam .. 11\-1\-6 (64787) nAnAdigbhyaH samAgamya nAnAjAtyA narAdhipAH . sahitAsva putreNa sarve vai nidhanaM gatAH .. 11\-1\-7 (64788) pitR^INAM putrapautrANAM j~nAtInAM suhR^idAM tathA . gurUNAM chAnupUrvyeNa ye chAnye.anucharA hatAH . pretakAryANi sarvANi kArayasva narAdhipa .. 11\-1\-8 (64789) vaishampAyana uvAcha. 11\-1\-9x (5310) tachChrutvA karuNaM putrapautravadhArditaH . papAta bhuvi durdharSho vAtAhata iva drumaH .. 11\-1\-9 (64790) dhR^itarAShTra uvAcha. 11\-1\-10x (5311) hataputro hatAmAtyo hatasarvasuhR^ijjanaH . duHkhaM nUnaM gamiShyAmi vicharanpR^ithivImimAm .. 11\-1\-10 (64791) kinnu bandhuvihInasya jIvitena mamAdya vai . lUnapakShasya iva me vainateyasya sa~njaya .. 11\-1\-11 (64792) hR^itarAjyo hatasuhR^idvataputrashcha vai tathA . na bhrAjiShye mahAprAj~na kShINarashmirivAMshumAn .. 11\-1\-12 (64793) na kR^itaM suhR^idAM vAkyaM jAmadgnyasya cha .. sabhAmadhye tu kR^iShNena yachChreyo.abhihitaM mama. 11\-1\-13 (64794) alaM vaireNa te rAjanputraH saMgR^idyatAmiti . tachcha vAkyamakR^itvA.ahaM bhR^ishaM tapyAmi durmatiH .. 11\-1\-14 (64795) na hi shrotA.asmi bhIShmasya sharmayuktaM prabhAShitam .. 11\-1\-15 (64796) duryodhanasya cha tathA vR^iShabhasyeva nardataH . duHshAsanavadhaM shrutvA karNasya cha viparyayam . droNasUryoparAgaM cha hR^idayaM me vidIryate .. 11\-1\-16 (64797) na smarAmyAtmanaH ki~nchitpurA sa~njaya duShkR^itam . yasyedaM phalamadyeha mayA mUDhena bhujyate .. 11\-1\-17 (64798) nUnaM vyapakR^itaM ki~nchinmayA pUrveShu janmasu . yena mAM duHkhabhAgeShu dhAtA karmasu yuktavAn .. 11\-1\-18 (64799) pariNAmashcha vayasaH sarvabandhukShayashcha me . suhR^inmitravinAshashcha daivayogAdupAgataH .. 11\-1\-19 (64800) konvasti duHkhitataro matto.anyo hi pumAnbhuvi .. 11\-1\-20 (64801) tanmAmadyaiva pashyantu pANDavAH saMshitavratAH . vivR^itaM brahmalokasya dIrghamadhvAnamAsthitam .. 11\-1\-21 (64802) vaishampAyana uvAcha. 11\-1\-22x (5312) tasya lAlapyamAnasya bahu shokaM vichinvataH . shokApahaM narendrasya sa~njayo vAkyamabravIt .. 11\-1\-22 (64803) shokaM rAjanvyapanuda shrutAste vedanishchayAH . shAstrAgamAshcha vividhA vR^iddhebhyo nR^ipasattama .. 11\-1\-23 (64804) sR^i~njaye putrashokArte yadUrchurmunayaH purA . yathA yauvanajaM darpamAsthite te sute nR^ipa .. 11\-1\-24 (64805) na tvayA suhR^idAM vAkyaM bruvatAmavadhAritam . svArthashcha na kR^itaH kashchillubdhena phalagR^iddhinA .. 11\-1\-25 (64806) asinaivaikadhAreNa svabuddhyA tu vicheShTitam . prAyasho.avR^ittasampannAH satataM paryupAsitAH .. 11\-1\-26 (64807) yasya duHshAsano mantrI rAdheyashcha durAtmavAn . shakunishchaiva duShTAtmA chitrasenashcha durmatiH .. 11\-1\-27 (64808) analpaM yena vai sarvaM shalyabhUtaM kR^itaM jagat . kuruvR^iddhasya bhIShmasya gAndhAryA vidurasya cha .. 11\-1\-28 (64809) droNasya cha mahArAja kR^ipasya cha sharadvataH . kR^iShNasya cha mahAbAho nAradasya cha dhImataH .. 11\-1\-29 (64810) R^iShINAM cha tathA.anyeShAM vyAsasyAmitatejasaH . na kR^itaM tena vachanaM tava putreNa bhArata . kShapitAH kShatriyAH sarve shatrUNAM vardhitaM yashaH .. 11\-1\-30 (64811) adharmasaMyutaM ki~nchinnityaM yuddhamiti bruvan . madhyastho hi tvamapyAsIrna kShamaM ki~nchiduktavAn .. 11\-1\-31 (64812) dhUrdhareNa tvayA bhArastulayA na samaM dhR^itaH .. 11\-1\-32 (64813) AdAveva manuShyeNa vartitavyaM yathAkramam . yathA nAtItamarthaM vai pashchAttApena yujyate .. 11\-1\-33 (64814) putragR^iddhyA tvayA rAjanpriyaM tasya chikIrShitam . pashchAttApamimaM prApto na tvaM shochitumarhasi .. 11\-1\-34 (64815) madhu yaH kevalaM dR^iShTvA prapAtaM nAnupashyati . sa bhraShTomadhulobhena shochatyeva yathA bhavAn .. 11\-1\-35 (64816) arthAnna shochanprApnoti na shochanvindate sukham . na shocha~nshriyamApnoti na shochanvindate jayam .. 11\-1\-36 (64817) svayamutpAdayitvA.agniM parItastena yo.agninA . dahyamAnaH punastApaM bhajate na sa paNDitaH .. 11\-1\-37 (64818) tvayaiva sasutenAyaM vAkyavAyusamIritaH . lobhAjyena cha saMsikto jvalitaH pArthapAvakaH .. 11\-1\-38 (64819) tasminsamiddhe patitAH shalabhA iva te sutAH . tAnkeshavAgninirdagdhAnna tvaM shochitumarhasi .. 11\-1\-39 (64820) yachchAshrupAtakalilaM vadanaM vahase nR^ipa . ashAstradR^iShTametaddhi na prashaMsanti paNDitAH .. 11\-1\-40 (64821) visphuli~NgA iva hyetAndahanti kila mAnavAn . jahIhi manyuM buddhyA vai dhAsyAtmAnamAtmanA .. 41 .. 11\-1\-41 (64822) vaishampAyana uvAcha. 11\-1\-42x (5313) evamAshvAsitaM tena sa~njayena mahAtmanA . viduro bhUya evAha buddhipUrvaM parantapa .. .. 11\-1\-42 (64823) iti shrImanmahAbhArate strIparvaNi jalapradAnikaparvaNi prathamo.adhyAyaH .. 1 .. ##Mahabharata - Strii Parva - Chapter Footnotes## 11\-1\-3 ashvatthAmnaH shrutaM karma shApashchAnyonyakArita iti ka.pAThaH . ashvatthAnnaH shrutaM karma shApAdanyonyakaritAditi jha.pAThaH. tatra anyonyaM kAritAtpANDavAnAM garbhe brahmashirostraM patatvityashvatthAnnA shApo dattaH. sahasravarShANi galatkuShTho bhaviShyasItyashvatthAmnaH kR^iShNena shApo datta ityarthaH .. 11\-1\-6 shUnyA rAjabhirhInA .. 11\-1\-8 gurUNAM chAnupUrvyeNa pretakAryANi kArayeti jha.pAThaH . tatra AnupUrvyeNeti. Adau hatAnAmAdAveva pashchAddhatAnAM pashchAdeveti paurvAparyeNa pretAnAM paretAnAM kAryANi pAralaukikAni karmANItyarthaH .. 11\-1\-15 shrotAsmi shrutavAnasmi .. 11\-1\-16 viparyayaM vinAsham .. 11\-1\-21 tanmAmiti . adyaiva prANatyAgaM kariShyAmItyarthaH .. 11\-1\-22 shokaM vitanvata iti jha.pAThaH . tatra vitanvataH virachayata ityarthaH .. 11\-1\-23 avR^itteti chChedaH .. 11\-1\-28 shalyashcha yena vai sarvaM iti jha.pAThaH . tatra shalyashcha mantrIti pUrveNAnvayaH .. 11\-1\-31 na dharmaH sa kR^itaH kashchinnityaM yuddhamabhIpsatA . alpabuddhirahakArI nityaM yuddhamiti bruvan. krUro durmarShaNo nityamasantuShTashcha vIryavAn. shrutavAnasi medhAvI satyavAMshchaiva nityadA. na muhyAntIdR^ishAH santo buddhimanto bhavAdR^ishAH. na dharmaH satkR^itaH kashchittava putreNa mAriSha. iti jha.pAThaH. atra bruvan duryodhanaM AsIditi sheShaH .. 11\-1\-32 durdhareNeti jha.Ta.pAThaH .. 11\-1\-35 prapAtaM parvatAgrAdbhraMsham .. 11\-1\-41 jahi manyaM svabuddhyA vai iti ka.Cha.Ta.pAThaH . dahanti shokA ityarthAt. manyuM dainyam. manyurdainye kratau krudhi ityamaraH. AtmAnaM chittaM AtmanA dhairyeNa dhAraya. prANAnmAtyAkShIrityarthaH .. 11\-1\-1 prathamo.adhyAyaH .. \medskip\hrule\medskip strIparva \- adhyAya 002 .. shrIH .. 11\.2\. adhyAyaH 2 ##Mahabharata - Strii Parva - Chapter Topics## vidureNa shAstrArthakathanena dhR^itarAShTrasya shokApanodanam .. 1 .. ##Mahabharata - Strii Parva - Chapter Text## 11\-2\-0 (64824) vaishampAyana uvAcha. 11\-2\-0x (5314) tato.amR^itarasairvAkyairhlAdayanpuruSharShabham . vaichitravIryaM viduro yaduvAcha nibodha tat .. 11\-2\-1 (64825) vidura uvAcha. 11\-2\-2x (5315) uttiShTha rAjankiM sheShe dhArayAtmAnamAtmanA . eShA vai sarvasatvAnAM lokeshvara parA gatiH .. 11\-2\-2 (64826) sarve kShayAntA nichayAH patanAntAH samuchChrayAH . saMyogA viprayogAntA maraNAntaM cha jIvitam .. 11\-2\-3 (64827) yadA shUraM cha bhIruM cha yamaH karShati bhArata . tatkiM na yotsyanti hi te kShatriyAH kShatriyarShabha .. 11\-2\-4 (64828) ayudhyamAno mriyate yudhyamAnashcha jIvati . kAlaM prApya mahArAja na kashchidativartate .. 11\-2\-5 (64829) abhAvAdIni bhUtAni bhAvamadhyAni bhArata . abhAvanidhanAnyeva tatra kA paridevanA .. 11\-2\-6 (64830) na shochanmR^itamanveti na shochanmriyate naraH . evaM sAMsiddhike loke kimarthamanushochasi .. 11\-2\-7 (64831) kAlaH karShati bhUtAni sarvANi vividhAnyuta . na kAlasya priyaH kashchinna dveShyaH kurusattama .. 11\-2\-8 (64832) yathA vAyustR^iNAgrANi saMvartayati sarvashaH . tathA kAlavashaM yAnti bhUtAni bharatarShabha .. 11\-2\-9 (64833) ekasArthaprayAtAnAM sarveShAM tatra gAminAm . yasya kAlaH sa yAtyagre tatra kA paridevanA .. 11\-2\-10 (64834) na chApyetAnhatAnyuddhe rAja~nshochitumarhasi . pramANaM yadi shAstrANi gatAste paramAM gatim .. 11\-2\-11 (64835) sarve svAdhyAyavanto hi sarve cha charitavratAH . sarve chAbhimukhAH kShINAstatra kA paridevanA .. 11\-2\-12 (64836) adarshanAdApatitAH punashchAdarshanaM gatAH . naite tava na teShAM tvaM tatra kA paridevanA .. 11\-2\-13 (64837) hato hi labhate svargaM jitvA cha labhate yashaH . ubhayaM no bahuguNaM nAsti niShphalatA raNe .. 11\-2\-14 (64838) teShAM kAmadughA.NllokAnindraH sa~NkalpayiShyati . indrasyAtithayo hyete bhavanti bharatarShabha .. 11\-2\-15 (64839) na yaj~nairdakShiNAvadbhirna tapobhirna vidyayA . svargaM yAnti tathA martyA yathA shUrA raNe hatAH .. 11\-2\-16 (64840) sharIrAgniShu shUrANAM juhuvuste sharAhutIH . hUyamAnA~nsharAMshchaiva sehustejasvino mithaH .. 11\-2\-17 (64841) evaM rAjaMstavAchakShe svargyaM panthAnamuttamam . na yuddhAdadhikaM ki~nchitkShatriyasyeha vidyate .. 11\-2\-18 (64842) kShatriyAste mahAtmAnaH shUrAH samitishobhanAH . AshiShaH paramAH prAptA na shochyAH sarva eva hi .. 11\-2\-19 (64843) AtmAnamAtmanA.a.ashvAsya mA shuchaH puruSharShabha . nAdya shokAbhibhUtastvaM kAyamutsraShTumarhasi .. 11\-2\-20 (64844) mAtApitR^isahasrANi putradArashatAni cha . saMsAreShvanubhUtAni kasya te kasya vA vayam .. 11\-2\-21 (64845) shokasthAnasahasANi bhayasthAnashatAni cha . divasedivase mUDhamAvishanti na paNDitam .. 11\-2\-22 (64846) na kAlasya priyaH kashchinna dveShyaH kurusattama . na madhyasthaH kvachitkAlaH sarvaM kAlaH prakarShati .. 11\-2\-23 (64847) kAlaH pachati bhUtAni kAlaH saMharate prajAH . kAlaH supteShu jAgarti kAlo hi duratikramaH .. 11\-2\-24 (64848) anityaM yauvanaM rUpaM jIvitaM dravyasa~nchayaH . ArogyaM priyasaMvAso gR^iddhyedeShu na paNDitaH .. 11\-2\-25 (64849) na jAnapadikaM duHkhamekaH shochitumarhasi . apyabhAvena yujyeta tachchAsya na nivartate .. 11\-2\-26 (64850) ashochanpratikurvIta yadi pashyetparAkramam . bhaiShajyametadduHkhasya yadetannAnuchintayet .. 11\-2\-27 (64851) chintyamAnaM hi na vyeti bhUyashchApi pravardhate .. aniShTasamprayogAchcha viprayogAtpriyasya cha. 11\-2\-28 (64852) mAnuShA mAnasairduHkhairyujyante ye.alpabuddhayaH .. nArtho na dharmo na sukhaM yadetadanushochati. 11\-2\-29 (64853) tachcha nApnoti kAryArthaM trivargAchchaiva bhrashyate .. anyonyabAdhanAvasthAM prApya vaiShayikIM narAH. 11\-2\-30 (64854) asantuShTAH pramuhyanti santoShaM yAnti paNDitAH .. praj~nayA mAnasaM duHkhaM hanyAchChArIramauShadhaiH. 11\-2\-31 (64855) etadvij~nAnasAmarthyaM na bAlaiH samatAmiyAt .. shayAnaM chAnushete hi tiShThantaM chAnutiShThati. 11\-2\-32 (64856) anudhAvati dhAvantaM karma pUrvakR^itaM naram .. yasyAMyasyAmavasthAyAM yatkaroti shubhAshubham. 11\-2\-33 (64857) tasyAMtasyAmavasthAyAM tattatphalamavApnute .. [yenayena sharIreNa yadyatkarma karoti yaH. 11\-2\-34 (64858) tenatena sharIreNa tatphalaM samupAshnute .. Atmaiva hyAtmanaH sAkShI kR^itasyApakR^itasya cha .. 11\-2\-35 (64859) shubhena karmaNA saukhyaM duHkhaM pApena karmaNA . kR^itaM bhavati sarvatra nAkR^itaM vidyate kvachit .. 11\-2\-36 (64860) na hi j~nAnaviruddheShu bahvapAyeShu karmasu . mUlaghAtiShu sajjante buddhimanto bhavadvighAH ..] .. 11\-2\-37 (64861) iti shrImanmahAbhArate strIparvaNi jalapradAnikaparvaNi dvitIyo.adhyAyaH .. 2 .. ##Mahabharata - Strii Parva - Chapter Footnotes## 11\-2\-2 eShA maraNAntA . ata uttiShTha shokaM tyaja .. 11\-2\-6 abhAvAdIni duHkhAni duHkhamadhyAni bhArateti Cha.pAThaH .. 11\-2\-8 sAMsiddhike svabhAvasiddhe .. 11\-2\-9 saMvartayati svavashaM nayati .. 11\-2\-10 tatra gAminAM paratra gamanashIlAnAM yasya kAla upasthitaH so.agre prayAti .. 11\-2\-13 adarshanAdaj~nAnAt .. 11\-2\-14 no.asmAkaM kShatriyANAm .. 11\-2\-18 AchakShe kathayAmi .. 11\-2\-26 atapadikaM sarvasAdhAraNam . abhAvena maraNena. tachcha duHkhaM cha .. 11\-2\-30 nacha nApaiti kAryArthAttrivargAchchaiva hIyate iti jha.pAThaH . tatra kAryArthAnnApaitItinApitvapaityevetyarthaH .. 11\-2\-31 anyAmanyAM panAvasthAM prApya vaisheShikIM narAH . iti jha.pAThaH .. 11\-2\-34 avasthAyAM yauvanAdirUpAyAm .. 11\-2\-35 yeneti . sthUlena dehena kR^ite tattenaiva bhujyate. manaHkR^ittaM chettenaiva bhujyate svapnAdau .. 11\-2\-2 dvitIyo.adhyAyaH .. \medskip\hrule\medskip strIparva \- adhyAya 003 .. shrIH .. 11\.3\. adhyAyaH 3 ##Mahabharata - Strii Parva - Chapter Topics## vidureNa dhR^itarAShTrakApanodanAya shAstrArthakathanam .. 1 .. ##Mahabharata - Strii Parva - Chapter Text## 11\-3\-0 (64862) vR^itarAShTra uvAcha. 11\-3\-0x (5316) sumAShitaM mahAprAj~na shoko.ayaM vigato mama . bhUya eva tu vAkyAni shrotumichChAmi tattvataH .. 11\-3\-1 (64863) aniShTAnAM cha saMsargAdiShTAnAM cha nivartanAt . kathaM hi mAnasaM duHkhaM viprayujyanti paNDitAH .. 11\-3\-2 (64864) vidura uvAcha. 11\-3\-3x (5317) vatoyato mano duHkhAtsukhAdra vipramuchyate . tavattasaH shagaM labdhvA sugatiM vindate budhaH .. 11\-3\-3 (64865) ashAdhatamidaM sarvaM chintyamAnaM nararShabha . kadalIsannibho lokaH sAro hyasya na vidyate .. 11\-3\-4 (64866) [yadA prAj~nAshcha mUDhAshcha dhanavanto.atha nirdhanAH . sarve pitR^ivanaM prApya svapanti vigatajvarAH .. 11\-3\-5 (64867) nirmAMsairasthibhUyiShThairgAtraiH snAyunibandhibhiH . kiM visheShaM prapashyanti tatra teShAM pare janAH .. 11\-3\-6 (64868) yena pratyavagachCheyuH kularUpavisheShaNam . kasmAdanyonyamichChanti vipralabdhadhiyo narAH ..] 11\-3\-7 (64869) gR^ihANyeva hi martyAnAmAhurdehAni paNDitAH . kAlena viniyujyante satvamekaM tu shobhanam .. 11\-3\-8 (64870) yathA jIrNamajIrNaM vA vastraM tyaktvA tu pUruShaH . anyadrochayate vastramevaM dehAH sharIriNAm .. 11\-3\-9 (64871) vaichitravIrya satyaM hi duHkhaM vA yadi vA sukham . prApnuvantIha bhUtAni svakR^itenaiva karmaNA .. 11\-3\-10 (64872) karmaNA prApyate svargaH sukhaM duHkhaM cha bhArata . tato vahati taM bhAramavashaH svavasho.api vA .. 11\-3\-11 (64873) yathA cha mR^inmayaM bhANDaM chakrArUDhaM vipadyate . ki~nchitprakriyamANaM vA kR^itamAtramathApi vA .. 11\-3\-12 (64874) hInaM vA.apyavaropyaM vA avatIrNamathApi vA . ArdraM vA.apyathavA shuShkaM pachyamAnamathApi vA .. 11\-3\-13 (64875) avatAryantamApA~NkAduddhR^itaM chApi bhArata . athavA paribhujjantamevaM dehAH sharIriNAm .. 11\-3\-14 (64876) garbhastho vA prasUto vA.apyathavA dasharAtrikaH . ardhamAsagato vA.api mAsamAtragato.api vA .. 11\-3\-15 (64877) saMvatsaragato vApi dvisaMvatsara eva vA . yauvanastho.atha madhyastho vR^iddho vApi vipadyate .. 11\-3\-16 (64878) prAkkarmabhistu bhUtAni bhavanti nabhavanti cha . evaM saMbardhite loke kimarthamanutapyase .. 11\-3\-17 (64879) yathA tu salilaM rAjankrIDArthamanusa~ncharan . unmajjechcha nimajjechcha cheShTate cha narAdhipa .. 11\-3\-18 (64880) evaM saMsAragahane unmajjananimajjane . karmayogena badhyante klishyante chAlpabuddhayaH .. 11\-3\-19 (64881) ye tu prAj~nAH sthitA madhye saMsArAntagataiShiNaH . samAgamaj~nA bhUtAnAM te yAnti paramAM gatim .. .. 11\-3\-20 (64882) iti shrImanmahAbhArate strIparvaNi jalapradAnikaparvaNi tR^itIyo.adhyAyaH .. 3 .. ##Mahabharata - Strii Parva - Chapter Footnotes## 11\-3\-1 subhAShitairiti jha.pAThaH .. 11\-3\-5 pitR^ivanaM mR^ityum .. 11\-3\-8 salvamekaM tu shAsvatamiti jha.pAThaH . tatra satvaM li~NgasharIram. shAshvataM mokShaparyantaM sthAyitvAt ityarthaH .. 11\-3\-13 avaropyantamitipAThe avaropyamANam .. 11\-3\-14 ApAkAt kulAlakR^itAt pAtrapAkakUTAt . athavA paribhR^ijjantamiti jha.pAThaH .. 11\-3\-19 evaM saMsAragahanAdunmajjananimajjanAt iti ka.Cha.Ta.pAThaH .. 11\-3\-3 tR^itIyo.adhyAyaH .. \medskip\hrule\medskip strIparva \- adhyAya 004 .. shrIH .. 11\.4\. adhyAyaH 4 ##Mahabharata - Strii Parva - Chapter Topics## vidureNa dhR^itarAShTraMprati jIvasya garbhavAsaprakArakathanam .. 