|| Sanskrit Geet Ramayana ||
Click to see this page in various language scripts
Devanagari |
Roman |
Gujarati |
Tamil |
Telugu |
Punjabi |
Bengali |
Kannada |
Oriya |
Malayalam
|| ଶ୍ରୀଗୀତରାମାୟଣସ୍ୟ ସମବୃତ୍ତଃ ସଂସ୍କୃତାନୁବାଦଃ || ଃ୨>
ମରାଠୀଭାଷାଯାଃ କବିଶ୍ରେଷ୍ଠୈଃ
ଶ୍ରୀ. ଗ. ଦି. ମାଡଗୂଳକରମହୋଦୟୈଃ ବିରଚିତସ୍ୟ
ଶ୍ରୀଗୀତରାମାୟଣସ୍ୟ ସମବୃତ୍ତଃ ସଂସ୍କୃତାନୁବାଦଃ |
ଅନୁବାଦକର୍ତା
ପ୍ରା. ସୀତାରାମ. ଭା. ଦାତାର
[ Original Marathi Lyrics
text at:
http://www.aathavanitli-gani.com/
http://www.marathiworld.com/gani/geetramayan.htm
audio at:
http://www.gadima.com/category/3/0/0/geetramayan-sudhir-phadke
ସଂସ୍କୃତ ଗୀତ- ରାମାୟଣମ୍ ଅନୁକ୍ରମଣିକା |
ଗୀତ ଗୀତଶୀର୍ଷକମ୍
କ୍ରମାଙ୍କ
୧ ଶ୍ରୂଯତେ ଶ୍ରୀରାମେଣ ସ୍ବଯମ୍
୨ ଅୟୋଧ୍ୟା ମନୁରଚିତଂ ନଗରମ୍
୩ କିମେବଂ ଦଲତୀଦଂ ମାନସମ୍ ?
୪ କୁତୋଽସି ଖିନ୍ନା, ସଂହର ମୁଗ୍ଧେ,
୫ କ୍ଷିତିପତେ, ସ୍ବୀକୁରୁ କ୍ଷୀରମିଦମ୍
୬ ରାମୋଽଜନି ଭାଗ୍ୟବଶାତ୍
୭ ଶ୍ୟାମରାମଚନ୍ଦ୍ରୋ ମେଽଯମ୍
୮ ଜ୍ୟେଷ୍ଠଂ ତେ ହେ ନୃପତେ ଦେହି ମେ ସୁତମ୍
୯ ନାଶଯ ତ୍ରାଟିକାଂ ରାମ, ଶୀଘ୍ରମ୍ !
୧୦ ଏହି ରାମ ସତ୍ବରମ୍
୧୧ ଅଦ୍ୟ ବୈ ଶାପବିମୁକ୍ତାଽଭବମ୍
୧୨ ଶୃଣୁତ ସ୍ବଯଂବରାଖ୍ୟାନମ୍
୧୩ ଶଂସାମ ତୋଷଂ କଥମ୍
୧୪ ମା ଲଙ୍ଘୟ ବଚନମ୍
୧୫ ରାମ, ମା ଯାହି ବନଂ ଘୋରମ୍
୧୬ ରାମାଦପରଃ କୁରୁତେ କୋଽତ୍ର ଶାସନମ୍ ?
୧୭ ଯତ୍ର ହି ରାମସ୍ତତ୍ର ହି ସୀତା
୧୮ ତିଷ୍ଠ ସୁମନ୍ତ୍ରକ, ସ୍ଥାପୟ ଚ ରଥମ୍
୧୯ ଜୟ ଗଙ୍ଗେ ଜୟ ଜହ୍ନୁସୁତେ,
୨୦ ରଚ୍ୟତାମତ୍ର ଲକ୍ଷ୍ମଣ ଉଟଜମ୍
୨୧ ସୋଽବ୍ରବୀଦନ୍ତେ ମାମେବମ୍
୨୨ ଦଶଦିଶଂ ତିମିରମୟଂ ଜାତମ୍
୨୩ ମାତା ନ ବୈରିଣୀ ତ୍ବମ୍
୨୪ ପ୍ରେଷଯସ୍ବ ଜାନକୀମାଶ୍ରଯାଯ ଗହ୍ବରମ୍
୨୫ ଦୈବଜାନି ଦୁଃଖାନୀତି ନ ଦୋଷୋ ନରାଣାମ୍
୨୬ ଦେହି ବନ୍ଧୋ, ପାଦୁକେ ତେ
୨୭ କୋଽସି ରେ ଯୁବରାଜଃ କଥୟ ମେ
୨୮ ବିରୂପିତେୟଂ ଶୂର୍ପଣଖା
୨୯ ଆନୀୟ ଦେହି ମେ
୩୦ ମାଽତିଥେ, ତିଷ୍ଠ ବୃଥା ଦ୍ବାରେ
୩୧ କ୍ବ ଭବେତ୍ ସୀତା ରାମଜୀବିତମ୍ ?
୩୨ ଅନୁଜ ରେ ତଦୀୟପଦୟୁଗମିଦମ୍
୩୩ ସୋଽହରଜ୍ଜାନକୀଂ ନୂନମ୍
୩୪ ରଘୁପତେ, ଶବରୀ ଧନ୍ୟାଽହମ୍
୩୫ ସୁଗ୍ରୀବ ଏକମିତ୍ରଂ ରାମସ୍ୟ
୩୬ ବାଲିବଧୋ ନ ଚ ଖଲନାଶୋଽଯମ୍
୩୭ ସ ଏକୋ ବୀରଃ ଶ୍ରୀହନୁମାନ୍
୩୮ ଇୟମସୌ ଶ୍ରୀରାମସ୍ବାମିନୀ
୩୯ ରାମକୀର୍ତିରସ୍ମ୍ୟହମ୍
୪୦ ମୁଦ୍ରିକା ତଦୀୟା ନୂନମଭିଜ୍ଞାତେୟମ୍
୪୧ ହନୁମତା ଦଗ୍ଧା ଲଙ୍କେୟମ୍
୪୨ ସେତୁ ରଚୟଧ୍ବଂ ସାଗରେ
୪୩ ରଘୁପତେ, ବଦସି ନ କିମପି କଥମ୍ ?
୪୪ ସୁଗ୍ରୀବ, ସଖେ, ସାହସମେବମ୍
୪୫ ଗଚ୍ଛାଙ୍ଗଦ ରାବଣାୟ କଥୟ ସତ୍ବରମ୍
୪୬ ସଙ୍ଗରଂ ରାମରାବଣୀୟମ୍
୪୭ ଅଦ୍ୟ ବିପଦି ଶ୍ରୀଲଙ୍କା ସର୍ବଦା ସ୍ଥିତା
୪୮ ନିଷ୍ଫଲା ବାଣା ଅଦ୍ୟ କଥମ୍ ?
୪୯ ହେ ସୁରାଃ, ରାଘବଲୀଲେଯମ୍
୫୦ ଲୀନତେ, ଚାରୁତେ, ସୀତେ
୫୧ ସ୍ବାମିନୀ ସଦା ମେ
୫୨ ତ୍ରିବାରଜୟକାରଂ ରାଘବ,
୫୩ ଯଚ୍ଛତୁ ବରମେକଂ ପ୍ରଭୁର୍ମେ
୫୪ ହେ ନାଥ, ଦୋହଦଂ ପରିପୂରଯ ମେ
୫୫ ବଦ ଯାମି ଲକ୍ଷ୍ମଣ,
୫୬ ରାମାଖ୍ୟାନଂ ଗାୟତମେବମ୍
ଶ୍ରୀ
ଛାୟା ଯେନ କୃତା ମମୋପରି ମୁଦା ସ୍ଥିତ୍ବା କଠୋରାତପେ
ଶ୍ରୁତ୍ବା ଯସ୍ୟ ବିଶୁଦ୍ଧବେଦପଠନଂ ବଦ୍ଧା ରୁଚିଃ ସଂସ୍କୃତେ |
ସ୍ମୃତ୍ବା ଯସ୍ୟ କୃପାଶ୍ରଯେ ବିଗମିତଂ ବାଲ୍ୟଂ ମନୋ ମୋଦତେ
ତସ୍ମୈ ସାଦରମର୍ପୟେ କୃତିମିମାଂ ମାତାମହାୟାଦ୍ୟ ମେ ||
ନମୋ ନମଃ ସଂସ୍କୃତାନୁରାଗିଭ୍ୟୋ ରସିକବରେଭ୍ୟଃ |
ମହାରାଷ୍ଟ୍ରଭାଷାସାହିତ୍ୟେ ବିଖ୍ୟାତସ୍ୟ ’ଗ. ଦି. ମାଡଗୂଳକରଽ
ନାମ୍ନା କବିଶ୍ରେଷ୍ଠେନ ବିରଚିତସ୍ୟ ’ଗୀତରାମାୟଣସ୍ୟଽ
ନାମ ଭବଦ୍ଭିଃ ଶ୍ରୁତଂ ସ୍ୟାଦେବ | ଏତଦତୀବ ମଧୁରଂ କାବ୍ୟଂ
ତଦନୁରୂପେଷୁ ସ୍ବରେଷୁ ନିବଦ୍ଧଂ ’ସୁଧୀର ଫଡକେଽ - ତଥା
’ବାବୂଜୀଽ ଇତି ନାମ୍ନା ବିଶ୍ରୁତେନ ସଙ୍ଗୀତଦିଗ୍ଦର୍ଶକେନ | ୧୯୫୫ ତମେ
ଖ୍ରିସ୍ତାବ୍ଦେ ସକଲେଽପି ସଂବତ୍ସରେ ପ୍ରତିସପ୍ତାହସ୍ୟ ଭୃଗୁବାସରେ ଅସ୍ୟ
କାବ୍ୟସ୍ୟୈକୈକଂ ଗୀତମାକାଶବାଣ୍ୟାଃ ପୁଣେ- ବିଭାଗେନ ପ୍ରସାରିତମ୍ |
ଅଲ୍ପାବଧାବେବ ତତ୍ କାବ୍ୟଂ ଲୋକପ୍ରିଯତାୟାଃ ଶିଖରମବାପ |
ଭୃଗୁବାସରେ ଶ୍ରୋତାରଃ ପ୍ରାତଃସମୟେ ସର୍ବାଣି ଗୃହକର୍ମାଣି
ସମାପ୍ୟ ତସ୍ୟ କାବ୍ୟସ୍ୟ ଶ୍ରବଣପ୍ରତୀକ୍ଷଯା ନଭୋବାଣୀପ୍ରକ୍ଷେପକସ୍ୟ
ପୁରତସ୍ତୂଷ୍ଣୀମୁପବିଶନ୍ତି ସ୍ମ | ଆକାଶବାଣ୍ୟା ପ୍ରସାରିତେନ କେନାପ୍ୟୁପକ୍ରମେ-
ଣାନ୍ତରେଣୈତାବତ୍ ଯଶଃ ପୂର୍ବଂ କ୍ବଚିଦେବ ଲବ୍ଧଂ ସ୍ୟାତ୍ | ’ଗାନସ୍ୟ
ଚରମୋତ୍କର୍ଷୋ ଗୀତରାମାୟଣଂ ସଦାଽ ଇତି ’ପାଣ୍ଡୁରଙ୍ଗଶାସ୍ତ୍ରୀ
ଆଠବଲେଽ ମହୋଦୟୈରୁକ୍ତମେବ |
ତତ୍ପଶ୍ଚାତ୍ ’ବାବୂଜୀଽ ମହୋଦୟୈଃ ସମଗ୍ରଦେଶେ ପର୍ୟଟନଂ
କୃତ୍ବା ନଗରଂ ନଗରଂ ଗତ୍ବା ସ୍ବଗାୟନେନ ଗୀତରାମାୟଣଂ ସାମାନ୍ୟଜନାନ୍
ପ୍ରତି ନୀତମ୍ | ଅତଃ ସକଲେଽପି ଭାରତବର୍ଷେ ଗୀତରାମାୟଣଂ ପ୍ରଥିତମ୍ ଅଭବତ୍ |
ଅସ୍ୟ କାବ୍ୟସ୍ୟ ତଥା ଚ ତସ୍ୟ ସ୍ବରଯୋଜନାୟାଃ ପ୍ରଭାବେଣ ଭାରତବର୍ଷେ
ବିବିଧାସୁ ଭାଷାସୁ କାବ୍ୟସ୍ୟାସ୍ୟାନୁବାଦାଃ ଗୀୟନ୍ତ୍ | କିନ୍ତୁ ସର୍ବାଂ
ଭାରତୀୟଭାଷାଣାଂ ଜନନୀଭୂତାୟାଂ ଗୀର୍ବାଣଭାଷାଯାଂ ସମଗ୍ରସ୍ୟ
ଗୀତରାମାୟଣସ୍ୟାନୁବାଦୋ ବିଦ୍ୟତେ ନ ବେତି ନ ଜାନେ | ଅତ ଏବ ମମୈଷ ପ୍ରଯାସଃ
ସଂସ୍କୃତାନୁବାଦେ ଗୀତରାମାୟଣସ୍ୟ | ଅଥ ତତ୍ରସ୍ଥାନି ଗୀତାନି ମୂଲସ୍ବରଯୋଜନୟୈବ
ଗେୟାନି ଚେତ୍, ତୈଃ ସମବୃତ୍ତୈରେବ ଭାବ୍ୟମ୍ ଇତି ସ୍ପଷ୍ଟମ୍ |
ତଥାପି ମତ୍ସଦୃଶସ୍ୟ ସଂସ୍କୃତଭାଷାଯାଃ ନ ବିଶେଷାଭିଜ୍ଞସ୍ୟ କୃତେ ତତ୍
କର୍ମ ନିତରାଂ ଦୁଷ୍କରମାସୀତ୍ | ଏବଂ ସ୍ଥିତେ ’କେନାୟମବ୍ୟାପାରେଷୁ
ବ୍ୟାପାରସ୍ତେ ଆଦିଷ୍ଟଃଽ ଇତି କୋଽପି ପୃଚ୍ଛେତ୍ | କାମାତୁରାଣାମିବ
’କାବ୍ୟାତୁରାଣାମପି ନ ଭୟଂ ନ ଲଜ୍ଜାଽ ଇତ୍ୟପି କଶ୍ଚିଦନ୍ୟୋ ବଦେତ୍ | ତଥାପି
ଅନୁବାଦପ୍ରିଯତୟା ଅହମସ୍ମୈ ଚାପଲାଯ ପ୍ରଚୋଦିତଃ ଇତି ତାବତ୍ ସତ୍ୟମ୍ | ଅତଃ
କୃପୟାଽନୁବାଦମେତଂ ରସିକାଃ ନ କେବଲଂ ପଠେୟୁରପି ତୁ ତତ୍ତତ୍ସ୍ବରଯୋଜନୟା
ଶୃଣୁୟୁରିତି ମେ ପ୍ରାର୍ଥନା |
ଅନ୍ୟଚ୍ଚ, ଅନୁବାଦଃ ଅନୁବାଦଃ ଏବ ଭବତି | ନ ସ କଦାପି ମୂଲଗ୍ରନ୍ଥସ୍ୟ
ଯୋଗ୍ୟତାଂ ପ୍ରାପ୍ତୁମର୍ହତି | ତଥାପି ଅନୁବାଦସ୍ୟ ନିକଷାନ୍ ପ୍ରଯୁଜ୍ୟ
ଅନୁବାଦସ୍ୟୈତସ୍ୟ ସାଫଲ୍ୟବୈଫଲ୍ୟନିର୍ଣୟେ ଭବନ୍ତଃ ବିଚକ୍ଷଣାଃ ରସିକବରାଃ ଏବ
ପ୍ରମାଣମ୍ | ଅତଃ ଭବନ୍ତଃ ଏତଦ୍ବିଷଯେ ଆତ୍ମନଃ ଅଭିପ୍ରାଯଂ ପ୍ରେଷଯନ୍ତୁ ଇତି ବିଜ୍ଞପ୍ତିଃ |
ଅଦ୍ୟାଯମନୁବାଦଃ ପ୍ରକାଶଂ ଗଚ୍ଛତି, ସ ନୈକାନାଂ ହିତଚିନ୍ତକାନାଂ
ନିରପେକ୍ଷସାହାୟ୍ୟବିଶେଷତ୍ବାଦେବ | ପ୍ରଥମଂ ତାବତ୍ ନିର୍ଦେଶଃ କର୍ତବ୍ୟଃ
’ହରିଭାଊ ବଝେଽ ମହୋଦୟସ୍ୟ | ଅନେନ ବାଲମିତ୍ରେଣ ମେ ଅସ୍ମିନ୍ କାର୍ୟେ ନ
କେବଲଂ ରୁଚିଃ ପ୍ରଦର୍ଶିତା, ଅପିତୁ ସର୍ବୋଽପି ତଦ୍ଭାରଃ ସ୍ବଶିରସି ଗୃହୀତଃ |
ଅନ୍ୟୋ ମମ ସୁହୃଦ୍ ’ସୀତାରାମ ଖାଂବେଟେଽ ମହୋଦୟଃ, ଯସ୍ୟ
ପ୍ରୋତ୍ସାହନଂ, ସକ୍ରିଯଂ ସାହାୟ୍ୟଂ ବିନା ପୁସ୍ତକମିଦଂ ପ୍ରକାଶନାର୍ଥଂ ସିଦ୍ଧଂ
ନାଭବିଷ୍ୟତ୍ | ଅପରୋଽପି ମମ ନୂତନଃ ସୁହୃଦ୍ ବର୍ତତେ ’ରୁଣକୁମାର ମରାଠେଽ
ମହାଶଯଃ | ସଂସ୍କୃତଭାଷାସାହିତ୍ୟସ୍ୟ ମର୍ମଜ୍ଞେନାନେନ ମମ କାବ୍ୟାନୁବାଦଂ
ସମଗ୍ରଂ ନିପୁଣଂ ପଠିତ୍ବା ତତ୍ରସ୍ଥଗୁଣଦୋଷାଣାଂ ସୂକ୍ଷ୍ମଚିକିତ୍ସାକୃତା,
ତେନୈବଂ ମୟା କେଷାଂଚିଦ୍ଦୋଷାଣାଂ ନିରାକରଣାୟ ପ୍ରଯତ୍ନଃ କୃତଃ |
ସୌ. ସୁଧା, ମମ ସହଧର୍ମଚାରିଣୀ, ପ୍ରାରମ୍ଭାଦେବ ମହ୍ୟମେତତ୍କର୍ମଣି
ସାତତ୍ୟେନ ପ୍ରୋତ୍ସାହନଂ ସାହାୟ୍ୟଂ ଚ ଅଦଦାତ୍ | ଅନୁବାଦସ୍ୟୈତସ୍ୟ ପ୍ରସିଦ୍ଧେଃ
ପ୍ରମୁଖଂ କାରଣଂ ସୈବ ବିଦ୍ୟତେ |
ଭୂତପୂର୍ବପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରିଭିଃ ମାନନୀୟୈଃ ଅଟଲବିହାରୀଜୀମହୋଦୟୈଃ, ଡାॅ.
ମୁରଲୀମନୋହରଜୋଶୀମହୋଦୟୈଃ ତଥା ଚ ପ୍ରାଚାର୍ୟ ବିନୋଦରାବପାଠକମହୋଦୟୈଃ
ମମ କାବ୍ୟାନୁବାଦଂ ସାଦ୍ୟନ୍ତଂ ପଠିତ୍ବା ବିସ୍ତରେଣ ସହ ଅଭିପ୍ରାଯାନ୍ ପ୍ରେଷ୍ୟ
ଅହଂ ଭୃଶମନୁଗୃହୀତଃ | ସର୍ବାନେତାନ୍ ଧନ୍ୟବାଦାନ୍ ବିତରାମି |
ଡାॅ. ପରାଡକରମହାଶଯାସ୍ତୁ ମମ ସାକ୍ଷାତ୍ ଗୁରବ ଏବ | ତେଷାମାଶିଷାଃ
ସଦୈବ ମୟା ପ୍ରାର୍ଥ୍ୟନ୍ତେ | ତେଽପି ସର୍ବଦା ମାମୁପକୁର୍ବନ୍ତି | ଅପରା ଚ ମମ
ହିତୈଷିଣୀ ଶ୍ରୀମତି ମୃଦୁଲା ପ୍ରଭୁରାମ ଜୋଶୀ ନାମ | ଅନୟୈବ ସଂସ୍କ୍ରିତଗୀତରାମାୟଣସ୍ୟ
ପ୍ରଥମପ୍ରକଟସମାରୋହସ୍ୟ ’ମହାରାଷ୍ଟ୍ର ଟାଇମ୍ସଽ ନାମନି ନିୟତକାଲିକେ
ସବିସ୍ତରପରୀକ୍ଷଣଂ କୃତ୍ବା ତସ୍ମୈ ପ୍ରସିଦ୍ଧିଃ ପ୍ରଦତ୍ତା | ଏତେଷାଂ ସର୍ବେଷାମାନୃଣ୍ୟଂ
ଗନ୍ତୁଂ ନ କଦାପି ଶକ୍ଲ୍ୟମ୍ |
ମହାରାଷ୍ଟ୍ରରାଜ୍ୟସ୍ୟ ଭୂତପୂର୍ବଃ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ମା. ମନୋହରଜୋଶୀମହୋଦୟଃ
ଅପି ସଂସ୍କୃତ- ଗୀତରାମାୟଣସ୍ୟ ’ସୀ. ଡୀ. ଽ କୃତେ ପ୍ରସ୍ତାବନାଂ ଲିଖିତବାନ୍ |
ତଥା ଚ ’ସୀ. ଡୀ. ଽ ନିର୍ମାଣେ ସର୍ବଶ୍ରୀ ଉହ୍ଲ୍ଲାସ କୁଲକର୍ଣୀ, ସତିସ୍ଶ ପାଧ୍ୟେ,
ମିଲିନ୍ଦ କରମରକର, ପ୍ରମୋଦ ସୋହୋନୀ, ମହେଶ ଖନୋଲକର, ମହେନ୍ଦ୍ର ଶେଡଗେ,
ସୁଭାଷ ହଡକର, ତଥା ସୌ. ମାଧୁରୀ କରମରକର, ସୌ. ନୀଲା ସୋହୋନୀ ଏତୈଃ
ସର୍ବୈଃ ଅପି ଅହମ୍ ଅନୁଗୃହୀତଃ | ଅସ୍ତୁ |
ଯଦି ଏଷ ଗୀତାନୁବାଦଃ, ତେନ ସହ ପ୍ରକାଶିତା ’ସୀ. ଡୀ. ଽ ଚ
ସଂସ୍କୃତାନୁରାଗିଣାଂ ରସିକବରାଣାଂ ପରିତୋଷାଯ କଲ୍ପେତାଂ, ତର୍ହି ତୟୋଃ ପ୍ରଯୋଜନଂ
ସଫଲୀଭବେଦିତି ମନ୍ୟେ |
ମୁମ୍ବାପୁରୀ ୧୭- ୧୧- ୨୦୦୬ ସୀ. ଭା. ଦାତାର .
BACK TO TOP
ଅଥ ସଂସ୍କୃତ ଗୀତ- ରାମାୟଣମ୍
୦୧ ଶ୍ରୂଯତେ ଶ୍ରୀରାମେଣ ସ୍ବଯମ୍
ପ୍ରଭୁଣା ଶ୍ରୀରାମଚନ୍ଦ୍ରେଣ ଆରବ୍ଧସ୍ୟ ଅଶ୍ବମେଧସ୍ୟ ଅବଲୋକନାର୍ଥଂ
ଜନାନାଂ ସାଗରଃ ଇବ ଅୟୋଧ୍ୟାଯାଂ ସମ୍ପ୍ରାପ୍ତଃ ଆସୀତ୍ |
ତଦାନୀଂ ମୁନିବେଷଂ ଧାରଯନ୍ତୌ ଦ୍ବୌ କୁମାରୌ ଯଜ୍ଞମଣ୍ଡପଂ
ପ୍ରବିଷ୍ଟୌ | ତୌ ଆସ୍ତାଂ ମହର୍ଷେଃ ବାଲ୍ମୀକେଃ ଶିଷ୍ୟୌ - ଲବକୁଶୌ |
ଶ୍ରୀରାମଚନ୍ଦ୍ରମ୍ ଉଦ୍ଦିଶ୍ୟ ତୌ ପ୍ରାର୍ଥୟତାମ୍ ’ାବାଂ
ରାମଚରିତଂ ଗାତୁମ୍ ଇଚ୍ଛାବଃ | ଽ ତୟୋଃ ପ୍ରାର୍ଥନା
ଶ୍ରୀରାମଚନ୍ଦ୍ରେଣ ଅନୁଜ୍ଞାତା | ତଥାପି ରାମକଥାଂ ଗାୟନ୍ତୌ ତୌ
କୁମାରୌ ଆତ୍ମନଃ ଏବ ପୁତ୍ରୌ ଇତି ସ୍ବଯଂ ରାମଚନ୍ଦ୍ରଃ ନ ଜାନାତି ସ୍ମ |
ନିବେଦକଃ :
ଶ୍ରୂଯତେ ଶ୍ରୀରାମେଣ ସ୍ବଯମ୍
କୁଶଲବରାମାୟଣଗୀତମ୍ ||
ଉଭୌ କୁମାରାବେକବଯସ୍କୌ
ସଜୀବପ୍ରତିମେ ରାମସ୍ୟୈତୌ |
ସୁତୌ ଗାୟତୋ ଜନକସୁଚରିତମ୍
ଜ୍ୟୋତିଷା ତେଜୋନୀରାଜନମ୍ || ୧
ରାଜସରୂପୌ ତାପସବେଷୌ
ଗନ୍ଧର୍ବୌ ନନୁ ତପୋବନସ୍ଥୌ |
ବାଲ୍ମୀକିମନୋଜାତା ଭାବାଃ
ମାନୁଷଂ ବାଽଽଦଧତେ ରୂପମ୍ || ୨
ନନ୍ବେତୌ ପ୍ରତିଭାଽଽମ୍ରବନସ୍ଥୌ
ବସନ୍ତବିଭବଂ ଗାୟତଃ ପିକୌ |
ବାଲରବେଣାଽଽଲପତୌ ବିରୁତମ୍
ଗାୟତୋ ମଧୁମାସଂ ମଞ୍ଜୁଲମ୍ || ୩
ଉନ୍ମୀଲତି ସୁମମିବୌଷ୍ଠୟୁଗଲମ୍
ସ୍ବରୋ ଗନ୍ଧବତ୍ ବିଭର୍ତି ଭୁବନମ୍ |
ଲୋଲଚଞ୍ଚଲଂ କୁଣ୍ଡଲଯୁଗଲମ୍
ସଙ୍ଗତୌ କଲବୀଣାଝଙ୍କୃତମ୍ || ୪
ସପ୍ତସୁରାଣାଂ ସ୍ବର୍ଲୋକସ୍ଥାଃ
ନବାପଗା ନନୁ ନବରସପୂର୍ଣାଃ |
ଯଜ୍ଞମଣ୍ଡପେ ନନ୍ବବତୀର୍ଣାଃ
ସଙ୍ଗମେ ଶ୍ରୋତୄଣାଂ ଗାହନମ୍ || ୫
ପୁରୁଷାର୍ଥାଣାଂ ଚତୁର୍ଣାଂ ଫଲମ୍
ତତ୍ର ପଶ୍ୟତଃ ସ୍ବଜୀବନପଟମ୍ |
ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷାଦପି ଶୁଚିତରବିମ୍ବମ୍
ଈକ୍ଷଣଂ ନୃପତେର୍ବାଷ୍ପାକୁଲମ୍ || ୬
ସାମବେଦବତ୍ ବାଲଗାୟନମ୍
କ୍ରମେଣ ସର୍ଗୋଽନୁସରତି ସର୍ଗମ୍ |
ସଭାସ୍ଥିତସ୍ତ୍ରୀମୁନିସଚିବାନାମ୍
ନୟନଜଂ ବହତି କପୋଲେ ଜଲମ୍ || ୭
ତଦା ରାଘବୋବିହାୟାସନମ୍
ଦୃଢମୁପଜୁଗୁହେ ନିଜଂ ଶୈଶବମ୍ |
ସଂଯୋଗୋଽଯଂ ଜନକସୁତାନାମ୍
କୋଽପି ତଂ ଜାନୀତେ ନ ପରମ୍ || ୮
୧
BACK TO TOP
୦୨ ଅୟୋଧ୍ୟା ମନୁରଚିତଂ ନଗରମ୍
ଶ୍ରୀରାମସ୍ୟ ଯଜ୍ଞମଣ୍ଡପେ ସକଲାଂ ଶକ୍ତିଂ କର୍ଣସମ୍ପୁଟେ
ସମାନୀୟ ଶ୍ରୋତାରଃ ରାମଚରିତଗାୟନଶ୍ରବଣାୟ ସମୁତ୍ସୁକାଃ | ସ୍ବଯଂ
ପ୍ରଭୁଃ ରାମଚନ୍ଦ୍ରଃ ସ୍ବର୍ଣସିଂହାସନମ୍ ଅଧିଷ୍ଠାୟ ସ୍ବଚରିତଂ ଶ୍ରୋତୁମ୍
ଉତ୍କଣ୍ଠିତଃ | ଏବଂ ସ୍ଥିତେ ମୁନିବେଷଧାରିଣୌ କୁଶଲବୌ ରାମାଖ୍ୟାନଂ
ପ୍ରସ୍ତୁବୀତଃ -
କୁଶଲବୌ -
ସରଯୂତୀରେ ସ୍ଥିତମ୍
ଅୟୋଧ୍ୟା ମନୁରଚିତଂ ନଗରମ୍ ||
ବିଶାଲତାୟାଂ ପୁରସ୍ୟାସ୍ଥିତମ୍
ପ୍ରାକାରାଣାଂ ରୁଚିରସଂକୁଲମ୍
ସମାନ୍ତରପଥାଂ ବିତତଂ ଜାଲମ୍
ପ୍ରଯାନ୍ତି ପଥିକା ରଥଗଜତୁରଗାସ୍ତେନ ମଣ୍ଡିତା ଭୃଶମ୍ || ୧
ସଦନେ ସଦନେ ରତ୍ନତୋରଣମ୍
ସ୍ଥାନେ ସ୍ଥାନେ ରମ୍ୟମୁପବନମ୍
ତତ୍ର ବର୍ତତେ ନୃତ୍ୟଗାୟନମ୍
ମୃଦଙ୍ଗବୀଣାନିତ୍ୟବାଦନମ୍, ଅଲକାନଗରୀସମମ୍ || ୨
ସ୍ତ୍ରିଯଃ ସୁଶୀଲା ନରା ଧାର୍ମିକାଃ
ସୁତାଃ ସର୍ବଥା ନିଜକୁଲଦୀପାଃ
ଜନା ନାଦୟା ନ ବା ନାସ୍ତିକାଃ
ଗୃହେ ପୁରେ ବା କ୍ବାପି ବାଽନ୍ତରେ ନାଽତୃପ୍ତେର୍ଦର୍ଶନମ୍ || ୩
ଇକ୍ଷ୍ବାକୂଣାଂ କୀର୍ତିଭୂଷଣୋ
ନୃପୋ ଦଶରଥୋ ଧର୍ମପାଲକୋ
ବାସବଃ ପୁରେ ନଭସି ଶଶାଙ୍କୋ
ରବୀ ରଣେଽସୌ କୁରୁତେ ବକବାନ୍ ନିଜପୁରସଂରକ୍ଷଣମ୍ || ୪
ତସ୍ୟ ଭୂପତେସ୍ତିସ୍ରୋ ଭାର୍ୟାଃ
ସୁବଂଶଜାତାଃ ସୁମୁଖ୍ୟ ଆର୍ୟାଃ
ପତିସେବାଯାମଖଣ୍ଡନିରତାଃ
ବହୁଶ୍ରୁତାସ୍ତା ରୂପତେଜସା ଶୋଭନ୍ତେ ନିର୍ଭରମ୍ || ୫
ତିସୃଣାଂ ସ୍ତ୍ରୀଣାଂ ପ୍ରୀତିସଙ୍ଗମେ
ତ୍ରିଲୋକସୌଖ୍ୟଂ ସଦନଂ ତନୁତେ
ନ୍ୟୂନଂ ତ୍ବେକଂ ଗୃହସ୍ଥାଶ୍ରମେ
ପ୍ରଣୟାକାଶେ ନୋଦୟମୟତେ ତନୟାଦିତ୍ୟଶ୍ଚିରମ୍ || ୬
ଶଲ୍ୟମେକଲଂ କୌସଲ୍ୟାଯାଃ
ଉଦାସୀନତା ଚ ସୁମିତ୍ରାଯାଃ
ଈଶ୍ବରସେବା କୈକେୟ୍ୟାଯାଃ
ବ୍ୟଥା ଦାରୁଣା ସୈକା ସତତଂ ପୀଡୟତେ ଦଶରଥମ୍ || ୭
ରାଜସୁଖଂ ନନୁ ଜନତାସୌଖ୍ୟମ୍
ଅସଙ୍ଖ୍ୟମନସାମେକଚିନ୍ତନମ୍
ସୁଖେନାମୁନା ବସୁନା ବା କିମ୍ ?
ଋତୌ ବସନ୍ତେଽତୀତେଽପି କଥଂ କଲ୍ପତରୋର୍ନ ଚ ସୁମମ୍ ?|| ୮
୨
BACK TO TOP
୦୩ କିମେବଂ ଦଲତୀଦଂ ମାନସମ୍ ?
’ୃତୌ ବସନ୍ତେଽତୀତେଽପି କଥମ୍ କଲ୍ପତରୋର୍ନ ଚ ସୁମମ୍ ?ଽ
ପ୍ରଜାଃ ପ୍ରଜାଃ ସ୍ବାଃ ଇବ ପାଲଯତଃ ଦଶରଥସ୍ୟ ଗୃହେ ତାବତ୍
ଅପତ୍ୟାଭାବଃ ଇତି କୋଽଯଂ ଦୈବଦୁର୍ବିଲାସଃ | ସର୍ବେଷାଂ ଅୟୋଧ୍ୟାବାସିନାଂ
ମନସି ଏଷଃ ଏବ ପ୍ରଶ୍ନଃ ପୁନଃ ପୁନଃ ସମୁତ୍ତିଷ୍ଠତି ସ୍ମ | କିଂ ପୁନଃ
ଦଶରଥସ୍ୟ ଭାର୍ୟାଣାଂ କଥା ?କୌସଲ୍ୟା ତଦ୍ୟପି ବାହ୍ୟତଃ ନିର୍ବିକାରା
ଅଦୃଶ୍ୟତ, ତଥାପି ତସ୍ୟାଃ ମନସଃ କା ଅବସ୍ଥା ?ସା ଆତ୍ମଗତଂ ବଦତି - -
କୌସଲ୍ୟା :
କିମେବଂ ଦଲତୀଦଂ ମାନସମ୍ ?
ବୀକ୍ଷ୍ୟ ମେ ଲତିକାୟାଂ ସୁମନସମ୍ ||
ମଲିନମନ୍ତରଂ ପୂର୍ବଂ ନ କଦା
ଅସୂଯା ନ ମେ ଜାତୁ ସପତ୍ନ୍ୟା
ଅଦ୍ୟ କିଂ ନ ସହେ ଲତିକାଶ୍ରିଯମ୍ ?୧
ହୃଦୟ, କିମେବଂ ସାହସମଶୁଭମ୍ ?
ରୋଚତେ ନ ତେ ହରିଣୀଶାବମ୍
ବୃଥା କିଂ ବାଷ୍ପାକୁଲମୀକ୍ଷଣମ୍ ?୨
ବିଲୋକ୍ୟ ଗୋବତ୍ସଗତଂ ଭାବମ୍
ଅନୁଭବସେ କିଂ ମନସି ମତ୍ସରମ୍ ?
ଆନ୍ତରଂ କୁପ୍ୟତି ମୌନଂ କଥମ୍ ?୩
ଭୋଜୟତେ ପକ୍ଷିଣୀ ଶାବକମ୍
ଦୃଶ୍ୟମିଦଂ ତେ ଭବତି ଦୁଃସହମ୍
କିମେତତ୍ ଦୁର୍ଗତମାପତିତମ୍ ?୪
କିମର୍ଥମେଷା ହ୍ୟାତ୍ମବଞ୍ଚନା ?
ଅପତ୍ୟଂ ବିନା ସ୍ତ୍ରୀ ନ ଚ ପୂର୍ଣା
ଅବେତଂ ଜୀବିତସାରଂ ପରମ୍ || ୫
ଶିଲାଽପି ସୂତେ ଶିଲ୍ପମନୁପମମ୍
ହୀନତରା କିଂ ଶିଲାଯା ଅହମ୍
ମନୋ ମେ ନୂନଂ ଚିନ୍ତାକୁଲମ୍ || ୬
ବୃଦ୍ଧତରଂ କିଂ ନାସ୍ମତ୍ ଗଗନମ୍ ?
ତତ୍ର ଜାୟତେ ତାରସହସ୍ରମ୍ !
ନିଷ୍ଫଲଂ ନୂନଂ ମେ ଜୀବନମ୍ || ୭
୩
BACK TO TOP
୦୪ କୁତୋଽସି ଖିନ୍ନା, ସଂହର ମୁଗ୍ଧେ,
’କିମେବଂ ଦଲତୀଦଂ ମାନସଂ ବୀକ୍ଷ୍ୟ ମେ ଲତିକାୟାଂ ସୁମନସମ୍ ?ଽ
ଏବଂ ଯଦା କୌସଲ୍ୟା ଚିନ୍ତିତା ଆସୀତ୍ ତଦା ଦଶରଥଃ ଅନ୍ତଃପୁରଂ ପ୍ରବିଶ୍ୟ
ଅବ୍ରବୀତ୍ - -
ରାଜା ଦଶରଥଃ - -
କୁତୋଽସି ଖିନ୍ନା, ସଂହର ମୁଗ୍ଧେ, ଦୟିତେ ନୟନଜଲମ୍
ଦେବି, ହେ କୌସଲ୍ୟେ, ନୂନମ୍ ||
ବସନ୍ତାଗମେ ତରୌ ତରୌ ନନୁ ଦୃଷ୍ଟଂ ନବପଲ୍ଲବମ୍
ଆଶାକୁସୁମଂ ମନସି ମଦୀୟେ ତଥୈବ ଜାତଂ ନବମ୍
ବାଣୀ ଶ୍ରବଣେ କାଚିଦଗୁଞ୍ଜନ୍ମମ ସଖି ନିଃଶବ୍ଦମ୍ || ୧
ତନୁଷ୍ବ ତୁରଗାଧ୍ବରମିତି ବାଣୀ ସାଽହ ତଦା ମାଂ ପ୍ରିଯେ
’ବିହରିଷ୍ୟନ୍ତେ ମୁଗ୍ଧା ବେଦାଶ୍ଚତ୍ବାରସ୍ତେ ଗୃହେଽ
ଚିନ୍ତନମେତଦ୍ ବୋଧୟତେ ମାଂ ମମୈବମିତି ଜ୍ଞାତମ୍ || ୨
ତତଃ ସୁମନ୍ତ୍ରଂ ନିମନ୍ତ୍ର୍ୟ ସଚିବଂ ଚାଜ୍ଞାପିତବାନହମ୍
’ବସିଷ୍ଠ- କାଶ୍ୟପ- ଜାବାଲ୍ୟାଦୀନତ୍ରାନୟ ସତ୍ବରମ୍ଽ
ଗୁରବସ୍ତେ ମାମାଦେକ୍ଷ୍ୟନ୍ତେ କିମିଷ୍ଟମାଚରଣମ୍ || ୩
ସମାଗତେଭ୍ୟୋ ଗୁରୁଭ୍ୟୋ ମୟା କଥିତଂ ମେ ମାନସମ୍
ମୟୈବ ତେଷାଂ କୃତଂ ସମକ୍ଷଂ ମନସୋ ମେ ମନ୍ଥନମ୍
ତଦନୁ ସ୍ନିଗ୍ଧାଂ ନବନୀତସମାଂ କୋଽପ୍ୟବଦତ୍ ବାଚମ୍ || ୪
’ମନୋରଥାସ୍ତେ ସଫଲା ଭାବ୍ୟାଽ , ଆହ ମନୋଦୈବତମ୍
’ଦ୍ୟ ମୁହୂର୍ତେ ମୋଚୟ ତୁରଗଂ, ଯାତୁ ସ ବୈ ସତ୍ବରମ୍ଽ
’ଗୁରୁବଚନଂ ମେ ପ୍ରମାଣଽ ମବଦଂ ଯୁକ୍ତ୍ବା କରଯୁଗଲମ୍ || ୫
ଆନୟାମ୍ୟହଂ ଦେଶାଦଙ୍ଗାଦୃଷ୍ୟଶୃଙ୍ଗଂ ସ୍ବଯମ୍
ସମାପନୀୟଂ ତେନ ସହେଷ୍ଟ୍ୟା କ୍ରତୁରିତ୍ୟପି ଯୋଜିତମ୍
ମନ୍ତ୍ରାଣୀଦଂ ପୁନନ୍ତୁ ନଗରଂ ସଧୂମଶୁଚିଗନ୍ଧମ୍ || ୬
ସରଯୂତୀରେ ମଖଂ ପ୍ରକୁର୍ମୋ ଦଦ୍ମୋ ଦାନଂ ମୁକ୍ତକରମ୍
କୁର୍ମଶ୍ଚରମଂ ପ୍ରଯତ୍ନମେତଂ ସ୍ନାନମନ୍ତତଶ୍ଚାବଭୃଥମ୍
ଦାସ୍ୟତି ଦେବୋ ହୁତାଶନୋଽସାବନନ୍ତମଭିଲଷିତମ୍ || ୭
୪
BACK TO TOP
୦୫ କ୍ଷିତିପତେ, ସ୍ବୀକୁରୁ କ୍ଷୀରମିଦମ୍
’ଦାସ୍ୟତି ଦେବୋ ହୁତାଶନୋଽସାବନନ୍ତମଭିଲଷିତମ୍ଽ
ଇତି ଅପେକ୍ଷଯା ଦଶରଥେନ ଯଜ୍ଞୀୟଃ ଅଶ୍ବଃ ବିସୃଷ୍ଟଃ |
ସଂବତ୍ସରୈକସ୍ୟ ପଶ୍ଚାତ୍ ସଃ ପ୍ରତିନିବୃତ୍ତଃ | ରାଜ୍ଞୋ ଦଶରଥସ୍ୟ
ପ୍ରାର୍ଥନାମନୁସୃତ୍ୟ ଋଷ୍ୟଶୃଙ୍ଗମୁନିନା ଯଜ୍ଞଃ ସମାରବ୍ଧଃ |
ତତ୍ର ଅକସ୍ମାତ୍ କୋଽପି ରକ୍ତବର୍ଣଃ ମହାପୁରୁଷଃ ପ୍ରାଦୁର୍ଭୂତଃ |
ଘନଗମ୍ଭୀରେଣ ଅପି ସୌମ୍ୟସ୍ବରେଣ ସଃ ରାଜାନମ୍ ଅବଦତ୍ -
ଯଜ୍ଞପୁରୁଷଃ -
କ୍ଷିତିପତେ, ସ୍ବୀକୁରୁ କ୍ଷୀରମିଦମ୍
ଉପସ୍ଥିତିଂ ମେ ତବାଧ୍ବରେଽସ୍ମିନ୍ ମନ୍ୟେ ବହୁମାନମ୍ ||
ଗତଃ ସମାପ୍ତିଂ ମଖସ୍ତେଽଧୁନା
ତୃପ୍ତିମାଗତାଃ ସର୍ବଦେବତାଃ
ଅତୀବ ତୁଷ୍ଟସ୍ତ୍ବଯି ହେ ରାଜନ୍, ଶ୍ରୀବିଷ୍ଣୁର୍ନୂନମ୍ || ୧
ଆଗତୋଽସ୍ମ୍ୟହଂ ତଦୀୟାଜ୍ଞୟା
ପ୍ରସାଦମେନଂ ଶୁଭଂ ଗୃହୀତ୍ବା
ଦାନସ୍ୟାସ୍ୟୈତସ୍ମାଦ୍ଦାନାତ୍, ନାପରମୁପମାନମ୍ || ୨
ଗୃହାଣ ସ୍ବକରେ ସୁବର୍ଣପାତ୍ରମ୍
ପୟୋ ବିତର ଦେବୀଷୁ ଚାନ୍ତରମ୍
କାମଧେନୁଦୁଗ୍ଧାଦସ୍ତୀଦଂ, କ୍ଷୀରଂ ବଲଦତରମ୍ || ୩
ସେବନ୍ତେ ତା ଯଦା ପାୟସମ୍
ଉଦରେ ଭବିତା ବଂଶବୀଜନମ୍
ଜନିଷ୍ୟତେ ତାସାମୁଦରେଭ୍ୟୋ, ବୀରଚତୁଷ୍କଫଲମ୍ || ୪
ପ୍ରସବିଷ୍ୟନ୍ତେ ମାନବରୂପାନ୍
ତିସ୍ରୋ ଦେବ୍ୟୋ ବିଷ୍ଣୋରଂଶାନ୍
ଧନ୍ୟସ୍ତ୍ବମହୋ ଲଭସେ ରାଜନ୍, ଈଶ୍ବରଜନକତ୍ବମ୍ || ୫
ଇମେ କୃତାର୍ଥେ ତ୍ବଦୀୟନୟନେ
କୃତାର୍ଥୋଽପ୍ୟହଂ ଦର୍ଶନେନ ତେ
ଦେହି ନରପତେ, ଆଜ୍ଞାମଧୁନା ଗମନାୟ ସ୍ବପଦମ୍ || ୬
୫
BACK TO TOP
୦୬ ରାମୋଽଜନି ଭାଗ୍ୟବଶାତ୍
’ଜନିଷ୍ୟତେ ତାସାମୁଦରେଭ୍ୟୋ ବୀରଚତୁଷ୍କଫଲମ୍ଽ
ଇତି ଯଜ୍ଞପୁରୁଷସ୍ୟ ଭବିଷ୍ୟବଚନଂ ସତ୍ୟମ୍ ଅଭବତ୍ | ତେନ
ପ୍ରଦତ୍ତସ୍ୟ ପାୟସସ୍ୟ ସେବନେନ ଦଶରଥସ୍ୟ ତିସ୍ରଃ ଅପି ଭାର୍ୟାଃ ଗର୍ଭମ୍
ଆଦଧତ, ଯଥାକଲାଂ ଚ ପୁତ୍ରଚତୁଷ୍ଟୟଂ ପ୍ରାସୁବତ | କୌସଲ୍ୟାଯାଃ
ଶ୍ରୀରାମଃ, ସୁମିତ୍ରାଯାଃ ଲକ୍ଷ୍ମଣଶତ୍ରୁଘ୍ନୌ, କୈକେୟ୍ୟାଃ ଚ ଭରତଃ
ଇତି ଚତ୍ବାରଃ ପୁତ୍ରାଃ ଅଜାୟନ୍ତ | ଦଶରଥସ୍ୟ ଈପ୍ସିତଂ ପରିପୂର୍ଣମ୍ | ପ୍ରାସାଦେ
ସୁଖସ୍ୟ ସୀମା ଏବ ନାବଶିଷ୍ଟା | ନାଗରିକାଣାମ୍ ଆନଦୋଽପି ପର୍ଜନ୍ୟପରିପୁଷ୍ଟାଃ
ନଦ୍ୟଃ ଇବ ସକଲସୀମାମ୍ ଉଲ୍ଲଙ୍ଘ୍ୟ ବର୍ଧମାନଃ ଆସୀତ୍ | ରାମାଦୟଃ ବାଲକାଃ
ହସ୍ତଜାନୁଚଲନାବସ୍ଥାଂ ପ୍ରାପ୍ତାଃ | ତଥାପି ଅୟୋଧ୍ୟାସ୍ଥିତାଃ ବନିତାଃ
ଶ୍ରୀରାମଜନ୍ମନଃ ଆନନ୍ଦଗୀତମ୍ ଏବ ଅଦ୍ୟାପି ଗାୟନ୍ତି ସ୍ମ -
ଅୟୋଧ୍ୟାବାସିନ୍ୟଃ ସ୍ତ୍ରିଯଃ -
ଶୁଦ୍ଧପକ୍ଷେ ଚୈତ୍ରମାସେ ତତ୍ର ନବମଂ ଦିନମ୍
ଗନ୍ଧିତୋଽପି ପବନ ଏଷ ଊଷ୍ଣ ଇତି କଥମ୍ ?
ରବିରଚଲୋ ମାଧ୍ୟାହ୍ନେ ଶିରସି କଥମୟମ୍ ?