1 .. ##Mahabharata - Strii Parva - Chapter Text## 11\-4\-0 (64883) dhR^itarAShTra uvAcha. 11\-4\-0x (5318) kathaM saMsAragahanaM vij~neyaM vadatAM vara . etadichChAmyahaM shrotuM tattvamAkhyAhi pR^ichChataH .. 11\-4\-1 (64884) vidura uvAcha. 11\-4\-2x (5319) janmaprabhR^iti bhUtAnAM kriyAH sarvAstu lakShayan . pUrvameveha kalile vasate ki~nchidantaram .. 11\-4\-2 (64885) tataH sa pa~nchame.atIte mAse mAMsamakalpayat . tataH sarvA~NgasampUrNo garbho mAse tu jAyate .. 11\-4\-3 (64886) amedhyamadhye vasati mAMsashoNitalepane . tatastu vAyuvegena UrdhvapAdo hyadhomukhaH .. 11\-4\-4 (64887) yonidvAramupAgamya bahUnkleshAnsamR^ichChati . yonisaMpIDanAchchaiva pUrvakarmabhiranvitaH .. 11\-4\-5 (64888) tasmAnmuktaH sa saMsArAdanyAnpashyatyupadravAn . grahAstamanuchChanti sArameyA ivAmiSham .. 11\-4\-6 (64889) tataH kAlAntare prApte vyAdhayashchApi taM tathA . upasarpanti jIvantaM badhyamAnaM svakarmabhiH .. 11\-4\-7 (64890) baddhamindriyapAshaistaM sa~NgakAmukamAturam . vyasanAnyanuvartante vividhAni narAdhipa .. 11\-4\-8 (64891) bAdhyamAnashcha tairbhUyo naiva tR^iptimupaiti saH . [tadA nAvaiti chaivAyaM prakurvansAdhvasAdhu vA ..] 11\-4\-9 (64892) tatrainaM paripashyanti ye dhyAnapariniShThitAH . ayaM na budhyate tAvadyamalokAdihAgame .. 11\-4\-10 (64893) yamadUtairvikR^iShyaMshcha mR^ityuM kAlena gachChati . vAgghInasya cha yA mAtrA iShTAniShTakR^itA.asya vai . bhUya evAtmanA.a.atmAnaM badhyamAnamupaiti saH .. 11\-4\-11 (64894) aho vinikR^ito loko lobhena cha vashIkR^itaH . lobhakrodhamadonmatto nAtmAnamavabudhyate .. 11\-4\-12 (64895) kulInatve cha ramate duShkulInAnvikutsayan . dhanadarpeNa dR^iptashcha daridrAnparikutsayan .. 11\-4\-13 (64896) mUrkhAniti parAnAha nAtmAnaM samavekShate . doShAnkShipati chAnyeShAM nAtmAnaM shAstumichChati .. 11\-4\-14 (64897) yadA prAj~nAshcha mUrkhAshcha dhanavantashcha nirdhanAH . kulInAshchAkulInAshcha mAnino.athApyamAninaH .. 11\-4\-15 (64898) sarve pitR^ivanaM prAptAH svapanti vigatatvachaH . nirmAMsairasthibhUyiShThairgAtraiH snAyunibandhanaiH .. 11\-4\-16 (64899) kiM visheShaM prapashyanti tatra teShAM pare janAH . yena pratyavagachCheyuH kularUpavisheShaNam .. 11\-4\-17 (64900) yadA sarve samaM nyastAH svapanti dharaNItale . kasmAdanyonyamichChanti vipralabdhumihAbudhAH .. 11\-4\-18 (64901) pratyakShaM cha parokShaM cha yo nishamya shrutiM tvimAm . [adhruve jIvaloke.asminyo dharmamanupAlayan.] janmaprabhR^iti varteta prApnuyAtparamAM gatim .. 11\-4\-19 (64902) evaM sarvaM viditvA vai yastattvamanuvartate . sa pramokShayate chaiva panthAnaM manujeshvara .. .. 11\-4\-20 (64903) iti shrImanmahAbhArate strIparvaNi jalapradAnikaparvaNi chaturtho.adhyAyaH .. 4 .. ##Mahabharata - Strii Parva - Chapter Footnotes## 11\-4\-2 kalilaM shukashoNitasaMyogaH . ekarAtroShitaM kalilaM bhavati pa~ncharAtrAdbudbuda ityAdishAstrAdramyate. tatra kalile vasate jIva iti sheShaH. ki~nchidantaraM pUrvadinApekShayA vR^iddhyavasthAbhedena alpena parimANAntareNa .. 11\-4\-5 pUrvakarmApadAnata iti ka.pAThaH .. 11\-4\-6 mR^igayanparyaTannityaM sArameyA iti Ta.pAThaH .. 11\-4\-4 chaturtho.adhyAyaH .. \medskip\hrule\medskip strIparva \- adhyAya 005 .. shrIH .. 11\.5\. adhyAyaH 5 ##Mahabharata - Strii Parva - Chapter Topics## vidureNa dhR^itarAShTraM prati uttarAdhyAye vakShyamANasaMsArAdInAM kAntArAditvena rUpaNam .. 1 .. ##Mahabharata - Strii Parva - Chapter Text## 11\-5\-0 (64904) dhR^itarAShTra uvAcha. 11\-5\-0x (5320) yadidaM dharmagahanaM buddhyA samanubudhyate . etadvistarataH sarvaM buddhimArgaM prashaMsa me .. 11\-5\-1 (64905) vidura uvAcha. 11\-5\-2x (5321) atra te sarvayiShyAmi namaskR^itvA svayambhuve . yathA saMsAragahanaM vadanti paramarShayaH .. 11\-5\-2 (64906) kashchinmahati kAntAre vartamAno dvijaH kila .. mahaddurgamanuprApto vanaM kravyAdasa~Nkulam .. 11\-5\-3 (64907) siMhavyAghragajarkShaughairatighoramahAsvanaiH . pishitAdairatibhayairmahogrAkR^itibhistathA .. 11\-5\-4 (64908) samantAtsamparikShiptaM yasmAddraShTurmahadbhayam . tadasya dR^iShTvA hR^idayamudvegamagamatparam .. 11\-5\-5 (64909) abhyuchChrayanti ramANi vikriyAshcha parantapa . sa tadvanaM vyanusaransampradhAvannitastataH .. 11\-5\-6 (64910) vIkShamANo dishaH sarvAH sharaNaM kva bhavediti . sa teShAM nAshamanvichChanpradruto bhayapIDitaH . na cha niryAti vai dUraM na vA tairviprayujyate .. 11\-5\-7 (64911) athApashyadvanaM gUDhaM samantAdvAgurAvR^itam . bAhubhyAM sampariShvaktaH striyA paramaghorayA .. 11\-5\-8 (64912) pa~nchashIrShadharairnAgaiH shailairiva samunnataiH . nabhaHspR^ishairmahAvR^ikShaiH parikShiptaM mahAvanam .. 11\-5\-9 (64913) vanamadhye cha tatrAbhUdudapAnaH samAvR^itaH . vallIbhistR^iNanaddhAbhirgUDhAbhirabhisaMvR^itaH .. 11\-5\-10 (64914) papAta sa dvijastatra nigUDhe salilAshaye . vilagnashchAbhavattasmi.NllatAsantAnasa~Nkule .. 11\-5\-11 (64915) panasasya yathA jAtaM vR^intabaddhaM mahAphalam . sa tathA lambate tatra hyUrdhvapAdo hyadhaH shirAH .. 11\-5\-12 (64916) atha tatrApi chAnyo.asya bhUyo jAta upadravaH . kUpamadhye mahAnAgamapashyata mahAbalam .. 11\-5\-13 (64917) kUpapInAhavelAyAmapashyat mahAgajam .. 11\-5\-14 (64918) ShaDvaktraM kR^iShNashabalaM dviShaTkapadachAriNam . krameNa parisarpantaM vallIvR^ikShasamAvR^itam .. 11\-5\-15 (64919) tasya shAkhAprashAkhAsu vR^ikShashAkhAvalambinaH . nAnArUpA madhukarA ghorarUpA bhayAvahAH .. 11\-5\-16 (64920) Asate madhu saMvR^itya pUrvameva niketajAH . bhUyobhUyaH samIhante madhUni bharatarShabha .. 11\-5\-17 (64921) svAdanIyAni bhUtAnAM yairbAlo na vitR^ipyate . teShAM madhUnAM bahudhA dhArA prasravate tadA .. 11\-5\-18 (64922) AlambamAnaH sa pumAndhArAM pibati sarvadA . na chAsya tR^iShNA viratA pibamAnasya sa~NkaTe .. 11\-5\-19 (64923) abhIpsati cha tAM nityamatR^iptaH sa punaH punaH . na chAsya jIvite rAjannirvedaH samajAyata .. 11\-5\-20 (64924) tatraiva cha manuShyasya jIvitAshA pratiShThitA . kR^iShNAH shvetAshcha taM vR^ikShaM nikR^intanti sma mUShikAH .. 11\-5\-21 (64925) vyAlaishcha tadvanaM durgaM striyA cha paramograyA . kUpAdhastAchcha nAgena pInAhe ku~njareNa cha .. 11\-5\-22 (64926) vR^ikShaprapAtAchcha bhayaM mUShikebhyashcha pa~nchamam . madhulobhAnmadhukaraiH ShaShThamAhurmahadbhayam .. 11\-5\-23 (64927) evaM sa vasate tatra kShiptaH saMsArasAgare . na chaiva jIvitAshAyAM nirvedamupagachChati .. .. 11\-5\-24 (64928) iti shrImanmahAbhArate strIparvaNi jalapradAnikaparvaNi pa~nchamo.adhyAyaH .. 5 .. \medskip\hrule\medskip strIparva \- adhyAya 006 .. shrIH .. 11\.6\. adhyAyaH 6 ##Mahabharata - Strii Parva - Chapter Topics## pUrvAdhyAye kAntArAditvena rUpitAnAM saMsArAdInAM svasvashabdaiH pratipAdanam .. 1 .. ##Mahabharata - Strii Parva - Chapter Text## 11\-6\-0 (64929) dhR^itarAShTra uvAcha. 11\-6\-0x (5322) aho khalu mahadduHkhaM kR^ichChravAsaM vasatyasau . kathaM tasya ratistatra tuShTirvA vadatAM vara .. 11\-6\-1 (64930) sa deshaH kvanu yatrAsau vasate dharmasa~NkaTe . kathaM vA sa vimuchyeta narastasmAnmahAbhayAt .. 11\-6\-2 (64931) etanme sarvamAchakShva sAdhu cheShTAmahe tadA . kR^ipA me mahatI jAtA tasyAbhyuddharaNena hi .. 11\-6\-3 (64932) vidura uvAcha. 11\-6\-4x (5323) upAkhyAnamidaM rAjanmokShavidbhirudAhR^itam . sugatiM vindate yena paralokeShu mAnavaH .. 11\-6\-4 (64933) uchyate yattu kAntAraM mahAsaMsAra eva saH . vanaM durgaM hi yachchaitatsaMsAragahanaM hi tat .. 11\-6\-5 (64934) ye cha te kathitA vyAlA vyAdhayaste prakIrtitAH .. 11\-6\-6 (64935) yA sA nArI bR^ihatkAyA adhyatiShThata tatra vai . tAmAhustu jarAM prAj~nA rUpavarNavinAshinIm .. 11\-6\-7 (64936) sa yastu kUpo nR^ipate sa tu dehaH sharIriNAm . yastatra vasate.adhastAnmahAhiH kAla eva saH . antakaH sarvabhUtAnAM dehinAM prANAhAryasau .. 11\-6\-8 (64937) kUpamadhye cha yA jAtA vallI yatra sa mAnavaH . proto yayA.abhavallagno jIvitAshA sharIriNAm .. 11\-6\-9 (64938) sa yastu kUpapInAhe taM vR^ikShaM parisarpati . ShaDvaktraH ku~njaro rAjansa tu saMvatsaraH smR^itaH .. 11\-6\-10 (64939) mukhAni R^itavo mAsAH pAdA dvAdashA kIrtitAH . ye tu vR^iMkShaM nikR^intanti mUShikAH pannagAstathA .. 11\-6\-11 (64940) rAtryahAni tu tAnyAhurbhUtAnAM parichintakAH . ye te madhukarAstatra kAmAste parikIrtitAH .. 11\-6\-12 (64941) yAstu tA bahusho dhArAH sravanti madhunisravam . tAMstu kAmarasAnvindyAdyatra sajjanti mAnavAH .. 11\-6\-13 (64942) evaM saMsArachakrasya parivR^ittiM vidurbudhAH . yena saMsArachakrasya pAshAMshChindanti sarvathA .. .. 11\-6\-14 (64943) iti shrImanmahAbhArate strIparvaNi jalapradAnikaparvaNi pa~nchamo.adhyAyaH .. 5 .. ##Mahabharata - Strii Parva - Chapter Footnotes## 11\-6\-4 upamAnamidaM rAjanniti jha.pAThaH .. 11\-6\-6 ShaShTho.adhyAyaH .. \medskip\hrule\medskip strIparva \- adhyAya 007 .. shrIH .. 11\.7\. adhyAyaH 7 ##Mahabharata - Strii Parva - Chapter Topics## vidureNa dhR^itarAShTramprati tattvakathanam .. 1 .. ##Mahabharata - Strii Parva - Chapter Text## 11\-7\-0 (64944) dhR^itarAShTra uvAcha. 11\-7\-0x (5324) aho.abhihitamAkhyAna bhavatA tattvadarshinA . bhUya eva tu me harShaH shrotuM vAgamR^itaM tava .. 11\-7\-1 (64945) vidura uvAcha. 11\-7\-2x (5325) shR^iNu bhUyaH pravakShyAmi mArgasyaitasya vistaram . yachChrutvA vipramuchyante saMsArAdvi vichakShaNAH .. 11\-7\-2 (64946) yathA tu puruSho rAjandIrghamadhvAnamAsthitaH . kvachitkvachichChramasthAnaM kurute vAsameva vA .. 11\-7\-3 (64947) evaM saMsAraparyAye garbhavAseShu bhArata . kurvanti durbudhA vAsaM muchyante tatra paNDitAH .. 11\-7\-4 (64948) tasmAdadhvAnamevaitamAhuH shAstravido janAH . yattatsaMsAragahanaM vanamAhurmanIShiNaH .. 11\-7\-5 (64949) soyaM lokasamAvarto martyAnAM bharatarShabha . charANAM sthAvarANAM cha na gR^idhyettatra pANDitaH .. 11\-7\-6 (64950) shArIrA mAnasAshchaiva martyAnAM vyAdhayashcha ye . pratyakShAshcha parokShAshcha te vyAlAH kathitA budhaiH .. 11\-7\-7 (64951) klishyamAnAshcha tairnityaM mAryamANAshcha bhArata . svakarmabhirmahAvyAlairnodvijantyalpabuddhayaH .. 11\-7\-8 (64952) athApi tairvimuchyeta vyAdhibhiH puruSho nR^ipa . AvR^iNotyeva taM pashchAjjarA rUpavinAshinI .. 11\-7\-9 (64953) shabdarUparasasparshagandhaishcha vividhairapi . majjamAnaM mahApa~Nke nirAlambe samantataH .. 11\-7\-10 (64954) saMvatsarartavo mAsAH pakShAhorAtrasandhayaH . krameNAsya pravR^ijjanti rUpamAyustathaiva cha .. 11\-7\-11 (64955) ete kAlasya vidhayo naitA~njAnAnti durbudhAH . dhAtrA.abhilikhitAnyAhuH sarvabhUtAni karmaNA .. 11\-7\-12 (64956) rathaH sharIraM bhUtAnAM satvamAhustu sArathim . indriyANi hayAnAhuH karmabudvistu rashmayaH .. 11\-7\-13 (64957) teShAM hayAnAM yo vegaM dhAvatAmanu dhAvati . satu saMsArachakre.asmiMshchakravatparivartate .. 11\-7\-14 (64958) yastAnsaMyamate buddhyA saMyato na nivartate . yastu saMsArachakre.asmiMshchakravatparivartate .. 11\-7\-15 (64959) [bhramamANA na muhyanti saMsAre na bhramanti te . saMsAre bhramatAM rAjanduHkhametaddhi jAyate .. 11\-7\-16 (64960) taspAdasya nivR^ittyarthaM yatnamevAcharedbudhaH . upekShA nAtra kartavyA shatashAkhaH pravardhate .. 11\-7\-17 (64961) yatendriyo naro rAjankrodhalobhanirAkR^itaH . santuShTaH satyavAdI yaH sa shAntimadhigachChati ..] 11\-7\-18 (64962) yAmyamAhU rathaM hyenaM muhyante yena durbudhAH . sa chaitatprApnuyAdrAjanyattvaM prApto narAdhipa .. 11\-7\-19 (64963) anutarShulamevaitadduHkhaM bhavati mAriSha . rAjyanAshaH suhR^innAshaH sutanAshashcha bhArata . sAdhuH paramaduHkhAnAM duHkhabhaiShajyamArabhet .. 11\-7\-20 (64964) j~nAnauShadhamavApyeha dUrapAraM mahauShadham . ChindyAdduHkhamahAvyAdhiM naraH saMyatamAnasaH .. 11\-7\-21 (64965) na vikramo na chApyartho na mitraM na suhR^ijjanaH . tasmAnmochayate duHkhAdyathAtmA sthiranishchayaH .. 11\-7\-22 (64966) tasmAnmaitraM samAsthAya shIlamApadi bhArata . damastyAgo.apramAdashcha te trayo brahmaNo hayAH .. 11\-7\-23 (64967) shIlarashmisamAyukte sthito yo mAnase rathe . tyaktvA mR^ityubhayaM rAjanbrahmalokaM sa gachChati .. 11\-7\-24 (64968) abhayaM sarvabhUtebhyo yo dadAti mahIpate . sa gachChati paraM sthAnaM viShNoH padamanAmayam .. 11\-7\-25 (64969) na tatkratusahasreNa nopavAsaishcha nityashaH . abhayasya cha dAnena yatphalaM prApnuyAnnaraH .. 11\-7\-26 (64970) na hyAtmanaH priyataraM ki~nchidbhUteShu nishchitam . aniShTaM sarvabhUtAnAM maraNaM nAma bhArata .. 11\-7\-27 (64971) tasmAtsarveShu bhUteShu dayA kAryA vipashchitA .. 11\-7\-28 (64972) nAnAyogasamAyuktA buddhijAlena saMvR^itAH . asUkShmadR^iShTayo mandA bhrAmyante tatratatra ha . susUkShmadR^iShTayo rAjanvrajanti brahmasAmyatAm .. 11\-7\-29 (64973) evaM j~nAtvA mahAprAj~na sa teShAmaurdhvadaihikam . kartumarhati tenaiva phala prApsyati vai bhavAn .. .. 11\-7\-30 (64974) iti shrImanmahAbhArate strIparvaNi jalapradAnikaparvaNi saptamo.adhyAyaH .. 7 .. ##Mahabharata - Strii Parva - Chapter Footnotes## 11\-7\-3 shramAchChrAnta iti jha.pAThaH .. 11\-7\-8 vAryamANAshcha bhArateti jha.pAThaH .. 11\-7\-9 athApi tairna muchyeteti ka.pAThaH .. 11\-7\-10 majjamAMsamahApa~Nke iti jha.pAThaH .. 11\-7\-17 ye tu saMsArachakre.asminniti jha.pAThaH .. 11\-7\-15 shatashAsvaH saMsAravR^ikShaH .. 11\-7\-17 krodhalobhau nirAkR^itau yena saH .. 11\-7\-18 yAmyaM yomalokaprApakaM saMsAragahanam .. 11\-7\-19 anutarShulaM tR^iShNAshIlaM lakShIkR^itya . anukarShaNamenaitadduHkhaM na bhavati bhArateti ka.Cha.pAThaH .. 11\-7\-20 dUrapAraM brahmaj~nAnam .. 11\-7\-23 brahmaNaH brahmalokasya prApakA iti sheShaH .. 11\-7\-7 saptamo.adhyAyaH .. \medskip\hrule\medskip strIparva \- adhyAya 008 .. shrIH .. 11\.8\. adhyAyaH 8 ##Mahabharata - Strii Parva - Chapter Topics## vyAsena dhR^itarAShTrasya shokApanodanam .. 1 .. ##Mahabharata - Strii Parva - Chapter Text## 11\-8\-0 (64975) vaishampAyana uvAcha. 11\-8\-0x (5326) vidurasya tu tadvAkyaM nishamya kurusattamaH . putrashokAbhisantaptaH papAta bhuvi mUrChitaH .. 11\-8\-1 (64976) taM tathA patitaM bhUmau niHsaMj~naM prekShya bAndhavAH . kR^iShNadvaipAyanashchaiva kShattA cha vidurastathA .. 11\-8\-2 (64977) sa~njayaH suhR^idashchAnye dvAsthA ye chAsya sammatAH . jalena sukhashItena tAlavR^intaishcha bhArata .. 11\-8\-3 (64978) pasparshushcha karairgAtraM vIjamAnAshcha yatnataH . anvAsata chiraM kAlaM dhR^itarAShTraM tathAvidham .. 11\-8\-4 (64979) atha dIrghasya kAlasya labdhasa~nj~no mahIpatiH . vilalApa chiraM kAlaM putrAdhibhirabhiplutaH .. 11\-8\-5 (64980) dhigastu khalu mAnuShyaM mAnuShye cha parigraham . yatomUlAni duHkhAni sambhavanti punaHpunaH .. 11\-8\-6 (64981) mitranAshe.arthanAshe cha j~nAtisambandhinAmapi . prApyate sumahadduHkhaM viShAgnipratimaM vibho .. 11\-8\-7 (64982) yena dahyanti gAtrANi yena praj~nA vinashyati . yenAbhibhUtaH puruSho maraNaM pratipadyate .. 11\-8\-8 (64983) tadidaM maraNaM prAptaM mayA bhAgyaviparyayAt . [tasyAntaM nAdhigachChAmi R^ite prANavimokShaNAt] 11\-8\-9 (64984) tachchaivAhaM kariShyAmi adyaiva dvijasattama . ityuktvA tu mahAtmAnaM pitaraM brahmavittamam .. 11\-8\-10 (64985) dhR^itarAShTro.abhavanmUDhaH sa shokaM paramaM gataH . abhUchcha tUShNIM rAjA.asau dhyAyamAno mahIpatiH .. 11\-8\-11 (64986) tasya tadvachanaM shrutvA kR^iShNadvaipAyanaH prabhuH . putrashokAbhisantaptaM putraM vachanamabravIt .. 11\-8\-12 (64987) vyAsa uvAcha. 11\-8\-13x (5327) dhR^itarAShTra mahAbAho shR^iNu vakShyAmi putraka . shrutavAnasi medhAvI dharmArthakushalaH prabho .. 11\-8\-13 (64988) na te.astyaviditaM ki~nchidveditavyaM parantapa . anityatAM hi bhUtAnAM vijAnAsi na saMshayaH .. 11\-8\-14 (64989) adhruve jIvaloke cha sthAne vA shAshvate sati . jIvite maraNAnte cha kasmAchChochasi putraka .. 11\-8\-15 (64990) pratyakShaM tava rAjendra vairasyAsya samudbhavaH . putraM te kAraNaM kR^itvA kAlayogena nirmitaH .. 