ରାମୋଽଜନି ଭାଗ୍ୟବଶାତ୍, ପଶ୍ୟ ସଖି ସୁଖମ୍ ||
କୌସଲ୍ୟୋନ୍ମୀଲଯତେ ଯାବଦକ୍ଷିଣୀ
ପୁତ୍ରଦର୍ଶନେନ ସ୍ବଯଂ ବିସ୍ମିତା ଜନୀ
କଣ୍ଠରୋଧନେନାଜନି ବାଷ୍ପମୋଚନମ୍ || ୧
ଉଦିତଂ ନବସୌଖ୍ୟପର୍ବ ରାଜମନ୍ଦିରେ
ସୁଷ୍ଣୁବୁରଥ ବିନଦନ୍ତ୍ୟୋ ଧେନବୋଽଙ୍ଗଣେ
ଦୁନ୍ଦୁଭିଜୋ ମତ୍ତରବୋଽପୂର୍ୟତାମ୍ବରମ୍ || ୨
ଆସୁପ୍ତା ଆତପେନ ଶ୍ରାନ୍ତକୁଡ୍ମଲାଃ
କିମିତି କିମିତି ପୃଚ୍ଛନ୍ତୋ ଭୂୟ ଜାଗୃତାଃ
ପବନସ୍ତାନୁଚ୍ଚରବେଣାହ ସସ୍ମିତମ୍ || ୩
ପୌରଜନଂ ସୁଖବାର୍ତା ସା ଗତା ଯଦା
ଗେହେଭ୍ୟୋ ରାଜପଥଂ କେଽପି ଧାବିତାଃ
ଆରବ୍ଧଂ ଲଲନାଭିର୍ଗୀତଗାୟନମ୍ || ୪
ପୁଷ୍ପାଞ୍ଜଲିମର୍ପୟତେ କୋଽପି ଭୂଷଣମ୍
ହାସ୍ୟରବେ ପ୍ରବିଲୁପ୍ତଂ ଶବ୍ଦଭାଷଣମ୍
ବାଦ୍ୟାନାଂ ତାଲୋଽବର୍ଧତ ତୁ ସତ୍ବରମ୍ || ୫
ବୀଣାଧ୍ବନିରବଲୁପ୍ତୋ ନୂପୁରସ୍ବନେ
ସନ୍ତପ୍ତାଃ ଶୃଙ୍ଗଗଲାସ୍ତଦପି ତତ୍ର ତେ
ସମ୍ଭ୍ରାନ୍ତା ଆମ୍ରତରୌ କୋକିଲା ଭୃଶମ୍ || ୬
ବୀକ୍ଷନ୍ତେ ଚିତ୍ରମିଦଂ ଦିଗ୍ଗଜାଶ୍ଚ ତେ
ସଞ୍ଚରନ୍ତି ନବବର୍ଣା ଗଗନମଣ୍ଡଲେ
ମୌକ୍ତିକେନ ଚୂର୍ଣେନ ନୁ ବ୍ୟାପ୍ତମମ୍ବରମ୍ || ୭
ନୃତ୍ୟଗାୟନେ ମଗ୍ନା ସର୍ବଥା ପୁରୀ
ତାଲସ୍ବରବର୍ଣେଷୁ ଚ ଗାହତେ ମହୀ
ଶେଷସହିତମୀଷଦଚଲଦବନିମଣ୍ଡଲମ୍ || ୮
୬
BACK TO TOP
୦୭ ଶ୍ୟାମରାମଚନ୍ଦ୍ରୋ ମେଽଯମ୍
’ରାମୋଽଜନି ଭାଗ୍ୟବଶାତ୍ ପଶ୍ୟ ସଖି ସୁଖମ୍ଽ
ଏତସ୍ମିନ୍ ଆନନ୍ଦଗାୟନେ ଏବ ଅୟୋଧ୍ୟାନଗରୀ ନିମଗ୍ନା ଆସୀତ୍ | ଶ୍ରୀରାମଃ
ପ୍ରାସାଦେ ଦିନମନୁଦିନଂ ବର୍ଧତେ ସ୍ମ | ତସ୍ୟ ଅସ୍ପଷ୍ଟଶବ୍ଦୋଚ୍ଚାରଣଂ ସର୍ବେଷାଂ
ପ୍ରମୋଦକରଂ ଭବତି ସ୍ମ | ଦେବୀ କୌସଲ୍ୟା ଭଗିନୀସମାଃ ସପତ୍ନ୍ୟଃ ଅବଦତ୍ -
କୌସଲ୍ୟା -
ଶ୍ୟାମରାମଚନ୍ଦ୍ରୋ ମେଽଯଂ ମଦଙ୍କେ କରୋତି ସ୍ନାନମ୍
ଅଷ୍ଟଗନ୍ଧଗନ୍ଧୋପେତଂ ବିରାଜତେ ନୀଲଂ କମଲମ୍ || ୧
ଶ୍ୟାମରାମଚନ୍ଦ୍ରୋ ମେଽଯଂ କରେଣ ମେଽଶ୍ନାତି ଗ୍ରାସମ୍
ପ୍ରତୀକ୍ଷତେ ଶୁକବୃନ୍ଦମିଦଂ ସେବନାୟ ଶେଷଂ କବଲମ୍ || ୨
ଶ୍ୟାମରାମଚନ୍ଦ୍ରୋ ମେଽଯଂ ରତ୍ନତଲ୍ପମଧିଶେତେଽଯମ୍
ବିଲୀଯତେ ଚନ୍ଦ୍ରୋ ଗଗନେ ବୀକ୍ଷ୍ୟ ଲଜ୍ଜୟା ନନ୍ବେତମ୍ || ୩
ଶ୍ୟାମରାମଚନ୍ଦ୍ରୋ ମେଽଯଂ ବନ୍ଧୁଭିଃ ସ ରମତେ ସାକମ୍
ଶୁଭ୍ରହୀରକାଣାଂ ମଧ୍ୟେ ଦ୍ୟୋତତେ ସୁନୀଲଂ ରତ୍ନମ୍ || ୪
ଶ୍ୟାମରାମଚନ୍ଦ୍ରୋ ମେଽଯଂ ବାନ୍ଧବେଷୁ କୁରୁତେ ସ୍ନେହମ୍
ମହାଜନ ଅପି ଶିକ୍ଷେଯୁଃ ବାଲରାମଚନ୍ଦ୍ରାଚରଣମ୍ || ୫
ଶ୍ୟାମରାମଚନ୍ଦ୍ରୋ ମେଽଯଂ ତସ୍ୟ ଚୈତଦନୁଜତ୍ରିତୟମ୍
ଭାଗ୍ୟରୂପଶ୍ଲୋକସ୍ୟୈତତ୍ ମମାଖଣ୍ଡଚରଣଚତୁଷ୍କମ୍ || ୬
ଶ୍ୟାମରାମଚନ୍ଦ୍ରୋ ମେଽଯଂ ଭାଷତେ କିମପ୍ୟସ୍ପଷ୍ଟମ୍
ତେନ ସଂବଦନ୍ତଶ୍ଚ ବଯଂ ଶବ୍ଦମୁଚ୍ଚରାମୋଽସ୍ପଷ୍ଟମ୍ || ୭
ଶ୍ୟାମରାମଚନ୍ଦ୍ରୋ ମେଽଯଂ ଗୃହଂ କରୋତୀଦଂ ସ୍ଖଲିତମ୍
ସ୍ଖଲଦ୍ଗିରା କୁର୍ବନ୍ତୀମେ ବୈଦିକାଃ ଶ୍ରୁତୀନାଂ ପଠନମ୍ || ୮
ଶ୍ୟାମରାମଚନ୍ଦ୍ରୋ ମେଽଯଂ କାଙ୍କ୍ଷତେ ନଭଃସ୍ଥଂ ଚନ୍ଦ୍ରମ୍
କ୍ରୀଡତା ନିଶାଯାମମୁନା ପ୍ରଜାଗର୍ତି ସକଲଂ ଭୁବନମ୍ || ୯
ଶ୍ୟାମରାମଚନ୍ଦ୍ରୋ ମେଽଯଂ ଯୁବାଽଚିରାଦ୍ଭବିତା ନୂନମ୍
ତଦା ବରୁଣଦେବଃ କରୁଣାଂ ପ୍ରବର୍ଷିଷ୍ୟତୀହ ଯଥେଷ୍ଟମ୍ || ୧୦
୭
BACK TO TOP
୦୮ ଜ୍ୟେଷ୍ଠଂ ତେ ହେ ନୃପତେ ଦେହି ମେ ସୁତମ୍
’ଶ୍ୟାମରାମଚନ୍ଦ୍ରୋଽଯମ୍ଽ ଦିନେଷୁ ଗଚ୍ଛତ୍ସୁ ଶନୈଃ ଶନୈଃ
ବର୍ଧମାନଃ ଶ୍ରୀରାମଃ ବାଲବଯଃ ପ୍ରାପ୍ତଃ | ତେନ ଧନୁର୍ବେଦେନ ସହ
ଧର୍ମଗ୍ରନ୍ଥାଃ ଅପି ପଠିତାଃ | ତେନ ସହ ତସ୍ୟ ଭ୍ରାତରଃ ଅପି
ସକଲବିଦ୍ୟାନିପୁଣାଃ ଅଜାୟନ୍ତ | କ୍ରମେଣ ତେ ରାଜସଭାମପି ସଂନିଧାତୁଂ ଆରଭନ୍ତ |
ଏକଦା ଦଶରଥଃ ସପୁତ୍ରଃ ରାଜସଭାୟାମ୍ ଆସ୍ଥିତଃ ଆସୀତ୍ | ତଦା ଅକସ୍ମାତ୍
ମହର୍ଷିଃ ବିଶ୍ବାମିତ୍ରଃ ତତ୍ର ସମାୟାତଃ | ରାଜା ଦଶରଥଃ ତସ୍ୟ ସ୍ବାଗତଂ
ବ୍ୟାଜହାର ଅବଦଚ୍ଚ, ’ହେ ମୁନିଶ୍ରେଷ୍ଠ, ଅପି ଅସ୍ତି କିଂଚିତ୍ ଯଦ୍ ଭବତାଂ
କୃତେ ଅହଂ କର୍ତୁଂ ଶକ୍ନୋମି ?ଽ ନୃପବଚନେନ ଆଶ୍ବାସିତଃ
ବିଶ୍ବାମିତ୍ରଃ ପ୍ରାହ -
ବିଶ୍ବାମିତ୍ରଃ :
ଜ୍ୟେଷ୍ଠଂ ତେ ହେ ନୃପତେ ଦେହି ମେ ସୁତମ୍
ଏକ ଏଷ କର୍ତୁମଲଂ ଯଜ୍ଞରକ୍ଷଣମ୍ ||
ମାୟାବୀ କୁରୁତେ ମାଂ,
ଦୈତ୍ୟଗଣୋଽମିତପୀଡାମ୍
ମଖମନେକଶୋ ବିଧାୟ, ନ ତୁ ସମାପନମ୍ || ୧
ଶାପମହଂ ଦଦ୍ମି କଥଂ,
ଦୀକ୍ଷିତଃ କ୍ଷମୀ ନିତ୍ୟମ୍
ତତ୍ ତ୍ୟଜାମି ମଖଭଙ୍ଗେ, ସର୍ବଥା ସ୍ଥଲମ୍ || ୨
ଯଜ୍ଞେ ପୁନରାରବ୍ଧେ,
ପୀଡୟନ୍ତି ପୁନରପି ତେ
କୁଣ୍ଡଦୀପନେଽଭିୟାନ୍ତି ଯଜ୍ଞମଣ୍ଡପମ୍ || ୩
ଅସୁରାସ୍ତେ ବେଦ୍ୟାମପି
ମାଂସଶୋଣିତଂ କ୍ଷିପନ୍ତି
ନୃତ୍ୟନ୍ତି ଚ ମନ୍ତ୍ରପଠଣଭଞ୍ଜନେ ସୁଖମ୍ || ୪
ବାଲବୀରରାମସ୍ତାନ୍
ପ୍ରଖରତୟା ଦଣ୍ଡୟତାମ୍
ବାଲୋଽପି ସ ତସ୍ୟ ସତ୍ତ୍ବମନୁପମଂ ପରମ୍ || ୫
ଶଙ୍କା ତେ ଭବତି କଥମ୍ ?
ନୃପଶରଣଂ ଯାଚେଽହମ୍
ଶବ୍ଦଂ ତେ ପାଲଯତଃ ସମ୍ଭ୍ରମଃ କଥମ୍ ?୬
ପ୍ରାଣାଧିକମଭିବଚନଂ
ରଘୁବଂଶେ ଧର୍ମୋଽଯମ୍
ପଶ୍ୟ ସର୍ବଥା ସିଦ୍ଧୋ ରାଘବଃ ସ୍ବଯମ୍ || ୭
କୌସଲ୍ୟେ କିଂ ଶୋଚସି ?
ବୀରଜନୀ କିଂ ବିଭେତି ?
ରଣରତେ ସୁତେ ଧନ୍ୟଂ କିଂ ନ କୁଲଯୁଗମ୍ ?୮
ମାରୀଚୋଽସୌ ସୁବାହୁ-
ରୁଗ୍ରବାହୁଦୈତ୍ୟଚମୂଃ
ତ୍ୟକ୍ଷ୍ୟତି ସ୍ବଯଂ ଶସ୍ତ୍ରଂ ବୀକ୍ଷ୍ୟ ରାଘବମ୍ || ୯
ଶ୍ରୀରାମ, ତ୍ବଂ ପ୍ରସୀଦ,
ଚାପବାଣମପି ଗୃହାଣ
ଅନ୍ବେତୁ ସ ଇଚ୍ଛତି ଚେତ୍, ତ୍ବଦନୁଜଃ ସୁଖମ୍ || ୧୦
୮
BACK TO TOP
୦୯ ନାଶଯ ତ୍ରାଟିକାଂ ରାମ, ଶୀଘ୍ରମ୍ !
’ଜ୍ୟେଷ୍ଠଂ ତେ ହେ ନୃପତେ ଦେହି ମେ ସୁତମ୍ଽ
ଇତି ବିଶ୍ବାମିତ୍ରମହର୍ଷେଃ ପ୍ରାର୍ଥନାମ୍ ଅବଧୀରଯିତୁଂ ନ ଶଶାକ ରାଜା
ଦଶରଥଃ | ନିଷଙ୍ଗପୃଷ୍ଠୌ ଚାପହସ୍ତୌ ରାମଲକ୍ଷ୍ମଣୌ ବିଶ୍ବାମିତ୍ରେଣ
ସହ ପ୍ରଯାଣାୟ ସିଦ୍ଧୌ | କର୍ତବ୍ୟପରିପାଲନସ୍ୟ ଗରୀଯସ୍ତ୍ବମ୍ ଅବଧାର୍ୟ ମାତୁଃଶ୍ରୀ
କୌସଲ୍ୟା ପୁତ୍ରବାତ୍ସଲ୍ୟଂ ନିଗୃହ୍ୟ ପୁତ୍ରାଭ୍ୟାଂ ’ବିଜୟିନୌ ଭବତମ୍ଽ ଇତି
ଆଶିଷଃ ଦଦୌ | ମହାରାଜଃ ଦଶରଥଃ ତୟୋଃ ମସ୍ତକୟୋଃ ଅବଘ୍ରାଣଂ ଚକାର |
ତତଃ ରାମଲକ୍ଷ୍ମଣୌ ପ୍ରଥମପରାକ୍ରମାର୍ଥଂ ମହର୍ଷିଣା ବିଶ୍ବାମିତ୍ରେଣ
ସହ ରାଜପ୍ରାସାଦାତ୍ ପ୍ରସ୍ଥିତୌ | ଯାତ୍ରାଯାଂ ଭଗବାନ୍ ବିଶ୍ବାମିତ୍ରଃ ତାଭ୍ୟାଂ
ବିବିଧାଃ କଥାଃ ଅକଥୟତ୍, ବିବିଧାଃ ଶସ୍ତ୍ରାର୍ଥବିଦ୍ୟାଃ ଅଶିକ୍ଷଯତ୍ ଚ |
ଏବଂ ତେ ତ୍ରଯଃ ଅପି ଯାବତ୍ ମଲଦ- କରୁଷ- ଦେଶସ୍ୟ ପରିସରଂ
ପ୍ରାପ୍ତାଃ ତାବତ୍ ସହସା ଅଶନିପାତସ୍ୟ ଇବ ଦାରୁଣଃ ଶବ୍ଦଃ ତୈଃ ଶ୍ରୁତଃ |
କାଚନ ମହାକରାଲଦର୍ଶନା ରାକ୍ଷସୀ ତେଷାଂ ମାର୍ଗମ୍ ଅବରୁଧ୍ୟ ସ୍ଥିତା ଆସୀତ୍ |
ତଦା ପ୍ରକ୍ଷୁବ୍ଧଃ ମହର୍ଷିଃ ବିଶ୍ବାମିତ୍ରଃ ଶ୍ରୀରାମମ୍ ଆଜ୍ଞାପୟତ୍ -
ବିଶ୍ବାମିତ୍ରଃ -
ଯୁଙ୍କ୍ଷ୍ବ ରେ କାର୍ମୁକଂ, ମୁଞ୍ଚ ରେ ସାଯକମ୍
ନାଶଯ ତ୍ରାଟିକାଂ ରାମ, ଶୀଘ୍ରମ୍ !
ଦୁଷ୍ଟମାୟାବିନୀ ଶାପିତା ଯକ୍ଷିଣୀ
ବର୍ତନେ, ଦର୍ଶନେ କୁତ୍ସିତେୟମ୍ || ୧
ବୀକ୍ଷ୍ୟ ତପ୍ତଂ ତଥାଽଽରକ୍ତନେତ୍ରଦ୍ବଯମ୍
ବୀରୁଧୋ ଜଜ୍ବଲୁର୍ଦଗ୍ଧମପି କାନନମ୍
ଅତୁଲବଲଗର୍ବିତା ସାକୃତିଃ କ୍ରୂରତା
ଜନୟତେ ଖଲୁ ଘୃଣାଂ କ୍ରୂରରୂପମ୍ || ୨
ପଶ୍ୟ ଦଂଷ୍ଟ୍ରାରଦାନ୍ ଶୃଣୁ ଚ ହାସଂ ତଥା
ମୃତମହାହସ୍ତିନାଽଽପୂରିତା ନନୁ ଗୁହା
ମୃତ୍ୟୁଛାୟା ଯଥାଽଽକ୍ରମତି ସା ନସ୍ତଥା
କର୍ଷ ଚାପସ୍ୟ ଜ୍ୟାଂ ଛିନ୍ଦ୍ଧି ତନ୍ଦ୍ରାମ୍ || ୩
ତିଷ୍ଠସୀତ୍ଥଂ କୁତୋ ?ମୁଞ୍ଚ ସଦ୍ୟଃ ଶରମ୍
ମୃତ୍ୟୁରସ୍ୟାସ୍ତ୍ବମେତଦପି ଜାନାମ୍ୟହମ୍
ଜନହିତେ ସ୍ତ୍ରୀବଧୋ ମର୍ଷଣୀୟଃ ସ୍ମୃତୋ
ବୋଧୟେ ତ୍ବାମହଂ ଧର୍ମତତ୍ତ୍ବମ୍ || ୪
ଦୈତ୍ୟକନ୍ୟା ପୁରା ଗ୍ରସିତୁମୈଚ୍ଛଦ୍ ଧରାମ୍
ଅବଧଦିନ୍ଦ୍ରଶ୍ଚ ତାମାସୁରୀଂ ମନ୍ଥରାମ୍
ବିଷ୍ଣୁନା ଧର୍ମିଣା ଶୁକ୍ରମାତା ହତା
ଲୁବ୍ଧକା ଭବତି ସିଂହସ୍ୟ ଭକ୍ଷ୍ୟମ୍ || ୫
ଧାବିତା ଡାକିନୀ ପ୍ରକୁପିତା ନିର୍ଭରମ୍
ପ୍ରହିଣୁ ନରକଂ ଚ ତାଂ ସଦ୍ୟ ଏତତ୍କ୍ଷଣମ୍
ସୁରଗଣୋଽପେକ୍ଷତେ ବିକ୍ରମଂ ରାମ ତେ
ଶୌର୍ୟଚନ୍ଦ୍ରୋଽଯତାଂ ପୌର୍ଣିମାତ୍ବମ୍ || ୬
୯
BACK TO TOP
୧୦ ଏହି ରାମ ସତ୍ବରମ୍
’ନାଶଯ ତ୍ରାଟିକାଂ ରାମ ଶୀଘ୍ରମ୍ | ଽ
ଇତି ଆଦେଶମ୍ ଅନୁସୃତ୍ୟ ଶ୍ରୀରାମଃ ତାଟିକାୟାଃ ବଧଂ କୃତବାନ୍ |
ତଦା ଦେବଗନ୍ଧର୍ବାଃ ଗଗନାତ୍ ପୁଷ୍ପବୃଷ୍ଟିଂ ଚକ୍ରୁଃ | ରାମଲକ୍ଷ୍ମଣାଭ୍ୟାଂ
ସହ ବିଶ୍ବାମିତ୍ରଃ ସିଦ୍ଧାଶ୍ରମଂ ନାମ ଆତ୍ମନଃ ତପୋବନଂ ପ୍ରାପ୍ନୋତ୍ ଯଜ୍ଞଂ
ଚ ଆରଭତ | ଯଜ୍ଞେ ତସ୍ମିନ୍ ବିଘ୍ନଂ କୁର୍ବାଣଂ ମାରୀଚଂ ଶ୍ରୀରାମଃ ମାନବାସ୍ତ୍ରଂ
ବିସୃଜ୍ୟ ମହାସାଗରେ ପ୍ରଚିକ୍ଷେପ, ଆଗ୍ନେୟାସ୍ତ୍ରେଣ ସୁବାହୁମ୍ ଅପି
ଜଘାନ | ଏବଂ ବିଶ୍ବାମିତ୍ରମୁନେଃ ଯଜ୍ଞଃ ଯଥାବିଧି ପୂର୍ଣତାଂ ଗତଃ |
ତଦାନୀମେବ ମିଥିଲାଧିପତିନା ଜନକେନ ଅପି ମହାୟଜ୍ଞଃ ଆୟୋଜିତଃ ଆସୀତ୍ |
ତସ୍ମିନ୍ ଯଜ୍ଞେ ଉପସ୍ଥାତୁକାମାଃ ଆଶ୍ରମସ୍ଥାଃ ସର୍ବେ ଅପି ଋଷଯଃ ରାମଲକ୍ଷ୍ମଣୌ
ଆତ୍ମନା ସହ ମିଥିଲାନଗରୀଂ ଗନ୍ତୁଂ ବିଜ୍ଞାପୟାମାସୁଃ -
କଶ୍ଚିଦ୍ ଆଶ୍ରମବାସୀ -
ଏହି ରାମ ସତ୍ବରମ୍
ଗ୍ରହୀତୁଂ ମିଥିଲାଯା ଦର୍ଶନମ୍ ||
ମିଥିଲାଯା ଅପି ଦ୍ରଷ୍ଟବ୍ୟତରଃ
ରାଜର୍ଷିରସୌ ଜନକନୃପାଲଃ
ଯେନ କଲ୍ପିତଂ ନଗରେଽପୂର୍ବଂ, ଯଜ୍ଞୋପକ୍ରମଣମ୍ || ୧
ତତ୍ର ସୁନାଭଂ ନାମ କାର୍ମୁକମ୍
ଯଜ୍ଞମଣ୍ଡପେ ପ୍ରତିଷ୍ଠାପିତମ୍
ତ୍ର୍ୟମ୍ବକଦେବୋ ଯଚ୍ଚ ଗୃହୀତ୍ବା, ଜଘାନ ତ୍ରିପୁରାସୁରମ୍ || ୨
ନିଧାୟ ଭବନେ ତଚ୍ଛିବଚାପମ୍
ପୂଜୟତେ ତଜ୍ଜନକୋଽନୁଦିନମ୍
ବିଶାଲଧନୁଷା ତେନ ସମାନଂ, ଜଗତି ନ ଚାପାନ୍ତରମ୍ || ୩
ଦେଶଦେଶତୋ ନୃପା ଆଗତାଃ
ବୀକ୍ଷ୍ୟ ଧନୁଷ୍ୟଂ ସ୍ତିମିତା ଜାତାଃ
ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ତସ୍ୟୋଦ୍ଧରଣେ ତେଷାଂ, ବଲବତ୍ସଂପ୍ରେରଣମ୍ || ୪
ଦେବା ଦୈତ୍ୟା ନରାଃ କିନ୍ନରାଃ
ଉଦ୍ଧର୍ତୁମଦୋ ନ ଲବଂ ଶକ୍ତାଃ
ଚାପସ୍ୟ ତୁ ତତ୍ ପରମଦୃଢତ୍ବଂ, ନୈବାନମିତଂ ଲବମ୍ || ୫
ତନିଷ୍ୟତେ କୋ ବିକୃଷ୍ୟ ବେଦମ୍
କରିଷ୍ୟତେ ତଦ୍ ଧନୁରାଧିଜ୍ୟମ୍ ?
ଅସୌ ନ ଜାତୋ ମୋକ୍ତୁଂ ପ୍ରଭବେତ୍, ତସ୍ମାଦ୍ୟୋ ବା ଶରମ୍ || ୬
ଉଭୌ ଧନ୍ବିନୌ ଜନ୍ମନା ଯୁବାମ୍
ଧନୁରୀକ୍ଷେଥାଂ ନିଜନୟନାଭ୍ୟାମ୍
ପଶ୍ୟ ରାଘବ, ସ୍ବଯଂ ସ୍ବବନ୍ଧୋରୌତ୍ସୁକ୍ୟଂ କୀଦୃଶମ୍ || ୭
ପ୍ରସ୍ଥିତାଶ୍ଚ ମୁନୟଃ ସୋତ୍ସାହମ୍
ସଂଗଚ୍ଛେଥାମେତୈଃ ସାର୍ଧମ୍
ଯଦି ପ୍ରବାସୋ ଭବେଦ୍ ଯୁବାଭ୍ୟାଂ, ଭାଗ୍ୟତରୋସ୍ତତ୍ଫଲମ୍ || ୮
୧୦
BACK TO TOP
୧୧ ଅଦ୍ୟ ବୈ ଶାପବିମୁକ୍ତାଽଭବମ୍
’େହି ରାମ ସତ୍ବରଂ, ଗ୍ରହୀତୁଂ ମିଥିଲାଯା ଦର୍ଶନମ୍ | ଽ
ଏତମ୍ ଆଗ୍ରହମ୍ ଉପେକ୍ଷିତୁଂ ନ ଶଶାକ ଶ୍ରୀରାମଃ |
ମୁନିଜନୈଃ ସାର୍ଧଂ ସଃ ସଲକ୍ଷ୍ମଣଃ ମିଥିଲାଂ ଗନ୍ତୁଂ ପ୍ରସ୍ଥିତଃ |
ମାର୍ଗେ ମହର୍ଷିଃ ବିଶ୍ବାମିତ୍ରଃ ତାଭ୍ୟାଂ ବିବିଧାଃ କଥାଃ ଅଶ୍ରାବଯତ୍ |
ଏବମଧ୍ବାନମାକ୍ରମନ୍ତଃ ତେ କମପି ଜୀର୍ଣଂ ବିବିକ୍ତମ୍ ଆଶ୍ରମଂ ପ୍ରାପ୍ତାଃ |
’କିମର୍ଥମ୍ ଅୟମ୍ ଆଶ୍ରମଃ ବିବିକ୍ତଃ ?ଽ ଇତି ରାମେଣ ପୃଷ୍ଟେ
ସତି ବିଶ୍ବାମିତ୍ରଃ ତସ୍ମୈ ଅହଲ୍ୟାବୃତ୍ତାନ୍ତଂ ନିବେଦ୍ୟ ସ୍ବଚରଣସ୍ପର୍ଶେଣ
ଅହିଲ୍ୟାଯାଃ ଉଦ୍ଧାରଂ କର୍ତୁମ୍ ଆଜ୍ଞାପୟାମାସ |
ଶିଲାବତ୍ ପତିତାୟାଃ ଅହଲ୍ୟାଯାଃ ଦେହାତ୍ ଶ୍ରୀରାମସ୍ୟ
ଚରଣସ୍ପର୍ଶେଣପ୍ରକାଶକିରଣାଃ ଇବ ସ୍ଫୁରିତାଃ ମଧୁରସ୍ବରାଃ ଚ ଶ୍ରୁତାଃ |
ଅହଲ୍ୟା -
ରାମ, ତେ ଚରଣସ୍ପର୍ଶାଦହମ୍
ଅଦ୍ୟ ବୈ ଶାପବିମୁକ୍ତାଽଭବମ୍ ||
ତ୍ବଯା ନିର୍ମିତଂ କରୁଣାଶିଲ୍ପମ୍
ପୁନରପି ପ୍ରାପ୍ତଂ ମୟା ବପୁରିଦମ୍
ବନ୍ଧବିମୁକ୍ତାଶ୍ଚୁମ୍ବନ୍ତୀମେ ଶ୍ବାସାସ୍ତେ ପଦୟୁଗମ୍ || ୧
ପୁନର୍ନୟନୟୋର୍ଲବ୍ଧା ଦୃଷ୍ଟିଃ
ପଶ୍ୟାମି ତ୍ବାଂ, ତ୍ବଯି ସୃଷ୍ଟିମପି
କପୋଲଯୋର୍ମେ ଶୀତୋଷ୍ଣାନାମଶ୍ରୂଣାଂ ସିଞ୍ଚନମ୍ || ୨
ଶ୍ରବଣଚେତନା ପୁନରପି ଜାତା
ଉକ୍ତିରମୂଲ୍ୟା ମନସାଽବଗତା
’ଜାଗୃହି ବତ୍ସେଽ କେନଚିଦୁତଂ ବଚନଂ କରୁଣାମୟମ୍ || ୩
ପୁଲକିତମେତଦ୍ ଭୁଗ୍ନଶରୀରମ୍
ଜାନେ ପଦୟୋସ୍ତବ ସଂସ୍ପର୍ଶମ୍
କୁଙ୍କୁମରଜସା ପଦୟୋସ୍ତେ ମେ ଭାଲଂ ନନୁ ରଞ୍ଜିତମ୍ || ୪
ମୌନେ ଜାତଂ ପୁନରପି ବଚନମ୍
ପତିତପାବନୋ ରାମ, ନନୁ ତ୍ବମ୍
ତବୈବ କୃପୟା ଚାଦ୍ୟ ସଞ୍ଚିତଂ ସୁଧୟା ହାଲାହଲମ୍ || ୫
ପତିତପାବନୋ ରଘୁରାଜସ୍ତ୍ବମ୍
କରବାଣି ତୁ ତେ କଥଂ ପୂଜନମ୍
ଅର୍ପିତମେତତ୍ ପଦେ ତ୍ବଦୀୟେ ସର୍ବଂ ନବଜୀବନମ୍ || ୬
୧୧
BACK TO TOP
୧୨ ଶୃଣୁତ ସ୍ବଯଂବରାଖ୍ୟାନମ୍
’ଦ୍ୟ ବୈ ଶାପବିମୁକ୍ତାଽଭବମ୍ | . | ଽ
ଏତୈଃ ବଚନୈଃ ଅହଲ୍ୟା କୃତଜ୍ଞତାଭାବମ୍ ଅଦର୍ଶଯତ୍ |
ଅଥ ଗୌତମାଶ୍ରମେ କଂଚିତ୍କାଲଂ ବିଶ୍ରମ୍ୟ ସର୍ବେ ମୁନୟଃ ରାମଲକ୍ଷ୍ମଣାଭ୍ୟାଂ
ସହ ମାର୍ଗସ୍ଥାଃ ଅଭବନ୍ | ମିଥିଲାନଗରୀମ୍ ଆଗତାଃ ତେ ସର୍ବେ ରାଜର୍ଷିଣା ଜନକେନ
ଯଥାବିଧି ସତ୍କୃତାଃ | ରାମଲକ୍ଷ୍ମଣୌ ଦଶରଥନନ୍ଦନୌ ଇତି ଶ୍ରୁତ୍ବା ଜନକଃ
ଭୃଶଂ ମୁଦିତଃ | ’େତୌ ରାଜକୁମାରୌ ତବ ବିଶାଲଂ ଶିବଚାପଂ ଦ୍ରଷ୍ଟୁମୁତ୍ସୁକୌଽ
ଇତ୍ୟପି ବିଶ୍ବାମିତ୍ରଃ ଜନକମହାରାଜାୟ ଅକଥୟତ୍ |
ଅନ୍ୟେଦ୍ୟୁଃ ସମସ୍ତଜନସମକ୍ଷଂ ମିଥିଲାଧିପତିଃ ଜନକଃ ତତ୍ ମହାଚାପଂ
ମଲ୍ଲୈଃ ରାଜସଭାମ୍ ଆନାୟଯତ୍ | ରାମଲକ୍ଷ୍ମଣୌ ତଦ୍ ରୁଦ୍ରଚାପଂ ପ୍ରଣତବନ୍ତୌ |
ପଶ୍ଚାଦ୍ ସର୍ବେଷୁ ନୃପାନ୍ତରେଷୁ ଧନୁରୁଦ୍ଧରଣେ ଅସମର୍ଥତାଂ ଗତେଷୁ, ରାଜର୍ଷୌ
ଜନକେ ଚ ଚିନ୍ତାକୁଲେ ଜାତେ, ଶ୍ରୀରାମଃ ଧନୁରୁଦ୍ଧରଣାୟ ଜନକମହାରାଜସ୍ୟ
ଅନୁଜ୍ଞାଂ ପ୍ରାର୍ଥୟତ | ’ବଶ୍ୟମ୍ଽ ଇତି ତେନ ଅନୁଜ୍ଞାତେ ଶ୍ରୀରାମଃ ତଦ୍ ଧନୁଃ ଲୀଲଯା ଉଦ୍ଧୃତବାନ୍, ତସ୍ମିନ୍ ଚ ପ୍ରତ୍ୟଞ୍ଚାମ୍ ଆରୋପୟିତୁଂ ଯାବତ୍ ସଃ ପ୍ରାଯତତ,
ତାବତ୍ ଅଶନିପାତସ୍ୟ ଇବ ମହାସ୍ବନଂ କୃତ୍ବା ତତ୍ ଧନୁଃ ଦ୍ବିଧା ଭିନ୍ନମ୍ |
ତତ୍ ଅଦ୍ଭୁତଂ ଚେଷ୍ଟିତଂ ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ଜନକଃ ନିତରାଂ ବିସ୍ମିତଃ, ତସ୍ମାଦପି ଅଧିକଂ
ହର୍ଷିତଃ | ଅଚିରାଦେବ ସଃ ରାମେଣ ସହ ବୀର୍ୟଶୁଲ୍କାୟାଃ ସୀତାୟାଃ ବିବାହସ୍ୟ
ପ୍ରସ୍ତାବଂ ବିଶ୍ବାମିତ୍ରସ୍ୟ ପୁରତଃ ଅସ୍ଥାପୟତ୍ | ବିଶ୍ବାମିତ୍ରେଣ ଅପି ସଃ ପ୍ରସ୍ତାବଃ ସ୍ବୀକୃତଃ | ଯଥାକାଲଂ ଶ୍ରୀରାମଃ ସୀତୟା ସହ ବିବାହେନ ବଦ୍ଧଃ |
ସୀତାୟାଃ ଭଗିନୀନାଂ - ଉର୍ମିଲା - ମାଣ୍ଡବୀ - ଶ୍ରୁତକୀର୍ତୀନାଂ - ବିବାହାଃ ଅନୁକ୍ରମେଣ
ଶ୍ରୀରାମସ୍ୟ ବନ୍ଧୁଭିଃ - ଲକ୍ଷ୍ମଣ - ଭରତ - ଶତ୍ରୁଘ୍ନୈଃ - ସହ ସଂପନ୍ନାଃ |
ସଃ ନନୁ ମହାନ୍ ଅବର୍ଣନୀୟଃ ସମାରୋହଃ ସଂଜାତଃ | ପ୍ରଥମପରାକ୍ରମାର୍ଥଂ
ପ୍ରାସାଦାତ୍ ନିଷ୍କ୍ରାନ୍ତୌ ରାମଲକ୍ଷ୍ମଣୌ ସ୍ବବଧୂଭ୍ୟାଂ ସହ ଅୟୋଧ୍ୟାଂ
ପ୍ରତିନିବୃତ୍ତୌ | ତେଷାଂ ଗମନସ୍ୟ ପଶ୍ଚାଦପି ସୁଚିରଂ ମିଥିଲାଯାଂ ବନ୍ଦିନଃ
ସୀତାସ୍ବଯଂବରାଖ୍ୟାନଂ ଗାୟନ୍ତି ସ୍ମ -
ଭାଟଚାରଣାଃ -
ଆକାଶେନାଽଽବଦ୍ଧା ନୂନଂ ଧରଣୀଜନନୀୟମ୍
ଶୃଣୁତ ସ୍ବଯଂବରାଖ୍ୟାନଂ ସୀତାସ୍ବଯଂବରାଖ୍ୟାନମ୍ ||
ଶ୍ରୀରାମେଣୋଦ୍ଧୃତଂ ଲୀଲଯା ରୌଦ୍ରଂ ଶିବଚାପମ୍
ମିଥିଲାଧିପତେର୍ମନୋବାଞ୍ଛିତଂ ତେନ ସୁପରିପୂର୍ଣମ୍
କନ୍ୟାଭାଗ୍ୟଂ ସ୍ଥିତଂ ଶ୍ୟାମଲଂ ତସ୍ୟାଗ୍ରେ ମୂର୍ତମ୍ || ୧
ମୁଗ୍ଧା ସୀତାଽଽରାନ୍ନିରୀକ୍ଷତେ ରାମଂ ଚାପଧରମ୍
ସମାନୀୟ ଲୋଚନୟୋର୍ୟାବତ୍ ସର୍ବଂ ନିଜସତ୍ତ୍ବମ୍
କପୋଲଯୁଗଲେ ବିକସତି ଲଜ୍ଜାପ୍ରସୂନମାରକ୍ତମ୍ || ୨
ଉନ୍ନମୟ୍ୟ ପକ୍ଷ୍ମଣୀ ବୀକ୍ଷତେ ଯାବତ୍ ସା ମୁଗ୍ଧା
ତଡିତ୍ସ୍ତନିତବତ୍ ଭୀଷଣନାଦସ୍ତଦା ଶ୍ରୁତଃ ସହସା
ଶ୍ରୀରାମେଣ ଦ୍ବିଧା ଭଞ୍ଜିତଂ ରୌଦ୍ରଂ ଶିବଚାପମ୍ || ୩
ତିମିରାନ୍ଧାସ୍ତେ ସର୍ବେ ଭୂପା ମୂଢା ଇବ ଜାତାଃ
ସ୍ଫୁଟଂ ହସନ୍ତୀ ମନସି ଲଜ୍ଜିତା ଭୂମିସୁତା ସୀତା
ସଚିନ୍ତନୟନେ ଜନକସ୍ୟ ଗତେ ତତ୍କ୍ଷଣମାନନ୍ଦମ୍ || ୪
ଜଗାଦ ଜନକୋ ବିଶ୍ବାମିତ୍ରଂ ତଂ ସନମସ୍କାରମ୍
ଦଶରଥପୁତ୍ରାଯ ମେ ଚାର୍ପୟେ ଦୁହିତରମଦ୍ୟାହମ୍
ତୃପ୍ତସୀତୟା ନିମୀଲିତେ ନିଜନୟନେ ସାନନ୍ଦମ୍ || ୫
ଜନକାଜ୍ଞାମନୁସୃତ୍ୟ ଜାନକୀ ହ୍ୟୁଦତିଷ୍ଠନ୍ମନ୍ଦମ୍
ଗତିଶ୍ଚଞ୍ଚଲା ଚଞ୍ଚଲମଧିକଂ ମାଲ୍ୟଂ ହସ୍ତଗତମ୍
ଗୌରୌ ଚରଣୌ ତଦା ତଦୀୟୌ ପ୍ରାପ୍ତୌ ସୌଖ୍ୟପଦମ୍ || ୬
ଆରକ୍ତୋଷଃପ୍ରଭା ବ୍ୟାପ୍ନୁତେ ଯଥା ନଭୋ ନୀଲମ୍
ତଥା ବ୍ୟାପ୍ନୁତେ ରାମଶରୀରଂ ନୂପୁରରବତାଲମ୍
ସଭାମଣ୍ଡପେ ଜାତଂ ମାୟାବ୍ରହ୍ମଣୋଶ୍ଚ ମିଲନମ୍ || ୭
ମାଲାଂ ନତରାମସ୍ୟ ଜାନକୀ ନ୍ୟବେଶଯତ୍ କଣ୍ଠେ
ତଦାଽଭ୍ୟନନ୍ଦନ୍ ସୁରା ଉଭୌ ତୌ କରତାଲର୍ଗଗନେ
ଘୋଷୋଽସୌ ମଙ୍ଗଲବାଦ୍ୟାନାଂ ପ୍ରାପ୍ତସ୍ତଚ୍ଛ୍ରବଣମ୍ || ୮
ରାମ ଈଶ୍ବରାଂଶୋ ଧରାଯା ଦୁହିତା ସା ସୀତା
ଗନ୍ଧର୍ବୈରପି ସୁସ୍ବରେଣ ସା ଜୟଗାଥା ଗୀତା
ଆକାଶେନାଽଽବଦ୍ଧା ଧରଣୀଜନନୀୟଂ ଚୈବମ୍ || ୯
୧୨
BACK TO TOP
୧୩ ଶଂସାମ ତୋଷଂ କଥମ୍
ସ୍ବଯଂବରସ୍ୟ ପଶ୍ଚାତ୍ କୈଲାସଶୃଙ୍ଗେ ଇବେ ଧବଲୋତ୍ତୁଙ୍ଗେ ରାଜପ୍ରାସାଦେ
ଶ୍ରୀରାମଃ ଗୃହସ୍ଥାଶ୍ରମସୁଖମ୍ ଅଶ୍ନୁତେ ସ୍ମ | ଶ୍ରୀରାମଃ ସୁସ୍ବରୂପଃ,
ମହାବିକ୍ରାନ୍ତଃ, ଧୀରୋଦାତ୍ତଃ, ତଥା ଚ ଜ୍ଞାନବାନପି ବିନମ୍ରଃ
ଆସୀତ୍ | ଅତଃ ସଃ ପ୍ରଜାସୁ ନିତରାଂ ପ୍ରିଯଃ ଜାତଃ | ଏତଦ୍ ବିଲୋକ୍ୟ
ବୃଦ୍ଧଃ ଦଶରଥଃ ’ଶ୍ରୀରାମେ ରାଜ୍ୟାଭିଷେକଂ କୃତ୍ବା
ବିଶ୍ରାନ୍ତିସୁଖଂ ଲଭେୟଽ ଇତି ମନସି କୃତବାନ୍ | ସଃ
ସ୍ବସଂକଲ୍ପଂ ଗୁରୁଭ୍ୟଃ, ସଚିବେଭ୍ୟଃ ତଥା ଚ ସ୍ବଭାର୍ୟାଭ୍ୟଃ
କଥୟାମାସ | ସର୍ବେଽପି ତେ ସଂକଲ୍ପମ୍ ଏନଂ ସାନନ୍ଦଂ ଅନ୍ବମୋଦନ୍ତ |
ପ୍ରଜାଜନାଃ ଅପି ହର୍ଷନିର୍ଭରାଃ ସଂଜାତାଃ | ତଦା ରାଜା ଦଶରଥଃ
ଉଦ୍ଘୋଷଯାମାସ - ’ଚୈତ୍ରମାସେ ପୁଷ୍ୟନକ୍ଷତ୍ରେ ଶ୍ରୀରାମଃ
ସିଂହାସନମ୍ ଆରୋକ୍ଷ୍ୟତିଽ ଇତି | ତଦା ଉର୍ମିଲାଦୟଃ ଭଗିନ୍ୟଃ
ସୀତାୟାଃ ମନ୍ଦିରଂ ଗତ୍ବା ସମୋଦବିନୋଦଂ ତାମୁଚୁଃ -
ଉର୍ମିଲା, ମାଣ୍ଡବୀ, ଶ୍ରୁତକୀର୍ତିଶ୍ଚ -
ଶଂସାମ ତୋଷଂ ନାମ ସଖି ତେ, ଶଂସାମ ତୋଷଂ କଥମ୍
ସୀତାନାଥୋ ଭୂଷଯିତା ଶ୍ବୋଽଯୋଧ୍ୟାସିଂହାସନମ୍ ||
ରାମେ ସିଂହାସନାଧିଷ୍ଠିତେ
ଉପସୀଦସି ବାମାଙ୍ଗେ ସୀତେ
ମନାଗ୍ ଗର୍ବିତେ, ମନାଗ୍ ଲଜ୍ଜିତେ
ରାଜଭୂଷଣଂ ଭୂଷଯତେ ତେ ରୂପଂ ନନୁ ଶୋଭନମ୍ || ୧
ଗୁରବୋ, ମୁନୟଃ ସମେତ୍ୟ ନିକଟମ୍
ସପ୍ତନଦୀନାଂ ସେକ୍ଷ୍ୟନ୍ତି ଜଲମ୍
ଉଭୟବଂଶଯୋସ୍ତଦ୍ ଧନ୍ୟତ୍ବମ୍
ଦୁନ୍ଦୁଭିନାଦସ୍ତଦା ଶ୍ରୋଷ୍ୟତେ ଘନଗମ୍ଭୀରୋଽନିଶମ୍ || ୨
ଜନେ ମାନ୍ୟତା ଭର୍ତୃସମାନା
ରାଜ୍ଞୀପଦବୀଂ ପ୍ରାପ୍ନୋଷି ଯଦା
ଅପୁତ୍ରାଽପି ତ୍ବଂ ଭବସି ସୁମାତା
ପ୍ରଜାଜନାନାଂ ମାତୃପଦଂ ତେ ସ୍ବୀକରଣୀୟଂ ପରମ୍ || ୩
ତବୈବାଙ୍କିତା ଭବିତା ଧରଣୀ
କନ୍ୟା ଭବିତା ମାତୃସ୍ବାମିନୀ
କେନ ସେବିତା ସମ୍ପଦୀଦୃଶୀ
ଭବିତା ଫଲଦଲକୁସୁମମଣ୍ଡିତା ଭୂମାତା ସନ୍ତତମ୍ || ୪
ପତିତୋଦ୍ଧାରକରାମେଣ ସମମ୍
ପତିତପାବନେ ହେ ସୀତେ ତ୍ବମ୍
ଭୁଙ୍କ୍ଷ୍ବ ଧରାଯାଂ ସ୍ବର୍ଗୀୟସୁଖମ୍
ବ୍ୟାପ୍ନୋତୁ ଚ ତେ ଯଶଃପ୍ରଭା ସା ଧବଲା ଭୁବନତ୍ରଯମ୍ || ୫
ତ୍ବମେବ ଦେବୀ, ସେବିକା ବଯମ୍
ତ୍ବଦୀୟଚରଣେ ଲୀନାଃ ସତତମ୍
ଯଥେଚ୍ଛମଧୁନା ଦେହ୍ୟାଦେଶମ୍
ତ୍ବଦୀୟଚରଣେ ମତିରସ୍ମାକଂ ଭବତୁ ନତା ସନ୍ତତମ୍ || ୬
ନ ଚ ପରିହାସସ୍ତ୍ବିଯମେବେଚ୍ଛା
ସୁଦୈବସ୍ୟ ତେ ଭବତୁ ନ କକ୍ଷା
ତବେଶକୃପୟା ଭବତୁ ସୁରକ୍ଷା
ଭବତୁ କଦା ନ ଚ ଦୃଷ୍ଟ୍ୟାଽସ୍ମାକଂ ଭାଗ୍ୟଂ ତେ ବାଧିତମ୍ || ୭
ଶୃଣୁ ସଖି ପରିଚିତପଦରବମେତମ୍
ଛାୟଯାଽପି ତନୁସୌଷ୍ଠବମୁକ୍ତମ୍
ଦର୍ଶନାୟ ତେ ରାମାଗମନମ୍
ଅତଃ ସଲଜ୍ଜଂ ପ୍ରିଯସଖି ନୂନଂ କଚ୍ଚିତ୍ ତେ ବୀକ୍ଷଣମ୍ ?୮
୧୩
BACK TO TOP
୧୪ ମା ଲଙ୍ଘୟ ବଚନମ୍
’ସୀତାନାଥୋ ଭୂଷଯିତା ଶ୍ବୋଽଯୋଧ୍ୟାସିଂହାସନମ୍ଽ
ଏନୟା ବାର୍ତୟା ପ୍ରାସାଦେନ ସହ ନଗରମପି ପ୍ରହୃଷ୍ଟମ୍ | ପ୍ରଜାଜନାଃ
ଆନନ୍ଦୋତ୍ସବେ ନିମଗ୍ନାଃ | କୌସଲ୍ୟା ଇବ ସୁମିତ୍ରା, ତଥା କୈକେୟୀ ଅପି ମୁଦାନ୍ବିତେ ଜାତେ |
ତଥାପି ମନ୍ଥରା ନାମ କାଚିତ୍ କୁବ୍ଜା ଦାସୀ କୈକେୟ୍ୟାଯଃ ମନଃ କଲୁଷିତଂ
କୁର୍ବତୀ ପ୍ରାହ, ’ଯତଃ ରାଜା ଦଶରଥଃ ଭରତେ ମାତୁଲଗୃହେ ଦୂରେ ଗତେ
ସତି ରାମେ ରାଜ୍ୟାଭିଷେକଂ କୁରୁତେ, ତତଃ ତସ୍ୟ ମନସି କିମପି କୈତବଂ ବିଦ୍ୟତେ |
ବସ୍ତୁତଃ ଭରତଃ ରାଜ୍ୟେ ପ୍ରତିଷ୍ଠାପୟିତବ୍ୟଃ, ଶ୍ରୀରାମଶ୍ଚ ଅପସାରଯିତବ୍ୟଃ | ଽ
ପ୍ରଥମଂ କୈକେୟୀ ତାମ୍ ଅହସତ୍ ଅନିନ୍ଦଚ୍ଚ | ତଥାପି ଶନୈଃ ଶନୈଃ
ମନ୍ଥରାକଲ୍ପିତଂ ବିଷଂ ତସ୍ୟାଃ ବୁଦ୍ଧୌ ଆରୂଢମ୍ | ମନ୍ଥରାଯାଃ
ମନ୍ତ୍ରିତେନ ତସ୍ୟାଃ ମନସି ଅସୂଯା ସମୁତ୍ପନ୍ନା | ସା ସକ୍ରୋଧଂ ଦଶରଥମ୍
ଉପାଲଭମାନା ବ୍ୟାହରତ୍,
କୈକେୟୀ
ମା ଲଙ୍ଘୟ ବଚନଂ ପ୍ରଭୋ ମେ, ମା ଲଙ୍ଘୟ ବଚନମ୍
ବିତର ନାଥ ମେ ଭରତେ ରାଜ୍ୟଂ, ରାମେ ବନବାସମ୍ ||
ନାପେକ୍ଷେ ତବ ଦୟାସାନ୍ତ୍ବନମ୍
ଆଦୌ ପାଲଯ ସ୍ବଦତ୍ତଶବ୍ଦମ୍
ମାତୁଲଗେହାତ୍ ପ୍ରତ୍ୟାନୟ ମେ ଭରତମିହ ତ୍ବରିତମ୍ || ୧
ସୁତରାଗାଦିବ ଭ୍ରଷ୍ଟମତିସ୍ତ୍ବମ୍
କୁରୁଷେ କସ୍ମାତ୍ ବଦ ବିକ୍ଷେପମ୍
ଶୋଭତେଽଥ କିଂ ବଚନବିଘାତୋ ରଘୁବୀରସ୍ୟୈବମ୍ ?୨
ଶମ୍ବରେଣ ତେ ଜାତଂ ଘୋରମ୍
ଦଣ୍ଡକେ ବନେ ରଣମିନ୍ଦ୍ରାର୍ଥମ୍
କେନ ପ୍ରଯୁକ୍ତସ୍ତଦା ରଥେ ତେ ହସ୍ତାକ୍ଷସ୍ତ୍ବରିତମ୍ ?୩
ସଙ୍ଗରେ ତଦା ଲବ୍ଧ୍ବା ବିଜୟମ୍
ଅପି ସ୍ମରସି ବା ତ୍ବଯା କିମୁକ୍ତମ୍ ?