11\-8\-16 (64991) avashyaM bhavitavye cha kurUNAM sa~NkShaye nR^ipa . kasmAchChochasi tA~nshUrAngatAnparamikAM gatim .. 11\-8\-17 (64992) jAnatA cha mahAbAho vidureNa mahAtmanA . yatitaM sarvayatnena shamaM prati janeshvara .. 11\-8\-18 (64993) na cha daivakR^ito mArgaH shakyo bhUtena kenachit . ghaTatA.api chiraM kAlaM niyantumiti me matiH .. 11\-8\-19 (64994) devatAnAM hi yatkAryaM mayA pratyakShataH shrutam . tatte.ahaM sampravakShyAmi yathA sthairyaM bhavettava .. 11\-8\-20 (64995) purA.ahaM parito yAtaH sabhAmaindrIM jitaklamaH . apashyaM tatra cha sadA samavetAndivaukasaH .. 11\-8\-21 (64996) nAradapramukhAMshchApi sarvAndevarShisattamAn . tatra chApi mayA dR^iShTA pR^ithivI pR^ithivIpate .. 11\-8\-22 (64997) kAryArthamupasampannA devatAnAM samIpataH . upagamya tadA dhAtrI devAnAha samAgatAn .. 11\-8\-23 (64998) yatkAryaM mama yuShmAbhirbrahmaNaH sadane tadA . pratij~nAtaM mahAbhAgAstachChIghraM saMvidhIyatAm .. 11\-8\-24 (64999) tasyAstadvachanaM shrutvA viShNurlokanamaskR^itaH . uvAcha vAkyaM prahasanprabhustAM devasaMsadi .. 11\-8\-25 (65000) dhR^itarAShTrasya putrANAM yastu jyeShThaH shatasya vai . duryodhana iti khyAtaH sa te kAryaM kariShyati .. 11\-8\-26 (65001) taM cha prApya mahIpAlaM kR^itakR^ityA bhaviShyasi . tasyArthe pR^ithivIpAlAH kurukShetraM samAgatAH .. 11\-8\-27 (65002) anyonyaM ghAtayiShyanti dR^iDhaiH shastraiH prahAriNaH . tataste bhavitA devi bhArasya yudhi nAshanam .. 11\-8\-28 (65003) gachCha shIghraM svakaM sthAnaM lokAndhAraya shobhane . sa eSha te suto rAja.NllokasaMhArakAraNAt .. 11\-8\-29 (65004) kaleraMshaH samutpanno gAndhAryA jaThare nR^ipa . amarShI balavA~nshUraH krodhano duShprasAdhanaH .. 11\-8\-30 (65005) daivayogAtsamutpannA bhrAtarastasya tAdR^ishAH . shakunirmAtulashchaiva karNashcha paramaH sakhA .. 11\-8\-31 (65006) samutpannA vinAshArthaM pR^ithivyAM sahitA nR^ipAH . [yAdR^isho jAyate rAjA tAdR^isho.asya jano bhavet .. 11\-8\-32 (65007) adharmo dharmatAM yAti svAmI cheddhArmiko bhavet . svAmino guNadoShAbhyAM bhR^ityAH syurnAtra saMshayaH .. 11\-8\-33 (65008) duShTaM rAjAnamAsAdya gatAste tanayA nR^ipa.] etamarthaM mahAbAho nArado veda tattvavit .. 11\-8\-34 (65009) AtmAparAdhAtputrAste vinaShTAH pR^ithivIpate . mA tA~nshochasva rAjendra na hi shoke.asti kAraNam .. 11\-8\-35 (65010) na hi te pANDavAH svalpamaparAdhyanti bhArata . putrAstava durAtmAno yairiyaM ghAtitA mahI .. 11\-8\-36 (65011) nAradena cha bhadraM te pUrvameva na saMshayaH . yudhiShThirasya samitau rAjasUye niveditam .. 11\-8\-37 (65012) pANDavAH kauravAH sarve samAsAdya parasparam . nabhaviShyanti kaunteya yatte kR^ityaM tadAchara .. 11\-8\-38 (65013) nAradasya vachaH shrutvA tathA.akurvata pANDavAH . etatte sarvamAkhyAtaM devaguhyaM sanAtanam .. 11\-8\-39 (65014) kathaM te shokanAshaH syAtprANeShu cha dayA prabho . snehashcha pANDuputreShu j~nAtvA daivakR^itaM vidhim .. 11\-8\-40 (65015) eSha chArtho mahAbAho pUrvameva mayA shrutaH . kathito dharmarAjasya rAjasUye kurUttama .. 11\-8\-41 (65016) yatitaM dharmaputreNa mayA guhye nivedite . avigrahe kauravANAM daivaM tu balavattaram .. 11\-8\-42 (65017) anatikramaNIyo hi vidhI rAjankatha~nchana . kR^itAntasya tu bhUtena sthAvareNa chareNa cha .. 11\-8\-43 (65018) bhavAndharmaparo yatra buddhishreShThashcha bhArata . muhyate prANinAM j~nAtvA gatiM chAgatimeva cha .. 11\-8\-44 (65019) tvAM tu shokena santaptaM muhyamAnaM muhurmuhuH . j~nAtvA yudhiShThiro rAjA prANAnapi parityajet .. 11\-8\-45 (65020) kR^ipAlurnityasho vIrastiryagyonigateShvapi . sa kathaM tvayi rAjendra kR^ipAM naiva kariShyati .. 11\-8\-46 (65021) mama chaiva niyogena vidheshchApyanivartanAm . pANDavAnAM cha kAruNyAtprANAndhAraya bhArata .. 11\-8\-47 (65022) evaM te vartamAnasya loke kIrtirbhaviShyati . dharmArthaH sumahAMstAta taptaM syAchcha tapashchirAt .. 11\-8\-48 (65023) putrashokaM samutpannaM hutAshaM jvalitaM yathA . praj~nAmbhasA mahArAja nirvApaya sadA satA .. 11\-8\-49 (65024) vaishampAyana uvAcha. 11\-8\-50x (5328) tachChrutvA tasya vachanaM vyAsasyAmitatejasaH . muhUrtaM samanudhyAyandhR^itarAShTro.abhyabhAShata .. 11\-8\-50 (65025) mahatA shokajAlena praNunno.asmi dvijottama . nAtmAnamavabudhyAmi muhyamAno muhurmuhuH .. 11\-8\-51 (65026) idaM tu vachanaM shrutvA tava devaniyogajam . dhArayiShyAmyahaM prANAnyatiShye cha na shochituM .. 11\-8\-52 (65027) etachChrutvA tu vachanaM vyAsaH satyavatIsutaH . dhR^itarAShTrasya rAjendra tatraivAntaradhIyata .. .. 11\-8\-53 (65028) iti shrImanmahAbhArate strIparvaNi jalapradAnikaparvaNi aShTamo.adhyAyaH .. 8 ..* ##Mahabharata - Strii Parva - Chapter Text## 11\-8\-0 (65029) [janamejaya uvAcha. 11\-8\-0x (5329) gate bhagavati vyAse dhR^itarAShTro mahIpatiH . kimacheShTata viprarShe tanme vyAkhyAtumarhasi .. 11\-8\-1 (65030) tathaiva kauravo rAjA dharmaputro mahAmanAH . kR^ipaprabhR^itayashchaiva kimakurvata te trayaH .. 11\-8\-2 (65031) ashvatthAmnaH shrutaM karma shApashchAnyonyakAritaH . vR^ittAntamuttaraM brUhi yadabhAShata sa~njayaH .. 11\-8\-3 (65032) vaishampAyana uvAcha. 11\-8\-4x (5330) hate duryodhane chaiva hate sainye cha sarvashaH . sa~njayo vigatapraj~no dhR^itarAShTramupasthitaH .. 11\-8\-4 (65033) sa~njaya uvAcha. 11\-8\-5x (5331) Agamya nAnAdeshebhyo nAnAjanapadeshvarAH . pitR^ilokaM gatA rAjansarve tava sutaiH saha .. 11\-8\-5 (65034) yAchyamAnena satataM tava putreNa bhArata . ghAtitA pR^ithivI sarvA vairasyAntaM vidhitsatA .. 11\-8\-6 (65035) putrANAmatha pautrANAM pitR^INAM cha mahIpate . AnupUrvyeNa sarveShAM pretakAryANi kAraya .. 11\-8\-7 (65036) vaishampAyana uvAcha. 11\-8\-8x (5332) tachChrutvA vachanaM ghoraM sa~njayasya mahIpatiH . gatAsuriva nishcheShTo nyapatatpR^ithivItale .. 11\-8\-8 (65037) taM shayAnamupAgamya pR^ithivyAM pR^ithivIpatim . viduraH sarvadharmaj~na idaM vachanamabravIt .. 11\-8\-9 (65038) uttiShTha rAjankiM sheShe mA shucho bharatarShabha . eShA vai sarvasatvAnAM lokeshvara parA gatiH .. 11\-8\-10 (65039) abhAvAdIni bhUtAni bhAvamadhyAni bhArata . abhAvanidhanAnyeva tatra kA paridevanA .. 11\-8\-11 (65040) na shochanmR^itamanveti na shochanmriyate naraH . evaM sAMsiddhike loke kimarthamanushochasi .. 11\-8\-12 (65041) ayudhyamAno mriyate yudhyamAnastu jIvati . kAlaM prApya mahArAja na kashchidativartate .. 11\-8\-13 (65042) kAlaH karShati bhUtAni sarvANi vividhAni cha . na kAlasya priyaH kashchinna dveShyaH kurusattama .. 11\-8\-14 (65043) yathA vAyustR^iNAgrANi saMvartapati sarvataH . tathA kAlavashaM yAnti bhUtAni bharatarShabha .. 11\-8\-15 (65044) ekasArthaprayAtAnAM sarveShAM tatra gAminAm . yasya kAlaH prayAtyagre tatra kA paridevanA .. 11\-8\-16 (65045) yAMshchApi nihatAnyuddhe rAjaMstvamanushochasi . na shochyA hi mAhatmAnaH sarve te tridivaM gatAH .. 11\-8\-17 (65046) na yaj~nairdakShiNAvadbhirna tapobhirna vidyayA . tathA svargamupAyAnti yathA shUrAstanutyajaH .. 11\-8\-18 (65047) sarve vedavidaH shUrAH sarve sucharitavratAH . sarve chAbhimukhAH kShINAstatra kA paridevanA .. 11\-8\-19 (65048) sharIrAgniShu shUrANAM juhuvuste sharAhutIH . hUyamAnA~nsharAMshchaiva sehuruttamapUraShAH .. 11\-8\-20 (65049) evaM rAjaMstavAchakShe svargyaM panthAnamuttamam . na yuddhAdadhikaM ki~nchitkShatriyasyeha vidyate .. 11\-8\-21 (65050) kShatriyAste mahAtmAnaH shUrAH samitishobhanAH . AshiShaM paramAM prAptA na shochyAH sarva eva hi .. 11\-8\-22 (65051) AtmanA.a.atmAnamAshvAsya mA shuchaH puruSharShabha . nAdya shokAbhibhUtastvaM kAryamutsnaShTumarhasi .. .. 11\-8\-23 (65052) iti shrImanmahAbhArate strIparvaNi jalapradAnikaparvaNi adhyAyaH .. ##Mahabharata - Strii Parva - Chapter Footnotes## 11\-8\-29 kAlaH saMhArakAraNAditi ka.Cha.Tha.pAThaH .. 11\-8\-37 nAradena samAkhyAtamiti ka.Cha.Tha.pAThaH .. 11\-8\-39 tadA.ashochanta pANDavA iti jha.pAThaH .. 11\-8\-48 dharmashcha sumahAstAta taptasya tapasashchirAditi ka.Cha.Tha.pAThaH .. 11\-8\-8 aShTamo.adhyAyaH .. \medskip\hrule\medskip strIparva \- adhyAya 009 .. shrIH .. 11\.9\. adhyAyaH 9 ##Mahabharata - Strii Parva - Chapter Topics## dhR^itarAShTreNa gAndharIprabhR^itibhiH strIbhiH saha mR^itajanAvalokanAya raNA~NkaNamprati prayANam .. 1 .. ##Mahabharata - Strii Parva - Chapter Text## 11\-9\-0 (65053) `janamejaya uvAcha. 11\-9\-0x (5333) gate vyAse tu dharmAtmA dhR^itarAShTro mahIpatiH . kimacheShTata viprarShe tanme vyAkhyAtumarhasi .. 11\-9\-1 (65054) vaishampAyana uvAcha. 11\-9\-2x (5334) etachChrutvA narashreShThashchiraM dhyAtvA tvachetanaH . sa~njayaM yojayetyuktvA viduraM pratyabhAShata .. 11\-9\-2 (65055) kShipramAnaya gAndhArIM sarvAshcha bharatastriyaH . kuntIM chaiva tathA kShattaH samAnaya mamA.antikam'.. 11\-9\-3 (65056) evamuktvA sa dharmAtmA viduraM dharmavittamam . shokaviprahataj~nAno yAnamevAnvarohata .. 11\-9\-4 (65057) gAndhArI putrashokArtA bharturvachananoditA . saha kuntyA yato rAjA saha strIbhirupAdravat .. 11\-9\-5 (65058) tAH samAsAdya rAjAnaM bhR^ishaM shokasamanvitAH . AmantryAnyonyamAyastA bhR^ishamuchchukrushustataH .. 11\-9\-6 (65059) tAH samAshvAsayatkShattA tAbhyashchArtataraH svayam . ashrukaNThIH samAropya tato.asau niryayau purAt .. 11\-9\-7 (65060) tataH praNAdaH sa~njaj~ne sarveShu kuruveshmasu . AkumAraM puraM sarvamabhavachChokakarshitam .. 11\-9\-8 (65061) adR^iShTapUrvA yA nAryaH purA devagaNairapi . pR^ithagjanena dR^ishyante tAstadA nihateshvarAH .. 11\-9\-9 (65062) prakIrya keshAnsushubhAnbhUShaNAnyavamuchya cha . ekavastradharA nAryaH paripeturanAthavat .. 11\-9\-10 (65063) shvateparvatarUpebhyo gR^ihebhyastA nirAkraman . guhAbhya iva shailAnAM pR^iShatyo hatayUthapAH .. 11\-9\-11 (65064) tAnyudIrNAni nArINAM tadA vR^indAnyanekashaH . shokArtAnyadravanrAjankishorINAmivA~NgaNe .. 11\-9\-12 (65065) pragR^ihya bAhUnkroshantyaH putrAnbhrAtR^InpitR^Inapi . darshayanti hatA hi sma yugAnte lokasa~NkShayam .. 11\-9\-13 (65066) vilapantyo rudantyashcha dhAvamAnAstatastataH . shokenopahataj~nAtAH kartavyaM na prajaj~nire .. 11\-9\-14 (65067) vrIDAM jagmuH purA yAH sma sakhInAmapi yoShitaH . tA ekavastrA nirlajjAH shvashrUNAM purato.abhavan .. 11\-9\-15 (65068) parasparaM susUkShmeShu shokeShvAshvAsayanti yAH . tAH shokavihvalA rAjannavaikShanta parasparam .. 11\-9\-16 (65069) tAbhiH parivR^ito rAjA rudatIbhiH sahasrashaH . niryayau nagarAddInastUrNamAyodhanaM prati .. 11\-9\-17 (65070) shilpino vaNijo vaishyAH sarve karmopajIvinaH . te pArthivaM puraskR^itya niryayurnagarAdbahiH .. 11\-9\-18 (65071) teShAM vikroshamAnAnAmArtAnAM kurusa~NkShaye . prAdurAsInmahA~nshabdo vyathayanbhuvanAnyuta .. 11\-9\-19 (65072) yugAntakAle samprApte bhUtAnAM dahyatAmiva . abhAvasyodayaH prApta iti bhUtAni menire .. 11\-9\-20 (65073) bhR^ishamudvignamanasaste paurAH kurusa~NkShaye . prAkroshanta mahArAja svanuraktAstadA bhR^isham .. .. 11\-9\-21 (65074) iti shrImanmahAbhArate strIparvaNi jalapradAnikaparvaNi navamo.adhyAyaH .. 9 .. ##Mahabharata - Strii Parva - Chapter Text## 11\-9\-0 (65075) vaishampAyana uvAcha. 11\-9\-0x (5335) vidurasya tu tadvAkyaM shrutvA tu puruSharShabhaH . yujyatAM yAnamityuktvA punarvachanamavravIt .. 11\-9\-1 (65076) dhR^itarAShTra uvAcha. 11\-9\-2x (5336) 11\-9\-2 (65077) shIghramAnaya gAndhArIM sarvAshcha bharatastriyaH . vadhUM kuntImupAdAya yAshchAnyAstatra yoShitaH .. ##Mahabharata - Strii Parva - Chapter Footnotes## 11\-9\-4 vigatA praj~nA vyAsadattaM divyaj~nAnaM yasya sa vigatapraj~naH .. 11\-9\-7 samAropya vAhaneShviti sheShaH .. 11\-9\-11 shokasyAtigADhatvAtpunarvidureNoktaM abhAvadInItyAdi .. 11\-9\-15 saMvartayati vartulayati kampayati vA .. 11\-9\-21 AchakShe kathayAmi .. 11\-9\-23 kAryaM avashyakartavyamudakadAnAdi .. 11\-9\-11 pR^iShatyashchitrahariNyaH .. 11\-9\-12 a~Ngame nR^ityashikShAbhUmau .. 11\-9\-9 navamo.adhyAyaH .. \medskip\hrule\medskip strIparva \- adhyAya 010 .. shrIH .. 11\.10\. adhyAyaH 10 ##Mahabharata - Strii Parva - Chapter Topics## mR^itabandhudidR^ikShayA samarabhUmiM gachChato dhR^itarAShTrasya madhyemArgaM kR^ipakR^itavarmadrauNibhiH samAgamaH .. 1 .. teShAM trayANAM dhR^itarAShTrAshvAsanapUrvakaMsvAbhimatadeshagamanam .. 2 .. ##Mahabharata - Strii Parva - Chapter Text## 11\-10\-0 (65078) vaishampAyana uvAcha. 11\-10\-0x (5337) kroshamAtraM tato gatvA dadR^ishustAnmahArathAn . shAradvataM kR^ipaM drauNiM kR^itavarmANameva cha .. 11\-10\-1 (65079) te tu dR^iShTvaiva rAjAnaM praj~nAchakShuShamIshvaram . ashrukaNThA viniHshvasya rudantamidamabruvan .. 11\-10\-2 (65080) putrastava mahArAja kR^itvA karma suduShkaram . gataH sAnucharo rAja~nshakralokaM mahIpate .. 11\-10\-3 (65081) duryodhanabalAnmuktA vayameva trayo rathAH . sarvamanyatparikShINaM sainyaM te bharatarShabha .. 11\-10\-4 (65082) ityevamuktvA rAjAnaM kR^ipaH shAradvatastataH . gAndhArIM putrashokArtAmidaM vachanamabravIt .. 11\-10\-5 (65083) abhItA yudhyamAnAste ghnantaH shatrugaNAnbahUn . vIrakarmANi kurvANAH putrAste nidhanaM gatAH .. 11\-10\-6 (65084) dhravaM samprApya lokAMste nirmalA~nshastranirjitAn . bhAsvaraM dehamAsthAya viharantyamarA iva .. 11\-10\-7 (65085) sarve hyabhimukhA rAj~ni yudhyamAnA hatA yudhi . na hi kashchiddhi shUrANAM yudhyamAnaH parA~NmukhaH . shastreNa nidhanaM prApto na cha kashchitkR^itA~njaliH .. 11\-10\-8 (65086) etAM tAM kShatriyasyAhuH purANAH paramAM gatim . shastreNa nidhanaM sa~Nkhye tAnna shochitumarhasi .. 11\-10\-9 (65087) na chApi shatravasteShAM muchyante rAj~ni pANDavAH . shR^iNu yatkR^itamasmAbhirashvatthAmapurogamaiH .. 11\-10\-10 (65088) adharmeNa hataM shrutvA bhImasenena te sutam . suptaM shibiramAsAdya pANDUnAM kadanaM kR^itam .. 11\-10\-11 (65089) pA~nchAlA nihatAH sarve dhR^iShTadyumnapurogamAH . drupadasyAtmajAshchaiva draupadeyAshcha pAtitAH .. 11\-10\-12 (65090) tathA vishasanaM kR^itvA putrashatrugaNasya te . prAdravAma raNe sthAtuM na hi shakShyAmahe trayaH .. 11\-10\-13 (65091) te hi shUrA maheShvAsAH kShiprameShyanti pANDavAH . amarShavashamApannA vairaM pratijihIrShavaH .. 11\-10\-14 (65092) te hatAnAtmajA~nshrutvA pramattAH puruSharShabhAH . anviShyantaH padaM shUrAH kShiprameShyanti pANDavAH .. 11\-10\-15 (65093) teShAM tu kilbiShaM kR^itvA saMsthAtuM notsahAmahe . anujAnIhi no rAj~ni mA cha shoke manaH kR^ithAH .. 11\-10\-16 (65094) rAjaMstvamanujAnIhi dhairyamAtiShTha chottamam . diShTAntaM pashya chApi tvaM kShAtraM dharmaM cha kevalam .. 11\-10\-17 (65095) ityevamuktvA rAjAnaM kR^itvA chAbhipradakShiNam . kR^ipashcha kR^itavarmA cha dromaputrashcha bhArata .. 11\-10\-18 (65096) avekShamANA rAjAnaM dhR^itarAShTraM manIShiNam . ga~NgAmanu mahArAja tUrNamashvAnachodayan .. 11\-10\-19 (65097) apakramya tu te rAjansarva eva mahArathAH . AmantryAnyonyamudvignAstridhA te prayayustadA .. 11\-10\-20 (65098) jagAma hAstinapuraM kR^ipaH shAradvatastadA . svameva rAShTraM hArdikyo drauNirvyAsAshramaM yayau .. 11\-10\-21 (65099) evaM te prayayurvIrA vIkShamANAH parasparam . bhayArtAH pANDuputrANAmAgaskR^itvA mahAtmanAm .. 11\-10\-22 (65100) sametya vIrA rAjAnaM tadA tvanudite raShau . viprajagmurmahAtmAno yatheShTakamarindamAH .. 11\-10\-23 (65101) [samAsAdyAtha vai drauNiM pANDuputrA mahArathAH . vyajayaMste raNe rAjanvikramya tadanantaram ..] .. 11\-10\-24 (65102) iti shrImanmahAbhArate strIparvaNi jalapradAnikaparvaNi dashamo.adhyAyaH .. 10 .. ##Mahabharata - Strii Parva - Chapter Footnotes## 11\-10\-14 vairaM pratichikIrShava iti ka.pAThaH .. 11\-10\-17 diShTAntaM maraNam .. 11\-10\-24 tadanantaraM kR^ipAchAryakR^itavarmabhyAM viyogAnantaram .. 11\-10\-10 dashamo.adhyAyaH .. \medskip\hrule\medskip strIparva \- adhyAya 011 .. shrIH .. 