ପ୍ରିଯେ ପ୍ରଦତ୍ତଂ ବରଦ୍ବଯଂ ତେ, କଥୟ କିମଭିଲଷିତମ୍ ?୪
ବନିତୋଚିତଚାତୁର୍ୟେଣାହମ୍
ଅରକ୍ଷମଦ୍ୟାପି ଚ ତଦ୍ବଚନମ୍
ଅଦ୍ୟ ତୁ ଯାଚେ ବରଦ୍ବଯମହଂ ଦୃଷ୍ଟ୍ବୋଚିତସମୟମ୍ || ୫
ଯଚ୍ଛ ବରାଭ୍ୟାମଧୁନା ମହ୍ୟମ୍
ସିଂହାସନମେତଦ୍ ଭରତାର୍ଥମ୍
ଚତୁର୍ଦଶାବ୍ଦଂ ବିଜନେ ବାସଂ ରାମାୟ ଚ ତୂର୍ଣମ୍ || ୬
ପକ୍ଷପାତି ତବ ପ୍ରେମୈବେଦମ୍
ଅସ୍ମିନ୍ ନ ସହେ ତ୍ବଧିକଂ ବୋନମ୍
ଉଦାରବଚସା ବରୌ ପ୍ରଦତ୍ତାବଥ କିଂ ନିଃଶ୍ବସିତମ୍ ?୭
ପ୍ରାସାଦାନ୍ନିଷ୍କାସଯ ରାମମ୍
ଉଲ୍ଲଙ୍ଘୟ ବା ରଘୁକୁଲଧର୍ମମ୍
ଲଭସ୍ବାଥ ବା ଯଶଃ ପାଲଯନ୍ନାତ୍ମୋଦିତବଚନମ୍ || ୮
ମୂର୍ଚ୍ଛାଽସତ୍ୟା ବାଷ୍ପମଲୀକମ୍
ସମ୍ପଦି ସକ୍ତୋ ରାମୋ ନୂନମ୍
ତଦାରାଧନଂ କେବଲମେକଂ ପ୍ରବଲଂ ତେ ବ୍ୟସନମ୍ || ୯
ସୀଦତୁ ଗଗନଂ, ଦଲତୁ ଧରା ବା
ବାରଂ ବାରଂ କୁତୋଽଭ୍ୟର୍ଥନା ?
ବରପରିପୂର୍ତିଂ ବିନା ନ ଚରମଂ ନିଃଶ୍ବସିମି ଶ୍ବାସମ୍ || ୧୦
୧୪
BACK TO TOP
୧୫ ରାମ, ମା ଯାହି ବନଂ ଘୋରମ୍
’ମା ଲଙ୍ଘୟ ବଚନଂ ପ୍ରଭୋ ମେଽ
ଇତି କଠୋରୈଃ ଶବ୍ଦୈଃ କୈକେୟୀ ବାରଂ ବାରଂ ଦଶରଥସ୍ୟ ମସ୍ତକେ
ବଜ୍ରପ୍ରହାରାନ୍ ଇବ ଅକରୋତ୍ | ପରମାଂ କରୁଣାବସ୍ଥାଂ ପ୍ରାପ୍ତଃ ସଃ ତାଂ
ପ୍ରାର୍ଥୟତ, ତସ୍ୟାଃ ଦୟାମ୍ ଅୟାଚତ, ତସ୍ୟାଃ ପୁରତଃ ସାଷ୍ଟାଙ୍ଗ-
ପ୍ରଣିପାତମ୍ ଅକରୋତ୍, ତଥାପି ତସ୍ୟାଃ ଦୁରାଗ୍ରହଃ ଲବମପି ନ କ୍ଷୀଣଃ |
କିଂକର୍ତବ୍ୟମୂଢଃ ସଃ ତୂଷ୍ଣୀଂ ସ୍ଥିତଃ | ତଦାନୀଂ ମନ୍ଦିରଦ୍ବାରମାଗତଂ
ସୁମନ୍ତ୍ରଂ କୈକେୟୀ ଆଜ୍ଞାପୟାମାସ, ’ରାମଚନ୍ଦ୍ରମ୍ ଇହ ଆନୟ | ଽ
ଅଭିଷେକମ୍ ଅପେକ୍ଷମାଣଂ ଶ୍ରୀରାମଂ ଗୃହୀତ୍ବା ସୁମନ୍ତ୍ରଃ କୈକେୟୀମନ୍ଦିରଂ
ପ୍ରାପ୍ତଃ | ତତ୍ର ମ୍ଲାନବଦନମ୍, ଅଧୋମୁଖମ୍, ମୂକୀଭୂତଂ ଚ ରାଜାନଂ
ବୀକ୍ଷ୍ୟ ରାମଃ ଚକିତଚିନ୍ତିତଃ ଜାତଃ | କଟାକ୍ଷେଣ ଏବ ସଃ କୈକେୟୀଂ
ତତ୍କାରଣଂ ପୃଷ୍ଟବାନ୍ | ସା ସର୍ବଂ ବୃତ୍ତାନ୍ତଂ ତସ୍ମୈ ନ୍ୟବେଦୟତ୍
ଅବଦଚ୍ଚ, ’ସଃ ସ୍ବମୁଖେନ ତ୍ବାମ୍ ଆଖ୍ୟାତୁଂ ନ ଧୃଷ୍ଣୋତି | ତଥାପି
ଅୟୋଧ୍ୟାଯାଃ ରାଜ୍ୟଂ ଭରତେନ ଲବ୍ଧବ୍ୟଂ, ତ୍ବଯା ଚ ଚତୁର୍ଦଶ ବର୍ଷାଣି
ବନେ ବସ୍ତବ୍ୟମ୍ ଇତି ସ ଇଚ୍ଛତି | ଽ ରାଜା ଦଶରଥଃ ତୁ ସ୍ବଯଂ କିମପି
ବକ୍ତୁଂ ନ ଶଶାକ | ତଦା ତସ୍ୟ ମୌନମ୍ ଏବ ତସ୍ୟ ସଂମତିଃ ଇତି ବିମୃଶ୍ୟ
ରାମଃ ଅବିଲମ୍ବେନବନଗମନାୟ ସିଦ୍ଧଃ | ବୃତ୍ତାନ୍ତମେତଂ ଜନନ୍ୟୈ ନିବେଦୟିତୁଂ
ସଃ କୌସଲ୍ୟାଃ ମନ୍ଦିରଂ ପ୍ରାପ୍ତଃ |
ଧବଲବେଷଂ ପରିଧାୟ କୌସଲ୍ୟା ଅଗ୍ନୟେ ଆହୁତିମ୍ ଅର୍ପୟନ୍ତୀ ଶୁଦ୍ଧାସନେ
ଉପବିଷ୍ଟା ଆସୀତ୍ | ଶ୍ରୀରାମମ୍ ଆଗତଂ ବିଲୋକ୍ୟ ପ୍ରମୁଦିତା ସା ତସ୍ମୈ ଆସନମ୍
ଅଦଦାତ୍ | ତଥାପି ରାମଃ ନ କେବଲଂ ଆସନଂ ନ ଜଗ୍ରାହ, ପ୍ରତ୍ୟୁତ
’ପିତ୍ରାଜ୍ଞାମ୍ ଅନୁସୃତ୍ୟ ଅହଂ ବନବାସାଯ ପ୍ରସ୍ଥିତଃଽ ଇତି
ସଃ ତସ୍ୟୈ ଅକଥୟତ୍ | କୌସଲ୍ୟା ହତବୁଦ୍ଧା ଇବ ଜାତା | କୈକେୟ୍ୟାଃ ଦୁରାଗ୍ରହଃ,
ଦଶରଥସ୍ୟ ବରପ୍ରଦାନମ୍, ରାମସ୍ୟ ଚ କର୍ତବ୍ୟପାଲନନିଗ୍ରହଃ
ଏତତ୍ କିମପି ବୋଦ୍ଧୁଂ ସା ନ ଶଶାକ | ଶ୍ରୀରାମଂ ଦୃଢମ୍ ଆଲିଙ୍ଗ୍ୟ
ସା ଆର୍ତସ୍ବରେଣ ଆହ -
କୌସଲ୍ୟା -
ଉଲ୍ଲଙ୍ଘ୍ୟେମଂ ଜନନୀସ୍ନେହଂ ଦେହଲ୍ୟା ସହିତମ୍
ରାମ, ମା ଯାହି ବନଂ ଘୋରମ୍ ||
ବ୍ରତୈରଗଣିତୈଃ ସୁତ ଜାତସ୍ତ୍ବମ୍
ସୁଖମଦଦାଃ କିଂ ଦୁଃଖାୟୈବମ୍ ?
କଣ୍ଠଗତା ମେ ପ୍ରାଣାସ୍ତନୁରପ୍ୟାକ୍ରନ୍ଦତି କରୁଣମ୍ || ୧
ମୂଢସପତ୍ନୀ କୈକେୟୀ ସା
ଅବଲା ସା ନନ୍ବହମିବ ମାତା
ଆଦେକ୍ଷ୍ୟତି କିଂ ବନଗମନାର୍ଥଂ ନିଜପୁତ୍ରଂ ଭରତମ୍ ?୨
ତୃପ୍ୟତୁ କାମଂ ତଦକ୍ଷିଯୁଗଲମ୍
ଭୁନକ୍ତୁ ଭରତୋ ସୁଖେନ ରାଜ୍ୟମ୍
ପ୍ରହିଣୋତି ତ୍ବାଂ କୁତୋ ବୈରିଣୀ ବୃଥୈବ କାନ୍ତାରମ୍ ?୩
ଅଧୁନା କଥୟେ ଯଦନିର୍ବାଚ୍ୟମ୍
ଅସୌ ପ୍ରିଯତରା ତସ୍ୟ ମଦଧିକମ୍
କସ୍ମାୟପି ନାଦ୍ୟାବଧି କଥିତଂ ମୂକମିଦଂ ଦୁଃଖମ୍ || ୪
ତଦୀୟନୟନାନଲପ୍ରଦୀପ୍ତମ୍
କଥଂଚିଦାୟୁର୍ମୟା ଯାପିତମ୍
ଆସ୍ଥିତମାସୀତ୍ ଶାସନେ ତୁ ତେ ତସ୍ୟାନ୍ତେ ଶମନମ୍ || ୫
ଉପଦିଶାମି ତେ କଥଂ ତ୍ବଧର୍ମମ୍ ?
ତୋଷଯସ୍ବ ତେ ଜନକମବଶ୍ୟମ୍
ଲଭସ୍ବ ତାବତ୍ତସ୍ୟାନୁମତିଂ ନେତୁଂ ମାଂ ବିପିନମ୍ || ୬
କଥଂ ଧ୍ରିଯେ ସୁତ, ତ୍ବଯା ବିନାଽହମ୍ ?
କଥଂ ସହେ ତବ ରାଘବ ବିରହମ୍ ?
ଜମଦଗ୍ନିସମସ୍ତାତସ୍ତେ କିଂ ମମ ନାଦିଶତି ବଧମ୍ ?୭
କରେଣ ତବ ମେ ପ୍ରଯଚ୍ଛ ମରଣମ୍
ବୃଣୀଷ୍ବ ରାଜ୍ୟଂ ବା ବନବାସମ୍
ଅଦେହା ତଦା ତ୍ବଦନୁଗାମିନୀ ବିଚରିଷ୍ୟାମ୍ୟନିଶମ୍ || ୮
୧୫
BACK TO TOP
୧୬ ରାମାଦପରଃ କୁରୁତେ କୋଽତ୍ର ଶାସନମ୍ ?
’ରାମ ମା ଯାହି ବନଂ ଘୋରମ୍ଽ
ଇତି କୌସଲ୍ୟଯା ବାରଂ ବାରଂ ବିବିଧଂ ବିଜ୍ଞପ୍ତୋଽପି ଶ୍ରୀରାମଃ
ସ୍ବନିଶ୍ଚୟାତ୍ ନ ବିରରାମ | ପ୍ରତ୍ୟୁତ ସଃ ତାମ୍ ଏବ ବିଜ୍ଞାପୟାମାସ,
’ମ୍ବ, ମମ ବନବାସଗମନସ୍ୟ ଆଘାତେନ ମହାରାଜଃ ଦଶରଥଃ
ଆଦୌ ଏବ ନିତରାଂ ଶୋକମଗ୍ନଃ | ଏବଂ ସ୍ଥିତେ ତବାପି ମୟା ସହ
ଅରଣ୍ୟଗମନମ୍ ଉଚିତଂ ନ ମନ୍ୟେ | ଽ ଏଷା ରାମସ୍ୟ ପ୍ରାର୍ଥନା
କୌସଲ୍ୟାଯାଃ କୃତେ ଅନୁଲ୍ଲଙ୍ଘନୀୟା ଅଭବତ୍ | ତଥାପି କିମପି
ଅନୁକ୍ତ୍ବୈବ ଏତତ୍ ସର୍ବଂ ପ୍ରେକ୍ଷମାଣଃ ଲକ୍ଷ୍ମଣଃ ତଦ୍ ଅସହମାନଃ
ସକ୍ରୋଧମାହ -
ଲକ୍ଷ୍ମଣଃ -
ରାମାଦପରଃ କୁରୁତେ କୋଽତ୍ର ଶାସନମ୍ ?
ଖଡ୍ଗକରଃ ପ୍ରେକ୍ଷେଽହଂ ତନ୍ନନୁ ସ୍ବଯମ୍ ||
ପ୍ରଭୁରପି ହେ ରାମ କଥଂ ମୋହଜାଲପତିତସ୍ତ୍ବମ୍ ?
କଥୟେ ତେ ପାପମହଂ ପାପିନାଂ ସ୍ଫୁଟମ୍ || ୧
ନୈବ ବରଂ, ନ ଚ ବଚନଂ, କୈକେୟୀଚ୍ଛତି ରାଜ୍ୟମ୍
ବିଷଯାନ୍ଧୋ ମନୁତେ ତାଂ ଭୂପତିଃ ପରମ୍ || ୨
ସୁତଘାତଂ ବାଞ୍ଛନ୍ତୌ କୀଦୃଶୌ ନୁ ତୌ ପିତରୌ
ବଚନମସୌ ଦତ୍ତଂ ତେ ଲଙ୍ଘତେ କଥମ୍ ?|| ୩
ବିଷଯସୁଖାସକ୍ତୋଽଯଂ ଲଙ୍ଘୟତେ ନିଜବଚନମ୍
ସର୍ବଥା ତୁ ପାଲଯତେ ସ୍ତ୍ରୀଦୁରାଗ୍ରହମ୍ || ୪
କୈକେୟୀଦତ୍ତବରୌ କଥମେତାବଦ୍ୟ ସ୍ମୃତୌ ?
ଅଦ୍ୟାବଧି ନୈଷ ତଥା ବାଽଽବ୍ରବୀତ୍ କଥମ୍ ?୫
ମତ୍ତମତଙ୍ଗଜବତ୍ତେ ଦୈବମିହାଭିକ୍ରମତେ
ବିଦଧେଽହଂ ତସ୍ୟ ରାମ, ରଜ୍ଜୁବନ୍ଧନମ୍ || ୬
ସ୍ବୀକୁରୁଷ୍ବ ରାଜପଦଂ, କୁରୁତେ କୋଽପ୍ୟଥ ବିଘ୍ନମ୍
ପ୍ରେଷଯାମି ଯମସଦନଂ ତଂ ଚ ତତ୍କ୍ଷଣମ୍ || ୭
ଆଗଚ୍ଛତୁ ତ୍ରୈଲୋକ୍ୟଂ ତର୍ଜୟାମି ତତ୍ସର୍ବମ୍
ପଶ୍ୟାମି ଚ ବୃଦ୍ଧପିତା କିଂ କରୋତ୍ୟଯମ୍ || ୮
ଶତଶତଶଃ ଶରଦସ୍ତ୍ବଂ ରାଘବ ପାଲଯ ଭୁବନମ୍
ସିଦ୍ଧସ୍ତେ ରକ୍ଷଣାୟ ପୃଷ୍ଠତୋଽସ୍ମ୍ୟହମ୍ || ୯
ଆୟାନ୍ତଂ ଦଣ୍ଡୟତେ ଭ୍ରାତା ନ ଚ ଦାସସ୍ତେ
ତବ ମାତୁଃ ଶପଥେନାଭିଶୃଣୋମ୍ୟହମ୍ || ୧୦
୧୬
BACK TO TOP
୧୭ ଯତ୍ର ହି ରାମସ୍ତତ୍ର ହି ସୀତା
’ରାମାଦପରଃ କୁରୁତେ କୋଽତ୍ର ଶାସନମ୍ ?ଽ
ଇତି ସର୍ବାନ୍ ତର୍ଜୟନ୍ତଂ ଲକ୍ଷ୍ମଣଂ ଶ୍ରୀରାମଃ କଥଂ କଥମପି
ସାନ୍ତ୍ବଯାମାସ | ତଦନନ୍ତରଂ ସଃ ସୀତାୟାଃ ମନ୍ଦିରଂ ପ୍ରାପ | ତସ୍ୟୈ
ସର୍ବଂ ବୃତ୍ତାନ୍ତଂ ନିବେଦ୍ୟ ସଃ ବନଗମନାୟ ତସ୍ୟାଃ ଅନୁଜ୍ଞାମ୍
ଯଯାଚେ | ତଚ୍ଛ୍ରୁତ୍ବା ବିହସ୍ୟ ସୀତା ଉବାଚ -
ସୀତା -
ଆମନ୍ତ୍ରଯସେ କୁତୋ ମାଂ ବୃଥା ?
ଯତ୍ର ସ ରାମସ୍ତତ୍ର ହି ସୀତା ||
ଯାସି ବିଭୋ, ତ୍ବଂ ଯେନାଽପି ପଥା
ପ୍ରଯାମି ପୁରତସ୍ତେନୈବ ପଥା
ବନବାସାଦପି ନାହଂ ଭୀତା
ସମୀପେ ହି ତ୍ବଂ ଭାଗ୍ୟବିଧାତା || ୧
ମମ ସାନ୍ନିଧ୍ୟେ ତ୍ବଯି ସତି ନାଥେ
ପ୍ରାସାଦାଦପି ତୋଷୋ ବିପିନେ
ସିଂହସନତାଂ ଶିଲାଽପ୍ୟେଷ୍ୟତେ
ଯଦାଽଧିଷ୍ଠିତା ନନୁ ସା ଭବତା || ୨
ପଶବୋ, ଦନୁଜା ଅଦୟା ବିପିନେ
ଭୟଂ ନ ତେଭ୍ୟୋ ମନସୀଷନ୍ମେ
ପଶ୍ଚାଦଗ୍ରେ ଚାପଧରୌ ମେ
ଯାବଦ୍ ଯାତଃ ଶରଧିଂ ଧୃତ୍ବା || ୩
ଯତ୍ପଦଲାଭଂ କୃତ୍ବା ହୃଦୟେ
ଲୀନାଽଽସମହଂ ଧରଣୀଜଠରେ
ତତ୍ପଦବିରହଃ କଥଂ କାର୍ୟତେ ?
ଦିଶସି କୁତସ୍ତ୍ବଂ ଦିବ୍ୟମିଦଂ ମା ?୪
କସ୍ୟ କୃତେ ସଦନେ ନିବସେଯମ୍ ?
ବିରହାଗ୍ନୌ କିଂ ମୁଧା ଜ୍ବଲେଯମ୍ ?
ଛତ୍ରଂ ଭରତେ କିଂ ପଶ୍ୟେଯମ୍ ?
କିମହଂ କୁର୍ୟାଂ ଦାସ୍ୟଂ ଚ ବୃଥା ?|| ୫
ଅପି କୈକେୟ୍ୟା ପ୍ରାପ୍ତାସ୍ତ୍ରିବରାଃ ?
ଅପି ତବ ଚିତ୍ତେ ବସତି ମନ୍ଥରା ?
ସନ୍ତାପୟସେ କୁତୋ ମାଂ ବୃଥା ?
ତ୍ୟଜ୍ୟତେ ତ୍ବଯା କିମହମନାଥା ?୬
ବନବାସୋ ମମ ଭବତି ଲଲାଟେ
ଅବଗତମେତନ୍ମୟା ଶୈଶବେ
ମନୁଜଜୀବନେ ସୁଖଦୁଃଖମୟେ
ବ୍ୟଥା ସୁଖୟତେ ପ୍ରୀତିସଙ୍ଗତା || ୭
ବନ୍ଧନମେତତ୍ ଶତଜନ୍ମୀୟମ୍
ବିଚ୍ଛେଦୟ ତ୍ବଂ ଛିନଦ୍ମି ନାହମ୍
ଆଗଚ୍ଛାମି ତ୍ବଯା ସହ ବନମ୍
କିଂ ନ ଚ ଜାୟା ଭର୍ତୃରଭିନ୍ନା ?୮
ପତିର୍ହି ଛାୟା ପତିରବତଂସମ୍
ପତିପଦପୂଜନମଖଣ୍ଡମନିଶମ୍
ଆର୍ୟସ୍ତ୍ରୀଣାମିଦଂ ଜୀବନମ୍
ବିଘ୍ନଂ କୁରୁଷେ ତତ୍ର କିଂ ବୃଥା ?୯
ମୌନଂ ଭଜସେ କୁତସ୍ତ୍ବମଧୁନା ?
କତିବାରମହଂ ନମାମି ଶିରସା ?
ଅହଂ ଜଲ୍ପତୀ କ୍ବଚିଦପରାଦ୍ଧା
କ୍ଷନ୍ତବ୍ୟା କିଂ ନାହଂ ଭବତା ?୧୦
୧୭
BACK TO TOP
୧୮ ତିଷ୍ଠ ସୁମନ୍ତ୍ରକ, ସ୍ଥାପୟ ଚ ରଥମ୍
’ଯତ୍ର ସ ରାମସ୍ତତ୍ର ହି ସୀତାଽ ଏତଂ ସୀତାୟାଃ ନିର୍ଧାରଂ ନିଶମ୍ୟ
ରାମଚନ୍ଦ୍ରଃ ତସ୍ୟାଃ ତେନ ସହ
ବନଗମନପ୍ରାର୍ଥନାଂ ବିହନ୍ତୁଂ ନ ଶଶାକ | ସଃ ଅବଦତ୍, ’ସୀତେ,
ଏଷ ତେ ସଂକଲ୍ପଃ ଉଭୟଯୋଃ କୁଲଯୋଃ ଭୂଷଣପ୍ରଦଃ | ସର୍ବାଣି ତେ
ଦୂକୁଲାନି, ଅଲଙ୍କାରାଣି ବିପ୍ରେଭ୍ୟଃ ପ୍ରଯଚ୍ଛ, ବନପ୍ରଯାଣାର୍ଥଂ ଚ
ଉଦ୍ୟତା ଭବ | ଽ ଅନନ୍ତରଂ ରାମଲକ୍ଷ୍ମଣୌ ସୀତା ଚ ବନବାସାର୍ଥଂ
ପ୍ରସ୍ଥିତାଃ | ତ୍ରଯୋଽପି ତେ ରାଜବେଷଂ ପରିତ୍ୟଜ୍ୟ ବଲ୍କଲାନି ପରିଦଧୁଃ
. ସକଲାନ୍ ଗୁରୁଜନାନ୍, ନଗରଜନାନ୍, ସଚିବାନ୍, ସେବକାନ୍,
ମାତରୌ, ଶତ୍ରୁଘ୍ନଂ ସୁହୃଦଃ ଚ ଆମନ୍ତ୍ର୍ୟ ତେ ରଥଂ ଆରୋହନ୍ |
ସୁମନ୍ତ୍ରେଣ ରଥଃ ପ୍ରଚୋଦିତଃ | ରଥେ ପ୍ରଚଲିତେ ତୁ ପ୍ରଜାଜନାନାଂ
ପ୍ରକ୍ଷୋଭଃ ଶବ୍ଦରୂପେଣ ପ୍ରକଟଃ ଅଭବତ୍ | ସୁମନ୍ତ୍ରମ୍ ଆହୂୟ ତେ ତଂ
ରଥଂ ସ୍ଥାପୟିତୁଂ ପ୍ରାର୍ଥୟନ୍ତ -
ଅୟୋଧ୍ୟାପ୍ରଜାଜନାଃ :
ପୁରୁଷାଃ :
ରାମୋଽନୁସରତି କର୍ତବ୍ୟପଥମ୍
ତିଷ୍ଠ ସୁମନ୍ତ୍ରକ, ସ୍ଥାପୟ ଚ ରଥମ୍ ||
ତିଷ୍ଠତୁ ସୀତା, ତିଷ୍ଠ ରଘୁପତେ
ଯାବଦ୍ ଭାଲେ ପଦରଜୋଽର୍ପ୍ୟତେ
ଭବତି କିମେତତ୍ ତର୍କାତୀତମ୍ || ୧
ଅତ୍ରାଽଽଗନ୍ତା ରାମଶାସନମ୍
ଅଦ୍ୟାପି ଚ ତନ୍ନୟନେ ସ୍ବପ୍ନମ୍
ମନୋରଥୋଽସୌ ଭଗ୍ନୋଽକାଣ୍ଡମ୍ || ୨
ଶ୍ୟାମଂ ଗଗନଂ ରଘୁନାଥୋଽଯମ୍
ଉଷଃପ୍ରଭା ସୀତାଦେବୀଯମ୍
ଅପି ନେକ୍ଷ୍ୟେତେ ଚତୁର୍ଦଶାବ୍ଦମ୍ ?୩
ଲୁପ୍ତେ ଛତ୍ରେ ଚତୁର୍ଦଶାବ୍ଦମ୍
ଅତ୍ର ତମିସ୍ରା ତାବତ୍କାଲମ୍
ଅତିଜୀବତି କିଂ ମୂର୍ଚ୍ଛିତନଗରମ୍ ?୪
ସ୍ତ୍ରିଯଃ :
କୈକେୟୀ ସା କୁତ୍ର ବିନଷ୍ଟା ?
ଦୁର୍ଗତିମେତାଂ ପଶ୍ୟତୁ ଦୁଷ୍ଟା
ନାନର୍ଥୋଽଯଂ ତଦୀୟଚରିତମ୍ || ୫
ବିତରତୁ ଭରତେ ରାଜ୍ୟପଦଂ ସା
କିନ୍ତୁ ଜୟଶ୍ରୀ ରାଘବମନୁଗା
ପ୍ରଥମମୟୋଧ୍ୟା ପରାଜିତେୟମ୍ || ୬
ପୁରୁଷାଃ :
ଉଭୌ ମୂର୍ଚ୍ଛିତାବିହ ତେ ପିତରୌ
କ୍ବ ଯାସି ରାଘବ ବିହାୟ ଦୀନୌ ?
ନୟାତ୍ମନା ସହ ନଗରମଥାନମ୍ || ୭
ଅଶ୍ରୁପଟେନାବୃତେ ଲୋଚନେ
ବଚ ରାଘବୋ ବା ରଥୋ ବର୍ତତେ ?
କଣ୍ଠେ ରୁଦ୍ଧଂ କମ୍ପିତବଚନମ୍ || ୮
୧୮
BACK TO TOP
୧୯ ଜୟ ଗଙ୍ଗେ ଜୟ ଜହ୍ନୁସୁତେ
’ତିଷ୍ଠ ସୁମନ୍ତ୍ରକ, ସ୍ଥାପୟ ଚ ରଥମ୍ଽ
ଏଷା ନଗରଜନାନାଂ ପ୍ରାର୍ଥନା ଶ୍ରୀରାମସ୍ୟ ରଥଂ
ରୋଦ୍ଧୁଂ ନାଶକ୍ନୋତ୍ | ସଲକ୍ଷ୍ମଣସୀତଃ ରାମଃ ବେଗେନ
ଅୟୋଧ୍ୟାଯାଃ ବହିଃ ଜଗାମ ତସ୍ମିନ୍ ଦିନେ ଅୟୋଧ୍ୟାଯାମ୍ ଏକସ୍ମିନ୍
ଅପି ଗୃହେ ନ ଅଗ୍ନିଃ ପ୍ରଦୀପ୍ତଃ, ନ ବା ଦୀପଃ ପ୍ରଜ୍ବଲିତଃ ନ ବା
ଅନ୍ନମ୍ ଅପଚ୍ୟତ | ଶୁଷ୍କଜଲା ତଟିନୀ ଇବ ସା ନଗରୀ ଶୂନ୍ୟା
ଲକ୍ଷ୍ୟତେ ସ୍ମ | ନଗରାତ୍ ବହିଃ ଆଗତଃ ଶ୍ରୀରାମଃ ଅୟୋଧ୍ୟୋନ୍ମୁଖୋ
ଭୂତ୍ବା ନଗରଦେବତାଂ ପ୍ରଣମାମ, ନଗରସୀମାପର୍ୟନ୍ତମ୍
ଆୟାତାନ୍ ନଗରଜନାନ୍ ଚ ଆମନ୍ତ୍ରଯାମାସ | ପଶ୍ଚାତ୍ ରଥଃ
ପୁନଃ ପୁରତଃ ପ୍ରସ୍ଥିତଃ |
କ୍ରମେଣ ଶ୍ରୀରାମଃ ଗଙ୍ଗାତୀରେ ଶୃଙ୍ଗବେରପୁରଂ ପ୍ରାପ |
ନିଷଧାଧିପତିଃ ଗୁହଃ ତେଷାଂ ସ୍ବାଗତଂ ବ୍ୟାଜହାର | ରାମ-
ଲକ୍ଷ୍ମଣସୀତାଃ ତାଂ ଯାମିନୀଂ ଇଡ୍ଗୁଦୀବୃକ୍ଷସ୍ୟ ଅଧସ୍ତାତ୍ ନିନ୍ୟୁଃ |
ଅନ୍ୟେଦ୍ୟୁଃ ପ୍ରାତଃ ଗୁହଃ ନୌକାମେକାମ୍ ଅସଜ୍ଜୟତ୍ | ଶ୍ରୀରାମଃ
ସୁମନ୍ତ୍ରମ୍ ଅୟୋଧ୍ୟାଂ ପ୍ରତି ପ୍ରେଷଯାଞ୍ଚକାର ସ୍ବଯଂ ଚ
ସୀତାଲକ୍ଷ୍ମଣାଭ୍ୟାଂ ସହ ନୌକାମ୍ ଆରୁରୋହ | ନୌକାଂ
ଚାଲଯନ୍ତଃ ନାବିକାଃ ଗାତୁମ୍ ଆରଭନ୍ତ -
ନିଷାଦରାଜୋ ଗୁହ : ନାବିକାଶ୍ଚ
ହେ ନୌକେ ମା ଗମଃ ପ୍ରତୀପଂ ଗଙ୍ଗେ ମା ଧାରଯ ପୂରମ୍ |
ରାମନାମ ଗାୟନ୍ତୋ ରାମଂ ନିର୍ଗମୟାମୋଽପରତୀରମ୍ ||
ଜୟ ଗଙ୍ଗେ ଜୟ ଜହ୍ନୁସୁତେ,
ଜୟଜୟ ରାମ ଦଶରଥେ
ଦୁର୍ଦୈବସ୍ୟାଘାତମିମମ୍
ପରିହରାମ ବିପ୍ଲବମେଘମ୍
ସ୍ବଭାଗ୍ୟମସ୍ମତ୍ ପ୍ରେଷଯାମହୈ ସ୍ବହସ୍ତେନ ବଯମତିଦୂରମ୍ || ୧
ଶ୍ରୀବିଷ୍ଣୋରବତାରୋଽଯମ୍
କୁରୁତେ ଭକ୍ତଂ ଭବପାରମ୍
ତାରଯାମହେ ତାରକମେନଂ ତତ୍ସ୍ପର୍ଶେଣ ତରାମ ବଯମ୍ || ୨
ଯତ୍ର ରାଘବଃ ପ୍ରବର୍ତତେ
ଦାକ୍ଷଣଦିଗ୍ ସା ପ୍ରବର୍ଧତେ
ଅତ୍ରାଽଯୋଧ୍ୟା ଭବେଦହଲ୍ୟା ତତ୍ର ବର୍ତ୍ସ୍ୟତେ କଲ୍ପବନମ୍ || ୩
ଧର୍ମପରାଯଣରାମୋଽଯମ୍.
ଅଙ୍ଗୀକୁରୁତେ ବନବାସମ୍
ବଯମପି ତସ୍ୟାନୁୟାଯିନଃ କିଂ ନାଚରାମ ନିଜକର୍ତବ୍ୟମ୍ ?୪
ଅତିଥିରସ୍ତୁ ବା ରାମସ୍ତମ୍
ନୟାମ ନାବା ପରତୀରମ୍
ସଦ୍ ବାଽସଦ୍ ବା ରାମ ଈକ୍ଷତାଂ ବଯଂ କୁର୍ମହେ ନିଜକାର୍ୟମ୍ || ୫
ଗଙ୍ଗେ ମଙ୍ଗଲଯୋଗୋଽଯମ୍.
ଭଗୀରଥେନାନୀତା ତ୍ବମ୍
ତସ୍ୟ ବଂଶଜଂ ନୟସି ବିଧାତୁଂ ଦକ୍ଷିଣଦେଶଂ ସ୍ମରଣୀୟମ୍ || ୬
ପୂତା ଗଙ୍ଗା, ପୂତମିଦମ୍
ରାମପ୍ରଭୁନାମସ୍ମରଣମ୍
ପ୍ରବାସମେନଂ ତ୍ରିଦୋଷାନ୍ତକଂ ବଯଂ ସ୍ମରାମଶ୍ଚିରକାଲମ୍ || ୭
୧୯
BACK TO TOP
୨୦ ରଚ୍ୟତାମତ୍ର ଲକ୍ଷ୍ମଣ ଉଟଜମ୍
’ରାମନାମ ଗାୟନ୍ତୋ ରାମଂ ନିର୍ଗମୟାମଽପରତୀରମ୍ଽ
ଏବଂ ଗାୟନ୍ତଃ ନାବିକାଃ ଶ୍ରୀରାମଂ ଗଙ୍ଗାପାରମ୍ ଅନୟନ୍ |
ତତଃ ପରଂ ରାମଲକ୍ଷ୍ମଣସୀତାଃ ଦିନସମୟେ ମାର୍ଗମ୍ ଆକ୍ରମନ୍ତ
ନିଶାଃ ଚ କସ୍ୟଚିତ୍ ବୃକ୍ଷସ୍ୟ ଅଧଃ ପର୍ଣଶଯ୍ୟାଯାମ୍ ଅନୟନ୍ |
ଅଥ ଏକସ୍ମିନ୍ ଦିନେ ସାଯଂକାଲେ ତେ ଭରଦ୍ବାଜମୁନେଃ ଆଶ୍ରମଂ ପ୍ରାପ୍ତାଃ |
ଭରଦ୍ବାଜଃ ତେଭ୍ୟଃ ’ଚିତ୍ରକୁଟଃ ପର୍ବତଃ ନିବାସାର୍ଥଂ ଯୋଗ୍ୟଃଽ ଇତି
କଥୟିତ୍ବା ତନ୍ମାର୍ଗମପି ଆଦିଦେଶ | ମୁନିବର୍ୟମ୍ ଆପୃଚ୍ଛ୍ୟ ରାମାଦୟଃ
ଚିତ୍ରକୁଟଂ ପ୍ରତି ପ୍ରତିଷ୍ଠିରେ |
ମାର୍ଗେ ନାନାବିଧାନ୍ ଅପରିଚିତାନ୍ ଲତାକୁସୁମବୃକ୍ଷାନ୍
ପୃଚ୍ଛ୍ୟନ୍ତ୍ୟାଃ ସୀତାୟାଃ କୁତୂହଲଂ ଶ୍ରୀରାମଃ ଅଶମୟତ୍ |
ଲକ୍ଷ୍ମଣଃ କୁସୁମସ୍ତବକାନ୍ ଭ୍ରାତୃଜାୟାଯୈଃ ଅୟଚ୍ଛତ୍ |
ଏବଂ ବନାନ୍ତରାଣି ଆକ୍ରମ୍ୟ ତେ ଚିତ୍ରକୁଟଂ ପ୍ରାପ୍ନୁବନ୍ | ତତ୍ର କଞ୍ଚିତ୍
ସମତଲଂ ରମଣୀୟଂ ପ୍ରଦେଶଂ ବୀକ୍ଷ୍ୟ ତମ୍ ଅଙ୍ଗୁଲ୍ୟା ଦର୍ଶଯନ୍
ଶ୍ରୀରାମଃ ଲକ୍ଷ୍ମଣଂ ପ୍ରାହ -
ଶ୍ରୀରାମଃ -
ରଚ୍ୟତାମତ୍ର ଲକ୍ଷ୍ମଣ ଉଟଜମ୍
ଇହ ମନ୍ଦାକିନ୍ୟାସ୍ତଟନିକଟମ୍ ||
ଚିତ୍ରକୁଟୋଽଯଂ ନନୁ ତପୋବନମ୍
ବସତୀହ ଚ ସାଧକମୁନିବୃନ୍ଦମ୍
ଅବଲୋକୟ ସଖି, ଜାନକି ସର୍ବମ୍
ଆର୍ତବୀ ଶ୍ରୀର୍ମନୋ ହରତୀୟମ୍ || ୧
ଫୁଲ୍ଲପାଶା ବିଲ୍ବା ବିନତାଃ
ଭଲ୍ଲାତାଃ ଫଲଭାରେଣ ନତାଃ
ପ୍ରାଯୋ ନୈତେ ମନୁଜସ୍ପୃଷ୍ଟାଃ
ନ ଚ ଲତାଲିଙ୍ଗନଂ କ୍ବ ନୁ ଶିଥିଲମ୍ || ୨
ସୁମବର୍ଣାନାଂ ଗଣନା ଗହନା
ଗନ୍ଧାସ୍ତେଷାଂ ନାମାତୀତାଃ
ସ୍ବଯଂ ବର୍ଧତେ ନୀରବଶୋଭା
ଶ୍ରୂଯତେ ତଦ୍ୟଦା କଲବିରୁତମ୍ || ୩
କ୍ବଚିତ୍ ପିକାନାଂ ମଧୁରକୂଜନମ୍
ମୟୂରୋ ରବଂ କୁରୁତେ ପରୁଷମ୍
ବହନ୍ କଲାପେ ରତ୍ନନିଧାନମ୍
ମିଶ୍ରିତୌ ବଟତରୌ ସ୍ବର ଏବମ୍ || ୪
ମଧୁନଃ କୋଶୋ ବିଟପେ ବିଟପେ
ତତୋ ବିନ୍ଦୁଶୋ ମଧୁ ସ୍ୟନ୍ଦତେ
ବନସଂଜୀବକମମୃତମ୍ କଲଶେ
ରକ୍ଷନ୍ତି ମକ୍ଷିକା ଅନବରତମ୍ || ୫
ଲକ୍ଷ୍ମଣ, ଦକ୍ଷୋ ଭବ, ସଜ୍ଜସ୍ତ୍ବମ୍
ସତ୍ତ୍ବଂ ନିମିଷେ ଦୃଷ୍ଟମଦୃଷ୍ଟମ୍
ସିଦ୍ଧମସ୍ତୁ ତେ ସଦୈବାଯୁଧମ୍
ବନମିଦଂ ଶ୍ବାପଦୈରୁପସୃଷ୍ଟମ୍ || ୬
ଲତିକା କଲିକା ଇହ ସୀତାର୍ଥମ୍
ଭକ୍ଷ୍ୟମାବଯୋସ୍ତଥା ଶରାର୍ଥମ୍
ବନେଽତ୍ରୋଭୟଂ ସମମୁପଲବ୍ଧମ୍
ନନୁ ମୁହୂର୍ତେ ଶୁଭେଽତ୍ରାଗମନମ୍ || ୭
ଆନୟ ଘନକାଷ୍ଠାନି ତ୍ବରିତମ୍
ରଚୟାବୋଟଜମତ୍ର ସୁରୂପମ୍
ସ୍ତୃଣବାବୋପରି ପର୍ଣାନି ତୃଣମ୍
ଆଲିଖାବାମ୍ବରେ ବରଚିତ୍ରମ୍ || ୮
୨୦
BACK TO TOP
୨୧ ସୋଽବ୍ରବୀଦନ୍ତେ ମାମେବମ୍
’ରଚ୍ୟତାମତ୍ର ଲକ୍ଷ୍ମଣ ଉଟଜମ୍ | ଽ
ଇତି ଆଦେଶମ୍ ଅନୁସୃତ୍ୟ ସୌମିତ୍ରିଃ ଶାଖାପଲ୍ଲବାନ୍
ସମାନୟତ୍ | ତୈଃ ଚିତ୍ରକୁଟେ ରାମାଶ୍ରମଃ ସିଦ୍ଧଃ | କମପି
କୃଷ୍ଣମୃଗଂ ଭୃଷ୍ଟ୍ବା ଶ୍ରୀରାମଃ ନୂତନସ୍ୟ ନିବାସସ୍ଥାନସ୍ୟ
ସମନ୍ତ୍ରକାଂ ବାସ୍ତୁଶାନ୍ତିଂ ବିଦଧେ | ତତଃ ତେ ପର୍ଣକୁଟିଂ ପ୍ରାବିଶନ୍ |
ଅଥ ଅୟୋଧ୍ୟାଂ ପ୍ରତିନିବୃତ୍ତଃ ସୁମନ୍ତ୍ରଃ ରାମେଣ ବିନା
ଶୂନ୍ୟଂ ରାଜପ୍ରାସାଦମ୍ ଅଧୋମୁଖଃ ପ୍ରାବିଶତ୍ | ତମ୍ ଆଗତଂ
ଜ୍ଞାତ୍ବା ଦଶରଥଃ ସାଶ୍ରୁନୟନଃ କମ୍ପମାନୈଃ ଶବ୍ଦୈଃ
ଅପୃଚ୍ଛତ୍, ’କଥୟ ରେ ସୁମନ୍ତ୍ର, ଗମନସମୟେ କିମବଦତ୍
ମେ ରାମଃ ?ଽ ଇତି |
ସୁମନ୍ତ୍ରଃ -
ଅବନ୍ଦେ ଯାବତ୍ ଶ୍ରୀରାମମ୍
ସୋଽବ୍ରବୀଦନ୍ତେ ମାମେବମ୍ ||
ସୁମନ୍ତ, ଗଚ୍ଛାଽଯୋଧ୍ୟାଂ ତ୍ବରିତମ୍
ତାତେଭ୍ୟୋ ନୋ ନିବେଦ୍ୟ କୁଶଲମ୍
ପ୍ରଣମ ମତ୍କୃତେ ପଦଂ ତଦୀୟମ୍
ବନ୍ଦ୍ୟୌ ଚରଣୌ ଶ୍ରୀତାତାନାଂ, ନନୁ ତୀର୍ଥସ୍ନାନମ୍ || ୧
ଅନ୍ତର୍ଭୁବନେ ମାତରାବୁଭେ
ସ୍ୟାତାଂ ନିତରାଂ ଶୋକବିହ୍ବଲେ
ସାନ୍ତ୍ବଯ ଧୀରୈର୍ବଚନୈରେତେ
ନିବେଦ୍ୟ ତାଭ୍ୟାଂ ସୁଖମସ୍ମାକଂ, ଶମୟ ତଦୀୟଶୁଚମ୍ || ୨
କଥୟ ଜନନ୍ୟୈ ହେ ସୁମତେ ତ୍ବମ୍
’ସୁଖିନୀ ସୀତା କୁଶଲୀ ଚାହମ୍
ପୂଜୟ ନିତ୍ୟମ୍ ହୁତାଶନଂ ତ୍ବମ୍
ମୁନିବରଘୋଷିତସାମ୍ନଃ ଶ୍ରବଣଂ, କୁରୁ ମାତଃ ସତତମ୍ || ୩
ବିସ୍ମର ମାତସ୍ତବ ଜ୍ୟେଷ୍ଠତ୍ବମ୍
ସପତ୍ନ୍ୟା କୁରୁ ପ୍ରିଯମାଚରଣମ୍.
ପତିପୂଜାୟାଂ ଭବ ମଗ୍ନା ତ୍ବମ୍
ନାସ୍ତି ତ୍ବଦନ୍ୟତ୍ ବିଶ୍ରାମାର୍ଥଂ, ତସ୍ୟ ତଥା ସ୍ଥାନମ୍ || ୪
ରାଜଧର୍ମମପି ସ୍ମର ଜନନି ତ୍ବମ୍
ବଯୋ ନ ରାଜ୍ଞୋ ବା ଗୁଣରୂପମ୍
ପ୍ରକଟୟ ଭରତେ ନିତ୍ୟମାଦରମ୍ଽ
ପ୍ରାର୍ଥୟ ସୁମତେ ବିନୟେନୈତାଂ ମଦ୍ବଚନେନେଦମ୍ || ୫
ବଦ ଗତ୍ବା ତ୍ବଂ କୁମାରଭରତମ୍
’ଭବ ଯୁବରାଜଃ ସ୍ବୀକୁରୁ ଦଣ୍ଡମ୍
କୁରୁ ପ୍ରଜାୟାଂ ସ୍ନେହମଖଣ୍ଡମ୍
ନିଃସ୍ପୃହମନସା ସ୍ବକର୍ମ କୁର୍ବନ୍ନନୁଭବ ସୁଖମନିଶମ୍ || ୬
ଶିରସି ପିତୁସ୍ତେ ପ୍ରସାଦଛତ୍ରମ୍
ପାଲଯ ବଚନଂ ତସ୍ୟ ଯଥାର୍ଥମ୍
ନୟ ସାର୍ଥକତାଂ ତଦ୍ବାର୍ଧକ୍ୟମ୍
ପ୍ରଶାସ୍ୟ ସନୟଂ ଯଶୋ ଦିଗନ୍ତଂ, ପ୍ରାପୟ ରଘୁବଂଶମ୍ || ୭
ହେ ଧୀମନ୍, ତେ କିଂ କଥନୀୟମ୍
ସକଲଂ ଜାନନ୍ନୁଦାରଧୀସ୍ତ୍ବମ୍
ଅବେକ୍ଷ୍ୟ ମାତୁର୍ମମ ସୁତବିରହମ୍
ତସ୍ୟୈ ଭାବଯ ବର୍ତନେନ ତେ, ରାମୋ ଭରତୋଽଯମ୍ଽ || ୮
ଏବଂ ବଦତସ୍ତସ୍ୟ ସୁବଦନମ୍
ଅଭବଦ୍ଦୀନଂ ସବାଷ୍ପନୟନମ୍
ଅଦ୍ୟାପୀକ୍ଷେ କରୁଣଂ ଦୃଶ୍ୟଂ
ଗଙ୍ଗାତୀରେ ସୀତାରାମୌ ସ୍ଥିତୌ ସସୌମିତ୍ରମ୍ || ୯
୨୧
BACK TO TOP
୨୨ ଦଶଦିଶଂ ତିମିରମୟଂ ଜାତମ୍
’ସୋଽବ୍ରବୀଦନ୍ତେ ମାମେବମ୍ଽ
ଏବଂ ସୁମନ୍ତ୍ରାତ୍ ଶ୍ରୀରାମସ୍ୟ ସନ୍ଦେଶଂ ଶ୍ରୁତ୍ବା ମହାରାଜସ୍ୟ
ଦଶରଥସ୍ୟ ଅବସ୍ଥା ପରମକରୁଣା ଜାତା | ନୟନାଭ୍ୟାମ୍ ଅବିଚ୍ଛିନ୍ନଃ
ଅଶ୍ରୁପାତଃ ଅବହତ୍ | ଶ୍ବାସୋଚ୍ଛ୍ବାସସ୍ୟ ଗତିଃ ଅବର୍ଧତ | ଶୋକାତିଶଯେନ
କଣ୍ଠଃ ଅପି ନିରୁଦ୍ଧଃ | ଆତ୍ମନି ଏବ ସନ୍ତପ୍ତଃ ଇବ ସଃ ହସ୍ତୌ ଉତ୍କ୍ଷିପ୍ୟ କିମପି
ପ୍ରଲପିତୁମ୍ ଆରଭତ | ପ୍ରାସାଦସ୍ଥାଃ ସର୍ବେ ଜନାଃ, ତିସ୍ରଃ ଅପି ଦେବ୍ୟଃ ଚ
ତତ୍ର ସମାୟାତାଃ | ସସଂଭ୍ରମମ୍ ଉତ୍ଥିତଃ ରାଜା ସ୍ବସନ୍ତୁଲନଂ ବିହାୟ
ପୁନରପି ସ୍ବସ୍ଥାନେ ନ୍ୟପତତ୍ | ସଂଭ୍ରମାବସ୍ଥାୟାମ୍ ଏବ ସଃ ଆତ୍ମଗତମ୍
ଇବ ସାବେଶଂ ବକ୍ତୁମ୍ ଆରେଭେ -
ରାଜା ଦଶରଥଃ -
ଦଶଦିଶଂ ତିମିରମୟଂ ଜାତମ୍
ପ୍ରଭବତି ବିକଲା ତନୁର୍ନ ଦାତୁଂ ପ୍ରାଣସ୍ୟାଧାରମ୍ ||
ନନୁ ସ୍ମର୍ୟତେ ଶ୍ରାବଣୋଽଧୁନା
ସ ଶବ୍ଦବେଧୋ ଦାରୁଣମୃଗୟା
ଯଦା ହତୋଽସୌ ବ୍ରାହ୍ମଣୋ ମୟା
ତଦନ୍ଧଜନକସ୍ୟ ବେଦ୍ମି ଦୁଃଖଂ ନନ୍ବଦ୍ୟାନନ୍ତମ୍ || ୧
ଅନ୍ଧସ୍ୟ ଚ ବାଗସୌ କମ୍ପିତା
ଯମଦୂତାନାଂ ଶଙ୍ଖୋ ଭୂତ୍ବା
କର୍ଣେ ମମ ଗର୍ଜତୀବାଧୁନା
ସୁତସ୍ୟ ବିରହାତ୍ ସ ଇବ ମ୍ରିଯେଽହଂ ତୃଷାର୍ତବନ୍ନୂନମ୍ || ୨
ବିନା ଶୀତଲଂ ରାମସ୍ପର୍ଶମ୍
ଅତୃପ୍ତମେତଦ୍ ଦଗ୍ଧଜୀବନମ୍
ନ ଦର୍ଶନଂ ବା ନ ସମ୍ଭାଷଣମ୍
ମୟୈବ ତ୍ରାତା ପ୍ରିଯଃ ସୁତୋ ମେଽପବାହିତୋ ବିପିନମ୍ || ୩
ନ ମୃତ୍ୟୁସମୟେ ରାମଦର୍ଶନମ୍
କିମାୟୁଷା ?ନନ୍ବାତ୍ମବଞ୍ଚନମ୍
ତ୍ୟଜତି ନ ଜୀବୋଽଦ୍ୟାପି ବନ୍ଧନମ୍
ଅପି ମେ ସଞ୍ଚିତମପାବରିଷ୍ୟତି ମୋକ୍ଷସ୍ୟ ଦ୍ବାରମ୍ || ୪
ରାଘବସ୍ୟ ମେ କୁଣ୍ଡଲାଙ୍କିତୋ
ନୟନନନ୍ଦଦଃ ଶ୍ରୀମୁଖଚନ୍ଦ୍ରୋ
ଉଦୟମେଷ୍ୟତେ ତିମିରେ କିମସୌ
ମୟି ପାପାତ୍ମନି ସେକ୍ଷ୍ୟତି କିଂ ବା ରଶ୍ମିମୟଂ ତୁହିନମ୍ || ୫
ଅଘଟିତମଧୁନା ଭବିଷ୍ୟତି କଥମ୍
ସ୍ବର୍ଗସୁଖଂ ଖଲୁ ମୟା ବିହୀନମ୍
ଶୃଣୁ ଦୁର୍ବୃତ୍ତେ କୈକେୟି ତ୍ବମ୍
ପ୍ରହାସ୍ୟସି ତ୍ବଂ ଭାଗ୍ୟେନ ସମଂ କ୍ଷଣେନ ସୌଭାଗ୍ୟମ୍ || ୬
ସୀତାରାମୌ ପ୍ରପଶ୍ୟନ୍ତି ଯେ
ଭବନ୍ତି ଦେବାସ୍ତେ ନରଲୋକେ
ଅତୋଽଧିକଂ କିଂ ସ୍ବର୍ଗୀୟସୁଖେ ?