11\.11\. adhyAyaH 11 ##Mahabharata - Strii Parva - Chapter Topics## yudhiShThireNa kR^iShNAdibhiH saha dhR^itarAShTrasamIpametyAbhivAdanam .. 1 .. dhR^itarAShTreNa yudhiShThiraM mR^idulamAli~Nghya pashchAdbhAvaj~nena kR^iShNena purataH sthApitalohabhImasya dR^iDhAli~Nganena bha~njanam .. 2 .. ##Mahabharata - Strii Parva - Chapter Text## 11\-11\-0 (65103) vaishampAyana uvAcha. 11\-11\-0x (5338) hateShu sarvesainyeShu dharmarAjo yudhiShThiraH . shushruve pitaraM vR^iddhaM niryAntaM gajasAhvayAt .. 11\-11\-1 (65104) so.abhyayAtputrashokArtaM putrashokapariplutaH . shochamAno mahArAja bhrAtR^ibhiH sahitastadA .. 11\-11\-2 (65105) anvIyamAno vIreNa dAshArheNa mahAtmanA . yuyudhAnena cha tathA tathaiva cha yuyutsunA .. 11\-11\-3 (65106) tamanvagAtsuduHkhArtA draupadIshokakarshitA . saha pA~nchAlayoShidbhiryAstatrAsansamAgatAH .. 11\-11\-4 (65107) sa~NgrAmamanu bR^indAni strINAM bharatasattam . kurarINAmivArtAnAM kroshantInAM dadarsha ha .. 11\-11\-5 (65108) tAbhiH parivR^ito rAjA kroshantIbhiH sahasrashaH . UrdhvabAhubhirArtAbhI rudatIbhiH priyApriyaiH .. 11\-11\-6 (65109) ka nu dharmaj~natA rAj~naH kva nu sAdyAnR^ishaMsatA . yachchAvadhItpitR^InbhrAtR^InguruputrAnsakhInapi .. 11\-11\-7 (65110) ghAtayitvA kathaM droNaM bhIShmaM chApi pitAmaham . manaste.abhUnmahAbAho hatvA chApi jayadratham .. 11\-11\-8 (65111) kiM nu rAjyena te kAryaM pitR^InbhrAtR^InapashyataH . abhimanyuM cha durdharShaM draupadeyAMshcha bhArata .. 11\-11\-9 (65112) vaishampAyana uvAcha. 11\-11\-10x (5339) atItya tA mahAbAhuH kroshantIH kurarIriva . vavande pitaraM jyeShThaM dharmarAjo yudhiShThiraH .. 11\-11\-10 (65113) tato.abhivAdya pitaraM krameNAmitrakarshanAH . nyavedayanta nAmAni pANDavAste.api sarvashaH .. 11\-11\-11 (65114) tamAtmajAntakaraNaM pitA putravadhArditaH . aprIyamANaH shokArtaH pANDavaM pariShasvaje .. 11\-11\-12 (65115) dharmarAjaM pariShvajya sAntvayitvA cha bhArata . duShTAtmA bhImamanvaichChaddidhakShuriva pAvakaH .. 11\-11\-13 (65116) sa kopapAvakastasya shokavAyusamIritaH . bhImasenamayaM dAvaM didhakShuriva dR^ishyate .. 11\-11\-14 (65117) tasya saMkalpamAj~nAya bhImaM pratyashubhaM hariH . bhImamAkShipya pANibhyAM pradadau bhImamAyasam .. 11\-11\-15 (65118) prAgeva tu mahAbuddhirbuddhvA tasye~NgitaM hariH . saMvidhAnaM mahAprAj~nastatra chakre janArdanaH .. 11\-11\-16 (65119) upaguhyaiva pANibhyAM bhImasenamayasmayam . babha~nja balavAnrAjA manyamAno vR^ikodaram .. 11\-11\-17 (65120) nAgAyutasamaprANaH sa rAjA bhImamAyasam . bha~NktatvA vimathitoraskaH susrAva rudhiraM mukhAt .. 11\-11\-18 (65121) tataH papAta medinyAM tathaiva rudhirokShitaH . prapuShpitAgrashikharaH pArijAta iva drumaH .. 11\-11\-19 (65122) pratyagR^ihNAchcha taM vidvAnsUto gAvalgaNistadA . maivamityabravIchchainaM shamayansAntvayanniva .. 11\-11\-20 (65123) hato bhIma iti j~nAtvA gatamanyurmahAmanAH . hAhAbhImeti chukrosha nR^ipaH shokasamanvitaH .. 11\-11\-21 (65124) taM viditvA gatakrodhaM bhImasenavadhArditam . vAsudevo varaH puMsAmidaM vachanamabravIt .. 11\-11\-22 (65125) mA shucho dhR^itarAShTra tvaM naiva bhImastvayA hataH . AyasI pratimA hyeShA tvayA niShpAtitA vibho .. 11\-11\-23 (65126) tvAM krodhavashamApannaM viditvA bharatarShabha . mayA.apakR^iShTaH kaunteyo mR^ityordaMShTrAntaraM gataH .. 11\-11\-24 (65127) na hi te rAjashArdUla bale tulyo.asti kashchana . kaH saheta mahAbAho bAhvorvigrahaNaM naraH .. 11\-11\-25 (65128) yathAntakamanuprApya jIvankashchinna muchyate . evaM bAhvantaraM prApya tava jIvenna kashchana .. 11\-11\-26 (65129) tasmAtputreNa yA te.asau pratimA kAritA.a.ayasI . bhImasya seyaM kauravya tavaivopahR^itA mayA .. 11\-11\-27 (65130) putrashokAbhisantaptaM dharmAdapakR^itaM manaH . tava rAjendra tena tvaM bhImasenaM jighAMsasi .. 11\-11\-28 (65131) na tvetatte kShamaM rAjanhanyAstvaM yadvR^ikodaram . na hi putrA mahArAja jIveyuste katha~nchana .. 11\-11\-29 (65132) tasmAdyatkR^itamasmAbhirmanyamAnaiH shamaM prati . anumanyasva tatsarvaM mA cha shoke manaH kR^ithAH .. .. 11\-11\-30 (65133) iti shrImanmahAbhArate strIparvaNi jalapradAnikaparvaNi ekAdasho.adhyAyaH .. 11 .. ##Mahabharata - Strii Parva - Chapter Footnotes## 11\-11\-5 sa ga~NgAmanviti jha.pAThaH .. 11\-11\-6 priyApriyaiH pANDavAnAM priyAH abhimanyuprabhR^itayaH apriyAH duryodhanAdayaH tairhetubhiH kroshantIbhiriti sambandhaH .. 11\-11\-15 AkShipya nivArya . AyasaM lohamayam .. 11\-11\-21 sa tu kopaM samutsR^ijyeti jha.pAThaH .. 11\-11\-28 putreti dharmAdapakR^itamAli~NganachChalena bhImavadhaH kartavya ityAshayA .. 11\-11\-11 ekAdasho.adhyAyaH .. \medskip\hrule\medskip strIparva \- adhyAya 012 .. shrIH .. 11\.12\. adhyAyaH 12 ##Mahabharata - Strii Parva - Chapter Topics## kR^iShNavAkyAdratamanyunA dhR^itarAShTreNa bhImAdInAmAli~Nganam .. 1 .. ##Mahabharata - Strii Parva - Chapter Text## 11\-12\-0 (65134) vaishampAyana uvAcha. 11\-12\-0x (5340) tata enamupAtiShTha~nshauchArthaM parichArakAH . kR^itashauchaM punashchainaM ovAcha madhusUdanaH .. 11\-12\-1 (65135) rAjannadhItA vedAste shAstrANi vividhAni cha . shrutAni cha purANAni rAjadharmAshcha kevalAH .. 11\-12\-2 (65136) evaM vidvAnmahAprAj~naH samarthaH sanbalAbale . AtmAparAdhAtkasmAttvaM kuruShe kopamIdR^isham .. 11\-12\-3 (65137) uktavAMstvAM tadaivAhaM bhIShmadroNau cha bhArata . viduraH sa~njayashchaiva vAkyaM rAjanna tatkR^ithAH .. 11\-12\-4 (65138) sa vAryamANo nAsmAkamakArShIrvachanaM tadA . pANDavAnadhikA~nchAnanbale shaurye cha kaurava .. 11\-12\-5 (65139) rAjA hi yaH sthirapraj~naH svayaM doShAnavekShate . deshakAlavibhAgaM cha paraM shrayeH sa vindati .. 11\-12\-6 (65140) uchyamAnastu yaH shreyo gR^ihNIte no hitAhite . ApadaH samanuprApya so.abhyeti vilayaM kila .. 11\-12\-7 (65141) tato.anyavR^ittamAtmAnaM samavekShasva bhArata . rAjaMstvaM hyavidheyAtmA duryodhanavashe sthitaH .. 11\-12\-8 (65142) AtmAparAdhAdApannastatkiM bhImaM jighAMsasi . tasmAtsaMyachCha kopaM tvaM svamanusmR^itya duShkR^itam .. 11\-12\-9 (65143) yastu tAM spardhayA kShudraH pA~nchAlImAnayatsamAm . sa hato bhImasenena vairaM pratijihIrShatA .. 11\-12\-10 (65144) Atmano.atikramaM pashya puMtrasya cha durAtmanaH . yadanAgasi pANDUnAM parityAgastvayA kR^itaH .. 11\-12\-11 (65145) vaishampAyana uvAcha. 11\-12\-12x (5341) evamuktaH sa kR^iShNena sarvaM satyaM janAdhipa . uvAcha devakIputraM dhR^itarAShTro mahIpatiH .. 11\-12\-12 (65146) evametanmahAbAho yathA vadasi mAdhava . putrasnehastu balavAndharmAnmAM samachAlayat .. 11\-12\-13 (65147) diShTyA tu puruShavyAghro balavAnsatyaktrimaH . tvadgupto nAgamatkR^iShNa bhImo bAhvantaraM mama .. 11\-12\-14 (65148) idAnIM tvahamavyagro gatamanyurgatajvaraH . madhyamaM pANDavaM vIraM spaShTumichChAmi mAdhava .. 11\-12\-15 (65149) hateShu pArathivendreShu putreShu nihateShu cha . pANDuputreShu me dharmaH prItishchApyavatiShThate .. 11\-12\-16 (65150) tataH sa bhImaM cha dhana~njayaM cha mAdyAshcha putrau puruShapravIrau . pasparsha gAtraiH prarudansugAtrA\-\- nAshvAsya kalyANamuvAcha chainAn .. .. 11\-12\-17 (65151) iti shrImanmahAbhArate strIparvaNi jalapradAnikaparvaNi dvAdasho.adhyAyaH .. 12 .. ##Mahabharata - Strii Parva - Chapter Footnotes## 11\-12\-4 na tatkR^ithAH tatanna kR^itavAnarI . aDabhAva ArShaH .. 11\-12\-7 shreyo hitAhite uchyamAno na gR^ihIta ityanvayaH .. 11\-12\-10 vairaM pratichikIrShateti ka.pAThaH .. 11\-12\-11 anAgasi aparAdhAbhAve . parityAgo rAjyApradAnena tiraskAraH .. 11\-12\-12 dvAdasho.adhyAyaH .. \medskip\hrule\medskip strIparva \- adhyAya 013 .. shrIH .. 11\.13\. adhyAyaH 13 ##Mahabharata - Strii Parva - Chapter Topics## kR^iShNayudhiShThirAdibhirgAndhArIsamIpagamanam .. 1 .. gAndhArIM yudhiShThiraMshaptukAmAM vij~nAya pUrvamevAgatena vyAsena gAndhAryAH kopApanodanam .. 2 .. ##Mahabharata - Strii Parva - Chapter Text## 11\-13\-0 (65152) vaishampAyana uvAcha. 11\-13\-0x (5342) dhR^itarAShTrAbhyanuj~nAtAstataste kurupu~NgavAH . abhyayurbhrAtaraH sarve gAndhArIM sahakeshavAH .. 11\-13\-1 (65153) tato j~nAtvA hatAmitraM dharmarAjaM yudhiShThiram . gAndhArI putrashokArtA shaptumaichChadaninditA .. 11\-13\-2 (65154) tasyAH pApamabhiprAyaM viditvA pANDavAnprati . R^iShirgandhavatIputraH prAgeva samabudhyata .. 11\-13\-3 (65155) sa ga~NgAyAmupaspR^ishya brahmarShiH prayataH shuchiH . taM deshamupasaMpede pArAsharyo manojavaH .. 11\-13\-4 (65156) divyena chakShuShA j~nAtvA manasA.anuddhatena cha . sarvaprANabhR^itAM bhAvaM satataM sa tu bR^idhyati .. 11\-13\-5 (65157) sa snuShAmabravItkAle kalyANAni mahAtapAH . shApakAlamavAkShipya shamakAlamudIrayan .. 11\-13\-6 (65158) na kopaH pANDave kAryo gAndhAri shamamApnuhi . rajo nigR^ihyatAM chaiva shR^iNu chedaM vacho mama .. 11\-13\-7 (65159) puroktA yuddhakAle tvaM putreNa jayamichChatA . jayamAshAsva me mAtaryudhyamAnasya shatrubhiH .. 11\-13\-8 (65160) sA tathA yAchyamAnA tvaM yuddhakAle jayaiShiNA . uktavatyasi kalyANi yato dharmastato jayaH .. 11\-13\-9 (65161) vAchA.apyatIte mA krodhe manaH kuru yashasvini . smarAmi bhAShamANAM hi tvAmahaM satyavAdinIm .. 11\-13\-10 (65162) vigrahe tumule rAj~nAM gatvA paramasaMshayam . jitaM pANDusutairyuddhe nUnaM dharmastato.adhikaH .. 11\-13\-11 (65163) kShamAshIlA purA bhUtvA sA.adya na kShamase katham . adharme jahi dharmaj~ne yato dharmastato jayaH .. 11\-13\-12 (65164) sA tvaM dharmaM parismR^itya vAchaM choktAM manasvinI . kopaM saMyachCha gAndhAri pANDaveShu suteShu te .. 11\-13\-13 (65165) gAndhAryuvAcha. 11\-13\-14x (5343) bhagavannAbhyasUyAmi naitAnichChAmi nashyataH . putrashokena tu balAnmano vihvalatIva me .. 11\-13\-14 (65166) yathaiva kuntyA kaunteyA rakShitavyAstathA mayA . tathaiva dhR^itarAShTreNa rakShitavyA yathA tvayA .. 11\-13\-15 (65167) duHshAsanAparAdhena shakuneH saubalasya cha . karNaduryodhanAbhyAM cha kR^ito.ayaM kR^irusaMkShayaH .. 11\-13\-16 (65168) nAparAdhyati bIbhatsurna cha pArtho vR^ikodaraH . nakulaH sadevashcha naiva rAjA yudhiShThiraH .. 11\-13\-17 (65169) yudhyamAnA hi kauravyAH kR^itamAmAH parasparam . nihatAH sahitAshchAnyaistatra nAstyapriyaM mama .. 11\-13\-18 (65170) kiM tu karmAkarodbhImo vAsudevasya pashyataH . duryodhanaM samAhUya gadAyurddha mahAmanAH .. 11\-13\-19 (65171) shikShayA.abhyadhikaM j~nAtvA charantaM bahudhA raNe . adho nAbhyAH prahR^itavAMstanme kopamavardhayat .. 11\-13\-20 (65172) kathaM nu dharmaM dharmaj~nAH samuddiShTaM mahAtmabhiH . tyajeyurAhave shUrAH prANahetoH katha~nchanaH .. .. 11\-13\-21 (65173) iti shrImanmahAbhArate strIparvaNi jalapradAnikaparvaNi trayodasho.adhyAyaH .. 13 .. ##Mahabharata - Strii Parva - Chapter Footnotes## 11\-13\-10 na chApyatItAM gAndhAri vAchaM te vitathAmaham . smarAmitoShamANAyAstathA praNihitA hyasi iti jha.pAThe asya enaM duryodhanaM toShamANAyA AshIrvachanena toShayantyAste tava tAM tAM vAchaM vitathAM na smarAmItyanvayaH .. 11\-13\-13 sA tvaM dharma parityajya vAchA choktvA manasvini . ichi Cha.Ta.pAThaH .. 11\-13\-18 kR^itamAnAH kR^itAhakArAH .. 11\-13\-13 trayodasho.adhyAyaH .. \medskip\hrule\medskip strIparva \- adhyAya 014 .. shrIH .. 11\.14\. adhyAyaH 14 ##Mahabharata - Strii Parva - Chapter Topics## bhImagAndhArIsaMvAdaH .. 1 .. ##Mahabharata - Strii Parva - Chapter Text## 11\-14\-0 (65174) vaishampAyana uvAcha. 11\-14\-0x (5344) tachChrutvA vachanaM tasyA bhImaseno.atha bhItavat . gAndhArIM pratyuvAchedaM vachaH sAnunayaM tadA .. 11\-14\-1 (65175) adharmo yadi vA dharmastrAsAttatra mayA kR^itaH . AtmAnaM trAtukAmena tanme tvaM kShantumarhasi .. 11\-14\-2 (65176) na hi yuddhena putraste dharmeNa sa mahAbalaH . duHshakyaH kenachiddhartumato viShamamAcharam .. 11\-14\-3 (65177) adharmeNa jitaH pUrvaM tena chApi yudhiShThiraH . nikR^itAshcha sadaiva sma to viShamamAcharam .. 11\-14\-4 (65178) sainyasyaiko.avashiShTo.ayaM gadAyuddhe cha vIryavAn . na tyakShyati hR^itaM rAjyamiti vai tatkR^itaM mayA .. 11\-14\-5 (65179) ekapatnIM cha pAshchAlImekavastrAM rajasvalAm . bhavatyA viditaM sarvamuktavAnyatsutastava .. 11\-14\-6 (65180) suyodhanaM tvasaMhR^itya na shakyA bhUH sasAgarA . kevalA bhoktumasmAbhiratashchaitatkR^itaM mayA .. 11\-14\-7 (65181) tachchApyapriyamasmAkaM putraste samupAcharat . draupadyA yatsabhAmadhye savyamUrumadarshayat .. 11\-14\-8 (65182) tatraiva vadhyaH so.asmAkaM durAchAro.apba te sutaH . dharmarAjAj~nayA chaiva sthitAH sma samaye purA .. 11\-14\-9 (65183) vairamuddIpitaM rAj~ni putreNa tava yanmahat . kleshitAshcha vane nityaM tata etatkR^itaM mayA .. 11\-14\-10 (65184) vairasyAsya gatAH pAraM hatvA duryodhanaM raNe . rAjyaM yudhiShThire prApte vayaM cha gatamanyavaH .. 11\-14\-11 (65185) gAndhAryuvAcha. 11\-14\-12x (5345) na tasyaivaM vadhastAta yaM prashaMsasi me sutam . kR^itavAMshchApi tatsarvaM yadidaM bhAShase mayi .. 11\-14\-12 (65186) hatAshve nakule yattu vR^iShasenena bhArata . apibaH shoNitaM sa~Nkhye duHshAsanasharIrajam .. 11\-14\-13 (65187) sadbhirvigarhitaM ghoramanAryajanasevitam . krUraM karmAkR^ithAstasmAttadayuktaM vR^ikodara .. 11\-14\-14 (65188) bhIma uvAcha. 11\-14\-15x (5346) hatAshvaM nakulaM dR^iShTvA vR^iShasenena saMyuge . shatrUNAM tu prahR^iShTAnAM trAsaH sa~njanito mayA .. 11\-14\-15 (65189) `sa pratij~nAmakaravaM pibAmyasR^igareriti'. rudhiraM nAtichakrAma dantoShThAdamba mA shuchaH .. 11\-14\-16 (65190) [anyasyApi na pAtavyaM rudhiraM kiMpunaH svakam . yathaivAtmA tathA bhrAtA visheSho nAsti kashchana .. 11\-14\-17 (65191) vaivastito hi tadveda yathAvatkulanandini . mA kR^ithA hR^idi tanmAtarna tatpItaM mayA.anadhe .. 11\-14\-18 (65192) keshapakShaparAmarshe draupadyA dyUtakArite . krodhAdyadabravaM chAhaM tachcha me hR^idi vartate .. 11\-14\-19 (65193) kShatradharmAchchyuto rAj~ni bhaveyaM shAshvatIH samAH . pratij~nAM tAmanistIrya tatastatkR^itavAnaham .. 11\-14\-20 (65194) anigR^ihya purA putrAnasmasvanapakAriShu . na mamArhasi kalyANi doSheNa parisha~Nkitum .. 11\-14\-21 (65195) gAndhAryuvAcha. 11\-14\-22x (5347) vR^iddhasyAsya shataM putrAnnighnaMstvamaparAjitaH . kasmAnAsheShayaH ka~nchidyenAlpamaparAdhitam .. 11\-14\-22 (65196) santAnamAvayostAta vR^iddhayorhR^itarAjyayoH . nAsheShayaH kathaM yaShTimekAM vR^iddhayugasya vai .. 11\-14\-23 (65197) sheShe hyavasthite tAta putrANAmalpake.api cha . mandaduHkhaM bhavedadya yadi tvaM dharmamAchareH .. .. 11\-14\-24 (65198) iti shrImanmahAbhArate strIparvaNi jalapradAnikaparvaNi chaturdasho.adhyAyaH .. 14 .. ##Mahabharata - Strii Parva - Chapter Footnotes## 11\-14\-6 uktavAn nahi te patayaH santItyAdi . rAjaputrIM cha pA~nchalImiti jha.pAThaH .. 11\-14\-14 chaturdasho.adhyAyaH .. \medskip\hrule\medskip strIparva \- adhyAya 015 .. shrIH .. 11\.15\. adhyAyaH 15 ##Mahabharata - Strii Parva - Chapter Topics## yudhiShThirAdibhirgAndhArIkuntyorabhivAdanam .. 1 .. sakuntyA gAndhAryA draupadIsamAshvAsanam .. 2 .. ##Mahabharata - Strii Parva - Chapter Text## 11\-15\-0 (65199) vaishampAyana uvAcha. 11\-15\-0x (5348) tamevamuktvA gAndhArI yudhiShThiramapR^ichChata . kva sa rAjeti sakrodhA putrapautravadhArditA .. 11\-15\-1 (65200) tAmabhyagachChatkaunteyo vepamAnaH kR^itA~njaliH . yudhiShThirastu gAndhArIM madhuraM vAkyamabravIt .. 11\-15\-2 (65201) putrahantA nR^ishaMso.ahaM tava devi yudhiShThiraH . shApArhaH pR^ithivInAshe hetubhUtaH shapasva mAm .. 11\-15\-3 (65202) nahi me jIvitenArtho na rAjyena sukhena vA . tAdR^ishAnsuhR^ido hatvA pramUDhasya suhR^iddruhaH .. 11\-15\-4 (65203) tamevaMvAdinaM bhItaM sannikarShAgataM tadA . novAcha ki~nchidgAndhArI niHshvAsaparamA nR^ipa .. 11\-15\-5 (65204) tasmAvanatadehasya pAdayornipatiShyataH . yudhiShThirasya nR^ipaterdharmaj~nA dIrghadarshinI .. 11\-15\-6 (65205) a~NgulyagrANi dadR^ishe devI paTTAntareNa sA . tataH sa kunakhIbhUto darshanIyanakho nR^ipaH .. 11\-15\-7 (65206) taM dR^iShTvA chArjuno.agachChadvAsudevasya pR^iShThataH .. 11\-15\-8 (65207) evaM sa~ncheShTamAnAMstAnitashchetashcha bhArata . gAndhArI vigatakrodhA sAMtvayAmAsa mAtR^ivat .. 11\-15\-9 (65208) te pANDavA anuj~nAtA mAtaraM vItamatsarAH . abhyagachChanta sahitAH pR^ithAM pR^ithuvalakShasaH .. 11\-15\-10 (65209) chirasya dR^iShTvA putrAnsA putrAdhibhirabhiplutA . bAShpamAhArayaddevI vastreNAvR^itya vai mukham .. 11\-15\-11 (65210) tato bAShpaM samutsR^ijya saha putraistadA pR^ithA . apashyadenA~nshastraughairbahudhA parivikShatAn .. 11\-15\-12 (65211) sA tAnekaikashaH putrAnsaMspR^ishantI punaHpunaH . anvashochata duHkhArtA draupadIM nihatAtmajAm . rudantImatha pA~nchAlIM dadarsha patitAM bhuvi .. 11\-15\-13 (65212) draupadyuvAcha. 11\-15\-14x (5349) Arye pautrAstu te sarve saubhadrasahitA gatAH . na tvAM te.adyAbhigachChanti chiraM dR^iShTvA anindite . kinnu rAjyena me kAryaM vihInAyAH sutairvaraiH .. 11\-15\-14 (65213) tAM samAshvAsayAmAsa pR^ithA pR^ithalalochanA . utthApyA~Nkena sudatIM rudatIM shokakarshitAm .. 11\-15\-15 (65214) tayaiva sahitA chApi putrairanugatA pR^ithA . abhyagachChata gAndhArImArtAmArtatarA svayam .. 11\-15\-16 (65215) vaishampAyana uvAcha. 11\-15\-17x (5350) tAmuvAchAtha gAndhArI saha kuntyA yashasvinIm . maivaM putrIti shokArtA pashya mAmapi duHkhitAM .. 11\-15\-17 (65216) manye lokavinAsho.ayaM kAlaparyAyanoditaH . avashyabhAvI samprAptaH svabhAvAdromaharShaNaH .. 11\-15\-18 (65217) idaM tatsamanuprAptaM vidurasya vacho mahat . asiddhAnunaye kR^iShNe yaduvAcha mahAmatiH .. 11\-15\-19 (65218) tasminnaparihArye.arthe vyatIte cha visheShataH . mA shucho na hi shochyAste sa~NgrAme nidhanaM gatAH .. 11\-15\-20 (65219) yathaivAhaM tathaiva tvaM ko vAmAshvAsayiShyati . mamaiva hyaparAdhena kulamagryaM vinAshitam .. .. 11\-15\-21 (65220) iti shrImanmahAbhArate strIparvaNi jalapradAnikaparvaNi pa~nchadasho.adhyAyaH .. 15 .. ##Mahabharata - Strii Parva - Chapter Footnotes## 11\-15\-7 kunakhIbhUto hastadesha iti sheShaH .. 11\-15\-14 Arye pautrA hatAH sarve iti ka.Cha.pAThaH .. 11\-15\-21 vAM AvAm .. 11\-15\-15 pa~nchadasho.adhyAyaH .. \medskip\hrule\medskip strIparva \- adhyAya 016 .. shrIH .. 11\.16\. adhyAyaH 16 ##Mahabharata - Strii Parva - Chapter Topics## gAndhAryA vyAsaprasAdalabdhadivyachakShuShA raNA~NkaNadarshaMnam .. 1 .. dhR^itarAShTrayudhiShThirAdInAM strIbhiH saha raNabhUmipraveshaH .. 2 .. strINAM vilApaH .. 3 .. gAndhAryA kR^iShNAya vilapatsnuShAdipradarshanam .. 4 .. ##Mahabharata - Strii Parva - Chapter Text## 11\-16\-0 (65221) vaishampAyana uvAcha. 11\-16\-0x (5351) evamuktvA tu gAndhArI kurUNAmavakartanam . apashyattatra tiShThantI sarvaM tatra yathAsthitam .. 11\-16\-1 (65222) pativratA mahAbhAgA samAnavratachAriNI . ugreNa tapasA yuktA satataM satyavAdinI .. 11\-16\-2 (65223) varadAnena kR^iShNasya maharSheH puNyakarmaNaH . divyaj~nAnabalopetA vividhaM paryadevayat .. 11\-16\-3 (65224) dadarsha sA buddhimatI dUrAdapi yathA.antike . raNAjiraM tadvIrANAmadbhutaM romaharShaNam .. 11\-16\-4 (65225) asthikeshavasAkIrNaM shoNitaughapariplutam . sharIrairbahusAhasrairvinikIrNaM samantataH .. 11\-16\-5 (65226) gajAshvarathayodhAnAmAvR^itaM rudhirAvilaiH . sharIrairashiraskaishcha videhaishcha shirogaNaiH .. 11\-16\-6 (65227) gajAshvanaravIrANAM niHsatvairabhisaMvR^itam . sR^igAlavalagomAyuka~NkakAkaniShevitam .. 11\-16\-7 (65228) rakShasAM puruShAdAnA modanaM kurarAkulam . ashivAbhiH shivAbhishcha nAditaM gR^idhrasevitam .. 11\-16\-8 (65229) tato vyAsAbhyanuj~nAto dhR^itarAShTro mahIpatiH . pANDuputrAshcha te sarve yudhiShThirapurogamAH .. 11\-16\-9 (65230) vAsudevaM puraskR^itya hatabandhuM cha pArthivam . kurustriyaH samAdAya jagmurAyodhanaM prati .. 11\-16\-10 (65231) samAsAdya kurukShetraM tAH striyo nihateshvarAH . apashyanta hatAMstatra putrAnbhrAtR^InpitR^InpatIn .. 11\-16\-11 (65232) kravyAdairbhakShyamANAMshcha gomAyuvalavAyasaiH . bhUtaiH pishAchai rakShobhirvividhaishcha nishAcharaiH .. 11\-16\-12 (65233) rudrAkrIDanibhaM dR^iShTvA tadA vishasanaM striyaH . kurarya iva shokArtA vikroshantyo nipetire .. 11\-16\-13 (65234) adR^iShTapUrvaM pashantyo duHkhArtA bharatastriyaH . sharIreShu skhalantyashcha nyapataMshcha parAsuvat .. 11\-16\-14 (65235) shrAntAnAM chApyanAthAnAM krandantInAM bhR^ishaM tadA . pA~nchAlakuruyoShANAM kR^ipaNaM tadabhUnmahat .. 11\-16\-15 (65236) duHkhopahatachittAbhiH samantAdanunAditam . dR^iShTvA.a.ayodhanamatyugraM dharmaj~nA subalAtmajA .. 11\-16\-16 (65237) tataH sA puNDarIkAkShamAmantrya puruShottamam . kurUNAM vaishamaM dR^iShTvA idaM vachanamabravIt .. 11\-16\-17 (65238) pashyaitAH puNDarIkAkSha snuShA me nihateshvarAH . prakIrNakeshAH kroshantIH kurarIriva mAdhava .. 11\-16\-18 (65239) amUstvabhisamAgamya smarantyo bharatarShabhAn . pR^ithagevAnupadyante putrAnbhrAtR^InpitR^InpatIn .. 11\-16\-19 (65240) vIrasUbhirmahAbAho hataputrAbhirAvR^itam . kvachichcha vIrapatnIbhirhatavIrAbhirAvR^itam .. 11\-16\-20 (65241) shobhitaM puruShavyAghraiH karNabhIShmAbhimanyubhiH . droNadrupadashalyaishcha jvaladbhiriva pAvakaiH .. 11\-16\-21 (65242) kA~nchanaiH kavachairniShkairmaNibhishcha mahAdhanaiH . adbhutairhastakeyUraiH sragbhishcha samalaMkR^itam .. 11\-16\-22 (65243) vIrabAhuvisR^iShTAbhiH shaktibhiH parighairapi . kha~Ngaishcha vividhaistIkShNaiH sasharaishcha sharAsanaiH .. 11\-16\-23 (65244) kravyAdasa~NghairmuditaistiShThadbhiH sahitaiH kvachit . kvachidAkrIDamAnaishcha shayAnaishchAparaiH kvachit .. 11\-16\-24 (65245) etadevaMvidhaM vIra sampashyAyodhanaM vibho . `tvayA tu shrAvitaM karma puShkarAkSha mahAdyute'. pashyamAnA hi dahyAmi shokenAhaM janArdana .. 11\-16\-25 (65246) pA~nchAlAnAM kurUNAM cha vinAshaM madhusUdana . pa~nchAnAmapi bhUtAnAmahaM vadhamachintayam .. 11\-16\-26 (65247) tAnsuparNAshcha gR^idhrAshcha karShayantyasR^igukShitAn . vigR^ihya charaNairgR^idhrA bhakShayanti sahasrashaH .. 11\-16\-27 (65248) jayadrathasya karNasya tathaiva dromabhIShmayoH . abhimanyorvinAshaM cha kashchintayitumarhati .. 11\-16\-28 (65249) avadhyakalpAnnihatAngatasatvAnachetasaH . gR^idhraka~NkavalashyenashvasR^igAlasamAvR^itAn .. 11\-16\-29 (65250) amarShavashamApannAnduryodhanavashe sthitAn . pashyemAnpuruShavyAghrAnsaMshAntAnpAvakAniva .. 11\-16\-30 (65251) shayanAnyuchitAH sarve mR^idUni vimalAni cha . vipannAste.adya vasudhAM vivR^itAmadhisherate .. 11\-16\-31 (65252) bandibhiH satataM kAle stuvadbhirabhinanditAH . shivAnAmashivA ghorAH shR^iNvanti vividhA giraH .. 11\-16\-32 (65253) ye purA sherate vIrAH shayaneShu yashasvinaH . chandanAgurudigdhA~NgAste.adya pAMsuShu sherate .. 11\-16\-33 (65254) teShAmAbharaNAnyete gR^ighragomAyuvAyasAH . AkShipanti shivA ghorA vinadantyaH punaH punaH .. 11\-16\-34 (65255) bANAnvaninishitAnpItAnnistriMshAnvimalA gadAH . yuddhAbhimAninaH sarve jIvanta iva bibhrati .. 11\-16\-35 (65256) surUpavarNA bahavaH kravyAdairavaghaTTitAH . R^iShabhapratirUpAkShAH sherate cha sahasrashaH .. 11\-16\-36 (65257) apare punarAli~Ngya gadAH parighabAhavaH . sherate.abhimukhAH shUrA dayitA iva yoShitaH .. 11\-16\-37 (65258) bibhrataH kavachAnyanye vimalAnyAyudhAni cha . na dharShayanti kravyAdA jIvantIti janArdana .. 11\-16\-38 (65259) kravyAdaiH kR^iShyamANAnAmapareShAM mahAtmanAm . shAtakaumbhyaH srajashchitrA viprakIrNAH samantataH .. 11\-16\-39 (65260) ete gomAyavo bhImA nihatAnAM yashasvinAm . kaNThAntaragatAnhArAnAkShipanti sahasrashaH .. 11\-16\-40 (65261) sarveShvapararAtreShu yAnavandanta bandinaH . stutibhishcha parArdhyAbhirupachAraishcha shikShitAH .. 11\-16\-41 (65262) tAnadya paridevanti duHkhArtA paramA~NganAH . kR^ipaNA vR^iShNishArdUla duHkhashokArditA bhR^isham .. 11\-16\-42 (65263) raktotpalavanAnIva vibhAnti ruchirANi cha . mukhAni paramastrINAM parishuShkANi keshava .. 11\-16\-43 (65264) ruditvA viratA hyetA dhyAyantyaH sapariklamAH . kurustriyo.abhigachChanti tena tenaiva duHkhitAH .. 11\-16\-44 (65265) etAnyAdityavarNAni tapamIyanibhAni cha . pashya rodanatAmrANi vaktrANi kuruyoShitAm .. 11\-16\-45 (65266) shyAmAnAM varavarNAnAM gaurINAmekavAsasAm . duryodhanavarastrINAM pashya vR^indAni keshava .. 11\-16\-46 (65267) AsAmaparipUrNArthaM nishamya paridevitam . itarerasa~NkrandAnna vijAnanti yoShitaH .. 11\-16\-47 (65268) etA dIrghamivochChvasya vikrushya cha vilapya cha . vispandamAnA duHkhena vIrA jahati jIvitam .. 11\-16\-48 (65269) bahvyo dR^iShTva sharIrANi kroshanti vilapanti cha . pANibhishchAparA ghnanti shirAMsi mR^idupANayaH .. 11\-16\-49 (65270) shirobhiH patitairhastaiH sarvA~NgaiH khaNDashaH kR^itaiH . itaretasampR^iktairAkIrNA bhAti medinI .. 11\-16\-50 (65271) vishiraskAnatho kAyAndR^iShTvA hyetAnaninditAn . muhyantyanuchitA nAryo videhAni shirAMsi cha .. 11\-16\-51 (65272) shiraH kAyena sandhAya prekShamANA vichetasaH . apashyantyo.aparaM tatra nedamasye.ati duHkhitAH .. 11\-16\-52 (65273) bAhUrucharaNAnanyAnvishikhonmathitAnpR^ithak . sandadhatyo.asukhAviShTA mUrChantyetAH punaHpunaH .. 11\-16\-53 (65274) utkR^ittashirasashchAnyAnvijagdhAnmR^igapakShibhiH . dR^iShTvA kAshchinna jAnanti bhartR^InbharatayoShitaH .. 11\-16\-54 (65275) pANibhishchAparA ghnanti shirAMsi madhusUdana . prekShya bhrAtR^InpitR^InputrAnpatIMshcha nihatAnparaiH .. 11\-16\-55 (65276) bAhubhishcha sakha~Ngaishcha shirobhishcha sakuNDalaiH . agamyakalpA pR^ithivI mAMsashoNitakardamA . babhUva bharatashreShTha prANibhirgatajIvitaiH .. 11\-16\-56 (65277) na duHkheShUchitAH pUrvaM duHkhaM gAhantyaninditAH . bhrAtR^ibhiH patibhiH putrairupAkIrNAM vasundharAm .. 11\-16\-57 (65278) yUthAnIva kishorINAM sukeshInAM janArdana . snuShANAM dhR^itarAShTrasya pashya vR^indAnyanekashaH .. 11\-16\-58 (65279) ito duHkhataraM kinnu keshava pratibhAti me . yadimAH kurvate sarvA ravamuchchAvachaM striyaH .. 11\-16\-59 (65280) nUnamAcharitaM pApaM mayA pUrveShu janmasu . yA pashyAmi hatAnputrAnpautrAnbhrAtR^iMshcha mAdhava .. 11\-16\-60 (65281) evamArtA vilapatI samAbhAShya janArdanam . gAndhArI putrashokArtA dvadarsha nihataM sutam .. .. 11\-16\-61 (65282) iti shrImanmahAbhArate strIparvaNi strIvilApaparvaNi ShoDasho.adhyAyaH .. 16 .. ##Mahabharata - Strii Parva - Chapter Footnotes## 11\-16\-1 avakartanaM yuddhasthAnam . sarvaM divyena chakShuSheti jha.pAThaH .. 11\-16\-26 pa~nchAnAM bhUtAnAM pR^ithivyAdInAm . kurupA~nchAlavadhAtkR^itsnaM pA~nchabhautikaM jagannaShTamiti bhAvaH .. 11\-16\-31 ##xxxxxx##ryeti sheShaH .. 11\-16\-48 etAH shochantIrabhilakShyeti sheShaH .. 11\-16\-54 vijagdhAnbhakShitAn .. 11\-16\-16 ShoDasho.adhyAyaH .. \medskip\hrule\medskip strIparva \- adhyAya 017 .. shrIH .. 11\.17\. adhyAyaH 17 ##Mahabharata - Strii Parva - Chapter Topics## gAndhAryA duryodhanamAli~Ngya paridevanam .. 1 .. ##Mahabharata - Strii Parva - Chapter Text## 11\-17\-0 (65283) vaishampAyana uvAcha. 11\-17\-0x (5352) duryodhanaM hataM dR^iShTvA gAndhArI shokakarshitA . sahasA nyapatadbhUmau Chinneva kadalI vane .. 11\-17\-1 (65284) sA tu labdhvA punaH saMj~nAM vikrushya cha vilapya cha . duryodhanamabhiprekShya shayAnaM rudhirokShitam .. 11\-17\-2 (65285) pariShvajyAtha gAndhArI kR^ipaNaM paryadevayat . hAhAputreti shokArtA vilalApAkulendriyA .. 11\-17\-3 (65286) sugUDhajatru vipulaM hAraniShkavibhUShitam . vAriNA netrajenoraH si~nchantI shokatApitA .. 11\-17\-4 (65287) samIpasthaM hR^iShIkeshamida vachanamabravIt . upasthite.asminsa~NgrAme j~nAtInAM saMkShaye vibho .. 11\-17\-5 (65288) mAmayaM prAha vArShNeya prA~nchalirnR^ipasattamaH . asmi~nj~nAtisamuddharShe jayamambA bravItu me .. 11\-17\-6 (65289) ityukte jAnatI sarvamahaM svavyasanAgamam . abruvaM puruShavyAghra yato dharmastato jayaH .. 11\-17\-7 (65290) tathA tu yuvyamAnastvaM sampragR^ihya suputraka . dhruvaM shakhajitA.NllokAnprApsyasyamaravatprabho .. 11\-17\-8 (65291) ityeva##xxx## pUrvaM naivaM shochAmi vai prabho . dhR^itarAShTraM tu shochAmi kR^ipaNaM hatabAndhavam .. 11\-17\-9 (65292) amarvaNaM yudhAM shreShThaM kR^itAstraM yuddhadurmadam . shayAnaM vIrashayane pashya mAdhava me sutam .. 11\-17\-10 (65293) bo.ayaM mUrdhAvasiktAnAye yAti parantapaH . so.avaM pAMsuShu shete.adya pa~ncha kAlasya paryayam .. 11\-17\-11 (65294) duvaM duryodhano vIro gatiM na sulabhAM gataH . tathA hyabhi##xxxx## shete shayane vIrasevite .. 11\-17\-12 (65295) yaM purA paryupAsInA samayanti varastriyaH . saM vIrashayane suptaM ramayantyashivAH shivAH .. 11\-17\-13 (65296) yaM purA paryupAsInA ramayanti mahIkShitaH . mahItalasyaM nihataM gR^idhrAstaM paryupAsate .. 11\-17\-14 (65297) yaM purA vyajanairamyairupavIjanti yoShitaH . tamadya pakShavyajanai rupavIjanti pakShiNaH .. 11\-17\-15 (65298) eSha shete mahAbAhurbalavAnsatyavikramaH . siMheneva dvipaH sa~Nkhye bhImasenena pAtitaH .. 11\-17\-16 (65299) pashya duryodhanaM kR^iShNa shayAnaM rudhirokShitam . nihataM bhImasenena gadAM sammR^ijya bhArata .. 11\-17\-17 (65300) akShauhiNIrmahAbAhurdasha chaikAM cha keshava . AnayadyaH purA sa~Nkhye so.anayAnnidhanaM gataH .. 11\-17\-18 (65301) eSha duryodhanaH shete maheShvAso mahAbalaH . shArdUla iva siMhena bhImasenena pAtitaH .. 11\-17\-19 (65302) viduraM hyavamatyaiSha pitaraM chaiva mandabhAk . bAlo vR^iddhAvamAnena mando mR^ityuvashaM gataH .. 11\-17\-20 (65303) niHsapatnA mahI yasya trayodashasamAH sthitA . sa shete nihato bhUmau putro me pR^ithivIpatiH .. 11\-17\-21 (65304) apashyaM kR^iShNa pR^ithivIM dhArtarAShTrAnushAsitAm . pUrNAM hastigavAshvaishcha vArShNeya na tu tachchiram .. 11\-17\-22 (65305) tAmevAdya mahAbAho pashyAmyanyAnushAsitAm . hInAM hastigavAshvena kinnu jIvAmi mAdhava .. 11\-17\-23 (65306) idaM kaShTataraM pashya putrasyApi vadhAnmama . yA imAH paryupAsante hatA~nshUrAnraNe striyaH .. 11\-17\-24 (65307) prakIrNakeshAM sushroNIM duryodhanabhUjA~NkagAm . rukmavedinibhAM pashya kR^iShNa lakShmaNamAtaram .. 11\-17\-25 (65308) nUnameShA purA bAlA jIvamAne mahAbhuje . bhujAvAshritya ramate subhujasya manasvinI .. 11\-17\-26 (65309) kathaM tu shatadhA nedaM hR^idayaM mama dIryate . pashyantyA nihataM putraM pautreNa sahitaM raNe .. 11\-17\-27 (65310) putraM rudhirasaMsiktamupajighratyaninditA . duryodhanaM tu vAmorUH pANinA parimArjatI .. 11\-17\-28 (65311) kinnu shochati bhartAraM hataputraM manasvinI . tathA hyavasthitA bhAti putraM chApyabhivIkShya sA .. 11\-17\-29 (65312) svashiraH pa~nchashAkhAbhyAmabhihatyAyatekShaNA . patatyurasi vIrasya kururAjasya mAdhava .. 11\-17\-30 (65313) puNDarIkanibhA bhAti puNDarIkAntaraprabhA . mukhaM pramR^ijya putrasya bhartushchaiva tapasvinI .. 11\-17\-31 (65314) yadi satyAgamAH santi yadi vai shrutayastathA . dhruvaM lokAnavApto.ayaM nR^ipo bAhubalArjitAn .. .. 11\-17\-32 (65315) iti shrImanmahAbhArate strIparvaNi strIvilApaparvaNi saptadasho.adhyAyaH .. 17 .. ##Mahabharata - Strii Parva - Chapter Footnotes## 11\-17\-27 putreNa sahitaM raNe iti jha.pAThaH .. 11\-17\-30 pa~nchashAkhAbhyAM pa~nchA~NgulibhyAM pANibhyAm .. 11\-17\-17 saptadasho.adhyAyaH .. \medskip\hrule\medskip strIparva \- adhyAya 018 .. shrIH .. 11\.18\. adhyAyaH 18 ##Mahabharata - Strii Parva - Chapter Topics## kR^iShNamprati gAndhArIvachanam .. 1 .. ##Mahabharata - Strii Parva - Chapter Text## 11\-18\-0 (65316) gAndhAryuvAcha. 11\-18\-0x (5353) pashya mAdhava putrAnme shatasa~NkhyA~njitaklamAn . gadayA bhImasenena bhUyiShThaM nihatAnraNe .. 11\-18\-1 (65317) idaM duHkhataraM me.adya yadimA muktamUrdhajAH . hataputrA raNe bAlAH paridhAvanti me snuShAH .. 