ରାମାଗମନଂ ଭୂୟୋଽପି କଦା, ଦୈବ !ତବ ଜ୍ଞାତମ୍ || ୭
ଶ୍ରୀ ରାମ - ଶ୍ରୀ - ରାମ - ରାମ
କ୍ଷମସ୍ବ ମାମଧୁନା କୌସଲ୍ୟେ
କ୍ଷମସ୍ବ ସୁତବତ୍ସଲେ ସୁମିତ୍ରେ
କ୍ଷମସ୍ବ ସତି, ଦେବତେ, ଉର୍ମିଲେ
କ୍ଷମସ୍ବ ଜନତେ ଗଚ୍ଛନ୍ତଂ ମାଂ ସୁଖଦୁଃଖାତୀତମ୍ || ୮
କ୍ଷମସ୍ବ ଜନକଂ ହେ ରଘୁନନ୍ଦନ
ପତିତୋଦ୍ଧାରକ ମେଘଶ୍ୟାମଲ
ସୀତେ, ଲକ୍ଷ୍ମଣ, ହେ ରାମାନୁଜ,
ଗଙ୍ଗୋଦକବତ୍ ଭବତୁ ମୁଖେ ମେ ବୋ ଜୟଜୟକାରମ୍ || ୯
୨୨
BACK TO TOP
୨୩ ମାତା ନ ବୈରିଣୀ ତ୍ବମ୍
’ଦଶଦିଶଂ ତିମିରମୟଂ ଜାତମ୍ | ଽ
ଏବଂ ବିଲପନ୍ ଏବ ଦଶରଥଃ ପଞ୍ଚତ୍ବଂ ଗତଃ | ସକଲଂ
ନଗରଂ ଶୋକମୟଂ ଜାତମ୍ | ବସିଷ୍ଠାଦୟଃ ଆତ୍ମାନଂ ସଂଯମ୍ୟ,
ଭରତଂ ନନ୍ଦିଗ୍ରାମାତ୍ ଆନାୟିତୁଂ ଦୂତାନ୍ ପ୍ରେଷଯାମାସୁଃ |
ତଥାପି ଭରତାୟ ଦଶରଥନିଧନସ୍ୟ ବାର୍ତା ହେତୁତଃ ନ କଥିତା |
ଭରତସ୍ତୁ ’ବହୁଧା ଶ୍ରୀରାମସ୍ୟ ରାଜ୍ୟାଭିଷେକପ୍ରଯୋଜନେନ
ଏବ ଅହଂ ତ୍ବରଯା ଆହୂତଃ | ଽ ଇତି ଚିନ୍ତୟନ୍ ସତ୍ବରମ୍ ଅୟୋଧ୍ୟାଂ ପ୍ରାପ୍ତଃ |
ସା ନୃପହୀନା ନଗରୀ ତସ୍ମୈ କରୁଣଗମ୍ଭୀରା ଶୋକାର୍ତୋଦାସା
ଅଭାସତ | ଯଦା ସଃ କୈକେୟୀମ୍ ଉପାଗଚ୍ଛତ୍, ତଦା ସା ତସ୍ମୈ
ସକଲଂ ବୃତ୍ତାନ୍ତଂ ନ୍ୟବେଦୟତ୍, ରାଜ୍ଞଃ ଔର୍ଧ୍ବଦେହିକଂ ସଂସ୍କାରଂ
ସମାପ୍ୟ ରାଜପଦଂ ଗ୍ରହୀତୁଂ ଚ ତମ୍ ଆଜ୍ଞାପୟତ୍ | ତଥାପି
କୈକେୟ୍ୟାଃ ତତ୍ ସ୍ବାର୍ଥପରଂ ବଚନଂ ଶ୍ରୁତ୍ବା ଭରତଃ ଆତ୍ମନଃ
କ୍ରୋଧଂ ନିୟନ୍ତୁମ୍ ନ ଅଶକ୍ନୋତ୍ | ସଃ କୈକେୟୀଂ ଉପାଲଭମାନଃ ପ୍ରାହ -
ଭରତଃ -
ମାତା ନ ବୈରିଣୀ ତ୍ବମ୍ ||
ଅଶ୍ବପତେସ୍ତ୍ବଂ ଭବସି ନ ଦୁହିତା ନ ବାଽସି ମେ ମାତା
କୁତୋ ଜାୟତେ ପ୍ରବର୍ଧତେ ବା ସତାଂ କୁଲେ କୃତ୍ୟା ?
ପତିବ୍ରତାକା ସ୍ବଯଂ ନାଶଯେତ୍ କଦାପି ଭର୍ତାରମ୍ ?୧
ତରୁଂ ସଶାଖଂ ନିପାତ୍ୟେହସେ କଥଂ ତତଃ ସୁଫଲମ୍ ?
ସ୍ତୋଷ୍ୟନ୍ତୀଦଂ ଭୃଶଂ ଚାରଣା ଆତ୍ମନାଶିତତ୍ତ୍ବମ୍
ସ୍ବୀକୁର୍ବେ ଶାସନଂ ତ୍ବଦର୍ଥେ ଭବତୁ ଯଶୋ ଦ୍ବିଗୁଣମ୍ !୨
ବନଂ ପ୍ରାହିଣୋର୍ମଦୀୟବନ୍ଧୁଂ ସ୍ବର୍ଗଂ ମେ ପିତରମ୍
ରାମାୟ ଚ ବଲ୍କଲଂ ଦଦତ୍ୟାଃ କରଦାହୋ ନ କଥମ୍ ?
ମା ତିଷ୍ଠେହ କ୍ଷଣମପି ଦୁଷ୍ଟେ, ଶୀଘ୍ରମପେହି ବନମ୍ || ୩
ଆଧାରୋ ନ ଚ କୁତୋ ଦୃଶ୍ୟତେ ଭରତୋଽନାଥୋଽଯମ୍
ନିପୁତ୍ରିକେ ତ୍ବଂ ବିଚର ଗୃହୀତ୍ବା ବିଧବାପରିଧାନମ୍
ଛାୟାଽପି ଚ ତେ ସ୍ପୃଶତୁ ନ ସଦନଂ କିଂ ବା ସିଂହାସନମ୍ || ୪
ଦର୍ଶନେନ ତେ ଭବତି ତୃଶାର୍ତା ଖଡ୍ଗସ୍ୟ ଚ ଧାରା
କଥଂ ବିଧାସ୍ୟେ ତ୍ବଯି ପ୍ରହାରଂ ତ୍ବଂ ତୁ ରାମମାତା
ମାତରାବୁଭେ ଗଣୟିଷ୍ୟେତେ ମାମେବ କୁପୁତ୍ରମ୍ || ୫
କଥଂ ନୁ ଶମୟେ ଶବ୍ଦେନାହଂ କୌସଲ୍ୟାଶୋକମ୍
ସୁମିତ୍ରା ତୁ ସା ଧ୍ରୁବଂ ଗଣୟତେ ବିଶ୍ବମିଦଂ ଶୂନ୍ୟମ୍
କୈରିବ ବଚନୈରହଂ ସାନ୍ତ୍ବଯେଽଯୋଧ୍ୟାନଗରଜନମ୍ ?୬
ରାମାଭାବେ ବନାଦପୀଦଂ ସଦନଂ ଶୂନ୍ୟତରମ୍
ରାମଂ ପ୍ରତ୍ୟାନୟାମି ଗେହଂ ବିଚିତ୍ୟ ପ୍ରତିବିପିନମ୍
ନ କୋଽପି କୁର୍ୟାନ୍ନିଶ୍ଚୟସ୍ୟ ମେ କମପି ପ୍ରତିରୋଧମ୍ || ୭
ଏହି ସୁମନ୍ତ୍ରକ, ଆଦେଶଯ ନଶ୍ଚତୁରଙ୍ଗଂ ସୈନ୍ୟମ୍
ରାମାନ୍ବେଷଣପରା ଲକ୍ଷଶୋ ଯନ୍ତୁ ଦୃଶସ୍ତ୍ବରିତମ୍
ବେଦବିଦସ୍ତେଽନୁୟାନ୍ତୁ ମୁନୟସ୍ତଥାଽଭିଷେକାର୍ଥମ୍ || ୮
ଯତ୍ରାଽପି ସ୍ୟାତ୍ ରାମସ୍ତସ୍ମୈ ଦେୟଂ ତନ୍ମୁକୁଟମ୍
ଇତଃପରଂ ମେ ତଦେବ ସାଧ୍ୟଂ ତଦେକମେବେଷ୍ଟମ୍
କାଲରାତ୍ରିବତ୍ ବିଚରେହ ତ୍ବଂ କ୍ରନ୍ଦନ୍ତୀ ପରୁଷମ୍ || ୯
୨୩
BACK TO TOP
୨୪ ପ୍ରେଷଯସ୍ବ ଜାନକୀମାଶ୍ରଯାଯ ଗହ୍ବରମ୍
’ମାତା ନ ବୈରିଣୀ ତ୍ବମ୍ଽ ଇତି କଠୋରୈଃ ଶବ୍ଦୈଃ କୈକେୟୀଂ
ନିର୍ଭର୍ତ୍ସ୍ୟ ଭରତଃ ଅୟୋଧ୍ୟାଯାଃ ରାମଦର୍ଶନାର୍ଥମ୍ ନିଷ୍କ୍ରାନ୍ତଃ |
ସଃ ଶ୍ରୀରାମବତ୍ ତାପସବେଷଂ ପରିଦଧୌ | ତେନ ସହ
ଚତୁରଙ୍ଗବଲଂ, ନଗରଜନାଃ, କୌସଲ୍ୟା ସୁମିତ୍ରା ଚ ପ୍ରସ୍ଥିତାଃ |
ଯେନ ପଥା ରାମସୀତାଲକ୍ଷ୍ମଣାଃ ଗତାଃ ତେନୈବ ପଥା ଜନସାଗରଃ
ଅୟମ୍ ପ୍ରସ୍ଥିତଃ | ଭରଦ୍ବାଜାଶ୍ରମେ ’ରାମଃ ସଂପ୍ରତି
ଚିତ୍ରକୂଟପର୍ବତେ ଅବତିଷ୍ଠତେଽ , ଇତି ବିଜ୍ଞାୟ
ଭରତଃ ତଂ ପର୍ବତଂ ପ୍ରତି ଗନ୍ତୁଂ ପ୍ରଚକ୍ରମେ |
ତତ୍ର ଚିତ୍ରକୂଟପର୍ବତେ ପର୍ଣକୁଟୀପରିସରେ ରାମାଦୟଃ ବିହରନ୍ତି
ସ୍ମ | ସହସା ଉତ୍ତରସ୍ୟାଂ ଦିଶି ଧୂଲିସ୍ତମ୍ଭାଃ ଗଗନେ ଉତ୍ଥିତାଃ | ତଥା
ଚ ବିବିଧସ୍ବରାଣାଂ କଲ୍ଲୋଲଃ ଶ୍ରୁତଃ | ତଦା ସଦାସାବଧାନଃ
ବୀରବାହୁଃ ଲକ୍ଷ୍ମଣଃ ଶ୍ରୀରାମଂ ସସଂଭ୍ରମଂ ପ୍ରାହ . |
ଲକ୍ଷ୍ମଣଃ -
ପ୍ରେଷଯସ୍ବ ଜାନକୀମାଶ୍ରଯାଯ ଗହ୍ବରମ୍
ରାମ ରକ୍ଷ ଦକ୍ଷତାମୁଦ୍ୟମସ୍ବ କାର୍ମୁକମ୍ ||
ମେଘନାଦବତ୍ ଧ୍ବନିଃ ଶ୍ରୂଯତେ ବନାନ୍ତରେ
ଭକ୍ଷ୍ୟଭାଗମପଜହନ୍ ଶ୍ବାପଦଃ ପଲାଯତେ
କମ୍ପିତାଙ୍ଗଶାବକଂ ସମ୍ଭ୍ରମେଣ ବାଶ୍ୟତେ
ଧୂଲିକା ନଭୋଗତା, କିମପି ସୈନ୍ୟମାର୍ଜତେ
ଚିହ୍ନମପି ନ ଦୃଶ୍ୟତାଂ ଶାମୟସ୍ବ ପାବକମ୍ || ୧
ଉତ୍ତରେଣ ସଂସ୍ଥିତୋ ଗଣଃ ସ କେନ ହେତୁନା
ଦୃଶ୍ୟମେବ ତନ୍ମୟା ତାଲବୃକ୍ଷମୃଚ୍ଛତା
ନିର୍ଜନଂ କୁତୋ ବନଂ କୋଽଭିୟାତି ବୈ ବୃଥା
ତାଲତରୁତଲେଽସ୍ତୁ ଜ୍ୟା ଧନୁଷି ନିପୁଣମାତତା
ଦୃଶ୍ୟ ଏବ ରିପୁବରୋ ବାଞ୍ଛ୍ତୀହ ଯୋ ରଣମ୍ || ୨
ସୈନିକା ବ୍ରଜନ୍ତି ଧାବନ୍ତି ହସ୍ତିନୋ ହୟାଃ
ସ୍ବେଦକ୍ଲିନ୍ନବାହକା ରଥସ୍ଥିତା ମହାରଥାଃ
କୋଽଯମେଷ ଉତ୍ଥିତୋ ଦୃଶ୍ୟତେ ରଥେ ଯୁବା
ତ୍ବମିବ ଦାର୍ଘବାହୁକଃ ଶ୍ୟାମଲୋଽପ୍ୟଯଂ ତଥା
କିଂ ରଣାୟ ମୃଗୟତେ ବନ୍ଧୁରେବ ବାନ୍ଧବମ୍ ?୩
ଭୀରୁଭରତ ଈହତେ କିଂ ନୁ ବନ୍ଧୁନୋ ବଧମ୍ ?
ସମୀପମେତ୍ବଯଂ ପୁନଶ୍ଛିନଦ୍ମି ତସ୍ୟ ମସ୍ତକମ୍
ଜନ୍ମଦାଽସ୍ୟ ବୀକ୍ଷତାଂ ଛିନ୍ନସୁତକଲେବରମ୍
ନିକଟମେବ ଶ୍ରୂଯତେ ବାଜିବଲ୍ଗିତଂ ଦ୍ରୁତମ୍
ଅବସରୋଽଯମାଗତୋ ଯୋକ୍ତୁମସ୍ତ୍ରପାଟବମ୍ || ୪
ଏକଲଃ ସ୍ଥିତୋଽହମାୟାତ୍ବସୀମିତଂ ବଲମ୍
ଲୋକପାଲକୋ ନବୋ ନିର୍ବଲୋ ଜନୋଽପ୍ୟଯମ୍
ନ କ୍ଷମେତ ସଙ୍ଗରେଽନାଥମପି ହି ବାଲକମ୍
କ୍ଷତ୍ରିଯସ୍ୟ ଧର୍ମଜଂ କର୍ମ ରିପୁନିଷୂଦନମ୍
ଯୋଽପି ଦୃଶ୍ୟତେଽଗ୍ରତସ୍ତଂ ନୟାମି ରୌରବମ୍ || ୫
ମନ୍ୟୁରେଷ ବର୍ଧତେ ସଂଯତୋଽପି ସନ୍ତତମ୍
ଜନ୍ମ ରାଘବସ୍ୟ କିଂ ସୋଢୁମାପଦାପଦମ୍
ପାପମୁକ୍ତମେକଦା ଭବତୁ ମେଦିନୀତଲମ୍
ଭରତଖଣ୍ଡମଶ୍ନୁତାଂ ରାମରାଜ୍ୟସମ୍ପଦମ୍
ଧର୍ମରକ୍ଷଣକ୍ଷଣେ ଦୁର୍ଜୟୋ ହରେରହମ୍ || ୬
୨୪
BACK TO TOP
୨୫ ଦୈବଜାନି ଦୁଃଖାନୀତି ନ ଦୋଷୋ ନରାଣାମ୍
’ରାମ ରକ୍ଷ ଦକ୍ଷତାମୁଦ୍ୟମସ୍ବ କାର୍ମୁକମ୍ଽ
ଇତି ଶ୍ରୀରାମଂ ବିଜ୍ଞାପୟନ୍ ଲକ୍ଷ୍ମଣଃ ଯଦା କ୍ରୋଧେନ ଭରତମ୍
ଅଭ୍ୟଧାବତ୍, ତଦା ଶ୍ରୀରାମଃ ତମ୍ ଅସାନ୍ତ୍ବଯତ୍ | ଭରତଃ
ରାମାଶ୍ରମଂ ପ୍ରାବିଶତ୍, ରାମସ୍ୟ ଚରଣୌ ଚ ଦୃଢମ୍
ଅଗୃହ୍ଣାତ୍ | ରାମଃ ଅପି ତଂ ଦୃଢମ୍ ଆଶ୍ଲିଷ୍ୟ ତସ୍ୟ କୁଶଲଂ
ପପ୍ରଚ୍ଛ | ଭରତଃ ସାଶ୍ରୁନୟନଃ ପିତୃନିଧନବାର୍ତାଂ
ରାମଚନ୍ଦ୍ରାଯ ଆଶଶଂସେ | ସକଲମପି ଆଶ୍ରମପଦଂ
ଶୋକଚ୍ଛାୟାଯାଂ ନିମଗ୍ନମ୍ | ଶ୍ରୀରାମେଣ ଯଥାଶକ୍ୟଂ
ପିତୃଶ୍ରାଦ୍ଧଂ ନିର୍ବାହିତମ୍ | ଭରତସ୍ତୁ ବାରଂ ବାରଂ ଶ୍ରୀରାମମ୍
ଅବଦତ୍, ’ହେ ରାମ, ମମ ମାତୁଃ ମୂଢତୟା ପିତୁଶ୍ଚ
ଜାୟାଧୀନତୟା ଏଷଃ ବନବାସଃ ତବ ଭୋକ୍ତବ୍ୟଃ ଅଭବତ୍ | ଽ
ତଦା ଶ୍ରୀରାମଃ ତଂ ସାନ୍ତ୍ବଯନ୍ ଆହ -
ଶ୍ରୀରାମଃ -
ଦୈବଜାନି ଦୁଃଖାନୀତି ନ ଦୋଷୋ ନରାଣାମ୍
ପରାଧୀନମସ୍ମିନ୍ ଭୁବନେ ଜୀବନଂ ଜନାନାମ୍ ||
ବର୍ତତେ ନ କୈକେୟ୍ୟା ବା ପିତୁର୍ବାଽତ୍ର ଦୋଷୋ
ବିବାସନଂ ରାଜ୍ୟତ୍ୟାଗଃ କର୍ମଣାଂ ବିପାକୋ
ବିଲସିତଂ ହି ଖଲ୍ବେତନ୍ମେ ପୂର୍ବସଞ୍ଚିତାନାମ୍ || ୧
ଅନ୍ତ ଉନ୍ନତେଃ ପତନେଽସ୍ମିନ୍ନିୟତ ଏବ ଲୋକେ
ସଂଗ୍ରହୋଽପି ସକଲୋ ବନ୍ଧୋ ନଶ୍ୟତୀହ ଚାନ୍ତେ
ବିଯୋଗାୟ ମିଲନଂ ନିୟମୋ ଧ୍ରୁବୋଽଯଂ ଧରାଯାମ୍ || ୨
ଜନ୍ମନୈବ ସହଜଂ ମରଣଂ ଦ୍ବନ୍ଦ୍ବମିଦମଭେଦ୍ୟମ୍
ଦୃଶ୍ୟତେ, ଭାସତେ, ଯଦ୍ବା, ନଶ୍ବରଂ ଚ ବିଶ୍ବମ୍
ବ୍ୟର୍ଥ ଏବ ତବ ଶୋକୋଽଯଂ ସ୍ବପ୍ନଗତଫଲାନାମ୍ || ୩
ସ୍ବର୍ଗତିଂ ପ୍ରଯାତସ୍ତାତୋ ବନ୍ଧୁରପି ବିବାସମ୍
ଯଦ୍ୟପୀଦମଭବତ୍ସହସା ତନ୍ନ ତର୍କହୀନମ୍
କୁଣ୍ଠିତସ୍ତୁ ବିଦୁଷାଂ ତର୍କୋ ମରଣକଲ୍ପନାୟାମ୍ || ୪
ଜରାମରଣବ୍ୟାଧିଭ୍ୟୋ ବା ବିମୁକ୍ତଃ କଦା କୋ
ଦୁଃଖମୁକ୍ତମୁପଭୁଙ୍କ୍ତେ ବା ଜୀବନଂ କଦା କୋ
ବର୍ଧତେ ତୁ ଯତ୍ତତ୍ସକଲଂ କ୍ଷୀଯତେ କ୍ଷମାୟାମ୍ || ୫
କାଷ୍ଠମେକମୁଦଧାବପରଂ ଯଥା ସମେୟାତାମ୍
ବେଲଯା ବିଭକ୍ତେ ଚୈତେ ନ ଭୂୟୋ ମିଲେତାମ୍
କ୍ଷଣିକ ଏବ ବନ୍ଧୋ, ବନ୍ଧୋ !ତଥା ମାନବାନାମ୍ || ୬
ଅଲଂ ବାଷ୍ପପାତେନାଽଲଂ ମାର୍ଜୟସ୍ବ ନେତ୍ରେ
ଦିଶାବାବଯୋରତ୍ୟନ୍ତଂ ମାର୍ଗୟୋର୍ବିଭିନ୍ନେ
ରଂକ ଏବ ବନ୍ୟୋଽହଂ ତ୍ବଂ ନୃପସ୍ତ୍ବଯୋଧ୍ୟାଯାମ୍ || ୭
ମା ଯତସ୍ବ ବିନିବର୍ତୟିତୁଂ ମା ବୃଥା ହଠେନ
ଅନୁଷ୍ଠାୟ ପିତୁରାଦେଶଂ କୃତାର୍ଥୌ ଭବେବ
ଧାରଯସ୍ବ ନୃପବେଷମଲଂ ବାସସା ମୁନୀନାମ୍ || ୮
ଚତୁର୍ଦଶାବ୍ଦାନାମେଷାମେତ୍ୟ ନାବସାନମ୍
ଅୟୋଧ୍ୟାଂ ନିବର୍ତେ ନାହଂ ପ୍ରତିଜ୍ଞା ତ୍ରିବାରମ୍
ସାମ୍ପ୍ରତଂ ତ୍ବମେକଃ ସ୍ବାମୀ ସମ୍ପଦୋ ରଘୂଣାମ୍ || ୯
ଏତୁ ମା ପୁନଃ କୋଽପ୍ୟେତତ୍କାନନଂ ସୁଦୂରମ୍
ପ୍ରଜାଗର୍ତି ଭବତାଂ ସ୍ନେହୋ ମନସି ମେ ପ୍ରସକ୍ତମ୍
ନୟୋତ୍କର୍ଷସୀମାଂ ଚରମାମୟୋଧ୍ୟାପ୍ରତିଷ୍ଠାମ୍ || ୧୦
୨୫
BACK TO TOP
୨୬ ଦେହି ବନ୍ଧୋ, ପାଦୁକେ ତେ
’ପରାଧୀନମସ୍ମିନ୍ ଭୁବନେ ଜୀବନଂ ଜନାନାମ୍ଽ
ଇତି ଯଦ୍ୟପି ଶ୍ରୀରାମଃ ପୁନଃ ପୁନଃ ଭରତମ୍ ଉପାଦିଶତ୍,
ତଥାପି ଭରତସ୍ୟ ନେତ୍ରଯୋଃ ଅଶ୍ରୁପାତଃ ଅନବରତଂ ପ୍ରବୃତ୍ତଃ |
ସଃ ଭୂୟଃ ଭୂୟଃ ଶ୍ରୀରାମଂ ସାଗ୍ରହଂ ବିନିବର୍ତୟିତୁଂ
ପ୍ରାଯତତ | ଭରତେନ ସହ ସମାଗତାଃ ମୁନିଜନାଃ ଅପି ଶ୍ରୀରାମଂ
ତଥୈବ ପ୍ରାର୍ଥୟନ୍ତ | ତଥାପି ଶ୍ରୀରାମଃ ତେଷାମ୍ ଅଭ୍ୟର୍ଥନାଂ
ନମ୍ରତୟା ପ୍ରତ୍ୟାଦିଶତ୍ | ସଃ ପୁନରପି ଉକ୍ତବାନ୍, ’ହେ ଭରତ,
ପିତ୍ରାଜ୍ଞୟା ଏବ ମଦର୍ଥେ ବନବାସଃ ଆଦିଷ୍ଟଃ, ତ୍ବଦର୍ଥେ ଚ
ରାଜ୍ୟଶାସନମ୍ ଆଦିଷ୍ଟମ୍ | ଅତଃ ଅୟୋଧ୍ୟାଂ ଗତ୍ବା ରାଜ୍ୟମ୍ ଏବ
ତ୍ବଯା ଶାସିତବ୍ୟମ୍ | ତଦେବ ଧର୍ମ୍ୟଂ ଯୁକ୍ତଂ ଚ ଭବେତ୍ ଅହମପି
ପିତୃଶାସନମନୁସୃତ୍ୟ ଚତୁର୍ଦଶ ବର୍ଷାଣି ବନେ ଉଷିତ୍ବା
ଅୟୋଧ୍ୟାଂ ପ୍ରତିନିବର୍ତିଷ୍ୟେଽ ଇତି | ଏତେନ ରାମସ୍ୟ ଆଦେଶେନ ନିରାଶଃ
ଭରତଃ ରାମସ୍ୟ ପାଦୁକେ ସ୍ପୃଷ୍ଟ୍ବା କରୁଣାର୍ଦ୍ରସ୍ବରେଣ ଅବଦତ୍ -
ଭରତଃ -
ତାତହୀନୋ ମାତୃହୀନୋଽନାଶ୍ରଯୋ ଭରତୋଽଧୁନା
ଦେହି ବନ୍ଧୋ, ପାଦୁକେ ତେ ଶ୍ରୂଯତାଂ ମେ ଯାଚନା ||
କର୍ତୁମୁଡ୍ଡାନଂ ନୁ ମଶକୋ ଗରୁଡ ଇବ କିଂ ଶକ୍ୟତେ ?
କିଂ ଗଜୋହ୍ୟଂ ଭାରମଥବା ତୁରଗପୃଷ୍ଠେ ନ୍ୟସ୍ୟତେ ?
ଶାସନେ ବା ରାଘବାଣାଂ କିଂ କ୍ଷମୋ ଭରତସ୍ତଥା ?୧
ବଂଶରୀତ୍ୟା ଯୋ ହି ଜ୍ୟାଯାନ୍ ସ୍ୟାଦସୌ ସିଂହାସନେ
କିଂ କନୀୟାନ୍ ଶାସନେ ବତ ଶୋଭତେ ଜ୍ୟାଯାନ୍ ବନେ ?
ଚରଣୟୋର୍ଦାସାଯ ମହ୍ୟଂ ରାଜ୍ୟଦାନଂ କିଂ ବୃଥା ?୨
ତତ୍ପଦଂ ତ୍ୟଜତା ଗୃହୀତୋ ଯୋଗିନୋ ବେଷୋ ମୟା
କୈକୟୀବତ୍ କିଂ ନୁ ଜନୟେ ଲୋକରୋଷାଗ୍ନିଂ ତଥା ?
ଦୀୟତେ କସ୍ମାଦିଦଂ ମେ ଶାସନଂ ପରୁଷଂ ତ୍ବଯା ?୩
ସ୍ଥାପୟିଷ୍ୟେ ପାଦୁକେଽହଂ ରାଘବାଣାମାସନେ
ତେ ହି ଦେବ୍ୟୌ ରାଜ୍ୟକର୍ତ୍ର୍ୟୌ କୋସଲାନାଂ ଶାସନେ
ଚରଣଚିହ୍ନେ ପୂଜୟିତ୍ବା ଧନ୍ୟତା ଲଭ୍ୟା ମୟା || ୪
ନାସ୍ତି ରାମଶ୍ଚରଣଚିହ୍ନେ ସ୍ତାମିମେ ନୃପମନ୍ଦିରେ
କୁତ୍ରଚିନ୍ନିବସାମ୍ୟହଂ ବୈ ନଗରତୋ ଦୂରେ ସ୍ଥଲେ
ସନ୍ଧିକାଲେ ରବିଶଲାକା ସା ମଦର୍ଥେ ଦୀପିକା || ୫
ଯାବଦାଗମନଂ ତ୍ବଦୀୟଂ ଦୂରତୋ ରକ୍ଷାମି ରାଜ୍ୟମ୍
ତ୍ବାମହଂ ସତତଂ ପ୍ରତୀକ୍ଷେ ଗଣୟମାନୋ ବତ୍ସରମ୍
ରାଜ୍ୟମଧିତିଷ୍ଠାମି ତୋୟଂ କମଲଦଲମିବ ସର୍ବଥା || ୬
ବଚନମନୁସାରେଣ ଚରଣାବେଷ୍ୟତଃ କାଲେ ନ ତେ
ତର୍ହି ବହ୍ନୌ ତୁଚ୍ଛକାୟସ୍ତତ୍କ୍ଷଣଂ ମେ ହୋଷ୍ୟତେ
ଏଷ ଶପଥୋ ମୃତ୍ତିକେୟଂ ଚରଣୟୋଃ ଶିରସା ଧୃତା || ୭
୨୬
BACK TO TOP
୨୭ କୋଽସି ରେ ଯୁବରାଜଃ କଥୟ ମେ
’ଦେହି ବନ୍ଧୋ, ପାଦୁକେ ତେ, ପୂର୍ୟତାଂ ମେ ଯାଚନାଽ
ଇତି ଭରତସ୍ୟ ପ୍ରାର୍ଥନାମ୍ ଅବଧୀରଯିତୁଂ ଶ୍ରୀରାମଃ ନ
ଶଶାକ | ଶ୍ରୀରାମସ୍ୟ ଚରଣଧୂଲିପରିପ୍ଲୁତେ ସୁବର୍ଣମଣ୍ଡିତେ
ପାଦୁକେ ଗଜପୃଷ୍ଠେ ସଂସ୍ଥାପ୍ୟ ଭରତଃ ତେ ସସମାରୋହମ୍
ଅୟୋଧ୍ୟାମ୍ ଆନୀତବାନ୍ | ତେ ପାଦୁକେ ଏବ ସିଂହାସନେ ସ୍ଥାପୟିତ୍ବା
ଭରତଃ ରାଜ୍ୟଶାସନଂ କର୍ତୁମ୍ ଆରେଭେ |
ଶ୍ରୀରାମଃ ତୁ ଚିତ୍ରକୂଟଂ ପରିତ୍ୟଜ୍ୟ ପ୍ରବସନ୍ ଦକ୍ଷିଣଦିଶଂ
ପ୍ରତସ୍ଥେ | ମାର୍ଗେ ରାମଲକ୍ଷ୍ମଣୌ ବିରାଧଂ ନାମ ରାକ୍ଷସଂ
ଜଘ୍ନତୁଃ, ଶରଭଙ୍ଗାଶ୍ରମଂ ଚ ଗତ୍ବା ସ୍ବର୍ଗଗାମିନଃ ତସ୍ୟ
ଦର୍ଶନଂ ଚକ୍ରତୁଃ | ତତ୍ର କେଚନ ମୁନୟଃ ଶ୍ରୀରାମଂ ବ୍ୟଜ୍ଞାପୟନ୍, ’
ଆଶ୍ରମବାସିନଃ ଜନାଃ ରାକ୍ଷସୈଃ ଭୃଶଂ ପୀଡିତାଃ | ଭବନ୍ତୌ
କ୍ଷତ୍ରିଯୌ ରାଜପୁତ୍ରୌ ସ୍ଥଃ | ଅତଃ ଭବଦ୍ଭ୍ୟାଂ ଧାର୍ମିକାନାଂ ଜନାନାଂ
ପରିତ୍ରାଣଂ କର୍ତବ୍ୟମ୍ଽ ଇତି | ତଦା ରାମଃ ସବିନୟଂ ତଥାପି ସନିର୍ଧାରମ୍
ଅବଦତ୍, ’ତପସ୍ବିଜନାନ୍ ପୀଡୟତାଂ ରକ୍ଷସାଂ ନିର୍ଦାଲନମ୍
ଅହମ୍ ଅବଶ୍ୟଂ କରୋମି | ଭବନ୍ତଃ ନିଃଶଙ୍କାଃ ଭବନ୍ତୁଽ ଇତି | ଏବଂ
ମୁନିଜନାନ୍ ପ୍ରତିଶ୍ରୁତ୍ୟ ଶ୍ରୀରାମଃ ମାର୍ଗକ୍ରମଣଂ ପୁନରାରେଭେ |
ତତ୍ପଶ୍ଚାତ୍ ତେ ତ୍ରଯୋଽପି ପଞ୍ଚାପ୍ସରସରୋବରେ ନାମ୍ନି ପ୍ରଦେଶେ
ଦଶବର୍ଷାଣି ସାନନ୍ଦଂ ନ୍ୟବସନ୍ | ତତଃ ସୁତୀକ୍ଷ୍ଣସ୍ୟ ଋଷେଃ
ଆଦେଶାତ୍ ତେ ଅଗସ୍ତ୍ୟାଶ୍ରମଂ ପ୍ରତି ପ୍ରାତିଷ୍ଠନ୍ତ | ସୁତୀକ୍ଷ୍ଣଃ ଚ
ଅଗସ୍ତ୍ୟଃ ଚ ରାମଲକ୍ଷ୍ମଣାଭ୍ୟାଂ ଦିବ୍ୟାଯୁଧାନି ଦଦତୁଃ |
ଦଶବର୍ଷାଣାଂ ପଶ୍ଚାତ୍ ତେ ତ୍ରଯଃ ଅପି ଗୋଦାବର୍ୟାଃ ତୀରେ
ପଞ୍ଚବଟୀଂ ନାମ ପ୍ରଦେଶଂ ପ୍ରାପୁଃ | ତସ୍ମିନ୍ ବିଲୋଭନୀୟେ ପ୍ରଦେଶେ
ତେଷାଂ ପର୍ଣକୁଟିଃ ନିତରାମ୍ ଅଶୋଭତ | ଅଥୈକଦା ଅସ୍ୟାଃ ପର୍ଣକୁଟେଃ
ଅଙ୍ଗଣେ ତେଷୁ ତ୍ରଯେଷୁ ଅପି ବାର୍ତାଲାପେ ନିମଗ୍ନେଷୁ ସତ୍ସୁ କାଚିତ୍ ଅଦ୍ଭୁତା
ଲଲନା ତତ୍ର ଆଗଚ୍ଛତ୍ | ଅଭିସାରୁକେବ ନାନାବିଭ୍ରମାଣି ଦର୍ଶଯନ୍ତୀ,
ଶ୍ରୀରାମଂ କାମୁକୈଃ କଟାକ୍ଷୈଃ ଅବଲୋକୟନ୍ତୀ ସା ସୁଚାରୁରବେଣ ତମ୍ ଆହ -
ଶୂର୍ପଣଖା -
କୋଽସି ରେ ଯୁବରାଜଃ କଥୟ ମେ
ସ୍ବୀକୁରୁଷ୍ବ ମାଂ ତନୂରର୍ପିତା ମମ ଶ୍ୟାମଲ, ଭବତେ ||
ତବ ସ୍ବରୂପେ ରାଜଲକ୍ଷଣମ୍
ଶ୍ରବଣେଽପି ଚ ରୁଦ୍ରାକ୍ଷଭୂଷଣମ୍
ଯଦ୍ୟସି ଯୋଗୀ କଥମଭିତସ୍ତ୍ବାଂ ପରିବାରୋ ରମତେ ?୧
କେନ ହେତୁନା ଚରସି ବନେ ତ୍ବମ୍ ?
ବିନୋଦେନ ବା ହସସି କିମର୍ଥମ୍
ଅତ୍ରାଽସ୍ମାକଂ ଶାସନମମିତଂ କିଂ ନ ଚ ଜ୍ଞାତଂ ତେ ?୨
ଶୂର୍ପଣଖାଽହଂ ରାବଣଭଗିନୀ
ନନ୍ବହମେତଦ୍ବନସ୍ବାମ୍
ନାନାରୂପାଣ୍ୟାଦାୟାଽହଂ ବନାଦ୍ ବନଂ ବିହରେ || ୩
ଅହଂ ତବ କୃତେ ଜାତା ତରୁଣୀ
ଷୋଡଶବର୍ଷା ମଧୁରଭାଷିଣୀ
ଦର୍ଶନେନ ତେ ମନସି ପ୍ରବୁଦ୍ଧୋ ମଦନୋ ହୁଙ୍କୁରୁତେ || ୪
ଅଧରସ୍ୟ ତେ ପାଟଲରାଗମ୍
ରହସି ନିପାତୁଂ ପ୍ରକାମୟେଽହମ୍
ଅପ୍ୟବତୀର୍ଣୋ ମୂର୍ତୋ ମଦନସ୍ତ୍ବମନଙ୍ଗସ୍ମରଣେ || ୫
ଅହଂ ନ ଜାନେ ନୃପଂ ଦଶରଥମ୍
କାମୟେ ପରଂ ତଦୀୟତନୁଜମ୍
ପ୍ରାଣେଶୋ ମେ ଭବ ହେ ରାଘବ, ଗୃହସୁଖମଶ୍ନୁବହେ || ୬
କୃଶା କୁରୂପା ଭାର୍ୟେଯଂ ତେ
ତବ ନ ଚ ସଦୃଶୀ, ତ୍ୟଜ ତାଂ ଦୂରେ
ତବ ନିକଟେଽହଂ ନାଶଯାମି ତାଂ ନୂନଂ କ୍ଷଣମାତ୍ରେ || ୭
ମମ ସାନ୍ନିଧ୍ୟେ ବସନ୍ନବିରତମ୍
ପାଲଯ ତତ୍, ତେ ଭାର୍ୟୈକତ୍ବମ୍
ଆଶ୍ଲେଷେଚ୍ଛା ଦୃଢା ଜାୟତେ ତନୌ ଚ ମନସି ଚ ମେ || ୮
୨୭
BACK TO TOP
୨୮ ବିରୂପିତେୟଂ ଶୂର୍ପଣଖା
’କୋଽସି ରେ ଯୁବରାଜଃ କଥୟ ମେଽ
ଇତି ପୃଚ୍ଛନ୍ତୀଂ ଆତ୍ମାନମ୍ ଅଭିସରନ୍ତୀଂ ତାଂ ଶ୍ରୀରାମଃ
ବିନୋଦେନ ପ୍ରାହ, ’ହଂ ତାବତ୍ ଏକପତ୍ନୀବ୍ରତଂ ପାଲଯାମି |
ଅତଃ ନାହଂ ତ୍ବାଂ ସ୍ବୀକର୍ତୁଂ ଶକ୍ନୁୟାମ୍ | କିନ୍ତୁ ମମ ଅନୁଜୋଽଯଂ
ନାଦ୍ୟାପି ବିବାହିତଃ | ତେନ ସହ ବିବାହଂ କୁରୁଷ୍ବଽ ଇତି | ତଦା
ସା ମନ୍ଦମତିଃ ଲକ୍ଷ୍ମଣଂ ଗତା | ଲକ୍ଷ୍ମଣଃ ଅପି ତାଂ
ହସନ୍ନବଦତ୍, ’ାର୍ୟେ, ରାମସ୍ୟ ଦାସୋଽସ୍ମ୍ୟହମ୍ |
ମମ ଭାର୍ୟା ନାମ ଦାସସ୍ୟ ଦାସୀ | ତଦପେକ୍ଷଯା ତ୍ବଂ
ରାମସ୍ୟୈବ କନୀୟସୀ ଭାର୍ୟା ଭବ | ଅଥ ବା ତବ କୃତେ ସଃ
ପ୍ରଥମପତ୍ନୀଂ ତ୍ୟଜେଦପିଽ ଇତି |
ଲକ୍ଷ୍ମଣସ୍ୟ ପରିହାସମ୍ ଅବଗନ୍ତୁମ୍ ଅକ୍ଷମା ସା
ପୁନରପି ରାମଂ ପ୍ରତ୍ୟବର୍ତତ, ଅବ୍ରବୀତ୍ ଚ, ’ହେ ରାମ,
ଭବାନ୍ ସଦୈବ ମମୈବ ଭବତୁ ଏତଦର୍ଥମହମ୍ ଏନାଂ ତବ
ଭାର୍ୟାଂ ତବ ସମକ୍ଷମେବ ଭକ୍ଷ୍ୟଯାମି | ଽ ଇତି ଉକ୍ତ୍ବା ସା
ସୀତାମ୍ ପ୍ରତି ଅଭ୍ୟଧାବତ୍ | ତଦା ତୁ ଶ୍ରୀରାମସ୍ୟ ଆଜ୍ଞୟା ଲକ୍ଷ୍ମଣଃ
ତସ୍ୟାଃ କର୍ଣନାସେ ଚିଚ୍ଛେଦ |
ତଦା ଦାରୁଣଂ କ୍ରନ୍ଦନ୍ତୀ, ଭୀଷଣମ୍ ଆକ୍ରୋଶନ୍ତୀ ସା
ସ୍ବଭ୍ରାତରୌ ଖରଦୂଷଣୌ ପ୍ରତି ଆଗତ୍ୟ ତାଭ୍ୟାଂ ନିଜାବସ୍ଥାମ୍
ଅଦର୍ଶଯତ୍ | ତୌ ଉଭୌ ଅପି ରାମମ୍ ଅଭିଦଦ୍ରୁବତୁଃ | ତଥାପ୍ୟେକୋ
ରାମଃ ଖର- ଦୂଷଣ- ତ୍ରିଶିର- ସହିତଂ ଚତୁର୍ଦଶସହସ୍ରମିତଂ
ରାକ୍ଷସସୈନ୍ୟଂ ନିଜଘାନ | ତଦ୍ ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ସା ଶୂର୍ପଣଖା
ପଲାଯ୍ୟ ସ୍ବବନ୍ଧୁଂ ଲଙ୍କାଧିପତିଂ ରାବଣଂ ଜଗାମ | ରାବଣସ୍ୟ
ପୁରତଃ ସ୍ଥିତ୍ବା ତମ୍ ଅଧିକ୍ଷିପନ୍ତୀ ସା ପ୍ରାହ -
ଶୂର୍ପଣଖା -
ବିରୂପିତା ଶୂପର୍ଣଖା ତଦିଦଂ ଦାଶରଥେଶ୍ଚେଷ୍ଟିତମ୍
ଦେହି ରେ ତସ୍ମୈ ତତ୍ପ୍ରତିଫଲମ୍ ||
କିମିବ ଶାସନଂ କୁରୁଷେ ରାବଣ, କିଂବା ଜନପାଲନମ୍
ରାଘବେଣ ତେ ଜିତଂ ଲୀଲଯା, ସକଲଂ ଦଣ୍ଡକବନମ୍
ସତ୍ତାନ୍ଧ, ତ୍ବଂ ତଦପି ସ୍ମରସି ନ ନିଜକର୍ତବ୍ୟଂ କଥମ୍ ?୧
ଦ୍ବିଦଶଲୋଚନୈଃ ଶୂର୍ପଣଖାୟା ଦଶା ଦୃଶ୍ୟତାମିୟମ୍
ବିକ୍ରମେଣ ରାମସ୍ୟ କମ୍ପିତଂ ସକଲଂ ଦିଗ୍ମଣ୍ଡଲମ୍
ଅପି ନୋଦନ୍ତଂ ଗୁପ୍ତଚରାସ୍ତେ ନିବେଦୟନ୍ତୀଦୃଶମ୍ ?୨
ଜନସ୍ଥଲେଽଭୂନ୍ମହାନନର୍ଥଃ ଖରଦୂଷଣକନ୍ଦନମ୍
ସହସ୍ରଶୋ ରାକ୍ଷସା ବିନିହତାଃ କିଂ ତତ୍ ତବ ଭୂଷଣମ୍
ଜନସ୍ଥଲସ୍ଥୋ ଯତିଃ ସ ଲଭତେ ସୁରବତ୍ ପରିପୂଜନମ୍ || ୩
ପୂଜ୍ୟତରୋ ନନୁ ତ୍ବତ୍ତୋ ଜାତୋ ମନୁଜସ୍ତବ ଶାସନେ
ନିଷୀଦେହ ସାମାତ୍ୟଃ ସ୍ବସ୍ଥୋ ବଦ୍ଧହସ୍ତ ଆସନେ
ପ୍ରଖରଂ ତେଜସ୍ତସ୍ୟ ଧକ୍ଷ୍ୟତି ଶ୍ବସ୍ତେ ସିଂହାସନମ୍ || ୪
ସୁଦର୍ଶନଶରାଘାତାଃ ସୋଢାସ୍ତ୍ବଯୋରସା ରେ ବୃଥା
ଜିତାଶ୍ଚ ଦେବା, ବଲେନୋଦ୍ଧୃତା ନଗାସ୍ତଥା ରେ ବୃଥା
ଅଜେୟସେନାଧ୍ୟକ୍ଷଃ କିମସୌ ଧର୍ମଘ୍ନସ୍ତ୍ବଂ ସ୍ବଯମ୍ ?୫
ତ୍ବମେବ କିମସୌ ଜିତ୍ବାଽଽନୀତଂ ଯେନ ଗୃହଂ ପୁଷ୍ପକମ୍ ?
ଯେନ ଚ ତଦ୍ବତ୍ ତକ୍ଷକନୃପତେଃ କଲତ୍ରମପ୍ୟୁପୟତମ୍ ?
ତ୍ବମେବ କିମସୌ ଯସ୍ୟ ବିଦ୍ୟତେ କାଲାଦପି ନ ଚ ଭୟମ୍ ?୬
ଶ୍ରୁଣୁଷ୍ବ ପୁନରପି ରାମାଖ୍ୟାନଂ ମୟା ଯଦଭିଧୀୟତେ
ବାଣମୋକ୍ଷଣେ କରେ ତଦୀୟେ ଚପଲା ବିଦ୍ୟୋତତେ
ମତୀ ରୁଧ୍ୟତେ ବିଲୋକ୍ୟାମୁନଃ ଶସ୍ତ୍ରାସ୍ତ୍ରେ ପାଟବମ୍ || ୭
ରୂପେଣାସୌ ଶ୍ୟାମସୁନ୍ଦରୋ ମନ୍ମଥ ଇବ ଭୂତଲେ
ସାଽପି ଜାନକୀ ତଦୀୟଜାୟା ରତ୍ୟା ଅତିରିଚ୍ୟତେ
ତବାନୁରୂପା ନିତମ୍ବିନୀ ସା ମନ୍ୟେ ନିଃସଂଶଯମ୍ || ୮
ଅପହୃତ୍ୟୈନାମାନୟାନି ତାଂ ତ୍ବଦର୍ଥମିତି ହେତୁନା
ଜନସ୍ଥଲେଽହଂ ବୁଦ୍ଧ୍ୟା ତେଷାଂ ବନ୍ୟଂ କୁଟିରଂ ଗତା
ଶ୍ରବଣନାସିକେ ଛିତ୍ବା ତାଭ୍ୟାଂ ବିଡମ୍ବିତା ଖଲ୍ବହମ୍ || ୯
ଗଚ୍ଛ ଗଚ୍ଛ ରେ ଗଚ୍ଛ ସତ୍ବରଂ ଜହି ତଦ୍ ବନ୍ଧୁଦ୍ବଯମ୍
ଆନୟେହ ତାଂ ପ୍ରସହ୍ୟ ସୀତାଂ ଯା ମାମହସତ୍ ସ୍ଫୁଟମ୍
ମାମିବ ତବ ଶାସନମପ୍ୟେତୌ ବିଡମ୍ବୟେତେ ଧ୍ରୁବମ୍ || ୧୦
୨୮
BACK TO TOP
୨୯ ଆନୀୟ ଦେହି ମେ
’ଦେହି ରେ ତସ୍ମୈ ତତ୍ପ୍ରତିଫଲମ୍ଽ
ଇତି ପୁନଃ ପୁନଃ ପ୍ରଚୋଦିତଃ ରାବଣଃ ରାମଂ ଯୁଦ୍ଧେ ପରାଜିତ୍ୟ
ସୀତାମପହର୍ତୁଂ ସିଦ୍ଧଃ | ଅସ୍ମିନ୍ ଉପକ୍ରମେ ତେନ ମାରୀଚସ୍ୟ ସାହାୟ୍ୟମ୍
ପ୍ରାର୍ଥିତମ୍ | ତଥାପି ମାରୀଚଃ ରାମସ୍ୟ ପରାକ୍ରମେଣ ସୁପରିଚିତଃ ଆସୀତ୍ |
ସଃ ରାବଣଂ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷଯୁଦ୍ଧାତ୍ ପରାବର୍ତୟତ୍ | ତତଃ କପଟେନ
ଶ୍ରୀରାମଂ ବଞ୍ଚୟିତୁଂ ରାବଣେନ କାଚିତ୍ ଯୁକ୍ତିଃ ବ୍ୟରଚି | ସଃ
ମାରୀଚଂ ସୁବର୍ଣମୃଗରୂପଂ ଧାରଯିତ୍ବା ପଞ୍ଚବଟୀଂ ଗନ୍ତୁମ୍
ଆଦିଶତ୍, ସ୍ବଯଂ ଚ ତସ୍ୟ ପଶ୍ଚାଦ୍ ନିଭୃତମ୍ ଆଗଚ୍ଛତ୍ |
ମାରୀଚେନ ଧୃତଂ ତତ୍ ବିଲୋଭନୀୟଂ ମୃଗରୂପଂ ବିଲୋକ୍ୟ
ସୀତା ଭୃଶଂ ମୋହିତା | ପର୍ଣଶାଲାସ୍ଥିତଂ ଶ୍ରୀରାମମ୍ ଆଗତ୍ୟ
ସା ତମାହ -
ସୀତା -
ସୁମଚୟଂ ଦଧାନାଽପଶ୍ୟଂ ସହସୈକମୃଗମ୍
ଆନୀୟ ଦେହି ମେ ନାଥ ପ୍ରିଯଂ ତଂ ତ୍ବରିତମ୍ ||
ଏତସ୍ୟ ଶୃଙ୍ଗୟୋ ରତ୍ନାନି ବିରାଜନ୍ତେ
ନବମୋହନସୁମସମସୁବର୍ଣମେତସ୍ୟାଙ୍ଗେ
ତତ୍ସୁବର୍ଣେନ ମେ ଲୁବ୍ଧେ ଚୈତେ ନୟନେ
ତତ୍ପୁଚ୍ଛମୁଚ୍ଚଲଚ୍ଛକ୍ରଚାପମିବ ଭାତମ୍ || ୧
ଆଗତ୍ୟ ଗତୋଽସୌ ଦ୍ବାରମିଦଂ ବହୁବାରମ୍
ସୌବର୍ଣପଦାଙ୍କା ଅସ୍ୟୈବୈତେ ନୂନମ୍
ଏତେନ ବିଷାଣଂ ରମ୍ଭାସ୍ତମ୍ଭେ ଘୃଷ୍ଟମ୍
ପଶ୍ୟତଂ ଭ୍ରାତରୌ, ମୃଗଂ ସୁବର୍ଣଂ କାନ୍ତମ୍ || ୨
ଯାତ୍ୟସୌ ସବେଗଂ ଭୁଜତି ଗ୍ରୀବାଂ ମନ୍ଦମ୍
ପ୍ରେକ୍ଷଣେ ବିଲସତେ ମଦିରୋ ଭାବୋ ନୂନମ୍
ତନ୍ମୃଗେ ନାଥ ମେ ମନୋଽନିବାରଂ ସକ୍ତମ୍
ଆଲୋକ୍ୟ ମୋହିତା ତୃଣାନ୍ତରେ ତଂ ହରିଣମ୍ || ୩
କତି କଥଂ ଗୁଣାନାଂ ଗଣନାମସ୍ୟ ନୁ କୁର୍ବେ
ବନ୍ଧନଂ ତଦୀୟଂ କିମଶକ୍ୟଂ ତେ ମନ୍ୟେ
କିଂ ନ ଭଗ୍ନଂ ତ୍ବଯା ଶିବଧନୁଷଂ ନୁ ମଦର୍ଥେ
ଗମ୍ୟତାଂ ସତ୍ବରଂ ମୟା ବଧ୍ୟତେ ତୂଣମ୍ || ୪
କୋଷେଷୁ ସଞ୍ଚିତଂ ଯଦୟୋଧ୍ୟାଯାଂ ଧନମ୍
ତଦ୍ ବନେ ବିଚିନୁତେ ତବ ଚରଣେ ନିଶ୍ଚିତମ୍
ଆନୟ ପ୍ରଭୋ ଇହ, କୁଟିରଂ ତଦ୍ ବୈଭବମ୍
ରକ୍ଷିତା ସୋଦରସ୍ତାବଦେଷ ତେ ସଦନମ୍ || ୫
ଗୃହ୍ୟତେ ସଜୀବୋ ଯଦି କଥମପି ସାରଙ୍ଗୋ
ମଣିମୟଂ ତଦଙ୍ଗଂ ଭବିତା ଜ୍ୟୋତିଃପୁଞ୍ଜୋ
ଦାସ୍ୟତେ ପ୍ରକାଶଂ ବନେ ପ୍ରଦୋଷେ ଦୀପୋ
ଗୃହ୍ଣାମ ସଙ୍ଗତୌ ପ୍ରତିଗମନେ ତଂ ନଗରମ୍ || ୬
ଦ୍ରକ୍ଷ୍ୟତି ସ୍ତ୍ରୀଜନୋ ନଗରେ ତଂ ସାରଙ୍ଗମ୍
ଦ୍ରକ୍ଷ୍ୟତଃ କୈକୟୀଭରତୌ ନଃ ସାସୂଯମ୍
ଗୋପୟିଷ୍ୟେ ନିଧିଂ ତାବତ୍କାଲମହଂ ତମ୍
ତିଷ୍ଠସି ତ୍ବିଦାନୀଂ କୁତୋ ଧନୁର୍ଧର ଏବମ୍ ?୭
ପ୍ରକ୍ଷିପ୍ୟ ସାଯକଂ ବ୍ୟତ୍ସ୍ୟସି ଯଦି ନିପୁଣଂ ତମ୍
ଦେବରୋଽଶିଷ୍ୟତେ ଚର୍ମୋତ୍କୃତ୍ୟ ତଦୀୟମ୍
ତନ୍ମୃଗାଜିନେ ତ୍ବଂ ଭାସ୍ୟସି ହରିବନ୍ନୂନମ୍
ପଶ୍ୟ ତଂ ସୁଦୂରଂ ଗିରିତଟମାରୋହନ୍ତମ୍ || ୮
୨୯
BACK TO TOP
୩୦ ମାଽତିଥେ, ତିଷ୍ଠ ବୃଥା ଦ୍ବାରେ
’ାନୀୟ ଦେହି ମେ ନାଥ ମୃଗଂ ତଂ ତ୍ବରିତମ୍ଽ
ଇତି ସୀତାୟାଃ ଅଭ୍ୟର୍ଥନାଂ ପୂରଯିତୁଂ ଶ୍ରୀରାମଃ ଧନୁର୍ବାଣଂ
ଗୃହୀତ୍ବା ତଂ ମୃଗମ୍ ଅନ୍ବଗଚ୍ଛତ୍ | ମୃଗଃ ବେଗେନ ଅଧାବତ୍
ତଥାପି କମପ୍ୟନ୍ତରମ୍ ତମ୍ ଅନୁସୃତ୍ୟ ଶ୍ରୀରାମଃ ବାଣେନୈକେନ
ତଂ ବିବ୍ୟାଧ | ତତ୍ରାପି ପ୍ରାଣାନ୍ ବିମୁଞ୍ଚନ୍ନପି ମାରୀଚଃ ’ହେ
ଲକ୍ଷ୍ମଣ, ଧାବ, ଧାବ, ଽ ଇତି ଉଚ୍ଚୈଃ ରାମସଦୃଶେନ
ବାଚା ଆକ୍ରୋଶତ୍ | ତତ୍ ଶ୍ରୁତ୍ବା ଆଶ୍ରମସ୍ଥା ସୀତା ଭୟେନ
କମ୍ପିତା ବଭୂବ | ’ନୂନଂ ଶ୍ରୀରାମଃ କସ୍ମିନ୍ନପି ସଂକଟେ
ଗ୍ରସ୍ତଃଽ ଇତି ଶଙ୍କୟା ସା ଲକ୍ଷ୍ମଣଂ ରାମସମୀପଂ ପ୍ରାହିଣୋତ୍ |
ଏତମେବ ସମୟଂ ପ୍ରତୀକ୍ଷମାଣଃ ରାବଣଃ ସୀତାମ୍ ଆଶ୍ରମେ
ଏକାକିନୀଂ ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ତାମ୍ ଅଭିୟାତୁଂ ପ୍ରାରଭତ | ଅଚିରାଦେବ
ତେନ ସ୍ବପ୍ରଯୋଜନଂ ବିବୃତମ୍ | ତଦନୁସାରଂ ତୟା ସହ
ଅଭିମର୍ଷଣାୟ ଅପି ସଃ ପ୍ରାଯତତ | ତଦା ମହାପତିବ୍ରତା ସା
କଠୋରବ୍ୟାକୁଲେନ ସ୍ବରେଣ ତମ୍ ଅଧିକ୍ଷିପନ୍ତୀ ତମ୍ ଅତର୍ଜୟତ -
ସୀତା -
ମାଽତିଥେ, ତିଷ୍ଠ ବୃଥା ଦ୍ବାରେ
ଚପଲା ମୂର୍ତା ନୀଲଘନେଽହଂ ମା ଦହ ହସ୍ତୌ ତେ ||
ନିପୀୟ କାମାସବଂ ଯଥେଚ୍ଛମ୍
ମା ଦର୍ଶଯ ମେ ମତ୍ତଚେଷ୍ଟିତମ୍
ନଖସ୍ୟାପି ମେ ସ୍ପର୍ଶୋଽପି ନ ତେ ଶକ୍ୟୋ ନନୁ ସ୍ବପ୍ନେ || ୧
ନାହମେକଲା ରାମୟଶୋଜା
ଆକୃତିତ୍ସୁ ମାଂ ପରିତୋ ଦିବ୍ୟା
ଉତ୍କ୍ଷେପ୍ସ୍ୟତି ତ୍ବା ଯଦପି ନ ଦୃଶ୍ୟା ସଶରୀରଂ ନରକେ || ୨
ସ୍ବରେଣ ଫେରୋର୍ହସସି କିମର୍ଥମ୍
କିମୀକ୍ଷସେ ମାମେବମନିମିଷମ୍
ରାମାଦନ୍ୟତ୍ ନୈବ ଦ୍ରକ୍ଷ୍ୟତେ କିମପି ହି ମମ ନୟନେ || ୩
ସୀତୟା ଯଦି ପ୍ରଣୟମୀହସେ
କାଲକୂଟତଃ କ୍ଷେମମୀହସେ
କିମର୍ଥମିଚ୍ଛସି ବୃଥା ଗ୍ରହୀତୁଂ ସୋମରବୀ ସ୍ବକରେ || ୪
ବିଲୋକ୍ୟୈକଲାଂ ବନେ ନିର୍ଜନେ
ବଲେନ ମାମପହର୍ତୁମୀହସେ
ମୂଢ, ନୟସି କିଂ ପ୍ରଦୀପ୍ତଜ୍ବାଲାଂ ଧୃତ୍ବା ନିଜବସନେ ?୫
ମତ୍ବା ସ୍ବନୟନୟୁଗଲଂ ଶାଣମ୍
ଖଡ୍ଗଂ କୁରୁଷେ ତେନ ସୁନିଶିତମ୍
ତେନାନ୍ଧତ୍ବଂ ତଥାଽଽତ୍ମନାଶମ୍, ଅନ୍ଧ, ନ ଜାନୀଷେ || ୬
କ୍ବାସୌ ରାମଃ କ୍ବ ଚ କ୍ଷୁଦ୍ରସ୍ତ୍ବମ୍
କ୍ବ ଚାର୍ଣବୋଽସୌ କ୍ବ ପଲ୍ବଲସ୍ତ୍ବମ୍
ହଲାହଲସ୍ତ୍ବଂ ସୁଧାରସୋଽସୌ ରାମୋ ମୂର୍ତୋ ମେ || ୭
କ୍ବ ବୈନତେୟଃ କ୍ବ ବା ବାଯସୋ
ନନୁ ମେ ଭର୍ତା ସ୍ବଯଂ ବାସବୋ
ଅପି କିଂ ମର୍ତ୍ୟା ଇନ୍ଦ୍ରାଣୀଂ ବା ମନସାଽଭିଲଷନ୍ତେ ?୮
ଅବଲାଯୈ ଯଦି ପ୍ରଦର୍ଶ୍ୟ ସ୍ବବଲମ୍
ଆନୟସୀଦଂ ପୁରତଃ ସ୍ବକରମ୍
ରାମଶରାସ୍ତ୍ବଯି ବଜ୍ରାଘାତଂ ସପଦି ବିଧାସ୍ୟନ୍ତେ || ୯
ପାପ, କିମେବଂ ସରସି ପୁରସ୍ତ୍ବମ୍
ଅବଲୋକୟ ନିଜଚରଣସ୍ଖଲନମ୍
ଚରଣସ୍ଥାଽସୌ ସାବଧାନତା ଭବତି ନ ତବ ଶୀର୍ଷେ || ୧୦
ଧାବ, ଧାବ, ହେ ନାଥ ତ୍ବରିତମ୍
କରିକରଦଲିତଂ କମଲକୋରକମ୍
ଯତ୍ରାସି ତତଃ ଶୃଣୁଷ୍ବ କରୁଣଂ କ୍ରନ୍ଦନମେତନ୍ମେ || ୧୧
୩୦
BACK TO TOP
୩୧ କ୍ବ ଭବେତ୍ ସୀତା ରାମଜୀବିତମ୍ ?
’ମାଽତିଥେ, ତିଷ୍ଠ ବୃଥା ଦାରେଽ
ଇତି ସୀତାୟାଃ ତର୍ଜନମ୍ ଅବିଗଣୟ୍ୟ ରାବଣଃ ତାମ୍
ଉଜ୍ଜଗ୍ରାହ | ତସ୍ୟାଃ ସନ୍ତାପମ୍, ଆକ୍ରୋଶଂ ଚ ଉପେକ୍ଷ୍ୟ
ସଃ ତାଂ ରଥେ ସ୍ଥାପୟିତ୍ବା ସବେଗଂ ଲଙ୍କାଂ ଗନ୍ତୁଂ
ପ୍ରଚକ୍ରମେ | ବନାନ୍ତେ ମାୟାବିନଂ ମୃଗରୂପଂ ମାରୀଚଂ
ନିହତ୍ୟ ଆଶ୍ରମଂ ପ୍ରତ୍ୟାଗଚ୍ଛନ୍ ଶ୍ରୀରାମଃ ମାର୍ଗେ ଆତ୍ମାନଂ
ପ୍ରତି ଏବ ଆୟାନ୍ତଂ ଲକ୍ଷ୍ମଣଂ ଅପଶ୍ୟତ୍ | ତଂ ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ସୀତା
ଆଶ୍ରମେ ଏକାକିନୀ ଅସ୍ତି ଇତି ସ୍ମୃତ୍ବା ଶ୍ରୀରାମସ୍ୟ ହୃଦୟଂ
ନନୁ କମ୍ପିତମ୍ | ’ଜାନକୀମ୍ ଏକାକିନୀଂ ବିହାୟ କଥଂ ତ୍ବମ୍
ଅତ୍ର ଉପସ୍ଥିତଃ ?କଚ୍ଚିନ୍ନ ତ୍ବଂ ତସ୍ୟ ମାୟାବିନଃ
ରାକ୍ଷସସ୍ୟ ମନୁଷ୍ୟବାଚା ବଞ୍ଚିତଃ ?ଅରେ, ଅପି ସଃ
ମମ ଶରବର୍ଷାବମ୍ ଅତିଜୀବିତୁଂ ଶକ୍ନୁୟାତ୍ ?ଽ ଇତି
ରାମେଣ ପୃଷ୍ଟେ ସତି ବିନୀତଃ ଲକ୍ଷ୍ମଣଃ ଅଧୋମୁଖଃ ପ୍ରାହ,
’େତତ୍ ସର୍ବଂ ମୟା ଦେବ୍ୟୈ ନିବେଦିତମ୍ | ତଥାପି ସା କଠୋରୈଃ
ବଚନୈଃ ମାଂ ନିରଭର୍ତ୍ସ୍ୟଯତ୍ | ଅନ୍ତେ ତସ୍ୟାଃ ଆଦେଶାତ୍ ମମ
ଆଶ୍ରମାତ୍ ନିର୍ଗମନମ୍ ଅନିବାର୍ୟମ୍ ଅଭବତ୍ | ଽ
ତଂ ସାନ୍ତ୍ବଯନ୍ନପି ଗର୍ହଯନ୍ ଶ୍ରୀରାମଃ ଅବଦତ୍, ’ନନୁ
ମୂଢ, ସନ୍ତପ୍ତାୟାଃ ନାର୍ୟାଃ କ୍ଷଣିକଂ କ୍ଷୋଭବଚନଂ
ତ୍ବଯା ପରମାର୍ଥେନ ଗୃହୀତମ୍ ?କେନାପି କାରଣେନ ତାଂ
ତ୍ୟକ୍ତ୍ବା ତବ ଅତ୍ରାଗମନଂ ସର୍ବଥା ଅନୁଚିତମ୍ | ଅସ୍ତୁ | ଶୀଘ୍ରମ୍
ଆଶ୍ରମଂ ଗଚ୍ଛାବଃ | ମମ ବାମନୟନଂ ସ୍ଫୁରତି | ଅଶୁଭସ୍ୟ
ଆଶଙ୍କୟା ସର୍ବାଙ୍ଗଂ ମେ କମ୍ପତେ | ଅପି ଜାନକ୍ୟାଃ କୁଶଲଂ
ଭବେତ୍ ?ଽ ଇତି | ଯାବଦ୍ ଉଭୌ ଅପି ତୌ ଆଶ୍ରମଂ ପ୍ରାପ୍ତୌ,
ତାବତ୍ ପର୍ଣକୁଟୀ ଜାନକୀଂ ବିନା ଶୂନ୍ୟା ଇବ ଅଦୃଶ୍ୟତ |
ଶ୍ରୀରାମଃ ଇତସ୍ତତଃ ପ୍ରଧାବନ୍ ’ସୀତେ, ସୀତେ, ଽ ଇତି ତାମ୍
ଆହ୍ବାତୁଂ ପ୍ରଚକ୍ରମେ . .
ଶ୍ରୀରାମଃ -
ବନେଽବଶିଷ୍ଟଂ ଶୂନ୍ୟମାଶ୍ରମମ୍
କ୍ବ ଭବେତ୍ ସୀତା ରାମଜୀବିତମ୍ ?
କଦମ୍ବ ଶୀଘ୍ରଂ କଥୟେକ୍ଷିତ୍ବା
ଅପି ବିଲୋକ୍ୟତେ ନଦୀତଟେ ସା ?
କମଣ୍ଡଲୁକରା କୃତକଟିକଲଶା
ହରିମଧ୍ୟା ସା ବ୍ରଜତୀ ମନ୍ଦମ୍ || ୧
ଶୋକନାଶକାଶୋକ, କଥୟ ମେ
ଭୂମିସୁତା ସା କ୍ବାପି ଦୃଶ୍ୟତେ
ସପତ୍ରବିଟପଂ କିମିତି କମ୍ପସେ ?
ଅପି ପଶ୍ୟସି କିଂ ସ୍ବପ୍ନମଭଦ୍ରମ୍ ?
କ୍ବାଽଽସ୍ତେ ଚନ୍ଦନ, ସା ଗୌରାଙ୍ଗୀ ?
କୁନ୍ଦଲତେ ବଦ, କ୍ବ ନୁ ସା ସୁଦତୀ ?
ଆମ୍ରତରୋ, କ୍ବ ନୁ ସା ବିନୟବତୀ ?
ବେପଧ୍ବେ କିଂ ବିନୈବ ପବନମ୍ ?୩
ଘାତଘଟୀ କିଂ ପୁନଃ ପ୍ରାପ୍ୟତେ
ସୀତେ, ସୀତେ, ପ୍ରିଯେ ଭୂସୁତେ
ମଦୀୟବାଣୀ କିଂ ନ ଶ୍ରୂଯତେ ?
ଏହି ଶିଲାଯାଂ ନିଷଦାବ ସୁଖମ୍ || ୪
ପଶ୍ୟ, ଅନୁଜ, ତଲ୍ଲୋଚନୟୁଗଲମ୍
ନନୁ ପ୍ରିଯାଯା ଇବ ନିଷ୍ପାପମ୍
ତଦୀୟମୃଦୁଲୋ ମୃଗଶାବୋଽଯମ୍
ଅସ୍ୟ ନୟନୟୋରପି କିଂ ବାଷ୍ପମ୍ ?୫
ମୂକଃ ପବନୋ ମୂକା ବିହଗାଃ
ଅପି କେନାପି ପ୍ରିଯା ହାରିତା ?
କିଂ ବା ସା ରକ୍ଷସା ଭକ୍ଷିତା ?
ନିର୍ୟାତୟତା ଶତଜନିବୈରମ୍ ?୬
ପୁନଶ୍ଚ ଜୟତେ ଦୈବମେକଦା
କ୍ଷତେ ପ୍ରହାରା ଆପଦି ବିପଦା
ନିଷ୍ଫଲୈବ ମେ ଶୌର୍ୟସମ୍ପଦା
ପ୍ରତିଗଚ୍ଛ ତ୍ବଂ ବନ୍ଧୋ, ସ୍ବପୁରମ୍ || ୭
କିଂ ଭୋକ୍ତବ୍ୟଂ ନନ୍ବବଶିଷ୍ଟମ୍ ?
ସମାପ୍ତମେତଦ୍ ମଦଲ୍ପଚରିତମ୍
ଶୋକସମୁଦ୍ରଃ ପରିପୂର୍ଣୋଽଯମ୍
ତତୋ ବାହ୍ୟତାଂ ରାଘବୋଽପ୍ୟଯମ୍ || ୮
୩୧
BACK TO TOP
୩୨ ଅନୁଜ ରେ ତଦୀୟପଦୟୁଗମିଦମ୍
’କ୍ବ ଭବେତ୍ ସୀତା ଜନକନନ୍ଦିନୀ ?ଽ
ଇତି ବିଲପନ୍ ଶ୍ରୀରାମଃ ଲତାଃ, ନଦ୍ୟଃ, ବୃକ୍ଷାଃ, ବନ୍ୟାଃ
ମୃଗାଃ, ଏତେଭ୍ୟଃ ସର୍ବେଭ୍ୟଃ ସୀତାମନ୍ତରେଣ ଅପୃଚ୍ଛତ୍ |
ନ କୋଽପି ତସ୍ୟ ପ୍ରଶ୍ନସ୍ୟ ଉତ୍ତରଂ ଦାତୁମ୍ ପ୍ରବଭୂବ | ଲକ୍ଷ୍ମଣଃ
ଶ୍ରୀରାମଂ ସାନ୍ତ୍ବଯିତୁଂ ପ୍ରାଯତତ | ତଥାପି ଆଶ୍ରମସ୍ୟ ପରିସରେ
ଚରନ୍ତଃ ମୃଗାଃ ବାରଂ ବାରଂ ଦକ୍ଷିଣଦିଶି ମୁଖଂ କୃତ୍ବା
ଅତିଷ୍ଠନ୍ | ତେନ ସୀତା ଦକ୍ଷିଣଦିଶା ଗତା ସ୍ୟାତ୍ ଇତି ଚିନ୍ତୟିତ୍ବା ଉଭୌ ଅପି
ରାମଲକ୍ଷ୍ମଣୌ ସୀତାନ୍ବେଷଣାର୍ଥଂ ଦକ୍ଷିଣଦିଶା ପ୍ରାଚଲନ୍ | ମାର୍ଗେ
ଶ୍ରୀରାମଃ ସତତଂ ଜାନକୀମ୍ ଆହ୍ବଯନ୍ ଇତସ୍ତତଃ ତାମ୍ ଅନ୍ବିଷ୍ୟତ୍ |
ତସ୍ୟ ନୟନାଭ୍ୟାଂ ଅଶ୍ରୁପ୍ରବାହଃ ସନ୍ତତମ୍ ଅବହତ୍ | ମାର୍ଗେ ଦୃଷ୍ଟାନି
ସର୍ବାଣି ଚେତନାଚେତନାନି ପ୍ରାଣିଜାତାନି ତେନ ସୀତାମନ୍ତରେଣ ପୃଷ୍ଟାନି |
କମପି ଅନ୍ତରଂ ଗତ୍ବା କାନିଚନ ପୁଷ୍ପାଣି ପତିତାନି ଦୃଷ୍ଟାନି |
ଶ୍ରୀରାମେଣ ତାନି ଅଭିଜ୍ଞାତାନି, ଯତଃ ତେନ ଏବ ସ୍ବହସ୍ତେନ ତାନି
ସୀତାୟାଃ କଚନିଚୟେ ଗୁମ୍ଫିତାନି ଆସନ୍ | ତାନି ବିଲୋକ୍ୟ ଗଦ୍ଗଦସ୍ବରେଣ
ଶ୍ରୀରାମଃ ଲକ୍ଷ୍ମଣମାହ -
ଶ୍ରୀରାମଃ -
ସୁମଚୟସ୍ତଦଲକାଦୟମ୍,
ଅନୁଜ ରେ ତଦୀୟପଦୟୁଗମିଦମ୍ ||
କଚିଦାସୁରୀ ପଦାବଲୀଯମ୍,
ଛିନତ୍ତି ମାର୍ଗଂ ପଦୟୋରପରମ୍
ପ୍ରବାତେ ଧ୍ବସ୍ତଂ ପଦ୍ମଦଲମ୍ || ୧
କେନଚିଦସୁରେଣେହ ପୀଡିତା,
ଲକ୍ଷ୍ମଣ, ନିୟତଂ ପ୍ରିଯା ମଦୀୟା
ଜିତା କିଂ ସ୍ବାଙ୍ଗବଲେନେୟମ୍ ?୨
କସ୍ୟ ନନ୍ବିଦଂ ଧନୁରିହ ଛିନ୍ନମ୍,
ମଣିଭିରୁଜ୍ଜ୍ବଲୈ ରତ୍ନୈଃ ଖଚିତମ୍
କସ୍ୟ ବା କେନ ରଣଂ ଜାତମ୍ ?୩
ବୈଦୂର୍ୟଚିତଂ କସ୍ୟ ନୁ କବଚମ୍
ଧୂଲିସଂକୁଲଂ ତନ୍ମଣିରତ୍ନମ୍
କେନ କିଂ ରକ୍ଷୋ ବା ରୁଦ୍ଧମ୍ ?୪
ଧୂଲିଧୂସରଂ ନନୁ ଛତ୍ରମିଦମ୍
ବିଭଗ୍ନଦଣ୍ଡଂ ଭୂମୌ ପତିତମ୍
ପାତିତଃ ସୂତଃ କେନାୟମ୍ ?୫
ମୃତଃ ସାରଥିଃ ପତିତୌ ଭୂମୌ,
ଛିନ୍ନରଶ୍ମୟସ୍ତଥୈବ ପାଣୌ
ଭୈରବଂ ରୁଧିରେଣାସ୍ୟ ମୁଖମ୍ || ୬
ପଶ୍ୟ ବିଭଗ୍ନଂ ରଥାବଶେଷମ୍
ଭଗ୍ନଂ ଚାକ୍ଷଂ ତଥା ଚ ଚକ୍ରମ୍
ବିକୀର୍ଣଂ ପରିତଃ ଶରଶତକମ୍ || ୭
ମୃତୋ ରାସଭୋ ଭୁବି ଶ୍ୟାଯତେ,
ଶୂନ୍ୟଯା ଦୃଶା ଗଗନମୀକ୍ଷତେ
ବାହନଂ କସ୍ୟେଦୃଙ୍ନୂନମ୍ ?୮
ମତିର୍ମଦୀୟା ଭୃଶଂ କୁଣ୍ଠିତା,
କେନ କୁତ୍ର ବା ସୀତା ନୀତା ?
ତଦର୍ଥଂ ଜାତଂ କିଂ ଦ୍ବନ୍ଦ୍ବମ୍ ?୯
ଜିତା, ହୃତା ବା ମୃତା, ଭକ୍ଷିତା,
କଥଂ ମଦୀୟା କ୍ବ ଭବେତ୍ ସୀତା ?
ଜ୍ଞାୟତେ କିମପି ନ ତଦ୍ ଗୂଢମ୍ || ୧୦
ଯତଃ କୁତୋ ବା, ଯେନ କେନ ବା,
ପ୍ରତିପ୍ରଦେୟା ମମ ମେ କାନ୍ତା
ମସ୍ତକେ ଛାତ୍ରବଲଂ ସ୍ଫୁରିତମ୍ || ୧୧
ସ୍ବର୍ଗୀୟୋ ବାଽସ୍ତ୍ବମାନୁଷୋଽଯମ୍,
ଦଗ୍ଧୁମିମଂ ଜାଗର୍ତି ପୌରୁଷମ୍
କମ୍ପୟେ ଧନୁଷା ତ୍ରୈଲୋକ୍ୟମ୍ || ୧୨
୩୨
BACK TO TOP
୩୩ ସୋଽହରଜ୍ଜାନକୀଂ ନୂନମ୍
’ସୁମଚୟସ୍ତଦଲକାଦୟମ୍, ଅନୁଜ ରେ ତଦୀୟପଦୟୁଗମିଦମ୍ଽ
ଇତି ସୀତାୟାଃ ସ୍ମରଣେନ ଉତ୍ତେଜିତଃ ଶ୍ରୀରାମଃ ଯାବତ୍ ପୁରତୋ ଗଚ୍ଛତି
ତାବଦ୍ ରୁଧିରଦିଗ୍ଧଃ କଶ୍ଚିତ୍ ପକ୍ଷିଶ୍ରେଷ୍ଠଃ ଭୂମୌ ପତିତଃ
ତେନ ଅବଲୋକିତଃ | ଅନେନ ଗୃଧ୍ରରୂପଧାରିଣା ରାକ୍ଷସେନ ଏବ ସୀତା
ଭକ୍ଷିତା ସ୍ୟାଦ୍ ଇତି ବିଚିନ୍ତ୍ୟ ଶ୍ରୀରାମଃ ତଂ ହନ୍ତୁଂ ବାଣଂ ସଜ୍ୟମ୍
ଅକରୋତ୍, ତଦା ସଫେନଂ ରୁଧିରଂ ବମନ୍ ସ ପକ୍ଷିରାଜଃ ଜଟାୟୁଃ
ତମୁବାଚ -
ଜଟାୟୁଃ -
ବଦ ରାଘବ ମରଣାସନ୍ନଂ କିଂ ପୁନର୍ନୟସି ପଞ୍ଚତ୍ବମ୍ |
ରାବଣଂ ନିରୁନ୍ଧନ୍ନପତମ୍, ସୋଽହରଜ୍ଜାନକୀଂ ନୂନମ୍ ||
ବିରହିତା ତ୍ବଯା ସା ସୀତା
ହ୍ରିଯମାଣା ଯାବଦ୍ ଦୃଷ୍ଟା
ଦେବରେଣାପି ନ ଚ ସହିତା
ଉତ୍ପତ୍ୟ ରାମ ସାବେଶଂ ରୁଦ୍ଧବାନହଂ ରଥମାର୍ଗମ୍ || ୧
ନିର୍ଦୟଃ କାମୁକଃ ସୋଽଯମ୍
ଜାନକୀଂ ନୟତି କିଂ ଗେହମ୍
ଅବଗତଂ ମୟା ତତ୍ସର୍ବମ୍
ତତ୍କରୌ ମୟା ସନ୍ଦଷ୍ଟୌ ପକ୍ଷେଣାଭିହତଂ ଶୀର୍ଷମ୍ || ୨
ଜାନକୀରକ୍ଷଣାୟାହମ୍
ଅକରବଂ ଘୋରସଂଗ୍ରାମମ୍
ଅଭିନଦଂ ସମୁକୁଟଂ କବଚମ୍
ବାଣଂ ବା ତୂଣଂ ସ୍ପ୍ରଷ୍ଟୁଂ ତସ୍ମୈ ନାୟଚ୍ଛ୍ମବସରମ୍ || ୩
ସନ୍ଦଷ୍ଟମସ୍ୟ ସର୍ବାଙ୍ଗମ୍
ପକ୍ଷେଣ ବଜ୍ରବତ୍ତୁନ୍ନମ୍
ନିର୍ଭୟଂ ମୟା ପ୍ରତିୟୁଦ୍ଧମ୍
ପାତିତୋଽଧସ୍ତଲେ ସୂତୋଽଲଭତ ସ ଖରଲତ୍ତାଘତମ୍ || ୪
ସାରଯିତ୍ବା ସତୀଂ ଦୂରମ୍
ଅଭିନଦଂ ସ୍ୟନ୍ଦନସ୍ୟାକ୍ଷମ୍
ଅକରବଂ ଚକ୍ରଯୋର୍ଭଙ୍ଗମ୍
ଗର୍ଦଭୋଽପତନ୍ନିଷ୍ପ୍ରାଣଃ ପ୍ରେତସ୍ୟାନ୍ୟସ୍ୟ ସୁନିକଟମ୍ || ୫
ଭୂତଲେ ଛତ୍ରମବସନ୍ନମ୍
ସଙ୍ଗରଂ ଭୀଷଣଂ ଜାତମ୍
ପ୍ରାଯତେ ହି ଯାବଚ୍ଛକ୍ୟମ୍
ଆକ୍ରମଦ୍ଦଶନ୍ନଧରୋଷ୍ଠଂ ରାବଣୋ ଗୃହୀତ୍ବା ଖଡ୍ଗମ୍ || ୬
ଛେଦିତୌ ଯଦା ମମ ପକ୍ଷୌ
ଅଗତିକୋଽପତମହଂ ଭୂମୌ
କମ୍ପିତା ଭୃଶଂ ବାଲାଽସୌ
ସା ଯଦା ତେନ ହ୍ୟୁପଗୂଢା ପ୍ରକ୍ଷୁବ୍ଧୋଽଭବମତ୍ୟନ୍ତମ୍ || ୭
ଜୀବିତଂ ଚକ୍ଷୁରବଶିଷ୍ଟମ୍
ତଦପି ତଂ ରାବଣମପଶ୍ୟମ୍
ଆକାଶପଥା ଗଚ୍ଛନ୍ତମ୍
ସମ୍ରାଜ୍ଞୀ ତବ ହ୍ରିଯମାଣା, କ୍ରନ୍ଦତି ସ୍ମ ଯାନ୍ତୀ କରୁଣମ୍ || ୮
୩୩
BACK TO TOP
୩୪ ରଘୁପତେ, ଶବରୀ ଧନ୍ୟାଽହମ୍
’ରାବଣୋଽହରତ୍ ଜାନକୀଂ ନୂନମ୍ଽ
ଇତି ଭୂତାର୍ଥଂ ନିବେଦ୍ୟ ପକ୍ଷିରାଜଃ ଜଟାୟୁଃ ପଞ୍ଚତ୍ବଂ
ଗତଃ | ଶ୍ରୀରାମଃ ତସ୍ୟ ଦେହେ ବିଧିପୂର୍ବକମ୍ ଅଗ୍ନିସଂସ୍କାରମ୍
ଅକରୋତ୍ | ପଶ୍ଚାଦ୍ ରାମଲକ୍ଷ୍ମଣୌ ପୁରତଃ ପ୍ରସ୍ଥିତୌ |
ଅନନ୍ତରଂ ମାର୍ଗେ କବନ୍ଧନାମା କଶ୍ଚିଦ୍ ଭୀଷଣୋ ରାକ୍ଷସଃ
ତୟୋଃ ମାର୍ଗଂ ନିରୁଦ୍ଧବାନ୍ | ଶୀର୍ଷରହିତଃ ସଃ ରାକ୍ଷସଃ
ବସ୍ତୁତଃ ଶାପିତଃ ଦନୁପୁତ୍ରଃ ଆସୀତ୍ |
ଯଦା ସଃ ରାମଲକ୍ଷ୍ମଣୌ ଅଭ୍ୟଜାନାତ୍, ତଦା ସଃ
ଆହ, ’ଯଦା ଶ୍ରୀରାମଃ ସଲକ୍ଷ୍ମଣଃ ବନମେତତ୍ ଆଗତ୍ୟ
ତବ ହସ୍ତୌ ଛେତ୍ସ୍ୟତେ ତଦା ତ୍ବଂ ସ୍ବର୍ଗଂ ପ୍ରାପ୍ସ୍ୟସି ଇତି ଇନ୍ଦ୍ରେଣ
ଅହଂ ପ୍ରତିଶ୍ରୁତଃ | ଅତଃ ହେ ରାମ, କୃପୟା ମାଂ ହତ୍ବା
ଦହତୁ ଭବାନ୍ଽ ଇତି |
ଯଦା ସଃ ତଥା ଦଗ୍ଧଃ ତଦା ତେଜସ୍ବିରୂପେଣ ପ୍ରାଦୁର୍ଭୂୟ
ସଃ ଶ୍ରୀରାମଂ ପ୍ରାହ, ’ଭବାନ୍ ସୁଗ୍ରୀବେଣ ସହ ସଖ୍ୟଂ
ବିଦଧାତୁ | ସଃ ସୀତାୟାଃ ଅନ୍ବେଷଣେ ଭବତଃ ସହାୟଃ ଭବିଷ୍ୟତିଽ
ଇତି ଉକ୍ତ୍ବା ସଃ ଶ୍ରୀରାମାୟ ମାର୍ଗମପି ଅଦର୍ଶଯତ୍ | ତେନ ଦର୍ଶିତେନ
ମାର୍ଗେଣ ଗଚ୍ଛନ୍ତୌ ତୌ ପମ୍ପାସରୋବରସ୍ୟ ପଶ୍ଚିମେ ତଟେ
ଶବର୍ୟାଶ୍ରମଂ ଦୃଷ୍ଟବନ୍ତୌ | ତତ୍ର ତପସ୍ବିନୀ ଶବରୀ ଶ୍ରୀରାମସ୍ୟ
ଆତିଥ୍ୟଂ କୃତ୍ବା ମହତା ଉତ୍ସାହେନ ତମବୋଚତ୍ -
ଶବରୀ -
ରଘୁପତେ, ଶବରୀ ଧନ୍ୟାଽହମ୍
ତ୍ବତ୍ପଦେ ପ୍ରାପ୍ତେ ନନ୍ବାଶ୍ରମମ୍ ||
ଚିତ୍ରକୁଟଂ ତେ ଚରଣେ ଲଗ୍ନ୍
ମୁନୟୋ ମୋକ୍ଷଂ ପ୍ରାପ୍ତା ନୈକେ
କ୍ଷଣଂ ତରୁତଲେ କୁରୁ ବିଶ୍ରାମଂ, କ୍ଷମସ୍ବ ମେ ଚାପଲମ୍ || ୧
ପଦୟୋରନୟୋଃ ପୂଜନାୟ ତେ
ଅକ୍ଷ୍ଣୋରୁଦିତାଃ ସରିତୋ ନନୁ ମେ
ପ୍ରକ୍ଷାଲଯ ନିଜପଦେ ଚାପନୟ ପ୍ରବାସଜନିତଂ ଶ୍ରମମ୍ || ୨
ଗୁରୁସେବାଯାମାୟୁର୍ଘୃଷ୍ଟମ୍
ତଚ୍ଚ ଚନ୍ଦନଂ ବିଲେପନାର୍ଥମ୍
ସୁମରୋମାଞ୍ଚୈଃ ପଶ୍ୟ ପୁଲକିତଂ ଶୁଷ୍କଂ ତରୁବିଗ୍ରହମ୍ || ୩
ପ୍ରଜ୍ଜ୍ବାଲ୍ୟାତ୍ମଜ୍ଞାନଦୀପକମ୍
କରୋମ୍ୟର୍ଚନଂ ତଥାଽଽତ୍ମକଥନମ୍
ପ୍ରଧାର୍ୟ ରୂପଂ ନୀଲମନନ୍ତଂ ପୁରତୋ ମେଽବସ୍ଥିତମ୍ || ୪
ନୈବେଦ୍ୟାର୍ଥେ କିଂ ନନୁ ଦେୟମ୍ ?
ପ୍ରସାଦ ଇତି କିଂ ମୟାଽପି ଗ୍ରାହ୍ୟମ୍ ?
ଅଦ୍ୟ ଚକୋରାଙ୍ଗଣେଽବତୀର୍ଣା କ୍ଷୁଧିତା ରାକା ସ୍ବଯମ୍ || ୫
କନ୍ଦଂ ମୂଲଂ ଦେବ, ନିଷେବ୍ୟମ୍
ବଦରିଫଲାନାଂ ସୁମଧୁରନିଚୟମ୍
ବିନତାଃ କଲ୍ପଦ୍ରୁମାୟ ଦଦ୍ୟୁର୍ବନ୍ୟଲତାଃ କିମପରମ୍ ?୬
କ୍ଷତାନି ଦେବ, ନ ତାନି ଖଗାନାମ୍
ମୟାଽଽସ୍ବାଦିତୋ ରସଃ ଫଲାନାମ୍
ସ୍ବାଦୁଫଲଂ ତେ ପୁରତୋ ନିହିତଂ, ରୂପଂ ନ ଚ ଭ୍ରାମକମ୍ || ୭
କିମୀକ୍ଷସେ ଲକ୍ଷ୍ମଣ, ସାଶଙ୍କମ୍ ?
ନୋଚ୍ଛିଷ୍ଟମିଦଂ ଫଲଂ ମନ୍ତ୍ରିତମ୍
ଆଶ୍ରଯତେ ମେ ମୁଖଂ ଶ୍ରୁତୀନାଂ ମାଧୁର୍ୟଂ ସନ୍ତତମ୍ || ୮
୩୪
BACK TO TOP
୩୫ ସୁଗ୍ରୀବ ଏକମିତ୍ରଂ ରାମସ୍ୟ
’ରଘୁପତେ, ଶବରୀ ଧନ୍ୟାଽହମ୍ଽ
ଇତି ସାନନ୍ଦଂ ଗାୟନ୍ତୀ ଏବ ଶବରୀ ଅନନ୍ତେ ବିଲୀନା |
ତତ୍ପଶ୍ଚାଦ୍ ରାମଲକ୍ଷ୍ମଣୌ ଋଷ୍ୟମୂକଂ ନାମ
ପର୍ବତଂ ପ୍ରାପତୁଃ | ତତ୍ର ସ୍ବରାଜ୍ୟାଦ୍ ଭ୍ରଷ୍ଟଃ ସୁଗ୍ରୀବଃ
ହନୁମାନାଦିଭିଃ ସଚିବୈଃ ସହ ପ୍ରଚ୍ଛନ୍ନଃ ବସତି ସ୍ମ |
ତସ୍ୟ ଅଗ୍ରଜେନ ବାଲିନା ତଂ କିଷ୍କିନ୍ଧାୟାଃ ବହିଃ ନିଷ୍କାସ୍ୟ
ତସ୍ୟ ଭାର୍ୟା ରୁମା ବଲାଦ୍ ଆଚ୍ଛିନ୍ନା ଆସୀତ୍ |
ରାମଲକ୍ଷ୍ମଣୌ ଦୂରାଦ୍ ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ’େତୌ ଧନୁର୍ଧରୌ
ବାଲିନା ମମ ନାଶାର୍ଥମେବ ପ୍ରେଷିତୌଽ ଇତି ମତ୍ବା
ସୁଗ୍ରୀବଃ ଭୟାତ୍ ମଲଯପର୍ବତମ୍ ଆଶ୍ରିତ୍ୟ ହନୁମନ୍ତଂ
ତୟୋଃ ବିଷଯେ ଅଧିକଜ୍ଞାନସଂପାଦନାର୍ଥଂ ପ୍ରେଷଯାମାସ |
ପ୍ରଥମଦର୍ଶନେ ଏବ ସଚିବୋତ୍ତମସ୍ୟ ହନୁମତଃ ମନସି
ରାମଲକ୍ଷ୍ମଣୟୋଃ ବିଷଯେ ସ୍ନେହଭାବଃ ସମୁତ୍ପନ୍ନଃ |
ତେନ ସୁଗ୍ରୀବେଣ ସହ ତୟୋଃ ସୌହାର୍ଦଂ କଲ୍ପୟାମାସ |
ପରସ୍ପରାଭ୍ୟାଂ ସଂଭାଷଣେନ ସୁଗ୍ରୀବସ୍ୟ
ମନସି ଅପି ରାମମ୍ ଅନ୍ତରେଣ ମିତ୍ରଭାବଃ ସମଜାୟତ |
ତଦା ହନୁମତା ଅଗ୍ନିଂ ପ୍ରଦୀପ୍ତଃ | ତମ୍ ଅଗ୍ନିଂ ସାକ୍ଷୀକୃତ୍ୟ
ସୁଗ୍ରୀବଃ ଶ୍ରୀରାମମ୍ ଅବଦତ୍ -
ସୁଗ୍ରୀବଃ -
ସାକ୍ଷୀଭବନ୍ତି ଗଗନଂ, ଧରଣୀ ତଥାଽଦ୍ୟ ଦହନମ୍
ସୁଗ୍ରୀବ ଏକମିତ୍ରଂ ରାମସ୍ୟ ଜାୟତେଽଯମ୍ ||
ରାମ, ତ୍ବଦୀୟ ଇବ ମେ ଦୈବେଽପି ବିପ୍ରବାସମ୍
ଜାନାସି ସର୍ବମେତଦ୍, ହନୁମନ୍ମୁଖାଦୁଦନ୍ତମ୍
ସମଦୁଃଖ ଏବ କୁରୁତେ ଦୁଃଖାକୁଲସ୍ୟ ସାହ୍ୟମ୍ || ୧
ବନ୍ଧୁଃ ସ୍ବଯଂ ରିପୁର୍ମେ କିଂ ବର୍ଣୟାମି ଦୈବମ୍ !
ବାଲୀ ସୁଶୀଲଜାୟାଂ ମେଽପାହରତ୍ ଚ ରାଜ୍ୟମ୍
ତଂ ପ୍ରେଷଯସ୍ବ ବାଲୀଂ ହେ ରାମ, ରୌରବଂ ତମ୍ || ୨
ରାହୋରିବାସ୍ମି ଗ୍ରହଣେ ନିସ୍ତେଜସୂର୍ୟବିମ୍ବମ୍
ପ୍ରାପ୍ତେ ହୃତସ୍ବରାଜ୍ୟେ ସବଲଃ ପୁନର୍ଭବେଯମ୍
ଶୌର୍ୟଂ ମୟୈବ କିଂ ମେ ସ୍ବମୁଖେନ ତେ ନିବେଦ୍ୟମ୍ ?୩
ସୈନ୍ୟଂ ଯଦା ଲଭେଽହଂ ଭୂୟଃ ପ୍ଲବଙ୍ଗମାନାମ୍
ତଦ୍ରାବଣସ୍ୟ ଭବିତା ଲକ୍ଷଂ ତଦା ରିପୂଣାମ୍
ଲଙ୍ଘିଷ୍ୟତେ ତଦବ୍ଧିଂ ନିର୍ଭେତ୍ସ୍ୟତେଽଦ୍ରିଦୁର୍ଗମ୍ || ୪
ତନ୍ମାର୍ଗିତା ପ୍ରିଯାଂ ତେ, ଶଙ୍କସ୍ବ ମା ନୃପେନ୍ଦ୍ର
ନିଷ୍ଠାଂ ପ୍ଲବଙ୍ଗମାନାଂ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷମେବ ପଶ୍ୟ
ଭବିତା ଗଣଃ ସ ସିଦ୍ଧୋଽର୍ପୟିତୁଂ ନିଜସ୍ବମଖିଲମ୍ || ୫
ସିଦ୍ଧଂ ସୁସଖ୍ୟମଧୁନା ହସ୍ତେ ଦଦାମି ହସ୍ତମ୍
ଭେତବ୍ୟମଦ୍ୟ କସ୍ମାଦ୍ ଭୟକାରିଣଃ କିମର୍ଥମ୍ ?