11\-18\-2 (65318) prAsAdatalachAriNyashcharamairbhUShaNAnvitaiH . kAyenAdya spR^ishantImAM rudhirArdrAM vasundharAm .. 11\-18\-3 (65319) kR^ichChrAdutsArayanti sma gR^idhragomAyuvAyasAn . duHkhenArtA vighUrNantyo mattA iva charantyuta .. 11\-18\-4 (65320) eShA.anyA tvanavadyA~NgI karasammitamadhyamA . ghoramAyodhanaM dR^iShTvA nipatatyatiduHkhitA .. 11\-18\-5 (65321) dR^iShTvA me pArthivasutAmetAM lakShmaNamAtaram . rAjaputrIM mahAbAho mano na hyupashAmyati .. 11\-18\-6 (65322) bhrAtR^IMshchAnyAH pitR^IMshchAnyAH putrAMshcha nihatAnbhuvi . dR^iShTvA paripatantyeShAH pragR^ihya sumahAbhujAn .. 11\-18\-7 (65323) madhyamAnAM tu nArINAM vR^iddhAnAM chAparAjita . AkrandaM hatabandhUnA dAruNe vaishase shR^iNu .. 11\-18\-8 (65324) rathanIDAni dehAMshcha hatAnAM gajavAjinAm . Ashritya shramamohArtAH sthitAH pashya mahAbhuja .. 11\-18\-9 (65325) anyA chApahR^itaM kAyAchchArukuNDalamunnasam . svasya bandhoH shiraH kR^iShNa gR^ihItvA pashya tiShThati .. 11\-18\-10 (65326) pUrvajAtikR^itaM pApaM manye nAlpamivAnagha . etAbhirniravadyAbhirmayA chaivAlpapuNyayA . yadidaM dharmarAjena ghAtitaM no janArdana .. 11\-18\-11 (65327) na hi nAsho.asti vArShNeya karmaNoH shubhapApayoH .. 11\-18\-12 (65328) pratyagravayasaH pashya darshanIyakuchAnanAH . kuleShu jAtA hImatyaH kR^iShNapakShmAkShimUrdhajAH .. 11\-18\-13 (65329) haMsagadgadabhAShiNyo duHkhashokapramohitAH . sArasya iva vAshantyaH patitAH pashya mAdhava .. 11\-18\-14 (65330) phullupadyaprakAshAni puNDarIkAkSha yoShitAm . anavadyAni vaktrANi tApayatyeSha rashmivAn .. 11\-18\-15 (65331) serShyANAM mama putrANAM vAsudevAvarodhanam . mattamAta~NgadarpANAM pashyantyadya pR^ithagjanAH .. 11\-18\-16 (65332) shatachandrANi charmANi dhvajAMshchAdityavarchasaH . raukmANi chaiva varmANi niShkAnapi cha kA~nchanAn .. 11\-18\-17 (65333) shirastrANAni chaitAni putrANAM me mahItale . pashya dIptAni govinda pAvakAnsuhutAniva .. 11\-18\-18 (65334) eSha duHshAsanaH shete shUreNAmitraghAtinA . pItashoNixx sarvA~Ngo yudhi bhImena pAtitaH .. 11\-18\-19 (65335) gadayA bhImasenena pashya mAdhava me sutam . dyUtakleshAnanusmR^itya draupadIchoditena cha .. 11\-18\-20 (65336) uktA hyanena pA~nchAlI sabhAyAM dyUtanirjitA . priyaM chikIrShatA bhrAtuH karNasya cha janArdana .. 11\-18\-21 (65337) sahaiva sahadevena nakulenArjunena cha . dAsIbhUtA.asi pA~nchAli kShipraM pravisha no gR^ihAn .. 11\-18\-22 (65338) tato.ahamabruvaM kR^iShNa tadA duryodhanaM nR^ipam . mR^ityupAshaparikShiptAM draupadIM putra varjaya .. 11\-18\-23 (65339) nibodhainaM sudurbuddhiM mAtulaM kalahapriyam . kShipramenaM parityajya putra saMshAmya pANDavaiH .. 11\-18\-24 (65340) na buddhyase tvaM durbuddhe bhImasenamamarShaNam . vA~NgarAchaistudaMstIkShNairulkAbhiriva ku~njaram .. 11\-18\-25 (65341) tAnevaM rahasi kruddho vAkshalyAnavadhArayan . utsasarja viShaM teShu sarpo govR^iShabheShviva .. 11\-18\-26 (65342) eSha duHshAsanaH shete vikShipya vipulau bhujau . nihato bhImasenena siheneva mahAgajaH .. 11\-18\-27 (65343) atyarthamakarodraudraM bhImaseno.atyamarShaNaH . duHshAsanasya yatkruddho.apibachChoNitamAhave .. .. 11\-18\-28 (65344) iti shrImanmahAbhArate strIparvaNi strIvilApaparvaNi aShTAdasho.adhyAyaH .. 18 .. ##Mahabharata - Strii Parva - Chapter Footnotes## 11\-18\-5 karasammitamadhyamA muShTipramitamadhyA .. 11\-18\-23 kShiptaM shakuniM putra vajeyeti jha.pAThaH .. 11\-18\-18 aShTAdasho.adhyAyaH .. \medskip\hrule\medskip strIparva \- adhyAya 019 .. shrIH .. 11\.19\. adhyAyaH 19 ##Mahabharata - Strii Parva - Chapter Topics## kR^iShNamprati gAndhArIvachanam .. 1 .. ##Mahabharata - Strii Parva - Chapter Text## 11\-19\-0 (65345) gAndhAryuvAcha. 11\-19\-0x (5354) eSha mAdhava putro me vikarNaH pAj~nasammataH . bhUmau vinihataH shete bhImena shatadhA kR^itaH .. 11\-19\-1 (65346) gajamadhye hataH shete vikarNo madhusUdana . nIlameghaparikShiptaH sharadIva nishAkaraH .. 11\-19\-2 (65347) asya chApagraheNaiva pANiH kR^itakiNo mahAn . katha~nchichChidyate gR^idhrairattukAmaistalatravAn .. 11\-19\-3 (65348) asya bhAryA.a.amiShaprepsUngR^idhrakAkAMstapasvinI . vArayatyanishaM bAlA na cha shaknoti mAdhava .. 11\-19\-4 (65349) yuvA vR^indArakasamo vikarNaH puruSharShabha . sukhoShitaH sukhArhashcha shete pAMsuShu mAdhava .. 11\-19\-5 (65350) karNinAlIkanArAchairbhinnamarmANamAhave . adyApi na jahAtyenaM lakShmIrbharatasattamam .. 11\-19\-6 (65351) eSha sa~NgrAmashUraNe pratij~nAM pAlayiShyatA . durmukho.abhimukhaH shete hato.arigaNahA raNe .. 11\-19\-7 (65352) tasyaitadvadanaM kR^iShNa shvApadairardhabhakShitam . vibhAtyabhyadhikaM tAta saptamyAmiva chandramAH .. 11\-19\-8 (65353) shUrasya hi raNe kR^iShNa pashyAnanamathedR^isham . sa kathaM nihato.amitraiH pAMsUngrasati me sutaH .. 11\-19\-9 (65354) yasyAhavamukhe saumya sthAtA naivopapadyate . sa kathaM durmukho.amitrairhato vibudhalokajit .. 11\-19\-10 (65355) chitrasenaM hataM bhUmau shayAnaM madhusUdana . dhArtarAShTramimaM pashya pratimAnaM dhanuShmatAm .. 11\-19\-11 (65356) taM chitramAlyAbharaNaM yuvatyaH shokakarshitAH . kravyAdasa~NghaiH sahitA rudantyaH paryupAsate .. 11\-19\-12 (65357) strINAM ruditanirghoShaH shvApadAnAM cha garjitam . chitrarUpamidaM kR^iShNa vimR^ishya pratibhAti me .. 11\-19\-13 (65358) yuvA vR^indArako nityaM pravarastrIniShevitaH . viviMshatirasau shete dhvastaH pAMsuShu mAdhava .. 11\-19\-14 (65359) sharasa~NkR^ittavarmANaM vIraM vishasane hatam . parivAryAsate gR^idhrAH pariviMshaM viviMshatim .. 11\-19\-15 (65360) pravishya samare shUraH pANDavAnAmanIkinIm . sa vIrashayane shete paraH satpuruShochite .. 11\-19\-16 (65361) smitopapannaM sunasaM subhru tArAdhipopamam . atIva saumyavadanaM kR^iShNa pashya viviMshateH .. 11\-19\-17 (65362) yaM sma taM paryupAsante bahudhA varayoShitaH . krIDantamiva gandharvaM devakanyAH sahasrashaH .. 11\-19\-18 (65363) hantAraM parasainyAnAM shUraM samitishobhanam . nibarhaNamamitrANAM duHsahaM viShaheta kaH .. 11\-19\-19 (65364) duHsahasyaitadAbhAti sharIraM saMvR^itaM sharaiH . girirAtmaruhaiH phullaiH karNikArairivAchitaH .. 11\-19\-20 (65365) shAtakaumbhyA srajA bhAti kavachena cha bhAsvatA . agnineva giriH shveto gatAsurapi duHsahaH .. .. 11\-19\-21 (65366) iti shrImanmahAbhArate strIparvaNi strIvilApaparvaNi ekonaviMsho.adhyAyaH .. 19 .. \medskip\hrule\medskip strIparva \- adhyAya 020 .. shrIH .. 11\.20\. adhyAyaH 20 ##Mahabharata - Strii Parva - Chapter Topics## kR^iShNaMprati gAndhAryA rudantInAM strINAM pradarshanam .. 1 .. ##Mahabharata - Strii Parva - Chapter Text## 11\-20\-0 (65367) gAndhAryuvAcha. 11\-20\-0x (5355) adhyardhaguNamAhuryaM bale shaurye cha keshava . pitrA tvayA cha dAshArha dR^iptaM siMhamivotkaTam .. 11\-20\-1 (65368) yo bibheda chamUmeko mama putrasya durbhidAm . sa bhUtvA mR^ityuranyeShAM svayaM mR^ityuvashaM gataH .. 11\-20\-2 (65369) tasyopalakShaye kR^iShNa kArShNeramitatejasaH . abhimanyorhatasyApi prabhA naivopashAmyati .. 11\-20\-3 (65370) eShA virATaduhitA snuShA gANDIvadhanvanaH . hataM bAlA patiM vIraM dR^iShTvA shochatyaninditA .. 11\-20\-4 (65371) tameShA hi samAgamya bhAryA bhartAramantike . virATaduhitA kR^iShNa pANinA parimArjati .. 11\-20\-5 (65372) tasya vaktramupAghrAya saubhadrasya manasvinI . vibuddhakamalAkAraM kambuvR^ittashirodharam .. 11\-20\-6 (65373) kAmarUpavatI chaiShA pariShvajati bhAminI . lajjamAnA purA chainaM mAdhvIkamadamUrchChitA .. 11\-20\-7 (65374) tasya kShatajasandigdhaM jAtarUpapariShkR^itam . vimuchya kavachaM kR^iShNa shIramabhivIkShate .. 11\-20\-8 (65375) avekShamANA taM bAlA kuShNa tvAmabhibhAShate . ayaM te puNDarIkAkSha kasadR^ishAkSho nipAtitaH .. 11\-20\-9 (65376) bale vIrye cha sadR^ishastejasA chaiva te.anagha . rUpeNa cha tathA.atyarthaM shete bhuvi nipAtitaH .. 11\-20\-10 (65377) atyantaM sukumArasya rA~NkavAjinashAyinaH . kachchidadya sharIraM te bhUmau na paritapyate .. 11\-20\-11 (65378) mAta~NgabhujavarShNANau jyAkShepakaThinatvachau . kA~nchanA~Ngadinau shete nikShipya vipulau bhujau . vyAyamya bahudhA nUnaM sukhasuptaH shramAdiva .. 11\-20\-12 (65379) evaM vilapatImArtAM kiM mAM na pratibhAShase . na smarAmyaparAdhaM te kiM mAM na pratibhAShase .. 11\-20\-13 (65380) nanu mAM tvaM purA dUrAdabhivIkShyAbhibhAShase . na smarAmyaparAdhaM me kiM mAM na pratibhAShase .. 11\-20\-14 (65381) AryAmArya subhadrAM tavamimAM shcha tridashopamAn . pitR^InmAM chaiva duHkhArtAM vihAya kva gamiShyasi .. 11\-20\-15 (65382) tasya shoNitadigdhAnvai keshAnunnamya pANinA . utsa~Nge vaktamAdhAya jIvantamiva pR^ichChati .. 11\-20\-16 (65383) svasrIyaM vAsudevasya putraM gANDIvadhanvanaH . kathaM tvAM raNamadhyasthaM jaghrurete mahArathAH .. 11\-20\-17 (65384) dhigastu krUrakartR^IMstAnkR^ipakarNajayadrathAn . droNadrauNAyatanI chobhau yairahaM vidhavA kR^itA .. 11\-20\-18 (65385) ratharShabhANAM sarveShAM kathamAsIttadA manaH . bAlaM tvAM piravAryaikamanekeShAM cha jaghnatAm .. 11\-20\-19 (65386) kathaM nu pANDavAnAM cha pA~nchAlAnAM tu pashyatAm . tvaM vIra nidhanaM prApto nAthavAnsannanAthavat .. 11\-20\-20 (65387) dR^iShTvA bahubhirAkrande nihataM tvAM pitA tava . vIraH puruShashArdUlaH kathaM jIvati pANDavaH .. 11\-20\-21 (65388) na rAjyalAbho vipulaH shatrUNAM cha parAbhavaH . prItiM dhAsyati pArthAnAM tvAmR^ite puShkarekShaNa .. 11\-20\-22 (65389) tava shastrajitA.NllokAndharmeNa cha damena cha . kShipramanvAgamiShyAmi tatra mAM pratipAlaya .. 11\-20\-23 (65390) durmaraM punaraprApte kAle bhavati kenachit . yadahaM tvAM raNe dR^iShTvA hataM jIvAmi durbhagA .. 11\-20\-24 (65391) kAmidAnIM naravyAghra shlakShNayA smitayA girA . pitR^iloke sametyAnyAM mAmivAmantrayiShyasi .. 11\-20\-25 (65392) nUnamapsarasAM svarge manAMsi pramathiShyasi . parameNa cha rUpeNa girA cha smitapUrvayA .. 11\-20\-26 (65393) prApya puNyakR^itA.NllokAnapsarobhiH sameyivAn . saubhadra vihankAle smarethAH sukR^itAni me .. 11\-20\-27 (65394) etAvAniha saMvAso vihitaste mayA saha . ShaNmAsAnsaptame mAsi tvaM vIra nidhanaM gataH .. 11\-20\-28 (65395) ityuktavachanAmenAmapakarShanti duHkhitAm . uttarAM moghasa~NkalpAM matsyarAjakulastriyaH .. 11\-20\-29 (65396) uttarAmapakR^iShyainAmArtAmArtatarAH svayam . virATaM nihataM dR^iShTvA kroshanti vilapanti cha .. 11\-20\-30 (65397) droNAstrasharasa~NkR^ittaM shayAnaM rudhirokShitam . virATaM vitudantyete gR^idhragomAyuvAyasAH .. 11\-20\-31 (65398) vitudyamAnaM vihagairvirATamasitekShaNAH . na shaknuvanti vihagAnnivArayitumAturAH .. 11\-20\-32 (65399) AsAmAtapataptAnAmAyAsena cha yoShitAm . shrameNa cha vivarNAnAM vaktrANAM viplutaM vapuH .. 11\-20\-33 (65400) uttaraM chAbhimanyuM cha kAmbhojaM cha sudakShiNam . kArShNinA.abhihataM pashya lakShmaNaM priyadarshanam. 11\-20\-34 (65401) Ayodhanashiromadhye shayAnaM pashya mAdhava .. .. 11\-20\-35 (65402) iti shrImanmahAbhArate karNaparvaNi ##Mahabharata - Strii Parva - Chapter Footnotes## 11\-20\-1 adhyardhaguNaM sArdhuguNam .. 1 .. 11\-20\-24 duShkaraM punaraprAptaM kAle bhavati kenachit iti ka.pAThaH . duShkaraM prati na prAptamityAdi Cha.Ta. pAThaH .. 11\-20\-33 vapuH shastAkR^itiH . vapuH klIbaM tanau shastAkR^itAvapIti medinI .. 11\-20\-20 viMshatitamo.adhyAyaH .. \medskip\hrule\medskip strIparva \- adhyAya 021 .. shrIH .. 11\.21\. adhyAyaH 21 ##Mahabharata - Strii Parva - Chapter Topics## gAndhAryA kR^iShNaMprati bAhlikAdInAM tathA tatstrINAM cha pradarshanam .. 1 .. ##Mahabharata - Strii Parva - Chapter Text## 11\-21\-0 (65403) gAndhAryuvAcha. 11\-21\-0x (5356) AvantyaM bhImasenena bhakShayanti nipAtitam . gR^idhragomAyavaH shUraM dUrabandhumabandhuvat .. 11\-21\-1 (65404) taM pashya kadanaM kR^itvA shUraNAM madhusUdana . shayAnaM vIrashayane rudhireNa samukShitam .. 11\-21\-2 (65405) taM sR^igAlAshcha ka~NkAshcha kravyAdAshcha pR^ithagvidhAH . tenatena vikarShanti pashya kAlasya paryayam .. 11\-21\-3 (65406) shayAnaM vIrashayane shUramAkrandakAriNam . Avantyamabhito nAryo rudatyaH paryupAsate .. 11\-21\-4 (65407) prAtipeyaM maheShvAsaM hata bhImena bAhlikam . prasuptamiva shArdUlaM pashya kR^iShNamanasvinam .. 11\-21\-5 (65408) atIva mukhavarNo.asya nihatasyApi shobhate . somasyavAbhipUrNasya paurNamAsyAM samudyataH .. 11\-21\-6 (65409) putrashokAbhitaptena pratij~nAM chAbhirakShatA . pAkashAsaninA sa~Nkhye vArdhakShatrirnipAtitaH .. 11\-21\-7 (65410) ekAdashachamUrbhittvA rakShyamANaM mahAtmabhiH . satyaM chikIrShatA pashya hatamenaM jayadratham .. 11\-21\-8 (65411) sindhusauvIrabhartAraM darpapUrNaM manasvinam . bhakShayanti shivA gR^idhrA janArdana jayadratham .. 11\-21\-9 (65412) saMrakShyamANaM bhAryAbhiranuraktAbhirachyuta . bhIShayantyo vikarShanti gahanaM nimnamantikAt .. 11\-21\-10 (65413) tametAH paryupAsante vIkShamANA mahAbhujam . sindhusauvIrakAmbhojagAndhArayavanastriyaH .. 11\-21\-11 (65414) yadA kR^iShNAmupAdAya prAdravatkekayaiH saha . tadaiva vadhyaH pANDUnAM janArdana jayadrathaH .. 11\-21\-12 (65415) duHshalAM mAnayadbhistu tadA mukto jayadrathaH . kathamadya na tAM kR^iShNa mAnayanti sma te punaH .. 11\-21\-13 (65416) saindhavaM me sutA bAlA praskhalantIva duHkhitA . pramApayantI chAtmAnamAkroshantIva pANDavAn .. 11\-21\-14 (65417) kinnu duHkhataraM kR^iShNa paraM mama bhaviShyati . yatsutA vidhavA bAlA snuShAshcha nihateshvarAH .. 11\-21\-15 (65418) hAhA dhigdhuHshalAM pashya vItashokabhayAmiva . bhartuH shira apashyantIM dhAvamAnAmitastataH .. 11\-21\-16 (65419) vArayAmAsa yaH sarvAnpANDavAnputragR^iddhinaH . sa hatvA vipulAH senAH svayaM mR^ityuvashaM gataH .. 11\-21\-17 (65420) taM mattamiva mAta~NgaM vIraM paramadurjayam . parivArya rudantyetAH striyashchandropamAnanAH .. .. 11\-21\-18 (65421) iti shrImanmahAbhArate strIparvaNi strIvilApaparvami dvAviMsho.adhyAyaH .. 22 .. ##Mahabharata - Strii Parva - Chapter Footnotes## 11\-21\-13 kalAvasheSho hi iti ka . pAThaH .. 11\-21\-14 rorUyate duHkhachayAbhitaptA iti ka.Ta.pAThaH .. 11\-21\-21 ekaviMshatitamo.adhyAyaH .. \medskip\hrule\medskip strIparva \- adhyAya 022 .. shrIH .. 11\.22\. adhyAyaH 22 ##Mahabharata - Strii Parva - Chapter Topics## gAndhAryA kR^iShNamprati bAhlikAdInAM tathA tatstrINAM cha pradarshanam .. 1 .. ##Mahabharata - Strii Parva - Chapter Text## 11\-22\-0 (65422) gAndhAryuvAcha. 11\-22\-0x (5357) AvanatyaM bhImasenena bhakShayanti nipAtitam . gR^idhragomAyavaH shUraM dUrabandhumabandhuvat .. 11\-22\-1 (65423) taM pashya kadanaM kR^itvA shUrANAM madhusUdana . shayAnaM vIrashayane rudhireNa samukShitam .. 11\-22\-2 (65424) taM sR^igAlAshcha ka~NkAshcha kravyAdAshcha pR^ithagvidhAH . tenatena vikarShanti pashya kAlasya paryayam .. 11\-22\-3 (65425) shayAnaM vIrashayane shUramAkrandakAriNam . Avantyamabhito nAryo rudatyaH paryupAsate .. 11\-22\-4 (65426) prAtipeyaM maheShvAsaM hataM bhImena bAhlikam . prasuptamiva shArdulaM pashya kR^iShNamanasvinam .. 11\-22\-5 (65427) atIva mukhavarNo.asya nihatasyApi shobhate . somasyavAbhipUrNasya paurNamAsyAM samudyataH .. 11\-22\-6 (65428) putrashokAbhitaptena pratij~nAM chAbhirakShatA . pAkashAsaninA sa~Nkhye vArdhakShatrirnipAtitaH .. 11\-22\-7 (65429) ekAdashachamUrbhittvA rakShyamANaM mahAtmabhiH . satyaM chikIrShatA pashya hatamenaM jayadratham .. 11\-22\-8 (65430) sindhusauvIrabhartAraM darpapUrNaM manasvinam . bhakShayanti shivA gR^idhrA janArdana jayadratham .. 11\-22\-9 (65431) saMrakShyamANaM bhAryAbhiranuraktAbhirachyuta . bhIShayantyo vikarShanti gahanaM nimnamantikAt .. 11\-22\-10 (65432) tametAH paryapAsante vIkShamANA mahAbhujam . sindhusauvIrakAmbhojagAndhArayavanastriyaH .. 11\-22\-11 (65433) yadA kR^iShNAmupAdAya prAdravatkekayaiH saha . tadaiva vadhyaH pANDUnAM janArdana jayadrathaH .. 