ଅଧୁନା କ୍ଷମେନ୍ଦ୍ର ସିଦ୍ଧୋ ଭବ ବାଲିନୋ ବଧାର୍ଥମ୍ || ୬
ବିଚିନୋମି ବିଶ୍ବମଖିଲଂ ବଚନଂ ସଖେ ମମେଦମ୍
ଧ୍ରୁବମାନୟାମି ସୀତାମନ୍ତେ ଚ ତେ ସମୀପମ୍
କୁରୁତେଽଥ କୋଽପି ବିଘ୍ନଂ, ତଂ ପ୍ରେଷଯାମି ସ୍ବର୍ଗମ୍ || ୭
ସଚିବୌ ନ ମେ ଭବନ୍ତୌ ନଲ, ଅଞ୍ଜନେୟ ଶ୍ରୁଣୁତମ୍
ସୁଗ୍ରୀବ ଏକସଚିବୋ ନୃପତିଶ୍ଚ ରାଘବୋଽଯମ୍
ଆଜ୍ଞାଽଧୁନା ତଦୀୟା ଯୁବଯୋର୍ମମ ପ୍ରମାଣମ୍ || ୮
୩୫
BACK TO TOP
୩୬ ବାଲିବଧୋ ନ ଚ ଖଲନାଶୋଽଯମ୍
’ସୁଗ୍ରୀବ ଏକମିତ୍ରଂ ରାମସ୍ୟ ଜାୟତେଽଯମ୍ଽ
ଏବଂ ଯଦା ସୁଗ୍ରୀବେଣ ରାମେଣ ସହ ସଖ୍ୟଂ ଘୋଷିତଂ, ତଦା
ରାମଃ ଅପି ତସ୍ମୈ ସାହାୟ୍ୟଂ ପ୍ରତ୍ୟଶୃଣୋତ୍ | ତଦନୁସାରଂ ସୁଗ୍ରୀବେଣ
ବାଲୀ ଦ୍ବନ୍ଦ୍ବଯୁଦ୍ଧାର୍ଥମ୍ ଆହୂତଃ | ତୟୋଃ ଦାରୁଣଂ ଯୁଦ୍ଧମ୍ ଅଜାୟତ |
ତତ୍ର ସୁଗ୍ରୀବେ ହତପ୍ରାଯେ ଜାତେ ରାମଃ ବୃକ୍ଷସ୍ୟ ପୃଷ୍ଠତଃ ନିଶିତେନ
ବାଣେନ ବାଲିଂ ବିବ୍ୟାଧ | ତେନ ବାଲୀ ଭୂମିଂ ପତିତଃ |
ଯଦା ’କେନାପି ଅପରାଧେନ ବିନୈବ ରାମେଣ ଅହଂ ବ୍ୟାପାଦିତଃଽ
ଇତି ବାଲୀ ଅଜାନାତ୍, ତଦା ସଃ ରାମମ୍ ଅପୃଚ୍ଛତ୍, ପରୋକ୍ଷସ୍ଥଂ
ମାଂ ହତ୍ବା କୋ ନାମ ପୁରୁଷାର୍ଥଃ ପରାକ୍ରମଃ ବା ଭବତା ପ୍ରଦର୍ଶିତଃ ?
ତଦା ପ୍ରଭୁଃ ରାମଚନ୍ଦ୍ରଃ ଉବାଚ -
ଶ୍ରୀରାମଃ -
ଏତତ୍ ଖଲୁ ମେ ଧର୍ମାଚରଣମ୍,
ବାଲିବଧୋ ନ ଚ ଖଲନାଶୋଽଯମ୍ ||
ଅଖିଲଧରେଯଂ ଭରତଶାସିତା
ନ୍ୟାଯନୀତୟୋରସୌ ସୁବେତ୍ତା
ତସ୍ୟୈବାହଂ ତାବଦ୍ ଭ୍ରାତା
ଯଥୈବ ରାଜା ତଥା ପ୍ରଜେୟମ୍ || ୧
ଶିଷ୍ୟୋ, ଦାସୋଽଥ ବାଽନୁଜୋଽଯମ୍
ଧର୍ମେଣାସୌ ତନୟୋ ନୂନମ୍
ଭ୍ରାତୁର୍ଜାୟାମପାହରସ୍ତ୍ବମ୍
ନିଧାୟାନ୍ତରେ ପାପମିଙ୍ଗିତମ୍ || ୨
ଦର୍ପପ୍ରତିମା ସବିଗ୍ରହା ତ୍ବମ୍
ଯୋଗ୍ୟଃ ଖଲୁ ତେ ବଧଦଣ୍ଡୋଽଯମ୍
ବିଷଯାନ୍ଧାନାମନ୍ତୋଽପ୍ୟେବମ୍
ମୃଗୟାବିଧିନା ଶ୍ବାପଦମରଣମ୍ || ୩
ଦତ୍ତଂ ବଚନଂ ସୁଗ୍ରୀବାର୍ଥମ୍
’ଦାସ୍ୟେ ପ୍ରାଣାଂସ୍ତ୍ବତ୍ପ୍ରାଣାର୍ଥମ୍ଽ
ହତୋଽନୁଜାର୍ଥେ ମୟାଽଗ୍ରଜସ୍ତ୍ବମ୍
ପ୍ରଦତ୍ତବଚନଂ ମୟା ପାଲିତମ୍ || ୪
କ୍ରୀଡନ୍ତି ବନେ ନୃପା ମୃଗୟଯା
ନିଘ୍ନନ୍ତି ପଶୂନ୍ ପ୍ରଚ୍ଛନ୍ନତୟା
ଅପି ସା କ୍ରୀଡା କିଂ ଦୋଷମୟା ?
କପିଃ ପଶୁଭ୍ୟୋଽହୃଦୟତରସ୍ତ୍ବମ୍ || ୫
ଅନ୍ତ୍ୟଘଟୀ ତେ ଭବତୁ ମୋକ୍ଷଦା
ପାଲଯାମି ତେଽଙ୍ଗଦଂ ସର୍ବଥା
ରାଜ୍ୟମିଦଂ ତେ, ତବ କିଷ୍କିନ୍ଧା
ସମର୍ପ୍ୟତେ ସୁଗ୍ରୀବାଯେଯମ୍ || ୬
୩୬
BACK TO TOP
୩୭ ସ ଏକୋ ବୀରଃ ଶ୍ରୀହନୁମାନ୍
’ବାଲିବଧୋ ନ ଚ ଖଲନାଶୋଽଯମ୍ଽ
ଇତି ବଚନୈଃ ଶ୍ରୀରାମଃ ବାଲିନଃ ପ୍ରତୀତିଂ କାରଯାମାସ |
ବାଲିନାଶସ୍ୟ ପଶ୍ଚାତ୍ ସୁଗ୍ରୀବଃ କିଷ୍କିନ୍ଧାୟାଃ ରାଜ୍ୟଂ ପୁନଃ
ଅବାପ | ରୁମାସୁଗ୍ରୀବଯୋଃ ମଧୁରଂ ମିଲନମ୍ ଅଜାୟତ | ତଥାପି
ରାଜବିଲାସେଷୁ ନିମଗ୍ନଃ ସୁଗ୍ରୀବଃ ରାମକାର୍ୟଂ ବ୍ୟସ୍ମରତ୍ | ତଦା
ସଂକ୍ରୁଦ୍ଧଃ ଲକ୍ଷ୍ମଣଃ ତସ୍ମୈ ସ୍ବକର୍ତବ୍ୟମ୍ ଅସ୍ମାରଯତ୍ |
ଅଚିରାଦେବ ସୁଗ୍ରୀବଃ ସର୍ବାନ୍ ବାନରଗଣାନ୍ ଆହୂୟ ତାନ୍ ସର୍ବାନ୍
ସୀତାନ୍ବେଷଣାର୍ଥଂ ସର୍ବାଃ ଦିଶଃ ପ୍ରେଷଯାଞ୍ଚକାର |
ମହାବୀରସ୍ୟ ହନୁମତଃ ନେତୃତ୍ବେ ବାନରଦଲମେକଂ
ଦକ୍ଷିଣଦିଶମ୍ ଅଗଚ୍ଛତ୍ | କଥଂଚିତ୍ ଶ୍ରୀରାମଃ ଅମନ୍ୟତ
ଯତ୍ ’ହନୁମାନ୍ ଏବ ସୀତାମ୍ ଅନ୍ବେଷ୍ଟୁଂ ପ୍ରଭବେତ୍ଽ ଇତି |
ଅତଃ ସୀତାଂ ପ୍ରତ୍ୟାଯଯିତୁଂ ସଃ ତସ୍ମୈ ଆତ୍ମନଃ ଅଙ୍ଗୁଲୀଯକଂ ପ୍ରାଦାତ୍ |
ମାସାବଧିଂ ବିଚିତ୍ୟ ଅପି ସୀତାୟାଃ ବିଷଯେ କାଽପି ଉପଲବ୍ଧିଃ
ନ ଅବଗତା | ତେନ ନିର୍ବିଣ୍ଣାଃ, ହତାଶାଃ କପିଶ୍ରେଷ୍ଠାଃ କସ୍ମିନ୍ନପି
ପର୍ବତଶିଖରେ ଉପବିଷ୍ଟାଃ ଆସନ୍ | ତଦା ସଂପାତିଃ ନାମ ଗୃଧ୍ରରାଜଃ
ତାନ୍ ପ୍ରତି ଆଗତ୍ୟ ଅବଦତ୍, ’ହଂ ଜଟାୟୋଃ ବନ୍ଧୁଃ, ମହାରାଜସ୍ୟ
ଦଶରଥସ୍ୟ ଚ ବଯସ୍ୟଃ | ଚକ୍ଷୁଷ୍ମତୀ ନାମ ବିଦ୍ୟା ମମ ଅବଗତା |
ତୟା ଅତ୍ରସ୍ମାଦେବ ଅହଂ ଜାନକୀଂ ଚ ରାବଣଂ ଚ ଦ୍ରଷ୍ଟୁଂ ଶକ୍ନୋମି |
ସାଂପ୍ରତଂ ସା ଲଙ୍କାନାମ୍ନି ସୁବର୍ଣଦ୍ବୀପେ ରାବଣସ୍ୟ ଅନ୍ତଃପୁରେ ବନ୍ଦିନୀ
ଭବତି | ଭବଦ୍ଭିଃ କ୍ଷୀରୋଦସ୍ୟ ପାରଂ ଗନ୍ତୁଂ କଶ୍ଚିଦ୍ ଉପାୟଃ
ଚିନ୍ତିତବ୍ୟଃଽ ଇତି |
ତଦା ଅଙ୍ଗଦାଦୟଃ କପିବର୍ୟାଃ ସମୁଦ୍ରୋଲ୍ଲଙ୍ଘନବିଷଯେ ସୁଚିରଂ
ବିମର୍ଶଂ ଚକ୍ରୁଃ | ଅନ୍ତେ ଜାମ୍ବୁବାନ୍ ସନିଶ୍ଚୟମାହ -
ଜାମ୍ବବାନ୍ -
ତୀର୍ୟତେ ସିନ୍ଧୁର୍ୟେନ ମହାନ୍
ସ ଏକୋ ବୀରଃ ଶ୍ରୀହନୁମାନ୍ ||
ଦୃଢଂ ଗୃହୀତ୍ବା ପଦ୍ଭ୍ୟାମୁରଗମ୍
ଉଡ୍ଡାଣେନାକ୍ରମ୍ୟ ସମୁଦ୍ରମ୍
ଗରୁଡସ୍ତରସାଽଽକ୍ରମତେ ଗଗନମ୍
ଗରୁଡାଦପି ବଲବାନ୍ || ୧
ଅଞ୍ଜନୀସୁତଃ ସୁବଲାଢ୍ୟୋଽଯମ୍
କ୍ଷେତ୍ରଜପୁତ୍ରଃ ପବନସ୍ୟାଯମ୍
କର୍ତୁମଲଂ ଦିଗ୍ଗଜସଂଚୂର୍ଣମ୍
ବଲଶାଲୀ ଧୀମାନ୍ || ୨
ବୀରୋ ଜାତୋ ରବ୍ୟୁଦୟେଽଯମ୍
ନଭସ୍ୟୁଦପତତ୍ ତ୍ରିଶତୟୋଜନମ୍
ମତ୍ବା ପକ୍ବଫଲଂ ରବିବିମ୍ବମ୍
ଧର୍ତୁମୟାଦ୍ ଭାସ୍ବାନ୍ || ୩
ବାଲେନାର୍କେ ବୀରେଣ ଧୃତେ
ତ୍ରୈଲୋକ୍ୟେ ସତି ତଦା କମ୍ପିତେ
ଅସ୍ୟ ଶିଶୋର୍ବିପ୍ରତିକାରାର୍ଥେ
ପବିମିନ୍ଦ୍ରୋ ଧୃତବାନ୍ || ୪
ବଜ୍ରାଘାତେନେନ୍ଦ୍ରସ୍ୟ ତଦା
କ୍ଷତିରଣୁମାତ୍ରା ଚିବୁକେ ଜାତା
ଜାତାମର୍ଷସ୍ତେନାସ୍ୟ ପିତା
ସ୍ତବ୍ଧୋଽଭୂତ୍ ଗତିମାନ୍ || ୫
ସ୍ତବ୍ଧେ ପବନେ ବିଶ୍ବମଚେଷ୍ଟମ୍
ତଦାଽଽଶ୍ବାସଯନ୍ ଦେବା ପବନମ୍
ମାରୁତୟେଽସ୍ମୈ ଦତ୍ତ୍ବାଽଭିବରମ୍
ପ୍ରାଶଂସଦ୍ ଭଗବାନ୍ || ୬
ଛେତ୍ସ୍ୟତି ନୈନଂ ସମରେ ଶସ୍ତ୍ରମ୍
ବିଷ୍ଣୁବରେଣେଚ୍ଛାମରଣୋଽଯମ୍
ଅତିଶଯିତାଽସୌ ପ୍ରଭୟା ସୂର୍ୟମ୍
ଚିରତରମାୟୁଷ୍ମାନ୍ || ୭
ହେ ହନୁମନ୍, କୁରୁ ମନସା ସର୍ଗମ୍
କପିଜନବନ୍ନ ଚ ସାମାନ୍ୟସ୍ତବମ୍
ଉତ୍ଥାପୟ ବାମବଚ୍ଚରଣମ୍
କୁରୁ ବିଜୟୋତ୍ପତନମ୍ || ୮
୩୭
BACK TO TOP
୩୮ ଇୟମସୌ ଶ୍ରୀରାମସ୍ବାମିନୀ
’ତୀର୍ୟତେ ସିନ୍ଧୁର୍ୟେନ ମହାନ୍, ସ ଏକୋ ବୀରଃ ଶ୍ରୀହନୁମାନ୍ଽ
ଇତି ଜାମ୍ବବତଃ ସ୍ବସାମର୍ଥସ୍ୟ ବର୍ଣନଂ ଶ୍ରୁତ୍ବା ହନୁମତଃ
ଶରୀରେଽପି ସ୍ଫୁରଣଂ ଜାତମ୍ | ଯାବତ୍ ସର୍ବେ କପୟଃ ପଶ୍ୟନ୍ତି ତାବତ୍
ସଃ ଅତିବିଶାଲମ୍ ଆକାରଂ ଧୃତବାନ୍ | କପୟଃ ଅପି ତସ୍ୟ ସ୍ତୁତିପରାଣି
ଗୀତାନି ଅଗାୟନ୍ | ତଦନୁ ପବନପୁତ୍ରଃ ହନୁମାନ୍ ମହେନ୍ଦ୍ରପର୍ବତସ୍ୟ
ଶିଖରମାରୁହ୍ୟ ଆକାଶମାର୍ଗେଣ ଉଡ୍ଡାଣମ୍ ଅକରୋତ୍ | କାଲେନ ସଃ
ତ୍ରିକୁଟାଚଲଂ ପ୍ରାପ୍ନୋତ୍ | ଅମରପୁରୀବତ୍ ଦୃଶ୍ୟମାନା ଲଙ୍କା ତେନ
ଦୂରତଃ ନିରୀକ୍ଷିତା | ସର୍ବତଃ ରାକ୍ଷସାଃ ଦକ୍ଷତୟା ତାଂ ନଗରୀଂ
ରକ୍ଷନ୍ତି ସ୍ମ | ତତ୍ର ପ୍ରବେଶୋଽପି ସୁଲଭଃ ନାସୀତ୍ | ହନୁମାନ୍
ସୂକ୍ଷ୍ମଦେହେନ ତାଂ ନଗରୀଂ ପ୍ରବିବେଶ | ନିଶାସମୟେ ତେନ ସୀତାର୍ଥଂ
ସର୍ବଂ ପୁରମ୍ ଅବେକ୍ଷିତମ୍ | ରାବଣସ୍ୟ ଅନ୍ତଃପୁରମପି ତେନ ନିପୁଣଂ
ନିରୀକ୍ଷିତମ୍ | ତଥାପି ସୀତା ସଦୃଶୀ ନାରୀ ତେନ ନ କୁତ୍ରାପି ଆସାଦିତା |
ନିରାଶଃ ସଃ ଅଶୋକବନଂ ପ୍ରାପ୍ତଃ | ନିତାନ୍ତରମଣୀୟଂ ତଦ୍ ବନଂ
ବିଲୋକୟନ୍ ସଃ କସ୍ମିନ୍ନପି ଶିଂଶପାବୃକ୍ଷେ ଉପାବିଶତ୍ | ତତଃ ସହସା
ସହସ୍ରରାକ୍ଷସୀଭିଃ ପରିବେଷ୍ଟିତା ମଲିନବସନା କାଽପି ସ୍ତ୍ରୀ ତସ୍ୟ
ଦୃଷ୍ଟିପଥମାୟାତା | ତେନ ପୂର୍ବଂ କଦାପି ସୀତା ନ ଦୃଷ୍ଟା ଆସୀତ୍ |
ତଥାପି ତଥାଭୂତୟା ତୟା ସୀତୟା ଏବ ଭାବ୍ୟମ୍ ଇତି ଚିନ୍ତୟନ୍ ସଃ
ସ୍ବଗତମେବ ଅଚିନ୍ତୟତ୍ -
ହନୁମାନ୍ -
ଇୟମସୌ ଶ୍ରୀରାମସ୍ବାମିନୀ ||
ଚନ୍ଦ୍ରବିରହିଣୀ ଯଥା ରୋହିଣୀ
ବ୍ୟାଘ୍ରୀଷ୍ବିବ ବ୍ୟାମୁଗ୍ଧା ହରିଣୀ
ଶ୍ୟେନକୋଟରେ ବ୍ୟସ୍ତା ଶକୁନୀ
ହିମସ୍ଥଲେ ସଂହତା ବାହିନୀ || ୧
ମଲିନା କ୍ଷାମା ତଦପି ସୁରେଖା
ଧୂମପରିବୃତା ଜ୍ବଲନଶଲାକା
ଶିଶିରେ ମ୍ଲାନା ଚମ୍ପକଶାଖା
ଧୃତବ୍ରତେୟଂ ମହାୟୋଗିନୀ || ୨
ରୁଦନେନାର୍କ୍ଷ୍ଣୋର୍ଦୃଷ୍ଟିବିକଲତା
କପୋଲଯୋରାର୍ଦ୍ରା ଚ ଶୁଷ୍କତା
ଉନ୍ନିଦ୍ରେଯଂ ଚିନ୍ତାକ୍ରାନ୍ତା
ଭର୍ତୃଚିନ୍ତନେ ରତା ବିରହିଣୀ || ୩
ପଙ୍କିଲେବ ଭାସତେ ପଦ୍ମଜା
ନିୟତମିୟଂ ସ୍ୟାତ୍ ସତୀ ଭୂମିଜା
ପରମଦାରୁଣା ଦଶା ଦୈବଜା
ବିମାନିତେୟଂ ବନେ ମାନିନୀ || ୪
ସୁବର୍ଣାଽପି ସା ଶ୍ୟାମଲମଲିନା
ଅଧୋମୁଖୀୟଂ ଶଶାଙ୍କବଦନା
ଗ୍ରହଣାବସରେ ବା ଦିଗ୍ଲଲନା
ସ୍ଥିତା ହତାଶା ଦୁଃଖଭାଗିନୀ || ୫
ସନ୍ଦିଗ୍ଧାର୍ଥା ନନୁ ସ୍ମୃତିରିଯମ୍
ଅନ୍ୟାଯେନାର୍ଜିତା ଶ୍ରୀରିଯମ୍
କାଚିଦମୂର୍ତା ଚିତ୍ରକୃତିରିଯମ୍
କୀର୍ତିର୍ବିଜିତା ବନେ ବାସିନୀ || ୬
ରାମବର୍ଣିତା ପ୍ରତିମା, ମୁଦ୍ରା
ବାହୁଭୂଷଣେ ପ୍ରବାଲମୁଦ୍ରା
ଅସଂଶଯମସୌ ସୈବ ସୁଭଦ୍ରା
ଇୟଂ ଜାନକୀ ଜନକନନ୍ଦିନୀ || ୭
ବଲଯମୀଦୃଶଂ କର୍ଣଭୂଷଣମ୍
ଋଷ୍ୟପର୍ବତେ ଦୃଷ୍ଟଂ ପତିତମ୍
ରାଘବେଣ ଖଲୁ ତଦଭିଜ୍ଞାତମ୍
ସୁଧାଘଟୀୟଂ ଯଶୋଦାୟିନୀ || ୮
୩୮
BACK TO TOP
୩୯ ରାମକୀର୍ତିରସ୍ମ୍ୟହମ୍
’ିୟମସୌ ଶ୍ରୀରାମସ୍ବାମିନୀଽ
ଇତି ପ୍ରତୀତିଂ ଗତଃ ଅପି ହନୁମାନ୍ ସହସା ତସ୍ୟାଃ ପୁରତଃ
ଗନ୍ତୁଂ ନ ଅଧୃଷ୍ଣୋତ୍ | ଯତଃ ଯଥା ତେନ ସୀତା ପୂର୍ବଂ ବିଲୋକିତା
ନାସୀତ୍ ତଥା ତୟା ଅପି ସଃ ନ ଦୃଷ୍ଟପୂର୍ବଃ | ଅତଃ ଅକସ୍ମାତ୍
ଦୃଷ୍ଟଂ ତଂ ସା ରାବଣସ୍ୟୈବ ସହକାରିଣଂ ମନ୍ୟେତ ଇତ୍ୟେବ
ସଂଭବନୀୟମ୍ ଆସୀତ୍ | ଅଥ କିଂ କରଣୀୟମ୍ ଇତି ବିଚାରଗ୍ରସ୍ତେ
ହନୁମତି ସତି ଅକସ୍ମାଦ୍ ରାବଣଃ ଏବ ସସେବକଃ ତତ୍ର ଆଗତ୍ୟ
ସୀତାଂ ବଶମାନେତୁଂ ପ୍ରାଯତତ | ତଦା ସନ୍ତପ୍ତା ସର୍ପିଣୀବ
ଫୂତ୍କୁର୍ବନ୍ତୀ ରାବଣଂ ତର୍ଜୟନ୍ତୀ ସୀତା ବ୍ୟାଜହାର -
ସୀତା -
ପୁଲସ୍ତ୍ୟପୁତ୍ର ରାକ୍ଷସେଶ ମା କୁରୁଷ୍ବ ବଲ୍ଗନମ୍
ଜାନତେ ସୁରାସୁରା ରାମକୀର୍ତିରସ୍ମ୍ୟହମ୍ ||
ପରାଙ୍ଗନା ପତିବ୍ରତା ବନ୍ଦନାସ୍ପଦଽସ୍ମ୍ୟହମ୍
ମୁଞ୍ଚ ଶୀଘ୍ରମେବ ମାଂ ପୁଣ୍ୟମାପ୍ନୁହି ସ୍ବଯମ୍
ବୀରତା ତବାସ୍ତି ଚେତ୍ କୁରୁ ସତୀତ୍ବରକ୍ଷଣମ୍ || ୧
ନୃପତିପାପମୀକ୍ଷତେ ବାଽନୟଂ ତିତିକ୍ଷତେ
ରାଷ୍ଟ୍ରମୀଦୃଶଂ କ୍ଷିତୌ ନାମତୋଽବଶିଷ୍ୟତେ
ଆତ୍ମନଃ କରେଣ କିଂ ଦହସି ବାଽଽତ୍ମନଃ ପୁରମ୍ ?୨
ଯତ୍ର ତତ୍ର ରାଘବୋ ମାଽଭିତଃ ସ ଦୃଶ୍ୟତେ
ବାମପାଣିରସ୍ୟ ମେ ସଂସ୍ତରେ ଶିରସ୍ତଲେ
ଚିନ୍ତନେଽପି ପୂଜୟେ ସଦୈବ ତଂ ଧନୁର୍ଧରମ୍ || ୩
କସ୍ୟଚିନ୍ନ ଯୋଗ୍ୟତା ରାଘବେତରସ୍ୟ ମେ
ପ୍ରେଷଯସ୍ବ ମାମିତଶ୍ଚାଦ୍ୟ ରାଘବାନ୍ତିକେ
ତ୍ରାଯତେ ହି ରାଘବୋ ଶରଣମାଗତଂ ଜନମ୍ || ୪
ନୟ କୃତାର୍ଥଜୀବନଂ ବିଧାୟ ତେନ ମିତ୍ରତାମ୍
ଅର୍ପୟସ୍ବ ଜାନକୀଂ ରାଘବାଯ ନିର୍ମଲାମ୍
ମୃତ୍ୟୁରନ୍ୟଥା ଗୃହଂ ତବାଗତଃ ସୁନିଶ୍ଚିତମ୍ || ୫
ଇନ୍ଦ୍ରବଜ୍ରମପି ଭବେତ୍ କ୍ବଚିନ୍ନିହନନେଽକ୍ଷମମ୍
ପ୍ରକୁପିତେ ତୁ ରାଘବେ, ତ୍ବଂ ନ ଜୀବସି କ୍ଷଣମ୍
ରାମବାଣବର୍ଷଣଂ ପ୍ରଲବଦ୍ ଭୟଙ୍କରମ୍ || ୬
ଏଷ ତେଽଗ୍ରତୋ ଯଦା ସଙ୍ଗରେଽବତିଷ୍ଠତେ
ତଦା ସବଂଶମେବ ତ୍ବାଂ ନଙ୍କ୍ଷ୍ୟତି ଧ୍ରୁବଂ ରଣେ
ଅଧମ, କାମମୂଢ ରେ ଚିନ୍ତୟସ୍ବ ତତ୍ କ୍ଷଣମ୍ || ୭
କଙ୍କପକ୍ଷସଂଯୁତୋ ରାମନାମଚିହ୍ନିତୋ
ଉରସି ଦ୍ରକ୍ଷ୍ୟତେ ମୟା ତବ ତୁ ରାମସାଯକୋ
ଭାରମୁକ୍ତମେକଦା ଭବତୁ ମେଦିନୀତଲମ୍ || ୮
୩୯
BACK TO TOP
୪୦ ମୁଦ୍ରିକା ତଦୀୟା ନୂନମଭିଜ୍ଞାତେୟମ୍
’ପୁଲସ୍ତ୍ୟପୁତ୍ର ରାକ୍ଷସେନ୍ଦ୍ର, ମା କୁରୁଷ୍ବ ବଲ୍ଗନମ୍ଽ
ଇତି ସୀତାୟାଃ ଉଦଗ୍ରବଚଃ ଶ୍ରୁତ୍ବା ରାବଣୋଽପି କ୍ଷଣମାତ୍ରଂ
ଭୟଭୀତଃ | ଶୂର୍ପଣଖାୟାଃ, ମାରୀଚାତ୍ ଚ ତେନ ରାମସ୍ୟ
ଦଣ୍ଡକାରଣ୍ୟେ ଆବିଷ୍କୃତଃ ପରାକ୍ରମଃ ଶ୍ରୁତଃ ଆସୀତ୍ | ଅତଃ
ସୀତାୟୈ ମାସୈକସ୍ୟ ଅବଧିଂ ପ୍ରଦାୟ ସଃ ଅଶୋକବନାତ୍ ନିଷ୍କ୍ରାନ୍ତଃ |
ଅନେନ ପ୍ରସଙ୍ଗେନ ’ିୟଂ ସ୍ତ୍ରୀ ସୀତା ଏବ ଅସ୍ତିଽ ଇତି ହନୁମାନ୍ ଅଜାନାତ୍ |
ତସ୍ୟାଃ ପରିତଃ ଉପବିଷ୍ଟାଃ ରାକ୍ଷସସ୍ତ୍ରିଯଃ ପ୍ରାଯେଣ ନିଦ୍ରାଯାଃ ବଶଂ
ଗତାଃ ଇତି ନିରୂପ୍ୟ ଶିଂଶପାବୃକ୍ଷସ୍ଥିତେନ ହନୁମତା ମଧୁରସ୍ବରେଣ
ରାମଚରିତଗାୟନଂ ସମାରବ୍ଧମ୍ | ତେନ ଚକିତଚକିତା ସୀତା ଯାବତ୍
ଗାୟନସ୍ୟ ସ୍ବରସ୍ୟ ଦିଶା ଉପରି ପଶ୍ୟତି ତାବତ୍ ହନୁମତା ତସ୍ୟାଃ
ସମୀପମ୍ ଆଗତ୍ୟ ଶ୍ରୀରାମେଣ ପ୍ରଦତ୍ତମ୍ ଅଙ୍ଗୁଲୀଯକଂ ତସ୍ୟାଃ ହସ୍ତୟୋଃ
ନିକ୍ଷିପ୍ତମ୍ | ତାଂ ମୁଦ୍ରିକାଂ ବିଲୋକ୍ୟ ଜାନକୀ ହର୍ଷସ୍ୟ ପରାଂ କାଷ୍ଠାଂ
ଗତା | ’ନେନ କପିନା ରାମଦୂତେନ ଏବ ଭାବ୍ୟମ୍ଽ ଇତି ବିଜ୍ଞାୟ
ସା ତଂ ପ୍ରଷ୍ଟୁଂ ପ୍ରାରଭତ . |
ସୀତା -
ମୁଦ୍ରିକା ତଦୀୟା ନୂନମଭିଜ୍ଞାତେୟମ୍
ହେ ଦୂତ କଥୟ ମେ, ସ୍ବାମିଗତଂ ବୃତ୍ତାନ୍ତମ୍ ||
ଧାରଯନ୍ କାର୍ମୁକଂ ତଥାଽକ୍ଷଯଂ ତୂଣୀରମ୍
ବିରହେଣ ରାଘବୋ ଭଜତେ କିଂ ପରିତାପମ୍ ?
ନୟନୟୋସ୍ତଲେ କିଂ ଶ୍ୟାମଲଚିନ୍ତାବଲଯମ୍ ?୧
କିଂ କର୍ମ ଦୂଷଯନ୍ନାସ୍ତେ ନିର୍ବିଣ୍ଣୋଽସୌ ?
ଦୁଃଖେନ ବ୍ୟସ୍ମରତ୍ ନିଜଧର୍ମଂ କିଂ ବାଽସୌ ?
ପାଲଯତ୍ୟସୌ ନନୁ କଚ୍ଚିନ୍ନୃପକର୍ତବ୍ୟମ୍ ?୨
ବର୍ତତେ ନିଶ୍ଚଲଂ ତସ୍ୟାଦ୍ୟାପି ନୁ ଧୈର୍ୟମ୍ ?
କିଂ ପୁନସ୍ତସ୍ୟ ବା ଶୌର୍ୟସ୍ୟ ହି ବିସ୍ମରଣମ୍ ?
ସାହ୍ୟାଯ ବର୍ତତେ କଚ୍ଚିତ୍ ସନ୍ମିତ୍ରବଲମ୍ ?୩
କଚ୍ଚିଦିଚ୍ଛନ୍ତି ତଦ୍ବିଜୟଂ ଭୂପାଃ ସର୍ବେ ?
ବଞ୍ଚିତଃ ପ୍ରଭୁର୍ବା ଲୋକପ୍ରିଯତାୟା ମେ ?
ବିସ୍ମୃତଂ କିମଥ ବା ପ୍ରଭୁଣା ଯତ୍ନମହତ୍ବମ୍ ?୪
କିଂ ମମ ସ୍ବାମିନୌ ମମୈବ ବା ବିସ୍ମରଣମ୍ ?
ଦୈବେନ ଯଦା ମେ ପରସଦନେ ପରିସଦନମ୍
କିମଥ ବା ସ୍ମୃତିର୍ମେ ପୀଡୟତେ ମମ ନାଥମ୍ ?୫
କିଂ ସ୍ବଯଂ ରଘୁପତିର୍ମୋଚୟିତା ମାଂ ନୂନମ୍ ?
ପ୍ରେଷଯିଷ୍ୟତେ କିଂ ଭରତଶ୍ଚତୁରଙ୍ଗବଲମ୍ ?
ଅବଗତଂ ତସ୍ୟ କିଂ ସକଲମୟୋଧ୍ୟାବୃତ୍ତମ୍ ?୬
ଅପି ମତିସ୍ତଦୀୟା ମଲିନା ବା ବିପଦାୟାମ୍ ?
କଚ୍ଚିନ୍ନ ଦୁର୍ବଲା ତତ୍ପ୍ରୀତିଃ ସୀତାୟାମ୍ ?
ମୋଚୟେନ୍ମୈଥିଲୀଂ କଦା ରଘୁବରୋ ନୂନମ୍ ?୭
ତାଂ ସୁବର୍ଣଘଟିକାଂ କଚ୍ଚିଦହଂ ପଶ୍ୟେଯମ୍ ?
ଅପି ରାମସାଯକୋ ଭିଦ୍ୟାଦ୍ ରାବଣହୃଦୟମ୍ ?
ବର୍ତେତ କଦା ନନୁ ପ୍ରଭୁପଦୟୋରିହ ଯୁଗଲମ୍ ?୮
ଯାବଦାକର୍ଣୟେ ଦୂରାଦପି ତତ୍କୁଶଲମ୍
ଜୀବାମି କଥଂଚିଦ୍ ଯତ୍ର ଭବାମି ଯଥାଽହମ୍
ଦ୍ରକ୍ଷ୍ୟାମି କଦା ନନୁ ଜନ୍ମନି ଭୂୟୋ ନାଥମ୍ ?୯
୪୦
BACK TO TOP
୪୧ ହନୁମତା ଦଗ୍ଧା ଲଙ୍କେୟମ୍
’ହେ ଦୂତ କଥୟ ମେ ରାମଗତଂ ବୃତ୍ତାନ୍ତମ୍ଽ
ଇତି ସୀତାୟାଃ ଆଦେଶାନୁସାରଂ ହନୁମାନ୍ ତସ୍ୟୈ ’ଶ୍ରୀରାମଃ ଭବତୀଂ
ମୋଚୟିତୁମ୍ ଅଚିରାଦେବ ଆଗମିଷ୍ୟତିଽ ଇତି ନିବେଦ୍ୟ ତାଂ
ସମାଶ୍ବାସଯତ୍ | ଶ୍ରୀରାମସ୍ୟ ପ୍ରତ୍ୟଯାର୍ଥଂ ସୀତୟା ଅପି ମଣିରେକଃ
ହନୁମତେ ପ୍ରଦତ୍ତଃ | ବସ୍ତୁତଃ ହନୁମାନ୍ ସ୍ବଯମେବ ତାଂ ରାମଂ
ପ୍ରତ୍ୟାନେତୁଂ ସମର୍ଥଃ ଆସୀତ୍ | ତଥାପି ’ପରପୁରୁଷସ୍କନ୍ଧମ୍
ଉପବିଶ୍ୟ ପ୍ରଯାଣମ୍ ଅନୁଚିତମ୍ | ରାମେଣ ଏବ ଅହଂ ମୋକ୍ତବ୍ୟାଽ
ଇତି ସୀତା ସନିର୍ବନ୍ଧମାହ | ହନୁମାନପି ତସ୍ୟାଃ ନିର୍ବନ୍ଧମ୍ ଉଚିତମ୍
ଅମନ୍ୟତ | ତାମ୍ ଆମନ୍ତ୍ର୍ୟ ସଃ ଅଶୋକବନାତ୍ ପ୍ରସ୍ଥିତଃ | ତଥାପି
ଲଙ୍କାୟାଃ ନିର୍ଗମନାତ୍ ପୂର୍ବମ୍ ’େତେଷାଂ ରାକ୍ଷସାନାଂ
ବଲାବଲଂ ତାବତ୍ ଅନୁମେୟମ୍ଽ ଇତି ମନସି କୃତ୍ବା ତେନ ଅଶୋକବନଂ
ପ୍ରଧ୍ବସ୍ତମ୍, ଜମ୍ବୁମାଲୀ ହତଃ, ରାବଣପୁତ୍ରଃ ଅକ୍ଷଃ ଚ
ନିଷୂଦିତଃ | ଲଙ୍କାୟାଃ କୁଲଦେବତା ଅପି ତେନ ଉଚ୍ଛିନ୍ନା | ତଦା
ରାବଣସ୍ୟ ପୁତ୍ରେଣ ଇନ୍ଦ୍ରଜିତା ସଃ ବ୍ରହ୍ମାସ୍ତ୍ରେଣ ନିବଧ୍ୟ ରାଜସଭାମ୍
ଆନୀତଃ | ରାବଣଃ ତସ୍ୟ ମୃତ୍ୟୁଦଣ୍ଡମ୍ ଆଜ୍ଞାପୟତ | ତଥାପି
ରାବଣାନୁଜେନ ବିଭୀଷଣେନ ’ଦୂତବଧଃ ରାଜନୀତିସଂମତଃ ନାସ୍ତିଽ
ଇତି ପ୍ରତିପାଦିତମ୍ | ଅନ୍ତେ ରାବଣସ୍ୟ ଆଦେଶେନ ରାକ୍ଷସୈଃ ତସ୍ୟ ପୁଚ୍ଛଂ
ଚୀବରୈଃ ଆଚ୍ଛାଦ୍ୟ ପ୍ରଦୀପ୍ତମ୍ | ରାକ୍ଷସସ୍ତ୍ରିଯଃ ବୃତ୍ତମ୍
ଏତଂ ସୀତାୟୈ ନ୍ୟବେଦୟନ୍ | ତଦା ସା ଅଗ୍ନିଂ ପ୍ରାର୍ଥୟତ, ’ଭବତ୍ତଃ
ହନୁମାନ୍ ପୀଡାଂ ନ ଅନୁଭବତୁଽ ଇତି | ହନୁମାଂସ୍ତୁ ପ୍ରଦୀପ୍ତେନ
ଲାଙ୍ଗୂଲେନ ସହ ରାଜସଭାୟାଃ ଉଡ୍ଡୀୟ ଲଙ୍କାୟାଃ ପ୍ରାସାଦ- ମନ୍ଦିର-
ଗୋପୁରାଦିସ୍ଥଲାନି ଭସ୍ମସାତ୍ କର୍ତୁଂ ପ୍ରାରଭତ |
କୁଶଲବୌ -
ଲୀଲଯୋଡ୍ଡୀୟାକାଶପଥମ୍
ହନୁମତା ଦଗ୍ଧା ଲଙ୍କେୟମ୍ ||
ନଗାଭ୍ରମିବ କପିବରି ଦୃଶ୍ୟତେ
ତଡିଦିବ ପୁଚ୍ଛଂ ତଦନୁଦୀପ୍ୟତେ
ନଗରେଽନଲବର୍ଷାବଂ କୁରୁତେ
ପ୍ରବାତୋ ଗର୍ଜତ୍ୟତିମାତ୍ରମ୍ ୧
ଶିଖରାଦେକାଦନ୍ୟଦ୍ ଗେହମ୍
କନ୍ଦୁକବତ୍ କପିବୀରୋତ୍ପତନମ୍
ବିଶତି ଗବାକ୍ଷେ ଚଣ୍ଡଂ ପୁଚ୍ଛମ୍
ସନ୍ଦହନ୍ ଭ୍ରମତି ପୁରଂ ସ୍ବୈରମ୍ || ୨
ଜ୍ବଲତି ମନ୍ଦିରଂ ଜ୍ବଲତି ଗୋପୁରମ୍
ଦୀପ୍ତଦ୍ବାରଂ ରଣତି ଦାରୁଣମ୍
କ୍ରନ୍ଦତି ବିଲପତି ତଦାବରୋଧମ୍
ପ୍ରକାଶେ ସ୍ଫୁଟଂ ବସ୍ତୁଜାତମ୍ || ୩
ଜ୍ବଲତି ଶ୍ରେଣୀ କ୍ଷଣେ ଗୃହାଣାମ୍
ନିପତତି ରକ୍ଷା ପ୍ରାସାଦାନାମ୍
ଚିତେବ ଦୀପ୍ତା ମହାପୁରାଣାମ୍
କୁର୍ବତେଽସୁର୍ୟଃ ପରିଶୋକମ୍ || ୪
କଶ୍ଚନ ଦଗ୍ଧଃ ସୁପ୍ତଦଶାଯାମ୍
କୋଽପି ପ୍ରଦୀପ୍ତୋ ଧାବତି ରଥ୍ୟାମ୍
ଭୟେନ ଲିପ୍ତା ବାଗନ୍ୟେଷାମ୍
ବିନଷ୍ଟଂ ପ୍ରଲଯେ ସୌହାର୍ଦମ୍ || ୫
ଧାବତି ମାତା ବିହାୟ ବତ୍ସମ୍
ଲୋକଃ ସ୍ମରତି ନ ନାମ ନ ବନ୍ଧମ୍
ଯଦେବୋନ୍ନତଂ ଭବତି ସପାଟମ୍
ଆପତତ୍ ସହସା କାଲୋଽଯମ୍ || ୬
ଶସ୍ତ୍ରା ବିବିଧା ଦଗ୍ଧା ବହୁଧା
ଶୌର୍ୟଶୀଲତା ସଦେହଦଗ୍ଧା
ଜ୍ବାଲାଭିର୍ନବଜ୍ବାଲା ମିଲିତାଃ
ସଘନତା ଧରତି ଭସ୍ମରୂପମ୍ || ୭
ପବନୋ ଦହନୋ ଦହନଃ ପବନୋ
ନାସ୍ତି ନିବାସୋ ନାପି ଚାଶ୍ରଯୋ
ରକ୍ଷାଭୂତୋ ରକ୍ଷାଗାରୋ
ତାଣ୍ଡବଂ ବଡବାଗ୍ନେର୍ମୂର୍ତମ୍ || ୮
୪୧
BACK TO TOP
୪୨ ସେତୁ ରଚୟଧ୍ବଂ ସାଗରେ
’ହନୁମତା ଦଗ୍ଧା ଲଙ୍କେୟମ୍ | ଽ
କୃତ୍ସ୍ନାଂ ଲଙ୍କାଂ ପ୍ରଦୀପ୍ୟ ପ୍ରଶାନ୍ତମନସା ହନୁମତା
ସ୍ବପୁଚ୍ଛଂ ସାଗରଜଲେନ ଶାମିତମ୍ | ତତଃ ସ ଗଗନପଥା
ଶ୍ରୀରାମଂ ପ୍ରତ୍ୟାଗଚ୍ଛତ୍, ସୀତୟା ଦତ୍ତଂ ଭାସ୍ବରଂ ମଣିଂ
ଶ୍ରୀରାମାୟ ଅୟଚ୍ଛତ୍ ଚ | ତଂ ମଣିମ୍ ଅଭିଜ୍ଞାୟପ୍ରକର୍ଷେଣ
ହୃଷ୍ଟଃ ରାମଃ ହନୁମନ୍ତଂ ଗାଢମ୍ ଆଲିଲିଙ୍ଗ |
ସୀତାୟାଃ ପ୍ରବୃତ୍ତିଂ ଜ୍ଞାତ୍ବା ଶ୍ରୀରାମଃ ବିଶାଲେନ ବାନର-
ସୈନ୍ୟେନ ସହ ଦକ୍ଷିଣଦିଶି ସମୁଦ୍ରତୀରଂ ପ୍ରାପ୍ତଃ | ’ସମୁଦ୍ରଃ
ତୁ କଥଂ ତରଣୀୟଃ ?ଽ ଇତି ପ୍ରଶ୍ନଃ ସମୁପସ୍ଥିତଃ | ଦିନତ୍ରଯଂ
ଯାବତ୍ ଶ୍ରୀରାମେଣ ସାଗରଦେବତା ପ୍ରାର୍ଥିତା | ଅନ୍ତେ ଯଦା ତେନ
ସାଗରମୁଦ୍ଦିଶ୍ୟ ଶସ୍ତ୍ରମ୍ ଉଦ୍ୟତଂ ତଦା ରାମବାଣଭୟାତ୍
ସାଗରଃ ସ୍ବଯଂ ସାକାରଃ ରାମସ୍ୟ ପୁରତଃ ଆବିର୍ବଭୂବ, ତଂ
ଚ ସବିନୟଂ ପ୍ରାହ, ’ଭବତଃ ସେନାୟାଂ ନଲଃ ନାମ ଅଭିୟନ୍ତା
ବର୍ତତେ | ସଃ ବିଶ୍ବକର୍ମଣଃ ପୁତ୍ରଃ. ତେନ ସେତୁଂ ବନ୍ଧୟ | ତଂ ସେତୁମ୍
ଅହଂ ସ୍ବଶରୀରେ ସାନନ୍ଦଂ ଧାରଯିଷ୍ୟାମିଽ ଇତି | ସାଗରସ୍ୟ
ସୂଚନାମନୁସୃତ୍ୟ ରାମଃ ନଲମ୍ ଆଜ୍ଞାପୟତ୍ | ନଲସ୍ୟ
ଆଧିପତ୍ୟେ ସେତୁବନ୍ଧନେ ମଗ୍ନାଃ ବାନରାଃ ଗାତୁମ୍ ଆରଭନ୍ତ -
ବାନରଗଣଃ -
ସେତୁଂ ରଚୟଧ୍ବଂ ସାଗରେ || ଧୃ ||
ବିଦାର୍ୟ ଶୈଲାନ୍ ବିଶାଲକାୟାନ୍
ଆଦାୟ ମହାଗଜପ୍ରସ୍ତରାନ୍
କ୍ଷିପତ ସାଗରେ ଜବେନ ଚୈତାନ୍
ନିବଧ୍ୟ ସେତୁଂ କର୍ଷତ ଲଙ୍କାମେତଦ୍ବେଲାନ୍ତିକେ || ୧
କ୍ଷିପ୍ୟତ ବୃକ୍ଷାନ୍, କ୍ଷିପ୍ୟତ ଶୈଲାନ୍
ବହେତ ପୃଷ୍ଠେ ବାରିଧିରେତାନ୍
ଏତତ୍ତୀରଂ କର୍ଷତ ବସୁଧାମ୍
ବହେତ ସେତୁଂ ବଡବାଗ୍ନିରସୌ ଶେଷସମୋ ମସ୍ତକେ || ୨
ରାମେ ଭକ୍ତିଂ ଦଧତୋ ହୃଦୟେ
ପୃଷ୍ଠଂ ଜଲଧେରାବର୍ଜୟତେ
ସତ୍କାର୍ୟକୃତୋ ଲୋକସ୍ୟ କୃତେ
ଶ୍ରୀରଘୁରାଜୋ ବାନରୈସ୍ତଥା ନିଜପୃଷ୍ଠେନୋହ୍ୟତେ || ୩
ନଲ ଇବ ନେତା ଯଦା ପ୍ରାପ୍ୟତେ
କରାଃ କୋଟିଶୋ ଯଦା ଯତନ୍ତେ
ଯଶୋ ନିଶ୍ଚିତଂ କାର୍ୟାରମ୍ଭେ
ଅହୋ ଲୀଲଯା ପାଷାଣା ଅପି ତରନ୍ତି ଜଲଧାବିମେ || ୪
ଜଲେ ପ୍ରଭୁପଦେ ପ୍ରବିଷ୍ଟମାତ୍ରେ
ନଦୀ ନଦୀ ତୀର୍ଥଂ ହି ଜାୟତେ
ସିଦ୍ଧିରଧୀରା ପ୍ରାରମ୍ଭାର୍ଥେ
ଲାଟା ଭୂତ୍ବା ଶିଲା ଲାଟୟା ସିନ୍ଧୁଜଲେ ସଜ୍ଜତେ || ୫
ଗର୍ଜ ଗର୍ଜ ହେ କପିପୁଙ୍ଗବଗଣ
ରାମ, ରଘୁପତେ, ପତିତୋତ୍ତାରଣ
ଜୟ ଲଙ୍କାରେ, ସୀତାଜୀବନ
ଯୁଦ୍ଧସ୍ୟାଦାବଭିହନ୍ୟନ୍ତାଂ ସ୍ଫୂର୍ତେଃ ପଟହା ରଣେ || ୬
ନାୟଂ ସେତୁଃ ଶ୍ରମୟଜ୍ଞୋଽଯମ୍
ପ୍ରଯୋଜନଂ ରଘୁପତେରୁଦାତ୍ତମ୍
ମହିମା ତଚ୍ଛୁଭନାମ୍ନଶ୍ଚାୟମ୍
ଅବରୁଧ୍ୟ ଗତିଂ କର୍ମ ସାଂଘିକଂ ଦିଗ୍ଭିରିଦଂ ଦୃଶ୍ୟତେ || ୭
ଭୁଭୁଃକୃତ୍ୟ କାର୍ୟତାଂ ଘୋଷଣା
ବିଜୟୀ ରାମୋ, ବିଜିତା ଲଙ୍କା
ସୀତା ମୁକ୍ତା, କିମତ୍ର ଶଙ୍କା
ସେତୁରୂପକଃ ପ୍ରକାଶପୁଞ୍ଜଃ ପ୍ରବିଶତି ତିମିରେ ଘନେ || ୮
୪୨
BACK TO TOP
୪୩ ରଘୁପତେ, ବଦସି ନ କିମପି କଥମ୍ ?