11\-22\-12 (65434) duHshalAM mAnayadbhistu tadA mukto jayadrathaH . kathamadya na tAM kR^iShNa mAnayanti sma te punaH .. 11\-22\-13 (65435) saindhavaM me sutA bAlA prassvalantIva duHkhitA . pramApayantI chAtmAnamAkroshantIva pANDavAn .. 11\-22\-14 (65436) kinnu duHkhataraM kR^iShNa paraM mama bhaviShyati . yatsutA vidhavA bAlA snuShAshcha nihateshvarAH .. 11\-22\-15 (65437) hAhA dhigdhuHshalAM pashya vItashokabhayAmiva . bhartuH shira apashyantIM dhAvamAnAmitastataH .. 11\-22\-16 (65438) vArayAmAsa yaH sarvAnpANDavAnputragR^idvinaH . sa hatvA vipulAH senAH sarvayaM mR^ityuvashaM gataH .. 11\-22\-17 (65439) taM mattamiva mAta~NgaM vIraM paramadurjayam . parivArya rudantyetAH striyashchandropamAnanAH .. .. 11\-22\-18 (65440) iti shrImanmahAbhArate strIparvaNi strIvilApaparvaNi dvAviMsho.adhyAyaH .. 22 .. ##Mahabharata - Strii Parva - Chapter Footnotes## 11\-22\-7 bArdhakShatrirjayadrathaH .. 11\-22\-22 dvAviMsho.adhyAyaH .. \medskip\hrule\medskip strIparva \- adhyAya 023 .. shrIH .. 11\.23\. adhyAyaH 23 ##Mahabharata - Strii Parva - Chapter Topics## kR^iShNaprati gAndhAryA bhIShmadroNAdiguNAnuvarNanapUrvakaM tattachCharIrANAM vilapantInAM ttatstrINAM cha pradarshanam .. 1 .. ##Mahabharata - Strii Parva - Chapter Text## 11\-23\-0 (65441) gAndhAryuvAcha. 11\-23\-0x (5358) eSha shalyo hataH shete sAkShAnnakulamAtulaH . dharmaj~nena hatastAta dharmarAjena saMyuge .. 11\-23\-1 (65442) yastvayA spardhate nityaM sarvatra puruSharShabha . sa eSha nihataH shete madrarAjo mahAbalaH .. 11\-23\-2 (65443) `jayadrathe yadi brUyuruparodhaM katha~nchana . madraputre kathaM brUyuruparodhaM vivakShavaH ..' 11\-23\-3 (65444) yena sa~NgR^ihNatA tAta rathamAdhiratheryudhi . jayArthaM pANDuputrANAM tadA tejovadhaH kR^itaH .. 11\-23\-4 (65445) aho dhikphashya shalyasya pUrNachandrasudarshanam . mukhaM pdmapalAshAkShaM kAkairAdaShTamavraNam .. 11\-23\-5 (65446) eShA chAmIkarAbhasya taptakA~nchanasaprabhA . AsyAdviniH sR^itA jihvA bhakShyate kR^iShNa pakShibhiH .. 11\-23\-6 (65447) yudhiShThireNa nihataM shalyaM samitishobhanam . rudantyaH paryupAsante madrarAjaM kulA~NganAH .. 11\-23\-7 (65448) etAH susUkShmavasanA madrarAjaM nararShabham . kroshantyo.atha samAsAdya kShatriyAH kShatriyarShabham .. 11\-23\-8 (65449) shalyaM nipatitaM nAryaH parivAryAbhitaH sthitAH . vAsitA gR^iShTayaH pa~Nke parimagnamivarShabham .. 11\-23\-9 (65450) shalyaM sharaNadaM shUraM pashyemaM vR^iShNinandana . shayAnaM vIrashayane sharairvishakalIkR^itam .. 11\-23\-10 (65451) eSha shailAlayo rAjA bhagadattaH pratApavAn . gajA~NkushadharaH shrImA~nshete bhuvi nipAtitaH .. 11\-23\-11 (65452) yasya rukmamayI mAlA shirasyeShA virAjate . shvApadairbhakShyamANasya shobhayantIva mUrdhajAn .. 11\-23\-12 (65453) etena kila pArthasya yuddhamAsItsudAruNam . romaharShaNamatyugraM shakrasya tvahinA yathA .. 11\-23\-13 (65454) yodhayitvA mAhAbAhureSha pArthaM dhana~njayam . saMshayaM gamayitvA cha kuntIputreNa pAtitaH .. 11\-23\-14 (65455) yasya nAsti samo loke shaurye vIrye cha kashchan . sa eSha nihataH shete bhIShmo bhIShmakR^idAhave .. 11\-23\-15 (65456) pashya shAntanavaM kR^iShNa shayAnaM sUryavarchasam . yugAnta iva kAlena pAtitaM sUryamambarAt .. 11\-23\-16 (65457) eSha taptvA raNe shatrU~nshastratApena vIryavAn . narasUryo.astamabhyeti sUryo.astamiva keshava .. 11\-23\-17 (65458) sharatalpagataM bhIShmamUrdhvaretasamachyutam . shayAnaM vIrashayane pashya shUraniShevite .. 11\-23\-18 (65459) karNinAlIkanArAchairAstIrya shayanottamam . Avishya shete bhagavAnskandaH sharavaNaM yathA .. 11\-23\-19 (65460) atUlapUrNaM gA~NgeyastribhirbANaiH samanvitam . upadhAyopadhAnAgryaM dattaM gANDIvadhanvanA .. 11\-23\-20 (65461) pAlayAnaH pituH shAstramUrdhvaretA mahAyashAH . eSha shAntanavaH shete mAdhavApratimo yudhi .. 11\-23\-21 (65462) dharmAtmA tAta sarvaj~naH pArAvaryeNa nirNaye . amartya iva martyaH sanneSha prANAnadhArayat .. 11\-23\-22 (65463) nAsti yuddhe kR^itI kashchinna vidvAnna parAkramI . yatra shAntanavo bhIShmaH shete.adya nihataH paraiH .. 11\-23\-23 (65464) svayametena shUreNa pR^ichChayamAnena pANDavaiH . dharmaj~nenAhave mR^ityurAdiShTaH satyavAdinA .. 11\-23\-24 (65465) pranaShTaH kuruvaMshashcha punaryena samudvR^itaH . sa gataH kurubhiH sArdhaM mahAbuddhiH parAbhavam .. 11\-23\-25 (65466) dharmeNa kuravaH kena paridrakShyanti mAdhava . hate devavrate bhIShme devakalpe nararShabhe .. 11\-23\-26 (65467) arjunasya vinetAramAchAryaM sAtyakestathA . taM pashya patitaM droNaM kurUNAM gurumuttamam .. 11\-23\-27 (65468) astraM chaturvidhaM veda yathaiva tridasheshvaraH . bhArgavo vA mahAvIryastathA droNo.api mAdhava .. 11\-23\-28 (65469) yasya prasAdAdbIbhatsuH pANDavaH karma duShkaram . chakAra sa hataH shete nainamastrANyapAlayan .. 11\-23\-29 (65470) yaM purodhAya kurava Ahvayanti sma pANDavAn . so.ayaM shastrabhR^itAM shreShTho droNaH shastrapR^ithakkR^itaH .. 11\-23\-30 (65471) yasya nirdahataH senAM gatiragnarivAbhavat . sa bhUmau nihataH shete shAntArchiriva pAvakaH .. 11\-23\-31 (65472) dhanurmuShTirashIrNashcha hastAvApashcha mAdhava . droNasya nihatasyApi dR^ishyate jIvato yathA .. 11\-23\-32 (65473) vedA yasmAchcha chatvAraH sarvANyastrANi keshava . anapetAni vai shUrAdyathaivAdau prajApateH .. 11\-23\-33 (65474) chandanArhAvimau tasya bandibhirvanditau shubhau . gomAyavo vikarShanti pAdau shiShyashatArchitau .. 11\-23\-34 (65475) droNaM drupadaputreNa nihataM madhusUdana . kR^ipI kR^ipaNamanvAste duHkhopahatachetanA .. 11\-23\-35 (65476) tAM pashya rudatImArtAM muktakeshImadhomukhIm . hataM patimupAsantIM droNaM shastrabhR^itAM varam .. 11\-23\-36 (65477) bANairbhinnatanutrANaM dhR^iShTadyumnena keshava . upAste vai mR^idhe droNaM jaTilA brahmachAriNI .. 11\-23\-37 (65478) pretakR^itye cha yatate kR^ipI kR^ipaNamAturA . hatasya samare bhartuH sukumArI yashasvinI .. 11\-23\-38 (65479) agnInAdhAya vividhavachchitAM prajvAlya sarvataH . droNamAdhAya gAyanti trINi sAmAni sAmagAH .. 11\-23\-39 (65480) kurvanti cha chitAmete jaTilA brahmachAriNaH . dhanurbhiH shaktibhishchaiva rathanIDaishcha mAdhava .. 11\-23\-40 (65481) sharaishcha vividhairanyairdhakShyante bhUritejasam . ta ete droNamAdAya gAyanti cha rudanti cha .. 11\-23\-41 (65482) sAmabhistribhirantasthairanushaMsanti chApare . agnAvagniM samAdhAya droNaM hutvA hutAshane .. 11\-23\-42 (65483) gachChantyabhimukhA ga~NgAM droNashiShyA dvijAtayaH . apasavyAM chitiM kR^itvA puraskR^itya kR^ipIM tathA .. .. 11\-23\-43 (65484) iti shrImanmahAbhArate strIparvaNi strIvilApaparvaNi trayoviMsho.adhyAyaH .. 23 .. ##Mahabharata - Strii Parva - Chapter Footnotes## 11\-23\-9 parimagnimiva dvipamiti jha.pAThaH .. 11\-23\-13 ahinA vR^itrAsureNa .. 11\-23\-15 bhIShmakR^it bhaya~NkarakarmakR^it .. 11\-23\-21 shAstraM Aj~nAm .. 11\-23\-22 nirNiye pArAvaryeNa . parAvarau paralokehalokau tadviShayeNa j~nAnena. tattvaj~nAnabalena prANAnadhArayadityarthaH. pAraparye.atha nirNaya iti Cha.pAThaH. pArAsharyasya nirNaye iti ka.Ta.pAThaH .. 11\-23\-26 dharmeShu kuravaH kaM nu pariprakShyanti mAdhava . gate devavrate svargaM devakalpe nararShabhe iti jha.pAThaH .. 11\-23\-34 shiShyasharArchitAviti ka.pAThaH .. 11\-23\-23 troyaviMsho.adhyAyaH .. \medskip\hrule\medskip strIparva \- adhyAya 024 .. shrIH .. 11\.24\. adhyAyaH 24 ##Mahabharata - Strii Parva - Chapter Topics## kR^iShNamprati gAndhArya bhUrishravaH prabhR^itisharIrANAM tattastrINAM cha pradarshanam .. 1 .. ##Mahabharata - Strii Parva - Chapter Text## 11\-24\-0 (65485) gAndhAryuvAcha. 11\-24\-0x (5359) somadattasutaM pashya yuyudhAnena pAtitam . vitudyamAnaM vihagairbahubhirmAdhavAntike .. 11\-24\-1 (65486) putrashokAbhisantaptaH shomadatto janArdana . yuyudhAnaM maheShvAsaM garhayanniva dR^ishyate .. 11\-24\-2 (65487) asau hi bhUrishvaso mAtA shokapariplutA . AshvAsayati bhartAraM somadattamaninditA .. 11\-24\-3 (65488) diShTyA nainaM mahArAja dAruNaM bharatakShayam . kurusa~NkrandanaM ghoraM yugAntamanupashyasi .. 11\-24\-4 (65489) diShTyA yUpadhvajaM putraM vIraM bhUrisahasradam . anekakratuyajvAnaM nihataM nAnupashyasi .. 11\-24\-5 (65490) diShTyA snuShANAmAkrande ghoraM vilapitaM bahu . na shR^iNoShi mahArAja sArasInAmivArNave .. 11\-24\-6 (65491) ekavastrAstu pa~nchaitAH prakIrNAsitamUrdhajAH . snuShAste paridhAvanti hatApatyA hateshvarAH .. 11\-24\-7 (65492) shvApadairbhakShyamANaM tvamaho diShTyA na pashyasi . ChinnabAhuM naravyAghramarjunena nipAtitam .. 11\-24\-8 (65493) shalaM vinihataM sa~Nkhye bhUrishravasameva cha . snuShAshcha vividhAH sarvA diShTyA nAdyeha pashyasi .. 11\-24\-9 (65494) diShTyA tatkA~nchanaM ChatraM yUpaketormahAtmanaH . vinIkIrNaM rathopasthe saumadatterna pashyasi .. 11\-24\-10 (65495) amUstu bhUrishravaso bhAryAH sAtyakinA hatam . parivAryAnushochanti bhartAramasitekShaNAH .. 11\-24\-11 (65496) etA vilapya karuNaM bhartR^ishokena karshitAH . patantyabhimukhA bhUmau kR^ipaNaM bata keshava .. 11\-24\-12 (65497) bIbhatsuratibIbhatsaM karmedamakarotkatham . pramattasya yadachChaitsIdbAhuM shUrasya yajvanaH .. 11\-24\-13 (65498) tataH pApataraM karma kR^itavAnapi sAtyakiH . yasmAtprAyopaviShTasya prAhArShItsaMshitAtmanaH .. 11\-24\-14 (65499) eko dvAbhyAM hataH shete kShatradharmeNa dhArmikaH . kinnu vakShyati vai satsu goShThIShu cha sabhAsu cha .. 11\-24\-15 (65500) apuNyamayashasyaM cha karmedaM sAtyakiH svayam . iti yUpadhvajasyaitAH striyaH kroshanti mAdhava .. 11\-24\-16 (65501) bhAryA yUpadhvajasyaiShA karasammitamadhyamA . kR^itvotsa~Nge bhujaM bhartuH kR^ipaNaM paridevati .. 11\-24\-17 (65502) ayaM sa hantA shUrANAM mitrANAmabhayapradaH . pradAtA gosahasrANAM kShatriyAntakaraH karaH .. 11\-24\-18 (65503) ayaM sa rashanotkarShI pInastanavimardanaH . nAbhyUrujaghanasparshI nIvIvisraMsanaH karaH .. 11\-24\-19 (65504) vAsudevasya sAnnidhye pArthenAkliShTakarmaNA . yudhyataH samare.anyena pramattasya nipAtitaH .. 11\-24\-20 (65505) kinnu vakShyasi saMsatsu kathAsu cha janArdana . arjunasya mahatkarma svayaM vA sa kirITabhR^it .. 11\-24\-21 (65506) ityevaM garhayitvaiShA tUShNImAste varA~NganA . tAmetAmanushochanti sapatnyaH svAmiva snuShAm .. 11\-24\-22 (65507) gAndhArarAjaH shakunirbalavAnsatyavikramaH . nihataH sahadevena bhAginemena mAtulaH .. 11\-24\-23 (65508) yaH purA hemadaNDAbhyAM vyajanAbhyAM sma vIjyate . sa eSha pakShibhiH pakShaiH shayAna upavIjyate .. 11\-24\-24 (65509) yaH svarUpANi kurute shatasho.atha sahasrashaH . tasya mAyAvino mAyA dagdhAH pANDavatejasA .. 11\-24\-25 (65510) mAyayA nikR^itipraj~no jitavAnyo yudhiShThiram . sabhAyAM vipulaM rAjyaM sa jahau jIvitaM katham .. 11\-24\-26 (65511) shakuntAH shakuniM kR^iShNa samantAtparyupAsate . kitavaM mama putrANAM vinAshAyopashikShitam .. 11\-24\-27 (65512) etenaitanmahadvairaM prasaktaM pANDavaiH saha . vadhAya mama putrANAmAtmanaH sagaNasya cha .. 11\-24\-28 (65513) yathaiva mama putrANAM lokAH shastrajitAH prabho . evamasyApi durbuddherlokAH shastreNa vai jitAH .. 11\-24\-29 (65514) kathaM cha nAyaM tatrApi putrAnme bhrAtR^ibhiH saha . virodhayedR^ijupraj~nAnanR^ijurmadhusUdana .. .. 11\-24\-30 (65515) iti shrImanmahAbhArate strIparvaNi strIvilApaparvaNi chaturviMsho.adhyAyaH .. 24 .. ##Mahabharata - Strii Parva - Chapter Footnotes## 11\-24\-13 bIbhatsuratinirmalakarmA . atibIbhatsaM atigarhitam .. 11\-24\-15 ako dvAbhyAM hataH sheShe tvamadharmeNa dhArmika iti jha.pAThaH .. 11\-24\-26 sa punarjIvitaM jita iti jha.pAThaH .. 11\-24\-24 chaturviMsho.adhyAyaH .. \medskip\hrule\medskip strIparva \- adhyAya 025 .. shrIH .. 11\.25\. adhyAyaH 25 ##Mahabharata - Strii Parva - Chapter Topics## kR^iShNamprati gAndhAryA kurupANDavasaMkShayasya kR^iShNopekShaNahetukatvakathanapUrvakaM sarvabandhusaMkShayAya shApadAnam .. 1 .. ##Mahabharata - Strii Parva - Chapter Text## 11\-25\-0 (65516) gAndhAryuvAcha. 11\-25\-0x (5360) kAmbhojaM pashya durdharShaM kAmbhojAstaraNochitam . shayAnamR^iShabhaskandhaM hataM pAMsuShu mAdhava .. 11\-25\-1 (65517) asya kShatajasandigdhau bAhU chandanarUShitau . avekShya kR^ipaNaM bhAryA vilapatyatiduHkhitA .. 11\-25\-2 (65518) imau tau parighaprakhyau bAhU chandanarUShitau . yayorvivaramApannAM na ratirmAM purA.ajahAt .. 11\-25\-3 (65519) kAM gatiM tu gamiShyAmi tvayA hInA janeshvara . dUrabandhuranAthA cha vepantI madhurasvarA .. 11\-25\-4 (65520) Atape klAmyamAnAnAM vividhAnAmiva srujAm . klAntAnAmapi nArINAM jahAti shrIrna vai tanUH .. 11\-25\-5 (65521) shayAnamabhitaH shUraM kAli~NgaM madhusUdana . pashya dIptA~NgadayutaM pratimAnaM dhanuShmatAm .. 11\-25\-6 (65522) mAgadhAnAmadhipatiM jayatsenaM janArdana . parivArya praruditA mAgadhyaH pashya yoShitaH .. 11\-25\-7 (65523) hariNAyatanetrANAM susvarANAM janArdana . manaH shrutiharo nAdo mano mohayatIva me .. 11\-25\-8 (65524) prakIrNavastrAbharaNA rudatyaH shokakarshitAH . svAstIrNashayanopetA mAgadhyaH sherate bhuvi .. 11\-25\-9 (65525) kosalAnAmadhipatiM rAjaputraM bR^ihadbalam . bhartAraM parivAryaitAH pR^ithakpraruditAH striyaH .. 11\-25\-10 (65526) asya gAtragatAnbANAnkArShNibAhubaleritAn . uddharantyasukhAviShTA mUrchChamAnAH punaH punaH .. 11\-25\-11 (65527) AsAM sarvAnavadyAnAmAtapena parishramAt . pramlAnanalinAbhAni bhAnti vaktrANi mAdhava .. 11\-25\-12 (65528) droNena nihatAH shUrA sherate ruchirA~NgadAH . dhR^iShTadyumnasutAH sarve shishavo hemamAlinaH .. 11\-25\-13 (65529) rathAgnyagAraM chApArchiM sharashaktigadendhanam . droNamAsAdya nirdagdhAH shalabhA iva pAvakam .. 11\-25\-14 (65530) tathaiva nihatAH shUrAH sherate ruchirA~NgadAH . droNenAbhimukhAH sa~Nkhye bhrAtaraH pa~ncha kekayAH .. 11\-25\-15 (65531) taptakA~nchanavarmANastAladhvajasthavrajAH . bhAsayanti mahIM bhAsA jvalitA iva pAvakAH .. 11\-25\-16 (65532) droNena drupadaM sa~Nkhye pashya mAdhava pAtitam . mahAdvipamivAraNye siMhena mahatA hatam .. 11\-25\-17 (65533) pA~nchAlarAj~no vimalaM puNDarIkAkSha pANDuram . AtapatraM samAbhAti sharadIva nishAkaraH .. 11\-25\-18 (65534) etAstu drupadaM vR^iddhaM snuShA bhAryAshcha duHkhitAH . dagdhvA gachChanti pA~nchAlarAjAnamapasavyataH .. 11\-25\-19 (65535) dhR^iShTaketuM mahAtmAnaM chedipu~Ngavama~NganAH . droNena nihataM shUraM haranti hR^itachetasaH .. 11\-25\-20 (65536) droNAstramabhihatyaiSha vimarde madhusUdana . maheShvAso hataH shete vajrAhata iva drumaH .. 11\-25\-21 (65537) eSha chedipatiH shUro dhR^iShTaketurmahArathaH . shete vinihataH sa~Nkhye hatvA shatrUnsahasrashaH .. 11\-25\-22 (65538) vitudyamAnaM vihagaistaM bhAryAH paryupAshritAH . chedirAjaM hR^iShIkesha hataM sabalabAndhavam .. 11\-25\-23 (65539) dAshArhaputrajaM vIraM shayAnaM satyavikramam . AropyA~Nke rudantyetAshchedirAja varA~NganAH .. 11\-25\-24 (65540) asya putraM hR^iShIkesha suvaktraM chArukuNDalam . droNena samare pashya nikR^ittaM bahudhA sharaiH .. 11\-25\-25 (65541) pitaraM nUnamAjisthaM yudhyamAnaM paraiH saha . nAjahAtpitaraM vIramadyApi madhusUdana .. 11\-25\-26 (65542) evaM mamApi putrasya putraH pitaramanvagAt . duryodhanaM mahAbAho lakShmaNaH paravIrahA .. 11\-25\-27 (65543) vindAnuvindAvAvantyau patitau pashya mAdhava . himAnte puShpitau shAlau marutA galitAviva .. 11\-25\-28 (65544) kA~nchanA~NgadavarmANau bANakha~Ngadhanurdharau . R^iShabhapratirUpAkShau shayAnau vimalasrajau .. 11\-25\-29 (65545) avadhyAH pANDavAH kR^iShNa sarva eva tvayA saha . ye muktA droNabhIShmAbhyAM karNAdvaikartanAtkR^ipAt .. 11\-25\-30 (65546) duryodhanAddroNasutAtsaindhavAchcha jayadrathAt . somadattAdvikarNAchcha shUrAchcha kR^itavarmaNaH .. 