’ସେତୁଂ ରଚୟଧ୍ବଂ ସାଗରେଽ
ଇତି ଉଚ୍ଚୈଃ ଗାୟନ୍ତଃ ଗର୍ଜନ୍ତଃ ବାନରବୀରାଃ ସାଗରେ
ତ୍ରଯୋବିଂଶତି ଯୋଜନପର୍ୟନ୍ତଂ ସେତୁମ୍ ଅବଧ୍ନନ୍ | ସେତୁନା ଅନେନ
ଶ୍ରୀରାମସ୍ୟ ଅପାରଂ ସୈନ୍ୟଂଲଙ୍କାୟାଂ ପ୍ରବିଷ୍ଟମ୍ | ଶ୍ରୀରାମସ୍ୟ
ସେନାୟାଃ ବଲାବଲଂ ବିଜ୍ଞାତୁଂ ରାବଣେନ ସ୍ବଦୂତାଃ ବିସୃଷ୍ଟାଃ |
ତୈଃ ଦୂତୈଃ ରାବଣାୟ ତଦ୍ବିଷଯେ ଯଥାର୍ଥଂ ବୃତ୍ତଂ ପ୍ରଦତ୍ତମ୍ |
ରାବଣଃ ସ୍ବଯମପି ଶ୍ବେତପ୍ରାସାଦସ୍ୟ ସୌଧାତ୍ ସୈନ୍ୟସ୍ୟ ନିରୀକ୍ଷଣମ୍
ଅକରୋତ୍ | ରାମସେନାୟାଃ ପ୍ରମୁଖବୀରାଣାଂ ବିଶେଷାନ୍ ଅପି ସଃ
ଜ୍ଞାତବାନ୍ | ସଃ ସ୍ବସଚିବାନ୍ ଯୁଦ୍ଧାୟ ସଜ୍ଜୀଭବିତୁମ୍ ଆଦିଦେଶ |
ତସ୍ୟ ଅନୁଜଃ ବିଭୀଷଣଃ ତୁ ପୂର୍ବମେବ ରାମସ୍ୟ ପକ୍ଷଂ ପ୍ରବିଷ୍ଟଃ
ଆସୀତ୍ |
ଅତ୍ରାନ୍ତରେ ମାୟାବିନା ରାବଣେନ ସୀତାଂ ବଶମାନେତୁଂ କପଟପ୍ରଯୋଗଃ
କୃତଃ | ସଃ ବିଦ୍ୟୁଜ୍ଜିହ୍ବେନ ନାମ୍ନା ରାକ୍ଷସେନ କୃତ୍ରିମଂ ରାମମସ୍ତକଂ
କାରିତବାନ୍ | ତନ୍ମସ୍ତକଂ ସୀତାୟାଃ ପୁରତଃ ନିକ୍ଷିପ୍ୟ, ବିକଟଂ ବିହସ୍ୟ ସଃ
ତାମୁବାଚ, ’ହେ ସୀତେ, ଯଦର୍ଥଂ ତ୍ବଂ ମମ ପ୍ରଣୟଂ ବିଜହାସି, ତସ୍ୟୈବ
ତବ ପ୍ରିଯରାମସ୍ୟ ଇଦଂ ମସ୍ତକମ୍ | ରାମସ୍ୟ ସୁପ୍ତାବସ୍ଥାୟାଂ ମମ
ସେନାପତିଃ ପ୍ରହସ୍ତଃ ତଦ୍ ଅଚ୍ଛିନତ୍ | ସର୍ବାଽପି ବାନରସେନା ଅଧୁନା
ଭୟଗ୍ରସ୍ତା ବର୍ତତେ | ପଶ୍ୟେଦଂ ତସ୍ୟ ଧନୁଃ ଶିରଃ ଚଽ ଇତି |
ରାମସ୍ୟ ଶିରସା ସଦୃଶଂ ତତ୍ ଶିରଃ ବିଲୋକ୍ୟ ସୀତା ଶୋକସ୍ୟ ପରାଂ
କାଷ୍ଠାମ୍ ଅବାପ | କରୁଣକରୁଣଂ ବିଲପନ୍ତୀ ସା ଅବ୍ରବୀତ୍ -
ସୀତା -
କିମାକର୍ଣୟେ ?କିମାଲୋକୟେ ?ଦୁରବସ୍ଥା କେୟମ୍ ?
ରଘୁପତେ, ବଦସି ନ କିମପି କଥମ୍ ?
ଜାୟାପୂର୍ବଂ କଥମାପତିତଂ ପତ୍ୟୁର୍ମରଣମିଦମ୍ ?
ଦୈବମେବ ମେ ଚ୍ୟୁତମିବ ଖଡ୍ଗଂ ଶିରସି କୁତଃ ପତିତମ୍ ?
ପୁଣ୍ୟବିହୀନା ମାତା ଦେବୀ କୌସଲ୍ୟାଽପି କଥମ୍ ?୧
ଜ୍ୟୋତିର୍ବିଦୁଷାଂ ସକଲଂ ଗଣିତଂ ମିଥ୍ୟା ଭବତି କଥମ୍
ଦୁର୍ଭାଗିନ୍ୟାଃ ସର୍ବସ୍ବଂ ମେ ସହସା କିଂ ଲୁପ୍ତମ୍ ?
ମୂଢତୟା ମେ ଧୂଲିନିପତିତଃ ପୁରୁଷୋତ୍ତମ ଏବମ୍ !୨
କମଲଲୋଚନେ ଶ୍ରବଣେ ଚ ତଥା ଧ୍ରୁବମଭିଜାନେଽହମ୍
ରୁଦନେନାପି ଚ ଦୀନାୟାସ୍ତେ ନିଦ୍ରାନ୍ତୋ ନ କଥମ୍ ?
ଗତିହୀନା କିଂ ଜାତା ସୃଷ୍ଟିର୍ଦିଶୋ ଗତାଃ ଶୂନ୍ୟମ୍ ?୩
ହେମଚାପମଭିଜାନେ କ୍ବାସୌ ମହାବାହୁରାସ୍ତେ ?
ଅପି ତାଂ ମୂର୍ତିଂ ଶ୍ୟାମଲବର୍ଣାଂ କୁତ୍ର କଦା ପ୍ରେକ୍ଷେ ?
ଶୁଷ୍କେ ଜାତେ ରୁଦନାନ୍ନୟନେ ପ୍ରଦୀପ୍ତମଙ୍ଗାଙ୍ଗମ୍ || ୪
କଥଂ ବିସ୍ମୃତଂ ସଖେ ପରିଣୟେ ଦତ୍ତଂ ନିଜବଚନମ୍
ଜାୟାଯାସ୍ତେ ସଂମତିଂ ବିନା ପ୍ରତିଷ୍ଠସେ ସ୍ବର୍ଗମ୍ !
ଅପି ଶ୍ରୂଯତେ ଭାର୍ୟାଯାସ୍ତେ ବ୍ୟଥାର୍ତମାହ୍ବାନମ୍ || ୫
ରଘୁକୁଲଶେଖର ତ୍ବଯା ସମେତାଃ ପିତରସ୍ତେ ସ୍ବର୍ଗେ
ଅର୍ଧାଙ୍ଗୀ ତେ ତ୍ବିହାବଶିଷ୍ଟା ପରହସ୍ତେ ମାର୍ଗେ
ଶୋଭତେଽଥ ବା ରୀତିରୀଦୃଶୀ ରଘୁକୁଲଜସ୍ୟ କଥମ୍ ?୬
କୁତୋ ମଦର୍ଥେ ସିନ୍ଧୁମପାରଂ ତୀର୍ତ୍ବାଽଽଯାତସ୍ତ୍ବମ୍ ?
କିଂ ନନୁ ଜାତା କୁଲଧ୍ବଂସିନୀ ଜଠରାନ୍ମାତୁରହମ୍ ?
ଜନକକୃତାନାଂ ଶତୟଜ୍ଞାନାମେତତ୍ କିଂ ନୁ ଫଲମ୍ ?୭
ହେ ଲଙ୍କାଧିପ, ଆୟୁଧେନ ମେ ଯେନାହନ୍ ନାଥମ୍
କୁରୁ ପ୍ରହାରଂ ଶିରସି ମଦୀୟେ ତେନ ତ୍ବଂ ତୂର୍ଣମ୍
ଅନ୍ତେ ତାବତ୍ ସୀତା ରାଘବମନୁଗଚ୍ଛତୁ କ୍ଷିପ୍ରମ୍ || ୮
୪୩
BACK TO TOP
୪୪ ସୁଗ୍ରୀବ, ସଖେ, ସାହସମେବମ୍
’ରଘୁପତେ, ବଦସି ନ କିମପି କଥମ୍ ?ଽ
ଇତି ଶ୍ରୀରାମସ୍ୟ ନିର୍ଜୀବେଣ ଶିରସା ସଂବଦନ୍ତୀ ଜାନକୀ ତତ୍ରୈବ ମୋହଂ ଗତା |
ପଶ୍ଚାତ୍ ସରମା ନାମ ରାକ୍ଷସୀ ତସ୍ୟୈ ସତ୍ୟମ୍ ଅକଥୟତ୍, ’ରାମଃ
ନ କେବଲଂ ଜୀବିତଃ, ପ୍ରତ୍ୟୁତ ତସ୍ୟ ସୈନ୍ୟେନ ସର୍ବାଽପି ଲଙ୍କା ପରିବେଷ୍ଟିତାଽ ଇତି |
ତଦା ଲୋଚନୟୋଃ ପ୍ରାଣାନ୍ ସମାନୀୟ ସା ଶ୍ରୀରାମଂ ପ୍ରତୀକ୍ଷମାଣା ସ୍ଥିତା |
ଏକଦା ଲକ୍ଷ୍ମଣସୁଗ୍ରୀବାଦିପ୍ରବୀରୈଃ ସହ ରାମଃ ସୁବେଲପର୍ବତାଗ୍ରେ ସ୍ଥିତ୍ବା
ଲଙ୍କାଂ ନିରୀକ୍ଷତେ ସ୍ମ, ବିଭୀଷଣଃ ଅପି ତସ୍ମୈ ଲଙ୍କାୟାଃ ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟାନି
ନିବେଦୟତି ସ୍ମ | ତଦନୁ ସୁଗ୍ରୀବଃ ତଥୈବ ପ୍ରତିନିରୀକ୍ଷଣଂ କୁର୍ବନ୍ତଂ ରାବଣଂ
ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ଆବେଗେନ ଉଡ୍ଡୀୟ ରାବଣମ୍ ଅଭ୍ୟଧାବତ୍ | ତୟୋଃ ତୁମୁଲଂ ଦ୍ବନ୍ଦ୍ବଯୁଦ୍ଧଂ
ଜାତମ୍ | ଯଦା ରାବଣଃ ମାୟାବଲଂ ପ୍ରଦର୍ଶଯିତୁଂ ପ୍ରାରଭତ, ତଦା ସୁଗ୍ରୀବଃ ତସ୍ୟ
ହସ୍ତାତ୍ ଆତ୍ମାନଂ ବିମୋଚ୍ୟ ରାମଂ ପ୍ରତି ଆଗଚ୍ଛତ୍ | ତସ୍ୟ ଶରୀରେ ସ୍ଥାନେ ସ୍ଥାନେ
ବ୍ରଣାଃ ସଞ୍ଜାତାଃ | ଶ୍ରୀରାମଃ ପ୍ରଥମଂ ତସ୍ମୈ ଗାଢମାଲିଙ୍ଗନଂ ଦତ୍ବା
ପଶ୍ଚାତ୍ ତଂ ସୌମ୍ୟସ୍ବରେଣ ପ୍ରାହ . |
ଶ୍ରୀରାମଃ -
ସୁଗ୍ରୀବ, ସଖେ, ସାହସମେବମ୍
ଭୂପତେସ୍ତୁ ତେ ନୈବ ସମୁଚିତମ୍ ||
ନିତାନ୍ତକଣ୍ଠିନା ମିତ୍ର, ଘଟୀୟମ୍
ଅତିମାୟାବୀ ପୌଲସ୍ତ୍ୟୋଽଯମ୍
ସହସାଽଭିମୁଖଂ ତସ୍ୟ ଗତସ୍ତ୍ବମ୍
କିମଭବଦେତନ୍ନୈବାବଗତମ୍ || ୧
ଅପୃଷ୍ଟ୍ବୈବ ମାଂ ବିଭୀଷଣଂ ବା
ଅନୁକ୍ତ୍ବା ନଲଂ ମମାନୁଜଂ ବା
କସ୍ମାୟପି କଲ୍ପନାମଦତ୍ବା
ସିଦ୍ଧଃ ସହସୋତ୍ପତନାୟ ତ୍ବମ୍ || ୨
ଶକ୍ତିରପାରା ତବ ମେଽବଗତା
ଭକ୍ତିରସୀମା ମୟି ତେ ଚ ଯଥା
ତଦପି ନ ଯୁକ୍ତମଧୁନା ସର୍ବଥା
ଯଚ୍ଚାକଲ୍ପିତମେତଦ୍ ଘଟିତମ୍ || ୩
ଦ୍ବନ୍ଦ୍ବେନେଚ୍ଛସି ରାବଣହନନମ୍
ବୃଥା ତଦେଦଂ ବଲସଂଘଟନମ୍
ଯୂଥପୈସ୍ତଥା କପିଗଣେନ କିମ୍
ଋକ୍ଷାବଚୟୋ ନନୁ ବ୍ୟର୍ଥୋଽଯମ୍ !୪
ଶତ୍ରୁ ମଦନ, ତେ କିଂ କଥନୀୟମ୍ ?
ନୃପା ଜାନତେ ରଣେ ନ ରାଗମ୍
ସୁନୀତିରାଦୌ, ତତଃ ପୌରୁଷମ୍
ଅବିଚାରେଣାଽପତଶୋ ନିୟତମ୍ !୫
ରାବଣେନ ସହ ଯଦି ତେ ଦ୍ବନ୍ଦ୍ବେ
ଏକପଲେଽପି କ୍ଷୀଣେ ଜାତେ
ସୁହୃଦ୍ବିଯୋଗାପଦା ରାଘବେ
ସୈନ୍ୟମପି ସ୍ୟାତ୍ ତବ ପରିଖିନ୍ନମ୍ || ୬
କୋ ଲାଭଃ ସ୍ୟାଦ୍ ଦ୍ବନ୍ଦ୍ବାଦସ୍ମାତ୍ ?
ଦୃପ୍ତୋଽରିଃ ସ୍ୟାଦୀଷଦ୍ବିଜୟାତ୍
ଯୁଯୁତ୍ସବୋ ଦୈତ୍ୟା ଉନ୍ମାଦାତ୍
ବିନିବୃତ୍ତାଃ ସ୍ୟୁଃ କପୟୋ ନୂନମ୍ || ୭
ସ୍ୟାଚ୍ଚ ରାବଣସ୍ତଦା ବିଜେତା
ସୀତାୟାଃ ସ୍ୟାତ୍ କୁତୋ ମୁକ୍ତତା ?
ବୃଥୈବ ଶପଥୋ ବୃଥା ପ୍ରତିଜ୍ଞା
କେନ ହତଂ ସ୍ୟାଦ୍ ରାକ୍ଷସସୈନ୍ୟମ୍ ?୮
ଗଚ୍ଛ ସତ୍ବରଂ, ସମାନୟ ବଲମ୍
ରଣଜ୍ଞ ବିରଚୟ ସୁଯୋଗ୍ୟବ୍ୟୂହମ୍
ନାଶଯାମ ରାବଣଂ ସସୈନ୍ୟମ୍
ମାଽପବ୍ୟଯତାଂ ନିଜସାମର୍ଥ୍ୟମ୍ || ୯
୪୪
BACK TO TOP
୪୫ ଗଚ୍ଛାଙ୍ଗଦ ରାବଣାୟ କଥୟ ସତ୍ବରମ୍
’ସୁଗ୍ରୀବ, ସଖେ, ସାହସମେବଂ, ଭୂପତେସ୍ତୁ ତେ ନୈବ ସମୁଚିତମ୍ଽ
ଇତି ଶବ୍ଦୈଃ ରଣନୀତିନିପୁଣଃ ଶ୍ରୀରାମଃ ସୁଗ୍ରୀବମ୍ ଉପାଦିଶତ୍ |
ଉଚିତସମୟଂ ଦୃଷ୍ଟ୍ବା ରାମଃ ସ୍ବସୈନ୍ୟାଯ ଆକ୍ରମଣସ୍ୟ ଆଜ୍ଞାଂ
ଦଦୌ | କଲ୍ଲୋଲମାଲାଭିଃ ଅତିକ୍ରାମନ୍ ସାଗରଃ ଇବ ସା ସେନା ଉଚ୍ଚୈଃ
ଗର୍ଜନ୍ତୀ ଲଙ୍କାଂ ପ୍ରତି ଅଭିଦୁଦ୍ରାବ | ତଦା ସମୁତ୍ଥିତେନ ମହାନାଦେନ
ଦୁର୍ଗ- ପ୍ରାସାଦ- ମନ୍ଦିର- ବନୈଃ ସହିତା ସମସ୍ତା ଲଙ୍କାନଗରୀ ଆକୁଲା
ଇବ ଜାତା | ତଦାନୀଂ ପ୍ରବୃତ୍ତେ ଶସ୍ତ୍ରସଂପାତେ ରାଜଧର୍ମମ୍ ଅନୁସ୍ମରନ୍
ରାମଃ ଅଙ୍ଗଦମାହ -
ଶ୍ରୀରାମଃ -
ଗଚ୍ଛାଙ୍ଗଦ ରାବଣାୟ କଥୟ ସତ୍ବରମ୍
ଭୂୟସ୍ତ୍ବଂ କୁରୁ ବିମର୍ଶମେକଦାନ୍ତିମମ୍ ||
ତୀର୍ତ୍ବୋଦଧିମଭିୟାତସ୍ତେଽନ୍ତକଃ ପୁରମ୍
ରଣୟୋଗେ କପିୟୂଥଂ ସର୍ବଥା ରତମ୍
ଶରଣମେହି ରାଘବସ୍ୟ ସନ୍ତ୍ୟଜନ୍ ମଦମ୍ || ୧
ଚତୁରାନନଲବ୍ଧବରାଦ୍ ବିସ୍ମରନ୍ ବଲମ୍
ହେ ପାପିନ୍, ପୀଡୟସେ ସକଲଭୂତଲମ୍
ସୁରସର୍ପାଂଶ୍ଚାପ୍ସରସୋ ବାଧସେଽନିଶମ୍ || ୨
ଅପନେତୁଂ ତବ ଦର୍ପଂ ତିଷ୍ଠତି ସ୍ବଯମ୍
ରାମୋଽଯଂ ଶୌର୍ୟରବିସ୍ତତ୍ପ୍ରଭା ବଲମ୍
ଧକ୍ଷ୍ୟତି ତବ ବଂଶମଖିଲରାଜ୍ୟସମ୍ପଦମ୍ || ୩
ଶୃଣୁ ଶଙ୍ଖଂ, ଶୃଣୁ ଧରଣୀକମ୍ପନିଃସ୍ବନମ୍
ତବ ହେତୋର୍ନଶ୍ୟତି ବତ ରକ୍ଷସାଂ କୁଲମ୍
ମୁଞ୍ଚ ତର୍ଷମଧୁନାଽପି ହି ତବ ଘୃଣାସ୍ପଦମ୍ || ୪
ଅନ୍ତେଽପି ତୁ ମୁଞ୍ଚ ମୂଢମାଗ୍ରହଂ ସ୍ବକମ୍
ପ୍ରତ୍ୟର୍ପୟ ରାଘବାଯ ଜନକଦୁହିତରମ୍
ଶରଣମେହି ତସ୍ୟ ବର୍ଜୟସ୍ବ ଚାପଦମ୍ || ୫
ସମରଭୁବି ସ୍ମର ସମୟଂ ତିଷ୍ଠ ସୁସ୍ଥିରମ୍
ନେଷ୍ୟନ୍ତେ ରାମଶରାସ୍ତ୍ବାମିତୋ ଦିବମ୍
ତେଽବଶିଷ୍ଟମେକମିଦଂ ମୋକ୍ଷସାଧନମ୍ || ୬
ସମରେ ବା ଦର୍ଶଯ ତେ ଶକ୍ତିମାସୁରୀମ୍
ଯଦ୍ବଲେନ ହୃତବାନସି ରାମସହଚରୀମ୍
ଯୋଜୟ କୁଲିଶେନ ଗଦାଂ ମେରୁଣା ଶରମ୍ || ୭
ନାମାପି ନ ଶିଷ୍ଟଂ ସ୍ୟାତ୍ ତବ ମହୀତଲେ
ସମ୍ପ୍ରାପ୍ତା ରାମକୃପା ବନ୍ଧୁନା ତୁ ତେ
ଲଙ୍କେଶୋ ଭବିତାଽଯଂ ନାଽପରୋ ଧ୍ରୁବମ୍ || ୮
୪୫
BACK TO TOP
୪୬ ସଙ୍ଗରଂ ରାମରାବଣୀୟମ୍
’ଗଚ୍ଛାଙ୍ଗଦ, ରାବଣାୟ କଥୟ ସତ୍ବରଂ,
ଭୂୟସ୍ତ୍ବଂ କୁରୁ ବିମର୍ଶମେକଦାନ୍ତିମମ୍ଽ
ଇତି ସନ୍ଦେଶଃ ଶବ୍ଦଶଃ ଅଙ୍ଗଦେନ ରାବଣାୟ କଥିତଃ | ତଥାପି ତଂ
କଠୋରଂ ସନ୍ଦେଶଂ ଶ୍ରୁତ୍ବା ରାବଣସ୍ୟ କ୍ରୋଧଃ ଅତୀବ ସଂବୃଦ୍ଧଃ | ସଃ
ସ୍ବସଚିବାନ୍ ଆଜ୍ଞାପୟତ୍, ’େନଂ ଦୁଷ୍ଟଂ ମର୍କଟମ୍ ଆମରଣଂ
ତାଡୟତଽ ଇତି | ତଦା ଶତଶଃ ରାକ୍ଷସାଃ ଅଙ୍ଗଦଂ ତାଡୟିତୁଂ
ପ୍ରାରଭନ୍ତ | ତଥାପି ମହାବଲାଢ୍ୟଃ ସ ଅଙ୍ଗଦଃ ତାନ୍ ସର୍ବାନ୍
ସଂଗୃହ୍ୟ ରାବଣସ୍ୟ ପ୍ରାସାଦସ୍ୟ ଶିଖରମ୍ ଉଦପତତ୍ | ତଦା ତେ
ସର୍ବେଽପି ରାକ୍ଷସାଃ ଭୂମୌ ଅବସନ୍ନାଃ |
ଅଙ୍ଗଦସ୍ୟ ଅଙ୍ଗଭାରେଣ ସଃ ପ୍ରାସାଦଃ ଅପି ବଜ୍ରପାତେନ ହିମାଚଲଃ
ଇବ ଉପହତଃ | ତସ୍ୟ ଶିଖରଂ ବିଦୀର୍ଣମ୍ ଅଭବତ୍ | ତଦା କ୍ରୋଧାବିଷ୍ଟଃ ରାବଣଃ
ସ୍ବସୈନ୍ୟଂ ରାମସୈନ୍ୟେ ଅଭିପତିତୁମ୍ ଆଦିଦେଶ | ତଦାନୀଂତନଂ ସଂମର୍ଦଂ
ଲବକୁଶୌ ବର୍ଣୟତଃ -
କୁଶଲବୌ -
ଭିନତ୍ତି ଗଗନଂ ତୁମୁଲଂ ରଣିତଂ ଶଙ୍ଖଦୁନ୍ଦୁଭେୟମ୍
ସମାରବ୍ଧମନୁପମଂ ସଙ୍ଗରଂ ରାମରାବଣୀୟମ୍ ||
ସଶଙ୍ଖରାକ୍ଷସସେନା ଦୃଷ୍ଟା
ନୀଲଘନେଷ୍ବିବ ବଲାକମାଲା
ଶତାନନୈରିବ ଗର୍ଜତି ଚପଲା
ଶରଧାରାବର୍ଷାବୋ ଜାତୋ ରଣାଙ୍ଗଣେ ନୂନମ୍ || ୧
ସଂହେଷନ୍ତେ ବଲ୍ଗନ୍ତେଽଶ୍ବାଃ
ତୈଃ ସହ ଚୈତେ ନଦନ୍ତି ନାଗାଃ
ରବମୟେବ ସା ନନୁ ଭୀଷଣତା
ତଦ୍ରବମିଲିତଂ ପ୍ଲବଗରକ୍ଷସାଂ ଚରଣପାତରଣିତମ୍ || ୨
ଦନ୍ତୈରଧରାନ୍ ପୀଡୟମାନାଃ
ହରୀନ୍ ରାକ୍ଷସାସ୍ତାଡୟମାନାଃ
ନଭସି ବାନରା ଉଡ୍ଡୟମାନାଃ
ଅଗନଗଶସ୍ତ୍ରପ୍ରହାରୈଶ୍ଚ ତେ ତାଡୟନ୍ତି ଶତ୍ରୁମ୍ || ୩
ଜୟତୁ ରାଘବୋ, ଜୟତ୍ବଙ୍ଗଦୋ
ଗର୍ଜନ୍ ପ୍ରହରତ୍ୟସୌ କପିଗଣୋ
ଦୀୟତେ ଚ ସହ୍ୟତେ ପ୍ରହାରୋ
ସାଗରଯୋରିବ ଦ୍ବନ୍ଦ୍ବମପୂର୍ବଂ ସଂପ୍ରତି ସଂରବ୍ଧମ୍ || ୪
ଆଘାତେନ ହି ଶସ୍ତ୍ରାସ୍ତ୍ରାଣାମ୍
ଜଗତୋ ମୁକ୍ତିର୍ହର୍ୟସୁରାଣାମ୍
ରୁଧିରେ ଶଯନଂ ରଣବୀରାଣାମ୍
ମୁଦା ରାକ୍ଷସା ରଣେ କୁର୍ବତେ ରାବଣଜୟଘୋଷମ୍ || ୫
ତୁରଗଃ ପତିତୋ, ଗଜୋଽବସନ୍ନୋ
ନଭସୋ ଜିହ୍ମଃ ଶରବର୍ଷାବୋ
ଭିନ୍ଦ୍ଧି, ଛିନ୍ଦ୍ଧି, ବା ଜହୀତି ଶବ୍ଦୋ
ରଣେ ଶ୍ରୂଯତେ ସର୍ବଭାଷିତଂ ସଂହାରାର୍ଥପରମ୍ || ୬
ରଣେ ହତାନାଂ ପ୍ରଫୁଲ୍ଲିତାନି
ମାଂସକର୍ଦମାବୃତବଦନାନି
ତାନ୍ୟପି ସମରେ ପଦାହତାନି
ବହନ୍ତି ତରସା ରଣେ ପ୍ରବାହାଃ ଶୋଣିତସ୍ୟ ସ୍ବୈରମ୍ || ୭
ଶବୋପରି ଶବଂ ନିପତତ୍ୟପରମ୍
କସ୍ୟ ପ୍ରାଣିନୋ ନାଭିଜ୍ଞାତମ୍
ଶୌର୍ୟଂ ମରଣାଦ୍ ଭୀମୋଗ୍ରତରମ୍
ଅବଯବଖଣ୍ଡା ଦିଶି ଦିଶି କୀର୍ଣା ଯୋଜନପର୍ୟନ୍ତମ୍ || ୮
ଚକ୍ରଂ, ଚରଣଂ, କରୋ ଲାଙ୍ଗୁଲମ୍
ଶୁଣ୍ଡା, ଗ୍ରୀବା, ଶିରୋ ବା ପଦମ୍
ଯଦ୍ୟତ୍ ପତିତଂ ଖଣ୍ଡଖଣ୍ଡିତମ୍
ପ୍ରଲଯାବସରେ ଚେବ କମ୍ପିତଂ ଧରଣୀଗଗନାଙ୍ଗମ୍ || ୯
କସ୍ୟ ଦ୍ବନ୍ଦ୍ବଂ କେନ ଜାୟତେ
କାଲମୁଖାଦ୍ ବା କୋଽବଶିଷ୍ୟତେ
କସ୍ୟ କବନ୍ଧଂ କୁତ୍ର ବଲ୍ଗତେ
ରଣସଂମର୍ଦେ ଜାନୀତେ ନ ଚ କୋଽପି କମପ୍ୟନ୍ୟମ୍ || ୧୦
୪୬
BACK TO TOP
୪୭ ଅଦ୍ୟ ବିପଦି ଶ୍ରୀଲଙ୍କା ସର୍ବଦା ସ୍ଥିତା
’ସମାରବ୍ଧମନୁପମଂ ସଙ୍ଗରଂ ରାମରାବଣୀୟମ୍ଽ
ଇତି ଲବକୁଶାଭ୍ୟାଂ ବର୍ଣିତେ ରଣସଂଗ୍ରାମେ ଶ୍ରୀରାମେଣ ରାବଣସ୍ୟ
ସାରଥିଃ ହତଃ, ରଥଃ ଭଞ୍ଜିତଃ, ମୁକୁଟଃ ସଚ୍ଛତ୍ରମ୍ ଉତ୍କ୍ଷେପିତଃ,
ଶରବର୍ଷାବେଣ ଚ ରାବଣଃ ନିତରାଂ ସନ୍ତ୍ରାସିତଃ | ହତବୀର୍ୟଂ, ହତବୁଦ୍ଧଂ
ରାବଣଂ ବୀକ୍ଷ୍ୟ ଶ୍ରୀରାମଃ ଉଦାରମନସା ତମ୍ ଅବଦତ୍, ’ଭୋଃ ପୌଲସ୍ତ୍ୟ,
ଅତୀବ କ୍ଲାନ୍ତଃ ଅସି | ଶ୍ବଃ ପୁନରାଗଚ୍ଛ | ଽ ଇତି | ଏବଂ ନ୍ୟକ୍କୃତଃ ରାବଣଃ
ସ୍ବମନ୍ଦିରଂ ପ୍ରତ୍ୟାଗତ୍ୟ ଆତ୍ମନଃ ବନ୍ଧୁଂ କୁମ୍ଭକର୍ଣଂ ପ୍ରବୋଧୟିତୁଂ
ସେବକାନ୍ ଆଜ୍ଞାପୟାମାସ | କୁମ୍ଭକର୍ଣଃ ଅଷ୍ଟ ମାସାନ୍ ସ୍ବପିତି ସ୍ମ |
ତଂ ପ୍ରବୋଧୟିତୁଂ ରାକ୍ଷସାଃ ତସ୍ୟ କର୍ଣୟୋଃ ଦୁନ୍ଦୁଭି- ପଣବ- ଆନକାଦି-
ବାଦ୍ୟାନାଂ କଲ୍ଲୋଲଂ କୃତବନ୍ତଃ | ତସ୍ୟ ମହତି ଶରୀରେ ମାତଙ୍ଗାଃ
ଚାଲିତାଃ | ତଦା ପ୍ରବୁଦ୍ଧଂ କୁମ୍ଭକର୍ଣଂ ରାବଣଃ ସ୍ବାଂ ଦୁର୍ଦଶାଂ
ନ୍ୟବେଦୟତ୍, ତସ୍ୟ ସାହାୟ୍ୟଂ ଚ ପ୍ରାର୍ଥୟତ |
ତଦା ପ୍ରହସନ୍ନିବ କୁମ୍ଭକର୍ଣଃ ତମୁବାଚ -
କୁମ୍ଭକର୍ଣଃ -
କାଲେଽହଂ, ହେ ବନ୍ଧୋ, ବୋଧିତସ୍ତ୍ବଯା
ଅଦ୍ୟ ବିପଦି ଶ୍ରୀଲଙ୍କା ସର୍ବଥା ସ୍ଥିତା ||
ନିଜଘାତଃ ପାପକୃତେ
ନିରଯ ଏବ ଦୁର୍ମତୟେ
ଅନିବାର୍ୟା ନୀତିରିଯଂ ନିୟତିନିଶ୍ଚିତା || ୧
ଚିତ୍ତଂ ତେ ଗର୍ବମୟମ୍
ଆୟୁସ୍ତେ ବିଷଲିପ୍ତମ୍
ହିତବୋଧୋ ବାନ୍ଧବ ତେ ଚାପ୍ରିଯଃ ସଦା || ୨
ଯଚ୍ଚ ବିଭୀଷଣକଥନମ୍
ଅପ୍ରିଯମପି ହିତବଚନମ୍
ତଦବମତ୍ୟ ବନ୍ଧୁସ୍ତେ ହାପିତସ୍ତ୍ବଯା || ୩
ମନ୍ଦୋଦର୍ୟା ବଚନମ୍
ହିତମପି ତେ ଭାତ୍ୟହିତମ୍
ତଦ୍ଭାବଶ୍ଚରଣତଲେ ମର୍ଦିତସ୍ତ୍ବଯା || ୪
ସ୍ଥଲକାଲଂ ପରିନିରୀକ୍ଷ୍ୟ
ନ୍ୟାଯାନୟମାସମୀକ୍ଷ୍ୟ
ଆରବ୍ଧଂ ନ ଚ କଦାପି କର୍ମ ରେ ତ୍ବଯା || ୫
ମନସି ଗତଂ ନିର୍ଣୀତମ୍
ନ ବିମର୍ଶୋ ନ ହି ମନନମ୍
ନ ଚ ପରୀକ୍ଷିତା ନିପୁଣଂ ମନ୍ତ୍ରିଣସ୍ତ୍ବଯା || ୬
ଯତ୍ତୁ ପ୍ରିଯଂ ତଦନୁମତମ୍
ଯନ୍ନ ପ୍ରିଯଂ ନିର୍ଧୂତମ୍
ଆତ୍ମନାଶ ଏବ ତେନ ସାଧିତସ୍ତ୍ବଯା || ୭
ବୋଧାୟ ନ ସମୟୋଽଯମ୍
ବନ୍ଧୋ, ତ୍ୟଜ ସର୍ବଭୟମ୍
ଆତ୍ମନୋ ନ କର୍ତବ୍ୟଂ ବିସ୍ମୃତଂ ମୟା || ୮
ସୌଭ୍ରାତ୍ରଂ ଭାଷଯତେ,
ତସ୍ୟ ଫଲଂ ପଶ୍ୟ ରଣେ
ରିପୁରୁଧିରେଣାଦ୍ୟ ଧରା କ୍ଲେଦ୍ୟତେ ମୟା || ୯
ଦେବେନ୍ଦ୍ରଂ ହନ୍ମି ସୁଖମ୍
କୋ ଜନ୍ତୂ ରାମୋଽଯମ୍
ଅର୍ଣବାନଲୌ ଗରିତୁଂ ଶକ୍ୟତେ ମୟା || ୧୦
ମଦ୍ବଚନଂ ଗଣୟ ଜୟମ୍
ଆରଭସ୍ବ ମଧୁପାନମ୍
ଶିରସି ସର୍ବଭାରସ୍ତେ ଧାରିତୋ ମୟା || ୧୧
୪୭
BACK TO TOP
୪୮ ନିଷ୍ଫଲା ବାଣା ଅଦ୍ୟ କଥମ୍ ?
’ଦ୍ୟ ବିପଦି ଶ୍ରୀଲଙ୍କା ସର୍ବଥା ସ୍ଥିତାଽ
ଇତି କୁମ୍ଭକର୍ଣସ୍ୟ ଅବଲୋକନଂ ସାର୍ଥମେବ ଆସୀତ୍ | ତେନ ଅତୁଲଃ
ପରାକ୍ରମଃ ରଣେ ପ୍ରଦର୍ଶିତଃ | ସଃ ବାନରାଣାଂ ସହସ୍ରାଣି
ଭକ୍ଷଯାମାସ, ସୁଗ୍ରୀବମିବ ଯୋଦ୍ଧାରଂ ଚ ମୂର୍ଚ୍ଛୟାମାସ |
ତଥାପି ଶ୍ରୀରାମେଣ ତସ୍ୟ କରଚରଣାଃ ଛିନ୍ନାଃ, ତସ୍ୟ
ପର୍ବତମିବ ବିଶାଲଂ ମସ୍ତକମ୍ ଅନ୍ତରିକ୍ଷେ ଉତ୍କ୍ଷିପ୍ତମ୍ | ତତ୍ପଶ୍ଚାତ୍
ମେଘନାଦାଦୟଃ ବିକ୍ରାନ୍ତାଃ ରାବଣପୁତ୍ରାଃ ଅପି ରଣେ ନିଷୂଦିତାଃ |
ଅନ୍ତେ ସଙ୍କ୍ରୁଦ୍ଧଃ ରାବଣଃ ଶ୍ରୀରାମଂ ନିହନ୍ତୁଂ କୃତନିଶ୍ଚୟଃ
ତସ୍ୟ ପୁରତଃ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତଃ | ରାବଣଃ ରଥସ୍ଥଃ, ରାମସ୍ତୁ ପଦାତିଃ |
ଅତଃ ରାବଣେନ ରାମସ୍ୟ ସମତ୍ବଂ ପ୍ରାପୟିତୁଂ ସୁରେନ୍ଦ୍ରଃ ସ୍ବରଥଂ
ସାରଥିନା ସହ ରାମାର୍ଥଂ ପ୍ରେଷିତବାନ୍ | ଉଭୌ ଅପି ରାମରାବଣୌ
ନାନାଶତ୍ରପ୍ରହରଣାନାଂ ବର୍ଷାବଂ ପରସ୍ପରଯୋଃ କୃତବନ୍ତୌ |
ତେନ ସାଗରାଃ କ୍ଷୁବ୍ଧାଃ, ସୂର୍ୟଃ ନିସ୍ତେଜଃ, ବାଯୁଃ ସ୍ତବ୍ଧଃ,
ପୃଥିବୀ ଚ ଅସ୍ଥିରା ଅଭବତ୍ | ନନୁ ଚରାଚରା ସୃଷ୍ଟିଃ ତୟୋଃ
ଯୁଦ୍ଧଂ ବିଲୋକୟିତୁଂ ଗତିଶୂନ୍ୟା ଇବ ଜାତା | ଅନ୍ତେ ଶ୍ରୀରାମେଣ ସର୍ପାକୃତିନା
ନିଶିତେନ ବାଣେନୈକେନ ରାବଣସ୍ୟ ମସ୍ତକଂ ଛିନ୍ନମ୍ | ତଥାପି ଅହୋ
ଆଶ୍ଚର୍ୟମ୍ !ଛିନ୍ନସ୍ୟ ମସ୍ତକସ୍ୟ ସ୍ଥାନେ ଅପରଂ ମସ୍ତକମୁପଜାତମ୍ |
ତଦପି ମସ୍ତକଂ ରାମେଣ ଛିନ୍ନମ୍ | ପୁନଶ୍ଚ ନବଂ ମସ୍ତକମୁପଜାତମ୍ |
ଏବଂ ଶତଂ ମସ୍ତକାନି ରାମେଣ ଉତ୍କ୍ଷିପ୍ତାନି, ତଦପି ରାବଣସ୍ୟ ଅନ୍ତଃ
ଦୁରାପାସ୍ତଃ ଅଲକ୍ଷ୍ୟତ | ତଦା ଚିନ୍ତାକ୍ରାନ୍ତଃ ରାଘବଃ ସ୍ବସାରଥିଂ
ମାତଲିମବଦତ୍ -
ଶ୍ରୀରାମଃ -
ନିଷ୍ଫଲା ବାଣା ଅଦ୍ୟ କଥମ୍ ?
କିଂ ନୁ ସମାପ୍ତଂ ମମ ପୁଣ୍ୟଂ ବା ତନ୍ମମ ବାହୁବଲମ୍ ?
ଶରବର୍ଷାବେ ମହାଦାରୁଣେ
ତରୁବଦରିର୍ମେ ପୁନର୍ବର୍ଧତେ
ଜୀବତି ଶତ୍ରୂ ରାମସ୍ୟାଯଂ ରାମାଗ୍ରେଽପି କଥମ୍ ?୧
ଚମତ୍କୃତିରିଯଂ ନାବଗମ୍ୟତେ
ଛିନ୍ନେ ଶୀର୍ଷେଽପରଂ ଜାୟତେ
ରାବଣାଙ୍ଗମଥ ଭବତୀଦଂ ବା ଶୀର୍ଷଖନିର୍ନୂନମ୍ ?୨
ଶତମପି ଶିରସାମେବଂ ଛିନ୍ନମ୍
ନଭସି ବିଧୂତଂ ପଦ୍ଭ୍ୟାଂ ମଥିତମ୍
ପୁନରାରୂଢୋ ରଥେ ରାବଣୋ ନବଂ ପୁନଶ୍ଚ ବଲମ୍ || ୩
ଇନ୍ଦ୍ରସାରଥେ, ବୀର, ମାତଲେ,
କିଂ ନୁ ରହସ୍ୟଂ କଥୟୈତନ୍ମେ
ଅପମାନାନ୍ମେ ବିଦ୍ୟାବଜ୍ଞାଽସହ୍ୟତରା ନୂନମ୍ !୪
ହତୋ ଦୂଷଣୋ, ବିରାଧୋ ମୟା
ମାରୀଚୋ ବା ଖରୋ ଲୀଲଯା
ତେଽମୀ ବାଣା ନିହତୋ ବାଲୀ, ଯୈର୍ନିମିଷେ ତୂର୍ଣମ୍ || ୫
ଭୟେନ ଯସ୍ମାତ୍ ସିନ୍ଧୁରପାସ୍ତୋ
ଭୟାଦରାର୍ହୋଽଯମସୌ ତୂଣୋ
ବିଜୟିଶରାଣାମଦ୍ୟାଭାବସ୍ତସ୍ମିନ୍ନେବ କଥମ୍ ?୬
ପଶ୍ୟ ରାବଣଂ ରୁଧିରକ୍ଲିନ୍ନମ୍
ସିଂହବଦେନଂ ତଦପି ନଦନ୍ତମ୍
ଅଭିମାନୋଽଯଂ ମୂର୍ତୋ ଜାତୋଽବଧ୍ୟୋ ମେଽପି କଥମ୍ ?୭
ସଚିନ୍ତା ହି ସ୍ୟୁର୍ଦେବଦେବତାଃ
ତପ୍ୟନ୍ତୁ କଥଂ ତପୋ ମୁନିବରାଃ ?
ଅପି ମନ୍ୟେଽହଂ ଶରସନ୍ଧାନଂ ସକଲଂ ମେ ବିଫଲମ୍ ?୮
୪୮
BACK TO TOP
୪୯ ହେ ସୁରାଃ, ରାଘବଲୀଲେଯମ୍
’ନିଷ୍ଫଲା ବାଣା ଅଦ୍ୟ କଥମ୍ ?ଽ
ଇତି ବିଷାଦବଚନାନି ଶ୍ରୀରାମସ୍ୟ ଇବ ମହାବୀରସ୍ୟ ମୁଖାତ୍
ଶ୍ରୁତ୍ବା ଇନ୍ଦ୍ରସାରଥିଃ ମାତଲୀ କିଞ୍ଚିଦ୍ ବିହସ୍ୟ ପ୍ରାହ, ’ପ୍ରଭୋ,
କିମେବମ୍ ଅଜ୍ଞବଦ୍ ବ୍ରବୀଷି ?ଯଃ ରାବଣାନ୍ତସମୟଃ ଦେବୈଃ
ନିଶ୍ଚିତଃ ସଃ ଅଧୁନା ପ୍ରାପ୍ତଃ | ଅତଃ ତସ୍ୟ ବଧାର୍ଥଂ ପିତାମହାସ୍ତ୍ରଂ
ପ୍ରଯୁଙ୍କ୍ଷ୍ବଽ ଇତି |
ମାତଲେଃ ଶବ୍ଦୈଃ ଏତୈଃ ଶ୍ରୀରାମସ୍ୟ ସ୍ମରଣମିବ ଜାତମ୍ |
ଅଗସ୍ତିମୁନିବର୍ୟୈଃ ପ୍ରଦତ୍ତଃ ଦେଦୀପ୍ୟମାନଃ ଶରଃ ତେନ ଧନୁଷି ପ୍ରଯୁଜ୍ୟ
ପ୍ରତ୍ୟଞ୍ଚାମ୍ ଆକର୍ଣମ୍ ଆକୃଷ୍ୟ ରାବଣସ୍ୟ ଦିଶା ବିସୃଷ୍ଟଃ |
ମୂର୍ତିମାନ୍ କାଲଃ ଇବ ଦୁର୍ଧରଃ ଅମୋଘଃ ସ ଶରଃ ରାବଣସ୍ୟ ହୃଦୟଂ
ବିବ୍ୟାଧ | ତତ୍କ୍ଷଣମେବ ତସ୍ୟ ହସ୍ତାତ୍ ଚାପବାଣୌ ଅପି ଗଲିତୌ | ମଦାନ୍ଧଃ,
ମାୟାବୀ, ଲଙ୍କାଧିପତିଃ ରାକ୍ଷସରାଜଃ ସ ରାବଣଃ ପ୍ରାଣେଭ୍ୟଃ ବିଯୁକ୍ତଃ
ଧରଣୀମ୍ ଅବସନ୍ନଃ | ତସ୍ୟ ସୈନ୍ୟଂ ଶତଧା ବିକୀର୍ଣଂ ଦିଶି ଦିଶି ପଲାଯିତମ୍ |
ରାମସ୍ୟ ଋକ୍ଷବାନରସୈନିକାଃ ରାମସ୍ୟ ଜୟମ୍ ଉଦୀରଯାମାସୁଃ | ଦେବାଃ
ରାମସ୍ୟ ଉପରି ପୁଷ୍ପବୃଷ୍ଟିମକୁର୍ବନ୍ | ଗନ୍ଧର୍ବାପ୍ସରସଃ ମହତା
କଣ୍ଠେନ ଗାତୁଂ ପ୍ରାରଭନ୍ତ -
ଗନ୍ଧର୍ବାପ୍ସରସଃ -
ହେ ସୁରାଃ, ରାଘବଲୀଲେଯମ୍
ରାବଣୋ ଯାତୋ ଯମସଦନମ୍ ||
ପ୍ରସନ୍ନବଦନା ଦିଶଃ ସର୍ବଥା
କମ୍ପବିମୁକ୍ତା ଧରଣୀ ଜାତା
ରବିପ୍ରଭା ସା ପୁନରବିଚଲିତା
ଆଗତା ମଙ୍ଗଲବେଲେଯମ୍ || ୧
’ସାଧୁ, ସାଧୁଽ ଇତି ମୁନିଜନବଚନମ୍
ବାଦ୍ୟବାଦନଂ କିନ୍ନରରବ୍ଧମ୍
ହର୍ଷୋଲ୍ଲସିତଂ ସକଲଂ ଭୁବନମ୍
ସୁରାଣାଂ ରିପୁର୍ଗତୋ ନିଧନମ୍ || ୨
ରଣେ ପ୍ରଚଲିତଂ ବିଜୟନର୍ତନମ୍
କପୟୋ ଜୟିନୋ ଭୂପତିସହିତମ୍
ଏତେ ବିଦଧତି ରାମପୂଜନମ୍
ଦଦାନାଃ ସୁମନପତ୍ରହାରମ୍ || ୩
ଉଚ୍ଚୈର୍ଗର୍ଜତ ଜୟଜୟକାରମ୍
ଅସ୍ୟତ କଲ୍ପତରୋଃ ସୁମହାରମ୍
କ୍ଷିପ୍ୟତ ମଣିଭୂଷଣସମ୍ଭାରମ୍
ବିଜୟତେ ତ୍ରୈଲୋକ୍ୟେ ସତ୍ୟମ୍ || ୪
ଶ୍ୟାମରାଘବୋ ଧର୍ମପରୋଽଯମ୍
ସ୍ବଯଂ ଶ୍ରୀହରିଶ୍ଚକ୍ରଧରୋଽଯମ୍
ବିଶ୍ବବିଧାତା ବିଶ୍ବାସୁରଯମ୍
ମାନବଂ ଧରତି ରାମରୂପମ୍ || ୫
ଅୟମୁତ୍ପତ୍ତିସ୍ଥିତିଲଯକର୍ତା
ପଙ୍କଜନାଭସ୍ତ୍ରିଭୁବନଗୋପ୍ତା
ଶରଣ୍ୟ ଏକଃ ଖଲସଂହର୍ତା
ଆଶ୍ରଯୋ ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡସ୍ୟାଯମ୍ || ୬
ନିଧାୟ ହୃଦୟେ ବତ୍ସଲାଞ୍ଛନମ୍
ରକ୍ଷତି ସତତଂ ସାଧୁସଜ୍ଜନମ୍
ପାଲଯତେ ସତତଂ ସତ୍ପକ୍ଷମ୍
କେବଲୋ ବେତ୍ତି ସ ଆତ୍ମାନମ୍ || ୭
କମଲା ସୀତା, ଶ୍ରୀବିଷ୍ଣୁରଯମ୍
ସର୍ବଜ୍ଞୋଽପି ସ ଅଜ୍ଞ ଇବାଯମ୍
ଲୋକହିତାର୍ଥଂ କୁରୁତେ ଯୁଦ୍ଧମ୍
ଦର୍ଶଯତ୍ୟତୁଲରାମଚରିତମ୍ || ୮
୪୯
BACK TO TOP
୫୦ ଲୀନତେ, ଚାରୁତେ, ସୀତେ
’ରାବଣୋ ଯାତୋ ଯମସଦନମ୍ଽ
ଶ୍ରୀରାମଃ ବିଭୀଷଣଂ ରାବଣସ୍ୟ ଔର୍ଧ୍ବଦେହିକଂ ସଂସ୍କାରଂ
ବିଧାତୁମାଦିଶତ୍ | ସ ଆହ, ’ମରଣାନ୍ତାନି ବୈରାଣି | ଅସ୍ମାକଂ
କାର୍ୟମପି ସମାପ୍ତମ୍ | ଅତଃ ଭବାନ୍ ଅଗ୍ରଜସ୍ୟ ଅନ୍ତ୍ୟସଂସ୍କାରଂ
ବିଦଧତୁ | ଯଥା ସ ତବ ସମ୍ବନ୍ଧୀ, ତଥା ମମାପିଽ ଇତି | ରାବଣସ୍ୟ
ନିଧନେନ ତସ୍ୟ ଅନ୍ତଃପୁରେ କୋଲାହଲଃ ଜାତଃ | ଶ୍ରୀରାମଃ ଆତ୍ମନଃ
ରଣକର୍କଶଂ ରୂପଂ ତ୍ୟକ୍ତ୍ବା ଅଭିରାମରୂପଂ ଧୃତବାନ୍ | ସଃ
ହନୁମନ୍ତମବଦତ୍, ’ହେ ବୀର, ଭବାନ୍ ଜାନକୀଂ ଗତ୍ବା ତସ୍ୟୈ
ବିଜୟବାର୍ତାମ୍ ଅସ୍ମାକଂ କୁଶଲଂ ଚ ନିବେଦୟଽ ଇତି | ହନୁମତଃ
ରାବଣବଧାଦିବୃତ୍ତଂ ନିଶମ୍ୟ ସୀତା ହର୍ଷାତିଶଯାତ୍ ନିଃଶବ୍ଦା
ଜାତା | ସା କେବଲମାହ, ’ଭକ୍ତବତ୍ସଲସ୍ୟ ଭର୍ତୁଃ ଦର୍ଶନମ୍
ଇଚ୍ଛାମିଽ ଇତି |
ହନୁମତଃ ତସ୍ୟାଃ ଅବସ୍ଥାୟାଃ ବର୍ଣନଂ ଶ୍ରୁତ୍ବା ପ୍ରଭୋଃ ଅପି
ନୟନେ ବାଷ୍ପାକୁଲେ ଜାତେ | ସଃ ବିଭୀଷଣମାଦିଶତ୍, ’ଭବାନ୍
ଜାନକୀଂ ମମ ସମୀପଂ ତ୍ବରିତମ୍ ଆନୟତୁଽ ଇତି | ସୀତା ରାମସଂମୁଖେ
ଅବସ୍ଥିତା | ଉଭୌ ଅପି ପରସ୍ପରମ୍ ଅନିମିଷନେତ୍ରାଭ୍ୟାମ୍ ଅପଶ୍ୟତଃ |
ଅନନ୍ତରଂ ରାଜା ରାମଚନ୍ଦ୍ରଃ ଜାନକୀଂ ମୃଦୁବାଣ୍ୟା ଅବ୍ରବୀତ୍ -
ଶ୍ରୀରାମଃ -
ବହୁୟତ୍ନୈସ୍ତ୍ବଂ ପୁନର୍ବୀକ୍ଷିତା କାନ୍ତେ
ଲୀନତେ, ଚାରୁତେ, ସୀତେ ||
ଭୀଷଣଂ ସମାପ୍ତଂ ଯୁଦ୍ଧମ୍
ଦଣ୍ଡିତୋଽପରାଧୋଽଶେଷମ୍
କ୍ରୋଧୋଽପି ଚ ଯାତୋ ବିଲଯମ୍
ତନ୍ମୟାଽଽଚରିତଂ ଯଦଭୂଦୁଚିତଂ ନୃପତେଃ || ୧
ସଙ୍ଗରେ କୃତଂ ରିପୁହନନମ୍
ପ୍ରତିକୃତଂ ରିପୋରପକୃତ୍ୟମ୍
ଉନ୍ନତଂ ପୁନର୍ମେ ଶୀର୍ଷମ୍
ତବ ସୌଭାଗ୍ୟାତ୍ କପୟୋ ଜୟିନୋ ଯୁଦ୍ଧେ || ୨
ସର୍ବଥା ରକ୍ଷିତଂ ବଚନମ୍
ମଦ୍ୟଶୋ ଲାଞ୍ଛନାନ୍ମୁକ୍ତମ୍
ବୀକ୍ଷିତା ପ୍ରିଯା ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷମ୍
ମମ ଶୌର୍ୟେଣାଽନମୟମହଂ ଦୈବଂ ମେ || ୩
ତବ କୃତେ ସାଗରସ୍ତୀର୍ଣଃ
ବାନରଃ କୃତାର୍ଥୋ ଜାତଃ
ସୁଗ୍ରୀବୋ ବିଜୟଂ ପ୍ରାପ୍ତଃ
ସୁରଲଲନାସ୍ତା ଗାୟନ୍ତି ଶୁଭଂ ଭଦ୍ରେ || ୪
ତ୍ବନ୍ନିମିତ୍ତମେତଦ୍ ବୃତ୍ତମ୍
ନ ତୁ ପୁନସ୍ତ୍ବଦର୍ଥଂ ବିହିତମ୍
ଲାଞ୍ଛନଂ ମୟା ମେ ମୃଷ୍ଟମ୍
ରଘୁବଂଶୋଽଯଂ ଗତସନ୍ମାନଂ ଲଭତେ || ୫
ଦୃଗ୍ବ୍ୟଥା ଯଂ ହି ପୀଡୟତେ
ଦୀପୋତ୍ସବମେଷ ନ ତନୁତେ
ଅପଘାତାଶଙ୍କା ଚିତ୍ତେ
କଥମୟି କାନ୍ତେ, ତ୍ବଯି ବିଶ୍ବାସଂ କୁର୍ବେ || ୬
କପଟିକୋ ରାବଣଃ କାମୀ
ସୋଽବସତ୍ ତ୍ବଯା ସହ ପାପୀ
ନୟନୋତ୍ଥା କୁଟିଲା ଭୃକୁଟୀ
ନ ଚ ସୁସ୍ପଷ୍ଟଂ ବକ୍ତୁମତୋ ଶକ୍ତିର୍ମେ || ୭
ସାଧିତଂ ମୟା କର୍ତବ୍ୟମ୍
ଦଶଦିଶୋ ଯାହି ସ୍ବଚ୍ଛନ୍ଦମ୍
ମା ପ୍ରାର୍ଥୟ ମମ ବାଽଽଦେଶମ୍
ସଖି, ସମ୍ବନ୍ଧୋ ନଷ୍ଟୋଽଦ୍ୟାସୌ ସୀତେ || ୮
୫୦
BACK TO TOP
୫୧ ସ୍ବାମିନୀ ସଦା ମେ
’ସଖି, ସମ୍ବନ୍ଧୋ ନଷ୍ଟୋଽଦ୍ୟାସୌ ସୀତେଽ
ଇତି ରାମସ୍ୟ ବଜ୍ରକଠୋରୈଃ ଶବ୍ଦପ୍ରହାରୈଃ ଜାନକୀ
କାମପ୍ୟବସ୍ଥାଂ ଗତା | ତସ୍ୟାଃ ଲୋଚନାଭ୍ୟାଂ ନିରନ୍ତରଃ
ଅଶ୍ରୁପ୍ରବାହଃ ଇବ ସମଜାୟତ | ସା ରାମଚରଣୌ ସ୍ପୃଷ୍ଟ୍ବା,
ତାଭ୍ୟାଂ ଶପ୍ତ୍ବା ପୁନଃ ପୁନଃ ସ୍ବଶୁଦ୍ଧତାଂ ପ୍ରତ୍ୟଜାନାତ୍ |
ତଥାପି କର୍ତବ୍ୟକଠୋରଃ ରାମଚନ୍ଦ୍ରଃ ତୂଷ୍ଣୀମେବ ଅତିଷ୍ଠତ୍ |
ଅନ୍ତେ ଦେବତାତୁଲ୍ୟା ସା ଜାନକୀ ଲକ୍ଷ୍ମଣମ୍ ଅବ୍ରବୀତ୍, ’
ହେ ଲକ୍ଷ୍ମଣ, ଅଧୁନା ମଦର୍ଥେ ଚିତାଂ ରଚୟ | ଦେହତ୍ୟାଗାତ୍
ଉପାୟାନ୍ତରଂ ନ ବିଦ୍ୟତେଽ ଇତି |
ଚିତା ସିଦ୍ଧା | ଶ୍ରୀରାମଂ ପ୍ରଦକ୍ଷିଣୀକୃତ୍ୟ ଅଗ୍ନିଜ୍ବାଲା ଇବ
ସା ସୀତା ଅଗ୍ନିମେବ ପ୍ରବିବେଶ | ’ହା, ହାଽ ଇତି କରୁଣୋଦ୍ଗାରାଃ
ସକଲସୈନ୍ୟାତ୍ ଶ୍ରୁତାଃ | କିନ୍ତୁ କ୍ଷଣାନ୍ତରେଣ ତାଂ ଚିତାଂ ବିଦାର୍ୟ
ସୀତାଂ ଗୃହୀତ୍ବା ସ୍ବଯମ୍ ଅଗ୍ନିଦେବଃ ଆବିର୍ବଭୂବ, ଶ୍ରୀରାମଂ
ଚ ଉବାଚ, ’ହେ ରାମ, ସୀତା ଉତ୍ପତ୍ତିପରିପୂତା | କିମସ୍ୟାଃ
ପାବନାନ୍ତରୈଃ | ତାଂ ସ୍ବୀକୁରୁଷ୍ବ ଇତି ଅହଂ ତ୍ବାମ୍ ଆଜ୍ଞାପୟେଽ ଇତି |
ଶ୍ରୀରାମସ୍ୟ ନୟନାଭ୍ୟାଂ ବାଷ୍ପୌଘଃ ଇବ ପ୍ରାବହତ୍ |
ସଃ ତଂ ହବ୍ୟବାହନଂବିଜ୍ଞାପୟାମାସ -
ଶ୍ରୀରାମଃ -
ଲୋକସାକ୍ଷ୍ୟତଃ ସଂଶୁଦ୍ଧା ସତୀ ଜାନକୀୟମ୍
ସ୍ବାମିନୀ ସଦା ମେ ସାକ୍ଷାତ୍ ଧରିତ୍ରୀସୁତେୟମ୍ ||
କିଂ ନ ଜ୍ଞାତମେତସ୍ୟା ମେ ପରମଶୁଦ୍ଧଶୀଲମ୍ ?