11\-25\-31 (65547) ye hanyuH shastravegena devAnapi nararShabhAH . ta ime nihatAH sa~Nkhye pashya kAlasya paryayam .. 11\-25\-32 (65548) nAtibhAro.asti daivasya dhruvaM mAdhava kashchana . yadime nihatAH shUrAH kShatriyaiH kShatriyarShabhAH . `shUrAshcha kR^itavidyAshcha mama putrA manasvinaH'.. 11\-25\-33 (65549) tadaiva nihatAH kR^iShNa mama putrAstarasvinaH . yadaivAkR^itakAmastvamupaplAvyaM gataH punaH .. 11\-25\-34 (65550) shantanoshchaiva putreNa prAj~nena vidureNa cha . tadaivoktAsmi mA snehaM kuruShvAtmasuteShviti .. 11\-25\-35 (65551) tayorhi darshanaM naitanmithyA bhavitumarhati . achireNaiva me putrA bhasmIbhUtA janArdana .. 11\-25\-36 (65552) vaishampAyana uvAcha. 11\-25\-37x (5361) ityuktvA nyapatadbhUmau gAndhArI shokamUrchChitA . duHkhopahatavij~nAnA dhairyamutsR^ijya bhArata .. 11\-25\-37 (65553) tataH kopaparItA~NgI putrashokapariplutA . jagAda shauriM doSheNa gAndhArI vyathitendriyA .. 11\-25\-38 (65554) gAndhAryuvAcha. 11\-25\-39x (5362) pANDavAH dhArtarAShTrAshcha kruddhAH kR^iShNa parasparam . upekShitA vinashyantastvayA kasmAjjanArdana .. 11\-25\-39 (65555) shaktena bahubhR^ityena vipule tiShThatA bale . ubhayatra samarthena shrutavAkyena chaiva ha .. 11\-25\-40 (65556) ichChatopekShito nAshaH kurUNAM madhusUdana . yasmAttvayA mahAbAho phalaM tasmAdavApnuhi .. 11\-25\-41 (65557) patishushrUShayA yanme tapaH ki~nchidupArjitam . tena tvAM duravApena shape chakragadAdharam .. 11\-25\-42 (65558) yasmAtparasparaM ghnanto j~nAtayaH kurupANDavAH . upekShitAste govinda tasmAjj~nAtInvadhiShyasi .. 11\-25\-43 (65559) tvamapyupasthite varShe ShaTtriMshe madhusUdana . hataj~nAtirhatAmAtyo hataputro vanecharaH .. 11\-25\-44 (65560) anAthavadavij~nAto lokeShvanabhilakShitaH . kutsitenAbhyupAyena nidhanaM samavApsyasi .. 11\-25\-45 (65561) tavApyevaM hatasutA nihataj~nAtibAndhavAH . striyaH paripatiShyanti yathaitA bharatastriyaH .. 11\-25\-46 (65562) vaishampayana uvAcha. 11\-25\-47x (5363) tachChrutvA vachanaM ghoraM vAsudevo mahAmanAH . uvAcha devIM gAndhArImIShadabhyutsmayanniva .. 11\-25\-47 (65563) jAne.ahametadapyevaM chIrNaM charasi kShatriye . daivAdeva vinashyanti vR^iShNayo nAtra saMshayaH .. 11\-25\-48 (65564) saMhartA vR^iShNichakrasya nAnyo madvidyate shubhe . avadhyAste narairanyairapi vA devadAnavaiH .. 11\-25\-49 (65565) parasparakR^itaM nAshaM yataH prApsyanti yAdavAH . ityuktavati dAshArhe pANDavAstrastachetasaH . babhUvurbhR^ishasaMvignA nirAshAshchApi jIvite .. .. 11\-25\-50 (65566) iti shrImanmahAbhArate strIparvaNi strIvilApaparvaNi pa~nchaviMsho.adhyAyaH .. 25 .. ##Mahabharata - Strii Parva - Chapter Footnotes## 11\-25\-1 kAmbhojAstaraNaM kambalavisheShaH .. 11\-25\-3 bAhU shubhatalA~NgulI iti jha.pAThaH .. 11\-25\-6 dIptA~NgadayugapratinaddhamahAbhujamiti jha.pAThaH .. 11\-25\-24 dAshArhaputrajamityatra putryAmapi putrashabdaH .. 11\-25\-26 pitaramiti pitR^ipadasyAvR^ittiH shokAkulatvAnna doShAya .. 11\-25\-36 tayorbhIShmavidurayoH darshanaM anAgatAvekShaNam .. 11\-25\-38 jagAdashauriM roShaNeti Ta.pAThaH .. 11\-25\-47 abhyutsmayannIShaddhvaMsayan .. 11\-25\-48 chIrNaM charasi madanuShTitamevAnutiShThasi . svataponAshArthamiti bhAvaH .. 11\-25\-25 pa~nchaviMsho.adhyAyaH .. \medskip\hrule\medskip strIparva \- adhyAya 026 .. shrIH .. 11\.26\. adhyAyaH 26 ##Mahabharata - Strii Parva - Chapter Topics## shokAdbhuvi patitAyA gAndhAryAH kR^iShNenAshvAsanam .. 1 .. yudhiShThirAj~nayA vidurasa~njayAdibhirmR^itAnAM dAhakriyAkaraNam .. 2 .. ##Mahabharata - Strii Parva - Chapter Text## 11\-26\-0 (65567) shrIbhagavAnuvAcha. 11\-26\-0x (5364) uttiShThottiShTha gAndhAri mA cha shoke manaH kR^ithAH . tavaiva hyaparAdhena kuravo nidhanaM gatAH .. 11\-26\-1 (65568) yattvaM putraM durAtmAnamIrShumatyantamAninam . duryodhanaM puraskR^itya duShkR^itaM sAdhu manyase .. 11\-26\-2 (65569) niShThuraM vairapuruShaM vR^iddhAnAM shAsanAtigam . kathamAtmakR^itaM doShaM mayyAdhAtumihechChasi .. 11\-26\-3 (65570) mR^itaM vA yadi vA naShTaM yo.atItamanushochati . duHkhena labhate duHkhaM dvAvanarthau prapadyate .. 11\-26\-4 (65571) taporthIyaM brAhmaNI dhatta garbhaM gaurvoDhAraM dhAvitAraM tura~NgI . shUdrA dAsaM pashupAlaM cha vaishyA vadhArthIyaM tvadvidhA rAjaputrI .. 11\-26\-5 (65572) vaishampAyana uvAcha. 11\-26\-6x (5365) tachChrutvA vAsudevasya punaruktaM vacho.apriyam . tUShNIM babhUva gAndhArI shokavyAkulalochanA .. 11\-26\-6 (65573) dhR^itarAShTrastu rAjarShirnigR^ihyAbuddhijaM tamaH . paryapR^ichChata dharmaj~no dharmarAjaM yudhiShThiram .. 11\-26\-7 (65574) jIvatAM parimANaj~naH sainyAnAmasi pANDava . hatAnAM yadi jAnIShe parimANaM vadasvaM me .. 11\-26\-8 (65575) yudhiShThira uvAcha. 11\-26\-9x (5366) dashAyutasahasrANi sahasrANi cha viMshatiH . koTyaH ShaShTishcha ShaT chaiva hyasminrAjanmR^idhe hatAH .. 11\-26\-9 (65576) AlakShANAM cha vIrANAM sahasrANi chaturdasha . dasha chAnyAni rAjendra shataM ShaShTishcha bhArata .. 11\-26\-10 (65577) dhR^itarAShTra uvAcha. 11\-26\-11x (5367) yudhiShThiragatiM kAM te gatAH puruShasattama . AchakShva me mahAbAho sarvaj~no hyasi me mataH .. 11\-26\-11 (65578) yudhiShThira uvAcha. 11\-26\-12x (5368) yairhutAni sharIrANi hR^iShTaiH paramasaMyuge . devarAjasamA.NllokAngatAste satyavikramAH .. 11\-26\-12 (65579) ye tvahR^iShTena manasA martavyamiti bhArata . yudhyamAnA hatAH sa~Nkhye gandharvaiH saha sa~NgatAH .. 11\-26\-13 (65580) ye cha sa~NgrAmabhUmiShThA yAchamAnAH parA~NmukhAH . shastreNa nidhanaM prAptA gatAste guhyakAnprati .. 11\-26\-14 (65581) pAtyamAnAH parairye tu hIyamAnA nirAyudhAH . hIniShevA mahAtmAnaH parAnabhimukhA raNe .. 11\-26\-15 (65582) ChidyamAnAH shitaiH shastraiH kShatradharmaparAyaNAH . hatAste brahmasadanaM gatA vIrAH suvarchasaH .. 11\-26\-16 (65583) ye tvatra nihatA rAjannantarAyodhanaM prati . yathAkatha~nchitpuruShAste gatA hyuttarAM gatim .. 11\-26\-17 (65584) dhR^itarAShTra uvAcha. 11\-26\-18x (5369) kena j~nAnabalenaiva putra pashyasi siddhavat . tanme vada mahAbAho shrotavyaM yadi vai mayA .. 11\-26\-18 (65585) yudhiShThira uvAcha. 11\-26\-19x (5370) nideshAdbhavataH pUrvaM vane vicharatA mayA . tIrthayAtrAprasa~Ngena samprApto.ayamanugrahaH .. 11\-26\-19 (65586) devarShirlomasho dR^iShTastataH prApto.asmyanusmR^itim . divyaM chakShurapi prAptaM j~nAnayogena vai purA .. 11\-26\-20 (65587) dhR^itarAShTra uvAcha. 11\-26\-21x (5371) ye tvanAthA janAstAta nAthavantashcha pANDava . kachchitteShAM sharIrANi dhakShyanti vidhipUrvakam .. 11\-26\-21 (65588) yudhiShThira uvAcha. 11\-26\-22x (5372) na yeShAM shAntikartAro na cha ye.atrAhitAgnayaH . vayaM cha teShAM kuryAmo bahutvAttAta karmaNAm .. 11\-26\-22 (65589) yAnsuparNAshcha gudhrAshcha vikarShanti tatastataH . teShAM sa~NkarShaNA lokA bhaviShyanti na saMshayaH .. 11\-26\-23 (65590) vaishampAyana uvAcha. 11\-26\-24x (5373) evamuktvA mahArAja kuntIputro yudhiShThiraH . Adidesha sudharmANaM dhaumyaM sUtaM cha sa~njayam .. 11\-26\-24 (65591) viduraM cha mahAbuddhiM yuyutsuM chaiva kauravam . indrasenamukhAnbhR^ityAnsUtAMshchaiva sahasrashaH .. 11\-26\-25 (65592) bhavantaH kArayantveShAM pretakAryANyasheShataH . yathA nAthavatAM ki~nchichCharIraM na vinashyati .. 11\-26\-26 (65593) shAsanAddharmarAjasya kShattA sUtashcha sa~njayaH . sudharmA dhaumyasahita indrasenAdayastathA .. 11\-26\-27 (65594) chandanAgurukAShThAni tathA kAlIyakAnyuta . ghR^itaM tailaM cha gandhAMshcha kShaumANi vasanAni cha .. 11\-26\-28 (65595) samAhR^itya mahArhANi dAruNAM chaiva sa~nchayAn . rathAMshcha mR^iditAstatra nAnApraharaNAni cha .. 11\-26\-29 (65596) chitAH kR^itvA prayatnena yathAmukhyAnnarAdhipAn . dAhayAmAsuravyAgrAH shAstradR^iShTena karmaNA .. 11\-26\-30 (65597) duryodhanaM cha rAjAnaM bhrAtR^IMshchAsya karmaNA .. shalyaM shalaM cha rAjAnaM bhUrishravasameva cha .. 11\-26\-31 (65598) jayadrathaM cha rAjAnamabhimanyuM cha bhArata . dauHshAsaniM lakShmaNaM cha dhR^iShTaketuM cha pArthivam .. 11\-26\-32 (65599) bR^ihadvalaM somadattaM sR^i~njayaM cha mahAratham . rAjAnaM kShemadhanvAnaM virATadrupadau tathA .. 11\-26\-33 (65600) shikhaNDinaM cha pA~nchAlyaM dhR^iShTadyumnaM cha pArShatam . yudhAmanyuM cha vikrAntamuttamaujasameva cha .. 11\-26\-34 (65601) kausalyaM draupadeyAMshcha shakuniM chApi saubalam . achalaM vR^iShakaM chaiva bhagadatte cha pArthivam .. 11\-26\-35 (65602) karNaM vaikartanaM chaiva sahaputramamarShaNam . kekayAMshcha maheShvAsAMstrigartAMshcha mahArathAn .. 11\-26\-36 (65603) ghaTotkachaM rAkShasendraM bakabhrAtarameva cha . alambusaM rAkShasendraM jalasandhaM cha pArthivam .. 11\-26\-37 (65604) etAMshchAnyAMscha subahUnpArthivAMshcha sahasrashaH . dhR^itadhArAhutairdIptaiH pAvakaiH samadAhayan. 11\-26\-38 (65605) pitR^imedhAshcha keShA~nchitprAvartanta mahAtmanAm . sAmabhishchApyagAyanta te.anvashAsata chAparaiH .. 11\-26\-39 (65606) sAmnAmR^ichAM cha nAdena strINAM cha ruditasvanaiH . kashmalaM sarvabhUtAnAM nishAyAM samapadyata .. 11\-26\-40 (65607) hutAshcha tatpradIptAshcha dIpyamAnAshcha pAvakAH . nabhasIvAnvadR^ishyanta grahAstanvabhrasaMvR^itAH .. 11\-26\-41 (65608) ye chApyanAthAstatrAsannAnAdeshasamAgatAH . tAMshcha sarvAnsamAnIya rAshIkR^itvA sahasrashaH .. 11\-26\-42 (65609) chitvA dArubhiravyagraiH prabhUtaiH snehapAchitaiH . dAhayAmAsa tAnsarvAnviduro rAjashAsanAt .. 11\-26\-43 (65610) kArayitvA kriyAsteShAM kururAjo yudhiShThiraH . dhR^itarAShTraM puraskR^itya ga~NgAmabhimukho.agamat .. .. 11\-26\-44 (65611) iti shrImanmahAbhArate strIparvaNi shrAddhaparvaNi ShaDviMsho.adhyAyaH .. 26 .. ##Mahabharata - Strii Parva - Chapter Footnotes## 11\-26\-2 duShkR^itaM durAcharitaM svakIyam .. 11\-26\-3 vairapriyaM puruShaM ##xxxx##Sham .. 11\-264\- dvau pUrvAparaduHkhadvayarUpau .. 11\-26\-5 taporUpAyArthAya utpannaM taporthIyam . tvadvidhA vadhArthIyameva garbhaM dhatte. anyA tu jayArthIyaM kIrtyAdyarthIyamapIti bhAvaH. taporthinaM, vadhArthinaM iti ka.pAThaH .. 11\-26\-17 te gatAstUttarAnkurUniti Cha.pAThaH . te gatAstUttamAM gatimiti Ta.pAThaH. te gatA hyadhamAM gatimiti ka.pAThaH .. 11\-26\-24 sudharmANaM duryodhanapurohitam .. 11\-26\-43 snehapAchitaiH snehasaMyuktaiH .. 11\-26\-26 ShaDviMsho.adhyAyaH .. \medskip\hrule\medskip strIparva \- adhyAya 027 .. shrIH .. 11\.27\. adhyAyaH 27 ##Mahabharata - Strii Parva - Chapter Topics## mR^itAnAmudakadAnAya dhR^itarAShTrayudhiShThirAdibhirga~NgAtIragamanam .. 1 .. udakadAnArambhe kuntyA yudhiShThiramprati karNasya svaputratvakathanapUrvakaM tasyA udakadAnachodanA .. 2 .. dhR^itarAShTrayudhiShThirAdibhirbandhubhyo jaladAnam .. 3 .. ##Mahabharata - Strii Parva - Chapter Text## 11\-27\-0 (65612) vaishampAyana uvAcha. 11\-27\-0x (5374) te samAsAdya ga~NgAM tu shivAM puNyajalAnvitAm . hlAdinIM cha prasannAM cha mahArUpAM mahAvanAm .. 11\-27\-1 (65613) bhUShaNAnyuttarIyANi veShTanAnyavamuchya cha . `kavachAni vichitrANi ga~NgAmavajagAhire'.. 11\-27\-2 (65614) tataH pitR^INAM bhrAtR^INAM pautrANAM svajanasya cha . putrANAmAryakANAM cha patInAM cha kurustriyaH .. 11\-27\-3 (65615) udakaM chakrire sarvA rudantyo bhR^ishaduHkhitAH . suhR^idAM chApi dharmaj~nAH prachakruH salilakriyAm .. 11\-27\-4 (65616) udake kriyamANe tu vIrANAM virapatnibhiH . sUpatIrthA.abhavadga~NgA bhUyo viprasasAra cha .. 11\-27\-5 (65617) tanmahodadhisa~NkAshaM nirAnandamanutsavam . vIrapatnIbhirAkIrNaM ga~NgAtIramashobhata .. 11\-27\-6 (65618) tataH kuntI mahArAja rudantI shokakarshitA . vrIDayA mandayA vAchA putrAnvachanamabravIt .. 11\-27\-7 (65619) yaH sa vIro maheShvAso rathayUthapayUthapaH . arjunena hataH sa~Nkhye vIralakShaNalakShitaH .. 11\-27\-8 (65620) yaM sUtaputraM manyadhvaM rAdheyamiti pANDavAH . yo vyarAjachchamUmadhye divAkara iva prabhuH .. 11\-27\-9 (65621) pratyayudhyata vaH sarvAnpurA yaH sapadAnugAn . duryodhanabalaM sarvaM yaH prakarShanvyarochata .. 11\-27\-10 (65622) yasya nAsti samo vIrye pR^ithivyAmapi kashchana . yo vR^iNIta yashaH shUraH prANairapi sadA bhuvi .. 11\-27\-11 (65623) karNasya satyasandhasya sa~NgrAmeShvapalAyinaH . kurudhvamudakaM tasya bhrAturakliShTakarmaNaH .. 11\-27\-12 (65624) sa hi vaH pUrvajo bhrAtA bhAskarAnmayyajAyata . kuNDalI kavachI shUro divAkarasamaprabhaH .. 11\-27\-13 (65625) shrutvA tu pANDavAH sarve mAturvachanamapriyam . karNamevAnushochanto bhUyashchAtyAturA bhavan .. 11\-27\-14 (65626) tataH sa puruShavyAghraH runtIputro yudhiShThiraH . uvAcha mAtaraM vIro niHshvasanniva pannagaH .. 11\-27\-15 (65627) yaH sharormirdhvajAvarto mahAbhujamahAgrahaH . talashabdapraNudito mahArathamahAgrahaH .. 11\-27\-16 (65628) yasyeShupAtamAsAdya ko.anyastiShTheddhana~njayAt . kathaM putro bhavatyAH sa devagarbhaH purA.abhavat . `kuNDalI kavachI shUro divAkarasamaprabhaH .. 11\-27\-17 (65629) yasya bAhupratApena tApitAH sarvato vayam . tamagnimiva vastreNa kathaM ChAditavatyasi .. 11\-27\-18 (65630) yasya bAhuprabhAvena vairamasmAsvarochayat . suyodhanastu taM jyeShThaM kathaM noditavatyasi .. 11\-27\-19 (65631) tathA karNaM maheShvAsaM dhArtarAShTrairupAsitam . upAsitaM yathA.asmAbhirbalaM gANDIvadhanvanaH .. 11\-27\-20 (65632) bhUmipAnAM cha sarveShAM balaM balavatAM varaH . nAnyaH kuntIsutAtkarNAdagR^ihNAdrathino rathI .. 11\-27\-21 (65633) sa naH prathamajo bhrAtA sarvashastrabhR^itAM varaH . asUta taM bhavatyagre kathamadbhutavikramam .. 11\-27\-22 (65634) aho bhavatyA mantrasya gUhanena vayaM hatAH . nidhanena hi karNasya pIDitAstu sabAndhavAH .. 11\-27\-23 (65635) abhimanyorvinAshena draupadeyavadhena cha . pA~nchAlAnAM vinAshena, kurUNAM ghAtanAdapi .. 11\-27\-24 (65636) tataH shataguNaM duHkhamidamApatitaM mahat . karNamevAnushochApi dahyAmyagnAvivAhitaH .. 11\-27\-25 (65637) neha sma ki~nchidaprApya bhavedapi divi sthitam . na chedaM vaishasaM ghorakaM kauravAntakaraM bhavet .. 11\-27\-26 (65638) evaM vilapya bahulaM dharmarAjo yudhiShThiraH . vyarudachChanakaiH rAjaMshchakArAsyodakaM prabhuH .. 11\-27\-27 (65639) tato vineduH sahasA striyastAH khalu sarvashaH . abhito yAH sthitAstatra tasminnudakakarmaNi .. 11\-27\-28 (65640) tata AnAyayAmAsa karNasya saparichChadAH . striyaH kurupatirdhImAnbhrAtuH premNA yudhiShThiraH .. 11\-27\-29 (65641) sa tAbhiH saha dharmAtmA pretakR^ityamanantaram . `sarvaM chakAra karNasya vidhivadbhUridakShiNam .. 11\-27\-30 (65642) sa rAjA dhR^itarAShTrashcha kR^itvA jalamatandritaH . samuttatAra ga~NgAyA bhAryayA saha bhArata ..' 11\-27\-31 (65643) [pApenAsau mayA shreShTho bhrAtA j~nAtirnipAtitaH . ato manasi yadguhyaM strINAM tanna bhaviShyati .. 11\-27\-32 (65644) ityuktvA sa tu ga~NgAyA uttatArAkulendriyaH . bhrAtR^ibhiH sahitaH sarvairga~NgAtIramupeyivAn ..] .. 11\-27\-33 (65645) iti shrImanmahAbhArate shatasAhasrikAyAM saMhitAyAM vaiyAsikyAM strIparvaNi shrAddhaparvaNi saptaviMsho.adhyAyaH .. 27 .. ataH paraMshAntiparva bhaviShyati tasyAyamAdyaH shlokaH. 11\-27\-1 (65646) 11\-27\-1x (5375) vaishampAyana uvAcha . kR^itvodakaM te suhR^idAM sarveShAM pANDunandanAH . vidure dhR^itarAShTrashcha sarvAshcha bharatastriyaH .. ##Mahabharata - Strii Parva - Chapter Footnotes## 11\-27\-2 veShTanAni uShNIShakaTibandhanAdIni .. 11\-27\-5 jalAvataraNamArgA .. 11\-27\-14 bhavan abhavan . aDabhAva ArShaH .. 11\-27\-25 dagdhAmagnAvivAhutimiti ka.pAThaH .. 11\-27\-26 karNe bhrAtR^itvena j~nAte sati tadanusAriNAmasmAkamapi durlabhaM nAbhaviShyannapi kauravANAM kShayo.abhaviShyadityarthaH . na cha me ki~nchidaprApyamiti ka.pAThaH .. 11\-27\-27 saptaviMsho.adhyAyaH .. ## \medskip\hrule\obeylines \medskip {\rm Please send corrections to sanskrit at cheerful dot c om} {\rm Last updated \today} {\rm http://sanskritdocuments.org} \end{document}