କିଂ ତଥାପି ଜନୟତି ଲୋକାଧିପୋ ଲୋକରୋଷମ୍ ?
ଲୋକନାୟକାନାଂ ଶକ୍ତିର୍ଲୋକମାନ୍ୟତେୟମ୍ || ୧
ଜାନକୀମୟୋଧ୍ୟାନଗରୀମୀଦୃଶୀମନେଷ୍ୟମ୍
ବିଷଯଲୁବ୍ଧମିତି ମାଂ ଲୋକା ଅମଂସ୍ୟନ୍ତ ନୂନମ୍
ପ୍ରଜାସ୍ନେହଭାବମବଶ୍ୟଂ ତଦାନୀମହାସ୍ୟମ୍ || ୨
ପ୍ରଜା ରଞ୍ଜୟତି ଯଃ ସସୁଖଂ ସ ରାଜା ମତୋ ମେ
ରାଜଧର୍ମ ଉପଦିଶତେ ମାଂ ତତ୍ତ୍ବମୀଦୃଶଂ ମେ
ପ୍ରଜା ଈଶ୍ବରୀଯଂ ରୂପଂ କୋଟିଶୋ ମଦର୍ଥମ୍ || ୩
ପ୍ରାଣଦାନମପି କର୍ତବ୍ୟଂ ପ୍ରଜାୟାଃ ସୁଖାର୍ଥମ୍
ମନସି ବର୍ତତେ ମେ ଶ୍ରଦ୍ଧା ଦୃଢା ସର୍ବଦେୟମ୍
ମୋଚନଂ ହି ସୀତାଽଽଶ୍ଲେଷାଦତୋ ମେ ସୁଶକ୍ୟମ୍ || ୪
ପ୍ରବୃତ୍ତେ ତୁ ସୀତାରୁଦନେ ସଂଯମାବସାନମ୍
କଥଂ କ୍ଲେଦୟେଽହଂ ନେତ୍ରେ ?ସ୍ଥିତଂ ସର୍ବସୈନ୍ୟମ୍
ସ୍ତମ୍ଭିତୋ ମୟା ବାଷ୍ପୌଘଃ ପକ୍ଷ୍ମଣୋର୍ନିଗୂଢମ୍ || ୫
ଏକ ଏବ ସୀତାହୃଦୟେ ନରୋ ରାମ ଆସ୍ତେ
ଜାନକୀତରା ବା ନାରୀ ରାମମନସି ନାସ୍ତେ
ଅଗ୍ନିଦେବ, ତ୍ବଚ୍ଚରଣାଭ୍ୟାଂ ଶପେ ଭୂୟ ଏବମ୍ || ୬
ବିଷଯଲମ୍ପଟୋ ଦୁଃଶୀଲୋ ଯଦପି ରାବଣୋଽସୌ
ଅନୁଲ୍ଲଙ୍ଘ୍ୟସୀମାବଦ୍ଧୋ ବିକଟସାଗରୋଽସୌ
ନ ହି ସ୍ପୃଷ୍ଟ୍ମସ୍ୟାଶ୍ଛାୟାଗତଂ ତେନ ଗାତ୍ରମ୍ || ୭
ଅଗ୍ନିଦେବ, ଶିରସାବନ୍ଦ୍ୟସ୍ତ୍ବାଦେଶ ଆସ୍ତେ
ରାଘବୋଽପି ସୀତାଦିବ୍ୟାଦଦ୍ୟ ଧନ୍ୟ ଆସ୍ତେ
ପୁନର୍ଲୋକଜନନୀଂ ଲଭତେ ହ୍ୟଯୋଧ୍ୟାପ୍ରଜେୟମ୍ || ୮
୫୧
BACK TO TOP
୫୨ ତ୍ରିବାରଜୟକାରଂ ରାଘବ
’ସ୍ବାମିନୀ ସଦା ମେ ସାକ୍ଷାତ୍ ଧରିତ୍ରୀସୁତେୟମ୍ଽ
ଇତ୍ୟୁକ୍ତ୍ବା ଶ୍ରୀରାମଃ ଜାନକୀଂ ସ୍ବୀଚକାର | ସର୍ବାପି ସେନା
ପ୍ରମୁଦିତା | ଅନନ୍ତରଂ ଶ୍ରୀରାମଃ ବିଭୀଷଣମ୍ ଆଦିଦେଶ, ’ହେ
ବିଭୀଷଣ, ମଦର୍ଥେ ତ୍ୟକ୍ତଜୀବିତେଭ୍ୟଃ ଏତେଭ୍ୟଃ ବୀରେଭ୍ୟଃ ରତ୍ନଭୂଷଣାନି
ପ୍ରଦାୟ ସନ୍ତୋଷଯତୁ ଭବାନ୍ | ପଶ୍ଚାଦ୍ ଭବାନ୍ ସ୍ବଯଂ ସ୍ବରାଜ୍ୟମ୍
ଉପଭୁଙ୍କ୍ତାମ୍ଽ ଇତି | ତଦାନୀଂ ରାମଃ ଭରତଦର୍ଶନାୟ ସମୁତ୍ସୁକଃ
ଆସୀତ୍ | ବିଭୀଷଣେନ ପୁଷ୍ପକବିମାନମ୍ ଆନାୟିତମ୍ | ଶ୍ରୀରାମଃ
ସୀତାଲକ୍ଷ୍ମଣାଭ୍ୟାଂ ସହ ଅୟୋଧ୍ୟାଂ ପ୍ରସ୍ଥିତଃ | ଗଗନୋତ୍ପତିତେ ତେଷାଂ
ବିମାନେ ସର୍ବେ ସୈନିକାଃ ରାମସ୍ୟ ଜୟଜୟକାରମ୍ ଉଦଘୋଷଯନ୍ | ମାର୍ଗେ
ବିବିଧାନ୍ ଭୂପ୍ରଦେଶାନ୍ ସୀତାୟୈ ଦର୍ଶଯନ୍ ରାମଃ ଅଲ୍ପବିଶ୍ରାମାର୍ଥଂ
ଭରଦ୍ବାଜସ୍ୟ ଋଷେଃ ଆଶ୍ରମଂ ପ୍ରାପ | ତସ୍ମିନ୍ନେବ ଦିନେ ତେଷାଂ
ବନବାସସ୍ୟ ଚତୁର୍ଦଶ ବର୍ଷାଣି ସମାପ୍ତାନି | ଭରତସ୍ତୁ ନଗରାତ୍ ବହିଃ
ତାପସଃ ଇବ ଉଷିତ୍ବା ଅୟୋଧ୍ୟାଯାଃ ଶାସନଂ କରୋତି ସ୍ମ | ଶ୍ରୀରାମଃ
ହନୁମନ୍ତଂ ପ୍ରହିତ୍ୟ ଭରତାୟ ସ୍ବାଗମନସ୍ୟ ବାର୍ତାଂ ପ୍ରାଦାତ୍ | ଭରତସ୍ୟ
ସନ୍ତୋଷସ୍ୟ ସୀମା ଏବ ନାସୀତ୍ | ଶତ୍ରୁଘ୍ନେନ ସକଲା ନଗରୀ ପତାକାତୋରଣୈଃ
ଅଲଙ୍କାରିତା | ମହାର୍ହାଣି ବିଭୂଷଣାନି ବସନାନି ଚ ପରିଧାୟ ସର୍ବେ
ନଗରଜନାଃ ଶ୍ରୀରାମସୀତାଲକ୍ଷ୍ମଣାନାଂ ଦର୍ଶନାର୍ଥଂ, ସ୍ବାଗତାର୍ଥଂ
ଚ ସିଦ୍ଧାଃ ସମଜାୟନ୍ତ | ଶନୈଃ ଶନୈଃ ପୁଷ୍ପକବିମାନଂ ଧରଣୀମ୍
ଅବତତାର | ରାମାଦୀନାଂ ଦର୍ଶନମାତ୍ରେ ଏବ ତେଷାଂ ଜୟଜୟକାରଶବ୍ଦଃ
ଧରଣୀଂ ଚ ଗଗନଂ ଚ ବ୍ୟାପ୍ନୋତ୍ | ଭରତଃ ପୁରଃସୃତ୍ୟ ଶ୍ରୀରାମସ୍ୟ
ଚରଣୌ ଜଗ୍ରାହ, ତସ୍ୟ ସୁପୂଜିତେ ପାଦୁକେ ପୁନଃ ତସ୍ୟ ଚରଣୟୋଃ ନ୍ୟବେଶଯତ୍
ଚ | ଆନନ୍ଦାଶ୍ରୁଭିଃ କ୍ଲିନ୍ନାଭ୍ୟାଂ ଲୋଚନାଭ୍ୟାଂ ଶ୍ରୀରାମଂ ପଶ୍ୟନ୍
ଅସୌ ତଂ ସ୍ବରାଜ୍ୟଂ ପ୍ରତିଗ୍ରହୀତୁଂ ବିଜ୍ଞାପୟାମାସ | ଶ୍ରୀରାମଃ ଭରତଂ
ଦୃଢମ୍ ଆଶ୍ଲିଷ୍ୟତ୍ | ଅନନ୍ତରଂ ସୀତାରାମଲକ୍ଷ୍ମଣାଃ ତିସ୍ରଃ ଅପି ଜନନୀଃ
ଅବନ୍ଦନ୍ତ | ଏତେଷାଂ ସର୍ବେଷାଂ ମିଲନମହୋତ୍ସବଃ ସର୍ବେଷାମ୍ ଏବ ହର୍ଷାଯ
ଅଜାୟତ | ସର୍ବାଃ ପ୍ରଜାଃ ସମେତ୍ୟ ଏବ ଶ୍ରୀରାମସ୍ୟ ଜୟଜୟକାରଂ କର୍ତୁମ୍
ଆରଭନ୍ତ -
ଅୟୋଧ୍ୟାବାସିନୋ ଜନାଃ -
ତ୍ରିବାରଜୟକାରଂ ରାଘବ, ତ୍ରିବାରଜୟକାରମ୍
ପୁଷ୍ପକୟାନାଦିହାବତୀର୍ଣଂ ସ୍ବର୍ଗସୁଖଂ ମୂର୍ତମ୍ ||
ତବାଽଽଶଂସତେ ଚିରଂ ଜୀବନମ୍
ସରଯୂସରିତଃ ପୁଣ୍ୟଂ ସଲିଲମ୍
ପୁଲକିତପବନଃ ପୁଲକିତଭୁବନମ୍
ଅହଲ୍ୟେବ ଚୋଦ୍ଧୃତା ସାମ୍ପ୍ରତଂ ନଗରୀଯଂ ନୂନମ୍ || ୧
ଭଗ୍ନୋ ବିରହୋ ଯଥା ପିନାକମ୍
ମହୋଽନୁଷ୍ଠିତଃ ସ୍ବଯଂବରସମମ୍
ମଙ୍ଗଲୋତ୍ସୁକଂ ତ୍ବଯୋଧ୍ୟାପୁରମ୍
ଅର୍ପୟତେ ତେ ସାଶ୍ରୁଲୋଚନମ୍ ପ୍ରୀତିପୁଷ୍ପହାରମ୍ || ୨
ପାବନାଚ୍ଚ ତବ ଦୃଷ୍ଟିସ୍ପର୍ଶାତ୍
ଉତ୍ସବୋଽଯମାରବ୍ଧୋ ହର୍ଷାତ୍
ଚତୁର୍ଦଶାବ୍ଦା ବିଗତାଃ ସ୍ମରଣାତ୍
ସ୍ବୀକୁରୁଷ୍ବ ସିଂହାସନମେତତ୍ ତବ ପ୍ରଭୋ, ସିଦ୍ଧମ୍ || ୩
ଶିରସି ଜଲଂ ତେ ସପ୍ତନଦୀନାମ୍
ଅଭିଷେକାନ୍ତେ ଯାତୁ ତୀର୍ଥତାମ୍
ଅନୁଶାସନ୍ତସ୍ତେ ଧର୍ମାଜ୍ଞାମ୍
ପଠନ୍ତୁ ମୁନୟୋ ବୈଦିକମନ୍ତ୍ରାନ୍ ପୁନରପି ତେ ସାର୍ଥମ୍ || ୪
ପିତୁର୍ବାଞ୍ଛିତଂ ଯାତୁ ପୂର୍ତତାମ୍
ରାମଶାସନଂ ପୁରେ ବର୍ତତାମ୍
ତତ୍ କୌସଲ୍ୟା ସ୍ବଯଂ ବୀକ୍ଷତାମ୍
ଦେବ୍ୟା ସହ ତ୍ବଂ ସପୁତ୍ରପୌତ୍ରଂ ଭୁଙ୍କ୍ଷ୍ବ ସ୍ବାଧିକାରମ୍ | ୫
ଯଦ୍ ଯଦ୍ ରଚିତଂ ସ୍ବପ୍ନେ ପ୍ରଜୟା
ଅନୁଭୂତଂ ତଦ୍ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷତୟା
ରାଜା ରାମୋ ରାଜ୍ଞୀ ସୀତା
ଚତୁର୍ବେଦବତ୍ ରାଘବବନ୍ଧୂନର୍ଚତି ଲୋକୋଽଯମ୍ || ୬
ରାମଶାସନେ ସତି ବସୁଧାୟାମ୍
ଅଙ୍କଃ କେବଲମିନ୍ଦୁକଲାଯାମ୍
ସ୍ତ୍ରୀନୟନେ କଜ୍ଜଲରେଖାୟାମ୍
କୃତୌ ପରିଣମେଦୟୋଧ୍ୟାପୁରେ ବଚନସ୍ଥଂ ସତ୍ୟମ୍ || ୭
ବର୍ଷତୁ କାଲେ ମେଘୋ ବିପୁଲମ୍
ସସ୍ୟଶାଲିନୀ ଧରାଽନବରତମ୍
ଚରତୁ ସସେବଂ ଜନଃ ସ୍ବଧର୍ମମ୍
ଶାନ୍ତିଃ ଶାନ୍ତିର୍ମୁନିଭିରଭୀଷ୍ଟା ଦଧତାମାକାରମ୍ || ୮
୫୨
BACK TO TOP
୫୩ ଯଚ୍ଛତୁ ବରମେକଂ ପ୍ରଭୁର୍ମେ
’ରାଘବସ୍ୟ ଜୟଜୟକାରମ୍ଽ
ଉଦ୍ଘୋଷଯନ୍ତଃ ଏବ ପ୍ରଜାଜନାଃ ତଂ ରାଜମନ୍ଦିରମ୍ ଅନୟନ୍ | ଏକସ୍ମିନ୍
ସୁମୁହୂର୍ତେ ସୀତାରାମୌ ରାଜ୍ୟେ ଅଭିଷିକ୍ତୌ | ଏବଂ ରାମରାଜ୍ୟସ୍ୟ ଶୁଭାରମ୍ଭଃ
ଜାତଃ | ରାଜ୍ୟାଭିଷେକାର୍ଥମ୍ ଆଗତାଃ ସର୍ବେ ଜନାଃ ଶ୍ରୀରାମେଣ ଯଥୋଚିତୈଃ
ପାରିତୋଷିକୈଃ ସତ୍କୃତାଃ | ଅନନ୍ତରଂ ଶ୍ରୀରାମେଣ ସୁଗ୍ରୀବାଙ୍ଗଦାଦୟଃ ସର୍ବେ
ବାନରବୀରାଃ ମହାର୍ହୈଃ ଅଲଙ୍କାରବସ୍ତ୍ରୈଃ ସଂମାନିତାଃ | ସୁଗ୍ରୀବଂ ତାବତ୍
ରାମଃ ଆତ୍ମନଃ ପଞ୍ଚମଂ ବନ୍ଧୁମେବ ଅମନ୍ୟତ | ତେ ସର୍ବେ ବାନରବୀରାଃ
ଦ୍ବିତ୍ରାଣି ମାସାନି ଯାବତ୍ ଅୟୋଧ୍ୟାଯାମ୍ ଅବସନ୍ | ତଦନନ୍ତରଂ ଶ୍ରୀରାମଃ
ସୁଗ୍ରୀବଂ କିଷ୍କିନ୍ଧାଂ ପ୍ରତିଗନ୍ତୁମ୍ ଅନ୍ବଜାନାତ୍ | ତଥା ଚ ବିଭୀଷଣାୟ
ଅଗଣିତାନି ଭୂଷଣାନି ପ୍ରଦାୟ ତମପି ଲଙ୍କାଗମନାୟ ଅନୁଜଜ୍ଞେ |
ସମାରୋହେଽସ୍ମିନ୍ ବର୍ତମାନେ ହନୁମାନ୍ ସସଂଭ୍ରମମ୍ ଏତ୍ୟ ଶ୍ରୀରାମସ୍ୟ
ଚରଣୌ ଗୃହୀତ୍ବା ଭାବସ୍ନିଗ୍ଧେନ ସ୍ବରେଣ ତଂ ବ୍ୟଜ୍ଞାପୟତ -
ଶ୍ରୀହନୁମାନ୍ -
ଯଚ୍ଛତୁ ବରମେକଂ ପ୍ରଭୁର୍ମେ
ପଦୟୋରନୟୋର୍ଭକ୍ତିରବିଚଲା ଶୁଦ୍ଧା ଭବତୁ ସଦା ମେ||
ବିଚଲତୁ ନ କଦା ଚରଣାଭ୍ୟାଂ ତେ
ଚଞ୍ଚଲମେତନ୍ମନୋ ରଘୁପତେ,
ଯାବଦ୍ ରାମକଥା ଭୁବି ତାବଦ୍, ଆୟୁର୍ଭବତୁ ବିଭୋ ମେ || ୧
ବଦନେ ନିତ୍ୟଂ ରାଘବଚରିତମ୍
ଅସ୍ତୁ ଶ୍ରବଣେ ରାମକୀର୍ତନମ୍
ହେ ରଘୁନନ୍ଦନ, ରାମାଦିତରଶ୍ଛନ୍ଦୋ ନାସ୍ତୁ ବିଭୋ ମେ || ୨
ବୀରୋତ୍ତମ, ତେ ପାବନଚରିତମ୍
ଗାୟନ୍ତ୍ବପ୍ସରସୋ ହି ମଦର୍ଥମ୍
ବିତରତୁ ଦେବସ୍ତଚ୍ଛ୍ରବଣାର୍ଥମମରତ୍ବଂ ଚିରଦାସେ || ୩
କୃତ୍ବା ରାଘବଚରିତନିପାନମ୍
ସ୍ଥାନେ ସ୍ଥାନେ ମେଘ ଇବାହମ୍
ଶତଧାରାଭିର୍ବର୍ଷେଯମହଂ ରାମକଥାମିହ ଲୋକେ || ୪
ରାମକଥାୟା ଗାନଂ ମନନମ୍
ତଦ୍ରାମସ୍ୟାମୂର୍ତଦର୍ଶନମ୍
ସ୍ବାମୀ ରୂପଂ ସ୍ବଂ ଦର୍ଶଯତାମ୍ ଯତ୍ର ଯଦା କାଙ୍କ୍ଷେ || ୫
ଯାବଦ୍ ଭୁବନଂ ଯାବଦ୍ ବଚନମ୍
ତାବଦ୍ ରାମାୟଣଂ ନୂତନମ୍
ସପ୍ତସୁସ୍ବରୈ ରାମକଥାୟାଃ ସ୍ବାଦୋ ଦେୟୋ ମେ || ୬
ଅଗଣିତବଦନାନ୍ୟଗଣିତଭାଷାଃ
ଏତେଭ୍ୟୋ ମେ ନାଽନ୍ୟାଽପେକ୍ଷା
ଶ୍ରୀରଘୁନନ୍ଦନଚରିତଗୁରୁତ୍ବଂ ତୈରଭିଧେୟଂ ମେ || ୭
ସୂକ୍ଷ୍ମତମମହଂ ଧୃତ୍ବା ଦେହମ୍
କୁର୍ବୀଯ ତ୍ରିଭୁବନସଞ୍ଚାରମ୍
ତଥାପି ଲାଭୋ ରାମକଥାୟା ଭବତୁ ସ୍ଥାନେ ସ୍ଥାନେ || ୮
୫୩
BACK TO TOP
୫୪ ହେ ନାଥ, ଦୋହଦଂ ପରିପୂରଯ ମେ ତ୍ବରିତମ୍
’ଯଚ୍ଛତୁ ବରମେକଂ ପ୍ରଭୁର୍ମେଽ
ଇତି ଶ୍ରୀହନୁମତଃ ପ୍ରାର୍ଥନା ଶ୍ରୀରାମେଣ ଅନୁଜ୍ଞାତା |
ରାମକଥୟା ସହ ହନୁମାନ୍ ଅପି ଅଜରାମରଃ ଅଜାୟତ | ତଥାପି
ଶ୍ରୀରାମଲୀଲାଚରିତମ୍ ଅଦ୍ୟାପି ନ ସମାପ୍ତମ୍ |
ଶ୍ରୀରାମେ ସିଂହାସନାଧିଷ୍ଠିତେ ସର୍ବତ୍ର ଆନନ୍ଦଃ ଏବ ବିରାଜତେ
ସ୍ମ | ନନୁ ପୃଥିବୀତଲେ ମୂର୍ତଃ ସ୍ବର୍ଗଃ ଅବତୀର୍ଣଃ ଆସୀତ୍ |
ଶ୍ରୀରାମଚନ୍ଦ୍ରସ୍ୟ ସହବାସେ ଦେବତାସମାନୟାଃ ସୀତାୟାଃ ଅପି
ଦିନାନି ସୁଖେନ ସହ ଏବ ଉଦୟନ୍ତି ସ୍ମ, ସୁଖେନ ସହ ଏବ ଅସ୍ତଂ ଯାନ୍ତି
ସ୍ମ | ଏକଦା ଜାନକୀରାମୌ ଅଶୋକବନେ ଉପବିଷ୍ଟୌ ଆସ୍ତାମ୍ | ତଦା
ତସ୍ୟାଃ ପାଣ୍ଡୁରଚ୍ଛାୟାଂ ଦେହକାନ୍ତିଂ ମନ୍ଦମନ୍ଥରାଂ
ଦେହଲତିକାଂ ଚ ବିଲୋକ୍ୟ ଶ୍ରୀରାମଃ ମନ୍ଦସ୍ମିତଂ କୃତ୍ବା ତାଂ
ପପ୍ରଚ୍ଛ, ସୀତେ, ଅପି ତ୍ବଂ କିମପି ବାଞ୍ଛସି ?ଽ ଇତି |
ଭର୍ତୁଃ ପ୍ରଶ୍ନସ୍ୟ ଅଭିପ୍ରାଯଂ ବିଜ୍ଞାୟ ସାପି ଭର୍ତାରଂ ସଲଜ୍ଜଂ
ସସ୍ମିତଂ ପ୍ରାହ -
ସୀତା -
ରଦନୟୋର୍ବର୍ତତେ ସଲଜ୍ଜମାଶା ସାର୍ଥମ୍
ହେ ନାଥ, ଦୋହଦଂ ପରିପୂରଯ ମେ ସକଲମ୍ ||
କାମୟେ କାନନଂ ଯାତୁଂ ସୁବିହାରାର୍ଥମ୍
କାମୟେ ଶକୁନିବଦ୍ ଗାତୁମହଂ ସ୍ବଚ୍ଛନ୍ଦମ୍
ଗୁଞ୍ଜତି ଶ୍ରବଣୟୋର୍ବଂଶୀ ମଧୁରାଲାପମ୍ || ୧
କାମୟେ ଲଲଯିତୁଂ ମୃଗଶାବଂ ନିଷ୍ପାପମ୍
ମତ୍ପ୍ରିଯଂ ତଦମଲଂ ନୟନୟୁଗଂ ସୁବିଶାଲମ୍
ପରିଚୁମ୍ବ୍ୟ ତଂ ତୃଣଂ ଭୋଜୟାମି ସାନନ୍ଦମ୍ || ୨
ବଲ୍କଲଂ ଭବତୁ ମେ ଜଲେନ ସର୍ବଂ କ୍ଲିନ୍ନମ୍
ଗର୍ଗରୀ କଟିତଲେ କରେ ଚ ସିଞ୍ଚନପାତ୍ରମ୍
ଅସ୍ତୁ ମେ ମସ୍ତକେ ତଥା ଘଟାନ୍ତରଭାରମ୍ || ୩
କାମୟେ ନିଖାତୁଂ କନ୍ଦଫଲାନି ସମୂଲମ୍
ତତ୍ତ୍ବଚଂ ଲୀଲଯା ନିପୁଣତୟା ବ୍ୟପନେତୁମ୍
ସ୍ବାଦିତୁଂ ସମୀହେ ତଦମୃତବତ୍ ସରସାନ୍ନମ୍ || ୪
ବିଶ୍ରମଂ ସମୀହେ ସହକାରତଲେ ସାଯମ୍
ମଞ୍ଜରୀ ତଦୀୟା ନିପତତୁ ଭାଲେ ସ୍ବୈରମ୍
ଦୂରତଃ କରିଷ୍ୟତି ବନରାଜୋ ନିର୍ଘୋଷମ୍ || ୫
କାର୍ମୁକଂ ଗୃହୀତ୍ବା ବଦ୍ଧ୍ବା ପୃଷ୍ଠେ ତୂଣମ୍
ଇଚ୍ଛାମି ବନାନ୍ତେ ପର୍ୟଟିତୁଂ ମୃଗୟାର୍ଥମ୍
ବିଶସତୀ ଚରେଯଂ ଶ୍ବାପଦମୀକ୍ଷିତମାତ୍ରମ୍ || ୬
କାମୟେ ପ୍ରଭାତେ ସ୍ଥିତ୍ବା ବେଦିସମୀପମ୍
ହୋତୃଭିର୍ବିଦଗ୍ଧୈଃ ସାଧୟିତୁଂ ବେଦାନ୍ତମ୍
ହୁତଭୁଜସ୍ତେଜସା ଭବତୁ ବଦନମାରକ୍ତମ୍ || ୭
ହେ ନାଥ, ହସସି କିଂ ମୂଢାମିବ ମାମେବମ୍
ପୂରଯ ପ୍ରଭୋ, ମେ ତାବଦିଦଂ ନିର୍ବନ୍ଧମ୍
ଯୁଜ୍ୟତେ ପ୍ରଭୋ, କିମ୍ ଅକାଲପରିହାସୋଽଯମ୍ ?|| ୮
୫୪
BACK TO TOP
୫୫ ବଦ ଯାମି ଲକ୍ଷ୍ମଣ କ୍ବ ନୁ କିମହମ୍
’ହେ ନାଥ, ଦୋହଦଂ ପରିପୂରଯ ମେ ତ୍ବରିତମ୍ଽ
ଇତି ଜାନକୀ ସ୍ବଦୋହଦଂ ରାମଚନ୍ଦ୍ରାଯ ନ୍ୟବେଦୟତ୍ | ସଃ ଅପି ’ତବ
ଇପ୍ସିତମ୍ ଅଚିରେଣ ଏବ ପୂରଯିଷ୍ୟାମିଽ ଇତି ତାଂ ପ୍ରତ୍ୟଜାନାତ୍ | ତୟୋଃ
ଏତସ୍ୟ ସୁଖସଂବାଦସ୍ୟ ପରେଦ୍ୟୁଃ ଏବ ଭଦ୍ରଃ ନାମ ଗୁପ୍ତଚରଃ
ରାମଚନ୍ଦ୍ରାଯ ରାଜ୍ୟବୃତଂ ନିବେଦୟନ୍ ଆହ, ’ହେ ରାଜନ୍,
ସେତୁବନ୍ଧନଂ ରାବଣବଧଂ ଚ ଅଧିକୃତ୍ୟ ପ୍ରଜାଜନାଃ ତୁଭ୍ୟଂ
ଧନ୍ୟବାଦାନ୍ ପ୍ରଯଚ୍ଛନ୍ତି, ତଥାପି - ’
ତଥାପି କିମ୍ ?ଯତ୍ ସତ୍ୟଂ ତତ୍ ନିଃଶଙ୍କଂ ବଦଽ ଇତି
ଆଜ୍ଞପ୍ତଃ ସ ଆହ, ’େକମ୍ ଏବ ତବାଚରଣଂ ପ୍ରଜାଜନେଭ୍ୟଃ ନ
ରୋଚତେ | ରାବଣସ୍ୟ ଗୃହେ କତିପୟମାସାନ୍ ସ୍ଥିତା ଜାନକୀ ତ୍ବଯା
ପତ୍ନୀ ଇତି କଥଂ ସ୍ବୀକୃତା ଇତି ତେ ନ ଅବଗଚ୍ଛନ୍ତି | କୀଦୃଶଃ ନାମ
ଆନନ୍ଦଃ ତାଦୃଶଯା ତୟା ସହ ପ୍ରଣୟଲୀଲଯା ଭବାନ୍ ଲଭତେ ’
ଇତି ତେ ପୃଚ୍ଛନ୍ତିଽ ଇତି | ରାମଚନ୍ଦ୍ରସ୍ୟ ମସ୍ତକେ ବଜ୍ରସ୍ୟ ପ୍ରହାରଃ
ଜାତଃ ଇବ | ତଥାପି ସ୍ବପ୍ରାଣୈଃ ଶପ୍ତ୍ବା ସଃ ଲକ୍ଷ୍ମଣମ୍
ଆଜ୍ଞାପୟାମାସ, ’ହେ ଲକ୍ଷ୍ମଣ, ଜାନକୀଂ ବାଲ୍ମୀକିମୁନେଃ
ଆଶ୍ରମସ୍ୟ ସମୀପଂ ବିସର୍ଜୟ | ଽ ଇତି | ନ ବା ଲକ୍ଷ୍ମଣଃ, ନ ବା
ରାମଚନ୍ଦ୍ରସ୍ୟ କୋଽପି ଅନ୍ୟଃ ଭ୍ରାତା ରାମାଜ୍ଞାୟାଃ ଉଲ୍ଲଙ୍ଘନଂ
କର୍ତୁଂ ପ୍ରବଭୂବ | ରାମସ୍ୟ ଆଦେଶାନୁସାରଂ ଲକ୍ଷ୍ମଣଃ ଜାନକୀଂ
ରଥେନ ବନଂ ନିନାୟ | ’ମମ ଦୋହଦାଃ ଏବ ରାମେଣ ପୂର୍ୟନ୍ତେଽ
ଇତ୍ୟେବ ସୀତା ଅମନ୍ୟତ | ଯଦା ତୁ ଲକ୍ଷ୍ମଣଃ ତସ୍ୟୈ ସତ୍ୟମ୍ ଅକଥୟତ୍
ତଦା ସୀତା ପୁନଃ ଏକବାରଂ ଦୁଃଖସାଗରେ ନିମଗ୍ନା | ଗଦ୍ଗଦସ୍ବରେଣ ସା
ଲକ୍ଷ୍ମଣମାହ -
ସୀତା -
ବଦ ଯାମି ଲକ୍ଷ୍ମଣ, କ୍ବ ନୁ କିମହମ୍ ?
ପତିଚରଣୌ କ୍ବେକ୍ଷେ ଭୂୟୋଽହମ୍ ?
ଭବତି କଠୋରା କରୁଣା ହି ଯଦା
ଅରୁଣଂ ଗ୍ରସତେ ତମିସ୍ରା ଯଦା
ଜୟତେ ବରୁଣଂ ପାବକୋ ଯଦା
ବୃନ୍ତତୋ ହି ଚ୍ୟବତେ ଶାଶ୍ବତିକମ୍ || ୧
ପୀଡିତୌ ମୟା ପିତରୌ ବ୍ୟର୍ଥମ୍
ନାହଂ କନ୍ୟା ନ ବା କଲତ୍ରମ୍
କାଶଂ ଗଣୟତି କନକଂ ହୀନମ୍
ତପସି ବିରକ୍ତା ସିଦ୍ଧିରିଯମ୍ || ୨
ଅସତ୍ୟମଗ୍ନେର୍ବଚନଂ ଜାତମ୍
ନାସ୍ତିକମୀଶୋ ଗଣୟତି ଭକ୍ତମ୍
ତ୍ୟକ୍ତ୍ବା ଯଦ୍ୟପି ପତିବ୍ରତାଽହମ୍
ପଦତଲେ କମ୍ପତେ ଭୂମିତଲମ୍ || ୩
ଉଜ୍ଝିତୁକାମାଃ ପ୍ରାଣା ଦେହମ୍
ତଦାଙ୍ଗାନି କିଂ ବହନ୍ତି ଭାରମ୍ ?
ଆହ୍ବଯତେ ମାଂ ଗଙ୍ଗାସଲିଲମ୍
ଚିରଯତେ କୁତ୍ର ତଚ୍ଚରମପଲମ୍ ?୪
ସମାପ୍ତମାୟୁଃ ସୀତୋପରତା
ଅଦ୍ୟ ପୁନରହଂ ମାତା ଜାତା
ରଘୁକୁଲଦୀପକକୃତେ ଜୀବିତା
ଫଲଧରତ୍ ଶୀର୍ୟତେ କୁସୁମମିଦମ୍ || ୫
ମରୁଭୂମୌ ବା ବିଜନେ ବିପିନେ
ବଂଶାଙ୍କୁରମିଦମହଂ ବର୍ଧୟେ
ସୁଖଂ ବର୍ତତାଂ ରାମୋ ନଗରେ
ଜାନକୀ ଜନେଭ୍ୟୋ ଧ୍ବସ୍ତେୟମ୍ || ୬
ଗଚ୍ଛ ପୁରଂ ପ୍ରତି ସୌମିତ୍ର ତ୍ବମ୍
ବିଧ୍ୟତି ଶରବତ୍ ମାଂ ମେ ବଚନମ୍
ରାମୋ ନୃପତିର୍ନ ପତିର୍ମେଽଯମ୍
ସ୍ଖଲତି ବଦନ୍ତୀ ରସନେୟମ୍ || ୭
ମମ ମାତୄଣାମିତୋ ବନ୍ଦନମ୍
ଇତୋଽଭିବନ୍ଦେ ଶ୍ରୀରଘୁନାଥମ୍
ଦଦାମି ତୁଭ୍ୟଂ ଚାଶୀର୍ବଚନମ୍
ନ କ୍ଷମେ ଭାଷିତୁଂ ତ୍ବଧିକତରମ୍ || ୮
୫୫
BACK TO TOP
୫୬ ରଘୁବରନଗରୀ ବାଲୌ ଯାତମ୍ ରାମାଖ୍ୟାନଂ ଗାୟତମେବମ୍ ||
’ବଦ ଯାମି ଲକ୍ଷ୍ମଣ କ୍ବ ନୁ କିମହମ୍ଽ
ଅସ୍ୟ ସୀତାୟାଃ ପ୍ରଶ୍ନସ୍ୟ ସମାଧାନଂ ଲକ୍ଷ୍ମଣଃ କର୍ତୁଂ ନ
ଶଶାକ | ଗର୍ଭବତୀଂ ଜାନକୀଂ ତତ୍ରୈବ ବିହାୟ ଲକ୍ଷ୍ମଣଃ ବିଦୀର୍ଣେନ
ଅନ୍ତଃକରଣେନ ସହ ଅୟୋଧ୍ୟାଂ ପ୍ରତ୍ୟବର୍ତତ | କର୍ତବ୍ୟକଠୋରଃ
ଶ୍ରୀରାମଃ କର୍ତବ୍ୟମିତି ରାଜ୍ୟମ୍ ଅଶାତ୍ |
ସୀତା ତୁ ସୌଭାଗ୍ୟବଶାତ୍ ବାଲ୍ମୀକିମୁନିନା ଆସାଦିତା | ସଃ
ତସ୍ୟାଃ ସ୍ବକନ୍ୟାଯାଃ ଇବ ପାଲନଂ କୃତବାନ୍ | ଯଥାସମୟଂ ସୀତା
ପୁତ୍ରଯୁଗ୍ମଂ ପ୍ରାସୂତ | ଭୂତପିଶାଚାଦୀନାଂ ପ୍ରଭାବାତ୍ ତୌ
ରକ୍ଷିତୁଂ ବାଲ୍ମୀକିଃ ତୟୋଃ ଦେହୟୋଃ ପରିତମ୍ ଅଭିମନ୍ତ୍ରିତୌ କୁଶଲବୌ
ପର୍ୟବର୍ତୟତ | ତଥା ଚ କୁଶଲବୌ ଇତ୍ୟେବ ତୟୋଃ ଅଭିଧାନେ ଚକାର |
ବାଲ୍ମୀକିମୁନେଃ ନିପୁଣେଽବେକ୍ଷଣେ ତୌ ବାଲକୌ ବବୃଧାତେ | ଶନୈଃ
ଶନୈଃ ଶିଶୁବଯଃ ଅତୀତ୍ୟ ତୌ ଦ୍ବାଦଶବର୍ଷୀଯୌ କୁମାରୌ ସଞ୍ଜାତୌ |
ତତ୍ର ଅୟୋଧ୍ୟାଯାଂ ଶ୍ରୀରାମେଣ ସର୍ବଶ୍ରେଷ୍ଠଃ ରାଜସୂଯଃ
ନାମ ଯଜ୍ଞଃ ସମାରବ୍ଧଃ | ଯଜ୍ଞସମାରୋହଂ ତଂ ବୀକ୍ଷିତୁଂ
ସହସ୍ରଶଃ ନୃପାଃ, ମୁନୟଃ ପ୍ରଜାଜନାଶ୍ଚ ଅୟୋଧ୍ୟାଯାଂ
ସମୁପସ୍ଥିତାଃ | ମୁନିଶ୍ରେଷ୍ଠଃ ବାଲ୍ମୀକିଃ ଅପି କୁଶଲବାଭ୍ୟାଂ ନାମ
ସ୍ବଶିଷ୍ୟାଭ୍ୟାଂ ସହ ତତ୍ର ଆୟଯୌ | ତ୍ରିକାଲଦର୍ଶିନା ବାଲ୍ମୀକିନା
କୁଶଲବୌ ଆଜ୍ଞାପିତୌ -
ବାଲ୍ମୀକିଃ -
ରଘୁବରନଗରୀ ବାଲୌ ଯାତମ୍
ରାମାଖ୍ୟାନଂ ଗାୟତମେବମ୍ ||
ମୁନିଜନପୂଜିତସଦନେ ସଦନେ
ମହାଜନାନାଂ ଭବନେ ଭବନେ
ମାର୍ଗେ ମାର୍ଗେ ରାଜପତ୍ତନେ
ଯୁବଯୋର୍ଗୀତଂ ବିହରତୁ ସ୍ବୈରମ୍ || ୧
ବିଧାୟ ନବଫଲମୂଲାହାରମ୍
ସ୍ବରଂ ଚାତ୍ମନୋ ରସେନ ପିପୃତମ୍
ସମାନୟେଥାଂ ସ୍ବରେଣ ସ୍ବରମ୍
ପାଲଯତଂ ଲଯତାଲବିଧାନମ୍ || ୨
ଲଭେଥେ ଯଦା ଲୋକମାନ୍ୟତାମ୍
ଲଭେତ ଶ୍ରୀରଘୁନାଥୋ ବାର୍ତାମ୍
ଶ୍ରୋତୁମୁତ୍ସୁକୋଽସାବତ୍ମକଥାମ୍
ପ୍ରେଷଯିଷ୍ୟତେ ବାଂ ନିମନ୍ତ୍ରଣମ୍ || ୩
ସର୍ଗାନୁକ୍ରମମବଧାରଯତମ୍
ଭାବରସମୟଂ ଭବତୁ ଗାୟନମ୍
ଗାୟନ୍ତୌ ଭାଗଶଃ ପ୍ରତିଦିନମ୍
ସମାପୟେଥାମିଦମାଖ୍ୟାନମ୍ || ୪
ମା କଥୟେଥାଂ ନାମଗ୍ରାମମ୍
ଆତ୍ମାନୌ ମେ ଶିଷ୍ୟୌ ବ୍ରୂତମ୍
ସ୍ବରେ ବିଧତ୍ତଂ ସ୍ମିତଂ ସୁମଧୁରମ୍
ଯଦେବୋଚିତଂ ତଦେବ ବଦତମ୍ || ୫
ଶୃଣୁତେ ଭୂପୋ ଯଦା ସ୍ବଯମିଦମ୍
ଭବତୁ ସଂଯତଂ ମୁଦ୍ରାଭିନୟମ୍
ନେଦଂ କାବ୍ୟଂ ସୁଧାନିଧିରଯମ୍
ଆଦରିଷ୍ୟତେ ରଘୁନାଥସ୍ତମ୍ || ୬
ମା ସ୍ବୀକୁରୁତଂ ଧନଂ କାଞ୍ଚନମ୍
ନ ବା ଦକ୍ଷିଣାଂ ନ ଚ ବା ଦାନମ୍
କିଂ ମୁନେର୍ଧନେନ ପ୍ରଯୋଜନମ୍
ସକଲମୀପ୍ସିତଂ ରଘୁବରାର୍ପଣମ୍ || ୭
|| ଶ୍ରୀରାମଚନ୍ଦ୍ରାର୍ପଣମସ୍ତୁ ||
୫୬
BACK TO TOP
%[at][at]1
% File name : giitaraamaayaNa.itx
%--------------------------------------------
% Text title : Samskrit giitaraamaayaNa
% Author : Prof. Sitaram B. Datar, Andheri, Mumbai, India
% Language : Sanskrit
% Subject : philosophy/hinduism/religion
% Description/comments : Based on G. D. Madgulkarଽs composition of Marathi Geetaramayan
% Transliterated by : Sunder Hattangadi, sunderh[at]hotmail.com
% Proofread by : Sunder Hattangadi, sunderh[at]hotmail.com
% Latest update : November 20, 2011
% Send corrections to : sanskrit[at]cheerful.com
%
% Special Instructions:
% i1h.hdr,ijag.inc,itrans.sty,multicol.sty,iarticle.sty
% Transliteration scheme: ITRANS 5.2
% Site access :
% https://sanskritdocuments.org
% https://sanskritdocuments.org/
%-----------------------------------------------------
% The text is to be used for personal studies and research only.
% Any use for commercial purpose is prohibited as a ଽgentlemanଽsଽ
% agreement.
% [at][at]2
%
% Commands upto engtitle are
% needed for devanaagarii output and formatting.
%--------------------------------------------------------
This page uses Unicode utf-8 encoding for devanagari. Please set the fonts and
languages setting in your web browser to display the correct Unicode font.
Some help is available at Notes
on Viewing and Creating Devanagari Documents with Unicode Support.
Some of the Unicode fonts for Devanagari are linked at http://devanaagarii.net and for
Sanskrit Transliteration/Diacritics are available at IndUni
Fonts .
Questions, comments? Write to sanskrit[at]cheerful.com .